Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Μανιερισμός: το τέλος του 16ου αι – η κρίση στην τέχνη 1 Ιστορικό – κοινωνικό πλαίσιο ➢ 1517: ανάρτηση των 95 θέσεων του Μαρτίνου Λούθηρου στη είσοδο του Καθεδρικού της Βιττεμβέργης ➢
1527: κατάληψη και λεηλασία της Ρώμης από τα στρατεύματα του Καρόλου Κουίντου , θεωρήθηκε ως μια απάντηση στην έκπτωση των ηθών της εκκλησίας
➢
Ανακάλυψη του Νέου Κόσμου / Κόσμων από το 1492 επηρεάζει τν αντίληψη των καλλιτεχνών – αλλάζουν οι διαστάσεις αλλά και το σχήμα της Γης : από επίπεδο γίνεται σφαιρικό
➢ Κοπέρνικος: Ηλιοκεντρικό σύστημα – η Γη αποτελεί μια κουκκίδα στο απέραντο σύμπαν - περιστροφή της Γης σε δύο κέντρα - ο κόσμος συστρέφεται και μετακινείται συνεχώς. Ο κόσμος παύει πλέον να είναι συμπαγής και σταθερός, αποσταθεροποιείται , γίνεται ανασφαλής Οι αντιλήψεις… ➢
Ό,τι υπήρχε να κατακτηθεί , τεχνικά και καλλιτεχνικά είχε επιτευχθεί από την προηγούμενη γενιά (ομορφιά και αρμονία είχαν συνδυαστεί δίχως τη θυσία του καλό σχεδίου) / η μοιρολατρία διακατέχει τους καλλιτέχνες, οι οποίοι γεμίζουν τους πίνακες τους με γυμνά, αντίγραφα έργων του Μιχαήλ Αγγεόλου.
➢ Η περίοδος αυτή ονομάστηκε Μανιερισμός εξαιτίας της τάσης νεότερων ζωγράφων να «πιθηκίζουν» το έργο της γενιάς της Αναγέννησης. ➢ Οι περισσότεροι αμφέβαλλαν αν ποτέ η τέχνη θα μπορούσε να φτάσει σε αδιέξοδο – ίσως η τελειότητα στην απόδοση των μορφών να είναι ανυπέρβλητη η, πιθανόν όμως να υπήρχαν άλλοι τομείς: εικόνες με βαθύτερο – συμβολικό νόημα Οι πίνακες πλέον μοιάζουν με άλυτα προβλήματα για …προχωρημένους λύτες μυημένους σε «απόκρυφα κείμενα της αρχαιότητας» . ➢ Η ισορροπία της Αναγγένησης καταλήγει τελικά σε μονοτονία κι επανάληψη δίχως ενδιαφέρον, οι καλλιτέχνες αυτοί, προσπαθούν να κάνουν τα έργα τους λιγότερο σαφή – λιγότερο νατουραλιστικά – λιγότερο αρμονικά από τα ισορροπημένα έργα των μεγάλων της Αναγέννησης.
1
Gombrich, κεφ. 18. ΕΑΠ, τομ. Α΄ μέρος Β΄, κεφ. 1/ 1.1-1.3
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Στόχος ήταν η κατάπληξη του κοινού με νέες πρωτότυπες ιδέες - μια τάση που προοικονομεί την διάθεση του Μπαρόκ το οποίο στηρίζεται ακριβώς στον εντυπωσιασμό του παρατηρητή . Μορφολογικά… ➢ Κίνηση ως μορφολογικό στοιχείο ➢ Ο χρόνος παύει να είναι στατικός ➢ Κατάργηση του ενός σημείου διαφυγής (δραματοποίηση του χρόνου) ➢ Ο κόσμος παύει να είναι στατικός αλλά περιστρφόμενος figura serpatinata
Τα έργα τέχνης… Parmigianino (1503-1540 / Φλωρεντία), Παναγία με μακρύ λαιμό, Φλωρεντία, Ουφίτσι, 1534-40.
➢ απόδοση θρησκευτικού θέματος με προσποιητή επιτήδευση
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
➢
Η χάρη και κομψότητα στη μορφή της Παναγίας δόθηκε με την απόδοση ενός μακρύ λαιμού …κύκνου → δεν υπάρχει ανατομικός συσχετισμός σε κανένα σημείο του σώματος της Παναγίας – όλο το σώμα έχει επιμηκυνθεί αυθαίρετα
➢
ισχνός προφήτης με ειλητό, μια κολόνα στο βάθος, ανισορροπία πλήθους μορφών δεξιά και αριστερά της Παναγίας.
➢
Ο Καλλιτέχνης γίνεται συνειδητά ανορθόδοξος σκοπός του είναι να εντυπωσιάσει διαταράσσοντας την αρμονία και την ισορροπία της ζωγραφικής της Αναγέννησης
Jacopo Tintoretto (1518-1594 / Βενετία), Η εύρεση των Λειψάνων του Αποστόλου Μάρκου, Μιλάνο, Μπρέρα…
➢ Η συνθέσεις του Tintoretto αποσκοπούν να συγκινήσουν (αυθαίρετος χειρισμός της προοπτικής και του χρώματος) και λιγότερο να αρέσουν ➢ Η Εύρεση των λειψάνων του Αποστόλου Μάρκου, ιστορεί το γεγονός της ανακομιδής των λειψάνων του αγίου Μάρκου από μια κατακόμβη στη Αλεξάνδρεια, τη στιγμή ακριβώς που εμφανίζεται ο άγιος. ➢ Τεχνικά πρόκειται για ένα εκκεντρικό έργο : σχέση σκοτεινού – φωτεινού και βάθους / πρώτου πλάνου, -ταραγμένες μορφές δίχως αρμονία στις κινήσεις Vasari «αδούλευτα σχέδια… που μοιάσουν τυχαία»
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
-η αρτιότητα δεν ήταν το ζητούμενο για τον JT, αλλά η παρουσίαση του θέματος από μια νέα αντίληψη, - ημιτελή έργα
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541-1614), Το άνοιγμα της πέμπτης Σφραγίδας της Αποκάλυψης, 1608-14, Ν. Υόρκη, ΜΜΤ
➢ Ο ΔΘ ζωγραφίζει με τη λεγόμενη maniera Greca - εκτιμά το έργο του Tintoretto στο οποίο δεν βρίσκει παραφωνίες ➢
Εξιστορεί τις ηρωικές στιγμές της Αγίας Γραφής και της χριστιανικής παράδοσης
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
➢
Η εγκατάσταση του στο Τολέδο της Ισπανίας θα του επιτρέψει να προχωρήσει τις μεθόδους του μανιερισμού περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο καλλιτέχνη – ακόμη και από τους ριζοσπαστισμούς του Tintoretto -περιφρόνηση για τα φυσικά σχήματα -τα φυσικά χρώματα -απόδοση των επεισοδίων με συγκλονιστικότερο τρόπο
-
Στο άνοιγμα της πέμπτης σφραγίδας της Αποκάλυψης , η δραματικότητα της σκηνής φτάνει σε ακραία όρια:
-
- Ιωάννης σε στιγμή εσωτερικής έκστασης,
-
- γυμνές φιγούρες ταραγμένες να ανασταίνονται και να λαμβάνουν τη λευκή στολή.
-
-Δεν υπάρχει σωστό σχέδιο – παραβιάζεται η παράδοση της Αναγέννησης
-
αφύσικα επιμηκυμένες μορφές του παραπέμπουν σε επιρροές του Μανιερισμού
Giambologna (1529-1608), Ερμής, Φλωρεντία, Μπρατζέλλο, 1580.
➢
Η στάση του Ερμή του Giambologna «καταργεί» τους φυσικούς νόμους της βαρύτητας
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
➢ δυνατότητες που δίνει το μέταλλο (Ορείχαλκος – χύτευση) ➢
το άγαλμα έχει στηριχτεί σε ένα σημείο – πάνω στο ρεύμα του Νοτιά (μάσκα αέρα με τη μορφή του Νότιου ανέμου) – γοργό πέταγμα στον αέρα – αιώρηση στο κενό!
➢
ο Giambologna με τον Ερμή του καταδεικνύει το απρόσμενο στο οποίο θα μπορούσε να φτάσει η γλυπτική.
«Βόρεια Ευρώπη τέλη 16ου αι.» Τα αίτια της κρίσης... ➢
Οι καλλιτέχνες στο Βορρά βρίσκονται αντιμέτωποι με τη Μεταρρύθμιση (Μαρτίνος Λούθηρος 1517)
➢ υπάρχει έντονος προβληματισμός αν θα πρέπει να απαγορευτεί ή όχι η ιστόρηση των Εκκλησιών και η συνέχιση της γλυπτικής, ➢ οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης ➢ Οι αυστηρότεροι των Προτεσταντών (Καλβινιστές) επιβάλλουν και αυστηρή ηθική στη καθημερινότητα των ανθρώπων – κάθε επίδειξη πολυτέλειας, πλούτου, εκδήλωση χαράς… θεωρείται αμαρτία ➢
διέξοδος: δημιουργία προσωπογραφιών και βιβλίων – έργα μικρών διαστάσεων
Λίγο πριν την αυστηροποίηση και τις απαγορεύσεις που επέβαλλαν τα προτεσταντικά δόγματα, οι καλλιτέχνες στο βορρά είχαν προχωρήσει στη διατάραξης της κανονικότητας των κανόνων της Αναγέννησης…. Hans Holbein / Νεότερος (1497-1543 / Γερμανία, Αγγλία), Η Παναγία με το βρέφος με την οικογένεια του Δημάρχου Μάγιερ, 1528.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
➢ Γεννημένος στο Άουσμπουργκ- πόλη με δεσμούς με την Ιταλία ο ΗΗ θα αφομοιώσει τις τεχνικές του Βορρά και του ιταλικού Νότου, ➢
στη πόλη της Βασιλείας (Ελβετία)είχε ξεκινήσει να γίνεται ένα από τους σημαντικότερους ζωγράφους, όταν οι απαγορεύσεις του προτεσταντισμού θα του επιβάλλουν τη φυγή στην Αγγλία
➢
Ακριβώς στο μεταίχμιο της καλλιτεχνικής του πορείας ανήκει και το έργο Η Παναγία με το βρέφος και την οικογένεια του δημάρχου Μέγιερ.
➢
Πρόκειται για τυπικό είδος ομαδικού πορτραίτου δωρητών (Gombrich, σελ 330)
-
Αναταραχή στις ομάδες των προσώπων
-
καμία προσπάθεια σχετικής στάσης (Μανιερισμός)
-
η μορφή της Παναγίας : όμορφη, ήρεμη, μεγαλοπρεπής νεότητα – σε κόγχη (αρχαίο μοτίβο)
-
έλλειψη δραματικότητας, χαμηλό ενδιαφέρον για ωραιοποίηση,
-
αποτυπώνει τον χαρακτήρα του προσώπου και μέσα από τα αντικείμενα που τον περιβάλλουν
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Pieter Bruegel (1525-69), Peasant Wedding, 1568, Βιέννη, Μουσείο Τέχνης.
-
Οι Φλαμανδοί ζωγράφοι θα ειδικευτούν σε ότι δεν ήταν κάτω από λογοκρισία,
-
η εξειδίκευση δεν ήταν κάτι άγνωστο για αυτούς (Ιερώνυμος Μπός, ο ζωγράφος της Κόλασης).
-
ρωπογραφικά θέματα = θέματα της καθημερινότητας – ο τύπος αυτός θεμάτων αντλεί τη καταγωγή του από τα διάφορα σχέδια στο περιθώριο των εικονογραφημένων χειρογράφων
-
Bruquel, και η θέση του ζωγράφου στην κοινωνία – η αξιοπρέπεια της τέχνης - η τάση του ΡΒ να ζωγραφίζει χωρικούς δεν απορρέει σνομπισμό – για αυτόν η ζωή αυτών των ανθρώπων είναι πιο γνήσια και πιο ειλικρινής από τις συμβάσεις της ζωής των αστώ.
-
στο Χωριάτικος γάμος συμβαίνουν πολλά πράγματα συγχρόνως,
-
διαφορετικοί τύποι ανθρώπων προβάλλονται με κωμικό τρόπο
-
διαφορετικά σημεία διαφυγής
-
Ο Χωριάτικος γάμος πίνακας θα αποτελέσει το έναυσμα για τα έργα που θα αξιοποιήσουν περισσότερο οι καλλιτέχνες των Κάτω Χωρών.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr