Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Ο 20ος αιώνας: Β΄μισό 20ου αι 1: Το δεύτερο μισό του 20ου αι σηματοδοτείται από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που σηματοδοτεί την έναρξη μιας εντελώς καινούριας εποχής για την τέχνη, ειδικότερα με την μετανάστευση πολλών καλλιτεχνών στις ΗΠΑ προκειμένου να αποφύγουν τις θηριωδίες του Ναζισμού και του Φασισμού αλλά και τν απειλή του πολέμου στην Ευρώπη. Όμως, στις ΗΠΑ οι γηγενείς καλλιτέχνες είχαν ήδη αποδεχτεί τις νέες τάσεις στη τέχνη όπως αυτή διαμορφώθηκε στην Ευρώπη κατά τα πρώτα 50 χρόνια του 20ου αιώνα. Επομένως από τη συνύπαρξη Αμερικανών και Ευρωπαίων καλλιτεχνών δημιουργήθηκαν οι νέες τάσεις στις εικαστικές τέχνες οι οποίες απέκτησα παγκόσμιο χαρακτήρα. Εντούτοις θα ήταν ακραίο να υποστηριχτεί ότι η τέχνη στο δεύτερο μισό του 20ου αι αποτελεί κάτι εντελώς νέο, ενώ κατά τη μελέτη της τέχνης της μεταπολεμικής περιόδου, παρατηρούμε ότι αυτή ήταν βαθιά ριζωμένη στα καλλιτεχνικά κινήματα των πρώτων δεκαετιών του 20ου αι. Από τις πιο ηχηρές διαφοροποιήσεις της τέχνης του β΄ μισού του 20ου αι είναι η υπέρβαση των διαχωριστικών ορίων ανάμεσα στις διάφορες μορφές της καλλιτεχνικής δημιουργίας – το οποίο το παρατηρούμε και στις αρχές του 20ου αι. Ταυτόχρονα όμως επιδιώκεται μια ολοένα και πιο άμεση σύνδεση της τέχνης με τη ζωή. Παράλληλα όμως αλλάζει η σχέση του ίδιου του έργου ε το κοινό. Πλέον το έργο τέχνης παύει να αφορά αποκλειστικά μια πνευματική elite, αλλά γίνεται ευρέως γνωστό σε πλατιές κοινωνικές μάζες μέσω της διαφήμισης αλλά κι της εξωστρέφειας της τέχνης και των καλλιτεχνών. Παράλληλα, ειδικότερα μετά το 1950, υπερτονίστηκε η έμφαση που δόθηκε σττην ιερότητα της ίδιας της προσωπικότητας του καλλιτέχνη. Σωστότερα όμως θ α μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι η υπαρξιακή σχέση του καλλιτέχνη ε τη κοινωνία είναι η θέση του να προκαλεί την υπόλοιπη κοινωνία, βάζοντας ταυτόχρονα τον ίδιο του τον εαυτό ανάμεσα στο έργο του και την κοινωνία. Τα έργα τέχνης: Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός ➢ Η πιο σημαντική καλλιτεχνική κίνηση μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο ➢ Συνεχίζει τις αναζητήσεις του Εξπρεσιονισμού (Β. Καντίσκυ), αλλά και του Σουρεαλισμού ➢ Ο όρος Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός είχε χρησιμοποιηθεί ήδη από τη δεκαετία του 1920 για να χαρακτηρίσει τα πρώτα έργα του γερμανικού εξπρεσιονισμού, 1
Gombrich, κεφ.28. ΕΑΠ, τόμος Β΄ κεφ.3.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
➢ Ενώ η Σχολή της ΝΥ θα ιδρυθεί στ 1942 και προοδευτικά θα διαιρεθεί σε δύο τάσεις: στη Δυναμική Ζωγραφική και στη Χρωματική Αφαίρεση
Jackson Pollock, Ευωδιαστή Αχλή 1950.
➢ Ο Καλλιτέχνης που συνόψισε τις κατακτήσεις της Δυναμικής Ζωγραφικής είναι ο Jakson Pollock, ➢ Στο έργο Ευωδιαστή Αχλή κυριαρχούν τα γραμμικά σχήματα που φαίνονται σαν να κινούνται και στο τέλος οδηγούν προς το κέντρο αφού καλύπτουν το πίνακα συνολικά – τα έργα του Pollock προέκυψαν μετά την κόπωσή του από τους συμβατικούς κανόνες της αφηρημένης ζωγραφικής. Μεταζωγραφική ή γεωμετρική αφαίρεση ➢ Πρόκειται για τάση που αναπτύσσεται παράλληλα με τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, με τις ρίζες του στην ευρωπαϊκή τέχνη του α΄ μισού του 20ου αι. ➢ Με τον όρο αυτό ενοείται το είδος της Αφηρημένης Ζωγραφικής στο οποίο οι φόρμες έχουν ορισμένες φορές καθορισμένα σαφή όρια (hard edge) με γωνιώδη σκληρά περιγράμματα αντί για ασαφή, ή απλώς πιο μαλακά ή καμπυλόγραμμα με την ανάλογη ποιότητα του χρώματος. ➢ Επίσης διακρίνονται από αυστηρή γεωμετρική οργάνωση, ζωντανά και καθαρά χρώματα αλλά και έλλειψη πάθους, σιωπή και ψυχρότητα.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Kenneth Noland, Ήχος Μπρούντζου, 1962 Νεοντανταισμός – pop art ➢ Μέσα στα πλαίσια της παραστατικής τέχνης εντάσσεται και τη τάση της pop art η οποία εκτείνεται μεταξύ 1955-1970. ➢
ξεκίνησε από τις πλαστικές τέχνες άλλα σύντομα αγκάλιασε και άλλες τέχνες όπως η μουσική και η λογοτεχνία, και είχε τον νέο λαϊκό πολιτισμό που αναπτυσσόταν στις μεγαλουπόλεις, ιδιαίτερα τη Νέα Υόρκη.
➢
Γίνεται σαφές ότι η Pop Art δημιουργήθηκε για να χαρακτηρίσει τη σύγχρονη κοινωνία του καταναλωτισμού και του μαζικού πολιτισμού, τον κόσμο των μαζικών μέσων ενημέρωσης της διαφήμισης του κινηματογράφου των κόμικς και των φωτορομάντζων, των fast foods κλπ.
➢ Καθοριστικό ρόλο για την ανάπτυξη της pop art έπαιξε η εμφάνιση του νεοντανταισμού, με πρωταγωνιστές τους Robert Rauschenberg και Jasper Jones και τον Andy Warhol. Ειδικότερα ο RR προχώρησε σε κατασκευές και assemblages (συνδυαστική ζωγραφική) δηλαδή σε μια ζωγραφική συνδυάζοντας διαφορετικά υλικά, διαφορετικά εκφραστικά μέσα και διαφορετικές τεχνικές, όπως η χρήση του χρώματος σύμφωνα με τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Robert Raushenberg, Το Κρεββάτι, 1955
Περιβάλλοντα και Δρώμενα ➢ Ίσως ο πιο μεστός όρος για το Environment (Περιβάλλον) ανήκει στον Allan Korpow ο οποίος υποστηρίζει ότι πρόκειται για μια μορφή τέχνης που γεμίζει μια ολόκληρη αίθουσα (ή εξωτερικό χώρο), περιβάλλει το θεατή και αποτελείται από παντοειδή υλικά, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται το φως, οι ήχοι και τα χρώματα, πρόκειται για ένα εικαστικά ενεργοποιημένο χώρο όπου ο επισκέπτης γίνεται μέρος της σύνθεσης. ➢
Από τους πιο ευρηματικούς καλλιτέχνες αυτής της τάσης είναι ο Claes Oldenburg . Στο έργο του Δρόμος, οι άνθρωποι τα ζώα και α θέματα του περιβάλλοντος έχουν κατασκευαστεί από διάφορα υλικά όπως σχοινιά, σύρματα, λινάτσες, χαρτόνια εφημερίδες όλα σε δεύτερη χρήση. Στο έργο του είναι να αποτυπώσει το περιβάλλον των μεγαλουπόλεων και στο μυαλό του έχει τη Ν. Υόρκη και το Σικάγο.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Claes Oldenburg, Ο δρόμος 1960 ➢ Ο όρος Happening (Γεγονός, Συμβάν, Δρώμενο) όπως τον αναφέρει ο Allan Karpow είναι μια μορφή τέχνης που έχει σχέση με το θέατρο από την άποψη ότι παρουσιάζεται σε δεδομένο χρόνο και χώρο. Η δομή και το περιεχόμενό του είναι η λογική προέκταση των Environments.
Allan Karpow, Σκηνή από το Happening Αέριο, 1966
Νεορεαλσμός ➢ Ο Νεορεαλισμός στην Ευρώπη (Nouveau Realism) εμφανίζεται λίγο μετά τη τάση pop art στη δεκαετία 1960-70, με ιδρυτή τον κριτικό Pierre Restany. Πρόκειται για μια ομάδα που συγκροτήθηκε στη βάση της συνειδητοποίησης της συλλογικής τους ιδιαιτερότητας: Nouveau Realism = νέα αντίληψη για τη προσέγγιση του πραγματικού. Καταγράφουν τη πραγματικότητα χωρίς καμία πρόθεση να την αμφισβητήσουν, ενώ οι προθέσεις πολλές φορές διαφοροποιούνται και τείνουν περισσότερο προς εκείνες της pop art.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
➢
Ο Restany υποστηρίζει ότι: « Ο Νέος Ρεαλισμός σημαίνει μι γενική φαινομενολογία έκφρασης την οποία ο Νέο -Ντανταϊσμός την έφερε εις πέρας μόνο κατά το ήμισυ… κοινό σημείο του Νέο-Ρεαλισμού και του Νέο Ντανταϊσμού είναι το Dada και η μεταμόρφωση του αντικειμένου».
Υ. Klein, Νίκη της Σαμοθράκης, 1962.
Arte povera (Ευρώπη) ➢ Η Arte Povera βρίσκεται σε στενή σχέση με τη τέχνη του Minimal, και του Conceptual. Η τάση της ΑP κινείται προς τη κατεύθυνση κριτικής της καταναλωτικής κοινωνίας ή σε μια τέχνη υποταγμένη στην επιστήμη και την τεχνολογία, ενώ επεδίωξαν να αποκαταστήσουν την επαφή του ανθρώπου με τα φυσικά υλικά, δηλαδή τον πηλό, το κάρβουνο, τη πέτρα, το γυαλί, το ύφασμα καθώς τα φυτά και τα ζώα. ➢ «Πρόκειται για μια τέχνη τεχνολογικά φτωχή σε ένα κόσμο τεχνολογικά πλούσιο» (Argan). ➢ Η ΑΡ διαλέγεται με τον θεατή, μέσα από τα θραύσματα – θραύσματα υλικών, εννοιών και λέξεων – τα ακατέργαστα υλικά μεταλλάσσονται σε αισθητικό προϊόν με πνευματική ενέργεια στα οποία ανιχνεύεται νοσταλγικά η δυνατότητα αποκατάστασης της άμεσης σχέσης ανάμεσα στο παραγωγό άνθρωπο και στο παραγόμενο έργο. Καλείται ο θεατής να επαναπροσδιορίσει τη στάση του απέναντί τους… ενώ καθίσταται συμμέτοχος στη διαμαρτυρία ενάντια στη τυποποίηση και
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
την υποτιθέμενη αποδοτικότητα του μοντέρνου τεχνολογικού πολιτισμού συλλαμβάνοντας το νόημα του φευγαλέου και του ευμετάβλητου.
J. Kounellis, Άττιτλο, 1968.
Νεοεξπρεσιονιστκές τάσεις (Transvaguardia) ➢ Μεταπρωτοπορία (Transavangurdia): Ιταλικό κίνημα στα χνάρια του Γερμανικού Νέο-εξπρεσιονισμού το οποίο ταυτόχρονα δήλωνς το τέλος της πρωτοπορίας και για ορισμένους την επιστροφή στην εικονιστική ζωγραφική, ίσως μια νέα «παρακμή» . ➢
Μια από τις πιο σθεναρές φωνές αντίστασης στα αλλεπάλληλα κύματα της αφαίρεσης αλλά και στην έμμονη τάση της πρωτοπορίας να κινηθεί σε περιοχές πέρα της ζωγραφικής, θέτοντας παράλληλα σε δοκιμασία τον ταξινομικό μηχανισμό των ιστορικών της τέχνης, είναι ο Francis Bacon, ο οποίος θεωρείται (αν και γεννημένος όπως όλοι άλλωστε μετά το 1945) ως καλλιτέχνης μιας προηγούμενης γενιάς (πριν τον πόλεμο) και ταυτόχρονα πρόδρομος της αγγλικής pop art.
➢
Η ιδιότυπη ζωγραφική παραστατικότητα του μπορεί να εκτιμηθεί ως επιστροφή της τέχνης στην εικόνα: πλάθει τις μορφές του με τέτοιο τρόπο σαν να κινούνται από τη μια άκρη στην άλλη σαν σε κλουβί , ανάμεσα στο γνωστό και στο άγνωστο, το σαφές και το διφορούμενο, το ονειρικό και το πραγματικό.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
F. Bacon, Σπουδή γυμνού με μορφή σε καθρέπτη, 1969
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr