Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
12. Οι δύο δρόμοι της ευρωπαϊκής ανάπτυξης Κεφάλαια Κοινωνίες και οικονομίες στον υπαρκτό σοσιαλισμό (12.1.) .............................................. 1 Κοινωνίες και οικονομίες στην καπιταλιστική δύση (12.2.) ............................................... 4 Συνθήκη της Ρώμης ................................................................................................................. 7
Γαγανάκης Κ., Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
Κοινωνίες και οικονομίες στον υπαρκτό σοσιαλισμό (12.1.) Η ΕΣΣΔ δε βγήκε αλώβητη από τον πόλεμο, καθώς πέρα από τις υποδομές της είχε πληγεί και το οικονομικό της μοντέλο. Η βιομηχανία είχε μετακινηθεί ανατολικότερα Είχε απαγορευτεί η μετακίνηση των εργατών από περιοχή σε περιοχή. Η παροχή τροφίμων παρέμενε δυσχερής και είχε επιδεινωθεί από την κολεκτιβοποίηση από τη δεκαετία του 1930 και έπειτα. Η άμεση μεταπολεμική περίοδος χαρακτηρίστηκε από προσπάθειες ενίσχυσης της βαριάς βιομηχανίας. Εισάγονται τρόφιμα και πρώτες ύλες από τις δορυφόρους χώρες της ανατολικής Ευρώπης.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Η οικονομική κατάσταση των αγροτών είναι δεινή και παρατηρούνται μεταναστευτικά ρεύματα προς τα αστικά κέντρα. Η μεταπολεμική αύξηση του εθνικού πλούτου δεν συμβαδίζει με την αντίστοιχη αύξηση του βιοτικού επιπέδου. Η μαζικοποίηση της εκπαίδευσης θα συμβάλει στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου των Ρώσων. Η πλειονότητα των ανατολικών περιοχών βρισκόταν κάτω από σοβιετικό έλεγχο. Οι περιοχές ήταν στην πλειονότητά τους αγροτικές. Επίσης οι ίδιες αυτές περιοχές αντιμετώπιζαν προβλήματα με την παρουσία ισχυρών εθνοτικών μειονοτήτων. Το πνεύμα που κυριάρχησε στις χώρες αυτές ήταν εκείνο του κοινωνικού μετασχηματισμού προς την κομμουνιστική κατεύθυνση κάτι που αφορούσε σε ολόκληρο τον πληθυσμό. Η μαζική μετάβαση από την αγροτική οικονομία στην εκβιομηχάνιση θα καθορίσει τον κομμουνισμό της ανατολικής Ευρώπης. Η σοβιετικού τύπου εκβιομηχάνιση στηρίχθηκε στην πίεση του αγροτικού τομέα και στη συρρίκνωση της κατανάλωσης. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Μεταξύ 1948-1951 οι χώρες του Ανατολικού Μπλοκ θέσπισαν προγράμματα 5ετούς ανάπτυξης με στόχο την εκβιομηχάνιση και την αύξηση της παραγωγής Η «ηρωική αναπτυξιακή φάση» θα βασιζόταν στη συμπίεση των εισοδημάτων που θα επέτρεπε την επανεπένδυση κεφαλάιων στη βιομηχανία. Η πρακτική αυτή είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα καθώς οι ανατολικές χώρες γνωρίσανε ανάπτυξη πολύ μεγαλύτερη των δυτικών. Όμως η παραγωγή και η ανάπτυξη βασιζόταν στην εργασία και κάτι τέτοιο δεν επέτρεψε την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Σταδιακά θα οδηγήσει σε προβλήματα σε κορεσμένους κλάδους όπως τα ορυχεία. Η στασιμότητα των εισοδημάτων και η αστυνόμευση της αποδοτικότητας θα αποξενώσει τους πολίτες από τα καθεστώτα. Η εξέλιξη αυτή (στη βιομηχάνιση της Ανατολικής Ευρώπης) είχε αντίκτυπο στον αγροτικό χώρο: Από τη δεκαετία του 1940, ο αγροτικός χώρος τροφοδοτούσε το βιομηχανικό τομέα. Τη δεκαετία του 1960 μεγάλο μέρος του εργατικού πληθυσμού ζούσε στα αστικά κέντρα δημιουργώντας προβλήματα στέγασης. Πρόοδος:
Δημιουργία εθνικών συστημάτων υγείας, μείωση παιδικής θνησιμότητας
Οικογενειακές παροχές, στόχευαν στην αύξηση των εργατικών χεριών με τη συμμετοχή των γυναικών στην παραγωγική διαδικασία.
Εκδημοκρατισμός παιδεία, αύξηση των φοιτητών
Ισότιμη κατανομή εισοδημάτων H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Κοινωνίες και οικονομίες στην καπιταλιστική δύση (12.2.) Παρά το ότι Η ανάκαμψη των ευρωπαϊκών κοινωνιών τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια δεν είχε πείσει ότι θα μπορούσε να αποτρέψει την οικονομική ύφεση πριν από τον πόλεμο. Και παρά το γεγονός πως Η μεταπολεμική οικονομική αβεβαιότητα βάδιζε χέρι χέρι με το ψυχροπολεμικό κλίμα., Η ανεργία ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα τις δεκαετίες 1950-1960 (3%) και 1960-1970 (1,5%), ανταποκρινόμενη στο πρόγραμμα τους Κέινς για πλήρη απασχόληση.
Σε ποιους παράγοντες στηρίχθηκε η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών; Η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών οικονομιών της περιόδου 19501970 στηρίχθηκε:
Σε ένα πολύ μεγάλο εργατικό δυναμικό ενισχυμένο και από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης και των Βαλκανίων
Σε επαρκή κεφαλαιακά αποθέματα
Στον κρατικό παρεμβατισμό H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος και των επενδύσεων
Και τη συμπίεση της κατανάλωσης προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης
Από το σχέδια Μάρσαλ, ιδιαίτερα στη Νότια/ Μεσογειακή Ευρώπη
Ενισχύθηκε επίσης η μαζική κατανάλωση
H δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, με αμερικανική ενθάρρυνση, οδήγησε στην «εμπορική επανάσταση» της δεύτερης μεταπολεμικής δεκαετίας.
Την Ιη Ιανουαρίου του 1959 η επίσημη έναρξη της λειτουργίας της Κοινής Αγοράς και η εμφάνιση της ΕΟΚ σηματοδότησαν την απαρχή του εγχειρήματος της οικονομικής και πολιτικής ομογενοποίησης της καπιταλιστικής Ευρώπης. Χαρακτηριστικά μεταπολεμικής περιόδου για τη Δύση: Οι περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις (με εξαίρεση την Ιταλία και τη Γερμανία) είχαν αποστασιοποιηθεί από το οικονομικό δόγμα του Μεσοπολέμου και είχαν υιοθετήσει τον κρατισμό, δίνοντας βάρος και προτεραιότητα στην πλήρη H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
απασχόληση και στην ανάπτυξη, δίνοντας περισσότερη σημασία στην κοινωνία και όχι τόσο στην ανάπτυξη των δεικτών της οικονομίας Άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό της μεταπολεμικής περιόδου ήταν η παράλληλη ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και η αρμονική συμβίωσή του με το δημόσιο. Τέλος, παράγοντας επιτάχυνσης για τη μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη της καπιταλιστικής Δύσης ήταν η τεχνολογική επανάσταση. Οι νέες τεχνολογίες ήταν κυρίως αυτές που απαιτούσαν συνεχείς επενδύσεις κεφαλαίου, ενώ δημιούργησαν και ένα τεράστιο καταναλωτικό κοινό, για τα νέα προϊόντα μαζικής κατανάλωσης (ραδιόφωνα, ψυγεία, αυτοκίνητα, τηλέφωνο, κ.λπ.). ο «φορντισμός» προσέλαβε διαστάσεις ακλόνητου δόγματος). Τη δεκαετία του 1960 θα αυξηθούν οι κοινωνικές δαπάνες και θα αποτελέσουν μεγάλο μέρος των δημοσίων δαπανών των ευρωπαϊκών χωρών.
Επερχόμενη κρίση: Τέλη του 1960, οι πρώτες ενδείξεις ΓΙΑ ΤΗ λήξη μιας εποχής συνεχούς οικονομικής ανόδου, Οι ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες (όπως και την αμερικανική) εισέρχονται σε μια νέα περίοδο κρίσης. Η κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού συστήματος του Bretton Woods, το 1971, η πετρελαϊκή κρίση που προκάλεσε η αύξηση της τιμής του βαρελιού από το καρτέλ του ΟΠΕΚ, ο στάσιμοπληθωρισμός (η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης δεν τιθάσευσε αυτή τη φορά τον πληθωρισμό) και τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα των ΗΠΑ, δεν προκάλεσαν τον πανικό της δεκαετίας του 1930.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Συνέπειες της κρίσης Ωστόσο, οδήγησαν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες σε μια περίοδο κρίσης και έντονων ανακατατάξεων, με κυριότερες εξελίξεις την αύξηση της ευρωπαϊκής ανεργίας και την επιστροφή του οικονομικού φιλελευθερισμού
Συνθήκη της Ρώμης Με τη Συνθήκη της Ρώμης (1957) θα ιδρυθεί η της Ε.Ο.Κ. . και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας. Η ημερομηνία υπογραφής τους θεωρείται η επίσημη ημερομηνία γέννησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σκεπτικό ήταν η άμβλυνση των οικονομικών ανταγωνισμών που είχαν επηρεάσει την ευρωπαϊκή ήπειρο στο παρελθόν. Τα αρχικά μέλη ήταν 6 και σήμερα είναι 28. Τη συνθήκη της Ρώμης συνυπέγραψαν οι τρεις χώρες της Μπενελούξ, η Ιταλία, η Γερμανία και η Γαλλία. Στην αρχή σαν τελωνειακή ένωση και στη συνέχεια ως ελεύθερη αγορά με ενιαίο νόμισμα. Με τη συνθήκη αυτή, μεταξύ άλλων, προβλέπονταν:
Η συγκρότηση ενός οργανωμένου νομισματικού συστήματος,
Ο κρατικός παρεμβατισμός και
Η κοινωνική αλληλεγγύη.
Επίσης έτερος στόχος ήταν η αποφυγή του επιζήμιου οικονομικού εθνικισμού.
Η συγκρότηση μονίμων οργάνων για τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών (Συνέλευση, Συμβούλιο, Επιτροπή και Δικαστήριο).
Η δημιουργία μιας Κοινής Αγοράς εντός δώδεκα ετών, σε τρεις διαδοχικές φάσεις διάρκειας τεσσάρων ετών η καθεμία, που θα θεμελιωνόταν σε τέσσερις ελευθερίες:
1. Ελευθερία κυκλοφορίας εμπορευμάτων στο πλαίσιο μιας τελωνειακής ένωσης, στην οποία θα καταργούνταν οι δασμοί H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
και οι ποσοτικοί περιορισμοί και θα υιοθετούνταν ένα κοινό εξωτερικό δασμολόγιο. Το 1968 σε εφαρμογή των αποφάσεων της Συνθήκης καταργήθηκαν μεταξύ των έξι κρατών μελών οι δασμοί για μια σειρά από προϊόντα. 2. Ελευθερία κυκλοφορίας προσώπων, ειδικότερα μισθωτών εργαζομένων και μη μισθωτών επαγγελματιών (δικαίωμα εγκατάστασης), 3. Ελευθερία κυκλοφορίας υπηρεσιών και 4. Ελευθερία κυκλοφορίας κεφαλαίων
Η υιοθέτηση μιας κοινής αγροτικής. Σε εφαρμογή αυτού του όρου προβλεπόταν η ίδρυση κοινού γεωργικού ταμείου. Η εφαρμογή της υπήρξε από τους πρώτους στόχους των καρτών μελών, έτσι ήδη από το 1962 εγκρίνεται κοινή τιμολογιακή πολιτική για μια σειρά προϊόντων.
Η υιοθέτηση μιας κοινής πολιτικής στον τομέα των μεταφορών,
Η θέσπιση κοινών κανόνων προστασίας του ανταγωνισμού από καρτέλ, μονοπώλια και αθέμιτες κρατικές ενισχύσεις (προστατευτισμό),
Η υιοθέτηση μιας κοινής εμπορικής πολιτικής έναντι των τρίτων χωρών,
Σε πρώιμο στάδιο, μία απόπειρα κοινωνικής πολιτικής με την ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και
Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Όμως σε αντίθεση με την ΕΚΑΧ η ΕΟΚ δεν ήταν υπερεθνικός οργανισμός. Κάθε κράτος είχε το κυρίαρχο δικαίωμά του ν αποφασίζει, όμως οι ομόφωνες αποφάσεις ήταν δεσμευτικές. Την Ιη Ιανουαρίου του 1959 η επίσημη έναρξη της λειτουργίας της Κοινής Αγοράς και η εμφάνιση της ΕΟΚ σηματοδότησαν την απαρχή του εγχειρήματος της οικονομικής (και πολιτικής) ομογενοποίησης της καπιταλιστικής Ευρώπης. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr