Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Κεφάλαιο 2. Περί μεσαιωνικής επιστήμης: Φύση και άνθρωπος, επιστήμη και Καθολική Εκκλησία 2.1. Περιοδολόγηση 2) Σε ποιες περιόδους χωρίζεται ο Μεσαίωνας; (σελ. 38) Οι Μέσοι Χρόνοι (περίπου 500-1492) περιοδολογούνται ως εξής: α΄. 6ος-9ος αι.: πρώιμη περίοδος (περίοδος παρακμής, από την πτώση της Ρώμης έως την αναγέννηση των χρόνων του Μεγάλου Καρόλου). β΄. 10ος-11ος αι.: περίοδος μεταφράσεων και ισλαμικής πολιτισμικής επιβολής. γ΄. 12ος-15ος αι.: ώριμη περίοδος (ολοκλήρωση μεταφράσεων, ίδρυση και ανάπτυξη πανεπιστημίων, μετατόπιση πνευματικού επικέντρου από τη Μεσόγειο στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη). 2.2. Λόγος, εμπειρία και Θεία Αποκάλυψη 3) Σε ποιο πλαίσιο προβληματικής εντάσσεται η συσχέτιση της Πίστης και του Λόγου με τη Θεία Αποκάλυψη κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα; (Ή: Πώς πλαισιώνει ο Αυγουστίνος της συσχέτιση της Πίστης και του Λόγου με τη Θεία Αποκάλυψη;) (σελ. 38) Παρά τη μάλλον περιορισμένη φιλοσοφική κατάρτισή του, ο επίσκοπος Καρχηδόνας Αυγουστίνος (354-430 μ.Χ.) θεμελίωσε το φιλοσοφικό πλαίσιο εντός του οποίου διαμορφώθηκε η κυρίαρχη μεσαιωνική αντίληψη για τη σχέση Πίστης και Λόγου και η συσχέτισή τους με τη Θεία Αποκάλυψη. Ενώ ο Αυγουστίνος δεν ήταν αγνωστικιστής και απέδιδε αξιοπιστία στα δεδομένα της εμπειρίας, ωστόσο δίδασκε ότι υπάρχουν φαινόμενα που δεν είναι προσβάσιμα ούτε στην εμπειρία ούτε στον Λόγο. Με τον τρόπο αυτό υποβάθμισε τη γνωσιολογική αξία της φιλοσοφίας και της επιστημονικής σκέψης (που ήταν τα οχήματα της αρχαιοελληνικής σκέψης για την πρόσβαση στην αλήθεια) υπέρ της θεολογίας. Με βάση τις γενικές θέσεις του Αυγουστίνου διαμορφώθηκαν οι ιδιαίτερες δυτικές χριστιανικές αντιλήψεις περί επιστήμης, περί της αξιοποίησης ή μη της αρχαίας ελ-
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr ληνικής σκέψης, καθώς και περί της σχέσης Πίστης και Λόγου σε συσχέτιση με τη Θεία Αποκάλυψη. 4) Πώς συσχετίζονται η Θεία Αποκάλυψη και η Πίστη με την επιστημονική γνώση στη σκέψη του Αυγουστίνου; (σελ.39) Θεμέλιο των απόψεων του Αυγουστίνου για τη σχέση ανθρώπου και κόσμου είναι η έννοια της χριστιανικής σωτηρίας. Κατ’ αυτόν, η ύλη δεν είναι κατώτερη από το πνεύμα ή την ψυχή, όπως υποστήριζε ο Πλάτωνας. Η αμαρτία και η φθορά που συνδέονται με την ύλη δεν οφείλονται στη φύση της ύλης, αλλά στην κακή χρήση της ανθρώπινης βούλησης. Η χριστιανική ανάσταση σώματος και ψυχής αίρει την αμαρτία και σηματοδοτεί τη σωτηρία του ανθρώπου. Όμως, αντικείμενο της χριστιανικής αγάπης δεν είναι ο υλικός κόσμος, αλλά ο Θεός. Ο Θεός, μέσω της «θείας φώτισης», αποδίδει εγκυρότητα στις εμπειρικές και λογικές γνώσεις μας για τον υλικό κόσμο και μας οδηγεί στην αλήθεια. Έτσι, η χριστιανική διδασκαλία γίνεται η βάση για τον πρακτικό-ωφελιμιστικό χαρακτήρα της μεσαιωνικής επιστήμης: η κοσμογνωσία οδηγεί στη θεογνωσία/θεοπιστία και μέσω αυτής στη σωτηρία. Μέσο τους είναι η Θεία Αποκάλυψη. 2.3. Η φύση στην ελληνική Αρχαιότητα και στον χριστιανισμό 5) Πώς αντιμετώπισαν τη φύση, τον Θεό και τον άνθρωπο η αρχαιοελληνική σκέψη και ο χριστιανισμός; (σελ. 40) Από καθαρά φιλοσοφική άποψη, βασισμένη στις μελέτες της Ρωσίδας φιλοσόφου P.P. Gaidenko, οι βασικές θέσεις της αρχαίας ελληνικής σκέψης και του χριστιανισμού περί φύσης, Θεού και ανθρώπου θα μπορούσαν να αποδελτιωθούν ως εξής: α΄. Αρχαία Ελλάδα: – Η φύση είναι αυθύπαρκτη και αδημιούργητη, στην ουσία ταυτίζεται με τον Θεό. Αυτή η αντίληψη οδηγεί στη θεωρησιακή-περιγραφική πραγμάτευση της φύσης, όπως εκφράζεται, λ.χ., με τη θεωρία των τελικών αιτίων, της τελεολογίας του Αριστοτέλη (η φύση είναι αιτία και σκοπός του εαυτού της: η τελεολογία είναι η εσωτερική αιτία του φυσικού κόσμου). Έτσι, τα όρια της επιστημονικής έρευνας είναι περιορισμένα. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr – Ο Θεός δεν είναι δημιουργός του κόσμου από το μηδέν αλλά από μια πρωταρχική ύλη, την οποία διαμορφώνει (Πλάτων). Στην ουσία, ταυτίζεται με τη φύση (οι αρχαιοελληνικές θεότητες είναι φυσιοκρατικές) – Ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστο, οργανικό μέρος του φυσικού κόσμου. β΄. Χριστιανισμός: – Η φύση είναι δημιουργημένη από τον Θεό εκ του μηδενός, αποτελεί στο σύνολό της θαύμα (E. Gilson). Διαθέτει εσωτερικούς μηχανισμούς προς ανακάλυψη, αντίληψη που έδωσε ώθηση στην επιστημονική διερεύνησή της, η οποία κατέληξε στο μηχανιστικό κοσμοείδωλο κατά τα τέλη του Μεσαίωνα. Στο πλαίσιο της μελέτης της φύσης-θαύματος αναπτύχθηκαν επίσης και οι μεσαιωνικές ερμηνείες των συμβολισμών και της αλληγορίας. – Ο Θεός δημιούργησε τον φυσικό κόσμο εκ του μηδενός (η φύση αποτελεί θείο θαύμα). – Ο άνθρωπος δεν είναι απλό μέρος της φύσης, αλλά κύριός της. Άρα, έχει αυξημένες δυνατότητες παρέμβασης στη γνώση και στην αξιοποίηση του φυσικού κόσμου. Στη βάση αυτών των διαφορών, κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα εκφράστηκαν ποικίλες θέσεις αναφορικά με τη δέουσα θέση των πιστών έναντι της αρχαιοελληνικής γραμματείας (της σχέσης Αθήνας-Ιερουσαλήμ). Στον χριστιανικό κόσμο, τόσο στον δυτικό (Αυγουστίνος) όσο και στον ανατολικό (Γρηγόριος Ναζιανζηνός), επικράτησε η άποψη υπέρ της επιλεκτικής αξιοποίησης της αρχαιοελληνικής σκέψης μέσω του εμπλουτισμού της με τις χριστιανικές θέσεις. 2.4. Πίστη και Λόγος, διπλή αλήθεια 6) Πώς διατυπώθηκε από τον Αυγουστίνο η σχέση Πίστης και Λόγου με βάση το «δόγμα της διπλής αλήθειας»; (σελ. 42) Για τον Αυγουστίνο, ενώ είναι αναξιοπρεπές για τον πιστό να μην κατέχει την πραγματική γνώση για τον φυσικό κόσμο και να δίνει ανυπόστατες ερμηνείες σε αυτόν, τελικά η επιστημονική γνώση έχει υποδεέστερη θέση σε σύγκριση με την πίστη. Επίσης, ο ορθός Λόγος έχει θέση στην εξέταση της φύσης, όμως μόνο στο πλαίσιο της θείας φώτισης.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Έτσι, στο καίριο ζήτημα της σχέσης Πίστης και Λόγου, που βρίσκεται κάτω από κάθε επιστημονική αναζήτηση, ο Αυγουστίνος απαντά με τη διατύπωση του «δόγματος της διπλής αλήθειας». Σύμφωνα με αυτό, υπάρχουν δύο αλήθειες για τον κόσμο, αυτή της θρησκείας και εκείνη της επιστήμης. Ενώ αυτές οι δύο αλήθειες δεν θα έπρεπε κανονικά να συγκρούονται (όπως θα υποστηρίξει με μεγαλύτερη σαφήνεια αργότερα ο Αβερρόης), εάν συμβαίνει αυτό, η αλήθεια που θα υπερισχύσει πρέπει να είναι εκείνη της θεολογίας. Το δόγμα της διπλής αλήθειας οδήγησε στην αρχή της παντοδυναμίας του Θεού, και η ιστορική πορεία του στον δυτικό Μεσαίωνα αντικατοπτρίζει τον συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των φορέων της επιστημονικής και της θρησκευτικής αλήθειας. 7) Ποια η υπήρξε σχέση του δόγματος της διπλής αλήθειας με την αρχή της παντοδυναμίας του Θεού κατά την ιστορική πορεία του στον δυτικό Μεσαίωνα; (σελ. 42) Το δόγμα της διπλής αλήθειας οδήγησε στην αρχή της παντοδυναμίας του Θεού, και η ιστορική πορεία του στον δυτικό Μεσαίωνα αντικατοπτρίζει τον συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των φορέων της επιστημονικής και της θρησκευτικής αλήθειας. Κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα, οπότε η ανάπτυξη της επιστήμης δεν είχε φθάσει σε υψηλό επίπεδο, ουσιαστικά δεν υπήρχε θέμα εφαρμογής του δόγματος. Αργότερα υποστηρίχθηκε ότι η επιστήμη (η «φυσική φιλοσοφία») είναι θεραπαινίδα της θεολογίας. Τον 13ο αι. ο Μποναβεντούρα συνέθεσε ειδικό σύγγραμμα προς υποστήριξη αυτής της θέσης, ενώ ο Θωμάς Ακινάτης, εξυψώνοντας το κύρος της επιστημονικής γνώσης, υποστήριξε ότι η θεολογική και η επιστημονική αλήθεια είναι ισόκυρες ως προερχόμενες αμφότερες από τον Θεό. Από τον 9ο έως τον 12ο αι. οι μεταφράσεις και η διάδοση των αριστοτελικών συγγραμμάτων στη Δύση απόκτησαν εξέχουσα σημασία, και οι δυτικοί θεολόγοι σπούδαζαν τις αριστοτελικές θέσεις. Με την ίδρυση των πρώτων πανεπιστημίων άρχισαν να διδάσκονται αριστοτελικές θέσεις που έρχονταν σε σύγκρουση με την αλήθεια της χριστιανικής πίστης, γεγονός που προξένησε σφοδρές διαμάχες. Αυτές κορυφώθηκαν το 1277, όταν η παπική Έδρα απαγόρευσε τη διδασκαλία 219 θέσεων αριστοτελικής προέλευσης.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Σκοπός αυτών των απαγορεύσεων ήταν να διατηρηθεί η αρχή της παντοδυναμίας του Θεού. Παρά τον αρνητικό χαρακτήρα τους, οι απαγορεύσεις αυτές έδωσαν ώθηση στην αναζήτηση υποθετικών κόσμων εκτός του αριστοτελικού πλαισίου σκέψης, προωθώντας την επιστημονική έρευνα σε νέους δρόμους. Ενώ, λοιπόν, ο Μπουριντάν τον 14ο αι. τονίζει ότι ο Θεός δρα πάντοτε σε συμφωνία με τις αριστοτελικές αντιλήψεις, τον ίδιο αιώνα ο Νικόλαος Ορέμ υποστηρίζει ότι εχέγγυα αληθούς γνώσης παρέχει μόνο ο Θεός, υποβαθμίζοντας έτσι τις γνωσιοθεωρητικές δυνατότητες της ανθρώπινης νόησης και αναδεικνύοντας την απεριόριστη δύναμη της Θείας Βούλησης. Η αναζήτηση υποθετικών κόσμων κατά τον 14ο αι. γίνεται «μια φυσική φιλοσοφία χωρίς φύση» (J. Murdoch). Το 1614 ο Γαλιλαίος, για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που θα αντιμετώπιζε από την Καθολική Εκκλησία, υποστήριξε ότι δεν υπάρχουν δύο διαφορετικές αλήθειες, αλλά δύο διαφορετικές κοινωνικές δραστηριότητες με διακριτή κοινωνική αποστολή, οι οποίες δεν θα έπρεπε να έρχονται σε σύγκρουση. Ωστόσο, η καταδίκη του και η μετέπειτα υποχώρηση της ιταλικής επιστήμης έδειξαν ότι η σύγκρουση αφορούσε τους φορείς των δύο αληθειών σε κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο. 8) Ποια η υπήρξε σχέση Λόγου και Πίστης κατά τον δυτικό Μεσαίωνα και ποια η αντίληψη περί παντοδυναμίας του Θεού στην ιστορική τους πορεία; (σελ. 3839, 42-44) Εισηγητής των βασικών μεσαιωνικών αντιλήψεων για τη σχέση Πίστης και Λόγου ήταν ο επίσκοπος Καρχηδόνας Αυγουστίνος (354-430 μ.Χ.) Ενώ ο Αυγουστίνος δεν ήταν αγνωστικιστής και απέδιδε αξιοπιστία στα δεδομένα της εμπειρίας, ωστόσο δίδασκε ότι υπάρχουν φαινόμενα που δεν είναι προσβάσιμα ούτε στην εμπειρία ούτε στον Λόγο. Με τον τρόπο αυτό υποβάθμισε τη γνωσιολογική αξία της φιλοσοφίας και της επιστημονικής σκέψης (που ήταν τα οχήματα της αρχαιοελληνικής σκέψης για την πρόσβαση στην αλήθεια) υπέρ της θεολογίας. Με βάση τις γενικές θέσεις του Αυγουστίνου διαμορφώθηκαν οι ιδιαίτερες δυτικές χριστιανικές αντιλήψεις περί επιστήμης, περί της αξιοποίησης ή μη της αρχαίας ελληνικής σκέψης, καθώς και περί της σχέσης Πίστης και Λόγου σε συσχέτιση με τη Θεία Αποκάλυψη.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Θεμέλιο των απόψεων του Αυγουστίνου για τη σχέση ανθρώπου και κόσμου είναι η έννοια της χριστιανικής σωτηρίας. Κατ’ αυτόν, η ύλη δεν είναι κατώτερη από το πνεύμα ή την ψυχή, όπως υποστήριζε ο Πλάτωνας. Η αμαρτία και η φθορά που συνδέονται με την ύλη δεν οφείλονται στη φύση της ύλης, αλλά στην κακή χρήση της ανθρώπινης βούλησης. Η χριστιανική ανάσταση σώματος και ψυχής αίρει την αμαρτία και σηματοδοτεί τη σωτηρία του ανθρώπου. Όμως, αντικείμενο της χριστιανικής αγάπης δεν είναι ο υλικός κόσμος, αλλά ο Θεός. Ο Θεός, μέσω της «θείας φώτισης», αποδίδει εγκυρότητα στις εμπειρικές και λογικές γνώσεις μας για τον υλικό κόσμο και μας οδηγεί στην αλήθεια. Έτσι, η χριστιανική διδασκαλία γίνεται η βάση για τον πρακτικό-ωφελιμιστικό χαρακτήρα της μεσαιωνικής επιστήμης: η κοσμογνωσία οδηγεί στη θεογνωσία/θεοπιστία και μέσω αυτής στη σωτηρία. Μέσο τους είναι η Θεία Αποκάλυψη. Για τον Αυγουστίνο, ενώ είναι αναξιοπρεπές για τον πιστό να μην κατέχει την πραγματική γνώση για τον φυσικό κόσμο και να δίνει ανυπόστατες ερμηνείες σε αυτόν, τελικά η επιστημονική γνώση έχει υποδεέστερη θέση σε σύγκριση με την πίστη. Επίσης, ο ορθός Λόγος έχει θέση στην εξέταση της φύσης, όμως μόνο στο πλαίσιο της θείας φώτισης. Έτσι, στο καίριο ζήτημα της σχέσης Πίστης και Λόγου, που βρίσκεται κάτω από κάθε επιστημονική αναζήτηση, ο Αυγουστίνος απαντά με τη διατύπωση του «δόγματος της διπλής αλήθειας». Σύμφωνα με αυτό, υπάρχουν δύο αλήθειες για τον κόσμο, αυτή της θρησκείας και εκείνη της επιστήμης. Ενώ αυτές οι δύο αλήθειες δεν θα έπρεπε κανονικά να συγκρούονται (όπως θα υποστηρίξει με μεγαλύτερη σαφήνεια αργότερα ο Αβερρόης), εάν συμβαίνει αυτό, η αλήθεια που θα υπερισχύσει πρέπει να είναι εκείνη της θεολογίας. Το δόγμα της διπλής αλήθειας οδήγησε στην αρχή της παντοδυναμίας του Θεού, και η ιστορική πορεία του στον δυτικό Μεσαίωνα αντικατοπτρίζει τον συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των φορέων της επιστημονικής και της θρησκευτικής αλήθειας. Κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα, οπότε η ανάπτυξη της επιστήμης δεν είχε φθάσει σε υψηλό επίπεδο, ουσιαστικά δεν υπήρχε θέμα εφαρμογής του δόγματος. Αργότερα υποστηρίχθηκε ότι η επιστήμη (η «φυσική φιλοσοφία») είναι θεραπαινίδα της θεολογίας. Τον 13ο αι. ο Μποναβεντούρα συνέθεσε ειδικό σύγγραμμα προς υποστήριξη αυτής της θέσης, ενώ ο Θωμάς Ακινάτης, εξυψώνοντας το κύρος της επιστημονικής H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr γνώσης, υποστήριξε ότι η θεολογική και η επιστημονική αλήθεια είναι ισόκυρες ως προερχόμενες αμφότερες από τον Θεό. Από τον 9ο έως τον 12ο αι. οι μεταφράσεις και η διάδοση των αριστοτελικών συγγραμμάτων στη Δύση απόκτησαν εξέχουσα σημασία, και οι δυτικοί θεολόγοι σπούδαζαν τις αριστοτελικές θέσεις. Με την ίδρυση των πρώτων πανεπιστημίων άρχισαν να διδάσκονται αριστοτελικές θέσεις που έρχονταν σε σύγκρουση με την αλήθεια της χριστιανικής πίστης, γεγονός που προξένησε σφοδρές διαμάχες. Αυτές κορυφώθηκαν το 1277, όταν η παπική Έδρα απαγόρευσε τη διδασκαλία 219 θέσεων αριστοτελικής προέλευσης. Σκοπός αυτών των απαγορεύσεων ήταν να διατηρηθεί η αρχή της παντοδυναμίας του Θεού. Παρά τον αρνητικό χαρακτήρα τους, οι απαγορεύσεις αυτές έδωσαν ώθηση στην αναζήτηση υποθετικών κόσμων εκτός του αριστοτελικού πλαισίου σκέψης, προωθώντας την επιστημονική έρευνα σε νέους δρόμους. Ενώ, λοιπόν, ο Μπουριντάν τον 14ο αι. τονίζει ότι ο Θεός δρα πάντοτε σε συμφωνία με τις αριστοτελικές αντιλήψεις, τον ίδιο αιώνα ο Νικόλαος Ορέμ υποστηρίζει ότι εχέγγυα αληθούς γνώσης παρέχει μόνο ο Θεός, υποβαθμίζοντας έτσι τις γνωσιοθεωρητικές δυνατότητες της ανθρώπινης νόησης και αναδεικνύοντας την απεριόριστη δύναμη της Θείας Βούλησης. Η αναζήτηση υποθετικών κόσμων κατά τον 14ο αι. γίνεται «μια φυσική φιλοσοφία χωρίς φύση» (J. Murdoch). Το 1614 ο Γαλιλαίος, για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που θα αντιμετώπιζε από την Καθολική Εκκλησία, υποστήριξε ότι δεν υπάρχουν δύο διαφορετικές αλήθειες, αλλά δύο διαφορετικές κοινωνικές δραστηριότητες με διακριτή κοινωνική αποστολή, οι οποίες δεν θα έπρεπε να έρχονται σε σύγκρουση. Ωστόσο, η καταδίκη του και η μετέπειτα υποχώρηση της ιταλικής επιστήμης έδειξαν ότι η σύγκρουση αφορούσε τους φορείς των δύο αληθειών σε κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο. 2.5. Επιδράσεις της επιστήμης στη θεολογία 9) Ποιες υπήρξαν οι επιδράσεις της επιστήμης στη θεολογία κατά τον δυτικό Μεσαίωνα; (σελ. 45) Σε μια εποχή γενικευμένης αμφιβολίας ως προς την εγκυρότητα τόσο της θεολογικής όσο και της επιστημονικής αλήθειας, οι επιδράσεις της επιστήμης στη θεολογία H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr συνδέθηκαν με προβλήματα υποθετικής φύσης, αλλά και με το καίριο ζήτημα της συμβατότητας των Γραφών με την επιστημονική γνώση. Έτσι, οι Προτάσεις του Πέτρου του Λομβαρδού (12ος αι.) και τα σχόλια σε αυτές διδάσκονταν με επιμέλεια στα μεσαιωνικά πανεπιστήμια, ακόμη και μετά την προτροπή της Αγίας Έδρας να αποφεύγεται η διδασκαλία τους. Επίσης, μαθηματικές και επιστημονικές τεχνικές άρχισαν να εφαρμόζονται σε υποθετικά προβλήματα, όπως στο ζήτημα της κρίσης ενός μελλοθανάτου από τον Θεό, όπως το διατύπωσε ο Robert Holkot (14ος αι.). Με το ζήτημα της συμβατότητας της Βίβλου με την επιστημονική αλήθεια ασχολήθηκε κυρίως ο Θωμάς Ακινάτης, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να δίνεται κυριολεκτική, αλλά αλληγορική ερμηνεία στα κοσμολογικά χωρία της, σε συνάρτηση πάντοτε με τις κυρίαρχες αριστοτελικές αντιλήψεις, χωρίς όμως να υποσκάπτεται το κύρος της. Κατά τον Ακινάτη, υπάρχουν διάφοροι τρόποι ερμηνείας των Ιερών Γραφών και δεν θα έπρεπε να αποδίδεται αποκλειστική εγκυρότητα σε καμία από αυτές. Στο γνωστό εδάφιο για την ακινησία του Ήλιου και της Σελήνης μετά την προσευχή του Ιησού του Ναυή, ο Νικόλαος Ορέμ αποδίδει τον 14ο αι. την απλή σημασία της κοινής γλώσσας, ενώ ο Γαλιλαίος, με τις κοσμολογικές γνώσεις του 17ου αι., αποδίδει κυριολεκτική σημασία. Συμπερασματικά, φαίνεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η Βίβλος όφειλε να προσαρμοστεί στην επιστημονική αλήθεια μέσω αλληγορικών ερμηνειών (E. Grant).
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr