Προτεινόμενα θέματα εξετάσεων Η έννοια του πειράματος στον μεσαίωνα, στον Bacon, στον Γαλιλαίο
Μεσαιωνικός πειραματισμός
Via Antiqua (13ος)
Via Moderna (14ος)
• Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Τα πάντα υπακούν σε νόμους που δημιούργησε ο Θεός. • Οι φυσικοί νόμοι είναι αναγκαίοι.
• Οι χριστιανοί πίστευαν στην εγγενή αβεβαιότητα και στο τυχαίο όλων των όντων πλην του Θεού. • Οι φυσικοί νόμοι είναι συμβατικά αναγκαίοι λόγω θέλησης Θεού. • Παντοδυναμία του Θεού • Τυχαιότητα της δημιουργίας.
Μεσαιωνικός πειραματισμός
Νομιναλισμός Ο Θεός είναι ελεύθερος, εάν θέλει, να πλάσει έναν κόσμο εντελώς διάφορο από αυτόν που προσλαμβάνουν οι αισθήσεις του ανθρώπου 2 διαστάσεις των πραγμάτων: Λογική/φυσική – υπερλογική/μεταφυσική
Ο επιστήμονας είναι ελεύθερος να ερευνά με τον λόγο και μόνο
Τα δόγματα της πίστης δεν είναι δουλειά του επιστήμονα
Μεσαιωνικός πειραματισμός
Συνέπειες Ο Θεός θα μπορούσε να δημιουργήσει όποιον κόσμο ήθελε: Οι επιστήμονες πρέπει «να βγουν έξω και να κοιτάξουν» Εμπειρική φιλοσοφία
Μεσαιωνικός πειραματισμός
Γκροσσετέστ Αριστοτελική μέθοδος: Ανάλυση-σύνθεση
θεωρία
Εμπειρία
Ονομαστικός Ορισμός: θα περιγράψει τους συσχετισμούς ανάμεσα στα γεγονότα Αιτίες εμφάνισης των φαινομένων
Μεσαιωνικός πειραματισμός
Γκροσσετέστ Παράδειγμα: Η μελέτη της φύσης των ζώων που έχουν κέρατα και της αιτίας που γεννά τα κέρατα. 1.
Ύπαρξη κεράτων = έλλειψη δοντιών στην άνω σιαγόνα + ύπαρξη περισσότερων του ενός στομάχων.
2.
Εξαιρέσεις (π.χ. καμήλα)
3.
Συμπέρασμα: «να έχει κέρατα σημαίνει να μην έχει δόντια στην άνω σιαγόνα, στα ζώα στα οποία η φύση δεν δίνει άλλους τρόπους προστασίας» (ονομαστικός ορισμός)
4.
Ποια είναι η αιτία των κεράτων; σκληρή γήινη μάζα.
Μεσαιωνικός πειραματισμός
R. Bacon Tα μαθηματικά παρέχουν αλήθειες χωρίς σφάλμα. Tο πείραμα παρέχει βεβαιότητα χωρίς αμφιβολία. Για να οδηγηθεί ο επιστήμονας σε ορθά συμπεράσματα μέσα από το πείραμα θα πρέπει: 1. Να πιστέψει σε μια θεωρία 2. Να την αποδείξει πειραματικά 3. Να την επεξεργαστεί λογικά Τα πειραματικά δεδομένα αποκτούν αξία μόνο στο πλαίσιο μιας θεωρίας
Francis Bacon (1561-1626)
Εμπειρική επαγωγή Η συλλογή μιας επαρκούς βάσης εμπειρικών δεδομένων καθιστά δυνατή τη θεωρητική γενίκευση
Παρατήρηση
Συμπέρασμα
Σκοπός της επιστήμης: Η ερμηνεία της φύσης με βάση την εμπειρία Όχι μια διανοητική προθέαση της πραγματικότητας (Αριστοτέλης)
Francis Bacon (1561-1626)
Γνήσια επαγωγική μέθοδος Η Ξεκινάει από ένα επιμέρους τμήμα της πραγματικότητας και οδηγείται μέσω σταδιακών γενικεύσεων σε ένα συμπέρασμα. Όλες οι εξηγήσεις των πραγμάτων αναφαίνονται εκ των υστέρων (a posteriori), ως αποτέλεσμα δηλαδή των εμπειρικών παρατηρήσεων. Ο ρόλος του νου σε αυτή τη διαδικασία δεν είναι αυτός του παθητικού δέκτη των εξωτερικών ερεθισμάτων, αλλά του οργανωτή και καθοδηγητή.
Francis Bacon (1561-1626)
Ο ρόλος του πειράματος • Διευρύνει τα παρατηρησιακά δεδομένα. • Λειτουργεί ελεγκτικά.
Είναι η οργανωμένη παρατήρηση που «εκβιάζει» τη φύση να μας δείξει προς τα πού μας περιμένει η αλήθεια Για να ληφθεί η σωστή απάντηση μέσα από την παρατήρηση θα πρέπει πρώτα να τεθεί η σωστή ερώτηση από τον νου
Francis Bacon (1561-1626)
Επιστημολογικά πρότυπα Πειραματικοί ερευνητές
Νοησιαρχικοί ερευνητές
Γνήσιοι εμπειριστές
Francis Bacon (1561-1626)
Νομιναλισμος Ομοιότητες
Bacon (εμπειρισμός)
Ασκούν κριτική στον Αριστοτέλη Δίνουν σημασία στην εμπειρική επιβεβαίωση της αλήθειας Δίνουν σημασία στο πείραμα Απορρίπτουν τις καθολικές έννοιες Κάνουν κυρίως νοητικά (και όχι πραγματικά) πειράματα
Διαφορές
Δίνει πρωταρχική σημασία στη δύναμη του νου και δευτερεύουσα στην παρατήρηση
Δίνει πρωταρχική σημασία στην παρατήρηση και δευτερεύουσα στον νου
Ο φιλόσοφος δεσμεύεται από τη θεολογία
Ο φιλόσοφος οφείλει να λειτουργεί ανεξάρτητα από τη θεολογία
Γαλιλαίος (1564-1642)
Γαλιλαίος: 1623, il saggiatore
Επιστημονική μέθοδος: συνδυασμός • «αισθητών εμπειριών» (δηλαδή πειραμάτων) • και «βέβαιων αποδείξεων» (δηλαδή λογικώς θεμελιωμένων συνεπαγωγών)
Γαλιλαίος (1564-1642)
Μέθοδος • Ο ερευνητής απομονώνει τα ποσοτικά και μόνο χαρακτηριστικά των σωμάτων. • Συνάγει εξηγητικές υποθέσεις για τη συμπεριφορά τους που έπονται λογικά. • Επιλέγει τις λιγότερο περίπλοκες. • Τις υποβάλει σε πειραματικό έλεγχο.
Γαλιλαίος (1564-1642)
Η νεωτερική επιστήμη • Ο κόσμος έχει αυστηρά μαθηματική δομή. • Ο αριθμός είναι το κλειδί για την κατανόηση των νόμων που διέπουν το σύμπαν. • Πίσω από τα φαινόμενα της άμεσης εμπειρίας κρύβεται κάποιας μορφής αφηρημένη μαθηματική νομοτέλεια. • Γίνεται επιτακτική η ανάγκη για συστηματική ενασχόληση με την εμπειρία, τη μέτρηση και την εξιδανίκευση.
Γαλιλαίος (1564-1642)
Η νεωτερική επιστήμη Η μεθοδολογία του Γαλιλαίου: • απογυμνώνει τη φύση από κάθε υποκειμενικό καθορισμό. • Μελετά την ύπαρξη των φυσικών πραγμάτων ως κάτι το αυτοτελές και ανεξάρτητο.
Η επιστήμη ασχολείται εφ’ εξής μόνο με την εμπειρική παρατήρηση των φυσικών όντων και τη μαθηματική περιγραφή των κινήσεων και των αλληλεπιδράσεών τους
Γαλιλαίος (1564-1642)
Επιστημονικά επιτεύγματα Γαλιλαίου • Επιβεβαίωσε πειραματικά την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου. • Διατύπωσε τον νόμο ελεύθερης πτώση των σωμάτων. • Περιέγραψε την παραβολική κίνηση των βλημάτων. • Διατύπωσε την αρχή της κυκλικής αδράνειας.
Γαλιλαίος (1564-1642)
Επιστημολογικά επιτεύγματα Γαλιλαίου • Έδειξε τη χρησιμότητα και την επιτυχία της μαθηματικής προσέγγισης στη φύση. • Κάθε φυσική κατάσταση μπορεί να αναπαρασταθεί από μια μαθηματική οντότητα.
• Το φυσικό σύστημα αντιμετωπίζεται ως μια μαθηματική αρμονία. • Μπορεί κανείς να διαβάσει το βιβλίο της φύσης αφού πρώτα μάθει τη γλώσσα.