2018 Architectuur Als Weermachine by ArtEZ University of the Arts

Le Corbusier: Darkness and light

architectuur als weerm ac h i n e

Architectuur als weermachine Metereologie als kader en inspiratie voor architectuur

Voorwoord

Binnen het architectuuronderwijs en zeker ook dat aan ArtEZ Academie van Bouwkunst te Arnhem, neemt het ontwerponderwijs een belang rijke plaats in. Het oefenen van ontwerptrajecten, zoals dat in de ateliers van de Academie gedaan wordt, vervult een meervoudige taak voor de architecten in opleiding. De ateliers hebben een gelaagde en sequen tiële opbouw waardoor de studenten uitgedaagd worden om kennis op te doen door specifieke oefeningen en onderzoeken te verrichten, hun aandacht en productiecapaciteit te plannen en te verdelen, hun eigen nieuwsgierigheid te ontwikkelen en te volgen en vertrouwen te krijgen in het eigen kunnen. In de zogenaamde ‘lange ateliers’, die lopen van september tot de kerst, is bij uitstek ruimte om verschillende, thematisch geïnspireerde deel oefeningen te verrichten waarmee een uiteindelijk ontwerp gevoed raakt. Gedurende de laatste jaren heeft de inrichting van deze lange ateliers een uitgesproken vorm gekregen. In het studiejaar 16-17 hebben we twee ateliers aangeboden die zich uitdrukkelijk richtten op De Opdrachtgever en De Tekening (met hoofddocenten respectievelijk Stephanie Akkaoui en Christian Kieckens). Tijdens het studiejaar 17-18 hebben we een duo lange ateliers aangeboden die zich in het ene atelier, Rough Style, richtte op de businesscase achter een herbestemming en in het andere, Het Weer, zich richtte op meteorologische kwaliteiten van het bouwen. Beide thema’s vormen een fundamentele achtergrond voor alle architectuur. Een herbestemming is immers ten hoogste zo goed als de business-case die er aan ten grondslag ligt en het is een gegeven dat alle architectuur in de buitenlucht gerealiseerd wordt op een plaats die op de wereldbol uniek is. Beide ateliers hebben deze fundamentele gegevens op hun betekenis en inhoud onderzocht onder leiding van de docentenkoppels. De teams die we hiervoor betrokken hadden waren respectievelijk Jaco de Visser met Bart van den Hoven en Frans Sturkenboom met Twan Verheijen. Het materiaal dat ontwikkeld is voor en tijdens deze lange ateliers is de basis van deze publicaties. De Academie heeft deze publicaties gerea liseerd in de verwachting dat er gedurende de komende jaren opnieuw inspirerende speurtochten ondernomen worden naar fundamentele kwaliteiten van architectuur. We zijn er als opleiding trots op dat we deze docenten met hun ervaring, passie en aandacht hebben mogen inzetten in de opleiding van een toekomstige generatie architecten. Een generatie die de pracht, schoonheid, complexiteit, en intensiteit van architectuur door de ontwerpateliers gaat begrijpen en kan inzetten in dit voor het publieke domein zo belangrijke vakgebied. Ady Steketee, december 2018

Architectuur als weermachine Onderzoek en ontwerp de meteorologische dimensie van de architectuur

Het weer is altijd een belangrijke factor geweest in de architectuur. Een collegedictaat architectonisch ontwerpen uit de jaren 80 van de vorige eeuw begint met de laconieke constatering dat het bouwen aanvangt met de beschutting tegen de elementen. Reeds Vitruvius wist echter dat het weer niet alleen de noodzaak, maar ook het nut en de genieting van de bouwkunst vormt. Hij laat in zijn tien boeken zien dat het weer op talloze wijzen aangrijpt op het bouwwerk en de stad en dat het tot de kunde van de architect behoort om zon, wind en regen ook als gunst van de goden in te kunnen zetten in het ontwerp. Hij noemt onder andere de koele noordelijke briesjes die de straten van de correct georiënteerde stad schoonvegen en de stralen van de milde ondergaande zon die de avond vertrekken in het huis verlichten, beide voorbeelden van nut én genieting van het weer. In de huidige ecologische benadering van de architectuur domineert de vraag naar het nut: we kijken vooral naar het weer in termen van wat het ons kan opleveren. Meestal gaat het om energievraagstukken. De waarde in de Energie-prestatieberekening is doorslaggevend. Als er niet gespro ken wordt over nut, dan tenminste over het voorkómen van schade. De regen is inmiddels door talloze Nen-normen een gereguleerd domein geworden waar de architect het liefst zo min mogelijk aandacht aan besteed. Ook het licht wordt uitgedrukt in verplichte vierkante meters raam en in belemmeringsfactoren terwijl lucht gezien wordt als ventila tiestroom en als spuicapaciteit, als een kwestie van gezondheid. Architecten hebben over het algemeen een moeizame verhouding met deze kwesties en gaan meestal met enige tegenzin over tot het plaatsen van de noodzakelijke zonnepanelen en het installeren van sensorge stuurde luchtventilatie. Het weer komt nauwelijks op de tekentafel. Het aangrijpen van het weer is in onze architectuur vooral een kwestie van verplichtingen, belemmeringen en verboden. Sterker: de regelgeving is erop gericht het weer zoveel mogelijk buiten te sluiten. Betekent EPC=0 ook niet een kosmisch autisme? Niet meer hoeven voelen, zintuigen op 0? Een huis zonder omgeving! 6

Wie ooit Jorens Ivens’ films ‘Regen’ of ‘De wind’ gezien heeft weet dat het weer ook een formidabele zintuigelijke en spirituele ervaring kan zijn. Een karakter dat onze levens vormgeeft en dat onze alledaagsheid hoe dan ook kleurt. De stad en het bouwwerk zijn als membraan dat ons scheidt van het weer ook een tweede huid die ons ermee in contact brengt. Gevel en dak vormen een klankkast van de elementen. Wie ooit bij een hevige stortbui onder aan een kathedraal gestaan heeft en zag hoe de spuwers het bouwwerk veranderden in een duizendkoppige fontein weet dat het weer ook gevierd kan worden en dat het vraagt om een ar chitectonische geleiding, om een gebouwde choreografie. Het is de hoogste tijd dat architecten het weer positief gaan waarderen. Dat ze het leren zien als een ontwerpopgave: het bouwwerk vormt een reeks kaders waarin het weer ontvangen, verwelkomd, doorgeleid en ook weer doorgegeven wordt. Het wordt zichtbaar, hoorbaar en voelbaar aan het gebouw: een potentieel geweldige esthetische en zintuigelijke erva ring. Een noodzakelijk complement ook voor de ‘ecologische’ benade ring. Sterker nog: alleen als de architect het bouwwerk gaat zien als een architectonisch-meteorologische transformator in de ether is er kans dat hij ook de ecologische kwesties op een positieve manier leert benaderen, er plezier uit gaat halen en ze als een ontwerpopgave leert zien. Frans Sturkenboom en Twan Verheijen

Frans Sturkenboom is architect en als docent verbonden aan de Academie van Bouwkunst van Arnhem en Amsterdam. Verder is hij betrokken bij het ‘Lectoraat theorie in de kunsten’ van Artez University of the Arts. Hij was redacteur van het tijdschrift Oase en publiceerde in talloze andere periodieken waaronder De Architect en de Archis. Vorig jaar publiceerde hij ‘De gestiek van de architectuur, een handboek hedendaags maniërisme’. Op dit moment werkt hij met Twan Verheijen onder de titel ‘De architectuur van het weer’ aan een onderzoek waaruit moet blijken dat het weer in de architectuur niet alleen een duurzaamheidskwestie is maar vooral ook een expressief gegeven.

Twan Verheijen studeerde in 1999 af aan de Academie van Bouwkunst in Arnhem met een kuuroord aan de Dode Zee, genomineerd voor de Archiprix 2000. Zijn inzending Crimson Bulk werd opgenomen in de Prix de Rome publicatie 2001. Twan heeft bij verschillende architectenbureau’s gewerkt en is momenteel als architect werkzaam bij Buro SBH. Daarnaast heeft hij een eigen ontwerpbureau MOStudio in Arnhem en was hij gastdocent aan de Academie van Bouwkunst in Tilburg en de Academie van Bouwkunst in Arnhem. Met Frans Sturkenboom werkt Twan aan ‘De architectuur van het weer’, een onderzoek naar de expressie van het weer in architectuur.

Opgaves Om het thema vanuit verschillende invalshoeken te Âonderzoeken en ook verschillende ontwerpopgaves de revue te laten passeren is gewerkt aan een scala van kleinere en grotere opdrachten. In dit hoofdstuk worden deze opdrachten beschreven, ondersteund door een selectie aan beeldmateriaal van atelierontwerpen.

Architectuur als weermachine

Kennis opdoen Om de studenten van extra input te voorzien is, ter lering ende vermaak, een college- en filmprogramma aangeboden waarin verschillende onder werpen aan de orde zijn geweest. Sanda Lenzholzer heeft verteld over weer in de stad, Twan Verheijen over zijn afstudeerproject: een kuuroord aan de Dode Zee. Twan heeft ook een basiscollege meteorologie ver zorgd waarin begrippen als zenit, nadir, apogeum, perigeum, equinox, analemma, azimuth, lentepunt, herfstpunt, constructie zonnewijzer enz. behandeld zijn. Frans Sturkenboom vertelde hoe in de geschiedenis het weer voor architecten een opgave is geweest. Ton Verstegen tenslotte filosofeerde over de verbanden tussen sfeer/atmosfeer en het weer. Naast een documentaire (Hollands licht) werden films gedraaid van Joris Ivens: De regen, Le Mistral, Le vent. 1.

Onderzoek

Ontwerp

Het weer produceren Een van de erfenissen van het moderne is dat we, met uitzondering van de zongerichte verkaveling, het weer in de architectuur vooral proberen te negeren. We maken het onzichtbaar, we werken het weg. Het schaadt de abstractie van onze kunst. In deze opgave is het omgekeerde gedaan: het weer wordt zichtbaar gemaakt en wordt letterlijk geproduceerd. Een schoorsteen produceert een wolk. De wolk wordt wolk onder wolken of gaat op in de ether. De schoorsteen maakt het huis vast aan het gewelf, het plaatst het tegen een achtergrond die het naar voren trekt. Het dak wordt een boeg die de hemel bevaart. Voor bijna alle vormen van weer is het huis een transformator/condensator van elementen. Elke student zocht zijn/haar mooiste weerdetail; één detail voor de regen, één voor de zon, een winddetail en een open haard met schoor steen. Deze details zijn geïnterpreteerd en vormden het uitgangspunt voor het ontwerp van een tuinhuis/logeerhuis. Het tuinhuis heeft (of is) een haard/vuurplaats. Het regenwater wordt hoorbaar, voelbaar en zichtbaar opgevangen en doorgeleid. Zicht op de sterren. Bij regen en herfst/win terkou ‘buiten’ kunnen zitten. (tuinhuis = veranda) Lichte materialen. Grondvlak maximaal 25m2²

Nikki Witsenboer

Wilbert Steenhuis en Tom Leerkes

Ted Maters en Casper van der Veen

Onderzoek

Ontwerp

Architecture without architects De architectuur van het weer wordt gevormd door de plaatselijke me teorologie. Het is door de lokale invloeden een lokale architectuur. We zoeken één keer de breedte en kiezen mondiaal een aantal specifieke weerregio’s. Binnen de opgegeven weerregio zijn de specifieke meteorologische omstandigheden bestudeerd - zonnestanden, neerslag, overheersende windrichtingen, bijzondere omstandigheden - een echt meteorologische inventarisatie van de plek. Er is onderzocht hoe de mens in die regio leeft met het weer en hoe dit terug te lezen is in de architectuur. Dit betekent bijzondere typologieën, elementen, materialen en details maar ook de symbolisering van het weer. In tweetallen is door de studenten op de verschillende lengte- en breedtegraden van de aardbol gewerkt. De onderscheiden plek is bepaald door middel van een globale Google Earth dropping. In de weerregio is een trekkershut-hemelobservatorium ontworpen, gebruik makend van de verworven inzichten. Twee belangrijke ingre diënten: beschutting tegen de elementen maar ook een vorsende blik op het gewelf (tussen horizon en zenit). Dak én vizier. (Tweeling: de kosmi sche cycli en de aardse atmosfeer).

Architectuur als weermachine

Onderzoek

Ontwerp

Wuthering heights Het huis als windorgel Bij iedere opstand, bij ieder gebouw ontstaan luchtdrukverschillen tussen voor-en achterkant, boven en onderkant. Deze hoge en lage drukgebieden zorgen voor luchtstromen. Het idee van ventilatie is erop gebaseerd. Maar kunnen we deze luchtstromen ook vormgeven? Kunnen we samenwonen met de wind? Alle denkbare manieren waarop wind gebruikt en/of genoten kan wor den in een huis en de directe omgeving ervan is onderzocht en verza meld. Ook in andere culturen en voor andere klimaatzones. Specifieke winddetails zijn verzameld en de verbeelding van de wind is bestudeerd. (Erosie, rafelranden, afrondingen, ornament) Op een zelf gekozen locatie in Nederland is een door de wind geperfo reerde woning ontworpen. Het buiten gaat door het binnen heen. Windrijke gebieden te over in Nederland. (Dijkhuis, duin/strandhuis, poldertoren, wonen in een kerkspits). Materialenonderzoek is een be langrijk onderdeel van deze ontwerpopgave. De kwaliteiten van flexibele materialen met het oog op (buiten-) gordijnen etc. Eindproduct is onder andere een maquette om de luchtstromen aan te tonen en te testen.

Daniëlle Haasjes

Geurt van Driesten

Opgaves

4 t/m 8.

Transformatie van een woonblok uit de jaren 60 van de vorige eeuw Deze vijf opgaven hebben allen betrekking op de transformatie van een doorzonwoning of een appartement in een zestigerjaren wijk naar een ‘all-weather-house’. Aan het begin van de opgave is door de studenten een blok in de Arnhemse wijk Presikhaaf gekozen (rij woningen of flat) wat vervolgens is bewerkt tot een geïntegreerd ontwerp waarbij ook het geheel (het blok) een verhaal vormt (een kader, een gebaar, een silhouet). Tenmin ste drie van de vijf opgaven moeten in het ontwerp zijn verwerkt. Het eindproduct is divers: een catalogus van weeruitbreidingen die als opties aangeboden worden, een integraal getransformeerd blok met in ieder huis alle uitbreidingen, een blok waarin verschillen leiden tot aanwijs bare (zonne-, wind-, regen-, aard-) gemeenschapjes.

Waterketens (schaal/route/cyclus). Als ‘condensatiepunt’ vormt ieder bouwwerk een punt in een keten. Dit geldt met name voor de cyclus van regenwater die via het dak een reeks kaders doorloopt om uiteindelijk in het riool of de wadi, de beek en de rivier zijn waterweg voort te zetten en terug te keren naar de zee. Onderzoek een keten en teken hem uit. Besteed met name aandacht aan de overgangen waarin het water van de ene naar de volgende vorm over gaat. Breng momenten van vertraging en versnelling in kaart. Ontwerp de verbeterpunten aan en rondom de woning. Besteed bijzon dere aandacht aan de manier waarop het water ook een moment van genieting zou kunnen vormen (geluid, aanraking/nabijheid, patronen), een potentieel zintuigelijke ervaring. Denk aan impluvia, vijvers, bassins, watergordijnen, fonteinen, cascades, watervallen, waterorgels, kettin gen, spuwers, hemelwaterafvoeren, opvangbekkens, sluisjes. Nederland is een grote cascadetuin vol niveauverschillen.

Onderzoek

Ontwerp

Onderzoek Ontwerp

Prostrate to the sun Er is een hele metafysica van het zonlicht in de architectuur, van de zon netempels in Zuid Amerika tot Wright’s omgekeerde zonnealtaar in het Jacobs-2 huis, van de Venetiaanse dakterrassen tot Corbusiers solaria. Voor de twintigste eeuw wordt de zon werkelijk een religie. We baden erin op onze zuidgerichte balkons en we worden ermee doorstraalt in onze doorzonwoningen. Onderzoek dakterrassen, balkons, loggia’s, atria, dakzakken, serres, kassen. Overweeg ook andere (nieuwe) gebruiken voor de zon. Transformeer het huis zo dat het op meerdere manieren gebruik maakt van de zon. Genieting mag (daktempietto, nokruiter, dakzak) maar ove rig ‘gebruik’ móet. Tenslotte: hoe wordt het zonlicht ornament?

Architectuur als weermachine

Ted Maters

Maaike Besselink

Opgaves

Johan de Wit

Martijn Kaandorp

Architectuur als weermachine

Onderzoek Ontwerp

Onderzoek

Ontwerp

Cooling cave Was het zonnebad de grote genieting van de 20e eeuw, de plek van het offer van de vrije tijd, in de 21e eeuw zal met zijn schroeiende hitte ook de ruimte van de verkoeling kennen. De kuil of kelder waar we schuilen tegen de zon maar ook genieten van de koelte van de aarde. Kelders, grotto’s, cave, troglodietenwoningen, grottokamers, etc. Ontwerp een uitbreiding aan de woning (onder, tegen, aan het huis of in de tuin als bewerking van een kavel) die als koelteplek kan dienen. Regel de belichting zo dat alleen indirect zonlicht de ruimte kan bereiken. Je moet in deze ruimte overdag kunnen werken. De cooling cave kan heel goed de onderkant van een solarium zijn. De zingende zolder We proberen het weer op allerlei manieren buiten te sluiten en leven in kunstmatige atmosferen. Maar van tijd tot tijd zien we dat architecten getroffen willen worden door de ruigheid van buiten. Het interieur wordt een klankkast voor de roffels van regen, hagel en wind. De spanten kraken in de storm. Condens stroomt over een massief betonnen muur (Tadao Ando). De zolder is bij uitstek een boeg waarmee we de hemel koepel bevaren. Het kan een gevoelig seismografisch instrument wor den, een trommel voor de meteoren. Vindt of omschrijf zo’n zolder, zoldering of zolderervaring. Thema’s: wonen direct onder de kap, (the English hall) slaapkapellen als zwaluwnesten aan de zoldering. Specifieke lichtgevoelige, geluid gevoelige/geluidversterkende, windgevoelige materialen. Voorzie het huis rondom van een zoldering. Specificeer de rol die de zol dering heeft (thermische schil, dak of afdak/veranda, gevel, zonwering, lens etc. en ontwerp daarnaar. Transformeer het blok daarbij van een repeterend rijtje naar een lapjesdeken/zuurstok/quilt. Zie hiervoor ook opgave 8. Ravel city: randen, contouren, silhouetten. Ieder bouwwerk tekent zich af tegen een hemelkoepel die als weertuin een achtergrond vormt. Een bouwwerk kan zijn silhouet uitstellen en omwegen maken in schoorstenen, overstekken, kartelranden enz. In dit uitstel kan het expliciet contact zoeken met de hemelkoepel en deze ‘inlaten’ in het bouwwerk. In een silhouet tekent zich vaak een houding af of een postuur: iedere stijl, iedere vorm van leven ageert en reageert op eigen wijze op de koepel. De klassieke architect gelooft dat zijn bouw werk de harmonie in het universum weerspiegelt. Hij maakt gebruik van eenvoudige geometrieën, zoals bol driehoek en vierkant. Zijn dakrand is recht als een spiegellijn tussen de macrokosmos en de microkosmos van het bouwwerk. Gotische architecten priemen de hemel, Barocco’s zoeken de werveling die ze vangen of produceren. Op het niveau van

Opgaves

Onderzoek

Ontwerp

silhouet en contour vormt het bouwwerk een geste of gestiek waarin een affectieve relatie met de hemelkoepel zichtbaar wordt. Het silhouet als gebaar betreft het bouwwerk als geheel maar ook de randen als rafel randen. Onderzoek contouren en silhouetten van bouwwerken. Benoem deze als postuur of als geste: hoe dagen ze de koepel uit? Gebruik werkwoorden; negeren, trotseren, offreren, ontvangen, uitvaren, uitstaan, weerkaatsen, beklimmen, ontwijken, uitdagen etc. (Bijzondere architecturen: Gotiek, Barok, Steven Holl, Frank Lloyd Wright). Het getransformeerde blok vormt een expressief silhouet: een rafelrand, een golf, een nieuw San Gimignano, een kathedraal of een schaal. Intermezzo Het weer in de andere kunsten Een onderzoek naar de verbeelding van het weer in andere kunsten zoals de muziek, de schilderkunst, de videokunst, de fotografie, de dans, de dichtkunst, performance en de Japanse houtsnede. Wekelijks presenteren twee studenten hun favoriete weerkunstwerk of weer kunstenaar.

SLeM ‘Pannenland’

Architectuur als weermachine

Vakantiepark De Meteoren Hoofdopgave â&#x20AC;&#x2DC;De weermachineâ&#x20AC;&#x2122;, een ontwerp voor een compact vakantiepark.

Architectuur als weermachine

Vakantieparken worden in de toekomst specifieke, themagerichte parken. Voorzieningen (zwembad, sauna, stilte, etc) zijn afhankelijk van het ‘the ma’ dat het park meekrijgt of de klimaatzone/het weertype waarin het een plek krijgt. Deze functies vormen zogezegd de binnenkant, achterkant of onderkant van het project. De vakantiewoningen vormen de buitenkant, bovenkant of voorkant. De woningen vormen een klankkast voor het weer. Het project is een cascade, een windorgel, een troglodietendorp (in dit geval: uitgehold in de volte van het weer) en een zonnestrand inéén. De locatiekeuze is vrij: polder, griendbos, strand, duingebied, eenden kooi, lagune, stuwwal, rivier(-tje), grind-, zand- of mergelgroeve, heuvel land, Waddenzee etc. Een plausibel thema geeft richting aan het ontwerp. Privacy is een belangrijk gegeven bij vakantieparken. Dit wil niet zeggen dat huisjes niet gekoppeld kunnen zijn, sterker nog, vanuit het oogpunt van compactheid is dit aan te bevelen. Desalniettemin moeten bezoekers de illusie kunnen krijgen van een privé ervaring van het weer en het land schap van de plek. Architectuur, stedenbouw en landschap staan in het teken van camouflage en verberging zonder dat zij samensmelten. Indicatief programma 30 gastenverblijven Elk verblijf omvat:

Voorzieningen:

- Een woonkamer met keuken 30 m2. - Minimaal 4 slaapplekken, waarvan 2 gekoppeld. - Verder een haard, toilet, douche, bergingkast 1m2. - Parkeren centraal, dus niet bij de woning maar verzameld op één plek voor ca. 40 auto’s. Parkeren van fietsen karren etc. voor zover mogelijk bij het verblijf en anders op een centrale of meerdere gecombineerde plekken. - Receptie. - Beheerderswoning (woonkamer, keuken, 3 slaapkamers, kantoor, toilet, badkamer, bijkeuken, berging). - Restaurant voor ca. 50 personen, keuken 25 m2, magazijn. - Zwembad (25m2 bad)+ sauna (30m2); het zwembad is overdekt (tenzij gebruik gemaakt wordt van natuurwater) en vanuit de huisjes direct bereikbaar (via kelder, achterdeur, etc.). - Centraal magazijn 25 m2. - Opslag en afvoer van afval geproduceerd door zowel de verblijven als de voorzieningen. - Iedereen moet redelijk anoniem zijn woning kunnen betreden en verla ten, dat wil zeggen andere gasten kunnen ontwijken. Dit programma is indicatief. Gemotiveerd kan hiervan worden afgewe ken. Belangrijk: een themapark is iets anders dan een kermis, een vakan tiepark iets anders dan een attractiepark.

Hoofdopgave

Wilbert Steenhuis Vakantiepark â&#x20AC;&#x2DC;De Meteorenâ&#x20AC;&#x2122;

Locatie: uiterwaarden van de IJssel, Deventer Het ontwerp van Vakantiepark de meteoren is gebaseerd op het waterpeil van de IJssel in Deventer. Alle weersaspecten komen daarin samen. Het vakantiepark is gesitueerd in de uiterwaarden. Het maaiveld ligt op deze plek op relatief laag, daarom staan delen van dit gebied ook regelmatig onder water. Het vakantiepark bestaat uit een aaneengesloten volume dat is opgebouwd uit een basement en een zolder. De kelder bied bescherming tegen het stijgende of zakkende waterpeil terwijl de zolder zich juist richt op de hemelkoepel. Het verblijven speelt zich af rondom een trap. Ook buiten de woning is eenzelfde trap zichtbaar als in de woning. Het variĂŤrende waterpeil zal zich in dit traplandschap aftekenen. De keuken is als functioneel element onderdeel geworden van de architectuur doordat deze als onderdeel van de trap in een zelfde materiaal is vormgegeven. De slaapruimtes liggen als onderdeel van de zolder op het basement. Het basement is als een aards element uitgevoerd in massief beton. De zolder is uitgevoerd in zwart hout dat een contrast vormt met de hemelkoepel.

4 12

Architectuur als weermachine

7 4

1 Kookruimte 2 Badruimte 3 Entreeruimte 4 Leefruimte 5 Slaapruimte 6 Werkruimte 7 Sauna 8 Zwembad 9 Receptie 10 Terras restaurant 11 Entree restaurant 12 Bergruimte

Wilbert Steenhuis

Architectuur als weermachine

Wilbert Steenhuis

Willem van Vorle Duik^Dijk

Het Grevelingenmeer is een oude zeearm van de Noordzee die zout water bevat. Het meer heeft al jaren last van een verminderde vitale onderwaterwereld. Om de waterkwaliteit te verhogen worden tegenwoordig twee spuisluizen gebruikt om vers water aan te voeren en het onderwaterleven te behouden. De Grevelingen is daarom nog steeds dé duiklocatie van Nederland. Aan de zuidoostzijde van het meer, de dijk aan de Zuid Langeweg, liggen twee populaire duikplaatsen; Frans Kok rif en Dreischor gemaal. Precies daartussen komen dertig schitterende vakantiewoningen met unieke, locatiespecifieke kwaliteiten. De zogenaamde ‘landrot-typen’ die zich richten op het uitgestrekte landschap en de ‘duikers-typen’ die zich richten op de waterwereld. De landrotten krijgen géén natte voeten, blijven aan de droge kant van de dijk maar genieten zichtbaar van het uitgestrekte landschap aan beide zijden. De duikers bevinden zich aan de natte kant van de dijk, hebben zicht over het meer, en kunnen via een luik in de vloer van de vakantiewoning direct het water in. Beide typen benadrukken het dijkpatroon; de landrotten in opwaartse beweging en de duikers in neerwaartse beweging. De verticale beweging die zo tekenend is voor duikers. Om drukverschillen te behappen, kunnen duikers niet in één beweging van oppervlak tot bodem en andersom, en zijn tussenpauzes wenselijk. Iets soortgelijks gebeurt in de woningen waar plekken op verschillende hoogtes leef-, eet-, kook- en slaapfuncties herbergen, die gepasseerd dienen te worden op de ‘verticale reis’. Het interieur wordt zo een getrapt landschap dat als een enorm houten meubel wordt uitgevoerd. De dijk op zich vormt een barrière tussen de bewoonde wereld op het land en de ogenschijnlijk verlaten waterwereld. De vakantiewoningen verduidelijken de dijk met hun silhouet, zijn met de windrichting mee ontworpen en spelen in op de specifieke zonoriëntatie ter plaatse. Ook het regenwater wordt afgewaterd op een manier zoals de dijk dat zou doen; op het land of in het water...

Architectuur als weermachine

Willem van Vorle

Architectuur als weermachine

Willem van Vorle

Ted Maters Vakantiepark ‘Watertrommels’

Vakantie vieren om het weer te beleven. Dat is het doel van de vakantiewoningen rondom de Grote Bloem in Huissen. De huisjes bieden de bewoner bescherming tegen de grillen van het weer, maar maken het vooral tot een genot en een plezierig verblijf.

oevers van de rivier treedt. De Grote Bloem is ontstaan door een dijkdoorbraak in de 18e eeuw. Het wassende water vormde vervolgens binnendijks een ‘Kolk’ of ‘Bloem’. De dijk werd hersteld, maar ten westen van de Bloem gelegd. Thans ligt het gebied buitendijks.

‘Denkend aan Holland zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan.’ Hiermee begint het bekende gedicht van Hendrik Marsman waarin hij het grote rivierengebied prachtig beschrijft. Als ik over de dijken fiets, zie ik een lage horizon voor mij uitstrekken. Door de lage horizon en hoge hemelkoepel, lijken de wolken en buien, juist nét wat sneller over te trekken. De locatie in de uiterwaarden maakt dat de huisjes niet alleen een relatie aangaan met de hemel, maar ook het water dat buiten de

In een afgebroken molen in de naastgelegen Molenweide vond ik een ontwerpidioom. De cilindervormige toren wordt gereproduceerd en opgeknipt in een vijftal trommels. Deze trommels worden rondom een kern gehangen en met klimijzers komt de bewoner steeds op een bovengelegen niveau. Door de verticaliteit van het ontwerp zullen de verblijven in de huisjes niet onderlopen bij hoog water. Eveneens priemen de verticale trommelconstructies in de hemel en zo wordt een sterk silhouet gecreëerd. Een aantal woningen staan juist wat meer besloten

Architectuur als weermachine

tussen de boomgroepen aan de oostzijde van de Bloem. Door de verschillende oevers, is het interessant om de trommels verticaal uitwisselbaar te maken. Ieder huisje heeft een leeftrommel met keuken en zithoek, een trommel met een tweepersoons slaapplaats, een trommel met een stapelbed en een wastrommel met baden toilet. Ieder huisje wordt bekroond met een extra cilinder: een retraiteplaats voor een persoon die de wind extra wil beleven. De gevel is hier geperforeerd en door de rankheid van de toren kan hier het meegeven van het bouwwerk worden gevoeld tijdens harde wind. In de onderliggende niveaus wordt met name de invloed van regen waarneembaar. De metalen vloer- en dakelementen reflecteren het water van de bloem en het hemelwater en maken de regen hoor-

baar. Zon wordt volop binnengelaten door de glazen gevels. Prettig op sommige momenten, maar het kan ook worden geweerd door middel van de luiken rondom iedere trommel. Ook de privacy ten opzichte van de omliggende huisjes wordt hiermee geregeld. De â&#x20AC;&#x2DC;Watertrommelsâ&#x20AC;&#x2122; geven een unieke en spannende weerbeleving. Als een familiebijeenkomst komen de bouwwerkjes samen rondom het water van de Bloem. Net als de bewoners die rondom de haard in iedere afzonderlijke trommel kunnen samenkomen. Of het individu dat hier juist de eenzaamheid opzoekt en zich laat omringen door weer en natuur.

Ted Maters

Architectuur als weermachine

Ted Maters

Architectuur als weermachine

Ted Maters

Martijn Kaandorp Natuurritme

Op de meest noordelijke plek van Nederland wordt de gestreste mens gedwongen zich over te geven aan de elementen. Het ‘wandelende’ Rottumeroog, twee maal per dag getransformeerd door het ritme van maan en zon, is een kuur- en ontspanningsoord voor mensen die tot zichzelf willen komen en zich willen openstellen voor de natuur en het weer. Door een maancyclus op het eiland te verblijven ervaart de kuurgast alle mogelijke getijden, dwars door het dagen nachtritme. ‘Resetten’, loslaten van ingesleten patronen, ontdekken van verborgen talenten en het opdoen van inspiratie is het doel van het verblijf. Rondom het eiland drijven of staan, afhankelijk van het tij, 30 individuele verblijven waar de kuurgast gedurende 29,53 dagen verblijft. De ruimte, geschikt voor één persoon, biedt weinig luxe of comfort en is daarmee uitermate geschikt voor contemplatie. Het interieur is gericht op de omgeving, het water, het wad en het eiland. Je leeft hier met de wind en de golven, de duisternis, de zon en de regen. Gedurende hoogwater, wanneer de gastenverblijven drijven op het zoute water, bevindt de kuurgast zich in het individuele verblijf. Bij laag water, als het eiland haar maximale omvang heeft, begeeft de kuurgast zich naar de groepsaccommodatie waar gezamenlijk kan worden gekookt en gegeten. Aansluitend kan er worden deelgenomen aan gezamenlijke activiteiten of kan worden gesport, met steeds één oog gericht op het wad en het water, om op tijd terug te keren voor het water de tocht naar het gastenverblijf onmogelijk maakt.

Architectuur als weermachine

Martijn Kaandorp

Fenna van Tuijn Klimpark Houtje Touwtje

Even uitwaaien. Ontsnappen aan de dagelijkse drukte, lekker naar buiten in weer en wind en fysiek bezig zijn, om zo ‘uit je hoofd’ te komen. Dat is het idee voor vakantie- en klimpark ‘Houtje Touwtje’. In groepen van maximaal tien personen kun je een bootcamp, survivalparcours of één van de andere outdoor sporten doen in het afwisselende landschap van de Kampinase Heide.

sen blijkt dat de dennenbomen te veel water uit het gebied verdampen en dat de vennen droog dreigen te komen staan.

Dit landschap van heide, vennen en bossen is ontstaan doordat het gebied is ‘uitgewaaid’. In vroegere tijden blies de wind het stuifzand weg waardoor de vennen ontstonden en het zand vormde landduinen ten noordoosten van de vennen. Om het zand van de landduinen vast te houden, zodat het niet op de naastgelegen akkers waaide, werden de dennenbossen aangeplant. Intus-

De huisjes van het park zijn geplaatst aan de rand van het dennenbos en zo ontworpen dat de functie van de bomen (zand vasthouden) overgenomen wordt door het staketsel van de huisjes. Zo kunnen er bomen worden gekapt, om uitdroging van het landschap te voorkomen. Groepen van tien personen delen samen een woonkamer, keuken, eetruimte en badruimten. Ieder heeft een eigen eenpersoons slaapkamer. Alle functies zijn losgekoppeld van elkaar en de ruimtes ‘hangen’ op verschillende hoogtes in een grid van houten kolommen. Dit grid is zo ontworpen dat het zand wordt opgevangen. De verschillende

Architectuur als weermachine

ruimtes worden verbonden door touwbruggen, ladders en netten. Op deze manier gaat het ook in de huisjes om het fysiek bezig zijn. Echter, in de ruimtes zelf is er plek voor ontspanning, samenzijn en genieten van de natuur om je heen. In je slaapkamer kun je je terugtrekken voor een momentje voor jezelf, wanneer dat gewenst is. Via buiten beweeg je je van ruimte naar ruimte en wordt het gevoel van het ‘buiten zijn’ en de natuur extra bedrukt. Dit wordt versterkt tijdens een regenbui, waarbij een ‘waterval’ ontstaat doordat het regenwater wordt opgevangen op de daken en van dak op dak naar beneden wordt geleid naar de vennen. Zo wordt het gebied juist van water voorzien en droogt niet uit.

Fenna van Tuijn

Architectuur als weermachine

Fenna van Tuijn

Tom Slots De duinopname

Locatie: Schoorlse Duinen Deze woningen liggen in de duinen. Doordat wind de duinen steeds verplaatst verandert de verhouding tussen huis en duin. De woningen worden langzaam opgenomen in het duin dat door de jaren heen als het ware om en over de woning heen trekt. In de woning aanwezig voelt het alsof je steeds verder de aarde in zakt en onderdeel wordt van de duin. Je perspectief op de omgeving veranderd, evenals het perspectief van de omgeving ten opzichte van de woning. De woning maakt gebruik van dit gegeven door een lange trap aan de buitenzijde van de woning. Het uiteinde van de trap ligt dermate hoog dat het zand deze hoogte niet zal bereiken, de woning blijft daarmee altijd toegankelijk. Tevens vormt de trap op deze manier een maatstaf waarop zichtbaar wordt hoever het in de duinen opgenomen is. Hoewel de woonkamer, gelegen op de bovenste verdieping, altijd uitzicht zal hebben op de omgeving, kunnen de slaapkamers, gelegen in de holte, langzaam aan het zicht worden onttrokken.

Architectuur als weermachine

Naam student

Architectuur als weermachine

Tom Slots

Daniëlle Haasjes Vogelparadijs: Het exclusieve vakantie-eiland voor vogelliefhebbers

Gekozen locatie: Vogeleiland – Kraggenburg Voor dit ontwerp heb ik me laten leiden door het thema vogelspotten. Het Vogeleiland staat bekend om de vele vogels die er komen en broeden. Het eiland is een paradijs voor vogelspotters. Normaal zit een vogelspotter de gehele dag buiten, meestal op een beperkt aantal plaatsen waar hij geduldig wacht. De ontworpen torens-hotelkamers bieden hem de mogelijkheid om vanaf een vast punt de vogels te kunnen observeren op verschillende hoogtes en vanuit verschillende richtingen. Natuurlijk is de vogelspotter niet verplicht om binnen in zijn hotelkamer te blijven. Voor het spotten echter is het niet noodzakelijk om naar buiten te gaan. Het ontwerp is zo opgezet dat de basis van

de toren een on-geïsoleerd kern is met kijk luiken die geopend kunnen worden. Hierdoor is er volop contact met de weersinvloeden, zonder dat de bezoeker in het zicht is en de vogels weg jaagt. Door de dunne schil met de luiken, hoor je de vogels, zie je de vogels, voel je de kou of de warmte, voel je de wind, hoor je de regen op de schil, hoor je de constructie kraken en ruik je de geuren van de natuur. Deze ervaringen dragen bij aan het optimaal kunnen vogelspotten. De basis voor de toren/hotelkamer is de trap, hier woon je als bezoeker. De trap is voorzien van plateaus en uitzichtpunten, gericht op de plekken waar de meeste vogels zich schuilhouden. Vooral de rietkragge is een geliefde broedplek voor vogels. Hier zijn dan ook meerdere uitzichtpunten op gericht. Ook

Architectuur als weermachine

staat de hotelkamer in de scheiding van de bosrand met de rietkragge. Hierdoor heb je zicht op de meest verschillende plekken waar vogels verblijven, broeden of naar eten zoeken. Zoals de rietkragge, lage bebossing, boomschorsen, boomtoppen, laagwater en natuurlijk de lucht. De schil is met de trap verbonden doormiddel van een houten constructie. De constructie zorgt tevens voor de vorm van de toren samen met de naar buiten tredende ruimtes. Aan de trap zijn namelijk een drietal ruimtes gekoppeld. Deze ruimtes zijn geĂŻsoleerd en herbergen de verblijfsfuncties zoals het slapen, het wassen en het koken. Hier kan de bezoeker zich terugtrekken op een comfortabele manier.

Omdat het vogeleiland een onbewoond eiland is, zijn de hotelkamers zo opgezet dat ze volledig zelfvoorzienend zijn. De betonnen bak scheidt een stukje riet dat gebruikt wordt om het water te zuiveren voor de hotelkamer, deze betonnen bak ligt volledig uit het zicht door de rietkragge van het eiland. De zonnepanelen op het dak zorgen dat de pomp aangedreven kan worden en de bezoeker zijn camera kan opladen. Er is een houtkachel aanwezig die de kamer opwarmt en waar tevens op gekookt wordt.

DaniĂŤlle Haasjes

Architectuur als weermachine

Zonnepanelen, voor de stroom voor de pomp en enkele stopcontacten

toevoer schoon water

Nachttank

Douche en toilet

afvoer vuil water

Regenwater

Filters Ultrafilter zuivering regenwater water

Riet Zand Helofytenfilter

Drinkwater

Filterbuis

Pomp

DaniĂŤlle Haasjes

zuivering vuil water voor het weer terug in de natuur gaat

Gezuiverd water opslag

Architectuur als weermachine

DaniĂŤlle Haasjes

Maaike Besselink Zeetuin Vakantiepark

Dit vakantiepark staat in het teken van eb en vloed, water en zand, oftewel de verandering van de natuur met als locatie Schiermonnikoog. Het eiland brokkelt al van oudsher af aan de westkant en groeit aan de oostkant. Uit bestudering van oude kaarten blijkt dat tussen 1350 en 1560 er 15 meter per jaar aan de westkant verdween. Tussen 1560 en 1920 verdween er 7 meter per jaar. Door deze verplaatsing veranderden ook het wantij en de geulen rond het eiland door de eeuwen heen. Door de snelle instroming van water in de geul en de langzame uitstroom zullen betonnen schijven, geplaatst in de zee, langzaam voorzien worden van zand. De vorm van deze schijven moet zorgen voor een vergroting van de duin die langzaam om de woning wordt gevormd. De natuur verandert dus heel langzaam het uiterlijk van de woning. De uiteindelijke individuele eilanden die om de woningen worden gevormd zullen er voor zorgen dat Schiermonnikoog minder snel zal opschuiven. Hierdoor zal de dorpskern een soort tweede, extra wering krijgen. De waterspiegel op Schiermonnikoog kent een verschil van 120 cm. Hierdoor zal het eiland op bepaalde tijdstippen te bereiken zijn via het duin dat ontstaat door de schijven. Op andere momenten zal het water tot aan het raam stijgen. In het vakantiepark gaat het om de ervaring van de zee en de duinen. Deze ervaring is opgedeeld: - Begane grond: ĂŠĂŠn zijn met de natuur, door op dezelfde hoogte te zijn. - Verdieping: observatie van de natuur. Vanuit de openingen in de wand en het plafond is het mogelijk om de natuur van een afstand te observeren.

Architectuur als weermachine

Maaike Besselink

Tom Leerkes Vakantiepark De Meteoren Asselsche Heide

Op de natste plek van Nederland wordt een vakantiepark gerealiseerd, speciaal voor personen die een voorliefde voor regen hebben. Op een half beboste locatie op de Asselsche Heide bij Hoog Soeren, ten oosten van Apeldoorn, wordt een oost-west georiënteerd ensemble van gebouwen gesitueerd die “gedragen” worden door een plint. Deze plint benadrukt het hoogteverschil in het landschap, maar zorgt er tevens voor dat het ensemble van losse gebouwen bijeen worden gehouden en gezien wordt als een gebouw. De ruimtelijke beleving van de recreatie woningen gaat uit van het idee van een grot. Vanuit een persoonlijk gevoel van geborgenheid bij regenval, wordt een vrijwel volledig gesloten massa ontworpen. Deze massa krijgt enkel aan een zijde uitzicht naar buiten, zodat de relatie met de omliggende natuur sterk aanwezig blijft. Om het idee van een grot te versterken, wordt de regen die op het dak van het gebouw valt, via de binnenzijde van de buitenschil geleid. Een detail dat architecten normaliter juist proberen te voorkomen. Dit detail zal mosgroei op binnenzijde van de gemetselde buitenschil toestaan. De verdiepte “goot” die op vloerniveau het regenwater afvoert, spuwt het water op het centrale plein, waarna het water via een enorm cascade op het plein wordt teruggegeven aan de natuur en weg vloeit in het heidezand.

Architectuur als weermachine

Tom Leerkes

Architectuur als weermachine

Tom Leerkes

Menno Kopinga Riet, het is maar hoe je er naar kijkt

Tussen Spakenburg en Huizen, aan de zuidkant van het Eemmeer ligt een rietkraag die het thuis vormt voor vogels en kleine dieren. Op deze plek verschijnt dit vakantiepark als onderdeel van de natuur. Doordat het riet op verschillende momenten gemaaid wordt ontstaat een dynamische omgeving die de bezoeker steeds weer verrast. Soms is de bezoeker compleet, bijna claustrofobisch, omsloten door het riet. Op andere momenten is er een breed uitzicht over de omgeving. Land en water ontmoeten elkaar op deze bijzondere plek. De natuur zelf laat het weer in al zijn facetten zien. Regen valt hoorbaar in het water, kringen achterlatend in het oppervlak. Wind waait met gesuis door het riet, krakend bewegen de stengels mee. De zon wordt door het riet gefilterd, door reflecties in het water wordt het licht juist versterkt.

een buitenruimte met een open haard die de hottub kan verwarmen. Wanneer deze niet in gebruik is wordt deze afgedekt waardoor in het riet een bank ontstaat. Op het laagste niveau kom je in de grootste slaapkamer. Vanuit het hoofdeind van het bed is een opening met uitzicht naar de hemelkoepel. Doordat het park onderdeel van de omgeving is geworden, heeft de natuur de mogelijkheid om de wisselende weersomstandigheden ten volle te laten zien. Op verschillende niveaus kan de bezoeker de natuur en het weer naar zijn behoefte beleven.

De route naar deze rustplek begint op zoâ&#x20AC;&#x2122;n kilometer van de huisjes. Na het parkeren van de auto begint de wandeling. Door gebroken rechte lijnen is er bij elke bocht weer een nieuwe beleving. Soms is het pad hoger, soms lager. Water en riet, openheid en omsluiting wisselen elkaar af. Na een korte wandeling kom je de centrale gebouwen tegen. Hier bevinden zich het restaurant, de sauna en het buitenzwembad. Dit zwembad ligt deels verscholen in het riet en deels in het Eemmeer. Aangekomen bij de vakantiewoning geeft een trapje van een paar treden toegang tot het hart van de woning. De woonkamer geeft een uitzicht dat afhankelijk van de hoogte van het riet, een open of gesloten karakter heeft. De open haard doorsnijdt de woning en is ook in de lager gelegen buitenruimte te gebruiken. Met een trapje omhoog komt de bezoeker in een ruimte die altijd over de natuurlijke omgeving uitziet. Hier bevinden zich ook twee bedsteden met uitzicht op de lucht. Met een paar treden naar beneden kom je in de keuken. Van hieruit is bij een lage rietkraag te zien wie de woning benadert. Aansluitend bevindt zich onder het maaiveld

Architectuur als weermachine

Menno Kopinga

Architectuur als weermachine

Menno Kopinga

Geurt van Driesten Valve Thirty (V30)

De ENCI groeve in Maastricht, een landschap geschapen door machines. Door de baan van de zon, en de verdiepte groeve in het landschap, heeft dit door machines geschapen landschap een microklimaat. Door dit microklimaat is de groeve 5 graden Celsius warmer dan het omliggende landschap. Het vakantiepark wordt ontsloten door een snede in het landschap, een snede waarin de bezoeker afdaald in de geografische historie van Maastricht. Deze snede komt uit op een plateau, waar de toegangen zich bevinden tot de vakantie units. Middels een lift daalt de bezoeker af in de berg, om vervolgens horizontaal naar buiten te treden naar het water.

Het programma omvat drie zones. De eerste zone is de cooling cave. Deze is in de berg gesitueerd waardoor hij de temperatuur van de berg aanneemt. De cooling cave is daarom geschikt voor een slaap en bergfunctie. De tweede zone bevind zich buiten de berg, deze zone neemt de temperatuur aan van de omgeving. Dit is de klankkast van het weer, in deze zone kan de bezoeker genieten van de luchtstromen, de zon, de regen en andere invloeden van de natuur. De derde zone is de zone van eenheid. Dit is het moment waarop de bezoeker zijn roeiboot pakt, en zich afzondert en een eenheid vormt met het water en de natuur van de ENCI groeve.

Architectuur als weermachine

Grote raderen, tandwielen en kettingen. Knarsend en piepend in werking gesteld. Dat is het mechanisme dat de unit opent naar het weer. Dat is het mechanisme dat reageert op de machinerie waarmee de ENCI groeve geschapen is. Grote lagers, assen, bout- en moerverbindingen. Roestig en verweerd, zorgen deze onderdelen voor de draaiing van de panelen aan de voorzijde. Op deze manier kan de unit zich openen en sluiten als een schepsel dat leeft voor het weer.

als gevolg van de opwarmende aarde. In de nacht kan de bezoeker de katabatische wind regelen. Dit is de luchtstroom die in de nacht afdaalt van de berghelling, als gevolg van de afkoelende aarde. Iedere unit opent of sluit zich, naar gelang de wensen van de bezoeker en de invloeden van het weer. Iedere bezoeker kan op zijn eigen manier genieten van het weer, maar zich er ook tegen beschermen. Ieder bezoeker raakt daarmee de essentie aan, en maakt zich los van de geest van deze tijd.

Grote kleppen en raderen stellen de bezoeker in staat om gebruik te maken van de anabatische luchtstroom. De luchtstroom die overdag tegen de berghelling stroomt,

Iedere bezoeker weet het, het weer deert niet.

Geurt van Driesten

Architectuur als weermachine

Geurt van Driesten

Charlotte Louter Vakantiepark Hemelum

Door middel van een viertal typen vakantiewoningen brengt dit vakantiepark een ode aan het weer, namelijk door een wind-, regen-, astro- en zonnetypologie. Vanuit een basisvakantiewoning, een betonnen huls in de vorm van een kubus, zijn deze vier typologieĂŤn tot stand gekomen. Terugkerende elementen ter bekleding van de betonnen huls zijn koper, geperforeerd koper, zeil (polyester geweven doek) en STP behandeld cederhout. Deze materialen reageren op het weer.

ontstaat wordt optimaal benut door een luchtstroming in het huis. Een prachtige plek om te zonnebaden. In het vakantiepark, dat grenst aan het Friese Morra meer, wordt op een romantische wijze genavigeerd tussen de vakantiewoningen. Er is continu zicht op de omgeving, de vakantiewoningen zijn in dit landschap verzonken of zweven boven het water. Op deze wijze wordt er optimaal van het weer genoten.

De windvakantiewoning bestaat uit een zeil, dat de ruimte vormgeeft. Met een divergerende vorm is de woning gericht op het zuidwesten, daar vangt de woning de wind in het zeil. De wind, die langs de dynamische en statische componenten giert en tiert, wordt in het zeil vatbaar.

De regenvakantiewoning bestaat uit een koperen lessenaarsdak, waarbij de regen op de koperen panelen niet alleen in de groene kleur en het tikkend geluid te ervaren is, het water klettert ook als een waterval op het aangrenzende watervlak. Het water dat hier, bij de vallende druppels, verlicht is, geeft een bijzondere sfeer. Deze wordt voelbaar op het terras.

k rst

vakantiewoning type wind vakantiewoning type zon vakantiewoning type regen vakantiewoning type astro k rst

receptie restaurant en keuken

b ma

afval, berging en magazijn

beheerderswoning

zwembad & sauna meteologiepavilioen

De zonnewoning omarmt het zuiden met de ruimtes ingericht op de ochtend en avond. Door het gebruik van kolommen ontstaat een licht- en schaduwspel. De warmte die

De astro-woning is een hemellichaam op zich, van waaruit de hemelkoepel geobserveerd kan worden. De glazen koepel die de woonruimte bevat is te openen, waardoor deze ruimte transformeert in een buitenruimte.

b ma

Op dit stuk buitendijkse grond, kan het weer intens ervaren worden. Dit alledaagse fenomeen in een polderlandschap brengt een rust met zich mee die een ideale omstandigheid vormt voor ontspanning en bezinning. Hier komen mensen om uit te waaien, te zonnebaden, te spetteren en om weg te dromen onder de sterren.

Architectuur als weermachine

Charlotte Louter

Johan de Wit Hidden Views

Verscholen in de bossen, naast het opgeheven militaire vliegveld in Soesterberg, liggen vijftien oude munitiebunkers. De bunkers hebben geen functie meer, behalve dat ĂŠĂŠn van de bunkers dienst doet als expositieruimte voor kunstwerken. De verlaten bunkers zorgen voor een spannende sfeer in het bos. Een aantal bunkers zijn verboden terrein voor de bezoeker van het bos. Deze voelt zich als een kleine jongen die soldaatje speelt en is afgedwaald van de groep. Hij hoort het bos ritselen en ziet de zware betonnen bunkers verscholen in de grond, met op de achtergrond een hert dat grazend tussen de bomen loopt.

zitten. Ze bieden niet alleen een verblijfsplek of een zicht naar buiten maar ook een bepaalde ervaring die het zicht versterkt. Een voorbeeld is de perforatie die gefocust is op het maaiveld. Deze is alleen te bereiken via een kleine trap. Zo heeft elke ruimte een afgestemde vormgeving om op die manier de gewenste ervaring te creĂŤren. Natuurlijk blijft de individuele persoonlijkheid van ieder mens een belangrijk aspect. De een ervaart de ruimte als claustrofobisch terwijl een ander persoon de ruimte als beschermend en rustgevend ervaart.

Het is niet mogelijk om de bunkers te betreden, met uitzondering van de expositiebunker. Er is geen toekomstperspectief voor de bunkers waardoor ze langzamerhand opgaan in de natuur. Dit opgaan in de natuur is een positief aspect, maar de bunkers verder niet gebruiken is negatief. Daarom is het idee gekomen om de bunkers weer te gaan gebruiken. Ditmaal niet om munitie op te slaan, maar om de gewone burger, die normaal niet de kans krijgt om in een bunker te komen, de binnenkant van de bunkers te laten ervaren. Deze vakantiewoningen bieden die gelegenheid. De bewoner kan zich afsluiten van de snelle en drukke wereld waar men tegenwoordig in leeft. Echter door perforaties te maken in de massieve wanden en daken biedt de bunker ook de mogelijkheid om de kwaliteiten van het bos te ervaren. Elke perforatie focust op een bepaalde kwaliteit van het bos en het weer en wordt tevens gebruikt als zitruimte, slaapruimte, trap of douche. De vijftien bunkers worden op deze manier getransformeerd tot tien vakantiewoningen, een beheerderswoning, een zwembad, een restaurant en een opslagplek. Elke bunker bevat drie woningen. Twee van de drie zijn te betreden via het dak. De andere is te betreden door de originele stalen schuifdeur aan de voorzijde. De perforatie-ruimtes bieden plek om te slapen, om te douchen en om te

Architectuur als weermachine

lucht

regen

zon

maaiveld

Johan de Wit

22.000 300 3.200

300

775

10.700 3.200

1.225

300

1.300

4.200

5.350

300

3.200

1.600 1.300

Berging

6.000

1.600

300

3.000

ENTREE

300 7.000

3.200

300

200

1.300

300 1.000 1.600

300

550

1.300

22.000

1.950

Berging

7.800

2.700

1.300

Berging

4.000

9.000

ENTREE

+5.500 +4.900

+2.550

P=0 3.150

1.400

1.100

4.750

1.200

4.750

3.630

2.020

22.000 A-A

+5.500 +4.900

+2.550

P=0 1.950

3.700

10.700

22.000

B-B

+5.500 +4.900

+2.550

Architectuur als weermachine P=0

4.220

1.430

300

9.000

300

1.200

3.000 300 300 1.600 1.600

6.000

1.300

Berging

300 7.000

3.200

300

200

1.300

300 1.000 1.600

300

550

1.300

22.000

1.950

Berging

7.800

2.700

1.300

Berging

4.000

9.000

300

9.000

300

1.200

ENTREE

+5.500 +4.900

+2.550

P=0 3.150

1.400

1.100

4.750

1.200

4.750

3.630

2.020

22.000 A-A

+5.500 +4.900

+2.550

P=0 1.950

3.700

10.700

4.220

1.430

22.000

B-B

+5.500 +4.900

+2.550

P=0 2.020

3.630

5.200

1.500

4.000

5.650

22.000 C-C

Johan de Wit

Nikki Witsenboer De wilde windduin

Je loopt door het bos op een bochtig zandpad. Door de bomen komt een windvlaag, langzaam nader je de boomgrens en ineens strand je op een uitgestrekte vlakte. Je realiseert je dat je zover kan kijken omdat er geen bebouwing te zien is. Een zeldzaamheid in het dichtbevolkte Nederland. Het Kootwijkerzand is één van de meeste uitgestrekte zandvlaktes van Nederland die als niet Nederlands aanvoelt. Een vlakte ontstaat door wind en natuur.

De wilde windduin is een vakantieplek die opgaat in het landschap. Over een houten vlonder betreed je de duin. Lopend door een rondgaande, donkere tunnel, wordt je aan het eind een weids uitzicht gepresenteerd op het landschap. De tunnel wordt verlicht door middel van daklichten die geheel open zijn gehouden. De besloten donkere gang laat alle gemakken en ongemakken van het weer voelen zonder dat je daar zicht op hebt. Het zand waait je om de oren en zal zich in hopen in de gangen verzamelen. Alleen in jou huisje ben je veilig van de invloeden om je heen. Hiervandaan geniet je van het uitzicht en zie je misschien wel een hert lopen in de verte. Elke woonfunctie focust op het uitzicht naar buiten. Binnen in de duin bevindt zich een open ruimte waar je je terug kan trekken van de snijdende wind. In de zon en uit de wind zijn de ideale omstandigheden om in elk jaargetijde van dit zonnestrand te kunnen genieten. In het midden bevind zich een zwemvijver. Daarnaast zijn er enkele sauna’s gelegen in de binnenplaats die je een ander ervaring geven van het weer. Het tikken van de regen klinkt ontspannend op het dak van de sauna. Terwijl op de echosauna deze onheilspellend klinkt door het gebruik van metaal waar het water op weerklinkt. De schaduwsauna geeft de gasten een schimmenspel veroorzaakt door de schaduwen van gasten buiten.

400

4.000

400

VW 8.000

400

Helemaal boven op de zandduin bevindt zich aan het eind van de tunnel een uitgestrekt landschap. Een landschap waar je zo in stapt omdat de grenzen tussen binnen en buiten zo eenvoudig mogelijk in elkaar overlopen.

400

Architectuur als weermachine VW

VW VW

3,00 %

Nikki Witsenboer

C2 C2 VW

VW VW

3,00 %

0 1,5

VW VW

1,50 3,00 %

3,00 %

3,00

0 1,5

0 3,0

1,50 %

3,00

2,00 %

1,50

1,5 0

2,00

3,00 %

1,50

1,5 0

3,00 %

GSEducationalVersion

Architectuur als weermachine

C2 C 2

400400

VW VW

3,00 %

VW VW

1,50 % 1,50

1,50 % %

1,50

3,00 VW

3,00

1,50

3,00 VW

3,00

C1 C1

1,50 %

2,00

1,50 %

2,00

1,50

3,00

1,50

3,00

% VW

2,00 % VW

% 3,00

3,00 %

2,00 % VW

% 3,00

3,00 %

3,00 % VW

C2 C 2

GSEducationalVersion GSEducationalVersion

Nikki Witsenboer

Frank Koggel De zonneklok

Stipt 7 uur prikt, mits niet afgedekt door een dik wolkendek, de zon de bewoner wakker met een scherpe, goed gemikte lichtstraal. De dag kan beginnen. Ingegraven in de heide van Vilsteren liggen 30 individuele gastenverblijven. De heide en de aarde bieden beschutting aan de bewoner die zich voor bezinning en contemplatie onttrekt aan dagelijkse beslommeringen en stress. Ingesleten patronen worden losgelaten en er wordt geleefd met het tempo van de aardrotatie. Vanaf de Vilsterse Allee zijn de woningen onzichtbaar. Alleen de rookslierten uit de schoorsteenpijpjes kan de aandacht van de argeloze voorbijganger trekken, alhoewel deze slierten zich snel vermengen met de ochtendnevels die in de vroege herfstochtenden over de heide trekken. Om half acht verlaat de zon de slaapnis en wordt het tijd voor een frisse douche en een goed ontbijt zodat om negen uur de luie leesstoel in het hart van de woning kan worden ingenomen, juist op het moment dat de zon deze beschijnt. Om stipt elf uur hult de woning zich in schaduw en wordt het tijd deze te verlaten voor een wandeling over de heide, gezamenlijk met 30 individuen die op dat tijdstip de aarde verlaten en het weer en de rust genieten op de heide. Na lunch en afwas manifesteert de zon zich weer in de woning en is het tijd voor het middagprogramma om zich er tegen zes uur weer uit terug te trekken en aan te kondigen dat de avondmaaltijd kan worden bereid en genuttigd. Vanaf 8 uur â&#x20AC;&#x2122;s avonds dringt de steeds lager zakkende zon steeds dieper de woning in om zich er om 11 uur, voor die dag definitief, uit terug te trekken.

Architectuur als weermachine

Frank Koggel

Colofon Dit is een publicatie van ArtEZ Academie van Bouwkunst Onderlangs 9 6812 CE Arnhem communicatie@artez.nl Samenstelling en eindredactie Ady Steketee, coĂśrdinator atelier onderwijs Redactie Twan Verheijen, Bart van den Hoven Bijdragen van Ady Steketee en gastdocenten Bart van den Hoven, Frans Sturkenboom, Jaco de Visser, Twan Verheijen. Studentenwerk van genoemde studenten Grafisch ontwerp Accu grafisch ontwerpers, Linda Swaap Druk Booxs

ÂŠ ArtEZ

ARTEZ MASTERATELIER Aan de hand van een reeks deelopgaven hebben studenten van de Master Architectuur al ontwerpend onderzoek verricht naar de relatie tussen meteoÂrologie en architectuur. Onder begeleiding van twee ervaren architecten hebben zij in een 15 weeks atelier beperkingen en mogelijkheden onderzocht en toegepast in een reeks alledaagse ontwerpopgaven.