04/01/2013 by arshat orazov

Бүгінгі нөмірде: «Мəңгілік ел» болу – мерейлі мұрат 2-бет

№2-3 (27942) 4 ҚАҢТАР ЖҰМА 2013 ЖЫЛ

«Демократия – «NESCAFE» емес» 4-бет

ҮКІМЕТ 5-6-беттер

Грекия қиындықпен күрес үстінде 7-бет

Еркін елдің ертеңі

Мемлекеттік тілдегі балабаќша Өмір ЕСҚАЛИ,

Таксист апай

Петропавл қаласында 20-ға жуық мектепке дейінгі тəрбие мекемесі бар деп есептелсе, біреуі ғана таза қазақ тіліндегі шаңырақ-тын. Жуырда екі қабатты жаңа балабақша бой көтеріп, тəлім-тəрбие тек мемлекеттік тілде жүргізілетін болды. Оның ашылу салтанатында сөйлеген сөзінде аймақ басшысы Серік Білəлов Президент Нұрсұлтан Назарбаев еліміздің жаңа саяси бағытын дəйектеп берген Жолдауында сауаттылығы жоғары елге айналу міндетін қойғанын, бұл орайда білім беру саласындағы басымдықтардың тың əдістері белгіленгенін, «Балапан» бағдарламасын жүзеге асырудың нəтижесінде бүгінгі күні 3-6 жас аралығындағы бүлдіршіндердің 86 пайызы балабақшаларға баратынын, 2015 жылға таман толық қамтылатынын жеткізді. Жас өрендерге музыкалық аспап тарту етті. 320 орынға арналған тəрбие үйі республикалық қазынадан қарастырылған 567 миллион теңгеге салынып, 90 адам тұрақты жұмыстарға тартылды. Олардың жартысына жуығы– тəрбиешілер. Балабақша меңгерушісі Мəдина Дарбаеваның айтуынша, оқу-тəрбие жұмыстарында «Зерек бала» бағдарламасы қолданылатын болады.

Аллаберген ҚОНАРБАЕВ, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі.

Солтүстік Қазақстан облысы. –––––––––––––––

Суретті түсірген Талғат ТƏНІБАЕВ.

Жасампаздық жемістері

Жїз кїнгі жўмыстыѕ жїйелілігі – іскерліктіѕ белгісі Міне, тағы бір жылды тарих қойнауына қаттап, кезектісіне кірісіп те кеттік. Ал осы бір аралықта əркім өткен жылға өлшеммен қарап, саралап-салмақтап, таразылайтын əдеті. Біз де бұл жыл несімен есте қалды, қандай жұмыстар атқарылып, не тындырылды дегендей сауалдарға көз жүгіртіп көрген едік, ұлу жылы ұлтымыз үшін жалпы жаман болмағанын аңғардық. Яғни, қай салада болмасын жетістігі мол аталмыш жыл ел есінде айрықша сақталары сөзсіз. Ескі жылдың ерекше еске түсетін оқиғаларының бірі – ел Үкіметінің ауысуы. Бір айта кетерлігі, сол жаңа Үкіметтің қызметке кіріскеніне тура жаңа жылда жүз күн толды.

«Егемен Қазақстан».

Бұл өткен жылдың 24 қыркүйегі болатын. Осы күні еліміздің саяси басқару ісінде біршама ауыс-түйіс орын алды. Үкімет басшысы жəне одан бірер күннен соң оның құрамы өзгерді. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Нұр Отан» ХДП-ның Парламент Мəжілісіндегі фракциясы мүшелерімен кеңес өткізіп, Премьер-Министр лауазымына Серік Ахметовтің кандидатурасын ұсынды. Депутаттар Серік Ахметовті бірауыздан қолдады. Осылайша ел тарихындағы сегізінші Үкіметтің тізгіні С.Ахметовке тапсырылды. Сонымен, жаңа Үкімет жүз күнде ауыз толтырып айтарлық қандай жұмыстар атқарды? Енді осыған шолу жасап көрелік. Алайда осы жүз күн ішіндегі Үкімет отырыстарына үзбей барып, ресми жəне жұмыс сапарларынан

«Қазақстанда екі қолға бір күрек табылатын жұмыс көп, олардың тек жолын таба білу керек. Нарықтық экономика бізден адал еңбекпен қоғам үшін де, өзің үшін де қызмет етуді талап етіп отыр. Сондықтан баршаңызды еңбек етуге шақырамын». Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ.

«Қазақстанның əлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» мақаласынан

«Егемен Қазақстан».

Динара БІТІКОВА,

Еңбегімен еленген

қалмай жүрген журналист үшін Үкіметтің атқарған жұмысы көкей де сайрап тұрғанымен оны бір мақала көлеміне сыйдырып жеткізу оңайға соқпады. Себебі, 3 айдан астам ғана уақытта жаңа басшы басқарған жаңа Үкімет елеулі жұмыс атқарды. Ол біздің ғана емес, барша халықтың көз алдында. Осыны ескеріп, біз Үкіметтің жүз күндік жұмысының ең маңызды дегендеріне ғана тоқталуды жөн көрдік. Үкімет – Республиканың атқарушы билігін жүзеге асыратын, атқарушы органдардың жүйесін басқаратын жəне олардың қызметіне басшылық жасайтын бірегей орган. Ендеше, еліміздің бүгінгі даму көрсеткіші – Үкіметтің Елбасы айқындап берген бағыт-бағдар, тапсырмаларын дұрыс орындап жатқандығының дəлелі дей аламыз. Алдын-ала болжам бойынша өнеркəсіп өндірісінің көлемі

АҚПАРАТТАР аєыны

 АҚТАУ. Еліміздегі туризмді дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламаны іске асыру аясында Каспий жағалауында жағажай демалыс орны ашылатын болды. Осылайша қазақ жерінде тұңғыш рет «IMCA» жəне «IDSA» халықаралық үлгідегі сертификаттарымен алғашқы халықаралық сүңгуірлер мектебі құрылатыны айқындалды. Оның ашылуын «НПФ Каспий Дайв Про» ЖШС жүзеге асырмақ. Ал бұл мектепті құру Маңғыстауда туристік қызметтер секторын əртараптандыруға алып келеді деп күтілуде. Мектепте құтқарушыларды дайындау да жоспарлануда, олар теңізде демалушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етіп, оларға да халықаралық CMAS үлгісінде сертификаттар берілетін болады. Дайвингті үйренгісі келетін əр адам мектепке келіп, курстардан өте алады.

өткен жылдың қаңтар-қараша аралығында 0,4 пайызға, өңдеу өнеркəсібінде – 0,6, мұнай өңдеуде – 0,2, химия өнеркəсібінде – 5,4, жеңіл өнеркəсіпте – 8,7, азық-түлік өндірісінде 2,8 пайызға өскен. Ал машина жасау саласы 12,8 пайыз өсімді құрады. 2012 жылдың желтоқсан айындағы мəліметке сүйенсек, жұмыссыздық деңгейі – 5,3, инфляция 5,3 пайызды құрап, 2011 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда 1,7 пайызға төмендеді. Елімізде қарқынды жүзеге асырылып жатқан бағдарламалардың бірі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы. Бұл бағдарлама аясында соңғы үш жылда 537 жаңа нысанның құрылысы жүргізіліп, ондағы өндірілген тауар көлемі 1,4 трлн. теңгені құрады. 110 мыңнан астам жұмыс орны ашылды. 2012 жылы 162 жоба іске қосылды, оның 53-і бірінші жартыжылдыққа, ал 109-ы екінші жартыжылдыққа тиесілі. Аталмыш бағдарлама еліміздің экономикалық дамуына зор серпін берді. Өндіріс ошақтарының дамуына жаңа тыныс ашты. Осы ретте, «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық транзиттік дəлізінің құрылысын айрықша атап өткен жөн. Өткен жылы бұл алып құрылыстың 846 шақырымын аяқтап, еліміз жоспарлағаннан да артық нəтижеге қол жеткізді. (Соңы 3-бетте).

 АЛМАТЫ. Кеше Алматы облысында жер сілкінген. Бұл туралы «Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің сейсмологиялық тəжірибе-əдістемелік экспедициясы» мемлекеттік мекемесі мəлім етті. Қуаты 3,6 балдық зілзаланың кіндігі Алматы қаласынан 90 шақырым жерде Еңбекшіқазақ ауданында болған. Энергетикалық санаты – 8,1, тереңдігі – 10 шақырым. МSК-64 бағаны бойынша сезілу туралы мəліметтер жоқ.  КӨКШЕТАУ. Ақмола облысының əкімі Қайрат Қожамжаров Кеңес Одағының Батыры Андрей Остапенконың жары – Мария Остапенконы қабылдап, кездесу кезінде өңір басшысы Мария Александровнаға пəтер кілтін табыс етті. Ақмола облысының тумасы, Кеңес Одағының Батыры Андрей Остапенко майданнан дін аман оралып, 1979 жылы қайғылы жағдайда көз жұмған. Мария Остапенко азаматтарды қабылдау барысында өзіне пəтер сұраған еді.

Өңір өмірі

Орал Астанаєа жаќындай тїсті Темір ҚҰСАЙЫН,

«Егемен Қазақстан».

Бұған дейін еліміздің батыстағы қақпасы Орал мен Астана арасындағы темір жол қатынасы көңілден шыға бермейтін. Өйткені, Оралдан Астанаға пойызбен барғысы келетін жолаушылар тіркеме вагонға отыратын. Ал Орал стансасы арқылы өтетін Киев-Астана мемлекетаралық пойызына отырған жағдайда олар Ресей аумағына екі рет кіріп түн ортасында шекаралық тексерулерден өтетін. Оның үстіне, мұндағы баға өте қымбат тұрады. Қысқасы, екі ортаға қатынайтын арнаулы пойыздың жоқтығы батысқазақстандықтардың қабырғаларына тастай батып жүретін. Жаңа жылдың алғашқы күні көптен бері оралдықтардың көкейін де жүрген осы мəселе өз шешімін тапты. Астана уақыты бойынша кешкі сағат 19.00-де жаңа жолаушылар пойызы Орал стансасынан Астанаға қарай бағыт алды. №58 жəне №57 Орал – Астана – Орал жаңа темір жол маршруты күнара еліміздің еуразиялық бөлігіндегі қала мен елорданың арасын жалғастырады. – Осынау əлеуметтік маңызы зор шара «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы мен Батыс Қазақстан облыстық əкімдігінің бірлесе іс-қимыл танытуының

нəтижесінде жүзеге асты. Пойыз құрамында он екі вагон бар, оның тең жартысы қайтадан жаңғыртылған. Біреуі екі адамдық жұмсақ вагон. Ең бастысы, Орал мен Астана арасындағы темір жол билетінің бағасы бұрынғыша өзгеріссіз қолжетімді күйінде қалды. Яғни купедегі орын жеті мың, ал плацкарт 4,5 мың теңге төңірегінде болып отыр, – деді газет тілшісіне Қазақстан темір жолы Орал темір жол бөлімшесі бастығының бірінші орынбасары Руслан Аққозиев. Жаңа жолаушылар пойызы Орал-Ақтөбе-Хромтау-Алтынсарин бағыттары бойынша Астанаға 36 сағатта жетеді. Уақыт пен жайлылық тұрғысынан алғанда да жаңа темір жол бағыты арқылы сапар шеккендер тек ұта алады. Бұл сонымен бірге қосымша жұмыс орындары деген сөз. Пойыз құрамындағы жолаушыларға қызмет көрсететін қызметшілердің бəрі де батысқа зақ стандықтар. Алдағы кезде аталған пойыз қызметінің тиімді, шығынсыз болатыны алғашқы күннің өзінде байқалып қалғандай. Өйткені, он екі вагонның бəрінде бір де бір бос орын болмағанына куə болып оралдық. ––––––––––––––––– Суретті түсірген Рафхат ХАЛЕЛОВ.

«Таксист» – Гүлшара Мыңбайқызы.... Осы бір қара торы жүзді, орта бойлы, ширақ қимылды, кімді де болса күлімдей қарсы алатын егде тартқан əйел адамды тек Маңғыстау ауданындағылар емес, облыс өңірінің де адамдары жиі көреді. Таныс. Өйткені, ол Маңғыстаудың түкпір-түкпірін қысы-жазы шарлап жүр. Жолау шылар қайда қаласа сол жаққа тез жүре береді. «Əйелдің автомашинаға əлі келмейді», деген пікір өзін ақтамағалы қашан. Ал мамандардың айтуы бойынша, олар нағыз ұқыпты жүргізушілер. Ол жігіттердің қимылына тəн болмысымен жол үстінде заулап келе жатады. Жасы жасамыс тартса да жігері отты, қайраты мығым. Осыдан он жыл бұрын таксист болғанда қайсы біреулердің: «Мына Гүлшараға не болған, басқа кəсіп таппағандай...» деп пыш-пыш əңгімеге арқау қылды. Расында да, бүкіл ауданда «шапқылап» жүрген жалғыз ғана Гүлшара болды. Алғашында сол қимылымен көпті таңдандырғаны рас. Гүлшара көлікке отырғалы бері төрт жыл «Москвич 412»,

төрт жыл «Жигули 2106» көлігін жүргізіп тоздырған екен. Ал қазіргісі көк жасыл түсті «Опель» автомашинасы. Бұл жарықтық та бауырымен жер сызып, жұлдыздай ағып, əзір сыр берер емес. «Москвич» ескілікті дегенмен ыстық-суыққа бірдей болатын. Жол бойы бұзыла қалса «тұмсығынан» тартып о жер, бұ жерін жіппен байлап, əйтеуір бір қараға жеткеніміз де бар еді», деп кейіпкеріміз сөз арасында күліп қояды. Иə, Гүлшараны көрген əйелдер жағы өздерінің көлікті ерлерден кем жүргізбейтіндігіне мақтанатын көрінеді. Олар такси қажет болған жағдайда əрине, ең алдымен осы құрбысын шақыртады. – Уақытпен санаспай жол бойы жүргенде қауіптенбейсіз бе? – деп сұрадық біз. – Жасыратыны жоқ, такси жүргізушілердің кездейсоқ оқыс оқиғаларға, көше кезген кейбір бұзақылардың кесірінен түрлі қауіп-қатерге ұшырап жатқандығы айтылып қалады. Соңғы жылдары мұндай келеңсіз жағдайлар Ақтау қаласында да орын алды. Сондықтан сақтық керек. Дегенмен, нəзік жандарды ескеріп, тентектер де тезге келеді-ау деймін. (Соңы 3-бетте).

Бəрекелді!

Тамаша табыс Газеттің 1 қаңтар күнгі нө мі рін дегі жақсылық хабар бəрімізді елең еткізді. Ел газеті «Егемен Қазақстанның» таралымы 200 мың данадан асыпты. Бұл біздің мемлекетіміздегі барлық газеттердің ішіндегі ең көп таралым деген сөз! Ал мұның тамаша табыс екенін, ең көп таралымның өздігінен келе қоймағанын, мұндай белесті алуға, мұндай биікті бағындыруға бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, ортақ істерін күн-түн қатып ұйымшылдықпен атқарып келе жатқан іргелі, табанды ұжым ның ой-сана еңбегінің, ізденістерінің арқасында ғана қол жеткенін, жасырақ кезімде он үш жыл ғұмырымды сол кездегі халқымыздың қалаулы газеттері «Лениншіл жас» пен «Социалистік Қазақстанға» арнағандықтан, мен барынша анық сезініп, түйсінемін. Бұл табыс – газеттің барлық оқырмандарының, авторларының табысы. Бұл табыс – өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарының басында тəуелсіздігімізге қол жеткіз геннен бергі уақытта сол тəуелсіздігіміздің іргетасын бекі туге, ұлтымызды ұйытуға, қоғамымызды дамытуға, халқымыз дың тілін, тарихын, салтдəстүрін, ұлттық құндылықтарын

қадірлеп-қастерлеуге үнемі ұйытқы болып келе жатқан, па расаттылықты, əділдікті ту етіп ұстаған, жұртшылықтың ыс тық ықыласына бөленген «Егемен Қазақстан» газетіне деген халқымыздың құрметінің жылдан-жылға артып келе жатқанының да айқын айғағы. Бұл табыс – өзінің ұзақ тарихында тұңғыш рет жиырмасыншы ғасырдың аяғы – жиырма бірінші ғасырдың басында жер-жаһандағы бұрыннан əлем таныған іргелі, өркениетті елдер көшіне əлемдегі алты құрлықтың біреуі – ұлан-байтақ Азияның кіндік жұрты болып табылатын, əлемге əйгілі саясаткер, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың бастауымен қайта түлеп, мəңгілік ел орнату жолында сəулетті сарайдың іргетасын берік етіп қалап жатқан тəуелсіз Қазақстанымыздың еңсесін түзеп, елдік мұраттарға жете бастауының да жақсы нышаны деп қуанудың жөні бар. Қуанамыз, құттықтаймыз! Болат БОДАУБАЙ,

жазушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреаты.

АСТАНА.

www.egemen.kz

4 қаңтар 2013 жыл

етіп, қызмет атқара алатын мамандардың кəсіби біліктілігіне байланысты. Осы тұрғыдан келгенде, Елбасы ХХІ ғасыр мамандарын даярлау мəселесіне, соның ішінде, инженерлік білім беру мен техникалық мамандықтар жүйесін дамытуды басты бағыт ету қажеттігін алға тартты. Кəсіби-техникалық жəне жоғары білімді мамандардың ең бірінші кезекте ұлттық экономиканың мамандарға деген сұранысын қанағаттандыру арқылы халықты еңбекпен қамту мəселесін шешуді ұсынды. Бұл инженерлік-техникалық мамандар даярлайтын жоғары оқу орындары үшін жаңа міндеттерді айқындап отыр. Кəсіби біліктілігі жоғары, заман талабына сай мамандар даярлауда теория мен тəжірибені ұштастырудың, болашақ мамандардың өндіріспен байланысын нығайтудың алар орны ерекше екені белгілі. Техника мен ақпараттық технология күн өткен сайын жаңарып отырған қазіргі кезде болашақ маманның өз саласын жетік меңгеруі өндіріспен тікелей байланысты. Сондықтан болашақ маман үшін ондағы жаңалықтарды тез арада игеріп отыру күнделікті қажырлы жүйелі еңбек етуді қажет етеді. Осы ретте Жолдауда айтылған жоғары оқу орындарында екінші курстан бастап кəсіпорындардағы міндетті өндірістік тəжірибені заңнамалық

«Мəѕгілік ел» болу – мерейлі мўрат Қылышбай БИСЕНОВ,

Қорқытата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің ректоры, техника ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері.

Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың «Мəңгілік ел» болу мұратын көтерген «Қазақстан – 2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің саяси бағыты» атты Қазақстан халқына арнаған Жолдауы ел өміріндегі ғана емес, əлемдік деңгейдегі саяси маңызы зор тарихи құжат ретінде бағалануда. Өзінің жарқын болашағын ойлаған мемлекеттің, оны басқарып отырған лидердің бүгінгі қол жеткізген табыстармен ғана шектелмей, ұзақ мерзімді даму стратегиясын қабылдап, алдағы күн міндеттерін саралауы кемел ойдан туған кемеңгер шешім. 1997 жылы «Қазақстан – 2030» Стратегиялық даму бағдарламасын халыққа жариялау кезінде Мемлекет басшысы: «Өзіміздің басым мақсаттарымызды дұрыс айқындап, тиісті стратегияларымызға таңдау жасап, осы жолмен жүру үстінде ерік-жігер мен төзімділік таныта отырып, біз өзімізді бұралаң-бұрылысты жолдардан, күш-қуатымызды, уақытымыз бен ресурстарымызды жөнсіз зая кетіруден сақтандырамыз», - деген болатын. Бүгінгі күні шынында айқын мақсат, көреген бағдар-бағамның нəтижесінде уақыттың да, күш-қуаттың да зая кетпегеніне көзіміз жетті. Президенттің Қазақстан халқына арнаған əр жылғы жолдауларының жүзеге асырылуы нəтижесінде еліміз əлемдік өркениеттегі өзінің лайықты орнын айқындады. Осыдан он бес жыл бұрын қабылданған «Қазақстан - 2030» Стратегиялық бағдарламасы Қазақстанды егемен мемлекет ретінде дамыту мен өркендетудің негізгі локомотиві болды. Осы бағдарлама негізінде халқымызды өркениет шыңына жеткізер, ел тəуелсіздігін баянды етер бірнеше жаңашыл реформалар жүзеге асты. Еліміздің қазіргі кезде 120дан астам елмен саяси, əріптестік қарымқатынас орнатуы, экономикамыздың тұрақты даму жолына түсуі - жүргізілген реформалардың жарқын жемісі, бедерлі белесі.

Президенттің Қазақстан халқына арнаған биылғы Жолдауы бұдан да биік, бұдан да асқаралы мұраттарға жетелейтіндігіне, бүкіл қазақстандықтардың өз болашағына деген сенімін арттыра түсетіндігіне сенім мол. Арада белгілі бір уақыттың өтуі қоғамның, халықтың, тіпті жеке адамның өміріндегі өзгерістердің мəнін түсінуге мүмкіндік береді. Осы орайда Мемлекет басшысының қол жеткізген жетістіктерімізді саралай көрсетуі, кеше қандай едік, бүгін қандаймыз деген халық көкейіндегі сұрақтың жауабын нақты мəліметтермен беруі - бүкіл қазақстандықтардың кемел келешегінің кепіліне айналуда. Жолдауда: «2050 жыл – жай бейнелі дата емес. Бұл бүгінде əлемдік қауымдастық бағдар ұстап отырған нақты мерзім. Біріккен Ұлттар Ұйымында 2050 жылға дейінгі өркениеттер дамуының жаһандық болжамы əзірленді. 2050 жылға дейінгі болжамдық баяндаманы Дүниежүзілік азық-түлік ұйымы жариялады. Қазір елдердің дені осындай ұзақ мерзімді стратегиялар əзірлеп, қабылдауда. Қытай өзі үшін дəл осындай стратегиялық жоспарлау көкжиегін айқындап алды», - деп ұзақ мерзімді жоспарлаудың халықаралық тəжірибесіне тоқтала келе: «Он бес жыл бұрын, 2030 Стратегиясы қабылданғанда, біздің жаңа мемлекетімізде дүниеге келген

Тарихта тұңғыш рет біздің мемлекет халықаралық дəрежеде танылған 14 мың шақырымдық нақты шекарасын белгіледі. Əлемдегі алпауыт мемлекеттерді алаңдатқан қаржылық дағдарыстан қиналмай өтіп, қазақстандық модель өз мүмкіндігін дүние жүзіне мойындатты. Елдің əлеуметтікэкономикалық жағдайы, əсіресе, денсаулық сақтау мен білім беру саласында аз ғана уақыттың ішінде ғасырға татырлық биіктерді бағындырды. «Қазақстан – 2030» Стратегиясында белгіленген міндеттер тарихи тұрғыдан алғанда, аса қысқа мерзімде шешімін тауып, белгіленген межеге қол жеткіздік. Тарихта тұңғыш рет біздің мемлекет халықаралық дəрежеде танылған 14 мың шақырымдық нақты шекарасын белгіледі. Əлемдегі алпауыт мемлекеттерді алаңдатқан қаржылық дағдарыстан қиналмай өтіп, қазақстандық модель өз мүмкіндігін дүние жүзіне мойындатты. Елдің əлеуметтік-экономикалық жағдайы, əсіресе, денсаулық сақтау мен білім беру саласында аз ғана уақыттың ішінде ғасырға татырлық биіктерді бағындырды. «Қазақстан – 2030» Стратегиясында белгіленген міндеттер тарихи тұрғыдан алғанда, аса қысқа мерзімде шешімін тауып, белгіленген межеге қол жеткіздік. Əрбір Жолдауында өткенді саралап, болашаққа бағдар жасай отырып, Үкімет алдына жаңа міндеттер жүктейтін Елбасы əлемдегі бəсекеге қабілетті 50 елдің қатарына ену міндетін қойса, 2012 жылғы Дүниежүзілік экономикалық форумның рейтингісі бойынша Қазақстан 51-орынды иеленіп, қарқынды дамып келе жатқан елдердің бестігіне енді.

қазақстандықтардың жаңа буыны енді ғана мектепке баруға даярланып жатты. Бүгінде олар еңбек етуде немесе жоғары оқу орындарын аяқтауда. Енді екі-үш жылдан соң Тəуелсіздіктің екінші буыны дүниеге келе бастайды. Сондықтан қазірдің өзінде оларға дұрыс бағдар нұсқау туралы ойлағанның маңызы зор», -деп атап көрсетті. Бұл шын мəнінде ел болашағына жасалған қамқорлық екендігі анық. Білім мен ғылым – еліміздің ең басты байлығы. Жолдауда білім беру жүйесі мен ғылым саласын дамытудың жаңа міндеттері алға қойылып отыр. «Бəсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек», - деп талап қойған Елбасы сауаттылық мəселесінің қазіргі заманда əлдеқайда тереңдей, күрделене түскендігін айта келе, білім, ғылым саласындағы негізгі басымдықтарды саралап берді. Қай мемлекет болмасын оның жанжақты дамуы заман талабына сай еңбек

тұрғыдан бекітудің өзектілігі жоғары екендігін айта кетуіміз керек. Елімізді əлемдік деңгейдегі білім орталығына айналдыру туралы биік мақсат қойып отырған Мемлекет басшысы жоғары оқу орындарының ғылымизерттеушілік қызметін дамытуға баса назар аударып келеді. Əлемдегі дамыған елдердің қатарына қосылуға бағыт алған мемлекетімізде ғылымның дамуына ерекше көңіл бөлінуде. «Жаңа технологиялық толқын жалына жармасып, теңдессіз инновациялар жасау барлық елдің қолынан келе бермейді. Біз осыны түсінуге тиіспіз. Сондықтан біз өте шынайы, барынша прагматикалық стратегия құрғанымыз жөн. Біз шығыны көп емес зерттеулер мен əзірлемелерге ден қоюға тиіспіз», - деген Елбасы сөзі ең алдымен ғалымдарды ойландыруы тиіс. Жолдауда айтылған күрделі мəселенің бірі ғылыми зерттеулерді əлемдік деңгейге шығару, сол арқылы жаһандық технологиялық төңкерістің бөлшегіне айналу, ғылым мен бизнестің толыққанды кооперациясын қалыптастыру. Осы ретте қазіргі қолданыстағы «Ғылым туралы» Заң экономиканың дамуына серпін беретін ғылымды басқарудың түбегейлі жаңа тетіктерін өмірге енгізіп келеді. Ата-бабаларымыздың сан ғасырлық мұраты – ел тəуелсіздігін баянды ету əрбір қазақстандықтың перзенттік, азаматтық парызы. Ол үшін ең басты қажеттілік өз еліміз бен туған халқымызға деген сүйіспеншілік, отаншылдық, сынды киелі қасиетіміз екені анық. Осы ретте Елбасымыздың Қазақстан халқына арнаған Жолдауындағы жаңа қазақстандық патриотизм мəселесінің алар орны ерекше. «Өз бойымызда жəне балаларымыздың бойында жаңа қазақстандық патриотизмді тəрбиелеуіміз керек. Бұл ең алдымен елге жəне оның игіліктеріне деген мақтаныш сезімін ұялатады. Бірақ, бүгінде қалыптасқан мемлекеттің жаңа даму кезеңінде бұл түсініктің өзі жеткіліксіз. Біз бұл мəселеге прагматикалық тұрғыдан қарауымыз керек. Егер мемлекет əр азаматтың өмір сапасына, қауіпсіздігіне, тең мүмкіндіктеріне жəне болашағына кепілдік беретін болса, біз елімізді сүйеміз, онымен мақтанамыз», – деген Елбасымыздың сарабдал ойы патриоттық тəрбиеге деген жаңаша ұстанымды қалыптастыру мəселесін алға тартады. Ендеше, жоғары оқу орындарының оқу-тəрбие үдерісіне жаңашыл, тың идеялар енгізіп жұмыс жасау бүгінгі күннің өзекті мəселесінің бірі. Қазіргі заман талабы тəуелсіз қазақ елін əлемдік қауымдастыққа танытып, мойындата алатын, еңбек нарығында бəсекеге қабілетті, ұлтжанды, отансүйгіш, парасаты биік, кəсіби біліктілігі жоғары, жан-жақты дамыған тұлғалы азамат тəрбиелеу. Өз ұлты мен Отанына, туған жері мен туған халқына деген сүйіспеншілігі жоғары, жанжүрегіне иман ұялаған білікті маман еліміз үшін келер келешектің кепілі. Жоғарыда айтып кеткеніміздей, Елбасымыздың əр жылғы Жолдауы бүкіл қазақстандықтардың болашағына деген сенімін арттырып, ол сенім өмірлік ұстанымға айналып отыр. Олай болса, Нұрсұлтан Əбішұлының қаламынан туған еңбектер мен əр жылғы Жолдауы біздің тəуелсіз мемлекетіміздің қалыптасуының тарихи шежіресі ғана емес, əрбір қазақстандықтың жүрегіне жол тапқан, өмірге деген сенімін арттырған аса құнды рухани дүниелер. Осы тұрғыдан көз жіберер болсақ, Президент еңбектерін оқу орындарында оқытудың тəрбиелік мəні ерекше. Өз Отанын қалтқысыз сүйген Елбасымыз Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев биылғы Жолдауында ХХІ ғасырды «Қазақстанның алтын ғасыры» деп атады. Біз қазірдің өзінде сол жүзжылдыққа қарай батыл қадам бастық. Ендеше, «алтын ғасырға» апарар жол – Елбасы жолы.

Жаѕа баєыттыѕ ќозєаушы кїші – жастар Серік МОЛДАҒАЛИЕВ,

Батыс Қазақстан облысының жастар саясаты мəселелері басқармасының бастығы.

Елбасы тарапынан еркін елдің ертеңі іспеттес кейінгі толқынның білім алуы мен азамат болып қалыптасуына жасалып отырған қамқорлық шексіз. Əрине, бұған тек терең білім, еселі еңбекпен ғана жауап беру қажет деп есептейміз. Қандай қамқорлықтың да қайтарымы болуы қажет. Егер біздер, жастар өкілдері – оқу мен еңбекте белгілі бір табыстар мен нəтижелерге жетсек – қайтарым дегеніміз де осы болып шығар еді. Замандастарымыздың жеке бастамашылдық өнегелері де осы арнаға қосылса, артылған сенім ақталары анық.

«Қазақстан-2050» Стратегиясы ұрпақтар сабақтастығының жаңа да жарқын беттерін ашатыны белгілі болып отыр. Елбасының аға, ортаңғы жəне кейінгі буын өкілдеріне сөз арнауы осы пікіріміздің дəлелі. Сабақтастық дегеніміз – жəй ғана айтыла салар сөз емес. Оның дəл анықтамасын осы кезге дейін Елбасының өзінен асырып айтқан ешкім жоқ. Бұл өз кезегінде бабаларымыздың еркіндік пен егемендікке жету жолындағы асқан ерлігі, бүгінгі буынның ерен істері жəне жас ұрпақтың жасампаздығы деген ұғым екен. Мəңгілік ел болуымыздың басы да осы үш тағаннан басталатынын Елбасымыз шегелеп атап көрсетті. Қоғам мүшелерінің бақытты өмір сүруі мен тұрмыс кешуінің өлшемдері

Тілге кґзќарас – елге кґзќарас Тəңірберген ҚАСЫМБЕРКЕБАЕВ, Алматы облысының тілдерді дамыту жөніндегі басқармасының бастығы.

Елбасының болашаққа арналған Стратегиясы Қазақстанды жаңа белеске шығаруға арналған. Бұл құжатта нақты міндеттер тұжырымдалып, екшеліп беріліп отыр. Соның ішінде Елбасымыз мемлекеттік тілге ерекше құрмет көрсете отырып, нақты бағдар көрсетіп, міндеттер жүктеді. Мемлекет басшысының тілге байланысты: «Қазақ тілі туралы айтқанда, істі алдымен өзімізден бастауымыз керектігі ұмыт қалады.Ұлттық мүддеге қызмет ету үшін əркім өзгені емес, алдымен өзін қамшылауы тиіс.Тағы да қайталап айтайын: қазақ қазақпен қазақша сөйлессін», деген қағидатты тағы да қайталап айтты. 2050 жылы кемеліне келіп өркендеудің даңғыл жолына түсетін Қазақстанда енді 12-13 жылдан соң жұрттың бəрі жаппай қазақ тілінде сөйлейтін болады. Əрине, бұл міндеттердің толық орындалуы үшін баршамыз өз үлесімізді қосып, рухани күшжігерімізді аямауға тиіспіз. Алматы облысында мемлекеттік тілмен қатар барлық ұлттар мен ұлыстардың тілін, мəдениетін, дəстүрін дамытуға мүмкіндік жасалған. Өзге ұлт өкілдерінің қазақ тілін меңгеруге ниет білдіруі артып келеді. Ең бастысы, барлық ұлт өкілдері бірбірімен тіл табысып, береке-бірлікте өмір сүріп жатыр.

Қалыптасқан ҚАЗАҚСТАН

Жолдауда Елбасымыз: «Қазір біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс жəне ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз. Үштілділік мемлекеттік деңгей де ынталандырылуы керек», деп əлемдік деңгейдегі елдердің қата ры на жетудегі тілді меңгерудің жоғары талабын қойды. Біздің облыс орталығында тілдерді дамытудың мемлекеттік бағдарламасын орындау үшін «Үштұғырлы тіл» мəдени жобасын жүзеге асыру мақсатында 2010 жылдан орыс тілі мен ағылшын тілі курстары ашылған. Мемлекеттік қызметшілерге қазақ тілін оқытуды ұйымдастыру өңірімізде тұрақты жүргізілуде. Бүгінгі күні облыста мемлекеттік тілді, сондай-ақ орыс жəне ағылшын тілдерін тиімді меңгеруде ең үздік, инновациялық əдістемеліктерді, тəжірибелік оқуқұралдарын, аудио-бейне материалдарды қолданудың тың бастамасы қолға алынып отыр. Ұлттық құндылықтарымызды сақтай отырып, алдыңғы қатарлы 30 елдің қатарына қосылу міндеті біздің барлық біліміміз бен біліктілігімізді жұмсап, нəтижелі жұмыс істеуімізді қажет етеді. Мемлекеттік тілге байланысты Елбасымыз ерекше екпінмен: «Қазақ тілі жаппай қолданыс тіліне айналып, шын мəніндегі мемлекеттік тіл мəртебесіне көтерілгенде, біз елімізді ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТІ деп атайтын боламыз», деді ғой. Біз осы абыройлы міндетті орындауға тиіспіз.

2050 СТРАТЕГИЯСЫ

2030 СТРАТЕГИЯСЫНЫҢ НƏТИЖЕЛЕРІ

ИНФРАҚҰРЫЛЫМ ТЕЛЕКОММУНИКАЦИЯ САЛАСЫН ТҰТЫНУШЫЛАР

саны жыл сайын өсу үстінде. Бұл стационарлық телефондарға, ұялы байланысқа жəне интернетке қатысты

«ЭЛЕКТРОНДЫ ҮКІМЕТ»

Азаматтардың мемлекетпен өзара байланысын айтарлықтай жеңілдетті

АВТОЖОЛ САЛАСЫ ДАМУЫНЫҢ 11 жылында 263,1 млн. теңге бөлінді ҚАЙТА ЖАҢҒЫРТЫЛДЫ

Жалпы пайдаланымдағы

48 000 км. жол

1 100 км. темір жолдар

ЖАҢА ЖІБЕК ЖОЛЫ қайта өрлеуде, БАТЫС ЕУРОПА – БАТЫС ҚЫТАЙ МАГИСТРАЛДЫ КӨЛІК ДƏЛІЗІ салынуда Өзен – Түркіменстанмен шекара темір жол желісін салу арқылы Қазақстан Парсы шығанағы жəне Үлкен Шығыс елдеріне жол ашты. Қорғас – Жетіген жолын салу арқылы Қазақстан Қытайдың жəне бүкіл Азия субконтинентінің рыноктарына жол аша отырып шығыс қақпаны айқара ашты. Жезқазған – Бейнеу темір жол құрылысы басталды

«Біз инфрақұрылымды дамыту міндетін алға қойдық. Біз мұны да еңсердік. Өткен жылдар ішінде өнеркəсіп, көлік инфрақұрылымы мен тыныс-тіршілік инфрақұрылымының ірі стратегиялық объектілері іске қосылды. Бұл – автомобиль жəне темір жол магистралдары, құбыр жолдары, логистикалық орталықтар, терминалдар, əуежайлар, вокзалдар, порттар жəне т.б.»

Н.Ə.Назарбаев.

қандай? Осындай өлшем бар ма, өзі? Біз бар деп санаймыз. Мұндай нық та, берік байламға келуімізге республика Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың кешегі кейінгі толқын жастарға арнап сөйлеген сөзі ықпалын тигізді деп білемін. Біздің ойымызша мұндай бақыт Елбасы атап көрсеткендей, тəуелсіз елде туып, тəуелсіз елде тəрбие алу деп ой қорыта аламыз. Міне, дəл осындай бақыт біздің буынға бұйырыпты. Қол жетпес қияннан биік те тың мақсаттарға жететін құдыретті күш – жастардың азат ойы мен кемел білімі деп тұжырым жасады Елбасы. Осындай биік өреден көрінуге ұмтылсақ – ұрпақтар сабақтастығының ғұмыры да ұзақ, мəңгілік болып қала беретіні хақ. ОРАЛ.

Санаєа соны серпін, ойєа жаѕа леп берген Сағынбек АҚАНОВ,

«Алтын арқау» қоғамдық бірлестігінің директоры.

Ұлы мұраттарға бастаған ұзақ мерзімді «Қазақстан-2050» Стратегиясында алдағы 38 жылда атқаратын іс-жоспар нақты белгіленген. Жолдаудағы əр этнос өз тілін, мəдениеті мен дəстүрін жалғастыра беруі тиіс. Оған ешкім тосқауыл қоя алмайды деген сөзде көп мəн бар. Сондайақ, Жолдаудағы дағдарысқа қарсы тойтарыс беру, экономиканы арттыру үшін кəсіпорындардың ізденіс пен ілкімділік танытуы, шикізат бағасының құлдырауы кезінде барынша үнеммен жұмыс істеу жайлы айтылған сөздер маңызды əрі мəнді. Енді өз жұмысымыз жайлы бірер сөз. Əлемнің қай елінде болсын, егемендікке қол жеткізгеннен кейін жоқтайтын, түгендейтін ұлттық құндылықтарының болуы заңды үрдіс. Осы тарихи тағылымның бастауында азаматтық қоғам институттары өкілдерінің зиялы қауымы тұрады. Осындай зиялы топ 2000 жылдың басында Шығыс Қазақстан облысында құрылды. Біздің алдымызда кешегі кеңестік санадан арылу, егемен еліміздің алдыңғы парызы мен қарызын өтерлік шығыс өңірінде перзенттер тəрбиелеу, мемлекеттік тілге осқырына қараған ортаның назарына жол табу міндеттері тұрды. Өскемен қаласындағы ұлтжанды азаматтар «Алтын арқау» қоғамдық бірлестігінің негізін қалады. Жылдар өте келе оның құрамына облыстың жоғары оқу орындары ғалымдары, облыстық ақсақалдар алқасы кеңесінің мүшелері, мемлекеттік тіл жанашырлары біріктіріліп, қоғамдық негізде жұмыс атқарып келді. Қазір қоғамдық бірлестік мүшелерінің саны 127 адамға жетті. Олар соңғы он жыл бойы шығыс өңірі халқының бірлігі мен келісімі, ұлтымыздың тілін, мəдениеті мен салт дəстүрін дамыту мен қалыптастыруға белсене қатысып келеді. «Алтын арқау» ҚБ бастамашы болып, облыстық Достық үйі этномəдени өкілдері арасында қазақ халқының үш бəйтерегі –Төле би, Қазбек би, Əйтеке би даналығын ұлттық тəрбие тағылымына, ұлтаралық келісім мен бірліктің насихаттау өзегіне айналдырып келеді. Сөйтіп, қалалық, аудандық, облыстық сахналарда үш бəйтерек келбеті этноұлт өкілдері ұйымдастырған шаралардағы аталы сөзге, ұлттық мазмұнға жол ашты. Шығыс Қазақстан облысы бойынша 1937-1938 жылдары жазықсыз жазаланған 4000-нан астам жерлестеріміздің деректері жинақталған «Азалы кітап» бірлестіктің бастамасымен мемлекеттік тілде жарық көрді. 2000 жылдан бастап «Алтын арқау» қоғамдық бірлестігі 40-тан астам облыс мектептері мен елді мекендерінің тарихи атын қайтару құжаттарын жасауға қатысты, зерттеді. Облыста жаңа атауға ие болған «Атығай асуы», «Айыртау» ауылы, «Райымбек Марсеков» атына мектеп беру, Өскемен қаласында Қасым Қайсеновке ескерткіш орнату, тағы басқа келелі ұсыныстар –«Алтын арқау» қоғамдық бірлестігі мүшелерінің бастамасы. Алдағы уақытта Таврия, Глубокое Шемонайха, елді мекендерінің тарихи атауларын зерттеу шаралары ойластырылып отыр. Елбасы халыққа өзінің кезекті Жолдауын арнаған кезеңге де келіп жеттік. Билік пен халықтың осындай жақын ынтымақты кезінде мемлекет құраушы ұлттың ойдағы ынталы сөзін айтудың реті келіп тұр. Енді осы уақытқа дейінгі кем-кетік істерімізді түгендеп алуға, жіберілген олқылықтардың орнын толтыруға жол ашылмақтығы анық. Қазақ халқының өзегі болып табылатын ауыл өміріне байланысты қолға алынатын шаралар бəріміздің еңсемізді көтеріп, ойымызға серпіліс бергендей. Мемлекеттік тіл саясатының мəртебесі ұлттық санаға жаңа леп береді деген ойдамыз. Осы үрдіспен оның үстемдігіне үлес қосу міндеті алдымызда тұр. Билік мемлекеттік органдар, халық қалаулылары – депутаттар бұл істе бастамашыл болады, оған азаматтық қоғам институттарының өкілдері ықпал етеді деген үміт зор. Шығыс Қазақстан облысының халқы Елбасы Жолдауына назар тігіп отыр. Өйткені, оның мақсаты – тəуелсіз еліміздің болашағын кемелді ете түсу. «Алтын арқау» ҚБ мүшелері Елбасы саясатының болашағына толық сенеді. Оған үлес қосуды азаматтық, перзенттік парызымыз деп білеміз.

ӨСКЕМЕН.

www.egemen.kz

4 қаңтар 2013 жыл

Таксист апай (Соңы. Басы 1-бетте).

Жїз кїнгі жўмыстыѕ жїйелілігі – іскерліктіѕ белгісі (Соңы. Басы 1-бетте). Жаңа Үкімет жұмысқа кіріскен алғашқы кезеңнен-ақ ел үшін аса маңызды құжат елдегі барлық бағдарламаларды жүзеге асыруға бағытталған жаңа үшжылдық бюджет жобасын қабылдап, оны барынша тиімді іске асыруға күш салды. С.Ахметовтің Парламентте өткізген алғашқы Үкімет сағаты да осы бюджет жобасын бекітумен дөп келді. Онда ол депутаттардың бюджет қаржысын тиімді пайдалану, бюджеттік жоспарлау мен бюджетаралық қатынастарды жетілдіру, бюджетті сапалы орындаудағы əкімшілер жауапкершілігін арттыру, бюджет қаржысын пайдаланудағы жариялылықты қамтамасыз ету, əлеуметтік саланы нығайту, тағы басқа да мəселелерге қатысты сауалдарына жан-жақты жауап берді. «Біз бұл бюджетті есептеу кезінде əлемдік экономиканың даму үдерістерін барынша ескердік. Бюджетті жанжақты қарап, нақтыладық. Ең бастысы, осы бюджетте əлеуметтік шығыстар қысқарған жоқ. Бұл, өздеріңіз білесіздер, Елбасының тікелей тапсырмасы. «Нұр Отан» партиясының тұғырнамасы. Сондықтан, бюджетті сапалы орындауға сіздермен бірлесіп жұмыс істейтін боламыз», деп атап көрсетті Премьер-Министр. Əлемдік экономикадағы қиындықтарға қарамастан, үшжылдық бюджет жобасында жыл сайын жалпы шығыстардың 40 пайызын əлеуметтік салаға жұмсау көзделіп отыр. Үкімет өзінің жүз күнгі жұмысында Президенттің «Қазақстанның əлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» мақаласында айтылған қоғамды əлеуметтік жаңғыртуға септігін тигізетін заңнамаларға өзгерістер енгізді. Осы ретте индустрияландыру, тұрғын үй құрылысы, білім беру, денсаулық сақтау, ауыз су жəне басқа да мəселелерге орай қажетті мемлекеттік бағдарламалардың жүзеге асуына барынша ықпал етті. Өткен жылдың еншісіндегі айқын жетістігіміз əрі жеңісіміздің бірі – Қазақстанның EXPO2017 дүниежүзілік көрмесін Астанада өткізу құқығына ие болуы дер едік. Бұл Елімізді əлем елдеріне танытудың жаңа кезеңі, инновациялық дамудағы қуатты серпінге негіз болатын айрықша жетістік, жарқын жеңіс. Яғни, мұндай халықаралық көрме елімізге ірі инвестиция тартуға мүмкіндік туғызарына сенім мол. Ал бұл көрмеге дайындық, оны ойдағыдай өткізу – ел Үкіметі алдындағы жауапкершілігі зор, үлкен сын. EXPO-2017 көрмесін өткізуге Қазақстан «Болашақтың энергиясы» деген тақырыпты ұсынып отырғаны бəрімізге белгілі. Ал бұл тақырып арқылы Қазақстан «жасыл экономиканы» дамытуға тікелей септігін тигізетін жаңа технология мен инновацияға бет бұрды. Осы ретте Ахметов Үкіметі Елбасының тапсырмасы бойынша Қазақстанның «жасыл экономикаға» көшу стратегиясын əзірлеуде. Бұл Үкімет алдына жаңа міндеттер жүктеді. «Халықаралық аренада Қазақстан қаншама жылдан бері өзін тұрақты дамуға ұмтылушы ел ретінде танытып келеді. Біз Қазақстанның БҰҰ-ның Климаттың жаһандық өзгеруі туралы конвенциясының Киото хаттамасының «Б» қосымшасына енуі туралы келіссөздерді аяқтадық, бұл «жасыл» инвестицияны тарту мүмкіндігін кеңейте түсетін болады», дейді С.Ахметов. Шынымен-ақ, Қазақстан соңғы жылдары тұрақты өсу үшін ноу-хау секторын дамытудың маңыздылығын түсіне отырып, ұлттық экономиканың сенімді жəне ұзақ мерзімді дамуына жағдай жасап, барынша мол мүмкіндік қалыптастырып жатқанын айрықша атап өткен жөн. Премьер-Министр сыртқы экономикалық байланыстарды дамытуда да белсенді болды. Алыс-жақын шетелдерге, атап айтсақ, Германия, Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан сынды мемлекеттерге ресми жəне жұмыс сапарлармен барып, елімізге келген бірнеше шетелдік басшылармен жүздесті. Өзінің шетелдік əріптестерімен келелі кездесулер өткізді. Осы ретте С.Ахметовтің Ресейге сапары аясында жергілікті «Ресей 24» телеарнасына берген тікелей сұхбатына тоқталып кеткен жөн. Онда ол Біртұтас экономикалық кеңістік

пен Кеден одағы аясында Қазақстан, Ресей, Беларусь елдерінің арасындағы ықпалдастықты айта отырып, оның ДСҰ талаптарына сай болуы керектігіне де назар аударды. «Бүгінгі жағдайлар бойынша айтсақ, Кеден одағына мүше елдердің бірі, яғни Ресей Дүниежүзілік сауда ұйымының құрамында. Қазақстан да оған қосылудың алдында тұр. Егер биылғы жəне келер жылғы келіссөздердің барлығы ойдағыдай өтсе, біз 2013 жылы ДСҰ-ға мүше болуды көздеп отырмыз. Мен Кеден одағының екі елі ДСҰ-ға мүше болған соң Белоруссия да Кеден одағының талаптарын сəйкестендіруге қатысты өркениетті көзқараста болады деп ойлаймын. Менің пайымымша, Кеден одағы мен Біртұтас экономикалық кеңістік біздің елдеріміздің болашағы үшін өте маңызды. Елдер арасындағы тауарлар мен қызметтердің еркін тасымалдануының, халықтың еркін жүріптұруының болашағы», деген Қазақстан ПремьерМинистрі елдер арасындағы экономикалық байланыстардың маңыздылығын баса айтты. Соңғы жылдары Қазақстан ел экономикасына тартылған инвестициялар көлемі бойынша өңірде көш бастап келеді. Ал жақында Елбасының «Қазақстан-2050» жаңа Стратегиясы қабылданғаннан бері мемлекет бас топ-менеджер ретінде инвестициялық саясат қағидаларын өзгертуде. Ең басты міндет – инвестицияларды қайтару қағидасы, яғни сыртқа əкетілген шикізаттардың орнына елімізде жаңа жоғары технологиялық өндірістерді ашу болып отыр. Осы шаралардың барлығы инвестиция бойынша өңірде көш бастауға мүмкіндік берді, тікелей шетелдік инвестициялар тартуға барынша тартымды жағдайлар жасады. Қазақстанның бұл бағыттағы жұмыстарын одан əрі де тиянақты жүзеге асыру Үкімет алдындағы асқақ міндеттерді бірі болып қала бермек. Үкіметтің жүз күндік қызметінде ерекше атап өтетін тағы бір мəселе бұл – «Халықтық ІРО» бағдарламасының іске асырыла бастауы. Үкімет бұл бағдарламаның жүзеге асуына мүмкіндік беретін бірнеше құжат қабылдады. Бағдарламаның ойдағыдай жүзеге асуы халықтық акциялардың алғашқы орналастырылуын дайындаудың, ұйымдастырудың жəне өткізудің жүйелі əдіс-тəсілдерінің арқасында жəне осының жалғасы ретінде жұртшылықтың бағдарламаға айырықша назар аударуы арқылы мүмкін болды. Ал бұл жұмыстарды Үкімет тікелей өз бақылауында ұстады. «Халықтық IPO» жүз мыңдаған қарапайым қазақстандықтарға ірі кəсіпорындардың акцияларын иеленуге, сондайақ инвестицияландырудың жаңа құралын табу жəне олардың жиған-тергендері мен əлауқатын арттыруға мүмкіндік береді. Қазіргі күні «КазТрансОйл» ҰК-ның акцияларына берілген өтініштер сомасы 59,4 млрд. теңгені құрап отыр. Елбасы Қазақстан халқына арнаған «Əлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Жолдауында Үкіметке «Шағын қалаларды дамытудың 20122020 жылдарға арналған бағдарламасын» əзірлеуді тапсырған болатын. Осыған байланысты, үстіміздегі жылы Үкімет бағдарлама қабылдады. Өңірлермен жұмысты барынша жандандырды. Осы аз уақыт ішінде С.Ахметов 5 облыста болып, онда бірнеше шағын қалалар мен елді мекендерді аралады. Кентау, Жаңаөзен, Рудный, Түркістан, Байқоңыр сынды шағын қалаларды аралап, ондағы моноқалаларды дамыту бағдарламасы аясында атқарылып жатқан жұмыстармен танысты. Жұмыс сапарлары барысында 6 білім беру мекемесі, 12 кəсіпорын мен 2 жылу беру орталықтарында болды. «Нұр Отан» ХДП депутаттық фракциясының отырысында сөйлеген сөзінде С.Ахметов «Қуатты өңірлер – Қазақстанның экономикалық жəне əлеуметтік жаңғыртылуының негізі. Өңірлердегі өзекті проблемаларды шешудің бір жолы – 2012-2020 жылдарға арналған моноқалаларды дамыту бағдарламасы аясында іске асады. Бұл бағдарлама бойынша 2013 жылдың өзінде 34,1 млрд. теңге қаражат бөлінетін болады», деп өңірлердің дамуына баса мəн берілетінін жеткізген. Үкімет жылдың соңына дейін жұмыссыздық пен жұмысқа орналастыру, ШОБ-қа қолдау көрсету, коммуналдық инфрақұрылымды

түбегейлі жаңғырту, қазіргі заманғы өмірдің əлеуметтік жағына батыл өзгертулер енгізу мəселелерімен тұрақты айналысты. Бағдарламаның толыққанды əрі тиімді бағыттар бойынша мемлекеттік қолдау көрсетудің шарттарын, тетіктері мен тəртіптерін əзірледі. Оның нəтижесі ішкі көші-қонға ықпал етіп, шағын қаладағылардың кəсіби тұрғыдан алғанда сапалы құрылымын қалыптастыруға əсер етті. Кезінде тоқырауға ұшырап, жабылып қалуға шақ қалған кəсіпорындар енді қайта жаңғыртылып, экономикалық тиімді əрі бəсекеге қабілетті өндіріс орындарына айналып келеді. Үкімет моноқалаларды дамыту арқылы индустриялық өсу мен өнеркəсіпті қалпына келтіру шараларын да көздеп отыр. Үкіметте Агроөнеркəсіптік кешенді дамытудың 2013-2020 жылдарға арналған салалық бағдарламасы əзірленіп жатқанын да айтып өткен жөн. Ауылдық жерлерді көркейтудің басты тетігіне айналатын бұл бағдарламаның халық үшін маңыздылығы орасан. Аталмыш бағдарлама төрт бағытта – қаржылық оңалту, АӨК субъектілері үшін тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің қолжетімділігін арттыру, АӨК субъектілерін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйелерін дамыту жəне АӨК-ті мемлекеттік реттеу жүйесінің тиімділігін арттыру бағыттарында іске асырылмақ. Сондайақ, бағдарлама аясында мемлекетке несие жүгін жеңілдетуге мүмкіндік беретін жəне ауылшаруашылық тауарларын өндірушілердің банкрот болуына жол бермейтін тетіктер əзірленіп отыр. Атап айтқанда, қаржылық оңалту тетігі олардың берешектерін өтеу үшін ауылшаруашылық тауарларын өндірушілерді қаржыландыру арқылы жүргізілетін болады. Бағдарлама аясында егін шаруашылығы, мал шаруашылығы өнімдерін өндіретін жəне ауылшаруашылық өнімдерін өңдейтін өндірістер де субсидияланады. Яғни, ауыл шаруашылығын барынша дамыту Үкімет қолға алған басым бағыттардың бірі болып отыр. Өткен жылда Үкімет, сондай-ақ, «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасын мықтап қолға алды. Бағдарлама аясында тұрғын үй құрылысының жылдық көлемін 10 млн. шаршы метрге дейін ұлғайту көзделіп отыр. Алдағы үш жылдың ішінде ол баспаналардың көлемі 1 млн. шаршы метрге көбейтілмек. Үкімет басшысы Елбасының жастар саясаты жөніндегі тапсырмасын жүзеге асыру жұмыстарына айырықша назар аударды. «Бəріңізге белгілі, жастар мəселесі қа шанда Мемлекет басшысының айырықша қадағалауында болып келді. Жастарға қолдау көрсету мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі болып табылады. «Жас Отанның» съезінде Елбасы Үкіметке жастар саясатын жүзеге асыру туралы нақты тапсырмалар берді. Бүгінгі таңда республика халқының ширек бөлігін жастар құрап отыр. Оларға барлық қажетті жағдайлар жасалған. Елбасының тапсырмасы бойынша қажетті заңдар мен бағдарламалар қабылдануда. Енді осы құжаттар өңірлерде сапалы атқарылуы үшін бақылауды күшейту керек», деген еді жастар саясатына арналған Үкімет отырысында С.Ахметов. Расында, бұл саладағы жұмыстарды жүйелі дей аламыз. Президенттің тапсырмаларын орындау мақсатында бүгінде Білім жəне ғылым министрлігі құрылымында Жастар ісі жөніндегі комитет, өңірлерде Жастар ісі жөніндегі басқармалар құрылған, елде жастардың негізі «əлеуметтік лифті» ретінде білімнің рөлі арта түсуде. Сондай-ақ қазір Мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасының жобасын əзірлеу жұмысы жүріп жатыр. Үкіметтің жүз күнде жүзеге асырған жұмыстарын айта берсек, олар аз емес, əрине. Бірақ біздің мақсат оның бəрін тізбектеу емес, бар болғаны «Қандай жұмыстар атқарылды?» деген сауалмен бір шолып, жұмыстың жалпылама сипатына көз жүгірту болатын. Хакім Абай «Адамның адамшылығы істі бастағандығынан білінеді, қалайша бітіргендігінен емес», деген екен 37-ші қара сөзінде. Ендеше, Үкіметтің іскерлігі оның жұмысты қалай бастағандығынан да байқалған сыңайлы. Сондықтан осы қарқыннан таймай, халық алдында абыройлы жұмыстың жемісін көрсететініне сенім мол.

Маған ондайлар кезіккен емес. Жұмыс барысында масаңдау клиенттерді, төбелесіп жарақат алғандарды аракідік кездестірдім. Мен ондайларды алдап-сулап «балам» деп, «інішек» деп жетер жеріне жеткізіп тастаймын. – Олар сізге жол ақысын төлей ме? – Кейбіреуі төлемейді. «Құтырғаннан құтылған», деп жүре беретінім бар. Сосын мен қуанышты да, қайғылы да неше түрлі көңілкүйдегі адамдармен сапарлас боламын. Ондайға əбден психолог болып алған сияқтымын. Қиналып отырған клиентке сəл де болса моральдық қолдау көрсетіп, ал қуанып келе жатқандардың жылы сезіміне ортақтасып отырамын. Айтпақшы, клиенттер үшін мен көбінесе машинамдағы Шəмшінің əндерін жіберіп, шетелдік айқай-ұйқай əндерді қосқан емеспін. – Сіз мейрам күндері де жүре бересіз бе? – Біз уақытпен санаспаймыз. Сенбі, жексенбі күндері жұмыстың нағыз қызатын кезі. Мұндайда «темір тұлпар» қаңтарулы жорыққа əзір тұрады. Былайғы күндері де демалыс жетеді, өз билігім өзімде ғой... Гүлшара апай осы он жылдың ішінде бірде бір рет біреуді соғып кетіп немесе біреуге соғылып көрмеген. Себебі, ол жолда келе жатып, болып қалу ықтимал деген оқиғаны есепке алады. Алдында кетіп бара жатқан көлікті қуып жетіп, басып озбайды. Бұрылыс, қалтарыста өте сақ жүреді. Оның көлігі кей ретте қарлы боран, көктайғақта да жүреді. Жол қауіпсіздігі ережелерін бұзбайды. Ақтауда не Жаңаөзенде түн ішінде келе жатып, бағдаршамның «қызыл көзін» «құдай сақтасын, мезгілсіз уақытта кім бағып тұр дейсің» деп жолды кесіп өте шыққан емес. Ереже бұзу осындайлардан басталады ғой.

Бірақ ол ел қатарлы орташа жылдамдықтан айнымайды. – Алыс жолда машинаңыз сыр беріп, дөңгелегі жарылып қалса, не басқа бір кілтипаны болып жатса біреудің көмегін күтіп, тұрып қалмайсыз ба? – Ешкімге де жалынбаймын. Машинада техникалық ақаудың болмауы үшін алдын-ала көлік жөндеу шеберханасына барып, жиі-жиі тексертіп тұрамын. – Гүлшара апай, енді отбасыңыз туралы айтсаңыз. – Құдай берген адаммын. Төрт қыз, үш ұлым бар. Екі балам үйленіп, шаңырақ көтерді. Үш қызым тұрмыс құрды. Бір балам қолымда. Кенже қызым Айнұр Ақтаудағы Ш.Есенов атындағы университеттің студенті. Балаларым да жəне қыздарым да жоғары жəне арнаулы білім алды. Олар да техникаға үйірсек... – Тағы бір сауал бар? – Айта бер. – Сіз домбыра тартып, əн салады деседі ғой? – Мен өнер ордасы атанған Жыңғылды ауылының тумасымын. Ал бізде төрінде қара домбырасы тұрмаған үйді кездестірмейсіз. Біз Есір күйшінің ұрпақтарымыз. Ол бабамыз күй атасы, халық композиторы болған адам. Əкем Мыңбай да атақты күйші еді. 1957 жылы Мəскеудегі Жастар мен студенттердің бүкілдүниежүзілік VI фестиваліне қатысқанын бұл күндері біреу білсе де, біреу білмейді. Сөзге шешен, көңілді қалыптағы Гүлшара апайды мен ескерткішке суретке түсіріп алдым. Содан кейін ол кісі Форт-Шевченко қаласына тойға адамдар алып жүретінін айтып, рөлге отыра берді. Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы.

Мəселенің мəнісі

Жеке тўлєаєа ґту əлеуметтік нысанныѕ баєы ма, əлде соры ма? Темір ҚҰСАЙЫН,

«Егемен Қазақстан».

Газетіміздің тілшілер қосынына Орал қаласының бір топ тұрғындары мен еңбек ар дагерлері келді. Олардың «Егемен Қазақстанның» меншікті тілшісіне үн қатып, өтініш айтуына, өздерін мазалап толғандырып жүрген тілектерін жеткізуіне облыс орталығындағы № 3 қоғамдық моншаның төңірегінде қалыптасып отырған күрделі жағдай себебші болыпты. Орал қаласында 300 мың тұрғын бар. Ауқаттылар мен орташа дəулеті бар азаматтарды айтпағанда коммуналдык меншіктегі №3 монша ЖШС қарапайым, табысы төмен тұрғындарға қызмет көрсететін бірден-бір əлеуметтік нысан деді олар. Иə, 31 адам қол қойған хатта аталмыш моншаның қызметін Ұлы Отан соғысының ардагерлері, зейнеткерлер мен тұрмысы төмен қала тұрғындары тұрақты түрде пайдаланатыны көрсетілген. Əрі мұндай жағдайда коммуналдық кəсіпорын қалалық бюджеттен көк тиын көмек қаражат алмайды екен. Мұндағы қызмет өрісі тұрғындардың жеке басының тазалығы мен санитарлық қауіпсіздігін сақтауға алғышарт қалай алады. Əлеуметтік нысанның материалдық базасы бұл міндеттерді атқаруға толық сəйкес келеді. Ең бастысы, орталық моншаға кіру құны қаланың қарапайым тұрғындары үшін өте ыңғайлы əрі қолжетімді. Оның көлемі 300 теңгеден аспайды. Соғысқа қатысушылар мен алты жасқа дейінгі балаларға кіру ақысы тегін. Күн сайын мұндағы монша қызметін орташа есеппен мыңның о жақ, бұ жағындағы адамдар тұтынады. Сонымен бірге облыс орталығындағы орталық монша спорт мектебінің оқушыларына, əскери қызметшілерге, балалар үйінің тəрбиеленушілеріне қызмет жасайды. Біздің бұл арада ең басты айтайын дегеніміз соңғы уақытта əлеуметтік маңызы өте жоғары осындай нысанды жеке тұлғаның қолына беру жөнінде ұйғарымдар жасалған. Мұндай жағдайда монша-кір жуу қызметіне белгіленген баға күрт өсіп кететіні анық. Бұл өз кезегінде облыс

орталығындағы əлеуметтік көңілкүйдің ширығуына əсер етпей қоймайды. Сондықтан да біз орталық моншаның жеке қолға берілмеуін, яғни коммуналдық меншікте қала беруін қалаймыз деді өздерін ой-пікірлерін жинақтай келе «Егеменге» арнайы келген Орал қаласында тұратын əр түрлі ұлт өкілдері. Бұған не деуге болады? Əрине қала тұрғындарына қызмет көрсететін жалғыз коммуналдық меншіктегі монша жөнінде олардың айтып отырған ой-пікірлері мен ұсыныстары өте орынды, көңілге қонымды əрі қолдауға да, құптауға да тұрарлық мəселе екені талассыз. Сол себептен де мұндай оң қоғамдық пікірді сол күйінде өзгеріссіз газетке жол дауға да əбден болар еді. Дегенмен, аталған əлеуметтік нысан жөніндегі түйткілдердің анық-қанығына жету мақсатында кейбір журналистік дəлелдемелер жасағанды жөн көрдік. «Егеменге» арқа сүйеп келгендерге де осы ойымызды жеткізгенде олар мұндай байламмен келісті. Журналистік анықтаулар мен зерттеулердің нəтижесінде Оралдағы орталық моншаның жеке меншік иесінің қолына өтуі жөніндегі тұрғындардың алаңдаушылығы рас болып шықты. Нақты айтқанда, республика Үкіметінің 2007 жылғы 11 маусымдағы «Республикалық мемлекеттік меншіктің кейбір мəселелері туралы» қаулысына сəйкес өткен жылдың қазан айында № 3 монша ЖШС-ның 51 пайыз мүлкі «Естекова» жеке кəсіпкер (ЖК) иесіне сатылып кетіпті. Əлеуметтік нысанды бəсекелес ортаға беру жөніндегі осы істің басы-қасында жүрген мамандар мен жергілікті ведомство басшыларының айтуынша, екіжақты келісім-шартқа сəйкес жеке кəсіпкер коммуналдық кəсіпорынның бұған дейінгі қызмет өрісін, яғни бейінін, сонымен бірге штаттық кестесін жиырма жылға дейін жоғалтпауға тиіс. Əрі сонау жетпісінші жылдардың бас кезінде салынып, əбден тозығы жетіп түрған монша ғимараты мен мұндағы инженерлік жүйелерді қайта жабдықтау мен қайта жаңғырту жұмыстарын уақыт өткізбей

шұғыл қолға алуы қажет. Бұл күрделі іс мемлекет иелігіндегі мүліктің 49 пайызын иеленген өкілетті өкіл Орал қаласының əкімдігімен келісе отырып іске асатыны хаттамада көрсетілген. Алдын-ала жасалған есептерге қарағанда бұл үшін бірінші кезекте кем дегенде 120 миллион теңге қаражат қажет. «Естекова» ЖК мұндай көлемдегі инвестицияны шұғыл құюға қабілетті ме? Қала тұрғындары қоғамдық моншаның бəсекелес ортаға енуіне байланысты өзгерістерге куə бола ала ма? Мұндай жағдайда тұрғындар алаңдап отырғандай баға мөлшері аспандап кетпесіне кім кепіл? Осындайда төмендегідей қауіп қылаң беріп қалады. Мүмкін Оралдағы орталық моншаны бəсекелес ортаға беру бүгінгі уақыт талабынан туындаған да шығар. Əйтсе де бұл шешім жеті рет өлшеніп, бір рет кесіліп жасалды ма екен? Осы материалды газетке əзірлеу барысында қоғамдық моншаны жеке тұлғаға беру жөнінде конкурс жарияланған кезде оның орташа, тіпті одан да төмен құнға бағаланғанына көз жеткіздік. Бұған дейінгі тəжірибелер жеке кəсіп иелері кейін əлеуметтік нысандарды бірнеше жоғары бағасына коммуналдық меншікке қайта сатқанын да жоққа шығармайды. Облыстың Тасқала ауданы мен кеншілер қаласы Ақсайда осыған ұқсас көріністер орын алғаны ащы сабақ болуға тиіс деп білеміз. Екіншіден, Оралдағы орталық моншаның коммуналдық төлемдер жөнінен ешқандай қарызы жоқ екені де жеке меншік иесінің қызығушылығын туғызғаны талассыз. Түйіп айтқанда, материалдың тақырыбына шығарып отырғанымыздай, №3 монша ЖШС жеке тұлғаның қолына өтуі əлеуметтік нысанның бағы ма, əлде соры ма деген сауалды қайта қойғымыз келеді. Бұған алдағы айларда айқын көз жеткізуге болады ғой деген ойдамыз. «Егеменге» келген қала тұрғындарының алаң дау шы лы ғы бізге қоғамдық монша төңірегіндегі осындай түйткілдердің де аражігін ашып көрсетуімізге қозғау салды. ОРАЛ.

Еѕбектері еленді Нұрбол ƏЛДІБАЕВ,

«Егемен Қазақстан».

Алматы облысының əкімі Аңсар Мұсаханов қалыптасқан дəстүр бойынша өңірлік газеттер мен телеарналар арасында жарияланған байқау жеңімпаздарын марапаттады. Бұл байқауда Қазақстанның əлеуметтікэкономикалық даму саласындағы бағыттарына

қолдау көрсету, еліміздегі өзара ынтымақтастық пен достық қарым-қатынасты жəне тағы да басқа сан сала жетістіктерін дер кезінде елге жеткізіп насихаттау, оң баға беру сынды барлығы он номинация бойынша 61 адам бақ сынаса, жеңімпаздар 60-120 мың теңгеден ақшалай сыйлықтар алды. Алматы облысы.

www.egemen.kz

4 қаңтар 2013 жыл

 Көзқарас БАЌЫТТАН БАСЫ АЙНАЛЄАН БАТЫС «Америкалықтар, біз Екінші дүниежүзілік соғыста жеңіске жетіп, жер бетіндегі мықты мемлекетке айналдық. Бірақ уақыт өткенде, америкалық болғанымыз үшін, əлем халықтарының алдында қарабет болып жүрмейік». Эрнест Хемингуэй, 1945 жыл. Бүгінде Гомо Сапиенс нəсілінің тағдыры тығырыққа тірелген аумалытөкпелі кезең. Дағдарыс бүкіл əлем экономикасын қатты қыспаққа алуда. Ұлы Америка империясы да алғашқылардың бірі болып дағдарысқа түсті. Енді америкалықтардың санасында қайта құру кезеңі қызу жүріп жатыр. АҚШ пен Батыс мемлекеттері, үшінші əлемге айналған бұрынғы Совет Одағы елдерінің басын улағалы 27 жыл (1985-тен есеп ашсақ) болыпты. 90-жылдардың басында Шығыс пен Батыс арасындағы 45 жылға созылған ұзақ та ауыр майданда Батыс айқын басымдықпен күйрете жеңіске жетті. Шығыс аса ауыр нокаутқа түсті. Олардың енді қашан оңалып, ақыл-естерін жиюы уақыттың ғана құзырында қалған. Батыс елдерінің қуаныштан жүректері жарыла жаздады. АҚШ-та тіптен ес қалмады. Енді қара жерде АҚШ пен Батыс мемлекеттерінің алдында ешкім қарсы тұра алмайды. Басты жау – Совет Одағы күйреді. Совет Одағы келмеске кетті. АҚШ пен Батыс мемлекеттері 45 жылғы, күндіз күлкі, түнде ұйқы көрмей жандарын салып жауласқан Коммунистік мемлекет жойылды. АҚШ жасасын, Батыс мемлекеттері жасасын! Кезінде Американың Президенті Джордж Буш-үлкені жақын арада əлем халықтарының мүддесіне лайық «жаңа əлемдік тəртіп» орнатамыз деп əр бұрыштан дауыс көтеріп жатты. Дəл осы тұста жапон текті америкалық тарихшы əрі философ Фрэнсис Фукуяманың «Тарихтың соңы һəм соңғы адам» атты атышулы кітабы жарық көрді. Неоконсервативті көзқарастағы ғалым Совет Одағының талқандалуынан кейін бір де бір мемлекет, бір де бір идеология Батысқа қарсы тұра алмайды, Батыстың басты құндылықтары – нарықтық экономика һəм демократия əлемді жаулап алады деген тұжырымдарын жалаулатты. Бұл Батыстың ең үлкен жеңісі болмақ деп мəлімдеді. Фукуяманың басты ойы жер бетіндегі барлық мемлекеттер Америка сияқты либералдыдемократиялық қалыпта өмір сүруге тиісті болдыға əкелді. Менің Америкаға жиі барып, озық ойлы адамдарымен етене араласып, жұмыр жердің тағдыры туралы толғамды кеңестерге бой салған кезім болған. Қазақ елінің байлығына қара құстай шүйлігіп түскен америкалық алпауыттармен сол кезде танысып, солардың Қазақстандағы адамдық, кəсіби жолдарын да жіті қадағалап отырғанмын. Қазақ елінде есіле жортқан америкалықтар мен еуропалықтардың талайыақ менің жақсы таныстарым болатын. Өйткені, олардың бəрі де менің əдеби қаһармандарым еді. Сол 1991 жылы Нью-Йоркте америкалық журналисті, профессор Матон маған Самюэль Хантингтонның кітабын сатып алуды тапсырды. Америкалықтар бұл кітапты елемеуге тырысуда, ал ол кітап сіздің кітапханаңызда болсын. Енді бір он-он бес жыл өткен соң, Самюэльдің кітабының құндылығы артады. Батыс мемлекеттері мен Американың басшылары осы кітаптағы ойларға мəн бермегені үшін өкініп қана қоймайды, қан құсатын болады, деді. Самюэль Хантингтонның басты ойы əлемде «өркениеттер қақтығысы» басталып кетуі мүмкін деген ерекше қатаң ескертпе еді. Оптимистік рухқа малданған еуропалықтар, өз-өзінен ісіпкепкен америкалықтар кімді тыңдамақ? Ешкімді де! Қайта əлем бұлардың сөзіне құлақ асулары керек. Бұлардың əр сөзін ой жүйесінен мықтап өткізулері қажет. Профессор Хантингтон цивилизацияның тоғыз ерекшелігін бөліп атады. Олар: батыс, латынамерикалық, африкалық, исламдық, қытайлық, үндістік, православиелік, буддалық һəм жапондық. Профессордың сөзін батыс білгіштері керексіз қылып тастады. Оларға цивилизацияның көптігі ұнамады. Олар үшін цивилизация біреу ғана. Америка. Басқа ешнəрсе білгілері келмеді. Америкалықтар ешкімнің де ойына құлақ аспайды, ой өздерінде де жеткілікті. Əлемдік тəртіп пен қауіпсіздікті америкалықтар ғана қамтамасыз ете алады, күш өздерінде артып жығылады. Қауіпсіздік Кеңесінің бес тұрақты мүшесі 1991 жылы Кувейтті Ирак тұтқынынан босату үшін соғыс ашу келісіміне қол қойды. Жаһандану саясатын күн санап өрби өсіруге күш салды. Жаһандану ел мен ел арасындағы қайшылықтарды жеңеді. Жаһандану бүкіл адамзат баласын бір құндылыққа табындырады. Американың ұстанымы осы. Американың ұмтылысы да осы. Жаһандану барлығына да тиімді, мемлекеттерге де, халықтарға да, адамдарға да. Америкалықтардың жаһандану жаргонында айтсақ бəрі де win-win, немесе, ешкім де ұмытылмайтын болады. Сонан барып əлемдік жа-

һандану мəдениетін тұрғызатындарына еш күмəн туғызбады. Əлемнің 190 мемлекетінің басын қосып Рио-де-Жанейрода (1992) қоршаған ортаны сақтау проблемасын, Копенгагенде (1995) қоғам дамуының мəселелерін, Пекинде (1995) əйелдердің қоғамдағы орны проблемасын талқылады. Бұл əлемдік жаһандану сапарына дайындықтың басы еді. Пекиндегі конференциядан кейін орыс тілді қазақ əйелдері гендер саясатын мадақтап шулап, қазақ даласын есінен тандырды. Қазақ ауылында тумаған, қазақтың салт-дəстүрінен бейхабар, жүрегінде намыс пен рух оты жанбаған əйелдер Гендер, Тендер, Ген-

ген еркектер жоқ. Əйелге билік тигеннен отбасынан құт қашқан. Береке құрыған, мейірім жойылған. Францияда бірінші сайлау 1795 жылы өтті. Ал француз əйеліне дауыс беру құқығы жүз алпыс жылдан кейін əзер берілген болатын. Француз əйелі дауыс беру қағазын қолына тек 1955 жылы ғана ала алды. Батыстың үлкен қателігі – демократияны əлем халықтарының қойны-қоншына тықпалап, күштеп ендіруге атсалысуда. Демократия – өте күрделі, абайсызда адам жанын жаралап алуға болатын өте нəзік құбылыс. Демократияны жүргізуге сабыр керек. Көшке ит

1994 жылы Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев екінші шақырылған Парламенттің өзін өзі тарату жөніндегі шешімімен келісті. Президенттің бұл шешімі депутаттардың да, бұқаралық ақпарат құралдарының да ұшқалақ пікірлері арқылы халықтың алыпқашты əңгімесін тудырғанын бəріміз де білеміз. Президенттің бұл шешімі жалғыз ғана дұрыс жол еді. Егер сол тұста Президент Қазақ елін өз таңдауымен тапқан жолға түсірмегенде біз əлі де экономикалық аласапыранда малтығып жатар едік. Назарбаев тіккен экономикалық діңгек – вертикаль əлі күнге жұмыс істеу-

Бұл кітапқа толықтыру қазақ жастарының өмірлік принциптерін қалпына келтіру, Қазақ елінің намысы мен рухын талатпау, Батыс пен Шығыстың қазақ халқына деген көзқарасын ашық айтып, əлемге көздерін ашуға арналған. Бұл – ұлтшылдық жалауын көтерген кітап емес, адам бойындағы адамгершілікті ардақтауға бағытталған қасиетті ұмтылыс. Қазақ қалай қазақ боламыз, дербестігімізді қалай сақтаймыз, даралық қалпымызды қалай даралаймыз деген толғанысты сұрақтарға жауап іздеу. Енді бір жиырма-жиырма бес жылда қазақ арасынан біз келмеске кетеміз. Жастарымызға ақиқатты ашып айтпасақ, қара жердің қойнында біз тыныш жата алмаспыз. Кейінгі жас біз сияқты Рухқа сыйынуды, намыстың отын сөндірмеуді жадыларында ұстай ала ма, жоқ па?.. – деген түйткіл сұрақтар жан жейтіні рас. Қазақтың тəнін де сақтай алмай, жанын да сақтай алмай, жерін де сақтай алмай, құрып кетсек не болғанымыз? Соны ойласаң төбе шашың тік тұрып, ұйқыңнан терге малшынып шошып оянып алып, қайтып ұйықтай алмай аласұрасың. Қазақ батыр халық дейді. Батырларға белгі қойып жатырмыз. Олай болса, бүгінгі қазақтың жаны құлдың жаны

жүгірткенмен, одан көштің сəні де, сапасы да, мəні де өзгермейді. Бір елде демократия тез, бір елде бəсең өрбиді. Мексиканың ұлы ақыны, Нобель сыйлығының лауреаты Октавио Пас бұл жөнінде «Демократия – «Nescafe» емес» деп бір-ақ түйген. Сол сөзбен Американың аузына құм құйған. Соңғы жиырма бес жылда орыстарға, қазақтарға, қытайларға, арабтарға, африкалықтарға демократия қамытын кигізуге Америка мен Еуропа барын салды. Олардың осынысынан не шықты? Қандай табыстарға жетті? Жеңіс аз, жеңіліс көп болды. Осының өзі Батысты терең ойландыруға тиіс еді! Демократияны экспорттау демократияға зиянын тигізетінін Батыс саясаткерлері енді білулері керек. Халықаралық азаматтық қоғамды Батыс та, Шығыс та көп айтады. Дəл осы қоғамның мəні не? Алған бағыты не? Тұрақ, тиянағы не? Ешкім де ашық айтып, анық түсіндіре алмайды. Халықаралық азаматтық қоғамдардың бас қосуына мен Америкада да, Еуропада да, Жапонияда да, Вьетнамда да қатыстым. Онда да шетелдік жазушы достарымның шақыруын аяқ асты қалдыра алмағандықтан барғанмын. Еуропалықтардың ойынша, халықаралық азаматтық қоғам, адамзат баласына ұлттық мемлекеттердің шекарасынан асып, ұлттар мен ұлыстардың арха-

де. Сол діңгек Қазақ елін бүгінгі өз-өзіне сенімді қалыпқа түсірді. Қазақстан əлемнің экономикалық көшіне еркін ілесті. Ендігі жерде батылдықпен, еріккүштің қайсарлығымен тіккен дара діңгектің айналасын аяусыз түзеу қалды. Қазақ елі де сол риясыз бейбіт, ақкөңіл, адамзатқа жаны да, құшағы да ашық мейірбан мемлекетке айналды. Мемлекет пен халық бір арнада ағып, бір биікте тоғысуы керек. Біздің түбімізге бір жетсе, сенімсіздік жетеді. Сонан да қызғаныштан, көреалмаушылықтан, бөлінушіліктен жанымызды таза ұстауымыз керек-ақ. 2001 жылы Джордж Буш АҚШ-тың қырық үшінші Президенті болып сайланды. Буштың ішкі һəм сыртқы саясатқа көзқарасы еуропалықтарды таңғалдырып қана қойған жоқ, үрейлерін ұшырды. Дəл мұндай ескі көзқарас, тарих сахнасынан ертеде жоғалып кеткен деп ойлаған батысеуропалықтар қателескендерін тым кеш түсінді. 2001 жылдың 11 қыркүйегі бүкіл дүние жүзіне əлем қанша зор болса, терроризм де сонша зор екенін көрсетті. Бұл трагедия бүкіл əлемді дүр сілкіндірді. Өйткені, бұл оқиға Американы өз үйінің қақ төрінде қан қақсатты. Ешкімнің тырнағы батпайды деп, кеудемсоқтық қылып, танауын шүйірген қара жердің төріндегі ең ірі мемлекет – АҚШ террористің алдында қау-

болмасын. Хас батыр жаны болсын. «Қазақфильмге» барғанында Нұрсұлтан Назарбаев: Елімізге өжет ұлдар керек, деп қалды. Өзі де дала балуаны. Қазақ даласында тектілер бой көтерсін. Осы жерде менің ойыма Борис Пастернактың екі жол өлеңі түсті: «Мы брать прегады не обещали, Мы будем гибнуть откровенно». Қателеспесем, 2003 жылы бүкіл еуропалықтар Буштың сыртқы саясатын қолдамайтындарын білдіріп жатты. Ал іс жүзінде Батыстың демократиялық миссиясын толықтай қолдады. Соған өлердей сенді. Батыс дипломаттарының демократияны ұрандаған əрекеттерін ақпарат барынша айғайлап бақты. Батыстың бес-алты саясаткер əйелі гендерлеп орыс, қазақ, татар, ұйғыр, моңғол əйелдерінің онсыз да қалжыраған жанын жеп болды. Орыстың да, қазақтың да отбасында билік жасайтын əйел. Оны Совет Одағы мықтап өмірімізге енгізген. Қазақ пен орыстың еркектері отбасындағы биліктен баяғыда айырылған. Ол билікті күйттеп те жүр-

измнен, этатизмнен жəне жүгенсіз репрессиядан арылудың бірден-бір жолы деп біледі. Бірақ АҚШ-тағы үкіметтік емес ұйымдардың қай-қайсысы да əуелі америкалық ұйым болып табылатынын қазақ атқамінерлері ескере бермейді. Олай болса, америкалық немесе еуропалық азаматтық қоғамдар сол елдердің мүддесін көздейді. Жаһандану идеясын əлемге паш еткенмен, осы бір «оңай» көрінген проблеманы шешуге əлемдегі солшылдардың бəрі миларын шағып, бас қатыруда. Мұрындарын шүйірген Американың да, көз алдындағысын көргісі келмеген Еуропаның да, олар сенген идеализм де, шешенсіп көпіре сөйлеген сөздері де бүгін жұмыс істемейді. Бұлардың ұр да жық менмендігі халықаралық құқықтың аясын кеңейтіп, қуатын арттыра алмады. Қазақтар ала кештен, көз талдырар қара түнге дейін, барлығы төрт-бес сағат уақыттарын көгілдір экран алдында өткізеді. Көп уақыт алданышпен кетіп жатыр-ау.

қарсыздық танытты! Америкалықтардың намысы тапталды. Кезінде құртымдай Вьетнамды жеңе алмаған Америка бір топ террористердің жолына тосқауыл, тірек қоя алмай, Нью-Йоркті талқандауға жол берді. Əлем алдында АҚШ қарабет болды. Сол əлем алдында, ұпайын асыру үшін, АҚШ Иракқа жала жапты. Бұл милитаристік, интервенциялық айбар еді. Əлсіз армиясы, нақұрыстау басшысы бар Ирак Америка үшін оңтайлы меже болатын. Ирактың тас-талқанын шығарды. Ел басшысын тұтқынға алып, əлем алдында масқаралады, мұнайына қожалық жасады, Израильді қолдап шықты, «демократияны» онан ары таратты, сөйтіп, Америка жыртылған намысын түгендеген болды. Кезінде Еуробірлестікті құру үшін Франсуа Миттеран, Гельмут Коль, Жак Делор жандарын салды. Жеті жыл батысеуропалықтар бір адамдай ұйымшылдық пен ерлік көрсетті. Еуровалютаны енгізді. Еуропаны біріктіруі мен беріктендіргені үшін мен оларды сол кезде іштей қолдап, оларды мақтан

лысты тез жəне қарқынды түрде жүргізуге сенгенім үшін əлі де опық жеймін», деген Клинтон тұсында Мемлекеттік хатшы болған озық дипломат, мархабатты ханым Мадлен Олбрайттың сөзін естен шығару мүмкін бе?! Кеш болса да, ақылды əйел, ағат кеткен ісін біліп, өкініп отыр. Бұл ойын ол өз кітабында анық та ашық жазған. Кезінде Уинстон Черчилльдің: «Ең бастысы, ағылшын тілді халықтардың мүддесін қорғауымыз керек. Олар бірігіп алып, бүкіл əлемді уысында ұстаулары тиіс», деген сөзін біз жадымызда ұстауымыз керек. Сонан да мен «Қазақ жастарына хат» деген кітап жаздым.

«Демократия – «NESCAFE» емес» Роллан СЕЙСЕНБАЕВ.

дер, Тендер деп осынша жыл бойы даурыға шуласып келеді. Өздеріне деген сенімдері артқан, төбелесті өзге емес, өздері бастайтын америкалықтарға халықаралық саясаттың ендігі жерде еш керегі жоқ болатын. Батыс жеңген соң, өзге əңгіме не керек? Барлық халықтар батыс құндылығын бойларына сіңдірсін. Сіңдірмесе сіңдіреміз. Көнбесе көндіреміз. Өлмесе өлтіреміз. Америка мен Еуропаның бұл адасулары əртүрлі болатын. АҚШ-тың қырық бірінші Президенті Буш-үлкені жəне Джеймс Бейкер, генерал Снаукрофт АҚШ-ты əлем полициясы дəрежесіне көтерді. Шерифтің қамытын Америка өз таңдауымен мойнына асты. Батылдықпен жəне өркөкіректікпен америкалықтар Гельмут Кольді, Франсуа Миттеранды, Михаил Горбачевті бірге қосып алып Совет Одағын ыдыратты һəм келмеске жіберді. Сөйтіп, биополярлық əлемнің соңғы бетін бүкіл Батыс болып жабылып жаптырды-ау. БҰҰ-ның мандатымен Кувейтті «азат» етуді де толық тиянақтады. Ендігі əрекет араб-израильдің шиеленіскен проблемасына білек сыбанып кірісіп кету болатын. Ендігі қалғаны сол ғана еді...

«БƏРІ БІЗДЕЙ БОЛСЫН» «Барыңдар, өзге халықтарды үйретіңдер, бəрі біздей болсын, біз ұстанған құндылықтарды үйренсін». Христиандық көне прозелитизм. Бір кезде Батыс пен Шығыстың премьер-министрлерінің, президенттерінің, саясаткерлерінің, концерн қожайындарының, ойшылдарының кітаптарын көп зерделедім. Ұнатқаным Джефферсон болатын. Билл Клинтонның «Менің өмірім» атты кітабын қолыма қарындаш алып, əр сөзін, ой өрнектерін зерделей қарап, астын сызып, қызықтай оқығанмын. Өз ісін айтуда Клинтон аса ұстамдылық көрсетіпті. Өз-өзін мақтамаған. Кеуде кермеген. Өзім білемге салынбаған. Бұл нағыз азаматқа тəн мінез еді. Американың екі мəрте президенті (1992-2000) болған Клинтонның билік құрған тұсында Америка гипердержаваға айналды (1998 жыл). Бұл Билл Клинтонның ақ адал терін төккен таза еңбегі болатын. 1994 жылы сенат пен өкілдер палатасына сайлау кезінде республикалықтар жеңіске жетті. Осыдан бастап АҚШ ұлтшылдық лаңын көтерді, өз мүддесін əлем халықтарының мүддесінен жоғары қоюды бастады. БҰҰ-ға сенімсіздік көрсетілді, қандай шиеленіс болса да оқ пен оттың күшімен жеңуге бас ұрды. Совет Одағын құртқан соң, америкалықтар өздерінің жұмыр жердегі жалғыз жеңімпаздары екендіктеріне əбден иланды. Вьетнам трагедиясы ұмытылды. Олар Иракта батпаққа белшелерінен батса да, əлем халықтарының тағдыры Американың ашса алақанында, жұмса жұдырығында тұрғанынан бастары айналды. Бүкіл əлемді демократия алаңына айналдырамыз деген ниетті əуелі өздері ұмытты. «Мен əлемде демократиялық қозға-

тұтқанмын. Қазақ елінің де дəл сондай жанкештілікпен, Отанының іргесін бекітіп, рухын өсіріп, намысын қайрауын Құдайдан тілегенмін. Қанша тер төккендерімен, Еуропа үлкен державаға айнала алмаса, əлем халықтары да əлемдік қауымдастық қоғам құра алмады. Француз Франсуа Мореннің «Жаңа қабырға ақшадан тұрады» деген кітабында қазіргі экономика мен қаржы жүйесінде орасан зор айырмашылық бар екенін көрсетеді. Бүгінгі дағдарыстың түп-тамыры қаржы жүйесінде екенін елдің бəрі біліп болды. Əлемнің қаржы жүйесі сабын шарындай-ақ бір сəтте жарылып жүре берді. Мұндай казино экономикасы ақшасы барлардың ақшасын мөлшерсіз көбейтуге септігін тигізді. Əлемдік қаржы жүйесінің кейбір сандарына жүгініп көрейік. 2 пайыз адамдар Жер шарының 50 пайыз мүлкін иемденеді. Ал 50 пайыз жер тұрғындарына 1-ақ пайызы қалады. Жұмыр жердің 1 миллиард адамы аштықтың зардабын шегуде. 34 миллион аштар бай елдерде күн кешуде. Бұл мəліметтер Біріккен Ұлттар Ұйымы қабылдаған мың жылдық декларациясында тайға таңба басқандай ашық та анық көрсетілген. Саясаткерлер де, журналистер де қоршаған ортаны өз ұғымында өзгерткісі келеді. Ал нағыз өмір олардың идеалистік ой-пікіріне мүлде жанаспайды. Ал білгіштер мен сəуегейлер өз қателіктері үшін ешкімнің алдында есеп бермейді. «Айран ішкен құтылып, шелек жалаған тұтылатынға» келеді. Саясаткерлер, журналистер, кəсіпкерлер қателіктері үшін ақша төлемейтінін жақсы біледі. Олар шиеленіскен қоғамдық ойды онан сайын ушықтыруға ұмтылады. Өйткені, зардапты олар көрмейді, олардың елдері, кəдімгі адамдар көреді. Сөз қысқа. Ой айқын. Зұлымдық тірі. Бүгін 500 əлемдік өндірістің қырық тоғызы қытайдікі. Он тоғызы үндістердікі, орыстар мен бразилиялықтардікі. Бұған ұдайы өсіп келе жатқан Оңтүстік Африка мен Мексиканы қосқан дұрыс болар. АҚШ үкіметі қытай экспортының қаулай өсуіне жындары келеді. Олардың күндіз күлкісі, түнде ұйқысы бұзылады. Бір кездері америкалықтар сауда айналымының бостандығын қолдаса, енді сол бастамаларына өздері қарсы шығуда. Əлемде өтіп жатқан өзгерістерге еуропалықтар енжар, салқын қарауда. Сонымен бірге, олар өздерінің қауіпсіздігін қатты қадағалайды, өздерінің демократиялық сенімдерін өзгелерге тықпалайды жəне де өз елдерінде жұмсақ билікті ұстанады. Жұмсақ билік ұстанғандарымен Қытайға аэробустарын тықпалап сатуда, арабтардан мұнай, орыстардан газ сатып алудан бас тартқан емес. Еуропаның қай елінде де, сыртқы саясатта этикалық байламды ұстанады, сол арқылы елдерін болған һəм болмақ апаттардан сақтандырады. Солай болғанмен де, еуропалықтардың бұл əдепті əрекеттері оларға сенімсіздік туғызады. Олардың қолдары таза, бірақ оларда қол жоқ деп Пегидің кантиандық моралистерді аяусыз айыптағаны ойға оралады. Олар аумалы-төкпелі сенімсіз көзқарастары үшін өздерін ыңғайсыз сезінеді. Ал еуропалық элита жұмған ауыздарын ашпайды. Неге екені бүгінгі күні оқыған, көзі ашық адамға белгілі. Ал Қазақстанның Мəжіліс пен Сенат депутаттарына белгілі ме, жоқ па, беймəлім? Олар əлемдегі əбден шиеленіскен оқиғалардан хабарсыз ба, əлде білсе де үндемей ме? Елбасының Жолдауында аталған жаһандық он сынқатер жөнінде олар не ойлайды?.. Солқылдақ Еуропа саяси тығырықта. Əлем де сол саяси тығырыққа күмп беріп түсіп қалмауы тиіс. Бұл бізден терең талдауды, кең пішіп еркін ойлауды, салқынқандылықты талап етеді. Басты бағыт – Қазақ халқының бақыты үшін жан салған дербестік пен даралық майданында жеңіске жету. Адамзат алдында қазақ елінің жан тазалығының, рухани биіктігінің мызғымайтынын айқындау. Өзгеге соны ұқтыру. Өзіміз де соны ұғынуымыз. Қазақ даласының бақыты да осы өмірдің адамсүйгіштік ой қалыбында жатыр. Қазақ елінің қайраткерлеріне өз халқының ой ауқымын жіті танып, тереңдете түсуге батыл ұмтылыс жасайтын кезең келді. Ұлттың бойына отансүйгіштік қасиетті түбегейлі сіңдіру, кең дарыту қажет. Отан үшін жанпида əрекетке баруды батыл уағыздау керек. Осы арада, батыр бабалардың, батыр аналардың отансүйгіштік ұстанымдары туралы шағын кітаптар, фильмдер түсіруді қолға алу керек. Енді қазаққа Отан өзі, өзі Отан екенін ұғындыру керек. Киелі ойларға табындыру керек. Бізде басқа жол да жоқ. Басқа жолдың бəрі тұйыққа əкеліп тірейді. Біз сенің тілеуіңді тілейміз, Жұмыр жер! Біз сенің амандығыңды тілейміз, адамзат баласы!.. АЛМАТЫ.

ҮКІМЕТ

Əлеуметтік жаѕєыртудыѕ ќаржылыќ аспектісі Лена КАРМАЗИНА,

Қаржы вице-министрі.

Бюджеттің ұзақ мерзімді теңгерімділігін жəне орнықтылығын қамтамасыз ету, кіріс əлеуетін дамыту жəне қаржылық шектеулер жағдайларында əлеуметтік сала мен экономиканы жаңғырту кез келген даму сатысында бюджет саясатының тұрақты басым міндеттері болып қалып отыр. Қазақстанның əлеуметтік мемлекет екенін жылдан жылға бюджет өлшемдері растап отыр: мемлекеттік бюджеттің жалпы көлемінде əлеуметтік салаға жұмсалатын шығыстардың үлесі жыл сайын шамамен 50%-ды құрайды, абсолютті шамада осы шығыстар 2005 жылмен салыстырғанда 2012 жылы 4 есеге өсті. Біздің азаматтарымыздың қажеттіліктері мен олардың əл-ауқатын арттыруда мемлекеттің рөлін одан əрі кеңейту жөніндегі тиісті талаптар артып отырғандай, өмір сүру стандарттары да үздіксіз өсіп отыр. Қазір біз əлеуметтік шығыстарды одан əрі өсіру туралы емес, халықтың осал жігін қолдаудың қол жеткізген деңгейін сақтай отырып, оларды құрылымдық жəне идеологиялық қайта қарау, еліміздің басты ресурсы – адами капиталды арттыру үшін жағдайлар жасау туралы айту деңгейіне жеттік. Сапалы білім алу, денсаулықты нығайту, мəдени деңгейді арттыру үшін мүмкіндік жасау, жұмыспен қамту жəне кəсіби өсу мүмкіндігі, сондай-ақ азаматтарға тұрақтылық пен əл-ауқат жемісін тиімді пайдалануды үйрету – бұл перспективаға

арналған бірінші кезекті міндет. Үкімет аталған міндетті алдағы үш жылдық кезеңге (2013-2015 жылдар) арналған республикалық бюджетті қалыптастыру кезінде ұстанды. Əлеуметтік сала шығыстарының өсу қарқыны 20052012 жылдармен салыстырғанда тұрақтандырылды, бұл ретте барлық əлеуметтік міндеттемелер сақталды. Мəселен, республикалық бюджеттің əлеуметтік салаға арналған шығыстары 2013 жылы 2 418,8 млрд. теңгені, 2014 жылы 2 612,8 млрд. теңгені, 2015 жылы 2 849,1 млрд. теңгені құрайды. Осы қаражаттың көп бөлігі республика азаматтарын əлеуметтік қамсыздандыруға жəне əлеуметтік көмекке, оның ішінде, мемлекеттің зейнетақылар мен жəрдемақылар төлеу жөніндегі міндеттемелерін орындауға, мүгедектерге, қарттарға жəне тұрғылықты тұратын жері жоқ адамдарға əлеуметтік арнайы қызметтер көрсетуге бағытталатын болады. Үш жылдық бюджетте əлеуметтік қамсыздандыру мен əлеуметтік көмекке 4 564,1 млрд. теңге, оның ішінде, 2013 жылы – 1 340,9 млрд. теңге сомасында қаражат немесе əлеуметтік салаға жұмсалатын жалпы шығыстардың 55,4 %-ы көзделді. Көрсетілген қаражаттың негізгі үлесі (3 жылдық бюджетте – 4 193,3 млрд. теңге, оның ішінде, 2013 жылы – 1 236,6 млрд. теңге) мөлшерін жыл сайын индекстеуді есепке ала отырып, мемлекеттің зейнетақылар мен жəрдемақыларды уақытылы төлеу жөніндегі міндеттемелерін орындауға бағытталатын болады. Нəтижесінде 2013 жылы базалық зейнетақы төлемінің мөлшері 9 330 теңгені, ең төменгі зейнетақы – 19

www.egemen.kz

4 қаңтар 2013 жыл

066 теңгені, Мемлекеттік зейнетақы төлеу жөніндегі орталықтан орташа зейнетақы мөлшері 32 928 теңгені құрайды. «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасын іске асыру жалғастырылуда, оның шеңберінде мемлекеттік қолдау шараларын 100 мыңнан астам адам пайдаланатын болады. Бұл – кəсіптік оқыту, кəсіпкерлерді кредиттеу, қолайлы елді мекендерге көшіру, инфрақұрылым жобаларын іске асыру үшін құрылған жұмыс орындарына орналастыру. Аталған мақсаттарға республикалық бюджеттен 2013 жылы шамамен 75 млрд. теңге қаражат көзделіп отыр. Жоғарыда аталған шаралардың уақытылы жəне толық іске асырылуы азаматтарды əлеуметтік жəне зейнетақымен қамсыздандырудың барабар деңгейін қамтамасыз етуге, халықты жұмыспен қамтуға жəне табыстарын арттыруға, азаматтардың жекелеген санаттарына əлеуметтік қолдау көрсетуге мүмкіндік береді. Еліміздің əлеуметтік дамуында білім беру жəне денсаулық сақтау жүйелерінің маңызы зор. Білім мен ғылымды дамытуға 2013-2015 жылдарға арналған бюджеттің шығыстары 1 282,4 млрд. теңгені құрайды, оның ішінде, 2013 жылы 427,4 млрд. теңге. Көзделген қаражат шеңберінде Мемлекеттік білімді дамыту бағдарламасын, «Балапан» бағдарламасын іске асыру, білім беру ұйымдарының желілерін ұлғайту жалғастырылатын болады: 116 жаңа мектептің, 72 балабақшаның, Астана қаласында 3 зияткерлік мектептің, 10 жатақхананың құрылысы басталатын болады, сондайақ 4 Өңіраралық орталық жəне т.б.

пайдалануға беріледі. Жоғарыда көрсетілген бағдарламалар жөніндегі бюджет бойынша қабылданған міндеттемелер 3-тен 6 жасқа дейінгі балалардың 70 пайызын мектепке дейінгі тəрбиелеумен жəне оқытумен қамтуға қол жеткізуді, 22 Назарбаев Зияткерлік мектептерінің жұмыс істеуін, 926 білім беру ұйымдарын кең жолақты Интернетпен қамтамасыз етуді, білім беру желілерін 108 бірлікке ұлғайтуды, білім беру бағдарламаларын ұстауды жетілдіруді қамтамасыз етеді. Денсаулық сақтау жүйесіне арналған шығыстар 2013-2015 жылдары 1 585,8 млрд. теңгені құрайтын болады, олардың ішінде, 2013 жылы – 517,3 млрд. теңге. Осы қаражат есебінен «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік денсаулық сақтауды дамыту бағдарламасының, Онко логиялық көмекті дамыту бағдарламасының іс-шараларын, респуб ликалық жəне жергілікті деңгейде тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемін қамтамасыз ету, 258 денсаулық сақтау объектісін (көп бейінді ауруханалар, емханалар, онкологиялық диспансерлер, дəрігерлік амбулаториялар) салу іске асырылатын болады. Жоғарыда көрсетілген бағдарламаларды іске асыру халықтың өмір сүру ұзақтығын 70 жасқа дейін ұлғайту, аналар өлім-жітімін 100 тірі туылғандарға 24,5-ке дейін, сəбилер өлім-жітімін 1000 тірі туылғандарға 12,3-ке дейін жəне туберкулезбен ауырғандардың жалпы өлімжітімін, ауыруын 100 мың халыққа 94,7%-ға дейін төмендетуге, АИТВинфекциясының таралуын тоқтатуға бағытталатын болады. Бұдан басқа, денсаулық сақтау

мен білім беру қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесін жетілдіру мақсатында осы саланың қыз меткерлерін түпкі нəтижеге бағдарлайтын сараланған еңбекақы төлеу енгізілді. Сонымен, медициналық қыз меткерлерге сараланған еңбекақы төлеу емдеу сапасы мен емделушінің қанағаттануы сияқты көрсеткіштерге байланысты. Педагогикалық қызметкерлерге де біліктілігін 3 деңгейлі жүйе бойынша арттырумен өзара байланыстырылған, сараланған еңбекақы төлеу көзделіп отыр. Бұл ретте оқушының оқу үлгерімі, оқытуда ақпараттық технологияларды пайдалану түпкілікті нəтиженің көрсеткіші болып табылады. Көрсетілген мақсаттарға республикалық бюджетте мынадай қаражат көзделген: - алғашқы медициналық-санитарлық көмек ұйымдарының қызметкерлері үшін жан басына шаққандағы нормативке ынталандыру құрушы түрінде 2013 жылы – 10,2 млрд. теңге, 2014 жылы – 10,8 млрд. теңге, 2015 жылы – 11,6 млрд. теңге; - педагогикалық қызметкерлер үшін 2013 жылы – 2,8 млрд. теңге, 2014 жылы – 9,5 млрд. теңге, 2015 жылы – 15,4 млрд. теңге. Бұдан басқа, стационарларда еңбектің сараланған төлемі ТМККК көзделген бюджет қаражатының үнемі есебінен жүзеге асырылады. Сондай-ақ бюджеттің əлеуметтік бағыты жоғарыда санамаланған шығыстармен шектеліп қана қоймайтынын атап айтқан жөн, өйткені осымен өзара байланыста басқа да басымдық бар – бұл тұрмыс сапасы мен азаматтардың əл-ауқатының артуы, ол жоға рыда айтылған əлеуметтік бағдарламалардан басқа, сондай-ақ «Ақ бұлақ» бағдарламасы (халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету), қолжетімді баспана, 2011-2020жылдарға арналған тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғырту жəне дамыту бағдарламасы, жолдар құрылысы, өңірлік дамыту жəне басқа да бағдарламалар есебінен іске асырылады. Осылайша, əлеуметтік тұрақтылықты, халықты жұмыспен қамтуды жəне экономиканың серпінді дамуын қамтамасыз ету бойынша алдағы кезеңге Үкімет жұмысының негізгі векторлары күшейтіледі. Ұзақ уақыт бойы жүзеге асырылып келе жатқан əлеуметтік салаға салынған айтарлықтай салымдар қазір əлеуметтік дамуды жүзеге асыру үшін жақсы іргетас болып отыр. «Жаңғырту» деген сөздің өзі шығыстардың сөзсіз артуымен байланыстырылмайтын болды. Жинақталған əлеует азамат тардың əл-ауқатының өсуін экономикалық өсумен байланыстыра отырып, əлеуметтік процестерді мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру жолындағы қозғалысты айтарлықтай жылдамдатуы тиіс. Тиісінше еліміз үшін осы маңызды буындағы бағыт өзгереді.

Еліміздің адами капиталының өсуіне байланысты айтарлықтай экономикалық серпіліс үшін резервтер бар. Сондықтан да қазір мемлекеттік жоспарлауға жəне бюджетті жоспарлауға негізгі тəсілдерді қайта қарау жүргізіліп отыр. Осы жұмыста «адам-экономика» тізбегі көрсеткіштері дəлізін макродеңгейде қалыптастыру маңызды рөл атқаруы мүмкін, оның шеңберінде əлеуметтікэкономикалық дамудың белгіленген деңгейін қамтамасыз ететін еліміздің қаржылық жоспары тұруы тиіс. Осы тəсіл бюджет саясатын нақты бағалау мүмкіндігін қамтамасыз етеді жəне қаржыландырумен қамтамасыз етілмеген бағдарламаларды қабылдау проблемасын шешеді, ал мемлекеттік органдар неғұрлым тиімді бағдарламаларды іске асыру принципі бойынша бəсекелесетін болады.

Өткен жылы облыстың бірқатар елді мекендері тірек ауылы деп жарияланған-ды. Ондағы мақсат əлгіндей үздік тірек ауылдарының тірліктерін басқаға үлгі-өнеге ретінде таратып, насихаттау болатын. Ұлылар елінде үш елді мекен осындай тірек ауылының сапына енгізілген екен. Айтты-айтпады, солардың қай-қайсысы болмасын ежелден халқы еңбекқор, шаруашылығы шалқыған ауыл. Оның сыртында бұлардың өткен тарихы өз алдына бір əңгіме. Мəселен, солардың бірі Саржал ауылынан бірқатар Алаш қайраткерлері шыққан болса,

рістер баршылық көрінеді. Айталық, биыл көктем шыға ауыл көшелерін жарықтандырып, жөндеу жұмыстары қолға алыныпты. Нақтылап айтсақ, Шəкəрім көшесіне қиыршық тас төселіп, төрт жерден су ағатын құбыр орнатылған. Заманға сай футбол алаңы да биыл қатарға қосылған. Сол алаңға егілген екпе шөп күздің қара суығында жайқалып тұрғанын өз көзімізбен көрдік. Мұнда футбол өз алдына, оқушылардың дене шынықтыру сабақтары да өтеді екен. Биыл саябақ та осы футбол алаңының жанынан салыныпты. Саябаққа мыңнан астам ағаш

Тірек ауылыныѕ тірлігі ќуантады

жөндеуден өткізіліпті. Аудандағы төрт халық театрының біреуі осында. Ол жоғарыда есімі аталған, алғашқы қазақ романының авторы Тайыр Жомартбаев атында көрінеді. Сол өнер ұжымы аудандағы басқа халық театры арасынан топ жарып, облыс орталығы Өскеменде өткелі жатқан театр фестиваліне берілетін жолдаманы жеңіп алыпты. Ауданның басқа ауылдарынан табыла бермейтін оркестр де, эстрадалық ансамбль де осы ауылда. Ауыл ардагерлерінің ансамблі мұның сыртында. Жуырда олар да облыстық байқауға қатысып келіпті. Ауылдың мəдениет үйінде алты өнерпаз штатта көрінеді. Ғимарат тенмен жылытылады, яғни іші де сырты сияқты таза. Осының бəрі қосыла келгенде Көкбай ауылы өнерпаздарының биыл аудан орталығында М.Əуезовтің 115 жылдығына орай өткізілген «Өркендей бер, ауылым» атты ауыл күндері байқауында бас жүлдені иемденулеріне жол ашыпты. Осы орайда бұл ауылдағы биылғы тағы бір жаңалық осындағы мектеп, интернат, балабақшаға теплофонның орнатылуы ма дейміз. Былтырғы жылы мұндай қондырғы ауданның Тоқтамыс ауылындағы мектепке орнатылған екен. Бұл өзі жылылыққа да, тазалыққа да тиімді секілді. Егер түпкі нəтижеде солай болып шықса, алда ауданның басқа мектеп, мекемелеріне осындай қондырғылар орнатылмақ. Былтырғы жылы ашылған бұл интернатта қазірде отыз жеткіншек білім, тəрбие алып жатқанын көріп білдік. «Интернатта оқып жатқан талай қазақ баласынан» хакім Абай қалайша үміт

Дəулет СЕЙСЕНҰЛЫ, журналист.

екінші бір ауыл – Қасқабұлақ есімі əлемге əйгілі кемеңгер қаламгер Əуезовтің туған жері болып табылады. Енді бүгін біз сөз еткелі отырған Көкбай ауылына келсек, оның да жөні бөлек. Кешегі кеңес заманында мұнда «Бірлік» деп аталатын шаруашылық болды. Сол «Бірлігіңіз» сол шақта республиканы айтпағанда, одақтық жарыстардың жеңімпазы атанып, дүркіреп тұрды. Сондықтан да болар, осы шаруашылықты басқарған Омарбек Əбеуов партияның одақтық съезінің делегаты атанса, кейінде басқа шаруашылықты басқаруға ауысқан екінші бір басшы Кəбір Қайырханов республика Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланды. Аталған шаруашылықтың тағы бір үздік басшысы Сайлау Кошкин кейінде ауыл əкімі де болып жемісті еңбек етті. Партия, шаруашылық тараған соң іргелі ауылға хакім Абайдың жанынан табылған сенімді шəкірттерінің бірі Көкбай ақынның есімі берілді. Іле ақынның осындағы мешіт, медресесі мен кесенесі қайта жөнделіп қатарға қосылды, мұражайы ашылды. Соның бəріне Сайлау ағамыз бір кісідей еңбек сіңірді. Ақынның 150 жылдығына орай былтырғы жылы жоғарыда аталған нысандарға тағы да күрделі жөндеу жүргізілген болатын. Қазірде мұндағы мектеп Көкбай ақын атында. Ауылдың бір көшесіне де ақын есімі берілген. Биыл ауылға кіреберіске қақпа орнатылған. Осы шаруаның бəрі ең алдымен тəуелсіздік жемісі екендігін кім жоққа шығарады. Болмаса кешегі кеңес кезінде өз заманына сай оқыған, тоқығаны бар Көкбай есімі молда ретінде аталмай, ескерусіз қалғаны да рас. Мал-жанының саны жөнінен бүгінде аудандағы іргелі ауылды соңғы алты жылдан бері осы өңірдегі тəжірибелі əкімдердің бірі Шəріпқазы Жылқыайдар басқарып келеді. Біз Көкбай ауылына келгенде қалаға кеткен əкім орнында болмады. Ауылдық округтің бас маманы, мамандығы жөнінен құрылысшы Гүлғайша Ақшолақова деген қарындасымыз əкімді жоқтатпай, барлық сауалдарымызға тиянақты жауап беріп жатты. Шындығында «бізде мынадай, мынадай бар» демекші, ақын ауылында оңды өзге-

отырғызылыпты. Жастар дискотекасы да, басқа да мəдени шаралар осы саябақта, осындағы жазғы сахнада өтіп келе жатқан көрінеді. Саябақтағы «Ұлылар тұғыры» жəне «Ел ағалары» атты стеллаларды қызыға тамашаладық. Оның алғашқысында Көкбай ақын бастатқан осы өңірден шыққан Тайыр Жомартбаев, Есентай Бердин сынды есімі елге кеңінен танымал қаламгерлермен бірге, ұлағатты ұстаз, Еңбек Ері Жақия Шайжүнісов, қоғам қайраткері Е.Хасенов сынды тағы басқа ардагерлердің бейнесі мəрмəр тасқа қашап бедерленген. Ал жоғарыда есімі аталған, аталмаған ел ағаларының бейнелері екінші стелладан орын алыпты. Бұл игі шараның ең алдымен кейінгі ұрпаққа берер өнегесі мол ма дейміз. Келесі кезекте аяңдап мəдениет үйіне соққанбыз. Осы арада сапарлас серіктеріміз аудандық ішкі саясат жəне мəдениет бөлімдерінің меңгерушілері Жақсылық Екібаев пен Əсет Мырзақасым бірінен бірі қалыспай əңгімеге араласқан. Бұл екеуі де қарасөзге келгенде, сен тұра тұр, мен айтайын дейтін шешен азаматтар. Сонан соң бұлар біледі, білген соң айтады да. Мəселен, бұл мəдениет үйі осыдан екі жыл бұрын «Жол картасы» бағдарламасы аясында күрделі

күтсе, шалғайда тұрып жатқан еңбеккерлердің ұрпақтарының болашағынан бізге неге үміт күтпеске! Сөз соңында Көкбай ауылының экономикалық жағына да тоқтала кетсек дейміз. Мұнда жұмыссыздық қысқарып келе жатқаны қуантады. Жұмыспен қамту бағдарламасы аясында мұнда жеті адам Үкіметтен жеті миллион теңгеден астам несие алып, іске кірісіп кетіпті. Соның барлығы дерлік мал өсірумен шұғылдануда. Қазірде бұл ауылда жүзден астам шаруа қожалығы бар көрінеді. Соның біразы асыл тұқымды қой, сиыр, жылқы өсірумен шұғылдануда. Былтырғы жылдың тоғыз айымен салыстырғанда, биылғы жылдың осы мерзімінде мал өнімдерін өндірудің барлық түрі бойынша біршама асыра орындалған. Нақтылап айтсақ, ет өндіру – 109, сүт – 112, ал жүн өндіру 130 пайызға артқан. Міне, аудандағы бір тірек ауылының бүгінгі тірлігі осындай. Ал соған орай барды неге бар демеске! Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы.

Суретте: тірек ауылының тірлігінен көрініс. Суретті түсірген автор.

Оюшы ЭКСПО–2017 кґрмесіне ќатысќысы келеді Нəзира ЖƏРІМБЕТОВА, «Егемен Қазақстан».

Л.Толстой атындағы облыстық əмбебап кітапханада есімі облысқа жəне одан да тыс жерлерге таныс қолөнерші, этнограф Шөптібай Байділдиннің ойған оюларының көрмесі ашылды. Оған қазақ өнерінің жанашырлары ғана емес, жалпы өнерге құштар жандар жиналды. Үш қабырғаны тұтас алып тұрған оюдың түр-түрі бірін-бірі қайталамайды. Түбі «қошқар мүйізден» таралған оюлар көрермен қиялын қияға жетелейтіндей. – Шөкеңнің өнерімен сырттай таныспын. Кітаптарын қарап қоямын. Мұндай еңбекке қалай таңырқамассың! Біздің жас ұрпақты отаншылдыққа, патриотизмге тəрбиелейтін өнер осы дер едім. Ою – қазақ халқының төлтумасы, төл өнері. Ұлтымыздың бояуы көмескі тартпасын десек, ұлттық өнер – оюды жаңғыртуымыз керек. Шөптібай Байділдин осындай игілікті істің бейнетіне төзген жан, – деп тебіренді философия ғылымдарының кандидаты, ұлтжанды аза-

мат Қалқаман Жақып. Шөптібай Байділдин бала кезінен бастап, қолына қайшы алып, ою ойған екен. Міне, қазір ақсақалдық жасқа жетсе де қалтасынан ақ қағазы мен қайшысы түскен жоқ. Қазақтың оюы туралы төрт кітап жазды. Оның сыртында Шөкең – шебер қолөнерші, теріден, ағаштан, темірден де көңілі соққан бұйымдар жасайды. Ол халқының ұлттық өнерін ешкімді қайталамай, дамытып келеді. Бүгінге дейін оның ойған оюларының саны

1500-ден асады. Оның бес жүзіне автор арнайы ат қойған. Автор оюды тұрмыста қолдануына көп мəн береді. Сондықтан оның көрмесінен киімнің жағасына, кілемге, кітапты безендіруге, көрпешеге арналып ойылған оюларды да көруге болады. – Мен оюды табиғаттан аламын. Гүлдің қанаты, жапырағы, құстың қанаты, аққудың мойыны, арқардың мүйізі – міне, осылардың барлығы да оюға сұранып тұрған жоқ па? Көктемде, жаз айларында даланы кезіп

кететінім де бар. Көшпелі аталарымыз табиғат пен көркемдікті, сұлулықты бөліп қарамаған, – дейді Шөптібай Байділдин. Қолөнершінің облыста бірнеше рет көрмесі ашылды. Оның оюларымен тіпті Түркия жұртшылығы да таныс. 1996 жылы Атланта Олимпиадасына жиналған əлем жанкүйерлері де Шөптібайдың оюларын тамашалаған екен. Енді қолөнерші 2017 жылы Астанада өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесіне қатысқысы келеді. – Қазақтың оюы туралы өзгеге көп айтудың қажеті шамалы. Ою даланың кеңдігін, əсемдігін, халқымыздың даналығын – бəрін көрерменге өзі-ақ сыр етіп шертеді. Ою адамды ойға жетелейді. Мен дүние жүзінен келген көрермендерге қазақтың осындай ғажайып өнерін паш еткім келеді, – дейді қолөнерші. Көрменің тұсаукесерінен соң оюшы қағазы мен қайшысын алып, тілек білдірген жастарға шеберлік мектебін көрсетті. ҚОСТАНАЙ.

www.egemen.kz

4 қаңтар 2013 жыл

Жалпы құны 77 миллион теңгенің жобасын «Влад» ЖШС 2012 жылы қыркүйек айында қолға алғанда биыл бітер деймісің деп күмəнданушылар да болыпты. Ауылдықтар бұл құрылысты жеке бақылауында ұстап, тез бітуіне ұйытқы болған аудан басшысына алғыстарын жаудырып жатты. «Влад» ЖШС 68 миллион теңгенің құрылыс-монтаж жұмыстарын сапалы атқарған. Тұрғын үйлерді құбырға қосумен айналысатын «Ақшағала-2006» ЖШС директоры Бақытжан Үсеновтің айтуын-

Сонау егемендіктің елең-алаңында бұл ауылдың халқы да ендігі күніміз не болады деп күпті көңілде болған-ды. Бастапқыдағы азды-көпті қиындықтарға шыдамағандар, қаладан үй сатып алуға күйі келетіндер өндірісті жерлерге қоныс аударды. Дегенмен, ел табаны туған мекенін қимай қалып қойды. Кезінде дүркіреген елді мекенде небəрі алпысшақты түтін қалған кез де болды. Алайда, алыс аудандардан қоныс аударған ағайындар жайлы мекен ретінде осы ауылды қол көре бастады. Себебі де түсінікті – қалаға жақын, мал ұстауға қолайлы. Қазір осында жаңадан қоныстанушылар есебінен Нұрбұлақ ауылының тұрғындары көбейіп, са-

Тўрмысы тїзелген мекен

ҮКІМЕТ

Ауыл тұрғындары жаңа нысандарды пайдалануға беру салтанатынан соң осындағы Шибаев орта мектебіне жиналып, игілікті істердің қуанышымен бөлісті. Қуанышты сəтке жиналғандар алдында аудан əкімі Айбек Сағиев қысқаша сөз сөйлеп, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің ұзақ мерзімді даму бағдарламасы жасалғанын, ендігі мақсат осы тапсырмаларды тиянақты орындауға жұмылу екенін жеткізді. Қоғамдық өміріміздің барлық саласының даму жолдары айқындалған 2050 жылға дейінгі стратегия халықтың əл-ауқатын арттыруға, денсаулығын нығайтуға, бақуатты

«Егемен Қазақстан».

Темір ҚҰСАЙЫН,

«Егемен Қазақстан».

ша, былтыр үйлеріне көгілдір отын кіргізуге 65 үй тапсырыс беріпті, соның тең жартысынан астамына газ берілген. Таяуда қалған үйлер де көгілдір отынның игілігін көретін болады. Ауыл тұрғындарының арасында ең бірінші болып газ кіргізілген үйдің иесі Валентина Грибанованың қуанышында шек жоқ. Бұл туған жеріміз. Қиындықтар артта қалды. Енді көркейіп, гүлденуге бет түзедік. Тұрмысымыз жақсарып келеді. Бұдан артық қандай жерұйық керек. Су жаңа 120 орындық мектептің пайдалануға берілгеніне жыл толмай жатып газ келді, медпункт ашылды. Елбасына, оның тапсырмаларын мүлтіксіз орындап жатқан жергілікті билікке дəн ризамыз, дейді ол.

тұрмысын қамтамасыз етуге бағытталып отырғанын тарата баяндады. Содан кейін медпункт салған, электр желісін жүргізген, газ құбырын тартқан мердігерлерді марапаттап, алғыс хаттар тапсырды, иықтарына шапан жапты, бағалы сыйлықтар ұсынды. Ауыл ақсақалы Тобанияз Қазтұрғанов, мұғалім Сұлу Құрманғалиева жəне басқалар халыққа қажеттінің барлығын жасауға бастамашы болып отырған Елбасына, игілікті іс тындыруға ұйытқы болған жергілікті билік өкілдеріне алғыс сезімдерін білдірді. Ақтөбе облысы, Алға ауданы.

Экологиялыќ таза пакеттер Сатыбалды СƏУІРБАЙ, «Егемен Қазақстан».

Өркениетті елдерде экономиканың басым бөлігін шағын жəне орта бизнес құрайды. Соңғы жылдары біздің елімізде де кəсіпкерлікті дамытуға байланысты «Сыбаға», «Бизнестің жол картасы-2020» сияқты түрлі мемлекеттік бағдарламалар қабылданып, тұрақты қолдау көрсетіліп келеді. Өз ісіңді аш та, ұтырын тауып, жұмыс істей білсең болғаны, шаруаң жүреді. Өзіңе де, өзгелерге де пайдалы. «Даму» кəсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ-тың қаржылай жəне инфрақұрылымдық қолдауының нəтижесінде өз ісін тиянақты жүргізіп отырған «Поливест» ЖШС Қазақстанның батыс өңіріндегі полиэтилен пакеттерін шығарумен айналысатын бірденбір өндіріс орны. Бұл кəсіпорын табиғи ортада биологиялық жолмен ыдырайтын, яғни шіріндіге айналып кететін пакеттер шығаратын санаулы өндіріс орындарының бірі. Төрт жылдан бері жеті түрлі полиэтилен пакеттерін шығарумен айналысатын кəсіпорын негізінен Ақтөбедегі «Дина», «Олжа», «Анвар» секілді супермаркеттердің, Атырау, Батыс Қазақстан облыстарындағы ірі сауда орындарының, жеке тұтынушылардың тапсырыстары бойынша жұмыс істейді. Серіктестік жылына шамамен 60 тоннадай пакет шығарады. Мамандардың айтуынша, Ақтөбеде жыл сайын 150200 тоннадай полиэтилен пакеттері пайдаланылады. Бұл кəсіпорын шығаратын өнімдер жергілікті рыноктың тек 15-20 пайызын ғана жабады деген сөз. Бір сөзбен айтқанда, бұл өнімге əзірге сұраныс бар. Қалғаны Қытайдан əкелі-

өзгешелігі бар. Қазіргі жағдайда ғылыми негіздер мен жаңа технологияларға иек арта алмаған, оған жатсына қараған меншік иелері алысқа бара алмайды. Мұндағы басты мақсат – өнімді ұқсатуға бағдар ұстай білу. Халықтың күнделікті сұранысына ие өнімдер өндіру. Тек сонда ғана елдегі мал өсірушілердің бағы жанып, ұпайлары түгелдене түспек. «Есет» шаруа қожалығында қымыз бен шұбат шығару зауыты осындай өміршең ойдан бастау алған еді. Қазір мұндағы бəсекеге қабілетті өнімге сұраныс берушілер қатары жылдан жылға арта түсуде. Тіпті таяу жəне алыс шетелдердің өзінен сұраныс беріп отырғандар да бар.

Ќўм Нарынныѕ ќара нары

Сатыбалды СƏУІРБАЙ,

ны 108 үйге жетті. Былтырдың өзінде он екі тұрғын үй жаңадан салынды. Алда да тұрғын үй саламын деп алақанына түкіріп отырғандар баршылық. Міне, осыны ескерген жергілікті билік болашақта салынатын тұрғын үйлердің жер телімдерін белгілеп, жаңадан түсетін көшелерге электр желісін тартып та тастапты. Жақында осы Нұрбұлақ ауылында үш бірдей қуаныш болды. Алға ауданының əкімі Айбек Сағиев жаңадан салынатын тұрғын үйлер сап түзейтін көшелерге тартылған 5,2 шақырым электр желісі мен су жаңа подстансаның тетігін бұрап, салтанатты жағдайда іске қосты. Ал ауылдағы газ тарату бекеті жанындағы ауылдықтардың жүзінен қуаныш лебі еседі. Күннің суықтығына қарамастан көп адам жиналыпты. Дені əйел адамдар. Ол да түсінікті. Осы кезге дейін көмір, тезек жағудың, күл шығарудың азабын тартып келген қыз-келіншектер енді одан құтылатын болды. Бұл ауыл да көгілдір отынның игілігін көруге қол жеткізді. Ауылды газ құбырына қосу салтанатында сөз алған аудан əкімі Айбек Сағиев жерлестерін тұрмыстық игілікке қол жеткізулерімен құттықтады. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында халықтың бақуатты тұрмысын қамтамасыз етуге баса көңіл бөлініп отырғанын, оның бір көрінісі осы ауылда болып жатқан үш бірдей нысанның пайдалануға берілуі, деді ол.

Жүктің ауырын нар ғана көтере алады. О бастан бар тіршілігі малмен байланысты болған халқымыз ауыр жүкті көтеруден тайсалмайтын, еңбек десе құлшынып шыға келетін ұлдарын қара нарға теңестіреді. Мұндай теңеу екінің біріне айтыла бермейді. Бұл жоғары баға қандай істі болса да қолға алудан қаймықпайтын, əрі оны аяғына дейін жеткізіп тындыра алатын жігіттің жігітіне, азаматтың азаматына ғана қарата айтылады. Осы тұрғыда есімі Ақжайық өңіріне кеңінен танымал тұлға, республиканың ауыл шаруашылығына еңбегі сіңген қайраткер, «Құрмет» орденінің иегері Есет Ғабдуллинді өзі туып-өскен

нетін көрінеді. Рас, бұлардың сапасы бірдей. Бірақ қытайлықтар пакеттерге табиғи ортада тез ыдырататын қоспа қоспайды. Себебі, бұл өте қымбат тұратын технология. Соған қарамастан серіктестік бірыңғай пайда табуды ғана мақсат тұтпай, экологиялық тазалықты сақтауға да мəн беріп отыр. Серіктестік директоры Бауыржан Жүсіпов мұны əріптестері арасындағы өздерінің артықшылығы ретінде алға тарта сөйледі. Шынында да, полиэтилен пакеттердің жылдар бойы ыдырамай ауаға зиянды заттар шығаратыны Батыста əлдеқашан əңгіме өзегіне айналып жүр. Бізді кəсіпкердің бірден осы экологияға мəн бергені сүйсінтті. Мұнда пакет жасайтын шикізат негізінен Ресей, Корея, Сауд Арабиясынан, ал оларды тез ыдырататын қоспа Англиядан, Швециядан жеткізіледі. Алдағы жылы Атырауда полиэтилен шығаратын өндіріс орны пайдалануға беріледі деп күтілуде. Бұл да серіктестіктің болашағын үмітті ете түседі. Себебі, шикізатты жақын жерден алу өнімнің өзіндік құнын арзандатпақ. Бауыржан Жүсіповтың мəлімдеуінше, жалпы, полиэтилен əлемдік рынокта биржалық тауар болып есептелетін көрінеді. Яғни бұл өнімге əлі де сұраныс болады деген сөз.

– Рас, Алматы, Ақтау, тағы кейбір қалаларда супермаркеттерде пакеттерді тегін береді. Бұл бір жағынан тұтынушыларды тартудың бір жолы болғанымен, дұрыс емес деп ойлаймын. Экологиялық тұрғыдан қарағанда пакеттерді сату керек. Сатып алған нəрсенің құны болады, оны адам əр жерге лақтыра бермейді. Тегін алса, текке тастай береді. Кей елдерде мұндай полиэтилен пакеттер өндірісіне тыйым салды. Бізде де сондай ұсыныстар болды. Бұдан біз базардағы бұл өнімнің орнын Қытайдан келетін зиянды пакеттерге босатып бергеннен басқа ештеңе ұтпаймыз. Керісінше, бұл пакеттерді табиғи ортада тез ыдырататын қоспа қосу арқылы өндіруге, осындай өндірістерді қолдауға бар күшті салу керек. Біз өнімдерімізді Англияға жіберіп, арнайы сараптамадан өткізіп, сертификат алдық. Біздің өнімдер бір жылдың ішінде шіріп кетеді, – дейді Б.Жүсіпов. Аталған серіктестік бұл жетістікке «Даму» қорының қаржыландыру бағдарламалары ұсынып отырған жеңілдіктер арқылы жетіп отыр. 2008 жылы ЖШС сол уақытта стандартты болып есептелген жылдық сыйақы мөлшерлемесі 23 пайызбен несиеге полиэтилен пакеттері өндірісі желісін сатып алып, орнатты. Кəсіпорын 2010 жылы «Да-

му» қорының лизингтік мəмілелерді қаржыландыру бағдарламасының арқасында «Темірлизинг» АҚ арқылы тағы да полиэтилен пакеттер технологиясын сатып алып, өндіріс желісін кеңейтті, өнім өндіру көлемін арттырды. Лизинг сомасы – жылдық сыйақы мөлшерлемесі 8 пайызбен 73 млн. теңге. Қазіргі уақытта несиені субсидиялауға қол жетіп отыр, яғни несиенің 7 пайызын мемлекет субсидиялайтын болса, 1 пайызын кəсіпкердің өзі төлейді. Келесі кезең – қолданылған пакеттердің қалдығын қайта өңдеу. Ол үшін серіктестік басшылығы қалада полиэтилен пакеттері үшін арнайы қоқыс салатын жəшіктер қоюды ойластыруда. Бұл да «Даму» қорының қолдауы арқасында жүзеге аспақ. Жылына 200 тонна пакет қолданылатын болса, 200 тонна пакет қалдығы шығады. Сондықтан серіктестік тұтынушылардан пакеттің 1 келісін 30-35 теңгеден сатып аламыз деп алақанына түкіріп отыр. Осылайша, пайдаланылған пакеттер айналаны ластап, кез келген жерде жатпайды, екіншіден, кəсіпорын үшін қайталама шикізат болады. «Поливест» ЖШС-нің полиэтилен пакеттерін шығаратын өндірістік желісінде 2008 жылы небəрі он төрт адам жұмыс істесе, қазір қырыққа жуық адам еңбек етеді. Еңбекақылары да тəуір, мұнда еңбек етуге қолайлы жағдай да туғызылған. Сондықтан да жұмысқа бір кірген адам екінші жерге ауысуға құлықты да емес. Ақтөбе облысы.

құм Нарынның қара нары десек қателеспейміз. Ол кешегі социалистік кезеңде қалыптасқан еңбек дəстүрін бүгінгі нарықтық қоғамда жаңаша бір жолмен жалғастыра білген жан. Еңбектің көрігінде шыңдалған қайрат иесі. Сонау кеңестік шаруашылық құрылымында ферма меңгерушісі, бөлімше басқарушысы делінген аты да, заты да дардай, ортаң қолдай қызметте болды. Əділін айтқанда сол кезеңде Орал өңірінде бүгінгі кейіпкеріміздің алдына шыға қойған əріптесі жоқ шығар-ау деген ой басым түсе береді. Мұндайда цифрға жүгінген артықтық етпейді. Иə, сол жылдарда Есет Ғабдуллин басқаратын Құрманғазы кеңшарының үшінші бөлімшесінде 45 мың қой, 12 мың жылқы, 1500 түйе, 2 мың бас ірі қара болыпты. Бұл сол тұстағы кез келген ірі шаруашылықтағы мал санынан асып түседі. Осы социалистік меншікті көзінің қарашығындай сақтауды мойынына алған, оны жоғалтпай, қоңын түсірмей ұстай білген ферма меңгерушісі Есет Ғабдуллин еді. Кейін елде жекешелендіру науқаны басталған кезде Есет ағаның үлесіне 11 сиыр, 22 жылқы, 36 қой жəне төрт түйе тиіпті. Осындай еншісіне тиген үлес пен пайды ауылдың көптеген адамдары тегін дүниедей көріп оңды-солды шашқаны, бір шыны «Рояль» деп аталатын спиртке немесе екі түйір кір сабынға бір қойды ойланбастан бере салғаны, өкінішке орай, өтпелі кезеңнің бұлтартпайтын шындығы. Кəнігі ауыл шаруашылығы өндірісінің шебері үлеске тиген малды шұғыл өз төлі есебінен өсіру қажеттігін тез түсінді. Əрі Нарын құмының табиғиклиматтық ерекшелігі, яғни шығынды мейлінше аз жұмсай отырып, кірісті молырақ алуға болатыны майталман өндірісшіні алдағы табысты күндерге жетелей түсті. Ол аз уақыттың ішінде «Есет» шаруа қожалығын құрып, аяғынан тік тұрғыза білді. Сонымен бірге, мал тұқымын асылдандыру мен ветеринарлық сауықтыру шаралары да қоса атқарыла бастады. Сөйтіп, мал саны күрт өсіп, бір ауданның аумағы тарлық ете бастағандай болған соң жеке меншіктегі үлкен шаруашылықты екі бөліп жүргізу қажеттігі туындады. Мұндайда не істеу керектігін ауыл шаруашылығы өндірісінің тарланы тез түйсінді. Қос ұлы – қос қанатына жауапты жүк артқаны осындай ойдан туындап еді. Үлкен ұлы Исатай кір жуып, кіндік кескен атамекенде, Нарын құмында мыңғырып өскен малға иелік етіп қала беруі орынды деп табылды. Ал шаруа қожалығының екінші бөлігін кенже ұлы Амантайға тапсырды. Ол облыс орталығына таяу орналасқан Көшім ауылы аумағынан жер алып, əке үміті мен аманатын ақтау үшін іске бел шеше кірісті. Əрине, бүгінгі мал өсіру ісінің ежелгі ата-баба дəстүрінен түбегейлі

Зауыт конвейерінен тұтыну орындарына жол тартатын халықтық сусындар қошқар мүйіз ою пішіндес арнайы пластмасса ыдыстарға құйылып ұсынылады. Сонымен бірге, өнім өндіруші мен мемлекеттік сатып алушылар арасындағы келісімшарттарға сəйкес, «Есет» шаруа қожалығы өз өнімдерімен облыстағы əлеуметтік, емдеу-сауықтыру мекемелерін, өкпе ауруларын емдейтін санаторийлер мен ауруханаларды осы сипаттағы «Ивуша балалар» профилакторийін қамтиды. Қымыздың емдік қасиетін бүгінде əлемнің бірқатар өркениетті елдері танып мойындай бастады. Мойындап қана қоймай, оны өнеркəсіптік негізде өндіруге кірісті. Соның бірі – Алмания. Бұл мемлекет ежелден қазақ халқына тəн болып келген қымыз өндірісін бейнебір өздері тауып, бар қасиетін өздері ашқандай кейіп танытып отыр. Осылайша, қымыз өндірісі жөніндегі брэнд пен əлемдік патентті де өздері иемденіп кететіндей көрінеді. Менің бұған таласым бар. Қалай десеңіз де қазақтың кең даласы мен жазира жайлауында еркін жайылған жылқының еті мен қымызына, оның сапалық қасиетіне бірде-бір ел жете алмайды. Мұндай артықшылық пен өзгешелік тек Қазақстан жағдайында ғана мүмкін болып отыр. Мұны бүгінде қымыз өндірісіне бет бұрған өркениетті мемлекеттер ғалымдары да мойындайды, деп ой-пікір тиегін ағытты бізбен əңгімесінде Есет аға. Иə, еңбек майталманы бұл пікірін тектен-тек айтпағанына, оның қолында əлемдік қымыз өндірісі жөніндегі сараптамалар мен талдаулар бар екенін көргенде көзіміз одан əрі жете түсті. Бұл тек интернет жүйесінен алынған деректер емес екен. Аталған мəселеде «Есет» агроқұрылымының менеджері, Саратов зооинженерлік институтының түлегі, үлкен қызы Айгүлдің жинаған ақпараттары да мол болып шықты. Иə, бүгінгі заман ұшқыр ақпараттар заманы. Оның ағымынан кейін қалып қойсаң, көп нəрседен ұтылғаның. Осындайда əлемдік сұранысқа сай өнім өндіруге бастамашы болып отырған жетпіс үш жастағы Есет ағаның көрегендігі мен біліктілігіне, алымдылығы мен шалымдылығына таңғалмай, тəнті болмай көріңіз. Бұдан кейінгі кезеңде Ес-ағаң

еңбек ету жөніндегі ойларын ортаға тастады. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбек қоғамына жиырма қадам жөніндегі бағдарламалық мақаласымен мұқият танысып шықтым. Мемлекет басшысы айтқандай, біздің қазақстандық қоғамды тек ақадал еңбек қана алға алып шыға алады. Еңбек етпегеннің өрісі қысқа дейді ол. Есет Ғабдуллин – құр ақылгөйлік пен құрғақ демагогияның адамы емес. Жақсы – ісімен жақсы дегендей, ол өзінің еңбек жөніндегі қағидаттарын құрғақ сөзбен емес, нақты ісімен дəлелдей білген қажымас қайрат иесі. Жетпістен асқан шағында да қазақстандық қоғамның өркендеуіне өз үлесін қосып, жиырма бестегі жігіттей күшқайрат жұмсап келе жатқан қазақтың қажымас қара нары. Біз таяуда қысқа əзірлік қамымен Бекетай құмының етегінде үлкен баласы Исатайға ақыл-кеңесін беріп қана қоймай, іске тікелей араласып жүрген Есет ағамен тағы да кездестік. Амандық-саулықтан соң ол кісі бізді үйден дəм ауыз тиіп шығуға шақырды. Ешкім де дəмнен, қазақтың қасиетті дастарқанынан үлкен емес. Аға тілегін қайтара алмадық. Мұның алдында Ақсарай ауылы аумағынан он шақырым қашықтықтағы кең жазықтықтан 500 бас ірі қара мен 500 бас жылқыға арналған бүгінгі заманғы мал семірту кешені құрылысын салып аяқтаған облыстағы ірі меншік иесінің күш-қайратына таңданыс білдіргенбіз. Қараңыз, айдала, айнала бəрі шеті мен шегі жоқ бұйрат құм. Сөйтіп келе жатқанда көздің жауын алатындай ғажайып кешенге тап боласыз. Бейнебір ертегі секілді. Жоқ, бұл ертегі емес, еңбек десе ішкен асын жерге қоятын қазақтың қайсар ұлының былтыр аяқтаған ісінің нəтижесі екен. Əлемдік озық технологияның үлгісін де осы жерден таба аласыз. Малға қажетті су да, жем де бүгінгі инновация жетістіктерінің шалғай ауылға жеткенін айғақтап тұр. Сонымен бірге, өзі туып-өскен Бөрлі ауылы маңынан Есет Ғабдуллин ағамыз кірсе шыққысыз ақшаңқан үй тұрғызыпты. Мұндағы тұрмыстық жағдай қаладағыдан артық болмаса, бір де кем емес екен. Адам жанына не керектің бəрі де табылады. «Ес-аға, осындай үлкен үй салу қандай қажеттіліктен туды», дедік біз үйдің сыртқы көрінісі мен ішкі интерьеріне таңғалғанымызды жасыра алмаған күйімізде. «Халқымыздың тұрмыс дағдысында қара шаңырақ деген ұғым бар. Қасиетті де қасіретті Нарын – бəріміздің атамекеніміз. Біз оған кіндігімізбен байланып қалғанбыз. Ғабдуллиндер əулетінің бүгінгі ақсақалы өзім болғандықтан өзімнен тараған ұрпақ атамекен мен қарашаңырақтың қадір-қасиетін біле жүрсін, ұмытпасын, онымен хабарын үзбесін деген ниетпен тұрғыздым, бұл кең сарайды. Бұл асып-тасу да, бəсеке де, қолда бар қаражатты қайда жұмсауды білмегендік те емес. Тек туған жерге деген тартылыс күшін тереңдетуден туған əкелік, аталық ой ғана. Бұл ісімді зайыбым Ұмсынғаным екеумізден өрбіген ұрпақтарымыз да дұрыс түсінгені мерейімізді өсіріп, көңілімізді тасытады», деп жауап қайтарды бұл сауалға құм Нарынның қара нары Есет Ғабдуллин. Ұмсынғаным жеңгеміз де бақытын еңбектен тапқан қазақтың алтын құрсақ аналарының бірі екенін қалайша айтпай кете аламыз. Ол еңбек жолын тракторшылықтан бастапты. Иə, сол бір жылдарда. «Таң біліне бір сұлу қыз тракторға отырды...» деп басталатын бір əн бар еді-ау. Бүгінде ретроға айналған бұл тамаша əуен əлі күнге дейін сыры да, сыны да кетпеген Ұмсынғаным жеңгемізге арналғандай көрінеді. Иə, еңбегімен еленген мұндай жандар қандай құрметке де лайықты болса керек. Батыс Қазақстан облысы, Бөкей ордасы ауданы. Суретте: «Есет» шаруа қожалығының жетекшісі Есет ҒАБДУЛЛИН.

Орталыќ мемлекеттік органдардыѕ интернет-сайттары:

Қазақстан Республикасының Үкіметі Ішкі істер министрлігі Қорғаныс министрлігі Қоршаған ортаны қорғау министрлігі Білім және ғылым министрлігі Сыртқы істер министрлігі Денсаулық сақтау министрлігі Көлік және коммуникация министрлігі

www.government.kz www.mvd.kz www.mod.kz www.eco.gov.kz www.edu.gov.kz www.mfa.kz www.mz.gov.kz www.mtk.gov.kz

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Қаржы министрлігі Әділет министрлігі Төтенше жағдайлар министрлігі Мәдениет және ақпарат министрлігі Ауыл шаруашылығы министрлігі Экономикалық даму және сауда министрлігі

www.enbek.gov.kz www.minfin.kz www.minjust.kz www.emer.kz www.mk.gov.kz www.minagri.kz www.minplan.kz

Мұнай және газ министрлігі Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі Статистика агенттігі Спорт және дене шынықтыру істері агенттігі

www.memr.gov.kz

wwww.mit.kz www.stat.kz www.mts.gov.kz

 Дүние жəне дағдарыс Премьер-министр Антонис Самарас бастаған Грекияның коалициялық үкіметі «Еуропалық үштіктің» инспекторлары мен 1500 мемлекеттік қызметкерді өткен жылдың соңына дейін қысқартпау жөнінде барынша күрес жүргізіп келгенімен, қарыз берушілер өз талаптарынан қайтпады. Ақырында Грекия бұл шараны 2014 жылға дейін соза тұру жөнінде келісімге баруға да тырысты. Ел басшылығының уəжінше қысқартуға жатқызылған қызметкерлер 2013 жыл көлемінде өздерінің бұрынғы жалақыларының төрттен үш бөлігін алып қана жұмыс істейтін болады. Қысқарту содан кейін барып бір-ақ жүреді. «Еуроүштік» бұл уəжді қабылдамады. Сөйтіп, қысқарту шаралары бірден басталып та кетті. Осы қызметкерлері қысқартуға түскен «əкімшіліктердің арасында аты «драма»

Грекия мемлекеттік телевидениесінің Мəскеудегі тілшілер қосынының жетекшісі Дмитриос Лиатсостың айтуынша, Грекия экономикасы бұрын түрлі майлар, шараптар, темекілер шығару мен туристік қызметке негізделіп келген екен. Грекияның еуроаймаққа кіруінің салдарынан осы төрт саланың бүгінде тек соңғысы ғана қалып отыр. Бірақ өкінішке орай, жалғыз ғана туризммен алысқа бара алмайды екенсің. Туризм көршілес елдердегі азаматтардың жағдайы жақсы болған кезде ғана дұрыс дами алатын сала. Олардың жағдайы нашарласа, бұл саланың да басына бұлт үйіріліп шыға келеді. Грекиядағы жағдай міне, дəл осылай болып шықты. Аталған журналист Грекия тап болған қақпанның мəнін түсіндіру үшін мынадай мысал келтірген. Оның ресейлік досы Грекияға қонаққа барады. Сонда оны грек-

Міне, осындай жағдайда Қазақстанда Елбасы басшылығымен қолға алынған индустрияландыру саясатының маңызын түсінуге болады. Бұл саясат бізге түптіңтүбінде қазіргі Грекия тап болып отырған жағдайлардың алдын алуға мүмкіндік береді. Грекияның қазіргі қасіреті өндірістен қол үзіп қалудан туындап отыр. Ал Қазақстан болса, өз өндірісін ендігі уақытта өнеркəсіптік негізге көшіре отырып, барынша ауқымды етуге ұмтылып отыр. Оның мəні – индустрияландыру саясаты болып табылады. Бұл саясат бізге əлемдік деңгейде бəсекеге қабілетті өнімдер шығаруға мүмкіндік береді. Өйткені, көптеген өнімдердің шикізаттары өзімізде бар. Оларды сырттан тасымалдап, əлекке түспейміз. Былайша айтқанда, өзімізде бар дүниелерді жаңа технологиялар арқылы өңдеп, ұқсатып, оны сыртқа саудалайтын боламыз.

Грекия ќиындыќпен кїрес їстінде Сұңғат ƏЛІПБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

деп аталатын қала да бар екен. «Драманың» мемлекеттік қызметкерлері үшін бұл шынымен нағыз драма болып шықты. Бірден жиырма адам қысқарды. Олардың ереуілге шықпақ болған əрекетінен де көп ештеме шыға қойған жоқ. Бəрінен де отбасыларына ауыр тигендігі сезіледі. Сөйтіп, Грекияда еуропалық үштікпен алдын-ала жасалынған келісімге сəйкес əкімшілік реформаның қатаң шаралары қолға алынды. Сонымен қоса, салық реформалары да басталып кетті. Үкімет бұрын жеке-жеке өмір сүріп келген бірқатар мемлекеттік ведомстволардың басын қоса бастады. Бірқатар сарапшылардың келтірген пікірлеріне қарағанда, Грекияның халық үшін осындай қатал шараларға баруының бірден-бір басты себебі – еуроаймақта қалу болып табылады. Осы аймақпен жанжақты қарым-қатынасқа түсіп келген Грекия бір сəтте жалғыз қалудан қорқады. Өйткені, бұл ел көп ештеңе өндірмейді. Еуропалық одақтың дəуірлеп тұрған кезінде содан ағылып келіп жататын туристердің қызығына бөленіп, солардың қаржысын экономиканың негізгі түсімдерінің біріне айналдырып, негізінен қызмет көрсету саласына қарай бейімделіп алған. Бұл елде сонау азиялық дағдарыс тұсында Халықаралық валюта қорының көмегінен бір сəтте бас тартып, өз бетімен өмір сүруге кіріскен Малайзия секілді күрескерлік рух байқалмайды. Яғни, Грекия еуроаймақ шылауына əбден шырмалып отыр. Былай тартсаң өгіз өледі, былай тартсаң арба сынады дегендей, Грекия үшін қазіргі сəт қорқыттың көрі секілді болып көрінуде. Сондықтан Грекияның коалициялық үкіметі «Еуроүштік» қамшысына бұл жолы да арқа төсеуге мəжбүр болды. Осының есебінен 49 миллиард еуроны құрайтын кезекті несие траншына ие болуға қол жеткізді. Премьер-министр Антонис Самарастың айтуынша, Грекия үшін бұл қаржының маңызы зор. «Грекияға дəл қазір бір жұтым ауа қажет. Мұнсыз ол дұрыс дем шығара алмайды», деп бағалады премьер-министр жоғарыдағы жағдайды. Гректер мұндай жағдайға қалай тап болды? Ресейдің бірқатар сарапшылары Грекияның қазіргі қиын жағдайының түпкі себебі Еуропалық одақ пен оның қаржы жүйесін біріктірген еуроаймақтың өзінде жатқандығын айту үстінде. Сарапшылардың пайымдауынша, еуроаймақ аясында жүргізілген еуропалық интеграция үдерісі шағын елдерді өз еріктерімен отарлау негізінде жүзеге асырылған. Өйткені, Грекияның еуроаймаққа өтуі ондағы өндіріс түрлерінің дамуына тұсау салған. Мəселен,

тер түріктің қызанағы, Голландияның көкөнісінен тамақтандырады. Ал сонда гректердің бұрынғы өздерінде өсіретін көкөністер қайда кеткен? «Гректер соңғы 20 жылдан бері бірте-бірте өндіріс түрлерінен қол үзіп қалды, олар тек тұтынуға ғана көшті. Бастабында осының өзі адам тартарлықтай қызықты жағдайда басталды. Тұрмыс жеңілдей түсті. Ауыр жұмыстардың барлығы өткен шақпен қалып қойды. Оның үстіне жалақы да жиі-жиі өсіп отырды. Сөйтіп, еңбексіз жақсы өмір басталып кеткендей болды. Бірақ осының ақыры үлкен сор болып шықты. Оны қазір грек халқы тартып отыр», дейді журналист. Ал Ресей ғылым академиясының экономика институтының директоры Руслан Гринбергтің айтуынша, гректер соңғы үш жылдан бері ерліктің үлкен үлгісін көрсетіп келеді. Олар қиындыққа барынша қасқайып қарсы тұрып, оның ауыр салмағын иықтарымен көтеріп алып отыр. Мұндай жағдайда еуроаймақ елдері грек ерлігіне өтемақы төлеуге міндетті. Өйткені, Грекияны жоғарыдағыдай жағдайға олардың өздері тап қылды. Олар грек экономикасын отарлады, енді оның қиындықтарын бөліскендері жөн. Сөйтіп, гректер Еуроаймаққа енеміз деп өздері өндіріп отырған көптеген өнім түрлерінен қол үзіп қала жаздағандай да еді. Жуықта жағымды бір хабар жеткендей де болды. Осы елдің Халкидики жарты аралында өндірілетін зəйтүн майына еуропалық қауымдастықтың «өнімді шығару мекені қорғалынған» деген белгі берілген екен. Сөйтіп бұл өнімді енді Еуропалық одақ көлемінде шығарып, сатуға болады. Мұның өзі Грекия экономикасына аз да болса сеп көрінеді.

Екіншіден алғанда, Қазақстанның орналасқан географиялық орны да əлемдегі тартымды нүктелердің біріне айналып келеді. Өйткені, мына жағымызда Қытай мен Оңтүстік- Шығыс Азия елдері қатты көтеріліп, соның нəтижесінде Азия Еуропамен бəсекелестікке түсе бастады. Ондағы халықтың тұрмысы жақсарып, өнімдерді сіңіру қабілеті күшейді. Екінші жақтан алғанда, Еуропа экономикасы да алдағы уақыттарда өзінің қуат күшін жоймақ емес. Дағдарыс оларға сабақ болып, одан шығар жолдарды іздестіруде. Бұл дағдарыстың да мəңгілік болмайтыны, түптіңтүбінде Еуропа елдерінің одан күшейіп шығатындығы белгілі. Қысқасын айтқанда, өндірген өнімдерімізді жөнелтетіндей жаңа өңірлер ашылып келеді. Бізге тек бəсекеге қабілетті заттар, соның ішінде өңделген өнімдер шығару қажет. Елбасы саясатымен жүзеге асып жатқанда индустрияландыру саясаты осыған қызмет ететін болады. Енді əңгіме тізгініне қайта оралатын болсақ, сарапшылар Грекияның алдағы таяудағы үш жылдың ішінде Еуроаймақта бұрынғысынша қала беретіндігін айтып отыр. Бірақ қауіп-қатерлер əлі алдыдан молынан кездеспек. Соның бірі ретінде еуроодақта жаңа жылдан бастап «күшейтілген еуропакеттің» күшіне енгендігін атауға болады. Оның мəні осы аймаққа кіретін кез келген ел үшін бюджет тапшылығын ішкі жалпы өнімнің 0,5 пайызынан асырмау ендігі кезекті басты шарттардың бірі болып табылады. Бұл қатаң талап алдағы уақытта экономикасы əлсіз бірқатар елдерді еуроаймақтан ысырып шығаруы да əбден мүмкін.

Экономистер мұндай жағдайда Грекияның өзі қолдана алатындай екі ресурсы бар екенін мəлімдеуде. Біріншісі, Грекия еуромен қатар өмір сүретін өз ақшасы – драхманы енгізуі мүмкін. Еуро сыртқы қатынастарда қолданылатын болса, драхма ішкі есеп айырысуды қамтамасыз етпек. Елдің екінші ресурсы – Грекия алдағы уақытта елдегі жылжымайтын мүліктерді тұруларына рұқсат бере отырып, шетелдіктерге сата бастауы ғажап емес. Грекия табиғатының өте жайлы екендігі, оның үстіне тарихы аса бай Грекияда тұрып, өмір сүру шетелдіктер үшін қызықты болып табылатындығы түсінікті. Міне, осы екі шара арқылы Грекия өз экономикасын дербестендіруге, оған қаржы тарту мүмкіндігіне ие болады. Əрине, бұл пікірлер əзірге болжам ғана екендігі түсінікті. Қиындықтан шығу мақсатында бұл елде қазіргі күні бюджетке түсетін кірістерді арттырудың барлық мүмкіндіктері қарастырылуда. Соның бірі байлыққа салынатын салықтың артуы. Бірақ өкінішке орай, осы мəселеге байланысты байлық пен кірісті жасыру фактілерінің де орын алып жатқандығы байқалады. Елдегі швейцариялық банк бөлімшесінде 2000-нан астам бай грек тіркелген көрінеді. Олар туралы ақпараттарды Францияның билік басындағылар Грекия басшылығына тапсырыпты. Өкінішке орай, қазір бұл тізім жоғалып кетіп отыр. Осының бір ұшығы бұрын Францияда қаржы министрі болып істеген Кристин Лагардтың айналасында үлкен шу туғызды. Бай гректердің салық төлеуден қашқақтауы қоғамның үлкен наразылығын туғызуда. Осыған орай грек үкіметі де шараны неғұрлым қатайта түсті. Мəселен, афиналық бұқаралық ақпарат құралдарына қарағанда, жуықта ғана кірісін жасырғаны үшін елдегі ірі құрылыс компанияларының бірінің басшысы болып табылатын грек кəсіпкері тұтқындалып, 100 мың еуро кепілдік төлегеннен кейін ғана барып, одан босатылған. Тергеу орындарының берген мəліметтеріне бойынша бұл азамат мемлекетке 1 миллион еуроның салығын жəне мемлекеттік ИКА қорына 220 мың еуроның сақтандыру қаржысын төлеуге тиіс екен. Бірақ, осы салық пен сақтандыру қаржысын төлеуден құтылып кету үшін кəсіпкер мүлкі 1,5 миллиард еуро тұратын компанияны банкрот деп табу жөнінде өтініш берген. Яғни, компаниясын əдейілеп банкроттыққа жатқызбақ болған. Бірақ билік орындары оның бұл өтінішін қабылдамады. Керісінше, салықтан қашқандығы жөнінде оған айып тақты. Бұл оқиғаның ақыры қалай аяқталатындығын қазіргі күні көптеген қарапайым гректер бақылап отыр. Жуықта The Economist Group атты британиялық медиакомпанияның талдау қызметі өз зерттеулерінің негізінде 2030 жылға таман əлемде ең тамаша өмір сүретін ел Швейцария болып табылатындығын мəлім етті. Осы тізімде екінші орын Австралияға беріліпті. Мұнан кейін скандинавиялықтар тұр. Ал АҚШ пен Германия 16шы орынды бөліскен екен. Гректер болса, жақсы өмір сүретіндер арасына енбей қалған. Сарапшылар бұл елдің жарқын болашақты көре алатындықтарының өзіне күмəн келтірген секілді. Бірақ соған қарамастан, қиындықпен күрестегі грек халқының көрсетіп отырған қазіргі кейбір əрекеттеріне сүйсініспен қарауға болады. Мəселен, елдің Ларис қаласындағы «Вукефалос» футбол командасының басына дағдарыс қиындығына байланысты тарап кету қаупі төнген тұста бұл командаға демеушілік көмек көрсетіп отыруды мұндағы «Сула» жезөкшелер үйі өз міндетіне алған көрінеді. Бұл команда жуықта ғана «Ираклис» атты командамен кездесіп, өкінішке орай, жеңіліске ұшырады. Ал Ираклисті ол орналасқан қаланың мейрамханасы қаржыландырып отыр екен. Сөйтіп, гректер қиындық басқа түскен кезде бір-біріне түсіністікпен қол соза бастады. Сарапшылардың бағалауынша, мұндай қоғамдық белсенділіктің маңызы зор. Осы жағдай жаппай үрдіс алатын болса, Грекия да бірте-бірте дағдарыс қатерін артқа тастайтын болады.

 Толғауы тоқсан тіршілік

Жетімдерді жылатќан жандар Александр ТАСБОЛАТОВ, «Егемен Қазақстан».

Жетімдерін жылатқан жандар оңа ма? Əрине, жоқ. Бірақ қолдағы мəліметтерге қарап отырсақ балалардың, оның ішінде мүгедек, жетім, түрлі ауыр дертпен ауыратындары бар дегендей, жалпы жасөспірімдердің құқын таптайтын үлкендердің ісі кісілік шектен шыққандығы айқын көрінеді. Дегенмен, ондай адамдар арамызда көп деп қол қусырып отыру елге жараспайтындығы тағы белгілі. Сондықтан Елбасының «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында балалар құқығы туралы ерекше айтылды. «Бейбіт өмірдің өзінде бізде мыңдаған жетімдер бар – балалар үйлері толы. Ерлердің əйелдер мен балаларға мүлдем жауапсыз көзқарас танытқан оқиғаларының саны өсуде», деді Президент. Расында, Бас прокуратураның ресми мəліметтеріне сүйенер болсақ ересек адамдардың балаларға, əсіресе, жетімдерге деген жауапсыздығы жүрек сыздатады. Мемлекет жетім қалған балаларды сеніп тапсырған балалар үйінің қызметкерлері ойларына келгенін жасайды. Олар кəмелетке толмаған балаларды бағып-қағып, қорғаудың орнына

www.egemen.kz

4 қаңтар 2013 жыл

ұрып-соғып, тіпті өлтіріп, одан қалса жүкті болуына жол берген. Мұндай сорақылықтан кейін жауапты адамдардың жауапсыздығын қалай түсінуге болады? Оларға заңға сəйкес қандай жаза қолданса да артық етпейді, дейді құқық қорғаушылар. Өйткені, Президент жоғарыдағыдай əрекеттердің біздің дəстүрімізге, мəдениетімізге тіптен жат екендігін, балалар – қоғамымыздың ең əлсіз жəне қорғансыз бөлігі жəне олар құқықсыз болуға тиіс еместігін айта келе «Елбасы ретінде мен əрбір баланың құқығы қорғалуын талап ететін боламын», деді. Алайда, прокуратура органдары балалардың құқы үнемі тапталатынын, тіпті олардың қорлауға түсетінін де əшкерелеуде. Мəселен, Маңғыстау облысындағы отбасылық үлгідегі балалар ауылында тəрбиеші баланың басына еден жуатын ағаш таяқпен ұрған. Ондағы тапқан сылтауы сəби бөлмедегі заттарды жинамапты. Соққының қатты болғаны соншама баланың денсаулығына айтарлықтай зақым келген. Ал адамға сəби кезінде тиген соққының зардабы өмір-бақи жазылмауы да мүмкіндігін дəрігерлер жасырмайды. Сонда мына баланың болашақ тағдыры қандай болатындығына кім жауап береді? Тəрбиеші-анасынан қорлық көру үшін ол балалар үйіне

түскен жоқ қой. Əрине, тағдыр тəлкегіне ұшыраған шығар, бірақ оның елі, жері бар, соған сай Ата Заңымызда жазылғандай қорғалуға құқы бар. Ендеше, Президент айтқандай, біздің топырағымызда туған кез келген сəби – қазақстандық. Жəне мемлекет оны қамқорлығына алуға тиіс. Ал жоғарыдағыдай мысалдар елімізде аз емес. Мəселен, Алматы қаласындағы «Жастар үйі» балалар үйінде кəмелетке толмаған тəрбиеленушілердің жүкті болып қалғандығы əшкереленіп, масқара жағдай талай адамның жағасын ұстатты. Өздерінің қателігін жасыру үшін тəрбиелеушілер аяғы ауыр тəрбиеленушілердің жүктілігін үзіп, іш тастауына қарекет жасаған. Бұл шектен шыққан жауапсыздық екендігі айдай ақиқат, дейді прокурорлар. Ендеше, бұл адамдарға ең қатал жаза қолданылуы тиіс. Əйтпесе, жеңіл жазамен құтылған тəрбиелеушілерді көрген басқалар да «əрі кетсе сөгіс естірміз» деп жауапсыздыққа салына берері сөзсіз. Сондай-ақ, Қарағанды облысында балалар үйінің тəрбиелеушілері міндеттерін дұрыс атқармағаны салдарынан спиртті ішімдік ұрттап қойған бала шашалып қайтыс болған. Бұған енді не дейсіз? Бұл балалар үйінің жауапсыз тəрбиеленушілері осылай істеп жат-

қанда, олардың басшылары, қала əкімдігі қайда қараған? Қашанда, қай жерде болмасын, ең алдымен, жауапсыз қызметкері үшін басшы сотқа тартылуы қажет. Сонда ғана тəртіп орнайды. Сонда ғана əр мекемеде міндетін дұрыс атқара білетін мамандар болады. Əйтпесе, тамыр-таныстыққа, жершілдікке, сыбайластыққа жол берілген мекемеде дұрыс қызмет жасалады деген өтірік. Демек, балаларға қатысты қандай болмасын заң бұзушылық орын алған тұста қашанда қатаң шара қажеттігі дəлелденіп тұр. Сондықтан да Елбасы «балаға қарсы бағытталған қылмыс үшін, сондай-ақ, осы саладағы ең ұсақ деген заң бұзушылықтар үшін жазаны күшейтуді» талап етті. Əйтсе де заң бұзушылықтарды жоюға ат салысады деген адамдардың өздері мұндайға жол беріп жатса не дейсіз. Мəселен, Бас прокуратураның тексерісіне қарағанда, балалар үйіндегі тəрбиеленушілердің баспана құқығы да сақталмайды екен. Өйткені, Петропавл қаласындағы балалар үйінің қызметін тексерген прокурорлар онда полиция мен білім беру басқармасы қызметкерлерінің заңсыз тұрып жатқандығын ашыпты. Ал осыған қарамастан балалар үйінің əкімшілігі осы балалар үйінің тəрбиеленушісіне бос орын жоқ деп

шығарып салған. Содан прокуратураның араласуының арқасында ғана бөтен адамдар шығарылып, тəрбиеленушілер құқы қайтарылған. Демек, бұдан шығатын қорытынды, балалар мекемелерінің əкімшілігі балалардың баспана құқын толық сақтамайтындығы айқын аңғарылады. Жергілікті билік өкілдері жетімдердің жалғыздығын пайдаланып «жалғыздың үні шықпас» дегенді берік ұстанады. Олар қолдарындағы билікті пайдаланып «Жетім көрсең – жебей жүр» дегенді мүлде ұмыт қалдырып, керісінше сол жетімдерді жемтікке айналдырып, барын тартып алып, бөлісуге əрекет етеді. Ақтөбе облысындағы Алға балалар үйінің тəрбиеленушісі қайтыс болған анасынан қалған үйіне оралғанымен қоныстана алмаған. Себебі, оның үйіне белгілі тұрағы жоқ адамдар кіріп алыпты. Жергілікті билік мұны білсе де, өздері рұқсат берген соң білмегендей болса керек. Ал мұндай сорақылықтар елімізде аз емес көрінеді. Тіпті жетім, мүгедек балаларға мемлекеттің беретін жəрдемақысына, көмегіне қолсұққандар қатары мүлде көп көрінеді. Солардың бəрі қолында билігі барлар, жағдайы келістілер екен. Бұған енді не дейсіз? Осының бəрін прокурорлар анықтап отыр. Айта берсе, заң бұзушылық өте көп.

ШАРАЙНА

Əлем жаѕалыќтары

Актерге азаматтыќ беретін болды Ресей президенті Владимир Путин танымал актер Жерар Депардьеге Ресей азаматтығын беру туралы жарлыққа қол қойды. Бұл жөнінде Кремльдің сайтында хабарланған. Сайтта хабарлағанындай, актерге азаматтық ел Конституциясының 89-бабына сəйкес беріліп отыр. Осы бапта президент «Ресей Федерациясының азаматтығын жəне саяси баспана беру мəселелерін шешетіндігі» көрсетілген. Жерар Депардье 2012 жылғы желтоқсанның басында Франция президенті Франсуа Олландтың аса дəулетті жеке тұлғаларға салық көлемін 75 пайызға дейін көтеру туралы жоспарымен келіспей, Франциядан Бельгияға қоныс аударған еді. Владимир Путин 20 желтоқсанда өткізген баспасөз мəслихаты кезінде Депардьеге Ресей азаматтығын беруге дайын екендігін мəлімдеген болатын.

Отставкадаєы генерал ќамауєа алынды Түркия бас штабының бұрынғы басшысы, отставкадағы армия генералы Исмайыл Хакки Карадайы қамауға алынды. Таратылған ақпараттар бойынша, бұған армия генералының 1997 жылғы əскери төңкеріске қатысуы себеп болған. Исмайыл Карадайы 1994-1998 жылдар арасында Түркияның бас штабына жетекшілік еткен. 1997 жылы елдің əскери қолбасшылығы исламдық үкіметке басшылық жасаған Н.Эрбаканды отставкаға кетуге мəжбүр еткен. Ал Эрбакан Түркияның қазіргі премьер-министрі Режеп Тайып Ердоғанның саяси серіктесі болып есептелетін көрінеді. Айта кетейік, өткен жылдың сəуірінде 1997 жылы биліктің ауысуы себептерін тексеруге байланысты төрт генерал мен ондаған офицер тұтқынға алынған еді.

АЌШ рыногына жаѕалыќтармен шыќпаќ Рейтер ақпараттар агенттігінің хабарлауынша, катарлық «Əл-Жазира» жаңалықтар телекомпаниясы америкалық Current TV кабельді арнасын сатып алу туралы уағдаластыққа қол жеткізген. Агенттіктің ақпаратына қарағанда, мəміле жасау жағдайы қазірге құпия түрде сақталып отыр. Кейбір деректер бойынша, «Əл-Жазира» аталған телеарна аясында жаңа жаңалықтар арнасын ашпақ. Осы арқылы олар АҚШ рыногына шығуды жоспарлап отырған көрінеді.

Ќысќа ќайырып айтќанда:  Украинаның экс-премьері Юлия Тимошенкоға радиациялық сəуле мөлшерін өлшеу үшін қажетті құрылғыны қолдануға рұқсат етілді.  Тəжікстанның Соғды облысында шекара əскерлерінің офицері Ихтиер Некаадамов аса ірі көлемдегі есірткімен ұсталды. Одан 22,7 кило есірткі алынды.  Ливия мен Франция арасындағы мəмілеге делдалдық жасаған Зиад Такиеддин М.Каддафи режімі Н.Саркозидің сайлауалды науқанын қаржыландырды деген мəселенің дұрыстығын мойындады.  Ресейлік екі турист əйелді зорлады жəне тонады деген күдікпен Тайландтың үш азаматы тұтқындалды.

Мемлекеттік департаментке тапсырма берілді АҚШ-тың мемлекеттік департаментіне америкалық азаматтарға Солтүстік Кореядан жетім балаларды асырап алуға мүмкіндік беретін іс-қимыл стратегиясын дайындауға тапсырма берілді. Жергілікті басылымдардың жазуынша, бұған республикашылдар партиясынан сайланған конгрессмен Илеана Рос-Лейтинен бастамашы болған. Бұл үшін мемлекеттік департамент қызметкерлері америкалық отбасылардың Солтүстік Кореядан балалар асырап алуына кедергі келтіретін дипломатиялық жəне төрешілдік «кедергілерге» тиісті баға берулері қажет. Содан кейін дипломаттар сол «кедергілерді» алу жолдары көрсетілген мəселелерді конгреске ұсынулары тиіс.

Біреуге – судан, біреуге – оттан... дегендей Ирландиялық альпинист Климанджаро шыңын бағындыру кезінде найзағай соғып, опат болды. Ақпарат агенттіктерінің хабарлауынша, 42 жастағы Иэн Маккивердің өлімін Ирландия сыртқы істер министрлігі мəлім еткен. Африкадағы ең биік шыңды бағындыруда Маккивермен бірге болған альпинистер тобының мүшелері де жай түсуден зардап шеккен. Жақсысы, олардың өміріне қауіп төніп тұрған жоқ. Маккивердің экспедициясы Ирландиядан Танзанияға 28 желтоқсанда аттанған. Ал альпинистер шыңды бағындыруды 30 желтоқсанда бастаған екен.

Зорлыќшыл жазасын алады Оңтүстік Корея соты жасөспірімдерді зорлағаны үшін бір азаматты химиялық жолмен тарттырып жіберу жазасына кесті. Елде бұл жаза педофильдерді химиялық жолмен əтек етуге байланысты заң күшіне енгеннен кейін қолданылып отыр. «Ренхап» агенттігінің кеше таратқан ақпараттары бойынша, сот қылмыскерге 15 жыл түрмеде отыру жазасын тағайындаған. Оған химиялық препарат бостандыққа шығуына аз мерзім қалғанда егіле бастайды. Препаратты ол үш жыл бойы қолдануға міндетті. Педофил 2011 жылдың қарашасы мен 2012 жылдың мамыры аралығында бес жасөспірімге зорлық көрсеткен. Бұл елде аталған заң 2011 жылдың шілдесінде қабылданған екен. Интернет материалдары негізінде əзірленді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2012 жылғы 25 желтоқсан

№1676

Астана, Үкімет Үйі

2013 жылғы 1 қаңтардан бастап Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшерін арттыру туралы «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» 1997 жылғы 20 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді: 1. 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерін 2013 жылдың 1 қаңтарына дейін тағайындалған зейнетақы төлемдерінің барлық алушыларына, оның ішінде еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушы əскери қызметшілерге, арнаулы жəне құқық қорғау органдарының арнаулы атақтар, сыныптық шендер берілген қызметкерлеріне, сондай-ақ арнаулы атақтар, сыныптық шендер алу жəне нысанды киім киіп жүру құқықтары 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап жойылған адамдарға алатын зейнетақы төлемдерінің мөлшерінен тоғыз пайызға арттыру жүргізілсін. 2. Осы қаулы 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі жəне ресми жариялануға тиіс. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі С.АХМЕТОВ.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2012 жылғы 21 желтоқсан

www.egemen.kz

4 қаңтар 2013 жыл

№1655

Астана, Үкімет Үйі

Лицензиялау жəне хабарлама тəртібінің кейбір мəселелері туралы «Əкімшілік рəсімдер туралы» 2000 жылғы 27 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы 1-бабының 5-тармағына, 15-3-бабының 2, 7-тармақтарына жəне «Лицензиялау туралы» 2007 жылғы 11 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы 6-бабының 5) тармақшасына, 10-бабына сəйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді: 1. Қоса беріліп отырған: 1) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін қоспағанда, мемлекеттік органдарда жəне халыққа қызмет көрсету орталықтарында хабарламаларды қабылдау қағидалары; 2) Хабарлама берген субъектілердің тізілімін жүргізу қағидалары; 3) қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағаны немесе тоқтатқаны туралы хабарламаның нысаны; 4) құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізе бастағаны туралы хабарламаның нысаны; 5) лицензияны жəне (немесе) лицензияға қосымшаны алуға арналған заңды тұлға өтiнiшінің нысаны; 6) лицензияны жəне (немесе) лицензияға қосымшаны алуға арналған жеке тұлға өтiнiшінің нысаны; 7) лицензия нысаны; 8) лицензияға қосымшаның нысаны; 9) білім беру қызметімен айналысу үшін лицензияға қосымшаның нысаны; 10) этил спиртінің жəне алкоголь өнімінің өндірісі мен айналымы саласындағы қызметке лицензияның нысаны; 11) алкоголь өнімінің өндірісі жөніндегі қызметке лицензияға қосымшаның нысаны; 12) ойын бизнесі саласындағы қызметке лицензияның нысаны; 13) азаматтық жəне қызметтік қару мен оның патрондарын сатып алу жөніндегі қызметке лицензияның нысаны; 14) азаматтық пиротехникалық заттар мен олар қолданылып жасалған бұйымдарды сатып алу жөніндегі қызметке лицензияның нысаны бекiтiлсiн. 2. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі қаржы саласындағы қызметтің жəне қаржы ресурстарын шоғырландыруға байланысты қызметтің лицензиары болып белгіленсін. 3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк жиырма бiр күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі С. АХМЕТОВ. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін қоспағанда, мемлекеттік органдарда жəне халыққа қызмет көрсету орталықтарында хабарламаларды қабылдау қағидалары Осы Қағидалар «Əкімшілік рəсімдер туралы» 2000 жылғы 27 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес əзiрлендi жəне Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін қоспағанда, мемлекеттік органдарда жəне халыққа қызмет көрсету орталықтарында хабарламаларды қабылдаудың тəртібін белгілейді. 1. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады: 1) өтініш беруші – хабарлама беретін, оның ішінде сенімхат бойынша əрекет ететін жеке немесе заңды тұлға; 2) қабылдайтын ұйым – хабарлама қабылдауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган немесе халыққа қызмет көрсету орталығы; 3) хабарлама – қызметтің немесе белгілі бір іс-қимылдың жүзеге асырылуы басталғаны немесе тоқтатылғаны туралы хабарлайтын (оның ішінде электрондық құжат нысанындағы) құжат; 4) соңғы қабылдаушы – қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағаны немесе тоқтатқаны туралы хабарлаған субъектілер тізілімін жүргізетін мемлекеттік орган. 2. Хабарламаларды қабылдау үшін қабылдайтын ұйымдарда тиісті үй-жайлар жабдықталады, оларда: 1) кезек күту орындары; 2) хабарлама толтыру үлгілері жəне өзге де қажетті ақпараттары бар ақпараттық стенділер; 3) хабарламаларды қабылдау бойынша қабылдайтын ұйымның жəне соңғы қабылдаушының жұмыс кестесі; 4) шағымдар жəне ұсыныстар жинау үшін жəшіктер көзделуі тиіс. 3. Қабылдайтын ұйым оларды толтыру үшін өтініш берушілерге хабарлама нысандарын беруді тегін қамтамасыз етуі тиіс. 4. Хабарлама қабылдайтын ұйымның қызметкеріне тікелей беріледі, ол хабарламаның толық толтыруын жəне Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген қажетті құжаттардың бар екендігін тексереді. Тұлғаның хабарлама беруге өкілеттігін (сенімхаттың болуы) қабылдайтын ұйымның қызметкері тексереді. Бұл ретте, қабылдайтын ұйымның қызметкері тікелей орында жəне өтініш беруші хабарламаны беру сəтінде тексереді жəне оны қабылдау немесе қабылдамау туралы шешімді қабылдайды. Тиісті ақпараттық жүйесі бар болған жағдайда хабарламалар «электронды үкімет» вебпорталында электрондық құжат нысанында беріледі. Хабарламаға қажетті құжаттарды ұсынуды талап ету тек Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда рұқсат етіледі. 5. Хабарлама толық толтырылмаған, Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген қажетті құжаттар ұсынылмаған жағдайларда хабарлама қабылданбайды. Хабарламаны қабылдаудан дəлелді бас тарту ауызша нысанда жүзеге асырылады. 6. Егер өтініш беруші қабылдайтын ұйым қызметкерінің уəждерімен келіспеген жағдайда хабарламаны берген орнында жəне сол күні олардың арасында осы Қағидаларға 1-қосымшаға сəйкес нысан бойынша акт жасалады. Акт хабарламаның көшірмесімен қоса екі данада жасалады жəне оған өтініш беруші мен қабылдайтын ұйымның қызметкері қол қояды. Хабарламаның көшірмесімен қоса актінің бір данасы қабылдайтын ұйымда сақтауға қабылданады, ал екіншісі өтініш берушіде қалады жəне хабарламаның қабылданбағанын Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тəртіппен шағымдану үшін негіз болып табылады. 7. Жеке тұлғаның тұрғылықты мекен-жайы, заңды тұлғаның орналасқан жері, хабарламада көрсетілген қызметті немесе іс-қимылдарды жүзеге асыру мекен-жайы, сондай-ақ хабарламада толтыру үшін сол туралы ақпарат міндетті болып табылатын тіркеу деректері өзгергені туралы хабарлама осы Қағидалардың 4-тармағында көрсетілген тəртіппен беріледі. 8. Хабарламаны мемлекеттік орган қабылдаған жағдайда осы Қағидаларға 2-қосымшаға сəйкес өтініш берушіге хабарламаны қабылдау туралы талон беріледі, онда мыналар: 1) заңды тұлғаның атауы, бизнес-сəйкестендіру нөмірі немесе жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі; 2) хабарлама оның басталғаны немесе тоқтатылғаны туралы ақпараттандыратын қызметтің немесе белгілі бір іс-қимылдың атауы; 3) осы Қағидалардың 7-тармағына сəйкес хабарламада көрсетілген деректердің өзгеруі туралы; 4) соңғы қабылдаушының атауы; 5) қабылдайтын ұйымның атауы; 6) хабарламаны қабылдаған тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), қолы; 7) хабарламаны қабылдау күні мен уақыты; 8) хабарламаның тіркелген кіріс нөмірі көрсетіледі. 9. Қабылдайтын ұйым түскен хабарламалардың, қол қойылған келіспеушілік актілердің, берілген хабарламалардың көшірмелерінің немесе хабарламаны қабылдау туралы талондардың есебін жүргізеді. Есеп қағаз тасығышта немесе тиісті ақпараттық жүйесі болған жағдайда электронды түрде жүргізіледі. 10. Қабылдайтын ұйым қабылдаған хабарламаларды бекітілген жұмыс кестесін есепке ала отырып, өтініш беруші хабарламаны берген күні соңғы қабылдаушыға жібереді. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін қоспағанда, мемлекеттік органдарда жəне халыққа қызмет көрсету орталықтарында хабарламаларды қабылдау қағидаларына 1-қосымша Өтініш беруші мен қабылдайтын ұйым қызметкерінің арасындағы келіспеушіліктер актісі

Нысан

Осы акт 20__ жылғы « » ________ «__» сағ. «___» мин. (күні мен уақыты) ___________________________________________________________________ (өтініш берушінің немесе сенім білдірген тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) мен ________________________________________________________________ (қабылдайтын ұйым қызметкерінің тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) арасында жасалды. Осы акт 20__ жылғы « » ________ «__» сағ. «___» мин. (хабарламаны беру күні мен уақыты) (заңды тұлғаның толық атауы, бизнес сəйкестендіру нөмірі/ жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі) ____________________________________________________________________ (қызметтің/белгілі бір іс-қимылдың атауы) ______________________ бастағандығы туралы берілген хабарламаға жасалды. Қабылдайтын ұйымның қызметкері мынадай ескертпелер берді*: 1. Хабарлама толық толтырылмаған (нақты ескертпелермен толтырылмаған жолдардың нөмірлері көрсетіледі) _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 2. Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген, талап етілетін құжаттардың барлығы ұсынылмаған (ұсынылмаған құжаттар көрсетіледі): ____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ * ескертпелер бар жолдар ғана толтырылады, қалғандары сызылып тасталады. Өтініш берушінің келіспеушіліктері: Мына мəселелер бойынша: 1. _________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ 2.__________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ Қосымша: хабарламаның көшірмесі ____ парақта. Тараптардың əрқайсысы үшін бір-бірден екі данада жасалды. Тараптардың қолдары: _____________________ _______________________ Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін қоспағанда, мемлекеттік органдарда жəне халыққа қызмет көрсету орталықтарында хабарламаларды қабылдау қағидаларына 2-қосымша Нысан Қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыру басталғаны немесе тоқтатылғаны туралы хабарламаны қабылдау туралы талон Осымен, _____________________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, бизнес-сəйкестендіру нөмірі/жеке тұлғаның тегі, аты, _____________________________________________________________________ əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі) _____________________________________ бойынша қызметті бастағаны _________________ бойынша белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағаны _____________________________________ бойынша қызметті тоқтатқаны (қызметтің немесе əрекеттің атауы) жеке тұлғаның тұрғылықты жері мекен-жайының _____ заңды тұлғаның орналасқан жері мекен-жайының _____ қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыру мекен-жайының _____ хабарламада көрсетілген деректердің___________________________________ _______________ ______________________________өзгергені туралы хабарлайды (тиісті жолда Х белгісі қойылады) Соңғы қабылдаушының атауы ________________________________________ ____________________________________________________________________ Қабылдайтын ұйымның атауы ________________________________________ Хабарламаны қабылдаған қызметкердің тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), қолы ______________________________________________________ 20___ жыл « » ____________ хабарламаны қабылдаған күні жəне уақыты, Мөр орны (қағаз тасығыштағы талон үшін) Хабарламаның тіркелген кіріс нөмірі Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Хабарлама берген субъектілердің тізілімін жүргізу қағидалары Осы Қағидалар «Əкімшілік рəсімдер туралы» 2000 жылғы 27 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес əзiрлендi жəне қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағаны немесе тоқтатқаны туралы хабарлама (бұдан əрі - хабарлама) берген субъектілердің тізілімін жүргізу тəртібін белгілейді. 1. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады: 1) өтініш беруші – хабарлама беретін, оның ішінде сенімхат бойынша əрекет ететін жеке немесе заңды тұлға;

2) қабылдайтын ұйым – хабарлама қабылдауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган немесе халыққа қызмет көрсету орталығы; 3) хабарлама – қызметтің немесе белгілі бір іс-қимылдың жүзеге асырылуы басталғаны немесе тоқтатылғаны туралы хабарлайтын (оның ішінде электрондық құжат нысанындағы) құжат; 4) соңғы қабылдаушы – қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағаны немесе тоқтатқаны туралы хабарлаған субъектілердің тізілімін жүргізетін мемлекеттік орган; 5) тізілім – қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағаны туралы хабарлама берген субъектілердің тізілімі. 2. Тізілім осындай міндет Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда жүргізіледі. 3. Тізілімде мынадай міндетті ақпарат қамтылады: 1) хабарламаның түскен күні мен уақыты; 2) заңды тұлғаның толық атауы, бизнес-сəйкестендіру нөмірі/жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі; 3) жеке тұлғаның тұрғылықты жерінің немесе заңды тұлғаның орналасқан жерінің мекен-жайлары, қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыру мекен-жайлары; 4) қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асырудың басталғаны, қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асырудың тоқтатылғаны, хабарламада көрсетілген деректердің өзгеруі туралы деректер; 5) өтініш берушімен байланыс (электрондық пошта, телефондар, факс); 6) қызметті (белгілі бір іс-қимылды) жүзеге асыруды бастау уақыты мен орны; 7) қызметті (белгілі бір іс-қимылды) жүзеге асыруды тоқтату уақыты мен орны (егер, бұл Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайда). Тізілімге кəсіпкерлік жөніндегі уəкілетті органның келісімі бойынша өзге де мəліметтер енгізілуі мүмкін. Тізілімге хабарламаны енгізуді соңғы қабылдаушы өтініш беруші хабарламаны берген күні жүргізеді. 4. Тізілімнен шығарып тастау субъектіні қызметті жүзеге асыру құқығынан айырады жəне мыналар бойынша: 1) субъектінің өтініші; 2) дара кəсіпкердің немесе заңды тұлғаның қызметіне немесе қызметтің жекеленген түрлеріне тыйым салу туралы соттың шешімі; 3) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда жүзеге асырылады. Тізілімнен шығарып тастауды соңғы қабылдаушы ақпараттың немесе хабарламаның түскен күнінде жүргізеді. 5. Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгіленбесе, тізілім мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарында еркін қолжетімділік режимінде орналыстырылады. 6. Тізілім тəуекелдерді басқару жүйесін жəне тексеруді жүргізу жоспарын құру үшін негіз болып табылады. Тізілімге енгізілген деректер тексерулерді жоспарлау жəне ұйымдастыру үшін пайдаланылады. 7. Дара кəсіпкердің немесе заңды тұлғаның қызметі немесе қызметтің жекеленген түрі сотпен тоқтатылған жағдайда тізілімге тиісті мəліметтер енгізіледі. 8. Өтініш берушінің хабарламасы бойынша тізілімге хабарламада көрсетілген жеке тұлғаның тұрғылықты жерінің, заңды тұлғаның орналасқан жері мекен-жайының, қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыру мекен-жайының, сондай-ақ ол туралы ақпарат хабарламада толтыру үшін міндетті болып табылатын, тіркеу деректерінің өзгеруі туралы деректер енгізіледі. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Нысан Қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағаны немесе тоқтатқаны туралы хабарлама 1.___________________________________________________________________ (мемлекеттік органның толық атауы) 2. Осымен ____________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, бизнес-сəйкестендіру нөмірі/жеке тұлғаның тегі, аты, _________________________________________________________________________________ əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі) _______________________________________ бойынша қызметті бастағаны _______________________________бойынша белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағаны ______________________________________ бойынша қызметті тоқтатқаны (қызметтің немесе іс-қимылдың атауы көрсетіледі) жеке тұлғаның тұрғылықты жері мекен-жайының _____ заңды тұлғаның орналасқан жері мекен-жайының _____ қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыру мекен-жайының _____ хабарламада көрсетілген деректердің*_________________________________ ________________ _________________________ өзгергендігі туралы хабарлайды. (тиісті жолда Х белгісі қойылады) * Хабарламада көрсетілген тіркеу деректері өзгергенде толтырылады. Осы жолда сызықта заңды тұлғаның бұрынғы атауы, бизнес-сəйкестендіру нөмірі/ жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі көрсетіледі. 3. Заңды тұлғаның орналасқан жерінің/жеке тұлғаның тұрғылықты жерінің мекен-жайлары__ _____________________________________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үй-жайлар) нөмірі) _____________________________________________________________________ __________________________ 4. Электрондық пошта ________________________________________________ 5. Телефондар _______________________________________________________ 6. Факс _____________________________________________________________ 7. Қызметті жүзеге асыру мекен-жайы (лары) _____________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үй-жайлар) нөмірі) 8. Қосымша мəліметтер _______________________________________________ (Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес ақпарат көрсетіледі) 9. Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген жағдайларда хабарламаға __________________________________________________________ _____________________________________________________________________ (құжаттар атауы жəне парақтар саны көрсетіледі) 10. Қызметтің немесе белгілі бір іс-қимылдың жүзеге асырылуы _______________ басталады (уақыты мен мерзімі) 11. Қызметтің немесе белгілі бір іс-қимылдың жүзеге асырылуы _______________ тоқтатылады. (уақыты мен мерзімі) * осы жол Қазақстан Республикасының заңдарымен хабарлама беру кезінде қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды тоқтату уақыты мен күні туралы ақпаратты ұсыну белгіленген жағдайларда ғана толтырылады. Осы хабаламаны бере отырып, өтініш беруші мыналарды растайды: көрсетілген барлық деректер ресми болып табылады жəне оларға қызметті немесе белгілі бір ісқимылды жүзеге асыру мəселелері бойынша кез келген ақпаратты жіберуге болады; өтініш берушіге мəлімделген қызметтің түрімен немесе жекелеген əрекеттермен айналысуға сотпен тыйым салынбаған; қоса берілген құжаттардың барлығы шындыққа сəйкес келеді жəне жарамды болып табылады; өтініш беруші қызметті немесе белгілі бір іс-қимылды жүзеге асыруды бастағанға дейін орындау үшін міндетті Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтауды қамтамасыз етеді. 12. Өтініш беруші ____________ _______________________________________ (қолы) (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) Мөр орны (болған жағдайда) Берілген күні жəне уақыты

20__ жылғы «__» ________ «__» сағ. «__» мин.

13. Тұлға хабарламаны сенімхат бойынша берген жағдайда: Сенім білдірілген тұлға ___________________________________ ____________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) (қолы) __________________________________________________________________________________ Сенімхаттың күні жəне нөмірі Берілген күні жəне уақыты: 20__ жылғы «__» ________ «__» сағ. «__» мин. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізе бастағаны туралы хабарлама

Нысан

1. Жаңа объектінің құрылысы бойынша:

Қазақстан Республикасының (облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың) Бас мемлекеттiк құрылыс инспекторына ____________________________________________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) Тапсырыс берушi (құрылыс салушы) ______________________________ ____________________________________________________________________ (жеке тұлға үшін-тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), заңды тұлға үшін - ұйымның атауы, пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үйжайлар) нөмірі жəне телефон нөмірі) ____________________________________________________________________ (объектiнiң атауы жəне орналасқан жері) ____________________________________________________________________ объектісінде құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізуді бастау туралы хабарлаймын. Құрылыстың басталуы 20__ жылғы «___» __________. Пайдалануға беру мерзiмi 20__ жылғы «___»__________. Қаржыландыру көзі ___________________________. Бұл ретте мынаны хабарлаймын: 1. Жерге тиісті құқық беру туралы _______________________ ____________________________________________________________________ (жергілікті атқарушы органның атауы) 20__ «__» ___________ № _____ шешімі. 2. Объектіні салуға арналған жобалау (жобалау-сметалық) құжаттаманы _____________________ ____________________________________ ____________________________________________________________________ (жобалау ұйымның атауы, лицензия №, берілген күні, жобалаудың сатылығы) ____________________________________________________________ əзірледі жəне __________ _______________________________________________ бекітті. (ұйымның атауы, бұйрықтың № жəне күні) 3. 20___«____»_____________ № ____ ___________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ (сараптаманың түрі, сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), телефоны жəне аттестатының № жəне құрамында сараптаманы орындаған аттестатталған сарапшысы бар ұйымның атауы, пошталық мекен-жайы жəне телефоны) сараптаманың оң қорытындысы берілді (сараптама жүргізу міндетті болғанда). 4. Объект ______________________________________________________ (бірінші – жоғары, екінші – қалыпты немесе үшінші – төмен) жауапкершілік деңгейіне жатады. 5. Жобалау (жобалау-сметалық) құжаттаманың құрамында бекітілген құрылыстың нормативтік ұзақтығының мерзімі _________ ай. 6. Жұмыстар мердігерлік тəсілмен _________________________________ ____________________________________________________________________ (құрылысты жүзеге асыратын ұйымның атауы, мекен-жайы, телефоны, лицензияның №, алған күні) 20__ «__»____________ №____ мердігерлік шарттың негізінде жүргізіледі. 7. Сараптамалық сүйемелдеу режімінде (егер құрылысты кезең-кезеңмен жүргізу қарастырылған болса) құрылыстың тиісті кезеңдеріне арналған 20___ «___»______________ №_____ шешім берілді. 8. Тапсырыс берушінің атынан жауапты тұлға ретінде ________________ ____________________________________________________________________ (оқу орнының атауы, бітірген жылы, мамандығы) білімі бар ___________________________________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) 20___ «___»______________ №_____ бұйрықпен тағайындалды. 9. Бас мердігердің атынан құрылыс үшін жауапты тұлға ретінде ________ ____________________________________________________________________ (оқу орнының атауы, бітірген жылы, мамандығы) білімі жəне құрылыста ________ жыл еңбек өтілі, «Сейсмикаға төзiмдi құрылыс» (сейсмикалық аудандарда құрылыс жүргізілген жағдайда) курсы бойынша ____________________________________ _______________________ (куəлік нөмірі, кіммен берілген немесе ұзартылған) ______________________________________________ жарамды куəлiгi бар ___________________________________________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) 20___ «___»______________ №_____ бұйрықпен тағайындалды. 10. Авторлық қадағалауды (қажетті тармақшаларды толтыру қажет) мыналар жүзеге асырады: 1) 20___ «____» _______________№____ бұйрыққа сəйкес жобаны əзірлеушінің атынан _______ ___________________________________________ (ұйымның атауы, лицензияның №, берілген күні, мекен-жайы жəне телефоны) ____________________________________________________________________; (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) 2) 20___ «___»______________ №_____ шартқа сəйкес өз құрамында аттестатталған сарапшысы (-лары) бар _________________________________ ____________________________________________ ________________________ (сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні) ұйым_______________________________________________________________; (ұйымның атауы, мекен-жайы, телефоны) 3) 20___ «___»______________ №_____ шартқа сəйкес сарапшы________ ____________________________________________________________________; (сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні, мекенжайы жəне телефоны) 11. Техникалық қадағалауды (қажетті тармақшаларды толтыру қажет) мыналар жүзеге асырады: 1) өз штатында 20___ «___»______________ №_____ бұйрықпен тағайындалған аттестатталған сарапшысы(-лары) бар _____________________ ____________________________________________________________________ (сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні) тапсырыс беруші өз бетінше; 2) 20___ «___»______________ №_____ шартқа сəйкес өз құрамында аттестатталған сарапшысы(-лары) бар ___________________________________ ____________________________________________________________________ (сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні) ____________________________________________________________________ ұйым_______________________________________________________________; (ұйымның атауы, мекен-жайы, телефоны) 3) 20___ «___»______________ №_____ шартқа сəйкес сарапшы________ ____________________________________________________________________.

(сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні, мекенжайы жəне телефоны) 12. Сараптаманың оң қорытындысының (оны жүргізу міндетті болған жағдайда) жəне жер учаскесін таңдау актісінің көшірмелерін қоса беріп отырмын. 13. Осы хабарламада келтірілген мəліметтерге байланысты барлық өзгерістер туралы мемлекеттік сəулет-құрылыс бақылау жəне қадағалау органдарына уақытында хабарлауға міндеттенемін. 14. Осы хабарламаны бере отырып мыналарды растаймын: 1) көрсетілген барлық деректер ресми болып табылады жəне оларға қызметті немесе белгілі бір іс-кимылды жүзеге асыру мəселелері бойынша кез келген ақпаратты жіберуге болады; 2) қоса берілген құжаттар шындыққа сəйкес келеді жəне жарамды болып табылады; 3) құрылыс-монтаждау жұмыстары жүзеге асырыла басталғанға дейін үшін міндетті Қазақстан Республикасының заңнама талаптары сақталады. 15. Құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүзеге асырғанда құрылыс нормаларын жəне сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс саласындағы заңнаманың талаптарын жəне бекітілген жобаны бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне сəйкес жауапкершілікті көтеретініміз туралы хабардармыз. Тапсырыс беруші (құрылыс салушы) _________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) ЖСК/БСН ___________________ (жеке жəне заңды тұлғалар үшін) _______________________ (қолы, күні) М.О. Бас мердігер ___________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) ЖСК/БСН ___________________ (жеке жəне заңды тұлғалар үшін) _______________________ (қолы, күні) М.О. Хабарлама сенімхат бойынша тұлғамен берілген жағдайда: Сенімді тұлға ______________ ____________________________________ (қолы) (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) Беру мерзімі: 20__ жылғы «__» ________. 2) Қолданыстағы ғимараттардың үй-жайларын (жеке бөліктерін) қайта жаңарту (қайта жоспарлау, қайта жабдықтау) бойынша: Қазақстан Республикасының (облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың) Бас мемлекеттiк құрылыс инспекторына ____________________________________________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) Тапсырыс берушi (құрылыс салушы) ______________________________ ____________________________________________________________________ (жеке тұлға үшін – тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), заңды тұлға үшін - ұйымның атауы, пошталық мекен-жайы жəне телефоны) ____________________________________________________________________ (объектiнiң атауы жəне орналасқан жері) ____________________________________________________________________ қолданыстағы ғимараттардың үй-жайларын (жеке бөліктерін) қайта жаңарту (қайта жоспарлау, қайта жабдықтау) бойынша құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізуді бастау туралы хабарлаймын. Құрылыстың басталуы 20_ жылғы «__» __________. Пайдалануға беру мерзiмi 20_ жылғы «__»_________. Бұл ретте мынаны хабарлаймын: 1. Сəулет жəне қала құрылысы саласында функцияларды жүзеге асыратын тиісті жергілікті атқарушы органның қолданыстағы ғимараттардың үй-жайларын (жеке бөліктерін) қайта жаңарту (қайта жоспарлау, қайта жабдықтау) туралы _________________________________________________ ____________________________________________________________________ (жергілікті атқарушы органның атауы) 20__ «__» ___________ № _____ шешімі. 2. Өзгертілетін үй-жайға (ғимараттың бір бөлігіне) ___________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ (құжаттардың атауы, құжаттарды берген органның атауы) ____________________________ 20___«____»_____________ № ____ меншік құқығын растайтын құжаттарды берді немесе _____________________________ ____________________________________________________________________ (нотариалды кеңсенің мекен-жайы, растаған адамның тегі, аты, əкесінің аты (болған ағдайда) үй-жайдың немесе ғимараттың бір бөлігінің меншік иесінің меншік нелерінің оларды өзгертуге нотариалды куəландырылған жазбаша келісімі ________________________. 3. Жерге тиісті құқық беру туралы (егер жоспарланып отырған өзгеріс қосымша жер учаскесін бөлуді (кесіп беруді көздесе) _______________ ____________________________________________________________________ (жергілікті атқарушы органның атауы) 20__ «__» ___________ № _____ шешімі. 4. ____________________________________________________________ (жергілікті атқарушы органның атауы) берген 20__ «__» ___________ № _____ сəулет-жоспарлау тапсырмаға сəйкес қолданыстағы ғимараттардың үй-жайларын (жеке бөліктерін) қайта жаңарту (қайта жоспарлау, қайта жабдықтау) бойынша жобалау (жобалау-сметалық) құжаттама ____________________________________________ _______________ ____________________________________________________________________ (жобалау ұйымның атауы, лицензия №, берілген күні, жобалаудың сатылылығы) əзірленді жəне _______________________________________________ бекітілді. (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) жəне (немесе) бұйрықтың № жəне күні) 5. 20___«____»_____________ № ____ __________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ (сараптаманың түрі, сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), телефоны жəне аттестатының № жəне сараптаманы орындаған құрамында аттестатталған сарапшысы бар ұйымның атауы, пошталық мекен-жайы жəне телефоны) сараптаманың оң қорытындысын (сараптаманы жүргізу міндетті болған жағдайда) берді. 6. Өзгертілетін үй-жайлармен (үйдің бөліктерімен) іргелес басқа үй-жайлардың (тұрғын үй бөліктерінің) иелерінің (егер үй-жайлардың (тұрғын үй бөліктерінің) жоспарланып отырған қайта жаңартуы (қайта жоспарлауы, қайта жабдықтауы) немесе үй-жайлардың шекараларын көшіруі олардың мүдделерін қозғаса) расталған 20__ «__»___________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ (нотариалды кеңсенің мекен-жайы, растаған адамның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) нотариалды куəландырылған жазбаша келісімі бар. 7. Жұмыстар 20__ «___»______________ №____ мердігерлік шарттың негізінде ______________ ___________________________________________ (құрылысты жүзеге асыратын ұйымның атауы, мекен-жайы, телефоны, лицензиясының №, берілген күні) мердігерлік тəсілмен (мердігерлік ұйымды тартқан жағдайда) жүргізілетін болады. 8. Тапсырыс берушінің атынан жауапты тұлға ретінде _______________ ____________________________________________________________________ (оқу орынының атуы, бітірген жылы, мамандығы) білімі бар ___________________________________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) 20__ «__» ___________ № _____ бұйрықпен тағайындалды (тағайындалған жағдайда). 9. Бас мердігердің атынан қайта жаңарту (қайта жоспарлау, қайта жабдықтау) үшін 20__ «__» ___________ № _____ бұйрықпен __________________________________________________________ __________ ____________________________________________________________________ (оқу орнының атауы, бітірген жылы, мамандығы) білімі бар жəне құрылыс саласында ______ жыл жұмыс өтілі бар, «Сейсмикалық құрылыс» курсы бойынша (сейсмикалық аудандарда құрылыс салған жағдайда) оқыған жəне ___________________ _______________________ ____________________________________________________________________ (куəліктің нөмірі, кім берді немесе ұзартты) жарамды куəлігі бар жауапты тұлға______________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) тағайындалды (тағайындалған жағдайда). 10. Авторлық қадағалауды (қажетті тармақшаларды толтыру қажет) мыналар жүзеге асырады: 1) 20___ «___»______________ №_____ бұйрыққа сəйкес жобаны əзірлеушінің атынан __________________________________________________ (ұйымның атауы, лицензияның №, берілген күні, мекен-жайы жəне телефоны) ____________________________________________________________________; (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) 2) 20___ «___»______________ №_____ шартқа сəйкес өз құрамында аттестатталған сарапшысы (-лары) бар __________________________________ (сарпшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) ____________________________________________________________________ ұйым_______________________________________________________________; (ұйымның атауы, мекен-жайы, телефоны) 3) 20___ «___»______________ №_____ шартқа сəйкес сарапшы________ ____________________________________________________________________; (сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні, мекенжайы жəне телефоны) 11. Техникалық қадағалауды (қажетті тармақшаларды толтыру қажет) мыналар жүзеге асырады: 1) өз штатында 20___ «___»______________ №_____ бұйрықпен тағайындалған аттестатталған сарапшысы(-лары) бар ______________________ ____________________________________________________________________ (сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні) тапсырыс беруші өз бетінше; 2) 20___ «___»______________ №_____ шартқа сəйкес өз құрамында аттестатталған сарапшысы (-лары) бар ___________________________________ ____________________________________________________________________ (сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні) ____________________________________________________________________ ұйым_______________________________________________________________; (ұйымның атауы, мекен-жайы, телефоны) 3) 20___ «___»______________ №_____ шартқа сəйкес сарапшы________ ____________________________________________________________________. (сарапшының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), аттестатының № жəне алған күні, мекенжайы жəне телефоны) 12. Сараптаманың оң қорытындысының (осы жүргізу міндетті болған жағдайда) жəне жер учаскесін таңдау актісінін көшірмелерін (егер жоспарланып отырған өзгеріс қосымша жер учаскесін бөлуді (кесіп беруді көздесе) қоса беріп отырмын. 13. Осы хабарламада келтірілген мəліметтерге байланысты барлық өзгерістер туралы мемлекеттік сəулет-құрылыс бақылау жəне қадағалау органдарына уақытында хабарлауға міндеттенемін. 14. Осы хабарламаны бере отырып, мыналарды растаймын: 1) көрсетілген барлық деректер ресми болып табылады жəне оларға қызметті немесе жекелеген іс-қимылды жүзеге асыру мəселелері бойынша кез келген ақпаратты жіберуге болады; 2) қоса берілген құжаттар шындыққа сəйкес келеді жəне жарамды болып табылады; 3) құрылыс-монтаж жұмыстары жүзеге асырыла бастағанға дейін орындау үшін міндетті Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптары сақталады. 15. Құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүзеге асырғанда құрылыс нормаларын жəне сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс саласындағы заңнаманың талаптарын жəне бекітілген жобаны бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне сəйкес жауапкершілікті көтеретініміз туралы хабардармын (-мыз). Тапсырыс беруші (құрылыс салушы) _________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) ЖСК/БСН ___________________ (жеке жəне заңды тұлғалар үшін) _______________________ (қолы, күні) М.О. Бас мердігер (мердігерлік ұйымды тартқан жағдайда) ___________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), лауазымы) ЖСК/БСН _____________________ (жеке жəне заңды тұлғалар үшін) _______________________ (қолы, күні) М.О. Тұлға хабарламаны сенімхат бойынша берген жағдайда: Сенімді тұлға ___________________________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда) Беру мерзімі: 20__ жылғы «__» ________. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Нысан Заңды тұлғаның лицензияны жəне (немесе) лицензияға қосымшаны алуға арналған өтiнiші ____________________________________________________________________ (лицензиардың толық атауы) _____________________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, бизнес-сəйкестендіру нөмірі) _______________________________________________________________________________________ (қызметтiң түрi жəне (немесе) қызметтің кіші түрі (-лері) көрсетiлсiн) _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ жүзеге асыруға лицензия жəне (немесе) лицензияға қосымшаны қағаз тасығышта ______ (лицензияны қағаз тасығышта алу қажет болған жағдайда Х белгісін қою керек) беруiңiздi сұраймын Заңды тұлғаның мекен-жайы__________________________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үй-жайлар нөмірі) Электрондық пошта ___________________________________________________ Телефондары _________________________________________________________ Факс ________________________________________________________________

Банк шоты ___________________________________________________________ (шот нөмірі, банктiң атауы жəне орналасқан жерi) Қызметті жүзеге асыру мекен-жайы (лары)_________________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үй-жайлар нөмірі) ___ парақта қоса беріліп отыр Осымен, көрсетілген барлық деректердің ресми байланыстар болып табылатындығы жəне оларға лицензияны жəне (немесе) лицензияға қосымшаны беру немесе беруден бас тарту мəселелері бойынша кез келген ақпаратты жіберуге болатындығы; өтініш берушіге қызметтің лицензияланатын түрімен жəне (немесе) кіші түрімен айналысуға сотпен тыйым салынбағандығы; қоса берілген құжаттардың барлығы шындыққа сəйкес келетіні жəне жарамды болып табылатындығы расталады. Басшы ______________ _________________________________________ (қолы) (тегi, аты, əкесiнiң аты (болған жағдайда) Мөр орны Толтыру мерзімі: 20__ жылғы «__» _______________ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Нысан Жеке тұлғаның лицензияны жəне (немесе) лицензияға қосымшаны алуға арналған өтiнiші _____________________________________________________________________ (лицензиардың толық атауы) _____________________________________________________________________ (жеке тұлғаның тегi, аты, əкесiнiң аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі) _______________________________________________________________________________________ ___________________________________________________ (қызметтiң түрi жəне (немесе) кіші түрі (-лері) көрсетiлсiн) _____________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ____________________жүзеге асыруға лицензия жəне (немесе) лицензияға қосымшаны қағаз тасығышта ______ (лицензияны қағаз тасығышта алу қажет болған жағдайда Х белгісін қою керек) беруiңiздi сұраймын Жеке тұлғаның тұрғылықты жерінің мекен-жайы _________________________ _____________________________________________________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат нөмірі) Электрондық пошта ___________________________________________________ Телефондары _________________________________________________________ Факс ________________________________________________________________ Банк шоты ___________________________________________________________ (шот нөмірі, банктiң атауы жəне орналасқан жерi) Қызметті жүзеге асыру мекен-жайы (лары)_________________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үй-жайлар) нөмірі) ______парақта қоса беріліп отыр Осымен, көрсетілген барлық деректердің ресми байланыстар болып табылатындығы жəне оларға лицензияны жəне (немесе) лицензияға қосымшаны беру немесе беруден бас тарту мəселелері бойынша кез келген ақпаратты жіберуге болатындығы; өтініш берушіге қызметтің лицензияланатын түрімен жəне (немесе) кіші түрімен айналысуға сотпен тыйым салынбағандығы; қоса берілген құжаттардың барлығы шындыққа сəйкес келетіні жəне жарамды болып табылатындығы расталады. Жеке тұлға __________ ______________________________________________ (қолы) (тегi, аты, əкесiнiң аты (болған жағдайда) Мөр орны Толтыру мерзімі: 20__ жылғы «__» _____________ (болған жағдайда) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Нысан Лицензия 20____ жылғы «___» ___________ № _____________ ____________________________________________________________________ («Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес лицензияланатын қызмет түрінің атауы) __________________________________________________________________ ______________________________________________________________айналысуға _____________________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, орналасқан жері, бизнес-сəйкестендіру нөмірі /жеке _______________________________________________________________ берілді тұлғаның толық тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі ) Лицензия түрі ________________________________________________________ («Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабына сəйкес) _____________________________________________________________________ Лицензияның қолданылуының ерекше шарттары ___________________________ («Лицензиялау туралы» _____________________________________________________________________ Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабына сəйкес) Лицензиар ___________________________________________________________ (лицензиардың толық атауы) _____________________________________________________________________ Басшы (уəкiлеттi тұлға) ________________________________________________ (басшының (уəкiлеттi тұлғаның) Т.А.Ə.) Қолы ______________ (қағаз тасығыштағы лицензиялар үшін) Мөр орны (қағаз тасығыштағы лицензиялар үшін) Берілген орны ____________________________ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Нысан Лицензияға қосымша Лицензияның нөмірі ____________ Лицензияның берілген күні 20__ жылғы ___ ______________ Лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрі (лері)___________________________ («Лицензиялау туралы» _____________________________________________________________________ Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес лицензияланатын қызметтің _____________________________________________________________________ кіші түрінің атауы) _____________________________________________________________________ Өндiрiстік база ______________________________________________________ (орналасқан жерi) Лицензиат ___________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, орналасқан жері, бизнес-сəйкестендіру нөмірі / _____________________________________________________________________ жеке тұлғаның толық тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі) _____________________________________________________________________ Лицензиар ___________________________________________________________ (лицензияға косымшаны берген органның толық атауы) _____________________________________________________________________ Басшы (уəкiлеттi тұлға) ________________________________________________ (басшының (уəкiлеттi тұлғаның) Т.А.Ə.) Қолы ______________ (қағаз тасығыштағы косымшалар үшін) Мөр орны (қағаз тасығыштағы косымшалар үшін) Қосымшаның № _______________________ Қолданылу мерзiмi _____________________ Берілген орны _________________________ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Білім беру қызметімен айналысу үшін лицензияға қосымша

Нысан

Лицензияның нөмірі ____________ Лицензияның берілген күні 20__ жылғы ___ ______________ Лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрі (лері)___________________________ («Лицензиялау туралы» _____________________________________________________________________ Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес лицензияланатын қызметтің кіші түрінің атауы) * №

Шифр

Мамандықтың атауы

Оқу мерзімі

*техникалық жəне кəсіптік білім берудің, оның ішінде кəсіптер мен мамандықтар бойынша кəсіптік бағдарламалары жəне орта білімнен кейінгі, жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің, оның ішінде мамандықтар бойынша кəсіптік бағдарламалары бойынша қызметтің кіші түрлері үшін. Беру үшін негіз _______________________________________________________ (лицензиардың лицензияны беру туралы бұйрығының нөмірі жəне күні) Лицензиат ____________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, орналасқан жері, бизнес-сəйкестендіру нөмірі / _____________________________________________________________________ жеке тұлғаның толық тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі ) _____________________________________________________________________ Лицензиар ___________________________________________________________ (лицензияға косымшаны берген органның толық атауы) _____________________________________________________________________ Басшы (уəкiлеттi тұлға) _________________________________________________ (басшының (уəкiлеттi тұлғаның) Т.А.Ə.) Қолы ______________ (қағаз тасығыштағы косымшалар үшін) Мөр орны (қағаз тасығыштағы косымшалар үшін) Қосымшаның нөмірі ____________________ Қолданылу мерзiмi _____________________ Берілген орны _________________________ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Нысан Этил спиртінің жəне алкоголь өнімінің өндірісі мен айналымы саласындағы қызметке лицензия _____________________________________________________________________ («Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына _____________________________________________________________________ сəйкес лицензияланатын қызмет түрінің атауы) ______________________________________________________________________ __________________________________________________________айналысуға _____________________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, орналасқан жері, бизнес-сəйкестендіру нөмірі /жеке ______________________________________________________________ берілді тұлғаның толық тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі ) Қызмет объектісінің мекен-жайы бойынша ________________________________ _____________________________________________________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үй-жайлар) нөмірі, литер жəне (немесе) қойма үй-жайдың нөмірі - алкоголь өнімін сақтау, көтерме саудада сату қызметі бойынша көрсетіледі) ________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ Лицензия түрі ________________________________________________________ («Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабына сəйкес) _____________________________________________________________________ Лицензиар ___________________________________________________________ (лицензиардың толық атауы) Басшы (уəкiлеттi тұлға) ________________________________________________ басшының (уəкiлеттi тұлғаның) Т.А.Ə. Қолы ______________ (қағаз тасығыштағы лицензиялар үшін) Мөр орны (қағаз тасығыштағы лицензиялар үшін) 20___ жылғы «____»___________________ Лицензия нөмірі ______________________ Берілген орны ________________________ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Алкоголь өнiмiнiң өндiрiсi жөніндегі қызметке лицензияға қосымша Лицензияның нөмірі ____________ Лицензияның берілген күні 20__ жылғы ___ ______________ Лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрі (лері)___________________________ («Лицензиялау туралы» _____________________________________________________________________

(Соңы 10-бетте).

Нысан

www.egemen.kz

(Соңы. Басы 9-бетте). Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес лицензияланатын қызметтің _____________________________________________________________________ кіші түрінің атауы) қызмет объекті (лердің) мекенжайы (лары) бойынша________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үй-жайлар) нөмірі) _____________________________________________________________________

4 қаңтар 2013 жыл

жылғы 15 желтоқсандағы № 1328 қаулысы (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2004 ж., № 49, 629-құжат); 2) «Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 18 шілдедегі №820 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне енгізілетін өзгерістердің 6-тармағы (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2011 ж., № 47, 643-құжат). 3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі С.АХМЕТОВ.

Р/с № 1

Мөр орны (қағаз тасығыштағы косымшалар үшін) Қосымшаның нөмірі ____________________ Берілген орны _________________________

Автомобильдер мен мотоциклдерді көтерме жəне бөлшек саудада сату, оларды жөндеу жəне техникалық қызмет көрсету

Көтерме жəне бөлшек сауда**

Компьютерлер мен тұрмыстық тауарларды жөндеу * *

Қонақүйлердің қызмет көрсетуі

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген

Мейрамхана қызметтерін көрсету, тамақтануды ұйымдастырудың өзге де түрлері мен сусындар беру**

Əуе жəне теміржол көлігіне жол жүру құжаттарын (билеттерді), багаж жəне жүк-багаж түбіртектерін сату

Нысан Ойын бизнесі саласындағы қызметке лицензия ____________________________________________________________________ («Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес лицензияланатын қызмет түрінің атауы) ________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ _____________________________________________ айналысуға _____________________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, орналасқан жері, бизнес-сəйкестендіру нөмірі/жеке _______________________________________________________________берілді тұлғаның толық тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі ) ойын мекемесінің атауы жəне орналасқан жері _____________________________ (пошталық индексі, облысы, қаласы, ауданы, елді мекені, көше атауы, үй/ғимарат (стационарлық үй-жайлар) нөмірі) _____________________________________________________________________ Лицензия түрі ________________________________________________________ («Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабына сəйкес) _____________________________________________________________________

Жүктерді көліктік өңдеу, қоймаға жинау мен сақтау жөніндегі қызметтерді, тасымалдау жөніндегі қосымша қызметтер мен жүктерді тасымалдау жөніндегі қызметтерді көрсету

Туризм саласында қызметтер көрсететін туристік операторлардың, туристік агенттіктердің жəне өзге де ұйымдардың қызметі

Сақтандыру саласындағы қызмет

Денсаулық сақтау саласындағы қызмет

Білім беру саласындағы қызмет

Кинофильмдерді тарату, бейне жəне телевизиялық бағдарламаларды, кинофильмдерді көрсету қызметі

Лицензиар ___________________________________________________________ (лицензиардың толық атауы) Басшы (уəкiлеттi тұлға) ________________________________________________ (басшының (уəкiлеттi тұлғаның) Т.А.Ə.) Қолы ______________ (қағаз тасығыштағы лицензиялар үшін) Мөр орны (қағаз тасығыштағы лицензиялар үшін) 20____ жылғы «____» _________________ Лицензия нөмірі ______________________ Берілген орны ________________________ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген Нысан

Азаматтық жəне қызметтік қару мен оның патрондарын сатып алу бойынша қызметке лицензия Қазақстан Республикасы ІІМ __________________________ (ішкі істер органының атауы 20__ж.»__»_______ №___________ лицензияның телнұсқасы _________________________ (заңды тұлғаның, филиалдың, өкілдіктің _________________________ толық атауы, дара кəсіпкердің Т.А.Ə., _________________________ олардың заңды мекенжайы) _________________________ (Т.А.Ə., жеке куəлігінің немесе төлқұжатының сериясы, _________________________ нөмірі, кім жəне қашан берді) ___________ дербес жауапкершілігімен

20__ ж. «___»________ Сататын ұйымның мөртабаны ___________________________ (жауапты адамның қолы)

Нысан Азаматтық пиротехникалық заттар мен олар қолданылып жасалған бұйымдарды сатып алу жөніндегі қызметке лицензия Қазақстан Республикасы ІІМ

Қазақстан Республикасы ІІМ

________________________ (Ішкі істер органының атауы) 20__ж. «__»______ №___________ лицензияның түбіртегі __________________________ (заңды тұлғаның, Филиалдың _________________________ өкілдіктің толық атауы, дара кəсіпкердің Т.А.Ə. _________________________ олардың заңды мекенжайы) _________________________ (Т.А.Ə., жеке куəлігінің немесе төлқұжатының сериясы, _________________________ нөмірі, кім жəне қашан берді) _____________ дербес жауапкершілігімен _________________________ (азаматтық пиротехникалық заттар мен _________________________ олар қолданылып жасалған _________________________ бұйымдардың атауы жəне саны) _________ сатып алуға берілді.

_________________________ (Ішкі істер органының атауы) 20__ж. «__»______ №___________ лицензияның Телнұсқасы _________________________ (заңды тұлғаның, Филиалдың _________________________ өкілдіктің толық атауы, дара кəсіпкердің Т.А.Ə. _________________________ олардың заңды мекенжайы) _________________________ (Т.А.Ə., жеке куəлігінің немесе төлқұжатының сериясы, _________________________ нөмірі,кім жəне қашан берді) _____________ дербес жауапкершілігімен _________________________ (азаматтық пиротехникалық заттар мен _________________________ олар қолданылып жасалған _________________________ бұйымдардың атауы жəне саны) _________ сатып алуға берілді.

_________________________ (Ішкі істер органының атауы) 20__ж. «__»______ Лицензияның № __________ _________________________ (заңды тұлғаның, Филиалдың _________________________ өкілдіктің толық атауы, дара кəсіпкердің Т.А.Ə. _________________________ олардың заңды мекен-жайы) _________________________ (Т.А.Ə., жеке куəлігінің немесе төлқұжатының сериясы, _________________________ нөмірі,кім жəне қашан берді) ______________ дербес жауапкершілігімен _________________________ (азаматтық пиротехникалық заттар мен _________________________ олар қолданылып жасалған _________________________ бұйымдардың атауы жəне саны) _________ сатып алуға берілді.

М.О. Бастық __________________ (Тегі, аты-жөні, қолы) _________________________ Ескертпе. Лицензия берген ішкі істер органында қалады.

Пиротехникалық бұйымның атауы

Саны қорабы

дана

Бастық __________________ (Тегі, аты-жөні, қолы)

Бастық __________________ (Тегі, аты-жөні, қолы) _________________________ Ескертпе. Сатып алушының қолында қалады. Пиротехникалық бұйымдарды сатып алған кезде сататын ұйым өткізілген пиротехникалық бұйымның атауы мен санын екінші жағына толтырады.

Шығаратын елі

20__ ж. «___»________ Сататын ұйымның мөртабаны ___________________________ (жауапты адамның қолы)

Берілген күннен бастап 12 ай Ішінде жарамды М.О.

М.О.

Пиротехникалық Бұйымның атауы

_________________________ Ескертпе. Сататын ұйымда қалады. Өткізілген пиротехникалық бұйымның атауы мен санын екінші жағына толтырады.

Саны қорабы

дана

Шығаратын елі

20__ ж. «___»________ Сататын ұйымның мөртабаны ___________________________ (жауапты адамның қолы)

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2012 жылғы 29 желтоқсан

№1743

Бухгалтерлік есеп жəне аудит саласындағы қызмет; салық салу бойынша консультациялар

Құқық саласындағы қызмет

Боулинг (кегельбан) жəне бильярд бойынша қызметтерді ұсыну

Ескертпе: *Көрсетілген қызмет түрлерін жүзеге асыратын жерлерде төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлем карточкаларын қабылдауға арналған жабдық (қондырғы) орнатуды қамтамасыз етуге, сондай-ақ төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдау: 1) жалпыға ортақ пайдаланылатын телекоммуникация желісі жоқ жерлердегі дара кəсіпкерлер мен заңды тұлғаларға қатысты; 2) Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сəйкес 2014 жылғы 1 қаңтарға дейін арнаулы салық режимі қолданылатын дара кəсіпкерлер мен заңды тұлғаларға қатысты қолданылмайды. **Өздері өндіретін ауылшаруашылығы өнімдерін, өздері өндіретін акваөсіру (балықшылық) өнімдерін, далаға шығарылатын сату сөрелері, автодүкендер, шатырлар, киоскілер, контейнерлер жəне сауда базарларының аумағында арқылы қызметін жүзеге асыратын көтерме жəне бөлшек сауданы қоспағанда.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы №1346

Астана, Үкімет Үйі

6. Құрылыс материалдары жəне құрылыс өнеркəсiбi саласы бойынша электр энергиясының, жылу энергиясы мен отынның жұмсалатын нормативтiк шығысы Электр энергиясының өнiм бiрлiгiне жұмсалатын шығыс нормативтерi 1980 жылға дейiнгi кəсiпорындарда жобаланған жəне орнатылған жабдықтарға енгiзiлетiн нормативтер

20__ ж. «___»________ Сататын ұйымның мөртабаны ___________________________ (жауапты адамның қолы)

Берілген күннен бастап 12 ай Ішінде жарамды

Жеке күзет қызметтерінің қызметі

(Соңы. басы өткен 834-839-нөмірлерде)

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2012 жылғы 21 желтоқсандағы №1655 қаулысымен бекітілген

Берілген күннен бастап 12 ай ішінде жарамды

Құмар ойындарын жəне бəс тігуді ұйымдастыру жөніндегі қызмет

Энергия тұтынудың нормативтерін бекіту жəне «Энергия тұтыну нормативтерін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 26 қаңтардағы № 50 қаулысының күші жойылды деп тану туралы

Дайындаушы Зауыттың атауы

Шығарылған жылы

нөмірі

калибрі

Қару түрі (əскери Немесе оқу) жүйесі

Дайындаушы Зауыттың атауы

нөмірі

калибрі

Қару түрі (əскери Немесе оқу) жүйесі

_________________________ (қару мен оның патрондарының əрбір бірлігінің _________________________ саны, түрі, калибрі) _________________________ _________________________ _________________________ сатып алуға берілді. Берілген күннен бастап 12 ай ішінде жарамды М.О. Бастық___________________ (Тегі, _________________________ аты-жөні, қолы) Ескертпе. Лицензия берген ішкі істер органында қалады

Фитнес, спорттық клубтар, дискотекалар қызметі

2012 жылғы 24 қазан

Қазақстан Республикасы ІІМ __________________________ (ішкі істер органының атауы) 20__ж.»__»_______ Лицензияның №___________ _________________________ (заңды тұлғаның, филиалдың, өкілдіктің _________________________ толық атауы, дара кəсіпкердің Т.А.Ə., _________________________ олардың заңды мекенжайы) _________________________ (Т.А.Ə., жеке куəлігінің немесе төлқұжатының сериясы, _________________________ нөмірі, кім жəне қашан берді) ___________ дербес жауапкершілігімен

(қару мен оның патрондарының əрбір бірлігінің _________________________ _________________________ (қару мен оның саны, түрі, калибрі) патрондарының əрбір _________________________ бірлігінің _________________________ _________________________ _________________________ сатып алуға саны, түрі, калибрі) берілді. _________________________ Берілген күннен _________________________ бастап 12 ай _________________________ сатып ішінде жарамды алуға берілді. М.О. Берілген күннен Бастық___________________ бастап 12 ай ішінде жарамды (Тегі, М.О. _________________________ Бастық___________________ аты-жөні, қолы) (Тегі, _________________________ аты-жөні, Ескертпе. Сататын ұйымда қалады. Қару сатып алған кезде оның атауы мен саны қолы) сататын ұйым лицензия телнұсқасының Ескертпе. Сатып алушының қолында екінші жағына қалады. Қару сатып алған кезде оның атауы мен санын сататын ұйым қаруды толтырады тіркеу үшін ішкі істер органдарына ұсынылатын лицензия телнұсқасының екінші жағына толтырады.

Шығарылған жылы

Қазақстан Республикасы ІІМ _________________________ (ішкі істер органының атауы) 20__ж. «__»_______ №___________ лицензияның түбіртегі __________________________ (заңды тұлғаның, филиалдың, өкілдіктің ___________________ толық атауы, дара кəсіпкердің Т.А.Ə., ___________________ олардың заңды мекенжайы) _________________________ (Т.А.Ə., жеке куəлігінің немесе төлқұжатының сериясы, _________________________ нөмірі, кім жəне қашан берді) ___________ дербес жауапкершілігімен

Астана, Үкімет Үйі

Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыру кезінде дара кəсіпкерлер немесе заңды тұлғалар өз қызметін жүзеге асыратын жерлерде төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдауға арналған жабдық (қондырғы) орнатуды қамтамасыз етуге, сондай-ақ төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдауға міндетті жекелеген қызмет түрлерін бекіту туралы «Ақша төлемі мен аударымы туралы» 1998 жылғы 29 маусымдағы Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабына сəйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді: 1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыру кезінде дара кəсіпкерлер немесе занды тұлғалар өз қызметін жүзеге асыратын жерлерде төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдауға арналған жабдық (қондырғы) орнатуды қамтамасыз етуге, сондай-ақ төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдауға міндетті жекелеген қызмет түрлері бекітілсін. 2. Мыналардың күші жойылды деп танылсын: 1) «Қазақстан Республикасының аумағында сауда операцияларын жүзеге асыру (қызметтер көрсету) кезінде төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдер қабылдауға міндетті сауда (қызмет көрсету) ұйымдарының санаттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004

Өнеркəсiп саласының, өндiрiстiң, цехтың, бөлiмшенiң Өнiмнiң өлшем Электр энергиясының өнiм бiрлiгiне жəне өнiм түрiнiң атауы бiрлiгi жұмсалатын шығысы, кВт-сағ. 1 2 3 Құрылыс материалдары өнеркəсiбi Цементтi өндiру: цемент: тұтастай сала бойынша т. 90-111 жеке кəсiпорындар бойынша т. 40,6-250 Жеке маркалар өндiру əдiсi жəне отынның түрi бойынша цемент: Портландцемент, қожпортландцемент: өндiру əдiсi: отын кезiнде ылғалдану: газ т. 70-99 көмiр т. 93-115 мазут т. 90-120 отын кезiнде құрғақ: газ т. 115-118 пуццоландық көмiр т. 108 тампонажды цемент отын кезiнде ылғалдану: газ т. 71-89 көмiр т. 115-127 глиноземдiк цемент т. 1500 Кiрпiш, шифердi өндiру Тұтастай сала бойынша қызыл кiрпiш 1000 дана жарамды 71 Тұтастай сала бойынша силикат кiрпiш 1000 дана жарамды 30 Шифер: сала бойынша орташа 1000 шартты 40-58,7 тақтайша Шыныны өндiру Табақты шыны: сала бойынша орташа т. 56-79 жеке кəсiпорындар бойынша т. 52-69,8 Жылтырлаған шыны: сала бойынша орташа м2 25,4 жеке кəсiпорындар бойынша м2 16,1-38,4 Əртүрлi өнiмдер (орташа) Шыныталшық т. 350-400 Минералды мақта т. 63,8 3 Минералды тығын м 64,7 Киiз т. 500 Керiш (тарту жəне күйдiру) т. 18-32 Əк (күйдiру) т. дек.34 Асбест т. 350-400 Асбесттiк құбырлар (200 мм шартты диаметрге қайта шартты шақ. 1729,4 есептеу) Асбоқабық м3 103-112 Асбоцементтiк тақтайшалар м3 37-40 Совелит тақтайшасы м3 84-120 Қатты тақтайша м3 60-88 Жартылай қатты тақтайша м3 60-76 Жұмсақ шатыр м3 194-210 Кiрпiш: қызыл құрғақ нығыздалған 1000 дана жылдық 58-128 силикатты 1000 дана жылдық 22-42 қожды 1000 дана 18-22 диатомидті м3 16-21 3 трепельдi м 34-40 Қышқылтөзiмдi бұйымдар т. 80,6 Құрылыс фаянсы т. 316,2 Қаптайтын тақталар жəне блоктар м2 19,9 Қаптайтын глазирленген тақтайша м2 8,4 Метлах тақтайшасы м2 2,3 Шамот бұйымдары т. 70 Династ бұйымдары т. 65 Магнезиттi бұйымдар т. 70 Фарфор т. 250-600 Ағаш құрылыс бөлшектерi м3 50-65 Синтетикалық шайырдан төсем м3 8-8,5 Құрылыс өнеркəсiбi Темiрбетон конструкциялар жəне бұйымдарды өндiру Темiрбетон конструкциялар жəне бұйымдар: тұтастай сала бойынша м3 22-44 жеке кəсiпорындар бойынша: механикаландырылған зауыттар: жылына - 15 мың м3 м3 26-29 жылына - 20 мың м3 м3 56-62 жылына – 40 мың м 3 өнiмдiлiгiмен м3 110 полигондар жəне аз механикаландырылған зауыттар м3 14-18 Жеңiл керамзиттен темiрбетон бұйымдар (зауыттарда м3 31 жылына 120 мың м3 өнiмдiлiгiмен) Гидротехникалық ғимараттардың блоктары үшiн т. 45-60 шегелденген конструкциялар (арматуралық зауыттары) Шегелденген көбiкбетон тақтасы (буландырумен) м3 16-19 Құрылыс монтаждау жұмыстары (орташа) Бетонды жəне ерiтiндiнi өндiру: Жылжымалы бетон араластырғыштарда м3 3,9-4,3 Автоматтандырылған бетон зауыттарында м3 9-12,6 Кеуекбетондарды өндiру м3 32 Буландырумен көбiкбетонды өндiру м3 14-16 Струнобетондық арқалықты өндiру м3 19-21 Гидроқұрылыстардың блоктарына бетон төсеу, электрлiк м3 2,5-10 жылыту енедi Қожблокты өндiру шартты кiрпiштiң 16-18,5 1000 данасы Əктi өндiру (күйдiру, ұнтақтау, сақтау) т. 94 Құрылыс керiшiн өндiру (тарту, тасымалдау, сусыздану, т. 55 ұнтақтау, кептiру, қаптап тастау) Керiш бұйымдарын өндiру (жасанды кептiрумен) м3 9-14 Жергiлiктi тұтқырғыш амалдарын өндiру т. 38-40 Арматураны өндiру т. 21-24 Даналы арматураларды дайындау т. 16 Штамптарды əзiрлеу т. 25-30 Металл конструкцияларының монтажы (дəнекерлеу, кесу, т. 11-12 ию жəне шегелеу енедi) Ғимараттар блоктарында шегелденген конструкцияларды т. 17-24 монтаждау Кесек тасты өндiру м3 4,2-5 Карьерлiк эксковаторлармен құм жəне малтатасты өндiру м3 3,8-6,3 Қиыршықтасты өндiру: тасты өндiрумен м3 7,9-9,2 тасты уатқыш зауыттарда м3 2,9 Толтырғыштарды əзiрлеу: шекелi уатқышта тасты уақтау (жүктеушi саңылаудың өнiмнiң м3 0,8-2 400-1500 м ұзындығы кезiнде) балғалы уатқышта тасты уақтау 1,8 цилиндрлi малтатасжуғыштарда малтатасты шаю 0,1-0,25 иiрлiк құм жуғыштарда құмды шаю 0,3 Топырақтардың санаттары үшiн жүзетiн жер снарядтардың гидромониторларымен құрылыс материалдарын өндiру үшiн ашылатын жұмыстарды гидромеханикаландыру: II м3 3 III м3 3,6 IV м3 6 V м3 8 Соққы-арқанды бұрғылау станоктар қума м 3-6 Құрылыс мұқтажы үшiн жылжымалы ауа м3 0,11 компрессорлар Оттегi станциясы 5-9 м 3 /сағ. өнiмдiлiгiмен м3 6,5 Бетон сорғылары м3 1,21 Бетонды вакуумдеу м3 0,04 Терең дiрiлдеткiштер м3 0,04-0,06 Дiрiлтұмсық м3 0,031-0,056 Ағашкесу м3 8,9-9,2 Басқа крандар түрлерi: Порталды-жебелі 10/7,5 тк жүк көтерiмдiлiгiмен машина ауысымы 310 Мұнаралық 25/10 тк жүк көтерiмдiлiгiмен машина ауысымы 240 Шынжыр табанды жүк көтерiмдiлiгiмен, тк: 10/2,6 машина ауысымы 47 15/3,5 машина ауысымы 75 20/4,3 машина ауысымы 118 25 машина ауысымы 234 Фундты электрмен жылыту (топырақтың температурасы м3 30 -15оС кезiнде) Бетон беттерiн электрмен жылыту м3 2,4 Қатып қалған құбырларды электрмен жылыту (кВт қуаты 100 м 100-15 кезiнде)

Өнiмнiң өлшем бiрлiгi 2

Электр энергиясының өнiм бiрлiгiне жұмсалатын шығысы, кВт-сағ. 3

м3 м3

55 165

м3 м3

3-5 4-9,0

үшiн (+10% дəлдiкпен) номограмма пайдалануға болады − (тiгiнен − жылудың үлестiк шығыны, Мкал/м, көлденеңінен − камераның толу коэффициентi).

1980 – 1990 жылдардан кейiн орнатылған жабдықтарға енгiзiлетiн нормативтер

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 29 желтоқсандағы №1743 қаулысымен бекітілген

Лицензиат ___________________________________________________________ (заңды тұлғаның толық атауы, орналасқан жері, бизнес-сəйкестендіру нөмірі/ _____________________________________________________________________ жеке тұлғаның толық тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), жеке сəйкестендіру нөмірі ) _____________________________________________________________________ Лицензиар ___________________________________________________________ (лицензияға косымшаны берген органның толық атауы) _____________________________________________________________________ Басшы (уəкiлеттi тұлға) ________________________________________________ (басшының (уəкiлеттi тұлғаның) Т.А.Ə.) Қолы ______________ (қағаз тасығыштағы косымшалар үшін)

Өнеркəсiп саласының, өндiрiстiң, цехтың, бөлiмшенiң жəне өнiм түрiнiң атауы 1 Кiрпiш қалауын электрмен жылыту: Бағандар, аралықтар Қос қисықтықтың жинағы Орташа 50 м тегеурiнде бөгеттi шаю кезiнде топырақ: құмды топырақтан сазды топырақтан

Өндiрiстiң атауы

Өнiм бiрлiгi

Электр энергиясының өнiм бiрлiгiне жұмсалатын шығысы, кВт-сағ. 3

Өндiру: Портландцементтi: ылғандану əдiсiмен құрғату əдiсiмен қожпортландцементтi терезе шынысы бөтелке шынысы кiрпiштi: қызылды силикатты шифердi əктi күйдiру шамот бұйымдары динас бұйымдары магнезий бұйымдары қышқылтөзiмдi бұйымдар фарфорды фаянсты орталық үйiрту бетонды дiрiлбетонды кесiлмелi ағаш материалды құрылыс ағаш бөлшектердi шыныталшығын асбестi керiш киiздi минералды мақтаны тасты, құмды өндiру Темiрбетон бұйымдар жəне құрылымдар Цемент Шыны табағы Қызыл кiрпiш Силикат кiрпiшi Шифер Кесiлмелi ағаш материалды Ағаш талшықты тақта Ағаш жаңқалы тақта Керiш Асбоцементтi құбыр

т. т. т. т. т.

105-110 135 75-95 55-80 70-100

1000 дана 1000 дана 1000 тақтайшасы т. əк т. шартты бiрл. т. шартты бiрл. т. шартты бiрл. т. шартты бiрл. т. шартты бiрл. т. шартты бiрл. м3 м3 м3 шартты бiрл. м3 шартты бiрл. т. т. т. т. м3 м3 м3 т. т. мың дана мың дана шартты тақта м3 м3 м3 т. шақ. (шарт. диам.)

60-80 30 40-60 10-20 70 65 70 175 250-600 300-900 80 80 15-20 50-65 350-400 350-400 18-32 500 65 3-5 25-35 90-130 70-100 70-80 30-60 40-60 20-25 1,5-2,5 60-120 20-70 1400-1700

Ауыр бетон бұйымдары: 1 – фермалар; 2 – бағаналар, аралықтар; 3 – iргетастар; 4 – қуыстық төсем; 5 – тұтас тақталар; 6 – бұйымның ПƏК; 7 – қырлы тақталар 7. Жеңiл жəне тоқыма өнеркəсiбi бойынша электр энергиясының жұмсалатын нормативтiк шығысы 1980 жылға дейiнгi өнеркəсiптерде жобаланған жəне орнатылған жабдықтарға енгiзiлетiн нормативтер Өнеркəсiп саласының, өндiрiстiң, цехтың, бөлiмшенiң Өнiмнiң өлшем жəне өнiм түрiнiң атауы бiрлiгi 1 Мақта-мата өндiрiсi а) Мақта-мата жiптерiн есу Мақта-мата жiптерiн ширату: сала бойынша орташа алғанда б) Мақта-мата иiру Мақта-мата иiрiм жiбi: сала бойынша орташа алғанда в) Мақта-мата маталарын өндiру Мақта-мата маталарын: сала бойынша орташа алғанда

Отын жəне жылу энергиясының өнiм бiрлiгiне жұмсалатын нормативтік шығысы Құрылыс материалдары өнеркəсiбi Өнiмнiң түрi

Өнiмнiң өлшем бiрлiгi

1 Кiрпiш керамикалық Темiрбетон бұйымдар жəне құрылымдар Əк-құрылысқа Керамикалық дренаждық құбырлар Шыны табағы Шыны бұйымы Минералдық мақта жəне одан жасалған бұйымдар Жұмсақ жабын материалдар Керамикалық тақтайшасы: Қаптайтын Қасбеттiк Едендiк Керамикалық канализация құбырлары Силикатты кiрпiш Керамзит Перлит Кесiлмелi материалдар Линолиум Жұмсақ жабын Шифер

2 шартты кiрпiштiң мың данасы м3 т. шақ. (шарт. диам.) т. т. м3

Отын (кгш.о.)/ (өн.бiрл.) 3 248,9 191,9 541,1 499,9 746,6 34,9

Жылу энергиясы Мкал/(өнiм бiрл.) 4 461 101,7

мың м2

687,5

м2 м2 м2 т. шартты кiрпiштiң мың данасы м3 м3 м3 мың м2 м2 шартты тақтайшаның мың данасы

7,9 10,6 8,3 275,3

421,2 38,2 351 506 7600 723 267

85,3 182 -

Құрғақ əдiсiмен өндiру бойынша портландцементтiк клинкердi күйдiруге арналған пеш агрегаттары (ЭӨКК 5867-87 б.) Көрсеткiштердiң атауы

500

1 Пеш агрегаты үшiн, артық емес, отынның шығыс нормативi, МДж/т: А Б В Г Пеш агрегаты үшiн, көп емес, отынның шығын нормативi, кВт-сағ./т А Б В Г

Пеш агрегатының белгiленген өнiмдiлiгi, т/сағ. 800 1000 1500 2000 2500

3000 жəне жоғары 8

3980 -

3770 -

3560 3600 3560 2550

3480 3560 3520 3480

34,3 3480 3480 3430

3390 3430 3430 3390

3350 3390 3390 3350

28 -

26,5 26,5 26 27,5

26 26 25,5 27

25,5 25,5 25,5 26,5

25 25 25 26

24,5 24,5 24,5 25,5

Санитарлық-техникалық бұйымдарды күйдiруге арналған тоннельдi пештер (ЭОКК 5154-85 б.) Көрсеткiштердiң атауы

Пештiң үлестiк өнiмдiлiгi (q), кг/(м 3 *сағ.) 10 12 14 3 4 5

8 2

1 Отынның шығыс нормативi МДж/кг, t жұм = 1200 o C t жұм = 1300 o С кезiнде

4,9-3,1 5,4-3,5

4,2-2,7 4,8-3,1

3,9-2,4 4,3-2,7

3,5-2,2 4-2,5

16 6 3,3-2,1 3,7-2,3

Керамикалық тақтайшаларды күйдiруге арналған тоннельдiк пештер (МЕСТ 58529-90) Көрсеткiштердiң атауы 1 Отынның шығыс нормативi МДж/кг Бiрiншi күйдiру t жұм = 1150 о С кезiнде Екiншi (жыртырлы) күйдiру t жұм = 1100 o С кезiнде

Пештiң үлестiк өнiмдiлiгi, кг/(м3 *сағ.) 14 18 20 24 28 3 4 5 6 7

10 2

4,82-3,55 3,98-2,93 3,5-2,51

3-2,31

30 8

2,81-2,07 2,73-2,01

2,72-2

Балшық кiрпiш күйдiруге арналған тоннельдiк пештер (ЭОКК 317-85 б.) Көрсеткiштердiң атауы

5-10 2

1 Отынның шығыс нормативi МДж/кг: табиғи газ, мазут қатты отын

1,2 1,38

Пештiң өнiмдiлiгi, млн. дана/жылына 10-20 20-30 3 4 1,16 1,34

1,13 1,3

30 5 11,1 1,26

Темiр бетон элементтерiн жылумен өңдеуге арналған тұрақты əсер камерасы (ЭОКК 6370-88 б.) Қалыпты металдың үлестiк массасы, т/ м3

Жылу энергиясының нормативтiк шығысы МДж/м3 пайдалы көлемдi толтыру кезiндегi коэффициентiнiң мəнi Kzk* 0,08 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 1 2 3 4 5 6 7 Еден үстiлiк камералар 2 795 670 523 440 372 325 3 813 712 565 481 425 380 4 858 733 586 502 455 420 5 900 775 628 544 500 450 Iшiнара тереңдетiлген камералар Kzl 2 565 481 398 356 330 319 3 586 523 419 377 356 330 4 628 544 461 419 385 364 5 670 536 481 461 419 395 Толық тереңдетiлген камералар Kzn 2 356 398 419 293 251 230 220 3 461 314 293 275 265 4 314 356 377 356 335 326 314 5 419 377 256 344 335 * Камераның пайдалы көлемiн толтыру коэффициентi (Kzk) мына формула бойынша анықталады Kzk = Vв/Vk, Vв - бетонның көлемi, м3 ; Vk - камераның iшкi көлемi, м3.

Темiр бетон элементiнiң жылуымен өңдеу үшiн тоннельдiк камералар (ЭОКК 6369-88 б.) Қалыпты пiшiнді металдың үлестiк массасы, т/м3 2 3 4 5

Жылу энергиясының нормативтiк шығысы МДж/м3 пайдалы көлемдi толтыру кезiндегi коэффициентiнiң Kzk* 0,08 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 2 3 4 5 6 7 628 544 440 377 322 290 670 586 461 398 350 320 712 628 502 440 383 352 733 649 544 481 422 388

* Камераның пайдалы көлемiн толтыру коэффициентi ( Kzk) мына формула бойынша анықталады Kzk = Vв/Vk, Vв - бетонның көлемi, м3 ; Vk - камераның iшкi көлемi, м3

Темiр бетон элементтердi жылумен өңдеу үшiн термоқалып (ЭОКК 6371-88 б.) Термоқалыптың сыртқы бетiнiң жылу оқшауламасы 1 50 кем 70 90

2 2 314 300 293

Жылу энергиясының нормативтiк шығысы МДж/м3 термоқалыптың коэффициентiнiң мəнi кезiнде, Kzk* 4 6 8 10 12 14 16 20 3 4 5 6 7 8 9 10 440 525 605 670 732 810 895 1050 372 415 466 523 570 612 650 715 323 345 370 395 420 450 470 485

25 11 1300 780 518

* Термоқалыптың коэффициентi (Kt) мына формула бойынша анықталады Kt =2Ft/Vв, Ft - қалыптың сыртқы бетi (оның габаритi бойынша анықталған), м2 Жылу-ылғалды өңдеу агрегаттар түрлерi 1

I. Шұңқырлы камералар II. Қуысты камералар III. Тiк камералар: А - жылытылмаған қоршаулармен Б - жылытылған қоршаулармен IV. Термоқалыптар V. Кассеталық қондырғылар: СМЖ-3302 СМЖ-3322 СМЖ-253 СМЖ-3312 2560-01/14 2560-01/7 2704/08 2704/10

Жылу энергиясының үлестiк шығысы W, мың ккал/м3, артық емес 2 185 150 100 70 110 90 185 90 80 195 105 90 110

Бетонның 1 м3 жəне темiрбетон бұйымдарын стандарттық жағдайда өндiруiне жылу энергиясының нормативтiк шығыны 11-кестеде көрсетiлгендей, үлестiк шығыстарға сəйкес келуі тиiс. Құрама темiрбетон бұйымдарын өндiруге жылу энергиясының шығысы нормативтеріне негiзгi технологиялық процесс − бұйымдарды буландыру жəне қосалқы процесс − толтырғыштардың еруі мен қыздыруы жылу энергиясы шығыстары енедi жəне белгiлi пайдалану жағдайлары кезiнде есептелген, оған мыналар жатады: буландыру камерасының пайдалы көлемiн толтыру коэффициентi (К3), камераның тереңдеу модулi (Кr), камераның жер үстi модулi (Ку), бетонның 1 м3 келетiн металдың массасы (qм), термоқалыптың жердiң үстiңгi беттегi модулi (Кт), термоқалыптың жылытылған бетiнiң үлесi (f). Құрама темiр-бетон бұйымдарын өндіруге жылу энергиясының шығысы нормативтерi мына коэффициенттер мəндерiнде белгiленген: шұңқырлы камералар үшiн: Кr=0,6; К3 =0,1; Ку=0,6 ; qм=4; қуысты камералар үшiн: Кr=0,0; К3=0,1; Ку=1,25; qм=4; тiк камералар үшiн: К3=0,1; Ку=0,8; qм-4; термоқалыптар үшiн: Кт=10; f=70%; qм= 4. Жылу энергиясы шығысының агрегатты нормативтері аязға төзімділік жəне беріктік бойынша жоғары талаптар қойылатын жауапты темiр-бетон бұйымдары мен конструкцияларды (көпiрлi конструкциялар, гидротехникалық құрылыстар конструкциялары жəне т.б.) жылу ылғалды өңдеу кезiнде, сондай-ақ солтүстiктік əдіспен жасалған конструкцияларға шұңқырлы камераның жылулық балансын есептеу негiзiнде анықталуы қажет. Өнеркəсiптiк жəне азаматтық құрылыстар үшiн ауыр бетон конструкцияларын өндiру кезiнде ауыр бетонды қоршаулары бар шұңқырлы камералардың үлестік агрегаттық жылу тұтынуды бағалау

г) Маталарды əрлеу жəне бояу Мата: сала бойынша орташа алғанда Жүн маталарын өндiру Жүн маталарын: сала бойынша орташа алғанда Жiбек өндiрiсi Жiбек маталар: сала бойынша орташа алғанда Маталық емес материалдар өңдiру Сала бойынша орташа алғанда Корд өңдiрiсi а) Корд иiру Кордтық иiрiмжiп: сала бойынша орташа алғанда б) Кордтық жiп есу в) Кордтық маталар өңдiрiсi Талшық: сала бойынша орташа алғанда Вискозалық штапель: сала бойынша орташа алғанда Қалдықтардан құралған штапель Вискозалық корд : сала бойынша орташа алғанда Вискозалық жiбек: сала бойынша орташа алғанда Капрон жiбек сала бойынша орташа алғанда Ацетатты жiбек орташа Триацетатты жiбек орташа Хлорлы жiбек орташа Мақта талшығын өндiру Мақта талшығы: сала бойынша орташа алғанда

Электр энергиясының өнiмi бiрлiгiне жұмсалатын шығысы, кВт-сағ.

Тонна-нөмір

39,4

Тонна-нөмір

48,8

Миллион жіп тізбегі

74,5

365,6

3206,5

1000 м

150-500

1000 м

300

Тонна-нөмір

46,5

Жасанды жəне синтетикалық талшықтар өндiрiсi

Терi жəне резеңке аяқ киiм өндiру Терi жəне резеңке аяқ киiм: сала бойынша орташа алғанда Оның iшiнде аяқ киiм түрлерi терiден тiгiлген аяқ киiм резеңке жапсырма аяқ киiм Жұмсақ аяқ киiм Былғары өндiру Қатқыл терi: сала бойынша орташа алғанда Хром орташа алғанда

т.

5282

т. т.

1993,4 1100

т.

5540

т.

8775,2

т. т. т. т.

14187 5922,5 10106,3 1997,1

т. Аяқ киiм, былғары жəне терi өнеркəсiбi

145,5

1000 жұп

543,6

1000 жұп 1000 жұп 1000 жұп

412-583 872-1289 700-800

т. мың. дм2

312-660 18,5

т. т.

556 154

т. т.

207 490

Резеңке өндiрiсi Резеңке орташа Ұлтандық шикi резеңке орташа Терi өндiрiсi Иленген қой терiсi орташа Түктi қой терiсi, тықырлай иленген, орташа

1980 – 1990 жылдардан кейiн орнатылған жабдықтарға енгiзiлетiн нормативтер Өнiм түрi 1 Мақтадан жасалған маталар Жүн маталар Жiбек маталар Зығыр талшығы Иiрiмжiп Мақта Жiп Аяқ киiм Жасанды терi Мақта-мата өндiрiсi: иiру тоқу əрлеу Корд өндiрiсi: иiру тоқу есу Жүн өндiрiсi: иiру тоқу Жiбек өндiрiсi: иiру тоқу есу Мақтаны бояу Жiбек бояу Өндiру: мақта жүн маталар кiлем жiп Иiру фабрикалары (цехтары) Тоқу фабрикалары (цехтары) Шыт нығыздайтын фабрикалар Мақта-мата комбинаттары Қатқыл шұға өндiрiсi Жұқа шұға өндiрiсi Вискоза Қаптық маталар Техникалық маталар Брезент Iш киiмдiк мата Аяқ киiм өндiрiсi: терi (былғары) резеңке жапсырылған резеңке Қатты терi Күдерi Жұмсақ терi Клеенка Киiз байпақ Шұлық бұйымдары Қалпақтар Сырт киiмдiк трикотаж Iш киiмдiк трикотаж Шыны бұйымдар

Өнiмнiң өлшем бiрлiгi

Электр энергиясы (кВт-сағ)/(өнiм бiрлiгi)

2 м2 м2 м2 т. т. т. мың орам мың. жұп мың. м2

3 600-1300 1500-2600 600-1400 450-550 70-120 150-160 120-130 500-800 450-470

т. иiрiмжiп т. мата т. мата

40-50 40-70 130-300

т. иiрiмжiп т. мата т. жiп

40-50 180-200 500-700

т. иiрiмжiп т. мата

170 140

т. иiрiмжiп т. мата т. жiп т. мата т. мата

6 0,15-0,5 3 270 300

т. 1000 м2 мың орам т. өнiм т. өнiм т. өнiм т. өнiм т. шұға т. шұға т. мата 1000 м2 мата 1000 м2 мата 1000 м2 мата 1000 м2 мата

250 2400-3400 980-1000 25 80 1200,0 400-500 3200-3500 2000 2500 5500-6000 450 750 1000 1200

1000 жұп 1000 жұп 1000 жұп т. жапырақ 1000 дм2 жапырақ т. жапырақ т 1000 жұп 1000 жұп 1000 дана 1000 дана 1000 дана т. бұйым

400-580 600-700 900-1300 300-650 10 1150 100 1600 600 50 200 120 200

8. Тамақ жəне ет-сүт өнеркəсiбi саласы бойынша электр энергиясының нормативтiк шығысы 1980 жылға дейiн кəсiпорындарда жобаланған жəне орнатылған жабдықтарға енгiзiлетiн нормативтер Өнеркəсiп саласының, өндiрiстiң, цехтың, бөлiмшенiң жəне Өнiмнiң өлшем өнiм түрiнiң атауы бiрлiгi 1 2 Тамақ өнеркəсiбi Ұн жəне жарма өндiрiсi Ұн жəне жарма (барлық сорттар): сала бойынша орташа т. Соның iшiнде: Жапсырма қара бидай ұны т. Жапсырма бидай ұны т. Сортты ұн т. Ақталған тары т. Қарақұмық жармасы (өзек жəне жармасыз) т. Сұлы жармасы т. Арпа жармасы (№15) т. Күрiш жармасы т. Асбұршақ жармасы т. полтавалық жарма т. Жүгерi жармасы (№1-5) т. Құрама жем (орташа) т. Макарон бұйымдарын өндіру Макарон бұйымдары: сала бойынша орташа т. Жеке технологиялық процестер бойынша: Иiрлiк қамыр илегiштерде ұнды ылғалдандыру т. ұнға Қамырды илеу жəне жаншу т. қамырға Ылғал бұйымдарды илегiштен қалыпқа дейiн қамырды толық т. қамырға өндеу Иiрлiк сыққышта вермишельдi сығымдау т. қамырға Иiрлiк сыққышта макаронды сығымдау т. қамырға Жылытқышсыз кептiру желдеткiшi т. дайын өнiмiнiң Жылытқышпен кептiру желдеткiшi: лапша, вермишель т. дайын өнiмiнiң макарондар т. дайын өнiмiнiң Құм жəне шақпақ қанттың өндiрiсi Қанттың құмы: сала бойынша орташа ц өнделген қызылшаға Шақпақ қант: сала бойынша орташа ц Өсiмдiк майдың өндiрiсi Өсiмдiк май: сала бойынша орташа т. Күнбағыс майы орташа т. Мақта майы орташа т. Спирт өндiрiсi (сала бойынша орташа) Шикi спирт 1000 дал Ректификат спирт 1000 дал Гидролиздiк спирт 1000 дал Ерiткiш 1000 дал Құрғақ барда 1000 дал Арақ жəне арақ бұйымдары 1000 дал Көмiр қышқылы 1000 дал Ашытқы 1000 дал Балық өнеркəсiбi (сала бойынша орташа) Ыстық ысталған балық 1000 дал Балық консервалары 1000 шартты банкi Медициналық май ц

(Жалғасы бар).

Электр энергиясы өнiмi бiрлiгiне жұмсалатын шығысы, кВт-сағ. 3

34-51 24 22,6 59,1 24,6-35 29,9 56 144 56,5 34,4 125 135 10-25 100 1-1,5 2-4 15-20 17,8-24,2 33,7 14-22 30-48 100-ге дейiн 3,0 5,6 173,9 146 134 1,2 0,131 7000-14000 445 234 0,136 192 657,3 35,7 18-22,6 11,4

www.egemen.kz

4 қаңтар 2013 жыл

 Білім. Білік. Бағдарлама Тəу етер тəуелсіздігімізді алып, мемлекетіміздің іргетасын бекіту жолындағы ерекше ұмтылыс басталған тұста Президент Нұрсұлтан Назарбаев Отанымыздың күні ертең тірегі де тіреуі болатын кадр дайындау үшін арнайы «Болашақ» халықаралық бағдарламасын қабылдағаны мəлім. Содан бері де 20 жылдай уақыт өтіпті. Біз осыған орай Білім жəне ғылым министрлігі «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚ президенті Саясат НҰРБЕК мырзаны əңгімеге тартқан едік.

 Айтайын дегенім... ісінде ұйымдармен үш жақты келісімге отыру, бітіріп келген жас маманның кəсіби көрсеткіштерін ескеріп, жаңа жұмыс орындарын жасақтау алдыңғы кезекке шықты. 2012 жылдан бастап бірінші рет педагогикалық, медициналық жəне инженерлік-техникалық мамандық иелерін шет елдерде тағылымдамадан өткізу жобасы іске қосылды. Өткен жылы 9 мыңнан аса стипендия тағайындалды.

«Болашаќ» баєдарламасы кемел келешекке жол ашты – Саясат Нұрбекұлы, Ел басының «Болашақ» ха лықаралық стипендиясы азат еліміздің кемел келешегіне деген алғашқы тарихи қадамдарының бірі еді. Жалпы, бағдарлама туралы таратып айта кетсеңіз, мұның оқырмандар үшін, əсіресе, жастарға берер тағылымы аз болмас еді. – Иə, 2013 жыл «Болашақ» үшін атаулы жыл екені рас. Бағдарлама аясында 6 мың стипендиат шетелде оқуын табысты аяқтап, елге оралды. Терең ой жіберіп қарасаңыз, «Болашақ» халықаралық стипендиясының атауы «келешек» деген сөздермен астасып жатыр. Аталған бағдарлама тағайындалған кез де Қазақстан енді ғана тə уелсіздігін жариялап, егеменді ел болып, əлемге мысқалдап таныла бастаған еді. Елбасының са лиқалы саясатының негізгі мақ саты, Қазақстанның саясиэкономикалық əлеуетін көтеретін білікті кадрлар дайындау болатын. Мұндай озық тəжірибені Қазақ елі ТМД-да бірінші болып енгізіп, бүгінде соның оң нəтижелерін көре бастады. Олай дейтін себебіміз, əлемнің алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындарынан білім алып келген жас мамандар Отанымызды өркендету жолында жемісті еңбек етуде. – «Болашақ» бағдарламасы кезең-кезеңмен жүзеге асырылды емес пе? – Сұрақ орынды қойылып отыр. Оны төрт кезеңге бөліп айтуға болады. Бірінші кезең, негізі қаланған сəттен бастап 2000 жылға дейінгі аралық. Осы кезеңде «Болашақ» халықаралық стипендиясын жүзеге асыратын нормативтік актілер дайындалды. 1994 мен 1997 жылдары əлемнің 13 елінде 700 стипендиат экономикалық, гуманитарлық жəне техникалық-инженерлік мамандықтар бойынша білім алды. Жасыратын несі бар, кейбір стипендиаттар мемлекет алдындағы борыштарын дұрыс орындай алмай жатты. Осындай олқылықтарды есепке ала отырып, 1997 жылы Президенттің «Болашақ» стипендиясын беру тəртібінің жаңа ережесі жасалды. Ережеде талапкерлерді білім-білігіне қарай таңдау жəне

олар курсты толық аяқтағаннан кейін Отанымыздың мемлекеттік органдарында жұмысқа орналастыру мəселелері қамтылды. Бұған қоса жастардың өркениетті елдердің жоғары оқу орындарында мемлекет есебінен тегін оқуына мүмкіндік туды. Екінші кезең, 20002004 жылдар, бұл тұста бағдарлама мемлекеттің басым бағыттарына негізделді. 1997 жылы Қазақстанның 2030 жылға дейінгі жəне 2003-2015 жыл дардағы индустриялық-инновациялық даму стратегиялары бекітілді. Осыған байланысты «Болашақ» бағдарламасының түлектері докторантура бойынша білім ала бастады. Бұл жерде инженерлік-техникалық мамандықтарға басымдылық берілгенін айта кетсем деймін. Аталған мамандықтар бойынша талапкерлерді іріктеуде олардың шет тілдерін еркін білу міндеттері алынып тасталды. 1994 мен 2004 жылдар аралығында «Болашақ» бағдарламасы аясында əлемнің 13 елінде 785 түлек оқыды. Өз кезегінде стипендия кəсіби өсу мен жетістіктерге жетудің кілтіне айнала бастады. Үшінші кезең, 2005-2007 жылдары 3000 стипендиат əлем елдерінде білімдерін жалғастырды. 2005 жылы Елбасы өзінің халыққа жыл сайынғы Жол да уында үш мың қазақстандық талантты жасқа «Болашақ» стипендиясының берілгендігі жайында айтты. Осыған орай, шетелдерде мамандар даярлау бойынша республикалық комиссияның арнайы отырысында «Болашақ» халықаралық бағдарламасын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған нақты жоспары қабылданды. Төртінші кезең, бұл бағ дарламаны жүзеге асыруға арналды. Бакалавриат бағдарламасы бойынша мамандар əзірлеу тоқтатылды. Негізгі салмақ ма гис тратура жəне доктор PhD дайындауға түсті. «Болашақ» тү лек терін жұмыспен қамтудың бағдарламалық-мақсатты шаралары жүзеге асырылды. Түлектерді мемлекеттік органдарда, компаниялар мен жоғары оқу орындарында, денсаулық сақтау салаларында жұмысқа орналастыру

Хабарландыру «ҚазТрансОйл-Сервис»АҚ Астана қаласы, Қабанбай даңғылы, 19 мекенжайында орналасқан 300 орындық, жалпы көлемі 1040,2 ш.м. асхана өндірістік кешенін жəне ондағы орналасқан мүлкін, жəне жалпы көлемі 0,0314 га құрайтын жер учаске бөлігін (кадастрлық нөмірі 21-318-068-815) сату үшін Астана қаласы, Комсомол кенті, Баян сұлу көшесі, 1/1-үйде 2013 жылдың 15 қаңтарында сағат 15.00-де аукцион өткізеді. Бастапқы (старттық) бағасы 98 695 000 (тоқсан сегіз миллион алты жүз тоқсан бес мың) теңге. Ағылшын тəсілі бойынша сауда өткізу тəртібі Аукционшы активтің бастапқы (старттық) бағасын жəне бағаны бір қадам көтеруді хабарлайды. Саудаға қатысушылар нөмірді көтеру арқылы белгіленген қадамға бағаны көтереді жəне жоғары баға ұсынады. Аукционшы əрқашан саудаға қатысқан аукцион қатысушысын хабарлап отырады жəне жоғарылату үшін ұсыныс жасап бағаны бекітеді. Сауда ең жоғары ұсынылған бағаға дейін жүргізіледі. Сатылатын активке ең жоғары баға ұсынған қатысушыны аукционшы ретінде хабарлайды. Аукционшы активтің соңғы бағасын үш рет қайталайды жəне көтерілген басқа номірлер болмаған жағдайда балғаны соғумен аталған активтің сатылғаны туралы хабарлайды. Егер екі қатысушы активтің бастау бағасын (бастапқы) кем дегенде екі қадамға көтерсе актив бойынша сауда жасалды деп есептелінеді. Аукционның қатысушысы ретінде тіркелу үшін ұсыну қажет: 1) аукционға қатысуға өтініш; 2) төлқұжат немесе жеке тұлғаны куəландыратын құжат; 3) кепілді жарнаны төлегенін растайтын төлем құжаттың түпнұсқасы немесе көшірмесі; 4) өкілдің құзыретін куəландыратын құжат. 2) Заңды тұлғалар қосымша нотариалды куəландырылған жарғының көшірмесін ұсынады (енгізілген барлық өзгертулермен жəне қосымшалармен) статистикалық карточка жəне заңды тұлғаның тіркелгені туралы куəлік, ал акционерлік қоғамдар – акционерлер тізімінен көшірме. Шетелдік заңды тұлғалар қазақ, орыс тілдерінде аударылып, нотариалды бекітілген құжаттарын ұсынады. Кепілдеме бастапқы (старттық) құнының 5% көлемінде 4 934 750 (төрт миллион тоғыз жүз отыз төрт мың жеті жүз елу) теңге келесі банк атына жарна төленеді. «ҚазТрансОйл-Сервис» АҚ Заңды мекен-жайы: 010000, ҚР Астана қ., Ғабдуллин к-сі, 2-үй Тұрғылықты мекен-жайы: 010000, Астана қ.Комсомол кенті , Баян сұлу к-сі, 1/1 үй ЖСК KZ196010111000021527 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ БСК HSBKKZKX БСН 030 940 002 310 СТН 620 200 230 408, БеК 17. Төлемді тағайындау коды 171. Егер аукционның жеңімпазы келісімге қол қоюдан бас тартса кепілді жарна кері қайтарылмайды. Өтініштерді қабылдау орны жəне мерзімі: Астана қаласы, Комсомол кенті, Баян сұлу көшесі, 1/1-үй. Хабарландыру жарияланған күннен бастап өтініштерді қабылдау басталып жəне 2013 жылдың 15 қаңтарында сағат 12.00-де аяқталады. Объект жөнінде барлық шағымдар өтінішті тапсырған кезге дейін қабылданады. Объект туралы жəне аукционды өткізу жөнінде қосымша ақпараттарды мына телефон арқылы алуға болады: 8 (7172) 79 27 96.

Тағы бір нақтылай түсетін ақи қат, бағдарлама табысының нақты көрсеткіштерінің бірі – оның халықаралық деңгейде кең мойындалуы болып табылады. Бұған бір мысал келтірер болсам, Осылайша «Болашақ» моделі РФ Стратегиялық бастама агенттігі əзірлеген жас кəсіпқойларды əлем нің жетекші жоғары оқу орын дарында даярлайтын ресейлік «Молодые профессионалы» бағдарламасына негіз болды. Кепілдік қамтамасыз ету те тігі қытайлық Ұлттық зерттеу қорында зерделенуде. Сол секілді біздің тəжірибемізге Польша, Малайзия, Ресей, Қытай, Украина ерекше ден қойып отыр. – «Болашақ» бағдарламасы ең алдымен, тəуелсіз мемлекетімізде басқарудың тиімді тетігін білетін жастардың шоғырын қалыптастыру ниетінде қабылданғаны белгілі. Қазір сол мақсат толық орындалды деп айта аламыз ғой. – Əрине. Сол тəуелсіздік алған кезеңдегі ел өмірі қилы-қилы қи ындықтарға толы болды. Бір қоғамнан екінші дəуірге алмасып жатқан аласапыран уақытта Елбасының мұндай бағдарлама қабылдауы үлкен көрегендік еді. «Болашақ» бағдарламасы бір-екі жылда нəтижесін бере салатын оңай іс емес еді. Дегенмен, жүйелі түрде атқарылған істер мен дер кезінде жаңартылып отырған бағдарлама арқасында айтулы жетістіктерге қол жетті. Əлемнің үздік оқу орындарынан білім алып келген

стипендиаттар Елбасы ұсынған реформаларды экономикаға енгі зуде елеулі үлес қосып жүр. Пре зидентіміздің жастарға арналған осы бір бағдарламасына, жоғарыда да айттым, бірталай өзгерістер мен толықтырулар жасалды. Егер алғашқы жылдары университеттеріміздің тек гу манитарлық жəне экономика факультеттерін тəмамдаған студенттер «Болашақ» бағдар ламасымен шетелге жолдама алса, 2003-2015 жылдары техника мен ғылым саласына қажет мамандарға мəн беріліп, төрткүл дүниедегі ең таңдаулы жоғары оқу орындарына мықты таланттар жіберіле бастады. 2011 жылы медицина жəне инженер мамандығын таңдағандарға шетелде білім алу мүмкіндігі берілді. – Осы уақытқа дейін қанша болашақтықтар қанша өркениетті елдерде білім алып қайтты? – Бағдарламаның алғашқы жылдарынан бастасақ, бірінші он жылда 785 стипендиат əлемнің 13 елінде білімін жетілдірді. 20052007 жылдары 3000 стипендиатты оқыту мақсат-міндеті алға қойылды. Соның нəтижесінде бұл жылдары «Болашақ» стипендиясы 2 841 үміткерге əлемнің 32 мемлекетінде білім алуға мүмкіншілік берді. Соңғы жылдары тек стипендиаттар саны біршама өсті, бірақ талапкерлерді қабылдайтын оқу орындарының жағрафиясы ретке келтірілді. Оның бірінші себебі, білім сапасын арттыру, екіншісі мақсатты тапсырыс есебімен кəсіптік оқу орындарын іріктеу. Қазір біздің стипендиаттар АҚШ, Ұлыбритания, Германия, Ресей, Австралия, Австрия, Венгрия, Дания, Жаңа Зеландия, Жапония, Израиль, Испания, Италия, Канада, Қытай, Малайзия, Нидерланды, Норвегия, Оңтүстік Корея, Польша, Сингапур, Финляндия, Франция, Чехия, Швеция, Швейцария сынды елдердің ең үздік ЖОО-ларында білім алып, біліктілігін көтеріп, тəжірибе жинақтап жүр. – Саясат Нұрбекұлы, бүгінмен қатар, алдағы үмітін үкілеген ұлт өкілі ретінде «Болашақ» бағдарламасы бойынша атқарып жатқан жұмыстарыңыз, бағытбағдарларыңыз, келелі істеріңіз аз болмаса керек. Бұл туралы не айта аласыз? – Өткен жылғы Елбасы Жолдауында кемел келешегімізге айқын бағыт-бағдар беріліп отыр. Біз де сол құнды құжатта нақтыланған жұмыстарды басшылыққа алатын боламыз. Бағдарламаға заман ағымына қарай бірталай өзгерістер мен толықтырулар жа салғанын алда еске салдым. 2011-2012 жылдар шеңберінде мы надай шараларға ұйытқы болдық. Бірінші, стипендиаттарды іріктеу, даярлау жəне жұмысқа орналастырудың бағдарламалықмақсаттық əдісіне көшу жүзеге асырылды. 2011 жылдан бастап мамандарды даярлау ұлттық жəне салалық бағдарламаларға сəйкес келетін жəне тапсырыс берушілердің нақты кадрлық қажеттіліктерін есепке алатын мақ сат негізінде жүргізілуде.

ХАБАРЛАНДЫРУ

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Ветеринарлық бақылау жəне қадағалау комитетінің «Республикалық ветеринарлық зертхана» РМК бос лауазымдарға орналасуға конкурс жариялайды (бұдан əрі – ҚР АШМ ВБжҚК «РВЗ» РМК): ҚР АШМ ВБжҚК «РВЗ» РМК Қарағанды облыстық филиалының директоры ҚР АШМ ВБжҚК «РВЗ» РМК Солтүстік Қазақстан облыстық филиалының директоры Осы лауазымдарға орналасуға үміткерлер хабарландыру жарияланған күнінен бастап 5 күнтізбелік күн ішінде мына құжаттарды тапсырулары қажет: 1) конкурсқа қатысуға өтініш; 2) жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесі; 3) түйіндеме. Бос лауазымдарға орналасуға үміткерлерге мынадай біліктілік талаптары қойылады: 1) білімі – жоғары, ветеринарлық 2) мамандығы бойынша жұмыс өтілі кемінде 10 жыл 3) басшы жұмыстағы тəжірибесі кемінде 2 жыл 4) мемлекеттік тілді білуі міндетті Құжаттар мына мекен-жайда қабылданады: Астана қ., Дулатов к-сі, 187/2, байланыс телефоны: 8 (7172) 40-81-55, факс: 8 (7172) 40-80-99, 8 (7172) 40-81-43.

АО «Усть-Каменогорский арматурный завод» (ВКО, Усть-Каменогорск, п. Новая Гавань, 6) извещает своих акционеров об итогах голосования, проведенного на внеочередном общем собрании акционеров, состоявшемся 24 декабря 2012 года. По первому вопросу повестки дня: Итоги голосования: «За» - проголосовало 603 823 голосующих акций; «Против» - нет; «Воздержались» - нет. РЕШИЛИ: Утвердить Методику выкупа АО «Усть-Каменогорский арматурный завод» размещенных акций и порядок определения стоимости выкупаемых акций. По второму вопросу повестки дня: Итоги голосования: «За» - проголосовало 603 823 голосующих акций; «Против» - нет; «Воздержались» - нет. РЕШИЛИ: Оформить отдельным документом и утвердить Порядок распределения чистого дохода. По третьему вопросу повестки дня: Итоги голосования: «За» - проголосовало 603 823 голосующих акций; «Против» - нет; «Воздержались» - нет. РЕШИЛИ: Уменьшить Председателю Совета директоров с 1 января 2013 года вознаграждение за исполнение им своих должностных обязанностей. Оплату производить ежемесячно не позднее 15 числа месяца, следующего за расчетным.

«Əділ» АҚ, барлық мүдделі тұлғаларға 21.12.2012 ж. акционерлерінің жалпы жиналысы Директорлар кеңесінің «WaterGroup Company» ЖШС-пен ірі мəміле – мүлікті сату шарты жасалатыны туралы 12.12.2012 ж. шешімін бекіткені туралы хабардар етеді. В.Б.Гатциевке Қоғамды «WaterGroup Company» ЖШС-мен келіссөз жүргізу, барлық қажетті шарттарға қол қою жүктеледі. Шарт бойынша жалпы сома 1 591 033 000 теңгені құрайды. «Əділ» АҚ Директорлар кеңесі. «Adil» JSC, notifies all interested persons that 21.12.2012 shareholders’ meeting confirms Board of Directors’ 12.12.2012 dated decision regarding conclusion of large contract–Sale of Property Contract with «WaterGroup Company» LLP. Gatsiev V.B. is delegated to represent Company in negotiation «WaterGroup Company» LLP and to sign all necessary contracts. Total amount of the Contract is1 591 033 000 tenge. «Adil» JSC, Board of Directors.

Мақсаттық даярлау, мемлекеттік қызметшілерге, ғылыми-педагог қызметкерлерге, медицина жəне инженерлік-техникалық мамандыққа басымдық берілуде. Екінші, «Болашақ» бағдарламасы шеңберінде инженерлік-техникалық жəне медицина мамандары үшін тағылымдамалардың жаңа тəсілі енгізіліп отыр. Бұл «Білім туралы» заңға қосылған тиісті өзгерістерден кейін іске асты. Үшінші, ақпараттық жұмыс күшейтілді. Əкімдіктермен, өңірлік ірі жоғары оқу орындарымен байланыс артты. Алғаш рет жергілікті жерлерде құжаттар қабылдау ұйымдастырылды. Бұл шара аймақтардағы үміткерлердің тікелей конкурсқа қатысуын айтарлықтай жеңілдетті. Мəселен, өңірлерден конкурсқа талапкерлердің қатысуы 2010 жылы 39% болса, 2011 жылы 43%-ға, 2012 жылы 47%-ға артты. Төртінші, «Болашақ» стипендиясына конкурсқа қатысу үшін құжаттар қабылдау» рəсімі Мемлекеттік қызметтер тізіліміне енгізілді. 2012 жылғы тамызда өнеркəсіптік пайдалануға «Болашақ» көпфункциялы ақпараттық жүйесі мен «Студент шетелде» деректер базасы қосылды. Енді талапкерлер конкурсқа қатысуға құжаттарын Қазақстанның кез келген жерінен электронды үкімет порталы (egov.kz) арқылы тапсыруына мүмкіндік алды. Бесінші, кепілге ұсынылатын жылжымайтын мүлік құны бойынша талаптар қайта қаралды. Енді кепілге қолда бар барлық жылжымайтын мүлікті құнына қарамастан қабылдауға рұқсат берілді. Ауылда тұратын стипендиаттар бір кепілді ғана ұсына алады. Алтыншы, түлектерді жұмысқа орналастыру бойынша проблемалар толық шешілді. Ағымдағы кезеңде үш жақты шарт жасау ісі қолданысқа енді. Ол оң нəтижесін беруде. Өз қызметкерлерін оқуға жіберген ұйым шарттың бір тарабы болып, талапкердің жұмыс орнын сақтау бойынша міндеттемелер нақты бекітілді. Осылайша, бүгінгі күні стипендияны дамыту жоспарының бірінші кезеңі табысты орындалды деуге болады. Мемлекеттік қызметшілер, ғылыми-педагог, инженер жəне медицина кадрларын нақты даярлаудың теті гі қамтамасыз етілді. Яғни, индустриялық-инновациялық дамудың, білім мен денсаулық сақтаудың басым мемлекеттік бағдарламалары үшін қажет мамандар əзірленуде. Бұл шаралар «Болашақ» стипендиясын іске асырудың тиімділігін арттырды жəне елдің салалық экономикасына керек азаматтармен қамтамасыз етеді, кадрлар жүйесін қалыптастырады. Түйіп айтсам, «Болашақ» бағдарламасы Қазақстанда сапалы адами капиталды орнықтыру бойынша өз əлеуетін айтарлықтай нығайтты жəне Қазақстанның 2050 жылға дейінгі даму бағдарламасын іске асырудың маңызды тетігі болып табылады деп есептейміз. – Əңгімеңізге рахмет. Əңгімелескен Сүлеймен МƏМЕТ, «Егемен Қазақстан».

Астана қаласы, 13-магистраль, ВИП-қалашық, 37-бұр, 8-үйде орналасқан «Alageum Electric» АҚ «Альфа-Банк» АҚ-мен аса ірі келісімшарт жасалғаны туралы хабарлайды. Толық ақпаратты +7 (7172) 27-64-54 телефоны бойынша алуға болады. АО «Alageum Electric», расположенное по адресу: г. Астана, 13 магистраль, VIPгородок, пер. 37, д. 8, информирует о крупной сделке с АО ДБ «Альфа-Банк». Заинтересованные лица могут получить подробную информацию по тел. +7 (7172) 27-64-54.

«Standard» сақтандыру компаниясы» АҚ нақты мекен-жайының ауысқандығы туралы хабарлайды. Жаңа нақты мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, 050040, Алматы қ., Марков к-сі, Пирогов көшесі қиылысы, 26/11а, №а.

КХ Гвардия и СК Гвардия извещает об объединении. Претензии принимаются в течение 2-х месяцев по адресу: г.Алматы, ул. Туркебаева, 132, тел.8 727 385 87 05. Əбілхайыр Гулмарт Ғалымбекқызына Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты берген №ЖБ 0458763 дипломы жарамсыз деп саналсын. Определением СМЭС г.Алматы от 14.12.2012 года в отношении ТОО «АгентСервис», РНН 600700529870, возбуждено дело о банкротстве.

Определением СМЭС г.Алматы от 12.12.2012 года в отношении ТОО «Концерн Азия Трейд», РНН 600400544752, возбуждено дело о банкротстве.

Определением СМЭС г.Алматы от 19.12.2012 года в отношении ТОО «GS Trade», РНН 600300533016, возбуждено дело о банкротстве.

Еліне елеусіз ќалмаса екен Талантты азамат, Аманкелді ауданының тумасы Қазтай Халықұлын сонау Ұлы Отан соғысы басталған отты жылдардан жақсы білетінмін. Əкесі Халықтың да көзін көріп, əңгімесін естіп өскен едік. Оның ата-тегі атағы дүйім елге белгілі Райымбек бақсы-көріпкел болатын. Бұл қасиеті əкесі Халықта да бар-тұғын. Қазтаймен оқуды бір мектепте бастадық, ол менен екі сынып жоғары оқыды. Қазтай бала жасынан салмақты, мінезі ауыр, орнықты, аз сөйлеп, көп тыңдайтын зерек болып өсті. Қандай қиыншылық жағдайлар болса да, 5-6 шақырым жерден жаяу қатынап, мектептен қол үзген емес. Тоқсан сайын, оқу жылының қорытындысында мектебімізде үздіктер қатарында аталатын. Əсіресе, қазақ тілі мен əдебиетін сүйіп оқитын. Сұм соғыс жылдары қай баланың қолында қағаз, қалам, оқу құралы жеткілікті болды дейсің. Айына, екі жетіде ауданнан жеткізілетін «Социалистік шаруа» газетін Қақаңның кітап қоржынынан жиі көретінбіз. Ол газет бəріміздің қолымызға бірдей тимейтін. Тиіп қалса аудан, ауыл өмірінен, соғыстан там-тұмдап хабар оқып қалатынбыз. Əрі дəптер орнына да пайдаланатынбыз. Қақаңның жазғандарын да сол газеттен арагідік оқып қалатынбыз. Қазтай Халықұлынан дəріс алып, мектепте, институтта, əде биет, драма үйірмелеріне қатысқандардың ішінде ақын, жазушы, журналист болғандар да баршылық. Олардың арасында əдебиет үйірмесінің белсенді мүшелерінің бірі болған жазушы, Шолохов сыйлығының лауреаты Сəбит Досанов бар. Басқа да көптеген шəкірттері Қақаңның сабақ беру əдістемесін, еңбекқорлығын, əдебиетке деген құштарлығын, ақындығын айтып отыратын. Қазтай Халықұлын мектеп ұжымы коммунистік партия мүшелігіне қабылдап, көп ұзамай аудандық партия комитеті аудандық газетті білікті кадрлармен нығайту мақсатында бұрынғы «Социалистік шаруа», 1960 жылдан 2000 жылға дейін «Тың шұғыласы» атанған газеттің жауапты хатшысы етіп бекітеді. Мұнда да өзінің бірге оқып, бірге өскен достары – ҚазМУдің журналистика факультетін бітірген Ақан Нұрманов, Кəкімбек Наржанов, Тұраш Ержанов, т.б. ауданның білікті, білімді азаматтары газет беделін жоғары көтеріп, жан-жақты жазылған шынайы мақалаларымен аудан халқын сусындатты. Қазір бұл азаматтардың бəрі де арамызда жоқ. Қазтай Халықұлы тек жазба ақын емес, сонымен бірге, суырыпсалма ақын да болатын. Оның əдебиетке деген

Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігі Əкімшіліктің қызметкері Баян Əбдіқызы Шұбароваға анасы Қайныш АЛТЫБАЙҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің басшылығы мен ұжымы Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің баспасөз хатшысы – Халықаралық ақпарат комитетінің басқарма бастығы Ілияс Темірланұлы Омаровқа Гүлбану ҚАЛИЕВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының басшылығы мен депутаттары Ермек Жианшаұлы Жұмабаевқа анасы Əзина-Қамал МҰХТАРШАЙЫҚҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты орны толмас қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Қазақстан Республикасы Парламенті Мəжілісінің депутаттары Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты Ермек Жианшаұлы Жұмабаевқа анасы Əзина-Қамал МҰХТАРШАЙЫҚҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты орны толмас қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

құштарлығы бала жасынан таныла бастағанын жоғарыда айттық. Қақаңның сырқаттанбай тұрған шақтарында жазған мақалалары, өлеңдері аудандық, облыстық, республикалық ба сы лым дарда жарияланып тұрды.Ол əр тақырыпта жазатын. Сатира тақырыбына да жазғандарын оқып едік. Көзімен көріп, құлағымен ес тіген, ауылы аралас, қойы қоралас ауылдың баласымын ғой. Сонау ата-бабадан тараған қасиет Қазтайды да мазалады. Аруақ ата-бабаның бақсы-көріпкел қасиетін ұстап, қара қобызын қолыңа ал деді. Қақаң көп мазаланды, көп ойланды. Аруақты ата-бабасының жолын ұстайын десе, қылышынан қан тамған Кеңес өкіметінің қаһарынан қорықты, əрі коммунистік партияның мүшесі, соның идеологиясын насихаттады. Атеист болды. Өзі дəріс берген шəкірттерін, өзі қызмет еткен ортасын, партияның айтқанын орындаңдар, компартияның жолынан таймаңдар деп тəрбиеледі. Кемеліне келіп, нағыз ақындық шабыты тасқындаған шағында – 30-дан асар-аспас жасында айықпас жүйке ауруына ұшырады. Қақаң тірі болғанда, достары, еңбек ұжымы белгілі бір мерейтойларын дүрілдетіп атап өткен болар еді-ау деп ойлайсың кейде. Бірақ ештен – кеш жақсы деген, Қақаңмен бірге оқып, алдынан дəріс алып тəрбиесін көрген азаматтар, олардың ұрпақтары мен ағайын жақындары есімі елеусіз, аты аталмай қалған Қазтай Халықұлы туралы естелік айтып, мақала жазса, аудандық, облыстық газеттерде оның азды-көпті еңбегінен мағлұматтар берсе, қазіргі ұрпақ пен келешек ұрпақ Торғай елінің Батпаққара аумағында қандай талантты жерлестерінің дүниеден өткенін біліп жүрер еді. Аруақ риза болмай, тірі байымайды деген бар емес пе. Қақаң туралы естелікке көз көргендер мен көңілінде қалғандар болмаса, олардың балалары үн қосады деп сенемін. Төлеу НҰРМАНҰЛЫ, білім беру ісінің үздігі, еңбек ардагері.

Қостанай облысы.

«Келешек-РСФМСШИ» мектебінің ұжымы «Келешек-РСФМСШИ» мектебінің директоры Гүлшарбан Қамылбайқызы Сабуроваға сіңлісі, Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі 78460-əскери бөлімінің медицина қызметінің бастығы, медицина қызметінің подполковнигі Гүлсімхан САБУРОВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты туған-туыстарына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады. «Қазгеология» акционерлік қоғамының ұжымы орны толмас ауыр қаза – Жобалау жəне жобаларды сараптамалық бағалау департаментінің директоры Айтқали Тұрсынұлы РАХИМОВТЫҢ қайтыс болуына байланысты марқұмның туысқандары мен жақындарына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады. Геология саласына бар ғұмырын арнап, оның өркендеуіне өзіндік үлес қосқан Айтқали Тұрсынұлының жарқын өмірі, қалдырған ізі біздің жүрегімізде əрдайым сақталады. Орталық коммуникациялар қызметі «Жетінші арна» бақылау кеңесінің төрайымы Бибігүл Нұралықызы Жексенбайға анасы Гүлбану ҚАЛИЕВАНЫҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігі «Жетінші арна» бақылау кеңесінің төрайымы Бибігүл Нұралықызы Жексенбайға анасы Гүлбану ҚАЛИЕВАНЫҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігі Ақпарат жəне мұрағат комитеті «Жетінші арна» бақылау кеңесінің төрайымы Бибігүл Нұралықызы Жексенбайға анасы Гүлбану ҚАЛИЕВАНЫҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Павлодар облысының əкімдігі Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты Ермек Жианшаұлы Жұмабаевқа анасы Əзина-Қамал МҰХТАРШАЙЫҚҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты орны толмас қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Шығыс Қазақстан облысы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаментінің (қаржы полициясының) жеке құрамы департамент бастығы Бəделхан Камалханұлына апайы Гүлсімхан Камалханқызы САБУРОВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақстан Республикасы Экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі Шығыс Қазақстан облысы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаментінің бастығы Бəделхан Камалханұлына апасы Гүлсімхан Камалханқызы САБУРОВАНЫҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

«Бас редакторлар клубы» қоғамдық бірлестігі «Жетінші арна» бақылау кеңесінің төрайымы, Бас редакторлар клубының вице-президенті Бибігүл Нұралықызы Жексенбайға анасы Гүлбану ҚАЛИЕВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

www.egemen.kz

Єылымныѕ ќия жолында

 Əлем жəне Қазақстан Дінбасы, шейх Əбсаттар қажы Дербісəлі хазірет еліміз Сыртқы істер министрлігінің көмегімен жуырда Лондонда ағылшын тілінде жарық көрген «Ислам – бейбітшілік пен жасампаздық діні» атты кітабының тұсаукесерін жəне бірқатар ресми кездесулер өткізу үшін АҚШ-қа аттанды. Сонымен қатар, Бас мүфти Париж қаласында да болып, осында 1930-1939 жылдар аралығында өмір сүріп, еңбек еткен көрнекті ірі қоғам қайраткері Мұстафа Шоқайдың аруағына Құран аяттарын бағыштады.

Өмір ЕСҚАЛИ,

«Егемен Қазақстан».

Солтүстік Қазақстан мал жəне өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты өңір ғылымының дамуына үлкен үлес қосып келеді. Айтулы шаңырақтың ғылымның қия жолындағы 50 жылдық мерейлі белесі салтанатты жағдайда атап өтілді. Мұнда қажырлылықпен еңбек етіп, артына ұмытылмас із қалдыра білген ғалымдар шоғыры қалың. Солардың бірі – осы мекемені ұзақ жыл басқарған академик Виктор Вернигордың құрметіне ескерткіш тақта орнатылды. Институт тарихынынан жан-жақты сыр шертетін мұражай ашылды. «Ғылыми инновациялық кешен» зертханасы жəне «Қызылжар» білім тарату орталығының ұйымдастыруымен озық технологиялар көрмесі өтті. Алыс, жақын шетелдерден келген қонақтар алдында облыс əкімі Серік Білəлов құттықтау сөз сөйлеп, «Газель» жеңіл көлігін сыйға тартты. Мекеменің бас директоры, Солтүстік Қазақстан облысының құрметті азаматы Қанат Мыңжасов жеткен жетістіктерге шолу жасады. Осы уақыт аралығында 70-тен астам монографиялар мен ғылыми еңбектер жазылған, өндіріске екі жүзге жуық тың жаңалықтар енгізілген. Таңдаулы ғалымдар мен қызметкерлер түрлі марапаттар мен ақшалай сыйлықтарға ие болды.

АЌШ сапары: дінбасымен болєан їнќатысулар Парижде 300-ден астам қазақ отбасы тұрады екен. Сол бауырларымыз дінбасына келіп сəлемдесіп, танысты. Ондағы мұсылмандар шоғырланған ислами орындарды аралатты. Жалпы, Парижде 400-ге жуық мешіт жұмыс істейді екен. Бұл осындағы мұсылман жамағатының бірлігі мен ынтымағы үлкен қауымға айналғандығын аңғартады. Вашингтондағы «Руми форум» атты діндер жəне мəдениетаралық үнқатысу орталығында дінбасының «Ислам – бейбітшілік пен жасампаздық діні» атты ағылшын тілінде шыққан кітабының тұсаукесер салтанаты өтті. Оған АҚШ зиялы қауымы, оқу орындарының профессорлары, дипломатиялық корпус өкілдері мен университет оқытушылары жəне студенттер қатысты. Шейх Əбсаттар қажы Дербісəлі хазірет жалпы Қазақ елінің рухани, мəдени, ғылыми тарихына шолу жасай келе, Қазақстанның

Солтүстік Қазақстан облысы, Қызылжар ауданы.

Бабық-Бұрлық” ЖШС директоры, облыстық мəслихаттың депутаты Сейілбек Махметов мектеп оқушыларына 5,5 миллион теңгеге жабық мұз айдынын салып беріп, қысқы спорт киімдерін тарту етті. Спорт нысаны алдында керілген лентаны еңбек ардагері Мəриям Нұрманова қиса, ауданның құрметті азаматы, Анатолий Мигаль ауылдастарына жылы тілек арнап, Елбасының халыққа арнаған Жолдауынан туындайтын міндеттерге тоқталды. Салтанатты шараға жиналған жұртшылық XXX жазғы Олимпиада ойындары жеңімпаздарына арналған “Чемпиондар əнінің” бейнебаянын тамашалады. Оның соңы хоккей командалары арасындағы жолдастық кездесу мен концертке ұласты.

діні, ділі, кешегісі мен бүгініне, жеткен жетістіктеріне тоқталды. Еліміздің салт-дəстүрі, өткені мен келешегі де асыл дініміз жəне оның мəдениетімен біте қайнасып жатқандығын айтты. Қазақ жерінен бүкіл əлемге əйгілі Əбу Насыр əл-Фараби, Қауам ад-Дин əл-Итқани əл-Фараби ат-Түркістани, Хұсам ад-Дин Сығнақи, Мұхаммед Хайдар Дулати секілді мəшһүр ғалымдар шыққандығын көлденең тарта отырып, олардың шығармашылығына тоқталды. Жиналған қауым сүйсіне тыңдаған баяндама бір сағатқа созылды. Кездесуде көптеген сұрақтарға толыққанды жауаптар берілді. «Ислам – бейбітшілік пен жасампаздық діні» атты кітаптың тұсаукесері Қазақстанның Вашингтондағы елшілігінде қабылдау түрінде өтті. Оған АҚШ сенаторлары, Вашингтондағы зиялы қауым өкілдері, жоғары оқу орындарының профессорлары, дипломатиялық корпус өкілдері мен университет оқытушылары жəне

д ю т отоэ

 Жағымды жаңалық

Оќушыларєа – тарту

4 қаңтар 2013 жыл

Елордадағы Ұлттық академиялық кітапханада күні кеше сексеннің сеңгіріне шыққан жазушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Нұрғожа Ораздың Астанадағы «Фолиант» пен «Қостанайполиграфия» баспаларынан шыққан «Əлем қайда барады?», «Өмірдің өзі сөйлейді» жəне «Үш таған» атты кітаптарының тұсаукесері өтті. «Егемен Қазақстан».

Бағлан ҚОЖАҚОВ. Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ.

Əскери техника ќатары толыќты

Қазақстан армиясы теңіз жаяу əскері бригадасы БТР- 82А батальондық əскери техникамен толықты. 25744 əскери бөлімінің қызметшілері жетілдірілген жауынгерлік техниканы Маңғышлақ стансасында қабылдады. Онда аталған техникамен гвардия бөлімінің командирі, подполковник Мереке Кучекбаев бастаған 70-ке жуық əскери қызметшілер 40 шақырымдық жол жүріп келді. Техниканы қабылдау мен əскери бөлімге жеткізу шараларына Құрлық əскерлерінің өкілі – ҚК қару-жарақ басқармасы бас штабының бастығы, полковник Асылбек Сатыбалдинов қатысты. БТР-82А БТР-80 бронды транспортердің жетілдірілген түрі. Кешенді жұмыстардың жүргізілуі нəтижесінде техниканың 20 пайызы жетілдіріліп, қауіпсіздік жүйелері жаңартылды. Қорғаныс амалының арттыруылуы əскери көлік ішінде экипаждың ыңғайлы əрі қауіпсіз жұмыс етуіне əсер етті. Сөйтіп, бронетранспортердің атыс қуаты, жылдамдығы артқан соң, көліктің жолсыз жермен жүру қабілеті де жоғарылай түсті. Енді қаңтардың 10-ына таман теңіз жаяу əскерлері жауынгер көліктерімен далалық жаттығулар ұйымдастырмақ. Ал ауа-райының қолайсыздығы Қазақстан армиясының сарбаздарын шыңдай түспек. Осылайша, жауынгерлік əзірлік жөніндегі барлық тапсырмаларды орындау жəне оны нығайта түсу мақсатында ел Қарулы Күштері жаңа əскери техникамен, қаружарақпен қамтамасыз етіле бермек, деп хабарлады ҚМ баспасөз қызметі.

––––––––––––– Сурет 25744 ə/б мұрағатынан алынды.

“Егемен Қазақстан” республикалық газеті” акционерлік қоғамы Президент Сауытбек АБДРАХМАНОВ Вице-президент – бас редактор Жанболат АУПБАЕВ Вице-президент Еркін ҚЫДЫР

«Əлем қайда барады?» атты жинақ «Қос өркениет қайшылықтары», «Кеңес кезеңі» мен «Жазушы лабораториясынан» деп аталған үш тараудан тұрады. Кітапта негізінен қазіргі қоғам дамуының бағыт-бағдары сөз болады. Филология ғылымдарының докторы, ғалым Құныпия Алпысбаевтың айтуынша, автор бүгіндері өркениеттің жаңа сатысына ену барысында адамзатқа, əсіресе, ұлттық менталитетімізге жат жағымсыз іс-əрекеттердің дендеп бара жатқаны, кей жағдайларда адамгершіліктің, ардың аяққа тапталуы жайлы ой толғайды. Ұлттық салт-санамызға сəйкес келмейтін көріністердің етек алып отырғанын ашына əңгімелеп, бұл орайда қоғамдағы əйелдердің орны деген мəселеге ерекше мəн береді. Кітап ғылыми зерттеу немесе көркем шығарма емес, онда түрлі кезеңдерде болған оқиғалардан қызықты тарихи деректер келтіре отырып əңгімелеген автордың қоғам, қоғамның дамуы, өркениет жолы туралы көзқарас, пайымдаулары көрініс тапқан. Нарықтық экономикаға, бəсекелестікке енудің нəтижесінде жемқорлықтың, алаяқтықтың дендеуі, оның негізгі себептері нақты деректер арқылы сараланады. Тонау, талау, кісі өлтіру, т.б. жолдармен жиналған байлықтың келеңсіз нəтижелері байыпталады. Бүгінгі ұрпақтың кейбір теріс қылықтарына күйініш білдіреді. Қазіргі Еуропалық тəрбиенің күшті ықпалының келеңсіз көріністері толғана сөз етіледі. Кітапта көшпелі халықтар өркениетінің өзіндік ерекшеліктері, тұрмыс-тіршіліктерінің табиғатпен сабақтасып жатуы, көп жағдайда далалық өмірге қолайлылығы, артықшылықтары тəптіштеле əңгімеленеді. Қазақ халқының батырлығы, ұлт-азаттық күресі туралы көп мағлұмат келтіріп, жалпы, көпшілікке белгісіз болып келген

талай тарихи оқиғалар мысалға алынады. Автор жанкешті оқиғаларды əңгімелей отырып ұрпақ санасына рух береді, ел намысының да, ер намысының да қазақ халқында ерекше болғанын мақтанышпен баяндайды. Өз халқының аса жігерлі, отансүйгіштік қасиетінің күшті, ешбір халықтан кем емес өзіндік өркениетінің болғанын алға тартады. Өзге ұлт өкілдерін бауырға тарта отырып ұғынысу, бірлікке шақыру деген мəселеге назар аударады. Ал Нұрғожа Ораздың «Өмірдің өзі сөйлейді» атты кітабына танымдық сипаттағы көсемсөздері топтастырылыпты. Онда бүгінгі Қазақ елі бастан кешіп жатқан замана көрінісін өткен өмірмен салыстыра қарап жазылған жазбалардың қай-қайсы да оқырманға ой салады. Бұл туындылар – еліміздің тəуелсіздік шежіресі іспетті тағылымы мол еңбектер. Ақынның «Үш таған» атты поэзиялық кітабына соңғы кездері жазған үш поэмасы мен өлеңдері енген. «Тəуелсіздік таңы атты» поэмасында ақын қазақтың ұлан-ғайыр даласында сонау көне заманнан – сақ дəуірінен бергі тəуелсіздік үшін күресіп – елін, жерін сақтап келген ата-бабалар жолына поэтикалық шолу жасап, бүгінгі жарқырап атқан тəуелсіздік таңын шабыттана жырлайды. Сол тəуелсіздік туын берік ұстаған Елбасының қажырлы, қайратты бейнесін көрсетеді. Ал «Мама батыр» мен «Түкті Сардар» атты дастандарында қазақ батырларының жоңғар шапқыншылығына қарсы күрестегі ерліктері баяндалады. Басқосуда сөз алған белгілі ақын, қоғам қайраткері Кəкімбек Салықов, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаттары Дүкенбай Досжан мен Қойшығара Салғара, заң ғылымдарының докторы Қабдеш Ідірісов, ақын-жазушылар Сəдібек Түгел, Ерғожа Тілепбердиев пен Айбатыр Сейтақ автордың кітаптарына пікірлерін білдіріп, шығармашылық табыстар тіледі.

МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А. АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-73-80.

БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru , egemenkz@maіl.kz Алматыда: факс (727) – 273-73-80, электронды пошта – egemalm@host.kz

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Астана – (717-2) 37-61-21; Ақтау – 8 (701) 593-64-78; Ақтөбе – (713-2) 56-01-75; Талдықорған – 8 (728) 27-05-70; Атырау – (712-2) 32-94-07; ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ:

Ағабек ҚОНАРБАЙҰЛЫ, ҚМДБ-ның баспасөз хатшысы.

Їш таєан Берік САДЫР,

Солтүстік Қазақстан облысы, Айыртау ауданы.

Əбсаттар қажы Дербісəлі хазіретке жуырда өзінің жəне əке-шешесінің де Қазақстанда болғанын айтты. Дінбасы Вашингтоннан Нью-Йорк қаласына келіп, Қазақстаннның БҰҰ-дағы өкілі Бірғаным Əйтімовамен кездесті. Əңгіме Қазақстан мен АҚШ арасындағы қарым-қатынас, дін, мəдениет пен өркениет төңірегінде өрбіді. Кездесуден кейін Бас мүфти, шейх Əбсаттар қажы Дербісəлі хазірет шаһарда мұсылмандар шоғырланған ислами орындарды аралады.

 Тұсаукесер

Меншік иесі:

студенттер қатысты. «Бұл менің 20-шы кітабым. Бірақ ағылшын тіліндегі бірінші еңбегім», деді Бас мүфти тұсаукесерде. Сондай-ақ, кітапта қамтылған тақырыптар, Қазақстан, өңір туралы жан-жақты əңгімелеп берді. Кездесу соңында сұрақтар қойылды. АҚШ сенаторы Дэн Бертон дінбасына өте қызық та маңызды əңгімесі үшін жылы лебізін білдірді. Бас мүфти АҚШ мемлекеттік департаментінде бірқатар кездесулер өткізді. Əуелі АҚШ Мемлекеттік хатшысының орынбасары Роберт Блейкпен сұхбаттасты. Кездесу барысында екі елдің қарым-қатынастары əңгіме арқауына айналды. Блейк мырза Бас мүфти, шейх

Көкшетау – (716-2) 25-76-91; Павлодар – (718-2) 57-18-09; Қарағанды – (721-2) 43-94-72; Семей – (722-2) 52-26-86; Қостанай – (714-2) 39-12-15; Тараз – (726-2) 43-37-33; Қызылорда – (724-2) 27-00-85 Шымкент – 8 (701) 404-36-29; Орал – (711-2) 28-80-35; Петропавл – (715-2) 50-72-50. Өскемен – (723-2) 25-28-41; Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-73-97, gulnurekkz@mail.ru

А материалдың жариялану ақысы төленген. “Егемен Қазақстанда” жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды.

Газет мына қалалардағы: 010008, Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС, 050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС, 100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС, 110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, 120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС, 130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС, 030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Мистоль» ЖШС, 160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС, 140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС, 150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ, 080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС, 090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС, 040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы, 070002, Өскемен қ., Космическая к-сі, 6/3, «Шығыс ақпарат» КМК баспаханаларында басылып шықты.

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 200 601 дана. Нөмірдің кезекші редакторы

Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. “Егемен Қазақстан” республикалық газеті” АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. Тапсырыс 8921 Газет Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС-те басылды, тел. 93-98-25. Тапсырыс №142ek