"Қазақ ұстазы" журналы

Астана Мақсат

«Астана Мақсат Қазақ ұстазы» журналы – мұғалімнің тиімді жұмысы үшін үздік идеялар, әдістемелер, психология, қазіргі технологиялар, педагогикалық табыстар туралы ғылыми-инновациялық ізденістерге арналған.

Mazmuni 02

Бүгінгі нөмірден оқитыныңыз:

26

19 36

Білікті маман ғана бәсекеге қабілетті болады

47 К лік ж не коммуникация колледжі: Б гін ж не ерте . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Методическое сопровождение инновационной деятельности педагогов . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Білікті маман ана б секеге абілетті болады . . . . . 16

Физическая культура и спорт – ключ к здоровью нации!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

Навстречу юбилею. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 С железной дорогой – навсегда. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Фундамент жизни . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Участие торгово – промышленной палаты лейпцига в подготовке кадров . . . . . . . . . . . . . . . .36 Студенттерді шы армашылы абілетін дамыту – рбір педагогты міндеті . . . . . . .40 Педагогикалы ызметті ылыми дістемелік ба ыты . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 С лулы емес, кітап марлы лемді т арма ! . . . .46 Б секеге абілетті маман даярлаймыз . . . . . . . . . . . . . . .48 Мен зіме ойыл ан с ра тар а жауап беруге ркез дайынмын . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56

24

67

54 улетіні ма танышы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 «Ал аш ы о ырау» сы ыры . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Балаларды бал мекені – «Ер Т стік» . . . . . . . . . . . . . 64 Тілек неге орындалмайды? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 О ушыларды шы армашылы абілетін арттыруда сын т р ысынан ойлау технологиясын олдану . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

55

Бәсекеге қабілетті маман даярлаймыз

68 20

60

Редакциялы ал а: Бас редактор

Лариса Алдабергенова

Бас редактордың орынбасары

Байтана али Т лентаев

Бас редактордың орынбасары

Балауса айыр алиева

А ылдастар ал асы:

Шынар Са иева

Ерлан Сыды ов – Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры, ҚР ҰҒА корреспондент мүшесі

Жауапты редактор Тілшілер

Менеджер Редакцияның мекен-жайы: Телефон:

E-mail:

Серікг л С лтан ажы Маия Хасанова Жазира Байдалы Айг л Сейітжанова 010000, Астана аласы, Республика да ылы 28, 326 А 8 707 555 01 96 8 701 143 90 77 8 701 708 2725 Маqsat-bilim@mail.ru

«Астана Ма сат аза стазы» журналы – м алімні тиімді ж мысы шін здік идеялар, дістемелер, психология, азіргі технологиялар, педагогикалы табыстар туралы ылымиинновациялы ізденістерге арнал ан. Журналда жарық көрген мақала, сұхбат авторларының пікірі редакция көзқарасын білдірмейді. Журналда жарияланған материалдарды редакцияның келісімінсіз көшіріп басуға тыйым салынады. Міндетті түрде сілтеме жасалынуы тиіс. Журналды редакциядан сатып алу а болады. Жазыламын деушілер жо арыда ы мекен-жай а хабарласа алады.

Мырзатай Жолдасбеков – Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің түрктану кафедрасының меңгерушісі, мемлекет және қоғам қайраткері Мекемтас Мырзахмет лы – ҚР мемлекеттік сыйлығының лауреаты, филология ғылымдарының докторы, профессор Сайлау Батырша- лы – Еуразия ұлттық университетінің профессоры, экономика ғылымдарының доктооры, ҚР дипломатиялық қызметінің қайраткері А штап Ба тыгереева – ақын, халықаралық «Алаш» сыйлығының иегері Сейіт ас абасов – Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі, ҚР ҰҒА академигі Маржан Примбетова – Астана қаласындағы гуманитарлық заң университетінің доценті

ТИПОГРАФИЯ «PRIDE PRINT» АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ, МИРЗОЯН КӨШЕСІ, 13-15. ТЕЛ: (727) 387-77-47, 387-80-06

аза стан Республикасыны М дениет ж не а парат министрлігінде 26.12.2013 жылы тіркеліп, №14063-ж ку лігі берілген.

09.02.2015 жылы №15113-Ж ку лігін алды. Тарату аума ы: аза стан Республикасы.

4 4

Таралымы 5000 дана Қазақ ұстазы 2014 Қазақ Қазақұстазы ұстазы2014 2014

рбір автор мақала мазмұнына және сауаттылығына жауапты. Алыс аймақтағы журнал оқырмандары мен авторларға басылымды жеткізу редакция тарапынан атқарылады.

Бас редактор бағаны

Теміржолшы – астерлі маманды аза стан Республикасыны Президенті Н. .Назарбаев аза стан хал ына арна ан «Н рлы жол – болаша а бастар жол» Жолдауында: «Жол – шын м нінде мірді зегі, ба уатты тірлікті айнар к зі. Барлы айма тар теміржолмен, тасжолмен, уежолымен зара ты ыз байланысуы керек. Астанада то ыс ан то ыз жолды торабы елорданы жасампазды рухын тарататын мір – тамыр а айналуы тиіс», – деп атап к рсеткен еді. Елімізді мірінде жолдарды ма ызды р л ат аруы алда ы уа ытта л ая береді. Сол себепті, журналымызды осы санында теміржол мамандарын даярлайтын о у орны жайлы айтуды ж н к рдік. Еліміздегі осындай к пжылды тарихы бар о у орындарыны бірі – Астана аласында ы «К лік ж не коммуникация колледжі» М КК. О у орны КСРО Жол атынастары халы комиссариатыны б йры ымен б рын ы ара анды теміржолы бойында 1945 жылы рыл ан екен. Б л Астана (б рын ы А мола) аласында ы ал аш ы орта-арнаулы білім беретін о у орны бол ан. «Астана Ма сат аза стазы» осы н мірінде атал ан о у орны тарихы мен жетістіктерінен о ырманды хабардар етуді к здеп отыр. Колледж директоры, саяси ылымдарды докторы Зулфухар С лтан лы Гаиповты о у орнында ы білікті теміржолшы мамандарын т рбиелеу жолында ы ізденістері, к сіптік білім беруді ерекшелігі, о у орныны азіргі тынысы уантады. Ол колледж т лектеріні ж мыс а орналасуы жа сара т скенін уанышпен айтады. Ал, алда ы уа ытта елімізде жа а ба ытта ы теміржолдар салынатынын ескерсек, б л колледжде маманды алуды с раныс а ие бола т сетінін бай ау иын емес. Со ы т рт жылды зінде 2011 жылы аза стан Республикасы «Білім туралы» За ына згерістер енгізілуіне орай, м нда да жа а, ты , игі ма сатты к здейтін к п істер ол а алын ан. Атап айт анда, техникалы ж не к сіптік білім беретін о у орны ретінде, колледжді материалды -техникалы базасы ны ая т сті. ндірістік о ытуды т жірибелік саба тарыны уа ыты к бейген. О у стандарттарыны икемді болуы да білім сапасын арттыру а о ы пал етуде. Сол сия ты, келешекте дуалды о ыту ж йесіне т бегейлі к шу жолдары арастырылуда. Журнал о у орны т лектерін ты дауды да ж н к рді. Соларды бірі о у орныны 1976 жыл ы т легі, рметті теміржолшы Берік Са ынды лы Айтбеков о у орны, е бек жолы жайлы жан-жа ты айтып берді. Берік Са ынды лы е бек жолын ара анды теміржол б лімшесіні А адыр дистанциясында 1969 жылы баста ан. скер атарында болып, Отан алдында ы азаматты борышын теп келген со , 1973 жылы азіргі осы о у орнына – ол кездегі Целиноград теміржол техникумына о у а т сіп, теміржолшы маманды ын алып шы ан. Е бек ардагері зі білім ал ан о у орны жайлы са ынышпен еске алады. С здеріні ибрат а толы екенін сезу иын емес. Ол 1990 жылы Алматы ж к тасымалдау б лімшесінде поезд диспетчері, онан со Алматы теміржолында ж к тасымалдау ызметі басты ыны орынбасары болып істейді. 1995 жылдан Алматы теміржолында халы аралы ж к тасымал ызметі мен коммерциялы ж мыстар бойынша басты ты орынбасары болып, 1996 жылы Р к лік ж не коммуникация министрлігі теміржол Департаментіні валюталы – тарифтік комитетіні басты ы лауазымына жо арыла ан. рметті теміржолшы айтар жа сы істер к п-а . «Астана ма сат аза стазы» журналы колледж жымын мерейтойымен тты тап, басылымны осы санын арнайды. Игі тілекпен, Л.АЛДАБЕРГЕНОВА.

Қазақ ұстазы

5

ділбек ЖА СЫБЕКОВ, Астана аласыны кімі.

70 жылды тарихы бар Астана аласыны К лік ж не коммуникация колледжі – елорданы о амды мірі мен о у-а арту саласыны алыптасуы ж не дамуы кезе деріні ку гері. Іргелі о у орныны тарихы оны т жірибелі о ытушылары ж не студент жастарыны ажырлы айраты мен к нделікті е бегіні ар асында алан ан. Астаналы білім ордасы – темір жол саласына ажетті мамандарды даярлаумен атар, к рнекті мемлекет пен о ам айраткерлерін т рбиелеп сірген альмаматер. азіргі та да Астана аласыны К лік ж не коммуникация колледжі – б секеге абілетті мамандарды даярлауды белсенді ж зеге асырып отыр ан, озы рі беделді о у орны. Сонды тан да оны тарихы тере , негесі ке . 70 жыл бойы жастарды білім н рімен сусындат ан білім ордасы келешекте де осы жасампаз д ст рді жал астыратынына к міл сенемін. рметті стаздар мен студенттер, е бектері ізге табыс, ж мыстары ыз а с ттілік, абырой тілеймін! Болаша та білімні к кжиегін ке ейте т сетін, о у ордасыны білікті де отанс йгіш т лектеріні саны арта берсін!

6

Қазақ ұстазы

Лебіздер легі

Аслан С РІНЖІПОВ, Р Білім ж не ылым министрі.

К лік ж не коммуникация колледжі – т уелсіз елімізді к сіптік техникалы о у орындарыны арасында шо ты ы биік, р ашанда дара т ратын білім ордасы. Б л ас а м ртебе атал ан о у орныны бір к нгі жемісі емес. Б гінде колледж – ла атты стаздарды даналы ы мен жастарды жалынды істерін, білім мен ылым а деген ізденісі мен штарлы ын бойына сі ірген, таусылмас білім ордасы.Білім дариясында желкенін жай ан б л о у орны зіні асыр а жуы мырында ел экономикасыны к ретамыры атан ан темір жол саласына талай алыптарды т рбиелеп шы ты. О у орныны студенттері сапалы білім ана алып оймай, ылым, нер, спорт саласында да айтулы жетістіктерге ол жеткізді. Хал ымызды лтты ндылы тарын бойына сі ірген азамат болумен атар, олар – з істеріні білгір маманы. Колледж жымы алда ы кезде де заман талабына сай студенттерге білім беру мен ылыми ізденістерді штастыра ж ргізу ар ылы « аза стан – 2050» Стратегиялы жоспарыны табысты ж зеге асуына здеріні с белі лесін осады деп сенемін. Елімізді ркендету жолында ы е бектері ізге мол табыс, ажымас айрат, шы армашылы шабыт тілеймін!

Қазақ ұстазы

7

Эльмира СУХАНБЕРДИЕВА, Астана аласы Білім бас армасы басшысы.

Астана аласы К лік ж не коммуникация колледжіні 70 жылды мерейтойымен шын ж ректен тты таймын! К лік ж не коммуникация колледжі техникалы ж не к сіптік білім беру бойынша Астана аласында ана емес, аза стан Республикасында ы белгілі о у орындарыны бірі болып табылады. Колледжде жо ары білікті мамандарды даярлау, о ытушыларды к сіптік іскерлігін к теру, колледжді материалды базасын ны айту шін барлы ажетті жа дайлар жасал ан.

70 жылды тарихы бар білім ордасы тек білім беру статусына ана ие болмай, сонымен бірге, жастарды бойында лтжандылы , руханиадамгершілік, эстетикалы т рбие мен м дениеттілікке т рбиелеу оша ына айнал ан. К лік ж не коммуникация колледжіні жетістіктерін т гел айту м мкін емес, біра оны негізгі арты шылы ы ж не аса нды капиталы ретінде алыптас ан жа сы жымын айту а болады. Колледжді білікті кадрларды даярлау орталы ы болып ала беретініне, азаматты позициясы бар аза станды тарды жа а рпа тарын алыптастыру а белсенді араласатынына сеніміміз мол. Осы мерейлі мерекеде колледж жымына жа а жетістіктер, жемісті ж мыстар ж не шы армашылы табыстар тілейміз!

8

Қазақ ұстазы

Лебіздер легі

Ас ар МАМИН, « аза стан темір жолы» К» А президенті.

« аза стан темір жолы» лтты компаниясы» А ж не жеке з атымнан Елордамыз Астанада орын тепкен К лік ж не коммуникация колледжіні 70 жылды мерейтойымен жымын шын ж ректен тты таймын! ркениетті елдерді атарында болу – білімді рпа ы бар кез-келген халы ты ас а арманы. Іргесі 1945 жылы алан ан К лік ж не коммуникация колледжі аза станда темір жол ж не к лік саласына мамандар даярлауда елеулі лес осты. зіні т л тарихы мен бай д ст рі бар, заманауи техникамен жабды тал ан колледж – б гінгі та да аза станны білім ж не ылым ке істігінде з орны бар о у орныны бірегейі. лт К шбасшысы Н рс лтан біш лы Назарбаевты бастамасымен елімізді индустриалды-инновациалы дамуын амтамасыз ету бойынша іс-шаралар ар ынды т рде ж зеге асуда. Б л ба дарламаны іске асыруда « аза стан темір жолы» К» лесі зор. Колледж жымы мен « аза стан темір жолы» К» арасында ы леуметтік серіктестікті бар екендігін ескерсек, онда жымны білікті мамандар даярлауда ы е бегі ерекше деп білемін. Б гінгі та да Сіздерді т лектері із бізді компанияда жемісті е бек етуде. Колледжді ма тан т тар т лектері арасында здік теміржолшылармен атар, ндіріс жетекшілері, о ам айраткерлері тере біліктілігімен биіктерден к рініп ж р.

70 жыл – лкен асу. К лік ж не коммуникация колледжіні жымын, о ытушылар рамы мен студенттерін осынау мерейлі мерекемен тты тай отырып, білім мен ылымды дамыту ісіндегі ты бастамаларына тек с ттілік тілеймін!

Қазақ ұстазы

9

КӨЛІК ЖӘНЕ КОММУНИКАЦИЯ КОЛЛЕДЖІ:

ЖӘНЕ

БҮГІН ЕРТЕҢ

аза станны болат магистралі тарихыны беттері к птеген айтулы даталар а, а арманды а толы. Елбасымыз Н. . Назарбаевты б л т р ыда: «Орынбор-Ташкент солт стік б лігімен пойыздар оз алысы 1904 жылды а тар айында ашылды. Осы к н аза стан темір жолыны мірге келуіні ж не оны пайдалануды р міздік басталуы болып отыр, себебі, осы с ттен бастап елді экономикалы міріні сапалы т р ыда згеруіне ал аш ы ал ышарттары пайда болды», – деп шегелеп айт аны да бар.

10 Қазақ ұстазы

Тарих. Таным. Тағылым.

Темір жол саласы бірден аяғына тұрып кете қойған жоқ. Әсіресе, соғыстан кейінгі жылдары теміржолда еңбек ететін жұмысшылар жетіспеді. Теміржол торабынсыз экономиканы қалпына келтіріп, оны одан әрі қарай дамыту мүмкін емес еді. Сондықтан да сол жылдары елімізде өндірістен қол үзбей білім алуды ұйымдастырған Стаханов мектептері мен арнайы мамандар даярлайтын қысқа мерзімді курстар көптеп ашылды. Ал, Ақмола теміржол көлігі техникумының тұсауы 1945 жылғы 20 қазанда кесілді. Бұл оқу орны соғыстан кейінгі елдің экономикасын қалпына келтіру, тың және тыңайған жерлерді игеру, кемелденген социализм және қайта құру кезеңдерінде, кейінгі тәуелсіздік жылдарында да халық шаруашылығын қалтқысыз қызмет көрсету ісін үзбей жалғастырумен келеді. Қырқыншыелуінші жылдары мұнда паровоз, кейінгі 20 жыл бойы тепловоз, ал 1979 жылдан бастап электровоз шаруашылығына мамандар даярланды. Тоқсаныншы жылдардан бастап тәуелсіз мемлекетімізде мамандар даярлаудың жаңа тұрпаты ене бастады. Бұрындары, негізінен, мемлекеттік тапсырыс бойынша мамандар даярланса, енді білім нарығына ақылы білім беру жүйесі енді. Осыған орай білім ордасы да жаңа нарықтық экономиканың дамуына және теміржол көлігі құрылымындағы өзгерістерге байланысты теміржол саласына заман талабына сай жаңа мамандықтар: электробайланыс, экономика, бухгалтерлік есеп және теміржол көлігіндегі бақылау, автомобиль жолдары және әуежай құрылысы, пошта байланысы секілді бойынша мамандар даярлауды қолға алды. Айтпақшы, оқу орнының атауы 1997 жылы «Көлік және коммуникация колледжі» МКҚК-і болып өзгертілді. Өзінің жетпіс жылдық тарихында колледж еліміздің теміржол саласы нығайтылуына өзіндік зор үлесін қосты. Жеткен жетістіктері де көп-ақ. Мысалы, теміржол саласы үшін 35 мыңға жуық маман даярлағаны тіркелген. ҚР Білім және ғылым министрлігі 2011 жылдан бастап Әлемдік банкпен

бірлесе еліміздегі техникалық және кәсіптік білім беруді модернизациялау бойынша жобаны жүзеге асыруға кірісті. Жобаның негізгі мақсаты – техникалық, технологиялық және ауылшаруашылығы мамандықтары бойынша мамандар даярлау барысында оқытудың жаңа технологияларын енгізу. Бұл орайда білім беру мекемесіне бөлінген қаражат кадрларды дамытуға, оқу-әдістемелік материалдарды жетілдіруге және қажетті құрал-жабдықтар алуға жұмсалатын болады. Көлік және коммуникация колледжі Астана мен Алматыдағы, басқа да тоғыз қаладағы әріптестері қатарында «Институционалдық дамудың жоспары» атты жоба жұмысына қатысты. Әрі «Темір жол жылжымалы құрылымдарын жөндеу және техникалық күтім жасау» мамандығы бойынша грантты жеңіп алғандардың бірі. Жетпіс жыл ішінде колледж көптеген қиын да күрделі сәттерді бастан кешірді. Алайда сол қиындықтарға қарамастан әркезде де алға ілгерілеп, заман талабына сай өзгеріп те отырды. Ұжымдық шығармашылық рух, игі дәстүрлерді жалғастыру, инновациялық технологияларды табысты қолдану колледжді ұдайы болашаққа талпынтып, алға қойған асқаралы мақсаттарын орындауға көмектесті. Елдің білім беру кеңістігінде өзіндік орны бар колледжді, оның педагогикалық ұжымын жаңа табыстар, жетістіктер, жеңістер күтуде. Ал, оқу орнында Елбасының кәсіптік білім беру саласына берген тапсырмалары қалай жүзеге асуда және техникалық кәсіптік білім беру саласы қалай, қай бағытта дамуда? Осындай сұрақпен қайырылғанымызда, «Көлік және коммуникация колледжі» МКҚК директоры, саяси ғылымдарының докторы, Қазақстан Республикасы білім саласының құрметті қызметкері Зулфухар С лтан лы Гаипов былай деп әңгімелеп берді: – Біріншіден, түлектеріміздің білім сапасы, жұмысқа орналасуы жақсарды. Өндірістен шеберлер көптеп тартылуда. Елімізде алғаш рет техникалық кадрларды даярлаудың ұлттық кеңесі құрылды. Тек соңғы төрт жылдың өзінде техникалық және кәсіптік білім беру саласын дамытуда Қазақ ұстазы 11

Тарих. Таным. Тағылым.

12 Қазақ ұстазы

Тарих. Таным. Білікті Тағылым. басшы

Қазақ ұстазы 13

Білікті басшы

заңнамалық нормативтік-құқықтық базалары өзгерді. 2011 жылы «Білім туралы» Заңға түбегейлі өзгерістер енгізілді. Соның ішінде әлемдік тәжірибені сараптай келе техникалық және кәсіптік білім беру саласының материалдықтехникалық базасы жаңартылуда, оқу ғимараттары қайтадан жөнделуде, өндірісте оқытудың тәжірибелік сабақтарының уақыты көбейді. Оқу стандарттары икемді болуы бірнеше біліктілік беру, сонымен қатар дуалдық оқыту жүйесіне келешекте түбегейлі көшу жолдары қарастырылды. Нақтырақ айтатын болсақ, Халықаралық сарапшылардың қатысуымен және ұсынысымен бұрынғы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігімен және ұлттық компаниялар өкілдерімен техникалық және кәсіптік білім, орта білімнен кейінгі білім мамандықтары классификаторы жасалды. Халықаралық сарапшылардың тікелей қатысуымен 230 стандарт қайта қаралып шықты, 224 мамандық бойынша интеграциялық бағдарлама жасалды. Айта кету керек, осы аралықта материалдық-техникалық база 50%-ға дейін қайтадан жаңартылды. Сонымен қатар соңғы үш жылда 13000-нан астам мұғалімдер мен шеберлер біліктілігін арттырды, соның ішінде 420 ұстаз шетелде білімін жетілдіріп қайтты. Астана қаласында 8 оқу орны екінші жыл осы қанатқақты дуалдық жүйе бойынша жұмыс істеуде. Нәтижесі – қуантарлық. Оқу орнының тиімді жұмысының ең басты көрсеткіштерінің бірі – педагогтар мен студенттердің қол жеткізген жетістіктері. 2012 жылы Астана қаласы бойынша «Үздік колледж – 2012» марапатына ие болды. 20122013 оқу жылының қорытындысы бойынша колледж «Үздік серіктестік» номинациясын жеңіп алды. 2013-2014 оқу жылы Мемлекеттік аттестация және лицензиялаудан сәтті өтіп, Астана қаласының Білім саласын бақылау 14 Қазақ ұстазы

департаментінің Алғыс хатын және дуалды оқытудағы нәтижелі көрсеткіштері үшін Астана қаласы Білім басқармасының дипломымен марапатталды. 2014 жылы «Кәсіптік техникалық білім беруді модернизациялау» жобасын сәтті жүзеге асырғандығы үшін Бүкіләлемдік банк және Білім және ғылым министрлігі тарапынан Алғыс хатқа ие болды. Алда атқарар қыруар еңбектер бар. Биылғы жылы колледжге 70 жыл толады. Осы жылдар аралығында оқу орнын тамаша түлектер бітіріп шықты. Олар еліміздің және Ресейдің темір жол саласында еңбек етіп жатыр. Біз олармен мақтанамыз. Биік мақсаттарды бағындыруда ұжымға алдыңғы ұрпақ салған ізгі дәстүр мен ізденімпаздық серік болатыны сөзсіз. Шынында да, біліморда басшысының айтқанының айна-қатесі жоқ, әр жылдардағы түлектер де колледжде алған білімдері өмірлеріне азық болғанын ризашылықпен айтады. Солардың бірі, Құрметті теміржолшы Берік Айтбеков, мысалы, әулетімен теміржолшы. Осы оқу орнының «Тасымалдау үдерісін ұйымдастыру» бөлімін бітіргеннен кейінгі оның еңбек жолы әр салада өрбіді. «Өз кәсібімді тапқаныма бақыттымын. Осында О.Ш. Отинашвили, В.М.Поликарпов, Э.К. Масимова, Ж. К. Жакупбеков секілді оқытушыларым кәсібімнің қыр-сырын ұғындырып, үлкен өмірге жолдаманы қолыма ұстатты» деп еске алады ол. Б.Айтбеков бүгінде «Қазақстан теміржолы» ҰК қозғалыс қауіпсіздігі Департаментінің директоры болып қызмет етеді. Колледжді Ақмола теміржол көлігі техникумы кезінде бұдан 46 жыл бұрын бітірген Зинаида Тальконың да айтары мол. Украинаның Днепропетровск облысында туып өскен оны комсомолдық жолдамамен Қазақстанға жұмысқа келу, осы жермен тағдырын мәңгі табыстырды. Бүгінде оның екі ұлы Сергей мен Юра да өзінің жолын қуып, осы техникумда

Тарих. Таным. Тағылым.

оқыды. Кейін Алматы теміржол көлігі институтын бітірген. «Біздің әулетіміздің жалпы еңбек өтілі 200 жылдан асады, отбасы мүшелері болат жолдың бойында жұмыс істеуді одан әрі жалғастыруда. Темір жол біздің өміріміздің бір бөлшегіне, ал теміржолшы күні отбасылық мерекемізге айналған» деп ол кісі колледждің 70 жылдық мерейтойына орай оқу орны ұжымына, ардагерлерге шын жүректен құттықтауын жеткізді. Осындай түлектердің бірі Александр Юрьевич Панычев болса, бүгінде Петербург қатынас жолдары мемлекеттік университетінің ректоры қызметінде. «Көп адамдар жоғары оқу орындарындағы тәрбие жұмыстары техникумдардағымен салыстыруға да келмейді» деседі. Маған Ресейдің теміржол көлігі институттары мен арнаулы оқу орындарының барлығын дерлік көріп танысуымның сәті түсті. Сондықтан да жоғарыда айтылған пікірді мен де қос қолымды көтере қолдаймын. Сонымен қатар, өндірісте, университетте, атқарушы билік органдарында қызмет ететіндердің техникумда оқығандары болса, көзге бірден көрініп тұрады. Оларда алымдылық, алғырлық, талғам да, таным да басқашалау болады. Оқытушылықтан ректорға (алғашында Омск, содан кейін Петербург байланыс жолдары университеттерінің) дейінгі қызмет баспалдақтарынан өткен, кезінде Федеральдық агенттігінің теміржол көлігін құқықтық қамтамасыз ету және оқу орындары басқармасының басшысы қызметін атқарған азамат ретінде маған бұл жөнінде осылай тұжырым жасауыма да әбден болады. Осының бәрінің де іргенегізі өзім үшін Целиноград теміржол көлігі техникумында қаланғанына бір сәт те күмән келтірмеймін, осы үшін өмір бойы шексіз ризалықтамын» деп ағынан жарылады ол да. Колледждің 1984 жылғы түлегі Қайрат Саурбаев өзінің К.Г.Мельникова, Б.М.Нагорный, Р.А.Неретина секілді колледж ұстаздары алдынан білім алып шыққанын мақтанышпен айтады. Ол осы білімімен шектеліп қалмай, кейін Алматы теміржол көлігі инженерлері институтын «Теміржол көлігіндегі тасымалдау үдерісін басқару» мамандығы

бойынша бітіріп шығады. «ҚТЖ» ҰК» АҚ-ның Ақмола жол бөлімшесі филиалының басшысы, магистральдық жүйе Дирекциясының директоры секілді түрлі лауазымдық қызметтер атқарған. Бүгінде «Қазтеміртранс» АҚ президенті. Қазақстан Республикасының «Құрметті теміржолшысы». Мұндай мысалдарды көптеп келтіре беруге де болады.

– Колледждің жетпіс жылдық тарихы оны бітіруші түлектерінің санасында, жадында ғана емес, осындағы мұражайда да сол күйі сақталынумен тұр. 1983 жылы теміржол училищесінің негізінде құрылған тарихи мұражай құжаттары алғашқы теміржолшы естелігінен бастап, оқу орнынан түлеп ұшқан мыңдаған түлектер жайлы сыр шертеді. Мұражайдың ауданы – 108 шаршы метрден тұратын екі залды құрайды. Онда тарихи оқиғалардың куәсі болған сан түрлі суреттер мен жәдігерлер, теміржол өмірімен байланысты макеттер, көне құралжабдықтар, ұжым түлектерінің суреттері, ескерткіш бағалы заттары сақталған.

1837 жылғы Ресей патшалығының көне теміржолының макеті, 1833 жылы Нижный Тагил металлургия зауытында ағайынды Черепановтар жасаған тұңғыш Ресей паровозының макеті еріксіз бас шайқатады. «Үздік мұғалім – 2014» байқауының жеңімпазы Лариса Ивановна Матвееваның жетекшілігімен жасалған «Қазақстан темір жолын» бүгінгі таңдағы тыныс-тіршілігін бейнелейтін модель» кімнің де болса назарын бірден өзіне аударады. Мұнда Кеңестер одағының қос батыры Д.Степанов пен П. Морозовқа арналған мүйіс те бар. Колледждің қалыптасу кезеңдері арнаулы стендтер бойыншы баяндалады. Оның қоры тың экспонаттармен әлі де толыға түспек, – дейді мұражай меңгерушісі Т.Кулманов. Жетпіс жылдық тарихы бар колледждің тағдыры Қазақстан экономикасының күре тамыры – ғасырдан астам шежіресі қалыптасқан Қазақстан теміржол саласымен де тікелей байланысты. Теміржолдың тасқа басылған таңбалы тарихы ғасырдан ғасырға жетіп, жалғаса да береді. Лариса АЛДАБЕРГЕНОВА, журналист. Қазақ ұстазы 15

Зулфухар Гаипов,

Астана қаласы «Көлік және коммуникация колледжі» МКҚК директоры, саяси ғылымдарының докторы, Қазақстан Республикасы білім саласының құрметті қызметкері.

БІЛІКТІ МАМАН ҒАНА

БӘСЕКЕГЕ БОЛАДЫ ҚАБІЛЕТТІ

Елбасы өзінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауында техникалық кәсіптік білім беру саласына ерекше көңіл бөліп келеді. «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында Елбасы осы жақын арадағы 2-3 жылда елімізде ұлттық дуалдық білім беру жүйесін қалыптастыру туралы тапсырма берген болатын, сонымен қатар жастарға кепілдендірілген техникалық білім беру мәселесіне де ерекше тоқталған еді. Ал, биылғы «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» Жолдауында Ұлт Көшбасшысы білім саласына өткен жылғыдан да салмақты да, салиқалы тапсырмалар берді. Елбасының кәсіптік білім беру саласына берген тапсырмалары қалай жүзеге асуда және техникалық кәсіптік білім беру саласы қалай, қай бағытта дамуда? Осы мәселе төңірегінде сөз қозғап көрейік.

16 Қазақ ұстазы

Біріншіден, түлектеріміз­ дің білім сапасы, жұмысқа орналасуы жақсарды. Өндірістен шеберлер көптеп тартылуда. Елімізде алғаш рет техникалық кадрларды даярлаудың ұлттық кеңесі құрылды. Ендеше, оларға толығырақ тоқталайық. Тек соңғы төрт жылдың өзінде техникалық және кәсіптік білім беру саласын дамытуда заңнамалық нормативтікқұқықтық базалары өзгерді. 2011 жылы «Білім туралы» Заңға түбегейлі өзгерістер енгізілді. Соның ішінде әлемдік тәжірибені сараптай келе техникалық және кәсіптік білім беру саласының материалдық-техникалық базасы жаңартылуда, оқу ғимараттары қайтадан жөнделуде, өндірісте оқытудың тәжірибелік сабақтарының уақыты көбейді. Оқу стандарттары икемді болуы бірнеше біліктілік беру,

Қазақ ұстазы 17

Білікті басшы

сонымен қатар дуалдық оқыту жүйесіне келешекте түбегейлі көшу жолдары қарастырылды. Нақтырақ айтатын болсақ, Халықаралық сарапшылардың қатысуымен және ұсынысымен бұрынғы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігімен және ұлттық компаниялар өкілдерімен техникалық және кәсіптік білім, орта білімнен кейінгі білім мамандықтары классификаторы жасалды. Халықаралық сарапшылардың тікелей қатысуымен 230 стандарт қайта қаралып шықты, 224 мамандық бойынша интеграциялық бағдарлама жасалды. Айта кету керек, осы аралықта материалдық-техникалық база 50 пайызға дейін қайтадан жаңартылды. Сонымен қатар соңғы үш жылда 13000нан астам мұғалімдер мен шеберлер біліктілігін арттырды, соның ішінде 420 ұстаз шетелде білімін жетілдіріп қайтты. Екіншіден, өндіріспен байланыс артып келеді. Оны біз дуалдық жүйе деп жүрміз. Дуалдық жүйе бойынша білім алушы өз уақыт бюджетінің 60 пайызын өндірісте, ал қалған 40 пайызын теориялық біліммен жалғастыруы керек. Білім алушылардың біліктілігін бұрынғыдай Білім және ғылым министрлігі емес, керісінше, өндіріс өкілдері, яғни, жұмыс берушілермен бірігіп атқаруда. Мұндай жүйе дамыған Батыс елдерінде – Германия, Финляндия, Норвегия, Швейцария және «Шығыс айдаһарларының» бірегейі Оңтүстік Кореяда жақсы дамыған. Астана қаласында 8 оқу орны екінші жыл осы қанатқақты дуалдық жүйе бойынша жұмыс істеуде. Ал, енді Астана қаласы көлік және коммуникация колледжі осы бағытта қандай игілікті істер атқаруда, соған қысқаша тоқталып өтейін. Қазіргі таңда біздің оқу орнымыз, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі, «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясымен үш жақты дуалдық жүйе туралы келісімді 2012 18 Қазақ ұстазы

жылы қараша айында жасаған болатын. Келісім-шарт негізінде колледжді бітіруші студенттер «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясының» Астана қаласындағы Техникалық орталығында үш апта курстан өтіп, білімдерін дәлелдеу арқылы қолдарына куәліктерін алады. Бұл куәлік студенттердің жүз пайыз жұмысқа орналасуына кепілдік береді. Яғни, жұмыс беруші жас мамандарды өзі електен өткізіп, таңдап алады. Бұл жұмыс берушіге де және мамандар даярлаған біздер үшін де үлкен жетістік. Негізгі мақсат – бітіруші студенттерді жұмыспен қамтамасыз ету және болашақ

мамандардың біліктілігін жетілдіру деген сөз. Сонымен қатар дуалдық жүйе бүгінгі таңда студенттермен бірге оқытушыларға үлкен жауапкершілік жүктейді. Тек 20132014 оқу жылында дуалдық білім беру бойынша 14 мұғалім өз біліктіліктерін Чехия, Германия, Франция және Белорусия мемлекеттерінде жетілдіріп қайтты. Дуалдық оқыту жүйесін колледж басқа мамандықтар бойынша да ареалын кеңейту үшін жұмыстар атқаруда. Келешекте «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясынан басқа, Кегок АҚ, «Қазақавтожол» АҚ және «Қазақтелеком» АҚ-мен дуалдық оқыту жүйесі бойынша әріптестікке қол қою жоспарымызда бар. Білім сапасын арттырудың тағы да бір сара жолы оқу орнының материалдық-

техникалық базасын жақсарту деп білеміз. Осы мақсатта 2013 жылғы қарашада Оңтүстік Кореяның Қазақстан Республикасындағы төтенше және өкілетті елшісі Пэк Чу-Хён мырзамен және Білім басқармасы өкілдерінің қатысуымен республикалық бюджеттен бөлінген қаражатқа «Қайта өндірілетін энергия қуатының» лабораториясы (лаборатория по возобновляемой энергетики) салтанатты түрде ашылды.

2017 жылы елімізде ЕХРО болатынын ескерсек, бұл лабораторияның болашақта жасыл экономикаға бағытталған білікті мамандарды даярлаудағы орны ерекше. Келешекте колледждің жанынан қайта өндірілетін энергетика саласында мамандар даярлайтын орталық ашу ойымызда бар. Мақтанышпен айта

Қазақ ұстазы 19

кететін тағы бір жетістік – ПИР (Планы институционального развития немесе институционалдық даму жоспары) бойынша Бүкіләлемдік банк тарапынан жарияланған конкурс нәтижесінде колледж грант иегері атанды. Бұл қомақты қаржы да колледждің материалдықтехникалық базасын модернизациялауға жұмсалады. Жалпы айтқанда, техникалық және кәсіптік білім беру саласын модернизациялауда осындай игі істер атқарылуда. Оқу орнының тиімді жұмысының ең басты көрсеткіштерінің бірі – педагогтар мен студенттердің қол жеткізген жетістіктері. 2012 жылы Астана қаласы бойынша «Үздік колледж – 2012» марапатына ие болды. 20122013 оқу жылының қорытындысы бойынша колледж «Үздік серіктестік» номинациясын жеңіп алды. 2013-2014 оқу жылы Мемлекеттік аттестация және лицензиялаудан сәтті өтіп, Астана 20 Қазақ ұстазы

қаласының Білім саласын бақылау департаментінің Алғыс хатын және дуалды оқытудағы нәтижелі көрсеткіштері үшін Астана қаласы Білім басқармасының дипломымен марапатталды. 2014 жылы «Кәсіптік техникалық білім беруді модернизациялау» жобасын сәтті жүзеге асырғандығы үшін Бүкіләлемдік банк және Білім және ғылым министрлігі тарапынан Алғыс хатқа ие болды.

2014 жылы Білім басқармасының «Ең үздік білім сапасы үшін» грамотасымен марапатталды. Алда атқарар қыруар еңбектер бар. Биылғы жылы колледжге 70 жыл толады. Осы жылдар аралығында оқу орнын тамаша түлектер бітіріп шықты. Олар еліміздің және Ресейдің темір жол саласында еңбек етіп жүр. Біз олармен мақтанамыз. Биік мақсаттарды бағындыруда ұжымға алдыңғы ұрпақ салған ізгі дәстүр мен ізденімпаздық серік болатыны сөзсіз.

Қазақ ұстазы 21

22 Қазақ ұстазы

Қазақ ұстазы 23

24 Қазақ ұстазы

Қазақ ұстазы 25

ó ÷ å ð ò ñ Íàâ ЮБИЛЕЮ Тоты аБДиКаРиМова, заместитель директора по учебной работе ГККП «Колледж транспорта и коммуникаций» г. Астаны.

Колледж транспорта и коммуникаций г. Астаны-одно из старейших в республике учебных заведении. За 70-лет подготовлено свыше 30000 высококвалифицированных специалистов. Мы гордимся своими выпускниками: Панычев А.Ю. ректор Санкт-Петербургского государственного университета путей сообщения, Айтбеков Б.С. – директор Департамента безопасности движения филиала АО «НК» «КТЖ», Саурбаев К.А. – директор Дирекции магистральной сети АО «НК» «КТЖ», Сенчугов И.А. – зам начальника Акмолинской железной дороги, первый заместитель начальника Акмолинского отделения перевозок – начальник Единогодиспетчерского центра управления, Председатель Совета ветерановАкмолинского железнодорожного узла и т.д. Сегодня колледж – это престижное учебное заведение с хорошей материально-технической базой, готовящее специалистов по 14 специальностям. В колледже работает творческий и работоспособный коллектив. Перед коллективом стоит главная задача – это обеспечение 26 Қазақ ұстазы

современного качественного образования через внедрение инноваций в обучении специалистов на основе сохранения и приумножения лучших традиций колледжа. Основная деятельность осуществляется в соответствии со Стратегическим планом развития колледжа до 2020 года. Работа коллектива направлена на подготовку современных квалифицированных специалистов. Государство предъявляет высокие требования к профессиональному уровню педагога, способного обеспечить лучшее образование. Перед педагогами стоят задачи: произвести модернизацию методик преподавания, развивать онлайнсистемы, дистанционное обучение, интенсивно внедрять инновационные методы, решения и инструменты по обучению практическим навыкам. Решить эти задачи по силам только педагогам, способным к постоянному повышению профессиональных компетенций, обеспечивающих качество образовательного процесса. Преподаватели постоянно работают над применением в учебном процессе новых форм и методов обучения. Передают молодым преподавателям свой опыт

работы ветераны колледжа: Плахотнюк Р.В.,Далабаева А.Т.,Жунуспеков О.Х., Калиев О.Т., Матвеева Л.И., Нуртазаева Б.К., Нурмагамбетова А.Ж., Осташова Л.А.,Ряснова Л.А. Сегодня мы работаем по новым стандартам, в которых на практическое обучение отводится до 60% учебного времени. Мы готовы к подготовке специалистов по заказу работодателей, можем вносить изменения в рабочие учебные планы с учетом специфики предприятия, определять дисциплины по выбору. Так с 2012 года наш колледж по 4-м специальностям перешел на обучение по дуальной системе: 1203000 «Организация перевозок и управление движением на железнодорожном транспорте», 1409000 «Строительство железных дорог, путь и путевое хозяйство», 1108000 «Эксплуатация, ремонт и техническое обслуживание подвижного состава железных дорог (по видам)», 0902000 «Электроснабжение (по отраслям)». На базе предприятий организовываются занятия, лабораторные работы, экскурсии и т.д. Преподаватели специальных дисциплин ежегодно проходят стажировки на ведущих предприятиях. Сегодня предприятия уже понимают, что пополнение резерва через систему технического и профессионального образования выгодно и удобно. За все время существования колледжа воспитано не одно поколение династий Айтбековых, Салимгиреевых, Ульяненко, Балашовых, Негмеджановых, Баймагамбетовых и других, преемственность поколений продолжается. Благодаря принятой стратегии развития колледжа, мы стали обладателями гранта от Всемирного банка в рамках реализации Плана институционального развития по специальности 1108000 «Эксплуатация, ремонт и техническое обслуживание подвижного состава железных дорог (по видам)». Цель гранта – приобретение и использование современных технологий обучения. Полученные средства

были направлены на приобретение оборудования. Основное внимание уделено обучению по дуальной технологии. Мы убеждены, что без теоретической подготовки, без изучения передового мирового опыта, любые технические средства обучения, станки и механизмы, будут «интерьером» классной комнаты, кабинета, лаборатории.С этой целью 14 педагогов прошли обучение за границей: в Белоруссии, Чехии, Германии, Франции. Для совершенствования качества образовательного процесса работают 11 кафедр, которые возглавляют ведущие преподаватели: Матвеева Л.И., Осташова Л.А., Калиев О.Т., Бекмуратова Ж.С., Мураткызы А., Тлеубаева М.Т., Ахметова А.Т., Ахметова А.К., Ахметова Г.К., Каримова А.К.,Жусупов М.Б. Учебные кабинеты оборудованы в соответствии с профилем дисциплин, оснащены современными техническими средствами. За последние два года материально-техническая база значительно пополнилась компьютерами нового поколения усовершенствованной модификации, интерактивными досками. Все студенты имеют доступ к информационным ресурсам(библиотека, компьютерные классы, интернет идругие). В последние годы закуплено оборудование в лаборатории «Многоканальных систем связи», которое позволяет проводить лабораторные работы по дисциплинам специальной связи, например, волоконно-оптической системы передачи. Прекрасно оборудована лаборатория «Возобновляемые источники энергии»,где студенты изучают системы солнечной и ветровой энергетики. Одним из лучших оборудований является тренажер машиниста электровоза. Современный учебный процесс требует постоянной работы. Коллектив учебного заведения находится в постоянном творческом поиске. Колледж готов достойно встретить свой юбилей. Қазақ ұстазы 27

– é î ã î ð î ä é î í Ñ æåëåç

НАВСЕГДА

Берик аЙТБЕКов, выпускник 1976 года, Почетный железнодорожник. Я, Айтбеков Берик Сагындыкович – представитель семейной династии железнодорожников. Я и мои братья продолжили профессию отца и посвятили свою жизнь железной дороге. Свой трудовой путь я начал в 1969 году в Агадырской дистанции пути Карагандинского отделения дороги монтером пути. Затем после службы в рядах Советской Армии продолжил работу, а в 1973 году поступил в Целиноградский железнодорожный техникум на отделение «Организация перевозочного процесса». Директором техникума в то время работал Мустафин Сапар Нугманович, а куратором у меня был замечательный человек и прекрасный педагог Омари Шалвович Отинашвили, который преподавал 2 дисциплины: «Двигатели внутреннего сгорания» и «Черчение». Неизгладимый след оставили в моей памяти преподаватели: Поликарпов Владимир Михайлович, преподававший дисциплину «Экономика на железнодорожном транспорте», Масимова Элеонора Каримовна – «Электротехника», мама Премьер-Министра Республики Казахстан К.К.Масимова, Жакупбеков Ж.К. – «Производственное обучение». Они прививали студентам любовь к труду, обучали работе на разных станках, вождению автомобиля и т.д. К.К.Жакупбеков впоследствии стал директором железнодорожного техникума. Через 2 месяца после поступления меня перевели во вновь открывшееся отделение «Механизация грузовой работы на транспорте».

28 Қазақ ұстазы

Учеба по этой специальности полностью и всецело поглотила меня. Было очень интересно изучать технологию работы грузовых дворов, процессы грузовой и сортировочной работы, оформление очень сложных и важных перевозочных документов. В группе училось 35 молодых людей в возрасте от 18 до 22 лет со всех концов Республики Казахстан. Группа была очень дружная, сплоченная, что, несомненно, сказывалось на активном участии в общественной, спортивной и культурномассовой жизни техникума. Одни участвовали в спортивных мероприятиях, вторые –в культурно-массовых мероприятиях (концерты, конкурсы, состязания и т.д.), третьи –в общественной жизни техникума. Несмотря на то, что я закончил среднюю казахскую школу, я активно влился в студенческий коллектив. За активность, отличную учебу и отзывчивость меня везде отмечали и привлекали ко всем мероприятиям, проводимым в техникуме и в городе. Я был выбран членом редакции стенгазеты. Вместе со своим сокурсником Винокуровым Евгением из г. Сарани Карагандинской области участвовал в различных культурных мероприятиях: художественной самодеятельности, играл на домбре. Одним из ярких воспоминаний в моей памяти и памяти каждого выпускника остались дни, проведенные на практике, которая проходила в 1974-1975 гг. Студенты были распределены по трем группам в

зависимости от специальности: механики, строители, движенцы. Я принимал также активное участие в студенческом строительном отряде «Айгуль», был избран командиром отряда. Мы были направлены в Вишневский район (ныне Аршалинский), совхоз «Берсуатский», во второе отделение «Раздольное», где работали на сенокосе. За отличный труд СМО (строительномонтажный отряд) «Айгуль» руководство совхоза отметило денежными премиями и наградило грамотами. Директор совхоза направил благодарственное письмо в адрес руководства техникума, а также в Областной комитет комсомола, а я был награжден Почетной грамотой. В 1976 году я с отличием закончил Целиноградский железнодорожный техникум и меня направили сначала работать стропальщиком, затем электриком на кране «Такраф» на станцию Алматы-2 в механизированную дистанцию погрузочноразгрузочных работ. На железной дороге особое внимание уделялось профессиональному и должностному росту молодых специалистов. Ведь руководить коллективом нигде не учат, эту науку человек постигает сам. Важно, чтобы организаторские способности молодого специалиста вовремя были замечены. Именно эта традиция на железнодорожном транспорте основательно поддерживалась и сохранялась. В период с 1982 – 1987 гг. для дальнейшего профессионального роста я овладел навыками «движенца», работал дежурным по парку, потом дежурным по станции, затем был назначен заместителем начальника станции Алматы-1 и одновременно окончил вечернее отделение Алма-Атинского института инженеров железнодорожного транспорта по специальности «Управление процессами перевозок». С 1990 года работал поездным диспетчером Алма-Атинского отделения перевозок. На собрании с диспетчерами состоялась встреча с начальником АлмаАтинской железной дороги Нигматжаном Кабатаевичем Исингариным и первым заместителем службы движения АлмаАтинской дороги Б.Е. Шормаковым. После этой встречи я был назначен заместителем начальника службы перевозок по грузовой работе Алма-Атинской железной дороги. С 1995 года работал в должности заместителя начальника службы международных грузовых перевозок и

коммерческой работы Алма-Атинской железной дороги, в 1996 году в должности начальника валютно-тарифного комитета Департамента железных дорог Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан. Я многократно бывал за границей и принимал участие в составе постоянной рабочей группы по кодированию и информатике, участвовал в работе комиссии по транспортной политике и стратегии развития, комиссии по транспортному праву и комиссии по грузовым перевозкам в Болгарии (Пловдив), в Польше (Варшава), в Литве (Рига), в Эстонии (Таллин), на Украине (Киев, Львов), в Узбекистане (Ташкент), в Туркмении (Ашхабад), в России (Москва, Санкт-Петербург), в КНР (Боротала, Урумчи), Германии (Мюнхен), Италии (Рим), Австрии (Вена), Голландии (Амстердам), что повлияло на мое мировоззрение и профессиональный уровень. За многолетний труд был удостоен знака «Почетный железнодорожник». За свою трудовую деятельность был награжден медалью к 100-летию Казахской железной дороги, медалью «Единой Казахской железной дороге – 50 лет», юбилейной медалью в честь 20-летия стыковки Международного пограничного п ер ех од а Д ос ты к – А ла ша нь к оу , медалью 5-летия АО «Қазтеміртранс», грамотами и благодарственными письмами Министерства транспорта и коммуникаций, а также Благодарственным письмом Президента Компании в честь «10-летия столицы – города Астана». В настоящее время я работаю директором Департамента безопасности движения филиала АО «НК «ҚТЖ» – «Дирекции магистральной сети», мой общий стаж работы на железнодорожном транспорте составляет более 45 лет. Именно здесь я научился азам своей профессии, трудолюбию, ответственности, порядочности и всем лучшим качествам, которые мне привили мои первые учителя. Я себя считаю счастливым человеком, потому что всему, что достиг в своей жизни, я обязан своему образованию, которое получил в Акмолинском железнодорожном техникуме, и преподавателям, которые дали мне путевку в жизнь». Қазақ ұстазы 29

ò í å ì à ä Ôóí

ЖИЗНИ

александр паНЫЧЕв, Выпускник 1993 года, Ректор Петербургского государственного университета путей сообщения.

Сегодня в нашем обществе очень много разговоров о качестве образования. Но специалисты знают точно: качество образования познается на рынке труда. Именно это и приходится говорить оппонентам во время горячих обсуждений реформ образования. А для убедительности очень часто вспоминаю историю, которая произошла со мной во время производственной практики после третьего курса техникума. Заместитель начальника депо по эксплуатации, как председатель комиссии, после едва начавшегося общения, в рамках аттестационного экзамена на помощника машиниста тепловоза, спросил меня, студентапрактиканта Целиноградского техникума железнодорожного транспорта: – Терпиловский Михаил Александрович еще преподает в техникуме? И услышав утвердительный ответ, обратился к членам комиссии: – У этого парня можно не спрашивать автотормоза и ПТЭ. Он их знает как «Отче наш». Это, пожалуй, самый яркий и убедительный пример подтверждения качества образования, с которым мне довелось столкнуться. Через пять лет, когда, будучи студентом-практикантом Омского 30 Қазақ ұстазы

государственного университета путей сообщения, сдавал экзамен уже на электромонтера СЦБ в ШЧ Слюдянка Восточно-Сибирской железной дороги, комиссия была приятно удивлена уровнем знаний, поэтому при увольнении по окончанию практики (после третьего курса!) присвоила разряд, соответствующий электромеханику. Кстати, я до сих пор помню некоторые пункты ПТЭ наизусть. Стиль, в котором Терпиловский М.А. обучал студентов, а нашей группе повезло еще больше – Михаил Александрович был еще и нашим классным руководителем – стал для меня примером для подражания. Он состоял из трех пунктов: обучение, воспитание, личный пример. Теперь и по себе знаю, что «парадокс нашей жизни состоит в том, что чаще всего люди вспоминают строгих учителей». Многие студенты их еще не раз вспомнят, как и я, по сей день, с благодарностью вспоминая за науку М.А. Терпиловского. Это одна из его фраз, врезавшихся в нашу память навсегда. Да и фраз таких наберется порядком от каждого преподавателя. Хотя правильно сказать «Учителя», потому что каждый из них не только преподавал дисциплину, но и учил жизни.

Ұстаз бақыты

Это уже потом, когда солидной командой сразу после техникума поступили в Омский государственный университет путей сообщения на несколько факультетов, стало понятно, что мы более чем на голову выше тех, кто в группе, на курсе. В университет мы пришли абсолютно самостоятельными и взрослыми людьми. Такими взрослыми, что некоторым из окружающих нас однокашников «даже было страшно». Да и времена были не самые простые, то есть «лихие 90-ые». Многие тогда быстро взрослели… Дальнейшая учеба в аспирантуре, а затем преподавательская работа в этом же вузе привели к вполне объяснимому, с учетом имеющихся положительных примеров, и логичному выводу: первостепенная задача в образовательном процессе – отучить студентов от поверхностного отношения к предмету и своему делу. Многие отмечают, что воспитательная работа в вузе не идет ни

в какое сравнение с тем, как это поставлено в техникуме. Мне довелось посмотреть, и не по одному разу, все вузы и более половины техникумов железнодорожного транспорта России. Скажу: «Абсолютная правда!» Более того, на производстве, в университетах, в органах власти человека, у которого за плечами техникум, видно сразу. Хватка другая, другой кругозор. Мне как человеку, который прошел путь от преподавателя до ректора сначала Омского, а затем Петербургского университета путей сообщения, проработавшему в свое время начальником Управления учебных заведений и правового обеспечения Федерального агентства железнодорожного транспорта, скорее всего, об этом уже можно судить. И ни дня не сомневаюсь в том, что лично для меня фундамент всего этого был заложен именно в Целиноградском техникуме железнодорожного транспорта, чему буду безгранично благодарен всю жизнь. Қазақ ұстазы 31

МЕТОДИЧЕСКОЕ СОПРОВОЖДЕНИЕ ИННОВАЦИОННОЙ

è ò ñ î í ü ë å äåÿò ïåäàãîãîâ

Сауле ХаЙРУЛЛиНа, заместитель директора по учебно – методической работе ГККП «Колледж транспорта и коммуникаций» г.Астаны.

В условиях модернизации современной системы образования возрастает роль инновационной деятельности, которая приобретает все более массовый характер, так как возникает потребность в обновлении содержания образования, достижении нового качества на основе инновационных инициатив по приоритетным направлениям образовательной деятельности. О том, что учитель живет до тех пор, пока он учится, известно давно. Но методическое обучение педагога должно быть научно-организованным, системным, целенаправленным, то есть способствующим его постоянному личностному и профессиональному развитию. Таким образом, методическое сопровождение инновационного процесса педагогов в учреждении ТиПО должно быть организовано при соблюдении следующих аспектов: изучение инновационного потенциала личности педагога; анализ условий образовательной среды в учреждении среднего профессионального образования. Основная задача педагога сегодня не только сохранить педагогический опыт, но и принять новое, проанализировать его и скоординировать, перестроить свою работу в соответствии с новыми требованиями общества и государства. Это сложный психологический процесс, 32 Қазақ ұстазы

ведь менять уклад устоявшийся десятилетиями, довольно сложно, поэтому педагогам требуется квалифицированная помощь. В образовании идут инновационные процессы, которые должен поддержать и в которые должен внести свой вклад каждый педагог. «Главное отличие инновационного образовательного учреждения от традиционного состоит в создании условий для развития всего потенциала личности, чтобы быть готовой к любому, даже непредвиденному будущему, и способной адаптироваться к новым ситуациям. В педагогической науке инновационная деятельность понимается как целенаправленная педагогическая деятельность, основанная на осмыслении собственного педагогического опыта при помощи сравнения и изучения, изменения и развития учебно-воспитательного процесса с целью достижения более высоких результатов, получения нового знания, внедрения иной педагогической практики». Понятие «сопровождение» означает «следовать рядом», предоставляя, делая возможным, реально выполнимым то, что запланировано. В теории инновационных процессов выделяют инновацию (отражает сущность содержания к организации нового),

Арнау

нововведение (отражает сущность организации нового) и новшество (новое средство: метод, методика, технология, учебная программа, учебник и прочее). Анализ понятий методическое сопровождение и инновационная деятельность позволяет выделить основные аспекты в изучении способности педагога среднего профессионального образования к инновационной деятельности. Эффективность развития педагогического коллектива зависит от того, насколько будет обеспечено: – грамотное руководство этим процессом, включающее установку преподавателей на инновационную технологию; – анализ имевшихся технологических ресурсов; – умение проектировать; – организация и анализ деятельности коллектива; – умение осваивать опыт коллег через рефлексию и выражать его в технологичной форме; – умение перестраивать уже освоенные технологии. В этом педагогу требуется помощь. Помощь методической службы. Методический кабинет является центром всей методической службы в колледже. В методическом кабинете собраны инновационный учебнометодический материал передового опыта педагогического коллектива, методические разработки новых педагогических технологий, портфолио преподавателей, контрольный пакет учебных программ по дисциплинам, действующих учебных планов по специальностям ТиПО. Методическая работа, конечно, способствует профессиональному самосовершенствованию педагогов, но только тех, кто заинтересован в своем профессиональном росте. Особое внимание уделяется целенаправленной индивидуальной работе по повышению профессионального и методического мастерства каждого преподавателя. В целом в колледже успешно функционирует единая система организации учебнометодического процесса и управления

им, ведется кропотливая работа педагогического коллектива над учебнометодическим обеспечением основных профессиональных образовательных программ. Методическая работа направлена на выполнение поставленных задач, на повышение профессионального мастерства, творчества преподавателей, внедрение в учебный процесс активных форм и методов обучения и их реализацию через образовательные программы колледжа: – Обсуждение методики проведения отдельных видов учебных занятий и содержания дидактических материалов к ним; – Рассмотрение вопросов организации, руководства и контроля над исследовательской работой студентов; – Организация и проведение педагогических экспериментов по поиску и внедрению новых технологий обучения; – Разработка и совершенствование средств повышения наглядности обучения, а также методики их использования в учебном процессе; совершенствование учебно-лабораторной базы; – Взаимные посещения занятий как внутри методического объединения, так и между преподавателями различных методических объединений с целью обмена опытом и совершенствования методики преподавания учебных дисциплин. Методическая работа стимулирует профессиональное развитие педагога, способствует его самореализации, решению профессиональных и личных проблем, позволяет получить большее удовлетворение от работы. В желании что-то изменить и двигать идеи вперед определенная роль отводится методическим объединениям педагогов. «Сегодня пришло время выработать новый взгляд на роль методического объединения – как одного из ключевых звеньев, обеспечивающего создание, развитие и совершенствование организационно-методических условий обучения, ориентированных на удовлетворение образовательных потребностей педагогических кадров в контексте обновления образования». Қазақ ұстазы 33

Ұлт мақтанышы

ФИЗИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА И СПОРТ – КЛЮЧ К ЗДОРОВЬЮ НАЦИИ! Марат ЖУСУпов, Заведующий кафедрой «Физвоспитание и НВП» ГККП «Колледж транспорта и коммуникаций» г. Астаны.

Спорт. Всего одно слово, а как много оно значит! Занятие спортом - определенный виддеятельности людей, направленный на достижение заданного результата в физическом развитии человека. Занятия физической культурой и спортом полезны и необходимы людям любого возраста. Чем раньше начать заниматься физической культурой и спортом, тем больше пользы они принесут. Надо только помнить, что эта польза будет зависеть от того, как проводятся занятия и тренировки. Самое главное правило — занятия должны проводиться систематически, а не от случая к случаю. И второе, не менее важное правило, обязательный врачебный контроль. В нашей стране особенно серьезное внимание уделяется физическому воспитанию молодежи в вузах, колледжах, школах. Миллионы детей, подростков, юношей и девушек занимаются в различных спортивных секциях и школах, получают спортивные разряды и борются за установление новых рекордов. За последние годы наша молодежь обновила более 200 всесоюзных юношеских рекордов. Серьезные достижения принесла ранняя спортивная специализация детей и подростков, получающая сейчас все большее распространение. Физическому развитию должно помогать правильно проводимое и хорошо организованное физическое воспитание. Чередование умственного и физического труда, гимнастики, игр и других физкультурных мероприятий с занятиями в школе и приготовлением 34 Қазақ ұстазы

уроков, то есть правильный распорядок дня, способствует высокопроизводительному труду.

2015 год является юбилейным годом для Колледжа транспорта и коммуникаций, в этом году исполняется 70 лет со дня открытия колледжа. За эти годы колледж достиг высоких результатов и является одним из престижных колледжей не только столицы, но и всей Республики. Одним из приоритетных направлений колледжа является развитие физической культуры и спорта. В колледже со дня его основания большое внимание уделяется физической подготовке и военнопатриотическому воспитанию студентов. Ведь занятия физической культурой и спортом готовят человека к жизни, закаляют тело и укрепляют здоровье, содействуют его гармоничному физическому развитию, способствуют воспитанию необходимых черт личности, моральных и физических качеств. В колледже созданы все условия для формирования здорового образа жизни студентов и преподавателей через привлечение их к активному участию в физкультурно-массовом и спортивном движении, пропаганды здорового образа жизни.В колледже имеются спортивный зал, тренажерный зал, борцовский зал, которые оснащены необходимым оборудованием для занятий физической культуры. Материальнотехническая база ежегодно обновляется. Студенты колледжа регулярно занимают призовые места на различных

Ұлт мақтанышы

спортивных и военных соревнованиях городского, областного, республиканского и международного уровней. В Президентском многоборье среди технических и профессиональных учебных заведений команда колледжа ежегодно занимает призовые места. В соревновании по волейболу, которое проходило по программе городской спартакиады под названием «От спартакиады до олимпийских побед!» среди технических и профессиональных учебных заведений по волейболу женская сборная команда колледжа заняла 1 – место. Женская сборная колледжа по волейболу является четырехкратными чемпионами города Астаны. В соревновании по волейболу (юноши), которое проходило по программе городской спартакиады под названием «От спартакиады до олимпийских побед!» среди технических и профессиональных учебных заведений команда колледжа заняла 3 – место.Студент Елтаев Нұрбол игрок сборной команды «Астана» по гандболу в ІІІ – летних соревнований среди молодежи занял 3 место. 1 место заняла сборная команда колледжа по мини-футболу в городском турнире среди технических и профессиональных учебных

заведений города Астаны на приз «Центра формирования здорового образа жизни».В городской эстафете среди технических и профессиональных учебных заведений города Астаны посвященная Победе в Великой Отечественной войне, команда колледжа заняла 2-место.В соревновании по футболу (юноши), которое проходило по программе городской спартакиады команда колледжа заняла 1 – место. Студент Темірханов Данияр занял 1-местов отборочном турнире «Астана қыраны» по қазақ күрес в Республиканском турнире «Қазақстан Барысы» на приз Президента Республики Казахстан Н.А.Назарбаева. На чемпионате Казахстана среди молодежи Сатпаев Дидар завоевал титул чемпиона Казахстана по борьбе на поясах. Сборная команда колледжа по футболу заняла 1-место по мини футболу в открытом традиционном турнире «Кубок Ректора» Агротехнического университета им. С.Сейфуллина. Многие воспитанники колледжа являются чемпионами, кандидатами и мастерами спорта Республики Казахстан. Хотелось бы выразить огромную благодарность директору колледжа Гаипову Зулфухару Султановичу за его поддержку и помощь в развитие спорта в колледже.

Қазақ ұстазы 35

Ұлт Ұлтмақтанышы мақтанышы

УЧАСТИЕ ТОРГОВО – ПРОМЫШЛЕННОЙ ПАЛАТЫ ЛЕЙПЦИГА В ПОДГОТОВКЕ КАДРОВ Галия АМИРОВА, преподаватель общепрофессиональных дисциплин ГККП «Колледж транспорта и коммуникаций» г. Астаны.

Г е р м а н и я я в л я е т с я общепризнанным лидером в деле организации дуального обучения, где система профессионального образования отличается развитым институтом наставничества, практикоориентированным обучением и активным участием бизнеса в подготовке кадров. В ноябре 2013 года Колледж транспорта и коммуникаций г.Астаны стал обладателем гранта от Всемирного банкапо наиболее востребованной специальности 1108000 «Эксплуатация, ремонт и техническое обслуживание подвижного состава железных дорог (по видам)». С 6 по 18 октября 2014 года Центром обучения и повышения квалификации при Торгово- промышленной палате Лейпцигабыли организованы курсы повышения квалификации натему: «Новые подходы в преподавании специальных дисциплин и организации производственного обучения в рамках дуальной системы образования». От колледжа были направлены на курсы преподаватели общепрофессиональных дисциплин: Жапанова Р.Е., Амирова Г.А. и Оразбаева Г.К. 7 октября 2014 году в городе Лейпциг состоялось открытие курсов директором ООО «Лейпцигский 36 Қазақ ұстазы

центр профобразования и повышения квалификации» Франком Мюллером и сотрудницей Лейпцигской Торговопромышленной палаты Наталией Кутц. Следует рассмотреть пример деятельности Торгово-промышленной палаты г. Лейпцига ввиду следующих особенностей. Одна из важных особенностей – это стратегически оптимальное расположение в центре Европы. Лейпциг всегда был центром притяжения для деловой активности благодаря торговле и готовности к изменениям. Проводимые здесь ярмарки - идеальное место для освоения быстро развивающихся рынков Средней и Восточной Европы. Надежные концепции, четко сформулированные решения, мобильность и темп развития определяют экономический рост. Этот аспект стал причиной притока инвестиций – в форме перемещения мест производства, создания филиалов и основания новых мощных предприятий. Экономическая структура региона ориентирована на перспективное развитие. [1] Лейпцигской Торгово-промышленной палате 140 лет, это общественноправовая структура, которая объединяет предпринимателей. Членство

Ұлт мақтанышы

обязательно для предпринимателей, в ремесленной или торговопромышленной палате. Задачи Торгово-промышленной палаты г. Лейпциг подразделяются на три основные сферы: Представление интересов. Мнение Торговопромышленной палаты г. Лейпцига заслушивается при обсуждении любых проектов законов или постановлений, затрагивающих вопросы экономики. Кроме этого, Торгово-промышленная палата г. Лейпцига привлекается судами и ведомствами в качестве эксперта в области экономики, причем мнение, выражаемое Торгово-промышленной палатой г. Лейпцига, основывается на опросах предпринимателей и консультациях в рамках экспертных комиссий. Общегосударственная деятельность. Государство возлагает на торговопромышленные палаты выполнение специальных задач, например, организацию профессиональной подготовки, основанной на реальных условиях будущей работы, и

1.

2.

ответственность за проведение соответствующих выпускных экзаменов. Другими примерами общегосударственных функций торгово-промышленных палат является предоставление экспертов, засвидетельствование внешнеторговых документов и проведение анализа в области строительства. Помощь предпринимателям, работающим в сфере территориальной компетенции той или иной торгово-промышленной палаты. Торгово-промышленные палаты проводят практические консультации коммерсантов и начинающих предпринимателей. В частности, они предоставляют им различную биржевую и правовую информацию, снабжают их адресами возможных деловых партнеров и данными по структуре экономики. Кроме этого, Торгово-промышленная палата г. Лейпцига добивается увеличения количества мест производственного обу¬чения и рабочих мест, а также улучшения общих условий для осуществления экономической деятельности, например, снижения налогов и сборов или развития региональной инфраструктуры.

3.

Қазақ ұстазы 37

Ұлт мақтанышы

Сферы деятельности Торговопромышленной палаты г. Лейпциг в подготовке кадров: • Проведение экзаменов по всем специальностям, по которым ТПП выдает свидетельства о присвоении соответствующей квалификации, организация курсов повышения квалификации для присвоения более высокого разряда и для получения специальных знаний, процедура признания иностранных свидетельств о профессиональном образовании для улучшения интеграции в трудовую деятельность.

• Помощь молодежи в поиске и получении подходящей специальности и рабочего места. С этой целью Торговопромышленной палатой организуются биржи ученических мест, издается справочно-информационный материал и поддерживается объединение предприятий, занимающихся подготовкой рабочих кадров. Начиная профессиональный путь со знакомства с предприятием, будущие специалисты могут составить свое впечатление о 38 Қазақ ұстазы

среде, в которой им, возможно, предстоит работать, а предприятие, в свою очередь, знакомится с кандидатами.

• Анализ и регистрация договоров о профессиональном обучении между учениками и предприятием.

• Многочисленные предложения по повышению квалификации.

• Консультации в областях инновационной деятельности и технологий, поддержка в процессе новой разработки от импульса до реализации инновации.

• Поддержка коммуникационной платформы для обмена образовательной, научной и экономической информацией. На сегодняшний день в рамках дуального обучения можно выбрать одну из 350 признанных государством учебных профессий. В течение 3,5 лет студенты занимаются в профессиональной школе, и полученные теоретические знания закрепляют на практике: теория 1-2 дня в неделю и практика занимает 3-4 рабочих дня. Обучение проводится как на базе малых предприятий, так и в больших

Ұлт мақтанышы

концернах. Так, например, можно пройти дуальное обучение у таких гигантов, как Volkswagen, REWE, SIEMENS, SMS Siemag, BMW и т.д. Предприятия заинтересованы в дуальной системе профессионального образования, поскольку они получают возможность подготовить для себя квалифицированные молодые кадры. После получения диплома многие остаются работать в компании или имеют право самостоятельно найти место работы. Профессиональное обучение финансируется предприятием. Оно выплачивает ежемесячное денежное вознаграждение студентам, в том числе и отпуск, а такжепредоставляет места для прохождения практики. Директор ООО «Лейпцигский центр профобразования и повышения квалификации» доктор Франк Мюллер подчеркнул, что данная система широко распространена в Германии, и ее экономические успехи свидетельствуют о ценности дуального обучения. Таким образом, мы видим, что в условиях развития экономического потенциала Лейпцигского региона и г. Лейпцига Федеративной Республики Германия, необходимым условием устойчивого функционирования бизнеса является его стимулирование через создание комфортных условий. Созданная после объединения Германии в 1990 году и перехода в новое экономическое пространство и форму Германской Демократической Республики, Торговопромышленная палата аккумулировала в себе функции по созданию указанных условий. Необходимо изучить опыт г. Лейпцига по созданию стимулирующих условий для бизнеса, с целью повышения уровня социально-экономического развития страны. После проведенных курсов повышения квалификации в ноябре 2014 года в Колледже транспорта и коммуникаций был проведен online-семинар на тему «Новые подходы в преподавании специальных дисциплин и организации

производственного обучения в рамках дуальной системы образования». В Web – конференции приняли участие следующие учебные заведения: ГККП «Петропавловский колледж железнодорожного транспорта», ГККП «Шымкентский колледж транспорта, коммуникаций и новых технологий», ГККП «Актюбинский колледж транспорта, коммуникаций и новых технологий», «Астанинский технико-экономический колледж» Управления образования г.Астаны. Перед участниками конференции выступили преподаватели, прошедшие курсы повышения. Участниками семинара были обсуждены вопросы, касающиеся дуальной системы образования, организации производственной

практики на предприятиях, материальнотехнической и научно-методической оснащенности организаций образования. В результате внедрения элементов дуальной системы колледж транспорта и коммуникаций разрабатывает программы, исходя из потребностей рынка в регионе, развивает свой потенциал, повышает квалификацию преподавательского состава, что в целом позволяет повысить качество подготовки кадров в учебном заведении и приведет к росту конкурентоспособности колледжа. Қазақ ұстазы 39

Техникалық және кәсіптік білім

СТУДЕНТТЕРДІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ – ӘРБІР ПЕДАГОГТЫҢ МІНДЕТІ Эльмира аУБаКиРова, Көлік және коммуникация коледжінің химия және биология пәнінің оқытушысы. «Біздегі басты міндет – білім беруді жаңа сапамен және мазмұнмен толықтыру», – деген болатын Елбасымыз кезекті Жолдауында. Бүгінгі күні ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір студентке сапалы және терең білімнің және іскерліктің керектігін талап етеді. Сол себепті де студенттердің шығармашылық ойлауын дамыту, студенттің табиғи дарындылығын пайдалана отырып, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін дамыту керек. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында педагог қызметкерлер студенттердің мемлекеттік білім беру стандартында көздеген деңгейден төмен емес білім алуын қамтамасыз етуге жеке шығармашылық қабілеттерін дамуы үшін жағдай жасауға міндетті делінген. Колледжде алған білім студенттің шығармашылық әлеуетін дамытуға мүмкіндік беріп оны өнімді, шығармашыл, өзіндік ойлауға үйретуі тиіс. Студенттің қабілеттерін дамыту мәселесі өзінің тамырын адамзат тарихының тереңінен алады. Ежелгі грек ғалымы және философы Сократ өз шәкірттінің дамуына үнемі қамқорлық жасап отырған. Бүкіл бір халықтың ұстазы ұлы Абай өзінің қара сөзінде бала өмірге келгендегі қабілеттері әрі қарай дамытуды, шыңдауға қажет ететінін, сонда ғана олар пайдаға асатынын жазған. Ал, назардан тыс қалған қабілеттер бара-бара жойылып, жоқ болатынын айтқан. Студенттің шығармашылық қабілеттерін дамыту және оны тәрбиелеу – бүгінгі 40 Қазақ ұстазы

таңдағы көкейтесті мәселелердің бірі. Шығармашылық – бүкіл тіршілік көзі. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен бастап, бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктері шығармашылықтың нәтижесі. Бұған бүкіл халықтық, жалпы және жеке адамның шығармашылығы арқылы келдік. Әр жаңа ұрпақ өзіне дейінгі ұрпақтың қол жеткен жетістіктерін меңгеріп қана қоймай, өз ісәрекетінде сол жетістіктерді жаңа жағдайға бейімдей, жетілдіре отырып, барлық салада таңғажайып табыстарға қол жеткізеді. Колледж – бұл студент тұлғасы мен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды, қайталанбас кезеңі. Сондықтан да ондағы білім беру ісі – үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы, қиын да қадірлі жұмыс. Колледж студентке белгілі бір білім беріп қана қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу, оқыту, қоршаған ортада дұрыс көзқараста болу, жағдайларды объективті түрде бағалап, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс айтуға, салыстыра білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйретеді. Менің ойымша, студенттердің шығармашылық мүмкіндігі зор, шығармашылық жұмыстарымен тұрақты, белсенді айналасуға икемді жас деуге толық болады. Осы арада студенттерді шығармашылыққа баулу үшін тағы бір қажеттілік – оларды психологиялық дайындықтан өткізу, яғни балалық шабытын оятып, құлшындырып, еліктіріп отырып, «Сенің қолыңнан бәрі келеді екен ғой», «Өзің де бәрін біліп, үйреніп аласың» деп олардың кішкентай жетістіктерін мадақтап,

Техникалық және кәсіптік білім

көтермелеп отыру қажет. Алдындағы жетістіктеріне құптаушылық көрсетіп, сезім күйін бақылап, қамқорлық жасау керек. Студенттің қойған сұрақтарына пейілмен дұрыс жауап беріп, алдыға проблема қойып оны шешуге ықпал жасап отырған дұрыс. Сонда студент ынталанып, алға ұмтылады, шығармашылық қабілетін дамытады. Сонымен қатар, сабақ беру процесінде студенттердің шығармашылық жұмысқа баулудың маңызы зор. Жазба жұмыстары олардың танымдық белсенділіктерін, ойлау жүйесін арттыруға көмектеседі. Жазба жұмыстарынан әр студенттің өзіндік көзқарасын, эстетикалық және адамгершілік танымы, эмоциясы, пікірі, талдау, қорытындылау, салыстыра білу және одан қорытынды жасау қасиеттері байқалып тұруы қажет деп ойлаймын. М.Жұмабаев өзінің «Педагогика» оқулығында бала дамуының мәселелерін көтереді. Ол үшін оның танымын, ақылын, еркін қалыптастыру керек екенін жазады. Студенттің шығармашылық қабілеттерін дамыту мәселелерін талдау ең алдымен «қабілет» ұғымының мәнін терең түсініп алуды талап етеді. Ж. Аймауытовтың пікірінше, адам өмірге өзіндік табиғи қасиеттерімен, қабілеттерімен келеді. Ал, студенттің бойындағы туа біткен қасиеттерді дамытатын оқыту мен тәрбие. Неғұрлым студенттің қабілеті мен талантын дамытуға ертерек көңіл бөлінсе, соғұрлым оны толық ашуға мүмкіндік туады. Студент бойындағы ерекше қасиеттерді жасы үлкендер жеткілікті бағаламаса, ол «өзгелер сияқты» болып қалып қоюы мүмкін», – дейді. Психологтар бала қабілетінің екі түрлі деңгейі болатынын дәлелдейді. Соның бірі шығармашылық әдіс – жаңа нәрсені ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі. Ол үшін студентке бағыт-бағдар бере отырып, студенттің өз бетімен жұмыс істеуіне мүмкіндік беру керек деп ойлаймын. Студенттің өз бетімен жұмыс жүргізуі – шығармашылық қабілетті дамытудың басты жолы. Бұл ізденіс, ойлау әрекетімен тікелей байланысты. Ол үшін студентке берілетін білім сабақтастықты қажет етеді. Оқу іс әрекетінде оқытушы мен студент тығыз байланыста болуы керек. Ол үшін оқытушы бар күш-жігерін, педагогикалық шеберлігін студент бойындағы табиғи мүмкіндіктерді ашуға, үйлесімді дамытуға бағыттауы, шығармашылық жағдай жасауы

қажет. Ал студент өз тарапынан белсенділік, дербестілік көрсетуі, өзіне деген сенімділігі арқылы шығармашылық әрекетті қалыптастыра алады. Сонымен бірге, әрбір сабақ үстінде шығармашылық тапсырма беріп отыруы тиіс. Шығармашылық тапсырма түрлерін студенттердіңоқу деңгейлеріне қарай, шығармашылық қабілетінің даралығына қарап, әр топ студенттері бойынша әрі қарай жалғастыра беруге болады. Студент шығармашылығы практикалық әрекеттер, ізденімпаздық арқылы дамиды. Шығармашылыққа үйрететін сабақтар – жаңа технологияларды қолдану болып табылады. Мұндай сабақтарда студентке ерекше ахуал, оқытушы мен студент арасында ынтымақтастық қатынас сақталады. Оқытушы бақылаушы емес, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетін ұйымдастыратын шығармашылық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана студент интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады. Менің ойымша, әрбір педагог сабақтан тыс уақытта студенттердің шығармашылығын дамытатын әр түрлі кездесулер, іс-шаралар ұйымдастыру қажет. Іс-шара барысында, әрбір студентке өзіндік ойын, көзқарасын білдіруге мүмкіндік беру керек. Осындай жұмыстарды үнемі жүргізу студенттердің шығармашылыққа баулуға, шәкірт бойындағы қабілет көзін ашып, тілін байытуға, қиялын ұштауға, өз бетінше ізденуге зор әсерін тигізеді.

XXI ғасыр – білім ғасыры. Тек білімді азаматтарымен ғана еліміздің болашағы жарқын болмақ. Білімді ұрпағы бар мемлекет өзінің даму жолында кез келген кедергілер мен тосқауылдарға қарсы тұра алады. Ұстаз еңбегі – студент білімімен өлшенеді десек, ұстаз еңбегінің күрделілігі – әрбір студент жүрегіне жол таба білуінде. Әрбір студенттің бойындағы қабілетті дамыту арқылы өзін, өмірді, әлемді танып білуге, қоғам алдындағы жауапкершілік қасиеттерін сезіндіре білуінде жатыр. Қорыта айтқанда, студент бойында шығармашылықты дамытуда үздіксіз құлшыныс, оқуға, білім алуға деген ұмтылыс ұдайы өшпей, күннен-күнге дами түсуі қажет. Сонда ғана студент бойында білім нұры тасып, ішкі дүниесі, сыртқы ортамен байланысы дамып, студенттің дүниетанымы арта түсері анық. Қазақ ұстазы 41

Техникалық және кәсіптік білім

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ ҒЫЛЫМИ ӘДІСТЕМЕЛІК БАҒЫТЫ алтынай ЕСЕНБЕКова, «Көлік және коммуникация колледжі» МКҚК арнайы пәндер оқытушысы.

ХХІ ғасыр – ақпараттық технологиялардың дамыған ғасыры. Соңғы жылдары еліміздің ақпараттықкоммуникациялық технологиялар саласы әлемдік технологиялық прогресс үдерістерінен қалыспай, қарқынды дамып келеді. Оның айқын белгісі – коммуникация жүйесінің қарқын дамуы. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндеттер ауыр» деген болатын. Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалықпсихологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты ұстаз болып саналады. Бүгінгі күні әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының «Білім беру» Заңында білім беру жүйесін 42 Қазақ ұстазы

ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде анықталып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр. «Қазақстан-2050» стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады. Білім беру жүйесі- сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр түрлі деңгей мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің, оларды әртүрлі ұйымдастыру құқықтық формадағы, типтегі және түрдегі білім беру мекемелерінде іске асырушы тармақтардың, сонымен бірге білім беруді басқару органдары жүйесінің жиыны. Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк – экономикалық дамуында жетекшi роль атқарады, сондай – ақ оны әрi қарай айқындай түседi Орыс педагогі К.Д.Ушинский айтқандай, қазіргі заман талабына сай, әр мұғалім, өз білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа талапқа сай инновациялық технологияларды өз сабақтарында күнделікті пайдаланса, сабақ тартымды да, мәнді, қонымды, тиімді болары сөзсіз. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңының 8-бабында «Білім

беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп атап көрсеткен. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Жолдауында айқандай: «Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін – білім». Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс – тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде. Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты – бәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі – мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс – оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау – әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін , барлық шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам. Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі – педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар: бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі. Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет. Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы адамдардың жалпы мәдениеті мен

әлеуметтік белсенділікті дамытуға бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім беру парадигмасы «білікті адамға» бағытталған білімнен «мәдениет адамына» бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру – оның философиялық, п с и х ол о г и я л ы қ , п е д а г ог и к а л ы қ негіздерін, теориясы мен тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді. Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың идеяларға негізделген жаңа мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр. Француз қайраткері «Адамға оқып – үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет» дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу бағдармаларын жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу жұмыстары мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік позицияны қалыптастыру. Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық– коммуникативті мәдениеті жоғары тұлғалық-дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы құзыреттілікті меңгере отырып тек «кәсіби икемділігін оңтайландыруды қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін үнемі оқып – үйрену және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады». Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен қамтамасыз етіп, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы мен қазақстандық білім беру жүйесінің Қазақ ұстазы 43

тартымдылығын арттыру үшін, ең алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды қамтамасыз ету, сондай- ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сыңдарлы саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына, өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Олай болса, білімнің сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің, зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде білікті мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты 44 Қазақ ұстазы

мақсаты – мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім кеңестігіне ене отырып, басекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. Жалпы алғанда «құзырлылық» ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова «Құзырлылық ұғымы – соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым. Қ.Құдайбергенова «Құзырды әртүрлі кенеттен болған ситуацияларда мәселелерді шешу үшін қажетті білімді немесе әрекетті көрсете білу қабілеті, білім мен өмірлік ситуация арасындағы байланысты орнату мүмкіндігі ретінде, ал құзырлылықты адамның өзіндік деңгейіне, даралық қасиеттеріне тікелей байланысты тұлғалық, теориялық, практикалық өлшеу дәрежесі жоғары деңгейде

кіріктірілген құрылым ретінде қарастыру ұсынылады» деген тоқтам жасайды. Қазақстан Республикасының 12 жылдық білім беру тұжырымдамасында педагог кадрлардың кәсіби-тұлғалық құзыреттілігін қалыптастыру басты мақсат екендігін атай келе, 12 жылдық білім беруде педагог төмендегідей құзыреттіліктерді игеруі міндетті деп көрсетілген.

1. Арнайы құзыреттілік – өзінің кәсіби дамуын жобалай білетін қабілеті.

2. Әлеуметтік құзыреттілік – кәсіптік қызметімен айналысу қабілеті.

3. Білім беру құзыреттілігі – педагогикалық және әлеуметтік психологияның негіздерін қолдана білу қабілеті. Ендеше құзыреттілік дегеніміздің өзін қазіргі заман талабына сай педагог қауымының өзін-өзі өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінуге болады. Білім саясатындағы түбегейлі өзгерістерді күнделікті оқу үрдісінде берілетін тапсырмалардан бастау қажет екендігі айқын көрсетілген. Студенттер оқытушы қауымнан тек білімге ғана емес, өмірге үйрететін қабілеттілікті қажет етіп отыр. Демек, болашақ педагогтеріміз осы ақпараттық қоғамнан қалыспай: жедел ойлаушы: жедел шешім қабылдаушы: ерекше ұйымдастырушылық қабілетті: нақты бағыт- бағдар беруші болып шығуы – бұл қазіргі заманның талабы. Міне, құзыреттілік қалыптастыру дегеніміздің өзі болашақ мұғалім – қазіргі студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып ойлаудың, интеллектуалдық белсенділіктің жоғары деңгейіне шығу, жаңаны түсіне білуге, білімнің жетіспеушілігін сезінуге үйрету арқылы ізденуге бағыттауды қалыптастырудағы күтілетін нәтижелер болып табылмақ. Бұның өзі өз кезегінде қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде, тәрбиелеп өсіруде белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген жеке тұлғаны қалыптастыруды талап етеді. Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан-жақты, білімі қажет.

Қазіргі мұғалім: • Педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын; • Педагогикалық өзгерістерге тез төселетін; • Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын; • Оқушылармен ортақ тіл табыса алатын; • Білімді, іскер, шебер болу керек; Жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері – өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан –жақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу, жаңа педагогикалық идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек тыңдаушы, орындаушы болса, ал қазіргі оқушы – өздігінен білім іздейтін жеке тұрға екендігіне ерекше мән беруіміз керек. Отбасының жетекшілік маңызы онда тәрбиеленіп жатқан адамның тән-дене және рухани дамуына әсер етуші ықпалдар мәні мен мағынасының тереңдігіне тәуелді келеді. Ата-ананың ұйымдастыру және бағыттаушы ролін, ата-анамен бала арасындағы өзара қатынастың сипатын, бала тәрбиесіне әсер ететін жанұяның мақсатты адамгершілік бағыттарын, баланың жанұядағы араласатын іс-әрекетінің алуан түрлілігін, атаананың тәрбие құралдарын, тәсілдерін, әдістерін пайдалана алу қабілеттерін, баланың белсенділігінің дәрежесін көруге болады. Тәуелсіз ел тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған мәселе – білім беру, ғылымды дамыту. Өркениет біткеннің өзегі,сғылым, тәрбие екендігіне ешкімнің таласы жоқ. Осы орайда білім ордасы – мектеп, ал мектептің жаны – мұғалімдердің басты міндеті – өз ұлтының тарихын, мәдениетін, тілін қастерлей және оны жалпы азаматтық деңгейдегі рухани құндылықтарға ұштастыра білетін тұлға тәрбиелеу. Осы орайда, «Сабақ беру – үйреншікті жай шеберлік емес, ол – үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер» деген Жүсіпбек Аймауытовтың сөзін айтқан артық болмас. Қазақ ұстазы 45

Кітап білім – бұлағы

Жа ында бір м аліммен с хбат р ан едім. Ол ма ан б гінгі балаларды шы арма жаза алмайтынды ы зін атты ала дататынды ын айтты. Оны айтуынша, шы арма баланы ойлай алатынды ы, сол ойын зі жеткізе алатынды ы, ма саты, м ддесі, арман-м раты, биік тал амы, зіндік та дауы бар екендігіні д лелі. Шы арма жазуды іш пыстыратын ж мыс деп т сінетін о ушыларымнан ор амын, аны ы оларды болаша ы, елді ерте і не болма деп абыржимын деп лгі м алім за ой а шомды. Сол бір гімеден кейін осы бір жазбаны жазамын деп шештім.

, с е м е қ ы л у л ұ С кітапқұмарлық ! қ а м р а қ т ұ қ і д әлем ос д е г е н н е п п Кіта ерек? Одан ? болу к айда ыз не п к рер

46 Қазақ ұстазы

Өмірде кез келген адам біреудің сұрағының астына қалатын кездері міндетті түрде болады. Мейлі, ол жұмысқа тұру үшін өтетін әңгімелесу болсын, мейлі құрбы-құрдастарыңның арасында болған талқылау болсын, барлығында қойылған сұраққа ұтымды жауап беріп қана қоймай, білетіндігіңді паш етуің қажет. Сол арқылы көзге түсесің, құрметке ие боласың, сенімге кіресің. Егер, кітапқұмар болсаң, бұл саған түк те қиын емес. Әртүрлі жанрдағы кітап әртүрлі керек ақпарат береді, оқи отырып, білімді молайта аласың. Мысалы, Сидни Шелдонның «Тұлғаның екіге жарылуы» деген шытырманды оқиғасын оқысаң, деперсонализация деген психологиялық ауру бар

Кітап білім – бұлағы

екендігін, Джон Шорстың «Джаханара» деген көркем шығармасын оқысаң, әлемнің жеті кереметінің бірі Тәж-Махалды Шах Джахан есімді моңғол билеушісі салғызғандығын, Маргарет Митчелдың «Желмен ғайып болғандарынан» 1860 жылдары Америкада орын алған азаматтық соғыс құлиеленушілікті қолдаған оңтүстік пен қарсы шыққан солтүстік арасындағы талас-тартыс екендігін біле аласың. Және мұндай мысалдарды көптеп келтіре беруге болады.

Кітап көп оқыған адамның демек энциклопедиялық білімі пайда болады. Бұл кітапты оқысаң, көрер пайдаң не деген сұраққа берген бірінші жауабым. Екіншісі мынандай. Қазіргі таңда кинотеатрдан көріп жүрген киноларымыздың дені болашақ өмір жайлы. Оларға сенсек, әйтеуір бір күні Жер планетасы азып-тозып, өмір сүруге қолайсыз мекенге айналады. Дәл сол кезде адамзат тығырыққа тіреліп, өзінөзі қорғауға, аман алып қалуға көшеді. Ойлап отырсақ, Жердің күйреуі неден болмақ?! Кім оған себепші болады?! Адамзат мейірімділіктен ада, өтірік сөзге жақын, екіжүзді, опасыз, тасбауырға айналған күні ақырзаман болатындығын онсыз да білеміз. Кітапты сүйіп оқитын адам роботқа айналып кетпейді. Ол жаны нәзік, өзгенің қайғысына ортақтаса алатын, оқығанынан үлгі-сабақ алатын, әділетсіздікке көз жұма қарамайтын турашыл, жаны жайсаң адам болады. Қоғамда мұндай адамдар көп болса, қан төгіс соғыс та, ешқандай пәле-жала да орын алмас еді. Қиялымды дамытамын десеңіз де кітап оқыңыз. Бұл – үшінші пайдасы. Өзіне берілген тапсырманы бұлжытпай орындаумен қатар өздігінен басқа бір нәрсе ұсынатын жұмыскерді қазір кез келген жұмысқа алушы іздейді. Ал, идея ойлап табу үшін қойылған межеден асырып секіре алу қажет. Сөздік қорын молайту үшін ең бірінші кезекте көркем шығарма көп оқу қажет екендігі бесенеден белгілі. Төртінші пайдасы да сол. Ал, бесіншісі өзге тілге қатысты болмақ. Шет тілін үйренемін деушілер сол тілде қарапайым деңгейдегі шығармаларды оқи бастауы мақсат. Сол арқылы біртебірте тілді меңгеріп кетеді. Қатесіз жазамын дейтіндер кітап оқуға көшкендері абзал. Себебі кітапқұмарлар неге сауатты жазатындығы түсінікті шығар... Жазира БАЙДАЛЫ, журналист. Қазақ ұстазы 47

Кәсіптік білім

Марат аШиМов, №12 «Тараз» колледжінің директоры.

ÁӘÑÅÊÅÃÅ ҚÀÁІËÅÒÒІ ÌÀÌÀÍ ÄÀßÐËÀÉÌÛÇ 48 Қазақ ұстазы

Кәсіптік білім лт жоспары – ел ерте ін е селендіретін ерекше жат. Елбасы Н. .Назарбаев жарияла ан лт жоспарын табысты ж зеге асыру аза стан а лемдік экономикада ы кез келген иынды ты е серуге ж не одан рі даму а ажетті осымша уат к зін алу а м мкіндік беретіні с зсіз. Халы ты леуетін арттырып, егемендікті т ырын ны айта т сетін лт жоспары білім беру ж йесіне де лкен жауапкершілік ж ктейді. №12 «Тараз» колледжі мемлекет басшысы межелеп берген адамдарды ж зеге асыру шін зіндік лесін здіксіз деріс стінде к рсетпек.

Әулиеата өңіріндегі байырғы оқу орындарының бірі №12 Тараз колледжі 1939 жылы - Қант зауытының жанынан фабрика-зауыттық оқыту мектебі болып ашылған. Содан бері атауы да заманға сай бірнеше рет өзгереді.

1937 жылдың ақпан айында Жамбыл қант зауытының құрылысы аяқталып, өндіріс орны іске қосылды. 1939 жылы Қант зауытында фабриказауыттық оқыту мектебі ашылып, 1940 жылы алғашқы 60 түлегі білім алып шықты. Уақыт өте келе, зауытта білікті мамандар тапшылығы туындап, 1942 жылы фабрика-зауыттық оқыту орнының атауы фабрика-зауыттық училищесі, ал 1962 жылы № 16 фабрика-зауыттық училищесі болып қайта өзгереді. Кейін оқу ордасы № 29 қолөнер училищесі атанса, 1964 жылы 15 қыркүйегінде халықтың білім беру жүйесін жетілдіру болып қайта құрылды. Училище қант өнеркәсібі мамандарын даярлаумен қатар, «Өндірістік электрқондырғыларына қызмет көрсету және жөндеуші электригі», «Газэлектрдәнекерлеуші», «Металл жонушы-фрезерші», «Бақылау-өлшеу приборлары мен аппараттарының слесарі», «Жөндеушіслесарь» мамандықтары бойынша кадрлар дайындайды. Жалпы білім беру және кәсіптік мектептердегі реформаға байланысты орта кәсіптіктехникалық училище, 1988 жылы кәсіптік-техникалық училище деп аталды. 1996 жылдың 5 тамызынан бастап №1 кәсіптік-техникалық мектеп болып облыстық білім беру басқармасының қарамағына берілді. 2000 жылдың 3 қарашасында бюджеттік қаржыландырудың ашылуына байланысты №1 кәсіптіктехникалық мектеп Жамбыл облысы

әкімдігінің білім беру департаментіне қарасты № 1 кәсіптік мектеп болып қайта құрылып, «ЭЕМ операторы», «Компьютерлі-теру техникасының операторы», «Газэлектрдәнекерлеуші», «Әмбебап-тігінші» мамандықтарын ашады. Ал 2008 жылдың қаңтар айында Жамбыл облысы әкімінің шешімімен № 1 кәсіптік лицей Жамбыл облысы әкімдігінің білім беру басқармасының №12 кәсіптік лицейі болып қайта құрылса, 2012 жылы «Жамбыл облысы әкімдігі білім басқармасының «№12 «Тараз» колледжі» коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны болып қайта тіркеледі. Оқу орны 2012 жылдың 27 тамызындағы мемлекеттік лицензия негізінде 2 жыл 10 ай мерзімінде күндізгі оқу түріне 9-шы сынып бітірген оқушыларды қабылдап, мынадай мамандықтар бойынша қазақ және орыс тілдерінде мамандандырады. Олар: Есептеу техникасы мен бағдарламалық қамтамасыздандыру; Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану; Тамақтануды ұйымдастыру; Дәнекерлеу ісі; Өндірістегі электрлік – механикалық жабдықтар; Нан, макарон және кондитер өндірісі; Жолқұрылыс машиналарын техникалық пайдалану. Бұл мамандықтар бойынша білім алушылар - Электрондық есептеу машинасының операторы; Компьютерлік құрылғыларды жабдықтаушы технигі; Автокөліктерді жөндеуші слесары; Аспаз; Газ бен электр дәнекерлеуші; Электр жабдықтарын жөндейтін және қызмет көрсететін электромонтер; Наубайшы – Шебер; Автомобиль кранының машинисі біліктіліктерін алып шығады. Оларға дәріс беретін инженер-педагог қызметкерлердің біліктілік санаты Қазақ ұстазы 49

Кәсіптік білім

бойынша сапалық көрсеткіші: жоғары және бірінші санатты оқытушылар мен өндіріс шеберлері ¬37 пайызды құрайды. Колледждің материалдық базасы заман талабына сай жабдықталған. 25 оқу кабинеті, 7 оқу шеберханалары мен зертханалары, 3 компьютерлік сынып, кітапхана, оқу залы, спорттық жаттығу залы, спорт алаңы, мәжіліс залы, асхана, медициналық бөлме бар.

2015-2016 оқу жылында Үкіметтің «Білім беру ұйымдарында білім алушыларға мемлекеттік стипендияларды тағайындау, төлеу қағидалары және олардың мөлшерлері» қаулысын басшылыққа ала отырып, аралық аттестаттаудың нәтижелері бойынша «жақсы» және «өте жақсы» деген баға алған 117 білім алушыға, оның ішінде 8–не ұлғайту мөлшерінде стипендия тағайындалса, жеті бала аз қамтылған немесе жетім балаларға қарастырылған қаржы есебінен стипендиямен қамтамасыз етілді. Бізде барлық мамандық бойынша Казақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары 50 Қазақ ұстазы

сақталады. Колледждің материалдықтехникалық базасын күшейту және дамыту мақсатында инженер-педагог ұжыммен төмендегі жұмыстар атқарылды. Нан, макарон және кондитер өндірісі мамандығы бойынша зертханасы жаңадан салынып түгел жабдықталды. Слесарлық жұмыстарды атқару кабинеті толық жабдықталып, іске қосылды. Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану мамандығы бойынша зерханасы қайта жөндеуден өткізіліп толық жабдықталды. Кең форматты түрлітүсті баспа зертханасы жабдықталып іске қосылды. Жеңіл автокөліктерге арналған автотренажер Forward V10-322P 3D кабинет жабдықталды. Мултимедиялық подиум алынып мәжіліс залына орнатылды. Жолқұрылыс машиналарын техникалық пайдалану мамандығына арналған автокран КС-3579-2-00 алынды. Оқу өндірістік сабақтарының тиімділігін арттыру мақсатында жыл бойында келесі құрал-жабдықтар алынып пайдалануға берілді: интерактивті LCD

Кәсіптік білім 70 панелі, мултимедиялық подиумы, 4 бағанды көтергіш, дөңгелектің ауытқуын түзету стенді, автокөлік көтергіш, дөңгелекке жел беру компрессоры, дәнекерлеу аппараты, теңгеру стенді, шиномантаждау стенді, тарқыштар, электрдәнекерлеу аппараты, гидравликалық домкрат, жеңіл автокөліктерге арналған автотренажер, камера мен шиналарды тексеруге арналған ванна, қосу-зарядтау құрылғы, бұрғылау станогы, электрлік сомын

(гайка) бұрағыш, қайрау станогы, слесарлық шебер үстел, автокран. Жолқұрылыс машиналарын техникалық пайдалану мамандығы бойынша жаңадан оқыту лицензиясы алынды. Оқу үрдісінде дәнекерлеу шеберханасы, наубайхана және аспазшы зертханалары, автокөліктердің жөндеуші слесары біліктілігі бойынша тәжірибелік-зертханалық сабақтарды өткізуе арналған оқу кабинеті, компьютерлік сыныптар, интернет желісіне қосылған интерактивтік оқу кабинеттері пайдаланылуда. Дәнекерлеу шеберханасында білімгерлердің жеке дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу үшін жұмыс орындары (кабиналар) бар. Онда тепетеңдік реостат РБ 302 У2, ВДМ 6303 С, дәнекерлеу трансформаторлары, дәнекерлеу аппараттары, жанаспалы дәнекерлеу аппараты (жинақтамада), құбыр кескiш станок, құбыр майыстыру құрылғысы, гидравликалық, дәнекерлеу жартылай автоматының жинағы сияқты қажетті құрал-жабдықтар пайдалануға берілген. Нан пісіру зертханасында ұннан дайындалатын өнімдерді пісіру дағдыларын жан-жакты дамыту үшін тәжірибелік зертхана ашылған. Онда

Қазақ ұстазы 51

Кәсіптік білім электрлі пісіру шкафы, қамыр былғаушы машина, өндірістік үстелдер, камыр көтергіш шкафы, электрлік плиталар, электрлі су жылытқыш, тоңазытқыш, таразы жабдықтары орнатылған. Аспазшылар зертханасында ас әзірлеу және кондитерлік бұйымдар пісіру дағдыларын жан-жақты зерттеу үшін жұмыс үстелі жабдықталған. Сонымен қатар, электрлі плиталар, электрлі ет тартқыш, өндірістік үстелдер, таразы, миксер, тоңазытқыш, электрлі наубай шкафы, нан пісіру пеші, электрлі мармит, қысқа толқынды пеш, ыдыс жуатын машиналар да бар. Ал автокөліктерді жөндеуші слесар мамандығы бойынша зертханалық-

52 Қазақ ұстазы

тәжірибелік жұмыстарды өткізетін оқу кабинеті қозғалтқыш жүйесі мен механикасын, трансмиссияның тораптарын, жүріс бөлігі мен басқару механикасын үйренуге арналған. Өндірістік тәжірибенің сапалы өткізілуін қамтамасыз ету мақсатында колледж әкімшілігі облыстағы кәсіпорындармен келісім шарттар жасасқан. Кәсіпорындардағы тәжірибені директордың өндірістік оқыту ісі жөніндегі орынбасары, аға шебер, өндірістік оқыту шеберлері кестеге сәйкес бақылау жүргізіп отырады. Тәжірибе соңында білімгерлер күнделіктерін орындалған жұмыстардың санаты мен аталуын,

Кәсіптік білім орындалуына кеткен уақыты мен күнін көрсетіп толтырады. Әр жұмыс күні үшін білімгер баға алады. Күнделіктер білімгер тәжірибені өткен кәсіпорынмен куәландырылады. Жұмыс берушілер біліктілік емтихандарына, білім сапасын тәуелсіз бағалау бойынша студенттерді тестілеуге қатысады, мүмкіндігінше түлектерді жұмысқа орналастырады. «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында еңбек нарығына қажетті жұмысшы кадрларды даярлау және қайта даярлау жұмыстарының өз деңгейінде жүргізілуі әрдайым колледж әкімшілігі назарынан тыс қалмайды. Білім ордасындағы оқу-әдістемелік кабинеті «Мамандар даярлауда жан-жақты құзыреттілік сапасын арттыру мақсатында заманауи озық педагогикалық технологияларды қолдану арқылы білім беру үрдісін оқу-әдістемелік және ақпараттық қамтамасыздандыру» орталық тақырыбын негізге ала отырып, өткен оқу жылында «Кәсіптік-техникалық білім беруде құзыреттілікке бағытталған технологияларды нәтижеге бағыттайтын білім беру құралы ретінде қолданудың тиімділігі» бағытында жұмыс жүргізді. Оқу-әдістемелік кабинеті тарапынан жыл бойы өткізілген пәндер декадасында берілген әрбір сабақта интербелсенді технологияларды сабақта пайдаланып, мақсатына жетуде сабақ мазмұнының жаңартылуын талап етіліп, жаңа техникалар мен технологиялардың мүмкіндігін білім алушылардың әрқайсысының пайдалану мүмкіндігін ашуға бағыттау мақсатында жеке пән оқытушыларымен әдістемелік кеңесулер жүргізілді. Бұл мақсатта «Есептеу техникасы мен ақпараттық қамтамасыздандыру» мамандығының пәндер декадасында Е.Чечеговтың сабағын атап айтуға болады. Жеке компьютерлік құрылғыларды, яғни, ақпараттықкоммуникативтік технологияларды тиімді қолдану арқылы сабақ тақырыбын тиімді меңгертуде, «Деңгейлеп оқыту технологиясының жаратылыстану пәндерін оқытуда қолданылу тиімділігі» тақырыбында ғылыми-әдістемелік конференция өтіп, математикафизика пәндерінің оқытушысы Т. Досамбаева аталған технологияның Қазақ ұстазы 53

Кәсіптік білім

оқу процесіндегі тақырыптық тарауларды қорытындылауда пайдалану тиімділігі туралы баяндама жасап, сол технологияны практикада қолданып «Логарифмдерге есептер шығару» тақырыбында сабақ көрсетті. Матемика-физика пәндерінің оқытушысы Г.Н.Врагова зерттеу баяндамасында теориялық білімді практикалық жұмыстар орындаумен ұштастыру мақсатында панорамалық сабақ ұсынды. Жаратылыстану пәндерінің оқытушылары ортаға салған деңгейлеп оқыту технологиясының қолданылу тиімділігі әріптестері тарапынан қолдау тапты. Өндірістік оқыту шеберлерінің кәсіптік біліктіліктерін арттыру мақсатында кәсіпорындар базасында кәсіби тағылымдамадан өткізу жұмыстары да өз жалғасын тауып келеді. Қорыта айтқанда, біз мемлекетіміздің үздік отыздықтан көрініп, бәсекеге қабілетті маман даярлау жолында бар күш-жігерімізді аямайтын боламыз.

54 Қазақ ұстазы

Кәсіптік білім

Қазақ ұстазы 55

Жаңашыл ұстаз

МЕН

РҒА

А Т Қ А Р Ұ С Н А Ғ Л Ы Й О Қ ӨЗІМЕ

Е Г У Р Е Б ЖАУАП МЫН ӘРКЕЗ ДАЙЫН Ол кім? Индира Мақұлбекқызы Есимханова Шығыс Қазақстан облысы КатонҚарағай ауданы Балғын ауылында 5 қараша 1980 жылы дүниеге келген.

1997 жылы Өскемен қаласындағы Жамбыл Жабаев атындағы гимназияны аяқтап, Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан Мемлекеттік Университетіне түсіп, оны 2001 жылы сәтті тәмамдады. 2003 жылдан бастап Өскемен қаласындағы «№39 орта мектебі» КММ-де қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі, 2013 жылдан бастап директордың тәрбие жөніндегі орынбасары болып жұмыс істейді.

Б л не? Арғымақ уақыт шамасына шаң жұқтырмай зулап өте шығыпты-ау. Тұрлаусыз тірліктің жылжымалы жылдары баяғы балғын шағымызды тәтті елестің төріне қойған. Балалықтың балдәурен күндеріне қош айтып, өзге әлемге бет бұрыппыз. Беттеп барамыз, беттеп, беттеп... бара жатып артыма қараймын бәрі де бәз баяғы қалпы көз алдымда... Ақылын айтып, алдаусыратып «азамат болдың, енді оқисың, анау үлкен әпкеңше, ағаларыңша ақылды боласың» деп ең алғаш анам жетелеп әкелген болатын. Бәрі таң, бірі тосын. Осынау таңсыққа таңдана қараған мені бір топ адам қарсы алды. Жанарлары мейірім мен мерейге толы бейтаныс жандардың кім екенін білмесем де, әйтеуір, сәбилік санамен мұғалім, яғни, үйретушілер деп ұқтым.

56 Қазақ ұстазы

Жаңашыл ұстаз Иә, мені түйсігім алдамапты. Түсінген кісіге үйретуші болу оңай ма? Әлденелерді түсіндіру, ұғындыру үшін біз болып сөйлеп, біз болып жүріп, біз болып күліп, біз.., біз.., біз.., біз... болып өмір сүру. Ол үшін қаншама күш – жігер керек? Менен де бұрын бұл қасиетті, құрметті жандардың қадірін білгендер тамаша ат беріпті. Ол – ҰСТАЗ! Ғажайып атты кім қашан, қай жерде ойлап тапқанын білмесем де жарасымдылығын, шынайылығын пайымдаймын.

Кім шін? Не шін? Бүгінгі заманның басты қаруы – білім. Білімді көп нәрсеге қол жеткізбек, мерейі үстем, жалақысы жоғары, беделі зор, мүмкіндігі мол болмақ. Біздің басты мақсатымыз – сол білімді ұрпақ тәрбиелеу. Отыз жылдан астам уақыт бойы менің анам ұстаздық қызмет атқарды. Анамның жолын қуып мен де көп ұзамай мұғалім атандым. Бүгінгі таңда орыс мектебінде қазақ тілінен сабақ беріп жүрген жайым бар. Бар білгеніммен бөлісіп қана қоймай, балалардың мемлекеттік тілді меңгеруіне себепкер болуым керек. Әрине, бұл оңай шаруа емес. Әсіресе, біздің жақта, орыс тілді ортада. Жалпы, оқушылар тарапынан қазақ тіліне деген қызығушылық бар, жиырма бестің тек үштөртеуі ғана «Қазақстанда қалмаймын» деп тілді үйренуге ниет білдірмейді. Қазақ сыныбында оқитын балалардың өздері үзілісте орысша жарыса сөйлейтіндігінен бәріміз хабардармыз. Осыны біле тұра өзге ұлт өкілдерін қазақша сайрату қиын. Бұл жолда қолында тек қырық бес минуты бар біздер әр минутты бағалап, санаймыз. Уақыттың тез өтуін емес, үлгеріп қалуды ойлаймыз. Былтыр бізде нақты бір оқулық болған жоқ, биыл қуанышымызға қарай жақсы оқулығымыз да бар.

айда? алай?

2014-2015 оқу жылына қойылған міндеттеріме тоқталып өткенім дұрыс шығар. Ең алдымен ол – мемлекеттік білім стандарттарына сай жасалған бағдарламалардағы білім жүйесін толық меңгеру, оқытудың жаңа технологиясын пайдалана отырып, білімді, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру және қазақ тілі сабағында оқушылардың халықтық педагогикаға деген қызығушылығын арттыру. Оған қоса қазақ тілі сабағына байланысты бағдарламалық өзгерістермен жеке танысу, методикалық байланыстарды үнемі басшылыққа алу, өзіндік білім көтерумен шұғылдану. Және, бастысы, оқушыларды елін, тілін, ұлтын сүюге шақыру, дарынды, білімді оқушылармен жеке жұмыстар жүргізу, оларды олимпиада, жоба байқауларына қатыстыру. Осы міндеттерді жүзеге асыруда пән бойынша проблемалық тақырып таңдап алу арқылы

жұмыс жүргіземін. Мысал ретінде «Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында оқушылардың коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру» атты проблемалық тақырыпты келтіре аламын. Осындай проблемалық тақырып бойынша оқушылардың ББД (білім, білік дағдыларын) қалыптастыруда жақсы нәтижелерге қол жеткіздім деп сеніммен айта аламын. Әрине, мұның барлығы алға қойылған биік мақсатты өмірге айналдыру үшін аздық етеді. Сол себептен мен «қатардан қалмау» ережесін ұстанып келемін. Ол дегеніміз жұмыста да, өмірде де орын алып жатқан соңғы жаңалықтардан құлағдар болу, өзгерістерден қорықпау, керісінше оларды қабылдай білу. Өз басым 2011 жылы «Жаңашыл ұстаз» атты қалалық мұғалімдер сайысына, 2012 жылы «Білім берудің жаңа мазмұны негізінде қазақ тілі мен әдебиетін оқыту әдістемесі», «Мемлекеттік тілді меңгерудің инновациялық технологиялар жүйесін құру», «Электронды оқыту жүйесі» атты республикалық семинарларына белсенді қатыстым.

Нендей с ра ? Біздің қоғамда, өкінішке орай, ұстаздар қауымы жайлы пікір біржақты емес. Бірі құрмет пен ілтипат білдіріп жатса, бірі аяушылық танытса, енді бірі місе тұтпайды. Осының барлығы менің жаныма қатты батады. Жарасатын киім киіп, жүріс тұрысыңды реттеп, жарқырап мектеп қабырғасына кіріп келгенде шаршап қалғаныңды байқамай да қаласың. Жұмыстан шаршау бір бөлек, бітпейтін қағаз жұмысынан шаршаудың жөні өзгеше екен. Қағазбастылық бүгінгі мұғалімдердің бас ауруы десем, артық кетпедім деп ойлаймын. Біз құр есеп беруге негізделген, мойынға артылған аталмыш қосымша міндеттен құтылсақ, баламен жұмыс жасауға көбірек уақытымыз болар ма еді деген мазасыз ой келеді. Бір тақырыптан екінші тақырыпқа ауытқып кетті демессіздер, себебі мұның барлығы сабақтас дүниелер. Мен оқушыларымның қойылған сұрақтарына жауап беруші және оларды сұрақ қоюға итермелеуші тұлғамын. Кімнің қалай жұмыс істей алатындығына көз жеткізу үшін (әңгіме мұғалімнің жұмыс істеу қабілеті жайында) күнделікті беріп жүрген бір сабағына кіріп қатысу жеткілікті. Әрбір мұғалім өз жұмысына қатысты да кез келген сұраққа жауап беруге дайын екендігін ескерткім келеді. Менікі жоқ жерден пәле іздеп, дау шығару емес. Арманым – санаулы қырық бес минут тек сабаққа арналса, ал белгіленген минуттар аяқталысымен ұстаз ой жинақтап, демалуға, рухани кемелденуге, өз баласының тәрбиесіне де көңіл бөлуге арнаса. Жазира БАЙДАЛЫ.

Қазақ ұстазы 57

Замандас келбеті

ң і н і т Әулаеқтанышы м Шы ыс аза стан облысы, Абай ауданы, Саржал орта мектебіні оны жанындай жа ын к ретін т лектеріні бірі – медбике Г лдер лсейітова. Ол зі о ып білім ал ан мектепті ешуа ытта да мыт ан емес. Б л мектепті ткен асырды ая шенінде – 1992 жылы т мамда ан. кесі айыр али Т леу алиев пен анасы Ба тыг л Орын ызы о ан жа сы т лім-т рбие беруге тырысты. К пбалалы отбасында ы ыз адал, елгезек, жанашыр болып сті. Мектепті бітірген со арман уып Семей аласына келді. М нда медициналы колледжге т сіп, білім алды. азіргі уа ытта «Победа» емханасында медбике ызметін ат аруда.

58 Қазақ ұстазы

Замандас келбеті Ақ халатты абзал жандар қатарынан орын алған жас қыз тату отбасын құра алды. Риза Әлсейітов деген текті жігітке тұрмысқа шығып, шаңырақ көтерген. Ата-енесі Мұхамедияр мен Төлеуғайша әр сөзімен ақыл беріп, тәрбиеледі. Ата-енесі өзінің ата-анасындай болып кетті. Бұл күндері Гүлдер – 4 баланың анасы. Тұңғыш қызы – Тоғжан Мұхамедиярова – Еуразия ұлттық университетінің физикотехникалық факультетінің 2-курс білімгері. Алматы қаласында өткен республикалық ғылыми жобалар байқауында 3 орынды иеленіп, ұстаздарын риза ете білді. Екінші қызы Арайлым Мұхамедиярова Кореяда өткен халықаралық ғылыми жобалар байқауының жеңімпазы. Ол – Еуразия ұлттық университетінің ақпараттық технологиялар факультетінің 1 курс студенті. Ұлы Назар мектепте 4-сыныпта, кенжесі Назерке Ризақызы 2-сыныпта оқып жүр. Назар спортпен айналысуды жақсы көрсе, Назерке ән үйірмесіне барып, көптеген байқауларға қатысып үлгерді. «Әнші балапан», «Айгөлек» және басқа байқауларда өз өнерін көрсете білді. Бір айта кетерлік жайт, медбике Гүлдерге атасы өлең арнапты. Бұл, әлбетте, келінді сыйлаудың бір шынайы көрінісі шығар? Өзі ақылды, ақкөңіл, өнерге құмар, балажан-ақ. Жалпы, бұл отбасы өнерге жақын. Тоғжан мен Арайлым «Тұмарханым» би ансамбліне де мүше болған. Астана, Алматы, Өскемен, Семей қалаларында өнер көрсетті, облыстық, халықаралық жарыстарда бас жүлдені иеленген кездері де бір шоғыр. Сол сияқты Өзбекстан, Украина, Испания, Түркия мемлекеттерінде де өнер көрсетіп, бас жүлде және бірінші орындарға қол жеткізген.

Әрине, олардың сабақты жақсы оқумен бірге өнерпаз болып өсулеріне аналарының сіңірген еңбегі зор. Медбике Гүлдер әріптестері ортасында да беделді. «Адам көркі – еңбекте» дегендей, ол өзінің адал еңбегіне орай көп құрметіне бөленіп жүр. Б.Т ЛЕНТАЕВ, журналист. Шы ыс аза стан облысы, Семей аласы. Қазақ ұстазы 59

Басталды білімнің шеруі

««Àëғàøқû Àëғàøқû қîңûðàó» 1 ырк йек – Білім к нін Тараз аласында ы №34 орта мектеп жымы да йымшылды пен арсы алды. Мектепті «Сылдырла, сы ырла, ал аш ы о ырау» та ырыбымен тетін салтанатты жиын а дайынды жо ары де гейде бол аны к зге т сіп т р. Мектепті алды мерекедегіше безендірілген. О ушылар салтанатты сап а т рды. аза стан Республикасыны Мемлекеттік Туы келініп, Мемлекеттік Гимн орындалды. Жа а 2015-2016 о у жылыны ашылуына арнал ан салтанатты жиын ашы деп жарияланды. Ісшараны ж ргізушілер А.Т р ынбекова, Ю.Шмидт з міндеттеріне кірісті. Олар мектеп м алімдері мен о ушыларын, рметті она тар мен ата-аналарды мерекелік жиын а ша ырып, «Білім к ні» ерекше к н екенін айтып тті.

60 Қазақ ұстазы

Басталды білімнің шеруі

Бірінші жүргізуші: Бірінші қыркүйек күнімен, Аңқыған жұпары гүлімен, Келіп ем, қарсы алды мектебім Сүйкімді қоңырау үнімен, – десе, екінші жүргізуші: Вот и осень. Здравствуй, школа! Прозвенит звонок веселый, И сегодня в первый раз, Мы встречаем этот класс! – деп оны жалғастырды. Мектеп ұжымы бүгінгі бүлдіршін, ертеңгі еліміздің азаматтары – 1-сынып оқушыларын қошеметпен қарсы алды.

1-сыныптарды сынып жетекшілері Салтанат Бейсенова (1 «а» сыныбы), Әлия Садықова (1 «ә» сыныбы), Татьяна Николаевна Гребенюк (1 «б» сыныбы), Фатме Нурмаевна Нурахунова (1 «в» сыныбы), Фарида Анваровна Искакова (1 «г» сыныбы) бастап шығып, салтанатты саптан өз орындарын алды. Алғашқы сөз мектеп директоры Сара Манкизовна Даузоваға берілді. Мектеп директоры С.Даузова –

Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған мерекелік медальмен, «Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі» төсбелгісімен марапатталған ұстаз. Мектеп директоры С.Даузова өз сөзінде оқу орнының жаңа оқу жылына жақсы дайындықпен келгендігін атап өтті.

– Әрбір оқу жылы – мектеп ұжымы үшін үлкен сын. Біздің мектебіміз 20152016 оқу жылында да ұйымшылдық танытып, уақыт талабына сай еңбек етеді деп ойлаймын. Жаңа оқу жылы құтты Қазақ ұстазы 61

Басталды білімнің шеруі болсын, Білім күні құтты болсын, – деді. Мұнан соң 1 және 11-сынып оқушылары мектеп директорына гүл шоқтарын ұсынып, жақсы оқуға ынталы екендіктерін білдірді. 1-сынып оқушылары оқу жылында жақсы оқитындықтарын, талаптары таудай екенін жеткізді. Білім күні мерекесінде мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Г.М.Мансурова сөз алған. Ол өз сөзін: Қуаныш бүгін – мереке, Шуағын шашып тұр әлем. Мектепке келген алғаш рет Жас досым, саған мың сәлем! – деп

62 Қазақ ұстазы

бастады. 1 қыркүйек – Білім күнімен барша мектеп ұжымын, оқушыларды құттықтады. Осы кезде саптың ортасына «5»-тік бағалар шыққан. Жұртшылық оларға қызыға қарайды. Бестік бағалар оқушыларға қызықты сұрақтар қойып, жұмбақтар жасырды. Оқушыларды жаңа оқу жылында жақсы оқуға шақырды. Ұлы Абайдың талап, еңбек, терең ой керектігі жөніндегі ғұлама сөздері осы сәтте тағы да ойға түскендей. Оқушылар бұл сыннан сүрінбей өтті. Мұғалімдер, ата-аналар балаларға риза болып қол шапалақтады.

Басталды білімнің шеруі 1-сынып оқушылары еліміздің Қазақстан деп аталатынын, Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев екенін айтып, басқа да сұрақтарға жауап берген еді. Ортаға «Алғашқы қоңыраудың» шығуы да көпшілікті елең еткізген. Ол оқушыларды білім бағына шақыратынын айтып, қуандырды. «Ұстазым» әні шырқалып, мектеп оқушылары оқу жылындағы алғашқы тәрбие сағатына кіріп бара жатты. Лариса АЛДАБЕРГЕНОВА, журналист.

Қазақ ұстазы 63

Үздік балабақша

Балаларды бал мекені –

«ÅÐ ÒӨÑÒІÊ» «Балаба ша – балаларды ба ытты мекені» демекші, с билерді д ниеге келген к ннен бастап ата-анасы т рбиелесе, 2-3 жас а келгеннен со т рбиеші– педагогтар да з лесін осып, оларды негелі де білімді болуына ат салысады. Тараз аласында б лдіршіндерді ертегілер леміне енгізерліктей к йге б лейтін №35 «Ер Т стік» балаба шасы сонадайдан к з тартады. Балаба шаны білікті де білімді педагогтары балаларды т рбиесіне, жан-жа ты дамуына, Елбасымыз Н. .Назарбаевты ал а ой ан ма сатын ж зеге асырып, ш тілді ме гертуге лкен м н беруде. Балаба шаны б секелестікке абілетті болуына жа дай жасап, жымды бір ша ыра ты астында йымшылды пен бас арып отыр ан балаба ша ме герушісі Ережепбаева Алма Сайлаубек ызы.

64 Қазақ ұстазы

Балабақшада бала бойындағы ұлттық құндылықтарды сақтай отырып, тілге деген қызығушылығын арттыру, жаңа технологиялық әдістерді игеруде жаңа талпыныстар жасалуда. Осы жолда 2013-2014 оқу жылынан бастап білім мекемесі «Балабақша жағдайында көптілді тәрбиелеудің п с и х о л о г и я л ы қ п е д а г о г и к а л ы қ аспектілері» тақырыбында ғылыми-педагогикалық экспериментті жүргізуші алаң ретінде таңдалып алынды. Тәжірибе алмасу мақсатында №35 «Ер Төстік»

балабақшасы Шығыс Қазақстан облысының Семей қаласының №6 «Нұрсәуле» балабақшасымен, Тараз қаласының М.Х.Дулати атындағы мемлекеттік университетімен тығыз байланыс орнатты. Үш жыл ішінде материалдықтехникалық базасы т о л ы қ т ы р ы л ы п , инновациялық орталық, психолог, арт-терапия, лингафондық кабинеттер ашылып, ата-аналарға арналған консультациялық пункт құрылды. 2013 жылдан бастап балабақшаның жаңалықтары мен мамандардың кеңестері берілетін «Ер Төстік»

Үздік балабақша

маусымдық журналы жарық көрді. Балабақшаның педагогтары мен бүлдіршіндері қалалық, облыстық, республикалық байқауларда өздерінің білімдері мен өнерлерін көрсетіп, жүлделі орындарды иеленіп келеді. Атап айтқанда, өткен жылдың мамыр айында балабақша тәрбиеленушісі ұлты орыс болса да, тілі мен жүрегі қазақша сайрап тұрған кішкентай бүлдіршін Артем Породнов қалалық «Қазақшаң қалай, балақай?» байқауында Бас жүлдені иеленіп, өзге ұлттың балаларына үлгі көрсетті. Сонымен қатар, аталған мерзімде инновация әдіскері М.Р.Балтабаева облыстық «Үздік жыл әдіскері» байқауына қатысып, Жамбыл облысының әдіскерлері арасында топ жарып, «Бас жүлдені» иеленді. Әрі балабақшаның жұмыстарын республика көлемінде әйгілеп, Алматы қаласында өткен республикалық кезеңде «Креативті әдіскер» номинациясы бойынша марапатталды. Ал өткен жылдың 3 желтоқсанында Жамбыл облысы әкімдігінің білім бөлімінің әдістемелік кабинеті ұйымдастырған облыстық «Ең үздік балабақша» байқауында білім мекемесі Бас жүлдені жеңіп алды. «Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын» демекші, ересек топ тәрбиеленушілері де «Қазақ халық ертегілерінің ең үздік қойылымы» атты қалалық байқауда бас жүлдеге ие болса, облыстық деңгейде І дәрежелі дипломмен марапатталды. «Ұлттық

ойыншықтар және шығармашылық жұмыстар» қалалық байқауында бейнелеу өнері жетекшісі Н.Ә. Ахмедованың шебер қолынан шыққан ұлттық бұйымдары ІІІ орынды иеленді. Қалалық «Флипчарт сабақтары» байқауында инновация әдіскері А.Т. Досымбекова инновациялық технологияларды қолдану арқылы оқу іс-әрекетін көрсетіп, ІІ орын алды. Оқу жылының соңындағы тағы да бір жағымды жаңалық облыстық «Ең үздік меңгеруші» байқауында балабақша меңгерушісі Ережепбаева Алма Сайлаубекқызы І дәрежелі дипломмен марапатталғаны болды. Осындай жетістіктердің нәтижесінде облыстық білім басқармасы балабақшаның атын халықаралық деңгейге шығаруды ұсынып, 2015 жылдың тамыз айында Сочи қаласында өткен VІ-халықаралық мұғалімдер слетында балабақша меңгерушісі А.С. Ережепбаева істәжірибесімен бөлісіп, алғыс хаттармен, сертификаттармен және дипломдармен марапатталды. Заман талабына сай жабдықталып, заманауи техникалар мен технологияларды жақсы меңгерген педагогтардың еңбегін Тараз қаласы әкімдігінің білім бөлімінің басшысы Г.Заурбекова жоғары деңгейде бағалап, «Үздік инновациялық алаң» номинациясы бойынша мадақтады. Динара ЛІБЕК ЫЗЫ, журналист. Қазақ ұстазы 65

Жолжазба

ë ó Ñå ÑÀÏÀÐÛ Биыл іс-сапармен Сеулге барудың сəті түскен еді. Оңтүстік Корея – Шығыс Азияның америкалық бағытта дамып келе жатқан ел екендігі белгілі. Барар алдында Сеул мен Пхеньян арасындағы саяси кикілжің салдарынан біраз туристердің бұл елге саяхаттаудан бас тартқанын естідік. Екіге бөлінген бір корей ұлты. Бірі – американдық, бірі – қытайлық бағытпен дамып жатқан екі мемлекет. Шығыс елдері – Жапония мен Корея технологиясы жағынан əлемдік нарықта өздерін мойындатқан, сол деңгейге сай дамып келе жатқан экономикасы озық елдер. Сонымен қатар бұлар сан ғасырлық габала рошын иероглифтері мен тектілігін сақтап келе жатқан елдер. Текті мемлекеттер, текті халықтар өздерінің ұлттық əліпбиімен бірге этно-мəдени құндылықтарын сақтап жатқанының куəсі болдым. Сеулде болған 10 күн ішінде жоғары оқу орындары, банк, қонақ үй, кафемейрамханалардың мəзіріне дейін, тіпті сауда-саттық орталықтары мен атақты «Ганг нам стайл» бейнебаяны түсірілген көшесі не жарнамаларында ұлттық иероглитен басқа жазу көрмедік. Барған жеріңізде корейше жазудан басқа жазу көрмейсіз жəне аудармашы да табыла бермейді. Бұл басында біздің ашумызды келтірді, «бұл елге шетелдіктер келмейтіндей соншама неғылған дөрекілік» деп таң қалдық. Бізбен бірге болған ресейліктер, американдықтар бұған үйреніп қалған екен. Əлем сөйлейтін ағылшын тіліне Сеулде орын жоқ. Жоғары оқу орындарындағы мəжілістерінде де ағылшын тілінен гөрі корейше аударма басым болды. Сеулде корей тілін білмесеңіз далада қалады екенсіз, біздің осыған көзіміз əбден жетті. Қонақ үйдегі теледидарда 356 арна бар екені, оның тек қана халықаралақ CNN мен BBC-дан басқасы тек корейше сөйлейді екен. Жапондық телеарна да корей тіліне аударылып беріледі. Сеулдегі ең ірі банктер мен ақша айырбастайтын мекемелер алдында аудармашылардың телефондары жапсырылған тақтайшаны көресіз. Соларға хабарласып (1 сағаты – 25 доллар), орыс не ағылшын тілді аудармашыны сатып аласыз. Оның көмегінсіз

66 Қазақ ұстазы

саусақ та қимылдата алмайсыз яғни ақша ала алмайсыз. Терминалдағы белгілер де корейдің ирек жазуларымен көрсетілген. Ең қызығы банк қызметкерлері ішінде орысшаны қойып, ағылшынша сөйлейтін адам табыла бермейді. Өздері бұған ыңғайсызданбайды, «Сіз Сеулдесіз» деп, жылы жымиып қарап тұрады. Қала көшелеріндегі таксиден бастап зəулім үйлер мен бизнес-орталықтардың алдына келетін көліктердің бəрі тек Кореядан шығатындар: хьюндай, кия, дайво... Таксидің бағасы өте арзан екен, қанша жүрсеңіз де 20 доллардан аспайды. Таксистер: «Өзімізде газ бар, сондықтан арзан», – деп мақтан тұтады. 10 күн ішінде бір-ақ ағылшын тілін білетін таксист табылды, онымен сөйлесіп мəз боп қалдық. Ұлттық тектілікті көрсеткен тағы бір мəселені айта кету керек: қалада сізге қызмет еткен корейлік сəлем беріп, жасы да кəрісі де иіліп тұрады. Біздің шетелдік екенімізді білгендіктен шығар десек, олар бəріне де ізеттілік көрсетеді екен. Барған жерімізде, тіпті көшелерде жанжал, дауыс көтерген адамдарды көрмедік. Жұма күні мұнда аптаның соңы ретінде аталынады екен. Алғаш барған күні көшені сұраған жастардың соңымыздан қалмай уақыттарын бөліп, бізге керек мекемені тауып бергенше дамыл таппай жүргені, кейн осыншама уақытты бөлгеніне қарамай иіліп қоштасады. Басында біз ыңғайсызданып қалып едік, сөйтсек бұл ұлттық мінез екеніне көзіміз жетіп, қайран қалдық. Алматыда көше тауып бермек түгілі үлкендерді қағып-соғып өте беретін жастарда не қазақылық, не жалпыадамдық мəдениеттің жоқтығын есіме алдым. Қазақтың үлкенді сыйлау, құрметтеуі бабалардан жалғасып келе жатқан қасиеті ғой, сол үрдіс қазір ұмытылып бара жатқандай. «Үлкенге – құрмет, кішіге – ізет» шіркін-ай, осындай текті мінезден жұрдай болған келешегіміз не болар екен?! Тағы бір таң қалдырған жайт: мəжіліс өз уақытында басталады, біз сияқты «ана аға кешігіп жатыр», «мына шенеунікті күте тұрайық» деген сөз жоқ. Бұл əрине, мəдениеттіліктің үлгісі. Сонымен қатар корей ғалымдары сонау VІІ-ІХ ғасырдың əдеби мəтіндерін сол қалпында оқи алады.

Жолжазба

Қазіргі мектеп оқушылары атам заманғы бабаларының мұрасын тікелей меңгере алады. Сан түрлі алфавиттің ауысуын бастан кешкен қазақ тілінің тағдырына осындайда қалай жаның ашымайды?! Сол алфавиттермен біз бабалар мұрасынан ғана емес, сол əдеби жəдігерлердегі тектілік пен бекзаттықтан айырылып бара жатқандаймыз. Жақында бір ғалыммен пікір алмасуда: «Қазақтың «Жеті Жарғысы» Ата заңы ретінде неге көп насихатталмайды?

– деп ем, ол: «Жеті Жарғы» қайтадан орын алмақ түгілі, оны кəсіби деңгейде əдейі ұмыт қалдырып келеміз, себебі қазіргі демократияға сай ондағы «зинақорлыққа қатысты жазалардың бар екенін белгілі топ «ұят» санайды. Бүгінгі қоғамда зинақорлық үйреншікті əдет саналады екен, яғни қазіргілер «Жеті Жарғының» талаптары бойынша жазалайтын болса, бүгінгі қазақтан тек қана жас балалар ғана «аман» қалған болар еді», – деп жауап берді. Сонда біз ұрпақтың ұлттық қанының тазалығын сақтау үшін шығарылған бабаларымыздың «Жеті Жарғысын» ұстанбақ түгілі, насихаттаудан да бас тартқан екенбіз. Сонда бізге текті бабаларымыздан не қалды?! Сеулдегідей қазақ тілін Астана мен Алматы көшелерінен де ресми мекемелерде қажет екенін көрмейміз. «Жеті Жарғыны» насихаттай алмаймыз, себебі «демократияға сай емес» дейді қазіргі саясаткерлер. Қайран бабаларым, кешіріңіздер бізді... Корейлерден көрген тағы

бір тектілікті айта кету жөн: олар өздерінің мемлекет басындағы адамға құрмет көрсетеді. Президенттері əйел адам болғанымен оның отбасылы емес екендігіне қарамай зор құрметпен қарайды. Орта буын мен үлкендер оны бұрынғы Президенттің қызы деп құрметтейді яғни əкесінің саясаты: «Корея – бірінші корейліктер үшін!» деген ұраны үшін. Жастардың американдық талғамына əйел мемлекет басшысының тек бір бұйрығы ұнамаған сыңайлы. Ол мынадай бұйрық екен: «Мемлекеттік мекемелерде əйелдердің қысқа киім кимеуі, тізесі жабық болу» деген шарты. Тіпті киімін сызғышпен өлшеуге дейін барады екен. Бұл əдептілік тек қайсар ұлттың тектілігінің белгісі екен ғой деп ойланып қалдық. Ананың абыройын ойлаған басшыға келешек ұрпақ рахметін жаудырары сөзсіз. Ал Сіз не ойлайсыз?.. А.СЕРІКҚЫЗЫ. Астана қаласы.

Қазақ ұстазы 67

Психология

Òіëåê íåãå

îðûíäàëìàéäû?

Психологтар таңғажайып жаңалық ашты: Сыйыну, дұға жасау, шынайы тілек тілеу арқылы адам өз-өзін гипноздап, ерекше жетістікке жете алады. Өзіндік гипноз арқылы өз арман-тілектеріңе жетуге жəне жарқын болашақты қалыптастыруға бола ма? Өзіндік гипноз арқылы адам өз денсаулығы мен ішкі жандүниесін, эмоциясын, өзі туралы ой-пікірін, көзқарасын жақсартып, бағасын арттыра алады екен. Сонымен қатар, боркеміктігі, əлсіздігі жойылып, өз-өзіне деген сенімі артып, психологиялық тұрғыда жігерлі, ешкімге тəуелсіз бола алады. Өзіндік гипноз – арнайы қызметкерлердің, биліктің жоғары өкілдерінің міндетті оқу бағдарламасына кірген. Арнайы психологиялық зерттеулер – өзіндік гипноз арқылы кез-келген адам əлдеқайда əдемі, əлдеқайда жолы болғыш, əлдеқайда табысты бола алатынын көрсетті.

68 Қазақ ұстазы

Психология Өзіндік гипноз адамға қалай əсер етеді? Расымен, адам өзіне тек сəттіліктер мен жақсылықтарды магнитше тартатын бола ма? Өзіндік гипноз арқылы жарқын болашақты бағдарлауға бола ма? Өзіндік гипнозды қалай қолдану керек? Психологтар осы сұрақтарға жауап тапқанын айтады. Жəне жүздеген адамдар осы гипноз арқылы өз өмірлерін таңғаларлық бағытқа өзгерткен. К ө б і н е с е с і зд і ң а рма н - т і л е кт е р і ң і з орындалмайды. Неге? Өйткені сіз шын тілемейсіз, бар жан-тəніңізбен қаламайсыз, тек миыңыздың бір клеткасымен ғана армандайсыз да қоясыз. Ол арманның орындалатынына өзіңіз күмəнданасыз, өзіңізді сендірмейсіз… Арманға қол жеткізудің алғышарты – т а б и ғ ат т а н , ж а р ату ш ы д а н , т а м ы рд а н ажырамай, жүректі тазалау, пейілді дұрыстау. «Алла тағала əркімнің пейіліне береді» дегенді ешқашан естен шығармаңыз. Біреуге жамандық ойлау, біреудің қайғысына қуану, біреуді табалау, біреуді өсектеу – осы тəрізді жүздеген жаман ойлар мен іс-əрекеттер өз жолыңызды байлайтынын ұмытпаңыз.

Жақсылық та, жамандық та жеті ұрпағыңызға дейін жетеді, сіздің бүгінгі істеген əр ісіңіз – жақсылығыңыз да, жамандығыңыз да болашақта бала-шағаңыздың алдынан шығады. Сондықтан жақсылыққа жету үшін, ең алдымен, өзіңіз жақсы болыңыз, алланы ұмытпаңыз, құдайдан қорқыңыз. Алладан шын тілеу, жақсылыққа шын сену, бар ойарманыңызды жақсылыққа бағыттау, дұғатілегіңізді, ой-мақсатыңызды соған арнау, жанжүрегіңізді, бар болмысыңызды, ойыңызды, миыңызды тек сол арманыңызға бағыттау – барлық тілегіңіздің орындалатынына шын сену – міне, осыларды жасай алсаңыз, бəрі де сіз қалағандай, сіз тілегендей болады. Сіз өзіндік гипноз арқылы: – Тиісті ақшаға немесе сыйлыққа қол жеткізе аласыз; – Лотерея билетінен немесе конкурста ұтысқа ие боласыз; – Жүрегіңіз іздеген жалғыз сыңарыңызды кездестіресіз; – Психологиялық тұрғыда жігерлі, қайратты, ешкімге тəуелсіз бола аласыз; – Бүгінгіден əлдеқайда табысты боласыз; – Кез-келген жағдайдың жақсы боп аяқталуына ықпал ете аласыз; – Біреу үшін ең əдемі, ең тартымды бола аласыз; – Жағымсыз əдеттен немесе денсаулығыңыздағы қандай да бір кінəраттан арыла аласыз; – Өмірге деген құштарлығыңыз артып, оптимистке айналасыз; – Басқа да кез-келген тілегіңізге жетесіз. Айша АРМАНҚЫЗЫ.

Қазақ ұстазы 69

Ізгілік ТарМПИ тынысы Әдістемелік қоржын Беседаиірімі с врачом Күләш АҒАБЕКОВА, №137 жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі. Сарыағаш ауданы, Оңтүстік Қазақстан облысы.

ОқУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫқ қАБІЛЕтІн АРттЫРУДА сЫн тҰРҒЫсЫнАн ОЙЛАУ тЕХнОЛОГИЯсЫн қОЛДАнУ Саба беру йреншікті жай шеберлік емес, ол немі жетілдіруді ажет ететін, немі жа аны табатын нер. (Ж. Аймауытов) Бүгінгі таңда мемлекетіміздің білім жүйесінің стратегиялық мақсаты – берген білімді, дағдыларды меңгеретін, бәсекелестік қабілеті мол, шығармашылық бағытта жұмыс істей алатын, ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасау болып табылады. Еліміздің ертеңгі тағдыры – жас ұрпақтың қолында болса, жас ұрпақтың тағдыры – бүгінгі ұстаздардың қолында. Ендеше, мұғалімнің кәсіби шеберлігін жетілдіре отырып , балаларға сапалы да терең білім беру арқылы оқу- тәрбие үрдісінде жоғары нәтижеге жеткізу – біздің басты мақсатымыз. Қазіргі заман талабына сай білім беру - бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық, мәдени дамуының жоғары деңгейлік және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіз үрдісі екендігі белгілі. Сыни тұрғыдан ойлау «ойлау туралы ойлану» дeп сипатталған. Сыни тұрғыдан ойлау дербес пікір айтуға, баламалы шeшімдeрді қабылдауға, ойлау жәнe іс-әрeкeтімізгe жаңа нeмeсe түрлeндірілгeн тәсілдeрді eнгізу дайын болуға, ұйымдастырылған қоғамдық әрeкeттeргe жәнe басқаларды сыни тұрғыдан ойлауға баулуды білдірeді. Сыни тұрғыдан бағалау мeн бақылау жүйeлі түрдe даму үрдісінe жeтeлeйді. Оқушылардың жеке тұлға болып қалыптасуында сыни тұрғысынан ойлай білуінің ықпалы зор: бірлескен әрекеттер арқылы құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас жасауға, идеялар ұсынып, қорғауға мүмкіндік алуы оқушы белсенділігін арттыруда өз тиімділігін көрсетеді. Оқушылардың тіл байлығын дамытуға, сыни ойлауға, өз ойын жеткізе білуге, ізденімпаздыққа, өздерінің ескі білімдері мен жаңа сабақты ұштастыра білуге үйрету 70 Қазақ ұстазы

үшін алдымен мұғалімдеріміздің сабақ өту тәсілдеріне өзгеріс енгізіп, сыни ойлауын, кәсіби дамуын жетілдіруіміз қажет. Осы орайда сын тұрғысынан ойлау стратегиялары балалардың танымдық қабілеттерін дамыту, білім сапасын арттырумен қатар, ақыл-ой, шығармашылық белсенділіктерін жетілдіру үшін өте тиімді. Сын тұрғысынан ойлаудың «Қызығушылықты ояту» кезеңінде оқушы жаңа ұғымдарды, түсініктерді, өзінің бұрынғы білімін жаңа ақпаратпен толықтырады. Сондықтан да, сабақта қарастырылғалы тұрған мәселе жайлы оқушы не біледі, не айта алатындығын анықтаудан басталады. Оқушы өз білетінін еске түсіреді, қағазға жазады, көршісімен бөліседі, тобында талқылайды. Осы кезеңге «Топтау», «Түртіп алу», «Ойлану», «Жұпта талқылау», «Болжау», «Әлемді шарлау» т.б. стратегиялар жинақталған.

«Мағынаны ажырату» кезеңінде оқушы жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс істейді, тапсырмалар орындайды. Оның өз бетімен жұмыс жасап, белсенділік көрсетуіне жағдай жасалады.Оқушылардың тақырып бойынша жұмыс жасауына көмектесетін оқыту стратегиялары бар. Соның бірі - INSERT. Ол бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында V- «білемін»,- «мен үшін түсініксіз», + - «мен үшін жаңа ақпарат» ?- «мені таң қалдырады» белгілерін қойып отырып оқу тапсырылады. INSERT – оқығаның түсінуге, өз ойына басшылық етуге,

Әдістемелік қоржын ойын білдіруге үйрететін ұтымды құрал. Бір әңгіменің соңына тез жету, оқығанды есте сақтау, мәнін жете түсіну-күрделі жұмыс. Бұл кезеңінде үйренушілер білетіндерін анықтап, білмейтіндерін белгілеп, сұрауға әзірленеді.

«Ой толғаныс» кезеңі оқушының өзіне, басқаға сын көзбен қарап, баға беруіне үйретеді. Оқушылар өз ойларын, өздері байқаған ақпараттарды өз сөздерімен айта алады. Бұл кезең оқушылардың бір-бірімен әсерлі түрде ой алмастыру, ой түйістіру, өз үйрену жолын, кестесін жасауды үйретуді көздейді. «Ой толғаныс» кезеңі – ойды қайта түйіп, жаңа өзгерістер жасайтын кезең болып табылады. «Бес жолды өлең», «Венн диаграммасы», «Еркін жазу», «Семантикалық карта», «Т кестесі» сияқты стратегиялар әр сабақтың ерекшелігіне қарай қолданылады.

Өз сабақтарымда сын тұрғысынан ойлау стратегияларының көрініс табуын үнемі жоспарлап отырамын. Абай Құнанбайұлының «Ескендір» дастанының мазмұнын талдай отырып, негізгі тақырыбы мен идеясын таныту мақсатында өткен сабағымды «Үш қадамды сұхбат» әдісі арқылы сұхбат алудан бастадым. А. оқушы В. оқушыға 2 сұрақ қойып, жауап алады. С. оқушы оларды қағаз бетіне түсіріп отырады. Осы арқылы оқушылар өздерінің тақырып бойынша не білетіндіктерін еске түсірді. Содан соң оқушылар адам бойында болуы тиіс қасиеттерді қағаз бетіне түсіріп

шықты. Жазғанын көршісімен алмасып, бірбірінің жұмысында қалып қойған қасиеттерді толықтырды. «Жигсо» әдісі бойынша поэма мазмұнын меңгеріп, топ ішінде шығарманың негізгі түйіні, тәрбиелік мәні жайлы пікір алмасып, әр топ өз ойын ортаға салды. «Ой толғаныс» кезеңінде «Еркін ой» стратегиясын қолдандым. Оқушылар «Мемлекетті басқаратын адам қандай болу керек?» тақырыбында өз ойларын жазбаша білдіріп, топ ішінде талқылап, үздік деп санаған жұмысты көпшілікке ұсынды. Оларға бағыт бере отырып, ұйымшылдықпен жұмыс жасағандарын бақыладым. Оқушылар тақырып бойынша өз өмірлеріне тікелей қатысы бар нақты проблемаларды айқындай білді. Бірлесе отырып жаңа мәліметті жан-жақты қарастырып, талқыға салды, пікір алмасты, ой жарыстырды, жасаған жұмыстарын қорғады, нәтижеге бірлесіп жетті. Әр топ арасында кері байланыс орнады. Топ ішінде оқушылармен ой бөлісу кезінде тұйық оқушылардың қатарластарымен біріге отырып қызығушылық танытып, тапсырманы орындап, өз пікірлерін білдіруге талпынғаны мені қуантты. Жаңа сабақ туралы өзіндік пікір қалыптасты. Оқушылардың пікірін тыңдап болған соң ғана толықтырулар енгіздім. Сабақ барысында оқушыларды ынталандырып отырдым. Оқушылар қызықты болжамдар айтып, ой алмасуды қолдану арқылы идеяларды жақсы құра білді. Оқушылар бірлескен оқу үдерісінде белсенді араласуға тырысты. Сын тұрғысынан ойлау әдістерін қолдану арқылы оқушының ой көкжиегінің кеңеюіне, қызығушылығының артуына, көркем туындыны қабылдай білу шеберлігіне, сондайақ интеллектісінің қарқынды дамуына ықпал етеміз. Халық айтқандай, төбе түйірден, теңіз тамшыдан құралады. Өзгелер үшін жақсы нәрсенің бәрін бірден жасау мүмкіндігін күткен адам ештеңе жасамайды, өйткені ондай мүмкіндік сирек кездеседі.Сол сияқты оқыту мен оқуға өзгеріс енгізіп, нәтижесін көру бірнеше сатыдан тұратын күрделі процесс. Әр мұғалім жұмыс тәжірибесінде орын алған оң өзгерістерді жүйелі түрде өз әріптестерімен бөлісе отырып, олардың да тәжірибесіне өзгеріс енгізуге үлес қосып отырса, заман талабына сай, қалыптан тыс ойлай алатын, шұғыл шешімдер қабылдай білетін, белсенді, шығармашыл азаматтар қалыптастыра алады деп ойлаймын.Сондықтан, ұстаздар қауымы үнемі шығармашылықпен, ізденіспен жұмыс жасап отырса, жаңашылдыққа жақын болып, өзгелердің үлгісін өз ісінде шеберлікпен пайдаланып, түрлендіріп отырса – білім берудегі жетістігі сол болмақ. Қазақ ұстазы 71

Ізгілік ТарМПИ тынысы Әдістемелік қоржын Беседаиірімі с врачом Роза ШУРАБЕКОВА, Тараз қаласындағы №3 балабақшаның тәрбиешісі.

Білім беру айма ы: Таным Білімі: Қарапайым математика Та ырыбы: «Ғажайып математика»

Əрекет кезеңі

Ма саты: Балалардың сан, санау ұғымын кеңейту, ойлау қабілетін дамыту. Геометрия пішіндері туралы білімдерін, тілін дамыту, білімге деген құштарлығын арттыру. Салыстыру, санау, ойын дамыту, санамақ айту арқылы сөздік қорын нығайту. Логикалық есептерді шешкізу. Заттық дамыту ортасы: тақырыпқа байланысты заттар.

-

Жарайсыңдар балалар. Сендер бір-бірлеріңе жылы лебіз білдіре білдіңдер. Олай болса балалар ойын ойнағыларың келе ме?

- Олай болса орнымызға отырайық. «Құстар біздің досымыз» ойыны. Шарты: Интерактивті тақтадан құс ұшып сұрақтар қойылады, балалар оған жауап береді.

- Балалар математика ашық оқу іс-əрекетіміз өте ерекше болмақшы. Мен математика патшайымы боламын, ал сендер ханзадалар мен ханшайымсыңдар. Балалар математикадан сендердің білімдеріңді тексеремін. Бəрінен тез ойлайтын, қорытынды жасай білетін, есепті тез шығаратын, математиканы жақсы көретін балаға менің сыйлығым бар.

1-тапсырма: «Кім жылдам?» ойыны: Миға шабуыл 2-тапсырма: «Кім жаңылыспайды?» Сандарды тура жəне кері санау.

3-тапсырма: Санамақ «Киім - бұйым».

4-тапсырма: Ойын: «Көршісін тап» 5-тапсырма: «Тақтамен жұмыс»: Логикалық есеп (интерактивті тақтадан көрсету).

6-тапсырма: Уақытты бағалау. (Таңертең, түс, кеш түн). Балалардың өздері жұмбақ шешеді.

7-тапсырма: «Қай сан жоқ?»

8-тапсырма: «Дұрыс тыңда» Дыбысты дыбыстау арқылы балалар санап, санмен көрсету.

9-тапсырма: «Салыстыру» Интерактивті тақтадан сурет көрсету арқылы салыстыру.

К тілетін н тиже: Нені білу керек: 1-ден 10-ға дейін тура және кері санауды. Нені игереді: Логикалық есепті шығара білуді. Нені білді: тәулік бөліктерін атай біледі.

Рефлексивтік коррекциялаушы

72 Қазақ ұстазы

Тəрбиеші əрекеті Балалар шаттық шеңберіне жиналады. Күннің көзі ашылып, Көкке шуақ шашылып, Құтты қонақ келіпті. Төрімізге еніпті. Амандасу үлкенге, Тəрбиенің басы ғой. Ал қанекей бəріміз, Сəлем дейік үлкенге. Сəлеметсіздер ме апайлар! Балалар шаттық шеңберінде тұрып, бір-біріне деген тілектерін айтады.

Балаларды мадақтау, бағалау, қорытындылау.

Балалар əрекеті Балалардың бəрі бірге орындай білуі.

-

Ия, ойнағымыз келеді.