№23-28 17 қаңтар 2013

Бүгінгі нөмірде:

№23-28 (27967) 17 ҚАҢТАР БЕЙСЕНБІ 2013 ЖЫЛ

Маѕызды мəселелерді ќамтыєан кеѕес

Келешекке шақырған кемел Жолдау 2-бет Авиаспорт 4-бет Сілкінген Сібір, бұлқынған Дала 5-бет Шарж шеруі 6-бет

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы

М.М.Тəжинді Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы қызметіне тағайындау туралы

Марат Мұханбетқазыұлы Тəжин Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы болып тағайындалсын, ол Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі – Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы қызметінен босатылсын. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 16 қаңтар. №472

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Б.Ə.Сағынтаевты Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары – Қазақстан Республикасының Өңірлік даму министрі қызметіне тағайындау туралы

Бақытжан Əбдірұлы Сағынтаев Қазақстан Республикасы ПремьерМинистрінің бірінші орынбасары – Қазақстан Республикасының Өңірлік даму министрі болып тағайындалсын. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 16 қаңтар. №467

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев еліміздің қазіргі дамуының өзекті мəселелері жөніндегі кеңес өткізді, деп хабарлайды Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметі. Кеңеске Премьер-Министр Серік Ахметов, Президент Əкімшілігінің Басшысы Кəрім Мəсімов жəне «Нұр Отан» ХДП Төрағасының бірінші орынбасары Бақытжан Сағынтаев қатысты. Астанада ЭКСПО-2017 көрме сін ұйымдастыру мəселесі, өңірлерді дамыту, соның ішінде ауа райының қолайсыздығынан

зардап шеккен облыстардағы жағдайды тұрақтандыру жөнінде қабылданатын шаралар талқыланды.

– ЭКСПО-2017 көрмесін өткізуге қазірден бастап дайындалу қажет. Мемлекеттік компания құрып, оның басшысын бекіту керек. Биыл біз жобалаудың барлық мəселесін

Бїкілəлемдік кґрме – еліміздіѕ жетістіктер алаѕы Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Қоршаған ортаны қорғау министрі Нұрлан Қаппаровты қабылдады, деп хабарлайды Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметі. Н.Қаппаров Қазақстан Президентіне Астанада ЭКСПО- 2017 бүкілəлемдік көрмесін ұй ымдастыру тұжырымдамасы жөніндегі негізгі көзқарастар мен ұсыныстар туралы баяндады. Мемлекет басшысы бүкілəлемдік көрмені өткізудің жəне кең танытудың бірыңғай тұжырымдамасын əзірлеудің маңызын атап өтті. Қоршаған ортаны қорғау министрі көрме учаскесінде «жасыл экономиканың» барлық нысандарын – жетілген электр желілерін, жаңғыртылған энергия көздері бар ғимарат салу, «Болашақтың энергиясы» тақырыбына сəйкес келетін өзге маңызды элементтермен жəне электромобильдермен жабдықтау көзделіп отырғанын, сонда ғана «жасыл» энергетиканы қолдануда толық тиімділікке қол жеткізілетінін айтты.

Қазақстан Президенті минис трлік ЭКСПО-2017 идеясын іске асыру жөніндегі нақты ұсыныстарды əзірлеу үшін барлық мүдделі тараптардың жұмысын үйлестіру, оларды анықтау жəне бұл іске тарту жөніндегі негізгі органдардың бірі болуы қажеттігін атап өтті.

– Мұндай бірегей жо ға ры технологиялық жобаның құрылысы елімізді технологиялық тұрғыда дамытуда үлкен серпіліс жасау үшін мол мүмкіндік береді. Бүкілəлемдік көрменің аумағы бүкіл Қазақстанның жетістіктер алаңына айналады, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Кездесу қорытындысы бойынша Мемлекет басшысы осы бағыттағы жұмысты жалғастыруды жəне Астанада бүкілəлемдік көрмені өткізу тұжырымдамасы жөнінде ұсыныстар енгізуді тапсырды.

аяқтап, құрылыс жұмыстарын бастауға тиіспіз. ЭКСПО-2017 көрмесін үшінші индустрияландыру революциясына өту орталығына айналдыру маңызды. Ол баламалы экономика, тиісті жоғары технологиялық материалдар жасау, жаңартылған энергия көздерін құру, мамандар даярлау жəне өзге мəселелерді қамтиды, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысы бүгінде елімізде өңірлерді дамыту мəселесіне де ерекше мəн беріліп отырғанын атап өтті.

– Қазір біз өңірлік билік органдарының өкілеттігін арттырудамыз – басқару жөнінде барлық жұмыс тікелей өңірлерде өтеді, сондықтан бізге облыстарды дамыту мəселелерімен одан əрі айналысу қажет. Осыған байланысты Өңірлік даму министрлігін құру жөніндегі Үкіметтің ұсынысын қолдаймыз,– деді Нұрсұлтан Назарбаев. Сонымен қатар, Қазақстан Президенті қыстың қарлы болуына байланысты көктемгі су тасқынының алдын алуға

дайындық жұмыстарын жүргізу жəне табиғи апаттар салдарларына жол бермеу жөнінде шаралар қабылдай отырып, барлық бөгеттер мен тоғандарға алдын ала тексеріс жүргізу қажеттігіне тоқталды. Кеңес қорытындысы бойынша Мемлекет басшысы еліміздің одан əрі тиімді дамуын қамтамасыз ету жөнінде бірқатар нақты тапсырмалар берді.

----------------------------------------Суретті түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.

Ауыр ќылмыс азайєаны атап айтылды Кеше Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасының Бас прокуроры Асхат Дауылбаевты қа былдады, деп хабарлады Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметі.

А.Дауылбаев Қазақстан Президентіне құқық қорғау органдарының 2012 жылғы қызметі, Мемлекет басшысының азаматтардың құқығы мен бостандығын қорғауды күшейту, қоғамдықсаяси тұрақтылықты қолдау жөніндегі тапсырмаларының орындалуы туралы баяндады, сондайақ елді елеңдеткен қылмыстық істерді тергеу барысынан хабардар етті. Нұрсұлтан Назарбаев жүргізілген аттестация құ қық қорғау органдары қызметкерлерінің кəсіби деңгейі мен жауапкершілігін арттыруға мүмкіндік бергеніне тоқталды. Кездесу барысында Мемлекет басшысы бұлтартпас жа залау ды қамтамасыз етуге жəне қыл мыс тарды ашуға ерекше көңіл бөлу қажеттігін

атап көрсетті. Осыған байланысты Қазақстан Президенті барлық қабылданған шаралар, жалпы алғанда, елдегі криминогендік жағдайды жақсартуға көмектесетінін атап өтті. Өз кезегінде Бас прокурор қазіргі уақытта аттестацияның қорытындысы бойынша босатыл ған қызметкерлердің орнына кəсіби деңгейі едəуір жоғары мамандарды конкурс бойынша қабылдау жүргізіліп жатқанынан хабардар етті. Сондай-ақ, кездесу кезінде Бас прокурор Қазақстан Президентіне барлық қылмыстар мен арыздарды толық тіркеуді қамтамасыз ету жөніндегі шаралар туралы мəлімдеді. Осының арқасында елдегі қылмыстық ахуалдың шынайы көрінісін айқындауға қол жеткізілді.

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы М.А.Құл-Мұхаммедті Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрі қызметіне тағайындау туралы

Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрі болып тағайындалсын, ол Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы қызметінен босатылсын. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 16 қаңтар. №471

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Е.А.Досаевты Қазақстан Республикасының Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрі қызметіне тағайындау туралы

Ерболат Асқарбекұлы Досаев Қазақстан Республикасының Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрі болып тағайындалсын, ол бұрынғы атқарған қызметінен босатылсын.

– Республика бойынша 2012 жылы біз алдыңғы жылға қарағанда қылмыстың 39,1 пайызға артқанын тіркедік. Қылмысты жалпы тіркеу өсіп отырған жағдайда, біз ауыр жəне аса ауыр қылмыстардың едəуір азайғанын байқадық, – деді А.Дауылбаев. Бас прокурор қазіргі уақыт та əр облыста жасалған қылмыстық жағдайлардың нақты көрінісі айқындалғанын айтып өтті. Қылмыстылық электронды картасы жасалған, бұл əрбір полицейлік учаскедегі ағымдағы криминогендік жағдайды тіркеуге мүмкіндік береді. Кездесу қорытындысы бойынша Мемлекет басшысы елімізде заңдылықты жəне құқық тəртібін нығайту, азаматтар құқығын, қоғам мен мемлекет мүдделерін тиімді қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстарды жалғастыруды тапсырды.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 16 қаңтар. №468

Тағайындау

Мемлекет басшысының Өкімдерімен: Дархан Қамзабекұлы Мыңбай Қазақстан Республикасының Ұлттық мұражайының директоры қызметіне; Талғат Амангелдіұлы Ермегияев «Астана ЭКСПО-2017» Ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы қызметіне тағайындалды.

Хроника

Мемлекет басшысының Жарлықтарымен басқа жұмысқа ауысуына байланысты: Қырымбек Елеуұлы Көшербаев Қазақстан Республикасы ПремьерМинистрінің орынбасары қызметінен; Дархан Қамзабекұлы Мыңбай Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрі қызметінен босатылды. * * * Мемлекет басшысының Өкімімен Əнуар Төлеуханұлы Садықұлов басқа жұмысқа ауысуына байланысты Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі бастығының бірінші орынбасары – Президент қауіпсіздігі қызметінің бастығы қызметінен босатылды.

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы

Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан əрі жетілдіру туралы

Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабының 3) тармақшасына сəйкес қаулы етемін: 1.Қазақстан Республикасы Экономикалық даму жəне сауда министрлігінің өңірлік даму, кəсіпкерлікті қолдау, оның ішінде əлеуметтіккəсіпкерлік корпорациялардың қызметін үйлестіру аясындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру жəне іске асыру саласындағы функциялары мен өкілеттіктерін оған бере отырып, Қазақстан Республикасы Өңірлік даму министрлігі құрылсын.

2.Мыналар: 1)Қазақстан Республикасы Экономикалық даму жəне сауда министрлігі, оған: Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінен – бюджеттік жоспарлау; Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінен – инвестицияларды қолдаудың жəне қолайлы инвестициялық ахуал жасаудың мемлекеттік саясатын қалыптастыру; Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінен – халықтың көшіқоны аясындағы мемлекеттік саясатты

қалыптастыру саласындағы функциялар мен өкілеттіктерді бере отырып, оны Қазақстан Республикасы Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігі етіп қайта құру жолымен; 2)Қазақстан Республикасы Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі мен Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару агенттігі оларды Қазақстан Республикасы Өңірлік даму министрлігіне қосу жолымен; 3)Қазақстан Республикасы Атом энергиясы агенттігі оны Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігіне қосу жолымен қайта ұйымдастырылсын.

3.Мыналарға: 1)Қазақстан Республикасы Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігіне «жасыл экономиканы» дамытудың мемлекеттік саясатын қалыптастыру жөніндегі функциялар мен өкілеттіктер; 2)Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігіне, оған мына салалардағы:

табиғи ресурстарды қорғау мен тиімді пайдалануды бақылау, су ресурстарын басқарудың мемлекеттік саясатын қалыптастыру, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінен берілетін мелиорация мəселелерін қоспағанда, су ресурстарын басқару жəне балық шаруашылығын дамыту жөніндегі функциялар мен өкілеттіктер; Қазақстан Республикасы Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінен – қатты тұрмыстық қалдықтарды кəдеге жарату мəселелері; Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінен – жаңартылатын энергия көздерін дамыту аясындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру функциялары мен өкілеттіктері беріле отырып, «жасыл экономиканы» дамытудың мемлекеттік саясатын іске асыру мен бақылау жөніндегі функциялар мен өкілеттіктер берілсін.

4.Қазақстан Республикасы Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігіне Қазақстан Республикасы Ішкі істер

министрлігінің халықтың көші-қоны, оны ведомствоаралық үйлестіруді жүзеге асыру, көші-қон үдерістерін реттеу жəне мониторингілеу саласындағы шаралар жүйесін əзірлеу, заңсыз көші-қонға қарсы іс-қимыл жөніндегі функциялар мен өкілеттіктерді қоспағанда, көші-қонды реттеу, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарды есепке алу мен тіркеу, олардың уақытша жəне тұрақты тұру, елден тұрақты тұрғылықты жерге кету құжаттарын ресімдеу, азаматтарды құжаттандыру, есепке алу жəне тіркеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі, сондай-ақ босқындар мəселелері бойынша функциялары мен өкілеттіктері берілсін.

5.Қазақстан Республикасының Үкіметі: 1)мыналарды: Қазақстан Республикасы Өңірлік даму министрлігінің Құрылыс жəне тұрғын үйкоммуналдық шаруашылық істері комитетін; Қазақстан Республикасы Өңірлік даму министрлігінің Кəсіпкерлікті дамыту комитетін; Қазақстан Республикасы Өңірлік даму

министрлігінің Жер ресурстарын басқару комитетін; Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің Атом энергиясы комитетін; Қазақстан Республикасы Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігінің Көші-қон комитетін; Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің Балық шаруашылығы комитеті мен Орман жəне аңшылық шаруашылығы комитетін құруды қамтамасыз етсін; 2) Қазақстан Республикасының қайта ұйымдастырылатын мемлекеттік органдарының штат санын қайта бөлуді қамтамасыз етсін; 3) осы Жарлықты іске асыру жөнінде өзге де қажетті шараларды қабылдасын.

6. «Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрылымы туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 22 қаңтардағы № 6 Жарлығына мынадай өзгерістер мен толықтыру енгізілсін: 1-тармақта:

«Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау министрлігі» деген жолдан кейін мынадай мазмұндағы жолмен толықтырылсын: «Қазақстан Республикасы Өңірлік даму министрлігі;»; мына: «Қазақстан Республикасының Экономикалық даму жəне сауда министрлігі» деген жол мынадай редакцияда жазылсын: «Қазақстан Республикасы Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігі;»; мына: «Қазақстан Республикасының Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттігі;», «Қазақстан Республикасы Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі;», «Қазақстан Республикасы Атом энергиясы агенттігі.» деген жолдар алып тасталсын.

7. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігіне жүктелсін.

8. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 16 қаңтар. № 466

2

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

кешенді түрде сервистік қолдауды, сыртқы экономикалық қызмет салаларында мемлекеттік органдардың өкілеттіктері мен міндеттерін енді құрылатын Кəсіпкерлердің ұлттық палатасына беруді қамтамасыз етеді. Кəсіпкерлердің ұлттық палатасы Үкіметтің сенімді жəне білікті серіктесіне айналады. Осыған байланысты Мемлекет басшысы Үкіметке тиісті заң жобасын əзірлеуді жəне оны Парламентке биылғы жылдың бірінші тоқсанында енгізуді тапсырды. Біздің мемлекетіміз адамзат қоғамын жетілдіру үшін ауқымды қадамдарды іске асырып келеді. Өркениетті ілгерілету үшін қозғалтқыш күштердің бірі болып табылатын кəсіпкерлікті де жетілдіру керек болады. Бұл тұрғыда мемлекет өзінің қалыптасқан рөлін өзгертуге тура келуі мүмкін. Бізге кең ауқымды жекешелендірудің екінші толқыны қажет болатын күндер келетіні болжанып отыр. Бұл енді оңай жұмыс болмасы анық. Өйткені, ол мемлекет

жəне серпінді дамитын экономикасы бар мемлекетке айналды. Енді бүгінгі күннің міндеті – ұсақ кəсіпорындар мен жеке кəсіпкерлерді орта деңгейге көшіру үшін жағдай жəне алғышарттар қалыптастыру болып табылады. Өкінішке қарай, қазіргі уақытта шағын жəне орта бизнеске салық салу жүйесінде олқылықтар орын алып, олардың дамуы мен өсуіне кедергі келтіріп отырғаны белгілі. Біздің елімізде шағын жəне орта іскерлік мекемелерге түсетін салмақты ауырлатпау қажет екені айқындалып отыр. Оны үйлестіру үшін Елбасы 2013 жылдың соңына дейін заңнамаға микро, шағын, орта жəне ірі бизнес ұғымдарын айқын жіктеуге бағытталған өзгерістер енгізу туралы Үкіметке тапсырма берді. Сондай-ақ елімізде кейбір қызмет көрсетулер мен өнім өндіруге ретті-ретсіз рұқсат берулер мен лицензиялау тəртіптері орын алған болатын. Елбасының Жолдауында Қазақстан азаматтарының өмір тіршілігінің қауіпсіздігіне тікелей ықпал етпейтін барлық рұқсаттар мен

пен нарық арасындағы жауапкершілікті қайта бөлісуді білдіреді. Бірақ бізге экономикалық өсімнің жоғары қарқынын сақтау үшін осы қадамға баруға тура келеді. Əлемдік тəжірибе көрсетіп отырғандай, қашан да жеке бизнес барлық жерде мемлекеттен гөрі тиімді əрекет ететіні даусыз. Сондықтан біз стратегиялық емес сипаттағы кəсіпорындар мен қызметтерді жеке қолға беруге тиіспіз. Отандық кəсіпкерлікті нығайту үшін осындай аса маңызды шара қолға алынуы қажет. Осы жолдағы алғашқы қадамның бірі – біздің елімізде «Халықтық ІРО» бағдарламасы сəтті басталды деуге болады. Ұлттық байлықтың халықтың қолына таратылып берілуі барша қазақстандықтардың ортақ қазынаға ие болуымен қатар, өркениетті нарықтық қатынастардың белсенді мүшесіне айналғанын білдіреді. Таяуда ғана «ҚазТрансОйл» компаниясының 28 миллиард теңгеге акциясының шығарылғаны туралы жақсы хабар жұртшылыққа жария болды.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында білім беру мен ғылымға да айрықша көңіл бөліп, алда атқарылар жұмыстарды жүйелеп берді. Елбасы айтты, ал оны жастарға жеткізу, елді үлкен мақсаттан туған істерге бағыттауға үлес қосу ортақ шаруа болмақ. Елбасының елімізде білім беру саласын дамыту туралы көтерген мəселелері мен берген тапсырмаларын жүзеге асыру жұмыстарына орай педагогика институттарына жүктелер шаруа аз емес. Себебі, білім бұлағы – мектеп үшін білікті мұғалімдер мен мамандарды негізінен педагогика институты даярлайды. Тəрбие негізі қаланатын мектепке дейінгі мекемелерді мамандармен педагогика институттары толық қамтамасыз етеді. Біздің Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтында студенттерге білім беру сапасын барынша арттыру ісіне шетелдік оқу орындарымен жүргізіп отырған ықпалдастық жұмыстары өз көмегін тигізуде. Қазақта «үйрен, үйрен де жирен» деген ұғым бар. Министрліктің Халықаралық ынтымақтастықты дамыту жөніндегі ережесіне сай дүниежүзінің жиырмаға жуық жоғары оқу орындарымен іскерлік байланыс орнатып отырмыз. Ресей мен Францияның, Канада, АҚШ пен Түркияның жоғары оқу орындарымен байланыс нығайып келеді. Олардың бірінен біз болашақ ұстаз дайындаудың жаңа технологиясын алсақ, енді бірінен өз шəкірттеріміздің жұмысын дұрыс бағалаудың тəсілдерін үйренеміз. Алты жылдан бері институтта Француз мəдени орталығы жұмыс істейді. Осы

лицензияларды 2013 жылдың бірінші жартыжылдығының соңына дейін қайтарып алып, оларды хабарландырумен ауыстыруға тапсырма берілді. Бұл тұрғыда парламентшілерге де қарқынды жұмыс істеуге тура келеді. Бизнеске ұсынатын тауар, жұмыс жəне қызмет сапасын бақылау мəселелерін өзі реттейтін жағдай тудыру мəселесі заңнамалық негізде реттелуі керек. Елімізде кəсіпкерлікті өркендету үшін қажетті жағдайларды өрістету керек екені ақиқат. Олардың қатарында мемлекеттік-жекеменшік əріптестігі қағидатына негізделген сенімді сұхбат құру үшін бизнесті топтастыруды жалғастыру қажет болады. Осы жаңа стратегияны жүзеге асыруда ауқымды істер атқарылды жəне оған барлық кəсіпкерлерді тарту міндеті іске асырылатын болады. Халықаралық тəжірибені талдау көрсеткендей, біздің елімізде де кəсіпкерлердің палаталарға топтасуы – экономиканың тиімділігінің маңызды факторының бірі, осылай істелген жерлерде «мықты бизнес – мықты мемлекет» қағидасы жүзеге асқанына куə болдық. Осы мақсат үшін Үкімет «Атамекен» одағымен бірлесе отырып, Кəсіпкерлердің ұлттық палатасына міндетті мүшеліктің тұжырымдамалық моделін əзірлеген болатын. Бұл үлгі кəсіби-техникалық білім, əсіресе, ауылдық жерлер мен моноқалалардағы шағын бизнесті

Елбасының өткен жылғы желтоқсан айындағы халыққа Жолдауы тек мемлекеттік стратегиялық құжат қана емес, барша қазақстандықтарға арналған аса маңызды бағдарлама болып табылады. Жолдауда келешектегі қазақстандықтар үш тілде сөйлейтін білімді, еркін адамдардың қоғамы болатынына сенім артқан Мемлекет басшысы алдағы қырық жылға жуық уақытқа батыл болжамын, маңызды бағдарламасын паш етті. Болашақ ұрпақтың жаңа білім меңгеруге құштар, өз елінің патриоттары болуы тиіс екенін айта келіп, еңбексүйгіштік мəселесіне айрықша тоқталды. Бұл бүгінгі барша қазақстандықтарға да маңызы зор ортақ қасиет екені анық, келешекте де осы қалыптан айнымау керектігі, отаншылдық пен еңбекқорлықты үлгі тұту керектігі нақтыланды. Алдағы күндерге көз жіберсек, 2050 жылғы Қазақстан – жалпыға ортақ еңбек қоғамы болып табылады. Онда барлығы да адам жəне оның игілігі үшін жасалады, экономикасы дамыған мықты мемлекет берік орнығады. Білім беру саласы да, денсаулық сақтау саласы да дамыған елде бейбітшілік пен тыныштық салтанат құрады, қоғамдағы азаматтардың еркіндігі мен тең құқықтары мызғымас ақиқатқа айналады. Барша қазақстандықтардың күш-жігері осы мақсатқа жұмсалуы тиіс. Елбасы осыған шақырады.

орталық арқылы білім ордасына француздың тіл мамандары, суретші, композиторлары секілді өнер адамдары жиі келеді. Бұл студенттердің ой-өрісін, білім көкжиегін кеңейте түседі. Француз тіліне маманданып жүрген студенттерге тілдік ортада болуы үшін жазғы каникулын Францияда өткізуге мүмкіндік жасалады. Француздармен біздің ғылыми байланысымызды нығайтуға Францияның Қазақстандағы елшісі Жан Шарль Бертонэ мырза оң ықпал етуде. 2012 жылдың 30 наурызында Франция елшісі біздің институтымызда болып, студенттермен, ұстаздар ұжымымен кездесу өткізді. Ағылшын тілі кафедрасының оқытушылары мен ғалымдары да тілдік ортамен тығыз байланыста жұмыс істеуге мəн береді. Төрт жылдан бері АҚШ-тағы Бейбітшілік корпусының волонтерлерімен бірге жүргізген жұмыстардың нəтижесі айтарлықтай. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясында уақыт талабының ерекше екендігін ескертті. Əлемдегі алдыңғы қатарлы лекке ілесу үшін жалпы білім алып қана қою аздық етеді. Сондықтан да Нұрсұлтан Əбішұлы: «Қазіргі əлемде жай ғана жаппай сауаттылық жеткіліксіз болып қалғалы қашан. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен жəне ең

Келешекке шаќырєан кемел Жолдау Қайрат ИЩАНОВ,

Парламент Сенаты Төрағасының орынбасары.

Кез келген мемлекеттің дамуы үшін, барша адамзат үшін энергетикалық ресурстардың маңызы зор екені даусыз. Қазіргі кезде Қазақстанның мұнай-газ кешені күллі экономиканың қозғаушы күші болып табылады жəне басқа салалардың да жан-жақты дамуына ықпалын тигізеді. Елдің Ішкі жалпы өнімінің мөлшерін саралай қарағанда, мұнай-газ саласы үлесінің тұрақты өсу қарқыны байқалады, ол 1997 жылғы 3,7 пайыздан 2006 жылы 14,7 пайызға жəне 2011 жылы 25,8 пайызға көтерілді. Мұның өзі біздің еліміздің табысты ілгерілеуінің көрсеткіштері. Мұнай мен газдың əлемдік деңгейдегі аса ірі қорлары бар біздің еліміз өзінің энергетикалық саладағы сенімді стратегиялық əріптестік пен өзара пайдалы халықаралық ынтымақтастық саясатынан айнымайды. Өйткені, Қазақстан жаһандық энергетикалық қауіпсіздікті нығайтуға қомақты үлес қосып келе жатқан жаңа сипаттағы табысты мемлекеттердің бірі болып саналады. Біздің елімізде қазіргі замандағы экономиканың өркендеген саласы ретінде тиімді мұнай-газ жəне тау-кен саласындағы шикізаттарды өндіруді өркендетуді қолға алдық. Бұл салада айрықша табыстарға қол жеткізген еліміз бүгінде шикізат секторының табысын болашақ экономиканы құру үшін пайдалануда. Тəуелсіздік жылдарында Қазақстанда мұнай өндіру – 3 есе, табиғи газ өндіру 5 есе ұлғайды. Біз шикізат ресурстарынан түскен кірісті Ұлттық қорға жіберу арқылы дағдарысқа қарсы ауқымды шараларды қолға алдық. Мемлекет басшысы өткен жылғы желтоқсан айындағы Жолдауында болашаққа батыл болжам жасай отырып, ХХІ ғасырдағы жаһандық сын-қатерлерді еске салды. Жолдауда айтылғандай, адамзат алдында тұрған қауіпқатерлердің қай-қайсысы да осал емес. Дегенмен, солардың ішінде аса қауіпті қатерлердің бірі – табиғи ресурстардың сарқылуы. Туған жеріміздегі табиғи ресурстарының шектеулі екендігі, ол таусылған жағдайда тек бізге ғана емес, бүкіл адамзатқа зор қауіп төнетіні айдан анық. Жер қойнауындағы табиғи байлықтардың азаюы əр бағытта, жағымды да, жағымсыз да үдерістердің пайда болуына əкеліп соғатыны даусыз. Бұл тұрғыда біздің еліміз бірқатар артықшылықтарға ие екені жасырын емес. Біздің еліміздің аумағында кездесетін мол табиғи байлықты өзіміз ғана пайдаланып қоймай, өзгелерге де ұсына отырып, бізге қажетті тауарлар мен қызметтерге қол жеткізуіміз керек, ол үшін ең алдымен қазіргі замандағы технологияларды игеріп, пайдалануымыз керек болады. Сондықтан, біздің еліміздің аумағындағы табиғи байлықтары туралы ойларымызды екшей келіп, оны пайдаланудың тиімді жолдарын қарастырудың маңызы зор. Пайдалы қазбаларды шикізат күйінде де, өңделген өнім ретінде де сатып, халық қазынасын молайтумен бірге, оларды дұрыс басқаруды, ең бастысы, еліміздің табиғи байлығын орнықты экономикалық өсуге бағыттауды меңгеруіміз керек. Қазақстан қазіргі кездегі елімізде өндірілетін шикізаттарды өткізу нарықтарын əртараптандырды, бүгінде əлемдік нарықта өзімізге қолайлы позицияларға орнықтық, осылайша өндірілетін өнімдерді өткізудің бір бағытқа тəуелді болуынан алшақтадық. Алайда, біз қалайық-қаламайық,

көмірсутегіне негізделген экономикалық дəуір бірте-бірте аяқталып келеді. Алдағы жылдарда адамзаттың өмір тіршілігі тек бір ғана мұнай мен газға емес, энергияның жаңғыртылатын көздеріне негізделетін жаңа сатыға көшеді. Қазіргі кездегі болжамдарға сəйкес, 2050 жылға қарай оларды қолдану барлық тұтынылатын энергияның 50 пайызына дейін жетеді. Қазіргі Қазақстан индустриялық өркендеудің даңғыл жолында тұр. Бұл өндіріс пен өнеркəсіпті жедел дамыту туралы ойларымызды нақтылай түседі. Күн санап қарқын ала түскен технологиялық жаңалықтар əлемдік нарықтың құрылымы мен қажеттіліктерін түбегейлі өзгертетіні даусыз. Біз өткен жылдармен салыстырғанда мүлде өзгеше технологиялық болмыста өмір сүруге дағдылана бастадық. Біздің алдымызда цифрлық жəне нанотехнология, регенеративтік медицина жəне басқа да көптеген ғылыми жетістіктер игерілген сипаты бар жарқын болашақ тұр, ол қоршаған ортаны ғана емес, адамзат қоғамын да өзгертуге өлшеусіз үлес қосуда. Дегенмен, біз осынау жаңа сипаттағы үдерістерге тосырқай қарамай, оның белсенді қатысушылары болуға тиіс екеніміз анық. Бүгінгі адамзат қоғамы өркендеген сайын энергия өндірудің мүмкіндіктері де кеңейе түсуде. Сондықтан, барлық дамыған елдер баламалы жəне «жасыл» энергетикалық технологияларға инвестицияны ұлғайтып, қуат өндірудегі тың бастамаларға қарқынды жол ашуда. Игі жаңалықтардан біздің еліміз де құралақан емес. Біздің еліміздегі ғылыми-зерттеу институттары мен жоғары оқу орындарының ғылыми лабораторияларында ашылған жаңалықтарды өндіріске енгізу көзделуде. Ғалымдар мен ізденімпаз жастар қуат пен жарықты үнемдеу, жел жəне күн энергиясын пайдаланудың бірнеше нұсқаларын жыл сайынғы көрмелерге ұсынып келеді. Мұның бəрі – ел дəулетін арттыруға, халық қазынасын молайтуға арналған қадамдар. Жалпы, соңғы кездегі экономикалық көрсеткіштерге қарағанда, елдің Ішкі жалпы өнімі 16 еседен астам өсті. 1999 жылдан бастап Қазақстанның Ішкі жалпы өнімінің жыл сайынғы өсуі 7,6 пайызды құрап, алдыңғы қатарлы елдерді басып озды. Жан басына шаққанда Ішкі жалпы өнімі 1998 жылғы 1500 доллардан 2012 жылы 12 мың долларға жетіп, 7 еседен астам өсті. Қазақстан тікелей шетелдік инвестициялардың көлемі жағынан жан басына шаққанда тартылған ТМДда көшбасшы болды. Бүгін бұл 9200 АҚШ долларына жетті. Қарқынды даму барысында сыртқы сауда айналымы – 12 есе, өнеркəсіп өнімін өндіру көлемі 20 есе өсті. Мемлекет дамуындағы бұл көрсеткіштер ықтимал экономикалық жəне қаржылық дағдарыстардан қорғайтын сенімді қорған

Болашаќ ўстаздыѕ тўлєасы

болып табылады. Ол бүгінгі жəне болашақ ұрпақ қауіпсіздігінің кепілі болатыны даусыз. Біздің елімізде Үдемелі индустрияландыру бағдарламасы аясында 2010 жылдан бастап жалпы құны 1 797 миллиард теңге болатын 397 инвестициялық жоба іске асырылды, 44 мыңнан астам жұмыс орны ашылды. «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы іске асырылған екі жыл ішінде жалпы көлемі 101,2 миллиард теңге сомасындағы кредит болатын 225 жоба мақұлданды. Ел экономикасының əр саласындағы серпінді жобалар өнім өндірудегі шығынды азайтуға, астықтың мол қорын жинауға, мал тұқымын асылдандыруға, отандық машина жасауға, халықты жылумен жəне таза ауыз сумен қамтамасыз етуге, мектептер мен ауруханалар жəне балалар бақшаларын салуға, денсаулық сақтауға жəне саламатты өмір салтына шақыруға арналды. Біздің еліміз қазіргі кезде халқының табысы орташа деңгейдегі

білім ордасында ќалыптасады Қуат БАЙМЫРЗАЕВ,

Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры, география ғылымдарының докторы, профессор.

заманауи өндірістерде жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс. Сондай-ақ, балаларымыздың, жалпы барлық жеткіншек ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор көңіл бөлу қажет. Балаларымыз қазіргі заманға бейімделген болуы үшін бұл аса маңызды», деп атап көрсетті. Қазіргі заман талабының бірі – жас ұрпақтың барынша көп тіл білуі. Тілдерді меңгерген сайын өмірдің қай саласында болса да жас буынның өрісі кеңейеді. Президент сол үшін де үш тұғырлы тілді міндеттеп отыр. Бұл күнде балабақшада тəрбиеленіп жатқан бүлдіршіндер тақпақты қазақ, орыс жəне ағылшын тілдерінде мүдірмей жатқа айтады. Қай тілде білім беретін мектеп болса да үш тіл қатар жүргізіледі. Өзге ұлт өкілдерінің балалары мемлекеттік тілді меңгеруге тырысады, оның сыртында барлық оқушылардың ағылшын тілін меңгеруге деген ықыласы да күшті. Студенттердің білімі мен ойөрісін дамыту, іс-тəжірибесін молайтуға арналған шаралар педагогика, денешынықтыру жəне спорт кафедраларында да кең көлемде қолға алынған. Бұл салада олар Ресейдің мемлекеттік гуманитарлық университеті, Ресейдің Білім академиясы Урал бөлімшесінің ғылыми білім беру орталығымен бірлесе жұмыс істеуде. Білікті, жан-жақты дамыған, жас ұрпаққа білім беру ісіне бүгінгі күн талабы тұрғысынан қарай алатын мамандар дайындау еліміздің даму талабы болып отыр. Студенттердің оқу бағдарламасымен шектелмей, ғылымизерттеу жұмыстарына бейімделуі болашақ маманды дамытып қана қоймай, оның кəсіби білігін көтеруде жақсы тəжірибе болып табылады. Осы бағытта биология ғылымдарының докторы Татьяна Брагинаның бастамасымен Наурызым мемлекеттік табиғи қорығының базасында Қазақстанның солтүстік өңірінің биологиялық саналуандығын зерттеу, Ресей Ғылым академиясы Урал бөлімшесі, сондай-ақ, осы академияның Урал ботаникалық бағымен бірлесе отырып, Қостанай мемлекетттік педагогикалық институты ғалымдары мен студенттері жинаған гербарийін əлемдік тізімге енгізу жөнінде жұмыстар ойдағыдай жүргізілуде. Ағылшын тілі кафедрасының ұжымы Ресейдің Нижневартов мемлекеттік гуманитарлық университетімен бірлесіп, «Инновациядан күнделікті тəжірибеге» атты жобаны жүзеге асыруда. Бұл жоба бойынша біздің ғалымдар мен студенттер шет тілін оқытудың инновациялық технологиясын Қостанай қаласы мен Қостанай ауданында тіл үйренудің тəжірибесіне кеңінен енгізуді бастады. Ал педагогика кафедрасында «Шексіз үйрену» қазіргі заманғы педагогика орталығымен (Канада), Ресейдің Новосибирь, Челябі, Омбы мемлекеттік педагогикалық, Мəскеу мемлекеттік гуманитарлық университеттерімен бірлесіп, жас ұрпаққа білім мен тəрбие беру жөніндегі өзекті жобаларды жүзеге асырады. Мұның барлығына да студенттер белсене қатысады. Біздің бүгінгі студенттеріміз – ертеңгі білікті мұғалімдер. Қазір мектептердің барлығы да компьютерлендірілген, интерактивті тақта да екінің бірінен табылады. Білім ошақтарының материалдық-техникалық базасы нығайған. Бірақ кемеңгер ағартушы Ыбырай Алтынсарин айтқандай, «мектептің жүрегі – мұғалім». Мұғалім біліктілігін, оның балаға берер білімі мен жылуын ешқандай да компьютер алмастыра алмайды. Оның үстіне қазір ауылшаруашылығындағы өзгерістерге, ішкі көші-қон қозғалысына байланысты ауылдағы мектептерде бала саны азайып кетті. Қостанай облысында шағын жинақты мектептердің саны 451, яғни барлық жалпы білім беретін мекемелердің 77,5 пайызын құрап отыр. Мұның өзі мұғалімдерге өз мамандығының сыртында тағы бір мамандықты меңгеруге, үш тұғырлы тіл межесінен шыға білуге мəжбүр етеді. Жалпы, ауыл мектептері мұғалімдерінің біліктілігін арттыру, олардың қызметтен қол үзбей жүріп білім алуды сырттай оқу бөлімінде жалғастыруын қамтамасыз ету үшін біздің институтта «Е-learning» электрондық оқытуды тиімді ұйымдастыру мақсатында on-line режімінде əртүрлі пəндер бойынша бейнеконференциялар, əдістемелік семинарлар өткізі-

леді. 2012 жылдың 1 қыркүйегінен сырттай оқыту бөлімінде қашықтықтан оқыту технологиялары енгізіліп, «Қашықтықтан оқыту орталығы» құрылды, электронды журнал, институттың ақпараттық порталы белсенді жұмыс істейді. Нұрсұлтан Əбішұлы «Қазақстанның əлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласында «Оқу-тəрбие үдерісінің тарихи білім сынды маңызды ісі жеке тұлғаның, азамат пен патриоттың қалыптасуы міндеттерін шешуге атымен бейімделмегендігін» атап көрсеткен болатын. Сонымен бірге, «оқушыларға қазірдің өзінде қажетті инновациялық курстар жоқ. Мысалы, өте көкейкесті болып табылатын «Қазақстан құқығы» (оның болмауы жастардың құқықтық нигилизмі мен сауатсыздығына соқтырады), «Өлкетану» (туған жерге махаббат отаншылдықтың негізі ғой), жеке табысқа жетудің, жеке тұлғаның əлеуметтенуінің əдістемесі сынды «Акмеология» сияқты пəндер қайда?» деген еді. Аталған тапсырмаларға сəйкес, Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтында жеке тұлғаның дамуы аспектілерінің ерекшеліктерін айқындауға арналған «Акмеология жəне өзін өзі жетілдіру» курсы жүргізіледі. «Тарих» мамандығы бойынша білім алатын 1 курс студенттері үшін «Қостанай облысының тарихы», «Құқық жəне экономика негіздері» мамандықтары үшін «Қазақстан Республикасының құқығы» атты элективті курстар енгізілді. Жаңа стратегияда жоғары оқу орындарындағы оқудың екінші курсынан бастап кəсіпорындардағы міндетті өндірістік тəжірибені заңнамалық тұрғыдан бекіту тапсырылып отыр. Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтында 2010 жылғы мемлекеттік стандарттарға сəйкес студенттердің үздіксіз тəжірибеден өтуі көзделген. 1 жəне 2 курс студенттері оқу мекемелерінің əртүрлі нысандарында (балабақша, балалар шығармашылығы, коррекциялық мектептерде, «Қостанай дарыны» орталығында, «Ровесник» педагогикалық отрядында, қосымша білім беру орталықтарында, жалпы білім беретін барлық мектептерде, балаларжасөспірімдер спорт мектептерінде) оқу-тəрбие үдерісімен танысу, сынып жетекшісінің жұмысына ену, жеке адаммен, ұжыммен психологиялық жұмыс жасауға дайындау, психологиялық диагностика, психологиялық мінездеме жасауға дағдылар қалыптастырылады. Əрі қарай 3 жəне 4 курс студенттері өндірістік тəжірибе барысында, яғни мектептерде тəжірибе жүзінде жетекші басшылығымен жеке өзі сабақ бере бастайды, яғни дайын мұғалім болып шығуға барлық жағдайлар қарастырылған. Өндірістік тəжірибе бағасы студенттің оқу үлгерімі туралы құжаттарға енгізіледі. Ғұлама Əбу Насыр əл-Фарабидің: «Тəрбиесіз берген білім – адамзаттың қас жауы» деген сөзі бар. Бабамыздың ешқашан өзектілігін жоймайтын бұл қанатты сөзі білім ордаларының алдымен адам, сосын маман даярлау міндетін бүгінгі күні де еселей түседі. Өз мамандығын игеріп, мектепке баратын болашақ ұстаздар, халқымыз айтқандай, сегіз қырлы, бір сырлы болуы керек. Ұстаз қазіргі заманғы толқыны күшті ақпараттардан хабардар болуымен қатар, ол өнерден де, спорттан да құралақан емес, жанжақты болғанда ғана оқушы алдындағы тұлғасы биіктей түседі. Сонда ғана алдында мөлдіреп отырған баланы білімге, өмірге ынталандыра алады. Бұл орайда Қостанай педагогика институтындағы ақпараттық-танымдық «Көкжиек», «Саяхат» өлкетану, «Балауса» поэзиялық, «Парасат» дебаттық, КВН, «Əдебиет мүйісі» сияқты үйірмелерін айтсам да жеткілікті. Спортқа кеңінен орын берілген. Дамуы əлемдік деңгейде мойындалған кез келген мемлекеттің басты байлығы – адам капиталы. Елдің экономикалық дамуын қамтамасыз ететін адам, ал əлеуметтік жағдайдың да барлығы адам үшін жасалады. Жастар тиянақты білім алғанда ғана Қазақстанның экономикалық жəне əлеуметтік даму ырғағының іргетасы берік болады жəне өзімізді ұлт ретінде бекіте түсеміз. ҚОСТАНАЙ.

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің мемлекеттік қызметтер стандарттарын бекіту жəне Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлықтарының күші жойылды деп тану туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 14 желтоқсандағы № 196 Жарлығының күші жойылды деп тану туралы

Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 34-бабына, «Əкімшілік рəсімдер туралы» 2000 жылғы 27 қарашадағы Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабына сəйкес қаулы етемін: 1. «Қазақстан Республикасы Ұлт тық Банкінің мемлекеттік қызметтер стандарттарын бекіту жəне Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлық тары ның күші жойылды деп тану туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 14 желтоқсандағы № 196 Жарлығының күші жойылды деп танылсын (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2012 ж., № 7, 133-құжат).

2. Осы Жарлық алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 15 қаңтар. №465

 ЭКСПО-2017

Дайындыќ жўмыстарына да жауапкершілік ќажет

Кеше елордада Халықаралық көрмелер бюросының Бас хатшысы Висенте Гонсалес Лоссерталес пен Премьер-Министрдің орынбасары Қайрат Келімбетов БАҚ өкілдерімен баспасөз мəслихатын өткізді. Шара мақсаты Астанада өткелі отырған ЭКСПО-2017 халық аралық көрмесін ұйым дас тыру жұ мыстары бойынша тіркеу құжаттамасын əзірлеу мен көрмені тіркеу үрдісі мəселелерін талқылау болды. Əбдірахман ҚЫДЫРБЕК,

«Егемен Қазақстан».

Халықаралық көрмелер бюросы 2014 жылдың соңында ЭКСПО-2017-ге қатысушы елдер мен алғаш қы техникалық кездесу өткізеді. Қазақстан тара пы на көрме өткізуге қатысты жайттардың бар лығын түбегейлі əзірлегеннен соң əртүрлі елдердің жеке сектор өкіл дерін кездесуге шақыруға мүм кіндік болмақ. Олар ЭКСПО көрмесін өткізуге көмектеседі. Ол үшін Қазақстан көрмені өткізудің жай-жапсары түгел түзілген тіркеу құжатын ХКБға жіберуі тиіс. Тіркеу кезеңі өткеннен кейін біз келесі

жылдан бастап-ақ түрлі елдерді ЭКСПО-ға қатысуға шақыратын боламыз, деді ХКБ Бас хатшысы Висенте Лоссерталес. Сондай-ақ, ол аталған жылдың соңына таман ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысатын елдермен шараның қалай жəне қандай форматта өтетіндерін түсіндіріп, талқылайтындықтарын да назардан тыс қалдырмады. Бас хатшының айтуынша, қазақстандық тарап тіркеу құ жат тамасын, құрылыс, тақырып, жар нама, коммерциялау, қаланың инфрақұрылымын дамыту, қаржылан дыру инвестиция лар, көрме нысандарын көрмеден кейін пайдалану сынды жоба ның əрбір саласы бойынша бағ дар ламалар

мен стратегиялар көрсе тілген құжат əзірлеуі қажет екен. Сонымен бірге, көрмені қабылдайтын қала Халықаралық көрмелер бюросына оны сəтті ұйымдастыруға бағытталған негізгі іс-əрекеттерді сипаттайтын жəне олар дың орындалу мерзімін белгіленген көрме құжаттарының жиынтығын ұсынуы керек. Еліміздің ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесін өткізу мəртебесіне ие болғаннан кейін жасалып жатқан жұмыстар легінің бұл тек бастамасы ғана деп айтуға болады. Алдағы уақытта елімізді көрменің тіркеу құжаттамасын əзірлеп, оны ХБК атқару комитетінің алдында қорғау, Бас Ассамблеяда дауыс беру арқылы көрмені тіркеу сынды өзге де маңызды кезеңдер күтуде, дейді шараны ұйымдастырушылар. Жиында сөз алған Премьер-Министрдің орынбасары Қайрат Келімбетов ХКБ Бас хатшысының іссапармен келуі еліміз үшін өте маңызды, Лоссерталес мырза тіркеу құжаттарын əзірлеу мəселелері бойынша кеңес беріп қана қоймай, сонымен бірге, жалпы көрмені жоспарлауда айқын бағытбағдар беретін болады, деп атап көрсетті.

Басќару аппаратын барынша тиімді ету – ґзекті мəселе Кеше Астанада Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясында мемлекеттік қызмет жəне жергілікті өзін өзі басқаруды реформалау туралы берген тапсырмасына сəйкес осы мəселелерді қарастырған алғашқы жұмыс кеңесі болып өтті. Жақсыбай САМРАТ, «Егемен Қазақстан».

Кеңес жұмысына Президент Əкімшілігінің жауапты қызметкерлері, Үкімет мүшелері, Парла мент палаталарының вицеспикерлері, орталық мемлекеттік органдар басшылары, барлық

деңгейдегі əкімдер мен олардың аппарат басшылары, мəслихаттар хатшылары жəне т.б. қатысты. Айта кетерлігі, Астанаға жиналған аудан жəне қала əкімдерінің корпусы осыдан бір күн бұрын мемлекеттік тілді білу деңгейлерін анықтау бойынша тест те тапсырған еді. Кеңесті ашқан Президент Əкімшілігі Басшысының орынбасары Бауыржан Байбек Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың салиқалы саясатының арқасында Қазақстан тəуелсіздік жылдарында зор жетістіктерге жеткенін, халықтың табысы, əлеуметтік саланы қаржыландыру бірнеше есе өскенін, он мыңдаған жаңа жұмыс орындары ашылғанын атап өтті. Біздің еліміз қазір ұлтаралық жəне дінаралық тұрақтылықтың үлгісіне айналды. Бүгінгі күні көптеген əлеуметтікэкономикалық мəселелерді шешу үшін қажетті тетіктер жасалып, қаражаттар бөлініп отыр. Соңғы он жыл ішінде орталықтан бөлінетін субсидиялар мен трансферттер көлемі он есе өсті. Моноқалаларды дамыту, ин дустриялық-инновациялық даму, жұмыспен қамту, тұрғын үйком муналдық шаруашылығын жаңғырту жəне басқа да бағдарламалар табысты жүзеге асуда. Осы мақсаттарға жүздеген млрд. теңге қаражат бөлінді, деді ол. Бірақ Елбасы қол жеткен

жетістіктерге тоқмейілсімей, 2050 жылға дейін барынша дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылу туралы тапсырма берді. Осыған байланысты «Қазақстан-2050» Стратегиясы мемлекеттік аппараттың қызметін барынша тиімді ету мен мемлекеттік басқарудың жаңа үлгісін жасау

міндетін жүктеді. Үстіміздегі жыл осы міндеттерді орындаудың бетбұрыс жылы болғалы тұр. Əкімшілік реформаның ең бас ты мақсаты – мемлекеттік басқару аппаратының жұмысын əлеуметтік-экономикалық міндеттерді орындау үшін барынша жақсартып, оның халық сенімін ақтау жолындағы тиімділігін одан əрі нығайта беру. Біз халыққа жасалатын реформалардың тиімділігін дұрыс түсіндіріп, ұсынылатын қызметтердің сапасын қамтамасыз етуіміз керек. Президент Нұрсұлтан Назарбаев айтқандай, халықтың мұң-мұқтажын өз проблемаңдай ұғыну керек, сонда құрмет те, тəртіп те болады, деді Б.Байбек. Одан əрі Президент Əкімшілігі Басшысының орынбаса ры мемлекеттік қызмет рефор масының қандай бағыттарда жəне қалай жүргізілетіндігі туралы айтып берді. Келесі сөз кезегін ПремьерМинистрдің орынбасары Қырымбек Көшербаев алды. Ол негізінен жергілікті əкімдердің өкілеттігінің қалай бөлінетіндігі жəне жергілікті өзін өзі басқаруды дамыту мəселелеріне тоқталды. Елбасының Жолдауында аймақтардың даму саясаты мəселесіне ерекше көңіл бөлінген, өйткені, барлық реформалардың сапалы түрде іске асуы жергілікті атқару органдары жұмыстарының тиімділігіне

байланысты, деп бастады ол өзінің сөзін. Одан əрі Үкіметтің Президент тапсырмасын орындау бағытында атқарып жатқан жұмыстары туралы баяндады. Соның ішінде, орталықсыздандыру мəселесі бойынша орталықтан жергілікті орындарға 28 функцияның, облыстардан орталыққа 15 функцияның, облыстардан аудандарға 6 функцияның жəне аудандардан ауылдық əкімдіктерге 8 функцияның берілетінін атап өтті. Сонымен бірге, мемлекеттік органдардағы барлық 5 мың функцияның 80 пайыздайы əзірге бұрынғы қалпында қалатындығы

айтылды. Функциялардың берілу мəселелеріне байланысты əкімдіктердің құрылымдарында, штаттық кестесінде жəне т.б. өзгерістер болатындығы да жеткізілді. Үкімет қарастырып жатқан реформалардағы екінші басты мəселе ауылдық əкімдіктердің өкілеттігін арттыру екендігі атап өтілді. Бүгінгі күннің өзінде ауылдық округ əкімдіктерінің құзырына заңды түрде 29 функция берілген. Сонымен бірге, вице-премьер ол ауылдық округтер əкімдіктері қызметкерлерінің штаттық кестесі тұрғындар санына, сонымен бірге, өңірдің ерекшелігіне байланысты болатынын да атап өтті. Жиналысты жүргізіп отырған Б.Байбек Премьер-Министр орынбасарының баяндамасында аталған өзгерістер туралы нақты құжаттар үстіміздегі жылғы наурыз айының аяғында дайын болатынын хабарлады. Үшінші болып сөз алған Экономикалық даму жəне сау да министрі Ерболат Досаев Елбасының өткен жылғы 28 қарашадағы Жарлығымен бекітілген Жергілікті өзін өзі басқаруды дамыту тұжырымдамасын іске асыру шаралары туралы баяндап берді. Министрлік 2013-2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының жобасын əзірлеп, оны Үкіметке енгізгені жеткізілді. Сонымен

бірге, ауыл əкімдерін сайлауды қоса алғанда жергілікті өзін өзі басқаруды дамыту мəселелері жөніндегі заң жобасы əзірлену үстінде екендігі белгілі болды. Осы жұмыстар министрлік қызметкерлерінен басқа ғалымдардың, сарапшылардың қатысуымен жасақталған жұмыс тобының күшімен атқарылуда екен. Одан əрі министр заң жобасына тереңірек тоқталып, оның ерекшеліктері туралы тереңдеп баяндап берді. Соның ішінде, тұрғын үй - коммуналдық шаруашылығы, алаңдар мен үйлердің тазалығы, азаматтардың қауіпсіздігі мəселесі де жергілікті өзін өзі басқару туралы заң жобасында қарастырылатыны белгілі болды. Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттік төрағасы Əлихан Байменов 2012 жылдың 26 наурызында Мемлекеттік қызмет туралы заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізілуі арқасында Қазақстанда мемлекеттік қызметтің жаңа моделі қалыптасып, осы саладағы реформаның жаңа кезеңі жүзеге асырылуда екенін айтты. Одан əрі төраға осы жаңа заңның артықшылықтары мен оның халықаралық стандарттардың озық үлгілеріне сай келетіндігін жеткізді. Бүгінгі таңда заңды іске асыру бойынша 20-дан астам актілердің жобалары əзірленіпті. Соның ішінде, кешегі күні əкімдер тарапынан түскен кейбір ұсыныстар да қабылданатын көрінеді. Одан əрі Ə.Байменов мемлекеттік қызметшілердің «А» корпусын жасақтаудың қағидаттары, ерекшеліктері туралы баяндады. Келесі болып сөз алған Орталық сайлау комиссиясының төрағасы Қуандық Тұрғанқұлов ауылдық округтер əкімдерін сайлаудың кейбір аспектілері туралы баяндап берді. Бізге бүгінгі жиналыстан алған əсерлері жөнінде айтқан сөзінде Батыс Қазақстан облысы мəслихатының хатшысы М.Құлшар мемлекеттік басқару жүйесін реформалаудың қажеттілігі толғағы жеткен мəселе екенін білдірді. Сондықтан да, бүгінгі жиынның маңызы өте зор, деді ол. Павлодар облысы Ертіс ауданының əкімі Ж.Шұғаев жиналыстан өзі үшін өте пайдалы кеңестер алғанын жеткізді. Əрине, əкімдер корпусын бір сілкінтетін уақыт көптен бері жеткен еді, деді ертістік əкім. Оңтүстік Қазақстан облысы əкімінің аппарат жетекшісі Б.Жылқышиев кешегі жиналыста əкімдер тарапынан өздерін толғандырған көптеген сұрақтар қойылып, оларға нақты жауаптар алынғандығына риза екенін айтты. Ал Атырау облысы Индер ауданының əкімі Б.Сəрсенғали реформа барысында аудан əкімдеріне көптеген жаңа жұмыстар жүктелетінін сезінетінін, өзі ондай міндеттерді атқаруға дайын екенін мəлімдеді.

-----------------------------

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ.

3

ПАРЛАМЕНТ ПАРЛАМЕНТ

Тїсіндіру жəне насихат сапарлары жалєасуда Парламент Сенатының депутаты Сергей Плотниковтың Шығыс Қазақстан облысындағы, Бородулиха, Глубокое, Ұлан аудандарының сайлаушыларымен кездесуінде Президент Н.Ə.Назарбаев жария еткен «Қазақстан-2050» Стратегиясының негізгі ережелері мен жаңа саяси бағыттың басымдықтары талқыланды, деп хабарлады Парламент Сенатының баспасөз қызметі.

Қазақстан экономикасын дамытудағы негізгі көрсеткіштерге қатысты депутат инновациялық жобаларды əзірлеу жəне оларды енгізу, білім беру жəне ғылымды дамыту, денсаулық сақтау саласында сапалы қызмет көрсетудегі мемлекеттік шаралар туралы айтты. С.Плотников аймаққа сапары барысында əлеуметтік жəне өндірістік нысандарда болып, жергілікті шаруа қожалықтарының жұмысшыларымен, «Востокмашзавод» акционерлік қоғамының ұжымымен жəне хоккей мектебі мен спорт сарайының тəрбиеленушілерімен кездесті.

Бұл күндері Оңтүстік Қазақстан облысында Парламент Сенатының депутаты Қуаныш Айтаханов Ордабасы, Қазығұрт, Төлеби, Сарыағаш аудандарында болды. Жергілікті халықпен кездесулерде Президент Н.Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауының негізгі ережелері талқыланды.

Сенатор облыс орталығында жергілікті атқарушы жəне өкілді биліктің, қоғамдық ұйымдардың өкілдерімен кездесіп, жиналғандарды жоғары заң шығару органының қызметі туралы хабардар етті. Сондай-ақ «Қазақстан-2050» Стратегиясында Мемлекет басшысы белгілеген міндеттерді іске асыру тұрғысында заңнаманы одан əрі жетілдіру үшін осындай кездесулердің пайдалы екенін атап өтті.

Кездесулерде бағдарламалық құжатта айтылған негізгі бағыттар дың қазіргі кезде өзекті əрі қажет екені атап өтілді. Мемлекет басшысының Жолдауында алда тұрған жаһандық міндеттер ескеріліп, еліміздің таяу онжылдықтағы дамуының жаңа стратегиялық бағыты белгіленді.

Депутат ана мен баланы қолдау мен қорғау, сапалы білім беру жəне денсаулық сақтау үшін мемлекет қабылдаған шараларға назар аударды. Қ.Айтаханов сондай-ақ, агроөнеркəсіп кешенін нығайтуға,

Сенатор «Қазақстан-2050» Стратегиясының таяу келешекте елімізді дамыту мен көркейтуді қолға алатын қазақстандық жастарға арналғанына назар аударды. Осыған байланысты С.Плотников жас ұрпақты патриотизм мен өз Отанына сүйіспеншілікке тəрбиелеудің маңыздылығын атап өтті.

еліміздің ауыл шаруашылығы өнімдерінің əлемдік нарықтарда бəсекеге қабілеттілігін арттыруға, ауыл шаруашылығы кəсіпкерлігін дамытуға бағытталған мемлекеттік бағдарламалар туралы айтты.

Парламент депутаттарының Алматы облысының Іле ауданындағы кездесулерінде «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауының ережелерін түсіндіруге баса назар аударылды. Сенат депутаттары Лаззат Тұрлашов, Нұрлан Сүлейменов, Мəжіліс депутаттары Мəулен Əшімбаев, Қуаныш Сұлтанов, Үсенгелді Медеуов əлеуметтік жəне өндірістік саланың нысандарында болды. «Медиятекс» аяқ киім тігу бірлестігіндегі, «Алатау құс», «Сарыбұлақ»

жергілікті құс фабрикаларының жұмысшыларымен кездесулерде депутаттар мемлекеттік даму бағдарламаларын заңнамалық қамтамасыз ету тұрғысында Парламенттің алдағы он жылға жоспары туралы əңгімелеп, сайлаушылардың сауалдарына жауап берді.

Парламент Сенатының депутаттары Серік Ақылбай мен Юрий Кубайчуктің Қарағанды облысындағы жергілікті активпен жəне тұрғындармен кездесулерінің басты мақсаты «Қазақстан-2050» Стратегиясын түсіндіруге арналды. Облыстық прокуратура, сот жəне қаржы полициясы, ішкі істер департаментінің қызметкерлерімен кездесулер де С.Ақылбай Президент Н.Ə.Назарбаевтың құқық қорғау жүйесінің

қызметін одан əрі жетілдіру жөнінде айтқан міндеттеріне тоқталды. Сенатор сондай-ақ ескерту, алдын алу, сыбайлас жемқорлық бойынша құқық бұзушылықтар үшін жазалау

«Қазақстан-2050» Стратегиясы» Жолдауының негізгі ережелерін түсіндіру мақсатында Парламент Сенаты Халықаралық қатынастар, қорғаныс жəне қауіпсіздік комитетінің төрағасы Икрам Адырбеков бастаған Парламент депутаттары Қызылорда облысына сапары барысында Арал, Қазалы, Қармақшы жəне Жалағаш аудандарындағы сайлаушылармен кездесті. Жергілікті өкілді жəне атқарушы билік активімен, кəсіпкерлермен, əлеуметтік сала қызметкерлерімен, ардагерлермен жəне жастармен кездесуге Сенат депутаттары Қожахмет Баймаханов, Мұрат Бақтиярұлы, Мəжіліс депутаттары Құттықожа Ыдырысов,

Бақытбек Смағұл қатысты. Жиналғандар алдында сөз алған сенатор Икрам Адырбеков тəуелсіздік жылдарында Қазақстан қол жеткізген басты жетістіктер туралы айтып, елімізді дамытудың жаңа стратегиясындағы Мемлекет басшысы алға қойған міндеттерге

Ақмола облысына сапары барысында сенатор Светлана Жалмағамбетова жергілікті өкілді жəне атқарушы биліктің активімен, Ақкөл, Аршалы, Жарқайың, Есіл, Бурабай, Астрахан, Бұланды аудандарындағы еңбек ұжымдарымен жəне жұртшылықпен кездесті. Депутаттардың сайлаушылармен кездесулері «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауының негізгі ережелерін түсіндіру, саяси, экономикалық жəне əлеуметтік жаңғырту, Қазақстанның тұрақтылығын сақтау мен қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Мемлекет басшысы алға қойған міндеттерді

жүзеге асыру мəселелерін талқылауға арналды. Аймақтарды дамыту, шағын жəне орта бизнесті мемлекеттік қолдау, еліміздің агроөнеркəсіп кешенін дамыту бағдарламаларына назар аударылды. Ұлттық ішкі жалпы өніміндегі ауыл шаруашылығының үлесін бес есе ұлғайтуды көздейтін агроөнеркəсіп кешенін дамытудың

Парламент Мəжілісінің депутаты Гүлмира Исімбаева Президент Н.Ə.Назарбаевтың биылғы халыққа Жолдауын насихаттау мақсатында Алматы қаласының Əуезов ауданындағы «Экономика жəне статистика» академиясында, №6 қалалық емханасында кездесулер өткізді. Кездесуге академияның оқыту шы лары мен студенттері жəне оқу орнындағы «Нұр Отан» ХДП бастауыш партия ұйымының мүшелері қатысты. Күн тəртібіндегі мəселе бойынша депутат Жолдауды мейлінше жатық тілде талдады. Н.Ə.Назарбаевтың «Қазақстан 2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты»

атты халыққа Жолдауы – тарихи ма ңызы бар құжат. Мен бүгін ауди ториядан жастарды көріп қуанып отырмын. Себебі, 2050 жылы елдің тұтқасын ұстайтын, оның əлеуетін көтеріп, іргесін күшейтетін сіздер боласыздар. Сіздер оны маңдайларыңызға жазған бақ пен бақыт деп біліңіздер, деді Г.Исімбаева. Депутат №6 қалалық емхананың

Кездесу барысында сөз алған облыстық мəслихат депутаты Борис Артемов, аудандық мəслихат депутаты Ғалия Нəдірбекова, «Нұр Отан» партиясы жастар қанатының мүшесі Жасұлан Рамазан аймақтық даму, экономиканы индустрияландыру, агроөнеркəсіп кешенін нығайту, еңбекке тарту, жастар саясаты мəселелерін шешу саласында Алматы облысында атқарылып жатқан жұмыстар туралы айтты. саласындағы құқықтық жазаны нығайту жөнінде заңнамалық шаралар туралы айтты. Егіндібұлақ жəне Қарқаралы аудандарындағы сайлаушылармен кездесулерде депутаттар аграрлық кешенді, ауыл кəсіпкерлігін дамыту, əлеуметтік саланы нығайту саласындағы мемлекеттік саясат бағыттарын құқықтық тұрғыда қамтамасыз ету туралы хабардар етті. назар аударды. Депутат сондайақ жергілікті өзін өзі басқаруды дамыту, агроөнеркəсіп кешенін, шағын жəне орта бизнесті, жастарды, халықтың аз қам тамасыз етілген бөлігін қолдау мəселелеріне тоқталды. И.Адырбе ков аймақтық дамудың мемлекеттік бағдарламаларын іске асыру, еңбекке тарту, кадрлар стратегиясы мəселелерін шешудің маңыздылығын атап өтті. Депутаттар Парламенттің заң шығару қызметі туралы айтып, сайлаушылардың көптеген сауалдарына жауап берді. жаңа стратегиясына қатысты əңгімесінде сенатор жаңа технологияларды енгізу, мал шаруашылығында азықтандыру базасын құру, фермерлікті дамыту, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу, сауда саласындағы шағын жəне орта бизнесті өркендету қажеттігін атап өтті. Осы талаптарды ескере отырып, 2013 жылы ауыл шаруашылығын 2020 жылға дейін дамытуды көздейтін жаңа бағдарлама қабылдап, ауыл шаруашылығы өндірісі саласындағы заңнамалық базаны жетілдіру керектігін көлденең тартты. жұмысымен танысты. Мұндағы мақсат Елбасы Н.Ə.Назарбаевтың «Қазақстан 2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауы мен «Қазақстанның əлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты бағдарламалық мақаласында тапсырылған мəселелердің қалай жүзеге асырылатынын өз көзімен көру болды. Кездесу соңында емхана басшылығы Парламент Мəжілісінің депутатына мекеме атынан алғыс хат тапсырып, естелік суретке түсті.

4

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

 Көкейкесті

АВИАСПОРТ Əзірге ол жеке адамдар кїшімен єана ґрістеп келеді

Қайрат РАЕВ,

филология ғылымдарының кандидаты, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі.

Мен Нұрмаханбет ағамен кездейсоқ танысып қалдым. Əмбебап қасиеттерін таныған сайын оның азаматтық тұлғасы да көз алдымда биіктей берді... ... Ауыл іргесіне егіс алқабына химиялық тыңайтқыш себетін АН-2 ұшағы келіп қонғанда 5-6 жасар ойын баласының жүрегі атша тулап, елеске бергісіз күй кешкен. Сол сəтте оған əлдебір ішкі түйсік бүкіл өмірінің дəл осы бір аспанда ғана жүретін қанатты пыраққа байлаулы екенін сезіндірген-ау, сірə. Өйткені, ол 4-сыныптан бастап мектеп жанынан ашылған шағын авиа модельдер жасайтын үйірмеге жазылды. Сөйтіп, ол өз қиялындағы ұшақтарды өзі құрап, жасауды үйренді. Балалық əуестікті біртебірте саналы қызығушылық алмастырды. Осылай бірте-бірте оның тілегі спорттық авиаға ауа бастады. Алайда, кешегі кеңестік дəуірде

орыстан басқаға есігі жабық авиа əлеміне ену оңайға соқпады. Мектепті үздік бітірген Нұрмаханбет Ресейдегі КВВАУЛ авиация мектебіне қатарынан төрт жыл емтихан тапсырады. Алғашқы емтихан кезінде болашағым тек өзімнің ғана білімім мен білігіме байлаулы деп санайтын темірдей сенімге селкеу түсіретін жайттардың да көп екенін түсінді. Жыл сайын түрлі «кемшілік» тауып отыратын комиссия құрамындағы сарапшыларды талапкердің алған бетінен қайтпайтын қайсарлығы таңдандырды. Олардың арасында ұшақ инженері, жөндеуші-механик мамандығына баруға үгіттегендер де, ал ұшқыш-сынақшылыққа тек өз қандастары ғана алынатынын емеурінмен білдірген, кейде тіпті ашық айтқандар да болды. Төртінші жыл дегенде олар «өткір кездіктің қап түбінде жатпайтынын» еріксіз мойындады. Жігерлі жасты жыл сайын жетелеп келіп жүрген балалық қиял емес, жалынды тілек, шынайы шешім екенін сезінді. Сөйтіп, 1979 жылы ол Мясников атындағы КВВАУЛ-ға (Качинск жоғары əскери авиация ұшқыштары училищесіне) қабылданды. Аудиториядағы оқуынан бөлек күндіз-түні тынымсыз өтетін жаттығулардың бірде-бірінде ол шаршағандық байқатпайтын. Топтастарының арасында оқ бойы озық жүретін болашақ ұшқыш-сынақшының алдынан кедергі аз кездескен жоқ. Бірақ, соның ешбірі де оның биікке ғана ұмтылған қиял қанатын кері серпе алмады. Керісінше, жаныған сайын өткірлене түсетін алмас қанжар секілді қайралып, қайраттана берді. Елге оралып, өзі сүйген мамандығымен құлшына айналыса бастаған сонау бір жалынды жылдары Кеңестер Одағының қамалын қиратқан заманға тап келді. Одақ тұсында темірдей тəртіпке бағынған салалар сетінеп, ыдырап, ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кетті. Қалтасы қалыңдардың асығы алшысынан түсіп, қалағанын қармап қалып жатқанда, нағыз мамандар тасада қалып қойды. Соның салдарынан елдегі əуе спорты саласы да «құрдымға кетті». Бірақ, бойына дарыған асқақ рух пен жалындаған жігер жолда қалдырмады. Бала күннен санасына сіңген əділдікке деген сенім мен барлық ойларының əйтеуір бір күні орындаларына деген үкілі үміті талай сын сəттерде медеу болды. Оған қоса Елбасының да бір кездері ұшқыш болуды армандағанын естігенде, оның тек ел иесі ретінде ғана

емес, қолында билігі бар Адам ретінде өзі өмір бойы аңсаған сол асқақ мұратқа қаракөз қазақ балаларының қолдары жетуі үшін бар мүмкіндікті жасайтынына сенді.

1989 жылы Қазақстанда əуе спортының соңғы чемпионаты өткен еді. Одан кейінгі он бес жылда жабулы қазан жабулы күйінде қалды. Нұрмаханбет өмір ағымымен əртүрлі салаларда өз мүмкіндігін сынап көрді. Бала күннен бойға сіңген биік жауапкершілік, бастаған ісін аяғына дейін жеткізетін, дана қазақ айтқандай, «жолында жүк қалдырмайтын нар» болмыс оны қай салада да абыройлы етті, еткен еңбегінің нəтижесін де көрді, жемісін де жеді. Мəселен, сəулетші-архитектор мамандығын алған ол республикалық «ОТАУ» құрылысжобалау ұйымының директоры болып еңбек етіп жүр. Оның жобалары бойынша Алматыда «Алтын Орда» сауда базарының жанындағы «Апорт» сауда кешені, «ZIEBFART» машина-техника Сауда үйі, «Эфес» сыра зауыты, Жастардың шығармашылық орталығы салынды. Оңтүстік ас-

тананың сəнін келтіріп, салтанатын арттырған Науаи көшесіндегі, Алатау бөктеріндегі жəне «Байсерке» елді мекеніндегі коттедж қалашықтарындағы талай таңғажайып тұрғын үйлер де Нұрмаханбеттің таңдай қақтырар талғамының жемісі. Қазақстанның өзге де қалаларында сəулеткер Нұрмаханбет Əбдірахмановтың қиялынан туып, жұртшылықтың игілігіне айналған əсем ғимараттар аз емес. Мəселен, Жаркенттегі сұлу ғимарат – «Хан шатыры» қонақ үйі, «Родник» қонақжай кешені, Луговойдағы «Алрай», «Суконый комбинат» тойханалары есте қаларлықтай сауық орындарына айналды. Бір қарағанда, кез келген сəулетші армандайтындай жетістіктерді місе тұтуға болатындай көрінеді. Бірақ қолына қалам алсаақ болды, бала арман менмұндалап бой көтереді. Қаламы қайта айналып, сол арманның жетегіне ереді. Қағаз бетіне əуежайдың, аэроклубтың сызбалары қонақтай бастайды. Талғампаз сəулетшінің дарыны мен өз мақсатына жеткізбей тынбайтын табандылығы баяғы бала арманның биігіне тоғысты. Жай тоғыспады, əлемнің ең озық елдеріндегі мүлде жаңа тұрпатты құрылыс кешендерінен кем түспейтін, əрі заманауи, əрі ұлттық негіздегі əуе клубының көз қызықтырар кешенін дүниеге əкелді, авиа спорт ұшақтары қонатын əуежайдың өзгеге ұқсамайтын дара жобасын тудырды. Ақыры ол өзі сүйген салаға қайта оралды. Ешкімнің көмегіне емексіген жоқ. Сөйтіп, 2004 жылы əуе спорты бойынша «Ұлан» командасын құрды. Жоғары пилотаж бойынша Қазақ КСР-інің бұрынғы құрама командасының мүшелері, энтузиаст-пилотаждар Н.Əбдірахманов, М.Т.Мұсаев, А.В.Мамонтовтар тізе біріктіріп, ұлттық команданың іргетасын қалады. Осынау қауымдастықтың бірлігі нəтижесінде ЯК-52 кластық əлем чемпионаты жарияланды. Алғашқы чемпионат 2008 жылы тамыз айында Ресейдің Новосібір қаласында өтті. Бұл жарыста Ресей ұшқыштары топ жарды.

2009 жылы ЯК-52 кластық əлем чемпионатына қатысушылар Литва елінің Паневежис қаласынан 16 шақырым жерде орналасқан «Роюнай» жеке меншік аэродромында тоғысты. Бұл шара Əлемдік жоғары пилотаж федерациясы мен Литваның ұлттық аэроклубының «Адам-Құс» атты қоғамдық қозғалысының қолдауымен ұйымдастырылды. «Адам-Құс» қозғалысының негізін қалаушы – литвалық ұшқыш Витаутас Лапенас. Оның басты

мақсаты əлемнің ең үздік жоғары пилотаждарының басын біріктіріп, тəжірибе алмасу, элиталық авиа спортының адамзат қоғамындағы мəртебесін көтеру болды. Бұл чемпионатқа əлемнің ең таңдаулы 23 ұшқышы қатысты. Олардың ішінде Бельгия, Литва, Ресей, Украина, Финляндия, Эстония елдерімен бірге Қазақстан ұшқыштары да бар еді. ЯК-52 – оқу-жаттығулары үшін арнайы жасалған спорттық монопланды ұшақ. Ол ұшқыштарды үйретуге жəне шынықтыруға арналғандықтан екі кабиналы болып келеді. Алдыңғы кабинада үйренуші, ал артқы кабинада шеберлікке үйрететін кеңесшіұшқыш отырады. Ұшақтың күші – 360 аттың қуатына тең, ал жылдамдығы сағатына 360-400 шақырым. Қанаттары төмен орналасқан, əуеге көтерілгенде үш доңғалағы бірдей жиналатын бұл ұшақта өнер көрсету үлкен сын. Литвада өткен осы жарыста бұрынғы Кеңес Одағы құрамындағы елдерден келген ұшқыштар көш бастады. Мəселен, 1 жəне 3 орынды Ресейдің, 2-орынды Литваның иемденуі заңды да еді.

Қызыға да, қызғана да қарайтын құбылыс бұл. Барын бағалай алатын ел барда, сүйейтін қуатты күш бар жерде сүйінуге тұрарлық жеңіске қол жеткізу мүмкіндігі арта түсері хақ. Сонау бір замандарда ұлы Шоқан Уəлиханов қазақ баласының қиялға жүйрік болуының бір себебі, оның далада туып, көк аспанға көз тігіп ержетуінен деп көрсетеді. Ендеше, өзінің ұлттық болмысына тəн осы қасиеттер бүгінгі жас түлектер үшін де жат емес деген ой оған күндіз-түні маза бермеді. Бар ойы кешегі өзі секілді аспанды аңсайтын бала көңілдерге демеу жасап, олардың өз елінде авиациялық білім алып, көкке қанат қағуына қайтсем көмектесем дегенге ауды. Біздің еліміздегі кеңестік кезеңнің өзінде əлемді дүрілдеткен дүлдүлдердің басын қосып, өмір тəжірибелері мен біліктерін жастарға аманат етіп қалдыруына жағдай жасаудың жолын қарастырды. Бірақ, қазақтың кең жазира даласынан ұлттың келешегі үшін ұлтарақтай жер ала алмай пұшайман күйге түсіп жүрген жайы бар. Қазақстанның ардагер ұшқыш-нұсқаушылары Үкімет тарапынан Н.Əбдірахмановтың өз қолымен дайындаған əуежайы мен аэроклуб кешенін салуға, онда арнайы білім беруге қажетті қаржы бөлінсе, олар да өз күші мен тəжірибелерін жас буынға беруден аянбайтындықтарын айтады. Жоғары пилотаждан Халықаралық жарыстарға қатысатын жас буынды оқытып, тəрбиелейтін арнайы құрылыс кешенінің (оқу-жаттығу корпустары, бассейндері, ұшу-қону алаңдары, ашық мұражайы, ұшақ тұрақтары, қонақүйлері мен демалыс жайлары кіретін кампустың) сызба-нұсқасы дайын тұр. Лауазымды орындарға жолдаған өтініштері құрғақ сөз емес, алымды ой, берік шешімдерге, нақты ұсыныстарға негізделген. Нұрмаханбет сынды білікті маман болашақ ұшқыштарды тəрбиелейтін аэромектептің оқу жүйесін ғана емес, оның бүкіл базалық аумағын, құрылыс кешенін, онда орналасуы тиіс ғимараттар мен алаңдарды нақты жоспарлады, ең бастысы, олардың бəрінің жобаларын өзі жасады. Нəтижесінде «Ұлан» деп аталатын əуежайы бар білім кешенінің жобасы дүниеге келді. Финляндия мен Германияның ұшақтарын өзі барып Қазақстанға алып келді. Ұшақ құрылысын түбегейлі жетілдірді. Оның бұл əрекеті əлемдегі өз əріптестерін таң қалдырды. Енді Аэроклуб кешенінің салынуына қажетті жер телімі Алматы облысының Жамбыл ауда-

ны аумағынан бөлінсе деп армандайды. Жоғары пилотаж бойынша Қазақстанда халықаралық деңгейдегі чемпионат өткізілетін күн туса, Қазақ авиа спортының жас толқынын тəрбиелеу үшін авиа-шоулар, авиациялық мерекелер жүйелі түрде өткізіліп отырса, деген тілектері тыңдайтын құлаққа жетеді деп сенеді. Ардагер ұшқыштар 20 жыл бұрын ғана туын тіккен тəуелсіз елдің, Қазақстанның, болашақ Əуе клубын құруға қатысты бірқатар мəселелерді мемлекеттің қолдауымен оң шешіп алсақ деп армандайды. Оған өз бойларындағы рух пен жігердің жететініне сенімді. Айтқандай, рух демекші, қиындыққа мойытпай алға жетелеп келе жатқан өз ісіне деген шексіз махаббат дəл бүгінгі күнгі жасқа да, жасамысқа да ой саларлықтай ерлікке барабар іске себеп болып еді. Жекеменшік аэроклубтың мүшесі бола тұрып, Нұрмаханбет бастаған топ əлем чемпионатына қатысты. Кемеңгер жұртымыздың «сұңқар жемін шашып жейді, құзғын астына басып жейді» дейтін көреген түйіні бар емес пе?! Чемпионатқа баруға жұмсалған барлық шығынын өзі көтеріп Нұрмаханбеттің бұл қадамы осы бір аталы сөздің айқын дəлелі еді. Жарыста ұлттық команданың абыройы аспандады. Литвада өткен 2008 жылғы əлем чемпионатында олар тек қазақтың ғана емес, тұтас Азия құрлығынан қатысқан жалғыз команда ретінде бүкіл азиялықтардың туын көтерді. Əлем үздіктері қатарында олар төртінші орынды иемденді, ал құрама командадағы жалғыз қазақ та, сол команданың басшысы да Нұрмаханбеттің өзі болды. «Ұлан» командасы өзі құрылғаннан бергі жылдар аралығында əртүрлі деңгейдегі халықаралық жарыстарға қатысты. Ішінде 1 алтыны да бар 9 түрлі медальға ие болды. Олардың кəсіби деңгейін ҒАІ – Авиациялық спорт түрлерінің халықаралық федерациясы мойындады. «Ұланға» арасында Азаматтық авиация комитеті, Қазақстан Республикасы Көлік жəне коммуникация министрлігі, «Отан» қоғамдық ұйымы тарапынан біршама қолдау көрсетілді. Пилотаждардың спорттық жəне оқуспорттық поршеньді ұшақтарға арналған жеке меншік паркі де бар. Бірақ, бұл əлемдік өркениетті межеге бет алған Қазақстан үшін жеткіліксіз. Өйткені, тəжірибелі ұшқыш-нұсқаушылар өз тілектерін ғана көксеп, ұшу бақытын сезінсек болды дегеннен аулақ. Олардың басты мақсаты – жиған тəжірибелерін жас ұрпаққа аманаттап, өздерінің соңында ел намысын қорғайтын жас қырандарды баулитын, ұшудың қырсырына үйрететін жол қалса дейді. Өздері секілді бала күннен көкке ұшуды көксейтін жаңа заман балаларының арманы аяқсыз қалмаса деп алаңдайды. Нұрмаханбет Ыдырысұлы Əбдірахманов – бүгінде авиация спортынан əлемнің ең үздік мамандары мойындаған, бағалаған танымал тұлға. Ол – «Адам-Құс» төсбелгісінің, «Əлемдік чемпионаттың қатысушысы» жəне т.б. медальдардың иегері. ҒАІ – Авиациялық спорт түрлерінің халықаралық федерациясының президенті Нике Хойер Нұрекеңді «Қанатты адам» деп бағалапты. Литвалық Казис Антанавикус пен Елтонас Мелексис «көк қыраны» десе, украиндық шебер Иван Биластың пікірінше, «Нұрмаханбеттің ұшағының винттері де өзіндей шебер». Ал, аэроклубының президенті Малтти Меклинннің Нұрекең талантына ғана емес, халқына қызмет етсем деген қасиетіне бас иіп, «өз еліңнің бағысың» дегені де ой саларлық сөз. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан – 2050» Стратегиялық бағдарламасында айқындалған еліміздің даму жолында отандық авиация салаларының да алар орны бөлек. Ендеше, əлем биігіне Тоқтар, Талғат сынды алыптарды, Нұрмаханбет секілді дарындарды ұшырған қазақ жұртының болашағын ары қарай жалғайтын, жасампаз келешегіне сеніммен қарайтын, оған бар мүмкіндікті жасайтын дəрежеге жеткенін бүгінде əлемге мойындатқан Қазақстанның ендігі жерде элиталық авиация спорты сынды үлкен саласының да жанданар күні алыс емес деген ойдамыз...

 Ұлттық мектептің ұлы мұраты Ұлт үшін ұрпақтан артық байлық бар ма?! Ұрпағын үкілеп үлгі етіп өсірген ұлттың рухы қашанда биік тұрады, тұғыры мықты болады. Оның іргетасын берекелі білім, ойлы тəрбие қалайтыны анық. Мұны дара данышпанымыз Абай анау ғасырда: «Мына мен айтқан жол – мал аяр жол емес... балаң бала болсын десең – оқыт, мал аяма» деп, оқымаған бала: «... саған рахат көрсетер ме, өзі рахат көрер ме, я жұртқа рахат көрсетер ме?» деген еді айдай ақиқатты алдыңа жайып салып. Қазақ елі азаттығын алған күннен қилы кезеңдерді бастан өткере отырып, ұрпағына қолдан келген жақсылықты жасауда. Соның арқасында өтпелі дəуірдің – Шолпан Ақашқызы, өзіңіз басшылық жасап отырған мекеме туралы, онда атқарылып жатқан игі істер, келелі жұмыстар жайлы ой бөліссек деп едік.

өткелінен сүрінбей, қалпымызды бұзбай өттік. Ол алғыр баланың бағын ашып, дарынды ұл-қыздың қанатын қатайтуға мол мүмкіндік берді. Мұның бəрі Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қамқорлығымен жүзеге асырылып жатты. Соның бір дəлелі, «Дарын» республикалық ғылымипрактикалық орталығы еді. Бұл орталық жүздеген талантты оқушының бойындағы білім мен білікті ашып, танытумен қатар, олардың ғылым, экономика, мəдениет салалары бойынша қабілетін айқындап, болашағына кең жол сілтеуде. Біз осы орталықтың директоры, педагогика ғылымдарының кандидаты Шолпан Қирабаеваны əңгімеге тартқан едік.

байланыс жасау біз үшін үлкен міндет болып саналады.

– Елімізде дарынды балаларға арналған қанша мектеп, өзге де құрылымдар бар?

– Отанымыз бойынша да-

Маќсат – дарынды тану, талантты таныту – Мұндай жақсы ниетті құп аламыз. Орталық туралы айтпас бұрын күні кеше бүкіл ел өміріндегі елеулі оқиға болып отырған Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жасампаздық Жолдауы, яғни «Қазақстан2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» айқындалған кемел құжат туралы аз кем айта кетсем деймін. Бұл Жолдауда Отанымыздың өткені мен келешегі айқын көрініс тапқан. Əсіресе, білім беру ісі мен ғылымды өркендеу жақсы дəйектеген. Елбасының жастарға деген арнау сөзі ұрпақты сергектікке, серпінділікке жетелейді. «Бүгін мен жариялаған Жаңа саяси жəне экономикалық бағыт сіздерге жақсы білім беруді, яғни бұдан да лайықтырақ болашақ сыйлауды көздейді. Мен сіздерге – жаңа буын қазақстандықтарға сенім артамын. Сіздер Жаңа бағыттың қозғаушы күшіне айналуға тиіссіздер», деген Жолдаудағы сөздерге сай қызмет жасау үлкенкіші бəрімізге де парыз, əрі қарыз деп білемін. Енді сұраққа келер болсам, уақыт өтіп, жылдар жалғасқан сайын толқын-толқын ұрпақ алмасып, білім саласындағы дəстүр жалғасу үстінде. «Дарын» орталығы Президенттің 1996 жылғы «Дарынды балаларға арналған мектептерді мемлекеттік қолдау жəне дамыту туралы» Өкімі негізінде Үкіметтің арнайы қаулысымен Білім жəне ғылым министрлігі жанынан ұйымдастырылған еді. Барлық жұмыс Отанымыздың «Білім туралы» заңына сай жүргізіледі. Енді «Дарын» орталығының мақсаты мен міндеттері туралы кейінгі толқын оқушылар хабардар болып жүрсін деп айта кетуді жөн көріп отырмын. Біріншіден, дарынды жастар еліміздегі əлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай шығармалық əлеуетін іске асырып отыруы тиіс десек, біз ондай жастарды ел арасынан тап басып жазбай тану үшін жұмыс жасаймыз. Екіншіден, оларды əлеуметтік құқықтық, психологиялық-педагогикалық жағынан қорғап, демеп отыру басты мақсатымыз. Үшіншіден, сол талантты жастардың білімін тереңдету жолында мұғалімдердің, сала басшыларының кəсіби шеберлігіне дер кезінде мəн беріп, заман талабына сай біліктілігін жетілдіріп отыру бірінші кезекте тұрады. Төртіншіден, дарынды балалар мен талантты жастарды əлемдік білім кеңестігіне шығару жолындағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту мəселесі жан-жақты зерделеніп, сол бойынша қызмет атқару басты бағытымыз болып есептеледі. Себебі, өркениет жолына түскен өркенді мемлекеттердің жастары мен біздің дарынды балалардың араласуы, өзара ынтымақтастықта болуы, білім сайыстарында жарысқа түсіп, бəсекелестіктің бəсінен оза шауып көрінуге талпынуы, олардың болашағына кең жол ашары сөзсіз. Бесіншіден, сондай ел абыройына абырой қосып, білімдерімен өзгелерді тамсандырған таланттарды жұртқа көрсету үшін бұқаралық ақпарат құралдарымен берік

рынды балаларға арналған 115 мектеп жұмыс істейді. Оның 4-еуі республикалық, 52-сі облыстық арнайы мектеп-интернаттар, 26-сы қазақ-түрік лицейлері, үш тілде оқытатын білім ұялары – 33 десек, аймақтық орталықтар – 8.

– Енді өз мемлекетімізде, сол секілді дүниежүзі бойынша өтетін дəстүрлі халықаралық олимпиадалар туралы тарата айтсаңыз, одан талапты жастар мол мағлұмат алар еді.

– Еліміздің ертеңі саналатын жас дарындарды балапандай баулып, қырандай қанаттандыру жолында өткізіліп келе жатқан дəстүрлі олимпиадалар, ғылыми жобалар 15 пəн бойынша жалғасын табуда. Ол Білім жəне ғылым министрлігінің арнайы ережесіне сəйкес бірнеше кезеңнен тұрады. Біріншісі – мектептік, екіншісі – аудандық, үшіншісі – облыстық, төртіншісі – республикалық. Егер төртінші шешуші сында I, II, III дəрежелі дипломға ие болған жеңімпаздар еліміздегі жоғары оқу орындарына түсуге тағайындалған грант алу конкурсына қатысса, айтарлықтай жеңілдіктерге ие болады. Мұнымен қатар, «Дарын» орталығы республикалық жəне халықаралық интеллектуалдық сайыстарды ұйымдастыруға да ұйытқы болып келеді. Оның қатарына 3-10 сынып аралығында жүргізіліп келе жатқан «Ақбота» интеллектуалдық марафонын, «Кенгуру», «Орыс қонжығы» халықаралық ойын конкурстарын, тағы басқа да шараларды қосар едім. Қазақ елінде жыл сайын үздіксіз өткізіліп келе жатқан дəстүрлі халықаралық олимпиадалар: химия пəнінен Менделеев, Балқан жəне ТМД елдері түлектері арасында орыс тілінен, математика, физика жəне информатикадан Жəутіков, математика, физика, химия жəне биология пəндерінен Президенттік, қазақ тілі жəне əдебиет негізінде «Қазақстан – атажұртым, қасиетім – ана тілім», сол секілді «Ғылым əлемін ашамыз» халықаралық ғылыми конференция, «Астана Мерей» жас орындаушы конкурсы, оқушылар арасындағы халықаралық гроссмейстер Д.Сəдуақасов кубогына шахмат турнирі өзге де жүйелі жұмыстарымыз бар. Дүниежүзілік интеллектуалдық жарыстар туралы сұраққа берер жауабым Отанымыздың дарынды ұл-қыздары халықаралық жиырма пəндік олимпиадаға үзбей қатысып келеді. Талантты оқушыларымыз математикадан (Балқан, Батыс Қытай

жəне «Туймаада», Азия-Тынық мұхит, «Жібек жолы»), физикадан, информатикадан, химиядан, биологиядан, географиядан болатын айтулы олимпиадаларда бақ сынап, жүлделі орындарға ие болуда.

– Осындай білім сайыстарында өңіріне алтын, күміс, қола медаль таққан жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар аз емес шығар.

– Əрине, ондай таза таланттар ондап емес, жүздеп саналады. Осы орайда, ел өміріндегі елеулі оқиға ретінде ерекше атап өтерлік ірі жетістігіміз –2010 жылдың жазында, ТМД мемлекеттері ішінде алғашқы рет математикадан 51-ші халықаралық олимпиаданың елордада өтуі дер едім. Төрткүл дүниенің 100-ден аса мемлекетінен келген дарынды жастар өз таланттарын талқыға салған сол олимпиадада Қазақ елінің оза шапқан жүйріктері үздік нəтижеге жетіп, бесінші орынға табан тіреп, үш алтын, екі күміс медальды қанжығаларына байлады. Жетістіктерді салыстырып айтар болсам, «Дарын» орталығы құрылған алғашқы жылы бар болғаны 11 қола, 6 мақтау қағазына қол жеткізсек, бұл көрсеткіш кейін көбейе берді. Мысалы, 2007 жылы 38 алтын, 57 күміс, 86 қола, сол секілді 2010 жылы алған алтын медальдың өзі 228-ге жетіп, ұзын саны 881ді құрады. Үстіміздегі жылдың қарашасына дейінгі білім сайысында оқушыларымыз 888 медальды иеленіп, халықаралық жарыста өздерінің қарым-қабілетін ерекше танытты. Өткен жылдың бір айтулы жетістігі деп Теміртау қаласында төрт пəн бойынша, нақтылай түссем математика, физика, химия, биологиядан болған V Президенттік олимпиаданы айтуға болады. Бұл білім сайысы тұңғыш рет он-лайн жүйесінде өтті. Осының бəрі еліміздегі оқытуды жүйелі жүргізудің, ең бастысы адами капиталды дамытуға бірінші кезекте мəн берудің нəтижесі деуіміз керек. 2011-2020 жылдарға арнаған білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы барлық жұмыстарымызға ұйытқы болуда. Бұл істе Білім жəне ғылым министрі Б.Жұмағұловтың қосқан үлесі мол. Осы арада мына бір ойымды ортаға сала кетсем деймін. Қай мекемеде болса да шешімін күтетін мəселелер болады. Бізде де бар. Соның біріншісі деп, білім сайысынан жүлде алған таланттарды үздіксіз оқыту мекемесінің жоқтығы, екіншісі физика, химия, биология пəндерінен оқу-жаттығу ауысымында оқушылардың лабораториялық жұмыстар жүргізетін, тəжірибе өткізетін базасының нашарлығы дер едік. Əрине, мұның бəрі болашақта жүзеге асары, көш жүре түзелері анық. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев өткен 2012 жылдың екінші жартыжылдығындағы индустрияландыру картасында белгіленген инвестициялық жобалардың тұсау кесеріне арналған жалпыұлттық телекөпірде ойлау қабілеті ерекше инноваторлардың бүкіл толқынын дайындау жəне жан-жақты қолдау керектігін айтқан еді. Біз Елбасының осы тапсырмасына орай, білім мекемелеріндегі дарынды оқушыларға алдағы уақытта жете мəн беріп іздеп табу жұмыстарын жалғастыра береміз. Олардың бойындағы қарымқабілетін ашу арқылы Отанымыздың дамуына үлес қосатын жастарды оқытып, тəрбиелеу дəстүрінің алтын арқауы үзілмейді деп батыл айта аламын. Əңгімелескен Сүлеймен МƏМЕТ, «Егемен Қазақстан».

АСТАНА.

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

5

 Тарих толқынында Орынборда осы оқиға сөз болған шығар, жылнамада Əбілқайыр мен Абылай Ресейдің бекіністер тұрғызуына қарсы еместігін, алайда əзірге мұндай қадамнан бас тартудың дұрыстығын, өйткені, дала қазақтарының бəрі бірдей Ресейдің қарамағында болуды қаламайтынын жеткізді делінеді. Бұл ұсыныс та, қазақтың екі билеушісінің жоңғар шапқыншылығынан қорғау туралы өтініші де қабылданған.

1740 жылы орыстар тағы бір императордың таққа отыруын тойлады. Ресей енді Иоанн Антоновичтің ашса алақанында, жұмса жұдырығында болды. Ол қазақ-жоңғар соғысына айтарлықтай мəн берген жоқ. 1741 жылы тақтан тайдырылып, Елизавета Петровна билікке келді. Сол жылы Галдан-Церен Арқаға жетіп, Абылай сұлтанды тұтқындайды. Сұлтан Ресейдің тікелей араласуымен 1743 жылы ғана босатылған. «ГалданЦерен отпустиль изь плена султана Аблая по просьбе русских властей», делінген «Историческая справкада». Сол жылы Омбы мен Орынбор маңындағы қазақтар орыс бекіністерінің маңын шауып, біраз ереуілдейді. Осыған байланысты 1744 жылы Омбы бекінісі казактармен күшейтілсе, Орынбор жаңадан құрылған губернияның орталығы болып бекітіліп, Тобыл мен Тар арасында пошта байланысы орнатылады.

1745 жылы Галдан-Церен қайтыс болып, орнын баласы Цебен-Дорджи басады. Жоңғарлар айбынды қонтайшысынан айырылып, ендігі күндердің не əкелетінін білмей алаңдаған аумалы-төкпелі шақ туады. Ағайындылардың арасында соңы қантөгіске ұрындырған алауыздық басталады. Таққа отырған соң ЦебенДорджи түбі маған қарсы шығады-ау деп күдіктенген бауырларынан біртебірте арылуды ойлаған. 1750 жылы інісі Цебен-Джайылды өлтіреді. Келесі кезек өзінікі екенін білген кіші інісі Ламай есебін тауып Дорджидің көзін жояды. Қолын қанға бояған жаңа қонтайшы Тобылдағы губернаторға елші жіберіп, Ресей императорының ықыласын аударуды қарастырып жүргенде, туысы Давадцының қолынан мерт болады. Осылай жалғасқан зұлымдықта шек жоқ сияқты еді. Қонтайшылықтан дəмесі бар Амурсана тайшы Жоңғарияны тұтас билеуді көздеп, Қытаймен астыртын келіссөз жүргізеді. Сол жақтың талабымен Давадцыны байлап береді. Алып елдің тізгінін қолына ұстағандардың түпкі ойы жоңғарлардан біржола құтылу болатын. Алдымен Амурсананың иелігіндегі жерге Шəуешек қаласын салып, соңғы қанды жорыққа мұқият дайындалады. Мұны сезген Амурсана қарсы көтеріледі, бірақ қалың қытай күйрете соққы береді де ол қазақ даласына, Абылайға қашады. Сол 1756 жылы Амур сананың ереуілін сылтау етіп, Қытай жоңғарларды бала-шағасымен қосып қырып салады. «Китайцы избили до миллиона джунгаровь, не разбирая ни пола, ни возраста», – деп жазады жылнамашылар. Ұзаққа созылған жоңғар дүрбелеңі осылай қайғылы аяқталды. Əуелде ежелгі жерінен сырғытқан Қытай қазаққа əлі жетпей атамекеніне қайта оралған тағдыры қиын халықты жойып жіберді. Ал Қазақ елі басына іс түскенде əупіріммен тізе қосқан хан-сұлтандардың, жойқын батырлар мен билердің күшжігерімен алапат апаттан аман қалды. Жоң ғар жер бетінен өшті, Ресей Үш жүздің бірінен соң бірін қосып алып, ішке асықпай еніп келе жатты. Қытай Алты Алашқа баса көктеп жетіп келуге Ресейден сескенсе, екінші жағынан Шығыс Түркістанды басып қалып, соған тояттап отыруды жөн көрген. Мəскеу енді исі қазақтың билігін ресми қолға алуды қарастырады. 1749 жылы хандарға жалақы тағайындалады. Сол жылы Нұралыны сұлтан етіп бекіткенде жылдық айлығын да белгілеген, алайда бізге белгісіз себептермен төлемеген. Оған мұндай қаржы арада алты жыл өткенде, 1755 жылы беріле бастайды. Мұндай əрекеттерге Қытай да барған.

1757 жылы Абылай мен Əбілфайыз сұлтандарды шақырып, князь атағын алғандары туралы куəлікпен марапаттап, бағы ныштылық шарттарын қолдарына ұстатады. Аждаһалы ел императорының талабымен Абылай қытай саудагерлерінің қазақ жеріне келуіне тосқауыл қоймайды. Сол жылы Қытайдың арнайы тапсырмасымен Семейге келген бір топ адам тұтқындағы жоңғарларды құл ретінде сатып жүріп, қазақ сұлтанына кісі салады, Амурсананы ұстап беруді өтінеді. Жоңғардың соңғы қонтайшысы бұл кезде ауырып көз жұмған болатын. Осының бəрінен жақсы хабардар Ресей қазақтың жерін қарулы қамалдармен қоршап алу шараларын қайта жалғастырады. Орынбор өлкесінің бастығы Неплюевтің ұсынысымен Ертістен Зайсанға дейін бекіністер салуға кіріседі.

1752 жылы тұрғызылған Петропавл қамалы одан əрі нығайтылып, Ертіс пен Орынбордың арасында салынуға тиіс бекіністерге қатысты барлық жұмыс сол жерде басқарылып үйлестіріледі. Бұл кезде Қытай да əрекет үстінде еді.

1755 жылы полковник Грань Қытайдың Алтай қазақтарын қосып алу үшін ел ішіне үгітшілерін қаптатып, Ресейге қарсы насихатты күшейткенін Мəскеуге хабарлайды. Мəскеу дереу Қытаймен (Жалғасы. Басы 21, 22-26-ші нөмірлерде).

шекараны бекітіп, Алтай қазақтарының бас көтерер азаматтарына сый-сыяпат үлестіреді. Қытайдың бір миллионнан астам жоңғарларды қалай қырғанын айтып шошытады. Пекин болса, қаракетін тоқтатпаған.

1758 жылы Іле облысында Құлжа қаласын салып, қазақтарды сауда жəне ке ден жеңілдіктерімен қызықтыруға көшеді. Кіші Бұхараға əскермен барады. Ондағы ойы Қытайдың аса қуатты екенін маңайына аңғарта беру еді. Алайда қатты қарсылыққа тап келіп, кері қайтады. Ресей бұған жауап ретінде 1760 жылы Өскеменнен Бұқтырмаға дейінгі жерге орыс шаруаларын көшіріп əкеліп, 2000 адамға есептелген тағы бір бекініс

Алтайдың шекарасына келген қазақтар мен азиялықтарды тегін ішкізіп-жегізу үшін қазынадан тұрақты түрде қаржы бөліп отыру туралы шешім қабылдайды. Егер қазақтар мен басқа ұлт өкілдері христиан дінін қабылдаса, олардың шаруасын дөңгелетіп əкетуіне жағдай жасалды. Белгілі мөлшерде мал мен бидай тұқымы ақысыз берілді, жер бөлінді, алғашқы жылдары салық салынбады.

1764 жылы Семей қала ретінде тіркелді. Кейін облыс орталығына айналды. 1765 жылы ислам дінінен безбеген, шоқынудан бас тартқан, орыс деревняларының жанынан берілген жерлерге қоныстанбаған қазақтарға Сібір линиясына 10 шақырымнан жақын көшіп-қонуға

арада екі жыл өткен соң, оны хан деп жариялаған грамота жібереді. Абылай бұл құжатты алудан бас тартқан. Біріншіден, грамотаны қабылдау Ресейге бағынышты екенін дəлелдей түсетін еді. Екіншіден, Қытайдың өзіне деген сенімі сұйылмауын ойлайды.

1779 жылы Абылай Жетісудың мазасын ала берген қырғыздарға қарсы аттанып, тас-талқан жеңеді, көбін тұтқындап, айдап əкетеді. Сол көп қырғыз кері қайтпай, қазақ даласына сіңген. Орта жүз ханының Екатерина екіншінің ілтипатына қырын қарауы жəне қырғызды шауып, ұлан-байтақ өңірдегі беделінің күшеюі Ресей жағын ойландырмай қоймайды. Сол 1779 жылы

қимылдаған Қытай боғдыханы қазақ даласына өкілдерін жіберіп, Шыңғыстауда Барақтың баласы Қанқожаны Орта жүзге хан көтереді. Бұл кезде Ресей Семей өңірімен бірге үш облысты Іркіт (Иркут) губерниясына қосқан болатын. Орыс империясынан қолдау таппаған жаңа хан ел ішінде беделге ие бола қоймаған. Мəскеу мен Петербургке не əскері, не мемлекеттік орталықтандырылған əкімшілігі, не қазына-қаржысы жоқ, қазақ билері мен батырлары бірде тыңдап, бірде тыңдамайтын ханның бар-жоғы бірдей болатын. Империяға бұқара халықтың таным-сенімі одан гөрі маңызды еді.

1784 жылы қазақ арасындағы діни тұлғаларды өз адамдарымен ауыстырудың

Орынбордың губернаторы Рейнсдорф Сібір линиясының бастығы генерал Огаревпен келісе отырып, Абылайдың орнына хан тағайындау үшін қазақтың басқа бір сұлтанын тауып əзірлеу жөніндегі жарлыққа қол қояды. Бірақ бұл ұйғарымды жүзеге асыру оңайға соқпайды. Сұлтан атаулы көзі тірі Абылайдың орнына хан болудан бас тартады. Қаһарлы хан 1781 жылы Түркістан қаласының маңында көшіп-қонып жүріп дүние салады. Халық құрметтеп Қожа Ахмет Ясауидың мавзолейіне жерлейді. Елдің азаттық тарихында ерекше тұлғаға айналған ханмен бірге қазақтың өжет ғасыры да баз кешкен еді. Ресей Ұлы Даланы орыстандыру шараларын күрт күшейтті. 1782 жылы Тобылдың ресми мүмкіндіктері көбейтіліп, Қостанай, Ақтөбе өңірлеріне осы жерден христиан жəне орыс мəдениеті миссионерлері аттанып жатты. Облыс орталығы болған Том шаһарында қазақ жастарына орысша білім беріліп, ресейшіл буынды қалыптастыру жүйесі жоспарлы жұмыс істей бастады. Орынборда қазақтардың мінез-құлқын, дəстүрі мен дінге ықылас-ынтасын зерттейтін ерекше шекара экспедициясы жасақталды. Ол уақыт өте келе өз алдына бөлек ғылыми құрылымға айналды. Осы 1782 жылы Петропавлда генерал-поручик Якоби Абылайдың баласы Уəлиді хан деп жариялады. Жаңа ханның ұсынысымен Сібір линиясында мешіттер салынды. Олардың жанынан медреселер мен керуен сарайлары бой көтерді. Уəли де əкесі секілді алған бетінен қайтпайтын. Ресей империясының Сібір жəне Орынбордағы губернаторына дес бермейтін сыңай танытады. 1771 жылы Абылайхан басып алып қоластында ұстаған түркімендерге ерік беру жөніндегі бұйрықты орындамайды. Соған сəйкес Ресей арнайы əскери экспедиция шығарады. Уəли жағдай ушығатын болған соң көнеді. Осы жылы Əбілмəмбеттің ұлы Əбілфайыз хан көз жұмды. Ресейден бұрын

ұтымды шарасы жүзеге асырыла бастады. Тобылдағы кеңсе қызметіндегі исламша сауатты татарлар молдаларға айналдырылды. Мешіттер мен медреселерге соларды орналастыру қолға алынды. Ел ішіне сіңіп кеткен Бұхара қожалары біртебірте ығыстырылды. Татар қызметшілерінен іріктелген моллалар ислам дінінің күшеюіне ынталы болған жоқ. Олардан талап етілгені де осы еді. Бұлар қазақ ауылдарындағы исламның орны, шариғаттың ықпалы, тағы басқа жайларды анықтап, ішкі істер орындарына хабарлап тұрды. Сол еңбегі үшін қазынадан тұрақты жалақы алды.

1784 жылы Сібірдің бағындырылғанына 200 жыл толды. Бұл оқиға Тобылда 28 қазан күні ас та төк мерекеленді. Ұланғайыр өңірді орыстандыруға үлес қосқан өзге ұлт өкілдерінің əулеттері əспеттелді. Татар мырзаларына дворяндық құқықтар берілді.

1785 жылы татарлардан молла даярлау одан əрі жалғасқан. Кіші жүз үш аймаққа бөлініп, əрқайсында қалалар, мешіттер мен медресе-мектептер, қонақ үйлерін салу ұйғарылды. Осы оқу орындарының басшылары мен ұстаздары татар оқығандарынан таңдалды. Сонымен бірге, шекаралық қылмыстық тексеру орындарын ашып, қазақ арасындағы ұрыс-керіске кінəлілерге жаза кесу жүзеге асырылды. Ел ішіндегі билер сотының қадірі кетті.

1788 жылы Уфа қаласында діни кеңсе құрылып, оған жетекшілік еткен мүфтиге империядағы барлық мұсылмандарды басқару құқы берілді. Өңірдегі имамдарды сол тағайындады. Ал оның қызметін бақылау барон Игельстромге жүктелген. Мұндай жаңа тəртіп қазақтарға ұнамайды. Алайда қолдан келетін шара жоқ, əр жерде бірен-саран ашық қарсылық жасалып, жалғасын таппай басылады. Наразы елді біржола тыныштандыру мақсатымен генерал-поручик Огарев қазақтарға Сібір линиясынан өтіп, өзенкөлдерді жаз жайлауға рұқсат береді.

1789 жылы Ресейдің ішкі губернияларында көшіп-қонып жүру тəртібі енгізіледі. Малыңды орыс даласында жайып жүре аласың, тек шаруалардың егінін жылқы таптамауы керек. Бұл жақта барымта туралы əсте ойлауға болмайды. Осындай кеңшілік ташкендіктер мен бұхарлықтарға да жасалған. Себебі жалғыз еді. Ол – мұсылмандарды орыстармен шым-шытырық араластырып, түптің түбінде шоқындыру. Ал дінінен айырылған адам елінен де қол үзеді. Түрі бөлек болғанымен заты орыс, ұлттық тұғырынан айырылған жаңа əлеуметтік дəйексіз тобыр пайда болады. Осы жылы Тобыл мен Омбыда азиаттарға арналған училищелер ашылған. Оларда қазақ, башқұрт, татар балалары білім алып, елге Ресейдің мүддесіне қызмет ететін тілмаш, ұсақ шенеунік болып оралып жатты. Ұсақ халықтарды өз ішінен рухани сұйылтатын қансыз буын пайда бола бастады.

1789 жылы Сібір өңірінде бұдан басқа бірнеше мəдени шаралар жүзеге асырылған. Тобыл наместник кеңсесі басқармасының жарлығымен көпес Василий Корниловқа баспахана ашуға рұқ сат береді. Онда алғаш басылып шыққан кітап Сумароковтың ағылшын тілінен аударған «Училище любви» шығармасы болатын. Бұдан кейін «Иртыш, превращающийся в Ипокрену» журналын шығару қолға алынған. Ол Сібірдегі осындай алғашқы басылым еді. Журналда өңір тарихы жүйелі болмаса да жазылып тұрған. 1791 жылға дейін көптің қолына тиіп келген.

1790 жылы капитан Андреев Бұхара өңірі сұлтандарының рулық құрылымы туралы зерттеу еңбегін жариялайды. Осы тұста Сібірді бағындыру кезеңінің тарихына да көңіл бөлінген. Мұндай еңбектерге Тобылда қызмет істеп, əскери шараларға белсене қатысқан воеводалар мен губернаторлардың, оларға қарсы күрескен Сібір хандары мен ақсүйектерінің қысқаша өмір деректері əзірленеді. Орыс билігін Алтайдың табиғаты да қызықтырған. Таулы өңірге бірнеше ғы лыми экспедиция аттандырылады.

Сілкінген Сібір, бўлќынєан Дала Алдан СМАЙЫЛ,

жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты.

тұрғызуды жоспарлайды. Қытай бұйымдарын ішке өткізбеу ұйғарылады. Алтайды кезіп жүрген қытай саудагерлері түрлі сылтаумен елден шығарылады. Дəл осындай қадамдарға Пекин де барған. 1760 жылы Алтайдағы орыстармен сауда жасауға тиым салынған. 1761 жылы Шəуешек қаласы Еміл өзенінің қолайлы тұсына көшіріліп, шекара қала деп жарияланып, ондағы сарбаз саны көбейтіледі. Сол жылы Нұралы ханның немере інісі Мəмбетəлі башқұрлардың қолынан мерт болған. Соған байланысты Нұралы Петербургке елші жіберіп, екі жақтың жер дауы дұрыс шешілуіне ықпал етуді сұрайды. Орыстардан ығысқан башқұрлар хан иелігіндегі жерлерге шауып кіріп, бейбіт елді шулатуды жиілеткен болатын. Елизавета Петровна патшайымның тұсындағы негізгі оқиғалар 1761 жылы Ресейдің татар, қазақ, тағы басқа ұсақ ұлттардың санын анықтауға кірісумен аяқталады. Ол санақ аяғына жетті ме, жоқ па, қандай да бір мəлімет келтірілмеген.

1762 жылғы шілде айында Екатерина Екінші таққа отырды. (Ол Ресейді 1796 жылдың қарашасына дейін билеп-төстеді). Осы өзгеріске байланысты Абылай мен Əбілфайыз сұлтандар əйел патшаға ант беруге барады. Бұл тұста Ресей қазақ жеріне меншігі ретінде қарай бастаған. Қос сұлтан айтарлықтай құрметтелмейді. Олардың шекаралық аймақтарда жан басына салық салына бастағаны, мұндай əрекет наразылық туғызып отырғаны жөніндегі сөзін патша сарайындағылар жүре тыңдайды. Оның есесіне, 1763 жылы генерал-поручик Шпрингерге Сібірдің шеткері өңірлерін қорғауды күшейту тапсырылып, Зайсан жəне Қара Ертіс өңірінің табиғи байлығын зерттеу үшін геологтар Генезар мен Зеленный бастаған экспедиция ұйымдастырылады. Бұқтырма бекінісі салынып бітіп, осы жерден Бұхара мен Үндістанға саудамен шығудың жолдары қарастырылады. Екатерина Екінші қазақ даласын шығысқа жол салатын аса маңызды стратегиялық аймақ деп танып, оны жан-жақты игеруді қолға алады. Сол 1763 жылы Каспий теңізінің Атырау мен Маңғыстау жағына тағы бір əскери-ғылыми экспедиция жіберіліп, бекініс салынатын ұрымтал жерлер анықталады. Сол маңдағы орыстан өзге ұлттардың санағы жүргізіліп, салық мөлшері белгіленеді. Əйел-еркегі бар 186 мың адамнан алынатын салық мөлшері 165000 рубль көлемінде белгіленеді. Сібірден Тобылға дейін жол тартылып, соның ұзына бойына орыс деревняларын салу шұғыл қолға алынады. Көшіп келуге келіскен Ресей азаматтары қазынаның есебінен астықпен қамтамасыз етіледі, пошта байланысы жүзеге асырылады. Орыс көпестеріне жеңілдіктер жасалып, Каспийдің шығыс жағында сауда жəрмеңкелерін ашу жүктеледі.

1763 жылғы тарихи оқиғалардың ішінде назар аударатын тағы бірі – Ауған шахы Ахмедтің қазақтарды Қытайға қарсы қасиетті соғысқа шақыруы. Оның бұл əрекетіне ел əлділерінің еліге қоймағаны белгілі. Дала сұлтандары Ахмедке пейіл бергеннің өзінде Ресейдің ықтиярынсыз қимылдай алмайтын еді. Екінші жағынан Қытай осал жау емес, қарулы қақтығыстың соңы немен бітері белгісіз-ді. Осы жылы Əбілмəмбет хан дүниеден озған. Бұл кезде қазақ даласында хан билігі əлсірей бастаған болатын. Ресейдің ішке сұғына енуі, генерал-губернаторлардың əмірінсіз хан-сұлтандардың шешім қабыл дай қоймайтыны қара халықтың жергілікті билікке көзқарасын өзгерткенді. Даланың тыныс-тіршілігінен əрдайым хабардар болып отырған Қытай қазақтардың ықыласын өзіне аударудың жолдарын іздеуден жалықпайды. Сол 1763 жылы богдыхан Цзянь-Лунь Орта жүз қазақтарына бұрынғы жоңғар өлкесінде көшіп-қонып жүруге, Құлжа мен Шəуешек те сауда жасауға рұқсат береді. Ресей бұған жауап ретінде Сібір мен

А. Дүзелхан: «Абылай хан» тыйым салынды. Бұл тыйым бұзылса, адамы аманатқа алынды.

1766 жылы Бұхара көпестеріне Петербургке келіп сауда жасауға берілген рұқсат күшін жояды. Оларға Сібір мен Ертістегі қалаларға бару да қиындатылады. Кеден салығы күрт өседі. Мұның негізгі себебі Ұбашы хан бастаған 30 мың шаңырақты құрайтын торғауыттардың Еділді тастап шығып, Қытайға өтіп кетуі еді. Бұхара саудагерлерінің арасында жұртты Қытайға көшуге үгіттейтін жансыздар көп, торғауыттардың ауып кетуі соның салдары деп білген Ресей əкімшілігі осылай сақтануды жөн санаған. Петербургті Кіші жүз сұлтаны Қайыптың Хиуа ханы болып жариялануы да сескендірген.

1770 жылы Абылайды Ресей хан деп таниды. Ал Нұралы ханның патша сарайына ұлын жіберу жөніндегі өтініші қанағаттандырылмайды. Барнауылға қала дəрежесі беріліп, таулы Алтай округінің орталығына айналдырылады.

1773 жылы Пугачев көтерілісінің дүмпуі Қорған жəне Түмен өңіріне жетіп, Жайық казактары мен башқұрлар атқа қонады. Алайда тез ауыздықталып, қатаң жазаланады. Осы оқиғаның салдары шығар, 1774 жылы башқұрлардың бір бөлігі Абылай ханның қоластына өтеді. Қазақ арасына естек деген атпен етене сіңіп кеткен башқұрлардың келу кезеңі сірə сол тұс болса керек. Аталған жылғы тағы бір жаңалық – Сібірдің Ресеймен шекаралық аймағында орыстар мен қазақтардың дауын қарайтын сот кеңесі ашылады. Сібір жайлы еңбектер тағы бір туындымен толығады. Фишердің Сібір тарихы туралы зерттеуі басылып шығады.

1776 жылы Абылай Екатерина екіншіге қазақ даласында Ресейдің араласуымен болып жатқан өзгерістер жөнінде хабардар ету үшін елшілер аттандырады. Сібір генерал-губернаторының ықпалы тым күшейіп кеткеніне наразылық білдірмек болады. Екатерина ІІ қазақ əміршісін тыныштандырмақ болды ма екен, 1778 жылы,

Тарбағатайда ботаникалық зерттеу жұмысы жүргізіледі. Корниловтың баспаханасында корнет Панкрат Сумароковтың редакторлығымен «Библиотека ученая, экономическая, нраво-учительная, историческая, увесительная в пользу и удовольствие всякого звания читателей» деген журнал басылып шығады. Оның қанша уақыт жарық көргені белгісіз. Атына қарап Сібір мен қазақ тарихына қатысты деректер беріліп тұрған болар деп топшылаймыз. Сондықтан Тобыл архивінен тауып, кəдеге жаратсақ, артық емес.

1792 жылы қазақ хандарын сайлау мен ұлықтау тəртібі бекітілген. Енді халық төл ханын өзінің дəстүрі бойынша сайлау мүмкіндігінен біржола айырылады. Ресейге ұнаған адамның ғана ел билей алатыны белгілі болады. Бəлкім наразылық танытқаны шығар, басқа да себептері бар болуы мүмкін, Уəли хан 1794 жылы Пекинге елші жөнелтіп, Қытай боғдығанына бағынатындығы туралы хат тапсырады. Бұл күтпеген тосын шешім еді, ел іші дүрлігеді. Жақсылар мен жайсаңдар кеңесе келіп, ханның бұл əрекетін халықты қорлау деп біледі, Ресей патшасынан Уəлиді тақтан тайдыруды талап етеді. Аталған талап-тілекті император əкімшілігі қабылдамаған. Ханды тақтан бездірудің орнына басқа жол таңдалады. Уəлидің билігі əбден шектеледі, ол енді өзіне кесіліп берілген жерден басқа маңға көшіп қона алмайды. Кең сарай түгілі күрке салса да патша ағзамнан рұқсат сұрайды. Ел ішінің дау-дамайына төрелік айту билерге жүктеледі. Ханның үстінен əлсін-əлі арыз-шағым ұйымдастырылып, тексеріс көбейеді. Уəли қуыршақ билеушіге айналады.

1796 жылы Боғдыхан Цзянь-Лунь қартайған соң орнына баласы Цзя-Цинді отырғызады. Уəлидің Пекинмен байланысы үзіледі. Бұл кезде орыс патшасы да өзгерген болатын. 1796 жылғы қарашада Павел бірінші император ретінде ұлықталды.

1801 жылдың наурызына дейін билік жүргізген ол Ресейдегі ұсақ ұлттардың өміріне айтарлықтай өзгеріс енгізе қоймаған, азын-аулақ əкімшілік реформа жасаумен шектелген.

1796 жылы империяда 41 губерния жаңадан бекітіледі. Соның ішінде Сібірдегі екі губерния: Тобыл мен Иркутск губерниялары бар.

1797 жылы қазақтардың иелігіндегі далалық жерлер есепке алынады. Мұсылмандардың арасындағы идеологиялық насихат жұмысы туралы мəселе қаралып, олардың діни сезіміне тимеу, христиан дініне сабырмен бейімдеу керек деген ұйғарым жасалады. Алғаш рет араб тіліндегі Құран кітабы басылып шығарылып, ел ішінде сатылады. Осы жылы генерал-майор Новицкий Обь жəне Енисей өзендерін канал арқылы қосу жобасын ұсынған. Бұл канал Тым жəне Сым өзендерін жалғайтын еді. Оның екеуі де Обь пен Енисейдің суы мол сағалары болатын. Император жобамен танысып шығып қолдайды. Су коммуникациясының директоры Сиверске жүзеге асыру тапсырылады. Алайда жобаның ауқымдылығы мен күрделілігінен жасқанған ол жұмысты бастауға асықпайды, жоба қағаз бетінде қалады. Новицкийдің бұл ойын бертінде, біздің заманымызда Мəскеудің бұрынғы мэрі Лужков та қарастырған-ды. Оның ұсыныстары да əңгіме болудан əрі асқан жоқ.

1798 жылы Орта жүз қазақтарына Сібірді жаз жайлауға мұрсат етілді. Петропавл қаласында орыстар мен қазақтардың арасындағы дау-дамайды қарайтын шекаралық сот іске кірісті.

1799 жылы Ресейдің боданы болған қазақтардан кеден салығын алмау жөнінде бұйрық берілді. Соған қарағанда, Үш жүздің хан-сұлтандары орыс патшаларына тағзым еткенімен, халықты империяның қол астына алуға, орыс заңдарына жаппай бағындыруға Ресей асықпаған секілді. Осы жылы қазақ даласының орталық жəне солтүстік өңірлерінде қыс қатты болып, мал көптеп қырылады. Көктайғақ пен қалың бораннан талай ауыл жүгенқұрық ұстап қалады. Тобыл мен Иркутск губернаторлары жұтаған елге көмек беру шараларын қарастырады.

1800 жылы христиан дінін қабылдамаған қазақтар мен олардың бай-сұлтандарына қысым көрсетуге тиым салынған. Бұған дейін олардың орыс қалаларына баруына түрлі сылтаумен кедергі келтіретін, сауда жасауға рұқсат беру де қиындатылған еді. Осымен бірге қазақтардың императорға пошта арқылы хат жолдауына бұрынғыдай тиым салынбайтын болды.

1800 жылдың тағы бір жаңалығына тоқталсақ, қазақтарды егін салуға үйрету қолға алынды. Генерал Нефедьевтің ұсынысымен елге диқан кəсібіне бейімдейтін арнаулы топтар аттандырылды. Бұл əрекеттің ішінара нəтижесі де болды. Қызылжар, Қостанай, Ақмола аймағы байырғы тұрғындарының арасында егіншілікті кəсіп етуге бекінгендер табылды. Кейін олардың қатарына басқалары да тамтұмдап қосылды. Осы жылы Сібірді жазда жайламақ болған қазақтарға арнайы алым-салық тағайындалды. Жер-су үшін 100 малдан (қой, сиыр, жылқы) бір бас төлеттірді. Ресей үкіметінің Бөкей ордасының шекарасын жауып, Кіші жүздің қазақтарына онда көшіп баруға тыйым салған өкімі күшін жойды. (Жалғасы бар).

6

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

 Руханият Қазақ баспасөзінің əзіл айтылар тұсынан оқырманын ду еткізіп, күлкіге көміп жүретін суретші Еркін Нұразханның шарждар сериясы биыл «Фолиант» баспасынан жеке жинақ болып жарық көрді. салатын қара сиялы қаламсабын қалап алыпты. Сөйтіпті де, одан туған дүниесін алтын көмбе, құт кеніш қылыпты. Еркін Нұразханның қалжыңы қалай қазақы болса, қолтаңбасы да солай табиғи. Лакталған ыдысқа пəленбай сүзгіден өткізіп барып құйған суррогаттай емес, ысталған күбіде пісіліп, (түбінде ептеп ұсақ қыл-қыбыры бар) бетінде түйіршік қара майы қалқып жүретін, ашырқана жұтқан дəмді де дəру қымыздай, өне

құрым болса керек. Бұл аксиоманы Ерекеңнің бүкіл еңбегі əйгілеп тұр. Мына кітаптың ауқымына сыймаған мыңдаған əзіл суреттерін ойша аралап өтсек, суретшінің адам деген жұмбақ əлеммен дерлік күн сайын бетпебет келіп, ішіне үңіліп жіберіп, күлкісі мен юморына керегін суырып алып жаза беретін соншалық қарымды, психолог суреткер екенін таныдық. Қолы талмай, қалпынан танбай сала берген Еркін Нұразхан кейіпкерлерін тү-

суретін салды. Салғаннан айызымыз қанып күлдік те. Қалпағымыз да орнында, ақсия күлетініміз де келіп тұр екен. Сүйегіміздің жеңіл, жылдам-шалт екенімізді де дөп басыпты. Графика мен кескіндеме біздің шығармашылығымызда егіз екені де анық... Тек көрермен бұл суретті Дулат Исабеков, Лаки Кесоглудың портретін қабылдағандай солқ ете қалған жоқ. «Бірдеңесі...» деп қалып, күмілжіп жатты. Енді осы жерде Еркін ағаның творчествосында ептеген «бірдеңесі...» барын да ескерейік. Кейіпкеріміз танымал құрдасы Əлібек Асқаровты үш рет салды. (Біреуін тіпті бұғыға мінгізіп бейнеледі-ау деймін). «Жеке пікірім» деп айтайын, осы үш портрет те Əлібек Асылбайұлының характерін аша алмады-ау... «Ұстатпайтын» портреттер болады. Қанша беріліп салсаң да кілті табылмай, əйтеуір бір жері келіспей, діңкелетіп бітетін. Бұл орайда, суретші атқан жебенің нысананы шанда бір тайқи соғатыны табиғи нəрсе.

Əңгімеміздің басында «дабырайта көтеру» деп қалдық. Біздің елге жеткен, италиялықтар мен француз халқының аузынан шыққан «карикатура» мен «шарж» атауларының түп мəні де осы «дабырайта көтеру» дегенге саяды. Кісі келбетінен əзіл іздей бейнелеп, айрықша характерін шап беріп ұстап ала əсірелеп, тіпті кісі нанбайтын күлкілі халге келтіруді айтады. Əзіл үшін түймедейді түйедей, күйедейді күн астындағы Күнікейдей қылып бейнелегенге меңзейді. Адам болмысындағы ерекшелікті күтпеген жерден тарпа бас салып, оны əдейілеп, кешкі көлеңкедей зорайтып көрсетуді мақсат тұтады. Кейіпкерінің əдептен озып

Шарж шеруі Өткен ғасырдың 80-жылдарында Еркін аға екеумізді «Балдырған» мен «Ақжелкен» журналдары таныстырса, бүгін қолға тиген мына кітап біздерді туыстыра табыстырып отыр. Олай дейтінім, суретшінің 250-ге жуық шарждар топтамасын кітап етіп қалыптау менің пешенеме жазылған екен. «Шарж шеруі» деп мұқаба жасап, титулын істеп, оған мұрнын қоңқайта жасаған автопортретін орайластырып, екінші беттегі аннотация жазарға келгенде аз-кем кідіріп, ойымызды жинақтап барып: «Бұл кітапқа елімізге белгілі карикатурашы, шарж суреттің майталманы Еркін Нұразханның 2005-2011 жылдар арасында жасалып, көпшілікке танымал болған туындылары кірді. Сурет əлемінің шарж дейтін кірпияз саласында бейнелейтін кейіпкеріңнің сыртқы ұқсастығын дəл беру өз алдына, оның ішкі тылсымын көре білу, тіпті кейіпкердің өзі байқай бермейтін болмашы ғана ерекшелікті дөп басу – кез келген суретшінің маңдайына біте бермейтін бақыт. Оның үстіне, сурет міндетті түрде күлкі шақыруы керек екенін қаперге алсақ, шарждың бəсі өзөзінен қымбаттай бермек. Оның уытты карикатурадан айырмасы тағы бар. Шұбатып комментарий жасауды мүлде көтермейтін шарж шіркінді қазақта Еркін Нұразхандай игергендер некен-саяқ. Бұл жинақты парақтай отырып, кейіпкермен қосыла күлеріңізге шүбə жоқ», – деп аннотация жаздық. Көбінше бір парақ қағазға салынған түпнұсқа суреттерін көшіре, сканерден өткізіп отырып, жылдарына қарай тізе бастап, оларды тазалап, басы артық дейтін сызық, дақтарын кетіріп, полиграфиялық талаптың сүзгісінен өткізе бастағаннан-ақ Ерекең бұрынғысынан анағұрлым жақындай, таныла, нақтылана түседі. Суретшінің суретшіге ғана көрінер, шимайшының шимайшы ғана түсінер қалтарысбұлтарысы бірде қылаң берсе, бірде анық сезіледі. Шарж бен карикатураның орындалу жанры, техникасы бұл күндері сан алуан (иллюстрация, коллаж, монтаж, фотография, плакат, кескіндеме, реклама, анимация, мүсін, архитектура, инсталляция, перформанс, актинг) болса, Ерекең графиканың штрихтап, сызып қана

ШАРАЙНА

Əлем жаѕалыќтары

Жарылыс ќўрбандары– 82 адам Сирияның Алеппо қаласында қосарланған жарылыс жасалды. Аталған қаладағы университетте жүзеге асырылған тағылық əрекеттерден 80-нен астам адам көз жұмды. 160-тан астам адам түрлі дене жарақаттарын алды. Шаһар губернаторы Мохамед Вахид Аккадтың айтуынша, əзірше ешқандай ұйым жарылыстарға жауапкершіліктерді мойындарына алмаған көрінеді. Үкімет əскерлері жарылыстарға бүлікшілерді кінəлі деп тапса, өз кезегінде бүлікшілер үкімет əскерлерін айыптап отыр. Қала басшылығы мен мемлекеттік телевизия оқиғаға лаңкестік деген баға берді. Ал жарылған университет Сирия армиясының бақылауындағы аумақта орналасқан.

Малиді бґлшектеуге жол жоќ Ұлыбритания Малиге тағы бір əскери-көлік ұшағын көмекке жіберу туралы шешім қабылдады. Осы аралықта аталған елдегі француз контингентінің танктері исламшылар басып алған солтүстік өңірлерді қайтару үшін жолға шықты. Француздарға Батыс Африка елдері экономикалық қоғамдастығына кіретін мемлекеттердің қарулы күштері де көмек қолдарын созуға білек сыбанып отыр. Олар жақын күндері Мали билігіне жəрдемдесуге аттанатын əскери контингент жасақтамақ. Оның құрамына 3300 солдат кіретін болады. Ал контингент Котд,Ивуар, Бенин, Гана, Нигер, Сенегал, Буркина-Фасо жəне Того елдерінің əскерилерінен құралады.

Израильді балаєаттамаєан жґн АҚШ-тың мемлекеттік департаменті Египет президенті Мұхаммед Мурсиден Израиль мен оның азаматтарына қатысты өзінің балағат мазмұнындағы мəлімдемелерінен бас тартуды талап етті. М.Мурси 2010 жылдың қаңтар айында жарияланған сұхбатында Израильге қатысты қаттырақ сөйлеп қойған болатын. Мемлекеттік департаменттегілер М.Мурсидің «қансорғыштар», «доңыздар мен маймылдардың ұрпақтары» деген сөздерін қатты айыптаған пікір танытты. Бұл жөнінде ведомствоның ресми өкілі Виктория Нуланд мəлімдеді. Оның сөзіне қарағанда, Египет президенті басқа діндегі адамдардың да құқын құрметтейтінін дəлелдеуі тиіс. М.Мурсидің сұхбаты «Мұсылман бауырлар» қозғалысының көшбасшысы болып тұрған кезінде жарияланғанын айта кетейік. бойыңды дүр еткізіп барып, іле рахат сезімге бөлейді. Штрихтары тараққа көнбейтін қайратты шаш секілді қайыру бермей шашырап жатқаны. Кейіпкеріне кигізген костюмдері де кейде үтікке жаны қас. Онсыз да олпы-солпы олақ қолдан шыққан ұзын жең шекпенді əдейі қысқартып, кейіпкеріне күштеп əкеліп кигізгендей, күлкіні үдете түседі. Сурет салар қағаз-парақтары да кейде ұқыпсыз көрініп тұрады. Қатты да аппақ, борлы қағазға нəшіне келтіріп еппен ғана штрихтап отырмайды екен. Импрессионист суретшілер секілді шапшаң, лықсып келіп қалған образды қолына түскен, тіпті бір жағына принтерден шыққан мəтіні бар «черновик» қағаздың да артын аудара салып, құйындай боратып, əп-сəтте-ақ сурет салғанына куə болдық. Бұл да болса Еркін Нұразханның еш суретшіге ұқсамайтын бөлек болмысы. «Езуінде күлкісі жоқ адамның қолында шоқпары жүреді», дейді қазақ. Қолында шоқпары бардың қасына кісі жуымайды, ал жанжағын қыран топан күлкіге кенелтіп жүретіндердің маңы қара-

гелге жуық біле бермейміз. «Ойпыр-ай, мынау кім еді, түрі сондай таныс», деп абдырай бергенімізде кейіпкерінің галстугіне, болмаса шарфының жиегіне бірекі əріп жазып, көрерменіне ишара жасайды. Байқатпай ғана «иегімен нұсқап» жібереді. Əдетте, жан баласы өзінің арқа-жарқа күлгенін, көзін қалай сығырайтқанын, ернін қалай шүршитетінін айнадан үнемі бақылап көре бермейді. Ойланып кеткенінде, сөйлеп тұрғанында келбетінің қандай түрде екеніне мəн беріп жатпайды. Тап осы кез болса керек шарж суретшілеріне құдайдың беретіні. Ерекең қалам-қағазын ала сала, кейіпкерінің күрек тісі қайтып көрінгенін, əжімі қалай қатпарланғанын ашытқыға салып жіберіп, күмпите шеңбірек атқыза қағазға сол замат түсіре қойғаны тəнті етпей қоймайды. Болмашы детальмен-ақ «үлкен əңгіме» айтады. Айталық, коррупция мұхитынан балық аулаушының қалбырындағы белгі; жалғанған сабы бар «Қазақфильм» туы; гитара текті кілт, былайша «мылқау» болғанымен, көп нəрседен хабар беріп тұр.

 Өзгеріс өлшемі – өндіріс

Наєыз бетон осында шыєарылады Сатыбалды СƏУІРБАЙ, «Егемен Қазақстан».

Ақтөбе қаласы қазіргі уақытта ірі құрылыстар алаңына айналып отыр. Басқасын былай қойғанда, болашақта 300 мың адам тұратын «НұрАқтөбе» шағын ауданы салынуда. Бұған жыл сайын көптеп ашылып жатқан жаңа өндіріс орындарын қосыңыз. Сондықтан да аса тиімді, ыстық-суыққа, ауа райының

басқа да өзгермелі факторларына төзімді құрылыс материалдарына сұраныс көбейіп отыр. Жақында іске қосылған «Мизам» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің «Нағыз бетон» зауыты осындай жоғары өлшемдерге сай өнімдерді шығарады. Бұл зауыттың өндірістік қуаты жылына 160 мың текше метрге жуық бетон бұйымдарын шығаруға мүмкіндік береді. Кəсіпорын заманауи жаңа технологиямен жабдықталған.

Аталған жобаның жалпы құны 500 миллион теңге құрайды.

– Еліміздің барлық өңірлерінде «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасын жүзеге асыру бағытында жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Оның ішінде Ақтөбе өңірінің өзінде мыңдаған отбасы баспана кезегінде тұр. Ал баспана тұрғызу үшін құрылыс материалдары керек. Осының барлығын ойластыра келе, облыс көлемінде маңыздылығы жоғары жаңа зауыттың жұмысын бастап кеттік. Əуелде, Белоруссияға барып, соңғы үлгідегі испандық «Тенсиланд» технологиялық желісімен танысып қайтқан болатынбыз. Содан жаңа істің тиімділігіне көз жеткеннен кейін, біз жаңа зауыттың құрылысын 2011 жылдың тамыз айында қолға алып, 2012 жылдың аяғында пайдалануға бердік. Қазірдің өзінде сұраныстар көптеп түсуде, – дейді зауыт директоры Нұрберген Хамит. Зауыт толық қуатына көшкенде тұрақты түрде 140 адам жұмыс істейтін болады. Мұнда құрылысқа қажетті бетон бұйымдары шығарылады, олардың сапасы жоғары. Кəсіпорында шығарылатын бетон бұйымдары негізінен Ақтөбе қаласына, сондай-ақ еліміздің батыс аймақтарына өткізіледі. Болашақта зауыт базасында үй құрылысына қолданылатын бетон бұйымдарын шығаратын тиімділігі жоғары жəне үнемді технология бойынша өндіріс желісі іске қосылады. АҚТӨБЕ.

(«Суретшінің салғанының бəрі бірдей керемет» десек сізді емес, құрметті оқырман, өзімізді алдаған болып шығамыз). Ерекең шарж, əзіл сурет айдынында дара жүзген алып кеме сияқты. Əрі қуантады, əрі қабаржытады. Қабаржытатыны – Ерекеңнің ізінше шыққан шəкірттерінің жоққа тəн екендігі. Айдарбек Ғазиз, Ғалым Смағұл, Бақытбек Сияеев бар деп дəтке қуат қылсақ та жəне олар карикатураға тереңдеп барса да, шарж айдынында дəл Ерағадай жал-жал толқын жарып жүзген жоқ. Ауысқан ұрпақ, Тəуелсіздік жылдарының бел балалары қазақы қалжың мен юмордың нəрін Ераға жақтан бойына сіңдіре алды ма, ол жағы маған беймəлім... Отыз жылдай творчестволық сапарда айнала адамдарын күлкіге көміп, қиынды күлкімен жеңіп жүретін суретші Еркін Нұразхандай ағаның қатары тездеп көбейсе деген арманмен осы жазғандарымызға нүкте қоямыз.

кеткенін шенеп, əлдебір кермек қылығын əжуалап, қыжыл араластырып, ұнамаған нəрсесін үстемелей көтереді (артықтау кетіп жатса «достық əзіл» деп жұмсартып, астына қол қоятыны жəне бар). Осы жерде карикатураның шарж-юмордан айырмашылығы да андағайлап көзге ұрады. Карикатура Абайдың ызалы күлкісіне дөп келеді. Ол – əзілден гөрі запырандай сын, сатира, уытты сарказм, «ащы сия, улы тіл» жүгін көтеріп, адамдар портретінен əрі асып, жан-жануарлар кейпіне де түсіп, күнделікті тұрмыс дəрежесінен шығып, шығандап, саясатқа жетіп, оның өртін желді күндей құтыртып жібереді. Түсінгенді тіл тартқызбай жаһаннамға жөнелтіп, тірі өлік те қылады. Кітапта орын алған əнебір қаржы алпауыты, көмір магнаты шарждан гөрі карикатураның жүгін көтеріп тұр ма деймін! Қыруар ақша дегеннің пенде баласын адами болмыстан, ұят пен ардан жыраққа айдап, ашкөздіктің тереңіне қуып əкететіні қалай дөп берілген десеңізші?! Ерекең осы жолдарды жазып отырған суретшінің де шарж

Жеңіс КƏКЕНҰЛЫ. АСТАНА.

 Қылмыс

Ўрыны жўрттыѕ ґзі ўстады Шықпа жаным, шықпа деп отырған ауыл тұрғындарының бір-екі ашатұяғын ұрлайтын қарақшылар көбейіп кетті. Бала-шағаның нəпақасы деп қыстан қысылғанда азық қылар малдарын талтүсте əкету, ұрлау асқына түсті. Сондықтан ешкімнің қарулы қылмыскерлерге қарсы тұрар қауқары болмағандықтан ауыл тұрғындарының өздері ұрыларды аңдуға көшті. Сөйтіп, бір азамат Теректі аудандық ішкі істер бөліміне қарасты Ақжайық полиция бөлімшесіне екі шетелдік көліктің ішінде бірнеше малдың еті кетіп бара жатқандығын хабарлады. Амал жоқ, дабыл түскен соң құрықтау іс-шарасын қолға алған жедел топ мүшелері жолға аттанды. Шынында да, əлгі айтылған екі көлік алысқа ұзай қоймапты. Ұрылар полиция арттарынан қуып жетеді деп ойламаса керек, қаша да алмай қалды. Содан құрамы алты адамнан тұратын барымташылардың Теректі ауданына қарасты Көнеккеткен ауылынан төрт жылқыны ұрлап, сойып, еттерін өздері мінген «ВАЗ21154» жəне мемлекеттік нөмірі жоқ «Форд Галакси» көлігіне бөліп тиеп, Орал қаласына сатуға алып бара жатқандығы анықталды. Тексеру барысында бұл қылмыстық топтың ауыл тұрғындарының бұған дейін де бірнеше бас ірі қара малын ұрлағандығы əшкереленді. Фатихолла МАШТАХОВ, Батыс Қазақстан облыстық ішкі істер департаментінің қызметкері.

Ќысќа ќайырып айтќанда:  Лондонның орталығында тікұшақ құрылыс кранына соғылды. Кранның жерге құлауы салдарынан екі адам опат болды. Оқиғаға көз байлаған қалың тұман себеп болған секілді.  Үндістан əскерилері Кашмирде 16 қаңтарға қараған түні пəкстандық əскери қызметшіні өлтірген. Бұл жөнінде Пəкстан армиясының өкіліне сілтеме жасай отырып, «Рейтер» агенттігі хабарлады.  Мемлекеттік Дума депутаттары қоғамдық орындарда темекі шегуге орай айып көлемін айқындады. Қоғамдық орындарға, заң бойынша, мейрамханалар мен дəмханалар, ауруханалар мен дүкендер, көлік жəне басқа да темекі шегуге болмайтын жерлер кіреді.

«Арман лайнерлері» ўшуы тоќтатылды Жапонияның All Nippon Airways жəне Japan Airlines авиакомпаниялары «Арман лайнерлері» аталып кеткен Боинг-787 ұшақтарының ұшуын тоқтатуға шешім қабылданғанын хабарлады. Мұндай шешім соңғы кездері аталған ұшақ түрлеріне қатысты қауіпті жағдайлардың жиі орын алуларына байланысты қабылданып отыр. Енді аталған авиакомпаниялар Боинг-787-нің ұшуларын өздерінің парктеріндегі осы үлгідегі барлық ұшақтарды егжей-тегжейлі тексерулерден өткізгеннен кейін ғана қайта бастамақ. Кеше Ямагути қаласынан Токиоға ұшып шыққан Боинг-787 ұшағы апатты жағдайда əуежайға қайта қондырылған болатын.

Ќару ўстап їйренгендер ќарсы АҚШ-тың Техас штатынан сенатор Стив Стокмэн егер президент Барак Обама жарлықтарының көмегімен қару-жараққа бақылау орнатудың жаңа ережелерін қалыптастыратын болса, онда президенттің импичменті туралы мəселе көтеретініне уəде берді. С.Стокмэннің сөзіне қарағанда, АҚШ президенті республиканың негіз қалаушы қағидаттарына ұятсыздықпен шабуыл жасауды жүзеге асыруда жəне бұл конституция талаптарына да қайшы келеді. Сондықтан сенатор Обамаға күрестің қандай түрін пайдаланып болса да қарсы шығатынын мəлімдеуде. Ал президенттің мұндай қадамға соңғы кездері елде оңды-солды қару қолдану оқиғалары жиілеп кетуіне байланысты баруға мəжбүр болып отырғаны түсінікті.

Ереже бўзу лимиті белгіленбек Қырғызстан астанасы – Бішкек қаласының басшылығы əрбір маршрутты такси үшін ереже бұзу лимитін белгілеу туралы шешім қабылдады. Егер ереже бұзу оқиғалары шектеуден асып кетсе, көлік жолаушылар тасымалдау үшін пайдаланылмайтын болады. Бұл туралы Бішкек мэрі Иса Өмірқұлов жария етті. Ол сондай-ақ аталған бастама маршрутты таксилер жүргізушілері жол беретін көптеген жол ережесін бұзуларға қатысты арызшағымдардан аяқ алып жүру мүмкін болмай қалғандықтан көтеріліп отырғанын көлденең тартты. Сөйтіп, əр көлік үшін ең көп дегенде 15-20 ереже бұзу қарастырылмақ екен. Интернет материалдары негізінде əзірленді.

7

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

Қазақстан Республикасының Заңы

Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Әзербайжан Республикасының Үкіметі арасындағы дипломатиялық өкілдіктердің ғимараттарын салу үшін жер учаскелерін өзара беру туралы келісімді ратификациялау туралы 2011 жылғы 20 қазанда Алматыда жасалған Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Əзербайжан Республикасының Үкіметі арасындағы дипломатиялық өкілдіктердің ғимараттарын салу үшін жер учаскелерін өзара беру туралы келісім ратификациялансын.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 8 қаңтар № 62-V ҚРЗ

Қазақстан Республикасының Заңы

Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне терроризмге қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы 1-бап. Қазақстан Республикасының мына заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін: 1. 1997 жылғы 16 шiлдедегі Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 15-16, 211-құжат; 1998 ж., № 16, 219-құжат; № 17-18, 225-құжат; 1999 ж., № 20, 721-құжат; № 21, 774-құжат; 2000 ж., № 6, 141-құжат; 2001 ж., № 8, 53, 54-құжаттар; 2002 ж., № 4, 32, 33-құжаттар; № 10, 106-құжат; № 17, 155-құжат; № 23-24, 192-құжат; 2003 ж., № 15, 137-құжат; № 18, 142-құжат; 2004 ж., № 5, 22-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 139-құжат; 2005 ж., № 13, 53-құжат; № 14, 58-құжат; № 21-22, 87-құжат; 2006 ж., № 2, 19-құжат; № 3, 22-құжат; № 5-6, 31-құжат; № 8, 45-құжат; № 12, 72-құжат; № 15, 92-құжат; 2007 ж., № 1, 2-құжат; № 4, 33-құжат; № 5-6, 40-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 17, 140-құжат; 2008 ж., № 12, 48-құжат; № 13-14, 58-құжат; № 17-18, 72-құжат; № 23, 114-құжат; № 24, 126-құжат; 2009 ж., № 6-7, 32-құжат; № 13-14, 63-құжат; № 15-16, 71, 73, 75-құжаттар; № 17, 82, 83-құжаттар; № 24, 121, 122, 125, 127, 128, 130-құжаттар; 2010 ж., № 1-2, 5-құжат; № 7, 28, 32-құжаттар; № 11, 59-құжат; № 15, 71-құжат; № 20-21, 119-құжат; № 22, 130-құжат; № 24, 149-құжат; 2011 ж., № 1, 9-құжат; № 2, 19, 28-құжаттар; № 19, 145-құжат; № 20, 158-құжат; № 21, 161-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 13-құжат; № 3, 26, 27-құжаттар; № 4, 30-құжат; № 5, 35, 36-құжаттар; № 10, 77-құжат; № 12, 84-құжат): 1) мазмұнындағы 233-баптың тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «233-бап. Терроризм актісі»; 2) 15-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «2. Қылмыс жасаған кезде он төрт жасқа толған адамдар адам өлтiргенi (96-бап), денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтiргенi (103-бап), ауырлататын мəн-жайлар кезiнде денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зиян келтiргенi (104-бап, екiншi бөлiк), зорлағаны (120-бап), нəпсіқұмарлық сипаттағы күш қолдану іс-əрекеттерi (121-бап), адам ұрлағаны (125-бап), ұрлық жасағаны (175-бап, екінші, үшінші бөліктер), тонаушылық (178-бап, екінші, үшінші бөліктер), қарақшылық жасағаны (179-бап), қорқытып алушылық (181-бап, екінші, үшінші бөліктер), ауырлататын мəн-жайлар кезiнде автомобильдi немесе өзге де көлiк құралын ұрлау мақсатынсыз заңсыз иеленгенi (185-бап, екiншi, үшiншi, төртiншi бөлiктер), ауырлататын мəн-жайлар кезiнде мүлiктi қасақана жойғаны немесе бүлдiргенi (187-бап, екiншi, үшiншi бөлiктер), терроризм актісі (233-бап), адамды кепiлге алғаны (234-бап), терроризм актiсі туралы көрiнеу жалған хабарлағаны (242-бап), қаруды, оқ-дəрiнi, жарылғыш заттар мен жару құрылғыларын ұрлағаны не қорқытып алғаны (255-бап), ауырлататын мəн-жайлар кезінде бұзақылық жасағаны (257-бап, екiншi, үшiншi бөлiктер), тағылық (258-бап), есiрткi заттарды немесе психотроптық заттарды ұрлағаны не қорқытып алғаны (260бап), ауырлататын мəн-жайлар кезiнде өлгендердің мəйіттерін жəне олар жерленген жерлердi қорлағаны (275-бап, екiншi бөлiк), көлiк құралдарын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыздыққа келтіргені (299-бап) үшiн қылмыстық жауаптылыққа тартуға жатады.»; 3) 163-баптың екінші бөлігінің бірінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын: «2. Бiрнеше рет не қаруды немесе қару ретінде пайдаланылатын заттарды қолданып, не адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша жасалған, не денсаулыққа ауыр зиян келтiрумен ұштасқан не абайсызда адам өлiмiне əкеп соққан нақ сол əрекеттер -»; 4) 233-баптың тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «233-бап. Терроризм актісі»; 5) 233-3-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «1. Жеке тұлғаның не адамдар тобының не заңды тұлғаның іс-əрекетінің террористік немесе экстремистік сипатын не берілген мүліктің, көрсетілген ақпараттық, қаржылық жəне өзге де қызмет түрлерінің террористік немесе экстремистік іс-əрекетті жүзеге асыру не террористік топты, террористік немесе экстремистік ұйымды, заңсыз əскерилендірілген құралымды қамтамасыз ету үшін пайдаланылатынын көрінеу ұғынған адамның оларға ақшаны жəне (немесе) өзге де мүлікті беруі немесе жинауы, мүлікке құқықты немесе мүліктік сипаттағы пайданы беруі, сондай-ақ сыйға тартуы, айырбастауы, қайырмалдық жасауы, демеушілік жəне қайырымдылық көмегі, ақпараттық жəне өзге де қызмет түрлерін көрсетуі не қаржылық қызмет көрсетуі мүлкі тəркіленіп, бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.».

2. 1997 жылғы 13 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 24, 337-құжат; 2000 ж., № 6, 141-құжат; № 8, 189-құжат; № 18, 339-құжат; 2001 ж., № 8, 53-құжат; № 17-18, 245-құжат; № 24, 338-құжат; 2002 ж., № 23-24, 192-құжат; 2004 ж., № 5, 22-құжат; № 23, 139, 142-құжаттар; № 24, 154-құжат; 2005 ж., № 13, 53-құжат; 2006 ж., № 11, 55-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; № 5-6, 40-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 17, 140-құжат; № 20, 152-құжат; 2008 ж., № 23, 114-құжат; 2009 ж., № 15-16, 73-құжат; № 24, 128, 130-құжаттар; 2010 ж., № 7, 28-құжат; 2011 ж., № 2, 19-құжат; № 19, 145-құжат; № 20, 158-құжат; 2012 ж., № 3, 26-құжат; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат): 12-бап мынадай редакцияда жазылсын: «12-бап. Сотталғандардың ар-ождан бостандығын қамтамасыз ету 1. Сотталғандарға ар-ождан бостандығына кепілдік беріледі.

2. Бас бостандығынан айыру түрiндегi жазасын өтеп жүрген адамдарға салт жораларының қажеттілігі болған жағдайда олардың немесе олардың туысқандарының өтiнiшi бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тəртiппен тiркелген дiни бiрлестiктердiң діни қызметшiлерi шақырылады. Мекеме əкімшілігі қылмыстық-атқару қызметі саласындағы уəкілетті орган айқындайтын тəртіппен діни салт жораларды орындау үшін жағдайлар жасайды.

3. Ерекше режимдегi колониялардың карцерлерiнде, жалғыз адамдық камераларында, айыптық жəне тəртiптiк оқшаулау орындарында, сондай-ақ камералық үлгiдегi үй-жайларда ұсталатын сотталғандарға дiни қызметшiлер өздерінің жеке басының қауiпсiздiгi қамтамасыз етілу шартымен жiберiледi.

4. Ауыр науқасты сотталғандарға, сондай-ақ өлiм жазасына сотталғандарға үкiмдi орындау алдында олардың өтiнiшi бойынша дiни қызметшiлер шақырыла отырып, осы жағдайда қажеттi барлық діни жораларды жасау мүмкiндiгi қамтамасыз етiледi.

5. Дiни жораларды орындау ерiктi болып табылады. Ол iшкi тəртiптi бұзбауға, сондай-ақ жазасын өтеп жүрген басқа адамдардың құқықтарына нұқсан келтірмеуге тиiс.».

3. 2001 жылғы 30 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2001 ж., № 5-6, 24-құжат; № 17-18, 241-құжат; № 21-22, 281-құжат; 2002 ж., № 4, 33-құжат; № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 1-2, 3-құжат; № 4, 25-құжат; № 5, 30-құжат; № 11, 56, 64, 68-құжаттар; № 14, 109-құжат; № 15, 122, 139-құжаттар; № 18, 142-құжат; № 21-22, 160-құжат; № 23, 171-құжат; 2004 ж., № 6, 42-құжат; № 10, 55-құжат; № 15, 86-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 139, 140-құжаттар; № 24, 153-құжат; 2005 ж., № 5, 5-құжат; № 7-8, 19-құжат; № 9, 26-құжат; № 13, 53-құжат; № 14, 58-құжат; № 17-18, 72-құжат; № 21-22, 86, 87-құжаттар; № 23, 104-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 19, 20-құжаттар; № 3, 22-құжат; № 5-6, 31-құжат; № 8, 45-құжат; № 10, 52-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 72, 77-құжаттар; № 13, 85, 86-құжаттар; № 15, 92, 95-құжаттар; № 16, 98, 102-құжаттар; № 23, 141-құжат; 2007 ж., № 1, 4-құжат; № 2, 16, 18-құжаттар; № 3, 20, 23-құжаттар; № 4, 28, 33-құжаттар; № 5-6, 40-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 12, 88-құжат; № 13, 99-құжат; № 15, 106-құжат; № 16, 131-құжат; № 17, 136, 139, 140-құжаттар; № 18, 143, 144-құжаттар; № 19, 146, 147-құжаттар; № 20, 152-құжат; № 24, 180-құжат; 2008 ж., № 6-7, 27-құжат; № 12, 48, 51-құжаттар; № 13-14, 54, 57, 58-құжаттар; № 15-16, 62-құжат; № 20, 88-құжат; № 21, 97-құжат; № 23, 114-құжат; № 24, 126, 128, 129-құжаттар; 2009 ж., № 2-3, 7, 21-құжаттар; № 9-10, 47, 48-құжаттар; № 13-14, 62, 63-құжаттар; № 15-16, 70, 72, 73, 74, 75, 76-құжаттар; № 17, 79, 80, 82-құжаттар; № 18, 84, 86-құжаттар; № 19, 88-құжат; № 23, 97, 115, 117-құжаттар; № 24, 121, 122, 125, 129, 130, 133, 134-құжаттар; 2010 ж., № 1-2, 1, 4, 5-құжаттар; № 5, 23-құжат; № 7, 28, 32-құжаттар; № 8, 41-құжат; № 9, 44-құжат; № 11, 58-құжат; № 13, 67-құжат; № 15, 71-құжат; № 17-18, 112, 114-құжаттар; № 20-21, 119-құжат; № 22, 128, 130-құжаттар; № 24, 146, 149-құжаттар; 2011 ж., № 1, 2, 3, 7, 9-құжаттар; № 2, 19, 25, 26, 28-құжаттар; № 3, 32-құжат; № 6, 50-құжат; № 8, 64-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 13, 115, 116-құжаттар; № 14, 117-құжат; № 16, 128, 129-құжаттар; № 17, 136-құжат; № 19, 145-құжат; № 21, 161-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 9, 11, 13, 14, 16-құжаттар; № 3, 21, 22, 25, 26, 27-құжаттар; № 4, 32-құжат; № 5, 35, 36-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 12, 84, 85-құжаттар; № 13, 91-құжат; № 14, 92, 93, 94-құжаттар; № 15, 97-құжат; 2012 жылғы 5 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан

Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне микроқаржы ұйымдарының қызметі мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 26 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы): 1) мазмұнындағы 135-1-баптың тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «135-1-бап. Меншік нысанына қарамастан, террористік тұрғыдан осал объект басшысының немесе өзге лауазымды адамының өзiне сенiп тапсырылған объектінің терроризмге қарсы қорғалуын қамтамасыз ету жəне қауіпсіздігінің тиісті деңгейін сақтау жөніндегі міндеттерді орындамауы жəне (немесе) тиісінше орындамауы»; 2) 135-1-бапта: тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «135-1-бап. Меншік нысанына қарамастан, террористік тұрғыдан осал объект басшысының немесе өзге лауазымды адамының өзiне сенiп тапсырылған объектінің терроризмге қарсы қорғалуын қамтамасыз ету жəне қауіпсіздігінің тиісті деңгейін сақтау жөніндегі міндеттерді орындамауы жəне (немесе) тиісінше орындамауы»; бірінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын: «1. Меншік нысанына қарамастан, террористік тұрғыдан осал объект басшысының немесе өзге лауазымды адамының өзiне сенiп тапсырылған объектінің терроризмге қарсы қорғалуын қамтамасыз ету жəне қауіпсіздігінің тиісті деңгейін сақтау жөніндегі міндеттерді орындамауы жəне (немесе) тиісінше орындамауы, егер бұл əрекеттерде қылмыстық жаза қолданылатын əрекет белгiлерi болмаса, айлық есептiк көрсеткiштiң бестен онға дейiнгi мөлшерiнде айыппұл салуға əкеп соғады.»; 3) 362-1-бап мынадай мазмұндағы 6-1) тармақшамен толықтырылсын: «6-1) күзет қызметін тоқтата тұру;»; 4) 541-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «1. Мамандандырылған аудандық жəне соларға теңестiрiлген əкiмшiлiк соттардың судьялары, осы баптың үшiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, осы Кодекстiң 79-1, 79-3, 79-4, 79-5, 79-6, 80 - 84, 85 (төртiншi жəне бесiншi бөлiктерiнде), 85-1 (екiншi бөлiгiнде), 85-2 (екiншi бөлiгiнде), 85-3, 86, 86-1, 87-2, 87-3, 87-4, 87-5, 95 - 110-1, 124 (бiрiншi бөлiгiнде), 127, 129, 130, 135-1, 136 - 136-2, 140 (екiншi бөлiгiнде), 141-1, 143, 143-1, 143-2, 144-1, 145, 146-1, 147, 147-1 (екiншi бөлiгiнде), 147-6 (2-1-бөлігінде), 147-10 (екінші, төртінші, бесінші, алтыншы, жетінші, оныншы, он бірінші, он екінші, он үшінші, он төртінші бөліктерінде), 147-11, 147-12, 147-13 (үшінші, бесінші жəне алтыншы бөліктерінде), 151, 151-1, 153, 154, 154-1, 155, 155-1 (төртiншi бөлiгiнде), 155-2, 156, 157, 157-1, 158, 158-3, 158-4, 158-5, 159, 161 (бiрiншi, төртiншi жəне бесiншi бөлiктерiнде), 162, 163 (үшінші, төртінші, алтыншы, жетінші жəне тоғызыншы бөліктерінде), 163-2, 163-3, 163-4, 163-6, 165, 167-1 (екiншi жəне үшiншi бөлiктерiнде), 168-1, 168-3, 168-5, 168-8, 175 (екiншi бөлiгiнде) (жекеше нотариустар, жеке сот орындаушылары, аудиторлар жəне аудиторлық ұйымдар жасаған құқық бұзушылықтар бөлiгiнде), 176 (бiрiншi жəне үшінші бөлiктерiнде), 177-3, 177-4, 1775, 179 (бірінші жəне екінші бөліктерінде), 179-1, 183, 184, 184-1, 185, 187, 188 (екiншi бөлiгiнде), 190, 192, 200, 202, 203, 208-1, 209, 213 (төртінші - алтыншы бөліктерінде), 214, 218-1 (жетінші бөлігінде), 219-6, 219-8 (екінші жəне үшінші бөліктерінде), 222 - 226, 228-229, 230-1, 230-2, 231 (екiншi бөлiгiнде), 232, 233, 234-1, 235 (екiншi бөлiгiнде), 235-1 (төртінші бөлігінде), 237, 237-1, 240-2, 246 (екiншi бөлiгiнде), 275-1, 278 (бiрiншi бөлiгiнде), 283 (бiрiншi, үшiншi бөлiктерiнде), 298 (екiншi, үшiншi бөлiктерiнде), 298-1 (екiншi бөлiгiнде), 302 (үшiншi бөлiгiнде), 303 (екiншi бөлiгiнде), 304 (екiншi бөлiгiнде), 305 (екiншi бөлiгiнде), 306 (екiншi бөлiгiнде), 306-1 (үшiншi бөлiгiнде), 306-2, 306-3 (екiншi жəне үшiншi бөлiктерiнде), 308, 309-1 (жетiншi, сегiзiншi бөлiктерiнде), 309-2 (төртiншi бөлiгiнде), 309-4 (сегізінші, тоғызыншы бөліктерінде), 309-5, 310-1 (1-1 жəне екінші бөліктерінде), 311-1 (жетiншi бөлiгiнде), 312-1, 314, 315, 316, 317 (екiншi жəне үшiншi бөлiктерiнде), 317-1, 317-2, 317-4 (екінші жəне үшінші бөліктерінде), 318, 319, 319-1, 320 (бiрiншi жəне 1-1-бөлiктерiнде), 321, 322 (үшiншi, төртiншi жəне бесiншi бөлiктерiнде), 323 (екiншi бөлiгiнде), 324 (екiншi жəне үшiншi бөлiктерiнде), 324-1, 324-2, 326, 327 (бiрiншi бөлiгiнде), 328, 330, 330-1 (екiншi бөлiгiнде), 332 (бiрiншi, екiншi, төртiншi бөлiктерiнде), 335, 336 (үшiншi бөлiгiнде), 336-1 (үшiншi бөлiгiнде), 336-2 (үшiншi бөлiгiнде), 338 (бiрiншi бөлiгiнде), 338-1, 339, 340, 342 - 344, 346 - 357, 3571, 357-2 (екiншi бөлiгiнде), 357-3, 357-4, 357-5, 357-6, 357-7 (екiншi бөлiгiнде), 359, 361, 362, 362-1, 363, 365, 366, 367, 368, 368-1, 369 (екiншi бөлiгiнде), 370 (екiншi бөлiгiнде), 371 (екiншi бөлiгiнде), 372 - 376, 380 (екiншi бөлiгiнде), 380-2, 381-1, 386 (үшiншi бөлiгiнде), 388, 389-1, 390 (екiншi бөлiгiнде), 391 (екiншi бөлiгiнде), 391-1 (екiншi жəне үшiншi бөлiктерiнде), 393, 394 (екiншi, үшінші жəне төртінші бөлiктерiнде), 394-1, 396 (төртiншi бөлiгiнде), 400-1, 400-2, 405 (бiрiншi бөлiгiнде), 409, 410, 413, 413-1, 413-2, 414, 415, 417, 417-1, 418, 421, 423, 424, 425-1, 426 - 430, 433, 442, 443 (бесiншi бөлiгiнде), 445, 446 (екiншi бөлiгiнде), 446-1, 453 (екiншi бөлiгiнде), 454 (бiрiншi - үшiншi бөлiктерiнде), 461 (3-1-бөлiгiнде), 463-3 (бесiншi бөлiгiнде), 464-1 (бiрiншi жəне екiншi бөлiктерiнде), 465 (екiншi бөлiгiнде), 466 (екiншi бөлiгiнде), 467, 468 (бiрiншi жəне екiншi бөлiктерiнде), 468-1, 468-2, 469, 471 (1-1, 1-2 жəне екiншi бөлiктерiнде), 473 (үшiншi бөлiгiнде), 474-1, 477 (үшiншi бөлiгiнде), 484, 492 (екiншi бөлiгiнде), 494 (екiншi бөлiгiнде), 494-1 (үшiншi жəне бесiншi бөлiктерiнде), 496 (екiншi бөлiгiнде), 501, 512-1 - 512-5, 513 - 518, 520 - 537-1-баптарында көзделген əкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарайды.»; 5) 636-баптың бірінші бөлігі 1) тармақшасының елу бірінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын: «Республикалық ұланның (388-бап), Ұлттық қауіпсіздік комитетінің (355, 362-1, 388-баптар);».

4. «Жедел-iздестiру қызметi туралы» 1994 жылғы 15 қыркүйектегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1994 ж., № 13-14, 199-құжат; 1995 ж., № 24, 167-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1996 ж., № 14, 275-құжат; 1998 ж., № 24, 436-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; 2001 ж., № 8, 53-құжат; № 17-18, 245-құжат; 2002 ж., № 4, 32-құжат; № 15, 147-құжат; № 17, 155-құжат; 2004 ж., № 18, 106-құжат; № 23, 142-құжат; № 24, 154-құжат; 2005 ж., № 13, 53-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; 2009 ж., № 6-7, 32-құжат; № 17, 83-құжат; № 24, 121-құжат; 2010 ж., № 10, 48-құжат; 2011 ж., № 1, 7-құжат; № 20, 158-құжат; 2012 ж., № 3, 26-құжат): 12-баптың 5-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «5. Қазақстан Республикасының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, шет мемлекеттердің, шетелдік ұйымдардың арнаулы қызметтерiнің жəне жекелеген адамдардың барлау-бүлдіру мақсатындағы қол сұғушылықтарын, сондай-ақ терроризм мен экстремизмді анықтау, олардың алдын алу жəне жолын кесу мақсатында тек қана барлау жəне қарсы барлау ақпаратын алу үшін арнайы жедел-іздестіру іс-шаралары Қазақстан Республикасының Бас Прокурорымен келiсiлген тəртiппен жүзеге асырылуы мүмкiн.».

5. «Қазақстан Республикасындағы көлік туралы» 1994 жылғы 21 қыркүйектегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1994 ж., № 15, 201-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1996 ж., № 2, 186-құжат; 1998 ж., № 24, 447-құжат; 2001 ж., № 23, 309, 321-құжаттар; № 24, 338-құжат; 2003 ж., № 10, 54-құжат; 2004 ж., № 18, 110-құжат; № 23, 142-құжат; 2005 ж., № 15, 63-құжат; 2006 ж., № 3, 22-құжат; № 14, 89-құжат; № 24, 148-құжат; 2009 ж., № 18, 84-құжат; 2010 ж., № 17-18, 114-құжат; № 24, 146-құжат; 2011 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 5, 43-құжат; № 12, 111-құжат; 2012 ж., № 2, 14-құжат; № 3, 21-құжат; № 14, 92, 96-құжаттар; № 15, 97-құжат): 5-бап мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын: «Қазақстан Республикасының немесе оның əкімшілік-аумақтық бірлігінің саяси, экономикалық жəне əлеуметтік тұрақтылығына, сондай-ақ адамдардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін жағдайларды жою мақсатында мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген құзыреті шегінде мемлекеттік органдардың қарауындағы темір жол, автомобиль, теңіз, ішкі су жəне əуе көлігін пайдалану мəселелері бойынша нормативтік құқықтық актілер шығарады.».

6. «Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі туралы» 1995 жылғы 3 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1995 ж., № 19, 118-құжат; № 23, 142-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 10, 108-құжат; № 12, 184, 190-құжаттар; 2001 ж., № 20, 257-құжат; 2002 ж., № 1314, 144-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2007 ж., № 10, 69-құжат; 2010 ж., № 7, 32-құжат; № 11, 59-құжат; 2012 ж., № 4, 32-құжат; № 5, 41-құжат): 1) 1-1-бап мынадай редакцияда жазылсын: «1-1-бап. Күзет іс-шаралары Күзет іс-шаралары – күзетілетін адамдар мен объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған құқықтық, ұйымдастырушылық, жедел-іздестіру жəне техникалық шаралардың жиынтығы. Қазақстан Республикасы Президенті Күзет қызметінің бастығы күзет іс-

шараларын өткізу жөніндегі республикалық жедел штабтың басшысы болып табылады. Күзет іс-шараларын өткізу жөніндегі облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жедел штабының басшысын Қазақстан Республикасы Президенті Күзет қызметінің бастығы күзет іс-шараларын өткізу жөніндегі республикалық жедел штабтың құрамына кіретін мемлекеттік органдардың немесе олардың аумақтық органдарының өкілдері қатарынан айқындайды. Күзетілетін адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ісшаралар Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі бастығының шешімі бойынша осы Заңға жəне «Терроризмге қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес терроризмге қарсы операциялар шеңберінде жүргізіледі.»; 2) 9-баптың бірінші бөлігінде: 5-1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «5-1) күзетілетін адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, күзетілетін объектілерді күзету жəне қорғау бойынша жауынгерлік кезекшілікті ұйымдастыру жəне атқару, күзет іс-шараларын ұйымдастыру жəне өткізу тəртібін, сондай-ақ күзет іс-шараларына қатыстыруға тартылатын күштер мен құралдардың құрамын мемлекеттік органдармен келісім бойынша айқындау;»; 13) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «13) күзет іс-шараларына қатысу үшін қажет болғанда Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгiнiң, Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң, Республикалық ұланының жəне басқа да мемлекеттік органдарының күштерi мен құралдарын тарту. Мемлекеттік органдарды күзет іс-шараларына қатысуға тарту тəртібі бірлескен нормативтік құқықтық актілермен бекітіледі.».

7. «Қазақстан Республикасының iшкi iстер органдары туралы» 1995 жылғы 21 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1995 ж., № 23, 154-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1997 ж., № 7, 79-құжат; № 12, 184-құжат; 1998 ж., № 17-18, 225-құжат; № 23, 416-құжат; № 24, 436-құжат; 1999 ж., № 8, 233, 247-құжаттар; № 23, 920-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; 2001 ж., № 13-14, 174-құжат; № 17-18, 245-құжат; № 20, 257-құжат; № 23, 309-құжат; 2002 ж., № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 12, 82-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; № 24, 154, 155-құжаттар; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 3, 22-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; № 3, 20-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; 2008 ж., № 15-16, 61-құжат; 2009 ж., № 8, 44-құжат; № 18, 84-құжат; № 19, 88-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 28, 32-құжаттар; № 8, 41-құжат; № 24, 149-құжат; 2011 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 2, 25-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; 2012 ж., № 3, 26-құжат; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 8, 64-құжат; № 15, 97-құжат): 1) 5-1-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 30-1) жəне 30-2) тармақшалармен толықтырылсын: «30-1) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, басқа да əскерлері мен əскери құралымдары, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдар күзететін Қазақстан Республикасының объектілерін қоспағанда, террористік тұрғыдан осал объектілердің терроризмге қарсы қорғалуының жай-күйін жəне олардың басшыларының «Терроризмге қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген талаптарды орындауын бақылайды; 30-2) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін, террористік тұрғыдан осал объектілердің терроризмге қарсы қорғалуының үлгілік паспортын əзірлейді;»; 2) 10-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 14-1) тармақшамен толықтырылсын: «14-1) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін, террористік тұрғыдан осал объектілердің терроризмге қарсы қорғалуының үлгілік паспортын əзірлеуге;».

8. «Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдары туралы» 1995 жылғы 21 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995 ж., № 24, 157-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 10, 108-құжат; № 12, 184-құжат; 1998 ж., № 23, 416-құжат; № 24, 436-құжат; 1999 ж., № 8, 233-құжат; № 23, 920-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; 2001 ж., № 20, 257-құжат; 2002 ж., № 6, 72-құжат; № 17, 155-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2007 ж., № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 20, 152-құжат; 2009 ж., № 19, 88-құжат; 2010 ж., № 7, 32-құжат; № 10, 48-құжат; 2011 ж., № 1, 3, 7-құжаттар; № 11, 102-құжат; № 16, 129-құжат; 2012 ж., № 4, 32-құжат; № 8, 63-құжат): 1) 2-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 4-1) тармақшамен толықтырылсын: «4-1) Қазақстан Республикасында терроризмге жəне экстремизмге қарсы іс-қимыл саласындағы қызметті үйлестіру;»; 2) 11-бап мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын: «Арнаулы мақсаттағы бөлімшелер Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасы айқындайтын тəртіппен ұлттық қауіпсіздік органдары өткізетін жедел-жауынгерлік жəне өзге де іс-шараларға қатысады.»; 3) 12-бап мынадай мазмұндағы 12-1) тармақшамен толықтырылсын: «12-1) Қазақстан Республикасы Президентінің жəне Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің - Елбасының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысуға;»; 4) 13-бапта: мынадай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықтырылсын: «1-1) құқыққа қайшы іс-əрекеттің жолын кесу жөніндегі жедел-жауынгерлік іс-шараларды əзірленетін арнайы əдістемелерге сəйкес жүзеге асыру, сондай-ақ арнайы құралдарды Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін тізбеге сəйкес пайдалану;»; 12) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «12) Қазақстан Республикасының қауіпсіздігіне қатерлерді іске асыруға, тергелуі Қазақстан Республикасының заңнамасымен ұлттық қауіпсіздік органдарының қарауына жатқызылған қылмыстарды жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды жою туралы орындалуы міндетті ұсынуларды мемлекеттік органдарға, əскери құралымдарға, бөлімдер мен ұйымдарға енгізу. Ұсынулардың нысанын жəне оларды енгізу тəртібін Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасы айқындайды;».

9. «Терроризмге қарсы іс-қимыл туралы» 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 19, 649-құжат; 2002 ж., № 4, 32-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2009 ж., № 15-16, 71-құжат; № 19, 88-құжат; 2010 ж., № 7, 32-құжат; 2011 ж., № 11, 102-құжат; 2012 ж., № 4, 32-құжат): 1) кіріспе мынадай редакцияда жазылсын: «Осы Заң терроризмге қарсы іс-қимылдың қағидаттарын, мақсатын, құқықтық жəне ұйымдастырушылық негіздерін белгілейді.»; 2) 1-бап мынадай редакцияда жазылсын: «1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады: 1) адамдар көп жиналатын объектілер – сауда алаңы 500 жəне одан да көп шаршы метр болатын сауда объектілері, 100 жəне одан да көп отыратын орны бар қоғамдық тамақтану объектілері; көп адамдардың келуіне арналған немесе дайындалған, бір мезгілде 200 жəне одан да көп адамның болу мүмкіндігі бар, өздеріне жапсарлас ашық аумақты қоса алғанда, концерт залдары, спорт, ойын-сауық, көлік жəне өзге де көпшілік ғимараттары, білім беру жəне денсаулық сақтау ұйымдары, туристерді орналастыру орындары; 2) арнаулы мақсаттағы бөлімше – терроризм актілерінің жолын кесу үшін құрылған бөлімше; 3) кепілге алынған адам – кепілге алынған жəне (немесе) ұсталған адамды босату шарты ретінде мемлекеттік органды, жергілікті өзін өзі басқару органын немесе халықаралық ұйымды қандай да бір іс-қимыл жасауға немесе қандай да бір іс-қимыл жасаудан тартынуға мəжбүрлеу мақсатында кепілге алынған жəне (немесе) ұсталған жеке адам; 4) күш қолдану идеологиясы – күш қолдануды, оның ішінде саяси, діни, идеологиялық жəне өзге де мақсаттарға қол жеткізу үшін террористік əдістер мен құралдарды пайдалана отырып күш қолдануды жақтайтын қоғамдық теориялар, көзқарастар мен идеялар жүйесі; 5) терроризм – күш қолдану идеологиясы жəне халықты үрейлендіруге байланысты жəне жеке адамға, қоғам мен мемлекетке залал келтіруге бағытталған күш қолдану жəне (немесе) өзге де қылмыстық əрекеттерді жасау не жасаймын деп қорқыту жолымен мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін өзі басқару органдарының немесе халықаралық ұйымдардың шешім қабылдауына əсер ету практикасы; 6) терроризм актісі – адамдардың қаза табу қаупін төндіру, едəуір мүліктік залал келтіру не қоғамға қауіпті өзге де салдарлардың туындау қаупін төндіретін жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге де іс-əрекеттер жасау немесе жасаймын деп қорқыту, егер бұл іс-əрекеттер қоғамдық қауіпсіздікті бұзу, халықты үрейлендіру не Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының, шет мемлекеттердің немесе халықаралық ұйымдардың шешімдер қабылдауына əсер ету мақсатында жасалса, сондай-ақ нақ сол мақсаттарда адам өміріне қастандық жасау, сол сияқты мемлекет немесе қоғам қайраткерінің мемлекеттік немесе өзге де саяси қызметін тоқтату не осындай қызметі үшін кек алу мақсатында оның өміріне қастандық жасау; 7) терроризмге қарсы операция – адам күшін, қызметтік иттерді, жауынгерлік жəне өзге де техниканы, қару мен арнайы құралдарды пайдалана отырып, терроризм актісінің алдын алу, жолын кесу, террористерді, жарылғыш құрылғыларды зиянсыздандыру, жеке тұлғалар мен ұйымдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі, сондай-ақ терроризм актісінің салдарларын барынша азайту жəне (немесе) жою жөніндегі арнайы іс-шаралар кешені. Күзетілетін адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі күзет ісшаралары Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі бастығының шешімі бойынша осы Заңға сəйкес терроризмге қарсы операциялар шеңберінде өткізіледі; 8) терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимі – терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың жұмыс істеуінің айрықша режимі, бұл кезде терроризмге қарсы операция өткізілетін аймақта терроризмге қарсы операцияны өткізу кезеңіне жекелеген шаралар, азаматтардың, шетелдіктердің жəне азаматтығы жоқ адамдардың құқықтары мен бостандықтарына, сондай-ақ заңды тұлғалардың құқықтарына уақытша шектеулер белгілеуге жол беріледі; 9) терроризмге қарсы операцияны өткізу аймағы – терроризмге қарсы операцияның басшысы айқындаған, шегінде аталған операция өткізілетін жердің немесе акваторияның жекелеген учаскелері, əуе кеңістігі, көлік құралы, үй, құрылыс, ғимарат, үй-жай жəне оларға іргелес аумақтар; 10) терроризмге қарсы іс-қимыл – мемлекеттік органдардың жəне жергілікті өзін өзі басқару органдарының: терроризм профилактикасы; террористік іс-əрекетті анықтау, оның жолын кесу, террористік қылмыстарды ашу жəне тергеу; шұғыл медициналық көмек көрсету, медициналық-психологиялық сүйемелдеу, авариялық-құтқару жəне өртке қарсы іс-шаралар өткізу, террористік əсер етуге ұшыраған объектілердің қалыпты жұмыс істеуін жəне экологиялық қауіпсіздігін қалпына келтіру, терроризм актісінің салдарынан зардап шеккен адамдарды жəне оның жолын кесуге қатысқан адамдарды əлеуметтік оңалту, терроризм актісінің салдарынан зардап шеккен адамдарға моральдық

жəне материалдық зиянды өтеу жолымен терроризм салдарларын барынша азайту жəне (немесе) жою жөніндегі қызметі; 11) терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы қызметті үйлестіру жөніндегі уəкілетті мемлекеттік орган – терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы қызметті ведомствоаралық үйлестіруді өз өкілеттігі шегінде жүзеге асыратын мемлекеттік орган; 12) терроризмді қаржыландыру – жеке тұлғаның не адамдар тобының не заңды тұлғаның іс-əрекетінің террористік немесе экстремистік сипатын не берілген мүліктің, көрсетілген ақпараттық, қаржылық жəне өзге де қызмет түрлерінің террористік немесе экстремистік іс-əрекетті жүзеге асыру не террористік топты, террористік немесе экстремистік ұйымды, заңсыз əскерилендірілген құралымды қамтамасыз ету үшін пайдаланылатынын көрінеу ұғынған адамның оларға ақшаны жəне (немесе) өзге де мүлікті беруі немесе жинауы, мүлікке құқықты немесе мүліктік сипаттағы пайданы беруі, сондайақ сыйға тартуы, айырбастауы, қайырмалдық жасауы, демеушілік жəне қайырымдылық көмегі, ақпараттық жəне өзге де қызмет түрлерін көрсетуі не қаржылық қызмет көрсетуі; 13) терроризм профилактикасы – мемлекеттік жəне жергілікті атқарушы органдар жүзеге асыратын, терроризмнің пайда болуы мен таралуына ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтау, зерделеу, жою жөніндегі құқықтық, экономикалық, əлеуметтік, ұйымдастырушылық, тəрбиелік, насихаттық жəне өзге де шаралар кешені; 14) террорист – террористік іс-əрекетті жүзеге асыруға қатысушы адам; 15) террористік топ – террористік іс-əрекетті жүзеге асыру мақсатында біріккен екі жəне одан да көп адамнан тұратын топ; 16) террористік тұрғыдан осал объектілер – ерекше маңызды мемлекеттік, стратегиялық объектілер жəне стратегиялық маңызы бар экономика салаларының объектілері, қауіпті өндірістік объектілер, адамдар көп жиналатын объектілер, олардың тізбелерін жəне оларға қойылатын тиісті талаптарды Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды; 17) террористік ұйым – террористік іс-əрекетті жүзеге асыратын не өзінің іс-əрекетінде терроризмді пайдалану мүмкіндігін мойындайтын, оған қатысты террористік ұйым деп тану туралы сот шешімі қабылданған жəне заңды күшіне енген ұйым; 18) террористiк iс-əрекет – төмендегі əрекеттердің кез келгенін жасау: терроризм актiсiн ұйымдастыру, жоспарлау, дайындау, қаржыландыру жəне iске асыру; терроризм актiсiн жасауға айдап салу; терроризм актiсiн жасау мақсатында заңсыз əскерилендiрiлген құрылымды, қылмыстық қоғамдастықты (қылмыстық ұйымды), ұйымдасқан топты ұйымдастыру, сол сияқты осындай құрылымдарға қатысу; террористердi азғырып тарту, қаруландыру, үйрету жəне пайдалану; терроризм актiсiн ұйымдастыруға, жоспарлауға, дайындауға жəне жасауға ақпараттық тұрғыдан немесе өзгедей жəрдемдесу; терроризм идеясын насихаттау, террористiк iс-əрекеттi жүзеге асыруға шақыратын не осындай iс-əрекеттi жүзеге асыру қажеттiгiн негiздейтiн немесе ақтайтын материалдарды немесе ақпаратты тарату, оның ішінде бұқаралық ақпарат құралдарын немесе телекоммуникация желілерін пайдалана отырып тарату; көрсетілген əрекеттер террористік іс-əрекетті жүзеге асыру не террористік ұйымды қамтамасыз ету үшін пайдаланатынын ұғына отырып, террористерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес іс-əрекеті террористік деп танылған ұйымдарға қаржылық, құқықтық көмек көрсету немесе өзге де жəрдемдесу.»; 3) 3-бапта: тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «3-бап. Терроризмге қарсы іс-қимылдың қағидаттары мен мақсаты»; 1-тармақта: 1) жəне 5) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын: «1) адамның жəне азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету жəне қорғау, террористiк қылмыстарды жасау салдарынан қауiп төнген адамдардың өмiрi мен денсаулығын, құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау басымдығы;»; «5) терроризмге қарсы іс-қимылдың саяси, ақпараттық-насихаттық, əлеуметтік-экономикалық, құқықтық, арнайы жəне өзге де шараларының жүйелі болуы жəне оларды кешенді пайдалану;»; 6) тармақшадағы «оралымды басшылық етуде дара басқару принциптерiне негiзделедi.» деген сөздер «жедел басшылық жасауда дара басқару;» деген сөздермен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 7) жəне 8) тармақшалармен толықтырылсын: «7) терроризмге қарсы іс-қимылдың жария жəне жария емес əдістерінің ұштасуы; 8) терроризмге қарсы операциялардың тактикасы, нысандары, əдістері, құралдары жəне қатысушыларының құрамы туралы мəліметтерге шектеулі қолжетімділікті қамтамасыз ету қағидаттарына негізделеді.»; 2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «2. Қазақстан Республикасында терроризмге қарсы іс-қимылдың мақсаты жеке адамды, қоғамды жəне мемлекетті терроризмнен қорғау болып табылады.»; 4) 4-баптың 2, 3, 4, 5 жəне 6-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын: «2. Қазақстан Республикасының Президенті: 1) терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын айқындайды; 2) терроризм актісі қатерінің төнуі туралы халықты уақытылы хабардар ету жəне мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін өзі басқару органдары жүзеге асыратын, оны жасауға қарсы іс-қимыл жөніндегі қызметті ұйымдастыру мақсатында ақпарат мониторингінің мемлекеттік жүйесінің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуі жəне халықты терроризм актісі қатерінің төнуі туралы хабардар ету қағидаларын бекітеді; 3) Қазақстан Республикасының Терроризмге қарсы орталығы туралы ережені бекітеді; 4) терроризмге қарсы комиссиялар туралы үлгілік ережені бекітеді; 5) республикалық, облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) терроризмге қарсы күрес жөніндегі жедел штабтары туралы ережені бекітеді; 6) Қазақстан Республикасының əуе кеңістігінде, ішкі суларында, аумақтық теңізінде, континенттік қайраңында терроризм актілерінің жолын кесу үшін, теңізде жүзу қауіпсіздігін қамтамасыз ету кезінде Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің қаруды, жауынгерлік техниканы жəне арнайы құралдарды қолдану тəртібі туралы нұсқаулықты бекітеді; 7) Қазақстан Республикасының Конституциясына жəне заңдарына сəйкес басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.

3. Қазақстан Республикасының Үкiметi: 1) мемлекеттік жəне жергілікті атқарушы органдардың терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі қызметін қажетті күштермен, құралдармен жəне ресурстармен қамтамасыз етуді ұйымдастырады; 2) терроризмнiң алдын алу, терроризм салдарларын барынша азайту жəне (немесе) жою жөнiндегi шараларды əзiрлеу мен жүзеге асыруды ұйымдастырады; 3) Қазақстан Республикасында терроризмге қарсы iс-қимыл саласындағы қызметтi ұйымдастыру тəртiбiн айқындайды; 4) террористік тұрғыдан осал объектілердің терроризмге қарсы қорғалу жүйесіне қойылатын талаптарды айқындайды, олардың тізбесін, сондай-ақ террористік тұрғыдан осал объектілердің терроризмге қарсы қорғалуының үлгілік паспортын бекітеді; 5) арнаулы жəне түзеу мекемелерінде діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жасау бойынша ішкі істер, ұлттық қауіпсіздік, прокуратура органдарының жəне Қазақстан Республикасы Дін істері агенттігінің өзара ісқимыл жасау қағидаларын бекітеді; 6) терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарының құқыққа сыйымды əрекеттерімен терроризм актісінің жолын кесу кезінде жеке жəне заңды тұлғаларға келтірілген зиянды өтеу қағидаларын бекітеді; 7) терроризм актісінің салдарынан жеке жəне заңды тұлғаларға келтірілген мүліктік зиянды өтеу қағидаларын бекітеді; 8) терроризмге қарсы іс-қимыл саласында өзiне Конституциямен, заңдармен жəне Қазақстан Республикасы Президентiнiң актiлерiмен жүктелген өзге де функцияларды орындайды.

4. Мемлекеттік жəне жергілікті өзін өзі басқару органдары терроризмге қарсы іс-қимылды өз құзыреттері шегінде жүзеге асырады.

5. Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті Қазақстан Республикасында терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы қызметті үйлестіру жөніндегі уəкілетті мемлекеттік орган болып табылады, ол: 1) мемлекеттік органдардың жəне жергілікті өзін өзі басқару органдарының терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы қызметін үйлестіреді: 2) Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының жəне жергілікті өзін өзі басқару органдарының қауіпсіздік жүйелерін жетілдіру жəне террористік қатерлерді бейтараптандыруға дайын болу жөніндегі шаралар кешенін іске асыруын бақылауды жүзеге асырады; 3) өз өкілеттігі шегінде терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы нормативтік құқықтық актілерді əзірлейді; 4) Қазақстан Республикасының Президентіне терроризмге қарсы іс-қимыл бойынша қолданылатын шаралар туралы жыл сайынғы баяндаманы ұсынады, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентін жəне Үкіметін террористік қатерлер туралы ағымдағы хабардар етуді жүзеге асырады; 5) террористік тұрғыдан осал объектілердің басшыларын террористік қатерлердің сипаты мен ерекшелігі туралы хабардар ету, терроризмге қарсы іс-қимыл мен терроризмге қарсы қорғалу жөніндегі ұсынымдарды əзірлеу, террористік тұрғыдан осал объектілерде терроризмге қарсы практикалық оқу-жаттығуларды өткізу арқылы олардың терроризмге қарсы қорғалуы деңгейінің артуына ықпал етеді; 6) осы Заңда, өзге де заңдарда, Қазақстан Республикасы Президентінің актілерінде көзделген өзге де функцияларды жүзеге асырады. Мемлекеттік органдардың терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы қызметін үйлестіру осы органдардың өзара іс-қимылына қол жеткізу, өзара ақпарат алмасу жəне ортақ міндеттер мен мақсаттарды іске асыру үшін олардың іс-əрекеттерінің келісілуі арқылы жүзеге асырылады. Мемлекеттік органдардың терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы шешімдерін іске асыру үшін аталған органдардың нормативтік құқықтық жəне құқықтық актілері шығарылуы мүмкін. Қызметті үйлестіруді: терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы қызметті үйлестіру жөніндегі уəкілетті мемлекеттік органның жанынан құрылатын, тұрақты жұмыс істейтін Қазақстан Республикасы Терроризмге қарсы орталығының шеңберінде ұлттық қауіпсіздік органдары; облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының жанынан құрылатын терроризмге қарсы комиссиялар шеңберінде облыстың, респуб(Соңы 8-бетте).

8

www.egemen.kz

(Соңы. Басы 7-бетте).

ликалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) əкімдіктері жүзеге асырады. Терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылының тиімділігін қамтамасыз ету үшін олардың қызметкерлері жəне əскери қызметшілер Қазақстан Республикасының Терроризмге қарсы орталығының жұмыс органына іссапарға жіберіледі. Қазақстан Республикасының Терроризмге қарсы орталығы туралы ережені жəне терроризмге қарсы комиссиялар туралы үлгілік ережені Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді. Терроризмге қарсы комиссиялар туралы үлгілік ереженің негізінде облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) əкімдері терроризмге қарсы комиссиялар туралы ережелерді бекітеді.

6. Қажет болған кезде терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі қызметке өз құзыреті шегінде өзге де мемлекеттік органдар тартылуы мүмкін. Жергілікті атқарушы органдар орталық мемлекеттік органдардың аумақтық бөлімшелерінің жəне жергілікті өзін-өзі басқару органдарының терроризм профилактикасы, сондай-ақ терроризмге қарсы комиссиялар арқылы тиісті аумақта терроризм салдарларын барынша азайту жəне (немесе) жою жөніндегі қызметін үйлестіреді. Олардың шешімдерін іске асыру үшін тиісті комиссиялардың құрамына өкілдері кіретін органдардың құқықтық актілері шығарылуы мүмкін.»; 5) 7-бап мынадай редакцияда жазылсын: «7-бап. Терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының құзыреті Терроризмге қарсы іс-қимылды мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген құзыреті шегінде жүзеге асырады: 1) Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдары Қазақстан Республикасының заңдарында өздерінің қарауына жатқызылған террористік қылмыстарды анықтайды, олардың алдын алады, жолын кеседi жəне тергейдi, террористік қатерлерге талдау мен болжам жасауды жүзеге асырады, терроризмге қарсы операциялар өткізуді ұйымдастырады, қарсы барлау шаралары арқылы халықаралық террористік іс-əрекетке қарсы іс-қимылды жүзеге асырады, шет мемлекеттердің тиісті құзыретті органдарымен, сондай-ақ халықаралық ұйымдармен ынтымақтасады; 2) Қазақстан Республикасының ішкi iстер органдары Қазақстан Республикасының заңдарында өздерінің қарауына жатқызылған террористік қылмыстарды анықтайды, олардың алдын алады, жолын кеседi жəне тергейдi, терроризмге қарсы операцияларды өткізуге қатысады, террористік тұрғыдан осал объектілердің терроризмге қарсы қорғалуын ұйымдастырады жəне оның жай-күйін бақылайды; 3) Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі «Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес Қазақстан Республикасы Президентінің, күзетуге жататын өзге де күзетілетін адамдар мен объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етеді, күзет іс-шараларын ұйымдастырады жəне өткізеді. Күзетілетін адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі терроризмге қарсы операциялар Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі бастығының шешімі бойынша өткізіледі; 4) Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігі терроризмге қарсы операцияларды өткізу кезінде əуе, су жəне жер беті кеңістігіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысады, сондай-ақ осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің жəне Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады; 5) сыртқы барлау саласындағы уəкілетті орган халықаралық террористік ұйымдар, сондай-ақ террористік іс-əрекетке қатысы бар адамдар тарапынан төнетін террористік қатерлерден Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіне залал келтірілуіне жол бермеу мақсатында барлау қызметін жүзеге асырады, Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелерінің жəне олардың персоналының террористік қатерлерден қорғалуын қамтамасыз етуге қатысады; 6) Қазақстан Республикасының қаржы мониторингі жөніндегі уəкілетті органы қаржы мониторингін жүзеге асырады жəне «Заңсыз жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) жəне терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес терроризмдi қаржыландыруға қарсы iс-қимыл жөніндегі өзге де шараларды қолданады; 7) Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы уəкілетті органы қауіпті өндірістік объектілердің терроризмге қарсы қорғалуы жайкүйінің мониторингін ұйымдастыруға қатысады, жасалған терроризм актісінің салдарынан туындаған техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан халықты жəне аумақтарды қорғау жөніндегі іс-шараларды жүзеге асырады, сондай-ақ оның салдарларын жоюға қатысады; 8) сыртқы саясат саласындағы уəкілетті орган терроризмге қарсы ісқимыл жөніндегі халықаралық ынтымақтастық саласында Қазақстан Республикасының сыртқы саяси бағытын іске асыруды қамтамасыз етеді; 9) байланыс жəне ақпарат саласындағы уəкілетті орган əлеуметтік маңызы бар құндылықтарды насихаттауды жəне бейбіт этносаралық келісім үшін жағдайлар жасауды қамтамасыз етеді, сондай-ақ Қазақстан Республикасының бірыңғай ақпараттық кеңістігін қорғауды қамтамасыз ету жолымен терроризм идеологиясын таратуға қарсы іс-қимылды жүзеге асырады; 10) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уəкілетті орган террористік əсер етуге ұшыраған объектілердің қалыпты жұмыс істеуі мен экологиялық қауіпсіздігін қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларға қатысады; 11) мемлекеттік жоспарлау саласындағы уəкілетті орган ұлтаралық жанжалдарды жəне терроризм көріністерінің əлеуметтік-экономикалық алғышарттарын болдырмау мақсатында Қазақстан Республикасының əлеуметтікэкономикалық дамуының негізгі басымдықтарын қалыптастыруға бағытталған шаралар кешенін əзірлеу мен іске асыруды жүзеге асырады; 12) агроөнеркəсіптік кешенді дамыту саласындағы уəкілетті орган гидротехникалық құрылыстардың терроризмге қарсы қорғалуы жай-күйінің мониторингін ұйымдастыруға қатысады, мемлекеттік ветеринариялықсанитариялық бақылауды жəне қадағалауды, аса қауіпті организмдер көздерінің физикалық қорғалуына мемлекеттік фитосанитариялық бақылауды жүзеге асырады; 13) көлік жəне коммуникация саласындағы уəкілетті орган мүдделі мемлекеттік органдарды көлік-коммуникация саласының объектілерінде терроризмге қарсы іс-қимыл жасау жөніндегі міндеттерді шешуге қажетті ақпаратпен жедел қамтамасыз етуді ұйымдастырады жəне өз құзыреті шегінде олардың терроризмге қарсы қорғалуы жөніндегі іс-шараларды қамтамасыз етеді; 14) қаржы полициясы органдары терроризмді қаржыландыру арналарының алдын алуды, оларды анықтауды, жолын кесуді жүзеге асырады; 15) кеден органдары террористік қылмыстар жасаудың құралдары ретінде пайдаланылуы мүмкін қаруды, оқ-дəрілерді, жарылғыш заттарды жəне өзге де заттарды Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы заңсыз өткізуді анықтау жəне оның жолын кесу жөніндегі іс-шараларды жүзеге асырады; 16) атом энергиясын пайдалану саласындағы уəкілетті орган ядролық қондырғылардың, радиациялық көздердің, радиоактивті материалдарды сақтау пункттерінің терроризмге қарсы қорғалуының жай-күйін, ядролық материалдарды, радиоактивті заттарды, радиоактивті қалдықтарды бірыңғай мемлекеттік есепке алу жəне бақылау жүйелерін бақылауды жəне қадағалауды жүзеге асырады, өндірістік объектілердің терроризмге қарсы қорғалуы жайкүйінің мониторингін ұйымдастыруға қатысады; 17) əділет органдары терроризм актісінің салдарынан зардап шеккен жеке жəне заңды тұлғаларға жəне оның жолын кесуге қатысқан адамдарға өз құзыретіне қатысты мəселелер бойынша, оның ішінде қажетті құжаттарды беруде тегін қажетті құқықтық көмекті ұйымдастырады; 18) халықты əлеуметтік қорғау саласындағы уəкілетті орган терроризм актісінің салдарынан зардап шеккен адамдарды жəне оның жолын кесуге қатысқан адамдарды əлеуметтік оңалту жөніндегі шаралар кешенін іске асыруды қамтамасыз етеді; 19) білім жəне ғылым саласындағы уəкілетті орган Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін жəне жоғары оқу орындарында факультативтік сабақтар өткізу жолымен қоғамда терроризмге қарсы сананы қалыптастыруды қамтамасыз етеді; 20) денсаулық сақтау саласындағы уəкілетті орган терроризм актісінің салдарларын барынша азайту жəне (немесе) жою жөніндегі шараларды іске асыруға қатысады, шұғыл медициналық көмекті, терроризм актісінің салдарынан зардап шеккен адамдарды медициналық-психологиялық сүйемелдеуді ұйымдастырады; 21) дін істері жөніндегі уəкілетті орган конфессияаралық келісімді, азаматтардың діни қызметке құқықтарын қамтамасыз етеді жəне күш қолдану идеологиясы мен терроризмді насихаттауға жол бермеу мақсатында діни бірлестіктермен өзара іс-қимыл жасайды.»; 6) 8-бап алып тасталсын; 7) 10-баптың 3-тармағы алып тасталсын; 8) мынадай мазмұндағы 10-1, 10-2 жəне 10-3-баптармен толықтырылсын: «10-1-бап. Терроризмге қарсы ақпараттық-насихаттық іс-қимыл 1. Терроризмге қарсы ақпараттық-насихаттық іс-қимыл: терроризмнің қауіптілігін түсіндіру; террористер өз көзқарастары мен идеяларын насихаттауды солардың көмегімен жүзеге асыратын нысандарды, əдістерді жəне амалдарды əшкерелеу; қоғамда терроризмге қарсы сананы қалыптастыру; терроризм профилактикасында терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың жəне азаматтық қоғам институттарының күш-жігерін біріктіру; терроризмді қолдаудың əлеуметтік базасын қысқарту мақсатында жүзеге асырылады.

2. Терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын мемлекеттік органдар: өз құзыреті шеңберінде терроризмге қарсы ақпараттық-насихаттық ісқимылды ұйымдастыруға жəне үйлестіруге; осы қызметке бұқаралық ақпарат құралдары, заңды тұлғалар, азаматтық қоғам институттары, діни бірлестіктер өкілдерінің қатысуын ынталандыруға; қоғамда терроризмге қарсы сананы қалыптастыруға қатысуға міндетті.

10-2-бап. Террористік тұрғыдан осал объектілерді қорғау Террористік тұрғыдан осал объектілерді қорғау үшін осы объектілердің терроризмге қарсы қорғалуының жəне терроризм актілерінің салдарларын жоюға жəне (немесе) барынша азайтуға мемлекеттік органдардың, заңды тұлғалардың дайындығының деңгейін арттыру жөніндегі құқықтық, ұйымдастырушылық, инженерлік-техникалық, арнайы, күзеттік жəне өзге де шаралар жүзеге асырылады.

10-3-бап. Меншік нысанына қарамастан, террористік тұрғыдан осал объектілер басшыларының немесе өзге де лауазымды адамдарының міндеттері 1. Меншік нысанына қарамастан, террористік тұрғыдан осал объектілердің басшылары немесе өзге де лауазымды адамдары террористік іс-əрекеттің

алдын алу, сондай-ақ объектілердің терроризмге қарсы қорғалуы жəне олардың қауіпсіздігінің тиісті деңгейін сақтау мақсатында: 1) тиісті өткізу режимін, объектілерге қойылатын қойылатын талаптарға сəйкес оларды қазіргі заманғы инженерлік-техникалық күзет жабдықтарымен жарақтауды қамтамасыз ету; 2) үлгілік паспорттың негізінде – өздеріне сеніп тапсырылған объектілердің терроризмге қарсы қорғалуы паспортын əзірлеу; 3) персоналды үй-жайларды қарап тексеру техникасына үйрету, жарғыш құрылғылардың орнатылуы мүмкін орындарды анықтау бойынша профилактикалық жəне оқу-жаттығу іс-шараларын өткізу; 4) жасалған терроризм актісінің салдарынан туындаған техногендік сипаттағы қатерлерді жою бойынша мүдделі мемлекеттік органдармен жəне ұйымдармен бірлескен іс-қимылдарды жоспарлау мен пысықтау; 5) объектінің ақпараттық желілерін қорғауды, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді ұйымдастыру жөніндегі іс-шараларды іске асыруға міндетті. Терроризм актісі жасалған жағдайда меншік нысанына қарамастан, террористік тұрғыдан осал объектілердің басшылары жəне (немесе) қызметкерлері жасалған терроризм актісі туралы Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдарына немесе ішкі істер органдарына дереу хабарлауға жəне персоналды эвакуациялауды қамтамасыз етуге міндетті.

2. Тиісті іс-шараларды іске асыру мақсатында меншік нысанына қарамастан, террористік тұрғыдан осал объектілердің басшылары немесе өзге де лауазымды адамдары қажетті қаржыландыруды көздеуге міндетті.

3. Меншік нысанына қарамастан, террористік тұрғыдан осал объектілер басшыларының немесе өзге де лауазымды адамдарының аталған міндеттерді орындамауы Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылыққа əкеп соғады.»; 9) 13-бапта: 1, 2 жəне 3-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын: «1. Терроризмге қарсы іс-қимыл жасау мақсатында тұрақты жұмыс істейтін республикалық жəне облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жедел штабтары құрылады.

2. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасы республикалық жедел штабтың басшысы болып табылады. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің аумақтық органының бастығы облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) жедел штабтың басшысы болып табылады.

3. Қазақстан Республикасы Президентi Күзет қызметiнiң бастығы «Қазақстан Республикасы Президентiнiң Күзет қызметi туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес күзетiлуге жататын адамдардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған терроризмге қарсы операцияны өткiзу кезiнде республикалық жедел штабтың басшысы болып табылады. Облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) жедел штабтың басшысын Қазақстан Республикасы Президенті Күзет қызметінің бастығы республикалық жедел штабтың құрамына кіретін мемлекеттік органдардың немесе олардың аумақтық органдарының өкілдері қатарынан тағайындайды.»; мынадай мазмұндағы 5-тармақпен толықтырылсын: «5. Республикалық, облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) терроризмге қарсы күрес жөніндегі жедел штабтар туралы ережені Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.»; 10) 13-1-бапта: 1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «1. Терроризм актісінің қоғамдық қауіптілігінің ауқымы мен дəрежесіне, күтілетін теріс салдарларына қарай терроризмге қарсы операцияға басшылық жасауды республикалық немесе облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жедел штабының басшысы жүзеге асырады.»; 4-тармақтың 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын: «1) терроризм актісінің жасалғаны туралы немесе оның дайындалып жатқаны туралы, сондай-ақ терроризмге қарсы операцияның басталғаны туралы расталған ақпаратты алған кезде Қазақстан Республикасының Президентіне, Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік Кеңесіне, Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына жəне Қазақстан Республикасының Үкіметіне дереу хабарлайды;»; 11) мынадай мазмұндағы 14-1, 14-2, 14-3-баптармен толықтырылсын: «14-1-бап. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін терроризм актілерінің жолын кесуге тарту 1. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері: 1) терроризм актісін жасау үшін пайдаланылатын не террористер басып алған əуе кемелері ұшуының жолын кесуге; 2) Қазақстан Республикасының ішкі суларында жəне аумақтық теңізінде, Қазақстан Республикасының континенттік қайраңында орналасқан теңіздегі экономикалық қызмет объектілерінде терроризм актілерінің жолын кесуге, сондай-ақ теңізде жүзу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін; 3) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің актілерінде көзделген тəртіппен терроризмге қарсы операцияның өткізілуіне қатысуға тартылады.

2. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері терроризмге қарсы операцияны өткізу кезінде осы Заңға жəне Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілеріне сəйкес арнайы құралдарды, қару мен жауынгерлік техниканы қолданады. Бұл ретте Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің əскери қызметшілеріне терроризмге қарсы операцияны өткізу аймағында дене күшін, арнайы құралдарды, қаруды қолдану жəне жауынгерлік техниканы пайдалану шарттарына, тəртібі мен шегіне қатысты бөлігінде «Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының ережелері қолданылады.

14-2-бап. Əуе кеңістігіндегі терроризм актілерінің жолын кесу 1. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері қару мен жауынгерлік техниканы əуе кеңістігіндегі терроризм актісінің қатерін жою немесе жолын кесу мақсатында қолданады.

2. Егер əуе кемесі жердегі басқару пункттерінің Қазақстан Республикасының əуе кеңістігін пайдалану қағидаларын бұзуды тоқтату туралы радиокомандаларына жəне (немесе) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің оны жолдан ұстап қалуға көтерілген ұшу аппараттарының радиокомандалары мен көрінетін белгілеріне ден қоймаса не себебін түсіндірмей, радиокомандаларға жəне көрінетін белгілерге бағынудан бас тартса, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері қару мен жауынгерлік техниканы осы əуе кемесін қонуға мəжбүрлеу арқылы оның ұшуының жолын кесу үшін қолданады. Егер əуе кемесі қону туралы талаптарға бағынбаса жəне адамдардың қаза табуының не техногендік апат туындауының нақты қаупі төнсе, қару мен жауынгерлік техника аталған əуе кемесін жойып жіберу арқылы оның ұшуының жолын кесу үшін қолданылады.

3. Егер əуе кемесін терроризм актісін жасау үшін пайдалану туралы немесе əуе кемесін басып алу туралы анық ақпарат бар болса жəне бұл ретте қалыптасқан мəн-жайлардан туындайтын, оны қондыру үшін қажетті барлық шаралар таусылса жəне адамдардың қаза табуының не техногендік апат туындауының нақты қаупі төнсе, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері қару мен жауынгерлік техниканы аталған əуе кемесін жойып жіберу арқылы оның ұшуының жолын кесу үшін қолданады.

14-3-бап. Қазақстан Республикасының ішкі суларында, аумақтық теңізінде, континенттік қайраңында жəне теңізде жүзу қауіпсіздігін қамтамасыз ету кезінде терроризм актілерінің жолын кесу 1. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері Қазақстан Республикасының ішкі суларында, аумақтық теңізінде, континенттік қайраңында терроризм актісінің қатерін жою мақсатында жəне теңізде жүзу қауіпсіздігін қамтамасыз ету кезінде қару мен жауынгерлік техниканы қолданады.

2. Егер теңіз немесе өзен кемелері жəне корабльдер (жүзу құралдары) Қазақстан Республикасының су кеңістігін пайдалану қағидаларын бұзуды тоқтату туралы командаларға жəне (немесе) белгілерге ден қоймаса не тоқтау туралы талаптарға бағынудан бас тартса, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің əскери корабльдерінің (ұшу аппараттарының) қаруы терроризм актісінің қатерін жою мақсатында жүзу құралын тоқтауға мəжбүрлеу үшін қолданылады. Егер жүзу құралы тоқтау туралы талапқа бағынбаса жəне (немесе) оны тоқтауға мəжбүрлеу мүмкін болмаса жəне бұл ретте қалыптасқан мəн-жайлардан туындайтын, оны тоқтату үшін қажетті барлық шаралар таусылса жəне адамдардың қаза табуының не экологиялық апат туындауының нақты қаупі төнсе, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің əскери корабльдерінің (ұшу аппараттарының) қаруы жүзу құралын жойып жіберу арқылы оның қозғалысының жолын кесу үшін қолданылады.»; 12) 15-бап мынадай редакцияда жазылсын: «15-бап. Терроризмге қарсы операция өткізілетін аймақтағы құқықтық режим 1. Терроризм актісінің жолын кесу жəне оны ашу, оның салдарларын барынша азайту, тізбесі «Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген күзетілетін адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сондай-ақ жеке адамның, қоғамның жəне мемлекеттің өмірлік маңызы бар мүдделерін қорғау мақсатында терроризмге қарсы операция басшысының шешімі бойынша оның өткізілу шегінде терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимі оны өткізу кезеңіне енгізілуі мүмкін.

2. Терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимін енгізу туралы шешім (шегінде (соларда) осындай режим енгізілетін аймақты (объектілер тізбесін) жəне қолданылатын шаралар мен уақытша шектеулер тізбесін айқындауды қоса алғанда) жəне оның күшін жою туралы шешім тиісті аумақтың халқына, жергілікті атқарушы органдарына жəне жергілікті өзінөзі басқару органдарына, ұйымдарының əкімшіліктеріне, объектілерінің басшыларына бұқаралық ақпарат құралдары мен телекоммуникация желілері арқылы дереу жеткізіледі.»; 13) 15-1-баптың 2-тармағы мынадай мазмұндағы 7) тармақшамен толықтырылсын: «7) күзет қызметін тоқтата тұру.»; 14) 16-бап мынадай редакцияда жазылсын: «16-бап. Терроризм актісінің салдарынан немесе оның жолын кесу кезінде келтiрiлген зиянды өтеу 1. Жеке жəне заңды тұлғаларға терроризм актісінің салдарынан келтірілген мүліктік зиянды өтеу Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тəртіппен жүзеге асырылады.

2. Терроризм актісінің салдарынан келтірілген моральдық зиянның орнын толтыру оны жасаған адамдардың есебінен жүзеге асырылады.

3. Терроризм актісінің жолын кесу кезінде терроризм актісін жасаушы адамның (адамдардың) денсаулығы мен мүлкіне келтірілген зиян, сондай-ақ осы адамның (адамдардың) өлуінен туындаған зиян өтелуге жатпайды.

4. Терроризм актісінің жолын кесу кезінде жеке жəне заңды тұлғаларға келтірілген зиянды өтеу Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тəртіппен бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады.»; 15) мынадай мазмұндағы 21-1-баппен толықтырылсын: «21-1-бап. Терроризм актісін жасауы салдарынан, сондай-ақ олар

17 қаңтар 2013 жыл

жасаған терроризм актісінің жолын кесу кезінде өлген адамдарды жерлеу тəртібі Терроризм актісін жасауы салдарынан, сондай-ақ олар жасаған терроризм актісінің жолын кесу кезінде өлгендіктен, террористік іс-əрекетке қатысуына байланысты өздеріне қатысты қылмыстық қуғындау тоқтатылған адамдарды жерлеу Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тəртіппен жүзеге асырылады. Аталған адамдардың мəйіттері жерлеуге берілмейді жəне олар жерленген орын туралы хабарланбайды.».

10. «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» 1999 жылғы 23 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1999 ж., № 21, 771-құжат; 2001 ж., № 10, 122-құжат; 2003 ж., № 24, 175-құжат; 2005 ж., № 13, 53-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 3, 22-құжат; № 12, 77-құжат; 2007 ж., № 12, 88-құжат; 2009 ж., № 2-3, 7-құжат; № 15-16, 74-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 22, 130-құжат; 2011 ж., № 1, 2-құжат; № 11, 102-құжат; 2012 ж., № 2, 13-құжат; № 3, 25-құжат; № 15, 97-құжат): 2-бап мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын: «2-1. Бұқаралық ақпарат құралдары терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарға жəрдемдесуге міндетті.».

11. «Күзет қызметi туралы» 2000 жылғы 19 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2000 ж., № 14-15, 281-құжат; 2002 ж., № 4, 34-құжат; № 17, 155-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; № 8, 52-құжат; 2008 ж., № 12, 51-құжат; 2009 ж., № 18, 84-құжат; № 24, 122-құжат; 2010 ж., № 24, 149-құжат; 2011 ж., № 1, 2-құжат; № 11, 102-құжат; 2012 ж., № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 15, 97-құжат): 8-бап мынадай мазмұндағы 3-тармақпен толықтырылсын: «3. Күзет қызметін жүзеге асыратын субъектілер терроризмге қарсы ісқимылды жүзеге асыратын мемлекеттік органдар қызметкерлерінің талап етуі бойынша терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимі енгізілген аймақтағы күзет қызметін тоқтата тұруға міндетті.».

12. «Қазақстан Республикасындағы жергiлiктi мемлекеттiк басқару жəне өзiн өзi басқару туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2001 ж., № 3, 17-құжат; № 9, 86-құжат; № 24, 338-құжат; 2002 ж., № 10, 103-құжат; 2004 ж., № 10, 56-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 142-құжат; № 24, 144-құжат; 2005 ж., № 7-8, 23-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 13, 86, 87-құжаттар; № 15, 92, 95-құжаттар; № 16, 99-құжат; № 18, 113-құжат; № 23, 141-құжат; 2007 ж., № 1, 4-құжат; № 2, 14-құжат; № 10, 69-құжат; № 12, 88-құжат; № 17, 139-құжат; № 20, 152-құжат; 2008 ж., № 21, 97-құжат; № 23, 114, 124-құжаттар; 2009 ж., № 2-3, 9-құжат; № 24, 133-құжат; 2010 ж., № 1-2, 2-құжат; № 5, 23-құжат; № 7, 29, 32-құжаттар; № 24, 146-құжат; 2011 ж., №

1, 3, 7-құжаттар; № 2, 28-құжат; № 6, 49-құжат; № 11, 102-құжат; № 13, 115-құжат; № 15, 118-құжат; № 16, 129-құжат; 2012 ж., № 2, 11-құжат; № 3, 21-құжат; № 5, 35-құжат; № 8, 64-құжат; № 14, 92-құжат): 1) 27-баптың 1-тармағының 26) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын: «26) терроризмге қарсы комиссиялар арқылы облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың аумағында терроризм профилактикасы, сондай-ақ терроризм салдарларын барынша азайту жəне (немесе) жою жөніндегі қызметті ұйымдастырады;»; 2) 31-баптың 1-тармағының 23) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын: «23) терроризмге қарсы комиссиялар арқылы ауданның, облыстық маңызы бар қаланың аумағында терроризм профилактикасы, сондай-ақ терроризм салдарларын барынша азайту жəне (немесе) жою жөніндегі қызметті ұйымдастырады.».

13. «Мемлекеттiк сатып алу туралы» 2007 жылғы 21 шiлдедегi Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2007 ж., № 17, 135-құжат; 2008 ж., № 13-14, 58-құжат; № 20, 87-құжат; № 21, 97-құжат; № 24, 128-құжат; 2009 ж., № 2-3, 21-құжат; № 9-10, 47, 49-құжаттар; № 15-16, 74-құжат; № 17, 78, 82-құжаттар; № 24, 129, 133-құжаттар; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 28, 29-құжаттар; № 15, 71-құжат; № 17-18, 108-құжат; № 24, 146-құжат; 2011 ж., № 2, 26-құжат; № 4, 37-құжат; № 6, 49-құжат; № 11, 102-құжат; № 13, 115-құжат; № 20, 151-құжат; № 21, 161, 171-құжаттар; 2012 ж., № 2, 11-құжат; № 3, 22-құжат; № 6, 43-құжат; № 8, 64-құжат; № 12, 83-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 92, 94-құжаттар; № 15, 97-құжат): 6-баптың 1-тармағының 6) тармақшасындағы «тоқтатыла тұрса, өткiзiлетiн мемлекеттiк сатып алуға қатысуға құқылы емес.» деген сөздер «тоқтатыла тұрса;» деген сөздермен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 7) тармақшамен толықтырылсын: «7) əлеуетті өнім беруші жəне (немесе) ол тартатын қосалқы мердігер (бірлескен орындаушы) жəне (немесе) олардың басшысы, құрылтайшылары (акционерлері) терроризм мен экстремизмді қаржыландырумен байланысты ұйымдар мен тұлғалар тізбесіне Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен енгізілсе, өткiзiлетiн мемлекеттiк сатып алуға қатысуға құқылы емес.».

2-бап. Осы Заң алғашқы ресми жариялағанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 8 қаңтар № 63-V ҚРЗ

Қазақстан Республикасының Заңы

Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне әлеуметтік маңызы бар мемлекеттік қызметтерді оңтайландыру мен автоматтандыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы 1-бап. Қазақстан Республикасының мына заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін: 1. 2001 жылғы 30 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2001 ж., № 5-6, 24-құжат; № 17-18, 241-құжат; № 21-22, 281-құжат; 2002 ж., № 4, 33-құжат; № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 1-2, 3-құжат; № 4, 25-құжат; № 5, 30-құжат; № 11, 56, 64, 68-құжаттар; № 14, 109-құжат; № 15, 122, 139-құжаттар; № 18, 142-құжат; № 21-22, 160-құжат; № 23, 171-құжат; 2004 ж., № 6, 42-құжат; № 10, 55-құжат; № 15, 86-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 139, 140-құжаттар; № 24, 153-құжат; 2005 ж., № 5, 5-құжат; № 7-8, 19-құжат; № 9, 26-құжат; № 13, 53-құжат; № 14, 58-құжат; № 17-18, 72-құжат; № 21-22, 86, 87-құжаттар; № 23, 104-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 19, 20-құжаттар; № 3, 22-құжат; № 5-6, 31-құжат; № 8, 45-құжат; № 10, 52-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 72, 77-құжаттар; № 13, 85, 86-құжаттар; № 15, 92, 95-құжаттар; № 16, 98, 102-құжаттар; № 23, 141-құжат; 2007 ж., № 1, 4-құжат; № 2, 16, 18-құжаттар; № 3, 20, 23-құжаттар; № 4, 28, 33-құжаттар; № 5-6, 40-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 12, 88-құжат; № 13, 99-құжат; № 15, 106-құжат; № 16, 131-құжат; № 17, 136, 139, 140-құжаттар; № 18, 143, 144-құжаттар; № 19, 146, 147-құжаттар; № 20, 152-құжат; № 24, 180-құжат; 2008 ж., № 6-7, 27-құжат; № 12, 48, 51-құжаттар; № 13-14, 54, 57, 58-құжаттар; № 15-16, 62-құжат; № 20, 88-құжат; № 21, 97-құжат; № 23, 114-құжат; № 24, 126, 128, 129-құжаттар; 2009 ж., № 2-3, 7, 21-құжаттар; № 9-10, 47, 48-құжаттар; № 13-14, 62, 63-құжаттар; № 15-16, 70, 72, 73, 74, 75, 76-құжаттар; № 17, 79, 80, 82-құжаттар; № 18, 84, 86-құжаттар; № 19, 88-құжат; № 23, 97, 115, 117-құжаттар; № 24, 121, 122, 125, 129, 130, 133, 134-құжаттар; 2010 ж., № 1-2, 1, 4, 5-құжаттар; № 5, 23-құжат; № 7, 28, 32-құжаттар; № 8, 41-құжат; № 9, 44-құжат; № 11, 58-құжат; № 13, 67-құжат; № 15, 71-құжат; № 17-18, 112, 114-құжаттар; № 20-21, 119-құжат; № 22, 128, 130-құжаттар; № 24, 146, 149-құжаттар; 2011 ж., № 1, 2, 3, 7, 9-құжаттар; № 2, 19, 25, 26, 28-құжаттар; № 3, 32-құжат; № 6, 50-құжат; № 8, 64-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 13, 115, 116-құжаттар; № 14, 117-құжат; № 16, 128, 129-құжаттар; № 17, 136-құжат; № 19, 145-құжат; № 21, 161-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 9, 11, 13, 14, 16-құжаттар; № 3, 21, 22, 25, 26, 27-құжаттар; № 4, 32-құжат; № 5, 35, 36-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 12, 84, 85-құжаттар; № 13, 91-құжат; № 14, 92, 93, 94-құжаттар; № 15, 97-құжат; 2012 жылғы 5 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне микроқаржы ұйымдарының қызметі мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 26 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы): 508-бап мынадай редакцияда жазылсын: «508-бап. Азаматтардың əскери есепке алу жөніндегі міндеттерді орындамауы Əскери есепте тұрған немесе тұруға мiндеттi азаматтың жергілікті əскери басқару органының шақыруы бойынша көрсетілген мерзiмде дəлелдi себепсiз келмеуi – ескерту жасауға немесе айлық есептiк көрсеткiштiң екiден бiр бөлiгiнен беске дейiнгi мөлшерiнде айыппұл салуға əкеп соғады.».

2. 2003 жылғы 20 маусымдағы Қазақстан Республикасының Жер кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., № 13, 99-құжат; 2005 ж., № 9, 26-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 3, 22-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 79, 83-құжаттар; № 16, 97-құжат; 2007 ж., № 1, 4-құжат; № 2, 18-құжат; № 14, 105-құжат; № 15, 106, 109-құжаттар; № 16, 129-құжат; № 17, 139-құжат; № 18, 143-құжат; № 20, 152-құжат; № 24, 180-құжат; 2008 ж., № 6-7, 27-құжат; № 15-16, 64-құжат; № 21, 95-құжат; № 23, 114-құжат; 2009 ж., № 2-3, 18-құжат; № 13-14, 62-құжат; № 15-16, 76-құжат; № 17, 79-құжат; № 18, 84, 86-құжаттар; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 24, 146-құжат; 2011 ж., № 1, 2-құжат; № 5, 43-құжат; № 6, 49, 50-құжаттар; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 13, 114-құжат; № 15, 120-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 9, 11-құжаттар; № 3, 27-құжат; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 8, 64-құжат; № 11, 80-құжат; № 14, 95-құжат; № 15, 97-құжат): 1) 14-1-бапта: 1-тармақтың 14) тармақшасындағы «дайындау;» деген сөз «дайындау жатады.» деген сөздермен ауыстырылып, 15) тармақшасы алып тасталсын; 2-тармақтың 8) тармақшасы алып тасталсын; 3-тармақтың 13) тармақшасы алып тасталсын; 2) 43-бапта: 7-тармақтың алтыншы бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «Жер учаскесiне сəйкестендiру құжатын дайындауды жəне беруді мемлекеттік жер кадастрын жүргізуді жүзеге асыратын республикалық мемлекеттік кəсіпорындар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тəртiппен алты жұмыс күнi iшiнде жүзеге асырады.»; 9-тармақтың бірінші бөлігінің бірінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын: «9. Мемлекеттік жер кадастрын жүргізуді жүзеге асыратын республикалық мемлекеттік кəсіпорындар беретін мынадай құжаттар:»; 3) 47-баптың 3-тармағы екінші бөлігінің төртінші абзацы алып тасталсын; 4) 153-баптың 1-тармағының 9) тармақшасы «дайындауды» деген сөзден кейін «жəне беруді» деген сөздермен толықтырылсын.

3. 2008 жылғы 10 желтоқсандағы «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Салық кодексі) (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2008 ж., № 22-I, 22-ІІ, 112-құжат; 2009 ж., № 2-3, 16, 18-құжаттар; № 13-14, 63-құжат; № 15-16, 74-құжат; № 17, 82-құжат; № 18, 84-құжат; № 23, 100-құжат; № 24, 134-құжат; 2010 ж., № 1-2, 5-құжат; № 5, 23-құжат; № 7, 28, 29-құжаттар; № 11, 58-құжат; № 15, 71-құжат; № 17-18, 112-құжат; № 22, 130, 132-құжаттар; № 24, 145, 146, 149-құжаттар; 2011 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 2, 21, 25-құжаттар; № 4, 37-құжат; № 6, 50-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 13, 116-құжат; № 14, 117-құжат; № 15, 120-құжат; № 16, 128-құжат; № 20, 151-құжат; № 21, 161-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 11, 15-құжаттар; № 3, 21, 22, 25, 27-құжаттар; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 6, 43, 44-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 11, 80-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 92-құжат; № 15, 97-құжат; 2012 жылғы 5 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне микроқаржы ұйымдарының қызметі мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 26 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы): 1) 557-бапта: 1-тармақтың 8) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын: «8) салық төлеушiнiң (салық агентiнiң) мынадай тiркеу деректерi: сəйкестендiру нөмiрi; жеке тұлғаның, заңды тұлға басшысының тегi, аты, əкесiнiң аты (бар болған жағдайда); дара кəсiпкердiң, заңды тұлғаның атауы; салық төлеушiнi (салық агентiн) тiркеу есебiне қою күнi, тiркеу есебiнен шығару күнi, тiркеу есебiнен шығару себебi; қызметтi тоқтата тұрудың басталған жəне аяқталған күнi; салық төлеушiнiң резиденттiгi;

бақылау-касса машинасының салық органындағы тіркеу нөмірі; бақылау-касса машинасын пайдалану орны туралы;»; 3-тармақ мынадай мазмұндағы 11) жəне 12) тармақшалармен толықтырылсын: «11) мемлекеттік қызметтер көрсету үшін қажетті мəліметтер бөлігінде халыққа қызмет көрсету орталықтары мен мемлекеттік органдарға береді. Салық құпиясын құрайтын мəліметтердің тізбесін жəне оларды ұсыну тəртібін ақпараттандыру саласындағы уəкілетті мемлекеттік органмен жəне осы тармақшада көрсетілген мемлекеттік органдармен бірлесіп, уəкілетті орган белгілейді; 12) салық құпиясын құрайтын салық берешегінің, міндетті зейнетақы жарналары мен əлеуметтік аударымдар бойынша берешектің жоқ (бар) екендігі туралы мəліметтер бөлігінде заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді жəне таратуды, құрылымдық бөлімшелерді есептік тіркеуді, қайта тіркеуді, есептік тіркеуден шығаруды жүзеге асыратын уəкілетті мемлекеттік органға, сондай-ақ халықтың көші-қоны мəселелері жөніндегі уəкілетті мемлекеттік органға береді.»; 2) 565-бап мынадай редакцияда жазылсын: «565-бап. Дара кəсiпкер, жекеше нотариус, жеке сот орындаушысы, адвокат ретiнде тiркеу есебiне қою 1. Жеке тұлғаны дара кəсiпкер ретiнде тiркеу есебiне қоюды салық органы Қазақстан Республикасының жеке кəсiпкерлiк туралы заңнамасында айқындалған тəртiппен жəне мерзiмдерде дара кəсiпкердi мемлекеттiк тiркеу туралы куəлiк бере отырып жүргiзедi.

2. Салық органдары Қазақстан Республикасының заңнамасымен дара кəсiпкер ретiндегі қызметіне жол берiлмейтiн жеке тұлғаны дара кəсiпкер ретiнде тiркеу есебiне қоюды жүргiзбейдi.

3. Жеке тұлғаны жекеше нотариус, жеке сот орындаушысы, адвокат ретiнде тiркеу есебiне қою жеке тұлғаның нотариаттық қызметтi, атқарушылық құжаттарды орындау жөнiндегi қызметтi, адвокаттық қызметтi жүзеге асыруды бастағанға дейiн орналасқан жерi бойынша салық органына ұсынылған дара кəсiпкердi, жекеше нотариусты, жеке сот орындаушысын, адвокатты тiркеу есебiне алу туралы салықтық өтiнiшi негiзiнде жүргiзiледi. Жекеше нотариус, жеке сот орындаушысы, адвокат ретiнде тiркеу есебiне қою үшiн ұсынылған салықтық өтiнiшке түпнұсқаларын көрсете отырып, мынадай құжаттардың: жеке басын куəландыратын құжаттың; жеке нотариаттық, адвокаттық қызметпен, атқарушылық құжаттарды орындау жөнiндегi қызметпен айналысу құқығына арналған лицензияның; жекеше нотариустың, жеке сот орындаушысының, адвокаттың орналасқан жерiн растайтын құжаттың көшірмелері қоса берiледi. Жылжымайтын мүлiкке меншiк немесе оны пайдалану құқығын растайтын құжат жекеше нотариустың, жеке сот орындаушысының, адвокаттың орналасқан жерін растайтын құжат болып табылады. Салықтық өтінішті «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы электрондық түрде ұсынған жағдайда, осы тармақта көзделген құжаттар ұсынылмайды.

4. Салық органдары салықтық өтінішті алған кезден бастап бір жұмыс күні ішінде жеке тұлғаны жекеше нотариус, жеке сот орындаушысы, адвокат ретiнде тiркеу есебiне қоюды жүргізеді не мұндай тіркеуге қоюдан бас тартады. Салық органы, егер: 1) салықтық өтініште көрсетілген жеке басты куəландыратын құжаттың деректері сəйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімдерінде қамтылған мəліметтерге сəйкес келмеген; 2) салықтық өтініште көрсетілген нотариаттық қызметті, атқарушылық құжаттарды орындау жөнiндегi қызметті, адвокаттық қызметті жүзеге асыру құқығына арналған лицензияның деректері лицензиялардың мемлекеттік электрондық тізілімінде қамтылған мəліметтерге сəйкес келмеген; 3) салықтық өтініште көрсетілген орналасқан жері «Мекенжай тіркелімі» ақпараттық жүйесінде жоқ болған жағдайда, жеке тұлғаны жекеше нотариус, жеке сот орындаушысы, адвокат ретiнде тiркеу есебiне қоюдан бас тартуды жүргізеді.»; 3) 581-бап мынадай мазмұндағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын: «3-1) көлік құралына салық төлеуге төлем құжаттарын қабылдаған кезде жол жүрісі қауіпсіздігі жөніндегі орталық атқарушы органның деректеріне сəйкес көлік құралының сəйкестендіру нөмірінің дұрыс көрсетілуін бақылауға міндетті. Банктер немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар төлем құжатында көрсетілген көлік құралының сəйкестендіру нөмірі жол жүрісі қауіпсіздігі жөніндегі орталық атқарушы орган ұсынған деректерге сəйкес келмеген жағдайда, көлік құралына салық төлеуге арналған төлем құжатының акцептінен бас тартады;»; 4) 598-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «1. Салық төлеуші (салық агенті) тіркеу есебіне алынған жері бойынша немесе халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы не «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы салық органына салық берешегінің, міндетті зейнетақы жарналары мен əлеуметтік аударымдар бойынша берешектің жоқ (бар) екендігі туралы мəліметтер алу үшін салықтық өтініш беруге құқылы.».

4. 2009 жылғы 18 қыркүйектегі «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2009 ж., № 20-21, 89-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 32-құжат; № 15, 71-құжат; № 24, 149, 152-құжаттар; 2011 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 2, 21-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 17, 136-құжат; № 21, 161-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 3, 26-құжат; № 4, 32-құжат; № 8, 64-құжат; № 12, 83-құжат; № 14, 92, 95-құжаттар; № 15, 97-құжат): 1) 7-баптың 1-тармағы 72) тармақшасындағы «бекiту жөнiндегi функцияларды жүзеге асырады.» деген сөздер «бекіту;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 73) тармақшамен толықтырылсын: «73) көлік құралдарын басқару құқығын алуға үміткер адамдарға медициналық тексеріп-қарау жүргізу тəртібін бекіту жөніндегі функцияларды жүзеге асырады.»; 2) 28-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «2. Осы Кодекстің 94-бабының 1-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, денсаулық сақтаудың электрондық ақпараттық ресурстарын қалыптастыру үшін жеке тұлғалардан (пациенттерден) денсаулық жағдайы туралы мəліметтер ұсыну жеке тұлғаның (пациенттің) немесе оның заңды өкілінің жазбаша келісімімен жүзеге асырылады.»; 3) 88-бап мынадай мазмұндағы 6-тармақпен толықтырылсын: «6. Азаматтар денсаулық сақтау саласындағы электрондық мемлекеттік қызметтерді Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тəртіппен «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы алуға құқылы.».

5. 2010 жылғы 30 маусымдағы «Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2010 ж., № 14, 70-құжат; № 24, 145-құжат; 2011 ж., № 1, 3-құжат; № 11, 102-құжат; № 19, 145-құжат; 2012 ж., № 2, 15-құжат; № 13, 91-құжат; № 15, 97-құжат): (Соңы 9-бетте).

(Соңы. Басы 8-бетте).

11-баптың 3-тармағының бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «3. Кеден органдары кеден терминалдарының, əуежайлардың, порттардың, темiр жол станцияларының аумағында жəне (немесе) үй-жайларында, халықаралық почта алмасу орындарында, халыққа қызмет көрсету орталықтарында, сондай-ақ кеден iсi саласындағы қызметтi жүзеге асыратын тұлғаларға тиесiлi аумақта жəне (немесе) үй-жайларда орналасуы мүмкiн.».

6. 2011 жылғы 26 желтоқсандағы «Неке (ерлі-зайыптылық) жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2011 ж., № 22, 174-құжат): 1) 188-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «1. Баланың тууын мемлекеттiк тiркеудi тiркеушi органдар баланың туған жерi бойынша немесе ата-анасының не олардың бiреуiнiң тұрғылықты жерi бойынша жүргiзедi. Баланың тууын мемлекеттік тіркеу үшін құжаттарды қабылдауды тіркеуші орган, сондай-ақ халыққа қызмет көрсету орталықтары жүзеге асырады не ол «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы жүзеге асырылады. Ата-анасының тұрғылықты жерi олардың заңды мекенжайына сəйкес айқындалады.»; 2) 190-бап мынадай редакцияда жазылсын: «190-бап. Баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы өтініш 1. Баланың тууын мемлекеттік тiркеу туралы өтінішті ата-анасы немесе олардың бiреуi, ал олар қайтыс болған, науқастанған немесе өзге де себептермен өтініш жасау мүмкiн болмаған жағдайда – мүдделi адамдар немесе бала туған кезде анасы жатқан медициналық ұйымның əкiмшiлiгi жазбаша нысанда бередi. Өтінішке ата-анасының жеке басын куəландыратын құжаттардың, сондай-ақ неке қию (ерлі-зайыпты болу) туралы куəліктің көшірмелері қоса беріледі. Баланың тууы белгіленген мерзімді бұза отырып тіркелген жағдайда атаанасының түсініктемесі, баланың туған жері мен ата-анасының тұрғылықты жері бойынша туу туралы жазбаның болмауы туралы анықтама, баланың денсаулығы туралы анықтама қосымша беріледі. Егер баланың тууын мемлекеттік тіркеуге ата-анасы емес, басқа адамдар өтініш жасаса, онда осы адамдар өтініш берушінің жеке басын куəландыратын құжатты, сондай-ақ баланың тууын тіркеуге оның өкілеттігін растайтын құжатты ұсынуы тиіс. Екі немесе одан да көп баланы мемлекеттік тіркеу кезінде өтініш əрқайсысына қатысты бөлек беріледі.

2. Халыққа қызмет көрсету орталығына не «электрондық үкіметтің» вебпорталы арқылы өтініш жасаған кезде баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы өтініш мемлекеттік қызметтер стандартына сəйкес беріледі.».

7. «Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары туралы» 1995 жылғы 21 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995 ж., № 23, 154-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 7, 79-құжат; № 12, 184-құжат; 1998 ж., № 17-18, 225-құжат; № 23, 416-құжат; № 24, 436-құжат; 1999 ж., № 8, 233, 247-құжаттар; № 23, 920-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; 2001 ж., № 13-14, 174-құжат; № 17-18, 245-құжат; № 20, 257-құжат; № 23, 309-құжат; 2002 ж., № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 12, 82-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; № 24, 154, 155-құжаттар; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 3, 22-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; № 3, 20-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; 2008 ж., № 15-16, 61-құжат; 2009 ж., № 8, 44-құжат; № 18, 84-құжат; № 19, 88-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 28, 32-құжаттар; № 8, 41-құжат; № 24, 149-құжат; 2011 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 2, 25-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; 2012 ж., № 3, 26-құжат; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 8, 64-құжат; № 15, 97-құжат): 1) 2-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 18-1) тармақшамен толықтырылсын: «18-1) Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тəртіппен көлік құралының сəйкестендіру нөмірі бойынша көлік құралдарының жекелеген түрлерін мемлекеттік тіркеуді жəне есепке алуды жүзеге асыру;»; 2) 5-1-баптың 1-тармағының 28) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын: «28) жол жүрісі қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудiң ұйымдастырылуын үйлестiредi, көлік құралының сəйкестендіру нөмірі бойынша көлiк құралдарының жекелеген түрлерiн мемлекеттiк тiркеу жəне есепке алу тəртібін əзірлейді, оларды пайдаланатын, оның iшiнде сенiмхат бойынша пайдаланатын адамдарды тiркеу жəне есепке алу, жүргізу құқығына емтихандар қабылдау жəне куəлiктер беру тəртiбiн айқындайды, көлiк құралдарының жекелеген түрлерiн жол жүрісіне қатысуға жiберуді жүргізеді жəне оларды жүргізу құқығын бередi;».

8. «Жол жүрісі қауіпсіздігі туралы» 1996 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1996 ж., № 14, 273-құжат; 2001 ж., № 24, 338-құжат; 2003 ж., № 10, 54-құжат; № 12, 82-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2005 ж., № 7-8, 23-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 24, 148-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; 2008 ж., № 13-14, 54-құжат; № 23, 114-құжат; 2009 ж., № 23, 100-құжат; 2010 ж., № 24, 146-құжат; 2011 ж., № 1, 7-құжат; № 2, 25-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; 2012 ж., № 8, 64-құжат; № 15, 97-құжат): 1) 1-бап мынадай мазмұндағы 10-1) жəне 11-1) тармақшалармен толықтырылсын: «10-1) көлік құралдарын жəне олардың тіркемелерін мемлекеттік тіркеудің бірыңғай ақпараттық жүйесі – көлік құралдарының жəне олардың тіркемелерінің иелері, көлік құралының сəйкестендіру нөмірі міндетті түрде қамтылған көлік құралдары жəне олардың тіркемелері туралы, сондай-ақ көлік құралдарын тіркеу туралы берілген куəліктер, мемлекеттік тіркеу нөмірі белгілері туралы мəліметтерді орталықтандырылған есепке алуды қамтамасыз ететін мемлекеттік ақпараттық жүйе;»; «11-1) көлік құралының сəйкестендіру нөмірі – көлік құралдарын жəне олардың тіркемелерін мемлекеттік тіркеудің бірыңғай ақпараттық жүйесінде көлік құралын сəйкестендіруді жүргізуге мүмкіндік беретін, көлік құралын шығарушы берген, тізбектелген əріптік-цифрлық белгілер түрінде көрсетілген көлік құралының жеке сериялық нөмірі;»; 2) 6-бап мынадай мазмұндағы он төртінші абзацпен толықтырылсын: «- көлік құралының сəйкестендіру нөмірі бойынша көлік құралдарының жекелеген түрлерін мемлекеттік тіркеу жəне есепке алу тəртібін айқындау;»; 3) 7-бап мынадай мазмұндағы он үшінші абзацпен толықтырылсын: «- Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен келісім бойынша, Қазақстан Республикасының салық заңнамасында көзделген міндеттерді банктердің жəне банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың орындауы үшін оларға көлік құралының сəйкестендіру нөмірі бойынша деректерді ұсыну тəртібін айқындау жəне ұсыну;»; 4) 15-баптың 6-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «6. Адамдарды көлік құралдарын жүргізу құқығына емтихандарға жіберу, оларды тапсыру, көлік құралдарын жүргізу құқығына куəліктерді беру тəртібін жол жүрісі қауіпсіздігі жөніндегі орталық атқарушы орган белгілейді.»; 5) 18-бап мынадай мазмұндағы 7-тармақпен толықтырылсын: «7. Көлік құралдарын мемлекеттік тіркеу көлік құралдарын жəне олардың тіркемелерін мемлекеттік тіркеудің бірыңғай ақпараттық жүйесінде жүргізіледі.».

9. «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» 1997 жылғы 20 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 12, 186-құжат; 1998 ж., № 24, 437-құжат; 1999 ж., № 8, 237-құжат; № 23, 925-құжат; 2001 ж., № 17-18, 245-құжат; № 20, 257-құжат; 2002 ж., № 1, 1-құжат; № 23-24, 198-құжат; 2003 ж., № 1-2, 9-құжат; № 11, 56-құжат; № 15, 139-құжат; № 2122, 160-құжат; 2004 ж., № 11-12, 66-құжат; № 23, 140, 142-құжаттар; 2005 ж., № 7-8, 19-құжат; № 11, 39-құжат; № 14, 55, 58-құжаттар; № 23, 104-құжат; 2006 ж., № 3, 22-құжат; № 8, 45-құжат; № 12, 69-құжат; № 23, 141-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; № 3, 20-құжат; № 4, 28, 30-құжаттар; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 24, 178-құжат; 2008 ж., № 17-18, 72-құжат; № 20, 88-құжат; № 23, 114, 123-құжаттар; 2009 ж., № 17, 81-құжат; № 19, 88-құжат; № 23, 111-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 28-құжат; № 15, 71-құжат; № 24, 140-құжат; 2011 ж., № 1, 3-құжат; № 6, 49-құжат; № 11, 102-құжат; № 14, 117-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж, № 2, 14, 15-құжаттар; № 3, 26-құжат; № 4, 32-құжат; № 10, 77-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 95-құжат): 50-бапта: 2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «2. Өздерінің қызметтік жəне функционалдық мiндеттерiн жүзеге асыруға байланысты зейнетақы жинақтары құпиясын құрайтын мəлiметтерге қол жеткізуге мүмкіндік алған жинақтаушы зейнетақы қорларының, Орталықтың, халыққа қызмет көрсету орталықтарының лауазымды адамдары, қызметкерлерi жəне өзге де адамдар зейнетақы жинақтары құпиясын құрайтын мəлiметтердi жария етуге құқылы емес жəне оларды жария еткені үшiн, осы баптың 3 – 5-тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңдарына сəйкес жауапты болады.»; 4-тармақтың 7) тармақшасындағы «ұйымдарға берiлуi мүмкiн.» деген сөздер «ұйымдарға;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 8) тармақшамен толықтырылсын: «8) алушының не нотариат куəландырған сенімхат негізінде оның өкілінің өтініші негізінде мемлекеттік қызметтер көрсету үшін халыққа қызмет көрсету орталықтарына берiлуi мүмкiн.».

10. «Нотариат туралы» 1997 жылғы 14 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 13-14, 206-құжат; 1998 ж., № 22, 307-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; 2001 ж., № 15-16, 236-құжат; № 24, 338-құжат; 2003 ж., № 10, 48-құжат; № 12, 86-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2006 ж., № 11, 55-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; 2009 ж., № 8, 44-құжат; № 17, 81-құжат; № 19, 88-құжат; № 23, 100-құжат; 2010 ж., № 17-18, 111-құжат; 2011 ж., № 11, 102-құжат; № 21, 172-құжат; 2012 ж., № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 12, 84-құжат): 18-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «2. Қаржы мониторингі жөніндегі уəкілетті органға «Заңсыз жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) жəне терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген мақсаттарда жəне тəртіппен нотариаттық іс-əрекеттер туралы мəліметтер мен ақпарат беру, сондай-ақ «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген тəртіппен құқықтық кадастрдың ақпараттық жүйесіне бірыңғай нотариаттық ақпараттық жүйе арқылы нотариустың электрондық цифрлық қолтаңбасымен куəландырылған құқық белгілейтін құжаттың электрондық көшірмесін жіберу нотариаттық іс-əрекеттер құпиясын жария ету болып табылмайды.».

11. «Жылжымалы мүлiк кепiлiн тiркеу туралы» 1998 жылғы 30 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1998 ж., № 13, 196-құжат; 2003 ж., № 11, 67-құжат; 2004 ж., № 23, 140-құжат; 2006 ж., № 23, 141-құжат; 2009 ж., № 19, 88-құжат; № 24, 134-құжат; 2011 ж., № 3, 32-құжат; 2012 ж., № 8, 64-құжат; № 14, 95-құжат): 1) 9-бап мынадай редакцияда жазылсын: «9-бап. Жылжымалы мүлiк кепiлiн тiркеу туралы өтiнiш 1. Жылжымалы мүлiк кепiлiн тiркеу үшiн өтiнiш беруші не оның өкiлi тiркеушi органға жəне (немесе) жылжымайтын мүлік орталығына не халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы өтiнiштiң толтырылған бланкiсiн бередi.

9

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

2. Өтініште: 1) тiркеушi органның жəне (немесе) жылжымайтын мүлік орталығының атауы; 2) кепiл берушi мен кепiл ұстаушының атауы, орналасқан жерi (заңды тұлға үшiн) немесе тегi, аты, əкесiнiң аты (бар болған жағдайда), тұрғылықты жерi (жеке тұлға үшiн); 3) кепiл туралы шарттың немесе кепiл туралы талаптар қамтылған өзге шарттың жасалған күнi мен орны; 4) кепiл нысанасы болып табылатын мүлiктiң тiзбесi жəне сипаттамасы (кепiл нысанасы туралы мəлiметтер); 5) кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменiң ақшалай баламасы; 6) кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменiң қолданылу мерзiмi; 7) өтiнiш берушiнiң немесе оның өкiлiнiң қолтаңбасы жəне заңды тұлға үшiн – мөрi; 8) кепiлге салынған мүлiк қай тарапта екенi туралы нұсқау, оны пайдалануға болатыны жəне қайталама кепiл туралы мəліметтер; 9) өтініш берушінің электрондық почта мекенжайы (бар болған жағдайда) қамтылуы тиіс. Өтiнiшке жылжымалы мүлiк кепiлiн мемлекеттiк тiркегенi үшiн алымның бюджетке төленгенiн растайтын құжат қоса берiлуi тиiс. Өтінішті тiркеушi органға жəне (немесе) жылжымайтын мүлік орталығына не халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы берген кезде өтініш беруші – жеке басын куəландыратын құжатты, ал тұлғаның өкілі өзінің өкілеттіліктерін растайтын құжатты, сондай-ақ жеке басын куəландыратын құжатты ұсынуға міндетті.

3. Өтінішпен бірге кепіл туралы шарт немесе кепіл талаптары қамтылған өзге шарт ұсынылады, ол өтініште қамтылған мəліметтерді тiркеушi орган жəне (немесе) жылжымайтын мүлік орталығы тексергеннен кейін тіркеу туралы белгі соғылып, өтініш берушіге қайтарылады.

4. Осы Заңда көзделгеннен басқа қандай да бір өзге құжаттар мен мəлiметтерді талап етуге жол берiлмейдi.

5. Өтініште қамтылған мəліметтерді тексеруді жəне жылжымалы мүлік кепілін тіркеуді тіркеуші орган жəне (немесе) жылжымайтын мүлік орталығы өтініш түскен кезден бастап екі жұмыс күні ішінде жүзеге асырады.»; 2) мынадай мазмұндағы 9-3-баппен толықтырылсын: «9-3-бап. Жылжымалы мүлік кепілін екінші деңгейдегі банктер арқылы электрондық тіркеу тəртібі 1. Жеке немесе заңды тұлғалар екінші деңгейдегі банкпен кепіл туралы шарт немесе кепіл туралы мəліметтер қамтылған өзге шарт жасасқан жағдайда, екінші деңгейдегі банк жеке немесе заңды тұлғаның жазбаша келісімімен тіркеуші органның ақпараттық жүйесіне жылжымалы мүлік кепілін тіркеуге арналған, кепіл ұстаушының электрондық цифрлық қолтаңбасымен куəландырылған өтініш жібереді. Жылжымалы мүлік кепілін тіркеуге арналған өтініштің мазмұны осы Заңның 9-бабының 2-тармағымен айқындалады. Жылжымалы мүлік кепілін тіркеуге арналған өтінішке кепіл беруші мен кепіл ұстаушының электрондық цифрлық қолтаңбаларымен куəландырылған электрондық құжат нысанында жылжымалы мүлік кепілі туралы шарт немесе кепіл туралы мəліметтер қамтылған өзге шарт жəне жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алымның бюджетке төленгенін растайтын құжаттың деректемелері туралы мəліметтер қоса беріледі. Тіркеуші орган қоса берілген құжаттармен бірге өтінішті алғаннан кейін бір жұмыс күні ішінде кепіл ұстаушының ақпараттық жүйесіне жəне кепіл ұстаушыға «электрондық үкіметтің» веб-порталына тіркеуші органның электрондық цифрлық қолтаңбасымен куəландырылған электрондық құжат нысанында жылжымалы мүлік кепілін тіркеу туралы куəлікті не тіркеуден бас тарту туралы дəлелді жауапты жібереді.

2. Жүргізілген тіркеу туралы ақпарат екінші деңгейдегі банктің жəне тіркеуші органның ақпараттық жүйелерінде сақталады жəне құжаттамалық растауды талап етпейді.»; 3) 10-бап мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын: «2-1. Жылжымалы мүлік кепілін электрондық тіркеу жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алымның төленгені туралы немесе алым төлеуден босатылғаны туралы растау тіркеуші органның ақпараттық жүйесіне келіп түскен кезден бастап бір жұмыс күні ішінде жүргізіледі.».

12. «Əкімшілік рəсімдер туралы» 2000 жылғы 27 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2000 ж., № 20, 379-құжат; 2004 ж, № 5, 29-құжат; 2007 ж., № 12, 86-құжат; № 19, 147-құжат; 2008 ж., № 21, 97-құжат; 2009 ж., № 15-16, 74-құжат; № 18, 84-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 29-құжат; № 17-18, 111-құжат; 2011 ж., № 1, 2-құжат; № 7, 54-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 15, 118-құжат; 2012 ж., № 8, 64-құжат; № 13, 91-құжат; № 15, 97-құжат): 15-1-бап мынадай мазмұндағы 7 жəне 8-тармақтармен толықтырылсын: «7. Электрондық мемлекеттік қызметтерді алушыларға бір өтініш негізінде бірнеше электрондық мемлекеттік қызметтер көрсетілуі мүмкін. Бір өтініш негізінде көрсетілетін электрондық мемлекеттік қызметтердің тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

8. Мемлекеттік қызметтерді алушылар мемлекеттік қызметтерді алу үшін мемлекеттік қызметтер көрсету субъектілеріне немесе халыққа қызмет көрсету орталығына өтініш жасаған кезде, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мəліметтерді ұсынуға келісім беруге құқылы.».

13. «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2001 ж., № 3, 17-құжат; № 9, 86-құжат; № 24, 338-құжат; 2002 ж., № 10, 103-құжат; 2004 ж., № 10, 56-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 142-құжат; № 24, 144-құжат; 2005 ж., № 7-8, 23-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 13, 86, 87-құжаттар; № 15, 92, 95-құжаттар; № 16, 99-құжат; № 18, 113-құжат; № 23, 141-құжат; 2007 ж., № 1, 4-құжат; № 2, 14-құжат; № 10, 69-құжат; № 12, 88-құжат; № 17, 139-құжат; № 20, 152-құжат; 2008 ж., № 21, 97-құжат; № 23, 114, 124-құжаттар; 2009 ж., № 2-3, 9-құжат; № 24, 133-құжат; 2010 ж., № 1-2, 2-құжат; № 5, 23-құжат; № 7, 29, 32-құжаттар; № 24, 146-құжат; 2011 ж., № 1, 3, 7-құжаттар; № 2, 28-құжат; № 6, 49-құжат; № 11, 102-құжат; № 13, 115-құжат; № 15, 118-құжат; № 16, 129-құжат; 2012 ж., № 2, 11-құжат; № 3, 21-құжат; № 5, 35-құжат; № 8, 64-құжат; № 14, 92-құжат): 1) 6-бап мынадай мазмұндағы 2-3-тармақпен толықтырылсын: «2-3. Аудан (облыстық маңызы бар қала), республикалық маңызы бар қала, Астана мəслихаттарының құзыретіне əлеуметтік көмек көрсету, оның мөлшерлерін белгілеу жəне мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарының тізбесін айқындау қағидаларын бекіту жатады.»; 2) 27-бап мынадай мазмұндағы 1-2-тармақпен толықтырылсын: «1-2. Республикалық маңызы бар қала, астана əкімдігі Қазақстан Республикасының Үкiметі бекiтетін үлгілік қағидалар негiзiнде əлеуметтік көмек көрсету, оның мөлшерлерін белгілеу жəне мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарының тізбесін айқындау қағидаларын əзірлейді.»; 3) 31-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 24) тармақшамен толықтырылсын: «24) Қазақстан Республикасының Үкiметі бекiтетін үлгілік қағидалар негізінде əлеуметтік көмек көрсету, оның мөлшерлерін белгілеу жəне мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарының тізбесін айқындау қағидаларын əзірлейді.».

14. «Халықты жұмыспен қамту туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2001 ж., № 3, 18-құжат; 2004 ж., № 2, 10-құжат; 2005 ж., № 7-8, 19-құжат; № 17-18, 76-құжат; 2006 ж., № 3, 22-құжат; № 10, 52-құжат; 2007 ж., № 2, 14, 18-құжаттар; № 3, 20-құжат; № 8, 52-құжат; № 9, 67-құжат; № 15, 106-құжат; № 20, 152-құжат; 2009 ж., № 1, 4-құжат; № 9-10, 50-құжат; № 18, 84-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 8, 41-құжат; № 24, 149-құжат; 2011 ж., № 1, 2-құжат; № 2, 21-құжат; № 10, 86-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 16, 128-құжат; 2012 ж., № 2, 11, 14-құжаттар; № 5, 35-құжат; № 8, 64-құжат; № 13, 91-құжат; № 15, 97-құжат; 2012 жылғы 5 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне микроқаржы ұйымдарының қызметі мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 26 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы): 1) 8-баптың 1-тармағының 4) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын: «4) адамдар өтiнiш жасаған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешiктiрмей тiркеуге, оларды есепке қоюға;»; 2) 15-бап мынадай редакцияда жазылсын: «15-бап. Жұмыссыздарды тіркеу 1. Жұмыс іздеп жүрген адамдар тұрғылықты жерi бойынша не «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы жұмысқа орналасуына жəрдемдесу үшін уəкiлеттi органға өтiнiш жасайды.

2. Уəкілетті орган жұмыс іздеп жүрген адамды – жеке басын куəландыратын құжаттың негізінде, ал «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы өтініш жасаған кезде электрондық құжат нысанындағы өтініш негізінде жұмыссыз ретінде тіркеуді жүзеге асырады.

3. Уəкiлеттi орган өтініш жасалған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей, өтiнiш жасаған адамдарды мемлекеттік органдардың жəне (немесе) ұйымдардың ақпараттық жүйелері арқылы өтініш беруші туралы деректерді тексергеннен кейін нысанын орталық атқарушы орган бекiтетiн дербес есепке алу карточкасына мəлiметтердi енгiзу жолымен жұмыссыздар ретiнде тіркейді. Уəкiлеттi орган өтініш берушіні жұмыссыз ретінде тіркеген жəне есепке қойған немесе тiркеуден бас тартқан күннен бастап: 1) «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы өтініш жасаған кезде бір жұмыс күнінен; 2) уəкілетті органға өтініш жасаған кезде үш жұмыс күнінен кешіктірмей хабардар етеді.

4. Уəкiлеттi органда тiркелген жұмыссыздар – күнтiзбелiк он күн iшiнде кемiнде бiр рет уəкiлеттi органда, ал ауылдық елдi мекендерде тұратын жұмыссыздар айына кемiнде бiр рет кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ əкiмiнде белгiленiп тұруға тиiс.».

15. «Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жəрдемақылар туралы» 2005 жылғы 28 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2005 ж., № 12, 44-құжат; 2007 ж., № 24, 178-құжат; 2009 ж., № 23, 111-құжат): 1) 1-бапта: 10) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «10) уəкілетті ұйым (бұдан əрі – Орталық) – Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша құрылған республикалық мемлекеттік қазыналық кəсіпорын;»; мынадай мазмұндағы 11) тармақшамен толықтырылсын: «11) уəкілетті ұйым бөлімшесі (бұдан əрі – Орталық бөлімшесі) - уəкілетті ұйымның қалалық, аудандық бөлімшелері.»; 2) 5-бап мынадай редакцияда жазылсын: «5-бап. Жəрдемақыларды тағайындауға өтініш жасау 1. Жəрдемақыларды тағайындау үшін өтініш жасау жəрдемақы алу құқығы туындағаннан кейін жүзеге асырылады.

2. Тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын құжаттарды қоса бере отырып, жəрдемақы тағайындау туралы өтініш:

1) Орталық бөлімшесіне немесе халыққа қызмет көрсету орталығына – бала туғанда берілетін жəрдемақы, бала күтіміне байланысты жəрдемақы, мүгедек баланы тəрбиелеушіге берілетін жəрдемақы; 2) балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөніндегі уəкiлеттi органға немесе халыққа қызмет көрсету орталығына – балаларға арналған жəрдемақы алу құқығы бар отбасылардың тұрғылықты жерi бойынша беріледі. Тұрғылықты жері бойынша балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөніндегі уəкілетті орган болмаған кезде өтініш беруші балаларға арналған жəрдемақы тағайындау үшін кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ əкіміне өтініш жасайды. Адамдар бала туғанда берілетін жəрдемақы мен бала күтіміне байланысты жəрдемақы тағайындау үшін «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы өтініш жасауға құқылы. Ата-анасының бірінің, қорғаншыларының немесе қамқоршыларының жəрдемақы тағайындау туралы жеке өзі өтініш жасауға мүмкіндігі болмаған жағдайда, ата-анасы, қорғаншылары немесе қамқоршылары белгіленген тəртіппен берілген сенімхат негізінде жəрдемақы тағайындау туралы өтініш жасауға басқа адамдарға уəкілеттік беруге құқылы.

3. Халыққа қызмет көрсету орталығы өтініш қабылданған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде өтініш беруші – түпнұсқада ұсынған өтініштің, құжаттардың жəне мəліметтердің электрондық көшірмелерін, сондай-ақ мемлекеттік органдардың жəне (немесе) ұйымдардың ақпараттық жүйелерінен алынған электрондық құжаттар мен мəліметтерді Орталық бөлімшесіне немесе балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөніндегі уəкiлеттi органға жібереді.

4. Мемлекеттік органдар жəне (немесе) ұйымдар ақпараттық жүйелерде өтініш беруші туралы сұратылып отырған мəліметтердің жоқ екенін растайтын электрондық құжаттарды ұсынған кезде, сұрау салуды жүзеге асырған Орталық бөлімшесі немесе балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөніндегі уəкiлеттi орган не халыққа қызмет көрсету орталығы өтініш берушіні Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тəртіппен жəне мерзімдерде ақпараттық жүйелердегі өтініш беруші туралы мəліметтерді сəйкес келтіру үшін құжаттардың түпнұсқаларын ұсыну қажеттігі туралы хабардар етеді. Ақпараттық жүйелер белгіленген тəртіппен өтініш беруші туралы бұрын болмаған мəліметтердің бар екендігін растаған кезде бала туғанда берілетін жəрдемақының, бала күтіміне байланысты жəрдемақының, мүгедек баланы тəрбиелеушіге берілетін жəрдемақының, балаларға арналған жəрдемақының тағайындалған күні болып өтініш берушінің тағайындау үшін Орталық бөлімшесіне немесе балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөніндегі уəкiлеттi органға не халыққа қызмет көрсету орталығына өтініш жасаған күні есептеледі.

5. Бала туғанда берiлетiн жəрдемақы мен бала күтiмiне байланысты жəрдемақыны тағайындауға өтiнiш жасау мерзiмдерi бала туған күннен бастап он екi айдан аспауға тиiс.

6. Өтiнiш берушi Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес толық жəне анық мəлiметтер ұсынуға мiндеттi.»; 3) 6-бапта: мынадай мазмұндағы 1-2-тармақпен толықтырылсын: «1-2. Балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөнiндегi уəкiлеттi орган немесе кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ əкімі балаларға арналған жəрдемақыны тағайындауға құжаттарды қабылдағаннан кейін екі жұмыс күні ішінде оларды қорытынды дайындау үшін учаскелік комиссияларға береді. Учаскелік комиссиялар уəкiлеттi органнан немесе кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ əкімінен құжаттарды алған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде ұсынылған құжаттар жəне (немесе) өтініш берушінің материалдық жағдайын тексеру нəтижелері негізінде қорытынды дайындайды жəне оны балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөнiндегi уəкiлеттi органға немесе кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ əкіміне береді. Кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ əкімі өтініш берушіден құжаттарды қабылдаған жағдайда, оларды алған күннен бастап он бес жұмыс күнінен кешіктірмей учаскелік комиссияның қорытындысымен қоса балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөнiндегi уəкiлеттi органға береді.»; 2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «2. Тиісті уəкілетті орган қажетті, оның ішінде электрондық құжаттармен бірге өтінішті олар Орталық бөлімшесінде немесе балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөніндегі уəкілетті органда тіркелген күннен бастап қарайды, ал осы Заңның 5-бабы 4-тармағының бірінші бөлігінде көзделген жағдайда – мемлекеттік органдардың жəне (немесе) ұйымдардың ақпараттық жүйелері өтініш беруші туралы мəліметтерді растаған күннен бастап: 1) бала туғанда берілетін жəрдемақы, бала күтіміне байланысты жəрдемақы, балаларға арналған жəрдемақы тағайындау үшін – жеті жұмыс күні ішінде; 2) мүгедек баланы тəрбиелеушіге берілетін жəрдемақы тағайындау үшін – он жұмыс күні ішінде қарайды. Балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау өтініш беруші ұсынған құжаттар мен мəліметтер, сондай-ақ балаларға арналған жəрдемақыны тағайындау мен төлеу жөніндегі уəкілетті орган немесе халыққа қызмет көрсету орталығы мемлекеттік органдардың жəне (немесе) ұйымдардың ақпараттық жүйелерінен алған электрондық құжаттар мен мəліметтер жəне учаскелік комиссияның қорытындысы негізінде жүзеге асырылады. Тиісті уəкілетті орган өтініш берушіні бес жұмыс күнінен кешіктірмей тағайындау немесе бас тарту (себептерін көрсетіп) туралы қабылданған шешім жөнінде жазбаша не халыққа қызмет көрсету орталығы немесе Орталық бөлімшесі арқылы электрондық құжат жіберу жолымен, ал «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы өтініш жасаған кезде бір жұмыс күні ішінде электрондық нысанда хабардар етеді.»; 4) 9-баптың 4-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «4. Балаларға арналған жəрдемақыны алуға үміткер отбасының жиынтық табысын есептеу Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тəртіппен жүргізіледі.»; 5) 10-баптың 2-тармағының бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «2. Өтініш беруші жəрдемақының мөлшерін өзгерту немесе оны төлеуді тоқтату үшін негіз бола алатын мəн-жайлар туралы тиісті уəкілетті органды он жұмыс күні ішінде хабардар етуге міндетті.».

16. «Жеке кəсіпкерлік туралы» 2006 жылғы 31 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2006 ж., № 3, 21-құжат; № 16, 99-құжат; № 23, 141-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; № 3, 20-құжат; № 17, 136-құжат; 2008 ж., № 13-14, 57, 58-құжаттар; № 15-16, 60-құжат; № 23, 114-құжат; № 24, 128, 129-құжаттар; 2009 ж., № 2-3, 18, 21-құжаттар; № 9-10, 47, 48-құжаттар; № 11-12, 54-құжат; № 15-16, 74, 77-құжаттар; № 17, 82-құжат; № 18, 84, 86-құжаттар; № 19, 88-құжат; № 23, 97-құжат; № 24, 125, 134-құжаттар; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 29-құжат; № 15, 71-құжат; № 22, 128-құжат; № 24, 149-құжат; 2011 ж., № 1, 2-құжат; № 2, 26-құжат; № 6, 49-құжат; № 11, 102-құжат; 2012 ж., № 15, 97-құжат; 2012 жылғы 5 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне микроқаржы ұйымдарының қызметі мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 26 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы): 27-бапта: 1-тармақтың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:

«Заңды тұлға құрмай жеке кəсiпкерлiктi жүзеге асыратын жеке тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу дара кəсiпкер ретiнде мемлекеттiк тiркеу кезiнде мəлiмделген орналасқан жерi бойынша салық органында (бұдан əрi – тiркеуші орган) дара кəсiпкер ретiнде есепке қою болып табылады.»; 3-тармақтың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «3. Дара кəсіпкерді (бірлескен дара кəсіпкерлікті) мемлекеттік тіркеу туралы куəлік мерзімсіз болып табылады жəне тіркеуші органның лауазымды адамының электрондық цифрлық қолтаңбасымен куəландырылған электрондық құжат нысанында ұсынылады.»; 4-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «4. Дара кəсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеу үшін жеке тұлға тіркеуші органға: 1) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен нысан бойынша салықтық өтініш; 2) дара кəсiпкерлердi мемлекеттiк тiркегені үшiн алым сомасының бюджетке төленгенiн растайтын құжат; 3) дара кəсіпкердің орналасқан жерін растайтын құжат ұсынады. Мекенжай анықтамасы не жылжымайтын мүлiкке меншік немесе оны пайдалану құқығын растайтын құжат дара кəсiпкердiң орналасқан жерiн растайтын құжат болып табылады. Осы тармақта көрсетілген құжаттар келу тəртібімен ұсынылған кезде жеке тұлға жеке басын куəландыратын құжатты көрсетеді. Салықтық өтінішті «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы электрондық түрде ұсынған кезде осы тармақтың 3) тармақшасында көрсетілген құжатты ұсыну талап етілмейді. Дара кəсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым сомасын бюджетке төлеу «электрондық үкіметтің» төлем шлюзі арқылы жүргізіледі. Дара кəсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым сомасы бюджетке банктер немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар арқылы төленген жағдайда, электрондық түрде ұсынылған салықтық өтінішке сұрау салуда төлем құжатының деректемелерін көрсеткен кезде «электрондық үкіметтің» веб-порталында қалыптастырылатын «электрондық үкіметтің» төлем шлюзінің хабарламасы қоса беріледі. Егер өтiнiш берушi кəмелет жасына толмаған жағдайда, жоғарыда санамаланған құжаттарға – заңды өкілдердің келiсiмi, ал мұндай келiсім болмаған кезде кəмелет жасына толмаған адамның толығымен іс-əрекетке қабiлеттi деп жарияланғаны туралы сот шешiмi қоса берiледi. Өзге құжаттарды талап етуге тыйым салынады.»; мынадай мазмұндағы 4-1-тармақпен толықтырылсын: «4-1. Жеке тұлға осы баптың 4-тармағында көрсетілген құжаттарды ұсынған кезден бастап тіркеуші орган бір жұмыс күні ішінде дара кəсіпкерді (бірлескен дара кəсіпкерлікті) мемлекеттік тіркеуді жүргізеді не мұндай тіркеуден бас тартады. Салық органы, егер: 1) өтініш беруші əрекетсіз заңды тұлғалардың жалғыз құрылтайшысы (қатысушысы) жəне (немесе) басшысы болып табылған жəне (немесе) əрекетке қабілетсіз немесе əрекет қабілеті шектеулі деп танылған жəне (немесе) хабарсыз кеттi деп танылған жəне (немесе) қайтыс болды деп жарияланған жəне (немесе) оның Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 192, 216 жəне 217-баптары бойынша қылмыстары үшін жойылмаған немесе алынбаған соттылығы болған; 2) салықтық өтініште көрсетілген жеке басты куəландыратын құжаттың деректері сəйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімдерінде қамтылған мəліметтерге сəйкес келмеген; 3) салықтық өтініште көрсетілген орналасқан жері «Мекенжай тіркелімі» ақпараттық жүйесінде жоқ болған жағдайда, дара кəсіпкерді (бірлескен дара кəсіпкерлікті) мемлекеттік тіркеуден бас тартуды жүргізеді.»; мынадай мазмұндағы 6-1-тармақпен толықтырылсын: «6-1. Дара кəсіпкер ретінде тіркеу үшін өтініш беруші салықтық өтінішті келу тəртібімен тіркеуші органға қағаз жеткізгіште не «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы электрондық түрде ұсынуға құқылы. Кəмелет жасына толмаған жеке тұлға дара кəсіпкер ретінде тіркелген жағдайда, салықтық өтініш келу тəртібімен қағаз жеткізгіште ұсынылады.»; 7-тармақ алып тасталсын.

17. «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» 2007 жылғы 26 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2007 ж., № 18, 142-құжат; 2008 ж., № 23, 114-құжат; № 24, 126-құжат; 2009 ж., № 2-3, 16-құжат; № 8, 41-құжат; № 19, 88-құжат; 2010 ж., № 7, 28-құжат; 2011 ж., № 3, 32-құжат; № 5, 43-құжат; № 6, 50-құжат; № 15, 118-құжат; № 16, 129-құжат; 2012 ж., № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 14, 95-құжат; 2012 жылғы 5 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне микроқаржы ұйымдарының қызметі мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 26 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы): 21-бап мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын: «2-1. Мемлекеттік ақпараттық ресурстар болып табылатын, жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу үшін қажетті мəліметтерді тіркеуші орган электрондық цифрлық қолтаңбалармен куəландырылған электрондық құжаттар нысанында тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден алады.».

18. «Əскери қызмет жəне əскери қызметшілердің мəртебесі туралы» 2012 жылғы 16 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2012 ж., № 5, 40-құжат): 17-бапта: 1-тармақтың 2) тармақшасы алып тасталсын; 8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «8. Азаматтарды тұрғылықты жері бойынша тіркеу жəне тіркеу есебінен шығару туралы мəліметтер ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi əскери басқару органдарына мемлекеттік органдардың мемлекеттік ақпараттық жүйелерінің өзара іс-қимыл жасауын қамтамасыз ету арқылы беріледі.»; 9-тармақ алып тасталсын.

19. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне əртүрлі заңнамалық актілердің құқық нормалары арасындағы қайшылықтарды, олқылықтарды, коллизияларды жəне сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін нормаларды жою мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 27 сəуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2012 ж., № 8, 64-құжат): 1-баптың 46-тармағы 6) тармақшасының жетінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын: «құқық иеленушiнің жазбаша келісімімен, өзiнiң электрондық цифрлық қолтаңбасымен куəландырылған құқық белгiлейтiн құжаттың электрондық көшірмесін бiрыңғай нотариаттық ақпараттық жүйе арқылы құқықтық кадастрдың ақпараттық жүйесіне жiбередi;».

2-бап. Осы Заң, 2013 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 3-тармағының 3) тармақшасын, 8-тармағының 3) тармақшасын, 16-тармағының он бесінші абзацын қоспағанда, 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 8 қаңтар № 64-V ҚРЗ

Қазақстан Республикасының Заңы 1993 жылғы 13 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы мен Түрік Республикасы арасындағы Анталия аймағы Кемер болысында орналасқан меншікті Қазақстан Республикасына пайдалануға беру туралы хаттамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Түркия Республикасының Үкіметі арасындағы хаттаманы ратификациялау туралы 2012 жылғы 16 сəуірде Анкарада жасалған 1993 жылғы 13 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы мен Түрік Республикасы арасындағы Анталия аймағы Кемер болысында орналасқан меншікті Қазақстан Республикасына пайдалануға беру туралы хаттамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Түркия Республикасының Үкіметі арасындағы хаттама ратификациялансын.

Астана, Ақорда, 2013 жылғы 11 қаңтар № 65-V ҚРЗ

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ.

Қазақстан Республикасының Заңы 2009 жылғы 6 қазанда Астанада қол қойылған Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Француз Республикасының Үкіметі арасындағы Француз Республикасы Қарулы Күштерінің Ауғанстан Ислам Республикасын тұрақтандыру мен қалпына келтіру жөніндегі іс-қимылдарға қатысуына байланысты Қазақстан Республикасының аумағы арқылы әскери мүлік пен персоналдың транзитін қамтамасыз ету туралы келісімге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы хаттаманы ратификациялау туралы 2012 жылғы 21 қарашада Парижде жасалған 2009 жылғы 6 қазанда Астанада қол қойылған Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Француз Республикасының Үкіметі арасындағы Француз Республикасы Қарулы Күштерінің Ауғанстан Ислам Республикасын тұрақтандыру мен қалпына келтіру жөніндегі іс-қимылдарға қатысуына байланысты Қазақстан Республикасының аумағы арқылы əскери мүлік пен персоналдың транзитін қамтамасыз ету туралы келісімге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы хаттама ратификациялансын.

Астана, Ақорда, 2013 жылғы 11 қаңтар № 66-V ҚРЗ

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ.

10

www.egemen.kz

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысы 2012 жыл 29 желтоқсан

№6

Астана қаласы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кейбір нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының өзгеруіне жəне сот тəжірибесін одан əрі қалыптастыру қажеттілігіне байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді: I. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының мынадай нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін: 1. «Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты өлді деп жариялау туралы істер бойынша сот тəжірибесі туралы» 1968 жылғы 25 қыркүйектегі № 9 нормативтік қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы № 14 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) кіріспеде бүкіл мəтін бойынша «милиция» деген сөз «полиция» деген сөзбен ауыстырылсын.

2) мынадай мазмұндағы 7-тармақпен толықтырылсын: «7. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сəйкес, осы нормативтiк қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бiрдей мiндеттi болып табылады жəне ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгізiледi.».

2. «Мүлікті тыйым салудан босату туралы істер жөніндегі сот практикасы туралы» 1975 жылғы 24 наурыздағы № 2 нормативтік қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1978 жылғы 21 қыркүйектегі № 18, 1987 жылғы 2 қазандағы № 11, 1988 жылғы 23 қыркүйектегі № 7, 1998 жылғы 15 мамырдағы № 5 қаулыларымен жəне Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы № 13, 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) 3-тармақ мынадай мазмұндағы екінші абзацпен толықтырылсын: «Талап арыз қылмыстық іс бойынша сот үкімі күшіне енгеннен кейін, бірақ осындай талаптарды қою мерзімі өткізіліп барып берілген жағдайда судья талап арыздарды қабылдаудан бас тартуға құқылы емес. Мерзімді өткізіп алу себептерінің дəлелділігін заңда белгіленген тəртіппен талқылау қажет.»; 2) 8-тармақта «Неке жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 32, 34, 35, 37, 43» деген сөздер «Неке (ерлі-зайыптылық) жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 33, 35, 36, 38, 44» деген сөздермен, «Неке жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 37» деген сөздер ««Неке (ерлі-зайыптылық) жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 38» деген сөздермен ауыстырылсын; 3) мынадай мазмұндағы 12-тармақпен толықтырылсын: «12. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сəйкес, осы нормативтiк қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бiрдей мiндеттi болып табылады жəне ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгізiледi.»; 3. «Азаматтық істер бойынша экспертиза туралы» 1989 жылғы 22 желтоқсандағы № 14 қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы № 15 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) мынадай мазмұндағы 11-тармақпен толықтырылсын: «11. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сəйкес, осы нормативтiк қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бiрдей мiндеттi болып табылады жəне ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгізiледi.».

4. «Азаматтық істерді соттың қарауына əзірлеу туралы» 2001 жылғы 13 желтоқсандағы № 21 нормативтік қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2009 жылғы 12 қаңтардағы № 2, 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5 қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) 1-тармақта: бірінші абзацта «бірінші сатыдағы соттың іс жөніндегі іс-əрекетінің қажетті бөлігі болып табылады» деген сөздер «бірінші жəне апелляциялық сатыдағы соттың іс жүргізу сатысындағы міндетті бөлігі болып табылады» деген сөздермен ауыстырылсын; екінші абзацта «судьялар» деген сөз «судья» деген сөзбен, «ескерулері қажет» деген сөздер «ескеруге міндетті» деген сөздермен ауыстырылсын; 2) 2-тармақта: бірінші абзац «əр іс бойынша» деген сөздерден кейін «, оның ішінде соттылығы бойынша басқа соттардан келіп түскен істер бойынша да» деген сөздермен толықтырылсын»; екінші абзацта «апелляциялық» деген сөз алып тасталсын; мынадай мазмұндағы бесінші абзацпен толықтырылсын: «АІЖК-нің 345 жəне 348-баптарының талаптарын ескере келе апелляциялық сатыдағы судья АІЖК-нің 170-бабына сəйкес өткізілуге тиіс нақты ісəрекеттерді көрсете отырып істі сотта қарауға əзірлеу туралы ұйғарым шығаруға міндетті. Іс апелляциялық сатыдағы соттың жаңадан қарауына жіберіле отырып, бірінші жəне апелляциялық сатыдағы соттардың іс бойынша бұрын шығарған сот актілерінің күші кассациялық немесе қадағалау тəртібімен жойылған кезде де апелляциялық сатыдағы судья істі сотта қарауға əзірлеу туралы ұйғарым шығарады.»; 3) 5-тармақ мынадай мазмұндағы екінші абзацпен толықтырылсын: «АІЖК-нің 49-бабының 2-бөлігі бойынша тараптар медиация тəртібімен реттеу туралы келісіммен дауды аяқтай алады. Осыған байланысты соттар «Медиация туралы» Заңға сəйкес медиация рəсімінің қолданылуы мүмкін даулар бойынша медиацияға құқықты түсіндіруге тиіс.»; 4) 6-тармақта: мəтін бойынша «бітімгершілік келісімін», «бітімгершілік келісімнің» деген сөздерден кейін тиісінше «, дауды медиация тəртібімен реттеу туралы келісімді», «, дауды медиация тəртібімен реттеу туралы келісімнің» деген сөздермен толықтырылсын; мынадай мазмұндағы сөйлеммен толықтырылсын: «Бұл ретте сот дауды медиация тəртібімен реттеу туралы келісімді бекіткен кезде төленген мемлекеттік баждың «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде көзделген тəртіппен төлеушіге қайтарылуға тиіс екендігін назарда ұстау қажет.»; 5) 8-тармақта: бірінші абзац мынадай мазмұндағы сөйлемдермен толықтырылсын: «Талапкер қосымша талаптар қою құқығын іске асыруды, ал жауапкер істі соттың қарауына əзірлеудің АІЖК-нің 167-бабында көрсетілген мерзімдері шегінде, істі сотта қарау тағайындалғанға дейін қосымша талаптар қою құқығын іске асыра алады. Бұл ретте қосымша талаптар, қарсы талап қою АІЖК-нің 167-бабында көрсетілген істі соттың қарауына əзірлеудің іс жүргізу мерзімінің өтуін тоқтатпайтынын жəне оны ұзарту үшін негіз болып табылмайтынын ескеру қажет. Талапкердің істі апелляциялық сатыда қарау сатысында осындай қосымша талаптар қою құқығы көзделмеген.»; екінші абзац мынадай мазмұндағы сөйлеммен толықтырылсын: «Егер АІЖК-нің 366-бабы 1-бөлігінің 2) тармақшасында баяндалған негіздер апелляциялық сатыдағы соттың сот шешімінің күшін жоюына негіз болған жəне жауапкер бірінші сатыдағы сотта қарсы талап қою мүмкіндігінен айрылған жағдайда оларға осындай талап АІЖК-нің 345-бабының ережелері ескеріле отырып талап қою шегінде апелляциялық қарау сатысында қойылуы мүмкін.»; 6) 12-тармақта: екінші абзацта «бітімгершілік келісімін» деген сөзден кейін «, дауды медиация тəртібімен реттеу туралы келісімді» деген сөздермен толықтырылсын; мынадай мазмұндағы үшінші абзацпен толықтырылсын: «Егер сот іске қатысуға тартылмаған адамдардың құқықтары мен міндеттері туралы мəселені істі өзінің өндірісіне қабылдау кезінде шешсе, сондайақ АІЖК-нің 53-бабы бойынша үшінші тұлғаларды тарту қажет болған өзге де жағдайларда, шағымның, наразылықтың дəлелдеріне қарамастан бірінші сатыдағы сот шешімінің күші жойылуға тиіс екендігін регламенттейтін АІЖК-нің 366-бабы 1-бөлігінің 4) тармақшасында көзделген негіздер бойынша бірінші сатыдағы сот шешімінің күші жойылған жағдайда, істі əзірлеу мақсатында апелляциялық сатыдағы сот заңдылық мүддесі үшін істі апелляциялық сатыда қарау сатысында үшінші тұлғаларды тартуға құқылы. Бұл ретте істі əзірлеу АІЖК-нің 345-бабында белгіленген шекте жүргізілуге тиіс.»; 7) 14-тармақта: екінші абзацтың г) тармақшасында «Неке жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 68» деген сөздер «Неке (ерлі-зайыптылық) жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 76» деген сөздермен ауыстырылсын; үшінші абзацта «Судья» деген сөз «Сот» деген сөзбен ауыстырылсын; 8) 15-тармақта қазақ тіліндегі мəтін өзгеріссіз қалдырылады; 9) 16-тармақта «судья» деген сөз «сот» деген сөзбен ауыстырылсын; 10) 17-тармақта «судья» деген сөз «сот» деген сөзбен ауыстырылсын; 11) 18-тармақта: «бітімгершілік келісім шарттарын» деген сөздерден кейін «, дауды медиация тəртібімен реттеу туралы келісімді» деген сөздермен толықтырылсын; «жасалмайды» деген сөзден кейін «, бірақ соттың қалауы бойынша немесе іске қатысатын адамдардың өтініші бойынша жасалуы мүмкін» деген сөздермен толықтырылсын; 12) 19-тармақта: «жеті күннен» деген сөз «жеті жұмыс күнінен» деген сөздермен ауыстырылсын; 13) мынадай мазмұндағы 24-тармақпен толықтырылсын: «24. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сəйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады əрі ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.».

5. «Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы істер бойынша сот практикасы туралы» 2002 жылғы 28 маусымдағы № 13 нормативтік қаулыға: 1) 12-тармақта «Неке жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 48-бабы» деген сөздер «Неке (ерлі-зайыптылық) жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 49-бабы» деген сөздермен ауыстырылсын.

6. «Соттардың азаматтық іс жүргізу заңнамасының кейбір нормаларын қолдануы туралы» 2003 жылғы 20 наурыздағы № 2 нормативтік қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 23 маусымдағы № 5, 2007 жылғы 25 желтоқсандағы № 12, 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 19, 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) 19-тармақта: бірінші абзацта «қысқаша (қысқартылған) шешімге» деген сөздер «сот шешіміне» деген сөздермен ауыстырылсын; «ол шығарылған күннен бастап, ал дəлелді шешімге - осындай шешім шығарылған күннен бастап» деген сөздер «сот шығарған шешімнің көшірмесі тапсырылған күннен бастап» деген сөздермен ауыстырылсын; 2) 25-тармақта бірінші абзацта «істі бірінші сатыдағы соттың жаңадан қарауына жібермей-ақ,» деген сөздер алып тасталсын; 3) 26-тармақта: бірінші абзацта «істі бірінші сатыдағы соттың жаңадан қарауына бермейақ,» деген сөздер алып тасталсын; екінші абзац алып тасталсын; 4) 27-тармақ алып тасталсын; 5) 27-2-тармақта: бүкіл мəтін бойынша «апелляциялық сатыдағы соттың қаулылары мен ұйғарымдарына» деген сөздер «бірінші жəне апелляциялық сатылардағы соттардың заңды күшіне енген шешімдеріне, қаулылары мен ұйғарымдарына» деген сөздермен ауыстырылсын; екінші абзацта «апелляциялық сатыдағы сот өзінің қаулысымен немесе ұйғарымымен» деген сөздер «соттар» деген сөзбен, «мəселені шешсе» деген сөздер «шешім, қаулы немесе ұйғарым шығарса» деген сөздермен ауыстырылсын; 6) 28-тармақта: бірінші сөйлем мынадай редакцияда жазылсын: «АІЖК-нің 385-бабының бірінші бөлігіне сəйкес, соттың заңды күшіне енген шешімі, ұйғарымы, қаулысы оларға шағым берудің кассациялық тəртібі сақталған жағдайда, тараптар жəне олардың өкілдері, іске қатысушы басқа да адамдар берген өтініштер бойынша сот қадағалауы тəртібімен қайта қаралуы мүмкін.»; екінші сөйлемде «үшінші» деген сөз «екінші» деген сөзбен ауыстырылсын; 7) 31-тармақта: бірінші абзацта: «екінші» деген сөз «үшінші» деген сөзбен ауыстырылсын; екінші сөйлем алып тасталсын; үшінші абзац алып тасталсын.

7. «Сот шешiмi туралы» 2003 жылғы 11 шілдедегі № 5 нормативтік қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2009 жылғы 12 қаңтардағы № 2, 2009 жылғы 29 маусымдағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) 7-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «7. АІЖК-нің 221-бабына сəйкес, дауды мəні бойынша шешу кезінде сот кіріспе, сипаттау, дəлелдеу жəне қарар бөліктерінен тұратын шешім шығарады, олардың мазмұны осы баптың 3-6-бөліктерінде көзделген талаптарға сай келуге тиіс. Шешімнің дəлелдеу бөлігінде дəлелдемелер олардың толық мазмұны ашылмай-ақ баяндалуы мүмкін. АІЖК-нің 229-бабы бойынша, іс қаралғаннан кейін шешім, соның ішінде сырттай шешім дереу шығарылады. Дəлелді шешім əзірлеу бес күннен аспайтын мерзімге кейінге қалдырылуы мүмкін, бірақ шешімнің қарар бөлігін сот істі қарау аяқталған сол отырыста жария етуге тиіс. Шешімнің жария етілген қарар бөлігіне судья қол қоюға жəне іс материалдарына қоса тіркелуге əрі дəлелді шешімнің қарар бөлігіне сəйкес келуге тиіс.»; 2) 8-тармақ алып тасталсын; 3) 16-тармақта «Неке жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 68-бабының 3-тармағы, 71-бабының 5-тармағы» деген сөздер «Неке (ерлі-зайыптылық) жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 76-бабының 3-тармағы, 79-бабының 5-тармағы» деген сөздермен ауыстырылсын;

17 қаңтар 2013 жыл

4) 20-тармақта «Валюталық реттеу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы» деген сөздер «Валюталық реттеу жəне валюталық бақылау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 13-бабы» деген сөздермен ауыстырылсын.

8. «Сотта азаматтық iстердi қарау кезiнде жариялылық принципін сақтау туралы» 2005 жылғы 28 қазандағы № 5 нормативтік қаулыға: 1-тармақта «апелляциялық» деген сөзден кейін «кассациялық,» деген сөзбен толықтырылсын.

9. «Аралық соттардың шешімдерін мəжбүрлеп орындату жөнінде заңдардың кейбір нормаларын соттардың қолдануы туралы» 2005 жылғы 23 желтоқсандағы № 10 нормативтік қаулыға: 1) 1-тармақта «1998 жылғы 30 маусымдағы» деген сөздер «2010 жылғы 2 сəуірдегі» деген сөздермен ауыстырылсын; 2) 7-тармақта «496-бабы 1-тармағының 10) тармақшасына» деген сөздер «535-бабы 1-тармағының 11) тармақшасына» деген сөздермен ауыстырылсын.

10. «Азаматтық істер жөніндегі сот актілерін жаңадан анықталған мəнжайлар бойынша қайта қараудың кейбір мəселелері туралы» 2007 жылғы 25 желтоқсандағы № 12 нормативтік қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) 3-тармақта: екінші абзацта «сот қадағалау тəртібімен ғана» деген сөздер «кассациялық жəне қадағалау сот тəртіптерімен» деген сөздермен ауыстырылсын; 2) 4-тармақта бүкіл мəтін бойынша «қадағалау тəртібімен», «сот қадағалау тəртібімен» деген сөздер «кассациялық жəне қадағалау сот тəртіптерімен» деген сөздермен ауыстырылсын; 3) 14-тармақта: екінші абзацта «ұйғарымдары,» деген сөзден кейін «кассациялық» деген сөзбен толықтырылсын; 4) 17-тармақта: 2) тармақшада «401» деген цифр «404» деген цифрмен ауыстырылсын.

11. «Азаматтық істер бойынша қамтамасыз ету шараларын қабылдау туралы» 2009 жылғы 12 қаңтардағы № 2 нормативтік қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) 26-тармақ алып тасталсын.

12. «Азаматтық істер бойынша сот актілерін орындаудың кейбір мəселелері туралы» 2009 жылғы 29 маусымдағы № 6 нормативтік қаулыға, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге: 1) 22-тармақта бірінші сөйлем мынадай редакцияда жазылсын: «Атқарушылық іс жүргізу жəне сот орындаушыларының мəртебесі туралы» Заңның 41-бабына сəйкес, атқару əрекеттерін жасауға кедергі болатын мəнжайлар болған кезде, сот орындаушысы өндіріп алушымен келісілген борышкердің арызы бойынша немесе өндіріп алушының арызы бойынша оларды он күнге дейінгі мерзімге кейінге қалдырады, бұл туралы тиісті қаулы шығарылады, оны мемлекеттік сот орындаушылары үшін аумақтық бөлім басшысы бекітеді.»; 17) 26-тармақ алып тасталсын.

13. «Соттардың азаматтық істер бойынша жеке ұйғарымдар шығару тəжірибесі туралы» 2010 жылғы 25 маусымдағы № 1 нормативтік қаулыға: 1) 12-тармақта «жəне 2-бабының 3-1-тармағына» деген сөздер алып тасталсын; 2) 13-тармақ алып тасталсын. ІІ. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сəйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады əрі ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы

Б.БЕКНАЗАРОВ.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы

Д. НҰРАЛИН.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының нормативтік қаулысы 2012 жыл 29 желтоқсан №7 Астана қаласы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысы Адамды саудаға салғаны үшін жауапкершілік анықтайтын заңнаманы қолдану тəжірибесі туралы Адамды саудаға салуға байланысты Қазақстан Республикасының заңдарын жəне Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарды дұрыс əрі біркелкі қолдануды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді: 1. Адамды саудаға салғаны үшін жауапкершілікті анықтайтын заңнаманың дұрыс қолданылуы адамның құқықтары мен бостандықтарын тиісінше қамтамасыз ететініне қылмыстық процесті жүргізуші органдардың назары аударылсын.

2. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан əрі – ҚК) 128 жəне 133-баптарында көзделген қылмыстардың объективті жағы адамның құқықтары мен бостандықтарына қол сұғуды білдіреді жəне адамды сатып алусату немесе адамға қатысты өзге де мəмiлелер жасасу, оны пайдалану, азғырыпкөндiру, тасу, беру, жасыру, сондай-ақ пайдалану мақсатында өзге де əрекеттер жасаудан байқалады. ҚК-нің 128-бабының бірінші бөлігі жəне ҚК-нің 133-бабының бірінші бөлігі бойынша əрекеттерді саралау үшін осы баптардың диспозициясында көрсетілген іс-əрекеттердің ең болмағанда біреуінің жасалу фактісінің анықталғаны жеткілікті. Адамды саудаға салумен байланысты қылмыстың объектісі адамның бостандығы, оның жеке басының қауіпсіздігі, құқықтары мен заңды мүдделері, ар-намысы мен қадір-қасиеті, тұратын жерін, қызмет түрі мен мамандықты еркін таңдау құқығы болып табылады. Адамды сатып алу-сатудың немесе оған қатысты өзге де мəмілелерді жасасудың субъективті жағы тікелей ниетпен сипатталады. Сондықтан əрекетті ҚК-нің 128-бабының бірінші бөлігі бойынша жəне ҚК-нің 133-бабының бірінші бөлігі бойынша саралау үшін осындай мəмілелердің қандай мақсатпен жасалғаны маңызды емес. Адамды азғырып-көндiру, тасу, беру, жасыру кезінде қылмыстың субъективті жағы тікелей ниетпен сипатталады, ал қылмыстың мақсаты адамды пайдалану болып табылады.

3. Адамды сатып алу-сату деп бір тарап (сатушы) басқа тарапқа (сатып алушыға) адамды белгілі бір сыйақы үшін беретін құқыққа қайшы ақылы мəмілені түсінген жөн. ҚК-нің 128-бабы бойынша не ҚК-нің 133-бабы бойынша қылмыстық жауаптылыққа əкеліп соқтыратын өзге мəмілелерге адамды сыйға тартуды (адамды басқа бір адамға тегін беру), айырбастауды (адамды əлденеге айырбастау), алмастыруды (бір адамды басқа бір адаммен ауыстыру), жалға беруді (адамды ақыға уақытша иеленуге жəне пайдалануға беру), адамды тараптар арасында жасалған мəміле бойынша міндеттеменің орындалуын қамтамасыз етудің кепілі ретінде қалдыруды, адамды төлем ретінде пайдалануды, адамды қандай да бір мүліктік емес сипатта пайда табу мақсатында беруді жəне басқаларды жатқызған жөн.

4. Адамға қатысты сатып алу-сату немесе пайдалану мақсатындағы өзге де мəмілелер жасасуды адам басқа адамдарға берілген сəттен бастап аяқталған қылмыс деп есептеген жөн. Бұл ретте адамды сатқаны немесе өзге де мəмілелерді жасасқаны үшін сыйақы алу уақыты маңызды емес.

5. Адамды азғырып-көндіру деп жəбірленушіні қандай да бір жұмыстарды немесе қандай да бір қызметті, соның ішінде, егер оны пайдалану мақсатымен байланысты болса құқыққа қайшы қызметті атқаруға келісуіне қол жеткізу түсініледі. Азғырып-көндіру тəсілдері əртүрлі: сыйақы жөнінде уəде беру, жұмыс ұсыну, алдау, азғыру, бопсалау, қорқыту, қоқан-лоқы көрсету жəне басқалар болуы мүмкін.

6. Адамды тасу адамды пайдалану мақсатында бір жерден екінші жерге, соның ішінде бір елді мекеннің ішінде оның орнын ауыстыруға байланысты қасақана жасалатын іс-əрекетті білдіреді. Бұл ретте көлік түрі, адамды тасымалдау уақыты мен тəсілдері əрекетті саралау үшін маңызды емес. Адамды тасу апарылатын адамды тек оған біреудің ілесуімен жеткізуді ғана емес, сондай-ақ апарылатын жəбірленушіге баратын жеріне дейін жол жүру құжаттарын сатып əперуді, жəбірленушінің ол жерге өз бетімен жетуін білдіреді. Жеткізу жүзеге асырыла бастаған сəттен аяқталды деп есептеледі.

7. Жəбірленушіні беру деп оны пайдаланатын адамға тікелей беруді түсінген жөн. Өзінің немесе басқа адамдардың адамды пайдалану мақсатында берген жəне алған адамдардың іс-əрекеттері ҚК-нің 128-бабының тиісті бөлігі бойынша, ал кəмелетке толмағанға қатысты – ҚК-нің 133-бабының тиісті бөлігі бойынша, сондай-ақ адамдар тобының алдын ала сөз байласу белгісі бойынша саралауға жатады.

8. Адамды кейін пайдалану мақсатымен жасыру деп жəбірленушіні құқық қорғау органдарынан, туыстары мен басқа адамдардан жасыруды түсінген жөн (мысалы, арнайы үй-жайларға жасыру, қандай аумаққа болса да шығуына мүмкіндік бермеу, жəбірленушінің жеке өзіне немесе психикалық белсенділігінің төмендеуіне дəрі-дəрмек арқылы ықпал ету). Жасыру жəбірленушінің өзін жасырумен қатар оны табуды қиындататын өзге де іс-əрекеттерден (құжаттарын, сыртқы бейнесін өзгерту жəне тағы басқалар) байқалады.

9. «Адамды пайдалану» ұғымын ҚК-нің 128, 133-баптарына лайықтап айқындау кезінде ҚК-нің 125-бабының ескертуін басшылыққа алған жөн.

10. Жəбірленушіні жыныстық сипаттағы іс-əрекеттерді жасау (азғындық іс-əрекеттер, порнографиялық түсірілімдер, бейне-клиптер жасау) үшін мəжбүрлеп пайдалану ҚК-нің 128, 133-баптарының диспозициясымен қамтылады жəне ҚК-нің 132-1-бабы бойынша не ҚК-нің 270-бабы бойынша қосымша саралауды талап етпейді.

11. ҚК-нің 128, 133-баптарында көрсетілген іс-əрекеттердің ең болмағанда біреуі өздеріне қатысты тікелей жасалған адамдарды жəбірленушілер деп таныған жөн. Соттар жоғарыда көрсетілген іс-əрекеттер өзіне қатысты жасалған адамға келтірілген зиянды анықтау қажет болған кезде арнайы білімі бар адамдарды тартуға құқылы. Қылмыстық процесті жүргізуші органдар жəбірленушілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында алдын ала тергеу барысында Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің (бұдан əрі – ҚІЖК) 99-100-баптарында, ал сот талқылауы кезінде ҚІЖК-нің 101-бабында көзделген шараларды қабылдауға міндетті. ҚІЖК-нің 53-бабына сəйкес, олар жəбірленушінің ішкі мəн-жайлары мен жеке өміріне қатысты мəліметтердің құпиялылығын қамтамасыз етуге міндетті. Жəбірленушілер заңсыз көшіп-қонғаны, Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасын қасақана заңсыз кесіп өткені, елден шығарып жіберу туралы шешімді орындамағаны, елде болу ережесін бұзғаны, жалған құжаттарды пайдаланғаны, еңбек қызметін заңсыз жүзеге асырғаны үшін, егер жəбірленушілер осы əрекеттерді оларды сатуға байланысты жасаса жауапкершілікке тартуға жатпайды.

12. Адамды саудаға салу екi жəне одан да көп адамға қатысты бір мезгілде не əртүрлі уақытта жасалуы мүмкін. Кінəлі адамның іс-əрекеттерін қылмыстардың бірнеше мəрте қайталану не екі жəне одан да көп адамға қатысты жасалу белгілері бойынша саралау кезінде оның ниетінің бағытын, нақты іс-əрекеттерінің сипатын, қылмыстар арасындағы уақытты жəне жасалған қылмыстың басқа да мəн-жайларын негізге алған жөн. Əр түрлі уақытта бірнеше жəбірленушілерге қатысты бірыңғай ниетпен қамтылмаған іс-əрекеттер ҚК-нің 128-бабы екінші бөлігінің б) тармағы бойынша жəне ҚК-нің 133-бабы екінші бөлігінің б) тармағы бойынша саралауға жатады. Кінəлі адамның бірыңғай ниетпен екі жəне одан да көп адамға қатысты жасаған іс-əрекеттері ҚК-нің 128-бабы екінші бөлігінің е) тармағы бойынша жəне ҚК-нің 133-бабы екінші бөлігінің д) тармағы бойынша саралауға жатады. Адам саудасына байланысты аяқталған қылмысты жасаған, қылмысты жасауға дайындалған жəне оқталған адамның іс-əрекеттері қылмыстардың жиынтығын құрайды.

13. Кінəлі адамның іс-əрекеттерін ҚК-нің 128-бабы екінші бөлігінің ж) тармағы жəне ҚК-нің 133-бабы екінші бөлігінің е) тармағы бойынша саралау үшін адамды саудаға салудың ауыстырып салу немесе өзгедей пайдалану үшiн жəбiрленушiнiң органдарын немесе тiнiн алу мақсатында жасалғанын анықтау қажет. Адамның органдары мен тiнiн алуға мəжбүр етуге немесе заңсыз алуға байланысты іс-əрекеттер ҚК-нің 113-бабының тиісті бөлігі бойынша бөлек сараланады.

14. ҚК-нің 128-бабы екінші бөлігінің з) тармағы, ҚК-нің 133-бабы екінші бөлігінің ж) тармағы бойынша адамды саудаға салғаны үшін жауаптылық жəбірленушіні алдаған немесе оның сенiміне қиянат жасаған жағдайларда туындайды. Жəбірленуші осының нəтижесінде кінəлі адамның оны сату, оны пайдалануға бағытталған өзге де мəмілелер мен іс-əрекеттерді жасау ниетімен əрекет жасап жүргенін білмегендіктен еріксіз күйде қалады.

15. Мемлекеттік не мемлекеттік емес ұйымдарда жұмыс істей жүріп өзінің қызмет бабын пайдаланып қылмыс жасаған лауазымды адамның іс-əрекеттерін ҚК-нің 128-бабы екінші бөлігінің и) тармағы жəне ҚК-нің 133-бабы екінші бөлігінің з) тармағы бойынша саралаған жөн. Лауазымды адамның адамдарды саудаға салуы осы қылмыстың саралаушы белгісі болып табылады жəне ҚК-нің 307-бабы бойынша қосымша саралауды талап етпейді.

16. Кінəлі адамға материалдық немесе өзге де тəуелдiлiкте болған жəбірленушіге қатысты əрекеттер ҚК-нің 128-бабы екінші бөлігінің к) тармағы жəне ҚК-нің 133-бабы екінші бөлігінің к) тармағы бойынша сараланады. Жəбiрленушiнiң материалдық тəуелдiлiкте болуы, мысалы, оның кінəлі адамның асырауында толық немесе ішінара болуынан, кінəлі адамның тұрғын үй-жайында тұруынан байқалуы мүмкін. Жəбірленушінің кінəлі адамға кез келген материалдық емес тəуелділікте болуын (мысалы, отбасылық қатынастар, бағыныштының басшыға, оқушының оқытушыға тəуелді болуы) өзге тəуелділік деп түсіну қажет.

17. Адамды Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерге əкету (жөнелту), Қазақстан Республикасына əкелу немесе бiр шет мемлекеттен басқа

мемлекетке Қазақстан Республикасының аумағы арқылы тасу (транзит) мақсатында жасалған əрекеттер, сол сияқты осындай əрекеттердi жасау мақсатында адамды Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерге əкету, Қазақстан Республикасына əкелу немесе бiр шет мемлекеттен басқа мемлекетке Қазақстан Республикасының аумағы арқылы тасып, адамды саудаға салу əрекеттері үшін ҚК-нің 128 жəне 133-баптарының үшінші бөліктері бойынша жауаптылық көзделеді.

18. Ұйымдасқан топ – бiр немесе бiрнеше қылмысты жасау үшiн алдын ала бiрiккен адамдардың тұрақты тобы жасаған адамды саудаға салу ҚК-нің 128-бабы төртінші бөлігінің а) тармағы жəне 133-бабы төртінші бөлігінің а) тармағы бойынша сараланады. Ұйымдасқан топты алдын ала сөз байласқан адамдар тобынан тұрақтылығы мен ұйымдасу белгілері бойынша ажырата білген жөн. Екі жəне одан да көп адамның өзара ұзақ дайындалуымен не қылмыстық əрекеттің орындалуының күрделілігімен ұштасқан бір немесе бірнеше қылмысты жасау үшін салыстырмалы түрде алғанда ұзақ уақыт бойы бірігуі топтың тұрақтылығын білдіруі мүмкін. Топтың ұйымдасуы – бұл топқа қатысушылардың бір немесе бірнеше адамдардың нұсқауларына бағынуы, қылмыстық мақсаттарды жүзеге асыруға ұйымдасқан түрде қол жеткізуге ұмтылуы. Адамды саудаға салған ұйымдасқан топтың əрбір қатысушысының ісəрекеттері, оның рөліне қарамастан, ҚК-нің 31-бабына сілтеме жасалмай, ҚКнің 128-бабы төртінші бөлігінің а) тармағы бойынша саралануға тиіс. Бұл ретте ұйымдасқан топ құру, сондай-ақ оған басшылық жасау немесе қатысу ҚК-нің 235-бабының тиісті бөліктері бойынша бөлек саралануға жатады.

19. Абайсызда жəбiрленушiнiң өлiмiне немесе өзге де ауыр зардаптарға əкеп соққан адамды саудаға салу кінəнің екі нысаны бар қылмыс жасауды көздейтінін ескеру қажет. Абайсыздан жəбірленушінің өліміне не өзге де ауыр салдарға əкеп соққан, ҚК-нің 128-бабында немесе ҚК-нің 133-бабында көзделген əрекеттерді жасау қосымша саралауды талап етпейді. Өзге де ауыр зардаптар деп психикалық күйзеліс жəне басқа да ауыр сырқаттар танылуы мүмкін. Егер жəбірленушіні пайдалану барысында оған қатысты басқа қасақана қылмыстар жасалса (мысалы: кісі өлтіру, зорлау, АИТВ/ЖИТСты, венерологиялық ауруларды жұқтыру, заңсыз аборт жасау жəне тағы басқалар), онда жасалған əрекет қылмыстар жиынтығы бойынша саралауға жатады.

20. Адамды пайдалану мақсатында ұрлау немесе бас бостандығынан заңсыз айыру жəне адам саудасына байланысты одан кейінгі қылмыстық əрекеттер ҚК-нің 125-бабы үшінші бөлігінің б) тармағы немесе ҚК-нің 126-бабы үшінші бөлігінің б) тармағы бойынша жəне ҚК-нің 128 немесе 133-баптарының тиісті бөліктерімен қылмыстар жиынтығы бойынша саралануға жатады.

21. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сəйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады жəне ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы

Б.БЕКНАЗАРОВ.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы

Д. НҰРАЛИН.

Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің бұйрығы 2012 жыл 26 желтоқсан

№478

Астана қаласы

Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын есепке ала отырып, Қазақстан Республикасының сертификатын ресімдеу жəне беру қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 қарашадағы № 1479 қаулысымен бекітілген Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын ескере отырып, өңделмеген табиғи алмасты Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан əкету қағидаларының 27-тармағына сəйкес, бұйырамын: 1. Қоса беріліп отырған Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын есепке ала отырып, Қазақстан Республикасының сертификатын ресімдеу жəне беру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің Техникалық реттеу жəне метрология комитеті (Сəтбаев Р.А.) заңнамада белгіленген тəртіппен: осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді; мемлекеттік тіркеуден кейін оны бұқаралық ақпарат құралдарына ресми жариялауды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар вице-министрі Қ.А. Тулеушинге жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрі

Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын есепке ала отырып, Қазақстан Республикасының сертификатын ресімдеу жəне беру қағидаларына қосымша Нысан Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігі Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан The ministry of industry and new technology of the republic of Kazakhstan Өңделмеген табиғи алмастарды əкету сертификаты №_________________ № Cертификата вывоза необработанных природных алмазов № of Certificate of Export of Rough Diamonds

KZ

KIMBERLEY PROCESS CERTIFICATE

1) осы Қағидаларға қосымшаға сəйкес нысан бойынша экспорттаушылардың мəмілелерін есепке алу журналына мəмілелер туралы ақпаратты енгізеді; 2) жазбаша нысанда мəмілелерді есепке алу туралы растауды береді.

5. Осы Қағидалардың 2-тармағында көрсетілген құжаттар толық көлемде ұсынылмаған жағдайда, мəлімдеме қараусыз қалады, бұл туралы құжаттар қабылданған күннен бастап 2 (екі) жұмыс күні ішінде дəлелді жауап хатпен мəлімдеушіге хабарланады. Асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алуға берілген келісімшарттар (шарттар) бойынша экспорттаушылардың (Кеден одағына мүше мемлекеттердің ішкі нарығында өңделмеген асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алу) мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру қағидаларына қосымша

Берілген күні/Дата выдачи/Date of issue ________________________________________________

Нысан

( күні, айы, жылы)(день, месяц, год) (day, month, year)

Қолдану мерзімі/ Срок действия/Date of expiry __________________________________________________________

Экспорттаушылардың мəмілелерін есепке алу журналы*

( күні, айы, жылы)(день, месяц, год) (day, month, year)

Экспорттаушы _____________________________________________________________________

Экспортер/Exporter (елдің коды, елі, кəсіпорынның атауы, (жеке тұлғаның Т.А.Ə), тіркеу орны, СТН) (код страны, страна, наименование предприятия (Ф.И.О. физического лица), место регистрации, РНН) (country code, country, name of organization (full name of individual) registration place, TRN

Алушы ___________________________________________________________________________ Получатель/Consignee (елдің коды, елі, кəсіпорынның атауы, (жеке тұлғаның Т.А.Ə), тіркеу орны) (код

№ р/н

Есепке алу жазбасы жазылған күні

Бағалы тастарды сатып алуға келісімшарттың (шарттың) нөмірі (бар болса) жəне күні

страны, страна, наименование предприятия (Ф.И.О. физического лица), место регистрации) (country code, country, name of organization (full name of individual) registration place

Келісімшарттың № _______________ «_____»____________ ______________ Контракт №, Contract № (күні, айы, жылы) (день, месяц, год) (day, month, year) СЭҚ ТН тауар коды: _______________________________ Код ТН ВЭД товара/ Code system Шығарған (өндірген) ел ______________________________ Страна происхождения (добычи)/Country of Origin (mining) Code HS 7102.10 7102.21 7102.31 Total

weight in carats

Value, USD

Саны______________ дана/шт./pc. Количество/ Number of pieces

Алмастардың жалпы салмағы:__________карат/карат/carats Общая масса алмазов/Total diamond weight

Алмастардың жалпы құны:__________АҚШ долл./долл. США/ US $ Общая стоимость алмазов/Total diamond value Осы партиядағы (жеткізу) өңделмеген табиғи алмастар Кимберлі үдерісінің өңделмеген табиғи алмастарды сертификаттау халықаралық схемасы ережесіне сəйкес рəсімдеуден өтті. Необработанные алмазы в настоящей партии (поставке) прошли оформление в соответствии с положениями международной схемы сертификации необработанных природных алмазов Кимберлийского процесса.

The rough diamonds in this shipment have been handled in accordance with the provisions of the Kimberley Process Certification Scheme for rough diamonds. Пломба нөмірлері/нөміра пломб /numbers of seals Мемлекеттік бақылаушы/государственный контролер/ State Controller Ұйымның басшысы__________________________________________ Руководитель организации/Head of organization (басшының Т.А.Ə) (Ф.И.О. должностного лица) (Full name of the official) М.О/м.п./ stamp KZ Алмастар импортын растау талоны №__________________________________ Талон подтверждения импорта алмазов Coupon of diamond import confirmation ____________________________________________________________________ Импорт елі Страна импорта/Country of import ____________________________________________________________________ Жіберушінің атауы Наименование отправителя/ Name of consignor _____________________________________________________________________ Алушының атауы Наименование получателя Name of the receiver Келісімшарттың № _______________ «____»___________________ _________ № контракта/ № of Contract от/of (күн, айы, жылы) (день, месяц, год) (day, month, year)

Салмағы ________________ карат/ карат/ carats

Мəмілеге қатысушы туралы мəлімет (заңды тұлға үшін – оның атауы жəне орналасқан орны, жеке тұлға үшін – атыжөні жəне тұратын жері)

Мəміле мəнінің атауы

*Ескертпе: Экспорттаушылардың мəмілелерін есепке алу журналы қағаз тасымалдаушыда жүргізіледі, тігілуі жəне нөмірленуі тиіс. Соңғы бетте журнал беттерінің саны жəне журналдың басталған күні қойылады, олар басшының қолымен жəне уəкілетті органның мөрімен куəландырылады. Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2012 жылғы 8 қаңтарда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне № 8258 болып енгізілді.

Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің бұйрығы 2012 жылғы 26 желтоқсанда

№479

Астана қаласы

Асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кәсіпкерлерді арнайы есепке алу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 қарашадағы № 1479 қаулысымен бекітілген Асыл тастарды, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдарды Кеден одағына кірмейтін елдерден Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан осы елдерге əкету қағидаларының 3-тармағының 5) тармақшасына жəне Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын ескере отырып, өңделмеген табиғи алмасты Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан əкету қағидаларының 6-тармағы 10) тармақшасына сəйкес, бұйырамын: 1. Қоса беріліп отырған Асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу қағидалары.

2. Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің Техникалық реттеу жəне метрология комитеті (Сəтбаев Р.А.) заңнамада белгіленген тəртіппен: осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді; мемлекеттік тіркеуден кейін оны бұқаралық ақпарат құралдарына ресми жариялауды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар вице-министрі Қ.А. Тулеушинге жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрі Ə.ИСЕКЕШЕВ.

Масса/Weight

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Орынбасары – Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрінің 2012 жылғы 26 желтоқсанда №479 бұйрығымен бекітілген

Құны________________ АҚШ долл./долл. США/ US $ Б.БЕКНАЗАРОВ.

Стоимость/Value

СЭҚ ТН тауар коды: _______________________ Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Орынбасары Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің 2012 жылғы 26 желтоқсандағы №478 бұйрығымен бекітілген Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын есепке ала отырып, Қазақстан Республикасының сертификатын ресімдеу жəне беру қағидалары 1.Жалпы ережелер 1.Осы Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын есепке ала отырып, Қазақстан Республикасының сертификатын ресімдеу жəне беру қағидалары (бұдан əрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 қарашадағы № 1479 қаулысымен бекітілген Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын есепке ала отырып, өңделмеген табиғи алмасты Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан əкету қағидаларына сəйкес əзірленген.

2. Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын есепке ала отырып, Қазақстан Республикасының сертификатын ресімдеу жəне беру 1. Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын есепке ала отырып, Қазақстан Республикасының сертификатын (бұдан əрі – Сертификат) Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің Техникалық реттеу жəне метрология комитетінің аумақтық департаменттері (бұдан əрі – аумақтық департамент) осы Қағидаларға қосымшаға сəйкес нысан бойынша ресімдейді жəне береді.

3. Сертификат жіберілетін, бір жөнелтуші бір алушының мекенжайына партия ішіндегі жүк орындарының санына қарамастан бір келісімшарттың шарттарына сəйкес жөнелтілетін жəне тауарларға бір декларация шеңберінде ресімделетін өңделмеген табиғи алмастардың əр партиясына беріледі.

4. Сертификат екі бөлімнен тұрады: 1) негізгі парағы; 2) алмастардың əкелінуін растайтын жыртып алынатын талон (белгіленген жерге дейін жеткізу).

5. Сертификаттың негізгі парағы бағандарында мынадай мəліметтер көрсетіледі: 1) «Берілген күні» бағанында – берілген күні жəне айы екі қосмəнді сандармен көрсетіледі. Берілген жылы толық көрсетіледі; 2) «Қолданылу мерзімі» бағанында – берілген күні жəне айы екі қосмəнді сандармен көрсетіледі. Берілген жылы толық көрсетіледі; 3) «Экспорттаушы» бағанында «Alfa-2» жүйесі бойынша (ISO 3166-1 стандартына сəйкес) Қазақстан Республикасының коды көрсетіледі жəне экспорттаушы-кəсіпорынның атауы. Экспорттаушы-кəсіпорынның атауы ұйымның тіркелу құжаттарына сəйкес көрсетіледі; 4) «Алушы» бағанында – «Alfa-2» жүйесі бойынша (ISO 3166-1 стандартына сəйкес) ол елге алмастарды əкету болып жатқан елдің коды жəне тауарды алушының атауы көрсетіледі. Алушының атауы сыртқы сауда шартындағы не алмастармен операцияны жүзеге асырушы тарапты анықтайтын өзге құжаттағы мəліметтерге сəйкес латын əріптерімен көрсетіледі; 5) «Келісімшарттың №» бағанында – сыртқы сауда шартында көрсетілген əріптерге жəне сандарға не алмастармен операцияларды жүзеге асырушы тараптар жəне олардың міндеттемелері айқындалған өзге құжатқа дəл етіп толтырылады. Сыртқы сауда шартының нөмірі болмаған жағдайда оның күнін көрсетуге рұқсат беріледі; 6) «Тауар коды» бағанында – Сыртқы экономикалық қызметтің тауарлық номенклатурасының (бұдан əрі – КО СЭҚ ТН) талаптарына сəйкес КО СЭҚ ТН сəйкес тауардың мынадай кодтарының бірі көрсетіледі: 7102 10 000 0, 7102 21 000 0, 7102 31 000 0. Кедендік транзиттің кедендік үдерісіне енгізілген код тауарлары жəне тауар атауы өзгеріссіз қалады; 7) «Шығарған (өндірген) ел» бағанында – алмастар партиядан өндірілген немесе алынған ел көрсетіледі; 8) «Саны» бағанында – оған Сертификат берілетін өңделмеген табиғи алмастардың əкетілетін партиясының құрамына кіретін жүк орындарының (посылкаларының) саны көрсетіледі; 9) «Алмастардың жалпы салмағы» бағанында – ілеспе құжаттардағы мəліметтерге сəйкес караттарда алмас партиясының жалпы таза салмағы көрсетіледі; 10) «Алмастардың жалпы құны» бағанында – ілеспе құжаттардағы мəліметтерге сəйкес алмас партиясының жалпы құны көрсетіледі; 11) «Мемлекеттік бақылаушы» бағанында – уəкілетті органның мөрі жəне уəкілетті лауазымды тұлғаның қолы қойылады; 12) Сертификаттың негізгі парағы сол жақтағы төменгі бұрышында əкетілетін партияның посылкасы (орындары) пломбаларының нөмірлері қойылады.

6. Талон Сертификаттың бөлінбес бөлігі болып табылады жəне белгіленген орынға дейін жеткізудің растауы болып саналады.

7. Талон əкетілген өңделмеген табиғи алмастар партиясын алған елдің уəкілетті органы толтырады.

8. Импорттауда алмастар партиясының Сертификатын алуда мемлекеттік бақылаушы талонды жыртып алады жəне экспорттаушының еліне электрондық почта арқылы жолдайды.

9. Талонды жазбаша түрде толтыруға жол беріледі.

10. Сертификаттың негізгі парағы бағандарында мынадай мəліметтер көрсетіледі: 1) «Импорттаушы ел» бағанында – елдің толық атауы толтырылады; 2) «Жіберушінің атауы» бағанында – жіберушінің толық атауы толтырылады; 3) «Алушының атауы» бағанында – алушының толық атауы толтырылады; 4) «Келісімшарттың №» бағанында – келісімшарттың мəліметтері бойынша толтырылады; 5) «Салмақ» бағанында – сертификат мəліметтері немесе бағалау нəтижесі бойынша толтырылады; 6) «Құны» бағанында – сертификат мəліметтері немесе бағалау нəтижесі бойынша толтырылады; 7) «Тауар коды» бағанында – Сыртқы экономикалық қызметтің тауарлық номенклатурасының (бұдан əрі – КО СЭҚ ТН) талаптарына сəйкес КО СЭҚ ТН сəйкес тауардың мынадай кодтарының бірі көрсетіледі: 7102 10 000 0, 7102 21 000 0, 7102 31 000 0; 8) «Алу күні» бағанында – Кимберлий үдерісінің ресімдерін жүргізуге жауапты орган бақылауды іске асыру үшін алмастар партиясын алған күні көрсетіледі; 9) «Мемлекеттік бақылаушы» бағанында – табиғи алмастарды əкелуге жауапты, мемлкеттік бақылаушы қызметтері немесе басқа мемлекеттік уəкілетті тұлғалары бар елдерде толтырылады. Бұл бағанда бақылаушының қолы, мөртабаны, шартбелгілері қойылады; 10) «Талонды толтыру күні» бағанында – алмастар партиясын алуды растау талонын ресімдеу күні көрсетіледі; 11) «Кеден таңбалауы» бағанында – алушы елде Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасының талаптары кедендік органдарға жүктелген жағдайда толтырылады.

11. Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің Техникалық реттеу жəне метрология комитеті бланкілердің дайындалуын ұйымдастырады.

12. Сертификат бір данада ресімделіп, мəлімдеушіге беріледі. Аумақтық департамент берілген сертификаттың көшірмесін сақтау үшін қалдырады.

13. Сертификат, онда егер тазартылған, түзетілген, куəландырылмаған түзетулер болса жəне қажетті қолдар мен мөрлер болмаған жағдайда жазарамсыз деп есептеледі.

14. Егер Сертификат қандай да бір себептен бүлінген жағдайда, Сертификаттың телнұсқасын беру үшін бес жұмыс күні ішінде оны аумақтық департаментке қайтаруға жатады.

Код ТН ВЭД товара/ Code system Code HS 7102.10 7102.21 7102.31 Total

weight in carats

Алу күні

Value, USD

«_____» ____________ ____________________

Дата получения/ Date of receipt (күні, айы, жылы) (день, месяц, год) (day, month, year)

Мемлекеттік бақылаушы/государственный контролер/ State Controller Рəсімдеу күні ________________________________________________________ Дата оформления талона/Date of registration (күні, айы, жылы) (день, месяц, год) (day, month, year)

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2012 жылғы 08 қаңтар Нормативтік-құқықтық келісімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне № 8256 болып енгізілді.

Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің бұйрығы 2012 жыл 26 желтоқсан

№480

Астана қаласы

Асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алуға берілген келісімшарттар (шарттар) бойынша экспорттаушылардың (Кеден одағына мүше мемлекеттердің ішкі нарығында өңделмеген асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алу) мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 қарашадағы № 1479 қаулысымен бекітілген Асыл тастарды, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдарды Кеден одағына кірмейтін елдерден Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан осы елдерге əкету қағидалары 19-тармағының 5) тармақшасына жəне Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын ескере отырып, өңделмеген табиғи алмасты Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан əкету қағидалары 21-тармағының 8) тармақшасына сəйкес, бұйырамын: 1. Қоса беріліп отырған Асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алуға берілген келісімшарттар (шарттар) бойынша экспорттаушылардың (Кеден одағына мүше мемлекеттердің ішкі нарығында өңделмеген асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алу) мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің Техникалық реттеу жəне метрология комитеті (Сəтбаев Р.А.) заңнамада белгіленген тəртіппен: 1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді; 2) мемлекеттік тіркеуден кейін оны бұқаралық ақпарат құралдарына ресми жариялауды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар вице-министрі Қ.А. Тулеушинге жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрі

Ə. ИСЕКЕШЕВ.

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Орынбасары – Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрінің 2012 жылғы 26 желтоқсандағы №480 бұйрығымен бекітілген Асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алуға берілген келісімшарттар (шарттар) бойынша экспорттаушылардың (Кеден одағына мүше мемлекеттердің ішкі нарығында өңделмеген асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алу) мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру қағидалары 1. Жалпы талаптар 1. Осы Асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алуға берілген келісімшарттар (шарттар) бойынша экспорттаушылардың (Кеден одағына мүше мемлекеттердің ішкі нарығында өңделмеген асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алу) мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру қағидалары (бұдан əрі – Қағида) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 қарашадағы № 1479 қаулысымен бекітілген Асыл тастарды, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдарды Кеден одағына кірмейтін елдерден Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан осы елдерге əкету қағидалары 19-тармағының 5) тармақшасына жəне Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын ескере отырып, өңделмеген табиғи алмасты Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан əкету қағидалары 21-тармағының 8) тармақшасына сəйкес əзірленді жəне Асыл тастарды, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдарды Кеден одағына кірмейтін елдерден Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан осы елдерге əкету қағидаларының 19-тармағы 5) тармақшасына жəне Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын ескере отырып, өңделмеген табиғи алмасты Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан əкету қағидаларының 21-тармағы 8) тармақшасына сəйкес əзірленген жəне асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алуға берілген келісімшарттар (шарттар) бойынша экспорттаушылардың (Кеден одағына мүше мемлекеттердің ішкі нарығында өңделмеген асыл тастарды жəне (немесе) өңделмеген табиғи алмастарды сатып алу) мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру тəртібін айқындайды.

2. Экспорттаушылардың мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру 2. Экспорттаушының мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру үшін мəлімдеуші Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің Техникалық реттеу жəне метрология комитетінің аумақтық департаментіне (бұдан əрі – аумақтық департамент) мынадай құжаттарды: 1) еркін нысанда жазылған экспорттаушылардың мəмілелерін есепке алу туралы растауды беру туралы мəлімдеме; 2) асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу арнайы есепке алу туралы анықтаманың көшірмесі; 3) бағалы тастарды немесе өңделмеген табиғи алмастарды сатып алуға арналған келісімшарттың (шарттың) көшірмесін ұсынады.

3. Аумақтық департаментке түпнұсқамен бірге салыстыру үшін құжаттардың көшірмелері не олардың нотариалды куəландырылған көшірмелері ұсынылады.

4. Аумақтық департамент ұсынылған құжаттарды қарайды жəне алған күннен бастап 2 (екі) жұмыс күні ішінде:

Асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу қағидалары 1. Осы Асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу қағидалары (бұдан əрі - Қағидалар) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 қарашадағы № 1479 қаулысымен бекітілген Асыл тастарға, оның ішінде өңделмеген табиғи алмастарға жəне бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдарға сараптама жүргізу жөніндегі уəкілетті ұйымды айқындау жəне Асыл тастарды, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдарды Кеден одағына кірмейтін елдерден Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан осы елдерге əкету, Кимберлий үдерісінің сертификаттау схемасын ескере отырып, өңделмеген табиғи алмасты Қазақстан Республикасының аумағына əкелу жəне Қазақстан Республикасының аумағынан əкету қағидаларына сəйкес əзірленген жəне асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу (бұдан əрі – арнайы есеп) тəртібін анықтайды.

2. Арнайы есепке алуды жүргізу 2. Арнайы есеп Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінің Техникалық реттеу жəне метрология комитеті (бұдан əрі – уəкілетті орган) асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалардың (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлердің тізілімін (бұдан əрі - Тізілім) жүргізу жолымен жүзеге асырылады.

3. Тізілім заңды тұлғаларды жəне жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу шегіне қарай қалыптасады.

4. Арнайы есепке алу туралы мəлімдеме заңды тұлғалар жəне жеке кəсіпкерлер тіркеу орындары бойынша уəкілетті органның аумақтық департаменттеріне береді жəне ұйым басшыларымен жəне жеке кəсіпкерлермен қол қойылады, сондай-ақ олардың мөрлерімен куəландырылады. Мəлімдемеде: 1) заңды тұлғалар үшін (бұдан əрі - ұйымдар) – ұйымның толық атауы, оның заңды мекенжайы, басшының тегі жəне аты, байланыс телефонының нөмірі; 2) жеке кəсіпкерлер үшін – тегі, аты, əкесінің аты, жеке басын куəландыратын құжаттың мəліметтері (сериясы, нөмірі, қашан кіммен берілді), тұрақты мекенжайы бойынша тiркеуі көрсетіледі.

5. Ұйым мəлімдемемен бірге: 1) құрылтайшылық құжаттардың көшірмесін; 2) мемлекеттік тіркеу туралы куəліктің көшірмесін (бизнессəйкестендіру нөмірін (БСН) көрсете отырып, заңды тұлғаны қайта тіркеу) ұсынады.

6. Жеке кəсіпкерлер мəлімдемемен бірге бизнес-сəйкестендіру нөмірін (БСН) көрсете отырып, жеке кəсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуі туралы куəліктің көшірмесін қоса береді.

7. Уəкілетті органның аумақтық департаментіне сұратылған құжаттардың түпнұсқалары немесе нотариалды куəландырылған көшірмелері салыстырып тексеру үшін ұсынылады.

8. Ұйымды немесе жеке кəсіпкерді арнайы есепке алу мəлімдеме қабылданған күннен бастап 3 жұмыс күні ішінде уəкілетті органның аумақтық департаменттерімен жүзеге асырылады.

9. Осы Қағидалардың 5 жəне 6-тармақтарында көрсетілген құжаттар толық көлемде ұсынылмаған жағдайда, мəлімдеме қараусыз қалады, бұл туралы құжаттар қабылданған күннен бастап 3 (үш) жұмыс күні ішінде дəлелді хат нысанында мəлімдеушіге хабарланады.

10. Тізілімде: 1) ұйымның толық атауы, жеке кəсіпкердің тегі жəне аты-жөні; 2) бизнес сəйкестендіру нөмірі; 3) заңды мекенжайы; 4) басшының аты, тегі, əкесінің аты; 5) байланыс телефондары; 6) жүзеге асыратын қызметтері түрлерінің тізбесі; 7) Тізілімге енгізілген күні көрсетіледі.

11. Арнайы есепке алған күннен бастап бір жұмыс күні ішінде аумақтық департамент асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу туралы анықтаманы осы Қағидаларға қосымшаға сəйкес нысан бойынша беріледі.

12. Осы Қағидалардың 5 жəне 6-тармақтарында көрсетілген құжаттарда мəліметтер өзгерген жағдайда, мəліметтер өзгерген күннен бастап ұйым немесе жеке кəсіпкер ол туралы 10 жұмыс күні ішінде оларды арнайы есепке алған органға хабарлайды. Сонымен бірге салыстыру үшін құжаттардың түпнұсқалары не нотариалды куəландырылған көшірмелері бірге ұсынылады. Асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу қағидаларына қосымша нысан Асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінен басқа) мен жеке кəсіпкерлерді арнайы есепке алу туралы анықтама ___________________________________________________________

заңды тұлғаның толық атауы, басшының тегі, аты-жөні (жеке кəсіпкерлер үшін – аты, тегі, əкесінің аты, жеке басын куəландыратын құжаттың мəліметтері: сериясы, нөмірі, кім, қашан берілді, мекенжайы бойынша тіркеу орны), мекенжайы, байланыс телефоны

___________________________________________________________ асыл тастармен, бағалы металдар мен асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдармен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы аумағында өңделмеген табиғи алмастармен операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар мен жеке кəсіпкерлердің арнайы есебінде тіркелгені туралы беріледі. Берілді:

________________________________ Қазақстан Республикасы Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігі Техникалық реттеу жəне метрология комитетінің департамент атауы _________________________________________ Басшының аты-жөні, байл. тел.

М.О.

«___»____________20___ж.

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

 Өнер өркені Осы бір мақсат Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының кларнетші ұстазы, Орта Азиядағы тұңғыш мемлекеттік ағаш үрмелі аспаптар квинтетінің жетекшісі Жанат Ермановты алға тынымсыз жетелейді. Бақыт ТҰРМАҒАМБЕТОВА,

өнертану кандидаты, М.О.Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер институтының аға ғылыми қызметкері.

Еліміздегі «Тамаша бестік» аталып жүрген алғашқы үрмелі аспаптар квинтетінің құрушысы Жанат Рахметоллаұлы Ерманов республикамыздың мəдени өмірінде елеулі орны бар, халықаралық деңгейдегі кəсіби музыканттардың бірі. Оның жетекшілігіндегі шағын ұжым бүгінде алыс жəне жақын шетелдерде өз тыңдармандарын таба білді жəне еуропалық танымал музыканттармен тəжірибе алмасып жүр. Болашақ музыкант Арқаның əйгілі Жаяу Мұса, Өтелбай сал, Жарылғапберді, Мұстафа Бүркіт-

тептері де осы мемлекеттерде болуы əбден заңды. Аспирантураны тəмамдаған Жанат 1997 жылы Еуропаның В.А.Моцарт атындағы Музыка академиясында (Варшава) оқиды. Əлем бойынша жылына таңдаулы 40-ақ музыкантты қабылдайтын бұл академияда оқу сол кезеңде Орталық Азия аймағынан Жанатқа бұйырады. Мұнда жеке аспапта жəне камералық орындаушылықта музыка дүниесіне танымал профессорлар Мишель Летьег /Michel Letieg/, Пнина Зальцман /Pnina Salzman/, Александр Сацтардан шеберлік кластарын алады. Шет жерде талай майталман мамандардың дəріс беруі оның өнерін шыңдап, жетілдіре түсті. Ол еуропа академиялық музыкасындағы барокко дəуірінен ХХ ғасыр

«Отаныма пайдалы болєым келеді» байұлы секілді сал-серілердің туған жері Баянауыл өңірінде дүниеге келді. Кларнет аспабына 10 жасынан бастап қызығушылық танытып, өнер жолына басқан алғашқы қадамын: «Əкем Рахметолла мандолинада ойнап, анам Нарзангүл халық əндерін айтады. Бала күнімде ерекше қабілетімді байқаған анам жетектеп балалар музыка мектебіне апарды. Алғашқы ұстазым С.Екимовтың кларнетпен таныстырғаны, тұңғыш рет аспап дыбысталуының баурап алған сəті əлі есімде», – деп еске алады Жанат. Бұл саладағы білім іздеу жылдары арнайы орта жəне жоғары оқу орындарында жалғасқан кларнетші Өскемен музыкалық училищесінде В.А.Курепиннің класында, одан кейін қазақ өнерінің қара шаңырағы консерваторияда профессор Р.Н.Сабировтан тəлім алады. Бар ықыласымен дайындалып, аспаптың қыр-сырын меңгеруге салмақты ден қойған музыкант жас та болса үлкен жетістіктерге қол жеткізеді. Ол 1983 жылы республикалық үрмелі аспаптарда ойнаушы жастардың конкурсында бірінші орынды иемденсе, 1990 жылы Орталық Азия мен Қазақстанның аймақтық сайысында 3-жүлдеге ие болады. Ал, Алматыда болған үрмелі аспаптардың алғашқы халықаралық конкурсында бас жүлдені жеңіп алады. Бұл жеңістері оның əрі қарай ізденуіне шабыт береді, репертуарын байытып, ойнау техникасының əдіс-тəсілдерін жетілдіруге жетелейді. Кларнеттің пайда болып, жақсы дамыған жері Еуропа елдері болғандықтан бұл аспаптың əйгілі майталмандары, мықты мек-

композиторларына дейінгі аралықтағы ағымдар мен дəстүрлермен жақын танысады. Əрине, қазақстандық кларнетшінің шығармашылық мүмкіндігі, шынайы шебер артистік қабілеті, аспаптық ойынындағы əдемі дыбыс, əсем фраза, жақсы интонация ұстаздарының назарынан тыс қалмаған еді. Олардың бірі Киоко Хашимото /Kioko Khashimoto/: «Жанат Ермановтың ойынын тыңдап лəззат алдым. Тамаша кларнетші, керемет техникаға ие, өте жоғары, шынайы музыкант. Мен оның өнер əлемінде өзіндік орны бар музыканттардың бірі болатынына сенімдімін», – деген еді. Ал, пианист П. Зальцман /P.Salzman/ естелігіне назар аударғанда, оның кларнетте ғажап ойнайтындығын: «Ол, əрине, кемелденген профессионал. Оның ойынында əуен мен поэтика, ал бойында сирек ұшырасатын (!) тартымдылық пен биік талғам, тектілік бар», – деп жазады. Жанат мұнымен де шектелмей өз кəсіби деңгейін Францияның Ницце, Прадо қалаларындағы Халықаралық музыка академиясында жалғастырады. Оған есімдері дүние жүзіне белгілі Поль Меер /Poul Meer/, Франсуа Леле /Francois Lele/, Яна Томсон /Yana Thomson/, Андре Казалет / Andre Kazalet/, Арманд Ангстер / Armand Angster/ секілді музыканттардан тəлім-тəрбие алу сəті туады. Білімін Еуропа музыка академияларында шыңдаған Жанатты оқу жылдарында əлемнің ірі музыка қайраткерлері жоғары бағалады... Мəселен, əйгілі скрипкашы, профессор Г.Жислин жас қазақ жігітінің ойынын əр кезеңдерде тыңдап, білімі, сапа-

лы техникасымен аспапта керемет интерпретациялайтындығына назар аударып, болашағынан зор үміт күтетінін білдіреді. Алдына қойған айқын мақсаты бар өнерпаз бойына жинаған өнер, білімінің көкжиегін кеңейте түседі. 2002 жылы Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясын профессор Т.А.Əбдірашев класынан опера-симфония дирижері мамандығы бойынша оқып, терең білім мен мол тəжірибесін үрмелі аспаптар квинтетін құруда жүзеге асыра білді. Ізденімпаз музыкант шет жердегі оқу кезеңінде көптеген өнер ұжымдарын, симфониялық жəне үрмелі аспаптар оркестрлерін, танымал камералық ансамбльдер шығармашылығымен жақын танысып, тыңдайды. Туған елінде жоқ мұндай үрмелі аспаптардың шағын топтарына қызығып, өзінің камералық ансамблін құруды армандайды. Оқу жылдарын сəтті аяқтап, Отанына оралған Жанат бұл арманына үлкен қиыншылықтарды бастан өткізе отырып жетеді. Сөйтіп, ол 1997 жылы Қазақстандағы тұңғыш ағаш үрмелі аспаптар квинтетін құрады. Бұл – үрлемелі аспаптар квинтеті жалпы Орталық Азия кеңістігіндегі тұңғыш камералық ұжым. Жаңа бастамаға батыл қадам жасаған Ж.Ермановтың ұжым үшін жасаған еңбегі зая кетпеді. Бүгінде Жамбыл атындағы филармония жанындағы шағын ұжым 2004 жылы ресми ашылып, мемлекеттік ансамбль мəртебесін алғанға дейін талай кедергілерді жеңе білді. Квинтет құрамындағы флейташы Балжан Сапарова, гобойшы Малика Михлина, кларнетші Жанат Ерманов, валторнашы Манарбек Сə-

битов, фаготшы Алмас Əшiрбековтер музыкалық ойлары мен шығармашылық əрекеттері бір жерге тоғысқан музыканттар. Олар талай асуларға жұмыла отырып жете білді. Жақында Тəуелсіздіктің 20 жылдығына арналған медалдің иегері болған Жанат: «Отаныма пайдалы болғым келеді. Мақсатым – өскелең ұрпаққа ісіммен үлгі көрсету. Шетелдерге жақсы қызметке арнайы шақырылсам да, оларды қабылдамай, еліме оралдым. Қазіргі кезде дүниенің түкпіртүкпіріне кетіп жатқан дарынды жастарымыздың арасында қайта оралғысы келмейтіндері де бар, осы мені қынжылтады. Егер бəріміз бірге жұмылып, бірге күресе білсек, алынбайтын қамал жоқ... Адамның туған жеріне адал қызмет ете білуі – бір парызы деп білемін», – дейді. Иə, осындай оптимистік құлшыныспен жасалған ұмтылыс, төгілген тер мен жұмсалған күш бос кетпей өз жемісін бере бастады. Қазіргі уақытқа дейін квинтет көптеген шетелдердегі өнер сайыстарына қатысып, республикалық, аймақтық, халықаралық конкурстардың жеңімпазы болды. Ұжым Венада, Францияның Марсель, Прадо, Ницца қалаларында, Сеулде, Мəскеуде, т.б. алыс елдерге іс-сапарларында қызықты концерттік бағдарламаларымен шетелдік басылымдарда салмақты пікірлер тудырып, мамандардың назарын аударып, жоғары бағасын алып жүр. Квинтет репертуарында əлемнің түкпір-түкпірінде орындалып жүрген пьесаның бірі – Жаяу Мұсаның «Ақ сиса» əні. Композитор Ə.Бестібаев ансамбльге арнап лайықтаған осы туынды қай

жерде де көрерменнің сұранысына бөленіп, ансамбльдің атын шығаруға себепші болды. Қазіргі уақытта квинтеттің тұрақты ойнайтын шығармасы да осы – «Ақ сиса». Мемлекеттік ұжым танымалдық ала бастаған кезден бастап оған отандық композиторлар өз туындыларын арнайы жаза бастады. Мысалы, Қ.Шілдебаевтың «Наурыз» туындысы (Ж.Ерманов лайықтауында), Б.Қыдырбектің «Бетбұрыс сəті», С.Əбдінұровтың «Бозінген», Е.Андосовтың «Мерекелік күйін» айтуға болады. Сонымен қатар, əлем классикасынан А.Дворжактың үндістер музыкасына негізделген Фа-мажор Квинтеті, Ж.Бизенің «Кармен-сюитасы» (Д.Вальтердің лайықтауында), Э.Боззаның «Скерцосы», А.Арнольдтің, Н.Римский-Корсаковтың, К.Дебюссидің жəне т.б. шығармалары бар. Қазақстанның мемлекеттік ағаштан жасалған үрмелі аспаптар квинтеті елімізде жəне сырт мемлекеттерде өзін əр қырынан көрсетіп жүрген ұжымдардың бірі. Өз ішінен дуэт болып, трио, төрт адамдық квартет болып та концерт қоя білетін ансамбльдің айтулы мерекелерде əнші Майра Мұхамедқызын сүйемелдеуі, отандық Ғ.Жұбанова атындағы ішекті-ысқылы аспаптар квартетімен жəне Францияның Марсель үрмелі аспаптар квинтетімен бірігіп концерт беруі қалың тыңдарманның əлі есінде. Бүгінде кəсіби шебер, педагог Ж.Ермановтың шəкірттері елімізде жəне одан тыс мемлекеттердің əртүрлі музыкалық ұжымдарында еңбек етіп келеді. Бірнеше ғылыми-əдістемелік оқу құралдарының авторы бұл саладағы еңбегі үшін «Мəдениет қайраткері» марапатына ие болып, жеке орындаушылық, ұйымдастырушылық бағыттағы жұмыстары да ескерусіз қалмады. Қазақстанға еңбегі сіңген қайраткер атағына ие болған тұңғыш қазақ кларнетшісі тəуелсіз еліміздің рухани-мəдени кемелденуіне үлкен үлес қосып жүрген шын мəніндегі жұлдыздардың бірі.

––––––––––––––––––– Суретте: Манарбек Сəбитов (валторна), Гүлзира Бейсембаева (флейта), Малика Михлина /гобой/, Алмас Əшiрбеков – фаготта жəне Жанат Ерманов (кларнет).

 Жаңа кітап

Бауырластыќ белгісі Əлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ, «Егемен Қазақстан».

Ежелден көрші əрі бауырлас екі халық – қазақ пен өзбектің достығы мен ынтымағына арқау болған еңбектер жетерлік. Бұл дəстүр тамырын тереңнен тартқан сонау ғасырлардан бері үзілмей, жалғасын тауып келеді. Алдағы уақыттарда да жалғаса бермек. Өйткені, бауырлас екі елдің ұлы ойшылдары, белгілі саясаткерлері мен арқалы қаламгерлері бір-біріне деген сыйластық, достық қарым-қатынастары арқылы қазақ пен өзбектің ынтымақтастығын көпшілікке жеткізіп, насихаттап келген. Бүгінде көпшілік оқырманға жол тартып отырған журналист-жазушы əрі аудармашы-экономист Бақытқожа Рүстемовтің қазақ жəне орыс тілдерінде құрастырып шығарған екі томдық «Мəңгілік достық» деп аталатын материалдар жи-

нағы ертеден қалыптасқан сол ынтымақтастықтың дəнекері, жалғасы болып табылады. Кітап негізінен Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы дипломатиялық

«Каспий Меруерты Оперейтинг Компани Б.В.» Ақтау қаласындағы филиалы, «Казахстанская правда» газетінде 2012 жылғы 11 желтоқсанда жарияланған «Флюид сынақтарын сақтау бойынша қызмет түрлерiн ұсыну жөніндегі № C01825» ашық конкурсын Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылдың 1 сəуіріндегі № 267 қаулысымен бекітілген №1139 тауарлар, қызмет көрсету жəне жұмыстарды сатып алу Ережелерінің 66-тармағының 2-тармақшасына сəйкес орындалмағанын жариялайды.

қатынастар орнағанының 20 жыл толуына арналған. Өткенге шамалы шегініс жасайтын болсақ, Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қазақ-өзбек достығы жөнінде: «Қазақ пен өзбек бір-біріне ең жақын халықтар. Сондықтан, біз туыстық əрі достық қарым-қатынаста өмір сүруіміз қажет» деп айтқаны, сондай-ақ Өзбекстан Президенті Ислам Каримовтың: «Мен қазақтың ұлы ақыны Абайдың шығармаларымен жақсы таныспын. Ол кісі қазақөзбек достығына үлкен мəн берген» деп айтқаны есімізге түседі. Автор өзінің кітаптарының алғашқы томын тəуелсіз Қазақстан мен Өзбекстан басшыларының осы сөздерімен ашқан. Одан кейін 1998 жылдың 31 қазанында Ташкентте қабылданған Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы арасындағы Мəңгі достық туралы шартқа тоқталған. Екі томдық еңбек жеті тараудан тұрады. Əр тараудың өзіндік мəн-мазмұны бар. Мысалы, бірінші тарау «Саясат əлемі» деп аталса, екінші тарауы «Бауырластық қарым-қатынас əлемі» деп аталған. Жалпы, кітаптарда жарық көрген

жарияланымдардың барлығында Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы қанатын кеңге жайып келе жатқан өзара шынайы достық сөз болады. Сондай-ақ қазақ-өзбек ынтымақтастығына арналған өзге де авторлардың еңбектері мен өлеңдері де енгізілген. Олардың ішінде Өзбекстанда тұратын қандастарымыздың мақалалары да бар. «Қазақтың ауыз əдебиетінің заңғар шыңы – айтыс өнеріне көп мəн берілуде, – деп жазады Өзбекстандағы Қазақ ұлттық мəдени орталығының төрағасы Марат Үкібаев. – 2009 жылы үш елдің – Қазақстан, Өзбекстан жəне Қырғызстанның танымал ақындарын шақырып, халықтың басын қосып, халықаралық жыр бəйгесін ұйымдастырдық». Бақытқожа Рүстемов Өзбекстанға жиі барып тұрады екен. Ондағы мақсаты – екі мемлекет арасындағы, оның ішінде қазақ пен өзбек халықтары арасындағы тарихи-мəдени байланыстарды бауырластық негізде жаңғырту, соған мүмкіндігіне қарай үлес қосу. Ал кітаптар халықтар достығын зерттеушілерге, оны насихаттаушыларға жəне көпшілік оқырман қауымға арналған.

Филиал «Каспий Меруерты Оперейтинг Компани Б.В.» в г.Актау, уведомляет о признании открытого конкурса «№ C01825: Предоставление услуг по хранению проб флюидов», объявленного в газете «Казахстанская правда» от 11 декабря, 2012 г. несостоявшимся, в соответствии с пунктом 66, подпункта 2, Правил приобретения товаров, работ и услуг при проведении операций по недропользованию, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 апреля 2010 года № 267, о внесении изменения в постановление Правительства Республики Казахстан от 28 ноября 2007 года № 1139.

Утеряны документы распоряжения Акима (№ 492 от 06.08.2007 г. и гос. акт на ЗУ находящегося по адресу: Акмолинская область, Кояндинский сельский округ, Целиноградский район, с. Коянды, кадастровый номер 01:011:069:1879 на имя Егеубаев А.О. считать недействительным.

11

«Семей мемлекеттік педагогикалық институты» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорны профессор-оқытушылар құрамы лауазымдарының бос қызмет орындарына байқау жариялайды. 071410, ШҚО, Семей қаласы, Тəңірбергенов көшесі, 1.

1. Информатика жəне ақпараттық технологиялар кафедрасының меңгерушісі - 1 бірлік 2. Орыс жəне шетел филологиясы кафедрасының меңгерушісі – 1 бірлік Біліктілікке қойылатын талаптар: Жоғары (немесе жоғары оқу орнынан кейінгі) білімі, ғылыми дəрежесі, педагогикалық немесе басшылық қызметтегі өтілі кемінде 5 жыл.

1. Педагогика кафедрасының доценті – 1 бірлік Біліктілікке қойылатын талаптар: Жоғары (немесе жоғары оқу орнынан кейінгі) білімі, ғылыми дəрежесі, ғылыми атағы, ғылыми- педагогикалық өтілі кемінде 5 жыл.

1. Психология кафедрасының аға оқытушысы (ғылым кандидаты) – 1 бірлік 2. Қазақ тілінің теориясы мен əдістемесі кафедрасының аға оқытушысы (ғылым кандидаты) – 1 бірлік 3. Физика кафедрасының аға оқытушысы (ғылым кандидаты) – 1 бірлік 4. Экология-химия жəне география пəндері кафедрасының аға оқытушысы (ғылым кандидаты) – 1 бірлік 5. Орыс жəне шетел филологиясы кафедрасының аға оқытушысы (ғылым кандидаты) – 1 бірлік Біліктілікке қойылатын талаптар: Жоғары (немесе жоғары оқу орнынан кейінгі) білімі, ғылыми дəрежесі, ғылымипедагогикалық өтілі кемінде 3 жыл.

1. Философия, құқық жəне экономика негіздері кафедрасының аға оқытушысы - 4 бірлік 2. Информатика жəне ақпараттық технологиялар кафедрасының аға оқытушысы - 2 бірлік 3. Дене шынықтыру жəне спорт теориясы мен əдістемесі кафедрасының аға оқытушысы - 2 бірлік 4. Экология-химия жəне география пəндері кафедрасының аға оқытушысы - 4 бірлік 5. Педагогика кафедрасының аға оқытушысы – 2 бірлік 6. Музыкалық білім беру кафедрасының аға оқытушысы - 1 бірлік 7. Мемлекеттік тіл жəне шет тілдерінің практикалық курсы кафедрасының аға оқытушысы – 2 бірлік 8. Математика жəне математиканы оқыту əдістемесі кафедрасының аға оқытушысы - 1 бірлік 9. Бейнелеу өнері жəне сызу кафедрасының аға оқытушысы – 3 бірлік 10. Орыс жəне шетел филологиясы кафедрасының аға оқытушысы – 3 бірлік Біліктілікке қойылатын талаптар: Жоғары (немесе жоғары оқу орнынан кейінгі) білімі немесе магистр академиялық дəрежесі, ғылыми-педагогикалық өтілі кемінде 3 жыл, сонымен қатар оқытушы қызметінде кемінде 1 жыл немесе мамандығы бойынша тəжірибесі кемінде 2 жыл. Байқауға қатысу үшін ұсынылатын қажетті құжаттардың тізбесі: 1) байқауға қатысу туралы өтініші; 2) жеке іс парағы; 3) өмірбаяны; 4) жоғары білімі туралы, академиялық жəне ғылыми дəрежесі, ғылыми атағы дипломдарының нотариалды расталған көшірмелері; 5) біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау туралы сертификаттарының көшірмелері (болса); 6) ғылыми жұмыстары жəне өнертабыстарының тізімі (болса); 7) денсаулығы туралы анықтама № 86; 8) мінездеме. Байқауға қатысу үшін құжаттар газетке жарияланған сəтінен бастап 30 (отыз) күнтізбелік күн ішінде қабылданады. Анықтама телефондары: 8 (7222) 42-49-41, 42-25-33.

«Темiрбанк» АҚ өз клиенттеріне «Темiрбанк» АҚ мен «Platinum collection» ЖШС арасында 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап 2010 жылғы 30 қыркүйек аралығында жеке тұлғаларға берілген, 360 күнтізбелік күннен астам мерзімі өткен, қамтамасыз етілмеген проблемалы банктік қарыз шарттары бойынша талап ету құқықтарын «Platinum collection» ЖШС-ның пайдасына табыстауға арналған Факторинг шарты жасалғаны туралы, сондай-ақ «Platinum collection» ЖШС-ның банктік қарыз шарттары бойынша өзінің талап ету құқықтарын Факторинг шартына Қосымша келісім жасау арқылы «Tilbage company» арнайы қаржы компаниясы» ЖШС-ның пайдасына қайта табыстағаны туралы хабарлайды. «Каспий Меруерты Оперейтинг Компани Б.В.» Ақтау қаласындағы филиалы, «Казахстанская правда» газетінде 2012 жылғы 11 желтоқсанда жарияланған: • С01757 «Тікұшақ қызметтерін ұсыну»; • С01795 «Тікұшақпен іздестіру жəне құтқару жұмыстарын ұсыну» лоттарымен ашық конкурсты екіден кем қатысушылардың қатысуына байланысты, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылдың 28 қарашасындағы № 1139 қаулысына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылдың 1 сəуіріндегі № 267 қаулысымен бекітілген тауарлар, қызмет көрсету жəне жұмыстарды сатып алу Ережелерінің 66-тармағының 2-тармақшасына сəйкес орындалмағанын жариялайды. Филиал «Каспий Меруерты Оперейтинг Компани Б.В.» в г.Актау, уведомляет о признании открытого конкурса по следующим лотам: • С01757«Предоставление услуг вертолетных перевозок»; • С01795 «Предоставление услуг по спасательно-поисковым работам с использованием вертолетного транспорта», объявленного в газете «Казахстанская правда» от 11 декабря, 2012 г. несостоявшимся, в связи с участием в конкурсе менее двух участников, в соответствии с пунктом 66, подпункта 2, Правил приобретения товаров, работ и услуг при проведении операций по недропользованию, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 апреля 2010 года № 267, о внесении изменения в постановление Правительства Республики Казахстан от 28 ноября 2007 года № 1139.

«MAG» АҚ осы арқылы кредиттік желі жəне кепілге шарттар ашу туралы келісімге қол қою жолымен, «Нұрбанк» АҚ-пен ірі мəміле жасағандығы туралы хабардар етеді. Барлық сұрақтар бойынша хабарласу мекен-жайы: Алматы қ., Əл-Фараби д-лы, 13, 1В-блогы, 2-қабат, заң бөлімі немесе мына телефон арқылы: +7(727) 311 11 18, 311 10 83.

03.08.2012 жылы дүниеден озған Даулетчинов Бекжан Аханович қайтыс болғаннан кейін мұрагерлігі ашылды. Мұрагерлеріне мына мекен-жай бойынша хабарласуды сұраймыз: Алматы қаласы, Рихард Зорге көшесі, 7-үй, 1-пəтер, нотариус Н.Жумахановаға, тел. 235 88 05.

Гүлнар Ұқманқызы АЛШЫНБАЕВА 2013 жылғы 15 қаңтарда медицина ғылымдарының докторы, профессор, жоғары санатты дəрі гер-инфекционист, Астана медицина университеті эпидемиология жəне жұқпалы аурулар кафедрасының меңгерушісі Гүлнар Ұқманқызы Алшынбаева мезгілсіз қайтыс болды. Гүлнар Ұқманқызы 1983 жылы Целиноград мемлекеттік медицина институтын емдеу ісі мамандығы бойынша үздік бітірді. Институтты бітіргеннен кейін 1983-1986 жылдары Целиноград қаласында дəрігеринфекционист болып қызмет етті.

1991 жылы кандидаттық диссертация, ал 2004 жылы докторлық диссертациясын қорғады. Гүлнар Ұқманқызы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің штаттан тыс инфекционист-дəрігері ретінде еліміздегі ауыр науқастарға консультациялық көмек көрсетіп келді. Практикалық жұмыспен қатар 25 жыл бойы ғылыми-педагогикалық қызметті қоса атқарды. Оның тікелей басшылығымен 4 кандидаттық, 1 докторлық диссертация қорғалды. Ол 540-тан астам ғылыми еңбектің авторы.

Қазақстан Республикасы халқының денсаулығын қорғау ісіне сіңірген ерекше еңбегі үшін профессор Гүлнар Алшынбаева «Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау ісінің үздігі» төсбелгісіне ие болды.

2010 жылы Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігі Г.Алшынбаеваны «Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға қосқан үлесі үшін» төсбелгісімен марапаттады.

2011 жылы республика жоғары оқу орындарының оқытушылары арасында өткізілген конкурс қорытындысы бойынша Гүлнар Ұқманқызына «ЖОО-ның үздік оқытушысы» деген атақ берілді. Гүлнар Ұқманқызы студенттер мен пациенттердің жəне əріптестерінің алдында үлкен құрметке ие бола білді. Гүлнар Ұқманқызының жарқын бейнесі біздің жадымызда əрдайым сақталады. Марқұмның жатқан жері жайлы болып, нұры пейіште шалқысын. Астана медицина университеті эпидемиология жəне жұқпалы аурулар кафедрасының ұжымы.

Алматы облысының əкімдігі Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрі Əділбек Рыскелдіұлы Жақсыбековке əкесі Рыскелді ДƏУРЕНБЕКҰЛЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің ұжымы Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрі Əділбек Рыскелдіұлы Жақсыбековке əкесі Рыскелді ДƏУРЕНБЕКҰЛЫНЫҢ дүниеден озуына байланысты марқұмның отбасы мен туған-туысқандарына ауыр қайғыларына ортақтасып көңіл айтады. Манаш Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ұжымы Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрі Əділбек Рыскелдіұлы Жақсыбековке, Травмотология жəне ортопедия институтының директоры Нұрлан Жұмағұлұлы Батпеновке жəне зайыбы Гүлнəр Рыскелдіқызына əкелері Рыскелді ДƏУРЕНБЕКҰЛЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғыларына ортақтасып көңіл айтады. Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің ұжымы өсімдіктер физиологиясы жəне биохимия кафедрасының доценті Махмұт Зиярұлы ЗИЯРОВТЫҢ қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасы мен туған-туыстарына орны толмас ауыр қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

12

www.egemen.kz

17 қаңтар 2013 жыл

 Айбын

 Еркін елдің ертеңі

Жəутіков олимпиадасы есепке жїйріктерді тоєызыншы рет тоєыстырды Алматыда О.Жəутіков атындағы Республикалық мамандандырылған дарынды балаларға арналған физика-математика орта мектеп-интернаты (РМФМОМИ) базасында математика, физика жəне информатикадан ІX Халықаралық Жəутіков олимпиадасы басталды. Нақты айтсақ, биылғы жарысқа Қазақстан, Ресей, Украина, Əзербайжан, Армения, Груз ия, Қырғызстан, Тəжікстан, Түр кіменстан, Румыния, Болгария, Индонезия, Моңғолия сияқты əлемнің 13 елінен 53 команда – 350-дей оқушы қатысуда. Халықаралық

Айнаш ЕСАЛИ,

«Егемен Қазақстан».

Бұл олимпиаданың басты ерекшелігі – оған алыс жəне жақын шетелдердің мамандандырылған ең үздік мектептерінің өкілдері қатысады.

Їздік оќытушыларєа лайыќты ќўрмет Қазақ ұлттық өнер университетінде «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы – 2012» атағын иеленген оқытушыларға Білім жəне ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов сертификаттар мен төсбелгілер тапсырды. Айгүл СЕЙІЛОВА,

«Егемен Қазақстан».

Биыл еліміздің 57 жоғары оқу орнының 200 ұстазы «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» атағына ие болды. Оның 51 пайызы ғылым докторлары, 37,5 пайызы профессорлар десек, қалған пайызы қауымдастырылған профессорлар, кандидаттар мен доценттердің үлесінде. Кеше үздіктерді марапаттау рəсімінде сөйлеген сөзінде ми нистр байқауға еліміздің 97 жоғары оқу орнынан 500-ден астам өтініштің келіп түскенін, оның ішінде электрондық айқындау барысында ұстаздық қызметтің үздік нəтижелерін көрсеткен 200 үміткер таңдалғанын баяндады. «Біздің дəуірімізде ұстаз болу оңай емес. Студенттер алғыр да ақылды. Олардың қойған əрбір сұрағына жауап беру үшін ұстазға ізденіс керек. Өз басым Əл-Фараби атындағы ҚазМҰУ-де сабақ бергенімде əрбір лекцияма тыңғылықты дайындалып баратынмын», – деген министр бұған Елбасы Н.Назарбаевтың жастардың жоғары білім алып, саналы азамат болып қалыптасуы, келешекте өмірден өз орнын табуы керектігін əрбір Жолдауларында айтуының əсері мол екенін жеткізді. Ол оқытушыларға қарата: «Соңғы

жылдары білім жəне ғылым саласына қаржы мол құйылуда. Бұл Елбасының жүйенің алдына нақты міндеттер қойғанын көрсетеді. Атап айтқанда, даярлаудың жаңа сапасына көшу, білім берудің тиімді жүйесін құру, ғылыми зерттеулерді халықаралық деңгейге шығару, Қазақстанның жоғары оқу орындарын инновациялық процестерге тікелей қосу сынды міндеттер білім алушыларды, ғылыммен айналысып жүрген жастарды ХХІ ғасырда елдің дамуына үлес қосатын кəсіби шеберлерге айналдыруы тиіс. Əрине, осы жастарды тəрбиелеу, білім беру тікелей сіздерге байланысты», – деді. Үздік оқытушыларды анықтайтын бұл байқау, ұмытпасақ, оншақты жылдан бері өткізіліп келеді. Мұнда оқытушыларға үздік оқытушы төсбелгісімен бірге арнаулы гранттар бөлінеді. Оны əрбір оқытушы педагогикалық шеберліктерін арттыруға, ғылыми зерттеулерге, сондай-ақ жас студенттер мен магистранттарды ғылымға тартуға, тағы басқа ойларында жүрген жобаларды іске асыруға жұмсауы міндетті. Бұл жолы 200 үздік оқытушының əрбіріне 22 мың АҚШ доллары көлемінде грант тағайындалды.

–––––––––––––––––– Суретті түсірген Виктор ФЕДЮНИН.

қазылар құрамында 7 елдің: Қазақстан, Ресей, Болгария, Грузия, Армения, Беларусь жəне Өзбекстан ғалымдары бар. Қазылар алқасының төрағасы – Əл-Фараби атындағы ҚазҰУ ректоры Ғалымқайыр Мұтанов. Биыл тоғызыншы рет ұйымдастырылып отырған бұл сын ға еліміз 18 командасын, РМФМОМИ «жүй ріктері» – 4 топ, Қазақстан құрамасы – 1, Алматы қаласы – 2, Астана қ аласы 6 команда қосып отыр. Оған

қоса, Қарағанды, Қостанай, Өскемен, Павлодар қалалары мен Назарбаев зияткерлік мектебінің құрамалары бар. Бұдан бөлек Астанадағы «Зерде» дарынды балалар мектебі, Алматыдағы №171 лицей, Ақтөбедегі қазақ-түрік лицейі, Талдықорғандағы №20 дарынды балаларға арналған арнайы лицей мен Оңтүстік Қазақстан об лысындағы Капаров мектебі ко мандалары білім бəсекесіне түсуде. Жəутіков олимпиадасында 8 жылдан бері қазақстандық оқушылар медаль саны бойынша көш бастауда. АЛМАТЫ.

 Жағымды жаңалық

Орталыќ – металлургтер игілігіне

Атыс даярлыєы аяќталды Құрлық əскерлеріне қарасты Аэроұтқыр əскерлері құрамалары мен бөлімдерінде үш күндік десантты-шабуылдаушылар бөлімшелерінің жауынгерлік атыс дайындығы аяқталды. Десантшылар жауынгерлік шеберліктерін шыңдап, теориялық білімдерін тəжірибе жүзінде жетілдірді. Мəселен, 32363-əскери бөлі мі нің десантшылары БТР-80 əскери техникамен жауын герлік тапсырманы жүзеге асырып, 27 рет атыс қаруынан ныса на көздеді, оның тоғызы түнде іске асырылды. Сондай-ақ,

«Өскемен титан-магний комбинаты» акционерлік қоғамының басшылары жақында бір игі істі қолға алды. Өңір басшысы Б.Сапарбаев ТМК ұжымымен кездесіп, дағдарысқа қарсы бағдарламаны жүзеге асыру барысы жайлы əңгімелесті. Оңдасын ЕЛУБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

Акционерлік қоғам президентінің міндетін атқарушы Əсем Мамытова өткен жылы кəсіпорынның 30,3 миллиард теңгенің тауарлы өнімдерін шығарғанын, дағдарысқа қарсы атқарып жатқан шаралар жайлы айтып берді. Бұдан кейін облыс əкімі, қаланың ардагерлері, кəсіпорын қаржысымен салынып жатқан медицина орталығы құрылысының іргетасына құты-капсула салу салтанатына қатысты. ТМК ұжымы оның құрылысына 700 миллион теңге жұмсамақ, ол 2013 жылдың соңында пайдалануға беріледі деп күтілуде. Денсаулық – басты байлық.

Мемлекет басшысының бизнестің əлеуметтік жауапкершілігі туралы берген тапсырмасына орай комбинат басшылығының металлургтерге жағдай жасауы бəрі мізді қуантады. Жаңа Сөгір шағын ауданы тұрғындары да осы жерде емделеді, енді қалаға қарай сабылмайды. Ал қоғам басшысының міндетін атқарушы Əсет Тілекқызының айтуынша, жаңа медициналық орталық қазіргі заман талабына сай керекжарақтармен жабдықталады, кеңес беру, емдеу-сауықтыру бө лім шелері, диагностикалық емханасы болады. Іске қосылған кезде орталық бір ауысымда 240 адамды қабылдамақ. ӨСКЕМЕН.

«Ќайсар» ќайта орала ма? Қызылорданың «Қайсары» төңірегінде жыл басынан бері біраз дау болды. Өткен маусым «Қайсар» клубы үшін жаман нəтижемен аяқталмап еді. Үздік ондықтың қатарында жүргентін. Бірақ, Премьер-лигадан шығып қалды. Оның үстіне футболшылары айлығымызды алмадық деп мəлімдеме жасады. Клубтың директоры орнынан кетті. Жанкүйерлер шулап жатты. Барлық БАҚ «Қайсардың» басына үйірілген қара бұлтты бірінен-бірі іліп əкетіп жазды. Сонымен, мəселе неде еді, ол қалай шешіліп жатыр? «Егемен Қазақстан».

Қызылорда облысының əкімі Болатбек Қуандықов бастаған делегация жақында Түркияға барып қайтты. Ержан БАЙТІЛЕС,

«Егемен Қазақстан».

Сапар барысында бірқатар келіссөздер жүргізіліп, облысқа инвестиция тарту мəселесі де қаралды. Осы сапардың арқасында облыстың білім беру жүйесіне тың жаңалық енгізілетіні белгілі болып отыр. Енді оқушылар планшет арқылы бір жүйемен дəріс оқып, білім алады. Бұл тəжірибе əзірге 5 мектепке енгізіледі. Бұл жоба «Некст анд Некст стар» компаниясының көмегімен жүзеге асырылады. Бұл кəсіпорын план шеттер, түрлі спутниктік

жəне навигациялық құрылғылар шығарумен айналысады. Жастар елдің болашағы екенін ескерген түрік компаниясы алдымен жас жеткіншектерді өркениетке ілестіру тұрғысында заманауи қондырғыларды көптеп шығаруда. Жəне оның қолданысқа кеңінен енуіне жол ашқан.

1984 жылы ашылған отбасылық кəсіпорын екі бағытта жұмыс жасайтын көрінеді. Нақты айтсақ, техниканы құрастырумен жəне оған бағдарлама орнатумен айналысады. Қызылорда облысы.

Меншік иесі:

“Егемен Қазақстан” республикалық газеті” акционерлік қоғамы Президент Сауытбек АБДРАХМАНОВ Вице-президент – бас редактор Жанболат АУПБАЕВ Вице-президент Еркін ҚЫДЫР

«Қайсардың» қарыз екені анық болып шықты. Аз қарыз емес. 192 миллион теңге. Жыл басында облыстық бюджеттен клубқа ақша бөлінген. Бүгінде футболдағы жемқорлық жайында аз айтылмайды ғой. Бастапқыда осы облыстық бюджеттен бөлінген ақша желінді деген ақпарат тараған. Дегенмен, ол қаржының мақсатты жұмсалғанын, оның ысырап болмағанын облыстық спорт, дене тəрбиесі жəне туризм басқармасының бастығы Садық Мұстафаев айтып отыр. Енді бұл не қылған қарыз?

– Клуб басшылығы спортшыларды ынталандыру үшін сыйақы тағайындаған. Бірақ ол ақшаны демеушілерден түседі, сосын береміз деп уəде еткен. Алайда, демеушілерден ешқандай қаржы түспеген. Соның салдарынан клуб спортшыларына қарыз болып қалған, – дейді Мұстафаев. Бұл қарыз өтеле ме? Өтелген жағдайда кімнің қалтасынан шығады? Тағы да облыстық бюджетке қол жаямыз ба? Басқарма бастығы қарыздың облыстық бюджеттің есебінен жабылмайтынын жеткізді. Дегенмен, клубтың мойнына ілінген қарыз өтелуі керек. Сонымен, «Қайсар» жоғары лигада өнер көрсетпейді. Бірінші лигаға түсіп қалды. Облыс басшылығының

шешімімен «Қайсар» мемлекеттік мекемесі құрылады. Ендігі жерде клубтың барлық мəселесін, қаржылық жағдайын облыстық спорт басқармасы тікелей бақылап отырмақ. Бұған дейін «Қайсар» қоғамдық бірлестік болған соң оған əкімдіктің өкімі толыққанды жүрмеген. Жұмысын бақылап отыруға мүмкіндік аз болған. Бүгінде оның жаңа директоры да анықталып жатыр. Əзірге кезінде Қазақстан ұлттық құрамасында өнер көрсеткен, Ресей мен Финляндияның алаңдарында ойнаған Болат Есмағамбетовтің кандидатурасы бірден-бір үміткер ретінде қаралып отыр. Сонымен қатар, «Қайсардың» құрамы тек жергілікті ойыншылардан ғана жасақталатыны мəлім болды. Өзге мемлекеттер тұрмақ, басқа облыстардан да ойыншылар шақырылмайды. Жалпы, бұл жағдайға жанкүйерлердің аса разы емес екенін байқаймыз. Дей

АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-73-80.

БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru , egemenkz@maіl.kz Алматыда: факс (727) – 273-73-80, электронды пошта – egemalm@host.kz

Көкшетау – (716-2) 25-76-91; Павлодар – (718-2) 57-18-09; Қарағанды – (721-2) 43-94-72; Семей – (722-2) 52-26-86; Қостанай – (714-2) 39-12-15; Тараз – (726-2) 43-37-33; Қызылорда – (724-2) 27-00-85 Шымкент – 8 (701) 404-36-29; Орал – (711-2) 28-80-35; Петропавл – (715-2) 50-72-50. Өскемен – (723-2) 25-28-41; Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-73-97, gulnurekkz@mail.ru

А материалдың жариялану ақысы төленген. “Егемен Қазақстанда” жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды.

Дастан КЕНЖАЛИН, «Егемен Қазақстан».

тұрғанмен, мынаны айтқымыз келеді. Қанша тырысқанмен «Қайсар» биыл Премьер-лигада ойнай алмайды. Футбол федерациясы тиісті шешімін шығарды. Клубтар арасында жеребесін жасап қойды. Сондықтан қызылордалық команданың маңдайына бұйырғаны бірінші лига. Ал төменгі лигада ойнайтын клубқа шетелден спортшы шақырған тиімді ме? Біздіңше, аса тиімді емес. Оған көп шығын кетеді. Өзге аймақтардан да спортшылар шақырып əуре болудың қажеті жоқ секілді. Осындай өліара шақта өзіміздің өрендерді тəрбиелеп, үлкен алаңға дайындау мүмкіндігі туып отыр. Қазақстандағы бірде-бір команда əзірге тек қана өз аймағының тумаларынан жасақталмаған еді. Осы бір олқылықтың орнын Қызылорданың «Қайсары» толтырмақ. Сондай-ақ, қайта жасақталып жатқан «Қайсар» жеті ауданды, Байқоңыр қаласын аралап, сондағы жергілікті командалармен оқу-жаттығу жиынын өткізбек. Мұндағы мақсат – алыс ауылдарда доп тебетін таланттарды танып, іріктеп, өз қатарларына қосу. Расында, елді мекендер мен аудан орталықтарында жұрт назарынан тыс қалып жатқан қаншама бала бар? Егер де тəлімгерлер оларды жазбай таныса, «Қайсар» арқылы үлкен аренаға жолдама алады. Бір кездері ауыл балаларынан құралған «Намысты» есіңізге алыңыз. «Намыстан» қазақтың талай аяқдопшылары түлеп ұшты ғой. Ертеңгі күні «Қайсардың» да қатарынан осындай ойыншылар шығып жатса, аса таңғалудың керегі жоқ. Сонымен, «Қайсар» қайта жасақталып жатыр. «Жеңістің иесі көп. Жеңіліс – жетім» деген сөз бар спортта. Қызылордалық əрбір жанкүйер алдағы күндерде тек жеңістің иесі болсын деп тілейік. ҚЫЗЫЛОРДА.

МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А.

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Астана – (717-2) 37-61-21; Ақтау – 8 (701) 593-64-78; Ақтөбе – (713-2) 56-01-75; Талдықорған – 8 (728) 27-05-70; Атырау – (712-2) 32-94-07; ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ:

Жарыстан – жаѕалыќтар

 Спорт

Ержан БАЙТІЛЕС,

Білім саласына жаѕалыќ енгізілмек

«Са ры өзек» оқу орталығында 18404-əскери бөлімінің жеке құ рамы 61993-əскери бөлімі де сант шыларымен бірлесіп атал ған жаттығуларды пысық тады. «Спасск» оқу орталы ғын да астаналық бөлімнің

десантшылары барлығы тоғыз атыс дайындығын өткізді, оның үшеуі түнде жүргізілді. Аэроұтқыр əскерлерінің негізгі жауынгерлік тапсырмасы – тактикалық оқу-жаттығулары мен жауынгерлік атыс дайындықтарын сапалы өткізу. Сондықтан аталған жаттығулардың 30 пайызы түнде жүзеге асты. Жауынгерлер өз күшжігерлерін сынап, қару-жарақпен 5000 метрлік жорықты жəне басқа күрделі жаттығуларды орындады, деп хабарлады Қорғаныс Министрлігінің баспасөз қызметі.

Газет мына қалалардағы: 010008, Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС, 050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС, 100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС, 110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, 120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС, 130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС, 030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Мистоль» ЖШС, 160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС, 140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС, 150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ, 080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС, 090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС, 040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы, 070002, Өскемен қ., Космическая к-сі, 6/3, «Шығыс ақпарат» КМК баспаханаларында басылып шықты.

АВТОРАЛЛИ. Сенегалдың астанасы Дакар қаласында «AfricaEcoRace 2013» ралли-рейд жарысы мəреге жетті. Өткен жылдың 27 желтоқсаны күні Францияның Сен-Сеприен қаласынан басталған бəйгенің Т2 мəшинелерінің арасында өткен жарыста Қанат Шағыров пен Александр Мороз жеңімпаз атанды. Бұл сынға біздің елден Юрий Сазонов пен Арслан Сахиевтің экипажы да қатысқан еді. Олар 18 орынды қанағат тұтты. Ал, 232 нөмірмен тіркелген Жанат Жəлімбетов пен Марат Əбіқаевтың мəшинесі, өкінішке қарай, жарыс басталмай жатып сынып қалып, жарыстан шығып қалған болатын. Францияның Сен-Сеприен қаласынан жолға шыққан «AfricaEcoRace 2013» ралли-рейдіне қатысушылар Марокко, Мавритания жəне Сенегал аумағын басып өтіп, 6 000-нан астам шақырымды жүріп өтті. *** ФУТБОЛ. Ертең Ресейдің Санкт-Петербург қаласында «Достастық кубогы - 2013» турнирі басталады. Жақында Сергей Боровский тізімін қолға алған Қазақстан жастар құрамасы осы турнирге қатысу үшін футболшылардың тізімін жариялап, бүгін Астана халықаралық əуежайынан Ресейге аттанады. Біздің 21 жасқа дейінгі жас жігіттер құрамасы алғашқы ойынын Қырғызстан командасымен өткізеді. Одан кейін 20 қаңтарда Өзбекстан, ал келесі күні алаң иелері Ресей құрамасымен кездеседі. Былтыр жастарымыз осы турнирдiң ширек финалында сүрінген болатын. “А” тобында сынға түсiп, топтық кезеңде тек Ресей құрамасынан 1:0 есебiмен жеңілген жастарымыз ширек финалда Беларусь құрамасынан да 3:2 есебiмен ұтылып, қалған-ды. *** ТЕННИС. Биылғы Австралияның ашық чемпионатында америкалық Ваня Кингпен бір жұпта өнер көрсеткен Ярослава Шведова екінші айналымға өте алмай, жарыстан шығып қалды. Шведова мен Кинг американ-жапондық жұппен кездесті. Бұл кездесу 2 сағат 46 минутқа созылып, Ирина Фалькони жəне Шуко Аояма дуэтінің пайдасына шешілді. Қорытынды есеп – 3:6, 7:5, 6:7.

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 200 601 дана. Нөмірдің кезекші редакторы

Əбдірахман ҚЫДЫРБЕК.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. “Егемен Қазақстан” республикалық газеті” АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. Тапсырыс 8921 Газет Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС-те басылды, тел. 93-98-25. Тапсырыс №150 ek