23/01/2013

АҚПАРАТТАР аєыны №43-47 (27986) 23 ҚАҢТАР СƏРСЕНБІ 2013 ЖЫЛ

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қ.П.Қожамжаровты Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі – Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы қызметіне тағайындау туралы

Қайрат Пернешұлы Қожамжаров Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі – Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы болып тағайындалсын, ол Ақмола облысының əкімі қызметінен босатылсын. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 22 қаңтар. №481.

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Ғ.Р.Əбдірахымовты Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігі Басшысының орынбасары қызметіне тағайындау туралы

Ғабидолла Рахметоллаұлы Əбдірахымов Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігі Басшысының орынбасары болып тағайындалсын. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 22 қаңтар. №485.

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қ.Қ.Айтмұхаметовті Ақмола облысының əкімі қызметіне тағайындау туралы

Қосман Қайыртайұлы Айтмұхаметов Ақмола облысының əкімі болып тағайындалсын. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 22 қаңтар. №482.

Қосман Қайыртайұлы АЙТМҰХАМЕТОВ

1963 жылы туған. Ақмола инженерлік-құрылыс институтын, Қазақ гуманитарлық заң университетін бітірген, мамандығы бойынша – инженер-механик, заңгер. Институтты бітіргеннен кейін Ақмола облыстық кəсіптік-техникалық училищесінде оқытушы болып жұмыс істеді. Ақмола облыстық байланыс автобазасының директоры, Астана қаласының «Горкоммунхоз» мемлекеттік коммуналдық кəсіпорны директорының орынбасары, директоры болды. Бұдан соң «КредитҚұрылыс НС» ЖШС директорының орынбасары, «Астана горкоммунхоз» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы болып еңбек етті.

2009 жылғы наурыздан – Ақмола облысы əкімінің орынбасары, кейіннен бірінші орынбасары.

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы С.С.Ескендіровті Солтүстік Қазақстан облысының əкімі қызметіне тағайындау туралы

Самат Сапарбекұлы Ескендіров Солтүстік Қазақстан облысының əкімі болып тағайындалсын. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 22 қаңтар. №484.

Самат Сапарбекұлы ЕСКЕНДІРОВ

1966 жылы туған. Целиноград ауыл шаруашылығы институтын, Көкшетау экономика жəне менеджмент институтын бітірген. Мамандығы бойынша – инженер-механик, экономика магистрі. Институтты бітіргеннен кейін ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істеді, кейіннен кəсіпкерлікпен шұғылданды. Солтүстік Қазақстан облысында аудан əкімі, облыс əкімінің орынбасары, облыс əкімінің бірінші орынбасары қызметтерін атқарды.

2011 жылғы тамыздан – Қазақстан Респуб ли касы Парламенті Сенатының депутаты.

 Өңір өмірі

Зайсан газы

ауданныѕ 24 елді мекенініѕ игілігіне жаратылмаќ Оңдасын ЕЛУБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

Осыдан бірнеше жыл бұрын қойнауы малға, қазынасы мұнай мен газға толы Зайсан өңіріндегі табиғат байлығын кəдеге жарату қолға алынған болатын. Зайсанның газын ауданның 24 елді мекендері тұтынып қана қоймай, келешекте көрші Тарбағатай ауданының жəне Қытайдың елді мекендері де тұтынбақ.

– Газ қоры алдын-ала зерттеулер бойынша ұзақ жылдарға жетпек. Ал Зайсанның мұнайын тіпті Кеңес Одағы кезінде башқұрттар игермекші болып, қара ал тынның қоры мол екеніне көз жеткізген. Алайда, соңынан нарық келіп килігіп, ол жүзеге аспай қалған. Қазір мұнайды зерттеп жатыр. Ал газдың сапасы жақсы, аманшылық болса, оны игеруге Қытай жағы 210 миллион АҚШ долларын салмақ. Ал Б.Еламанов басқаратын «Тарбағатай Мұнай» ЖШС мұнайды игере бастамақ. Қазіргі болжам бойынша Зайсанда 5 миллиард 200 миллион текше метр газ қоры анықталып отыр. Жақында Үкімет басшысы Серік Ахметов іссапармен Кенді Алтайға келген кезде өңір басшысы Б.Сапарбаев «Өскемен-ЗырянМайқапшағай» темір жолын салуға көмек көрсету жөнінде ұсынысын жеткізді. Егер бұл жоба іске аса қалса Қы тай

Кеше Премьер-Министр Серік Ахметовтің төр ағалығымен өткен кезекті Үкімет отырысында Дүниежүзілік банктің «Doing Business» рейтингінің көр сеткіштерін жақсарту бойынша атқарылған жұмыстардың нəтижелері жəне 2013 жылдың міндеттері қаралды. Динара БІТІКОВА,

«Егемен Қазақстан».

Қазақстан Дүниежүзілік банктің «Doing Business» рейтингінде ұстанымын жақсарту бойынша белсенді жұмыстарды 2008 жылдан бастаған болатын. Содан бері

қарқынды жүргізілген шаралар нəтижесінде өткен жылы Қазақстан 49-шы орынға тұрақтап, Қытай (91-орын), Түркия (71орын), Польша (55-орын), Ресей (112-орын), Беларусь (58-орын), Қырғызстан (70-орын) елдерін басып озды. Ал мұндай белестен

Мемлекет басшысының Өкімдерімен: Сəкен Əділханұлы Жасұзақов Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Бас штабының бастығы қызметіне тағайындалды, ол бұрынғы атқарған қызметінен босатылды; Руслан Фатихұлы Жақсылықов Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Ішкі əскерлер бас қолбасшысы қызметіне тағайындалды, ол бұрынғы атқарған қызметінен босатылды.

Хроника Мемлекет басшысының Жарлығымен Серік Сұлтанғазыұлы Білəлов Солтүстік Қазақстан облысының əкімі қызметінен босатылды.

Бақберген АМАЛБЕК, «Егемен Қазақстан».

* * * Кеше Премьер-Министр Серік Ахметов жұмыс сапарымен Солтүстік Қазақстан облысында болып, өңірдің жаңа əкімі Самат Ескендіровті таныстырды. Облыстық мəслихаттың кезектен тыс сессиясында С.Ахметов депутаттарға Мемлекет басшысының облыс əкімі қызметіне Самат

көрінуімізге елдегі бизнес-ахуалды жақсарту жөніндегі Үкімет жұмысының қарқыны барынша əсер етті дей аламыз. Бұл жөнінде Үкімет отырысында Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрі Ерболат Досаев баяндады. Е.Досаев «Doing Business» рейтингін жақсарту жөніндегі барлық жұмыстар аталған рейтингтегі Қазақстанның көрсеткішін жетілдіру мақсатында нормативтік құқықтық базаны жақсартуға ғана емес, сонымен бір-

Шығыс Қазақстан облысы, Зайсан ауданы. ге, жалпы бизнес-ахуалды жақсартуға жəне оның инвестициялық тартымдылығын арттыруға бағытталып отырғандығын атап өтті. «Қазақстан «Кəсіпорындарды тіркеу» көрсеткіші бойынша 55-ші орыннан 25-ші орынға көтерілді, оған кəсіпорындар құру амалдарының оңтайландырылуы жəне тіркелуден кейін үш айдың ішінде минимальды капиталды төлеу туралы талаптың алып тасталынуы негіз болып отыр», дейді Е.Досаев. (Соңы 3-бетте).

ҚазАқпарат, CA-NEWS (kz), Bnews.kz агенттіктерінің хабарлары негізінде əзірленді.

Ўшаќ ќалай апатќа ўшырады? Өткен жылғы еліміз үшін ауыр тиген оқиғаның бірі желтоқсан айының аяғына таман Шымкент маңында Шекара қызметінің АН-72 əскери-көліктік ұшағының апатқа ұшырап, ондағы барлық адамдардың опат болуы еді. Сол кезде бұл апаттың орын алуын əркім өзінше жорамалдады. Тіпті небір қауесеттер таратылды. Енді оның нақты себебін анықтаған тиісті органдар апаттың салдарын айтып берді. Бұл туралы кеше Бас прокуратураның ресми өкілі Н.Сүйіндіков тергеу Бас əскери прокуратураның арнайы прокурорының басшылығымен ведомствоаралық жедел-тергеу тобымен жүргізілгенін жеткізді. Александр ТАСБОЛАТОВ, «Егемен Қазақстан».

Ескендіровтің кандидатурасын ұсыну туралы хатын оқыды. Депутаттар бұл кандидатураны бірауыздан қолдады. Сессиядан соң С.Ахметов облыс активіне өңірдің жаңа əкімін таныстырды. «Мемлекет басшысы Самат Сапарбекұлының алдына маңызды міндеттер қойды. Сіздердің оған белсенді түрде жəрдемдесіп, өңірлеріңізді дамытуға барынша күш салатындарыңызға сенімдімін», – деді С.Ахметов. Үкімет басшысы сондай-ақ, жемісті еңбегі үшін облыстың бұрынғы əкімі Серік Білəловке алғыс білдірді. «Серік Сұлтанғазыұлы облысты бес жылдан астам уақыт басқарды. Осы кезеңде жаңа өндірістер құру, ШОБ-қа қолдау көрсету, АӨК-ті дамыту жəне экономиканың басқа да салалары бойынша үлкен жұмыстар атқарылды», – деп атап көрсетті С.Ахметов. Облыстың жаңа əкімі С.С.Ескендіров өзіне зор сенім көрсеткені үшін Елбасына алғыс айтып, бар күш-жігерін, тəжірибесі мен білімін Президент алға қойған маңызды міндеттерді жүзеге асыруға жұмсайтынына сендірді.

ПЕТРОПАВЛ.

жеделдету жөнінде пікірлерін ортаға салды. Мұның алдында Қазақстан мен Қытай шекарасында газ құбырын түйістіру жүзеге асқан болатын. Ендігі мəселе газды өндіру. Сонымен бірге аудан орталығы мен 24 елді мекенге газ құбырын тартуды жеделдету қажеттігі де қозғалды.

 Мəселенің мəнісі

Тағайындаулар

ауыл шаруашылығын қолдау, шағын жəне орта бизнесті, туризм саласын дамытуда үлкен жұмыстар атқарылды. Өз кезегінде, Қ.Қожамжаров өзіне көрсетілген жоғары сенімі үшін Президентке алғысын білдірді. Мемлекет басшысының Жар лығымен Қайрат Қожамжаров Президент көмекшісі – ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы қызметіне тағайындалғаны мəлім болды.

КӨКШЕТАУ.

Оны облыс əкімінің орынбасары Айтқазы Шерубаев өткізді. Алқалы жиында Мұнай жəне газ министрлігі газ өнеркəсібін дамыту департаментінің директоры С.Брекешов, «ҚазТрансГаз» АҚ-тың тəуелсіз директоры, «КАТЕК» ЖШС директоры, жер гілікті жердегі мұнайды өн діретін фирма басшылары, Зайсан ауданының əкімі сөз алып, газды пайдалануды

Əлемдік рейтингте əлі де биіктеуге тиіспіз

Жаѕа əкімдерді таныстырды

Кеше Премьер-Министр Серік Ахметов Ақмола облысының жаңа əкімін таныстырды. Өңірге жұмыс сапары барысында Үкімет басшысы облыстық мəслихаттың кезектен тыс сессиясына қатысып, Мемлекет басшысының облыс басшылығына Қ.Айтмұхаметовтің кандидатурасын ұсыну жөніндегі хатын оқып берді. Депутаттар оның кандидатурасын бірауыздан қолдады. Сессия жұмысын аяқтағаннан кейін Үкімет басшысы облыс активіне жаңа əкімді таныстырды. «Қосман Қайыртайұлын сіз дер жақсы білесіздер. Ол Ақмола өңірінің тумасы, еңбек жолын қарапайым жұмысшыдан бастап, басшы лауазымдарда табысты жұмыс істеді. Ақмола облысы əкімінің орынбасары, бірінші орынбасары болды», – деді С.Ахметов. Премьер-Министр, сондай-ақ, облыстың эксəкімі Қайрат Қожамжаровқа атқарған жұмысы үшін алғыс айтты. Қайрат Пернешұлының басшылығымен облыс əлеуметтік-экономикалық дамуда елеулі көрсеткіштерге қол жеткізді,

арқылы Азия барысы елдеріне Қазақстанның өз өнімдерін жөнелтуге мүмкіндік туар еді, – дейді Зайсан ауданының əкімі Серік Зайнулдин. Сонымен Зайсан газын пайдалану басталып та кетті. Өткен сəрсенбіде «Тарбағатай-Мұнай» компаниясының мəжіліс залында Зайсан өңірінде шоғырланған табиғи газ қорын пайдаға жарату мақсатында үлкен жиын өтті.

 АТЫРАУ. Облыста жастар саясатын дамыту жəне алға жылжыту бойынша кешенді шаралар жоспары белгіленді. «Ағымдағы жылдың жазында жастарды маусымдық жұмыспен қамтуға бағытталған шаралар кешенін өткізбек. «Жасыл ел» жасақтары да қызметін жалғастырады. Бұдан басқа, жастардың аулалық клубтарының жұмысын жандандыру жоспарлануда. Көп ұзамай аймақта жастардың интернет-ресурсы құрылады. Жас азаматтарға құқықтық жəне психологиялық көмек көрсетуге ерекше назар аударылады. Жалпы алғанда, биылғы жылы Атырау облысындағы жастар саясатын іске асыруға 1 млрд. теңге бөлу қарастырылған. Соның ішінде 800 млн. теңге «Жас отау» жобасының аясында 90 пəтерлік тұрғын үйдің құрылысына жұмсалады.  АҚТӨБЕ. Қала əкімінің есептік кездесуіне сұрақтар мен ұсыныстарды қабылдау басталды. Ақтөбе қаласының əкімі Ерхан Омаров биыл жұртшылықпен 5 рет кездескелі отыр. Оның барысында өткен жылдың қорытындыларын айтып, ақтөбеліктердің сұрақтарына жауап береді.  ЖАМБЫЛ. «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» көлік дəлізі құрылысының аясында жүргі зілген қазба жұмыстарының нəтижесінде біздің дəуірімізге дейінгі екінші мыңжылдыққа қатысты зират табылды. Өңделген ірі тас тақталардан құрастырылған зират ішінде 3 қыш құмыра, ет салатын ағаш астау, алтын мен күмістен соғылған зергерлік бұйымдар, оның ішінде сырғалар, алқалар, қаңылтыр салпыншақтар, ұштықтар, моншақтар, білезіктер мен жалпақ тіліктер болған. Көлік жəне коммуникация министрлігінің Автомобиль жолдары комитетінің төрағасы Замир Сағынов министрлік «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» көлік дəлізі қойнауы тарихимəдени ескерткіштерге бай Ұлы Жібек жолы бойымен өтіп жатқанын ескеріп, дəліз жобасын жобалауда құрылыс аумағына енетін тарихи жерлер мен нысандарда ғылымизерттеу жұмыстарын жүргізу міндетті түрде қарастырылғанын айтады. Ол табылған тарихи құндылықтардың Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрлігіне өткізілетіндігін мəлімдеді.  ПАВЛОДАР. Алдын ала мəліметтер бойынша, биылғы жылы Павлодар облысында 140 ауылдық округ, ауыл жəне кент əкімдерінің сайлауы өтеді. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша, 2012 жылдың желтоқсан айында əкімдер сайлауын ұйымдастыру мəселелері бойынша жұмыс тобы құрылып, нақты іс-қимыл жоспары жасалды. Сайлау шамамен 2013 жылдың шілде айында өтеді. Қала маңында орналасқан ауылдық округ, ауыл жəне кенттердің 33 əкімін сайлау туралы соңғы шешім олардың мəртебесін анықтау жəне əкімшілік-аумақтық орналасу аяқталған соң қабылданады.

Өмір ЕСҚАЛИ, «Егемен Қазақстан».

Алдымен осы кезек күттірмейтін істің тексерілуі шараларын өткізумен қатар, қаза болғандарды идентификациялаудың жəне жерлеу үшін отбасыларына берудің тездетілуі қамтамасыз етілген екен. Ал болған қайғылы оқиғаны тексере келгенде көп жайттың беті ашылған. Сонымен аталған ұшақ 2012 жылғы 25 желтоқсанда 16 сағат 52 минутта Астана əуежайынан Шымкентке ұшады. Ұшу алдында экипаж мүшелеріне медициналық қарау жүргізіліп, олар ұшу тапсырмасын орындауға жіберіледі. Қысқы кезде авиаотынға қосылатын сұйықтықтың сот физикалық-химиялық сараптамасы жүргізіліп, ол сарапшылармен жарамды жəне оның құрамында басқа сұйықтықтардың қосын дылары жоқ деп танылады. Ұшып көтерілу штаттық жағдайда өткен, экипаждан құралдардың істен шығуы жөнінде ешқандай хабар түспеген. Алайда ұшқыштардың

сөздерінің мазмұнын ашу барысы ұшып көтерілгеннен кейін автопилоттың істен шыққаны анықталыпты. Сонан командир ұшуды қолмен басқару режімінде жалғастырған, ол АН-72 ұшақтарын ұшыру нұсқауында қайшы келмейтіні белгілі. Бірақ, осыдан кейін 2 минут 29 секунд өткен соң кеменің командирі ұшақты басқаруды өзінің көмекшісі – екінші ұшқышқа берген. Ал негізінде жолаушыларды тасымалдау кезінде бұған тыйым салынады екен.

Ұшу деректерін тіркеуіштің мəліметтері негізінде тергеумен, сондай-ақ ұшып көтерілгеннен кейін 2 минут 40 секунд өткен соң радиобиіктік өлшегіштің істен шыққандығы, бұл ретте, жердің жақындағанын ерте ескерту жүйесі қосылмағандығы анықталған. Сондықтан ұшу барометрлік биіктік өлшегіш құралдарының көрсеткіштері негізінде жалғастырылған. Алайда, алдын ала тергеу деректеріне сəйкес, ұшу кезінде барометрлік биіктік өлшегіштің жұмысында да ақау байқалған көрінеді. Атап айтқанда, ұшудың 19-шы минутында биіктіктің көрсеткіштері 696-дан минус 1 375 метрге дейін, 22-шы минутында 749-дан 2 672 метрге дейін секірмелі түрде өзгеріп тұрған. (Соңы 10-бетте).

2

Күрмеуі қатты күрделі өмірдің көңіліңді тасытып, мерейіңді асырып, рухыңды асқақтататын жұлдызды сəттері де бар. Сірə да естен кетпейтін сондай жұлдызды сəт жеке адамға қатысты болса аз қуаныш емес. Ал, ол бүкіл бір қоғам, біртұтас ұлт, бүтін бір мемлекетке қатысты болса оның мəн-

www.egemen.kz

сын. Соның бəрін санамаламай-ақ, жаһандық энергетикалық қауіпсіздікті зерделеп көрелік. Н.Ə. Назарбаев қадап айтқандай: «Барлық дамыған елдер баламалы жəне «жасыл» энергетикалық технологияларға инвестицияны ұлғайтуда.

2050 жылға қарай алғанның өзінде оларды қолдану барлық тұ-

23 қаңтар 2013 жыл

бұзғысы келетін рушылдық, жершілдік секілді əңгімемен ел бірлігін бүлдіргісі келетін күштердің пайда болуы Елбасы ретінде мені алаңдатпай қоймайды. Ондай жымысқы ниеттілердің айқайына құлақ асып, айтағына ілескен жан əр атаның шежіресін əспеттеп, əр жаққа тартқанын аңдамай қалуы мүмкін. Ру мен тайпаға бөліну – ұлттық тұтастықтан айрылудың өте қауіпті түрі». Қазақтың құраны мен ұранына айналатын азбас, тозбас асыл сөз ғой бұл! Елбасы Н.Ə.Назарбаев қадап айтқандай: «Қоғамымыздағы ой-сананы түбегейлі өзгерту қажет». Осы тұста бізге – қалам қайраткерлеріне жүктелер міндет аз емес. Ұлы Жаратушы сыйлаған көркемсөздің құдіреті шексіз. Лион Фейхтвангердің сөзімен айтсақ: «Көркем əдебиет жас баланы саяси қайраткерлікке дейін тəрбиелейді». Лев Гумилев одан да асып түсіп: «Сөз қалаларды да қиратады, Сөз күнді де тоқтатады» дейді. Қаламсыз ғалам жоқ. Сөз жоғалса – əлем де жоғалады. Қаламнан үлкен қару жоқ. Біз – қалам қайраткерлері отандастарымыздың ой-санасы бұрынғыдан да өсіп, жандүние

Маќсат айќын. Арман асќаќ Сəбит ДОСАНОВ,

жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты.

мағынасы мың емес, миллион есе салмақты болмақ. Ел өміріндегі осындай бір жұлдызды сəт – естен кетпес елеулі оқиға таяуда ғана өткен 2012-ші ұлу жылында, желтоқсан айының 14-ші жұлдызында, қасиетті жұма күні болды. Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев дəл сол күні «Қазақстан-2050 Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын жария етті. Бұл Жолдау сол күні есігін алғаш рет айқара ашқан ғажайып ғимарат «Астана опера» театрында оқылуымен жəне жылдағыдан ерте жариялануымен ғана емес, рас бұл екі жайттың да аса терең символикалық мəні бар, алдағыны көріп, алысты болжаған көрегендігімен, кемел ойлы кемеңгерлікке толы ой-толғауларымен, адамның жігерін жанып, жемісті еңбек пен жеңістерге жетелейтін батыл болжамдармен, т.б. сан қырлы қасиеттерімен ерекшеленеді. Еліміздің жасампаздық жолын жалғастырудың басым бағыттарын асқақ арманға толы батыл ойлармен белгілеп берген бұл Жолдау жолдары тереңіне бойламаған алғашқы сəтте ертегі тəрізді естілуі де мүмкін. Құлақпен естіген Жолдаудың тасқа басылған толық нұсқасын оқығанда бұл тарихи құжаттың іштен шыққан шыншыл сөз екендігіне көзің айқын жетіп, көңілің анық сенеді. Ана бір жылдары 2030 стратегиясымен алғаш танысқанда бəріміз болмасақ та біразымыз «ертегі сияқты ғой» деп күдік пен сенімді қатар жарыстырмап па едік? Енді бүгін сонда айтылған биік межелерді бағындырғанымызды бүкіл əлем көріп, біліп отыр. Ал, мына «2050» сол «2030» стратегиясының жарқын жалғасы. Қалыптасқан мемлекетіміздің «Қазақстан-2050» Стратегиясын да абыроймен орындап шығарына сенім мол. Ол сенімнің негізі – əлемдік деңгейдегі ұлы саясаткер Н.Ə.Назарбаев орнықтырған еліміздегі ұлтаралық келісім мен айрандай ұйыған ұлы бірлік! Мақсат айқын: 21 жылда 21 асқар тау биіктерді бағындырған Қазақстанның тəуелсіздігін нығайта беру. Жаннан да тəтті, қаннан да қымбат қалыптасқан Қазақстанымызды «Мемлекетіміздің, ұлттық экономикамыздың, қоғамдық келісіміміздің, өңірлік көшбасшылығымыз бен халықаралық беделіміздің дағдарыста сыналуы» кезеңінде елдік пен ерліктің үлгісін көрсетіп, ел еңсесін жасампаздықпен биіктете беру. Арман асқақ! Алға бастап, асқарға шығаратын асыл арманымыз əлемдегі ең озық 30 мемлекеттің қатарына қосылу! Міндет көп: ол ең алдымен жиырма бірінші ғасырдың он жаһандық сын-қатерінен сүрінбей өтіп, жан бағуға емес, жаңаруға; күнкөріске емес, гүлденіске ұмтылу. Бұл ұлағатты ұмтылыс, ұлы жолдағы адастырмас ақ жұлдыз – «Қазақстан-2050» Стратегиясы. Рас, Елбасымыз Н.Ə.Назарбаев тамыршыдай тап басып айтқан жиырма бірінші ғасырдың он жаһандық сын-қатері – өткелі жоқ өзендей, асуы қиын асқар таудай аса қиын

тынылатын энергияның 50 пайызына дейін өндіруге мүмкіндік береді. Көмірсутегі экономикасының дəуірі бірте-бірте аяқталып келе жатқаны анық. Адамзаттың өмір тіршілігі тек бір ғана мұнай мен газға емес, энергияның жаңғыртылатын көздеріне негізделетін жаңа дəуір келе жатыр». Ал, осы қатердің алдын алатын қалыптасқан, қуатты елдің бірі – «Қазақстан жаһандық энергетикалық қауіпсіздіктің басты элементтерінің бірі болып саналады. Мұнай мен газдың əлемдік деңгейдегі аса ірі қорларын иеленетін біздің еліміздің өзінің энергетикалық саладағы сенімді стратегиялық əріптестік пен өзара пайдалы халықаралық ынтымақтастық саясатынан бір қадамынан кейін шегінбейтін болады». Н.Ə.Назарбаев жария еткен «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдаудың барлық бөлімі, барша тармағы аса маңызды. Мəселен, Жолдауда айтылған: «Тағы да қайталап айтайын: қазақ қазақпен қазақша сөйлессін. Сонда ғана қазақ тілі барша қазақстандықтардың жаппай қолданыс тіліне айналады. Тілге деген көзқарас, шындап келгенде елге деген көзқарас екені даусыз. Сондықтан оған бейжай қарамайық. Қазақ тілі жаппай қолданыс тіліне айналып, шын мəніндегі мемлекеттік тіл мəртебесіне көтерілгенде, біз елімізді Қазақ мемлекеті деп атайтын боламыз», деген сөздер алшы түсер асыққа құйылған қорғасындай көкейге қона кетеді. Жолдауда айтылған ойлардың салмақтылығы, өміршеңдігі соншалық, соның бəрі бір оқылғандаақ жадыңда жақсы жырдай жатталып қалады. «Əлеуметтік саясаттың жаңа қағидаттары», «баланы қорғау», «ұлт денсаулығы», «білім беру саласындағы басымдылықтар», «сыртқы саясатта жаңғыртудың басымдылықтары», «жаңа қазақстандық патриотизм», «мəдениет, дəстүр жəне даралық»... т.б. толып жатқан құндылықтар жайлы толымды ойлар толғаған парасатты пікірлер мен болжам, бағыттары тебіреніске толы тереңдігімен баурап алады. Саяси құжаттың көркем шығармадай тартымды жазылып, бір деммен жеңіл оқылатыны ғажап! Осы тұста ақжарма сезім, ағытылған арынды, дара да дана ойларға тұнып тұрған Жолдаудың көптің көкейіндегі ойын тап басып, жүрек қылын шерткен тағы бір тамаша тұсынан үзік үзінді келтірмесек сөздің сəні, ойдың мəні болмайды. «Ел – бірлігі – ең асыл қасиет. Бірлік, ынтымақ, сабырлылық пен парасаттылық ең алдымен, өзімізге – қазақтарға керек. Қазақты ешуақытта сырттан жау алған емес. Қазақ əлсіресе, алауыздықтан əлсіреген, күшейсе, бірліктен күшейген. Үйдің берекесі қабырғасының қиюымен емес, теңінің жиюымен, отбасындағы сыйластықпен, татулықпен кіреді. Мемлекет те солай. Қазақстанның елдігі асқан, ерлігі тасқан, кемел де келісті елге айналуына біздер – қазақтардан артық мүдделі кім бар?! Қазақтың ішкі тұтастығын

жасаулары жарқырай беруі үшін аянбай еңбек етуіміз керек! Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев тоғызыншы қаңтарда Алматыдағы резиденциясында əдебиет жəне өнер қайраткерлеріне президенттік жəне мемлекеттік стипендияларды тапсыру кезінде: «Жастар болашақтың қандай болатынын білгісі келеді» деп қадап айтты. Осы орайда да қаламгерлер қауымы атқарар жұмыс аса ауқымды. Еңбек! Бұл – қасиетті сөз, құдіретті күш. Ол жайлы Елбасымыз сəн мəрте салиқалы ойлар айтты. «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыруда да еңбек шешуші рөлі атқарары сөзсіз. Осы тұста: Қиындық деген қамал бар, Қайсарлар жарып өтетін. Еңбек деген бақыт бар, Ерінбеген жететін. Жалқауға бақыт жоламас, Қайрылмай оған кететін, – деймін мен жастарға қарата. Жастарымыздың бəрі жұғымсыз деуден аулақпын. Алайда, жеңіл өмірді жақсы көретін жастар да аз емес. Түгесілмес сайранның түбі – ойран. «2050» Стратегиясы ең алдымен жастар көретін игілік. Оны жүзеге асыратын да жастар. Иə, қайтпас, қайсар еңбек – бəрін де жеңбек! Сол ерен еңбектің үздік үлгісін біздің Елбасымыз үнемі көрсетіп келеді. Соған мың мысалдан бір мысқал, жақында (9.01.2013 жыл) ел газеті «Егеменде» жарияланған «Президенттің жұмыс кестесі: 2012 жылдың негізгі қорытындылары» атты мақаласында Қазақстан Республикасы Президенті Кеңсесінің бастығы Махмұт Қасымбеков былай деп жазды: «Шетел сапарларын, өңірлерге жасалған жұмыс сапарларын, түрлі отырыстар мен кеңестерді, халықаралық жəне республикалық форумдардың, конференциялар мен съездердің жұмыстарына қатысуын, шетелдік мемлекет жəне қоғам қайраткерлерін қабылдауларын, жұртшылық пен еңбек ұжымдарының өкілдерімен кездесулерін, өнеркəсіп кəсіпорындары мен əлеуметтік объектілерде болуларын қоса алғанда, Президент Н.Ə. Назарбаевтың қатысуымен жыл бойы 700-ден астам хаттамалық іс-шаралар өтті. Көріп отырсыз, осының өзі бір адамға аз жүк емес. Сол алпыс атан тарта алмас орасан ауыр жүкті өрге сүйреп келе жатқан Елбасының қажыр-қайраты мен еңбекқорлығы бəрімізге үлгі емес пе?! Жоғарыда келтірілген үзіндінің өзі-ақ көп жайдан хабар беріп тұрған жоқ па?! «Адам баласының қолымен жасалғанның бəрі – уақыт пен төзімнің жемісі» депті Бальзак. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев айтқан: «Мен ХХI ғасыр Қазақстанның алтын ғасыры боларына сенемін» деген сөзін жан жүрегімен қабылдап, ұлы мақсат «Қазақстан-2050» Стратегиясын орындаудың ұлы жолына түскен Елім мен Елбасыма айтар, Алла Тағаладан тілер ақ тілегім: «Жұлдызды сəттер көп болсын!». АЛМАТЫ.

Жоєары мектеп

їлкен бəсекелестікке ќабілетті болуы тиіс Жақында ғана барша отандастарымыздың назарын аударған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясы ел тарихында жаңа дəуірді бастап беріп отыр. Қашанда саяси маңызын жоймайтын Жолдаулар ертеңгі ел болашағының кепілі деп білемін. Мен үшін бұл Жолдау маңызды тарихи құжат болып табылады. Еліміздің тəуелсіздік алып, дамудың даңғыл жолына түскен күнінен бастап, Елбасымыз мемлекеттің стратегиялық дамуының кезеңдерін, жалпы Қазақстан халқын өмірдің барлық саласында нақты жетістіктерге, əл-ауқатымызды тұрақты жақсартып отыруға баса назар аударды. Осы салиқалы саясаттың арқасында əлем халқы бүгінгі Қазақстанның келбетін геосаяси маңызы зор ел ретінде таниды. Мемлекеттің жетістіктері мен оң бастамаларын əлемдік қоғамдастықтың қолдап, əлемдік саяси аренада үлкен абыройға ие болғанын мақтан тұтамын. Жолдаудың алуан ауқымды бағыттары еліміздің экономикалық қуаты мен мерейін асыруға талайлы міндет-мақсаттарды қойды. Солардың бірі – əлеуеті іргелі елді қалау. Халықтың əлеуетін көтеруге барынша көңіл бөлініп, үдемелі индустрияландыру бағдарламасы қабылданды. Жаңа инвестициялық жобалар іске асырылып, көптеген жұмыс орындары ашылды. Бүгінде біздің табысымыз орташа деңгейдегі əрі серпінді дамитын экономикасы бар елдердің қатарындамыз. Əлеуетімізді көтеру Жалпыға ортақ еңбек қоғамын құру арқылы жүзеге асады. Елбасы 2050 жылға қарай əлемнің ең дамыған 30 елінің санатына қосылып, өзіндік жетістіктеріміз бен қазақстандық даму үлгісін ұсынды.

қымды бəсекелестікке қабілетті болуға қол жеткізумен қатар, жаңа білім берудің мəселелерін академиялық ортада ғана емес, сондайақ экономиканың нақты секторында шешу қажеттілігі туындауда. Əлемдік өндірістің қарқынды дамуы жаңа дəуірдегі білім мен ғылымның сипатын таңғаларлықтай жағдайға өзгертіп жіберді. Айталық, өнеркəсіптің өркендеуі кезеңінде негізінен ағарту ісі жүргізілген болса, ХХІ ғасырда жоғары мектептің зерттеушілік құрамының маңызы арта түсті. Əлемдік тренд көрсетіп отырғандай, университеттер ғана ғылыми прогрестің ең басты қатысушысы болуда. Мысалы, патенттеу жөніндегі басты шолудың қорытындысы 2010 жылы жетекші ғылыми бағыттағы патент алудың басты орны корпорациядан ЖОО-ларға жəне ғылыми орталықтарға көшкенін көрсетті. Əлемдік білім берудің жаңа заманғы үрдістерін есепке алсақ, жоғары білім ошағының бəсекеге қабілеттілігінің басты сапасы ретінде мыналарды атап айтуға болады: оқытушы құрамның жоғары біліктілігі мен берілетін сабақтың сапалылығы; талантты студенттердің жоғары концентрациясы мен шетелдік студенттердің айтарлықтай бөлігі; зерттеудің нақты қорытындылары; қаржыландырудың мемлекеттік жəне мемлекеттік емес көздерден ұлғайған көлемі; жоғары оқу орындарын басқарудың тиімді жүйесі жəне білім берудің жеткілікті ресурстармен, жағдайлармен қамтамасыз етілуі, сондай-ақ студенттік өмірді зерттеу жұмысының маңыздылығы. Білім беру сапасының маңызды мəселесі жоғары мектептің кадрлық əлеуетінің жоғарылығы болып қала бермек. Дəстүрлі «мұғалім-оқушы» байланысының орнын білім берудің жаңа технологиясы мен əдістемесі ешқашанда баса алмайды. Бұл байланыс зерт-

Жолдаудағы тағы бір маңызды мəселе – білім саласының жай-күйі кеңінен сараланған. Білімді жоғары сапаға көтеру, міндетті мектепалды даярлықты енгізіп, мектеп жасына дейінгі балаларға білім беру, мектептер мен балабақшалар салу арқылы заманауи білім беруді қалыптастыру, əлемдік деңгейдегі мектептер мен кəсіптік-техникалық колледждер желісін одан əрі дамыту, жоғары білім алуға берілетін гранттардың санын 182 пайызға ұлғайтып, оқыған талантты жастардың қатарын көбейту. Енді орындалуы міндетті басымдықтар болуы тиіс. Біздің сауаттылығы жоғары елге айналуымыздың кепілі – жастарымыздың озық əрі заманауи білім үлгілерін меңгеріп бəсекеге қабілетті болуы. Үкіметке 2013 жылдан бастап халықаралық үлгідегі куəліктер беру арқылы инженерлік білімді жəне заманауи техникалық мамандықтар жүйесін дамытуды қамтамасыз ету тапсырылды. Оқытудың жаңа əдістемелік жүйелерін жаңғыртып, өңірлік мектеп орталықтарын құрып, білім берудің онлайн-жүйелерін белсене дамытудың керектігі айтылды. Мəселен, қашықтықтан оқытуды жəне онлайн режімінде оқытуды дұрыс жолға қойып, отандық білім беру жүйесіне инновациялық əдістерді, шешімдерді, құралдарды қарқынды енгізуіміз керек. Ал мемлекет осылардың бəріне жағдай жасайтын болады. Соңғы жылдары еліміздің жоғары білім беру саласында орын алған кең ауқымды реформалар халықаралық білім беру кеңістігінде басты екі мəселе – сапа жəне интеграция векторына бөлінді. Болон принциптерін жүзеге асыру бағыты отандық жоғары мектеп шеңберін түбегейлі түрде өзгертті. Оған қосымша ғылымды жаңаша басқару жəне инновация ісін ынталандыру шаралары енгізіліп, қазақстандық жоғары оқу орындарының жаңа сипаты қалыптасып үлгерді. Кеңес дəуіріндегі көршілес елдердің мойындағанындай, Қазақстан білім беру саласын жаңғыртуда біріншілердің қатарында келеді. Сонымен бірге, отандық жоғары оқу орындарына аумақтық жəне ау-

теу ісінде трансформациялауды басты бағыт етіп ұстанған университеттер үшін аса маңызды. Ал біздің университеттерде мұндай оқытушы-зерттеушілер көп пе? Өкінішке қарай, көптеген жоғары білім орындарының педагогтары сол оқытушылық деңгейінде, артықтау айтсақ, білім берудің трансляторы жағдайында қалып қояды. Егер оқытушының өзі ізденушілікке бармаса, өзін өзі жетілдіруге жұмыс жасамаса, онда мың құбылып тұрған жаңа дəуірге лайық сауатты студент даярлауға қабілеті жете ме? Əрине, жоқ! Осы жағынан алғанда жоғары білім ұяларына сауатты да білікті студенттер даярлай алатын, сондай-ақ ұшқыр ойлы ғылыми бағыттарды жүзеге асыра алатын нақты кадрлық саясат қажет. Жастарға, ұйымдастырушы мамандарға сенім артудан сескенудің қажеті жоқ. Шетелдердің танымал жоғары білім ордаларының жұмыстарының ең маңызды бағытының бірі – талантты, қажет десеңіз, еңбектері танымал педагогтарды іздестіру. Əрине, мұның аймақтардағы жоғары білім ұялары үшін күрделі мəселе екендігі сөзсіз. Бүгінгі таңда Астана мен Алматының ұлттық жəне ірі жоғары оқу орындары аймақтағы педагог кадрларды кəсіби өсу жағдайын ұсыну арқылы алып келіп жатқан белгілі бір үрдістер байқалады. Бұл мəселенің шешімі облыс əкімдерінің қатысуымен жүзеге асырылатын талантты педагогтарды қолдау жөніндегі арнайы бағдарламаның құрылуынан көрінетін секілді. Мұндай бағдарламаларда кадрлық саясаттан, жергілікті жоғары оқу орындарының мəртебесін көтеруден бастап, колледждер мен жоғары білім ошақтарындағы аса талантты педагогтарды əлеуметтік қолдауға дейінгі аспектілердің бəрін жан-жақты қарастыру керек. Олар биліктің жергілікті органдары тарапынан тұрғын үй беру, құрылыс салу үшін жер бөлу, материалдық жəне моральдық ынталандыру секілді қолдау танытудың түрлерінен көрінуі мүмкін. Өкінішке қарай, көп жағдайларда жоғары мектептердің осы мəселелер жөніндегі мүмкіндіктері шектеулі.

Жамбыл АЙМЕНОВ,

М.Əуезов атындағы ОҚМУ-дің бірінші проректоры.

Білім беру процесінің келесі бір маңызды бөлігіне тоқталар болсақ, Қазақстан егемендігінің алғашқы жылдары жастардың жоғары білім алуға ынтасы ауғанмен, кəсіби құзырлылыққа қолы жетпей қалғаны жасырын емес. Десе де, бүгінгі таңда жағдайдың маңызды жағына өзгергенін көріп отырмыз. Жастар еңбек рыногындағы бəсекеде өз біліміне, іс дағдысына жəне жеңіске деген ұмтылысына ғана сенуге болатынын түсіне бастады. Сондықтан да жоғары оқу орнын таңдауға үлкен мəн беру қажет. Оның үстіне, бүгінгі жоғары оқу орындарына оқуға қабылдаудың шекті ұпай көрсеткішін өздерінің белгілеуіне мүмкіндік берілген. Ал бұл мүмкіндікті пайдаланатындар көп пе? Əсіресе, жеке меншік оқу орындарына қатысты алсақ. Білім беру саласында бəсекелестікті құру жəне сандық оңтайландыруда Білім жəне ғылым министрлігі жүргізіп отырған бағыт тек сапаның жоғарылауына ғана қатысты емес, білімдегі болашақ трендтерге де сəйкес келеді. Сондықтан да бүкіл əлемде жоғары білімге деген қызығушылықтың артып отырғанын, сондай-ақ əрқайсысының өз елдерінде ең жоғары деңгейде білім алу жағдайын жасауға деген талпынысын назарға алуға тиіспіз. Осы тұста шетелдік студенттерді елдегі жоғары озық білім беру ошақтарына тарту жағынан алып қарағанда, Қазақстанның білім беру саласында жасап жатқан бренді жеткілікті көрінеді. Мұндағы маңызды іс Назарбаев Университетінің тəжірибелерін жоғары білім беру ортасына тарату болып табылады. Сонымен қатар, қазіргі кезде мемлекет қазақстандық студенттердің академиялық мобильділігін дамыту идеясын жүргізіп келеді. Айталық, шетелдің озық ЖОО-ларына жіберілген жүздеген студенттер мен магистранттар біздің жоғары оқу орындарымыз жайында ақпарат таратушы көзге айналып отыр. Олардың əрқайсысының алдына шетелдегі замандастарын біздің жоғары оқу орындарымызға келіп, білімін жалғастыруға деген қызығушылығын тудыру мақсаты қойылады. Жəне бұл саясаттың өз нəтижесін бере бастағанын айтуымыз керек. Осы орайда студенттерінің 20 пайызынан астамы шетелдік болып келетін жетекші оқу орындары – Колумбия, Стенфорд университеттерін мысалға алуға болады. Шетелдіктердің басқа елде білім алуға деген қызығушылығы жоғары білім ордаларының жоғары сапалылығын көрсетіп қана қоймайды, сонымен бірге, білім беру саласын елге инвестиция тартудың көзі ретінде қалыптастырады. Жоғары білім ошақтарының міндеті – ғалымға іздену жəне тəжірибе жұмыстары үшін жақсы жағдай ұсыну арқылы соңғы ақпаратты алу жолдарын да жеңілдету. Соңғы кездері Білім жəне ғылым министрлігінің жүйелі жұмысының арқасында бұл жұмыс қарқын ала бастады. Университеттерде материалдық-техникалық дамуға көңіл бөлініп, құрал-жабдықтардың соңғы үлгілерін алу үшін айтарлықтай қаржы бөлінеді. Мысалы, М.О.Əуезов атындағы ОҚМУ-де 2012 жылдың өзінде тəжірибелік жабдықтарды алу үшін 348 млн. теңге бөлінді. Бұл орайда мемлекет қаржысына алаңдаушылық білдірілмегенін айта кету керек. Ал зерттеу жұмыстарының базасын нығайтуға арналған бюджеттен тыс қаржы оқу орны қаржысының 30 пайыздан жоғары бөлігін құрайды. Нəтижесінде университет жанында ірі іс тəжірибелік-экспериментті кешен құрылды. Оның негізі болып табылатын конструкциялық жəне биохимиялық материалдардың аумақтық сынақ зертханасының айналасына өндірістік цехтар жəне іс-тəжірибе учаскелері шоғырланды. Маңыздылығына қарай бұл кешенді құрылым жоғары білім беру ордасының техникалық орталығына айналды. Онда ғалымдар өз зерттеулері мен сынақ жұмыстарын жүргізеді, сондай-ақ ғылыми жұмыстарының нəтижесін тəжірибелік үлгіге дейін жеткізе алады. Мұндай жағдайдың жасалуы өзге аумақтар мен елдердегі мамандардың да назарын аударуда. Инновация жайындағы ұғым бүгінде жоғары мектеппен тікелей байланысты болып кетті: инновациялық-бағыттаушы жоғары оқу орындары нақтыланып, зерттеу университеттерін қалыптастыру процесі жүргізілуде. Жыл сайын жоғары білім алушылардың ғылыми жобаларына, тіпті оларды коммерцияландыруға айтарлықтай қаржы бөлінеді. Əйтсе де бұл мəселеде нақты қозғалыс болмай тұр. Жалпы, мəселе жоғары оқу орнындағы ғалымдардың жобалық тақырыптарының нақты бизнес-сектордан кейбір тұста алшақтап кететіндігінде ғана емес, білім ошақтарында нақты коммерциялық нəтижені көре алатын жəне түрлі пəндер бойынша ғалымдардың басын қосып ұйымдастыратын жобалық менеджерлердің болмағандығында да жатыр. Осы мəселеде жоғары оқу орындарындағы зерттеу жəне инновациялық жұмыстарға жауапты басшылардың жоғары білім ошақтарының бизнесмендерге не ұсына алатынын көре білетіндей ой-өрісінің кең, коммерциялық ұғымы терең болғаны мақұл. Əрине, бəрі де қаржы мəселесіне келіп тіреледі. Ал қазіргі кезеңде бизнесмендерді ғылыми идеяға инвестор болуға көндіру – аса күрделі мəселе. Тек бірлесе қаржыландырудың өзі инвестициялық жобаға жеткілікті табыс əкелсе керек. Мұнда біз пайдалы қазбаны пайдаланушылар туралы Қазақстан Республикасының заңы бойынша бизнестің бұл секторының ғылыми зерттеулеріне табыстың 1 пайызы жолданатынын айтып отырмыз. Мысал үшін 2006 жылдан бастап жеке корпорацияға айналған Сингапур ұлттық университетін алайық. Бұл оқу орны 774 млн. доллар көлемінде жеке капитал тарту арқылы өз қорын құрды. Университеттің көптеген зерттеу жобалары бірлесе қаржыландыру негізінде жүзеге асырылды. Осы айтылған мысалдар университеттің əлемдік білім беру кеңістігінде бəсекеге қабілетті болуына мүмкіндік береді. ШЫМКЕНТ.

www.egemen.kz

23 қаңтар 2013 жыл

– Қанат Бекмырзаұлы, тəуелсіз Қазақстанның қалыптасуы мен дамуындағы көптеген тағдыршешті оқиғаларға тікелей қатысқан куəгерлердің бірісіз. Еліміздегі соңғы маңызды оқиғалардың бірі желтоқсандағы Қазақстан халқына жолдаған Президент Н.Назарбаевтың Жолдауы болды. Онда Елбасы «Қазақ стан-2030» Стратегиясындағы негізгі міндеттердің мерзімінен бұрын орындалғаны туралы мəлімдегені белгілі. Сіздің бұған алып-қосарыңыз бар ма?

– Осыдан 15 жыл бұрын, 1997 жылы

Азияның ба ры сына» айналуына негіз жеткілікті екенін, «басқа дамушы елдер үшін үлгі болуға мүмкіндік бар екенін» айтып, орындалатынына сенімділігін білдірді. Мемлекет басшысы Қазақстанның ХХІ ғасырдағы миссиясы дəл осылай болуы керек деп санады. Қазақстан ІЖӨ-нің өсу қарқыны жөнінен «Азия барыстарын» қуып жетті. Тарихи қысқа мерзім ішінде ІЖӨ жан басына шаққанда 700 АҚШ долларынан 12 мың долларға дейін өсті. Мұндай даму қарқыны мен күнкөрісті қамтамасыз ету көрсеткішінің жақсаруы əлемдік экономикада бұрын-соңды ешқашан, еш жерде кездеспеген еді. Тіпті «Азия барыстары» – Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріне мұндай көрсеткішке қол жеткізу үшін елу жыл керек болған-тын.

1997 жылы стратегиялық 2030 жылға дейінгі жоспардың анықталғанына қарамастан, олардың ең бастыларына бүгінде қол жеткізілді деуге болады. Оның жарқын дəлелі ретінде Қазақстанның посткеңестік

дұрыстығына талассыз сенімі мен жасымайтын жігері, аса батыл қасиеттерге ие сирек кездесетін қарымы мен қажымайтын, талмайтын жұ мыс қабілеті əрдайым көздеген мақсаттарына қол жеткізуге мүмкіндік береді. «Болашақ бүгіннен басталуы тиіс. Бұл жоспар деп аталады. Əлемде жоспарсыз ештеңе де жақсы бола алмайды», деп санаған болатын көрнекті ғалым əрі публицист Георг Кристоф Лихтенберг. Зулап өтіп жатқан өзгермелі əлемнің жаңа сын-қатеріне қарсы дер кезінде əрекет ететін заманауи мемлекеттің дамуындағы басты ерекшелігін айқындай отырып, Президент Жолдауда ХХІ ғасырдың жаһандық он сын-қатерін анықтады. Олар – тарихи уақыттың жеделдеуі, жаһандық демографиялық теңгерімсіздік, жаһандық азық-түлік қауіпсіздігіне төнетін қатер, судың тапшылығы, жаһандық энергетикалық қауіпсіздік, табиғи ресурстардың сарқылуы, үшінші индустриялық революция, үдей түскен

Ќанат САУДАБАЕВ:

2050 Стратегиясы – жасампаздыќтыѕ жемісті жалєасы Желтоқсанда жарияланған Президенттің Қазақстан халқына арнаған Жолдауына республика жұртшылығы кеңінен үн қосып жатыр. Сонымен қатар, 2050 Стратегиясына əлем де жан-жақты назарын аударуда. Оған еліміздегі, сондай-ақ шетелдердегі жүздеген азаматтардың, танымал саясаткерлердің, қоғам қайраткерлері мен сарапшылардың үн қосулары куə. Ел дамуының жаңа стратегиялық бағыты туралы пікірін білмекке «Назарбаев орталығы» көп функциялы ғылыми-талдамалық жəне гуманитарлық-ағартушылық мемлекеттік мекемесінің директоры Қанат САУДАБАЕВТЫ сөзге тартқан едік. Осыдан тура бір жыл бұрын, Елбасының Жарлығымен құрылған Орталықтың басты міндеті – Қазақстан Республикасының ары қарайғы қоғамдық-саяси, əлеуметтік-экономикалық жəне мəдени-гуманитарлық дамуына үлес қосу, қазақстандық қоғамдағы азаматтық ұстаным сəйкестігі мен патриоттықты нығайту, халықаралық ынтымақтастықты кеңейту екенін еске сала кетейік. Елбасы Н.Ə.Назарбаев ұлтымызға көптеген адамдар үшін қиял болып көрінген «Қазақстан-2030» мақсатты Стратегиясын ұсынған болатын. Сол кездері оның сəтімен жүзеге асатынына күмəнмен қарауға да негіз жоқ емес-ті. Ол уақытта Қазақстан Кеңес Одағының ыдырауынан енді ғана айыққан əрі бірыңғай экономикалық жүйесі жоқ, шын мəнінде күн тəртібіне егеменді мемлекет ретінде өмір сүру мəселесін қойған ел еді. Бүгінгі аға жəне орта буын өкілдері кəсіпорынның бүйіріне шаншудай қадалған қаржының құнсыздануы мен жұмыссыздықтың жоғары шегін, электрдің үздіксіз сөндірілуі мен дүкеннің жартылай бос сөрелерін жəне басқа да сол кезеңнің белгілерін əлі ұмыта қойған жоқ. Қазақстандықтардың берік қолдауына арқа сүйеп, халқының жасампаздық күш-қуатына кəміл сенген Президент жан-жақтылығы мен қарқыны жөнінен теңдессіз экономикалық жəне саяси реформаларды табысты жүргізуді қамта масыз ете білді. Елдің ұзақмерзімді стратегиялық даму бағытын айқындап алған Мемлекет басшысы елдің магистральды бағытынан ауытқымай сенімді өсу жолына түсетін нақты бағдарын белгіледі. Тоқсаныншы жылдарды шын мəнінде елдің экономикасын феноменді алға сүйрейтін қадамға дайындаған қалыптасу онжылды ғы деп атауға болады. Осы кезеңде Қазақстан өзінің Көшбасшысының бастауымен қысқа мерзім ішінде посткеңестік транзиттік өте қиын уақыттан аман-есен өтіп, түбегейлі құрылымдық өзгерістерді жүзеге асыра білді. Жаңа мыңжылдықта экономикасын қысқа мерзім ішінде тұрақтандырып, оның белсенді өсуіне қол жеткізген посткеңестік кеңістіктегі бірденбір республика болды. Екінші кезең жинақтау онжылдығы болды – 2000 жылдары барлық күшжігер ресурстарды нығайту мен қолдағы мүмкіндіктерді топтастыруға бағытталды. Соның нəти жесінде Қазақстан аталған онжылдықтың соңына тап келген дүниежүзілік экономикалық дағдарыстың бірінші толқынының теріс салдарын азайта алды. Осы кезеңдерде Н.Назарбаевтың əлеу меттік-экономикалық саясатының тиімділігі ерекше жарқырап көрінді. Тіпті ең дамыған елдердің өзінде əлеуметтік шығындар қысқарып, кəсіпорындар жабылып, жұмыссыздық қаулап өсіп жатқанда, біздің елімізде жалақы өсе түсті, жолдар мен кəсіпорындар салына бастады, тұрғындарды жұмыспен қамту ұлғая түсті. Əлемде «Азия барыстары» деген атпен танылған Азия елдерінің табысын бағдарлап, Президент Н.Ə.Назарбаев: «Қазақстанның өзіндегі бүкіл мүмкіндіктерімен сондай қатарға қол жеткізбей қалуына себептер бар ма?» деген сауал қойды. Оған себептердің жоқ екенін, 2030 жылға қарай Қазақ стан ның «Орталық

жəне одан тыс елдерде жетекші позициядағы табысты, динамикалық дамушы мемлекетке айналғанын айтуға болады. Қазақстан Республикасы болашаққа ұмтылған қуатты мемлекет, халықаралық аренада жауапты серіктес ретінде қалыптасты. Бүгінде Қазақстанның əлемдегі экономикасы шапшаң өсіп келе жатқан алдыңғы үштіктің санатында екені белгілі. Бұған қалай қуанбассың. Еліміз тұрғындардың əл-ауқатының жаһандық рейтингісінде əлемнің алғашқы 50 мемлекетінің қатарында. Қазақстандық тар дың өмір сүру ұзақтығы айтарлықтай өсті, ана мен бала өлімі де біршама азайды. 148 елдің ішінен 104-інің ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін Астанада өткізуді қолдауы 2030-Стратегиясының таңдай қағар табыспен жүзеге асқанын жəне мұны əлемдік қоғамдастықтың кезекті рет мойындағанын айғақтады. Біз 2018 жылы тұрғындарының табысы жоғары елдердің қатарына кіруіміз керек. Естеріңізде болса, Президент 2030 С тр атег и я сын да ағ ыл ш ын н ың ұл ы драматургі əрі ақыны Уильям Шекспирдің айтқан мына сөзін келтіреді: «Адамдардың өмірінде шарықтау сəті бар, ол, егер дұрыс пайдалана білсе, табысқа жеткізеді. Егер оны қолдан шығарып алса, онда одан кейінгі жол қайраңға малтығып, тайғақ кешумен ұласады». Бүгінде Қазақстан халқы шарықтау сəтін жан-жақты дұрыс қолданды, елдің қоғамдық-саяси жəне əлеуметтікэкономикалық тұрақты дамуын қамтамасыз етті. Сондықтан да 2030 Стратегиясында көзделген міндеттердің шешімі Мемлекет басшысының халыққа арналған жаңа бағдарламаны жариялауына мүмкіндік берді.

– Бағдарламалық жаңа құжатты саралай келе, ең алдымен, қай тұсына назар аудардыңыз?

– Елбасының ғажайып дарыны – оның стратегиялық көрегендігі. Неміс ақыны, мемлекет қайраткері, ойшыл Иоганн Вольфганг фон Гёте: «Тек көзге көрінбейтінді көрген жан ғана адам айтқысыз дүниелерді жасай алады», деп айтқан еді. Егер еліміздің қалыптасу жолын еске алсақ, Президенттің ешкімге ұқсамайтын бастамалары мен ұсыныстарын, оларға алғашында көбі күмəнмен қараған болатын, көптеп мысалға келтіруге болады. Алысқа бармай-ақ, сол 2030 Стратегиясының өзін алсақ та жетіп жатыр. Нұрсұлтан Əбішұлы үнемі алға қарайды, алыс болашаққа жіті көз жіберіп отырады. Əу бастан-ақ ойға алған игі оймақсаттарын орындай алмайтын шалағайлық секілді мінездер Президентке тəн емес болғандықтан, оның жағдайды стратегиялық бағамдау мен оны шешудің ең тиімді жолын алдын ала болжап білудегі көрегендігі, ғажайып жады мен өткір сараптамалық ақыл-ойы, өз таңдауының

əлеуметтік тұрақсыздық, өркениетіміз құндылықтарының дағдарысы жəне жаңа əлемдік тұрақсыздық қаупі. Бұл сын-қатерлерді жеңіп, еліміздің алдағы дамуының бағытын анықтау үшін Н.Назарбаев аса маңызды басымдықтарды ұсынды, олардың арасында: мемлекеттілікті одан əрі нығайту; экономикалық саясаттың жаңа қағидаттарына көшу; кəсіпкерлікті жан-жақты қолдау; жаңа əлеуметтік үлгіні қалыптастыру; білім беру мен денсаулық сақтаудың заманауи тиімді жүйесін құру; мемлекеттік аппараттың қызметі мен тиімділігін, жауапкершілігін арттыру; халықаралық жəне қорғаныс саясатының жаңа сын-қатерлеріне парапар саясат құру. Қазақстанның экономикалық жүйесін түбегейлі ырықтандыру аясында кəсіпкерлікті реттеудегі мемлекеттің қатысуы төменгі шекке дейін қысқартылып, іс жүзінде қызметтің бар саласында жеке сектордың үлесі арттырылады. Елбасы жаңа кадрлық, бюджеттік, салықтық жəне ақша-несие саясатына, сондай-ақ ішкі жəне сыртқы қарыздарды басқару саясатына көшу жөнінде мəлімдеді. Шетелдік инвестиция үшін қолайлы жағдай жасалады. Осы орайда минералды ресурстарды игеру шапшаңдығын арттырып, оларды əлемдік нарыққа экспортқа шығару, орнына озық технологиялар алып, еліміздің аумағында жаңа өндірістерді жасауға қол жеткізу маңызды. Қазақстан бұрынғысынша əлеуметтікэкономикалық мəселелерін өзара пайдалы жəне бірге шешу қағидатына сүйенетін аймақтық экономикалық ықпалдастықтың белсенді қатысушысы болып қала береді. Арнайы «Жаһандық инфрақұрылымдық ықпалдастық» бағдарламасы əзірленеді. Инновациялы инфрақұрылымды дамытуға айрықша көңіл бөлінеді. Инновациялық қызметтің маңызды элементі экологияға көңіл бөле отырып, баламалы энергия көзін дамыту болуы тиіс. Əлеуметтік қауіпсіздік пен жеке жауапкершілік саясаты синергиясының аясында əр азаматқа білім алу, медициналық қызмет пен сапалы өмір сүрудің ең төменгі əлеуметтік стандарт кепілдігі беріледі. Жолдауда кадр дайындау мен қайта дайындықтан өткізу – білім мен кəсіби шеберлік, білім берудің заманауи жүйесінің бағдары нақтыланған. Бүгінгі күннің негізгі міндеті ретінде Президент жұмыссыздар мен аз қамтылған жəне өзін өзі жұмыспен қамтыған азаматтарды еңбек етудің белсенді формасына тарту деп атады. Дəл осыған «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасы жұмыс жасауы керек. Елбасы ана мен баланы қорғауға ерекше көңіл бөлді. Бүгіннің өзінде 2050 Стратегиясының шеңберінде аталған міндеттерді жүзеге асыру үшін, барлық аймақтағы қазақстандықтардың өмір сүру деңгейі мен сапасын теңестіру үшін Президенттің Жарлығымен Өңірлерді дамыту министрлігі құрылды. Гендерлік теңдікті қамтамасыз етуге, жемқорлықпен күреске, басқаруды жекелей жүргізуге екпін түсіре отырып, Қазақстан демократияны ары қарай ілгері дамытуға нық бекінген. Мемлекеттік қызметтің ауқымды реформасы, жергілікті өзін өзі басқару мен ауылдық округтер жəне аудандық маңызы бар қалалар əкімдерін сайлау жүргізіледі. Мемлекеттік басқарудың жаңа стилі мемлекеттік-жекеменшік əріптестік қағидатына негізделетін болады. Қазақстан тағаттылық пен тұрақтылықтың эталонына айналады. Қазақстан аумағында өмір сүріп жатқан кез келген ұлт өкілі қазақ ұлтының ажырамас бөлігі. Əлемдік жəне дəстүрлі діндерге барынша құрметпен қарайтын зайырлы мемлекетті сақтау – біздің қоғамның басты мақсаты болып қала береді. Біздің көпұлтты жəне көпконфессиялы қоғамның басты жетістігі жаңа

қазақ стан дық патриотизм болуы шарт. Н.Ə.Назарбаевтың атап өткеніндей, біздің балаларымыз бен немерелеріміз сырт елден гөрі Отанында өмір сүргенді артық көретіндей, өйткені, өз жерінде өзін жақсы сезінетіндей болуға тиіс. Қазақстанның сыртқы саясаты бұрын ғысынша теңдік, дəйектілік жəне бол жалдық қағидаттарына негізделеді. Қазақстан аймақтық қауіпсіздік жауапкершілігін толық сезінеді жəне Орталық Азия мен одан тысқары жерлерде қауіпсіздікті нығайтуда белсенді күш-жігер жұмсауға əркез дайын. Тең дəрежеде біз жаһандық тұрақтылықты қамтамасыз ету ісін ұстанамыз жəне ядролық қаруды таратпау тəртібін нығайту мен ұлтаралық жəне дінаралық толеранттылық қағидаттарын ілгерілетуге, лаңкестік пен экстремизмге қарсы əрекет етуге барынша күш саламыз. Стратегиялық басымдықтарды жүзеге асыруда зор маңыз біздің халықаралық əріптестерімізге беріледі. Қазақстан осы міндеттерді жүзеге асыруда қолдау мен ынтымақтастыққа барынша сенсе, бұл өз кезегінде мемлекеттеріміз бен халықтарымыздың ықпалдастығын тереңдете түсуге ықпал ететін болады.

– 2050 Стратегиясы тек қазақстандық тар дың ғана назарын аударып отырған жоқ қой...

– Оның да жөні бар. Желтоқсандағы Жолдауда көрсетілген еліміздің ХХІ ғасырдағы ұзақмерзімді даму бағдарламасы əлемдік өркениеттің дамуы мен нақты жағдай есепке алына отырып əзірленген. Сондықтан да ол Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар, шет елдерде де кеңінен қолдау тауып отыр. Немістің белгілі саяси сарапшысы Михаэль Лаубш: «Еуропада да, əлемнің барлық жеріндегі сияқты, Қазақстан Президентінің өз халқына арнаған Жолдауы белсенді талқылануда. Құжат, сөзсіз, оң қабылдануда. Тіпті ол тек Еуроодақ аясында ғана емес, сондай-ақ бізде – Германияда да. Бұл «2030 Стратегиясы» мен «Еуропаға жол» бағдарламасының жалғасы жəне бүкіл қоғамды топтастыруды, біріктіруді көздейді», деді. Ресеймен ары қарайғы да қарым-қатынас үшін жаңа Жолдаудың мəні мен маңызы туралы ондағы азаматтар да айтуда. Ал, Ресей Федерациясы Мемлекеттік Думасының депутаты Олег Савченко: «ТМД елдерінің ешқайсында осында ұзақмерзімді стратегия жоқ. Тіпті, Ресейдің өзінде, жекелеген салалар бойынша 2030, 2040 жылдарға дейінгі стратегия бар. Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың даналығы мен күш-жігері Қазақстанның алдағы 50 жылдағы ұстанымдары мен мақсаттарын анықтап, серпіліс жасауға мүмкіндік береді. Қазақстанның стратегиялық əріптесі саналатын Ресей үшін, əрине, артықшылықтарды білу өте қажетті. Ал, мұндай ұзақмерзімді бағдарлама Қазақстанмен көптеген жылдарға ынтымақтастықты межелеуге жағдай туғызады. Біз, кейбір жағдайларда Қазақстаннан үйренуіміз керектігін айтуға тиіспін», – деп атап көрсетті. Америкалық стратегиялық жəне халық аралық зерттеулер орталығының жетекші сарапшыларының бірі, саясатта нушы Джеффри Минкофф: «Пре зи дент тің Қазақстан халқына арнаған Жол дауы – бəрін тегіс қамтитын мақсатты сөз. «Қазақстан-2050» Стратегиясында жағырапиялық жағдайдың артықшылықтарын дамыту мен əлемнің түрлі аймақтарымен ары қарайғы ықпалдасуы барысында еліміздің экономикасының бəсекеге қабілеттілігі мен инфрақұрылымды дамыту салаларында алдан шығатын жəйттер нақты анықталған», деп мəлімдеді.

– Жолдауды жүзеге асыру үшін қазақстандықтарға қандай нақты қадамдар қажет деп ойлайсыз, өйткені, 2050 Стратегиясы шын мəнінде біздің алдағы онжылдықтарда өмір сүретін бағытымыз ғой?

– Өте дұрыс айтасыз. Тұтасымен алғанда, Қазақстанның 2050 жылға қарай əлемнің дамыған жəне өркендеген 30 мемлекетінің қатарына қосылуы туралы сөз болып отыр, стратегияның ең басты мақсаты да қазақстандықтардың өмір сүру деңгейі мен сапасын түбегейлі арттыруда жатыр. Жəне ол əрдайым Мемлекет басшысының барлық жасампаз қызметінің квинтэссенциясы (нағыз мазмұны) болып келеді.

2050 Стратегиясы Қазақстан Президенті нің көрегендігі мен стратегиялық даналығының кезекті бір жарқын айғағы болып отыр. Сондай-ақ біздің стратегиялық басымдықтарымыз бен мүмкіндіктеріміздің айқын прагматикалық бағасына негізделген жəне бұл оның табысты жүзеге асырылуының маңызды факторының бірі саналады. Ке ле сі бір маңызды фактор ретінде қазақстандықтардың тəуелсіздік жылдары қалыптасқан жаңа генерациясын сипаттайтын ішкі бостандығы мен өмірлік оптимизмін айтар едім. Бүгінде осынау шапшаң өзгермелі əлемде лайықты орынға ие болу үшін Президент əрбір отандасымызды, тұтастай алғанда бүкіл қоғамды үздіксіз жаңғыру мен жетілуге шақырды. Оның жарқын мысалы ретінде Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың өзін айтуға болады.

2050 Стратегиясы жасампаздықтың жемісті жалғасы болып табылады. Онда көзделген міндеттерді табысты жүзеге асырудың маңызды факторы Ұлтымыз бен Елбасымыздың бірлігі, халқымыздың сарқылмас күші мен жасампаз қуатында жатыр.

– Əңгімеңізге рахмет. Əңгімелескен Самат МҰСА, «Егемен Қазақстан».

3

Интеграция мəселесі сґз болды

Кеше Премьер-Министр Серік Ахметов Еуразиялық экономикалық комиссиясының энергетика жəне инфрақұрылым бойынша коллегиясының мүшесі (министр) Даниал Ахметовті қабылдады, деп хабарлады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі. Əңгіме барысында Д.Ахметов Еуразиялық экономикалық комиссиясының жұмыс барысы, оның ағымдағы жəне болашақтағы жұмыс жоспарлары туралы хабарлады. «Президенттердің тапсырмаларына сəйкес біз үстіміздегі жылдың 1 мамырына дейін Комиссияның перспективалық жұмыс жоспарларын жасауға тиіспіз. Сонымен қатар, мен ПремьерМинистрге нормативтік-құқықтық базаны жүйелеп, жинақтау бойынша, біздің Комиссиямыздың шеңберінде қандай жаңа құжаттар дайындалып жатқаны туралы, жуық арада интеграцияның қандай жаңа бағыттарын енгізуді жоспарлап отырғанымызды баяндадым», деді кездесу қорытындысы бойынша Д.Ахметов.

Оның сөзіне қарағанда, интеграцияның жаңа бағыты қазақстандық экономиканың түрлі салаларында, ең алдымен, электр энергетикасы саласында ортақ рынок ұйымдастырумен байланысты болып отыр. «Интеграциялық үдерістердің барлығына да біздің қазақстандық мамандар қатысатынын тағы да атап өткім келеді. Кез келген экономикалық келісім тең дəрежеде, бəсекелестікке, риясыз, əділ қарым-қатынас ұстанымына негізделеді, сондықтан Кеден одағы шеңберіндегі Қазақстан ның жұмысының нəтижесі айқын көрініп тұр. Біз тауар айналымының артуына қол жеткізіп отырмыз», деп түйіндеді сөзін Д.Ахметов.

Əлемдік рейтингте əлі де биіктеуге тиіспіз (Соңы. Басы 1-бетте).

Дегенмен, кейбір жекелеген көрсеткіштер бойынша Қазақстанның рейтингі онша жоғары емес. Жүргізілген жұмыстарға қарамастан, «Құрылысқа рұқсат алу» жəне «Халықаралық саудасаттық» көрсеткіштері бойынша еліміз сəйкесінше 155-ші жəне 182ші орындарды қанағат тұтып отыр. Дүниежүзілік банк рейтингінің көрсеткіштерін жақсарту жөніндегі жұмыстар туралы Қаржы министрі Болат Жəмішев, Құрылыс жəне ТКШ істері жөніндегі агенттік төрағасының міндетін атқарушы Серік Нокин жəне Ұлттық банк төрағасының орынбасары Бисенғали Тəжияқов қосымша баяндамалар жасады. Қаржы министрі Болат Жəмішев өз саласына қатысты атқарылып жатқан шараларға тоқталды. Мəселен, үстіміздегі жылдың ІІ жартыжылдығының басында «импорт» процедурасы бойынша электронды декларациялау жүйесі іске қосылатындығын жетізді.

«2012 жылы «экспорт» процедурасы бойынша электронды декларациялаудың ақпараттық жүйесі жасалып, 24-28 желтоқсан да сынақтан өткізілген болатын. Қазір ол жоба Қостанай жəне Қарағанды облыстарында қолданысқа енгізілуде. Ал ІІ жартыжылдықтың басында «им порт» процедурасы бойынша электронды декларациялау жүйесін іске қосқалы отырмыз. Бұл халықаралық саудамен байланысты шығындарды қысқарту жөніндегі өте маңызды шара болады», деді министр. Жалпы, еліміз электронды декларациялауға толықтай 2014 жылы қосылмақ. Сондай-ақ, Экспорттық-импорттық операциялар бойынша бір терезе құру тұжырымдамасына сəйкес, «Экспорттық-импорттық операциялар бойынша Е-терезе» ықпалдасқан ақпараттық жүйесін жасау жəне оны қолданысқа енгізу жұмысы жүргізілуде. Министрдің айтуынша, «Халық аралық сауда» көрсеткіші көптеген мемлекеттік органдардың жұмысына тəуелді, себебі экспорттық-импорттық операциялар бойынша жекелеген тауарларға қатысты 14 мемлекеттік органның рұқсатын алу керек, оның барлығы 50 шақты бизнес-процесс. «Электронды лицензиялау жəне электронды рұқсатнамалар алу бойынша, 2013-14 жылдары сыртқы экономикалық қызметке қатысы бар барлық бизнес-үдерістерді ақпараттандыру жоспарлануда. Е-терезе жүйесі сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың түрлі лицензиялар мен рұқсаттар алуымен байланысты шығындарын азайтуға мүмкіндік беретін ықпалдастырушы құралға

айналады», деп түйіндеді сөзін Б.Жəмішев. Ал Премьер-Министрдің орын басары Ербол Орынбаев өз кезегінде «Doing Business» рейтингінің «Құрылысқа рұқсат алу» индикаторын жақсарту жұ мысының аясында елімізде рұқсатнама берудің моделін өзгерту қажеттігін айтып өтті. «Құрылысқа рұқсатнама беру бойынша сол рұқсатты берудің моделін өзгерту керек, себебі онда объективті жəне субъективті факторлар көп», деді ол. Оның айтуынша, бизнес-модельді өзгерту жəне бүкіл процесті оңтайландыру қажет. Басқа да индикаторларға тоқталған Е.Орынбаев министрлердің орынбасарлары жетекшілік ететін 5 тұрақты жұмыс тобы құрылғанын жəне əр топ 2-3 индикатор бойынша жұмыс жүргізіліп жатқанын баяндады. Вице-Премьердің айтуынша, ағымдағы жылдың жаз айларында барлық индикаторлар бойынша Дүниежүзілік банктің алдын-ала мəліметтерінің негізінде «Doing Business» рейтингіндегі Қазақстанның көрсеткішін жақсарту жөніндегі 2014 жылға арналған кешенді жоспарды əзірлеу жұмысы басталады. Үкімет басшысы С.Ахметов отырыстың қорытындысы бойынша мемлекеттік органдар басшыларына «Doing Business» көрсеткіштерін жақсарту жөніндегі 2013 жылға арналған іс-шаралардың кешенді жоспарының аясындағы жұмыстарды жалғастыруды міндеттеді. Сондай-ақ кейбір проблемалық индикаторлар, «Халықаралық сауда», «Құрылыс салуға рұқсат алу» жəне «Электрмен жабдықтау желілеріне қосылу» көрсеткіштері туралы айта келіп, бұл бағыттарда жүйелі шаралар қабылдау қажеттігі туралы баса айтты. Себебі, өткен жылғы рейтингте Қазақстанның осы позициялары төмендеу болған еді. Электр энергетикасын дамыту жөнінде «біз қазір жалпы энергетиканы, электр энергетикасын дамытуды қарастырудамыз. Біздегі үлкен көкейкесті мəселе – ол желі мəселесі, əсіресе ЭТК желісі. Мұнда шын мəнінде түбегейлі реформа мен түбегейлі шаралар қабылдау қажет», деді С.Ахметов. «Құрылыс салуға рұқсат алу» индикаторын жақсарту жөніндегі проблемалық мəселелерді шешуге қатысты Премьер-Министр Кешенді жоспардың жұмысына өңірлік мемлекеттік сəулетқұрылыс бақылау басқармаларын тартуды тапсырды. «Бұл институтты жергілікті жерлерде күшейтіп, нығайтыңдар. Олар Кешенді жоспарды жүзеге асыру жөніндегі үлкен жұмысқа ықпал етуі қажет», деді Үкімет басшысы.

4

www.egemen.kz

23 қаңтар 2013 жыл

 Ойласу де өздерінің бизнестері бар. Осы орайда, сірə, Ресейдегі сияқты мемлекеттік қызметте жүргендер бизнеспен айналыспауы тиіс деген бір заң бізге де керек сияқты. Мұндай əрекеттердің ең жаман жері өзгелерге теріс үлгі көрсетуінде. Алдындағы ағаларының жарамсыз қылықтарын көрген кейінгі толқын інілер қайдан жақсы болып шығады. Осындайда бүгінгі ұрпақтың біразы жұртты алдап, қоғам мүлкін ұрлап, жемқорлыққа салынып күн көруге дағдыланып жатқан жоқ па деген де қорқынышты ой келеді. Олай ойлауға себеп те жоқ емес. Бүгінде жоғары оқу орындарында оқып жүрген студенттер бізге біліміңнің керегі жоқ, дипломыңды берсең жетеді дегенді ашық айтатын болса, оқу бітіріп қызметке тұрғандар ə дегеннен-ақ қай жерден ақша жасауға болады деп жан-жағын тіміскілеуге кірісетін көрінеді. Көздерімен көргендер осылай дейді. Бұл жерде біз тіпті кітап оқымайтын, голливудтық кинолар мен компьютерден өзге қызықтырмайтын, музыкадан

Еѕбекке сґзбен емес, іспен їйретеді «Бəсекелестік» пен «баќталастыќ» бґлек-бґлек ўєымдар Сейфолла ШАЙЫНҒАЗЫ, «Егемен Қазақстан».

Жұрт қалай десе олай десін, біздің буынның өкілдері өздерінің балалық шақ тарының жайма-шуақ та өнегелі заманмен тұстас келгеніне қуанатын болса керек. Бұл жерде əңгіме ертеңің үшін алаңдамай өмір сүруге мүмкіндік жасалғандығы жө нін де ғана болып отырған жоқ, əңгіме – ол уақыттарда, (марқұм) философ-ғалым Əбдеш Қалмырзаев өзінің «Егемен Қазақ стан» газетінде былтыр жарияланған «Еңбек емген қоғам ғана бақытқа кенелтеді» атты мақаласында айтқандай, еңбектің бағаланғанында, сол замандағы ұрпақтың еңбекпен есейгендігінде болып отыр. Идеологияның əсері ме, əлде атаана тəр биесінің ықпалы ма, кеңестік заманның жастары жұмыс істегендерін көп жағдайда үлкен бір дəреже көретін, көрдіңдер ме менің қандай екенімді дегендей, қатар ластарының алдында мақтанып та қоятын. Бұл жерде тіпті, лауазымды қызмет атқару да міндетті емес, əншейін жұмыс істеп еңбекақы тауып жүрсең жеткілікті. Соның өзіменақ мен адам болдым, өзге лер ден еш кем емеспін деген түсінік қалыптасып, оның өзі сенің көңіліңді өсіріп, мерейіңді тасытатын. Алғаш жұмыс істеген кездерде өзіміздің дəл сондай сезімде болғанымыз анық. Бүгінгі ұрпақ мен жұмыс істеймін дегенді мақтан көре ме өзі?.. Мемлекет басшысының «Қазақстан ның əлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласын оқыған сəтте мен осындай ойға берілдім. Біздің балалық жəне жастық шағымыз ХХ ғасырдың 60-шы жылдарының ортасы мен 70-ші жылдарының басында өтті. Кейін үлкендерден естіп-білгеніміздей, ол халықтың əл-ауқатының енді-енді дұрыстала бастаған кезеңі екен. Соның өзінде де, əсіресе, 60-жылдардың ортасында, көптеген отбасылардың тұрмыс жағдайлары жақсы деп айтуға келе қоймайтын. Əсіресе, көп балалы отбасылар біршама қиындықтарды бастан кешті. Оның үстіне ауылда əйелдер үшін жұмыс бола бермейді, осыдан келіп бір үйлі жанның барлық ауыртпалығы бір ғана отағасының арқасына түседі. Бəлкім сондықтан да шығар, ол жылдарда атаана өз балаларын үй шаруасына аяусыз жұмсайтын. Тіршілік бар жерде үйде үлкенді-кішілі жұмыстардың табылып жататыны белгілі, сондай шаруалардың бəрінің де басы-қасында балалар жүретін. Тіпті, бір үйде бір өзі ғана өскен, «айналайын өтіп кеткен» еркетотайлардың өзі үй шаруасынан тыс қала алмайтын. Түптеп келгенде, баланың ерте жастан осылайша еңбекке араласуы олардың алдағы өмір үшін белгілі бір дəрежеде тəжірибе жинап, ең бастысы, жұмыстан жиренбей өсуіне септігін тигізді. Біз оны кеңестік кездің тəрбиесін көрген ағаапаларымыз бен замандастарымыздың атқарған еңбектерінен көріп те жүрміз. Керек десеңіз, адамдар ол кезде иық тіресе еңбек ету арқылы бір-бірінің қадірін біліп, сол əріптестер арасынан өздеріне дос-жолдас та табатын. Өкінішке қарай, мұның бəрі енді мүлде келмеске кеткендей. Бүгінгінің балалары жұмыс істемек түгілі, кітап оқудың өзіне құлықсыз. Өйткені, қоғамда оған деген қажеттілік те болмай отыр. Оның үстіне, қазіргі заманның «ақылды» балалары адал еңбек етіп алысқа бара алмайтындарын ерте бастан біледі, сондықтан жақсы өмір сүрудің басқа, яғни бас ауыртпайтын, бі лекке күш түсірмейтін жеңіл жолдарын іздейді. Ал ондай жолдар табылып та жатыр. Ол – ақша, ол – тамыр-таныстық. Мектепті бітірер-бітірместен балаларына машина сатып əперіп талтаңдататын бірқатар ақшалы ата-аналар өз ұрпағының еңбекке ерте бастан араласып, жақсы

азамат болып өсуі үшін онша алаңдай қоймайды. Өйткені өз қолдарында тұрған «құдіретке» сенеді, мен тұрғанда балам қызметсіз қалмайды деп лепіреді. Керек десеңіз, өз қолында үлкен «күш» бар екенін баласына да сездіріп қояды. Ал ондай сенімділік баланың болашақ үшін ойлануына, өмірге өз бетінше қадам басу жолында талпыныс жасауына мұрша бермейді. Білімсіз, қабілетсіз ұрпақтың өсіп шығуына да көбіне-көп осындай жағдайлар себепкер болады. Шынын айту керек, біздің халықтың дені бала тəрбиесіне қай заманда да онша мəн бере қойған емес. Оған бəлкім, тұрмыстың ауырлығы, тəрбиемен айналысып отыруға уақыттың жетпегендігі де себепкер болған шығар. Абырой болғанда, кеңестік заманда бұл міндет балабақшалар мен мектептерге жүктелді. Ал олар, кереметтей қылмаса да, жас ұрпаққа белгілі бір дəрежеде тəрбие беруге, əсіресе еңбекке үйретуге (мектептер) тырысты. Ол уақыттарда 9-сынып оқушылары үшін «тəжіри беден өту» деген жақсы дəстүр болатын, яғни 9-сыныпты бітірген балалар шаруашылықтарға барып бір ай бойы жұмыс істейтін. Бұл іс жеткіншектерді еңбекке баулуда айтарлықтай рөл атқарды. Ал мектепте-ақ басталатын пионер, комсомол ұйымдарындағы жұмыстар мен студенттердің ауыл шаруашылығында, құрылыс отрядтарында еңбек етуі өз алдына бір бөлек əңгіме. Жалпы, еңбек ету дегеніміздің өзі не? Егер, ғылыми терминдерге жүгініп, тақырыпты күрделендіріп жатпай-ақ қарапайым сөзбен түсіндірер болсақ, еңбек ету дегеніміз – қатарыңнан қалмай өмір сүру үшін күресу. Демек, лайықты өмір сүргісі келген кез келген адам өз қарымқабілетіне сай жұмыс істеуі керек. Жастарға еңбек туралы айтқан кезде де дəл осы мəселе əңгіменің тоқетеріне айналса құба-құп болар еді. Кейде ойлап отырсаң, нарық заманының басты талабы болып есептелетін «бəсекелестік» сөзінің өзі бұрын-соңды ондай қоғамда өмір сүріп көрмеген біздерге пайдадан гөрі көбірек зиян əкеліп жатқан сияқты. Біріншіден, осы сөзді өз мағынасында, яғни өзгелерден оза еңбек ету, сапалы жұмыс істеу деп түсініп жатқандар кем де кем. Бұл сөзді біреулер өзгелер төгіліп-шашылып өткізген тойды мен де өткізем немесе олар сатып алған қымбат дүниені мен де сатып алам деп түсініп жүрсе, енді біреулер пəленше қол жеткізген дипломды мен де аламын жəне сол адам тамыр-таныстықпен ие болған қызметке мен де қайткен күнде де ие боламын деп өзіне қолдау көрсететін «күш» іздеп жанталасып жүр. Қазақтың «бақта ластық» деген сөзімен төркіндестіре келгенде «бəсекелестік» сөзінің құлаққа ұнамсыздау естілетінін былай қойғанда, дəл мұндай «бəсекелестіктің» жақсылыққа апарып соқтырмасы анық. Ең бастысы, ондай ойдың астарында адал еңбек етсем деген ниеттің аз екені айтпаса да түсінікті. Осы орайда көпшілігіміз ескермей жүрген тағы бір маңызды жайт бар. Ол – өзіміз аузымыз аузымызға тимей жамандайтын кешегі кеңестік кезеңде биліктің халықты мəжбүрлеп жұмыс істеткендігі. Тіпті, жұмыстан қашқан, масылдыққа салынған адамдарға заң алдында жауап беруге тура келетін. Бүгінде ол жоқ. Бүгінде, жұрттың айтқандарына сенсек, басшылар да, тəртіпті талап етуге тиіс органдар өкілдері де біреуге жұмыс істетпек түгілі өздері де жарытып жұмыс істемейді. Өйткені ол қызық емес, яғни одан түсер пайда шамалы. Одан да өз бизнесіңді, тура мағынасында айтқанда, бас пайдаңды ойлағаның əлдеқайда тиімді. Қазіргінің кейбір «ақылды» басшылары солай жасап та жүр. Олардың бұл əрекеттерін заңның өзі тоқтата алар емес. Тоқтата алмайтыны жұртты тəртіпке шақыруға тиістілердің

хабары жоқ бола тұра көпшілік алдына шығып «əнші» атанған немесе асаба болып нəпақасын тапқан қазіргі көптеген жастардың ой-өрістерінің, жұмысқа қабілеттерінің төмендігін айтып та отырған жоқпыз. Ең сорақысы, Елбасының жалпыға ортақ еңбек қоғамы туралы мақаласын жоғары лауазымды шенеуніктердің талайы жете түсініп жатпағанға ұқсайды. Олардың осы мəсе леге қатысты өңірлерге барып халықпен кездесулер өткіздік, содан кейін-ақ адамдар еңбекке қарай бет бұра бастады деп жағалай жар салуларынан осындай күмəн туындайды. Сірə, шенеунік мырзалар елді аралап, жұртпен сөйлесіп шықсақ бəрі орнына келеді деп ойлайтын тəрізді. Бір сөзбен айтқанда, бүкіл елді адал еңбек етуге

тəрбиелеу сияқты аса жауапты істі біздің ағайындардың өз əдеттеріне салып кезекті науқанға айналдырғаны көрініпақ тұр. Біздің пайымдауымызша, жалпыға ортақ еңбек қоғамы деген мəселеге, сол арқылы Мемлекет басшысы алға қойған міндетке қазіргіден де тереңірек мəн беру керек. Бұл орайда жоғары жауапкершілік, бір емес, бірнеше жылдарды қамтитын тыңғылықты жұмыстар қажет. Өкінішке қарай, əзірге мақсаткерлікпен, табандылықпен жүргізілген ондай кең ауқымды жұмыстар көзге көрініп тұрған жоқ. Басқаны былай қойғанда, белгілі бір саламен айналысатын ведомстволардың сол салада орын алып жатқан кемшіліктерге көңіл бөлмейтіні таң қалдырады. Мəселен, ауылдарда тұрып мал шаруашылығымен айналысатын халықтың өз өнімдерін өткізуде көмек сұрап дабыл қаққандарына талай жылдың жүзі болды. Солардың жанайқайларына құлақ түрген бір адам болсайшы. Баяғы жартас – бір жартас. Ал ауылдарда мыңдап мал ұстап отырғандар бар. Олар мемлекеттен еш қолдау көріп жатқан жоқ. Себебі олардың көбі заңды тұлғалар болып есептелмейді. Малды баяғыша, ата-баба дəстүрімен қазақбайшылап бағып, өздерін жəне отбасыларын асырап жүргендер ғана болып саналады. Олардың малдарын, өзге де өнімдерін күзге таман саудагерлер арзан бағаға сатып алады да, базарлар арқылы анағұрлым өсіріп сатады. Бұдан мал бағушы да, тұтынушы

халық та жақсылық көріп жатқан жоқ. Арам жолмен байып жатқан алыпсатарлар ғана. Жұрттың айт қандарына сенсең, бұл алыпсатарлардың да арттарында дөкейлер тұр. Ауырдың үстімен, жеңілдің астымен күнелтетін дер дің үнемі асықтарының алшысынан түсуінің басты себебі де осында. Осыдан келіп саудагерлік жайлаған жерде еңбек қоғамы туралы сөз қозғауға бола ма өзі деген де сауал туындайды. Сондықтан халықты адал еңбекпен күн көруге үйретеміз десек, ең алдымен, алдап-арбауға құрылатын саудагерлікке тыйым салу қажет. Өйткені олардың алдамшы əрекеттері адамдардың көңілдерін қалдырады, кеже гесін кері кетіреді. Əрі-беріден соң халық түңіліп, бəріне қолды бір-ақ сілтейтін болады. Ал ондай немқұрайлылық соңының жақсылыққа апармайтыны баршаға да белгілі. Өйткені еңбекке, өзің өмір сүріп жатқан қоғамның тыныс-тіршілігі мен проблемаларына селқос қарау өз еліңнің тағдырына селқос қарау болып табылады. Оның соңы бүгінде күн тəртібіне қойылып отырған жас ұрпақты отансүйгіштік рухта тəрбиелеу ісіне орасан зор нұқсан келтіреді. Президент өткен жылы орталық мемлекеттік органдар басшыларымен жəне облыс əкімдерімен өткізген кеңесте қағазбастылықтың тым көбейіп кеткендігі туралы өте қатаң түрде ескерту жасады. Өйт кені қағазбастылық дегеніміздің өзі жұмыстың мүлде тоқтап тұрғанын білдіретін əрекет болып табылады. Олай дейтініміз, біріншіден, нақты бір іспен шұғылданып жатқан адамның қағаз жазып отыруға уақыты да бола бермейді. Керісінше, қа ғазбастылықпен айналысқан адамның бүкіл ой-мүддесінің соған бағытталуына байланысты жұмысы өзінен өзі тығырыққа тіреледі. Екіншіден, атқарылған жұмыс ешқандай қағазсыз-ақ көзге көрініп тұрады. Айталық, жаңадан еліміздің астанасын тұрғыздық деп немесе Астанада локомотивтер құрастыратын зауыт аштық деп буда-буда қағаз толтыру қажет пе? Жоқ, қажет емес. Өйткені оларды халық онсыз да көріп-біліп отыр. Осыдан-ақ қағазбастылыққа салынудың өзі істелмей жатқан жұмыстарды неше түрлі жалған есеп берулер арқылы бүркемелеу екендігі көзге ұрып тұр. Президенттің «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында қазақ стандықтар алдына орасан зор

міндеттер жүктелді. Осы құжатта атап көрсетілген тапсырмаларды ойдағыдай орындап, болашақта əлемдегі дамыған 30 елдің қатарына қосылу үшін ең алдымен əр қазақстандық қажырлы да тындырымды еңбек ете білулері керек. Тек сонда ғана алға қойған мақсатқа жетерімізден үміт күтуге болады. Егер бойға біткен дағдыға салып, ел үшін аса маңызды міндетті науқанға айналдырып, бар істі осы кезге дейінгідей ұрандап жүріпақ тындырамыз десек үлкен қателікке ұрынар едік. «Өз еліне пайдасын тигізу, өз Отанының тағдырына жауапты болу – əрбір жауапты саясаткер үшін, əрбір қазақстандық үшін парыз жəне абырой», деп атап көрсетті Мемлекет басшысы «Қазақстан- 2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында. Бұл сөз Қазақстанды елім деп білетін, өз өмірін Қазақстанмен біте қайната сезінетін əрбір азаматқа үлкен ой салуы тиіс. Өйткені өзінің тіршілігі үшін, өзінің туған елі үшін тер төгіп, еңбек ете білмейтін адамның елжанды болуы екіталай. Ең қауіптісі, тек қара басының ғана пайдасын ойлайтын, өз елінің мұң-мұқтаждарына немкетті қарайтын, жауапкершілікті терең сезінбейтін адамдармен мықты мемлекет орнату мүмкін емес. Адал еңбек ете білудің ел үшін маңыздылығы да міне, осында. Ал ондай шынайы да қажырлы еңбекке қабырғасы əлі де толық қатайып үлгірмеген жас Қазақстан мемлекеті өте-мөте мұқтаж...

«Екі ќолєа бір кїрек» бїгінгініѕ мəтелі ме? Шын мəнінде жұмыс таба алмай, нəпақасын қайдан айыруды білмей əйелі ерге, ері жерге қарап дағдарғандар бар шығар, бірақ əңгіме мүлде басқа «жұмыссыздық» хақында. Жұмыссыздық шапанының шалғайы кең, оның жапсарына жалқаулар да, мансапқорлар да мыңдап сыйып кете алады. Бір қызығы, оны жамылған кейбіреулердің қайта шешуге аса құлықты болмауы... Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ, «Егемен Қазақстан».

Қазақ еңбекті жоғары бағалаған. Қол қусырып қарап отыру ең ұнамсыз əдет. Іссіздік – жоқшылықтың бастауы, масылдыққа апаратын жол. Ал масылдың, тіпті ең жақын туысы үшін де қадірі қандай болатындығы белгілі... Сондықтан, дені сау, ақыл-есі дұрыс адамның кəсіп етіп, отбасын асырауы – міндетті парыз. Бұл парыз тəуелсіздігін алған жас мемлекетіміздің көсегесін көгерту үшін еселене түсіп, азаматтардың тер төге еңбек етуі тиіс болатын. Біз қазір қандаймыз? Мемлекеттік қызмет орындары мен бюджеттік салада қызмет ететіндерді айтпағанда, біраз тұрғындар нарықтық қатынастарға қадам басқалы жеке кəсібін ашып, өз қазанын өзі қайнатуды жөн санады. Еліміз де оларға қолдау мен қамқорлық басты назарға алынды. Өзге тұрғындар өндіріс орындарына қарай ағылды. Шексіз дүние болған ба, мүмкіндігіне қарай қажетті орындарды мамандармен, жұмысшылармен толықтырған соң, олар да есігін жапты. Қалған тұрғындарға қайтпек керек? Алғашында жұмыссыз қалып сандалған арыстай азаматтар бірте-бірте салбөксе тірлікке еті үйренді. «Жұтқан – жұтамастың» керімен əйел, бала-шағаның арба сүйреп, шекілдеуік сатуымен алдына келген шай-суды қанағат етіп, өз бетінше тірлік етуге тəуекел етпеді, əлде тіпті қажетсінген де жоқ. Біздің елдегі жұмыссыздық жəйі сонау жылдары осылай басталған еді... ЖЎМЫССЫЗДЫЌТЫЅ ЖАЅА «ТЇРЛЕРІ» Бүгінде тəуелсіздіктің ал дыңғы жылдарындағы қалт-құлт күй артта қалып, аяққа тұрдық. Бұрынғы «лажсыз жалқаулық» қазір жалқаулық дертіне жалғасты. Қазіргі қазақ малын біреуге бақтырып, егін егу мен көлігін жүргізуді, қорасын тазалап, құрылыс салуды өзгенің қолымен жүзеге асырады. Тіпті, қазақтың қыз-келіншекте рі үйін тазалап, баласын ба ғып, кір-қоңын жуып, көрпесін тігетін жалдамалы ұстап отыр. Жəне жалданып жұмыс жасайтындардың көбі біздің елдің азаматтары емес екендігін ескерсек, бұл еліміздегі əлеуметтік-тұрмыстық ахуал деңгейінің рейтингін көрсетіп береді, екіншіден, жалқаулық дертінің ас қын ғандығын білдіреді. Осылайша жұмыссыздықтың фрикционды, құрылымдық, циклдық, маусымдық түрлеріне жаңаша түрлер қосылды. Оның бір түрі – бойкүйездікке бойын билетіп, еңбек етуге мойыны жар бермей, жатып ішерге айналып шыға келген жалқаулық болса, екінші себебі – жұмысты таңдап жасауға ұмтылған жалған беделде, яғни мансапқорлықта. Бұлардың өзіндік «мені» тым жоғары, жұмыс таңдап, ұсынылған жұмыс түрлеріне менсінбей қарайды. Оған өзге елдің азаматтары кеп атқарып жүрген мал бағу, егін егу, құрылыс жұмыстары қол емес, оны «төменгі сорттың адамдары жасайды». Менің танысым бар, əке таңдауымен сол кезеңде Ақтауда ор наласқан республика да ғы теңізге қатысты жалғыз жоғары оқу орнын аяқтады. Теңізде жұмыс жасауға қызығу шы лығым жоқ деп, тəп-тəуір жұ мыстан шықты. Диплом жа йына қалды. Күзетші болды, оған тұрақтама ды. «Неге?» дей мін мен, «Маған престижный жұмыс керек» дейді ол. Арада 7 жыл өтті. Ол əлі бос, жауабы бұрынғыша. Үй-іші де күдерін үзген, сыбай-салтаң жүрістің жігіті атанды. Мұндайлардың əр қаладан кездесетініне сенімдімін. Дипломын алып жұмыс таппай сенделген жастарды айтпағанда, жалқаулар мен мансапқорлар жұмыссыздар қата рын толықтыра түсуде. Үшінші топ – мамандық таңдауда аяғын шалыс басқан жастар. Мұның бір ұшы бала үшін мамандықты атаана таң дауында жатса керек, жоғары да айтылған теңізші жігіттің де мамандығынан теріс айналуының бір себебі – ол мамандық өзі нің емес, əкесінің қалауы болатын. Рас, əке өзі жете алмаған арманға баласының жеткенін көксеген болар, бірақ бала оны қаламады. Салдары – жұмыссыздық... Бір қызығы, бұл үш топтың өкілдері «Екі қолға бір күрек» табуға құштар емес, тіпті бұл мəтелді талғажу етер түк таппай дағдарғандардың жан далбаса тірлігінің тəмсілі санайды.

МАЅЄЫСТАУДАЄЫ ЖЎМЫСПЕН ЌАМТУ ЌАЙ ДЕЅГЕЙДЕ? «Маңғыстау – тұрғындарды жұмыс пен қамтуды аса қажет ететін аймақтар қатарында». «Нұр Отан» ХДП Маңғыстау облыстық филиалының қоғамдық тыңдауында осылай деген Маңғыстау облыстық жұмыспен қамту жəне əлеуметтік бағдарламалар басқармасының бастығы Г.Қалмұратова облыста соңғы жылдары отандық өнім өндіретін кəсіп орын дарды қолдай отырып, азаматтарды жаңа кəсіптерді меңгеруге жұмылдыру бағытында бірқатар серпінді қадамдар жасалғандығын атап өтті. 2012 жылы оннан астам жоба толық қуатында пайдалануға беріліп, 3600 адам жұмыспен қамтылған. 2010 жылы жұмыс сұрап тіркелгендер саны он мыңнан асса, 2012 жылы 16 мыңнан асып түсіпті. Аталмыш бағдарламаның орындалу барысын баяндау үшін оның бағыттарына жеке-жеке тоқталған басқарма бастығы жұмыс іздеушілердің көбі ең бек ақысы жоғары, жеңілдеу жұмыстарды қажетсінетінін, ондай жұмыстың табыла бермейтіндігін жəне жұмыспен қам ту органдарының жұмыс бе руші емес екендігін, кəсіпорындардың мамандарды өздері таңдап алатындығын, жұмыспен қамту орындарының тек екі арадағы дəнекер екендігін баса айтты. Басқарма бастығының бұлай қадап айтуының мəні бар, осы басқосуда «Нұр Отан» ХДП облыстық филиалы өкілдері «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасының тиімді жүзеге асырылуы өңіріміздегі тұрақтылық пен қоғам өмірінің қалыпты тыныстауына ықпал ете тіндігі анық бола тұра, бағдарламаның негізгі бағыттарының облысымызда өз деңгейінде жұмыс жасай алмай отырғандығын сынға алды.

– Біз «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасына байланысты өткізген қоғамдық тың дауларда екінші деңгейлі банктер арқылы берілетін несиеге өз кəсіпкерлігін құру мен дамытудың ұтымды жолдарын көрсету, қайта даярлау курстарында оқытып, қажетті мамандықтарды игертіп, жұмысқа орналасуына ықпал ету секілді мəселелер өз дəрежесінде жүзеге асырылмайтындығына көз жеткізіп отырмыз, деген «Нұр Отан» ХДП облыстық филиалы төр аға сы ның орынбасары М.Жүнбасов оқу бітірген жастардың 30%-ы жұмыс таба алмай жүргендігін, 2010-2011 оқу жылында облыста арнаулы жəне жоғары оқу орындарын бітірген 11926 жас маманның 6246-ы ғана жұмысқа орналасқандығын айта келіп, «мұның басты себебі – кəсіби бағдардың дұрыс таңдалмауы, еңбек рыногы сұранысын ескермеу жəне қолжетімді баспана мен жатақханалардың жеткіліксіздігі», деді. Басқосуға қатысушы тұр ғындар – Қ.Айтжанова, көп балалы ана Б.Кəрібаева, 6 айдан бері мекемелерді жағалап жұмыс таппай сенделген 25 жастағы жігіт А.Байбозовтар жұмыс табудың өте қиындығын, жұмыспен қамту, шағын кəсіпкерлікпен айналысу талаптарына қолдау-көмек, кеңес болмағандығын жеткізді. Кімдікі дұрыс? ҐЗ ЖЫРТЫЄЫМЫЗДЫ ҐЗІМІЗ ЌАШАН ЖАМАЙМЫЗ? Көмірсутегі шикізатының мол қорына ие, көлік, өндіріс, құрылыс саласында жəне халықтың əлеуметтік-тұрмыстық ахуалында алға басқан Маңғыстау – қазақ баласының емес, өзге республикалар өкілдерінің нəпақа табар нүктесіне айналды. Жергілікті қазақтар жолаушылар тасымалында көлік жүргізіп, жолақы жинау, көгалдандыру, көлік жуу, т.б. жұмыс тар ды қо лай көрмейді. Бұл жұмыстар көбіне оралман ағайындар жəне жұмыс іздеп келушілер қолымен атқарылады. Бұл ахуал бізді апатқа ұрындырмай ма? Өзге елдерге барып жұмыс жасамақ тұрмақ, өз жұмысын өзгеге жасатып, шөп басын сындырмай көлеңкеде шырт түкіріп жататын жалқаулық, ылғи беделді жұмысқа ұмтылушылық немесе белгілі бір мамандық маңына топтаса жиылып, таласа жұмыс іздеу қайда апарып тірейді? Түптеп келгенде, бір жұмысқа көп үміткердің таласуы – жең ұшынан жалғасқан жемқорлыққа жол ашпай ма? Əсіресе, жастар мал бағу, шөп шабу, көлік жүргізу секілді жұмыстардан неге сырторай? Сонымен, жұмыс жоқ па, əлде көпшілік таңдап əуре ме? Маңғыстау облысы.

 Дінің тұрсын дін аман Мүфтиятта қалыптасқан дəстүр бойынша діни басқарманың аймақтағы өкіл имамдары жылдық жұмыстары жайында есеп береді, жоспарларымен бөліседі. Мұндағы мақсат – біреудің айыбын яки кемшілігін ашу емес, дін насихатын күшейте түсу, имамдардың біліктілігін арттыру, тəжірибесін шыңдау, діни қызметтің жауапкершілігін сезіндіру, кеткен кемшілік пен олқылықтарды болашақта барынша болдырмау. Облысқа, өңірге, қалаға жауапты 19 дін қызметкерінің осы бір алқалы жиында өзіне жүктелген жауапкершілік жүгін тағы да сезініп шығатыны сондықтан.

6384 АДАМ ДІНИ САУАТ АШТЫ Жасырып-жабары жоқ, қоғамда «Имам дардың жұмысына көңіліміз толмайды, олар іскер емес» деген пікір кейде қылаң беріп қалады. Кемшілікпен бірге жетістікті де көре білген дұрыс. Ол да көрегенділік деп білеміз. Ендеше, аймақта нендей істер тындырылды, кім ислам насихатына сүбелі үлес қосты, оқу-ағарту, уағыз-насихат, діни рəсімдер

таймай, Ұлттық бірыңғай тестілеу алдында мектеп бітіруші оқушылармен кездесті. «Бұл шараның маңызы зор. Өйткені, мұсылман баласының əрбір игі ісін «бисмилламен» бастауы – сүннет. Ал жастар болашағының қамы ең игі шара. Оларға өмірлік бағыт-бағдар беру – аға буынның міндеті. Еліміздің бас мешітіне елордадағы қазақ тілді 15 мектептен 50ге жуық мұғалімнің жетекшілігімен 672 болашақ түлек келді», деді Қалижан Заңқоев. Оның айтуынша, өткен жылы Ас-

жасалынды», деді Қанат Қыдырмин. Төралқа мүшелері жүзеге асқан бірқатар ірі іс-шараларын жоғары бағалап, Қанат Қыдырминді жылдың іскер имамы деп шешті.

ТАЗА ҚАЛА АКЦИЯСЫ Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Алматы облысы Талдықорған өңірі бойынша өкілдігі де уағызнасихат жұмыстарында белсенділік танытуда. Талдықорған орталық «Нұр» мешіті қаладағы жоғары, орта оқу орындарымен тығыз байланыста. 2012 жылы Талдықорған өңірінің өкіл имамы Жұманəлі Амановтың басшылығымен қоғамдағы өзекті мəселелерге байланысты 217 кездесу ұйымдастырылған. Имамдар, біреулер айтып жүргендей, тек насихат айтумен, жаназа шығарумен, құдайы астарға барумен, неке қиюмен, т.б. шектелмейді. Сондай-ақ қоғамдық жұмыстарға да белсене араласып, елді алаңдатқан мəселелерге үн қосып отырады. Талдықорған қаласындағы мешіт

Бұл бастаманың бірнеше пайдалары бар. Алыс шалғайдағы ауыл имамдары облыс орталығына келіп, əуре-сарсаңға түспейді. Тиісті тапсырманы тікелей желіде алады. Оның үстіне қаражат жұмсап, шығындалмайды. Сондай-ақ, бекітілген кесте бойынша мешіт имамдарына, жалпы жамағатқа онлайн-режімде діни дəріс беріледі.

ИСЛАМ НАСИХАТЫНЫҢ КӨКЖИЕГІ КЕҢЕЙДІ Ақтөбе облысында да дін саласы бойынша жаңа бетбұрыстар мен бастамалар байқалады. Өңірдегі өкіліміз Əбдімүтəліп Дəуренбеков осы облыстан 16 шəкірт, яғни болашақ имамдар Алматыдағы «Нұр» Қазақ-Египет ислам университетінде ілім алып жатқанын мəлімдеді. 16 шəкірттің 10-ы мемлекеттік грантты жеңіп алғандар. Өткен жылы аймақтағы мешіттерде 154 адам Ислам құндылықтары, Құран оқу, сенім, т.б. тақырыптарда сауатын ашқан. «Имамдар арасында Құранды тəжуид ережесіне сай оқудан жарыс ұйымдас-

бастады сөзін Тыныштық Мырзаев. – Бас мүфтидің Құрбан айт қарсаңында бекіткен тапсырмасы бойынша көп жұмыс жасалды. Облыстық «Бекет ата» мешіті ұйымдастырған шара барысында мешіт ауласына 7 киіз үй тігіліп, 4 мың адамға тегін тамақ таратылған. Арнайы мерекелік бағдарламасы бар сахна құрылып, аймақтағы ірі азық-түлік кəсіпорындары тарапынан нарықтық ба ға дан төмен жəрмеңке ұйымдастырылды. Тұрмысы төмен отбасыларына құрбандық еттері таратылды.

ЖАСТАРДЫ ЖІГЕРЛЕНДІРГЕН ЖАРЫС Қарағанды облыстық орталық мешітінің ұйымдастыруымен «Үздік шəкірт2012» байқауы өтті. Білім сайысы «ХХІ ғасыр көшбасшысы» бағдарламасына негізделіп, сұрақтар діни тақырыптар төңірегінде болды. Сол кездегі облыстық наиб имам Жандос Нығыман белгіленген тақырыптармен, діни тіркестермен үйлестіріп сайысты ауқымды етіп жүр-

Имамдар есебі: кім не істеді? жұмыстары қай деңгейде атқарылды? Бас мүфти басқосуда əуелі Аллаға мадақ, пайғамбарға (с.ғ.с.) салауат айтты, діни қызметтің жауапкершілігіне тоқталды. Шейх Əбсаттар қажы Дербісəлі хазреттің кіріспе сөзінен кейін алдымен Алматы қаласының бас имамы Құлмұхаммед Маханбет есеп берді. Ол бір жыл ішінде қала бойынша мешіттерде атқарылған іс-шаралар мен жұмыстар жайлы баяндады. Өткен жылы қала мешіттерінде жалпы саны 6384 бала діни сауат ашу курстарында ілім алған. Оның 3695-і – ұл бала, 2682-і – қыз бала. Сондай-ақ, Бас мүфтидің қолдауымен Ислам негіздері, Құран оқу сабақтары (тəжуид) орыс тілінде де жүргізілген. Алматы қаласы бойынша мешіттер жанындағы мектеп жасындағы балаларға жазғы «діни сауат ашу» демалыс лагерьлері ұйымдастырылды. Жазғы лагерьде 906 ұл бала, 324 қыз бала, жалпы 1228 шəкірт діни іліммен сусындады. Жалпы, мешітке қатынап оқыған шəкірттерді қосқанда 2413 бала діни ілім алған. «Технологияның дамыған заманында көштен қалмай www.azan.kz сайты (бұрынғы www.meshit.kz) арқылы тұрақтылық пен төзімділікті ту еткен ата дінімізді жастарға үйретуде Алматы мешіттері белсенді жұмыс атқаруда. Сайтқа келген хаттардан аңғарғанымыз, жастар діни уағызды кітап нұсқасынан емес, бейне жəне үнтаспалар арқылы тыңдауды жөн көреді. Осы мақсатта білікті мамандары мыздың уағызын үнтаспа арқылы халыққа таратып келеміз», деді есепті баяндамада Құлмұхаммед Маханбет. Бас имамның мəліметіне қарағанда, орталық мешітте ашылған арнайы студиядан басаяғы 31 700 дана бейне-үнтаспа басылып, жамағатқа жол тартқан. Жыл бойы жоғары оқу орындары мен колледждерде (643 рет), мектеп, гимназия, лицейлерде (592 рет), түрмелерде (134 рет), əскери мекемелерде (144 рет) уағыз жүргізілген. Жалпы діни кездесулердің саны – 1513. Мешіт сайтына (www.azan.kz) кірушілер саны артқан. Өткен жылғы көрсеткіш – 2 500 000 адам.

2011 жылмен салыстырғанда бұл меже 57 пайызға өскен. Олардың қатарында шетелдіктер де бар. ҚМДБ төрағасы, Бас мүфти шейх Əбсаттар қажы Дербісəлі хазреттің қатысуымен Зекет қоры мен Алматы қаласында орналасқан мешіттер мұқтаж жандар мен тұрмысы төмен кісілер, көп балалы отбасылардың тізімін аудан əкімшіліктерінен алып, Орталық мешітте 8 тамызда қайырымдылық акциясын ұйымдастырды. Жағдайы төмен кісілердің мектеп жасындағы балаларына мектепке қажетті құрал-жабдықтар жəне т.б сыйлықтар берілді. Оған 3000 000 (үш миллион) теңге жұмсалған.

41 ӨЗГЕ ДІН ӨКІЛІ ИСЛАММЕН ҚАУЫШТЫ Наиб мүфти, «Нұр Астана» мешітінің бас имамы Қалижан Заңқоев өткен жылдың алғашқы күндерінен бастап Астана қалалық мешіт имамдары уағыз-насихат жұмыстарына кірісіп кеткенін жеткізді.

22 оқу орнында «Жастардың рухани мəдениетін қалыптастыру жəне радикалды экстремистік идеологияның зияны» атты тақырыпта кездесулер өткізілген. Тағы бір жаңалық: Астана қаласындағы барлық мешітке бір үлгіде сұрақ-жауап жəшігі орнатылды. Ондағы сауалдарға жұма намазынан соң жауап берілуде. Бұл көпшіліктің көкейінде жүрген сауалдарына жауап алуға жол ашып отыр. Сондайақ, маңызды деп танылған сұрақтардың жауабы «Нұр Астана» орталық мешітінің www.ummet.kz сайтында жариялануда. Дін маманы əрдайым ізденіс үстінде болу қажет деп санайтын имамдар мұсылмандарға үгіт-насихат жүргізумен қатар, өз білімдерін толықтырып отыруды да естен шығарған емес. Осыған орай 24-28 қаңтар аралығында «Астана» медресесінің ұйымдастыруымен тұңғыш рет «Діни біліктілікті жетілдіру» тақырыбында республикалық медресеаралық семинар өтті. «Нұр Астана» мешітінің имамдары бірнеше жылдан бергі дəстүрлерінен

5

www.egemen.kz

23 қаңтар 2013 жыл

танада 41 өзге дін өкілдері Ислам дінін қабылдаған. Атап айтқанда, «Нұр Астана» мешітінде – 18, «С.Ғылмани» мешітінде – 22 адам, «Əс-Салам» мешітінде 1 адам өз еркімен Исламмен қауышқан. Құрбан айт – пендені Алла тағалаға жақындатып қана қоймай, адамдар арасындағы өзара қарым-қатынасты жақсартатын жəне ынтымақ-бірлігін арттыратын ұлық мереке екені сөзсіз. Айт күндері Астана қаласындағы мешіт қызметкерлері 7015 келі құрбандық етін тұрмысы төмен отбасыларына, көмекке мұқтаж көп балалы ата-аналарға, сондай-ақ, мешіттен көмек сұрай келген жандарға үлестірген. «Əзірет Сұлтан» мешіті республикалық «Зекет» қорымен бірлесіп, «Раббың үшін намаз оқы, құрбан шал!» атты акция ұйымдастырды. Акция барысында «Алтын таға» мал базарында 25 ірі қара мал құрбандыққа шалынды. Құрбандық етте рі Астана қаласы бойынша жəне Ақмола облысына қарасты Қорғалжын ауданы, Сабынды ауылдық округі, Шортанды ауданы, Бозайғыр ауылдық округі, Целиноград ауданы, Краснояр ауылдық округтеріндегі барлығы 578 əлеуметтік ахуалы төмен, көп балалы отбасыларға таратылды.

27 СƏЛƏФИ РАЙЫНАН ҚАЙТТЫ Атырау өңірінде діни ахуалдың түйіні тарқатылмаған түйткілдері əлі де байқалып қалады. Неше түрлі жат ағымдарға, діни секталарға, ұйымдарға тосқауыл боларлық қарсы құралдардың бірі – білікті де білімді дін мамандары. Осы ретте діни ахуал күрделенген аймаққа білікті де білікті дін мамандарын жіберу – Бас мүфтидің басты назарында. Осы мақсатпен ҚМДБ-ның Атырау облысындағы өкіл имамы болып Амантай Сəдиев тағайындалды. Бас имам тынымсыз тірлік етудің, жиі-жиі кездесулер өткізудің нəтижесінде сəлəфилердің жетегінде жүрген 27 адамның өз райынан қайтуына ықпал етті. Олар Атырау облысындағы өкілімізге арнайы келіп, бұдан былай дəстүрлі Ислам дініндегі ханафи мəзхабын ұстанатынын жеткізген. Діни басқармада жақсы жұмыс істеген, жан-жақты іскерлігімен өзін таныта білген имамды қолдап, алғыс хатпен марапаттап отыратын игі дəстүр бар. Мұндағы мақсат – дін қызметкерінің сауапты істерге деген құлшынысын арттыру, өзгеге үлгі ету һəм басқа имамдардың жігерін ояту.

ТАЛАЙДЫ ТАҢҒАЛДЫРҒАН ТАСАТТЫҚ ҚМДБ-ның Ақмола облысындағы өкіл имамы Қанат Қыдырмин өткен жылы аудан имамдарымен бірнеше рет кездесіп, аймақта орын алған олқылықтар мен кеткен кемшіліктер жайы мен келер жылғы жоспар талқыланғанын жеткізді. Бүгінде Ақмола облысынан келіп, «Нұр» Қазақ-Египет ислам университетінде діни ілім алып жатқан шəкірттер саны жыл сайын артуда. Медреселерге жіберілген бала саны да артқан. Қанат Қыдырмин келтірген мəліметтер бойынша, облыстағы мешіттер жанынан 1059 адам ілім алып, ислам құндылықтарымен сусындаған. «Облыс бойынша имам-молдаларға қысқа мерзімді 8 діни семинар өтті. Өңірімізде имамдардың қатысуымен жоғары оқу орындарында, мекемелерде, абақтыларда, қарттар жəне жетімдер үйлерінде 390 кездесулер ұйымдастырылды. Тағы бір үлкен шараларымыздың бірі – Көкше тау қаласында берілген тасаттық. Оған облыс əкімі Қайрат Қожамжаров қатысып, ұлттық ойындар ойналып, қазақ үйлер тігілді һəм шүкір намазы оқылып, дұға жасалды. Бұл – көкшетаулықтардың біразға дейін аузынан тастамай айтып жүрген іс-шара болды. Көпшілікке бағытталған ауқымды іс-шаралар арқылы ұрпақ тəрбиесі, ұлт мүддесі мен мемлекеттік принциптерге сəйкес тиісті нəтижелерге қол жеткізу мақсатында жыл басында алдағы жылға арналып нақты мақсаттарды көздейтін жұмыс жоспары

қызметкерлері «Таза қала, менің сүйікті қалам – Талдықорған» атты акция ұйымдастырып, сенбілік жүргізді. Көше бойларын, мешіт ауласын көктемгі санитарлық тазарту, абаттандыру жəне көгалдандыру жұмыстары қолға алынды. Себебі, дінімізде тазалықтың маңызы зор. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) үмбетіне: «Тазалық – иманның жартысы», деген өсиет қалдырған. «Жыл басынан бері жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында əртүрлі тақырыпта 90 мақала жарияланды. Ал жыл ішінде тек «Нұр» мешітінде отау құрған 473 жұп некесін қидырды», деді ҚМДБның Алматы облысы Талдықорған аймағының өкіл имамы Жұманəлі Аманов.

ЖЫЛ ЖАҢАЛЫҒЫ: «SKYPE» ЖҮЙЕСІНЕ ҚОСЫЛУ Қызылорда облысында да игілікті істер жалғасын табуда. Осы облыстағы өкіл имам Талғат Омаров мəлімдегендей, облыстағы орталық мешітте əр айдың соңғы дүйсенбісінде аудан жəне қалалық мешіт имамдарымен тұрақты кездесулер өтіп тұрады. Өкілдік тарапынан берілген тапсырма бойынша, «Үгіт-насихат айтылмаған ауыл қалмауы керек» деген бастамамен барлық аудандарда насихат тобы құрылған. Барлық ауылдарда уағыздар ұйымдастырылған. Жалпы аудандар бойынша 255 насихаттық кездесулер мен семинарлар өткізілген. Қызылорда облысындағы мешіттер жанынан сауат ашу курстары ашылып, шəкірттерге арнайы дəрістер өткізілуде. Жалпы, облыс бойынша 574 адам діни сауатын ашқан. Уағыз-насихат жүргізуде шешендік өнердің маңызы орасан зор. Осы мақсатта республикада тұңғыш рет Қызылорда облысында аудан имамдарының қатысуымен «Шешендік өнердің мəні мен маңызы» атты тақырыпта семинар өтті. Оған 90-ға жуық имам қатысты. Облыста қасиетті Рамазан айының қарсаңында «Қуанышқа толы – Рамазан» тақырып аясында шығармашылық бəйге ұйымдастырылды. Жүлде иегерлері арнайы сыйлықпен марапатталды. Интернетті Ислам игілігіне икемдеу лəзім. Осы мақсатта аймақтағы мешіттер «Skype» жүйесіне қосылды. Талғат Омаров басқа өңірлерде орнатылмаған жаңа технологияға негізделген тың жаңалықпен бөлісті. ҚМДБ Аппарат басшысы Балғабек Мырзаев Сыр өңіріне барған сапарында елді мекендердегі мешіт имамдарымен онлайн-режімде жиын өткізген болатын.

«Skype» жүйесіне қосылу жайлы ұсынысты облыстық əкімдік құп көріп, қажетті қаражатпен қамтамасыз етіпті.

тырылды. «Рика» телеарнасындағы «Кəусар» бағдарламасына имамдарымыз тұрақты қатысуда. Сонымен қатар, «Қазақстан-Ақтөбе» телеарнасындағы «Ғибрат» хабарынан да уағыз-насихат жүйелі жүргізілді. Жоғары оқу орындарында, колледждерде, мемлекеттік мекемелерде, абақтыларда, т.б. орындарда «Дін жəне қоғам», «Дін жəне отбасы», «Имандылық – ынтымақ бастауы», т.б. тақырыптарда діни кездесулер ұйымдас ты рылды», деді «Нұр ғасыр» мешітінің бас имамы Əбдімүтəліп Дəуренбеков. Ə.Дəуренбековтың айтуынша, намазхандар арасында сəлəфилер бар көрінеді. Мешіт имамдары олармен жүйелі жұмыс жасауда. Олардың кейбірі адасқанын мойындап, бұдан былай ханафи мəзхабын ұстанатынын жеткізген. Төралқа мүшелерінің дауыс беру шешімімен ҚМДБ-ның Ақтөбе облысындағы өкіл имамы Əбдімүтəліп Дəуренбеков жыл имамы деп танылып, алғыс хатпен марапатталды.

3045 ОТБАСЫНА КӨМЕК КӨРСЕТІЛДІ 2012 жылы Оңтүстік Қазақстан облысындағы өкіл Бейбіт Мырзагелдиевке діни басқармадан 74 тапсырма жүктелген. Соның негізгілеріне тоқталсақ. Бас мүфти Құрбан айттың құрметіне тұрмысы төмен отбасыларына көмек көрсету туралы барлық мешіт имамдарына тапсырма берген. Оңтүстік Қазақстан облысында бас-аяғы 3045 отбасыға қайырымдылық көмек көрсетілді. Аймақта арнайы семинарлар өткізіліп, облыс көлемінде «Жылдың үздік имамы», «Жылдың іскер имамы», «Жылдың үздік діни қаламгері» деген номинациялар бойынша діндарлар марапатталған. Сонымен қатар, имамдар арасында Құранды жатқа, мəнерлеп оқудан сайыс ұйымдастырылған. Бұл – дін қызметкерлерінің құлшынысын арттыру, жігерін ояту, оларды бір-біріне үлгі етуден туған мақсат. «Өткен жылы бұқаралық ақпарат құралдарында имандылық тақырыбында 800-ге жуық мақалалар жарияланды. БАҚ өкілдерімен байланысты нығайту мақсатында дін саласына қалам тартып жүрген журналистерге төл мерекелері кезінде құрмет көрсетіліп, сый-сыяпаттар жасалды», – деді Бейбіт Мырзагелдиев.

ДІНИ МЕРЕКЕНІҢ МЕРЕЙІ АРТТЫ – Менің Маңғыстау облысына өкіл имам болып бекітілуім қасиетті Құрбан айт мерекесімен тұспа-тұс келді, – деп

гізген. ҚМДБ-ның Қарағанды облысындағы өкіл имамы есеп беру жиынында жас ұрпақты ата дəстүріміз бен патриоттық рухта тəрбиелеу үшін өткізілген байқаудың мақсаттарын айтып берді. Біріншіден, білім мен адамгершілік, иман дылық құндылықтарын бойына сіңірген жастарды қолдау. Екіншіден, дінге бет бұрған албырт жастарды адасқан ағымдардың алдап-арбауынан аман алып қалу. Үшіншіден, діни алауыз дықтың алдын алып, халықты бірлік пен тұтастыққа шақыру. Төртіншіден, қазақ халқының ойшылдары мен ғалымдары ұстанған дəстүрлі жолды дəріптеу, т.б.

«ЖЫЛ ИМАМЫ – 2012» БАЙҚАУЫ «Павлодар облыстық «Мəшһүр Жүсіп» орталық мешітінен 2012 жылы атқаратын іс-шаралар жоспары мешіттің алқа мүшелері, мешіт жанашырлары мен білікті имамдардың қатысуымен жоспарланып бекітілді. Жоспар бойынша қала, аудан имамдарына екі айда бір рет жиналыс өткізіліп тұрды. Сонымен қатар,

ҚМДБ-ның Павлодар облысы бойынша өкілдігі жариялаған «Жыл имамы-2012» бəйгесін ай сайын қорытып, онлайн-бейнебайланысы арқылы 10 күн сайын аудан имамдарымен тікелей байланысқа шығып тұрды», деді төралқада есеп берген облыстағы өкіл имам Нариман Исенов. Имамдар қарқынды жұмыс атқарып, еліміз дəстүрлі ислам дінімізге көптеп бет бұрса деген мақсатпен ұйымдастырылған «Жыл имамы-2012» жобасының қорытындысы жарияланды. Сондай-ақ, төралқада бұқаралық ақпарат құралдарымен байланыс, ҚМДБ уағыз-насихат тобын бекіту, интернет жүйесін пайдалану, діни басқарма тапсырмаларының орындалуы, Зекет қоры туралы, қажылық, медреселерге оқулық жазу, имамдардың киім мəдениеті, оларға семинарлар ұйымдастыру, азаншы мəселесі, басқару-бақылау, оқу-ағарту, уағыз-насихат жұмыстары, діни рəсімдердің жағдайы, құрылыс, шаруашылық жұмыстары, мешіттерге ат беру мəселесі қаралып, пысықталды.

ИМАМДАРҒА ЖАЛАҚЫ БЕРІЛМЕК Екі күнге созылған басқосуда Бас мүфти имамдарға дінге қызмет – Алла мен адамдар алдындағы сауапты да жауапты һəм абыройлы жұмыс екенін тағы да шегелеп айтты.

– Халқымыздың діни сауатын ашып, оларды ізгілікті істерге бастау – сіз бен бізге жүктелген зор міндет, – деді Бас мүфти жылдық қорытынды есепте. – Біз осыны сезіне білуіміз керек. Қой терісін жамылған діни ағымдардың жымысқы іс-əрекетін тоқтату, ағартушылық бағытта тынбай тірлік ету, мемлекеттік мекемелерде, оқу орындарында ел бірлігі, халық ынтымағы, иман байлығы жайлы уағыз-насихаттарымызды күшейтуіміз керек. Сонда ғана кейбір діни ағымның жете гінде кеткен жастарымыз теріс пиғылды паш етіп жүрген секталардан секем алып, бабаларымыздан жеткен дəстүрлі дініміз – Исламмен қауышады. Міне, біз осы бағыттағы жүйелі жұмысымызды жал ғастырып, адамдардың жүрегіне жол тауып, ізгіліктің, иманның, Исламның, даналық жолдың дəнін себе беруіміз керек. Халықты діни сауаттандырмайынша, бүгінде бой көрсетіп жатқан дін саласындағы кейбір мəселелердің күрмеуін шешіп, түйінін тарқатам деу – əбестік.

2012 жыл еліміз үшін жақсы жыл болды. Елбасымыз Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев халыққа Жолдауында еліміздің 2050 жылға дейінгі даму стратегиясын айқындап берді. Онда дін саласына қатысты бірқатар мəселелер көтеріліп, оларды шешу жолдары қарастырылған. Діни басқарма осы бағыт бойынша жұмыс жасап келеді. Бұл игі дəстүр бұдан былай да жалғаса бермек. Бас мүфти төралқада еліміз бойынша 1500 елді мекенде мешіт жоғын ашына жеткізді. «Азаны бар ауыл азбас» деген қазақтың дана сөзі бар. Мешіті жоқ ауылды азғындық жайлайды. Жастар өзге діннің жетегінде кетеді. Шейх Əбсаттар қажы Дербісəлі хазрет бүкіл мешіт имамдарын халық арасында сыпайы болуға шақырды. «Дөрекілік дін адамына жараспайтын қылық», – деді Бас мүфти. Өткен жылы құрамында діни басқарманың білікті имамдары, дінтанушылары бар Бас мүфти бастаған уағызнасихат тобы салафизм мен уаһһаби діни идеологиясына қарсы Атырау, Орал, Жезқазған, Ақтау, Қызылорда, Ақтөбе, Қарағанды, Талдықорған, т.б. шаһарларында конференциялар мен семинарлар, кездесулер өткізді. Жергілікті жұртшылықпен өткен мұндай іс-шаралардың ғибратты, жемісті һəм нəтижелі болғаны асыра айтқандық емес. Атыраудағы игі жаңалық осының айғағы. Діни басқарма үстіміздегі жылы дəл осындай ізгі істі Павлодар, Ақмола, Өскемен, Ақтөбе, Орал қалаларында өткізуді жоспарлауда.

ТОБЫҚТАЙ ТҮЙІН Жаңа технологиялар дамыған ХХІ ғасыр заманында уақыт талабына сай қамданбасақ, өркениет көшінен қалып қоярымыз кəдік. Ендеше, дін қызметкерлерінің білімі мен біліктілігін арттыру – заман талабы. Шетелдік мамандармен тəжірибе алмасу – мемлекеттік мекемелерде қалыптасқан дəстүр. Мүфтият жылдағы игі дəстүрге сай 23 имамды Түркияға діни білімдерін жетілдіруге жіберіп жүр. Бүгінде олар діни қызметте. Еліміздің ірі қалаларында орналасқан республикалық 9 медресе мен «Нұр» Қазақ-Египет ислам университетін тəмамдаған 250-ден астам дін кадрлары қызметке кіріспек. Кадр демекші, бүгінде Қазақстан мұсылмандары діни басқармасына қарасты имам-молдалардың 12 пайызының ислами жоғары білімі бар. Ал арнаулы діни білім алғандардың үлес салмағы 15 пайыз. Сонымен қатар, 1000-нан астам имам-молдалар Алматыдағы Имамдардың білімін жетілдіру институтының дипломын алған. Осы көрсеткіштерді қоса есептегенде, ҚМДБ-ның қарамағында қызмет ететін дін кадрларының 62 пайызы діни білім алған. Бұған тоқмейілсуге болмайды. Көрсеткішті кезеңкезеңмен 100 пайызға жеткізу жоспарланған. «Артық білім – кітапта», депті дана Абай. Иə, білімнің қайнар көзі – кітап. Ел мұсылмандарының діни сауатын ашу мақсатында осыған дейін Ислам құндылықтары жайлы 28 кітаптар мен кітапшалар шығарылды. Жан азығы саналатын құнды кітаптар мұсылмандарға 600 мың данамен жол тартты. Бас мүфти дін кадрларының білім жетілдіруіне ұдайы жіті көңіл бөліп келеді. Бүгінде Қазақстан мұсылмандары діни басқармасында 13 дін кадрының ғылыми атағы бар. Оның 2-уі ғылым докторлары һəм профессорлар, 1-уі РhD докторы. 2-уі ғылым кандидаты. Қалғаны 8 ғылым магистрлері. Сонымен қатар, облыстардағы өкіл имамдардың бірқатарында академиялық ғылыми дəрежелер бар. Бұл – үлкен жетістік. Ағабек ҚОНАРБАЙҰЛЫ, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының баспасөз хатшысы.

6

www.egemen.kz

23 қаңтар 2013 жыл

Руханият

Ўядан ўшќан ўлан «ХХ ғасырдың ұлы суреткері Габриэль Гарсиа Маркес асфальт жетпеген елді мекендерден балалар жинап, көркемөнерге баули бастапты». ХХІ ғасыр басындағы басылымдардан. Мархабат БАЙҒҰТ.

ТЕКТІЛІК

Смағұл ЕЛУБАЙ, жазушы.

Əуелі аз-кем Мұрат Мұхтарұлымен таныстығымыз қалай басталғаны жайында əңгімелеп берсем деймін. 1966 жылы студент атанып, Қа зақ мемлекеттік университетінің (КазГУ) табалдырығын аттағанда, біз оқитын ғимаратта Мұхтар Əуезов сабақ бергенін жəне осында (қазір Т.Жүргенов атындағы Ұлттық өнер академиясы орналасқан) ұлы жазушының ұлы Мұрат Əуезовтің басшылығымен Мəскеуде оқитын қазақ студенттері құрған «Жас тұлпар» ұйымының Қазақстандағы тұңғыш жиыны болғанын естідік. Ұққанымыз ұлт мəселесін көтерген «Жас тұлпар» Ресейдің қазақтар қоныстанған аудандарын аралап, арқырап Қазақстанға жеткенде, қылышынан қан тамған Компартия тобықтан қағып телпектей ұшырыпты. Ал ұйым басшыларының соңынан КГБ шырақ алып түсіпті. Жастар арасында осындай миф тараған. Біздің балаң санамызда алашшыл ата жолын қуған Мұрат Əуезовтің күрескерлік бейнесі қалыптасты. Ендігі жерде біз Мұрат Əуезов не айтар екен деп күтетін болдық. Мұқаң біраз үнсіз жүрді. Сөйтсек, көшпенділер мəдениеті туралы кітап жазып жүріпті. Ол кітабы «Эстетика кочевья» 1976 жылы баспаханадан шықпай жатып Қазақстан КП Орталық Комитетінің пəрменімен туралып кеткенін естідік.

70-ші жылдардың ортасы. Мұрат Мұхтарұлы Жазушылар одағының бір пленумында мінберге көтерілді. Күтпеген жерден пленумның күн тəртібінде жоқ 1932 жылы қазақ қырылған ашаршылық туралы əңгіме қозғады. «Бұндай ұлттық апатты айналып өткен əдебиеттің болашағы жоқ!» деді. Ащы да болса ақиқат. Бұл мəлімдемеден кейін құзырлы органдар онымен тағы да айналысқан. Өйткені, ашаршылық Компартияның қазақ халқына қарсы жасаған тарихи қылмысы еді. Сондықтан ол қылмыстың бетін ашпақ болғандарды партия аямайтын. Аузынан қақпақ, төбесінен тоқпақ айырмайтын. Бірақ айтылған сөз – атылған оқ. Мұрат Əуезовтің сөзі ауыздан ауызға тарап кетті. Мұрат Əуезов сынды айтулы азаматтың ашаршылық туралы əңгіме қозғағанына алабөтен қуанған біз болдық. Себеп, бұ кез біз де ашаршылық жайлы роман идеясымен «ауырып» жүрген кезіміз еді. Мұрат тəрізді тұлғаның бұл тақырыпты биік мінберден көтеруі біздің сенімімізге сенім, қолтығымызға қанат бітіргендей болды. Ашаршылық жайлы роман жазуға шындап дайындала бастадық. Осынау идеяны көтергені үшін Мұқаңның қолын қыстық. Бірақ Мұқаңның бізге назары 1986 жылы романның қолжазбасын оқығаннан кейін түсті. Мұқаң қолжазбаны оқып шығып шын қуанды. Қолжазбаға осынау талғампаз сыншы берген баға біз үшін кітап шықпай жатқан аттай 5 жыл бойы моральдық тірек болды. 1989 жылы киностудияның бас редакторы Мұқаң баспа жоспарына кіргізбей қойған «Ақ боз үйді» күресіп жүріп кино жоспарына кіргізді. Бұдан біз бір нəрсені байқадық? Бұдан біз Мұрат Мұхтарұлының алаш идеясынан айнымаған, ұлттық идеяға адал азаматтық тұлғасын байқадық. Тіптен, тоталитарлық жүйе «басқа шауып, төске өрлеп» тұрған сол бір сұрапыл шақтардың өзінде Мұраттың мұраты алаш азаттығы болған. Тоталитаризм табу салған тақырып, Мұраттың мұраты отаршыл Одақ идеологиясына үнемі қарсы келген де отырған. Айтса ауызға ұрады. Айтпаса азаматтығына сын. Не істеу керек? Үнсіз қалу ма? Сырттай солай көрінді. Тілге тыйым саларсың. Бірақ, алаш, азаттық деп соққан жүрекке қалай тыйым саларсың!?

70-ші, 80-ші жылдардағы үнсіз Мұрат мұңы тек күнделіктеріне ғана төгіліпті. «Избавиться от власти русской метрополии нам необходимо, если не хотим остаться на задворках истории. Быть на задворках истории – обречь несколько поколений на приспособленческое существование. Медленное, длительное убийство национального достоинства, достоинства человека. Осуществление колонизаторских планов русских царей. Содействие одной из самых черных сил истории. Коммунизм – удобная вывеска. Запретили вечер Махамбета! Да не казахи это сделали, а секретари! Раковая опухоль разъедает казахское общество. Нет такого общества. Есть насмерть перепуганные, друг за другом следящие чиновники партаппарата!». Егер де, бүгінде кітап болып шыққан, бірақ та сонау советтік идеологияның дүрілдеп тұрған 70ші жылдары жазылған бұл ойларын Мұрат Əуезов сол жылдары жариялаған болса оның салдары не болар еді?! Берісі – Сахаров тəрізді үй тұтқынына айналып, əрісі – Солженицын тəрізді шетелге қуылар еді... Өйткені, өз күнделіктерінде Əуезов көтерген идея, сөз жоқ, КСРО жүрегіне атылған оқ десе болғандай еді. Демек, Əуезов ол заманның рухани диссиденті болғаны. Кеңес заманының КГБ қармағына ілінбеген диссиденті болғаны. Мұрат Əуезов – үлкен интеллектуал. Сөйлеп кетсе қара сөзге дес бермес шешен. Совет заманында ол мінберге сирек көтерілетін. Сақтықтан. Өзінің рухани диссиденттік болмысын ашқысы келмегендіктен. Ал КСРО құлағаннан кейін Мұқаң

кібіртіктеуді білмеді. Шын жүйрік шаршы топты көрсе арқаланады. Сол мінезін бір рет біз Бішкекте көрдік. Постсоветтік кеңістіктен небір аузымен құс тістеген жүйріктер жиналған интеллектуалдық дода екі күнге созылды. Нəтижесінде, қазақ шешені топ жарды. Аталы сөзге тоқтаған айтқыштар ақырында Əуезовтің аузына қарады. Мұрат Мұхтарұлы – болмысынан əдебиет, мəдениет насихатшысы. Ол шалқар білім мен терең талғам иесі. Кез келген əдеби құбылысты бағалағанда былайғы жұрт байқамайтын қырларын көре қояды. Басқаша бағалайды. Бүгінде Мұқаң «Мұхтар Əуезов қорын» басқарады. Қор жазушы мұрасын насихаттауда қыруар жұмыстар атқарды. Атқарып та келеді. Тұңғыш рет ұлы жазушының ата-тегін тарих қойнауынан тартып дəлелдейтін шежіресі жасалып, жарық көрді. Кеңес заманында 4 аудармашы қатысып, асығыс аударылған ұлтымыздың ұлы эпопеясы «Абай жолы» қайта аударылды. Бұл ұлан-ғайыр жобаны əйгілі сөз шебері Анатолий Ким жүзеге асырды. «ЖЗЛ» сериясымен Мəскеуде «Трагедия триумфатора» атты кітап жəне «Қазақфильмде» осы аттас ұлы жазушы өмірінен деректі фильм түсірілді. Екеуінің де авторы белгілі мəскеулік профессор Николай Анастасьев. Ұйымдастырушысы – Мұрат Əуезов. Бүгінде қор Мұхтар Əуезов мұрасын жинастыру, насихаттау жұмыстарын одан əрмен жүргізіп жатыр. Алда Əуезов мұрасын шетел тілдеріне қайта аудару жұмыстары тұр. Осы қордың бір алқа мүшесі ретінде Мұрат Мұхтарұлы атқарып жатқан осынау жүйелі жұмыстарды көрген сайын алашшыл алып Əуезовтің Мұраттай ұл тəрбиелеп соңында қалдыра білгеніне таңырқамай отыра алмаймын. Алыптың алыптығы соңында тек қана əдеби мұра емес, адами мұра қалдыра білуімен де ерекшеленеді екен. Əрбір айтқан сөзі, басқан қадамы қалың қазаққа өнеге болған алашшыл алып Əуезов соңында Мұраттай мұрагер қалдыра алмаса не болар еді?! Ұлы тұлғаның тұтастығына, алға қарайтын алашшылдығына онда біз кəдімгідей күмəн келтірген болар едік қой?! Сөз жоқ, тұлға тұстастығына сына түскен болар еді... Абыз Əуезов бұны да бізден бұрын білсе керек, ойласа керек... Ең болмаса бір ұлы ата жолын қуса екен деп армандаса керек. Бозбала Мұратты қолынан жетектеп алып МГУ-дің Шығыстану факультетіне беруі сол арманнан туындағаны көрініп тұр. «В последние годы он не только опекал, но и пестовал меня, как волк волчонка» дейді күнделігінде Мұрат. Ұлы Əуезов өмірінің соңғы жылдарында Ресейдегі миллиондаған қазақтың өзінің ұлттық мəдениетінен бөлініп қалғанын «Литературная газета» бетінде қабырғасы қайыса отырып жазғаны аян. Студент Мұраттың Мəскеуде құрған «Жас тұлпарының» ең алғашқы сапары да сол Ресейдегі қазақтар тұратын облыстар болғаны белгілі. Бұдан біз «Жас тұлпар» өз жұмысын ə дегеннен Əуезов аманатын орындаудан бастағанын көреміз. Яғни қазақ мəселесімен, оның ішінде шетелдегі қазақ мəселесімен айналысудан бастағанын көреміз. Бұл ұлы жазушы жүрегін ауыртқан мəселе екенін айттық. Кешегі зұлмат жылдары əлемге тарыдай шашылған қазақ тағдыры алашшыл алып азаматтың түн ұйқысын талай төрт бөліпті. Өйткені, алаш азаттығы мен тұтастығы Əуезов арманы еді... Алашшылдар арманы еді... Сондықтан олар ел тұтастығы, жер тұтастығы, тіл тұтастығы, дін тұтастығы жолында бастарын бəйгеге тікті. Бастары кеткен алашшылдар болашақ үшін жас Мұхтарды аман сақтауды ойлады. Бұл жас талант алдағы заманға алаш арманын айтуы керек деп білді. Əуезов осы аманатқа адал болды. Дүниеге «Абай жолын» əкелді. Сондықтан, «Абай жолы» – бүгінгі ұрпаққа кешегі қазақ құндылықтарын төкпей-шашпай жеткізген алыптар аманаты. Ең алдымен, алаштың ұлан-ғайыр бай тілін аманаттаған кітап. Өйткені, қазақ тілі – қазақ тұтастығының кепілі. Əуезовтей алашшыл алыптың Мұраттай перзенті алаш тілін білмеуі мүмкін емес еді. Білмесе, (ондайлар аз ба бүгінде) онда бұл, сөзсіз, тарихи тұлға тұтастығына мін болар еді... Алайда, тегіне тартқан текті ұл əке атына кір жұқтырмады. Мектепті, жоғары оқу орнын орысша бітіргеніне қарамастан ол көпке созбай қазақ тілі мұхитында құлаштап жүзетін болды. Бұл да болса əкеден қалған өнеге, адасқандарды ұлттық тұтастыққа, тілдік тұтастыққа үндеудің бір үлгісі еді... Қоғам қайраткері, ойшыл, зияткер, мəдениеттанушы Мұрат жазған кітаптар соншалықты көп емес. «Времен связущая нить», «Эстетика кочевья», «Иппокрена», «Дневники» жəне БАҚ бетінде үздіксіз жарияланып келе жатқан заман, қоғам жайлы толғаулары. Бір айтарымыз: Мұрат Əуезов аузынан шыққан лебіз, қаламынан туған ойлар ешқашан елеусіз қалған емес. Олар жоғалып кетпей, құнарлы топыраққа түскен дəндей, əсіресе, жас оқырман, тыңдармандар санасында тамыр салып, бүрленіп, гүлденіп отыратын. Сирек те болса қоғамымызда жоқ емес, Мұрат Əуезовтей ойшыл да эстет, алашшыл тұлғаның арамызда жүруінің бір ғибраты... жəне басты ғибраты осы болар деп білеміз. АЛМАТЫ.

Ол Ұя дей-тұғын ұядай ғана ауылда туған екен. Ұядан ұшқан ұлан деуіміздің мəнісі осында. Қазық Жұрт – Қазығұрт тауының бір бүйіріндегі Ұя ауылының адамдары асфальт жол салдыруға қарсылық танытқан қызық қылықтарымен айрықшаланады. Жақында ғана бір газетімізде жазылғандай, Ұяңыздың қазақтары: «Біз иен таудың бір қойнауында өзімізбен өзіміз, сүттей ұйып отырған ауылмыз, бала-шағамызды бағыпқағып, малымызды өсіріп, тып-тыныш жүріп жатырмыз. Жайылым да, шөп те жеткілікті. Құдайға шүкір, тіршілігіміз жақсы. Жол салынса, өміріміз жеңілдейтінін түсінбейді емеспіз, түсінеміз. Бірақ... Ертең сол жерге тас жол түссе, ауылға анау да барады, мынау да барады, арлы-берлі көлік ағылады, адам сабылады, біреулер жері əдемі екен деп барады, біреулер суының балығы дəмді екен деп барады, біреулер орман-тоғайының жеміс-жидегі тəтті екен деп барады. Ол ағайындардың арасында жүрген-тұрған жерінің құтын қашыратындары аз болмайтынын білеміз. Мал ұрлығы шығуы да мүмкін. Балаларымыздың қақ-соқпен жұмысы жоқ еді. Теріс əдет дегенді біз теледидардан ғана көреміз. Содан ауылға оңай жеткізер жол түссе, тынышымыз кетіп, берекеміз қашып жүре ме деп қауіп етеміз. Қамқорлықтарыңызға рахмет, осы ауылды ойлап, мəселе көтеріп, өтініш айтып жүрген алыстағы баламызға да рахмет. Қоя-ақ қояйықшы сол жол дегенді...». Оңтүстігіңізде, Қазығұрттың күңгейінде қазақы, қызық мағлұмдама жасалғалы жеті жылдан астам уақыт өтті. Алдағы жазда асфальт жол салынады деген ақпаратыңыз алқынып тұрыпты. Қазір. Жастар жағы жеңген сыңайлы. Осы Ұя ауылынан түлеп ұшқан талантты суретшіңіз Амангелді Тұрсынов турасында азкем ғана айтпақ ниеттеміз, ағайын. Бəріміз де пендеміз. Өмірден ертерек өтіп кеткен өрендерімізді кей-кейде кеудемізді күрсін керней аңсаймыз. Сағынамыз. Осы оңтүстігіңізде туып, кіндік кескен жерінде жүріп-ақ дара дүниелер жаратыңқыраған жауһар дарындар аз дей алмайсыз. Ер-тұрманы бүтінделмей-ақ өтіп кете барған өзгеше өршіл, шамырқанған шыншыл шайырыңыз Қаныбек Сарыбаевты қалайша елжірей еске алмайсыз. Қайран Қаныбектің жылағанын да көргенбіз. Күйкі тірлікке, тұрмыс тауқыметіне тым икемсіз еді. Көз жасын кімге көрсетіп, кімнен жасыру керектігін терең түсінетін. Қамыға тұра қайсарланар, тістерін Тоқаш Бердияровша шақырлатар, кейіс-кегін де, ашу-ызасын да өлеңдері арқылы төгіп-төгіп жіберер Сарыбайұлын сағынамыз, əрине. «Ер Қаныбек... Ер-тұрманы бүтінделмей өтсе де» деген дүние жазғанбыз. Асқар Сүлейменовпен, Зейнолла Серікқалиұлымен, Қарауылбек Қазиевпен дарабоз дос, сырбаз сырлас, бағалас бауыр бола білген мінəйі мұхтартанушы Керімбек Сыздықұлының да орны ойсырап қалғалы қашан. Аса ауыр операциядан кейін төрт жылдай төсекке таңылса да, «Қашқын», «Қарлығаш» повестерін жазған, оңала алмай жатса-дағы, «Ұлттық тəрбие орталығын» құрғысы келген жылы жақтағы жалғыз құрдасымыз Жəлел Кеттебек кеткелі де төртінші қыс түтеп тұрыпты. Амангелді Тұрсынов алпыс жасқа толмаққа аз ғана күндер қалғанда бақилық болған. 2002 жылғы желтоқсанда. Осы оңтүстігіңізде. Облыс орталығы Шымкент шаһарында тұратын. Алашыңызға аяндалған айтулы суретші еді. Бір таңғаларлық жағдаят бар. Қазығұртыңыздың қапталдарынан, Тəңіртаудың Қазығұртқа ұласар баурайларынан небір-небір ғажайып суретшілер шыққан. Суреткер суретшілер. Бүгінде күллі əлемге əйгілі Ерболат Төлепбай сынды саңлақ та осынау өңірден. Тоқболат Тоғысбаев, Құрасбек Тыныбеков, Бексейіт Түлкиев, тағы басқалар болып жалғаса береді-ай. Талантты-талантты тұлғаларды тізімдеп кеп-кеп жіберсеңіз, жиырмаға жуықтайды. Ғажап құбылыс! Сол суреткер суретшілердің сапындағы Амангелдінің орта бойлы деуге де, тапалдау деуге де болатындай тұрпатынан Қазығұртыңызға тəн тектілік пен кеңдік, қарапайымдылық пен нығыздық, байыптылық байқалатын. Түрін жасыратын тұлпардайын, жайшылықта момақан, марғау сияқты сезілетін. Өң меңдей өжеңдеп, менмұндалау оның мінезіне жат еді. «Мен өйттім де бүйттім» дегенді мұқым-мүлде айтпайтын. Кейбір кескіндемешілер секілді көрмелерге қойылған картиналарының алдына сүйрелемейтін. Сүйреңдей сөйлеп, мезілемейтін. «Көрсең де, көрмесең де, еркіңде» дегендей есінеп, еріншек тартып, шегіншектей шеттейтіні қызық еді. Тұрсыновтың туған тауларының, туған елі мен жерінің тынысын танытар, қайран қазағының жаратылысы, қайталанбас кейіпкерлерінің көркем бейнелері кестеленген кескіндемелік картиналарынан, мүсіндік, т.б. туындыларынан да, жеке адам ретіндегі бүкіл болмыс-бітімінен де оның Ұя дей-тұғын, дүние жүзінде қайталана қоймайтын қазақ ауылының топырағынан жаратылғаны айқын аңғарылатын. Оңтүстіктегі қылқалам шеберлері ортасынан ойып тұрып орын алған Амангелдіңіздің айшықты мектебі бар еді. Бүгінде өңірдегі осы сала өнерлілерінің көпшілігі өздерін Тұрсынов мектебінің түлектеріміз, Əбекеңнің шəкірттеріміз деп біледі. Солардың бірегейі, облыстық Көркемсурет галереясының директоры, Қазақстанның мəдениет қайраткері, талайталай халықаралық көрмелерге қатысқан Айнабек Оспанов бүй дейді: «Амангелді ағамыз үлкен əріппен жазылатын Ұстаз тұлға еді. Аға, абзал аға, талапшыл əрі қамқор аға деген ұғымдарға лайық Ұстаз бола білді. Аман жүргенде, Амангелді Тұрсынов бүгінде үлкен əріппен жазылар Ақсақал болатұғын еді. Əттең, ертерек кетті. Қазір Амангелді сияқты ағалар,

ақсақалдар жетіспейді. Ол кісі тірі болғанда ғой, анау «Суретшілер үйі» сатылып кетпес еді... Əлі есімде, əлдебір дүниесіне 20-30 мың теңгедей ақша алса, асығып-аптығып тарата бастайтын. Тоқболат Тоғысбаев, Құрасбек Тыныбеков сияқты өмірден өтіп кеткен талай-талай суретшілердің отбасыларына кіріп шығатын. «Аға, анау арзымайтын табысыңыздан түк қалмады-ау?» десем, «Ниет қып қойғам» деп күлімсірейтін. Амангелді – суреткердің айрықшалығы академиялық кескіндеуге керемет кілт таба алатындығынан аңғарылатын. Композициялық үйлесімді өте жоғары деңгейде, кəсіби сауатты шешетіндігі таңғалдыратын. Оның қай-қандай туындысына да ешқандай шеберіңіз титімдей кінə қоя алмайды. Бояуды танып-таңдай білуі, түс таба білуі, əрқайсысын қалтқысыз қондырмаққа қол жеткізуі – осының бəрі өте оңай атқарылатындай көрінетін. Серкеміз, көшбасшымыз дейтін ек. 1986 жылғы Желтоқсан көтерілісі кезінде Амангелді ағамыз Қазақстан Суретшілер одағы облыстық ұйымының төрағасы-тұғын. «Үш əріптің» жандайшаптары жүйкесін жұқартқан. Ұлттық нақыш-өрнектері өзгешелеу талай суретшілерге, басшымыздың өзіне де шүйліккен. Амангелді Тұрсынов нық

қадамдарынан, нығыздығынан тайған жоқ. Таланттарды қорғай білді, қорлауға бермеді... Шəкірттері Талғат Бөрібаев, Қалтөре Атамқұлов, Шаһарбану Əлімқұлова, Айдар Ниязов, Ерғали Палымбетов, Серік Жорабеков, Əлімжан Абылаев деп жалғаса береді...»

1984-1986 жылдары Амангелді Тұрсынов Қазақстан Суретшілер одағының облыстық ұйымын басқарды. Бірден-ақ ұлттық жас суретшілерге қанат бітірмекке құлшынғаны есімізде. Талантты жастар Суретшілер одағының мүшелігіне қабылданды. Өнер иелерінің беделін биіктетпек мақсатта баспасөзде де, басқа сөзде де мəселелер көтерілді. Қайта құру дей-тұғын кезеңде мына біз де Жазушылар одағының облысаралық бөлімшесін басқара бастағанбыз. Амангелдімен тізе қосып, Жазушылар, Суретшілер, Журналистер, Композиторлар, Сəулетшілер, Дизайнерлер, т.б. шығармашылық одақтары облыстық ұйымдарының бірлескен басқосуын ұйымдастырғанбыз. Бірге тірлік жасайық деген бастама көтергенбіз. Өкінішке қарай, Əбекең екеуміздің мақсатымыз діттеген деңгейге жетпеді. Бұра тартушылар, өнердің өнегелік мұраты, ұлттық мүдделер тұрғысында тұтаса тірлік жасауды жақтырмайтындар аз болмай шықты. «Басқалар өздері білсін енді, бірақ суретшілер мен жазушылар қанаттаса, қарайласа қыбырласақ жарасар», деп əзіл-шынын араластырғанда, көкшілтім жанарлары жасаурап кететін. Əншейінде салмақты, момақан, жуастау көрінгенімен, сезімге берілетін сəттерінде қатты толқығанын сездіріп алатын. Амангелді Ұя ауылында 1943 жылдың қысында туған ғой. Ұяңызда қыс қатыгездік танытпас. Қырық үштің қысы да қатаң бола қоймапты. Бірақ əкесі Тұрсекең соғысқа

кеткенде Амангелді анасының алтын құрсағында қалыпты. Сол бір жылдардың салқыны шығар, көкшілтім көздері жиірек жасаурайтын. Ал енді қыл қаламның қасиетіне кірбің түсіріп, киесіне кір жұқтыратындарға түксие түнеріп қарағанда ше, əлгі көкшілтім көздері шатынаңқырап шыға келетін. Міне, қаңтардың ортасынан ауғанда Шымкентіңіздегі облыстық Көркемсурет галереясында Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері Амангелді Тұрсынұлының 70 жылдығына арналған айтулы көрме ашылды. Суретшінің кескіндемелік 65, мүсіндік 6 жұмысы қойылыпты. Келушілер өте көп. Суретшінің өмір-деректерін күбірлей оқып тұрғандар бар: «Ұя ауылында дүниеге келген. Келес ауданында мектеп бітірген. Ташкенттегі П.Беньков атындағы көркемсурет училищесін тəмамдаған. Əскер қатарында қызмет еткен. Мұғалім болған. 19691975 жылдары Ташкенттегі театр-көркемсурет институтының өнер факультетінде оқып, үздік диплом алған. 1979 жылы КСРО Суретшілер одағының мүшелігіне өткен... Туындылары Алматыдағы Əбілхан Қастеев атындағы музейде, Алматыдағы көрмелер дирекциясының қорында, Астанадағы Ақорда ғимаратында, бірқатар облыстық өлкетану мұражайларында тұр. «Қазақ елі» картина-эпопеясы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің көрнекті жерінде ілулі. «Қырқыншы жылдар» картинасы «Отырар» мұражайында. Тұрсынов мүсінші ретінде де белгілі тұлға. Күш атасы Қажымұқанның, Төле бидің, Ақпан батырдың, Қапал батырдың ескерткіштерін сомдаған...». Көрмедегі əрбір картинаның алдында ұзақұзақ тұрасыз. Міне, «Ауылдағы кездесу». 1973 жылы салынған. Кенеп. Майлы бояу. Ағаш түбінде ақ көйлекті қыз. Бозбала студент. Арғы жақта жылқы. Ауыл. Жатаған үйлер. Жас жүректер лүпілі жалтыраған жапырақтардан да білінеді. Күннің шаңқан шуағы. Жарқын бояу. Жылуарлық. Мұның бəрі – Тұрсынов талантының қырлары. Екінші туынды – «Қырмандағы қыздар». 1986 жылғы сурет. Ортадағы қызыл көйлекті ару айрықша. Сəл былайырақта – ақ көйлекті бейнеткеш бойжеткен. Əлденеге еліктейін елеңдеген жасыл көйлекті қыз қандай?! Омырауында өртенердей өрекпіген қос анар қандай?! Белесебетпен əпкелеріне келіп, еркелеген балдырған қандай?! Қырманыңызды қызыл арай ораған. «Шабандоздар». 1972 жыл. Кенеп. Майлы бояу. Бес арғымақ. Бес түрлі. Екеуі қасқа. Біреуі гүлсары. Жал-құйрығы алтынсары жəне біреуі бар. Үш жігіт. Үшеуі үш түрлі тұрпатта бейнеленген. Бұлшық еттері бұлтылдайды. Балуандар бəрі. Былайырақта қызыға қарап жасөспірім тұрыпты. «Оңтүстік берекесі» дейтұғын дүниеңіз мақталы алқапты айшықтапты. Қыз бен жігіт. Бір-біріне ынтызар. Бірақ, бірінебірі тіке қараудан қаймығады. Тіке қарасса, тұтана жанып жөнелердей. Егіз қауашақты екеулеп ұстап, екеуі екі жаққа қарасып қапты. Біз бұл туындыны «Егіз мақта» немесе «Қос қауашақ» деп атаған болар едік. «Жайлау кеші». Ақ құлыншақ. Қоңыр қасқа құлыншақ. Мықты-мықты екі жігіт. Ат дорба ұстаған бала. Бояулар ояу. Сəулелер сергек. Күннің шуағы мен айдың нұры – тек Тұрсыновтың стилін танытатын таңдаулар. «Сушылар» да сондай. Көгілдір жейде, керзі етік киген бір егделеу жəне бір жас егінші. Ұрпақ сабақтастығы. Еңбек жалғастығы. Жалаңаш кеуделі жұмыс иелері тіршілікке құлшынулы. Жас диқан сəл-пəл қиял құшқандай. «Дала қосында». 1984 жылы салынған. Шекесін шарт байлаған диқан. Шəй ішіп отырыпты. Қолында кішкене кесе. Алдында гүлді шəйнек. Баласы егінжайға елтиді. Қос кетпенші керемет кескінделген келесі картина да «Егістікте» деп аталыпты. Амангелді Тұрсынов – еңбек адамын ерекше жырлаған жырау-суретші. Күйші-суретші. Туындыларының басым бөлігінде еңбек иесінің талант-табиғатын тамылжыта танып-ашуымен таңырқатады. Алла тағала жаратқан Жер-ананы, бүкіл əлеміңізді ұстап тұрған Адал да Абзал еңбек дегенді мұрат тұтқан талантыңыз – тап осы Тұрсынұлы, ағайын. Ойға салыңызшы. «Еңбекті, еңбек адамын биіктетейік, Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамын құрайық» деп жүрміз ғой. Таразылай түйсінсек, қандай қоғамда да, нендей заманда да еңбек жеңбек. Абсолютті айрықшалықпен болмасадағы, басым жағдайда адал да абзал еңбек адамы бағаланбағы жөн. Адал да абзал еңбек иесі бағаланбайтын қоғам – қатыгез, қайырымсыз қоғам. Суреткер суретшіңіз социалистік жарыстың жеңімпазы, социализм егіншісі, кеңестік кезеңнің кетпеншісі деп салған жоқ. Көркем дүниелерін. Классикалық картиналарын. Амангелдінің кейіпкерлерінен – еңбек иелерінен рух мықтылығы аңқиды. Олар – қарапайым бола тұра, тіпті де қара тобыр емес! «Асыл адам айнымасты» Абай айтқан. Адал ниетті, абзал пейілді еңбек адамы құл иеленушілік қоғамда да, феодализм кезінде де, капитализм кезінде де – Жерананың бейнеткеш перзенті. Болған. Бола береді. Адал адамды жырлаған Амангелдіңіздің картиналары осылай ой қозғайды. Түйіндер түйгізеді. Тұрсыновта тақырыптар түрлітүрлі. Кең-мол. Сан-алуан. Тау тақырыбы. Əулет əдіптері. Отбасы əдептері. Тарих түкпірлерінен сыр тартқан салт-дəстүрлер. Риясыз рəсімдер. Титан тұлғалар. Мызғымас мүсіндер. Тарау-тарауланып, жонжонастанып, жоталанып жатыпты. «Ақтас шатқалы», «Қазығұрт баурайы», «Қаржан тауы», «Отбасы», «Ақ алтынды аймақта», «Дала тойы», «Қазақ елі», «Жаңа өмір», «Шаңқай түс», «Нан», «Халық шеберлері», «Түс ауғанда», «Шабандоздар», «Асауды ауыздықтау», «Ақын Абай», «Жамбыл ата», «Фараби баба» деп жалғасады. Айтпақшы, алыстағы Ұя ауылына асфальт жол апарғысы келмейтіндердің бірі Амангелді ағамыз-тұғын. ШЫМКЕНТ.

–––––––––––––––––––––––

Суреттерде: «Автопортрет»; «Ата мен немере».

 Саңлақ

ШАРАЙНА

Əлем жаңалықтары

Бүкілəлемдік кəсіпқой бокстың ең үлкен рыногы саналатын Америка жерінде, кез келген кəсіпқой боксшының биік арманы саналатын Мэдисон Сквер Гарден стадионының төрінде 19 қаңтар күні еліміздің мерейін асырған үлкен оқиға болды. Американың атақты HBO телеарнасының көрсетуімен дəл осы күні бүкілəлемдік бокс көгінде бір жұлдыз ерекше жарқырай көрінді. Ол жұлдыз – Қазақстан жұлдызы. Ол жұлдыздың аты-жөні – Геннадий Головкин. Сұңғат ƏЛІПБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

WBA (Бүкілəлемдік бокс ассоциациясы) мен IBO (Халықаралық боксшылар ұйымы) чемпионы Геннадий Головкин дəл осы күні жоғарыдағы титулдық атақтар үшін тартыста қарсыласы, америкалық боксшы Габриель Росадоны 12 раундтық ұрыстың жетінші раундында өзінің жеңілгендігін мойындауға мəжбүр етті. Бұл – Геннадий Головкиннің АҚШ-тағы екінші үлкен жеңісі. Жалпы, теледидарға екі-үш рет шықса болды, өзін жұлдызбын деп есептей беретін əншілерімізге қарағанда, əлемдік бокста жұлдыз атану дегеніміз – қиынның қиыны. Ол үшін Олимпиада чемпионы болу немесе кəсіпқой бокстан əлем чемпионы атанудың өзі жеткіліксіз. Кəсіпқой бокста əлемдік жұлдыз атану үшін бокс сахнасының (яғни, рингтің) үлкен драмасын туғызу, осы арқылы теледидарға көз тіккен миллиондаған адамдардың жанарын ғана емес, жүрегін де жаулап алу, былайша айтқанда, көрген жанның айызын қандыру жəне ұмытылмастай болып есте қалу қажет. Бокстан əлемдік жұлдыз атанудың тағы бір шарты боксшы өзінің биік өнерімен міндетті түрде АҚШ рыногында ерекше танымал тұлғаға айналуы тиіс. Өйткені, Американы спорт сарапшыларының барлығы бірауыздан əлемдік бокс Меккесі деп тегіннен-тегін айтпаса керек. Сондықтан көрермен қауым мен спорт сарапшыларының мұндай биік бағасына бір кездері Мұхаммед Əли, Джо Фрезер, Джордж Форман, Майк Тайсон, Эвандер Холлифилд, Рой Джонс ие болса, қазіргілердің арасында Флойд Мейвезер, ағайынды Виталий мен Владимир Кличколар, Мэнни Пакьяо, Хуан Мануэль Маркес, Серхио Мартинес қана ие болып жүр. Ресейден осы қатарға Константин Дзю мен Александр Поветкинді ғана қосуға болар. Яғни, чемпиондар көп болғанымен, жұлдыздар тым санаулы. Əрине, Америкада жаттығып, рингке шығып жүрген ресейлік атақты боксшылар аз емес. Бірақ солардың ешқайсысы дəл біздің Геннадий Головкин секілді 50 миллион нақты көрермені бар, əлемнің 150 еліне хабар тарататын америкалық HBO телеарнасының назарына іліккен емес. Оның үстіне кешегі күні Геннадий өнер көрсеткен Мэдисон Сквер Гарденде бокстасу мүмкіндігіне Ресейден Константин Цзю мен Матвей Коробов қана ие болған екен. Міне, осыған қарап-ақ Геннадийдің шыққан биігі қандай екендігін шамалай беріңіз. Геннадий Головкин 1982 жылдың 8 сəуірі күні Қазақстанның Қарағанды облысында дүниеге келген. Оның əуесқой бокстағы спорттық жолы ерте басталды. Естуімізше, оны 8-9 жасында ағасы спорттық мектепке апарады. Бокс Генаның осыдан бастап сүйікті ісіне айналады. Əуесқой бокста үлкен табыстарға жетті. Жеті дүркін Қазақстан чемпионатында бірінші орынды жеңіп алды. 2000 жылы Будапешт қаласында өткен əлем біріншілігінің чемпионы. 2002 жылы Оңтүстік Кореяның Пусан қаласында өткен Азия чемпионатында топ жарып, бас жүлдеге ие болды. 2003 жылы Бангкок қаласында өткен əлем чемпионатында Ресейдің атақты боксшысы Матвей Коробовты, аса танымал ирландиялық боксшы Энди Лиді жеңіп, румындық Лучиано Бутені нокаутқа түсірді. Осы жолы да алтыннан алқа тақты.

2004 жылы өткен Олимпиадада күміс жүлдеге ие болды.

2006 жылдан бастап, Қазақстанда алғашқылардың бірі болып кəсіпқой боксқа ауысты. Салмағы – 72,6 кг. Алғашқы 8 ойынын тегіс нокаутпен жеңді. 2009 жылдан бастап қалыптасқан кəсіпқой боксшы ретінде 12 раундтық ұрыстарға кірісті.

WBO-ның интерконтиненталдық чемпионы атағы үшін болған рингтегі тартыста бразилиялық Джон Андерсон Карвальоны екінші раундта нокаутқа түсірді. Мұнан кейінгі тартыстарда жеңілмей келген ресейлік Михаил Макаровты үш рет құлатып, үшіншісінде мұрын сүйегін сындырып жіберді. Төреші жекпе-жекті тоқтатуға мəжбүр болды. 2010 жылы колумбиялық Милтон Намезді сұлатып, WBA-ның нұсқауымен əлемнің уақытша чемпионы атағын жеңіп алды. Келесі ұрысты 2010 жылдың желтоқсанында колумбиялық Нильсон Хулио Тапиаға қарсы өткізіп, WBA бойынша əлем чемпионы атағын тұрақты иеленді. 2011 жылы өзінің чемпиондық атағын екі мəрте қорғады. Бірінші кездесуінде атақты боксшы Касим Оуманың қабырғасы мен жағын сындырып, миын шайқап жіберді. Оума спортпен қоштасты. Мұнан кейін америкалық Луджан Саймонды 12 раундтық ұрыстың бірінші раундында-ақ естен тандырып түсірді. Осы ұрыстардан кейін Геннадий Головкинге соққысы сойқан боксшы деген атақ тағыла бастады. Əлемнің атақты боксшыларының өзі онымен кездесуден жасқанатын болды. Мəселен, WBA бойынша əлемнің супер чемпионы Германия азаматтығын қабылдаған босниялық боксшы Феликс Штурм екі жылдай уақыт бойы Головкинмен кездеуден қашып жүрді. Штурм мен Головкин Универсум промоутерлік компаниясының

7

www.egemen.kz

23 қаңтар 2013 жыл

Жўмыссыздыќтыѕ ґсімі алаѕдатады БҰҰ құрамына кіретін Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) баяндамасында 2013 жылы əлемдегі жұмыссыздар саны рекордтық көрсеткішке жететіні жария етілді. ХЕҰ-ның болжамына сəйкес, үстіміздегі жылы дүние жүзі бойынша жұмыссыздар саны 5 миллионға артып, 202 миллион адамды құрайтын болады.

аясында бір спорт залында жаттығулар өткізген. Сонда Штурм Геннадийдің аса ауыр салмақтағы бокс шы ларға сəйкес жойқын соққылар жасайтындығын көрген. Оның Головкиннен қашуы ның басты себептерінің бірі осы болса керек. Универсум промоутерлік компаниясы Головкинге дұрыс қарсылас тауып бере алмады. Бұл жағдай кезінде қазақстандық боксшының мұнан əрі өсуіне кедергі жасады. Геннадийдің Германия жеріндегі екі-үш жыл уақыты босқа кетті. Осыған назаланған Головкин Универсумнан кетті. Енді ол əлем

Дағдарыс басталған 2007 жылдан бері əлемдегі жұмыссыздар 28 миллион адамға көбейіп, 2012 жылдың аяғында 197 миллион адамды құраған. Жұмыссыздар саны өзінің шарықтау шегіне ең дағдарысты деп есептелетін 2009 жылы жеткен. Яғни сол жылы дүние жүзі бойынша 199 миллион адам жұмыссыз болған. Ал алдағы жылы жұмыссыздар саны тағы 3 миллионға артады деп болжанып отыр.

Ќытайдан жер даулап отыр

РИНГ ПЕРІСІ

чемпиондары – ағайынды Кличколар құрған К-2 промоутерлік компаниясымен əріптестік қарым-қатынас орнатты. Универсум аса талантты боксшыны өз уысынан шығарғысы келмеді. Тіпті, сотқа дейін шағымданды. Бірақ ақыр аяғында Головкин өз дегенінде тұрып, олардан еркіндік алды. Жуықта біз Головкин секілді басқа да талантты боксшыларынан айырылған Универсумның қаржы дағдарысына түсіп, тарап кеткендігін естідік. Шамасы, қазақтың «аққа қара жұқпайды» дейтіні осы болар. Ақыры осылайша əділет салтанат құрды. Головкин əріптестік қарым-қатынас орнатқан К-2 промоутерлік компаниясы аса талантты қазақстандық боксшыны жұл дызға айналдырудың стратегиясын дұрыс белгілегендігі уақыт өткен сайын айқындалып келеді. Олар Геннадийді Америка рыногына алып шықты. Қазіргі күні Геннадий Головкинді Абель Санчес жаттықтыруда. К-2 промоутерлік компаниясының қамқорлығымен, Абель Санчестің тəлімгерлігімен жерлесіміздің Аме рика жеріндегі алғашқы ұрыстары өте сəтті жағдайда басталды. Тіпті, оны қазірдің өзінде даңққа бөлене бастады деп сеніммен айтуға болады. Əсіресе, өткен жылдың соңына таман поляк Гжегош Проксамен осы елде өткізген бірінші кездесуі көрермендердің айызын қандырды. Гжегош Прокса өзінің шалт қимылды ерекше бокс мəнерімен атағы шыққан азамат. Осы кездесудің алдында поляктың тағы бір даңқты боксшысы Альберт Сосновски оны аты аңызға айналған Рой Джонспен теңеп, бұл кездесуде Проксаның жеңіске жететіндігін алдын ала мəлімдеп қойған еді. Сондықтан бұл кездесуге Америкадағы поляк азаматтары молынан жиналып, рингтегі өз жерлестеріне барынша қолдау білдіріп отырды. Сонымен қатар, залдың бір шоғырынан Қазақстанның көк туларын да байқап, Америкада оқып жатқан қазақ жастарының да Головкинге жанкүйер ретінде жиналғандығын көріп,

көңіліміз өсіп қалды. Дəл осы жағдайлар Головкин – Прокса кездесуін теледидардан тамашалаған ел адамдарының патриоттық сезімдеріне қозғау салғандығы анық. Кездесудің бірінші раундында-ақ Головкин өз үстемдігін байқатып, өзінің үдемелі соққылары арқылы Проксаны нокдаунға түсірді. Поляк боксшысы да барлық айлаамалын салып бақты. Бірақ Головкин осы жолы өзінің жан-жақты шебер əрі қуатты соққы иесі екендігін тағы да танытты. Бар болғаны бес раундқа созылған айқаста Проксаны үш рет нокдаунға түсірді. Соңғы соққылары тіптен жойқын болды. Прокса етбетінен сұлап, жер құшты. Прокса да ер екен. Өзінің жеңілгендігін жалпақ əлем алдында жайып салды. «Геннадий Головкин – ұлы боксшы. Мен оған қарсы еш амал жасай алмадым. Ол барлық раундтарда таза жеңіске жетіп отырды. Соққыларының серпінділігі сондай, маған балғамен ұрғандай əсер етті. Мен одан басқа боксшылардың қашатын себебін енді ұқтым», деп мəлімдеді өзінің осы жекпе-жектен кейінгі берген сұхбатында. Осы жалғыз шайқастың өзі Головкиннің кəсіпқой бокстағы есімін бүкіл əлемге

жайды. Атақты деген боксшылардың өзімен əріптестік қарым-қатынасқа абайлап баратын HBO телеарнасы кəсіпқой бокстың орта салмақтағы дивизионына жаһандық деңгейдегі жаңа тұлғаның келгендігін мəлім етті. Ал, Мұхаммед Əли, Джордж Форман, Джо Фрезер, Марвин Хаглер секілді ұлы боксшыларды тəрбиелеген көнекөз атақты промоутер Боб Арум өзіне Геннадийдің бокс мəнері ерекше ұнағандығын, оның əлемдегі ең үздік боксшылардың біріне айналатындығын мəлімдесе, ұлы боксшы Рой Джонс қазақстандық боксшының алдында жарқын болашақ күтіп тұрғандығын айтты. HBO телеарнасының үздік комментаторы, мықты бокс сарапшысы Макс Келлерман Геннадийді орта салмақтың əлемдік дивизионында монстр деп атап, дəл қазіргі уақытта бұл салмақ дəрежесінде оған тең боксшы жоқ деген ұстанымын білдірді. Сонымен, жерлесіміздің АҚШ еліндегі асығы алшысынан түсті. HBO телеарнасы оны жарнамалауға кірісті. Осы телеарнаның ықпалымен оның екінші шайқасы көп боксшының түсіне кіре бермейтін Мэдисон Сквер Гарденде өтетін болды. Бірақ, оған қарсылас табудың өзі оңайлыққа түскен жоқ. Америкалық боксшы Эдвин Родригес Геннадиймен кездесуден қаймығып, осы үшін өзіне ұсынылған 500 мың еуродан бас тартты. Ақырында онымен кездесуге тағы бір америкалық боксшы Габриэль Росадо бел байлады. Росадо өзінің соңғы жеті кездесуін нокаутпен жеңген мықтылардың бірі. Бойы Головкинге қарағанда əлдеқайда биік. Ол кездесу алдындағы сұхбаттарында өзінің Головкинге қарағанда қорғанысының мығым екендігін, оның үстіне Головкин секілді жойқын соққылармен соға алатындығын, қолының ұзындығын айтып, қарсыласын сегізінші-тоғызыншы раундтардың бірінде сұлатып салатындығын мəлімдеді. Ал Головкин оған қарсы берген уəжінде Росадоның шынымен де мықты боксшы екендігін айтып, бірақ ең алдымен

оған сегізінші-тоғызыншы раундқа дейін жетудің өзі оңайға түспес деген ойын білдірді. Жерлесіміздің осы айтқаны дəл келді. Росадо бірінші раундтың өзінде-ақ Головкин соққыларының дəмін сезініп үлгерді. Шамасы, алғашқы сəттің өзінде оның бойын қорқыныш билеп алса керек, бұрынғы батылдығынан айырылып, қаша ұрыс салып жүрді. Расында да қорғанысы мығым екен, кейбір ауыр соққыларды дарытпады. Бірақ, бірте-бірте мысық пен тышқанның ойынына айнала бастаған ұрыстың 12-ші раундқа дейін жетпейтіндігі сезіле бастады. Екінші раундта Головкиннің шалт соққысынан Росадоның қабағы жарылып кетті. Осы жарылған қабақ үшіншітөртінші раундтардағы жаңа соққылардан одан əрі ашылып, Росадоның тұла бойын қан жуып кетті. Рингтегі төреші Головкинге қарсы ұрыста ертең арманда кеттім деп айтпасы үшін Росадоға барлық мүмкіндікті жасады деуге болады. Тіпті бір рет Головкиннің иектің астынан берілген қатты соққысына тап болып, ес жинау үшін жанталасқан Росадоның қабағынан аққан қанды тоқтату

үшін деген емеурінмен, Головкиннің қатты шабуылын үзіп тастап, ойынды тоқтатып, Росадоны жаттықтырушысының қасына алып барды. Жетінші раундқа жеткенде Головкиннің соққылары тіптен үдеп кетті. Ол енді Росадоны қуалап жүріп сабауға айналды. Мұнан əрі Росадода Головкинге қарсы күресер амал қалмады. Оның көп ұзамай қатты соққыға ұшырайтындығын түсінген жаттықтырушылары рингке ақ орамал лақтырып, жеңілгендіктерін мойындап, ойынды тоқтатуға мəжбүр болды. Бұл кəсіпқой бокста əлі бірде-бір рет жеңіліп көрмеген Геннадийдің жиырма бесінші жеңісі. Соның жиырма үшін нокаутпен жеңіп отыр. Тамаша табыс. Сонымен, қазақстандық жас қыран отыз жасында орда бұзып, өмірде өзі таң дап алған жолы əлемдік бокстың биік шыңына шықты. Кəсіпқой бокстан миллиондаған көрерменнің жүрегін жаулаған əлемдік жұлдыз атана бастады. Мұның өзі Елбасымыздың жастарға қаратып айтып жүрген «Сендер қай салада еңбек етсеңдер де сол еңбектеріңнің шебері атанып, шыңына шығыңдар» деген өсиетіне сəйкес келетіндей. Əрине, шыңға шығу – оңай емес. Ол үлкен еңбекпен келетіндігі түсінікті. Мəселен, Геннадий Головкин өзінің осынау спорттық жолында 400-ге тарта сайыстарға қатысып, соның бесеуінде ғана жеңілген екен. Бұл жеңілістердің барлығы оның əуесқой бокс əлемінің бəсекесіне енді ғана түсе бастаған балаң кезінде болған жəне қазіргі мамандардың пікірінше, осы жеңілістердің барлығын ақиқаты дұрыс айқындалмаған даулы мəселе деуге болады. Мəселен, 2004 жылы өткен Афина Олимпиадасының алтынын сарапқа салған ресейлік Гайдарбек Гайдарбековпен финалдық кездесуін тамашалаған адамдардың барлығы Геннадийдің Гайдарбектен кем түспегендігін айтады. Оның үстінде Гайдарбек Гайдарбековтің сол жарыстардан кейін спорт əлемінде онша аты шықпай қалды. Қарағандылық қарапайым отбасында бала жасынан қазақтармен араласып өскен Геннадийді қазақ жастарының барлығы жақсы көреді. Мұны біз тегіннен-тегін айтып отырған жоқпыз. Соңғы бір жылға таяу уақыттан бері интернетте Геннадий Головкин туралы жазылған пікірлердің барлығын оқып келеміз. Əрине, интернетте көп жағдайлардың ашық жазылатыны белгілі. Сонда бір байқағанымыз, Ген надийдің бокстағы болашағы туралы пікірлерге, сұхбаттарға белсене қатысып, оны шыр-пыры шығып қорғап жүргендердің көпшілігі – қазақ жастары. Осы сенім мен махаббатты Геннадий Головкин де ақтап келеді. Қай жарысқа қатыспасын ол үстіне үнемі қазақтың шапа нын жамылып шығады. Берген сұхбаттарының барлығында Қазақстанның намысын қорғап сайысқа түсетіндігін мəлімдейді. Жеңіске жеткеннен кейін міндетті түрде арқасына Қазақстанның көк байрағын жамылады. Қысқасы, Геннадий Головкин өзінің туған жері, өскен еліне адал. Оның үстіне біз Интернеттегі деректер арқылы Қазақстаннан кеткеніне, Еуропада, Америкада табысқа жеткендігіне қарамастан, осы елдердің азаматтығын алудан бас тартып, Қазақстан азаматы деген абыройлы атты қасиеттеп келе жатқандығын білдік. Геннадий Головкиннің спорт саласында сіңірген еңбегі мен қол жеткізген табыстарын мемлекетіміз де лайықты атап өтті. 2011 жылы оған Елбасы шешімімен «Парасат» ордені тапсырылды. Жерлестері де оны ұдайы қолдаумен келеді. Соңғы жарыста Қазақстанның НьюЙорктегі консулдығы осы бəсекені тамашалағысы келген қазақ студент жастарына билетті тегін таратып беріп, бокстың ғана емес, елдік намыстың жекпе-жегіне қолғабыс тигізгендігі де өте орынды болды деп есептейміз. Шамасы содан болар, бұл жолы да Мэдисон Сквер Гарденнің кең залында Қазақстан тулары көзге шалынып, Геннадийге қолдау білдірген қазақ жастарының үні де теледидар арқылы жиі естіліп тұрды. Жалпы, спорт дегеніміз тұнып тұрған патриотизм ғой. Геннадий Головкиннің Америка төрінде өткізген жекпе-жектері осы іске жақсы қозғаушы болады деген сенімдеміз. Суреттер allboxing.ru сайтынан алынды.

Филиппин басшылығы ҚХР-дан Оңтүстік-Қытай теңізіндегі талас тудырып келе жатқан жер қойнауы байлығы мол аумақты соттасып алу жөнінде шешім қабылдады. Мұндай мəлімдемені кеше Филиппиннің сыртқы істер министрі Альберт дель Росарио жасады. Сол күні Филиппин сыртқы істер министрлігі Қытай елшісі Ма Кэцинді шақырып алып, аталған мəселе бойынша Халықаралық төрелік сотқа үндеу жолдағанын хабарлаған. Дель Росарионың сөзіне қарағанда, Филиппин басшылығы бейбіт келіссөз жүргізудің іс жүзінде барлық ықтимал саяси жəне дипломатиялық əдіс-тəсілдерін пайдаланып болған. Ол пайда бермегендіктен, Халықаралық төрелік сотқа жүгінген жөн деген шешім қабылданған.

Израильде Кнессетке сайлау басталды Кеше Израильде ел парламентіне сайлау басталды. Сайлау учаскелері бүкіл Израиль аумағы бойынша таңертеңгі сағат 5-те ашылған. Сайлау қорытындылары бойынша, Беньямин Нетаньяху премьер-министр орынтағын сақтап қалады деп күтілуде. Соңғы əлеуметтік сұрау салулардың нəтижелеріне сəйкес, Нетаньяхудың «Ликуд» блогы – жəне «Біздің үйіміз Израиль» партиясы жаңа Кнессетте 32-орын ала алады екен. Бұл қазіргі кездегіден 10 орынға аз, алайда оңшыл блоктың жақын бақталастары – «Авода» солшылцентристік партиясы бар болғаны 17 орын алады деген болжам бар. Үшінші орын «Еврей үйі» оңшыл діни партиясына бұйыратын сыңайлы.

Ќысќа ќайырып айтќанда:  Сирияда жанкешті-лаңкес жасаған жарылыс салдарынан 30-дан астам адам қаза тапса, бірнеше ондаған адам жараланған. Жарылыс Хама провинциясындағы Сальмиях қаласында жасалған.  Британия ханзадасы Гарридің Ауғанстандағы əскери қызметін аяқтап, отанына оралатыны белгілі болып отыр. Бірақ оның қай жерде қызмет еткені жəне дəл қай уақытта еліне бағыт алатыны туралы нақты мəлімет жоқ.  Ресей Либерал-демократиялық партиясының серкесі Владимир Жириновский орыс тілінде баламасы бар шет тілдеріндегі сөздерді пайдалануға заң бойынша тыйым салуды ұсынды. «Орыс тілін күлқоқыстан жəне шетел сөздерінен арылту қажет», дейді ол.  Испания əскери-əуе күштері 2013 жылы əскери ұшақтардың үш түрін қатардан шығаруды бастамақ. Бірақ авиапаркті жаңғырту кейінге қалдырылып отыр. Генерал Франциско Хавьер Гарсиа Арнаиздің айтуынша, техникалар қорғаныс бюджетінде қаржы тапшылығы салдарынан есептен шығарылмақ.

Чавес отанына ќашан оралады? Венесуэла президенті Уго Чавестің інісі Архенис Чавес мемлекет басшысының отанына оралу жоспары туралы мəлімдеме жасады. А.Чавес бүгінде Венесуэланың ұлттық электрэнергетикалық корпорациясын басқарады. Ол 20 қаңтарда Гаванада ағасымен кездесіп, əңгімелескен көрінеді. Кіші Чавестің айтуынша, ағасы Венесуэлаға жақын күндері оралуы мүмкін. Оның мəлімдеуінше, оралудың нақты күні президенттің денсаулық жағдайына тікелей байланысты болады. Соңғы кездері Уго Чавестің денсаулығы жақсара бастаған сыңайлы. Бұл жөнінде Венесуэланың вице-президенті Николас Мадуро хабарлады.

Жапония барлау спутниктерін ўшырмаќ Жапония үкіметі таяудағы бес жыл ішінде орбитаға оптикалық жəне радарлық бақылау жасайтын алты жер серігін шығармақ болып отыр. Спутниктер күніне екі мəрте Жердің кез келген нүктесінен суреттер мен басқа да ақпараттарды ала алады екен. Ал алғашқы аппаратты орбитаға осы қаңтар айының соңында шығару жоспарланыпты. Қазіргі кезде Жапонияның құзырында төрт барлау жер серігі бар көрінеді. Олар негізінен Корея Халық-Демократиялық Республикасы аумағын бақылау үшін пайдаланылады. Жапон үкіметіндегілер ғарыштан бақылау ғана жеткіліксіз деп есептейді. Сондықтан Жапония кемшіліктің орнын АҚШ-тың есебінен толтырып отыр. Оның үстіне америкалық спутниктердің суреттері анағұрлым сапалы екен. Енді жапондар шетелдерге тəуелділіктен құтылатын сыңайлы.

Есірткі контрабандасына жаза ауыр Индонезияда 56 жастағы британдық Линдсэй Сэндифорд есірткі контрабандасы үшін өлім жазасына кесілді. Аталған əйел өткен жылдың маусым айында кəдімгі кедендік тексеру кезінде тұтқындалған болатын. Полиция оның шабаданының жасырын қабатынан 4,8 килограмм кокаин тəркілеген еді. Сэндифорд Бали аралдарына есірткі жеткізуге мəжбүрленгенін мəлімдеген-тін. Прокуратура соттан оны 15 жыл түрмеге қамауға үкім шығаруды сұраған еді. Алайда судьялар британиялықтың қылмысын жұмсартатын ешқандай себеп жоқ екенін көлденең тартып, оны өлім жазасына кесті. Судьялардың пікірлерінше, Сэндифорд Балидің туристік орталық ретіндегі имиджіне нұқсан келтіріп, үкіметтің есірткімен күрес жөніндегі бағдарламасын əлсіреткен. Интернет материалдары негізінде əзірленді.

8

www.egemen.kz

23 қаңтар 2013 жыл

 Өнеге

 Адамдық айнасы

Ньютонның басына алма түспесе, жердің тартылыс заңы туралы теорема шықпас еді. Солай дейміз ғой. Бірақ кім біледі, алма түспесе де күндердің бір күнінде мұндай заңдылықтың барын Исаак мырза əйтеуір бір табар еді. Өйткені, тіршіліктің бəрі белгілі бір теоремаға бағынған ғой. Өндіріс саласында да солай.

Батырбаев теоремасы қайыра істетеді. Тіпті сабап та алатын. Əкейдің тəрбиесінен өз басым атабабаларымыздың еңбекпен тəрбиелейтін дəстүрін аңғарамын. Бүгінгі жастардан ақсаусақтық, енжарлық, өзімшіл, эгоизм, аянкес жандарды көрсем ылғи да марқұм əкем есіме түседі. Осы төрт қабатты үйдің бар шаруасын мойнына іліп алып жүретін ағамыздың жай-жағдайын енді түсінгендей боламын. Ол алдымен ардақты

Түйгенім – шəкіртіңді (балаңды да) езіп тəрбиелесең нағыз төрге озбастың өзі болады. Қазақ кісі болар баласын өзімен ерте жүріп үлкендерге қызмет еткізіп, алқалы топта əңгіме тыңдатып өсірмес пе еді?! Ұстазымыз Сергиевскийдің əрекетінен қазақ дəстүрлі тəрбиесіне саятын осындай жағдаятты көріп едім. Орынбай Дайырбеков 1972 жылы «Операция үстінде жүректің тоқтап

Жїректен сəлем жолдаєан...

Дəрігер, профессор Орынбай Дайырбеков жайында сыр «Құдайы көрші» деген сөз бар қазақта. Сол сөзді естігенде мен де көршімді еске аламын. Ол – Орекең! Бір басына жетерлік мансабы бар. Бір мекеменің білдей басшысы. Өзі ғалым. Медицина ғылымдарының докторы, профессор. Өмір жолын қарапайым дəрігерден бастаған ол бертінде ғана Сызганов атындағы экспериментті хирургиялық институты директорының орынбасары, директоры, Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік медицина академиясының ректоры секілді қызметтер атқарды... Еңістен салса төске озғанның өзі. Орекең... Қазақтың белгілі дəрігер ғалымы, профессор Орынбай Дайырбеков! Оны ойға алып, көз алдымнан кісілікті болмысын елестете өткізіп отырысым мынау енді. Ал осы кісілік қайнары қайдан? Рухани қайнар? Орекең – Оңтүстіктің тумасы. Онда бір өзінен жиырма үш КСРО Суретшілер одағының мүшесі атанған қылқалам шеберлері жайнап шыққан Төлеби ауданынан. Ол туған жерін мақтан тұтады, əрине. Туған жерін əңгімелей отырып, туған ата-анасы жайында əңгіме маздатады. Менің кеудеме ағаның қоңыр үні құйылады: «Балалық шақ қызық қой, шіркін, – дейді ол. – Бүкіл аңсарың ойынға ауып тұрады. Қалт еткен уақыт болса ойынды қыздырғымыз-ақ келеді. Өкініші – сондай сəтімізді əкеміздің түсінбейтіні. Түсінбейді де емес-ау, соғыс жылдарынан кейінгі ауыл жағдайы түсінікті ғой. Біз арқылы қолын ұзартқысы келеді-дағы. Əйтеуір əкей балаларын жұмысқа аямай салар еді. Буынымыз бекігенімен, қабырғамыз қатпаған сəт қой. Əкей бізді неге жұмысқа сала береді? – деп ойлайтын едік. Сөйтсек, əкейдің ойлағаны бір жағынан шаруа бітіру болса, екінші жағынан еңбекпен тəрбиелеу екен ғой».

– Бүгінгі белгілі дəрігер, меценат Мүсілім Дайырбеков менің туған ағам ғой, – дейді ол.

– Е, е, екеуіңіз бірлесіп атқарасыз ғой əкей тапсырған жұмыстарды? – деймін мен.

– Қайдан? – дейді ол. – Мүсілім пысық болып өсті. Жасынан биіктерге қол созып жүрді. Əкейді сөзбен алдандырып, өзі іргеміздегі Шымкентке тайып тұратын. Ал мен үлкеннің алдын кесіп өткен жан емен. Ойлап қарағанда, əкейдің ойлайтыны да біздің қамымыз ғой. Ерте көктемнен егін егу, оны суару, шабу, баладай мəпелеп бағып қағу. Енді біздің ауыл, өзің білесің, дақылды күтуге келгенде пірі зор ғой. Диқаншылықпен айналысатын ауыл. Өзіміздің үйдің егіні, анау мынау дақылы болса мейлі ғой. Əкей бізге бүкіл ауылдың арығын тазалатады. Азаматы соғыстан оралмаған шаңырақтар көп қой ол жылдары. Адам басы кемшін зəру шаңырақтың жұмысын да істетеді. Соларға апарып, жұмысын бірге атқарысады. Сонда ойлаймын ғой, өзіміздің үйдің жұмысы болса бір сəрі, мына шалдың қаймана қазақтың жұмысын істететіні несі? – деп. Сөйтсем, əкей марқұм бүгінгі заманғы адамдардай емес, қауымшыл екен ғой. Ауыл болсаң, қауым бол! Сол екен. Кейін де байқаймын, ауыл баласын еңбек тəрбиелейді. Қала баласы ақсаусақ, дүниеқорлау болып өседі-ау шамасы. Ал ауыл баласы көпшіл, қиындықтан қашпайтын бейнеткеш болып өседі. Əкей тапсырған жұмысты шала істесең

əкеден қалған қасиет. Бала шақтағы сүйексіңді тəрбие жемісі. Одан жаман болып па? Жоқ, жаман болған жоқ. Жетімсіз студенттік шақта вагоннан отын түсіру, жалданып жер шабу... соның ешқайсысынан жерінген жоқ. Сөйтіп, үлкен өмір мектебінен өтті Орекең.

– Үлкен ағам Төленбай көрші ауданда Тұрбат елді мекенінде мұғалім. Кейде əкейден қиылып сұранып Тұрбатқа тартатынымыз болады Мүсілім екеуміздің. Ал мектеп директоры болып қызмет атқаратын ағай бізге əдеби кітаптар оқытады. Мүсілім ағамның əдебиет, өнер, спортқа құмар болып өсуі де содан. Негізі ағам жан байлығына қарағанда, өнер адамы болуға тиісті еді. Қайтейік енді, екеуміз де дəрігер болып шықтық. Шынтуайтына келгенде, бұл да халыққа қызмет ететін мамандық, – дейді тағы бірде. Əңгімені ақырын ғана ағамыздың еңбекпен өтіп келе жатқан өмір жолына бұрғыштаймын.

– Семей мединститутына барып түстім. Екі жыл оқыдым. Содан Алматыға ауыстым. Мединститутты Алматыда аяқтадым ғой.

– Содан?

– Республикалық мүгедектер госпиталы болды Алматыда. Кейін Ұлы Отан соғысы ардагерлері ауруханасы аталды емес пе?! Соған реаниматолог болып орналастым. Адамның өмір үшін айқасын мен осы жерде көрдім. Көз алдыңда əрқилы жағдаймен келіп ауруханаға түсіп қиналып жатқан адамдарды көргенде өмірдің бағасын біледі екен кісі. Ол ауруханада өткен аз да болса өміртанымымды шырқау биікке көтерген сəт болды. Жаныңмен егілесің. Сыртқа білдірмейсің бірақ. Өйткені, өзі өмір мен өлімнің арасында жатқан сырқат алдында оған жігер беру орнына өзің бордай езіліп тұрсаң не боласың?! Дəрігерлердің келе-келе жандары қатайып кететіні содан да болса керек. Сызғанов атындағы экспериментті хирургия институтына аспирантураға түстім. Ол кезде Сызганов институттың директоры. Ол бір ғажап адам. Дəрігерлерді жалпақ жұрт біле бермейді ғой. Тіпті Сызганов орыс нəсілінен еді деп айтқан əңгімені есітіп таңқалғаным бар. Сызганов ұстазымыз башқұрт болатын. Темірдей тəртіптің адамы еді. Директордың орынбасары Естөре Оразақов ағай. Ол кісінің «Дəрігер парызы» аталатын еңбегін оқыған шығарсыңдар. Менің ғылыми жетекшім Сергиевский Владислав Сергеевич есімді профессор болды. Тақырыбыма қарай таңдағаным. Ғажап адам еді. Зият еді. Ол өзі кезінде Лениндік сыйлықтың лауреаты болған атақты Мещаниновтың шəкірті. Шəкіртпіз. Əр аптада лездеме өтеді. Біз оны конференция атаймыз. Сонда басшылық бар, өзге де мүйізі қарағайдай профессорлар бар. Олар бізді боқмұрын деп қарайды ғой енді. Аспирантпыз. Міне, Сергиевский осыған қарсы. Аспирантының біріне басшылықтан, профессорлар тарапынан менсінбей қарау, əділетсіз сынау аңғарса сенің жолыңда, олардың қолында өлуге бар. Сондықтан да басшылығы бар, профессорлар бар, бізге білгенін үйретіп бақты. Бірақ, жеку, зеку, дауыс көтеріп айқайлау атымен болған емес. Ал, өзі оңашада, қазақша айтқанда, бір қабат терімізді сыпырып алады. Кейін ойлаймын ғой, бұл не ғажап? – деп.

қалуын тежеу жолдары» аталатын тақырыпта кандидаттық диссертация қорғайды. Ол жаңалық болып ғылымға, одан өндіріске енеді. Талай жанның операция үстінде алмағайып сəтте аман қалуына қызмет етті. Есінде қалған ерекше жай қалған. Жүрегінің бір парасын жұлып əкеткендей қинаған, қиналған бір операция – қазақтың жайсаң журналисі, ғажайып азамат Тельман Жанұзақовтың жүрегіне жасалған операция. Əрине, операцияны негізінен академик Мещалкин бастап жасапты. Орекең қатысқан. Əрі дəрігері, əрі жанашыры болып қатысқан. Операцияға дайындау барысында көп əңгімелесіпті екеуі. Қарапайым қазақ ауылында өскен Тельманның қатарынан оза шығып кезіндегі одақтық «Правда» сынды газетке тілші болуы Орекеңді қайран қалдырады. «Ойпыр-ай, дүниенің білімін бойына жиған оқыған-тоқығаны көп, ғажайып жігіт еді», – дейді Орекең. – Дəрігері болып танысып, сырлас досына айналып кеткенімді өзім де білмей қалдым. Өмірде жақын араласып кеттік. Сыйласып жүрдік. Ал Тельман дүние салғанда аза бойым қаза болды. Жаным тоналып, қуарып қалдым! Қоштасу сəтінде Құрманғазының «Көбік шашқаны» ойналып тұрды. Ол күйікке күйік қосты. Жігіттің гүлі еді Тельман!». Бірсыдырғы тұйықтау жүрісіне қарап көршімнің жүрегі осыншалық нəзік деп ойламаппын. Егер əрбір операция жасаған адамына осыншалық қайғыра білсе – Орекеңнен асқан дəрігер жоқ. Бірақ, əрбір операция жасаған адамына осыншалық қайғыра берсе – Орекеңнің жанынан жан қалар ма, сірə?! Бірақ, Тельманның аты Тельман ғой... Мəриямгүл Төлегенованың жүрегіне операция жасаған да Орекең. Ол сəтті де жүрегі қан жылай отырып əңгімелегені бар. Дегенде мəңгілік не бар мынау жалғанда?! Аяулы Бибігүл апамыздың қызы Орекеңнің операциясынан кейін бірсыпыра жыл ғұмыр кешті. Жүрекке операция жасау өркендеп тұрған бүгінгі күні Сызғанов атындағы экспериментті-хирургиялық институттың білдей директоры, профессор Орынбай Дайырбековтің ғылымда ашқан жаңалығы да бірге өрлеу үстінде. Жүрек сырқатына ұшыраған жандарға операция үстінде жанама пайдасын тигізіп бағуда. Оны да дабырайтып айтып жүрген Орекең жоқ. Қойдан жуас қоңыр мінезімен (істің адамы солай болады) ғылыми ізденісін іргелендіріп, ұжымды ғылымға қойылар бүгінгі талап межесінен жұмылдырып жүріп жатыр Орекең. Бұрынғы көршілер хабарсыз емес. Əсіресе, Орекең жиі хабарласады. «Сағынып жүрмін. Көршілер аман ба?..» болып басталады телефондағы əңгіме. Амандық-саулық сұрасып, бір жасап қаламыз. Көшіп кеткен көрші сағынышы. Шын адам, шынайы адам сағыныштан тұрса керек. Қазақстанның көші бүгінгі ұлы керуеніне ілесіп алға жүріп бергенін қалаймыз қимас көршіміздің. Орекеңнің əрдайымғы телефондағы хал-қуат сұрауы мейлінше мейірімге мелдектеп тұрады. Бейне жүректен сəлем жолдағандай... Онсыз да мынау қатыгез қоғамда өмір сүреміз. Жүрек қадірін халқымыздың көрнекті жүрек дəрігері білмегенде, кім біледі?! Құлбек ЕРГӨБЕК.

«Қара алтынның» бел ортасында жүрген Махамбет Демешұлының ұстанған өзіндік «теоремасы» бар. Қайда жүрсе де бірінші кезекте осы мəселеге назар аударады. «Батырбаев теоремасы» – қарапайым əрі аса бағалы. Ол – мұнайшыларға қамқорлық жасау. Сол негізде ақ тер, көк тер болып, энергетикалық қуаттардың негізін қалап жүрген еңбек адамдарының əлеуметтік жағдайын жақсарту. Мұның бəрі бірден бола қойған жоқ. Барлығы да оңай, барлық жол тегіс болды десек қателесер едік. Жас кезіндеақ Махамбеттің түйсігі адастырмас жолды нұсқады. Өзіне өзі соқпақ салды. Көп оқыды, білімнің түбіне жетуге асықты. «Инемен құдық қазғандай» болып жүріп, көзін ашты, көңілін оятты. Сөйтті де 1962 жылы алдымен өндірістік-геофизикалық партия операторы болып орналасты. Маңғыстаудың маң даласында тəжірибелі ағаларымен бірге «қара алтын» бұлағының көзін ашып, жер асты байлығын игеруге қатысты. Жастық жалыны лапылдай бастады. Мұнайшы деген қастерлі мамандықтың иін қандырып үйренуге деген талпынысы алғашқы қадамының дұрыстығын дəлелдей түскендей еді. Осы жерде баяғы оқысам, білсем деген арман-ойына қанат бітті. Таңдаған кəсібінің шегесін қағып, топсасын бекіту керектігін ұғынған бала жүрегі алып-ұшып Гурьевтегі мұнай техникумына алып келді. Оны ойдағыдай тəмамдап, қолына дипломын алған күні əлі есінде. Көкірегінде ерекше бір мақтаныш сезімі лап етіп, сонау бала кезінен «болмаса да ұқсап бағуға» тырысқан мұнайшы мамандығына деген пейіл-ықыласы одан əрі оянғандай еді. Сөйтіп, жұмыстың көрігін қыздырып, жұрт қатарлы бір кісідей еңбек етті. Дегенмен, жоғары білімсіз көкжиегі тарылып тұратынын тез аңғарған бозбала сырттай оқытатын Бүкілодақтық политехникалық институт есігін аттап, сонда білім алып шықты. Содан бастап, бүкіл ғұмыры туған өлкесінің сантарау қиян жолдарында ірі мұнай кеніштерін игеруге жалғасты. Жеті қат жер астынан «қара алтын» оңайшылықпен өндіріле ме? Бұл істің алуан-алуан проблемалары бар. Неше түрлі қиындықтары кездеседі. Қатал табиғат жағдайында барлау жүргізу, бұрғылау ісін жолға қою, мұнай құрамындағы парафинді, күкіртті бөліп алу, мұнай айдалған жер асты бос кеңістігін толтыру үшін қыруар іс жүргізу керек. Айта берсе жетеді. Мұны мұнайшы кəсібін меңгергендер ғана біледі. Қисымбай, Аққұдық, Кенбай, Уаз, Қондыбай, Матин, Шығыс Мақат сияқты тағы басқа бірқатар мұнай кен орындарын игерген кездерде Махаң мұндай тауқыметтердің талайына кезіккен. Табандылығы мен іскерлігі арқасында ғана қиындықтарды жеңіп жүрді. Тіпті, сондай бір кездерде Тайсойған мұнай кенішінің көрші елге өтіп кете жаздаған сəті де болған. Махамбет Демешұлының күш салуы нəтижесінде ғана бұл кеніш Қазақстанға қайтарылды. Мұнысын ол мақтаныш санағанымен, дабыра ғып көрсетуді ұнатпайды. Себебі, өмірді боямасыз, нақты, əділ, таза қалпында ғана көргісі келеді. Мұнайшылар тірлігін тура осы призмадан өткізіп, оның əрбір елеусіз тұсына зер салып отырады. Сондықтан да Махамбет Демешұлының еңбек адамына деген жанашырлығы, азаматтық парызы менмұндалап тұрады. Бір ғана мысал келтірейік. Бір кездері М. Батырбаев «Ембімұнайгаз» ААҚ, «ҚазақОйл-Ембі» ААҚ президенті лауазымында болды. Басшылық орынтағында отырып, Махаң қолынан келгенше мұнайшылардың барлық əлеуметтік мəселелерін шешуге тырысты, өзгелерден соны талап етті. Мұнай компаниясының

Егер сіз «Егемен Қазақстан» газетіне жарнама бергіңіз келсе, мына телефондарға хабарласыңыз: Астана тел/факс 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: egemen_adv@mail.ru. Алматы 273-74-39, ф. 273-73-97. Электронды пошта: gulnurekkz@mail.ru.

жұмысшылары үшін қолайлы жатақхана салдырды, барлық қажетті жабдықтары бар асхана тұрғызуды бастады. Қазақстан мұнайының 100 жылдығына орай Доссордағы ұзақ уақыт қаңырап бос қалған Мəдениет үйін жөндеуден өткізіп, пайдалануға берді. Жергілікті жұртшылық қуана құптаған денешынықтыру-сауықтыру кешенін салды, мешіт тұрғызды. Əсіресе, экологиясы адам денсаулығына қауіп туғызатын Сарықамыс кентіндегі ескі барактарда тұратын 56 мұнайшы отбасының Жаңа Қаратон кентіндегі жаңа үйлерге көшуіне ықпал етуі халықтың ризашылығын тудырды. *** Бүгінде ғылым мен өндірістің байланысы туралы мəселе күн тəртібіне өткір қойылған. Тəуелсіз елдің 21 жыл ішіндегі даму жолында Қазақстан ғалымдары сан түрлі жаңалықтар ашып, олардың бірқатары өнеркəсіптің əр саласында тиімді пайдаланылып жүр. Бірақ, көктемей жатып солып қалған көк өскіндей көпшілігі қағаз жүзінде қалып қояды. Себебі, мен салдары əр алуан. Қаржы тапшылығы, жаңалықтың өндіріске енгізуге тиімсіздігі, тиісті құзырлы органдардан қолдау көрмеуі, қойшы əйтеуір, ғылыми жаңа бірдеңе ашылса доңғалағына тас қоюға сылтау көп. Ал тікелей өндірісте жүрген адам, өнеркəсіп салаларының қара қазанында қайнап жүрген нағыз маман мұндайға жол бермейді. Себебі, ол сол салаға аса қажетті тетіктерді, осал буындарды жақсы біледі, соны жетілдіру жолында жанқиярлық танытады. Махамбет Демешұлы тура осындай тəжірибе мен теорияны қатар ұштастырып, жоқтан бар жасауға ұмтылатын жаңалыққа жаны құмар, прогрессивті басшы. Ол бұл бағытта 35 ғылыми жаңалық енгізіп, талай ғылыми мақалалар жазды. Олардың əрқайсысының көтеріп тұрған өзіндік ауқымды жүгі бар. Осыдан он жылдай бұрын, атап айтқанда 2003 жылы М.Батырбаев Мəскеуде мұнай жəне газ кен орындарын жобалау жəне пайдалануға беру бойынша «Электрмен əсер ету əдісімен өнімді ұңғымаларды тиімді өңдеуге геологиялық-физикалық факторлар тигізетін ықпалдылықты талдау» тақырыбына кандидаттық диссертация қорғады. Еңбектің мəні мынада. Мұнай кенішіндегі ұңғымалардың тереңдігі, кен жыныстарының түрлері, кеуектілігі, өткізгіштігі сияқты факторлар өте көп. Сондықтан да олар мұнай өндіру тиімділігін жеделдету мақсатындағы кез келген технологияны пайдалану нəтижелеріне айтарлықтай əсерін тигізеді. Махаң аталған факторлардың əрқайсысының соңғы нəтижеге тигізетін əсерінің үлестік коэффициентін енгізді. Олардың ықпал ету үрдісінен кейінгі əсер күшін тауып, ұңғымаларды сипаттайтын параметрлер мен су деңгейінің өзгеруін байланыстыратын теңгермешілік жүйесін шешіп, əр фактордың əсер ету деңгейін бағалауға болатыны туралы идея ұсынды. М. Батырбаевтың жаңалығы сонда, ол зерттеу барысында Қисымбай, Ботақан, Жаңаталап, Гран, Ақтөбе, Досмұ-

хамбетов, Оңтүстік-Шығыс Қамысты, Оңтүстік-Батыс Қамысты сияқты кен орындарының геологиялық-өндірістік жағдайлары үшін электрмен ықпал ету технологиясын өндірістік-өнеркəсіптік тексеруден өткізуді жан-жақты жүзеге асырды. Диссертация тақырыбы бойынша зерттеудің негізгі ғылыми нəтижелері Мəскеуде мұнай геофизикасы бойынша өткен екінші Ресей-Қытай семинарында мəлім етілді. Еңбек ардагері Оңайбай Көшеков былай дейді: «Ол өте жақсы басшы. Махамбет мұнай кəсіпорындарына басшылық жасағанда облыстың дамуына да атсалысты. Жəне өз еңбегін ешқашан бұлдаған емес. Кəсіби маманның өскелең ұрпақ үлгі алатын қасиеттері көп. Мұнай саласы іліміндегі Махамбет іздеріне көз салсаңыз, бұған анық көзіңіз жетеді. Ол ғылыми институттың («КазНИПИнефть») мұнай жəне газ кеніштерін игеру ісін жобалау жөніндегі зертхананы басқарды. Сосын бас геолог, «Өзенмұнай» басқармасының бастығы болды. Ал тоқсаныншы жылдары «Маңғыстаумұнай» өндірістік бірлестігінде өндірістік бөлім бастығы, бас инженердің орынбасары қызметтерін атқарды. «Теңізмұнайгаз» өндірістік бірлестігінің тұтқасын ұстаған жылдары Махаң аса ірі кенішті игеруге барынша атсалысты. Алдына қойылған міндеттерді, халық үшін маңызды шаруаларды ойдағыдай атқарды. Мұнай өндірісіндегі мүлтіксіз еңбегі үшін Махамбет Батырбаев Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығына, академик И.Губкин атындағы сыйлыққа, Н.Байбаков атындағы халықаралық отын-энергетикалық қауымдастық (МТЭА) сыйлығына ие болды. «Құрмет Белгісі», «Құрмет» ордендерімен марапатталды. «Қазақстанның еңбек сіңірген қызметкері». Атырау қаласының, Мақат, Жылой, Қызылқоға аудандарының құрметті азаматы атанды. *** Қым-қуыт шаруаның, мойын бұруға шама келтірмейтін өндірістің қаптаған проблемалары мен қаны тамып тұратын өзекті мəселелерінің ішінде жүретін Махамбет Демешұлының еш қайран қыла алмайтын бір «осал» тұсы бар. Ол – қандай жағдайда да, қандай қайнаған жұмыс үстінде де мұнайшылардың, «қара алтын» өндірісіндегі еңбек адамдарының балаларын еш ұмытпайтыны, олардың демалысын ұйымдастырып, бар жақсыны балдырғандарға арнауға деген құлшынысы.

– 2001 жылы мені Махамбет Демешұлы шақырды. Ол кісі басшы. Келсем, «жолға дайындал» дейді. Əуелде түсінбей қалып едім, «Қырымға барып қайтасың. Біздің балалар дем алып, емделетін сауықтыру лагерлерінің бірін таңдап, келісіп кел» деп мəселенің тоқетерін айтты. Ол кездерде Сарықамыс, Қосшағыл, Құлсары сияқты елді мекендердің экологиялық жағдайы сын көтермейтін. Соны ескеріп, Махаң балалар демалысын ұйымдастыруды ойластырған екен, – дейді «Ембімұнайгаз» өндірістік филиалы əлеуметтік саясат бөлімінің бастығы Марат Жүнісқалиев. Шындығында бұл бір күрделі кез еді. Балалар демалысын ұйымдастыру оңай болмайтын. Сол жолы қазан айында чартерлік рейспен 120 оқушы мұғалімдерімен бірге Евпатория қаласындағы «Таврида» санаторийінде дем алып, ем қабылдап, сауығып қайтты. Бұл Батырбаевтың азаматтық ерлігіндей еді. Себебі, ол уақытта мұнайдың бір баррелінің бағасы тоғыз-ақ доллар болатын, қаржы өндірістік қажеттерге де жетпей жатқан кез. Махаң сонда да қиыннан қиыстырып, жол салды. Осы бір игі дəстүр одан кейін дəстүрлі жалғасын тапты. Балалардың жүзінен шаттық пен қуаныш сəулесін көріп, күлкі іздейтін Махамбет Демешұлы ұрпақ саулығын ұдайы назарда ұстау қажеттігін, бұл істің кім-кімге де басты міндет екенін ұғындырғандай еді. Сол үшін де оны үлкен-кіші бірдей жақсы көріп кетті. Бүгінде мұнайлы өлкенің өндірістік тірлігінде ауқымды экономикалық міндеттермен бірге, халықтың əлеуметтік жағдайы басты орында тұрса, онда Махамбет Батырбаев сынды өресі биік азаматтардың үлесі, қолтаңбасы бар деп түсінген абзал. Махаңдар кілтін тапқан істің дұрыстығы дəлелдеуді еш қажет етпейді. Бүгінгі күні жеті белес – жетпіске шығып отырған ардагер мұнайшы əлі де аттан түспей, жастарға мол тəжірибесін үйретуден жалықпай келеді. Нұрлан КЕНЖЕҒАРА.

Алғыс айтамыз Астана медицина университетінің ректоратына, университет ұстаздарына, эпидемология жəне жұқпалы аурулар кафедрасының ұжымы мен жұқпалы аурулар емханасының ұжымдарына, дос-жарандарға, алыстан келген ағайын-туыстарға кенеттен қайтыс болған медицина ғылымдарының докторы, профессор Гүлнар Үкіманқызы Алшынбаеваның қазасына орай біздің қайғымызға ортақтасып, көрсеткен рухани көмектеріңізге ризашылық білдіріп, алғыс айтамыз. Анасы Ақлима Қасенқызы, туыстары, ағайындары. Солтүстік Қазақстан облысының əкімдігі мемлекеттік орман қоры учаскелеріндегі орман ресурстарын ұзақ мерзімді орман пайдалануға беру жөнінде Петропавл қаласы, Парк көшесі, 57 В мекен-жайында 2013 жылғы 15 қаңтарда сағат 12-де өткізілген тендер қорытындысын хабарлайды Лот- тың № 1 2

Мемлекеттік орман мекемесі Сергеевка Жамбыл

Орманшылық Ровное Плоское

Тендер жеңімпазы ЖК А.С. Жолдыбаев ЖК «Орманы-Аймақ» К.Ж. Жақаев

Акимат Северо-Казахстанской области объявляет итоги тендера по предоставлению лесных ресурсов на участках государственного лесного фонда в долгосрочное лесопользование, проведенного в 12 часов 15 января 2013 года в г. Петропавловск, ул. Парковая, 57В № лота 1 2

Государственное лесное учреждение Сергеевское Жамбылское

Лесничество Ровное Плоское

Победитель тендера ИП Жолдыбаев А.С. ИП «Орманы-Аймак» Жакаев К.Ж.

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитетінің Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті 2013 жылғы 15 ақпанда мемлекеттік республикалық меншіктегі нысандарды сату жөнінде аукцион өткізеді Сауда-саттық сағат 10.00-да мына мекен-жайда болады: Өскемен қаласы, Крылов көшесі, 114. Сатуға ұсынылады: Сауда-саттықтың бағасын төмендетуге (голланд əдісі) 1. Уаз-3152-01 автокөлігі, мем.нөмірі F 123 АL, Үржар ауданы, Үржар ауылы, Абылай хан көшесі, 297 мекен-жайында тұр, 1986 жылы шығарылған. Бастапқы баға – 1 250 000 теңге, ең төменгі баға – 13 000 теңге.

2. Ваз 21060 автокөлігі, мем.нөмірі F 002 SO, Үржар ауданы, Мақаншы ауылы, Озмитель көшесі, 19 мекен-жайында тұр, 2001 жылы шығарылған. Бастапқы баға – 820 000 теңге, ең төменгі баға – 4 000 теңге.

3. Волга Газ-3110-101 автокөлігі, мем. нөмірі F 388 FF, Семей қаласы, Қабанбай батыр көшесі, 22 мекен-жайында тұр, 2001 жылы шығарылған. Бастапқы баға – 2 020 000 теңге, ең төменгі баға – 10 000 теңге.

4. Бұрынғы өсімдіктерді қорғау стансасының ғимараты, жалпы алаңы 73,1 ш.м., құрылысы 1995 жылы салынған, Ұлан ауданы, Таврическое ауылы, Песчаная көшесі, 5 . Бастапқы баға – 11 100 000 теңге, ең төменгі баға – 445 000 теңге.

5. Бұрынғы өсімдіктерді қорғау стансасының гараж ғимараты, жалпы алаңы 185,4 ш.м., 1995 жылы салынған, Ұлан ауданы, Таврическое ауылы, Песчаная көшесі, 5 . Бастапқы баға – 2 120 000 теңге, ең төменгі баға – 85 000 теңге.

6. Бұрынғы диагностика үйінің ғимараты, кешеннің құрамында: диагностика үйі, жалпы алаңы 133 ш.м., құрылыс алаңы 161,8 ш.м.,құрылысы 1970 жылы салынған; гараж, жалпы алаңы 36,2 ш.м., құрылысы 1970 жылы салынған; гараж, жалпы алаңы 39,7 ш.м., құрылыс алаңы 1972 жылы салынған, Өскемен қаласы, Тальникова көшесі, 78б. Бастапқы баға – 16 574 750 теңге, ең төменгі баға – 663 000 теңге.

7. Бұрынғы ет бақылау стансасының ғимараты, жалпы алаңы 22,2 ш.м., құрылыс алаңы 36,3 ш.м., құрылыстың салынған жылы анықталмаған, Зырян ауданы, Серебрянка қаласы, Тоқтаров көшесі, 2. Бастапқы баға – 2 192 080 теңге, ең төменгі баға – 88 000 теңге.

8. Газ-31029 автокөлігі, мем.нөмірі F 513 АТ, Өскемен қаласы, Чкалов көшесі, 34, 1992 жылы шығарылған. Бастапқы баға – 580 000 теңге, ең төменгі баға – 24 000 теңге.

9. Daimler Benz 240 автокөлігі, мем. нөмірі F 828 КР, Риддер қаласы, Чапаев көшесі, 1, Лениногор стансасы, 1989 жылы шығарылған. Бастапқы баға – 1 568 000 теңге, ең төменгі баға – 110 000 теңге.

10. Газ 3110-101 автокөлігі, мем.нөмірі F 832 КР, Өскемен қаласы, Вострецов көшесі, 3, Защита стансасы, 2001 жылы шығарылған. Бастапқы баға – 1 671 000 теңге, ең төменгі баға – 117 000 теңге. Сауда- саттықтың бағасын көтеруге (ағылшын əдісі) 1. Газ 2705-242 автокөлігі, мем.нөмірі F 729 КТ, Өскемен қаласы, Қазақстан көшесі, 3, 2005 жылы шығарылған. Бастапқы баға – 321 600 теңге.

2. Шевроле-Нива 21213 gls автокөлігі, мем.нөмірі F 826 NК, Тарбағатай ауданы, Ақсуат ауылы, Абылай хан көшесі, 7,

9

www.egemen.kz

23 қаңтар 2013 жыл

2004 жылы шығарылған. Бастапқы баға – 56 600 теңге. Өткізу ережесі: - голланд əдісі: Аукционшы жекешелендірілетін нысанның бастапқы бағасын жариялайды жəне оны жарияланған қадаммен төмендетіп, жаңа баға жариялайды. Аукционшы жарияланған баға жайында бірінші болып нөмір көтерген қатысушының нөмірін атайды, балға ұрумен оны аталған жекешелендірілетін нысанның жеңімпазы деп жариялайды. Егер аукционшы нысанның ең төменгі бағасын жариялаған кезде қатысушылардың бірде-біреуі аталған нысанды сатып алуға тілек білдірмесе, онда бұл нысан сауда-саттықтан алынып қалады. Егер баға жарияланған сəтте бір мезгілде екі немесе одан көп нөмір көтерілсе, онда аукционшы бағаны жеңімпазды анықтау сəтіне дейін тіркелген қадамның көлеміне қарай бағаны арттырады. Жарияланған қадам голланд əдісі бойынша сауда-саттықтың белгіленген қадамына тең болуы қажет, бірақ арттыру жағына қарай болғаны жөн. Егер бағаны арттыру кезінде бір мезгілде өз нөмірлерін көтеруші сауда-саттыққа қатысушылардың бірде-біреуі арттыру бағасы бойынша оны сатып алуға тілек білдірмесе, онда аукционшы жеребе тастау ресімін қолданады. Жекешелендірілетін нысан бойынша сауда-саттық мынадай жағдайда болмады деп саналады, егер оны өткізу сəтінде пайдаланылмаған жарнасы бар тіркелген тек бір қатысушы қалса, бұған голланд əдісі бойынша үшінші жəне одан кейінгі сауда-саттықтарды қоспағанда, онда жекешелендірілетін нысан жалғыз қатысушыға сатылуы мүмкін.

- ағылшын əдісі: Аукционшы нысанның бастапқы бағасын жəне бағаны ұлғайту қадамын жариялайды. Сауда-саттыққа қатысушылар нөмірлер көтерілгенде бастапқы бағаны арттырады, бірақ ол жарияланған қадамнан кем болмауы керек. Аукционшы сауда-саттыққа қатысушылардың аукциондық нөмірлерін жариялайды, бағаны бекітеді жəне оны ұлғайтуды ұсынады. Нысан бойынша сауда-саттық ұсынылған бағаның барынша көп болуына дейін жүргізіледі. Нысан үшін ең жоғары баға ұсынған қатысушы аукционшы жариялайды. Аукционшы нысанның соңғы бағасын үш мəрте қайталайды жəне көтерілген басқа нөмірлер болмаған жағдайда балға ұрумен аталған нысанның сатылғандығы туралы хабарлайды. Сауда-саттық тек мынадай жағдайда өтті деп саналады, егер ең болмағанда екі қатысушы жекешелендірілетін нысанның бастапқы бағасын ең кемінде бағаны арттырудың екі қадамына ұлғайтса. Сауда-саттыққа қатысушы ретінде тіркелу үшін мыналарды тапсыруы қажет: 1. Сауда-саттыққа қатысуға өтінімді; 2. Жеке тұлғалар үшін: төлқұжаттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактісін растай-

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ, САУДА-САТТЫҚ! Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті республикалық меншіктегі нысанды сату жөнінде аукцион өткізу туралы хабарлайды

тын салық органы берген құжаттың көшірмесі не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондай-ақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын; құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін жеке тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі; заңды тұлғалар үшін: жарғының жəне заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куəлігінің нотариалды куəландырылған көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактісін растайтын салық органы берген құжаттың көшірмесі не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондай-ақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін заңды тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі.

3) кепілді жарнаның енгізілгенін растайтын төлем құжатының түпнұсқасы мен көшірмесін. Қатысушы сауда-саттықтан кейін жүгінген кезде төлем құжатының түпнұсқасы қайтарылады; 4) заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куəландыратын құжаттың түпнұсқасын, сондай-ақ салыстырғаннан кейін қайтарылып берілетін түпнұсқасын қоса бере отырып, заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін не заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың нотариалды куəландырылған көшірмесін ұсыну қажет. Акционерлік қоғамдар олардың акцияларын иелік ететін акционерлік қоғамдар туралы ақпаратты қамтитын акционерлер тізілімінен (ақпараттық хабарлама жариялану сəтіндегі) үзінді-көшірменің түпнұсқасын ұсынады. Шетелдік заңды тұлғалар қазақ жəне/ немесе орыс тілдеріндегі нотариалды куəландырылған аудармасымен бірге құрылтай құжаттарының нотариалды расталған көшірмелерін ұсынады.

18 200 теңге сомадағы кепілді жарналар Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитеті «Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» ММ-нің мына есепшотына төленеді: ИИК KZ110705012170169006. БИК KКМFKZ2A, СТН 181600282382, КБЕ 11,КНП 171, «ҚР Қаржы министрлігі Қазынашылық комитеті» ММ-да. Жылжымайтын мүліктерді жекешелендірген кезде сатып алушыға жер телімінің құқығы беріледі, Қазақстан Республикасының Жер кодексіне сəйкес сатып алушы жер телімінің кадастрлық (бағалау) құнын бөлек төлейді. Өтінімдер мына мекен-жайда қабылданады: Өскемен қ., Крылов к-ci, 114. Анықтама aлy телефоны: 8 (7232) 559746. Сауда-саттық қатысушыларды тіркеу хабарлама жарияланған күннен басталады жəне аукцион өткізуге дейін бip сағат қалғанда аякталады. Қосымша ақпаратты www.gosreestr.kz сайты арқылы алуға болады.

І. Сауда-саттық 2013 жылғы 25 ақпанда сағат 10.00-де өткізіледі. Кепілді жарна – 500 000 теңге. Аукцион – сауда-саттықтың голланд əдісі бойынша 1-лот. «Су жолы» ЖШС-ның МАП 21,4% (мем.үлес), Талдықорған қ., Шығыс өнеркəсіптік аймақ. Бастапқы баға – 143 809 485 теңге. Ең төменгі баға – 4 436 900 теңге. Өтінімдер қабылдау ақпараттық хабарлама жарияланған күннен басталады жəне 2013 жылғы 22 ақпанда сағат 18.30-да аяқталады. Өтінімдер мына мекен-жайда қабылданады: Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 75, 2-қабат, 210, 211-бөлмелер, тел: 8 (7282) 21-00-02, 27-07-12. Барлық талап-шағымдар өтінімдер берген сəтке дейін қабылданады жəне қаралады. Анықтама алу телефондары: Талдықорған қ., (8-7282) 21-00-02, 27-07-12. Аукцион өткізу тəртібі мен жеңімпазды анықтау шарты Сауда-саттықтың голланд əдісі бойынша аукцион өткізу кезінде – аукционшы жекешелендірілетін нысанның бастапқы бағасын жариялайды жəне оны жарияланған қадаммен төмендетіп жаңа баға жариялайды. Жарияланған баға жағдайында бірінші болып аукциондық нөмір көтерген қатысушының нөмірін аукционшы атайды жəне балға ұрумен оны аталған жекешелендірілетін нысан бойынша жеңімпаз деп жариялайды. Егер аукционшы жекешелендірілетін нысанның ең төменгі бағасын жариялаған кезде, қатысушылардың бірде біреуі оны сатып алуға тілек білдірмесе, онда бұл нысан саудасаттықтан алынып қалады. Егер баға жарияланған сəтте бір мезгілде екі немесе одан көп нөмір көтерілсе, онда аукционшы жеңімпазды анықтау сəтіне дейін тіркелген қадамның шамасына қарай бағаны арттырады. Жарияланған қадам сауда-саттықтың голланд əдісі бойынша сауда-саттықтағы белгіленген қадамға тең болуы қажет, бірақ арттыру жағына қарай. Егер бағаны арттыру кезінде сауда-саттыққа қатысушылардың бір де біреуі бір мезгілде өздерінің нөмірлерін көтермесе, арттыру бағасы бойынша жекешелендірілетін нысанды сатып алуға ниет білдірмесе, онда аукционшы жеребе тастауға жүгінуге құқылы. Жекешелендірілетін нысан бойынша сауда-саттық мынадай жағдайда болмады деп саналады, егер де оны өткізу сəтінде пайдаланбаған кепілді жарнасы бар тек бір тіркелген қатысушы қалса, бұған үшінші жəне одан кейінгі саудасаттықтарды қоспағанда, онда жекешелендірілетін нысан жалғыз қалған қатысушыға сатылуы мүмкін. Сауда-саттыққа қатысушы ретінде тіркелу үшін мыналарды тапсыруы қажет: 1. Ережеге сəйкес нысан бойынша сауда-саттыққа қатысуға өтінімді; 2. Жеке тұлғалар үшін: төлқұжаттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактiсiн растайтын салық органы берген құжаттың көшiрмесi не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондай-ақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін жеке тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі; Заңды тұлғалар үшін: жарғының жəне заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куəлігінің нотариалды куəландырылған көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактiсiн растайтын салық органы берген құжаттың көшiрмесi не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондай-ақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін заңды тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі; 3. Кепілді жарнаның енгізілгенін растайтын төлем құжатының түпнұсқасы мен көшірмесін. Қатысушы сауда-саттықтан кейін жүгінген кезде төлем құжатының түпнұсқасы қайтарылады; 4. Заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куəландыратын құжаттың түпнұсқасын, сондай-ақ салыстырғаннан кейін қайтарылып берілетін түпнұсқасын қоса бере отырып, заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін не заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың нотариалды куəландырылған көшірмесін ұсыну қажет. Акционерлік қоғамдар олардың акцияларына иелік ететін акционерлік қоғамдар туралы ақпаратты қамтитын акционерлер тізілімінен (ақпараттық хабарлама жариялану сəтіндегі) үзінді-көшірменің түпнұсқасын ұсынады. Шетелдік заңды тұлғалар қазақ жəне/немесе орыс тілдеріндегі нотариалды куəландырылған аудармасымен бірге құрылтай құжаттарының нотариалды расталған көшірмелерін ұсынады. Сауда-саттыққа қатысу үшін кепілді жарна Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментінің мына депозиттік есеп-шотына төленеді: KZ 790705012170167006, Астана қаласындағы ҚР Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитетіне, БИН 120340000064, СТН 092200236234, БИК KKMFKZ2A, бенефициар коды – 11, мекеме коды – 2170167 (кепілді жарна мөлшеріне банктік қызмет төлемі кірмейді).

Республикалық мүлікті мүліктік жалға (жалдауға) беру бойынша тендер өткізу туралы ақпараттық хабарлама Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитетінің «Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» ММ республикалық меншіктегі нысандарды мүліктік жалға (жалдауға) беру бойынша тендер өткізеді Тендер мына мекен-жайда болады: Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 75. Тендер өткізу уақыты: 2013 жылғы 7 ақпанда сағат 11.00. Тендерге мына нысандар ұсынылады: 1. Барлық инженерлік-техникалық коммуникацияларымен бірге операциялық залдағы 3 ш.м. алаң, орналасқан мекен-жайы: Алматы облысы, Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 67Б. Баланс ұстаушы – «Халыққа қызмет көрсету орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы РМК (1 лот).

2. Барлық инженерлік-техникалық коммуникацияларымен бірге операциялық залдағы 3 ш.м. алаң, орналасқан мекен-жайы: Алматы облысы, Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 67Б. Баланс ұстаушы – «Халыққа қызмет көрсету орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы РМК (2 лот). Жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі айына 2467 теңге. Тендерге қатысу үшін кепілді жарна 1298,25 теңге.

3. Жабдығымен бірге студенттер асханасының тұрақжайы (бұдан əрі - нысан), жалпы алаңы 264,1 ш.м., «І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті» ШЖҚ РМК балансында тұр, орналасқан мекен-жайы: Алматы облысы, Талдықорған қ., Жансүгіров к-сі, 187«А». Нысан барлық инженерлік-техникалық құрғыларымен бірге, жақсы пайдалану жағдайында тұр. Жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі айына 108 978 теңге. Тендерге қатысу үшін кепілді жарна 154693,5 теңге. Жалдау ақысының мөлшерлемесі өзіне коммуналдық қызметтер мен тұрақжайға қызмет көрсету шығындарын кіргізбейді, олар бөлек төленеді. Тендер өткізу шарты мен жеңімпазды таңдау өлшемдері - Халықтың құжаттарына ксерокөшірме жасау үшін нысандарды пайдалану; - Университет студенттеріне тамақтандыруды ұйымдастыру үшін нысанды пайдалану.

- Тендер комиссиясының шешімі бойынша нысан үшін жалдау ақысының ең жоғары сомасын ұсынған жəне тендерлік құжаттамада қамтылған барлық талаптарға сəйкес келетін тендер қатысушысы тендер жеңімпазы болып танылады.

- ХҚКО-ның алаңдарына мүліктік жалға алу (жалдау) мерзімі – 1 жыл.

- Студенттер асханасының тұрақжайына мүліктік жалға алу (жалдау) мерзімі – 5 ай. Тендер қатысушы ретінде тіркеу үшін мыналарды тапсыру қажет: Тендерге қатысуға өтініш, онда тендерге қатысуға үміткердің келісімі жəне тендер шартын орындау бойынша оның міндеттемесі жəне қосарланған конверттерде сəйкесетін шарттың қорытындысы қамтылуы тиіс. Сыртқы конвертте мына құжаттар қамтылуы қажет: 1) заңды тұлғалар үшін – мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің, құрылтай құжаттарының (құрылтай шарты мен жарғы) көшірмелері жəне салыстыру үшін түпнұсқаны міндетті ұсынумен салық төлеушінің куəлігі немесе аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелері; жеке тұлғалар үшін – жеке кəсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куəліктің, жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың, салық төлеуші куəлігінің көшірмелері жəне салыстыру үшін түпнұсқаны міндетті түрде ұсынумен үй кітапшасы немесе аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелері; 2) акционерлік қоғамдар үшін – бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілімінен көшірме үзіндіні; жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін – серіктестік қатысушыларының тізілімінен көшірме үзіндіні (серіктестік қатысушыларының тізілімін жүргізу жағдайында); 3) шетелдік заңды тұлғалар үшін – қазақ жəне орыс тілдеріне аударылып нотариалды расталған құрылтай құжаттары; 4) кепілді жарнаның аударылғандығын растайтын төлем тапсырмасының көшірмесі; 5) өтініш беру сəтінде салықтық берешегінің болмауы туралы салық органынан анықтаманы. Ішкі конвертте үміткердің жапсырылған конверттегі тендер шарты бойынша ұсынысы қамтылуы тиіс. Ішкі конверт өтінімдер беру сəтінде жабық болуы жəне үміткер оны мөрлеуі қажет. Өтініштер қабылдау тігілген түрінде жалға берушінің мекен-жайына құжаттардың ұсынылуымен, беттері нөмірленіп жəне соңғы беттеріне қол қойылып жəне мөр басылып расталуы тиіс (жеке тұлғалар үшін – егер мұндай болса). Кепілді жарна Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитетінің «Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» ММ-нің депозиттік шотына енгізіледі, ИИК KZ790705012170167006, БИК ККМFKZ2A, СТН 092200236234, КБе 11, мекеме коды 2170167, КНП 171. Тендер жеңімпазымен шарт тендер хаттамасына қол қойылған күннен бастап күнтізбелік 10 күннен кешіктірілмей жасалады. Тендер өткізу туралы хабарлама ресми жарияланған күнінен бастап тендер нысанымен танысу үшін барлық сұрақтар жəне тендерлік құжаттаманы алу бойынша Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментіне мына мекен-жайға хабарласу керек: Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 75, 213-бөлме. Анықтама алу телефондары: 27-08-03, 27-10-04. Тендер қатысушыларын тіркеу тендер өткізу туралы хабарлама жарияланған күннен бастап жүргізіледі жəне тендер өткізілгенге дейін бір жұмыс күні бұрын, яғни 2013 жылғы 6 ақпанда сағат 11.00-де аяқталады.

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитетінің «Қостанай мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» ММ республикалық мүлікті жалға (жалдауға) беру жөнінде тендерді 2013 жылғы 11 ақпанда сағат 11.00-де əкімшілік ғимаратта мына мекен-жайда өткізеді: Қостанай облысы, Қостанай қаласы, Гоголь көшесі, 75, 1-қабат, 115-бөлме. Лот №1. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 3 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Қостанай қ., Зеленная көшесі, 30 (баланс ұстаушы – «Облыстық соттың кеңесі» ММ), төлемдер қабылдау қосынына пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 2921 теңге. Кепілді жарна - 1168 теңге. Лот №2. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 10,85 ш.м., оның ішіндеқосалқы алаңы 2,6 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Қостанай қ., Мəуленов көшесі, 21 (баланс ұстаушы – «Қостанай қаласы бойынша салық басқармасы» ММ), төлемдер қабылдау қосынына пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 10058 теңге. Кепілді жарна - 4023 теңге. Лот №3. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 7,3 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Рудный қ., Володарский көшесі, 190 (баланс ұстаушы – «Облыстық соттың кеңесі» ММ), төлемдер қабылдау қосынына пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 4265 теңге. Кепілді жарна - 2132 теңге. Лот №4. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 11,5 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Рудный қ., Корчагин көшесі, 30 (баланс ұстаушы – «ХҚКО» РМК), төлемдер қабылдау қосынына пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 6718 теңге. Кепілді жарна - 3359 теңге. Лот №5. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 7,75 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Əулиекөл кенті, Съянов көшесі, 43 (баланс ұстаушы – «Əулиекөл ауданы бойынша салық басқармасы» ММ), төлемдер қабылдау қосынына пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 3018 теңге. Кепілді жарна - 1509 теңге. Лот №6. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 17,15 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Лисаков қ., 4-ш/

а, 25-үй (баланс ұстаушы – «Лисаков қаласы бойынша салық басқармасы» ММ), төлемдер қабылдау қосынына пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 10019 теңге. Кепілді жарна - 5010 теңге. Лот №7. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 7,98 ш.м., оның ішінде қосалқы алаңы 1,6 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Затобол к., Калинин көшесі, 53 (баланс ұстаушы – «ХҚКО» РМК), төлемдер қабылдау қосынына пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 2983 теңге. Кепілді жарна - 1492 теңге. Лот № 8. Жабдық жиынтығы, саны – 85 бірлік жəне тұрақжай, жалпы алаңы – 323,8 ш.м., оның ішінде қосалқы алаңы 56,5 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Рудный қ., 50 лет Октября к-сі, 38 (баланс ұстаушы – «Рудный индустриялық институты» РМК), студенттерді жəне қызметкерлерді тамақтандыруды ұйымдастыру үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 54342 теңге. Кепілді жарна - 99983 теңге. Лот № 9. Жабдық жиынтығы, саны – 13 бірлік жəне тұрақжай, жалпы алаңы – 186,1 ш.м., орналасқан мекенжайы: Рудный қ., 50 лет Октября к-сі, 38 (баланс ұстаушы – «Рудный индустриялық институты» РМК), студенттерді жəне қызметкерлерді тамақтандыруды ұйымдастыру үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 36549 теңге. Кепілді жарна - 53486 теңге. Лот №10. Жалпы алаңы - 260,0 ш.м., ғимарат, өнеркəсіптік аймақтық аумақта, Қостанай қ., Киев көшесі, 46, (баланс ұстаушы – ҚР ІІМ Қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінің шаруашылық жүргізу құқығындағы РМК «ЕңбекҚостанай» филиалы), «УК 161/11 мекемесі» ММ мекенжайы бойынша өндірістік тұрақжайы орналасқан. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 76960 теңге. Кепілді жарна - 40505 теңге. Лот № 11. Ұзындығы 0,3676 км. Теміржол тұйығы орналасқан мекен-жайы: Денисов ауданы, Денисов станциясы (баланс ұстаушы - «Автомобиль жолдары комитетінің Қостанай облыстық департаменті» ММ). Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 1209000 теңге.

Кепілді жарна – 636316 теңге. Лот № 12. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 168,9 ш.м., оның ішінде қосалқы алаңы 39,3 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Əулиекөл ауданы, Əулиекөл кенті, Байтұрсынов көшесі, 43 (баланс ұстаушы – «Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық комитетінің Қостанай облысы бойынша қазынашылық департаменті» ММ), банктің есеп-кассалық бөлімін пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 62721 теңге. Кепілді жарна - 31361 теңге. Лот № 13. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 128,1 ш.м., оның ішінде қосалқы алаңы 17 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Қарасу ауданы, Қарасу селосы, Ысқақов көшесі, 70 (баланс ұстаушы – «Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық комитетінің Қостанай облысы бойынша қазынашылық департаменті» ММ), банктің есеп-кассалық бөлімін пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 48568 теңге. Кепілді жарна - 24283 теңге. Лот № 14. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 150,0 ш.м., оның ішінде қосалқы алаңы 38,8 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Қамысты ауданы, Қамысты селосы, Г.Косьмы көшесі, 3 (баланс ұстаушы – «Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық комитетінің Қостанай облысы бойынша қазынашылық департаменті» ММ), банктің есеп-кассалық бөлімін пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 55399 теңге. Кепілді жарна - 27699 теңге. Лот № 15. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 122,1 ш.м., оның ішінде қосалқы алаңы 15,4 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Меңдіғара ауданы, Боровской селосы, Абай көшесі, 93 (баланс ұстаушы – «Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық комитетінің Қостанай облысы бойынша қазынашылық департаменті» ММ), банктің есеп-кассалық бөлімін пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 46355 теңге. Кепілді жарна - 23178 теңге. Лот №16. Офистік барлық инженерлік-техникалық

құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 9,0 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Жітіқара ауданы, Жітіқара қ., Таран көшесі, 18-а (баланс ұстаушы – «Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің Қостанай облысы бойынша салық департаменті» ММ), банктің есеп-кассалық бөлімін пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 3505 теңге. Кепілді жарна - 1753 теңге. Лот № 17. Офистік барлық инженерлік-техникалық құрылғыларымен жапсарлас салынған тұрақжай, ғимараттағы алаңы 18,0 ш.м., орналасқан мекен-жайы: Қостанай қ., Мəуленов көшесі, 21 (баланс ұстаушы – «Қостанай қаласы бойынша салық басқармасы» ММ), банктің есеп-кассалық бөлімін пайдалану үшін. Жалдау ақысының бастапқы мөлшерлемесі – айына 17526 теңге. Кепілді жарна - 7011 теңге. Тендер шарты. Тұрақжайды айлық жалдау мөлшерлемесінің ең үлкен көлемі. Нысанды тікелей мақсаты бойынша пайдалану. Мүліктік жалдау шартын жасау мерзімі – 11.02.2013 ж. бастап 09.02.2014 ж. дейін лоттар бойынша № 8 жəне № 9 жазғы демалыс уақытында 01.07.2013 ж. бастап 31.08.2013 ж. дейін үй-жайдың жабылу шартымен) Жалдау ақысының мөлшерлемесіне коммуналдық қызметтердің шығыны мен орынға қызмет көрсетудің шығыны енгізілмейді. Олар бөлек төленеді. Егер тіркелген өтініштердің саны екеуден кем болса, онда тендер болмады деп жарияланады (бұған екінші жəне одан кейінгі тендерлерді қоспағанда). Тендерді өткізу ережесі Комиссия тендер өткізу кезінде нысан үшін бастапқыдан төмен емес жалдау ақысының ең жоғары сомасын ұсынған жəне тендерлік құжаттамада қамтылған барлық талаптарға сай келетін қатысушыны тендер жеңімпазы деп жариялайды. Тендерлік құжаттарды мына мекен-жайдан алуға болады: Қостанай қ., Гоголь к-сі, 75, 115-бөлме. Кепілді жарна Қостанай мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментінің депозиттік шотына енгізіледі №KZ350705012170174006 БИК ККМFKZ2A, 070 банк коды, СТН 391700270034, КБЕ 11, КНП 171, ҚР Қаржы министрлігінің «Қазынашылық комитеті» ММ. Тендерге қатысу үшін қажетті құжаттар тізбесі: - тендерге қатысуға өтініш, онда тендерге қатысуға

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ, САУДА-САТТЫҚ! Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті республикалық меншіктегі нысанды сату жөнінде аукцион өткізу туралы хабарлайды І. Сауда-саттық 2013 жылғы 11 ақпанда сағат 10.00-де болады. Кепілді жарна – 30 000 теңге. Аукцион – сауда-саттықтың ағылшын əдісі бойынша Лот 1. Toyota Camry автомəшинесі, мем.нөмірі В 263 СW, 2003 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 75. Автомəшине қанағаттанарлықсыз жағдайда тұр, күрделі жөндеуді қажет етеді. Бастапқы баға – 301900 теңге. Өтінімдер қабылдау ақпараттық хабарлама шыққан күннен басталады жəне 2013 жылғы 8 ақпанда сағат 18.30-да аяқталады. Өтінімдер мына мекен-жайда қабылданады: Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 75, 2-қабат, 210, 211-бөлмелер, тел: 8 (7282) 21-00-02, 27-07-12. Барлық талап-шағымдар өтінім беру сəтіне дейін қабылданады жəне қаралады. Анықтама алу телефондары: Талдықорған қ., 8 (7282) 21-00-02, 27-07-12. Аукцион өткізу тəртібі мен жеңімпазды анықтау шарты Сауда-саттықтың ағылшын əдісі бойынша аукцион өткізу кезінде – аукционшы жекешелендірілетін нысанның бастапқы бағасын жəне бағаны ұлғайту қадамын жариялайды. Сауда-саттыққа қатысушылар нөмірлер көтерілгенде бастапқы бағаны арттырады, бірақ ол жарияланған қадамнан кем болмауы керек. Аукционшы сауда-саттыққа қатысушылардың аукциондық нөмірлерін жариялайды, бағаны бекітеді жəне оны көтеруді ұсынады. Жекешелендірілетін нысан бойынша сауда-саттық ұсынылған бағаның барынша көп болуына дейін жүргізіледі. Жекешелендірілетін нысан үшін ең жоғары баға ұсынған қатысушыны аукционшы жариялайды. Аукционшы жекешелен-

дірілетін нысанның соңғы бағасын үш мəрте қайталайды жəне басқа көтерілген нөмірлер болмаған жағдайда балға ұрумен жекешелендірілетін аталған нысанның сатылғандығы туралы хабарлайды. Жекешелендірілетін нысан бойынша сауда-саттық тек мынадай жағдайда өтті деп саналады, егер ең болмағанда екі қатысушы жекешелендірілетін нысанның бастапқы бағасын көтерсе, бірақ ол бағаны көтеруден екі қадамнан кем болмауы керек. Сауда-саттыққа қатысушы ретінде тіркелу үшін мыналарды тапсыруы қажет: 1. Ережеге сəйкес нысан бойынша сауда-саттыққа қатысуға өтінімді; 2. Жеке тұлғалар үшін: төлқұжаттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактiсiн растайтын салық органы берген құжаттың көшiрмесi не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондай-ақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін жеке тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі; Заңды тұлғалар үшін: жарғының жəне заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куəлігінің нотариалды куəландырылған көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактiсiн растайтын салық органы берген құжаттың көшiрмесi не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондай-ақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын. Құжаттар-

дың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін заңды тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі; 3. Кепілді жарнаның енгізілгенін растайтын төлем құжатының түпнұсқасы мен көшірмесін. Қатысушы сауда-саттықтан кейін жүгінген кезде төлем құжатының түпнұсқасы қайтарылады; 4. Заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куəландыратын құжаттың түпнұсқасын, сондай-ақ салыстырғаннан кейін қайтарылып берілетін түпнұсқасын қоса бере отырып, заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін не заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың нотариалды куəландырылған көшірмесін ұсыну қажет. Акционерлік қоғамдар олардың акцияларына иелік ететін акционерлік қоғамдар туралы ақпаратты қамтитын акционерлер тізілімінен (ақпараттық хабарлама жариялану сəтіндегі) үзіндікөшірменің түпнұсқасын ұсынады. Шетелдік заңды тұлғалар қазақ жəне/немесе орыс тілдеріндегі нотариалды куəландырылған аудармасымен бірге құрылтай құжаттарының нотариалды расталған көшірмелерін ұсынады. Сауда-саттыққа қатысу үшін кепілді жарна Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментінің мына депозиттік есеп-шотына төленеді: KZ 790705012170167006, Астана қаласындағы ҚР Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитетіне, БИН 120340000064, СТН 092200236234, БИК KKMFKZ2A, бенефициар коды – 11, мекеме коды – 2170167 (кепілді жарна мөлшеріне банктік қызмет төлемі кірмейді).

үміткердің келісімі жəне оның тендер шартын орындау бойынша міндеттемесі жəне тиісті шартты жасауы қамтылады; - жапсырылған конвертке салынған ай сайынғы жалдау ақысы бойынша ұсыныс; - кепілді жарнаның аударылғандығын растайтын төлем тапсырмасының көшірмесі; - өтініш беру сəтінде салық берешегінің болмауы туралы салық органынан анықтама; - СТН көшірмесі; - банктен есепшот ашқандығы туралы анықтама.

1) заңды тұлғалар үшiн – салыстыру үшiн мiндеттi түрде түпнұсқасын ұсына отырып, мемлекеттiк тiркеу (қайта тiркеу) туралы куəлiктiң, құрылтай құжаттардың (құрылтай шарты мен жарғы) жəне салық төлеушi куəлiгiнiң көшiрмелерiн не көрсетiлген құжаттардың жəне нотариалды куəландырылған көшiрмелерiн; акционерлік қоғамдар үшін – бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілімінен көшірме; - жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін – серіктестік қатысушыларының тізілімінен көшірме (серіктестік қатысушыларының тізілімін жүргізу жағдайында); - шетелдік заңды тұлғалар үшін – қазақ жəне орыс тілдеріне аударылып нотариалды расталған құрылтай құжаттар; 2) жеке тұлғалар үшін – жеке кəсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куəліктің көшірмесі, жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжат, салыстыру үшін түпнұсқасын міндетті түрде көрсете отырып үй кітапшасын немесе аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелері. Мүлікті жалға беруге шарт жасау мерзімі – баланс ұстаушымен келісім бойынша одан əрі ұзарту мүмкіндігімен. Мүліктік жалдау шартын жасау мерзімі – 11.02.2013 ж. бастап 09.02.2014 ж. дейін ( лоттар бойынша № 8 жəне № 9 жазғы демалыс уақытында 01.07.2013 ж. бастап 31.08.2013 ж. дейін үй-жайдың жабылу шартымен). Тендер жеңімпазымен шарт тендер хаттамасына қол қойылған күнінен бастап күнтізбелік 10 күннен кешіктірмей жасалады. Өтініштер қабылдау жалға берушінің мекен-жайына құжаттарды тігілген түрінде, беттері нөмірленген жəне мөрленіп (жеке тұлға үшін, егер мұндай болса) тапсыру жағдайында ақпараттық хабарлама жарияланған күнінен бастап жүргізіледі жəне 2013 жылғы 8 ақпанда сағат 11.00-де аяқталады. Өтінімдер мына мекен-жайда қабылданады: Қостанай облысы, Қостанай қаласы, Гоголь көшесі, 75, 115-бөлме. Анықтама алу телефондары: 501-511, 500-510 (факс).

Жамбыл облысының əкімдігі, облыстық мəслихат жəне облыстық ардагерлер кеңесі бокстан Сидней олимпиадасының чемпионы, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген жаттықтырушысы Ермахан Ыбырайымовқа анасы Жəмила ЫБЫРАЙЫМОВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Ə.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайының ұжымы Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті Қорының атқарушы директоры Сағындық Таупықұлы Нұрахановқа əкесі Таупық НҰРАХАНОВТЫҢ қайтыс болуына байланысты отбасы мен туғантуыстарына қайғыларына ортақтасып шын ниеттен көңіл айтады.

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің ұжымы математика кафедрасының меңгерушісі, техника ғылымдарының кандидаты, доцент Болатбек Дəуленұлы ДЮЗБЕНБЕТОВТІҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты марқұмның туған-туыстарына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақ ұлттық аграрлық университетінің ұжымы жеміс-көкөніс шаруашылығы, химия жəне өсімдік қорғау кафедрасының меңгерушісі, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты, доцент Гүлфаридат Аманқызы Кампитоваға анасы Мəкен БӨЛТІРІКҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің ұжымы «Ұлпан» асханасының директоры Үміт Сағиқызы Жүнісəлиеваға анасы Жəмила Назымбекқызы ЫБЫРАЙЫМОВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

«Қазгидромет» республикалық мемлекеттік кəсіпорнының басшылығы мен ұжымы Қарағанды облысы бойынша филиалының жетекші экономисі Галина Константиновна ГОНЧАРИКТІҢ мезгілсіз дүниеден өтуіне байланысты марқұмның туғандары мен жақындарына қайғыларына ортақтасып шын ниеттен көңіл айтады.

10

www.egemen.kz

23 қаңтар 2013 жыл

 Ұлттық мектептің ұлы мұраты

БІЛІМ БРЕНДІ

Жəутіков олимпиадасыныѕ їздіктері Назарбаев Университеті гранттарына ие болды «Егемен Қазақстан».

Бұл күнде Халықаралық Жəутіков олимпиадасын қазақстандық білім брендіне айналды деп айтуға толық негіз бар. Биыл тоғызыншы рет алыс жəне жақын шетелдердің математика, физика жəне информатика пəндеріне қабілетті жеткіншектерін жинап, жеңімпаздарын анықтап берген олимпиада танымалдылық тұғырына тұрақтады. Айналамыздағы елдердің есепке жүйрік балалары Қазақстанда өтетін Жəутіков олимпиадасын біледі. Мамандандырылған басылымдар сайттарында жарияланатын осы олимпиаданың тапсырмаларын өз беттерінше орындайды, қатысуды көксейді. Бұл есептер күрделілігі жағынан Дүниежүзілік математика олимпиадасынан бір мысқал да кем еместігін мойындайды. Егер бұл күнде аталмыш олимпиадаға қатысатын мемлекеттердің қатары шектеулі болса, оған тек қаржы мəселесі қолбайлау болып отыр деп түсіну қажет. Соңғы сайыста сынға түскен 13 елдің балалары Жəутіков олимпиадасының тапсырмалары биыл да қызық əрі күрделі болғандығын бір ауыздан атап өтті. Олимпиада ұйымдастырушылары қатарындағы «Дарын» республикалық ғылымитəжірибелік орталығының директоры Шолпан Қирабаева 2015 жылы информатика бойынша халықаралық олимпиада Қазақстанда өтетіндігін мəлімдеді.

– Бізге Халықаралық Ұйымдастыру комитеті Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігіне хат жазып, 2014 жылы Халықаралық физика олимпиадасын өткізуді ұсынып отыр. Министрлік балаларға үлкен қолдау көрсетіп жатыр. Математика,

физика, информатика пəндерінен халықаралық Олимпидаларда алтындар жылдан жылға көбейіп келеді, – дейді Шолпан Ақашқызы. Сонымен, IX Халықаралық Жəутіков олимпиадасын да қорытындылайтын кез келді. Бұл жарыста қазақстандық оқушылар 4 алтын, 21 күміс жəне 29 қола медаль иеленді. Білім бəйгесінде физика, математика жəне информатика пəндері бойынша əлемнің 13 елінен 53 команда бақ сынасқан болатын. Ал, командалық есепте бас жүлдені Ресей жеңіп алды. Бірінші орынды – Грузия, ал, екінші орынды – Болгария мен Тəжікстан өзара бөлісті. Үшінші орын – Қазақстан мен Украинаның еншісінде. Жүлделі орындардан көрінген дарынды жеткіншектер «Эксон Мобил Қазақстан» компаниясының бағалы сыйлықтарына ие болды. Ең бастысы, додада үздік танылғандар қаласа, Назарбаев Университетінде білім алуға құқылары бар. Биылғы жарыстың бір жаңалығы – Халықаралық Жəутіков олимпиадасында физикадан ең жоғарғы нəтиже көрсеткен оқушыға Əділет Имамбеков атындағы арнайы сыйлық берілді. Ал Əділет Имамбеков кім? Ол – АҚШ Президенті мен Лев Ландаудың сыйлықтарын иеленген жəне Гарвард университетінде РһD докторлығын қорғаған тұңғыш қазақ ғалымы. Осылайша, Жəутіков олимпиадасы өмірден мезгілсіз озған жас ғалымның есімін қайта жаңғыртып отыр. Қазылар алқасының төрағасы ҚР ҰҒА академигі Асқар Жұмаділдаевтың ұсынысымен тағайындалған бұл сыйлық жыл сайын ұлтына, жасына қарамастан, тек ең үздік нəтиже көрсеткен бір оқушыға ғана табыс етілмек. Оның алғашқы иегері Мəскеу қаласы құрамасының мүшесі, Жəутіков

Ўшаќ ќалай апатќа ўшырады? (Соңы. Басы 1-бетте). Сонымен қатар, ұшқыштардың сөздеріне сəйкес, ұшу кезінде ұшақты мұз басқан. Бұл оқиға болған жерді қараумен де расталады, онда ұшақтың қанаттарының бөлшектерінде мұздың болғаны байқалған. Сонан, 18 сағат 31 минутта ұшақ қонуға бет алады. Бұл кезде, яғни экипаждың əңгімелерінің мазмұны, метеоқызметтердің деректері жəне куəгерлік жауаптар айғақтағандай АН-72 қонуға күрделі ауа райы жағдайында, көрініс шектелген күйде бет алғанын көрсетеді. Сонымен қатар, қонуға таяған кезде командир диспетчердің барометрлік биіктік өлшегіште Шымкент əуежайының қысымын орнату жөніндегі нұсқауын орындамағаны тергеумен анықталған. Нəтижесінде, төмендеу кезінде биіктік өлшегіштің көрсеткіштерінде 385 метрге дейінгі бұрмалану көрсетілген. Ақыры, көп кешікпей 18 сағат 54 минутта Шымкент əуежайының бақылау нүктесінен 21 шақырым қашықтықта ұшақ сай бөктеріне соғылды. АН-72-нің қозғалтқыштары ұшақ жермен түйіскенге дейін қалыпты істеп тұрса, доңғалақтары шығарылған, яғни қонуға дайын жағдайда болған. Өйткені, ұшқыштардың сөздерінің мəтінін талдау барысы ұшақты қондыру штаттық режімде, ұшқыштар өмірінің соңына дейін еш үрейленбей, алаңсыз жұмыстарын жалғастырған, сондықтан, соңғы секундта ғана алдарынан сайдың бөктері түріндегі бөгеттің пайда болуы олар үшін тосын жай болғанға ұқсайды. Сонымен, тергеумен жинақталған материалдар нəтижесіне сай Шекара қызметінің АН-72 ұшағы апатының себептері: ұшақтың борт жабдықтарындағы ақаулар (автопилоттың жəне радиобиіктік өлшегіш тің істен шығуы; барометрлік биіктікті өлшеу құралдарының іркілістері); ұшақты ұшыру кезіндегі экипаж командирінің қателіктері (жердің жақындағанын ерте ескерту жүйесін қоспағандығы; тəртіпке қайшы нəрсе – ұшақты басқаруды командирдің көмекшісіне беруі; барометрлік биіктік өлшегіште Шымкент əуежайының қысымын орнатпағандығы) жəне күрделі метеорологиялық жағдайлардан туындаған деген тұжырымдамаға əкелді. Тергеудің бұл тұжырымдары авиаапатты тексеру жөніндегі комиссияның қорытындысымен де расталған. Міне, осылайша, борт жабдықтарындағы аталған бірқатар ақаулардың анықталуына байланысты, ағымдағы жылдың 4 қаңтарында ұшақтың күйі 2012 жылы қалпына келтірілген Украинаның тиісті органдарына халықаралық тергеу тапсырмасы жолданды. Онда ұшақты жөндеуімен, оның ішінде түйіндерін, бөлшектерін жəне агрегаттарын ауыстыру бойынша жасалған жұмыстың көлемі мен сапасына байланысты бірқатар сұрақтар қойылды. Сондықтан тергеу əлі жалғасуда көрінеді. Оның толыққанды жауабы қосымша хабарланбақ.

Меншік иесі:

“Егемен Қазақстан” республикалық газеті” акционерлік қоғамы Президент Сауытбек АБДРАХМАНОВ Вице-президент – бас редактор Жанболат АУПБАЕВ Вице-президент Еркін ҚЫДЫР

олимпиадасының физика пəні бойынша алтын медальді жеңіп алған Илья Фрадкин болды. Академик Асқар Жұмаділдаев жаңа жүлдені былай негіздеді: – Қазіргі заман қаһарманын іздеген кезде Имамбеков есімі бірден есімізге түсті. Əділет физикадан Ресей командасының капитаны болды. Оқушылар арасындағы жарыстардан ешқашан алтын медальсіз қайтпаған ол Ресей Президентінің сыйлығын да алды. Оған қоса М.Ломоносов атындағы Мəскеу мемлекеттiк университетi жанындағы А.Колмогоров атындағы мамандандырылған оқу-ғылыми ордасын алтын медальмен жəне Мəскеу физика-техникалық институтын «қызыл» дипломмен аяқтады. Гарвардта білімін жетілдірген Əділет Имамбеков осы оқу орнында РһD докторлығын қорғаған тұңғыш қазақстандық болатын. 2009 жылдан бастап өмірінің соңына дейін Райс университетiнде физика жəне астрономия профессоры қызметiн атқарып келген ол өз ісімен, ғылыммен шұғылданған адамның қандай биікке көтеріле алатынын күллі əлемге паш етті.

Суретте: академик Асқар Жұмаділдаев Ə.Имамбеков атындағы жүлдені ресейлік Илья Фрадкинге тапсырды.

Ауылдаєы медбикелік орталыќ Бақберген АМАЛБЕК, «Егемен Қазақстан».

Красный Яр ауылының аурухана сында жаңа медбикелік күту орталығы ашылды. Бөлім науқастарға паллиативті көмекті көрсетуді қамтиды, басқа сөзбен айтқанда, науқастар денсаулығын жақсартуға бағытталған 20 кереуеттік орын сайланып отыр. «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясындағы медбикелік күту қызметі жаңа ұғым. Олар тікелей емдеу қызметін атқармайды, тек қана күтуді жүзеге асырады. Бірақ та, бір ай бойы стационарда

Шекараны «бўзєан» ќўбыр Көсемəлі СƏТТІБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».

Жамбыл облысы аумағындағы қазақ-қырғыз шекарасында орналасқан «Жасыл төбе» заставасының сол жақ беткейіндегі №52 шекара белгісі қасынан жер астымен тартылған жасырын құбыр табылды. Белгісіз топ көрші елге жасырын түрде жанар-жағармай «айдау» үшін қолданған. Олар ұзындығы 500 метр, диаметрі 50 миллиметр құбырды шекара сызығы астымен

емделетін науқастар емхананың барлық мүмкіндіктерін пайдалана алады: білікті мамандарға қаралу, емделу, соныман қатар, психологиялық көмек ұсынылады. Аурухананың бас дəрігері Сағынтай Гелмановтың айтуынша: «Кейбір себептерге байланысты өзін-өзі бағалау қабілетін жоғалтқан науқастарға бөлімде көмек көрсетіледі. Себептер көп болуы мүмкін, оның қатарына: инсульттен немесе бас сүйек-ми жарақаттарының салдарынан қан айналымының бұзылуы, қозғалуға қабiлетсiздiгі, ауыр созылмалы кеселдер жатады. Бiздiң бөлімде оңалтудан кейінгі қажеттi

медициналық қызметшiлердің көмегi көрсетіледi». Облыс орталығы мен Красный Яр ауылының тұрғындары ғана емес, сонымен қатар, Зеренді ауданының да, атап айтқанда, қырыққа жуық елді мекендердің тұрғындары жаңа медициналық қызметті пайдалана алады. Мұндай бөлімшелердің ашылуы облыста жоспарлы түрде тұрғындардың денсаулығын жақсарту мəселелерінің шешіліп жатқандығын көрсетеді. Мұндай бөлім Бұланды ауданында да ашылмақ. Ақмола облысы.

Ф

Жарыстар кїнделігі АВТОРАЛЛИ. Cенегалдың Дакар қаласында жарысқа соңына дейін қатысқан команда ретінде «Астананың» 409 нөмірлі экипажының мүшелері Бауыржан Исабаев пен Дмитрий Югай құрмет тұғырына көтерілді. Осы жерде «Дакар» рейдінің финалистеріне ескерткіш медальдар табыс етілді. Біздің команда Чили, Аргентина мен Перудің ен даласы арқылы автомарафонның 14 кезеңінен ойдағыдай өтті. «Астана» командасы эки пажының мүшесі Бауыржан Исабаевтың айтуынша, техника сыр бергенімен, бір айға жуық созылған жарыста біраз тəжірибе жинақтауға мүмкіндік туды.

СНОУБОРД. Канадада əлем чемпионаты өтуде. Оған біздің елімізден Валерия Цой есімді жалғыз спортшымыз қатысуда. Осы сыннан кейін ол тағы да Канаданың Стоунхем қаласында өтетін əлем чемпионатына қатысатын болады. Бір ескерте кететін жайт, Валерия аталған бəсекелерге қатысу үшін былтыр бұқаралық ақпарат құралдары арқылы ақшалай көмек сұраған болатын.

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Астана – (717-2) 37-61-21; Ақтау – 8 (701) 593-64-78; Ақтөбе – (713-2) 56-01-75; Талдықорған – 8 (728) 27-05-70; Атырау – (712-2) 32-94-07; ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ:

Көкшетау – (716-2) 25-76-91; Павлодар – (718-2) 57-18-09; Қарағанды – (721-2) 43-94-72; Семей – (722-2) 52-26-86; Қостанай – (714-2) 39-12-15; Тараз – (726-2) 43-37-33; Қызылорда – (724-2) 27-00-85 Шымкент – 8 (701) 404-36-29; Орал – (711-2) 28-80-35; Петропавл – (715-2) 50-72-50. Өскемен – (723-2) 25-28-41; Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-73-97, gulnurekkz@mail.ru

А материалдың жариялану ақысы төленген. “Егемен Қазақстанда” жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды.

Нəтижесінде, «Red Bull Қазақстан» атты компания демеуші болып, спортшыға биылға жоспарланған жарыстарына қатысуға мүмкіндік жасады. В.Цойдың сноубордтан Сочи Олимпиадасына лицензия алуға толық мүмкіндігі бар. Х ОК К ЕЙ. Жоғ арғ ы хо ккей лигасында Қара ғандының «Сарыарқа» командасы өткен аптада ойнаған жоқ. Кеншілер қаласының хоккейшілері əзірше 41 ойыннан кейін 95 ұпай жинап, бірінші орында келеді. Оны өкшелеп келе жатқан Қазанның «Рубинінде» 41 ойыннан кейін 90 ұпай бар. Ал біздің тағы бір командамыз Өскеменнің «ҚазцинкТорпедосы» демалыс күндері Клин қаласының «Титан» командасын қабылдап, 9:1 есебімен ойсырата жеңді. Өскемендіктер турнир кестесінде 42 матчтан кейін 73 ұпаймен 6 орында тұр. Жастар хоккей лигасында Астананың «Снежные барсы» командасы «Шығыс» конференциясында 11-ші орында келеді. ТЕННИС. Австралияның ашық чемпионатында қазақстандық теннисші Ярослава Шведова өзбекстандық əріптесі Денис Истомин екеуі микс бойынша өткен сында ширек финалға жолдама алды. Олар қытай Ян Цзы мен мексикалық Сантьяго Гонсалесті 6:2, 6:1 есебімен ұтты. Осы бəсекеге Шведова Қазақстан атынан жалғыз өзі қатысуда. Басқа теннисшілеріміз чемпионаттың алғашқы күндері жарыстан шығып қалды. «Егемен-ақпарат».

Кїршімдегі спорт модулі Оңдасын ЕЛУБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

Шығыс Қазақстан облысында бұқаралық спорттың дамуына ерекше көңіл бөлініп отыр. Оған дəлел, тек өткен жылдың өзінде облыс орталығында, қалалар мен аудандарда отыздан астам хоккей қорапшалары, спорт модулдері пайдалануға берілді. Соның бірі – жақында ғана Күршім ауылында іске қосылған спорт модулі.

МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А. БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru , egemenkz@maіl.kz Алматыда: факс (727) – 273-73-80, электронды пошта – egemalm@host.kz

Жамбыл облысы.

 Спорт

ФУТБОЛ. Ресейдің СанктПетербург қаласында өтіп жатқан «Достастық кубогы-2013» турнирін де Қазақстанның 21 жасқа дейінгі құрама командасы топтық кезеңде Қырғызстан командасын 3:1 есебімен жеңіп, Өзбекстаннан 0:1, Ресейден 3:7 есебімен ұтылса да ширек финалға шықты. Енді жерлестеріміз ширек финалдық кездесуін Беларусь құрамасына қарсы өткізеді.

д ю т э ото

АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-73-80.

Қырғыз еліне қарай тартқан жəне осы уақытқа дейін жеке бас пайдалары үшін ұтымды пайдаланып келген. Алайда, жер қазып, құбыр төсеп ашық қимылдап жатқан теріс пиғылдағы топтың əрекеті шекара сақшылары мен олардың сардарларының қырағы көздеріне қалай түспей қалған деген де сұрақ туады. Бұған тиісті орындар не дейді?

АЛМАТЫ.

–––––––––––––––––––

Суретті түсірген Алтынбек ҚАРТАБАЙ.

Айнаш ЕСАЛИ,

Əділет Оңласынұлы тек ғылыммен ғана шұғылданбай, альпинизммен айналысқан екен. Тіпті, жеңіл атлетикадан да өзіндік биіктіктерді бағындырған ол əлемнің ең биік шыңы Эвереске шығуға талаптанады. Оның алдында Хан тəңіріне көтерілмек болған Əділеттің үлкен жүрегі 31 жасқа қараған шағында 2012 жылы 17 шілдеде 5300 метр биiктiкте мезгілсіз тоқтады. Олимпиада ұйымдастырушылары осындай ерек жан дардың өмірі жастарға үлгі-өне ге болуы тиіс екендігін алға тартып, есімдері мектептер мен өзге де мекемелерге беріліп, абыройлы сыйлықтарға атын беру қажеттігін алға тартады. Халықаралық қазылар алқа сы медаль дар саны жағынан қазақстандық өрендер алда болғанымен, білім сапасы жағынан бірінші орынды ресейліктер бермей келе жатқандығын атады. Олардың пікірінше, қазірге командалық есепте Бас жүлдені кезекті рет жеңіп алып, дес бермей келе жатқан МГУ жанындағы Мамандандырылған оқу-ғылыми орта лы ғының (СУНЦ) оқушыларына О.Жəутіков атындағы Республикалық мамандандырылған дарынды балаларға арналған физика-математика орта мектеп-интернаты (РМФМОМИ) ғана бəсекелес бола алады. ІХ Халықаралық Жəутіков олим пиадасының жеңімпазы Əлібек Сайланбаев: – Бұған дейін Мəскеудегі техникалық жоғары орындарының бірінде мамандық алуды армандайтынмын. Бүгін мен үшін күтпеген сый жасалды. Жеңімпаз ретінде Астанадағы Назарбаев Университетінің грантына ие болдым», – дейді.

Газет мына қалалардағы: 010008, Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС, 050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС, 100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС, 110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, 120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС, 130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС, 030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Мистоль» ЖШС, 160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС, 140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС, 150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ, 080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС, 090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС, 040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы, 070002, Өскемен қ., Космическая к-сі, 6/3, «Шығыс ақпарат» КМК баспаханаларында басылып шықты.

Ұзындығы 36, ені 15 метрлік спорт модулі заманауи талаптардың барлығына сай. Мұнда футбол, волейбол, баскетбол жəне күрес секциялары жұмыс істейді. Жеңіл атлетикамен де қыстың көзі қырауда жаттығуға мүмкіндік жасалған. Мұнда киім ауыстыратын, жуыныпшайынатын, жарақат ала қалған тосын жағдайда алғашқы дəрігерлік көмек көрсететін бөлмелер бар. Шығыс Қазақстан облысы, Күршім ауданы.

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 200 601 дана. Нөмірдің кезекші редакторы

Динара БІТІКОВА.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. “Егемен Қазақстан” республикалық газеті” АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 11 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. Тапсырыс 8921 Газет Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС-те басылды, тел. 93-98-25. Тапсырыс №154 ek