25/01/13 by arshat orazov

ДЕРЕК пен дəйек 4 153 000 000 000 Атырау облысында былтыр осынша теңгенің өнімі өндірілді. Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ, «Егемен Қазақстан».

Облыстық экономика жəне бюджеттік жоспарлау басқармасының мəліметіне сүйенсек, өткен жыл мұнайлы өңір үшін табыс ты бол ды дей аламыз. Өйткені, был тыр Атырауда өндірілген өнеркəсіптік тауарлар мен көрсетілген қызметтер құны 4 триллион 153 миллиард теңгені құрап отыр. Ауыл шаруашылығы саласында 39 миллиард 802 миллион теңгенің өнімін өндіруге қол жеткізілді. Өңір экономикасының өрлеуіне серпін беретін инвестиция көлемі 1 триллион 32 миллион теңгеге жеткен. Мұның 475,7 миллиард теңгесі шетелдік инвестицияның үлесіне тиеді. Өңірдегі орташа айлық жалақы да артып, 177 мың 489 теңге құрады. Атырау облысы.

№49-53 (27992) 25 ҚАҢТАР ЖҰМА 2013 ЖЫЛ

 Республика тынысы: мың бір мысал

Ќордай-Шу газ ќўбыры Жамбыл облысындаєы ірі жобаныѕ бірі Жылдық қуаттылығы 462 миллион текше метрлік Қордай-Шу жоғары қысымды тасымалдаушы газ құбыры Жамбыл өңіріндегі ең ірі жобалардың бірі.

500 000 000 000 Былтыр облыс бойынша осынша теңгенің өнімдері өндіріліп, жыл табысты қорытындыланды. Өмір ЕСҚАЛИ, «Егемен Қазақстан».

Өңірдің əлеуметтік-экономикалық дамуына 17593 жеке кəсіпкер, 2840 шаруа жəне шаруа қожалықтары өз үлестерін қосып келеді. Бүгінде əрбір төртінші кəсіпорын өнім шығарумен айналысса, өнеркəсіппен – 300, құрылыспен 338 ұйым шұғылданады. Облыс экономикасында жетекші сала саналатын ауыл шаруашылығы да жылды жақсы жетістіктермен аяқтады. 238 миллиард теңгенің өнімдері өндірілді. 4,8 миллион тонна сапалы астық жиналды. Қоғамдық мал басы едəуір артқан. Сырттан 28300 бас ірі қара малы сатып алынған. 100603 шаршы метр тұрғын үй алаңы пайдалануға берілген. Негізгі капиталға құйылған қаражат 96 миллиард теңге ге жетіп, басым үлес ауыл ша руашылығына, өнер кəсіпке, көлік саласына тиесілі. Индустриялық-инновациялық даму бағдарламасына 30 жоба енген. Олардың жалпы құны – 53 миллиард теңге. Солтүстік Қазақстан облысы.

51Былтыр 905 облыс бойынша осынша адам тұрақты жұмыстарға орналастырылды Оралхан ДƏУІТ, «Егемен Қазақстан».

Өткен жылы индустрияландыру картасы аясында 27 жоба іске қосылып, 1820 жұмыс орны ашылды. Іске қосылған кəсіпорындар 14,5 млрд. теңгенің өнімін шығарды. 2012 жылы облыстағы жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарында құрылыс, күрделі жəне орта жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін бюджеттен 21 052 105,0 мың теңге қаржы бөлініп, игерілді. Облыс бойынша 2012 жылы 51905 адам жұмысқа орналастырылды. Сондай-ақ, жергілікті бюджет есебінен 10711 адам ақылы қоғамдық уақытша жұмыстарға, 1361 адам кəсіби оқуға, 549 адам əлеуметтік жұмыс орындарына жіберілді. Ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі 250 млрд. теңгеге жетіп, алдыңғы жылмен салыстырғанда 42 млрд.теңге немесе 120,2 % ұлғайып, республикада бірінші орынға шықты. Оңтүстік Қазақстан облысы.

Кеше Сенатта аталєан мəселелер бойынша заѕ жобалары ќолдау тапты Парламент Сенатының Төрағасы Қайрат Мəмидің жетекшілігімен өткен палатаның кешегі жалпы отырысында басқа жұмысқа ауысуына байланысты депутат Самат Ескендіровтің өкілеттігі тоқтатылды. Төраға палата атынан сенаторды Солтүстік Қазақстан облысының əкімі қызметіне тағайындалуымен құттықтап, жұмысына табыс тіледі.

Көсемəлі СƏТТІБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».

«Қордай» автоматтандырылған газ тарату стансасынан Шу қаласына дейін тартылған ұзындығы 106 шақырым жəне диаметрі 325 миллиметр жер асты болат газ құбырын төсеу жұмысы өткен жылдың мамыр айында басталған болатын. Жұмыс кестесі бойынша ол үстіміздегі жылдың мамыр айында аяқталуы ке рек еді. Қуанышқа орай, «ҚазТрансГазАймақ» АҚ-тың қарқынды жұмысының нə тижесінде шулықтар үшін əлеуметтік маңызы зор нысан мерзімінен бұрын пайдалануға берілді. Қордай-Шу газ құбырын тарту жұмысының құны 4 миллиардқа жуық теңгені құрады. Алайда, ол қаржыны «ҚазТрансГазАймақ» АҚ өз «қалтасынан» шығарып отыр. Жобаны жүзеге асыру шеңберінде «Қордай» АГТС алаңында қуаттылығы сағатына 80 мың текше метрлік автоматтандырылған блоктық газ тарату стансасы жəне Шу қаласынан бас газ тарату пункті салынды. Аталмыш газ құбыры Шу қаласы мен Төлеби ауылының 30 мыңнан астам тұрғындарымен бірге 22 коммуналдық-тұрмыстық жəне 10 өнеркəсіптік кəсіпорынды,

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».

18 мектепті, 5 колледжді, 7 аурухананы жəне 10 балабақшаны табиғи газбен қамтамасыз ететін болады. Сонымен қатар, газ құбыры магистралінің бойына орналасқан 100 мыңнан аса тұрғыны бар 32 елді мекенге де табиғи газ тартылады. Шу қаласын табиғи газбен қамтамасыз ету үшін алғашқы уақытта Бұқара-Ташкент-Бішкек-Алматы магистральді газ құбырының ресурстары жеткілікті деп жоспарлануда. Ал БейнеуБозой-Шымкент газ құ быры

пайдалануға берілгеннен кейін, Қордай-Шу газ құбыры толығымен отандық өнімге көшіріледі. Президент Н.Назарбаевтың тапсырмасымен «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ 2002 жылдың сəуір айында құрылған. Ол бүгінде газ тасымалдау мен тарату, тұрғындарды, коммуналдықтұрмыстық, өнеркəсіптік кəсіпорындарды апатсыз жəне үздіксіз газбен жабдықтау, ин фрақұрылымдарды басқару жөніндегі қызметтерді сапалы жүзеге асыруда. Қоғам қазіргі кезде елдегі

Əр тапсырманы орындауєа зор жауапкершілік ќажет

Кеше Премьер-Министр Серік Ахметов Елбасының 2012 жылдың қорытындысына жəне «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыру міндеттеріне арналған кеңейтілген кеңесте берген тапсырмаларына орай Үкімет отырысын өткізді. Динара БІТІКОВА,

«Егемен Қазақстан».

Үкімет отырысында С.Ахметов Елбасы міндеттеген бірқатар маңызды мəселелерге орай, кім қандай жұмыстар атқаруы тиіс, кім қай шараларға жауапты екендігін нақтылап, Үкімет мүшелеріне бірқатар жеке-жеке тапсырмалар жүктеді. «Біз Президент тапсырмаларының өз мерзімінде əрі сапалы орындалуын қамтамасыз етуіміз керек. Алдымен Елбасы айтқан бірінші

АҚПАРАТТАР аєыны  ОРАЛ. Тасқала ауданының жол полициясы қызметкерлері Ж.Сабырғалиев пен М.Құрманов «Орал-Саратов» күре жолының 70-шақырымында велосипед мінген адамды тоқтатады. Сұрастыра келсе, ол 22 жастағы қытайлық саяхатшы Чу-Чинчан екен. Ол осыдан алты ай бұрын Шанхайдан велосипедпен шығып, Моңғолия арқылы Қазақстанға жеткен. Оның мақсаты жер бетін ақшасыз аралап, олардың тарихымен танысу екен. Ол əзірге ешқандай кедергіге тап болмаған. Шаршаған уақытында кез келген жерге палаткасын құрып жата кетеді екен. Чу енді Мəскеуге жол тартып, одан əрі Германия мен Жапония арқылы қайтадан Қытайға оралмақ.  АТЫРАУ. Облыстық мəслихаттың кезекті сессиясында Вадим Пактың депутаттық өкілеттігі тоқтатылды. Облыстық сайлау комиссиясының төрағасы Асау Ыбырашевтың хабарлауынша, №33 сайлау округінен депутат Вадим Пак сессияларға жүйелі түрде қатыспайды. Өз

Ќарыз, бəсеке жəне əлеуметтік ќамсыздандыру

кезектегі мəселелерге ерекше көңіл бөлуге тиіспіз», деп Үкімет басшысы өзінің орынбасарларына Елбасының тікелей берілген тапсырмаларына айрықша көңіл бөле отырып, олардың орындалуына қатаң бақылау жасау қажеттігін ескертті. Елбасы атап өткен негізгі бағыттар – Ұлттық қор қаржысын тиімді жұмсау, оның қайтарымдылығы, бюджет қаражатын игеру, тұрғын үйкоммуналдық шаруашылығын жаңғырту, инвестиция тарту, кəсіпкерлікті дамыту жəне

міндеттерін адал атқару туралы тиісті жазбаша ескертулерге оның тарапынан мəн берілмеді. В.Пактың депутаттық өкілеттігі «облыстық мəслихаттың сессияларына жүйелі түрде қатыспағаны үшін» тоқтатылды.  АҚТӨБЕ. Мұғалжар АІІБ-нің кезекшілік бөліміне Қандыағаш қаласының 43 жастағы тұрғыны келіп, оның 17 жастағы қызы мен құрбысының зорланғаны туралы хабарлады. ІІД-нің баспасөз қызметінен хабарлағандай, бойжеткендер күндіз көшеде таныс жігіттерді кездестіріп, көліктеріне мінгендерін, одан кейін олардың бірінің пəтеріне барғандарын баяндап берді. Спирттік ішімдіктерді ішкен соң үш жігіт бойжеткендерді зорлаған. Аталған қылмысты жасау күдігімен полиция қызметкерлері 19-20 жас аралығындағы үш жергілікті тұрғынды ұстады, олардың екеуі мойындау түсініктемелерін берді.  ҚОСТАНАЙ. Осы қалада жоғалып кеткен 11-сынып оқушысы Анастасия Спивак табылды. Қостанай облысы бойынша ІІД-нің баспасөз қызметінен хабарланғандай, қыз Астананың темір жол вокзалынан табылды. Ол 3 аптадан астам

экономиканың басқа да салаларына қатысты кейбір мəселелердің шешілуіне бар күш-жігерді жұмсау керектігін атап өтті. Президент кез келген шешім прагматикалық тұрғыда пайдаға негізделіп қабылдануы керектігін баса айтқан болатын, енді осы міндетті тапсырмаларды тиімді əрі сапалы орындау үшін Үкімет мүшелеріне, əкімдерге тапсырмалар нақтылануы тиіс. Яғни орындаушыларға нақты жауапкершілік жүктелуі керек. «Елбасы Премьер-Ми нистрдің орынбасарлары атқаруы тиіс міндеттерді ай қын дап, вице-премьерлердің жауапкершілігіндегі жұмыстарды, бағыттарды нақтылап берді. Осыған орай жұмыс бөлінісіне сəйкес

уақыт бойы қалада қаңғырып жүрген.  ӨСКЕМЕН. ШҚО Төтенше жағдайлар департаментінің қызметкерлері 800-ге жуық адамды, сондай-ақ, 308 көлікті қар құрсауынан құтқарып, қауіпсіз аймаққа шығарды. ТЖ қызметкерлері «Марш» жол талғамайтын көлігімен Каменка ауылының маңында жоғалып кеткен тракторшыны іздестіруде. Жолда қар құрсауында қалып қойған алты рейстік автобустың жолаушылары арнайы техникамен жақын маңдағы елді мекендерге жеткізілді.  АСТАНА. Кеше Астанадағы «Фэмили-2» коттедж қалашығының аумағында баспана ретінде жабдықталған контейнерде (40 тонна) 30 шаршы метр аумақта өрт болды, деп хабарланды Төтенше жағдайлар министрлігінен. Өрт бір сағаттан кейін сөндірілді. Өртті сөндіру кезінде 36 жастағы ер адамның мəйіті табылды, тағы бір ер адам – марқұмның туысы иіс тиіп уланумен ауруханаға жеткізілді. ҚазАқпарат, CA-NEWS (kz), Bnews.kz агенттіктерінің хабарлары негізінде əзірленді.

тауарлы газ сату рыногының 90%ын қамти отырып, Қазақстанның газдандырылған 9 аймағының Оңтүстік Қазақстан, Ақтөбе, Атырау, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Қостанай, Қызылорда жəне Маңғыс тау облыстарында қызмет көрсетеді. Жамбыл облысы, Шу ауданы.

-----------------------------

Суретте: Қордай-Шу газ құбыры магистралін іске қосу сəті. құ жатқа мен бүгін-ертең қол қоямын», деп нақтылады сөзін С.Ахметов. Бұдан əрі Үкімет басшысы Елбасының тапсырмаларын орындауда əркім өзіне жүктелген міндеттерге барынша жауапты болуы тиістігін, бұған өте қатаң талап қойылатындығын қадап айтты. Сонымен, бірінші мəселе, инфрақұрылым бойынша Көлік жəне коммуникация минис трлігі, Өңірлерді дамыту министрлігі жəне басқа да осы мəселеге қатысты органдар «Астана-Алматы» темір жолы жəне маңызды автожолдар Ас та наАлматы, Астана-Ақтау, Павлодар арқылы Астана-Өскемен автокөлік жолдарын, ЖезқазғанБейнеу, Арқалық-Шұбаркөл темір жолдарының жұмысын одан əрі белсенді жалғастыру керек, деді Үкімет басшысы. (Соңы 2-бетте).

Тағайындау Мемлекет басшысының Өкімімен Дабыр Қа мысбайұлы Іңкəрбаев Қазақстан Республикасы Президенті Іс басқару шы сының бірінші орынбасары қызметіне тағайындалды, ол бұрынғы атқарған қызметінен босатылды.

Күн тəртібінің бірінші мəселесі «Қазақстан Республикасы мен Азия Даму банкі арасындағы Қарыз туралы келісімді (Жай операциялар) (ОАӨЭЫ Дəліз 1 [Тараз қаласының айналма жолы] [Батыс Еуропа – Батыс Қытай Халық Республикасы халықаралық транзит дəлізі] Жоба) ратификациялау туралы» заң жобасы бойынша баяндаманы Көлік жəне коммуникация министрі Асқар Жұмағалиев жасады. Министрдің айтуынша, келісімге сəйкес жолдың қазіргі бөлігін 7,7 шақырымға жаңғырту жəне Тараз қаласын айналып өтетін 57,4 шақырым айналма жол салу қарастырылған. Бұл мақсатқа Азия Даму банкі 95 миллион АҚШ доллары сомасында займ береді. Қарызды өтеу мерзімі 4 жылдық жеңілдік кезеңін қоса алғанда 20 жыл болса, міндеттеме үшін жылына 0,15 пайыз мөлшерінде комиссия өндіріп алынатын болады. Ал Қазақстан Үкіметінің бірлесіп қаржыландыруы 17 миллион АҚШ доллары көлемінде белгіленіп отыр. Осы ретте республикалық бюджеттің қаржысы құрылыс жұмыстары мен салықты төлемдерге жұмсалатынын айта кеткен жөн. Заң жобасын депутаттар бірауыздан қолдады. Сондай-ақ, кешегі отырыста депутаттар «Қазақстан Рес публикасының кейбір заңнамалық актілеріне бəсекелестік мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады. Заң жобасының мақсаттары – Қазақстан, Беларусь жəне Ресей арасындағы Біртұтас экономикалық кеңістікті құру шеңберінде монополияға қарсы заңнамаларды үндестіру, нарық субъектілеріне арналған əкімшілік кедергілерді азайту, монополияға қарсы заңнаманы бұзған нарық субъектілеріне жауапкершілікті күшейту. «Бəсекелестік туралы» Заңға «жанама бақылау», «тікелей бақылау» жəне «əлеуетті бəсекелес», «бəсекелес» жəне «экономикалық қызметті үйлестіру» сияқты ұғым дар енгізіліпті. Мəселен, монополияға қарсы органға экономикалық шоғырлануға келісім алу үшін ұсынылатын ақпараттан басқа шетелдік заңды тұлғалар қосымша ұсынатын құжаттар тізбесі айқындалады. Бұдан басқа, үстем немесе монополиялық жағдайға ие нарық субъектілерінің бəсекелестікті шектеуге əкеліп соқтырып отырған тыйым салынатын іс-қимылдарының тізбесі толықтырылады. Тағы бір айта кетерлігі, үстем немесе монополиялық жағдайға ие нарық субъектілерінің мемлекеттік тізілімін қалыптастыру жəне

жүргізу рəсімдері бекітіледі. Сонымен қатар, өлшемдер бірдейлігін, техникалық реттеуді қамтамасыз етуге, тауар биржаларына жəне басқа да мəселелерге қатысты жекелеген нормаларды нақтылауға бағытталған бірқатар түзетулер енгізіліп отыр. Мəжілісте жан-жақты талқыланып, мақұлданған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне əлеуметтік қамсыздандыру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы екінші оқылымда қабылданды. Заң жобасымен Үкімет пен уəкілетті органдардың құзыреті нақтыланып, тұрған жері белгісіз бұрынғы қызметкерлердің міндетті зейнетақы жарналары бойынша берешекті өтеу қарастырылған. Сондай-ақ, «Байқоңыр» кешенінде жұмыс істеген азаматтарды зейнетақымен қамсыздандыруға қатысты мəселелерді реттеу көзделіп отыр. Бұдан басқа, теріс себептермен қызметінен босатылған судьялардың міндетті зейнетақы жарналарын қайтаруы рəсімін айқындау да назардан тыс қалмаған. Заң жобасымен аннуитеттік сақтандырудың тартымдылығына жағдай жасау, сақтандыру компаниясынан біржолғы төлемдерді жүргізудің саралап жіктелген сызбасын белгілеу жəне əлеуметтік төлемдердің параметрлерін жетілдіру ұсынылады. Жəне де жұмыс берушінің жүктілікке жəне босануға байланысты демалыстың, жаңа туған балаларды асырап алған қызметкерлерге демалыс беру төлемінің ерекшеліктері қарастырылған. Қосымша баяндама жасаған Светлана Жалмағамбетованың мəліметіне қарағанда, жұмыс берушілер өз қызметкерлері үшін əлеуметтік сақтандыру қорларына жалақысының белгілі бір бөлігін аударса, қордан төленетін қаржы сомасы тіпті артып кеткен. Соның нəтижесінде 2008-2011 жылдар аралығында əйелдердің 91 пайызы 64 миллиард теңге жүктілікке байланысты төлемдер алса, осы уақыт ішінде бұрын жоғары жалақы алып келген 9 пайыз əйелге төленген сома 33 миллиардқа жеткен. Депутат осы орайда кейбір жұ мыс берушілердің жалған анықтама беретіндігін де көлденең тартты. Жаңа өзгерістерге сəйкес енді «Байқоңыр» кешенінде жұмыс істеген азаматтар Орталықтан зейнетақыларын ала алады жəне ол ресейлік рубльдің теңгеге шаққандағы бағамымен есептеледі. Бұдан басқа, заң жобасында жинақтаушы зейнетақы қорларында жинақтаған қаржылары жеткілікті болған жағдайда ерлер 55 жасында зейнетақы төлемдерін ала алады, ал əйелдердің төлем алу жасы 5 жылға кемітіліп отыр.

 Бəрекелді!

Жылыойда алма баєы жайќалады Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ, «Егемен Қазақстан».

Атырауда алма бағы өседі деу өте қиын. Өйткені, бұл өңірдің климаты қиын. Соған қарамастан Жылыой ауданында кəсіпкерлікті жан-жақты өркендетуді мұрат тұтқан ағайынды Балжігітовтер алма бағын өсіруге оң қадам жасап отыр. Олар өткен жылдың аяғына таман Ақтөбе өңірінен

бастау алып, Жылыой ауданы аумағымен ағып өтетін Жем өзенінің бойынан алма бағын өсіруді қолға алды. Осы мақсат үшін алынған 200 гектар жердің бір бөлігіне алма беретін 2000 түп жеміс ағашын отырғызды. – Əзірге бұл жобамызды жария еткіміз келмеген, – дейді «Атырау-Сауда» ЖШС директоры Əлімжан Балжігітов. – Себебі, жеміс ағаштарын көбірек баптау,

еңбектену қажет. Сол себептен, əзірге алма ағаштарын аздап егіп, бар жемісін терсек дейміз. Бəлкім, болашақта бұл жер молынан жеміс беретін ну орманға айналар деген үмітіміз бар. «Атадан мал қалғанша, тал қалсын» дегенді ұстанған ағайынды Балжігітовтердің қадамы қаншалықты оңынан туарын уақыт көрсетеді. Атырау облысы.

www.egemen.kz

25 қаңтар 2013 жыл

БАЯНДЫ БОЛАШАЌ БАЄДАРЫ «Өткен жылы жалға берілетін баспана құрылысы үшін республикалық бюджеттен 17 миллиардтан астам теңге бөлінді. Əкімдіктер игермеген қаржы сомасы 2,5 миллиард теңгеге жуықтайды. Тұрғын үйкоммуналдық шаруашылықты жаңғырту бағдарламасы бойынша игерілмеген қаржы көлемі 21 пайызды құрайды. Осымен бір мезгілде, жоспарланған көппəтерлі үйлердің тек 70 пайызы ғана жөнделген. Бұл не сонда? Ақша бар, бірақ олар игерілмейді. Жалгерлік

Ўтымды пікір, орынды ўсыныс Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыру міндеттеріне арналған кеңейтілген отырысында елдегі қаржы жүйесін нығайту туралы өте маңызды мəселе көтерді. Оның ішінде отандық зейнетақы қорларын біріктіруге жəне сол қорларда жиналған активтерді өндіріс саласына тиімді пайдалану жөнінде ұтқыр ой айтты. Мемлекет басшысы «Біз неге Ұлттық қорды жұмсай береміз, неге зейнетақы қорларындағы активтерді өндіріске пайдаланбаймыз?!» деп орынды пікірді төтесінен қойды. Бұл шынында да өте дұрыс ұсыныс. Негізінде зейнетақы активтерін ұзақ мерзімді несие қатарына жатқызуға болады. Бізге осы қорларды реформалаудың нақты бір бағыты керек қой деп ойлаймын. Себебі, шетелдік компаниялардың құнды қағаздары мен банктердің депозитіне салғаннан өндіріске жұмсау экономика үшін де өте тиімді. Президент айтып отырған тағы бір мəселе – банк жүйесі өткен жылы ел экономикасына өндіртіп ештеме бере алмады. Кей банктер бірнеше рет қайта құрылып жатса, кейбірі əлі күнге мемлекеттің қаржысымен жұмыс істеп, əлі оны мемлекетке қайтарған жоқ. 2009 жылдары мемлекетіміз дағдарысқа қарсы 10 миллиардтай ақша бөліп еді, ол ақша да құрдымға кеткендей болды. Міне, осындай мəселелерді ойлай келе Елбасының ұсынысы орынды деп ойлаймын. Қаржы саласының сарапшысы ретінде, мен Президенттің айтқан пікірін толықтай қуаттаймын. Осы мəселелердің көтерілуінен-ақ зейнетақы қорларын реформалау,

коммерциялық банктерді қайта құру, коммерциялық банктердің пайыздық саясатына көптеген өзгерістер енгізу керек екендігі өздігінен мəлім болып отыр. Негізі, коммерциялық банктердің несиелік-пайыздық ставкасы өндірістің рентабелділігімен тығыз байланысты болуы керек. Бізде өндірістік рентабелділігі 35 пайызды құрайтын өндіріс саласы жоқ. Сондықтан да пайыздық саясатқа өзгеріс енгізуді ұсынып отырғаны Елбасының көрегендігі. Бізде проблемалық несие деген өте көбейіп кетті. 2011 жылдың аяғында осы проблемалық несиені азайтуға қатысты біраз макроэкономикалық іс-шаралар атқарылған. Арнайы заң шықты, Ұлттық банк пен коммерциялық банктердің жанынан арнайы еншілес компания құру керек деген ұсыныстар қарастырылды. Алайда, бұл ғылыми терең зерттелмеген, əлі толық жетілмеген қадам деп есептеймін. Өйткені, кей мамандардың айтып отырған проблемалық несиелерді зейнетақы қорының активтеріне сатып алайық деген пікірі мүлдем қате ұсыныс. Бізде 3 триллион теңгенің көлемінде проблемалық несиенің бар екенін ескерсек, Елбасы Н.Назарбаев айтып отырған зейнетақы қорларын біріктіріп, халықтың ақшасын өндіріске бағыттау керек деген ұсынысының маңызы арта түседі. Ильяс ИСАЕВ, экономист-сарапшы, Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің доценті. АЛМАТЫ.

Тиімділікті арттырар ќадам Мемлекеттік қызметтің жұмысын тиімді ету мəселесінде Елбасының орталықсыздандыру əдісі арқылы көптеген өкілеттіктерді орталық органдардан төменге беру туралы айтқандары менің ойымнан шықты. Бұл мəселе былтырдан бері қатты қолға алынып келеді. Бірақ сол əлі де дұрыс жүргізілмей жатыр еді, енді Президенттің талабынан кейін ол жылдамырақ жүрер деген үміттеміз. Билікті жүзеге асыру ісі неғұрлым халыққа жақын болса, соғұрлым оның тиімділігі де артады. Өйткені, мұндайда шешімдер əрі нақты, əрі дəйекті болар еді. Министрлікте отырып, адамның бет əлпетін көрмей, мұң-зарын естімей алдына келген қағазына ғана жобалап жауап бере салу жаппай сырғыта салмалыққа алып келгенін өмірден көріп жүрміз. Соның кесірінен шешілуі оп-оңай мəселелер алға бас пай, жолда қалады. Мұның өзі халықтың билік органдарына деген сенімін жоғалтуға əкеліп жүргені де жасырын емес. Бұрын біз биліктің бəрін орталықта ұстап, бір жерден басқаруға мəжбүр болдық. Өйткені,

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың 2012 жылдың қорытындысына жəне «Қа зақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыру міндеттеріне арналған кеңейтілген кеңестегі сөзін аса риза болып тыңдадым. Бұл ке ңесте Елбасымыз Үкіметтің алдындағы таяу уақытта жүзеге асуы тиіс жұмыстарды саралай келе аграрлық секторға айрықша назар аударды. Соның ішінде, азық-түлік саласы инновациялық кластер негізінде дамуы қажеттігін атап көрсетті. Үкіметке жайлауда бағылатын мал шаруашылығын қалпына келтіруді, осы бағытта жайылымдары суару инфрақұрылымдарын жаңғыртуды міндеттеді. Елбасының осы тапсырмалары менің көңілімнен шықты. Егер Қазақстанның көп жерлері

Сондай-ақ, несиелендірудің бірінші кезеңіндегі 3 миллион теңгені 10 миллионға дейін өсіру жөніндегі нақты сұраныс пайда болды. Өйткені, бұл азаматтардың басым көпшілігі табысты арнамен жұмыс істеуде. Осы орайда «Сыбаға» бағдарламасымен 32 адамға 190 миллион теңгенің несиесі берілгенін айтқым келеді. Бұл ауыл тұрғындарының 938 ірі қара, оның ішінде асыл тұқымды 21 бұқа сатып алуына мүмкіндік берді. Бұл малдан қазір 679 төл алынып отыр. Аталған азаматтар келісім негізінде Көкшетау қаласындағы 10 əлеуметтік дүкенге өнімдерін өткізумен айналысуда. Біз «Саяжайларды дамыту» қанатқақты жобасын жүзеге асыруға кірістік. Облыста 33 мың учаске бар. Мұнда жүзден астам кооперативтер мен серіктестік құрылғанымен, оның онға да жетпейтін бөлігі нақты жұмыс істейді жəне бəрі жеке меншіктік нысандар. Алдымызға саяжайлардағы инфрақұрылымдарды ретке келтіру, дайындау орталықтарын ашып, артық өнімдерін сатып алу жұмыстарын жандандырудың қиын

Əлеуметтік саќтандыру – маѕызды фактор Мемлекет басшысы бұрнағы күнгі кеңейтілген кеңесте əлеуметтік сақтандыру жүйесін дамыту маңызды стратегиялық мəселе екенін де атап өтті. Өйткені, халықтың əлеуметтік тұрақтылығы, оның əлеуметтік қорғалуы кез келген мемлекеттің экономикасының өркендеуі мен қазіргі заманғы демократиялық қоғамның дамуына тікелей байланысты. Тəуелсіздік жылдары Қазақстанда мемлекет, бизнес жəне азаматтар арасындағы əлеуметтік қамсыздандыруға жауапкершілікті бөлуді қарастыратын халықты əлеуметтік қорғаудың көп деңгейлі жүйесі құрылды. Бұл «Міндетті əлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 25 сəуірдегі № 405 Заңына сəйкес 2005 жылғы қаңтардан бастап енгізілген міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесі жұмыс істейтін азаматтарды табысынан айрылу əлеуметтік қаупі туындағанда əлеуметтік қорғаудың қосымша нысанымен қамту мақсатын көздейді.

əркімнің өзінше түйе айдап, жеке шешім қабылдап кетуінен қорыққан едік. Қазір, құдайға шүкір, еліміз қалыптасқан мемлекет дəрежесіне көтерілді. Енді ешкім де бұра тартып, заңды бұзып немесе көзге ілмей өзінше іс жасай алмайды. Сондықтан көптеген мəселелердің шешімін жергілікті жерде қарастырудың уақыты келді. Оның үстіне жергілікті билік сатысы ұстауға жететін қаражат та бар. Бұрын ғой, біз жергілікті жерде қызмет еткенде қаражат таппай қиналатын едік. Қазір жергілікті билік бөлінген қаражатты игере алмай, орнымен ұқсата алмай қиналып жатыр. Осы қаражаттардың игерілмей жатқан бір себебі де сол, билік функцияларын атқарудың жергілікті жерлерге берілмей жатқандығынан. Мəселен, бір бағдарламаны атқару бойынша қаражат орталықтағы билік арқылы бөлінеді. Ол алдымен қаралып, жергілікті жерге сатылап жеткенше қаншама уақыт өтіп кетеді. Кейде тіпті айлар, тоқсандар да өтіп жатады. Сондықтан түскен қаражатты игеруге уақыт та болмай қалады. Біздің биліктің өзгеріске,

Аталған жүйе жұмыс берушілер Мемлекеттік əлеуметтік сақтандыру қорына əлеуметтік төлем аударып отыратын ресми сектордың қызметкерлерін қамтиды. Ал, мемлекеттік əлеуметтік сақтандыру қорынан мынадай əлеуметтiк төлемдер беріледі: еңбек ету қабілетінен айырылған жағдайда; асыраушысынан айырылған жағдайда; жұмысынан айырылған жағдайда; жүктілігі жəне босануы, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуына байланысты табысынан айырылған жағдайда; бір жасқа толғанға дейінгі бала күтіміне байланысты табысынан айырылған жағдайда. Міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесін ұйымдастырудың негізіне міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесі қатысудың міндеттілігі, Қордан төленетін əлеуметтік төлемдерді қамтамасыз ету үшін қолданылатын міндетті əлеуметтік сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының заңнамасын, мемлекеттің кепілдендірілген шараларын сақтау мен орындаудың, жалпыға бірдей принциптері қойылған.

шөлейтті болып келетін таулы, жалпақ далалы табиғатына назар аударатын болсақ, бұл өңірді Алла тағала ең алдымен мал өсіру үшін жаратқандығына көз жеткізесің. Біздің мыңжылдық тарихымыздың өзі осы тұжырымның жарқын дəлелі. Осы уақытқа дейін құмында құлан жорытқан, жонында отар-отар қой өрген біздің сайын даламыз ешуақытта малсыз қалып көрген емес. Тіпті мал басы ақ сөңкедей қырылған алапат жұт жылдарынан кейін-ақ алып дала қайтадан мыңғырған малға толып отырған. Ендеше, мал шаруашылығын дамыту дегеніміз, Алланың əдейілеп берген осы ризығын теру деген сөз. Менің «əдейілеп берген» деп ерекше екпін түсіріп отырған себебім,

жұмысын іске асыру қажет. Бұл орайда, бизнес жобаларымыз тиісті орындар арқылы қолдау табады деген сенімдеміз. Жұмысымыздың үлкен бөлігі тұрғын үйкоммуналдық шаруашылықты жаңғыртуға бағытталған. Бұл орайда 812,5 миллион теңге бөлінсе, соның 312,5 миллион теңгесі «Есіл» ƏКК жеке қаржысы. Аталған қозғалыс қолға алынғалы Көкшетау, Щучье, Атбасар қалаларында 57 тұрғын үйді күрделі жөндеуден өткіздік. Бұл жұмыс биыл да жалғасын табатын болады. Президенттің алқалы кеңесте сөйлеген сөзі баршамыздың көкейімізден шығады. «Жаңа жағдайда жайбасарлыққа жол жоқ» деп отыр Елбасы. Ендеше, кемшіліктерден жедел қорытынды шығарып, игілік өрісін кеңітуіміз керек. Бұл орайда, игерілмеген қаржыға жол берілмеуі тиіс. Жергілікті атқарушы органдар мұны барынша қадағалайтыны анық. Қайрат СҰЛТАНОВ, «Есіл» əлеуметтік-кəсіпкерлік корпорациясы» АҚ басқарма төрағасы, облыстық мəслихаттың депутаты. Ақмола облысы. Міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесінің басымдығы, егер экономикалық белсенді халық өзінің еңбек қызметін жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы еңбек шарттары негізінде неғұрлым көбірек жүзеге асыратын болса, соғұрлым олар міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесімен көбірек қамтылады. Төлеушінің (жұмыс беруші жəне (немесе) өзін өзі жұмыспен қамтыған тұлға) өзінің жалдамалы қызметкерлері үшін ай сайынғы əлеуметтік аударымдарды Қорға уақытында жəне толық төлеу жауаптылығы заңмен көзделген. Міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесі қатысудың ынтымақты принципі ескеріле отырып, тек əлеуметтік тəуекел жағдайы туған қызметкерлер ғана Қордан əлеуметтік төлем алушылар болып табылады. Сондықтан да əлеуметтік сақтандыру жүйесі стратегиялық маңызды мəселенің бірі болып отыр. Нұркен ТІЛЕУОВ, Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігі Əлеуметтік қамсыздандыру жəне əлеуметтік сақтандыру департаменті директорының орынбасары.

дамыған отыз елдің қатарына қосылу үшін жасампаз жұмысты жемісті жалғастырумен қатар, ел өміріндегі тезге салынар кемшілік терді көп болып түзетуіміз керек. «Егемен Қазақстан» газетінің редакциясына жедеғабыл пікір жолдаған азаматтардың ортақ ойы осындай. Сонымен бірге, өз ойымен бөлісушілер Президенттің «Қазақстан – 2050» Стратегиясын жүзеге асырудың бастапқы сатысының жеті бағытын белгілеп бергеніне разылықтарын да білдіреді.

жаңалыққа оралымсыз, төрешіл, бюрократтық сипатта болып отырғандығы да сол – бəрін де бір орталыққа байлап тастағандығымыздың кесірі. Сонымен бірге, мен Президенттің Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігін барынша үлкейтіп, тым далитып жібергенін сынағанын да шын жүректен қолдаймын. Егер артық функцияларды төменге беретін болса министрліктерді икемді етіп қайта құруға мүмкіндік бар. Жалпы, орталық органдар стратегиялық мəселелермен ғана айналысып, ағымдағы мəселелерді шешудің бəрін төменге бергені дұрыс. Бірақ былтырдан бері осы жұмыспен айналысу үшін құрылған комиссияның мəліметіне қарағанда, министрліктер түрлі сылтаумен функцияларын төменге бергісі келмейтінге ұқсайды. Тек бір болмашы немесе қиын дүниелерді ғана төменге итере салғысы келетін көрінеді. Міне, осындайларды болдырмас үшін комиссияның құрамында білікті адамдардың, өз ісін жақсы білетін мамандардың болғаны керек.

Алланыѕ ризыєын алсаѕ адаспайсыѕ

ƏКК əлеуеті кїшейе бермек Елбасы Н.Назарбаев жаңа дəуірдің кезек күттірмейтін міндеттерін, алып жоспар-жобаларды белгілеп қана қоймай, оларды жүзеге асырудың нақты бағыттарын айқындап берді. Мұнда мемлекет пен жеке бизнес арасындағы əріптестік байланысты нығайту міндеті жүктелген əлеуметтік-кəсіпкерлік корпорацияларының əлеуетін арттыруға айрықша назар аударылып отыр. «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасымен 2011 жылы 33 кісіге несие берілсе, былтыр екі траншпен 209 адамды несие қаражатымен қамтыдық. Бұған əуелде 183 миллион теңге бөлінсе, желтоқсан айында тағы да 350 миллион теңгеге қол жеткізіп, оны небары 10 күннің ішінде игердік. Мұнда біздің шағын несие ұйымымыз ауылдағы тұрғын үйлерді, техникалар мен малды кепілдік жарна айналымына қосқаны шешуші орын алды. Несие қаржысының 70 пайызын ауыл тұрғындарына бағыттаудың нəтижесінде 569 жұмыс орны құрылса, 170 кəсіпкер жаңадан тіркеліп отыр.

баспанаға кезек бар, ал жоспарланған құрылыс жүргізілмейді. Неліктен бұлай?». Бұл жолдар газеттің кешегі нөмірінде «Жаңа жағдайда жайбасарлыққа жол жоқ» деген атпен жарияланған Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың 2012 жылдың қорытындысына жəне «Қазақстан – 2050» Стратегиясын жүзеге асыру міндеттеріне арналған кеңейтілген кеңесте сөйлеген сөзінен алынып отыр. Иə, Елбасы алға қойған ұлы мақсатқа жету – əлемдегі ең

мал шаруашылықтарына арналған жайылымдықтары мол дəл біздің еліміздей елдер əлемде санаулы ғана. Міне, осы артықшылықты пайдалану – уақыт талабы. Жайылымдық дегеніміз – тегін ризық деген сөз. Себебі, жайылымдығы бар ел табиғаттың беріп отырған барша сыйын тегін пайдаланады. Ал мұндай мүмкіндік біз үлгі тұтып жүрген батыс елдерінің өзінде жоқ. Сондықтан біздің елімізде мал шаруашылығын дұрыс дамыта алмаса, бұл Үкімет жұмысына үлкен сын болып табылады. Қазіргі күні əлемде 1 миллиард 100 миллионға таяу қой бар екен. Ал «Қазагромаркетингтің» мəліметі бойынша елімізде өткен жылдың басында 15 миллион

Қуаныш АЙТАХАНОВ, Парламент Сенатының депутаты. 400 мыңға тарта қой болған. Бұл қойдың 3 миллион 400 мыңға жуығы Оңтүстік Қазақстан облысында шоғырланған. Егер біз мал шаруашылығын дамытуға дұрыстап мəн беретін болсақ, еліміздегі мал басын 2020 жылға таман 20 миллионға дейін жеткізе аламыз. Бұл аса қиын шаруа емес. Қой шаруашылығын дамытудың түпкі негізі біз дің Қазақстанда мал жайылым дықтарын тиімді пайдалану ісімен тығыз байланысты. Осыны Елбасымыз айтудан жалыққан емес. Енді міне, Үкіметке жайылымдықтарды дамытуға қатысты нақты тапсырма берді. Осыны орындасақ, еліміздегі мал шаруашылығы дұрыс арнасымен дамитын болады. Балабек ЕСБАЙҰЛЫ, жоғары санатты зооинженер-селекционер, Қазығұрт ауданының құрметті азаматы. Оңтүстік Қазақстан облысы.

Жасыл болашаќќа бастайтын жаѕа тўєыр 2012 жылдың қорытындысына жəне «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыру міндеттеріне арналған кеңейтілген кеңесте Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асырудың бастапқы сатысының жеті бағытын белгілеп берді. Еліміздің таяу болашақтағы даму тұғыры болатын осы жеті бағыттың екіншісі «ЕХРО-2017– инновациялық экономиканы дамытудың маңызды катализаторы» деп аталады. Мемлекет басшысы осы ретте іс жүзіне асырылатын «Көрме нысандарын энергияның балама көздері есебінен энергиямен толық жабдықтау», «Астанада «Жасыл орам» құрылысын салу», «Астана ребрендингі бағдарламасы, кешенді маркетинг компания», «Өңірлік инновациялық жүйелерді құру жоспары», «Жасыл өсу» қағидаттарын ұстану» атты негізгі бағыттарды атап көрсетті. Иə, əлемнің дамыған елдері бақ сынасқан жаһандық бəсекеде Астана қаласының ЕХРО-2017 Бүкілəлемдік көрмесін өткізу құрметіне ие болуы елімізді əлемдік аренада бəсеке мен сынның жаңа бір биігіне көтерді. Мемлекет басшысы атап көрсеткендей, «Астана ЕХРО-2017» көрмесі еліміздің таяу болашақтағы ұлттық жобасына айналды. Кеңейтілген кеңесте сөйлеген сөзінде Мемлекет басшысы «Біз Астананы таза, энергияны тұтыну жағынан тиімді, «жасыл» қалаға айналдыруға тиіспіз. Елордамыз өзге өңірлерге үлгі болуға тиіс. Үкіметке жəне «Самұрық-Қазына» қорына көрмені энергиямен, балама энергия көздері есебінен жабдықтау нысандарымен толық қамтамасыз етуді тапсырамын», деді. Қазақстанның

балама энергия көздері бойынша əлеуеті аса зор. Экспорттық бағамдау негізінен алғанда, еліміздің құрамына гидроэнергия, жел жəне күн энергиясы кіретін ресурстық əлеуеті 1 триллион кВт/ сағат мөлшеріне тең деп жобалануда. Бұл ретте Жоңғар қақпасында толассыз соғатын қуатты жел екпінін айтсақ та жеткілікті. Мамандардың дəлелдеуінше, республикамыздың бірқатар өңірлеріндегі жел энергиясының қуаты бір шаршы шақырымға 10 МВт-ға тең келеді екен. Балама энергетикалық қуат көздерінің осындай мол əлеуетін біз енді ғана пайдалана бастадық. Соңғы екі жыл ішінде Алматы облысында 5 шағын су жəне күн электр стансалары пайдалануға берілді. Жамбыл облысында қуаты 1,5 мегаватт су электр стансасы жəне екі жел электр стансасы іске қосылды. Əзірге елімізде балама қуат көздері арқылы алынған электр қуаты 20 мегаватт мөлшерінде ғана болып отыр. Мемлекет басшысының алға қойған келелі міндеттерінің нəтижесінде жүзеге асырылып жатқан мақсатты жоспарлар бойынша бұл көрсеткіш 2014 жылдың қорытындысында 1 миллиард кВт/ сағатқа жеткізілмек. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасын болашақта таза ауа, кəусар суы мол жасыл елге айналдыру туралы келелі міндеттер қойып отыр. Бұл көкейкесті мақсаттарға жету жолындағы ауқымды істерге «Астана ЕХРО2017» Ұлттық жобасы тың серпін бермек. Айдар ҚАЗЫБАЕВ, Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігі Сауда комитетінің төрағасы.

Жол жақсарса – жағдай жақсарады Экономиканы көтеріп, халықтың жағдайын түзеуде инфрақұрылымның дамуын жеделдетудің маңызы қашанда ерекше орын алады. Еліміз тəуелсіздік алған кезден бастап саладағы игілікті істер өз жалғасын тауып келеді. Автожол саласындағы ірі жетістіктердің бірі деп Астана-Бурабай автобанының пайдалануға берілгенін айтар едім. Басқасын былай қойғанда, бұрындары бұл жерлерде автобан салынбай тұрғанда, көлік апаттары жиілеп, адам өлімінің саны да көбейіп кеткен еді. Шүкір, бүгіндері мұндай жағдайлар бұл екі орталықта өте сирек болатын жағдайға жетті. «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық транзиттік автомобиль дəлізін қайта салу көлік саласындағы маңызды жəне үлкен жобалардың бірі болып табылады. Оның негізгі мақсаты Батыс пен Шығысты байланыстырған Ұлы Жібек жолының бағдарын қайта жаңғырту. Бұл жоба елдің транзиттік əлеуетін жүзеге асыру, сондай-ақ, оңтүстік жəне батыс өңірлердің сенімді көліктік байланысын құру мүмкіндіктерімен тартымды. Елбасы Н. Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асырудың бастапқы сатысының жеті бағытын белгілеп берсе, оның бағытындағы инфрақұрылымның дамуы –ұлттық экономиканың табысы мен перспективалығының кепілі атты бірінші бағытындағы мақсат-міндеттер экономикалық дамуға бастар жол іспетті. Атап айтқанда, автожол инфрақұрылымын дамытудың ауқымды жобасы мен темір жол магистральдары желісін ұлғайту, АстанаАлматы шапшаң жүрісті темір жол қатынасы, Ақтау-Баку көлік қатынастары жəне энергетикалық инфрақұрылымды дамыту сынды бес бөлімнен тұратын перспективалы жұмыстар легі де еліміздің жарқын болашағы үшін жасалып жатқан игі қадамдар деп білемін. Ғұмырымның едəуір бөлігін көлік қатынасы саласына, дəлірегі, теміржолға арнаған мен болат жолдағы қандай да бір абзал істерге қуанып отырамын. Солардың бірі құны 502,2 миллиард теңгені құрайтын 988 шақырымдық ЖезқазғанБейнеу темір жол желісі мен құны 119,6 миллиард теңге болатын 214 шақырымдық АрқалықШұбаркөл темір жол желісінің салынатындығы. Жалпы, көлік қатынасы бағытында жасалып жатқан жұмыстар халық үшін жəне еліміз үшін толассыз пайда əкелетін жұмыстар. Темір жол магистральдары желісін ұлғайтуда қандай да бір үлкен шаруалар атқарылып жатса оған тек қолдау білдірген жөн. Сонымен бірге, Астана-Алматы шапшаң жүрісті теміржолы да халықтың уақытын үнемдеуде таптырмас құрал болады. Ақтау- Баку көлік қатынастары Əзербайжан елімен барыскелісті дамытудың төте жолы десек, дамыған энергетикалық инфрақұрылым да халық игілігіне қызмет етпек. Елбасының бұл міндеттерді айқындап алға қоюы бізді қашанда қанаттандырып отырады. Кəматай ТОҚАБАЕВ, Құрметті теміржолшы. АСТАНА.

ҮКІМЕТ

Əр тапсырманы орындауєа зор жауапкершілік ќажет (Соңы. Басы 1-бетте). Аталған жолдардың құрылысын биыл қатаң бақылауда ұстау қажеттігін айта отырып, С.Ахметов бұл жұмыстарға өзінің бірінші орынбасары Бақытжан Сағынтаев жауапты екендігін атап өтті. Екіншіден, Көлік жəне коммуникация министрлігіне Ақтау портын кеңейтудің екінші жəне үшінші кезеңдерінің жобасын іске асыруды жеделдетуді тапсырып, бұған да Б.Сағынтаев үйлестіруші екендігін айтты. Елбасы кеңейтілген кеңесте «Самұрық-Қазына» қорының жетекшісі Ө.Шөкеевке қолда бар ресурстар есебінен биыл ТобылКөкшетау-Астана газ құбыры құрылысын бастауды қамтамасыз етуді тапсырған болатын. Бұл жобаға Мұнай жəне газ министрлігі белсенді атсалысу тиіс. Ал жұмыстың тиянақты іске асуын вице-премьер Қ.Келімбетов қадағалайтын болды. Кеңейтілген кеңесте тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығына қатысты біраз мəселелер сынға алынған болатын. Осыған орай бірінші вице-премьер – Өңірлік даму министрі Б.Сағынтаевқа бір ай мерзім ішінде қабылданған шешімдер туралы Елбасына есеп дайындау тапсырылды. Сонымен қатар, «Экономика жəне бюджеттік жоспарлау, Қаржы, Білім жəне ғылым, Денсаулық сақтау, Мəдениет жəне ақпарат министрліктері облыстардың, Астана жəне Алматы

қалаларының əкімдері Президенттің жаңадан əлеуметтік нысандар құрылысын бастауға мораторий енгізу туралы тапсырмасын орындауды, қаржыны күрделі жəне ағымдағы жөндеу жұмыстарына қайта бөлуді қамтамасыз етсін», деді С.Ахметов. Бұл жұмыстарға вице-министр Е.Орынбаев жауапты болады. Инновациялық индустрияландыруға байланысты елімізге тəжірибелі менеджерлер тарту жайы да кеңейтілген кеңесте айтылған еді. Осыған орай «Самұрық-Қазына», Білім жəне ғылым министрлігі мен басқа да тиісті органдар Елбасына ұсыныс-хаттар дайындауы тиіс. Алқалы жиында талқыға салынған тағы бір мəселе еліміздегі кен орындарының бей-берекет игерілуі жайында болатын. Соған орай Елбасы Үкіметке «Самұрық-Қазына» қорымен бірлесіп, қатты пайдалы қазбалардың қандай кен орындарын жəне олар бойынша бұрын бекітілген келісім-шарттарды «Тау-кен-Самұрық» компаниясына беріп, қайсыларын ƏКК-ға қалдыру керектігі жөнінде бірлескен шешім қабылдауды тапсырған болатын. С.Ахметов осыған байланысты тиісті органдарға жұмысты жеделдетуді міндеттеді. Сондай-ақ, Премьер-Министр Үкімет мүшелеріне атом электр стансасының үлгісі жəне оны салатын жерді анықтау туралы шешімнің жобасын, Бірегей зейнетақы қорын құру туралы ұсыныс енгізуді, дағдарысқа қар-

сы жаңа «Жол картасын» əзірлеуді тапсырды. «ҚОҚМ ЭКСПО-2017 өткізу тұжырымдамасының жобасын əзірлеп, Мемкомиссияның қарауына ұсынсын. «Самұрық-Қазына», Астана қаласының əкімдігі елордада «жасыл орам» құрылысының қанатқақты жобасы бойынша ұсыныс енгізсін. «Астана ЭКСПО» Ұлттық компаниясы, Астана əкімдігі көрме кешенінің əрі қарай даму жоспары мен архитектуралық дизайнын жасау бойынша халықаралық байқау өткізуді қамтамасыз етсін», деп қосты С. Ахметов. Сонымен қатар, Астана қаласы əкімдігі елорда келбетін ажарландырып, жаңарту бағдарламасын жасаумен айналысады. Ал, Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігі мен «СамұрықҚазына» ЭКСПО-2017 көрмесін балама көздер есебінен электр қуатымен қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар дайындайды. «Мемлекет басшысының тапсырмаларын сапалы əрі толық көлемде орындау – біздің бірінші кезектегі міндетіміз. Кеше бірқатар əділ сын айтылды, біз одан тиісті қорытынды шығарып, жұмыстағы кемшіліктерді жоюға тиіспіз. Қайта ұйымдастырылған мемлекеттік органдардың бірінші басшылары қысқа мерзімде ұйымдастыру жұмыстарын аяқтап, Президенттің тапсырмаларын орындауға шұғыл кірісуі керек», деп қорытындылады сөзін С.Ахметов.

Ўлттыќ жоба жўмыс їстінде Бақберген АМАЛБЕК, «Егемен Қазақстан».

Қорғалжын мемлекеттік қорығының ғимаратында Ақмола облысының 2013-2016 жылдарға арналған туристік кластер мастержобасы, Қорғалжын ауданында туризмді дамытудың жолдары атты семинар-кеңес болып өтті. Оның жұмысына Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігі

Туризм индустриясы комитеті төрағасының орынбасары Мұхит Саймасаев, Украинаның республикамыздағы елшілігінің үшінші хатшысы Тимур Булдарбеков, Астана қаласындағы «Тұран-профи» халықаралық кəсіби академиясының вице-ректоры Ақбалық Əлменова жəне басқалар қатысып, сөз сөйледі. Екі күндік семинардың қорытындысында туристік кластерді

одан əрі дамытуға бағытталған маңызды шешімдер қабылданды. Атап айтқанда, Халықаралық мамандандырылған ЕХРО-2017 көрмесін өткізуге байланысты Қорғалжын ауылында «Этноауыл» инвестициялық жобасын жүзеге асыру мəселесі қарастырылды. Этнографиялық орталық өңірдегі экотуризмді дамытудың мəденитарихи мүмкіндігін толықтай ашып көрсетуі тиіс деген байлам жасалды. Сондай-ақ, Қорғалжын қоры ғының қызметін жандандыру жəне əртараптандыру ба ғы тында нысаналы жұмыстар жүргізу ұсынылды. Мұнда ту рис тік нысандар қызметіне ин новациялық жаңалықтар енгізу, коммуникациялық, көліктік логистиканы жаңғыртуға қатысты жəне басқа ұсыныстар туристік акционерлік қоғамдар басшылары тарапынан түсіністік пен қолдауға ие болды. Бұған қосымша, аудандағы тауар өндірушілер мен кəсіпкерлер арқылы туристік орталықтарда сервистік қызмет көрсету шеңберін кеңейту мəселелеріне айрықша көңіл бөлінді. Ақмола облысы.

Жалаќы берешегі азаюда Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігі жалақы берешегі бойынша мониторинг жүргізіп келеді. Министрліктің сайтында апта сайын еңбекақы бойынша қызметкерлердің алдында берешегі бар кəсіпорындар туралы мəліметтер жарияланады. Өткен жылғы министрлік мониторингінің деректері бойынша, республикада жалақы берешегінің сомасы 1408,8 миллион теңгені құраған. Ал, 2013 жылғы 1 қаңтарға қолданылған шаралардың нəтижесінде қарыз 20,4 %-ға (287,4 миллион теңге) азайып, 1121,4 миллион теңге болған. Еңбек заңнамасының сақталуы, жұмыс берушілердің қызметкерлерге еңбекақыны уақытылы төлеуіне мемлекеттік еңбек инспекторлары бақылау жасаса,

www.egemen.kz

25 қаңтар 2013 жыл

оны жүзеге асыру арнайы «Жол картасы» шеңберінде жүргізіледі. Алдын алу шараларын қабылдау үшін жəне даулы жағдайларды болдырмау мақсатында облыстар мен Астана, Алматы қаласы əкімдіктері жанында дағдарысқа қарсы штабтар құрылған. Олар мемлекеттік еңбек инспекторлары мен прокуратура органдары деректерінің негізінде айына 2 рет отырыс өткізеді. Онда еңбекақы бойынша ең көп берешегі бар жұмыс берушілер шақырылып, оларға Қазақстан Республикасы заңнамасының нормаларын сақтау талаптары қойылып, берешектерді өтеу мерзімдері мен кестелері олардың орындалуын қатаң бақылауға ала отырып бекітіледі. Өңірлердегі дағдарысқа қарсы штабтардың деректері бойынша 2013 жылғы 1

қаңтарға қарасты Атырау жəне Павлодар облыстары кəсіпорындарында жалақы бойынша берешек жоқ. ЕХƏҚМ-нің Бақылау жəне əлеуметтік қорғау комитетінің ақпаратына сəйкес, 2012 жылдың басынан мемлекеттік еңбек инспекторлары 17246 мекемені тексере келіп, 724 мекемеде жалпы сомасы 4777,9 миллион теңгені құрайтын жалақы қарызын анықтаған. Инспекторлар дер кезінде қабылдаған шаралардың нəтижесінде 640 мекемеде 3719,3 миллион теңге жалақы қарызы жойылған. Анықталған кемшіліктерді жою үшін мемлекеттік еңбек инспекторлары жұмыс берушілерге 917 нұсқама беріп, жалпы сомасы 71,6 миллион теңгені құрайтын 861 əкімшілік іс қозғаған. «Егемен-ақпарат».

Біз осы парыз деген ұғымды қалай түсініп жүрміз? Біздің ойымызша парыз ешқандай декретпен бекітілмейтін, ел басқарып отырған адамның жарлығымен немесе өкімімен жарияланбайтын, тек жүректің қалауымен ғана жасалатын жақсы істер. Ел мен жұрттың, өзі туып-өскен атамекеннің алдындағы жауапкершілігі мен парызын терең түйсіне, сезіне білген азаматтың абыройы қашанда асқақ. Тапқан пайдасы мен табысы өзінің қара басынан артылмайтындар борыш пен парыз жəне

жауапкершілігі тапсырылды. Көңілдегі көрікті ой ауыздан шыққанда сыйқы қашады дегендей, бəрі де көкейінде сайрап тұрды. Оның ең алдымен айтқысы келгені парыз деген қасиетті ұғымның мəнісін тереңдетіп, тұтас мемлекеттік ауқымға көтере білген, оны бірінші кезекте отандық бизнестің қабырғалы өкілдеріне телуді қажет деп тапқан Елбасына ризашылығын жеткізгісі келген. Иə, бизнестің əлеуметтік жауапкершілігін көтеруге, осы жауапкершілікті терең сезіне

Парыз биігінде

ұжым ғана мұндай биік міндетті ойдағыдай атқарып шыға алады. Ал оны қалыптастыру мен жасақтау ұжым басшысының іскерлігі мен ілкімділігіне жəне инновациялық ойлау жүйесінің тереңдігіне байланысты. Осындай ұтқыр ұйымдастырушының бастамасымен мұнда соңғы жылдары түбегейлі өзгерістер жасалды. Сөйтіп аталған кəсіпорын Қазақстандағы өз орны бар білікті де беделді компанияға айналды. Бүгінде «АқсайГазСервис» жасампаз еңбекке бір кісідей жұмылған шынайы шеберлер шаңырағы. Акционерлік қоғамның басты байлығы – оның білікті мамандары. Əрине, ұжым басшысы оларды аспаннан алып отырған жоқ. Ол жас мамандарды өндіріске тартудың кең ауқымды бағдарламасын жасап жүзеге асыра білген стратег-жетекші. – Бүгінгі ұрпақтың білімі мен тəрбиесіне, белгілі бір оқу орнын бітірген соң қызметке орналасуына жұмсалған қаражат – болашаққа салынған инвестиция. Оның қайтарымы бүгін болмағанмен ертең болады. Сондықтан да еркін елдің ертеңі атанып жүрген жастарға қатысты үнем жасаудың қажеті жоқ, – дейді отандық кəсіпорын басшысы Т.Е.Шектібаев. Біз Тілек Есболатұлы ұлттық мамандар əзірлеуге қатысты қарапайымдылық пен байсалдылық танытып айтпай қалған

Темір ҚҰСАЙЫН,

«Егемен Қазақстан».

оны өтеу деп аталатын адами биікке көтеріле алмайды. Дегенмен, қазіргі қазақстандық қоғамда тек туып-өскен топырағы ғана емес, тұтастай ел алдындағы парызын ұмытпайтын, осы жет кен биігім ел мен Елбасының сарабдал саясатының арқасы, сондықтан оның қайтарымын беруім керек деп санайтын қаһармандар да жеткілікті. Əсіресе, бүгінгі бизнес өкілдері ішінде осындай елдік мінез танытып жүргендерді көргенде ойымызға арқалы ақын Мұқағали Мақатаевтың: «Бұл қазақта жігіттер бар марқасқа, жарқылдаған алмас па?!» деген өлең жолдары орала береді. Мəрттік пен дарқандықтың, кеңпейілдіктің сынға түсетін тұстары кездесіп тұрады. Бүгінгі бизнес нысандары соның бірі десек, қателеспейтін шығармыз. Еліміздегі шағын, орта жəне ірі бизнестің басы-қасында жүргендер тек табыс табумен шектелмей, əлеуметтің жай-күйіне көңіл аударып, қолдау көрсетуді жөн көрсе, бұл өсер елдің баласына ғана тəн қасиет болмақ. Бизнестің əлеуметшіл сыйпаты – парыздың өтелуінің басты бір көрінісі. Егер бизнес өкілдері қоғам мүшелерінің əлеуметтік мəселелерін шешуге араласып, оған өз үлестерін қосып отырса еліміздің іргетасы, қажет десеңіз, тұтастай тəуелсіздігіміздің тұғыры соғұрлым бекіп қатая түседі. Осындай əлеуметтік маңызды жобаларды жүзеге асыруда үнемі озық шығып жүр ген отандық кəсіпорындардың бірі – «АқсайГазСервис» АҚ. Өткен 2012 жылдың 25 желтоқсаны күні елордасы Астанадағы Тəуелсіздік сарайында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен ұлттық телекөпір өткізілгені мəлім. Осынау мемлекеттік маңызы жоғары шара индустрияландыру картасы бойынша жұлдыздары жанған нысандарға арналды. Соның бірі əрі бірегейі Қарашығанақ кенішіндегі «АқсайГазСервис» АҚ еді. Бұл іргелі кəсіпорын республика бойынша байқауға түскен 230 ірі бизнес нысанының ішінен суырылып алға шықты. Сол күні республикалық «Парыз» жəне «Алтын сапа» байқауларының жүлдегерлері мен жеңімпаздары да анықталды. Осы конкурста «АқсайГазСервис» АҚ ірі кəсіпкерлік саласындағы «Үздік əлеуметтік жауапкершілікті кəсіпорын» аталымы бойынша жүлдегер атанды. Иə, дəл сол күні бизнестің əлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі конкурста бас жеңімпаз атанғаны жөніндегі дипломды республика Президенті Нұрсұлтан Назарбаев аталған кəсіпорынның басшысы Тілек Шектібаевқа өз қолымен тапсырды. Сол күні Тілек Есболатұлы тағы бір жауапты сəттің алдында тұрғанын білген жоқ. Оған Тəуелсіздік сарайына жиналған елдің элитасы алдында құттықтау сөз сөйлеу

білген бизнес жетекшілерін марапаттауға арналған республикалық конкурстың «Парыз» аталуы қандай жарасымды, қандай мағыналы. Конкурстың мақсаты мен түп-төркіні осы бір ауыз сөздің астарында тұнып тұрған жоқ па? Біз ел-жұрт алдындағы парыз жүгінің салмағы мен жауапкершілігін ең алдымен тек өзіңізге қарап танып, сезініп, үйреніп жүрміз, Нұрсұлтан Əбішұлы дегісі де келген. Əйтеуір сөзі нақты да тұжырымды шыққанын Тілек залға жиналған халықтың қошеметінен байқағандай болды. Бүгінгі күні алдын ала жасалған мемлекетаралық келісімдерге сəйкес ел аумағындағы мұнай-газ кен орындарын игеріп жатқан шетелдік өндірісшілер мен инженер-техник қызметкерлер жəне маман жұмысшылар арасында қазақстандық үлесті көтеру айрықша маңызға ие. Алайда бұл көзді ашып жұмғандай бір сəтте орындала қалатын іс емес. Бұған белгілі бір кезең мен уақыт аралығы қажет. Осы сатылы жүйе бойынша шетелдік өндірісшілерді қазақстандық мамандар мен ұлттық кадрлар ығыстырып шығармақ. Бұл тұрғыдан да ойы мен бойы бір-біріне сəйкес келетін, жаңашыл өндіріс жетекшісінің мəртебесі жоғары. Бұған Президент белгілеген «Парыз-2012» байқауының лауреаты «АқсайГазСервис» АҚ-тың басшысы Тілек Шектібаев басқаратын ірі бизнес нысаны 100 пайыз қазақстандық мамандардан жасақталғанын айтсақ та жеткілікті. Шынтуайтына келгенде, Қарашығанақ кенішін игеріп жатқан шетелдік тапсырыс берушілердің сұраныстарын ұдайы жоғары əлемдік талаптарға сай қанағаттандырып отыру оңай іс емес. Бұл кəсіби шеберлік пен жаңа технологияларды қолдану нəтижесінде ғана келетін таптырмас жетістік. Кəсіби деңгейлері жоғары, ұйымшыл

Отбасылыќ əулеттер – ўжым ўйытќысы Сатыбалды СƏУІРБАЙ, «Егемен Қазақстан».

Металлургтер мəдениет үйінде Ақтөбе ферроқорытпа зауытының 70 жылдық мерейтойына арналған «Отбасылық əулеттер – ұлт тірегі» атты кеш болып өтті. Кешке əулетімен өндірісте еңбек етіп жүрген көп жылдық өтілі бар 6 отбасы шақырылды. Сахна төріндегі осы кештің символы болған алып бəйтерекке əулет өкілдері өзінің қолтаңбаларын қалдырды. Осы кəсіпорында ұзақ жыл еңбек еткен Виктор Сидоров əулетінің жалпы еңбек өтілі – 69, Владимир Кофлер əулетінің еңбек өтілі –191, Совет Құдайбергенов əулетінің еңбек өтілі – 55, Владимир Кузьменконың отбасылық еңбек өтілі – 61, Қашыбай Шаргазин əулетінің еңбек өтілі 82 жыл екен. Бұл шараға сондай-ақ, ұзақ жылдар өндірісте əулетімен еңбек етіп, қарапайым жұмысшыдан зауыт директорлығына дейін көтерілген, бүгінгі күнде құрметті демалыста жүрген Петр Петлюхтың əулеті де кештің

қадірлі қонағы ретінде құрметтелді. Металлургтер мəдениет үйіне жиналған жұртшылықты Ғазиза Жұбанова атындағы облыстық филармонияның «Арайлы Ақтөбе» ұлт аспаптар оркестрі тамаша əндерімен қарсы алды. Фойеде кешке қатысушы əулеттердің өмірінен сыр шертетін, олардың еңбек жолдары мен қызықты сəттерінен түсірілген фотосуреттер стенді ұйымдастырылды. Отбасылық əулеттер құрметіне арналған кештің шымылдығы зауыттың бүгінгі жетістіктері мен өндірістегі еңбек озаттары жайлы түсірілген шағын бейнебаянмен ашылды. 70 жылдық тарихы бар зауытта бүгінде оннан астам отбасы əулеттерімен қажырлы еңбек етеді. Өндірісте ерен еңбек еткен, осындай ұрпақтар сабақтастығын абыроймен жалғастырған əулет басшылары соңғы үлгідегі түрлі-түсті теледидармен, Алғыс хатпен марапатталды. Кеш соңы концерттік бағдарламаға ұласты. Ақтөбе облысы.

де рек терді де оқырмандар назарына бере кеткенді жөн көреміз. Яғни Орал өңіріндегі кəсіптік орта жəне арнаулы оқу орындарымен əлеуметтік серіктестік жөнінде жасалған жобаға сəйкес «АқсайГазСервис» АҚ 600ге тарта орта жəне арнаулы техникалық оқу орындарын бітірген түлектерді қызметке тартыпты. Сондай-ақ, компания ұжымының 50 пайызға жуығын 29 жасқа дейінгі жастар құрауы да кейінгі толқынға үлкен сенім жүктеліп отырғанын көрсетеді. Отандық компания соңғы жылдары 1050 жаңа жұмыс орнын ашуға бастамашы бола біліпті. Мұндай игілікті іс оның əлеуметшіл бағытын одан əрі байыптандыра береді. Ірі бизнесті ұжымның өздері орналасқан аудан, қала, облыс жұртшылығының əлеуметтік көңіл-күйлерімен байланыстыра жоспарлау тек «АқсайГазСервис» АҚ-қа ғана емес, сонымен бірге, еліміздегі барлық бизнес нысандарына сіңісті болуын қалар едік. Кез келген қоғамдағы адами ізгі құндылықтар – парыз бен патриотизм, қайырымдылық пен қамқорлық тек осындай жағдайда ғана бүр жарып, тамырын тереңге тартпақ. Тұма бастауында Елбасымыздың өзі тұрған «Парыз» байқауының алға қойған мақсаты мен басты қағидасы да ел-жұрт пен əлеуметтің қамын көксеуден туындағаны тағы да талассыз. Өз бизнестерін дамыту жөніндегі жоспарлары мен іс-қимылдары «Қазақстан -2050» Стратегиясының саяси бағытымен үйлесім тауып отырған «АқсайГазСервис» АҚ секілді парыз биігіндегі отандық кəсіпорындардың қызметі қандай құрметке де лайықты деп білеміз. Батыс Қазақстан облысы, Бөрлі ауданы.

Кїршімдегі ќуаныш Оңдасын ЕЛУБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

Жақында Күршім ауданының орталығында 64 пəтерлі көп қабатты тұрғын үй пайдалануға беріліп, оның салтанатты ашылуына өңір басшысы Бердібек Сапарбаев қатысты. Облыс əкімі аудан тұрғындарын қоныс тойымен құттықтап, көп балалы аналарға, ардагерлерге, ұстаздарға пəтер кілттерін табыс етті. Пəтер іші əдемі, кең, жарық, бірден қоныстануға болады. – Күршімде бұрын-соңды мұндай көп қабатты тұрғын үй пайдалануға беріліп, бірден осыншама адамдар қоныс тойын жасамаған еді. Тұрғын үйді іске қосқан азаматтарға алғысымыз ерекше. Облыс, аудан басшыларына да ықыласымыз ыстық, – дейді жаңа үйден пəтер кілтін алған Арайлым Тоқбаева. Шығыс Қазақстан облысы. Күршім ауданы.

4 Міне, жыл басынан елімізде зейнетақы мен жəрдемақы 9 пайызға өсіп, ақшалары аз əлеуметтік топқа бұл біршама көмек болып қалды. Дегенмен, тұрғындар дəрі-дəрмек, азық-түлік жағы тағы да біраз қымбаттап кете ме, жоқ па соны ойлауда. Семейде негізгі азық-түлік өнімдеріне баға бірқалыпты. Бұлардың барлығы да тұрақтандыру қорының жақсы жұмыс істеуінің нəтижесінде. Халық үшін аса маңызды əлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдеріне бағаның өсіп кетпеуін

www.egemen.kz

ұн, дəнді дақылдар, ет, сүт өнімдеріне бағаның сəл көтерілуі желтоқсан айында байқалған. Бірақ бұл маусымдық өзгеріс, дейді кəсіпкерлік бө лімі. Қалалық мəслихат депутаттары Қ.Мусин, Х.Ангаев, А.Арғынбекова, С.Родионовтар мəслихат хатшысы Ж. Елубаевпен бірге қаладағы бірқатар сауда орындарын аралап, «Ертіс СПК» ҰК» АҚ-тың тұрақтандыру қорының азық-түлік пен

Азыќ-тїлік баєасы тўраќтандырылуда

қамтамасыз ету үшін, əсіресе, маусымдық ауысу кездерінде барлық жағдай жасалуда. Мəсе лен, көктем, жаз бойы көкөніс, картоп өнімдері пісіп, арзан бағаға саудаланғанмен, қыс мезгілінде бұл өнімдер біздің өңірде өспейтіндіктен бағасы да шарықтап кетуі əбден мүмкін. Қалалық кəсіпкерлік бө лімі қызметкерлерінің айтуынша, тұрақтандыру қорының өнімдерінің сапасын əрі бағасын үнемі қадағалап отыру үшін арнайы комиссия сауда орындарындағы бағаларға мониторинг жүргізіп отырады. Жеке кəсіпкерлер мен əкімдік арасындағы меморандумға сəйкес, барлық жерде саудалық үсте мақы 10 пайыз ғана. Қалада тұрақтандыру қорының өнімдерін өткізумен жиырмашақты сауда орындары мен «Шығыс Самғау» ЖШС-інің жеті жылжымалы автокөлігі айналысады. Тек қалада ғана емес, қала маңындағы Шүлбі, Шаған, Знаменка, Озерка, Достық, Жиеналы округтерінде де арнайы дүкендер жұмыс істеп тұр. Семей қаласының статистика басқармасының мəліметінше,

Кəсіпкерлер жобасы ќолдау табады Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ, «Егемен Қазақстан».

Атырау облысының əкімі Бақтықожа Ізмұхамбетов өңір кəсіпкерлерімен кездесіп, тың жобаларға қолдау көрсетілетінін мəлім етті. Облыстық кəсіпкерлік жəне өнеркəсіп басқармасына жиырмадан астам жаңа жобалар ұсынылып отыр. Олардың арасында индустриялық, ауыл шаруашылығы, шағын жəне орта кəсіпкерлік жобалары бар. Сонымен қатар, баламалы қуат көздерін өндіруге де талпыныс жасайтын жобалар назар аударарлық. Мəселен, «Келешек» ƏКК-нің басқарушы төрағасы Бейбіт Бисекеш Атырау өңірінен ешкі сүтін өндіретін өндіріс ашуды көздейді. Тəулігіне үш тонна сүт, балалар сүті мен йогурт, қаймақ өндіруді жоспарлап отырған өндірістің жобасы жүзеге асырылуға толығымен дайын. – Қажетті құрал-жабдықтарды Германиядан алуды көздеп отырмыз. Еуропадан əкелінетін ешкілер Атыраудың табиғатына төзімді болады, – деп сендіреді Б.Бисекеш. Кəсіпкер Данияр Сүлейменовтің спорт-сауықтыру кешені жобасы да қолдауға ие болды. Бұл кешеннің ерекшелігі, мұнда картинг мектебін ашып, жасөспірімдерді халықаралық деңгейдегі турнирлерге тəрбиелеу жоспарланып отыр. Бұдан бөлек, əлеуметтік нысандармен қатар, ауыл шаруашылығы саласын дамытатын бірнеше жоба ұсынылды. Қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу, алкогольсіз сусындар шығару өндірістерінің жобалары қызығушылық тудырады. – Кəсіпкерлер ұсынған жобалардың барлығы да маңызды. Солардың ішінен облыс экономикасын өркендетуге қажет деп танылған жобалардың кедергісіз жүзеге асуына жан-жақты қолдау көрсететін боламыз, – деді облыс əкімі Б.Ізмұхамбетов. Атырау облысы.

көкөністерінің бағасын тексерді. Аралау барысында депутаттар атқарушы билік орындарының бағаны тұрақтандыру үшін атқарып отырған шаруаларына ризашылықтарын білдірді. Мəселен, картоп, сəбіз, орамжапырақ, қызылша килосына 57 теңгеден, ал өсімдік майы – 250 теңге, ұн – 51 теңге, нан 45-48 теңгеден саудалануда. Депутаттар қарапайым халықпен əңгімелескенде олар осындай сауда орындары қалада көбейе берсе екен деген тілектерін айтты. Сондай-ақ, депутаттар қала маңындағы Суықбастау кентіндегі Сары базарына да атбасын бұрды. Қаладағы Сары, «Турист» қонақ үйі базарында əр сенбі, жексенбі күндері халыққа тиімді бағамен ет жəне сүт өнімдері саудаланып жатады. Бұл жолы өз өнімдерін облыстың Бородулиха аудандары əкелген екен. Сиыр еті 900-1000 теңгеден, қой еті 900 теңге жəне бал, өсімдік майлары да арзан бағада саудалануда. Бұл жерде «Ертіс» СПК-ның да тұрақтандыру қорынан азықтүліктер саудаға шығарылыпты. Мəселен, қант килосы 150 теңге,

25 қаңтар 2013 жыл

ҮКІМЕТ ал 50 килолық қабы 7500 теңгеден босатылды. Өсімдік майының литрі 250 теңгеге шығарылған. Сондай-ақ, алдағы уақытта ауыл шаруашылығы жəне ветеринария бөлімімен сүт, жұмыртқа құс етіне деген бағаны да тұрақтандыру жұмыстары бірлесе атқарылмақ. Бұл ең алдымен өз қаламыздағы отандық тауар өндірушілерді қолдау үшін қолға алынған шаруа. Өз өнімдеріміз арзан бағада саудаланса, халық америкалық құс еттері мен ресейлік қымбат жұмыртқалардан əрине, бас тартары анық. Қала халқының өмірін жеңілдетеміз деген мақсат алға қойылғанмен электр энергиясы, су жəне тағы да басқа төлемдердің ақысы біраз көтеріліп, бұл кəсіпкерлердің өнімдеріне де əсерін тигізуде. Семейдегі денсаулық сақтау бөлімінің мамандары айтқандай, жыл басынан бері дəрі-дəрмекке баға көтерілген жоқ. Себебі, 2012 жылы фармкомпаниялар мен əкімдік арасында іскерлік байланысқа орай келісім жасалған. Соған орай тіпті 200-ге жуық дəрі түрлері арзандатылған бағамен босатылуда. Биыл да осындай меморандум болады деп күтілуде. Денсаулық сақтау бөлімінің маманы Р.Кауменбаеваның айтуынша, облыстық денсаулық сақтау басқармасы 2013 жылға арналған адам өмірі үшін аса маңызды дəрілерге жаңа тендер өткізбек. Əзірше маңызды дəрілерді фармацевтикалық компаниялар қосымша келісім арқылы беретін болады. Денсаулығына байланысты тіркеуде тұрған сырқаттар үшін жеңілдікпен немесе тегін берілетін дəрілер дəріханаларға жаңадан дəрілер түсісімен ілініп қойылады. Қалалық ветеринария жəне ауыл шаруашылығы бөлімінің бастығы Шаған Жұмақсановтың айтуынша, биыл шаруашылықтар Семей өңірі бойынша 35 950 тон на көкөніс түрін жинаған. Бұл өнім тіпті мамыр айының соңы на дейін молынан жетеді. Жиналған өнімдер арнайы көкөніс қоймасында сақталуда. «Приречное Агрофирмасы» ЖШС-де жаңадан салынған өте қолайлы қоймалар өнімнің жақсы сақта луына кепілдік береді. Биыл көктемгі егіс жұмыстары аяқталысымен серіктестік арнайы тоңазытқыштармен жабдықталған қойма салуды қолға алмақшы. Бұл қоймада өнімдер күннің ыстығында да сақталынатын болады. Раушан НҰҒМАНБЕКОВА. Сурет автордікі. СЕМЕЙ.

Жуырда Ауыл шаруашылығы министрлігінде биылғы жылдың көктемгі дала жұмыстарын жүргізуге дайындық барысы жөнінде селекторлық кеңес өтті.

Кґктемгі дала жўмыстарына əзірлік ќандай? Аймақтардан алдын ала беріл ген деректер бойынша осы жылы ауылшаруашылық дақылдарын 21,3 млн. гектар жерге орналастыру жоспарланса, бұл өткен жылдың деңгейінен 1%ға төмен. Көктемгі егін себу жұмыстары 18,5 млн. га алқапта жүргізілмек. Дəнді дақылдар шамамен 15,9 млн. га алқапта орналастырылмақ, оның ішінде бидай егістігінің көлемі 13,1 млн. га болғалы отыр. Бидай алқабы 2012 жылдың деңгейінен 329 мың гектарға (2%) қысқартылады деп күтілуде. Сондай-ақ күріш – 6,0 мың га (7%), жүгері алқаптарын бидай егістігі үшін кеңейту 5 мың га жəне басқа да дəнді дақылдар – 22 мың га. 2013 жылы майлы дақылдарды – 1,8 миллион, мақтаны –148 мың гектар аймаққа, көкөніс жəне бақша дақылдары мен картоп – 393 мың га, азықтық дақылдарды 3,0 млн. га жерге орналастыру жоспарланыпты. Өсімдік шаруашылығы саласын субсидиялауға 31,4 млрд. теңге бағытталмақ. Ауыл шаруашылығы министрлігі облыстардың əкімдіктерімен

АШТӨ үшін көктемгі егіс жұмыстарын жүргізуде дизель отынына қажеттілік шамамен 360 мың тоннаны құрап отырғанын анықтаған. Министрлік 2013 жылы көктемгі егіс жұмыстарын өткізуге АШТӨ үшін дизель отынының литрін 81 теңге көлемінде ұсынып отыр. Бұл өткен жылдың күзгі уақытындағы дизель отынының бағасына сай. Үстіміздегі жылы алғаш рет тек отандық қана емес, соған қоса шетелдік өндірістегі гербицидтер де субсидияланбақ. Бұдан басқа, гербицидтер мен тыңайтқыштарды субсидиялау механизмінің өзгертілуі қарастырылуда. Аграршыларға арзандатылған бағамен отандық зауыттардан сатып алу мүмкіндігі ұсынылады. Бұл ретте субсидияны зауыт алады. Ал жаңа механизм бойынша субсидия соңғы тұтынушыға, яғни еркін рынокта, шетелдік жəне отандық өндірістегі гербицидтер мен тыңайтқыштарды сатып алатын ауылшаруашылық тауар өндірушілеріне беріледі. «Егемен-ақпарат».

ҮКІМЕТ

Краншы келіншек Сатыбалды СƏУІРБАЙ, «Егемен Қазақстан».

ENRC корпорациясының құрамындағы «Казхром» ТҰК филиалы – Ақтөбе ферроқорытпа зауытында кран машинисі мамандығын меңгерген 121 ару қыз-келіншек еңбек етеді. Олар ер адамдармен қалыспай өндіріс ауыртпалығын көтеріп келеді. Сол арулардың бірі – №2 балқыту цехының кран машинисі Флюра Қайрақбаева. Қазіргі техника мен технология дамыған заманда қыз-келіншектер араласпайтын сала жоқ. Əйтсе де өндірістегі кран машинисі мамандығының өзіндік ерекшелігі де, қиындығы да бар. Ерлермен иық теңестіріп, жұмысы бір саябырламайтын ыстық балқыту цехында еңбек ету де қажырлылықты, шеберлікті, өз кəсібіне берілгендікті қалайтыны сөзсіз. Ол – жоғары дəрежелі өз ісін жетік меңгерген маман. Осы салада отыз жыл еңбек ететін оның мол іс-тəжірибесі, табысты еңбек көрсеткіші əріптестеріне үлгі, ұжымына мақтаныш. Иə, 30 жыл бойы күн-түн демей, кейде таңмен таласа келіп, ымырт үйірілгенге дейін, кейде таң атқанша қарбалас ауысыммен жұмыс істеу айтуға ғана оңай. Дегенмен, биіктен кранның терезесінен балқытылған металға қызыға қарау Флюраны тың табыстарға, алғы күндерге жетелей түседі. Қарайды да, əлемдік хром бəсекесінде жетекші орны бар кəсіпорындағы шығып жатқан

Ақмола облысында «Даму» қорының бастамасымен жəне «Казкоммерцбанктің» «Құс жолы» корпоративтік демеушілік қорының қолдауымен ұйымдастырылған мүгедек кəсіпкерлер арасындағы «Жұлдыздарға қара» конкурстық бизнес жобалар байқауының екінші кезеңі қорытындыланды.

Жарќырайды «Жўлдыздар» Бақберген АМАЛБЕК, «Егемен Қазақстан».

Мүмкіндігі шектеулі жандардың тартымды бизнес-идеяларын қолдау, жаңа жұмыс орындарын ашу арқылы олардың материалдық жағдайын көтеруді мақсат ететін жоба 2005 жылдан бері іске асырылып жатса, былтыр əріптестер қатарына «Даму» қорының қосылуы аталған қозғалысқа өзіндік серпін əкелгенін айту керек. «Даму-Көмек» бағдарламасының сараптауы бойынша, Ақмола облысының кəсіпкерлікті жаңа бастаған 11 тұрғынының əрқайсысы 100 мың теңгелік арнайы грантқа ие болды. – Екі аяғымнан бірдей айырылған маған өмір сүруге қайтадан машықтануға тура келді, – дейді І топтағы мүгедек Александр Авдейко. – Өзімнің атам мен əкемнен ағаш ұсталығы кəсібін үйренгенім көп септігін тигізуде. Алғашында көршілерімнің үстел-орындықтарын, есік-терезелерін жөндеумен айналыстым, қазір одан да зор тапсырыстар түсуде. Байқауды ұйымдастырушылардың өзі маған кездесіп, жігерімді қайрағанына, бизнесжобама қызығушылық танытқанына алғысымды айтамын. Енді грант қаржысына тиісті құралжабдықтар сатып алуыма мүмкіндік туды. Грант иегері, Атбасар қаласының тұрғыны Антонина Суворкинаның қуанышы да шексіз. Ол 2006 жылдан бері екі сиырының өнімін талшық етіп келеді. Іргедегі базарда тұрақты сатып алушылары көп. Бұдан былай «Даму» қорымен байланысын жандандырмақ. Ол алдағы уақытта мал басын көбейтіп, өнеркəсіптік тоңазытқыш, тетрапакеттер сатып алуды жоспарлап отырғанын айтады. Ақмола облысы.

металдың құрамында кішкентай болса да өз үлесі бар екенін ойлап бойын мақтаныш сезімі билейді. Елінің экономикалық нығаюына қызмет етіп жатқан өндіріс орнында еңбек етудің лəззатына бөленеді. Краншы келіншек жұмыс барысында техника қауіпсіздігін қатаң сақтай отырып, берілген тапсырманы орындау кезінде келеңсіз оқиғалар орын алмауына ден қояды. Өйткені, тəжірибе мол, ынта-жігер, жауапкершілік басым. №2 балқыту цехында балқытылған металды ыдыстарға құю, тиеу сияқты күрделі əрі жауапты жұмыстардың

басы-қасында жүру оны ылғи да жинақылыққа, ұқыптылыққа тəрбиеледі. – Өндірістегі кран машинисі мамандығын меңгерген арулардың басты тілегі – өзіңе де, өзгеге де залалыңды тигізбей, алаңсыз, жазатайым оқиғасыз еңбек ету. Осы зауытқа келуіме себепкер болған құрбым Айман Дəрібаеваға алғысым шексіз. Құрбым болмағанда осындай алып зауытта кран машинисі болып еңбек етпес пе едім, кім білсін! Сондай-ақ өзіме тəлімгер болған Айжан Келібаева сияқты кəсібіне зор жауапкершілікпен қарайтын, өз ісінің хас шебері атанған краншы апайдан үйренгенім көп. Менің қалап алған мамандығым салғырттықты, немқұрайлылықты кешірмейді. Сондықтан да ұдайы жинақы жүруге, еңбек жəне өндіріс тəртібін қатаң сақтауға дағдыланғанмын, – дейді ол. Озат жұмысшының əрдайым еңбегі елеулі. Краншы келіншек «Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталды, III дəрежелі «Еңбек даңқы» төсбелгісінің иегері атанды. Жақында оған зауытта ұзақ жылғы еңбегі ескеріліп, кəсіпорынның салған тұрғын үйінен жаңа пəтердің кілті тапсырылды. Ұжымдағы жас мамандардың ақылшы ұстазтəлімгері. Отбасы жылуының, берекелі тіршіліктің ұйытқысы болып, өмірлік жары Сəбит екеуі ұлдары Арман, Даниярға жақсы тəлім-тəрбие берді. Ана ретінде отбасының жағдайын жасап, бала тəрбиелеумен қатар өндірісте өз ісінің білікті маманы атанған Флюра Қайрақбаева əлі талай еңбек белестерін бағындырып, зауыттың өсіп-өркендеуіне еселі еңбегімен үлес қоса беретініне сенім мол. Ақтөбе облысы.

Жаѕа пəтерлер кґбеюде Фарида БЫҚАЙ,

«Егемен Қазақстан».

Аудан орталығы Железинка ауылында 16 пəтерлі екі қабатты тұрғын үй пайдалануға берілді. Бұл үй «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасы аясында салынды. Сөйтіп, жаңа пəтерлерге жас отбасылары, еңбек ардагерлері мен мемлекеттік қызметшілер қоныстанды. Құрылыс жұмыстарын жергілікті жердегі «СтройПроект» фирмасы жүргізді. Жалпы, аудан орталығындағы 350 пəтер тұрғындары қаладағыдай өмір сүруде. Аудан орталықтандырылған жылу жəне су құбырларымен қамтылуы жағынан өзгелерге үлгі. Жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғырту бағдарламасы бойынша Абай жəне Пушкин көшелерінің бойындағы көп пəтерлі үйлер жөнделіпті. Аудандық мəдениет үйінде неміс, татар, башқұрт жəне славян этно-мəдени бірлестіктерінің филиалдары қызмет жасайды. Лесной жəне Веселая Роща ауылдарында грек, беларус этно-мəдени бірлестіктері бар. Жаңа пəтер алғандар-

дың бірі – Əлібек Əбілқасов. Аудандық ішкі істер бөлімінде қызмет атқаратын Əлібек бұл күнді жылдар бойы күткенін айтады. Ал, Анастасия Лещенконың айтуынша, бөлмелер кең əрі жылы. Тіпті, подъезге де жылу құрылғылары орнатылыпты. Аулада балаларға арналған ойын алаңы бар. Қыздарым Ксения мен Ангелина үшін де қуаныштымын, дейді Анастасия. Пəтер кілттерін Нұрышев Жамалиден, Иманқұл Шамен, Бекбатырова Альфия,

Дүйсенов Рустам, Жакин Асхат жəне басқа да отбасылары алды. Бəрі де жайлы, ыстық су, орталықтанған жылуы бар үйден пəтер алғандарына қуанышты. Ресеймен шекаралас орналасқан аудан орталығы жарқырап, жаңарып келеді. Бұдан бұрын да жаңа мектеп, жаңа аурухана, балабақша салынды. Биыл жаңа монша кешені, кондитерлік цех іске қосылды. Павлодар облысы, Железинка ауданы.

Инновациялыќ жобалар тізіміне енді Өмір ЕСҚАЛИ, «Егемен Қазақстан».

Өңірде үй құрылысы комбинаты салынатын болды. Инновациялық жобаға шетелдік инвесторлар тартылып, қаржы салуға келісім берді. «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасы жүзеге асырылғалы жергілікті жерлерде де ілгерілеулерді байқау қиын емес. Алайда, құрылыс ісінің қарыштап дамып, тезірек өркен жаюына кедергілер кездеспей қоймайды. Əсіресе, аса қажетті құрылыс материалдары сырттан тасымалданатындықтан, өнімнің өзіндік құны тым қымбатқа соғып жатады. Енді осындай мəжбүрлік, тəуелділіктен арылудың жолы табылған сыңайлы. Германияның «Ликон» компаниясының ұсынысы құрылысшыларды елең еткізсе, жас отбасылар қуанышқа бөленді. Десек те, тұрғындар көңілінде сенімнен де күдік басым еді. Осы мəселе бойынша облысқа арнайы келген германиялық фирманың президенті Виктор Лихтнер үй құрылысы комбинатын қаржыландыруды өз міндеттеріне алатынын мəлімдеді. Үй құрылысына қажетті материалдарды бір жерден кешенді түрде өндірудің артықшылықтарын айта келіп, тек жер телімдерін бөліп беруді өтінді. Оның əр сөзінен неміс халқына тəн іскерлік, шаруақорлық сезіліп тұрды. Аталмыш компания əлемдік рынок қатынасында жарты ғасырдан

астам табысты жұмыс істеп келе жатқан, құрамында машина жасау кəсіпорындары, үй құрылысы комбинаттары бар ірі холдингтің жетекші буыны болып саналады. 1999 жылдан бері ТМД аумағында тығыз əріптестік қарым-қатынас орнатып, ондаған жобаларды өмірге енгізген. Петропавлда бой көтеретін үй құрылысы комбинатының бизнес-жоспарын əзірлеуге білікті мамандар қатыстырылып, 25 миллион АҚШ доллар инвестиция құйылатын болыпты. – Комбинат үй құрылысымен қатар ауыл шаруашылығы нысандары құрылысына да қажетті материалдар шығарып, қайтадан қалпына келтіру жұмыстарымен де айналысатын болады. Тайландта жұмыс істейтін кəсіпорын айына 500-ге жуық панелді коттежд құрастыра алатын зор əлеуетке ие,–деді компанияның Ресей жəне ТМД елдері бойынша өкілі Александр Обыденик тұсаукесерде. Бүгінде арнайы комиссияның ұйғарымымен қаланың шеткері аумағынан 10 гектар жер телімі бөлініп, су, жылу көздерін, кəріз құбырларын тарту шаралары жүйеленді. Комбинаттың құрылысын ерте көктемнен бастап, бір жылдың ішінде аяқтау көзделіп отыр. Солтүстік Қазақстан облысы.

Орталыќ мемлекеттік органдардыѕ интернет-сайттары:

Қазақстан Республикасының Үкіметі Ішкі істер министрлігі Қорғаныс министрлігі Қоршаған ортаны қорғау министрлігі Білім және ғылым министрлігі Сыртқы істер министрлігі Денсаулық сақтау министрлігі Көлік және коммуникация министрлігі

www.government.kz www.mvd.kz www.mod.kz www.eco.gov.kz www.edu.gov.kz www.mfa.kz www.mz.gov.kz www.mtk.gov.kz

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Қаржы министрлігі Әділет министрлігі Төтенше жағдайлар министрлігі Мәдениет және ақпарат министрлігі Ауыл шаруашылығы министрлігі Экономикалық даму және сауда министрлігі

www.enbek.gov.kz www.minfin.kz www.minjust.kz www.emer.kz www.mk.gov.kz www.minagri.kz www.minplan.kz

Мұнай және газ министрлігі Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі Статистика агенттігі Спорт және дене шынықтыру істері агенттігі

www.memr.gov.kz

wwww.mit.kz www.stat.kz www.mts.gov.kz

www.egemen.kz

25 қаңтар 2013 жыл

 Тарих толқынында Құдайберді би Қожағұлұлы – ру басы, қазақтың белгілі биі əрі беделді батыры. Есқожаның кіші ұлы Шуаштан тарайтын Таңатар елінен шыққан. Қазақ пен жоңғар арасындағы қанды қырғында елін жаудан қорғап, Арқада, Жетісу жəне басқа жерлерде қалмаққа қарсы күрескен жаужүрек бабаларымыздың бірі. Қазақтың көрнекті ғалымы, профессор Мырзатай Жолдасбеков астаналық жазушы Тортай Сəдуақасовтың «Назарбай би жəне туған өлке тарихы» атты кітабына жазған алғысөзінде қазіргі Астана қаласы орналасқан Сарыарқаның төсін қазақтың өзге руларымен бірге шапырашты елінің ұрпақтары да мекендеді деп ой түйеді.

данышпандарымызды, батырларымызды орын-орнына қоятын уақыт жетті. Өз заманының ардақтысы болған, қазақ халқын жауынан қорғаған, өзі басқарған еліне əділдік орнатып, атақты би атанған Құдайберді би туралы шамам келгенше ізденіп, қалам тартып жүрмін. Ол менің қазақ халқын сақтап қалған ұлы бабалар алдындағы қарызым, ұлттың бір зиялы азаматы, қаламгер ретіндегі парызым, – дейді Тортай салмақты ой түйіп. Белгілі қаламгер Арқа мен Жетісуды жалғастырып жатқан тарихымыздың алтын көпірі туралы алуан-алуан сыр шертті. Көрікті Көкше өңіріндегі Бурабай ауданында Кіндікқарағай атты ауыл

Осы құжат бойынша Кіндікқарағай-Мапырашта қыстау салу 1854 жылы басталып, 1861 жылдары аяқталады. Яғни, бұл дерек бойынша Кіндікқарағайдың тұрақты мекенге айналуына биыл 151 жыл толады екен. Қай заманда да, тіпті бейбіт кезеңде де қазақ баласы томағатұйық қалмай, бір-бірімен тығыз байланыста болған. Соның бір куəсіндей, Жетісу жерінде ертеректе кіріккен Арқабай, Нұрабай, Алтай, Қарпық, Темеш, Бөріші, Бөгенбай, Қазыбек, Алшынбай сияқты есімдер кездессе, Арқа жұртында Қарасай, Құдайберді, Қараша, Қанай, Қойсоймас атты ел ағалары ұшырасады. Жетісу жері қалмақ басқыншы-

алып, қазақ батыры дұшпанына жақындады. Əуелгі кезекті қалмақ алып, шұбар бет дүрбіт баһадүрі алып денесімен аюша қорбаңдап, ырғай сапты найзамен Құдайбердінің жүрек тұсынан түйреп өтті. Үш қабатты торкөз сауытты найза енді тесті дегенде, Құдайберді сол қолындағы ағаш сапты шойын шоқпарымен қатты ұрып қалып, дүрбіттің найзасын екіге бөлді. Ендігі кезек менікі деп батыр найзасын көтергенде, дүрбіт қалмақ баһадүрі шыдай алмай кері бұрыла берді. – Кімнің қатын екендігі белгілі болды, қашпа, қалмақ, – деп айқайлаған Құдайберді қал мақ баһадүрін басынан батық шоқ-

«Ерлік – елге мұра, ұрпаққа ұран». Осы жорықты басқарған Ұлы жүз қолының қолбасшысы Басбатыр Наурызбайдың құрметіне өзі басқарып дұшпаннан тазартқан Қутауға «Наурызбай тауы» деген ат берілді. Қазақ сарбаздары тақ таласынан, ішкі алауыздықтан берекесі кетіп, əлсіреген жоңғар қалмақтарына төрт бағыттан күйрете соққы беріп, қанішер зұлымдарды қанқұйлы ордасына қарай шегіндірді. Алтай, Тарбағатайда Абылай хан басқарған сарбаздар бір асудан кейін келесі асуды дұшпаннан тазартып жатты. Сарыарқаның сары даласындағы зұлымдарды тықсыра қуып қанжығалы Бөгенбай басқарған сарбаздар Жоңғар

Ќўдайберді би Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК,

жазушы, халықаралық «Түркі əлемі» телестудиясының директоры.

Тарихи деректер Құдайберді батырдың жаугершілік жылдары Қарқаралы, Ақмола, Көкшетау өңірінде өмір сүріп, би болғанын көрсетеді. Есім ханның тұсында Арқа жерінде қалмақтармен қоянқолтық соғыс болады. Сол қиын сəттерде қандас туыстарына көмек беруге асыққан шапырашты руынан шыққан Қарасай батыр екендігін тарихтан бəріміз жақсы білеміз. Шапырашты Қарасай мен арғын Ағынтай батырдың Көкшетау жеріндегі Құлшынбай төбесінде мəңгілік қатар жатуы да осының айғағы. Қазақтардың құба қалмақпен жəне жоңғарлармен үш ғасырға жуық соғысқаны тарихтан жақсы белгілі. Кең байтақ қазақ даласын жаудан толық азат ету оңайға түскен жоқ. Үш ғасырға созылған бұл ауыр шайқаста бірде қалмақтардың, енді бірде қазақтардың үстем болып тұрғаны да шындық. Арқадағы бауырларына қиын-қыстау күндер туғанда Құдайберді батырдың даңқты Қарасай бабасының ерлік жолдарын жалғастырып, қазіргі Ақмола облысының жерінде соғысқаны туралы нақты деректер мен құжаттар көптеп кездеседі. Аумалы-төкпелі кезеңде Ұлы жүздің шапырашты, ошақты жəне қаңлы руларының бір бөлшегі Көкшетау мен Ақмола өңіріне қоныстанып, тұрақтап қалғандығы да ақиқат. Абылай ханның тұсында аталған руларға Арқа жерінен жайлау мен қыстау бөлініп берілгенін сол заманнан қалған құжаттар дəлелдейді. 1913 жылғы Санкт-Петербургте басылып шыққан белгілі орыс ғалымы П.Румянцевтің жан-жақты зерттеліп жазылған еңбегінде бұл нақты айтылады. 2000 жылы Астана қаласында жарық көрген жазушы-журналист Тортай Сəдуақасовтың «Назарбай би жəне туған өлке тарихы» атты тарихи-танымдық жинағында шапыраштыдан тарайтын таңатар руының бір бөлігі Арқа жеріне қоныстанып, 50-ге тарта түтіннің сонда өмір сүргені дəлелді дəйектермен көрсетіледі. Біз осы деректерге сүйене отырып, Құдайберді батырдың би болғанын, ел басқарғанын анықтай түсеміз. Қазақ жері жоңғарлардан толық тазартылып, бейбіт заманда орнағанда Құдайберді бидің Оңтүстік Қазақстан өңіріне қоныс аударып, осы өңірде ел басқарғаны, «Көзата» қорымына жерленгені шындыққа саяды. Қазақ халқының өткен тарихына қарымды қалам тартып жүрген əріптесім Тортай Сəдуақасовты 2012 жылдың қаңтар айында Астанаға арнайы іздеп барып, мен жетекшілік ететін Халықаралық «Түркі əлемі» телестудиясы түсіріп жатқан «Құдайберді би» деректі фильміне байланысты сұхбат алдық. – Есқожадай қазақтың дана ұлынан тараған Құдайберді бабамыздың ерлік жолдары қасиетті Арқа жерінде сайрап жатыр. Батыр əрі би болған, ерлігін жəне қара қылды қақ жарған əділдігін ел жоғары бағалаған ұлы тұлға жүріп өткен жерлерде болға нымда ерекше тебіренемін. Осы дан үш жыл бұрын, нақты айтқанда, 2009 жылдың күзінде Астанадан барған бір топ мемлекет жəне қоғам қайраткерлерімен бірге Құдайберді би жерленген «Көзата» қорымында болып, зиялы жандармен бірге халық қасиет тұтатын тұлғалы жанға тағзым етіп, мың адам жиналған үлкен асқа қатыстым. Өз тарихын білмеген халықтың келешегі жоқ. Сондықтан да, тарих түбіне терең үңіліп, баға жетпес құндылықтарымызды, елім, халқым деп еңіреп өткен

бар. Бұл ертеректе Мапырашты жайлауы, Мапыраштағы атығай елі деп аталған көне мекен. Соның ішінде Əйтімбет би əулетінің əуелгі қоныстарының бірі болған. Əйтімбет бидің өзі де, Серкеш, Қыдыр, Бақтыбай сынды атақты бауырлары да тарихтан белгілі. Ал бидің өзі Абылайға кеңесші болып, қанаттас жүріп, қатар қонған. Қарауыл Қанай биге өнеге, жол көрсеткен төбе би. Кезінде бұл өңір бидің Қызылағаштағы, Жамантұздағы, Қылшақтыдағы ағайындарын қоса алғанда «Алты ауылнай Əйтімбет» елі деп аталған. Мапырашты жайлауы – Абылай ханның қараша жұртымен бірге жайлауға шығып, кеңес құрған, Түркістан, Ташкент, Жетісу сияқты əртарапқа сапарға шыққанда атбасын тіреген құтты мекені. Кенесарының да кезінде ат шалдырған жері. Осы жердегі ел ағасы Жанғал батыр хан Кенемен сыйлас болған адамның бірі. Осы мекенді Қарасай батырға қатысты қасиетті орындардың бірі деуге болады. Мапырашты атауы да соған байланысты айтылады. Аудан аумағында Асыл қарағай, Тілеу қарағай, Қоныс бейіті, Мапырашты төбесі атаулары кездеседі. Бұдан əрі Қалутанға қарай Шабыра, яғни, Шапыра жайлауы созылып жатыр. Ал, Айыртаудағы Қарасай зираты көпшілікке белгілі болып, қасиетті орынға айналғалы не заман?! Бұл туралы нақты тарихи деректерді алға тартайық. 1742 жылы Жетісудың бас батыры Наурызбай орыс елшісі К.Миллерге жолыққанда, бұрын қалмаққа бодан болып, үш жыл бұрын оларға алым төлемей шегініп кеткенін, қазір Орта жүз бен бірге көшіп жүргенін баяндайды. 1785 жылы капитан Андреев ошақты, байсуан, қоңырбөрік, қызылбөрік, шапырашты, қаңлы руларының Орта жүздің елімен бірге жүргенін жазады. Осы тақырыптарды сөз еткенде, біз 1913 жылы СанктПетербургте басылып шыққан П.П.Румянцевтің «Верненский уезд» кітабына көбі рек ден қоямыз. Мұнда шапырашты еліне жəне олармен тығыз араласқан жұртқа қатысты нақты тарихи деректер айтылады. П.Румянцев өз еңбегінде: «В общину входят три родовые группы: Саурук, Баспан и Кудайберди... родоначальников Кашке и Танатар. Из прежных кочевок помнять ур.Кара-откель (в Акмолинском уезде) и Арка (Каркаралинском уезде). Сюда пришли из Копальского уезда лет 40 назад», – деп жазады. «Кондыбай не принадлежит даже к Большой орде, а относится к потомству Аргын, из Средней орды. Остальные группы, Сарке, Даулет, Тастамбек и Ажике, как и вся Восточно-Кастекская волость относится к потомству Чапрашты. В давные времена род Карасай жил в пределах нынешней Акмолинской области; по преданию могила Карасая находится на ур. Айртау в Кокчетавском уезде. Последний родоначальник, объединяющий общину – Атыгай, внук Карасая». Мемлекеттік мұрағаттан табылған осы құнды құжат Құдайберді бидің Арқада өмір сүргенін, би болғанын дəлелдей түседі. «Кокчетавский окружной приказ при рапорте от 25 сентября за №7613... Заседателем от киргиз Мандаевым удостоверений о принадлежности урочища КындыкКарагая и Мапраша, просимых под постройку 15 деревянных домов, Бабасан-Багышевской волости аулним старшиною Тенали Есенбаевым, бием Джмуком Косумовым, с родовичами Есетом Кусымовым, Кулом Баяновым, Тлекой Баяновым, Есенгулов Джаркыновым, Акаем Байга ло вым... всего в 15 юртах...». Бұл генералмайор Фонь Фридрих 1854 жылы 5 қарашада қол қойған құжат.

ларынан азат етілгеннен кейін де Алатау мен Көкшетаудың арасындағы байланыс үзілмеген. Осы екі ортада қырғыз мəселесінің түйінін шешу керек болды. Бұл жорыққа тағы да Көкшетаудан Абылай жасақтарының баруына тура келді. Оған қоса, Қабанбай, Барақ, Бердіқожа батырлар, Жетісудың атақты ел ағалары Қаумен, Əйтей, Кəшке, Қараш батырлар да бұған белсене қатысты. Одан Қытаймен, Қырғызбен, Қоқанмен тең дəрежеде иық тіресуге, қалың найманның қабырғалы сұлтаны Əбілпейізбен бірдей деңгейде болуға Ұлы жүзге Абылайдың құзыреті қажет болғаны да тарихтан белгілі. Жалайыр, албан, суан, дулат, шапырашты ру ларының би-бағландарының сұрауымен Абылайдың Əділ деген баласының Жетісуға сұлтан болып сайланғанын тарих растайды. Осы Əділдің жəне оның балаларының арқасында Алатау мен Көкшетаудың арасындағы байланыс қайтадан жанданып, дами түседі. Алатау мен Арқаның арасындағы осы күнге дейін жалғасып жатқан ұлы ізгілік жолын алғаш салған Қарасай батыр мен Құдайберді би еді. Құдайбердінің əділ билігі, ерлігі туралы халық аузында аңызəңгіме көп. Енді соның біріне назар аударалық. ...Таудың етегін екіге жарып ағып жатқан бұлақтың қасынан елу қадам жер өткенде, қалмақтың торуылшылары даңғыра қағып белгі береді. Көп ұзамай-ақ тау етегіндегі жазықта қазақ пен қалмақтың қолы қарама-қарсы сап түзейді. – Əй, Құдайберді, сен талай қалмақ батырының басын алдың. Мықты болсаң, менімен жекпежекке шық! – деп қаһарлана айқайлаған қалмақтың батыры алға ұмтылады. Екі иығына екі кісі еркін мінетіндей кең кеуделі, төртбақ, шұбар бет баһадүрден Құдайберді батыр сескене қойған жоқ. – Шықсаң, шық, қалмақтың иті! – деген қазақ батырының дауысы күркірей естіледі. «Жаратқан ием, өзің желепжебей гөр, Бақтияр, Бəйдібек, Қа расай бабаларым қолдай көріңдер!» – деп іштей сыйынған Құдайберді батыр саптың алдына шықты. Оң қолына найза, сол қолына шоқпары мен қалқанын

парымен түйіп-түйіп жіберді. Жерге бүктетіліп құлаған баһадүрін екі иығынан сүйемелдеп қалмақтар ары алып кетті. Сол-ақ екен, жер астынан шыққандай серейген ұзын бойлы тағы бір қалмақтың баһадүрі шыға келіп, жекпе-жекке Құдайбердіні шақырды. Батырын өлтірген Құдайбердіні көктен алып, жерге салып балағаттаған күйі шапырашты батырына тұра ұмтылды. Ұрыстың түртүріне əбден машықтанған Құдайберді дұшпанның қарша жауған соққыларын бірде болат қалқанмен қайтарса, бірде ти гізбей жалтарып отырады. Ол оңтайлы бір сəтте сол қолындағы ағаш сапты батық шоқпармен дұшпанның басына дəлдеп соғып, екінші баһадүрді де о дүниеге аттандырды. Сол күні Қасқабұлақ тауының қабырға жолының үстіндегі жекпежекте қазақтың қаһарман батыры Құдайберді қалмақтың бес бірдей батырын жеңіп, даңқы аспандады. Тар қыспақта, қабырға жолдағы ұрыста дұшпанын шегіндіре отырып, қазақ қолы жеңіске жетеді. Құдайберді сарбаздары қалмақ дүрбіттерді етектен өрге қойша айдап отырып ығыстырып шығады. Тар жолдың əр қадамы сайын қан төгіледі. Екі күнге созылған осы теке-тірес ұрыс қазақ сарбаздары жүйкесінің беріктігін, төзімділігін, шыдамдылығын көрсетті. Ұрыстың екінші күні түс ауа «бізден асқан жауынгер ел жоқ» деп кеудесін кере тұрып мақтанатын қалмақтар сай-сайды паналап жан сауғалайды. Көптеген сарбаздар «соғысып болдық» деп қаруларын тастап, жерге отыра кетіпті. Тұтқын қалмақтарды ал қақотан отырғызып қойып, жел келерінде салаңдаған жуан бұрымдарын кесіп алып өртейді. – Қалмақтығың, қанішер жа уыздықтарың осы өртенген бұрымдарыңмен кетсін, – дейді Құдайберді батыр. Жоңғар Алатауын қалмақтан тазарту жолында Басбатыр Наурызбайдың, мыңбасылар Бөлек, Шыбыл Мəмбет, жүзбасы Құдайберді, Ескелді, Балпық, Бақай, Жаманқара, Қасабай, Жайнақ, Дос, Ес, Қылышбек, Стамбек, Өтеп, Қареке, Саңырақ сияқты батырлардың ерліктері жалпақ елге жайылды.

қақпасы мен Барлық тауына қарай жақындады. Қапал-Арасан, Күреңбел, Сарқын тауында басқыншыларға күйрете соққы беріп, Қаракерей Қабанбайдың қолы ірі жеңіске жетіп жатты. Күндіз күміс, түнде алтын болып ағатын алып Көксудың қос қапталындағы тау-тастарға бекінген жауыздардың көздерін жойып, қуатты соқылармен шегін діре қуалап Басбатыр Наурызбайдың жасампаз сарбаздары жоғары өрледі. Жіберген жансыздары арқылы ұрыс барысын бақылап отырған Қытай билеушілері əбігерге түсті. Қазақ батырлары мен сарбаздарының жойқын қимылдары көктемгі тау суының тасқынындай қуатты, мұны тоқтату мүмкін еместігін біліп, тез арада қалың əскерін қара қарғадай қаптатып, жоңғар жеріне төге бастады. Қытайды ашса алақанында, жұмса жұдырығында ұстап, қуырдақтай қуырып отырған Манжу империясы түптіңтүбінде дəрменсіз қалған жоңғар қалмақтарына тоқсан мың адамдық алып армиясын жіберіп, жаппай қырғынға ұшыратты. Егемендіктің арқасында талайталай көмулі жатқан қазыналардың қазбалары жер бетіне шығып жатыр. Міне, соның жəне бір көрінісі Оңтүстік Қазақстан облысы, Төле би ауданындағы Қазығұрт тауының Шымкент жағындағы күнгей бетінде бір кездері жоңғарқалмақ жорығында ерлікпен қаза тапқан батыр-бағландарының қорымы жатқаны анықталды. Ерін елі іздеген еркін заманның салтанат құрғаны ғой, бұл дегеніңіз. Қасқабұлақтың төл перзенті, тарихшы Əсет Арапбайұлы Кенбаев көптеген танымдық дүниелердің ізіне түсіп оқып, зерттеп, шұқшия іздеп, Қазығұрт тауының киелі төңірегінде мəңгілік ұйқыда жатқан көптеген ел ардақтылары мен бағландарын анықтапты. Осы арада «Көзата» деп аталатын қасиетті сағананың айналасы толған аруақтар зираты. Сол жерде шапыраштының Есқожа руынан тарайтын Таңатартегі Құдайберді би, батыр сүйегі жерленгені белгілі болды. Оны əр кездері Аубай Байғазиев, Хапиза Ілебайқызы, Тортай Сəдуа қасов, Манарбек Ізбасаров жəне басқалар да тілге тиек етіп, өз пікір-пайымдарын білдіріп жүрген-ді. Енді сол ізденістердің қорытындысы шығып, түйіні тарқатылды. 2009 жылы Оңтүстік Қазақстан облысындағы Төле би ауданында Құдайберді биге арналып үлкен ас берілді. Алатаудың Суықтөбе тауынан желбіреген көк байрағын бұлғап, сонау Қазығұрт бөктеріне дейін жетіп, арпалыс ұрыста соңғы демін тауысқан Құдайберді батыр-бидің елінен арнайы өкілдер келіп, атышулы аталарына тағзым етті. Бүкіл қорымда жатқан аруақтарға атап, құрбан шалынды. Қазақстанның халық ақыны Əлімқұл Жамбылов бата беріп, қажы Рəтбек Нысанбайұлы құран оқыды. – Төле би, Қазыбек би, Əйтеке би аламан жұрттың ақылманы болған. Қиын-қыстау заман «бөлінгенді бөрі жейтінін» көрсетті. Мінеки, сол дəуірдің сөз ұстағандары да батырлықтың байрағын көкке көтерген. Құдайберді би көсіліп отырып көсем сөйлейтін, найзасын егеп елді қорғайтын жау жүрек батыр болған. Олардың ұрпақтары да бүгінде ел тұтқасын ұстап, мемлекетіміздің ір гесін нығайтуға атсалысуда. Кезінде шетжұрттықтардың қолбасшыларын əспеттеп ұстадық. Заман ағымы иіріп əкетті. Енді оңсолымызды танып, Ақордамызды орнаттық. Елбасымыз бүкіл əлемді мойындатты. Айтпақшы, қазақ елінің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев та аты шулы Қарасай батырдың тікелей ұрпағы екенін еске салып

жүргеннің артығы жоқ, – дейді жергілікті тарихшы Əсет Кенбаев. Қазығұрт етегіндегі Көксəйек елді мекеніндегі «Тау – жұлдыз» мейрамханасында өткен аста Оңтүстік Қазақстан облысының əкімі Асқар Мырзахметов, сенатор Болат Жылқышиев, сол кездегі Мəжіліс депутаттары Бекболат Тілеуханов, Сəт Тоқпақбаев, Алматы облысы əкімшілігінің өкілдігінен Едіге Жүнісбеков тəуелсіз Қазақстанның жайқала жапырақ жайып, тұғырлы шаңырақ көтеруіне ұрпақтар үлесінің мол болуын тілеп, сөз сабақтаса, Жамбыл облыстық мəслихатының хатшысы Əбдінұр Асыл беков, Астанадан арнайы келген академик-дəрігер Райыс Төлебаев бабалар ерлігі туралы жүрекжарды сөздер айтты. Ұмытпасам, 2010 жылдың тамыз айы болатын. Жұма күні жұмыстан келе жатқан бетімде ұялы телефон арқылы əріптесім, баспагер-жазушы Манарбек Ізбасар телефон соқты. – Доқтырхан, Асы жайлауынан Таңатар бабамыздың ескі қорымы табылды. Осыған орай, ұлы бабамызға ас беріп, құран бағыштамақпыз. Қолың бос болса, бейнетаспаға, фотосуретке түсіріп алғаның жөн болар еді. Оператор екеуіңді ертең таңғы жетіде алып кетейін. Ұлы бабалар өмірін жан-жақты зерттеп, қалам тартып жүрген жолдасымның бұл ұсынысына қуана келістім. Ертесіне Манарбекпен уəделескен жерде кездесіп, Асы жайлауына тартып кеттік. Теңіз деңгейінен 3000 метр биіктікте жатқан атақты жайлауға Есік қаласы арқылы төте жолмен жүруге тура келді. Қаладан ұзаған соң таулытасты, орман-тоғайлы жол басталды. Екі сағаттай жол жүріп, Асы жайлауының бір шетіне де іліктік. Алматыда күн қайнап тұрса, жайлауда ауа райы кəдімгідей салқын. Жеңіл-желпі киініп шыққан оператор Жеңіс екеуміз кəдімгідей тоңайық дедік. – Ау, ағайындар, екі жігітке күртеше беріңдер, мына түрлерімен жаурап қалмасын, – дейді ескі та нысым, Таңатар бабамыздың ұрпағы Нұржахан Жанболов бізге күле қарап. Алыс-жақыннан біраз ағайындар жиналыпты. Баба рухына құран бағыштап, тағзым етуге келген үлкен-кішіге арналып үлкен шатыр тігіліпті. Үлкен қазандарда ет асылып, самаурындар бұрқбұрқ етіп қайнап жатыр. Тау басы тұманнан көрінбейді, айнала жапжасыл шалғынға көмкерілген. Жайлаудың саф таза ауасы тынысымызды ашып, бойымыз жеңілдеп жүре берді. Ауыл қариялары бастап, Таңа тар бабаның басына барып, құран бағыштадық. Мұнда таспен қоршалған біршама қорымдар жатыр. Осыған қарап Таңатар бидің жақын-туыстарының да осында жерленгенін аңғаруға болады. Ескі қорымдағы бабалар бейітіне зиярат еткенімізде дəл үстімізде қос қыран ұзақ уақыт бойы қалықтап ұшып жүріп алды. Біз мұны жақсылыққа баладық. Сөз орайы келгенде, айта кететін бір жай шапыраштыдан тарайтын Таңатар атаның ұрпақтары ұлы бабаларын ұлықтауда көптеген үлгі боларлық игі істерді жүзеге асырып келеді. Атап айтқанда, 2007 жылы Таутүрген шатқалында Құдайберді бидің ұрпағы, Қоқан басқыншыларымен болған соғыста үлкен ерлік көрсеткен Медетбек батырдың кесенесі ашылды. Ал 2009 жылы Алматы облысының Жамбыл ауданында Медетбек батырдың еңселі ескерткіші бой көтерді. 2010 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында тұратын Құдайберді бидің ұрпақтары ұлы бабаларының басына құлпытас орнатып, батыр рухы асқақтай түсті. 2011 жылдың желтоқсан айының басында үлкен тұлғаның ұрпағы, генерал-лейтенант Əділ Шаяхметов бастаған бір топ зиялы қауым Төле би ауданындағы Көзата қорымында болып, Құдайберді бабаға құран бағыштап, тағзым етіп қайттық. – Құдайбердінің осы өңірде соғысқаны, би болғаны, «Көзата» қорымында жерленгені айдай анық. Бұл туралы қазақтың атақты ғалымы Шоқан Уəлиханов өз еңбегінде нақты жазады, – дейді жергілікті тарихшы дəйекті деректер келтіріп. Ел басына күн туғанда етікпенен су кешкен, халқының болашағы үшін басын қатерге тіккен, қасиетті кең байтақ даламызды қас-дұшпаннан сақтап қалған батыр бабаларымызды біз əрқашан да қастерлейміз, ардақтаймыз. Елім деп еңіреп өткен ерлердің бірі, əрі би, əрі батыр Құдайберді бабамыздың арада қанша уақыт өтсе де есімі ұмытылған жоқ. Батырдың жүріп өткен даңқты жолдары ұрпақтан-ұрпаққа үлгіөнеге болып жалғасып келеді. –––––––––– Суретте: Құдайберді би.

Адалдар айќындалмаќ Александр ТАСБОЛАТОВ, «Егемен Қазақстан».

Кеше Парламент Мəжі лі сі нің бір топ депутаттары Астана қалалық ішкі істер де пар та мен тінде болып, құқық қорғау са ласы бойынша «Қазақстан Республикасының заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңының жобасын əзірлеу жөніндегі жұмыс тобының көшпелі отырысына қатысты. Олардың арасында аталған жұмыс тобының жетекшісі, заңнама жəне сотқұқықтық реформа комитетінің мүшесі Рамазан Сарпеков, Халықаралық істер, қорғаныс жəне қауіпсіздік комитетінің мү шесі Қайырбек Сүлейменов, Ішкі істер министрінің бірінші орынбасары Марат Демеуов, Төтенше жағдайлар жəне Əділет министрлігі, Бас прокуратура мен Парламент Мəжілісі аппаратының қызметкерлері, сонымен қатар, бір топ мамандар болды. Отырыста, негізінен, полиграфты құқықтық қолдану мəселесі талқыланды. Осы тақырып бойынша қатысушылардың көбі аталған құрылғыны қолдану барысындағы пікірлері мен ұсыныстарын білдірді. Ішкі істер министрінің бірінші орынбасары, полиция генерал-майоры Марат Демеуов көшпелі мəжіліске қатысушылардың алдында сөз сөйлеп, Мемлекет басшысы мен қоғам құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне қылмыспен күресте, азаматтардың құқықтары мен бос тандықтарын қорғау бойынша міндеттерді жү зеге асыруда жоғары талаптар қоятынын атап өтті. Ал елордалық полиция басшысы, генерал-майор Амантай Əубəкіров: «Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев ІІМ алқа мəжілісінің кеңейтілген отырысында атап көрсеткендей, ішкі істер органдарына қызметкерлерді жұмысқа қабылдаған кезде полиграф ты белсенді түрде қол да ну қажет», деді. Осыған орай, бүгінде Астана қалалық ішкі істер де партаменті жұмысқа қа былда натын үміткерлерді зерделеу үшін бірінші болып полиграфты қолдана бастады. Генерал-майор Амантай Əубəкіров қазір зерделеу жүргізудің нақты тактикасы жасалып, оның үміткерлерді ішкі істер органдарына қабылдау кезінде тиімді нəтиже беріп отырғанын жеткізді. Сонымен қатар, полиграфологмамандарының жұмысы, полиграфты қолдану мəселесі мен болашағы жөнінде «Евразийская ассоциация полиграфологов» ұйымының төрағасы Сергей Ковалев кеңінен айтып берді. Ал талқылау аяқталғаннан кейін Астана қаласы ІІД-нің қыз мет керлері барлық қатысушыларға арнап «Диана-04» пси хо физиологиялық кешенінің (құрылғы «ақиқат детекторы» ретінде танымал) жұмысын көрсетті.

Мїмкіндігі шектеулі балаларєа ќамќорлыќ Нұрбол ƏЛДІБАЕВ, «Егемен Қазақстан»

Əдетте, мүмкіндігі шектеулі балаларды қоршаған ортамен байланыстың үзілуі, қозғалыс мүмкіндігінің шектелуі, құрбы-құрдаспен қарым-қатынастың болмауы, мəдени құндылықтарға қолжетімділігінің қиындығы қинайды. Сондықтан да, қамкөңіл баланың бойына адами тұрғыда нəр беріп, моральдық, материалдық жағынан қолдау көрсетіп, өмірге деген сүйіспеншілікті қалыптастыру, дерт пен қорқынышқа бой бермеуге, төзімділікке үйрету мақсатында спортпен шұғылдануға ынталандыру аса қажет. Спортпен айналысу бала бойына күш беріп, қоғамда еркін жүріп, сол ортаның толыққанды мүшесі ретінде сезінуіне жол ашады. Міне, сондықтан Алматы облысы əкімінің орынбасары Серік Мұқанов бастаған жетісулықтар Спешиал Олимпикс ұйытқы бол ған дүниежүзілік жарыс тар мен спорттық жаттығулар бағдар ламасы бойынша Кореяның Пьенчанг қаласында қысқы спорт ойындары бағдарламасы шең берінде өтетін шаңғы жарысына қатысатын үміткерлерге сəт сапар тілеп, шығарып салды. Алматы облысы.

www.egemen.kz

25 қаңтар 2013 жыл

Өнер

Ґзбек театрыныѕ ґрлеу кезеѕі

Автордың – драматургтың шығармасы не мықты, не əлсіз болуы мүмкін. Мықты дүниенің мүмкіндігі төмен болып, ал əлсіз шығарманың шырайланып шыға келуі – режиссерге тікелей байланысты. Осы тұрғыдан мен, өз басым, режиссерді «сахнаның патшасы» дер едім. Өйткені, мықты режиссер қандай дүниені қолға алса болды, оны діттеген жерінен шығармай қоймайды. Автордың тек «шикізат» күйінде жатқан шығармасына қан жүгіртіп, жан бітіреді. Əртістерді таңдап, талғап сол рөлдегі бақытын ашады, бағын жандырады. Авторға да зор абырой əкеледі. Ең бастысы – көрермендерді разы қылып, өнерге, өмірге деген құлшынысын оятады.

Болаттыѕ биік белесі Серік ТҰРҒЫНБЕКҰЛЫ.

ен осынау пəлсапаны ақылым асқандықтан, күшім тас қандықтан айтып отырған жоқпын. Театр төңірегінде жүрген талай жылдарда көзім көріп, көңілім сенген жайлардан оқырманды хабардар еткім келді. Əлбетте, біз театр өнері қазақта басқа дамыған елдерге қарағанда кенжелеп қалды деген сөзді айтудан жалықпай-ақ келеміз. Ал, сол сахна өнерінің сан ғасырлық ауыз əдебиетінің қазынасы іспетті, өзінен-өзі қазақ даласында «атой» салып жүргенін аңдаған да жоқпыз. Батырлардың іс-əрекеті, шешендердің сөз сайысы, көсемдердің кемел кеңесі, жалпы ұлттың ерекшелігін бет-бейнеміз бен бағыт-бағдарымыздың бүкіл болмысы – алып сахна, қазақтың ұлан-ғайыр кең даласының төсінде өмір сүріп жатты. Соларды ұлы сахнаға алып келу үшін Алла тағала бізге Əуезов, Мүсірепов сынды алыптарды сыйлады. Бұл күнде ұлттық драматургияның бастауында тұрған Мұхтар Əуезов пен Ғабит Мүсірепов ойдан құрап ештеме жазған жоқ. Олар тұнып тұрған халық қазынасынан көсіп алып, сахналық жүйеге салып ұлтына ұсынды. Ең алғашқы «Еңлік-Кебек», «Айман-Шолпан» – алдымен ұлт еншісіндегі дүниелер емес пе еді?! Оған Ғабит Мүсірепов мүсіндеген «Қыз-Жібек», «Қозы Көрпеш-Баян сұлуды» қосыңыз. Жə! Түптеп келгенде театр бастауы тым əріде жатыр. Ол да – Алаш арыстарының арасынан табылған. Сол себепті біз, бұл күнде ұлттық драматургияның төл таңбасын Міржақып Дулатов, Қошке Кемеңгерұлынан бастап жүрміз. Сөйтіп, Тəуелсіздіктің арқасында біз ұлттық драматургиямыздың көкжиегін одан əрі кеңіте түстік. Ал, режиссерсіз драматургия бар ма? Сахнасыз көрермен бар ма? Ендеше, ұлттық режиссураның басында Алаш арысы Жұмат Шанин тұрған жоқ па? Сол Жұмат Шанин бастаған режиссерлік ұзақ жолдың бүгінгі шеті, қазір де қасымызда жүрген жас емес (ол да елуге келіп қалыпты-ау!) хас режиссер Болат Ұзақов туралы болмақ. Болат Ұзақов туралы мен бір кісідей білемін. Білген соң айтамын. Өйткені, менің өмірбаяным мен шығармашылық жолым тек қана ақындықпен өлшенбейді. Театр тірлігі де маған бөтен ауыл емес. Осы күні драматургия саласында азды-көпті қолтаңбам байқалып жатса, соның арқасы деп сезінемін. Біршама жылдар Мəдениет министрлігінің репертуарлық-редакциялық алқасын басқардым. Ол аз болса, Алматыда Ғ.Мүсірепов театрында, Астанадағы Қ.Қуанышбаев театрында əдебиет бөлімінде қызмет еткенімді айтсам да жеткілікті. «Қаллеки» театрына бас режиссер, əрі көркемдік жетекші болып келген Əзербайжан Мəмбетов Астанаға келген бетте, мені көре салысымен жоғалып кеткен бауырын тапқандай жата жабысты. Бірден театрдың əдебиет бөлімінің жетекшілік жұмысына жекті. Талай жылдар театр тарландарымен тіл табысып, жұмыс істеген маған бұл қызмет қиын емес еді. Менің дара драматургтер Сəкен Жүнісов, Əкім Тарази, дарынды режиссерлер – Есімхан Обаев, Маман Байсеркеновпен аралас-құралас болып, бірге жұмыс істегенімді жақсы білетін Əзекең мені театр əлеміне еріксіз енгізіп жіберді. Менің талантты режиссер Болат Ұзақовпен танысуым да, табысуым да осы тұстан басталды. Əрине, мен оны əрірек кезден білетінмін. Ол өзінің алғашқы адымын Б.Римова атындағы Талдықорған облыстық қазақ драма театрынан бастаған болатын. Министрлікте жүрген кездерімде театр тарландарының талайымен бірге барып осы ұжымның толағай табыстарына куə болғанбыз. Сондағы актерлердің ішінде Болат сомдаған образдардың тұлғасы ерекше танылып, бірден көзге түсетін. Шеберлікпен шендескен ойын үлгілері оны үнемі басқалардан даралап тұратын. Оның М.Əуезовтің «Еңлік-Кебегіндегі» – Кебек, Шекспирдің «Асауға-тұсауындағы» – Транио, М.Кəрімнің «Ай тұтылған

түніндегі» – Ақжігіт, І.Жансүгіровтің «Күйшісіндегі» – Күйші, Д.Исабеков тің «Əпкесіндегі» – Тимур, А.Сүлейменовтің «Қыздай жесіріндегі» – Дəріс, К.Əбдірахмановтың «Қаракерей Қабанбайдағы» – Əлі, С.Балғабаевтың «Қыз жиырмаға толғандағы» – Есімсейіт бейнелерін актер Болат шынайы сомдап, үнемі көрермен көңілінен шыға білді. Əрине, Болаттың бұлай болмасқа хақысы да жоқ еді. Оның 1980-84 жылдар аралығында Алматы мемлекеттік театр-көркемсурет институтының театр факультетінде А.Тоқпанов, Ы.Ноғайбаев, Ф.Шəріповадан дəріс алуы, сөз жоқ, тіні берік, алтын арқауына айналған еді. Талант тегеуріні мықты Болат Ұзақов тек қана театр ауқымында қалып қоймай, өзінің қайрат-күшін режиссерлік жолда да сынап көруге бел байлады. Соның нəтижесінде ол 1991-97 жылдар белесінде Т. Жүргенов атындағы Өнер академиясының «Драма режиссері» мамандығын алып, халық əртісі М.Байсеркенов пен Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері С.Асылханов сыныбы сынағынан сүрінбей өтті. Сонымен ол 1990 жылдардың басында актерлігін шыңдай жүріп, режиссерлік жұмысқа да білек сыбанып, белсене араласа бастады. Бұл жолда да Болат біліктілігін байқатты. Алдымен, Əуезовтің «Қанды азу», «Қарақыпшақ Қобланды» драмалары мен «Еңлік-Кебек» трагедиясын қолға алып, режиссерліктің ірі соқпағына түсіп бақ сынады. Алғашқы қойылымдарынанақ Болаттың режиссерлік келбеті көріне бастады. Бұдан да бұрын ол табиғи болмысына жақын І.Жансүгіровтің «Күйші» драмасына режиссерлік рең беріп, көп күшжігер жұмсауының нəтижесінде көрермен құрметіне бөленген болатын. Кейіннен ол бірыңғай трагедиялық туындылармен кете бермей, өз күшін комедиялық спектакльдермен сынап көрді. Ол да жеміссіз болған жоқ. Т.Ахтановтың «Күшік күйеу» комедиясы мен Е.Аманшаевтың «Үзілген бесік жыры» трагедиялық комедиясы оның режиссерлік жолындағы сан алуан сыр-сипатын анықтап берді. Осындай күрделі жолдардан өткен Болатқа кейіннен қойылған А.Сейдімбектің «Қош бол, ардағым», Т.Əбдіктің «Біз үшеу едік» психологиялық драмаларын сахнаға шығару онша қиынға түскен жоқ. Қазіргі таңда Болат кез келген күрделі драмалық дүниелерді қымсынбай қолға алып, оның үдесінен шыға білетін үлкен тəжірибені иемденіп отыр. Соның нəтижесінде У.Шекспирдің «Гамлет», Ф.Буляктың «Күйеуге шыққан кемпірлер», А.Дударевтың «Кеш», Е.Жуасбектің «Антивирус», М.Ахмановтың «Алдардың айласы» драмаларына еркін барып, ерекше қойылымдарға қол жеткізді. Көрермендер алғысына бөленді. Театр сыншылары тарапынан да сындарлы бағасын алды. Болат Ұзақов – драматург. Драматург болғанда да, уақытқа үн қоса білетін, заманның уытты сəтін ұтымды пайдаланып, көрермендерін ойландыра білетін биіктен көрінді. Əсіресе, оның «Үміт», «Жандауа» деп аталатын драмалары тұптура бүгінгі көрермендердің көкейіне дөп

тиіп, жүрегіне тура жол тартты. Ол драматург, режиссер бола жүріп, бірыңғай белгілі, беделді қойылымдардың ауқымында ғана қалып қоймай, жас драматургтерді тəрбиелеп, олардың талантын шыңдауға да шын ықыласпен үлес қосып келеді. Атап айтсақ, Д.Рамазанның «Кенесары-Күнімжан», Қ.Жүнісовтің «Махаббат мелодрамасы» сынды дүниелерге көңіл бөліп, жастардың алғашқы еңбектерін қалың көрерменге қапысыз қауыштыруға да барын салып, терін төкті. Міне, осының бəрі режиссер еңбегінің ірі жемісі екендігінде дау жоқ. Осы орайда, бұл күнде 10 жылдан астам уақыттан бері театр сахнасынан түспей, көрермендер қошеметіне риясыз бөленіп келе жатқан менің қолтаңбам «Мұқағали» драмасының да қойылымына күш салып, қомақты үлес қосқан режиссер Болатқа осы мақаланың авторы ретіндегі мүмкіндігімді пайдаланып рахмет айта кетуді жөн санадым. Себебі, Мұқағали сынды құдіретті ақынның сахнадағы құпиясының кілтін тауып, құпиясын ашуы – екінің бірінің қолынан келе бермейтіні белгілі. Болаттың режиссурадағы тегеурінді тəлімі қойылымды биік дəрежеге көтерді. Соның жемісі болар, «Мұқағали» драмасы ұзақ жылдардан бері сахна төрінен түспей келеді. Болат Ұзақов қажетті шығармаларды инисценировкаға айналдырып, көрермендер көңіліне тікелей жол тауып жүрген талантты да іскер өнер иесі. Ол өзінің тынымсыз да тыңғылықты еңбегімен Астана жұртшылығына қалтқысыз қызмет көрсетіп келеді. Оның бұл еңбегі де мемлекет тарапынан елеусіз қалған емес. Атап айтар болсақ, 2000 жылы Болат Ұзақов Қазақстан Республикасының Құрмет грамотасымен наградталды. 2006 жылы Астана қаласы меценаттар клубы тағайындаған жүлде бойынша «Үздік режиссер» номинациясымен «Керемет» сыйлығын алды. Бұл сыйлық Болатқа Т.Ахтановтың «Күшік күйеу» комедиясы қойылымы үшін берілді. 2009 жылы ол Қазақстан Рес публикасының еңбек сіңірген қайраткері атағына ие болды. Сонымен қатар, Болат еліміздің бірнеше медальдарымен де марапатталды. Ал алымды режиссер Болат Ұзақовтың жеке жетістіктеріне тоқтала кетсек, түйіні мынадай болып шығады. 1994 жылы оның қойған І.Жансүгіровтің «Күйші» спектаклі «Матай» қоры ұйымдастырған республикалық фестивальдің бас жүлдесін жеңіп алды. Бұдан бөлек 1998 жылы М.Əуезовтің шығармасы бойынша қойылған «Қанды азу» спектаклі дүниежүзілік театр фестиваліне жолдама алып, жоға ры жетістікке жетті. Осы спектакль Каир қаласында өткен дүниежүзілік эксперименттік спектакльдер фестивалінде де жоғары бағаланды. Оның театр өнері саласына қосқан үлесі мұнымен шектелмейді. Мысалы, 2005 жылы республикалық фестивальде Болат Ұзақовтың қатысуымен Е.Аманжоловтың драмасы бойынша қойылған «Үздік бесік жыры» спектаклінде ойна ған əртістер Қ.Қыстықбаев «Үздік ер адам» рөлі, А.Аймағанбетова «Үздік эпизод – əйел рөлі» бойынша беделді орынға ие болса, 2010 жылы Тараз қаласында өткен Қазақстан театр лары ның ХVII республикалық фестивалінде А.Дударовтың «Кеш» драмасы Гран-при жүлдесін жеңіп алған еді. Сондай-ақ, 2011 жылы Болат Ұзақов қойған Қазақстан Республикасы Тəуелсіздігінің 20 жылдығына арналған ұлттық театрлардың республикалық фести валінде Д.Рамазанның «Кенесары-Күнімжан» драмасындағы «Үздік ер адам» рөлі С.Қошқабаевқа бұйырды. Ал 2011 жылы Қазақстан театрларының XIX республикалық фестивалінде Е.Жуасбектің «Антивирус» драмасындағы «Үздік əйел» рөлін А.Атымтаеваға, өткен жылы Орталық Азия елдерінің IV халықаралық театрлар фестивалінде У.Шекспирдің «Гамлет» драмасы бойынша «Үздік ер адам» рөлін актер Н.Өтеуілов иемденгенін атап өткен жөн. Міне, өрелі еңбегімен үнемі өсу, өрлеу үстінде келе жатқан актер, режиссер, драматург, қайраткер азамат Болат Ұзақовтың əлі талай биік белестерді бағындыра берері хақ.

Оңтүстік Қазақстан облыстық өзбек драма театры Қазақстандағы ең жас театрлардың бірінен саналады. 2003 жылдан бері Ш.Бошбековтің «Темір қатын» комедиясынан бастап мұнда елуге жуық көркем туынды сахналанды. Театр А.Жамалдың «Опасыз ақшалар», Д.Исабековтің «Ескерткіш», Б.Брехттің «Əйдік апай жəне оның балалары», Ж.Құдайбердиевтің «Жұлдызшы», С.Ахмадтың «Келіндер көтерілісі», И.Туркий мен М.Мирхалдаровтың «Юсуф Саремий», Н.В.Гогольдің «Ревизор», Е.Хушвақтовтың «Жесірлер», Т.Ахтановтың «Күшік күйеу», М.Əуезовтің «Абай», т.б. тəрізді түрлі кезеңнің өзіне тəн болмысын суреттейтін, түрлі ұлттың өзіндік бояуын танытатын драмалық шығармалар арқылы шығармашылық шыңдалудың мектебінен өтіп келеді. сəттен-ақ куə боламыз. Осы Мунира Зухра ИСЛАМБАЕВА бейнесі – пьесадағы тартыстың басты Т.Жүргенов атындағы Қазақ бағыты, негізгі бастамасы. Ең алғаш ұлттық өнер академиясының қайынатасынан буылған алтын «көріп», аға оқытушысы, өнертану кандидаты. дыбысын «естіген» де сол. Оның мазасыз ойы мұндай байлықты сезген ұл театрдың репертуарында сəттен-ақ басталады. Ақыры діттеген күрделі қоғамдық-саяси тақы- мақсатына жеткен оның алдағы жорып тарға арналған туынды- спарлары мен атқарар істері көбейіп, өзі лардан гөрі отбасылық, моральдық, армандағандай үйінің іші мен сыртын адам дық-азаматтық мəселелерге еурожөндеуден өткізіп, жиһаздарды бағытталған пьесалардың, коме- жаңартып, өзі үлде мен бүлдеге орадия жанрындағы шығармалардың нып, кербез қалыпқа енеді. Мунира – басымдығы байқалды. Соның ішінде Д.Ибрагимжанова құбылмалы мимикаСайдикарим Махмудовтың режиссу- сымен, шапшып сөйлейтін, ешкімге дес расымен сахналанған Илхам Зайырдың бермес адуын мінезімен, ащы тілімен «Қарыз» (2010) психологиялық- нағыз ой-өрісі тар, ақшаны байлық əлеуметтік драмасы əке мен бала ара- деп танитын таяз ойлы əйелдің сом сындағы адамдық қарым-қатынасты, образын жасады, дəлірек айтқанда, пендешілік қателіктерді ашық түрде актриса кейіпкерін сатиралық негізде суреттеп береді. И.Зайыр көтерген əшкерелеп берді. отбасылық мəселені неміс драматургі 2011 жылы Астана қаласындағы Г.Гаупт манның «Күн батар ал- ұлттық театрлар арасында өткен Ресдында», өзбек авторы С.Ахмадтың публикалық фестивальде шығар«Келін дер көтерілісі», қазақтың машылық ізденісімен көзге түсіп, осы драматург-режиссері Ə.Оразбековтің рөлі үшін «Ең үздік əйел бейнесі» ата«Бір түп алма ағашы», жапон жазу- лымын иеленгендігі Д.Ибрагимжанова шысы К.Кикутидің «Оралған əке» кескіндеген Мунира келбетінің келісті пьесаларының идеясымен сарындас шыққанын дəлелдейді. Екі сағаттан аса деп айта аламыз. уақыт бойы үзіліссіз өнер көрсеткен ак«Қарыз» бұл – қаржылық не- триса спектакльдің барлық көркемдік месе қайтарылуға міндетті дүние жауапкершілігі мен мақсатын сезінемес, бұл – адами қарым-қатынастың, ген. Жалпы, спектакльдегі барлық адамгершіліктің қайтарымы, əкенің драмалық жəне комедиялық сəттер балаға деген махаббатының, ыстық Д.Ибрагимжанованың бедерлеуінде өте ықыласының өтеуі. Шығармадағы шынайы деңгейге көтерілді. Нұрата өзінің балаларына деген Бұл комедиядағы драмалық тарсүйіспеншілігін олардан ақшамен, тысқа екінші бөлімде куə боламыз. атақпен қайтаруды талап етпейді, Өздеріне тиесілі мұраға қолдары жеткерісінше адал жолмен, адамдықпен кен ағайынды үшеудің ендігі проблеөтеуді ғана арман еткен-ді. Алайда, масы – əкесін өздерінен алыс ұстау. оның бұл ойына келіні Мунираның Шығыс халықтарының дəстүрімен астамшылығы, ашкөздігі, дүниеқор- жалғыз ұлы Асадбектің қолында лығы сəйкес келмейді. бейғам тірлік кешкен Нұратаның ендігі Шығарманың басталу сəтінен-ақ өміріне балалары шешім шығарады. адуын мінезді Мунираны өзі көріп- Əкені қалайда «крутой» үйден аулақ біліп, сезген теңгенің сылдыры мен ұстап, қыздарының қолына жіберуді сыңғыры есінен, ақылынан адастырып, ойлап тапқан тағы да Мунираның ақыры ол күйеуі Асадбекті ортаға са- «ақылы». Үлкен қызы Халида үйінің лып жүріп, көздегеніне жетеді. Сөйтіп, кішкентайлығын, тарлығын алға тарəкесіне үлестіріп берер күннің сəтін тып, қарсылығын білдірсе, кіші қызы күтуге мүмкіндік бермей, тағатсыздана Хафиза да өз басын арашалап, түрлі мұраны бөліскен ағайындылардың сылтау ойлап табады. арасында драмалық тартыс басталады. Осындай оқиғалар желісінде НұрОсындай бір отбасындағы ішкі ата мен Халида рөлдеріндегі Əділқақтығыстарда И.Зайыр адамның түрлі жан Тоғанбаев пен Савриниса Розимінезін ортаға салған: бірі – мейірімді, ме тованың нанымды əрекеттері де бірі – сенгіш, енді бірі ділдəнің сыл- шығармаға көрік берген. Адами дырынан ғана бақыт табатын ашкөз, мінездер мен əлеуметтік-отбасылық тағы бірі – сезімтал, енді бірі – дөрекі, мəселелер актерлердің толғанысын т.б. Бір тəрбиеде өскен балалардың тудырғаны байқалады. Ə.Тоғанбаев таным-түсінігінің, психологиясының, мейірімді əкенің балаларына деген көзқарасының өсе келе өмір ағымына таза көңілін қатты дауыс көтермейқарай бағытталатыны, өзгеретіні ақ ақыл-парасатымен, адамгершілік бұл – шындық. Бұған себеп – тағдыр қасиеттерімен, психологиялық тебіретауқыметі, күреске толы өмірден ніс сипатымен бедерлесе, С.Розиметова қажыған жандардың əлсіздігі, дөрекі, жан жылуы жоқ, тек өзінікін қоғамдық ортаның əртүрлілігі, тағы дұрыс санайтын таяз ойлы Халиданың басқа əлеуметтік жағдайлар. дөңайбат, дөрекі мінезін əкесі мен інісі Режиссер С.Махмудов осындай Асадбектің арқасынан соғып қалып əлеуметтік-отбасылық мінездердің сəлемдесуімен-ақ əшкерелейді. шынайы шығуына назар аудаАлғашында əйеліне билік жүргізіп, рыпты. Алғашқы көріністердегі нағыз ер мінезді кейіп танытқан АсадАсадбек, Мунира, Нұрата үштігі- бектің рөліндегі Ұлықбек Насыровтың нен бастап сахналық ойын темпе- əкесін қорғаштап, Мунираға сенімсіздік ра ментінің шынайы түрде шарық- білдіруі заңды əрекеттерден əрі кейіпкер тауына мүмкіндік туғызған. Əсі- мінезіндегі табиғи аңғалдықтан боресе, келін рөліндегі Дилфуза Ибра- латын. Ал, сүйікті бабасында алтын гим жанованың орындаушылық ділдəнің барын естіген сəтте ештеңе шебер лігіне шымылдық ашылған түсінбегенмен кейіннен күлімдеп, тез

құбылып кетеді. Оның психологиясын өзгертіп, теңгенің буына мастандырған əйелінің үгіті, сол үгіттеуден туындаған тəтті сөздері. «Бабаңыздың қалтасынан сылдырлаған ділдəнің даусын естідім» деп тамсана айтқан сөзіне алғаш күдіктенгенмен мұның шындығына көзі жеткен отағасы көзі жайнап, əкесінің қолындағы теңгенің бумасына ұмтыла кетеді. Əке мұрасына қол жеткеннен кейінгі барлық оқиғакөріністерде Асадбек тек əйелінің нұсқауымен, тек соның айтқанымен ғана жүреді. Шығармада Нұратаға ең жақын əрі шын жанашырлар – немересі Əсел мен досы Халмат. Үнемі атасының жағдайына алаңдап, əке-шешесінің істеріне қынжылатын Əсел оларға басу айтқанымен, оны тыңдар ешкім жоқ. Ал, Халмат ата бейнесі пьесаның негізгі идеялық нүктесі болған. Бұл рөлдегі Сайдикарим Махмудов адамдық мінездің нақты сипатын кескіндеп берді. Халмат ата – С.Махмудов досының отбасындағы, оның балалары арасындағы кикілжіңнің өзімшілдік пен байлыққұмарлықтан туындап отырғандығына алаңдаулы. Мұндай істерде парасатты пайымдаулар мен сөз өткірлігінің қажеттігін аңғарған актер ойыны адамдық гуманизмнің нағыз үлгісін айшықтап берді. Дауыс екпінінде байқалған өтімді, үкімді сөзі, салиқалы ойы мен жан əлеміндегі тазалығы – барлығы С.Махмудовтың орындаушылық шеберлігіне келісті кескін берген. Суретші Юсуфжан Саламетов еңбекқор ұлттың тұрмыс-тіршілігінде маңызды орын алатын бақшаны, үйдің сыртқы келбетін сурет-иллюстрация үлгісінде бедерлеген. Иллюстрация десек те Нұрата, Асадбек, Мунира əрекеттері сахналық реквизиттерді ойнату арқылы дамиды. Екінші бөлімде əке жинаған мол мұраға ие болған Асадбек пен Мунираның ең алдымен үйді еурожөндеуден өткізгендігі байқалады. Əдемі өрнектелген, келісті боялған үйдің жаңа кескіні сахнаға да əдемі əр берген. Жергілікті автор Ибрагим Туркидің (Хуккиев) «Өмір қуаныштары» пьесасында да адам өмірі, оның бақытты болу жолындағы əрекеттері күлкілі оқиғалар тізбегінде баяндалады. Əйелі қайтыс болған Акбарқожаның ендігі арманы – екінші рет үйленіп, жалғыздықтан арылу. Алайда ол таңдаған əйелдердің қоғамдағы əлеуметтік орны да, талап-тілегі де əртүрлі болғандықтан, өмірлік жар болуға лайықты нəзік жанды табу оңайға түспейді. Қоюшы-режиссер Хамидулла Құлабдуллаев актерлермен жұмыс жасай білген. Орындаушылық шеберлікті қажет ететін комедия жанры оның өзіндік иірім-ағымдары өзбек актерлерінің табиғи болмысына сəйкес келіп тұр. Нодир қайфи рөліндегі Əділжан Тоғанбаев, Хасанды орындаушы Ұлықбек Насыров əн орындау сəттеріндегі дауыс ерекшеліктерімен, оқиға желісіндегі күлкілі тартыстарда екпінді сөйлеуімен, қажетті тұстарда қызу əрекет, қарқынды темптегі ісқимылдарының шынайылығымен танылады. Өзбек театры батыс, орыс жəне посткеңестік елдер драматургиясын өздерінің шығармашылық мүмкіндіктеріне, труппа құрамының біліктілігіне қарай сахналап отыруды қолға алған. Б.Брехттің «Кураж ана жəне оның балалары», Н.В.Гогольдің «Ревизор», Ж.Б.Мольердің «Ұшатын тəуіп» пьесасы негізінде жазылған Ш.Бошбековтің «Зордан зор шықса», Ю.О’Нилдің «Талдар көлеңкесінде», т.б. драмалық шығармаларда ұжым өздерінің қарым-қабілетін танытып келеді. Ауылдық жерден орын алған шағын ғана өнер үйінің осындай шығармашылық жолы көпұлтты ел мəдениетімен байланысты дамып келеді. Ұжым өзбек, түркімен, қазақ, орыс, т.б. елдер авторларының драмаларын сахналау, оларды өзбек тіліне аудару ісіне де ерекше мəн берген. Мұның өзі театрдың репертуарлық саясат ұстанымының белгілі бір бағытын, саясат пен қоғамға, мəдениет пен əдебиетке деген көзқарасын көрсетеді.

www.egemen.kz

25 қаңтар 2013 жыл

 Есімі елдің есінде

 Толғандырар тақырып

Ерболдан ќалєан ерен еѕбек Баяғыда бір данышпан: «Біздің мына өмірге келуіміз мүлдем кездейсоқтық, ал кетуіміз бұлтартпайтын заңдылық», деген екен. Қарсы айтар дауымыз жоқ, таза шындық. Тек өзімізден əлдеқайда жас, бергенінен берері көп талантты інілеріміздің жалғаннан мəңгілікке, фəниден бақилыққа аяқ астынан аттанып кететіндігі өзекті өртейтінін қайтерсің. Сондай жақсы көретін інілерімнің бірі Ербол еді. Неге екені белгісіз, мен журналистика факультетіне 70-ші жылы түсіп, содан сəл кенжелеп, 71-ші жылғы жігіттердің сапына қосылғанда алғаш көзіме ыстық көрінген осы бозбала-тын. Ол кезде оқуға түскендердің бірі ересек, екіншілері мектепті енді ғана бітірген бозбала болып арқа-жарқа əзілдесіп жататын. Ербол екіншілердің қатарында. Сөйте тұра өзінің байсалдылығы, терең білімі мен парасаттылығы жағынан біз секілді «кəрілерден» бір мысқал да кем түспейтін. Сондықтан да шығар, оны өзімізбен қатар сезініп, ақыл сұраудан да арланған емеспіз. Шындығы керек, өзіміз оқуда онша белсенді бола қойған жоқпыз. Бұл тұста Ерболмен тайталаса алатын, қоғамдық жұмыстарда бақ сынаса алатын жігіт пен қыз тым сирек еді. Əрине, мен бұл жерде марқұм Бибігүл апамызды есепке алып отырған жоқпын. Би-апаның орны бөлек еді ғой, жарықтық. Ерекең оқуда да қамшы салдырмайтын. Оқуда Ерболмен тым жақын араласпасам да сырттай сүйсініп жүретіндігім рас еді. Қанша дегенмен, сырт көз – сыншы (ал мен жоғарыдан төмендеп келген адаммын ғой). Кімнің қолынан не келеді, кім неге əуес, неге бейім деген сауалдар бірден ойға қонақтайтындығы белгілі. Ербол өзінің қазақтың классик жазушылары Ғабит Мүсіреповпен жəне Сəбит Мұқановпен жерлес екендігін мақтан тұтатын. Мүмкін қазақтың сол арыстарынан да бірдеңе жұққан шығар. Атамыз қазақ «тақыр жерде шөп өспейді» деп бекер айтпаған болар. Алла тағала біреуге талант берейін

десе, үйіп-төгіп бере салады екен ғой. Ерболдың бойында жақұттай жарқыраған асыл қасиеттер «менмұндалап» тұратын. Оған таудай талапшылдығын, ерен еңбекқорлығын,

қайтпас қайсарлығы мен телегей теңіз білімін қосыңыз. Сонда ғана оның қайталанбас тұлғасының сұлбасын танитын боласыз. Шырғалаңы көп шенеуніктік жұмыстың қайнаған ортасында жүріп, поэзия əлемінен қол үзбеген. Оған «Көңіл суреті» мен «Жүректегі жазулар» атты жыр жинақтары куə. Қолы қалт еткенде Астана мен жан жары жайлы сырлы əн тудырып, сазгерліктен де құралақан еместігін байқатыпты. Аттары əлемге əйгілі А.Камю, Ф.Ницше, М.Хайдеггер секілді философтарды қазақша сөйлетіп, оқырмандарды олардың кемеңгерлік ойтолғамдарымен сусындатты. Мұның сыртында уақыт тауып, сарсылып отырып ғылыми жұмыстарға да ден қойған. Өзгесін былай қойғанда, сонау 1993 жылы жарық көрген «Қазақ елінің рəміздері» атты салмақты да салиқалы еңбегінің өзі неге тұрады. Бұл енді ғана егемендік алып, еңсесін тіктей бастаған,

тəуелсіздік туының тұғырын бекітуге беттеген елдің патриоттық рухын көтеруге бағытталған бірегей еңбек еді. Шынын айтқанда, осындай сүбелі еңбектің авторы өзіміздің Ербол болғандығын былайғы жұртқа мақтан етіп айтатынбыз. Күнде көріп жүрген, жүрегімізге мақтаныш отын тұтатқан рəміздерді тарихи тұрғыдан ғана емес, моральдық тұрғыдан да мықтап шегелеп берген курстасымызды қалайша мақтан тұтпассың. Мұны бір делік. Екіншіден, күні кешеге дейін төрден өз орнын таба алмай, босағадан аттай алмай, есіктен ғана сығалауға мəжбүр болған қасиетті ана тіліміздің бойына жан кіргізіп, тірілтуге тырысқан намысқой азаматтың қатарында осы Ерболды атағанның еш сөкеттігі жоқ. Өзгелер туралы айта алмаймын, алайда біздің солтүстік жақта жетім баланың күйін кешкен ана тіліміздің осындағы ата қонысына қайта оралуына сіңірген еңбегінің өзі бір төбе. Ерекең Ақпарат министрлігінің тіл департаментінің директоры болып тұрған кезінде біздің өңірге жиі келіп-кетіп жүрді. Сонда қазақ тілі десе кірпідей жиырыла қа латын кейбір өзге жұрттың өкілдеріне де, өзіміздің ана тілінен мақұрым, санасы таттанып кеткен қандастарымызға да бұл мəселені жетесіне жеткізіп айта білетін. Екі тілде еркін сөйлейтін, дəлелі мықты, уəжі берік, ойы ұтымды жанның əрбір сөзін ұйып тыңдап, төбеміз көкке жеткендей болып қаламыз. Жасырып қайтеміз, бұл жолы да курстастарымыздың ішінде осындай білімі кемерінен асып төгіліп жатқан, парасаты мен дүниетанымы қатар өрілген азаматтың бар екендігі мерейімізді тасытып, жігерімізге қанат бітіретін. Бүгіндері осындай орны толмас азаматты, бергенінен берері көп, атқарғанынан атқармағы мол арқалы азаматты сағынып жүрміз. Əдетте «біреудің орнын екінші біреу алмастыра алады» деп жатамыз. Ерекең еске түскенде осы ойға үлкен күмəнмен қараймын. Жайберген БОЛАТОВ, Қостанай облыстық «Қостанай таңы» газетінің бас редакторы.

Əкесімен бір бїтінге айналды Тұстастары, құрдастары қайтыс болғанда Бауыржан Момышұлы ағамыз «И по нашим рядам бьют снаряды» деген екен қамығып. Сол ажал «снаряды» біздің курстың құрдастары, əрі ең жас тұстастары болатын Марат Нұрқалиев пен Ғабиден Құлахметовті тіпті ертерек жұлып түскен еді. Осыдан қырық күн бұрын төтелей тиіп, енді Ербол Шаймерденовті арамыздан алып кетті. Біз 1971 жылы мектеп бітіре сала ҚазМУге түскен 54-55-жылдары туған шамалы ғана жастар едік. Солардан елу студенттің ішіндегі бесеуі жұптарын жазбайтын. Бойлары шамалас Ербол Шаймерденов, Темірхан Момбеков, Байбота Серікбаев, Алпысбай Шымырбаев, Бекен Əбдікəрімовті «түлкінің балалары» деп қалжыңдайтынбыз. Олардан бір жас кіші болсақ та, Ғабиден екеуміз түлкінің балаларының үйіріне енбей қалыппыз. Тəрізі, ұзынтұралау бойымыздан болу керек. Сол бесеуден Ербол ерек көзге түсіп тұратын. Сабақты өте жақсы оқыды. Қызылжардың қалың орысының ортасында өскендіктен бе, əлде өзінің тілге деген тума таланты бар ма, əйтеуір орысшаға ерен жүйрік еді. Қара папкасын қолтығына қысып алып, университеттің кəсіподақ, комсомол сияқты қоғамдық жұмыстарының бел ортасында жүретін. Біздер бірде бұрыс, бірде дұрыс басып жүргенде, Ербол сол студент кезінен-ақ ақырын жүріп, анық басты. Бақиға аттанғанша осы мінезінен танған жоқ. Сонысымен есте қалды. Қызылжардың облыстық газетінде, «Лениншіл жаста», қазақтың бас газеті аталатын «Социалистік Қазақстанда» қызмет атқарды. Екінің бірінің қолынан келсе де, қонышынан баса алмайтын Қазақстан Компартиясының Орталық Комитетіне барғанда, «Арамыздан бір қайраткер шықтыау, əйтеуір» деп тақымымызды қысып

жүрдік. Ербол үлкен үйде жауапты қызметте жүргенмен, шекесінен қарап, шіренген жоқ. Осындайда ойға оралады. Тоқсаныншы жыл болу керек, Ербол республикалық газеттер мен телевизияның бір топ басшыларын бастап, Қарағандыға келді. Облыстық газетте бөлім меңгерушісі едім. Ерболды үйге дəмге шақырдым. Келді. Жанында Қалтай Мұхамеджанов, Сарбас Ақтаев ағаларым бар. Арнайы шақырсаң келтіре алмайтын Алаштың аймаңдай азаматтары. Еститінмін, Қалағаң ЦК хатшыларының өзін жүре тыңдайды деп. Солай бола тұра, Ерболды ешқайсысы баласынған жоқ. Өз редакторым – Нұрмахан Оразбеков қатысқан сол отырыста бəріміз Ақтамберді жырау айтқандай, мұртымыз өрге шаншылып, əдемі бір əңгімедүкен құрғанымыз есте. Ербол дос көңіліне, ұстаз алдындағы парызына адал болып өтті. Бір мысал. «Орталық Қазақстанның» редакторы болған, университетте бəрімізге сабақ берген Рамазан Сағымбеков марқұмның атын Қарқаралы ауданындағы мектепке беруге 2000 жылы қам жасадық. Аудан, облыс көлеміндегі шаруаларын тиянақтап, ұсынысты республикаға жөнелттік. Министрлікте қызметте жүрген Ерболға қолқа салдым. Ол сөзге келместен Премьер-Министрдің қолын қойғызып, Үкімет қаулысын шығартып, айналдырған екі айдың ішінде мəселені жедел шешіп бергенін қалай ұмытасың. Былтырғы жылдың аяғында Р.Сағымбековтің кітабын шығарып, 80 жылдығын атап өткенде Ерболдың осы еңбегін өткен шақта айтуға тура келді. Амал нешік. Үкіметтің ғұмыры таусылмайтын қатқабат қыруар жұмысына көміліп жүріп, қаламын қында ұстаған жоқ. Өлеңдері мен басқа еңбектерін айтпағанның өзінде, тəуелсіз

мемлекетіміздің рəміздері туралы жанжақты тиянақтап жазуы курстасымыздың тыңға түрен салғаны еді. Мұнан былай республикамыздың Рəміздері күні Ерболды еске алып отырамыз да. Ал афоризмдерді жинастырып, бастырып шығарған соңғы кітабы шын мəнінде инемен құдық қазғандай жұмыс қой. Мен Ерболды Алаштың Ақселеуінің Жаңаарқадағы 70 жылдық тойында соңғы рет көрдім. Түлкінің балаларының екеуімен шұрқырай табыстым. Екіншісі – Бекен Əбдікəрімов. Абыр-сабыр той үстінде шешіліп əңгімелесе де алмадық. Дастарқан басында Ербол мен Бекенді төрге оздырып, ортасында отырдым. Нөсер жауды. Аспан Ақселеуін аңырай іздеп, ағыл-тегіл жылағандай көрінді. Ерболдың жүзі сынық екен. Ауырмай жүрген адамның денсаулығын сұрай алмадым. Бекен үшеуміз Жаңаарқада суретке түстік. Бəлкім, Ерболдың артында қалған соңғы бейнесі осы шығар. Оны Бекен біледі. Былтыр курстастар бас қостық. Ерекең (Ержұман Смайыл) құрастырған естелік кітабымызға Ербол өлеңін беріпті. Естелік жазбапты. Біз жазсын деген шығар. Осы жинақтағы «Өлеңімде – өмірім» атты өлеңін былай түйіндепті: Сен де, əке, бөлшегісің бүтіннің, Мен де, əке, бөлшегімін бүтіннің. Тізе бүгіп тағдырымның алдында, Деймін іштей: жазғаныңа шүкір мың! Иə, тізесі бүгілді, тыпыршыған тынымсыз жүрегі тыныш тапты. Əкесімен бір бүтінге айналды. Тағдыр!!! Мағауия СЕМБАЙ, Қарағанды облыстық «Орталық Қазақстан» газетінің бас редакторы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері.

Белгілі қоғам қайраткері, аяулы азамат Ербол Шаймерденұлының жүрегі соғуын тоқтатқанына қырық күн болып отыр. Марқұмның қырық күндік еске алу рəсімі – қырқы 2013 жылдың 27 қаңтарында, жексенбі күні сағат 13.00-де Астана қаласындағы «Сəтті» мейрамханасында болады. Ерекеңнің жасы үлкен ағалары мен ілтипатты інілері, достары мен курстастары, қызметтестері мен таныстары шақырылады.

 Өзгеріс өлшемі – өндіріс

Сапалы ґнімге сўраныс молайды Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ, «Егемен Қазақстан».

Құрманғазы ауданында 1936 жылы іргесі қаланған Шортанбай балық зауыты бар. Бұл зауытта бұрын 10 түрлі балық өнімі дайындалушы еді. Қазір балық өнімдері 4 есеге көбейіп, ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылуына жол ашылды. Мұнда ысталған, қақталған балық түрлері де, шортанның уылдырығы да дайындалады. Балық зауытының атқару-

шы директоры Болат Абдуловтың айтуынша, 140 адам тұрақты жұмысқа тартылған. Ал балық аулау маусымында жұмысшылар қатары 280-ге дейін жетеді. Ұжым жылына 4 мың тонна балық түрлерін аулайды. Одан сан-алуан балық өнімдерін шығарады. Бұл зауытта дайындалған балық өнімдеріне Қазақстанның өзге өңірлерімен бірге, Ресей, Украина жəне Грузия секілді ТМД елдерінен де сұраныс ұдайы түседі екен. Зауыт басшылы-

ғы сол себептен балық өнімдерінің түрлерін көбейтуді, осы мақсатқа қол жеткізу үшін жаңа технологиялар орнатуды көздеп отыр. Болашақта балық өнімде-

рін Еуропа елдерінің рыногына шығаруды да ойластыруда. Атырау облысы, Құрманғазы ауданы.

Дариядан ќауіп бар ма? Қаңтардың қырық құбылған күнінде Сарыағашта қызыл су арнасынан асып кетті. Əдетте көктемге қарай аспанға атылатын судың қыстың көзі қырауда бұлай əбігерге салатынын кім білген?! Ақмешіт атырабы да оңтүстіктегі көршісіне қарап елеңдеп отыр. Себеп те жоқ емес. Сырбаз Сырдың бойын сағалағаннан кейін секемденбеуге болмайды. Сондықтан бүгінгі сөзді судың арнасына қарай арнағанды жөн санап, мəн-жайды білмек болдық. Ержан БАЙТІЛЕС,

«Егемен Қазақстан».

Бір кездегі Сейхұнның басым бөлігі Қызылорда облысынан өтеді. Ай мақтың оңтүстікшығысынан басталып солтүстікбатысына дейін сылаңдап ағып жатқан дарияның жалпы ұзындығы 1276 шақырым. Ал дарияның бойынан тұрғызылған қорғаныс бөгеттерінің барлық көлемі 519,4 шақырым. Егер осы деректі аудан дарға бөлер болсақ, онда: Жаңақорғанда – 45, Шиеліде – 71,6, Сырдарияда – 76,7, Жалағашта – 62,0, Қармақшыда – 60,4, Қазалы ауданында – 115,7 жəне Қызылорда қаласында 88 шақырым болып шығады. Ал дария жағалауына жақын аумақтағы ықтимал су басу аймағы 1,07 мың шаршы шақырым екен. Онда облыстың 51 елді мекені орын тепкен. Осы тұрғынжайларда 199,175 мың адам өмір сүріп жатыр. Сонымен қатар, 10 автожол, 11 темір жол учаскелері, 10 автожол жəне 16 темір жол көпірі, 800 шақырымға созылған электр қуатын беру желілері, 25 шақырымдық байланыс желісі тағы бар. Осының бəрі қауіпті аймаққа жатады. Биыл қар жылдағыдан қалың түсті. Оның үстіне күннің райы да бір суып, бір жылып тұр. Кей кездері маңдайдан шым-шым тер шығатындай жылымық болады. Ал маңдайды терлеткен жылу, мұзды ерітпейтініне кім кепіл? Ой осылай өріс алғанда «апат айтып келмейді» деуге болмайтындай. Өйткені, су тасыса салдарының қандай болмағын жоғарыда біз айтқан сандардан-ақ біле беріңіз. «Аттың сыры иесіне мəлім» дейді қазақ. Сондықтан облыста жыл сайын дарияның жағдайы жіті назарда болады. Мысалы, 20102011 жылдардың қысқы-көктемгі мезгілінде облыс көлеміндегі су тасқынының алдын алу мақсатында Сырдария өзенінің қорғаныс бөгеттері мен гидротехникалық қондырғылардың жағдайына тексеру жұмыстары жүргізілген болатын. Тексерудің қорытындысы бойынша жалпы ұзындығы 88,7 шақырымды құ райтын 60 аса қауіпті учаске анықталды. Солайша, оның алдын алу шаралары қолға алынды. Осыған орай, дария жағалауын күшейту, жөндеу жəне қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу үшін 613,815 теңге бөлінді. Бұл қаржыға 63,55 шақырымдық 43 учаскеде жұмыстар атқарылды. Сондай-ақ, 2011 жылы Үкіметтің резервінен қосымша 289,146 миллион теңге жəне берілді. Оған 17 учаскеде қорғаныс бөгеттері, 7 гидротехникалық қондырғылар жөнделді. Мұнан бөлек былтырғы қаңтарда дария мəселесіне орай арнайы алқа мəжілісінің болғаны есте. Онда облыстағы бірнеше мекеменің өкілдерінен құрылған жұмыс тобы сең жүру кезеңінде

Сырдариядан мол суды өткізу қабілеттілігін анықтаған, қорғаныс бөгеттерінің жағдайына зерттеу жұмыстары қаралды. Жұмыс тобы 19 аса қауіпті деген учаскелерді анықтапты. Мəселе бар. Оның алдын алу керек. Осы мақсатта облыстық бюджеттен 103,0 миллион теңге көлемінде қаржы бөлініп, жалпы ұзындығы 32 шақырымды құрайтын қорғаныс бөгеттерін қалпына келтіру жұмыстары жасалды. Бұдан бөлек, облыстық бюджеттен бөлінген 82,171 миллион теңгеге дариядағы судың денгейін түсіру мақсатында өзеннен бастау алып жатқан каналдар арқылы бөгеттерді жығып, артық суды көлдер жүйесіне жəне ой жерлерге жетелеу жұмыстары жүргізілді. Айта кетерлігі, бұл əдіс облыс бойынша бірінші рет қолданылды. Күдіксіз дүние болмайды ғой. «Бұл қалай?» деген сауалдың болғаны анық. Дей тұрғанмен, су тасқынының алдын алуда осы тəсіл жақсы нəтиже берді. Оған қоса облыстағы көлдер жүйесін толтырып алуға мүмкіндік жасалды. Осының арқасында кейбір елді мекендердің шаруашылығын түзеуге септігін тигізді. Мəселен, Шиелі ауданында ұзындығы шамамен 40 шақырымға жететін көлдер жүйесі суға толды. Сол себепті көктің көп шығып, шаруаларға біршама шыр біткені жасырын емес. Алдағы су тасқыны кезінде де бұл əдісті қолдану керек. Мұның бəрін неге айтып отырмыз? Осындай ауқымды қаржы мен қажырлы жұмыстың арқасында былтыр дариядан қауіп болмады. Ел-жұрт Сырға қарап алаңдамай, қамсыз тіршілік кеше берді. Бұл бөлінген қаржының бекер болмағанын білдірсе керек. Енді биылғы жағдайға келейік. Қолымызда Қызылорда облысының жұмылдыру дайындығы, азаматтық қор ғаныс, апаттар мен дүлей зілзалалардың алдын алуды жəне жоюды ұйымдастыру басқармасының деректері тұр. Мəлімет 17 қаңтар күні жасалған. Сол бойынша сөйлейік. Шардара су қоймасынан Сырдария өзенінің төменгі ағысына секундына 500 текше метр су көлемі жіберіліп жатыр екен. Егер былтырғымен салыстырар болсақ, биыл судың көлемі аз. Өткен жылы осы уақытта секундына 1000 текше метр су аққан екен. Ал қоймадағы жинақталған судың көлемі былтыр 4149 текше шақырым болса, биыл 2448 текше шақырым. Яки былтырғыдан 1701 текше шақырымға аз деген сөз. Бұл тек Шардара қоймасы бойынша ғана. Көксарайдағы жағдай қандай деңіз. Айтайық. Көксарай су реттегішінде жиналған су көлемі 1562 текше шақырым көрінеді. Былтыр бұл 1245 текше шақырым болған. Сонда былтырғыдан 317 текше шақырымға артық екенін байқаймыз. Дегенмен, мамандар

бұдан қауіптенудің қажеті жоқ екенін айтып отыр. Желтоқсанның ортасына қарай Сырдарияда толықтай мұз қатты. Бүгінде оның қалыңдығы солтүстік аудандарда 50-60 сантиметрге, оңтүстік аудандарда 20-30 сантиметрге жетіп отыр. «Қыс қамыңды жазда ойла» дегендей, былтыр қараша айында алдағы қыс пен көктемде дарияға келетін мол суды қауіпсіз өткізуге дайындық жұмыстары қаралды. Облыстық əкімдікте. Сол жерде дайындық жұмыстарын жасау үшін барлық аудандар жəне Қызылорда қаласының əкімдеріне, жауапты мемлекеттік органдарға тиісті тапсырмалар берілді. Осы мақсатта жеті аудан мен қалада алдағы су тасқынына дайындық жұмыстарын қамтамасыз ететін арнайы штабтар құрылды. Ықтимал су тасқынына дайындық денгейін анықтау үшін Қызылорда қаласы мен аудандардың қаржылай мүмкіндігіне жəне материалдық-техникалық жабдықталуына мониторинг жасалды. Барлық жерде су тасқынына қарсы жұмыстарға пайдаланылатын қаптар, пашын жəне қарабура қорлары жасақталған болып шықты. Қызылорда облысы бойынша Сырдария өзенінің арнасы 68 учаскеге бөлініп, оған 115 жауапты мекемелер бекітілген. Жауапты мекемелерде 238 арнайы техника, жүк тасымалдауға арналған 337 техника бар. Су тасқыны қаупі төнген жағдайда осы мекемелерден барлығы 2548 адам жұмысқа шығуға тас-түйін дайын отыр. Сондай-ақ, қазіргі уақытта қауіпті аймақтардан су тасқыны кезеңінде халықты көшіруге арналған 75 эвакуациялық жинақтау жəне 84 қабылдау пункттерін дайындыққа келтіру жұмыстары қолға алынып жатыр. Бұдан бөлек «Қазсушар» РМК-нің Қызылорда филиалымен бірлесіп Сырдария өзенімен келетін мол суды каналдарға қабылдаудың жобалары да əзірленіп қойды. – Облыста төтенше жағ дайлардың алдын алу жəне жою жөніндегі облыстық комиссиясы жұмыс істейді. Осы комиссияның шешіміне сəйкес құзырлы органдар өкілдерінен арнайы жұмыс тобы құрылып Сырдария өзені бойындағы қауіпті учаскелерге мониторинг жүргізілді. Зерттеу жұ мыстарының қорытындысы облыс бойынша 49 қауіпті учаске бар екенін айтып отыр. Осы орайда, аймақтағы аса қауіпті саналатын 23 учаскеде шұғыл қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу, гид ротехникалық құрылыстар қайта реттеліп жатыр, – дейді облыстық жұмылдыру дайындығы, аза маттық қорғаныс, авариялар мен дүлей зілзалалардың алдын алуды жəне жоюды ұйымдастыру басқармасының бастығы Марат Бəйімбетов. Қауіп қашанда бар. Күн жылынып, тоң жібіп, көктемнің соңғы күндеріне аяқ іліктіргенге дейін бейқам болуға болмайды. «Сақтансаң – сақтаймын» деген ғой. Сол себепті облыста ықтимал тасқынның алдын алу шаралары жүйелі жұмыс істеп жатыр. Ал ол өз нəтижесін беруі керек. Қызылорда облысы.

www.egemen.kz

25 қаңтар 2013 жыл

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2013 жылғы 24 қаңтар

№28

Астана, Үкімет Үйі

«Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін көрсету бойынша дәрілік заттарды, профилактикалық (иммунобиологиялық, диагностикалық, дезинфекциялық) препараттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы, фармацевтикалық қызметтерді сатып алуды ұйымдастыру және өткізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 30 қазандағы №1729 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді: 1.«Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін көрсету бойынша дəрілік заттарды, профилактикалық (иммунобиологиялық, диагностикалық, дезинфекциялық) препараттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы, фармацевтикалық қызметтерді сатып алуды ұйымдастыру жəне өткізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 30 қазандағы №1729 қаулысына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2009 ж., №47-48, 444-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін: Көрсетілген қаулымен бекітілген Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін көрсету бойынша дəрілік заттарды, профилактикалық (иммунобиологиялық, диагностикалық, дезинфекциялық) препараттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы, фармацевтикалық қызметтерді сатып алуды ұйымдастыру жəне өткізу ережесінде: 2-тармақтың 25) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын: 25) ұзақ мерзімді жеткізу шарты – осы Ережеде белгіленген тəртіппен тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін көрсету шеңберінде бірыңғай дистрибьютер тиісті өндірістік практика стандарттарына сəйкес дəрілік заттардың, ISO стандарттарына сəйкес медициналық мақсаттағы бұйымдардың өндірісін құруға ниеті бар жəне өндірісті құрғаннан кейін отандық тауар өндіруші өлшемдеріне сəйкес келетін заңды тұлғамен жеті жылға дейінгі мерзімге жасайтын дəрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды жеткізуге арналған

азаматтық-құқықтық шарт;»; 133-9-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «133-9. Бірыңғай дистрибьютор бұрын жасалған ұзақ мерзімді жеткізу шарттары бойынша талдау жүргізеді. Бұрын жасалған ұзақ мерзімді жеткізу шарттары болмаған жағдайда, осы Ереженің 11-2-тарауына сəйкес ұзақ мерзімді жеткізу шартын жасау мүмкіндігі туралы шешім қабылдайды. Осы Ереженің 11-2-тарауын қолданбай жасалған ұзақ мерзімді жеткізу шарты болған жағдайда бірыңғай дистрибьютор осы Ереженің 11-2-тарауына сəйкес ұзақ мерзімді жеткізу шартын жасау мүмкіндігі туралы шешім қабылдайды. Бұл ретте, сатып алынатын дəрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың көлемі дəрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды жеткізу сəтінде осы Ереженің 11-2-тарауына сəйкес белгіленген өнім беруші мен осы Ереженің 11-2-тарауын қолданбай ұзақ мерзімді жеткізу шарты жасалған өнім берушінің арасында 50%-дан бөлінеді.»; мынадай мазмұндағы 133-38, 133-39, 133-40-тармақтармен толықтырылсын: «133-38. Ұзақ мерзімді жеткізу шарты жасалған сəтінен бастап жəне ұзақ мерзімді жеткізу шарты бойынша дəрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды жеткізу бастау күні аралығындағы кезең екі жылдан аспауы тиіс. Көрсетілген мерзімді асырған жағдайда бірыңғай дистрибьютор белгіленген тəртіппен ұзақ мерзімді жеткізу шартын бұзады. 133-39. Жеткізуді бастау күні бірыңғай дистрибьюторға мынадай құжаттарды ұсынғаннан кейін басталады: 1) дəрілік заттар мен медициналық

мақсаттағы бұйымдар өндірісінің құрылғанын растайтын құжат; 2) фармацевтикалық қызметке арналған лицензия; 3) дəрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдарға арналған тиісті тіркеу куəліктері; 4) тауардың шығарылуы туралы ішкі айналысқа арналған «CT-KZ» сертификаты; 5) дəрілік заттарды өндіру үшін тиісті өндірістік тəжірибе стандарттарының енгізілгенін немесе медициналық мақсаттағы бұйымдар үшін ISO стандарттарының енгізілгенін растайтын құжат; 6) өнім берушінің жосықсыз əлеуетті өнім берушілердің (өнім берушілердің) тізбесінде жоқ екенін растайтын құжат. Дəрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды ұзақ мерзімді жеткізу шарттары бойынша сатып алу өнім беруші өтініш берген сəттен бастап тиісті қаржы жылына жүзеге асырылады. Егер дəрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды сатып алу осы Ереженің 10, 11-тарауларына сəйкес тиісті қаржы жылына жүзеге асырылған жағдайда, ұзақ мерзімді жеткізу шарттары бойынша сатып алу кейінгі қаржы жылына жүзеге асырылады. 133-40. Дəрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың өндірісін құру жөніндегі инвестициялық жобаны қаржыландыруды бастау мерзімі ұзақ мерзімді жеткізу шартын жасаған сəттен бастап үш айдан аспауы тиіс.». 2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі С.АХМЕТОВ.

Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментінің Семей филиалы 2013 жылғы 15 ақпанда республикалық мемлекеттiк меншiктегi нысандарды сату жөнiнде сауда-саттық өткізеді Сауда-саттық өткiзiлетiн орын: Семей қ., Интернационал к-сi, 38, 3-қабат, 308-бөлме. Сағат 10.00-де аукционға голланд əдiсi бойынша қойылатын нысандар: 1. Гараж ғимараты, жалпы алаңы 431 ш.м., мекен-жайы: Семей қаласы, 2 Водная көшесі. Бастапқы баға – 21 167 920 теңге, төменгі баға – 1 058 396 теңге. 2. Жапсаржай, жалпы алаңы 291,3 ш.м., мекен-жайы: Семей қаласы, 2 Водная көшесі. Бастапқы баға – 3 739 680 теңге, төменгі баға – 186 984 теңге. 3. Əкімшілік ғимараты, жалпы алаңы 352,8 ш.м., мекен-жайы: Семей қаласы, 2 Водная көшесі. Бастапқы баға – 23 774 100 теңге, төменгі баға – 1 188 705 теңге. 4. Ғимараттар жəне құрылыстар кешені (оның ішінде: 132,3 ш.м. жалпы алаңы, 1949 жылы салынған бір қабатты ғимараты, 174,8 ш.м. жалпы алаңы, 1996 жылы салынған гараждар жəне вольерлер ғимараттары), мекен-жайы: Семей қаласы, Мелькомбинаттың алаңы, 1. Бастапқы баға – 20 752 540 теңге, төменгі баға – 1 037 627 теңге. Аукционға қатысу үшін кепілді жарна – 170 000 теңге. Сағат 10.30-да аукционға голланд əдiсi бойынша қойылатын нысандар: 1. 1965 жылы салынған, жалпы ауданы 2514,7 шаршы метр, 3 қабатты №101 казарма ғимараты, мекен-жайы: ШҚО, Жарма ауданы, Солнечный кенті. Бастапқы баға – 1 930 160 теңге, төменгі баға - 50 000 теңге. 2. Дизельді генератор агрегаты FG WILSON, инвентарлық нөмірі 0131009017, 2000 жылы шығарылған, мекен-жайы: ШҚО, Жарма ауданы, Қалбатау ауылы, Достық көшесі, 94. Бастапқы баға – 370 000 теңге, төменгі баға - 9 000 теңге. 3. Дизельді генератор агрегаты FG WILSON, инвентарлық нөмірі 0139061001, 2000 жылы шығарылған, мекен-жайы: ШҚО, Бесқарағай ауданы, Бесқарағай ауылы, Əуезов көшесі, 39. Бастапқы баға – 280 000 теңге, төменгі баға - 7 000 теңге. 4. Дизельді генератор агрегаты FG WILSON, инвентарлық нөмірі 0131000133, 2000 жылы шығарылған, мекен-жайы: ШҚО, Бородулиха ауданы, Бородулиха ауылы, Мир көшесі, 3. Бастапқы баға – 617 000 теңге, төменгі баға – 15 000 теңге. Аукционға қатысу үшін кепілді жарна – 7000 теңге. Голланд əдісі бойынша аукцион өткізу ережесі Аукционшы жекешелендірілетін ны-

санның бастапқы бағасын жариялайды жəне оны жарияланған қадаммен төмендетіп, жаңа баға жариялайды. Аукционшы жарияланған баға жағдайында бірінші болып нөмір көтерген қатысушының нөмірін атайды, балға ұрумен оны аталған жекешелендірілетін нысанның жеңімпазы деп жариялайды. Егер аукционшы нысанның ең төменгі бағасын жариялаған кезде қатысушылардың бірдебіреу аталған нысанды сатып алуға тілек білдірмесе, онда бұл нысан сауда-саттықтан алынып қалады. Егер баға жарияланған сəтте бір мезгілде екі немес одан көп нөмір көтерілсе, онда аукционшы бағаны жеңімпазды анықтау сəтіне дейін тіркелген қадамның көлеміне қарай бағаны арттырады. Жарияланған қадам голланд əдісі бойынша саудасаттықтың белгіленген қадамына тең болуы қажет, бірақ арттыру жағына қарай болғаны жөн. Егер бағаны арттыру кезінде бір мезгілде өз нөмірлерін көтеруші сауда-саттыққа қатысушылардың бірде-біреуі арттыру бағасы бойынша оны сатып алуға тілек білдірмесе, онда аукционшы жеребе тастау рəсімін қолданады. Жекешелендірілетін нысан бойынша сауда-саттық мынадай жағдайда болмады деп саналады, егер оны өткізу сəтінде пайдаланылмаған жарнасы бар тіркелген тек бір қатысушы қалса, бұған голланд əдісі бойынша үшінші жəне одан кейінгі сауда-саттықтарды қоспағанда, онда жекешелендірілетін нысан жалғыз қатысушыға сатылуы мүмкін. Сауда-саттыққа катысушы ретінде тіркелу үшін мыналарды тапсыруы қажет: 1. Сауда-саттыққа қатысуға өтінімді; 2. Жеке тұлғалар үшін: төлқұжаттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактісін растайтын салық органы берген құжаттың көшірмесі не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондайақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын; құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін жеке тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі; заңды тұлғалар үшін: жарғының жəне заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куəлігінің нотариалды куəландырылған көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактісін растайтын салық органы берген құжаттың көшір-

месі не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондайақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін заңды тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі. 3) кепілді жарнаның енгізілгенін растайтын төлем құжатының түпнұсқасы мен көшірмесін. Қатысушы сауда-саттықтан кейін жүгінген кезде төлем құжатының түпнұсқасы қайтарылады; 4) заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куəландыратын құжаттың түпнұсқасын, сондай-ақ салыстырғаннан кейін қайтарылып берілетін түпнұсқасын қоса бере отырып, заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін не заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың нотариалды куəландырылған көшірмесін ұсыну қажет. Акционерлік қоғамдар олардың акцияларын иелік ететін акционерлік қоғамдар туралы ақпаратты қамтитын акционерлер тізілімінен (ақпараттық хабарлама жариялану сəтіндегі) үзінді-көшірменің түпнұсқасын ұсынады. Шетелдік заңды тұлғалар қазақ жəне/ немесе орыс тілдеріндегі нотариалды куəландырылған аудармасымен бірге құрылтай құжаттарының нотариалды расталған көшірмелерін ұсынады. Кепілді жарналар Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитеті «Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» ММ-нің мына есепшотына төленеді: ИИК KZ110705012170169006. БИК KКМFKZ2A, СТН 181600282382, КБЕ 11,КНП 171, «ҚР Қаржы министірлігі Қазынашылық комитеті» ММ-да. Жылжымайтын мүліктерді жекешелендірген кезде сатып алушыға жер телімінің құқығы беріледі. Қазақстан Республикасының Жер кодексіне сəйкес сатып алушы жер телімінің кадастрлық (бағалау) құнын бөлек төлейді. Сауда-саттық қатысушыларды тіркеу хабарлама жарияланған күннен басталады жəне аукцион өткізуге дейін бip сағат қалғанда аякталады. Өтінімдер мына мекен-жайда қабылданады: Семей қ., Интернационал к-сi, 38, 3-қабат, 308-бөлме. Анықтама алу телефондары: 8 (7222) 52 53 09, 52 32 66. Қосымша ақпаратты www.gosreestr.kz сайты арқылы алуға болады.

Тендер өткізу туралы хабарлама

«Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитетінің Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» ММ 2013 жылғы 15 ақпанда кейіннен сатып алу құқығынсыз 3 жыл мерзімге сенімгерлік басқаруға республикалық мүлікті беру бойынша тендер өткізеді Тендер мына мекен-жайда болады: Өскемен қаласы, Крылов көшесі, 114. Тендер өткізу уақыты сағат 10.30-да. Тендерге ұсынылады: Арнайы имарат (бомбапана), орналасқан мекен-жайы: Өскемен қаласы, Промышленная көшесі, 1. Кепілді жарна – 86 539 теңге. Тендер шарты: - аталған тұрпаттағы (бомбапаналарға) имараттарға қойылатын талаптарға сəйкес нысанды техникалық ақаусыз жағдайда ұстау. - бөлек кіру-шығуды орындаумен бірге бөлінген жер телімін қоршау. - нысанды тəулік бойы күзетуді қамтамасыз ету. Тендер өткізу ережесі Тендер өткізу барысында комиссия тендер шартын қанағаттандыратын ұсынысы бар жəне тендер шартының орындау бөлігінде ең таңдаулы ұсынысы қамтылған қатысушыны тендер жеңімпазы деп жариялайды. Тендерге қатысушы ретінде тіркелу үшін мына құжаттарды тапсыру қажет: 1) тендерге қатысушы үміткердің тендер шартын орындау жөніндегі міндеттемелері көрсетілген өтінім жəне тендер шартын орындау бойынша оның міндеттемелері мен тиісті шартты жасауы; 2) тендер шарты бойынша басқа құжаттардан бөлек жазбаша түрде жапсырылған конвертке салынған ұсыныс; 3) тендерлік өтінімдер салынған конверттерді ашудың алдыңғы күнінде үш айдан астам уақытта тендер əлеуетті қатысушысының банк (банктер) алдында

ұзартылған берешегінің болмауы туралы банктен (банктерден) анықтама, бірінші басшысының немесе қол қоюға құқығы бар тұлғаның жəне бас бухгалтердің қолымен, банктің (банктердің) мөрімен. Тендердің əлеуетті қатысушысы екінші деңгейдегі бірнеше банктердің, сондайақ шетелдік банктің клиенті болған жағдайда, аталған анықтама осындай банктердің əрқайсысынан тапсырылады; 4) заңды тұлғалар соңғы қаржылық жылдағы аудиторлық есепті, ол Қазақстан Республикасының заңнамасымен аудитті міндетті өткізуге белгіленген; 5) заңды тұлғалар үшін - заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің көшірмелері немесе көрсетілген құжаттардың көшірмелерін нотариалды куəландырылған немесе салыстыру үшін түпнұсқаны міндетті түрде ұсынумен. Шетелдік заңды тұлғалар мемлекеттік жəне орыс тілдеріне аударылып нотариат растаған құрылтай құжаттарды тапсырады. 6) тендерлік өтінімдер салынған конверттерді ашу күні алдындағы соңғы үш айдағы міндетті зейнетақы жарналары жəне əлеуметтік аударымдар бойынша берешегінің, салық берешегінің болмауы туралы анықтаманың түпнұсқасы, бұған Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес төлем мерзімі ұзартылған жағдайды қоспағанда, бірінші басшысының немесе қол қоюға құқығы бар тұлғаның қол қоюмен аталған салық органының мөрімен; 7) республикалық мүлікті сенімгерлік басқарудың құрылтайшысының депозиттік шотына кепілді жарнаны аудару

туралы (жеке тұлға үшін) төлем тапсырмасының тұпнұсқасы немесе түбіртегі; 8) тендердің əлеуетті қатысушысы өкілінің өкілеттігін куəландыратын құжат (жеке куəлікті, төлқұжатты көрсеткен жағдайда жарамды (шетелдік азаматтар үшін) немесе əділет органдары берген жеке басының уақытша куəлігі); 9) ақпараттық хабарламада көрсетілген сенімгерлік басқарушының талаптарына əлеуетті қатысушының сəйкестігін растайтын құжаттар; 10) жеке тұлға үшін – жеке куəлігінің көшірмесі, төлқұжат (шетелдік азаматтар үшін) немесе əділет органдары берген уақытша куəлік; 11) білімі жоқ заңды тұлғаның кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға құқық беретін құжаттың көшірмесі, тиісті мемлекеттік орган берген (жеке кəсіпкер үшін). Кепілді жарна Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитеті «Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» ММ-нің мына депозиттік шотына төленеді: ИИК KZ110705012170169006, БИК KKMFKZ2A, БСН 120240019160, КБЕ 11, КНП 171, «Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық комитеті» ММ-да. Өтінімдер мына мекен-жайда қабылданады: Өскемен қаласы, Крылов көшесі, 114. Анықтама алу телефондары: 57 00 19, 25 69 94. Өтінімдер қабылдау ақпараттық хабарлама жарияланған күннен бастап жүргізіледі жəне тендер өткізуге дейін 24 сағат ішінде аяқталады (2013 жылғы 14 ақпанда сағат 10.30-да).

«Құмкөл Көлік Қызметі» ЖШС (Қызылорда қаласы, Мостовая көшесі, н/с) сатып алу бойынша ашық конкурс өткізу туралы хабарлайды: №

Атауы

Мерзімі мен орны

Қайнар кен орнында 35 орындық жатақхананың құрылысы

Сомасы, теңге, ҚҚС-сіз

Келісім-шартқа қол қойылған күннен бастап 2 ай iшiнде, «ҚКҚ» ЖШС-ның келісім-шарт 31 000 000 аймағы, Қызылорда облысы

Конкурс құжаттарын мына мекен-жай бойынша: Қызылорда қ., Мостовая көшесі, н/с, «Құмкөл Көлік Қызмет» ЖШС, 106-бөлмеден немесе bekturganova_kts@mail.ru мекен-жайы арқылы электронды поштамен алуға болады. Конкурстық құжаттама тегін беріледі. Конверттермен мөрленіп салынған конкурсқа қатысу өтінімдерін əлеуетті жеткізушілер мына мекен-жай бойынша: Қызылорда қаласы, Мостовая көшесі, н/с, «Құмкөл Көлік Қызметі» ЖШС, 106-бөлмеге тапсырады (жолдайды). Конкурстық өтінімдерді тапсырудың соңғы мерзімі – 2013 жылғы 25 ақпанда сағат 09.00-ге дейін. Конкурсқа қатысу өтінімдері салынған конверттер 2013 жылғы 25 ақпан күні сағат 14.00-де мына мекен-жайда ашылады: Қызылорда қаласы, Мостовая көшесі, н/с, «Құмкөл Көлік Қызметі» ЖШС. Сатып алуды дайындауға жəне өткізуге жауапты тұлға: сатып алуға арналған жетекшi маман Бектұрғанова Айгүл, байланыс телефоны: 8 (7242) 300574, e-mail: bekturganova_kts@mail.ru. ТОО «Кумколь Транс Сервис» (г. Кызылорда, ул. Мостовая, б/н) объявляет о проведении открытого конкурса по закупке № 1

Наименование

Срок и место выполнения работ

Строительство общежития на 35 мест на м/р Кайнар

Сумма, тенге, без НДС

С даты подписания договора в течении 2 месяцев, Кызылординская обл., контрактная 31 000 000 территория ТОО «КТС»

Конкурсную документацию можно получить по адресу: г. Кызылорда, ул. Мостовая, б/н, ТОО «Кумколь Транс Сервис», каб. 106 или по электронной почте bekturganova_kts@mail.ru. Конкурсная документация предоставляется бесплатно. Конкурсные заявки на участие в конкурсе, запечатанные в конверты, предоставляются (направляются) потенциальными поставщиками по адресу: г. Кызылорда, ул. Мостовая, б/н, ТОО «Кумколь Транс Сервис», каб. 106. Окончательный срок представления конкурсных заявок 25 февраля 2013 года до 09.00 часов. Конверты с заявками на участие в конкурсе будут вскрываться 25 февраля 2013 года в 14.00 часа по адресу: г. Кызылорда, ул. Мостовая, б/н, ТОО «Кумколь Транс Сервис». Ответственное лицо за подготовку и проведение закупа: ведущий специалист по закупкам Бектурганова Айгуль, тел: 8 (7242) 300574, e-mail: bekturganova_kts@mail.ru.

Тұрғын үй сатып алушылардың жаңа пулдарын құрудың басталғандығы туралы хабарландыру «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ 2013 жылғы ақпан айының 4-нен бастап 4 сəуірге дейін «Қолжетімді тұрғын үй - 2020» бағдарламасы аясында құрылысы жүріп жатқан тұрғын үйден «таза» əрлеуден өткен пəтер сатып алушылар пулына қатысуға өтініштер қабылдау басталғандығын хабарлайды: Көкшетау қаласында «Центральный» 36/1-шағын ауданындағы, №5 жайғасым мекен-жайында орналасқан, 30 пəтерлі 5 қабатты тұрғын үйден, бағасы 1 ш.м. үшін 86357 теңге. Пул № 1 - 1 бөлмелі, ең үлкен есептік ауданы 45,77 ш.м. дейін, 10 пəтер; Пул № 2 - 2 бөлмелі, ең үлкен есептік ауданы 63,94 ш.м. дейін, 10 пəтер; Пул № 3 - 3 бөлмелі, ең үлкен есептік ауданы 88,25 ш.м., дейін, 10 пəтер. Көкшетау қаласында «Центральный» 36/1-шағын ауданындағы, №6 жайғасым мекен-жайында орналасқан, 30 пəтерлі 5 қабатты тұрғын үйден, бағасы 1 ш.м. үшін 84468 теңге. Пул № 1 - 1 бөлмелі, ең үлкен есептік ауданы 45,77 ш.м. дейін, 10 пəтер; Пул № 2 - 2 бөлмелі, ең үлкен есеп-

тік ауданы 63,94 ш.м. дейін, 10 пəтер; Пул № 3 - 3 бөлмелі, ең үлкен есептік ауданы 88,25 ш.м., дейін, 10 пəтер. Құрылыс объектісі бойынша неғұрлым толығырақ ақпарат алу жəне өтініш беру үшін: Ақмола облысы, Көкшетау қаласы, 8 Март көшесі, №51 үй мекен-жайына хабарласу қажет, байланыс телефондары: 8(7162) 32-35-46,32-35-50. Өтініш тек қана Банк салымшыларынан қабылданады. Банк филиалының көрсетілген мекенжайы бойынша немесе www.hcsbk.kz Банктің интернет ресурсындағы «Салынып жатқан тұрғын үйді сатып алу» бөлімінде тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі арқылы тұрғын үй сатып алушылардың пулын қалыптастыру тəртібімен жəне құрылыс нысанының сипаттамасымен неғұрлым толығырақ танысуға, соның ішінде ғимараттың қасбетін жəне пəтерлердің жобалануын көруге болады. Қосымша қабылдау хабарлауы/қабылдау өтінім мерзімі ұзартылғанда ақпарат Банктің интернет ресурсында жəне Банк филиалының операциялық залындағы ақпараттық стендінде орналастырылады.

«Ресей Жинақ банкі» Акционерлік қоғамы Еншілес банкі «Акционерлік қоғамдар туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңының 79-бабы 1-тармағы 5) тармақшасына сəйкес акционерлер мен инвесторларға Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын бақылау жəне қадағалау комитеті берген бағалы қағаздар нарығында кастодиалдық қызметті қоса отырып, бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға, банктік жəне өзге операцияларды жүргізуге 18.01.2013 жылғы № 1.2.199/93/31 лицензиясын алғанын хабарлайды. «Каспий Меруерті Оперейтинг Компани Б.В.» Ақтау қаласындағы филиалы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 28 қарашасындағы № 1139 қаулысына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 1 сəуірдегі № 267 қаулысымен бекітілген тауарлар, қызмет көрсету жəне жұмыстарды сатып алу Ережелерінің 105-тармағының 4-тармақшасына сəйкес бір көз негізінен «CP Hotels Aktau» ЖШС-дан қонақ үй қызметтерін сатып алу ниетін хабарлайды. Филиал «Каспий Меруерты Оперейтинг Компани Б.В.» в г.Актау, настоящим объявляет о намерении закупа способом из одного источника у ТОО «CP Hotels Aktau» гостиничных услуг, в соответствии с подпунктом 4 пункта 105, Правил приобретения товаров, работ и услуг при проведении операций по недропользованию, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 апреля 2010 года № 267, о внесении изменения в постановление Правительства Республики Казахстан от 28 ноября 2007 года № 1139. «Каспий Меруерті Оперейтинг Компани Б.В.» Ақтау қаласындағы филиалы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 28 қарашадағы № 1139 қаулысына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 1 сəуірдегі № 267 қаулысымен бекітілген тауарлар, қызмет көрсету жəне жұмыстарды сатып алу Ережелерінің 29-тармағына сəйкес, 2013 жылдың 11 қаңтарында «Казахстанская правда» газетіне жарияланған, «C01833 бұрғылау қондырғысы мен жағалаулық жабдықтау базасы үшін телекоммуникациялық қызметтердiң жəне интернет сервисiн көрсету» бойынша ашық конкурстың құжаттамасына өзгеріс енгізу жəне мəлімдеме ұсыну уақытын 2013 жылғы 28 ақпанға дейін ұзартқаны туралы хабарлайды.

Филиал «Каспий Меруерты Оперейтинг Компани Б.В.» в г. Актау, в соответствии с пунктом 29, Правил приобретения товаров, работ и услуг при проведении операций по недропользованию, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 апреля 2010 года № 267, о внесении изменения в постановление Правительства Республики Казахстан от 28 ноября 2007 года № 1139, объявляет о внесении изменений в конкурсную документацию и продлении срока предоставления конкурсных заявок по открытому конкурсу «C01833 по предоставлению телекоммуникационных услуг и интернет сервиса для буровой и береговой базы поддержки», объявленному в газете «Казахстанская правда» от 11 января, 2013 года, до 28 февраля 2013 года.

Егер сіз «Егемен Қазақстан» газетіне жарнама бергіңіз келсе, мына телефондарға хабарласыңыз: Астана тел/факс 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: egemen_adv@mail.ru. Алматы 273-74-39, ф. 273-73-97. Электронды пошта: gulnurekkz@mail.ru.

Ўзаќ болсын таєылымды ґміріѕіз Ғылыми еңбек, ғылым жаңалығы – халық мұраты. Құбылыстар мен құндылықтардың, тылсым сыр мен талайлы сауалдардың жауабын өзінің ізгі ізденістері арқылы шешіп, адамзат сұранысы мен қажеттілігі үшін игеру – парасат биігін тұғыр тұтатын өрелілердің мүдделі ісі. Білім жəне ғылым министрлігі Ғылым комитеті Биологиялық қауіпсіздік проблемалары ғылымизерттеу институтының бас директоры, ветеринария ғылымдарының докторы, профессор, Ауыл шаруашылығы ғылымдары академиясының академигі, «Парасат» орденінің, А.Бараев атындағы сыйлықтың иегері Абылай Рысбайұлы Сансызбай еліміздің ғылыми қауымдастығында лайықты орны бар көрнекті ғалым. Биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің ғылыми негізін жасауға, еліміздегі ветеринарлық жəне медициналық иммунобиологиялық препараттарды озық биотехнология негізінде өндіруге жетекшілік етіп, дербес шығармашылық үлесін қосып келе жатқан ғалымның бағындырар биіктері əлі де мол екендігі күмəнсіз. Абылай Рысбайұлының басшылығымен пастереллез, трихофития, лимфангоит, сақау, стрептококоз, бруцеллез, туберкулез, ринопневма-

ния, тұмау аурулары бойынша ірі ғылыми-зерттеулер жүргізіліп, жылқы сақауына қарсы инактивтендірілген вакцина жəне бұл ауруды емдеу үшін «Этобиц» препараты жасалды. Адамдар тұмауына қарсы үш валентті сплит-вакцина əзірленді. Ғалымның 289 ғылыми жұмысы жарық көрген, оның ішінде 81-і патент жəне алдын ала патент бар. Ол 5 монография мен 5 кітаптың, 6 оқулықтың бірлескен авторы. Қазақ ғылымына еңбегі сіңген жəне сіңіре беретін мол шығармашылық қуатқа ие ғалым 30 қаңтарда 55 жасқа толу мерейтойын атап өткелі отыр. Тамаша өмір үрдісін ұстанған отбасы иесі, ұл-қыздарын тəрбиелеп отырған абыройлы əке, немерелер қуанышына бөленген бақытты ата Абылай Рысбайұлын мерейжасымен шын жүректен құттықтап, ұзақ ғұмыр, зор денсаулық тілейміз. Көзіңіздің нұрына сыйған əлем сіз үшін қуаныш пен шаттыққа толы болсын. Адамдарға мейірбан сезіміңіз, Ізгі ниет астасқан лебізіңіз Көркем мінез, көрікті көңіліңіз Ұзақ болсын тағылымды өміріңіз! Ізгілікпен: Биологиялық қауіпсіздік проблемаларының ғылыми-зерттеу институты ұжымы.

«Ақмола облысының табиғи ресурстар жəне табиғат пайдалануды реттеу басқармасы» мемлекеттік мекемесі сауықтыру жəне рекреациялық мақсаттарда ұзақ мерзімге пайдалануға беру бойынша тендер өткізетіні жөніндегі хабарландыруды жариялайды. ЛОТ-ӨТІНІМ Ақмола облысының табиғи ресурстар жəне табиғат пайдалануды реттеу басқармасының «Ақкөл» орман шаруашылығы мемлекеттік мекемесі» мемлекеттік орман қоры аумағындағы «Моншақты» орманшылығының жалпы көлемі 0,5 га алаңға. Тендерге «Мемлекеттiк орман қоры учаскелеріндегi орман ресурстарын ұзақ мерзiмдi орман пайдалануға беру жөнiнде тендерлер өткiзу ережесiн бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 13.01.04 ж. №32 қаулысында көрсетілген біліктілік талаптарына сəйкес келетін барлық əлеуетті жеткізушілер қатыстырылады. Тендерге қатысушы тұлғалар жазбаша түрде тендерлік құжаттарды алуға лотты көрсетіп сұранысты 2013 жылғы 22 ақпандағы 13.00 сағатқа дейін, мына мекен-жай бойынша: Көкшетау қаласы Абай көшесі, 89-үй, 200-бөлмеден жұмыс күндері сағат 9.00-ден 18.00-ге дейін алуға болады. Тендерлік өтінімдерді тапсырудың ең соңғы мерзімі 2013 жылғы 26 ақпанда сағат 13.00-ге дейін. Жеткізушілер конвертке салынып мөр басылып жабылған тендерлік өтінімдерін Ақмола облысының табиғи ресурстар жəне табиғат пайдалануды реттеу басқармасына мына мекен-жай бойынша əкеліп тапсырады: Көкшетау қаласы Абай көшесі, 89-үй, 200-бөлме. Тендерлік өтінімдер салынған конверттер 2013 жылы 26 ақпанда сағат 15.00-де мына мекен-жайда: Көкшетау қаласы, Абай көшесі, 89-үй, 201 бөлмеде ашылады. Əлеуетті үміткерлер тендерлік өтінімдер салынған конверттерді ашу кезінде қатыса алады. Қосымша ақпараттар мен анықтамаларды 8 (7162) 25-21-30, 25-19-86 телефондары арқылы алуға болады. Государственное учреждение «Управление природных ресурсов и регулирования природопользования Акмолинской области» объявляет о проведении тендера по представлению в долгосрочное лесопользование лесных ресурсов для оздоровительных и рекреационных целей. ЛОТ-ЗАЯВКА на территории лесного фонда коммунального государственного учреждения «Учреждение лесного хозяйства «Акколь» управления природных ресурсов и регулирования природопользования Акмолинской области» на общей площади 0,5 га Мунчактинского лесничества. К тендеру допускаются лица, отвечающие квалификационным требованиям, указанным в постановлении Правительства Республики Казахстан от 13.01.04 г. № 32 «Об утверждении Правил проведения тендеров по предоставлению лесных ресурсов на участках государственного лесного фонда в долгосрочное лесопользование». Лицо, изъявившее желание участвовать в тендере, подает в письменной форме запрос на получение тендерной документации с указанием наименования лота в срок до 13.00 часов, 22 февраля 2013 года включительно по адресу: г. Кокшетау, ул. Абая 89, каб. 200, с 9.00 до 18.00 часов в рабочие дни. Окончательный срок предоставления тендерных заявок до 13.00 часов 26 февраля 2013 года. Тендерные заявки на участие в тендере, запечатанные в конверты, представляются лицами в государственное учреждение «Управление природных ресурсов и регулирования природопользования Акмолинской области» по адресу: г. Кокшетау, ул. Абая 89, каб. 200. Конверты с тендерными заявками будут вскрываться в 15.00 часов, 26 февраля 2013 года по адресу: г. Кокшетау, ул. Абая 89, каб. 201. Участники тендера могут присутствовать при вскрытии конвертов с тендерными заявками. Дополнительную информацию и справку можно получить по телефону 8 (7162) 2521-30, 25-19-86.

«Қазақмыс корпорациясы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (атқарушы органның орналасқан жері: Қарағанды обл., Қарағанды қ., Ленин көшесі, 12) Серіктестік басқармасының шешіміне сəйкес 2013 жылғы 15 ақпанда сағат 11.00-де Астана қ., Тұран даңғылы, 37, 13-қабат, мекен-жайында «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысы болатындығы туралы өз қатысушыларына хабарлайды. Қатысушыларды тіркеу 2013 жылғы 15 ақпанда аталған мекен-жай бойынша сағат 9.30-дан 10.45-ке дейін жүзеге асырылады. Жиналысқа қатысуға құқылы қатысушылардың тізімі 2013 жылғы 4 ақпанда 00 сағат 00 минөттегі жағдай бойынша жасалады. Күн тəртібіне мынадай мəселелер енгізілді: - Мəмілелер жасау туралы; - «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС-ның жаңа редакциядағы жарғысын бекіту туралы; - «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС-ның заңды тұлғаларға қатысуы туралы. Бірінші жиналыста жиналым болмауы жағдайында қайталама жиналыс өткізу күні – 2013 жылғы 16 ақпанда. Қатысушылардың жалпы жиналысының күн тəртібіндегі мəселелер бойынша материалдармен «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС атқарушы органының орналасқан жерінде танысуға болады. Товарищество с ограниченной ответственностью «Корпорация Казахмыс» (местонахождение исполнительного органа: Карагандинская обл., г. Караганда, улица Ленина, 12) уведомляет своих участников, что в соответствии с решением Правления товарищества, 15 февраля 2013 года в 11.00 часов по адресу: г. Астана, проспект Туран, 37, 13-этаж, состоится внеочередное общее собрание участников ТОО «Корпорация Казахмыс». Регистрация участников осуществляется 15 февраля 2013 года по указанному адресу с 09 часов 30 минут до 10 часов 45 минут. Список участников, имеющих право на участие в собрании, составляется по состоянию на 00 часов 00 минут 04 февраля 2013 года. В повестку дня включены вопросы: - О совершении сделок; - Об утверждении устава ТОО «Корпорация Казахмыс» в новой редакции; - Об участии ТОО «Корпорация Казахмыс» в юридических лицах. Дата проведения повторного собрания в случае отсутствия кворума на первом собрании – 16 февраля 2013 года. С материалами по вопросам повестки дня общего собрания участников можно ознакомиться по месту нахождения исполнительного органа ТОО «Корпорация Казахмыс».

Алматы қаласы мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының 14.01.2013 жылы ұйғаруымен «Фирма Тасаул» ЖШС-ы, СТН 6600 500 522 293, БИН 030740009717 банкрот деп тану іс қозғалды. Мекен-жайы: Алматы қаласы, Түрксіб ауданы, Красногорская көшесі, 71-үй.

Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің Экономика колледжі Абдрахов Ержан Асылбековичтің атына берген КОБ №0032684 дипломы жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын. В связи с утерей считать недействительной печать ТОО «Сəулет-ПВ» г. Павлодар, БИН 041040000712 с 21.01.2013 г.

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Кеңсесі Кеңсенің қызметкері Аманбол Мұхамедғалиұлы Оразалинге орны толмас ауыр қайғыға душар болуына – ағасы Амангелді МҰХАМЕДҒАЛИҰЛЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Дґѕгеленген дїние їйіѕізде Дүйсенбі, 28 қаңтар

7.00 9.30 9.40 10.00 11.05 11.25 12.30 12.45 13.20 13.50 14.50 15.25 15.55 17.00 17.30 17.50 18.05 19.00

19.05 19.30 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30 00.05 00.25 02.00 02.15 02.45 03.35 7.00 9.00 10.00 11.00 11.40 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.15 16.30 17.00 17.15 17.40 18.00 18.15 19.10 20.00 20.30 20.50 21.00 21.30 23.00 23.30 00.00 00.50 01.20 02.0003.00 8.30 8.55 9.00 9.20 9.55 10.00 11.40 12.10 12.40 13.20 14.00 14.50 15.40 16.10 16.40 17.30 18.40 19.00 19.30 20.00 21.30 22.40 23.30 00.00 00.05 00.30 9.00 9.05 9.35 10.05 10.10 12.25 13.00 13.50 14.40 15.05 15.35 15.45 16.00 16.55 17.15 17.35 18.15 18.30 18.55 19.00 19.50 20.00 20.20 20.30 20.55 21.00 22.15 23.15 23.25 23.55 00.25 00.55 02.00

«Таңшолпан». Жаңалықтар. «Жан жылуы». «Апта.Kz». «Арнайы репортаж». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Дауа». Телеемхана. «Ақсауыт». «Кешір мені». Телехикая. «Алаш алыптары». Деректі фильм. «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Бала тілі – бал». Жаңалықтар. «Өзекжарды». «Парыз». Телехикая. «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің саяси бағыты. «Қылмыс пен жаза». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Алаң» ток-шоуы. «Əке серті». Телехикая. «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Sport.KZ». «Джонның хикаясы». Кино. «Өзекжарды». «Кітапхана». «Алдап көр». Телехикая. Аңдатпа, əнұран. «Іске сəт!». «Жеті күн». «Жеті күн». «Біз». Ток-шоу. «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». Арнайы репортаж. Жаңалықтар. «Сүю өнері». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. «Айбын». Жаңалықтар. «Топжарған». «Шешім қабылданды». Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. Индустрияландыру күнделігі. «Профессионал». Жаңалықтар. «Долина волков». Телесериал. Футбол. Жаңалықтар «След». Кино. Жаңалықтар. «Аспан кеңістігінің құпиясы». Деректі фильм. Жаңалықтар.

«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Мультсериал. «Бəрі есімде». Тамара Асармен бірге. Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. «Бағдаршам». «Жарайсың». «Желіккендер». Телехикая. «Жасырмай». «Закрытая школа». Телесериал. «Жарқын бейнелер». Деректі фильм. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Сүйінші». «Триумф любви». Телесериал. «49 күн». Телехикая. «Эшли Пейдждің ғажайып сəн киімі». Реалити-шоу. «Той көйлегін таңдай біл». Реалити-шоу. «Жарайсың». «Судьбы сестер». Телесериал. «Аңыз етіп айтар мені де». Телесериал. «Закрытая школа». Телесериал. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы. Əнұран, аңдатпа. «Алтын көмбе». «Əлі есімде». Телеафиша. «Тибеттегі жеті жыл». Кино. Концерт. «Жас нояндар». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Дон Жуан» операсына увертюра. «Қазақтың қолөнері». «Таутұлға». «Крэнфорд». Кино. «Əмина». Деректі фильм. «Музыка əлемінде». «Қолтаңба». «Қазақстанның жиырма кереметі». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Сурет-ғұмыр». «Жас нояндар». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Шаңырақ». «Қазақтың қолөнері». «Қазақ даласының құпиялары». Бозок. Деректі топтама. «Құмсағат». «Максимка». Кино. «Құлансаз» фольклорлы-этнографиялық ансамблінің концерті. «Қазақтың қолөнері». «Алтын көмбе». «Əлі есімде». Əсет Бейсеуовтің əн кеші. «Крэнфорд». Кино. Аңдатпа, əнұран.

www.egemen.kz

25 қаңтар 2013 жыл

Сейсенбі, 29 қаңтар

7.00 9.30 9.45 10.35 11.25 12.30 12.45 13.05 13.55 15.00 15.30 16.00 17.00 17.30 17.50 18.05 19.00 19.30 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30 00.05 00.35 02.35 02.50 03.10 04.00 7.00 9.00 9.10 10.00 10.10 11.00 11.10 11.30 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.15 16.15 17.00 17.15 17.40 18.00 18.15 19.10 20.00 20.30 20.50 21.00 21.30 23.00 23.30 00.30 01.00 02.0003.00 8.30 8.55 9.00 9.15 9.55 10.00 11.40 12.00 12.30 13.20 14.00 14.50 15.40 16.10 16.40 17.30 18.40 19.00 19.30 20.00 21.30 22.40 23.30 00.00 00.05 00.35 9.00 9.05 9.45 10.05 10.10 11.25 11.55 12.35 12.55 13.00 13.50 14.40 15.05 15.30 15.35 16.00 16.45 17.05 17.30 18.15 18.30 18.55 19.00 19.50 20.00 20.30 20.55 21.00 22.35 23.20 23.25 00.05 01.10 02.00

Сəрсенбі, 30 қаңтар

“Таңшолпан”. Жаңалықтар. «Əке серті». Телехикая. «Айтуға оңай...». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Sport.kz». «Алаң». «Кешір мені». Телехикая. «Сөнбес сəуле». «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Бала тілі – бал». Жаңалықтар. «Еңбек түбі – береке». «Парыз». Телехикая. «Даму». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Айтуға оңай…» «Əке серті». Телехикая. «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Даму». «Нартəуекел». Кино. «Еңбек түбі – береке». «Қылмыс пен жаза». «Алдап көр». Телехикая. Аңдатпа, əнұран.

7.00 9.30 9.45 10.35 11.25

Іске сəт! Жаңалықтар. «Қайта оянған махаббат». Телехикая. Жаңалықтар. «Біз». Жаңалықтар. «Балаларға өмір сыйлаңыз». «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». Индустрияландыру күнделігі. Жаңалықтар. «Сүю өнері». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. Футбол. Жаңалықтар. «Футбол жанкүйерлері». Деректі сериал. «Үкімет пен əлеумет». Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. «Казахстан: социальные проекты». «Профессионал». Жаңалықтар. «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «След». Кино. Жаңалықтар. «Астыртын əрекет: Қылмыс пен тергеу». Деректі фильм. Жаңалықтар.

7.00 9.00 9.10

«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Мультсериал. «Мүмкін емес...». Өзекті де өткір проблема көтеретін ток-шоу. Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. «Лос-Анджелестің даудамайлары». Деректі сериал. «Жарайсың». «Желіккендер». Телехикая. «Бесінші бұрыш». «Закрытая школа». Телесериал. «Жарқын бейнелер». Деректі фильм. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Сүйінші». «Триумф любви». Телесериал. «49 күн». Телехикая. «Эшли Пейдждің ғажайып сəн киімі». Реалити-шоу. «Платье моей мечты». Реалити-шоу. «Жарайсың». «Судьбы сестер». Телехикая. «Аңыз етіп айтар мені де». Телесериал. «Закрытая школа». Телесериал. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы. Əнұран, аңдатпа. «Өркениет». Ток-шоу. «Шаңырақ». «Телеафиша». «Максимка». Кино. Концерт. «Сол жылдар». «Таутұлға». «Құмсағат». «Жас нояндар». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. Концерт. «Сурет-ғұмыр». «Келбет». «Титаник». Кино. «Музыка əлемінде». «Ақан сері əндері». Деректі фильм. «Көкжиек». «Қазақстанның жиырма кереметі». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Сурет-ғұмыр». «Жас нояндар». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Легенды и мифы оперного...». «Қазақ даласының құпиялары». Талхиз. Деректі топтама. «Құмсағат». «Аңшы». Кино. «Ақсарай». «Құмсағат». «Өркениет». «Əн-аманат». С.Жанпейісованың шығармашылық кеші. «Титаник». Кино. Аңдатпа, əнұран.

12.30 12.45 13.15 13.50 14.55 15.25 15.55 17.00 17.30 17.50 18.05 19.05 19.30 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30 00.05 00.25 02.40 02.55 03.35 04.25

10.00 10.10 11.00 11.10 11.30 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.25 16.05 17.00 17.15 17.50 18.00 18.15 19.10 20.00 20.30 20.50 21.00 21.30 23.00 23.30 00.30 01.00 02.0003.00 8.30 8.55 9.00 9.15 9.55 10.00 11.40 12.00 12.30 13.20 14.00 14.50 15.40 16.10 16.40 17.30 18.40 19.00 19.30 20.00 21.30 22.40 23.30 00.00 00.05 00.35 9.00 9.05 9.35 10.05 10.10 11.45 12.05 12.25 12.30 13.00 13.50 14.40 15.05 15.40 16.00 16.50 17.05 17.30 18.00 18.10 18.30 18.55 19.00 19.50 20.00 20.30 20.55 21.00 22.10 23.05 23.35 00.05 01.05 01.10 02.00

“Таңшолпан”. Жаңалықтар. «Əке серті». Телехикая. «Айтуға оңай...». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Иман айнасы». «Сыр сұхбат». «Кешір мені». Телехикая. «Сөнбес сəуле». «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Бала тілі – бал». Жаңалықтар. «Өзекжарды». «Парыз». Телехикая. «Елорда». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Айтуға оңай…». «Əке серті». Телехикая. «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Елорда». «Өмір соңына таяған шақта». Кино. «Өзекжарды». «Өркениет». «Алдап көр». Телехикая. Аңдатпа, əнұран. Іске сəт! Жаңалықтар. «Қайта оянған махаббат». Телехикая. Жаңалықтар. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. «Балаларға өмір сыйлаңыз». «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». «Казахстан: социальные проекты». Жаңалықтар. «Сүю өнері». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. «Бармысың, бауырым!» Жаңалықтар. «Ас-арқау». «Профессионал». Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. Индустрияландыру күнделігі. «Профессионал». Жаңалықтар. «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «След». Кино. Жаңалықтар. «Астыртын əрекет: Қылмыс пен тергеу». Деректі фильм. Жаңалықтар.

«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Мультсериал. «ХХІ ғасыр көшбасшысы». Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. «Лос-Анджелестің даудамайлары». Деректі сериал. «Жарайсың». «Желіккендер». Телехикая. «Что наша жизнь...». «Закрытая школа». Телесериал. «Жарқын бейнелер». Деректі фильм. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Сүйінші». «Триумф любви». Телесериал. «49 күн». Телехикая. «Эшли Пейдждің ғажайып сəн киімі». Реалити-шоу. «Платье моей мечты». Реалити-шоу. «Жарайсың». «Судьбы сестер». Телехикая. «Аңыз етіп айтар мені де». Телесериал. «Закрытая школа». Телесериал. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы. Əнұран, аңдатпа. «Кітапхана». «Неслучайные встречи». «Құмсағат». «Аңшы». Кино. «Музыка əлемінде». «Қазақ даласының орфейі». Деректі фильм. «Құмсағат». «Легенды и мифы оперного...». «Жас нояндары». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. Концерт. «Шығармашылық қиғаштығы». «Титаник». Кино. «Дала дауысы». «Дос-Мұқасан» ансамблі. Деректі фильм. «Кітапхана». «Қазақтың қолөнері». «Музыка əлемінде». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Құмсағат». «Жас нояндар». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Раскрытая партитура». «Қазақ даласының құпиялары». Түркістан. Деректі топтама. «Сурет-ғұмыр». «Кальмар и кит». Кино. Т.Мұхамеджановтың авторлық кеші. «Неслучайные встречи». «Кітапхана». «Қазақтың дəстүрлі 1000 күйі...». Концерт. «Құмсағат». «Титаник». Кино. Аңдатпа, əнұран.

Бейсенбі, 31 қаңтар

7.00 9.30 9.45 10.35 11.25 12.30 12.45 13.35 13.50 14.50 15.20 15.55 17.00 17.50 18.05 19.05 19.30 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30 00.05 00.25 02.45 03.00 03.30 04.20 7.00 9.00 9.10 10.00 10.10 11.00 11.10 11.30 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.15 16.05 16.30 17.00 17.15 17.35 18.00 18.15 19.15 20.00 20.30 20.50 21.00 21.30 23.00 23.30 00.30 01.00 02.0003.00 8.30 8.55 9.00 9.20 9.55 10.00 11.40 12.00 12.30 13.20 14.00 14.50 15.40 16.10 16.40 17.30 18.40 19.00 19.30 20.00 21.30 22.40 23.30 00.00 00.05 00.35 9.00 9.05 9.50 10.20 10.55 12.05

13.00 13.50 14.40 15.05 15.35 16.00 16.50 17.30 17.50 18.05 18.30 18.55 19.00 19.50 20.00 20.30 21.00 21.05 22.50 23.20 23.25 00.10

01.10 02.00

«Таңшолпан». Жаңалықтар. «Əке серті». Телехикая. «Айтуға оңай...». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Толағай». Отбасылар сайысы. «Ғажайыпстанға саяхат». «Кешір мені». Телехикая. «Таутұлға». «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Бала тілі – бал». «Еңбек түбі – береке». «Парыз». Телехикая. «Жаңа Қазақстан-2050». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Айтуға оңай…». «Əке серті». Телехикая. «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Жаңа Қазақстан-2050». «Үшінші деңгейлі қарым-қатынас». Кино. «Еңбек түбі – береке». «Əлі есімде». «Алдап көр». Телехикая. Аңдатпа, əнұран. Іске сəт! Жаңалықтар. «Қайта оянған махаббат». Телехикая. Жаңалықтар. «Біз». Жаңалықтар. «Балаларға өмір сыйлаңыз». «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». «Индустрияландыру күнделігі». Жаңалықтар. «Сүю өнері». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. «Азық-түлік мəселесі». «Ұлт саулығы». Жаңалықтар. «Үкімет пен əлеумет». «Профессионал». Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. «Қазақстан: əлеуметтік жобалар». «Профессионал». Жаңалықтар. «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «След». Концерт. Жаңалықтар. «Астыртын əрекет: Қылмыс пен тергеу». Деректі фильм. Жаңалықтар.

«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Мультсериал. «Əзіл-Tube» бағдарламасы. Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. «Сенім. Білім.kz». «Жарайсың». «Желіккендер». Телехикая. «ХХІ ғасыр көшбасшысы». «Закрытая школа». Телесериал. «Жарқын бейнелер». Деректі фильм. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Сүйінші». «Триумф любви». Телесериал. «49 күн». Телехикая. «Эшли Пейдждің ғажайып сəн киімі». Реалити-шоу. «Платье моей мечты». Реалити-шоу. «Жарайсың». «Судьбы сестер». Телехикая. «Аңыз етіп айтар мені де». Телесериал. «Закрытая школа». Телесериал. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы. Əнұран, аңдатпа. «Көкжиек». «Раскрытая партитура». Концерт. «Кальмар и кит». Кино. Дина Нұрпейісованың 150 жылдығына арналған сахналық əн-күй кеші. «Жас нояндар». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Əнді сүйсең, менше сүй». Концерт. «Келесі аялдама». «Титаник». Кино. Концерт. «Қылқалам». «Дала дауысы». «Сөнбес сəуле». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Құмсағат». «Жас нояндар». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Ғасырлар пернесі». «Қазақ даласының құпиялары». Тараз. Деректі топтама. «Телеафиша». «Робин и Мэриан». Кино. «Раскрытая партитура». «Сурет-ғұмыр». «Көкжиек». «Махаббатты мəңгілік сақтаңыздар!». А.Асылбековтің шығармашылық кеші. «Титаник». Кино. Аңдатпа, əнұран.

Жұма, 1 ақпан

7.00 9.30 9.45 10.35 11.25 12.30 12.45 13.20 13.50 14.50 15.20 15.55 17.00 17.30 17.50 18.10 18.30 19.00 19.30 20.30 21.05 21.55 22.30 23.20 23.55 00.15 02.30 02.55 03.25 04.15 7.00 9.00 9.10 10.00 10.10 11.00 11.10 11.30 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.15 16.10 17.00 17.15 17.35 18.00 18.15 19.10 20.00 20.30 21.00 21.30 23.00 23.30 00.30 01.00 02.0004.00 8.30 8.55 9.00 9.20 9.55 10.00 11.40 11.55 18.00 18.40 19.30 20.00 21.40

22.50 23.40 00.10 00.15 00.45 9.00 9.05 9.25 10.05 11.50 11.55 12.30 13.00 13.50 14.40 15.05 15.55 16.00 16.50 17.25 17.30 18.00 18.30 18.55 19.00 19.50 20.00 20.25 20.30 21.00 21.05 21.55 23.45 01.35 01.40 02.00

“Таңшолпан”. Жаңалықтар. «Əке серті». Телехикая. «Айтуға оңай...». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Менің Қазақстаным». «Ғибратты ғұмыр». «Кешір мені». Телехикая. «Даму». «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Телеғұмыр». Жаңалықтар. «Өзекжарды». «Парламент». «Жиһанкез». Телесаяхат. «Иман айнасы». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Айтуға оңай» «Жайдарман». «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Парламент». «Испаншаағылшынша». Кино. «Өзекжарды». «Ғасырлар пернесі». «Алдап көр». Телехикая. Аңдатпа, əнұран. Іске сəт! Жаңалықтар. «Қайта оянған махаббат». Телехикая. Жаңалықтар. «Біз». Жаңалықтар. «Балаларға өмір сыйлаңыз». «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». «Қазақстан: əлеуметтік жобалар». Жаңалықтар. «Сүю өнері». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. «Əскери іс». Жаңалықтар. Шешім қабылданды «Профессионал». Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. Арнайы репортаж. Жаңалықтар. «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «След». Кино. Жаңалықтар. «Астыртын əрекет: Қылмыс пен тергеу». Деректі фильм. Жаңалықтар.

«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Кино. «Адамзаттың ұлы жетістіктері». Деректі сериал. Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. Мультфильмдер. Теннис. Қазақстан – Австрия. Астанадан тікелей көрсетілім. «Сүйінші». «Бесінші бұрыш». «Жарайсың». «Судьба сестер». Телесериал. «Фобия» – жұлдыздар қатысатын жаңа реалити-шоудың тұсаукесері. «Закрытая школа». Телесериал. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы. Əнұран, аңдатпа. «Қылқалам». «Өркениет». «Робин и Мэриан». Кино. «Сурет-ғұмыр». «Эксклюзив-концерт». Əлібек Дінішев əн шырқайды. «Ғасырлар пернесі». «Жас нояндар». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. Концерт. «Құмсағат». «Титаник». Кино. «Жетісаз». «Сурет-ғұмыр». «Əлі есімде». «Ұлттың ұйытқысы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Сурет-ғұмыр». «Жас нояндар». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Иман айнасы». «Құмсағат». «Музыкант». Деректі фильм. «Телеафиша». «Ақсарай». «Мона Лизаның жымиысы». Кино. «Мəдениет» концерт залынан. «Сурет-ғұмыр». «Мирас». Аңдатпа, əнұран.

ТОЛЫ ДЇНИЕ

Сенбі, 2 ақпан

7.00 7.25 7.55

8.00 10.00 10.30 12.05 12.20 13.05 13.20 13.50 15.25 15.55 16.30 17.05 17.30 17.50 19.35 20.05 20.30 21.05 22.10 22.40 23.15 23.45 02.10 03.50 7.00 7.20 8.40 9.55 10.00 10.10 10.30 11.00 11.10 11.40 12.10 12.30 13.00 13.15 14.00 14.15 15.30 17.00 17.15 18.00 18.15 20.00 20.30 21.00 21.30 22.20 00.00 00.30 01.00 02.3003.40 9.00 9.25 9.30 9.55 10.00 10.20 10.50 11.30 13.00 13.55 18.00 18.40

19.50 20.30 21.00 22.30 23.20 23.25 01.00 9.00 9.05 9.20 9.50 11.35 12.00 12.30 12.50 13.30

13.40 14.40 15.30 16.20 16.50 17.00 18.00 18.20 18.30 19.00 19.30 20.20 20.30 21.20

23.10 23.15 23.50 02.00

ДҮБІРГЕ

«Саяхатшы Дара». Мультхикая. «Кайлəн». Мультхикая. «Алдар көсенің басынан кешкен хикаялары». Мультфильм. «Келін». Телехикая. «Жиһанкез». «Ханшайымды құтқару бағдарламасы». Кино. Мультфильм. «Телқоңыр». «Қазақтың қолөнері». «Алаш алыптары». Деректі фильм. «Əке серті». Телехикая. «Ас мəзірі». «Дауа». Телеемхана. «Жүзден жүйрік». «Жан жылуы». Жаңалықтар. «Дениз». Телехикая. «Жарқын бейне». «Арнайы репортаж». Жаңалықтар. Роза Бағланованы еске алу кеші. «Жайдарман». Жаңалықтар. «Алаш алыптары». Деректі фильм. «Джерри Магуайр». Кино. «Дениз». Телехикая. Аңдатпа, əнұран. Мультфильм. «Алдар көсе». Кино. «Мэри Поппинс, сау болыңыз!». Балаларға базарлық. «Балаларға өмір сыйлаңыз». Жаңалықтар. «Народный эксперт». «Ұлт саулығы». Денсаулық бағдарламасы. Жаңалықтар. «Ас мəзірі». «Азық-түлік мəселесі». «Контуры на карте». «Сəби жүрек». Телехикая. Жаңалықтар. «Əзіл-кеш». Жаңалықтар. «Алтын батыр» тобы. «Аймақтар аламаны». Жаңалықтар. «Бармысың, бауырым?». Жаңалықтар. «Шарлап еркін Мəскеуді». Кино. Жаңалықтар. «Аймақтар аламаны». Күнделік. Жаңалықтар. «Хабар stars». Музыкалық бағдарлама. «300 спартанцев» – «Война богов: бессмертный». Кино. Жаңалықтар. Жаңалықтар. «Қаһарлы жолбарыс». Кино. «Сильфида». Балет.

«Смешарики». Мультсериал. Ауа райы. «Бакуган: Жанкешті жауынгерлер». Мультсериал. Ауа райы. «Сенім.Білім.kz». «Адамзаттың ұлы жетістіктері». Деректі сериал. «Суперпапа». Реалитишоу. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «ХХІ ғасыр көшбасшысы». Теннис. «Жасырмай». «Фобия» – жұлдыздар қатысатын жаңа реалити-шоудың тұсаукесері. «Бағдаршам». «Что наша жизнь...». «Пусть ангелы хранят». Телехикая. «Короли игры». Кино. Ауа райы. «Қияли Бетти». Телехикая. Ауа райы. Əнұран, аңдатпа. «Мирас». «Леонардо». Кино. «Мона Лизаның жымиысы». Кино. «Иман айнасы». «Неслучайные встречи». Мəдениет жаңалықтары. «Əн-айтыс». «Алдар көсенің басынан кешкен таңғажайып оқиғалары». Мультфильм. «Атақты жазушылар». Деректі фильм. «Даниэль Деронда». Кино. «Дала-думан». «Леонардо». Кино. «Қазақтың қолөнері». «Альберт Эйнштейн». Деректі фильм. Мəдениет жаңалықтары. «Қазақтың қолөнері». «Сағындырған əндерай». Ретроконцерт. «Алтын көмбе». «Даниэль Деронда». Кино. «Қазақтың қолөнері». «Жүздесу». «Əн жырым саған, туған ел!». Алтынбек Қоразбаевтың шығармашылық кеші. «Құмсағат». Концерт. «Аластатылғандар». Кино. Аңдатпа, əнұран.

Жексенбі, 3 ақпан

7.00 7.25 7.55

8.05 10.00 10.30 11.20 11.55 12.30 13.15 13.50 15.30 16.00 16.25 17.00 17.30 17.50 19.30

20.30 21.35

23.10 23.50 01.50 03.30 04.10 7.00 8.00 9.15 10.00 10.30 11.00 11.15 11.40 12.00 12.30 15.30 16.30 17.20 18.30 20.00 21.00 22.00 00.40 02.1003.30 9.00 9.15 9.20 10.45 10.50 11.10 11.30 12.25 13.05 13.55 20.00 20.50 22.40 23.00

01.00 01.05 9.00 9.05 9.20 9.50 12.00 12.30 12.50 13.30

13.40 14.40 15.30 16.20 16.50 17.00 18.00 18.20 18.30 19.00 19.40 20.30 21.10 23.15 23.45 00.55 02.00

«Саяхатшы Дара». Мультхикая. «Кайлəн». Мультхикая. «Алдар көсенің басынан кешкен хикаялары». Мультфильм. «Келін». Телехикая. «Ас мəзірі». «Толағай». «Ақсауыт». «Сыр-сұхбат». «Көкпар». Ұлттық ойын. «Телеғұмыр». «Əке серті». Телехикая. «Ұлттың ұйытқысы». «Ел бірлігін жырлаған – Сүйінбай пірің мен болам!». «Жиһанкез». Телесаяхат. «Алтын таға». Халықтық лотерея. «Ғажайыпстанға саяхат». Мультфильм. «Дениз». Телехикая. «Əн – жырым саған, туған ел!». Алтынбек Қоразбаевтың шығармашылық кеші. «Апта.kz». «Қазақстан КВН Одағы». Республикалық Жоғары лига. Финал. Астана. «Телқоңыр». «Ібілістің меншігі». Кино. «Дениз». Телехикая. «Көкпар». Аңдатпа, əнұран. «Қызыл үй». Кино. «Мэри Поппинс, сау болыңыз!». Балаларға базарлық. «Бірлігіміз жарасқан!». Ұлт ынтымағы. «Айбын». «Топжарған». «Халықтық сарапшы». Олимпийский журнал. «Ас-арқау». Əскери іс. «Любовь и предательство». Кино. Тікелей эфирде – ТВ Бинго. «Хабар stars». Музыкалық бағдарлама. «Əзіл-кеш». «Аймақтар аламаны». «Жеті күн». «Жеті күн». «Банды Нью-Йорка». Кино. «Сұр мерген». Кино. «Медальдің үшінші жағы». Кино. «Смешарики». Мультсериал. Ауа райы. «Бакуган: Жанкешті жауынгерлер». Мультсериал. Ауа райы. «Жанама əсер». «FreshmanЫ». «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Суперпапа». Реалитишоу. «ХХІ ғасыр көшбасшысы». Теннис. «Мүмкін емес…». «Пусть ангелы хранят». Телехикая. «Əзіл-Tube» бағдарламасы. Баскетбол. «Астана» (Қазақстан) – «Литовус Ритас» (Литва). Вильнюстан тікелей көрсетілім. Ауа райы. «Жетімдер». Кино. Əнұран, аңдатпа. «Мирас». «Леонардо». Кино. «Аластатылғандар». Кино. «Əлі есімде». Мəдениет жаңалықтары. «Əн-айтыс». «Алдар көсенің басынан кешкен таңғажайып оқиғалары». Мультфильм. «Атақты жазушылар». Деректі фильм. «Ортақ дос». Кино. «Саз толғау». «Леонардо». Кино. «Қазақтың қолөнері». «Альберт Эйнштейн». Деректі фильм. Мəдениет жаңалықтары. «Қазақтың қолөнері». «Сағындырған əндерай». Ретроконцерт. «Өркениет». «Ортақ дос». Кино. «Сол жылдар...». «Мария Антуанетта». Кино. «Əлі есімде». «Інжу-маржан». Дəстүрлі əн-күй кеші. «Альберт Эйнштейн». Деректі фильм. Аңдатпа, əнұран.

Тəуелсіздік шотландыќтарєа не береді? Мамадияр ЖАҚЫП, «Егемен Қазақстан».

Жақында Ұлыбритания парламентінің төменгі палатасы елдің бір аймағы саналатын Шотландия парламентіне осы аймақтың тəуелсіздігін анықтауға байланысты референдум өткізуге құқық беретін жарлықты мақұлдады. Енді оны лордтар палатасы мақұлдаса, 2014 жылы Шотландияда референдум өтуі мүмкін.

Тəуелсіздік деген ұлы ұғым. Біреудің қол астында жүрген, ұлттық құқы аяқасты болған елдің, халықтың арманы, əрине, тəуелсіздік. Ал тең құқықта, ортақ игілікті ортақтаса пайдаланып жүрген, жақсылыққа қолдары бірге жетіп жүрген елдердің бір-бірінен бөлінуіне көзқарас əртүрлі. Біреу құптайды, біреу қарсы. Шотландияның Ұлыбританиядан бөлінуі туралы айтқанда, оның құқықтары аяқасты болды, басқадан езгі көрді, кемсітушілікке ұшырады деп кінə қою да қиын. Ұлыбританияға Шотландия, Англия, Уэльс жəне Солтүстік Ирландия кіреді. Құқықтары бірдей. Жəне бұл ел əлемдік өркениеттің, оның ішінде дамыған демократияның жарқын мысалы саналады. Енді Шотландия сол елден бөлініп, жеке дербес мемлекет болғысы келеді. Бұл жерде бүкіл Шотландия деуіміз артықтау шығар. Оның халқының бір тобы, біраз саяси күштер десек лəзім. Өйткені, əлеуметтік сауалдама нəтижесіне қарағанда, бөлінуді бұл аймақ халқының 40 пайызы ғана талап етеді, 50 пайызы қарсы, халықтың 10 пайызы əрі-сəрі ойда. Бұл сауалдама шындық жағдайды бейнелесе, референдум бүгін өткен жағдайда, Шотландия Ұлыбританиядан бөлінбейді. Былтырғы жылы Ұлыбритания премьер-министрі Дэвид Кэмерон мен Шотландия премьер-министрі Алекс Сэлмонд келісімге қол қойып, «заңды, адал да шешуші референдумның» қағидаттарын белгілеген. Тіпті бұған дейін де, нақты айтқанда, 1997 жылы Шотландия шектеулі автономия алған. Қазір оның өз парламенті, үкіметі бар. Білім беру,

мəдениет, денсаулық сақтау, көлік, қоршаған ортаны қорғау салаларындағы барлық мəселені өз қалауынша шешеді. Сот та, дін де орталықтан тəуелсіз. Бөлінуді қалайтындардың жанына бататыны саяси биліктің жəне үлкен экономиканың орталыққа қарайтыны. Қазір Шотландия парламенті ұсынған адамды Ұлыбритания Құрама Корольдігінің королевасы тағайындайды. Қазіргі премьер А.Сэлмонд жəне оның Ұлттық партиясы дербес болайық, бəрін өзіміз шешейік дейді. Бұлар тарихқа жүгінеді. Бір кезде Англия да, Шотландия да жеке корольдіктер болған. Тіпті, олар бір-бірімен талай соғысқан да. Осыдан 300 жыл бұрын, нақтырақ айтсақ, 1707 жылы екі корольдік қосылып, құрама корольдік деп аталды. Бұлардың қатарына Уэльс, Солтүстік Ирландия қосылып, ұлы держава Ұлыбританияны құрап отыр. Шотландия одан бөлінсе, Еуропадағы шағын мемлекеттің біріне айналады. Рас, Шотландияның жер көлемі əжептəуір 78,8 мың шаршы километр, Ұлыбритания аумағының 32 пайызы, ал халқының саны 5,2 миллион. Ел халқының 8,4 пайызын құрайды. Елдің əлсіздеу дамыған аймағы. Бөлінгенде, қолдары табысқа жетеді деу қиын. Біраз қиындыққа ұшырайтыны да анық. Бөліндің екен, келе ғой, деп əлемдік қоғамдастық елдері құшақ жая жүгіруі екіталай. Ол біраз халықаралық кедергілерден өтеді. Содан соң Еуропа қауымдастығына да енуі қиын. Ал бір мүшесі қарсы болса, Еуроодаққа да кіре алмайды. Жеке мемлекет болған соң, Ұлыбританияның өте беделді ақшасы фунт-стерлингтен шығасың. Ал оның жаңа ақшасын басқалар қабылдар ма екен? Шотландия дербес ел болу үшін оны шешетін референдумға дейін біраз кедергіден өтуге тиіс. Тіпті, одан өткенде де, референдумда халықтың көпшілігі бөлінуді жақтайды дей алмайсың. Халықтың көпшілігі біреулердің желөкпелігіне бола тілі бір, тілегі бір ұлы державаның құрамынан кете қоюы неғайбыл-ау.

Ўрыны ўлыќтаєан ќоєамда ќасиет ќалмайды Бір аптадан аса уақыттан бері Ресейдің, сондай-ақ біздің де кейбір ақпарат құралдарымыз посткеңестік кеңістіктегі қылмыстық дүниенің ең беделді қайраткері Аслан Усоянның (лақап аты Хасан ата) өлтірілуін барынша қазбалап көрсетті. Оған əлемдік БАҚ та біраз назар аударды.

Оның атына қосылып айтылатын сипаттама көп: орыс мафиясының королі, «Əлем ұрыларының ұлы патриархы», заңдағы №1 ұры. Біреулерге бұл ғайбаттап айтылғандай көрінер, ал Ресей қауымында аса үлкен бедел. Оған оқ атылып, жараланғаны белгілі болғанда, сол жерге Мəскеу полициясының бастығы Олег Баранов, РФ Тергеу комиссиясының Мəскеу бойынша бас тергеу басқармасының бастығы Вадим Яковлев жан ұшырып жеткен. Бəлкім, басқа бір белгілі қоғам не өнер қайраткері қаза тауып жатса, бұлар бармауы да мүмкін. Ал Хасан ата өліп жатқанда, бармай тұра алмайды. Оның өмірбаяны тек қылмыстан тұрады. Отыз жасында «заңдағы ұры» тəжін киеді. Бұдан кейін оған ешкім тимейтін болған. 1994 жылы Санкт-Петербургке орнығады. Кəдімгі қызметке орналасқандай. Құқық қорғау орындары ғана емес, қала басшылары да, ел басшылары да оның қылмысты əлемнің жетекшісі екенін біледі. Бірақ оған ешкім тиіспейді. Бұлар жасырынбайды да, ең қымбат шетел көлігі солардың тақымында. Жасаулы үйжай солардікі. Жалғыз жүрмейді, мəшинелер эскортымен қозғалады. Құқық қорғау органдары тиіспегенмен, бұл елдегі қылмыстық патшалықта оның бақталастары жетерлік. Қауіп солардан. Хасан атаға бұған дейін де қастандық жасалып, 2010 жылғы қыркүйекте бұл елдің ақпарат құралдары біраз шулаған. Оқ тигенмен, атақты Боткин ауруханасының дəрігерлері оның жанын сақтап қалды. Сонда

ауруханада жатқанда сол медициналық мекеменің ішінде қылмыскерлер мафиясының королін Ресейдің ең озық полиция бөлімдері мен арнаулы қызметінің жəне бандиттердің жүз қаралы адамы қорғауға алды. Бұл жолы Ресейдің медицинасы, осы елдің қылмыстық əлемінің қаржылық құдіреті Хасан атаны құтқара алмады. Енді оны жерлеу ғана қалған. Бұл жерде де қылмыскерді құрметтеудің, ұрыны ұлықтаудың «өнегесі» көрсетілді. Мəскеудің Троекуров зиратында азаматтық жаназасын шығару өткізілді. Оған бірнеше мың адам қатысқан. Арасында қылмыстық əлемнің басшылары бар. Бұл зиратқа барар жолда ең қымбат шетелдік көліктердің кептелегі болған. Жаназасын қылмыстық дүниенің орталығында шығарғанымен, Хасан атаның өсиетімен оны туған жері Грузияда жерлемек болады. Ұлы ұрының мүрдесі салынған ұшақ солай қарай ұшады, сірə, орыс мафиясы королінің мұрагерлері оны туған жері құшақ жая қарсы алады деп ойласа керек, бірақ қылмысқа қарсы қол көтерген Грузия оны қабылдамады. Мұрагерлер амалсыз қылмыстыларға құрмет көрсететін жерге қайта оралуға мəжбүр болды. Хасан ата Мəскеудің Хован зиратында жерленді. Ұлы ұрыны ұлықтау, қылмыскерді құрметтеу тағы жалғасты. Тағы да оған қылмыстық дүниенің қайраткерлері қатысты. Олар ешкімнен қорықпайды, бой тасаламайды. Қазір баспасөзде ұлы ұрының жақын серіктерінің, мұрагерлерінің атыжөні жазылып жатыр. Олар барлық жерде бар көрінеді. Астапыралла, бізде де бар екен! Аты-жөні курдезид Гади Калоян. Оны біздің орындар да білетін шығар. Білмесе, бұлар шошқа тағалап жүр ме дейсің. Ал білсе, неге тұқымын құрытпайды. Бұлар да ұлыны ұлықтай ма деген сұрақ туындайды.

www.egemen.kz

25 қаңтар 2013 жыл

Буырқанған бояулар

Баќытын ќыл ќаламнан тапќан Əбдірахман ҚЫДЫРБЕК, «Егемен Қазақстан».

Өнердің жолы қашанда жеңіл болмаған. Оның сан саласында тереңіне бойлай білген жандар ғана мақсатына жете білген десек, ғұмырыңды шабыт пен ізденіске арнататын құдіретті өнерді қай халық та құрмет тұтқан. Осындай абзал өнердің қатарында сурет өнерінің де орны ерекше. Бұл ретте қыл қаламымен жүрек қылын шертер дүниелер тудырған таланттар есімін қалай құрметтесек те жарасады. Солардың бірі суретші, Қазақстан Суретшілер

Базарəлиевтіѕ байлыєы Аќалтекеден... Бекіреге дейін

Елге есімі белгілі кəсіпкер, облыстық мəслихаттың депутаты, «Луговой жылқы зауыты» ЖШС-ның директоры Халит Базарəлиевтің шаруашылығы, негізінен, асыл тұқымды жылқыларды бағумен, баптаумен жəне оларды тиімді бағаға сатумен шұғылданады. Атының өзі айтып тұрғандай, ертеректе осы зауыттың Абсент атты асыл тұқымды ақалтекесі басқа рекордтары мен жүлделерін былай қойғанда, Рим Олимпиадасының чемпионы (1960), Токио Олимпиадасының қола жүлдегері (1964) атанып, тіпті Мехико Олимпиадасынан да құр қайтпай, 4-орынға тұрақтап, аты дүние жүзіне мəшһүр болған текті де сұлу жануар еді. Көсемəлі СƏТТІБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».

Дегенмен, Х.Базаралиев бүгінде асыл тұқымды жылқы шаруашылығымен ғана айналысып қоймай, сонымен бірге өз мүмкіндігін басқа салалардан да іздестіріп көруде. Соның бірі – балық шаруашылығы. Бұл іске ол заманауи техника мен технологияның арқасында қол жеткізді. Яғни ауданның шөлді-шөлейтті ай мағына орналасқан ауылдың

қасынан тереңдігі 250 метр жер асты суын шығарып, шөлді өңірді көлді өңірге айналдырды. Агрономия ғылымының тілінде «тамшылатып суару» деген əдісті де өмірге əкелді. Ал су бар жерде, ну бар, нулы жерде балық бар. Бекіре балығын көбейту бастамасы да осыдан туған. Бүгінде Базарəлиевтің бекірелері жасанды көлдің өзінде-ақ уылдырық шашып, көбейіп жатыр. Бір шаруашылыққа 5 мың бекіре əзірге аз емес. Олар бірер жылдың бедерінде бұдан бірнеше есе көбеюі мүмкін. Сондықтан болар, ұлт дастарқаны үшін таңсық дəм болып саналатын өнімді өндіруге ден қойған кəсіпкер, балық өнеркəсібін өркендету үшін зауытына шетелдік қондырғылар орнатуда. Германиядан əкелінген бұл технология балық еттерін бұқтырып, қалбырдан жасалған арнайы ыдыстарға автоматты түрде жабатын болады. – Бекіре балығын бір игеріп алсақ, əрі қарай жұрт аса сүйсініп жейтін қызыл балықты да əкеліп, оны да көбейтетін боламыз, – дейді Халит Базарəлиев мырза. Берекелі азамат Базарəлиев басқаратын Луговой жылқы зауытында бүгінде ауданның мыңнан астам адамдары еңбек етеді. Өйткені, мұнда асыл тұқымды ақалтеке жылқыларын бағып, күтуден басқа, ірі қара мен «талпақ танау» шаруашылықтары да қатар дамыған. Сондай-ақ, кəсіпкердің егін саласы мен құрылыс индустриясы да өркендеп тұр. Ал биогаз өнеркəсібі өз алдына бір төбе. Қысқасы, Халит Базарəлиевтің ақалтекеден бекіре балығына дейінгі байлығының қызығын тау мен құмның ортасын көлбеп жатқан аудан тұрғындары да бөлісіп, бір атаның баласындай тату-тəтті еңбек етіп жатыр. Жамбыл облысы, Тұрар Рысқұлов атындағы аудан, Көгершін ауылы. –––––––––––––––––– Суретте: Луговой жылқы зауыты кешеніндегі Абсент ескерткіші.

Меншік иесі:

“Егемен Қазақстан” республикалық газеті” акционерлік қоғамы Президент Сауытбек АБДРАХМАНОВ Вице-президент – бас редактор Жанболат АУПБАЕВ Вице-президент Еркін ҚЫДЫР

одағының мүшесі, Еуропалық өнер одағының Ян Масарик атындағы сыйлығының иегері Алпысбай Қазығұлов. Аралдың аптап ыстығында дүние есігін ашқан Алпысбайды туған өлкеге деген ынтызарлығы қыл қаламның шебері болуға алып келеді. Ол Алматыдағы Абай атындағы педагогикалық институттың көркем сурет факультетін бітіріп, кəсіби суретшілік деңгейге көтерілді. 1978 жылы кəсіби өнер шеберлерінің республикалық, халықаралық деңгейдегі көрмелеріне қатысып өз туындыларымен ерекшеленді. Отыз жылдан астам шығармашылық

Спорт Жақында Оңтүстік Кореяның Пхенчхан қаласы жасөспірім спортшылар үшін «Dream PyeongChang-2013» бағдарламасын өткізді.

Болашаќќа баса назар Дастан КЕНЖАЛИН, «Егемен Қазақстан».

Бұл шараны 2004 жылдан бері Қысқы Олимпия ойындарын ұйымдастыратын елдің қаласы жыл сайын өткізуді дəстүрге айналдырып келеді. Ал 2018 жылғы дүбірлі доданың Пхенчхан қаласында өтетіні белгілі. Биылғы шараға əлемнің 20дан астам елінің спортшыларымен бірге Астананың да жасөспірімдері қатысты. Қалалық туризм, дене шынықтыру жəне спорт басқармасының хабарлауынша, оған шорт-тректен республикалық жарыстардың жүл дегерлері 12 жасар Данияр Серікбай, 13 жасар Байжан Бексұлтан мен Əділ Күмісбеков шақырылды. Олар – Астана қаласының №2 БЖСМ-нің ең үздік жаттықтырушысы ретінде танылған Əсел Қамешованың шəкірттері. Осы шараға балаларды Кореяға бастап барған жаттықтырушының өзі де қатысып қайтты. – Бұл бағдарламаға біздің елдің жастарын Қазақстандағы Корея Республикасының елшілігі екі жылдан бері қатыстырып, жолға, жатын орынға кететін барлық шығынды өздері көтеріп келеді. Егер былтырғы бағдарламаға шаңғы спорты, мəнерлеп сырғанау мен шорт-трекпен айналысатын балалар қатысса, биылғы бəсекеге тек шорт-трекшілеріміз ғана қатысты, – дейді Ə.Қамешова. Дегенмен, Кореяға келгенде біздің спортшылар бағдарламаға бірден қатыспаған екен. Əуелі шараны ұйымдастырушылар қысқы спорт түрлері кенжелеп қалған ел дің өкілдеріне бағдарламаға қа ты суына мүмкіндік беріпті. Со дан кейін ғана Қазақстан

сияқ ты қысқы спортта жақсы нə тижелер көрсеткен, өзіндік мектебі бар елдердің балаларына шараға қатысуға жағдай жасапты. Жаттықтырушы Əсел Қамешованың айтуынша, əуелі 11-15 жас аралығындағы қысқы спорты дамымай жатқан елдердің балалары шараға қатысып, сосын бағдарлама түрлері кеңейгенде біздің жасөспірімдер өздерінің өнерлерін көрсетуге мүмкіндік алды. Осы шара кезінде біздің спортшылар Ванкувер Олимпиадасының күміс жүлдегері, əлем рекордшысы оңтүстіккореялық Сунг Си-Бак өткізген шеберлік класқа қатысып, тəжірибе жинақтады. Оған өзге елдердің жаттықтырушыларымен бірге Əсел Қамешованың өзі де қатысып, корейлік мамандармен тəжірибе бөлісті. – Алғашқы кезде Кореяға келгенде бағдарламаға бірден қатыса алмаған соң, өзіміздің жолымызды беріп, сырттан бақылауға тура келді. Ал содан кейін біздің балалар бар өнерлерін көрсетіп, өзге

елдердің қызығушылығын оятып, мамандарынан жоғары баға алды. Бағдарлама соңында спортшылар арасында кездесу өткізіліп, сонда Данияр Серікбай 4-ші орынды алса, Бексұлтан Байжан үздік шорт-трекшілердің бестігіне енді. Жалпы, 10 күннен астам уақытқа созылған бағдарлама Олимпиялық базаның аумағында өте жоғары деңгейде өтті. Бұл табиғаты сұлу таулы жерді «Кореяның Альпілері» деуге болады. Олимпиялық база аумағының біздің Алатауға да ұқсастығы көп. Болашақта осы жерде «Альпения» атты Олимпия ойындарына байланысты қалашық салынып, ол 2018 жылғы дүбірлі доданы қабылдайды, – дейді ол. Қысқасы, Қазақстан спортшылары мен жаттықтырушыларының «Dream PyeongChang-2013» бағдарламасына қатысып, тəжірибе жинақтап қайтқанының пайдасы болары сөзсіз. Өйткені, олар 2018 жылға дейін есейіп, нақ осы жерде өтетін XXIII Қысқы Олимпия ойындарына қатысатын болады.

Атыраудан шыќќан чемпиондар Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ, «Егемен Қазақстан».

Биыл атыраулық спортшылардың қадамы құтты болатындай түрі бар. Дəлірек айтқанда, өткен аптада əлемдік, құрлықтық сайыстарда топ жарған өңір спортшылары қазақтың көкбайрағын биікте желбіретіп, Əнұранымызды əуелетті. Мəселен, Польша елінің Краков қаласында ересектер арасын да панкратионның ММА версиясымен жалауы желбіреген əлем чемпионатында атыраулық Жұмагелді Жетпісбаев топ жар ды. Осы чемпионатта 71 кг. салмақ дəрежесінде сынға

түскен ол Австралия, Сербия спортшыларынан басым түсіп, ақтық айқаста Украина елінің спортшысын тізе бүктірді. Сөйтіп, Жұмагелді Жетпісбаев əлем чемпионы атанды. Ал Үндістанның Пуна қаласында кикбокстан өткен Азия чемпионатына 19 елден 1500ге тарта спортшы қатысқан екен. Бұл сында Азия елдерінің белді спортшыларымен бірге ел намысын қорғаған Абзал Дүсіповтің бағы жанды. Ол 60 кг. салмақта Ирак, Бангладеш, Қырғызстан спортшыларынан басымдығын танытып, Азия чемпионы атағын жеңіп алды. Атырау облысы.

Жарыстар кїнделігі ФУТБОЛ. Ресейдің СанктПетербург қаласында өтіп жат қан «Достастық кубогы» турнирінің топтық кезеңінен үшінші орын алып, ширек финалға шыққан Қазақстанның 21 жасқа дейінгі құрамасы Беларусь командасынан 1:2 есебімен ұтылып, енді 5-8 орындар үшін өтетін матчта Өзбекстан құрамасымен кездеседі. Бұған дейін топтық кезеңде отандастарымыз ала тақия лы ағайындардан 1 доп айыр машылығымен ұтылып қал ған еді. Енді бұл жолы жастарымыздың бойында намыс оты болса, есе қайтарады деп сенеміз. Ал Өзбекстан құрамасы өз кезегінде Ресей ко мандасынан 0:2 есебімен ұтылып, жүлделі орынға таласудан шеттеліп қалды.

«Достастық кубогының» жартылай финалында Ресей мен Беларусь, Украина мен Литва кездеседі. ҮСТЕЛ ТЕННИСІ. Алматыда 13 мамыр күні Францияның Париж қаласында басталатын əлем чемпионатына Қазақстан құрамасы сапында қатысуға лайықты деген теннисшілерді іріктеу мақсатында турнир өтті. Оған барлығы 32 теннисші қатысып, күш сынасты. Соның қорытындысында 16 ер адам мен 16 əйел қатысқан бəсекеде 10 теннисші үздік нəтиже көрсетіп, ұлттық құрамаға алынды. Енді 23 наурыз күні Ақтөбеде тағы да əлем чемпионатына қатысуға іріктеу турнирі өтеді. Оған құрамаға алынбай қалған теннисшілеріміз қатысып, тағы да бақтарын сынай алады.

Бейіндік оќыту – уаќыт талабы Астанада Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрі Бақытжан Жұмағұловтың төрағалығымен орта білім беру жүйесін жетілдіру мəселелері бойынша Үйлестіру кеңесінің отырысы болып өтті. Кеңесте Қазақстан Республикасының 2011-2020 жылдарға арналған білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың, оның ішінде білім беру ұйымдарын бейіндік оқытуға көшірудің көкейкесті мəселелері талқыланды.

Қазіргі таңда білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың маңызды мəселелерінің бірі 12 жылдық білім беру аясында бейіндік оқытуға көшу болып табылады. Осыған орай жиынға қатысушылар бейіндік оқыту бағдарламасын іске асырудың

тұжырымдамалық негіздерін қарастырды. Қазақстанда бейіндік оқыту жүйесін дамытудың өзектілігі бірқатар факторлармен, соның ішінде 12 жылдық білім беру үлгісіне көшу, мектеп түлектеріне қойылатын нарық талаптары, білім беру деңгейлерінің сабақтастығының қажеттілігі

сияқты негіздермен түсіндіріледі. Білім жəне ғылым министрлігі облыстарда мектептерді бейімдеу картасын құрып, «Бейіндік мектеп» нормативтік базасын əзірледі. Отырысқа қатысушылар еліміздің əлеуметтік-экономикалық өсуіндегі жаңа бағыттарға сəйкес, орта мектеп түлектерін дайындау сапасына, олардың болашақ мамандық таңдауда дұрыс шешім қабылдауына деген талаптардың күшейгендігін атап өтті. Осыған байланысты, жалпы білім беретін мектептердің жоғарғы сыныптарындағы оқу сапасы бейіндік дифференциацияға негізделуі тиіс. Сонымен қатар, бейіндік оқыту білім

МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А. АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-73-80.

БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru , egemenkz@maіl.kz Алматыда: факс (727) – 273-73-80, электронды пошта – egemalm@host.kz

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Астана – (717-2) 37-61-21; Ақтау – 8 (701) 593-64-78; Ақтөбе – (713-2) 56-01-75; Талдықорған – 8 (728) 27-05-70; Атырау – (712-2) 32-94-07; ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ:

жолында алты мыңнан астам туындысын өмірге əкелген суретшінің жүрегі тек шығармашылық ізденіс деп соғады. Оның «Музыкант», «Қыз ұзату», «Таулар», «Балалық шақтың ауылы», «Сүйінші», «Ағаш үй» сынды өзге де туындылары көрерменнің ыстық ықыласына бөленген. Қашанда қаламын жанына серік еткен өнер иесінің арманы шығармашылық шалқар шабытпен əлі де ой қиялын кезіп маза бермеген туындыларын көрерменімен қауыштыру болса, ізін жалғар шəкірттерінің биік белестерде болғанын жиірек көру де оның басты мақсаттары қатарында.

Көкшетау – (716-2) 25-76-91; Павлодар – (718-2) 57-18-09; Қарағанды – (721-2) 43-94-72; Семей – (722-2) 52-26-86; Қостанай – (714-2) 39-12-15; Тараз – (726-2) 43-37-33; Қызылорда – (724-2) 27-00-85 Шымкент – 8 (701) 404-36-29; Орал – (711-2) 28-80-35; Петропавл – (715-2) 50-72-50. Өскемен – (723-2) 25-28-41; Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-73-97, gulnurekkz@mail.ru

А материалдың жариялану ақысы төленген. “Егемен Қазақстанда” жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды.

Газет мына қалалардағы: 010008, Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС, 050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС, 100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС, 110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, 120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС, 130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС, 030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Мистоль» ЖШС, 160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС, 140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС, 150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ, 080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС, 090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС, 040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы, 070002, Өскемен қ., Космическая к-сі, 6/3, «Шығыс ақпарат» КМК баспаханаларында басылып шықты.

берудің сапасын арттырудың тиімді тетігі, жеке тұлғаның, қоғамның, мемлекеттің дамуындағы өзекті, перспективалы қажеттіліктерді жүзеге асырудың бірден бір оңтайлы тəсілі екені де айтылды. Жиында Үйлестіру кеңесінің болашақ жұмыс жоспары да талқыланды. Онда 2020 жылға дейінгі білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру барысында, бейіндік оқытуды, білім берудегі көптілділік, орта білімдегі жан басын қаржыландыру, педагогикалық кадрларды қайта дайындау жұмыстарын бақылау мəселелері қамтылған. «Егемен-ақпарат».

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 200 601 дана. Нөмірдің кезекші редакторы

Сұңғат ƏЛІПБАЙ.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. “Егемен Қазақстан” республикалық газеті” АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 10 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. Тапсырыс 8921 Газет Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС-те басылды, тел. 93-98-25. Тапсырыс №156 ek