26/02/2013

Бүгінгі нөмірде: Барды бар деген жөн

2-бет

Мәшһүр мұра №75 (28014) 26 АҚПАН СЕЙСЕНБІ 2013 ЖЫЛ

5-бет

«Қолжетімді баспана»: ол қаншалықты қолжетімді?

6-бет

Алдаєы келіссґздердіѕ маѕызы аталды

Кеше Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Ақордада Халықаралық консультативтік кеңес мүшелерімен кездесті, деп хабарлады Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметі. Кездесуге Польшаның экс-президенті Александр Квасьневски, Австрия Республикасының эксфедералды канцлері Альфред Гузенбауэр жəне Еуропалық Комиссияның экс-төрағасы жəне Италияның бұрынғы

премьер-министрі Романо Проди қатысты. Нұрсұлтан Назарбаев Халықаралық консультативтік кеңес аясында пікір алмасулар мен тиімді консультациялардың тұрақты түрде өтіп тұратынын айтты.

– Біздің соңғы кездесуімізден бері едəуір уақыт өтті. Біз 2050 жылға дейінгі ұзақ мерзімді жаңа даму стратегиясын қабылдадық. Болашаққа арналған өз бағытымызды айқындадық. Елімізде индустриялық-инновациялық даму бағдарламасын іске асыру жалғасуда, шикізаттық емес экспорт артуда, əлеуметтік мəселелер өз шешімін табуда. Сонымен қатар, алдағы жылы біз Қазақстанның

Ќазаќстан атќаратын рґл айтарлыќтай

Кеше Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Алматыдағы резиденциясында Иран Ислам Республикасы ұлттық қауіпсіздігі жоғары кеңесінің хатшысы Саид Джалилиді қабылдады, деп хабарлады Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметі.

Кездесу БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне мүше бес мемлекеттің, Германия мен Иранның өкілдерінің қатысуымен Алматыда өтетін ирандық ядролық бағдарлама жөніндегі келіссөздердің кезекті

Əлем жəне Қазақстан

Бўл – жалпыєа ортаќ проблема Тарихта тұңғыш əрі осы күнге дейін тек бір өзі атом қаруынан бас тартқан жалғыз мемлекет – Қазақстан атомды бейбіт мақсатқа пайдалануды, жойқын қарудан бас тартуды қандай мінберден де айтып, адамзат баласы үшін игілігі мол осы жолдан таймаған бірізді саясат ұстанып келеді. Семей сынақ алаңының зардабын шеккен қазақ даласының жарасы жазылар, бірақ əлемде ядролық сынақтар өткізу тоқталмай жатқан уақытта оны айыптамай отыру да кешірілмейтін күнə. Төмендегі мақала ағылшын тілінде жарық көрсе, оған əлемдік БАҚ-тар назар аударып, жариялап жатыр. Біз өз оқырмандарымыз үшін мақаланың қазақ тіліндегі нұсқасын ұсынғанды жөн көрдік. Тарихтан сабақ алмай, оны естен шығарудың зардабы ауыр. Себебі, ол қайталануы мүмкін. Біздер – «хибакушалар» Хи росима мен Нагасакиге тасталған атом бомбаларының құрбандары болған жəне көптеген жылдар бойы Тынық мұхиты мен Қазақстандағы ядролық қару сынақтарынан зардап шеккен жандармыз. Бүгінде жер жүзінде 19 000 ядролық оқтұмсыққа

ие тоғыз ел бар, яғни əлем ядролық қарудан келетін алапатты бір сəт те естерінен шығармаулары керек. Біз Солтүстік Кореяның ядролық қаруды сынақтан өткізгені туралы естігенімізде, төбе шашымыз тік тұрды. Бұл ядролық қаруды қолдану ықтималдылығын жақындата түседі. (Соңы 2-бетте).

дамуының инфрақұрылымдық мəселелеріне ерекше көңіл бөлетін боламыз. Сондай-ақ біз Еуропалық Одақпен сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамыту жөніндегі жаңа келісім жасасу туралы белсенді келіссөздер жүргізіп келеміз жəне бізге бұл мəселе жөнінде сіздердің пікірлеріңізді, сондай-ақ Еуропада болып жатқан оқиғаларға берілген бағаны тыңдау маңызды, – деді Мемлекет басшысы.

Польшаның бұрынғы президенті А.Квасьневски кездесу өте қызықты жəне мазмұнды болғанын атап өтті.

– Біз бұдан бірнеше ай бұрын Венада болған əңгімемізді жалғастырдық, Еуропалық Одақ туралы, жалпы, Еуропадағы ахуалды, атап айтқанда, саяси жəне экономикалық көзқарас тұрғысынан сөз еттік. Сондай-ақ Қазақстанның Еуропалық Одақпен ынтымақтастық мəселесін, Еуропа мен Қазақстан үшін

раунды қарсаңында өтті. Кездесуде Мемлекет басшысы ядролық сынақтардың барлық ауыртпалығын өз басынан өткерген Қазақстанның жаһандық ядролық қауіпсіздік мəселелерінде айтарлықтай маңызды рөл атқаратынын атап өтті. Нұрсұлтан Назарбаев еліміз келіссөздер үдерісіне қатысушыларға алаң ұсына отырып, оның қорытындысы бойынша мəмілеге қол жеткізіледі жəне келіспеушіліктерді реттеуде елеулі ілгерілеу болады деп үміттенетінін атап көрсетті. Өз кезегінде С.Джалили Қазақстан Президентіне Алматыда келіссөздердің кезекті раундын өткізуге мүмкіндік туғызғаны үшін алғыс айтты жəне олардың сындарлы нəтижемен аяқталатынына үмітін білдірді. Алматының ирандық ядролық бағдарлама жөніндегі келіс сөздердің кезекті раунды өтетін орын ретінде таңдалуына Қазақстанның бұл мəселе бойынша бейтарап ұстанымды сақтайтыны ықпал етіп отыр. Бұған қоса, біздің республикамыз атом қаруын таратпау жөніндегі жаһандық қозғалыстың мойындалған көшбасшысы болып табылады жəне ядролық қатерден ада əлем құру жөнінде бірқатар бастама көтеріп келеді.

өте маңызды болып саналатын жаңа шарт əзірлеу жайын талқыладық. «Қазақстан-2050» Стратегиялық даму жоспарының маңыздылығын атап өткім келеді. Біздің бағалауымыз бойынша, бұл – елдің жəне қоғамның алдағы жылдарға арналған даму идеясын көрсететін тарихи құжат, – деді А.Квасьневски. Еуропалық Комиссияның бұрынғы төрағасы жəне Италияның бұрынғы премьер-министрі Р.Проди

кездесу барысында əңгімелесушілер əлемдік экономика мен саясаттағы жағдайды талқылағанына, сондай-ақ Қазақстанның Еуропалық Одақпен экономикалық ынтымақтастығын жандандыру жөнінде бірқатар бағыттарды анықтағанына тоқталды. Австрияның бұрынғы федералды канцлері А.Гузенбауэр кездесуде өңірлік жəне жаһандық деңгейдегі кең ауқымды мəселелер қозғалғанын мəлім етті.

– Алдағы екі күн ішінде Қазақстан ирандық ядролық бағдарлама бойынша кездесулердің кезекті раундын қабылдайтыны жөніндегі факт жоғары бағалауға тұрарлық. Мұндай келіссөздер өткізудің жаһандық қауіпсіздікті нығайту үшін өте үлкен мəні бар жəне кездесудің Алматыда өтетіні қазақстандық дипломатияның өңірдегі рөлі өсе түскенін көрсетеді. Сондықтан Қазақстан халқы тұрақтылық пен бейбітшілікке өз үлесін қосып отырғанын мақтаныш етуге тиіс. Қазақстан Еуропалық Одақпен, АҚШ жəне Қытаймен тығыз ынтымақтастық орната отырып, өңірдегі тұрақтылықтың тірегі ретіндегі өзінің рөлін сақтап отыр, – деді А.Гузенбауэр. Əңгімелесу барысында еуропалық мемлекеттердің тəжірибесін пайдалана отырып, Қазақстанның одан əрі жан-жақты дамуының негізгі аспектілері талқыланып, бұдан бұрынғы кездесуде қол жеткізілген уағдаластықтарды іске асыру барысы да қаралды. Қазақстан Президенті жанындағы Халықаралық консультативтік кеңес 2010 жылы құрылды, оның құрамында Еуропаның белгілі қоғамдық-саяси қайраткерлері бар.

––––––––––––––––– Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.

Жоєарєы ґкілді ќабылдады Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Еуропалық Одақтың Сыртқы істер жəне қауіпсіздік саясаты жөніндегі жоғарғы өкілі, Еуропалық комиссияның вице-президенті Кэтрин Эштонды қабылдады, деп хабарлады Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметі. К.Эштон құрамына Ұлыбритания, Қытай, Ресей, АҚШ жəне Франция кіретін P5+1 тобынан ирандық

Ядролыќ ќару – адамзаттыѕ дўшпаны Біздің елімізде əлемдік қауіпсіздік үшін маңызы жоғары тағы бір оқиға өткелі отыр.

26 ақпанда Алматы қаласында Иранның ядролық бағдарламасына байланысты БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 5 тұрақты мүшесі (АҚШ, Қытай, Ресей, Англия жəне Франция), сондай-ақ Германия мен Еуроодақ өкілдері Иран Ислам Республикасының өкілімен арадағы келіссөздердің кезекті раундын өткізеді. Осы айтулы оқиғаға орай біз Мəжілістің Халықаралық қатынастар, қорғаныс жəне қауіпсіздік комитетінің мүшесі Абай ТАСБОЛАТОВТЫ əңгімеге тартқан едік. (Соңы 2-бетте).

АҚПАРАТТАР аєыны Кеше Ақтөбеде Назарбаев зияткерлік мектебі ашылды. Бұл еліміздегі Мемлекет басшысының бастамасымен ашылып отырған осындай оныншы мектеп болып табылады. Мұндағы білім мекені 720 орынға есептелген, 120 адамға арналған жатақханасы да бар. Алдағы көктемгі дала жұмыстары үшін жанармай құны 13 пайызға төмен болады. Ауыл шаруашылығы министрінің айтуынша, аталмыш науқандағы қа жеттілік шамамен 360 мың тоннаны құрайды. Осыны анықтаған ведомствоаралық комиссияда оны нарықтық бағадан жоғарыдай мөлшерде азайтуға шешім қабылданған. Биыл Астанада мемлекеттік тұрғын үй бағ дар ламасы бойынша 3,5 мыңға

ядролық бағдарлама жөніндегі келіссөздер раундын өткізу үшін Қазақстанға келді.

жуық пəтердің құры лысы бітеді. Қазіргі таңда оның аясында 206 мың шаршы метрді құрайтын 3 496 пəтерлі 16 тұрғын үй кешенінің құрылысы жүріп жатыр. Орал өңірінде «Бизнестің жол картасы - 2020» бағдарламасы бойынша үш жылда 175 жоба мақұлданды. Облыс əкімі Нұрлан Ноғаевтың айтуынша, олардың құны 24,6 млрд. теңге тұрады. Ал қолдау тапқан жобалар негізінде 2 мыңнан астам жаңа жұмыс орны ашылған. Былтыр мұнда 1,2 млрд. теңге бөлініп, олар толық игерілген. Еуропалық бағдарлама Оңтүстік Қазақстанда сəтті жүзеге асты. Өлкеде екі жыл бұрын қолға алынған «Ана мен бала денсаулығын қорғауды қолдау» жобасы аясында акушер-дəрігерлердің 84 пайызы

жаңа технологиялар бойынша оқытылды. Жүргізілген тəжірибенің нəтижесінде тренингорталықтардың əдістемелік негіздемесі əзірленді. Елордада оралмандардың үй салулары үшін 26,9 га жер бөлінді. Бұл қазір тұрғын үй басқармасының кезегінде тұрған 500-ден астам қандастарымыз проблемасын жеңілдетуге айтарлықтай ықпал етеді. Қала əкімдігі олардың тұрғын үй жайын шешу мақсатында «Көктал» тұрғын үй алабынан жер телімін берді. Осы шешім негізінде тұрғын үй кешенінің бас жоспары мен нысанның үлгі жобасы бекітілді. ҚазАқпарат, СА-NEWS (kz), Bnews.kz агенттіктерінің хабарлары бойынша дайындалды.

2

www.egemen.kz

Барды бар деген жґн 15 жыл қатарынан жыл сайын еліміз тың жаңалықтарға құлақ түретін, азаматтары ертеңіне зор үміт пен сенім артатын бір сəт бар – ол Елбасымыз Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. Бүгінгі күннің межесінен сол жолдауларды сараласақ, жүз жылдық тарихқа жүк боларлық мəліметтерге жолығасыз. Ел іргесі сыр беріп сықырлаған тұстан қабырғасы қатайып, шаңырағы биіктеген кезге дейінгі уақыт аралығындағы басымыздан өткерген сан-қилы оқиғаларға куə боласыз. Əлі есімде, 1997 жылы Қарағанды облысына қарасты Ұлытау ауданы əкімінің əлеуметтік жəне идеология саласы бойынша орынбасары қызметін атқарған болатынмын. Сонда жұмыскерлерге ай лық жалақыларын, аналарға балаларының өтемақыларын, зейнеткерлерге зейнетақыларын, мүгедектерге жəрдемақыларын беру, балабақшаларға, мектептерге, емханаларға, үйлерге жылу бергізу түйіні шешілмеген өте күрделі мəселе-тін. Кəсіпорындар бірінен соң бірі жабылып, жұмыс табу қияметтің қияметіне айналған кез. Мəселен, жалпы еліміз бойынша өндіріс мекемелерінің 40 пайызы тоқтап қалып, 52 миллиард теңгеден астам жалақы төленбеді. Осындай қиюы келіңкіремеген заманда Елбасының халыққа ең алғашқы Жолдауы – «Қазақстан-2030» стратегиялық бағдарламасы жарияланғанда, мемлекеттік қызметші болсам да бұл құжатты тосырқап қабылдағандардың бірі мен едім. Шынтуайтына келгенде, бұл Елбасының тəуелсіздікке енді ғана қол жеткізген балаң елімізді өркениет көшінің сара жолына бастаған сындарлы шешімі, батыл қадамы еді. Өйткені, біз өз жолымызды айқындауға тиіс едік. Мінеки, осы тұрғыдан келгенде «Қазақстан-2030» бағдарламасы біз үшін шын мəнінде стратегиялық мақсаттар мен міндеттерді пайымдап, көзқарасымыздағы маңызды серпіліс болды. Сонымен қатар, сол кездері алдымызда үлкен міндеттер тұрды. Оларды толық шешу үшін біз үш бірдей жаңғырту жүргізуге тиіс едік, яғни, мемлекеттің іргесін қалау мен нарықтық экономикада серпіліс жасау, əлеуметтік мемлекеттің негіздерін қалау жəне қоғамдық сананы қайта өзгерту. Қазір қарап отырсақ, біз дұрыс таңдау жасаппыз. 2008-2009 жылдары орын алған жаһандық дағдарыс осыны анық аңғартты. Қазақстан оған төтеп берді. Дағдарыс жетістіктерімізді сетінете алған жоқ, керісінше, бізді қуатты ете түсті. Сөйтіп, біз таңдаған ел дамуының саяси, əлеуметтік-экономикалық жəне сыртқы саяси үлгісі өз тиімділігін толықтай дəлелдеп шықты. Елдің жаңа елордасы – Астананы салдық. Кезінде түрлі пікірлер туғызған бұл заманауи қала қазір біздің бойтұмарымыз бен мақтанышымызға айналды. Біз еліміздің мүмкіндігін əлемге көрсету үшін оның əлеуетін пайдалана алдық. Дəл сол себептен де халықаралық қауымдастық Қазақстанды ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесін өткізу орны ретінде таңдады. Барды бар деп айтқан жөн. Егер Астана болмаса, бұл да болмас еді. Мұндай құрмет кез келгеннің еншісіне тие бермейді. Жалпы, біздің еліміз кеңестен кейінгі кезеңдегі күллі кеңістікте Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымына төрағалық еткен əрі осы ұйымның Саммитін өткізген, сондай-ақ ғаламдық ауқымдағы іс-шара – ЭКСПО-2017-ні өзінде өткізетін бірінші ел екенін айтсақ та жеткілікті. Иə, бұл халықаралық көрмеге қатысты кереғар пікірлер де жоқ емес. Бір жағынан ол заңды да. Кез келген жаңа іске күдікпен қарайтын əдетіміз бар ғой. Бірақ, кезінде ЭКСПО көрмелерін өткізген елдердің соңынан қол жеткізген

жетістіктерін бағамдасақ, мұндай күдіктердің сейілетініне күмəн жоқ. Мысалы, соғыстан құр сүлдесі шыққан Жапония ЭКСПО-67 көрмесінен кейін күрт дамып, əлемнің екінші экономикасы дəрежесіне дейін көтерілді. Əр жыл сайын еліне миллиардтаған табыс əкелетін Париждегі атақты Эйфель мұнарасы да осындай көрменің жемісі. Бұл көрмелерді өткізудің нəтижесінде əлемде 12 Нобель сыйлығының иегерлері пайда болғанын да ұмытпаған жөн. Сондықтан, оңтайлы сəтті оң жамбасымызға келтіре алсақ, ұтарымыз анық. Мамандардың есептеуінше, ЭКСПО-2017-ні ұйымдастыруға жұмсалатын əрбір теңге Қазақ еліне бес есеге дейінгі өсіммен таза пайда əкеледі. Сөз жоқ, біздің басты жетістігіміз – тəуелсіз Қазақстанды құрғанымыз.

2012 жылғы 14 желтоқсанда Тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев халыққа Жолдауын «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» деп атауы кездейсоқ емес. Осылай тұңғыш рет ресми түрде Қазақстан дүние жүзіне өзінің бүтіндей қалыптасып, іргелі мемлекетке айнала бастағанын, сөйтіп дамудың жаңа жоғары сатысына бет алғанын мəлім етті. Бұл саяси маңызды құжаттың əрбір жолын талқылау бір ғана əңгімемен шектелмесі анық. Дегенмен, мына мəселені айтпай кетпеске болмас. Ол – осы Жолдаудағы Ел басының тарапынан айтылған бірқатар тың пікірлер. Мəселен, Президент: «Ел біртұтас корпорация секілді жұмыс істеуі, ал мемлекет оның өзегі болуы тиіс, сондықтан біздің бүгінгі көзқарасымыз бен ұстанымымызды түбегейлі өзгертетін экономикалық прагматизм қажет», деген ойын білдірді. Яғни, ол кісі жұртшылық назарын жаңа үлгіде жұмыс істеуге аударып отыр. Расында, Қазақстан əлемдік ауқымда көлемі шағын экономика, сол себепті елдің бюджетін жай бөліп қана қоймай, ойлы да салмақты инвестициялау арқылы оны тиімді басқару қажет. Бұл тұста, Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамын мейлінше тез орнықтырудың маңызы зор екендігі де дау туғызбас шындық. Елді елең еткізіп, көңілге жылылық ұялатқан тың пайымдардың тағы бірі – Қазақ мемлекеті деп аталуымыздың күні алыс еместігінің тұңғыш рет ең жоғары мінберден ресми түрде айтылуы дер едім. Ол үшін бəріміз бірлесе отырып қазақ тілін жаппай қолданысқа енгізіп шын мəніндегі мемлекеттік тіл мəртебесіне көтеруіміз керек.

1993-1997 жылдары қазақ тілінің мəселесімен тікелей шұғылданғандықтан, əрі соңғы жиырма жыл аралығында бұл салада оң бағыттағы үлкен өзгерістердің бар екендігін білгендіктен, өз басым қазақ тілінің мерейін үстем етуге əбден болатынына сенімдімін. Тек, ана тілімізді дамытудың саясаты Жолдауда айтылғандай, одан жерінуге, тіпті қазақтардың өздерінің бойды аулағырақ ұстауына ықпал етпеуі керек. Керісінше, қазақ тілі Қазақстан халқын біріктіруші болуы тиіс. Өйткені, бізге қоғамдық келісімді сақтау жəне нығайту тиімді. Бұл – біздің мемлекет ретінде, қоғам ретінде, ұлт ретінде өмір сүруіміздің басты шарты. Жолдауда айтылған құлаққа жағымды келесі бір тамаша жаңалық – «Мəңгілік ел» атануды мұрат еткен ниетімізді іске асыра аламыз. Сөйтіп, ХХІ ғасырдың ортасына қарай Қазақстанның кез келген азаматы ертеңгі күнге, болашаққа өте сенімді болатындай саяси жүйе қалыптастыра отырып, əлемнің ең дамыған 30 елінің қатарынан табылатын боламыз. Кенжеболат ЖОЛДЫБАЙ, саясаттанушы. АСТАНА.

26 ақпан 2013 жыл

Ядролыќ ќару – адамзаттыѕ дўшпаны (Соңы. Басы 1-бетте).

– Абай Бөлекбайұлы, Иранның ядролық бағдарламасына байланысты келіссөздердің біздің елімізде өту себебі неде?

– Бүгінгі күні Қазақстанның ядролық қаруға жəне оны таратпауға қарсы жүргізіп отырған саясатын бүкіл əлем мойындауда. 1991 жылғы 29 тамызда Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен Семейдегі ядролық сынақ полигоны жабылды. Бұл күн қазір БҰҰ бойынша біздің Президенттің ұсынысымен Ядролық сынақтарға қарсы халықаралық іс-қимыл күні болып белгіленді. Ең бас тысы – біз қолымызда бар атом қаруының дүние жүзіндегі төртінші орын алатын арсеналынан өз еркімізбен бас тарттық. Одан əрі Ядролық қаруды таратпау ту ралы келісімге қол қойып, дүние жүзіне бейбітшілік сүйгіш ел ретінде танылдық. Соның арқасында елімізге миллиардтаған доллар шетелдік инвестиция тартып, экономикамыздың жандануына жəне жаңа бағыттарды ашуға мүмкіншілік тудырдық. Бүгінгі күні Қазақстан ІЖӨ-сінің жан басына шаққандағы көлемі шығысеуропалық елдермен тең, тіпті кейбірінен артық. Осы жетістікке біз Елбасымыздың бейбіт жəне болжалды сыртқы саясатының арқасында қол жеткіздік. Ядролық сынақтардың адамзатқа келтіретін зияны жөнінде бізде қаншама халықаралық конференциялар мен дөңгелек үстелдер өткізілді. Орталық Азияны ядролық қарудан азат аймақ деп жарияладық жəне бұл бастамаға барлық көршілерімізді қосып алдық.

2010 жылы АҚШ-та 47 мемле кеттің басшылары қатысқан Ядролық қауіпсіздік бойынша жаһандық саммит болды. Сонда біздің Президентіміздің осы саладағы еңбегін АҚШ Пре зиденті Барак Обама жоғары бағалап, қатысушылар арасынан Елбасымызға ерекше құрмет көрсетті. Сөйлеуге тиісті алты мемлекет басшысының бірі болып сөз алған Нұрсұлтан Əбішұлы ядролық қаруды əлем елдерінен жаппай аластату қажеттігін атап көрсетті. 2012 жылғы Сеулде болған ІІ жаһандық саммитте Барак Обама Нұрсұлтан Назарбаевты ядролық қаруды таратпау

жөніндегі күрестің көшбасшысы деп танитынын мəлімдеді. Біздің Отанымыздың осы саладағы зор еңбегін БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун де жоғары бағалайтынын жария еткен. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев Ядросыз əлем құру туралы бүкілəлемдік декларацияға қол қою туралы бастама да көтеріп отыр. Міне, сондықтан да əлемдік атом қаруына қарсы күрестің үлгісі болып табылған біздің елімізде Иранның ядролық бағдарламасын талқылау туралы келіссөздердің жалғасуын заңды құбылыс деп санаймын.

– Қазір ядролық қару əлемнің біраз елінде бар. Ал Иран ядролық отынды қару жасауға емес, тек бейбіт мақсатта пайдаланамыз дегенді айтудан танбай келеді. Бірақ, сонда да, əлемдік қоғамдастықтың осы елдің ядролық бағдарламасына қатты шұқшию себебі неде деп ойлайсыз?

– Ядролық отынды бейбіт мақсатқа қолдануға барлық елдердің құқы бар. Бірақ ол барынша ашық, МАГАТЭ-нің бақылауымен жүргізілсе, ешкім де бұл елге қатты шұқшимас еді. Ал Иран өзінің бағдарламасында ядролық қуатты бейбіт тірлікке ғана емес, əскери мақсатта қолдануы мүмкін деген күдік үлкен. Өйткені, бағдарламаның барлық қырлары ашық емес. Бұл Парсы шығанағы елдерін ғана емес, олардың жақын одақтастарын да қатты мазалап отыр. Тіпті, бұл мəселе бүкіл əлемді алаңдатып отыр десек те артық емес. Өйткені, Иран ядролық бағдарламасының болжалсыздығы Солтүстік Корея ның осы бағыттағы бағдарламасымен ұштасатынын көптеген елдердің арнаулы қызметтері мəлімдеп үлгерген. Ал Иран өзі

қол қойған Ядролық қаруды таратпау жөніндегі келісімнің талаптарын толық орындайтынын жариялауда. Ол көршісі Израильді бұл келісімге кірмегендіктен жəне ядролық қаруы болғандықтан қаупі зор, алдымен соны бейбіт жолға қойыңдар деген талабын айтады. Былтыр Индонезияда болған демократиялық форумда Иран президенті Махмұд Ахмадинежад өз елінің атом бомбасын жасауға ұмтылмайтынын жариялады. Ол əлемдік проблемалар қазір ядролық қарудың көмегімен шешілмейтіндігін ашық айтты. Біздің халқымыз жеті мың жыл бойы атом бомбасынсызақ өмір сүрді, əлі де онсыз өмір сүре алады деген сөздері есте қалды. Сонымен бірге, Еуропа мен АҚШ атом бомбалары болса да əлемдік экономикалық дағдарыс пен саяси теке-тірестен арыла алмай отырғанын көлденең тартты. Соған қарағанда, Иранның ядролық қаруды қайтсе де иеленгісі келетін мақсаты жоқ сияқты. Бірақ БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне мүше елдердің кейбірі жəне Еуроодақ елдерінің біразы Иранның ядролық қуатты тек бейбіт мақсатқа ғана пайдаланғысы келетініне сенбейді. Сондықтан да олар Иранға қарсы экономикалық санкцияны күшейте түсуде. Австралия мен Оңтүстік Корея да санкцияны қатайтып отыр. Осының бəрі Иран экономикасына қатты соққы болып тиіп отырғаны шындық. Осыдан дəл бір жыл бұрын Иран МАГАТЭнің сарапшыларын өзінің ядролық нысандарын тексеруге жіберуге келіскен еді, бірақ Теһран үш күннен кейін-ақ олардың қатаң талабын орындаудан бас тартып, елінен шығарып жіберді. Осы кезде Иран төңірегіндегі дағдарыс қатты шиеленісті. Израильдің ұсы нысымен Иранды бомбалау қажеттігі туралы əңгімелер де қозғалды. Иранды қолдаған аз елдердің қатарынан Пəкстан да табылып, ол соғыс болған жағ дайда Иранды жан-жақты қолдайтынын жариялады. Ал Пəкстан ядролық қаруы бар елдердің бірі. Сондықтан əлем ядролық соққылардың қарсаңына келіп қалғандай алаңдаушылық туған еді. Əйтеуір, біршама уақыттан кейін дағдарыс саябырлап, наурыз айында Оңтүстік Кореяда Ядролық қауіпсіздік бойынша ІІ жаһандық саммит өтті. Онда да

Иранның ядролық бағдарламасы біршама талқыға түсті. Қысқасы, Алматыда болатын келіссөздердің маңызы орасан зор, ол əлемдегі бейбітшілікті сақтауға əсер етеді. Сондықтан да, бейбітшілік сүйгіш ел ретінде біздің мемлекетіміз оны өзінде өткізуге зор құлшыныс білдірді.

– Иран Ядролық қаруды таратпау жөніндегі келісімге қол қойған болса, ядролық қаруды жасағанымен, оны сынақ тан өткізе алмайды емес пе? Егер сынақ жасайтын болса, келісімнің талабын бұзған болып шықпай ма?

– Əлбетте. Бірақ Иранның ядролық бағдарламасына күдік келтіретіндер Теһран сынақты соңғы жылдардағы одақтасы болып табылатын Солтүстік Кореяда жасауы мүмкін дегенді алға тартады. Кейбіреулер ядролық жарылыстарды да бейбіт мақсатқа пайдалануға болады дейді. Бұл – теріс ұғым. Ядролық жарылыстарды ешқашан да бейбіт мақсатқа пайдалануға болмайды. Кезінде КСРО-да «Бейбіт атом» деген бағдарлама қабылданып, жүздеген ядролық жарылыстар жасалған. Соның бірі ретінде Шаған көлін айтуға болады. Жарылыстың салдарынан пайда болған бұл көлді басында керемет мөлдір сулы, таза айдын болды деп газеттер мақтаған да еді. Бірақ артынан, құпиясы ашылған құжаттарға қарағанда, осы көл маңындағы 11 елді мекеннің 2 мыңнан артық тұрғындарын радиациямен уландырған екен. Бұл көлді жасағандағы мақсат – маңындағы ел жаз бойы мөлдір суға малдарын суарып, өздері дем алып қарық болсын деген ғой. Алайда, көктемде толғанымен, көл жаз ортасында құрғап, тек радиоактивті заттар ғана қалған. Ол маңындағы елге тарап, халықты да, малды да уландырған. Міне, сондықтан ядролық жарылыстардың қандайы болса да халыққа зиян. Қасиетті қара жер де ядролық сынақтардан əбден тозды. Менің қолымда 1945 жылдан 1996 жылғы Ядролық сынақтар жасауға жаппай тыйым салу туралы шартқа (ЯСЖТШ) қол қойылғанға дейін барлығы қанша жарылыс жасалғандығы туралы мəлімет бар. Атап өтер болсам, АҚШ – 1032, КСРО – 715, Ұлыбритания – 45, Франция – 210, Қытай – 45, яғни барлығы 2

мыңнан артық ядролық сынақтар жасалған екен. Бұлардың ЖерАнаға тигізген зардабын сөзбен айтып жеткізу қиын. ЯСЖТШ-ға қол қоймаған елдер 1996 жылдан кейін де сынақтар өткізіп келеді. Соның ішінде Үндістан 1998 жылы – 2, сол жылы Пəкстан да – 2, КХДР 2006 жəне 2009 жылдары жəне жақында үшінші мəрте ядролық жарылыстар жасады. Міне, бұлар əлемдік қауіпсіздікке үлкен қатер болып отыр. Сондықтан əлем жұртшылығы тағы бір ядролық қаруы бар елдің пайда болуына алаңдаушылық білдіруде.

– Дегенмен, Иранның ядролық бағдарламасы жөніндегі келіссөздердің келесі раунды үшін нақ Алматы қаласының таңдап алыну себебі неде?

– Алматы – біздің еліміздің ең үлкен мегаполисі. Барлық инфрақұрылымдары замана талаптарына сай əлемге белгілі шаһар. Сондықтан да келіссөздерге қатысушы барлық тараптар оның Алматыда өтуіне консенсустық тəртіппен бірауыздан келісті. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев сол кезде еліміздің бұрынғы астанасы болған бұл қалада Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы Жарлыққа 1991 жылдың 29 тамызында қол қойған еді. Осы мəселе де келіссөздерді өткізу қаласын таңдағанда белгілі дəрежеде əсер етті ғой деп ойлаймын.

– Келіссөздерге Қазақстан тарабы қатыса ма?

– Жоқ, Қазақстан келіссөздерге қатыспайды. Біздің ел тек қарсы алушы жақ ретінде келіссөздер барысында барлық ыңғайлы жағдайларды ұйымдастырады. Алматыдағы бес жұлдызды «Интерконтиненталь» қонақ үйінің мəслихат залында өтетін бұл жиынды ақпараттық жағынан қамтамасыз ету үшін 150-ден артық қазақстандық жəне шетелдік БАҚ тіркелген. Қазірдің өзінде əлемдік БАҚ-тар бұл оқиға туралы көлдей-көлдей ақпараттар таратып, дүниежүзінің назарын аударуда. Келіссөздер барысында оған қатысушы елдердің өкілдері БАҚ үшін баспасөз мəслихаттарын өткізіп тұратындығы да айтылуда. Сондықтан бүкіл əлем келіссөздердің барысы туралы толық ақпарат алып отыратын болады. Еуроодақ өкілі, осы ұйымның сыртқы саясат жөніндегі Жоғарғы комиссары Кэтрин Эштон ханым Қазақстан тарапына келіссөздердің келесі раундын өзінде өткізу туралы ұсыныс жасағаны үшін алғысын білдірді. Келіссөздер белгілі дəрежеде дұрыс нəтижеге қол жеткізер деген үміттеміз.

– Əңгімеңізге рахмет. Еліміздің абырой-беделі арта берсін. Əңгімелескен Жақсыбай САМРАТ, «Егемен Қазақстан».

Бўл – жалпыєа ортаќ проблема (Соңы. Басы 1-бетте).

Гуманитарлыќ апат Қа зіргі таңдағы ядролық қарудың көпшілігі 1945 жылғы Хиросиманы күлге айналдырған ядролық бомбадан гөрі қуаттырақ. Хиросимаға тасталған ядролық қарудың қуаттылығы шамамен 13 килотоннадай болып, 118 661 адамның əпсəтте басын жұтты, шамамен 78 000-нан астам адамды ауыр жарақаттады. 1945 жылдың соңына қарай тағы да 140 000нан астам адам қаза тапты. Осы қаза мен аурулардың басым көпшілігі аспанға көтерілген ауқымды отты шардың тікелей əсерінен болды. Қатты қызған алау адамдарды тұрған орындарында көлеңкелерін қабырғаларға салып күйдіріп өтті, қаланың үлкен бөлігін күлге айналдырды. Жарылыс адамдардың денелерін киімдерімен бірге бөлшек-бөлшек етіп ауаға ұшырып жіберді. Үйлер мен дүкендер, офистер қираған үйінділерге айналып, адамдар мерт болып, жұтылып кете барды. Артынан мыңдаған жанды тұншықтырып улаған, отқа ораған алапат өрт дауылы басталды. Мұның соңы майлы қара жауынға ұқсаған алып саңырауқұлақ бұлтынан түзілген радиоактивті қалдықтарға ұласты. Тынық мұхиты аралдарындағы бірқатар атмосфералық сынақтардан кейін радиация қалдықтары аппақ ұлпа қар секілді болып жерге түсті. Балалар мəз-мейрам

болып қызықтап, солармен ойнап кетті. Хиросима мен Нагасаки тəрізді басқа да аралдардың жапа шеккен тұр ғындары үйлеріне дейін жайлап, сіңіп кеткен көрінбейтін радиоактивті сəулелермен демалып, ішіп-жеп, тамақтанып, уланды, қаза болды. Балалардың шаштары түсіп қалды. Олардың терілері тыртықты ісік ауруларына ұшырады. Əйелдер түсік тастады немесе өлі сəбилер туды. Семей ядролық полигонында Кеңес Одағы 450-ден астам ядролық сынақ жасаса, оның 120-сын жер бетінде сынақтан өткізді. Осы сынақтардың жалпы қуаты Хиросимаға тасталған 2500 бомбаға тең еді. Сынақтың кесірінен 1,5 миллионға жуық қазақстандық зардап шегіп, ауруға жəне қазаға ұшырады, аса ауқымды жер көлемі радиациямен ластанды. Ядролық қарудың зардаптары əлі күнге дейін жергілікті тұрғындарға кері əсерін тигізіп келеді, аман қалғандардың 70 пайызға жуығы сəулеленуге ұшыраған атаанадан туған зардап шегушілердің екінші жəне үшінші буын ұрпақтары. Бүгінде біз радиоактивті ластанған материалдардың аз ғана мөлшерінің өзі генетикалық ауытқушылыққа əкеліп, көптеген қатерлі ісік-обыр ауруының түрлеріне ұшырататынын білеміз. Бұл зақымдаушы факторлар ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Ядролық жарылыстан кейін аспанға көтерілген шаң тəріздес бұлттан бірнеше күн бойы аспан күңгірттеніп, қызарып тұрады.

Егер қазіргі қордағы жүздеген ядролық қаруды – ал бұл қазіргі арсеналдардың аз ғана бөлігі – пайдаланатын ядролық соғыс бола қалған жағдайда, күлге айналған қалалардан көтерілген түтін мен тозаң əлемге тарап, жер бетінің көп бөлігі əдеттен тыс қараңғы əрі суық болар еді. Жаһандық сол суыну көптеген жылға созылып, жауын-шашын мен маусымдық циклды бұзып, егінді жойып жіберер еді. «Шектелген ядролық соғыстан» кейінгі алғашқы онжылдықта миллиардқа жуық адам аштықтан қырылуы мүмкін. Мұндай ядролық сынақтың салдарынан болған аштықтың құрбандарына Африка, ОңтүстікШығыс Азия жəне Латын Америкасы тəрізді ядролық қарудан азат елдердегі аймақ тұрғындары көптеп ұшырайды. «Қызыл крест» пен басқа да гуманитарлық көмек ұйымдарының қамтамасыз ету мүмкіндігі шектеліп, қоры тез таусылып қалатын болады. Егер ядролық қарумен жарақтанған 9 елдің біреуі ядролық бомбаның кез келген біреуін жаруға шешім қабылдаса, планетамыздағы бірде-бір адам аман қалмайды. Адамзатқа зиянын тигізетін апаттың өмірімізде орын алмауына қалай тосқауыл қоя аламыз? «Қызыл крест» ұйымы ядролық қарусыз əлемді қамтамасыз ету үшін əлем халқы «Ядролық қаруды қолдануға тыйым салу мен оны тұтастай жою туралы келісімді тез арада ерікті түрде іске асыруы керек» деп есептейді.

Əрекет ететін уаќыт келді 4-5 наурызда жүзден аса мемлекет Ослода (Норвегия) ядролық қарудың гуманитарлық салдарына бағытталған БҰҰ мекемелері мен азаматтық қоғам мемлекеттерінің тұңғыш жаһандық кеңесіне жиналады. Гуманитарлық салдары мен жапа шеккендерге тиімді гуманитарлық көмек көрсетудің мүмкін еместігін қарастыра отырып, мемлекет басшылары ядролық қаруға тыйым салу бұл апаттың қайталанбауы үшін өте қажет екенін түсінуі тиіс. Біз мемлекеттердің жəне азаматтық қоғамның көшбасшыларын жаппай қырыпжоюға əкелетін ядролық апатты күтпестен, оған қазірден тыйым салу керектігіне үндейміз. Біздің өтінішіміз бен үндеуіміз басымыздан өткен сынақтан туындап отыр. Ядролық қаруға тыйым салатын уақыт келді. Сэцуко ТЭРЛОУ, «хибакуша» – Жапониядағы ядролық бомбалаудың құрбаны. Кеннет МАКГИНЛИ, Британия ядролық сынақ ардагерлері ассоциациясы. Кəріпбек КҮЙІКОВ, «АТОМ» Жобасының Құрметті елшісі. Роланд ОЛДЭМ, Муруроа мен Тату құрбандары ассоциациясының президенті.

3

www.egemen.kz

26 ақпан 2013 жыл

Əкім есеп берді. Ел не деді?

Атќарылар шаруа аз емес Ержан БАЙТІЛЕС,

«Егемен Қазақстан».

Жыл бойына Қызылордаңызда бірқатар іргелі шаруалар атқарылды. Жасалған істі елдің алдына шығып айғайлап айту міндет пе? Біздіңше, аса қажеттілік тудырмайтын дүние. Себебі, халық ненің жасалғанын, не нəрседен қалыс қалып жатқанымызды көріп, біліп отыр. Осы бір ойдың ұшығынан ұстаған болуы керек, Қызылорда облысының əкімі Қырымбек Көшербаев ел алдындағы есебін ертеңгі күні атқарылатын іске арнады. Қызылорда облысында соңғы бірнеше жылдан бері шыны зауытын салу туралы сөз болып келді. Тіпті, оның қазығы қағылып қойылған десе де болатындай еді. Бұл бекерден-бекер көтерілген бастама емес-тін. Өйткені, шыны шығаруға қажетті материалдарды облыс аймағынан табуға болады. Бір ғана Аралдың құмын алсақ, əрі қарай дəлел іздеп жатудың өзі артық. Біршама талпыныс жасалғанымен, шыны зауытының құрылысы Қызылордаға бұйырмады. Ақтөбеге қарай ауысып кетті. Облыста шыны шығаруға қажетті барлық шикізат көзі бола тұра, өңірдің экономикасына зор серпін берер өндіріс, ірі жұмыс орнынан айырылу өте өкінішті жағдай, деді Қырымбек Елеуұлы өз есебінде. Осы мəселе бойынша Үкімет басшысының қабылдауында болып, мəселенің қайта қаралуын сұрадық, зауытты орналастыру жайы қайта пысықталатын болды. Шиелі ауданында ванадийдің кен орны бар. Қазіргі таңда «Балауса» ЖШС «БалаСауысқандық» кен орнында құны 35,0 миллиард теңге болатын қара тақтатасты автоклавты өңдеу жобасын іске асырып жатыр. Жоба шеңберінде жалпы қоры 800 мың тоннаға жуықтайтын ванадий өндірісінің төңірегінде қосалқы өндіріс көздерін ұйымдастыру жоспарланып отыр. Индустрияландыру картасы бойынша да жағдай мəз емес. Бүгінгі күні 21 жобаның 15-і ғана 50 пайыздан жоғары жобалық қуаттылыққа шықса, қалған 6 жобаның 3-і жобалық қуаттылығына жетпеген, ал 3 жоба əлі күнге дейін жұмысын мүлдем бастамаған. Бұның басты себебі – маркетингтік зерттеулердің жоқтығы. Яғни өнімді шығарудан бастап, оның түпкілікті тұтынушыға жеткізуге дейінгі процесс ешбір жоба жетекшілерімен жете зерттелмеген. Нарықтың талабы қатал, нарық бізді қарық қылуы үшін мұндай көзқарасты біз түбегейлі өзгертуіміз керек, дегенді айтты əкім. Жалпы, өңірде өңдеу өнеркəсібінің негізгі көзі болып табылатын кəсіпорындар бар. Бірақ олар өз деңгейінде жұмыс істей алмауда. Оның ішінде қуаттылығы 1200 вагон-платформа шығаруға жəне 200 адамды жұмыспен қамтуға мүмкіндігі бар «Аралвагон» ЖШС-нің зауытын атап өткен жөн. Осы зауыттың шығаратын темір жол вагон-платформаларына «Қа зақстан темір жолы» АҚ арқылы мемлекеттік тапсырыс берумен зауытты жаңғырту мəселесі пысықталуда. Қызылорда негізінен аграрлы облыс. Дегенмен алдағы уақытта ауыл шаруашылығы саласында түбегейлі өзгерістер болатынын байқаймыз. «Мысалы, мал шаруашылығы бағытында мүлдем жаңа саясатты ұстану қажет деп ойлаймыз. Енді ет бағытындағы малдарды асылдандыру үшін шетелден мал сатып алуды тоқтатамыз. Аймақтың географиялық жəне климаттық жағдайына шетелдік асыл тұқымды малдың оңайлықпен жерсінбейтіні көрініп отыр жəне бұл бюджет қаржысын тиімсіз жұмсау деген сөз. Олай болса, қазақтың асыл тұқымды ақ бас, Əулиекөл секілді ірі қара мал тұқымын алған жөн деп есептеймін», дейді Қырымбек Көшербаев. Өңірде егін жəне мал шаруашылығымен қатар, ертеден келе жатқан дəстүрлі кəсіп – балық шаруашылығы да бар. Қазіргі кезде Арал теңізінен ауланған балықтар өңделмей-ақ шетелдерге сатылып жатыр. Балық бей-берекет, шикілей сыртқа жіберілуде. Оны аулаушылар, өңдеушілер, тасымалдаушылар, реттеушілер, лицензия жəне квота берушілер арасында үйлесімді жұмыс жоқ. Сондықтан балық шаруашылығын дамытудың жаңа жүйесін қалыптастырған жөн. Ол үшін арнайы консорциум құрылмақ. Бұл консорциумға балық шаруашылығына қатысты барлық субъектілер бірігеді. Сонда ғана балық комитетінен бөлінетін квота жергілікті басқармаға беріліп, конкурстар облыста өткізілетін болады. Елбасының Арал өңіріне деген ерекше қамқорлығының арқасында, өңірде жүзеге асырылып жатқан ең ірі жобалардың бірі – «Сырдария өзенінің арнасын реттеу жəне Арал теңізінің солтүстік бөлігін сақтау» жобасы. Бүгінде жобаның 2-фазасына облыс бойынша 8 компонент кіріп, қазіргі күні олар жан-жақты зерттеуден өтуде. Осыған орай жобаны іске асыру мерзімін тездету жөнінде Үкіметке ұсыныс берілді. Сырдария суының мінезі аумалытөкпелі. Сондықтан табиғаттың əлдебір тосын мінезіне алдын ала дайын болған абзал. 2008 жылы жалпы құны 16,5 млрд. теңгені құрайтын «Сырдария өзенінің жағасын нығайту жəне Қызылорда қаласының қорғаныс бөгеттерін қайта

жаңғырту» жо басын бастауға 500 мил лион теңге бө лініп, 330 метрлік қорғаныс бөгеттері қайта жаңғыртылған. Бұл жобаның облыс халқына аса зор маңыздылығын ескере отырып, оны қайта жалғастыру жөнінде Қоршаған ортаны қорғау министрлігіне ұсыныс енгізілді. Есепті кездесуде елді елең еткізген тағы бір мəселе болды. Ол газдың жайы еді. Мамандардың пікірінше, облысты көктей өтіп жатқан «Бейнеу – Шымкент» магистралды газ құбыры аталған мəселенің толық шешілуіне мүмкіндік береді екен. Қызылорда қаласының газға деген қажеттілігін толық өтеу үшін, бірінші кезекте, «Бейнеу – Шымкент» магистралды газ құбырынан Қызылорда қа ла сына құбыр тартып, қала ішіне 2 автоматтандырылған газ тарату стансасын салуымыз керек. Бұл жұмыстарды «ҚазТрансГаз» АҚ-тың қаржысы есебінен жасауды жоспарлап отырмыз. Қазір келіссөздер жүргізілуде. Сонымен қатар, «Бейнеу – Шымкент» магистралды газ құбыры Қызылорда облысының барлық аудан орталықтары жанынан өтетіндігін ескерсек, оның игілігін ондағы тұрғындар пайдалану керек. Облыс бойынша газдандыру мəселесі 2,5 жыл ішінде шешіледі деп жоспарлап отырмыз, дейді əкім. Көптің көкейінде жүрген тағы бір мəселе бар. Ол жылы судың жағдайы. Қызылорда қаласы республика бойынша ыстық сумен қамтылмаған жалғыз облыс

орталығы. Бұл, əрине, қала халқының өмір сүру деңгейіне елеулі түрде кері əсер ететіні жасырын емес. Елмен кездесу барысында Қырымбек Елеуұлы аталған мəселені де айналып өтпеді. «Қаланың қолданыстағы жылу көздерінің қуаттылығы барлық көп қабатты тұрғын үйлерді ыстық сумен жабдықтауға жеткілікті. Оған қоса жылу жүйелерінің диаметрі ыстық сумен жабдықтауға есептелген. Осыған байланысты Қызылорда қаласын ыстық сумен жабдықтауға биылғы жылы облыстық бюджеттен жоба əзірленеді, ал келер жылдары республикалық бюджет қаражаты есебінен құрылыс басталатын болады», деді ол. Ыстық су айтылғасын, ауыз судың да шеткері қалмайтыны анық. Бүгінде Қызылорда қаласының тұрғындары ауыз суды Сырдария өзенінен алып отыр. Алайда, қала су қоры мол, барлық санитарлық талаптарға сай келетін Қызылжарма жерасты суының нақ үстінде орналасқан. Бұл мүмкіндікті неге пайдаланбасқа?! Геологтардың зерттеулері бойынша, бұл жерден тəулігіне 83 мың текше метр су алуға болады екен. Ал ондағы су қоры алдағы 25 жылға жеткілікті көрінеді. Қызылорда облысында соңғы жылдары мектептер құрылысы тəуір жүрді. Бұл ретте Арал ауданының түкпірінде жатқан Ақбасты ауылына мектеп салынғанын айтсақ жеткілікті шығар. Облыста апатты жағдайдағы 24 мектеп бар екен. Бүгінде 6 апатты жағдайдағы мектептің құрылысы жүргізілуде. Ал төрт мектептің құжаттамасы əзірлену үстінде. Қалған 14 мектептің құжаттамаларын əзірлеуге қаржы қарастырып, олардың құрылысын салу пысықталып жатыр. Балабақшалар жағдайына ке летін болсақ, апатты жағдайдағы 18 балабақшаның 4-нің құрылысы жүргізілуде, 2-нің құжаттамасы əзірленуде. Қалған 12 балабақшаның құжаттамаларын əзірлеуге қаржы қарастырып, бұл мəселенің де күрмеуі тарқатылмақ.

Былтыр облыс Бірыңғай ұлттық тестілеу нəтижесімен республика бойынша ең соңғы – 16 орынға түсіп қалды. Осы орайда Қырымбек Елеуұлы «бұл деген балаларымыздың болашағына балта шабумен бірдей деп есептеймін», деді. Мұнда балаларымызды кінəлай алмаймыз, кінə өзімізде. Біздің балаларымыз басқа облыс балаларынан еш кемі жоқ. Менің ойымша, біздің мұғалімдер қауымы балаларды мектеп қабырғасының алғашқы сыныптарынан-ақ дайындау керектігін əлі күнге дейін түсінбейтін сияқты. Кейбір ұстаздарымыздың өзі Бірыңғай ұлттық тестілеу əдісін игермеген, сөйте тұра балалардан қандай жетістіктер күтуімізге болады? Мүмкін, төмен көрсеткішке жеткен мектеп басшыларының бұл мəселені шешуге қауқары жетіспейтін болар, олай болса олардың орнына дарынды, талапты жас азаматтарды батыл қою керек. Əкімнің елмен кездесуі барысында тұрғындар тарапынан сұрақтар қойылды. Дегенмен, сұрақтың көп болмағанын айтуға тиіспіз. Өйткені, Қырымбек Елеуұлы елді мазалап жүрген барлық мəселеден хабардар екенін, оларды шешу жолдары қарастырылып жатқанын, таяу болашақта өңірде ондай проблемалардың болмайтынын баяндамасында жан-жақты айтып өтті. Нұрлан Ахметов, футбол жанкүйері: – «Қайсар» футбол клубының жағдайын түбегейлі шешуге болмай ма?

– Жаңа баяндамамда «Қайсардың» жағдайын жан-жақты айттым ғой деймін. Дегенмен, əлемдік тəжірибеде футбол клубтары бюджеттің есебінен қаржыландырылмайды. Сондықтан, аймақтағы ірі компаниялармен келіссөздер жүргіземіз. Ол алдағы жартыжылдықта толықтай аяқталады деп ойлаймын. Соның нəтижесінде 2014 жылдан бастап «Қайсарға» компаниялар демеуші болады деп ойлаймын. Ал өзіңіз шын жанкүйер болсаңыз, өзіміздің алаңда да, сырт алаңда да «Қайсарға» барынша қолдау білдіріңіз жəне соған басқа да азаматтарды шақырыңыз. Қолдаудың тəртіпті, мəдениетті үлгісін көрсетіңіздер. Ашур Хамидов, Қызылорда облыстық өзбек мəдени-ұлттық орталығының төрағасы:

– Қызылордада көптеген ұлттардың этномəдени орталықтары жұмыс істейді. Барлығымыз Асқар Тоқмағамбетов атындағы мəдениет үйінде отырмыз. «Достық үйі» салынады деп еді. Осының жайы қалай болып жатыр?

– Облыстың бұрынғы əкімі сіздердің ұсыныстарыңызды қараған екен. Сол бойынша Пирамида пішіндес ғимараттың жобасы қаралған. Аманшылық болса, оның жобалық-сметалық жұмысы аяқталып қалды. Алдағы уақытта құрылысы басталады. Жоспар бойынша алдағы екі жылдың ішінде құрылыс жұмысы толықтай бітеді. Жаңадан салынып жатқан облыс əкімдігінің қасында болмақ. Еркебұлан Меңлібаев, облыстық «Жас Отан» жастар қанатының атқарушы хатшысы: – Менің де сұрағым алдыңғы сауалмен байланысты болып тұр. Жақында жастар саясаты бойынша басқарма құрылды. Оның сыртында аймақта көптеген жастар ұйымдары бар. Бірақ осылардың барлығы жиналатын бір орын жоқ. Осы орайда қызылордалық жастар ұйымдарына арнап ғимарат салып беруіңізді сұраймыз.

– Біздің облыс халқының үштен бір бөлігі жастар. Бұл мəселені қала əкімімен талқыладық. Жобасы жасалып бітті. Биыл жастар орталығының құрылысын бастаймыз. Жаңағы өзіңіз айтқан аймақтағы барлық жастар ұйымдары сол жерде отыратын болады. Сіздерге өңірдің дамуына үлес қосып, бар күш-жігерлеріңізді осы бағытқа арнасаңыздар екен деген ұсыныс айтамыз. Елмен кездесуде біз мынаны байқадық, ұйқылы-ояу отырған адам болмады. Барлығы елеңдесіп, «е» десіп отырды. Жұрттың жүрегіне жылы тиетін тірліктер айтылғанда əр жерден «дұрыс-дұрыс» деген дауыстар естіліп жатты. Қысқасы, əкім мен халықтың кездесуі тығыз байланыста өтті. Қызылорда облысы.

Президент Н.Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында: «Қоғам жəне азаматтар мемлекеттік шешімдер қабылдау процесі мен олардың жүзеге асырылуына тікелей қатыстырылуы қажет... Азаматтардың жергілікті жерлердегі өзекті мəселелерді шешуге, жергілікті билік органдарының жұмысын бақылауға белсене араласатын уақыты туды», деген пайымды сөздеріне айрықша екпін түсіргені белгілі. Зайырлы қоғамның мақсаты да осы. Сондықтан болса керек, Ақмола облысының əкімі Қосман Айтмұхаметов өз баяндамасын аса маңызды саяси науқан – барлық деңгейдегі əкімдердің халық алдындағы есепті жиналыстарынан дерек беруден бастады.

Еѕселі істер бастамасы Бақберген АМАЛБЕК, «Егемен Қазақстан».

Былтырғы жылы 695 есепті кездесулерге облысымыздың 70 мыңнан астам тұрғыны қатысты. Олардың қорытындысы бойынша облыс əкімдігі 80 сұрақты өз бақылауына алса, соның 77-сі тиісті ше ші мін тапты. Мəселен, тұрғын үйкоммуналдық шаруашылық саласында Ақкөл ауданындағы Бөгенбай, Атбасар ауданындағы Есенкелді, Сандықтау ауданындағы Веселое ауылдарын сумен қамтамасыз ету жəне Ерейментау қаласының жылу жүйелерінің құрылысы қайта жүргізілді. Степногор қаласында осы сипаттағы 4 ірі жоба жүзеге асырылуда. Сондай-ақ, Еңбекшілдер ауданындағы Көдебас жəне Жөкей, Бурабай ауданындағы Зеленый бор жəне Златополье ауылдарын электр қуатымен қамтамасыз ету, көшелерді жарықтандыру, Сандықтау ауда нының шалғай ауылдарын телефон байланысына қосу жұмыстары шешімін тапты. Целиноград ауданындағы Ақмол ауылында 36 пəтерлі екі тұрғын үйдің құрылысы аяқталса, Аршалы ауданының Жібек жолы ауылы мен Атбасар қаласында əрқайсысы 140 орындық балалар бақшасы думанды ордаға айналды. Жалпы, 6 мектеп пен 5 балалар бақшасы толықтай қайта жөнделді. Бүгінгі басқосуымыз үстіміздегі жылдың 14 қаңтары мен 8 ақпаны аралығында өткізілген 692 есепті кездесудің қорытындысын сараптайтын келелі мəжіліс деп есептеймін. Онда өңір тұрғындары көкейтесті 1045 мəселе көтерді. Мұның 47 пайызы тұрғын үй-коммуналдық, 20 пайызы əлеуметтік мəселелерді арқау етті. Мінберден айтылған сұрақтардың 77-сі есепті кездесулер барысында шешімін тапса, 608-іне қатысты тиісті түсініктер берілді. Жерлестерімізді толғандыратын жағдайлардың бірде-бірі ескерусіз қалмайды. Биылғы 13 ақпанда, облыстық бюджетті нақтылау барысында, бірінші кезектегі міндеттерді жүзеге асыруға 1 миллиард 200 миллион теңге бөлу жөнінде шешім қабылданды. Қазақстанның табыстары мен оның əлемдік қауымдастықпен интеграциясы туралы айтқанда, оған экономикасы тұрақты дамып, əлеуметтік көрсеткіштері жақсарып келе жатқан Ақмола облысының еңбеккерлері де қомақты үлес қосқандығын атап айтуымыз керек.

2012 жылы өндірілген жиынтық өнім алдын ала есептеу бойынша 823 миллиард теңгені құрады. Бұл бұрнағы жылғыдан 14 миллиард теңгеге артық. Экономиканы дамытуға 148 миллиард теңге инвестиция жұмылдырылды. Инвестициялық белсенділікті қолдаудың негізгі көздерінің бірі 61 миллиард теңгеге дейін ұлғайған бюджеттік қаржылар деп білеміз. Сондайақ, өз өндірісін дамытуға қаржы салуды 22 пайызға ұлғайтқан шаруашылық нысандарының жұмысы жанданғанын да атап өту лазым. Есепті кезеңде аграрлық саланы дамытуға 24 миллиард теңге инвестициялық қаржы құйылды, деді өңір басшысы. Былтырғы жылдың егіні қандай қолайсыз жағдайда өсірілгені б ə ріңізге белгілі. Қуаңшылықтың салдарынан болған қиыншылықты кешенді шаралардың, соның ішінде мемлекеттің жүйелі қолдауының арқасында ғана жеңе білдік. Дəнді дақылдардың барлығы дерлік ылғал сақтау технологиясы бойынша орналастырылды. Өндірісті əртараптандыру аясында сұранысты дақылдардың алқабы 97 мың гектарға дейін кеңейтілді. Саланы техникалық жəне технологиялық қайта жарақтандыру жалғасын тапты. Ауыл шаруашылығы құрылымдары жыл ішінде 631 бірлік жоғары өнімді техникалар сатып алды. Жалпы, жиналған астық көлемі 3 миллион тоннадан асты. Бұл, өткен жылғыдан қалған астықты қоса есептегенде, облыстың ішкі қажеттілігін қамтамасыз етумен қатар экспорттық əлеуетті нығайтуға мүмкіндік береді. Мемлекеттік қолдаудың арқасында ауыл шаруашылығы кəсіпорындары мен шаруа қожалықтарында мал шаруашылығын дамытудың оң көрсеткіштеріне қол жеткізілді. Малдың барлық түрлері бойынша өсім 6-25 пайыз аралығында болды. Еттік бағыттағы мал шаруашылығын жəне оның экспорттық əлеуетін дамыту

мақсатында облысқа 12 мың бас шетелдік жоғары өнімді ірі қара мал сатып əкелінді. Еңбекшілдер ауданының «Kaзбиф ЛТД» ЖШС мен Зеренді ауданындағы «Агроэкспорт ЛТД» ЖШС-інде 7500 бас қа арналған 2 арнайы бордақылау алаңы құрылып, жұмыс істеуде. Шаруа жəне фермерлік қожалықтар еттік мал шаруашылығын дамытуды «Сыбаға» бағдарламасы арқылы жүзеге асыруда. Елбасы облысымызға Астананың азық-түлік белдеуін қамтамасыз ету жөнінде абыройлы да мəртебелі міндет жүктеді. Арнайы бағдарлама шеңберінде 2012 жылы құны 4,3 миллиард теңгенің 14 нысаны іске қосылды. Азық-түлік бағдарламасы қолға алынғалы ақмолалықтар 47,5 миллиард теңгенің 75 жобасын игілікке жаратқанын айта кету керек.Үдемелі индустриялықинновациялық даму бағдарламасымен бір кешенде атқарылған осы жобалардың арқасында былтыр сүт өндіру 7 пайызға, ет – 2,3, өсімдік майы – 1,8, сары май – 34, ұн 23 пайызға артты. Үстіміздегі жылы өңір елорда мəзіріндегі ет пен ет өнімдерінің 46 пайызын, сүттің – 41, жұмыртқаның – 100, картоптың – 80, көкөністің 43 пайызын қамтамасыз ететін болады. Осы орайда облыс əкімі ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өңдеуге қатысты мүмкіндіктерін пайдалана алмай отырған Есіл, Сандықтау, Жарқайың, Егіндікөл аудандарының басшыларын сынға алды. Былтыр аталған аудандарда назар саларлықтай бірде-бір жоба ұсынылмаған екен. Ал, Бурабай ауданында өнімді Еуропаға шығаруға рұқсат ететін сертификаты бола тұра тəуліктік қуаттылығы 10 тонналық ет комбинаты тоқтап тұр. Есепті жиналыста жаңа қуаттарды іске қосу нəтижесінде жоғары технологиялық өнімнің үлесі 33-тен 40 пайызға дейін өскендігі атап өтілді. Өнеркəсіп өнімінің жалпы көлемі 274 миллиард теңгені құрады. Бұл 2011 жылмен салыстырғанда 38 миллиард теңгеге артық. Былтыр ақмолалықтар 8,3 тонна алтын өндіріп, республикалық көрсеткіштің 21 пайызын қамтамасыз етті. Құрылыс индустриясында да серпін барлығы байқалады. Салалық кəсіпорындар 86 миллион дана керамикалық кірпіш, 23 мың тонна пластасса құбырларын өндіріп, əріптестердің сұранысын қанағаттандыруда. Мұнда индустриялық-инновациялық даму жобасы шеңберіндегі өнімдер 24 пайызға тең екендігін бөлектеп көрсеткен жөн. Кең ауқымда айтсақ, индустрияландыру картасы бойынша соңғы үш жылда 99 миллиард теңгенің 31 жобасы іске асырылып, 4500 адам тұрақты жұмысқа тартылды. Баяндамада экономикалық қана емес, кең көлемді əлеуметтік маңызы бар кəсіп керлік қозғалысты дамыту барысына айрықша екпін түсірілді. Бүгінгі күні аталмыш саладағы 30 мыңдай нысанда облыстың экономикалық белсенді халқының 27 пайызы жұмыс істейді. «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы жұртшылықтың жігерін тасытып отыр. Оны өңірлік үйлестіру кеңесі тарапынан 24 миллиард теңгенің 150 жобасы мақұлданғанынан да көруге болады. Өңірде былтырғы бір жылда ғана шағын бизнестің 302 нысаны белсенді қызмет атқарып, 7000 жаңа жұмыс орны ашылды. Қосман Қайыртайұлы осынау кешенді шаралар облыстың сыртқы экономикалық қатынастарын жоғары деңгейге көтергендігінен дерек берді.

Оған қатысушылар 2012 жылдың он айында экспортты 26 пайызға өсіріпті. Мұнда əлемдік сұраныстағы астық жəне оның өңделген өнімдері, подщипниктер, авиация жабдықтары, пластасса құбырлары, уран қоспалары жетекші орын алады. Шикізаттық емес тауарларды сыртқа шығару көлемі 62 пайызды құрап, республикалық көрсеткіштен 2,3 есе артып түскен. Жалпы, сыртқы сауда айналымы 25 пайызға өсіп, 1,2 миллиард АҚШ долларын құраса, Кеден одағы елдеріне 455 миллион доллардан аса немесе жалпы тауар көлемінің 37 пайызы жөнелтіліп отыр. Облыс əкіміне қойылған сұрақтардың дені баспана мəселесіне қатысты болғандықтан, Қ.Айтмұхаметов алдағы ауқымды жобалар төңірегінде толық мағлұмат берді. «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасы шеңберінде 2 миллион 600 мың шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беру жоспарланса, биылғы жылдың үлесі 321 мың шаршы метр көлемінде болмақ. Бұған қосымша 298 мың шаршы метрлік коммерциялық жəне жеке меншік тұрғын үй пайдалануға беріледі. Сондай-ақ, қазірдің өзінде Қопа көлі маңында жаңа тұрғын үй массивінің құрылысы басталса, «Қазақстандық ипотекалық компания» АҚ 2014 жылы «Көкшетау-Петропавл» трассасы бойында тұтас шағын аудан құрылысын жоспарлап отыр. Облыс əкімі елді мекендерді сумен, электр қуатымен, жылумен қамтамасыз ету мəселелеріне талдау жасай келіп, Астана агломерациясына, Бурабай курортты аймағын дамыту жоспарларын ортаға салды. Астана маңындағы 7 ауылдың жолдары жөнделіп, бу қазандықтары салынып, жылу желілері тартылды. Ақмол ауылында 36 пəтерлі екі үйдің құрылысы аяқталды. Целиноград ауданында 4500 орындық 5 мектеп, Аршалы ауданының 1120 орындық 5 балабақша пайдалануға берілді. Былтыр Бурабай курортты аймағында электр желілерін тарту мен жаңғырту жұмыстары аяқталды. Елбасының қатысуымен əлемдік стандарттағы бес жұлдызды қонақ үйдің ашылуы туризм индустриясындағы маңызды оқиға болды. Мемлекет басшысының апатты мектептер мен үш ауысымдық оқытуды жою жөніндегі тапсырмасына сəйкес, 13 мектеп бұл мұқтаждықтан құтылып отыр. Жалпы, аталған түйткіл 2015 жылға қарай, 6 жаңа мектеп салу, бір мектептің құрылысын қайта жүргізу жəне 6 мектепті күрделі жөндеу есебінен толық жойылатын болады. «Балапан» бағдарламасы аясында былтыр жоспарланған 30 мекеменің орнына 3500 орындық 44 мекеме іске қосылды. Бүгінгі таңда облыста 28 мың баланы қамтитын 488 балабақша жұмыс істеп тұр. Денсаулық сақтау саласында ана мен баланы қорғау, медициналық көмектің қолжетімділігін, алдын алу шараларының тиімділігін, медицина мекемелерінің материалдық жəне кадрлық əлеуетін арттыру арқылы əлеуметтік тұрғыдағы кеселдерді қысқартуға, саламатты өмір салтын қалыптастыруға, бұқаралық спортты жандандыруға ерекше басымдық беріледі. Есепті баяндамасының соңында облыс əкімі Елбасы Н.Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауынан туындайтын міндеттерге тоқталып, биылғы жылы астаналық облыс атқаратын 12 тармақты басым бағытқа талдау жасады. Жиналысқа Президент Əкімшілігінің мемлекеттік инспекторы Еркеғали Əлімқұлов, Сенат депутаты Светлана Жалмағамбетова мен Мəжіліс депутаты Талғат Ерғалиев қатысты. Ақмола облысы.

––––––––––––––––––––––––

Суреттерді түсірген Ермұрат ДОСЫМОВ.

4

www.egemen.kz

26 ақпан 2013 жыл

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы «Ќазаќстан Республикасыныѕ Президентіне тікелей баєынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардыѕ, ќўќыќ ќорєау органдарыныѕ, соттардыѕ, Ќарулы Кїштердіѕ, басќа да əскерлер мен əскери ќўралымдардыѕ ведомстволыќ наградалары туралы» Ќазаќстан Республикасы Президентiнiѕ 2011 жылєы 30 ќыркїйектегі № 155 Жарлыєына ґзгерістер мен толыќтырулар енгізу туралы Қаулы етемін: 1. «Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық наградалары туралы» Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2011 жылғы 30 қыркүйектегі № 155 Жарлығына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2011 ж., № 55, 783-құжат; 2012 ж., № 36, 476-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін: тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградалары туралы»; 1 жəне 2-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын: «1. Қоса беріліп отырған: 1) Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларының тізбесі мен сипаттамалары; 2) Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларымен марапаттау (ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларынан айыру) қағидалары бекітілсін.

2. Осы Жарлыққа 1-қосымшаға сəйкес құрамда Ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградалар жөніндегі геральдикалық комиссия (бұдан əрі - Комиссия) құрылсын.»; 4-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «4. Ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларды, сондай-ақ оларға куəліктерді дайындау жөніндегі шығыстар республикалық бюджетте тиісті мемлекеттік органның қызметін қамтамасыз етуге көзделетін қаражат есебінен жəне шегінде жүзеге асырылады.»; жоғарыда аталған Жарлықпен бекітілген Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық наградаларының тізбесі жəне сипаттамаларында: тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларының тізбесі мен сипаттамалары»; «1. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық наградаларының тізбесі» бөлімінде: тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «1. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларының тізбесі»; «Медальдар» деген бөлік мынадай мазмұндағы 1-1-тармақпен толықтырылсын: «1-1. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі: «Конституциялық заңдылықты нығайтуға қосқан үлесі үшін»; «Төсбелгілер:» кіші бөлімі мынадай мазмұндағы 1-1 жəне 1-2-тармақтармен толықтырылсын: «1-1. Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігі: «Мінсіз қызметі үшін».

1-2. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі: «Үздік мемлекеттік қызметші».»; «2. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық наградаларының сипаттамалары (бұдан əрі - Сипаттамалар)» бөлімінде: тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «2. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларының сипаттамалары (бұдан əрі - Сипаттамалар)»; мынадай мазмұндағы кіші бөлімдермен толықтырылсын: «Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің медалі «Конституциялық заңдылықты нығайтуға қосқан үлесі үшін» (5-1-қосымша) «Конституциялық заңдылықты нығайтуға қосқан үлесі үшін» медалі диаметрі 32 мм болатын шеңбер нысанындағы жезден дайындалады. Медальдің бет жағында ортада «Қазақстан Конституциясы» деген жазу бар, жоғарыда шаңырақ бейнесі орналасқан. Төменгі бөлігінде Қазақстан Республикасының Конституциясын білдіретін кітап бейнеленген. Айналдыра көмкерген бидай қауызынан гүлтəж көрсетілген. Медальдің шетін бойлай

мемлекеттік тілде «Конституциялық заңдылықты нығайтуға қосқан үлесі үшін» деп жазылған. Медальдағы барлық бейнелер мен жазулар шығыңқы. Медальдің шеті ернеумен жиектелген. Бейнелердің бедері шығыңқы күңгірт. Медаль құлақша мен шығыршық арқылы, ені 32 мм жəне биіктігі 50 мм алты бұрышты тағанға жалғанады. Таған сары түстес металдан (жезден) жасалып, бет жағы көгілдір түсті жібек қатқыл лентамен тысталған. Тағанның сырт жағында бұйымды киімге қадауға арналған визорлы бекіткіші бар түйреуіш орналасқан. Барлық медальдар нөмірленген, нөмірі ойып жазылған.»; «Қазақстан Республикасы Президенті Əкімшілігінің төсбелгісі «Мінсіз қызметі үшін» (79-1 қосымша) «Мінсіз қызметі үшін» төсбелгісі үш элементтен тұрады (негізі жəне екі қондырмасы), жезден дайындалады жəне сегіз ұшты айшықты жұлдыз нысанында болады. Белгінің диаметрі 45 мм. Негізден таралған сəулелер аясында, жұлдыздың ортасында сегіз қырлы қондырма орналасқан. Сегіз қырлы қондырманың көгілдір түсті аясында алтын түсті сəндік шілтермен көмкерілген дөңгелекше орналасқан. Дөңгелекшенің ішінде қара көк түстің аясында «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ƏКІМШІЛІГІ» деген жазу бар. Сегіз қырлы қондырманың ішкі бұрыштарында түссіз жасанды алмас – фианиттер орналасқан. Екінші қондырмадағы ақ түстің аясында лавр жапырақтарының бұтақшаларымен көмкерілген Қазақстан Республикасы Президентінің Резиденциясы «Ақорда» ғимаратының бедерлі бейнесі орналасқан. Сыртқы жағында, ортада «МІНСІЗ ҚЫЗМЕТІ ҮШІН» деген жазу орналасқан. Белгі құлақша мен шығыршық арқылы жібек қатқыл лентамен тысталған, ені 32 мм бір көк, екі көгілдір, екі қызыл, екі жасыл жəне төрт ақ жолақшасы бар биіктігі 50 мм жезден жасалған алты бұрышты тағанға жалғанады. Белгі киімге визорлы бекіткіші бар түйреуіш арқылы бекітіледі. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің төсбелгісі «Үздік мемлекеттік қызметші» (79-2 қосымша) «Үздік мемлекеттік қызметші» төсбелгiсi жезден жасалған жəне сегiз ұшты көп қырлы жұлдыз нысанында болады. Белгiнiң қарама-қарсы ұштары арасындағы өлшемi 35 мм. Жұлдыздың ортасында диаметрi 20 мм шеңбер орналасқан, оның аясы ақ эмальмен боялған, шеңбердің ортасында 24 сəулесі бар күн жəне астында қалықтаған бүркіттің бейнесі бар. Шеңбердiң жоғары жағында «ҮЗДІК», ал төменгі жағында «МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІ» деген жазу түсiрiлген, оның аясы көк эмальмен боялған. Жазулардың арасында ұлттық орнамент түсірілген. Айналасы ернеумен жиектелген. Белгiдегi барлық бейнелер мен жазулар бедерленген. Белгi құлақша мен шығыршық арқылы мемлекеттік ту түстi жiбек қатқыл лентамен тысталған енi 20 мм жəне биiктiгi 15 мм тiк бұрышты тағанға жалғанады. Белгi киiмге визорлы бекiткiшi бар түйреуiш арқылы бекiтiледi.»; мынадай мазмұндағы 5-1, 79-1 жəне 79-2-қосымшалармен толықтырылсын:

Аверс

Реверс

Сипаттамаларға 79-2 қосымша «Үздік мемлекеттік қызметші» төсбелгісі

Аверс

«

Реверс

Сипаттамаларға 5-1 қосымша «Конституциялық заңдылықты нығайтуға қосқан үлес үшін» медалі

Масштаб 1:1

Аверс

Реверс

»;

«

Сипаттамаларға 79-1 қосымша «Мінсіз қызметі үшін» төсбелгісі

»; жоғарыда аталған Жарлықпен бекітілген Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қару лы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық наградаларымен марапаттау (ведомстволық наградаларынан айыру) қағидаларында: тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларымен марапаттау (ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларынан айыру) қағидалары»; 1 жəне 5-тармақтар тиісінше мынадай редакцияда жазылсын: «1. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестіріл ген өзге де наградаларымен марапаттаудың (ведом ство лық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларынан айырудың) осы қағидалары (бұдан əрі - Қағидалар) Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларымен марапаттаудың (бұдан əрі – ведомстволық наградалар) (ведомстволық наградаларынан айырудың) бірыңғай тəртібі мен

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2013 жылғы 22 ақпан

№170

Астана, Үкімет Үйі

Қазақстан Республикасының аумағына шикі қант әкелудің кейбір мәселелері туралы «Сауда қызметін реттеу туралы» 2004 жылғы 12 сəуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына жəне «Беларусь Республикасының, Қазақстан Республикасының жəне Ресей Федерациясының Кеден одағын бірыңғай кедендік-тарифтік реттеу туралы» Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың Кеден одағы комиссиясының 2009 жылғы 27 қарашадағы №130 шешіміне сəйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді: 1. Дəмдік-хош иістік немесе бояғыш қоспалары жоқ 434 700,0 тонна көлеміндегі шикі құрақ қантын (бұдан əрі – шикі қант) (ҚО СЭҚ ТН кодтары 1701 13, 1701 14) əкелу 2013 жылы Қазақстан Республикасының аумағына ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рəсіміне кедендік баж төлемей жүзеге асырылады деп белгіленсін.

2. Қазақстан Республикасы Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігі белгіленген тəртіппен тізбесі осы қаулыға қосымшада көрсетілген қант өндіретін кəсіпорындарға не əкелінетін шикі қанттың нысаналы мақсаты туралы көрсетілген кəсіпорындармен келісім-шарт негізінде шикі қант жеткізушілерге Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігімен келісім бойынша бекітілген көлем шегінде 2009 жылғы 9 маусымдағы Тауарлардың сыртқы саудасы саласындағы лицензиялау ережесі

туралы келісімде бекітілген нысан бойынша рұқсаттар беруді жүзеге асырсын.

3. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитеті ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рəсімінде əкелінетін шикі қант импортын кедендік декларациялау мен одан кедендік баж алуды: 1) кедендік əкелу бажының нөлдік ставкалары бойынша Қазақстан Республикасы Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігі беретін рұқсаттар негізінде: 2) Кеден одағының Бірыңғай кедендік тарифінде көрсетілген кедендік əкелу бажының ставкалары бойынша Қазақстан Республикасы Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігі беретін рұқсатсыз жүзеге асырсын.

4. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі екі апта мерзімде Еуразиялық экономикалық қоғамдастық Интеграциялық комитетінің Хатшылығына Қазақстан Республикасының Үкіметі қабылдайтын сыртқы сауда қызметін реттеу шаралары туралы хабарласын.

5. Осы қаулы алғашқы ресми хабарланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі С.АХМЕТОВ.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 22 ақпандағы №170 қаулысына қосымша Қант өндіретін кəсіпорындар тізбесі* р/с №

Қант өндіретін кəсіпорын атауы

1

«Орталық Азия Қант корпорациясы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі

* Кəсіпорындардың тізбесі кəсіпорындарды шикі қант құрағынан қант өндіретін зауыттарға жатқызудың мынадай өлшемдеріне сəйкес қалыптастырылады: 1) кəсіпорынның шикі қант құрағын өңдеуге арналған технологиялық жабдығының болуы; 2) шикі қант құрағынан ақ қанттың сериялық өндірісінің болуы; 3) кəсіпорынның алдағы күнтізбелік жылға арналған жобалық қуаты.

қағидаттарын айқындайды.»; «5. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, сондай-ақ Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың қызметкерлерін, жұмыскерлерін, судьяларды жəне өзге де адамдарын ведомстволық наградаларымен марапаттау (ведомстволық наградаларынан айыру) туралы ұсыныстарға (бұдан əрі - ведомстволық наградаларымен марапаттау (ведомстволық наградаларынан айыру) туралы ұсыныстар) олардың басшылары бастамашылық етеді, олар орталық мемлекеттік органның кадр қызметіне тиісті ұсыныстар жібереді. Қазақстан Республикасы азаматтарын, шетелдік азаматтарды жəне азаматтығы жоқ адамдарды ведомстволық наградалармен марапаттау (ве дом стволық наградалардан айыру) туралы ұсыныстарға Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін орталық мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың, олардың құрылымдық, ведомстволық қарасты жəне аумақтық бөлімшелерінің басшылары бастамашылық етеді, олар орталық мемлекеттік органның кадр қызметіне тиісті ұсыныстар жібереді.»; 11-тармақтың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «Осы Жарлықпен бекітілген, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық наградаларының тізбесінде айқындалған орталық мемлекеттік органдарда ведомстволық наградалармен марапаттауға (ведомстволық наградалардан айыруға) əділ көзқарасты қамтамасыз ету үшін бірінші басшының бұйрығымен Комиссия тұрақты негізде құрылады.»; «3. Ведомстволық наградалармен марапаттау негіздері» бөлімі: «Конституциялық заңдылықты нығайтуға қосқан үлесі үшін» медалі» кіші бөліммен жəне мынадай мазмұндағы 24-1-тармақпен толықтырылсын: «24-1. «Конституциялық заңдылықты нығайтуға қосқан үлесі үшін» медалімен: Қазақстан Республикасы Конституциясының үстемдігін қамтамасыз етуге сіңірген ерекше еңбегі үшін Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің мүшелері (бұрынғы мүшелері), 1992-1995 жылдары қызмет атқарған Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының судьялары, Конституциялық Кеңес Аппаратының қызметкерлері; Қазақстан Республикасында конституционализмнің қалыптасуы мен дамуына, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі мен халықаралық ұйымдардың, сондай-ақ шет мемлекеттердің конституциялық бақылау органдары арасындағы достық пен ынтымақтастықты нығайтуға қосқан салмақты үлесі үшін шетелдердің конституциялық бақылау органдарының қызметкерлері, халықаралық ұйымдардың өкілдері, заңгер-ғалымдар, сондай-ақ өзге де адамдар марапатталады.»; «Мінсіз қызметі үшін» төсбелгісі» кіші бөліммен жəне мынадай мазмұндағы 53-1 тармақпен толықтырылсын: «53-1. «Мінсіз қызметі үшін» төсбелгісімен Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігінде тиісінше, кемінде 5 жəне 10 жыл жұмыс өтілі бар, мінсіз қызметі, қызметтік міндеттерін үлгілі орындағаны, Қазақстан Республикасының Президенті Əкімшілігі қызметінің нəтижесіне жəне оның имиджін көтеруге қосқан елеулі үлесі үшін саяси жəне əкімшілік мемлекеттік қызметшілер марапатталады.»; «Үздік мемлекеттік қызметші» төсбелгісі» кіші бөліммен жəне мынадай мазмұндағы 53-2 тармақпен толықтырылсын: «53-2. «Үздік мемлекеттік қызметші» төсбелгісімен мемлекеттік қызметті дамытуға елеулі үлес қосқан, кемінде 15 жыл мінсіз қызмет өтілі бар мемлекеттік қызметшілер марапатталады.»; Қағидалардың 1 жəне 2-қосымшаларының жоғары оң жақ бұрышында «Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық наградаларымен марапаттау (ведомстволық наградаларынан айыру) қағидаларына» деген сөздер мынадай редакцияда жазылсын: «Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларымен марапаттау (ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградаларынан айыру) қағидаларына»; жоғарыда аталған Жарлыққа 1-қосымшаның тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «Ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградалар бойынша геральдикалық комиссияның ҚҰРАМЫ»; жоғарыда аталған Жарлықпен бекітілген Ведомстволық наградалар жөніндегі геральдикалық комиссия туралы ережеде: тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «Ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградалар жөніндегі геральдикалық комиссия туралы ереже»; 1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «1. Ведомстволық жəне оларға теңестірілген өзге де наградалар (бұдан əрі – ведомстволық наградалар) жөніндегі геральдикалық комиссия Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы консультативтіккеңесші орган болып табылады (бұдан əрі - Комиссия).».

2. Осы Жарлық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2013 жылғы 19 ақпан № 505

Директорлыќќа таєайындалды Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының бұрынғы төрағасы, шейх Əбсаттар қажы Дербісəлі Алматыдағы Шығыстану институтының директоры қызметіне тағайындалды. Институт қызметкерлеріне жаңа басшыны Білім жəне ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов таныстырып, Əбсаттар қажы Дербісəлінің шығыстану саласына қосқан үлесі мен еңбегін атап өтті. «Бас мүфти лауазымына дейін шейх ғылым, білім саласында қызмет атқарды. Қазақ ғылымына өзінің елеулі үлесін қосты. Ғылым докторы дəрежесіне дейін көтерілді. Ендігі жерде шығыстану іліміне күш-жігерін жұмсайтынына сенімдіміз», деді министр Б.Жұмағұлов. Экс-мүфти өз кезегінде жүк тел ген міндетті мінсіз атқарып, соңғы кездері ұлт тарихына қажет тақырыптарды қозғап келе жатқан институттың өркендеуіне қажыр-қайратын аямайтынын жеткізді. «Егемен-ақпарат».

ШАРАЙНА

Əлем жаѕалыќтары

Рауль Кастро ќайта сайланды Куба Мемлекеттік кеңесінің іс басындағы төрағасы (президент) Рауль Кастро жаңа 5 жылдық мерзімге қайта сайланды. 81 жастағы төрағаның Кубаның ұлттық көсемі Фидель Кастроның інісі екені белгілі. Фидель сырқаттанған соң Рауль оның орнын басқаны тағы мəлім.

Рауль Кастро Мемлекеттік кеңеске 2008 жылы келсе, үшінші мерзімге қалуға ниеті жоқ екенін ашық айтып отыр. Сөйтіп, ол ел конституциясына өзгеріс енгізіп, өзінен кейінгі төрағалардың да екі мерзімнен артық отыруының жолын кеспек. Ал Рауль Кастроның ізбасары кім болмақ дегенге келсек, кейбір байқаушылар 53 жастағы бірінші вице-президент болып сайланған мұның алдындағы білім министрі Мигель Диас-Канель Бермудестің атын атайды.

Əйел президенттіѕ алєашќы инаугурациясы Оңтүстік Кореяда елдің алғашқы əйел президенті Пак Кын Хенің инаугурациясы болып өтті. Ол бұл жоғары лауазымда Ли Мен Бакты алмастырғаны белгілі. Пак Кын Хенің қызметіне кірісуіне арналған салтанатты шараларға 70 мыңдай адам жиналды.

Жаңа президент өзінің алғашқы сөзінде КХДР-мен өзара қарымқатынас тақырыбын да қозғап өтті. Солтүстік Корея жақында өз тарихында үшінші ядролық сынағын жасағаны мəлім. Пак Кын Хе сынақтар салдарынан бірінші кезекте Солтүстік Кореяның өзі зардап шегетінін атап айтты. Оңтүстік Кореяның алғашқы əйел-президенті 61 жаста. Əкесі Пак Чон Хи де төңкеріс нəтижесінде билікке келіп, 1963-1979 жылдар аралығында президент болған. Оған 1979 жылы қастандық жасалып, қаза тапқан еді.

Карзайдыѕ талабы кїшті Ауғанстан президенті Хамид Карзай арнайы бағыттағы АҚШ əскерлері екі аптаның ішінде Вардак уəлаятынан шығуы тиіс деген жарлыққа қол қойды. Ауғанстанның аталған провинциясы ел астанасы – Кабул қаласының оңтүстік-батысына қарай орналасқан.

Ауғанстан президентінің жарлығы АҚШ өзінің провинциядағы негізгі əскери күштерінен айырылады дегенді білдіреді. Ал Карзайдың мұндай жарлыққа қол қоюына америкалықтармен ынтымақтасқан жергілікті тұрғындардың зорлық-зомбылықпен жəне адам өлтірумен айналысулары негізгі себеп болса керек. Кейбір сарапшылар АҚШ тарапы Ауғанстандағы зорлық-зомбылыққа жауап беруі тиіс деп санайды.

Ќысќа ќайырып айтќанда:  Қытайдың Хэнань провинциясындағы Наньян қаласының Ваньчэн ауданында партия хатшысы болып істейтін Лю Сяньчун қызмет көлігімен киноға келген 26 адамды басып кеткен. Зардап шеккендердің екеуі əл үстінде жатыр екен.  Украинаның Полтава облысының Октябрь селосында белгісіз біреулер Владимир Ленин мен оның зайыбы Надежда Крупскаяның ескерткіштерінің басын алып кеткен. Қазіргі кезде кінəлілер іздестіріліп жатқан көрінеді.  Өткен жексенбі күні Пəкстан аумағының басым бөлігі екі сағаттан астам уақыт жарықсыз қалды. Бұған елдегі аса ірі электр стансаларының біріндегі апат себеп болды. Апатқа құралжабдықтардың ескіргені алып келгенге ұқсайды.  Геологтар Үнді мұхитының Маврикия ауданында мұхит түбінде жасырынып жатқан көне континенттің ізін тапты. Көне құрлық булкан атқылауы салдарынан су түбіне кеткен секілді. Зерттеулер табылған құрлық осыдан 60-80 миллион жыл бұрын жер бетінде болған дегенді көлденең тартып отыр.

Ќауіпсіздікке їлкен мəн берді Израиль билігі ел əскерлерін жоғары дайындық жағдайына келтірді. Бұл Палестина тұтқыны Арафат Джарадаттың жерленуіне байланысты орын алды. А.Джарадат Саир елді мекенінің тумасы екен. Сондықтан Израиль əскерилері жерлеу кезінде тəртіпсіздіктер орын алады деп қауіптеніп отыр.

Палестиналықтар тұтқындағы отандастары азаптаулардың салдарынан көз жұмды деп санайды. Осы себепті Хеврон, Рамалла жəне Вифлеем қалаларында шерулер ұйымдастырған еді. Наразылық білдірушілер Израиль солдаттарына тас атса, олар жауап ретінде көзінен жас ағызатын газ қолданған-тын. 39 жастағы А.Джарадат өткен сенбі күні, яғни 23 ақпанда Израильдің солтүстігіндегі «Мегиддо» түрмесінде көз жұмған еді.

Темекіге ќарсы заѕ ќабылданды Ресей президенті Владимир Путин темекіге қарсы заңға қол қойды. Құжат темекі өнімдерін жарнамалауға, қоғамдық орындарда шылым шегуге тыйым салады. Сондай-ақ, заңнамада темекіге қарсы бағытталған басқа да бірқатар шектеу шаралары белгіленген.

Заң үстіміздегі жылдың 1 маусымынан бастап күшіне енеді. Осы күннен бастап Ресейде қоғамдық орындарда, мəселен, вокзалдар мен автобус аялдамаларында, мектептерде, жоғары оқу орындарында, мемлекеттік билік органдарының ғимараттарында темекі шегуге тыйым салынады. Ал 2014 жылдың маусымынан бастап мейрамханалар мен қонақ үйлерде де темекі шегуге рұқсат берілмейді. ДДҰ-ның деректеріне сүйенсек, Ресей шылым шегетіндер өте көп елдер санатында екен.

Ўшаќ 1 тонна алтынмен ўсталды Ыстамбұлдың халықаралық əуежайында Түркіменстанның «Туркменховаеллары» (Түркіменəуежолдары) əуе компаниясының ұшағы ұсталды. Оның бортында Ашғабадқа жеткізілмекші 1 тоннадан астам алтын құймалары бар екен. Жүктің иесі түріктің «Polimeks» құрылыс компаниясы көрінеді.

Аталған компания ұзақ жылдар бойы Түркіменстанда құрылыс жобаларымен айналысып келген. Құжат бойынша ұшақ бортына сантехника тиелген деп көрсетіліпті. Түркия БАҚ-тарының айтуларынша, Түркіменстанға құпия түрде жеткізілмек болған алтынның жалпы салмағы 1,3 тоннаны құрайды. Құрылыс компаниясы баспасөз парақшасын таратып, бұл істе өздерінің кінəсіз екендіктерін айтып, ақталуда екен. Интернет материалдары негізінде əзірленді.

www.egemen.kz

26 ақпан 2013 жыл

5

 Мирас Көрнекті ақын, тарихшы-этнограф, ағартушы, дала данасы, көріпкел, көсемсөзші, табиғаттанушы, мұратанушы, ғұламахакім Мəшһүр Жүсіп 9 жасында «Қозы Көрпеш – Баян сұлу», «Ер Тарғын», «4 жігіттің өлеңі» жырларын жатқа заулатып айтқан екен. «Толғадым тоғызымда толағайдай» деуі тұп-тура шындық. Елдің: «Мəшһүрде тоқтау, жалығу, еріну, мүдіру, кідіру болмайды. Жарық шамдай жайнап, мөлдіреп аққан бұлақтай қайнап, тасыған судай төгілдіріп, маржандай тізілдіріп, бұлбұлдай сайрап, тыңдаушылардың көңілін əбден жайнатып, таңырқантып, тамсантып, мейірлерін қандырады», деуі тегін болмаса керек.

5) руза, 6) шажағат, 7) тағат болса, онда жақсы мінездердің арқасында «денесі Мысыр шаһары» іспеттес дейді. Мəшһүр Жүсіптің көрсетуінше, «Айтушы Құдайдың өзі де, не сөйлесем, соның сөзі» дейді. Мəшһүр Жүсіптің діни-сопылық дүниетанымы мейлінше терең. «Ұшы жоқ ұзын, түбі жоқ терең» таусылмайтын сөз бар. «Ақырет жабдығы» толғамында сөйлеуші мен тыңдарман арасындағы өзара қарым-қатынасты Шайхы Əбілхасымның уағыз айту үстіндегі күйіне орай ойлар өрбітуі, яғни «жан ділмен, шын көңілмен» сөйленуі қажеттігі айтылады. Түркілік-сопылық мəдениетті жетік меңгерген Мəшһүр Жүсіптің: «Көңіл деген үй сықылды нəрсе. Оның ішіне кіретұғын иесі – Жаратушы Құдай һəм Құдайдың пікірзікірі», деген байламында діл, ождан, рухани тазалықты байыпты бағамдайды. «Сөз деген көңіл қазынасында жауһар» дейтін пікірінде қаншама сырлар, мағыналық қырлар бар. «Көңіл» ұғымында қазыналы жүрек, қасиетті рух, нəзік сыр, кемел парасат, дұрыс ниет, шалқар пейіл, мырза мейір, иман бір-бірлерімен керемет үйлесім тапқан. Алланың кереметін, тағылым-тəлімін, игілік-ізгілігін кемелдікпен зерделеген кемеңгер Мəшһүр Жүсіп оның мынадай сауалдарын келісті көрсетіп отырады. Мысалы: «Ай, пенделерім, дүниеде саған сондай кеңшілік бердім. Маған сен не келтірдің? – деп. Пəлен демалыс бердім, ол демалысты не қызметпен тауыстың? Ғақыл бердім, қандай орынға жұмсадың? Ғылым бердім, оның күшімен не жұмыс қылдың? Мал бердім,

мынадай жарқын деректі сөйлетеді. Адамзат ақылойының шамшырақтары Сократ, Аристотельдер «өз бойындағыға ие болып», «ешкімнен үйренбей, өз білімімен тапты» деп түйінді тұжырым жасайды. «Адам тек өзінің адамдығына ие болуға ойлану керек. Өз бойындағысына өзі ие болуға жараған жан... ақылына билетеді, ақылға сыйғанды ұстайды...» – деп жазады. Мəшһүр Жүсіптің сөз төркініне жəне оның суретті мағыналарына байланысты ой-толғаныстарына жүгінейік. Қазақ сөзі: «Неке суы – Мекке суы», дейді. Сол ауызға алынған сөз бекер болмайды. Ауызға алынған, періштенің құлағына шалынады. «Халық тілі – Құдай қаламы», деген бар. Неке суының қасиеті – адамның ішінде қылшық, қыл-қыбыр сол сумен жидіп, шіріп жоқ болып кетсе керек». «Қазақ сөзі: «Есеп: есеп білмеген есек». Бұған дəлел – бұл «Айта-Кериме»: «Өткен өмір, жасаған жасың не жұмыспен өткендігін, соның есебін өз басыңнан өзіңнің алуың керек. Бүгін бір сөзді өзіңе-өзің тауып айта алмай тұрсың, таңғала Құдай алдында қалай тауып айтамын деп ойлайсың». Құдай тағала қанша жаратқан нəрсесінде есепсіз (қисапсыз) жаратқан нəрсесі жоқ, не нəрсе болсын, есебін біліп іс қылу керек. Дəнеменің есебін білмегенді бұрынғылар есек орнына санаған». «Қазақ сөзі: «Санамасаң саннан шық, // Елемесең елден шық!» Бұған дəлел – «АйтаКериме»: «Ай, пенделерім, сен мені Құдайым деп санасаң, мен пендем қатарында санармын.

Сарыарқадан енді Мəшһүр Жүсіптей шəкірт келіп дəріс алмас», дейді екен. Ол 1874-1876 жылдарда ұстаздық қызметпен шұғылданады. 1880 жылдардан бастап Мəшһүр Жүсіп шежірелік деректерді, ұлт тарихына қатысты мəліметтерді тиянақты түрде жинауға кіріседі. Көсемсөздер туындатады. 1880-1885 «Дала уалаяты» газетіне, 1887 жылы Ташкенттен шығатын басылымдарға, 1911-1912 жылдарда «Айқап» журналына материалдар ұсынады. «Дала уалая ты» газеті Мəшһүр Жүсіптің шығармашылығы жөнінде мынадай пікір білдірген: «Сөзі қарасөзбен болса да, өлеңмен болса да дəмді болып көрінеді. Көпеевтің сөзінен сөз танушыларға ғибрат көп табылып тұр». Мəшһүр Жүсіп 1881 жылы Мейрам қажы Жанайдарұлымен танысады. Ол өз заманының айтулы білімпазы болған. Орыс тілін жетік білген. Шығыс халықтарының жəне қазақ халқының атақты би-шешендерін, ақындарын, батырларын, хандарын, тарихи-əдеби жəдігерлерін жиып, жүйелеп, зерделеген. Мейрам қажы Мекке, Мəдина, араб жұртының Ташкент, Түркістан, Бұқара шаһарларынан шыққан ғұламаларға қатысты тарих пен əдебиет мұраларын жинаған. Оны В.В.Радлов жоғары бағалаған. Мəшһүр Жүсіп Шығыстың ұлы ойшылдары, оқымыстылары, сөз зергерлері, əсіресе, Ибн-Сина, Сократ, Əбілғазы, Фирдоуси, Науаи, Сағди, Низами, Тафтазани, Ғазали, Нақшыбанди шығармашылығын зерделеп, зерттеп оқыған. Мейрам Жанайдарұлының кітапханасынан 1870 жылы Петербургте жарық көрген В.В.Радловтың жинағының көшірмесін алады. Онда əйгілі Саққұлақ шешен, шежіреші қаракесек Бердалы қожа, аққошқар Сайдалы, Абылай хан əулеттерінің, Қоңырқұлжа Құдаймендин ұрпақтарының аузынан жазып алған құндылықтар болған. «Болат майырылмайды, асыл жасымайды, қайратты қажымайды» деп сөз асылын, ой асылын терген Мəшһүр Жүсіп таным-пайымын, білім-білігін тереңдету мақсатында екі рет Бұқара қаласына келген. Осынау сапарында Қожа Ахмет Ясауи кесенесін көріп, тарихына үңілген. Ташкент шаһарында Сыздық Кенесарыұлымен дидарласып, Хан Кененің жорықтары жайындағы мəліметтерді хатқа түсірген. Сонымен қатар, Майлықожа, Күдеріқожа, Ақмолда, Дайыр, Молдағали ақындармен жүздесіп, кейбіреулерімен сөз жарыстырып көрген.

1889-1891 жылдарда Кіші жүз елінде Жəңгір төремен, атақты батыр Науша Қаржауұлының шө бересі Қадырмен сұхбаттасады. Науша, Жəңгір хан, Исатай-Махамбет, Шернияз, тама Сарыбас мерген турасында, тұлғатануға қатысты мағлұматтарға, ру-тайпа таңбаларына, ұрандарына, шежірелік-жылнамаларға қанығады.

1895-1907 жылдары Бұқара, Самарқанд, Түркістан, Ташкент қалаларына келіп, əдеби-ғылыми шығармашылығын одан əрі өркендету, толықтыру мақсатында білім кəусарынан сусындайды.

1907 жылы Қазан қаласындағы Хұсайыновтар баспаханасынан «Хал-ахуал», «Тірлікте көп жасағандықтан көрген бір тамашамыз», «Сарыарқаның кімдікі екендігі» дейтін кітаптары жарияланады. «Дін тағылымы» атты жазбаларында «мидың бес қызметкері», яғни бес сезім мүшесі («Хауас хамса»), жігіттік жəне кəрілік жас уақыты яки иненің жасуындай міні жоқ Құдайдың шеберлігі білімпаздықпен сөйленеді. Көңіл, нəпсі, қанағат, дене, көз, мұрын, құлақ, ауыз, қол, аяқ тəрізді дене мүшелеріне лайықты сипаттама береді. Мысалы, дене – шаһар, құлақ – телеграф, ауыз – телефон, аяқ – пароход.., т.б. «Егер қанағат байлығы берілсе, сол байлықтың арқасымен пенде Құдайды табады», дейді. «Жеті семіз сиыр мен жеті жасыл бидай – жігіттің жас уақыты», «Жеті арық сиыр мен жеті қуарған бидай – кəрілік уақыты» дейтін ұғымдарды ғылыми айналымға қосады. Кəрілік дегеніміз, таршылық, қоршылық, жарлылық, зарлылық. Оның көріністері: 1) ашу, 2) шаһуат, 3) тəкаппарлық, 4) күншілдік, 5) хырыс дүние, 6) өтегендік, 7) кекшіл, кінəшіл. Ал адамның болмысында 1) хикмет, 2) ғылым, 3) қанағат, 4) сабыр,

оны қалай аударып, төңкердің? Гауһар тастай көз бердім, саңғырлап тұрған құлақ бердім. Қалай жұмсасаң, икеміңе көнетұғын қол бердім. Ойлаған жеріңе баруыңа аяқ бердім. ...Дүниені бір базар қылып, осынша сомамен жіберген маған не базарлық алып келдің? Бірі – шот, бірі – күрек орнында. Қол-аяқ беріп: «Егін салдыңдар!» – деп жібердім. Қандай жерге егін салдыңдар? Қанша еңбек алдыңдар?» деп өмірлік сұрақты алға тартады. Расында, адам өмірінің, тіршілігінің мəні мен сəнін, негізгі ұстаным-қағидасын нəзік талғампаздықпен, ойшылдықпен түсіндіріп беріп отыр ғой. «Адамның тірлігі – қайнап, толқып жатқан дария», дейді. Ендеше, сол бір бұрқылдап, шалқыған дариядан өз ырысыңды таба біл, жемісіңді тере біл дегені қандай абзал десеңізші? Мəшһүр Жүсіптің Алланың ғылымын, хикметтерін, кемеңгерлік істерін, Құран қағидаттарын, шарттарын, түркілік-сопылық дəстүрлерін жетік, мүлтіксіз білетіндігін «Алла құдіреті» туындысынан көруге болады. Алланың құдіретіне, «оны тануға ақыл-ойым, зейін-пікірім жетпейді» дейді де, ғаламды, адамзатты, мақұлықтар дүниесін қалай Алла мінсіз келістіріп жаратқанын білгірлікпен дəлелдеп түсіндіреді. «Айдай əлемді, жанды-жансыз мақұлықтарды Құдай алты күнде түгел жасап шығарған. Соның өзгесі де бір бас, жеке адам да бір бас. Осы дүниені адам көркейтпек. Құдайдың құдайылығын жұрт көзіне адам түсірмек. Ол алты күннен соң, Құдай жаратпақ еді, не болса да, сонда мүкі-тақы қалдырған дəнемесі жоқ. Дүниеде не тамаша, не өрнек – бəрі адамның денесінен алынған», деп адамның дене мүшелерінің асыл қасиеттерін, абзал қызметін, бір-бірлерімен байланыстырып, сонымен бірге күн, ай, жұлдыздар əлемінің құпия жұмбағын, бір сөзбен айтқанда, Алланың шеберлігін бажайлап пайымдайды. Ол ғылым, білім, жаратылыс, əдеп, рақымшылық, кісілік, байлық, кедейлік, жалған, бақилық, ар, намыс, иман, дін турасында сымға тартқан ақ күмістей өміршең ой-пікірлер өрбітеді. Шариғатқа жүйрік əмбебап ғұлама Құран Кəрім философиясын, Қожа Ахмет Ясауидің кемеңгерлік кеңестерін кестелі, көркем жеткізеді. Мəшһүр Жүсіптің шығармашылық еңбегі жөнінде ұлы суреткер Жүсіпбек Аймауытов былайша толғанады: «Сіз қазақтың қазақ заманында дүниеге келіп қалған гауһарысыз. Сіз құлашыңыз ұзын, қиялыңыз терең, арманыңыз алыстағы өткен өмірде. Жаңа заманның бұйынтақ сөзі, жыбырлақ мінезі Сізді жарытпайды, тосаңсытады, күні өткен жат адам қылады. Жаңа заман өйте берсін. Сіз онда жалғыздығыңызды, жапандығыңызды, сəндісалтанатты ескі күніңізді жырлап өтіңіз. Ақынның ақындығы улаған ойын, тулаған сырын оқушыны толқытқандай қылып, тізген меруерттей кестелі, толғаулы сөзімен айта білуінде ғой». Десе дегендей, ол қазақ көркем ойы тарихындағы өзгеше бір құбылыс. Бұл орайда, оның қазақ тілінің табиғаты туралы ой-толғаныстары тəуелсіздік тұсында мейлінше көкейкесті. «Қазақ тілінің өзін білуші жоқ, мəнісін білуші де жоқ. Бұрынғы ата-бабамыз қазақ тілін тегіс білуші еді, мəнісін де түсіндіріп отырушы еді. Сондықтан, бəрі əулие болып, айтқаны айтқанындай келіп отырушы еді», дейді. Мəшһүр Жүсіп сөздің тамырын, түбірін танытуға, сөйтіп, дүниетанымыңды тереңдетуге себепкер болуға құлшындырып, ұмтылдырады. Асылында, қазақ тілінде тұңғиық сыр, ишарат-астар, алуан түрлі иірім-ағыс бар. Соны түсіндіреді. «Қазақ сөзі айтады: «Əуелі өзіңнің үйіңе жақ, онан соң ауылыңа жақ, онан соң отан-аймағыңа, онан соң халқыңа жақ, сонан соң барып Құдайыңа жақ!» дейді екен. Əне – дін, əне – өсиет, əне – қасиет» деген лебіз-пікірінде озат ой, озық тағылым, озғын тəжірибе бар. Мəшһүр Жүсіп «Əне – дін, əне – өсиет, əне – қасиет» дегенде сөздің таза жүрек, терең ой, əдеп-иман, ар-ожданнан туатындығын, мөп-мөлдір, тап-таза қасиеттерге, ант-аяттай өсиеттерге негізделетінін, жалпы айтқанда, оның таңғажайып болмысын келістіре жеткізген. Сөз қасиетін түсіну, кие тұту – тумысынан, «ақыл-есіне ие болуға жарағандықтан». Бұған айғақ ретінде

Сен маған жақсылықпен қайтсаң, мен де саған жақсылықпен қайтармын. Сен маған жамандықпен қайтсаң, мен де саған жамандықпен қайтармын». «Қазақ сөзі: «Қыс хызырын көрем десең, қыстың қамын жаз қыл, // Тəн хызырын көрем десең, қорегіңді аз қыл». «Хадис Шəриф»: «Жаздың күні миы қайнамағанның қыстың күні қайнамайды», деген...». «Қазақ сөзі: «Егер білім үйретсең жаманға, атыңды ерттеп, даярлап қойып, сонан соң үйрет. Неге десең, сенен үйреніп алған білімімен тура өзіңе дүрсе қоя береді. Сол шақта қашып құтылуың керек!». «Қазақ сөзі: «Шын дүние – шынжыр арқан, // Жалған дүние – жалған жіп». «Хадис Шəриф»: «Шүберекті екі айырғанда, ең таусыншағында бір жалғыз жіп ілініп тұрады. Бір басы мына жағында, екінші басы екінші жағында болып, бұ дүниенің мысалы құтты (хұды) сол сықылды. Екі дем алыс: бірі кіреді, бірі шығады. Соның біреуі тоқтаса, адам деген өледі де қалады. «Бір дем əрі, бір дем бері» – дегеннің мағынасы – осы». «Қазақ сөзі: «Бұл шіркін, өзін танымайды, кімді таниды?!» – деп келеді. «Өзін таныған – Тəңірісін таниды дегені» – дейді». Бұл сөздерде тұспал-ишарат телегей-теңіз. Мəшһүр Жүсіптің түсіндіруінше: «Асылы, қазақ тілі жұмбақ: не айтса бəрінің шешуі бар, шешуін білуге тырысу керек». Мəшһүр Жүсіптің «Ана тілі туралы» дейтін байыптамасында «ана тілі», «əдебиет» деген ұғымдарға дұрыс сипаттама береді. Ол былайша: «Қазақта екі сөз шешілмей жүр: бірі – «Ана тілі» деген, бірі – «Əдебиет» деген. Шешілмеген себебі: «Ана тілі» деген – қазақтың бұрынғы қазақ болған күніндегі ескі тілі. Ол ескі тіл кімде қалды?! Жалғыз-ақ қатындарда қалды». Немесе: «Қатын ешқандай, ешкімнен оқыған жоқ. Бұрынғы ескі қазақ тілі қатында қалды. ...«Ана тілі» дегеннің мəнісі осы». Иə, расында, бесік жырын күмбірлетіп айтатын, ұлттың тəрбиешісі – əйел заты, ана тілі. Енді «əдебиет» дейтін ұғымның мəнмазмұнына қандай анықтама бергенін миға жүгіртелік: «Əдебиет деген кейінгіге үлгі-өнеге үйрететұғын, ғылым-білім беретұғын, құлықмінез түзететұғын сөз дегені». Ұлт тілін ұлықтаған, сөз өнері хас шеберінің ойтолғаныстары былайша өріледі: «Жетпіс екі тіл бар, сол жетпіс екі тілдің ішінде араб тілінен асыл тіл жоқ... Онан соңғы тілде қазақ тілінен асыл, қазақ тілінен бай тіл жоқ. Сол ата-бабасының тілі болған қазақ тілін осы күнгі жүрген қазақтың жалғызы білмейді. Егер қазақ тілін білсе еді, дін де осында, ғылым мен білім де осында, əулиешілік те осында. Солай болғаны үшін бұрынғы өткен ата-бабамыздың бəрі жақсы болып, əулие болып өтті, не үшін – ақ жүрек болып, ақ көңіл болғандықтан». Міне, керемет сөз. «Ғылым-білім» деген жазбасында былай дейді: «Біздің қазақ тілінің ішінде періштелердің бір сөйлеген сөзі жүр: «Кеткенің келсін, кемтігің толсын» – деген». Бұл да жақсы сөздің жарығы. Ойшыл дін жəне жаратылыстану ғылымдарымен мұздай қаруланғандықтан, тіл төркінін жіті түсініп, жетік тексереді. Айталық, сөздің ішкі қуатын, шығу тегін, жаратылысын былайша бажайлап талдап көрсетуі мейлінше қызықты. «Құдіреті күшті Құдай өзінің құдайлық мейірі тасып, жаудырып тұр. Жанды-жансызда мұны керек қылғанда, ұшы жоқ ұзын, түбі жоқ терең дарияда жатқан «садап» – деген бір кішкене нəрсе: «Абрахметтен аузыма бір тамшы-су!» – деп дарияның бетіне қалқып шығып, ынтасы құрумен, іңкəрланумен аузын тосады. Сонда жауып тұрған жаңбырдың бір тамшысы оның аңқитып ашқан аузына тамбасқа шарасы бола ма, тамады. Бір тамшы тамған соң: «Болдым, тойдым, маған енді басқа дүние бір тиын құрлы керегі жоқ!» деп бір тамшыны қанағат қылып, дарияның түбіне барып, қорек те іздемейді, дəнемені де керек қылмайды, тырп етпей жатып алады. Сол іңкəрланып, құмар болып, ынталы жүрек, шын көңілмен аузын тосып, бір тамшыға қанағат қылғандығының қасиетімен

Мəшћїр мўра

Серік НЕГИМОВ,

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің профессоры, филология ғылымдарының докторы.

Мəшһүр Жүсіптің атағын естіп, сонан соң өнерпаздығына куəгер болған ел ұстарлық өнербілімі мен ақылы асқан дуанбасы Мұса Шорманұлы: «Өз заманында адамзаттың сырттаны, жігіттің сұлтаны атанып, халыққа мəшһүр болатын жан екен», деп оған ілтипат көрсеткен екен. Мəшһүр Жүсіптің ұстазы – Қамаралдин (кейде Қамардин, Қамар) хазірет еді. Аға сұлтан Мұса Шорманұлы Қамаралдин хазіретке сəлем беру мақсатында үйіне келеді. Мəслихат құрады. Жақсылардың кеңесінде сөзден сөз, ойдан ой туындап отырғанда: «Көпей сопының қарғадай баласының білмейтін сөзі, жырламайтын қиссасы жоқ, сайрап тұрған бұлбұл!», деген сөзді естіп, Көпейге қарата: «Сопы, сіздің бір балаңыз: «Əңгімешіл, қиссашы, өлеңді, жақсы айтады», дейді. Өзін көріп, əңгімесін тыңдайық, депті. Бұл өз заманында халыққа мəшһүр болатын бала екен! Бас киіміне үкі тақтырып қойыңыз!» депті. Мəшһүр Жүсіп «Қамаралдин хазірет» дейтін толғауында «аузынан дүрлер тамған» «дін исламның шамшырағындай» ұстазының дарабоз тұлғасын əдемі сомдайды. Өмірі дастанға лайық «Арқада дін исламның жалғыз туы» болған Қамаралдиннің өмірінен мəнді мағлұматтар береді. Мəшһүр Жүсіп «Қамаралдин хазіреттен естіген сөз» дейтін жазбасында, ұстазының қазыналы жүрегінен құйылған ой маржандарын еске түсіріп отырады. «Арыстандай атағы, тұлпардай дүбірі» бар, ауыздыға сөз, аяқтыға жол бермеген, бейнебір «қорындай үзілмейтін қара саба» Мəшһүр Жүсіптің ұстазы – Қамаралдин хазіреттің тараутарау мағыналы ғұмыры оның өмір жолының алтын арқауы секілді. Мəшһүр Жүсіп 1863-1868 жылдарда Баянауыл медресесінде Нəжметдин молдадан, 1868-1872 жылдарда Қамаралдин хазіреттен оқып, араб, парсы, шағатай жəне түркі тілдерін үйренеді. Шығыс елінің мəдениеті мен ғылымына қанығып сусындайды. Қазақтың ескілікті ауыз əдебиеті нұсқаларын жинақтап, жүйелеп хатқа түсіреді.

1872-1874 жылдарда Бұқарадағы Көкілташ медресесінде жан-жақты білім алады. Көрегендік, болжампаздық қасиеттерге ие бола бастайды. Ойпікірлерімізді айшықтай түсу үшін, Мəшһүр Жүсіптің адами болмысына, өмір тарихына қатысты мынадай деректерді келтіре кетсек дейміз. «Жұма намазына барғанда үстінде қара шапаны, қолында аса таяғы бар ақ сақалды адам алдымнан кес-кестей берді. Сəлем бердім. Сəлемімді аларда аса таяғын жерге шанши салды. Ұшында үшкір темірі жоқ таяқ жерге қадалып, сəл дірілдегендей болды. Іле таяғын қолына алып, өзімді үш айналып, таяғымен əр жерімнен түрткіледі де: «72, 73» деп кері айналып жүре берді», дейді. Мына бір Мəшһүр Жүсіптің басынан өткен тосын жайды айтпасқа болмас. «Бір күні монша іздеп келе жатыр ем, бір ақ сақалды адам кез бола кетіп: «Жүр, балам, мына жерде монша бар», деп ерте жөнелді. Көп ұзамайақ кішірек, көзге қораштау бір моншаға əкеліп, мені шомылдыра бастады. Арқа-басымды ысып, кəнігі бір моншашы іспеттес қимыл жасайды. Ойладым, осыны кəсіп еткен бір пақыр болар деп. Ақша ұсынып едім. Алмады. Құдайы шайхы адам болды ғой деп, киініп алып біраз жүріп барып артыма қарасам, əлгі жерде тұрған не монша жоқ, қария да көз алдымда ғайып болған. Сөйтіп, таңғажайып оқиғаны ұстазыма таңырқана отырып баяндаған едім, о кісі былай деді: «Құдай жарылқаған екен. Ол Қожабауеһдиннің моншасының ескі орны еді. Сені шомылдырған сол адамның өзі болар. Бұдан былай аузыңнан шыққан сөздің бəрі лепес, қабыл болады». Осы екі көріністегі кереметке қалай таңданбайсың!? Мəшһүр Жүсіп Көкілташ медресесін тəмамдап елге қайтарда сабақтастары, ұстаздары Балқаш көліне дейін жеткізіпті. Сонда олар: «Бізге

əлгі тамған бір тамшы садаптың қарнында дүр гауһар тас болады». «Дүр-гауһар» наурыз айында «рахмет жаңбырынан» пайда болатын құбылыс. Ол сондай-ақ «ағашқа – жапырақ, тікенге – гүл, сахараға – лала қызғалдақ, араға – бал, жыланға – у, тұздың кеніне тамса – тұз, тақыр жерге – ащы – сор, қара тасқа – қына. Күллі дүние жүзінде өсіп-өнетұғынның бəріне өсім-тұқым осыдан шығады», деп түйінді тұжырым жасайды. «Адам тілі тас жарар, тас жармаса бас жарар» деген тəмсіл сөздің шығу мəнісін баяндауы да жүрек толқытарлық. «Жапан түзде бір əйел бие сауып отырғанда, төрт кісі тіке өзіне тұп-тура келе жатыр екен. «Тұрайын десе, биенің сүті саулап, жерге ағып кетерлік, тұрмайын десе, төрт кісі оқтай қадалып келе жатыр. Сасқанынан жұдырықтай тасты: «Көз болсаң, көнекке, // Тіл болсаң тасқа», деп көнегінің ішіне тастай беріп, биесін сауып отыра берді дейді. Бұл биесін сауып отырғанның үстіне төрт кісі келіп: – Мана біз көргеннен биенің бұтында отыр едің. Сонан бері бие сауып отырғаның ба? Жоқ, ұйықтап отыр ма едің? – дегенде, – Биемнің мінезі жаман еді. Биемнің бір сауымы бұтында отырмаса, иімеуші еді. Мана өздерің көргеннен жаңа иіді дегенде, – Бəсе, солай ғой. Онан басқа біз көргеннен бері қарай иігенде, ендігі мұның сүті көнек түгіл, сабаға сыймай жерге ағып, бұлақ болып жатса керек еді, – деп жүре берді дейді. Олар кетісімен, көнектегі сүтті сүйретпеге құйған екен. Көнектің түбіндегі тас төрт бөлек болып қалыпты». Мəшһүр Жүсіптің шығармашылық мұрасында қазақ тілінің құт-берекесіндей, күйлі-қуатты, сымбатты сөз тіркестеріне берілген (мəселен, «тоғыз жолдың торабы», «сегіз қиыр шартарап», «10 түрлі қазына», «444 бекіту» жəне т.с.с.) сипаттамалар жеткілікті. * * * Қазақ тілінің нешеме алуан ағыс-толқындарын, қыртыс-қабаттарын қапысыз меңгерген, нəзік түсінген, көңіл, сезім, рух байлығын ақ қағаздың бетіне шеберлікпен төгілдіріп түсірген Мəшһүр Жүсіптің ақындық, суреткерлік ерен еңбегінде ұлттық əуезге бай асыл сөздер меруерттей толқындап-жарқылдап көңіл тербетеді. Жалпы, ойлы, салиқалы, тұжырымды нақыл сөздер, Мəшһүр Жүсіпше айтқанда, «затты сөз» «тілдің гүлі» (араб, парсы, түркіше), «данышпандардың өсиеті» (қытайша), «халық мектебі» (италияша) «көп көргендіктің жемісі» (ағылшын, француз тілдерінде), «қанатты сөз» (орысша), «көше арасындағы данышпандық» (немісше) деуге лайық. Расында, ата-бабаның ардақты, асыл лебіздері «ағып жатқан бұлақ». Мəшһүр Жүсіп туындатқан оюлы, ойлы сөздер тізбегінде философиялық мəн-мазмұн молынан. Сөз жоқ, Мəшһүр Жүсіптің афоризмдері ақылойыңды, сана-сезіміңді, жан-жүйеңді көркемдік сұлулыққа орап, өмірдегі мақсат-мұратыңды, көзқарасыңды, дүниетанымыңды айқындауға, тереңдетуге ықпал жасайды. Тəжірибеңді, түсінігіңді молайтады. Жақсылыққа жетелейді. Зейін-зердеңді, жетеңді рухани тұрғыдан кемелдендіріп жетілтеді. Мəні терең, сыртқы сымбаты келісті, ойы өрнекті афоризмдердің сырына үңіліп көрелік: • Тіл – ой маржаны, арман – сөздің қаймағы, нəр-тұзы, қиял – өмірдің гүлі, əдеміліктің мəйегі.

• Қанағаттан жақсы игілікті іс жоқ.

• Əр нəрсеге Алланың ризалығы болса, сен де сол жақта бол. Есі бүтін ақыл иесі болған адам дұшпаннан қашуға керек.

• Адал болса, мал рахат, зейінді болса перзент – жарық дүниенің көркі дүр.

• Дүние бір нəжіс – жаман шіріген нəрсе, дүние аламын деп, пенденің пендесі болма, жаратқан бір құдайдың пендесі бол.

• Қыдырғанмен ырыздығыңның қадірі тасымас, қадірің кетер, қадірден əркез адаспа.

• Шын ықыласпен ата-анасының қас-қабағына қарап, тік тұрып елжіреумен берген батасын алып қалған бала екі дүниеде қор болмайды.

• Дүние деген, шіркін, тойға келген қыздай, кетеріне келгенде қолға ұстаған мұздай.

• Дүние деген, шіркін, екі есікті үй еткен: бірінен кіріп, кідірместен бірінен шығып барамын! Барлық болғаны сол-ақ!

• Ақыл, сезім, қайрат, жігер – көңілдің жұмысы.

• Көңіл – бəрінің үстінен қарап билейтұғын патшасы.

• Дүниеде не тамаша, не өрнек – бəрі адамның денесінен алынған.

• Егер қанағат байлығы берілсе, сол байлықтың арқасымен пенде Құдайды табады.

• Бұ дүние – бір кəрі қасқыр, тісі өткірлігімен жемейді, алдап-арбап уысына түсірумен талайдың сілесін құртқан.

• Махаббатпен толған сап көңілдер дариядан да кең, бүтін көзге көрінген нəрселерден де, дүниеден де кең.

• Ақ көңілмен істелген іс аспаннан да кең.

• Өзіңе өзіңнің жаның ашымаса, саған кімнің жаны ашиды.

• Келген қонаққа дəм бермеген үйдің ырысын шайтан жейді екен.

• Ғылымның ең алғаш адамға келтіретін пайдасы – адамның мінез-құлқын жұмсартып байытады. Пенде нəпсіге жұмсаған күш-қуатын ізгілікке жұмсаса, адам нағыз əулие-данышпан болар еді.

• Есті адам қанағатты, қанағатты адам тиянақты, тиянақты адам көнтерлі, көнтерлі адам қайғысыз, ендеше, есті адам қанағатты. Мəшһүр Жүсіптің ойшылдық, ғұламалық зердесі, парасат дүниесі осынау афоризмдерінен жарқын көрініс табады. Оның Аллаға ғашықтық, ақырет, жалған, дін, діл, тіл, иман, ата-ананы ардақтау, мінез-құлық, қанағат, пиғыл, нəпсі, ықылас, бақ-дəулет, махаббат, ақыл, ғылым, білім, ұрпақ, ұлт туралы даналық толғамдары ұлт руханиятына қосылған кəусар бұлақ десе де болады. Мəшһүр Жүсіп қазынасы – ұлттық игілігіміз. Өйткені, ол ұлт тарихы мен этнографиясына, философиясы мен фольклортануға, Қазақстанның саяси-құқықтық мəдениеті мен қазақ əдебиеті тарихына қатысты ұшан-теңіз шежірелік деректер, ағыл-тегіл мəліметтер, өлшеусіз əдеби нұсқалар, асыл сөздер қалдырды.

6

www.egemen.kz

26 ақпан 2013 жыл

 Толғандырар тақырып

 Замандас

Кемелділік кезеѕі

Баспаналы болу – басым жұрттың «бас ауруы». Олай дейтініміз, қазіргі күні қанша тыраштанып еңбектенсең де, тапқан-таянғаның бірден үй сатып алуға бəрібір жетпейді. Пəтер құны қымбат. Жыл өткен сайын баспана бағасы өспесе кемитін емес. Оны өткен жылдың статистика мəліметтері де дəлелдеп отыр. Мəселен, 2012 жылы жаңа тұрғын үйді сату құны – 12,1 пайызға, жайлы баспананы жалға беру – 14,4 пайызға қымбаттаған. Əрине, бағаға əртүрлі факторлар əсер етеді. Құрылыс материалдарының, жер телімдерінің қымбаттығы, сондай-ақ, оған қажетті инфрақұрылымдарды орнату да оңайға соқпай отырғандығы, жалпы елімізде құрылыс индустриясының кенже дамығандығы дейміз, əйтеуір қымбатшылыққа себеп көп.

Өткен сенбі күні белгілі ақын, кинорежиссер, аудармашы Бақыт Қайырбеков (Бақыт Ғафу) асқаралы 60 жасқа толды. Осыған байланысты бұдан бір күн бұрын Астанадағы Ұлттық академиялық кітапханада оның мерейтойлық шығармашылық кеші болып өтті.

«Ќолжетімді баспана»: ол ќаншалыќты ќолжетімді? Динара БІТІКОВА,

«Егемен Қазақстан».

Иə, бүгінде қолма-қол ақшаға үй сатып алу дегеніңіз үлкен арман. Тек ипотека, несие алып, немесе айлық жалақыңнан басқа қандай да бір қосымша қаржы көзін тауып барып қол жеткізбесеңіз, баспана сатып алуға қажетті сома қазір қарапайым жұмысшының өңі түгілі түсіне де кіре бермейді. Халықтың көпшілігі банктен қарыз алып қана үй алып жүр. Ал біздегі банктердің кредиттік ставкалары өзі қымбат үйді одан сайын шарықтатып отырғаны шындық. Оны төмендетуге мемлекет барынша тырысып бағуда. Соның нəтижесінде енді бір қауым ел мемлекеттік бағдарламалардың мүмкіндіктерін пайдаланумен баспаналы болып отыр. Халық «əйтеуір бір нəрсесіне ілігіп қалармыз ба» деумен мемлекеттік бағдарламаларға үлкен үміт артып отыратындығы да осыдан. Жұрт баспана жайында жылт еткен жаңалыққа да құлақ түре қарайды. Мəселен, жаңа жылдан бері жиі айтылып, елді елең еткізген «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасының жөні бөлек. Əсіресе, бағдарламада басымдық берілген жас отбасыларға арналған жеңілдіктер кім-кімді де қызықтырғандай. Негізінен елімізде баспана мəселесін шешуге аз күш жұмсалып жатқан жоқ. Осы ретте еліміз тəуелсіздік алғаннан бері бұл саланы дамыту мақсатында бірнеше маңызды құжаттар қабылданды. Айталық, тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, 2008-2010 жылдарға, 2011-2014 жылдарға арналған бағдарламалар халықты баспанамен қамтуды басты міндет етті. Алайда, негізгі бөлігі əлемді əлекке салған қаржы дағдарысына шарпылған бұл бағдарламалар халықтың экономикалық жағынан белсенді негізгі топтары үшін тұрғын үйдің қолжетімділігін толық қамтамасыз етуге мүмкіндік бере алмады. Əйтсе де, бұл бағдарламалар біздегі баспана проблемасының түйінін тарқатуға жасалған қадамдардың алғашқы сатылары болатын. Осы бағдарламалардың аясында Үкіметтен қыруар қаржы бөлініп, бұл салаға қан жүгірді дей аламыз. Деректерге сүйене сөйлесек, 2011 жылы қаржыландырудың барлық көздері бойынша 6,5 млн. шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді, ол жоспарланған іске қосу көлемінен 8,3 пайызға артық. Елбасы өткен жылғы халыққа Жолдауында жыл сайын жалға берілетін тұрғын үйдің көлемін 1 млн. шаршы метрге жеткізуді жəне сатып алу құқығымен жалдау тетігін, сондай-ақ құрылыс индустриясын дамыту жөніндегі кешенді шараларды көздейтін бірыңғай «Қолжетімді баспана – 2020» бағдарламасын əзірлеуді тапсырды. Осылайша, 2012 жылдың шілдесінен бастап аталмыш бағдарлама іске қосылған болатын. Елбасы 2010 жылғы Жолдауында да 2011-2014 жылдарға арналған тұрғын үй бағдарламасын іске асыруды тапсырып, соның нəтижесі бойынша таза əрленген тұрғын үйдің бір шаршы метрінің құны Алматы жəне Астана қалаларында 142,5 мың, Ақтау, Атырау жəне Өскемен қалала рында 112,5 мың теңге, ал қалған өңірлерде 90 мың теңге шегінде болатын Қазақстанның «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» арқылы жергілікті атқару шы органдардың қатысуымен кредиттік тұрғын үй салудың жаңа жүйесі əзірленген еді. Ал биылдан бастап нақты іске қосылған «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасының екі бағыты «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің» осы жүйесі негізінде жүзеге асырылмақ. Қолжетімді баспана бағдарламасы іске қосылды дегеннен-ақ халықтың көпшілігі бұл бағдарламаны жүзеге асыратын тек осы банк екен деп ойлаулары да орынды. Себебі, қарапайым халыққа қатысты бағыттар негізінен осы банкке жүктелген. Жалпы, бағдарлама алты бағыт бойынша жұмыс істейді. Оны əртүрлі операторлар жүзеге асырады. Мəселен, «Қазақстандық ипотекалық компания»

ипотекалық ұйымы», «Самұрық-Қазына» жылжымайтын мүлік қоры» акционерлік қоғамдары, жергілікті атқарушы органдар жəне тағы басқалар. Ал екі бағыт «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне» тиесілі. Оның біріншісі – халықтың барлық санаттары үшін тұрғын үй, екіншісі – жас отбасыларға арналған тұрғын үй деп аталады. «Бірінші бағыт бойынша жергілікті атқарушы органдар үй салып, оны «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» арқылы барлық санаттағы адамдарға сатады. Яғни жергілікті əкімдік республикалық бюджет қорының несиесі арқылы тұрғын үй құрылыстарын жүргізеді. Тұрғын үй сатып алуға тілек білдірушілер тізімін құрастыру нақты бір үйдің құрылысын салу кезеңінде басталады», деп түсіндіреді кеңесші мамандар. Енді «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің» кеңесші мамандары берген мəліметтер бойынша бағдарлама ережелеріне назар аударайық. Алдымен тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесінің қатысушылары үшін нақты үй құрылысын салу туралы əкімдікпен келісімге қол қойғаннан кейін банк баспасөзде жəне банктің сайтында нақты бір үй бойынша тұрғын үй сатып алушылар пулына қатысуға өтініштер қабылдау басталғандығы туралы хабарландыру жариялайды. Өтініштер қабылдау 2 айға созылады. Жиналған өтініштердің ішінен тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесіне қатысудың ұзақтығы мен сапасы есепке алына отырып, балл жүйесіне сəйкес ең көп балл жинаған, салынып жатқан пəтер санына тең қатысушылар саны іріктеліп алынады. Мысалы, 300 пəтерлі үй салынса, ал түскен өтініш саны 600 болса, онда тізімге ең көп балл жинаған 300 өтініш беруші енгізіледі. Қалғандары «резервтік» тізімде қалады. Ең көп балл жинаған өтініш берушілер пəтерді сатып алу үшін төлем қабілетін растайтын тиісті құжаттарды береді. Егер кімде-кім өзінің төлем қабілетін растай алмаған жағдайда, өтініш берушілер санын толықтыру «резервтік» тізімнен жүзеге асырылады. Əрі қарай тұрғын үйді бөлу процедурасы жүргізіледі – төлем қабілетін растағандардың тізімі құрастырылады. Егер салымшының үйді сатып алуға қалтасы көтермесе, бірақ салымдарды жинайтын жəне үйдің жалдық ақысын төлей алатын қабілеті болса, онда тұрғызылған үй оған ұзақ мерзімге 8 жылға жалға беріледі. Бұл уақыт аралығында жалға алушы төмен пайызбен тұрғын үй заемын алу үшін тұрғын үй жинақтарын жинап отыруы тиіс. ҚТҚЖБ-ның салымшысы 1 шаршы метрдің құны 90 мың теңгеге бағаланған жалпы көлемі 60 шаршы метрді құрайтын үйді алдын-ала тұрғын үй заемы арқылы иеленгісі келетін болса, онда оның 8 жыл бойы ай сайын төлейтін төлемі 66 мың 800 теңге болмақ. Бұл жерде ескеретіні салымшы 38 мың 250 теңгені заем бойынша пайызды төлесе, 28 мың 620 теңгемен жинақ салымдарын толықтырып отыруы тиіс. Кейін алдын-ала тұрғын үй заемы тұрғын үй несиесімен қайта қаржыландырылады да ай сайынғы төлемі 18 мың 900 теңгеге төмендейді. Бір ескере кететін мəселе, банктің салымшылары мемлекет ұсынған пəтерлерден құр қалса үйсіз қаламыз деген ойдан аулақ болғаны жөн. Егер, əкімдіктің үйін күткісі келмесе банктің кез келген салымшысы пəтер құнының 50 пайызын жинаған соң, қалған елу пайызын банктен несиеге алып (4,5-5 пайызбен), бұрынғыдай өзі қалаған құрылыс компанияларынан да сатып ала алады. Халық арасында «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне» салымшы болсаң болды, мемлекеттік бағдарламамен үйлі бола қаласың деген түсінік те жоқ емес. Бірақ бүгін депозит ашып, ертең-ақ мемлекеттік бағдарламамен үй ала қою мүмкін емес. Себебі, банкте сізге дейін қаншама салымшы бар жəне əр үйдің құрылысы біткен сайын олар баллдық жүйемен іріктеліп отырады. Бірақ бұл бағдарлама 2020 жылға дейін жалғасатынын ескерсек, банк салымшылары мемлекеттік бағдарламаға қазір болмағанымен біртіндеп ретімен ілігетініне сенім артуға болады. Себебі,

Кешке суреткердің кең ауқымды шығармашылығын бағалайтын əріптестері, қа рапайым оқыр мандар, өлең-сөзді қастерлейтін жұртшылық өкілдері көптеп к е л д і . О н да М ə д е н и е т жəне ақпарат министрлігі Мəдениет комитетінің төрағасы Тілеуғали Қышқашбаев мерейтой иесіне министр Мұхтар Құл-Мұхаммедтің құттықтау хатын тапсырып, иығына қазақы шапан жапты. Қазақтың айтулы ақыны Ғафу Қайырбековтің ұлы Бақыт əдебиетіміздің көгінде сонау 70-ші жылдардың екінші жартысында пайда болды. Поэзия бəйгесіне өзіндік шабысымен келген ол сол кездерде-ақ қалың

азық болды. Бұл оның бүкіл шы ғар машылығының өне бойынан ұдайы аңғарылып тұрды. Құттықтаулар мен тілектер түрінде ғана емес, сонымен қатар, Бақыт Ғафудың творчествосына барлау жасауға арналған, оның соңы өзара пікір алмасуға ұласқан кеште мұның бəрі біршама таратылып айтылды. Кеште сондай-ақ, Бақыттың талантына табынатын көпте ген ғалымдар мен сөз зергерлерінің пікірлері мен ойлары оқылды. Солардың бірі – Ресей Халықтар достығы университетінің профессоры, филология ғылымдарының докторы Владимир Синячкин өзі үшін 2008 жылдың 2 қарашасы ерекше есте қалатын күн ретінде сақталғанын айтыпты. Бұған себеп, ол тап

қауымды өзіне жалт қаратты. Өлеңдерін орыс тілінде жазатын оның жыр жолдарына Одақ оқырмандары да елең етті. Шығармашылығының келесі кезеңінде ол қазақ ақындарының өлеңдерін орыс тіліне аударуға кірісті. Бұдан кейін кино саласына ат ізін салып, өзін талантты сценарист жəне режиссер ретінде де кеңінен танытты. Бақыт Қайырбеков білімді Мəскеуде алды. Не гіз деп алған осы білімі оған өмірлік

осы күні 70 елден келген ғалымдармен бірге қазақ ақыны əрі режиссері Бақыт Қайырбековтің мастер-класын тыңдау бақытына ие болыпты. Сондағы ал ған əсерлері жадында мəң гі сақталып қалғанын жеткізеді осы хаттың жолдары. Осы жақсы ойлардың өрімін Еуразия телевидениесі мен радиосы академиясының өкілі Вале рий Рудин одан əрі жалғастырды. Ол Бақыт Қайыр беков

Рауан ЕСҚАЛИ.

бағдарлама аясында 2012-2020 жылдары жалпы алаңы 69050,0 мың шаршы метр, оның ішінде 2012 жылы – 6050,0 мың шаршы метр, 2013 жылы – 6600,0 мың шаршы метр, 2014 жылы – 6900,0 мың шаршы метр, 2015 жылы – 7200,0 мың шаршы метр, 2016 жылы – 7600,0 мың шаршы метр, 2017 жылы – 7700,0 мың шаршы метр, 2018 жылы – 8000,0 мың шаршы метр, 2019 жылы – 9000,0 мың шаршы метр, 2020 жылы 10000,0 мың шаршы метр тұрғын үй салу жоспарланып отыр. «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің»екінші бағыты жас отбасылардың əлеуметтік мəселесін шешуге бағытталған. Жергілікті атқарушы органдар жас отбасыларға жалға берілетін үй салып, оны ұзақ мерзімге жалға береді. 8 жылға жалға берілген пəтерде тұрып жатқан уақыт ішінде жас отбасы пəтерді сатып алу үшін «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінен» төмен пайызбен берілетін несиеге қол жеткізу үшін жинақ салымдарын тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесінде ашқан есепшотына уақтылы жинақтап отыруы керек. Жас отбасыларға қойылатын басты талаптар, біріншіден, ерлі-зайыптылардың екеуінің де жасы 29-дан аспаған болуы керек. Осы жерде жастардың көпшілігі түсінбей жүрген бір сұрақ, жасы 29-дағылар қатыса ма жоқ па дегенде болып отыр. Ал 29-ға толған адам сол күннен бастап 29дан асқан болып есептеледі. Сондай-ақ, некенің тіркелген кезеңі 2 жылдан кем емес, ерлі-зайыптылардың жəне олардың отбасы мүшелерінің меншік құқығында баспананың болмауы, ерлі-зайыптылардың екеуінің де арыз берген елді мекен бойынша тіркеулерінің болуы тиіс. Енді аздап есепке жүгінейік. Жас отбасы құны 5 миллион 400 мың теңгені құрайтын көлемі 60 шаршы метрден (бір шаршы метрі 90 000 мың деп есептегенде) тұратын баспананы сатып алмас бұрын, біріншіден, 8 жыл бойы есепшотқа келісім-шарт бойынша есептелген 28 мың 620 теңгені салым ретінде жинақтап отыруы тиіс. Ал пəтердің жалға берілу құны əр 1 шаршы метр үшін 100 теңге болады. Егер белгіленген тəртіп бойынша жинақтау шотына салымдар салынбайтын болса, онда баспананы жалға алған тұлға үйді босатуы тиіс. Яғни жалға алған пəтерде тұрып жатып салымшы үш ай бойына депозитке салым салмаса, үйді сатып алатын тұрғын үй заемын алу мүмкіндігі болмайды деп есептеледі. Сондықтан, болашақта үй аламын деген отбасы қалайда ай сайынғы өзі үшін депозитін төлеп тұруы тиіс.

8 жыл уақыт өткеннен кейін əрі шарт орындалған соң пəтерді жеке меншікке сатып алу үшін банк тарапынан 4 пайызбен 15 жылға тұрғын үй заемы беріледі. Ал бұл несиені өтеу үшін он бес жыл бойы ай сайын 18 мың 900 теңге төлеп отыру қажет. Сонымен қатар, бағдарламада жалға берілетін баспанаға кіру үшін жалға алушы өзінің жинақ шотына 6 айлық мөлшерінде кепілденген жарнасын құюы тиіс делінген бағдарламада. Біздің есептеуімізше, бұл кем дегенде 170180 мың теңге. Ал бұл бағыт бойынша құжаттар тапсыру жергілікті халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы жүзеге асады. Əрине, қазіргі күні бір бөлмелі пəтерді 60-70 мыңға жалдап тұрып жатқан жастар үшін бұл үлкен көмек, болашақта пəтерлі болудың бірден-бір жолы. Мемлекет тарапынан жасалып отырған зор қамқорлық, мол мүмкіндік. Алайда қазіргі күні 25-26 жастарында үйленіп үлгерген жастарымыз аз. Ендеше, бұл бағдарлама да барлық жас отбасыларды жарылқай алмасы анық. Себебі, бағдарламада жас отбасылардың некеге тұрғандарына екі жыл уақыт толып, ерлі-зайыптылардың жасы 29-ға толмаған болуы керек делінген. Олай болса, біздегі баспанасыз жүрген жас отбасылар үйлі болу үшін тағы бір жаңа бағдарлама керек-ау осы, болмаса, баяғы замандағыдай ерте үйленіп, балалышағалы болуға тырысу қажет...

-----------------------------Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ.

Ґнім ґѕдеуде ґніктілік ќажет

Қазақ ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу ҒЗИ базасында «Агробизнес-2020» бағдарламасы аясында «Қазақстанның қайта өңдеу жəне тамақ өнеркəсібі саласын ғылыми тұрғыдан қамтамасыз етудің маңызды бағыттарын қалыптастыру мəселелері» атты кеңес болып өтті. Оған Ауыл шаруашылығы министрлігінің, АӨК жəне агробизнес саласындағы қоғамдық бірлестіктердің өкілдері, сондай-ақ «ҚазАгроИнновация» АҚ ғалымдары қатысты. Кеңес барысында саладағы шешімін таппай отырған мəселелер, нақтырақ айтсақ, ауылшаруа шы лық өнімін қайта өңдеу өнімдерінің тапшылығы, шикізат сапасының нашарлығы, құралжабдықтардың тозығы жетуі, кадр жетіспеуі мен ауылшаруашылық шикізатын тереңдете қайта өңдеу өнімдерін өндіруді субсидиялау тетігінің жоқтығы сынды тақырыптар талқыланды. Қазақ ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу ҒЗИ ғалымдары «ҚазАгроИнновация» АҚ жанында жұмыс тобын құрып, оның жұмысына АӨК қайта өңдеу кəсіпорындары қызметкерлерін қатыстыруды, сөйтіп ауылшаруашылық өнімін қайта өңдеуді технологиялық тұрғыдан дамыту мəселелерін шешуге бағытталған қолданбалы зерттеулердің жəне осы міндеттерді іске асырудың басым бағыттарын қалыптастыруды ұсынды. Бұл «Агробизнес-2020» бағдарламасын бірлесіп іске асыруда мейлінше мол нəтижеге жетуге мүмкіндік бермек. Ауылшаруашылық шикізатын тереңдете өң деу саласын дамыту, өндірілетін өнімнің сапа сын арттыру мақсатында бағдарламада ауылша руа шы лық шикізатын тереңдете өңдеуге байланысты шығындарды субсидия беру арқылы мемлекет тарапынан қолдау көзделген. Мемлекет тарапынан жасалатын мұндай қолдау отандық қайта өңдеуші кəсіпорындардың Кеден одағы елдерінің кəсіпорындарымен тепе-тең жағдайда жұмыс істеуіне мол мүмкіндік береді. Осының нəтижесінде бəсекеге қабілетті өнім өндіріліп, ішкі тұтынудағы импорттың үлесі азая түседі. Кəсіпорындардың қаржылықшаруашылық қызметіне оң ықпал етіледі. «Егемен-ақпарат».

шығармашы лы ғы ның көп қырлы сипатын тілге тиек ете келіп, оның кинорежиссура саласындағы жаңалықтары на ерекше тоқталды. Сөзінің соңында осы саладағы елеулі еңбектері үшін мерейтой иесіне АҚШ киноакадемиясының «Келісім» күміс орденін табыс етті. Ал Бақыт Қайыр бековтің бұл тараптағы соңғы уақыттардағы ең іргелі еңбегі «Қазақстан. Əлемнің тоғызыншы территориясы» деп аталады. Бұл деректі лента планетадағы жер көлемі жағынан тоғызыншы орын алатын біздің республикамыздың кешегісі мен бүгінгісін əңгімелеп береді. Фильм 100 сериядан тұрады. Кештің соңында Бақыт Қайырбеков жиылған жұртқа бұл деректі фильмдер топтамасы туралы сөз қозғады. Осы жерде оның Алматы қаласына арналған 28-сериясы көрермендер назарына ұсынылды. Айтатыны жоқ, 30 минуттық картина көрушілерге керемет жылы əсер қалдырды. Автор оны дайындау барысында архивтерде шаң басып жатқан тарихи құндылығы зор бейнематериалдарды шебер пайдаланыпты. Сонау 19601970 жылдардағы кадрларды көріп, сол кездегі сұлу Алматыға қайта оралғандай боласың. Осы кеште Бақыт өзінің бірқатар өлеңдерін де оқып беріп, жырқұмар қауымның құмарын қандырды. Ол залдан қойылған сұрақтарға жауап бере отырып, өз оқырмандарымен байланысып тұрды. Осында ақынның

2010 жылы Мəскеуде жарық көрген «Путь воды» кітабының тұ саукесері де өткізілді. Бұдан бөлек, Ұлттық кітапхана холында мерейтой иесінің шығармашылығына арналған кітаптар мен фотоальбомдар көрмесі, автор фотосуреттерінің экспозициясы ұйымдастырылды. Айтқандай, Мəдениет жəне ақпарат министрі Мұхтар Құл-Мұхаммедтің мерейтой иесін құттықтауында: «Адам бойындағы жақсылық атаулының барлығы ананың ақ сүті мен əкенің қаны нан дариды дейтін болсақ, сізді қазақ поэзиясына өзіндік өрнегін қалдырған тұлпардың тұяғы ре тінде қазақ қауымы жақсы біледі. «Əке көрген – оқ жонар» демекші, сіз талантты ақын, өнер қайраткері, аудармашы, режиссер, журналист ретінде шығармашылық қауымның ықыласына бөленіп, қазақ əдебиеті мен кино өнерінде өз қолтаңбаңызды қалдыра білдіңіз… Сіздің қарымды қабілетіңізді, ұс таздық міндеттегі ұлағатты істеріңізді қашанда құрмет тұтамыз», деп өрілетін жолдар бар екен. Жанға жылы шуақ əкелетін осы жолдардағы алғаусыз тілектерге біз де қосыламыз. Қосыла отырып, бүгінде кемел жасқа келіп отырған қарымды қаламгерден келешекте де шығармашылық үл кен жетістіктер күте беретінімізді айтқымыз келеді. АСТАНА.

------------------------------

Суреттерді түсірген Ерлан ОМАРОВ.

Маќсат – ќаржылыќ сауыќтыру

Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінің ресми өкілі Алтай Əбибуллаев өткізген кезекті брифингте елімізде жəне шетелдерде болатын бірқатар ісшаралар туралы ақпараттар берілді. Лəйла ЕДІЛҚЫЗЫ,

«Егемен Қазақстан».

Бұл күні ресми өкіл 26-28 ақпан аралығында Венада ұлтаралық, мəде ниетаралық жəне дінаралық үнқатысуды дамыту мақсатында Біріккен Ұлттар Ұйымының «Өркениет альянсының» 5-ші форумы өтетінін, Венаға сапары аясында Сенат Төрағасы Қайрат Мəми Австрияның жоғары лауазым иелерімен кездесіп, іскер топтар мен Австрия-Қазақстан қоғам мүшелері алдында сөз сөйлейтінін жеткізді.

«2013 жылдың қыркүйек айында Астанада мүдделі халықаралық құрылымдар мен ұйымдардың қатысуымен Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшылары съезінің онжылдық мерейтойына арналған ғылымитəжірибелік конференция өтеді», деді А.Əбибуллаев. Бұдан кейінгі кезекте ресми өкіл Қазақстан Премьер-Министрінің қатысуымен өтетін бірқатар шараларға тоқталды. «26 ақпан күні Қазақстан Премьер-Министрі Серік Ахметовтің төрағалығымен өтетін Үкімет отырысына бейнебайланыс арқылы облыс əкімдері де қатысады. Отырыс барысында Қазақстанның Мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасы мен басқа да бірқатар маңызды мəселелер қарас тырылмақ. Сондай-ақ Үкімет басшысы ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізу жəне оған дайындық жөніндегі мемлекеттік комиссияның кезекті отырысына қатыспақ», деді ол бұл орайда. Брифинг барысында Францияның Сыртқы істер министрі Лоран Фабиустың Астанаға ресми сапармен келетіні, сапар аясында оны Мем лекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев қабылдайтыны да

айтылды. «1 наурызда «Нұр Отан» ХДП Төрағасының бірінші орынба сары Бауыржан Байбектің қатысуымен «Нұр Отан» халықтықдемократиялық партиясының доктринасын талқылау бойынша жұмыс тобының бірінші отырысы өтеді. Ал 4-5 наурыз күндері Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Жаппай қырып-жою қаруын таратпау мəселелері жөніндегі комиссияның төрағасы, «Назарбаев орталығының» директоры Қанат Саудабаев бастаған қазақстандық делегация Норвегия үкіметі ұйымдастыратын «Ядролық сынақты қолданудың гуманитарлық салдары» атты халықаралық конфе ренцияға қатысады. 2-3 наурыз күндері құрамында «АТОМ» жоба сының құрметті елшісі саналатын Кəріпбек Күйіков бар бір топ қазақстандық делегация Осло қаласындағы ICAN үкіметтік емес ұйымы ұйымдастыратын Халықаралық азаматтық қоғам форумына қатысады. Бұл шараға 700-ден астам халықаралық үкіметтік емес ұйым тіркелген», деді ресми өкіл өз сөзінде. Бұл күнгі брифингке Ауыл шаруа шылығы министрі Асылжан Мамытбеков жəне Өңірлік даму вицеминистрі Серік Нокин де қатысты. Асылжан Мамытбеков еліміздің көктемгі дала жұмыстарына дайындық шаралары мен Агроөнеркəсіптік кешенді дамытудың 2013-2020 жылдарға арналған бағдарламасы туралы егжей-тегжейлі баяндап берді. Ал Өңірлік даму вице-министрі Серік Нокин «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасының іске асырылу барысынан хабардар етті. Оның айтуынша, бағдарламада жалақысы төмен қарапайым азаматтардың, жас отбасылардың баспанаға қолжетімділігі мəселесі айрықша қарастырылған.

www.egemen.kz

26 ақпан 2013 жыл

7

 Өнеге Бүгінгі күні 80-нің сеңгіріне шығып отырған еліміздің тау-кен металлургия саласының ірі тұлғасы, мемлекет жəне қоғам қайраткері Ибрагим Баймұратұлы Еділбаевпен алғаш кездесіп, əңгімелескен сəтімізден-ақ жақсы əсерге бөлендік. Домбыра үніндей күмбірлеген қоңыр дауысы, миығында жеңіл мысқылдың ұшқыны бар ойлы жүзі, адамға ерекше іштарта қарайтын тұнық жанары мен жылы көзқарасы бұл адамның ішкі жан дүниесінің қандай екендігінен өзі айтпай-ақ хабар беріп тұрды. Енді бір сəтте ойына əдемі бір əзіл іліккендей биязы қалыпта жылы жымиып алып, өткен өмір жолының келесі бір парағын сабақтай түскенде сонау алыста қалған балалық, жастық шақтарының шырайлы сəттері қайта оралғандай болып, жүзінен нұр ойнап шыға келеді де, осынау сексеннің биігінде көтеріліп отырған абыз ақсақал біздің көз алдымызда қайтадан жасарып, жасаңғырап бара жатады. Көп адамның бойынан байқалмайтын саф тазалық белгісіндей осы ғажайып қасиетімен Ибрагим аға бізді өзіне баурай түседі. Сəлден кейін-ақ біз бір-бірімізді бұрыннан білетін ескі таныстарша емін-еркін əңгімелесіп кеттік.

– Мен өзім Қызылорда облысы, Сырдария ауданының №11 аталатын шағын ауылында 1933 жылдың басында дүниеге келіп, бала жаста əкесіз жетімдіктің тақсіретін біраз тарттым. Анамыздың мəпелеген қамқорлығының арқасында ат жалына ерте жармасуыма тура келді. Жалпы, сол кезде əкелерін қан майданда сұрапыл соғыс дауылы жұтып қойған мен құралыптас көптеген балалардың тағдыры бір-біріне ұқсас еді. Өйткені, ол кезде ел өмірінің өзі солай еді. Шекесі шылқып жүрген адамдар аз болатын, – деп əңгімесін бастаған Ибрагим аға сол кезеңнің тұтас бір картинасын көз алдымызға алып келгендей болды.

– Соғыс біткен кезде мен 12 жаста едім. Өзіміздің ауылдағы 4 сыныптық мектепті бітіргеннен кейін көрші колхоздағы 7 жылдық мектепте білімімді одан əрі жалғадым. Оқуға деген ынта өте күшті еді. Сол кездегі жағдайға

– Əлі көрерсіңдер, алдағы он жылдың ішінде осы комбинатқа директор болып шықпасам, менің атымды басқа қойыңдар. Сонда түбі сендерді мен басқаратын боламын, – деп бұл да оларға есесін жібермей əзілдеріне əзілмен жауап береді. Əзілмен айтылса да, шынымен айтылса да, қазақтың жас азаматы өз айтқанында тұрды. Бір-екі айдың ішінде бригаданың жұмысын өрге домалатып, мастерлік қызметке ауысты. Мұнан кейін қызметке тұрғанына үш ай 20 күн өткенде учаске бастығы болып, тасы өрге домаласа, үш жылда Текелі руднигі бас инженерінің тау-кен

қолайына ғана емес, денсаулығына да келмейтін секілді. Сөйтіп, үшінші курсқа көшкенде институт басшылығының атына өтініш жазып, тау-кен өндірісі жағына қарай ауыстым. Ашығын айтайын, бастапқы кезде оқу маған жеңіл болған жоқ. Орыс тілінен біраз қорлық көрдім. Басында бір оқу тобында 6 қазақ баласы бар едік, солардың барлығы орыс тіліне шыдамады. Бəрі кетті. Оқуды тастап кеткенде барар жері де, сенер адамы да жоқ қазақтан жалғыз мен қалдым. Менің бағыма Мария Александровна деп аталатын ұстазымыз жолығып, сол кісі мені жақын тартып, көп көмектесті. Жолдасы профессорлық атағы бар үлкен оқымысты, екеуі де нағыз интеллигент, зиялы адамдар еді. Екеуі де бізге сабақ береді. Үйіндегі кітапханалары кітапқа өте бай. Соғыс кезінде Ресейден эвакуациямен келгенде дүние-мүліктің барлығын

Баймұратұлының кен орындарын игеру кезіндегі шығындарды есептеуге негізделген кандидаттық диссертациясының өзегін құрады. Жаңа тұрпатты басшының техникалық сауаттылығы, жұмысқа деген ерекше қажырқайраты мен талабының арқасында жерасты өртерінің алдын алу бағытындағы жұмыстар күшейіп, осының нəтижесінде Текелі комбинаты қорғасын мен мырыш өндірісінде жоғарғы көрсеткіштерге қол жеткізіп, жоғары рентабелді кəсіпорынға айналды. «Батыс Текелі», «Суық төбе», «Тұйық» кен орындарын əзірлеу жəне оларды игеру жұмыстары басталып, ауыр суспензиялар цехы салынды. Байыту фабрикасында Жəйрем жəне Қарғалы кен орындарының рудалары өңдеуден өткізіле бастады. Ибрагим Еділбаев осы тұста комбинат жұмысшыларының еңбек жағдайын жақсартуға, Текелі қаласын əлеуметтік тұрғыдан жаңғырту мəселелеріне көп назар аударып отырды. Текеліде көптеген тұрғын үйлер салынды. Қала мен комбинатты сумен қамтамасыз ету, тазарту құрылғыларын салу, тасқыннан қорғанысты күшейту, жөндеу жұмыстары ерекше өріс алды. Тау баурайында халықтың қуанышы мен көзайымы болып алма бақтары пайда болды. Кеншілердің еңбек өнімділігі артты. Олардың тұрмысына мəн мен сəн кірді. Қысқасын айтқанда, Ибрагим Еділбаев еліміздің оңтүстік-шығыс өңіріндегі ірі комбинаттың тізгінін 33 жасында қолға алған еді. Өзі басшылық еткен тоғыз жылдың ішінде ол оның жұмысын толық өрге бастырды. Əлеуметтік өмірдің жақсаруына да үлкен үлесін қосты. Осы үшін оған Еңбек Қызыл Ту ордені мен Құрметті кенші жəне Текелі қаласының құрметті азаматы атақтары берілді. Мұнан кейін білікті басшы маман республика Түсті металлургия министрінің орынбасары қызметіне тағайындалып, бұл абыройлы қызметті 1974-1981 жылдар аралығында атқарды. Бұл кезде еліміздің Қарағанды өңірінде жемісті қызмет атқарған тағы бір мықты металлург маман, білікті

Тау-кен саласыныѕ тарланбозы Сұңғат ƏЛІПБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

байланысты 5-сыныпты бір айда, 6-сыныпты екі айда, 7-сыныпты бір жылда бітіріп шықтық. Мұнан кейін Қызылорда қаласындағы интернатта жатып оқыдым. Басында 8 бала едік, келе-келе тағы да 8 бала қосылып, 16 бала болдық. Сегізінші, тоғызыншы, оныншы сыныптарда бір жағынан оқу оқып, екінші жағынан интернаттың құрылысын жүргізе жүріп, еңбек пен оқуға қатар шыңдалдық. Бір сабақтан ғана 4, қалғанының бəрі 5 деген бағамен оқуды үздік бітіргеніммен, мұнан əрі білімімді жалғастыруға жағдай қайда, ауылға қайтуға тура келді. Ауылға келген соң шешеме көмектесейін деп колхоз төрағасына жұмыс сұрап барып едім, корей азаматы екен, ол менің аттестатымды қолына ұстап тұрып, «Саған жұмыс істеу емес, білім алу қажет екен», деді. Білім алуға мұнан əрі жағдайымның жоқтығын айтып едім, ойланып сəл тұрды да ауылдың маңында астық шауып жүрген жалғыз комбайнды көрсетті.

– Ана комбайнды көрдің бе, сол комбайнның бір шапқан егінінің астығын саған беремін. Үйіңе барып шешең екеуің көршілерден есек арба сұрап алыңдар. Сонан кейін ескі-құсқы киімкешек, одеял болса содан қап тігіп əкел. Қанша астық түседі, соны ал да қалаға тарт, менің саған жасайтын көмегім осы, – деді. Сөйтіп, шешем екеуміз кеңпейіл, үлкен жүректі корей азаматының жасаған жақсылығының арқасында қолымызға тиген астықты арбаға артып, қалаға да жеттік. Ол кезде бидай деген өте қат. Қалаға келісімен бір туысқан апайдың үйіне түсіп, бидайды сол жерде ұшырып, тазалап, апайдың көрші-қолаңына кеселеп саттық. Астық жоқ, нан жоқ кез. Жұрттың бəрі жапа-тармағай талап алып қойды. Өкінішке орай, осы жерде менің алдымнан тағы бір кедергі көлденеңдеп шыға қалды. Оқуға түсу үшін паспорт керек екен. Ондай дүние менде болған емес. Осыны біліп, салымыз суға кете бастаған кезде, бізге жамағайындығы бар тағы бір апайдың күйеуі паспорт үстелінде бастық екендігін естідік. Жездеміз капитан Өтегенов жақсы азамат екен, бізге қолма-қол көмектесіп, паспорт дайындап берді. Сондағы капитан Өтегеновтің менің туған күнімді сұраған сəті əлі есімде. Паспорт көрмеген адамның туған күні қайдан есінде бола қойсын? Не деп жауап берерімді білмей, қысылып қалдым. Содан кейін жездеміз «ендеше мен саған төрт 3 қояйын» деді де, паспортыма 1933 жылдың 3 наурызы күні дүниеге келген деп жазып берді. Егер цифр тілінде терсек, бұл 3.3.33 жыл болып шығады. Сөйтіп, осы паспортпен Алматыға оқуға жөнелдім. Пойызға билет жоқ екен, төрт күн жүріп, зорға жеттік. Мен өстіп жүргенде Алматыдағы емтихандар басталып кетіпті. Енді Мəскеуге оқуға барғысы келгендерді қабылдау жүріп жатыр екен. Орысша бір ауыз сөз білмейтін бізге Мəскеуде оқу жеңіл тимесі анық. Дегенмен, оның екінші іріктемесіне ілігіп, емтихандарды жедел тапсырып шықтым. Сонан кейін өзімізбен көршілес «Қызыл егінші» колхозынан осында қызмет істеп жүрген Мүсілім Базарбаевқа (ол кейіннен елімізге танымал ғалым, мемлекет жəне қоғам қайраткері болды) жолығып, мұнан əрі не істеймін дегендей ақыл сұрадым. Ол тау-кен металлургия жағына барғаның жөн болар деген ақылын берді. Сөйтіп, мен Алматыдағы қазақ тау-кен институтына оқуға түстім. Басында түскен оқуым көмір саласына қатысты еді. Екі курсты бітіріп, практикамен Кузбаста, Перокоповскіде болғанымда шахтерлік қызмет маған ұнамады. Қара көмірдің ортасында жүрген соң көзің мен тісің ғана жылтырайды. Оның үстіне шахтаның қара көмірін үнемі жұта беру кең сахарада таза ауа жұтып өскен қазақ баласының

тастап, тек осы кітаптарды ғана өздерімен бірге Қазақстанға жеткізіпті. Мария Александровна маған Лев Толстойдың, басқа да орыс жəне əлем əдебиеті классиктерінің кітаптарын беріп, орыс тілінде жетілуіме көп көмектесті. Осы кісілердің арқасында оқу бітірген кезде тек пəндік тілді ғана меңгеріп қоймай, сонымен қатар орыстың əдеби тіліне де едəуір жетік болып шықтым. Сабақты жақсы бітірдім. Ибрагим аға əңгімесін осылайша қарапайым баяндағанымен, орысша бір ауыз сөз білмейтін қазақ баласының техникалық жоғары оқу орнына келіп, оқып кетуіне ең алдымен оның өзінің төзімділігі мен ерік-жігерінің себеп болғандығын, бойында намысы қайнаған жас жігіттің күндізтүні сабақтан көз алмай, соның арқасында ғана барып қатарға қосылғандығын аңғаруға болар еді. Намыс демекші, осы мəселе Ибрагим Баймұратұлының мұнан кейінгі өмірінің көтерер туы болғандығын байқадық. Оқуды қатар бітірген он жігітті Талдықорған облысындағы Текелі қорғасын-мырыш комбинатына еңбек етуге аттандырады. «Арпа ішінде бір бидай» дегендей, тоғыз орыс азаматының ішіндегі жалғыз қазақ – Ибрагим Еділбаев. Бұл жерде тағы бір қырсық алдынан шығады. Оқу орны Текеліге он адам жөнелткенімен, оларға қажеті тоғыз маман екен. Содан рудник басшылығы келген мамандардың əрқайсысын жеке қабылдап, жұмысқа орналастыра бастайды. Ұсынып отырған жұмыстары – учаске шебері қызметі. Оныншы болып қазақ азаматы Ибрагим Еділбаев алдына кірген кезде рудник директоры Николай Губаревтің екі көзі төбесіне шығады.

– Ойбай-ау, жаңа тоғызын жұмысқа қабылдап қойдық қой. Мына қазақ азаматын əдейілеп істегендей қалайша қайтарамыз?! Ол кезде адамдарды ұлтқа бөлмейтін партияның қатал тəртібі бар. Содан бастықтың маңдайынан тер шығады. Енді не істеу керек? Ойлана келе директор былай дейді: – Жаңағы тоғызды жұмысқа қабылдап, бұйрықты шығарып жібердім. Енді кері қайтар жол жоқ. Бірақ сені де қызметсіз қайтара алмаймын. Сондықтан сен жаңағылардың орындарын кезек-кезек алмастырып отыратын шебер болып жұмыс істейсің. Кейін өзіңе жеке қызмет беремін, – дейді. Ибрагимнің олардан институттан алған білімі ешбір кем емес. Сабақты намысқа тырысып, жақсы оқыған. Ендеше өндіріске келгенде неге бұл олардан кем тұруы керек? Содан мұның да намысы ойнайды.

– Сізге үлкен рахмет. Мен оларды алмастырып отыратын шебер болмай-ақ қояйын. Маған одан да бригадирлік қызмет беріңіз. Мен соған ризамын, – дейді. Əрине, бригадирлік қызмет мастерліктен бір саты төмен. Шынын айтқанда, жоғары оқу орнын бітірмей-ақ бригадир бола беруге болады. Сөйтіп, Ибрагим қосалқы шебер болғаннан дербес бригадир болғанды артық көреді. Жас жігіттің бұл шешіміне рудник бастығы да қуанып кетеді.

– Бригадир болсаң, бола тұр. Бұл да болса жағдайдан шығудың бір жолы. Егер жұмысыңды жақсы алып жүрсең, сен ана тоғыздан кем болмайсың. Өмір жолы ұзақ қой. Бəрін де алдағы уақыт көрсетер, – деп мұның өзіне жеке бригада жасақтап береді. Сөйтіп, өндірістегі алғашқы еңбек жолын шиыршық атқан жігермен ұлттық намысын ту етіп бастаған азамат бұл ортада ешкімнен кем болмауға өзіне іштей серт берді. Оның мұнан кейінгі өмір жолының барлығы осы сертіне беріктіктен, өзін өзі қайрап, жігерлендіруден тұрды десек те болады. Жаңағы бірге оқыған тоғыз жолдасы мұны көрген сайын «сен көп ерегеспей маған кел, қасымда болсаң қор болмайсың», деп əзілмен болсын шымшып, намысын жанитындығы тағы бар.

жұмыстары жөніндегі орынбасары болып шыға келді. Жаңағы тоғыз жолдасынан оза бастады. Мұнан кейін Көксу руднигінің бастығы болып тағайындалды.

– Көксуға бастық болып келген кезімде бұл рудник жарты жылдың ішінде 25 мың тонна ғана руда беру деңгейінде екен. Егер жұмысты жаңа технологияларды пайдалана отырып жолға қоятын болса, бұл көрсеткішті еселеп арттырудың мүмкіндігі бар екенін байқадым. Соның жолдарын жатпай-тұрмай іздестіре бастадым. Еңбек өнімділігін арттыру үшін ең алдымен уақытты тиімді пайдалана білу қажет. Рудникте шахтерлер төменге түсіп шығатын баспалдақтың өзі 1100 тепкішектен тұрады. Осыған түсіп, шығуға көп уақыт кетеді. Ендеше, неге осы іске механикаландырылған арнаулы көтергішті пайдаланбасқа. Əрине, ол үшін біраз бас қатыру, инженерлік есептеулер жүргізу, өнертапқыштық ізденіс қажет. Осы іспен жатпай-тұрмай шұғылданып, көтергіш дайындап, іске қостық. Содан кейін руданы тиейтін қосымша екі бункер жасаттым. Сөйтіп, келесі жартыжылдықта руда беру көрсеткішін 75 мың тоннаға жеткіздік. Осы тəсілмен 5 жылда 425 мың тонна беріп, рекорд жасадық. Комбинатқа қызметке кіргеніме тоғыз жыл 4 ай болғанда министрлікке қызметке ауысып, тура он жылда Текелі комбинатының директоры болып шыға келдім, – деп еске алады сол кездегі оқиғаларды Ибрагим Баймұратұлы. Комбинатқа директор болып келісімен Ибрагим Еділбаев оның өндірісін рентабелді етуге көп күш салады. Əрине, ол үшін руда өндірудің технологиясы мен техникасын жетілдіру, таукен жұмыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету қажет болады. Текелі кен орны көп жағдайда тау жыныстары мен рудалар араласып кеткен линза бейнелі жұқа қабаттардан тұрады. Яғни мұнда руда өндірудің техникалық қиындықтары молынан кездеседі. Оның үстіне кен орнын құрайтын тау жынысының газ қысымы мол болғандықтан көп жағдайда жанғыштық қасиетке бейім келеді. Осы себептен мұндағы өндіріс орынында өрт жиі шығып жатады да осы жағдай өнімділікке кері əсерін тигізеді. Кен орны 1947 жылға дейін тұз қабаттарын бұзу жүйесімен өңделіп келсе, 1947 жылдан бастап рудниктерде блокты қабаттарды күштеп бұзу тəсілін қолдану басталған екен. 1960 жылға таман мұнда негізінен осы тəсіл мен рудалардың өз бетімен бұзылуын қамтамасыз ету тəсілі қолданылып жүреді. Рудниктерде өрт жағдайы жиі орын алып, осыдан барып еңбектің қауіпті сəттері көп болады. Комбинат рентабелдігі төмен өндіріс орындарының қатарында болады. Комбинатқа Ибрагим Еділбаев басшы болып келісімен оның жетекшілігі жəне тікелей қатысуымен тау жыныстарын бұзып, руданы алу кезіндегі кеткен шығындарды азайту жөнінде кең көлемді зерттеу жұмыстары басталады. Комбинатқа қарайтын рудниктердің техникалықэкономикалық көрсеткіштеріне назар аударылады. Арнайы құрылған жұмыс тобы өндіріс барысында шығындардың шығуына əсер ететін негізгі факторларға талдау жасап, олардың алдын алу жөнінде зерттеу жұмыстарымен шұғылданды. Сөйтіп, өндіріс пен жұмыс тиімділігін арттырудың жаңа əдістері мен тəсілдері əзірленді. Тау жыныстарынан рудаларды алу кен орындарының өзіндік ерекшеліктеріне байланысты алдынала жасалынған ғылыми əдістемелік болжамдар бойынша жүргізіле бастады. Осындай əдістемелерге Ибрагим Еділбаевтың көптеген жаңа ұсыныстары енгізілді. Солардың қатарында рудник жұмыстарын жүйелі түрде жоспарлау жəне алынған руданың сапасына қарай отырып тау-кен жұмыстарын басқару мəселелері бар. Кейіннен осы ұсыныстардың барлығы Ибрагим

ұйымдастырушы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің өнеркəсіп жөніндегі хатшысы қызметіне тағайындалған еді. Осы маңызды қызметке тағайындалысымен Нұрсұлтан Əбішұлы ел өңірлеріне сапармен жиі шығып, республика ауыр өнеркəсібі, оның шоқтығы биік саласы кен-металлургия саласының жағдайымен таныса бастайды. Əрине, бүкіл ел көлемінде ауыр өнеркəсіп пен кен-металлургия саласының жағдайы, ондағы өндірістік үдерістер туралы əңгіме қозғалған кезде осы істің басында болған адамдар туралы айтпай кету мүмкін емес. Бізге Ибрагим Баймұратұлы осы тұста еліміздің өнеркəсіп саласына басшылық жасаған Қазақстанның болашақ Президентімен қалай танысқандығы туралы айтып берді.

1979 жылы еліміздің Талдықорған облысына, оның Текелі өңіріне сапарға шыққан Нұрсұлтан Назарбаев Түсті металлургия министрі Василий Гребенюкке телефон шалып, осы өңірдің, оның металлургия саласының жағдайын жақсы білетін бір білікті басшы маманды қасына ертіп алғысы келетінін айтады. Ал сол кезде министрлікте мұндағы ең үлкен өндіріс орны Текелі қорғасынмырыш комбинатының жағдайын Ибрагим Еділбаевтан артық білетін адам болмағандығы түсінікті. Шамасы сапар барысында Орталық Комитет хатшысы И.Еділбаевтың білікті де тəжірибелі кадр екендігін аңғарып қалса керек, көп өтпейақ оған Орталық Комитеттің ауыр өнеркəсіп бөлімінің меңгерушісі қызметі ұсынылады. Осы қызметке тағайындау барысында Еділбаевты Орталық Комитеттің бас хатшысы Дінмұхаммед Ахметұлы Қонаевқа Нұрсұлтан Əбішұлының өзі ертіп апарады. Осы жайларды қысқаша ғана баяндап өткен Ибрагим аға сол тұстың өзінде Нұрсұлтан Əбішұлының металлургияның жағдайын терең білетіндігін, шешімділігін, жұмысқа деген алғырлығын ақсақал бейнесіне жарасар ішкі тебіреніспен ерекше сүйсіне отырып əңгімелеп өтті. Осы ОК-ның ауыр өнеркəсіп бөлімінің меңгерушісі қызметінде Еділбаев алты жыл қызмет істеп, мұнан кейін Жергілікті өнеркəсіп министрі қызметіне тағайындалады. Жоғарыда аталған республика көлеміндегі маңызды қызметтердің барлығында ол негізінен алғанда еліміздің өнеркəсіп саласының даму мəселелерімен беріле шұғылданды. Саладағы кəсіпорындардың техникалық жəне технологиялық мүмкіндіктерін жетілдіру, тау-кен жұмыстарына жаңа əдіс-тəсілдерді енгізу, кен орындарын əзірлеу жəне игеру барысында əлемдік алдыңғы қатарлы тəжірибелерді енгізу мəселелерімен шұғылданды. Тау-кен ісінің білікті маманы жəне оқымысты ғалым ретінде Қазақстан рудниктерінің қауіпсіз жағдайда жұмыс істеуіне, олардың кен қорларының толық жəне тиімді пайдаланылуына жіті назар аударып отырды. Текелі қорғасынмырыш, Ертіс, Лениногор, Ащысай полиметал рудниктерінің дамуына, Жезқазған кен байыту комбинаты жəне басқа да өндіріс орындары мен алтын кеніштерінің, сирек металдар өндірісінің дамуына белсенді түрде үлес қосты. И.Еділбаев еліміздегі кен қорларының жағдайын тереңдете зерттеп, олардағы кен қорларының көлемін есепке алу мəселесіне белсене қатысады. Мұның өзі олардағы кен қорларын игеру мəселесін жоспарлы түрде жүргізуге мүмкіндік береді. Оның басшылығы жəне тікелей қатысуымен Қазақстан түсті жəне қара металлургиясының жерасты рудниктері мен ашық карьерлерінде жарылыс жұмыстарын кешенді механизациялау жөніндегі республикалық жəне одақтық бағдарламалар əзірленіп, олардың барлығы сəтті жағдайда жүзеге асырылды. «Қазхром» трансұлттық корпорациясы президентінің кеңесшісі (1993-1997 ж.ж.), Еуразия

өнеркəсіптік ассоциациясының вице-президенті жəне Еуразия табиғи ресурстар корпорациясы вице-президенті қызметтерінде (2001-2007 ж.ж.) ол өзін жоғары білікті маман жəне тау-кен ісінің талантты ұйымдастырушысы ретінде көрсете білді. Ол осы қызметтерде еліміздің тау-кен өнеркəсібінің дамуына үлкен үлес қосты.

– «Қазхромға» келген кезімдегі менің алдымда тұрған бірінші кезекті міндеттердің бірі «Молодежная» шахтасының жұмысын дұрыс жолға түсіріп, оны өзінің жобалық қуатына дейін жеткізу болды. Өйткені, бұл сол кездегі осы өндіріс орнында жұмыс істеп тұрған жалғыз шахта еді. Біз шахта жұмысын тексерген кезде ондағы тау-кен жұмыстарын жүргізудің көптеген кемшіліктерін анықтадық. Соған сəйкес проходкалау жұмысын жүргізудің жаңа тəсілдерін белгілеп, іске кірістік. Біздің іс-əрекетіміз ақырында өзін ақтап шықты. Шахта жұмысы жеделдетіп жолға қойылды, – дейді Ибрагим Баймұратұлы. Сонымен қатар, мұндағы Дон кен байыту комбинатында соңғы жылдары «Қазақстан тəуелсіздігіне 10 жыл» деп аталатын жаңа кеніш салынып, іске қосылды. Ол жұмыстың бірінші кезегінің өзінде 2 миллион тонна руда беріп отырды. Осы өнімдерді өңдейтін цехтар пайдалануға берілді. Сөйтіп, санаулы жылдардың өзінде ғана «Қазхром» жұмысында ерекше серпінділік байқалды. Бұл өндіріс орны феррохром шығару жөнінен əлемде екінші орынға шықты. Ақтөбе мен Ақсудағы ферроқорытпа зауыттарында жаңа өндіріс орындарын ашу, Красный Октябрь кен орнындағы боксит өндірісін жеделдетіп дамыта отырып, «Қазақстан аллюминийі» АҚ-ты глиноземмен толықтай қамтамасыз ету, міне, осылардың барлығында Ибрагим Баймұратұлының өзіндік қолтаңбасы бар. Мəселен, Красный Октябрь кен орнындағы тау-кен жұмыстарын жетілдіру ісіне И.Еділбаевтың тікелей қатысуы нəтижесінде мұндағы боксит өндірісінің көлемі бірнеше есе арттырылды. Соның нəтижесінде «Қазақстан аллюминийінің» глиноземге деген сұранысы толықтай қамтамасыз етілді. Ал Ибрагим Баймұратұлы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігін басқаруға келген кезде мұндағы əлеуметтік-экономикалық жағдай өте ауыр еді. Өндіріс тоқырауға түсіп, тоқтаудың аз-ақ алдында тұр екен. Білікті басшының инженерлік есептеулері өндірістік бірлестік жұмысын жолға қоюдың жаңа мүмкіндіктері бар екендігін көрсетіп берді. Мəселен, мұндағы жерасты жұмыстарында руда өндіру көлемін үш есе ұлғайтуға жəне ашық жұмыстар деңгейіне дейін өзіндік құнды 2,53 есе төмендетуге болады екен. Міне, осыған қол жеткізу үшін кен өндірудің опыру жүйесі қолданыла бастады. Сонымен қорыта айтқанда, кез келген нəрсеге немқұрайлы қарамайтын адамдар үшін жылдар ағыны еш уақытта бір сарынды деңгеймен ағындап өте алмайды екен. Өйткені, өмірде тоқырау, дағдарыс жағдайлары жиі кездескенімен, кенші Еділбаевтың ұзақ өмірінде мұндай тоқырау бөгеттері болған емес жəне ешқашан болмайды да. Атқарып отырған ісіне деген сүйіспеншілік пен шығармашылық көзқарас, өзінің өмір тəжірибесінде жинақтаған білімі мен білігі, батыл да тың шешімдерге бару қабілеттілігі оған үнемі демеу болып, алдынан кез болған қиындықтардың бəрін жарып өтуге көмектесіп келеді. Былайша айтқанда, Ибрагим Баймұратұлының өмірі кедергілерге кез болып, оларды еңсеру үстінде өтіп келеді. Мұндай адамды шын мəнінде өз тағдырының қожайыны деп айтуға əбден болатындай. Бүгінгі күні біз Ибрагим Баймұратұлын отандық кен металлургия саласының асқар биігіне көтерілген нағыз ардагер ақсақалымыз деп батыл түрде айта аламыз. Оның өңірінде «Құрмет», Еңбек Қызыл Ту, «Құрмет белгісі», «Барыс» ордендері мен «Кенші даңқы» медалінің үш дəрежесі, басқа да көптеген мемлекеттік наградалар жарқырайды. Оның ғылыми ізденістерінен пайда болған практикалық тың тəсілдер Отанымыздан тыс жерлерде де сəттілікпен қолданылып келеді. Осыдан бес жыл бұрын Вашингтон қаласында «Кəсіби мамандар арасындағы мəртебелілер» клубына қабылдануының өзі ерекше ізденімпаз іскер басшының халықаралық беделге ие болғандығын да байқататындай. Ал өзінің өмір жолдарын баяндаудан тұратын «Кен инженерінің естеліктері» мен «Қайта өрлеу» атты мемуарлық кітаптары көп жайлардан сыр аңғартады. Тағдыры қызықты, өмірлік тəжірибесі аса бай, оның үстіне ел көлемінде басшылық қызметтер атқарған, соның ішінде еліміздің кен-металлургия саласының шоқтығы биік кəсіпорындарының қалыптасып, дамуына өлшеусіз үлес қосқан ағамыздың өмірі мен қызметі осы саланың маңызы зор оқиғаларының бəрінде сайрап жатыр деп айтуға əбден болады. Қазіргі 80 жасының өзінде еңбектен қалмай 65 мың адам еңбек ететін ENRC Kazakhstan президентінің бас кеңесшісі қызметін атқарып, осы алып бірлестіктің стратегиялық жəне өнеркəсіптік бағыттағы келелі мəселелерін шешу ісіне белсене қатысып отыруы Ибрагим Баймұратұлының бұл сала үшін барынша қажет адам екендігін көрсетеді. Оның үстіне техника ғылымдарының докторы, 40-тан аса ғылыми еңбектің, 36 өнертапқыштық жаңалықтың авторы, еліміздегі пайдалы кен орындарын алғаш ашушы. Осы шыққан биіктеріне қарап біз ол кісінің Қазақстан техникалық интеллигенциясының аса көрнекті тұлғасы, өмірі мен қызметі еліміздегі маңызы зор үлкен саланың қалыптасуы мен дамуын аша алатын алып бейнелі азамат екендігін аңғардық. Бір-екі сағаттық əңгіме барысында ол кісінің өмірбаянымен өз аузынан таныса отырып, Қазақстан кен металлургиясының 60 жылға жуық уақытты қамтитын маңызды бір кезеңдік тарихын шолып шыққандай əсер алдық. Ибрагим аға еліміздің тау-кен ісінің білгірі жəне мемлекет қайраткері болуымен қоса, мейірімді отағасы. Біздің əңгімеміздің өзін ол анасының балалары үшін жасаған еңбегін еске алудан бастаған еді. Сол анасы жүзге жуық жасап, балалары мен немерелерінің ортасында бақытты ғұмыр кешіп, ризашылықпен жер бесігіне барып бөленді. Ибрагим ағаның балалары мен немерелері де азамат болып ат жалын тартып мініп, ата-анасын қуанышқа бөлеуде.

8

www.egemen.kz

 Құқық қорғау қадамдары Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында: «Біз құқық қорғау органдары мен арнайы қызметтердің реформасын жалғастыруға тиіспіз. Онсыз біз тəртіпсіздікке мүлдем төзбеуді қалыптастыру жəне жемқорлықты түбірімен жою жөніндегі міндеттерді шеше алмаймыз. Соңғы үш жылда құқық қорғау органдары мен арнайы қызметтердің бірқатар маңызды реформалары жүргізілді. Бұл – мемлекетті нығайтудың маңызды қадамы» деп атап көрсеткені белгілі. Елбасы тапсырмасымен құқық қорғау құрылымдары жұмысының арқауы жақсартылды. Функциялары нақты айқындалды. Қызметтің қайталануы жойылды. Қылмысқа қатысты саясат ізгілендірілді. Маңғыстау облыстық ішкі істер департаментінің бастығы, полиция генерал-майоры Мейірхан ЖАМАНБАЕВПЕН өзі басқарған саладағы атқарылған һəм атқарылар жұмыстар төңірегінде əңгімелескен едік.

Полиция ќызметі жариялы болуы керек – Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің Жолдауында 2013 жылдан бастап ұлттық құқықтық жүйені жаңғыртудың кезекті кезеңін бастау керектігі туралы міндет жүктеді, – деп бастады əңгімесін генерал Жаманбаев. – Дамыған қоғам барлық жерде тəртіп пен реттілік орнатудан, жайлы подъезден, жинақы ауладан, таза көшеден, жарқын жүзді адамдардан басталады, деген болатын Елбасы осы Жолдауында. Мемлекет басшысы жүктеген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында Ақтау жəне Жаңаөзен қалаларында «Қауіпсіз аула» бағдарламасын енгіздік. Осы бағдарлама нəтижесінде жалға берілетін барлық пəтерлер жəне оларда тұратын адамдар туралы толық мəлімет жинадық. Подъездердің тазалығы, балалар алаңдарының бақылауға алынуы, ауланы көгалдандыру жұмыстары сияқты шаруалар өз нəтижесін берді. Кейін сарапқа салып көрсек, «Қауіпсіз аула» бағдарламасы кезінде бірде бір қылмыс немесе заң бұзушылық орын алмапты.

– Мейірхан Сағынбекұлы, жасыратыны жоқ, қоға мымызда полиция қызметкеріне деген сенімсіздік көзқарас қалыптасқан. Жұрт тың пі кірі түгелдей солай демеген мен, көп шілігінің қызыл жағалыларға сене бермейтіні рас. Осыған байланысты сіз не айтар едіңіз?

– Қоғамда қалыптасқан мұндай пікірдің барын мен де білемін. Бірақ мəселенің екінші жағына келейік; кез келген адам, кез келген азамат басына іс түссе, өміріне қауіп төнсе, ең ал дымен, кімге жүгінеді? Поли цияға. Кімнен жəрдем сұрайды? Полициядан. Елбасы өз Жолдауында: «Біз ең ұсақ құқық бұзушылықпен, бұзақылықпен, мəдениетсіздікпен ымыраға келмеуіміз керек, өйткені, осының өзі қоғам тыныштығын бұзады, өмірдің сапасына селкеу түсіреді», деген болатын. Ұсақ құқық бұзушылық болсын, бұзақылық болсын, тіпті мəдениетсіздік болсын, бəрімен күресуіміз керек. Бұл күрес полицияға жүктеліп отыр. Менің есімде, ертеректе көшеде жатқан маскүнемді ай ықтырғышқа апаратынбыз. Себебі, есін арақ алған адам қылмыс жасауы мүмкін немесе басқа біреу оны тонап, əлде өлтіріп кетуі мүмкін. По лицияның міндеті сол адамды сондай кездейсоқ жағдайдан құтқару болатын. Сол міндетіңді атқарып жүріп, əлгі маскүнемнен сөз естисің. Тұла бойың түршігетіндей сөз естисің. Бірақ шыдайсың. Себебі, өз міндетіңді атқарып жүрсің. Немесе мынадай бір жағдай; ерлі-зайыпты екеуі жанжалдасып қалады. Əйелі полиция шақырады. Əлгі əйелдің аузынан ақ ит кіріп, көк ит шығып жатыр. Лексиконда жоқ сөздер. Қарғыстың неше түрі. Бұл сөздер полиция қызметкеріне арналмағанымен, оның жүйкесіне əсер етпейді деп ойлайсың ба? Полиция қызметіне деген қоғамдағы əлгі бір пікірдің қа лыптасуының тағы бір себебі – біздің қызметіміздегі жа риялылықтың кемшіндігі. Полиция қызметі жариялы болуы керек. Қоғамнан ештеңені жасыруға болмайды. Жасырдың екен, онда түрлі алыпқашпа əңгімелердің астында қаласың. Күмəн де, күдік те болады. Жақында облысқа жаңадан тағайындалған əкім Алик Серікұлымен ел аралауға бірге шықтым. Жұртшылықпен

кездестік. Ашық пікіралысулар болды. Сонда қай жерде болсын осындай кездесулерде жасы үлкен ақсақалдар: «Бұрын-соңды генерал тұрмақ жай полиция қызметкерімен мұндай кездесу болмаған еді, сізге рахмет», деп алғыстарын да айтты.

– Сіз облыстық ішкі істер департаментінің алқа мə жілісінде оқыстау бір мəлімдеме жасадыңыз. Кейбір полиция қызметкерлерінің басқа облыстарға қызмет ауыстырғысы келетінін, бірақ ешкімді ешқайда жібермейтініңізді кесіп айт тыңыз. Бұл олардың құқығын шектеу емес пе?

– Ешкімнің құқығын шектеу ойымда жоқ. Бірақ мына мəселеге көңіл аударып көрейік. Кейбір облыстарда полицияға қызметке тұру оңай емес. Ал бізде оңай. Сондықтан сол жақтың жігіттері өз облысында қызметке тұра алмағандықтан бізге келіп, жұмысқа орналасып, оң-солын түгендеп болғаннан кейін дайын полиция қызметкері ретінде ауылына тартып отырғысы келеді. Сонда мен не, басқа өңірге кадр дайындап берушімін бе? Ол алғаш қызметке келгенде келісімшарт жасайды. Белгілі бір мерзімге дейін жұмыс істейтінін міндетіне алады. Жұмысқа тұрып алғаннан кейін, басқа əуенге басады. Ал мен болсам кадр жағынан тапшылыққа ұшыраймын. Сонда əділеттік кім жағында? Рас, бізде қызметкерлер үшін тұрғын үй мəселесі шешімін күтіп тұрған проблеманың бірі. Дегенмен, бұл мəселе де ретретімен шешімін тауып жатыр. Мəселен, Ақтау қаласында ішкі істер органдары қызметкерлеріне арналған 120 пəтерлік тұрғын үй салынды. Жаңаөзен қаласында ішкі істер қызметкерлеріне арнап 100 жəне 60 пəтерлік екі тұрғын үйдің құрылысының жобалық-сметалық құжаттарын жасатуға тапсырыс берілді. Егер осы мəселелер шешілсе, кадрдың тұрақтауына əсері болады ғой деп ойлаймын.

– Уақытында Ішкі істер министрлігіне азаматтық тұлға, яғни полицияға қатысы жоқ адам басшылық жасады. Осы орайда, кəсіби полиция қызметкері ретінде өз пікіріңізді білсек деп едік...

– Зауытбек Тұрысбековті айтып отырсың ғой. Оның министрлікке басшылық жасаған тұсында учаскелік полицейлердің жалақысын көтеріп, жағдайын жақсартты. Сондай-ақ, жедел басқару орталықтарына баса көңіл аударылды. Бұған дейін бұл мəселелерді ешбір министр шеше алмаған болатын. Ол шешті. Бұл оның үлкен еңбегі деп бағалауға болады. Де генмен, азаматтық тұлғаның аты азаматтық тұлға. Ол полиция қызметінің ішкі иірімдерін біле бермеуі мүмкін. Ал кəсіби полиция қызметкерінен болған министрдің жөні бөлек. Ол бұл саланың қыры мен сырын, бүгесі мен шігесін жақсы біледі. Əңгімелескен Шарафаддин ƏМІРОВ, «Егемен Қазақстан».

26 ақпан 2013 жыл

Спортты серік еткен «ЌазТрансГаз» Өткен жұма мен сенбі күндері Астанада газ жəне газ тасымалдау жүйесіндегі ұлттық оператор – «ҚазТрансГаз» АҚ компаниясының құрылымдары арасында VII Қысқы спартакиада өтті. Дастан КЕНЖАЛИН, «Егемен Қазақстан».

Оған компанияның 6 енші лес кəсіпорны қатысып, спорттың бірнеше түрінен жарысты. Онда «ҚазТрансГаз» АҚ бас кеңсесінің қызметкерлерімен бір ге, «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ, «ҚазТрансГаз Алматы» АҚ, «Азиялық газ құбыры» ЖШС, «Интергаз Орталық Азия» АҚ, «Амангелді Газ» ЖШС командалары шайбалы хоккей, шаңғы жарысы, шаңғы эстафетасы, үстел теннисі, шағын футбол, коньки тебу мен волейболдан күш сынасты. Спартакиаданың ашылу салтанаты «Алау» мұз сарайында өтсе, осы жерде шағын футбол, волейбол, хоккей, коньки тебу мен үстел теннисінен турнирлер ұйымдастырылды. Ал, шаңғы жарыстары таза ауада, халық демалыс күндері көп серуендейтін қаланың орталық саябағында өтті. Дүбірлі бəсекенің ашылу рəсімінде «ҚазТрансГаз» АҚ компаниясының бас директоры Серік Сұлтанғали спартакиаданың мақсаты, оның мəні мен маңызы туралы айтып берді. Онда ол жарыстардың ең алдымен халық арасында саламатты өмір салтын қалыптастыруға, дене тəрбиесі мен спортпен айналысуына жағдай жасап, компания қызметкерлерінің спорттық жарыстар арқылы бір-бірімен жақын араласып, жұмыс қабілеттілігін арттыру мақсатында өткізіліп жатқанын айтты. Сонымен бірге ол қазіргі кезде «ҚазТрансГаз» компаниясы мен оның еншілес кəсіпорындарының арасында жыл сайын өткізілетін спартакиадаға қызығушылықтың артып келе жатқанын, осының өзі компания қызметкерлерінің саламатты өмір

салтына ден қойғанын білдіретінін атап өтті. Осыдан кейін компания басшысы қазір ұжымның өзінде ғана емес, сондай-ақ, елімізде де спортты дамытуға баса мəн беріп отырғанын, соңғы кездері компания мен оның еншілес кəсіпорындарының қолдауымен жəне демеушілік көрсетуімен тұрақты түрде балалар, жасөспірімдер мен жастар, мүгедектер арасында спорттық жарыстардың өткізіліп, еліміздің жер-жерінде спорт нысандарының пайдалануға беріліп келе жатқанын айтты. Ол сөзіне дəлел ретінде «ҚазТрансГаздың» қаржысына Астанада болашақта тағы бір əлемде теңдесі жоқ Күрес түрлері сарайының салынатынын жария етті. Спорт сарайының құрылысын осы жылдың наурыз айында бастап, келесі жылы бітіру көзделіп отыр. Ал, енді Күрес түрлері сарайының өзіне келсек, ол шын мəнісінде əлемде теңдесі

жоқ спорт ордасы болады. Оның макетіне қарасаңыз (суретте) қазір мұндай күрес түрлеріне арналып салынып жатқан атшаптырым аумағы бар алып спорт аренасы ТМД-ны айтпағанда, əлемнің ешбір елінде жоқ. Сондықтан, ол болашақта Астананың тағы бір адам қызыға қарайтын тамаша нысанына айналары сөзсіз. Мұнда сондай-ақ 40 нөмірлі қонақ үй мен басқа да демалыс орындарын салу жоспарда бар екен. Ал, құрылыстың өзі Есіл өзенінің сол жақ жағалауында, Қабанбай батыр мен Жəнібек, Керей хандарының көшелерінің қиылысында 5 000 адам еркін сыятындай етіп салынады деген дерек бар. Спорт сарайының құрылысын оңтүстіккореялық «Huynday» компаниясы жүргізбек. Қазіргі кезде біздің елімізге мұндай спорт ордаларының өте қажет екені белгілі. Өйткені, осы жерлерде үлкен жарыстар өткізуге, халықты

 Ұлттық мектептің ұлы мұраты «Білекке сенген заманда ешкімге есе бермедік, білімге сенген заманда қапы қалып жүрмелік» дегендей, білім сапасын көтеру мəселесі ешқашан күн тəртібінен түспек емес. Осы тұрғыдан алғанда алдымен мұғалімдердің біліктілігі, балаларды оқытып қана қоймай, алған білімін кəдеге асыра білуге үйрету басты міндетке айналуда. Шəкірттің кеше берген тапсырманы бүгін жаттап алып, тақылдатып айтып беріп, ертең ұмытып қалуы үйреншікті үрдіске айналмауы үшін білім саласы оқытудың өзге тəсілдерін меңгеруге мəжбүр.

 Көкейкесті кеңестік білім беруде оқушының білімін объективті бағалау жүйесі қалыптаспады. Білім сапасын өлшеу мен бағалауды зерттейтін, ғылым – педагогикалық квалиметрия əлемдік озық талаптарға сай дамымады. Өйткені, біз негізінен оқушыларды мұғалім тəптіштеп түсіндірген дайын білімді қайталап айтып беруге, есте сақтауға ғана үйреттік.

Жаѕашыл ўстаздар жалаќыны кґп алады Айнаш ЕСАЛИ,

«Егемен Қазақстан».

Таяуда Алматыда «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығымен бірігіп «Қазақстандық тренер: тəжірибе, ынтымақтастық жəне оның келешегі» атты республикалық семинар-кеңес өткізді. Мақсат – «Назарбаев зияткерлік мектептерінің» тəжірибесін тарату. Ел педагогтарының біліктілігін əлемнің ең үздік тəжірибелерін басшылыққа ала отырып арттыру бастамасын ҚР Білім жəне ғылым министрлігі 2011 жылы қолға алған болатын. Ал, бұл курстардың бағдарламасын Кембридж университетінің (Ұлыбритания) Білім факультеті жасаған-ды. Яғни, аталмыш бағдарлама «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДББҰ мен Кембридж университетінің Халықаралық Экзаменациондық Кеңесі арасындағы келісім-шарт аясында дүниеге келген. Қысқасы, осы бағдарлама аясында 2012 жылдың қаңтары мен наурызы аралығында Педагогикалық шеберлік орталығы «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы мен оның аймақтық құрылымдық бөлімшелерінің, «Назарбаев зияткерлік мектептерінің», педагогикалық мамандар даярлауды жүзеге асыратын жоғары оқу орындары мен колледждердің үздік педагогтар арасынан 286 тренер дайындаған болатын. Бұл істің жай-жапсарын біз республикалық семинар-кеңес барысында осы бастамаға ұйытқы болып жүрген «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығының басқарма төрағасының бірінші орынбасары, профессор Жауымбай Қараевтан сұраған едік.

– Түйіндеп айтқанда, орта білім беруді түбегейлі жаңғыртуды Елбасы талап етіп отыр. Білім жəне ғылым министрлігі мұны екі жылдан бері шетелдік ең үздік тəжірибелер арқылы енгізуге əрекет жасауда. Бұл бағдарлама жеті модульден тұрады. Ол үшін алдымен тренерлер, яғни мек теп мұғалімдерін əрі қарай оқытуға арналған əдіскерлер

даярланды. Қазірге дейін 300-ге тарта əдіскер дайындалды. Бұл семинарға сол педагогтардың 200-ден астамы жиналды. Бұл семинарлардың маңыздылығы тренерлер оқып алғаннан кейін үшінші деңгейдегі мұғалімдерді даярлайды. Өткен жылы 8 мыңдай ұстазды дайындадық. Оның 6600ін біздің ұлттық орталық оқытса, қалғаны Педагогикалық шеберлік орталығының үлесінде. Əрине, тренерлер əр облыстар мен аудандарда бар. Сондықтан біз əр тоқсан сайын жиналып жұмыс қалай жүріп жатқанын талқылап, бағдарламаларды іске асыруда туындап жатқан мəселелерді талқылап алуға уағдаласқанбыз. Осы республикалық семинарға шетелдерден 16 консультант-ғалым қатысып отыр. Алдымен, біз жұмыстың қалай жүріп жатқанын анықтау үшін мектептерде сауалдама түрінде сараптама жүргіздік. Оның ішінде, мектеп əкімшілігіне, мұғалімдерге, ата-аналарға арналған балалардың сабақ игеруінде, мінез-құлқында, ынтасында қандай өзгерістер барлығы туралы сұрақтар да болды. Бұл сауалдамаға алғашқыда 77 мың адам қатысса, соңғы мониторингтік зерттеулер 107 мың адамды қамтыды. Нəтиже бар. Қоғам жаңа бағдарламаны оң қабылдап отыр. Сабақтың сапасы дұрысталып келе жатқаны байқалуда. Алайда, осыған қарамастан, бізде көптеген шешілмеген мəселелер көлденең шығуда. Мəселен, мектептердегі компьютерлер ескірген. Ал, ақпараттық технологиялар күн сайын дамуда, жаңа бағдарламалар пайда болуда. Яки, мектептерде интернет байланысы болғанымен, шапшаңдығы төмен, талапқа сай емес. Немесе интерактивті оқытуға негізделген ұжымдық жұмыс жүргізетін болсақ соған сəйкес заманауи оқу құралдары болуы тиіс. Сол сияқты оқу үрдісін ұйымдастыруға қатысты ережелер мен нормативтерді өзгерту қажет. Осы мəселелерде қиыншылықтар бар. Оқу үрдісіне инновациялық технологияларды пайдалану оқушылардың білімін бағалаудың мүлдем жаңа жүйесін енгізуді талап етеді. Бұл – критериалды бағалау деп аталады. Өкінішке орай,

жұмыспен қамтамасыз етуге, ең бастысы, бұқаралық спортты насихаттап, жұртшылықтың дене тəрбиесіне жəне спортпен айналысуына жағдай жасалмақ. Ал, компанияның биылғы спартакиадасына келсек, жарыс екі күнге созылып, аса тартысты жəне қызықты өткенін айту керек. Жарысқа еліміздің түкпір-түкпірінен командалар жиналып, күш сынасты. Солардың бірі – «Азиялық газ құбыры» ЖШСның маркетинг жөніндегі атқарушы директоры Асқар Шопабаев өз командасының бірнеше спорт түрі бойынша қатысып жатқанын айтты. Биылғы сынға серіктестік 6 команда əкеліпті. Олар футбол, хоккей, волейбол, үстел теннисі, коньки тебу мен шаңғы жарыстарына қатысты. Спартакиада кезінде «ҚазТрансГаз» тобы бірлес кен кəсіподағының төрағасы Бо лат Қанатбайұлы да еліміздің əр түкпірінен көптеген ұжымдардың жарыстарға белсене қатысып, бақ сынасып жатқанын жеткізді. Сонымен бірге «ҚазТрансГаз» компаниясы бас директорының орынбасары, ұйымдастыру ко митетінің төрағасы Дайыр Көше ров пен «ҚазТрансГаз» ком паниясының еншілес кəсіпорны саналатын «Интергаз Орталық Азия» АҚ қоғамдық бірлестігінің төрағасы

Рафик Келтенов те өз ком панияларының қызметкерлерінің де спортпен жəне дене тəрбиесімен айналысатынын, «ҚазТрансГаз» АҚ ұйымдастыратын Қысқы жəне Жазғы спартакиадаға бірнеше жылдан бері қатысып келе жатқандарын, алдағы уақытта да спортты серік етіп, саламатты өмір салтын халыққа насихаттауда жұмыс істей беретіндерін айтты. Ал, енді биылғы VII Қысқы спартакиаданың қорытындысына келсек, онда жалпыкомандалық есепте спорттың бірнеше түріне қатысып, 342 ұпай жинаған «ҚазТрансГаз Аймақ» компаниясы бірінші орынды алса, екінші орынға 292 ұпай жинаған ««Интергаз Орталық Азия» АҚ, үшінші орынға 266 ұпайды иеленген «Азиялық газ құбыры» ЖШС ие болды. Жалпы, ««ҚазТрансГаз» АҚ-тың саламатты өмір салтын насихаттауға, оны халықтың бойына қалыптастыруда жасап жатқан жұмыстары əрқашанда қолдауға лайық. Бұл компания қазір елімізде спортты дамытуда да көп жұмыстар істеп, бірнеше жылдан бері көптеген ұжымдарға демеушілік көрсетіп жатқанын да білеміз. Компанияның бас директоры Серік Сұлтанғалидың өзі де спортты серік еткен азамат. Ол қазіргі күні Қазақстан күрес федерациясына да басшылық жасап келеді. Ал, компанияның негізгі жұмысы мұнай жəне газбен байланысты болса, АҚ-тың бас директоры Серік Сұлтанғали айтқанындай, болашақта «ҚазТрансГаз» еліміздің барлық өңірлерін көгілдір отынмен қамтамасыз ететін болады. Қазіргі жұмыстар сол мақсатта істелінуде. Осыған дəлел ретінде, спартакиаданың ашылу салтанатында ол биылғы жылдың қазан айында Бейнеу-БозойШымкент бағытындағы газ құбыры іске қосылып, алты жүздей елді мекен көгілдір отынмен қамтамасыз етілетінін мəлімдеді.

––––––––––––––––––––––– Суреттерді түсірген Олжас ЖƏКЕНОВ.

Осыған қарап баға қойдық... Ал, осы берген білімді оқушы түсіне ме? Түсініп қана қоймай, өмірдегі əр түрлі жағдаяттарда пай далана ала ма? Берілген тап сырмаға қатысты өз ойы, тұжырымы бар ма? Мұны өлшеуге, бағалауға жəне ұйымдастыруға мүмкіндік беретін тек қана жаңа парадигмаға негізделген оқыту технологиялары мен жаңа əдістемелік жүйе ғана. Тағы бір айта кетер жайт, мұғалімдерді оқытатын əдіскерлер, яғни тренерлер саны – 300. Олар былтыр 8 мың мұғалімді қайта даярлаудан өткізсе, биыл тағы 15 мың ұстазды оқытулары керек. Дегенмен, елімізде 300 мыңға тарта мұғалім бар. Елбасы 5 жылда 120 мың педагогты оқытуды талап етті. Сонда ар жағында 180 мыңдай ұстаз жуық жылдарда бұл бағдарламамен қамтылмайды деген сөз. Сондықтан, осы мəселені ілкімді де жүйелі шешу үшін барлық санаттағы педагогтардың біліктілігін арттыру курстарының мазмұнын Білім жəне ғылым министрлігі жүргізіп отырған жаңғыртулар талабын жəне əлемдік озық тəжірибелерді ескере отырып, түбегейлі жаңартуды қолға алдық, – дейді Жауымбай Қараев. Сонымен, Кембридж университетінің арнайы сертификатын алған қазақстандық 200-ге тарта тренер жиын барысында жоғарыда аталған 7 модуль – жалпы орта білімді реформалаудың ішкі мазмұны мен сапасын өзгертуді үйреткенін айтады. Ендігі жерде, əдіскерлер осы əмбебап технологияның əр пəнмен қалай ұштастырылатыны талқыланды. Шетелден келген кеңесші ғалымдар шеберлік дəрістері кезінде семинарларға қатысқан педагогтардың ең көкейкесті сауалдарына жауап беріп, пікір алмасты. Жəне бұл жиын нормативтік, əдістемелік, ұйымдастырушылық, ресурстық бағыттарда шешімдер шығаруға септесетін болады. Осы арада үш деңгейден тұратын 7 модульді жүйені меңгерген мүғалімдердің алғашқы ле гіне қазірдің өзінде айлық жалақысына 30 пайыз үстеме қосылғанын айта кетуге болады. АЛМАТЫ.

Бəсекелестік сыры неде? Зеннат ЕРҒОЖИНА,

экономика ғылымдарының кандидаты, доцент.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «2050 Стратегиясы» Қазақстанның ХХІ ғасырдағы жа һандық дамудың қатерлеріне қарсы жауабы болмақ дей келіп, осы стратегияның жеті басым бағыттарына тоқталып, өзінің көзқарасын, əлем дамуының келешегі мен күрделі жақтарына мəн береді. Соның бірі – жаңа əлеуметтік саясаттың негізі. Бір жа ғынан, мемлекеттің əлеуметтік кепілдігі болса, екінші жағынан, əрбір қазақстандықтың өзіне деген жауапкершілігі, кəсіпкерлердің, ұйымдардың, өнеркəсіптің, барлық қызмет көрсету мекемелерінің мемлекет заңына сүйене отырып нарық талабына сəйкес əлеуметтік жаңғырту міндеттерін дұрыс атқаруы болып табылатындығы айтылған. Бұл мақсатқа жету жолында Қазақстан əртүрлі жаңа қадамдармен өз жолын таңдай білмек. Жаңа нарық экономикасының дамуына əсер ететін жетістіктің бірі – адал бəсекелестік. Нарық экономикасында ұқсас өнім шығаратын, əртүрлі қызмет көрсететін кез келген шаруашылық жүйесі жеке ісін, қызметін өзінше жүргізе отырып, экономикалық тиімділігін басқадан арттыра, сұранысқа ұсынысты сəйкестендіре, өнімнің сапасын көтеріп, бағасын төмендетсе сонда ғана басқалармен адал бəсекелестік туындайды. Тұтынушы, əлбетте, бағасы төмен, сапасы жоғары өнімге ұмтылады. Бүгінгі күнде қоғамда баға өсіру əдеттері орын алып бара жатқан сияқты. Бұл қате ұғым əрі нарық экономикасын дамытуға кедергі болмақ. Бағаның дұрыс қалыптасуы əр саланың ұсынысы мен сұранысының сəйкес дамуы, халықтың ақшалай табыстарының деңгейіне сəйкес келуіне байланысты. Бағаның өлшемсіз өсуінің бір себебі – көптеген өндірістен тыс жəне қызмет көрсетуге кеткен шығындар. Баға қай уақытта өсуі керек? Егер сұранысқа сай, еш жерде болмаған бір жаңа өнім өндірілсе, сол өнімнің бағасы өсуі мүмкін. Əрі шетелден əртүрлі жолмен келіп жатқан тауарлардың бағасын тура айқындау қиынға соғады жəне олардың өзіндік құнынан жоғары болуы мүмкін. Осының бəрі қағаз ақшаның құн сызсыздануына əкеліп соғады. Экономиканың даму күші – өндірісте. Тек өндіріс саласында ғана қосымша табысқа қол жеткізуге болады. Егер əлеуметтік салаға күнделікті тұрмысқа керекті заттардан бастап ғарыш қа дейін керек өнімді өзімізде өндірсек, ішкі өнім төмен бағамен өз тұтынушыларымызды қамтамасыз етіп, артығын басқа елге дүниежүзілік биржа бағасымен сатуға бетбұрыс жасаған жағдайда экономикамыз тұрақты дамып, əл-ауқатымыз жоғарылап, жақсарады. Таза қызмет көрсету жүйесінде қосымша табыс пайда болмайды. Бұл жерде қосымша табыс

пайда болады, егер ол өндіріспен өзара байланыста болса. Жылу қуаты бағасының көтерілуіне де осы жүйенің өз ішінен құрылған алыпсатар мекемелердің көбеюі, қызмет көрсету жүйесінің реттелмегені, өзіне тəн өндіріс саласының бəсең дамуы себепкер болып отыр. Бұл салада бəсекелестік жоқтың қасы. Сол сияқты бүгінгі зейнетақы қорларының арасында да бəсекелестік бар деуге болмайды. Əу баста бір қор болып құрылған зейнетақы қорына (1999 жылдың ІІ-жартысында) заңнамаға сəйкес еңбекақының 10 пайызы жиналған болатын. Кейіннен 10 жеке мекеме өз зейнетақы қорларын құрып, еңбек етуші халықтың сол 10 пайыз жарнасын 11 қор өзара бөліске салды. Жеке зейнетақы қорларының экономикалық тиімділігі жөнінде айтылғанымен, соңғы 12 айдың қорытындыларына қарағанда, зейнетақы қорларының пайдасы 1,75 %-ға өсіп, ал құнсыздануының 6 пайыз болғандығы жөнінде мəлімет бар. Егер жеке еңбекақы қорлары еңбекақының 10 пайызын емес, 8 пайызын жинап қордың экономикалық тиімділігін арттыра отырып, əр адамға зейнетақыға 10 пайыз жинағандардан артық сыйақы төлейтін болса, онда олар бəсекелестікте алда болар еді де, көп адамдар сол қорға ұмтылар еді. Міне, бəсекелестік негізі осында. Нарық экономикасының сан саласының жүйелі дамуына, адал бəсекелестік құруға бірден-бір себепкер маркетинг қызметі. Алайда, қазіргі жағдайда біздің қоғамда маркетинг қызметі жүйесі дамымай отыр. Əр салада белгілі бар тауарды өндіру, əртүрлі қызмет көрсету көлемінің нарық экономикасының қажеттілігіне сəйкестігін зерттеу дəл ақпаратты дер кезінде жинауға, əлемдік нарық қатынастарын бағалауға жəне тартуға, бəсекелестің көрсеткішін анықтауға қызмет көрсететін дəл осы маркетинг қызметі болып табылады. Қазақстанның бүгінгі күнге сай келешегін көздеген өндіріс жүйесінің, қызмет көрсету саласының өздеріне тəн істерінің көрсеткіш өлшемі ғылыми тұрғыдан зерттеліп əзірленбеген. Мысалға, бір затты өндіру үшін, не қызмет көрсету үшін, оған қанша шикізат, қанша адам күші, қанша жылу, тағы-тағысы дегендей, əрқайсысына кеткен шығындар есептеле келе бағасы қанша болатыны анықталады. Одан кейін сұранысқа сəйкес, жаңа тауарға тиісті өзгерістер ескеріліп, толықтырылып отырады. Маркетинг қызметінде де осы өлшемдерге сүйене отырып əр салаға керекті жабдықтар мен қаржы көлемін ғылыми түрде анықтауға болады. Егер əр саланың іс-əрекеті, өндіріс қуаты есепте болса, онда əр адам өз ісіне жауаппен қараған болар еді. Одан кейін бірімен бірі адал бəсекелестікке түсіп өнімдерін өндірер еді. Əр мекеменің өндірістік қызмет жүйесінің өлшемін əзерлеу ісі бүгінгі күннің басты мəселесі. Сондықтан, қазіргі таңда заманауи маркетингтік қызметке маңыз беру күн тəртібінде бірінші кезекте тұруы тиіс.

www.egemen.kz

26 ақпан 2013 жыл

Басты назарда – тўтынушылар ќўќыєы Əбдірахман ҚЫДЫРБЕК, «Егемен Қазақстан».

Кеше Табиғи монополияларды реттеу агенттігінде «Тұтынушылардың құқығын қорғау – мемлекет саясатының басты бағыты» атты дөңгелек үстел өтті. Оған Парламент депутаттары, «Атамекен» одағы» Қазақстан ұлттық экономи ка лық палатасы, Қазақстан тұтынушылар лигасы, «Қазпотребнадзор» ҚБ мен «Көмекші» қауымдастығы сынды өзге де үкіметтік емес ұйымдар өкілдері қатысты. Басқосуға қатысушылар тұтынушылар құқығын қорғауды қамтамасыз ету тетіктерін одан əрі жақсарту жəне олардың орындалуына бақылауды күшейту бойынша мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдардың қабылдап отырған шараларын талқылады. Жиынның модераторы Табиғи монополияларды реттеу

агенттігінің төрағасы Мұрат Оспанов 15 наурызда Дү ние жүзілік тұтынушы лар дың құ қықтарын қорғау күні аталатынын айта келе, тұтынушы лар дың құқықтарын қорғау бұл күні ғана емес, қашанда өзекті, өйткені, ол əрбір адамға тікелей қатысты мəселе екенін назардан тыс қалдырмады. Біз бəріміз қызмет түріне қарамастан тұтынушылар, оның ішінде монополистердің қызметтерін тұтынушылар болып табыламыз, деді ол. Осыған байланысты ведомство басшысы ТМРА қызметінің басым міндеттерін ерекше атады. «Табиғи монополия субъектісінің сапасыз қызметінен, тарифтерді негізсіз кө теруінен жəне көрсетілетін қызметті шектеуінен тұтынушыны қалай қорғау керек – осы мəселені агенттік тұтынушыларды қорғау үшін өз алдына қояды», деді М.Оспанов. Сонымен қатар ТМРА төрағасы аталған міндеттерді

іске асыру аясында агенттік пен «Ата мекен» одағы» Қазақстан ұлттық экономикалық палатасы арасында ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылғанын, «Көмекші» қауымдастығы жəне Бас Прокуратура мен бірлескен ісқимыл жоспарын жасау мəселелері қаралуда екенін атап өтті.

Дөңгелек үстел барысында ТМРА-ның Тұтынушылардың ұлттық лигасымен өзара іс-қимылы туралы меморандумға аталған агенттік төрағасы Мұрат Оспанов мен Қазақстан тұтынушылар лигасының төрайымы, Парламент Мəжілісінің депутаты Светлана Романовская қол қойды.

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитетінің «Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» мемлекеттік мекемесінің Семей филиалы республикалық мүлікті мүліктік жалға (жалдауға) беру жөнінде тендер өткізеді Тендер 2013 жылғы 18 наурызда сағат 11.00-де мына мекен-жайда өткізіледі: ШҚО, Семей қаласы, Интернационал көшесі, 38, 308-бөлме. № Нысанның МекенТеңгерімде ұстаушы Тендердің шарты р/с атауы, оның жайы сипаттамасы Ауданы 200,0 Семей «Қазақстан Республикасы Материалдық ш.м. қаласы, Төтенше жағдайлар құндылықтарды 1 №16/4 жылы- Тихий министрлігі Мемлекеттік сақтау үшін. Жалдау тылмайтын перематериалдық резервтер ақысының бастапқы қойма үй-жайы улок комитетінің шаруашылық мөлшерлемесі айынакөшесі, жүргізу құқығындағы 46620,16 теңге.

5. «Резерв» РМК-ның Кепілді жарна«Балқаш» филиалы 24536,93 теңге. Ауданы 330,0 Семей «Қазақстан Республикасы Материалдық ш.м. қаласы, Төтенше жағдайлар құндылықтарды 2 №17/1 жылы- Тихий министрлігі Мемлекеттік сақтау үшін. Жалдау тылмайтын перематериалдық резервтер ақысының бастапқы қойма үй-жайы улок комитетінің шаруашылық мөлшерлемесі айынакөшесі, жүргізу құқығындағы 76923,26 теңге.

5. «Резерв» РМК-ның Кепілді жарна«Балқаш» филиалы 40485,93 теңге. Ауданы 330,0 Семей «Қазақстан Республикасы Материалдық ш.м. қаласы, Төтенше жағдайлар құндылықтарды 3 №15 жылытыл- Тихий министрлігі Мемлекеттік сақтау үшін. Жалдау майтын перематериалдық резервтер ақысының бастапқы қойма үй-жайы улок комитетінің шаруашылық мөлшерлемесі айына көшесі, жүргізу құқығындағы 76923,26 теңге.

5. «Резерв» РМК-ның Кепілді жарна«Балқаш» филиалы 40485,93 теңге. «Қазақстан Республикасы Материалдық Ауданы 540,0 Семей құндылықтарды ш.м. қаласы, Төтенше жағдайлар 4 №1/3 Тихий министрлігі Мемлекеттік сақтау үшін. Жалдау ақысының бастапқы жылытылмай- перематериалдық резервтер тын қойма үй- улок комитетінің шаруашылық мөлшерлемесі айына-125874,43 теңге. жайы көшесі, жүргізу құқығындағы 5. «Резерв» РМК-ның Кепілді жарна66249,70 теңге. «Балқаш» филиалы Жеңімпазды таңдау өлшемі: Тендер жеңімпазы болып нысан үшін жалдау ақысының ең жоғары сомасын ұсынған жəне тендерлік құжаттамада қамтылған барлық талаптарға сəйкес келетін тендер қатысушылары танылады. Тендерге қатысуға өтінішті қабылдаудың мерзімі: Өтініш тендер өткізу туралы хабарлама жарияланған күннен бастап қабылданады жəне тендер өткізуге дейін бір

жұмыс күні ішінде аяқталады. Мүліктік жалдау мерзімі: Мүлікті жалдау мерзімі теңгерімінде ұстаушымен келісім бойынша шарт жағдайларын тиісті орындау жағдайында əрекет ету мерзімін ұзарту құқығымен 1 жыл. Кепілді жарна: Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру комитетінің «Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» мемлекеттік мекемесінің шотына енгізіледі: ИИК КZ110705012170169006 , БИК KKMFKZ2A, БИН 120240019160, КБЕ 11, КНП 171, «ҚР ҚМ Қазынашылық комитеті» мемлекеттік мекемесі. Тендерге қатысу үшін қажетті құжаттардың тізбесі: 1) үміткердің тендерге қатысуға келісімі жəне тендер шартын орындау мен шарт жасасу жөніндегі міндеттемелерін қамтитын тендерге қатысуға өтініші; 2) желімделген конвертте тендердің шарты бойынша ұсыныстары; 3) заңды тұлғалар үшін – салыстыру үшін міндетті түрде түпнұсқасын ұсына отырып, мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің, құрылтай құжаттардың (құрылтай шарты мен жарғы) жəне салық төлеуші куəлігінің көшірмелерін не көрсетілген құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін; жеке тұлғалар үшін - салыстыру үшін міндетті түрде түпнұсқасын ұсына отырып, жеке кəсіпкерді мемелекеттік тіркеу туралы куəліктің, жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың, салық төлеуші куəлігінің жəне үй кітапшасының көшірмелерін не көрсетілген құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін; 4) акционерлік қоғамдар үшін – бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілімінен үзінді-көшірмені; жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін - серіктестікке қатысушылар тізілімінен үзінді-көшірмені (серіктестікке қатысушылардың тізілімі жүргізілген жағдайда); 5) шетелдік заңды тұлғалар үшін – қазақ жəне орыс тілдеріне нотариалды куəландырылған аудармасы бар құрылтай құжаттарын; 6) кепілді жарнаның аударылғанын растайтын төлем тапсырмасының көшірмесін; 7) өтініш беру сəтінде салықтық берешегі жоқ екені туралы салық органының анықтамасын беруі қажет. Өтініштер қосарланған конверттерде қабылданады. Сыртқы конвертте жоғарыда аталған құжаттар болуы тиіс. Ішкі конвертте үміткердің ұсынысы болуы тиіс. Ішкі конверт өтінім берген сəтте жабық болуы жəне үміткер мөрлеуі тиіс. Өтінішті қабылдау жалға берушінің атына тігілген түрде, парақтарына нөмір қойылған жəне соңғы бетіне қол қойып, мөр басылған құжаттарды (егер осындай болған жағдайда жеке тұлға үшін) ұсынылған кезде жүргізіледі. Шарт жасау мерзімі – тендер жеңімпазымен шарт тендер хаттамасына қол қойылған күннен бастап он күнтізбелік күннен кешіктірілмей жасалады. Тендер нысанымен танысу жəне тендерлік құжаттаманы алу мүмкіндігі тендер өткізу туралы хабарлама жарияланған күннен бастап мына мекен- жайда болады: Семей қаласы, Интернационал көшесі, 38, 304-бөлме. Анықтама үшін телефондар: 8 (7222) 52-53-09, 52-32-66.

БУЫНҒА ЖИНАЛҒАН ТҰЗ ЕНДІ МАЗАЛАМАЙДЫ! Буынның сырқырап ісінуі немесе оған тұз жиналып ауруы – ерте кезде Гиппократтың өзі сипаттаған ең ежелгі сырқаттың бірі. Міне, сондықтан да адамзат буынның сырқырап ісініп ауруын «корольдер мен данышпандардың сырқаты» деп бекер атамаған. Одан зардап шегуші адамдар қай кезде де ем іздеуді тоқтатпаған. Буынға тұздың жиналуы ең жағымсыз әрі жанға бататын сырқат екендігі баршаға мәлім. Несеп қышқылы (тұз) түйіршіктерінің жинақталуынан буынның қабынуы пайда болады. Ауруды сезінуді төмендетуге немесе оның белгісін шешуге қабынуға қарсы препараттар қолданылады. Бірақ бұл препараттар емдемейді. Осы таяудағы уақытқа дейін аурудың себебін анықтап оған әсер ететін және оны жоюға мүмкіндік беретін препарат болмаған еді. Ал қазіргі кезде

дәріхана нарығында ФУЛФЛЕКС пайда болды. Фулфлекс бірегей әрекетке ие. Несеп қышқылын, егер де ол нормадан асып кеткен жағдайда тұзға айналады, міне осындай сәтте ағзадан оны шығаруға ФУЛФЛЕКС-тің шамасына ғана жетеді. Бұл препарат күрделі міндетті ойдағыдай атқарады. Ол қандағы артық несеп қышқылын ағзадан шығарып, оның тұзға айналып кетпеуіне жол бермейді. Емдеу үрдісінде ФУЛФЛЕКС буындағы ауру мен

қабынуды барынша төмендетеді. Осылайша, буын толыққанды қалыпқа келеді. ФУЛФЛЕКС капсуласы мен кремінің пайда болуы буындағы тұздан зардап шегетін адамдарға жаңа мүмкіндіктерді ашады.

СЫРҚАТҚА ҚАРСЫ ҚАРУ Геморрой – бұл көп таралған жұқпалы емес аурулардың бірі, оған өмірінде 10 адамның 8-і тап болады. Дененің қышып дуылдауы, қан кетуі – осы бір жағымсыз геморрой (көтеу) сырқатымен үнемі ілесіп жүреді. Егер сіз үнемі отырып жұмыс істейтін болсаңыз іш қатудың дертіне тап болуыңыз ғажап емес. Сондай-ақ, бұған ысталған және ащы тағамдарды жиі ішкен жағдайды қоссаңыз, оған көзіңіз анық жетеді. Және де ауыр еңбек түрі де бұл дертке түрткі болады. жанды жеріне жағу керек. Ол жұмсартатын, жандандыратын және микробқа қарсы әрекет етуімен ерекшеленеді. Крем ісінген геморройдың түйіндерін кетіреді, соның арқасында қан кету тоқтап, жарықтағы бөтен дененің пайда болу сезімі жойылады. ПРОКТОНИС тері және шырыш арқылы жеңіл еніп, терең тіндерге белсенді

Дәріханалардан сұраңыз!

ФУЛФЛЕКС кремін мазалайтын жерге жеткілікті түрде жақсаңыз, ол тері арқылы ауыратын жерге әсер етеді. Ал бір ғана ФУЛФЛЕКС аурумен күресуге қажетті белсенді заттардың тәуліктік нормасын қамтамасыз етеді.

Шұғыл желідегі тегін телефон: 8 (800) 080-59-59 (жұмыс сағаты: 8.00-23.00). Алматы қ. анықтама телефоны: (727) 297-59-59 / www.riapanda.ru

Геморройдан тез әрі сапалы құтылғысы келетіндер үшін – ПРОКТОНИС препараты бар. Бұл бірегей табиғи крем мен капсулалар. Осы дәрі-дәрмектерді бірлесіп қолдану туындаған аурудың сыртқы, сондай-ақ ішкі себептерімен күресуге көмектеседі. ПРОКТОНИС кремін тікелей ішектің

ФУЛФЛЕКС КАПСУЛАСЫ МЕН КРЕМІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ БУЫНҒА ЖИНАЛҒАН ТҰЗДАН АЗАП ШЕГЕТІН АДАМДАР ҮШІН ЖАҢА МҮМКІНДІКТЕРДІ АШАДЫ

ЖАРНАМА. БАД. Дәрі-дәрмек болып табылмайды. Қолдану алдында мамандармен кеңесіңіз. СГР № KZ.7500042.02.01.03915 от 23.02.2012 г. СГР № KZ.7500042.02.01.03851 от 15.12.2011 г.

Кепілді жарна – 30 000 теңге. Аукцион сауда-саттықтың ағылшын əдісі бойынша 1-лот. ВАЗ-21070 автомашинасы, мем. нөмірі В 024 FP, 2003 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 231000 теңге.

2-лот. ВАЗ-21061 автомашинасы, мем. нөмірі В 038 FP, 2001 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 171000 теңге.

3-лот. ВАЗ-21099-20 автомашинасы, мем. нөмірі В 030 FP, 2003 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 351000 теңге.

4-лот. ВАЗ-2115 автомашинасы, мем. нөмірі В 022 FP, 2001 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 68000 теңге.

5-лот. ВАЗ-2106 автомашинасы, мем. нөмірі В 029 FP, 2002 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 329000 теңге.

6-лот. ВАЗ-2106 автомашинасы, мем. нөмірі В 020 FP, 2002 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 184000 теңге.

7-лот. ВАЗ-21070 автомашинасы, мем. нөмірі В 034 FP, 2003 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 212000 теңге.

8-лот. ВАЗ-21070 автомашинасы, мем. нөмірі В 033 FP, 2003 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 264000 теңге.

9-лот. ВАЗ-21061 автомашинасы, мем. нөмірі В 028 FP, 2001 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 437000 теңге.

10-лот. ВАЗ-21213 автомашинасы, мем. нөмірі В 031 FP, 2004 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 436000 теңге.

11-лот. ВАЗ-21099 автомашинасы, мем. нөмірі В 036 FP, 2004 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 435000 теңге.

12-лот. ВАЗ-21150 автомашинасы, мем. нөмірі В 014 FP, 2001 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 426000 теңге.

13-лот. ВАЗ-2121 автомашинасы, мем. нөмірі В 018 FP, 2001 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 428000 теңге.

14-лот. ВАЗ-21213 автомашинасы, мем. нөмірі В 023 FP, 2002 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 346000 теңге.

15-лот. ВАЗ-21213 автомашинасы, мем. нөмірі В 021 FP, 2002 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 249000 теңге.

16-лот. ВАЗ-21213 автомашинасы, мем. нөмірі В 019 FP, 2004 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 355000 теңге.

«Каспий Меруерті Оперейтинг Компани Б.В.» Ақтау қаласындағы филиалы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылдың 28 қарашасындағы № 1139 қаулысына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылдың 1 сəуіріндегі № 267 қаулысымен бекітілген тауарлар, қызмет көрсету жəне жұмыстарды сатып алу Ережелерінің 105-тармағының 1-тармақшасына сəйкес бір көз негізінен «Фирма Пирамида» ЖШС-нен, «CP Hotels Aktau» (Renaissance) ЖШС-нен, «Мерос» ЖШС-нен, «Торал Каспий» ЖШС-нен денсаулық орталығының қызметтерін сатып алу ниетін хабарлайды. Филиал «Каспий Меруерты Оперейтинг Компани Б.В.» в г.Актау, настоящим объявляет о намерении закупа способом из одного источника у ТОО «Фирма Пирамида», TOO «CP Hotels Aktau» (Renaissance), ТОО «Мерос», TOO «Торал Каспий» услуг оздоровительных комплексов, в соответствии с подпунктом 1 пункта 105, Правил приобретения товаров, работ и услуг при проведении операций по недропользованию, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 апреля 2010 года № 267, о внесении изменения в постановление Правительства Республики Казахстан от 28 ноября 2007 года № 1139.

Астана қ. мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының 2013 ж. 25 ақпандағы ұйғарымымен Астана қ. «Акжол Курылыс К5» ЖШС-ның банкроттығы туралы іс бойынша өндіріс қозғалды. БИН 090740008581.

ПРОКТОНИС болған жерде геморройға орын жоқ!

Оңтүстік Қазақстан облыстық мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының 18.02.2013 ж. ұйғарымымен Шымкент қ. «Ерсултан строй» ЖШС-ға қатысты банкроттығы туралы іс бойынша өндіріс қозғалды. БИН 051240009100.

заттарды жеткізеді. ПРОКТОНИС капсулалары геморройға іштен әсер етеді. Олар жарықтағы қабынуды кетіріп, геморрой түйіндерінің мөлшерін қалыпқа келтіреді, тік ішектегі қабынуды жояды. Сондай-ақ, қышып дуылдау тоқтап, жарықтағы жара жанданады, тері қалыпқа келеді.

Шұғыл желідегі тегін телефон: 8 (800) 080-59-59 (жұмыс сағаты: 8.00-23.00). Алматы қ. анықтама телефоны: (727) 297-59-59 / www.riapanda.ru

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ, САУДА-САТТЫҚ ! Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті республикалық меншіктегі нысандарды сату жөнінде аукцион өткізу туралы хабарлайды I. Сауда-саттық 2013 жылғы 26 наурызда сағат 10.00-де өткізіледі.

ПРОКТОНИСГЕММОРОЙДАН ТЕЗ ӘРІ САПАЛЫ ҚҰТЫЛҒЫСЫ КЕЛЕТІНДЕРГЕ АРНАЛҒАН

Дәріханалардан сұраңыз!

Астана қ. мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының 22.02.2013 ж. ұйғарымымен Астана қ. «Квадро Курылыс Строй» ЖШС-ның банкроттығы туралы іс бойынша өндіріс қозғалды. БИН 050140009629.

ЖАРНАМА. БАД. Дәрі-дәрмек болып табылмайды. Қолдану алдында мамандармен кеңесіңіз. СГР № KZ.7500042.05.01.11421 от 15.11.2011 г. СГР № KZ.7500042.05.01.10914 от 22.09.2011 г.

9

Передаточный акт по договору долевого участия в строительстве жилого комплекса «Қыпшақ» от 24 июля 2006 года и дополнительному согллашению от 27 февраля 2009 года к указанному договору на получение квартиры по адресу: г. Астана, ул. Кенесары, 70а, кв.617 на имя Син Галины Ивановны считать недействительным.

17-лот. ВАЗ-21099 автомашинасы, мем. нөмірі В 015 FP, 2004 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 528000 теңге.

18-лот. ВАЗ-21150 автомашинасы, мем. нөмірі В 004 FP, 2005 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 21000 теңге.

19-лот. ГАЗ-3110 автомашинасы, мем. нөмірі В 037 FP, 2001 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 48. Алғашқы баға (бастапқы баға) 264000 теңге.

20-лот. Hyundai Sonata автомашинасы, мем. нөмірі В 229 DB, 1998 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Гайдар к-сі, 17. Алғашқы баға (бастапқы баға) 304000 теңге.

21-лот. ВАЗ-21043 автомашинасы, мем. нөмірі В 225 DB, 1998 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Гайдар к-сі, 17. Алғашқы баға (бастапқы баға) 196000 теңге.

22-лот. Mitsubishi Galant автомашинасы, мем. нөмірі В 230 DB, 1997 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Гайдар к-сі, 17. Алғашқы баға (бастапқы баға) 377000 теңге.

23-лот. ВАЗ-21061 автомашинасы, мем. нөмірі В 233 DB, 2000 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Гайдар к-сі, 17. Алғашқы баға (бастапқы баға) 137000 теңге.

24-лот. ВАЗ-21213 автомашинасы, мем. нөмірі А 017 КС, 2000 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Гайдар к-сі, 17. Алғашқы баға (бастапқы баға) 377000 теңге.

25-лот. УАЗ-3303-01 автомашинасы, мем. нөмірі В 391 АХ, 1987 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 104. Алғашқы баға (бастапқы баға) 46000 теңге.

26-лот. ГАЗ-3110 автомашинасы, мем. нөмірі В 679 DА, 2005 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 75. Алғашқы баға (бастапқы баға) 308000 теңге.

27-лот. Sс6350с автомашинасы, мем. нөмірі В 061 BК, 2004 жылы шығарылған, Талдықорған қ., Жансүгіров к-сі, 187-А. Алғашқы баға (бастапқы баға) 409000 теңге. Өтінімдер мына мекен-жайда қабылданады: Талдықорған қ., Тəуелсіздік к-сі, 75, 2-қабат, 210, 211-бөлмелер, телефондар: 8(7282) 21-00-02, 27-07-12. Барлық талап-шағымдар өтінімдер берген сəтке дейін қабылданады жəне қаралады. Анықтама алу телефондары: Талдықорған к., 8(7282) 21-00-02, 27-07-12. Өтінімдер қабылдау ақпараттық хабарлама жарияланған күннен басталады жəне 2013 жылғы 20 наурызда сағат 18.30-да аяқталады. Аукцион өткізу тəртібі мен жеңімпазды анықтау шарты Сауда-саттықтың ағылшын əдісі бойынша аукцион өткізу кезінде – аукционшы жекешелендірілетін нысанның бастапқы бағасын жəне бағаны ұлғайту қадамын жариялайды. Сауда-саттыққа қатысушылар нөмірлер көтерілгенде бастапқы бағаны арттырады, бірақ ол жарияланған қадамнан кем болмау керек. Аукционшы сауда-саттыққа қатысушылардың аукциондық нөмірлерін жариялайды, бағаны бекітеді жəне оны көтеруді ұсынады. Жекешелендірілетін нысан бойынша сауда-саттық ұсынылған бағаның барынша көп болуына дейін жүргізіледі. Жекешелендірілетін нысан үшін ең жоғары баға ұсынған қатысушы

жеңімпаз болып жарияланады. Аукционшы жекешелендірілетін нысанның соңғы бағасын үш мəрте қайталайды жəне басқа көтерілген нөмірлер болмауы жағдайында жекешелендірілетін аталған нысанның сатылғандығы туралы хабарлайды. Нысан бойынша сауда-саттық тек мынадай жағдайда өткізілді деп саналады, егер де ең болмағанда екі қатысушы нысанның бастапқы бағасын бағаны арттырудың кемінде екі қадамына ұлғайтса. Сауда-саттыққа қатысушы ретінде тіркеу үшін мына құжаттарды тапсыру қажет: 1) Ережеге сəйкес нысан бойынша сауда-саттыққа қатысуға өтінімді; 2) Жеке тұлғалар үшін: төлқұжаттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін (ИИН), салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактісін растайтын салық органы берген құжаттың көшірмесі не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондай-ақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін жеке тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі; Заңды тұлғалар үшін: жарғының жəне заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куəлігінің нотариалды куəландырылған көшірмесін, салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, заңды тұлғаны салықтық есепке қою фактісін растайтын салық органы берген құжаттың көшірмесі не аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелерін, сондай-ақ ағымдағы шоттың болуын растайтын банктен анықтаманың түпнұсқасын. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін заңды тұлғаға бір жұмыс сағаты ішінде қайтарып беріледі; 3) Кепілді жарнаның енгізілгенін растайтын төлем құжаттарының түпнұсқасы мен көшірмесін. Қатысушы саудасаттықтан кейін жүгінген кезде төлем құжатының түпнұсқасы қайтарылады; 4) Заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куəландыратын құжаттың түпнұсқасын, сондай-ақ салыстырғаннан кейін қайтарылып берілетін түпнұсқасын қоса бере отырып, заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесінне заңды тұлғаның өкілі төлқұжатының немесе оның жеке басын куəландыратын құжатың нотариалды куəландырылған көшірмесін ұсыну қажет. Акционерлік қоғамдар олардың акцияларына иелік ететін акционерлік қоғамдар туралы ақпаратты қамтитын акционерлер тізілімінен (ақпараттық хабарлама жариялану сəттіндегі) үзінді-көшірменің түпнұсқасын ұсынады. Шетелдік заңды тұлғалар қазақ жəне/ немесе орыс тілдеріндегі нотариалды куəландырылған аудармасымен бірге құрылтай құжаттарының нотариалды расталған көшірмелерін ұсынады. Сауда-саттыққа қатысу үшін кепілді жарна Алматы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментінің мына депозиттік есеп-шотына төленеді: KZ790705012170167006, Астана қаласындағы ҚР Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитетіне, БИН 120340000064, БИК KKMFKZ2A, бенефициар коды – 11, мекеме коды – 2170167 (кепілді жарна мөлшеріне банктік қызмет төлемі кірмейді).

«АТФБанк» АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ АКЦИОНЕРЛЕРІНІҢ НАЗАРЫНА!

«АТФБанк» АҚ Директорлар кеңесі 2013 жылғы 29 наурызында «АТФБанк» акционерлік қоғамы акционерлерінің кезектен тыс жалпы жиналысы (бұдан əрі «АКЖЖ») өтетіні туралы хабарлайды. Акционерлік қоғамның толық атауы: «АТФБанк» акционерлік қоғамы. Қоғамның атқарушы органының орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, 050000, Алматы қ., Фурманов к-сі, 100. АКЖЖ шақырудың бастамашысы – «АТФБанк» АҚ Директорлар кеңесі. АКЖЖ өткізілетін күн: 2013 жылғы 28 наурызында. АКЖЖ басталу уақыты: 11 сағат 00 минут (Алматы уақыты бойынша). АКЖЖ өткізілетін жер: Қазақстан Республикасы, 050000, Алматы қ, Фурманов к-сі, 100Б. АКЖЖ-ға қатысушыларды тіркеуді бастау уақыты: 2013 жылғы 29 наурызында, 10 сағат 00 минут (Алматы уақыты бойынша). АКЖЖ-ға қатысушыларды тіркеуді аяқтау уақыты: 2013 жылғы 29 наурызында, 10 сағат 45 минут (Алматы уақыты бойынша). Кворум болмаған жағдайда, АКЖЖ қайталап 2013 жылғы 30 наурызында, 11 сағат 00 минутта (Алматы уақыты бойынша) мына мекен-жайда өтеді: Қазақстан Республикасы, 050000, Алматы қ., Фурманов к-сі, 100. Қайталап өткізілетін АКЖЖ-ға қатысушыларды тіркеуді бастау уақыты: 2013 жылғы 30 наурызында, 10 сағат 00 минут (Алматы уақыты бойынша). Қайталап өткізілетін АКЖЖ-ға қатысушыларды тіркеуді аяқтау уақыты: 2013 жылғы 30 наурызында, 10 сағат 45 минут (Алматы уақыты бойынша). АКЖЖ-ға қатысуға құқылы «АТФБанк» АҚ акционерлерінің тізімін жасау күні: 2013 жылғы 15 наурызында, 00 сағат 00 минуттағы жағдай бойынша (Алматы уақыты бойынша). Күн тəртібі: 1) «АТФБанк» АҚ акционерлерінің кезектен тыс жалпы отырысы күн тəртібін бекіту.

2) «АТФБанк» АҚ Жарғысын жаңа редакцияда бекіту.

3) «АТФБанк» АҚ Директорлар кеңесі туралы ережеге өзгерістер мен толықтыруларды бекіту. Акционерлер АКЖЖ күн тəртібіндегі мəселелері бойынша материалдармен 2013 жылғы 18 наурызыннан бастап 2013 жылғы 28 наурыз аралығында, 09 сағат 00 минуттан 18 сағат 0 минутқа (Алматы уақыты бойынша) дейін, түскі ас үзілісі 13 сағат 00 минуттан 14 сағат 00 минутқа дейін (Алматы уақыты бойынша) Директорлар кеңесінің Аппаратында төмендегі мекен-жай бойынша таныса алады: Қазақстан Республикасы, 050000, Алматы қ., Фурманов к-сі, 100, «АТФБанк» АҚ. Анықтамалық ақпаратты мына телефондар бойынша алуға болады: (+7727)2583000, іш.тел. 1926 немесе 1672. «АТФБанк» АҚ Директорлар кеңесі.

Халықаралық бизнес университетінің ұжымы экономика жəне есеп факультетінің деканы, экономика ғылымдарының докторы, профессор Əбу Орынбасарұлы Мұхаммедовке əкесі Орынбасар МҰХАММЕДОВТІҢ кенеттен қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Марқұмның жатқан жері жайлы, иманы жолдас болсын. Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік кітап палатасы жəне Қазақстан баспагерлері мен кітап таратушылар ассоциациясының ұжымы «Балалар əдебиеті» баспасының директоры Шайзада Мұхамеджанқызы Байкеноваға əкесі МҰХАМЕДЖАННЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институтының ұжымы «Түркістан» халықаралық газетінің бас редакторы Шəмшидин Паттеевке ағасы Мұса Əшенқожаұлы ПАТТЕЕВТІҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. «Қазақстан Республикасы «Денсаулық сақтауды дамыту республикалық орталығы» республикалық мемлекеттік кəсіпорны ұжымы Аккредиттеу орталығының басшысы Гүлшара Қалиқызы Бейсенбековаға жақын туысы Əлия ЖҰМАҒҰЛОВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. «Қазақстан Республикасы «Денсаулық сақтауды дамыту республикалық орталығы» республикалық мемлекеттік кəсіпорны ұжымы Ғылым жəне адами ресурстар департаментінің директоры Мұрат Қойшыбайұлы Телеуовке анасы Құндыз ТЕЛЕУОВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Жазушы, сыншы Игілік Əйменге туған ағасы Сүйіндік Бақдəулетұлы ƏЙМЕННІҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтамыз. Жолдастары.

10

www.egemen.kz

26 ақпан 2013 жыл

 Спорт

Ўлттыќ операныѕ ўстыны

деуге лайыќ ўлы бабамыз жайындаєы сахналыќ туындыныѕ концерттік жобасы тўѕєыш рет ќазаќ халыќ аспаптар оркестріне тїсірілді «Бейбарыс сұлтан» операсының концерттік нұсқасын қазақ халық аспаптар оркестріне лайықтаған авторлар – Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, елордалық оркестрдің көркемдік жетекшісі əрі бас дирижері, профессор Айтқали Жайымов пен республикалық «Тəуелсіздік толғауы» байқауының «Ең үздік камералық музыка» аталымы бойынша I жүлде иегері, Композиторлар одағының мүшесі Арман Жайым. Сахналық қойылымның либреттосын Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Л. Толстой жəне С. Есенин атындағы «Алтын медальдің» иегері, халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреаты, ақын Ұлықбек Есдəулет жазған. Қарашаш ТОҚСАНБАЙ, «Егемен Қазақстан».

Қазақ даласында өмірге келіп, алайда тағдыр айдауымен бүкіл саналы ғұмырын Араб елінде өткізген Бейбарыс сұлтан есімі еліміз тəуелсіздікке қол жеткізген уақыттан бері ұлт рухын жаныған найзалы намыстың біріне айналды. Осы жылдарда баһадүр бабаның тарихына қатысты қаншама көмулі жауһарлар құм астынан табылған алтындай жарқырады. Соған қарамастан, Мысырды билеген қолбасшының өз кезеңінің мықты ойшылы, кемеңгер тұлғасы болғанын айғақтайтын құндылықтар əлі де болса түгел сарқылып бітті деп айта алмаймыз. Себебі, қолбасшының жарқын бейнесі мен артындағы мол мұрасы туған халқының игілігіне толықтай айналып кетті деуге əлі де ертерек. Шынын айту керек, тұлғаның еңбектері мен бейнесін халыққа ұдайы насихаттау мақсатында бірталай игілікті істер жүйелі атқарылды. Қаламгерлер мен тарихшылар баба туралы сүбелі еңбектер жазса, кинематографияда белгілі киноактер Нұрмұхан Жантөриннің сомдауымен фильмдегі бейнесі өшпес өнегеге айналды. Араб əлемінің ортақ мақтанышы – Бейбарыс өзі билік құрған заманда Мысырда Сұлтан Əз-Захир Бейбарыс мешітін, Сириядағы оқу медресесін, кітапхана салдырғаны, өңір мəдениеті мен тұрмысының көркеюіне аянбай тер төккені, тағы да басқа көптеген еңбектері туралы жазылған деректер табылып, өр бейненің шынайы келбетін т а н ы т у д а қ ы р у а р ж ұ мы с т а р

Командалыќ спринтте – ќола жїлде Демалыс күндері елімізге Италияның Валь-ди-Фьемме қаласында шаңғы жарысынан өтіп жатқан əлем чемпионатынан тағы бір қуанышты хабар келіп жетті. Дастан КЕНЖАЛИН, «Егемен Қазақстан».

Бұған дейін Швейцарияның Давос қаласы маңындағы шатқалда тау шаңғысынан өткен Əлем кубогының тоғызыншы кезеңінде үздік нəтиже көрсетіп, мəреге бірінші болып келген Алексей Полторанин тағы да ерледі. Бұл бəсекеде ол Николай Чеботько екеуі ерлер арасындағы командалық спринтте үздік үштікке еніп, қола жүлдеге ие болды. Сөйтіп, қос шаңғышымыз он сегіз жылдан бергі сеңді бұзып, Қазақстан қоржынына қола медаль салды. Ал сол 1995 жылы Владимир Смирновтың Танде Вэй қаласында өткен əлем чемпионатында үш алтын, бір қола жүлде алып, ерлік жасағаны белгілі. Осы сында ресейлік шаңғышылардың тағы да жолы болды. Алексей Петухов пен Никита Крюков

алтын медаль алса, шведтердің бəйгеге қосқан Маркус Хельнер мен Эмиль Йенсен есімді спортшылары мəреге екінші келіп, күміс жүлдемен күптелді. Ал, əйелдер арасында америкалық шаңғышылар Джессика Диггинс пен Киккан Рендалл алтын жүлдемен апталса, шведтер Шарлотт Калла мен Ида Ингемарсдот күміс медальға ие болды. Бұл бəсекеде фин қыздары да жарады. Суоми елінің шаңғы жарысына үкілеп қосқан үміті Рикки Сарасота жəне Кристи Ляхтэнмяки үздік үштіктің қатарынан көрінді.

Алда – жауапты кездесулер Бұған дейін хабарланғанындай, Астананың «Барыс» хоккей клубы екінші мəрте жеңісіне қол жеткізген еді. қолға алынды. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың тікелей қамқорлығының арқасында «Қазреставрация» мекемесі Мысыр мен Сириядағы Бейбарыс сұлтанның тарихи-мəдени ескерткіштеріне қайта жаңғырту жұмыстарын жүргізгені өз алдына бір мерей. Ол кірпішін қалатқан мешіт пен оқу медресесіне күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізудегі Қазақ елінің бастамашыл əрекеті ер есімін ел жадында жаңғыртудың тамаша үлгісі бола білгені тағы шындық. Күні кеше қазақ халық аспаптар оркестрі мен камералық хордың қатысуымен өткен концерттік жобаны осы бағытта қолға алынған жəне бір үлкен шараның бірі деуге толық негіз бар. Бейбарыс үнінің классикадағы жаңғырығы туралы əңгімемізді опера премьерасынан кейін тағы жалғастыра жатармыз, ал енді əзірге ұлттық музыка өнеріндегі мынадай тың бастаманы Бейбарыс баба аруағына халқының тағзымы деп қабылдау лазым. Өйткені, операның осы күнге дейін тек симфониялық оркестрдің сүйемелдеуімен орындалып келгенін білеміз. Сол себепті де бұл жанрдағы дүниелердің кейде қазақы үнмен қабыспай жататыны заңдылық сияқты болып көрінетін. Алайда «Қалауын тапса, қар жанар» демекші, қазақтың қасиетті қара домбырасы дауысының құдіретімен кез келген операның шыңын бағындыруға болады екен. Айтқали Жайымов пен Арман Жайымның «Бейбарыс сұлтан» операсындағы басты партиялар мен хормен орындалатын шығарманы, сондай-ақ оқиғаны суреттейтін сəттегі күйді қазақ халық аспаптары оркестріне

арнап түсіруі осының растығына көзімізді айқын жеткізді. Бұл ретте авторлардың көп ізденгені, тынымсыз еңбектенгені байқалып тұр. Кей тұстарда араб музыка мəдениетінің інжу-маржандары қылаң беріп қалады. Сонау ғасырлар бұрынғы уақыт бедері мен əуен ұқсастығын дəл тауып, бабаның шынайы бейнесін тану үшін қаншама əдеби шығармаларды ақтарып оқып шығуға тура келеді. Жеткілікті танып, зерделі ойға түйген соң, алға қойған мақсатқа жету деген бар. Міне, осы межелі белеске авторлар жеткен бе десек, концерттік қойылымның бір деммен қабылдануы осыған жұртты сөзсіз иландырады. Мысыр сұлтаны, даңқты қолбасшы Бейбарыс бейнесі Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Азамат Жылтыркөзовтің баритон дауысымен өте қуатты, өршіл қалыпта өрілді. Бейбарыстың бас уəзірі Қалауын партиясын Халықаралық конкурстың лауреаты Бейімбет Таңарықов, Франк королі, кресшілер қолбасшысы Людовикті Серік Қабақов орындаса, тұтқынға түскен қыпшақ қызы Айдана партиясын Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Бибігүл Жанұзақ араб музыкасының жұмсақ та пластикалық иіріміне терең бойлай отырып, өзінің сопрано дауысымен өте келісті жеткізгені даусыз. Концерттің жүгін көтеріп тұрған тағы бір үлкен ұжым – Камералық хордың (көркемдік жетекшісі жəне бас дирижері – Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Ержан Дəуітов) еңбегін ерекше атай кеткен жөн. Сұлтан Бейбарыстың сахналық бейнесі несімен құнды дегенге келсек, тəуелсіз елдегі ұлтжанды

сананы оятып, көкірек көзін нұрландырудың жарқын мысалы ретінде орны биікте болмақ. Президент Нұрсұлтан Назарбаев: «Ерекше ерлігі, асқан ақылымен құлдықтан хандыққа дейін көтеріліп, Мысырдай алып елді 17 жыл бойы билеп, моңғол жаулаушылары мен крест жорығын бастаушылардан жалпы ислам əлемін аман сақтап қалған біздің ұлы бабамыз Бейбарыстың бала кезінде тұтқынға Атырау бойынан əкетілгенін, өзінің сүйегі біздегі Беріш тайпасынан екенін көптеген тарихшылар жазып қалдырған» десе, Ықылас, Сүгір, Қорқыт, Құрманғазы, Дəулеткерей, Дина, Түркеш, Тəттімбет күйлерімен қанатын жайған ұжымның батыр бабаға арнаған мынадай тың бастамасын сол ойды əрмен қарай іс жүзінде жалғастырған өнеге дəні деп қабылдаған абзал. Қазақ классикасынан А. Жұбанов, Е.Брусиловский, М. Төлебаев, Н. Тілендиев, Л.Хамиди, К. Күмісбеков, Ғ.Жұбанова, шетел классикасынан В.Моцарт, И.Штраус, И.Брамс, Д.Верди, М.Глинка, П.Чайковский, Г.Свиридов,т.б. шығармаларымен репертуарын байытқан оркестр осыдан біраз уақыт бұрын Абай мұрасын – қара сөздерін, əндері мен күйлерін халыққа қалтқысыз жеткізуді мұрат тұтқан болатын. Осы əдеби кештен кейінгі таңдаудың Бейбарыс сынды кесек тұлғамен жалғасып жатуы тегін болмаса керек. Ел бесігі ұлттық музыканың əлдиімен тербелгеніне қуанасың.

––––––––––––––––– Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ, «Егемен Қазақстан».

Жұма күні кешкісін Құрлықтық хоккей лигасының «Шығыс» конференциясындағы ширек финалға қатысып жатқан астаналықтар Челябіде жергілікті «Трактор» командасын 5:3 есебімен ұтып, жартылай финалға бір табан болса да жақындай түсті. Осы күні «Барыстың» құрамында ойнаған Найджел Доус төрт бірдей шайбаның авторы атанды. Бұл кездесу өте тартысты жəне қызықты өтті. Мұның алдында жергілікті команда овер-таймда шайба жіберіп, «Барыстан» 3:4 есебімен ұтылған болатын. Сондықтан алғашқы ойында кеткен есені қайтару үшін «Трактор» астаналықтармен өткен екінші

матчқа тас-түйін дайындықпен шықты. Дегенмен, кездесу басталысымен олардың ойлағаны болмай, біздің команда бірінші болып есеп ашты. Онда ойынның алғашқы минуттарында бірнеше қауіпті жағдай жасаған «Барыстың» канадалық шабуылшысы Найджел Доус айдынның ортасынан нысананы дəл көздеді. Осылайша, біздің команда есеп ашқанымен, қуанышымыз ұзаққа бармады. Арада 24 секунд өткеннен кейін «Трактордың» 17 жасар ойыншысы Валерий Ничушкин есепті теңестіріп кетті. Міне, осыдан кейін мұз айдынында кескілескен шайқас басталды. Екі жақтың шабуылшылары

Жеѕімпаздар аныќталды Астанада Армия орталық спорт клубы – Спорт комитетінің ұйымдастыруымен Қорғаныс министрлігі Орталық аппараты құрылымдық бөлімшелерінің, Ақмола өңірлік гарнизоны əскери бөлімдері мен мекемелерінің əскери қызметшілері арасында шаңғы жарысынан чемпионат өтті. Оған 34 команда қатысып, 140 əскери қызметші жарыс жолына шықты.

– Жарысқа қатысушылар отызға дейінгі жəне отыздан жоғары жастағы офицерлер, келісімшарт бойынша əскери қызметшілер, əйел əскери қызметшілер болып төрт санатқа бөлінді, – деп түсіндірді АОСК Дене тəрбиесі мен спорт жөніндегі басқармасының өкілі подполковник Талғат Қошанов. Чемпионат қорытындысы бойынша командалық

д ю т э о т о Ф

біріншілікте бірінші орынды Құрлық əскерлері бас қолбасшысының басқармасы иеленді. Екінші орынды Тыл басқармасы бастығының өкілдері, ал үшінші орынды 14776 əскери бөлімінің шаңғышылары жеңіп алды, деп хабарлады Қорғаныс министрлігінің баспасөз қызметі.

Жарыстар кїнделігі БОКС. Болгарияда өтіп жатқан «Strandja-2013» халықаралық турнирінде боксшыларымыз бір алтын, бір күміс жүлдеге ие болды. Бұл сында ең жеңіл салмақтағы Теміртас Жүсіпов жартылай финалда беларусьтік Вадим Кириленконы 20:7, ал, финалда əзербайжандық Мунасиб Маммадовты10:8 есебімен ұтып, жеңімпаз атанды. Тағы екі боксшымыз – 60 кило салмақтағы Ғани Жайлауов пен аса ауыр салмақтағы Жан Кособуцкий

Меншік иесі:

“Егемен Қазақстан” республикалық газеті” акционерлік қоғамы Президент Сауытбек АБДРАХМАНОВ Вице-президент – бас редактор Жанболат АУПБАЕВ Вице-президент Еркін ҚЫДЫР

күміс жүлдеге ие болды. ТЕННИС. Қазақстандық теннисші Галина Воскобоева АҚШ-та өткен «WTA 2013 U.S. Na tional Indoor Tennis Champion ships» турнирінің жұптық бəсе кесінде жеңіске жетті. Ол Франция теннисші Кристина Младеновичпен бірге жұптық сынның финалында швециялық дуэт Йоханна Ларссон мен София Арвидссонды 7:6, (7:5), 6:3 есебімен ұтты. Бұл Воскобоеваның жұптық

МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А. АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-73-80.

БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru , egemenkz@maіl.kz Алматыда: факс (727) – 273-73-80, электронды пошта – egemalm@host.kz

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Астана – (717-2) 37-61-21; Ақтау – 8 (701) 593-64-78; Ақтөбе – (713-2) 56-01-75; Талдықорған – 8 (728) 27-05-70; Атырау – (712-2) 32-94-07; ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ:

Көкшетау – (716-2) 25-76-91; Павлодар – (718-2) 57-18-09; Қарағанды – (721-2) 43-94-72; Семей – (722-2) 52-26-86; Қостанай – (714-2) 39-12-15; Тараз – (726-2) 43-37-33; Қызылорда – (724-2) 27-00-85 Шымкент – 8 (701) 404-36-29; Орал – (711-2) 28-80-35; Петропавл – (715-2) 50-72-50. Өскемен – (723-2) 25-28-41; Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-73-97, gulnurekkz@mail.ru А Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.

белсенділік танытып, бір-бірінің қорғанысын бұзуға бар амалəрекеттерін жасап-ақ бақты. Сол кезде Найджел Доус пен Дастин Бойд қорғаушылардың көмегімен екі жақтап, «Трактордың» канадалық қақпашысы Майкл Гарнеттің мазасын қашырып, қауіпті жағдайлар жасап отырды. Сондай сəттердің бірінде Доус қарсыластарының қақпасына екінші шайбаны соқты. Есеп – 2:1. «Барыс» алға шықты. Осы голдан кейін жергілікті команданың бас жаттықтырушысы қақпашы алмастырды. Канадалықтың орнына Владислав Фокин шықты. Сөйтіп, шабуылды да үдете түсті. Ал «Барыс» болса қорғанысқа кетіп, алаң иелерінің шабуылдарына тойтарыс беруге ұмтылғанымен, бір шайба жіберіп алды. Алаң иелерінің шабуылшысы Алексей Литвиненко есепті теңестіріп кетті. Ойында есеп осылай теңескенімен, челябілік жанкүйерлердің қуанышы ұзаққа созылмады. «Барыстың» шабуылшысы Доус төртінші шайбасын соқты. Көп ұзамай «Трактордың» қақпасына бесінші шайба соғылды. Алаң иелерінің бір ғана шайбамен жауап қайтаруға мүмкіндігі болды. Кеше кешкісін «Барыс» өз алаңында челябілік ұжымнан 1:3 есебімен ұтылды. Ал, бүгін командалар арасында кезекті, төртінші матч өтеді.

Газет мына қалалардағы: 010000, Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС, 050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС, 100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС, 110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, 120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС, 130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС, 030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Мистоль» ЖШС, 160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС, 140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС, 150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ, 080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС, 090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС, 040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы, 070002, Өскемен қ., Космическая к-сі, 6/3, «Шығыс ақпарат» КМК баспаханаларында басылып шықты.

бəсекелердегі төртінші жеңісі екен. БАСКЕТБОЛ. Атырауда Ұлттық лига командалары арасында өткен жарыста «Астана» клубы Қазақстан кубогын жеңіп алды. Биылғы жарысқа «Алматы» клубы қатыспады. Осыған байланысты жарыстың жүйесі өзгеріп, жеңімпаз олимпиялық айналым жүйесі бойынша анықталды. Оған «Астанадан» басқа, «Тобыл», «Каспий», «Барсы» жəне «Қапшағай» командалары қатысты. «Егемен-ақпарат».

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 200 601 дана. Нөмірдің кезекші редакторы

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 5 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921 Газет Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС-те басылды, тел. 99-77-77. Тапсырыс №06 ek