.ego - Jaargang 11 - Editie 2

Magazine voor Informatiemanagement

Interview met Jan Scholtes Beheers de cloud: voorkom gedonder!

Datavisualisatie: complexiteit inzichtelijk Sociale innovatie & intellectueel kapitaal

Jaargang 11 - Editie 2 Augustus 2012

Vo l .

32

INHOUDSOPGAVE

Jan Scholtes is de Chief Strategy Officer van ZyLAB, softwareleverancier aan o.a. opsporingsinstanties en internationale tribunalen. Met de software doen zij e-discovery: digitaal

PAGINA 4

Jan Scholtes

sporenonderzoek naar mogelijk bewijs voor een rechtszaak. Hun software is gebruikt om digitaal bewijs te zoeken voor bijvoorbeeld de boekhoudschandalen bij Enron en Ahold. De .ego redactie heeft Jan geïnterviewd vanwege zijn ervaringen met e-discovery en de link met ons vakgebied informatiemanagement.

Ethisch leiderschap ‘Per ongeluk’ een pen mee naar huis nemen, of

frauderen door miljoenen naar een bankrekening in Zwitserland over te boeken. De grens van wat als ethisch verant woord er varen wordt ligt hier doorgaans ergens tussenin.

Pagina 32 IN Deze uitgave Artikelen

Columns

10

Datavisualisatie: complexiteit inzichtelijk

16

A fool with a social media tool, is still a fool

18

Beheers de cloud

36

De relik wieën van het Taylorisme

46

Sociale innovatie & intellectueel kapitaal

Afgestudeerden

32

Ethisch leiderschap

44

38

Toezicht op technologie

Oud IM’ers aan het woord

25

Informatiseringsoplossingen voor duurzaamheidsmanagement

52

Drs. Rutger Slump

53

Drs. Raf f y van der Burgt

54

Drs. Sven de Zwar t

Interviews 4

Jan Scholtes, Chief Strategy Of ficer bij ZyL AB

Afgestudeerden april - juni 2012

Wil je een onderwerp terugzien in de .ego?

Twitter mee!

#ego @dotegomagazine

COLOFON

Follow us on

#vakantie

Ter wijl uw vakantie er waarschijnlijk alweer op zit, ligt hier de t weede editie van de elfde jaargang .ego magazine voor u. Dit is tevens ook de t weede editie waar ik als redactielid (met trots) aan heb gewerkt en al veel kneepjes van het vak mee heb opgedaan. Zo heb ik het proces van een nieuw design meegemaakt, de druk van deadlines gevoeld en natuurlijk er varing opgedaan met redactiewerk voor ar tikelen.

Met deze editie sluiten we de elfde jaargang af en kijken we ook vooruit naar de t waalfde jaargang. .ego magazine krijgt haar eigen website. Daarnaast maken we weer drie goed gevulde en interessante edities van .ego magazine.

In deze editie hebben een grote variatie aan interessante ar tikelen. In een interessant ar tikel over cloud computing wordt dieper ingegaan op de inmiddels wel bekende voor- en nadelen van cloud computing (pagina 18). Daarnaast hebben we voor deze editie Jan Scholtes geïnter viewd, hij is Chief Strategy Of ficer (CSO) van ZyL AB. Onze redactieleden Gieljan en Ger tjan hebben hem gesproken over e - discover y; wat is het, wat zijn de risico’s en welke kosten brengt het met zich mee? Jan legt ook uit hoe u zich er tegen kunt wapenen vanaf pagina 4.

Ook kijken we naar datavisualisatie: ef ficiënt ver werken en presenteren van grote hoeveelheden data.

Vanaf pagina 10 legt Thomas Clever uit wat het is en waarom het belangrijk is voor informatiemanagement.

Verder kunt u zich ver wonderen over duurzaamheidsmanagement (pagina 25), ethisch leiderschap (pagina 32), sociale innovatie (pagina 46) en de IT- kennis van toezichthouders op bedrijven (pagina 38). Natuurlijk hebben we ook nog t wee columns en er varingen van alumni information management.

Als laatste wens ik u – namens de redactie – veel plezier bij het lezen van deze editie van .ego magazine.

Tot volgende jaargang.

Stijn I Jzermans

Het semi -wetenschappelijke magazine .ego is een uitgave van studievereniging Asset | SBIT in samenwerking met alumnivereniging EKSBIT. Asset | SBIT is de Tilburgse vereniging voor studenten Information M anagement en andere geïnteresseerden in dit vakgebied. Het magazine wordt verspreid onder alle leden van Asset | SBIT en de alumnivereniging EKSBIT, de medewerkers van het depar tement Information Systems and M anagement aan Tilburg Universit y en geïnteresseerden uit het bedrijfsleven.

Redactieadres

Redactie

Grafisch Ont werp

Oplage

Asset | SBIT Kamer E116 t.a.v. redactie .ego Postbus 90153 50 0 0 LE Tilburg [t] 013 – 466 2998 [f] 084 - 839 1373 [e] ego@asset - sbit.nl [i] w w w.asset - sbit.nl/ego

Jeroen Bekkers Xander Bordeaux Gieljan Everaer t Carlijn Frins Toine van den Hurk Stijn I Jzermans M ark Musters Ger tjan Scholten

SBIT DsK.

60 0 exemplaren

Vormgeving

Copyright

Rodney Dekkers Wouter van Ooijen Bar t Ot tenheim

Voor overname van (delen van) ar tikelen dient schrif telijk toestemming te worden gevraagd aan de redactie.

In de ar tikelen gedane uitspraken vallen onder de verant woordelijkheid van de desbetref fende auteurs.

Druk Orangebook | almanakken & verenigingsbladen w w w.orangebook.nl

Jan Scholtes

‘‘

‘‘

Je ziet dat mensen steeds minder eerlijk en integer worden

Jan Scholtes is de Chief Strategy Officer van ZyLAB, softwareleverancier aan o.a. opsporingsinstanties en internationale tribunalen. Met de software doen zij e-discovery: digitaal sporenonderzoek naar mogelijk bewijs voor een rechtszaak. Hun software is gebruikt om digitaal bewijs te zoeken voor bijvoorbeeld de

boekhoudschandalen bij Enron en Ahold. De .ego redactie heeft Jan geïnterviewd vanwege zijn ervaringen met e-discovery en de link met ons vakgebied informatiemanagement.

Interview met Jan Scholtes

Door: Gieljan Everaert en Gertjan Scholten

Wat is e-discovery?

Jan: “E- discover y is een relatief nieuw begrip, maar het werk is niet nieuw. Discover y bestaat al heel lang, het is ‘waarheidsvinding’. Vroeger werden mensen geïnter viewd en werd er veel papieren informatie gebruikt. Tegenwoordig zit veel in de computer; e - discover y is het zoeken van deze digitale informatie voor waarheidsvinding.” Het heeft raakvlakken met enterprise search, governance, information management, rechtspraktijk, opsporings - en inlichtingendiensten en compliance. E- discover y is hierin een terugkerend thema; het analyseren en onderzoeken van grote hoeveelheden elektronische informatie en overdracht aan andere partijen. De basis hier van komt uit de USA en is afgeleidt van het rechtsprincipe dat je als gewone man je recht moet kunnen halen tegen grote organisaties met een dikke portemonnee die relevante informatie voor jouw zaak niet met je willen delen.”

Digitale informatie een puinhoop?

Amerikaanse dochter van het bedrijf is daarvoor vervolgd.

“In de USA, kan sinds 1 december 2006 alles wat elektronisch

Philips heeft vanwege een omkoopschandaal in Polen met

beschikbaar is worden opgevraagd voor e-discovery,

e-discovery te maken gehad en Shell door haar oliereserves.

ongeacht de vorm en locatie.” Erg veel bedrijven hebben hun

Boze Amerikaanse aandeelhouders en toezichthouders eisen

elektronische informatie niet op orde. “Opslag kost bijna niks

vervolgens in extra rechtszaken ook alle enigszins relevante

en het is handig om alles te bewaren. Vroeger waren dit enkele

data op: wie wist wat, wanneer en waar? Daar gaan ze lekker

honderdduizenden documenten, nu zijn het miljarden e-mails.”

in spitten in de hoop redenen te vinden voor aanvullende

In het geval van een rechtszaak geeft een bedrijf alles aan hun

schadeclaims.”

advocaat, die vervolgens per e-mail en document bekijkt of het vertrouwelijk is, onder een privilege valt en of het relevant

“Hallmark, van de ansichtkaarten, heeft 600 rechtszaken per

is voor de zaak. “E-discovery is voor bedrijven een obstakel

jaar. Andere klanten van ZyLAB in de USA hebben al snel

vanwege vier redenen: (1) elke 18 maanden verdubbelt de

tussen de 1000 tot 2000 rechtszaken per jaar, waaronder een

hoeveelheid informatie, (2) het type informatie verandert: van

paar hele grote.” E-discovery als onderdeel van een rechtszaak

tekst naar beeld, (3) de locatie van data verandert van binnen

is reactief, de organisatie reageert daarmee op ontwikkelingen

de firewall van een bedrijf naar de cloud, social media en in

van buiten. In jargon heet dit is litigation response. “Zo’n

India door outsourcing en

rechtszaak dwingt je om

(4) toezichthouders worden

door het proces te gaan.

steeds agressiever.” Jan

Hierbij gaat het vaak alleen

noemt een aantal rechtzaken

om het goed volgen van

waarin e-discovery een rol

een e-discovery proces, de

speelde: “ING moest van

inhoud van de argumenten is

de Europese Commissie

vaak minder belangrijk. Voor

leveren in Cuba, maar

fouten in het proces krijg je

mocht dit niet van de VS; de

flinke boetes, maar je kunt de

5

Electronic Discovery Reference Model

Processing Preservation Information Management

Identification

Review

Production

Presentation

Collection Analysis

VOLUME

RELEVANCE Electronic Discovery Reference Model / © 2009 / v2.0 / edrm.net

Figuur 1: EDRM (Ele ctronic Discover y M odel) is de standaard werkwijze bij e - discover y. Op basis van deze standaard is veel sof t ware ont wikkeld. Naarmate je verder in het proces komt daalt het volume van de data en stijgt de relevantie. Bron: EDRM (edrm.net)

zaak ook verliezen waarbij je weer flink moet betalen.” Je kunt

toegang heeft tot welke informatie, hoe en waar het is

ook proactief handelen, dit is litigation readiness. In de praktijk

opgeslagen, hoelang het bewaard wordt (bijvoorbeeld facturen

is dit retention of disposition: opruimen van risicovolle data

zeven jaar en verschillende soorten contracten 10 tot 100 jaar

zoals mail, contracten, documenten van HRM (Human Resource

of langer). Een eenvoudig beleid is niet alleen goedkoper en

Management), SharePoint, etc. Hiervoor moet je alles van te

sneller uit te voeren, maar ook beter te verantwoorden. De

voren goed categoriseren en classificeren zodat je in geval van

tweede stap is identificatie (stap Identification) van eigenaren

discovery heel gericht kunt zoeken naar relevante documenten

van mogelijk relevante data, ofwel custodians. Naast de soort

en andere documenten op voorhand kunt uitsluiten. Volgens

data zijn ook de hoeveelheid en scope van belang. Custodians

Jan is dit de enige manier om je effectief te wapenen tegen de

mogen niks weggooien omdat het misschien nodig is voor

kosten en risico’s van e-discovery.

e-discovery, dit is een legal hold (stap Preservation). Jan: “Accountantskantoor Anderson heeft dat wel gedaan in de

Over de interviewers

ENRON-zaak, waarna het voor Anderson einde oefening was.

Gertjan Scholten is recent afgestudeerd aan de master Information Management aan Tilburg University met proactieve

Vervolgens wordt de data van deze custodians gekopieerd,

e-discovery als afstudeeronderwerp.

in e-discovery jargon is dit de Collection. Hierbij moet de metadata van het bestand, e-mail of database record in tact

Gieljan Everaert studeert Information Management aan Tilburg

blijven. Dit zijn bijvoorbeeld de data van aanmaak, laatste

University en heeft recent zijn bachelor afgerond.

wijziging en van de laatste keer dat het bestand is geopend.

Dit is heel belangrijk: zo kun je zien wat iemand wel of niet

6

Een e-discovery procedure

wist. Bij handmatig kopiëren wordt de metadata gewijzigd en

De basis van e-discovery ligt altijd bij het informatie-

is het niet betrouwbaar meer, bijvoorbeeld omdat je zelf data

management (IM) van een organisatie (stap Information

zou kunnen toevoegen en omdat foutmeldingen het proces

Management in figuur 1). Als het goed is, regelt dit wie

onderbreken. Jan: “Vroeger maakte een systeembeheerder nog

Interview met Jan Scholtes

handmatig kopieën van harde schijven om mogelijk relevante

ermee aan de slag kan (stap Production). Presentation is de

data veilig te stellen, gelukkig kan dat nu automatisch en

laatste stap en houdt in dat de overgedragen documenten in de

’s nachts om het netwerk te ontlasten.” Hij vervolgt: “Als je

rechtszaak gebruikt worden. Echter: “97% van de zaken wordt

de data hebt, moet je er allerlei duplicaten uit halen, zoals

geschikt tussen de stappen production en presentation. Het

rond gemailde documenten, verschillende versies en pdf’s

analyseren van data is een drukmiddel naar de tegenpartij:

van word-documenten. Veel data is niet direct doorzoekbaar,

‘Kijk maar, dit is er echt gebeurd. Je zaak is kansloos!’” Om

dus we verrijken het: onder andere taalherkenning, OCR

zo’n uitspraak te doen moet je wel heel goed weten waar je

(Optical Character Recognition, gescande tekst omzetten naar

mee bezig bent, zeker gezien het vele handmatige werk in het

doorzoekbare tekst, red.), samenvatten, vertalen, opslaan

proces.

van bestands- en documenteigenschappen en herkennen van allerlei concepten zoals postcodes, namen en telefoonnummers.

Verdedigbaar

Hiermee wordt het veel toegankelijker.”

Je moet aan een rechter, de tegenpartij, een regulerende instantie en andere belanghebbenden kunnen uitleggen wat

Na Processing volgt de meest arbeidsintensieve stap:

je gedaan hebt. Dat heet een verdedigbare methodologie.

Reviewen. Van een steekproef wordt handmatig gecontroleerd

“In de rechtszaal probeert de tegenpartij gaten te schieten in

of de verwerking goed is gegaan en of de documenten

je werk. Het helpt heel erg als je kunt verwijzen naar andere

beantwoorden aan de zoekvragen en daarmee relevant zijn

zaken waarin deze technologie en werkwijze gebruikt zijn.

voor de zaak, onder een privilege vallen en confidentieel zijn

ZyLABs software en werkwijze wordt sinds 1993 gebruikt

(zie figuur 2). “Stel je voor: een gigabyte opslaan kost 1 dollar,

bij onder andere het Oorlogstribunaal voor Joegoslavië, de

een gigabyte reviewen door een advocaat kost al snel 30.000

FBI en de Enron-zaak (de rechtzaak tegen het Amerikaanse

dollar. Het probleem is: mensen hebben geen gigabytes meer,

energiebedrijf). Daarnaast kun je met steekproeven laten zien

maar terabytes of meer. Aan een rechtszaak in de VS ben je

wat je hebt gedaan en dat het goed heeft gewerkt omdat het

snel 30 tot 40 miljoen dollar kwijt.”

deel van de random sample goed correct geclassificeerd is.

Net zoals je met het steekproefsgewijs controleren van een

Bij een automatische review met behulp van Machine Assisted

financiële administratie kunt aantonen dat waarschijnlijk de

Review, kun je heel veel besparen op de reviewkosten.

hele administratie in orde is. Vaak blijft dan nog een klein deel

Documenten worden met behulp van techieken uit de text-

over waar partijen het niet over eens kunnen worden.” Als het

mining en artificial-intelligence automatisch geclassificeerd. Een

werk goed gedaan is, gaan experts elkaar te lijf op basis van

klein deel van de reviewresultaten wordt vervolgens met behulp

een klein deel van het werk en de documenten. Het spreekt

van random sampling technieken handmatig geanalyseerd,

voor zich dat nauwkeurig werken en goed documenteren van

waarna besloten wordt om het proces deels te herhalen, met

alle acties hierbij noodzakelijk is.

aanpassingen waar nodig om betere resultaten be bereiken.

“Vaak is het doel om 80 tot 90% correct te classificeren,

De interviewers vroegen of dat proces niet efficiënter kan.

zelfstandig komen mensen niet boven de 80%. Meestal heb

“Handmatig verwerken van zulke hoeveelheden data is niet

je na zeven stappen van controleren, processen, reviewen

meer te doen. Recent heeft een rechter partijen gedwongen

en weer controleren de afgesproken kwaliteit bereikt. In het

om een grote set data automatisch te reviewen, waarna

beste geval heb je 5% van de data handmatig bekeken, in het

zo’n ruzie is ontstaan dat de rechter werd beschuldigd van

slechtste geval 35%. Dit betekent dat 65 tot 95% van de review

belangenverstrengeling. Het alternatief is dat letterlijk elk

automatisch gedaan wordt: een gigantische kostenbesparing.”

document geopend en bekeken wordt. Gelukkig wordt deze

Als het resultaat voldoende is worden de documenten die niet

technologie nu toch langzaam geaccepteerd.” Dat vraagt wel

onder een privilege vallen, niet confidentieel zijn en relevant

wat van de software: meerdere talen en schriften door elkaar,

voor de zaak overgedragen aan de tegenpartij zodat die

tekst die alle kanten op gaat, zoeken naar allerlei privacy-

7

Figuur 2: Dit is sof t ware om documenten te reviewen op relevantie, privileges en alles wat verder nodig is. Bron: ZyL AB

gerelateerde informatie – namen, adressen, allerlei nummers

“ZyLAB richt zich op bedrijven met meer dan 1000

in veel verschillende talen en schriften – en automatisch

medewerkers, maar 500 man wordt ook interessant als er

onleesbaar maken.

veel geld in omgaat, bij technische complexiteit en patenten.

We hebben veel klanten in de telecomsector waar bedrijven

8

Last van e-discovery

elkaar vervolgen vanwege patentschendingen.” Jan noemt

Zoals eerder gezegd is een e-discoveryproces in de USA

Samsung als belangrijk voorbeeld: “Bedrijven vervolgen elkaar

erg kostbaar, maar het wordt nog veel duurder als je het niet

heel bewust zodat de tegenpartij minder geld heeft voor

goed doet. In het Amerikaanse rechtssysteem betaalt iedereen

R&D. Er zijn bedrijven die voor elke engineer een advocaat

zijn eigen kosten, terwijl een Europese rechter de verliezende

hebben om de concurrentie dwars te zitten. Soms gaat dat

partij meestal verplicht tot het betalen van álle kosten. Hiermee

om niet meer dan een patent op optellen en aftrekken binnen

kun je absurde zaken aanhangig maken en je tegenpartij

een bepaalde specialistische applicatie, dat ze nog hebben

kapot procederen. Ook is privacy minder belangrijk in de

verdedigd ook.” Jan geeft ook aan dat er andere effecten zijn:

VS; bewijsmateriaal wordt daar geanonimiseerd op internet

“Het management van bedrijven vindt het het vervelendste dat

gepubliceerd. Jan: “Steeds vaker worden privé-laptops

ze door al die rechtzaken afgeleid wordt van de dagelijkse

onderzocht omdat mensen daarop hun werk doen. Voor je het

business die vaak veel belangrijker is. Het gaat ten koste van

weet is je privé e-mail onderdeel van een onderzoek naar je

de reputatie, tijd en aandacht. Een ander, heel groot nadeel

werkgever, het is dus belangrijk om werk en privé gescheiden

is dat als je eenmaal veroordeeld bent voor fraude (waarbij

te houden.”

e-discovery een belangrijk opsporingsmiddel is, red.) je kan

Interview met Jan Scholtes

worden uitgesloten van aanbestedingen. Dat kost omzet.”

veel mensen: “Mijn kennis geeft mij baanzekerheid, dus

Jan vertelt dat veel bedrijven in het begin dachten dat het

waarom zou ik me zorgen maken over kennis delen met mijn

wel mee zou vallen, inmiddels weten ze beter. “Bedrijven

collega’s?” of “Als ik nu heel veel winst maak krijg ik een

die nooit in het nieuws zijn hebben dit goed op orde. Altijd

mooie bonus, dus waarom nu kosten maken en minder bonus

dezelfde bedrijven zijn in het nieuws. Een rommelig bedrijf

krijgen voor iets wat later van belang is als ik er toch niet meer

valt eerder uit elkaar dan een goed georganiseerd bedrijf.

ben?.” Hij concludeert: “Maatschappelijk gezien verschuiven

Daarnaast kom je niet toe aan kennisdeling.” Uiteindelijk uit

we de doelpalen, ik denk niet dat we daar blij mee moeten

dit zich in concurrentievermogen volgens Jan. “De tabaks-

zijn.”

en farmaceutische industrie zijn nu de best georganiseerde industrieën, juist vanwege alle rechtszaken; die worden al 30

Tips voor studenten E&I en IM

jaar gek gemaakt. Iedereen die het in deze industrie heeft laten

“Ja, natuurlijk heb ik nog tips! Dit is een goede business, je

liggen is failliet.”

kunt een hoop bedrijven helpen. Informatie is bij veel bedrijven belangrijker geworden dan fysieke producten. Ik zie minder

Toekomst

toekomst voor IM zonder commerciële of juridische twist. Net

Het reactieve proces blijft, maar proactief gebruik wordt

als bij IT moet IM meedoen met het bedrijf: omzet verhogen

steeds belangrijker om rommel op te ruimen. ZyLAB verkoopt

of kosten en risico beperken.” De commerciële econoom en

nog veruit de meeste software voor reactief gebruik. “Als

de jurist kunnen niet meer zonder informatie en het managen

ik sceptisch ben, denk ik dat de mens steeds slechter en

daarvan. Jan is actief als bestuurslid van beroepsvereniging

hebberiger wordt en er steeds meer fraude gepleegd

AIIM en beveelt iedere student aan om te kijken naar hun

wordt. Managers denken vaak alleen maar aan de korte

IM-certificering. “Dat neemt een hoge vlucht, het is een

termijn en hun bonus. Ze worden niet gemotiveerd om nu

goed middel om je te onderscheiden: ‘Ik ben niet alleen een

kosten te maken voor goede lange termijn archivering en

informatiemanager, maar kan ook helpen om de omzet te

informatiemanagement omdat ze volgend jaar toch een andere

verhogen en kosten te beperken.’”

baan hebben. Hiermee blijft e-discovery nog jarenlang een heet hangijzer. Alleen als managers meer rekening gaan

Verder vindt Jan het erg jammer dat e-discovery niet in de

houden met de lange termijn, dus meer sustainable worden, is

studies Economie & Informatica en Information Management

dit op te lossen. Maar het blijft me verbazen wat ik tegenkom,

terugkomt. Volgens hem is het een heel belangrijke

iedere keer weer.” Als we vragen of Nederland de VS

ontwikkeling in het vakgebied die in de toekomst alleen

achterna gaat naar een cultuur van claimen en vervolgen,

maar belangrijker wordt. Een IM-specialist kan helpen om

antwoord Jan: “Sinds 1988 zit ik in deze business en ik zie dat

bijvoorbeeld meer omzet te maken door goed informatie

we telkens 2 tot 3 jaar achterlopen op de VS. Nederlanders

te beheren en delen, maar kan tegelijkertijd ook helpen

worden steeds meer juridsch ingesteld en meer berekenend.

de risico’s en protenteel hoge juridische kosten van grote

Je ziet dat mensen steeds minder eerlijk en minder integer

dataverzamelingen te beperken.

worden.” Daarnaast ergert Jan zich aan de houding van

Confidentialiteit en privileges Informatie kan op verschillende manieren beschermd zijn tegen overdracht in een rechtszaak. Werk van R&D, informatie over toekomstige producten, de planning en strategie voor de komende jaren, etc. zijn vaak confidentieel.

Daarnaast zijn er meerdere privileges. Communicatie tussen advocaat en cliënt en tussen arts en patiënt zijn de meest bekende. De eerste beschermt overleg over onder andere de strategie tijdens een rechtszaak en of bepaalde juridische constructies toelaatbaar zijn. De tweede beschermt de persoonlijke levenssfeer van custodians.

9

Datavisualisatie: complexiteit inzichtelijk Thomas Clever

Over de auteur Thomas Clever is medeoprichter en directeur van CLEVER째 FRANKE, een ontwerpbureau dat grote hoeveelheden complexe data begrijpelijk maakt voor eindgebruikers. Hij heeft gestudeerd aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht.

Voor meer informatie: www.cleverfranke.com

Datavisualisatie: complexiteit inzichtelijk

Iedereen is wel bekend met de hoge en lage druk weerkaarten die Marco Verhoef tijdens het acht uur journaal presenteert. Deze kaarten geven inzicht in het weer en wat de mogelijke gevolgen daar van kunnen zijn. De data die hier voor worden gebruikt is afkomstig uit vele weerstations in Nederland. Het is een voorbeeld van hoe data simpel en inzichtelijk gevisualiseerd kan worden.

Datavisualisatie in ont wikkeling

toeneemt is het voor degene die hiermee moet werken

‘Datavisualisatie’ is groeiende in populariteit.

erg lastig helder inzicht te verkrijgen. Hoewel veel

Publicaties als The New York Times, PopSci en

bedrijven niet precies weten hoe, wordt men steeds

Fast CoDesign besteden veel aandacht aan deze

bewuster van het feit dat al deze databronnen

nieuwe ont wikkeling. Ook wordt er in T V programma’s

waardevolle inzichten bevat ten. Dit vraagt om

steeds meer gebruik gemaakt van datavisualisatie ter

‘gereedschap’ die deze complexiteit ef ficiënter en

ondersteuning van een verhaal. Met name de VPRO

duidelijker communiceer t. Dit is waar het visualiseren

neemt hierin het voor touw. Het programma ‘Het snelle

van data van pas komt.

geld’ maakt gebruik van simpele infographics ter ondersteuning van de uitleg over de financiële crisis.

Wat is datavisualisatie?

Het programma ‘Nederland van Boven’ leunde bijna

Het is belangrijk om te vermelden dat we

volledig op datavisualisatie als hoofdonderdeel van het

ons concentreren op datavisualisatie, niet op

programma. Een groter wordend publiek raakt - bewust

infographics. Hoewel de t wee begrippen vaak

of onbewust - steeds bekender met datavisualisatie.

met elkaar worden ver ward - en elkaar zeker

Men weet steeds beter hoe de beeldtaal van

overlappen - is er wel degelijk een verschil. Het

datavisualisatie ‘gelezen’ moet worden.

verschil ligt eigenlijk al besloten in de t wee woorden info (graphic) en data(visualisatie). Informatie

Ook in het bedrijfsleven neemt de vraag naar het

brengt een betekenis met zich mee, ter wijl data

visualiseren van data sterk toe. Het wordt voor

als ‘ruw materiaal’ vaak nog geen betekenis

bedrijven en organisaties steeds makkelijker om

heef t meegekregen. Je zou kunnen zeggen dat

grote hoeveelheden data te ontsluiten. Verschillende

een infographic een grafische interpretatie van

systemen of pakket ten stellen d.m.v. API’s grote

de informatie is en datavisualisatie een grafische

datasets beschikbaar. Op die manier heef t men

representatie van data.

makkelijk toegang tot Google Analy tics data, GPS gegevens, social media data of financiële

CLEVER°FRANKE specialiseert zich in interactieve informatie -

data, om maar enkele

en datavisualisatie. Ze opereren op het snijvlak van strategie,

voorbeelden te noemen.

ont werp en technologie. Ze worden door uiteenlopende bedrijven en organisaties gevraagd om oplossingen te ont wikkelen voor hun

Ondanks dat de toegankelijkheid

‘ data vraagstuk ’. Dit vertaald zich in de praktijk o.a. naar real -

van data wordt vergroot,

time dashboard oplossingen, visualisaties van social media data

zorgt het tegelijker tijd voor

of een visualisatie voor tijdschrif ten. De opdrachtgevers bestaan

meer complexiteit. Doordat

vooral uit data gedreven organisaties zoals wetenschappelijk

de hoeveelheid data en de

onderzoeksinstituten (Hubrecht Institute), financiële dienst verleners

diversiteit van databronnen

(SNS Bank) of multinationals als Google of Air France / KL M .

11

Het visualiseren van de data ver taalt de data naar

�

Data in context zien

informatie. Het voegt een context toe door relaties,

�

Patronen vinden

ont wikkelingen en trends in de data te tonen. Al met

�

Begrijpen of vinden van een verhaal

al maakt datavisualisatie een gigantische hoeveelheid

�

Geïnspireerd raken

data inzichtelijk zodat we daaruit een ‘boodschap’

�

Kennisoverdracht

kunnen destilleren.

Het proces van het ont wikkelen van een

Benadering

datavisualisatie ziet er als volgt uit:

C°F benader t datavisualisatie vanuit

Head ing

een communicatieperspectief. Er moet een overdracht zijn van data

ACQUISITIE

(of informatie) van één ‘plek ’ naar

ANALYSE

FILTER

VERDIEP

VISUALISEER

VERRIJK

COMMUNICEER

de ander, waardoor de data een communicatieve waarde krijgt. Het proces kan als volgt gezien worden:

Nadat de data verzameld is gaat men aan de slag met het analyseren en filteren van de data. Wat is

zender (input / data)

>

boodschap

>

(datavisualisatie)

ont vanger (doel)

hierbij nodig en wat filteren we er tussenuit? Na deze verdieping begint het visualiseren van de data. Tijdens de ont wikkeling van de visualisatie

De zender geef t ‘input’ voor de boodschap. Deze

kan de data verrijkt worden met andere bronnen

input kan zeer verschillend van aard zijn. Denk

zodat er meer context wordt gegenereerd. Een vrij

hierbij aan:

simpel voorbeeld: bij financiële gegevens is het interessant om niet alleen de real - time data te zien

�

�

Numerieke gegevens: financiële, weer- of

maar ook historische data. Dit zorgt er voor dat de

e - commerce data

kijker verbanden kan gaan leggen of patronen kan

Tekstuele gegevens: sociale media berichten of

ontdekken.

een verhaal �

Beeld: Facebook profielfoto’s, opnames van

Zoals de pijlen in het diagram aangeven kan er

beveiligingscamera’s, een film

eigenlijk in het hele proces terug gesprongen worden naar eerdere stappen en stappen worden

De input wordt ver taald in een datavisualisatie welke

overgeslagen; bijvoorbeeld wanneer je tot de

de boodschap overbrengt aan de ont vanger. Dit

conclusie komt dat er meer data moet worden

kan zijn in de vorm van een vrij simpele statistische

toegevoegd om de juiste context te kunnen

visualisatie zoals pie char ts of bar char ts tot de vorm

verschaf fen en zo de communicatieboodschap

van complexe net werk visualisaties. De keus voor een

sterker te maken. Uiteraard is het mogelijk om

visualisatie techniek wordt bepaald door de aard van

andere processen te hanteren om tot een geslaagde

de data (input) en het doel dat de ont vanger heef t

datavisualisatie te komen, alleen blijkt deze methode

met de input. Datavisualisatie heef t o.a. als doel te

in praktijk goed toepasbaar. Het ont wikkelen

ondersteunen in:

en ont werpen van een datavisualisatie blijf t een zoektocht. Zelden is de eerste gekozen route meteen

�

Vragen beant woorden en/of oproepen

�

Beslissingen nemen

12

de juiste.

Datavisualisatie: complexiteit inzichtelijk

Case study: SNS Bank SNS Bank benaderde C° F met de vraag of de nieuw

⹅⹅

geformuleerde Key Per formance Indicators (KPI’s) gevisualiseerd konden worden voor de afdeling

afdeling te begrijpen zijn. ⹅⹅

Internet Verkoop. Alle verkoop van de bank gaat via internet, ongeacht of men een rekening in een

⹅⹅

De gegevens moeten afgezet kunnen worden tegen andere waarden, zodat de context van de

aanvraagt. Het online kanaal is een zeer belangrijk kracht van dit kanaal is van vitaal belang voor de

De gegevens moeten een zo actueel mogelijk overzicht geven.

winkel afsluit of een hypotheek adviesgesprek communicatiemiddel. Inzicht in de ont wikkeling en

De gegevens moeten voor iedereen binnen de

gegevens duidelijk wordt. ⹅⹅

Er worden niet meer gegevens gepresenteerd dan voor de afdeling relevant zijn.

bank, daarmee kan het op strategisch en tactisch niveau sturen op cijfers.

Na het definiëren van deze doelen werd in een aantal schetssessies onderzocht hoe de data op een

Een team van SNS bank werd t wee weken lang

zo goed mogelijke manier in beeld gebracht kon

vrijgemaakt om samen met C° F op zoek te gaan

worden. Er werd achterhaald welke ideeën voor

naar een passende oplossing om de KPI’s te

visualisatie van KPI’s leefde binnen verschillende

visualiseren en deze inzichtelijk te maken voor haar

SNS - productgroepen. Al vrij snel werd duidelijk dat

medewerkers. Allereerst werd er gekeken naar de

de doelen het beste ver wezenlijkt konden worden

doelen van het online kanaal. Wat moest er nu

door middel van een dashboard oplossing.

precies gecommuniceerd worden? Een inventarisatie van o.a. eerdere er varingen met interne rappor tages,

Tegelijker tijd werden alle verschillende

een SWOT- analyse en de gestelde doelen vanuit het

parameters (de input), die ten grondslag lagen

management team, leidde tot van de volgende doelen:

aan de KPI’s geïnventariseerd op basis van o.a.

Figuur 1: SNS dashboard

13

relevantie, oorsprong, eenheid, update - frequentie,

vraagt vroeg of laat om maat werk. Zelf bouwen in

betrouwbaarheid en beschikbaarheid van historische

Excel of andere tools is eenvoudigweg te bewerkelijk

gegevens. De resultaten van deze sessies werden

en belangrijker nog; foutgevoelig.

ver taald naar diverse visuele concepten en zijn ver volgens samen met het project team beoordeeld,

Daarnaast is de communicatielaag van essentieel

aan de hand van de vooraf gestelde doelen.

belang zodat de visualisatie daadwerkelijk een boodschap overbrengt, hoe simpel dat in eerste

Uiteindelijk is in het ont werp gekozen voor een

instantie ook klinkt. Dashboards moeten verschillende

elementaire weergave van de verschillende KPI’s:

doelgroepen met verschillende wensen bedienen.

ze worden in groen (on - target) of rood (of f- target)

Het SNS dashboard is onder verdeeld in t wee

weergegeven. Daarnaast wordt de mogelijk

lagen. Het bovenste gedeelte toont de belangrijkste

opgebouwde buf fer of het tekor t getoond en kan

KPI’s van iedere productgroep. Op deze manier

van iedere KPI een historische, cumulatieve en

kunnen managers snel inzicht krijgen in de actuele

scoringsgrafiek geplot worden. Ook bestaat de

status, zonder een analist te hoeven vragen om een

mogelijkheid om alle gegevens één dag, week,

rappor tage. Het onderste deel van het dashboard is

maand of jaar terug in de tijd te zet ten.

gereser veerd voor het detail niveau van andere KPI’s.

Hier kunnen analisten, redacteuren en ont werpteams

Learnings

in meer detail zien wat voor impact bijvoorbeeld een

Dashboards kunnen een bijzonder krachtig middel

campagne heef t gehad. Zie ook de afbeeldingen op

zijn om data, inzichten en resultaten uit te dragen

deze en voorgaande pagina.

binnen de organisatie. Huidige ‘of f the shelf ’ dashboard oplossingen zijn echter niet toereikend.

Een van de grootste uitdagingen voor het

Ieder pakket lever t een generieke dashboard

ont wikkelingsproces en acceptatie van een dashboard

oplossing, maar maakt het toevoegen van maat werk

is de datak waliteit. De k waliteit ligt besloten in drie

visualisaties niet mogelijk. Elk bedrijf is anders en dat

begrippen: Figuur 2: SNS dashboard

Datavisualisatie: complexiteit inzichtelijk

⹅⹅

⹅⹅

⹅⹅

Relevantie: men wilt vaak teveel onbelangrijke

Conclusie case study

gegevens presenteren. Volledigheid is goed,

Ondanks dat het ont wikkelen van een dashboard veel

maar niet wanneer inzichtelijkheid en helderheid

complexiteit met zich meebrengt, wegen de voordelen

verloren gaan.

z waarder. Een dashboard met heldere visualisaties

Correctheid: Er worden vaak verschillende

draagt bij aan de bewust wording en beleving binnen

databronnen gebruikt voor het dashboard die niet

een organisatie. De visualisaties geven ant woord op

allemaal even eenvoudig te koppelen zijn. De

de meest basale vragen en dragen uiteindelijk bij

garantie voor juiste data is essentieel voor een

aan het waarborgen van de datak waliteit. Een goed

goed dashboard. Is de data op het dashboard

ont werp draagt bij aan het begrijpelijk maken van

niet juist, dan is het acceptatieniveau ver te

verschillende databronnen en bespaar t tijd. Dingen

zoeken.

worden sneller gesignaleerd en er wordt actie op

Tijdigheid: data moet zo actueel mogelijk zijn, dit

ondernomen.

Figuur 3: Uitsnede CLEVER° FR AN KE Weerkaart 2012 Bron: w w w.cleverfranke.com

draagt bij aan het daadwerkelijke gebruik.

15

Column

A fool with a social media tool, is still a fool Niek Maas

Ongeveer een half jaar geleden heb ik voor mijn vader een Twitter account aangemaakt. Zo kon hij mooi volgen hoe het zijn zoon verging tijdens zijn stage en wat zijn neefjes zoal deden. Zelf had hij echter maar één t weet de wereld ingestuurd. “Ik ben er!” was zijn mededeling aan de rest van de wereld toen hij zijn Twitter account had aangemaakt. Daar kwam verandering in toen hij in april de nieuwe iPad kocht. Er ging een wereld voor hem open: het was namelijk nu wel erg gemakkelijk om een t weet te sturen. Dan ook maar direct een Facebook account om alle neven en nichten te traceren en te volgen. Ik denk dat het ook niet lang duurt voordat mijn vader zijn eerste klacht naar @UPC _Webcare stuurt over een wegvallend T V signaal.

De introductie van mobiele apparaten heef t de adoptie van social media flink vergroot. Ook onder ouderen neemt het gebruik van social media gaandeweg toe. Niet gek dus dat ook steeds meer organisaties in de wereld van social media duiken. De een weliswaar wat succesvoller dan de ander. In het afgelopen jaar heb ik als consultant wel een verandering gezien in de vragen die gesteld worden door organisaties. Waar een jaar geleden veel organisaties zich af vroegen of ze wel of geen gebruik moesten gaan maken van social media, lijkt die vraag nu met ‘Ja, natuurlijk ’ beant woord te worden. De vragen die nu gesteld worden zijn vaak: Ja, maar hoe dan? En met welke tools? Ook zijn er nog veel organisaties die maar gewoon beginnen en zien waar het schip strandt.

Het landschap aan tools voor het beheren van social media is voor organisaties groot en onoverzichtelijk. Het omvat tools voor social marketing management, social adver tising plat forms, social business sof t ware, social scoring, analy tics, social intelligence en ga zo maar door. In de beschikbare tools zit veel overlap en ze variëren van gratis tot zeer duur. Organisaties zoeken een manier om hun eigen social media uitingen te beheren, maar ook naar een manier om goed te luisteren naar de verschillende kanalen. Daarnaast zoeken ze naar een manier om deze interacties, met bestaande en potentiële klanten, te vangen in hun (CR M -) systemen. Men wil het liefst een klacht via Twit ter koppelen aan een klant in het CR M - systeem en belangrijke verkoop - en ser vice informatie direct beschikbaar maken in het ERP systeem.

Goed nieuws voor ons Information Managers dus. Wij kunnen namelijk orde creëren in de chaos die social media heet. Dit varieer t van het bedenken en uit werken van een degelijke social media strategie tot een selectie van de juiste tooling voor het beheren van de kanalen en het vangen van nieuwe oppor tunit y’s en leads. Al deze tooling moet daarnaast geïntegreerd worden in bestaande systemen. Gelukkig komen er steeds meer kant - en klare oplossingen die social media reeds geïntegreerd hebben. Zo beschouwd, verander t het werkgebied van de Information Manager niet veel. Men bepaalt de juiste strategie, kiest daarbij de juiste tooling en knoopt alle eindjes van de systemen aan elkaar. Wel vereist het een continue ont wikkeling en adoptie van nieuwe technologische, maar ook sociale ont wikkelingen. Ik ver wacht namelijk niet dat social media de laatste grote ont wikkeling in de IT is.

Belangrijke conclusie die dus ook getrokken moet worden, is dat deze ont wikkeling meer is dan enkel een technologische. Je zou het kunnen beschouwen als een geheel nieuwe visie op het bedrijfsleven. Iedereen is betrokken, van medewerker tot klant. De klant staat nu echter centraal en de klant bepaalt wanneer hij contact zoekt met een organisatie en via welk kanaal. Geloof het of niet, er zijn namelijk ook nog steeds klanten die een helpdesk bellen. Het vereist dus een flexibele aanpak en een dynamische organisatie. Pas als een organisatie dit eenmaal doorheef t, kan de juiste tooling echt resultaat leveren. “Because a fool with a (social media) tool, is still a fool.”

16

Niek Maas rondde in december 2011 zijn master Information Management af aan Tilburg University. Sinds maart 2012 werkt hij als Business Analyst CRM bij Deloitte Consulting. Reacties zijn welkom via Twitter: @NiekMaas

Het hele land als klant Meer weten over een baan als ICT-er bij de Rijksoverheid?

Kijk op ict-ers.werkenvoornederland.nl Werken bij de Rijksoverheid betekent dat je werkt voor alle Nederlanders. Je bent dus bezig met vraagstukken die van grote maatschappelijke betekenis zijn. Denk o.a. aan zorg, onderwijs, verkeer, milieu en veiligheid of infrastructuur. Dat werk kun je doen in allerlei

www.werkenvoornederland.nl

verschillende functies. Van jurist tot ICT-er en van beleidsmedewerker tot financieel specialist. Het is hoe dan ook enorm interessant werk, waarbinnen je jezelf eindeloos kunt ontwikkelen. Meer weten?

Kijk op werkenvoornederland.nl.

Beheers de cloud Voorkom gedonder!

Stèphen van den Bosch & Kees van Loo

Waar in de begindagen van de computer centraal op een mainframe gewerkt werd, kwam in de jaren negentig het gedecentraliseerde werken op, waarbij cliĂŤntcomputers voldoende rekenkracht hadden om complexe taken uit te voeren. Met de opkomst en acceptatie van het Internet en dooront wikkeling van processoren en opslagmedia, is de laatste trend wederom gecentraliseerde automatisering in de vorm van cloud computing.

Wat is cloud?

tussenkomst van de dienst verlener, ook wel cloud

Voordat er dieper op de verschillende uitdagingen

ser vice provider (CSP) genoemd. Hierbij heef t de

en beheersmaatregelen ingegaan wordt, zal een

gebruiker over het algemeen geen kennis van de

beschrijving gegeven worden van het concept

exacte locatie van de resource welke hij gebruikt. De

cloud computing. Cloud computing kan beschreven

gebruiker kan zijn data middels verschillende media

worden aan de hand van een vijf tal karakteristieken.

(PC, tablet, mobiele telefoon, etc.) benaderen.

Deze zijn: op vraag gebaseerde zelfser vice, brede toegankelijkheid via net werken, het delen

De CSP aan de andere kant zal haar resources op

van resources, hoge mate van elasticiteit en de

een zo ef ficiĂŤnt mogelijke manier willen benut ten,

meetbaarheid van de ser vice.

waarbij verschillende afnemers gebruik maken van bijvoorbeeld dezelfde rekenkracht (processor) of

De werking van cloud computing, te zien in Figuur

opslagmedia. Hierbij wordt gebruik gemaakt van

1, kenmerkt zich doordat een gebruiker zelfstandig

vir tualisatie. Door vir tualisatie en optimalisatie van

in staat is zijn data aan te wenden zonder f ysieke

het gebruik van resources, is het mogelijk om gebruik

18

van de resources meetbaar te maken. Bijvoorbeeld

waarbij het niveau van de geleverde ser vice verschilt.

door de gebruikte processor tijd, opslagcapaciteit of

Onderscheid wordt gemaakt tussen Infrastructure

bandbreedte inzichtelijk te maken. Rappor tages over

as a Ser vice (IaaS), Plat form as a Ser vice (PaaS)

de gemeten waarden kunnen gebruikt worden om

en Sof t ware as a Ser vice (SaaS). De verschillende

de ser vice van de CSP te meten. Ook is het mogelijk

toepassingsmodellen en dienstconcepten worden in

om verbruik aan betaling te koppelen. De afnemer

tabellen 1 en 2 nader toegelicht.

betaalt dan slechts voor wat hij daadwerkelijk gebruikt.

Voordelen van de cloud Nu de eigenschappen en concepten rondom cloud

Cloud toepassingsmodellen en dienstconcepten

computing besproken zijn is het de vraag welke

Cloud oplossingen kunnen in verschillende vormen

zich meebrengt.

voordelen een cloud oplossing voor de afnemer met

ontsloten worden richting afnemers. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar toepassingsmodellen

Vanuit de afnemer is het meest in het oogspringende

en dienstconcepten. Bij toepassingsmodellen wordt

voordeel de kostenbesparing van een cloud oplossing

hierbij gedif ferentieerd op toegankelijkheidsniveau

ten opzichte van een oplossing waarbij de ser ver

van de dienst, waarbij er onderscheid gemaakt wordt

on - premise beheerd wordt. Door de betere benut ting

tussen private cloud, communit y cloud, public cloud

van de ser ver capaciteit (vier tot vijf maal hoger) en

en hybrid cloud. Daarnaast zijn er rondom cloud

ef ficiĂŤnter gebruik van systemen (sof t ware) kunnen de

dienst verlening drie concepten te onderscheiden,

IT kosten verminderd worden.

19

Toepassingsmodel Private cloud

Beschrijving Cloud toepassing welke voor slechts één partij exclusief toegankelijk zijn.

Deze toepassing ligt het dichtste bij het traditionele ser ver – cliënt model.

Cloud toepassing welke voor een vooraf gedefinieerde groep van

Communit y cloud

afnemers beschikbaar is. In de meeste gevallen hebben deze afnemers een gedeeld belang rondom een bepaald aspect zoals beveiliging van persoonsgegevens.

Public cloud

Cloud toepassing welke door elke afnemer met een internetaansluiting afgenomen kunnen worden.

Een combinatie van bovengenoemde toepassingsmodellen. Een organisatie kan bijvoorbeeld kiezen om haar bedrijfskritische gegevens in een public

Hybrid cloud

cloud onder te brengen, maar bepaalde informatie in een communit y cloud onder te brengen omdat beveiligingsinstellingen gedeeld kunnen worden met andere bedrijven.

Tabel 1: Cloud toepassingsmodellen

Bij een traditionele (lees: on - premise) oplossing hebben afnemers vaak een overschot aan vereiste

3. Wet - en regelgeving van het land van de data locatie voldoet niet aan de eisen van de afnemer.

ser ver capaciteit beschikbaar. Dit om er zeker van te

4. Afnemer is geen eigenaar van de data is.

zijn dat in geval van bijvoorbeeld een grote batch,

5. De cloud dienst is niet beschikbaar.

of een hoge belasting van het systeem de capaciteit

6. Afnemer zit vast aan de CSP (vendor lock- in).

voldoende is. Bij een cloud oplossing kan, wanneer nodig, op een eenvoudige manier extra capaciteit

De risico’s vragen uiteraard om juiste en

ingezet worden. Een cloud oplossing lever t de

doeltref fende maatregelen. Lang niet altijd is

benodigde rekenkracht, dataopslag en capaciteit

één manier de beste en er zijn soms meerdere

welke een afnemer wenst. Aanpassingen hierin

beheersmaatregelen nodig om meer zekerheid te

kunnen bijna real - time, niet in weken of maanden,

krijgen of te bieden. Het beheersen van de cloud

plaatsvinden.

omgeving kan op drie niveaus, namelijk de CSP, Data en IT Governance, zoals te zien in Figuur 2.

Beheersing van de cloud Het introduceren van cloud brengt een aantal risico’s

Cloud ser vice provider

mee voor de onderneming. Een aantal belangrijke

Het opstellen van een ser vice level agreement (SL A)

risico’s zijn:

is de basisvereiste als een cloud dienst geadopteerd wordt en risico’s met betrekking tot de CSP beheerst

1. Data is beschikbaar voor andere afnemers van de CSP. 2. CSP- medewerkers met uitgebreide rechten kunnen bij de data van de afnemers.

20

moeten worden. Dit ser vicecontract bevat alle afspraken omtrent de functies, prestatie eisen en restricties van de geleverde dienst. Door het tekenen van dit contract kunnen een aantal essentiële risico’s

Beheers de Cloud

door een onafhankelijke par tij op het gebied

CLOUD Cloud Access (Browser, API, etc.)

van interne beheersing. De meest bekende en Networking Connection

volledige cer tificaten zijn; ISO270 01/5, SSAE16 en ISAE340 0/02 en kunnen toegekend worden door organisaties zoals P w C. Let hierbij wel op

Cloud Services (IaaS, PaaS, SaaS)

dat dergelijke cer tificering voor een bepaalde scope afgegeven wordt. Stel bij deze cer tificaten

Virtual Cluster (Platform A)

Virtual Cluster (Platform B)

nadrukkelijk vast waar voor deze is afgegeven en door welke par tij.

Cloud User

Cloud User

Virtualization Layer

Vendor lock- in kan worden beschouwd als afhankelijkheid van een CSP . Dit wil je zeker voorkomen wanneer een CSP niet voldoet aan de eisen of niet voldoet aan de contractuele verplichtingen en je over wilt stappen op een andere

Datacenter Cloud Provider

Figuur 1: De werking van cloud computing

afgedekt worden. Het formuleren van duidelijke

CSP. Inmiddels biedt de markt een ruime keuze aan CSP ’s en het is dan ook verstandig om bij de selectie van een provider de vraag te stellen of overstappen, updates of upgrades extra kosten met zich meebrengen.

afspraken voor het tref fen van adequate maatregelen rondom calamiteiten, back- ups, dataverlies, de

Na het afsluiten van het contract kan het

locatie van dataopslag en probleemondersteuning

voorkomen dat de CSP niet voldoet aan de gestelde

draagt bij aan het beheersen van de risico’s. Denk

maatregelen, beheersingsniveaus, afspraken en

hierbij ook aan vastlegging over wie de eigenaar van

contracten of dat het product niet de gewenste

data is. Dit wordt veelal vergeten en kan een hoop

oplossing biedt. Om deze situatie te beheersen

problemen veroorzaken, bijvoorbeeld in het geval

en op een juiste manier over te stappen, zal een

van faillissement van de CSP of in beslag name van

waterdichte exit strategie aanwezig moeten zijn.

ser vers.

Data Om vast te stellen dat de provider daadwerkelijk

Doordat meerdere afnemers gebruik maken van

doet wat is afgesproken, is het aan te raden om

dezelfde ser ver ontstaat het risico dat de data

een ser vice level repor t (SLR) aan te vragen. Hierin

van een afnemer beschikbaar komt voor andere

is de CSP genoodzaakt transparant te zijn over de genomen maatregelen en werk wijze tijdens

Cloud Service Provider

risico - of beveiligingsituaties. Als afnemer valt zo te controleren of de CSP zich aan de afspraken in de SL A heef t gehouden.

Om inzicht te verkrijgen in de mate van

IT Governance

Data

beheersing van de CSP dient deze te beschikken over één of meerdere cer tificaten afgegeven

Figuur 2: Niveaus van cloud beheersing

21

Dienstconcept

Beschrijving Diensten welke de infrastructuur zoals processor tijd en opslag capaciteit

Infrastructure as a Ser vice (IaaS)

beschikbaar stellen vallen onder dit concept. Een afnemer heeft geen controle over de f ysieke hardware, maar heeft wel beschikking over een gevirtualiseerde omgeving om tijd consumerende berekeningen uit te laten voeren of grote data sets op te slaan.

Diensten welke een platform aanbieden in de cloud waarop ont wikkelaars een applicatie kunnen ont wikkelen vallen onder dit concept. De kracht

Platform as a Ser vice

van dit concept ligt in het feit dat een grote groep ont wikkelaars gebruik

(PaaS)

kan maken van de meest up - to - date code elementen. Daarnaast kunnen eventuele testomgevingen worden uitbesteed richting de cloud, zodat er enkel nog betaald hoeft te worden voor de tijd waarop echt getest wordt.

Diensten in deze categorie bieden een kant en klare soft wareoplossing

Soft ware as a

welke door middel van een “thin client interface” bijvoorbeeld een

Ser vice (SaaS)

webbrowser benaderd kunnen worden. Afnemers hebben geen toegang tot onderliggende hardware infrastructuur of databases.

Tabel 2: Cloud dienstconcepten

par tijen. Dit kunnen zowel andere afnemers zijn als

De locatie van data blijf t belangrijk. Door het

medewerkers van de CSP. Medewerkers van de CSP

afnemen van een cloud dienst is het mogelijk dat

zullen f ysiek toegang hebben tot de ser ver ruimte,

data overal ter wereld opgeslagen wordt. Afhankelijk

ook zal de CSP een aantal beheerderaccounts op

van de vastgelegde restricties in de SL A over het

het net werk actief hebben, welke beschikken over

opslaan van data kan over wogen worden om gebruik

uitgebreide rechten. Deze f ysieke toegang en rechten

te maken van “ data tracking”. Hierdoor is het

zijn noodzakelijk voor onderhoud van de systemen

mogelijk om te achterhalen waar data staat en of dit

of in geval van calamiteiten. Voor afnemers van

in overeenstemming is met de gemaakte afspraken.

cloudiensten is het van belang om inzicht te hebben of er ongeautoriseerde toegang tot de data is

Data kan verloren gaan, bijvoorbeeld door diefstal,

voorgekomen. Dit zou kunnen middels SLR, monitoring

een harde schijf crash, bij faillissement of een

en logging analyses van activiteit op de data van de

calamiteit (natuurramp, brand, etc.). Zorg dus te

afnemer.

allen tijde voor een degelijk disaster recover y plan (DRP). Zowel de CSP als de afnemer zelf zal over een

Een andere maatregel is het beveiligen van de data.

dergelijk plan dienen te beschikken. Verder is het

Het beveiligen van data kan met weinig moeite al een

belangrijk te zorgen voor diverse back- up systemen

hoop onzekerheid wegnemen. Door ver trouwelijke

in de cloud. Back- ups op meerdere ser vers kunnen

bestanden door middel van encr yptie te beveiligen

zorgen voor risicobeperking als data verloren gaat.

zal het risico dat data voor derde par tijen

Denk hierbij ook aan de afspraken omtrent data

beschikbaar komt verminderd worden.

eigenaarschap.

22

Beheers de Cloud

IT Governance

over tekor ten aan ICT personeel. In 2016 zullen

De laatste categorie voor het beheersen van risico’s

er in Nederland 13.0 0 0 vacatures openstaan voor

omtrent cloud is de interne beheersing. Het opstellen

opgeleide ICT professionals.

van een volledig IT governance beleid waar cloud als onderdeel in opgenomen is, draagt bij aan

De voorspellingen van Cisco’s global cloud index

een betere beheersing van de risico’s. Denk hierbij

(2010) wijzen uit dat cloud dataverkeer in 2015

aan kritieke succesfactoren voor implementatie en

ver t waalf voudigd zal zijn naar 1,6 Zet taby tes (160 0

evaluatie van cloud diensten, het monitoren van

miljard Teraby te).

cloud per formance en strategische alignment met de bedrijfsdoelen.

Qua technologie kan er enkel gespeculeerd worden.

Waar de één inzet op personal clouds (Google),

Hierbij is een beeld gegeven wat mogelijke risico’s

gaat de ander zich richten op selectieve sourcing

en beheersmaatregelen zijn van cloud computing.

van diensten (HP). En laten we eerlijk zijn, rond 1995

Uiteraard zijn dit slechts handvat ten om de

werd e - mail toegankelijk voor het grote publiek en

beheersmogelijkheden in kaar t te brengen.

anno nu zijn we met al onze devices overal en altijd bereikbaar.

Toekomst Door technologische ont wikkelingen en innovaties,

Zolang er voor gezorgd wordt dat een beheersbare,

zoals cloud computing, ontstaan veel kansen voor

veilige omgeving gegarandeerd kan worden is alles

economisch voordeel en werkgelegenheid. Volgens

mogelijk!

de ICT Marktmonitor (2012) zijn er nu al berichten

Bronnen: • Badger, Tim Grance, Rober t Pat t - Corner en Jef f Voas, “DR AFT Cloud Computing Synopsis and Re commendations”, 2011, National Institute of Standards and Te chnology • ISACA International, “IT Control Obje ctives for Cloud Computing: Controls and Assurance in the cloud ”, 2011 • ICT Of fice, “ICT~M arktmonitor”, 2012 • Cisco Systems Inc., “Cisco Global cloud Index: Fore cast and M ethodology, 2010 –2015”, 2010 • Undercloud blog, “De werking van cloud computing”. ht tp:// w w w.undercloud.org/?p =243, 2011

Over de auteurs Stèphen van den Bosch is sinds maart 2012 aan het afstuderen bij PwC. Hij volgt de studie Sport, Management & Ondernemen en schrijft zijn bachelorscriptie over cloud computing in de sportsector. Stèphen heeft altijd al interesse gehad voor IT en sport en op deze manier kan hij die beide combineren.

Kees van Loo is sinds september 2011 werkzaam voor PwC. Hij is daar werkzaam in de business unit Business Assurance Ser vices (BAS) binnen de groep Systems & Process Assurances, gericht op Private Companies in de Public Sector. Kees heeft een achtergrond in Industrial Engineering and Management en is momenteel betrokken bij een project rondom cloud computing en de gevolgen hier van op de werkzaamheden van de IT audit.

23

Blijkt de universiteit ineens een vooropleiding.

ADVERTENTIE

Diederik van de Scheur Consultant TAS

Piet-Hein Touw Staff FSO

Een succesvolle carrièrestart is meer dan een goede cijferlijst. Het begint met karakter en inzicht in jezelf. Ontdekken wie je bent, weten waar je naartoe wilt groeien Ên hoe je dat voor elkaar krijgt staat altijd aan de basis. Ernst & Young coacht jou actief op weg naar jouw succes. We bieden je volop kansen in de wereld van assurance, tax, transaction en advisory. Ontdek ze op ey.nl/carriere

Informatiseringsoplossingen voor duurzaamheidsmanagement en -verslaglegging Software ter ondersteuning van corporate social responsibility Roel Drost, Knut Grahlmann & Maarten van Strien Steeds meer ondernemingen streven naar corporate social responsibilit y (CSR) en rapporteren met behulp van integrated reporting over hun duurzaamheidsinspanningen. Dit vergroot de informatiebehoefte en zorgt voor nieuwe uitdagingen binnen de organisatie en ook over de grenzen van de organisatie heen. Er is speciale soft ware beschikbaar die organisaties bij hun CSR- inspanningen kan ondersteunen.

‘Sustainabilit y is here to stay’ is de titel van een rappor t van de Financial Times uit juni 2011 dat de tegenwoordige status van duurzaamheid in organisaties goed samenvat. Zo hebben acht Nederlandse multinationals (Ak zoNobel, DSM, FrieslandCampina, Heineken, KL M, Philips, Shell en Unilever) onlangs de Dutch Sustainable Grow th Coalition opgericht, waarin zij gezamenlijk verduurzaming in het bedrijfsleven verder willen bevorderen. Dit en talloze andere voorbeelden bevestigen dat duurzaamheid steeds vaker als strategische ‘ driver’ wordt gezien in plaats van een puur idealistisch onder werp of een onder werp waarover jaarlijks gerappor teerd dient te worden.

25

Corporate social responsibilit y (CSR) wordt vaak

worden geïntegreerd in één rappor tage. Vanuit

gedefinieerd langs de assen van de ‘triple bot tom

een informatiseringsperspectief is het opstellen van

line’: de ‘ drie P ’s’ People, Planet en Profit. In het

alleen een financieel jaar verslag al een uitdaging

verleden lag de focus van veel organisaties echter

omdat financiële gegevens uit alle bedrijfsonderdelen

vrijwel uitsluitend op het genereren van ‘profit’,

moeten worden verzameld, gecontroleerd en

ter wijl het tegenwoordig veel meer gaat om het

geconsolideerd. Inmiddels rappor teer t 95 procent

vinden van een uitgewogen balans tussen deze

van de 50 0 grootste bedrijven wereldwijd

drie aspecten. De verschuiving van de focus heef t

(2010/2011) over hun duurzaamheidsinspanningen

grote consequenties voor alle onderdelen van een

met thema’s zoals die worden ingegeven door het

verduurzamende organisatie, waaronder suppor t

Global Repor ting Initiative (GRI), bijvoorbeeld

van senior management, het inbedden van een

maatschappelijke betrokkenheid, inkoopbeleid,

sustainabilit ycultuur, het inrichten van bijbehorende

CO2- uitstoot en het percentage ‘ecoproducten’ in

bedrijfsprocessen en verslaglegging over

hun productpor t folio. Dit percentage is meer dan

duurzaamheid.

verdubbeld in minder dan tien jaar.

Veel organisaties brengen op dit moment nog een

Integrated repor ting – waarbij geïntegreerd wordt

separaat duurzaamheidsverslag (CSR- rappor t)

gerappor teerd over de drie P ’s – vergroot de

uit, maar er is ook een trend gaande naar het

informatiebehoef te en zorgt voor nieuwe uitdagingen

zogenoemde integrated reporting, waar de People -

binnen organisaties en ook over organisatiegrenzen

en Planet - aspecten samen met de Profit - gegevens

heen. We gaan dieper in op het proces van integrated repor ting en de daaraan verbonden uitdagingen. Tot slot geven wij een overzicht van de markt voor CSR- sof t ware en beschrijven we hoe deze systemen organisaties bij hun CSR- inspanningen kunnen ondersteunen.

Uitdagingen bij duurzaamheidsverslaglegging Zoals hier voor genoemd is het percentage organisaties dat een duurzaamheids - of geïntegreerd verslag heef t hoog. De professionaliteit van de verslagleggingsprocessen daarachter is in de praktijk echter nog sterk in ont wikkeling. Veel organisaties werken in de praktijk met spreadsheetoplossingen voor het verzamelen, analyseren en consolideren van te rappor teren duurzaamheids - KPI’s. De gevraagde data zijn in veel gevallen niet of niet direct uit bestaande informatiesystemen te halen.

In de praktijk hebben grote chemische concerns bijvoorbeeld lokale ICT- oplossingen voor het aansturen van hun productieprocessen (waarmee bijvoorbeeld bemetering van stoomstromen

26

Duurzaamheidsmanagement

plaatsvindt). Data over energieverbruik of organische

te worden. Moeten in het geval van broeikasgassen

emissie worden handmatig uit deze lokale systemen

bijvoorbeeld de emissies van transpor t en

gehaald, bewerkt, handmatig gecontroleerd en

uitgangsmaterialen meegenomen worden, of volstaat

handmatig geconsolideerd met data van andere

het om alleen directe emissies (als gevolg van

productielocaties. Dit is een arbeidsintensieve

bijvoorbeeld energieopwekking) mee te nemen?

oplossing die bovendien foutgevoelig is. De realiteit

Als uitgangsmaterialen worden meegenomen,

is echter dat een volledig geïntegreerde ICT- oplossing

ontstaan mogelijk andere complicaties zoals het

voor sommige organisaties simpelweg te complex en

niet beschikbaar zijn van emissiefactoren voor deze

te duur is.

materialen.

Daarnaast is duurzaamheidsverslaglegging complex.

Tot slot is er de uitdaging wat betref t competenties

Met name het rappor teren van broeikasgasemissies

omdat duurzaamheidsverslaglegging per definitie een

of van een carbon footprint is voor veel organisaties

multidisciplinair vakgebied is. Enerzijds heef t men

een grote uitdaging. De reden is dat een grote

te maken met de competentie ‘ finance & controlling’,

hoeveelheid berekeningen met verschillende

anderzijds betref t het technische vraagstukken

conversiefactoren nodig is. Een voorbeeld: de

waar voor chemische of natuurkundige exper tise

emissiefactor voor het omrekenen van elektriciteit

vereist is.

naar broeikasgasemissie verschilt per land omdat de methode van elektriciteitsopwekking per land

CSR- soft ware

verschilt. Het Internationaal Energie Agentschap

De bovenstaande uitdagingen kunnen grotendeels het

(IEA) heef t een lijst opgesteld met de gemiddelde

hoofd worden geboden met ICT. Veel organisaties

emissiefactoren per land. In Nederland wordt relatief

hebben zich in eerste instantie gericht op het maken

veel gebruikgemaakt van gasgestookte centrales,

van een duurzaamheidsverslag en een aantal is op

ter wijl in China de centrales voornamelijk worden

dit moment bezig de achterliggende processen te

gestookt met kolen, met een lagere ef ficiëntie. Het

professionaliseren. Hier toe behoor t ook het gebruik

gevolg is dat één kWh elektriciteit in China een

van daarbij behorende automatisering. Analoog

veel hogere broeikasemissie heef t. Het grote aantal

aan financiële verslaggeving kan ICT worden

complexe bewerkingen dat moet worden verricht in

ingezet om kosten te besparen en de rappor tages

combinatie met het hierboven geschetste handwerk,

betrouwbaarder te maken, maar daarnaast kunnen

maakt duurzaamheidsverslaglegging bewerkelijk en

informatiesystemen een bredere rol spelen bij CSR.

foutgevoelig.

In deze paragraaf geven we een overzicht van onze obser vaties in de huidige markt van CSR- sof t ware.

Naast de organisatiebrede duurzaamheids verslaglegging gaan veel organisaties momenteel

Door het snel groeiende aantal organisaties dat

aan de slag met het rappor teren van een carbon

een duurzaamheidsverslag uitbrengt is ook het

footprint of eco - footprint van hun producten of

aantal sof t wareleveranciers dat zich hierop richt

diensten. Het stelt ze in staat hun producten te

snel gegroeid. Hieronder bevinden zich zowel grote

benchmarken met alternatieven in de markt op

spelers in de markt van ERP- systemen als nichespelers

het gebied van broeikasemissie, watergebruik

met een focus op CSR. Alhoewel de huidige markt

of andere duurzaamheidscriteria. Hierbij komt

beperkt is, variëren de schat tingen van de bekende

men ook voor een aantal uitdagingen te staan,

bureaus voor de wereldwijde markt van 50 0 tot 150 0

bijvoorbeeld hoe de scope precies afgebakend dient

miljoen euro in 2014. De groei in deze markt wordt

27

geraamd op rond de 80 procent per jaar. Het is

Planet - en People - aspecten. In de vorige paragraaf

hiermee wel duidelijk dat ook de leveranciers deze

hebben we de huidige gang van zaken in veel

markt als steeds belangrijker er varen.

organisaties beschreven. Veel organisaties zit ten in het stadium van reactief ‘meten en rappor teren’

Op weg naar volwassenheid

van duurzaamheidsprestaties. In deze eerste fase

Financiële verslagleggingsprocessen hebben de

is automatisering vooral nut tig omdat daarmee

afgelopen decennia grote veranderingen ondergaan

besparingen op kosten en tijd worden bereikt.

door een aantal ont wikkelingen, met name de introductie van ERP en BI (business intelligence)

Momenteel is een aantal grote organisaties

waarmee de core bedrijfsprocessen in verregaande

in Nederland aan het opschuiven naar een

mate geautomatiseerd zijn. Het resultaat is dat

hoger volwassenheidsniveau. Op dit hogere

organisaties steeds vaker realtime inzicht hebben

volwassenheidsniveau zullen organisaties steeds

gekregen in hun financiële prestaties. Met behulp

meer hun CSR- indicatoren in de plannings - en

van diverse dashboards die dagelijks automatisch

beslissingsprocessen integreren. Het stelt deze

gegenereerd worden, kan de business proactief

organisaties in staat om proactief hun business

worden gestuurd.

te besturen. Deze organisaties streven naar een integrale aanpak voor het verzamelen en analyseren

Er zijn weinig organisaties die dit stadium van

van gegevens op het gebied van Planet - en

volwassenheid hebben bereikt op het gebied van

People - KPI’s. Op basis van deze gegevens zullen

Enterprise CR & Compliance

Meten & Rapporteren

Managen

Supply Chain

Corporate Responsibility Systems

Planet

People

üü ü

Footprint Modelling Software IT & Operational Energy Management Software

SHE Software

Figuur 2: Soor ten CSR- sof t ware

28

Triple-Bottom-Line

ü

Supply Chain Analysis Software LCA Software

Infrastructure & Facilities

Plannen & Decision Support

ü ü

ü

Duurzaamheidsmanagement

organisaties overgaan tot het organisatiebreed

LCA is een activiteit die niet zeer frequent wordt

managen en plannen van CSR, waarbij

uitgevoerd aangezien deze zeer complex is en

betrouwbaarheid, transparantie en voorspelbaarheid

specifiek is voor een bepaald product of bepaalde

centraal staan.

dienst waar van alleen de resulterende informatie voor managementdoeleinden kan worden gebruikt.

Voor elk gebied een oplossing

Sof t ware voor LCA is daarom ook niet geschikt voor

In figuur 1 wordt schematisch weergegeven welk

doorlopend (proces)management.

gebied de oplossingen afdekken (ver ticale as) en hoe ze binnen een organisatie worden ingezet

IT & operational energy management -

(horizontale as). CSR- sof t ware ondersteunt

sof t ware

organisaties op verschillende gebieden van CSR.

Sof t ware in deze categorie automatiseer t de

Wij onderscheiden hier drie gebieden (ver ticale

verzameling van gegevens over het energieverbruik

as). Het gebied ‘Infrastructure & Facilities’ heef t

en de uitstoot van emissies van de productie -,

betrekking op energie - en water verbruik van de

facilitaire en ICT- infrastructuur. Deze worden

organisatie. Hieronder valt verbruik van onder

vaak lokaal ingezet voor bijvoorbeeld het meten

andere kantoorgebouwen, productiefaciliteiten, het

en minimaliseren van energieverbruik en CO2.

wegenpark en ICT- infrastructuur. CSR gaat echter

Hieronder vallen onder andere systemen voor het

verder dan de grenzen van de eigen organisatie.

reguleren van ICT (green IT solutions) en industriële

Het gebied ‘Supply Chain’ richt zich daarom op

energietoepassingen voor het minimaliseren van

de gehele levenscyclus van producten. Hierbij

energieverbruik op productielocaties. Hiermee

worden zowel duurzaamheidsprestaties van de

kunnen het verbruik en de uitstoot realtime worden

leveranciers en afnemers alsook het gebruik van

gemonitord, geanalyseerd en gemanaged om het

een product beschouwd. Dit stelt organisaties in

milieuef fect te optimaliseren.

staat om de impact van de gehele levenscyclus te overzien en te managen. Het derde gebied is

Supply chain analysis-sof t ware

‘Enterprise CR & Compliance’, dat overkoepelende

Met deze pakket ten kunnen organisaties

CSR- onder werpen zoals consolidatie van informatie,

gestructureerd de duurzaamheidsprestaties van

stakeholdermanagement en oplossingen op het

de leveranciers en afnemers beoordelen en

gebied van risk en compliance omvat.

raadplegen. Deze informatie kan bijvoorbeeld in inkoopbeslissingen worden meegenomen. In deze

Op dit moment kunnen wij op de markt de volgende

pakket ten kan onder andere voor alle afgenomen of

categorieën CSR- sof t ware onderscheiden.

geleverde producten en diensten worden bijgehouden of leveranciers voldoen aan milieu -, ethische en

LCA-sof t ware

veiligheidsstandaarden.

Lifecycle analysis (LCA) - sof t ware helpt bij de complexe beoordeling van de milieu - impact van

Footprint modelling-sof t ware

producten en diensten. Door deze analyse voor de

Met behulp van footprint modelling kan niet

gehele cyclus van een product – van grondstof tot

alleen de ecologische voetafdruk van een gehele

af valver werking – uit te voeren kunnen organisaties

organisatie worden gemeten, door het opstellen

transparant rappor teren over het verbruik van

van het onderliggende activit y- based model voor

water, energie en grondstof fen en de ver vuiling

de footprint krijgen organisaties inzicht in de

van lucht, land en water. Het uit voeren van een

drivers van bijvoorbeeld water verbruik en emissies.

29

Duurzaamheidsmanagement

In beslissingsprocessen kunnen organisaties

Conclusie en vooruitblik

verschillende driver waarden simuleren om de

Duurzaamheidsverslaglegging is een complex

consequenties voor de footprint te bepalen.

onder werp met veel uitdagingen voor organisaties. Er is echter een breed spectrum van sof t wareoplossingen

Corporate responsibilit y systems

beschikbaar om organisaties bij het proces van het

Corporate responsibilit y systems bieden

opstellen van integrated repor ts te ondersteunen,

uiteenlopende functionaliteiten. Zo is hierin het

namelijk door het proces deels te automatiseren en

consolidatiesysteem voor CSR ondergebracht waarin

betrouwbaarder te maken. De volgende stap is om de

complexe datastromen worden samengebracht en

organisatie naar een hoger niveau te tillen zodat veel

de nodige berekeningen worden gemaakt, zoals de

proactiever kan worden gestuurd op het gebied van

conversie van energie naar CO2- emissies. Tevens

CSR.

worden hier andere specifieke zaken ondergebracht, zoals de rappor tagerichtlijnen van het Global

Als de huidige trend doorzet, zullen organisaties

Repor ting Initiative (GRI), stakeholdermanagement

CSR steeds vaker zien als een natuurlijk onderdeel

en CSR risk & compliance. Sof t ware in deze

van hun bedrijfsvoering. In de toekomst zien wij het

categorie voorziet het management van een

belang van CSR ook nog verder groeien doordat

mogelijkheid om duurzaamheidsprestaties over

bijvoorbeeld overheden aan de hand van regelgeving

meerdere functionele silo’s heen te analyseren.

vergaande verplichtingen opstellen en consumenten

Vaak bieden deze pakket ten dashboards en drill -

steeds kritischer zullen zijn over de CSR- activiteiten

downfunctionaliteiten om CSR- prestaties en

van leveranciers. Wij voorzien dan ook een sterke

- activiteiten snel en ef fectief te kunnen managen.

groei in de markt en verdere integratie van de diverse sof t wareoplossingen zodat organisaties steeds

SHE-sof t ware

beter inzicht krijgen in hun CSR- initiatieven. So if

Safet y health environment (SHE) - sof t ware stelt

sustainabilit y is here to stay, sof t ware will be the light

organisaties bijvoorbeeld in staat om statistieken over

on the way.

ongelukken en milieu - incidenten bij te houden en om de naleving van veiligheidsregels te monitoren.

Over de auteurs Roel Drost is werkzaam als senior manager ‘Cleantech & sustainability ser vices’ bij Ernst & Young. Hij houdt zich momenteel bezig met duurzaamheidsvraagstukken in het bedrijfsleven. Hier voor werkte Roel bij Philips als process engineer en project manager supply chain management. Roel heeft een MSc in chemie, een PhD in natuurkunde en een postdoctorale opleiding ‘Certified Management Accounting’ afgerond.

Knut Grahlmann werkt als senior advisor bij Ernst & Young Advisor y. Zijn focus ligt op projectmanagement- en systemimplementatie-projecten. Na zijn studie bedrijfskundige informatica aan de FH Nordakademie is Knut aan de Universiteit Utrecht in informatiekunde afgestudeerd.

Maarten van Strien werkt sinds 2 jaar als advisor bij Ernst & Young IT Advisor y. Na het behalen van zijn master Information Management aan de Universiteit van Tilburg is hij als consultant betrokken geweest bij zowel de selectie als implementatie van ERP en BI/Enterprise Performance Management systemen. Hierbij heeft Maarten een specifieke interesse in het optimaal voorzien in de informatiebehoefte van gebruikers.

30

ADVERTENTIE

Ethisch leiderschap Ivan de Bree ‘Per ongeluk’ een pen mee naar huis nemen of frauderen door miljoenen naar een bankrekening in Zwitserland over te boeken. De grens van wat als ethisch verant woord er varen wordt ligt hier doorgaans ergens tussenin. Al kunnen grote fraudeschandalen niet altijd voorkomen worden, steeds meer onderzoek wijst er op dat een organisatie wel degelijk invloed heeft op de ethiek van haar medewerkers. En helaas, met alleen een code of conduct kom je er niet.

32

Ethisch leiderschap

Wat ethisch is, blijf t een lastig vraagstuk, want

grenzen als die kleine vergrijpen onopgemerkt en

dat ene minuutje naar huis bellen, dat moet toch

onbestraf t blijven. Straf fen is echter vaak niet de

kunnen? En dat pennetje, ach dat wordt toch door

oplossing, zo blijkt uit onderzoek van Gneez y en

niemand gemist. Maar wat met een pennetje gebeur t,

Rustichini 2 . Zij deden in 20 0 0 een onderzoek op

gebeur t ook met bedrijfsinformatie. Denk aan

Israëlische kinderdagverblijven. In de eerste weken

de bankmedewerker die uit nieuwsgierigheid het

van het onderzoek obser veerden ze hoe vaak ouders

banksaldo van zijn buurman opzoekt. Net als bij het

hun kind te laat ophaalden. In de vijfde week werd

stelen van een pen is er waarschijnlijk niemand die

in de helf t van de dagverblijven een boete ingevoerd

het merkt en er is niemand die er last van heef t. Tot

voor ouders die hun kind te laat oppikten. Vanuit

de medewerker die informatie in een dronken bui

een economisch perspectief zou je ver wachten dat

aan zijn vrienden ver telt of op een andere manier

deze boete, van vier euro per keer, er toe zou leiden

wereldkundig maakt, dan kan de imagoschade enorm

dat ouders vaker op tijd komen. Het ef fect bleek

zijn.

echter averechts: ouders die een boete kregen om hun kind te laat op te halen k wamen vaker te laat.

Regels en sancties

Opvallend is dat zelfs na het afschaf fen van de boete

Wie ooit bij een bank heef t gewerkt weet het;

deze ouders vaker te laat bleven komen. De morele

de regels zijn duidelijk; het uit nieuwsgierigheid

verplichting (een intrinsieke motivatie) om op tijd te

opzoeken van financiële gegevens van bekenden

komen had plaatsgemaakt voor een economische

mag niet. Een gedragscode informeer t medewerkers

af weging (een extrinsieke motivatie).

feilloos wat wel en niet gewenst is in een organisatie.

Maar eigenlijk weten we ook zonder gedragscode

Het risico van regels en sancties is dus dat een

maar al te goed welk gedrag niet door de beugel

medewerker die de verleiding heef t de informatie

kan. Toch gedragen medewerkers zich daar lang niet

over zijn buurman in het systeem te bekijken (of te

altijd naar.

verkopen) hier van niet meer wordt weerhouden door een moreel besef. In plaats daar van stimuleer t het

Zijn de meeste medewerkers dan zo onethisch? Muel

dreigen met een straf om een af weging te maken

Kaptein, hoogleraar bedrijfskunde aan de Erasmus

tussen de baten en mogelijke kosten. Hoewel het

Universiteit in Rot terdam, gaat hier in zijn boek

onderzoek van Gneez y en Rustichini misschien niet

“Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen

één op één toepasbaar is op onethisch gedrag in

doen” op in. Kaptein maakt daarbij gebruik van

bedrijven, onderstreept het dat regels of sancties

eigen onderzoek, waaruit onder andere blijkt dat één

niet zondermeer een oplossing zijn voor onethisch

op de vijf Nederlandse werknemers toegeef t dat er

gedrag.

1

op zijn/haar afdeling met regelmaat spullen worden gestolen. Toch stelt hij dat de meeste mensen eerlijk

Ethisch leiderschap

zijn, alleen wordt de verleiding om een pen mee te

In de wetenschappelijke wereld is de afgelopen

nemen of de informatie van de buurman te bekijken

jaren dan ook meer aandacht gekomen voor andere

ons soms gewoon te groot.

bedrijfsaspecten die onethisch gedrag beperken of ethisch gedrag stimuleren. Vooral de rol van

Het probleem van zulke kleine vergrijpen is dat ze

leidinggevenden heef t de afgelopen jaren veel

vaak een opstap zijn naar omvangrijker onethisch

aandacht gekregen in de literatuur, in het bijzonder

gedrag. We verleggen langzaam onze ethische

met betrekking tot ‘ethisch leiderschap’. Dit is een

1 Kaptein, M . (2011). Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen doen. Amsterdam: Business Contact 2 Gneez y, U. & Rustichini, A . (20 0 0). A fine is a price. Journal of Legal Studies, 29(1), p. 1-17

33

jong onderzoeksgebied dat zich pas sinds 20 05 echt

compensaties en verlof bleken minder vaak voor

aan het ont wikkelen is, maar inmiddels al wel veel

te komen in teams met een ethisch leider. Kor tom,

nut tige inzichten heef t opgeleverd.

ethisch leiderschap heef t weldegelijk invloed op het ethisch en onethisch gedrag van medewerkers.

Het zou makkelijk zijn om nu te beginnen met een duidelijke definitie van dit concept, maar wie

Het goede voorbeeld

de literatuur bestudeer t merkt al snel dat die er

Op zoek naar een verklaring voor deze bevindingen

eigenlijk niet is. In een van de eerste invloedrijke

beschrijf t Muel Kaptein in zijn boek dat medewerkers

studies op het gebied van ethisch leiderschap van

geneigd zijn zich te gedragen volgens het voorbeeld

directe leidinggevenden hebben de Amerikaanse

van hun leidinggevende. Dit wordt in de literatuur

onderzoekers Brown, Trevino en Harrison 3 een

‘social learning’ genoemd. Hoewel de social

goede poging gedaan. Hun definitie komt er op

learning theorie al in 1971 is ont wikkeld door Alber t

neer dat ethische leiders gedrag ver tonen dat

Bandura 4 , waren Brown, Trevino en Harrison in

aan de ‘algemene norm’ voldoet, en dat zij hun

20 05 de eersten die de theorie toepasten op ethisch

volgers stimuleren om ook dergelijk gedrag te

leiderschap. Sindsdien is het de meest gebruikte

ver tonen. Wat die algemene norm is, is sindsdien

theorie om de ef fecten van ethisch leiderschap te

voer voor discussie. Maar eerlijkheid, integriteit en

verklaren.

behulpzaamheid worden vrij consistent genoemd als belangrijke aspecten er van.

Kor t gezegd stelt de social learning theorie dat individuen worden beïnvloedt door het obser veren

Diverse onderzoeken hebben een relatie gevonden

van een rolmodel en dat ze geneigd zijn het

tussen ethisch leiderschap en het gedrag van

gedrag van hem (lees ook: haar) te imiteren.

medewerkers. In de meeste van deze onderzoeken

Een leidinggevende is door zijn vermogen om te

blijken medewerkers met een ethisch leider meer

belonen en te straf fen en door zijn hogere rang een

behulpzaam en geneigd om te handelen in het

belangrijk rolmodel. Een medewerker die ziet dat een

belang van de organisatie. Uit onderzoek aan de

leidinggevende integer met klantgegevens omgaat,

Tilburg School of Social and Behavioral Sciences

zal dus meer geneigd zijn om dat ook te doen.

( TSB) waaraan ik momenteel zelf meewerk, blijkt dat medewerkers met een ethische leidinggevende

Een aannemelijke theorie, zij het niet dat het vaak

minder vaak getuige zijn van onethisch gedrag op

lastig is om te beoordelen of een leider integer met

de werk vloer. Onder andere schendingen van de

gegevens omgaat of bijvoorbeeld niet steelt. Veel

privacy en het over treden van regelingen omtrent

meer blijkt de ethiek van een leider uit de manier

3 Brown, M .E., Treviño, L.K., & Harrison, D. A . (20 05). Ethical leadership: A social learning perspe ctive for construct development and testing. Organizational Behavior and Human De cision Processes, 97(2), 117-134 4 Bandura, A . (1971). Social learning theor y. New York: General Learning Press

34

Ethisch leiderschap

waarop hij gedrag van medewerkers beloont of

leiderschap kan faciliteren. Een belangrijke bevinding

afstraf t. Het is dan misschien lastig om te oordelen

is dat social learning niet wordt beïnvloedt door

dat een leidinggevende zelf nooit een pen mee naar

de afstand of interactie tussen leidinggevenden en

huis neemt, maar als hij een medewerker die wel

medewerkers. Maar digitale interactie heef t wel

een pen meeneemt er op aanspreekt, dan leren alle

degelijk invloed op ethisch leiderschap. Leiders die

toeschouwers daaruit dat dit voor de leidinggevende

meer interactie met hun medewerkers hebben worden

onaanvaardbaar is. En ook al staat hetzelfde in

vaker als ethisch gezien. Daarmee komt langzaam het

de code of conduct vermeld, die er varing leer t

inzicht dat communicatietechnologie een belangrijke

medewerkers dat het stelen van een pen niet alleen

rol speelt in het faciliteren van ethisch leiderschap.

tegen de regels is, maar ook tegen de algemene norm.

Een meer algemeen onderzoeksresultaat is de bevinding dat de frequentie van digitale en

Naar de praktijk

telefonische interactie tussen leidinggevenden en

Met de eerder genoemde positieve ef fecten

medewerkers positief noch negatief beïnvloed wordt

(meer behulpzaamheid, naleven van regels, etc.)

door f ysieke afstand. Wanneer de leidinggevende

is het belang van ethisch leiderschap inmiddels

zich in dezelfde ruimte bevindt als de medewerkers,

wel aangetoond. Maar hoe kom je aan zo’n

blijkt de frequentie van het gebruik van digitale

ethisch leider? Het is de vraag of ethische leiders

communicatietechnologie niet anders te zijn

geselecteerd en getraind kunnen worden. Helaas zijn

dan wanneer de leidinggevende zich op een

de mogelijkheden om mensen te trainen op oprechte

andere locatie bevindt. In de context van ethisch

integriteit en eerlijkheid vooralsnog zeer beperkt,

leiderschap blijkt dat medewerkers face - to - face en

niet temin omdat het hier niet om gedrag maar om

digitale interactie als complementen, en niet als

karaktereigenschappen gaat. Meer mogelijkheden

substituten, gebruiken om het ethische gedrag van

zijn er om te selecteren op deze eigenschappen. HR-

hun leidinggevende waar te nemen en uiteindelijk

professionals en selectiebureaus zijn immers steeds

te imiteren. Digitale communicatietechnologie speelt

beter in staat assessments te ont wikkelen die ook op

zodoende een belangrijke rol, ongeacht de f ysieke

deze eigenschappen kunnen toetsen.

afstand tussen leidinggevenden en medewerkers.

Dit betekent echter niet dat ethisch leiderschap

Zo wordt langzaam duidelijk onder welke

alleen een HR- aangelegenheid is. Zorgen voor de

omstandigheden ethisch leiderschap tot stand komt en

aanwezigheid van een ethisch leider is belangrijk,

welke voor waarden organisaties kunnen scheppen om

maar verschillende factoren kunnen bepalend zijn

te profiteren van de ef fecten van ethisch leiderschap.

voor zijn of haar ef fectiviteit. In het onderzoek

Uiteraard is dit geen oplossing voor al het onethisch

waaraan ik momenteel zelf meewerk, zijn we op

gedrag in organisaties, maar ethische leiders kunnen

zoek naar de omstandigheden waaronder ethisch

wel een norm stellen die medewerkers er sneller van

leiderschap het meeste ef fect heef t. Dit biedt inzicht

weerhoudt om slechte dingen te doen.

in hoe een organisatie positieve ef fecten van ethisch

Over de auteur Ivan de Bree is masterstudent Human Resource Studies aan Tilburg University. Eerder studeerde hij cum laude af in Bedrijfseconomie en Strategisch Management en was hij op de universiteit actief als lid van de Opleidingscommissie Masters in Business en het College van Beroep voor de Examens. Momenteel doet Ivan onderzoek naar de omgevingsfactoren die de effecten van ethisch leiderschap beïnvloeden.

35

Column

De relikwieën van het Taylorisme Cas Schalkx

Eindelijk zou ik het dan eens lezen, één van de relik wieën van de management theorie, de vergane glorie van het Taylorisme. Met die gedachte begon ik aan “The Principles of Scientific Management” van Frederick Winslow Taylor. Het in 1911 uitgegeven manuscript was bedoeld voor “The American Societ y of Mechanical Engineers”. Taylor zelf was een werktuigbouwkundige uit een welgestelde ‘Quaker’ familie. Waarschijnlijk dus zo’n opgeschoten vent die het allemaal beter weet.

Scientific management biedt een model om inef ficiëntie tegen te gaan. Vooral ‘soldiering’, lijntrekkerij, werknemers die bewust de boel ver tragen is een doorn in het oog van Taylor. Er werd natuurlijk ook veel geprutst in 1911 omdat alles met het timmermansoog ging. Niet heel ver wonderend in het licht van die tijd, naar verluidt zouden de Amerikaanse spoor wegen destijds een miljoen dollar per dag verspillen.

Dus. Welkom machinebureaucratie, technocratie, machtsbeluste management lagen, werknemers - als marionet ten, micromanagement (de stopwatch van Taylor), het anti - nieuwe werken. God -zij - dank leef ik 10 0 jaar later.

Hoe ver van de waarheid kun je zit ten?

Scientific management betref t het op een wetenschappelijke manier bepalen wat de beste manier is om iets aan te vliegen. Dus niet werken met vuistregels en timmermansogen die van meester op leerling werden doorgegeven, maar (inderdaad) met de stopwatch in de hand bepalen wat de beste manier van werken is. Die kennis kon gebruikt worden om te bepalen hoe lang een ‘eerste klas werknemer’ over een taak mocht doen.

Om ver volgens met een stukloonsysteem deze werknemers uit te dagen hogere prestaties te leveren. Het doel: maximale productiviteit voor de fabriek en een verhoging van het loon voor de werknemer.

Taylor is hier niet uit op het onderdrukken of uitpersen van de werknemer. Hij benadrukt meerdere malen het belang van een goede samenwerking tussen de werknemers en het management. Bovendien betref t productiviteitsverhoging niet ‘vooral hard werken’, maar een uitgerekende balans tussen uitrusten en werken.

Zo beschrijf t hij de toepassing van zijn methode op een (Nederlandse!!) werknemer die Schmidt genoemd wordt. Taylor berekent dat de ijzerer ts sjouwer optimaal presteer t als hij 43% van de tijd belast wordt en 57% rust. Daarnaast is de meest optimale schep er een die 9,5 kilo per keer verzet. Met zijn methodieken weet Taylor de productiviteit van Schmidt te ver vier voudigen naar 47 ton per dag en zijn loon stijgt met 60% tot een heuse 1,85 dollar per dag.

Nergens schrijf t Taylor voor dat een hele bureaucratie opgetuigd dient te worden; hij heef t het wel over een scheiding tussen werkplanning & ont werp en werkuit voering.

Eigenlijk zou een hedendaagse IT- afdeling best iets kunnen leren van Taylor. Ook daar zie je vaak veel vuistregels en spontane gang -van -zaken, werknemers die hun eigen planning doen, incidenten ad hoc oplossen in plaats van consciëntieus en proactief beheer te voeren. En natuurlijk zijn we allemaal kenniswerkers, maar enige standaardisatie kan geen k waad. Wanneer je een methode eenmaal hebt gedefinieerd kun je die verbeteren, Taylor stelt zelfs voor om werknemers die dat doen “een premie in contanten” aan te bieden als beloning voor de inventiviteit.

36

“Maar worden we dan geen marionet ten? Dan hoeven we zeker niet meer na te denken en alleen maar te handelen?” Ook daar is Taylor het niet mee eens en haalt het voorbeeld van een chirurg aan: die staat ook vele jaren onder super visie van meer er varen chirurgen en krijgt lering in de beste manieren om iets aan te pakken. Dat is geenszins beperkend voor de chirurg, want hij beschikt na kor te tijd over de meest ont wikkelde kennis en kan zijn eigen vernuf t gebruiken om daadwerkelijk nieuwe ideeën toe te voegen, in plaats van het wiel opnieuw uit te vinden. Zo zijn werkinstructies, probleemmanagement, wiki’s bijwerken etc. ook vaak ondergeschoven kindjes in de IT- afdeling.

Je hoef t meetkundig niet zo ver te gaan als Taylor om de nodige vruchten te plukken van zijn werk. Elementen als ‘bepaal de beste methode om iets te doen’, ‘leg het vast’, ‘ont wikkel daar de juiste instrumenten bij’, ‘scheid planning en uit voering’ en ‘blijf dat verbeteren’ zijn elementaire verbeterpunten zodra het werk ook maar enige wederkerigheid kent.

Om af te sluiten met een 10 0 jaar oude wijsheid: “Het grootste probleem bij de overgang van de managementmethode […] omvat de algehele omwenteling in de mentale houding en gewoonten van iedereen die bij het management betrokken is, evenals de werknemers. Deze verandering kan alleen geleidelijk worden bewerkstelligd, door de werknemer vele praktische lessen aan te bieden […] zodat hij over tuigd raakt dat de nieuwe manier veel beter is dan de oude manier van werken.”

Cas is analist bij Itility en ziet het als zijn doel om complexiteit en ongestructureerde problemen te abstraheren naar simpele modellen om zo besluitvorming te ondersteunen. Deze column is geschreven op persoonlijke titel. De auteur ontvangt graag feedback op cas.schalkx@itility.nl.

37

Toezicht op technologie Ad Kroft

Facebook heeft nu nog de ‘ boys club’ cultuur van een succesvolle start - up. Facebook heeft al acht jaar kunnen groeien, met in de board of directors gebundelde kennis van uitsluitend jonge, blanke, mannelijke ondernemers uit IT, finance en media, een duidelijk business model dat werkt zonder grote kapitaalsinvesteringen of een technologische erfenis die ont wikkelingen afremt.

Mark Zuckerberg kon de miljardenaankoop van Instagram nog solo in een weekend regelen.

De beursnotering maakt het echter ingewikkelder om

Toezicht in Nederland

de onderneming aan te sturen. Het missen van de snel

Evenwichtig ondernemerschap is in Nederland

opgekomen mobiele markt is een eerste signaal van

geregeld in een ‘t wo tier’ (t wee lagen) model:

een sterk veranderde business context. Dat vraagt

er is Management (Bestuur) en er is Toezicht

om anders ‘strategizen’ in de ‘board of directors’

(Raad van Commissarissen/Raad van Toezicht).

om meer gevarieerd en beter uitgebalanceerd

Het initiatief voor strategieont wikkeling en

ondernemerschap te kunnen ont wikkelen. Misschien

uit voering ligt bij het bestuur, dat de dagelijkse

gaat Facebook toch nog Yahoo! of HP achterna in

leiding heef t. Het bestuur heef t kennis van

‘ de neergang’.

markt, mensen, organisatie en werkprocessen.

38

Het toezicht wordt door het management

Dat zijn onder andere:

geïnformeerd en loopt het management niet teveel voor de voeten. Het toezicht controleer t

⹅⹅

Het benoemen van capabele bestuurders

op bijvoorbeeld compliance en degelijkheid

⹅⹅

Het toezicht op adequate financiering

van beleid. Dat kan dan soms wel leiden tot

⹅⹅

Toezicht op de meerjarige beleidsvorming en uit voering

een te afstandelijke houding vanuit het Toezicht, met het risico belangrijke zaken te missen.

⹅⹅

Toezicht op interne en externe

Falend toezicht is te zien bij Woonbron, Vestia,

ont wikkelingen die niet in de

Amarantis, INHolland en ook andere, meer

verant woordingcijfers zichtbaar worden

profitgedreven organisaties. Samen staan bestuur en toezicht voor de continuïteit van de

In het Financieele Dagblad van 16 april

onderneming, verdeeld over meerdere dimensies

2012 wijzen prof. mr. drs. Kees Stuurman

(Glasz e.a, 1994)1 die samen moeten leiden tot

c.s. specifiek op de verant woordelijkheid van

evenwichtig en duurzaam ondernemerschap.

commissarissen in het toezicht op de staat van

1 J.R. Glasz,H. B e ckman en J. A . M . Bos, B estuur en Toezicht, p.164, Kluwer 1994 Foto: SnapshotsForSore Eyes.com

39

de ICT binnen de organisatie. Iedere moderne

vuur vanwege gebrek aan klantgerichtheid,

onderneming staat of valt immers met continue

privacybescherming of beschikbaarheid. Het

beschikbaarheid en veiligheid van haar ICT

is niet ondenkbaar dat dergelijke incidenten

systemen. Voor de informatiemanager is dit

zich vaker gaan voordoen; de komst van

al meer dan een dagtaak vanwege de grote

allerlei mobiele apparaten vergroot de kans op

complexiteit van informatielandschappen.

veiligheidsrisico’s. De gebruikers beginnen om

Banken en verzekeraars, internationale

de Enterprise IT afdeling heen te werken met

industrieën maar ook overheidsorganisaties als

eigen cloud - applicaties en de stabiliteit van

politie en defensie moeten een grote erfenis

de bestaande technische infrastructuur neemt

van systemen managen die vaak ontstaan

eerder af dan toe.

zijn uit fusies, geordend in verschillende product/markt combinaties en gebouwd in

De noordelijke politiekorpsen hebben

verschillende tijdperken met ieder eigen

wekenlang een massale storing gehad,

hard - en sof t waretechnologieën. Het ‘up and

voor tgekomen uit de complexiteit van het hun

running’ houden van deze erfenis vraagt 80

rekencentrum. Dergelijke storingen kunnen

procent of soms meer van het IT budget. Voor

leiden tot ontslag van verant woordelijke

vernieuwing is dan maar weinig mankracht en

directieleden, ook als zij daar voor hadden

geld beschikbaar.

gewaarschuwd (zie gemeente Amsterdam).

Minister Donner greep snel en stevig in bij de

Functioneren van IT

Diginotar misser, misschien ook omdat hij de

Storingen en veiligheidsrisico’s zijn een

risico’s voor zijn eigen positie aanvoelde.

bedreiging voor de continuïteit van de organisatie. Prorail, ING, Belastingdienst en

Veel commissarissen zien IT als iets van

UW V: allen liggen onder maatschappelijk

bedrijfsvoering en ‘going concern’, niet als

40

TOEZICHT OP TECHNOLOGIE

een aspect waar voor zij veel beleidsmatige

uit dan gedroomd of voorgespiegeld. Er kan

verant woordelijkheid moeten nemen.

ook gekozen worden voor een wat meer los

Commissarissen reageren dan ook vaak

gekoppelde samenstelling van componenten.

achteraf op een incident waar van zij de oorzaak nimmer hadden vermoed en de

Verander vermogen

impact niet hadden voorzien. Hoe kunnen zij

Bij beslissingen over investeringen in IT

meer aan de voorkant komen, waar kunnen

wordt soms het verander vermogen van een

commissarissen op let ten als zij het ICT beleid

organisatie overschat. Door goed corporate

van het bestuur beoordelen?

por t foliomanagement ontstaat helderheid over de veranderkundige haalbaarheid

Hierbij kunnen veel aspecten de revue passeren.

van IT projecten. Mede in dat kader kan

Kijk in geval van grootschalige nieuwbouw

samenwerking worden gezocht met leveranciers

van ICT naar risico’s rond projectbeheersing,

van toekomst vaste technologieplat forms.

adequate vraagbundeling en projectaansturing;

Capaciteitsproblemen zijn op te lossen met

megaprojecten lopen in functioneel opzicht

radicaal nieuwe vormen van outsourcing

– en dus qua financiën en tijd – snel uit

zoals het IBM Liquid programma 2 . De

de hand. Tegenwoordig is kiezen voor

commissaris kan let ten op het organiseren

stadsvernieuwing (pandje voor pandje, straat

van goed opdrachtgeverschap naar

voor straat) in samenspraak met buur tcomités

leveranciers, met juridische degelijkheid,

van opdrachtgevers wat makkelijker mogelijk.

permanente reviewprocessen en doordringend

Ver taald naar ICT betekent dit dat grote

programmamanagement.

projecten worden opgedeeld en het toepassen van stakeholder management: kleine(re)

Parallel daaraan zou door het management ook

stappen met veel par ticipatie. Agile werken

gewerkt moeten worden aan het heront wikkelen

met de business, ondersteund door een

van de IT functie zelf, met andere rollen, andere

applicatieframework dat stabiel kan worden

protocollen, andere organisaties en vooral een

gemonteerd op een gestandaardiseerde

andere houding. Naast een tekor t aan jonge

infrastructuur lever t mogelijk betere resultaten

ICT’ers hebben veel oudere ICT- professionals

op dan een traditionele benadering. Positioneer

ook een behoudende opstelling. Daarom moet

innovaties in een enclave naast de bestaande

de ondernemingsleiding de ICT’ers inspireren

ICT en organiseer een geleidelijke overgang

en aansporen, ze moeten staan voor de

van oud naar nieuw. Reductie van aantallen

vernieuwing en ver wachtingen neerzet ten

applicaties is om meerdere redenen verstandig;

die de ‘hear ts’ en ‘minds’ van de ICT’ers

standaardiseer en vereenvoudig bestaande

aanspreken. De HR manager zou zichtbaar

ICT-systemen, maar temper de ambitie om alles

samen met de informatiemanager moeten

vanuit één centraal systeem te willen managen.

optrekken en daarnaast ook technologiegerichte

ERP-implementaties vallen om vele redenen

management development initiatieven moeten

vaak duurder en dan nog minder succesvol

nemen richting het functioneel management.

2 “I BM wil duizenden banen schrappen in Duitsland ”, T. De Vrede, Automatiseringsgids 2 februari 2012, ht tp://w w w.automatiseringgids.nl/nieuws/2012/05/ibm - wil - duizenden - banen - schrappen - in - duitsland 3 “‘The New Normal ’ explained by Peter Hinssen”, ht tp://w w w.youtube.com/watch?v= 3ugBw y343Ak en Peter Hinssen: compilatie van presentatie op eerste Open EM I M bijeenkomst (24 mei 2011), ht tp://w w w.youtube.com/watch?v= ra3I Ex3iV Tw 4 Leading Through Conne ctions – Insights from the Global I BM CEO Study, ht tp://w w w-935.ibm.com/ser vices/us/en/c - suite/ceostudy2012

41

‘‘

‘‘

Wie het eerst aan de bal is wint de wedstrijd

Dan gaat het niet alleen om leren werken met

organisaties. Dank zij internet ontstaan al jaren

zelfbediening via SA AS en PA AS, maar vooral

nieuwe en sterk concurrerende diensten en

om de impact en mogelijkheden te zien van

producten. Maar internet komt nú in combinatie

innovatie in the New Normal .

met wereldwijde glasvezel, gps, sof t ware as a

3

ser vice, videotechnologie, sensor technologie,

De commissaris zou zich zorgen mogen maken

gigantische dataopslag en mogelijkheden voor

als de informatiemanager geen permanente

realtime data - analyse. En wat de sociale media

positie heef t in de raad van bestuur, maar

gaan betekenen is nauwelijks in te schat ten.

onder de manager financiën, middelen of

Een paar voorbeelden van dat laatste:

bedrijfsvoering hangt. Dit heront wikkelen van de ICT-functie moet zijn neergezet als

Arkadi Kuhlmann, oprichter van ING Direct USA

een meerjarig programma met duurzame

zegt over social media: “We wanted to hire

financiering en ‘points of no return’. Het

‘workers,’ but ‘human beings’ show up. Social

houdt daarbij rekening met grote personele

media is driving that. Work is becoming an

consequenties en dus de Ondernemingsraad of

expression of personal values.”

de vakorganisaties.

David McKay, Group Head, Canadian Banking, Het toezicht heef t de verant woordelijkheid

RBC Royal Bank: “Our business will continue to

in risicomanagement én het zorgdragen voor

be ‘ face to face,’ just on a dif ferent medium.

de continuïteit van de onderneming. Op

How ser vice gets delivered will change, and we

dat vlak is nog meer gaande in de ICT en

will need to take advantage of dif ferent forms

technologie dat noodzaakt tot goed toezicht.

of social media.”

De 1700 CEO’s in de IBM Global CEO study 2012 4 geven aan dat zij technologie als de

Over klantgerichtheid en big data analyse

krachtigste driver van strategische verandering

zegt Hasnul Suhaimi, President, XL A xiata:

zien, sterker dan de ‘war for talent’ of zelfs

“Each customer has distinctive traits we need to

marktont wikkelingen. Deze technologierevolutie

understand. To manage this complexit y, we must

zal een sterk transformerende invloed hebben

be a digital cheetah — fast, eager and lean.”

op bedrijfsstrategie, verdienmodellen,

De samenkomst van technologieën zal enorme

bedrijfsprocessen, klantgedrag en op mensen in

impact hebben op markten en organisaties.

5 Jan Stolker, “Commissaris krijgt meer oog voor ICT”, in Het Financieele Dagblad 16 maar t 2010

42

TOEZICHT OP TECHNOLOGIE

Tijd dus voor alle hens aan dek, zowel in

gevreesd dat zij daarin riskant ver achterblijven

strategische als innovatieve zin. Want wie

en hun deskundigheid ook niet snel zal worden

het eerst aan de bal is wint de wedstrijd. Dat

opgebouwd. Uit onderzoek van de Erasmus

kunnen even goed nieuwe concurrenten zijn

universiteit (2010) 5 blijkt immers dat 76 procent

uit India, China, I Jsland of België. Nu al zijn

van de commissarissen meent zelf wel over

alom ‘ dying industries’ te zien die er niet in zijn

voldoende kennis en er varing te beschikken

geslaagd hun business model aan te passen.

om ICT in de Rv C/RvT te kunnen bespreken,

Kijk naar de detailhandel, tussenhandel,

dus zonder extra toegevoegde deskundigheid.

muziekindustrie, banken, lucht vaar t,

Dit moet welhaast de klassieke ‘onbewust -

reisbranche, de zorg. En dat kan iedereen

onbekwaam’ combinatie zijn. Evenzo zorgelijk

overkomen die niet goed uitkijkt en toekijkt.

is dat een aantal beroepsorganisaties van commissarissen te kennen geef t dat zij zich

Toezicht op IT

niet hebben voorgenomen het thema op te

De toezichthouders schenken vanuit hun

nemen in hun professionaliseringsprogramma’s

verant woordelijkheid regelmatig aandacht

of in hun selectieprofielen. En zoals Stuurman

aan de samenstelling van het bestuur en de

c.s. vaststellen in het Financieel Dagblad is

directe managementlaag daaronder. Als

het persoonlijk bezit van een smar tphone

bezorgdheid over of een heldere visie op de

geen voldoende kwalificatie voor adequaat

impact van nieuwe technologieën bij deze

toezicht op de strategische inzet van de nieuwe

managementlagen niet blijkt, zou het toezicht

technologieën.

dat moeten opvat ten als een bedreiging voor de continuïteit van de organisatie. Bij het toezicht

Conclusie

op de financiën laat men zich gebruikelijk

In het kraaiennest van de Titanic ontbrak

bijstaan door de externe accountant. Voor

de sleutel van de kast met de verrekijkers.

het toezicht op de inzet van technologie

Daardoor merkte de uitkijk de ijsberg te

zouden vergelijkbare rollen en processen

laat op. Breek als toezichthouder de kast

kunnen worden ont wikkeld, bijvoorbeeld

onmiddellijk open, geef een kijker aan de

door technologie assessments door TNO of

uitkijk, maar pak er zelf ook een. Het zou

peer reviews door andere CTO’s of ClO’s.

onverant woordelijk zijn zelfs maar met halve

Het oog houden op star t - ups rond technische

kracht door het ijsbergveld te blijven varen.

universiteiten kan ook leiden tot inzicht en

Voorkom dat later moet worden vastgesteld dat

zelfkennis evenals contact onderhouden met

de organisatie ‘never knew what hit her’.

toezichthouders bij andere ondernemingen.

Voor het technologieaspect zou de

Over de auteur

toezicht functie ook naar haar eigen samenstelling moeten kijken. Prof. Willem

Ad Kroft is directeur van

Vermeend dringt al enige tijd aan op een

AboutGovernance: een

technologiecommissaris, want ‘technology is

adviesbureau dat diensten levert

a lifest yle’; nieuwe commissarissen zouden

voor goed toezicht en leiderschap.

digital native moeten zijn. Helaas moet worden

43

Afgestudeerden april 2012 - juni 2012 M .T. A . Klaver

25- 04-2012

R. Lazarevic

14- 06-2012

Caring for information by Hospital Middle

Evaluating the maturit y of data management practices

M anagement: The impact of standardization of care

in a major energy provider company

processes on information needs of middle managers

Dr. Jeusfeld

in hospitals in The Netherlands S.I. Mogos

Dr. Smits

14- 06-2012

The impact of Web 2.0 technologies on Business A . M . J. Verbeek

27- 04-2012

PwC

Process performance Dr. Smits

Analyzing the role of IT in current and future financial auditing methodologies

A . Paliychuk

Prof. dr. ir. Daniels

Practical framework for monitoring the performance

14- 06-2012

of agile IT projects in an output - based outsourcing D. van den Nieuwenhuizen

14- 05-2012

Employee or anarchist!? The impact of IT

context Prof. dr. Ribbers

consumerization on IT Governance N. Pongracz

Prof. dr. Ribbers

14- 06-2012

Influence of link structure on search engine result M . van der Heijden

21- 05-2012

PwC

pages of online nurser y shops Dr. Jeusfeld

Continuous auditing / Continuous monitoring - The benefits and challenges to transition into the next

V. Soontrakom

audit paradigm

Innovation project portfolio management

Dr. Rutkowski

Prof. dr. Ribbers

N. Ahmed Awan

14- 06-2012

G. J.B. Scholten

14- 06-2012

25- 06-2012

How to increase visibilit y of Government ICT projects

ZyL AB

for external stakeholders: A case of the Dutch

Legacy Information M anagement: Automatic cleanup

government

of unstructured data

Prof. dr. Ribbers

Prof. dr. ir. Daniels

A . Gorbunova

14- 06-2012

A .C. Bouwens

Enterprise applications migration to the cloud: risks

Vellekoop & Meesters

and opportunities

Integratie van sociale media in de

Prof. dr. Ribbers

informatiehuishouding van non - profits Dr. Van de Walle

44

29- 06-2012

W W W.G A A A N . N U

© 2011 KPMG N.V., alle rechten voorbehouden.

Scriptietip # 3:

EEN INHOUDSOPGAVE IS HET HALVE WERK “Bepaal eerst het raamwerk van je scriptie, dan heb je houvast bij het schrijven.”

Kijk voor meer tips op facebook.com/kpmgscriptiecoach.

Of beter nog: schrijf je scriptie bij KPMG.

Sociale innovatie & intellectueel kapitaal Susanne van der Velden

Sociale innovatie is hot. Samen met het nieuwe werken moet het zorgen voor slimmere manieren van werken en op een andere manier omgaan met het menselijk kapitaal binnen organisaties.

Een deel van deze ont wikkeling wordt ondersteund door de huidige stand van zaken in de wereld van IT en communicatiemiddelen. Deze kant is voornamelijk gericht op het overal en altijd toegang hebben tot bestanden en applicaties.

Er is echter ook een keerzijde van de medaille en dit

uit te drukken maar die wel erg belangrijk zijn voor

is de kant waar organisaties vaak meer moeite mee

de innovatiekracht van organisaties. Hierbij kan

lijken te hebben. Sociale innovatie is er namelijk

worden gedacht aan mensen, hun kennis en kunde,

op gericht om organisaties slimmer gebruik te laten

processen en werkmethodieken; maar ook aan de

maken van de resources binnen de organisatie.

manier waarop en in welke vorm mensen onderling

Daarbij ligt de focus voornamelijk op de zogenaamde

samenwerken en kennis delen. Samen maken deze

‘intangible resources’ van de organisatie. Dit zijn

elementen deel uit van het intellectuele kapitaal

resources waar van de waarde moeilijker in geld is

van de organisatie1. Bij sociale innovatie is het van

1 Kang, S.C., & Snell, S. A . (20 09). Intelle ctual Capital Archite ctures and Ambidextrous Learning: A Framework for Human Resource M anagement. Journal of M anagement Studies, 46(1), 65 -93

46

Sociale innovatie & INTELLECTUEEL KAPITAAL

belang dat dit intellectuele kapitaal op de juiste

duidelijke processen maken het mogelijk om bijna

manier ont wikkeld en op elkaar afgestemd wordt.

iedere willekeurige consultant aan een willekeurige taak te verbinden. 2

Strategie Om op de juiste manier een organisatie en haar

Sociaal kapitaal

intellectuele kapitaal te kunnen ont wikkelen en

Wanneer een organisatie zicht heef t op de processen

op elkaar af te stemmen, is het van belang dat de

die zij moet uit voeren om haar doelstellingen te

organisatie weet wat het doel is waar zij op stuur t

bereiken, is de volgende stap om te kijken naar de

en ont wikkelt. Dit begint met een heldere missie en

mensen die deze processen uit voeren. Het maakt

visie; het waarom van de organisatie. Welke waarde

immers niet uit of een organisatie hiërarchisch,

moet de organisatie creëren om succesvol te zijn?

plat of als een matrix is ingericht, er ontstaat

Is dit financiële, maatschappelijke, innovatieve en/

altijd menselijke interactie om doelstellingen te

of andere waarde? Ver volgens is ‘roadmapping’

bereiken. Sociaal kapitaal heef t betrekking op de

een techniek die organisaties ondersteunt om deze

manier waarop mensen samenwerken om doelen

generieke ideeën over waardecreatie om te zet ten

te bereiken. Hierbij kan gedacht worden aan de

in concrete doelen in de tijd. In combinatie met een

manier waarop teams samenwerken en personen

rollend plan kan de organisatie haar doelstellingen

onderling kennis delen. Uit onderzoek is gebleken

regelmatig aanpassen aan de actuele ont wikkelingen.

dat sociaal kapitaal directe invloed heef t op de innovatiekracht van organisaties 3 (zie figuur 1). Dit

Organisatiekapitaal

ter wijl een organisatiekapitaal faciliterend is voor

Ver volgens kan er gekeken worden naar de processen

sociaal kapitaal, maar zelf geen invloed heef t op

die nodig zijn om de geplande doelstellingen te

innovatiekracht. Menselijk kapitaal is alleen van

bereiken. Het inrichten van bedrijfsprocessen is om

toegevoegde waarde voor de organisatie wanneer

meerdere redenen van belang. Ten eerste omdat

er gebruik wordt gemaakt van het sociale kapitaal.

zaken die in processen zijn vastgelegd, meestal

Dit betekent dat een organisatie erg goede mensen

beter beschermd zijn tegen reverse engineering dan

in dienst kan hebben, maar indien zij niet bereid

producten, die vaak in de openbaarheid worden

zijn om samen te werken, dragen ze niet bij aan de

verkocht. Hierdoor kan de organisatie met behulp

(innovatie)kracht van de organisatie. Sterker nog, dan

van processen een competitief voordeel behalen.

kan het menselijk kapitaal zelfs averechts werken.

Bovendien kunnen goed ingerichte processen er voor zorgen dat bepaalde kennis in de gehele

Menselijk kapitaal

organisatie wordt ingebed in plaats van alleen in

O ver menselijk kapitaal is de laatste jaren veel te

bepaalde mensen die voor de organisatie werken.

doen. Talent management, ‘War on talent’ en het

Dit zorgt er voor dat de kennis en methodieken

nieuwe werken (HNW) zijn veel gehoorde kreten.

overdraagbaarder en makkelijker toepasbaar

HNW wordt pas echt vernieuwend op het moment dat

worden. Een goed voorbeeld hier van is consultancy

mensen de vrijheid en verant woordelijkheid krijgen

organisatie M cKinsey & Company. Deze organisatie

om hun rol binnen de organisatie optimaal en naar

beschikt over dusdanig sterke waarden en processen

eigen inzicht in te vullen. Dit gaat verder dan naar

dat ondanks dat het verloop onder consultants

eigen inzicht bepalen om een dag thuis of elders te

vrij hoog is, ze nog steeds erg succesvol zijn. De

werken. Juist in deze dimensie van HNW is het van

1 Christensen, C. M ., & Overdorf, M . (20 0 0). M eeting the Challenge of Disruptive Change. Har vard Business Review M arch - April 20 0 0, 66 -77 2 Subramaniam, M ., & Youndt, M . A ., (20 05). The Influence of Intelle ctual Capital on the Types of Innovation Capabilities. Academy of M anagement Journal, 48(3), 450 - 463

47

belang dat werkgever, werknemers en teamleden

Icosystems

duidelijk van elkaar weten wat zij van elkaar kunnen

Bovenstaande elementen zijn onderdeel van sociale

ver wachten; wat men op moet leveren en wat men

innovatie en zijn van belang voor het bouwen van

moet bijdragen aan de doelstellingen van het team

innovatieve en veerkrachtige organisaties. Deze

en de organisatie. Om dit te bereiken moet er inzicht

informatie is dan ook de basis van het IcoSystems

zijn in het talent van de medewerker en de eisen

gedachtengoed. Ico staat voor ‘Intellectual Capital

die de taak stelt die hij of zij dient te ver vullen.

Orchestration’, het continu kunnen dirigeren van het

Ver volgens moeten deze elementen met elkaar

intellectueel kapitaal van de organisatie. ‘Systems’

in lijn zijn. Een 1 op 1 match is vaak niet nodig,

staat voor een digitale infrastructuur. Dit systeem stelt

maar wanneer taak en talent significant van elkaar

organisaties in staat om informatie die betrekking

verschillen is de kans klein dat de gestelde output

heef t op de strategie en het intellectuele kapitaal, op

wordt geleverd.

een interactieve manier weer te geven en met elkaar in verband te brengen. Het systeem onderscheidt zich

Hiernaast is het van belang om de te behalen

van bestaande systemen omdat het niet redeneer t

doelstellingen op de juiste manier te stellen. Zo zijn

vanuit de financiële administratie van organisaties of

bijvoorbeeld de doelstellingen voor een verkoper

vanuit processtappen. In plaats daar van redeneer t

vaak makkelijker te duiden dan die van iemand die

IcoSystems vanuit de mensen en teams die samen

zich bezig houdt met fundamenteel onderzoek. Vaak

verant woordelijk zijn voor bedrijfsprocessen en

worden doelstellingen dan op een andere of meer

- doelstellingen, die op hun beur t bijdragen aan

k walitatieve wijze gesteld. Bovendien lijkt het van

het ten uit voer brengen van de strategie van de

belang dat mensen, naast dat ze weten wat hun

organisatie. Mensen zijn immers de onderscheidende

talenten, taken en doelstellingen zijn, ook een idee

factor voor organisatiesucces. De herkenbaarheid

hebben van het grotere geheel. Wat voegt hetgeen

van de menselijke inbreng en de mogelijkheid tot

dat zij doen nu toe aan de doelstellingen van de

interactieve be -/bijsturing daar van in de organisatie

organisatie als een geheel? Dit inzicht draagt bij aan

is daarom van groot belang.

hun algemene ‘sense of belonging’ tot de organisatie, tot het team en aan de eigen rol.

Hoe doen we dat dan? IcoSystems, hanteer t een benadering vanuit een systeemgedachte: we beginnen op een abstract, strategisch niveau, ver volgens dalen we af naar een tactisch organisatieniveau en we

Organisatiekapitaal

sluiten af met een persoonlijk en operationeel niveau (zie figuur 2). Omdat IcoSystems de organisatie als een integraal en organisch geheel benader t en Sociaal kapitaal

Innovatiekracht

weergeef t wordt ook snel duidelijk waar overlap is of waar gaten vallen in de bezet ting.

De vier modules van IcoSystems zijn er op gericht om

Menselijk kapitaal

abstracte organisatiedoelstellingen te ver talen naar concrete proces -, team -, en persoonsdoelstellingen.

Bovendien krijgen managers real - time inzicht Figuur 1: Invloeden op innovatiekracht

in hoe de proces -, team -, en persoonsresultaten zich verhouden tot de doelstellingen. Door deze

48

Sociale innovatie & INTELLECTUEEL KAPITAAL

Strategie

Organisatiekapitaal

· Visie, missie, waarden · Wat te bereiken en wanneer? · Roadmaps en rollend plan

· Bedrijfsprocessen · Wat te doen? Door wie? Wat op te leveren? · Wat weten we al?

Sociaal kapitaal

· · · · ·

Welke mensen werken samen om bedrijfsprocessen te realiseren?

Wat zijn de teamdoelstellingen?

Wie heeft welke rol binnen het team?

Van hoeveel teams ben je lid?

Welke rollen speel je in die teams en daarbuiten?

Menselijk kapitaal

· · · · · ·

Doelstellingen per teamrol, individueel of op teamniveau Verzameling van teamrollen maakt totale baan Inzichtelijk maken van talent binnen een persoon, team en organisatie Welke verantwoordelijkheden, attitude, vaardigheden en competenties heeft men?

Inzicht in huidig organisatie-, team-, en persoonlijk talent als basis voor ontwikkeling Wat zijn de ambities en ontwikkelmogelijkheden, zowel als professional en als mens?

Figuur 2: Organisatiebenadering van IcoSystems

informatie op een visuele en intuïtieve wijze weer te

vrij traditionele stijl, zij krijgen echter vraag uit de

geven krijgen medewerkers gevoel bij de status en

markt voor ruimere openingstijden en voelen aan de

ont wikkeling van de elementen van het intellectueel

concurrentie dat het tijd wordt voor een modernere

kapitaal. Dit hoef t dan ook geen extra energie meer

aanpak. Met de IcoSystems methode kunnen onder

te kosten, waardoor er meer tijd overblijf t voor zaken

andere de volgende stappen worden doorlopen:

die er echt toe doen. Zo zorgt sociale innovatie er voor dat organisaties technisch innovatiever kunnen

Strategie

zijn.

⹅⹅

Huidige resultaten van de organisatie

⹅⹅

Gewenste resultaten van de organisatie

Voorbeeld

⹅⹅

Match, wat is er al en waar vallen gaten

Hoe werkt dat dan in de praktijk? Als voorbeeld

⹅⹅

Roadmap:

gebruiken we een vrij traditionele en overzichtelijke

•

Van 1 naar 5 ser vicemomenten

organisatie: een restaurant genaamd Chez ICO dat

•

Moderne look en feel en actuele menukaar t

zich wil gaan onderscheiden in de markt. Chez ICO

•

Drie doelgroepen: zakelijk, informeel en

biedt op dit moment een dinerser vice aan in een

alleenstaanden

49

Sociale innovatie & INTELLECTUEEL KAPITAAL

Organisatiekapitaal ⹅⹅

⹅⹅

Huidige processen in kaar t brengen: keuken, ser vice en ondersteuning

⹅⹅

vaststellen ⹅⹅

Stapsgewijs ser viceprocessen en momenten uitbreiden en inrichten

⹅⹅

Doelstellingen van huidige en toekomstige teams Hoeveel capaciteitsuitbreiding is er nodig, mix tussen oud en nieuw

⹅⹅

Inrichten van een overlegstructuur om

Uitbreiden met facilitair proces dat de brug slaat

kennisuit wisseling tussen de teams en

tussen de ser vicemomenten en de resultaten

ser vicemomenten te laten plaatsvinden

monitor t ⹅⹅

Accountmanagement gericht op de drie

Menselijk kapitaal

doelgroepen en interactie met publiek

⹅⹅

O verzicht huidig menselijk kapitaal, wie zijn het,

⹅⹅

Registreren resultaten per proces

wat kunnen ze en wat willen ze? Past iedereen

⹅⹅

Evaluatiestructuur

nog bij de nieuwe ambities? ⹅⹅

Sociaal kapitaal ⹅⹅

medewerkers.

O verzicht huidige teams, samenwerkingscultuur en

⹅⹅

resultaten ⹅⹅

Ont wikkelpaden van huidige en toekomstige Uitbreiding menselijk kapitaal. Welke rol moeten zij ver vullen en wat moeten ze kunnen?

Welke teams zijn er nodig voor het bereiken van

⹅⹅

Match kandidaten en opgesteld persoonlijk profiel

de nieuwe strategie

Over de auteur Susanne van der Velden is in December 2010 afgestudeerd aan Tilburg University, inmiddels is zij werkzaam als adviseur en bezig met een proefschrift over het innovatief DNA van organisaties. Tijdens haar master heeft zij samen met Loes Vialle, voormalig organisatie expert bij ASML, AvilyZ opgericht. AvilyZ helpt organisaties op het snijvlak van technische en sociale innovatie.

In 2012 heeft AvilyZ, IcoSystems ontwikkeld, een digitale tool die helpt bij het in kaart brengen en ontwikkelen van het intellectueel kapitaal van bedrijven. Susanne is te bereiken via info@avilyz.nl, +31 (0)40 2872287 en @SusanneAvilyZ

Interesse in ondernemerschap?

AvilyZ is een coöperatie van zelfstandige adviseurs. Hierdoor heeft ieder lid de vrijheden en verantwoordelijkheden van een ondernemer. Omdat sommige adviseurs meer expert dan ondernemer zijn, kent AvilyZ verschillende lidmaatschappen: van zeer laagdrempelige toegang tot een kennisplatform, tot en met volledige ondersteuning bij producten, accountmanagement en secretariële ondersteuning. Deze laatste vorm is ook voor net-afgestudeerden die willen ondernemen interessant omdat de risico’s beperkter zijn terwijl het ondernemerschap blijft.

www.werkenbijpwc.nl

ADVERTENTIE

Soms hou je alle opties open

Soms weet je direct waar je aan de slag wilt Kom verder op werkenbijpwc.nl

Tijdens je studie heb je een schat aan kennis opgedaan, je bent ambitieus en nu wil je aan de slag. Bij ons kun je al je kwaliteiten volop ontwikkelen.

Je ideeën zijn meer dan welkom Ook wij zijn ambitieus. We willen op de gebieden Audit & Assurance, Tax & Human Resource Services, Advisory en Compliance Services de beste oplossingen bedenken voor onze klanten. Dat kan alleen als onze mensen verschillende invalshoeken hebben. Dus maakt het minder uit wat je gestudeerd hebt. Het gaat om je ideeën.

Blijf je ontwikkelen Je krijgt op dag één een coach, werkt samen in teams met inspirerende collega’s en volgt opleidingen. Zo ontdek je waar je kracht ligt. Je kunt switchen tussen sectoren, bijvoorbeeld tussen beursgenoteerde ondernemingen en de overheid.

Je kunt ook van PwC-vestiging veranderen, binnen Nederland of over de grens.

Pak de ruimte die je krijgt Je gaat bij ons aan de slag in een open kennisorganisatie. We werken met passie en een gezonde dosis lef; zijn open, integer en eerlijk. Het gaat er bij ons informeel aan toe. Je initiatieven zijn welkom. Je start je carrière vliegend, ontwikkelt je volop en haalt het beste in jezelf naar boven. Want daar worden onze klanten, wij én jij beter van.

© 2012 PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 3412089) Alle rechten voorbehouden.

Oud IM’ers aan het woord Drs. Rutger Slump Leeftijd:

33

Woont in:

Boston (tijdelijk), Utrecht (normaal)

Checkt elke dag:

De Quest kalender op mijn toilet

Huidige functie:

Program Director de Baak

Opleiding:

Bestuurlijke Informatiekunde (BIK) Gestalt Psychologie (PG) Toegepaste Improvisatie ( TI)

Opleiding Studieperiode:

1996 -20 01

Universiteit:

Universiteit van Tilburg

Activiteiten SBIT:

Mijn eerste wapenfeit bij SBIT was de organisatie van een studiereis naar Kopenhagen. Er was ook een optie om naar Barcelona te gaan, maar helaas genoeg won mijn idee. Ik heb veel fouten gemaakt bij SBIT, waar ik natuurlijk ook veel van geleerd heb. Zoals een congres te organiseren rondom het onder werp “IT Governance”. Daarnaast heb ik nog in de Promotiecommissie gezeten. Ik kan me daar weinig van herinneren, behalve dat het leuk was.

Belang studie:

Ik heb mijn studie met veel plezier gedaan, en wist na afloop echter ook vrij zeker dat ik er niet in verder wilde. Zeker weten dat je iets anders wil met je leven is op zich handig, want het geef t ruimte voor vernieuwing. BIK heef t me hoe dan ook goed geleerd conceptueel en logisch te denken, en een vocabulaire gegeven om met IT en management georiënteerde professionals te kunnen praten. Ik vind het nog steeds onbegrijpelijk dat psychologie geen onderdeel van de studie was, overigens. Het scheen niet in een database te passen hoorde ik van Remijn.

Mooiste herinnering:

Het creëren van het briljante “Kunstmatige Intelligentie spel” Nimply Red (naar het spel Nim). De presentatie had een bewegend achtergrondje wat er op de langzame laptop 2 minuten over deed om klaar te zijn voor de volgende slide (1/30).

Huidige situatie Huidige baan &

Ik werk als programmamaker / trainer / teamcoach bij het leiderschapsinstituut

werk zaamheden:

de Baak. Ik creëer programma’s rondom Innovatie, Teamont wikkeling en Business Improvisation. Hoe ga je om met continue verandering? En hoe speel je het spel Innovatie? Ik schrijf deze tekst vanuit Boston waar ik samenwerkingsverbanden aan het opzet ten ben.

52

Carrièrepad

Ik ben begonnen als management trainee bij de TU Delf t. Parallel heb ik met vrienden het bedrijfje Tilburg Tigers opgericht waarmee we improvisatietoneel optredens verzorgen op veelal saaie evenementen. Vanuit dit creatief en flexibel denken ben ik in contact gekomen met de Baak, waar ik mezelf heb ont wikkeld tot senior trainer.

Specifieke expertise:

Het omgaan met continue veranderende omgevingen, het faciliteren van groepsdynamische processen, innovatie en business improvisation (onthoud die term!). Daarnaast ben ik van mening dat de onder waardering van plezier in werkomgevingen een mooi iets is om aan te werken. Ik heb nog gevraagd of ik deze pagina anders mocht opzet ten, maar ik was blij terug bij BIK te zijn ;)

Connecties Volgende oud - BIKker:

Ik zou wel van Harm Jan Kanis willen horen hoe hij zich heef t ont wikkeld van consultant tot dakbedekker.

Drs. Raffy van der Burgt Leeftijd:

32

Woont in:

Shanghai

Checkt elke dag:

Of de zon schijnt

Huidige functie:

Project manager HIV preventie bij het Nederlandse Rode Kruis in China

Opleiding:

Bestuurlijke Informatiekunde (propedeuse) Bedrijfseconomie Logistiek Management (drs.)

Opleiding Studieperiode:

1999-20 06

Universiteit:

Universiteit van Tilburg

Activiteiten SBIT:

Tijdens mijn anderhalf jaar BIK studie heb ik voornamelijk “mee gedaan” met SBIT activiteiten. Ook een niet te onderschat ten belangrijke rol ;). Ver volgens een paar deuren verder bij TopDown actief geweest.

Belang studie:

Leren verkennen, er varen, bedenken en opnieuw denken. Uit vinden wat je wel en vooral ook niet leuk vindt. Toegang tot beurzen die je mooie internationale er varingen en avonturen opleveren. Nieuwe vrienden en vriendinnen, feestjes en bijbaantjes. En vooral denken dat je heel druk bent.

Mooiste herinnering:

Naast de leuke studie en studenten jaren in Tilburg zijn mijn mooiste herinneringen toch de internationale stages. Zoals via Aiesec naar Indonesië, half jaar studie in Zuid - Korea en als afsluiter mijn afstudeeronderzoek bij de Verenigde Naties in Malawi over humanitaire logistiek.

53

Oud IM’ers aan het woord Huidige situatie Huidige baan &

Sinds 3 jaar woon en werk ik in Shanghai. Via mijn eerste werkgever TNT ben

werk zaamheden:

ik naar China gekomen, waar mijn vriend (elkaar zelfs nog ontmoet op de KUB en onder tussen mijn man) ook aan de slag kon bij zijn zelfde werkgever Philips.

Na ruim t wee jaar wilde ik toch graag wat meer van China en haar mensen zien en heb ik de overstap naar de humanitaire sector gemaakt. Sinds een klein jaar werk ik nu voor het Nederlandse Rode Kruis vanuit Shanghai waar we een HIV en AIDS preventie project in China draaien.

Samen met het Chinese Rode Kruis verspreiden we informatie aan studenten, migranten arbeiders, homo groepen en prostituees, en geven hulp aan met HIV besmet te mensen. In China is er heel weinig bekend over HIV en AIDS waardoor discriminatie en stigmatisatie ontzet tend hoog zijn. Voor mij voelt dit als een soor t excursiejaar van nieuwe indrukken, waar je echt het gevoel hebt dat je iets bij kan dragen. Wederom een groot avontuur!

Specifieke expertise:

Logistiek, marketing, project management, China, internationale werkomgevingen

Connecties Volgende oud - BIKker:

Joost Visse, via zijn eerste werkgever naar London verhuist en na een tijd weer terug gekomen naar Amsterdam. Ben zeer benieuwd hoe het met hem is!

Drs. Sven de Zwart Leeftijd:

34

Woont in:

Jeddah, Saoedi - Arabië

Checkt elke dag:

nu.nl, facebook.com, MLB.com

Huidige functie:

Supply Chain Director voor Unilever Saoedi - Arabië

Opleiding:

Bestuurlijke Informatiekunde (BIK)

Opleiding Studieperiode:

1995 -20 01

Universiteit:

Universiteit van Tilburg

54

Activiteiten SBIT:

In mijn t weede jaar in Tilburg ben ik actief geworden binnen SBIT in de redactie van i - Catcher, de voorganger van .ego als ik het wel heb. Het jaar erna ben ik toegetreden tot de IT Almanak commissie en de IT Monitor en ben ver volgens in het jaar ’98 – ’99 voorzit ter van SBIT geweest. Na mijn bestuursjaar ben ik nog enige tijd lid geweest van de raad van advies.

Belang studie:

Bestuurlijke Informatiekunde heef t mij voornamelijk geleerd om te denken in processen en systemen en hoe deze bedrijfsprocessen ondersteunen. In mijn huidige baan in Supply Chain is dit nog altijd aan de orde van de dag en ik gebruik mijn studie achtergrond nog steeds om de ver taalslag van business naar systemen en processen te kunnen maken.

Mooiste herinnering:

Mijn bestuursjaar bij SBIT uiteraard. We hadden het voorrecht om bestuur te zijn tijdens een lustrum jaar en de hele lustrum week is wat mij betref t een prachting herinnering.

Huidige situatie Huidige baan &

Na mijn studie ben ik aan de slag gegaan bij Unilever als Management Trainee

werk zaamheden:

en heb in Nederland verschillende Supply Chain Management rollen ver vuld, waaronder een aantal jaar als business project leider van ERP implementaties.

In 20 08 heb ik besloten om een buitenlandse er varing te zoeken en na een kor te zoektocht ben ik in Dubai aan de slag gegaan als Supply Chain Manager voor alle impor t van gereed product voor het Arabische schiereiland. Na die rol 3 jaar vol plezier ver vuld te hebben ben ik inmiddels bijna een jaar werk zaam als Supply Chain Director, verant woordelijk voor zowel productie, planning, customer ser vice en logistiek in Saoedi - Arabië. In ant woord op de vraag van Gerard in de vorige .ego, ik ben naar Dubai gegaan omdat mijn vrouw en ik zelf toe waren aan een uitdaging in een ander land en een andere cultuur. Dubai is een mengelmoes van culturen van over de hele wereld en dat maakt de werkomgeving erg dynamisch. De belangrijkste leerpunten in zowel Dubai als Jeddah zijn het leren leiding geven in een multi culturele omgeving en de exposure aan een compleet andere werkomgeving dan je gewend bent.

Dat dwingt je om buiten je comfor t zone te stappen en kanten van jezelf te ont wikkelen die je in je eigen omgeving zelden zal ont wikkelen.

Specifieke expertise:

Supply Chain Management en Business Planning

Connecties Volgende oud - BIKker:

Ik ben erg benieuwd hoe het inmiddels gaat met mijn opvolger als voorzit ter, Dolf L’Or t ye.

55

Magazine voor Informatiemanagement

Het semi - wetenschappelijke magazine .ego is een uitgave van studievereniging Asset | SBIT in samenwerking met alumnivereniging EKSBIT. Asset | SBIT - Kamer E116 - t.a.v. redactie .ego Postbus 90153 - 50 0 0 LE Tilburg [t] (013) 466 2998 - [e] ego@asset - sbit.nl - [i] w w w.asset - sbit.nl/ego