Merged lr 8 nov 2016

Redactioneel

ARC16 Awards Rijk en gevarieerd spectrum

Winnaar van de arc16 Oeuvre Award is dit jaar het Amsterdamse architectenbureau Office WinHov. Toen ik Jan Peter Wingender op een zonnige septembermiddag belde om hem dit verheugende feit mee te delen en hem te vragen of hij deze prijs wilde accepteren, reageerde hij aanvankelijk vol ongeloof. Nog dat zelfde weekeinde belde hij terug met de vraag of hij niet had gedroomd.

In dit nummer vieren we de kwaliteiten van Office WinHov, samen met die van de andere zes winnaars van de arc16 Awards. Deze prijzen bekronen de beste architectuur van het afgelopen jaar. In de categorieën architectuur, interieur, meubel, detail en innovatie zijn door vijf verschillende jury’s nominaties en winnaars geselecteerd uit in totaal 316 inzendingen.

Dit jaar wordt voor de eerste maal de arc16 Jong Talent Award uitgereikt. Ze is bestemd voor veelbelovende jonge ontwerpers onder de 35 jaar. Op ons arc Business Lab pitchten vijf kandidaten hun visie op vakgebied, samenleving en ontwerp, en lieten ze zien welke stappen ze in de eerste fase van hun carrière in de architectuur zetten.

Van publieke gebouwen tot werkomgevingen, van laboratoria tot woongebouwen, de inzendingen vertegenwoordigen het volledig spectrum van de architectuur. Niet alleen zijn gebouwen en interieurs genomineerd die tot de verbeelding spreken én duurzaam zijn, ook maken de robotmatige productie van een kantoorinterieur en het recyclingproces van plastic tot nieuwe bouwproducten deel uit van het palet.

Mogelijk biedt de selectie die op deze manier tot stand is gekomen, inspiratie om de gebouwen en interieurs te bezoeken en de hiermee verbonden thema’s verder uit te diepen. Sommige projecten zijn zodanig mooi dat je wellicht denkt te dromen.

Ze doen wat goede architectuur als geen ander kan: je kijk op de wereld om je heen en de gebouwde omgeving veranderen.

Harm Tilman Arc16 is een initiatief van de Architect en Gira, Plan@Office, Kubus, Desso, Gabriel, Rohde & Grahl en Shapes.

de Architect, november 2016 | 3

HĂŠt antwoord voor gezonde en energiezuinige kantoren

DUCO at WORK

Power Solutions

Natuurlijke dagventilatie vormt de basis voor dit totaalconcept voor een gezonde werkomgeving. Het DucoTronic System Wired zorgt dankzij de elektronisch gestuurde toevoerroosters op basis van CO2meting voor het perfecte binnenklimaat. Duco’s buitenzonwering gaat de opwarming van het kantoorgebouw tegen. De intensieve nachtventilatie zorgt in de warme zomermaanden voor de nodige koeling.

We inspire at www.duco.eu

DIT IS ร NS ALLERBESTE WERK Aan onze motivatie of kwaliteit zal het niet liggen, maar een ARC Award winnen we waarschijnlijk niet zo snel. Wij bouwen liever aan het fundament van prijswinnende projecten. Minder opvallend, maar o zo belangrijk. Dรกt is onze stille kracht.

Chapeau voorARdCe 2w0in16n! aars van de

DE KRACHTPATSERS VAN BOSCH BETON Glad afgewerkte keerwanden van de hoogste kwaliteit. U krijgt ze direct uit voorraad geleverd met 15 jaar fabrieksgarantie. Neem contact op voor een vrijblijvend 3D-ontwerp. Uw bouwproject krijgt de aandacht die het verdient, van plan tot en met plaatsing. Dรกt is complete ontzorging.

Wesselseweg 132 3774 RL Kootwijkerbroek

T 0342-441050

E info@keerwand.nl

Forex achtergronden.indd 1

OUT NOW! the lighting bible 11 new collection Beschikbaar als tablet App voor Ipad en Android.

Gratis te downloaden in de App en Google Play Store Ontdek meer op www.deltalight.com

deltalight.com

HERONTDEK ESSENTIALS: T E R U G

N A A R

D E

B A S I S

Jeans bestaat uit zes kleuren blauw, van licht naar donker een vertolking van verschillende soorten jeans. De kleuren zijn perfect te combineren en bieden zo de mogelijkheid verschillende, duidelijke zones aan te brengen in het interieur.

www.louispoulsen.com/nl

NJP TABLE, WALL AND FLOOR LAMP OKI SATO (NENDO) Order free info package via info@louispoulsen.nl

THE ULTIMATE FLOORING EXPERIENCE A Tarkett Company LP_NJP_De Architect_200x270mm.indd 1

21.10.16 14:29

Revolutionair Spectaculair Modulair

Ontwerpen met daglicht VELUX modulaire lichtstraten voor een beter binnenklimaat

Gezonde gebouwen essentieel voor gezond leven Werken, leren of wonen in ongezonde gebouwen kan leiden tot astma, vermoeidheid en slechte arbeidsprestaties. Onderzoek heeft uitgewezen dat scholen met een ongezond binnenklimaat de leervaardigheden van kinderen negatief beinvloeden. Aangezien we meer dan 90% van ons leven doorbrengen in gebouwen is het essentieel dat we hierin zorgen voor een goed binnenklimaat met voldoende gezonde lucht en daglicht.

VELUX modulaire lichtstraten zijn speciaal ontworpen om daglicht en natuurlijke ventilatie te brengen in utiliteitsgebouwen zoals scholen, kantoren en winkelcentra. De VELUX modulaire lichtstraat kan worden aangesloten op een gebouwbeheersysteem, zodat modules op tijd kunnen worden geopend voor natuurlijke ventilatie en zonwering tijdig kan worden gesloten om oververhitting te voorkomen.

Download onze gratis CAD en BIM objecten: www.modulairelichtstraten.velux.nl

Uw partner in ventilatie, zonwering & outdoor voor een gezonde woning

HEALTHY RESIDENTIA L CONCEPT

Meer info?

Download onze brochure op:

BelgiĂŤ/Nederlan

d

www.renson.nl

HRC_NL_021

5.indd 1

8/01/16 16:11

ALUMINIUM HOOGSTANDJE IN MAATWERK De creatieve samenwerking tussen Bedaux de Brouwer Architecten BV uit Goirle en De Architectenwerkgroep Tilburg heeft tot een opmerkelijk resultaat geleid: Forum Reeshof in Tilburg. Een appartementencomplex met commerciële functie. Aluminium speelt een

MINDER DREMPELS

belangrijke rol in het o zo imposante atrium. Zo zijn de borstweringen voorzien van duurzame, witte en bronskleurige aluminium muurafdeksystemen met daarbij als maatwerkhoogstandje een rondgewalste bronskleurige muurafdekkap.

Kijk voor meer inspirerende projecten op www.roval.eu 7/28/2016 11:43:20 AM

Zalinggoot in lood.

3.251

keer bekeken.

NBD-Online.nl Bouwen aan uw verkoopkracht.

Op NBD-Online.nl pakt u de voorsprong op uw concurrenten en krijgt u de aandacht die u verdient. Ons marketingplatform zorgt voor een goede vindbaarheid en verbindt klanten rechtstreeks met u door. Op deze manier versterkt NBD-Online.nl uw marketing. Bekijk welk pakket u helpt om uw doelstellingen te behalen op NBD-Online.nl/deelnemen.

Crédit photos : Thinkstock - aressy.com - 10/16 - 10166

105577_Roval_3.indd 1

MEER MOGELIJKHEDEN

www.armstrong-plafonds.nl

DIVISION INSULATION

Villa Elst is een project van Architectenbureau Vincenth Schreurs

UNILIN Insulation denkt mee vanaf de visiefase

CONSTRUCTIE, INTERIEUR & EXTERIEUR Integraal vormgeven: de mogelijkheden van UNILIN dakelementen

UNILIN Insulation bv - Beneluxstraat 1 - 5061 KD Oisterwijk - T +31(0)13 523 13 13 - info.nl@unilin.com - www.unilininsulation.com

argenta

ÂŽ

opening doors

Invisible doors by argentaÂŽ opening a world of possibilities nv Argent Alu sa | Bankstraat 2, 9770 Kruishoutem - Belgium T +32 (0)9 333 99 99 | F +32 (0)9 333 99 90 | info@argentalu.com | www.argentalu.com

Inhoud

ARC16 Awards Na jaren van crisis in de bouwsector zijn er duidelijke signalen van herstel. Dit klinkt door in tal van inzendingen die dit jaar voor arc16 zijn gedaan. Architecten zijn druk bezig hun positie te bevechten en de toegevoegde waarde van architectuur opnieuw te definiëren. Ze hebben daarbij niet alleen een verplichting aan de opdrachtgever maar ook aan de samenleving. Daarbij is ‘voortdurendheid’ de sleutel tot duurzaamheid.

Oeuvre Office Winhov Cover Office Winhov, winnaar arc16 Oeuvre Award Foto Maarten Kools

Inhoud Redactioneel P 003 Colofon P 007

Office Winhov krijgt de arc16 Oeuvre Award omdat het bureau als geen ander maatschappelijke veranderingen weet te vertalen in interventies in de alledaagse omgeving. Hun oeuvre bestaat uit gebouwen die zeer verfijnd zijn en gemaakt met een sterk gevoel voor locatie en sfeer. - P 022

2

Scope P 011 Oeuvre P 022

Architectuur KAAN Architecten Winnaar Hoge Raad in Den Haag door kaan Architecten - P 030 Nominaties BureauVanEig, ’t Melkhuisje; Van DongenKoschuch, Schouwburg de Kampanje; Neutelings Riedijk Architecten, Stadhuiskwartier Deventer

Interieur Studio Farris Architects

Architectuur P 030 Interieur P 038 Meubel P 044 Detail P 050 Innovatie P 058 Jong Talent P 062 Producten P 070 Service P 078 Advertentiebijlage P 083

Design Notebook 2016 / 2017

1

3

Winnaar Stable door Studio Farris Architects - P 038 Nominaties Space Encounters, Joolz hq; deMunnik-deJong architecten en Merk x, Raadszaal Stadhuis Rotterdam

4

Meubel Studio Farris Architects

5

Detail Wiegerinck

Winnaar Meubel in Stable door Studio Farris Architects - P 044 Nominaties xml en Jurgen Bey, inrichting Europese Raad; Studio Samira Boon, Motion Bench

Winnaar Plus Ultra Incubator door Wiegerinck - P 050 Nominaties sculp[it]architecten, Betonnen Poëzie; 2dvw Architecten, Deca Packaging; Team v Architectuur, hoofdkantoor a.s.r.

6

7

Innovatie Studio RAP

Winnaar SkilledIn Office door Studio rap - P 058 Nominaties Tom Frantzen, Patch22; Bureau sla en Overtreders W, Pretty Plastic Plant

Jong Talent Chris Collaris

Winnaar Chris Collaris - P 062 Genomineerden Wessel van Beerendonk, Roy Pype, Guillem Colomer en Ramon Scharff

de Architect, november 2016 | 5

Colofon

November 2016

Aan dit nummer werken mee Harm Tilman

Redactie

Marjolein van Eig

De Architect is een uitgave van Vakmedianet. Media voor professionals Postbus 16262 2500 BG Den Haag www.bimmedia.nl

Astrid de Wilde

schrijft en maakt architectuur. Ze schrijft onder andere voor Archined en hp/De Tijd. Voor de Architect publiceert ze maandelijks een rubriek over het detail, waarin ze schrijft over de grootsheid van schijnbaar kleine dingen.

Basisvormgeving Motif: Concept & Design Sake van den Brule Elke Kunneman

Hoofdredactie

Marianne Lahr Eindredactie

Marieke Giele

Redactie

Willem Wopereis Redactie

Vita Teunissen Stagiaire

Mariëtte van Stralen Foto C.J. de Raadt

Redactieadres Postbus 16262 2500 BG Den Haag Prinses Beatrixlaan 116 2595 AL Den Haag tel (070) 30 46775 architect@bimmedia.nl www.deArchitect.nl

1960 Wageningen

is een architectuurhistoricus- en theoreticus. Momenteel werkt zij aan de afronding van het proefschrift H.Th. Wijdeveld (1885-1987), architect.

‘To know for sure to be an architect is an oxymoron’ voor de Faculteit Bouwkunde (agt)w van de Technische Universiteit Eindhoven (tu/e).

1975 Haarlem

Pieter Bedaux 1977 Tilburg

Grafische vormgeving

is architect en partner bij Bedaux de Brouwer Architecten en tekent de maandelijkse cartoon Studio Concept. Momenteel werkt Pieter aan een aantal grootschalige ontwikkelingen onder meer in de historische centra van Breda en Den Bosch.

Kathelijne Koster

Maartje Henket

Hans de Jong

Uitgever

1971, Amsterdam

werkt als communicatieadviseur bij de Oosterhoff Groep, moeder van onder meer ingenieursbureau abt, bbn adviseurs en adviesbureau Lüning. Hierbij komt de kennis en ervaring die ze heeft opgedaan in acht jaar redacteurschap voor de Architect en Cobouw goed van pas.

Sander Woertman 1975 Zwolle

studeerde Bouwkunde aan de tu Delft en architectuurgeschiedenis aan de ru Groningen. Hij werkte als eindredacteur en vakredacteur bij de Architect.

Tegenwoordig werkt hij als business developer bij De Zwarte Hond.

Stefan Müller 1965 Bonn (d)

studeerde visuele communicatie en werkt sinds 1992 als architectuurfotograaf. Op dit moment werkt hij aan foto’s op groot formaat voor een permanente tentoonstelling in metrostation Museumsinsel in Berlijn, dat in 2020 opent.

Maarten Kools 1970 Tilburg

is opgeleid aan de Koninklijke Academie Beeldende Kunsten te Den Haag en zelfstandig fotograaf sinds 2008. Opdrachtgevers zijn onder meer linda, Vrij Nederland, C1000, ministerie van Volksgezondheid, General Motors, bdo, Univé. Maakt daarnaast ook persoonlijk werk/series.

de Architect, november 2016 | 7

Nieuws

Scope

Tentoonstelling Maatwerk welkome steun in rug architecten

Maatwerk, afgelopen maand geopend in het Duitse Architekturmuseum, wil breken met het beeld dat de Nederlandse architectuur wordt gedomineerd door SuperDutch. Met een presentatie van Belgische en Nederlandse architecten presenteert de tentoonstelling een nieuw perspectief op de Hollandse architectuur en op de samenwerking die de afgelopen jaren tussen Vlaanderen en Holland is opgebloeid.

Het bevrijdende aan Maatwerk, zo je wilt, is dat het voor de eerste keer sinds lange tijd gewoon weer een architectuurtentoonstelling is. Op de tentoonstelling worden maquettes getoond, in combinatie met foto’s die de context van de 62 gepresenteerde gebouwen documenteren. Deze foto’s zijn gemaakt door Stijn Bollaert en Michiel De Cleene. Ook zijn foto’s te zien van de interieurs en bijzondere details van de gebouwen.

Maatwerk is samengesteld door Sofie de Caigney.

Voor Prelude, een ‘tentoonstelling in de tentoonstelling’, zijn Marius Grootveld en Jantje Engels aangezocht. Zij verzamelden de modellen van 32 jonge architecten die zij tot de ‘weaving generation’ rekenen. Wat deze generatie volgens de curatoren onderscheidt, is ‘weaving the strands that are allready there together and connecting new ideas with what happend before in history.’

Maatwerk van en voor architecten Er is geen poging gedaan deze tentoonstelling inzichtelijk te maken voor een groot publiek of deze te ‘vertalen’. Dat wil niet zeggen dat alleen de maquettes en de foto’s belangrijk zijn. Minstens zo aanwezig zijn de intenties van de curatoren die de maquettes inzetten om eerdere verhalen tegen te spreken en onderuit te halen. Het belangrijkste

daarvan is het SuperDutch-verhaal.

Opmerkelijk is de totale afwezigheid van de digitale wereld, ook al speelt architectuur zich daar inmiddels voor het grootste deel in af. De oorlog tussen alledaagse blik en digitale kijk wordt op Maatwerk niet uitgevochten. Het is even architecten onder elkaar.

De maquettes staan op tafels, achter tot gordijnen gedrapeerde stoffen. Dat zorgt voor rust en werkt verwonderlijk goed als je de maquettes bekijkt. Deze zijn er immers in alle soorten en maten, en zijn niet ge-edit met het oog op de tentoonstelling. In de gekozen inrichting doet zowel een woonhuis als een grootschalig stedelijk project het goed. Alleen de maquette van het mas in Antwerpen (ontwerp Neutelings Riedijk Architeten) springt eruit.

De curatoren leggen de nadruk op die benaderingen in de architectuur waarin aan de stad wordt voortgebouwd. Ze tonen, exposeren en halen die naar voren, vooral ook om de architecten zelf een steun in de rug te geven. De urgentie hiervan is niet gering, nu de SuperDutch-traditie schipbreuk heeft geleden. De tentoonstelling laat zien dat er hoe dan ook leven is voor architecten in een tijd waarin architectuur uit de wereld lijkt te zijn verdwenen.

Rel Voorafgaande aan de opening veroorzaakte Kirsten Hannema een kleine rel door zich in de Volkskrant af te vragen waarom in Frankfurt door het Vlaamse Architectuurinstituut een tentoonstelling is ingericht over Nederlandse architectuur, maar ook waarom hni (Het Nieuwe Instituut) daarbij behalve als bruikleengever, niet is betrokken. De vraag is meer dan terecht, maar je kunt hem ook omdraaien.

Het is juist leuk om te zien waar die Belgen mee komen en daar je voordeel mee te doen.

Hannema tekende uit de mond van Dirk van den

Bovenbouw woninguitbreiding Mortsel

Heuvel op, dat hni geen hardcore architectuur tentoonstellingen meer organiseert. Met de fusie is gekozen voor een nieuw model, waarin het draait om de raakvlakken tussen architectuur, design en e-cultuur. ‘Architectuur wordt daarbij vanuit allerlei perspectieven aan de orde gesteld: voedselproductie, oorlogssituaties, ecologie’, aldus Van den Heuvel.

Prelude, maar waarop?

Maatwerk is de eerste tentoonstelling die probeert te breken met SuperDutch. Toen deze term rond de eeuwwisseling werd gesmeed, was ze eigenlijk al versteend en stond ze een verdere ontwikkeling van de architectuur in de weg. Mogelijk nadeel van de benadering van Maatwerk is dat veel wordt teruggekeken.

In Prelude, een apart hoekje op Maatwerk, zijn op een associatieve manier de maquettes van de ‘wevende generatie’ bijeengebracht en geëxposeerd. Probleem is wel dat de tentoonstelling weinig richting krijgt. Dat komt wellicht ook omdat de curatoren de architecten van Prelude nadrukkelijk presenteren als een nieuwe generatie en hun productie niet ‘meten’ aan de cultuur van deze tijd.

Een aantal veronderstellingen blijft zodoende onbesproken. Zal de architectuur opnieuw haar autonomie gaan bevechten, net als in de jaren zeventig en tachtig? Of kan ze om de architectuur door architecten terug te winnen, beter een andere weg bewandelen?

Harm Tilman De expositie ‘maatwerk massarbeit, Custom Made Architecture from Flanders and the Netherlands’ vindt tot en met 12 februari 2017 plaats in het Deutsches Architekturmuseum, Schaumainkai 43 te Frankfurt am Main.

Warmtekrachtcentrale Uithof, Liesbeth van der Pol. Foto Michiel De Cleene

de Architect, november 2016 | 11

Scope Nieuws

Jan Duiker Van warm naar koud

Jan Duiker behoort tot de bekendere architecten uit de tijd van de moderne architectuur in de eerste decennia van de vorige eeuw. Zijn oeuvre laat zien dat hij bij zijn vroege werk nog onder invloed staat van H.P. Berlage en Frank Lloyd Wright, zich daarvan losmaakt en een eigen idioom ontwikkelt dat beantwoordt aan het ideaal van het functionalisme.

Van Bergeijk schrijft in de inleiding dat dit boek geen biografie is maar de reconstructie van een oeuvre. In het eerste hoofdstuk belicht hij welke positie Duikers werk heeft gekregen in het architectuurhistorisch denken.

Het tweede hoofdstuk behelst de reconstructie van zijn oeuvre en behandelt de wijze waarop de architectuurhistorici erover schreven. Het derde hoofdstuk gaat in op Duikers publicaties, het vierde hoofdstuk stelt de restauratie van zijn werk ter discussie, dan volgt de werkenlijst met projectbeschrijvingen en een bijlage met een zogenaamde ‘Luistercursus’.

Gezien de veelheid aan literatuur over Duiker stelt de auteur zich terecht de vraag of een nieuw boek over Duiker noodzakelijk is. Volgens hem wel, omdat de feiten nog niet allemaal op een rijtje zijn gezet en de cultureel-historische dimensie van Duikers werk nog nauwelijks is onderzocht. En belangrijker: auteurs hebben nog geen aandacht besteed aan de ‘geestelijke economie’ van Duiker en evenmin aan ‘het afslankingsproces van zijn architectuur’.

Het is echter wel de vraag wat dit boek toevoegt aan de bestaande publicaties over Duiker en dan in het bijzonder naar de wijze waarop de ontwikkeling van Duikers oeuvre wordt behandeld, hoe het bekende werk zich verhoudt tot het minder bekende, naar Duikers gedachtegoed en hoe Duikers werk zich verhoudt tot zijn opvattingen over architectuur.

In het eerste hoofdstuk stelt Van Bergeijk dat velen het erover eens zijn dat in elk standaardwerk over moderne architectuur de namen van Jan Duiker en Bernard Bijvoet moeten voorkomen, maar dat slechts enkelen goed op de hoogte zijn van Duikers grote belangstelling voor de technische inventies van zijn tijd. Hij illustreert dat met een reeks voorbeelden van de wijze waarop Duiker in overzichten van (inter)nationale moderne architectuur is besproken, vaak voorzien van een citaat, gevolgd door een kritisch commentaar.

Over Francesco Dal Co bijvoorbeeld, merkt Van Bergeijk op dat hij te weinig kennis heeft van de achtergronden van Duikers werk. Positiever is hij over Duikers monografieën: de uitgaven van het tijdschrift Forum, de publicaties van Jan Molema, de studies van Ronald Zoetbrood en Ton Idsinga, het boek van Paul Meurs en Marie-Thérèse van Thoor over Sanatorium Zonnestraal en de publicatie van Rainer Bullhorst over Duikers werk in Den Haag.

In hoofdstuk 2 wordt Duikers werk

chronologisch behandeld, maar het blijkt eerder een aaneenschakeling van projectbeschrijvingen dan een écht betoog waarin de ontwikkeling van Duikers oeuvre wordt verduidelijkt. Ook andere zaken worden niet helder: hoe was de taakverdeling tussen Duiker en Bijvoet en na Bijvoets vertrek naar Parijs, tussen Duiker en de civiel ingenieur J.G. Wiebenga?

Ook ontbreekt een duidelijke verklaring voor de radicale omslag in Duikers werk, die Van Bergeijk in overdrachtelijke zin benoemt als van warm naar koud, waarmee hij erop doelt dat in het vroege werk baksteen het dominante materiaal is en de haard het middelpunt, terwijl later gewapend beton domineert en centrale verwarming, en de gevel wordt gereduceerd tot een dunne scheidingswand tussen binnen en buiten.

Dat Duiker zich sterk laat inspireren door het werk en het gedachtegoed van Wright en Le Corbusier maakt Van Bergeijk duidelijk, maar hij benoemt niet om welke specifieke werken en publicaties het gaat en hoe en wanneer Duiker deze heeft

leren kennen. Verder is bij de bespreking van Duikers plannen voor hoogbouw nagelaten om de discussie in Nederland over hoogbouw, door architect H.Th. Wijdeveld aan de orde gesteld in het nummer van Wendingen over Torenhuizen (maart 1923), te bespreken.

In het derde hoofdstuk behandelt Van Bergeijk Duikers publicaties.

Hij stelt dat Duiker vooral een propagandist in de eigen gelederen is, omdat bijna al zijn artikelen in dit huisblad van de architecten van het Nieuwe Bouwen verschenen, en concludeert tot slot dat Duiker niet ‘echt grote diepzinnige gedachten’ verwoordde.

In hoofdstuk 4 betoogt Van Bergeijk waarom hij geen voorstander is van de restauratie van Duikers gebouwen: in diens gedachtegoed vindt hij geen aanknopingspunten die dat zouden rechtvaardigen. Een dergelijke identificatie met de figuur van onderzoek is op zijn minst curieus te noemen.

Tot slot volgt de bijlage met een zogenaamde ‘Luistercursus’ van Jan Duiker, een integrale weergave van drie weinig boeiende lezingen, die hij in 1932 aan de Volksuniversiteit in Eindhoven heeft gehouden, waarbij hij ingaat op de geschiedenis van de architectuur én de ontwikkeling van de moderne architectuur.

Al met al is deze publicatie over Jan Duiker teleurstellend. Het boek bevat veel informatie en er is veel materiaal over en van Duiker verzameld, maar een overtuigend betoog over de ontwikkeling van Duikers oeuvre ontbreekt, evenals een nader onderzoek naar de samenwerking met Bijvoet en Wiebenga en een verheldering van Duikers ontoegankelijke gedachtegoed.

Mariëtte van Stralen Herman van Bergeijk, Jan Duiker, bouwkundig ingenieur (1890-1935),

Jan Duiker

Van warm naar koud, Nijmegen 2016

de Architect, november 2016 | 13

Scope Architectuur & maatschappij

Detail 20 Isolatie Fascinerend lelijk op een prachtige manier

Op 7 oktober j.l. is in het Deutsches Architekturmuseum (dam) te Frankfurt am Main de door het VAI samengestelde tentoonstelling ‘Maatwerk’ geopend, over Nederlandse en Vlaamse architectuur van de afgelopen dertig jaar. Tegelijkertijd werd in een zogenoemde Wunderkammer, samengesteld door Veldwerk Architecten, het werk van een nieuwe generatie architecten getoond. De enorme hoeveelheid maquettes die de nieuwe generatie heeft geproduceerd, wordt gepresenteerd als de prélude van ‘Maatwerk’. Tentoonstelling en Wunderkammer zijn nog t/m februari 2017 te bezoeken. Het is zeker de moeite waard om een kijkje te gaan nemen.

In het kader van deze tentoonstelling vond in het openingsweekend met de architecten van deze nieuwe generatie een boottocht plaats. ‘A weaving generation’ worden we genoemd. Prachtige naam nietwaar. Ik vind in ieder geval van wel. Wij zijn SuperDutch voorbij, we bouwen liever geen concepten maar verweven onze ontwerpen met allerlei referenties. Referenties uit het verleden, uit films, van de straat, uit de kunst, uit de krant, uit onze persoonlijke geschiedenis, van favoriete en obscure architecten, van bekende architecten, van wat niet eigenlijk. Van die constatering word ik blij, het zou betekenen dat

hun presentaties graag staand en in de richting van het publiek doen, hangen

onze ontwerpen een gelaagdheid tonen die meer is dan een iconisch antwoord

de Belgen liever op de bank om met de microfoon in de hand nonchalant hun

op een programma van eisen of een geinig gebouwd concept. Of dat inderdaad

beelden van commentaar te voorzien. Wat dat betekent weet ik niet. Wat enorm

zo is, laat ik graag aan anderen over.

leerzaam was: de Belgen laten lelijkheid toe in hun ontwerpen. En dat is hart-

Naar de boottocht zag ik niet direct uit. Een hele dag met allemaal architec-

stikke spannend. Eagles of architecture bijvoorbeeld, laat in een interieurproject

ten op een boot waar je niet af kunt, mwah, ik wist dat zo net nog niet. En wat te

gewoon de gipsplaat weg van de metalstud. De metalen stijlen vormen, samen

doen met manlief, als niet-architect en man-van. Daar gaat een gezellig week-

met de toevallige kleur van de isolatie die de vulling is, een ingreep die wonder-

endje samen. Aan de andere kant, waarom ook niet, mogelijk brengt het nieuwe

wel samengaat met de architectuur van een klassieke Antwerpse stadswoning.

inzichten en waardevolle contacten. En daar gingen we, langzaam zakten we de

En daar maakten ze vervolgens een ongelofelijk mooie maquette van. Een

Main af. Mooi! En tijdens dit afzakken werden er ‘pecha kucha’s’ gegeven door

raamwerk van metalen, aan elkaar gesoldeerde draden vormt de stadswoning

3 x 4 bureaus, te weten vier Vlaamse, vier Duitse en vier Nederlandse architecten.

en daarin hangen de metalstudwanden, de ontwerpingreep van het project.

Dat is natuurlijk lekker snel en catchy, zo’n ‘pecha kucha’, maar ik vind het een

Afhankelijk van de isolatiebehoefte was de kleur van de vulling roze, blauw of

verschrikkelijk format voor een presentatie. Een ieder kan prima een presentatie

groen. Ik had het niet bij elkaar gezocht. Een fascinerend spel van lijnen, toe-

geven in krap zeven minuten, maar zonder controle over het moment van

valligheid en non design in een monumentaal pand. Fascinerend lelijk op een

wisselen van het beeld is dat voor velen niet te doen.

prachtige manier.

Er was een boel te leren en te observeren. Bijvoorbeeld, waar de Nederlanders

Cartoon Pieter Bedaux

14 | de Architect, november 2016

Marjolein van Eig

ARC16 Awards

Foto Stefan Müller W Hotel in Amsterdam door Office Winhov

Vijf categorieën, Oeuvre en Jong Talent Uit de 316 inzendingen voor de categorieën Architectuur, Interieur, Meubel, Detail en Innovatie zijn vijf winnaars gekozen. Na locatiebezoek aan alle genomineerden zijn de verschillende jury’s tot de volgende winnende projecten gekomen; Hoge Raad door kaan Architecten, Stable door Studio Farris Architects, Meubel in Stable door Studio Farris Architects, Plus Ultra in Wageningen door Wiegerinck en SkilledIn Office door Studio rap.

De arc16 Oeuvre Award is dit jaar toegekend aan Office Winhov voor de manier waarop het bureau maatschappelijke veranderingen weet te vertalen in interventies in de alledaagse omgeving. Het bureau is inspirerend voor een nieuwe generatie ontwerpers. Als Jong Talent is gekozen voor Chris Collaris die als klassieke architect op nieuwe wijze een positie inneemt binnen de sector.

de Architect, november 2016 | 19

ARC16 Inleiding

Inleiding

ARC16 Awards

Architectuur op een kruispunt

De Nederlandse architectuur bevindt zich op een keerpunt, merkt de jury van de arc16 Oeuvre Award op in haar juryrapport. Terwijl ze successen viert met spraakmakende gebouwen, lijkt ze in een groot deel van de gebouwde omgeving steeds meer het veld te moeten ruimen. Vooral in de woningbouw is de rol van architecten marginaal geworden. Ze zal haar positie opnieuw moeten bevechten. arc16 laat hiervan bewonderenswaardige staaltjes zien.

Tekst

Harm Tilman

20 | de Architect, november 2016

Vanaf het begin van haar bestaan is architectuur verbonden met de samenleving, aanvankelijk impliciet, later vanaf de negentiende eeuw expliciet. Het is immers haar taak deze fysiek vorm te geven. Op dit moment speelt ze hierin geen vanzelfsprekende rol meer.

Een reden is ongetwijfeld dat architecten al sinds langere tijd nauwelijks nog invloed hebben op het beeld of het functioneren van de stad. Welstand is het laatste ‘resort’ waar over de kwaliteit van 2 3 de architectuur wordt gesproken. Wat in de stad waar gebeurt, dus maximaal de opgave vervullen. oorzaken eigen aan de architectuur beslissen echter opdrachtgevers Maar ook moeten deze gebouwen zelf. Na dertig jaar SuperDutch is die in toenemende mate een zone zuinig zijn en geen overbodige duidelijk dat deze stroming, ooit zo zonder architectuur afkondigen. kosten veroorzaken. En ze moeten fris begonnen, aan het einde van In de huidige woningbouw krijgen waardevol zijn om de onderhoudshaar cyclus belandt. De huidige architecten bijvoorbeeld een kosten te verkleinen en een lange principes wijken flink af van de standaard casco en inrichting levensduur te krijgen. oorspronkelijke wortels van deze toegespeeld, binnen een strikt Het aantal opdrachtgevers is de stroming. De gebouwen zijn welisbudget. Woningen zijn producten laatste jaren sterk verbreed. Naast waar spectaculairder, maar boeten geworden die al aan de voorkant het type geëngageerde opdrachtsterk aan kracht in. van het proces zijn geprijsd. Bij veel gever maken beleggers en kleinere Toegevoegde waarde corporaties en aannemers is dit opdrachtgevers hun opwachting. van architectuur onder de dekmantel van de crisis Ook pakken architecten de rol van Wie zoekt naar positieve signalen doorgevoerd. De bijdrage van de opdrachtgever zelf. De architect die kunnen duiden op een herstel, architect versmalt zich tot de keuze Tom Frantzen is hier met Patch22 wordt in de huidige architectuur van de steen en het kozijn. een succesvol voorbeeld van. op zijn wenken bediend. Dit klinkt Dat de architectuur op een kruisKeuzen die op zichzelf financieel ook door in tal van inzendingen punt staat, heeft zonder enige niet rendabel zijn, worden toch die dit jaar voor arc16 zijn getwijfel ook te maken met interne genomen omdat ze in combinatie daan. Architecten zijn druk bezig met andere maatregelen leiden tot hun positie te bevechten en de een duurzamer product. toegevoegde waarde van architecVoortdurendheid en tuur opnieuw te definiëren. Daarbij duurzaamheid wordt vaak een meer vruchtbare Architecten zijn echter niet alleen relatie met de opdrachtgever verplicht aan de opdrachtgever, opgezocht. Architectuur komt maar ook aan de samenleving. op dit moment meer dan vroeGebouwen moeten aan het ger voort uit haar verplichting programma voldoen, maar spelen tegenover de opdrachtgever. Ze als ze zijn opgeleverd, ook een is als het ware zijn bewindvoerder openbare rol. Ze dienen niet alleen geworden. We zien dit ook terug in zorgvuldig om te springen met de de inzendingen van dit jaar. De gemiddelen van de opdrachtgever, bouwen die een architect ontwerpt 1 maar ook van de wereld: zowel moeten bruikbaar en nuttig zijn,

Memorabele gebouwen en alledaagse omgeving

op het gebied van energie als grondstoffen. Dat bereiken gebouwen alleen met een lange duur.

‘Voortdurendheid’ is de sleutel tot duurzaamheid. Kernvraag is daarmee steeds vaker hoe mensen een gebouw gaan gebruiken.

Gebouwen krijgen hun betekenis doordat ze in de tijd meegaan en uiteindelijk de stad zelf worden. De vraag of de ge-bouwen in materiaal, detail en gebruiksgemak goed zijn gemaakt en het grotere geheel ondersteunen, wordt van cruciaal belang. Tevens zal moeten worden nagedacht over nieuwe manieren om architectonische kwaliteit te regelen, nu de oude procedures voor veel architecten onbereikbaar zijn geworden, respectievelijk geïmplodeerd.Ontwerpers waken over het geheel, hoe moeilijk dat vaak is. Zij zijn als enigen in staat projecten ruimtelijk, programmatisch en qua detaillering zodanig te coördineren dat een eenheid ontstaat die meer is dan de som der delen. Juist dit aspect speelde in de jurering van zowel architectuur als interieur en meubel een belangrijke rol. Omgekeerd ook, bijvoorbeeld wanneer architectuur en interieur los van elkaar staan en niet zijn samengebracht.

Volgens Kees Kaan die met de Hoge Raad uiteindelijk de arc16 Architectuur Award in de wacht sleepte, is “een gebouw pas goed als zijn fysionomie, ofwel de ‘gelaatsuitdrukking’ ervan, in overeenstemming is met het karakter, de functie en de essentie ervan. De fysionomie van een gebouw is de viriele expressie van deze blijvende waarden. Mode en schoonheid in conventionele zin zijn irrelevant.”

Bij alle aandacht voor de alledaagse stadsontwikkeling blijft het maken van memorabele gebouwen een belangrijke uitdaging. Architectuur met een hoofdletter A hoeft niet te zijn veroordeeld tot spektakel of tot een irrelevante uitzondering.

Dwars tegen de trend in, poneren de Hoge Raad van kaan en het Stadhuiskwartier van Neutelings Riedijk de mogelijkheden van de architectuur met een grote zelfverzekerdheid.

Beide gebouwen komen zonder enige twijfel voort uit de hedendaagse vraag naar iconische gebouwen die architectuur dwingen speciaal te zijn, zodat ze de verstrooide aandacht kunnen vangen. De monumentaliteit van de

4

6 Hoge Raad en het Stadhuiskwartier is echter van een andere orde.

Beide gebouwen zijn eerder stoer en terughoudend tegelijkertijd.

In beide is de aandacht voor de gebruikers maximaal. Bovendien spelen ze door hun aanwezigheid een belangrijke rol in de stedelijke omgeving van Den Haag en Deventer.

Innovatie en jong talent Met het oog op de boven geschetste doelstelling is innovatie een belangrijk onderdeel van de vakbeoefening. Duurzaamheid is meer dan techniek in gebouwen. Veel van deze maatregelen leiden niet alleen tot extra kosten, maar zijn ook van korte duur en mankeren een belangrijk aspect van comfort. Om voortgang te boeken zijn experimenten nodig over alternatieve bouwmethoden die efficiënter, economischer, langduriger, gezonder en mooier zijn.

Dit vraagt om lef, volharding en een betrokken houding.

Aan de ene kant kunnen producten, methode of idee de architectuur vooruithelpen en nieuwe perspectieven bieden. Deze liggen in de manier waarop architectuur 5 tot tand komt, de recycling en up-

7 cyling van afvalstoffen tot nieuwe bouwproducten en de robotmatige productie van bouwelementen.

Dergelijke innovaties spelen in en lopen vooruit op de grote vraagstukken die in de hedendaagse stad spelen.

Tegelijkertijd zullen de nieuwe generaties meer kansen moeten krijgen. Door de robuuste demografische groei gaat de vraag naar voor iedereen bereikbare huisvesting steeds zwaarder wegen.

De opgave duurzame steden en gebouwen te maken, niet alleen energetisch maar ook in sociaal en cultureel opzicht, is daarbij ongetwijfeld een van de belangrijkste uitdagingen. Al deze opgaven vergen de nodige innovatie in de omgang met de ruimte, maar omgekeerd ook ruimte voor de jonge talenten die zich in de architectuur aandienen.

1 Oeuvre Award voor Office Winhov 2 Hoge Raad door kaan Architecten 3 Stable door Studio Farris Architects 4 Meubel in Stable door Studio Farris 5 Plus Ultra door Wiegerinck 6 SkilledIn Office door Studio rap 7 Jong Talent Chris Collaris

de Architect, november 2016 | 21

ARC16 Oeuvre Award

Juryrapport

Office Winhov Winnaar arc16 Oeuvre Award

1

Office Winhov is dit jaar winnaar van de arc16 Oeuvre Award.

Office Winhov krijgt deze prijs omdat het als geen ander maatschappelijke veranderingen weet te vertalen in interventies in de alledaagse omgeving.

Het gestaag groeiende oeuvre van Office Winhov bestaat uit gebouwen die zeer verfijnd zijn en die zijn gemaakt met een sterk gevoel voor locatie en sfeer. Nu architecten worden uitgedaagd de toegevoegde waarde van hun werk te verduidelijken, is Office Winhov inspirerend voor een nieuwe generatie ontwerpers.

Tekst

Harm Tilman Beeld

Stefan Müller

Samenstelling van de jury De jury van de arc16 Oeuvre Award bestaat uit Jan Willem van de Groep (oprichter ARXlabs, Factor Zero & Challenge the Future, voorzitter) Reimar von Melding (directeur KAW) Meindert Smallenbroek (directeur Energie & Omgeving bij het ministerie van Economische Zaken) Harm Tilman (hoofdredacteur de Architect, secretaris)

22 | de Architect, november 2016

De Nederlandse architectuur is op een bijzonder punt in haar geschiedenis aanbeland. Aan de ene kant viert ze de grote successen van haar iconische gebouwen en projecten die tot ver over de landsgrenzen de aandacht van het grote publiek weten te trekken en vast te houden. Aan de andere kant lijkt architectuur te zijn verdwenen uit het grootste deel van de gebouwde omgeving. De jury van de arc16 Oeuvre Award merkt dit aan als een verontrustende ontwikkeling.

Architectuur lijkt op een kruispunt te staan en kan niet meer wegduiken voor de vraag ‘wat te doen’.

De opdrachtverlening in Nederland is sterk veranderd en werkt in het voordeel van de grote bureaus die met hun structuur, organisatie en omvang de bouwindustrie prima kunnen bedienen. Op hetzelfde moment is een kleine en selecte groep architecten actief tot ver over de Nederlandse grens.

Generatiewisseling in de architectuur Het bouwen aan de alledaagse omgeving en de stad is zwaar onder druk komen te staan. De architectuur speelt hierin geen vanzelfsprekende rol meer. Sterker nog, een groot deel van de gebouwde omgeving lijkt tot stand te komen zonder architectuur. Architecten worden constant uitgedaagd aan te tonen wat hun toegevoegde waarde is. De jury is van mening dat Office Winhov dat op een manier doet die de weg kan wijzen aan een nieuwe generatie architecten.

Office Winhov maakt deel uit van een generatie die is te beschouwen als de opvolger van de beroemde SuperDutch-architectuur uit de jaren negentig. Het onderscheidt zich door een geringere nadruk op spectaculaire en iconische gebouwen, en door een

zoektocht naar gebouwen die verfijnd zijn en gemaakt worden met een groot gevoel voor de locatie en de atmosfeer ervan. Office Winhov behoort in de ogen van de jury tot de meest uitgesproken exponent van deze generatie.

Joost Hovenier is met Jan Peter Wingender de geestelijke vader van deze benadering. Met de toekenning van de arc16 Oeuvre Award wil de jury ook deze dit jaar onverwacht overleden architect eren.

De jury onderkent dat de nalatenschap van Joost voor het bureau en de Nederlandse architectuur blijvend is.

Bouwen, stad en materialisering Office Winhov is een Amsterdams architectenbureau dat in 1995 is opgericht door Joost Hovenier (1963-2016) en Jan Peter Wingender (1965). Vanaf 2010 is Uri Gilad (1977) als partner aan het bureau verbonden. Het bureau werkt aan projecten op het gebied van woningbouw, utilitaire gebouwen en transformatie in Nederland en daarbuiten. Daarnaast zijn de bureaupartners zeer actief in het onderwijs, het advieswerk en de architectonische cultuur in bredere zin. Zo gaf Joost Hovenier bij leven op eigen wijze vorm aan de publicatie Local Heroes. Op dit online platform delen collega-architecten hun fascinatie voor architecten die behoren tot de traditie van een ‘andere architectuur’. Jan Peter Wingender ondernam op zijn beurt een langjarig onderzoek naar de hedendaagse baksteenarchitectuur in Nederland en stelde, in het verlengde daarvan, het boek Brick. An Exacting Material (2016) samen.

Office Winhov onderscheidt zich door een brede reeks projecten die wordt gekarakteriseerd door een zorgvuldige lezing van de context en door een sterke formele en materiële aanwezigheid. Office

De Loodsen aan de Piet Heinkade in Amsterdam, 85 sociale huurwoningen en bedrijfsruimten

de Architect, november 2016 | 23

ARC16 Oeuvre Award

Juryrapport

Over arc16 Oeuvre De arc16 Oeuvre Award wordt jaarlijks toegekend aan een architect of een persoon uit een aanverwante discipline die een vakmatige bijdrage levert aan het verbeteren van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. De prijs is een initiatief van de redactie van de Architect. Met de prijs wil de uitschrijver een persoon eren die op dit moment actief bezig is in het vakgebied, die een stevige en onderscheidende bijdrage levert aan de opgave en de discussie daarover en die dit op een consistente wijze doet.

De toekenning van de arc16 Oeuvreprijs aan Winhov is tevens een postuum eerbetoon aan Joost Hovenier. Daarmee hoopt de uitschrijver het maatschappelijke belang van architectuur te verhelderen. De winnaar hoeft niet een afgerond oeuvre te bezitten. Het kan evengoed een persoon betreffen waarvan het vermoeden bestaat dat hij of zij een grote rol gaat spelen en een oeuvre zal opbouwen. De prijs kan worden opgevat als een stimulans of een steun in de rug om de gewekte verwachtingen waar te gaan maken.

stad en maken het publieke karakter van het gebouw zichtbaar voor de stad.

Met het project De Loodsen brak het bureau in 2006 door naar een internationaal publiek. Twee woontorens vormen de hoeken van een ensemble van zes torens langs de IJ-haven in AmsterdamOost. Beide zijn als cascogebouwen ontwikkeld en bieden de verhuurder maximale flexibiliteit voor toekomstige indelingen. Interessant is de uitwerking tot twee afzonderlijke, aan elkaar verwante gebouwen die zich onderscheiden door hun positie, het volume en het ritme van de ramen. Ze zijn verbonden door hun expressie; de horizontale betonbanden en de plastische uitwerking van het metselwerk.

De Loodsen maakt deel uit van een gestaag groeiend oeuvre met seriematige woningbouw op binnenstedelijke locaties. Een ander voorbeeld hiervan is de vervangende nieuwbouw langs de Jan van Galenstraat in Amsterdam (2007-2010). Dit gebouw kent een repeterende, robuuste bakstenen gevel die is genuanceerd door een de locatie doorsnijdende historische grens, de entrees naar de bedrijfsruimten, de hoeken en de aansluitingen op bebouwing in beide zijstraten. De baksteenornamenten, plinten en balkons uit de omgeving keren terug in het nieuwe gebouw. Daarmee legt dit gebouw een relatie met zijn omgeving en verduidelijkt het architectonisch het nieuwe programma op deze bijzondere plek.

Woongebouw Galenkop, Amsterdam, op de hoek van de Admiraal de Ruyterweg en de Jan van Galenstraat

Winhov werkt aan gebouwen die duurzaam, vanzelfsprekend en verankerd in hun omgeving zijn.

Een ander kenmerk is de robuuste materialisering en de nauwgezette detaillering van hun gebouwen.

Minstens zo opvallend is de samenwerking die Winhov opzet met andere bureaus in binnen- en buitenland. De ambachtelijke aanpak van het bureau draagt bij aan de succesvolle uitvoering van een reeks private en publieke projecten.

In de optiek van Office Winhov zijn gebouwen meer dan losse objecten. Ze maken deel uit van een omgeving en dragen aan de ontwikkeling daarvan bij. Bij Office Winhov staan de mensen die van deze gebouwen gebruikmaken op de eerste plaats. Het bureau is van mening dat de architectuur alleen

24 | de Architect, november 2016

door haar blijvende aanwezigheid de tijd kan weerstaan en toekomstbestendig kan zijn. Gebouwen kunnen volgens Office Winhov vooral dankzij bruikbaarheid, soliditeit en duurzaamheid hun relevantie behouden.

Ook internationaal begint het bureau stevig aan de weg te timmeren. Het Team van Winhov ontwerpt en realiseert projecten in landen als België en Zwitserland. Ook neemt Winhov met een woongebouw deel aan de WerkbundStadt die vanaf 2018 langs de Spree in Berlijn wordt aangelegd. Zij bevinden zich hiermee in het gezelschap van onder meer Max Dudler, Hild und K, Hans Kollhoff en Caruso St John.

Bouwen in Amsterdam Binnen het indrukwekkende oeuvre van Office Winhov wil de jury een aantal projecten in Amsterdam uitlichten. Zo transformeerde Office Winhov in 2015 het voormalige Rijkskantoorgebouw voor Geld- en Telefoonbedrijf (oorspronkelijk ontwerp Joseph Crouwel, 1925) tot het W Hotel Amsterdam. Terwijl de oorspronkelijke bakstenen buitengevels zijn gerestaureerd, monden de rond de binnenhoven aangebrachte, glazen gevels uit in de dakopbouw. Door dit contrast is het publieke karakter van het gebouw subtiel aangezet. Anders dan je zou verwachten, zijn de receptie, de bars en het restaurant op de bovenste verdieping te vinden. Zij bieden een panoramisch uitzicht over de

reiding hadden de juryleden afzonderlijk lijstjes gemaakt met personen die zij voor de prijs in aanmerking vonden komen. Op basis hiervan is een gezamenlijke lijst met kandidaten gemaakt die in stappen is teruggebracht tot de uiteindelijke winnaar.

De jury was op zoek naar een architect die op een menselijke manier met architectuur omgaat, alles in het werk stelt om tot hoogwaardige architectuur te komen en die nadrukkelijk zijn of haar werkveld heeft gekozen in de bestaande stad. Van belang was ook dat de laureaat niet zozeer bezig is met oplossingen voor problemen ‘hier en nu’, maar de toekomst wil beïnvloeden door de blijvende aanwezigheid van zijn architectuur.

De jury is zich ervan bewust dat de toekomstige opgave niet meer ‘groots en meeslepend’ is, maar vooral betrekking heeft op de alledaagse om-

geving. Van belang is ook dat een huis op de hoek of in een rij excellent en duurzaam is gemaakt.

Op basis van deze overwegingen heeft de jury een shortlist opgesteld en heeft ze vervolgens uit deze kandidaten een duidelijke keuze maakt.

Sterrendom, mediabenadering en beeldvorming spelen in de huidige architectuur een grote rol.

Het leek de jury daarom interessant ontwerpers te bekronen van wie de projecten begrijpelijk zijn voor gewone mensen. De bekroning van Office Winhov beschouwt de jury als een oproep aan architecten om zich te richten op de tachtig procent van de gebouwde omgeving waarvoor de aandacht nu gering is en waaruit de architectuur lijkt te zijn verdwenen.

Arc16 Oeuvre Award is een initiatief van de redactie van de Architect.

Studentenhuisvesting voor de tu Eindhoven, onderdeel van de herontwikkeling van de campus

Nieuwe richtingen Recent is Office Winhov nieuwe richtingen aan het verkennen. Zo levert het bureau in Eindhoven dit jaar nieuwe studentenhuisvesting op de campus van de Technische Universiteit Eindhoven op.

De dragende gevels van dit gebouw bestaan uit geprefabriceerde betonnen sandwichelementen binnen een doorlopend grid dat de gevels van de oude gebouwen spiegelt. Door het gebouw langs de middengang te verschuiven is een driedeling ontstaan die het gebouw een asymmetrische en ranke kopgevel geeft. Forse gemeenschappelijke ruimten vormen een schakel tussen het universiteitsterrein en de individuele kamers en bieden mogelijkheden voor ontmoeting en activiteiten.

Werkwijze van de jury De jury is eenmaal bij elkaar geweest, op 30 augustus 2016 in alle vroegte in Den Haag. Ter voorbe-

de Architect, november 2016 | 25

ARC16 Oeuvre Award

Interview

“ Onze toegevoegde waarde is dat we alles bij elkaar brengen”

Trippenhuis-complex, Amsterdam

Interview Jan Peter Wingender en Uri Gilad van Office Winhov Winhov Office is beduidend meer dan een bureau dat alleen wordt ingeschakeld voor de keuze van een steen of de kleur van het kozijn. Complexe stedelijke opgaven vragen om maatwerk, contextuele binding en het betrekken van de bijzondere kanten van de locatie bij de opgave. Het is daarbij belangrijk dat de opdrachtgever bereid is een extra stap te zetten. Winhov Office vat zichzelf op als een dienend bureau dat niet uit is op architectonisch spektakel. Architectuur staat in dienst van stad.

Tekst

Harm Tilman Portret

Maarten Kools

Architectuur is per definitie verbonden met de samenleving omdat ze daar een fysieke vorm aan geeft, merkte Vittorio Lampugnani onlangs op. De constellatie waarin dit gebeurt, is echter altijd anders. Volgens de jury is op dit moment sprake van een asymmetrie. Hoe zien jullie dat?

Het maken van gebouwen is een daad van cultuur, samenleving en gemeenschapszin. De stad die we daarmee opbouwen, is essentieel voor onze beschaving. Ze is een van de belangrijkste producten die we met elkaar voortbrengen.

Maatschappelijke vragen zijn voortdurend aan verandering onderhevig. Daar zitten golfbewegingen en wisselende urgenties in. Onze generatie wordt nu geconfronteerd met de vraag een duurzame wereld te maken. Dat geldt dus ook voor steden, niet alleen in energetisch, maar ook in sociaal en cultureel opzicht. We willen een stad maken waar wij en komende generaties op een verantwoorde en aangename wijze kunnen werken en wonen.

Daarnaast zien we een internationale trend van steeds verder oprukkende urbanisatie; ook in

26 | de Architect, november 2016

Nederland kennen de steden een gestaag groeitempo. De vraag naar bereikbare huisvesting in een stad die van iedereen is, is nog altijd een actuele vraag. Ten slotte heeft op dit moment de omgang met de bestaande stad alle aandacht. Dit houdt verband met de populariteit van het stedelijke wonen. Renovatie en herbestemming waren tien jaar geleden nog een beheeropgave zonder architectonische pretenties. Dat is radicaal veranderd. De zinvolle omgang met bestaande gebouwen is bepalend voor de toekomst van onze steden en is een volwaardige architectonische opgave geworden.

Het belang van onze bijdrage aan de stad is daarmee niet minder geworden, maar verandert wel van vorm. Inmiddels weten we dat niet de iconische gebouwen, maar juist de tachtig procent onopvallende, maar goed ontworpen bestaande én nieuwe gebouwen de toekomst uitmaken.

De jury wijst erop dat de architectuur uit de gebouwde omgeving dreigt te verdwijnen.

Hoe werken jullie aan deze agenda?

In woningbouw was tien jaar geleden veel aandacht voor de ontwikkeling van woning-, gebouwen bloktypen in samenhang met collectieve buitenruimte. Ook in ons bureau waren we daarmee bezig. Op dit moment is dat typologische debat verstomd. Als architect krijg je in de huidige woningbouwproductie meestal een geoptimaliseerd casco en een standaardinrichting toegespeeld, gekoppeld aan een afgebakend budget.

Woningen en woongebouwen zijn repetitieve producten geworden die vooraan in het proces worden geprijsd en vastgelegd. Deze stille revolutie heeft zich onder de dekmantel van de crisis voltrokken. In woningbouw raakt de rol van architecten steeds verder gemarginaliseerd. Als we ons hierbij neerleggen, versmalt onze bijdrage zich tot de keuze van de steen en de kleur van het kozijn.

Zou dit anders kunnen?

Het is een redelijk efficiënte manier om productie te maken, maar efficiëntie is bepaald niet zaligmakend. Complexe stedelijke opgaven vragen om maatwerk. Met de huidige verschuiving van het uitbreiden naar de verdere verdichting van steden moeten we opnieuw aan de slag. De standaardproducten voor de woningbouw die de afgelopen

Office Winhov en hoek architecture & preservation aia wonnen in januari van dit jaar de Europese aanbesteding voor het Trippenhuis. In dit Amsterdamse monument is de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen gevestigd. Het gebouw is eigendom van het Rijksvastgoedbedrijf. Het project omvat het ontwerp voor de entree, de foyers en de ontvangstruimten en het auditorium van het Trippenhuis-complex.

Tevens wordt gewerkt aan een langetermijnvisie voor de restauratie van het historische gebouw.

jaren zijn ontwikkeld, schieten tekort en werken niet. Ze hebben te weinig contextuele binding en zijn niet in staat om op de bijzondere kanten van een locatie in te spelen. De stad slikt en verdraagt niet alles, daar is het een te complex en historisch gegroeid construct voor. De toegevoegde waarde van architectuur staat bij de reguliere woningbouw dus ernstig onder druk. Maar aan de verschuiving richting de bestaande stad kunnen wij wel degelijk iets toevoegen. We zullen onze waarde als architecten opnieuw moeten bevechten.

Jullie bureau kent een sterke traditie op dit punt.

Hoe bevechten jullie nu je positie?

Voor ons is de cruciale vraag of de opdrachtgever bereid is een stap extra te zetten. We trekken onze neus niet op voor het ontwerp van een rijwoning.

Als echter in de rationalisatie van het proces het engagement van de opdrachtgever en de betrokkenheid van de ontwikkelende partijen om woonmilieus te maken die ertoe doen is verdwenen, ontstaat een andere situatie. Als het gewoon ‘productie stampen’ wordt, dan hebben we te weinig toegevoegde waarde. We beraden ons dan of we daar onze energie wel in moeten steken.

Dat heeft niets met omvang te maken, wel met de complexiteit van de opgave. Wij kunnen op stedelijke locaties vanuit standaardproducten wel degelijk stappen zetten en het verschil maken. Op dat moment ben je relevant voor je opdrachtgever en de grote maatschappelijke vragen die daar achter liggen. Voor dit thema heeft Joost Hovenier zich in de ontwikkeling van ons bureau vanaf het begin sterk voor gemaakt. Zowel opdrachtgevers als architecten zijn uiteindelijk instrumenteel in een duurzame stadsontwikkeling.

Komen jullie veel van deze opdrachtgevers tegen?

Het speelveld in de woningbouw is sterk veranderd en niet altijd ten goede. De meeste van onze opdrachten kregen we via collega-architecten, stedebouwkundigen en kwaliteitsteams; dus van ambassadeurs die de toegevoegde waarde van architectuur promoten. Daarnaast hadden we het geluk om betrokken opdrachtgevers te treffen die ons het vertrouwen gaven om opgaven voorbij hun begrenzingen en beperkingen te doordenken.

Daarmee werden bijzondere oplossingen mogelijk.

de Architect, november 2016 | 27

ARC16 Oeuvre Award

Interview

Jeroen Bosch Park, ‘s-Hertogenbosch

Amstelstation, Amsterdam Office Winhov won afgelopen jaar samen met Gottlieb Paludan Architecs de Europese aanbesteding voor het op twee na grootse station van Amsterdam. Het team speelt de rol van stationsarchitect en is verantwoordelijk voor de renovatie van uitbreiding van het station in de komende jaren. Het Amsterdam Amstel Station (1939) is een beschermend monument. Het station is ontworpen door de architecten H.G.J. Schelling (Nederlandse Spoorwegen) en J. Leupen (gemeente Amsterdam).

Interieur Trippenhuis in Amsterdam

Het Jeroen Bosch Park is een door West8 ontworpen woongebied aan de rand van de binnenstad.

Het voormalige kazernegebouw wordt getransformeerd tot restaurant en hotel. In het ‘groene buurtschap’ zijn alle appartementen zo goed mogelijk georiënteerd op het park. Naast Geurst en Schulze Architecten en dat, ontwierp Office Winhov drie woongebouwen met elk 25 woningen.

Door de vorm van de gebouwen hebben alle appartementen direct of overhoeks zicht op het park.

flink op de schop. De opgave is om die ingrijpende wijzigingen op een onzichtbare manier in te passen in het bestaande gebouw. Daarbij maken we gebruik van de gereedschapskist die de oorspronkelijke architect zelf hanteerde.

Hoe doen jullie dit bij het Trippenhuis-complex in Amsterdam?

Zicht op het Jeroen Bosch Park, ‘s-Hertogenbosch

Je spreekt in de verleden tijd. Zijn ze nu verdwenen?

In Nederland bestaat nog steeds een mechanisme van kwaliteitscontrole met stadsbouwmeesters, kwaliteitsteam en supervisors. Zij beogen hun opgaven tot een goed einde te brengen en zoeken daar de partijen bij die hen daarbij kunnen helpen.

Ik durf te zeggen dat de kwaliteit van de ruimtelijke ordening bijna geheel op dit informele netwerk berust. De opdrachtgevers die zich verbinden met dit netwerk en het nut ervan inzien, zijn zeker niet verdwenen. De vrijheid van woningcorporaties is flink ingeperkt, maar ook daar zijn nog steeds geëngageerde opdrachtgevers te vinden.

Beleggers en een nieuwe generatie kleine en dynamische ontwikkelaars zijn daar in de afgelopen jaren bijgekomen. De breedte is toegenomen maar de betrokkenheid bij de stad en haar toekomst is nog steeds springlevend.

Vinden jullie ook nieuwe opdrachtgevers?

Een jaar of tien geleden realiseerden we ons dat we ons werkveld moesten verbreden, zowel geografisch als wat betreft het type opgaven. Dat is ons ondanks de crisis gelukt. Onze intensieve samenwerking met Office Haratori heeft tot een reeks gemeenschappelijke projecten in Zwitserland en Nederland geleid.

Daarnaast verwerven we opdrachten door te participeren in Europese aanbestedingen. Voorbeelden daarvan zijn het Amstelstation en de renovatie van het Trippenhuis. Onze opdrachtgevers onder-

28 | de Architect, november 2016

kennen dat we uiteenlopende gebouwen kunnen maken met een hoge en onderscheidende kwaliteit en een lange levensduur. Dat besef van duurzaamheid delen ze allemaal. Blijkbaar is het een gemeenschappelijke culturele waarde waarop je kunt voortbouwen in al die processen.

Van groot belang is de kunst van het casten aan de zijde van opdrachtgevers en hun adviseurs. Zij moeten zich afvragen wie het beste past bij hun opgave en wat de kwaliteiten en talenten zijn die ze nodig hebben om een project te realiseren en de kwaliteiten toe te voegen die zich minder gemakkelijk in Excel-sheets en programma’s van eisen laten vangen. Vaak zijn dit ook de opdrachtgevers die over hun eigen schaduw heen springen.

Het opdrachtgeverschap in Nederland is nog altijd van een hoog niveau.

Waaruit bestaat jullie werk bij het Amstelstation?

Op het Amstelstation, een rijksmonument van architect Schelling, komt een schot hagel van projecten af. De drie partijen die met deze reeks projecten bemoeienis hebben, zijn de gemeente Amsterdam, ProRail en de ns. Zij realiseerden zich dat je deze projecten moet coördineren en ruimtelijk, programmatisch en vormgevend zodanig op elkaar moet afstemmen dat een eenheid ontstaat en dat het meer is dan de som der delen.

Het betekent dat we het station gedurende een langere periode, samen met onze partner Gottlieb Paludan Architects, door die stortvloed aan pro-

jecten heen naar een hoger plan moeten zien te tillen. Als projecten worden uitgerold, beoordelen wij de meerwaarde ervan, met als doel het station beter te laten functioneren en te verankeren in de stad. Dit vergt van ons een zekere improviserende lenigheid.

Welke architectonische handelingen verrichten jullie?

Het is heel dienend wat we als architect doen, het wordt geen architectonisch spektakel. Onze toegevoegde waarde is dat we alles bij elkaar brengen.

We zijn de enigen in het proces die geschiedenis, maar ook maatschappelijke en economische ontwikkeling kunnen verbinden met basale zaken als ruimtelijke typologie, constructie en materiaalgebruik.

De spoorkap wordt bijvoorbeeld geschilderd en de glasstraten worden vervangen. We adviseren onze opdrachtgever de oorspronkelijke kleurenschema’s te achterhalen en terug te brengen. We maken niet een masterplan voor de spoorkap, maar geven aan hoe de kleuren in het reguliere onderhoud kunnen worden. Zo herstellen we de komende jaren stapsgewijs het gehele station.

Een andere opgave is de bouw van het busstation.

Daarvoor is een luifel afgebroken die we nu reconstrueren en aanpassen zodat deze de bussen niet in de weg staat. In het basement wordt een uitbreiding van de fietsenstalling gerealiseerd en daarvoor wordt een nieuwe entree toegevoegd. De hele gevel van het station aan het Julianaplein gaat

Het Trippenhuis is in de afgelopen 350 jaar steeds aangepast en gerenoveerd. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen is de huidige bewoner van het complex en wil het meer toegankelijk maken. Ook zoeken zij een maatschappelijke verbinding en als onderdeel daarvan willen ze hun gastvrijheid verbeteren. We zijn gevraagd een toekomstvisie te geven voor het gehele complex. Daaraan is de vraag gekoppeld hoe we van dit gesloten complex een publiek gebouw kunnen maken.

We maken nu een ontwerp voor het ontvangstgebied en het auditorium. In deze complexe logistieke puzzel ontdoen we het monumentale deel van ongewenste functies. Tegelijkertijd maken we een eigentijds entreegebied dat in ruimtelijk en typologisch opzicht een voortzetting is van het oorspronkelijk ontwerp van architect Vingboons.

Ook hier nemen we als architect een dienende rol aan.

Onze opdrachtgever is het Rijksvastgoedbedrijf, maar het ontwerp komt in nauw overleg met de Akademie tot stand. Van de discussie hoe je dit gebouw in een open proces duurzaam kunt vernieuwen, hebben we veel geleerd over onze eigen rol. In de worsteling met dit belangrijke erfgoed delen we met elkaar de ambitie om het weer een vitale toekomst te geven. Vanuit dat gedeelde startpunt is de aanpak met een delicate, welhaast chirurgische ingreep in het complex ontstaan die wij nu uitwerken.

aanpak daarvan in termen van typologie, constructie en materiaalgebruik. Architecten zijn uiteindelijk de enigen die dat bij elkaar kunnen brengen in zo’n proces. Bij de omgang met bestaande gebouwen is die integratie wezenlijk.

Architectuur staat in dienst van de plek, het ensemble en het stedelijk weefsel. In deze gevallen staat de architectuur in dienst van een bestaand gebouw, of in dienst van de vraag die aan dat gebouw wordt gesteld. Daarmee zijn deze opgaven, hoe verschillend ze ook zijn, goed vergelijkbaar met woningbouwopgaven in de bestaande stad. In beide gevallen is een houding vereist waarbij het bestaande en de transformatie daarvan centraal staan.

Toegevoegde waarde in dat soort opgaven wil, volgens ons, zeggen dat je in staat bent om aspecten die een programma van eisen overstijgen in een project te integreren. Aspecten die liggen op het gebied van cultuurgeschiedenis, ruimtelijke en materiaalkwaliteiten en onvoorziene gebruiksmogelijkheden. Pas dan is sprake van een werkelijk architectonische opgave die verder reikt dan beheer en onderhoud.

Is dit ook een uitgangspunt bij de woningbouwprojecten die jullie doen?

Ons bureau heeft zich oorspronkelijk vooral in woningbouwopgaven ontwikkeld. Onze ervaringen met andere soort opgaven en onze ervaring in Zwitserland in de afgelopen jaren leiden onvermijdelijk ook weer tot een herijking van onze benadering in woningbouw. In het Jeroen Bosch Park te

‘s-Hertogenbosch realiseren we woongebouwen die zijn gericht op het omringende park en het achtergelegen natuurgebied De Gemert. We hebben ons tijdens het ontwerp afgevraagd wat een parkvilla onderscheidt van andere woningtypen en welke kwaliteit we ze kunnen geven. We hebben een simpele maar rijke plattegrond gemaakt die het uitzicht op het park optimaliseert.

Ontwikkelaar en bouwer Heijmans heeft rond deze opgave een team geformeerd met Edzo Bindels, Jeroen Geurst en Joost Hovenier. De leden van dit team wisten elkaar goed te vinden. Ook de opdrachtgever was lid van dit team. Daardoor kon deze reguliere productieopgave boven zichzelf uitstijgen en doorgroeien naar een bijzonder woonmilieu. We zijn ons er meer dan ooit van bewust dat kwaliteit alleen in een nauwe samenwerking met de partners kan ontstaan.

Jullie zien dergelijke opgaven als stedelijke opgaven. Wat verbindt ze met elkaar?

We denken de laatste tijd weer veel na over de gebruikers. In het verleden stond de complexiteit van de opgave centraal en architecten waren erop uit om die ook te laten zien. Wij zochten echter vanaf het begin naar simpele, voor de hand liggende kwaliteiten. Joost Hovenier kenschetste dat als ‘SuperNormal’ tegenover ‘SuperDutch’.

Kernvraag is steeds hoe de mensen een gebouw gaan gebruiken. Door de andere typen opgaven waar wij nu aan werken heeft die benadering een nieuwe dimensie gekregen.

nze

ht hte

Jullie hebben begin dit jaar het W Hotel opgeleverd en werken nu aan het v&d gebouw in Amsterdam en samen met Bedaux de Brouwer aan het Koopmansgebouw in Tilburg. Zijn dit voor jullie vergelijkbare opgaven?

De overeenkomst zit hem in de integrerende rol die we spelen tussen de betekenis van een gebouw, het programma dat op het gebouw afkomt en de

Amstelstation, Amsterdam

de Architect, november 2016 | 29

ARC16 Architectuur Award

Juryrapport

Hoge Raad der Nederlanden door KAAN Architecten Winnaar arc16 Architectuur Award

2

De ARC16 Architectuur Award gaat naar recent gerealiseerde projecten die hoge prestaties op het gebied van duurzaamheid in de ruimste zin van het woord op innovatieve wijze combineren met een sterke architectuur. De jury onder leiding van Marlies Rohmer nomineerde Schouwburg de Kampanje door Van Dongen-Koschuch, ‘t Melkhuisje door BureauVanEig, Hoge Raad der Nederlanden door kaan Architecten en het Stadhuiskwartier Deventer door Neutelings Riedijk Architecten.

Tekst

Harm Tilman

Samenstelling van de jury De jury van de arc16 Architectuur Award bestaat dit jaar uit Marlies Rohmer (Marlies Rohmer Architects & Urbanists, voorzitter), Ninke Happel (Happel Cornelisse Verhoeven), Sereh Mandias (De Dépendance), Fransje Sprunken (VORM) en Harm Tilman (hoofdredacteur de Architect, secretaris).

30 | de Architect, november 2016

Overwegingen van de jury De jury zag zich gesteld voor een enorme uitdaging om het beste project aan te wijzen uit meer dan 110 inzendingen die qua schaal en functie bovendien sterk verschillen. Onder de inzendingen bevinden zich grote publieke gebouwen, transformaties en woongebouwen, maar ook woonhuizen en diverse kleinere projecten.

Wat zij onder duurzaamheid verstaat, was een belangrijke leidraad bij de jurering. De vraag naar een duurzaam gebouw wordt vaak beantwoord op technisch of installatievlak, maar volgens de jury is duurzaamheid meer dan dat en begint het met de plek in de stad. Gate15 van bob361 Architecten is door de impuls die ze geeft aan de plek in de stad, daarvan een goed voorbeeld.

Een goed gebouw definieert zich door een goede stedebouwkundige inpassing en typologie. Zo is de jury onder de indruk van de stedebouwkundige inpassing van de trambrug in Purmerend door next Architects, maar vraagt ze zich wel af in hoeverre ze past bij de schaal van Purmerend.

Daarnaast weegt voor de jury zwaar de manier waarop materialen en details samenkomen in naden en voegen. De jury zocht naar projecten waarin de detaillering meer is dan het assembleren van voorhanden zijnde producten of stijlen. Om deze reden vielen projecten als de Gouverneur door Architectuurmaken en het Museumplein Limburg door Shift architecture urbanism af.

Een mooi gebouw dat niet zorgvuldig is gedetailleerd, komt niet in aanmerking, maar andersom is een perfecte detaillering geen garantie voor de prijs. Dat overkomt bijvoorbeeld de Gymzaal Tarwesterk door Teske van Rooijen of de weergaloos gedetailleerde Energyville door Atelier Kempe Thill. De vraag voor de jury was steeds of

alle facetten die bij een gebouw een rol spelen terugkeren in de gebouwen en tot een bevredigende synthese zijn gevoerd.

Tot slot is de relatie tussen architectuur en interieur van belang. De jury stond lang stil bij het W Hotel van Office WinHov dat een heldere typologische keuze laat zien en waarvan de toevoeging het bestaande gebouw respecteert. De inrichting van het interieur staat echter los van op de architectuur. Vergelijkbare kritiek klonk bij Pathé Arnhem door Powerhouse Company dat de routing van station naar binnenstad herstelt, maar van binnen achterblijft.

Shortlist Uitgangspunt voor de meting van de jury zijn de basiswaarden van de architectuur. De gebouwen die daar volgens haar boven uitstijgen, kenmerken zich door authenticiteit en adaptativiteit en zijn er daarnaast niet op uit te behagen. Evenzeer belangrijk is dat het ontwerp overtuigt in de volle breedte van het vak. De jury heeft voor haar shortlist gezocht naar gebouwen die hun verantwoordelijkheid naar de stad nemen en sociaal duurzaam zijn.

De duurzame gebouwen op de shortlist zijn: Patch22 in Amsterdam door Tom Frantzen, Clubhuis Were Di door Bedaux de Brouwer Architecten, ’t Melkhuisje door BureauVanEig, Alliantie, renovatie Hoofdkantoor a.s.r. door Team v Architectuur, Timmerhuis door oma, Stadhuiskwartier Deventer door Neutelings Riedijk, Hoge Raad der Nederlanden door kaan Architecten en Studentenhuisvesting Campus door Office WinHov. Uit deze shortlist zijn de vier nominaties gefilterd.

Over Stadhuiskwartier en Hoge Raad is de jury het snel eens: dit zijn onbetwiste nominaties. Het Timmerhuis van oma valt uiteindelijk af, omdat de

Winnaar Hoge Raad der Nederlanden in Den Haag door kaan Architecten. Foto Fernando Guerra | fg+sg

de Architect, november 2016 | 31

ARC16 Architectuur Award

Juryrapport

ARC16 Architectuur De arc16 Architectuur Award wordt toegekend aan recent gerealiseerde projecten die hoge prestaties op het gebied van duurzaamheid in de ruimste zin van het woord op innovatieve wijze combineren met een verrassende architectuur. Doel van de prijs is duurzaamheid te promoten als integraal onderdeel van het ontwerp. De prijs wordt dit jaar voor de vierde maal uitgereikt. Eerdere winnaars waren de tr Residence door Vincent van Duysen, de Cono Kaasmakerij door Bastiaan Jongerius Architecten, Villa Kogelhof door Paul de Ruiter en Proyecto Roble door Équipe voor Architectuur en Urbanisme.

Nominatie Stadhuiskwartier Deventer door Neutelings Riedijk. Foto Daria Scagliola & Stijn Brakkee

jury haar twijfels heeft over het functioneren van de hal op de begane grond. Het plan is weliswaar fraai ingepast in de situatie, maar haalt het in zijn publieke functioneren niet bij het Stadhuiskwartier.

Op het gebied van de doorwerking van het grootste gebaar tot het kleinste detail gooit het in vergelijking met de Hoge Raad geen hoge ogen.

Lange discussie viel ook de Studentenhuisvesting Campus Eindhoven van Office WinHov ten deel. De jury looft de on-Hollandse manier waarop de potentie van het materiaal is geëxploreerd en samengebracht in een gedetailleerd spel van vlakken en lijnen, dat van dichtbij interessant is maar ook het grote silhouet overeind houdt. In dit gebouw wordt de architectuur gevierd. Toch twijfelt de jury omdat de inzending geen inzicht verschaft in het gebruik en sociale duurzaamheid voor haar een belangrijk criterium is. De inzending maakt niet duidelijk hoe de plint is verankerd in de stad. ‘t Melkhuisje schopt het wel tot een nominatie. De jury ziet het als een eigenzinnig object, gemaakt door een architect die haar kans heeft gegrepen en van dit kleine project een ‘Gesamtkunstwerk’ heeft gemaakt.

De vierde nominatie is Schouwburg de Kampanje.

De jury rept van een goede en geslaagde transformatie die heel zorgvuldig is uitgevoerd. Vooral de grote, open theaterzaal is een troef van dit project.

Nominaties Twee weken later bezoekt de jury de genomineerde projecten. De dag begint in Haarlem met ’t Melkhuisje, waarna de Kampanje in Den Helder en het Stadhuiskwartier in Deventer volgen. De dag is afgesloten met de Hoge Raad der Nederlanden in Den Haag. Aansluitend vindt in deze stad de juryvergadering over de winnaar plaats.

Nominatie ’t Melkhuisje in Haarlem door BureauVanEig. Foto Allard van der Hoek

32 | de Architect, november 2016

BureauVanEig: ’t Melkhuisje ’t Melkhuisje is een charmant en uitgesproken gebouw dat tegelijkertijd goed past in de stad.

Dankzij dit laatste aspect is het een uitermate duurzaam gebouw. De jury waardeert de uitgesproken eigenzinnigheid van ’t Melkhuisje maar evenzeer dat bij de inpassing niet het contrast met de omgeving is opgezocht.

Door de architect is veel aandacht besteed aan de compositie van het volume, de gevels en de opbouw van buiten naar binnen. De keuze voor baksteen en het samenbrengen daarvan in terug-

Nominatie Schouwburg de Kampanje in Den Helder door Van Dongen-Koschuch. Foto Allard van der Hoek

de Architect, november 2016 | 33

ARC16 Architectuur Award

Juryrapport

De Hoge Raad is een gebouw dat verbaast, onconventioneel is en geheel boven de opgave uitstijgt

liggend en vooruitspringend metselwerk is geslaagd. Positief is eveneens hoe het project anticipeert op een andere toekomst. De opdrachtgever is trots en ook dat is een goed teken.

Op de uitvoering van het gebouw valt volgens de jury wel wat af te dingen. Het groen geschilderde interieur is sympathiek, maar had een afwerking op een hoger niveau verdiend. Het zichtbare staalskelet is niet geïntegreerd in de kozijndetaillering en botst met de verfijning die het gebouw verder laat zien, aldus de jury. Alleen zorgvuldig is niet genoeg; dat hoort bij de basiswaarden van het vak.

Van Dongen-Koschuch: Schouwburg de Kampanje De Kampanje is een levendig complex. De architect liet de hallen zo veel mogelijk in de staat waarin hij ze aantrof. Na transformatie is een uitermate functioneel geheel ontstaan dat zijn plaats in de gemeenschap heeft veroverd.

De jury is onder de indruk van de grote zaal en de open en transparante manier waarop deze in het geheel is ingepast. De strategie om de hallen zo veel mogelijk ongemoeid te laten komt hier het meest tot uitdrukking. Het contrast met de toneeltoren die in het complex is geboord, kan haast niet groter zijn.

Het complex is tot stand gekomen met behulp van een enthousiaste opdrachtgever en ook de huidige directeur is zichtbaar opgetogen over de mogelijkheden en de sfeer van het complex. De opdrachtgever heeft bovendien veel aan de architect gehad als adviseur voor de inpassing van de theaters.

Van Dongen-Koschuch weet als geen ander hoe je in een theater publieksstromen kunt orkestreren en hoe je daarbij de illusie van theater kunt oproe-

pen en in stand houden. De jury vraagt zich wel af of de ligging van de entree de meest gelukkige is en vindt het vakwerkspant van de toneeltoren een te groot contrast met de bestaande context.

Neutelings Riedijk Architecten: Stadhuiskwartier Deventer De jury vindt de manier waarop het Stadhuiskwartier in de stad is verankerd, bijzonder sterk.

De verwevenheid met de bestaande stedelijke structuur is een zeer onderscheidend kenmerk.

De publieke ruimte is op een voorbeeldige manier door het complex getrokken en geeft het begrip doorwaardbaarheid een nieuwe betekenis. Ook de entrees die toegang geven tot het complex liggen op een vanzelfsprekende manier in de stad.

Neutelings Riedijk Architecten laat zien hoe je met architectuur stedebouw kunt bedrijven.

De materialisatie van het gebouw is modern en klassiek tegelijkertijd. Op sommige punten zijn echter volgens de jury niet alle overgangen even goed ontworpen. De asymmetrische plaatsing van de cassettes in de monumentale galerij leidt tot veel discussie. De architectuur en het interieur lijken beide een eigen leven te leiden, volgens de jury een gemiste kans.

Maar de jury is enthousiast over het ingetogen karakter van dit complexe gebouw. Het programma is sterk vertolkt, terwijl de aandacht voor de gebruikers optimaal is uitgewerkt. De jury is onder de indruk van de manier waarop de kunst is geïntegreerd in de gevels en maatschappelijke betekenis krijgt. Aan de ene kant gaat het gebouw op in de fijnmazigheid van de Deventer binnenstad, tegelijkertijd is het een robuuste ingreep die een vertaling is van de publieke functie.

Hoge Raad. Foto Fernando Guerra | fg+sg

Kaan Architecten: Hoge Raad der Nederlanden De Hoge Raad der Nederlanden is een waardig gebouw met een heldere opzet die getuigt van een groot analytisch vermogen aan de zijde van de architect. De architectuur is consequent doorgewerkt tot in de detaillering en materialisatie waarbij de architect een totale beheersing van het vak laat zien. Doordat architectuur en interieur in een hand lagen, vertonen ze een grote samenhang. Resultaat van deze integrerende benadering is een rustig gebouw dat ondanks de gebruikte harde materialen warm aanvoelt.

De entree is majestueus: door de ligging op de

34 | de Architect, november 2016

verre hoek, loopt de bezoeker langs de voorgevel naar de ingang en vervolgens aan de binnenzijde terug. Vanaf de transparante voorzijde van het gebouw kijk je steeds verder de kamers van het gebouw in. Aan de achterzijde is de Hoge Raad een solitair gebouw. De bovenste drie verdiepingen zijn functioneel opgedeeld in drie gelijke delen die in maat en schaal overeenkomen met de vroegere stadspaleizen.

De Hoge Raad is in principe een gesloten gebouw dat desondanks een open sfeer ademt. De Hoge Raad komt over als een simpel gebouw, maar het heeft de architect de grootste inspanning gekost om het zo te krijgen en te houden. Dat laatste zie je aan het gebouw echter niet af, wat te beschouwen is als een groot compliment. De combinatie van radicaliteit en huiselijkheid is een van de grootste troeven van de Hoge Raad. Het gaat om architectuur pur sang, wat zeker gezien het huidige klimaat bijzonder is te noemen.

En de winnaar is...

Bij het beraad over de winnaar vielen ‘t Melkhuisje en de Kampanje als eerste af en spitste de discussie zich toe op het Stadhuiskwartier en de Hoge Raad. Twee gebouwen die naar de mening van de jury haast even goed zijn en elkaar in architectuur, maar ook stedebouw en duurzaamheid evenaren.

Tegelijkertijd realiseerde de jury zich dat het contrast tussen beide gebouwen haast niet groter kan zijn. De vrijheid die in het Stadhuiskwartier van Deventer wordt gevierd, versus de gestrengheid die het gebouw van de Hoge Raad kenmerkt.

Uiteindelijk heeft de jury gekozen voor dat gebouw dat meer heeft opgeleverd dan de opdrachtgever heeft gevraagd en dat overtuigt binnen de volle breedte van het vak. Een gebouw dat over vijftig jaar ook geweldig is en dat kan uitgroeien tot een klassieker. Een gebouw bovendien dat op een duurzame wijze is verankerd in de stad en zorgvuldig is uitgewerkt. Een gebouw ten slotte dat een herkenbaar typologisch antwoord geeft op de opgave en het programma op sublieme wijze vertolkt. Een gebouw dat verbaast, onconventioneel is en geheel boven de opgave uitstijgt.

De winnaar is... Hoge Raad der Nederlanden in Den Haag door kaan Architecten.

De arc16 Architectuur Award is een initiatief van gira en de Architect.

Een vide met daglicht van boven in het gebouw van de Hoge Raad. Foto Fernando Guerra | fg+sg

de Architect, november 2016 | 35

ARC16 Interieur Award

Juryrapport

Stable door Studio Farris Architects Winnaar arc16 Interieur Award

3

De arc16 Interieur Award wordt uitgereikt aan een in Nederland of Vlaanderen gerealiseerd interieurproject dat zich onderscheidt door een geslaagde synthese van gebruik, techniek en esthetiek. Het doel van arc16 Interieur is het versterken van een professionele en vernieuwende interieurdiscipline. Arc16 Interieur wil de werelden van ontwerp, opdrachtgeverschap en productvormgeving dichter bij elkaar brengen. Bij de beoordeling van de inzendingen is gekeken naar het vernieuwende karakter van het interieur en de wijze waarop de professionaliteit van de ontwerper in het eindresultaat tot uitdrukking komt.

Tekst

Willem Wopereis

Samenstelling van de jury De jury van de arc16 Interieur Award bestaat uit Odette Ex (Ex Interiors, voorzitter), Vincent Panhuysen (kaan Architecten), Eline Strijkers (Strijkers Office), Mieke de Bock (De Bock & Dekker) en Willem Wopereis (redactie de Architect, secretaris)

38 | de Architect, november 2016

Tijdens de jurering van arc16 Interieur is in een aantal stappen uit 65 inzendingen één winnaar bepaald.

Elk jurylid heeft de digitale inzendingen allereerst individueel bekeken en hieruit maximaal tien projecten geselecteerd. Hierop volgde de eerste juryvergadering, waarin de vele geselecteerde projecten zijn besproken en met elkaar vergeleken. De jury lette daarbij op het vernieuwende karakter van het ontwerp en de aansluiting bij de tijdsgeest, de professionaliteit van de uitwerking en de doeltreffendheid van het interieur met betrekking tot het gebruik. Uit deze besprekingen kwamen zeven projecten naar voren waarover uitgebreid discussie is gevoerd. Deze discussie leidde vervolgens tot een drietal nominaties. Na het bekend maken hiervan bracht de jury een bezoek aan de drie genomineerde projecten. Hier kregen de architecten de kans hun ontwerp nader toe te lichten. De grote hoeveelheid indrukken en informatie uit de bezoeken waren een voedzame bodem voor het afsluitende beraad, waarin de winnaar is bepaald.

De 65 inzendingen voor de arc16 Interieur Award tonen de grote breedte waarmee in Nederland en Vlaanderen aan interieurprojecten wordt gewerkt: van complete kantoorinrichting tot woonhuis, van restaurant tot winkel, en veel meer. Veel projecten zijn volgens de jury goed uitgevoerd, maar bevinden zich in hun comfortzone. Ze sluiten aan op de gebruiker, echter is het de vraag hoe vrij deze zich hierin kan voelen. Het viel de jury op dat kleinere projecten vaak het meest vernieuwend en consistent uitgewerkt zijn. Bij grotere projecten lijkt dat over het algemeen lastiger. Dit kan te maken hebben met een voorzichtige opstelling van opdracht-

gevers, die snel in een bepaalde gematigdheid resulteert. Naast verschillen in type en schaal, zijn verschillen in budget ook duidelijk zichtbaar. Waar bij sommige projecten met ruime middelen compleet nieuwe interieurs en inrichting zorgvuldig kunnen worden afgestemd, wordt bij andere met minimale middelen een verrassend resultaat bereikt door slim gebruik te maken van bestaande kwaliteiten en hergebruik van materialen.

Een typische trend die tijdens de crisis is opgekomen komt in veel inzendingen terug. Constructies worden gestript en blootgelegd waardoor een zekere ruwheid het beeld bepaald. Niet zelden wordt kaal beton gecombineerd met houten afwerkingen van wanden, vloeren of meubilair. Soms wordt dit aangevuld met ‘zwarte streepjes’: dunne stalen kozijnen of interieurelementen die zich als donkere lijnen aftekenen tegen de achtergrond en zo een zekere verfijning toevoegen. De industriële uitstraling die voortkomt uit de kale constructies, sluit aan op de notie van de ‘stadsjungle’ en ligt in lijn met de algemene waardering van natuur en wildernis. Een tweede trend die inmiddels over de volledige breedte is geaccepteerd en tevens op deze waardering aansluit, is het naar binnen halen van planten. Veel interieurs worden verrijkt door een laag groen toe te voegen. Vaak gebeurt dit met losstaande objecten. In een aantal inzendingen zijn vaste interieurelementen, zoals groene wanden, integraal onderdeel van het ontwerp.

De gezamenlijke selectie leidde tot een shortlist van zeven projecten waarover lang is gesproken.

Opvallend was dat een aantal niet-genomineerde projecten tot een interessante discussie heeft

Winnaar Stable door Studio Farris Architects. Foto Koen Van Damme

de Architect, november 2016 | 39

ARC16 Interieur Award

Juryrapport

Tijdens het bespreken van de projecten lette de jury op het vernieuwende karakter van het ontwerp en de aansluiting bij de tijdsgeest, de professionaliteit van de uitwerking, en de doeltreffendheid van het interieur met betrekking tot het gebruik.

Europese Raad. Xml en Jurgen Bey. Foto xml

geleid, omdat hier geen consensus over kon worden bereikt. Die wil de jury daarom graag uitlichten.

Lounge 2 Schiphol naar ontwerp van Kossman. dejong sluit naadloos aan op de huidige maatschappij die zich richt op belevingen. Rond een centraal plein zijn zeven verschillende belevingswerelden gecreëerd met een eigen concept voor horeca, retail en zitgebieden. Als visitekaartje voor Nederland weerspiegelt het volgens de jury de poldercultuur en Nederlandse samenleving. Deze combinatie van werelden past goed in de tijdsgeest, het is het toppunt van een consumptief interieur. Over de vraag of dit laatste positief is, bleef de jury verdeeld. Wel waardeert zij de durf om dit concept op deze grote schaal door te voeren, en tevens dat de enorme schaal van de hal door het interieur is teruggebracht naar de menselijke maat.

Echter denkt de jury dat het geen duurzame omgeving is, omdat het iets rommeligs heeft en het gevaar bestaat dat het snel achterhaald is. Daarbij vraagt de jury zich af of de reiziger gebaat is bij zoveel sterke prikkels vlak voor een vliegreis.

Een tweede discussie betrof het ontwerp van een aantal ruimten voor de Europese Raad, in het kader van het Nederlandse voorzitterschap van de eu.

40 | de Architect, november 2016

Xml en Jurgen Bey ontwierpen onder meer een vergaderruimte met zitmodules die verschillende vormen van vergaderen mogelijk maken. Dit uitgangspunt en het bewust zijn van de invloed van het interieur op een gesprek of debat wordt door de jury op prijs gesteld. Toch worden vraagtekens geplaatst bij het gebruik van de ruimte en wordt betwijfeld of dit aansluit op de waarden die gelden binnen deze context. De tweede ingreep, het enorme lege blauwe tapijt in het atrium, is als beeld erg sterk. Het weerspiegelt de identiteit van Brussel, maar ridiculiseert het ook en maakt het vanwege de ongenuanceerde ingreep haast komiek. Het is een politiek statement dat aansluit bij de Nederlandse directheid.

Vanwege de krachtige beeldtaal zijn de twee winkels die Maurice Mentjes inzond lang besproken.

Beide kleine projecten zijn een geslaagd resultaat van een strikte doorvoering van een sterk concept dat aansluit bij de winkel. De grafische kwaliteit wordt door de jury op prijs gesteld, het zijn poëtische interieurs. In de smartshop zijn gedachtenkronkels en hersenstructuren vertaald in een gelaagd netwerk van houten balkjes die als display van genotmiddelen fungeren. Modezaak Kiki’s

Stocksale is een spel van dunne zwarte lijnen tegen een witte achtergrond. De gekleurde stippen op de vloer zijn afgeleid van de prijscategorieën. Het interieur en winkelconcept worden hiermee een geheel. De jury vraagt zich echter af of dit krachtige beeld overeind blijft als de winkel is ingericht.

Nominaties De drie genomineerde projecten kwamen al sterk naar voren uit de individuele selectie. Ook na de uitgebreide discussie bleef de jury unaniem enthousiast over deze inzendingen.

Space Encounters transformeerde een voormalige machinefabriek tot het nieuwe hoofdkantoor voor kinderwagenfabrikant Joolz. Het pand bestaat uit een lichte fabriekshal en een generiek kantoorpand. De nieuwe ramen en het compleet vernieuwde interieur geven het pand een hedendaags, energiek karakter, waarin de werknemer zich vrij mag voelen. Een drietal langgerekte groene kassen staat centraal in het ontwerp. De werkplekken kijken hierdoor uit op sierlijke binnentuinen. De jury waardeert dat het groen de hoofddrager van het plan is en geen losse laag. De verschillende lichte grijstinten en het eenvoudige materialenpalet van

Een tweede trend die inmiddels over de volledige breedte is geaccepteerd en tevens op deze waardering aansluit, is het naar binnen halen van planten.

Veel interieurs worden verrijkt door een laag groen toe te voegen.

de vaste interieurelementen en het meubilair creeren een rustige werkomgeving. Het groen komt hierin sterk naar voren en wekt het project tot leven. Met eenvoudige middelen is een project gemaakt dat helemaal aansluit bij deze tijd, het is trendy en jong. De vertaling van de kernwaarde van de gebruiker, ‘positive design’, is geslaagd.

Studio Farris vormde een oude stal bij een woonhuis om tot kantoor aan huis. Om de archetypische vorm van de ruimte niet te doorbreken met een tussenvloer, koos Studio Farris voor een sterk conceptuele benadering. Het interieur is opgevat als een strakke betonnen doos, met daarin een meubel uit een stapeling houten balken, dat de ruimte in verschillende zones verdeeld en tevens als boekenkast fungeert. De jury waardeert de zorgvuldigheid waarmee het ontwerp is uitgewerkt en de serene werkruimte die hieruit resulteert. Ook levert het ontwerp een interessante spanning op met het exterieur. De nieuwe gevelopeningen zijn zorgvuldig gepositioneerd en versterken de relatie tussen het interieur en het landschap. Met gevoel voor esthetiek en detaillering is het concept tot een hoog niveau gebracht. Dat vanwege de constructieve belemmeringen voor holle gelamineerde balken is gekozen, doet vanwege de details geen afbreuk aan het plan en getuigt van overtuiging. deMunnik-deJong architecten en Merk x werkten

House of Smart, Maurice Mentjens. Foto Arjen Schmitz

samen aan de renovatie van de raadzaal in het stadhuis van Rotterdam. De zaal is jaren intensief gebruikt en onderging incidentele verbouwingen.

De jury onderkent de complexiteit van het werken aan een monumentale ruimte in een politieke sfeer. De kracht zit onder andere in het naar voren brengen van de oorspronkelijke kwaliteiten. Dit is mede het resultaat van een aanpassing van de bestaande kroonluchters. Hiermee kunnen verschillende sferen worden gecreëerd en voorheen ongeziene elementen als wandschilderingen en plafond worden aangelicht. Daarbij waardeert de jury de subtiele hedendaagse ingrepen die respectvol voortbouwen op het bestaande. In de bestaande houten banken is bijvoorbeeld alle moderne techniek weggewerkt in nieuwe gebronsd messing strips en de luidsprekers zijn verborgen achter de wandbekleding tussen de ramen. De grafiek van het nieuwe gelaagde tapijt geeft de zaal een eigentijds karakter, maar sluit tevens aan op de bestaande vloeren. De sterke renovatie toont de gevoeligheid waarmee oud en nieuw tot een samenhangend en fris geheel zijn gesmeed.

En de winnaar is...

De jury was blij verrast na het bezoek aan de drie genomineerde projecten, omdat ze ook in levende lijve zeer geslaagd bleken. In het eindoordeel ging

Lounge 2 Schiphol, Kossman.dejong. Foto Thijs Wolzak

de discussie vooral over Stable en Joolz hq. De raadzaal wordt erkend als zeer sterke renovatie die getuigd van veel subtiliteit, precisie en vakmanschap. Echter kregen de ontwerpers hier ook veel cadeau en is het ontwerp enigszins braaf. Het hoofdkantoor van Joolz sluit volgens de jury helemaal aan op deze tijd en op de losse Amsterdamse werkcultuur die heerst in creatieve bedrijven, het is een actuele trend. Het groen, de hoofddrager, is erg sterk, de uitwerking is echter wat nonchalant.

Waar Joolz hq een platform is voor honderd mensen, is Stable een maatpak voor een individu. Stable werd zeer gewaardeerd vanwege de onverwachte, haast disruptieve ingreep, die een interessant spanningsveld creëert, maar ruimtelijk goed lijkt te werken. Het gevoel voor esthetiek en detail zorgt daarbij voor een haast perfecte uitwerking. Waar Joolz hq, zoals veel interieurs, wordt gezien als een tijdelijk product, lijkt Stable een project dat een lang leven is beschoren. Het kantoor aan huis past precies op de plek en binnen de context, het raakt je en is echt schoonheid. Het is ogenschijnlijk gemak, maar uiterst verfijnd. Studio Farris bewijst hiermee het project op alle schalen onder controle te hebben gehad en is volgens de jury daarom de terechte winnaar van de arc16 Interieur Award.

De arc16 Interieur Award is een initiatief van plan@office en de Architect.

de Architect, november 2016 | 41

ARC16 Interieur Award

Juryrapport

Het ontwerp levert een interessante spanning op met het exterieur.

De nieuwe gevelopeningen zijn zorgvuldig gepositioneerd en versterken de relatie tussen het interieur en het landschap.

Nominatie Een voormalige machinefabriek is getransformeerd tot een eigentijdse werkomgeving voor Joolz hq door Space Encounters. Nieuwe gekantelde ramen openen het pand naar de straat. Drie kassen met rijk gevulde tuinen vormen een achtergrond voor de dagelijkse kantoorroutine en verbeteren het binnenklimaat. Foto Jordi Huisman

Winnaar Een voormalige stal is omgevormd tot kantoor aan huis. In het nieuwe interieur definieert een zorgvuldig geplaatst meubel verschillende ruimten. De stapeling houten balken creĂŤert

Nominatie De intensief gebruikte raadzaal in het stadhuis van Rotterdam heeft een sterke renovatie ondergaan. Met veel gevoel zijn bestaande en nieuwe elementen door deMunnik-deJong

een verdieping zonder de ruimte op te breken. Het ontwerp gaat een sterke relatie aan met het landschap. Foto Koen Van Damme

architecten en Merk x tot een samenhangend geheel gesmeed. De oorspronkelijke kwaliteiten komen sterk naar voren, aangevuld met eigentijdse ingrepen. Foto Roos Aldershoff

42 | de Architect, november 2016

de Architect, november 2016 | 43

ARC16 Meubel Award

Juryrapport

Meubel in Stable door Studio Farris Architects Winnaar arc16 Meubel Award

4

De arc16 Meubel Award wordt ieder jaar uitgereikt aan het beste meubelontwerp voor de werkomgeving, dat door een ontwerper is gemaakt in het jaar voorafgaande aan de toekenning. De opgave betreft het maken van een ontwerp voor een zitmeubel, serie of systeem, ten behoeve van gebruik in de werkomgeving. Doel van de arc16 Meubel Award is het aanmoedigen van innovatieve en eigentijdse zitmeubels voor de werkomgeving.

Tekst

Harm Tilman

De jury signaleert een grote diversiteit

Innovatie zit volgens haar voor een deel

aan inzendingen. Sommige daarvan

in het gebruik van de ruimte en de

hadden evengoed kunnen worden inge-

meubels die je daarvoor nodig hebt.

zonden voor andere categorieĂŤn.

Het ontwerp moet volgens de jury aan-

Behalve het aantal is ook de kwaliteit

sluiten op de hedendaagse sociale en

van de inzendingen hoger in vergelij-

technologische eisen en op ontwikke-

king met vorige jaar. Door de vele ver-

lingen in het werk. Ook de seriematig-

anderingen in de werkomgeving ont-

heid in de manier van produceren is een

staan opwindende mogelijkheden om

criterium. Er moet potentie voor toe-

met zitmeubels andere paden in te

pasbaarheid zijn, ook al is het nog niet

slaan. De jury signaleert dan ook veel

zo ver. De werkomgeving is door de

ruimte om nieuwe typologieĂŤn voor

jury breder opgevat dan een kantoor-

zitmeubels uit te werken.

omgeving.

Voor inzendingen als Infra-Structure

De jury heeft op basis van deze criteria

door Vincent van Duysen en Sky-Shaper

de inzendingen besproken en een

door Gerrit Schilder & Hill Scholte

shortlist opgesteld. Ieder jurylid heeft

toonde de jury zich onder de indruk.

daarna zijn top 5 gemaakt. Op basis

Tegelijkertijd stelde zij vast dat een kast

hiervan is de jury gekomen tot het aan-

of een lichtontwerp buiten het kader

wijzen van drie nominaties en de keuze

van deze prijs vallen. De uitschrijver

van de winnaar.

Ze vormt een overtuigend antwoord op

werken. De techniek van het ontwerp is

De Schommelbank door Studio Samira

probeert iets te doen aan het gegeven

het nieuwe leven.

minder duidelijk uitgewerkt. De jury

Boom is gemaakt voor de zorgomge-

dat bewegen heel belangrijk is, maar dat

De Pi chair door fokLab is een zitmeu-

waardeert dat jonge mensen zich druk

ving, als onderdeel van de projectmarkt.

de meeste mensen op hun werkplek de

bel dat goed scoort op het gebied van

maken over nieuwe ontwikkelingen.

Het is niet de zoveelste stoel of bank. Ze

hele dag zittend doorbrengen. De stoel

ergonomie, techniek en duurzaamheid.

De Last Writing Desk door Frans

is het resultaat van samenwerking, door

adresseert een actuele thematiek en is

Het is een integere stoel met een goed

Willigers Design is een innovatief zit-

het bureau is onderzoek gedaan en is

in de ogen van de jury zo lelijk dat hij

verhaal en prettig beeld.

meubel waarop je werkt met je laptop.

de beroepsgroep erbij betrokken. Het

volslagen interessant is.

De Hashpack door Marleen Thomassen

Het onderwerp is actueel en dit meubel

project stelt zich dienend op: het onder-

Stable door Studio Farris Architects, ook

is een bouwpakket dat zich gemakkelijk

vertolkt de visie dat je overal kunt wer-

zoekt wat de echte problemen zijn en

genomineerd voor interieur, ligt op

laat uitklappen tot werkplek. Het ont-

ken, met een stoel en tafel die op ver-

hoe je deze kunt oplossen.

grensvlak van meubel en interieur. Het

werp heeft een aanstekelijke visie op

schillende manieren zijn te gebruiken.

De Nooitstilstoel door iaa Architecten

is een innovatief ontwerp voor een

Winnaar Meubel in Stable door Studio Farris Architects. Foto Koen Van Damme

wordt aanbevolen hiervoor een aparte categorie in het leven te roepen.

Shortlist

De jury heeft zich niet willen beperken

Boring collection van Space Encounters

tot het ontwerp op zich, maar heeft ook

is stilistisch en conceptueel sterk en op

de toepasbaarheid in de kantoorom-

innovatie gericht. De potentie voor

geving bij de beoordeling betrokken,

seriematigheid is aanwezig. De Boring

Samenstelling van de jury

alsmede het verhaal dat het ontwerp

Collection is het enfant terrible op de

De jury van de arc16 Meubel Award bestaat

vertelt. Er moet innovatie in zitten, het

projectmarkt. De jury vraag zich wel af

dit jaar uit

moet iets vertellen over de kantoor-

of je de kracht van dit ontwerp kunt ver-

Miriam van der Lubbe (Van Eijk & Van der

omgeving en de technieken die je daar

talen naar een organisatie. Het is eerder

Lubbe, voorzitter),

gaat terugzien.

een manifest. De marketing is in zekere zin sterker dan het meubel zelf.

Jorre van Ast (Arco), Dennis Heijink (cbre),

Criteria

Social coffee door Robert Bronwasser

Renske Schreier (criticus) en

Het doel van de prijs is het stimuleren

Design is een leuk meubel met veel

Harm Tilman (hoofdredacteur de Architect,

van zitmeubels voor de werkomgeving.

ingangen. Het maakt koffie tot het

secretaris)

De jury ging daarbij uit van een brede

middelpunt op de werkomgeving. Ook

Anne van der Zwaag heeft zich wegens

definitie van wat een zitmeubel is. Ze

buiten de kantooromgeving heeft het

drukke werkzaamheden uit de jury moeten

heeft daarbij gezocht naar ontwerpen

potentie en lijkt ze toepasbaar op

terugtrekken.

met zekere mate van innovatie.

gebieden als huis, showrooms en retail.

44 | de Architect, november 2016

de Architect, november 2016 | 45

Parallel aan de ontwikkelingen in de werkomgeving, treedt een differentiatie aan zitmeubels op.

Naast kantoorstoelen zien we fauteuils, banken en modulaire systemen opduiken, maar ook ontmoetingsplekken en lounge werkplekken. Bij de beoordeling let de jury op de functionaliteit en het karakter van het meubel. Een ander belangrijk aandachtspunt is het materiaalgebruik en de constructieve uitwerking. Een productierijp product geniet de voorkeur.

ARC16 Meubel Award De arc16 Meubel Award richt zich op het ontwerp voor een zitmeubel, serie of systeem, ten behoeve van gebruik in de werkomgeving. De werkomgeving maakt een geweldige ontwikkeling door. Wonen en werken komen dichter bij elkaar te liggen, waardoor de werkomgeving van karakter is veranderd. Tegelijkertijd wordt in de werkomgeving een grote diversiteit aan activiteiten ondernomen.

Nominatie Vergaderkamer Europese regeringsleiders door xml en Jurgen Bey in opdracht van Europe by People. Foto xml

hebben xml en Jurgen Bey het Justus

tisch effect bereiken. Zij probeert dit te

Lipsius-gebouw van de Europese Raad

bereiken door de toepassing van tex-

in Brussel (b) opnieuw ingericht.

tiele structuren boven de bank, zachte

Daarvoor ontwierpen zij onder andere

led-verlichting en zelfs een geluidsculp-

de meubels voor de vergaderruimte

tuur. De jury vindt dat zij dit thema goed

van Europese regeringsleiders. De rege-

heeft aangepakt en is benieuwd wat dit

ringsleiders konden in deze ruimte

in de praktijk oplevert.

wisselen tussen groepsgesprekken of een-op-een uitwisselingen. Ze konden

En de winnaar is ...

daarbij recht tegen over elkaar gaan

Gesteld voor de vraag of ze een veilige

zitten of juist meer informeel van

of uit-gesproken keuze wil maken, gaat

gedachten te wisselen. Met behulp van

de voorkeur van de jury naar de laatste

het modulaire meubelontwerp is de

uit. De jury onderkent de waarde van

opgave van de inrichting van het parle-

conceptueel ontwerp, maar legt ook

ment sterk vernieuwd.

de nadruk op het maken van een goed

Beweging heeft een positief effect op

product.

mensen met dementie, omdat dit het

De jury kiest als winnaar het meubel dat

degeneratieproces van de hersenen kan

zo goed mogelijk en op een betrokken

vertragen. Dit idee is door Studio Samira

en verantwoorde manier een invulling

Boon op een poĂŤtische wijze vertaald in

geeft aan de veranderende werkom-

de Motion Bench, een variant op de

geving. Voor een meubel waarvan een

klassieke schommelbank. Door de

signaal uitgaat naar opdrachtgevers die

beweging ervan te transformeren tot

het lef hebben om te komen tot ver-

een samenhangende zintuiglijke erva-

nieuwende meubels. Voor een meubel

ring wil zij een multigelaagd therapeu-

waarbij nadrukkelijk is nagedacht over materialisatie en toepassing. Voor een

meubel in de werkomgeving dat de

Nominaties

meubel dat niet simpel in de ruimte is

grenzen opzoekt. Het meubel is

Na ampel overleg nomineerde de jury

gezet maar de ruimte creĂŤert.

gemaakt voor een specifieke locatie,

uit deze shortlist de volgende drie

De winnaar is... het meubel in Stable

maar laat zich uitbouwen tot een modu-

meubelontwerpen.

door Studio Farris Architects.

lair systeem.

Het meubel in Stable van Studio Farris

Voor de Sociale Dienst Zeist is door

Architects bestaat uit een samenstel

Helga Snel een serie objecten gemaakt

van op elkaar gestapelde houten balken

die innovatief zijn binnen de werkom-

waarmee de ruimte is getransformeerd

geving. De jury heeft bewondering voor

tot een kantoor. De balken bestaan uit

de manier waarop de ontwerper binnen

zowel grote, massieve als holle blokken,

de complexiteit van de opgave nieuwe

afhankelijk van de vraag of ze dienst

dingen doet. De Sociale Dienst heeft

doen als constructie of worden gebruikt

echt een stap gezet en heeft met dit

voor opslag. Door de wijze waarop de

ontwerp ontmoeting gefaciliteerd.

houten balken zijn gestapeld ontstaan

De meubels waarmee xml en Jurgen Bey

met behulp van het meubel verschil-

de vergaderruimte van de Europese

lende ruimten. In dit meubelontwerp

Raad inrichten, beoordeelt de jury als

komen volgens de jury architectuur en

vernieuwend. De regeringsleiders die

productontwerp elkaar op een vernieu-

hier vergaderen kunnen wisselen tus-

wende manier tegen. Het vertegen-

sen groepsgesprekken en een-op-een

woordigt een nieuwe manier van

dialogen. De jury vindt dit een inters-

denken over de werkomgeving, die

sant ontwerp, maar vraagt zich wel af

bovendien volledig is uitgewerkt.

hoe het werkt het in de praktijk.

In het kader van het Nederlandse Voorzitterschap van de Europese Unie

46 | de Architect, november 2016

De arc16 Meubel Award is een Nominatie Motion Bench door Studio Samira Boon. Foto Sofie Greevenbroek

initiatief van Rohde & Grahl, Gabriel en de Architect.

De massieve en holle blokken van het meubel in Stable vormen een modulair systeem. Foto Koen Van Damme

de Architect, november 2016 | 47

ARC16 Detail Award

Juryrapport

Plus Ultra Incubator in Wageningen door Wiegerinck Winnaar arc16 Detail Award

5

Goede detaillering draagt bij aan de esthetiek en de functionaliteit van een gebouw en is medebepalend voor de ervaring en de waardering ervan.

De arc16 Detail Award bekroont architectonisch uitdagende, reeds voltooide projecten die zich onderscheiden door innovatieve details die drager zijn van een samenhangend architectonisch totaalconcept.

Tekst

Maartje Henket

Samenstelling van de jury De jury van de arc16 Detail Award bestaat uit

Het doel van de prijs is het maatschappelijke belang van architectuur te belichten, het vakmanschap en de kwaliteit van gebouwde architectuur te versterken en aandacht te besteden aan inventiviteit en passie bij het ontwerpen. Uitgangspunt van arc16 Detail Award is dat een goede detaillering het gebouw, en daarmee het ontwerp, beter maakt.

Daarmee maakt het deel uit van het onderscheidende vermogen van een architect of ingenieur.

Het criterium voor de prijsvraag is simpel: het detail dat de beste en meest consequente oplossing biedt in relatie tot het grotere geheel.

Werkwijze & criteria In aanvulling op bovenstaande omschrijving heeft de jury van tevoren vastgesteld dat een detail het plan op een hoger niveau moet tillen. Er moet passie in zitten, plezier, inventiviteit en uiteraard moet de detaillering ondersteunend zijn aan het architectonisch concept. Het gaat erom dat de detaillering bijzondere aandacht heeft gekregen, of, wat in sommige gevallen voorkomt, dat de detaillering de kwaliteit de architectuur bepaalt. Daarbij moet de detaillering goed te beoordelen zijn. Dat lijkt voor de hand te liggen, maar de jury kreeg een flink aantal inzendingen voor de kiezen, waar weinig moeite is gedaan om de kwaliteit van de details voor het voetlicht te brengen. Soms is zelfs niet eens een detail te zien. Deze inzendingen vielen snel af.

Uit een totaal van 59 inzendingen heeft de jury eerst een shortlist samengesteld van veertien projecten.

Deze is bediscussieerd, wat leidde tot de keuze van vier nominaties. Deze genomineerde projecten zijn daarna alle bezocht, in aanwezigheid van de architecten die een toelichting gaven.

Hans van Heeswijk (Hans van Heeswijk architecten, voorzitter), Marijn Schenk (NEXT architects), Anne van der Sluis (Van Rossum Raadgevende Ingenieurs), George Henkens (Aronsohn raadgevende ingenieurs), Maartje Henket (ABT, secretaris)

50 | de Architect, november 2016

Overwegingen van de jury Zoals gezegd vond de jury dat er te veel gelegenheidsinzendingen waren. In sommige gevallen leidde dit ertoe dat potentiële winnaars moesten worden afgewezen: het zijn interessante projecten,

maar er is onvoldoende materiaal beschikbaar om de inzending in detaillering en materiaalbehandeling goed te kunnen beoordelen. Ook het omgekeerde komt voor: er zitten bij de inzendingen van de overige categorieën van de arc16 Award projecten die zeker voor de arc16 Detail Award in aanmerking komen, maar die daar niet voor zijn ingediend.

Shortlist arc16 Detail Award De jury beoordeelt Huis in Rotterdam door mauroparravicini architects als verfijnd, consequent, vooral in de vormgeving, en een beetje nostalgisch. Vooral de consequent en slank gedetailleerde kozijnen zijn prachtig.

Deca Packaging door 2dvw Architecten wordt door de jury hoog aangeslagen. Wat in de basis een eenvoudige bedrijfshal is, is in materiaalgebruik en detaillering uitgewerkt tot bijzondere architectuur.

Dit project laat zien dat je met beperkte financiële middelen heel verrassende dingen kunt maken.

Energyville van Atelier Kempe Thill wordt hoog gewaardeerd, maar roept ook vraagtekens op. Het is een goed gebouw, maar aan de ruimtelijke uitwerking is minder aandacht besteed dan bijvoorbeeld Deca Packaging.

Ortho Wijchen van studio prototype is beoordeeld als mooi, heel consequent en scherp doorgedetailleerd. Zuiver en precies tot in het detail.

De Wintertuinwoningen, ook van Atelier Kempe Thill, ogen strak en consequent. Het is een goed doorgewerkt project waarbij alle aspecten aandacht hebben gekregen.

‘House as a rock’ door Global Architects roept veel discussie op. Het is een architectonisch interessant en eigenzinnig project. In detaillering is het echter minder verrassend.

De Willem II-passage door The Cloud Collective wordt goed gewaardeerd maar komt volgens de jury meer in aanmerking voor de arc16 Innovatie Award.

De detaillering wordt niet helder toegelicht.

Etcetera (architectencollectief deMunnik-deJong-

Winnaar Plus Ultra door Wiegerinck. Foto Kim Zwarts

de Architect, november 2016 | 51

ARC16 Detail Award

Juryrapport

Hoe bij Betonnen Poëzie binnen in buiten doorloopt en andersom is conceptueel, ogenschijnlijk eenvoudig, maar consequent gedetailleerd

Wat in de basis een eenvoudige bedrijfshal voor Deca Packaging is, is in materiaalgebruik en detaillering uitgewerkt tot bijzondere architectuur

Nominatie De geplooide gevels en de overgangen tussen binnen en buiten van Betonnen Poëzie door sculp[IT]architecten geven de woning een ongekende

Nominatie Het proces en het resultaat geven blijk van een grote mate van creativiteit, oplossingsgerichtheid en doortastendheid, waarmee binnen het bescheiden budget voor een

ruimtelijkheid. Het ontwerp is precies naar wens van de eigenaar ontworpen en gemaakt, die daarvoor jarenlang inspirerende voorbeelden had verzameld. Foto Luc Roymans

bedrijfsgebouw iets bijzonders is neergezet voor het hoofdkantoor Deca Packaging Group door 2dvw Architecten. Foto Klaas Verdu

Steinhauser) roept gemengde gevoelens op, met name door de merkwaardige situering van de trap in de totale routing. Waarom een trap op die plek? De trap zelf is op een interessante manier gedetailleerd.

Het hoofdkantoor van a.s.r. (Team v Architectuur) wordt hoog aangeslagen. Het is interessant en verrassend, omdat het detail de hoofdrol speelt. En dat voor een renovatieproject. Het is heel bijzonder dat een architect bij een renovatieproject zo’n vernieuwende kwaliteit kan maken.

Over Plus Ultra (Wiegerinck) is de jury even enthousiast als kort: consequent, hoogwaardig en in voorbeeldige samenhang doorgedetailleerd.

Schouwburg de Kampanje (Van Dongen-Koschuch Architects and Planners) wordt door de jury beoordeeld als een nieuwsgierigmakend gebouw.

Hoewel de inzending niet op de arc16 Detail Award is toegespitst, is dermate goed gebruikgemaakt van de kwaliteiten van de hal, dat de jury moeite heeft om het project af te wijzen. Bij de inzending is echter weinig of geen aandacht aan de detaillering besteed waardoor het daarop niet goed te beoordelen valt.

Ook de villa Betonnen Poëzie (sculp[it]architecten) wordt hoog aangeslagen. Hoe binnen in buiten doorloopt en andersom is conceptueel, ogenschijnlijk eenvoudig, maar consequent gedetailleerd.

Twee inzendingen worden hoog gewaardeerd, maar komen volgen de jury eerder voor een andere prijs

52 | de Architect, november 2016

in aanmerking. Skilled In (Studio rap) en de ov-balie (cepezed) kennen beide een bijzondere, hoge kwaliteit. Het zijn in de ogen van de jury eerder meubels dan gebouwen. Als objecten voor binnen hoeven ze niet wind- en waterdicht te zijn. De ov-balie wordt bovendien in grotere oplagen gemaakt. Al met al een ander type inzending dan een gebouw.

Nominaties arc16 Detail Award De laatste vier projecten, Deca Packaging, hoofdkantoor a.s.r., Plus Ultra en Betonnen Poëzie winnen het uiteindelijk in de discussies door de kwaliteit van hun detaillering.

Deca Packaging is ook van nabij een project van een uitzonderlijke kwaliteit. De manier waarop Johan de Wachter en Rik De Vooght zijn omgegaan met de opdracht, is voorbeeldig te noemen. Hierbij moet ook het opdrachtgeverschap van Patrik de Cat worden genoemd. Niet alleen zijn de machines van de plaatselijke vestiging van Arcelor Mittal tot het uiterste getest om tot de ideale wisseling in plooien te komen, alle bedrijven die in de buurt iets konden toevoegen kregen een opdracht. De medewerkers van Deca Packaging hebben ook onderdelen voor het gebouw gefabriceerd, zoals de kettingen voor de te openen delen. Regelmatig kwamen de architecten op de bouw tot de conclusie dat een bedrijf met de beste bedoelingen een onderdeel had gemaakt

maar de randafwerking was vergeten, zodat het niet aansloot op het volgende onderdeel. Dat werd dan weer met grote vindingrijkheid opgelost, zoals alles in het gebouw. Het proces en het fantastische resultaat geven blijk van een grote mate van creativiteit, oplossingsgerichtheid en doortastendheid.

De zaagtandgevel van het hoofdkantoor van a.s.r. als uitgangspunt voor een vernieuwende architectuur is een fantastische vondst, waardoor direct een nieuw en eigentijds gebouw is ontstaan. Het is jammer dat dit principe in het hele gebouw is doorgevoerd, terwijl het niet overal even logisch is. De staalstructuur van de gevel is in de atria bijvoorbeeld soms wel en soms niet weggewerkt. Er is niet duidelijk gekozen om deze in het zicht te houden of helemaal weg te werken. Daarmee ontstaat een soort half-halfoplossing die storend werkt. Niettemin heeft Team v het a.s.r.-gebouw van een geweldige nieuwe kwaliteit voorzien, gebaseerd op een prachtige geveldetaillering, waardoor het gebouw weer fris oogt.

Plus Ultra is een heel helder en eenvoudig gebouw, waarin alles klopt. Elk detail is het logische resultaat van de gedisciplineerde basisaanpak.

Projectarchitect Bert Muijres koos in een vroeg stadium voor slechts vier materialen en voor een maatvoering op basis van een metrum, waar alles in past. Als gevolg hiervan is geen latje te breed en ademt het gebouw een weldadige rust. Alles

Nominatie De zaagtandgevel als uitgangspunt voor vernieuwende architectuur is een vondst waardoor in een renovatieproject een eigentijds gebouw voor het hoofdkantoor a.s.r. door Team v Architectuur is ontstaan dat weer fris oogt. Foto Jannes Linders

de Architect, november 2016 | 53

ARC16 Detail Award

Bij Plus Ultra is elk detail het logische resultaat van de gedisciplineerde basisaanpak van slechts vier materialen en maatvoering op basis van een metrum

is op elkaar afgestemd en het gebouw klopt van het grootste tot het kleinste detail. De constructie verbreedt elke verdieping vijf centimeter, waardoor de gevel in tegenweer mooi blijft en de detaillering eenvoudig kon worden gehouden. Bovendien heeft Muijres zo ‘nog best wat’ vierkante meters gewonnen. De jury waardeert het ijzersterke concept, de verfijnde aandacht tot op het laatste boutje, de ‘Van der Laan-achtige verhoudingen’ en het ongekend hoge detailniveau.

Betonnen Poëzie is precies naar wens van de eigenaars/opdrachtgevers ontworpen en gemaakt.

Het allereerste ontwerp was meteen het do: een prestatie waar sculp[it]architecten trots op kan zijn.

De opdrachtgever had jarenlang alles wat hij inspirerend vond op het gebied van wonen verzameld en ingeplakt in een boek van honderd pagina’s. Daaruit destilleerde sculp[it] in één keer zijn droomhuis.

Met enkele rake aansluitdetailleringen is de woning uitgewerkt. Met name de geplooide gevels en de overgangen tussen binnen en buiten geven de woning een ongekende ruimtelijkheid.

En de winnaar is...

Plus Ultra. Hierbij komt alle eer toe aan projectarchitect Bert Muijres. Hij heeft de slimme vondst gedaan om het hele gebouw metrisch op te delen, zodat werkelijk alles past. Hij heeft een systeem gekozen, zich daar strak aan gehouden en was van het begin tot het eind op de bouw aanwezig om alles in goede banen te leiden. Hij vertelde dat de bouwvakkers het systeem na verloop van tijd ook begonnen te begrijpen en dat ze vanzelf dingen op de juiste plek gingen monteren, met als bijkomend voordeel weinig faalkosten. Als resultaat is Plus Ultra een verademing. Als je binnenloopt, kom je tot rust. En dat komt door de ongekende perfectie die Muijres aan zijn geesteskind heeft meegegeven.

Second-to-best Rest te vermelden dat Deca Packaging nipt onder Plus Ultra is geëindigd. De jury wil haar grote waardering uitspreken voor de inventiviteit waarmee 2dvw Architecten binnen het bescheiden budget dat bij een bedrijfsgebouw hoort, iets bijzonders heeft weten neer te zetten. “Creatief en inventief.” En een feest voor het oog.

Plus Ultra door projectarchitect Bert Muijres bezit een ongekend hoog detailniveau. Foto Kim Zwarts

54 | de Architect, november 2016

De arc16 Detail Award is een initiatief van Kubus en de Architect.

VERBETER DE RUIMTE, BEGIN BIJ DE VLOER Marmoleum = biobased de meest duurzame vloer.

Met het leggen van een proefvloer weet u zeker dat u de juiste keuze maakt.

Straks zal duurzaamheid even gewoon zijn als ademhalen; zo vanzelfsprekend, dat we er niet bij stil staan.

COMMITTED TO THE HEALTH OF ONE

System Solutions

Top 3

Forbo vloeren dragen bij aan een gezond werkklimaat.

10 JAAR Unieke langlopende garantie.

Akoestiek

Temperatuurregeling Binnenklimaat

Wist u dat de meeste Forbo vloeren origineel Nederlands design & fabricaat zijn?

Origineel Nederlands Design & Fabricaat

Meer lezen?

Download onze whitepapers op www.forbo-flooring.nl/ whitepapers

Interieur & creativiteit

80% Unieke, individuele ontwerpen met de gratis ontwerpservice.

creatieve ideeën komen van informele bijeenkomsten (Lloyd, 2001)

Planten doen wonderen voor concentratie, productiviteit en welbevinden.

Duurzaamheid is een samenspel van factoren, waar ook de vloer een rol in speelt. De vloeren van Forbo zorgen voor licht, een aangename atmosfeer en een goede uitstraling op de werkvloer.

En daardoor voelen mensen zich prettiger. Presteren ze beter. En bevordert het de werksfeer. www.forbo-flooring.nl

creating better environments

AXOR MANUFAKTUR 15 SPECIAL FINISHES AXOR MANUFAKTUR: 15 SPECIAL FINISHES VOOR EEN UNIEKE BADKAMER! Met AXOR Manufaktur kunnen de kranen en douches van AXOR in maar liefst 15 verschillende kleuren als standaard worden geleverd. De producten worden afgewerkt met de unieke PVD technologie: een moderne, milieuvriendelijke oppervlaktebehandeling (Physical Vapor Deposition). Hierdoor is het oppervlak veel harder, waardoor het nog beter bestand is tegen krassen en corrosie dan gegalvaniseerde oppervlakken.

Neem bijvoorbeeld de producten uit het programma AXOR ShowerSelect: de metalen afbouwdelen hebben een zeer hoogwaardige kwaliteit. Met deze afbouwdelen kunnen 1, 2, of 3 douches bediend en tevens tegelijkertijd gebruikt worden. U bedient uw douche intuïtief, dankzij de Selecttechnologie. Met één druk op de knop wisselt u van straal. Uiteraard is dit te combineren met alle AXOR douches en kranen in de badkamer.

Bent u op zoek naar een echte unieke designlook? Kijk dan naar AXOR Manufaktur: uw product op aanvraag gemaakt in de door u gewenste kleur en hoogwaardige afwerking.

MEER INFORMATIE OP AXOR-MANUFAKTUR.NL

E XCLU S I E F VO O R INT ERIEUR P RO F ESSIO NALS

SHAPES. INTERIEURS VORMEN 2.0 M ATE R I A LEN B RO N I M AAT W ERK I O NT W ERP TO O LS • Versnel & versterk uw ontwerpproces • Creëer een unieke project identiteit • Ontzorgen van u als projectarchitect

Ex

pe

rie

nc

e

Ce

nt

er

Volg Shapes Online: www.shapes.nl

Experience Center

Shapes Brands & Partners (o.a.)

Events & Trainingen

‘t Orakel

Samen bouwen aan energiezuinige & gezonde scholen

NEDERLANDS

VOLA feliciteert de winnaars van ARC prijzen

The award-winning VOLA Round Series for the luxury washroom already features the built-in waste bin and tissue dispenser.

Together with the new electronic soap dispenser, the classic VOLA hands-free tap and electronic cistern flush, the smartest corporate offices, restaurants, hotel foyers, museums, galleries and concert halls can now offer their washroom customers the complete VOLA experience.

Meer info?

Celebrating continuity.

Celebrating change

VOLA Nederland BV - Valkenburgerstraat 23 - 1011 MG Amsterdam - Tel: 020 36 56 356 - www.vola.com

Download onze brochure op:

www.renson.nl

HEALTHY SCHOOL CONCEPT

EASY GLASS® PRO BALUSTRADE MINIMALISTISCH DESIGN, MAXIMAAL RESULTAAT In een handomdraai een gevel met lichte en open accenten creëren? Ga dan voor balkons met een Easy Glass® Pro balustrade.

Met de onovertroffen kwaliteit en modulaire opzet van deze range, brengt u eenvoudig uw visie tot leven.

Download nu onze Q-designs brochure op www.q-railing.com en vindt meer inspiratie. Telefonisch of per e-mail aanvragen kan ook: tel. 0314 620 320 of sales.nl@q-railing.com.

BIM

THE PREMIUM BRAND IN RAILING SYSTEMS | WWW.Q-RAILING.COM

DEZE MUREN HERBERGEN MEER DAN 2.000 KUNSTWERKEN En meer dan 1.500 meesterwerken van Duitse ingenieurs Met zoveel onbetaalbare kunstwerken aan de muur kies je uiteraard achter de wand voor de hoogste kwaliteit en absolute veiligheid. Daarom is bij de bouw van het Dalí-museum vanaf het begin gekozen voor Viega Profipress-fittingen. Deze zijn voorzien van het gepatenteerde Viega SC-Contur waarmee per ongeluk niet geperste verbindingen zichtbaar worden. Een waardevolle innovatie en vertrouwde extra veiligheid. Viega. Höchster Qualität verbunden.

© Architects, Design: HOK

Dalí Museum, St. Petersburg, FL, VS

viega.nl/Over-ons

MOTEK MONEYPENNY briefcase designed by Bernadette Ehmanns for HEY-SIGN (2004)

chair designed by Luca Nichetto | Cassina Contemporanei Collection

UNDER THE BELL pendant lamp designed by Iskos-Berlin for Muuto (2011)

FELT felt clock designed by Sebastian Herkner for Leff Amsterdam (2012)

by design

Modulair vilten that plafondsysteem The Ceiling had to be

made

Vervaardigd uit vilt, met design als inspiratiebron en vanaf nu beschikbaar als lineair plafondsysteem waarbij akoestiek en design zijn verenigd. Benieuwd naar deze innovatieve toepassing? Bezoek onze website of neem contact op met ons verkoopkantoor.

Hunter Douglas Architectural Nederland Piekstraat 2 - 3071 EL Rotterdam - Postbus 5072 - 3008 AB Rotterdam Tel. (010) 496 22 22 - Fax (010) 423 78 90 - info@hunterdouglas.nl www.hunterdouglas.nl

JAARBEURS UTRECHT

GRATIS TOEGANG?

6 T/M 10 FEBRUARI

10000999

2017

Ga naar bouwbeurs.nl/toegang en gebruik bovenstaande code.

VOOR MENSEN DIE HET GAAN MAKEN Op zoek naar duurzame bouwconstructies, nieuwe montagetechnieken, hoog rendement isolatie of alternatieven om slimmer te ontwerpen? Of wil je meer weten over BIM en LEAN? Kom dan naar de BouwBeurs. In combinatie met Material Xperience is dit de ontmoetingsplek om praktische kennis én innovatieve ideeën op te doen.

Ontdek het zelf! Regel vandaag nog online je gratis toegangskaart.

GELIJKTIJDIG MET:

Material Xperience Hét materiaalevenement voor creatieve professionals

BOUW BEURS.NL

ARC16 Awards

ARC16

de Architect en haar partners feliciteren de winnaars ARC16 OeuvRe ARC16 ARChiteCtuuR ARC16 inteRieuR ARC16 Meubel ARC16 DetAil ARC16 innOvAtie ARC16 jOng tAlent

Office Winhov Kaan Architecten met Hoge Raad der Nederlanden Studio Farris met Interieur Stable Studio Farris met Meubel Stable Wiegerinck met Plus Ultra Incubator Studio rap met SkilledIn Office Chris Collaris

De aanwezige talenten uit de ontwerpwereld, de vakkundige jury’s, de partners en de honderden bezoekers maakten de ARC16-uitreiking in Grand Hotel Amrath Kurhaus Den Haag tot een groot succes. bedankt en graag tot volgend jaar!

ARC16 gemist, wilt u nog eens terugkijken? Ga dan naar www.arc-awards.nl of kijk op www.dearchitect.nl

Mede mogelijk gemaakt door:

ARC16 OEuVRE

ARC16 ARCHITECTuuR

ARC16 INTERIEuR

ARC16 MEubEL

Een initiatief van de Architect.

Een initiatief van Gira

Een initiatief van PLAN@OFFICE

Een initiatief van Rohde & Grahl,

en de Architect.

en de Architect.

Gabriel en de Architect.

ARC16 DETAIL

ARC16 INNOVATIE

ARC16 JONG TALENT

Een initiatief van Kubus en

Een initiatief van Desso

Een initiatief van de Architect.

de Architect.

en de Architect.

Mede mogelijk gemaakt door

wit, witter witst. www.rockfon.nl

ervaar de vrijheid van wit

vrijheid!

ROCKFON® BLANKATM. Ons witste plafond ooit.

EXTREEM WIT OPPERVLAK L-WAARDE 94,5 | LICHTREFLECTIE 87% | LICHTDIFFUSIE 99% | GEEN LEGRICHTING | MINDER SNIJAFVAL | GEFIXEERDE ZIJKANTEN | ROBUUST OPPERVLAK | REINIGBAAR MET NATTE SPONS | ANTI-STATISCH OPPERVLAK

ARC16 Innovatie Award

Juryrapport

SkilledIn Office door Studio RAP Winnaar arc16 Innovatie Award

6

Met de arc16 Innovatie Award willen de uitschrijvers veelbelovende ideeën, producten en processen stimuleren die vernieuwend én haalbaar zijn binnen de huidige opgave van transformatie en herbestemming. Doel van de prijs is het versterken van het draagvlak onder innovatie en het stimuleren van experiment en vernieuwing. De jury onder leiding van Jeroen van Schooten nomineerde uit liefst 52 inzendingen drie projecten die samen de breedte vertegenwoordigen van het totale aanbod aan innovatie: van opgeleverde projecten en productontwerp tot ontwikkelingen die het ontwerpvak herdefiniëren.

Tekst

Sander Woertman

Voor deze editie van de Award is de

mogelijk is zodra een architect tevens

de ontwerpers tot aanbevelingen welke

jury op zoek gegaan naar een product,

opdrachtgever is. Bepaalde keuzen die

soorten plastic simpelweg moeten

aanpak of idee dat de architectuur-

financieel niet het meest renderend

worden verboden omdat ze niet passen

wereld als geheel vooruit helpt en

waren, zijn toch doorgevoerd omdat

binnen een circulaire economie en

nieuwe perspectieven biedt. De nomi-

ze gezamenlijk leidden tot een meer

welke soorten daar wel in passen.

naties zijn dus bij voorkeur reprodu-

duurzaam en kwalitatief hoogwaardig

Ondanks het feit dat de gekozen aanpak

ceerbaar en opschaalbaar. Tegelijkertijd

eindresultaat. Patch22 kon de afgelopen

voor het recyclen van plastic niet

wil de jury zich niet vastpinnen op

tijd op de nodige aandacht in de pers

opschaalbaar is, valt de jury voor de

innovaties die al zijn uitgekristalliseerd.

rekenen en heeft geleid tot diverse

verhalende wijze waarop het afvalplastic

Ze heeft ook gekeken naar inzendingen

nieuwe opdrachten voor Tom Frantzen.

tot eindproduct wordt verwerkt. Er is

die zo prikkelend zijn dat ze het geves-

Het is dus niet vreemd dat het project

bewust voor gekozen om het productie-

tigde beeld van wat architectuur en

nu al navolging krijgt qua aanpak en

proces op te delen en elke verwerkings-

bouwen kunnen zijn, flink veranderen.

ontwerp.

stap zichtbaar te maken. De naam

Het belang van de Innovatie Award

Patch22 viel op tussen de andere

Pretty Plastic Plant verwijst volgens

hangt volgens de jury samen met het

ingezonden, opgeleverde projecten

de jury niet alleen naar de poging van

toekomstwijzende karakter van de in-

vanwege de originele innovaties in het

de ontwerpers om van een afvalstof

zendingen. De architectuur en de bouw

ontwerp. Terwijl veel projecten hun

een mooi eindproduct te maken, maar

hebben meer dan ooit behoefte aan in-

innovatieve karakter vooral aan out-of-

ook naar de machines die het plastic

novatie om maatschappelijke kwesties

the-box toepassingen van bestaande

verwerken. Deze zijn met veel liefde

te adresseren. Dat de Innovatie Award

producten danken, is bij Patch22 sprake

vervaardigd en verheffen het proces

zich richt op transformatie en her-

van een synthese van verschillende op-

zelf tot iets wat aandacht verdient.

bestemming, wordt door de jury in de

lossingen die voor een deel uit de koker

Hopelijk leidt dit didactische project tot

breedste zin van het woord geïnterpre-

van de architect zelf komen.

meer aandacht voor een hoogwaardige recycling van kunststoffen.

teerd. Want deze opgaven hebben, even goed als nieuwbouw, op alle vlakken

Pretty Plastic Plant door

baat bij innovatie.

Bureau SLA en Overtreders W

SkilledIn Office door Studio RAP

De Pretty Plastic Plant door Bureau sla

SkilledIn Office is als laboratorium voor

Samenstelling van de jury

Patch22 door Tom Frantzen

en Overtreders w is inspirerend voor

robotmatige productie een ‘game-

De jury van de arc16 Innovatie Award

Vanuit bovenstaande redenering is

iedereen die bezig is met transforma-

changer’ in de wijze waarop ontwerpers

bestaat uit Jeroen van Schooten

Patch 22 genomineerd. Het project

tie en hergebruik. De jury is onder de

hun vak benaderen. De rechtstreekse

(Team V Architectuur, voorzitter),

is op diverse vlakken relevant voor

indruk van de wijze waarop hergebruik

link tussen wat is ontworpen en hoe

Harold Coenders (Colliers Internationaal),

transformatie en hergebruik, zowel

van plastic leidt tot het agenderen

het wordt geproduceerd, veronderstelt

Arjan Habraken (SID studio),

op het gebied van het risicohoudende

van de manier waarop plastic wordt

andere skills van de ontwerper, maar

Mark Kuijpers (Fakton) en

ondernemerschap van de architect

geproduceerd. Aan de hand van het

biedt interessante mogelijkheden voor

Sander Woertman (De Zwarte Hond,

als de duurzaamheid van de houten

eindproduct – geveldelen in uiteen-

specifieke en op maat gemaakte archi-

secretaris)

draagstructuur. Het project laat zien wat

lopende kleurschakeringen – komen

tectuur. Aangezien herbestemming en

58 | de Architect, november 2016

Winnaar SkilledIn Office door Studio rap

de Architect, november 2016 | 59

ARC16 Innovatie Award

Juryrapport

De architectuur en de bouw hebben meer dan ooit behoefte aan innovatie om maatschappelijke kwesties te adresseren

transformatie uitgaan van bestaande structuren, kan aan deze ontwikkeling niet voorbijgegaan worden.

Het SkilledIn Office, ontworpen in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam, is qua eindproduct minder interessant dan het achterliggende totstandkomingsproces. Parametrisch ontwerpen is al enige decennia oud en heeft ondertussen zijn weg gevonden naar de gebouwde omgeving.

Studio rap gaat op alle fronten een stap verder. Het ontwerp is door speciaal gemaakte software direct vertaald naar productieaanwijzingen voor een robotarm. Deze freest de benodigde onderdelen vervolgens uit platen hout, compleet met boorgaten om de montage te faciliteren.

En de winnaar is...

De jury is te spreken over de hoge kwaliteit van de inzendingen, iets wat gezien Nominatie De wijze waarop hergebruik van plastic leidt tot het agenderen van de manier waarop plastic wordt geproduceerd, was voor

de jonge leeftijd van de Innovatie Award

de jury reden voor nominatie van Pretty Plastic Plant door Bureau sla en Overtreders w. Foto Jorn van Eck

niet vanzelfsprekend is. De inzendingen variëren van volledige projecten tot productinnovatie en nieuwe ontwerp-

toekomst waarin op ontwerpvlak alles

processen. Met de nominaties hoopt

verandert. Een nieuw soort ambach-

de jury een inkijk te geven in de volle

telijkheid, waarbij softwarekennis on-

breedte waarop wordt geïnnoveerd in

ontbeerlijk is om de directe vertaalslag

de architectuur- en bouwsector.

tussen ontwerp en eindresultaat te

Het valt de jury op dat zich onder de

maken.

inzenders vooral ontwerpende partijen

Ook veronderstelt het project een

bevinden. De jury zou het verwelkomen

anders ingerichte bouwketen waarin

als ook startups die bezig zijn met pro-

de ontwerper een grotere rol vervult.

ductontwikkeling of andere innovaties

De jury is bovendien gecharmeerd van

in de bouw, gaan inzenden. Zo kon het

het feit dat Studio rap een jonge club is:

gebeuren dat een opgeleverde woning

de oprichters zijn enkele jaren geleden

niet is genomineerd, ondanks het in-

afgestudeerd. Dat maakt van SkilledIn

novatieve materiaal dat in de gevel was

Office een vingeroefening die aandacht

toegepast. Het bedrijf dat het materiaal

verdient omdat ze ongetwijfeld het

heeft ontwikkeld, zou bij deze jury zeker

begin is van een reeks projecten die

een kans hebben gemaakt.

de innovatie in de bouw zullen voort-

De drie genomineerde projecten

stuwen.

zijn onderling zeer divers, wat het kiezen van een winnaar niet eenvoudig maakte. Uiteindelijk koos de jury voor de inzending die in haar ogen een echte Nominatie Het project Patch22 door Tom Frantzen is op diverse vlakken relevant voor transformatie en hergebruik, zowel op het gebied van

‘gamechanger’ voor de hele bouwsec-

De arc16 Innovatie Award is een

Het winnende jonge bureau Studio rap staat een nieuw soort ambachtelijkheid voor, waarbij softwarekennis onmisbaar is voor de directe

risicohoudend ondernemerschap van de architect als duurzaamheid van de houten draagstructuur. Foto Luuk Kramer

tor kan zijn. SkilledIn Office schetst een

initiatief van Desso en de Architect.

vertaalslag tussen ontwerp en eindresultaat. Hierdoor is hun inzending een echte ‘gamechanger’.

60 | de Architect, november 2016

de Architect, november 2016 | 61

ARC16 Jong Talent Award

Juryrapport

Chris Collaris Winnaar arc16 Jong Talent Award

7

Chris Collaris Met zijn vakmanschap en oog voor detail grijpt hij terug op de oorsprong van de discipline

De crisis is voorbij, maar het blijft in het huidige klimaat ingewikkeld om als jonge architect aan een opdracht te komen. Hij of zij moet creatief zijn in het vak en alles uit de kast halen om überhaupt aan een opdracht te komen.

De arc16 Jong Talent Award is in het leven geroepen om een generatie architecten aandacht en naamsbekendheid te geven, in de hoop dat dit hen helpt om verder te komen. Winnaar van de eerste editie is Chris Collaris die als klassieke architect op nieuwe wijze een positie inneemt binnen de sector.

Tekst

Marieke Giele

heid die standaard in elk ontwerp dient terug te komen. Met het project ‘The Black Gold’ brengt Collaris een moreel verhaal, waarmee hij aantoont dat een gevonden object als een olietanker op een andere manier goed te gebruiken is. Wel vraagt de jury zich af op welke manier dit megaproject te rijmen valt met de kleine schaal waarop hij normaal gesproken werkzaam is.

Guillem Colomer (1986) profileert zich als een sociale architect. Hij studeerde in Spanje en Nederland, waarna hij vijf jaar lang bij Neutelings Riedijk Architecten

De arc16 Jong Talent Award brengt

en ontwerp vanuit een theoretisch

tevoren hadden de leden van de jury de

ervaring opdeed met de ontwikkeling

de creativiteit en het talent van jonge

perspectief te benaderen.

voordrachten bestudeerd en eventueel

van complexe projecten. In 2015 begon

architecten onder de aandacht.

Opvallend is dat onder de door het veld

nader onderzoek gedaan.

hij zijn eigen bureau. Cofoarchitects

Daarmee draagt de prijs bij aan de

voorgedragen kandidaten slechts drie

De jury is van mening dat de potentie

richt zich op het ontwikkelingsproces

positie van deze talentvolle ontwer-

vrouwen zitten. Daarmee vormen de

van een jong talent net zo belangrijk

van een project. Door zowel opdracht-

pers in de sector en de samenleving.

inzendingen geen afspiegeling van de

is als de daden en dat de winnaar zich

gever als gebruikers vroeg in het proces

Tegelijkertijd stimuleert de arc16 Jong

huidige studentenpercentages op de

niet alleen kan onderscheiden door te

te betrekken, bouwt hij niet alleen aan

Talent Award het gesprek over de

verschillende architectuuropleidingen.

bouwen. Een nieuwe generatie ont-

een fysiek gebouw, maar ook aan een

toekomst van de architectuur. De prijs

De redactie spreekt de hoop uit dat

werpers heeft baat bij aanvoerders die

hechte gemeenschap.

wordt uitgereikt aan een talentvol ont-

bij de volgende editie vanuit het veld

daadwerkelijk iets betekenen voor het

De jury is gecharmeerd van de aanpak

werper onder de 35 jaar, in Nederland

meer vrouwelijke kandidaten worden

vakgebied in het geheel. De jury heeft

van Colomer, die zich als verbindende

of België, die is afgestudeerd aan een

voorgedragen.

daarom gezocht naar een jong talent

speler inzet voor de maatschappij. Als

erkende ontwerpopleiding.

Bij het selecteren van de nominaties

met een heldere visie op de toekomst

organiserende kracht is hij in staat om

zocht de redactie naar jonge talen-

van de huidige architectuurpraktijk.

mensen daadwerkelijk met elkaar te laten samenwerken. Tegelijkertijd is hij

Werkwijze redactie en jury

ten die zich onderscheiden door

De redactie vroeg een groot aantal

hun enthousiasme, durf en creatieve

Nominaties arc16 Jong Talent Award

op deze manier in staat om met een ge-

architecten, opdrachtgevers, toeleve-

ideeën. Daarnaast zocht de redactie

Chris Collaris (1981) onderscheidt zich

ring budget veel voor elkaar te krijgen.

ranciers en experts uit het vakgebied

naar talenten die zich kenmerken door

volgens de jury als een klassieke

Voor de jury is het nog niet duidelijk op

naar hun helden van morgen. Naar

een originele visie op de rol van de

architect. Hij studeerde in 2006 af aan

welke manier dit zijn architectuur be-

aanleiding van deze oproep zijn in totaal

architectuur in de samenleving en in

de tu Eindhoven, waarna hij ervaring

ïnvloedt en of Colomer zijn processen

vijftien jonge architecten voorgedragen.

staat zijn om uitstekend over hun werk

opdeed bij Rene van Zuuk Architekten

op dezelfde manier zou organiseren bij

Hoewel jonge ontwerpers op veel

te communiceren. Dit leidde tot de vijf

en nl Architects. Daarna was hij lange

projecten met een groter budget.

punten van elkaar verschillen, zijn zij

volgende kandidaten: Chris Collaris,

tijd als projectarchitect werkzaam bij

Ramon Scharff (1989) benadert zijn

in enkele groepen in te delen. Een deel

Guillem Colomer, Ramon Scharff,

Paul de Ruiter Architects, waar hij zich

ontwerpen vanuit een analytisch

van de voorgedragen ontwerpers heeft

Roy Pype en Wessel van Beerendonk.

specialiseerde in het ontwerp van parti-

oogpunt. Gedurende zijn opleiding

eerst een flink aantal jaren ervaring

Deze vijf jonge talenten hebben zich in

culiere villa’s met bijzondere details.

aan de Academie van Bouwkunst in

Samenstelling van de jury

opgedaan bij een gerenommeerd

een video van een minuut aan de jury

In 2013 startte Collaris zijn eigen bureau

Amsterdam deed hij ervaring op bij

De jury van de arc16 Jong Talent Award

architectenbureau, alvorens zij een

voorgesteld. Deze video’s zijn terug te

dat zich richt op deze complexe ‘maat-

Dingeman Deijs, mvsa, space&matter

bestaat uit Marjolein van Eig

eigen bureau begonnen. Een

zien op de website van de Architect.

pakken’. Daarnaast initieerde hij het

en casa. Onderzoek is voor Scharff een

(BureauVanEig, voorzitter),

andere groep ontwerpers onderzoekt,

Vervolgens gaven de genomineerden

plan ‘The Black Gold’ voor het herge-

manier om zich kritisch op te stellen

Elsbeth Ronner (Lilith Ronner van

als reactie op de SuperDutch architec-

op 6 oktober 2016, tijdens het Architect

bruik van een uitgerangeerde olietanker

ten opzichte van de hedendaagse werk-

Hooijdonk),

tuur, op welke manier het maakproces

Business Lab in de Meelfabriek te

aan de kust van de Perzische Golf.

wijzen en visies. Hij is voorstander van

Jan-Richard Kikkert (Architectenbureau k2),

onderdeel kan uitmaken van het

Leiden, een pitch voor de jury en het

De jury prijst de energieke persoonlijk-

een bescheiden opstelling van de archi-

Mark van de Velde (Havensteder) en

ontwerpproces. Daarnaast is een groep

publiek over hun visie op architectuur.

heid van Chris Collaris, die hem overtui-

tect, om zo tot innovatieve oplossingen

Marieke Giele (redactie de Architect,

te onderscheiden die voortborduurt

Naar aanleiding van deze pitch werden

gend laat overkomen. Duurzaamheid

te komen die een bijdrage leveren aan

secretaris)

op onderwijsprojecten door onderzoek

zij ondervraagd door de jury. Van

beschouwt hij als een vanzelfsprekend-

de specifieke context.

62 | de Architect, november 2016

Winnaar Chris Collaris. Foto Bowie Verschuuren

de Architect, november 2016 | 63

ARC16 Jong Talent Award

Juryrapport

Wessel van Beerendonk Vanuit zijn fascinatie voor techniek streeft hij ernaar tot nieuwe oplossingen te komen

Genomineerde Wessel van Beerendonk

Roy Pype Met een heldere visie op architectuur werkt hij op het raakvlak van architectuur en organisatiepsychologie

Wessel van Beerendonk (1990) gebruikt

Beerendonk. Dit stelt hem in staat om

zijn fascinatie voor techniek om

vanuit de techniek tot nieuwe oplossin-

een nieuw pad binnen de sector te

gen te komen. Dit aspect van de archi-

bewandelen. Hij studeerde aan de tu

tectuur kan volgens de jury een duwtje

Eindhoven en tu Delft. Daarnaast deed

in de rug goed gebruiken. Wel vraagt

hij ervaring op als assistent-engineer bij

de jury zich af of de technologische

de Oskomera Group. Vanuit frustratie

aanpak niet te overheersend is, met

over het gebrek aan innovatie in de

als mogelijk gevaar dat de architectuur

architectuursector richtte hij samen

achterblijft. De jury is daarom benieuwd

met Leon Spikker en Lucas ter Hall

naar de toekomstige projecten van

Studio rap op. Met industriële robots

Studio rap die de spreekwoordelijke

realiseert dit bureau op duurzame wijze

‘proof of de pudding’ vormen.

Guillem Colomer Als sociale architect bouwt hij niet alleen aan een fysiek gebouw, maar ook aan een hechte gemeenschap

Ramon Scharff Onderzoek is voor hem een manier om zich kritisch op te stellen ten opzichte van de hedendaagse werkwijzen en visies

expressieve ontwerpen.

De jury is onder de indruk van de

En de winnaar is...

gepassioneerde houding van Van

Na een eerste bespreking van alle

Genomineerde Ramon Scharff

Genomineerde Guillem Colomer

voor de jury lastig te vergelijken.

De analytische houding van Ramon

bouw aan de slag ging. Hij werkte als

genomineerden, spitste de discus-

Scharff noemt de jury bewonderens-

projectmanager aan diverse projecten

sie in de jury zich toe op twee jonge

Na intensief beraad wijst de jury

waardig. Zijn vragende houding leidt

en was als associate partner betrokken

talenten: Chris Collaris en Wessel van

unaniem Chris Collaris aan als

tot nieuwe inzichten die bijdragen aan

bij de marketing van het bureau. Dit jaar

Beerendonk. Volgens de jury komt bij

winnaar van de arc16 Jong Talent Award.

goede ontwerpoplossingen. Het is voor

richtte hij zijn eigen bureau op. Proof

beiden hun visie helder tot uitdruk-

Ze prijst het vakmanschap van deze

de jury onduidelijk op welke manier

of the sum werkt op het raakvlak van

king in het ontwerp. Daarnaast willen

architect, waarmee hij teruggrijpt op de

Scharff deze visie daadwerkelijk aan-

architectuur en organisatiepsychologie.

beide ontwerpers op geheel eigen wijze

oorsprong van de discipline. Dit leidt tot

wendt in het ontwerpproces. De kleine

De jury erkent het belang van kennis-

iets betekenen voor de sector. Waar

interessante projecten die hij zonder

interventies waarover hij spreekt, had-

deling en vindt het prijzenswaardig dat

Collaris het in zijn pitch opnam voor de

gekkigheid heeft uitgevoerd. De jury is

den beter toegelicht kunnen worden.

Pype dit als uitgangspunt kiest. Zij is

jonge generatie die hard is getroffen

van mening dat Chris Collaris met zijn

Roy Pype (1981) kenmerkt zich door een

echter kritisch over de manier waarop

door de afgelopen crisis, streeft Van

oog voor detail een belangrijke bijdrage

heldere visie op de architectuur van

de connecties terugkomen in de

Beerendonk naar een experimentele

levert aan het vakgebied.

kennisinstellingen. Hij studeerde aan de

architectuur. Zij ziet er in een volgende

aanpak met innovatieve technieken.

ku Leuven en tu Eindhoven, waarna hij

ronde naar uit of deze ideeën echt tot

bij Wiegerinck architectuur stede-

vernieuwende architectuur leiden.

64 | de Architect, november 2016

Genomineerde Roy Pype

Wat dat betreft staan beide ontwerpers

De arc16 Jong Talent Award is een

lijnrecht tegenover elkaar en zijn zij

initiatief van Shapes en de Architect.

de Architect, november 2016 | 65

Juryleden arc16 Awards maakt architectuur. Ze schrijft

duurzame ondernemers en

docent op diverse architec-

onder andere voor Archined en

overheden.

tuurscholen in binnen- en buitenland.

hp/DeTijd. Voor het vakblad Jorre van Ast

de Architect publiceert ze

Dennis Heijink

Jurylid arc16 Meubel Award

maandelijks een rubriek over

Jurylid arc16 Meubel Award

Jorre van Ast (1980) studeerde

het detail, waarin ze schrijft

Industrieel Product Ontwerpen

over de grootsheid van schijn-

Arjan Habraken

studeerde Bouwkunde,

aan de Haagse Hogeschool en

baar kleine dingen.

Jurylid arc16 Innovatie Award

Bouwmanagement & Vast-

Mark Kuijpers

Design Products aan de Royal

Arjan Habraken (1972)

goedbeheer aan de Technische

Jurylid arc16 Innovatie Award

College of Art in Londen.

studeerde Architectuur aan

Universiteit in Delft. Tegen-

Mark Kuijpers studeerde aan

Hij werkt als onafhankelijk

de tu Eindhoven en Civiele

woordig is hij senior director

de tu Delft en de Rotterdam

productontwerper bij

Techniek aan de tu Delft. In

projectmanagement bij cbre.

School of Management.

Dennis Heijink (1971)

okaystudio en leidt sinds 2011

Odette Ex

2011 richtte hij sidstudio op,

Hij was onder andere directeur

familiebedrijf arco.

Voorzitter arc16 Interieur Award

waarmee hij zich richt op het

Kantoren bij Blauwhoed.

Odette Ex (1962) studeerde

integraal ontwerpen. Daarnaast

Tegenwoordig is hij partner

aan de Utrechtse Hogeschool

is hij assistent professor aan de

bij Fakton.

voor de Kunsten en de

tu Eindhoven.

Rijksacademie voor Beeldende

George Henkens

Mieke de Bock

Kunsten. In 1994 richtte ze haar

Jurylid arc16 Detail Award

Jurylid arc16 Interieur Award

eigen bureau Ex Interiors op,

George Henkens (1954) is

Mieke de Bock studeerde aan

waarmee zij zich richt op het

directeur bij Aronsohn raad-

Miriam van der Lubbe

de Academie voor IndustriĂŤle

grensgebied tussen beeldende

Ninke Happel

gevende ingenieurs. Na zijn

Voorzitter arc16 Meubel Award

Vormgeving Eindhoven en

kunsten en architectuur.

Jurylid arc16 Architectuur Award

studie Civiele Techniek aan

Miriam van der Lubbe (1972)

Binnenhuisarchitectuur aan

Ninke Happel studeerde

de Technische Hogeschool

studeerde aan de Design

de Rietveld Academie in

Architectuur aan de tu Delft

te Delft werkte hij bij de

Academy in Eindhoven.

Amsterdam. Tegenwoordig is

en de ku Leuven. Het vak

Rijksgebouwendienst en

Met Niels van Eijk richtte ze

zij eigenaar van visual manage-

van stedebouw leerde ze in

verschillende particuliere

ontwerpstudio Van Eijk & Van

ingenieursbureaus.

der Lubbe op. Als creatief

ment consultancy De Bock &

Marieke Giele

de praktijk. In 2007 startte ze

Dekker.

Secretaris arc16 Jong Talent Award

Happel Cornelisse Verhoeven

ontwerpers beginnen zij

Marieke Giele (1993) werkt als

Architecten. Ze geeft regel-

eigen initiatieven en werken

vakredacteur bij de Architect

matig les en is lid van het archi-

zij samen met verschillende

en studeert Architectuur aan

tectenplatform Rotterdam.

opdrachtgevers.

de tu Delft. Een deel van haar

Maartje Henket

Harold Coenders

studie volgde ze aan de tu

Secretaris arc16 Detail Award

Jurylid arc16 Innovatie Award

Graz in Oostenrijk. Daarnaast

Maartje Henket (1971)

Als partner van Colliers

liep zij stage op de redactie

International geeft Harold

van de Architect en bij kcap

Hans van Heeswijk

Meubileringscollege te

Sereh Mandias

Coenders leiding aan de

Architects&Planners.

Voorzitter arc16 Detail Award

Amsterdam. Ze werkte als

Jurylid arc16 Architectuur Award

eindgebruikersdiensten van

Hans van Heeswijk (1952)

vakredacteur voor de Architect

Sereh Mandias studeerde

Colliers. Hij is gespecialiseerd

studeerde Bouwkunde aan de

en is tegenwoordig werkzaam

Bouwkunde aan de tu Delft en

in strategieontwikkeling en

tu Delft en won met zijn afstu-

als communicatiemedewerker

Wijsbegeerte aan de Erasmus

organisatorische veranderings-

deerontwerp de Archiprix van

bij abt.

Universiteit Rotterdam. Ze

studeerde aan het Hout- en

trajecten, gekoppeld aan de

Jan Willem van de Groep

1980. Hij begon als architect bij

is werkzaam als docent en

ontwikkeling van werk-

Voorzitter arc16 Oeuvre Award

Aldo van Eyck en startte in 1985

onderzoeker bij de leerstoel

omgevingen.

Jan Willem van de Groep is

zijn eigen bureau, Hans van

Interiors Buildings Cities aan de

oprichter van arxlabs, Factor

Heeswijk architecten.

Faculteit Bouwkunde,

Zero en Challenge the Future.

Jan-Richard Kikkert

tu Delft en redacteur van het

Tevens is hij betrokken bij

Jurylid arc16 Meubel Award

podium voor stadscultuur

de Stroomversnelling en

Jan-Richard Kikkert (1963)

De DĂŠpendance.

Marjolein van Eig

Energiesprong. Hij schrijft voor

is architect en eigenaar

Voorzitter arc16 Jong Talent Award

onder andere Cobouw en de

van Architectenbureau K2.

Marjolein van Eig schrijft en

Architect en is adviseur voor

Daarnaast is hij actief als

de Architect, november 2016 | 67

ARC16 Awards Juryleden

Hooijdonk. Tevens doceert

architectuurgeschiedenis aan

ze aan de TU Delft en is ze als

de Rijksuniversiteit Groningen.

gastdocent betrokken bij de

Hij werkte als eindredacteur en

Reimar von Meding

Academie van Bouwkunst in

Anne van der Sluis

Eline Strijkers

vakredacteur bij de Architect.

Jurylid arc16 Oeuvre Award

Amsterdam.

Jurylid arc16 Award

Jurylid arc16 Interieur Award

Tegenwoordig werkt hij als

Reimar von Meding is alge-

Anne van de Sluis studeerde

Eline Strijkers (1969) studeerde

business developer bij

meen directeur bij kaw. Vanuit

Civiele Techniek aan de tu

Interieurarchitectuur aan de

De Zwarte Hond.

zijn overtuiging dat ‘goed wo-

Delft. Hij werkt sinds 1994 als

Willem de Kooning Academie

nen’ een basis is voor een be-

principal director consulting

in Rotterdam. In 2007 richtte ze

ter leven, richt hij zich op het

Marijn Schenk

engineer bij Van Rossum

Doepel Strijkers op. Daarnaast

ontwerp van sociale woning-

Jurylid arc16 Detail Award

Raadgevende Ingenieurs.

is ze docent aan de Koninklijke

bouw van hoge kwaliteit.

Marijn Schenk studeerde

Daarnaast is hij voorzitter

Academie van Beeldende

Willem Wopereis

Bouwkunde aan de tu Delft.

van tgb Staal en algemeen be-

Kunsten in Den Haag.

Secretaris arc16 Interieur Award

Samen met Bart Reuser, Michel

stuurslid bij Bouwen met Staal.

Vincent Panhuysen

Willem Wopereis (1990) stu-

Schreinemachers en John van

deerde Bouwkunde aan de

de Water richtte hij zijn eigen

tu Delft, waar hij in 2016 afstu-

bureau, next architects, op.

deerde op re-integratie van

Jurylid arc16 Interieur Award

Harm Tilman

kleinschalige maakindustrie

Vincent Panhuysen begon

Meindert Smallenbroek

Secretaris arc16 Oeuvre Award,

in de stad. Tegenwoordig is hij

in 1997 bij Claus en Kaan

Jurylid arc16 Oeuvre Award

arc16 Architectuur Award en

vakredacteur van de Architect.

Architecten, waar hij vanaf 2002

Meindert Smallenbroek

arc16 Meubel Award

partner was. In 2014 richtte hij,

Jeroen van Schooten

studeerde Economie aan de

Harm Tilman (1954) studeerde

samen met Kees Kaan and

Voortzitter arc16 Innovatie Award

Rijksuniversiteit Groningen.

aan de de tu Delft en is sinds

Dikkie Scipio, kaan Architecten

Jeroen van Schooten

Tot mei 2015 was hij directeur

2002 hoofdredacteur van de

op.

studeerde Architectuur aan de

Bouwen bij het ministerie van

Architect. Hij is auteur van

Academie van Bouwkunst in

Binnenlandse Zaken, tegen-

talloze artikelen over stedelijke

Arnhem. In 2013 richtte hij zijn

woordig is hij directeur Energie

processen en de rol van archi-

eigen bureau Team v

& Omgeving bij het Ministerie

tectuur daarin en blogt iedere

Architectuur op. Hij was

van Economische Zaken.

maandag: www.dearchitect.nl.

studeerde Architectuur en ste-

Fransje Sprunken

Mark van de Velde

debouw aan de tu Delft. In 1986

Jurylid arc16 Architectuur Award

Jurylid arc16 Jong Talent Award

richtte zij haar eigen bureau

Fransje Sprunken studeerde

Mark van de Velde is stads-

op: Marlies Rohmer Architects

Architectuur aan de tu Delft en

socioloog en gefascineerd

Marlies Rohmer

voorzitter van de bna en is

Voorzitter arc16 Architectuur

tegenwoordig bestuurslid van

Award

de Dutch Green Building

Marlies Rohmer (1957)

Council.

& Urbanists. Daarnaast doet

Renske Schriemer

de Mississippi State University.

door stedelijke transformatie.

zij onderzoek en is gastdocent

Jurylid arc16 Meubel Award

Tijdens haar studie richtte ze

In zijn loopbaan heeft hij altijd

aan verschillende Academies

Renske Schriemer (1975) begon

architectenbureau ao2 op.

aan de ontwikkeling van de

en Universiteiten.

als nieuws- en dagbladen-

Later specialiseerde ze zich in

stad gewerkt, momenteel doet

journalist. Nu schrijft zij als

vastgoedontwikkeling en

hij dit via bestuursfuncties bij

wooncorrespondent voor

tegenwoordig werkt ze als

Observatorium en stichting Op

kranten en magazines, zoals

hoofd concepten bij vorm.

Trek Transvaal.

Residence, Elle Decoration en Elsbeth Ronner

Eigen Huis & Interieur, en voor

Jurylid arc16 Jong Talent Award

verschillende vakbladen en

Elsbeth Ronner (1984)

websites.

studeerde Architectuur aan de

Sander Woertman

Technische Universiteit Delft.

Secretaris arc16 Innovatie Award

Ze is oprichter en architect bij

Sander Woertman studeerde

het bureau Lilith Ronner van

Bouwkunde aan de tu Delft en

de Architect, november 2016 | 69

Productinformatie

Tekst Katja van Roosmalen

ARC16 Awards

Producttoepassingen die de architectuur versterken benthemcrouwel.nl Ruiten in het dak

keers.nl Tetris in de gevel

Benthem Crouwel Architects maakte van station Den Haag Centraal

Naar ontwerp van Studioninedots is een gebouw uit de jaren zeventig

een overdekt stadsplein. Het ov-knooppunt heeft vier entrees, maar

op het Lucentterrein in Hilversum getransformeerd tot het nieuwe

de vierzijdigheid van het gebouw komt ook terug in de vormgeving

hoofdkantoor van woningcorporatie De Alliantie. Een forse ingreep

van het dak: een diagonale verdeling met ruitvormige dakelementen.

was het verwijderen van een groot aantal vloeren en wanden uit de ro-

De ‘wybertjes’ die in het dak zijn verwerkt, geven een spectaculair

buuste betonconstructie. Zo ontstond een spectaculaire vide van vier

schaduwspel bij zonlicht, zorgen in open stand voor de ventilatie en

verdiepingen. Aan de buitenzijde sparen grote glasvlakken binnen de

fungeren als zonwering. Daarnaast dragen ze bij aan de akoestiek en

kaders van de betonnen draagconstructie een Tetrisachtige vorm uit in

openen ze bij brand als rookluiken. Foto Jannes Linders

de antraciet geschilderde gevel, waardoor het gebouw ook een nieuwe identiteit kreeg. De betonnen kaders zijn van hci Betonindustrie, de profielen en het daarop verlijmde glas is van Keers Mijdrecht bv.

Foto Peter Cuijpers

reynaers.nl Gouden glans In hartje Eindhoven staat Philips Lighting, het voormalige hoofdkantoor van de gloeilampenfabrikant. Diederendirrix architecten transformeerde het kantoorpand tot een levendige ontmoetingsplek, met restaurants in de plint en een appartementencomplex met 616 lofts en penthouses. Reynaers leverde de bijzondere raampartijen die ook dienstdoen als balustraden.

Op verzoek van de gevelbouwer en architect ontwikkelden zij cp130 door tot een verticaal schuivend raamsysteem.

deviltmannen.nl Voorlezen in een warme omgeving

buitink-technology.com Contrast in materialen

Een bijzondere plek om samen een boek te lezen. Dat creëerde Iris de

Het Crematorion huisvest een crematieoven en technische ruimten.

Kievith in de Rotterdamse wijk Feijenoord. Het paviljoentje is gemaakt

Het paviljoenachtige gebouw dat Group A ontwierp, is ingebed in het

van oude polyester voedersilo’s. Deze zijn verzaagd en aan de binnen-

landschap en bestaat uit een stenen onderbouw met daarboven een

kant afgewerkt met multiplex en wol. De textielen bekleding is gemaakt

tentvormige constructie, de kap. Er is gekozen voor een contrast in

door Clara Froger samen met haar Rotterdamse sociale onderneming

materialen; steen voor het aardse en tentdoek voor het translucente.

De Viltmannen. Zij heeft hiervoor de wol van een lokale schaapskudde

Door de naar boven gerichte vormgeving wordt het gevoel van een

verwerkt tot een dikke vilten bekleding waarmee het paviljoen een

opgaande reis versterkt. Zo wordt de ‘laatste reis’ een werkelijk ritueel.

zacht en warm interieur heeft gekregen.

Het gespannen membraan is geleverd door Buitink Technology.

70 | de Architect, november 2016

Productinformatie ARC16 Awards

Kantoor Stibbe door Jo Coenen Tussen de a10 en het Beatrixpark, aan de Zuidas, is de nieuwe huisvesting van Stibbe naar ontwerp van Jo Coenen Architects & Urbanists gerealiseerd. Het kantoor deelt de parkeergarage met buurman AkzoNobel (een ontwerp van GroupA) en is gesitueerd rond een imposant atrium.

Bureau Zuidas stelde de randvoorwaarde dat de plint een publiek karakter moet hebben.

delaroyepsdesign.nl Luifel van eps De luifel is onderdeel van een ingrijpende revitalisering van de technologiecampus in Best. Geïnspireerd door de toepassing van lichtgewicht hogesterktebeton bij gevelrenovaties begon het project voor 01-10 Architecten als een zoektocht naar de toepassing van plastische vormelementen (in beton) die de componenten zouden vormen van een vloeiende totaalvorm. Tijdens de zoektocht naar de financiële haalbaarheid en geschikte uitvoerende partijen kwam echter een alternatief in beeld: in plaats van in de mal gestort beton werd het computergestuurd freeswerk van eps-kernblokken. De huid is gevormd door een fabrieksmatig aangebrachte polyurethaan coating van 3 mm dik. De La Roy realiseerde de luifel.

philips.lighting.nl Individuele aansturing glazen stenen De Willem II-passage is een publieke ruimte die de binnenstad van Tilburg verbindt met de Spoorzone aan de andere zijde van het spoor.

Civic architecture ontwierp samen met Gerjan Streng een sequentie waarin architectuur, openbare ruimte, erfgoed en verkeersruimte zijn verenigd. De passage verwijst in materiaalgebruik, ritme en compositie naar het omliggende gebied. Speciaal voor dit project werd met Van Tetterode een glazen baksteen met rvs-voegwerk ontwikkeld. Samen met Philips Lighting is sociaal veilige verlichting ontworpen. Iedere glazen steen is apart aanstuurbaar en de programmering van de

desso.nl Geïnspireerd door Graves

patronen kan worden aangepast. Ook interactieve geur- en geluidvoorzieningen zijn opgenomen.

Geïnspireerd door Graves die Nederlandse klassiekers vergroot laat terugkomen in zijn ontwerp, voegde HofmanDujardin kleur en persoonlijkheid toe aan het interieur van De Resident. Meer dan dertig schilderijen werden ge-

fokkema-partners.nl Vlakverdeling in de hal

selecteerd in het thema ‘gezond-

72 | de Architect, november 2016

heid en vrije tijd’ voor het minis-

De akoestische panelen vormen het ‘piece de resistance’ van de

terie van vws in Castalia en in het

centrale atriumruimte bij advocatenkantoor Stibbe in Amsterdam.

thema ‘werk’ voor de kantoren

De interieurpanelen – die door Fokkema en Partners zijn ontworpen –

van het ministerie van szw in

vervullen een aantal functies. Ze onttrekken de toiletblokken en

Helicon. Deze schilderijen zijn

schachten aan het zicht, dienen als akoestische panelen en voegen

vergroot tot de omvang van de

esthetische waarde toe. Over de volledige hoogte van de zes kantoor-

plattegronden en verdeeld in een

verdiepingen is een symmetrische vlakverdeling gemaakt. De diago-

raster van vloertegels van

nale belijning van de vlakovergangen is afgestemd op de hellingshoek

50 x 50 cm. Dat resulteerde in

én de richting van de centrale imposante staalconstructie in het

dertig kleurrijke vloerpatronen

gebouw. Door middel van 3d-visualisaties en mock-ups is alles voor

gemaakt door Desso, die elke

productie uitvoerig getest en uitgedacht. De driehoekige perforaties

verdieping een unieke en

zijn watergesneden uit een colour core plaatmateriaal. Achter de

persoonlijke sfeer geven.

perforaties is gekleurd vilt gelijmd. Foto Horizon photoworks

Productinformatie ARC16 Awards

Tsead Bruinja aan de gevel “dit is het verhaal van rozen en beton van goede bedoelingen; zij ontvouwden geschiedenis werden verkenners van elkaars verhaal” Eerste en laatste strofe uit het gedicht ‘Rozen & beton’, waarvoor door Koninklijke Tichelaar in Makkum tijdens de productie van de tegels de teksten gestempeld zijn in de klei.

Ze zijn aangebracht op gebouw De Verkenner in Utrecht.

cepezedprojects.nl Demontabele vloer

tichelaar.nl Rozen & beton

Volgens de huidige plannen zal de tijdelijke rechtbank in Amsterdam

In de Utrechtse wijk Kanalen-

slechts vijf jaar op de locatie aan de Parnassusweg staan. Daarna wordt

eiland staat een nieuw woon-

het gebouw gedemonteerd en elders opgebouwd. Om dit mogelijk te

gebouw van Mei architects and

maken ontwikkelde het consortium dpcp (du Prie bouw & ontwikkeling

planners: De Verkenner, een 50 m

en cepezedprojects) met imd raadgevende ingenieurs een demonta-

hoge woontoren die een focus-

bele kanaalplaat. Hierdoor krijgt een uitontwikkeld product uit de

punt vormt in de getransfor-

‘oude economie’ een nieuwe toepassing als performant, intrinsiek

meerde wijk. De betonnen

waardevast, circulair bouwproduct.

gevelelementen zijn voorzien van textuur en reliëfsprongen.

Dit is versterkt door 13.000 kera-

akzonobel.com De kleur van de opdrachtgever

mische tegels met dichtregels, geproduceerd door Koninklijke Tichelaar, in de gevel op te nemen. Dit kunstwerk ‘Rozen &

Transparantie en een rijk gelaagde gevel kenmerken het tien

beton’ geeft De Verkenner

verdiepingen hoge AkzoNobel Center op de Amsterdamse Zuidas.

een unieke locatiespecifieke

Beeldbepalend in het ontwerp is de combinatie van de glazen klimaat-

identiteit.

gevel met houten constructieve elementen. Door het gebruik van

Het unieke taalkunstwerk is

verschillende glassoorten ontstaat er een spel van reflectie en licht-

ontworpen door Milou van Ham

breking door de dag én seizoenen heen. De houten gevelelementen

en met dichter Tsead Bruinja.

zijn afgewerkt met duurzame hoogwaardige coatings in geleidelijk

Foto Ossip van Duivenbode

verlopende kleuren en vormen daarmee een directe verwijzing naar de corebusiness van AkzoNobel: coatings, verven en lakken. De gelaagde glazen gevel is door GroupA voorzien van een geïntegreerd lichtontwerp dat ervoor zorgt dat het gebouw zowel overdag als ‘s nachts een warme en levendige uitstraling krijgt. Foto Frank Hanswijk

globalarchitects.nl House in a house ‘House in a House’ is de duurzame renovatie van een rijtjeshuis uit 1980.

fictionfactory.nl Stalen no-nonsense

De wens van de bewoners was een spannende, grotere leefruimte.

De woning is georiënteerd rondom een atrium, waardoor bijzondere hoeken en doorkijkjes ontstaan. Bovendien creëerde Global Architects een spectaculaire vide waarbij optimaal gebruik is gemaakt van de

Reclamebureau Etcetera wilde zijn no-nonsense identiteit ruimtelijk vertalen. De vraag aan architectencollectief deMunnik-deJongSteinhauser was om een nieuw ontvangstgebied en een nieuwe verbinding tussen werkvloeren te creëren met een ‘wow-effect’, zonder decadente uitbundigheid. Het middelpunt van de ontvangstruimte werd een rechte steektrap van onbehandeld staal. De balustraden van de trap zijn uitgevoerd in 8 mm dikke geperforeerde staalplaten die ook een constructieve functie hebben. Ondanks het zware materiaal is de trap door Fiction Factory zo licht mogelijk ontworpen. Door de perforatie heeft de trap een transparant voorkomen. Bovenaan de trap gaan de leuningen in één vloeiende lijn over in een gesloten balustrade.

74 | de Architect, november 2016

hoogte. Dankzij dakramen komt er daglicht tot diep in het huis.

Productinformatie ARC16 Awards

Henri Evers Het stadhuis aan de Rotterdamse Coolsingel is gebouwd tussen 1914 en 1920 naar ontwerp van Henri Evers. Het is een van de weinige gebouwen in het centrum die het bombardement van 14 mei 1940 hebben doorstaan. Evers ging uit van een Beaux-Arts-stijl met Byzantijnse, Romaanse en art deco-invloeden. Een groot aantal beeldend kunstenaars heeft bijgedragen aan het gebouw.

pharmafilter.nl Afval wordt energie en drinkwater

egecarpets.com Typisch Rotterdams deMunnik-deJong architecten en Evelyne Merkx (Merk X) renoveerden

brouhaus.nl Flexibele werkomgeving

Het Reinier de Graaf Gasthuis is

de historische raadzaal van het stadhuis in Rotterdam. De ontwerpers

een aansprekend en bijzonder

stripten het interieur, om het vervolgens aan te passen aan de wensen

duurzaam zorgproject, zowel

van deze tijd. De nieuwe ingrepen, kleuren en het meubilair zijn zorg-

qua verschijningsvorm, func-

vuldig afgestemd op het oorspronkelijke ontwerp en sluiten aan op de

tionaliteit als gebruiksgemak.

eerdere renovaties uitgevoerd door Merkx+Girod architecten. Op de

Het binnenstedelijke ziekenhuis

vloer ligt een speciaal ontworpen en door Ege carpets op maat

combineert een vernieuwend

blitta.nl Verschillende cassettes in Noordwijk

De nieuwe werkomgeving heeft

ruimtelijk concept en organisa-

een open karakter in een crea-

tiemodel met een ultramoderne

tieve en levendige, flexibele

voorziening voor maximale afval-

omgeving. Het ontwerp

reductie, energieterugwinning

Modularia dat Brouhaus inzond

en milieureiniging: het Pharma-

voor arc16, bestaat uit een viertal

filter. Het rdgg is het eerste

Op het Noordwijkse Space

basiscomponenten: Werken en

ziekenhuis ter wereld dat het

Business Park staat het nieuwe

een zekere privacy – Staand

Pharmafilter toepast en daarmee

Galileo Reference Centre. Hier

werken en overleggen – Overleg

98% van het afval omzet in ener-

komen vanaf volgend jaar de

in een comfortabele omgeving –

gie en schoon water. Daarnaast

gegevens van het satellietnavi-

Vergaderplekken. De serie

zorgt het filter voor efficiëntere

gatiesysteem Galileo binnen. Het

bestaat uit een drietal bladen en

logistiek, reduceert het infecties

ontwerp van de Architekten Cie.

een zestal verticale elementen.

en besmettingen en is het

telt twee verdiepingen en ken-

De verticale delen bestaan uit

patiënt- en gebruiksvriendelijk.

merkt zich door het speelse

geproduceerd tapijt met tekeningen van typisch Rotterdamse iconen als hijskranen en containerschepen.

aluminium platen met een dikte

gevelbeeld. Dit bestaat uit een

van 6 mm. De bladen zijn sand-

patroon van drie verschillende

wichelementen bestaande uit

cassetten die inwisselbaar zijn.

composietmateriaal en een kern

Op deze manier is het gevelbeeld

van lichte, duurzame materialen.

transparant, semitransparant en

De comfortabele zitplekken

gesloten in te vullen. Deze flexi-

Faculteit rebo, Universiteit Utrecht, is begin 2016 gestart met onderwijs

worden voorzien van kussens,

bele gevel is in de toekomst een-

in het studiecentrum Janskerkhof-ensemble. Er zijn collegezalen, werk-

uitvoerbaar in materiaal en kleur

voudig aan te passen, waardoor

groepen en individuele studieplekken voor 950 studenten. In het glazen

naar wens. De onderlinge beves-

een toekomstbestendig gebouw

binnenhof van het studiepunt wordt de geschiedenis van de anatomie

tigingen zijn zo simpel mogelijk

ontstaat. De cassetten zijn door

verbeeld met een akoestische scan van het menselijk brein die tevens

gehouden.

Blitta speciaal ontwikkeld.

verwijst naar de heldere en snel groeiende intelligentie van de jonge

anthonykleinepier.nl Akoestische walvis

studenten. In het glazen binnenhof van het Minderbroedersgebouw

vincentvanduysen.com Een netwerk van licht Vincent Van Duysens lichtinstallatie voor Flos is een onderdeel van de nieuwe collectie. De Infra-Structure-collectie is een herinterpretatie van een typische Bauhaus-designtaal. Het stelt een buisvormige constructie voor met een industriële esthetiek, een netwerk van licht in de ruimte. De collectie bestaat uit een 24v-spoor met behulp van de Flos exclusieve magnetische technologie voor stroomverdeling en armatureninstallatie. Het is een opbouw als een raster met eindeloze combinaties, mogelijk door het plaatsen van één of meerdere parallelle modulaire lijnen.

76 | de Architect, november 2016

komt (zij het overdrachtelijk) het walvisskelet uit de tijd van Zoölogie terug in het gebouw, nu als akoestisch object. Foto René de Wit

Service

Abonnementen en administratie

verveelvoudigd, opgeslagen in een

Boekhandels

Advertentie-index

Wilt u een abonnement op de Architect,

geautomatiseerd gegevens-bestand of

de Architect wordt verkocht bij de

Naam

ga dan naar www.deArchitect.nl/aanbod

openbaar gemaakt in enige vorm of op

volgende boekhandels

Armstrong Building Products bv 37

Abonnementsprijzen per jaar

enige wijze, hetzij elektronisch,

excl. 6% btw. Nederland € 299,-.

mechanisch, door fotokopieën, opnamen

Antwerpen (b)

Delta Light Nederland bv 10

Studentenabonnement € 179,-,

of enige andere manier, zonder

Copyright,

Desso bv 12

geldig tot twee jaar na het beëindigen

voorafgaande schriftelijke toestemming

Nationalestraat 28a. 03-2329416

Duco Ventilation & Sun Control

van de studie.

van de uitgever.

pagina

Bosch Beton bv 6

4

Forbo Flooring bv 56 Amsterdam

Geberit bv 115

Losse nummers € 19,95 (excl. btw).

Verschijning

Architectura et Natura,

GIRA Giersiepen GmbH & Co. kg 2

Prijswijzigingen voorbehouden.

Het tijdschrift de Architect verschijnt

Leliegracht 22. 020-6236186

Hans Grohe bv 57

Abonnementen kunnen ook worden

negen keer per jaar en komt iedere

Athenaeum Nieuwscentrum,

Hunter Douglas Europe bv 77

opgegeven bij Vakmedianet

tweede donderdag van de maand uit. In

Spui 14-16. 020-6242972

Jaarbeurs 79

Klantenservice, postbus 16262, 2500 BG

december verschijnt een gecombineerd

Den Haag o.v.v. “Tijdschrift de Architect”

december/januarinummer.

Delft

Louis Poulsen Holland bv 15

Tel 070-3046777

In november ontvangen abonnees

Stylos bookshop,

NV Argenta Alu sa 55

de ARC Awards special.

Julianalaan 132. 015-2784168

Oniro 49

Abonnement buitenland € 309,-

Een abonnement kan op ieder gewenst

Losse nummers kunnen worden gekocht

tijdstip ingaan en geldt tot wederopzeg-

in de webshop van www.bimmedia.nl.

ging, tenzij anders overeengekomen. De

KUBUS bv 116

Plan@Office Projectinrichting

5

Gent (b)

Plan@Office Projectinrichting

8-9 83-114

Copyright Art and Architecture

Plan@Office Projectinrichting

minimumlooptijd van een abonnement is

Advertentie-exploitatie

bookshop, Jakobijnenstraat 8.

Q-railing Central Europe GmbH

één jaar. Partijen kunnen ieder schriftelijk

Teamleider

09-2235794

Renson Ventilation nv 18

opzeggen tegen het einde van de abon-

Maciek Piasecki

nementsperiode, met inachtneming van

06-13858030, m.piasecki@bimmedia.nl

een opzegtermijn van twee maanden.

73

Renson Ventilation nv 71 Groningen

RET Bouwproducten

Scholtens & Wristers

Rockwool 82

66

Wij verwerken uw gegevens voor de

Account managers

Academische Boekhandel,

Roval Aluminium bv 36

uitvoering van de (abonnements)

Najia El Zoulali

Guldenstraat 20. 050-3172500

Unilin Insulation bv 48

overeenkomst en om u van informatie te

070-3046911, n.el.zoulali@bimmedia.nl

Godert Walter,

Velux Nederland bv 16-17

voorzien over Vakmedianet en zorgvuldig

Iwan Verburg

Oude Ebbingestraat 53. 050-3122523

VIEGA 75

geselecteerde andere bedrijven. Als u

06-10934338, i.verburg@bimmedia.nl

Vola Nederland bv 68 Rotterdam

geen prijs stelt op deze informatie, kunt u dit schriftelijk melden bij Vakmedianet,

Media Services

Donner Boeken,

postbus 20014, 2500 EA Den Haag. Voor

Jacqueline Bakker

Lijnbaan 150. 010-4132070

informatie over onze leveringsvoorwaar-

070-3046943,

NAi Boekverkopers,

den kunt u terecht op www.bimmedia.nl.

mediaservice@bimmedia.nl

Museumpark 25. 010-4401203

één jaar. Alle rechten voorbehouden.

Sluitingsdatum 20 dagen voor verschijnen.

Druk

Vanwege de aard van de uitgave, gaat

Advertentie-tarieven worden op aanvraag

Drukkerij Wilco, Amersfoort

Vakmedianet uit van een zakelijke over-

toegezonden. Alle verkeer met adverteer-

eenkomst; deze overeenkomst valt onder

ders en bemiddelaars geschiedt conform

het algemene verbintenissenrecht.

de algemeen geldende regels voor het

Alle auteursrechten en databankrechten

advertentie-wezen 1990 en de plaatsings-

ten aanzien van de inhoud van deze

voorwaarden van BIM Media. De opgave

uitgave worden uitdrukkelijk voor-

van prijzen en technische gegevens

behouden.

geschiedt buiten verantwoordelijkheid van

Deze rechten berusten bij Vakmedianet,

de redactie.

Abonnementen gelden voor minimaal

ISSN 1385-4542 RGB: Blauw: R74/G150/B205 Groen: R199/G214/B205 Oranje: R235/G107/B74 CMYK: Blauw: c70/m30 Groen: c30/y70 Oranje: m70/y70

© 2016 BIM Media, Den Haag

c.q. de desbetreffende auteur.

Marketing

“Auteurswet” gestelde uitzonderingen,

Linda Visser

mag niets uit deze uitgave worden

070-3046876, L.Visser@bimmedia.nl

78 | de Architect, november 2016

2016

Behoudens de in of krachtens de

www.deArchitect.nl