ESSENTIALS winter 2011 – editie 03 – pagina 1
CREM BV, Spuistraat 104d, 1012 va Amsterdam, T 020 627 49 69, office@crem.nl, www.crem.nl
WORKING ON SUSTAINABILITY
Een rol voor MVO in bedrijfsovername pagina 2
Duurzame innovaties ontwikkelingslanden
Biodiversiteit Actieplan pagina 4
pagina 3
nieuws
nieuws
De voedselcrisis:
een veelkoppig monster HOE PROFILEER JE EEN DUURZAAM EILAND? Om toeristen, investeerders en welva rende nieuwe bewoners aan te trekken profileren diverse eilanden zich als ‘duurzaam’. Dat geldt bijvoorbeeld voor Bonaire.
Foto: www. animalspedia.com
Maar kunnen deze doelgroepen over tuigd worden dat er inderdaad sprake is van een duurzame eiland economie? Het zal weinig indruk maken als een eiland zichzelf duur zaam verklaart. Om dit steekhoudend te maken zijn (internationaal) erkende criteria nodig. Het mondiale systeem van productie en consumptie van voedsel verkeert in een crisis. Een miljard mensen krijgen dagelijks te weinig calorieën binnen. Nog eens twee miljard mensen consumeren voedsel van onvoldoende kwaliteit. Tegelijkertijd steekt obesitas de kop op, ook bij stedelingen buiten de Westerse wereld. In deze landen is dit een tikkende sociale tijdbom, want de gezondheidszorg is hier meestal niet op voorbereid. Voedselproductie is ook vaak niet duurzaam en gaat ten koste van bio diversiteit en haar ecosysteemdiensten. Een voedselcrisis met meerdere boosdoe ners dus. Oftewel; een veelkoppig monster. Er zijn manieren om dit monster te bestrijden. Denk aan duurzame pro
nieuws
ductiviteitsverhoging, verbetering van toegang tot voedsel, vermindering van voedselverliezen in ketens, aan passingen in financiële systemen en herziening van consumptiepatronen. Zaken waar CREM zich al sinds jaar en dag mee bezighoudt. Ook op dit moment voeren we diverse projecten uit rondom de voedselcrisis. Innovaties – CREM heeft methodieken ontwikkeld voor producenten om hun impact op biodiversiteit te meten. Daarnaast werken we aan een systeem van betaling aan cacaoboeren voor geleverde ecosysteemdiensten. Dit om een optimale afstemming van biodiversiteitsbehoud en productie
verhoging te creëren. In Indonesië ondersteunen we kleinschalige palm olieproducenten bij duurzame certifice ring. Ook stimuleren we in ontwikke lingslanden duurzame innovaties in de aquacultuur en substituten voor dier lijke eiwitten. In eigen land werken we aan het verhogen van waardeketens van visproducten en het opzetten van een duurzamere rundvleesketen. Beleggen – CREM en VBDO zetten het beleggen in voedselgrondstoffen op de Nederlandse agenda. In overleg met de financiële sector zoeken we naar maat regelen om mogelijke schadelijke effec ten van deze beleggingen te helpen voorkomen.
Consumptie – Eerder CREM-onderzoek naar voedselverspilling sprak boekde len. Zowel consument als horeca gooien onnodig veel voedsel weg. Res taurantsite IENS ontwikkelt samen met CREM en Milieu Centraal een duurzaamheidsprofiel voor restau rants. Daarnaast zijn we bezig met een bewustzijnscampagne ‘Duurzaam con sumeren, ook dat kun je leren’. Deze campagne is gericht op jongeren. Het veelkoppige monster mag dan wel de huidige samenleving in zijn grip heb ben; hopelijk is de toekomstige genera tie beter voorbereid. » Meer informatie: Victor de Lange (v.delange@crem.nl)
Leaders for Economic Change Ambitieuze studenten en young profes sionals worden dagelijks geconfronteerd met het spanningsveld tussen het maken van carrière, het verdienen van geld en het streven naar een duurzamere en eer lijke wereld. Kun je mondiaal burger schap combineren met carrière maken? Zijn geld en duurzaamheid water en vuur of juist niet?
de Vrije Universiteit het Leaders for Economic Change programma ontwik keld. Deelnemers volgen een intensief les- en trainingsprogramma waarin leren, begrijpen, interactie en ervaring centraal staan. Leiders van nu, waaron der professor Herman Wijffels, delen hun visie, inspiratie en passie en geven zo de fakkel door aan de deelnemers.
Om deze vragen te beantwoorden heeft CREM samen met Amsterdam Bright City en de universiteitsraad van
De deelnemers worden uitgedaagd om in groepsverband een eigen visie op leiderschap en de economie in 2030 te
co-creëren. De ontwikkelde visies wor den gepresenteerd voor een professio nele jury met o.a. Thecla Bodewes (Zakenvrouw 2011), Marjan Minnesma (Directeur Urgenda) en Rens van Til burg (senior onderzoeker SOMO, lid sustainable finance lab). De winnende groep zal de uitkomsten van het hele les- en trainingsprogramma in de vorm van een actieplan presenteren op een prominent internationaal platform. » Meer informatie: Marjon van Opijnen (m.vanopijnen@crem.nl)
In opdracht van het Ministerie van EL&I en WWF onderzoekt CREM de haalbaarheid van een systeem om de mate van duurzaamheid van eilan den vast te kunnen stellen. Certifice ring is een optie, maar er zijn meer mogelijkheden. Een idee is om jonge renpanels met elkaar het duurzaam heidsgehalte vast te laten stellen. Het initiatief moet uiteindelijk tot een internationaal systeem leiden. Het vervolg wordt daarom ook in interna tionaal kader opgepakt. Wellicht zijn er mogelijkheden om voort te bordu ren op het ‘World Heritage Sites’ con cept van UNESCO. » Meer informatie: Annelien van Meer (a.vanmeer@crem.nl)
Colofon
Dit is de derde editie van CREM Essentials. In dit bulletin wordt een aantal projecten van CREM besproken.
FSC logo vervan gen door drukker
Reacties naar CREM BV, Spuistraat 104d 1012 va Amsterdam, Nederland T 020 627 49 69, F 020 626 65 39 office@crem.nl, www.crem.nl Oplage 3000 Ontwerp en opmaak Atelier van GOG, Amsterdam www.ateliervangog.nl Drukwerk Oranje van Loon www.oranjevanloondrukkers.nl
ESSENTIALS
winter 2011 – editie 03 – pagina 2
nieuws
nieuws
Kwaliteitsmonitor openbare ruimte Een praktijkvoorbeeld De gemeente Amsterdam brengt continu de kwaliteit van de openbare ruimte in beeld. Dit geeft onmisbare informatie voor bestuur, management en de uitvoerende diensten. CREM voert in Amsterdam-Zuid een pilot uit waarbij de meetresultaten zichtbaar worden gemaakt. Hiertoe kunnen de gemachtigde medewerkers en bestuur ders altijd en overal inloggen op www.mijnmonitoring.nl.
Vanaf april dit jaar zijn er maande lijks metingen verricht en ingevoerd in de online kwaliteitsmonitor van CREM. De meetgegevens worden door de medewerkers van Amster dam-Zuid zelf verzameld, tot voor kort handmatig maar inmiddels met een handheld GPS. De uitvoerende diensten kunnen hiermee direct aan de slag.
Meer gemeenten – Het monitorings programma is inmiddels al voor veel gemeenten toegepast. Voor de ge meenten Woerden, Hendrik-Ido-Am bacht en Wormerland zijn de afvalbakken in beeld gebracht. De ge meente Zaanstad brengt het zwerf afval en onkruid in kaart. CREM meet Metingen Amsterdam-Zuid – ook in de gemeente Culemborg een groot aantal onderwerpen in de Amsterdam-Zuid is opgedeeld in drieëntwintig schaalniveaus (rayons openbare ruimte die online worden en wijken) en meer dan dertig onder ingevoerd. Kijk voor meer voorbeel den op www.mijnmonitoring.nl. werpen, verdeeld in de hoofdonder werpen: groen, schoon, water, wegen, » Meer informatie: Vincent Balk straatmeubilair en correct gebruik. (v.balk@crem.nl) De website onderscheidt vier keuze opties, die in alle onderlinge combi naties kunnen worden geactiveerd: schaalniveau, onderwerp, gebied (bij voorbeeld scholen, winkelgebieden, parken) en meetperiode.
Milieukeur klimaat beheersing datacenters
Met name het koelen van de servers kost veel energie. Er komen echter steeds meer energiezuinige opties op de markt voor de klimaatbeheersing van datacenters. Deze maken boven dien geen gebruik van koudemiddelen die de ozonlaag kunnen aantasten en/ of een versterkt broeikaseffect hebben.
dat bijvoorbeeld criteria voor de inzet van koudemiddelen en koelwater. Een datacenter dat over een Milieukeur voor klimaatbeheersing beschikt, kan klanten laten zien dat het een duur zame dienst levert.
Opstap – Het ‘Milieukeur datacenters, onderdeel klimaatbeheersing’ zal begin Criteria – Leveranciers van energiezui 2012 het licht zien. Dit is een opstap nige opties en de datacenters die deze naar een mogelijk verder te ontwikke len integraal Milieukeur voor datacen Nederland is een hotspot voor datacen toepassen, hebben SMK (Stichting ters. Hierbij wordt het presteren van de ters. Er is veel energie nodig om deze da Milieukeur) gevraagd een Milieukeur ICT zelf meegenomen (hardware en tacenters draaiende te houden. De vraag voor de klimaatbeheersing van data centers te ontwikkelen. Hiervoor ont software), alsmede stroomvoorzienin naar energie voor de ICT-branche is gen, verlichting en meer. groeiende. Is er in de toekomst voldoen wikkelt CREM samen met EnergyGO en Sparkling Projects de criteria. Naast » Meer informatie: Marcel van Westerde energie beschikbaar om aan die vraag te kunnen voldoen? hoven (m.vanwesterhoven@crem.nl) criteria voor energie-efficiëntie zijn
nieuws
Een rol voor MVO in bedrijfsovername
Jaarlijks vinden in Nederland tussen 15.000 tot 20.000 grotere en kleinere bedrijfsovernames plaats. Een overname traject begint met een waardebepaling van het bedrijf. Hierbij spelen vooral de toekomstige verwachtingen van omzet en kosten, de risico’s en het verwachte rendement een belangrijke rol. Ook MVO is van invloed. Denk bijvoorbeeld aan de risico’s en kansen voor toeleveranciers als hun afnemers MVO-eisen gaan stellen bij aanbestedingen.
in samenwerking met
DRIE DUURZAME PLEINEN IN NEDERLAND! Een plein fungeert niet alleen als elangrijke ontmoetingsplek, het b kan ook op een mens- en milieu vriendelijke wijze worden ingericht en aangelegd.
Straat in Amsterdam-Zuid
Gemeente Rotterdam, stadsdeel Amsterdam Oost en gemeente Utrecht hebben onlangs getekend voor deelname aan het project. Dit project heeft als doel gemeenten die willen pionieren met duurzame plei Helaas worden sociale en milieucri nen, te stimuleren en te begeleiden teria niet meegenomen bij de aanbe bij de ontwikkeling ervan. De drie Nederlandse gemeenten gaan ieder steding, projectontwikkeling of een beeldbepalend plein zo duur inrichting van een plein. In het bui tenland wordt al druk geëxperimen zaam mogelijk inrichten. In Rotter teerd met het ontwerpen en aanleg dam gaat het om het Benthemplein in Spangen, Amsterdam pakt het gen van duurzame pleinen. Het Beukenplein in Oost aan en Utrecht project ‘Duurzame pleinen’, een het Stationsplein in de binnenstad. gezamenlijk initiatief van SOMO, CREM en Human Right at Work, wil » Meer informatie: Annelien van Meer daar verandering in brengen. (a.vanmeer@crem.nl)
Bedrijfswaarde– Echter, in de dage lijkse praktijk van de overnameadvi seurs speelt MVO bij de vaststelling van de bedrijfswaarde nog nauwelijks een expliciete rol. Hiermee blijft een potentieel sterke stimulans om bedrij ven tot meer MVO aan te zetten onbe nut. Het ministerie van EL&I wil onder zoeken op welke wijze MVO kan worden meegenomen bij de waardebe paling van bedrijven. Kans of bedreiging? – Houden bedrij ven rekening met milieu, arbeidsom
standigheden, mensenrechten, eerlijk zaken doen, good governance en trans parantie? Dan versterkt dat het bedrijfsimago en de merkentrouw. Daarnaast vermindert het bedrijfsrisi co’s (inclusief juridische aansprakelijk heid) en geeft het een kans om nieuwe (niche)markten aan te boren. Ook kan de toegang tot financieringsbronnen zoals subsidies verbeteren. MVO kan voor bedrijven zowel een kans als een bedreiging zijn en zou daardoor een cruciale factor moeten zijn bij de vast stelling van de waarde van een bedrijf.
Systematiek – CREM ontwikkelt in dit project de systematiek en werkt samen met de Brancheorganisatie Bedrijfs overdracht Bemiddelaars (BOBB), Rot terdam School of Management en MVO Nederland. Begin volgend jaar wordt een training georganiseerd voor BOBB-leden en andere geïnteresseerde overnameadviseurs. De rol die MVO bij bedrijfsovernames speelt, kan een nieuwe prikkel geven voor meer Maat schappelijk Verantwoord Ondernemen. » Meer informatie: Marjon van Opijnen (m.vanopijnen@crem.nl)
nieuws
Duurzaam consumeren: ook dat kun je leren
Duurzaam consumeren lijkt nog niet echt sel’, geeft aan dat zij biologisch eten te leven onder jongeren tussen de 15 en soms zelfs associëren met ‘vies’ of ‘niet 25 jaar oud. cool’. Ook leggen ze vaak geen verband tussen het voedsel dat zij hier eten en maatschappelijke en ecologische ont Onderzoek van Universiteit Wagenin wikkelingen elders in de wereld. Om gen ‘Hoe jongeren denken over voed
hier verandering in te brengen, is het project ‘Duurzaam consumeren: ook dat kun je leren’ opgezet. Het project richt zich op studenten met als doel de ‘blinde vlek’ van jongeren ten opzichte van voedsel weg te nemen. Ze worden bewust gemaakt van hun rol als consu ment en wat de gevolgen zijn van de keuzes die ze maken. Vanaf februari 2012 krijgen zo’n 250 deelnemende stu denten een reeks werkcolleges aange boden op hogescholen en universitei ten. De colleges worden opgezet rondom drie productgroepen: kruiden & specerijen, cacao en fruit. Deze pro ducten worden veelal in ontwikke lingslanden geproduceerd. Het project is een samenwerking tussen de organi saties Felix Meritis en Hivos, bedrijven Tony’s Chocolonely, Verstegen Spices & Sauces, Kruidenier Foodservices, Diver sion, CREM en onderwijsinstellingen. » Meer informatie: Giulietta Cohen (g.cohen@crem.nl)
ESSENTIALS uitgelicht
SER-advies in bedrijf
In september heeft de Sociaal-Econo mische Raad (SER) het advies ‘Ontwik keling door duurzaam ondernemen’ uitgebracht. De SER gaat in op de rol van het Nederlandse bedrijfsleven in ontwikkelingssamenwerking. Neder landse bedrijven kunnen hier een bij drage aan leveren door Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Onder nemen (IMVO). Dit kan door mogelijke negatieve impacts van bedrijfs activiteiten in het buitenland te voor komen en positieve bijdragen optimaal te benutten. In aanwezigheid van prins Willem Alexander en prinses Maxima, spra ken op 26 oktober jl. het Nederlands bedrijfsleven, staatssecretaris Kna pen (OS) en staatssecretaris Bleker (EL&I) over hetzelfde onderwerp. CREM was ook voor deze bijeen komst uitgenodigd.
winter 2011 – editie 03 – pagina 3
Duurzame innovaties nieuws
voor ontwikkelingslanden
De Nederlandse overheid heeft de afge lopen periode flink het mes gezet in diverse stimuleringsregelingen. Subsi dies voor innovaties zijn daarbij relatief buiten schot gebleven. Voor tien topsec toren voor innovatie is zelfs extra geld vrijgemaakt. Binnen deze sectoren lopen Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven internationaal vaak voorop. Het Centrum tot Bevordering van Import uit ontwikkelingslanden (CBI) heeft CREM opdracht gegeven een aan
tal van deze ‘Nederlandse’ innovaties nader te verkennen en kansen voor pro ducenten uit ontwikkelingslanden te identificeren. Wellicht kunnen deze pro ducenten leverancier van grondstoffen en/of samen met Nederlandse partners medeproducent worden. Bovendien kunnen dergelijke innovaties bij toepas sing in ontwikkelingslanden zelf veel duurzaamheidswinst opleveren. Innovatiedomeinen – In dit project staan de volgende innovatiedomei
nen centraal: duurzame aquacultuur (diverse opties), algen, substituten voor gangbare dierlijke eiwitten zoals bijvoorbeeld insectenmeel, duurzame verpakkingen en alternatieven voor gangbaar tropisch hout.
Ontwikkelingsbeleid – Tijdens het project bleken diverse Nederlandse bedrijven geïnteresseerd te zijn om met hun innovaties richting ontwik kelingslanden te gaan. Dat is positief, want betrokkenheid van bedrijven bij
ontwikkelingssamenwerking is een doelstelling van het huidige kabinet. Een andere doelstelling van het ont wikkelingsbeleid is voedselzekerheid. Hierbij is er een directe relatie met aquacultuur, algen en dierlijke eiwit vervangers. Op basis van de projectre sultaten bepaalt CBI op welke wijze zij met dit initiatief verder willen. » Meer informatie: Victor de Lange (v.delange@crem.nl)
Insectenmeel als substituut voor gangbaar dierlijk eiwit
CBI – Het advies van de SER raakt direct aan de activiteiten van het Centrum tot Bevordering van Import uit ontwikkelingslanden (CBI). Het CBI ondersteunt bedrijven in ontwikkelingslanden om op een duurzame manier te produceren en te exporteren naar Europa. CREM helpt hierbij door middel van ken nisoverdracht via de website van het CBI en trainingen voor bedrijven in de landen zelf. Voorbeelden – Een recent voorbeeld van de activiteiten van het CBI en CREM is de ‘Sustainable Trade Opportunities’ week in Rotterdam, van 10-14 oktober. Deze week stond volledig in het teken van Maat schappelijk Verantwoord Onderne men. Zo’n veertig ondernemers en businesssupportorganisaties uit verschillende ontwikkelingslanden namen hieraan deel. De onderne mers leerden een MVO-strategie te ontwikkelen en kregen praktische voorbeelden te zien van Neder landse bedrijven zoals Ahold, Océ, Verstegen en Art Nature Design. Daarnaast werd een bezoek gebracht aan Fides, een internatio naal opererend tuinbouwbedrijf. Kansen – Deze Nederlandse bedrij ven droegen op die manier bij aan de MVO-kennisopbouw bij ondernemers in ontwikkelingslanden. Een goed voorbeeld van de kansen rond ‘Ont wikkeling door duurzaam ondernemen’. »M eer informatie: Wijnand Broer (w.broer@crem.nl)
interview
Nederlandse bedrijven en ontwikkelingssamenwerking In gesprek met Shinta Oosterwaal CBI CREM en het Centrum tot Bevordering van Import uit Ontwikkelingslanden (CBI) wer ken al sinds 1996 samen aan MVO-kennis overdracht naar exporteurs in ontwikke lingslanden. Naar aanleiding van het SER-advies ‘Ontwikkeling door duurzaam ondernemen’ spraken we met Shinta Oos terwaal, Senior Strategy Advisor bij het CBI, over internationaal MVO en de rol van het CBI en het Nederlandse bedrijfsleven.
ontwikkelingslanden aansluiting met de Europese markt willen houden, moeten ze zich richten op het verduur zamen van hun eigen toeleveringske tens. Het CBI helpt hen hierbij met trai ning, coaching en informatie.
een dialoog met de leveranciers is.
nieuwe SER- advies wordt het CBI een aantal malen genoemd als een organi Hoe kan het CBI hierbij helpen? satie die het ‘enabeling environment’’ Het CBI wil deze dialoog faciliteren en voor duurzaam ondernemen in ont het Nederlandse bedrijfsleven advise wikkelingslanden verbetert. In het ren vanuit haar ruime praktijkervaring. advies staat dat de raad het van belang Verder is wat het CBI betreft de ISO acht dat de CBI-programma’s ’met vol Welke plaats heeft het Nederlandse be- 26000 Standaard en het hoofdstuk doende middelen en in een breed aan over eerlijk zaken doen één van de drijfsleven hierin? tal ontwikkelingslanden gecontinu belangrijkste randvoorwaarden voor Het Nederlandse bedrijfsleven speelt eerd worden’. Het SER-advies internationaal MVO. een hoofdrol bij ketenverduurzaming. ‘Ontwikkeling door duurzaam onder Door de druk op prijzen en levertijden Welke rol ziet het CBI voor zichzelf op nemen’ is voor ons een bevestiging dat is het vaak lastig voor bedrijven in ont In hoeverre is het SER-advies van inhet gebied van internationaal MVO? we goed op weg zijn. Het is een krach wikkelingslanden om te voldoen aan vloed op de strategie van het CBI in de tige stimulans om ons te blijven ont Het CBI ziet MVO als een onomkeer komende jaren? bare markttrend en een leidend prin wikkelen. Zo kunnen we op een prakti internationale MVO-eisen. Het is cipe voor alle activiteiten. Niet alleen sche manier een brug slaan tussen daarom heel belangrijk dat importeurs De Verklaring Internationaal Maat schappelijk Verantwoord Ondernemen ontwikkeling en marktwerking. voor het CBI zelf, maar ook voor bedrij en retailers redelijke en eerlijke han ven in ontwikkelingslanden. De MVO- delsvoorwaarden bieden. Het opleggen (IMVO) van de SER uit 2008 was al het » Meer informatie: Wijnand Broer belangrijkste uitgangspunt voor het van steeds strengere eisen op het eisen worden steeds hoger en vaker (w.broer@crem.nl) omgezet in wetgeving. Als bedrijven in gebied van MVO werkt alleen als er huidige MVO-beleid van het CBI. In het
ESSENTIALS
winter 2011 – editie 03 – pagina 2
nieuws
nieuws
Kwaliteitsmonitor openbare ruimte Een praktijkvoorbeeld De gemeente Amsterdam brengt continu de kwaliteit van de openbare ruimte in beeld. Dit geeft onmisbare informatie voor bestuur, management en de uitvoerende diensten. CREM voert in Amsterdam-Zuid een pilot uit waarbij de meetresultaten zichtbaar worden gemaakt. Hiertoe kunnen de gemachtigde medewerkers en bestuur ders altijd en overal inloggen op www.mijnmonitoring.nl.
Vanaf april dit jaar zijn er maande lijks metingen verricht en ingevoerd in de online kwaliteitsmonitor van CREM. De meetgegevens worden door de medewerkers van Amster dam-Zuid zelf verzameld, tot voor kort handmatig maar inmiddels met een handheld GPS. De uitvoerende diensten kunnen hiermee direct aan de slag.
Meer gemeenten – Het monitorings programma is inmiddels al voor veel gemeenten toegepast. Voor de ge meenten Woerden, Hendrik-Ido-Am bacht en Wormerland zijn de afvalbakken in beeld gebracht. De ge meente Zaanstad brengt het zwerf afval en onkruid in kaart. CREM meet Metingen Amsterdam-Zuid – ook in de gemeente Culemborg een groot aantal onderwerpen in de Amsterdam-Zuid is opgedeeld in drieëntwintig schaalniveaus (rayons openbare ruimte die online worden en wijken) en meer dan dertig onder ingevoerd. Kijk voor meer voorbeel den op www.mijnmonitoring.nl. werpen, verdeeld in de hoofdonder werpen: groen, schoon, water, wegen, » Meer informatie: Vincent Balk straatmeubilair en correct gebruik. (v.balk@crem.nl) De website onderscheidt vier keuze opties, die in alle onderlinge combi naties kunnen worden geactiveerd: schaalniveau, onderwerp, gebied (bij voorbeeld scholen, winkelgebieden, parken) en meetperiode.
Milieukeur klimaat beheersing datacenters
Met name het koelen van de servers kost veel energie. Er komen echter steeds meer energiezuinige opties op de markt voor de klimaatbeheersing van datacenters. Deze maken boven dien geen gebruik van koudemiddelen die de ozonlaag kunnen aantasten en/ of een versterkt broeikaseffect hebben.
dat bijvoorbeeld criteria voor de inzet van koudemiddelen en koelwater. Een datacenter dat over een Milieukeur voor klimaatbeheersing beschikt, kan klanten laten zien dat het een duur zame dienst levert.
Opstap – Het ‘Milieukeur datacenters, onderdeel klimaatbeheersing’ zal begin Criteria – Leveranciers van energiezui 2012 het licht zien. Dit is een opstap nige opties en de datacenters die deze naar een mogelijk verder te ontwikke len integraal Milieukeur voor datacen Nederland is een hotspot voor datacen toepassen, hebben SMK (Stichting ters. Hierbij wordt het presteren van de ters. Er is veel energie nodig om deze da Milieukeur) gevraagd een Milieukeur ICT zelf meegenomen (hardware en tacenters draaiende te houden. De vraag voor de klimaatbeheersing van data centers te ontwikkelen. Hiervoor ont software), alsmede stroomvoorzienin naar energie voor de ICT-branche is gen, verlichting en meer. groeiende. Is er in de toekomst voldoen wikkelt CREM samen met EnergyGO en Sparkling Projects de criteria. Naast » Meer informatie: Marcel van Westerde energie beschikbaar om aan die vraag te kunnen voldoen? hoven (m.vanwesterhoven@crem.nl) criteria voor energie-efficiëntie zijn
nieuws
Een rol voor MVO in bedrijfsovername
Jaarlijks vinden in Nederland tussen 15.000 tot 20.000 grotere en kleinere bedrijfsovernames plaats. Een overname traject begint met een waardebepaling van het bedrijf. Hierbij spelen vooral de toekomstige verwachtingen van omzet en kosten, de risico’s en het verwachte rendement een belangrijke rol. Ook MVO is van invloed. Denk bijvoorbeeld aan de risico’s en kansen voor toeleveranciers als hun afnemers MVO-eisen gaan stellen bij aanbestedingen.
in samenwerking met
DRIE DUURZAME PLEINEN IN NEDERLAND! Een plein fungeert niet alleen als elangrijke ontmoetingsplek, het b kan ook op een mens- en milieu vriendelijke wijze worden ingericht en aangelegd.
Straat in Amsterdam-Zuid
Gemeente Rotterdam, stadsdeel Amsterdam Oost en gemeente Utrecht hebben onlangs getekend voor deelname aan het project. Dit project heeft als doel gemeenten die willen pionieren met duurzame plei Helaas worden sociale en milieucri nen, te stimuleren en te begeleiden teria niet meegenomen bij de aanbe bij de ontwikkeling ervan. De drie Nederlandse gemeenten gaan ieder steding, projectontwikkeling of een beeldbepalend plein zo duur inrichting van een plein. In het bui tenland wordt al druk geëxperimen zaam mogelijk inrichten. In Rotter teerd met het ontwerpen en aanleg dam gaat het om het Benthemplein in Spangen, Amsterdam pakt het gen van duurzame pleinen. Het Beukenplein in Oost aan en Utrecht project ‘Duurzame pleinen’, een het Stationsplein in de binnenstad. gezamenlijk initiatief van SOMO, CREM en Human Right at Work, wil » Meer informatie: Annelien van Meer daar verandering in brengen. (a.vanmeer@crem.nl)
Bedrijfswaarde– Echter, in de dage lijkse praktijk van de overnameadvi seurs speelt MVO bij de vaststelling van de bedrijfswaarde nog nauwelijks een expliciete rol. Hiermee blijft een potentieel sterke stimulans om bedrij ven tot meer MVO aan te zetten onbe nut. Het ministerie van EL&I wil onder zoeken op welke wijze MVO kan worden meegenomen bij de waardebe paling van bedrijven. Kans of bedreiging? – Houden bedrij ven rekening met milieu, arbeidsom
standigheden, mensenrechten, eerlijk zaken doen, good governance en trans parantie? Dan versterkt dat het bedrijfsimago en de merkentrouw. Daarnaast vermindert het bedrijfsrisi co’s (inclusief juridische aansprakelijk heid) en geeft het een kans om nieuwe (niche)markten aan te boren. Ook kan de toegang tot financieringsbronnen zoals subsidies verbeteren. MVO kan voor bedrijven zowel een kans als een bedreiging zijn en zou daardoor een cruciale factor moeten zijn bij de vast stelling van de waarde van een bedrijf.
Systematiek – CREM ontwikkelt in dit project de systematiek en werkt samen met de Brancheorganisatie Bedrijfs overdracht Bemiddelaars (BOBB), Rot terdam School of Management en MVO Nederland. Begin volgend jaar wordt een training georganiseerd voor BOBB-leden en andere geïnteresseerde overnameadviseurs. De rol die MVO bij bedrijfsovernames speelt, kan een nieuwe prikkel geven voor meer Maat schappelijk Verantwoord Ondernemen. » Meer informatie: Marjon van Opijnen (m.vanopijnen@crem.nl)
nieuws
Duurzaam consumeren: ook dat kun je leren
Duurzaam consumeren lijkt nog niet echt sel’, geeft aan dat zij biologisch eten te leven onder jongeren tussen de 15 en soms zelfs associëren met ‘vies’ of ‘niet 25 jaar oud. cool’. Ook leggen ze vaak geen verband tussen het voedsel dat zij hier eten en maatschappelijke en ecologische ont Onderzoek van Universiteit Wagenin wikkelingen elders in de wereld. Om gen ‘Hoe jongeren denken over voed
hier verandering in te brengen, is het project ‘Duurzaam consumeren: ook dat kun je leren’ opgezet. Het project richt zich op studenten met als doel de ‘blinde vlek’ van jongeren ten opzichte van voedsel weg te nemen. Ze worden bewust gemaakt van hun rol als consu ment en wat de gevolgen zijn van de keuzes die ze maken. Vanaf februari 2012 krijgen zo’n 250 deelnemende stu denten een reeks werkcolleges aange boden op hogescholen en universitei ten. De colleges worden opgezet rondom drie productgroepen: kruiden & specerijen, cacao en fruit. Deze pro ducten worden veelal in ontwikke lingslanden geproduceerd. Het project is een samenwerking tussen de organi saties Felix Meritis en Hivos, bedrijven Tony’s Chocolonely, Verstegen Spices & Sauces, Kruidenier Foodservices, Diver sion, CREM en onderwijsinstellingen. » Meer informatie: Giulietta Cohen (g.cohen@crem.nl)
ESSENTIALS uitgelicht
SER-advies in bedrijf
In september heeft de Sociaal-Econo mische Raad (SER) het advies ‘Ontwik keling door duurzaam ondernemen’ uitgebracht. De SER gaat in op de rol van het Nederlandse bedrijfsleven in ontwikkelingssamenwerking. Neder landse bedrijven kunnen hier een bij drage aan leveren door Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Onder nemen (IMVO). Dit kan door mogelijke negatieve impacts van bedrijfs activiteiten in het buitenland te voor komen en positieve bijdragen optimaal te benutten. In aanwezigheid van prins Willem Alexander en prinses Maxima, spra ken op 26 oktober jl. het Nederlands bedrijfsleven, staatssecretaris Kna pen (OS) en staatssecretaris Bleker (EL&I) over hetzelfde onderwerp. CREM was ook voor deze bijeen komst uitgenodigd.
winter 2011 – editie 03 – pagina 3
Duurzame innovaties nieuws
voor ontwikkelingslanden
De Nederlandse overheid heeft de afge lopen periode flink het mes gezet in diverse stimuleringsregelingen. Subsi dies voor innovaties zijn daarbij relatief buiten schot gebleven. Voor tien topsec toren voor innovatie is zelfs extra geld vrijgemaakt. Binnen deze sectoren lopen Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven internationaal vaak voorop. Het Centrum tot Bevordering van Import uit ontwikkelingslanden (CBI) heeft CREM opdracht gegeven een aan
tal van deze ‘Nederlandse’ innovaties nader te verkennen en kansen voor pro ducenten uit ontwikkelingslanden te identificeren. Wellicht kunnen deze pro ducenten leverancier van grondstoffen en/of samen met Nederlandse partners medeproducent worden. Bovendien kunnen dergelijke innovaties bij toepas sing in ontwikkelingslanden zelf veel duurzaamheidswinst opleveren. Innovatiedomeinen – In dit project staan de volgende innovatiedomei
nen centraal: duurzame aquacultuur (diverse opties), algen, substituten voor gangbare dierlijke eiwitten zoals bijvoorbeeld insectenmeel, duurzame verpakkingen en alternatieven voor gangbaar tropisch hout.
Ontwikkelingsbeleid – Tijdens het project bleken diverse Nederlandse bedrijven geïnteresseerd te zijn om met hun innovaties richting ontwik kelingslanden te gaan. Dat is positief, want betrokkenheid van bedrijven bij
ontwikkelingssamenwerking is een doelstelling van het huidige kabinet. Een andere doelstelling van het ont wikkelingsbeleid is voedselzekerheid. Hierbij is er een directe relatie met aquacultuur, algen en dierlijke eiwit vervangers. Op basis van de projectre sultaten bepaalt CBI op welke wijze zij met dit initiatief verder willen. » Meer informatie: Victor de Lange (v.delange@crem.nl)
Insectenmeel als substituut voor gangbaar dierlijk eiwit
CBI – Het advies van de SER raakt direct aan de activiteiten van het Centrum tot Bevordering van Import uit ontwikkelingslanden (CBI). Het CBI ondersteunt bedrijven in ontwikkelingslanden om op een duurzame manier te produceren en te exporteren naar Europa. CREM helpt hierbij door middel van ken nisoverdracht via de website van het CBI en trainingen voor bedrijven in de landen zelf. Voorbeelden – Een recent voorbeeld van de activiteiten van het CBI en CREM is de ‘Sustainable Trade Opportunities’ week in Rotterdam, van 10-14 oktober. Deze week stond volledig in het teken van Maat schappelijk Verantwoord Onderne men. Zo’n veertig ondernemers en businesssupportorganisaties uit verschillende ontwikkelingslanden namen hieraan deel. De onderne mers leerden een MVO-strategie te ontwikkelen en kregen praktische voorbeelden te zien van Neder landse bedrijven zoals Ahold, Océ, Verstegen en Art Nature Design. Daarnaast werd een bezoek gebracht aan Fides, een internatio naal opererend tuinbouwbedrijf. Kansen – Deze Nederlandse bedrij ven droegen op die manier bij aan de MVO-kennisopbouw bij ondernemers in ontwikkelingslanden. Een goed voorbeeld van de kansen rond ‘Ont wikkeling door duurzaam ondernemen’. »M eer informatie: Wijnand Broer (w.broer@crem.nl)
interview
Nederlandse bedrijven en ontwikkelingssamenwerking In gesprek met Shinta Oosterwaal CBI CREM en het Centrum tot Bevordering van Import uit Ontwikkelingslanden (CBI) wer ken al sinds 1996 samen aan MVO-kennis overdracht naar exporteurs in ontwikke lingslanden. Naar aanleiding van het SER-advies ‘Ontwikkeling door duurzaam ondernemen’ spraken we met Shinta Oos terwaal, Senior Strategy Advisor bij het CBI, over internationaal MVO en de rol van het CBI en het Nederlandse bedrijfsleven.
ontwikkelingslanden aansluiting met de Europese markt willen houden, moeten ze zich richten op het verduur zamen van hun eigen toeleveringske tens. Het CBI helpt hen hierbij met trai ning, coaching en informatie.
een dialoog met de leveranciers is.
nieuwe SER- advies wordt het CBI een aantal malen genoemd als een organi Hoe kan het CBI hierbij helpen? satie die het ‘enabeling environment’’ Het CBI wil deze dialoog faciliteren en voor duurzaam ondernemen in ont het Nederlandse bedrijfsleven advise wikkelingslanden verbetert. In het ren vanuit haar ruime praktijkervaring. advies staat dat de raad het van belang Verder is wat het CBI betreft de ISO acht dat de CBI-programma’s ’met vol Welke plaats heeft het Nederlandse be- 26000 Standaard en het hoofdstuk doende middelen en in een breed aan over eerlijk zaken doen één van de drijfsleven hierin? tal ontwikkelingslanden gecontinu belangrijkste randvoorwaarden voor Het Nederlandse bedrijfsleven speelt eerd worden’. Het SER-advies internationaal MVO. een hoofdrol bij ketenverduurzaming. ‘Ontwikkeling door duurzaam onder Door de druk op prijzen en levertijden Welke rol ziet het CBI voor zichzelf op nemen’ is voor ons een bevestiging dat is het vaak lastig voor bedrijven in ont In hoeverre is het SER-advies van inhet gebied van internationaal MVO? we goed op weg zijn. Het is een krach wikkelingslanden om te voldoen aan vloed op de strategie van het CBI in de tige stimulans om ons te blijven ont Het CBI ziet MVO als een onomkeer komende jaren? bare markttrend en een leidend prin wikkelen. Zo kunnen we op een prakti internationale MVO-eisen. Het is cipe voor alle activiteiten. Niet alleen sche manier een brug slaan tussen daarom heel belangrijk dat importeurs De Verklaring Internationaal Maat schappelijk Verantwoord Ondernemen ontwikkeling en marktwerking. voor het CBI zelf, maar ook voor bedrij en retailers redelijke en eerlijke han ven in ontwikkelingslanden. De MVO- delsvoorwaarden bieden. Het opleggen (IMVO) van de SER uit 2008 was al het » Meer informatie: Wijnand Broer belangrijkste uitgangspunt voor het van steeds strengere eisen op het eisen worden steeds hoger en vaker (w.broer@crem.nl) omgezet in wetgeving. Als bedrijven in gebied van MVO werkt alleen als er huidige MVO-beleid van het CBI. In het
ESSENTIALS nieuws
winter 2011 – editie 03 – pagina 4
uitgelicht
nieuwe gri-publicatie:
Aandacht voor ecosysteemdiensten Biodiversiteit Actieplan De nieuwe publicatie van het Global Reporting Initiative (GRI) gaat over het rapporteren en het meten van de interactie tussen bedrijven en eco systeemdiensten.
geborduurd op milieudata die bedrij ven al verzamelen – in het kader van hun milieuzorgsysteem of duurzaam heidsverslaglegging. Zo is het gebruik van water (voor zuivering, koeling, etc.) iets dat veel bedrijven al meten. Door dergelijke data in een ecosysteemcon Dit rapport met de titel ‘Approach for text te plaatsen, komen vragen op als: reporting on ecosystem services’ is opgesteld door UNEP-WCMC, CREM en heeft dit gebruik gevolgen voor lokale GRI. Het beschrijft een nieuwe aanpak ecosystemen (bijvoorbeeld verdro ging)? Ontstaan hierdoor problemen om organisaties te helpen over hun voor andere belanghebbenden, bijvoor impact op ecosysteemdiensten (denk beeld een tekort aan water voor huis aan water, klimaatregulering en bestuiving) te rapporteren. In deze aan houdens? Er worden criteria voorge steld die de productie en handel in pak wordt onder andere voort
VAN GERECYCLEDE VEZEL TOT NIEUWE MODE
internationaal
Slimme investering – Het doel van een BAP is om samen met gebruikers van een gebied de ecosysteemdiensten inzichtelijk te maken, een visie te ont wikkelen en deze te vertalen naar con crete acties. De ontwikkeling van een BAP blijkt een slimme investering. Door gezamenlijk aan een gebiedsvisie te werken, worden meerdere beleids doelen in één keer gerealiseerd. Zo kunnen beleidsthema’s als klimaat, educatie en gezondheid tegelijkertijd aangepakt worden. Fotografie: Marcel van Westerhoven
Zo kun je afgedankte kleding her gebruiken als tweedehands kleding maar ook recyclen tot nieuw materi aal. Echter, slechts 30% van de afge dankte kleding wordt rechtstreeks aangeboden voor hergebruik.
Competitie – In november 2011 start een competitie met studenten van hogeschool Saxion te Enschede én een aantal modestudenten. De modestudenten worden uitgedaagd om een modecollectie te ontwerpen van gerecyclede stoffen. De studen ten van Saxion ontwikkelen een businessmodel voor deze collecties van productie tot het op de markt zetten van de kleding. De competitie wordt in maart 2012 afgesloten met een prestigieuze modeshow, waarin de collecties met bijbehorend businessmodel worden gepresenteerd en beoordeeld door een vakjury. » Meer informatie: Annelien van Meer (a.vanmeer@crem.nl)
Vooral wanneer een BAP een focus heeft op ecosysteemdiensten wordt duidelijk hoe biodiversiteit kan helpen bij uiteen lopende maatschappelijke vraagstuk ken. Denk hierbij aan verbetering van de woonkwaliteit en de gezondheid van kinderen door het creëren van groene speelruimte. Maar ook het tegengaan van de effecten van klimaatverandering door een betere waterberging en stads koeling te realiseren. Afstemming – Deze oplossingen vloeien allemaal voort uit ecosysteem diensten; diensten die worden geleverd door een gezonde biodiversiteit. De vraag naar deze ecosysteemdiensten is groot en divers maar kan tegenstrijdig zijn. Dit vraagt om afstemming tussen belanghebbenden. Een participatieve aanpak is hierbij het juiste gereed schap.
Consumenten schaffen vaker en grotere hoeveelheden nieuwe kleding aan. De productie van textiel kan een negatieve impact op het milieu en lokale gemeenschappen in productie landen hebben. Duurzame textiel consumptie en -productie zijn daarom van groot belang.
Afgedankt textiel – Kledinginzame laar Stichting KICI, innovatiebureau Enviu en CREM willen dat percentage omhoog krijgen en initieerden het project ‘Van gerecyclede vezel tot nieuwe mode’. Het project richt zich op Nederlandse consumenten, in het bijzonder op jongeren. Door te laten zien wat er allemaal kan met afge dankt textiel, wil het projectteam inzameling en recycling van textiel positief stimuleren.
Voor beleidsmakers zijn er verschillende redenen om met een Biodiversiteit Actie plan (BAP) aan de slag te gaan. Bijvoor beeld om een gebiedsvisie te ontwikke len of een constructieve i nvulling te geven aan het onderwerp biodiversiteit.
De stad Kamianets Podilskiy
Duurzaam afvalmanagement in de Oekraïne In de Oekraïne hebben steden grote problemen om hun afvalstromen op een duurzame manier in te zamelen en te verwerken. Afvalverwijdering vindt plaats op onbeschermde, open stort plaatsen en verbrandingsinrichtingen zonder filtering van schadelijke uit stoot. Dit leidt tot milieuvervuiling, gezondheidsproblemen en verspilling van waardevolle materialen en energie bronnen. CREM werkt binnen het NUSEP-pro gramma (Netherlands Ukrainian Sus tainable Energy Platform) met andere
advies- en installatiebureaus samen om Oekraïense steden te helpen bij het oplossen van deze problemen. Zo wordt samen met de partners en de lokale overheid een haalbaarheidsstu die uitgevoerd voor de stad Kamia nets Podilskiy. Hiermee wordt onder zocht of afvalmanagement op een duurzame en kostenefficiënte manier in te richten is. Dit kan bijvoorbeeld door de recycling van waardevolle materialen. Of door het benutten van de energie die vrijkomt door vergis ting van gft-afval. Uiteindelijk moet de studie leiden tot een beperkt aan
Online handreiking – In de gemeente Leiden en diverse gemeentes in NoordBrabant is inmiddels ervaring opge daan met het opstellen en uitvoeren van een BAP. CREM heeft deze ervarin gen gebundeld tot een praktische online BAP-handreiking. Is een Biodi versiteit Actieplan ontwikkelen ook iets voor uw gemeente? Kijk dan op www.biodiversiteitactieplan.nl » Meer informatie: Natasja Hulst (n.hulst@crem.nl)
tal scenario’s die technisch, milieuhy giënisch, qua marketing, juridisch en financieel haalbaar zijn. De lokale bestuurders krijgen zo een afwe gingskader waarmee ze een gedegen keuze voor een duurzaam afvalma nagementsysteem kunnen maken. Daarmee kunnen ze ook financiële middelen, zoals Europese subsidies, verkrijgen voor de nodige investerin gen. Denk hierbij aan Nederlandse techniek voor inzameling, recycling en vergisting. » Meer informatie: Marcel van Westerhoven (m.vanwesterhoven@crem.nl)
Foto: Pero Gouwerok
in samenwerking met
natuurlijke hulpbronnen (hout, vis en agrarische producten) plaatsen in het licht van de draagkracht van ecosyste men. Ook vragen naar de bedrijfskos ten om klimaatgerelateerde rampen op te vangen, komen aan de orde. We beseffen in toenemende mate hoe afhankelijk we zijn van gezonde ecosys teemdiensten en welke impact we er op hebben met ons handelen. Hierdoor hebben investeerders, NGO’s, overhe den en afnemers steeds meer aandacht voor het thema ‘ecosysteemdiensten’. » Jolanda van Schaick ( j.vanschaick@crem.nl)
nieuws
De waarde van IJmeer en Markermeer Natuurschoon, rust, ruimte, zoetwater, frisse lucht, vis en het natuurhistorische IJsselmeergebied. Dit zijn aspecten waar bewoners, bedrijven en andere partijen rond het IJmeer en Markermeer dage lijks van genieten. Sommige bedrijven zijn er ook direct of indirect economisch van afhanke lijk. Wat men zich niet altijd realiseert is dat dit diensten zijn die worden geleverd door het Markermeer en het
IJmeer en dat ze samenhangen met het functioneren van de natuur in het gebied. Biodiversiteit kan hierbij een belangrijke rol spelen. Dit functione ren van de natuur kan veranderen als gevolg van de voorgenomen activitei ten in het gebied, zoals de mogelijke aanleg van een IJmeerverbinding tus sen Almere en Amsterdam.
Natuur waarderen – Vereniging Ver antwoord Beheer IJsselmeer (VBIJ) wil
inzichtelijk maken van welke diensten van het Markermeer en het IJmeer belanghebbenden gebruik maken en hoe zij deze diensten waarderen. Deze waardering kan dan worden meege nomen in de besluitvorming rond de IJmeerverbinding. Voor de waardering wordt gebruik gemaakt van de door CREM en SevS ontwikkelde participa tieve waardering. Met deze methode worden de diensten die de natuur in een gebied levert gewaardeerd met en
door burgers, bedrijven en andere belanghebbenden. Hierdoor kunnen wijzigingen in die diensten als gevolg van veranderingen in het gebied wor den beoordeeld. Besluitvorming – Een eerste waarde ringssessie in Amsterdam verschafte veel inzicht in de waarde die de ver schillende partijen toekennen aan de diensten die het gebied levert. In een volgende sessie zal worden gekeken
wat de gevolgen zijn van een IJmeer verbinding voor deze diensten. Uitein delijk zal het project duidelijk maken waarop wordt ingeleverd, waar wordt gewonnen en welke partijen hierdoor in positieve of negatieve zin worden geraakt. Dit inzicht wordt door de VBIJ ingebracht in de besluitvorming rond de IJmeerverbinding. » Meer informatie: Wijnand Broer (w.broer@crem.nl)