Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği, Dilara Girgin by AURA İstanbul

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği Applicability of Urban Agriculture in İstanbul Dilara Girgin Stüdyo Yürütücüleri / Studio Instructors: Cem İlhan - Devrim Çimen AURA-İSTANBUL | BAHAR 20

İçindekiler

Contents

Özet Giriş

3 4

Summary Brief

3 4

1) Kentsel Tarım: Alternatif Tarım Biçimleri 1.1 Kentsel Tarım Potansiyelleri 4 1.2 Neden Kentsel Tarım? 5 1.3 Kentsel Tarım Boyutları 5 -8

1)Urban Agriculture: Alternative Agricultural Forms 1.1 Urban Agricultural Potentials 4 1.2 Why Urban Agriculture? 5 1.3 Urban Agriculture Dimensions 5-8

2) Dikey Tarım Tipolojileri 2.1) Hidroponik Tarım 2.2) Akuaponik Tarım 2.3) Aeroponik Tarım 2.4) Led Aydınlatmalı Üretim

2) Vertical Agricultural Typologies 2.1) Hydroponic Agriculture 2.2) Aquaponic Agriculture 2.3) Aeroponic Agriculture 2.4) Led Lighting Production

3) Alternatif Mekan Önerileri 3.1) Çatıda Tarım 3.2) Balkonlar, Teraslar, Duvarlar 3.3) Ev Bahçeleri, Site Bahçeleri, Avlular 3.4) Topluluk Bahçeleri, Kent Bahçeleri 3.5) Boş Arsalar 3.6) Sığınaklar 3.7) Yol Kenarları

9 10 11 11 12

3) Alternative Space Suggestions 3.1) Agriculture on the Roof 13-14 3.2) Balconies, Terraces, Walls 15 3.3) Home Gardens, Site Gardens, Courtyards 15 3.4) Community Gardens, City Gardens 16 3.5) Empty Lands 16 3.6) Bunkers 17 3.7) Roadsides 17

13-14 15 15 16 16 17 17

4) İstanbul ve Kentsel Tarım 5) İstanbul Bölgesel Tipolojiler ve Kentsel Tarım Önerileri 5.1) Tipoloji-1 5.2) Tipoloji-2 5.3) Tipoloji-3 5.4) Tipoloji-4 5.5) Tipoloji-5

19-20 21-23 23-25 25-27 27-29

4) Istanbul and Urban Agriculture 5) Istanbul Regional Typologies and Urban Agriculture Recommendations 5.1) Typology-1 5.2) Typology-2 5.3) Typology-3 5.4) Typology-4 5.5) Typology-5

6) Kentsel Tarım Uygulama Projeleri 6.1) Etiler Profesörler Sitesi 6.2) Alemdağ Emlak Konutları 6.3) Çatalca Konutları Kiptaş

30-31 32-34 35-36

6) Urban Agriculture Application Projects 6.1) Etiler Professors Site 30-31 6.2) Alemdağ Real Estate Houses 32-34 6.3) Çatalca Houses Kiptaş 35-36

7) Yeni Konut Tipolojilerinde Kentsel Tarım Tahayyülleri 8) Sonuç ve Öneriler 9) Kaynakça

18 18

37-38

7) Urban in New Housing Typologies Agricultural Imaginations

39 40

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

8) Conclusion and Recommendations 9) Bibliography

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

18 18 19-20 21-23 23-25 25-27 27-29

37-38

39 40

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Dilara Girgin

Anahtar Kelimeler: kentsel tarım, kır-kent, dikey tarım, sürdürülebilirlik, tipoloji

Keywords: urban agriculture, rural-urban, vertical agriculture, sustainability, typology

Özet

Summary

Tarım, günümüzde, şehirlerin ekonomileri ve yaşam tarzlarını yeniden düşünmek ve dönüştürmek için de kullanılmaktadır. İstanbul’un hızlı artan metropol nüfusuna karşılık kırsaldaki popülasyon azalmaktadır. Tarımı kente taşımak ve alternatif bir yaşam tarzı oluşturmak kaçınılmazdır. Kentsel tarım şu anda bir alternatif olarak gözükse de, nüfus metropollere yerleşmeye devam ettikçe bir zorunluluk haline gelecektir.

Agriculture is used today to rethink and transform the economies and lifestyles of cities. Rural population is decreasing compared to Istanbul’s growing metropolitan population. It is inevitable to move agriculture to city and create an alternative lifestyle. Although urban agriculture currently appears to be an alternative, it will become an imperative as the population continues to settle in the cities.

Kentsel tarım endüstriyel tarımdan farklı olarak, tarımı kente taşıyan alternatif bir üretim şeklidir. Kendi kendine yetebilen kentler yaratmak için zorunluluktur. Uygulanabilir bir sosyo-ekonomik girişimdir; kentin çevresel, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarına cevap veren sürdürülebilir ve verimli bir sistemdir. Kırsal ve kentsel çevreyi birleştirir, aradaki ayrımın derinleşmesini engellerken, kentsel öz-yeterlilik sağlar. Kentsel alanlarda artan hızlı nüfus artışına karşılık, yeterli istihdam ve hizmet sağlanamamaktadır, böylece kentsel yoksulluk da kaçınılmaz hale gelmektedir. Kentsel tarım, topluluk düzeyinde yeterli beslenme imkanlarının yaratılması ve sosyal gıda güvenliğinin sağlanması ile kentsel yaşama entegrasyonu teşvik eder.

Unlike industrial agriculture, urban agriculture is an alternative form of production that brings agriculture to the city. It is imperative to create self-sufficient cities. It is a viable socio-economic enterprise; It is a sustainable and efficient system that responds to the environmental, social and economic needs of the city. It combines the rural and urban environment, while preventing the deepening of the distinction and providing urban self-sufficiency. Despite the rapid increase in population in urban areas, adequate employment and service cannot be provided, thus urban poverty is inevitable. Urban agriculture promotes social integration and food participation at the community level, and ensures the participation of different groups in society with social food security and adequate nutrition.

Bu araştırmada; İstanbul’un ilçeleri demografik açıdan; eğitim, sosyo-ekonomik ve göç verileri bazında analiz edilerek tipoloji haritası oluşturulmuştur. Sözkonusu İstanbul tipoloji haritası uyarınca, kentsel tarım önerileri geliştirilmiştir; her tipoloji için mekan önerileri, üretim tipleri ve sistemleri konusunda öneriler oluşturulmuştur.

In this study; the districts of Istanbul were analyzed on the basis of demographic; educational, socio-economic and migration data were analyzed and a typology map was created. In accordance with this Istanbul typology map, urban agriculture suggestions have been developed; types, spaces and technological systems on production suggestions were proposed for each typology.

Giriş

Brief

Kentsel tarım, kent içerisinde kentin kaynakları ile insanların gıda ihtiyaçlarını karşılamak için alternatif bir üretim sistemidir. Kentin işleyişiyle bütünleşerek; gıda ihtiyacı, ekonomik, ve ekolojik açıdan kentin kırsal yaşam ile entegrasyonunu sağlayarak bütünleşik yaşam önerisi sunar. Kentsel tarım, kentte kullanılmayan alanlara işlev kazandırılarak, ekolojik dengenin tekrar kurulabilmesini sağlar; kendine yeten şehirler oluşturmak için temel unsurdur. Gıda üretiminin yanında fiziksel, sosyal ve ekonomik bulguları da içeren çok yönlü sürdürülebilir bir sistemdir.

Urban agriculture is an alternative production system to meet the food needs of people in the city, made with the resources of that city. Integrating with the functioning of the city; it provides an integrated life proposal integrating city with the countryside in terms of food needs, economically and ecologically. Urban agriculture ensures that the areas not used in the city to be functional again and to re-establish the ecological balance, this is the basic criteria for building self-sufficient cities. It is a versatile sustainable system including physical, social and economic findings as well as food production.

1) Kentsel Tarım: Alternatif Tarım Biçimleri 1) Urban Agriculture: Alternative Agricultural Forms

1.1 Kentsel Tarım Potansiyelleri Dünya nüfusunun % 50’sinden fazlası şehirlerde yaşamaktadır (Martine, 2007), şehirlerdeki yığılmaların devam edeceği ve 2050’de toplam nüfusun üçte ikisinin kentlerde yaşayacağı tahmin edilmektedir1. Şehirler büyümeye devam ettikçe, kentsel alanlardaki tarımın rolü artmaktadır. Kentsel tarım sosyo-ekonomik bir girişim olup; kentin çevresel, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarına cevap veren sürdürülebilir bir sistemdir. Kentler büyüdükçe, beslenme için kırsala olan ihtiyaç artmakta, kırsal alanlardaki nüfus ise azalmaktadır. Kentsel tarım, kırsal aktiviteleri kentin içerisine taşıyarak kent ile kırsal alanlar arasında köprü kurar ve böylece sürdürülebilir bir sistem önerisi sunar.

1.1 Urban Agricultural Potentials More than 50% of the world’s population lives in cities (Martine, 2007), it is estimated that agglomerations in cities will continue and in 2050, two thirds of the total population will live in urban areas1. As cities continue to grow, the role of agriculture in urban areas increases. Urban agriculture is a socio-economic enterprise; it is a sustainable system that responds to the environmental, social and economic needs of the city. As the cities grow, the need for rural areas increases and the rural population to feed the city decreases. Urban agriculture links between the city and the countryside via rural activities, thus offers a sustainable system proposal.

Günümüzde kentsel tarım; yoksulluk, gıda güvenliği ve çevre sorunlarına alternatif bir çözüm aracı olarak görülmektedir; insanların günlük talepleri ve besin ihtiyacını karşılayan yenilikçi bir üretim sistemidir. Kentin ekonomik parametrelerini iyileştirmek için önemli bir imkan sağlarken, aynı zamanda kent sakinlerinin kırsal yaşam özlemini giderme konusunda da katkı sunar.

Urban agriculture, today, is seen as an alternative solution to poverty, food security and environmental problems. It is an innovative production system that meets people’s daily demands and nutritional needs. While it provides an important opportunity to improve the economic parameters of the city, it also contributes to the city’s longing for rural life. 1. United Nations, 2014; 2015; Wiskerke, 2015

1. Birleşmiş Milletler, 2014; 2015; Wiskerke, 2015

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

1.2 Neden Kentsel Tarım?

1.2 Why Urban Agriculture?

Tarımsal ürünler; markete girmeden önce ortalama 2000 km seyahat etmektedir, dünyada toplam karbon ayak izinin 1/3’ü bu nakliyattan kaynaklanmaktadır.

Agricultural products; travel average of 2,000 km before entering the market, 1/3 of the total carbon footprint in the world is due to this transportation. According to the Tüsiad report; 4-15% in Turkey during harvesting, 2-8% during transport to the market, 5-15% in preparation for the market, 3-10% in storage process, 1-5% in consumer step, total 15-50% crop is lost.

Tüsiad raporuna (2020) göre; Türkiye’de hasat sırasında %4-15, ürünlerin pazara/hale taşınması sırasında %2-8, hazırlık aşamasında %5-15, depolama sürecinde %3-10 ve tüketici aşamasında %1-5 olmak üzere toplamda %15-50 düzeyinde ürün kaybedilmektedir.

Urban agriculture provides geographical proximity and rapid resource flow, being included in the economic and ecological system of the city. The benefits of urban agriculture can be summarized as follows:

Kentsel tarım, kentin ekonomik ve ekolojik sistemine dahil olarak, coğrafi yakınlık ve hızlı kaynak akışı sağlar. Kentsel tarımın faydaları şu şekilde özetlenebilir:

• Low cost, source of income and savings; it pro-

• Az maliyetli, gelir ve tasarruf kaynağıdır; gıda güvenliği sağlar ve kentsel yoksulluğu azaltır. • İstihdam ve ilave ek gelir sağlayarak ev ekonomisine katkıda bulunur. • Ekolojik dengeyi iyileştirir, karbon ayak izini azaltır. • Geleneksel tarımın aksine, ürün çeşitliliği ürün miktarından önemlidir. • Kentsel öz yeterlilik sağlar; kendi kendine yeten şehirler oluşturmak için çözüm yoludur. • Kentsel tarım sosyal bir aktivitedir, insanların bir araya gelerek sosyalleşmesini sağlarken aynı zaman farklı grupların topluma entegrasyonuna yardımcı olur.

vides food security and reduces urban poverty. • Contributes to the home economy by providing employment and additional additional income. • Improves ecological balance and reduces carbon footprint. • Unlike traditional agriculture, product diversity is more important than the amount of crops. • Provides urban self-sufficiency; is the way to create self-sufficient cities. • Urban agriculture is a social activity, it helps people to come together and socialize, while also helping the integration of different groups into society. 1.3 Aspects of Urban Agriculture

1.3 Kentsel Tarım Boyutları A) Training People A) İnsan Yetiştirmek “The ultimate goal of agriculture is not the cultivation of plants, but the cultivation of people,” said Japanese agriculture philosopher Masanobu Fukuoka. Individuals have become consumers in the cities, and in order for this order to change, it must be changed to a producer. Urban agriculture, the individual contributes to its versatile education; it encourages spatiality, ecological sensitivity, economic sustainability, social integration, creating an

Japon tarım filozofu Masanobu Fukuoka “Tarımın nihai hedefi bitkilerin yetiştirilmesi değil, insanların yetiştirilmesidir” demiştir. Bireyler, kentlerde tüketici konumuna geçmişlerdir ve bu düzenin değişmesi için yeniden üretici konumuna geçilmesi gerekmektedir. Kentsel tarım, bireyin çok yönlü eğitimine katkı sağlar; mekansallığı, ekolojik duyarlılığı, ekonomik yönden sürdürülebilirliği,

Şekil 1. Kentsel Tarım Fonksiyon Şeması

Figure 1. Urban Agriculture Function Scheme

sosyal bütünleştiriciliği, güvenli gıda üretimi ve erişimi oluşturması ve toplum bazında komşuluk ilişkilerinin tekrar hatırlanmasını teşvik eder. Kır ve kent yaşamının uyumlu birlikteliğini sağlayacak toplumcu bir anlayışın önünü açar, insanlar arasında sosyo-ekonomik gelişim ve iletişimin güçlenmesini destekler (Şekil 1-4).

environment of trust in food production and access and recalling community relations on a community basis. It paves the way for a socialist understanding that will ensure the harmonious coexistence of rural and urban life, and supports the strengthening of socio-economic development and communication between people (Figure 1-4).

B) Kır ile Kenti Birleştirme ve Kentlinin Kent Hakkı

B) Combining the Rural-Urban & Urban Right of the Urban

Tornaghi; “Vatandaşların kentsel gıda üretimine erişimi sadece biyolojik olarak değil, ruhsal açıdan da zorunludur. Bir vatandaşın gıda üretim fırsatlarına erişimi, doğuştan gelen “kent hakkı” nın bir parçasıdır. İnsanların, kendi kapasitelerini geliştirme hakkı vardır ve insanı kendi hayatının izleyicilerine dönüştürerek tüketen bir yaşama razı olma zorunluluğu yoktur.” demiştir. Daha iyi bir yaşam standartına ulaşmak için kırdan kente göç edenler, kentsel yoksulları oluşturmaktadır.

Tornaghi; “Citizens’ access to urban food production is imperative not only biologically but also spiritually. A citizen’s access to food production opportunities is part of the innate “urban right”. People have the right to develop their own capacities and do not have to settle for a life that consumes people by turning them into the followers of their own life. ” he said. Those who migrate from rural to urban areas to achieve a better standard of living comprise the urban poor.

Bu noktada; kentsel tarım, kır ile kent arasında gittikçe derinleşen ayrımı ortadan kaldırabilir,

At this point; urban agriculture can eliminate the deepening distinction between rural and urban,

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Şekil 2. Kentsel Tarım Bileşenleri

Şekil 3. Kentsel Sürdürülebilirlik

Figure 2. Urban Agriculture Components

Figure 3. Urban Sustainability

dengeli bir yapılanma ile ekonomik aktivitelerin daha uyumlu dağılımı ve kırsal-kentsel yaşam birlikteliğini destekler.

and supports a more balanced distribution of economic activities and rural-urban life coexistence with a balanced structure.

C) Sosyalleşme

C) Socialization

Kentsel tarım tekil değil, çoğul amaçlı bir araçtır. Kentsel yeşil alanlar; bölge sakinlerinin yaşadıkları yeri sahiplenmelerini sağlayan, sosyal ve kültürel aktiviteler sunan bir buluşma noktası ortaya çıkarır. Topluluk düzeyinde farklı grupların sosyal entegrasyonu ve rehabilitasyonunu sağlar. Toplumun ruhu ve yaşam kalitesini sürdürülebilir standartların en üst düzeyine çıkararak, bireylerin kentsel yaşama katılımını güçlendirir. Toplumdaki insanlar arasında güven ve işbirliğini destekler; iş paylaşımları ile sosyal ilişkiler ve aidiyet duygusu artar. Kentsel tarım; kırsaldan göç eden nüfusun yerli nüfusla kaynaşması, kadınların iş gücüne ka-

Urban agriculture is not a singular but a multi-purpose tool. Urban green space creates a meeting point that enables the residents to own the place they live in and offers social and cultural activities. It provides social integration and rehabilitation of different groups at the community level. It strengthens the participation of individuals in urban life by increasing the spirit and quality of life to the highest level of sustainable standards. It promotes trust and cooperation among people in the community; social relationships and sense of belonging increase with job sharing. Urban agriculture provides the fusion of the rural migrant pop-

Şekil 4. Kentsel Tarım Bulguları

Figure 4. Urban Agriculture Findings

ulation with the indigenous population, women’s participation in the labor force, increasing the urban green space for recreational purposes and the re-participation of groups excluded by society.

tılımı, rekreasyon amaçlı kentsel yeşil alanın arttırılması ve toplum tarafından dışlanmış grupların yaşama tekrar katılımını teşvik eder. D) Kentsel Yoksulluk, Gıdaya Erişim ve Ekonomik Boyut

D) Urban Poverty, Access to Food & Economical Aspect

Gıdanın kırsaldan kente tedarikinde dağıtma maliyetindeki artış nedeniyle kentsel yoksulların talebi karşılanamamaktadır. Günümüzde ülkeler; kentsel yoksulluğu, gıda erişim ve güvenliği ile çevre sorunlarına karşı etkili bir araç olarak kentsel tarımı geliştirmektedir. Toplum düzeyinde ek gıda ve gelir imkanı yaratarak işsizlik ve yoksulluğu azaltması, istihdam artışı ve ev ekonomisine katkısı söz konusudur.

Due to the increase in the cost of distribution of food from rural to urban, the demand of the urban poor cannot be met. Countries today; urban poverty is developing urban agriculture as an effective tool against food access and safety and environmental problems. It creates additional food and income opportunities at the community level, reducing unemployment and poverty, increasing employment and contributing to the home economy.

Aileler, gelirlerinin %50-70’ini (Mougeot,2000) gıda ihtiyacını karşılamaya ayırmaktadır. Evsel tüketim amaçlı kentsel tarım ile bu harcamaların büyük bölümü azalmakta, artan mahsülün satılması ile ev ekonomisine ek gelir de sağlanabilmektedir. Yüksek gelire sahip grupların yapılı doğaya sahip olma oranları daha yüksektir.

Families allocate 50-70% of their income (Mougeot, 2000) to meet their food needs. With urban agriculture for domestic consumption, most of these expenditures are reduced, and additional income can be provided to the home economy by selling the increased crops.

Özel bir sitede yaşama imkânı olan toplumsal gruplar, bu sitelerin sunduğu çeşitli imkânlara kolaylıkla erişebilir. Kentteki daha dezavantajlı gruplar ise kentsel-çevresel imkânlara ancak kamunun yaptığı yatırımlar aracılığıyla ulaşabilirler.

Social groups that have the opportunity to live on a private site can easily access various opportunities offered by these sites. More disadvantaged groups in the city can only access urban-environmental opportunities through public investments.

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Şekil 5. Dikey Tarım Uygulamaları-1

Figure 5. Vertical Farming Applications-1

Şekil 6. Dikey Tarım Uygulamaları-2

Figure 6. Vertical Farming Applications-2

Şekil 7. Dikey Tarım Kent Uygulamaları

Figure 7. Vertical Agriculture City Applications

2) Dikey Tarım Tipolojileri

2) Vertical Agriculture Tipologies

Kentsel tarımın önemli bir üretim şekli dikey tarım tipolojileriyle gerçekleştirilmektedir (Şekil 5-7). Sağladığı avatanjlar da aşağıda özetlenmiştir:

An important mode of urban agriculture production is carried out with vertical agricultural typologies (Figure 5-7). The advantages it provides are summarized below:

• Normal tarıma oranla %70-95 su tasarrufu ile kontrol edilebilir iklim kontrolu sağlayarak verim ve kalite artışı getirir, zamandan tasarruf edilir. • Toprağa bağlı olmadığı için her yerde tarımsal üretim imkanı mevcuttur, kentte üretim nede niyle pazara yakındır. • Geleneksel tarımın aksine, yabancı otlar ve böcekler için kimyasal ilaçlar kullanılmaz. • Biyo-çeşitliliğe imkan sağlar ve çevre üzerinde olumsuz etkisi yoktur. • Sistemde kullanılan teknikler, %90 verimliliği ve mahsul kayıplarının önüne geçilmesini sağlar.

• It provides efficiency and quality increase by

providing controllable climate control with 7095% water saving compared to normal agriculture, and saves time. • Since it is not tied to the soil, agricultural production is available everywhere, it is close to the market due to production in the city. • Unlike traditional agriculture, chemicals are not used for weeds and insects. • Enables biodiversity and has no negative impact on the environment. • The techniques used in the system provide 90% efficiency and prevent crop loss.

Şekil 8. Hidroponik Sistem Uygulamaları Figure 8. Hydroponic System Applications

2.1 Hidroponik Tarım (Suda Tarım)

2.1 Hydroponic Agriculture (Aquatic Agriculture)

Topraksız ortamda bitki yetiştirme yöntemidir; (Şekil 8-9); bitkiler, besin ihtiyacını besin solüsyonundan karşılar. Hidroponik sistem, profesyonel seraların yanı sıra balkonda ve terasta da uygulanabilir, aynı zamanda sağlıklı bitki yetiştirmek

It is a method of growing plants in soilless environment; (Figure 8-9); plants meet their nutritional needs from the nutrient solution. The hydroponic system can be applied on the balcony and terrace as well as professional greenhouses, it is also an effective farming method for growing healthy plants.

Şekil 9. Hidroponik Sistem Figure 9. Hydroponic System

Plants grow 50% faster due to reaching nutrients and water more easily. It is possible to grow 365 days in a closed area. In the conditions of such as house, office, restaurant, a room can be used for growing plants under artificial light. There is no problem of hoeing or being affected by weeds and plant pests. The plant transfers its energy to the growth on the stem, as it can easily reach the food. In addition, due to the feature of adjusting the nutrient according to the need, there is a higher yield than the grounded environment. Generally; tomatoes, peppers, cucumbers, zucchini, peas, beans, spinach, lettuce, chard, basil and broccoli are grown. Medical and aromatic plants, as well as flowers and houseplants are possible.

için etkili bir tarım yöntemidir. Bitkiler % 50 daha hızlı büyür, çünkü besin elementleri ve suya daha kolay ulaşır. Kapalı bir alanda 365 gün yetiştiricilik mümkündür. Ev, ofis, restoran gibi işletmelerde bir odada suni ışık altında yetiştiricilik yapılabilir. Çapa yapma, yabancı ot ve bitki zararlılarından etkilenme sorunu yoktur. Besine kolay ulaşabildiği için bitki, enerjisini gövde üstü büyümeye aktarır. Ayrıca ihtiyaca göre besin maddesinin ayarlanması özelliği nedeniyle, topraklı ortama göre daha yüksek verim söz konusudur. Yaygın olarak; domates, biber, salatalık, kabak, bezelye, fasulye, ıspanak, marul, pazı, fesleğen ve brokoli yetiştirilir. Tıbbi ve aromatik bitkilerin yanısıra, çiçek ve salon bitkileri de mümkündür.

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Şekil 10. Akuaponik Sistem Figure 10. Aquaponic System

2.2 Aquaponic System (Symbiotic Relationship)

2.2 Akuaponik Sistem (Simbiyotik İlişki) Akuaponik sistem, hidroponik sistem ile akvaryumun birleştirilmesi sonucu ortaya çıkmış topraksız tarım yöntemidir (Şekil 10). Balık dışkısı, bitkide organik gübre görevi görür. Bitki; besini alarak suyu filtreler, temizler ve balığa bırakır; böylece ekolojik denge sağlanır, ilave kimyasallara gerek olmaz. Balık ve sebzeyi aynı anda yetiştirmeyi sağlar. Geleneksel tarım yöntemlerindeki su miktarının %2 sini kullanarak aynı miktarda besin elde edilebilir. Akuakültüre uyumlu tatlı su balık türlerinden tilapia, levrek, alabalık en çok tercih edilen türlerdir. Hidroponik kısım için daha önceden çimlendirilmiş sebzeler (lahana, kabak, salata, marul) ve meyveler (çilek, domates) önerilir.

Aquaponic system is a soilless farming method that has emerged as a result of combining the hydroponic system and the aquarium (Figure 10). Fish droppings act as organic fertilizers in the plant. Plant; by taking the food, filters/cleans the water, and leaves it to the fish; Thus, ecological balance is provided and no extra chemicals are required. It allows to grow fish and vegetables at the same time. The same amount of nutrients can be obtained by 2% of the water used in traditional farming methods.Tilapia, sea bass, trout, which are aquaculture-compatible freshwater fish species, are the most preferred species. For the hydroponic

Şekil 11. Aeroponik Sistem Figure 11. Aeroponic System

part, previously germinated vegetables (cabbage, zucchini, salad, lettuce) and fruits (strawberries, tomatoes) are recommended.

2.3 Aeroponik Sistem Aeroponik sistem; köklerine sis veya buhar şeklinde besin çözeltisi verilen, havada asılı duran bitki yetiştirme tekniğidir (Şekil 11). Bitki için maksimum düzeyde besin emilimi sağlanabilir, eve monte edilebilir. Aeroponik sistemler; yapraklı yeşil bitkiler, mutfak otları, kenevir, çilek, domates ve salatalık dahil olmak üzere topraksız sistemlere benzer uygulamalarda kullanılır.

2.3 Aeroponic System Aeroponic system; It is a technique of growing plants suspended in the air, with a nutrient solution in the form of fog or vapor (Figure 11). Maximum nutrient absorption can be achieved

Şekil 12. Led Işıklar Üretim Sistem

Figure 12. Led Lights Production System

2.4 Led Aydınlatmalı Üretim

for the plant, it can be installed at home. Aeroponic systems; are used in applications similar to hydroponic systems leafy green plants including culinary herbs, hemp, strawberries, tomatoes and cucumbers.

Bodrum, sığınak benzeri ışık almayan ortamlarda; LED aydınlatma ve su depoları ile oluşturulan ideal iklime sahip sistemlerdir. Bitkiler beş kat daha hızlı ve doğal olarak büyümekte; sistem kapalı olduğundan dolayı, kirlilik unsuru da olmadan tezgah üzerinde yetiştirilebilmektedir (Şekil 12).

2.4 Led Illuminated Production Systems that ideal climate created with LED lighting and water tanks in environments that do not receive light in basements or shelters. Plants grow five times faster and naturally. Since the system is closed, it can be grown cleanly on the counter without any pollution factor. (Figure 12).

Toprak olmadığı için tarım ilacı kullanmaya ihtiyaç yoktur. Her ürünün büyümesi ayrı ayrı kontrol edilebilir. Ürünler hızlı gelişmekte ve enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Yaygın olarak; domates, biber, salatalık, kabak, bezelye, fasulye, ıspanak, marul, pazı, fesleğen ve brokoli yetiştirilebilir. Ayrıca; tıbbi ve aromatik bitkiler, çiçek ve salon bitkileri de mümkündür.

Since there is no soil, there is no need to use pesticides. The growth of each plant can be controlled individually. Crops grow fast and energy saving is provided.

Bitkilerde fotosentezin gerçekleşmesi için mavi (470 nm dalga boyu) ışık, kırmızı (630 nm dalga boyu) ışık ve koyu kırmızı (730 nm) dalga boyu ışıklar kullanılmaktadır. NASA, LED ışıklarının dünyada ve uzayda bitkilerin büyümesi için en uygun ışık kaynağı olduğunu belirlemiştir.

Generally; tomatoes, sweet peppers, cucumbers, zucchini, sultan peas, beans, spinach, lettuce, chard, hot peppers, basil and broccoli can be grown. Medicinal and aromatic plants, flower and houseplants are also possible. Blue (470 nm wavelength) light, red (630 nm wavelength) light and deep red (730 nm) wavelength lights are used for photosynthesis to occur in plants.

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

NASA has determined that LED lights are the most suitable light source for the growth of plants in the world and in space.

3) ALTERNATİF MEKAN ÖNERİLERİ 3.1 Çatıda Tarım Bina çatılarında kullanılmayan alanlar, kentsel tarım yapılabilmesi için büyük potansiyel teşkil etmektedir (Şekil 13). Çatıda sebze ve meyve yetiştiriciliği; kimyasal ilaç kullanmadan taze ve hijyenik sebze ve meyve üretimi ile ev harcamalarını azaltmaya yardımcı olur. Havayı filtreleyerek şehirlerde hava kalitesinin iyileştirilmesine, sera gazı emisyonları ve enerji kullanımının azaltımına, böylece iklim değişikliği etkilerinin hafifletilmesine katkıda bulunur. Bazı böcek ve kuş türlerini destekler, arı çeşitliliği ile biyoçeşitliliği arttırır.

3) SPACE RECOMMENDATIONS 3.1 Rooftop Agriculture With the increasing density of apartments in the city, unused areas on the roofs have great potential for urban agriculture (Figure 13). Vegetable growing on the rooftop. It helps to reduce household expenses by providing fresh and hygienic vegetables without using chemical drugs. Improving air quality in cities by filtering air contributes to

Şekil 13. Çatı Bahçeleri

Figure 13. Rooftop Gardening

Teras çatıda açık hava çiftliği oluşturmak, seraya göre daha az pahalı ve daha kolaydır; yüksek verimlilik sağlayarak önemli miktarda ürün üretebilmektedir. Yağmur suyu kullanımı ile sudan tasarruf edilir, ısı adası etkisinin azalması ile şehirlerin yazın soğutulmasına katkıda bulunulur. Kent içerisinde uygulanması ve tüketicilere yakın olması sebebiyle, tedarik yolları ve muhtelif emisyonlar minumuma indirilmektedir. Mahsülün tüketiciye daha taze ve lezzetli ulaştırılması sağlanır. Farklı ekonomik geçmiş ve etnik kökene sahip, farklı yaşlardaki apartman sakinlerinin bir araya gelerek paylaşımlı üretim yapması ve daha büyük bir toplum duygusu yaratılmasına yardımcı olur, komşuluk ilişkilerini canlandırır, sosyal aktivite sağlar. Ürünler hanelere dağıtılabilir veya satılarak gelir elde edilebilir.

reduce greenhouse gas emissions and energy use, thereby decreasing the effects of climate change. It supports some insect and bird species, increases bee diversity and biodiversity. Open-air rooftop farming is less expensive and easier than greenhouses, provides high efficiency and produces a significant amount of products. It saves water by using rainwater, contributing to the cooling of cities in the summer with the decrease of heat island effect. Due to its implementation in the city and being close to consumers, supply routes and various emissions are minimized. The short supply process ensures that the crop is delivered to the consumer more fresh and delicious. It helps apartment residents of different ages, different economic and ethnic backgrounds, to come

3.1.1 Yetiştirilebilecek Bitkiler

together to create shared production and a greater sense of society, to stimulate neighborhood relations, to provide social activity. The crop can be distributed to households or income can be obtained by selling.

Sert iklim koşulları çatı bahçeciliği için idealdir. İnce gövdeli bitkiler kullanılmamalıdır; havuç, turp ve şalgam gibi kök sebzeler uygundur. Rüzgara karşı dirençli kalın köklü bitkiler, marul ve ıspanak gibi yeşil sebzeler ekilebilir. 28-40 cm’lik toprak tabakası; domates, fasulye, ahududu, böğürtlen ve kuş üzümü için yeterlidir.

3.1.1 Plants that can be grown The harsh climatic conditions are ideal for roof gardening. Thin stem plants should not be used; Root

Şekil 14. Çatıda Tarım Uygulamaları

Figure 14. Agricultural Practices on Roof

vegetables such as carrots, radishes and turnips are suitable. Wind-resistant thick-rooted plants and green vegetables such as lettuce and spinach can be planted. 28-40 cm soil layer are sufficient for tomatoes, beans, raspberries, blackberries and currants.

3.1.2 Uygulama Yöntemleri Çatıda tarım, topraklı ve topraksız tarım olarak üç temel çatı üstü bahçe türü vardır (Şekil 14).

• Doğrudan üretim yeşil çatılar: Mahsul doğrudan su

geçirmez bir zar veya kök bariyeri, drenaj tabakası ve sulama sistemi gibi ek katmanlar üzerindeki sığ toprak yatağında yetiştirilir. Çatının taşıyabileceği ağırlık oldukça sınırlıysa toprağa; talaş veya ağaç kabuğu, torf,saman gibi hafif organik atıklar karıştırılmalı veya yataklar çok sığ hale getirilmelidir. • Çatı konteyner bahçeleri: Muhtelif sebzeler veya çiçekler; saksı, kova, konteyner şişe veya yükseltilmiş yataklarda toprak bazlı yetiştirilir. Besiyeri toprak, kompost veya talaş karışımlarından oluşabilir. • Çatı hidroponik sistemler: Toprak yerine su bazlı besin çözeltisi ile bitki yetiştirme tekniğidir.

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

3.1.2 Application Methods There are three basic rooftop garden types: agriculture, soil and soilless agriculture (Figure 14). • Direct production green roofs: The crop is grown directly on a waterproof membrane or shallow soil bed on additional layers such as root barrier, drainage layer and irrigation system. If the weight that the roof can carry is quite limited. Light organic waste such as sawdust or bark, peat, straw should be mixed to the soil or beds should be made very shallow. • Rooftop container gardens: Various vegetables or flowers are grown on soil basis in flower pots, buck-

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

ets, container bottles or raised beds. The medium may consist of soil, compost or sawdust mixtures. • Rooftop hydroponic systems: It is a technique of growing plants with water-based nutrient solution instead of soil.

3.2 Balkonlar, Teraslar, Duvarlar Kentte nüfus yoğunluğunun artması ile birlikte balkon, teras ve bölücü duvar gibi bina elemanlarının önemi artmıştır. Bahçe olmadan da konut içerisinde mikro ölçekte üretim yapmak mümkündür, kolaylıkla adapte edilebilecek kentsel tarım çeşididir. Dikey tarım; balkon, teras ve duvarda uygulanabilir (Şekil 15). Domates, salatalık, biber, soğan, sarımsak, patlıcan, bezelye, fasulye, pırasa, ıspanak, semizotu, havuç, marul, maydanoz, dereotu, fesleğen, tere, roka, nane ve çilek dikey tarım için uygundur. Hafif olanlar çubuk ile desteklenebilir, kavun veya karpuz ise yatay ızgaralar üzerinde büyüyebilir. Dikey tarım tercih edilerek minumum alanda maksimum verim elde edilebilir. Hidroponik, akuaponik ve aeroponik sistemler dar alanlarda üretim için uygundur.

3.2 Balconies, Terraces, Walls With the increase in the population density in the city, the importance of building elements such as balconies, terraces and infill walls has increased. It is possible to cultivate on a micro scale in the house even without a garden. Vertical agriculture can be easily adapted on balconies and walls (Figure 15). Tomatoes, cucumbers, peppers, onions, garlic, eggplant, peas, beans, leeks, spinach, purslane, carrots, lettuce, parsley, dill, basil, cress, arugula,

Şekil 15. Balkonda Tarım

Figure 15. Agriculture on the Balcony

3.3 Ev Bahçeleri, Site Bahçeleri, Avlular

mint and strawberries are suitable for vertical cultivation. Light ones can be supported with a stick, melon or watermelon can grow on horizontal grids. Maximum yield can be achieved in minimum area via vertical farming. Hydroponic, aquaponic and aeroponic systems are suitable for production in tight spaces.

Bireysel konutların bahçesinde ve avluda kentsel tarım yapılabilir. Ev bahçelerinde hanehalkı bazında üretim yapılabilir. Sitelerde veya avlularda, sakinlerinin paylaşımlı üretim yapması ile; sosyal ortam ve aktivite alanları oluşur. Birey veya site bazında mikro ve mezo ölçekte üretim yapılabilir. Farklı profilde insanların kaynaşması ile toplum bilinci gelişir, komşular ile buluşma noktası yaratarak sosyalleşme sağlanır ve artan ürünler satıla-

3.3 Home Gardens, Site Gardens, Courtyards

rak gelir elde edilebilir. Toprakta büyüyen her çeşit sebze ve meyve ağacı yetiştirilebilir. Toprakta veya topraksız tarım yapılabilir. İstenen mahsul miktarına göre hidroponik, akuaponik veya aeroponik sistemler tercih edilebilir.

Urban agriculture can be done in the yard of the individual residences and in the courtyard. Production can be made on the basis of households in home gardens. Shared production of residents are made in sites or courtyards; social environment and activity areas are formed on the site. Micro and meso scale production can be done on an individual or site basis. Social awareness develops to connect people in different profiles, socializing is provided by creating a meeting point with neighbors and income can be obtained by selling the increasing products. All kinds of vegetables and fruit trees growing in the soil can be grown. Soil or soilless agriculture can be done. Depending on the desired crop amount, hydroponic, aquaponic or aeroponic systems can be preferred.

3.4 Topluluk Bahçeleri, Kent Bahçeleri Topluluk bahçeleri; sosyal ve çevresel faydalar sağlayarak, kentsel tarımın kilit noktasını oluşturur (Şekil 16). Makro (kent bahçesi), mezo (topluluk bahçesi) ve mikro ölçek (bireysel bahçe) söz konusudur. Kamusal tarım örneğidir; mahallenin, daha küçük bir topluluğun veya bireylerin ortak üretim yaptığı yerlerdir. Mahsul fazlası, o bölgede satılarak gelir sağlanabilir. İnsanların biraraya gelmesi, sosyalleşmesi, farklı grupların rehabilitasyonu ve toplum ile kaynaşmasını sağlar. Kentte atıl durumdaki arsalar, topluluk ve kent bahçelerine çevrilerek işe yarar hale getirilebilir.

Şekil 16. Topluluk Bahçeleri

Figure 16. Community Gardens

3.5 Boş Arsalar

3.4 Community Gardens, City Gardens

Toprakta büyüyen her çeşit sebze ve/veya meyve ağaçları yetiştirilebilir, fidan üretim merkezleri haline getirilebilir.Toprakta veya topraksız tarım yapılabilir. Elde edilmek istenen mahsul cinsi ve miktarına göre hidroponik, akuaponik veya aeroponik sistemler tercih edilebilir.

Community gardens; By providing social and environmental benefits, it is the key point of urban agriculture (Figure 16). There are macro (urban garden), meso (community garden) and micro scale (individual garden). It is an example of public agriculture; they are places where the neighborhood, a smaller community, or individuals co-produce.

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

3.6 Sığınaklar

Crop surplus can be obtained by selling it in that region. It provides people; coming together, socializing, rehabilitation and social integration of different groups. The idle lands in the city can be converted into community and city gardens, making them useful.

Sığınaklarda Led’li aydınlatma ile kentsel tarım yapılabilmektedir (Şekil 17). Mevsim ve yerden bağımsız olarak üretim yapma imkanını sunarak, 30 kata kadar verim artışı ve 2.5 kat daha hızlı büyüme sağlar. Hidroponik sistemde yaygın olan sebzeler, tıbbi ve aromatik bitkiler yetiştirilebilir. Topraksız tarım uygundur, hidroponik, aeroponik veya aquaponik sistemlerde üretim yapılabilir.

3.5 Empty Lands All kinds of vegetables and / or fruit trees growing in the soil can be grown, seedlings can be turned

Şekil 17. Sığınakta Tarım

Figure 17. Agriculture in Refuge

into production centers. Soil or soilless agriculture can be done. Hydroponic, aquaponic or aeroponic systems may be preferred depending on the type and quantity of crops.

3.7 Yol Kenarları Kentlerde en çok bilinen yeşil alt yapı örneklerine yol kenarlarında rastlanmaktadır. Türkiye’de yol kenarı arazi planlamalarına kısıtlamalar getirilerek ve belirli ürünler için kentsel tarım alanları oluşturularak küçük çaplı üretim yapılabilir (Şekil 18). Kamusal tarım için uygundur. Kalın köklü bitkiler ve bazı bodur meyve ağaçları yetiştirilebilir. Toprakta kentsel tarım için uygundur.

3.6 Bunkers Urban agriculture can be done in the shelters with Led lighting (Figure 17). By offering the opportunity to produce regardless of season and location, it provides up to 30 times more productivity and 2.5

Şekil 18. Yol Kenarlarında Tarım Figure 18. Agriculture at Roadsides

times faster growth. Vegetables, medicinal and aromatic plants common in hydroponic system can be cultivated. Soilless agriculture is suitable, production can be made in hydroponic, aeroponic or aquaponic systems.

4) İstanbul ve Kentsel Tarım İstanbul; toprak özellikleri, elverişli iklim koşulları, mevcut ve olası tarımsal alanları, kültürel geçmiş, ekolojik birikim ve sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından kentsel tarım için potansiyelli bir bölgedir. İklim koşulları açısından ilin güney kesimlerinde Akdeniz iklimine, kuzey kesimlerinde Karadeniz iklimine yaklaşan karakteristikler görülür. Sıcaklık, nem ve yağış oranları ürün çeşitliliği için uygundur, ekolojik ayak izinin azaltılması için büyük bir potansiyel mevcuttur.

3.7 Roadsides The best known green infrastructure examples in the cities are found on the roadside. Roadside in Turkey can be brought restrictions on land planning small-scale agricultural production by creating urban areas for certain products (Figure 18).It is suitable for public agriculture. Thick rooted plants and some stunted fruit trees can be grown. It is suitable for urban agriculture in soil.

Araştırmalara göre, nüfusun kentsel tarıma ihtiyaç duyması için; işsizlik, gelir eksikliği, gıda güvensizliği, kentsel yoksulluk gibi koşulların bulunması gerekmektedir. Dolayısıyla İstanbul metropoliten alanı, kentsel tarımın gelişmesi ve uygulanabilmesi için uygun sosyo-ekonomik, çevresel ve mekansal koşullara sahiptir. Sürdürülebilir kentsel gelişim, önemli bir politika aracı olarak kullanılabilecektir.

4) Istanbul and Urban Agriculture Istanbul is a region having potential for urban agriculture in terms of soil characteristics, favorable climatic conditions, existing and possible agricultural areas, cultural background, ecological accumulation and socio-economic development. In terms of climatic conditions, characteristics approaching the Mediterranean climate in the southern parts of the province and the Black Sea climate in the northern parts are observed. Temperature, humidity and precipitation rates are suitable for agricultural product diversity, with great potential to reduce the ecological footprint.

5) İstanbul Bölgesel Tipolojiler ve Kentsel Tarım Önerileri İstanbul ilçelerinin demografik yapısı; eğitim seviyesi, sosyo-ekonomik durumu, kır-kent ilişkisi ve alan dağılımı parametreleri bazında Endeksa kaynağından elde edilen sayısal verilere göre incelenmiştir.2 Beş farklı tipoloji ortaya çıkmıştır, her tipoloji için ilçeler ve bazı ilçelerde mahalleler detaylandırılmıştır. Tipoloji 1’den 5’e gidildikçe eğitim seviyesi ve sosyo-ekonomik durumun düştüğü izlenmektedir, kırsal alanların ise artması söz konusudur. İstanbul’daki söz konusu tipolojilerin analizi sonucunda, her bir tipoloji için farklı kentsel tarım çerçevesi önerilmiştir. Bu inceleme sırasında her tipolojide bir veya iki ilçenin dokusundaki tarihsel gelişim de verilmiştir.

According to the researches, necessity to urban agriculture arises from conditions such as unemployment, lack of income, food insecurity and urban poverty. Therefore, Istanbul metropolitan area has suitable socio-economic, environmental and spatial conditions for the development and implementation of urban agriculture. Sustainable urban development can be used as an important policy tool.

2. Endeksa, Mayıs, 2020 Verileri

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

5.1 TİPOLOJİ-1

5) Istanbul Regional Typologies and Urban Agriculture Recommendations

Beşiktaş, Kadıköy ve Bakırköy ilçeleri Tipoloji-1’i oluşturmaktadır (Şekil 19). Kadıköy ve Beşiktaş’ın eğitim seviyeleri birbirine çok yakın olup %47’si üniversite ve üstü olup, eğitimsiz düzeyi sadece %6 mertebesindedir. Bu tipoloji içerisinde Bakırköy’ün verileri diğer iki ilçeye göre biraz daha düşüktür (%37 üniversite ve üstü, %8 eğitimsiz). Sosyo-ekonomik durum olarak üç ilçenin %7276’sı A+B kategorisindedir. Kişi başına yeşil alan Kadıköy’de en düşük (2.3 m2/kişi), Bakırköy’de en yüksektir (7.2 m2/kişi)3.

The numerical data obtained from the source were taken as basis in terms of demographic structure, education level, socio-economic status, rural-urban relationship and area distribution parameters of Istanbul districts2. Five different typologies have emerged, districts for each typology and neighborhoods in some districts are detailed. It is observed that the level of education and socio-economic situation decreases as typology goes from 1 to 5, there is an increase in rural areas. As a result of the analysis of these typologies in Istanbul, a different urban agriculture framework was proposed for each typology. During this review, historical development in the texture of one or two districts was also given in each typology.

5.1.1 Kadıköy Bölgesi Karakteristik Özellikler Yaşam alanlarının toplam alana oranı %75.3 iken, yeşil alanların toplam alana oranı %4.4 ve yeşil alanların yaşam alanına oranı %5.8’dir. Eğitim düzeyi; mahalleler bazında genellikle üniversite ve üzeri ağırlıklı olmakla beraber, bir mahallede ilkokul mezunu oranının fazla olduğu gözlenmiştir. Sosyo-ekonomik durum olarak mahalleler bazında A grubu yaygınken, dört mahalle B grubu kategorisindedir4.

5.1 TYPOLOGY-1 Beşiktaş, Kadıköy and Bakırköy districts constitute Typology-1 (Figure 19). Education levels of Kadıköy and Beşiktaş are very close to each other, 47% of them are university or above, and their level of education is only 6%. In this typology, the data of Bakırköy is slightly lower than the other two districts (37% university and above, 8% uneducated). As a socio-economic situation, 72-76% of the three districts are in A + B category. The green area per capita is the lowest (2.3 m2 per person) in Kadıköy and the highest (7.2 m2 per person) in Bakırköy3.

5.1.2 Tipoloji-1 Kentsel Tarım Önerisi Bu ilçelerde; kır ile kenti birleştirmek, kentlinin kent hakkı ve sosyalleşmesi önerilebilir. Bu çerçevede ruhsal açıdan beslenmek, bireylerin buluşma noktası, mikro üretim ve toplulukların paylaşımlı üretimi, sağlıklı yaşama teşvik gibi alt başlıklar kentsel tarım üretim önerisi olarak eklemlenebilir. Çatılar, balkonlar, teraslar, duvarlar, sığınaklar mekan olarak tercih edilebilir ve bu mekanlarda üretim önerisi olarak hidroponik, aeroponik sis-

5.1.1 Characteristics of Kadıköy While the ratio of living areas to the total area is 75.3%, the ratio of green areas to the total area is 4.4% and the ratio of green areas to the living area is 5.8%. Although it is generally university and above based on neighborhoods it is observed that

3. İlçeler için bahsedilen yeşil alan tanımı park alanlarını içermektedir. 4. 1776’ da geniş bağlar ve bostanlıklar ile çevrili bölge, Anadolu yakasının en önemli odak noktalarından birisi olmuştur. Sayfiye yeri olarak ayrı bir çekim merkezi olmuş, kıyı kesiminde yer alan bağlar, bostanlıklar zamanla yerini köşklere bırakmıştır. İlçenin değişiminde hızlı kentleşme sürecinin doğurduğu gecekondulaşma süreci ve yeni imar uygulamaları bölgenin değişiminde belirleyici olmuştur. Günümüzde; az katlı bahçeli evlerden oluşmuş özgün yerleşim dokusunu hızla kaybetmekte, dikey mimari yaygınlaşmaktadır.

2. Endeksa, May, 2020 Data 3. The definition of the mentioned green area for the districts includes the park areas.

Şekil 19. İstanbul Tipoloji-1 Bölgesel Analizler & Kadıköy İnceleme Figure 19. Istanbul Typology-1 Regional Analysis & Kadıköy Analysis

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

tem veya led ışıklarla üretim yapılabilir.

the proportion of primary school graduates is high in a neighborhood4.

5.2 TİPOLOJİ-2 5.1.2 Typology-1 Urban Agriculture Proposal Şişli, Üsküdar, Maltepe, Ataşehir, Beylikdüzü, Sarıyer ve Adalar ilçeleri Tipoloji-2’yi oluşturmaktadır (Şekil 20). İlçelerin eğitim seviyeleri birbirine çok yakın olup % 26-30’u üniversite ve üstü, eğitimsiz düzeyi ise % 10 mertebesindedir. Sosyo-ekonomik durum olarak; yedi ilçenin %30-35’i A+B kategorisindedir. Kişi başına düşen yeşil alan; Ataşehir’de en düşük (0.8 m2/kişi), Adalar’da en yüksektir (3.7 m2/kişi).

In these districts, it may be suggested to combine the rural with the city, the right of the city and the socialization of the city. In this context, sub-titles such as spiritual nutrition, meeting point of individuals, micro production and shared production of communities, and encouraging healthy living can be added as an urban agriculture proposal. Roofs, balconies, terraces, walls, bunkers can be preferred as spatial spaces and cultivation can be made with hydroponic, aeroponic systems or led lights.

5.2.1 Ataşehir Bölgesi Karakteristik Özellikler Günümüzde; yaşam alanlarının toplam alana oranı %72.8 iken, yeşil alanların toplam alana oranı %1.2 ve yeşil alanların yaşam alanına oranı %1.7’dir. Eğitim düzeyi mahalleler bazında karma bir yapı göstermektedir. Beş mahalle üniversite ve üstü ağırlıklı olmakla beraber, sekiz mahallede ilkokul mezunu düzeyi yüksektir. Sosyo-ekonomik durum olarak, üç mahallede ağırlıklı olarak A grubu, kalan mahallelerde ise B grubu izlenmektedir.

5.2 TYPOLOGY-2 Districts of Şişli, Üsküdar, Maltepe, Ataşehir, Beylikdüzü, Sarıyer and Adalar constitute Typology-2 (Figure 20). The education levels of the districts are very close to each other, 26-30% of them are at the level of university and above, and the level of uneducated is 10%. As a socio-economic situation; 30-35% of the seven districts are in A + B category. Green area is the lowest (0.8 m2 per person) in Ataşehir and the highest (3.7 m2 per person) in Adalar.

5.2.2 Sarıyer Bölgesi Karakteristik Özellikler Yaşam alanlarının toplam alana oranı %18.3 iken, yeşil alanların toplam alana oranı %0.4 ve yeşil alanların yaşam alanına oranı %2.2‘dir. Yedi mahalle, üniversite ve üstü ağırlıklı olmakla beraber 10 mahallede ilkokul mezunları oranı yüksektir. Sosyo-ekonomik durum olarak, beş mahallede ağırlıklı olarak A grubu, iki mahallede ise C grubu söz konusudur6.

5.2.1 Characteristics of Ataşehir Today; while the ratio of living areas to the total area is 72.8%, the ratio of green areas to the total area is 1.2% and the ratio of green areas to the living area is 1.7%. Education level shows a mixed structure on the basis of neighborhoods. Although five neighborhoods are predominantly university

4. Surrounded by wide vineyards and gardens in 1776, the region has been one of the most important focal points of the Anatolian side. It became a separate center of attraction as a summer resort, and the vineyards and gardens on the coastal area have been replaced by pavilions over time. In the change of the district, the slum formation process and new development practices caused by the rapid urbanization process were determinant in the change of the region. Today; It quickly loses its original settlement texture consisting of houses with low-rise gardens, and vertical architecture is becoming widespread.

5. 1990’lı yıllarda oluşan Ataşehir blokları zamanla genişleyerek çevresindeki yapılaşmayı da kapsayan bir bölgenin adı haline gelmiştir. İlçenin toplu konut alanlarının bulunduğu bölge ile bölgenin çevresindeki gecekondu ve gecekondulardan apartmanlara geçiş yapan mahalleler, hızlı ve çarpık kentleşme yaratmıştır. 6. 17.yy’da bağlı, bahçeli hanelerden oluşan ilçenin 1960’larda kazandığı hızlı nüfus artışı, kıyı kesiminde daha çok üst gelir gruplarına ait konutların, yamaçlarda ise gecekondu mahallelerinin yer almasına neden olmuştur. 1980’lerin sonundan itibaren hem kent merkezine hem de doğaya yakın olmak isteyen üst gelir grubunun yerleşmeye başlaması ile önemli ölçüde değişmiştir.

Şekil 20. İstanbul Tipoloji-2 Bölgesel Analizler & Ataşehir / Sarıyer İnceleme Figure 20. Istanbul Typology-2 Regional Analysis & Ataşehir / Sarıyer Analysis

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

5.2.3 Tipoloji-2 Kentsel Tarım Önerisi

and above, the level of primary school graduates is high in eight neighborhoods. As a socio-economic situation, group A is predominantly observed in three neighborhoods and group B in the remaining neighborhoods.5

Kentsel tarım boyutu olarak ilçelere; kır ile kenti birleştirmek, kentlinin kent hakkı ve sosyalleşme önerilebilir. Bu çerçevede de ruhsal açıdan beslenmek, bir araya gelmek için bir buluşma noktası, sebze mikro ölçekte üretimi ve tercihen satılması gibi alt başlıklar kentsel tarım üretim önerisi olarak eklemlenebilir. Çatılar, balkonlar, teraslar, ev bahçeleri, avlular mekan olarak tercih edilebilir ve bu mekanlarda hidroponik sistem veya ledli aydınlatma ile üretim yapılabilir.

5.2.2 Characteristics of Sarıyer The ratio of living areas to the total area is 18.3%, the ratio of green areas to the total area is 0.4% and the ratio of green areas to the living area is 2.2%. Although there are seven neighborhoods, universities and above, the ratio of primary school graduates is high in 10 neighborhoods. As a socio-economic situation, there are mainly A group in five neighborhoods and C group in two neighborhoods6.

5.3 TİPOLOJİ-3 Kartal, Ümraniye, Tuzla, Başakşehir ve Çekmeköy ilçeleri Tipoloji-3’ü oluşturmaktadır (Şekil 21). İlçelerin eğitim seviyeleri birbirine çok yakın olup % 20-23’ü üniversite ve üstü olup, eğitimsiz düzeyi sadece %10-13 ’dür. Eğitim seviyesi en yüksek ilçe Kartal’dır. Sosyo-ekonomik durum olarak beş ilçenin, %35-39’u A+B kategorisindedir. Kişi başına düşen yeşil alan; Ümraniye’de en düşük (0.6 m2/ kişi), Başakşehir’de en yüksektir. (2.6 m2/kişi).

5.2.3 Typology-2 Urban Agriculture Proposal Districts in terms of urban agriculture; combining the countryside with the city, the urban right and socialization can be suggested. In this context, subheadings such as a meeting point for spiritual nutrition, to come together, the small production and preferably the sale of vegetables can be added as a proposal for urban agriculture production. Roofs, balconies, terraces, home gardens, courtyards can be preferred as space, and these spaces can be produced with hydroponic system or led lights.

5.3.1 Ümraniye Bölgesi Karakteristik Özellikler Yaşam alanlarının toplam alana oranı %55.8 iken, yeşil alanların toplam alana oranı %1.0 ve yeşil alanların yaşam alanına oranı %1.7’ dir. Eğitim düzeyi, mahalleler bazında karma bir yapı göstermektedir. Yedi mahallede üniversite ve üstü ağırlıklı olup, 17 mahallede ilkokul mezunu düzeyi daha fazladır. Sosyo-ekonomik olarak, bir mahallede ağırlıklı A grubu, dört mahallede ise C grubu izlenmektedir7.

5.3 TYPOLOGY-3 Kartal, Ümraniye, Tuzla, Başakşehir and Çekmeköy districts constitute Typology-3 (Figure 21). Education levels of the districts are very close to each 5. Ataşehir blocks, which were formed in the 1990s, have expanded over time and have become the name of a region that includes the surrounding construction. The district, where the residential areas of the district are located, and the neighborhoods that transition from the slums and slums around the region to the apartments have created rapid and distorted urbanization.

7. Ümraniye’nin gelişimi İstanbul’a göçün başladığı 1950’li yıllarda başlamıştır. İlk olarak sanayi tesisleri etrafında gecekondu mahalleleri oluşmuş, daha sonra bu mahalleler apartmanlaşmıştır. 1980’li yıllardan sonra; Boğaziçi Köprüsü çevre yolları, Ümraniye ve çevresindeki mahallelerinin gelişimini arttırmıştır. 1990’lı yıllarda, sanayi tesisleri ve çevre yapılaşma ile bölgenin görünümü tamamen değişmiştir.

6. The rapid population growth of the district, which was composed of households with gardens in the 17th century, gained in the 1960s, resulted in housing in the coastal areas, mostly in the houses of high income groups, and slums on the slopes. Since the end of the 1980s, it has changed significantly as the upper income group, who wanted to be close to the city center and nature, started to settle.

Şekil 21. İstanbul Tipoloji-3 Bölgesel Analizler & Ataşehir / Sarıyer İnceleme Şekil 21. Istanbul Typology-3 Regional Analysis & Ataşehir / Sarıyer Analysis

5.3.2 Tipoloji-3 Kentsel Tarım Önerisi

5.3.2 Typology-3 Urban Agriculture Proposal

Kentsel tarım boyutu olarak; kır ile kenti birleştirmek, kentlinin kent hakkı, sosyalleşme, kentsel yoksulluk, gıdaya erişim ve ekonomik boyut önerilebilir. Buluşma noktası ve farklı grupların kaynaşması, sebzeler ve balık gibi protein içeren gıdaların üretim ve satışı, orta çaplı üretim ve ticaret gibi alt başlıklar kentsel tarım önerisi olarak

As an urban agriculture dimension; Combining the countryside with the city, the city’s right to the city, socialization, urban poverty, access to food and the economic dimension can be proposed. Sub-topics such as meeting point and fusion of different groups, production and sales of vegetables and protein-containing foods such as fish, medium-scale production and trade can be added as urban farming proposals. roofs, neighborhood

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

eklemlenebilir. Çatılar, mahalle parkları, kolektif ev bahçeleri, site bahçeleri, kentsel parklar mekan olarak tercih edilebilir ve bu mekanlarda hidroponik, akuaponik sistem veya led ışıklarla üretim yapılabilir.

other, 20-23% of them are university and above, and the level of untrained is only 10-13%. The district with the highest education level is Kartal. As a socio-economic situation, 35-39% of the five districts are in A + B category. Green area per capita; It is the lowest (0.6 m2 per person) in Ümraniye and the highest in Başakşehir (2.6 m2 per person).

5.4 TİPOLOJİ-4 Büyükçekmece, Beykoz, Eyüp, Bahçelievler, Fatih, Pendik, Küçükçekmece, Avcılar, Kağıthane, Güngören, Bayrampaşa, Beyoğlu ilçeleri Tipoloji-4’ü oluşturmaktadır (Şekil 22). Eğitim seviyeleri birbirine çok yakın olup % 15-19’u üniversite ve üstü, eğitimsiz düzeyi sadece %10-12 mertebesindedir. Eğitim seviyesi en düşük ilçe Beyoğlu’dur. Sosyo-ekonomik durum olarak ise; Beyoğlu hariç ilçelerin %36-41’i A+B kategorisindedir, Beyoğlu’nda %65 bu kategoridedir. Yeşil alan Bahçelievler’de en düşük (0.3m2/kişi), Fatih’te en yüksektir (3.7m2/kişi).

5.3.1 Characteristics of Ümraniye While the ratio of living areas to the total area is 55.8%, the ratio of green areas to the total area is 1.0% and the ratio of green areas to the living area is 1.7%. The education level shows a mixed structure on the basis of neighborhoods. Seven neighborhoods are predominantly university and higher, and 17 neighborhoods have higher primary school graduates. Socio-economically, group A is dominant in one neighborhood and group C is observed in four neighborhoods7.

5.4.1 Eyüp Bölgesi Karakteristik Özellikler Yaşam alanlarının toplam alana oranı %6.4 iken, yeşil alanların toplam alana oranı %0.4 ve yeşil alanların yaşam alanına oranı %6.0’dır. Eğitim düzeyi karma bir yapı göstermektedir; bir mahalle üniversite ve üstü ağırlıklı olmakla beraber, ilçede ilkokul mezunu oranı yüksektir. Sosyo-ekonomik açıdan; yedi mahallede ağırlıklı olarak C grubu, kalanlarda ise B grubu göze çarpmaktadır8.

ed as urban farming proposals. Roofs, neighborhood parks, collective gardens, home gardens, site gardens, urban parks can be preferred as spaces and farming can be made with hydroponic, aquaponic systems or led lights. 5.4 TYPOLOGY-4 Büyükçekmece, Beykoz, Eyüp, Bahçelievler, Fatih, Pendik, Küçükçekmece, Avcılar, Kağıthane, Güngören, Bayrampaşa and Beyoğlu districts constitute Typology-4 (Figure 22). Education levels are very close to each other, 15-19% of them are university and above, uneducated level is only 1012%. The district with the lowest education level is Beyoğlu. As a socio-economic situation; Except for Beyoğlu, 36-41% of the districts are in A + B category, 65% in Beyoğlu is in this category. The green

5.4.2 Beykoz Bölgesi Karakteristik Özellikler Yaşam alanlarının toplam alana oranı %11.1 iken, yeşil alanların toplam alana oranı %0.3 ve yeşil alanların yaşam alanına oranı %1.9’dur. Eğitim düzeyi ağırlıklı olarak ilkokul mezunlarından oluşmaktadır, sadece üç mahalle ağırlıklı lisans mezu8. 1940’lı yıllarda ızgara sistemle oluşturulmuş yeni yerleşme alanına göçmenlerin yerleştirilmesi sonrası sanayi ile bütünleşerek, Haliç kıyısı boyunca kuzeybatıya doğru büyümüştür. Bu dönemde Eyüp’de; imalathaneler, işçi mahalleleri, orta sınıf konutlar mevcuttur. Sanayinin yoğunlaşması ile artan kaçak yapılaşma; boş alanlarda yayılarak yoğunluk artışına, yolların genişletilmesi uygulamaları ile geleneksel dokunun tahrip olmasına yol açmıştır.

7. The development of Umraniye started in the 1950s when immigration to Istanbul started. Firstly, slum neighborhoods were formed around industrial facilities, and then these neighborhoods were apartmentized. After the 1980s; The Bosphorus Bridge ring roads have increased the development of Ümraniye and its surrounding neighborhoods. In the 1990s, the outlook of the region changed completely with industrial facilities and environmental construction.

İstanbul Tipoloji-1 Bölgesel Analizler & Kadıköy İnceleme Istanbul Typology-1 Regional Analysis & Kadıköy Analysis

Şekil 22. İstanbul Tipoloji-4 Bölgesel Analizler & Eyüp / Beykoz İnceleme Şekil 22. Istanbul Typology-4 Regional Analysis & Eyüp / Beykoz Analysis

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

nudur. Sosyo-ekonomik durum olarak; bir mahalle ağırlıklı olarak A grubu, 10 mahalle ağırlıklı

area is the lowest (0.3m2 per person) in Bahçelievler and the highest in Fatih (3.7m2 per person).

halle ağırlıklı olarak A grubu, 10 mahalle ağırlıklı olarak C grubu, kalanlarda B grubu hakimdir.

5.4.1 Characteristics of Eyüp While the ratio of living areas to the total area is 6.4%, the ratio of green areas to the total area is 0.4% and the ratio of green areas to the living area is 6.0%.

5.4.3 Tipoloji-4 Kentsel Tarım Önerisi Kentsel tarım önerisi olarak; kır ile kenti birleştirmek, kentlinin kent hakkı, sosyalleşme, kentsel yoksulluk, gıdaya erişim ve ekonomik boyut, insan yetiştirmek önerilebilir. Bu çerçevede sağlıklı gıdaya erişim hakkı, bölgesel üretim ve ticaret, farklı grupların kaynaşması, sebzeler ve balık gibi protein içeren gıdaların üretimi ve satışı, yeşile kolay erişim sağlanması alt başlıkları kentsel tarım üretim önerisi olarak eklemlenebilir. Çatılar, mahalle parkları, kolektif bahçeler, kurum bahçeleri, topluluk bahçeleri, kullanılmayan boş arsalar, ev bahçeleri, site bahçeleri, kentsel parklar tercih edilebilir ve bu mekanlarda hidroponik veya akuaponik sistem ile üretim yapılabilir.

The education level shows a mixed structure; although a neighborhood is predominantly university and above, the rate of primary school graduates in the district is high. From a socio-economic perspective; Group C is dominant in seven neighborhoods and group B in the rest.8 5.4.2 Characteristics of Beykoz While the ratio of living areas to the total area is 11.1%, the ratio of green areas to the total area is 0.3% and the ratio of green areas to the living area is 1.9%. The level of education is predominantly primary school graduates, only three neighborhoods are mainly graduates. As socio-economic situation; one neighborhood predominantly group A, 10 neighborhoods are predominantly group C, and the remainings dominates group B.

5.5 TİPOLOJİ-5 Silivri, Şile, Sancaktepe, Zeytinburnu, Çatalca, Esenyurt, Gaziosmanpaşa, Bağcılar, Esenler, Sultangazi, Sultanbeyli ve Arnavutköy ilçeleri Tipoloji-5’i oluşturmaktadır (Şekil 23). Üniversite ve üstü eğitim seviyesi; Bağcılar, Esenler, Sultangazi, Sultanbeyli ve Arnavutköy’de %7-10 iken, kalan ilçelerde %12-15’dir. Sosyo-ekonomik durum olarak A+B kategorisi; Zeytinburnu, Bağcılar, Gaziosmanpaşa, Esenler ve Sancaktepe’de %36-44, kalan ilçelerde %49-53 aralığındadır. Yeşil alan; Esenler’de en düşük (0.2m2/kişi), Şile’de en yüksektir (2.0m2/kişi).

5.4.3 Typology-4 Urban Agriculture Proposal As an urban agriculture proposal; it can be suggested to combine the countryside with the city, the urban right, socialization, urban poverty, access to food and the economic dimension, raising people. In this context, sub-titles of the right to access healthy food, regional production and trade, fusion of different groups, production and sales of vegetables and protein-containing foods such as fish and

8. In the 1940s, after the immigrants were placed in the new settlement area created with a grid system, it grew to the northwest along the Golden Horn coast by integrating with the industry. In this period, in Eyüp; There are workshops, workers’ neighborhoods, middle-class residences. Illegal construction increased with the concentration of the industry; It has spread in empty areas, causing an increase in density, and the destruction of traditional texture with the widening of roads.

Şekil 23. İstanbul Tipoloji-5 Bölgesel Analizler & Esenyurt / Çatalca İnceleme Şekil 23. Istanbul Typology-4 Regional Analysis & Esenyurt / Çatalca Analysis

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

5.5.1 Esenyurt Karakteristik Özellikler

easy access to green can be added as an urban agriculture production proposal. Roofs, neighborhood parks, collective gardens, institutional gardens, community gardens, unused empty lands, home gardens, site gardens, urban parks can be preferred and production can be made in these spaces with hydroponic or aquaponic system.

Yaşam alanlarının toplam alana oranı %44.4 iken, yeşil alanların toplam alana oranı %1.2 ve yeşil alanların yaşam alanına oranı %2.7’dir. Eğitim düzeyi mahalle bazında ağırlıklı olarak ilkokul mezunlarından oluşmaktadır, beş mahalle ağırlıklı lisans mezunudur. Sosyo-ekonomik aÇıdan B grubu ağırlıklıdır9.

5.5 TYPOLOGY-5

5.5.2 Çatalca Karakteristik Özellikler

Silivri, Şile, Sancaktepe, Zeytinburnu, Çatalca, Esenyurt, Gaziosmanpaşa, Bağcılar, Esenler, Sultangazi, Sultanbeyli and Arnavutköy districts constitute Typology-5 (Figure 23). While university and higher education level is 7-10% in Bağcılar, Esenler, Sultangazi, Sultanbeyli and Arnavutköy, it is 12-15% in the remaining districts. As a socio-economic situation A + B category is between 36-44% in Zeytinburnu, Bağcılar, Gaziosmanpaşa, Esenler and Sancaktepe, and 49-53% in the remaining districts. Green area is the lowest (0.2m2 per person) in Esenler and the highest (2.0m2 per person) in Şile.

Yaşam alanlarının toplam alana oranı %1.7 iken, yeşil alanların toplam alana oranı %0.01 ve yeşil alanların yaşam alanına oranı %0.5’dur. Eğitim düzeyi, mahalle bazında ağırlıklı olarak ilkokul mezunlarından oluşmaktadır. Bir mahalle ağırlıklı lisans mezunudur. Sosyo-ekonomik durum olarak mahalleler bazında ağırlıklı olarak C grubu, üç mahallede ağırlıklı olarak B grubu görülmektedir10. 5.5.3 Tipoloji-5 Kentsel Tarım Önerisi Kentsel tarım boyutu olarak; kır ile kenti birleştirmek, kentlinin kent hakkı, sosyalleşme, kentsel yoksulluk, gıdaya erişim & ekonomik boyut, insan yetiştirmek önerilebilir. Sağlıklı gıdaya erişim hakkı, bölgesel üretim ve ticaret, farklı grupların kaynaşması, sebzeler ve balık gibi protein içeren gıdaların üretim ve satışı, istihdam açısından kentsel tarım ürünlerinin satıldığı kafe veya restoran önerisi, ek gelir sağlanması, yeşile kolay erişim hakkı gibi alt başlıklar kentsel tarım üretim önerisi olarak eklemlenebilir. Mahalle parkları, kolektif bah-

5.5.1 Characteristics of Esenyurt While the ratio of living areas to the total area is 44.4%, the ratio of green areas to the total area is 1.2% and the ratio of green areas to the living area is 2.7%. The level of education mainly consists of primary school graduates on a quarter basis, and five neighborhoods are mainly graduates. In terms of socio-economic terms, group B is dominates.9 5.5.2 Characteristics of Çatalca

9. 2008 yılında ilçe haline getirilen bölgede, mahalle başına nüfus yoğunluğunun çok yüksek olması nedeniyle büyük mahalleler bölünerek yeni mahalleler oluşturulmuştur. 1920-1938 döneminde Bulgaristan ve Romanya göçmenlerinin yanısıra son yıllarda iç ve dış göçlerin etkisiyle, nüfus ve etnik yapı bugünkü halini almıştır. En eski yerleşim bölgesi göçmenlerin ikamet ettiği Göçmen Mahallesi iken, yerleşimin en yoğun olduğu Çingene Mahallesi sonraki yerleşimlerin çekirdek alanını oluşturmuştur.

While the ratio of living areas to the total area is 1.7%, the ratio of green areas to the total area is 9. In the region, which was turned into a district in 2008, large neighborhoods were divided and new neighborhoods were created due to the high population density per neighborhood. In the 1920-1938 period, the population and ethnic structure has taken its present form with the influence of internal and external migration in recent years besides the Bulgarian and Romanian immigrants. While the oldest settlement area is Göçmen Mahallesi, where immigrants reside, Çingene Mahallesi, where the settlement is the busiest, has formed the core area of subsequent settlements.

10. Çatalca, yüzölçümü bakımından İstanbul’un batı sınırında ve en büyük ilçesidir. Büyük çoğunluğu ormanlar ve tarım alanları ile kaplıdır; ekonomisi hayvancılık, tarım ve sanayiye dayalıdır. İlçede önemli ölçüde hayvansal gıda üretilir.

Şekil 24. Etiler Profesörler Sitesi Kentsel Tarım Görselleştirmesi

Figure 24. Etiler Profesörler Housing Estate Urban Agriculture Visualization

çeler, kurum bahçeleri, topluluk bahçeleri, kullanılmayan boş arsalar, ev bahçeleri, site bahçeleri, fidanlıklar, seralar mekan olarak tercih edilebilir, hidroponik veya akuaponik sistem ile üretim yapılabilir. 10) Kentsel Tarım Uygulama Projeleri

0.01% and the ratio of green areas to the living area is 0.5%. Education level mainly consists of primary school graduates on a neighborhood basis. Neighborhood consists of mainly graduate. As socio-economic situation, group C is predominant on neighborhoods and group B is predominantly seen in three neighborhoods.10

10.1) Etiler Profesörler Sitesi

5.5.3 Typology-5 Urban Agriculture Proposal

Beşiktaş ilçesine bağlıdır, Tipoloji-1 grubunda yer almaktadır (Şekil 24). Ağırlıklı olarak sosyo-ekonomik durumu, A grubu ve eğitim seviyesi lisans ve üstüdür. İlçenin eğitim seviyesi %47.9’ü lisans ve üzeri, %45.5’ü ilk/orta/lise ve %6.5’ü eğitimsizdir. İlçenin sosyo-ekonomik durumu %82.2 A+B grubu, %17.8 C+D grubundan oluşmaktadır.

As an urban agriculture dimension; it may be suggested to combine the rural with the city, the urban right, socialization, urban poverty, access to food & economic dimension, educating people. Sub-headings such as the right to access healthy food, regional production and trade, the fusion of different groups, the production and sales of vegetables and protein-containing foods such as fish, the suggestion of cafes or restaurants where urban agricultural products are sold in terms of employment, providing additional income, the right to green access can be suggested. Neighborhood parks, collective gardens, institutional gardens, community gardens, unused empty plots, home

Etiler Profesörler Sitesine kentsel tarım önerisi olarak ruhsal açıdan beslenmek, sağlıklı yaşama teşvik, buluşma noktası, kolektif üretim ve paylaşımlı aktivite önerilebilir (Şekil 25). Üretim önerisi olarak toprakta tarım veya topraksız tarım; hidroponik veya aeroponik sistemler kullanılabilir. Mekan önerisi olarak ise apartman çatısında apartman sakinleriyle paylaşımlı üretim yapılabilir. Balkonda, terasta veya duvarda hanehalkı

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

10. Çatalca, on the western border of Istanbul, is the largest district in terms of surface area. The vast majority are covered by forests and agricultural areas; its economy is based on animal husbandry, agriculture and industry. A significant amount of animal food is produced in the district.

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Şekil 25. Etiler Profesörler Sitesi Kentsel Tarım Uygulama Figure 25. Etiler Profesörler Housing Estate Urban Agriculture Application

Şekil 26. Alemdağ Emlak Konutları Kentsel Tarım Görselleştirmesi

Figure 26. Alemdağ Emlak Housing Estate Urban Agriculture Visualization

bazında üretim yapılabilieceği gibi bireysel veya paylaşımlı üretim de yapılabilir. Site bahçesinde site sakinleriyle kolektif üretim veya topluluk bahçesinde mahalle sakinleriyle paylaşımlı üretim yapılabilir. Site bazında yağmur suyu kullanılabilir veya gri suyun entegrasyonu sağlanabilir.

gardens, site gardens, nurseries, greenhouses can be preferred as space, and can be produced with hydroponic or aquaponic system. 10) Urban Agriculture Application Projects 10.1) Etiler Profesörler Housing Estate

10.2) Alemdağ Emlak Konutları It belongs to Beşiktaş district, it is in the Typology-1 group (Figure 24). Its socio-economic status is predominantly with A group and education level bachelor’s degree and above. The education level of the district is 47.9% university and above, 45.5% primary/middle/high school and 6.5% uneducated. The socio-economic status of the district consists of 82.2% A+B group and 17.8% C+D group.

Çekmeköy ilçesine bağlıdır, Tipoloji-3 grubunda yer almaktadır (Şekil 26). Ağırlıklı olarak sosyo-ekonomik durumu B grubu, eğitim seviyesi ilkokul ve lisedir. Eğitim seviyesi olarak %20.7 lisans ve üzeri, %67.9 ilk/orta/lise ve %11.4 eğitimsizdir. İlçenin sosyo-ekonomik durumu %39.1 A+B grubu, %60.9 C+D grubundan oluşmaktadır. Alemdağ Emlak Konutları’na kentsel tarım önerisi olarak; sosyalleşme, gıdaya erişim & ekonomik boyut önerilebilir (Şekil 27-28). Bu çerçevede de bir araya gelmek için bir buluşma noktası, farklı grupların kaynaşması, sebzeler ve protein esaslı gıdalardan balık üretimi ve satışı, orta çaplı üretim ve ticareti önerilebilir. Toprakta tarım veya topraksız tarım; akuaponik, hidroponik sistemler ve led ışıklarla üretim yöntemi kullanılabilir. Mekan önerisi olarak ise apartman çatısında paylaşımlı üretim yapılabilir. Balkon, teras veya odada hanehalkı bazında üretim yapılabileceği gibi bireysel veya paylaşımlı üretim de yapılabilir. Site bahçesinde kolektif üretim, topluluk bahçesinde

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

As an urban agriculture proposal, Etiler Professors Site can be recommended spiritual nutrition, encouraging healthy living, meeting point, collective production and shared activity (Figure 25). Soil agriculture or soilless agriculture, hydroponic or aeroponic systems can be proposed. Shared production can be made on the roof of the apartment with apartment residents as well. It can be produced on the basis of households on the balcony, terrace or wall, as well as individual or shared pro-

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Şekil 27. Alemdağ Emlak Konutları Kentsel Tarım Uygulama Figure 27. Alemdağ Emlak Housing Estate Urban Agriculture Application

Şekil 28. Alemdağ Emlak Konutları Kentsel Tarım Uygulama Figure 28. Alemdağ Emlak Housing Estate Urban Agriculture Application

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Şekil 29. Çatalca Konutları Kiptaş Kentsel Tarım Görselleştirmesi

Figure 29. Çatalca Kiptaş Housing Estate Urban Agriculture Visualization

mahalle sakinleri ile paylaşımlı üretim veya villa bahçelerinde hanehalkı bazında üretim yapılabilir. Site bazında üretilen kentsel tarım ürünlerinin satılabileceği ticari üniteler; manav, balıkçı, restoran veya kafe önerisi verilebilir.

duction. Collective production can be done with residents in the garden or shared production with residents in the community garden. Rainwater can be used on site basis or integration of gray water can be provided.

10.3) Çatalca Konutları Kiptaş

10.2) Alemdağ Emlak Housing Estate

Çatalca ilçesine bağlıdır, Tipoloji-5 grubunda yer almaktadır (Şekil 29). İlçenin ağırlıklı olarak sosyo-ekonomik durumu B ve C grubudur; %46.3 A+B, %53.7 C+D grubunda yer almaktadır. Eğitim seviyesi olarak, ilçenin %12.9’ü lisans ve üzeri, %78.8’u ilk/orta/lise ve %8.3’ü eğitimsizdir. Kentsel tarım önerisi sosyalleşme, gıdaya erişim & ekonomik boyut, insan yetiştirmek önerilebilir (Şekil 30). Bu çerçevede; sağlıklı gıdaya erişim hakkı, bölgesel üretim ve ticareti, farklı grupların kaynaşması, balık gibi protein içeren gıdalar ve sebzelerin üretilerek satılması, ek gelir sağlanması, istihdam açısından kentsel tarım ürünlerinin satıldığı kafe veya restoran önerilebilir. Üretim önerisi olarak toprakta tarım veya topraksız tarım; akuaponik, hidroponik sistemler ve led ışıklarla üretim yöntemi kullanılabilir. Mekan önerisi olarak ise, apartman çatısında apartman sakinleri ile paylaşımlı üretim yapılabilir. Balkonda, terasta veya odada hanehalkı bazında üretim yapılabileceği gibi bireysel veya paylaşımlı üretim de yapılabilir. Site bahçesinde site sakinleri ile kolektif üretim ve topluluk bahçesinde mahalle sakinleri ile paylaşımlı üretim yapılabilir. Sera veya fidan-

It belongs to Çekmeköy district and in Typology-3 group (Figure 26). Its socio-economic status is predominantly B group and education level is primary and high school. Education level of the district is 20.7% university and above, 67.9% is primary/ middle/high school and 11.4% is uneducated. The socio-economic situation consists of 39.1% A+B group and 60.9% C+D group. Urban farming proposal to Alemdağ Emlak Konutları can be suggested as socialization, access to food & economic dimension (Figure 27-28). In this context, a meeting point, fusion of different groups, production and trade of foods (fish) containing vegetables and protein, medium-scale production and trade can be recommended. Soil agriculture or soilless agriculture as a production proposal; production method can be used with aquaponic, hydroponic systems and led lights. As a venue proposal, shared production can be made on the roof. It can be produced on the basis of households on the balcony, terrace or in the room, as well as individual or shared production. Collective production with site residents, shared production with neighborhood residents in the community garden, or household production in

Şekil 30. Çatalca Konutları Kiptaş Kentsel Tarım Uygulama Figure 30. Çatalca Kiptaş Housing Estate Urban Agriculture Application

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

lıklar kurularak mahalle bazında üretim yapılabilir. Site bazında üretilen kentsel tarım ürünlerinin satılabileceği ticari üniteler; manav, balıkçı, restoran veya kafe önerisi verilebilir. Site bazında yağmur suyu kullanılabilir veya gri suyun entegrasyonu sağlanabilir.

villa gardens can be done. Commercial units where urban agricultural products produced on a site basis can be sold; greengrocer, fisherman, restaurant or cafe can be recommended.

11) Yeni Konut Tipolojilerinde Kentsel Tarım Tahayyülleri

It belongs to Çatalca district and in Typology-5 group (Figure 29). Its socio-economic status is predominantly the B&C group; the socio-economic situation consists of 46.3% A+B group, 53.7% C+D group. The education level is 12.9% university and above, 78.8% primary/middle/high school and 8.3% uneducated.

10.3) Çatalca Kiptaş Housing Estate

Kentsel tarım günümüzde alternatif bir çözüm olarak görülse de ileride zorunluluk haline gelmesi söz konusudur. Bu durumda da kentsel tarım ile birlikte değişen konut tipolojileri hayatımıza girmeye başlayacaktır (Şekil 31).

Urban agriculture proposal can be suggested in this context, access to food & economic dimension, training people, the right to access healthy food, regional production and trade, fusion of different groups, production and sale of vegetables and protein-containing foods (fish), and employment (Figure 30). It can be offered cafe or restaurant. Soil agriculture or soilless agriculture as production proposal; production method can be used with aquaponic, hydroponic systems and led lights. As a venue proposal, shared production can be made on the roof of the apartment with residents. It can be produced on the basis of households on the balcony, terrace or in the room, as well as individual or shared production. Collective production can be made with the residents in the site garden, and shared production with the residents in the community garden. Greenhouse or nurseries can be established. Commercial units where urban agricultural products produced on a site basis can be sold; Greengrocer, fisherman, restaurant or cafe can be recommended. Rainwater can be used on site basis or integration of gray water can be provided.

Çatılar apartman sakinleri için bir buluşma noktası, aktivite alanı haline gelecek; insanlar sosyalleşirken sağlayarak gıdalarını da temin edebileceklerdir. Komşuluk ilişkileri yeniden kurularak, toplum bazında insanların birbirine kenetlenmesi sağlanacaktır. Konut tipolojilerinde boşluklar artacak, balkonlar ve teraslar genişleyerek apartman içi boşluklar daha çok yer kaplayacaktır. Paylaşımlı teraslarda, ortak balkonlarda kolektif üretim yapılması öngörülebilir. Konut tipolojilerinde geçişlerin olduğu, esnek mekanlar ve paylaşımlı mekanların ortaya çıkması ve bu mekanların kentsel tarım ile farklı mekan çözümlemeleri söz konusu olacaktır. Kırdan kopmuş kent hayatına; tarım taşınarak, kır ile kent arasında köprü görevi görmesi sağlanacaktır. Böylece geçmişte olan düzen; günümüz şartlarına adapte olarak tekrar yaşam bulacak; kentli, insanın varoluş düzenine, özüne dönecektir. Günümüzde iki ayrı uç gibi gözüken kır-kent ilişkisi yeniden tanımlanarak kır-kent ara kesiti ortaya çıkacaktır.

11) Urban Agricultural Imaginations in New Housing Typologies

İnsanların yaşam tarzları yeni düzene uygun olarak tekrar şekillenecek, var olan alışkanlıklar biçim

Although urban agriculture is seen as an alternative solution today, it becomes a necessity in the future. In this case, housing typologies that change with urban agriculture will begin to enter our lives (Figure 31).

Şekil 31. Kentsel Tarımla Değişen Yeni Yaşam Biçimleri Figure 31. New Life Styles Changing with Urban Agriculture

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Roofs will become a meeting point, an activity area for residents, and they will be able to provide food for people by socializing. Neighborhood relations will be re-established and people will be interlocked on a community basis.

değiştirecek veya terk edilecektir. Kentsel tarım ile değişen yaşama adaptasyon için; uygun konut tipolojilerinin geliştirilmesiyle, zaman, mekan ve insan çerçevesinde yeni yaşam kesitleri ortaya çıkacaktır. Kentsel tarım sayesinde geçmişten kopmadan, kır-kent arasında köprü kurularak yeni hayata uyum sağlanacak, kentlinin tekrar özüne dönmesi için bir çıkış noktası olacaktır.

Gaps in housing typologies will increase, balconies and terraces will expand and the spaces inside the apartments will take up more space. Collective production can be envisaged on shared terraces and common balconies. There will be transitions in residential typologies, the emergence of flexible spaces and shared spaces and different space solutions of these spaces with urban agriculture.

12) Sonuç Bu araştırmada; kentte tarım konusunda uygulanabilecek yeni nesil tarım teknolojileri ve İstanbul’da kentsel tarımın uygulanabilirliği konusunda tüm ilçeler demografik bazda ele alınarak; eğitim, sosyo-ekonomik ve göç verileri analiz edilmiş, bu analiz sonuçlarına göre ilçeler beş farklı tipoloji altında toplanmış, her biri için seçilen bir veya iki ilçenin daha detaylı analizi yapılmıştır. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar ve öneriler aşağıda verilmiştir :

From urban life to the countryside; agriculture will be carried and it will be ensured that it acts as a bridge between the countryside and the city. Thus, the order in the past will adapt to today’s conditions and will come to life again. The city will return to the order of existence and essence of man. Rural-urban cross-section will emerge by redefining the rural-urban relationship, which looks like two different ends today.

•

Türkiye’de hasat aşamasından sofraya gelene kadar mahsullerin %15-50’si ziyan olurken, uzun zincirli taşıma sırasında ciddi bir karbon ayak izi de söz konusudur. •Gıdaya erişim maliyetleri azalır, ek gelir imkanı sağlanır ve ruhsal besin de kazandırır. • Dikey tarım teknolojileri; önemli miktarda su tasarrufu sağlayarak kimyasallar kullanmadan ekonomik, verimli üretimi mümkün kılar. • Tipoloji 1’deki ilçelerde; çatılar, balkonlar, duvarlar mekan olarak seçilebilir; hidroponik veya aeroponik üretim yapılabilir. Etiler Profesörler sitesi örneklenmiştir. Mikro üretim ile ruhsal beslenme, sağlıklı yaşam, sosyalleşme, kır ile kenti birleştirmek hedeflenmiştir. • Tipoloji 3’deki ilçelerde; çatılar, mahalle parkları, ev bahçeleri, site bahçeleri, kentsel parklar mekan olarak seçilebilir; hidroponik veya akuaponik üretim yapılabilir. Alemdağ Emlak Konutları örneklenmiştir. Orta çaplı üretim ile

People’s lifestyles will be reshaped in accordance with the new order, existing habits will change shape or be abandoned. For adaptation to new life that changes with urban agriculture; via the development of suitable housing typologies, new sections of life will emerge within the framework of time, space and people. Thanks to urban agriculture, a link will be established between rural and urban without breaking from the past, and new life will be harmonized, and it will be a starting point for the residents to return to their core. 12) Conclusion In this study; the applicability of urban agriculture in Istanbul and new farming technologies are discussed on a demographic basis of districts; education, socio-economic and migration data were analyzed. According to the results of this analysis, the districts were collected under five different typologies, and a

kentsel yoksulluk, gıda üretim ve satışı, sosyalleşme, ekonomik boyut, kır ile kenti birleştirme parametrelerinin çözümü hedeflenmiştir. • Tipoloji 5’deki ilçelerde; kolektif bahçeler, ev bahçeleri, site bahçeleri, fidanlıklar, seralar mekan olarak seçilebilir; hidroponik veya aquaponik sistem ile üretim yapılabilir. Çatalca Konutları Kiptaş örneklenmiştir. Büyük çaplı üretim ile kentsel yoksulluk, gıdaya erişim ve satış, insan yetiştirmek, sosyalleşme, kır ile kenti birleştirme parametrelerinin çözümü hedeflenmiştir.

more detailed analysis of one or two districts selected for each one was conducted. The results and suggestions obtained from this studyare given below:

• 15-50% of the crop are lost from harvest stage to

tableware in Turkey loss due to long chain. During transportation carbon footprint is considerable. • Food costs are reduced, additional income is provided and spiritual food is also provided. • Vertical farming technologies; it enables economical, efficient production without using chemicals by saving significant amount of water.

• In the districts in Typology 1; roofs, balconies, walls can be chosen as space; hydroponic or aeroponic production can be made. Etiler Professors website is exemplified. It is aimed to combine micro production with spiritual nutrition, healthy life, socialization, rural and urban. • In the districts in Typology 3; roofs, neighborhood parks, home gardens, site gardens, urban parks can be selected as venues; hydroponic or aquaponic production can be made. Alemdağ Emlak Konutları is exemplified. The solution of the parameters of medium poverty and urban poverty, food production and sales, socialization, economic dimension, combining rural and urban areas are targeted. • In the districts in Typology 5; collective gardens, home gardens, site gardens, nurseries, greenhouses can be selected as space. Production can be made with hydroponic or aquaponic system. Çatalca Houses Kiptaş are exemplified. With the large scale production, the solution of the parameters of urban poverty, access to food and sales, raising people, socializing, and combining rural and urban areas were targeted.

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği

Applicability of Urban Agriculture in İstanbul

Kaynakça | References 14. Mavinkera N. C. R., (2019), Urban Agriculture - An Opportunity for the Urbanities of Bengaluru. BSc Thesis, Manipal Academy of Higher Education, Dubai.

1. Artmann, M., & Breuste, J. (2020). “Urban Agriculture-More Than Food Production”. In Making Green Cities, 75-176. Springer.

15. Menteş Y., (2019), Sürdürülebilir Kentsel Gelişimin Sağlanmasında Kentsel Tarım Deneyimleri, “Türkiye için Öneriler”, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnönü Üniversitesi

2. Appolloni, E., Orsini, F., & Stanghellini, C. (2020). Rooftop Systems for Urban Agriculture. In Achieving sustainable urban agriculture, pp. 123-142, Burleigh Dodds Science Publishing Ltd.

16. Mpigi, Gbenekamu, and Collins Wizor. “The Social Network of Urban Agriculture.” (2019).

3. Bayar R., (2018), “Arazi Kullanımı Açısından Türkiye’de Tarım Alanlarının Değişimi”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 16 (2), 187- 200.

17. Njoh, D. B., Feldt, T., Seeger, C., Dittrich, N., Karg, E. G., Witte, A., & van Veenhuizen, R. (2018). “Urban and Peri-Urban Agriculture in Bamenda: A Policy Narrative”, Technical Report, For SHUMAS UrbanFoodPlus RUAF Foundation and the Bamenda Multi-Stakeholder Platform.

4. Bingöl B., (2015), Dikey Tarım. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 11(2), 92-99. 5. Bryant, C., Diaz, J. P., Keraita, B., Lohrberg, F., & Yokohari, M. (2016). “Urban Agriculture for a Global Perspective”. Urban Agriculture Europe. Berlin, JOVIS Verlag GmbH.

18. Ozertan G., (2020) “Tarım ve Gıda”, TÜSİAD Raporu. 19. Rasouli S., (2012), Sürdürülebilir Kentsel Tasarımda Kentsel Tarımın Rolü, “İstanbul Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi

6. Cabannes, Y. (2012). “Financing Urban Agriculture”. Environment and Urbanization, 24(2), 665-683.

20. Sezen I., (2018), “Urban Agriculture as a Tool for Urban Sustainability and Allotment Garden” Atlas, 4(13), 1056-1064

7. Chatterjee, Anwesha, Sanjit Debnath, and Harshata Pal. “Implication of Urban Agriculture and Vertical Farming for Future Sustainability.” In Hydrocultural and Hydroponics Systems. IntechOpen, 2020.

21. Solduk B., B., (2010), Sürdürülebilir Kentsel Gelişmenin Sağlanması Açısından Kentsel Tarımın Rolü, “İstanbul Metropoliten Alan” Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi

8. Corcoran, Mary P., and Joëlle Salomon Cavin. (2018) “Introduction: Civil Society and Urban Agriculture in Europe.” Nature and Culture 13, no. 1, 1-16.

22. Stone, Curtis. The Urban Farmer: Growing Food for Profit on Leased and Borrowed Land. New Society Publishers, 2015.

9. Feola, Giuseppe, Marlyne Sahakian, and Claudia R. Binder. (2020) “Sustainability Assessment of Urban Agriculture.” Sustainability Assessments of Urban Systems: 417.

23. Tornaghi, C. (2014). “Critical Geography of Urban Agriculture”. Progress in Human Geography, 38(4), 551-567.

10. Goma A., (2018), Urban Agriculture: an opportunity for sustainability development.

24. Vasilevska L., Vasilevska M., Milanovic D. (2019) “Flat Roofs Potentials for Implemantation of Urban Agriculture”. 7th International Conference on Contemporary Achievements in Civil Engineering, 23-24 April, Subotica, Serbia.

11. Gómez, C., Currey, C.J., Dickson, R.W., Kim, H.J., Hernández, R., Sabeh, N.C., Raudales, R.E., Brumfield, R.G., Laury-Shaw, A., Wilke, A.K. and Lopez, R.G., (2019). “Controlled Environment Food Production for Urban Agriculture”. HortScience, 54(9), 1448-1458.

25. Van der Schans, J. W., Renting, H., & Van Veenhuizen, R. (2014).”Innovations in Urban Agriculture”. Urban Agriculture Magazine, (28), 3-12.

12. Johannes S. C. Wiskerke, (2020) Achieving Sustainable Urban Agriculture, Wageningen University, The Netherlands.

26. Zeman, Frank, ed. Metropolitan Sustainability: Understanding and Improving the Urban Environment. Elsevier, 2012.

13. Kumar V., Ramjan M., Ansari M. T., Angami T., (2019) “Rooftop Vegetable Garden-A New Concept of Urban Agriculture” Agriculture&Food e-Newsletter 1(4), April, 109-112.

27. 39 Kent bir İstanbul, (2015), Kentsel Vizyon Platformu 28. Endeksa Verileri 05/2020 tarihli https://www.endeksa.com web sayfasından alınmıştır.

16. Lovell S. T., (2014). “Designing a Sustainable Urban Agrculture”. Conference speech, unknown.

29. Görsellerin bazıları modifiye edilerek alındığı site https://www.123rf.com/

17. Luehr, G., Glaros, A., Si, Z., & Scott, S. (2020). Urban Agriculture in Chinese Cities: Practices, Motivations and Challenges. In Urban Food Democracy and Governance in North and South, 291-309. Palgrave Macmillan.

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği Applicability of Urban Agriculture in İstanbul Dilara Girgin

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği, Dilara Girgin

Articles inside

Kentsel Tarımın İstanbul’da Uygulanabilirliği