Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi, Kevser Özdemir

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator Kevser Özdemir Stüdyo Yürütücüleri / Studio Instructors: Cem İlhan - Devrim Çimen AURA-İSTANBUL | BAHAR 2020

İçindekiler

Contents 2 3

Özet Giriş

I. Chapter

I. Bölüm Kentsel Mekân ve Gelişimi Kentsel Mekân Tipolojileri

3-4 4-5

3-4 4-5

Urban Space and Its Development Typologies of Urban Space II. Chapter

II. Bölüm Atıl Alan Kavramı ve Tanımlamaları Atıl Alan Tipolojileri Üzerine Çalışmalar

Concept of Vacant Space and Its Definitions 5-10 Studies on Typologies of Vacant Space 10-11

5-10 10-11

III. Bölüm

III. Chapter

Kara Surları’nın Tarihsel Gelişimi 12-14 Kara Surları Yapısı 15-16 Kara Surları ve Atıl Alan ile İlişkisi 17 Kara Surları ve Çeperi Atıl Alan 18-19 Tipolojileri Tipolojilere Göre Envanter Çıkarılması 20-39 Kara Surları’nın Mevcut Durumunun Seçilen 40-43 İki Bölge İçin Detaylı İncelemesi

Historical Development of the Land Walls Structure of The Land Walls The Land Walls and Vacant Space Relationship The Land Walls and its Surrounding Vacant Space Typologies Taking Inventory According to Typologies Detailed Analysis of the Current Status of the Land Walls for Two Selected Regions

Sonuç Kaynakça

2 3

Summary Introduction

46 47

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

12-14 15-16 17 18-19 20-39 40-43

Conclusion References

3

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

46 47

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Kevser Özdemir

Kevser Özdemir

Anahtar Kelimeler; atıl alanlar, kayıp alanlar, kentsel tanımsız mekânlar, tarihi yapı, İstanbul Kara Surları

Keywords; vacant spaces, lost spaces, urban undefined spaces, historical structure, The Istanbul Land Walls

Özet

Summary

Bu çalışma; kent içindeki kullanılamayan, bir şekilde önemini kaybederek işlevsiz kalmış “atıl alanları” incelemek adına başlamıştır. Gelişmekte ve büyümekte olan kent mekânı, bir yandan şekillenirken beraberinde de parçalanmış, arada kalmış, çevresine hizmet edemeyen alanları da getirmiştir. Çalışmanın ana ekseni, çeşitli sebepler ile atıl kalmış alanların çözümlenmesi adına, bu alanların envanterinin çıkartılarak ortaya konulması çerçevesinde gelişmiştir. Bu bağlamda taşıdığı anlam bakımından çok köklü bir tarihe sahip olan İstanbul Kara Surları (II. Theodosius Surları) ve çevresi ele alınmıştır.

This study started in order to examine the “vacant spaces” in the city that have lost their importance and become dysfunctional. While the developing and growing urban space is taking shape, it has also brought with it the fragmented, in-between, areas that cannot serve its surroundings.

The main axis of the study has been developed within the framework of creating an inventory of these areas in order to resolve the vacant spaces for various reasons. In this context, Istanbul Land Walls (II. Theodosius Walls) and their surroundings, which have a deep-rooted history in terms of their meaning, have been considered.

Zamana karşı direnen, Tarihi Yarımada’nın sınırlarını oluşturan İstanbul Kara Surları günümüzde ciddi anlamda koruma ve yeniden değerlenme sorunları ile karşı karşıyadır. Çevresinde farklı doku ve kullanımlara sahip olmanın yanı sıra, bu alan birçok tanımsız alanları da barındırmaktadır.

Istanbul Land Walls, which constitute the borders of the Historical Peninsula, which resists against time, face serious problems of protection and re-evaluation today. In addition to having different tissues and uses around it, this area also contains many undefined areas.

Dünya Miras Alanı içerisinde bulunan, Haliç kıyısından Marmara Denizi’ne kadar uzanan İstanbul Kara Surları ve çevresi bir süreklilik içerisinde etüt edilmiştir. Sur yapısında ve çeperinde gözlemlenen atıl alanlar ortaya konulan parametreler doğrultusunda sınıflandırılarak tipolojileri oluşturulmuştur. Bu tipolojiler, verilen renk kodları ile harita üzerinde işlenmiştir. Yapılan bu çalışma ile sur yapısı ve çevresinde saptanan atıl alanların kent hayatına yeniden kazandırılması, plancı ve tasarımcılara yaratıcı yaklaşımlar getirmeleri açısından bir kaynak oluşturması amaçlanmıştır.

The Istanbul Land Walls and its surroundings, which are within the World Heritage Site, extending from the Golden Horn coast to the Marmara Sea, have been analyzed in a continuum. The vacant spaces observed in the wall structure and its surrounding were classified according to the parameters laid down and typologies were created.

These typologies are processed on the map with the given color codes. With this study, it is aimed to regain the vacant spaces determined in the wall structure and its surroundings to the city life and to create a resource in terms of bringing creative approaches to planners and designers.

4

Giriş

Introduction

Hızlı kentleşme, kentlerin fiziksel yapısında önemli değişikliklere ve birçok sorunun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.1 Kent bütünlüğü ve kentin mekânsal sürekliliğinin sekteye uğraması, kimi zamanda da yarattığı olumsuz görüntü ile atıl kalmış kentsel mekânlar2 kentin sorunlu parçaları olarak kentin içerisinde yer edinmiştir.

Rapid urbanization causes significant changes in the physical structure of cities and the emergence of many problems.1 The urban integrity and the spatial continuity of the city have been interrupted, and the vacant urban spaces, sometimes with the negative image they create,2 have taken place in the city as problematic parts of the city.

Bu çalışma ile dünya tarihinde önemli bir yere sahip, ancak günümüzde harap ve bakımsız durumda olan Kara Surları’nın ve çevresinde yer alan atıl mekânların incelemesi yapılarak, kültürel miras ve değerlere sahip çıkılması, kente tekrar kazandırılması açısından büyük potansiyeller ve fırsatlar taşıdığına dikkat çekilmesi istenmiştir.

With this study, the Land Walls, which have an important place in the history of the world, but are in a ruined and neglected condition today the vacant spaces around it, were examined, and it was asked to draw attention to the fact that it has great potential and opportunities in terms of protecting cultural heritage and values and regaining into the city.

Yöntemsel olarak, atıl alanlarla ilişkili kavramlar ve tanımlamalar ile odaklanılan yapının, literatür üzerinden kaynak taraması, okumaları ve analizleri yapılmıştır. Araştırması yapılan sur yapısı ve çevresiyle ilişkileri, alandan çekilen fotoğraflar ve elde edilen görseller üzerinden belgelenmiştir. Bu araştırmalardan yola çıkılarak tespit edilen atıl alanlar harita üzerinde gösterilmiştir. Sur hattı boyunca gösterilen atıl alanların yanı sıra sur dokusundaki yapısal bozulma ve parçalanmalar seçilen iki bölge için detaylı bir şekilde verilmiştir.

Methodologically, the literature evaluation, reading and analysis of the concepts and definitions related to the vacant space and the focused structure is made in the literature research. The wall structure that was researched and its relations with its surroundings were documented through the photographs taken from the area and the visuals obtained.

The vacant spaces determined based on these researches are shown on the map. In addition to the vacant spaces shown along the wall line, structural degradation and fragmentation in the wall texture are given in detail for the two selected regions.

I. Bölüm I. Chapter Kentsel Mekân ve Gelişimi Urban Space and Its Development Sanayileşme ile birlikte değişen küresel faktörler kentlerin hızla büyümesine neden olmuş, artan nüfus hareketi beraberinde yeni yaşam alanları yaratmıştır. Bu alanlara yerleşen yoğun nüfus, yeni fiziksel ve sosyal oluşum, karmaşık ilişkiler ağı ve kendine özgü bir kültürel sistem ile kentsel mekânı ortaya çıkarmıştır.

Global factors that changed with industrialization caused the cities to grow rapidly, and the increasing population movement created new living spaces.

The dense population settling in these areas has revealed the urban space with a new physical and social formation, a complex network of relationships and a specific cultural system.

1. Aydınlı M., Kaya E. M., 2020

1. Aydınlı M., Kaya E. M., 2020

2. Kılınçaslan T., 1996

2. Kılınçaslan T., 1996

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

5

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Modern kentler, 20. yüzyıl ile birlikte artan nüfus, göçler, finans, bürokrasi, siyaset ve kültürel birikimin büyük bir değişim geçirdiği yerler haline gelmiştir. Bu modern kentler de zamanla metropolitan alanlara dönüşmüşlerdir. İletişimin yoğun yaşandığı, teknolojik gelişmelerin takip edildiği, iş alanlarının arttığı, ulaşımın daha da önem kazandığı modern kent mekânı, bu büyümenin ve gelişimin yanı sıra kontrolsüzlük ve düzensizlik ile de baş etmek durumunda kalmıştır.

Modern cities have become places where population, migration, finance, bureaucracy, politics and cultural accumulation have undergone a big change with the 20th century. These modern cities have also turned into metropolitan areas over time. The modern urban space, where communication is experienced intensely, technological developments are followed, business areas are increasing and transportation has become more important, has had to cope with this growth and development, as well as uncontrolled and disorder.

Kentsel Mekân Tipolojileri Typologies of Urban Space Kent kavramı, sürekli toplumsal gelişme içinde bulunan ve toplumun, yerleşme, barınma, çalışma, dinlenme, eğlenme gibi ihtiyaçlarının karşılandığı, nüfus yönünden yoğun olan yerleşme birimi olarak tanımlanabilir.3

The concept of urban can be defined as a densely populated settlement unit, which is in constant social development and meets the needs of the society such as settlement, accommodation, working, resting and entertainment.3

Çubuk ve diğerleri kentsel mekânı özel ve kamusal mekânlar olarak ele almışlardır (Şekil 1).

Çubuk and others considered urban space as private and public spaces (Figure 1).

Şekil 1. Kentsel mekân türleri, Çubuk M., Yüksek G., Karabey H., 1978 Figure 1. Types of Urban Spaces, Çubuk M., Yüksek G., Karabey H., 1978

3. Keleş, R., 1998, s. 75

3. Keleş R., 1998, p.75

6

Ayrıca yapılaşmış ve yapılaşmamış alanlar olarak da ayrılan kent mekânı, doluluk boşluk ilişkileri çerçevesinde her zaman ideal fiziki şartları sunamamakta ve çevresel bozulmalar yaratmaktadır.

In addition, the urban space, which is also separated as builded and unbuilded areas, cannot always offer ideal physical conditions within the framework of emptiness-fullness relationship and creates environmental degradation.

II. Bölüm II. Chapter Atıl Alan Kavramı ve Tanımlamaları Concept of Vacant Space and Its Definitions Değişim ve dönüşüm süreçleri içindeki kent mekânı, birçok olumsuz sonuca sebep olarak atıl alanların varlığını oluşturmuştur. Türk Dil Kurumu tarafından “etkisiz, işe yaramaz” olarak tanımlanan “atıl” kelimesi, genel anlamda herhangi bir sebepten dolayı işlevsiz kalmış ya da önemini yitirmiş, parçalanmış veya arada kalmış, artık kullanılamayan, tekinsiz, boş, gelişmemiş ve tanımsız alanları ya da yapıları ifade etmektedir. Ayrıca, bu kavram tarihsel süreç içerisinde birçok araştırmacı tarafından tanımlanmış ve atıl alanlarla ilişkili alt kavramlarla desteklenmiştir (Şekil 2).

Urban space in the process of change and transformation, has created the existence of vacant spaces by causing many negative consequences. The word “vacant”, defined as “ineffective, useless” by the Turkish Language Association, generally refers to areas or structures that have become dysfunctional or lost their importance, fragmented or in-between, unusable, uncanny, empty, undeveloped and undefined. In addition, this concept has been defined by many researchers in the historical process and has been supported by sub-concepts related to vacant spaces (Figure 2).

Şekil 2. Atıl Alanlarla İlişkili Alt Kavram Şeması, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 2. Sub-Concept Diagram Related to Vacant Spaces, Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

7

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Atıl alan kavramı üzerine 1950’li yıllardan günümüze kadar araştırmacılar farklı yorumlamalar getirmişler ve çeşitli noktalara değinmişlerdir. Bu kavrama dair tanımlamalar yaklaşık yetmiş yıllık süreç içerisinde farklı kent ve gelişmeler ekseninde yeniden ele alınmıştır (Şekil 3).

From the 1950s to the present, researchers have made different interpretations on the concept of vacant space and touched on various points. Definitions of this concept have been reconsidered in the axis of different cities and developments in about seventy years (Figure 3).

ghhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh Şekil 3. Atıl Alanlarla İlgili Literatürdeki Kavramlar, Erkılıç N., 2019, s. 24-27 Tablo 2.1 verileri tekrar ele alınmıştır.

Figure 3. Concepts Related to Vacant Spaces in the Literature, Erkılıç N., 2019, p. 24-27 The data of table 2.1 are reconsidered.

8

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

9

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Literatür çalışmasında karşılaşılan tanımlamalardan birkaçı; derelict land, border vacuums, vacant land, the void, lost space, cracks in the city, terrain vague, dead zone, industrial ruins, urban interstices vb. gibidir. Ülkemizde ise bu kavram, atıl alan, kayıp alan, metruk alan ya da müphem alan şeklinde geçmektedir. Atıl alan kavramına ilişkin araştırmacılar tarafından yorumlanmış bu tanımlamalardan bazıları aşağıda verilmiştir:

Some of the definitions encountered in the literature study; derelict land, border vacuums, vacant land, the void, lost space, cracks in the city, terrain vague, dead zone, industrial ruins, urban interstices etc. like this. In our country, this concept is used as vacant space, lost area, derelict land or terrain vague. Some of these definitions interpreted by researchers regarding the concept of vacant space are given below:

Border Vacuums-Sınır Vakumları (Jacobs, 1961): Jacobs bir sınırı, büyük bir bölgenin veya koridorun (genellikle bir ulaşım koridorunun) çevresi olarak tanımladı. Bazı yaygın ulaşım sınırları; demiryolları, otoyollar ve arter yollarıdır (Resim 4).

Bazı yaygın bölgesel (kurumsal) sınırlar; üniversite ve hastane kampüsleri, ofis parkları, konut projeleri, süper bloklar, strip alışveriş merkezleri ile spor ve kongre tesisleridir.

Border Vacuums (Jacobs, 1961): Jacobs defined a border as the perimeter of a large territory or corridor (often a transportation corridor). Some common transportation borders are railroads, highways, and arterial roads (Figure 4). Some common territorial (institutional) borders are university and hospital campuses, office parks, housing projects, superblocks, strip malls, and sports and convention facilities.

Birçok sınır kentsel dokunun devamlılığını bozma eğilimindedir ve ortaya çıkan parçalanmış / yalıtılmış mahalleler şehrin geri kalanıyla ekonomik ve sosyal bağlantılarını kaybedebilir.

Many corridors tend to disrupt the continuity of the urban fabric, and the resulting fragmented/ isolated neighborhoods can lose their economic and social connections with the rest of the city.

Şekil 4. Ulaşım Koridoru (Kaynak 20’den yararlanılmıştır.)

Figure 4. Transportation corridor (Reference 20 was used.)

10

Derelict Land-Sahipsiz Arazi (Barr, 1969): Sanayi ve diğer yapılaşmalar nedeniyle bozulmaya uğramış, iyileştirilmeden kullanılamayacak durumunda olan kirlenmiş topraklardır.

Derelict land (Barr, 1969): They are contaminated lands that have deteriorated due to industry and other constructions and cannot be used without treatment.

Lost Space-Kayıp Alan (Trancik, 1986): Kayıp alanlar, neredeyse tüm Amerika şehirlerinin kentsel çekirdeğini çevreleyen ve ticaret merkezi ile yerleşim alanları arasındaki bağlantıyı kesen yüzey otoparklarıdır (Şekil 5).

Lost Space (Trancik, 1986): Lost spaces are the surface parking lots that ring the urban core of almost all American cities and sever the connection between the commercial center and residential areas (Figure 5).

Kayıp alanlar, terkedilmiş liman bölgeleri, demiryolu güzergâhları, boş askeri alanlar ve endüstriyel komplekslerdir. Bunlar birçok sebeplerden ötürü yenilenememiş kentsel boş alanlardır.

Lost spaces are also the abondoned waterfronts, train yards, vacated military sites, and industrial complexes. These are urban vacancies that have not been renewed for many reasons.

Onlar, kimsenin korumakla ilgilenmediği, otoyolların kenarları boyunca hiç kimsenin topraklarıdır. Amaçlarına hizmet etmedikleri için yeniden tasarlanması ve inşa edilmesi gereken parklar ve marjinal toplu konut projeleridir.

They are the no-man’s lands along the edges of freeways that nobody cares about maintaining.

They are parks and marginal housing projects that need to be redesigned and built because they do not serve their purpose.

Çevrelerine ve kullanıcılara olumlu katkı sunmayan ve ölçülebilir sınırları olmayan alanlardır.

They are areas that do not contribute positively to their environment and users and have no mesurable boundaries.

Şekil 5. Otoyol Kenarındaki Kayıp Alan, New York, Brower C. A., 1983 Figure 5. Lost Space at the Edge of the Freeway, New York, Brower C. A., 1983

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

11

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Cracks in the city-Kentsel Çatlaklar (Sideris, 1996): Sideris, kentsel çatlakları; gökdelenlerin göğün üzerinde egemen olduğu ama şehre sırtlarını döndükleri kent çekirdeğinde; parkların çürümeye terk edildiği şehir merkezinde; çitle çevrili yoksulluk adaları olan toplu konut yapılarında; çöp ve insan atıkları ile dolu terk edilmiş ve bozulmuş boş yerlerde; mahremiyeti öne çıkararak kendisini çevreleyen peyzaja karşı koyan güvenlikli sitelerde görmüştür.

Cracks in the City (Sideris, 1996): Sideris, sees cracks in; the urban core where corporate towers assert their dominance over the skies, but turn their back to the city; inner city where parks and playgrounds have been left to decay; public housing developments that are fenced islands of poverty; abandoned and deteriorated vacant places filled with trash and human wastes; and walled or gated communities that assert their privateness by defying the surrounding landspace.

Dead Zone-Ölü Bölge (Doron, 2000): Bu alanlar kullanılmayan limanlar, demir yolu bakım istasyonları, terk edilmiş kışlalar, kapatılmış maden ocakları ya da sanayi bölgeleri, terk edilmiş mahalleler, boş arsalar; otoyol bitişiğindeki, köprü altlarındaki vb. boşluklardır. Kısacası boş ve (artık) kullanılmıyormuş gibi görünen yerlerdir.

Dead Zone (Doron, 2000): These spaces are, disused harbours and train yards, abandoned barracks, closed mining sites or industrial areas, abandoned neighbourhoods, empty lots, spaces at the edge of highways and under bridges etc. In short, places that look empty, and appear as ones which do not have any use (anymore).

Industrial Ruins-Endüstriyel Kalıntılar (Edensor, 2005): Tim Edensor, artık kullanılamayan terkedilmiş fabrika alanlarına gönderme yapmış, kalıntı alanlarının yeniden değerlendirilip çeşitli fonksiyonlar verilerek kent hayatına kazandırılması gerektiğini söylemiştir.

Industrial Ruins (Edensor, 2005): Tim Edensor made reference to the abandoned factory areas, which can no longer be used, and said that the remains should be re-evaluated and brought into urban life by giving various functions.

Studies on Typologies of Vacant Space

Atıl Alan Tipolojileri Üzerine Çalışmalar Kavram açıklamalarının yanı sıra araştırmacılar kentin tanımsız alanlarını incelemek adına kategorizasyon çalışmaları yürütmüşlerdir. Bu bağlamda kültürel değerlerinden ayrı düşünülmeyen kent mekânında farklı nedenlerle ortaya çıkan ve çeşitli büyüklüklerde olabilen atıl alanlar, ülke veya kentler özelinde değerlendirilmiş olup tipler değişkenlik göstermektedir. Literatür araştırmalarında karşılaşılan tipoloji çalışmaları aşağıda verilmiştir:

In addition to the concept explanations, the researchers conducted categorization studies in order to examine the undefined areas of the city.

In this context, in the urban space, which is not considered separate from its cultural values, the vacant spaces that occur for different reasons and can be of various sizes have been evaluated specific to the country or city and the types vary.

The typology studies encountered in literature research are given below:

Northam (1971) Amerika kentleri için yaptığı tipoloji çalışmasında boş arazileri; boyut, konum, biçim ve mülkiyet durumları üzerinden “artık arazi parçaları, inşa edilemez araziler, kurumsal rezerv alanlar, spekülasyona bağlı araziler ve kurumsal yedek araziler” olarak beşe ayırmıştır.

In his typology study for American cities, Northam (1971) divided the vacant lands into five categories as “remnant parcels, unbuildable areas, corporate reserve areas, areas held for speculation and institutional reserve areas” based on size, location, form and property status.

12

İngiliz kentleri üzerine yaptığı çalışmasında Burrow (1978) boş kentsel arazileri, “kentin içinde ve çeperinde terk edilmiş, tahrip edilmiş ve ihmal edilmiş fiziksel görünüme sahip alanlar” olarak üç şekilde ele almıştır.

In his study on British cities, Burrow (1978) considered the vacant urban lands in three ways as “abandoned, destroyed and neglected areas which have physical appearance in and around the city”.

Aral (2003) tarafından Ankara kenti için yapılan çalışmada artık alanlar, “inşa edilemez alanlar, terk edilmiş bölgeler, boş arsalar, ara mekânlar, yan mekânlar, ihmal edilen kamusal park ve meydanlar ile tümülüsler” olarak beşe ayrılmıştır.

In the study conducted by Aral (2003) for the city of Ankara, the residual spaces were divided into five as “unbuilt areas, abandoned areas, empty lands, intermediate spaces, sub-spaces, neglected public parks and squares and tumulus”.

Villagomez (2010) artık mekanlar olarak tariflediği kentsel tanımsız alanları, Kuzey Amerika şehirleri için yaptığı çalışmasında, “arada kalan alanlar, etrafındaki alanlar, çatılar, üçgen alanlar, gereksiz altyapılar, büyük altyapılar, boş alanlar ve yapı altı alanlar” olarak 8 kategoriye ayırmıştır (Şekil 6).

Villagomez (2010) divided urban undefined areas, which he describes as residual spaces, into 8 categories as “spaces between, rooftops, wedges, void spaces, spaces around, redundant infrastructure, oversized infrastructure and spaces below” in his study for North American cities (Figure 6).

Khalil ve Eissa (2013), yaptıkları çalışmada Kahire’nin artık mekânlarını, “kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamayan, yetersiz düzeyde tasarlanan açık kamusal alanlar, enformel alanlardaki rastgele büyümelerle ve eski yapıların yıkımıyla oluşan alanlar ile bunlara ek olarak köprü ve otoyolların çevrelerinde oluşan mekânlar” olarak sınıflandırmışlardır.

Khalil and Eissa (2013), in their study, classified residual spaces of Cairo as “inadequately designed open public spaces that do not meet user needs, areas formed by random growth in informal areas and the destruction of old structures, in addition to these, spaces formed around bridges and freeways”.

Şekil 6. Atıl Alan Tipolojileri, Villagomez, 2013

Figure 6. Typologies of Vacant Space, Villagomez, 2013

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

13

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

İstanbul şehri çok önemli bir geçmişe ve birçok tarihi yapı ile alana sahip olmasına rağmen aynı zamanda pek çok tanımsız alanı da içermektedir. Önceki bölümlerdeki atıl alan kavramı üzerine yapılan araştırmalar kapsamında, 3. bölümde tarihi kimliğinden uzaklaşarak anlam kaybına uğrayan, özelliklerini yitirerek atıl mekânlara dönüşen İstanbul Kara Surları ve çevresi ele alınmıştır.

Although the city of Istanbul has a very important past and many historical buildings and areas, it also includes many undefined areas. Within the scope of the researches on the vacant space concept in the previous chapters, in the third chapter, Istanbul Land Walls and its surroundings, which have lost their meaning by moving away from their historical identity and turned into vacant spaces by losing their characteristics, are considered.

III. Bölüm III. Chapter Kara Surları’nın Tarihsel Gelişimi Historical Development of the Land Walls Farklı tarihsel katmanları bünyesinde barındıran İstanbul şehri, tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Bu tarihsel katmanların en dikkat çekici bölümlerinden biri Haliç’ten Marmara denizine dek uzanan şehrin kara surlarıdır.

Byzantion’dan Constantinopolis’e ve fetihden günümüze dek İstanbul’un süreç içerisinde farklı kültürel katmanların eklemlenmesi ile beraber suriçi ve surdışında gösterdiği kentsel yoğunluk, mevcut kentleşmenin temelini oluşturmuştur4 (Şekil 7). Bu bağlamda İstanbul kentinin ilk büyüme halkası, kentin en eski yerleşim alanı olan Byzantion’u çevreleyen surların Septimus Severus dönemindeki onarımından sonra Surlar’dan 2.5 km daha batıda inşa edilen Contantinus surları ile sınırlandırılmıştır. 4. yüzyılda kentin hızlı büyümesi sonucunda Constantinus surlarının yaklaşık 1,5 km batısında kara surları olarak bilinen ve yapıldığı dönemdeki Bizans imparatorunun adıyla da anılan II. Theodosius surları ile bu defa ikinci büyüme halkasının sınırları belirlenmiştir.5 Surların genişletilerek bugünkü sınırlarına ulaşması II. Theodosius (408-450) döneminde olmuştur.

The city of Istanbul which has different historical layers hosted many civilisations throughout the history. One of the most remarkable parts of these layers is the Land Walls that stretch from the Golden Horn to the Sea of Marmara. Along with the various cultural layers that are articulated into the city and the dense population on the inner and outer side of the city walls during this process from Byzantion to Constantinople and after the conquest to Istanbul became the basis of the current urban fabric4 (Figure 7). In this context, the first ring of growth was limited with the Walls of Constantine which were constructed 2,5 kilometres west of the city walls surrounding Byzantion - the oldest built-up area after its repair during the period of Septimus Severus. As a result of the rapid sprawl of the city in the 4th century, the city walls known by the name of the Byzantine emperor of that time - Theodosius II were built approximately 1,5 kilometres west of the Walls of Constantine and determined the extents of the second ring of growth5 . It was during the period of Theodosius II (408-450) that the walls were enlarged and reached their present borders.

Kara surları, önceden bir savunma yapısıyken İstanbul’un fethinden sonra asıl kullanım amacı değişmiş, kenti koruma amaçlı bir sınır olma özelliğinden uzaklaşmıştır.

While the Land Walls were previously a defensive structure, their main purpose of use changed after the conquest of Istanbul, and moved away from being a border to protect the city.

4. Sarı T., 2014

4. Sarı T., 2014

5. Özaydın G., 2011

5. Özaydın G., 2011

14

17. yüzyıl sonlarından itibaren surlar, savunma işlevini kaybetmiş, sanayileşme, ekonomik gelişmeler ve kentlerin büyümesi nedeniyle birçok şehirde ortadan kaldırılmıştır. Bazı şehirlerde ise İstanbul’da olduğu gibi varlığını devam ettirebilmiştir.

Since the end of the 17th century, the walls lost their defensive function and were destroyed in many cities due to industrialization, economic developments and the growth of cities. In some cities, it has survived as in Istanbul.

Tarihsel gelişim ve değişim çerçevesinden surlara bakıldığında (Şekil 8); üzerinde birçok istila, savaş ve doğal afetlerin yıkıcı etkileri sonucunda surun sağlamlaştırılması için yapılmış onarım veya eklemeler, geçirdiği süreç boyunca yaşanan çoğu şiddetli depremin bıraktığı tahribatlar göze çarpmaktadır. Bu izlerin yanı sıra metropol şehrin büyük ulaşım yollarını açmak için surların bazı bölümlerinin yıkılarak yok edildiği, ayrıca günümüze gelindiğinde bu tarihi yapıya karşı koruma yaklaşımının giderek zayıfladığı görülmektedir.

Considering the historical changes and developments the walls underwent (Figure 8) ; the repairs or additions made to strengthen the wall, as a result of the destructive effects of many invasions, wars and natural disasters, also the destruction caused by severe earthquakes during the time draw the attention. In addition to these traces, it is seen that some parts of the city walls were demolished and eliminated in order to open the great transportation roads of the metropolitan city, and also, the protection approach against this historical structure gradually weakened today.

Şekil 7. Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul, Kuban, 1996 Figure 7. Byzantion, Constantinople, Istanbul, Kuban, 1996

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

15

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 8. İstanbul Kara Surları’nın Tarihsel Gelişimi, Dorso F., 2019, s. 51-52 verileri tekrar ele alınmıştır.

Figure 8. Historical Development of the Istanbul Land Walls, Dorso F, 2019, p. 51-52 data has been reconsidered.

16

Kara Surları Yapısı

Structure of the Land Walls

5. yüzyılda inşa edilen, 5700 metre uzunluğundaki Kara Surları, iç sur, dış sur ve daha geç bir dönemde eklenen hendekten oluşan üçlü bir savunma sistemi (Şekil 9) ile antik savunma mimarisinin en başarılı örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Built in the 5th century, the 5700 meters length Land Walls with a triple defense system consisting of inner wall, outer wall and a moat added in a later period (Figure 9) is accepted one of the most successful examples of ancient defense architecture.

İç sur, yaklaşık 4.80 metre kalınlıkta ve 11-14 metre yüksekliğinde olup 50-75 metre aralıklarla dizilmiş burçlarla donatılmıştır. Dış surlar ortalama 8,5 metre yüksekliğinde ve 1-2 metre kalınlığındadır. Hendek ise 20 m genişliğe ve 5-7 metre arasında değişen bir derinliğe sahiptir. Ayrıca bugün hendekler kapatılmış ve büyük bir bölümü tarım alanı olarak kullanılmaktadır. İç surlar ile dış surlar arasında kapı ve merdivenler yer almaktadır. Sur hattı üzerinde kente giriş çıkışı sağlayan birçok kapı bulunmaktayken, bu kapıların çoğu tahrip olmuş ya da kapatılmış olup günümüze ise çok azı ulaşabilmiştir (Şekil 10). Yapılan haritalama çalışması, günümüze ulaşan bu tarihi kapılar üzerinden bölgelere ayrılmıştır (Şekil 13).

The inner wall is about 4.80 meters thick and 11-14 meters high and equipped with towers lined up at intervals of 50-75 meters. The outer walls are 8.5 meters height on average and 1-2 meters thick.

The moat has 20 meters width and a depth varying between 5-7 meters. In addition, moats were closed today and most of them are being used as agricultural land. There are gates and stairs between the inner walls and the outer walls. While there are many gates on the city wall that provide access to and from the city, most of these gates have been destroyed or closed, and very few of them have survived (Figure 10). The mapping study was divided into regions over these historical gates that have survived to the present day (Figure 13).

Şekil 9. Theodosius Surları Kesiti (Kaynak 24’ten yararlanılmıştır.)

Figure 9. Section of the Theodosian Walls (Reference 24 was used.)

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

17

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 10. Haliç’ten Marmara Denizi’ne Uzanan Kara Surları Üzerinde Yer Alan Kapılar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 10. Gates on The Land Walls Extending From The Golden Horn to The Marmara Sea, Drawing: Özdemir K., 2020

18

Kara Surları ve Atıl Alan İlişkisi

The Land Walls and Vacant Space Relationship

İstanbul Kara Surları kent tarihinde önemli bir yere sahip olmanın yanı sıra, yapısında barındırdığı ciddi hasarlar ve yakın çevresindeki kent dokusunda yer alan tanımsız alanların çokluğu ile kendi değeriyle uyuşmayan bir hâl almıştır. Bu açıdan sur yapısının şu anki durumuna bakıldığında üzerinde birçok tahrip olmuş, çatlamış ya da yıkılmış burçların varlığından söz etmek mümkündür. Ayrıca genel olarak surun yüzeyinde parçalanmalar, dökülmeler, bitkilenmeler ve yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya olan bölgeler mevcuttur.

Besides having a significant place in the history of the city, the Istanbul Land Walls have become incompatible with its own value, associated with the serious damage contained in its structure and the abundance of unidentified areas taken part in urban fabric in immediate surroundings. In this respect, when the current state of structure of Land Walls is considered, it is possible to mention the presence of many destroyed, cracked or ruined towers. On the surface of the wall, there are generally territories that are in danger of splintering, spillage, vegetation and collapse.

Surların çevre dokusu incelendiğinde; birçok noktada yapılar arasında kalmış kullanışsız mekânlar, herhangi bir işlevi olmayan tanımsız kentsel açık alanlar, etrafı tellerle çevrili bir yapılaşma için bekleyen bölgeler, boş ya da bakımsız niteliksiz yapılar ile dar sokaklar veya surlara bitişik depo, otopark ya da çöp alanları göze çarpmaktadır. Bununla birlikte kendi içinde izole olan kapalı yerleşimler de surun çevresinde yer edinmiştir.

When the surrounding texture of the walls is viewed; at many points, the useless spaces between the buildings, undefined urban open areas without any functions, areas waiting for a construction surrounded by wires, empty or neglected buildings along with narrow streets or warehouses, parking lots or garbage areas adjacent to the walls stand out. However, gated communities that are isolated in itself also took place around the wall.

Sur dışında sura paralel olarak devam eden ulaşım arterleri, varlığı sebebiyle fiziksel olarak birçok ayrışma meydana getirmiş, kamusal akışı sekteye uğratmıştır. Surun iç kısmı tanımsız boşluklar ve düzensiz parsellerden oluşurken, dış kısmında yer alan mezarlıklar surun iki yanı arasında bağ kurulmasını zorlaştırmıştır. Aynı zamanda büyük ulaşım arterlerinden ve sur kapılarından sağlanan yoğun trafik akışı, sur dibi ya da yakın çevresinde yer alan boşlukların otopark alanı olarak kullanılmasına neden olmuştur.

The transportation arteries, which continue parallel to the wall outside the city wall, have occurred many physical decomposition due to their existence, disrupted the public flow. While the inner part of the wall consists of undefined spaces and irregular plots, the cemeteries on the outer part made it difficult to establish a connection between the two sides of the wall. At the same time, the intense traffic flow from the large transportation arteries and city gates caused the gaps in the bottom or close vicinity to be used as parking areas.

Taşıdığı anlam bakımından gezilip görülmesi gereken bir alan olması beklenirken, aksine Kara Surları, yarattığı olumsuz algı ve çevresinin verdiği tekinsizlik ile uzaklaşılan bir alana dönüşmüştür.

Kara surları ve çevresindeki alanla ilgili olarak yapılan çalışmada, bu tespitler çerçevesinde atıl alanları ortaya koyan bir çalışma yürütülmüştür.

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

While it is expected to be an area to be visited in the meaning it carries, on the contrary, the Land Walls have turned into a cast-asided area with the negative perception it creates and the uncanny of its surroundings. In the study conducted on the Land Walls and the surrounding area, it was carried out to reveal the vacant spaces within the framework of these determinations.

19

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Kara Surları ve Çeperi Atıl Alan Tipolojileri

The Land Walls and its Surroundings Vacant Space Typologies

Atıl alan kavramı üzerine yapılan araştırmalar çerçevesinde, Kara Surları ve çevresinde saptanan sorunlara yönelik bir tipoloji çalışması yapılmıştır (Şekil 11). Tespit edilen bu sorunlar 10 başlık altında kategorize edilmiş ve tüm başlıkların açıklaması, yapılan çalışmada detaylı bir şekilde verilmiştir. Her bir atıl alan tipolojisi, kesişen ya da benzeşen sorunlar üzerinden bir araya getirilen problemleri içermektedir. Ayrıca verilen renk kodları ile atıl alanların gösterimini sağlamak amacıyla bir lejant oluşturulmuştur.

Within the framework of the researches on the concept of vacant space, a typology study has been conducted on the problems identified in the Land Walls and its surrounding (Figure 11). These problems are categorized under 10 titles and the explanations of all titles are given in detail in the study. Each vacant space typology includes problems that are brought together over intersecting or similar problems. In addition, a legend was created in order to show the vacant spaces with the given color codes.

Şekil 11. Kara Surları ve Çevresinde Saptanan Atıl Alan Tipolojileri, Çizim: Özdemir K., 2020

Figure 11. Typologies of Vacant Space Detected in The Land Walls and Surroundings, Drawing: Özdemir K., 2020

20

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

21

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Tipolojilere Göre Envanter Çıkarılması

Taking Invertory According to Typologies

UNESCO tarafından İstanbul Kara Surları ve çevresinde tanımlanan tampon bölge 1985 yılında Dünya Miras Listesi’ne dahil edilmiştir (Şekil 12).

Bu tampon bölge, içerisinde birçok tarihi bina, cami, türbe, kilise, kent manastırı ve mezarlık içermektedir. Tipolojileri oluşturulan atıl alanların gösterimine yönelik çalışma, Kara Surları Dünya Miras Alanı sınırları içerisinde yürütülmüştür. Haliç’ten Marmara Denizi’ne kadar uzanan Kara Surları hattı boyunca envanter oluşturmak amacıyla atıl alanları gösteren bir harita yapılmıştır (Şekil 13). Bu harita genel olarak, surlar üzerinde yer alan tarihi kapılar üzerinden 9 bölgeye ayrılmıştır.

Her bir bölge ilerleyen sayfalarda detaylı bir şekilde gösterilmiş ve fotoğraflar ile desteklenmiştir.

The buffer zone defined by UNESCO on the Istanbul Land Walls and its surroundings was included in the World Heritage List in 1985 (Figure 12). This buffer zone includes many historical buildings, mosques, tombs, churches, city monasteries and cemeteries. The study for the representation of vacant spaces, whose typologies were created, was carried out within the boundaries of the Land Walls World Heritage Site. A map showing the vacant spaces was made in order to create an inventory along the Land Walls line extending from the Golden Horn to the Marmara Sea (Figure 13). This map is generally divided into 9 regions over the historical gates on the walls. Each region is shown in detail on the following pages and supported by photographs.

Şekil 12. İstanbul Kara Surları Dünya Miras Alanı, Çizim: Özdemir K., 2020

Figure 12. Istanbul Land Walls Component Area of World Heritage Site, Drawing: Özdemir K., 2020

22

Şekil 13. Tüm Bölgeleri İçeren Kara Surları Hattı Boyunca Gösterilen Atıl Alan Haritası, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 13. The Vacant Space Map Shown Along The Land Walls Line Containing All Regions, Drawing: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

23

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 14. Ayvansaray Caddesi ile Eğrikapı Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 14. Vacant Spaces Between Ayvansaray Street and Egrikapı Gate, Drawing: Özdemir K., 2020

24

AT1

AT3

Typ1

Typ3

Şekil 15,16. Ayvansaray Caddesi ile Eğrikapı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 15,16. Land Walls and Environment Tissue Between Ayvansaray Street and Egrikapı Gate, Photo: Özdemir K., 2020

AT4 Typ4

Şekil 17. Ayvansaray Caddesi ile Eğrikapı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 17. Land Walls and Environment Tissue Between Ayvansaray Street and Egrikapı Gate, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

25

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 18. Eğrikapı ile Edirnekapı Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 18. Vacant Spaces Between Egrikapı Gate and Edirnekapı Gate, Drawing: Özdemir K., 2020

26

AT2

AT4

Typ2

Typ4

Şekil 19,20. Eğrikapı ile Edirnekapı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020

Figure 19,20. Land Walls and Environment Tissue Between Egrikapı Gate and Edirnekapı Gate, Photo: Özdemir K., 2020

AT8 Typ8

Şekil 21. Eğrikapı ile Edirnekapı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020

Figure 21. Land Walls and Environment Tissue Between Egrikapı Gate and Edirnekapı Gate, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

27

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 22. Edirnekapı ile Vatan Caddesi Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 22. Vacant Spaces Between Edirnekapı Gate and Vatan Street, Drawing: Özdemir K., 2020

28

AT3

AT6

Typ3

Typ6

Şekil 23. Edirnekapı ile Vatan Caddesi Arasındaki Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 23. Environment Tissue Between Edirnekapı Gate and Vatan Street, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

Şekil 24. Edirnekapı ile Vatan Caddesi Arasındaki Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 24. Environment Tissue Between Edirnekapı Gate and Vatan Street, Photo: Özdemir K., 2020

29

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 25. Vatan Caddesi ile Millet Caddesi Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 25. Vacant Spaces Between Vatan Street and Millet Street, Drawing: Özdemir K., 2020

30

AT8 Typ8

Şekil 26. Vatan Caddesi ile Millet Caddesi Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 26. Land Walls and Environment Tissue Between Vatan Street and Millet Street, Photo: Özdemir K., 2020

AT2 Typ2

Şekil 27. Vatan Caddesi ile Millet Caddesi Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 27. Land Walls and Environment Tissue Between Vatan Street and Millet Street, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

31

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 28. Millet Caddesi ile Mevlanakapı Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 28: Vacant Spaces Between Millet Street and Mevlanakapı Gate, Drawing: Özdemir K., 2020

32

AT5

AT8

Typ5

Typ8

Şekil 29,30. Millet Caddesi ile Mevlanakapı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 29,30. Land Walls and Environment Tissue Between Millet Street and Mevlanakapı Gate, Photo: Özdemir K., 2020

AT4 Typ4

Şekil 31. Millet Caddesi ile Mevlanakapı Arasındaki Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 31. Environment Tissue Between Millet Street and Mevlanakapı Gate, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

33

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 32. Mevlanakapı ile Silivrikapı Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 32. Vacant Spaces Between Mevlanakapı Gate and Silivrikapı Gate, Drawing: Özdemir K., 2020

34

AT2

AT4

Typ2

Typ4

Şekil 33,34. Mevlanakapı ile Silivrikapı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020

Figure 33,34. Land Walls and Environment Tissue Between Mevlanakapı Gate and Silivrikapı Gate, Photo: Özdemir K., 2020

AT8 Typ8

Şekil 35. Mevlanakapı ile Silivrikapı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020

Figure 35. Land Walls and Environment Tissue Between Mevlanakapı Gate and Silivrikapı Gate, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

35

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 36. Silivrikapı ile Belgradkapı Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 36. Vacant Spaces Between Silivrikapı Gate and Belgrade Gate, Drawing: Özdemir K., 2020

36

AT2 Typ2

Şekil 37. Silivrikapı ile Belgradkapı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 37. Land Walls and Environment Tissue Between Silivrikapı Gate and Belgrade Gate, Photo: Özdemir K., 2020

AT3 Typ3

Şekil 38. Silivrikapı ile Belgradkapı Arasındaki Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 38. Environment Tissue Between Silivrikapı Gate and Belgrade Gate, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

37

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 39. Belgradkapı ile Yedikule Kapısı Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 39. Vacant Spaces Between Belgrade Gate and Yedikule Gate, Drawing: Özdemir K., 2020

38

AT3

AT8

Typ3

Typ8

Şekil 40,41. Belgradkapı ile Yedikule Kapısı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 40,41. Land Walls and Environment Tissue Between Belgrade Gate and Yedikule Gate, Photo: Özdemir K., 2020

AT7 Typ7

Şekil 42. Belgradkapı ile Yedikule Kapısı Arasındaki Kara Surları ve Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 42. Land Walls and Environment Tissue Between Belgrade Gate and Yedikule Gate, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

39

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Şekil 43. Yedikule Kapı ile Marmara Denizi Arasındaki Atıl Alanlar, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 43. Vacant Spaces Between Yedikule Gate and Marmara Sea, Drawing: Özdemir K., 2020

40

AT9 Typ9

Şekil 44. Yedikule Kapı ile Marmara Denizi Arasındaki Çevre Dokusu, Fotoğraf: Özdemir K., 2020 Figure 44. Environment Tissue Between Yedikule Gate and Marmara Sea, Photo: Özdemir K., 2020

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

41

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Kara Surları’nın Mevcut Durumunun Detaylı İncelemesi

Detailed Analysis of the Current Status of the Land Walls for Two Selected Regions

Harita üzerinde Kara Surları hattı boyunca gösterilen atıl alanların yanı sıra, seçilen iki bölge için sur yapısı ve çevre dokusu, kesit ve görünüş üzerinden detaylı bir şekilde verilmiştir. Bu bölgelerden ilk olarak Vatan ve Millet caddeleri arasında uzanan sur hattı incelenmiştir (Şekil 45). 1950’li yıllarda yapılan yol açma faaliyetleri nedeniyle bu noktalarda surlar kesintiye uğratılmıştır. Üzerinde tarihi bir kapı bulunduran bu sur hattının dış tarafını çevreleyen ulaşım arterleri, büyük boşluklar ile bir sınır oluşturarak, kullanılamayan tanımsız alanlar yaratmıştır.

In addition to the vacant spaces shown along the Land Walls line on the map, the wall structure and the surrounding texture for the two selected regions are given in detail through section and elevation. First of all, the city wall line between Vatan and Millet streets was examined (Figure 45). The walls were interrupted at these points due to road construction activities in the 1950s. The transportation arteries surrounding the outer side of the walls line, which has a historical gate on it, formed a border with big gaps and created unused areas.

Şekil 45. Dördüncü Bölge İçin Atıl Alanların Kesit ve Görünüş Üzerinden İncelenmesi, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 45. Examination of Vacant Spaces for the Fourth Region Through Section and Elevation, Drawing: Özdemir K., 2020

42

Topkapı‘dan Vatan Caddesi tarafına doğru uzanan surlar üzerinde yer alan burçlar ciddi derecede hasarlıdır ve tehlikeli bir durum almıştır.

Burçlar üzerindeki kapılar da aynı şekilde hasarlıdır. Bu kapıların birkaçının önü demir parmaklık ile kapatılmıştır. Bununla birlikte sur yüzeyinde, çatlaklıklar ve dökülmeler okunabilmektedir. Sur dışındaki, eskiden hendeklerin olduğu alan, günümüzde ihmal edilmiş fiziksel görünüme sahip alanlara dönüşmüştür. Ayrıca surun iç tarafına açılan kapının (Topkapı) çevre bölgesi ile sura bitişik yerler, araçların park yeri haline gelmiştir. Sur çevresindeki dokuda tarihi yapılar ile iç içe niteliksiz yapılar ve kullanılamayan ara mekânlar vardır.

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

The towers on the walls extending from Topkapı towards Vatan Street are seriously damaged and have taken a dangerous situation. Gates on towers are also damaged. Some of these gates are covered with grate. At the same time, cracks and spillages can be read on the wall surface. The area outside the walls where there used to be moats has turned into areas with neglected physical appearance at the present time. In addition, the surrounding area of the gate (Topkapı) opening to the inner side of the wall and the areas adjacent to the walls became parking lot for vehicles. There are unqualified buildings and unusable interstitial spaces intertwined with historical buildings in the surrounding areas of the wall.

43

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

İncelenen diğer bölge ise Belgrad Kapı ile Yedikule Kapısı arasında uzanan sur hattıdır (Şekil 46). Sur hattı boyunca karşılaşılan en hasarlı olan bölgelerden biridir. Üzerinde Yedikule Kapısı’nın bulunduğu duvar yüzeyinde çeşitli zamanlarda yapılan onarımlar sonucu oluşan farklı malzeme birleşimleri göze çarpmaktadır. Onarımların yanı sıra duvar yapısında tahribatlar da mevcuttur. Bu kapının hemen yanında bulunan duvarın bir bölümünün yıkılması sebebiyle surun içi ile dışı arasında bir açıklık oluşmuştur. Yedikule Kapısı ile Belgrad Kapı arasındaki burçların çoğu yıkılmış veya bazı parçaları durmaktadır. Çeşitli sebeplerle oluşan çökmeler nedeniyle birçok geçit ve kapı kapanmıştır.

The other region examined is the Land Walls line extending between the Belgrade Gate and the Yedikule Gate (Figure 46). It is one of the most damaged regions encountered along the city wall. The different material combinations formed as a result of repairs made at various times on the wall surface on which the Yedikule Gate is located stand out. In addition to the repairs, there are also damage to the wall structure. Due to the collapse of a part of the wall next to the gate, a gap was formed between the inside and outside of the wall. Most of the towers between Yedikule Gate and Belgrade Gate have been destroyed or some parts of them remain. Many passages and gates were closed due to collapses.

Şekil 46. Sekizinci Bölge İçin Atıl Alanların Kesit ve Görünüş Üzerinden İncelenmesi, Çizim: Özdemir K., 2020 Figure 46. Examination of Vacant Spaces for the Eighth Region Through Section and Elevation, Drawing: Ozdemir K., 2020

44

Bu hat üzerinde yer alan diğer kapı ise Belgrad Kapı’dır. Bu kapı restorasyon geçirdiği için yapısal olarak sur üzerinde yer alan diğer tarihi kapılara kıyasla daha iyi durumdadır. Sur hattı boyunca saptanan problemler, bu bölge çevresi özelinde de benzer şekilde görülmektedir. Bunlar, büyük ölçekte tanımsız kentsel açık alanlar, sura bitişik ve yakın çevresinde yer alan otopark alanları ile sura paralel uzanan ulaşım arterleri olarak sıralanabilir. Ayrıca tarım alanı olarak kullanılan sura bitişik alanlar, duvarların çökmesine karşı büyük risk altındadır. Genel olarak Kara Surları, üzerinde barındırdığı ciddi hasarlar ve çevresinde yer alan atıl alanların çokluğu ile bir sorunsala dönüşmüştür.

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

The other gate on this line is Belgrade Gate. This gate is structurally better than other historical gates on the city wall, as it has undergone restoration. The problems detected along the line of the walls are similarly seen around this region, as large-scale undefined urban open spaces, parking lots adjacent to and around the walls, and transportation arteries stretching parallel to the walls.

In addition, areas adjacent to the walls used as agricultural land are under great risk against the collapse of the walls. In general the Land Walls have become problematic due to severe damages it incurred and the vastness of vacant spaces in the vicinity.

45

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

46

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

47

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Sonuç

Conclusion

İstanbul Kara Surları yapısında tespit edilen sorunlar ve çevresinde gözlemlenen atıl alanlar, yapılan araştırmalar ve incelemeler çerçevesinde ortaya konulmuştur. Bu sorunların görünür kılınması problemlerin çözümlenmesi adına önemlidir. Kara Surları, kentsel ölçekte karşılaşılan tanımsız alanlar ve niteliksiz yapılaşmalar ile kendi değeriyle bağdaşmayan kimlik sorunları göstermektedir. Bu açıdan tek başına taşıdığı değer ile ilişki kurduğu çevre açısından Kara Surları’nın toplum yaşamına katılması gerekmektedir.

The problems determined in the Istanbul Land Walls structure and the vacant spaces observed around it have been revealed within the framework of researches and examinations. Making these problems visible is important for solving the problems. The Land Walls show undefined areas and unqualified buildings encountered in the urban scale and identity problems incompatible with its own value. In this respect, Land Walls should be included in the life of society in terms of the value it carries on its own and the environment it establishes relationships with.

Toplumlar kendi tarihi ve kültürel değerlerine sahip çıkabildikleri, aynı zamanda günümüz yaşam şartlarına uyum sağlayabildikleri derecede kimliklerini sürdürebilmektedir.

Societies can maintain their identities to the extent that they can protect their own historical and cultural values and at the same time adapt to today’s living conditions.

Tarihi değerlere sahip çıkılması, tarihi çevrelerin fonksiyon değişiklikleri ile canlandırılması, kültürel ve arkeolojik değerlerin korunması bilinciyle hareket edilerek, yeniden görülebilir, algılanabilir, kimliklerini yansıtabilir hale getirilmesi ile mümkün olabilir.

Protecting historical values can be possible by reviving historical environments with functional changes, acting with the awareness of protecting cultural and archaeological values, making them visible, perceived and reflective of their identities.

48

Kaynakça I References 1. Arabacıoğlu F. P., (2007), Sur - Kent İlişkisinin Çevre Düzenleme Kriterleri Açısından Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniv. Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.

13. Özbek, A., (2012) Kentsel Bir Patoloji: Kayıp Mekân - Ewsad Projeleri Üzerinden Bir Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniv. Mimarlık Anabilim Dalı, Ankara.

2. Aydınlı M., Kaya M. E., (2020), Kentsel Atıl Alanların Yeşil Altyapı Sistemi Açısından Değerlendirilmesi: Beşiktaş Örneği, Peyzaj Araştırmaları ve Uygulamaları Dergisi, 2(1), (s. 33-42).

14. Sarı, T., (2014), Sınır(sız)-Yer(siz)-Mekân(sız): İstanbul Kara Surlarının Kentsel Dokudaki Temsil Sorunsalına İlişkin Bir Okuma, III. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı IV (s.

211-221).

3. Boz, G. E., (2016), Atıl Kent Mekanının Geçici Kullanım Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi: Kadıköy, Yeldeğirmeni Örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniv. Kentsel Tasarım Anabilim Dalı, İstanbul.

15. Trancik, R. (1986) Finding Lost Space: Theories of Urban Design, New York: Van Nostrand Reinhold.

16. Yıldız, E. M., (2008) Konstantinopolis Kara Surları, Lisans Tezi, Pamukkale Üniv. Denizli.

4. Burayidi, M. A. (Editör), (2000), Urban Planning in a Multicultural Society (p. 217).

17. https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/, Erişim Tarihi: 30.08.2020.

5. Doğan, K., (1996), İstanbul Bir Kent Tarihi: Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul.

18. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stanbul_ Surlar%C4%B1, Erişim Tarihi: 30.08.2020.

6. Doron, G. M., (2000), The Dead Zone and the Architecture of Transgression (p. 247-263).

19. http://www.alanbaskanligi.gov.tr/karasurlari_ dma.html, Erişim Tarihi: 30.08.2020.

7. Dorso, F., (2019), İstanbul’un Kalbinde Belirsiz Bir Mekân 2001’de II. Theodosius Surları.

20. https://www.cnu.org/publicsquare/how-border-vacuums-prevent-revitalization, Erişim Tarihi: 30.08.2020.

9. Erkılıç, N. H., (2019), Tanımsız Kentsel Açık Alanların Okunması ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir Yaklaşım Önerisi, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniv. Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.

21. https://www.google.com/earth/, Erişim Tarihi: 30.08.2020.

10. Erkılıç N, H., Ciravoğlu A., (2019) Tanımsız Kentsel Açık Alanlar Üzerine Mekânsal Tarifler, Sorun-lar, İmkânlar: Büyükdere Aksı Levent Bölgesi, Mimarist Dergisi, 66, (s. 89-100).

22. https://www.istanbulium.net/2014/03/istanbul-kara-surlar.html, Erişim Tarihi: 30.08.2020.

23. https://www.marxists.org/history/etol/newspape/isj/1973/no060/rees.html, Erişim Tarihi: 30.08.2020.

11. Kayacan, T., Özel, Y. & Kayacan, B. (2019) Kente Kazandırılan Yeni Yaşam Alanları, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (16), (s. 679-687).

24. Istanbul 2 - Harbor Walls, http://2005rotch. blogspot.com/2006/10/istanbul-2-harbor-walls. html, Erişim Tarihi: 30.08.2020.

12. Özaydın, G., (2011) Kara Surlarını Kentsel Ölçekte Düşünmek, Mimarist Dergisi, 41, (s. 68-69).

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi

49

The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator

Bir Atıllık Göstergesi Olarak Kara Surları ve Çevresi The Land Walls and Surroundings as a Vacant Space Indicator Kevser Özdemir