8 KRISZTINA DE CHÂTEL IN CLOSE UP
’Dit is mijn ambacht, Al ruim veertig jaar drukt Krisztina de Châtel een onuitwisbare stempel op de Nederlandse dans. Nog altijd stort de Hongaars-Nederlandse zich met ontembare passie op nieuwe projecten. ‘Choreografie zit in mijn bloed. Het is mijn ambacht, mijn kern. Het is wie ik ben.’ vandaar een Close Updocumentaire over haar: Een uitzinnige beheersing. Leven en dans van Krisztina de Châtel TEKST: JAAP BACKX BEELD: BOB VAN DANTZIG
A
chter de deur van haar achterhuis in een Amsterdams grachtenpand ontvouwt zich een wereld die licht en sereniteit ademt. Op veel plekken hangt of staat moderne kunst, de ramen bieden uitzicht op oude bomen en gebouwen met geschiedenis. In het midden staat een werktafel. Krisztina de Châtel zit te tikken op haar laptop. Hard werken zit de 74-jarige grande dame van de Nederlandse moderne dans in het bloed. Al waren de afgelopen maanden hectischer dan goed voor haar is. Het begon met haar biografie Dans! Denk!, die ze samen met schrijfster-filosofe Désanne van Brederode maakte. Vervolgens ging haar minimalistische meesterwerk Thron uit 1984 in reprise, maakte ze een voorstelling met parkinsonpatiënten en werd ze door SALLY Dansgezelschap Maastricht gevraagd een locatieduet te maken. Tussendoor waren er opnamen voor de Close Up-documentaire over haar leven. ‘Ik ben gesloopt’, verzucht ze. ‘Mijn lichaam en hoofd schreeuwen dat ik het rustig aan moet doen. Ik moet de tijd nemen om alles te laten bezinken, anders flip ik. Het is een emotioneel jaar geweest.’
In welke zin was het emotioneel? ‘Voor het boek en de film ben ik in mijn verleden afgedaald. Mijn vlucht uit Hongarije, mijn gearrangeerde huwelijk (waardoor ze een Duits paspoort kreeg en niet terug hoefde, red.), de moeilijke relatie met mijn ouders. Alles kwam naar boven. Vooral het filmen in Boedapest was heftig. Toen het over mijn overleden broer ging, kwam er een intens verdriet naar boven. Hij was tientallen jaren de belangrijkste levenslijn met mijn familie. Hij toonde interesse, begreep wat ik deed en wie ik ben. Ineens werd duidelijk hoe ongelofelijk ik hem mis.’
Hoe is de dans in je leven gekomen? ‘Op mijn dertiende
‘Mijn lichaam en hoofd schreeuwen dat ik het rustig aan moet doen’
stuurde mijn vader me naar een dansschool vanwege mijn slechte houding. Daar ontdekte ik dat lichamelijk bezig zijn me heel goed deed. Ik was een piekeraar, dat ben ik nog steeds, en dan is het ideaal om te bewegen. Dansen is complementair aan denken. Tekeergaan met je lichaam, reageren op muziek, je gedachten vergeten. Na school wist ik dat ik met dans verder wilde, maar niet in het strakke harnas van communistisch Hongarije. Op mijn twintigste ben ik naar Duitsland vertrokken en op de Folkwang Hochschule in Essen heb ik echt geleerd wat dansen is. Ik ben nooit echt een danseres geweest, daarvoor is mijn lichaam te stijf. Op de academie heb ik mijn lijf opgevoed. Ik heb de taal van het dansen geleerd zonder hem tot in perfectie te beheersen. Die basis geeft me de kans om creatief te zijn en mijn ideeën uit te dragen in choreografie.’
Hoe ben je in Nederland beland? ‘Na Essen had ik behoefte aan een grotere, meer open minded stad. Ik heb gekeken naar Bazel, München, Berlijn. Het werd Amsterdam, vanwege mijn Nederlandse oma en omdat ze hier vooruitstrevend waren in het