ژماره‌ 410

‫ئێزیدییه‌كان‌و‬ ‫مه‌سیحییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وت ‌‬ ‫له‌هه‌ڵكشان ‌‬ ‫ی نیگه‌رانن‬ ‫ئیسالم ‌‬ ‫»» ‪8‬‬

‫نێره‌موكه‌كان ‌ی كوردستان‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪10‬‬

‫پێیان خۆش بێت یان نا‪ ،‬ئێمه‌ نه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌ین‬

‫‪ 40‬الپه‌ڕه‌‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)410‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/1/7‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫حوجره‌و فه‌قێکان‬

‫»» ‪32‬‬

‫زۆرترین‌و گه‌وره‌ترین حوجره‌ی‌ كوردستا ‌ن‬ ‫له‌هه‌ولێره‌‌‬

‫ریکالم‬

‫"عه‌بدولڕه‌حمان" ‌ی عاشق‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪6‬‬

‫باوکی د‪ .‬عه‌بدولره‌حمانی قاسملو ‪ 21‬ژنی‌‬ ‫هێناوه‬

‫بۆ یه‌كه‌مجار ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس ‌ی‬ ‫حیزبێكی‌ ده‌سه‌اڵتدار ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌كرێت‬ ‫ئێ����واره‌ی‌ دوێنێ‌ مه‌حمود س����ه‌نگاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تان دوای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫چووه‌ به‌رده‌م دادگا به‌مه‌به‌س����تی‌ وته‬ ‫‌وه‌رگرتن له‌كه‌یس����ی‌ تیرۆركردنی‌ كاوه‌‬ ‫گه‌رمیانی����دا‪ ،‬له‌الیه‌ن دادوه‌ره‌وه‌ بڕیاری‌‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رکردنی درا‌و شه‌وی‌ رابوردوی‌‬ ‫له‌بنكه‌یه‌كی‌ پۆلیسی‌ گه‌رمیان به‌سه‌ربرد‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ بۆ یه‌که‌مج����اره‌ له‌کوردس����تاندا‬ ‫ئه‌ندام����ی مه‌کته‌بی سیاس����ی حیزبێکی‬ ‫ده‌سه‌اڵتدار ده‌ستبه‌سه‌ر بکرێت‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬ك����ه‌الر‪ :‬كاتژمێ����ر ‪8‬ی‌‬ ‫ئێ����واره‌ی‌ دوێنێ‌‪ ،‬مه‌حمود س����ه‌نگاوی‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����یی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫یه‌كێك له‌س����كااڵلێكراوه‌كانی‌ دۆسیه‌ی‌‬ ‫تیرۆركردن����ی‌ كاوه‌ گه‌رمیان����ی‌‪ ،‬چووه‌‬ ‫دادگای‌ كه‌الر به‌مه‌به‌ستی‌ لێكۆڵینه‌وه‌‪،‬‬ ‫پاش نزیك����ه‌ی‌ ‪ 2‬كاتژمێ����ر‪ ،‬دادوه‌ری‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ بڕیاری‌ ده‌ستبه‌س����ه‌ركردنی‌‬ ‫سه‌نگاوی‌ ده‌ركرد‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ماده‌ی����ه‌ی‌ ك����ه‌ فه‌رمان����ی‌‬ ‫ده‌ستگیركردنی‌ س����ه‌نگاوی‌ پێده‌ركراوه‌‬ ‫ماده‌ی‌ ‪406‬ی‌ یاسای‌ سزادانی‌ عێراقییه‌‬ ‫كه‌ به‌قورسترین ماده‌ داده‌نرێت‌و تایبه‌ته‌‬ ‫به‌كه‌یسی‌ "كوشتن"‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌م ماده‌یه‌‬ ‫سكااڵلێكراو مافی‌ ئه‌وه‌ی‌ نییه‌ به‌كه‌فاله‌ت‬ ‫ئازادبكرێت تا كۆتایی‌ لێكۆڵینه‌وه‌كان‌و‬ ‫یه‌كالكردن����ه‌وه‌ی‌ دۆس����یه‌كه‌ له‌الی����ه‌ن‬ ‫دادوه‌ری‌ تایبه‌تمه‌نده‌وه‌‪.‬‬

‫كاوه‌ له‌تی����ف‪ ،‬پارێزه‌ری‌ دۆس����یه‌ی‌‬ ‫كاوه‌ گه‌رمیانی‌‪ ،‬له‌لێدوانێكدا به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یان����د‪" ،‬دادگا بۆ ماوه‌ی‌ ‪ 2‬كاتژمێر‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ مه‌حمود سه‌نگاوی‬ ‫كردو له‌رۆژانی‌ داهاتووشدا لێكۆڵینه‌وه‌كان‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بن له‌گه‌ڵی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها دادگا‬ ‫بڕیاری����دا به‌راگرتن����ی‌ س����ه‌نگاوی‌ تاكو‬ ‫داواكه‌ یه‌كالییده‌كرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬دادوه‌ری‌‬ ‫لێكۆڵین����ه‌وه‌‪ ،‬بڕیاری����داوه‌ ش����وێنێك‬ ‫له‌س����نوری‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ پۆلیس����ی‌‬ ‫گه‌رمی����ان ب����ۆ مان����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌نگاوی‌‬ ‫ده‌ستنیشانبكرێت‌و بۆی‌ نییه‌ ئه‌و سنوره‌‬ ‫به‌جێبهێڵێ����ت‪ ،‬له‌الیه‌ن خۆیش����یانه‌وه‌‬ ‫دوو پارێزه‌ره‌كه‌ی‌ مه‌حمود س����ه‌نگاوی‌‬ ‫داوایانكردوه‌ ناوبراو ببرێته‌ ش����وێنێكی‌‬ ‫س����ه‌ربازیی‌‪ ،‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ پله‌ی‌ لیوای‌‬ ‫هه‌یه‌‌و ببرێته‌ ئه‌و شوێنه‌ی‌ بۆ راگرتنی‌‬ ‫ئه‌فسه‌رو س����ه‌ربازان دیاریكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌وپێیه‌ی‌ ئه‌م كه‌یسه‌ی‌ كاوه‌ گه‌رمیانی‌‬ ‫كه‌یسێكی‌ س����ه‌ربازیی‌ نییه‌‪ ،‬دادگا ئه‌و‬ ‫داوای����ه‌ی‌ ره‌تكردوه‌ت����ه‌وه‌و بڕیاریداوه‌‬ ‫له‌ژێ����ر كۆنترۆڵی‌ پۆلیس����ی‌ گه‌رمیاندا‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫کاوه‌ گه‌رمیان����ی په‌یامنێری ئاوێنه‌و‬ ‫سه‌رنوس����ه‌ری گۆڤاری رایه‌ڵ ش����ه‌وی‬ ‫‪ 12/5‬له‌که‌الر تیرۆرکرا‪.‬‬

‫»» ‪2‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬بڕیار نامیق‬

‫مه‌حمود سه‌نگاوی‬

‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬مۆدیلی‌ په‌نجا به‌په‌نجا نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ كه‌س نییه‌ یه‌كێتی‌ دووربخاته‌وه‌‬ ‫عه‌دنان موفت���ی‌ ئاناژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ له‌پێكهێنانی‌ كابینه‌ی‌ هه‌شته‌مدا‬ ‫مۆدێلی‌ په‌نجا به‌په‌نجا نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌وپێیه‌ی‌ حزبه‌كه‌ی‌ "یه‌كه‌مین هێزی‌‬ ‫كوردیی���ه‌ له‌كه‌رك���وك‌و دووه‌مێكی‌‬ ‫زۆر به‌هێزه‌ له‌دیاله‌‌و له‌موس���ڵیش‪،‬‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ك���ه‌س نییه‌ یه‌كێتی‌‬

‫دووربخاته‌وه‌ له‌ده‌سه‌اڵت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێ���ر‪ :‬عه‌دنان موفت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یان���د ك���ه‌ پۆس���تی‌ جێگری‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكوم��� ‌هت‌و س���ه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌م���ان به‌مافی‌ خۆی���ان ده‌زانن‪،‬‬

‫له‌باره‌ی‌ به‌ستنی‌ كۆنگره‌ی‌ چواره‌می‌‬ ‫یه‌كێتی���ش كه‌ بڕی���اره‌ كۆتایی‌ ئه‌م‬ ‫مانگه‌ ببه‌سترێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌گه‌ری‌‬ ‫به‌س���تنی‌ كۆنگ���ره‌ زۆره‌‪ ،‬به‌اڵم زۆر‬ ‫كه‌س هه‌ن ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنێكی‌‬ ‫ته‌واوتان نه‌ك���ردووه‌و ئه‌گه‌ر هه‌موو‬ ‫ش���تێكتان بۆ كۆنگره‌ كام���ل نییه‌‬

‫مه‌ڕۆن بۆ كۆنگره‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئاینده‌ی‌ س���كرتێر ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و پۆسته‌‬ ‫له‌كۆنگ���ره‌ی‌ داهاتوودا‪ ،‬موفتی‌ وتی‌‬ ‫"ه���ه‌ر مام ج���ه‌الل ده‌بێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بێت كۆنگره‌ به‌جدی‌ موناقه‌ش���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ بكات ك���ه‌ كێ‌ له‌دوای‌‬

‫ئه‌م قۆناغ���ه‌ كاروباره‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫به‌رێوه‌ ده‌بات"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌داواكردنی‌ مه‌حمود‬ ‫س���ه‌نگاوی‌ له‌الی���ه‌ن دادگاوه‌ ب���ۆ‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ له‌س���ه‌ر دۆس���یه‌ی‌‬ ‫تیرۆركردن���ی‌ كاوه‌ گه‌رمیان���ی‌‪،‬‬ ‫عه‌دن���ان موفتی‌‪ ،‬ئاش���كرای ده‌كات‬

‫خواو پێغه‌مبه‌ر له‌خه‌ونی‌ كه‌سایه‌تیه‌ ئاینیه‌كان‌و خه‌یاڵی شاعیراندا‬

‫ك���ه‌‌وه‌ك���و مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ ئه‌و‬ ‫پرسه‌ باسكراوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "مه‌حمود‬ ‫س���ه‌نگاوی‌ بچێته‌ به‌رده‌م دادگا بۆ‬ ‫خۆی‌‌و بۆ یه‌كێتی‌ باشه‌"‪.‬‬

‫»» ‪3‬‬

‫»» ‪16‬‬

‫بڕیار پێش كوژرانی‌‪ :‬ده‌بێت سه‌یدسادق ببێته‌ پارچه‌یه‌ك له‌به‌هه‌شت‬

‫»» ‪5‬‬

‫ئاژانسێکی ئێرانی‪ :‬قوباد تاڵه‌بانی ده‌بێته‌ جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت‬ ‫ئاژانس���ێكی هه‌واڵی ئێرانی ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ له‌كابینه‌ی هه‌شته‌می حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمدا‪ ،‬قوب���اد تاڵه‌بانی ده‌بێته‌ جێگری‬ ‫سه‌رۆكی حكومه‌ت‪.‬‬ ‫ئاژانس���ی هه‌واڵ���ی بۆڵتن���ی ئێران���ی‬

‫له‌راپۆرتێكی���دا‪ ،‬ده‌رب���اره‌ی پێكهێنان���ی له‌پارتی ده‌بێت‪.‬‬ ‫نوسینگه‌ی‌ ئه‌و ئاژانسه‌ له‌هه‌ولێر له‌زاری‬ ‫كابینه‌ی هه‌ش���ته‌می هه‌رێمی كوردستان‪،‬‬ ‫ئاش���كرایكردووه‌ كه‌ نێچیرڤان بارزانی سێ سه‌رچاوه‌یه‌كی باوه‌ڕپێكراوه‌وه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫جێگ���ری ده‌بێت‪ ،‬كه‌ یه‌كێكی���ان یه‌كێتی‌و ده‌كات كه‌ س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان بۆ یه‌كێتی‬ ‫یه‌كێكی���ان گ���ۆڕان‌و ئه‌وه‌ی دیكه‌ش���یان ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌بێته‌ سه‌رۆكی‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ ‬

‫په‌رله‌م���ان ئه‌رس���ه‌الن بای���زی ئه‌ندام���ی‬ ‫مه‌كته‌ب���ی سیاس���ی یه‌كێت���ی نابێت‪ ،‬كه‌‬ ‫پێشتر سه‌رۆكی په‌رله‌مان بوو‪.‬‬ ‫ئاژانس���ه‌كه‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ هه‌ش���ته‌می‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬

‫كوردس���تاندا ‪ 7‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ۆڕان ‪ 4‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬یه‌كێتی‌ نیش���تمان ‌ی‬ ‫كوردس���تان ‪ 3‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬یه‌كگرت���وی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ ‪ 2‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‬ ‫كوردس���تان ‪ 1‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬مه‌س���یحیه‌كان ‪1‬‬

‫ ‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫وه‌زاره‌ت‌و توركمانه‌كانی���ش وه‌زاره‌تێكیان‬ ‫پێده‌درێت‪ .‬هه‌روه‌ها سكرتێری‌ په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس���تانیش به‌كۆمه‌ڵ���ی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫كوردستان ده‌سپێردرێت‪.‬‬

‫ ‬

‫»» ‪3‬‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫كۆنگره‌ ‌ی یه‌كێت ‌ی له‌به‌رده‌م سێ‌ سیناریۆدایه‌‬ ‫ێ ل���ه‌و واده‌ی��� ‌ه‬ ‫ی ت���ا د ‌‬ ‫یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نزیكده‌بێت���ه‌و‌ه ك��� ‌ه ب���ۆ كۆنگره‌ ‌‬ ‫ی دیاریك���ردووه‌‪ ،‬ته‌نها ‪23‬‬ ‫چواره‌م��� ‌‬ ‫ی كۆنگره‌كه‌‪،‬‬ ‫ی ماو‌ه بۆ به‌س���تن ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫كۆنگ���ر‌ه ده‌كرێت یان ناكرێت؟ ئه‌م ‌ه‬ ‫ی هه‌موو‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫پرسیار ‌‬ ‫ی یه‌كێتیی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ن���دام‌و هه‌واداران��� ‌‬ ‫ی له‌به‌رده‌مدای ‌ه‬ ‫ێ سیناریۆ ‌‬ ‫ی س‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی كۆنگره‌‪.‬‬ ‫بۆ به‌ستن ‌‬

‫پێیانوای ‌ه كۆس���ره‌ت ره‌سوڵ له‌الیه‌ك‌و‬ ‫عادل م���وراد له‌الیه‌كیتر نوێنه‌رایه‌تیان‬ ‫ده‌كات‌و نێوه‌ندگیرییه‌كی���ان له‌نێ���وان‬ ‫هه‌ردوو بۆچوونه‌كه‌دا گرتووه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌م تێز‌ه پێیانوای ‌ه ده‌بێت‬ ‫هه‌واداران ‌‬ ‫كۆنگ���ر‌ه به‌دوو به‌ش یان دوو جه‌وله‌ی‬ ‫جیاجیا س���ازبكرێت‪ ،‬یه‌كه‌میان له‌ئان‌و‬ ‫ساتی دیاریكراودا ك ‌ه تێیدا ته‌نها كاری‬ ‫لیژن���ه‌كان‌و راپۆرته‌كانیان په‌س���ه‌ند‬ ‫بكرێت‌و دووه‌میان دوای ش���ه‌ش مانگ‬ ‫تێیدا هه‌ڵبژاردن بۆ سه‌ركردایه‌تی نوێ‬ ‫بكرێت‪.‬‬

‫سیناریۆی یه‌كه‌م‬ ‫دواخستنی كۆنگره‌ی یه‌كێتی بۆ‬ ‫ش����ه‌ش مانگی تر‪ ،‬هه‌وادارانی ئه‌م‬ ‫تێ����ز‌ه پێیانوای ‌ه ك���� ‌ه یه‌كێتی باری‬ ‫ناوخۆی رێكخراوه‌یی هێند‌ه شلۆق‌و‬ ‫ناجۆره‌‪ ،‬به‌رگه‌ی یه‌كالییكردنه‌وه‌ی‬ ‫كێش����ه‌كان‌و حه‌ق‌و حساب ناگرێت‪،‬‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێك له‌س����ه‌ركرده‌كان دوای‬ ‫هه‌ڵبژاردن بانگه‌شه‌یان بۆ ده‌كرد‪،‬‬ ‫ته‌نان����ه‌ت به‌رگ����ه‌ی چاكس����ازی‌و‬ ‫لێپرس����ینه‌وه‌‌و البردن‌و ده‌ركردنی‬ ‫ئه‌ندامێكی����ش ناگرێ����ت چ ج����ای‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ركرده‌یه‌ك‪ ،‬بۆی���� ‌ه الیه‌نگران ‌‬ ‫ئه‌م تێز‌ه پێیانوای ‌ه گشت كێشه‌كان‬ ‫به‌گرێدانی كۆنگره‌شه‌و‌ه دوابخرێت‬ ‫ب����ۆ ئاینده‌یه‌ك ك ‌ه تێی����دا یه‌كێتی‬ ‫ته‌ماه����ی‌‌و س����ه‌قامگیر ده‌بێ����ت‪،‬‬ ‫هێرۆخ����ان‌و بااڵده‌س����ته‌كانی ن����او‬ ‫یه‌كێتی له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌م رایه‌ن‪.‬‬

‫یه‌كێتی‌ له‌به‌رده‌م چه‌ند‬ ‫بژارده‌یه‌كی‌ قورسدایه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌به‌ده‌م دووڕیانێكدایه‌ كه‌‬ ‫هه‌ر كامیان بگرێته‌به‌ر مه‌ترسی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خۆی‌ ب����ۆ رێكخراوه‌ك����ه‌ هه‌ڵگرتووه‌‪،‬‬ ‫"كۆنگ����ره‌ بكرێ����ت ی����ان نه‌كرێ����ت"‬ ‫ئاقیبه‌تی‌ باش����ی‌ نابێ����ت‪ ،‬ناجۆری‌و‬ ‫ناڕێكی ئه‌م س����ه‌ركرده‌ بااڵده‌ستانه‌ی‬ ‫ناو یه‌كێتی هه‌وێنی هه‌موو كێشه‌كانه‌‪،‬‬ ‫نائامه‌ده‌ی����ی ئ����ه‌وان ب����ۆ وازهێنان‌و‬ ‫دووركه‌وتن����ه‌وه‌ ل����ه‌كاری سیاس����ی‌‬ ‫گرفتێكی‌ گ����ه‌وره‌ی‌ ئه‌وانه‌‪ ،‬ئێس����تا‬ ‫به‌ش����ێكی‌ دیاری‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ هه‌ریه‌كه‌و هێ����زی خۆیان‪،‬‬ ‫راگه‌یاندنی‌ خۆیان‪ ،‬هه‌وادار‌و كوتله‌ی‬ ‫خۆیان‪ ،‬پاره‌‌و پرۆژه‌ی خۆیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هه‌میش����ه‌ پێك����ه‌وه‌ نه‌گونجان‌و‬ ‫جیاوازی‌ به‌رژه‌وه‌ندییان مه‌ترسی بۆ‬ ‫س����ه‌ر یه‌كڕیزی‌و پێكه‌وه‌یی یه‌كێتی‌‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ کۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫د‪ .‬به‌رهه‌م هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫سیناریۆی دووه‌م‬ ‫كۆنگر‌ه له‌ئ���ان‌و س���اتی خۆیدا ك ‌ه‬ ‫دیاریك���راو‌ه س���ازبكرێت‪ ،‬چاكس���ازی‬ ‫بنه‌ڕه‌ت���ی‌و گۆڕین���ی س���ه‌ركردایه‌تی‌و‬ ‫مه‌كته‌بی سیاس���ی تێیدا به‌رجه‌س���ت ‌ه‬ ‫ببێ���ت‪ ،‬پ���ڕۆژه‌و به‌رنامه‌یه‌كی نوێ بۆ‬ ‫كاری رێكخراوه‌یی بنوس���رێت‌و ته‌به‌نی‬ ‫بكرێت‪ ،‬سه‌ركردایه‌تی‌و بااڵده‌سته‌كانی‬ ‫پێشوو لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت‌و‬

‫ی ب���ه‌رده‌م كادره‌كانیان‌و رای‬ ‫روگی���ر ‌‬ ‫گشتی ده‌بن‌و چیتر جه‌ماوه‌ری خۆیان‌و‬ ‫ئه‌ندامه‌كانیان متمانه‌یان به‌چاكسازی‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ سیاسییه‌كان نامێنێت‪.‬‬

‫بگۆڕدرێن‪ ،‬كۆتایی به‌حوكمی بنه‌ماڵه‌و‬ ‫كوڕ‌و كچی به‌رپرسه‌كان بێت‪.‬‬ ‫ئه‌م تێ���ز‌ه د‪.‬به‌ره���ه‌م‌و هاوڕێكانی‬ ‫ته‌به‌ن���ی ده‌ك���ه‌ن‌و پێداگریی له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬نه‌به‌س���تن‌و به‌ئه‌نج���ام‬ ‫سیناریۆی سیێه‌م‬ ‫نه‌گه‌یاندنی به‌رنامه‌كه‌یان به‌شكستێكی‬ ‫ئ���ه‌م س���یناریۆی ‌ه ك ‌ه زیات���ر ئه‌وان ‌ه‬ ‫گ���ه‌ور‌ه ب���ۆ خۆی���ان‌و به‌رنامه‌كه‌یان‌و‬ ‫یه‌كێتی ده‌زانن‌و ره‌نگ ‌ه له‌ئه‌نجامنه‌دانی ته‌به‌ن���ی ده‌كه‌ن له‌نێوه‌ن���دی هه‌ردوو‬ ‫كۆنگره‌دا هه‌ڵوێس���ت بنوێنن‪ .‬چونك ‌ه كوتل��� ‌ه بااڵك���ه‌دان‌و هه‌ن���دێ ك���ه‌س‬

‫نیش����تمانی‌ كوردستان دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ته‌نها س����یناریۆی به‌هێز ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌م سه‌ركردانه‌ وه‌ك خۆیان بمێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر كۆنگ����ره‌ ی����ان پلینیۆمێكی‬ ‫نمایشییش س����از بكه‌ن ئه‌وا تێیدا نه‌‬ ‫كه‌س الده‌برێت‌و نه‌كه‌سیش داده‌نرێت‪،‬‬ ‫مه‌گه‌ر قوتبه‌كان له‌س����ه‌ری رازی بن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هۆكاره‌ بۆ ئه‌وه‌ی هه‌میش����ه‌‬ ‫خه‌ڵكی الواز بێته‌ پێش����ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ته‌نها كه‌س����ێك كه‌ هه‌مووان رازی بن‬ ‫له‌سه‌ری كه‌سه‌ بێتوانا‌و الوازه‌كانه‌ كه‌‬ ‫نه‌توانێت هیچ كاریگه‌رییه‌كی له‌سه‌ر‬ ‫پێگه‌ی سیاسی‌و ئابوری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫رێكخستنی‌ ئه‌وان هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئێس����تا یه‌كێت����ی‌ جگ����ه‌ ل����ه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌جه‌نگێك����ی‌ س����ارددایه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و‬ ‫هێ����زه‌ی‌ ت����ا دوێن����ی‌ هاوپه‌یمان����ی‌‬ ‫ستراتیجی‌ بوو كه‌ پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس����تانه‌‪ ،‬ك����ه‌ ئێس����تا له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫دژایه‌تیكردن����ی‌ نه‌جمه‌دی����ن كه‌ری����م‬ ‫پارێزگاری‌ كه‌ركوكه‌وه‌ ده‌یه‌وێت ته‌ند‬ ‫به‌یه‌كێتی‌ هه‌ڵچنێت‪ ،‬له‌هه‌مانكاتیشدا‬ ‫گ����ۆڕان وه‌ك ركه‌ب����ه‌ری‌ یه‌كێت����ی‌‬ ‫ب����ه‌رده‌وام له‌هه‌ڵكش����اندایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جێ����ی‌ سه‌رنجیش����ه‌ له‌كاتێك����دا كه‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ له‌پێن����او له‌ده‌س����تنه‌دانی‌‬ ‫هاوپه‌یمانه‌ك����ه‌ی‌ ك����ه‌ پارت����ی‌ بوو‪،‬‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوو له‌گ����ۆڕان بچێته‌ پێش‬ ‫به‌اڵم پارتی‌ ت����ا دێ‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ گۆڕان ئاس����اییتر ده‌كاته‌وه‌و‬ ‫لێكتێگه‌یش����تن‌و نزیكبوونه‌وه‌یه‌ك����ی‌‬ ‫زیاتریان له‌نێواندا دروستده‌بێت‪.‬‬

‫مه‌حمود سه‌نگاو ‌ی ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌كرێت‌و‬ ‫عه‌دنانی‌ حه‌مه‌ی‌ مینا له‌ماڵه‌و‌ه نان‌و ماست ده‌خوات‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫كاتژمێ���ر ‪8‬ی‌ ئێ���واره‌ی‌ دوێنێ‌‪،‬‬ ‫مه‌حم���ود س���ه‌نگاوی‌‪ ،‬ئه‌ندام���ی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ یه‌كێتی‌‌و یه‌كێك‬ ‫له‌س���كااڵلێكراوه‌كانی‌ دۆس���یه‌ی‌‬ ‫تیرۆركردن���ی‌ كاوه‌ گه‌رمیان���ی‌‪،‬‬ ‫چ���ووه‌ دادگای‌ كه‌الر به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌‪ ،‬پ���اش نزیك���ه‌ی‌ ‪2‬‬ ‫كاتژمێ���ر‪ ،‬دادوه‌ری‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌‬ ‫بڕیاری‌ ده‌ستبه‌سه‌ركردنی‌ سه‌نگاوی‌‬ ‫ده‌رك���رد دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ داوایه‌ك���ی‌‬ ‫ناوبراو ره‌تده‌كرێت���ه‌وه‌ بۆ مانه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌شوێنێكی‌ س���ه‌ربازیی‌‪ .‬ئه‌ندامێكی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ ئ���ه‌و حزب���ه‌ش كه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌مان دۆس���یه‌ داواكراوه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬له‌ماڵه‌وه‌ دانیشتوم‌و نان‌و‬ ‫ماست ده‌خۆم"‪.‬‬ ‫ی ك���ه‌ فه‌رمان���ی‌‬ ‫ئ���ه‌و ماده‌ی���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌نگاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���تگیركردن ‌‬ ‫ی‬

‫پێده‌ركراوه‌ ماده‌ی‌ ‪406‬ی‌ یاس���ای‌‬ ‫س���زادانی‌ عێراقییه‌ كه‌ به‌قورسترین‬ ‫ماده‌ داده‌نرێت‌و تایبه‌ته‌ به‌كه‌یس���ی‌‬ ‫"كوش���تن"‪ ،‬به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌م ماده‌یه‌‬ ‫س���كااڵلێكراو ماف���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ نییه‌‬ ‫به‌كه‌فاله‌ت ئازادبكرێ���ت تا كۆتایی‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌كان‌و یه‌كالكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫دۆس���یه‌كه‌ له‌الی���ه‌ن دادوه‌ری‌‬ ‫تایبه‌تمه‌نده‌وه‌‪.‬‬ ‫كاوه‌ له‌تیف‪ ،‬پارێزه‌ری‌ دۆس���یه‌ی‌‬ ‫كاوه‌ گه‌رمیان���ی‌‪ ،‬له‌لێدوانێك���دا‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬دادگا ب���ۆ‬ ‫م���اوه‌ی‌ ‪ 2‬كاتژمێ���ر لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ مه‌حمود س���ه‌نگاوی كردو‬ ‫له‌رۆژانی‌ داهاتووشدا لێكۆڵینه‌وه‌كان‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بن له‌گه‌ڵ���ی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫دادگا بڕیاریدا به‌راگرتنی‌ س���ه‌نگاوی‌‬ ‫تاكو داواكه‌ یه‌كالییده‌كرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌و پارێ���زه‌ره‌‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫پرس���یار ئاراس���ته‌ی‌ ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���یی‌ یه‌كێتی‌ كراوه‌و‬

‫ریکالم‬

‫ناوبراویش سه‌رجه‌می‌ ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی‌‬ ‫ره‌تكردوه‌ته‌وه‌ كه‌ دراونه‌ته‌ پاڵی‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫دادوه‌ری‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌‪ ،‬بڕیاری���داوه‌‬ ‫شوێنێك له‌سنوری‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫پۆلیس���ی‌ گه‌رمی���ان ب���ۆ مانه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌نگاوی‌ ده‌ستنیشانبكرێت‌و بۆی‌‬ ‫نییه‌ ئه‌و سنوره‌ به‌جێبهێڵێت‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫خۆیش���یانه‌وه‌ دوو پارێزه‌ره‌ك���ه‌ی‌‬ ‫مه‌حم���ود س���ه‌نگاوی‌ داوایانكردوه‌‬ ‫ناوبراو ببرێته‌ شوێنێكی‌ سه‌ربازیی‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ پله‌ی‌ لی���وای‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫ببرێته‌ ئه‌و ش���وێنه‌ی‌ ب���ۆ راگرتنی‌‬ ‫ئه‌فس���ه‌رو س���ه‌ربازان دیاریكراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌وپێیه‌ی‌ ئه‌م كه‌یسه‌ی‌ كاوه‌‬ ‫گه‌رمیانی‌ كه‌یسێكی‌ سه‌ربازیی‌ نییه‌‪،‬‬ ‫دادگا ئ���ه‌و داوایه‌ی‌ ره‌تكردوه‌ته‌وه‌و‬ ‫بڕیاریداوه‌ له‌ژێر كۆنترۆڵی‌ پۆلیسی‌‬ ‫گه‌رمیاندا بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫سێ‌ رۆژ له‌مه‌وبه‌رو له‌سه‌ر سكااڵی‌‬ ‫كه‌سوكاری‌ كاوه‌ گه‌رمیانی‌‪ ،‬دادگای‌‬

‫كه‌الر فه‌رمانی‌ ده‌س���تگیركردنی‌ بۆ‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌عه‌دنان���ی‌ حه‌مه‌ی‌ مینا‪،‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫زاخۆ ئه‌حمه‌د‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ به‌ش���ی‌‬ ‫هێڵه‌كان���ی‌ گواس���تنه‌وه‌ی‌ كاره‌بای‌‬ ‫ك���ه‌الر ده‌رك���رد‪ ،‬ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ هێش���تا نه‌چووه‌ته‌‬ ‫ب���ه‌رده‌م داگاو كه‌س���ی‌ دووه‌میش‬ ‫دوو رۆژ له‌مه‌وبه‌ر خۆی‌ راده‌س���تی‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ پۆلیس كرد‪.‬‬ ‫پارێزه‌ره‌كه‌ی‌ كه‌یسی‌ كاوه‌ جه‌ختی‌‬ ‫له‌وه‌ كرده‌وه‌ ك���ه‌ عه‌دنانی‌ حه‌مه‌ی‌‬ ‫مینا‪ ،‬ئاماده‌ی‌ ئ���ه‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه‌‬ ‫نه‌بوو كه‌ له‌گه‌ڵ مه‌حمود سه‌نگاوی‬ ‫ك���را‪ ،‬ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ل���ه‌و‬ ‫س���ه‌روبه‌نده‌دا له‌هه‌ندێ���ك میدیاوه‌‬ ‫هه‌واڵ���ی‌ چوون���ی‌ عه‌دنانی‌ حه‌مه‌ی‌‬ ‫مین���ا ب���ۆ دادگا له‌الی���ه‌ك‌و چوونه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت باڵوكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌نجام دوای‌ ته‌واوبوون���ی‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌كان له‌گ���ه‌ڵ مه‌حمود‬

‫س���ه‌نگاوی‪ ،‬له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ‬ ‫ئاوێنه‌نی���وز‪ ،‬عه‌دنانی‌ حه‌مه‌ی‌ مینا‬ ‫دانی‌ به‌وه‌دا نا ك���ه‌ ئه‌و له‌و كاته‌دا‬ ‫له‌سلێمانی‌ له‌ماڵی‌ خۆی‌ دانیشتووه‌و‬ ‫"نان‌و ماست ده‌خۆم"‪.‬‬ ‫پێشتر ئاوێنه‌ له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫نزی���ك ل���ه‌و باڵ���ه‌ی‌ ن���او یه‌كێتی‌‬ ‫ك���ه‌ مه‌حمود س���ه‌نگاوی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫حس���ابده‌كرێت‪ ،‬زانی���اری‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫پێگه‌یش���ت كه‌ مه‌حمود س���ه‌نگاوی‌‬ ‫به‌ه���ۆكاری‌ نه‌خۆش���ی‌ هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردستانی‌ به‌ره‌و ئێران جێهێشتوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوات���ر هه‌واڵی‌ چوونی‌ ناوبراو‬ ‫بۆ به‌رده‌م دادگا باڵوبۆوه‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌چاودێران‪ ،‬هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌و كاته‌ بۆ چوون���ه‌ به‌رده‌م دادگا‬ ‫له‌الیه‌ن مه‌حمود س���ه‌نگاوییه‌وه‌ بۆ‬ ‫الدانی‌ س���ه‌رنجی‌ میدیاكانه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ئاڵۆزییه‌ی‌ له‌ئێس���تادا س���ه‌ید‬ ‫سادق به‌خۆیه‌وه‌ ده‌بینێت‪.‬‬

‫ مه‌حمود سه‌نگاوی‬

‫سه‌نگاوی‌ شه‌وی‌ رابوردوی‬ ‫له‌بنكه‌ ‌ی گرتن‌و گواستنه‌وه‌ ‌ی گه‌رمیان به‌سه‌ربرد‬ ‫شه‌وی‌ رابوردو‪ ،‬چه‌ند كاتژمێرێك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌س���تیار‌و رووداوێك���ی‌ گرنگ���ی‌‬ ‫به‌خۆی���ه‌وه‌ بینی‌‪ ،‬ب���ۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ ‪ 22‬س���اڵی‌ راب���وردودا‪،‬‬ ‫ئه‌ندامێك���ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫كاربه‌ده‌س���تێكی‌ ده‌ستڕۆیش���توی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م دادگا ئاماده‌ب���وو ب���ۆ‬ ‫ئیفاده‌دان له‌سه‌ر كه‌یسی‌ تیرۆركردنی‌‬ ‫كاوه‌ گه‌رمیانی‌‌و له‌الیه‌ن دادوه‌ره‌وه‌‬ ‫بڕیاری‌ ده‌سته‌به‌سه‌ركردنی‌ درا‪.‬‬ ‫ئێواره‌یه‌ك���ی‌ دره‌نگوه‌خت���ی‌‬ ‫دوێن���ێ‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ خۆرئاوابوون���دا‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی كاره‌ب���ا هه‌ب���وو به‌اڵم‬ ‫س���ه‌رجه‌م ترافیكه‌كان���ی ك���ه‌الر‬ ‫كوژێنرابوون���ه‌وه‌‪ ،‬دوات���ر هه‌واڵێك‬

‫سه‌رنجی‌ هه‌موو خه‌ڵكی‌‌و میدیاكانی‌‬ ‫خۆی‌ كوردستانی‌ به‌ره‌و الی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫راكێش كرد‪ ،‬كاتێك له‌ناو خه‌ڵكیدا‬ ‫ده‌نگۆی ئه‌وه‌ باڵوبوویه‌وه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫دادگادا قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ی گ���ه‌وره‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ سه‌روكاریان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كاری‌ رۆژنامه‌وانیی���ه‌ ه���ه‌ر زوو‬ ‫ب���ه‌ره‌و قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ه‌ی‌ به‌رده‌م‬ ‫دادگا چ���وون‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ‌ تێپه‌ڕینی‌‬ ‫كات���دا ده‌رك���ه‌وت ك���ه‌ ه���ۆكاری‌‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ه‌ ئه‌وه‌یه‌ "مه‌حمود‬ ‫س���ه‌نگاوی" به‌مه‌به‌ستی‌ ئیفاده‌دان‬ ‫هێنراوه‌ته‌ به‌رده‌م دادگا‪.‬‬ ‫به‌درێژای���ی‌ مان���ه‌وه‌ی‌ مه‌حمود‬ ‫س���ه‌نگاوی‌ له‌نێو دادگا‪ ،‬تا ده‌هات‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ه‌ی‌ ب���ه‌رده‌م دادگا‬ ‫گه‌وره‌ت���رو زیاتر ده‌بوو‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬

‫ل���ه‌و گه‌راج���ه‌ی‌ ك���ه‌ كه‌وتووه‌ته‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر دادگای لێكۆڵین���ه‌وه‌ی‬ ‫ك���ه‌الر‪ ،‬ك���ه‌ كۆمه‌ڵێ���ك خه‌ڵكی‬ ‫عه‌ش���ایه‌ر به‌چه‌ك���ه‌وه‌ تیای���دا‬ ‫ده‌بینران‪ ،‬له‌هه‌مانكاتیشدا هێزێكی‬ ‫پۆلی���س له‌ده‌وری‌ بین���ای‌ دادگاكه‌‬ ‫ئاماده‌ بوون‪.‬‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ل���ه‌دادگای‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌الر‪ ،‬مه‌حم���ود‬ ‫سه‌نگاوی‌ دوو كاتژمێر لێكۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ك���را‪ ،‬له‌الی���ه‌ن دادوه‌ره‌وه‌‬ ‫ده‌سته‌به‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫بڕی���اری‌‬ ‫به‌س���ه‌ردا درا‪ ،‬له‌م كاته‌دا هه‌ست‬ ‫به‌جموجۆڵێكی‌ نائاسایی‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫دادگادا ده‌كرا به‌تایبه‌تی‌ له‌نێو ئه‌و‬ ‫چه‌كداران���ه‌ی‌ كه‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ مه‌حمود‬ ‫س���ه‌نگاوی‌ هاتبوون‪ ،‬ب���ه‌اڵم زۆری‌‬

‫نه‌خایان���د كه‌ مه‌حمود س���ه‌نگاوی‌‬ ‫به‌ده‌ستبه‌سه‌ری‌ له‌الیه‌ن پۆلیسه‌و‌ه‬ ‫گواس���ترایه‌وه‌ بۆ بنكه‌ی‌ پۆلیس‌و‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی‌ گه‌رمیان‌و ش���ه‌وی‬ ‫رابردووی‌ له‌وێ‌ به‌سه‌ربرد‪.‬‬ ‫كاوه‌ له‌تی���ف پارێ���زه‌ری كاوه‌‬ ‫گه‌رمیانی ئام���اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫مه‌حمود س���ه‌نگاوی‌ داوای كردوه‌‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌رییه‌كه‌ی له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫به‌س���ه‌ربه‌رێت‪،‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ناوبراو پله‌ی سه‌ربازیی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم دادوه‌ر ره‌تیكردۆته‌وه‌‌و‬ ‫ئێس���تاش بڕی���اره‌ له‌یه‌كێ���ك‬ ‫له‌بنكه‌كان���ی‌ س���نوری‌ گه‌رمیاندا‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ له‌روی ئه‌منی‌و‬ ‫پل���ه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌ بۆ مه‌حمود‬ ‫سه‌نگاوی گونجاو بێت‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪3‬‬

‫عه‌دنان موفتی‌‪:‬‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی که‌س نی ‌ه یه‌کێتی له‌ده‌سه‌اڵت دوربخرێته‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬ ‫عه‌دنان موفتی‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫له‌م دیمانه‌ تایبه‌ته‌دا تیشك ده‌خاته‌‬ ‫سه‌ر پرسی‌ پێكهێنانی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫ئاماژه‌ش به‌وه‌ ده‌كات به‌به‌شداریكردنی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن مۆدیلی‌ په‌نجا به‌په‌نجا‬ ‫نه‌ما‪ .‬هاوكات ئومێد ده‌كات هه‌فته‌ی‌‬ ‫داهاتو‌و هه‌موو شته‌كان یه‌كالبكرێنه‌وه‌و‬ ‫هه‌موو الیه‌نه‌كان بكه‌وینه‌ رێكه‌وتنێك‌و‬ ‫په‌رله‌مان كۆببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌كاتێكدا ئێوه‌ ئێس���تا هێزی‌‬ ‫س���ێیه‌من له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‌و ته‌نیا‬ ‫‪ 18‬كورسیتان هه‌یه‌‪ ،‬له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك‬ ‫داوای‌ په‌نج���ا به‌په‌نجا له‌پارتی‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫پۆس���تی‌ جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانتان ده‌وێت؟‬ ‫عه‌دن���ان موفتی‌‪ :‬ئێم���ه‌ داوای‌ په‌نجا‬ ‫به‌په‌نجام���ان نه‌ك���ردووه‌‪ ،‬چونك���ه‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن به‌ش���داری‌ له‌حكوم���ه‌ت‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئه‌وانیش به‌ش���داری‌ ده‌كه‌ن‬ ‫مۆدیلی‌ په‌نج���ا به‌په‌نجا نه‌ماوه‌‪ ،‬په‌نجا‬ ‫به‌په‌نج���ا دوو حكومه‌تی‌ پێش���وو بوو‪،‬‬ ‫كه‌ یه‌ك لیس���تمان هه‌بوو‪ ،‬هاوپه‌یمانی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ بوو ك���ه‌ به‌ته‌نیا یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌ حكومه‌ته‌كه‌یان ته‌شكیل ده‌كرد‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌وكات به‌پێی‌ رێكه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫س���تراتیژی‌ هه‌ردووالم���ان پۆس���ته‌كان‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی‌ په‌نج���ا به‌په‌نج���ا دابه‌ش‬ ‫كرابوو‪ ،‬په‌نجا به‌په‌نجا بۆ قۆناغێك بوو‬ ‫بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ دوو ئیداره‌یی‌ بوو‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌بوو داموده‌زگاكان یه‌كبگرنه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاس���اییكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم كه‌ ئێستا باس���ی‌ په‌نجا به‌په‌نجا‬ ‫ناكه‌ین‌و مۆدیلی‌ په‌نجا به‌په‌نجا نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیشدا ته‌ماشای‌ خۆمان ناكه‌ین‬ ‫به‌‪ 18‬كورسی‌ مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ بكرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ بۆ یه‌كخس���تنه‌وه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫حكومه‌تیش‪ ،‬ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ دوارۆژی‌‬ ‫گه‌له‌كه‌ش���مان پێمانوایه‌ یه‌كێتی‌ ده‌بێت‬ ‫ش���ان بداته‌ به‌ر ئه‌و به‌رپرس���یارێتییه‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام بێت له‌ته‌واوكردنی‌ هه‌نگاوه‌كانی‌‬ ‫یه‌كخس���تنی‌ داموده‌زگاكانی‌ حكومه‌ت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ كه‌ له‌ئێس���تادا نه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌و نه‌ ناوخۆو نه‌دارایی‌ به‌ته‌واوی‌‬ ‫یه‌كیانگرتۆته‌وه‌‪ ،‬ئاس���ه‌واره‌كانی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫براكوژی‌ هه‌ر ماون‪ ،‬س���اڕێژكردنی‌ ئه‌و‬ ‫برینان���ه‌ به‌بێ یه‌كێت���ی‌ ناكرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بێ���ت‌و ته‌ماش���ای‌ دوارۆژ بكه‌ین نابێت‬ ‫بگه‌ڕێین���ه‌وه‌ دواوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت ئه‌و‬ ‫هه‌نگاوانه‌ی‌ كه‌ ماومانه‌ ته‌واوی‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێمه‌ له‌پێكهێنانی‌ حكومه‌تدا شتێك‬ ‫ناڵێی���ن دووربێت له‌واقی���ع‪ ،‬به‌ڵكو دوو‬ ‫شتی‌ گرنگ هه‌یه‌ كه‌ ده‌بێت له‌به‌رچاوی‌‬

‫زۆر كه‌س هه‌ن‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر‬ ‫رێكه‌وتنێكی‌‬ ‫ته‌واوتان نه‌كردووه‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌موو‬ ‫شتێكتان بۆ‬ ‫كۆنگره‌ كامل نییه‌‬ ‫مه‌ڕۆن بۆ كۆنگره‌‬ ‫عه‌دنان موفتی‬ ‫بگری���ن ئه‌ویش یه‌كێكی���ان ئه‌وه‌بوو كه‌‬ ‫باسمكرد‪ ،‬دووه‌میان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ یه‌كێت ‌ی‬ ‫به‌رپرس���یارێتییه‌كی‌ هه‌یه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ناوچه‌ داب���ڕاوه‌كان‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌ماش���ا‬ ‫بكه‌ین له‌س���ه‌دا چل���ی‌ ناوچه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان كه‌وتۆته‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫هه‌رێ���م‪‌،‬واقیعی���ش‌وامانپێده‌ڵێ���ت كه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان یه‌كه‌مین‬ ‫هێ���زی‌ كوردییه‌ له‌كه‌ركوك‌و له‌دیاله‌ش‌و‬ ‫له‌موسڵیش دووه‌مێكی‌ زۆر به‌هێزه‌ ‌واته‌‬ ‫ئه‌و هۆكارانه‌ی‌ كه‌ باسمكردن‪ ،‬ناتوانرێت‬ ‫یه‌كێت���ی‌ دووربخات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫كه‌س نییه‌ یه‌كێتی‌ دووربخاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نا خۆ ئاس���ایی‌ بوو یه‌كێك له‌بژارده‌كان‬ ‫ئه‌وه‌بوو كه‌ یه‌كێتی‌ ببێته‌ ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئۆپۆزس���یۆنبوونی‌ یه‌كێت���ی‌ نه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌ نه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ هیچ الیه‌نێكدایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪‌ :‬وات���ه‌ یه‌كێ���ك له‌كارته‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ئۆپۆزسیۆنبوون بووه‌؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬نه‌خێ���ر ‌وه‌كو كارت‬ ‫باس���منه‌كردووه‌‪ ،‬ئێم���ه‌ ‌وه‌ك���و ‌واقیع‬ ‫باس���ی‌ ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر‌واقیعه‌كه‌‌وا‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئێمه‌ ده‌بینه‌ ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌موو ئه‌مانه‌ش���دا مه‌سه‌له‌ی‌‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫پۆس���ته‌كانی‌ یه‌كێتی‌ به‌نده‌ به‌پرس���ی‌‬ ‫دانوستانه‌كان‪ ،‬ئێمه‌ له‌رابردوودا جێگری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫ح���ه‌وت‌ وه‌زیرمان هه‌ب���ووه‌‪ ،‬به‌ته‌ئكید‬ ‫ئه‌مج���اره‌ ‌وا نابێ���ت‪ ،‬چونك���ه‌ ‌وه‌ك‬ ‫باس���مكرد ئۆپۆزسیۆن به‌شداری‌ ده‌كات‬ ‫له‌حكومه‌تێك كه‌ خاوه‌نی‌ ‪ 40‬كورسین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دواقۆناغه‌كانی‌ دانوستانه‌كان‬

‫به‌كوێ‌ گه‌یشتووه‌‪ ،‬ده‌وترێت یه‌كێتی‌ به‌وه‌‬ ‫رازی‌ بووه‌ كه‌ پۆستی‌ جێگری‌ سه‌رۆك ‌ی‬ ‫حكومه‌ت ‌وه‌ربگرێت‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا‬ ‫پۆستی‌ س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان بۆ گۆڕان‬ ‫بێت؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬له‌وانه‌یه‌ س���به‌ی‌ دوو‬ ‫س���به‌ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و دواتریش‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ كۆببێته‌وه‌و له‌وێ‌‬ ‫بڕیاری‌ كۆتایی‌ بدرێت‪ ،‬هه‌فته‌ی‌ داهاتوو‬ ‫دانوس���تانه‌كان ده‌ستپێده‌كاته‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫شاندی‌ پارتی‌‌و له‌وێش دوابڕیار ده‌درێت‬ ‫ئیتر خۆ ناكرێت‌وا راوه‌ستین‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫تائێس���تا هیچ الیه‌نێك نه‌گه‌یشتووینه‌ته‌‬ ‫ئ���ه‌و قۆناغه‌ی‌ كه‌ بڵێی���ن به‌ڵێ‌ یاخود‬ ‫نه‌خێر تاوه‌كو ئێستا هه‌مووی‌ هه‌ر بیرو‬ ‫ڕا گۆڕینه‌وه‌ بووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌كرێت پێمانبڵێیت ئێوه‌‌وه‌كو‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان داوای‌ چ‬ ‫پۆستێكتان كردووه‌؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬تا ئێس���تا ئێمه‌‌وه‌كو‬ ‫قس���ه‌لێكردن باس���مانكردووه‌‪ ،‬باس���ی‌‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ حكومه‌تمان ك���ردووه‌‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫رۆش���نایی‌ ئه‌و رێكه‌وتنه‌ ستراتیژییه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ هه‌م���ان ب���ووه‌‪ ،‬له‌به‌ر رۆش���نایی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان دانیش���ین رێكبكه‌وین‪،‬‬ ‫به‌اڵم بژارده‌كان زۆرن‪ ،‬زۆرجار ده‌گه‌ینه‌‬ ‫س���ه‌ر مێز ش���ته‌كان ئاڵۆز ده‌بن‌و دواتر‬ ‫دوای ده‌خه‌ی���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئومێد ده‌كه‌م‬ ‫هه‌فت���ه‌ی‌ داهات���وو هه‌موو ش���ته‌كان‬ ‫یه‌كالبكرێنه‌وه‌و هه‌موو الیه‌نه‌كان بگه‌ینه‌‬ ‫رێكه‌وتنێك‌و په‌رله‌مان كۆببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌نێ���وان پۆس���تی‌ جێگری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‬

‫یه‌كێتی‌ خواستی‌ له‌سه‌ر كامیانه‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفتی‌‪ :‬ه���ه‌ردوو ڕا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫مه‌كته‌بی سیاس���ی‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌ بۆ‬ ‫هه‌ردوو پۆسته‌كه‌ كردووه‌‪ ،‬ئێمه‌ هه‌ردوو‬ ‫پۆس���ته‌كه‌ به‌حه‌قی‌ خۆم���ان ده‌زانین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه‌ قابیلی‌ ئه‌وه‌یه‌ موناقه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫له‌سه‌ر بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ ده‌یبینین‪،‬‬ ‫ئێوه‌‌وه‌كو یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫زیات���ر حه‌زت���ان له‌پۆس���تی‌ جێگ���ری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ته‌‪‌ ،‬واته‌ حه‌زتان له‌ناو‬ ‫حكومه‌ته‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفتی‌‪ :‬ه���ه‌ردوو ڕا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵ���ێ‌ ڕای���ه‌ك پێیانوای���ه‌ مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت باشتره‌و له‌وێ‌ ده‌توانین زیاتر‬ ‫خزم���ه‌ت به‌خه‌ڵك بكه‌ی���ن‌و كار بكه‌ین‬ ‫ب���ۆ نه‌هێش���تنی‌ دوو ئیداره‌یی‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا ڕایه‌ك پێیوایه‌ كه‌ پۆس���تی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان ئه‌همییه‌تی‌ زیاتره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ڕێزت ماوه‌یه‌ك س���ه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مان بوویت‪ ،‬پێتوایه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌مجاره‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن به‌شداری‌ له‌حكومه‌ت بكات‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان به‌وان بێت په‌رله‌مان‬ ‫چۆن ده‌بێت؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬خ���ۆی‌ له‌زه‌مانی‌‬ ‫ئێمه‌ش ئۆپۆزس���یۆن هه‌بوو‪ ،‬یه‌كگرتوو‬ ‫كۆمه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن بوون‌و ‪ 12‬كورسییان‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬له‌ناوخۆشماندا له‌لیستی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫هه‌ندێك په‌رله‌مانتار‌وه‌كو ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫مامه‌ڵه‌ی���ان ده‌كرد‪ ،‬ئۆپۆزس���یۆن له‌ناو‬ ‫په‌رله‌م���ان هه‌رده‌مێنێ���ت‪ ،‬به‌اڵم جۆری‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌كه‌ ده‌گۆڕێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر تۆ‬ ‫به‌ش���داریتكردبێت له‌حكوم���ه‌ت ئ���ه‌و‬

‫حكومه‌ت���ه‌ هی‌ خۆته‌ ه���ه‌ر پرۆژه‌یه‌ك‬ ‫له‌حكومه‌ت���ه‌وه‌ بێ���ت ب���ۆ په‌رله‌م���ان‬ ‫پێشووتر‌وه‌زیره‌كانی‌ خۆت له‌حكومه‌ت‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ‌وه‌زی���ران موناقه‌ش���ه‌یان‬ ‫له‌سه‌ر كردووه‌و بینیویانه‌‪ ،‬كه‌واته‌ كاری‌‬ ‫تۆ‌وه‌ك���و په‌رله‌مانتار به‌رده‌وامدانه‌ به‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌‪ ،‬چۆن ئه‌و پرۆژه‌یه‌ ده‌وڵه‌مه‌ند‬ ‫ده‌كه‌یت چۆن كه‌موكوڕییه‌كان نه‌هێڵیت‌و‬ ‫چۆن له‌رووی‌ یاس���اییه‌وه‌ چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪‌:‬وات���ه‌ په‌رله‌مان���ی‌ ئه‌مجاره‌‬ ‫په‌رله‌مانێكی‌ هێمن ده‌بێت؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪‌ :‬واجیب���ی‌ په‌رله‌مانه‌‬ ‫چاودێری���ی‌ كه‌موكوڕییه‌كانی‌ حكومه‌ت‬ ‫بكات‌و بانگهێشتی‌‌وه‌زیره‌كان‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت بكات له‌هه‌ر بۆنه‌یه‌كی‌ پێویست‌و‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌م‬ ‫چوار س���اڵه‌ی‌ په‌رله‌مان ل���ه‌ڕووی‌ ئه‌وه‌‬ ‫زۆرباش ده‌بێت كه‌ چاودێریی‌ حكومه‌ت‬ ‫بكرێ���ت‌و كاره‌كانی‌ حكومه‌ت باش���ترو‬ ‫شه‌فافتر به‌ڕێوه‌ بچێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌ك له‌مه‌ترسییه‌كان كه‌ باس‬ ‫ده‌كرێ���ت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ گۆڕان به‌ش���داری‌‬ ‫له‌حكوم���ه‌ت ده‌كات‌و دواتریش ترس���ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌یه‌ له‌حكومه‌ت بكشێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫حاڵه‌تێكی‌ له‌م شێوه‌یه‌ روویدا ئه‌و كاته‌‬ ‫كابینه‌كه‌ تووشی‌ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ ده‌بێت؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬ج���ا گ���ۆڕان‬ ‫ب���ۆ ده‌كش���ێته‌وه‌؟ ده‌بێ���ت ئه‌م���ه‌‬ ‫له‌دانوستانه‌كان باس بكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪‌:‬وات���ه‌ ده‌بێ���ت پارتی‌ مه‌رج‬ ‫له‌سه‌ر بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان دابنێت ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ش���داری‌ له‌حكوم���ه‌ت ده‌كات نابێت‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بكشێته‌وه‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬ن���ا مه‌س���ه‌له‌كه‌‬ ‫مه‌رج نییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێ���ت به‌رنامه‌ی‌‬ ‫كاری‌ حكومه‌ته‌ك���ه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك بێت‬ ‫ك���ه‌ ئه‌و مه‌ترس���ییه‌ی‌ نه‌بێت‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌كه‌ گۆڕاوه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ئیراده‌ی‌ به‌شداریكردن‌و چاكسازی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر یه‌كێتی‌‌و پارتیش ئه‌و ئیراده‌یه‌یان‬ ‫هه‌بێت ئه‌و كات���ه‌ هیچ خیالفێك نابێت‬ ‫هه‌ركاتێكی���ش ناكۆكی‌ هه‌ب���وو ئه‌وان‬ ‫ده‌توان���ن بڕیاری‌ خۆیان ب���ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بێ���ت ئه‌مجاره‌یان به‌و پش���ووه‌ ئیش‬ ‫بكه‌ین ك���ه‌ چوار س���اڵی‌ خزمه‌تكردنی‌‬ ‫هاواڵتیان بێت‪ ،‬چوارساڵی‌ گه‌یشتن بێت‬ ‫به‌ش���ه‌فافیه‌ت‪ ،‬چوارس���اڵی‌ نه‌هێشتنی‌‬ ‫ناعه‌داله‌تی���ی‌ بێ���ت‪ ،‬چوارس���اڵی‌ دژی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌رنامه‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫ئه‌وه‌ بێت بێگومان سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت‌و‬ ‫كه‌سیش ناكشێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬با چه‌ند پرسیارێكت له‌باره‌ی‌‬ ‫یه‌كێتیی���ه‌وه‌ ئاراس���ته‌ بكه‌ی���ن‪ ،‬ئای���ا‬ ‫كۆنگره‌ی‌ یه‌كێتی‌ ل���ه‌و كاته‌ی‌ كه‌ بۆی‌‬ ‫دیاریكراوه‌ ده‌به‌سترێت؟‬

‫عه‌دن���ان موفتی‌‪ :‬ئه‌گه‌ری‌ به‌س���تن ‌ی‬ ‫كۆنگ���ره‌ زۆره‌ به‌تایبه‌ت���ی‌ لیژن���ه‌ی‌‬ ‫ئاماده‌كاری‌ كۆنگره‌ ئاماده‌كاریی‌ ته‌واوی‌‬ ‫كردووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪‌:‬وات���ه‌ كه‌س نیی���ه‌ بڵێت با‬ ‫كۆنگره‌كه‌ دوابخرێت؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬زۆر كه‌س هه‌ن ده‌ڵێن‬ ‫ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنێكی‌ ته‌واوتان نه‌كردووه‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌موو شتێكتان بۆ كۆنگره‌ كامل‬ ‫نییه‌ مه‌ڕۆن بۆ كۆنگره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كۆنگره‌ی‌ ئه‌مجاره‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ده‌توانێت كه‌سێك بۆ جێگره‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫ده‌ستنیش���ان بكات ی���ان كۆنگره‌یه‌كی‌‬ ‫ئاسایی‌ ده‌بێت‌و تێده‌په‌ڕێنرێت؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬ده‌بێ���ت كۆنگره‌‬ ‫بڕیار له‌س���ه‌ر ئه‌مه‌ بدات‪ ،‬به‌اڵم پێموایه‌‬ ‫س���كرتێری‌ یه‌كێت���ی‌ هه‌ر م���ام جه‌الل‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ���ت كۆنگره‌ به‌جدی‌‬ ‫موناقه‌ش���ه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ب���كات‪ ،‬كه‌‬ ‫كێ‌ له‌دوای‌ ئه‌م قۆناغ���ه‌ كاروباره‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌رێوه‌ ده‌بات‪ ،‬جا ئه‌و كه‌س���ه‌‬ ‫ناوی‌ لێده‌نێیت جێگر یاخود ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌ گرنگ نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌بێ���ت ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌ به‌جدی‌‬ ‫باسی‌ لێبكرێت‌و یه‌كالبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬مه‌ترس���ی‌ ئه‌وه‌ نیی���ه‌ كه‌‬ ‫ئه‌مجاره‌ش كۆمه‌ڵێك كادیرو خه‌ڵكی‌ تر ‬ ‫له‌یه‌كێتی‌ جیاببنه‌وه‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفتی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر كه‌س���انێك‬ ‫خۆیان بیانه‌وێت‌وازبێنن ئه‌وه‌ كێشه‌یه‌ك‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌اڵم پێموایه‌ ئێستا هیچ فه‌راغێك‌و‬ ‫بیانووی���ه‌ك نییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكانێكی‌‬ ‫تر له‌یه‌كێتی‌ جیاببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬مه‌كته‌بی سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫چ ڕایه‌ك���ی‌ هه‌یه‌ به‌رامب���ه‌ر به‌مه‌حمود‬ ‫س���ه‌نگاوی‌ كه‌ دادگا له‌س���ه‌ر دۆسیه‌ی‌‬ ‫تیرۆركردن���ی‌ كاوه‌ گه‌رمیان���ی‌ داوای‌‬ ‫كردووه‌‪ ،‬ئایا پێتانگوتو‌ه بۆچی‌ ناچیته‌‬ ‫به‌رده‌م دادگا؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪‌ :‬وه‌ك���و مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ ئه‌و پرسه‌ باسكراوه‌‪ ،‬مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ ڕێز له‌یاساو ڕێز له‌بڕیاری‌ دادگا‬ ‫ده‌گرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێمه‌ ك���ه‌س تاوانبار‬ ‫ناكه‌ین ت���ا رێكاره‌ یاس���اییه‌كان ته‌واو‬ ‫نه‌بێت‌و ئێمه‌ پابه‌ندی‌ عه‌داله‌تی‌ یاس���ا‬ ‫ده‌بین‪ ،‬مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ پۆلیس نییه‌‬ ‫خه‌ڵك ده‌س���تگیر بكات‪ ،‬تا ئێمه‌ كاك‬ ‫مه‌حمود ده‌ستگیر بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئێوه‌ به‌كاك مه‌حمودتان‬ ‫گوتوه‌ بۆ ناچیته‌ به‌رده‌م دادگا؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ م���ن‬ ‫بیس���توومه‌ كاك مه‌حم���ود ئاماده‌ی���ه‌‬ ‫بچێته‌ ب���ه‌رده‌م دادگاو نه‌یگوتوه‌ ناچمه‌‬ ‫به‌رده‌م دادگا‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و بچێته‌ به‌رده‌م‬ ‫دادگا بۆ خۆی‌‌و بۆ یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌‬ ‫كوردستانیش باشه‌‪.‬‬

‫ی ئێران‪:‬‬ ‫ی هه‌واڵ ‌‬ ‫ئاژانسێك ‌‬

‫قوباد تاڵه‌بانی‌ ده‌بێته‌ جێگری‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئاژانسێكی‌ هه‌واڵی‌ ئێرانی‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌كابینه‌ی‌ هه‌شته‌م ‌ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا قوباد‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ده‌بێته‌ جێگری‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌‌و ئه‌رسه‌الن بایزیش‬ ‫نابێته‌وه‌ به‌سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫ئاژانس����ی‌ هه‌واڵ����ی‌ "بولت����ن"ی‌ ئێرانی‌‬ ‫له‌راپۆرتێكدا به‌ناوی‌ "پێكهاته‌ی‌ كابینه‌ ‌ی‬ ‫هه‌شته‌می‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫چۆن پێكده‌هێنرێت؟"‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ له‌كابین����ه‌ی‌ نوێی‌ حكومه‌ت����دا قوباد‬ ‫تاڵه‌بانی‌ وه‌ك جێگری‌ یه‌كه‌می‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ ده‌ستبه‌كار ده‌بێت‌و بۆ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیش جێگری‌ دووه‌می‌ سه‌رۆك وه‌زیر‬ ‫ته‌رخان ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ راپۆرتێ����ك كه‌ نووس����ینگه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێ����ری‌ ئاژانس����ه‌كه‌ ل����ه‌زاری‌ چه‌ن����د‬ ‫س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ باوه‌ڕپێكراوه‌وه‌ ئاماده‌ی‌‬ ‫كردووه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫كابینه‌ی‌ هه‌ش����ته‌می‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم‬

‫به‌ده‌ستیان گه‌یشتووه‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ����م له‌كابین����ه‌ی‌ نوێدا س����ێ‌ جێگر ‌ی‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬كه‌ یه‌كه‌میان بۆ یه‌كێتی‌ ده‌بێت‌و‬ ‫دووه‌میشیان بۆ گۆڕان‌و سێهه‌میشیان بۆ‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫راپۆرته‌ك����ه‌ باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان����ی‌ كوردس����تان‬ ‫ده‌درێ����ت به‌كه‌س����ێكی‌ س����ه‌ر به‌یه‌كێتی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تان به‌اڵم ئه‌و كه‌سه‌‬ ‫ئه‌رس����ه‌الن نابێت‌و جێگری‌ په‌رله‌مانیش‬ ‫به‌ر جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاژانس����ه‌كه‌ ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ هه‌ش����ته‌می‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تاندا ‪ 7‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬بزوتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫گ����ۆڕان ‪ 4‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫كوردس����تان ‪ 3‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬یه‌كگرت����ووی‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌ ‪ 2‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‬ ‫كوردس����تان ‪ 1‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬مه‌سیحییه‌كان ‪1‬‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و توركمانه‌كانی����ش وه‌زاره‌تێكیان‬ ‫پێده‌درێت‪ .‬هه‌روه‌ها سكرتێری‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تانیش به‌كۆمه‌ڵ����ی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫كوردستان ده‌سپێردرێت‪.‬‬

‫سه‌رۆك ‌ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ نوێدا‬ ‫سێ‌ جێگری‌ ده‌بێت‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ پێش����تر یه‌كێتی‌‬ ‫داوای‌ هه‌ردوو پۆس����تی‌ جێگری‌ سه‌رۆك ‌ی‬ ‫حكومه‌ت‌و سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانیشی‌ كردووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تان‌و سێ‌‬ ‫الیه‌نه‌كه‌ی‌ ئۆپۆزیس����یۆن پێداگری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ پێویس����ته‌ دابه‌شكردنی‌‬ ‫پۆسته‌كانی‌ كابینه‌ی‌ هه‌شته‌م به‌گوێره‌ی‌‬ ‫رێژه‌ی‌ كورسییه‌كان بێت‪.‬‬

‫قوباد تاڵه‌بانی‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫"میسداقییه‌تی یه‌كێتی له‌رووی به‌ڕێوه‌بردنه‌وه‌ له‌سلێمانی الواز بووه‌"‬

‫پشتیوان سادق‪ :‬ئه‌م واقیع ‌ه وا ده‌خوازێت مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ گۆڕان بكه‌ین‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‬

‫د‪.‬پشتیوان سادق ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئاس���اییه‌‬ ‫ئه‌وه‌ دانوس���تانه‌ له‌س���ه‌ر مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫پێكهێنان���ی حكومه‌ت كه‌ یه‌كێتی داوای‬ ‫هه‌رچ���ی ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم گرن���گ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫س���ه‌ره‌نجام پارتی‌و یه‌كێتی‌و گۆڕان ئه‌و‬ ‫شوێنانه‌ وه‌ربگرن كه‌ گوزارشت له‌هێزی‬ ‫ده‌نگه‌كانیان بكات"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬ئێس���تا كێشه‌ی‌ سه‌ید سادق‬ ‫گه‌رمه‌‪ ،‬پێشتریش زنجیره‌یه‌ك رووداو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌منی‌ نه‌خ���وازراو س���لێمانی‌ گرته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌الی‌ ئێوه‌وه‌ وه‌كو پارتی‌ ئه‌م رووداوانه‌‬ ‫ئاماژه‌نین بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئیتر هاوپه‌یمانه‌‬ ‫ستراتیجییه‌كه‌تان یه‌كێتی‌ له‌به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫زۆنی‌ س���ه‌وزدا روب���ه‌روی‌ ئاس���ته‌نگ‬ ‫بووه‌ته‌وه‌‌و به‌ه���ۆی‌ الوازبوونی‌ پێگه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌ ئیداره‌ی‌ بۆ ناكرێت؟‬ ‫د‪.‬پشتیوان‪ :‬خۆی له‌ئێستادا له‌ناوچه‌ی‬ ‫س���لێمانی واقعێك هه‌یه‌ كه‌ خۆی له‌دوو‬ ‫شتی تێكه‌اڵو ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬یه‌كیان بریتییه‌‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵت‌و واتا ده‌س���ه‌اڵتی ئیداریی‌و‬ ‫ئه‌منی به‌ده‌س���تی یه‌كێتییه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا ده‌نگ���ی الیه‌نه‌كانی دیكه‌‬ ‫ل���ه‌رووی ده‌نگی ش���ه‌قامه‌و‌ه له‌یه‌كێتی‬ ‫به‌هێزتربێت‪ ،‬تاراده‌یه‌ك ئه‌مه‌ وای كردووه‌‬ ‫تۆزێ���ك میس���داقیه‌تی یه‌كێتی له‌رووی‬ ‫به‌رێوه‌بردنه‌وه‌ له‌ناوچه‌ی سلێمانی الواز‬ ‫بكات‪ .‬خاڵێكی دیكه‌ سه‌باره‌ت به‌سه‌ید‬ ‫س���ادق دیاره‌ كه‌ قایمقام له‌سه‌ر لیستی‬ ‫یه‌كێتی ب���ووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێت ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌بیر نه‌كه‌ین یه‌كگرتووی ئیس�ل�امییش‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ش���اره‌وانی هه‌ب���ووه‌‪.‬‬ ‫به‌گش���تی ره‌نگه‌ ه���ۆكاری زۆر هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی من له‌راگه‌یاندنه‌كان‬ ‫بیس���تم به‌پێی ئاماره‌كانی كۆمس���یۆن‬ ‫یه‌كێت���ی له‌دواهه‌ڵب���ژاردن رێ���ژه‌ی‬ ‫ده‌نگه‌كانی (‪ )%15‬بووه‌‪ .‬ره‌نگه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫پاساوێك بێت كه‌ ئه‌و خه‌ڵكه‌ی له‌رووی‬ ‫جه‌ماوه‌ریی���ه‌وه‌ له‌یه‌كێت���ی به‌هێزت���ره‌‬ ‫هه‌وڵبدات ئیسپاتی بوونی خۆی بكات‌و‬ ‫ئه‌و په‌یامه‌ بنێرێت كه‌ من هه‌م‌و ده‌توانم‬ ‫گۆڕان بكه‌م‌و هه‌ركاتێك بمه‌وێت شه‌قام‬ ‫بجوڵێنم‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‪ :‬دۆخ���ی‌ ئێس���تای‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌ناوچه‌كانی‌ سلێمانیدا رووده‌دات‬ ‫چ كاریگه‌رییه‌ك���ی‌ له‌س���ه‌ر پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌بێت؟‬ ‫د‪:‬پش���تیوان‪ :‬به‌ب���ڕوای م���ن هێنده‌‬ ‫كاریگه‌ری نابێ���ت‪ ،‬چونكه‌ ده‌رئه‌نجامی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان دیاربوو كه‌ پارتی هێزی‬ ‫یه‌كه‌م���ه‌و گ���ۆڕان دووه‌م‌و یه‌كێتی���ش‬ ‫هێزی س���ێیه‌م‪ ،‬ئیدی حیساب‌و كتابه‌كه‌‬ ‫دیاره‌‌و ته‌نها ئه‌وه‌ی كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر‬ ‫پێكهێنانی حكوم���ه‌ت ده‌بێت چۆنیه‌تی‬ ‫دیاریكردن‌و دابه‌شكردنی پێگه‌ سیادی‌و‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬هه‌ڵوێستی‌ ئێوه‌ وه‌كو پارتی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ب���ه‌و داواكارییان���ه‌ چییه‌ كه‌‬ ‫یه‌كێتی له‌پۆس���ته‌كانی‌ جێگری‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران‌و س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌م���ان‌و چه‌ند‬ ‫وه‌زاره‌تێكی‌ سیادییدا داوایان ده‌كات؟‬ ‫د‪.‬پش���تیوان‪ :‬خۆی مه‌سه‌له‌كه‌ مادام‬ ‫قسه‌كردنه‌ له‌سه‌ر ئیستحقاقی ئینتیخابی‪،‬‬ ‫پێویسته‌ پۆس���ته‌كانیش به‌پێی رێژه‌ی‬ ‫ده‌نگه‌كان دابه‌ش���بكرێن‪ ،‬بۆیه‌ ئاساییه‌‬ ‫ئه‌وه‌ دانوس���تانه‌ له‌س���ه‌ر مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫پێكهێنان���ی حكومه‌ت ئه‌گ���ه‌ر یه‌كێتی‬ ‫داوای هه‌رچی ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم گرنگه‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌رئه‌نج���ام پارتی‌و یه‌كێتی‌و گۆڕان ئه‌و‬ ‫شوێنانه‌ وه‌ربگرن كه‌ گوزارشت له‌هێزی‬ ‫ده‌نگه‌كانیان بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬ئایا ئێ���وه‌ ئیت���ر له‌مه‌ودوا‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی‌ ئ���ه‌و رێ���ژه‌ كورس���ییه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ یه‌كێت���ی‌ هێناویه‌ت���ی‌ مامه‌ڵ���ه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ هاوپه‌یمانه‌كه‌تان���دا ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫دابه‌ش���كردنی‌ پۆس���ته‌كان یان به‌پێی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌رێكه‌وتننامه‌ی‌ س���تراتیجیدا‬ ‫له‌سه‌ری‌ رێكه‌وتون؟‬ ‫د‪.‬پشتیوان‪ :‬ئه‌و رێكه‌وتنه‌ ستراتیژییه‌‬ ‫ته‌نها مانای كورسی‌و پۆست ناگه‌یه‌نێت‬ ‫له‌نێ���وان پارتی‌و یه‌كێت���ی‪ ،‬زۆرجار كه‌‬ ‫س���ه‌یری رێكه‌وتننام���ه‌كان ده‌كه‌ین جا‬ ‫چ له‌نێ���وان ح���زب‌و الیه‌ن���ه‌كان بێت‪،‬‬ ‫یان له‌نێوان واڵت���ان‪ ،‬ده‌بینی قه‌باره‌ی‬ ‫حزبه‌كان یان واڵت���ه‌كان پێوه‌ر نییه‌ بۆ‬ ‫جۆری ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ شتێكی‬ ‫س���ه‌ره‌كی ه���ه‌ن س���ه‌باره‌ت به‌ئێمه‌‪.‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌وڵبده‌ین هه‌رده‌م‬ ‫بارودۆخی كوردس���تان له‌ئارامییدا بێت‌و‬ ‫س���ه‌قامگیریی سیاسی هه‌بێت‪ ،‬خاڵێكی‬

‫پشتیوان سادق‬ ‫دیكه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌ بااڵكانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌مان هاوده‌نگ‌و هاوهه‌ڵوێس���ت‬ ‫بی���ن‪ ،‬هه‌وڵبده‌ین گه‌نده‌ڵی بنه‌بڕ بكه‌ین‬ ‫وات���ا كۆمه‌ڵێ���ك خاڵ���ی زۆر ئیجاب���ی‬ ‫تێدای���ه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ نییه‌ قس���ه‌ به‌ته‌نها‬ ‫له‌س���ه‌ر پۆس���ت بكرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وكات‬ ‫كه‌ رێكه‌وتننامه‌ی س���تراتیژی به‌سترا‪،‬‬ ‫سروش���تی پارتی‌و یه‌كێت���ی تاراده‌یه‌ك‬ ‫له‌رووی پێگه‌و ئیستیحقاقی هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‬ ‫‌وه‌كو یه‌ك بوون‪ .‬بۆیه‌ش خاڵێك هه‌بوو‬ ‫ل���ه‌و رێكه‌وتننامه‌یه‌ كه‌ هاوس���ه‌نگی‌و‬ ‫هاوتای���ی هه‌بێت له‌پۆس���ته‌كان‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر هاوس���ه‌نگی‌و هاوتای���ی نه‌م���ا‬ ‫له‌پۆس���ته‌كان ئه‌وه‌ به‌و مانایه‌ نییه‌ كه‌‬ ‫ئ���ه‌و رێكه‌وتتنامه‌یه‌ له‌و پرس���انه‌ی كه‌‬ ‫په‌یوه‌س���تن به‌ به‌رژه‌وه‌ن���دی خه‌ڵك‌و‬ ‫كوردستان ئێمه‌ تیایدا پاشگه‌ز بینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ ئێس���تاش ئ���ه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌‬ ‫له‌هه‌ندێ خاڵدا پێویسته‌ به‌رده‌وامبێت‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ ئه‌و رێكه‌وتننامه‌یه‌ س���ااڵنه‌ یان‬ ‫مانگانه‌ پێویستی به‌پێداچوونه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬

‫ئ���ه‌وه‌ نییه‌ ك���ه‌ ش���تێكی جامید بێت‌و‬ ‫دایبنێی‌و له‌سه‌ری بڕۆیت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬قسه‌و باسی‌ ئه‌وه‌ له‌ئارادایه‌ كه‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‌و بارزانی‌ له‌دانیشتنی‌‬ ‫دوو قۆڵییاندا گه‌یشتوونه‌ته‌ رێكه‌وتنێكی‌‬ ‫رانه‌گه‌یه‌نراو‪ ،‬ئه‌مه‌‌وایه‌؟‬ ‫د‪.‬پش���تیوان‪ :‬نه‌خێر‪ ...‬پێش���بینی‬ ‫ناكه‌م رێكه‌وتنێكی له‌و جۆره‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬ئایا ئێوه‌ ده‌تانه‌وێت له‌مه‌ودوا‬ ‫ئه‌و مامه‌ڵه‌یه‌ی‌ پێشتر له‌گه‌ڵ‌ تاڵه‌بانیدا‬ ‫ده‌تانك���رد‪ ،‬ئێس���تا به‌ه���ۆی‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فای‌ بكه‌ن؟‬ ‫د‪.‬پش���تیوان‪ :‬نه‌ك به‌و مانایه‌ی كاك‬ ‫نه‌وشیروان به‌دیلی مام جه‌الل‌و گۆڕانیش‬ ‫به‌دیلی یه‌كێتی بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و قۆناغه‌ی‬ ‫ئێس���تاو ئ���ه‌و هه‌ڵبژاردن���ه‌ی ئێس���تا‬ ‫واقعێكی دیكه‌ی دروس���تكرد‪ ،‬ئه‌و واقعه‌‬ ‫واده‌خوازێت كه‌ مامه‌ڵ���ه‌ له‌گه‌ڵ گۆڕان‬ ‫بكه‌ی���ن‌و گۆڕانیش له‌قۆناغ���ی داهاتوو‬ ‫پێویسته‌ به‌جۆرێكی دیكه‌ مامه‌ڵه‌ بكات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك كاك نه‌وشیروان خۆی باسیكرد‬ ‫ئه‌و قۆناغه‌ی كه‌ گۆڕان ئۆپۆزسیۆن بوو‬ ‫جیاوازه‌ له‌و قۆناغ���ه‌ی كه‌ گۆڕان دێته‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬به‌و واتایه‌ی هه‌ر قۆناغێك‬ ‫هه‌نگاوی خۆی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬ئایا پارت���ی‌ له‌گفتوگۆكانیدا‬ ‫بۆ پێكهێنانی‌ حكومه‌ت گه‌یش���تووه‌ته‌‬ ‫رێكه‌وت���ن له‌گ���ه‌ڵ‌ گ���ۆڕان‌و كۆم���ه‌ل‌و‬ ‫یه‌كگرتوو‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌و ئاماژانه‌ی‌ خۆیان‬ ‫ده‌ڵێن؟‬ ‫د‪.‬پشتیوان‪ :‬خۆی مه‌بده‌ئیه‌ن هه‌موو‬ ‫الیه‌ك له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كۆكن‌و رێكه‌وتنیش‬ ‫هه‌ی���ه‌ ك���ه‌ له‌حكومه‌تێكی هاوبه‌ش���دا‬ ‫به‌شداربن‪ .‬به‌اڵم به‌رنامه‌و دابه‌شكردنی‬ ‫پۆس���ته‌كان م���اوه‌‪ ،‬وات���ا مه‌بده‌ئیه‌ن‬ ‫رێكه‌وتوین له‌قۆناغی داهاتوو به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫بین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬گرنتی‌ چییه‌ كه‌ ئێوه‌ بتوانن‬ ‫پێك���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان حكومه‌ت به‌ڕێوه‌‬ ‫ببه‌ن؟‬ ‫د‪.‬پش���تیوان‪ :‬له‌مه‌سائیلی سیاسی‌و‬ ‫ئیداره‌ك���ردن گره‌نت���ی س���ه‌دا س���ه‌د‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم گرن���گ ئه‌وه‌ی���ه‌ له‌رووی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌وه‌ كه‌ كۆمه‌ڵه‌ پره‌نس���یپ‌و‬ ‫ئالییه‌تێك ئێمه‌ بتوانین به‌یاریده‌ی ئه‌و‬ ‫پره‌نس���یپ‌و ئالییه‌تانه‌وه‌ پردی متمانه‌‬

‫دروس���تبكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ له‌قۆناغی‬ ‫پێش هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌تایبه‌تی له‌كاتی‬ ‫بانگه‌ش���ه‌كه‌دا ته‌جاوزات ده‌كرایه‌ سه‌ر‬ ‫یه‌كتری‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جۆرێك له‌بێ متمانه‌یی‬ ‫دروستكرد‪ ،‬بۆیه‌ له‌ئێستادا پێویستمان‬ ‫به‌گه‌ڕاندن���ه‌وه‌و دروس���تكردنی پ���ردی‬ ‫په‌یوه‌ندی هه‌یه‌‪ ،‬به‌بۆچوونی من ئه‌مه‌ش‬ ‫كارێكی ئاسانه‌و قورس نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬ئێوه‌ زۆرجار پێداگری‌ له‌سه‌ر‬ ‫یه‌كخستنی‌ ماڵی‌ كوردی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رێگریتان كرد ل���ه‌وه‌ی‌ كورد له‌كه‌ركوك‬ ‫به‌لیس���تێك به‌ش���داری‌ هه‌ڵب���ژاردن‬ ‫بكات‌و نه‌جمه‌دین كه‌ریم ـ یش���تان كرد‬ ‫به‌بیانوو؟‬ ‫د‪.‬پشتیوان‪ :‬ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ ره‌نگه‌ زۆر‬ ‫الیه‌نی تێدابێت‌و توێژینه‌وه‌یه‌كی گه‌وره‌‬ ‫له‌خۆده‌گرێت كه‌ ئایا ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ بۆ‬ ‫وای لێهات‪ ،‬به‌اڵم حه‌ق نییه‌ ئه‌وانه‌ی ئه‌و‬ ‫پڕوپاگه‌نده‌یه‌ ده‌ك���ه‌ن پارتی تۆمه‌تبار‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌ یه‌كێتی زۆر‬ ‫پاڵێوراوی دیكه‌ی هه‌ب���وو‪ ،‬بۆیه‌ ده‌كرا‬ ‫مادام ئه‌و پاڵێوراوه‌ی ئێستایان له‌الیه‌ن‬ ‫پارتییه‌كان���ی كه‌ركوك جێی ره‌زامه‌ندی‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬پاڵیۆراوێكی دیكه‌ دابنێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌پێی ئه‌و سیستمه‌ هه‌ڵبژاردنه‌ی ئێستا‬ ‫هه‌یه‌و جیاوازه‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی دیكه‌‪،‬‬ ‫پێموانییه‌ كورد هێنده‌ زیانی به‌ربكه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌گش���تی به‌یه‌كه‌وه‌ بووینایه‌ باشتر بوو‬ ‫به‌اڵم كه‌ پێكه‌وه‌ش نه‌بووین مانای ئه‌وه‌‬ ‫ناگه‌یه‌نێت زۆر زه‌ره‌ر ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬بۆچی‌ بارزانی‌ له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌ لیسته‌ كوردییه‌كه‌ی‌‬ ‫كه‌ركوك���دا پێده‌نگی‌ هه‌ڵب���ژاردو هیچ‬ ‫هه‌ڵوێستێكی‌ رانه‌گه‌یاند؟ ئایا كه‌ركوك‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ گرن���گ نه‌ب���وو ك���ه‌ بارزانی‌‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ هه‌بێ‌‌و قسه‌ی‌ تێدا بكات؟‬ ‫د‪.‬پش���تیوان‪ :‬ده‌زانی جه‌نابی بارزانی‬ ‫ناتوانێت بێته‌ نێو وردو درش���تی هه‌موو‬ ‫مه‌سه‌له‌كانه‌وه‌‪ ،‬مه‌بده‌ئیه‌ن ئه‌و سه‌باره‌ت‬ ‫به‌كه‌ركوك له‌رابردوو ئێستاشدا هه‌ڵوێستی‬ ‫زۆر روون‌و ئاش���كرایه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێك‬ ‫واقع له‌كه‌ركوك ه���ه‌ن ئه‌ویش ناتوانێت‬ ‫فه‌رزی بكات‪ ،‬ئه‌و حه‌ساس���ییه‌ته‌ی كه‌‬ ‫له‌وێ له‌نێوان كاك نه‌جمه‌دین‌و هه‌ڤااڵنی‬ ‫پارتی دروس���ت بووه‌ ره‌نگه‌ نه‌هێشتنی‬ ‫ئه‌و حه‌ساسییه‌ته‌ بۆ جه‌نابی سه‌رۆكیش‬ ‫تۆزێك زه‌حمه‌ت بێت‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‪ :‬زۆرج���ار ده‌گوت���رێ پارتی‬ ‫به‌ه���ۆی گوش���اری توركی���او رێگریی‬ ‫توركیاوه‌ لیسته‌كه‌ی هه‌ڵوه‌شاندۆته‌وه‌!‬ ‫تۆ شیكردنه‌وه‌ت بۆ ئه‌مه‌ چییه‌؟‬ ‫د‪.‬پشتیوان‪ :‬هیچ شتی وا نییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫هیچ بنه‌مایه‌كی نیی���ه‌‪ .‬پارتی خاوه‌نی‬ ‫بڕیاری سه‌ربه‌خۆ‌و ڕای خۆیه‌تی‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬ئێس���تا پارت���ی‌ كه‌وتووه‌ته‌‬ ‫جموجۆڵێ���ك له‌پارچه‌كان���ی‌ ت���ری‌‬ ‫كوردس���تانداو حیزبی‌ هاوشێوه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫داده‌مه‌زرێنێت له‌باكورو رۆژئاواو قس���ه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌رۆژهه‌اڵتیش‪ ،‬ئه‌مه‌ بۆ؟ ئایا بۆ‬ ‫ملمالنێكردنی‌ په‌كه‌كه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬پش���تیوان‪ :‬نه‌خێ���ر‪ ...‬ئه‌مه‌ هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی به‌مه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬زۆر ئاساییه‌‬ ‫نه‌ك ئێمه‌ حزب دروس���ت بكه‌ین‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌گه‌ر خه‌ڵكێك له‌و پارچانه‌ دروس���ت‬ ‫ببێت‌و خۆی به‌هاوپه‌یمانی ئێمه‌ بزانێت‬ ‫ی���ان داوای ه���اوكاری له‌پارتی بكات‪،‬‬ ‫پارتی���ش ئاماده‌یه‌ هاوكاری بكات به‌اڵم‬ ‫نه‌ك به‌ناوی ده‌س���توه‌ردان له‌كاروباری‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬ئه‌م���ه‌ دوو هه‌ڵبژاردن���ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستانه‌ كه‌ پارتی‌ له‌كاتی‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ت���ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه‌دا په‌له‌یه‌تی‌‬ ‫كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ببه‌س���ترێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوای‌ هه‌ڵب���ژاردن بێده‌نگیی‌ لێده‌كات‪،‬‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی‌ كۆنگ���ره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ چی‌‬ ‫لێبه‌سه‌رهات‌و بۆ نه‌به‌سترا؟‬ ‫د‪.‬پش���تیوان‪ :‬كۆنگ���ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ده‌به‌س���ترێت‪ ،‬چونكه‌ جه‌نابی سه‌رۆك‬ ‫بارزانی زۆر گرنگی به‌به‌ستنی كۆنگره‌كه‌‬ ‫ده‌دات‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌ڕاس���تی كۆنگ���ره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییمان ل���ه‌رووی راگه‌یاندنه‌وه‌ زۆر‬ ‫له‌قه‌ب���اره‌ی خ���ۆی گه‌وره‌ت���ر كردبوو‪،‬‬ ‫گرنگییه‌كی زۆرمان پێ���ی دابوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی یه‌كه‌مج���اره‌ كۆنگ���ره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ده‌به‌سترێت‪ ،‬زۆر پرس هه‌یه‌‬ ‫ده‌بووای���ه‌ كاری له‌س���ه‌ر بكرێت‌و ته‌واو‬ ‫بكرێ���ت پێش ئ���ه‌وه‌ی له‌راگه‌یاندنه‌كان‬ ‫باس���ی لێوه‌بكرێت‪ .‬هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵێك‬ ‫گرف���ت هه‌ی���ه‌ په‌یوه‌ن���دی به‌مۆدێل���ی‬ ‫كۆنگره‌و راپۆرته‌كان‌و دۆخی كوردستانی‬ ‫رۆژئاواوه‌ هه‌یه‌‪ ،‬من دڵنیام له‌ماوه‌یه‌كی‬ ‫نزیك ئه‌و گرفتانه‌ چاره‌س���ه‌ر ده‌كرێن‌و‬ ‫كۆنگ���ره‌ی نه‌ته‌وه‌ییش ده‌به‌س���ترێت‌و‬ ‫ده‌بێت هه‌ر بشبه‌سترێت‪.‬‬

‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ :‬مانه‌و‌ه له‌سه‌ر هه‌مان رێگای جاران دادی یه‌كێت ‌ی نادات‬ ‫ئا‪ :‬نزار‬ ‫ل���ه‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬ئارێز عه‌بدواڵ‬ ‫ئه‌ندام��� ‌ی ئه‌نجومه‌ن���ی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ ده‌ڵێت "جارێ دی���ار نیی ‌ه كێ‬ ‫سه‌رۆكی لیس���ت ‌ی یه‌كێتییه‌ له‌هه‌ولێر بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌ی په‌رله‌مان ‌ی عێراق"‬ ‫ئاوێنه‪ :‬ئایا هه‌ستناكه‌ن ئێوه‌ نه‌تانتوانی‬ ‫ل���ه‌ڕووی خزمه‌تگوزاریی���ه‌و‌ه ناوچه‌كانی‬ ‫ژێر ده‌س���ه‌اڵتی خۆت���ان ئاوه‌دانبكه‌ن‌و‬ ‫ببوژێننه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش بووه‌ت ‌ه هۆی ئه‌م‬ ‫رووداوه‌ نه‌خوازراوانه‌ی ئێس���تا له‌سه‌ید‬ ‫سادق‌و شوێنه‌كانی تر ده‌یبینین؟‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ :‬نا‪ ،‬خزمه‌تگوزاریی كراوه‌و‬ ‫ناوچه‌كان باش ئاوه‌دانكراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بێگومان كه‌موكوڕییش هه‌یه‌‪ .‬خه‌ڵكه‌كه‌ش‬ ‫ماف���ی خۆیان���ه‌ داواكاری نه‌هێش���تنی‬ ‫كه‌موكوڕیی���ه‌كان‌و خزمه‌تگوزاریی زیاتر‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ت ‌ه مافی خۆیان ‌ه‬ ‫چ به‌نووس���راو‪ ،‬چ به‌گردبوون���ه‌وه‌‪ ،‬چ‬ ‫به‌خۆپیش���اندان داواكاریی���ان بگه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئایا له‌به‌الڕێدابردنی خۆپیشاندان‌و‬ ‫س���ووتاندن‌و به‌ردبارانكردن���ی ڕه‌وایه‌؟‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌ ئایا ته‌قه‌كردن‌و كوشتن‌و‬ ‫بریندارك���ردن ڕه‌وای���ه‌؟ زۆر به‌داخ���ه‌و‌ه‬ ‫كه‌ زۆرج���ار ئێمه‌ گوای ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫شارس���تانییانه‌ خۆپیش���اندان ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ناوه‌ڕۆكێكی دواكه‌وتووانه‌و توند‬ ‫داواكارییه‌كانمان ده‌گه‌یه‌نین‪ ،‬له‌الیه‌كیتر‬ ‫گوایه‌ باڵو‌ه به‌خۆپیشاندان ده‌كه‌ین به‌اڵم‬ ‫خوێن ده‌ڕێژین‪ ،‬هه‌ردوو كاره‌كه‌ خراپن‌و‬ ‫ئومێ���د ده‌كه‌م ئه‌و ش���ێوازان ‌ه كۆتاییان‬ ‫پ ‌ێ بێت‪ .‬یه‌كێك له‌دروشمه‌كانی هه‌ندێ‬ ‫له‌خۆپیش���انده‌ران بریتی بوو له‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫نایانه‌وێ بچنه‌ س���ه‌ر پارێزگای هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ش ماف���ی خۆیانه‌‪ ،‬به‌اڵم ئایا ئه‌وان‬

‫پرس���یاریان له‌خۆك���ردوه‌ ك��� ‌ه به‌بوونی‬ ‫هه‌ڵه‌بج��� ‌ه به‌پارێزگا چ س���ه‌ركه‌وتن‌و چ‬ ‫هه‌نگاوێك���ی مێژووییه‌؟! ئێمه‌ هه‌موومان‬ ‫مافی ده‌ربڕی���ن‌و پاراس���تنی مافه‌كانی‬ ‫خۆم���ان هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌ب���ێ ئه‌وه‌ش‬ ‫بزانی���ن كه‌ گ���ه‌ل‌و نیش���تیمانیش مافی‬ ‫به‌س���ه‌رمانه‌و‌ه هه‌یه‌‪ .‬پارێزگای هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫بۆ ئاینده‌ی گ���ه‌ل‌و خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌ش‬ ‫زۆر گرنگ���ه‌‪ ،‬كه‌چی به‌داخ���ه‌و‌ه هه‌ندێ‬ ‫خه‌ڵك بێ لێكدانه‌وه‌ به‌په‌له‌ كاردانه‌وه‌یان‬ ‫هه‌ب���وو‪ .‬له‌الیه‌كی دیكه‌ ت���ۆ به‌راوردی‬ ‫ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌اڵتی پارتی ده‌كه‌ی‬ ‫جارێ ده‌بێ بزانین پشكی هه‌ره‌ گه‌وره‌ی‬ ‫ئه‌نف���ال‌و كیمیابارانكردن به‌ر ناوچه‌كانی‬ ‫گه‌رمی���ان‌و س���لێمانی كه‌وت���ووه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌ركی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و خزمه‌تگوزارییش‬ ‫له‌و ناوچانه‌ قورس���تره‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫پایته‌ختی لێده‌رچێ من هه‌موو ناوچه‌كانی‬ ‫تری ئه‌مس���ه‌ر تا ئه‌وس���ه‌ری‌واڵت‌وه‌ك‬ ‫یه‌ك ده‌بینم‪‌،‬واتا هه‌م پێشكه‌وتن هه‌یه‌و‬ ‫هه‌میش كه‌موكوڕیی‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬یه‌كێت���ی له‌هه‌لومه‌رجێكدایه‌‬ ‫كه‌ ئیره‌یی‌ پ ‌ێ نابرێت‪ ،‬ئێوه‌ له‌ئاس���تی‬ ‫كوردس���تاندا چۆن بوونه‌ هێزی سێهه‌م‌و‬ ‫گۆڕان له‌سلێمانی‌و هه‌ولێریش پێشتانكه‌وت‪،‬‬ ‫پێتوانییه‌ له‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش���دا روبه‌روی‬ ‫شكس���تێكی تر ده‌بنه‌وه‌ به‌س���ه‌رنجدان‬ ‫ل���ه‌و رووداوان���ه‌ی ل���ه‌دوای راگه‌یاندنی‬ ‫ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌وه‌ له‌زۆنی یه‌كێتی‬ ‫روویانداوه‌؟‬ ‫ئارێ���ز عه‌بدواڵ‪ :‬ئه‌و ئه‌نجامه‌ی یه‌كێتی‬ ‫له‌دواهه‌ڵبژاردندا به‌ده‌س���تیهێنا بێهۆكار‬ ‫نییه‌‪ ،‬جیابوون���ه‌وه‌ی براده‌رانی گۆڕان‌و‬ ‫رێكه‌وتنی ستراتیجی‌و غیابی مام جه‌الل‌و‬ ‫‪30‬ی حوزه‌یران‌و كاڵبوونه‌وه‌ی ناسنامه‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌و ناڕوونی په‌یامه‌كانی هه‌موویان‬ ‫هۆكار بوون‪ ...‬ك���ه‌ یه‌كێتی ئه‌و هه‌موو‬ ‫ده‌ردانه‌ی هه‌ب���ن بێگومان بێهێز ده‌بێت‪.‬‬

‫لیس���تی‌ یه‌كێتی‌ هه‌ولێر ب���ۆ په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫عێراق؟‬ ‫ئارێ���ز عه‌بدواڵ‪ :‬جارێ دی���ار نیی ‌ه كێ‬ ‫سه‌رۆكی لیسته‌كه‌ ده‌بێ‪.‬‬

‫ئارێز عه‌بدواڵ‬ ‫ئه‌گه‌ر لێر‌ه به‌دوا چاره‌سه‌ری ده‌رده‌كانی‬ ‫بكات‌و س���تراتیجێكی ن���وێ دابڕێژێته‌و‌ه‬ ‫ئه‌وا ده‌توانێ رۆڵه‌كه‌ی كاراترو كاریگه‌رتر‬ ‫بكاته‌وه‌‪ .‬له‌پرۆسیس���ی دیموكراس���یش‬ ‫هه‌روا ده‌بێ‪ ،‬ئه‌مڕۆ حیزبێك به‌هێز ده‌بێ‌و‬ ‫سبه‌ی حزبێكی ترو ره‌نگه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫داهاتوو ئه‌نجامه‌كان زۆر بگۆڕێن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬پێش���تر ت���ۆ ‪30‬ی حوزه‌یرانت‬ ‫به‌كوده‌تا ناوبرد‪ ،‬به‌اڵم پێتوانیی ‌ه ك ‌ه دوای‬ ‫ده‌رچوونی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان‪30‬ی‬ ‫حوزه‌یران گۆڵێك بوو له‌الیه‌ن پارتییه‌و‌ه‬ ‫له‌یه‌كێتی كرا؟‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ‪30 :‬ی‌ حوزه‌یران هه‌م بۆ‬ ‫گه‌لی كوردستان‌و هه‌میش بۆ یه‌كێتی زۆر‬ ‫خراپ شكایه‌وه‌و من هه‌ر له‌و رۆژه‌ ده‌ركم‬ ‫پێیكردو هه‌ڵوێس���تی خۆش���م راگه‌یاندو‬ ‫ئه‌نجامه‌كان���ی هه‌ڵبژاردنی���ش ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫سه‌لماند‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬ئای���ا ئیت���ر رێكه‌وتننامه‌ی‬

‫س���تراتیجی بۆ یه‌كێتی هی���چ گرنگیی‌و‬ ‫بایه‌خێكی ماوه‌؟‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ :‬ناوه‌ڕۆكی رێكه‌وتننامه‌ی‬ ‫س���تراتیجی بۆ كاتی خ���ۆی زۆر گرنگ‬ ‫بوو‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ هه‌مووی جێبه‌جێ‬ ‫نه‌ك���راوه‌و بارودۆخه‌كه‌ش گۆڕا‪ ،‬بۆی ‌ه من‬ ‫پێموای��� ‌ه هه‌ندێك له‌بڕگه‌كانی هێش���تا‬ ‫پێویس���تن‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی‬ ‫ئومێد به‌جێبه‌جێكردنی���ان نه‌ماوه‌ بۆی ‌ه‬ ‫به‌بۆچوونی من ده‌بێ یان رێكه‌وتننامه‌ك ‌ه‬ ‫فراوانبكرێ‌و بكرێته‌ نیشتیمانی یان به‌پێی‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌كانی ئه‌مڕۆ هه‌مواربكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬به‌بڕوای تۆ رێكه‌وتنی پارتی‌و‬ ‫گۆڕان‌و نزیكبوونه‌وه‌یان له‌یه‌كتر له‌س���ه‌ر‬ ‫حسابی یه‌كێتی ده‌بێت؟ یان به‌واتایه‌كی‬ ‫دیك���ه‌ پێتوای���ه‌ ئ���ه‌م نزیكبوونه‌وه‌یه‌ی‬ ‫پارتی‌و گۆڕان هۆكاری ئه‌و س���اردییه‌ی‬ ‫نێوان ئێوه‌و پارتی بێت؟‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ :‬پارت���ی‌و گۆڕان ئازادن‬

‫چۆن هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌موو‬ ‫حاڵه‌ته‌كان���دا ده‌ب���ێ پێگ���ه‌ی یه‌كێتی‬ ‫له‌به‌رچ���او بگی���رێ‌و س���اردی‌و گه‌رمی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان پارتی‌و یه‌كێتیش‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌هه‌لومه‌رجه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دوای نه‌خۆشكه‌وتنی به‌ڕێز مام جه‌الل‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬یه‌كێت���ی له‌دۆخێك���ی پ���ڕ‬ ‫له‌ملمالنێدایه‌‪ ،‬به‌بڕوای تۆ ئه‌م ملمالنێیان ‌ه هه‌ڵوه‌س���ته‌ی ده‌وێ‌و ده‌ب���ێ یه‌كێتی بۆ‬ ‫قۆناغێك���ی ن���وێ خۆی ئام���اد‌ه بكات‌و‬ ‫به‌چی كۆتاییان دێت؟‬ ‫ئارێز عه‌ب���دواڵ‪ :‬ملمالن���ێ‌و بۆچوونی به‌پێی سیسته‌مێكی‌وا كار بكات بۆ ئه‌م‬ ‫جی���اواز ئاس���ایین‌و له‌ن���او یه‌كێتی هه‌ر قۆناغه‌ گونجاو بێ‪.‬‬ ‫هه‌ب���وون ب���ه‌اڵم دوای نه‌خۆش���كه‌وتنی‬ ‫به‌ڕێ���ز مام جه‌الل هه‌ڵوه‌س���ته‌ی ده‌وێ‌و‬ ‫ده‌بێ یه‌كێتی ب���ۆ قۆناغێكی نوێ خۆی‬ ‫ئاماده‌ب���كاو به‌پێ���ی سیس���ته‌مێكی ‌وا‬ ‫كاربكات بۆ ئه‌م قۆناغه‌ گونجاو بێ‪‌،‬وات ‌ه‬ ‫به‌پێی هه‌لومه‌رجه‌كانی ئێس���تاو ئایند‌ه‬ ‫خۆی رێكبخاته‌وه‌‪ ،‬ده‌نا مانه‌وه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌مان رێگای جاران دادی نادات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬ئایا یه‌كێتی له‌كاتی دیاریكراودا‬ ‫كۆنگره‌ ده‌به‌ستێت؟‬ ‫ئارێز عه‌ب���دواڵ‪ :‬لیژنه‌كانی ئاماده‌كاری‬ ‫كۆنگ���ره‌ كاری خۆیان ده‌كه‌ن‌و خه‌ریكن‪،‬‬ ‫به‌اڵم نازانم پێڕاده‌گه‌ن له‌رۆژی دیاریكراو‬ ‫كۆنگر‌ه بكرێ یان نا؟ هێشتا الی منیش‬ ‫روون نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ :‬ئای���ا باڵه‌كه‌ی ئێ���وه‌ زیاتر‬ ‫پێداگری له‌سه‌ر به‌ستنی كۆنگره‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا باڵه‌كانی ت���ر زیاتر خوازیاری‬ ‫دواخستنین؟‬ ‫ئارێ���ز عه‌ب���دواڵ‪ :‬من نه‌ هی���چ باڵێك‬ ‫ده‌ناس���م‌و نه‌ هی���چ كلكێ���ك به‌كاریگه‌ر‬ ‫ده‌بین���م‪ ،‬من هه‌موو یه‌كێت���ی به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌بینم‌و ده‌ناس���م ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر به‌ستنی‬ ‫كۆنگ���ره‌ش بۆچوون���ی جی���اواز هه‌بێ‌و‬ ‫خاوه‌نی هه‌ر بۆچوونێكیش پاساوی خۆی‬ ‫هه‌یه‌و ئه‌وه‌ش له‌كاری سیاسی ئاساییه‌و‬ ‫مانای بوونی باڵباڵێن ناگه‌یه‌نێ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬راسته‌ به‌ڕێزتان ده‌بنه‌ سه‌رۆك ‌ی‬

‫پارتی‌و گۆڕان ئازادن‬ ‫چۆن هه‌ڵسوكه‌وت‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌موو حاڵه‌ته‌كاندا‬ ‫ده‌بێ پێگه‌ی یه‌كێتی‬ ‫له‌به‌رچاو بگیرێ‌و‬ ‫ساردی‌و گه‌رمی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫نێوان پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتیش په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌هه‌لومه‌رجه‌كانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪5‬‬

‫بڕیار پێش كوژرانی‌‪ :‬ده‌بێت سه‌یدسادق ببێته‌ پارچه‌یه‌ك له‌به‌هه‌شت‬ ‫ئا‪ :‬دیاری‌ خالید‌‬

‫كه‌ بڕیار خۆپیش����انده‌ر ب����ووه‌و له‌پێناو‬ ‫ش����اره‌كه‌ی‌ خۆی‌ به‌ختكرد‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌رێكه‌وت به‌وێ����دا تێپه‌ڕیبێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش ده‌ڵێ ك����ه‌ په‌یوه‌ندیمان به‌هیچ‬ ‫حیزب‌و الیه‌نێكه‌وه‌ نییه‌‪.‬‬

‫"له‌ته‌نیش����ت شۆس����ته‌ قوڕاویی����ه‌كان‬ ‫دانیشتبوو‪ ،‬س����یمایه‌كی‌ ماندوو ئاره‌قاوی‌‬ ‫پێوه‌ دیاربوو‪ ،‬هه‌ر له‌گه‌ڵ چوونه‌ پێشه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌كاتی‌ خۆپیشاندانه‌كه‌دا‪ ،‬فیشه‌كێك به‌ر‬ ‫سه‌ری‌ كه‌وت‌و له‌وێدا كه‌وت"‪ ،‬ئه‌مه‌ دوایین‬ ‫ساته‌كانی‌ ژیانی‌ بڕیار حه‌سه‌ن بوو له‌زاری‌‬ ‫هاوڕێیه‌كییه‌وه‌‪.‬‬

‫بڕیار دوای‌ مردنی‌ ناوی‌ خۆی‌ ده‌گۆڕێت‬ ‫بڕی����ار جه‌مال هاوڕێی‌ بڕیار حه‌س����ه‌ن‬ ‫باس����ی‌ له‌وه‌كرد به‌هۆی‌ ئ����ه‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫توندوتۆڵ����ه‌ی‌ له‌گ����ه‌ڵ بڕی����ار هه‌یبووه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌رده‌وام س����ه‌ردانی‌ ماڵ����ی‌ یه‌كترییان‬ ‫ك����ردووه‌و له‌خه‌م����ی‌ یه‌كترداب����وون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كاتان����ه‌ی‌ بڕیار له‌ماڵه‌وه‌ نه‌بووه‌‪ ،‬چووه‌ته‌‬ ‫الی‌ دایكی‌‌و پێیوتوه‌‌وه‌ره‌ دانیش����ه‌ بڕیار‬ ‫له‌ماڵ����ه‌وه‌ نییه‌و دڵم به‌ت����ۆ ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ بڕیار نایه‌وێت چیتر خه‌ڵكی‌ به‌بڕیار‬ ‫بانگی‌ بكات‌و ده‌ڵێ����ت‪" ،‬دوو بڕیار بووین‬ ‫بڕیاردانمان به‌یه‌ك����ه‌وه‌ بوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت زۆر‬ ‫ش����تمان به‌ناوی‌ یه‌كتره‌وه‌ ده‌كردو دایكی‌‬ ‫ئه‌یوت بڕیاره‌كانم‪ ،‬بۆی����ه‌ نامه‌وێت زیاتر‬ ‫زامی‌ خۆم‌و دایكی‌ برینداربكه‌م‌وا باش����ه‌‬ ‫ناوه‌كه‌م بگۆڕم"‪.‬‬

‫رۆژی‌ ‪2‬ی‌ كانوون����ی‌ دووه‌م����ی‌ ‪،2014‬‬ ‫له‌كات����ی‌ به‌رده‌وامیی‌ خۆپیش����اندانه‌كان ‌ی‬ ‫ش����ارۆچكه‌ی‌ س����ه‌ید س����ادق‪ ،‬چه‌ن����د‬ ‫بریندارێك‌و كوژراوێكی‌ لێكه‌وته‌وه‌ به‌ناوی‌‬ ‫بڕیار حه‌س����ه‌ن كه‌ دانیش����تووی‌ گه‌ڕه‌كی‌‬ ‫(حه‌سار)ی‌ شارۆچكه‌ی‌ سه‌ید سادق بوو‬ ‫‌وه‌ك یه‌ك����ه‌م قوربانیی‌ خۆپیش����اندانه‌كه‌‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مدرا‪.‬‬ ‫یه‌كێ����ك له‌ه����اوڕێ‌ نزیكه‌كان����ی‌ بڕیار‬ ‫حه‌سه‌ن كه‌ ئه‌ویش هه‌ر ناوی‌ بڕیاره‌ باس‬ ‫له‌هاوڕێیه‌تی‌ خ����ۆی‌ ده‌كات له‌گه‌ڵیدا كه‌‬ ‫ماوه‌ی‌ ‪16‬ساڵه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ به‌رده‌وام‌و‬ ‫بێ‌ بچ����ڕان له‌نێوانیاندا هه‌ب����ووه‌‪ .‬له‌دوا‬ ‫س����اتی‌ خۆپیش����اندانه‌كان‌و كاتژمێر ‪3‬ی‌‬ ‫ئێواره‌‪ ،‬كۆتا قس����ه‌ی‌ بڕیار حه‌س����ه‌ن بۆ‬ ‫هاوڕێكه‌ی‌ ئه‌وه‌ بووه‌‪" ،‬هۆشت به‌خۆته‌وه‌‬ ‫بێ����ت گولله‌یه‌ك به‌ر س����ه‌رت ده‌كه‌وێت"‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م ترس‌و پێشبینییه‌ دواجار خۆی‌‬ ‫گرته‌وه‌و فیش����ه‌كێك به‌ر س����ه‌ری‌ خۆی‌‬ ‫كه‌وت‌و گیانی‌ له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫دانه‌مه‌زراوه‌‪ .‬ئه‌و له‌خێزانێكی‌ ‪ 8‬كه‌س����ی‌‬ ‫بڕیار خۆپیشانده‌ر بوو‬ ‫بڕیار ‪ 25 ،‬ساڵ‪ ،‬ده‌رچووی‌ په‌یمانگا ‌ی بوو كه‌ پێكهاتبوون له‌‪ 4‬براو ‪ 2‬خوش����ك‌و‬ ‫زانس����تی‌ كۆمپیۆته‌ر بوو له‌س����لێمانی‌ كه‌ دای����ك‌و باوك����ی‌‪ ،‬بڕیار منداڵ����ی‌ دووه‌می‌‬ ‫ماوه‌ی‌ دوو ساڵه‌ خوێندنی‌ ته‌واوكردووه‌و خێزانه‌كه‌ی‌ بوو‪.‬‬

‫به‌رهه‌م حه‌س����ه‌ن برای‌ بڕیار حه‌س����ه‌ن‬ ‫ل����ه‌دوای‌ كۆچی‌ براكه‌ی‌ ده‌ڵێت‪" ،‬راس����ته‌‬ ‫بڕیار به‌ته‌مه‌ن له‌م����ن بچوكتر بوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆر ك����ه‌س پێیده‌وت����م ئه‌و ب����را گه‌وره‌ی‌‬

‫خۆشه‌ویستی‌ هه‌بوو‬ ‫برای‌ قوربانییه‌كه‌ی‌ خۆپیشاندانه‌كه‌ ‌ی‬ ‫سه‌ید س����ادق باس له‌ژیانی‌ خۆشه‌ویستی‌‬ ‫براكه‌ی‌ ده‌كات له‌گه‌ڵ كچێك كه‌ له‌په‌یمانگا‬ ‫خۆشیویس����تووه‌و تا مردنی‌ په‌یوه‌ندییان‬ ‫بڕیار حه‌سه‌ن‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم رێگری����ی‌ لێده‌كراو دواجار‬ ‫به‌یه‌كنه‌گه‌یش����تن‪ .‬به‌ره����ه‌م له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬مۆڵه‌تی‌ له‌من‌وه‌رگرت‌و به‌باوكمی‌‬ ‫تۆیه‌‪ ،‬چونكه‌ زیات����ر په‌یوه‌ندی‌ له‌ماڵه‌و‌ه ‌وت ژن ده‌هێنم‌و كچێك����م خۆش ده‌وێت‪،‬‬ ‫باشتر بوو زۆر ش����ت هه‌بوو ئه‌و یه‌كالیی‌ باوكم زۆری‌ پێخۆشبوو‪ ،‬به‌اڵم نه‌ خێزانی‌‬ ‫ده‌كرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫كچه‌كه‌ رازیب����وون‪ ،‬نه‌ مه‌رگ رێگه‌یدا به‌و‬ ‫براك����ه‌ی‌ بڕی����ار ئاماژه‌ ب����ه‌و‌ه ده‌كات ئاواته‌ی‌ بگات"‪.‬‬

‫به‌وته‌ی‌ كه‌سه‌ نزیكه‌كانی‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بڕی����ار زۆر نهێنی‌ الی‌ ه����اوڕێ‌ نزیكه‌كانی‌‬ ‫دركان����دووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئام����اده‌ نه‌بووه‌ یه‌ك‬ ‫‌وش����ه‌ له‌س����ه‌ر ژیانی‌ ئه‌و كچه‌ بڵێت كه‌‬ ‫خۆشیویس����تووه‌‪ ،‬چونكه‌ ترسی‌ هه‌بووه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ كێشه‌ی‌ بۆ دروست بێت‪.‬‬ ‫سه‌ید سادق ده‌كه‌ینه‌ به‌هه‌شت‬ ‫به‌وته‌ی‌ هاوڕێ‌‌و خێزانه‌كه‌ی‌‪ ،‬بڕیار له‌و‬ ‫كاته‌وه‌ی‌ چووه‌ته‌ س����لێمانی‌ بۆ خوێندن‪،‬‬ ‫چه‌ندین ش����اری‌ تری‌ كوردستان گه‌ڕاوه‌و‬ ‫بۆچوون����ی‌ خه‌ڵكی‌‌وه‌رده‌گ����رت‪ .‬له‌مه‌وه‌‬ ‫ناره‌زایه‌تی‌ دژی‌ به‌رپرس����انی‌ شاره‌كه‌ی‌‌و‬ ‫نه‌بوونی‌ خزمه‌تگوزاریی‌ ده‌رده‌بڕی‌‪.‬‬ ‫له‌نیوه‌ڕۆی‌ خۆپیشاندانه‌كه‌ش����دا بڕیار‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ به‌رهه‌می‌ ب����رای‌ له‌ماڵی‌ پورێكی‌‬ ‫نزیك له‌ش����وێنی‌ خۆپیش����اندانه‌كه‌ نانی‌‬ ‫نیوه‌ڕۆو دوایین ژه‌می‌ ده‌خوات‌و ده‌یه‌وێت‬ ‫بچێت بۆ خۆپیشاندانه‌كه‌‪ ،‬كاتێكیش پوری‌‬ ‫ئاگاداریكردووه‌ت����ه‌وه‌ كه‌ ئ����اگای‌ له‌خۆی‌‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌و به‌مجۆره‌‌وه‌اڵمیداوه‌ته‌وه‌‪" ،‬هه‌تا‬ ‫سه‌ید سادق نه‌گۆڕین ‌وازناهێنین‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫دوو مانگی‌ تر ئه‌م شاره‌ ببێته‌ پارچه‌یه‌ك‬ ‫له‌به‌هه‌شت"‪.‬‬ ‫چه‌ند كاتژمێرێ����ك دوای‌ ئه‌و ‌وته‌یه‌ی‌‪،‬‬ ‫بڕیار له‌نزیك بینای‌ فه‌رمانگه‌كانی‌ س����ه‌ید‬ ‫سادق‌و له‌ناو خۆپیشانده‌راندا‪ ،‬به‌فیشه‌كێك‬ ‫ده‌پێكرێ����ت‌و خه‌ڵك����ی‌ س����ه‌ید س����ادق‬ ‫پێ����ش هاتنه‌دی‌ ئه‌و خه‌ونه‌ بۆ هه‌میش����ه‌‬ ‫جێده‌هێڵێت‪ .‬بڕیار له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌‬ ‫خۆپیشاندانیان كرد‪ ،‬داواكاری‌ سه‌ره‌كییان‬ ‫زیاتر خزمه‌تكردنی‌ ش����ارۆچكه‌كه‌یان بوو‪،‬‬ ‫ئێس����تا ئه‌رك����ی‌ حكوم ‌هت‌و به‌رپرس����انی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌یه‌ ئه‌و خه‌ونه‌ی‌ بڕیارو بڕیاره‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ سه‌ید سادق به‌دیبهێنن‪.‬‬

‫‌سه‌یدسادق نیگه‌رانه‌ له‌وه‌ی "زیاتر په‌راوێز بخرێت"‬ ‫ئا‪ :‬دیاری‌‬ ‫بڕی���اری‌ به‌پارێزگاكردنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ بۆ‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان بڕیارێكی‌ دڵخۆشكه‌ر‬ ‫بوو‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌ندێك ش���وێن نیگه‌رانی‌‬ ‫به‌دوای‌ خۆیدا هێنا‪ ،‬دیارترین شوێنیش‬ ‫قه‌زای‌ سه‌ید سادق بوو‪ ،‬ئه‌وان گله‌ییان‬ ‫هه‌بوو ل���ه‌وه‌ی‌ له‌راب���ردودا ناوچه‌كه‌یان‬ ‫په‌راوێزخراوه‌و ئه‌گه‌ر ببنه‌ به‌ش���ێكیش‬ ‫له‌هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ "زیاتر په‌راوێز بخرێن"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش وایكرد زۆرێك له‌گه‌نجانی‌ سه‌ید‬ ‫سادق بڕژێنه‌ سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان‌و داوای‌‬ ‫مافه‌كانیان بكه‌ن‪.‬‬

‫سه‌یدسادق‬ ‫ده‌ڵێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌ ترس نییه‌‬ ‫له‌به‌پارێزگابوونی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ترسه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫زیاتر په‌راوێز‬ ‫بخرێن‬

‫هه‌رچه‌ن���ده‌ خه‌ڵك���ی‌ قه‌زاك���ه‌ دژی‌‬ ‫به‌پارێزگابوونی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ نین‌و وه‌ك خۆیان‬ ‫باسی‌ ده‌كه‌ن پیرۆزبایی‌ له‌هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ناڕه‌زایه‌تی‌ سه‌ره‌كی‌ ئه‌وان‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ نایانه‌وێ���ت ببنه‌ به‌ش���ێك له‌و‬ ‫ئیداره‌ نوێیه‌‪ .‬الی‌ خۆیشیه‌وه‌ قایمقامی‌‬ ‫ده‌ست له‌كاركێش���اوه‌ی‌ قه‌زاكه‌ چه‌ندین‬ ‫جار باسی‌ له‌وه‌كردو‌ه كه‌ خه‌ڵكی‌ سه‌ید‬ ‫س���ادق "دژایه‌تی‌ ده‌ك���ه‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌و كێشه‌یان له‌گه‌ڵ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ك نه‌بوونی‌ خزمه‌تگوزاریی‌"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ ترس‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 2007‬كاتێك سه‌ید سادق‬ ‫ده‌بێته‌ ق���ه‌زا‪ ،‬جۆرێك له‌ت���رس له‌الی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان په‌یدابووه‌ له‌وه‌ی‌ سه‌ید‬ ‫سادق ببێته‌ ناوه‌ندو شاره‌كه‌یان په‌راوێز‬ ‫بخرێت‪ .‬ئه‌م ترس���ه‌ زیات���ر بووه‌ كاتێك‬ ‫هه‌ستكراوه‌ رێژه‌ی‌ دانیشتوانی‌ سه‌یدسادق‬ ‫زیات���ر ب���ووه‌ له‌ژم���اره‌ی‌ دانیش���توانی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‪ .‬له‌به‌رامبه‌ردا خه‌ڵكی‌ س���ه‌ید‬ ‫س���ادقیش به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان هه‌مان‬ ‫ترسیان هه‌بووه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌ قایمقامی‌‬ ‫ده‌ست له‌كاركێشاوه‌ی‌ ئێستای‌ شاره‌كه‌یان‬ ‫(ئه‌ركان حه‌س���ه‌ن) له‌بنه‌ڕه‌تدا خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ بووه‌‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ سه‌ید‬ ‫سادق سه‌نته‌ری‌ ش���اره‌زووره‌و زۆربه‌ی‌‬ ‫رێگاكانی‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ ده‌چنه‌وه‌ ئه‌وێ‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ خه‌ڵكه‌ك���ه‌ی‌ پێیانوای���ه‌ ده‌كرێت‬ ‫ئه‌م قه‌زای���ه‌ بكرێته‌ س���ه‌نته‌ری‌ هه‌موو‬ ‫دائیره‌كانی‌ پارێزگای‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌‪.‬‬ ‫سه‌ید سادق ساڵی‌ ‪1956‬بووه‌ته‌ ناحیه‌و‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1988‬به‌ت���ه‌واوی‌ وێرانكراوه‌‪،‬‬ ‫له‌‪22‬ی‌ ش���وباتی‌ ‪ 2007‬بڕیاردراوه‌ ببێته‌‬ ‫قه‌زا‌و ئێس���تاش ناحیه‌ی‌ به‌رزنجه‌و ‪52‬‬ ‫گوندی‌ له‌س���ه‌ره‌‪ .‬دانیش���تووی‌ شاره‌كه‌‬ ‫هه‌موو جۆره‌ خه‌ڵكێ���ك له‌خۆده‌گرێت‌و‬ ‫دانیش���توی‌ ناوچه‌ جیاوازه‌كانی‌ تێدایه‌‪.‬‬

‫ ‬ ‫دیمه‌نێک له‌ خۆپیشاندانه‌که‌ی سه‌یدسادق ‪2014/1/2‬‬

‫ فۆتۆ‪ :‬هه‌ڵۆ جه‌باری‬

‫زۆرین���ه‌ی‌ خه‌ڵكه‌ك���ه‌ی‌ به‌كش���توكاڵ‌و نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو زیاتر ش���تێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ملمالنێی���ان له‌گه‌ڵ هه‌ڵه‌بج���ه‌ ده‌ڵێت‪ ،‬به‌وه‌ ده‌كات كه‌ خه‌ڵكی‌ س���ه‌ید س���ادق‬ ‫مێژووییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ زیانێكی‌ ئه‌وتۆی‌ "داواكاری‌ ش���اره‌كه‌ ب���ۆ كه‌موكورتی‌‌و "گی���رۆده‌ی‌ نه‌بوون���ی‌ خزمه‌تگوزاریی‌و‬ ‫فه‌رمانبه‌ریی‌‌و كرێكارییه‌وه‌ سه‌رقاڵن‪.‬‬ ‫نیه‌و خه‌ڵك���ی‌ ه���ه‌ردووال په‌یوه‌ندییان ده‌یان كێش���ه‌ی‌ گه‌وره‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ نه‌هامه‌تین‌و پشتگوێخس���تن له‌ده‌س���ت‬ ‫به‌ش���ێك له‌داواكارییه‌كانیان په‌یوه‌ندی‌ ئیدار‌هی‌ سلێمانییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫باشه‌"‪.‬‬ ‫له‌ترسه‌وه‌ بۆ ملمالنێ‬ ‫هه‌روه‌ه���ا مه‌ری���وان حه‌س���ه‌ن‬ ‫به‌پارێزگاربوونی‌ هه‌ڵه‌بج���ه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ زۆرێ���ك پێیانوای���ه‌ ئه‌و‬ ‫ترس���یان هه‌یه‌ زیاتر په‌راوێ���ز بخرێن‌و رۆژنامه‌نووس���ی‌ سه‌ید س���ادق ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫له‌ملمالنێوه‌ بۆ خۆپیشاندان‬ ‫ملمالنێی���ه‌ی‌ له‌نێوان هه‌ڵه‌بجه‌و س���ه‌ید‬ ‫ده‌رچوون���ی‌ بڕی���اری‌ به‌پارێزگاكردنی‌ به‌شێك له‌خه‌ڵك پێیانوایه‌ به‌رژه‌وه‌ندییان "ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ ترس نییه‌ له‌به‌پارێزگابوونی‌‬ ‫س���ادق هه‌یه‌‪ ،‬به‌پالن‌و ده‌س���تی‌ حیزب‬ ‫ی سلێمانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬به‌ڵكو ترس���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ زیاتر‬ ‫دروس���ت ده‌كرێت ن���ه‌ك دانیش���توانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ له‌الی���ه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌ باشتره‌ ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر پارێزگا ‌‬ ‫ش���اره‌كان‪ ،‬به‌اڵم عه‌تا ئه‌حمه‌د ته‌مه‌ن عێراقه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و پریشك ‌ه بوو كه‌ پشكۆی‌ بمێنن���ه‌وه‌ نه‌ك هه‌ڵه‌بج���ه‌و‪ ،‬ئێمه‌ دژی‌ په‌راوێ���ز بخرێ���ن ئه‌گه‌ر چوونه‌ س���ه‌ر‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌"‪ ،‬ئ���ه‌و رۆژنامه‌نووس���ه‌ باس‬ ‫‪ 29‬س���اڵ‪ ،‬مامۆس���تایه‌كی‌ دانیشتووی‌ ژێر خۆڵه‌مێش���ی‌ نێوان س���ه‌ید سادق‌و به‌پارێزگابوونی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ نین"‪.‬‬ ‫هاوكات دانا عه‌بدول چاالكوانی‌ مه‌ده‌نی‌ ل���ه‌وه‌ده‌كات كه‌ نابێت ئ���ه‌و "ملمالنێیه‌‬ ‫س���ه‌ید سادقه‌‌و نه‌یش���ارده‌وه‌ كه‌ جۆره‌ هه‌ڵه‌بج���ه‌ی‌ گه‌ش���انده‌وه‌و به‌ش���ێك‬ ‫ملمالنێی���ه‌ك له‌نێوان ئه‌و دوو ش���اره‌دا له‌دانیش���توانی‌ س���ه‌ید س���ادق رژان���ه‌ دانیش���تووی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ پێیوایه‌ ملمالنێ‌ زه‌قبكرێت���ه‌وه‌‌و قه‌زیه‌كه‌ی���ان به‌الڕێ���دا‬ ‫هه‌یه‌و پێیوایه‌ "ئه‌مه‌ ریشه‌یه‌كی‌ مێژوویی‌ س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كان‌و داوایانكرد ره‌وشی‌ له‌نێوان خه‌ڵكی‌ ئه‌و دوو ش���اره‌دا نییه‌‪ ،‬ببرێت وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ هه‌ندێك الیه‌ن هه‌وڵی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‌و له‌نێوان زۆر ش���اردا هه‌یه‌ وه‌ك خزمه‌تگوزاری ‌ی ناوچه‌كه‌یان باشبكرێت‪" ،‬به‌ڵكو دروس���تكراوه‌و ده‌یانه‌وێت ئه‌وه‌ بۆ ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ چه‌ند جارێ���ك په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌نێوان هه‌ولێرو سلێمانی‌ یاخود له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ئه‌وان دژایه‌تی‌ خۆیان هه‌بێت‌و له‌م كات���ه‌دا ئه‌وه‌ ته‌قێنرایه‌وه‌و‬ ‫به‌شێك له‌خۆپیشاندانه‌كانیش په‌یوه‌ندی‌ به‌ئ���ه‌ركان حه‌س���ه‌ن‪ ،‬قایمقام���ی‌‬ ‫كه‌الرو خانه‌قین‌و ده‌یان ش���اری‌ گه‌وره‌ی‌ بۆ ئه‌و بڕیاره‌ ده‌رنه‌بڕی‌‪.‬‬ ‫مه‌حم���ود عه‌بدولكه‌ری���م نووس���ه‌رو به‌و ده‌س���ته‌وه‌ هه‌یه‌و بۆ خۆدزینه‌وه‌یه‌ ده‌ستله‌كاركێشاوه‌ی‌ سه‌ید سادق‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تری‌ جیهاندا هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫هیچ وه‌اڵمێكی‌ ده‌ست نه‌كه‌وت‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌نێوان ئه‌و دوو رۆش���نبیری‌ س���ه‌ید س���ادق له‌ب���اره‌ی‌ له‌ئاست به‌رپرسیارێتییه‌كه‌یان"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و چاالكوان��� ‌هی‌ هه‌ڵه‌بج���ه‌ ئاماژه‌‬ ‫ش���اره‌دا هه‌یه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌سیاسه‌ته‌و‌ه خۆپیش���اندانه‌كانی‌ ئه‌و شاره‌و هه‌بوونی‌‬

‫هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ناو ‪ 12‬قه‌زای‌ عێراقدا‬ ‫الی‌ خۆشیه‌وه‌ گۆران ئه‌دهه‌م قایمقام ‌ی‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ شه‌هید جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌‬ ‫شاره‌كه‌یان بكرێته‌ پارێزگاو نیگه‌رانیشه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ له‌الیه‌ن خه‌ڵكی‌ س���ه‌ید سادقه‌وه‌‬ ‫دژایه‌تیان بكرێت‪ .‬ئ���ه‌و وتی‌ "هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‌ خۆی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌نێو‬ ‫‪ 12‬قه‌زای‌ عێراق بڕیار له‌س���ه‌ر هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫درا بكرێت���ه‌ پارێ���زگا‪ ،‬چونك���ه‌ جۆره‌‬ ‫سۆزێك به‌رامبه‌ر هه‌ڵه‌بجه‌ هه‌یه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ عێراقه‌وه‌"‪.‬‬ ‫قایمقامی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ره‌تیده‌كاته‌وه‌ هیچ‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك له‌س���ه‌ید سادقه‌وه‌ برابێت بۆ‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌و ده‌ڵێت "ئه‌م ج���ۆره‌ كارانه‌‬ ‫دروست نین‪ ،‬به‌ڵكو بۆ هه‌ندێك مه‌به‌ست‬ ‫ئه‌م مه‌س���ه‌النه‌ وروژێنراون‌و راست نین‌و‬ ‫ته‌نها بۆچونی‌ چه‌ند كه‌سێكن"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ گۆران ئه‌دهه‌م خه‌ڵكی‌ سه‌ید‬ ‫سادق له‌وه‌ س���ودمه‌ند ده‌بن كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌بن‌و ئیشی‌ باشیان بۆ ده‌كرێت‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫راپۆرت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫"عه‌بدولڕه‌حمان" ‌ی عاشق‬

‫قاسملو‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫عه‌بدولڕه‌حم����ان كه‌ دایكی‌ ئاس����ور ‌‬ ‫ی‬ ‫بوو به‌منداڵی‌ ن����اوی‌ "بابوچكا" واته‌‬ ‫بچكۆالنه‌ی‌ به‌س����ه‌ردا داب����ڕی‌‪ ،‬دواتر‬ ‫له‌هه‌ڕه‌تی‌ هه‌رزه‌كاریدا ناوه‌كه‌ی‌ بوو‬ ‫به‌"بابۆش خ����ان"‪ ،‬خوش����كه‌زاكانی‌‬ ‫پێیان����ده‌وت "خاڵه‌ باب����ۆش خان"‪،‬‬ ‫دوای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ ب����ۆ خوێن����دن چووه‌‬ ‫ئه‌وروپاو پاشان گه‌ڕایه‌وه‌ پێیانده‌وت‬ ‫كاك ره‌حمان‪ ،‬كاتێك دكتۆراكه‌ش����ی‌‬ ‫وه‌رگرت‪ ،‬به‌"دكت����ۆر عه‌بدولڕه‌حمانی‌‬ ‫قاسملو" ناوبانگی‌ ده‌ركرد‪.‬‬ ‫د‪.‬حه‌سه‌نی‌ شه‌ته‌وی‌ به‌مجۆره‌ باس‬ ‫له‌عه‌بدولڕه‌حم����ان قاس����ملوی‌ خاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌و ب����اس له‌وه‌ ده‌كات بابی‌‬ ‫قاس����ملو‪ ،‬واته‌ "محه‌مه‌د قاس����ملو"‬ ‫ك����ه‌ له‌الی����ه‌ن محه‌مه‌د عه‌لی‌ ش����ای‌‬ ‫قاجاره‌وه‌ له‌قه‌بی‌ "وس����وق ده‌وله‌"ی‌‬

‫قاسملو له‌گه‌ڵ دایک و باوک و براکانی‬ ‫پێبه‌خش����راوه‌و له‌ش����اری‌ ورم����ێ‌‌و‬ ‫هه‌موو ناوچه‌كانی‌ كوردستان به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫وسوق ناس����راوه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌ژنه‌كانی‌‬ ‫"فاتمه‌خان����م" ئاس����وری‌ بووه‌و پێش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ شوو به‌محه‌مه‌د قاسملو بكات‬ ‫ناوی‌ "نه‌نه‌جان" ب����وه‌‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫موس����ڵمان بوه‌ ن����اوی‌ فاتمه‌ خانمی‌‬ ‫لێنراوه‌‪ ،‬ئه‌م ژن����ه‌ كه‌ بێكه‌س بووه‌و‬ ‫له‌مس����یۆنی‌ كاس����ۆلیكه‌كان له‌شاری‌‬ ‫ژیاوه‌‪ ،‬قه‌ده‌ری‌ رۆژگار ده‌یكاته‌ دایكی‌‬ ‫قاسملو‪.‬‬ ‫دكتۆر حه‌سه‌نی‌ ش����ه‌ته‌وی‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ "باوكی‌ قاس����ملو ‪21‬‬ ‫ژنی‌ هێن����اوه‌‪ ،‬زه‌ری‌ خان����م‪ ،‬خاوه‌ر‬ ‫خانم‪ ،‬ماڕال خانم‪ ،‬س����ه‌ید زینه‌‪ ،‬زارا‬ ‫خانم‪ ،‬سوره‌ییا خانم‌و‪...‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ گێڕان����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و "باوكی‌‬ ‫قاسملو له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 85‬ساڵیدا به‌نهێنی‌‬ ‫كچێكی‌ ‪ 18‬س����اڵه‌ی‌ به‌ناوی‌ سوره‌یا‬ ‫كه‌ خوشكه‌زای‌ زه‌ری‌ خانم كۆنه‌ ژنی‌‬

‫بووه‌ هێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم پاش شه‌ش مانگان‬ ‫به‌ئامۆژگاری����ی‌ ریشس����پییان‌و له‌ژێر‬ ‫كاریگ����ه‌ری‌ فاتمه‌ خانمدا ته‌اڵقیداوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و كه‌ نه‌وه‌ی‌ مه‌مه‌دئاغای‌ قاس����ملو‬ ‫ب����ووه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ م����ن پێموت‪:‬‬ ‫باباغا ده‌بوو له‌جیاتی‌ خۆت ژن بۆ من‬ ‫بێنی‌‪ ،‬كه‌چی‌ گوتی‌‪ :‬رۆڵه‌ ده‌مویست‬ ‫كچێكی‌ شازده‌ ساڵه‌ القانم بۆ بشێلێ‌‬ ‫فاتم نه‌یهێشت"‪.‬‬ ‫حه‌س����ه‌نی‌ ش����ه‌ته‌وی‌ ده‌ڵێ����ت‬ ‫"باپیره‌م كه‌ بابی‌ قاس����ملوه‌‪ ،‬زۆرجار‬ ‫له‌به‌رخۆیه‌وه‌ ئه‌م گۆرانییه‌ی‌ ده‌وت‪:‬‬ ‫هه‌رچه‌ند ده‌كه‌م دڵ‌ پیر نابێ‌‬ ‫ده‌ستم له‌مه‌مكی‌ گیر نابێ‌‬ ‫ئه‌و زۆر س����ه‌یر ئۆگ����ری‌ ژنان بوو‪،‬‬ ‫هێندێ‌ كتێب نووس����یویانه‌ ‪ 26‬ژنی‌‬ ‫هێن����اوه‌‪ ،‬به‌اڵم دایكم ده‌یوت ‪ 21‬ژنی‌‬ ‫هێناوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر به‌دوور له‌ژیانی‌ سیاس����ی‌‪،‬‬ ‫له‌ژیان����ی‌ تایبه‌ت����ی‌ عه‌بدولڕه‌حم����ان‬

‫بڕوانی����ن‪ ،‬ئ����ه‌و پیاوێكی‌ ت����ا بڵێی‌‬ ‫به‌پێی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌ ئه‌وانه‌ی‌ ناسیویان ‌ه‬ ‫جوانپه‌رست‌و عاش����ق بووه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌‬ ‫له‌هه‌ڕه‌ت����ی‌ گه‌نجێتی����دا له‌پراگ دڵی‌‬ ‫به‌كچێك����ی‌ چیكی����دا چ����ووه‌و بووه‌‬ ‫به‌هاوسه‌ری‌ به‌ناوی‌ هێلینا "نه‌سرین"‪،‬‬ ‫هه‌میش����ه‌ خۆش زه‌وق‪ ،‬قسه‌خۆش‌و‬ ‫به‌س����ه‌لیقه‌ بووه‌‪ ،‬به‌پێی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫ش����ه‌ته‌وی‌‪ ،‬دكتۆر قاس����ملو زۆرجار‬ ‫له‌به‌رخۆی����ه‌وه‌ گۆرانییه‌ك����ه‌ی‌ بابی‌‬ ‫ده‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫ش����اعیری‌ گه‌وره‌ی‌ كورد "ش����ێركۆ‬ ‫بێكه‌س" یه‌كێكی‌ دیكه‌یه‌ له‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌یاداشته‌كانیدا "نووسین به‌ئاوی‌‬ ‫خۆڵه‌مێش" به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ قاسملوی‌‬ ‫جوانپه‌رس����ت ده‌كات‪ ،‬ئه‌م ش����اعیره‌‬ ‫ده‌ڵێت "قاسملو حه‌یاتی‌ بو‪ ،‬وه‌ختی‌‬ ‫سیاس����ه‌ت بۆ سیاس����ه‌ت‌و گاڵته‌ بۆ‬ ‫گاڵته‌‪ ،‬ژیانی‌ تایبه‌ت����ی‌ بۆ تایبه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و س����اتانه‌ی‌ دوور له‌سیاس����ه‌ت‌و‬

‫حیزبایه‌تی‌ ئه‌وم تیا بینیوه‌ له‌پڕێكدا‬ ‫روی‌ ئه‌كرده‌ من‌و ئه‌یوت‪ :‬شان‌و مل‌و‬ ‫گه‌ردنی‌ روتی‌ بێگه‌رد‬ ‫س����نگی‌ نه‌رم‌و مه‌مكی‌ قوتی‌ توند‬ ‫وه‌ك به‌رد‬ ‫شیعره‌كه‌ی‌ گۆران‪ ،‬ها كاك شێركۆ‬ ‫ئه‌ڵێی‌ چی‌؟!‬ ‫منی����ش ئه‌و ش����یعره‌ی‌ خ����ۆم بۆ‬ ‫ئه‌خوێنده‌وه‌‪:‬‬ ‫مه‌دالیای‌ كه‌مانێكی‌ بچكۆالنه‌ت‬ ‫داب����وو له‌س����نگ كه‌ هات‌وچ����ۆت به‌‬ ‫به‌رده‌می‌ مندا ئه‌كرد‬ ‫گوێم لێئه‌بوو‬ ‫كه‌مان ئه‌كه‌وته‌ لێدان‌و‬ ‫ئه‌شمبینی‌‬ ‫مه‌مكه‌كان����ت ورد ورد س����ه‌مایان بۆ‬ ‫ئه‌كرد‬ ‫ئیت����ر ئه‌وی����ش یه‌ك له‌س����ه‌ر یه‌ك‬ ‫ئه‌یوت‪ :‬به‌هـ به‌هـ به‌هـ"‪.‬‬

‫جانتای‌ پاسه‌وانه‌كه‌ ‌ی بارزانی‌ چ ‌ی تێدایه‌؟‬ ‫ی عێراق ك ‌ه‬ ‫سیاسی‌‌و كاربه‌ده‌س���تان ‌ه ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌به‌ش���داریكردن له‌بۆن ‌ه گشتییه‌كاندا‬ ‫ی به‌كارده‌هێنا‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ی ئ���ه‌م ئه‌م جانتای��� ‌ه ‌‬ ‫ی ب���ۆ ه���ه‌ر كوێیه‌ك��� ‌‬ ‫بارزان��� ‌‬ ‫ی سعودی "شا عه‌بدواڵ"‬ ‫ی پادشا ‌‬ ‫ی دیاری ‌‬ ‫ی له‌كات ‌‬ ‫كوردس���تان ‌ه بڕوات‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی ب���ۆ ش���وێن ‌ه گش���تییه‌كان‌و بوو بۆ ناوبراو‪.‬‬ ‫چوون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌بۆنه‌كاندا‪ ،‬پیاوێك ‌‬ ‫به‌شدارییكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌به‌رده‌وام ‌‬ ‫ی قات له‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫بااڵبه‌رز ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌په‌ن���او‌ه ده‌بینرێت ك��� ‌ه جانتایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌مێك قه‌بار‌ه گه‌وره‌‌و كێش قورس��� ‌‬ ‫ی تێدای ‌ه‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م جانتای ‌ه چ ‌‬ ‫ی بارزانی‌ پێیه‌تی‌؟‬ ‫كه‌ پاسه‌وانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ئاوێن��� ‌ه‬ ‫ی زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و جانتای��� ‌ه تایبه‌ت��� ‌ه به‌حیمایه‌و‬ ‫ی‬ ‫پارێزگاریك���ردن له‌بارزانی‌‪ ،‬ك ‌ه له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویست‌و كردنه‌وه‌یدا ده‌بێت به‌دیوارێك ‌‬ ‫ی دژ‌ه‬ ‫ی پته‌و ‌‬ ‫ی به‌رگر ‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و قه‌ڵغانێك ‌‬ ‫ی له‌ناكاودا‬ ‫ی كتوپڕ‌و هێرش ‌‬ ‫گولله‌و له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێده‌پارێزرێ���ت‌و به‌ش���ێك ‌‬ ‫بارزان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دیاریكراو له‌هێز‌ه ئه‌منی ‌ه تایبه‌تییه‌كان ‌‬ ‫ی له‌ئه‌رك��� ‌ه قورس‌و‬ ‫ئێ���ران‌و ئه‌وروپی ‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگه‌كانیان���دا به‌كاریده‌هێنن‌و توانا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌پارچ��� ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ی��� ‌ه بارزان��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌نان���ه‌ت چه‌ك ‌‬ ‫ته‌قین���ه‌وه‌و گولل ‌ه ‌‬ ‫ی س���ی بیپارێزێت‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه ‌‬ ‫وه‌ك ب ‌‬ ‫ی زیاتر بۆ جوڵه‌‌و‬ ‫ی روبه‌رێك ‌‬ ‫جگ ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫ی كاته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی زیاتر ل���ه‌ڕوو ‌‬ ‫ده‌رفه‌تێك ‌‬ ‫خۆپاراستن بۆ بارزانی‌ ده‌ڕه‌خسێنێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ج���ۆر‌ه جانتای ‌ه ك��� ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی تایب���ه‌ت‬ ‫ی ئه‌مه‌ریك��� ‌‬ ‫كۆمپانیایه‌ك��� ‌‬ ‫ی ئه‌منییه‌و‌ه دروستده‌كرێت‌و‬ ‫به‌كه‌لوپه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاراو س���ه‌ركه‌وتوو ‌‬ ‫ئامرازێك��� ‌‬ ‫ی ‪2008‬ه‌و‌ه‬ ‫خۆپاراس���تنه‌‌و له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی گرانه‌و‬ ‫به‌كارده‌هێنرێ���ت‪ ،‬نرخه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫تاریق هاشم ‌‬ ‫عێ���راق یه‌كێك بوو له‌و كه‌س���ایه‌تیی ‌ه‬

‫ئه‌م‌ جانتایه‌‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمپانیایه‌كی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی‌‬ ‫تایبه‌ت‬ ‫به‌كه‌لوپه‌لی‌‬ ‫ئه‌منییه‌وه‌‬ ‫دروستده‌كرێت‌و‬ ‫ئامرازێكی‌ كاراو‬ ‫سه‌ركه‌وتووی‌‬ ‫خۆپاراستنه‌‬

‫بارزانی له‌گه‌ڵ ئه‌و پاسه‌وانه‌ی جانتاکه‌ی بۆ هه‌ڵگرتوه‌‬

‫قاسملو حه‌یاتی‌‬ ‫بو‪ ،‬وه‌ختی‌‬ ‫سیاسه‌ت بۆ‬ ‫سیاسه‌ت‌و‬ ‫گاڵته‌ بۆ گاڵته‌‬ ‫ژیانی‌ تایبه‌تی‌ بۆ‬ ‫تایبه‌تی‬

‫بیروڕا‬

‫‪7‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫جیاوازییەکانی نێوان ئۆپۆزسیۆن‌و ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانتاریی‬

‫سەرنجێک دەربارەی «میکرۆپۆلەتیک»‌و هەوڵێک بۆ ڕزگارکردنی چەمکەکە له‌شێواندن‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬ ‫یەکێک له‌عەیبه‌سەرسەختەکانی ئەم‬ ‫عەقڵییەت���ە نیولیبرال���ه‌ کۆنزەرڤاتیڤە‬ ‫ک���ە به‌دەمامک���ی ئۆپۆزس���یۆنەوە‬ ‫بوونەت���ە پاس���ەوانی ئ���ەم دونیایەی‬ ‫کە تێیدا دەژی���ن‌و دەرگاکانی خەون‌و‬ ‫گۆڕانی���ان به‌ئەن���دازه‌ی ڕۆحی خۆیان‬ ‫بجوککردۆت���ەوە‪ ،‬کورتکردنەوەیانە بۆ‬ ‫چەمکی ئۆپۆزس���یۆنبوون‌و گیرکردن‌و‬ ‫کوش���تنی له‌چەمک���ی ئۆپۆزس���یۆنی‬ ‫سیاس���ی‌و پەرلەمانتاریی���دا‪‌ ،‬وات���ە‬ ‫کورتکردن���ەوەی ت���ەواوی ملمالنێکان‬ ‫بۆ ملمالنێی سیاس���ی دوو یان س���ێ‬ ‫هێز لەسەر کورسییەکانی پەرلەمان‌و‪،‬‬ ‫ڕاکێش���انی ئەم ملمالن���ێ حیزبییە بۆ‬ ‫خانەکانی خوارەوەی کۆمەڵگا‪ .‬کێشەکە‬ ‫لەوەدایە کە هەندێک لەمانە ئەو جەنگە‬ ‫به‌ناوی فیکری پۆس���تمۆدێرن‌و شەڕی‬ ‫دەس���ەاڵت له‌پێگە ‌وردەکاندا دەکەن‪،‬‬ ‫جەوه���ەری تێزەکەی���ان قس���ەکردنە‬ ‫لەسەر گۆڕانکارییە بچوکەکان‌و چوونە‬ ‫پێشی هەنگاو به‌هەنگاو‪‌،‬واتە خۆالدان‬ ‫له‌جەنگی گ���ەورە‌و گۆڕین���ی چەمکی‬ ‫ش���ۆڕش به‌چەمک���ی‌وردەش���ەڕ‪ .‬ئەم‬ ‫تێزەیە دەکرا تێزەیەکی دروس���ت بێت‬ ‫گەر هاوشانی گرێدانەوەیەکی بەردەوامی‬ ‫ملمالنێی سیاس���ی نەبووایە به‌چەمکی‬ ‫ڕیفۆرمی لیبراڵیانەی دەوڵەت‌و خەبات‬ ‫بۆ گەیش���تن به‌دەس���ەاڵت به‌شێوازی‬ ‫پەرلەمانتارییانە‪ .‬ه���ەر کات ئەم دوو‬ ‫ڕەهەن���دە هاتنە پێش���ێ‪ ،‬پرۆس���ەی‬ ‫ئیش���کردن به‌چەمک���ی گۆڕانکاری���ی‬ ‫بچوک‪ ،‬دەبێتە دابەزاندنی ئەو چەمکە‬ ‫بۆ ‌وەس���فی ئ���ەو ملمالن���ێ حیزبی‌و‬ ‫سیاس���ییە ناش���یرینەی له‌کوردستان‬ ‫هەیە‪ ،‬ت���ا لەو ڕێگایەوە ش���ەرعییەت‬ ‫ببەخش���رێتەوە به‌دروس���تکردنی ئەو‬ ‫دووالنە‌و دووب���ەرە حیزبییە دێرینەی‬ ‫ک���ە له‌شەس���تەکانەوە‪ ،‬ه���ەر جارەی‬ ‫بەدەمامکێکەوە له‌کوردستانی باشوور‬ ‫خ���ۆی دووبارەدەکات���ەوە‪ .‬تێزەک���ە‬ ‫نەوەک ب���ەو نیازە نەهاتووە ش���ەڕی‬ ‫‌وردبکات‪ ،،‬بەڵکو بەکارهێنانیش���ی بۆ‬ ‫شەرعییەتبەخشینە به‌بەشداریی خۆی‬ ‫لەو ملمالنێ حیزبییەدا کە له‌کوردستان‬ ‫هەی���ە‪ .‬هەڵگران���ی ئ���ەم گووت���ارە‬ ‫گەرچ���ی بەدەگمەن دەم ب���ۆ زاراوەی‬ ‫ه���ەرە گرنگی ئەم ب���وارە کە چەمکی‬ ‫«میکرۆپۆلەتیک���ە» دەب���ەن‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫بەکارهێنانیان ب���ۆ تێزە بنەڕەتییەکە‌و‬ ‫سروش���تی بەهانەس���ازییان‪ ،‬بەراورد‬ ‫به‌ک���ۆی بیرکردن���ەوەی سیاس���ی‌و‬ ‫فیکریی���ان‪ ،‬ئ���ەوە دەردەخات کە ئەم‬ ‫تێزەی���ە پەیوەندییەک���ی به‌کارکردی‬ ‫میکرۆپۆلەتیک���ەوە هەیە‪ .‬له‌ڕاس���تیدا‬ ‫مەبەس���تی ئەوانە له‌گۆڕانکاری بچوک‪،‬‬ ‫ئای���ا به‌نی���ازی ئاماژەک���ردن بێت بۆ‬ ‫چەمک���ی میکرۆپۆلەتی���ک یاخود بەو‬ ‫نیازە نەبێت‪ ،‬خ���ودی چەمکەکە‌وەک‬ ‫چەکێکی گرنگ‌و کاریگەر دەبینم دژ بەم‬ ‫عەقڵییەتە ڕیفۆرمیس���تە‪ ،‬نیولیبراڵە‪،‬‬ ‫ک���ە هەوڵێکی شەمشونئاس���ا دەدات‪،‬‬ ‫کۆنزەرڤاتیڤبوونی خۆی له‌ژێر پەردەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنبووندا بشارێتەوە‪.‬‬ ‫بی���ری دۆل���ۆز‌و گویت���اری له‌بابەت‬ ‫میکرۆپۆلەتیک‪ ،‬بیرێک���ە له‌بنەڕەتەوە‬ ‫دژی دەوڵەت���ە‪‌ ،‬وات���ە س���تراتیژیان‬ ‫بیرکردنەوەی���ە له‌جۆرە سیاس���ەتێک‬ ‫کە گرتنەدەس���تی حوکم س���تراتیژی‬ ‫س���ەرەکی نەبێ���ت‪ .‬هەت���ا دەروازەی‬ ‫سەرەکی دەستپێکردنی فیکری ئەم دوو‬ ‫فەیلەسوفە له‌ڕەخنەکردنی مارکسیزمی‬ ‫بونیادگەرا‌و دەرونش���یکاری فرۆیدیدا‪،‬‬ ‫دەگەڕێت���ەوە بۆ ئەوەی کە رایان‌وایە‪،‬‬ ‫ئەو دابەش���کردنە ئەس���ڵییەی نێوان‬ ‫فەرد‌و کۆمەڵگا‪ ،‬دابەشکردنێکە له‌دەزگا‬ ‫ئایدیۆلۆژییەکەی دەوڵەتەوە هاتۆتەوە‬ ‫دەرێ‌و پێشیانوایە هاوپەیمانی بەهێزیی‬ ‫نێوان فرۆیدیزم‌و مارکس���یزم له‌فیکری‬ ‫هاوچەرخ���دا‪ ،‬له‌جەوه���ەردا لێکدانی‬ ‫دوو فەلس���ەفەیە‪ ،‬ک���ە هەردووکی���ان‬ ‫به‌مەبەستی دەس���تەمۆکردنی فەرد بۆ‬ ‫کۆمەڵگا‌و دەوڵەت ئیشدەکەن‪ .‬بەبڕوای‬ ‫ئەوان‪ ،‬دوورخستنەوەی بێوچانی فەرد‌و‬ ‫کۆمەڵ���گا له‌یەکتر‪ ،‬ک���ە پێکهێنێکی‬ ‫گرنگی تیورەی فرۆیدیی‌و مارکسیشە‌و‪،‬‬ ‫دروس���تکردنی دوو هەرێمی جیاواز کە‬ ‫یەکێکی���ان هەرێمی ئ���ارەزووی فەرد‌و‬ ‫ئەویتری���ان خواس���تی کۆمەاڵیەتییە‪،‬‬ ‫‌وادەکات ئارەزووە ئینسانییەکان تەواو‬ ‫بکرێن���ە دەرەوە‌و نرخێکی���ان نەبێت‪.‬‬ ‫دۆلۆز‌و گویتاری قسەیان له‌دەوڵەتێکە‬ ‫ک���ە لەس���ەر ئازادکردن���ی ئ���ارەزوو‬ ‫ئیش���بکات‪ ،‬نەوەک لەسەر تواندنەوە‌و‬ ‫خنکاندن‌و دەستەمۆکردن‌و بیربردنەوە‌و‬ ‫چەپاندن���ی ئارەزووە ئینس���انییەکان‪.‬‬ ‫«ماش���ێنی ئ���ارەزوو» الی ئەم دوو‬

‫فەیلەس���وفە‪ ،‬چەمکێک���ی سیاس���ی‬ ‫گەورەیە کە‌وادەکات « ئارەزووەکان»‬ ‫لەو جێگایانەدا کە ناتوانن گوزارش���ت‬ ‫له‌خۆی���ان بک���ەن‪ ،‬به‌کۆمەک���ی‬ ‫میکرۆپۆلەتی���ک‪ ،‬بێنە زمان‌و تەعبیری‬ ‫گونج���او بدۆزن���ەوە‪ .‬میکرۆپۆلەتیک‪،‬‬ ‫ئەو س���تراتیژەیە کە له‌هەر جێگایەکدا‬ ‫بکرێت جیاوازییەکانی نێوان «کێشەی‬ ‫فەردیی»‌و «کێش���ەی کۆمەاڵیەتی»‬ ‫هەڵبگیرێن‪ ،‬دەگیرێتە بەر‪ .‬خودی ئەم‬ ‫چەمکە بۆ ئەوەیە کە ستراتیژی گرتنە‬ ‫دەستی دەس���ەاڵت ئامانجی سەرەکی‬ ‫سیاسەت نەبێت‪ ،‬یاخود له‌ڕاستیدا هەر‬ ‫شتێک نەبێت ناوی ئامانجی سەرەکییە‪،‬‬ ‫بەڵکو هەمیش���ە‌و له‌هەموو جێگایەکدا‬ ‫فرەئامانجی���ی ئامادەبێ���ت «بڕوانە‪:‬‬ ‫فیلیک���س گویت���اری‪ .‬میکرۆپۆلەتیکی‬ ‫ئارەزووەکان‪ .‬مێرفە‪ .‬بەرلین‪.1977 .‬‬ ‫ل‪ .»13 .‬لێ���رەدا چەمکی حیزب یان‬ ‫بزوتنەوەی سیاس���ی ‌وەک هێزێک کە‬ ‫گەرەنت���ی کۆکردن���ەوە‌و یەکخس���تنی‬ ‫خەب���ات دەکات‪ ،‬تەواو ڕەتدەکرێتەوە‪،‬‬ ‫هەڵب���ەت ب���ەو مانایە نا ک���ە بوونی‬ ‫حی���زب ی���ان بەرنام���ە حەرامبکرێت‪،‬‬ ‫بەڵکو خ���ودی ئەمان���ەش تەنیا‌وەک‬ ‫شێوەیەک له‌شێوەکانی میکرۆپۆلەتیک‬ ‫بچوکدەکرێن���ە‌وە‌و ل���ەو چێوەی���ەدا‬ ‫س���ەیردەکرێن‪ .‬لێرەدا هیچ شێوەیەکی‬ ‫خەبات سەرەکیتر‌و گرنگتر‌و سەنتراڵتر‬ ‫نییە له‌شێوەیەکی تر‪ ،‬خەباتگەرێکمان‬

‫الوەک���ی بیربکات���ەوە‪ .‬ب���ه‌ڕای ئەوان‬ ‫هێزی ئ���ارەزووە ‌وردەکان‪ ،‬یان هێزی‬ ‫میکرۆپۆلەتیک لەوەدایە کە جێگایەکی‬ ‫دیاریکراویان له‌ناو سیستمەکەدا نییە‪،‬‬ ‫له‌هەموو ش���وێنێکدا دەشێت پیادەبن‪،‬‬ ‫هێزێکن دەتوانن له‌هەر پنتێکدا کارا بن‪،‬‬ ‫‌وەزیفەشیان ئەوەیە کە هێزی ئارەزووە‬ ‫ئینسانییەکان پیش���انبدەنەوە لەسەر‬ ‫ش���کاندنی سنوورەکانی نێوان ئەو دوو‬ ‫جەمسەرەی کە به‌جەمسەری دەرونی‌و‬ ‫جەمس���ەری کۆمەاڵیەت���ی ناودەبرێن‪.‬‬ ‫«بڕوانە‪ :‬فریدریش بالکە‪ .‬جیل دۆلۆز‪.‬‬ ‫کامپۆس‪ .‬فرانکفۆرت ـ نیۆرک‪.1998 .‬‬ ‫ل‪‌.»124‬واتە شکاندنی ئەو ستراتیژەی‬ ‫کە خواستە سیاسییەکانی مرۆڤ‪ ،‬تەنیا‬ ‫له‌چوارچێ���وەی بەرنامەی سیاس���ی‌و‬ ‫گەمەی سیاس���ی سەرەکی نێوان هێزە‬ ‫گەورەکاندا دەبینێت‌و بوار نادات جێگای‬ ‫خەبات له‌س���نووری کایەی سیاس���ی‬ ‫س���ەرەکییەوە بگوازێت���ەوە بۆ تەواوی‬ ‫ڕووبەرە فەردی‌و تایبەتییەکان‪.‬‬ ‫گ���ەر ئ���ەم چەمک���ە دۆلۆزیی���ە‬ ‫‌وەربگێڕینە سەر زمانی ئەمڕۆی دونیای‬ ‫ئێمە‪ ،‬س���ەر ئ���ەو زمانەی کە ئێس���تا‬ ‫سیاسەتی پێدەکرێت‪ ،‬دەڵێین چەمکی‬ ‫میکرۆپۆلەتیک‪ ،‬مانای سیاس���ەتکردن‬ ‫ل���ه‌دەرەوەی دەزگا کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫دەوڵەتیی���ە گ���ەورەکان‪ ،‬بەمان���ای‬ ‫ڕزگارکردنی سیاس���ەت ل���ەوەی تەنیا‬ ‫له‌س���نووری‬

‫کەسێک پێیوابێت کێشەی دەستوور‪ ،‬کێشەی‬ ‫هەرە گەورەی ئازادییە له‌کوردستاندا‪ ،‬نیوەی‬ ‫ژیانی خەریکی شیکردنەوە‌و تەفسیری قسەی‬ ‫سیاسییە داماوو نەخوێندەوارەکانی پارتی‌و‬ ‫یەکێتی بێت‪ ،‬دوژمنی شاعیرییەت بێت‪ ،‬هەموو‬ ‫بایەخێک به‌ڕۆح‌و خەیاڵ‌و جەستەی ئینسان‬ ‫به‌ڕۆمانسییەتێکی بەسەرچوو بزانێت‪ ،‬دوایی ئەم‬ ‫هەموو تێزە ژادانۆفییە سواوانە‪ ،‬بێت‌و بڵێت‬ ‫من نرخ لەسەر گۆڕانی بچوک دادەنێم‪ ،‬خۆی‬ ‫به‌هەڵە‌و ناکۆکییەکی تیوریی بەرچاودا دەبات‬ ‫نییە له‌ناوەڕاس���تی کایەی خەباتدا کە‬ ‫خۆی دەکات به‌س���ەمبولی مقاوەمەت‌و‬ ‫ئەوانی تر دەخاتە پەراوێزی خۆیەوە‪،‬‬ ‫له‌کوێ���دا کرا دوالیزمەکان بش���کێنین‪،‬‬ ‫له‌کوێدا کرا فەردی بخەینەوە ئاس���تی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‪ ،‬جەستەیی بخەینە ئاستی‬ ‫فیکری‪ ،‬هێزی خەون بخەینەوە س���ەر‬ ‫هەم���ان پل���ەی هێزی‌واق���ع‪ ،‬ئارەزوو‬ ‫بکەینەوە به‌گژ ‌واجیبدا‪ ،‬ئەوانە هەموو‬ ‫مەیدانی خەباتن‪ .‬خەبات دژ به‌دەسەاڵت‬ ‫له‌س���نووری حیزب‌و بزوتنەوە‌و س���ەر‬ ‫مینب���ەرەوە دێتە خ���وارێ‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫ببێت به‌س���یفەتی هەموو ئەکتێک کە‬ ‫توانای ش���کاندنی نۆرم‌و دوالیزم‌و یەک‬ ‫ڕەهەندی‌و تاک پڕۆژەیی هەبێت‪.‬‬ ‫بەڕای دۆلۆز‌و گیوتاری ئەوە سیستمە‬ ‫کە ئارەزووەکان‌وەک ئارەزووی فەردی‬ ‫نیش���اندەدات تا س���ەرکوتیان بکات‪،‬‬ ‫بەرامبەر بەو جۆرە لەس���ەرکوتکردنی‬ ‫ئارەزوو ‪ ،‬ئەوان قس���ە له‌«ئابورییەکی‬ ‫ئ���ارەزووی» دیکە دەک���ەن کە تەنیا‬ ‫ل���ه‌دەوری فەرد ناس���وڕێتەوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫له‌دەوری «زنجیرە خەڵک‪ ،‬گروپ‪ ،‬کۆ‬ ‫دەسوڕێتەوە‪ ،‬کە به‌چێوەیەکی ئەبەدی‌و‬ ‫هەتاهەتایی���ەوە نەبەس���تراونەتەوە»‪،‬‬ ‫لێرەش���دا مەبەس���ت دانان���ی مۆالر‌و‬ ‫مۆلیکی���والر نییە‌وەک دوو قوتبییەکی‬ ‫جیاواز‪ ،‬بەڵکو مەبەس���ت دامەزراندنی‬ ‫عەقاڵنیەتێک���ی سیاس���ی نوێی���ە‪.‬‬ ‫بڕوان���ە «کۆمەڵە‌وت���ار‪ .‬بیۆپۆلەتیک‬ ‫له‌گفتوگۆدا‪ .‬فاوئێس فێرالگ‪ .‬فیزبادن‪.‬‬ ‫‪ .2011‬ل ‪‌ .»156‬وات���ە داڕش���تنی‬ ‫عەقالنییەتێک���ی ن���وێ بۆ سیاس���ەت‬ ‫ک���ە ل���ه‌دەرەوەی ئەو دابەش���کردن‌و‬ ‫ناونان‌و دوالیزمە س���واوانە ئیشبکات‪،‬‬ ‫عەقالنییەتێ���ک خ���ۆی دووردەخاتەوە‬ ‫ل���ەوەی به‌چەمک���ی ‌وەک نۆرم���ال‌و‬ ‫شێت‪‌ ،‬واقعی‌و ش���اعیریی‪ ،‬سەرەکی‌و‬

‫دەزگاگان���دا ڕووب���دات‪‌ ،‬وات���ە تەنیا‬ ‫له‌سنوری حیزب‌و میدیاکان‌و دەوڵەتدا‬ ‫میکرۆپۆلەتی���ک‪،‬‬ ‫ببەس���ترێتەوە‪.‬‬ ‫چەمکێک���ی دژە دەزگایی���ە ‪anti-‬‬ ‫‪ ،institutionelle Politik‬ئەوە به‌مانای‬ ‫ج���ۆرە جەنگێک هەیە کە به‌ش���ەڕی‬ ‫حیزب‌و حیزب‪ ،‬شەڕی بەرنامەی سیاسی‬ ‫به‌بەرنامەی سیاسی‪ ،‬شەڕی پەرلەمانتار‬ ‫لەگەڵ پەرلەمانت���اردا ناکرێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫شەڕێکە تەجاوەزی چەمکی سیاسەتی‬ ‫ئاسایی‌و تەقلیدی دەکات بۆ شەڕێکی‬ ‫‌وردتر کە له‌ئاس���تی ش���ێوازی ژیان‌و‬ ‫شێوازی بیرکردنەوە‌و دەستکاریکردنی‬ ‫ڕوانگە‌و مافی جەستە‌و مافی ئارەزوودا‬ ‫ئەنجامدەدرێت‪ ،‬ش���ەڕێکە له‌کایەکانی‬ ‫هونەر‪ ،‬فەلسەفە‪ ،‬دەرونناسی‪ ،‬تێکدانی‬ ‫س���نورەکانی حەرام ـ حەاڵڵ‪ ،‬فەردی ـ‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬جەس���تەیی ـ عەقڵی‪،‬‬ ‫عاقڵ ـ ناعاقڵ‪ ،‬ئاس���ایی ـ نائاسایی‪،‬‬ ‫شێت ـ نۆرماڵدا دەسوڕێتەوە‪ .‬شەڕێکە‬ ‫لەدەرەوەی فەرهەن���گ‌و زمان‌و توانای‬ ‫ڕۆشنبیریی سیاس���ییە تەقلیدییەکان‪،‬‬ ‫مەیدان���ی ئیش���کردنی ئ���ەم چەمکە‪،‬‬ ‫ن���او ئ���ارەزوو‪ ،‬بینی���ن‪ ،‬گوزارش���ت‪،‬‬ ‫بیرکردن���ەوە‌و پەیوەندییەکانە‪ ،‬نەوەک‬ ‫ناو ش���انە حیزبی‌و هۆڵی کۆبوونەوە‌و‬ ‫قیڕەقی���ڕی س���ەر تەلەفزی���ۆن‌و ن���او‬ ‫پەرلەمان بێت‪ .‬ئەم���ە گۆڕینێک نییە‬ ‫له‌گۆڕانی بچوکەوە بۆ گەورە‪ ،‬له‌گۆرانی‬ ‫‌وردەوە بەرەو البەالبوونەوەی مێژوویی‪،‬‬ ‫بەڵکو پرۆس���ەی هەڵگرتنی س���نوورە‬ ‫له‌نێ���وان مان���ای گ���ەورە‌و بچوک���دا‪،‬‬ ‫بەجۆرێک ئەوەی به‌گ���ەورە دەبینرێت‬ ‫لەگ���ەڵ ئ���ەوەی له‌ژێرەوەی���ە‌و بچوک‬ ‫تەماش���ادەکرێت یەکس���ان دەبێتەوە‪.‬‬ ‫لێ���رەدا ئ���ەوەی گرنگ���ە ئازادبوونی‬ ‫ئارەزووی ئینس���انە له‌دەستەمۆبوون‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیب���وون‪‌،‬وات���ە دەرهێنان���ی‬

‫یاخیبوون���ی فەردە له‌ژێ���ر ڕەحمەتی‬ ‫یاخیبوون���ی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬بەخش���ینی‬ ‫بەهای���ە به‌هەر هێڵێک���ی هەڵهاتن کە‬ ‫ناوەس���تێت تا کۆمەڵگا‌و سیاس���ەتە‬ ‫ڕەس���مییەکانی ناوی ڕێگای پێبدەن‪،‬‬ ‫بەڵکو خ���ۆی ڕێگا به‌دەرکەوتنی خۆی‬ ‫دەدات‪ ،‬خ���ۆی دەجوڵێ���ت‪ ،‬لۆژیک���ی‬ ‫ملکەچ���ی لۆژیکی بەرنام���ە‌و پڕۆژەی‬ ‫ئ���ەم هێز یان ئەویت���ر نییە‪‌،‬وزەیەکی‬ ‫شۆڕش���گێڕە کە بۆ تەعبی���ر له‌خۆی‬ ‫پێویس���تی به‌بەرنامەیەکی سیاس���ی‌و‬ ‫نوێنەرێ���ک له‌پەرلەمان‌و کورس���ییەک‬ ‫له‌دەوڵەتدا نییە‪ .‬به‌کورتی سیاس���ەت‬ ‫به‌لۆژیکییە حیزبییە لینینییەکە ناکات‪،‬‬ ‫بەڵکو ب���ۆ فۆرمێکی تر له‌سیاس���ەت‬ ‫دەگەڕێت کە له‌ناو خودی سیاس���ەتدا‬ ‫کراوەتە دەرەوە‪.‬‬ ‫میکرۆپۆلەتیک‪ ،‬ئیش���کردنە لەسەر‬ ‫ئینس���ان له‌کاتێکدا ئەگەری شۆڕشی‬ ‫ڕادی���کال‌و ڕاس���تەقینە بوون���ی نییە‪،‬‬ ‫‌وازنەهێنان���ی فیک���ر‌و خەیاڵی مرۆڤە‬ ‫له‌ئەگەرەکانی گ���ۆڕان لەو جێگایانەدا‬ ‫کە گۆڕینی تەواوی سیستەم نامومکین‬ ‫دیارە‪ ،‬له‌هەمانکاتیش���دا س���تراتیژی‬ ‫میکرۆپۆلەتیک ئاش���کراکردنی ئیشی‬ ‫سیس���تمە کاتێ���ک دەچێت���ە ن���او‬ ‫هۆش‌و نەست‌و سروش���تی پەیوەندی‬ ‫مرۆڤ به‌جەس���تە‌و ئ���ارەزوو‌و ترس‌و‬ ‫توڕەبوونەکانی خۆیەوە‪ ،‬بەردانی هێزی‬ ‫ئەو سوبێکتە شۆڕشگێڕەی ناو مرۆڤە‬ ‫له‌ه���ەر جێگایەک‪ ،‬ت���ا بەرامبەر هەر‬ ‫جۆرە دەسەاڵتێکی س���ەنترالیزەکراو‬ ‫بوەس���تێتەوە‪‌،‬واتە ئۆپۆزسیۆنبوونە‬ ‫ب���ێ ئ���ەوەی ب���ەزەرورەت له‌پ���اڵ‬ ‫پارتێکی به‌ن���او ئۆپۆزس���یۆندا بیت‪،‬‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنبوونە له‌کاتێکدا سیاسەت‬ ‫خۆی توانای بەرهەمهێنانی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫ڕاس���تەقینەی نەبێ���ت‌و بووبێ���ت‬ ‫به‌شەترەنجی سیس���تم لەگەڵ خۆیدا‪،‬‬ ‫سیاس���ەتە بێئەوەی پێویس���تی بەوە‬ ‫بێت پەنا بۆ کەرەس���تە تەقلیدییەکانی‬ ‫سیاس���ەت بەرێت‪ ،‬ئۆپۆزس���یۆنبوونە‬ ‫کاتێک بەرەی س���پی‌و ڕەش���ی س���ەر‬ ‫داشماڵی شەترەنجەکە یەک گەمەکار‌و‬ ‫یەک عەقڵییەت‌و یەک جۆر قوتابخانەی‬ ‫سیاس���ی‌و فیکری له‌ناویدا یاری بکەن‪.‬‬ ‫بەاڵم کەس���انێک نی���وەی ژیانیان بۆ‬ ‫نووسینی ڕۆژانە لەسەر ژیانی سیاسی‌و‬ ‫حیزبی تەرخانکردبێت‌و دواتر باس���ی‬ ‫گۆڕانی‌ورد بکەن‪ ،‬ئەوە پارادۆکسێکی‬ ‫فیکری نەگونجاوە‪ ،‬چونکە ئیشی ئەوان‬ ‫بەردەوام له‌ناو مۆالر‌و ماکرۆپۆلەتیکدا‬ ‫ب���ووە‪ ،‬ن���ەوەک له‌ن���او مۆلیکیوالر‌و‬ ‫میکرۆپۆلەتیکدا‪.‬‬ ‫گوتارێک قورس���ایی‌و سەنگی خۆی‬ ‫بخاتە س���ەر میکرۆپۆلەتیک‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫له‌هەم���ان کاتدا س���ەنگی خۆی بخاتە‬ ‫سەر سیاس���ەتی رەسمی‪ ،‬سەر فۆرمە‬ ‫حیزبییە گەورەکان‪ ،‬خۆی به‌ستراتیژی‬ ‫گرتن���ە دەس���تی دەوڵەت‌و ش���ێوازی‬ ‫ببەس���تێتەوە‪،‬‬ ‫پەرلەمانتاریی���ەوە‬ ‫چونکە کێش���ەکان له‌بنەرەت���دا لەوێدا‬ ‫دروستبوون‪ ،‬به‌هۆی سەنترالیزەکردنی‬ ‫ژیانی سیاسی لەو ئۆرگانانەدا خولقاون‪.‬‬ ‫عەقڵییەت���ی سیاس���ی تەقلیدی���ی‪،‬‬ ‫عەقڵێکی دەوڵەتپەرستە‪‌ ،‬واتە هەموو‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنبوون له‌س���تراتیژی گرتنە‬ ‫دەس���تی دەس���ەاڵتدا کورتدەکاتەوە‪،‬‬ ‫غایەت���ی ئەوەی���ە هێزێکی سیاس���ی‬ ‫دیاریکراو بباتە حوکمەوە‪ ،‬له‌دەرەوەی‬ ‫حوک���م توانای بینینی هیچ پڕۆژەیەکی‬ ‫گۆڕانی راس���تەقینەی نیی���ە‪ ،‬لێرەوە‬ ‫باس���ی هەر گۆڕانکارییەک���ی لەگەڵدا‬ ‫بکەیت‪ ،‬دەڵێ���ت «خۆ ئێمە له‌حوکمدا‬ ‫نین‪ ،‬با بگەینە حوکم»‪ ،‬چارەی هەموو‬ ‫ملمالنێکان له‌ناو پەرلەمان‌و دەوڵەت‌و‬ ‫دەزگاکان���دا دەبینێ���ت‪ ،‬له‌بەرئ���ەوە‬ ‫پێ���ش هەڵبژاردن���ەکان بەجۆرێک���ی‬ ‫هیس���تیریی چاالک دەبێت‪ ،‬به‌ئاشکرا‬ ‫‌وەالی سیاس���ی خ���ۆی دەخات���ەروو‪،‬‬ ‫نزیکبوونەوە له‌حوکمی���ش به‌ئامانجی‬ ‫هەرە گ���ەورە دەزانێت‪ ،‬به‌کورتی کۆی‬ ‫کێش���ەکان دەباتەوە بۆ ئەو النکەیەی‬ ‫مای���ەی گرفتەکان���ە‪ ،‬ن���او دەوڵەت‌و‬ ‫توانای ئیش���کردنی له‌س���ەر ئینسان‌و‬ ‫پەیوەندییەکان‌و بۆتە کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫نیی���ە‪ .‬ئەمجۆرە سیاس���ەتە‪ ،‬نە هێزی‬ ‫ئیشکردنی لەسەر مرۆڤ ماوە‪ ،‬نە توانای‬ ‫بیرکردن���ەوەی لەس���ەر گۆڕینی ژیان‬ ‫هەیە‪ ،‬نە دەتوانێت ڕۆحی شۆڕشگێڕانە‬ ‫له‌ئ���ەدەب‌و هون���ەردا ببینێت‪ ،‬نە نرخ‬ ‫ب���ۆ ئارەزووەکانی ف���ەرد دادەنێت‪ ،‬نە‬ ‫ب���ۆ یاخیبوون���ە‌وردەکان ک���ە نازانن‬ ‫به‌زمانی سیاس���ەت گوزارشت له‌خۆیان‬ ‫بکەن بەهای���ەک قایلە‪ ،‬ن���ە زمانێکی‬ ‫نوێ���ی بیرکردن���ەوەی هەڵگرتووە‪ ،‬نە‬

‫دیوە نادیارەکەی دەسەاڵت دەبینێت‪،‬‬ ‫نە توانای پێناس���ەکردنی سیس���تمی‬ ‫هەیە‪ ،‬له‌بەرئەوە کاتێک قسە له‌گۆڕانی‬ ‫بچ���وک‌و‌وردە‌وردە دەکات‪ ،‬ناکۆک‌و دژ‬ ‫بەخۆی دەردەکەوێت‪ .‬ئەم عەقڵییەتە‪،‬‬ ‫ئەوەی هەیەتی‌و نییەتی س���نوورەکانی‬ ‫عەقڵ���ی سیاس���ی تەقلیدی���ی‌و ڕۆژانە‬ ‫پێشکەش���یانکردوە‪ ،‬هەتا سیس���تمی‬ ‫تۆم���ەت دابەشکردنەکەش���ی‪ ،‬ه���ەر‬ ‫سیستمی عەقڵی پارتی‌و یەکێتییە کە‬ ‫له‌ن���او ئۆپۆزس���یۆندا کۆپیکراوەتەوە‪،‬‬ ‫‌وەک چ���ۆن الی پارتیی���ەکان ئەوانەی‬ ‫پارتی نەبوونایە یەکێتی بوون‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫یەکێتی نەبوونایە پارتی بوون‪ ،‬هەمان‬ ‫دوالیزمی���ان‌وەک خۆی کۆپیکردۆتەوە‬ ‫ناو ئەمڕۆ‪.‬‬ ‫کۆمەڵ���گا له‌ڕێ���گای ملمالنێ���ی‬ ‫حیزبیی���ەوە ناگۆڕێ���ت‪ ،‬ملمالنێ���ی‬ ‫حیزبی له‌خۆرهەاڵت ه���ەر زوو حیزب‬ ‫دەگۆڕێت بۆ بوونەوەرێکی هەلپەرست‌و‬ ‫دیماگۆگ���ی‌و الواز‪ ،‬کە زوو تەس���لیمی‬ ‫ف���ۆرم‌و داخوازیی���ە تەقلیدییەکان���ی‬ ‫کولتوور‌و دین‌و عەش���رەت دەبێتەوە‪.‬‬ ‫میکرۆپۆلەتی���ک‪ ،‬چەمکێک���ە مان���ای‬ ‫سیاس���ەت تەنیا له‌ئاس���تی سەرەوە‌و‬ ‫ڕوکەش���ی پەیوەندییەکانی دەسەاڵتدا‬ ‫ناکرێ���ت‪ ،‬بەڵک���و لەو ش���وێنانەدا کە‬ ‫فەردەکان‌و ئارەزووەکان‌و ‌وش���ەکان‌و‬ ‫شوناسە‌وردەکان بۆ هێڵێکی جیاوازی‬ ‫هەڵهاتن له‌دیسپلین‌و کۆنترۆڵ دەگەڕێن‪،‬‬

‫م���رۆڤ بێ���ت له‌هەم���وو جۆرەکان���ی‬ ‫دیسپلین‪ ...‬شکاندنێکی بەردەوام بێت‬ ‫بۆ میکانیزمە دووبارەکانی بیرکردنەوە‪،‬‬ ‫الدانی ئەو پەردە ئەستوورانە بێت کە‬ ‫سیاسەتە گەورەکان‪ ،‬سیاسەتی حیزب‌و‬ ‫دەوڵەت داوێتی به‌س���ەر چاو‌و بیستن‌و‬ ‫تێگەیشتنماندا‪ .‬چەمکی میکرۆپۆلەتیک‬ ‫لەگ���ەڵ پەرلەمانتاریزم���دا نایەتەوە‪،‬‬ ‫کەسێک‌وابزانێت گەورەترین شەڕ لەگەڵ‬ ‫دەسەاڵتدا شەڕی دەس���توور‌و شەڕی‬ ‫ژمارەی کورس���ییەکانی ئۆپۆزس���یۆنە‬ ‫له‌پەرلەمان‪ ،‬ناتوانێت قس���ە له‌گۆڕانی‬ ‫بچوک بکات‪ ،‬بێئەوەی خودی چەمکەکە‬ ‫له‌ڕیشە فەلسەفییەکانیدا بێمانا نەکات‌و‬ ‫نەکەوێتە پینەوپەڕۆی سەفستائیانە بۆ‬ ‫تێپەڕاندنی‪ .‬ئەمە دزینی چەمکەکەیە‌و‬ ‫هەڵگرتنێتی بۆ ئەو کاتانەی کە گووتارە‬ ‫ئایدۆلۆژییە زاڵ‌و تۆتالیتارەکە شکست‬ ‫دەهێنێت‪‌،‬وات���ە دەرکردنی چەمکێکی‬ ‫گرنگی دۆلۆزییە له‌مانا شۆڕشگێڕەکانی‬ ‫خ���ۆی‪ .‬ئەم چەمکە دژ بەو عەقڵییەتە‬ ‫لیبراله‌ کەپیتالیستییە هاتۆتە مەیدان‪،‬‬ ‫کە ئەم���ڕۆ پۆزەتیڤیس���ت‌و نیولیبرال ‌ه‬ ‫کوردەکان س���ەر ت���ا ق���ەدەم تیایدا‬ ‫خنکاون‪ .‬چەمکی میکرۆپۆلەتیک ‌واتە‬ ‫به‌سیاسییکردنەوەی ئەو بەشانەی ژیان‬ ‫کە سیاس���ەتی حیزبی‌و ئەنس���تیوتی‌و‬ ‫دەزگاپەرس���ت‪ ،‬ناوێرێت‌وەک هەرێمی‬ ‫سیاس���ی ناویانبەرێ���ت‪‌،‬وەک هەرێمی‬

‫تا ئێستا له‌هیچ جێگایەک پەرلەمانتارەکان‬ ‫دونیایان نەگۆڕیوە‪ ،‬بەڵکو نووسەر‌و‬ ‫فەیلەسوف‌و شاعیر‌و هونەرمەند‌و‬ ‫مۆسیقارەکان ئەو کارەیان کردوە‪،‬‬ ‫‌واتە سوبێکتە داهێنەرەکەی مرۆڤ‬ ‫دونیا دەگۆرێت‪ ،‬نەوەک فەرمانبەرە‬ ‫ڕەسمییەکانی حیزب‪ ،‬کە به‌ملیۆنەها‬ ‫بەسەر زەویدا هاتوون‌و ڕۆیشتوون‌و‬ ‫هیچیان جێنەهێشتووە جگە له‌کولتوری‬ ‫ملکەچی بۆ سەرۆک‌و‌وەفاداری بۆ‌واجیب‬ ‫شەڕێکە له‌ئاست زیندوکردنەوەی هەر‬ ‫ش���تێکدا ک���ە بیرکردنەوەی گش���تی‌و‬ ‫سیاسەتی گشتی فڕێیداوەتە دەرەوە‪،‬‬ ‫پەیوەندیش���ی به‌ش���اعیرییەتەوە هەر‬ ‫ئەوەندەیە کە شاعیرییەت‪ ،‬بەراورد بەو‬ ‫عەقڵییەتە دەزگاگەرا‌و دەوڵەتپەرستە‪،‬‬ ‫ڕادیکالتر‌و شۆڕش���گێڕانەترە‪ .‬ترس���ی‬ ‫عەقڵ���ی نیولیب���راڵ‌و کۆنزەرڤاتیڤ���ی‬ ‫کوردی له‌ش���اعیرییەت له‌ترس���ییەوە‬ ‫له‌میکرۆپۆلەتیک هاتووە‪ ،‬له‌ترسییەوە‬ ‫لەوەی ش���اعیرییەت دیوێک���ە‪ ،‬کەم‌و‬ ‫زۆر به‌سیس���تەم دەس���تەمۆ ناکرێت‌و‬ ‫ناخرێت��� ‌ه ناو بەرنامەی سیاس���ییەوە‪.‬‬ ‫لەم خاڵەدا هەتا کۆنزەرڤاتیڤێکی‌وەک‬ ‫هایدگ���ەر لەم شۆڕش���گێڕانەی کورد‪،‬‬ ‫شۆڕشگێرتر دەردەکەوێت‪ ،‬کاتێک ئەو‬ ‫شیعری به‌یەکێک له‌دوا قەاڵ گرنگەکانی‬ ‫ڕزگارکردنی زمان له‌دەس���ت سیستەم‌و‬ ‫تەکنیک دەزانی‪.‬‬ ‫بەاڵم جگە له‌مانەش‪ ،‬میکرۆپۆلەتیک‬ ‫خەیاڵێکی سیاس���ییە ک���ە ڕەچەتەی‬ ‫ئام���ادە بۆ ک���ەس نانووس���ێت‪ ،‬ئەو‬ ‫جۆرەی���ە له‌سیاس���ەت ک���ە خ���ۆی‬ ‫گەمژەن���اکات‌و لیس���تێک دابڕێژێ���ت‌و‬ ‫بڵێ���ت ئەمە ئەرکەکانی ئەم قۆناغەیە‪،‬‬ ‫ئەم���ە ‌وەزیفەکانی ڕۆش���نبیرە‪ ،‬ئەمە‬ ‫ڕێگاچ���ارەی ئێمەیە ب���ۆ ڕزگارکردنی‬ ‫کۆمەڵگا‪ ،‬ئەمە ئەو بەرنامە سیاسییەیە‬ ‫ک���ە به‌پێنج س���اڵی داهاتوو‌واڵتی پێ‬ ‫راس���تدەکەینەوە‪ .‬ئەم جۆرە تێڕوانینە‬ ‫پێکڕا تەقدیسی ماکرۆ‌و مۆالرە‪ ،‬نەوەک‬ ‫نزیکبوونەوە بێت له‌میکرۆ‌و مۆلیکیوالر‪.‬‬ ‫خ���ودی چەمک���ی میکرۆپۆلەتی���ک‪،‬‬ ‫خۆڕاپس���کانە ل���ەم سیس���تمی‬ ‫بیرکردنەوەیە‪ ،‬بەخشینی عەفەوییەت‌و‬ ‫ڕاستگۆییە به‌کاری شۆڕشگێڕانە‪‌،‬وەک‬ ‫کارێک کە دەشێت بەشێکی سروشتی‬ ‫ژیانی مرۆڤ‌و هەڵهاتنێکی سروشتیانەی‬

‫کار‪ ،‬جنس‪ ،‬حەرام���ەکان‪ ،‬پەیوەندییە‬ ‫خێزانیی���ەکان‪ ،‬پەیوەن���دی به‌میوان‌و‬ ‫غەریبەکان���ەوە‪ ،‬هونەری ناڕەس���می‪،‬‬ ‫پەراوێ���زە کۆمەاڵیەتیی���ەکان‪ ،‬زمانی‬ ‫نامەئلوف‪ ،‬پێناس���ە دژەکان‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫‌واتە بەخشینەوەی مانای شۆڕشگێڕانە‬ ‫به‌ش���تە شەخس���ی‌و تایبەتییەکان���ی‬ ‫م���رۆڤ‌و کورتنەکردنەوەی سیاس���ەت‬ ‫له‌عەقڵێکی گشتیدا کە خەریکی دەزگا‬ ‫دروس���تکردن‌و پڕۆژەی نیش���تمانی‌و‬ ‫ریفۆرم���ی پانگەرابێت‪ .‬ئەوەی دۆلۆزی‬ ‫تۆزێ���ک خوێندبێت���ەوە دەزانێ���ت کە‬ ‫ه���ەر لەو ڕوانگەی���ەوە ڕەخنەی چەپە‬ ‫فەرەنس���ی‌و ش���ەپۆل ‌ه زاڵەکان���ی ناو‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی فەرەنس���ی دەک���رد‪،‬‬ ‫کاتێ���ک نەیاندەتوان���ی بزاوتێکی‌وەک‬ ‫‪ 68‬بخەنەوە ناو پێناس���ە سیاس���ییە‬ ‫تەقلیدییەکان‌و به‌زاراوە باوەکانی عەقڵی‬ ‫سیاس���ی ئەودەم تەفسیری بکەن‪ ،‬یان‬ ‫‌وەک خۆی دەیگووت «هەمیشە شتێک‬ ‫دەمایەوە» نەدەچووە ناو سیس���تمی‬ ‫تێڕوانینی تەقلیدییانەوە‪ .‬ئەو ش���تەش‬ ‫شۆڕشگێڕبوونی هەرێمە ناسیاسییەکان‬ ‫ب���وو ک���ە به‌عەقڵ‌و لۆژیکی سیاس���ی‬ ‫باو‌و ئۆپۆزس���یۆنی ڕەس���می ئیشیان‬ ‫نەدەکرد‪ ،‬شۆڕشگێربوونی شیعرییەت‌و‬ ‫فەنتازیا بوو‪ ،‬تێکەڵبوونی سوریالییەت‬ ‫بوو لەگەڵ ریالیتەیت���دا‪ ،‬تێکەڵبوونی‬ ‫مۆلیکی���والر «گەردیلەیی» بوو لەگەڵ‬ ‫م���ۆالردا‪ .‬مۆلیکی���والر لێ���رەدا مانای‬ ‫به‌شۆڕش���گێڕبوونی فەنتازیا‌و خەون‌و‬ ‫خۆڕاپس���کانە فەردیی���ەکان‪ ،‬هاتن���ە‬ ‫زمان���ی ئ���ەم ڕەهەندانە ب���وو‪ ،‬ئیدی‬ ‫به‌هەر دیالێکتێ���ک بێت‪ ،‬لەوانە زمانی‬ ‫ش���اعیرانەش‪ .‬لێرەدای���ە‌وەک دۆلۆز‌و‬ ‫گویتاری دەڵێن‪،‬‬

‫»» ‪39‬‬

‫‪8‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ئێزیدییه‌كان‌و مه‌سیحییه‌كان له‌هه‌ڵكشانی‌ ره‌وتی‌ ئیسالمی‌ نیگه‌رانن‬

‫ی‬ ‫قه‌شه‌یه‌كی‌ سلێمان ‌‬ ‫له‌سوریا ده‌كوژرێت‬

‫ئێزیدییه‌كان‪ :‬تا دێ‌ ژیانمان ناخۆشتر ده‌بێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئێزیدییه‌كان وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن‬ ‫رۆژێكی‌ ره‌ش تێكه‌وتوون‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫نیگه‌رانن له‌وه‌ی‌ كه‌ یاسا بوون‌و‬ ‫ئازادییان ناپارێزێ‌‌و له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مه‌ده‌نیش توڕه‌ن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌و هه‌ڕه‌شه‌و سوكایه‌تیانه‌ی‌‬ ‫پێیانده‌كرێت نایه‌نه‌ ده‌نگ‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ده‌ڵێن "به‌هۆی‌ هێزه‌ كوردیه‌كانه‌وه‌‬ ‫له‌یاسای‌ كۆتا بێبه‌ش بووین‪ ،‬یاسای‌‬ ‫باری‌ كه‌سێتیمان له‌په‌رله‌مان بایه‌خی‌‬ ‫پێنادرێ‌‌و هه‌ندێك مه‌الش به‌ئاشكرا‬ ‫سوكایه‌تی‌‌و هه‌ڕه‌شه‌مان لێده‌كه‌ن‌و‬ ‫كه‌سیش لێیانناپرسێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌كۆتا بێبه‌شكران‬ ‫"هێزه‌ كوردییه‌كان له‌به‌غدا سازشیان‬ ‫له‌سه‌ر مافی‌ كۆتای‌ ئێمه‌ كرد"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌س����تپێكی‌ قسه‌كانی‌ د‪.‬میرزا‬ ‫دنایی‌ راوێژكاره‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬كه‌ به‌نیگه‌رانیه‌وه‌ باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات رۆژ به‌رۆژ ماف‌و ئازادییه‌كانیان‬ ‫لێبه‌رته‌سكتر ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ هه‌رچه‌ند‌ه له‌كاتی‌ مشتومڕی‌‬ ‫یاس����ای‌ نوێی‌ هه‌ڵبژاردندا پێشنیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ كرابوو كه‌ چوار كورسی‌ كۆتا بۆ‬ ‫ئێزیدییه‌كان له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق دابین‬ ‫بكرێت‪ ،‬به‌اڵم دواتر به‌هۆی‌ سازش����ی‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ كوردس����تانییه‌وه‌ له‌وه‌ش‬ ‫بێبه‌شكران‪ ،‬میرزا به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "حیزبه‌ كوردییه‌كان هه‌ڵوێستیان‬ ‫زۆر خراپ بوو به‌رامبه‌ر به‌وه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫بڕی����ار بوو چوار كورس����ی‌ ب����ۆ ئێمه‌‬ ‫ته‌رخانبكرێ����ت‪ ،‬كاتێك كێش����مه‌كێش‬ ‫له‌س����ه‌ر یاس����اكه‌ دروس����تبوو‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫به‌هاوپه‌یمانی‌ كوردس����تانیمان وت كه‌‬ ‫نابێت مه‌سه‌له‌ی‌ كورسی‌ ئێزیدی‌ ببێت‬ ‫به‌به‌ش����ێك له‌دانوس����تانی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫كوردس����تانی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ سازشی‌‬ ‫له‌س����ه‌ركرا‪ ،‬الیه‌ن����ه‌ عه‌ره‌بیی����ه‌كان‬ ‫پێیانوتی����ن ئێم����ه‌ حه‌زده‌كه‌ین كۆتای‌‬ ‫ئێزی����دی‌ بمێنێت یان س����ێ‌ كورس����ی‌‬ ‫له‌سلێمانی‌‌و هه‌ولێر‌و دهۆك زیادبكرێن‪،‬‬ ‫ئه‌مان وتیان با له‌سێ‌ پارێزگاكه‌ كورسی‌‬ ‫زیاد بكرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌كی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫یاس����ایی‌ بوو‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌پڕۆژه‌ی‌‬ ‫پێش����ودا كورد حه‌وت كورس����ی‌ زیاد‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬كه‌چی‌ له‌مه‌یاندا كورد ئه‌وه‌ش‌و‬ ‫كۆتای‌ ئێزدیانیشی‌ له‌ده‌ستچوو"‪.‬‬

‫كاتێك مه‌ال‬ ‫عه‌بدولواحید‬ ‫دێت ئه‌و جۆر‌ه‬ ‫قسانه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ئێزدییه‌كان‬ ‫ده‌كات یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی مرۆڤ‌و‬ ‫ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ ‌‬ ‫مه‌ده‌نیش له‌سه‌ری‬ ‫نایه‌نه‌ ده‌نگ‪،‬‬ ‫که‌س نه‌یوت‪ :‬ئه‌م‬ ‫مه‌الی ‌ه نابێت وا‬ ‫بڵێت‬ ‫ئێزیدیه‌کان له‌ڕێوڕه‌سمێکی ئاینیدا‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێمه‌ تانه‌مان له‌م یاسای ‌ه بێبه‌شكراون‪.‬‬ ‫داوه‌‪ ،‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ ئێزیدیی����ه‌كان‌و‬ ‫كوا یاسای باری‌ كه‌سێتی‌؟‬ ‫مه‌سیحییه‌كان‌و كه‌مایه‌تیه‌كانی‌ تریش‬ ‫خدر دوملی‌ چاالكوان����ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مافی‌ خۆیان ‌ه كه‌ كۆتایان هه‌بێت‪ ،‬بۆچی‌‬ ‫مه‌ده‌ن����ی‌ ئاماژه‌ به‌گرفتێك����ی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ له‌و مافه‌ بێبه‌ش بكرێین؟!"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ به‌پێی‌ یاس����ای‌ ئێزیدیی����ه‌كان ده‌كات‪ ،‬ك����ه‌ ئه‌وی����ش‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ نوێی‌ عێراق‪ ،‬مه‌سیحیه‌كان بڕیاردانه‌ له‌سه‌ر یاسای‌ باری‌ كه‌سێتی‌‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئێزیدیی����ه‌كان‌و ماوه‌ی‌ دو‬ ‫‪ 5‬كورسی‌‌و سابیئه‌ ‪ 1‬كورسی‌‌و‬ ‫شه‌به‌ك ‪ 1‬كورس����ی‌ كۆتایان هه‌یه‌‪ ،‬س����اڵه‌ له‌نێوان په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا ئێزیدییه‌كان كه‌ ژماره‌یان ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران����دا گیریخواردووه‌‌و‬ ‫‪ 500‬هه‌زار كه‌س ده‌بێت له‌كورسی‌ كۆتا كه‌س لێیناپرسێته‌وه‌‪.‬‬

‫به‌ره‌گ‌و ریش����ه‌ی خۆیانه‌وه‌‌و خوازیارن‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ خۆیاندا له‌ڕوی‌ یاساییه‌وه‌‬ ‫به‌پێی‌ یاس����ایه‌كی‌ تایب����ه‌ت به‌خۆیان‬ ‫مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‌ بكرێت"‪.‬‬

‫دومل����ی‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د كه‌‬ ‫ئێزیدیی����ه‌كان ل����ه‌وه‌ نیگه‌رانن به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆربوونی‌ رێژه‌ی‌ ئیس��ل�امییه‌كانی‌ ناو‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ "به‌هێزه‌ ئیسالمی‌‌و غه‌یره‌‬ ‫ئیسالمییه‌كانیش����ه‌وه‌" ل����ه‌م خول����ه‌دا‬ ‫هه‌ڵكشانی‌ ئیسالمیه‌كان جێی‌‬ ‫رێگری����ی‌ له‌تێپه‌ڕاندن����ی‌ ئه‌و یاس����ایه‌‬ ‫مه‌ترسییه‌‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫روناكبیرانی‌ ئێزیدیی‌ جه‌غت له‌س����ه‌ر‬ ‫مه‌ترس����ی‌ ئێزیدییه‌كان‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌‬ ‫"هه‌ڵكش����انی‌ ره‌وت����ه‌ ئیس��ل�امییه‌كان ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌و داخرانه‌ی‌ ئێس����تا‬ ‫كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ ئێزیدیی‌ ب����ه‌ره‌و داخران كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ ئێزی����دی‌ تێ����دا ده‌ژی‌‪،‬‬ ‫بردووه‌‌و به‌رده‌وام خوازیارن ده‌ستبگرن كاردانه‌وه‌ی����ه‌ به‌رامبه‌ر به‌هه‌ڵكش����انی‌‬

‫ره‌وت����ه‌ ئیس��ل�امییه‌ توه‌ن����دڕه‌وه‌كان‪،‬‬ ‫خ����در دوملی‌ ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫"ئیسالمی‌ سیاسی‌ چه‌ند به‌هێزتر بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش روبه‌ری‌ ئازادی‌ ئێمه‌ كه‌متر‬ ‫ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئێزیدیی����ه‌كان نیگه‌ران����ن ل����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ له‌به‌رامب����ه‌ر هه‌ڵكش����انی‌ ره‌وته‌‬ ‫ئیس��ل�امیه‌كان‌و ئ����ه‌و س����وكایه‌تی‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌ش����انه‌ی‌ له‌الیه‌ن هه‌ندێك پیاوی‌‬ ‫ئایین����ی‌ تون����دڕه‌وی‌ ئیس��ل�امییه‌وه‌‬ ‫به‌رامبه‌ریان ده‌كرێت‪ ،‬یاس����ایه‌ك نییه‌‬

‫كلدانه‌كان له‌كۆچێكی‌ به‌رده‌وامدان‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫قه‌شه‌ی‌ كه‌نیسه‌ی‌ مار یوسف له‌سلێمانی‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ خێزان‌و‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ هه‌موویان ئه‌م واڵته‌یان‬ ‫به‌جێهێشتوه‌و به‌ره‌و ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ریكا‬ ‫رۆشتون‪ ،‬ئێستا ئه‌م به‌ته‌نها ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬ ‫قه‌ش���ه‌ ئه‌یمه‌ن قه‌شه‌ی‌ كه‌نیسه‌ی‌ مار‬ ‫یوسف هه‌موو رۆژی‌ سێشه‌ممانێك خۆی‌‬ ‫ئام���اده‌ ده‌كات ب���ۆ پێش���وازیكردن له‌و‬ ‫مه‌سیحیانه‌ی‌ هێش���تا له‌م واڵته‌دا ماون‌و‬ ‫ئام���ۆژگاری‌ ئه‌وه‌ی���ان ده‌كات كه‌ هیواو‬ ‫حه‌وس���ه‌ڵه‌یان به‌دواڕۆژێكی‌ روناك بێت‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ باش ده‌زانێت ئه‌وه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬

‫ئه‌رزی‌ واقیع رووده‌دات پێچه‌وانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ كوردستان‌و‬ ‫عێراقیش له‌به‌رده‌م مه‌ترسی‌ به‌تاڵبونه‌وه‌‬ ‫له‌كه‌مینه‌ ئایینی‌‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كاندان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "م���ن وه‌ك مه‌س���یحی‌‌و كلدانییه‌ك‬ ‫له‌ناو هه‌م���وو كه‌س���وكارو خێزانه‌كه‌مدا‬ ‫به‌ته‌نها هه‌ر خۆم لێره‌ ماوم‪ ،‬به‌ته‌ماشنیم‬

‫بیانپارێ����زی‌‌و لێپێچین����ه‌وه‌ به‌رامب����ه‌ر‬ ‫ئه‌وانه‌ بكات كه‌ قس����ه‌ی‌ نه‌ش����یاویان‬ ‫پێده‌ڵێن‪.‬‬ ‫د‪.‬می����رزا ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌م یه‌ك دو س����اڵه‌ی‌ راب����ردودا چه‌ند‬ ‫ئه‌زمونێك هه‌ن ده‌یس����ه‌لمێنن یاس����ا‬ ‫له‌كوردستان به‌رامبه‌ر به‌كه‌مایه‌تییه‌كان‬ ‫جێبه‌جێ‌ ناكرێ����ت‪" ،‬یه‌كه‌م‪ ،‬مه‌الیه‌كی‌‬ ‫توندڕه‌و دژی‌ ئێزیدییه‌كان قس����ه‌یكردو‬ ‫وت����ی‌ ده‌بێ����ت بكوژرێ����ن‪ ،‬كه‌چ����ی‌‬ ‫نه‌حكومه‌ت‌و نه‌ئاسایش لێپێچینه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ كرد‪ .‬دووه‌م‪ ،‬كچێكی‌ ته‌مه‌ن ‪12‬‬ ‫س����ااڵن رفێنرا‌و به‌پێی‌ یاساش ناكرێت‬ ‫ماره‌ بكرێت‪ ،‬كه‌چی‌ كه‌س نه‌یزانی‌ چی‌‬ ‫لێبه‌سه‌رهات‌و تا ئێستاش چاره‌نووسی‌‬ ‫دیار نییه‌‪ .‬س����ێهه‌م‪ ،‬مامۆس����تایه‌كی‌‬ ‫زانك����ۆ به‌ن����اوی‌ م‪ .‬عه‌بدولواحی����د‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ئه‌وه‌ن����ده‌ ناش����یرین‌و‬ ‫توندڕه‌وانه‌ س����وكایه‌تی‌ به‌ئێزیدییه‌كان‬ ‫ده‌كاو داوای‌ كوش����تنیان ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫مرۆڤ قێزی‌ لێده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌چی‌ یاسا‬ ‫هیچی‌ به‌رامبه‌ر نه‌كرد"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وتی‌ "هه‌م����وو رۆژێ����ك مافی‌‬ ‫كه‌مایه‌تییه‌كان پێشێل ده‌كرێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫وایلێهاتووه‌ وه‌ك سه‌ده‌كانی‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫له‌كه‌مایه‌تییه‌كان ده‌ڕوانرێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ب����ه‌الی‌ من����ه‌وه‌ گرف����ت‬ ‫نییه‌ رێژه‌ی‌ كورس����ی‌ ئیس��ل�امییه‌كان‬ ‫له‌په‌رله‌م����ان زی����اد ب����كات‪ ،‬ئ����ه‌وه‌‬ ‫گرفته‌كه‌ نیی����ه‌‪ ،‬گرفته‌كه‌مان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ لێپێچین����ه‌وه‌ به‌رامب����ه‌ر به‌وان����ه‌‬ ‫ناكرێت به‌رۆژی‌ رووناك سوكایه‌تیمان‬ ‫پێده‌كه‌ن‌و هانی‌ كوشتنمان ئه‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫له‌پ����اڵ‌ ئه‌وه‌ش����دا به‌ش����ێكی‌ دیكه‌‬ ‫له‌ئێزیدیی����ه‌كان ن����ه‌ك ه����ه‌ر ره‌خنه‌‬ ‫له‌ده‌س����ه‌اڵت ده‌گ����رن ك����ه‌ كار‬ ‫به‌پره‌نسیپی‌ دیموكراسی‌‌و مافی‌ مرۆڤ‬ ‫ن����اكات‌و به‌رامبه‌ر پاراس����تنی‌ ماف‌و‬ ‫ئازادییان كه‌مته‌رخه‌مه‌‪ ،‬به‌ڵكو ره‌خنه‌‬ ‫له‌رێكخراوه‌كان����ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‌و‬ ‫نووس����ه‌رانیش ده‌گرن كه‌ سوكایه‌تی‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یان لێده‌كرێت‌و ئه‌مانیش گوێی‌‬ ‫خۆیان لێ‌ كه‌ڕ كردووه‌‪.‬‬ ‫خ����در دوملی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫كاتێك م����ه‌ال عه‌بدولواحی����د دێت ئه‌و‬ ‫جۆره‌ قس����انه‌ به‌رامبه‌ر به‌ئێزدییه‌كان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬س����ه‌یری‌ لێدێت ته‌نانه‌ت یه‌ك‬ ‫سه‌نته‌ری‌ مافی‌ مرۆڤ‌و رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نیش له‌سه‌ریان نایه‌نه‌‬ ‫ده‌نگ‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "یه‌ك سه‌نته‌ری‌ مافی‌‬

‫ترس له‌ئیسالمییه‌كان‬ ‫ئێزیدی‌‌و دروزه‌كان لێكنزیك ده‌كاته‌وه‌‬ ‫یه‌كێك له‌رووداوه‌ سه‌رنجڕاكێش����ه‌كان ‌ی‬ ‫س����اڵی‌ ‪ ،2013‬س����ه‌ردانی‌ وه‌لی����د‬ ‫جانبوالد بوو بۆ الل����ش‪ ،‬جانبوالد كه‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌سیاس����ه‌تمه‌داره‌ ناوداره‌كانی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت����ی‌ ناوه‌ڕاس����ت‌و به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك‬ ‫كوردو سه‌ر به‌تائیفه‌ی‌ دروزه‌‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ پاراس����تنی‌ دروزه‌كان‌و جێگه‌‬ ‫پ����ێ لێژنه‌بوونیاندای����ه‌ له‌رۆژهه‌اڵت����ی‌‬ ‫ناوه‌ڕاستدا‪ ،‬راوێژكاری‌ جڤاكی‌ روحانی‌‬ ‫ئێزیدییه‌كان ده‌ڵێت "ئێمه‌و دروزه‌كان‬ ‫خزمایه‌تمان له‌به‌یندایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ جڤاكی‌ روحانی‌‬ ‫ئێزیدیان "كه‌ریم س����لێمان" سه‌باره‌ت‬ ‫به‌په‌یامی‌ وه‌لی����د جانبوالدیش له‌كاتی‌‬ ‫س����ه‌ردانكردنی‌ په‌رس����تگای‌ اللش����دا‪،‬‬ ‫وت����ی‌ "جانبوالد په‌یامی‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌ئێمه‌‬ ‫گه‌یان����د كه‌ ئێمه‌و ئه‌وان نزیكین‌و وه‌ك‬ ‫كه‌مال جانبوالدی‌ باوكیش����ی‌ ته‌ئكیدی‌‬ ‫له‌كوردبوون����ی‌ خۆی‌ كرده‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫ته‌ئكیدی‌ له‌سه‌ر پێویستی‌ قایمكردن ‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ نێ����وان ئێمه‌و ئه‌وان‬ ‫كرده‌وه‌‌و پێیوتین توندوتۆڵكردنی‌ نێوان‬ ‫دروزو ك����وردو به‌تایبه‌تی‌ په‌یوه‌ندیمان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ك����وردی‌ ئێزیدی‌ بۆ مانه‌وه‌ له‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌دا به‌پێویست ده‌زانم"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ نزیكایه‌تی‌ ئایینی‌ ئێزیدی‌‌و‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ دروزیش‪ ،‬كه‌ریم سلێمان وتی‌‬ ‫"هه‌رچه‌ن����ده‌ دروزه‌كان زۆرجار خۆیان‬ ‫ده‌ڵێن كه‌ ئێمه‌ موسڵمانین یان شیعه‌ین‬ ‫یان ئیسماعیلین‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مانكاتیشدا‬ ‫هه‌ندێك تایبه‌تمه‌ندی‌ خۆیان هه‌یه‌‌و ئه‌م‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیانه‌ش ئه‌وانه‌ ده‌خاته‌ خانه‌ی‌‬ ‫ئایین‌و مه‌زهه‌به‌ باتنییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫شتی‌ هاوبه‌ش هه‌یه‌ له‌نێوان ئێزیدیان‌و‬ ‫دروزدا‪ ،‬وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌ هه‌ردووكیان رێز‬ ‫له‌رۆژ‌و رووناكی‌ ده‌گرن‌و هه‌ردوكیشیان‬ ‫باوه‌ڕی����ان به‌په‌یوه‌ندی‌ راس����ته‌وخۆی‌‬ ‫په‌یڕه‌وه‌كانیانه‌ له‌گ ‌هڵ‌ یه‌زدان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫ی كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫مرۆڤ‌و رێكخراو ‌‬ ‫نه‌یوت ئه‌م مه‌الیه‌ نابێت وا بڵێت"‪.‬‬

‫نه‌ب����ووه‌و ئێس����تاش باوه‌ڕناك����ه‌ن‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ قامشلی‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تێكیان بدرێتێ‌‪.‬‬ ‫د‪.‬می����رزا وتی‌ "ئێس����تا ك����ه‌ له‌كۆی‌‬ ‫په‌رله‌مانتارو وه‌زیریشیان نه‌ما‬ ‫ئێزیدیی����ه‌كان به‌رامب����ه‌ر به‌ئاینده‌ی‌ دیمه‌نی‌ سیاس����ی‌ كوردستان‌و عێراق‌و‬ ‫خۆیان گه‌ش����بین نی����ن‌و پێیانوایه‌ رۆژ ناوچه‌كه‌ش ده‌ڕوانم‪ ،‬به‌رامبه‌ر به‌ئاینده‌و‬ ‫ب����ه‌رۆژ زیات����ر له‌مافه‌كانی����ان بێبه‌ش پاشه‌ڕۆژی‌ خۆمان ره‌شبینم"‪.‬‬ ‫ئێزیدیی����ه‌كان كه‌ ئێس����تا ژماره‌یان‬ ‫ده‌كرێ����ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت����ی‌ ك����ه‌ ئێس����تا‬ ‫نه‌په‌رله‌مانتارێكی‌ ئێزیدی‌‌و نه‌وه‌زیرێكی‌ له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تاندا ‪ 500‬ت����ا‬ ‫ئێزیدی����ش له‌حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم����دا ‪ 600‬ه����ه‌زار كه‌س����ه‌‌و به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ له‌ش����ارۆچه‌كه‌كانی‌ شه‌نگال‌و‬ ‫به‌دیده‌كرێت‪.‬‬ ‫د‪.‬میرزا ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌ساڵی‌ ش����ێخان‌و الل����ش‌و باعدری����ه‌‌و مهاتدا‬ ‫‪ 1992‬له‌خولی‌ یه‌كه‌می‌ په‌رله‌ماندا دو نیش����ته‌جێن‪ ،‬رابردوویه‌ك����ی‌ خوێناوی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ ئێزیدی‌ هه‌بوون‪ ،‬له‌خولی‌ له‌دوای‌ خوێناویی‌ ل����ه‌دوای‌ خۆیانه‌وه‌‬ ‫دووه‌مدا س����ێ‌ په‌رله‌مانت����ار‌و له‌خولی‌ به‌جێده‌هێڵ����ن‪ ،‬به‌درێژای����ی‌ س����ه‌دان‬ ‫سێهه‌میش����دا په‌رله‌مانتارێك‪ ،‬ئه‌و وتی‌ س����اڵ‌ به‌هۆی‌ جی����اوازی‌‌و ش����اراوه‌یی‌‬ ‫بیرو ب����اوه‌ڕی‌ ئایینه‌كانه‌وه‌ كه‌وتونه‌ته‌‬ ‫"ئێستا ئه‌و یه‌كه‌شمان نه‌ماوه‌"!‬ ‫ناوبراو جه‌غت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ب����ه‌ر ش����ااڵوی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عوس����مانی‌‌و‬ ‫كه‌ پێشتر كاتێك حكومه‌تی‌ هه‌رێم دوو به‌شێك له‌میره‌ كورده‌كان‌و ئیسالمییه‌‬ ‫ئیداره‌ بووه‌‪ ،‬ئه‌مان له‌سلێمانی‌‌و هه‌ولێر توندڕه‌وه‌كان����ه‌وه‌‪ .‬ل����ه‌دوای‌ روخان����ی‌‬ ‫دوو وه‌زیری����ان هه‌ب����ووه‌‪ ،‬له‌حكومه‌تی‌ رژێم����ی‌ سه‌دامیش����ه‌وه‌ ناوچه‌كانیان‬ ‫یه‌كگرتووشدا ‪ 2‬وه‌زیریان هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم زۆرترین رێژه‌ی‌ ته‌قینه‌وه‌‌و گه‌وره‌ترین‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ حه‌وته‌مدا وه‌زیرێكیش����یان كوشتاری‌ له‌عێراقدا به‌خۆیه‌و‌ه بینیوه‌‪.‬‬

‫گۆڕانكارییه‌كانی‌ "سوریا"ش جێی‌‬ ‫نیگه‌رانییه‌‬ ‫كه‌ریم سلێمان راوێژكاری‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ئێزیدیی����ان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ی‌ له‌س����وریا‌و س����نوری‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ن����دی‌ ئێزیدیی����ه‌كان له‌موس����ڵ‬ ‫روده‌ده‌ن بۆ ئه‌وان جێی‌ مه‌ترسییه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "دۆخی‌ سوریا‪ ،‬كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و به‌ش����ه‌ له‌ئێزیدییه‌كان هه‌بووه‌ كه‌‬ ‫له‌و واڵته‌دا نیش����ته‌جێن‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪200‬‬ ‫خێزانی‌ ئێزی����دی‌ ب����ه‌ره‌و ناوچه‌كانی‌‬ ‫شێخان‌و دهۆك هه‌ڵهاتوون‌و ئێستا له‌و‬ ‫ناوچانه‌دا ئاكنجی‌ بوون"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ دۆخی‌‬ ‫سوریا جێی‌ نیگه‌رانی‌‌و مه‌ترسیشه‌ بۆ‬ ‫ئ����ه‌وان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێس����تا ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ ئێزیدی‌ له‌س����وریا م����اون‌و له‌و‬ ‫ناوچان����ه‌دان كه‌ په‌یه‌ده‌ به‌س����ه‌ریاندا‬ ‫زاڵ ‌ه له‌حه‌سه‌كه‌و عه‌فرین‌و گونده‌كانی‌‬

‫هه‌ردوكیش����یان باوه‌ڕیان به‌دۆناودۆنی‌‬ ‫روحه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م س����ه‌ردان ‌هی‌ جانب����والد ب����ۆ‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان‌و به‌سه‌ركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێزیدییه‌كان له‌كاتێكدا بوو كه‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫كه‌مایه‌تییه‌ ئاینییه‌كانی‌ وه‌ك مه‌سیحی‌‌و‬ ‫دروزه‌كان له‌س����ایه‌ی‌ هه‌ڵكش����انی‌‬ ‫ره‌وت����ه‌ ئیس��ل�امییه‌ توندڕه‌وه‌كان����دا‪،‬‬ ‫هه‌س����ت ده‌كه‌ن بوونی����ان كه‌وتووه‌ته‌‬ ‫مه‌ترس����ییه‌وه‌‪ ،‬ل����ه‌وه‌ش نیگه‌ران����ن‬ ‫ك����ه‌ له‌س����ایه‌ی‌ ئ����ه‌م گۆڕانكارییانه‌دا‬ ‫هێزه‌ گ����ه‌وره‌كان له‌پێناو پاراس����تنی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ خۆیاندا هێ����زه‌ بچووك‌و‬ ‫كه‌مایه‌تییه‌كان بكه‌ن به‌قوربانی‌ سات‌و‬ ‫س����ه‌ودا سیاس����ی‌‌و ئابورییه‌كانی����ان‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ له‌به‌رامب����ه‌ر ئه‌مه‌دا پێویس����ته‌‬ ‫كه‌مایه‌تییه‌كان بۆ مانه‌وه‌و پاراس����تنی‌‬ ‫بوونی‌ خۆیان له‌یه‌كت����ر نزیكبوونه‌وه‌و‬ ‫هاوكاری‌ یه‌كتر بن‪.‬‬

‫پاولۆ دالولیوی‌ ئیتاڵی‌‪ ،‬كه‌ بۆ ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���اڵێك قه‌شه‌ی‌ كه‌نیس���ه‌ دێرینه‌كه‌ی‌‬ ‫سلێمانی‌ بووه‌ له‌س���ابونكه‌ران‪ ،‬هاوینی‌‬ ‫پار بۆ پشتیوانیكردن له‌شۆڕشی‌ سوریا‬ ‫گه‌ڕایه‌وه‌ س���وریا‌و له‌شاری‌ رقه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫چه‌ك���داره‌ تون���دڕه‌وه‌ ئیس�ل�امییه‌كانی‌‬ ‫"داعش"ه‌وه‌ كوژرا‪.‬‬ ‫پاولۆی‌ ته‌مه‌ن ‪ 59‬ساڵ‌ كه‌ قه‌شه‌یه‌كی‌‬ ‫كاس���ۆلیكی‌ به‌ڕه‌گه‌ز ئیتاڵی‌ بوو‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ زیاتر له‌سی‌ ساڵ‌ ژیان له‌سوریا‪،‬‬ ‫هاوین���ی‌ ‪ 2012‬به‌هۆی‌ پش���تیوانیكردن‬ ‫له‌هێزه‌كان���ی‌ ئۆپۆزیس���یۆنی‌ ئه‌و واڵته‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌ سوریاوه‌ ده‌ركرا‪ ،‬دوای‌‬ ‫به‌جێهێشتنی‌ سوریا روویكرده‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫بووه‌ قه‌شه‌ی‌ كه‌نیسه‌كه‌ی‌ سابوونكه‌ران‌و‬ ‫دێری‌ مریه‌می‌ پاكیزه‌ی‌ دامه‌زراندوه‌‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ئه‌و ساڵه‌دا به‌پێی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫دانیشتوی‌ ئه‌و كه‌نیسه‌یه‌‪ ،‬پاولۆ كه‌سێكی‌‬ ‫میهره‌بان‌و دلۆڤان بووه‌و به‌رده‌وام خۆی‌‬

‫له‌موس���ڵمانه‌كان جیانه‌كردووه‌ت���ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ بۆنه‌كانیاندا به‌شدار‌و هاوبه‌ش‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ عه‌ره‌بی���ی‌ زانیوه‌‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫گێڕانه‌وه‌ی‌ قه‌ش���ه‌ ئه‌یمه‌ن "به‌نیاز بووه‌‬ ‫دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ س���ه‌فه‌ره‌كه‌ی‌ له‌سوریا‬ ‫خۆی‌ فێری‌ كوردی‌ بكات"‪.‬‬ ‫پاولۆ به‌پێی‌ لێدوانی‌ الیه‌نه‌ كوردییه‌كانی‌‬ ‫رۆژئاوای‌ كوردس���تان به‌رده‌وام له‌هه‌وڵی‌‬ ‫ئه‌وه‌دا بووه‌ كه‌ پێكهاته‌ ئاینی‌و تائیفی‌‌و‬ ‫ئاینزاكانی‌ سوریا له‌یه‌كتر نزیكبخاته‌وه‌‌و‬ ‫هانی‌ هێ���زه‌ كوردییه‌كانیش���ی‌ داوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌ش���داری‌ له‌شۆڕشدا بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ بۆ سوریا له‌شاری‌ رقه‌‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌كداره‌كانی‌ "داعش"ه‌وه‌ كوژراو‬ ‫تا ئێستاش ته‌رمه‌كه‌ی‌ نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫کوش���تنی ئ���ه‌م قه‌ش���ه‌یه هه‌رایه‌کی‬ ‫گ���ه‌وره‌ی نای���ه‌وه‌و‌ له‌الی���ه‌ن ناوه‌ن���ده‌‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س���ته‌کانی ئه‌وروپاو ئه‌مریکاوه‌‬ ‫گرنگیه‌کی زۆری پێدرا‪.‬‬

‫كاكه‌ییه‌كان‪ :‬ده‌ست بۆ پیرۆزییه‌كانمان مه‌به‌ن‬ ‫مه‌سیحییه‌كان كاتێك‬ ‫له‌عێراق‌ مه‌ترسییان‬ ‫بۆ دروست بوو هاتنه‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬كه‌چی‌ ئێستا‬ ‫له‌كوردستانیش گوێیان‬ ‫له‌و ده‌نگانه‌یه‌ كه‌ هانی‌‬ ‫كوشتنیان ده‌ده‌ن‌و‬ ‫سوكایه‌تییان پێده‌كه‌ن‬

‫نوێژکردن له‌که‌نیسه‌یه‌کدا‬

‫‪9‬‬

‫ب���ڕۆم‌و بچم ب���ۆ ئه‌وروپ���ا‌و ئه‌مه‌ریكا تا‬ ‫تروس���كاییه‌كی‌ هیوا له‌م كوردستانه‌دا بۆ‬ ‫مانه‌وه‌ شكبه‌رم"‪.‬‬ ‫ناوبراو باس له‌و مه‌ترس���ییه‌ش ده‌كات‬ ‫كه‌ بوونی‌ مه‌س���یحییه‌كانی‌ له‌رۆژهه‌التی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا كردوه‌ته‌ ئامان���ج‌و ده‌یه‌وێت‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌ له‌مه‌س���یحی‌ به‌تاڵبكاته‌وه‌و‬

‫نیشانه‌كانیشی‌ به‌روونی‌ له‌عێراق‌و سوریا‌و‬ ‫لوبنان‌و میسردا ده‌بینرێت‪ ،‬كه‌ به‌رده‌وام‬ ‫ته‌نگیان پێهه‌ڵده‌چنرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ بڕۆن‌و‬ ‫چۆڵیبكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌یمه‌ن وت���ی‌ "زۆر نیگه‌رانم له‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆری‌ مه‌سیحی‌ له‌ساڵی‌ ‪2014‬دا‬ ‫له‌كوردس���تان‌و عێراقه‌وه‌ به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫عێراق هه‌ڵبێن‪ ،‬چونكه‌ هه‌ست به‌مه‌ترسی‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌كانی‌ سوریا‌و هه‌ڵكشانی‌ ره‌وته‌‬ ‫ئیسالمییه‌ توندڕه‌وه‌كان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "مه‌س���یحییه‌كان له‌هه‌ڵكشانی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ توندڕه‌و ده‌ترس���ن‪ ،‬هه‌فته‌ی‌‬ ‫رابردو كه‌ مه‌سیحییه‌كان هاتن بۆ جه‌ژنی‌‬ ‫كریسمس‌و له‌دایكبوونی‌ عیسا‪ ،‬دڵه‌ڕاوكێی‌‬

‫ئه‌وه‌یان بوو له‌م ش���اره‌دا كه‌ به‌ش���اری‌‬ ‫لێبورده‌یی‌ ناسراوه‌‪ ،‬دكتۆر عه‌بدولواحید‬ ‫ناوێك كه‌ مامۆس���تای‌ زانكۆی‌ سلێمانییه‌‬ ‫قسه‌ی‌ به‌مه‌سیحییه‌كان وتووه‌و وتویه‌تی‌‬ ‫مه‌س���یحییه‌كان وابیرده‌كه‌ن���ه‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫عیس���ا كوڕی‌ خوایه‌‌و كریسمس‌و جه‌ژنی‌‬ ‫له‌دایكبوونی‌ عیساش ئیشی‌ شه‌یتانییه‌‌و‬ ‫نابێ���ت خه‌ڵكی‌ دڵیان به‌جه‌ژنی‌ س���ه‌ری‌‬ ‫سا ‌ڵ خۆش بێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "وا چاكه‌ ئ���ه‌و به‌ڕێزه‌ وه‌ك‬ ‫دكتۆرێك رێ���ز له‌هه‌موو ئایین‌و ئاینزاكان‬ ‫بگرێ���ت‌و دوژمنایه‌تی‌ له‌نێوان ئایینه‌كاندا‬ ‫دروس���ت ن���ه‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر قس���ه‌ی‌ خێر‬ ‫به‌زاریدا نایه‌ت‪ ،‬بێده‌نگبێت باشتره‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو نیگه‌ران���ی‌ خۆش���ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌وه‌ ده‌ربڕی‌ كه‌ مه‌س���یحییه‌كان كاتێك‬ ‫له‌عێراق‌و ش���وێنه‌كانی‌ تر مه‌ترسییان بۆ‬ ‫دروس���ت بوو هاتنه‌ كوردس���تان‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫ئێس���تا له‌كوردس���تانیش گوێی���ان له‌و‬ ‫ده‌نگانه‌یه‌ كه‌ هانی‌ كوش���تنیان ده‌ده‌ن‌و‬ ‫س���وكایه‌تییان پێده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وان ده‌ترسن‬ ‫ئه‌مه‌ بگۆڕێت به‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "به‌اڵم ئێمه‌ هه‌میشه‌ هیوامان‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ژیان‌و ئاینده‌مان باشتربێت نه‌ك‬ ‫خراپتر‪ ،‬چونكه‌ خوا ئه‌مانپارێزێت"‪.‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ مه‌س���یحییه‌كانی‌ عێ���راق‌و‬ ‫كوردس���تان س���ه‌ر به‌كه‌نیس���ه‌ی‌ كلدانی‌‬ ‫كاس���ۆلیكیین‪ ،‬ك���ه‌ له‌ناوه‌ڕاس���تی‌‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ ش���انزه‌هه‌مدا به‌هۆی‌ ملمالنێی‌‬ ‫پاتریاركایه‌ت���ی‌‌و ده‌س���تێوه‌ردانی‌ بزاڤه‌‬ ‫ته‌بشیرییه‌كانی‌ فه‌ره‌نس���اوه‌‪ ،‬له‌هه‌ناوی‌‬ ‫كه‌نیس���ه‌ی‌ ئاس���وری‌ نه‌س���توریی‬ ‫هاتنه‌ده‌ر‌و بوون به‌كاس���ۆلیك‌و باوه‌ڕیان‬ ‫به‌ی���ه‌ك سروش���تی‌ مه‌س���یح هێن���ا‌و بۆ‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ش���یان له‌نه‌س���تۆرییه‌كان‬ ‫له‌الیه‌ن ڤاتیكانه‌وه‌ به‌ "كلدان" ناوبران‪.‬‬

‫ئا‪ :‬میهره‌بان سه‌الم‬ ‫كاكه‌ییه‌كان كه‌ باوه‌ڕیان به‌"دۆناودۆن"‬ ‫هه‌یه‌و سمێڵیش به‌الیانه‌وه‌ نیشانه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫جیاكه‌ره‌وه‌یانه‌‪ ،‬نیگه‌رانن له‌وه‌ی‌ وه‌ك‬ ‫كه‌مایه‌تی‌ مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‌ ده‌كرێ‌‌و‬ ‫له‌هه‌ندێك شوێنیش سوكایه‌تی‌‬ ‫به‌پیرۆزییه‌كانیان ده‌كرێت‪.‬‬

‫كاكه‌ییه‌كان باوه‌ڕیان‬ ‫به‌دۆناودۆن هه‌یه‌‬ ‫واته‌ ئه‌گه‌ر كردارو‬ ‫ڕه‌فتارت له‌ژیاندا باش‬ ‫بێت‌و تاوان‌و گوناهت‬ ‫نه‌كردبێت ئه‌وا دوای‌‬ ‫مردن جارێكیتر‬ ‫ده‌كرێیته‌وه‌ به‌مرۆڤ‬ ‫یان شتێكی‌ باشتر‬

‫كاكه‌یی���ه‌كان ی���ان ئه‌هل���ی‌ ی���ارو‬ ‫یارس���انه‌كان یه‌كێك���ه‌ له‌ئاینه‌كان���ی‌‬ ‫كوردستان‌و لێره‌و له‌وێ زۆر شتی‌ جیاواز‬ ‫له‌سه‌ریان ده‌وترێ‌‌و له‌هه‌ر چوار پارچه‌ی‌‬ ‫كوردس���تاندا دابه‌ش���بوون‌و له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تاندا مه‌ڵبه‌ن���دی‌ س���ه‌ره‌كییان‬ ‫دێی‌ ه���اوارو هه‌واره‌ك���ۆن‌و داری‌ تووه‌‬ ‫كه‌ زۆربه‌ی‌ نزرگه‌ی‌ كه‌س���ایه‌تییه‌كانیان‬ ‫له‌و ش���وێنه‌یه‌و ئه‌وانیش به‌جێگه‌یه‌كی‌‬ ‫پیرۆزی‌ خۆیانی‌ ده‌زانن‪.‬‬ ‫مامۆس���تای‌ مێژوو له‌زانكۆی‌ راپه‌ڕین‬ ‫"د‪.‬س���ه‌یوان عه‌ل���ی‌ ڕه‌زا" س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌س���ه‌ره‌تاكانی‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ ئایینی‌‬ ‫كاكه‌ی���ی‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌‬ ‫"كاكه‌یی���ه‌كان چه‌ند ناوێكی���ان هه‌یه‌و‬ ‫به‌ "یارس���ان"‌و "ئه‌هلی‌ ه���ه‌ق"‌و "عه‌لی‌ به‌الیانه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌گش���تی‌ میژوویه‌كی‌‬ ‫ئیالهی‌"‌و "عه‌له‌وی‌" ده‌ناسرێن‌و مێژووی‌ دیاریكراو‌و ساڵێكی‌ دیاریكراو نییه‌ تاوه‌كو‬ ‫دروس���تبوونی‌ ئه‌وان به‌وردی‌ رووننییه‌و دیاری‌ بكه‌ین بۆ سه‌رهه‌ڵدانیان"‪.‬‬ ‫د‪ .‬س���ه‌یوان باس���ی‌ له‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫بۆچوونی‌ جی���اواز هه‌یه‌ له‌س���ه‌ری‌ كه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ پێش درووس���تبوونی‌ ئاینی‌ یارس���ان گه‌ش���ه‌ی‌ س���ه‌ندووه‌و‬ ‫ئایین���ی‌ پیرۆزی‌ ئیس�ل�ام‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ باڵوبوه‌ت���ه‌وه‌ له‌زه‌مان���ی‌ بالولی‌ ماهی‌‌و‬ ‫"به‌پێی‌ ئه‌و لێكۆلینه‌وانه‌ی‌ كراون ئاینی‌ پاش���ان شاخوه‌شێن‌و پاش���ان سوڵتان‬ ‫یارس���ان یان ئه‌هلی‌ هه‌ق به‌شێك بووه‌ ئیس���حاق‌و له‌وێ بارگه‌ی‌ خۆی‌ داناوه‌و‬ ‫له‌ئایین���ی‌ زه‌رده‌ش���ت‌و میترایی���ه‌كان‪ ،‬هه‌ر له‌وێش ماوه‌ته‌وه‌ ئیس���تاش یارانی‌‬ ‫چونكه‌ ئه‌م ئایینانه‌ زۆر لێكه‌وه‌ نزیكن‌و ئه‌هل���ی‌ هه‌ق بۆ ته‌وافكردن س���ه‌ردانی‌‬ ‫بۆ نموون���ه‌ هه‌ریه‌كه‌یان ڕۆژو ڕووناكی‌‌و مه‌زارگه‌كه‌یان ئه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫شوێن ‌ی جوگرافی‌ ئایینی‌ یارسانه‌كان‬ ‫ئاگریان خۆشویستوه‌و موقه‌ده‌س بووه‌‬

‫كاكه‌ییه‌كان‌و‬ ‫عه‌له‌وییه‌كان‬ ‫ی ناوه‌ڕاستدا‪،‬‬ ‫له‌جوگرافیای‌ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫كاكه‌ی���ی‌‌و عه‌له‌ویی���ه‌كان له‌چه‌ن���د‬ ‫ی‬ ‫ی جیاجیا ‌‬ ‫ش���وێن‌و واڵت‌و مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫ئێران‌و توركیا‌و عێراق‌و كوردس���تان‌و‬ ‫س���وریا‌و لوبنان���دا دابه‌ش���بوون‪،‬‬ ‫ی تائیفی‌ له‌م‬ ‫هه‌ڵكش���انی‌ ملمالنێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌دا‪ ،‬جۆرێك له‌ه���اوده‌رد ‌‬ ‫له‌نێ���وان ئه‌واندا دروس���تكردوو‌ه ك ‌ه‬ ‫ی وه‌ك دۆنادۆن‌و‬ ‫له‌چه‌ندین بیروباوه‌ڕ ‌‬ ‫دابونه‌ریت���ی‌ تایب���ه‌ت به‌خۆیان���دا‬ ‫ی‬ ‫یه‌كده‌گرنه‌وه‌‪ ،‬به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌ ئێستا هاتوچۆو په‌یوه‌ندیه‌ك ‌‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌نێ���وان كاكه‌یی���ه‌كان‌و‬ ‫ی توركی���او س���وریادا‬ ‫عه‌له‌وییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئارادای���ه‌‌و چه‌ندینجار س���ه‌ردان ‌‬ ‫یه‌كتریان كردوه‌‪.‬‬

‫په‌رستگایه‌کی کاکییه‌کان‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵت���ی‌ كوردس���تاندا هه‌مه‌دان‌و‬ ‫دااڵهۆو قه‌س���ری‌ ش���یرین‌و كرماشان‌و‬ ‫جوانڕۆیه‌و له‌وێشه‌وه‌ درێژده‌بێته‌وه‌ بۆ ناو‬ ‫سنوری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و هه‌ورامان‌و‬ ‫هاوارو هه‌واره‌كۆن‌و داره‌ توو هه‌ڵه‌بجه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها كاكه‌ییه‌كان له‌موسڵ‌‌و كه‌ركوك‌و‬ ‫زه‌نقڕو پاشان هه‌ولێرو سلێمانی‌‌و كۆیه‌و‬ ‫خانه‌قینیش هه‌ن‪.‬‬ ‫ئایینی‌ كاكه‌ی���ی‌ وه‌ك هه‌ر ئایینێكی‌‬ ‫دیكه‌ په‌یڕه‌وو به‌رنامه‌ی‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌و كتێب���ه‌ پیرۆزه‌كه‌ش���ی‌ به‌ناوی‌‬ ‫"س���ه‌رنجام"‌و باوه‌ڕیان به‌دۆستایه‌تی‌‌و‬

‫ركیان له‌توندوتیژییه‌‪ .‬ئاكۆ محه‌مه‌د كه‌‬ ‫مامۆس���تایه‌كی‌ كاكه‌ییه‌‪ ،‬وتی‌ "ئایین ‌ی‬ ‫كاكه‌یی‌ به‌دوو ش���ت به‌ناوبانگه‌و مایه‌ی‌‬ ‫پرس���یاره‌ الی‌ خه‌ڵك���ی‌‪ ،‬پێمخۆش���ه‌‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ پێب���ده‌م ئه‌وی���ش ئه‌وه‌ی���ه‌‬ ‫یارس���انیان یان په‌یڕه‌وانی‌ ئه‌هلی‌ هه‌ق‬ ‫باوه‌ڕیان به‌دۆن���اودۆن هه‌یه‌ واته‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ك���ردارو ڕه‌فتارت له‌ژیان���دا باش بێت‌و‬ ‫ت���اوان‌و گوناهت نه‌كردبێ���ت ئه‌وا دوای‌‬ ‫مردن جارێكیت���ر ده‌كرێیته‌وه‌ به‌مرۆڤ‬ ‫یان ش���تیكی‌ باشتر‪ ،‬هه‌روه‌ها سمێڵ كه‌‬ ‫زۆر پرسیاری‌ ده‌رباره‌ ده‌كرێ‌ بۆ یارانی‌‬

‫ئه‌هلی‌ هه‌ق ده‌یهێڵن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌الی‌ ئه‌وان‬ ‫به‌یه‌كێ���ك له‌ره‌مزه‌كان���ی‌ كاكه‌ییه‌كان‬ ‫داده‌نرێت‌و س���وكایه‌تیپێكردنی‌ س���مێڵ‬ ‫واته‌ سوكایه‌تی‌ به‌ئایینی‌ كاكه‌یی‌‪.‬‬ ‫م‪.‬ئاكۆ باس���ی‌ له‌و هاودینانه‌ی‌ خۆی‬ ‫كرد كه‌ له‌كرماش���ان له‌ماوه‌ی‌ ڕابردوودا‬ ‫سێ له‌یارانی‌ ئه‌هلی‌ حه‌ق گیران‌و به‌هۆی‌‬ ‫سوكایه‌تیپێكردنیانه‌وه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ سمێڵ‌‬ ‫تاش���ینیانه‌وه‌ ئاگریان له‌خۆیان به‌ردا‪،‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ هیچ ش���تێكیان‬ ‫پێنه‌كراوه‌ له‌ئاس���ت ڕژێمی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫ئێراندا هاوخه‌می‌‌و پرسه‌یان بۆ هه‌ریه‌ك‬

‫له‌كۆچكردوان داناوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ی‌ كه‌ ئایا توش��� ‌ی‬ ‫گیروگرف���ت نابن له‌گه‌ڵ ئاینه‌كانی‌ تردا‪،‬‬ ‫ناوبراو وت���ی‌ "ئێمه‌ په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌موو ئایینه‌كاندا باشه‌و گونجاوه‌و ڕێز‬ ‫له‌یه‌كتر ده‌گرین به‌اڵم كۆمه‌ڵێك ئیشوكار‬ ‫ه���ه‌ن بۆ كاكه‌یی���ه‌كان گونج���او نییه‌و‬ ‫ناكرێ���ت چونكه‌ موش���ته‌رییان نابێت‌و‬ ‫به‌غه‌یره‌دینی���ان داده‌نێ���ن‪ ،‬به‌حوكمی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌مینه‌شن زۆربه‌ی‌ كاكه‌ییه‌كان‬ ‫خاوه‌نی‌ بڕوانامه‌ن‌و هه‌وڵده‌ده‌ن له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫دام‌وده‌زگا حكومییه‌كانه‌وه‌ دابمه‌زرێن"‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪8‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ئێزیدییه‌كان‌و مه‌سیحییه‌كان له‌هه‌ڵكشانی‌ ره‌وتی‌ ئیسالمی‌ نیگه‌رانن‬

‫ی‬ ‫قه‌شه‌یه‌كی‌ سلێمان ‌‬ ‫له‌سوریا ده‌كوژرێت‬

‫ئێزیدییه‌كان‪ :‬تا دێ‌ ژیانمان ناخۆشتر ده‌بێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئێزیدییه‌كان وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن‬ ‫رۆژێكی‌ ره‌ش تێكه‌وتوون‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫نیگه‌رانن له‌وه‌ی‌ كه‌ یاسا بوون‌و‬ ‫ئازادییان ناپارێزێ‌‌و له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مه‌ده‌نیش توڕه‌ن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌و هه‌ڕه‌شه‌و سوكایه‌تیانه‌ی‌‬ ‫پێیانده‌كرێت نایه‌نه‌ ده‌نگ‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ده‌ڵێن "به‌هۆی‌ هێزه‌ كوردیه‌كانه‌وه‌‬ ‫له‌یاسای‌ كۆتا بێبه‌ش بووین‪ ،‬یاسای‌‬ ‫باری‌ كه‌سێتیمان له‌په‌رله‌مان بایه‌خی‌‬ ‫پێنادرێ‌‌و هه‌ندێك مه‌الش به‌ئاشكرا‬ ‫سوكایه‌تی‌‌و هه‌ڕه‌شه‌مان لێده‌كه‌ن‌و‬ ‫كه‌سیش لێیانناپرسێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌كۆتا بێبه‌شكران‬ ‫"هێزه‌ كوردییه‌كان له‌به‌غدا سازشیان‬ ‫له‌سه‌ر مافی‌ كۆتای‌ ئێمه‌ كرد"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌س����تپێكی‌ قسه‌كانی‌ د‪.‬میرزا‬ ‫دنایی‌ راوێژكاره‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬كه‌ به‌نیگه‌رانیه‌وه‌ باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات رۆژ به‌رۆژ ماف‌و ئازادییه‌كانیان‬ ‫لێبه‌رته‌سكتر ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ هه‌رچه‌ند‌ه له‌كاتی‌ مشتومڕی‌‬ ‫یاس����ای‌ نوێی‌ هه‌ڵبژاردندا پێشنیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ كرابوو كه‌ چوار كورسی‌ كۆتا بۆ‬ ‫ئێزیدییه‌كان له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق دابین‬ ‫بكرێت‪ ،‬به‌اڵم دواتر به‌هۆی‌ سازش����ی‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ كوردس����تانییه‌وه‌ له‌وه‌ش‬ ‫بێبه‌شكران‪ ،‬میرزا به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "حیزبه‌ كوردییه‌كان هه‌ڵوێستیان‬ ‫زۆر خراپ بوو به‌رامبه‌ر به‌وه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫بڕی����ار بوو چوار كورس����ی‌ ب����ۆ ئێمه‌‬ ‫ته‌رخانبكرێ����ت‪ ،‬كاتێك كێش����مه‌كێش‬ ‫له‌س����ه‌ر یاس����اكه‌ دروس����تبوو‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫به‌هاوپه‌یمانی‌ كوردس����تانیمان وت كه‌‬ ‫نابێت مه‌سه‌له‌ی‌ كورسی‌ ئێزیدی‌ ببێت‬ ‫به‌به‌ش����ێك له‌دانوس����تانی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫كوردس����تانی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ سازشی‌‬ ‫له‌س����ه‌ركرا‪ ،‬الیه‌ن����ه‌ عه‌ره‌بیی����ه‌كان‬ ‫پێیانوتی����ن ئێم����ه‌ حه‌زده‌كه‌ین كۆتای‌‬ ‫ئێزی����دی‌ بمێنێت یان س����ێ‌ كورس����ی‌‬ ‫له‌سلێمانی‌‌و هه‌ولێر‌و دهۆك زیادبكرێن‪،‬‬ ‫ئه‌مان وتیان با له‌سێ‌ پارێزگاكه‌ كورسی‌‬ ‫زیاد بكرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌كی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫یاس����ایی‌ بوو‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌پڕۆژه‌ی‌‬ ‫پێش����ودا كورد حه‌وت كورس����ی‌ زیاد‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬كه‌چی‌ له‌مه‌یاندا كورد ئه‌وه‌ش‌و‬ ‫كۆتای‌ ئێزدیانیشی‌ له‌ده‌ستچوو"‪.‬‬

‫كاتێك مه‌ال‬ ‫عه‌بدولواحید‬ ‫دێت ئه‌و جۆر‌ه‬ ‫قسانه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ئێزدییه‌كان‬ ‫ده‌كات یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی مرۆڤ‌و‬ ‫ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ ‌‬ ‫مه‌ده‌نیش له‌سه‌ری‬ ‫نایه‌نه‌ ده‌نگ‪،‬‬ ‫که‌س نه‌یوت‪ :‬ئه‌م‬ ‫مه‌الی ‌ه نابێت وا‬ ‫بڵێت‬ ‫ئێزیدیه‌کان له‌ڕێوڕه‌سمێکی ئاینیدا‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێمه‌ تانه‌مان له‌م یاسای ‌ه بێبه‌شكراون‪.‬‬ ‫داوه‌‪ ،‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ ئێزیدیی����ه‌كان‌و‬ ‫كوا یاسای باری‌ كه‌سێتی‌؟‬ ‫مه‌سیحییه‌كان‌و كه‌مایه‌تیه‌كانی‌ تریش‬ ‫خدر دوملی‌ چاالكوان����ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مافی‌ خۆیان ‌ه كه‌ كۆتایان هه‌بێت‪ ،‬بۆچی‌‬ ‫مه‌ده‌ن����ی‌ ئاماژه‌ به‌گرفتێك����ی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ له‌و مافه‌ بێبه‌ش بكرێین؟!"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ به‌پێی‌ یاس����ای‌ ئێزیدیی����ه‌كان ده‌كات‪ ،‬ك����ه‌ ئه‌وی����ش‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ نوێی‌ عێراق‪ ،‬مه‌سیحیه‌كان بڕیاردانه‌ له‌سه‌ر یاسای‌ باری‌ كه‌سێتی‌‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئێزیدیی����ه‌كان‌و ماوه‌ی‌ دو‬ ‫‪ 5‬كورسی‌‌و سابیئه‌ ‪ 1‬كورسی‌‌و‬ ‫شه‌به‌ك ‪ 1‬كورس����ی‌ كۆتایان هه‌یه‌‪ ،‬س����اڵه‌ له‌نێوان په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا ئێزیدییه‌كان كه‌ ژماره‌یان ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران����دا گیریخواردووه‌‌و‬ ‫‪ 500‬هه‌زار كه‌س ده‌بێت له‌كورسی‌ كۆتا كه‌س لێیناپرسێته‌وه‌‪.‬‬

‫به‌ره‌گ‌و ریش����ه‌ی خۆیانه‌وه‌‌و خوازیارن‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ خۆیاندا له‌ڕوی‌ یاساییه‌وه‌‬ ‫به‌پێی‌ یاس����ایه‌كی‌ تایب����ه‌ت به‌خۆیان‬ ‫مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‌ بكرێت"‪.‬‬

‫دومل����ی‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د كه‌‬ ‫ئێزیدیی����ه‌كان ل����ه‌وه‌ نیگه‌رانن به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆربوونی‌ رێژه‌ی‌ ئیس��ل�امییه‌كانی‌ ناو‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ "به‌هێزه‌ ئیسالمی‌‌و غه‌یره‌‬ ‫ئیسالمییه‌كانیش����ه‌وه‌" ل����ه‌م خول����ه‌دا‬ ‫هه‌ڵكشانی‌ ئیسالمیه‌كان جێی‌‬ ‫رێگری����ی‌ له‌تێپه‌ڕاندن����ی‌ ئه‌و یاس����ایه‌‬ ‫مه‌ترسییه‌‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫روناكبیرانی‌ ئێزیدیی‌ جه‌غت له‌س����ه‌ر‬ ‫مه‌ترس����ی‌ ئێزیدییه‌كان‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌‬ ‫"هه‌ڵكش����انی‌ ره‌وت����ه‌ ئیس��ل�امییه‌كان ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌و داخرانه‌ی‌ ئێس����تا‬ ‫كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ ئێزیدیی‌ ب����ه‌ره‌و داخران كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ ئێزی����دی‌ تێ����دا ده‌ژی‌‪،‬‬ ‫بردووه‌‌و به‌رده‌وام خوازیارن ده‌ستبگرن كاردانه‌وه‌ی����ه‌ به‌رامبه‌ر به‌هه‌ڵكش����انی‌‬

‫ره‌وت����ه‌ ئیس��ل�امییه‌ توه‌ن����دڕه‌وه‌كان‪،‬‬ ‫خ����در دوملی‌ ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫"ئیسالمی‌ سیاسی‌ چه‌ند به‌هێزتر بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش روبه‌ری‌ ئازادی‌ ئێمه‌ كه‌متر‬ ‫ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئێزیدیی����ه‌كان نیگه‌ران����ن ل����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ له‌به‌رامب����ه‌ر هه‌ڵكش����انی‌ ره‌وته‌‬ ‫ئیس��ل�امیه‌كان‌و ئ����ه‌و س����وكایه‌تی‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌ش����انه‌ی‌ له‌الیه‌ن هه‌ندێك پیاوی‌‬ ‫ئایین����ی‌ تون����دڕه‌وی‌ ئیس��ل�امییه‌وه‌‬ ‫به‌رامبه‌ریان ده‌كرێت‪ ،‬یاس����ایه‌ك نییه‌‬

‫كلدانه‌كان له‌كۆچێكی‌ به‌رده‌وامدان‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫قه‌شه‌ی‌ كه‌نیسه‌ی‌ مار یوسف له‌سلێمانی‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ خێزان‌و‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ هه‌موویان ئه‌م واڵته‌یان‬ ‫به‌جێهێشتوه‌و به‌ره‌و ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ریكا‬ ‫رۆشتون‪ ،‬ئێستا ئه‌م به‌ته‌نها ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬ ‫قه‌ش���ه‌ ئه‌یمه‌ن قه‌شه‌ی‌ كه‌نیسه‌ی‌ مار‬ ‫یوسف هه‌موو رۆژی‌ سێشه‌ممانێك خۆی‌‬ ‫ئام���اده‌ ده‌كات ب���ۆ پێش���وازیكردن له‌و‬ ‫مه‌سیحیانه‌ی‌ هێش���تا له‌م واڵته‌دا ماون‌و‬ ‫ئام���ۆژگاری‌ ئه‌وه‌ی���ان ده‌كات كه‌ هیواو‬ ‫حه‌وس���ه‌ڵه‌یان به‌دواڕۆژێكی‌ روناك بێت‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ باش ده‌زانێت ئه‌وه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬

‫ئه‌رزی‌ واقیع رووده‌دات پێچه‌وانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ كوردستان‌و‬ ‫عێراقیش له‌به‌رده‌م مه‌ترسی‌ به‌تاڵبونه‌وه‌‬ ‫له‌كه‌مینه‌ ئایینی‌‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كاندان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "م���ن وه‌ك مه‌س���یحی‌‌و كلدانییه‌ك‬ ‫له‌ناو هه‌م���وو كه‌س���وكارو خێزانه‌كه‌مدا‬ ‫به‌ته‌نها هه‌ر خۆم لێره‌ ماوم‪ ،‬به‌ته‌ماشنیم‬

‫بیانپارێ����زی‌‌و لێپێچین����ه‌وه‌ به‌رامب����ه‌ر‬ ‫ئه‌وانه‌ بكات كه‌ قس����ه‌ی‌ نه‌ش����یاویان‬ ‫پێده‌ڵێن‪.‬‬ ‫د‪.‬می����رزا ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌م یه‌ك دو س����اڵه‌ی‌ راب����ردودا چه‌ند‬ ‫ئه‌زمونێك هه‌ن ده‌یس����ه‌لمێنن یاس����ا‬ ‫له‌كوردستان به‌رامبه‌ر به‌كه‌مایه‌تییه‌كان‬ ‫جێبه‌جێ‌ ناكرێ����ت‪" ،‬یه‌كه‌م‪ ،‬مه‌الیه‌كی‌‬ ‫توندڕه‌و دژی‌ ئێزیدییه‌كان قس����ه‌یكردو‬ ‫وت����ی‌ ده‌بێ����ت بكوژرێ����ن‪ ،‬كه‌چ����ی‌‬ ‫نه‌حكومه‌ت‌و نه‌ئاسایش لێپێچینه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ كرد‪ .‬دووه‌م‪ ،‬كچێكی‌ ته‌مه‌ن ‪12‬‬ ‫س����ااڵن رفێنرا‌و به‌پێی‌ یاساش ناكرێت‬ ‫ماره‌ بكرێت‪ ،‬كه‌چی‌ كه‌س نه‌یزانی‌ چی‌‬ ‫لێبه‌سه‌رهات‌و تا ئێستاش چاره‌نووسی‌‬ ‫دیار نییه‌‪ .‬س����ێهه‌م‪ ،‬مامۆس����تایه‌كی‌‬ ‫زانك����ۆ به‌ن����اوی‌ م‪ .‬عه‌بدولواحی����د‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ئه‌وه‌ن����ده‌ ناش����یرین‌و‬ ‫توندڕه‌وانه‌ س����وكایه‌تی‌ به‌ئێزیدییه‌كان‬ ‫ده‌كاو داوای‌ كوش����تنیان ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫مرۆڤ قێزی‌ لێده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌چی‌ یاسا‬ ‫هیچی‌ به‌رامبه‌ر نه‌كرد"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وتی‌ "هه‌م����وو رۆژێ����ك مافی‌‬ ‫كه‌مایه‌تییه‌كان پێشێل ده‌كرێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫وایلێهاتووه‌ وه‌ك سه‌ده‌كانی‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫له‌كه‌مایه‌تییه‌كان ده‌ڕوانرێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ب����ه‌الی‌ من����ه‌وه‌ گرف����ت‬ ‫نییه‌ رێژه‌ی‌ كورس����ی‌ ئیس��ل�امییه‌كان‬ ‫له‌په‌رله‌م����ان زی����اد ب����كات‪ ،‬ئ����ه‌وه‌‬ ‫گرفته‌كه‌ نیی����ه‌‪ ،‬گرفته‌كه‌مان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ لێپێچین����ه‌وه‌ به‌رامب����ه‌ر به‌وان����ه‌‬ ‫ناكرێت به‌رۆژی‌ رووناك سوكایه‌تیمان‬ ‫پێده‌كه‌ن‌و هانی‌ كوشتنمان ئه‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫له‌پ����اڵ‌ ئه‌وه‌ش����دا به‌ش����ێكی‌ دیكه‌‬ ‫له‌ئێزیدیی����ه‌كان ن����ه‌ك ه����ه‌ر ره‌خنه‌‬ ‫له‌ده‌س����ه‌اڵت ده‌گ����رن ك����ه‌ كار‬ ‫به‌پره‌نسیپی‌ دیموكراسی‌‌و مافی‌ مرۆڤ‬ ‫ن����اكات‌و به‌رامبه‌ر پاراس����تنی‌ ماف‌و‬ ‫ئازادییان كه‌مته‌رخه‌مه‌‪ ،‬به‌ڵكو ره‌خنه‌‬ ‫له‌رێكخراوه‌كان����ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‌و‬ ‫نووس����ه‌رانیش ده‌گرن كه‌ سوكایه‌تی‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یان لێده‌كرێت‌و ئه‌مانیش گوێی‌‬ ‫خۆیان لێ‌ كه‌ڕ كردووه‌‪.‬‬ ‫خ����در دوملی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫كاتێك م����ه‌ال عه‌بدولواحی����د دێت ئه‌و‬ ‫جۆره‌ قس����انه‌ به‌رامبه‌ر به‌ئێزدییه‌كان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬س����ه‌یری‌ لێدێت ته‌نانه‌ت یه‌ك‬ ‫سه‌نته‌ری‌ مافی‌ مرۆڤ‌و رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نیش له‌سه‌ریان نایه‌نه‌‬ ‫ده‌نگ‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "یه‌ك سه‌نته‌ری‌ مافی‌‬

‫ترس له‌ئیسالمییه‌كان‬ ‫ئێزیدی‌‌و دروزه‌كان لێكنزیك ده‌كاته‌وه‌‬ ‫یه‌كێك له‌رووداوه‌ سه‌رنجڕاكێش����ه‌كان ‌ی‬ ‫س����اڵی‌ ‪ ،2013‬س����ه‌ردانی‌ وه‌لی����د‬ ‫جانبوالد بوو بۆ الل����ش‪ ،‬جانبوالد كه‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌سیاس����ه‌تمه‌داره‌ ناوداره‌كانی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت����ی‌ ناوه‌ڕاس����ت‌و به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك‬ ‫كوردو سه‌ر به‌تائیفه‌ی‌ دروزه‌‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ پاراس����تنی‌ دروزه‌كان‌و جێگه‌‬ ‫پ����ێ لێژنه‌بوونیاندای����ه‌ له‌رۆژهه‌اڵت����ی‌‬ ‫ناوه‌ڕاستدا‪ ،‬راوێژكاری‌ جڤاكی‌ روحانی‌‬ ‫ئێزیدییه‌كان ده‌ڵێت "ئێمه‌و دروزه‌كان‬ ‫خزمایه‌تمان له‌به‌یندایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ جڤاكی‌ روحانی‌‬ ‫ئێزیدیان "كه‌ریم س����لێمان" سه‌باره‌ت‬ ‫به‌په‌یامی‌ وه‌لی����د جانبوالدیش له‌كاتی‌‬ ‫س����ه‌ردانكردنی‌ په‌رس����تگای‌ اللش����دا‪،‬‬ ‫وت����ی‌ "جانبوالد په‌یامی‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌ئێمه‌‬ ‫گه‌یان����د كه‌ ئێمه‌و ئه‌وان نزیكین‌و وه‌ك‬ ‫كه‌مال جانبوالدی‌ باوكیش����ی‌ ته‌ئكیدی‌‬ ‫له‌كوردبوون����ی‌ خۆی‌ كرده‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫ته‌ئكیدی‌ له‌سه‌ر پێویستی‌ قایمكردن ‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ نێ����وان ئێمه‌و ئه‌وان‬ ‫كرده‌وه‌‌و پێیوتین توندوتۆڵكردنی‌ نێوان‬ ‫دروزو ك����وردو به‌تایبه‌تی‌ په‌یوه‌ندیمان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ك����وردی‌ ئێزیدی‌ بۆ مانه‌وه‌ له‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌دا به‌پێویست ده‌زانم"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ نزیكایه‌تی‌ ئایینی‌ ئێزیدی‌‌و‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ دروزیش‪ ،‬كه‌ریم سلێمان وتی‌‬ ‫"هه‌رچه‌ن����ده‌ دروزه‌كان زۆرجار خۆیان‬ ‫ده‌ڵێن كه‌ ئێمه‌ موسڵمانین یان شیعه‌ین‬ ‫یان ئیسماعیلین‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مانكاتیشدا‬ ‫هه‌ندێك تایبه‌تمه‌ندی‌ خۆیان هه‌یه‌‌و ئه‌م‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیانه‌ش ئه‌وانه‌ ده‌خاته‌ خانه‌ی‌‬ ‫ئایین‌و مه‌زهه‌به‌ باتنییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫شتی‌ هاوبه‌ش هه‌یه‌ له‌نێوان ئێزیدیان‌و‬ ‫دروزدا‪ ،‬وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌ هه‌ردووكیان رێز‬ ‫له‌رۆژ‌و رووناكی‌ ده‌گرن‌و هه‌ردوكیشیان‬ ‫باوه‌ڕی����ان به‌په‌یوه‌ندی‌ راس����ته‌وخۆی‌‬ ‫په‌یڕه‌وه‌كانیانه‌ له‌گ ‌هڵ‌ یه‌زدان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫ی كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫مرۆڤ‌و رێكخراو ‌‬ ‫نه‌یوت ئه‌م مه‌الیه‌ نابێت وا بڵێت"‪.‬‬

‫نه‌ب����ووه‌و ئێس����تاش باوه‌ڕناك����ه‌ن‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ قامشلی‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تێكیان بدرێتێ‌‪.‬‬ ‫د‪.‬می����رزا وتی‌ "ئێس����تا ك����ه‌ له‌كۆی‌‬ ‫په‌رله‌مانتارو وه‌زیریشیان نه‌ما‬ ‫ئێزیدیی����ه‌كان به‌رامب����ه‌ر به‌ئاینده‌ی‌ دیمه‌نی‌ سیاس����ی‌ كوردستان‌و عێراق‌و‬ ‫خۆیان گه‌ش����بین نی����ن‌و پێیانوایه‌ رۆژ ناوچه‌كه‌ش ده‌ڕوانم‪ ،‬به‌رامبه‌ر به‌ئاینده‌و‬ ‫ب����ه‌رۆژ زیات����ر له‌مافه‌كانی����ان بێبه‌ش پاشه‌ڕۆژی‌ خۆمان ره‌شبینم"‪.‬‬ ‫ئێزیدیی����ه‌كان كه‌ ئێس����تا ژماره‌یان‬ ‫ده‌كرێ����ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت����ی‌ ك����ه‌ ئێس����تا‬ ‫نه‌په‌رله‌مانتارێكی‌ ئێزیدی‌‌و نه‌وه‌زیرێكی‌ له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تاندا ‪ 500‬ت����ا‬ ‫ئێزیدی����ش له‌حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم����دا ‪ 600‬ه����ه‌زار كه‌س����ه‌‌و به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ له‌ش����ارۆچه‌كه‌كانی‌ شه‌نگال‌و‬ ‫به‌دیده‌كرێت‪.‬‬ ‫د‪.‬میرزا ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌ساڵی‌ ش����ێخان‌و الل����ش‌و باعدری����ه‌‌و مهاتدا‬ ‫‪ 1992‬له‌خولی‌ یه‌كه‌می‌ په‌رله‌ماندا دو نیش����ته‌جێن‪ ،‬رابردوویه‌ك����ی‌ خوێناوی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ ئێزیدی‌ هه‌بوون‪ ،‬له‌خولی‌ له‌دوای‌ خوێناویی‌ ل����ه‌دوای‌ خۆیانه‌وه‌‬ ‫دووه‌مدا س����ێ‌ په‌رله‌مانت����ار‌و له‌خولی‌ به‌جێده‌هێڵ����ن‪ ،‬به‌درێژای����ی‌ س����ه‌دان‬ ‫سێهه‌میش����دا په‌رله‌مانتارێك‪ ،‬ئه‌و وتی‌ س����اڵ‌ به‌هۆی‌ جی����اوازی‌‌و ش����اراوه‌یی‌‬ ‫بیرو ب����اوه‌ڕی‌ ئایینه‌كانه‌وه‌ كه‌وتونه‌ته‌‬ ‫"ئێستا ئه‌و یه‌كه‌شمان نه‌ماوه‌"!‬ ‫ناوبراو جه‌غت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ب����ه‌ر ش����ااڵوی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عوس����مانی‌‌و‬ ‫كه‌ پێشتر كاتێك حكومه‌تی‌ هه‌رێم دوو به‌شێك له‌میره‌ كورده‌كان‌و ئیسالمییه‌‬ ‫ئیداره‌ بووه‌‪ ،‬ئه‌مان له‌سلێمانی‌‌و هه‌ولێر توندڕه‌وه‌كان����ه‌وه‌‪ .‬ل����ه‌دوای‌ روخان����ی‌‬ ‫دوو وه‌زیری����ان هه‌ب����ووه‌‪ ،‬له‌حكومه‌تی‌ رژێم����ی‌ سه‌دامیش����ه‌وه‌ ناوچه‌كانیان‬ ‫یه‌كگرتووشدا ‪ 2‬وه‌زیریان هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم زۆرترین رێژه‌ی‌ ته‌قینه‌وه‌‌و گه‌وره‌ترین‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ حه‌وته‌مدا وه‌زیرێكیش����یان كوشتاری‌ له‌عێراقدا به‌خۆیه‌و‌ه بینیوه‌‪.‬‬

‫گۆڕانكارییه‌كانی‌ "سوریا"ش جێی‌‬ ‫نیگه‌رانییه‌‬ ‫كه‌ریم سلێمان راوێژكاری‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ئێزیدیی����ان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ی‌ له‌س����وریا‌و س����نوری‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ن����دی‌ ئێزیدیی����ه‌كان له‌موس����ڵ‬ ‫روده‌ده‌ن بۆ ئه‌وان جێی‌ مه‌ترسییه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "دۆخی‌ سوریا‪ ،‬كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و به‌ش����ه‌ له‌ئێزیدییه‌كان هه‌بووه‌ كه‌‬ ‫له‌و واڵته‌دا نیش����ته‌جێن‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪200‬‬ ‫خێزانی‌ ئێزی����دی‌ ب����ه‌ره‌و ناوچه‌كانی‌‬ ‫شێخان‌و دهۆك هه‌ڵهاتوون‌و ئێستا له‌و‬ ‫ناوچانه‌دا ئاكنجی‌ بوون"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ دۆخی‌‬ ‫سوریا جێی‌ نیگه‌رانی‌‌و مه‌ترسیشه‌ بۆ‬ ‫ئ����ه‌وان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێس����تا ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ ئێزیدی‌ له‌س����وریا م����اون‌و له‌و‬ ‫ناوچان����ه‌دان كه‌ په‌یه‌ده‌ به‌س����ه‌ریاندا‬ ‫زاڵ ‌ه له‌حه‌سه‌كه‌و عه‌فرین‌و گونده‌كانی‌‬

‫هه‌ردوكیش����یان باوه‌ڕیان به‌دۆناودۆنی‌‬ ‫روحه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م س����ه‌ردان ‌هی‌ جانب����والد ب����ۆ‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان‌و به‌سه‌ركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێزیدییه‌كان له‌كاتێكدا بوو كه‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫كه‌مایه‌تییه‌ ئاینییه‌كانی‌ وه‌ك مه‌سیحی‌‌و‬ ‫دروزه‌كان له‌س����ایه‌ی‌ هه‌ڵكش����انی‌‬ ‫ره‌وت����ه‌ ئیس��ل�امییه‌ توندڕه‌وه‌كان����دا‪،‬‬ ‫هه‌س����ت ده‌كه‌ن بوونی����ان كه‌وتووه‌ته‌‬ ‫مه‌ترس����ییه‌وه‌‪ ،‬ل����ه‌وه‌ش نیگه‌ران����ن‬ ‫ك����ه‌ له‌س����ایه‌ی‌ ئ����ه‌م گۆڕانكارییانه‌دا‬ ‫هێزه‌ گ����ه‌وره‌كان له‌پێناو پاراس����تنی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ خۆیاندا هێ����زه‌ بچووك‌و‬ ‫كه‌مایه‌تییه‌كان بكه‌ن به‌قوربانی‌ سات‌و‬ ‫س����ه‌ودا سیاس����ی‌‌و ئابورییه‌كانی����ان‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ له‌به‌رامب����ه‌ر ئه‌مه‌دا پێویس����ته‌‬ ‫كه‌مایه‌تییه‌كان بۆ مانه‌وه‌و پاراس����تنی‌‬ ‫بوونی‌ خۆیان له‌یه‌كت����ر نزیكبوونه‌وه‌و‬ ‫هاوكاری‌ یه‌كتر بن‪.‬‬

‫پاولۆ دالولیوی‌ ئیتاڵی‌‪ ،‬كه‌ بۆ ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���اڵێك قه‌شه‌ی‌ كه‌نیس���ه‌ دێرینه‌كه‌ی‌‬ ‫سلێمانی‌ بووه‌ له‌س���ابونكه‌ران‪ ،‬هاوینی‌‬ ‫پار بۆ پشتیوانیكردن له‌شۆڕشی‌ سوریا‬ ‫گه‌ڕایه‌وه‌ س���وریا‌و له‌شاری‌ رقه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫چه‌ك���داره‌ تون���دڕه‌وه‌ ئیس�ل�امییه‌كانی‌‬ ‫"داعش"ه‌وه‌ كوژرا‪.‬‬ ‫پاولۆی‌ ته‌مه‌ن ‪ 59‬ساڵ‌ كه‌ قه‌شه‌یه‌كی‌‬ ‫كاس���ۆلیكی‌ به‌ڕه‌گه‌ز ئیتاڵی‌ بوو‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ زیاتر له‌سی‌ ساڵ‌ ژیان له‌سوریا‪،‬‬ ‫هاوین���ی‌ ‪ 2012‬به‌هۆی‌ پش���تیوانیكردن‬ ‫له‌هێزه‌كان���ی‌ ئۆپۆزیس���یۆنی‌ ئه‌و واڵته‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌ سوریاوه‌ ده‌ركرا‪ ،‬دوای‌‬ ‫به‌جێهێشتنی‌ سوریا روویكرده‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫بووه‌ قه‌شه‌ی‌ كه‌نیسه‌كه‌ی‌ سابوونكه‌ران‌و‬ ‫دێری‌ مریه‌می‌ پاكیزه‌ی‌ دامه‌زراندوه‌‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ئه‌و ساڵه‌دا به‌پێی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫دانیشتوی‌ ئه‌و كه‌نیسه‌یه‌‪ ،‬پاولۆ كه‌سێكی‌‬ ‫میهره‌بان‌و دلۆڤان بووه‌و به‌رده‌وام خۆی‌‬

‫له‌موس���ڵمانه‌كان جیانه‌كردووه‌ت���ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ بۆنه‌كانیاندا به‌شدار‌و هاوبه‌ش‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ عه‌ره‌بی���ی‌ زانیوه‌‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫گێڕانه‌وه‌ی‌ قه‌ش���ه‌ ئه‌یمه‌ن "به‌نیاز بووه‌‬ ‫دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ س���ه‌فه‌ره‌كه‌ی‌ له‌سوریا‬ ‫خۆی‌ فێری‌ كوردی‌ بكات"‪.‬‬ ‫پاولۆ به‌پێی‌ لێدوانی‌ الیه‌نه‌ كوردییه‌كانی‌‬ ‫رۆژئاوای‌ كوردس���تان به‌رده‌وام له‌هه‌وڵی‌‬ ‫ئه‌وه‌دا بووه‌ كه‌ پێكهاته‌ ئاینی‌و تائیفی‌‌و‬ ‫ئاینزاكانی‌ سوریا له‌یه‌كتر نزیكبخاته‌وه‌‌و‬ ‫هانی‌ هێ���زه‌ كوردییه‌كانیش���ی‌ داوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌ش���داری‌ له‌شۆڕشدا بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ بۆ سوریا له‌شاری‌ رقه‌‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌كداره‌كانی‌ "داعش"ه‌وه‌ كوژراو‬ ‫تا ئێستاش ته‌رمه‌كه‌ی‌ نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫کوش���تنی ئ���ه‌م قه‌ش���ه‌یه هه‌رایه‌کی‬ ‫گ���ه‌وره‌ی نای���ه‌وه‌و‌ له‌الی���ه‌ن ناوه‌ن���ده‌‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س���ته‌کانی ئه‌وروپاو ئه‌مریکاوه‌‬ ‫گرنگیه‌کی زۆری پێدرا‪.‬‬

‫كاكه‌ییه‌كان‪ :‬ده‌ست بۆ پیرۆزییه‌كانمان مه‌به‌ن‬ ‫مه‌سیحییه‌كان كاتێك‬ ‫له‌عێراق‌ مه‌ترسییان‬ ‫بۆ دروست بوو هاتنه‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬كه‌چی‌ ئێستا‬ ‫له‌كوردستانیش گوێیان‬ ‫له‌و ده‌نگانه‌یه‌ كه‌ هانی‌‬ ‫كوشتنیان ده‌ده‌ن‌و‬ ‫سوكایه‌تییان پێده‌كه‌ن‬

‫نوێژکردن له‌که‌نیسه‌یه‌کدا‬

‫‪9‬‬

‫ب���ڕۆم‌و بچم ب���ۆ ئه‌وروپ���ا‌و ئه‌مه‌ریكا تا‬ ‫تروس���كاییه‌كی‌ هیوا له‌م كوردستانه‌دا بۆ‬ ‫مانه‌وه‌ شكبه‌رم"‪.‬‬ ‫ناوبراو باس له‌و مه‌ترس���ییه‌ش ده‌كات‬ ‫كه‌ بوونی‌ مه‌س���یحییه‌كانی‌ له‌رۆژهه‌التی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا كردوه‌ته‌ ئامان���ج‌و ده‌یه‌وێت‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌ له‌مه‌س���یحی‌ به‌تاڵبكاته‌وه‌و‬

‫نیشانه‌كانیشی‌ به‌روونی‌ له‌عێراق‌و سوریا‌و‬ ‫لوبنان‌و میسردا ده‌بینرێت‪ ،‬كه‌ به‌رده‌وام‬ ‫ته‌نگیان پێهه‌ڵده‌چنرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ بڕۆن‌و‬ ‫چۆڵیبكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌یمه‌ن وت���ی‌ "زۆر نیگه‌رانم له‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆری‌ مه‌سیحی‌ له‌ساڵی‌ ‪2014‬دا‬ ‫له‌كوردس���تان‌و عێراقه‌وه‌ به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫عێراق هه‌ڵبێن‪ ،‬چونكه‌ هه‌ست به‌مه‌ترسی‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌كانی‌ سوریا‌و هه‌ڵكشانی‌ ره‌وته‌‬ ‫ئیسالمییه‌ توندڕه‌وه‌كان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "مه‌س���یحییه‌كان له‌هه‌ڵكشانی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ توندڕه‌و ده‌ترس���ن‪ ،‬هه‌فته‌ی‌‬ ‫رابردو كه‌ مه‌سیحییه‌كان هاتن بۆ جه‌ژنی‌‬ ‫كریسمس‌و له‌دایكبوونی‌ عیسا‪ ،‬دڵه‌ڕاوكێی‌‬

‫ئه‌وه‌یان بوو له‌م ش���اره‌دا كه‌ به‌ش���اری‌‬ ‫لێبورده‌یی‌ ناسراوه‌‪ ،‬دكتۆر عه‌بدولواحید‬ ‫ناوێك كه‌ مامۆس���تای‌ زانكۆی‌ سلێمانییه‌‬ ‫قسه‌ی‌ به‌مه‌سیحییه‌كان وتووه‌و وتویه‌تی‌‬ ‫مه‌س���یحییه‌كان وابیرده‌كه‌ن���ه‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫عیس���ا كوڕی‌ خوایه‌‌و كریسمس‌و جه‌ژنی‌‬ ‫له‌دایكبوونی‌ عیساش ئیشی‌ شه‌یتانییه‌‌و‬ ‫نابێ���ت خه‌ڵكی‌ دڵیان به‌جه‌ژنی‌ س���ه‌ری‌‬ ‫سا ‌ڵ خۆش بێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "وا چاكه‌ ئ���ه‌و به‌ڕێزه‌ وه‌ك‬ ‫دكتۆرێك رێ���ز له‌هه‌موو ئایین‌و ئاینزاكان‬ ‫بگرێ���ت‌و دوژمنایه‌تی‌ له‌نێوان ئایینه‌كاندا‬ ‫دروس���ت ن���ه‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر قس���ه‌ی‌ خێر‬ ‫به‌زاریدا نایه‌ت‪ ،‬بێده‌نگبێت باشتره‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو نیگه‌ران���ی‌ خۆش���ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌وه‌ ده‌ربڕی‌ كه‌ مه‌س���یحییه‌كان كاتێك‬ ‫له‌عێراق‌و ش���وێنه‌كانی‌ تر مه‌ترسییان بۆ‬ ‫دروس���ت بوو هاتنه‌ كوردس���تان‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫ئێس���تا له‌كوردس���تانیش گوێی���ان له‌و‬ ‫ده‌نگانه‌یه‌ كه‌ هانی‌ كوش���تنیان ده‌ده‌ن‌و‬ ‫س���وكایه‌تییان پێده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وان ده‌ترسن‬ ‫ئه‌مه‌ بگۆڕێت به‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "به‌اڵم ئێمه‌ هه‌میشه‌ هیوامان‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ژیان‌و ئاینده‌مان باشتربێت نه‌ك‬ ‫خراپتر‪ ،‬چونكه‌ خوا ئه‌مانپارێزێت"‪.‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ مه‌س���یحییه‌كانی‌ عێ���راق‌و‬ ‫كوردس���تان س���ه‌ر به‌كه‌نیس���ه‌ی‌ كلدانی‌‬ ‫كاس���ۆلیكیین‪ ،‬ك���ه‌ له‌ناوه‌ڕاس���تی‌‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ ش���انزه‌هه‌مدا به‌هۆی‌ ملمالنێی‌‬ ‫پاتریاركایه‌ت���ی‌‌و ده‌س���تێوه‌ردانی‌ بزاڤه‌‬ ‫ته‌بشیرییه‌كانی‌ فه‌ره‌نس���اوه‌‪ ،‬له‌هه‌ناوی‌‬ ‫كه‌نیس���ه‌ی‌ ئاس���وری‌ نه‌س���توریی‬ ‫هاتنه‌ده‌ر‌و بوون به‌كاس���ۆلیك‌و باوه‌ڕیان‬ ‫به‌ی���ه‌ك سروش���تی‌ مه‌س���یح هێن���ا‌و بۆ‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ش���یان له‌نه‌س���تۆرییه‌كان‬ ‫له‌الیه‌ن ڤاتیكانه‌وه‌ به‌ "كلدان" ناوبران‪.‬‬

‫ئا‪ :‬میهره‌بان سه‌الم‬ ‫كاكه‌ییه‌كان كه‌ باوه‌ڕیان به‌"دۆناودۆن"‬ ‫هه‌یه‌و سمێڵیش به‌الیانه‌وه‌ نیشانه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫جیاكه‌ره‌وه‌یانه‌‪ ،‬نیگه‌رانن له‌وه‌ی‌ وه‌ك‬ ‫كه‌مایه‌تی‌ مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‌ ده‌كرێ‌‌و‬ ‫له‌هه‌ندێك شوێنیش سوكایه‌تی‌‬ ‫به‌پیرۆزییه‌كانیان ده‌كرێت‪.‬‬

‫كاكه‌ییه‌كان باوه‌ڕیان‬ ‫به‌دۆناودۆن هه‌یه‌‬ ‫واته‌ ئه‌گه‌ر كردارو‬ ‫ڕه‌فتارت له‌ژیاندا باش‬ ‫بێت‌و تاوان‌و گوناهت‬ ‫نه‌كردبێت ئه‌وا دوای‌‬ ‫مردن جارێكیتر‬ ‫ده‌كرێیته‌وه‌ به‌مرۆڤ‬ ‫یان شتێكی‌ باشتر‬

‫كاكه‌یی���ه‌كان ی���ان ئه‌هل���ی‌ ی���ارو‬ ‫یارس���انه‌كان یه‌كێك���ه‌ له‌ئاینه‌كان���ی‌‬ ‫كوردستان‌و لێره‌و له‌وێ زۆر شتی‌ جیاواز‬ ‫له‌سه‌ریان ده‌وترێ‌‌و له‌هه‌ر چوار پارچه‌ی‌‬ ‫كوردس���تاندا دابه‌ش���بوون‌و له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تاندا مه‌ڵبه‌ن���دی‌ س���ه‌ره‌كییان‬ ‫دێی‌ ه���اوارو هه‌واره‌ك���ۆن‌و داری‌ تووه‌‬ ‫كه‌ زۆربه‌ی‌ نزرگه‌ی‌ كه‌س���ایه‌تییه‌كانیان‬ ‫له‌و ش���وێنه‌یه‌و ئه‌وانیش به‌جێگه‌یه‌كی‌‬ ‫پیرۆزی‌ خۆیانی‌ ده‌زانن‪.‬‬ ‫مامۆس���تای‌ مێژوو له‌زانكۆی‌ راپه‌ڕین‬ ‫"د‪.‬س���ه‌یوان عه‌ل���ی‌ ڕه‌زا" س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌س���ه‌ره‌تاكانی‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ ئایینی‌‬ ‫كاكه‌ی���ی‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌‬ ‫"كاكه‌یی���ه‌كان چه‌ند ناوێكی���ان هه‌یه‌و‬ ‫به‌ "یارس���ان"‌و "ئه‌هلی‌ ه���ه‌ق"‌و "عه‌لی‌ به‌الیانه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌گش���تی‌ میژوویه‌كی‌‬ ‫ئیالهی‌"‌و "عه‌له‌وی‌" ده‌ناسرێن‌و مێژووی‌ دیاریكراو‌و ساڵێكی‌ دیاریكراو نییه‌ تاوه‌كو‬ ‫دروس���تبوونی‌ ئه‌وان به‌وردی‌ رووننییه‌و دیاری‌ بكه‌ین بۆ سه‌رهه‌ڵدانیان"‪.‬‬ ‫د‪ .‬س���ه‌یوان باس���ی‌ له‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫بۆچوونی‌ جی���اواز هه‌یه‌ له‌س���ه‌ری‌ كه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ پێش درووس���تبوونی‌ ئاینی‌ یارس���ان گه‌ش���ه‌ی‌ س���ه‌ندووه‌و‬ ‫ئایین���ی‌ پیرۆزی‌ ئیس�ل�ام‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ باڵوبوه‌ت���ه‌وه‌ له‌زه‌مان���ی‌ بالولی‌ ماهی‌‌و‬ ‫"به‌پێی‌ ئه‌و لێكۆلینه‌وانه‌ی‌ كراون ئاینی‌ پاش���ان شاخوه‌شێن‌و پاش���ان سوڵتان‬ ‫یارس���ان یان ئه‌هلی‌ هه‌ق به‌شێك بووه‌ ئیس���حاق‌و له‌وێ بارگه‌ی‌ خۆی‌ داناوه‌و‬ ‫له‌ئایین���ی‌ زه‌رده‌ش���ت‌و میترایی���ه‌كان‪ ،‬هه‌ر له‌وێش ماوه‌ته‌وه‌ ئیس���تاش یارانی‌‬ ‫چونكه‌ ئه‌م ئایینانه‌ زۆر لێكه‌وه‌ نزیكن‌و ئه‌هل���ی‌ هه‌ق بۆ ته‌وافكردن س���ه‌ردانی‌‬ ‫بۆ نموون���ه‌ هه‌ریه‌كه‌یان ڕۆژو ڕووناكی‌‌و مه‌زارگه‌كه‌یان ئه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫شوێن ‌ی جوگرافی‌ ئایینی‌ یارسانه‌كان‬ ‫ئاگریان خۆشویستوه‌و موقه‌ده‌س بووه‌‬

‫كاكه‌ییه‌كان‌و‬ ‫عه‌له‌وییه‌كان‬ ‫ی ناوه‌ڕاستدا‪،‬‬ ‫له‌جوگرافیای‌ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫كاكه‌ی���ی‌‌و عه‌له‌ویی���ه‌كان له‌چه‌ن���د‬ ‫ی‬ ‫ی جیاجیا ‌‬ ‫ش���وێن‌و واڵت‌و مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫ئێران‌و توركیا‌و عێراق‌و كوردس���تان‌و‬ ‫س���وریا‌و لوبنان���دا دابه‌ش���بوون‪،‬‬ ‫ی تائیفی‌ له‌م‬ ‫هه‌ڵكش���انی‌ ملمالنێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌دا‪ ،‬جۆرێك له‌ه���اوده‌رد ‌‬ ‫له‌نێ���وان ئه‌واندا دروس���تكردوو‌ه ك ‌ه‬ ‫ی وه‌ك دۆنادۆن‌و‬ ‫له‌چه‌ندین بیروباوه‌ڕ ‌‬ ‫دابونه‌ریت���ی‌ تایب���ه‌ت به‌خۆیان���دا‬ ‫ی‬ ‫یه‌كده‌گرنه‌وه‌‪ ،‬به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌ ئێستا هاتوچۆو په‌یوه‌ندیه‌ك ‌‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌نێ���وان كاكه‌یی���ه‌كان‌و‬ ‫ی توركی���او س���وریادا‬ ‫عه‌له‌وییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئارادای���ه‌‌و چه‌ندینجار س���ه‌ردان ‌‬ ‫یه‌كتریان كردوه‌‪.‬‬

‫په‌رستگایه‌کی کاکییه‌کان‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵت���ی‌ كوردس���تاندا هه‌مه‌دان‌و‬ ‫دااڵهۆو قه‌س���ری‌ ش���یرین‌و كرماشان‌و‬ ‫جوانڕۆیه‌و له‌وێشه‌وه‌ درێژده‌بێته‌وه‌ بۆ ناو‬ ‫سنوری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و هه‌ورامان‌و‬ ‫هاوارو هه‌واره‌كۆن‌و داره‌ توو هه‌ڵه‌بجه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها كاكه‌ییه‌كان له‌موسڵ‌‌و كه‌ركوك‌و‬ ‫زه‌نقڕو پاشان هه‌ولێرو سلێمانی‌‌و كۆیه‌و‬ ‫خانه‌قینیش هه‌ن‪.‬‬ ‫ئایینی‌ كاكه‌ی���ی‌ وه‌ك هه‌ر ئایینێكی‌‬ ‫دیكه‌ په‌یڕه‌وو به‌رنامه‌ی‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌و كتێب���ه‌ پیرۆزه‌كه‌ش���ی‌ به‌ناوی‌‬ ‫"س���ه‌رنجام"‌و باوه‌ڕیان به‌دۆستایه‌تی‌‌و‬

‫ركیان له‌توندوتیژییه‌‪ .‬ئاكۆ محه‌مه‌د كه‌‬ ‫مامۆس���تایه‌كی‌ كاكه‌ییه‌‪ ،‬وتی‌ "ئایین ‌ی‬ ‫كاكه‌یی‌ به‌دوو ش���ت به‌ناوبانگه‌و مایه‌ی‌‬ ‫پرس���یاره‌ الی‌ خه‌ڵك���ی‌‪ ،‬پێمخۆش���ه‌‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ پێب���ده‌م ئه‌وی���ش ئه‌وه‌ی���ه‌‬ ‫یارس���انیان یان په‌یڕه‌وانی‌ ئه‌هلی‌ هه‌ق‬ ‫باوه‌ڕیان به‌دۆن���اودۆن هه‌یه‌ واته‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ك���ردارو ڕه‌فتارت له‌ژیان���دا باش بێت‌و‬ ‫ت���اوان‌و گوناهت نه‌كردبێ���ت ئه‌وا دوای‌‬ ‫مردن جارێكیت���ر ده‌كرێیته‌وه‌ به‌مرۆڤ‬ ‫یان ش���تیكی‌ باشتر‪ ،‬هه‌روه‌ها سمێڵ كه‌‬ ‫زۆر پرسیاری‌ ده‌رباره‌ ده‌كرێ‌ بۆ یارانی‌‬

‫ئه‌هلی‌ هه‌ق ده‌یهێڵن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌الی‌ ئه‌وان‬ ‫به‌یه‌كێ���ك له‌ره‌مزه‌كان���ی‌ كاكه‌ییه‌كان‬ ‫داده‌نرێت‌و س���وكایه‌تیپێكردنی‌ س���مێڵ‬ ‫واته‌ سوكایه‌تی‌ به‌ئایینی‌ كاكه‌یی‌‪.‬‬ ‫م‪.‬ئاكۆ باس���ی‌ له‌و هاودینانه‌ی‌ خۆی‬ ‫كرد كه‌ له‌كرماش���ان له‌ماوه‌ی‌ ڕابردوودا‬ ‫سێ له‌یارانی‌ ئه‌هلی‌ حه‌ق گیران‌و به‌هۆی‌‬ ‫سوكایه‌تیپێكردنیانه‌وه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ سمێڵ‌‬ ‫تاش���ینیانه‌وه‌ ئاگریان له‌خۆیان به‌ردا‪،‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ هیچ ش���تێكیان‬ ‫پێنه‌كراوه‌ له‌ئاس���ت ڕژێمی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫ئێراندا هاوخه‌می‌‌و پرسه‌یان بۆ هه‌ریه‌ك‬

‫له‌كۆچكردوان داناوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ی‌ كه‌ ئایا توش��� ‌ی‬ ‫گیروگرف���ت نابن له‌گه‌ڵ ئاینه‌كانی‌ تردا‪،‬‬ ‫ناوبراو وت���ی‌ "ئێمه‌ په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌موو ئایینه‌كاندا باشه‌و گونجاوه‌و ڕێز‬ ‫له‌یه‌كتر ده‌گرین به‌اڵم كۆمه‌ڵێك ئیشوكار‬ ‫ه���ه‌ن بۆ كاكه‌یی���ه‌كان گونج���او نییه‌و‬ ‫ناكرێ���ت چونكه‌ موش���ته‌رییان نابێت‌و‬ ‫به‌غه‌یره‌دینی���ان داده‌نێ���ن‪ ،‬به‌حوكمی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌مینه‌شن زۆربه‌ی‌ كاكه‌ییه‌كان‬ ‫خاوه‌نی‌ بڕوانامه‌ن‌و هه‌وڵده‌ده‌ن له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫دام‌وده‌زگا حكومییه‌كانه‌وه‌ دابمه‌زرێن"‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫نێره‌موكه‌كان ‌ی كوردستان‪:‬‬ ‫پێیان خۆش بێت یان نا‪ ،‬ئێمه‌ نه‌وه‌ی ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ین‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬

‫چونكه‌ سوكایه‌تیمان پێده‌كرێت‌و داوای‌‬ ‫ناسنامه‌مان لێده‌كرێت‌و به‌چاوی‌ سوكه‌و‌ه‬ ‫س���ه‌یرمان ده‌كه‌ن‪ ،‬ته‌نانه‌ت هه‌ندێكجار‬ ‫ئه‌گه‌ر وریانه‌بین ده‌س���تگیرمان ده‌كه‌ن‬ ‫به‌بێ‌ هیچ پاساوێكی‌ ره‌وا‪ ،‬چه‌ند جارێك‬ ‫حاڵه‌تی‌ له‌وشێوه‌یه‌ به‌سه‌ر هاوڕیكانماندا‬ ‫هاتوه‌"‪.‬‬

‫ئه‌گه‌رچی‌ نازانرێت له‌ئێستادا ژماره‌ی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ جوت توخمن (نێره‌موك)‬ ‫چه‌نده‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‪،‬‬ ‫به‌وپێیه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم هیچ‬ ‫ئامارێكی‌ ره‌سمی‌ له‌به‌رده‌ست نیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌وته‌ی‌ یه‌كێك له‌ جوت‬ ‫توخمه‌كان‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪ 300‬بۆ ‪ 400‬كه‌س‬ ‫ده‌بن‌و وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن گه‌وره‌ترین‬ ‫كێشه‌یان ئه‌وه‌یه‌ "پاڵپشتێكیان نیه‌‬ ‫به‌رگریان لێبكات‌و زۆرجار خودی‌ ده‌زگا‬ ‫ئه‌منیه‌كان ده‌بنه‌ مایه‌ی‌ هه‌ڕه‌شه‌‬ ‫بۆیان"‪ ،‬ده‌شڵێت‪" ،‬پێیان خۆش بێت‬ ‫یان نا‪ ،‬ئێمه‌ كوڕی‌ ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ین"‪.‬‬

‫ش���ازاد خ���ۆی‌ یه‌كێك ب���وه‌ له‌وانه‌ی‌‬ ‫رۆژێك له‌گه‌ڵ سێ‌ هاوڕێی‌ دیكه‌ی‌ ده‌چن ‌ه‬ ‫پاركی‌ ئازادی‌ س���لێمانی‌‌و له‌ش���وێنێكی‌‬ ‫گشتیی‌ داده‌نیشن‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێكه‌وه‌ كه‌ خۆیان وه‌ك كه‌س���انی‌‬ ‫ئه‌منی‌ ناس���اندوه‌‪ ،‬داوای‌ ناس���نامه‌یان‬ ‫لێكراوه‌و "سوكایه‌تی‌ زۆریان" پێكراوه‌‪،‬‬ ‫ئیدی‌ له‌و رۆژه‌وه‌ به‌هۆی‌ بیتاقه‌ت بونی‌‬ ‫له‌و ره‌فتاره‌‪ ،‬بڕیاریداوه‌ چیتر نه‌چێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌و پاركه‌و ش���وێنه‌ گشتیه‌كان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬ده‌زگا ئه‌منیه‌كان مافی‌ خۆیانه‌‬ ‫ن���ه‌ك ئێم���ه‌ ته‌نانه‌ت كه‌س���انی‌ تریش‬ ‫ئه‌گه‌ر س���ه‌رپێچیه‌كیان كرد‪ ،‬رێوشوێنی‌‬ ‫یاس���اییان له‌گه‌ڵ ئه‌نجامب���ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆچ���ی‌ ده‌بێ���ت به‌بێ‌ هیچ پاس���اوێك‬ ‫به‌وش���ێوه‌یه‌ مامه‌ڵه‌م���ان له‌گه‌ڵ بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا ئه‌رك���ی‌ س���ه‌ره‌كی‌ ئه‌وان‬ ‫پاراستنی‌ ژیان‌و مافی‌ ئێمه‌یه‌؟"‬

‫شازاد‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌ جوت توخمه‌كان ‌ی‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬س���اتی‌ له‌دایكبون���ی‌ ب���ۆ‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ی‌ س���اتێكی‌ خ���ۆش ب���وه‌‪،‬‬ ‫به‌وپێیه‌ی‌ منداڵ���ه‌ تازه‌بوه‌كه‌یان كوڕه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م خۆش���یه‌ زۆر ناخایه‌نێت‬ ‫كاتێك هه‌س���تده‌كه‌ن شازاد به‌وشێوه‌یه‌‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وت ن���اكات ك���ه‌ ئ���ه‌وان‬ ‫چاوه‌ڕوانیان ده‌كرد‪ ،‬لێره‌وه‌ چیرۆكی‌ پڕ‬ ‫دڕكوداڵی‌ ئه‌و ده‌س���تپێده‌كات كه‌ وه‌ك‬ ‫خۆی‌ ده‌ڵێت‪" ،‬راسته‌ به‌ته‌مه‌ن منداڵم‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌ژیانمدا بینومه‌ س���ه‌ری‌‬ ‫شه‌ش پیاو سپی‌ ده‌كات"‪.‬‬

‫ئ���ه‌م وتان���ه‌ی‌ ش���ازاد له‌كاتێكدایه‌‪،‬‬ ‫له‌چه‌ن���د گرته‌ ڤیدیۆیه‌كدا ك���ه‌ له‌تۆڕ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان���دا باڵوبوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ناو‬ ‫ده‌زگا ره‌س���میه‌كانی‌ وه‌ك ئاس���ایش‌و‬ ‫پۆلیسدا له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌كی‌ ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫باش���وری‌ عێراق‪ ،‬س���وكایه‌تی‌ به‌چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێكی‌ ج���وت توخ���م ده‌كرێ���ت‬ ‫له‌الیه‌ن كارمه‌ندانی‌ ئ���ه‌و ده‌زگایانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا كه‌س���ه‌ ج���وت توخمه‌كان‬ ‫ناتوانن به‌رگ���ری‌ له‌خۆیان بكه‌ن‌و ته‌نیا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ ده‌ڵێن كه‌ "ئێمه‌ ده‌س���ه‌اڵتمان‬ ‫نی���ه‌‌و بڵێین چی‌ كه‌ خوا به‌وش���ێوه‌یه‌‬ ‫دروستیكردوین"‪.‬‬

‫ئه‌و به‌شانازییه‌وه‌ باس له‌و حاڵه‌ته‌ی‌‬ ‫خۆی‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێت "فه‌خر به‌خۆمه‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌م‌و خوا به‌وشێوه‌یه‌ دروستیكردوم‌و‬ ‫ناش���توانم بیگۆڕم"‪ .‬ش���ازاد هه‌رچه‌نده‌‬ ‫به‌سه‌روسیما وه‌ك كوڕه‌الوێك ده‌نوێنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ ئه‌و هه‌سته‌ تیابوه‌‬ ‫كه‌ زیاتر مه‌یلی‌ بۆ كوڕان ده‌چێت وه‌ك‬ ‫له‌ئافره‌تان‪ ،‬ته‌نانه‌ت كاتێك "س���ه‌یری‌‬ ‫كچێك ده‌كه‌م‪ ،‬به‌هیچ شێوه‌یه‌ك هه‌ستم‬ ‫بۆی‌ ناجوڵێت‪ ،‬وه‌كو ئه‌وه‌ وایه‌ سه‌یری‌‬ ‫دره‌ختێك بكه‌م"‪.‬‬ ‫ئه‌و حاڵه‌ته‌ی‌ جوت توخمه‌كانی‌ تێدایه‌‬ ‫هه‌ندێك كه‌س ده‌یبه‌ستێته‌وه‌ به‌جۆرێك‬ ‫له‌نه‌خۆش���ی‌ ده‌رون���ی‌ كه‌ ئه‌م���ه‌ دوره‌‬ ‫له‌راس���تیه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌هیچ شوێنێكی‌‬ ‫دنی���ادا ئ���ه‌م حاڵه‌تان���ه‌ به‌نه‌خۆش���ی‌‬ ‫له‌قه‌ڵه‌منادرێت‪ ،‬به‌ڵكو ش���تێكه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌دایكبون���ه‌وه‌ دروس���تده‌بێت‪ .‬ش���ازاد‬ ‫حه‌زیكردوه‌ له‌روی‌ جه‌س���ته‌ییه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫پیاوێ���ك ده‌ربكه‌وێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ده‌ر‬ ‫له‌ئه‌ندام���ی‌ زاووزێ‌‪ ،‬هی���چ ئه‌ندامێكی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ ناچێته‌وه‌ سه‌ر پیاو‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫شێوه‌ی‌ روخساریشی‌ له‌كاتی‌ گرژكردنی‌‬ ‫نێوچاوانیدا‪ ،‬توێژاڵێك له‌سیمای نێرینه‌ی‌‬ ‫به‌س���ه‌ره‌وه‌ دیاره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌وردبونه‌وه‌‬ ‫له‌تێڕوانینه‌كان���ی‌‌و به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌كاتی‌‬ ‫پێكه‌نی���ن‌و نیگاكردن���ه‌ قوڵه‌كانی���دا‪،‬‬ ‫له‌پڕ ئ���ه‌و توێژاڵه‌ كه‌م���ه‌ش ده‌گۆڕێت‬ ‫به‌ڕوخسارێكی‌ ته‌واو مێینه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئ���ه‌و توێژینه‌وه‌ زانس���تیانه‌ی‌‬ ‫له‌سه‌ر جیناتی‌ مرۆڤ‌و گیانه‌وه‌رانی‌ دیك ‌ه‬ ‫كراوه‌‪ ،‬ده‌شێت له‌كاتی‌ له‌دایكبونه‌وه‌ تا‬ ‫قۆناغی‌ پێگه‌یش���تن چه‌ند گۆڕانكاریه‌ك‬ ‫به‌سه‌ر خه‌س���ڵه‌ت‌و توخمی‌ وه‌چه‌كاندا‬ ‫بێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ئ���ه‌و گۆڕانان���ه‌ش‬ ‫زیات���ر به‌س���ه‌ر كرۆمۆس���ۆم‪ ،‬گۆناد‌و‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ زاووزێ���دا دێت‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫رێگرده‌بێ���ت له‌وه‌ی‌ تاكێ���ك به‌ته‌واوی‌‬ ‫هه‌مو خه‌س���ڵه‌ته‌كانی‌ نێر یان مێی‌ تێدا‬ ‫ده‌ربكه‌وێ���ت‪ ،‬له‌كاتی‌ رودانی حاڵه‌تێكی‌‬ ‫له‌مشێوه‌یه‌ش���دا ئ���ه‌و كه‌س���ه‌ هه‌ردو‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌كان���ی‌ نێرو مێی‌ به‌رێژه‌ی‌‬ ‫جیاواز تێدا كۆده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ هه‌ندێكیان‬ ‫ه���ه‌ر له‌منداڵی���ه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪،‬‬ ‫هه‌ندێكی���ان له‌دوای‌ قۆناغ���ی‌ باڵغبون‌و‬ ‫به‌شێكیش���یان بۆهه‌میشه‌ ده‌رناكه‌وێت‪،‬‬ ‫مه‌گه‌ر له‌رێگه‌ی‌ ئه‌نجامدانی‌ پش���كنینی‌‬ ‫جینه‌كانه‌وه‌ بێت‪.‬‬ ‫ش���ازاد ژیانی‌ هاوس���ه‌رگیری‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئافره‌تێك تاقیكردوه‌ت���ه‌وه‌و بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫چه‌ند س���اڵێكیش پێكه‌وه‌ ژیاون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواج���ار جیابونه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬پێ���ش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ی���ه‌ك بگ���ه‌ن‪ ،‬هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌ هیچ‬ ‫زانیاریه‌كی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ نه‌بوه‌ كه‌ شازاد‬ ‫جوت توخمه‌و له‌یه‌كه‌مین س���اتیش كه‌‬ ‫به‌وشێوه‌ی ‌ه بینیویه‌تی‌ به‌شتێكی‌ ئاسایی‌‬ ‫وه‌ریگرتوه‌‪ .‬وه‌ك خۆی‌ باس���ی‌ ده‌كات‬ ‫ئه‌و ئافره‌ت���ه‌ یه‌كه‌مین كه‌س بوه‌ وه‌ك‬ ‫مێینه‌ی���ه‌ك هه‌س���تی‌ ب���ۆی‌ جواڵبێت‌و‬ ‫توانیبێتی‌ خۆش���ی‌ بوێ���ت‪" ،‬ئه‌و ته‌نیا‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫نمایشێک که‌ گوزارشت له‌ جوت توخمه‌کانی جیهان ده‌کات‬ ‫ئافره‌تێ���ك بوه‌ كه‌ بتوان���م له‌گه‌ڵی‌ بم‌و‬ ‫ناتوانم له‌گه‌ڵ هیچ ئافره‌تێكی‌ دیكه‌ به‌و‬ ‫جۆره‌ بم"‪ .‬له‌و ماوه‌ی���ه‌ی‌ پێكه‌وه‌ بون‬ ‫منداڵیان نه‌بوه‌‪ .‬له‌روی‌ سه‌رجێیش���ه‌وه‌‬ ‫س���ه‌ره‌تا بۆ دو س���ێ رۆژێك كێشه‌یان‬ ‫هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم دواتر هیچ كێش���ه‌یه‌ك له‌و‬ ‫روه‌وه‌ روینه‌داوه‌ له‌نێوانیان‪.‬‬ ‫شازاد ئامۆژگاری‌ هاوشێوه‌كانی‌ وه‌ك‬ ‫خ���ۆی‌ ده‌كات كه‌ ژیانی‌ هاوس���ه‌رگیری‌‬ ‫تاقینه‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ "دواج���ار‬ ‫ه���ه‌ر سكش���ت ده‌هێن���ن"‪ .‬ه���ۆكاری‌‬ ‫جیابونه‌وه‌كه‌یان ده‌به‌س���تێته‌وه‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ "دڵی‌ لێم پیسبو‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌ماڵیش���ه‌وه‌ دابنیش���تمایه‌و‬ ‫نه‌چومایه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و پێیوابو من‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئافره‌تان���ی‌ دیك���ه‌ په‌یوه‌ندیم‬ ‫هه‌ی���ه‌"‪ .‬دوای‌ جیابونه‌وه‌ی���ان وه‌ك‬ ‫خۆی‌ ده‌ڵێت‪ ،‬ئێس���تاش په‌یوه‌ندیه‌كی‌‬ ‫هاوڕێیانه‌یان هه‌یه‌‌و ب���ه‌رده‌وام هه‌واڵی‌‬ ‫یه‌كتری‌ ده‌پرسن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت چه‌ند جارێ���ك كچان‬ ‫داوای‌ هاوڕێیه‌تی���ان لێك���ردوم‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫م���ن داوای‌ لێبوردنم لێكردون‪ .‬له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا ش���ازاد چه‌ندین هاوڕێ���ی‌ كوڕی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك خ���ۆی‌ ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر‬ ‫بێت���ه‌ س���ه‌ر هه‌ڵبژاردن���ی‌ هاوڕێیه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ره‌گه‌ز به‌الی���ه‌وه‌ گرنگ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ح���ه‌ز به‌هاوڕێیه‌ت���ی‌ كه‌س���ێك ده‌كات‬ ‫كه‌ لێ���ی‌ تێبگات‪ .‬له‌ب���اره‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫خۆشه‌ویس���تیه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێ���ت‪" ،‬به‌ه���ۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ دڵمان زۆر ناسكه‌‪ ،‬ناتوانین‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌ بكه‌ین"‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫ئه‌و چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ئه‌م ئه‌زمونه‌ی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كوڕێ���ك تاقیكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هاوشێوه‌ی‌ پرۆس���ه‌ هاوسه‌رگیریه‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫له‌مه‌ش���یاندا س���ه‌ركه‌تو نه‌بوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێستاش بیه‌وێت جارێكی‌ دیكه‌ ئه‌زمونی‌‬ ‫خۆشه‌ویستی‌ تاقیبكاته‌وه‌‪" ،‬هه‌ر كوڕێك‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرم نه‌ك كچێك"‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ك ده‌ركه‌وت���وه‌ مێش���ك‬ ‫به‌رپرس���ه‌ له‌كۆنترۆڵی‌ ته‌واوی‌ جه‌سته‌‌و‬ ‫به‌رپرسی‌ سه‌ره‌كیه‌ له‌ڕژاندنی‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫هۆرمۆنه‌كان���ی‌ له‌ش‪ ،‬ئ���ه‌و گۆڕانكارییه‌‬ ‫جینیه‌ی‌ به‌سه‌ر جه‌سته‌دا دێت‌و حاڵه‌تی‌‬ ‫جوت توخمی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی‌‬ ‫په‌یوه‌سته‌ به‌تێكچونی‌ سیستمی‌ رژاندنی‌‬

‫هۆرمۆنی‌ تێستسرۆن (‪) testosterone‬‬ ‫كه‌ به‌هۆرمۆنی‌ نێره‌كی‌ ناسراوه‌و به‌رپرسه‌‬ ‫له‌گه‌ش���ه‌كردنی‌ ئ���ه‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌ی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌پی���او‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا هۆرمۆنی‌‬ ‫ئێس���ترۆجین (‪ )estrogens‬ك���ه‌‬ ‫به‌هۆرمۆن���ی‌ مێین���ه‌ ناس���راوه‌و رۆڵی‌‬ ‫گه‌ش���ه‌كردنی‌ ئه‌ندامانی‌ مێینه‌ له‌له‌شدا‬ ‫ده‌بینێت‪.‬‬ ‫ش���ازاد تێس���تی‌ ئه‌وه‌ی‌ نه‌كردوه‌ ك ‌ه‬ ‫ئاخۆ هۆرمۆنی‌ نێرینه‌ له‌له‌شیدا زاڵه‌ یان‬ ‫مێینه‌‪ ،‬به‌اڵم دڵنیایه‌ هۆرمۆنی‌ مێینه‌ی‌‬ ‫زیات���ره‌‪ ،‬چونكه‌ به‌پێی‌ هه‌س���ته‌كانی‌‬ ‫بێت‪ ،‬زیات���ر پێكهاته‌یه‌كی‌ ئافره‌تانه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ك پیاوان���ه‌‪ .‬كاتێك به‌ڕێگه‌دا‬ ‫ده‌ڕوات یاخ���ود داده‌نیش���ێت‪ ،‬خه‌ڵكی‌‬ ‫پێ���ی‌ ده‌ڵێن ت���ۆ به‌ناس���كی‌ ده‌ڕۆیت‬ ‫به‌رێگ���ه‌دا‌و هه‌ڵس���وكه‌وتت له‌پی���اوان‬ ‫ناچێ���ت‪" ،‬ته‌نانه‌ت له‌ژیانم���دا ناتوانم‬ ‫به‌چوارمش���قی‌ دابنیش���م ك���ه‌ زۆریش‬ ‫له‌خۆم ده‌كه‌م به‌وش���ێوه‌یه‌ دابنیش���م‪،‬‬ ‫ده‌س���تبه‌جێ‌ هه‌ستم پێده‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫قاچم به‌وشێوه‌یه‌ی‌ پیاو نانوشتێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ته‌نان���ه‌ت ده‌بێت ش���ه‌ڕ له‌گه‌ڵ‬ ‫مێشكیش���مان بكه‌ی���ن‌و به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانه‌كان���ی‌ ئ���ه‌وه‌وه‌ مامه‌ڵه‌بكه‌ین‪،‬‬ ‫كاتێكی���ش ده‌چم���ه‌ ن���او كۆڕێك���ی‌‬ ‫پیاوان���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌ واله‌خۆم ده‌كه‌م‬ ‫كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ پیاوانه‌ هه‌ڵسوكه‌وت‬ ‫بك���ه‌م‪ ،‬بۆی���ه‌ كاتێك دێین���ه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫له‌كۆڕه‌ك���ه‌‪ ،‬توش���ی‌ سه‌رئێش���ه‌یه‌كی‌‬ ‫ق���ورس ده‌بین‪ ،‬چونك���ه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئازادی‌ مێش���كی‌ خۆم مامه‌ڵه‌م كردوه‌و‬ ‫به‌وشێوه‌یه‌ مامه‌ڵه‌ناكه‌م كه‌ ئه‌و فه‌رمانم‬ ‫پێده‌كات"‪.‬‬ ‫ئه‌و هه‌رچه‌ن���ده‌ ته‌مه‌نی‌ نزیكه‌ی‌ ‪25‬‬ ‫ساڵه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫من له‌ژیانمدا بینیومه‌‪ ،‬س���ه‌ری‌ ش���ه‌ش‬ ‫پیاو س���پی‌ ده‌كات‪ .‬ه���ه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌‬ ‫ل���ه‌الی هاوڕێكان���م په‌س���ه‌ند نه‌ب���وم‌و‬ ‫هه‌س���تم به‌شتێكی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌ ده‌كرد‬ ‫له‌خۆمداو كاتێكیش گه‌یش���تمه‌ قۆناغی‌‬ ‫پێگه‌یش���تنه‌وه‌و له‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 12‬ساڵیدا‪،‬‬ ‫روبه‌روی‌ چه‌ندین كێش���ه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫بوم���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ قورس بو بۆ من زاڵبم‬ ‫به‌سه‌ر هه‌ڵس���وكه‌وته‌ كچانه‌ییه‌كانمدا"‌و‬ ‫رۆژانه‌ به‌ر تانه‌و ته‌ش���ه‌ری‌ ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫كه‌وتوه‌‪.‬‬

‫شازاد ته‌نیا ئه‌ندامی‌ ناو خێزانه‌كه‌یه‌ت ‌ی‬ ‫كه‌ به‌و شێوه‌یه‌یه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬خێزانه‌كه‌م‬ ‫ده‌زانن حاڵه‌تێكی‌ له‌و ش���ێوه‌یه‌م هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نایده‌ن له‌روم‪ ،‬هه‌ندێك جار زۆریم‬ ‫لێده‌كه‌ن كه‌ شێوه‌ی‌ قژو جلوبه‌رگه‌كانم‬ ‫بگۆڕم‪ ،‬به‌اڵم من پێیانده‌ڵیم كه‌ ناتوانم‬ ‫پشتێن‌و شه‌رواڵ‌و مه‌راخانی‌ له‌به‌ركه‌م‌و‬ ‫ته‌زبیحێك بگرم به‌ده‌ستمه‌وه‌"‪ ،‬پێشیوایه‌‬ ‫ ‬

‫له‌ ئه‌وروپا هیچ‬ ‫كه‌سێك بۆی‌‬ ‫نیه‌ پێشلكاری‌‬ ‫مافه‌كانت‬ ‫بكات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫دادگا هه‌یه‌و‬ ‫به‌رگریت‬ ‫لێده‌كات‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وتی‌ پیاوانه‌ "به‌ریش‌و سمێڵ‌و‬ ‫جلوب���ه‌رگ نی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و هه‌ندێكجار‬ ‫یارمه‌تیدان���ی‌ هاوڕێیه‌ك یان كه‌س���ێك‬ ‫كه‌ پێویس���تی‌ به‌یارمه‌ت���ی‌ بێت‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫گه‌وره‌ترین پیاوه‌تی‌ بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و م���اوه‌ی‌ ‪ 18‬س���اڵه‌ له‌یه‌كێ���ك‬ ‫له‌واڵتان���ی‌ ئه‌وروپ���ا ده‌ژی���ت‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"رۆیش���تنم له‌خاڵێك���ی‌ الوازه‌وه‌ بو كه‌‬ ‫نه‌متوان���ی‌ روبه‌روی‌ خه‌ڵ���ك ببمه‌وه‌"‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و جیاوازی‌ نێوان ئێره‌و ئه‌وێ‌ له‌وه‌دا‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌ ك���ه‌ ل���ه‌ ئه‌وروپ���ا "هیچ‬ ‫كه‌س���ێك بۆی‌ نیه‌ پێشلكاری‌ مافه‌كانت‬ ‫ب���كات‪ ،‬چونكه‌ دادگا هه‌ی���ه‌و به‌رگریت‬

‫لێ���ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم لێره‌ كه‌ س���وكایه‌تیت‬ ‫پێده‌كرێ���ت كێ‌ هه‌یه‌ به‌رگریت لێبكات؟‬ ‫ئه‌ڵێی‌ چی‌؟ ناچاریت سه‌رت دابخه‌یت‌و‬ ‫س���وكایه‌تیه‌كه‌ قبوڵبكه‌ی���ت"‪ .‬ئ���ه‌و‬ ‫ئامۆژگاری‌ ئه‌وانه‌ ده‌كات كه‌ هاوشێوه‌ی‌‬ ‫خۆیه‌تی‌‌و بیر له‌چونه‌ده‌ره‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌و رێگه‌یه‌ نه‌گرنه‌به‌ر‪" ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ر نیه‌و رزگارب���ون نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ل���ه‌وێ‌ ته‌نیایی‌ ده‌تخوات"‪ .‬س���ه‌ره‌ڕای‌‬ ‫بون���ی‌ چه‌ندی���ن گرفت���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫یاس���ایی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‪ ،‬شازاد‬ ‫هێش���تا ژیانی‌ ئێره‌ی‌ له‌چونه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت پێباشتره‌و ده‌ڵێت‪" ،‬به‌س نیه‌ لێره‌‬ ‫ش���ه‌ش براده‌ری‌ خۆم ده‌بینم له‌ده‌ورم‪،‬‬ ‫ل���ه‌وێ‌ كه‌س نی���ه‌‪ .‬بۆیه‌ ده‌ڵێ���م لێره‌‬ ‫بمێننه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ كوڕی‌ ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ین‬ ‫پێیان خۆش بێت یان نا"‪ .‬شازاد پاش‬ ‫به‌سه‌ربردنی‌ ئه‌و هه‌مو ساڵه‌ له‌ئه‌وروپا‬ ‫ئێستا گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ كوردستان‪ ،‬وه‌ك‬ ‫خۆیش���ی‌ به‌پێكه‌نینه‌وه‌ وتی‌‪" ،‬بۆ شه‌ڕ‬ ‫له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگه‌ گه‌ڕاومه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫‪http://www.youtube.com/‬‬ ‫‪watch?v=apDHj_QLWYo‬‬

‫شازاد له‌س���ه‌ر دیمه‌نه‌كانی‌ ئه‌و گرت ‌ه‬ ‫ڤیدیۆییه‌ ده‌ڵێ���ت‪" ،‬هه‌ندێك له‌و ده‌زگا‬ ‫ئه‌منیانه‌ هه‌رچیه‌كی���ان بوێت ده‌توانن‬ ‫بیكه‌ن‌و كه‌س���یش نیه‌ لێپرس���ینه‌وه‌یان‬ ‫لێبكات"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ شازاد‪ ،‬چه‌ند جارێك داوایان‬ ‫له‌الیه‌نه‌ حكومیه‌كان كردوه‌ پش���تیوانی‌‬ ‫بكرێن بۆئه‌وه‌ی‌ له‌كاتی‌ رودانی‌ حاڵه‌تێكی‌‬ ‫نه‌خوازراو به‌س���ه‌ر یه‌كێك له‌وكه‌سانه‌ی‌‬ ‫جوت توخمن‪ ،‬مافیان پێشێل نه‌كرێت‌و‬ ‫"الیه‌نێك هه‌بێت له‌سه‌رمان بێته‌ ده‌نگ‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر قسه‌یه‌و هیچ نه‌كراوه‌"‪.‬‬

‫ئه‌و له‌س���ه‌رجه‌م ش���اره‌كانی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬هاوڕێی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌ی‌ هه‌یه‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌گه‌ر ئێس���تا ده‌ كه‌س بین‪،‬‬ ‫ساڵێكی‌ تر ده‌بین به‌ ‪20‬كه‌س‪ ،‬دوساڵی‌‬ ‫ت���ر ده‌بین���ه‌ ‪ ،50‬ئێس���تاش له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان نزیكه‌ی‌ ‪ 300‬بۆ ‪ 400‬كه‌سی‌‬ ‫جوت توخم هه‌یه‌‌و گه‌وره‌ترین كێشه‌یان‬ ‫له‌روی‌ ژیانی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌‪ ،‬ش���ازاد ئه‌وه‌ی���ه‌ پاڵپش���تێكیان نی���ه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ به‌كه‌سێكی‌ سه‌ركه‌وتو وه‌سفده‌كات‪ ،‬له‌حاڵه‌تێك���دا ك���ه‌ مافیان پێش���ێلكرا‬ ‫چونكه‌ وه‌ك كه‌سێكی‌ ئاسایی‌ له‌یه‌كێك به‌رگرییان لێبكات"‪.‬‬ ‫له‌شوێنه‌ گشتیه‌كانی‌ سلێمانی‌ كارده‌كات‪،‬‬ ‫به‌اڵم رۆژان���ه‌ "توش���ی‌ هه‌ندێك كه‌س‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیه‌وه‌ رێكه‌وت حه‌مه‌ ره‌شید‪،‬‬ ‫ده‌بین كه‌ هه‌رچه‌نده‌ ئێمه‌ حه‌قمان نیه‌ وه‌زیری‌ ته‌ندروس���تی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌سه‌ریانه‌وه‌ به‌اڵم ئه‌وان حه‌قیان هه‌یه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬كه‌ ئه‌و كه‌س���انه‌‬ ‫به‌سه‌رمانه‌وه‌و توشی‌ كێشه‌مان ده‌كه‌ن"‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌روی‌ عه‌قڵی‌‌و جه‌سته‌ییه‌وه‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬رۆژانه‌‌و هه‌مو ساتێك پێش هیچ كه‌موكوڕیه‌كیان نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئله‌وه‌ی‌ له‌ماڵه‌وه‌ بێم���ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬وه‌ك وه‌زاره‌ت���ی‌ ته‌ندروس���تی‌‌و كاروب���اری‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ خۆم بۆ ش���ه‌ڕ ئاماده‌كردبێت‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌وه‌ هی���چ موچه‌یه‌كیان بۆ‬ ‫به‌وجۆره‌ ده‌بێت ئاگام له‌خۆم بێت‌و به‌ر ته‌رخاننه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫تیروش���یری‌ چوارده‌ورم نه‌ك���ه‌وم‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێس���تا چونه‌ده‌ره‌وه‌م له‌گ���ه‌ڵ ته‌نانه‌ت‬ ‫ه���اوكات د‪ .‬خالس ق���ادر‪ ،‬وته‌بێژی‌‬ ‫خ���زم‌و كه‌س���وكاره‌كه‌م وازلێهێن���اوه‌‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ ئه‌وان‌و خۆیش���م توشی‌ گرفت رایگه‌یاند‪" ،‬تائێس���تادا هی���چ ئامارێكی‌‬ ‫نه‌كه‌مه‌وه‌"‪ .‬ئه‌و به‌بێئومێدیه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ ،‬راست‌و دروس���ت له‌باره‌ی ژماره‌ی‌ جوت‬ ‫"ئه‌گه‌ر رۆژێك توش���ی‌ گرفتێك ببمه‌وه‌‪ ،‬توخمه‌كان���ه‌وه‌ له‌به‌رده‌س���تدا نی���ه‌"‪،‬‬ ‫نازانم په‌نابه‌رم بۆ كوێ‌؟"‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ده‌یس���ه‌لمێنێت كه‌ هێش���تا‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم بیری‌ له‌وه‌ نه‌كردوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌و گله‌یی‌ له‌دام���وده‌زگا ئه‌منیه‌كانی‌ ته‌نان���ه‌ت ئامارێكی‌ دروس���ت له‌باره‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌كات‪ ،‬كه‌ زۆربه‌یان ئه‌و توێژه‌ی‌ كۆمه‌ڵگه‌وه‌ ده‌س���تبخات‪،‬‬ ‫له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ ببنه‌ ده‌زگای‌ پاراس���تنی‌ نه‌ك رێگه‌خۆشبكات بۆ یارمه‌تیدانیان‌و‬ ‫م���اف‌و كه‌رامه‌تیان‪" ،‬زۆرج���ار خۆیان به‌رگریكردن له‌مافه‌كانیان‪.‬‬ ‫ده‌بن���ه‌ مایه‌ی‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ له‌س���ه‌رمان‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت ناتوانین وه‌ك كه‌سانی‌ ئاسایی‌ تێبینی‌‪ :‬شازاد ناوێكی‌ خوازراوه‌و ناوه‌‬ ‫بچینه‌ شوێنێكی‌ گشتیی‌ وه‌ك پاركێك‪ ،‬راسته‌قینه‌كه‌ الی‌ ئاوێنه‌ پارێزراوه‌‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫گه‌ڕه‌كی سور له‌ئه‌مستردام‬

‫‪11‬‬

‫ بێریڤان جه‌مال حه‌مه‌سه‌عید‬ ‫زیاده‌ڕۆی���ی نییه‌ گ���ه‌ر بڵێین هیچ‬ ‫جێگایه‌ك نییه‌ به‌ئه‌ن���دازه‌ی گه‌ڕه‌كی‬ ‫سور له‌ئه‌مس���تردام‪ ،‬له‌الیه‌ن زۆرینه‌ی‬ ‫گه‌شتیاره‌‌كانی جیهان سه‌ردانی بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م ش���وێنه‌ ب���ه‌ گڵۆپه‌ س���ووره‌كان‬ ‫ناوده‌برێ���ت‪ ،‬كه‌ له‌چه‌ن���د ناوچه‌یه‌كدا‬ ‫بوونی���ان هه‌ی���ه‌‪ .‬به‌ناوبانگترینی���ان‬ ‫دی‪.‬ڤا‌لن‪ ،De Wallen ،‬له‌ناوجه‌رگه‌ی‬ ‫ئه‌مس���تردامه‌و ده‌كه‌ویت���ه‌ نێ���وان‬ ‫ڤارموسترات‌و زه‌یدایك‪ .‬ئه‌م گه‌ڕه‌كه‌‬ ‫‌‌به‌س���ه‌ر كه‌ناڵه‌كان���ی ئه‌مس���تردامدا‬ ‫ده‌ڕوانێ���ت‌و له‌به‌ش���ه‌ ‌‌كۆنه‌ك���ه‌ی‬ ‫ئه‌مس���تردامه‌و مێژوه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫‌بۆ سه‌ده‌ی سیانزه‌هه‌م‪ .‬هه‌ر له‌سه‌ده‌ی‬ ‫چوارده‌هه‌م���ه‌وه‌ كاری له‌شفرۆش���یی‬ ‫تێ���دا ده‌كرێت‌و تا نه���اش به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫‌ناوچه‌كه‌‌قۆناغ به‌قۆناغ ‌گه‌وره‌ بووه‌‌‪،‬‬ ‫ب���اڕو كافتریا‌و رێس���تۆرانت‌و خانه‌ی‬ ‫له‌شفرۆشیی‌و شوێنی حه‌شیشه‌كێشان‬ ‫تێی���دا په‌ره‌‌یس���ه‌ندوه‌‪ .‬گ���ه‌ر جاران‬ ‫له‌پش���تی ده‌رگاوه‌‪ ،‬نیمچ���ه‌ نهێن���ی‬ ‫له‌س���وچێكه‌وه‌‪ ،‬مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫كڕیاره‌كانیان ده‌كرد‌و رێكده‌كه‌وتن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫له‌سااڵنی سییه‌كانه‌وه‌ سێكسفرۆشیی‬ ‫ن���او جامخان���ه‌كان ده‌س���تیپێكردوه‌‌و‬ ‫له‌شفرۆش���ه‌كان ژووری بچوك به‌كرێ‬ ‫ده‌گ���رن له‌پش���ت جامخان���ه‌كان‌‪ ،‬كه‌‬ ‫په‌رده‌ی په‌نجه‌ره‌كه‌ تۆزێكی الدرابێت‪،‬‬ ‫‌گڵۆپی س���ور هه‌ڵده‌كه‌ن‪ ،‬كاره‌كه‌یان‬ ‫ئه‌نجامده‌ده‌ن‪ .‬دیاره‌ له‌ئه‌نجامی گۆڕانی‬ ‫كۆمه‌ڵگا‌و تۆله‌رانس���ی ب���ۆ دیارده‌كه‌‬ ‫له‌سااڵنی ‪ ١٩٦٠‬تا ‪ ١٩٨٠‬له‌شفرۆشیی‬ ‫ن���او جامخانه‌كان زیاتر په‌ره‌یس���ه‌ند‪.‬‬ ‫ئه‌وج���ا سێكسفرۆش���ه‌كان به‌ئازادی‬ ‫له‌ناو جامخانه‌كان���دا په‌رده‌وااڵ خۆیان‬ ‫نمایش���ده‌كردو كڕیاریان په‌یدا ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئی���دی سێكسفرۆش���یی‌وه‌ك پیش���ه‌‬ ‫سه‌یرده‌كرا‌و باجه‌كه‌یان ده‌دا به‌مییری‌و‬ ‫زیاتر له‌روی ته‌ندروستییه‌وه‌ كۆنترۆل‬ ‫ده‌ك���ران‌و رێكخراو‌و س���ه‌ندیكایان بۆ‬ ‫دامه‌زرێنرا‪.‬‬ ‫مێژووی سێكسفرۆشیی له‌ئه‌مستردام‬ ‫ل���ه‌روی یاس���اوه‌‌قۆناغ���ی جیاجیای‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ بینیوه‌و گۆڕانكاری به‌سه‌ردا‬ ‫هات���وه‌‌ك���ه‌ ناكرێ���ت لێره‌دا باس���ی‬ ‫دوورودرێژی له‌سه‌ر بكرێت‪ .‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پیش���ه‌ی سێكسفرۆشیی‬ ‫ل���ه‌روی كه‌لت���وورو دابونه‌ریت���ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌وه‌ كارێك���ی نه‌ش���یاو‌و‬ ‫نه‌گونج���اوه‌‪‌،‬وه‌ك پیش���ه‌یه‌كی ب���ێ‬ ‫مۆراڵ‌و ش���ه‌رمئامێزو نزم سه‌یركراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ر له‌سه‌ده‌كانی‬ ‫پێشودا چاوپۆش���ی لێكراوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ پێداویستیی پاراستنی‬ ‫كچ���ان‌و ژن���ان له‌ده‌س���تدرێژیی‌و‬ ‫هه‌راسانكردنی سێكس���یی‌و القه‌كردن‬ ‫له‌ده‌س���ت ئه‌و گه‌نجان���ه‌ی كه‌ به‌دوای‬ ‫تێركردنی پێداویستییه‌ سێكسییه‌كانن‪.‬‬ ‫ره‌خس���اندنی‬ ‫به‌كورتییه‌ك���ه‌ی‬ ‫هه‌لومه‌رجێ���ك بۆ ئ���ه‌و گه‌نجانه‌ی كه‌‬ ‫عه‌وداڵی سێكسكردنن‪ ،‬ده‌بێت شوێنێك‬ ‫هه‌بێت تا پێداویستییه‌ سێكسییه‌كانی‬ ‫خۆی���ان به‌تاڵبكه‌نه‌وه‌‪ .‬ك���ه‌ به‌مه‌ش‬ ‫كچان‌و ژنان ده‌پارێزرێن له‌و ‌پیاوانه‌ی‬ ‫كه‌ بۆ سێكس ده‌گه‌ڕێن ‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌دوای روخاندنی دیواری به‌رلین‬ ‫له‌ساڵی ‪ ١٩٨٩‬ژماره‌ی سێكسفرۆشیی‬ ‫به‌ش���ێوازه‌ جیاوازییه‌كان���ه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫سێكفرۆشیی س���ه‌رجاده‌ زیادی كرد‪.‬‬ ‫كچی گه‌نج���ی واڵته‌كان���ی ئه‌وروپای‬ ‫رۆژه���ه‌اڵت ‌وه‌ك ئۆكرانی���ا‪ ،‬رۆمانیا‪،‬‬ ‫بولگاری���ا‪ ..‬هتد‪ .‬ده‌هێنران‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫كوچ���ه‌و ش���ه‌قامه‌كاندا ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬

‫خۆنمایشکردنی ژنان له‌جامخانه‌کانی هۆڵه‌ندا ‬ ‫ش���ار ده‌وه‌س���تان‪ ،‬به‌جۆرێك جلیان‬ ‫له‌به‌رده‌ك���رد كه‌ ده‌ناس���رانه‌وه‌‌‪ .‬به‌م‬ ‫جۆره‌ سێكسفرۆشیی به‌و مانایه‌ی كه‌‬ ‫كه‌س���ێك له‌ئازادی خۆیدا ئه‌و پیشه‌یه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی ڕه‌سمی هه‌ڵیده‌بژێرێت‌و‬ ‫بژێوی خۆی دابی���ن ده‌كات‌و‪ ،‬هاوكات‬ ‫له‌پ���ای كاره‌كه‌ی���دا ‌وه‌ك هه‌م���وو‬ ‫پیشه‌یه‌كی تر زه‌ریبه‌ به‌ده‌وڵه‌ت ده‌دات‪،‬‬ ‫به‌مه‌ش ش���ێوازێكی ت���ری گرته‌خۆ‪،‬‬ ‫ئه‌ویش زیاتر دی���ارده‌ی بازرگانیكردن‬ ‫ب���وو به‌جه‌‌س���ته‌ی كچ‌و ژن���ه‌وه‌‌‪ .‬به‌و‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ زیاتر ده‌رفه‌ت بۆ س���ه‌رۆك‬ ‫بان���ده‌كان‌و ده‌اڵڵ���ه‌‌كان ڕه‌خس���ێنرا‪،‬‬ ‫ب���ۆ بازرگانیكردن به‌جه‌س���ته‌ی ژن‪.‬‬ ‫بازرگانه‌كانی بازاڕی سێكسفرۆشیی تا‬ ‫ده‌بوو زیاتر كچی گه‌نجیان له‌واڵته‌كانی‬ ‫تر كه‌ كه‌م ده‌رامه‌ت‌و هه‌ژارن‪ ،‬به‌ناوی‬ ‫هاوس���ه‌رگیرییه‌وه‌ وه‌ك له‌واڵته‌كان���ی‬ ‫باشوری خۆرهه‌اڵتی ئاسیا‪ ،‬ئه‌مه‌ریكای‬ ‫باش���ور‪ ،‬ئه‌فریقا به‌ناوی ژیانی باش‌و‬ ‫‌وه‌رگرتنی پاس���پۆرت هاورده‌ ده‌كرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و به‌هه‌ش���ته‌ی‬ ‫ك���ه‌ چاوه‌ڕوانی���ان ده‌ك���رد‪ ،‬ده‌گۆڕا‬ ‫ب���ه‌دۆزه‌خ‌و ده‌كه‌وتن���ه‌ بارودۆخێكی‬ ‫س���ه‌خت‌و دژواره‌وه‌‪ .‬چونك���ه‌ له‌‌ژێ���ر‬ ‫فشاری جه‌سته‌یی‌و ده‌روونی‌و سێكسیی‬ ‫بازرگانیی���ان پێوه‌ده‌‌ك���را‪‌.‬هه‌ندێكجار‬ ‫ژیانی���ان ده‌كه‌وێت���ه‌ ژێر مه‌ترس���ی‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی كوش���تنیان لێده‌كرا‪ ،‬زیاتر‬ ‫‌وه‌ك كۆیله‌ی���ه‌ك ب���ۆ خاوه‌نه‌كانی���ان‬ ‫كاریان ده‌كرد‪ .‬ه���ه‌ژار‌و كه‌مده‌رامه‌ت‪،‬‬ ‫‌وابه‌س���ته‌ی خاوه‌نه‌كانی���ان ب���وون‪،‬‬

‫له‌ترسی كوشتن نه‌یانده‌توانی هه‌ڵبێن‪.‬‬ ‫له‌ئاكام���دا پیش���ه‌ی سێكسفرۆش���یی‬ ‫جامخانه‌كان به‌تایبه‌تی‪ ،‬یانه‌و هۆتێل‌و‬ ‫شوێنه‌كانی تر به‌گشتی له‌روی یاساوه‌‬ ‫گۆڕان‌و ئالۆزتر‌و كۆنترۆڵی زیاتر كراوه‌‪.‬‬ ‫به‌كورتییه‌ك���ه‌ی كه‌س���ێك ك���ه‌ خۆی‬ ‫سێكسفرۆشیی هه‌ڵیده‌بژێرێت‪ ،‬ئازاده‌و‬ ‫رێگایپێ���دراوه‌ به‌اڵم بۆ ئ���ه‌وه‌ی رێگا‬ ‫ل���ه‌ده‌اڵڵ‌و بازرگان���ه‌كان بگرن كه‌ ئه‌و‬ ‫ژنانه‌ نه‌چه‌وس���ێننه‌وه‌و ‌وه‌ك كۆیله‌ی‬ ‫س���ێكس به‌كاریاننه‌هێنن‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫هۆڵه‌ندی ل���ه‌روی یاس���اوه‌‪ ،‬له‌الیه‌ك‬ ‫بۆ پاراس���تنی ژیانی سێكسفرۆشه‌كان‬ ‫له‌الیه‌كی دی بۆ كۆنترۆڵكردنی یانه‌‌و‬ ‫خانه‌و جامخانه‌كان كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫نافه‌رمی كار ناكه‌ن‪ ،‬یاساگه‌لێكی تری‬ ‫داناوه‌ بۆ نمونه‌ش تۆماركردنی ناوی ئه‌و‬ ‫ژن‌و كچانه‌ی كه‌ سێكفرۆشیی ده‌كه‌ن‪ .‬‬ ‫هاوكات تۆماركردنی ناوی خاوه‌ن یانه‌‌و‬ ‫جامخانه‌و خانه‌و شوێنه‌كانی تر كه‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ی تێ���دا ده‌كرێ���ت‪ .‬ته‌مه‌نی كچی‬ ‫‌سێكس���فرۆش له‌هه‌ژده‌ ساڵییه‌وه‌ كرا‬ ‫به‌ته‌مه‌نی بیس���ت‌و یه‌ك ساڵیی‪ .‬جیا‬ ‫له‌وه‌ش ئه‌و پیاوانه‌ی س���ێكس له‌گه‌ڵ‬ ‫ژنانی سێكفرۆش���ی نافه‌رمی ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫تاوانب���ارن‌و له‌روی یاس���اوه‌ س���زای‬ ‫له‌س���ه‌ره‌‪ .‬بێگومان چه‌ند كۆنترۆڵیش‬ ‫هه‌بێت هه‌ر بازرگانیكردن به‌جه‌سته‌ی‬ ‫كچ‌و ژنانه‌وه‌ له‌ڕه‌گه‌وه‌ بنه‌بڕ ناكرێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و گه‌ش���تیارانه‌ی كه‌ س���ه‌ردانی‬ ‫گه‌ڕه‌كی س���ور ده‌كه‌ن گه‌لێكیان‌وه‌ك‬ ‫كڕی���ار دێ���ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی قه‌ده‌غه‌ بێت‬

‫ده‌یكات‪ ،‬پێداویس���تی سێكسی خۆی‬ ‫به‌تاڵده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێكی تریش‌وه‌ك‬ ‫گه‌ش���تیارێك دێت ته‌نها بۆ س���ه‌ردان‬ ‫به‌سه‌رس���امییه‌وه‌ س���ه‌یری دیارده‌ی‬ ‫سێكسفرۆشیی جامخانه‌كان ده‌كات كه‌‬ ‫له‌(‪ %50‬تا ‪ )%٧٠‬كه‌ له‌( سه‌دا په‌نجا‬ ‫تا له‌سه‌دا حه‌فتا) ژنان‌و كچانی واڵتانی‬ ‫ترن‪ .‬راستییه‌كه‌ی دیارده‌ی جامخانه‌كان‬ ‫پێمانده‌ڵێت كه‌ ره‌گه‌زی مێینه‌و نێرینه‌‬ ‫نایه‌كسانن‪ .‬ئه‌ویش‌ڕه‌گه‌زێك (نێرینه‌)‬ ‫له‌ره‌گه‌زێكی تر زیات���ره‌‪‌ .‬واته‌ ژن كه‌‬ ‫وه‌ك كااڵ ده‌كڕرێت كه‌متره‌ له‌ره‌گه‌زی‬ ‫نێرین���ه‌ كه‌ ئه‌م���ه‌ش دژی بنه‌ماكانی‬ ‫مافی مێینه‌یه‌(بڕگه‌ی پێنج)‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ له‌قوتابخانه‌ فێ���ری منداڵه‌كانمان‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ ژن‌و پیاو یه‌كسانن‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ڕێ���ز ل���ه‌ژن بگیرێت‪ ،‬به‌پیاس���ه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌و س���ه‌یركردنی ژنانی ناو‬ ‫جامخانه‌كان‪ ،‬بیڕورای یه‌كسانی پوچه‌ڵ‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر بڕگه‌ی پێنجی مافی‬ ‫ژن به‌جدی ‌وه‌ربگرین ده‌بێت به‌الیه‌نی‬ ‫كه‌م���ه‌وه‌‪ ،‬پیاویش له‌گه‌ڕه‌كی س���ور‬ ‫له‌جامخانه‌كان بۆ سێكفرۆشیی نمایش‬ ‫بكرێ���ن‪ .‬بڕگه‌ی ش���ه‌ش پێمانده‌ڵێت‬ ‫كه‌ رێ���گا نه‌درێ���ت به‌‌هه‌م���وو جۆره‌‬ ‫بازرگانیكردنێ���ك به‌ره‌گه‌زی مێینه‌‌وه‌‪.‬‬ ‫‌واته‌ ژن خۆی به‌رپرس���یاری جه‌سته‌ی‬ ‫خۆیه‌تی‪ .‬كه‌سێكی دی نابێته‌ موڵكی‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌پراكتیكدا ‌سێكسفرۆش���ه‌كان‬ ‫‌وابه‌س���ته‌ی خ���اوه‌ن جامخان���ه‌كان‌و‬ ‫ده‌اڵڵ‌و سه‌رۆك بانده‌كانن‪‌.‬واته‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫په‌یدای ده‌ك���ه‌ن رێژه‌یه‌كی زۆر كه‌می‬

‫ده‌چێته‌ گیرفانی خۆیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌لێكۆڵینه‌وه‌ی���ه‌ك ده‌ركه‌وت���و‌ه‬ ‫به‌الیه‌ن���ی كه‌م���ه‌وه‌ نی���وه‌ی‬ ‫سێكسفرۆش���ه‌كانی جامخان���ه‌كان‬ ‫له‌ژێ���ر فش���اردا ئ���ه‌م كاره‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی تردا‬ ‫له‌س���ه‌ر جۆره‌كان���ی سێكفرۆش���یی‌و‬ ‫ژماره‌یان له‌ئه‌مستردام ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌‬ ‫سێكفرۆش���یی س���ااڵنه‌ ده‌گاته‌ نزیكی‬ ‫(پێنج هه‌زار تا ح���ه‌وت هه‌زارو پێنج‬ ‫سه‌د)‪ .‬له‌م ژماره‌یه‌شدا سااڵنه‌ نزیكه‌ی‬ ‫(هه‌زار تا هه‌زاروپێنج سه‌د)‌‌سێكفرۆشی‬ ‫ناو‌جامخانه‌كان‪ .‬ژماره‌یه‌كی تریش���ان‬ ‫كه‌ ده‌گاته‌(هه‌شتس���ه‌د) له‌یانه‌و باڕو‬ ‫ش���وێنی تایبه‌ت كاری سێكسفرۆشیی ‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ .‬گروپێك���ی تر ك���ه‌‌ده‌گاته‌‬ ‫نزی���ك (هه‌زارو دوس���ه‌د ت���ا هه‌زارو‬ ‫چوارس���ه‌د)‌وه‌ك ئێس���كۆرد كاری‬ ‫سێكفرۆشیی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌كوردس���تانی خۆش���ماندا گه‌رچی‬ ‫سێكسفرۆش���یی ل���ه‌روی داب‌و‬ ‫نه‌ری���ت‌و كه‌لت���وره‌وه‌ دیارده‌یه‌ك���ی‬ ‫نه‌ش���یاو‌و نه‌گونجاوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا سێكسفرۆش���یی به‌ج���ۆره‌‬ ‫جیاجیاكانیی���ه‌وه‌ ته‌ش���ه‌نه‌ی كردوه‌‪.‬‬ ‫گرنگه‌ بۆ الیه‌نی ئاسایش���ی كۆمه‌ڵگا‌و‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ی ت���اوان له‌الی���ه‌ك‌و‬ ‫ته‌ندروس���تی هاونیشتمانیان له‌الیه‌كی‬ ‫دی به‌ڕێگای یاس���ایی تر چاره‌س���ه‌ر‬ ‫بۆ كێش���ه‌كه‌ بدۆزنه‌وه‌‪ .‬قه‌ده‌غه‌كردنی‬ ‫كرداره‌ك���ه‌ ت���اوان‌و كێش���ه‌ی گه‌وره‌‌و‬ ‫ئالۆزتر دروست ده‌كات‪.‬‬

‫هیچ جێگایه‌ك‬ ‫نییه‌ به‌ئه‌ندازه‌ی‬ ‫گه‌ڕه‌كی سور‬ ‫له‌ئه‌مستردام‬ ‫له‌الیه‌ن زۆرینه‌ی‬ ‫گه‌شتیاره‌‌كانی‬ ‫جیهان سه‌ردانی‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫شوێنه‌ به گڵۆپه‌‬ ‫سووره‌كان‬ ‫ناوده‌برێت‬

‫دو ژن له‌گرتوخانه‌ ‪ 6‬مانگه‌ نه‌براونه‌ته‌ به‌رده‌م دادوه‌ر‬ ‫ ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫ساڵی رابوردو به‌تۆمه‌تی كوشتنی‬ ‫عه‌قیدێكی سه‌ربازی‌ سوپای عیراق‬ ‫كه‌ خه‌ڵكی قه‌زای‌ كفرییه‌ به‌ناوی‬ ‫(ئا)‪ ،‬جگه‌ له‌ده‌ستگیركردنی‌‬ ‫هاوسه‌رو برای هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫دو ژنی دیكه‌ له‌و كاته‌وه‌‬ ‫ده‌ستگیركراون‌و ته‌نها یه‌ك جار‬ ‫براونه‌ته‌ به‌رده‌م دادوه‌رو ماوه‌ی‌‬ ‫شه‌ش مانگیشه‌ دادگا پشتگوێی‬ ‫خستون‪ ،‬ئه‌و دو ژنه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬

‫ده‌كه‌ن كه‌ نازانن بۆچی دادگا‬ ‫بانگهێشتیان ناكات بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫كۆتایی به‌دۆسیه‌كیان بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و دو ژنه‌ ك���ه‌ یه‌كێكیان خزمی‬ ‫هاوسه‌ری عه‌قیده‌ كوژراوه‌كه‌یه‌و ئه‌وی‬ ‫دیكه‌یان دایكی هاوسه‌ری عه‌قیده‌كه‌یه‌‬ ‫به‌ناوه‌كانی (ت ‪ ،‬ن) له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی���ان به‌وه‌كرد كه‌ ته‌نها‬ ‫به‌تۆمه‌ت ده‌ستگیرو زیندانی كراون‌و‬ ‫م���اوه‌ی‌ یه‌ك س���اڵه‌ ته‌نها یه‌ك جار‬ ‫براونه‌ت���ه‌ ب���ه‌رده‌م دادوه‌رو ماوه‌ی‌‬

‫شه‌ش مانگه‌ له‌‪2013/6/4‬وه‌ دادوه‌ری‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ بانگهێشتی نه‌كردون‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و دو ژن���ه‌ له‌رێگ���ه‌ی‌ ئاوێنه‌وه‌‬ ‫داوایان كرد كه‌ دادوه‌ر بانگهێشتیان‬ ‫ب���كات‌و كۆتای���ی به‌دۆس���یه‌كه‌یان‬ ‫بهێنێ���ت‪‌،‬وه‌ك خۆیان‌وتیان "مه‌عقول‬ ‫نییه‌ شه‌ش مانگه‌ به‌بێ دادگاییكردن‬ ‫له‌زیندان���دا هێڵراوینه‌ت���ه‌وه‌و دادگا‬ ‫ئاوڕمان لێ ناداته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا به‌رپرس���ی رێكخراوی‬ ‫روناكبیری‌و راگه‌یاندنی ژنان له‌كفری‬ ‫ئیكرامه‌ غائب بۆ ئاوێنه‌‌وتی "یاس���ا‬

‫ته‌نها له‌سه‌ر خه‌ڵكی هه‌ژار جێبه‌جێ‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬بۆ نمونه‌ ژنێك له‌گه‌رمیان‬ ‫مێرده‌كه‌ی‌ كوشتبو له‌ماوه‌ی‌ ساڵێكدا‬ ‫دادگا فه‌رمان���ی له‌س���ێداره‌دانی‬ ‫ب���ۆ ده‌رك���را‪ ،‬كه‌چی چه‌ندی���ن پیاو‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌ كوشتوه‌و ئازادكراوه‌و‬ ‫به‌ڵگه‌شمان له‌به‌رده‌ستدایه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هۆكاری‌ نه‌بردنیان بۆ‬ ‫به‌رده‌م دادوه‌رو سه‌ردانیكردنیان ئه‌و‬ ‫به‌رپرس���ه‌ی‌ رێكخ���راوی روناكبیری‌و‬ ‫راگه‌یاندن���ی‌ ژن���ان ده‌ڵێ���ت "ئێمه‌‬ ‫به‌رێگه‌پێدراوی‌وه‌زاره‌ت���ی ناوخ���ۆ‬

‫مانگانه‌ دو جار سه‌ردانی گرتوخانه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ین‌و س���ه‌ردانی‌ ئه‌م دو ژنه‌شمان‬ ‫ك���ردوه‌و نزیكه‌ی‌ س���ێ مانگ پاش‬ ‫كێش���ه‌كه‌یان س���ه‌ردانی دادوه‌رمان‬ ‫كرد‌وتی كێشه‌كه‌ زۆر قوڵه‌و پێویستی‬ ‫به‌وردبونه‌وه‌ی‌ زیاتره‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و دو ژنه‌ ماوه‌ی‌ ساڵێكه‌ له‌به‌شی‬ ‫پۆلیسی گرتن‌و گواس���تنه‌وه‌ی‌ سه‌ر‬ ‫به‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیس���ی گه‌رمیان‬ ‫له‌زینداندان‌و ماوه‌ی‌ شه‌ش مانگیشه‌‬ ‫دادگا بانگهێش���تی نه‌ك���ردون ب���ۆ‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌‪.‬‬

‫یاسا ته‌نها له‌سه‌ر‬ ‫خه‌ڵكی هه‌ژار‬ ‫جێبه‌جێ ده‌كرێت‬

‫‪12‬‬

‫ویكیلیكس‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ویكیلیكس ورده‌كاریی‌ خۆپیشاندانه‌كه‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ئاشكرا ده‌كات‬

‫"ئاسایش له‌نیوه‌شه‌ودا‌و به‌ده‌مامكه‌وه‌ هه‌ڵیكوتاوه‌ته‌سه‌ر‬ ‫ماڵی‌ خۆپیشانده‌ره‌كان‌و ‪ 60‬كه‌س ‌ی ده‌ستگیركردوه‌ "‬

‫ی‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ .‬هه‌روه‌كو به‌شێك له‌گه‌نجان ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه هه‌ڵهاتوون بۆ ش���اخه‌كان بۆ‬ ‫ی ده‌ستگیرنه‌كرێن‌و به‌شێكیشیان‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئێرانه‌وه‌‌و چه‌كیان‬ ‫چوونه‌ت ‌ه ناو سنور ‌‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌‪ .‬سه‌رچاوه‌یه‌كیش له‌ئاسایش‬ ‫ئاشكرایكردوه‌‪ ،‬له‌ماوه‌یه‌كی‌ كه‌مدا ‪60‬‬ ‫كه‌س ب���ه‌و هۆیه‌و‌ه ده‌س���تگیركراون‪،‬‬ ‫ی ‪ 6‬كه‌س���یان‬ ‫ی مارس‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫ل���ه‌‪‌ 28‬‬ ‫ئازادك���ردووه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم حكوم���ه‌ت ئه‌و‬ ‫ی ده‌س���تگیرنه‌كردوو‌ه‬ ‫‪ 10‬خوێن���دكاره‌ ‌‬ ‫ك ‌ه له‌بنه‌ڕه‌ت���دا خۆپیش���اندانه‌كه‌یان‬ ‫ی‬ ‫رێكخس���تبوو‪ ،‬چونك��� ‌ه به‌رل���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌ستپێبكات پاشگه‌زبوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ێ هیچ‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ ئاس���ایش به‌ب��� ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌رمانێك���ی‌ دادگا ئ���ه‌و هه‌ڵمه‌ت��� ‌‬ ‫ده‌ستگیركردنه‌یان ئه‌نجامداوه‌و رێگه‌ش‬ ‫به‌رێكخ���راو‌ه ناحكومی���ه‌كان نه‌دراو‌ه‬ ‫ی گی���راوه‌كان ببینن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرت���ه‌ رۆژنامه‌وانییه‌كان‪.‬‬ ‫به‌ده‌ر له‌رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌و هاواڵتی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆن‪ ،‬هیچ‬ ‫تاك ‌ه دوو رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی دیك ‌ه ‌‬ ‫ی ترو خه‌ڵك ‌‬ ‫میدیایه‌ك ‌‬ ‫ی ئاسایش نه‌كردوو‌ه‬ ‫باسیان له‌و بێدادی ‌ه ‌‬ ‫نه‌بادا روبه‌روی‌ دادگا بكرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫ ‬ ‫خۆپیشاندانه‌كه‌ی‌ ‪16‬ی‌ ئازاری‌ ‪ 2006‬له‌شاری‌ هه‌ڵه‌بجه‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی‌ نهێنی‌‪ ،‬دوا ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 16‬‬ ‫ی خۆپیش���اندانه‌كه‌ ‌‬ ‫سه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج���ه‌‪،‬‬ ‫ی ‪ 2006‬له‌ش���ار ‌‬ ‫ئ���ازار ‌‬ ‫ی ئاس���ایش له‌نیوه‌ش���ه‌ودا‌و‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫به‌ده‌مامكه‌كه‌و‌ه هه‌ڵیانكوتاوه‌ته‌ س���ه‌ر‬ ‫ماڵی‌ خۆپیش���انده‌ره‌كان‌و ‪ 60‬كه‌سیان‬ ‫ده‌ستگیركردووه‌‪ ،‬به‌رپرسانی‌ ئه‌مریكاش‬ ‫ی له‌رابردودا‬ ‫بۆیانده‌ركه‌وتوو‌ه ك ‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌بوون ‌‬ ‫سه‌ركه‌توبووه‌ له‌وه‌ی‌ هۆكار ‌‬ ‫ی له‌هه‌ڵه‌بج���ه‌ بخات��� ‌ه‬ ‫خزمه‌تگوزاری��� ‌‬ ‫ی ئیسالمییه‌كان‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریشدا‬ ‫ئه‌ستۆ ‌‬ ‫ی یه‌كگرتوو‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كان‌و به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی بێده‌نگیی���ان‬ ‫كۆم���ه‌ڵ‪ ،‬سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردوو‌ه له‌ترس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارتی���ه‌و‌ه وه‌ك الیه‌نگران ‌‬ ‫تیرۆر نه‌درێن ‌ه قه‌ڵه‌م‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی لۆمه‌ ‌‬ ‫رابردودا س���ه‌ركه‌توبوون له‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی خزمه‌تگوزاری��� ‌‬ ‫نه‌بوون��� ‌‬ ‫ی ئیس�ل�امییه‌كان‪.‬‬ ‫بخه‌ن���ه‌ ئه‌س���تۆ ‌‬ ‫به‌وپێی���ه‌ی‌ ئیس�ل�امییه‌كان رێگرییان‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ك���ردوو‌ه له‌یه‌كێتی‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫بنیاتنان���ه‌وه‌ی‌ ش���اره‌ك ‌ه ئه‌نجامبدات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئازادكردن ‌‬ ‫ی پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫به‌اڵم ل���ه‌دوا ‌‬ ‫عێراقه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و بانگه‌ش���ه‌ی ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی نییه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێتی���ه‌وه‌ هی���چ بنه‌مایه‌ك��� ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ كاتێ���ك ك��� ‌ه هه‌ڵه‌بج��� ‌ه‬ ‫له‌ئیسالمییه‌كان پاككرایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها باس���ی‌ ل���ه‌وه‌ش كردو‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ئاوێنه‌و هاواڵتی‌‪،‬‬ ‫"به‌ده‌ر له‌رۆژنام���ه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆن‪،‬‬ ‫ك ‌ه تاك ‌ه دوو رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫هی���چ میدیایه‌كی‌ ت���رو خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌‪ ،‬باس���یان ل���ه‌و بێدادییه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاس���ایش نه‌كردوه‌‪ ،‬له‌ترس���ی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دادگا نه‌كرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫روبه‌رو ‌‬ ‫ی ن���او به‌ڵگه‌نامه‌ك��� ‌ه‬ ‫زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئاش���كرایانكردو‌ه كه‌ "له‌ترس ‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن یه‌كێت���ی‌‌و پارتی���ه‌و‌ه وه‌ك‬ ‫ی تیرۆریست نه‌درێت ‌ه قه‌ڵه‌م‪،‬‬ ‫الیه‌نگیر ‌‬ ‫ی به‌دوورگرتو‌ه‬ ‫ی ئیسالمی‌ خۆ ‌‬ ‫یه‌كگرتوو ‌‬ ‫له‌س���ودوه‌رگرتن له‌و خۆپیش���اندانه‌‪.‬‬ ‫ی ئیسالمییش له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌روه‌كو كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫خۆیه‌و‌ه هیچ لێدوانێك��� ‌‬ ‫نه‌داوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیش���یانه‌و‌ه به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مری���كا نیگ���ه‌ران ب���وون ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫"ئیسالمییه‌كان به‌رده‌وامن له‌په‌نابردن‬ ‫ی‬ ‫بۆ گه‌مه‌یه‌كی‌ زیره‌كان���ه‌‪ :‬هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێده‌نگی���ی‌ ب���ه‌و نیازه‌ ‌‬ ‫س���تراتیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ی هه‌رێم پش���تیوان ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و كاردانه‌و‌ه‬ ‫له‌ده‌س���تبدات به‌هۆ ‌‬ ‫ی ده‌یگرێت ‌ه ب���ه‌ر‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫توندان���ه‌ ‌‬ ‫ی هیچ پاساوێك نه‌ده‌ن‬ ‫ستراتیژی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌ده‌س���ت یه‌كێتییه‌وه‌ ن���ه‌كا بكه‌وێت ‌ه‬ ‫ی الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌كان"‪.‬‬ ‫دژایه‌تیكردن ‌‬

‫ئ���ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌ی��� ‌ه ك��� ‌ه له‌الی���ه‌ن‬ ‫ی ویكیلیكس���ه‌و‌ه باڵوكراوه‌ته‌وه‌و‬ ‫سایت ‌‬ ‫ی ده‌س���ت رۆژنام��� ‌هی‌ ئاوێن ‌ه‬ ‫وێنه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چیرۆك��� ‌‬ ‫كه‌وت���ووه‌‪ ،‬به‌وردی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 2006‬‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج��� ‌ه ده‌گێڕێت���ه‌وه‌و ئاش���كرای‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ له‌دوای‌ خۆپیش���اندانه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی ئاس���ایش "به‌ده‌مامكه‌وه‌و‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫له‌نیوه‌شه‌ودا هه‌ڵده‌كوتن ‌ه سه‌ر مااڵن بۆ‬ ‫ی خۆپیشانده‌ران‌و ته‌نها‬ ‫ده‌ستگیركردن ‌‬ ‫ی ‪ 30‬كه‌س‬ ‫ی مانگ‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫ی ‪‌ 26‬‬ ‫ش���ه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كارهێنان ‌‬ ‫ده‌ستگیركراون‪ .‬هۆكار ‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌مامكانه‌ش بۆ ئ���ه‌و‌ه بوو‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ئاس���ایش له‌الی���ه‌ن خێزان ‌‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌كان نه‌ناسرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌كه‌ ك ‌ه له‌الیه‌ن به‌رپرسان ‌‬ ‫ئه‌مریكاو‌ه نووس���راوه‌و به‌ "زۆر نهێنی‌"‬ ‫پۆلێنك���راوه‌‪ ،‬ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه "به‌ش���ێك له‌گه‌نجان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵهات���وون بۆ ش���اخه‌كان بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ده‌ق ‌‬ ‫ده‌س���تگیرنه‌كرێن‌و به‌شێكیش���یان‬ ‫ی دی‌‪06KIRKUK79 :‬‬ ‫ئا ‌‬ ‫ی ئێرانه‌وه‌‌و چه‌كیان‬ ‫چوونه‌ت ‌ه ناو سنور ‌‬ ‫ی هه‌ڵده‌كوتێت ‌ه س���ه‌ر‬ ‫بابه‌ت‪ :‬یه‌كێت ‌‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌‪ .‬سه‌رچاوه‌یه‌كیش له‌ئاسایش‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی كه‌مدا ‪ 60‬خۆپیشانده‌ران ‌‬ ‫ئاشكرایكردوه‌‪ ،‬له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬كه‌ركوك‬ ‫كه‌س به‌وهۆیه‌و‌ه ده‌ستگیركراون"‪.‬‬ ‫ی ‪2006‬‬ ‫ی نیسان ‌‬ ‫ی ناردن‪‌ 7 :‬‬ ‫به‌روار ‌‬ ‫ی ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا هاتووه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆلێن‪ :‬زۆر نهێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌چه‌ند س���اڵ ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫"به‌رپرس���ان ‌‬

‫زیاتر له‌ ‪‌ %50‬‬ ‫ی‬ ‫خۆپیشانده‌ره‌كان‬ ‫الیه‌نگرانی‌‬ ‫به‌هێزی‬ ‫یه‌كێتی‌ بوون‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌و‬ ‫گه‌نجه‌ ‪17‬‬ ‫سااڵنه‌یه‌ی‌ كه‌‬ ‫كوژرا‬

‫پوخته‌‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ی خۆپیشاندانه‌كه‌ ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی ده‌ستیگرتوو‌ه‬ ‫ی ‪ ،2006‬یه‌كێت ‌‬ ‫ی ئازار ‌‬ ‫‪‌ 16‬‬ ‫به‌س���ه‌ر فیلم‌و كامێراكاندا‌و پاشان بۆ‬ ‫ی ئه‌و خۆپیشاندان ‌ه‬ ‫ی بكه‌ران ‌‬ ‫ناسینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كاریهێناون‪ .‬له‌الیه‌ن خۆیش���یانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئاس���ایش له‌نیوه‌ش���ه‌ودا‌و‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫به‌ده‌مامك���ه‌و‌ه هه‌ڵیكوتاوه‌ت��� ‌ه س���ه‌ر‬ ‫خۆپیش���انده‌ر‌ه گومانلێك���راوه‌كان‌و‬ ‫ده‌س���تگیریكردون‪ .‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كیش‬ ‫ی‬ ‫له‌ئاس���ایش پێیڕاگه‌یاندین ك ‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫ی به‌وهۆیه‌و‌ه ده‌ستگیركردوه‌‪.‬‬ ‫‪ 60‬كه‌س ‌‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كانیش تائێس���تا خۆی���ان‬ ‫ی به‌ئاش���كرا سود‬ ‫به‌دوورگرتوو‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫له‌و خۆپیشاندانه‌ وه‌ربگرن‪.‬‬

‫ئه‌و‬ ‫خۆپیشاندانه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫وه‌كو باقی‌‬ ‫رووداوه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌‪ ،‬بوو‬ ‫به‌سه‌ركه‌وتنێكی‌‬ ‫دیكه‌ بۆ الیه‌نه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬ ‫هێزه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌یان به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫جێگیرك���ردوو‌ه ك��� ‌ه له‌نێ���وان هه‌ر ‪5‬‬ ‫مه‌ترێك���دا له‌ناو ب���ازاڕی‌ هه‌ڵه‌بجه‌دا‪،‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یه‌كیان لێدان���اوه‌‪ .‬رۆژێك‬ ‫ی خۆپیش���اندانه‌كه‌ش پیاوێ���ك‌و‬ ‫دوا ‌‬ ‫منداڵه‌ چوار س���ااڵنه‌ك ‌هی‌ له‌الیه‌ن ئه‌و‬ ‫هێزانه‌وه‌ برینداركران‪ ،‬كاتێك به‌ڕێكه‌وت‬ ‫ی‬ ‫به‌ناو هێزه‌كاندا‌و به‌خاڵێكی‌ پشكنین ‌‬ ‫تازه‌دانراودا تێپه‌ڕ بوو بوون‪.‬‬ ‫ی ئاشكراكردووه‌‪،‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ك ‌ه ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه هه‌ریه‌ك له‌عیماد ئه‌حمه‌د‪ ،‬جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حاج ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‌و عوسمان ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌حم���ود‪ ،‬وه‌زیری‌ ناوخ���ۆ‪ ،‬بڕیارێك ‌‬ ‫هاوبه‌ش���یان ده‌ركردوو‌ه بۆ ده‌ستگرتن‬ ‫به‌س���ه‌ر ئ���ه‌و كامێرایان���ه‌ی‌ له‌ن���او‬ ‫ی‬ ‫ی به‌شداربووان ‌‬ ‫خۆپیشاندانه‌كه‌دا وێنه‌ ‌‬ ‫پ���ێ گیرابوون‪ .‬ئ���ه‌م كه‌لوپه‌النه‌ش تا‬ ‫ی حكومه‌ت‬ ‫ی ‪ 3‬ب���ۆ ‪ 4‬رۆژ له‌ال ‌‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی فیلمه‌كانی���ان‬ ‫مابوون���ه‌وه‌و كۆپ��� ‌‬ ‫ك���ردووه‌و پاش���ان كامێراو نوس���خ ‌ه‬ ‫ی فیلمه‌كانیان گێڕاوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئه‌س���ڵیه‌كان ‌‬ ‫بۆ خاوه‌نه‌كانیان‪ .‬ئه‌م��� ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه‬ ‫عیماد ئه‌حمه‌د به‌ئاش���كرا رایگه‌یاندو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ر به‌یه‌كێت ‌‬ ‫ی ئاسایش ‌‬ ‫ك ‌ه هێزه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫فیلمه‌كانیان به‌كارهێناو‌ه بۆ ناسینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ناو خۆپیشاندانه‌كه‌‌و‬ ‫به‌شداربووه‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش سزایانده‌ده‌ن‪ .‬له‌كاتێكدا‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رپرس���انی‌ ئاس���ایش وێنه‌ ‌‬ ‫خود ‌‬ ‫رووداوه‌كانیان گرتبوو‪.‬‬

‫ی نیوه‌شه‌و‪،‬‬ ‫ده‌مامكداره‌كان ‌‬ ‫ده‌ستگیركردنی‌ خۆپیشانده‌ران‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫رووداوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی مارس‪ ،‬هێزه‌كانی‌ ئاسایش‬ ‫ی ‪‌ 28‬‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫رێوشوێنی‌ ئاسایش‬ ‫ی س���ه‌رچاوه‌یه‌ك‪ ،‬به‌ده‌مامكه‌وه‌ له‌نیوه‌شه‌ودا هه‌ڵده‌كوتن ‌ه‬ ‫به‌پێ���ی‌ وت���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرس���انی‌ یه‌كێتی‌ چاوه‌ڕێیانكردو‌ه س���ه‌ر م���ااڵن ب���ۆ ده‌س���تگیركردن ‌‬ ‫ی سه‌رچاوه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫ی ‪16‬ی‌ مان���گ خۆپیشانده‌ران‪ .‬به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و خۆپیش���اندان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مان���گ‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫ی ‪‌ 26‬‬ ‫ی ته‌نها ش���ه‌و ‌‬ ‫له‌كۆنترۆڵ ده‌ربچێت‪ ،‬بۆیه‌ ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆری‌ هێ���ز‌ه ئه‌منیه‌كانی���ان هێنای��� ‌ه ‪ 30‬ك���ه‌س ده‌س���تگیركراون‪ .‬هۆكار ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و ده‌مامكان���ه‌ش بۆ‬ ‫ی به‌كارهێنان��� ‌‬ ‫ی ئارامكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫شاره‌كه‌و‌ه به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه خۆپیش���اندانه‌ك ‌ه ئ���ه‌و‌ه بوو‌ه ك���ه‌ ئه‌ندامانی‌ ئاس���ایش‬ ‫ی ده‌س���تگیركراوه‌كان‬ ‫له‌كاتژمێر ‪ 1‬كۆتاییهات‪ ،‬به‌اڵم له‌نێوان له‌الی���ه‌ن خێزان ‌‬ ‫ی زیاتر گه‌یشتن ‌ه نه‌ناسرێنه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌ڵه‌بج ‌ه بچوكه‌‌و‬ ‫كاتژمێر ‪ 2‬بۆ ‪ ،3‬هێز ‌‬ ‫ی ده‌ناسن‪.‬‬ ‫ی یه‌كتر ‌‬ ‫ی خه‌ڵكه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كاتژمێر ‪ 4‬هێزه‌كان ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ .‬له‌دوا ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م به‌ش���ێك‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش گه‌یش���تن‌و تا چوار رۆژ‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وان���ه‌ ‌‬ ‫دواتر یاس���ای‌ س���ه‌ربازییان به‌س���ه‌ر ل���ه‌و ده‌س���تگیركراوان ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ر به‌ئاسایش كردوو‌ه‬ ‫ی گرتوخانه‌كان ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌دا سه‌پاند‪ .‬به‌رپرسانی‌ یه‌كێت ‌‬

‫ئیسالمییه‌كان‬ ‫ی هه‌ڵده‌بژێرن‬ ‫بێده‌نگی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌چه‌ند ساڵ ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لۆمه‌ ‌‬ ‫رابردودا س���ه‌ركه‌توبوون له‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی خزمه‌تگوزاری��� ‌‬ ‫نه‌بوون��� ‌‬ ‫بخه‌ن ‌ه ئه‌ستۆی‌ ئیسالمییه‌كان‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫ی سه‌رچاوه‌یه‌ك‪ ،‬ئیسالمییه‌كان‬ ‫به‌وته‌ ‌‬ ‫ی بكه‌ن‬ ‫رۆڵیان هه‌بووه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ رێگری ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیاتنانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌و‌هی‌ كار ‌‬ ‫له‌یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���اره‌ك ‌ه ئه‌نجامبدات‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌دوا ‌‬ ‫ی عێراقه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پرۆس��� ‌هی‌ ئازادكردن ‌‬ ‫بانگه‌ش���ه‌یه‌ له‌الیه‌ن یه‌كێتییه‌و‌ه هیچ‬ ‫ی كاتێك ك ‌ه‬ ‫بنه‌مایه‌كی‌ نییه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ئیسالمییه‌كان پاككراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ س���ه‌رچاوه‌كه‌‪ ،‬ئاماده‌ی��� ‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان له‌خۆپیشاندانه‌كه‌دا زۆر‬ ‫كه‌م بووه‌‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رووداوه‌كان بگۆڕێت‪ .‬زۆرینه‌ ‌‬ ‫رێڕه‌و ‌‬ ‫خۆپیش���انده‌ره‌كان خوێندكاران بوون‬ ‫ی ئیسالمییه‌كان‬ ‫ی به‌ندوباو ‌‬ ‫ك ‌ه ملكه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ب���وون‪ .‬له‌هه‌مانكاتدا زیاتر ل ‌ه ‪‌ %50‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هێز ‌‬ ‫خۆپیش���انده‌ره‌كان الیه‌نگران ‌‬ ‫ی بوون‪ .‬ته‌نانه‌ت به‌و گه‌نج ‌ه ‪17‬‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی ك ‌ه كوژرا‪ ،‬له‌خێزانێك بوو‌ه‬ ‫سااڵنه‌یه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كێتین‪.‬‬ ‫ی سه‌رسه‌خت ‌‬ ‫كه‌ الیه‌نگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پش���تیوان ‌‬ ‫یه‌كگرتووی‌ ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی ناو خۆپیشاندانه‌ك ‌ه‬ ‫له‌خوێندكاره‌كان ‌‬ ‫ی كرد‬ ‫ی ئه‌وانه‌ش ‌‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئیدانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ده‌س���تیان هه‌بوو له‌تێكش���كاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌لوپه‌له‌كان���دا‪ .‬ه���اوكات له‌ترس��� ‌‬ ‫ی له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌‌و پارتیه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی تیرۆریست نه‌درێت ‌ه قه‌ڵه‌م‪،‬‬ ‫الیه‌نگیر ‌‬ ‫ی به‌دوورگرتو‌ه‬ ‫یه‌كگرتووی‌ ئیسالمی‌ خۆ ‌‬ ‫له‌س���ودوه‌رگرتن له‌و خۆپیش���اندانه‌‪.‬‬ ‫ی ئیسالمییش له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌روه‌كو كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫خۆیه‌و‌ه هیچ لێدوانێك��� ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫نه‌داوه‌‪ .‬ئه‌و خۆپیش���اندانه‌ ‌‬ ‫ی دیكه‌‪ ،‬بوو‬ ‫ی رووداوه‌كان��� ‌‬ ‫وه‌ك���و باق ‌‬ ‫ی دیك��� ‌ه ب���ۆ الیه‌ن ‌ه‬ ‫به‌س���ه‌ركه‌وتنێك ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ئیسالمییه‌كان ‌‬ ‫كۆمێنت‪:‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ راس���ت بێ���ت ك��� ‌ه‬ ‫ی ئاس���ایش له‌نیوه‌ش���ه‌ودا‌و‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫به‌ده‌مامك���ه‌و‌ه هه‌ڵیانكوتابێت ‌ه س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫مااڵن‌و ده‌ستیانگرتبێت به‌سه‌ر كامێرا ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس���اندا‪ ،‬ئه‌وا نیشانیده‌دات‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ك ‌ه به‌چ ش���ێوه‌یه‌ك حكومه‌ت ‌‬ ‫ده‌یه‌وێت مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ناڕه‌زایه‌تییه‌كان‬ ‫ب���كات‪ .‬ئیس�ل�امییه‌كانیش به‌رده‌وامن‬ ‫له‌په‌نابردن بۆ گه‌مه‌یه‌ك���ی‌ زیره‌كانه‌‪:‬‬ ‫ی به‌و‬ ‫ی بێده‌نگی ‌‬ ‫ی س���تراتیژ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم پش���تیوان ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫نی���ازه‌ ‌‬ ‫ی له‌ده‌س���تبدات به‌ه���ۆی‌ ئه‌و‬ ‫خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ی ده‌یگرێته‌به‌ر‪،‬‬ ‫كاردان���ه‌و‌ه توندان��� ‌ه ‌‬ ‫ی هی���چ‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا س���تراتیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫پاس���اوێك نه‌كه‌وێت ‌ه ده‌س���ت یه‌كێت ‌‬ ‫ی دژایه‌تی الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌كان‬ ‫بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫بكات‪.‬‬

‫ویكیلیكس‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ئاسینج‪ ،‬ئیمپراتۆره‌كه‌ی‌ ویكیلیكس‌و‬ ‫شه‌به‌ح ‌ی نێو داتابه‌یسه‌كان‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬

‫جولی����ه‌ن ئاس����ینج‪ ،‬گه‌نجێ����ك ك ‌ه‬ ‫زۆرترین كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر جیهان‬ ‫جێهێش����ت‪ ،‬پێش چه‌ند س����اڵێك‬ ‫هه‌م����و ژی����ری‌ خ����ۆی‌ ته‌رخانكرد‬ ‫ب����ۆ هاكك����ردن‌و دزه‌كردن����ه‌ ن����او‬ ‫داتابه‌یس����ی‌ زۆرێ����ك له‌رێكخراوه‌‬ ‫به‌ناوبانگه‌كانه‌وه‌‪ .‬له‌س����اڵی‌ ‪،2006‬‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ ده‌ركه‌وتن����ی‌ جولی����ان‬ ‫ب����و وه‌ك ئیمپرات����ۆری‌ پێگه‌یه‌كی‌‬ ‫ئه‌لكترۆنی‌ به‌ناوی‌ ویكیلیكس‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌م وێبس����ایته‌ كاری‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كرد زانیاری‌ گرنگ‌و نهێنی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستێكی‌ بااڵی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫بخاته‌ڕو‪ .‬ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫وێب س����ایته‌كه‌وه‌ خرانه‌ڕو‪ ،‬له‌یه‌ك‬ ‫كات����دا چه‌ندین دۆس����ت‌و دوژمنی‌‬ ‫به‌هێزی‌ بۆ جولیه‌ن سازاند‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ژیانی‌‬ ‫ئاسینج كه‌ وه‌ك رۆژنامه‌نوسێك‪،‬‬ ‫پڕۆگرامه‌ری‌ كۆمپیوته‌ری‌‌و چاالكوان‬ ‫ناس���راوه‌‪ ،‬ل���ه‌‪3‬ی‌ ته‌مموزی‌ ‪1971‬‬ ‫له‌ش���اری‌ تاوس���ڤیلی‌ ئوس���تورالیا‬ ‫له‌دایكب���وه‌‪ ،‬ئاس���ینج له‌منداڵی���دا‬ ‫ژیانێكی‌ س���ه‌یرو س���ه‌مه‌ره‌ ژیاوه‌و‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌هاتوچ���ۆدا ب���وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ دایكی‌‪ ،‬كریس���تن‪ ،‬هاوكات جولیه‌ن ئاسینج‬ ‫باوه‌پیاره‌ی‌ به‌ناوی‌ برێت ئاس���ینج‬ ‫كه‌ خه‌ریك���ی‌ به‌رهه‌مهێنانی‌ كاری‌‬ ‫ش���انۆیی‌ بون‪ .‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ دایك‌و‬ ‫باوكی‌ په‌یوه‌ندیان به‌ره‌و ئاڵۆزبون ده‌كڕێت‌و هه‌رزو بیر له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬به‌اڵم ئاس���ینج به‌ته‌نیشت چۆن بتوانێت له‌رێگه‌ی‌ هاككردنه‌وه‌‬ ‫دایكی ده‌مێنێت���ه‌وه‌و به‌رده‌وامیش بچێت ‌ه ناو كۆمپیوته‌رو سیس���تمی‌‬ ‫ده‌بن له‌گه‌ڕانه‌كانیان‪ ،‬ئه‌م سوڕانه‌وه‌ داتابه‌یس���ه‌كان‪ .‬له‌س���اڵی‌ ‪1991‬‬ ‫بێ‌ بڕانه‌وه‌ی���ه‌ی‌ دایكی‌‪ ،‬كاریگه‌ری‌ به‌هۆی‌ چونه‌ناو سیستمی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫زۆری‌ له‌سه‌ر ژیانی‌ كوڕه‌كه‌ی‌ هه‌بوه‌و كۆمپانیایه‌كی‌ په‌یوه‌ندیكردن به‌ناوی‌‬ ‫ته‌نانه‌ت ت���ا خوێندنی‌ ته‌واوكردوه‌‪ ،‬نۆرتێل‪ ،‬توشی‌ چه‌ندین گرفت هات‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌ماوه‌ی‌ ژیانیدا له‌ئوس���تورالیا‬ ‫‪ 37‬قوتابخانه‌ی‌ گۆڕیوه‌‪.‬‬ ‫زیاتر ل���ه‌‪ 30‬جار روب���ه‌روی‌ دادگا‬ ‫كراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌م���و جارێك‬ ‫دامه‌زراندنی‌ ویكیلیكس‬ ‫ئاس���ینج ه���ه‌ر له‌ته‌مه‌ن���ی‌ به‌غه‌رامه‌ی‌ مادیی‌ رزگاری‌ بوه‌‪.‬‬ ‫ئاسینج به‌رده‌وامبوه‌ له‌كاركردن‌و‬ ‫هه‌رزه‌كاریی���ه‌وه‌ خولیای‌ زۆری‌ بۆ‬ ‫كۆمپیوت���ه‌ر‌و زانس���تی‌ ته‌كنه‌لۆژیا به‌ره‌وپێش���بردنی‌ تواناكان���ی‌ خۆی‌‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 16‬س���اڵیدا وه‌ك كه‌س���ێكی‌ ش���اره‌زا له‌بواری‌‬ ‫دایك���ی‌ كۆمپیوته‌رێكی‌ به‌دیاری‌ بۆ پڕۆگرامس���ازیی‌ كۆمپیوت���ه‌ردا‪،‬‬

‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‌ خاوه‌نی‌ زیره‌كیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رس���وڕهێنه‌ر ب���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم بۆ‬ ‫خوێندنی‌ زانستی‌ ماتماتیك ده‌چێته‌‬ ‫ی مێلبۆرنی‌ ئوس���تورالیا‌و‬ ‫زانك���ۆ ‌‬ ‫به‌رله‌وه‌ی‌ ت���ه‌واوی‌ بكات‪ ،‬زانكۆكه‌‬ ‫جێده‌هێڵێت كه‌ ده‌وترێت به‌هۆكاری‌‬ ‫ره‌وشتی‌ وازی‌ هێناوه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێشتر ئه‌و دژی‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌و هاوپۆالنه‌ی‌ خۆی‌ بوه‌ كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫كۆمپیوته‌ری‌ تایب���ه‌ت به‌دامه‌زراوه‌‬ ‫س���ه‌ربازیه‌كان كاریانكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 2006‬ده‌س���تده‌كات‬ ‫به‌كاركردن بۆ دامه‌زراندنی‌ سایتێك‬ ‫به‌ناوی‌ ویكیلیكس كه‌ وێبسایتێكی‌‬ ‫تایبه‌تیه‌و كار له‌س���ه‌ر كۆكردنه‌وه‌‌و‬

‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ زانی���اری‌ نهێن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات له‌سه‌ر ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تی‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ایته‌ له‌ساڵی‌ ‪ 2007‬له‌سوید‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ كار‪ ،‬هۆكاری‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌و واڵته‌ش په‌یوه‌ندی‌ به‌و یاس���او‬ ‫رێس���ا توندوتۆاڵنه‌وه‌ هه‌بوه‌ كه‌ له‌و‬ ‫واڵته‌دا هه‌ن بۆ پاراستنی‌ ناسنامه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كانی‌ زانیاری‌‌و كه‌س���ه‌‬ ‫نهێنیه‌كان‪.‬‬ ‫دوای‌ ساڵێك‪ ،‬ئه‌م س���ایته‌ تازه‌‬ ‫دام���ه‌زراوه‌ چه‌ندی���ن به‌ڵگه‌نامه‌ی‌‬ ‫نهێنی‌‌و زانی���اری‌ وردی‌ دامه‌زراوه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ ئه‌مری���كای‌ باڵوكرده‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر گرتوخان���ه‌ی‌ گوانتانامۆ‪.‬‬ ‫هه‌ر هه‌مان س���اڵ س���ایته‌كه‌ چه‌ند‬

‫ئیمه‌یڵێكی‌ سارا پالین‪-‬ی‌ پاڵێوراو بۆ‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌وكاتی‌ ئه‌مریكا‬ ‫باڵوك���رده‌وه‌ كه‌ له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫نه‌ناس���راوه‌وه‌ له‌مانگ���ی‌ ئه‌یلول���ی‌‬ ‫‪2008‬دا وه‌ریگرتبو‪.‬‬ ‫تۆمه‌تی‌ سێكسی‌‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و زانی���اری‌‌و‬ ‫نهێنیان���ه‌ ب���ۆ ئاس���ینج ه���ه‌روا‬ ‫بێسه‌رئێش���ه‌ تێنه‌په‌ڕی‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫كه‌ ئ���ه‌و س���ه‌نگه‌ری‌ له‌"زلهێزێكی‌"‬ ‫وه‌ك ئه‌مریكا گرتبو‪ ،‬بۆیه‌ له‌كانونی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ ‪ ،2010‬ئاس���ینج رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫كه‌ توش���ی‌ چه‌ندین گرفتی‌ یاسایی‌‬

‫‪13‬‬

‫بوه‌ته‌وه‌و له‌س���ه‌ره‌تای‌ مانگی‌ ئاب ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و س���اڵه‌وه‌ له‌ژێ���ر لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫پۆلیس���ی‌ س���ویددا بوه‌ به‌تۆمه‌تی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���تدرێژیی‌ سێكس���ی‌‬ ‫كردوه‌ته‌ س���ه‌ر ئافره‌تێ���ك‪ .‬رۆژی‌‬ ‫‪6‬ی‌ كانون���ی‌ یه‌كه‌م���ی‌ ‪،2010‬‬ ‫له‌الیه‌ن پۆلیس���ی‌ سویده‌وه‌ بڕیاری‌‬ ‫ده‌س���تگیركردنی‌ ب���ۆ ده‌رده‌چێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئاس���اینج زو فری���ای‌ خۆی‌‬ ‫ده‌كه‌وێت‌و خۆی‌ راده‌ستی‌ پۆلیسی‌‬ ‫له‌نده‌ن ده‌كات‪.‬‬ ‫دوای‌ زنجیره‌ی���ه‌ك دانیش���تنی‌‬ ‫دادگا له‌س���ه‌ره‌تای‌ ساڵی‌ ‪ ،2011‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تێهه‌ڵچون���ه‌وه‌ له‌و فه‌رمانی‌‬ ‫ده‌س���تگیركردنه‌ بكرێت‪ ،‬له‌كۆتایی‌‬ ‫هه‌مانساڵدا ئاسینج بۆی‌ ده‌ركه‌وت‬ ‫كه‌ دادگای‌ ب���ااڵ داواكارییه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫تێهه‌ڵچونه‌وه‌ ره‌تكردوه‌ته‌وه‌‪ .‬ناچار‬ ‫ئه‌و په‌نای‌ بۆ دادگای‌ بااڵی‌ به‌ریتانیا‬ ‫ب���رد‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوای‌ بێئومێدب���ون‬ ‫ئاس���اینج له‌ترسی‌ ئه‌وه‌ی‌ راده‌ستی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی‌ س���وید نه‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌حوزه‌یرانی‌ ‪ 2012‬په‌ناده‌باته‌ به‌ر‬ ‫باڵیۆزخانه‌ی‌ ئیك���وادۆر له‌له‌نده‌ن‪.‬‬ ‫دوای‌ به‌سه‌ربردنی‌ نزیكه‌ی‌ دو مانگ‬ ‫له‌و ش���وێنه‌دا له‌مانگی‌ ئابی‌ ‪،2012‬‬ ‫مافی‌ په‌نابه‌رێتی‌ سیاس���ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌تی‌ ئیك���وادۆره‌وه‌ وه‌رگرت‪،‬‬ ‫به‌مپێیه‌ش پۆلیسی‌ له‌نده‌ن ناتوانێت‬ ‫ده‌س���تگیری‌ ب���كات هه‌ت���ا ناوبراو‬ ‫ل���ه‌و باڵیۆزخانه‌ی���ه‌دا بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش تاڕاده‌یه‌ك په‌یوه‌ندی‌ نێوان‬ ‫ئیكوادۆرو به‌ریتانیای‌ ئاڵۆزكردو بوه‌‬ ‫جێگه‌ی‌ نیگه‌رانی‌ قوڵی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫سویدیش‪ .‬تا نوسینی‌ ئه‌م راپۆرته‌‪،‬‬ ‫ئاسینج له‌ناو باڵیۆزخانه‌ی‌ ئیكوادۆر‬ ‫له‌له‌ن���ده‌ن ماوه‌ت���ه‌وه‌و له‌حاڵه‌تی‌‬ ‫جێهێشتنی‌‪ ،‬ده‌س���تبه‌جێ‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پۆلیس���ه‌وه‌ ده‌س���تگیرده‌كرێت‌و‬ ‫وه‌ك نی���ۆرك تایم���ز له‌راپۆرتێكدا‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ پێكردوه‌ ی���ان روبه‌روی‌‬ ‫دادگایكردنێكی‌ سیاسیی‌ ده‌بێته‌وه‌‬ ‫یاخود له‌رێگه‌ی‌ حكومه‌تی‌ سویده‌وه‌‬ ‫راده‌س���تی‌ ئه‌مری���كا ده‌كرێته‌وه‌‌و‬ ‫كۆتای���ی‌ چیرۆكه‌ك���ه‌ به‌س���زای‌‬ ‫له‌سێداره‌دان ته‌واو ده‌بێت‪.‬‬

‫برادل ‌ی مانینگ‪ ،‬كچێك له‌به‌رگ ‌ی كوڕێكی‌ سه‌ركێشدا‬ ‫برادل���ی‌ مانین���گ‪ ،‬گه‌نجێ���ك ك��� ‌ه‬ ‫به‌ئومێ���دی‌ ئ���ه‌و‌هی‌ پاره‌یه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫ده‌س���تبكه‌وێت‌و بچێت���ه‌ كۆلێژو ئه‌و‬ ‫به‌ش���ه‌ بخوێنێت كه‌ ئاره‌زوی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ناچار په‌یوه‌ن���دی‌ ده‌كات به‌ریزه‌كانی‌‬ ‫س���وپای‌ واڵته‌كه‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌ س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌و رێگه‌یه‌یه‌ كه‌‬ ‫ناوبراو به‌ره‌و ش���وێنێكی‌ دیكه‌ ده‌بات‬ ‫كه‌ ئه‌ویش زیندانه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ژیانی‌‬ ‫برادلی‌ له‌‪17‬ی‌ دیس���ه‌مبه‌ری‌ ‪1987‬‬ ‫له‌ویالیه‌ت���ی‌ ئۆكالهۆم���ای‌ ئه‌مری���كا‬ ‫له‌دایكب���وه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌هه‌مانش���ێوه‌ی‌‬ ‫ئاسینج‪ ،‬هه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ ئاره‌زویه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ ب���ۆ كۆمپیوت���ه‌ر هه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ئ���اره‌زوه‌ی‌ وایلێ���ده‌كات له‌پێن���او‬ ‫ده‌س���تكه‌وتنی‌ بڕێك پاره‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆلێژی‌ پێبخوێنێت‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪2007‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ ده‌كات به‌ریزه‌كانی‌ سوپای‌‬ ‫واڵته‌كه‌یه‌وه‌‪ .‬س���ه‌ره‌تا مانینگ له‌ناو‬ ‫هاوپیشه‌كانی له‌سوپادا‪ ،‬ده‌بێته‌ جێگه‌ی‌‬ ‫گاڵته‌جاڕی‌ به‌ه���ۆی‌ پێگه‌ نزمه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫سیفه‌تی‌ هاوڕه‌گه‌زبازیه‌كه‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫دزه‌پێكردن‌و ده‌ستگیركردن‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ ،2009‬برادلی‌ له‌بنكه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ ئه‌مری���كا‌و له‌ش���وێنێكی‌‬ ‫دوره‌ده‌ستی‌ عێراقدا جێگیر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫كاركردنی‌ وه‌ك ش���یكاری‌ هه‌واڵگری‌‪،‬‬ ‫رێگ���ه‌ی‌ ب���ۆ خۆش���ده‌كات ده‌س���تی‬

‫جار به‌روت���ی‌ جێده‌هێڵ���را‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫رێگه‌ن���ه‌ده‌درا پش���تیی‌‌و پێخه‌ف بۆ‬ ‫نوس���تن به‌كاربهێنێت‪ .‬له‌ساڵی‌ ‪2011‬‬ ‫ناوب���راو ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆ ش���وێنێكی‌‬ ‫باشتر له‌وه‌ی‌ پێشتری‌‪.‬‬

‫بگات به‌س���ه‌رچاوه‌ی‌ ژماره‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫له‌زانی���اری‌ پڕ نهێنی‌‪ .‬ئ���ه‌و زانیاریانه‌‬ ‫ك���ه‌ هه‌ندێكیان گرته‌ی‌ ڤیدیۆیی‌ بون‌و‬ ‫تێیدا دیمه‌نی‌ كوشتنی‌ چه‌ند كه‌سێكی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ بێچه‌ك نیش���انده‌دات‪ ،‬برادلی‌‬ ‫ده‌تۆقێنێت‪.‬‬ ‫دادگا‌و سزا‬ ‫له‌مانگی‌ تش���رینی‌ دوه‌م���ی‌ ‪،2009‬‬ ‫له‌حوزه‌یرانی‌ س���اڵی‌ ‪ ،2010‬برادلی‌‬ ‫برادل���ی‌ په‌یوه‌ن���دی‌ له‌گه‌ڵ س���ایتی‌‬ ‫ویكیلیكس دروستده‌كات‌و له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌م به‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ زانی���اری‌ نهێن���ی‌‬ ‫سایته‌وه‌ زۆرێك له‌زانیارییه‌ نهێنیه‌كان تۆمه‌تباركرا‪ .‬له‌مارس���ی‌ ساڵی‌ ‪،2011‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ جه‌نگی‌ عێراق‌و ئه‌فغانستان‌و چه‌ندی���ن تۆمه‌تی‌ دیك���ه‌ی‌ هاته‌پاڵ‪،‬‬ ‫چاالك���ی‌ نێ���رده‌ دیپلۆماتكاره‌كان���ی‌ له‌وانه‌ ده‌ستتێكه‌ڵكردن له‌گه‌ڵ دوژمن‌و‬ ‫ئه‌مری���كاو گرتوخان���ه‌ی‌ گوانتانام���ۆ دزه‌پێكردنی‌ زانیارییه‌كان بۆ رێكخراوی‌‬ ‫ئاشكرا ده‌كات‪ .‬له‌ساڵی‌ ‪ 2010‬سه‌دان قاعیده‌‪.‬‬ ‫هه‌زار به‌ڵگ���ه‌ی‌ نهێنی‌ بۆ س���ایته‌كه‌‬ ‫له‌شوباتی‌ ‪ ،2013‬برادلی‌ تۆمه‌تباركرا‬ ‫ده‌نێرێت‪ .‬ب���ه‌اڵم دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ نهێنی‌ به‌هه‌ڵگرتن‌و باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ زانیاری‌‬ ‫ئه‌م كاره‌ی‌ ب���ۆ هاوڕێیه‌كی‌ هاككه‌ری‌ س���ه‌ربازیی‌‪ ،‬تاكه‌ به‌رگریكردنه‌كه‌ش ‌ی‬ ‫ده‌دركێنێت‪ ،‬له‌مانگ���ی‌ ئایاری‌ ‪ ،2010‬له‌خ���ۆی‌ ئه‌وه‌ ب���و كه‌ نه‌یویس���توه‌‬ ‫برادلی‌ ده‌ستگیرده‌كرێت‪.‬‬ ‫زی���ان به‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫بگه‌یه‌نێت‪ ،‬به‌ڵكو ویستویه‌تی‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫زیندانیكردن‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و زانیاریان���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا برادلی‌ له‌كوه‌یت زیندانی‌ مشتومڕ بخاته‌ نێو كۆمه‌ڵگه‌وه‌‪ .‬له‌رۆژی‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و له‌وێ‌ هه‌وڵی‌ خۆكوش���تن ‪30‬ی‌ ته‌مم���وزی‌ ‪ ،2013‬س���ه‌ره‌نجام‬ ‫ده‌دات‪ .‬پاش هێنانه‌وه‌ی‌ بۆ ئه‌مریكا‪ ،‬برادلی‌ له‌الی���ه‌ن دادگاوه‌ ‪ 20‬تۆمه‌تی‌‬ ‫ده‌خرێت���ه‌ زیندانێكی‌ تاكه‌كه‌س���یه‌وه‌ خرایه‌پ���اڵ‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬س���یخوڕیكردن‪،‬‬ ‫س���اخته‌كاریی‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ماوه‌ی‌ ش���ه‌وو رۆژێك���دا ته‌نها دزه‌پێك���ردن‌و‬ ‫ی���ه‌ك كاتژمێر بۆی‌ ده‌بێ���ت له‌و ژوره‌ كۆمپیوت���ه‌ری‌‪ ،‬به‌اڵم ل���ه‌وه‌دا به‌ختی‌‬ ‫ته‌نگه‌ب���ه‌ره‌ بێ په‌نجه‌ره‌ی���ه‌دا بڕواته‌ هه‌بو ك���ه‌ دادگا تۆمه‌تب���اری‌ نه‌كرد‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پێشتر له‌كوه‌یت به‌ده‌ست تێكه‌ڵكردن‌و هاوكاریكردنی‌‬ ‫هه‌وڵ���ی‌ خۆكوش���تنی‌ داب���و‪ ،‬له‌ناو دوژمن‪ ،‬ك���ه‌ س���ه‌ختترین تۆمه‌ت بو‬ ‫زیندان���ه‌ تاكه‌كه‌س���یه‌كه‌یدا زۆرب���ه‌ی‌ برادلی‌ روبه‌روی‌ ببۆوه‌‪.‬‬

‫چاره‌نوسی‌ برادلی‌‬ ‫النی‌ ه���ه‌ره‌زۆری‌ س���زای‌ دادگا بۆ‬ ‫ك���ۆی‌ ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی‌ روبه‌روی‌ برادلی‌‬ ‫كرابونه‌وه‌‪ 135 ،‬س���اڵ بو‪ .‬سه‌ره‌تای‌‬ ‫دادگایكردنه‌كانی‌ له‌رۆژی‌ ‪31‬ی‌ ته‌مموزی‌‬ ‫‪ ،2013‬به‌ئاماده‌بون���ی‌ ژماره‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫شایه‌تحاڵ ده‌ستیپێكرد‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌نجام رۆژی‌ ‪21‬ی‌ ئابی‌ ‪،2013‬‬ ‫مانینگ برادلی‌ به‌ ‪ 35‬س���اڵ زیندانی‌‬ ‫س���زادرا‌و ئ���ه‌م فه‌رمان���ه‌ش له‌الیه‌ن‬ ‫دادگای‌ ب���ااڵی‌ س���ه‌ربازیی‌ ئه‌مریكاوه‌‬ ‫ده‌رچ���وو مه‌رجی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ بۆ دانرا‬ ‫كه‌ ناوب���راو هیچ جۆره‌ لێخۆش���بون‌و‬ ‫ئازادكردنێك نایگرێته‌وه‌ تا س���ێیه‌كی‌‬ ‫حوكمه‌كه‌ی‌ ت���ه‌واوده‌كات‪ ،‬كه‌ ده‌كاته‌‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 3‬ساڵ‌و نیو‪.‬‬ ‫دوای‌ ده‌ركردن���ی‌ ئ���ه‌م س���زایه‌‪،‬‬ ‫چیرۆكه‌كه‌ به‌وته‌یه‌كی‌ سه‌رسوڕهێنه‌ری‌‬ ‫برادلی‌ كۆتایی‌ دێت‪ ،‬كاتێك له‌به‌رده‌م‬ ‫رای‌ گش���تیدا رایگه‌یان���د‪" ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫م���ن پێده‌نێمه‌ ناو ئه‌م قۆناغه‌ نوێیه‌ی‌‬ ‫ژیانم‪ ،‬ده‌مه‌وێت هه‌مو الیه‌ك بزانن كه‌‬ ‫به‌راس���تی‌ من كێم‪ .‬من ناوم چێلسی‌‬ ‫مانین���گ‪-‬ه‌‪ .‬من مێین���ه‌م‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌س���ت به‌خ���ۆم ده‌ك���ه‌م‌و هه‌ر‬ ‫له‌منداڵیش���ه‌وه‌ هه‌س���تم پێك���ردوه‌‪.‬‬ ‫ده‌مه‌وێ���ت هه‌ت���ا زوه‌ چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫هۆرمۆنی‌ وه‌ربگ���رم"‪ .‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫س���وپا رێگه‌ینه‌دا برادلی‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫هۆرمۆن���ی‌ وه‌ربگرێ���ت ب���ۆ گۆڕینی‌‬ ‫ره‌گه‌زی‌ خۆی‌ له‌كوڕه‌وه‌ بۆ كچ‪.‬‬

‫برادلی‌ مانینگ‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫ویكیلیكس‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ویكیلیكس ورده‌كاریی‌ خۆپیشاندانه‌كه‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ئاشكرا ده‌كات‬

‫"ئاسایش له‌نیوه‌شه‌ودا‌و به‌ده‌مامكه‌وه‌ هه‌ڵیكوتاوه‌ته‌سه‌ر‬ ‫ماڵی‌ خۆپیشانده‌ره‌كان‌و ‪ 60‬كه‌س ‌ی ده‌ستگیركردوه‌ "‬

‫ی‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ .‬هه‌روه‌كو به‌شێك له‌گه‌نجان ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه هه‌ڵهاتوون بۆ ش���اخه‌كان بۆ‬ ‫ی ده‌ستگیرنه‌كرێن‌و به‌شێكیشیان‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئێرانه‌وه‌‌و چه‌كیان‬ ‫چوونه‌ت ‌ه ناو سنور ‌‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌‪ .‬سه‌رچاوه‌یه‌كیش له‌ئاسایش‬ ‫ئاشكرایكردوه‌‪ ،‬له‌ماوه‌یه‌كی‌ كه‌مدا ‪60‬‬ ‫كه‌س ب���ه‌و هۆیه‌و‌ه ده‌س���تگیركراون‪،‬‬ ‫ی ‪ 6‬كه‌س���یان‬ ‫ی مارس‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫ل���ه‌‪‌ 28‬‬ ‫ئازادك���ردووه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم حكوم���ه‌ت ئه‌و‬ ‫ی ده‌س���تگیرنه‌كردوو‌ه‬ ‫‪ 10‬خوێن���دكاره‌ ‌‬ ‫ك ‌ه له‌بنه‌ڕه‌ت���دا خۆپیش���اندانه‌كه‌یان‬ ‫ی‬ ‫رێكخس���تبوو‪ ،‬چونك��� ‌ه به‌رل���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌ستپێبكات پاشگه‌زبوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ێ هیچ‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ ئاس���ایش به‌ب��� ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌رمانێك���ی‌ دادگا ئ���ه‌و هه‌ڵمه‌ت��� ‌‬ ‫ده‌ستگیركردنه‌یان ئه‌نجامداوه‌و رێگه‌ش‬ ‫به‌رێكخ���راو‌ه ناحكومی���ه‌كان نه‌دراو‌ه‬ ‫ی گی���راوه‌كان ببینن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرت���ه‌ رۆژنامه‌وانییه‌كان‪.‬‬ ‫به‌ده‌ر له‌رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌و هاواڵتی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆن‪ ،‬هیچ‬ ‫تاك ‌ه دوو رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی دیك ‌ه ‌‬ ‫ی ترو خه‌ڵك ‌‬ ‫میدیایه‌ك ‌‬ ‫ی ئاسایش نه‌كردوو‌ه‬ ‫باسیان له‌و بێدادی ‌ه ‌‬ ‫نه‌بادا روبه‌روی‌ دادگا بكرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫ ‬ ‫خۆپیشاندانه‌كه‌ی‌ ‪16‬ی‌ ئازاری‌ ‪ 2006‬له‌شاری‌ هه‌ڵه‌بجه‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی‌ نهێنی‌‪ ،‬دوا ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 16‬‬ ‫ی خۆپیش���اندانه‌كه‌ ‌‬ ‫سه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج���ه‌‪،‬‬ ‫ی ‪ 2006‬له‌ش���ار ‌‬ ‫ئ���ازار ‌‬ ‫ی ئاس���ایش له‌نیوه‌ش���ه‌ودا‌و‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫به‌ده‌مامكه‌كه‌و‌ه هه‌ڵیانكوتاوه‌ته‌ س���ه‌ر‬ ‫ماڵی‌ خۆپیش���انده‌ره‌كان‌و ‪ 60‬كه‌سیان‬ ‫ده‌ستگیركردووه‌‪ ،‬به‌رپرسانی‌ ئه‌مریكاش‬ ‫ی له‌رابردودا‬ ‫بۆیانده‌ركه‌وتوو‌ه ك ‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌بوون ‌‬ ‫سه‌ركه‌توبووه‌ له‌وه‌ی‌ هۆكار ‌‬ ‫ی له‌هه‌ڵه‌بج���ه‌ بخات��� ‌ه‬ ‫خزمه‌تگوزاری��� ‌‬ ‫ی ئیسالمییه‌كان‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریشدا‬ ‫ئه‌ستۆ ‌‬ ‫ی یه‌كگرتوو‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كان‌و به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی بێده‌نگیی���ان‬ ‫كۆم���ه‌ڵ‪ ،‬سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردوو‌ه له‌ترس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارتی���ه‌و‌ه وه‌ك الیه‌نگران ‌‬ ‫تیرۆر نه‌درێن ‌ه قه‌ڵه‌م‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی لۆمه‌ ‌‬ ‫رابردودا س���ه‌ركه‌توبوون له‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی خزمه‌تگوزاری��� ‌‬ ‫نه‌بوون��� ‌‬ ‫ی ئیس�ل�امییه‌كان‪.‬‬ ‫بخه‌ن���ه‌ ئه‌س���تۆ ‌‬ ‫به‌وپێی���ه‌ی‌ ئیس�ل�امییه‌كان رێگرییان‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ك���ردوو‌ه له‌یه‌كێتی‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫بنیاتنان���ه‌وه‌ی‌ ش���اره‌ك ‌ه ئه‌نجامبدات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئازادكردن ‌‬ ‫ی پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫به‌اڵم ل���ه‌دوا ‌‬ ‫عێراقه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و بانگه‌ش���ه‌ی ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی نییه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێتی���ه‌وه‌ هی���چ بنه‌مایه‌ك��� ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ كاتێ���ك ك��� ‌ه هه‌ڵه‌بج��� ‌ه‬ ‫له‌ئیسالمییه‌كان پاككرایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها باس���ی‌ ل���ه‌وه‌ش كردو‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ئاوێنه‌و هاواڵتی‌‪،‬‬ ‫"به‌ده‌ر له‌رۆژنام���ه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆن‪،‬‬ ‫ك ‌ه تاك ‌ه دوو رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫هی���چ میدیایه‌كی‌ ت���رو خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌‪ ،‬باس���یان ل���ه‌و بێدادییه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاس���ایش نه‌كردوه‌‪ ،‬له‌ترس���ی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دادگا نه‌كرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫روبه‌رو ‌‬ ‫ی ن���او به‌ڵگه‌نامه‌ك��� ‌ه‬ ‫زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئاش���كرایانكردو‌ه كه‌ "له‌ترس ‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن یه‌كێت���ی‌‌و پارتی���ه‌و‌ه وه‌ك‬ ‫ی تیرۆریست نه‌درێت ‌ه قه‌ڵه‌م‪،‬‬ ‫الیه‌نگیر ‌‬ ‫ی به‌دوورگرتو‌ه‬ ‫ی ئیسالمی‌ خۆ ‌‬ ‫یه‌كگرتوو ‌‬ ‫له‌س���ودوه‌رگرتن له‌و خۆپیش���اندانه‌‪.‬‬ ‫ی ئیسالمییش له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌روه‌كو كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫خۆیه‌و‌ه هیچ لێدوانێك��� ‌‬ ‫نه‌داوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیش���یانه‌و‌ه به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مری���كا نیگ���ه‌ران ب���وون ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫"ئیسالمییه‌كان به‌رده‌وامن له‌په‌نابردن‬ ‫ی‬ ‫بۆ گه‌مه‌یه‌كی‌ زیره‌كان���ه‌‪ :‬هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێده‌نگی���ی‌ ب���ه‌و نیازه‌ ‌‬ ‫س���تراتیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ی هه‌رێم پش���تیوان ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و كاردانه‌و‌ه‬ ‫له‌ده‌س���تبدات به‌هۆ ‌‬ ‫ی ده‌یگرێت ‌ه ب���ه‌ر‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫توندان���ه‌ ‌‬ ‫ی هیچ پاساوێك نه‌ده‌ن‬ ‫ستراتیژی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌ده‌س���ت یه‌كێتییه‌وه‌ ن���ه‌كا بكه‌وێت ‌ه‬ ‫ی الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌كان"‪.‬‬ ‫دژایه‌تیكردن ‌‬

‫ئ���ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌ی��� ‌ه ك��� ‌ه له‌الی���ه‌ن‬ ‫ی ویكیلیكس���ه‌و‌ه باڵوكراوه‌ته‌وه‌و‬ ‫سایت ‌‬ ‫ی ده‌س���ت رۆژنام��� ‌هی‌ ئاوێن ‌ه‬ ‫وێنه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چیرۆك��� ‌‬ ‫كه‌وت���ووه‌‪ ،‬به‌وردی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 2006‬‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج��� ‌ه ده‌گێڕێت���ه‌وه‌و ئاش���كرای‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ له‌دوای‌ خۆپیش���اندانه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی ئاس���ایش "به‌ده‌مامكه‌وه‌و‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫له‌نیوه‌شه‌ودا هه‌ڵده‌كوتن ‌ه سه‌ر مااڵن بۆ‬ ‫ی خۆپیشانده‌ران‌و ته‌نها‬ ‫ده‌ستگیركردن ‌‬ ‫ی ‪ 30‬كه‌س‬ ‫ی مانگ‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫ی ‪‌ 26‬‬ ‫ش���ه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كارهێنان ‌‬ ‫ده‌ستگیركراون‪ .‬هۆكار ‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌مامكانه‌ش بۆ ئ���ه‌و‌ه بوو‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ئاس���ایش له‌الی���ه‌ن خێزان ‌‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌كان نه‌ناسرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌كه‌ ك ‌ه له‌الیه‌ن به‌رپرسان ‌‬ ‫ئه‌مریكاو‌ه نووس���راوه‌و به‌ "زۆر نهێنی‌"‬ ‫پۆلێنك���راوه‌‪ ،‬ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه "به‌ش���ێك له‌گه‌نجان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵهات���وون بۆ ش���اخه‌كان بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ده‌ق ‌‬ ‫ده‌س���تگیرنه‌كرێن‌و به‌شێكیش���یان‬ ‫ی دی‌‪06KIRKUK79 :‬‬ ‫ئا ‌‬ ‫ی ئێرانه‌وه‌‌و چه‌كیان‬ ‫چوونه‌ت ‌ه ناو سنور ‌‬ ‫ی هه‌ڵده‌كوتێت ‌ه س���ه‌ر‬ ‫بابه‌ت‪ :‬یه‌كێت ‌‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌‪ .‬سه‌رچاوه‌یه‌كیش له‌ئاسایش‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی كه‌مدا ‪ 60‬خۆپیشانده‌ران ‌‬ ‫ئاشكرایكردوه‌‪ ،‬له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬كه‌ركوك‬ ‫كه‌س به‌وهۆیه‌و‌ه ده‌ستگیركراون"‪.‬‬ ‫ی ‪2006‬‬ ‫ی نیسان ‌‬ ‫ی ناردن‪‌ 7 :‬‬ ‫به‌روار ‌‬ ‫ی ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا هاتووه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆلێن‪ :‬زۆر نهێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌چه‌ند س���اڵ ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫"به‌رپرس���ان ‌‬

‫زیاتر له‌ ‪‌ %50‬‬ ‫ی‬ ‫خۆپیشانده‌ره‌كان‬ ‫الیه‌نگرانی‌‬ ‫به‌هێزی‬ ‫یه‌كێتی‌ بوون‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌و‬ ‫گه‌نجه‌ ‪17‬‬ ‫سااڵنه‌یه‌ی‌ كه‌‬ ‫كوژرا‬

‫پوخته‌‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ی خۆپیشاندانه‌كه‌ ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی ده‌ستیگرتوو‌ه‬ ‫ی ‪ ،2006‬یه‌كێت ‌‬ ‫ی ئازار ‌‬ ‫‪‌ 16‬‬ ‫به‌س���ه‌ر فیلم‌و كامێراكاندا‌و پاشان بۆ‬ ‫ی ئه‌و خۆپیشاندان ‌ه‬ ‫ی بكه‌ران ‌‬ ‫ناسینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كاریهێناون‪ .‬له‌الیه‌ن خۆیش���یانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئاس���ایش له‌نیوه‌ش���ه‌ودا‌و‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫به‌ده‌مامك���ه‌و‌ه هه‌ڵیكوتاوه‌ت��� ‌ه س���ه‌ر‬ ‫خۆپیش���انده‌ر‌ه گومانلێك���راوه‌كان‌و‬ ‫ده‌س���تگیریكردون‪ .‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كیش‬ ‫ی‬ ‫له‌ئاس���ایش پێیڕاگه‌یاندین ك ‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫ی به‌وهۆیه‌و‌ه ده‌ستگیركردوه‌‪.‬‬ ‫‪ 60‬كه‌س ‌‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كانیش تائێس���تا خۆی���ان‬ ‫ی به‌ئاش���كرا سود‬ ‫به‌دوورگرتوو‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫له‌و خۆپیشاندانه‌ وه‌ربگرن‪.‬‬

‫ئه‌و‬ ‫خۆپیشاندانه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫وه‌كو باقی‌‬ ‫رووداوه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌‪ ،‬بوو‬ ‫به‌سه‌ركه‌وتنێكی‌‬ ‫دیكه‌ بۆ الیه‌نه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬ ‫هێزه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌یان به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫جێگیرك���ردوو‌ه ك��� ‌ه له‌نێ���وان هه‌ر ‪5‬‬ ‫مه‌ترێك���دا له‌ناو ب���ازاڕی‌ هه‌ڵه‌بجه‌دا‪،‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یه‌كیان لێدان���اوه‌‪ .‬رۆژێك‬ ‫ی خۆپیش���اندانه‌كه‌ش پیاوێ���ك‌و‬ ‫دوا ‌‬ ‫منداڵه‌ چوار س���ااڵنه‌ك ‌هی‌ له‌الیه‌ن ئه‌و‬ ‫هێزانه‌وه‌ برینداركران‪ ،‬كاتێك به‌ڕێكه‌وت‬ ‫ی‬ ‫به‌ناو هێزه‌كاندا‌و به‌خاڵێكی‌ پشكنین ‌‬ ‫تازه‌دانراودا تێپه‌ڕ بوو بوون‪.‬‬ ‫ی ئاشكراكردووه‌‪،‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ك ‌ه ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه هه‌ریه‌ك له‌عیماد ئه‌حمه‌د‪ ،‬جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حاج ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‌و عوسمان ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌حم���ود‪ ،‬وه‌زیری‌ ناوخ���ۆ‪ ،‬بڕیارێك ‌‬ ‫هاوبه‌ش���یان ده‌ركردوو‌ه بۆ ده‌ستگرتن‬ ‫به‌س���ه‌ر ئ���ه‌و كامێرایان���ه‌ی‌ له‌ن���او‬ ‫ی‬ ‫ی به‌شداربووان ‌‬ ‫خۆپیشاندانه‌كه‌دا وێنه‌ ‌‬ ‫پ���ێ گیرابوون‪ .‬ئ���ه‌م كه‌لوپه‌النه‌ش تا‬ ‫ی حكومه‌ت‬ ‫ی ‪ 3‬ب���ۆ ‪ 4‬رۆژ له‌ال ‌‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی فیلمه‌كانی���ان‬ ‫مابوون���ه‌وه‌و كۆپ��� ‌‬ ‫ك���ردووه‌و پاش���ان كامێراو نوس���خ ‌ه‬ ‫ی فیلمه‌كانیان گێڕاوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئه‌س���ڵیه‌كان ‌‬ ‫بۆ خاوه‌نه‌كانیان‪ .‬ئه‌م��� ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه‬ ‫عیماد ئه‌حمه‌د به‌ئاش���كرا رایگه‌یاندو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ر به‌یه‌كێت ‌‬ ‫ی ئاسایش ‌‬ ‫ك ‌ه هێزه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫فیلمه‌كانیان به‌كارهێناو‌ه بۆ ناسینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ناو خۆپیشاندانه‌كه‌‌و‬ ‫به‌شداربووه‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش سزایانده‌ده‌ن‪ .‬له‌كاتێكدا‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رپرس���انی‌ ئاس���ایش وێنه‌ ‌‬ ‫خود ‌‬ ‫رووداوه‌كانیان گرتبوو‪.‬‬

‫ی نیوه‌شه‌و‪،‬‬ ‫ده‌مامكداره‌كان ‌‬ ‫ده‌ستگیركردنی‌ خۆپیشانده‌ران‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫رووداوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی مارس‪ ،‬هێزه‌كانی‌ ئاسایش‬ ‫ی ‪‌ 28‬‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫رێوشوێنی‌ ئاسایش‬ ‫ی س���ه‌رچاوه‌یه‌ك‪ ،‬به‌ده‌مامكه‌وه‌ له‌نیوه‌شه‌ودا هه‌ڵده‌كوتن ‌ه‬ ‫به‌پێ���ی‌ وت���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرس���انی‌ یه‌كێتی‌ چاوه‌ڕێیانكردو‌ه س���ه‌ر م���ااڵن ب���ۆ ده‌س���تگیركردن ‌‬ ‫ی سه‌رچاوه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫ی ‪16‬ی‌ مان���گ خۆپیشانده‌ران‪ .‬به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و خۆپیش���اندان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مان���گ‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫ی ‪‌ 26‬‬ ‫ی ته‌نها ش���ه‌و ‌‬ ‫له‌كۆنترۆڵ ده‌ربچێت‪ ،‬بۆیه‌ ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆری‌ هێ���ز‌ه ئه‌منیه‌كانی���ان هێنای��� ‌ه ‪ 30‬ك���ه‌س ده‌س���تگیركراون‪ .‬هۆكار ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و ده‌مامكان���ه‌ش بۆ‬ ‫ی به‌كارهێنان��� ‌‬ ‫ی ئارامكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫شاره‌كه‌و‌ه به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه خۆپیش���اندانه‌ك ‌ه ئ���ه‌و‌ه بوو‌ه ك���ه‌ ئه‌ندامانی‌ ئاس���ایش‬ ‫ی ده‌س���تگیركراوه‌كان‬ ‫له‌كاتژمێر ‪ 1‬كۆتاییهات‪ ،‬به‌اڵم له‌نێوان له‌الی���ه‌ن خێزان ‌‬ ‫ی زیاتر گه‌یشتن ‌ه نه‌ناسرێنه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌ڵه‌بج ‌ه بچوكه‌‌و‬ ‫كاتژمێر ‪ 2‬بۆ ‪ ،3‬هێز ‌‬ ‫ی ده‌ناسن‪.‬‬ ‫ی یه‌كتر ‌‬ ‫ی خه‌ڵكه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كاتژمێر ‪ 4‬هێزه‌كان ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ .‬له‌دوا ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م به‌ش���ێك‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش گه‌یش���تن‌و تا چوار رۆژ‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وان���ه‌ ‌‬ ‫دواتر یاس���ای‌ س���ه‌ربازییان به‌س���ه‌ر ل���ه‌و ده‌س���تگیركراوان ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ر به‌ئاسایش كردوو‌ه‬ ‫ی گرتوخانه‌كان ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌دا سه‌پاند‪ .‬به‌رپرسانی‌ یه‌كێت ‌‬

‫ئیسالمییه‌كان‬ ‫ی هه‌ڵده‌بژێرن‬ ‫بێده‌نگی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌چه‌ند ساڵ ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لۆمه‌ ‌‬ ‫رابردودا س���ه‌ركه‌توبوون له‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی خزمه‌تگوزاری��� ‌‬ ‫نه‌بوون��� ‌‬ ‫بخه‌ن ‌ه ئه‌ستۆی‌ ئیسالمییه‌كان‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫ی سه‌رچاوه‌یه‌ك‪ ،‬ئیسالمییه‌كان‬ ‫به‌وته‌ ‌‬ ‫ی بكه‌ن‬ ‫رۆڵیان هه‌بووه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ رێگری ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیاتنانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌و‌هی‌ كار ‌‬ ‫له‌یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���اره‌ك ‌ه ئه‌نجامبدات‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌دوا ‌‬ ‫ی عێراقه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پرۆس��� ‌هی‌ ئازادكردن ‌‬ ‫بانگه‌ش���ه‌یه‌ له‌الیه‌ن یه‌كێتییه‌و‌ه هیچ‬ ‫ی كاتێك ك ‌ه‬ ‫بنه‌مایه‌كی‌ نییه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ئیسالمییه‌كان پاككراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ س���ه‌رچاوه‌كه‌‪ ،‬ئاماده‌ی��� ‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان له‌خۆپیشاندانه‌كه‌دا زۆر‬ ‫كه‌م بووه‌‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رووداوه‌كان بگۆڕێت‪ .‬زۆرینه‌ ‌‬ ‫رێڕه‌و ‌‬ ‫خۆپیش���انده‌ره‌كان خوێندكاران بوون‬ ‫ی ئیسالمییه‌كان‬ ‫ی به‌ندوباو ‌‬ ‫ك ‌ه ملكه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ب���وون‪ .‬له‌هه‌مانكاتدا زیاتر ل ‌ه ‪‌ %50‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هێز ‌‬ ‫خۆپیش���انده‌ره‌كان الیه‌نگران ‌‬ ‫ی بوون‪ .‬ته‌نانه‌ت به‌و گه‌نج ‌ه ‪17‬‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی ك ‌ه كوژرا‪ ،‬له‌خێزانێك بوو‌ه‬ ‫سااڵنه‌یه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كێتین‪.‬‬ ‫ی سه‌رسه‌خت ‌‬ ‫كه‌ الیه‌نگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پش���تیوان ‌‬ ‫یه‌كگرتووی‌ ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی ناو خۆپیشاندانه‌ك ‌ه‬ ‫له‌خوێندكاره‌كان ‌‬ ‫ی كرد‬ ‫ی ئه‌وانه‌ش ‌‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئیدانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ده‌س���تیان هه‌بوو له‌تێكش���كاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌لوپه‌له‌كان���دا‪ .‬ه���اوكات له‌ترس��� ‌‬ ‫ی له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌‌و پارتیه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی تیرۆریست نه‌درێت ‌ه قه‌ڵه‌م‪،‬‬ ‫الیه‌نگیر ‌‬ ‫ی به‌دوورگرتو‌ه‬ ‫یه‌كگرتووی‌ ئیسالمی‌ خۆ ‌‬ ‫له‌س���ودوه‌رگرتن له‌و خۆپیش���اندانه‌‪.‬‬ ‫ی ئیسالمییش له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌روه‌كو كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫خۆیه‌و‌ه هیچ لێدوانێك��� ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫نه‌داوه‌‪ .‬ئه‌و خۆپیش���اندانه‌ ‌‬ ‫ی دیكه‌‪ ،‬بوو‬ ‫ی رووداوه‌كان��� ‌‬ ‫وه‌ك���و باق ‌‬ ‫ی دیك��� ‌ه ب���ۆ الیه‌ن ‌ه‬ ‫به‌س���ه‌ركه‌وتنێك ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ئیسالمییه‌كان ‌‬ ‫كۆمێنت‪:‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ راس���ت بێ���ت ك��� ‌ه‬ ‫ی ئاس���ایش له‌نیوه‌ش���ه‌ودا‌و‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫به‌ده‌مامك���ه‌و‌ه هه‌ڵیانكوتابێت ‌ه س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫مااڵن‌و ده‌ستیانگرتبێت به‌سه‌ر كامێرا ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس���اندا‪ ،‬ئه‌وا نیشانیده‌دات‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ك ‌ه به‌چ ش���ێوه‌یه‌ك حكومه‌ت ‌‬ ‫ده‌یه‌وێت مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ناڕه‌زایه‌تییه‌كان‬ ‫ب���كات‪ .‬ئیس�ل�امییه‌كانیش به‌رده‌وامن‬ ‫له‌په‌نابردن بۆ گه‌مه‌یه‌ك���ی‌ زیره‌كانه‌‪:‬‬ ‫ی به‌و‬ ‫ی بێده‌نگی ‌‬ ‫ی س���تراتیژ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم پش���تیوان ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫نی���ازه‌ ‌‬ ‫ی له‌ده‌س���تبدات به‌ه���ۆی‌ ئه‌و‬ ‫خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ی ده‌یگرێته‌به‌ر‪،‬‬ ‫كاردان���ه‌و‌ه توندان��� ‌ه ‌‬ ‫ی هی���چ‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا س���تراتیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫پاس���اوێك نه‌كه‌وێت ‌ه ده‌س���ت یه‌كێت ‌‬ ‫ی دژایه‌تی الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌كان‬ ‫بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫بكات‪.‬‬

‫ویكیلیكس‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ئاسینج‪ ،‬ئیمپراتۆره‌كه‌ی‌ ویكیلیكس‌و‬ ‫شه‌به‌ح ‌ی نێو داتابه‌یسه‌كان‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬

‫جولی����ه‌ن ئاس����ینج‪ ،‬گه‌نجێ����ك ك ‌ه‬ ‫زۆرترین كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر جیهان‬ ‫جێهێش����ت‪ ،‬پێش چه‌ند س����اڵێك‬ ‫هه‌م����و ژی����ری‌ خ����ۆی‌ ته‌رخانكرد‬ ‫ب����ۆ هاكك����ردن‌و دزه‌كردن����ه‌ ن����او‬ ‫داتابه‌یس����ی‌ زۆرێ����ك له‌رێكخراوه‌‬ ‫به‌ناوبانگه‌كانه‌وه‌‪ .‬له‌س����اڵی‌ ‪،2006‬‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ ده‌ركه‌وتن����ی‌ جولی����ان‬ ‫ب����و وه‌ك ئیمپرات����ۆری‌ پێگه‌یه‌كی‌‬ ‫ئه‌لكترۆنی‌ به‌ناوی‌ ویكیلیكس‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌م وێبس����ایته‌ كاری‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كرد زانیاری‌ گرنگ‌و نهێنی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستێكی‌ بااڵی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫بخاته‌ڕو‪ .‬ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫وێب س����ایته‌كه‌وه‌ خرانه‌ڕو‪ ،‬له‌یه‌ك‬ ‫كات����دا چه‌ندین دۆس����ت‌و دوژمنی‌‬ ‫به‌هێزی‌ بۆ جولیه‌ن سازاند‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ژیانی‌‬ ‫ئاسینج كه‌ وه‌ك رۆژنامه‌نوسێك‪،‬‬ ‫پڕۆگرامه‌ری‌ كۆمپیوته‌ری‌‌و چاالكوان‬ ‫ناس���راوه‌‪ ،‬ل���ه‌‪3‬ی‌ ته‌مموزی‌ ‪1971‬‬ ‫له‌ش���اری‌ تاوس���ڤیلی‌ ئوس���تورالیا‬ ‫له‌دایكب���وه‌‪ ،‬ئاس���ینج له‌منداڵی���دا‬ ‫ژیانێكی‌ س���ه‌یرو س���ه‌مه‌ره‌ ژیاوه‌و‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌هاتوچ���ۆدا ب���وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ دایكی‌‪ ،‬كریس���تن‪ ،‬هاوكات جولیه‌ن ئاسینج‬ ‫باوه‌پیاره‌ی‌ به‌ناوی‌ برێت ئاس���ینج‬ ‫كه‌ خه‌ریك���ی‌ به‌رهه‌مهێنانی‌ كاری‌‬ ‫ش���انۆیی‌ بون‪ .‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ دایك‌و‬ ‫باوكی‌ په‌یوه‌ندیان به‌ره‌و ئاڵۆزبون ده‌كڕێت‌و هه‌رزو بیر له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬به‌اڵم ئاس���ینج به‌ته‌نیشت چۆن بتوانێت له‌رێگه‌ی‌ هاككردنه‌وه‌‬ ‫دایكی ده‌مێنێت���ه‌وه‌و به‌رده‌وامیش بچێت ‌ه ناو كۆمپیوته‌رو سیس���تمی‌‬ ‫ده‌بن له‌گه‌ڕانه‌كانیان‪ ،‬ئه‌م سوڕانه‌وه‌ داتابه‌یس���ه‌كان‪ .‬له‌س���اڵی‌ ‪1991‬‬ ‫بێ‌ بڕانه‌وه‌ی���ه‌ی‌ دایكی‌‪ ،‬كاریگه‌ری‌ به‌هۆی‌ چونه‌ناو سیستمی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫زۆری‌ له‌سه‌ر ژیانی‌ كوڕه‌كه‌ی‌ هه‌بوه‌و كۆمپانیایه‌كی‌ په‌یوه‌ندیكردن به‌ناوی‌‬ ‫ته‌نانه‌ت ت���ا خوێندنی‌ ته‌واوكردوه‌‪ ،‬نۆرتێل‪ ،‬توشی‌ چه‌ندین گرفت هات‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌ماوه‌ی‌ ژیانیدا له‌ئوس���تورالیا‬ ‫‪ 37‬قوتابخانه‌ی‌ گۆڕیوه‌‪.‬‬ ‫زیاتر ل���ه‌‪ 30‬جار روب���ه‌روی‌ دادگا‬ ‫كراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌م���و جارێك‬ ‫دامه‌زراندنی‌ ویكیلیكس‬ ‫ئاس���ینج ه���ه‌ر له‌ته‌مه‌ن���ی‌ به‌غه‌رامه‌ی‌ مادیی‌ رزگاری‌ بوه‌‪.‬‬ ‫ئاسینج به‌رده‌وامبوه‌ له‌كاركردن‌و‬ ‫هه‌رزه‌كاریی���ه‌وه‌ خولیای‌ زۆری‌ بۆ‬ ‫كۆمپیوت���ه‌ر‌و زانس���تی‌ ته‌كنه‌لۆژیا به‌ره‌وپێش���بردنی‌ تواناكان���ی‌ خۆی‌‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 16‬س���اڵیدا وه‌ك كه‌س���ێكی‌ ش���اره‌زا له‌بواری‌‬ ‫دایك���ی‌ كۆمپیوته‌رێكی‌ به‌دیاری‌ بۆ پڕۆگرامس���ازیی‌ كۆمپیوت���ه‌ردا‪،‬‬

‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‌ خاوه‌نی‌ زیره‌كیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رس���وڕهێنه‌ر ب���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم بۆ‬ ‫خوێندنی‌ زانستی‌ ماتماتیك ده‌چێته‌‬ ‫ی مێلبۆرنی‌ ئوس���تورالیا‌و‬ ‫زانك���ۆ ‌‬ ‫به‌رله‌وه‌ی‌ ت���ه‌واوی‌ بكات‪ ،‬زانكۆكه‌‬ ‫جێده‌هێڵێت كه‌ ده‌وترێت به‌هۆكاری‌‬ ‫ره‌وشتی‌ وازی‌ هێناوه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێشتر ئه‌و دژی‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌و هاوپۆالنه‌ی‌ خۆی‌ بوه‌ كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫كۆمپیوته‌ری‌ تایب���ه‌ت به‌دامه‌زراوه‌‬ ‫س���ه‌ربازیه‌كان كاریانكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 2006‬ده‌س���تده‌كات‬ ‫به‌كاركردن بۆ دامه‌زراندنی‌ سایتێك‬ ‫به‌ناوی‌ ویكیلیكس كه‌ وێبسایتێكی‌‬ ‫تایبه‌تیه‌و كار له‌س���ه‌ر كۆكردنه‌وه‌‌و‬

‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ زانی���اری‌ نهێن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات له‌سه‌ر ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تی‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ایته‌ له‌ساڵی‌ ‪ 2007‬له‌سوید‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ كار‪ ،‬هۆكاری‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌و واڵته‌ش په‌یوه‌ندی‌ به‌و یاس���او‬ ‫رێس���ا توندوتۆاڵنه‌وه‌ هه‌بوه‌ كه‌ له‌و‬ ‫واڵته‌دا هه‌ن بۆ پاراستنی‌ ناسنامه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كانی‌ زانیاری‌‌و كه‌س���ه‌‬ ‫نهێنیه‌كان‪.‬‬ ‫دوای‌ ساڵێك‪ ،‬ئه‌م س���ایته‌ تازه‌‬ ‫دام���ه‌زراوه‌ چه‌ندی���ن به‌ڵگه‌نامه‌ی‌‬ ‫نهێنی‌‌و زانی���اری‌ وردی‌ دامه‌زراوه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ ئه‌مری���كای‌ باڵوكرده‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر گرتوخان���ه‌ی‌ گوانتانامۆ‪.‬‬ ‫هه‌ر هه‌مان س���اڵ س���ایته‌كه‌ چه‌ند‬

‫ئیمه‌یڵێكی‌ سارا پالین‪-‬ی‌ پاڵێوراو بۆ‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌وكاتی‌ ئه‌مریكا‬ ‫باڵوك���رده‌وه‌ كه‌ له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫نه‌ناس���راوه‌وه‌ له‌مانگ���ی‌ ئه‌یلول���ی‌‬ ‫‪2008‬دا وه‌ریگرتبو‪.‬‬ ‫تۆمه‌تی‌ سێكسی‌‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و زانی���اری‌‌و‬ ‫نهێنیان���ه‌ ب���ۆ ئاس���ینج ه���ه‌روا‬ ‫بێسه‌رئێش���ه‌ تێنه‌په‌ڕی‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫كه‌ ئ���ه‌و س���ه‌نگه‌ری‌ له‌"زلهێزێكی‌"‬ ‫وه‌ك ئه‌مریكا گرتبو‪ ،‬بۆیه‌ له‌كانونی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ ‪ ،2010‬ئاس���ینج رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫كه‌ توش���ی‌ چه‌ندین گرفتی‌ یاسایی‌‬

‫‪13‬‬

‫بوه‌ته‌وه‌و له‌س���ه‌ره‌تای‌ مانگی‌ ئاب ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و س���اڵه‌وه‌ له‌ژێ���ر لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫پۆلیس���ی‌ س���ویددا بوه‌ به‌تۆمه‌تی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���تدرێژیی‌ سێكس���ی‌‬ ‫كردوه‌ته‌ س���ه‌ر ئافره‌تێ���ك‪ .‬رۆژی‌‬ ‫‪6‬ی‌ كانون���ی‌ یه‌كه‌م���ی‌ ‪،2010‬‬ ‫له‌الیه‌ن پۆلیس���ی‌ سویده‌وه‌ بڕیاری‌‬ ‫ده‌س���تگیركردنی‌ ب���ۆ ده‌رده‌چێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئاس���اینج زو فری���ای‌ خۆی‌‬ ‫ده‌كه‌وێت‌و خۆی‌ راده‌ستی‌ پۆلیسی‌‬ ‫له‌نده‌ن ده‌كات‪.‬‬ ‫دوای‌ زنجیره‌ی���ه‌ك دانیش���تنی‌‬ ‫دادگا له‌س���ه‌ره‌تای‌ ساڵی‌ ‪ ،2011‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تێهه‌ڵچون���ه‌وه‌ له‌و فه‌رمانی‌‬ ‫ده‌س���تگیركردنه‌ بكرێت‪ ،‬له‌كۆتایی‌‬ ‫هه‌مانساڵدا ئاسینج بۆی‌ ده‌ركه‌وت‬ ‫كه‌ دادگای‌ ب���ااڵ داواكارییه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫تێهه‌ڵچونه‌وه‌ ره‌تكردوه‌ته‌وه‌‪ .‬ناچار‬ ‫ئه‌و په‌نای‌ بۆ دادگای‌ بااڵی‌ به‌ریتانیا‬ ‫ب���رد‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوای‌ بێئومێدب���ون‬ ‫ئاس���اینج له‌ترسی‌ ئه‌وه‌ی‌ راده‌ستی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی‌ س���وید نه‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌حوزه‌یرانی‌ ‪ 2012‬په‌ناده‌باته‌ به‌ر‬ ‫باڵیۆزخانه‌ی‌ ئیك���وادۆر له‌له‌نده‌ن‪.‬‬ ‫دوای‌ به‌سه‌ربردنی‌ نزیكه‌ی‌ دو مانگ‬ ‫له‌و ش���وێنه‌دا له‌مانگی‌ ئابی‌ ‪،2012‬‬ ‫مافی‌ په‌نابه‌رێتی‌ سیاس���ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌تی‌ ئیك���وادۆره‌وه‌ وه‌رگرت‪،‬‬ ‫به‌مپێیه‌ش پۆلیسی‌ له‌نده‌ن ناتوانێت‬ ‫ده‌س���تگیری‌ ب���كات هه‌ت���ا ناوبراو‬ ‫ل���ه‌و باڵیۆزخانه‌ی���ه‌دا بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش تاڕاده‌یه‌ك په‌یوه‌ندی‌ نێوان‬ ‫ئیكوادۆرو به‌ریتانیای‌ ئاڵۆزكردو بوه‌‬ ‫جێگه‌ی‌ نیگه‌رانی‌ قوڵی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫سویدیش‪ .‬تا نوسینی‌ ئه‌م راپۆرته‌‪،‬‬ ‫ئاسینج له‌ناو باڵیۆزخانه‌ی‌ ئیكوادۆر‬ ‫له‌له‌ن���ده‌ن ماوه‌ت���ه‌وه‌و له‌حاڵه‌تی‌‬ ‫جێهێشتنی‌‪ ،‬ده‌س���تبه‌جێ‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پۆلیس���ه‌وه‌ ده‌س���تگیرده‌كرێت‌و‬ ‫وه‌ك نی���ۆرك تایم���ز له‌راپۆرتێكدا‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ پێكردوه‌ ی���ان روبه‌روی‌‬ ‫دادگایكردنێكی‌ سیاسیی‌ ده‌بێته‌وه‌‬ ‫یاخود له‌رێگه‌ی‌ حكومه‌تی‌ سویده‌وه‌‬ ‫راده‌س���تی‌ ئه‌مری���كا ده‌كرێته‌وه‌‌و‬ ‫كۆتای���ی‌ چیرۆكه‌ك���ه‌ به‌س���زای‌‬ ‫له‌سێداره‌دان ته‌واو ده‌بێت‪.‬‬

‫برادل ‌ی مانینگ‪ ،‬كچێك له‌به‌رگ ‌ی كوڕێكی‌ سه‌ركێشدا‬ ‫برادل���ی‌ مانین���گ‪ ،‬گه‌نجێ���ك ك��� ‌ه‬ ‫به‌ئومێ���دی‌ ئ���ه‌و‌هی‌ پاره‌یه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫ده‌س���تبكه‌وێت‌و بچێت���ه‌ كۆلێژو ئه‌و‬ ‫به‌ش���ه‌ بخوێنێت كه‌ ئاره‌زوی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ناچار په‌یوه‌ن���دی‌ ده‌كات به‌ریزه‌كانی‌‬ ‫س���وپای‌ واڵته‌كه‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌ س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌و رێگه‌یه‌یه‌ كه‌‬ ‫ناوبراو به‌ره‌و ش���وێنێكی‌ دیكه‌ ده‌بات‬ ‫كه‌ ئه‌ویش زیندانه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ژیانی‌‬ ‫برادلی‌ له‌‪17‬ی‌ دیس���ه‌مبه‌ری‌ ‪1987‬‬ ‫له‌ویالیه‌ت���ی‌ ئۆكالهۆم���ای‌ ئه‌مری���كا‬ ‫له‌دایكب���وه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌هه‌مانش���ێوه‌ی‌‬ ‫ئاسینج‪ ،‬هه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ ئاره‌زویه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ ب���ۆ كۆمپیوت���ه‌ر هه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ئ���اره‌زوه‌ی‌ وایلێ���ده‌كات له‌پێن���او‬ ‫ده‌س���تكه‌وتنی‌ بڕێك پاره‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆلێژی‌ پێبخوێنێت‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪2007‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ ده‌كات به‌ریزه‌كانی‌ سوپای‌‬ ‫واڵته‌كه‌یه‌وه‌‪ .‬س���ه‌ره‌تا مانینگ له‌ناو‬ ‫هاوپیشه‌كانی له‌سوپادا‪ ،‬ده‌بێته‌ جێگه‌ی‌‬ ‫گاڵته‌جاڕی‌ به‌ه���ۆی‌ پێگه‌ نزمه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫سیفه‌تی‌ هاوڕه‌گه‌زبازیه‌كه‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫دزه‌پێكردن‌و ده‌ستگیركردن‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ ،2009‬برادلی‌ له‌بنكه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ ئه‌مری���كا‌و له‌ش���وێنێكی‌‬ ‫دوره‌ده‌ستی‌ عێراقدا جێگیر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫كاركردنی‌ وه‌ك ش���یكاری‌ هه‌واڵگری‌‪،‬‬ ‫رێگ���ه‌ی‌ ب���ۆ خۆش���ده‌كات ده‌س���تی‬

‫جار به‌روت���ی‌ جێده‌هێڵ���را‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫رێگه‌ن���ه‌ده‌درا پش���تیی‌‌و پێخه‌ف بۆ‬ ‫نوس���تن به‌كاربهێنێت‪ .‬له‌ساڵی‌ ‪2011‬‬ ‫ناوب���راو ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆ ش���وێنێكی‌‬ ‫باشتر له‌وه‌ی‌ پێشتری‌‪.‬‬

‫بگات به‌س���ه‌رچاوه‌ی‌ ژماره‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫له‌زانی���اری‌ پڕ نهێنی‌‪ .‬ئ���ه‌و زانیاریانه‌‬ ‫ك���ه‌ هه‌ندێكیان گرته‌ی‌ ڤیدیۆیی‌ بون‌و‬ ‫تێیدا دیمه‌نی‌ كوشتنی‌ چه‌ند كه‌سێكی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ بێچه‌ك نیش���انده‌دات‪ ،‬برادلی‌‬ ‫ده‌تۆقێنێت‪.‬‬ ‫دادگا‌و سزا‬ ‫له‌مانگی‌ تش���رینی‌ دوه‌م���ی‌ ‪،2009‬‬ ‫له‌حوزه‌یرانی‌ س���اڵی‌ ‪ ،2010‬برادلی‌‬ ‫برادل���ی‌ په‌یوه‌ن���دی‌ له‌گه‌ڵ س���ایتی‌‬ ‫ویكیلیكس دروستده‌كات‌و له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌م به‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ زانی���اری‌ نهێن���ی‌‬ ‫سایته‌وه‌ زۆرێك له‌زانیارییه‌ نهێنیه‌كان تۆمه‌تباركرا‪ .‬له‌مارس���ی‌ ساڵی‌ ‪،2011‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ جه‌نگی‌ عێراق‌و ئه‌فغانستان‌و چه‌ندی���ن تۆمه‌تی‌ دیك���ه‌ی‌ هاته‌پاڵ‪،‬‬ ‫چاالك���ی‌ نێ���رده‌ دیپلۆماتكاره‌كان���ی‌ له‌وانه‌ ده‌ستتێكه‌ڵكردن له‌گه‌ڵ دوژمن‌و‬ ‫ئه‌مری���كاو گرتوخان���ه‌ی‌ گوانتانام���ۆ دزه‌پێكردنی‌ زانیارییه‌كان بۆ رێكخراوی‌‬ ‫ئاشكرا ده‌كات‪ .‬له‌ساڵی‌ ‪ 2010‬سه‌دان قاعیده‌‪.‬‬ ‫هه‌زار به‌ڵگ���ه‌ی‌ نهێنی‌ بۆ س���ایته‌كه‌‬ ‫له‌شوباتی‌ ‪ ،2013‬برادلی‌ تۆمه‌تباركرا‬ ‫ده‌نێرێت‪ .‬ب���ه‌اڵم دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ نهێنی‌ به‌هه‌ڵگرتن‌و باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ زانیاری‌‬ ‫ئه‌م كاره‌ی‌ ب���ۆ هاوڕێیه‌كی‌ هاككه‌ری‌ س���ه‌ربازیی‌‪ ،‬تاكه‌ به‌رگریكردنه‌كه‌ش ‌ی‬ ‫ده‌دركێنێت‪ ،‬له‌مانگ���ی‌ ئایاری‌ ‪ ،2010‬له‌خ���ۆی‌ ئه‌وه‌ ب���و كه‌ نه‌یویس���توه‌‬ ‫برادلی‌ ده‌ستگیرده‌كرێت‪.‬‬ ‫زی���ان به‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫بگه‌یه‌نێت‪ ،‬به‌ڵكو ویستویه‌تی‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫زیندانیكردن‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و زانیاریان���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا برادلی‌ له‌كوه‌یت زیندانی‌ مشتومڕ بخاته‌ نێو كۆمه‌ڵگه‌وه‌‪ .‬له‌رۆژی‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و له‌وێ‌ هه‌وڵی‌ خۆكوش���تن ‪30‬ی‌ ته‌مم���وزی‌ ‪ ،2013‬س���ه‌ره‌نجام‬ ‫ده‌دات‪ .‬پاش هێنانه‌وه‌ی‌ بۆ ئه‌مریكا‪ ،‬برادلی‌ له‌الی���ه‌ن دادگاوه‌ ‪ 20‬تۆمه‌تی‌‬ ‫ده‌خرێت���ه‌ زیندانێكی‌ تاكه‌كه‌س���یه‌وه‌ خرایه‌پ���اڵ‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬س���یخوڕیكردن‪،‬‬ ‫س���اخته‌كاریی‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ماوه‌ی‌ ش���ه‌وو رۆژێك���دا ته‌نها دزه‌پێك���ردن‌و‬ ‫ی���ه‌ك كاتژمێر بۆی‌ ده‌بێ���ت له‌و ژوره‌ كۆمپیوت���ه‌ری‌‪ ،‬به‌اڵم ل���ه‌وه‌دا به‌ختی‌‬ ‫ته‌نگه‌ب���ه‌ره‌ بێ په‌نجه‌ره‌ی���ه‌دا بڕواته‌ هه‌بو ك���ه‌ دادگا تۆمه‌تب���اری‌ نه‌كرد‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پێشتر له‌كوه‌یت به‌ده‌ست تێكه‌ڵكردن‌و هاوكاریكردنی‌‬ ‫هه‌وڵ���ی‌ خۆكوش���تنی‌ داب���و‪ ،‬له‌ناو دوژمن‪ ،‬ك���ه‌ س���ه‌ختترین تۆمه‌ت بو‬ ‫زیندان���ه‌ تاكه‌كه‌س���یه‌كه‌یدا زۆرب���ه‌ی‌ برادلی‌ روبه‌روی‌ ببۆوه‌‪.‬‬

‫چاره‌نوسی‌ برادلی‌‬ ‫النی‌ ه���ه‌ره‌زۆری‌ س���زای‌ دادگا بۆ‬ ‫ك���ۆی‌ ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی‌ روبه‌روی‌ برادلی‌‬ ‫كرابونه‌وه‌‪ 135 ،‬س���اڵ بو‪ .‬سه‌ره‌تای‌‬ ‫دادگایكردنه‌كانی‌ له‌رۆژی‌ ‪31‬ی‌ ته‌مموزی‌‬ ‫‪ ،2013‬به‌ئاماده‌بون���ی‌ ژماره‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫شایه‌تحاڵ ده‌ستیپێكرد‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌نجام رۆژی‌ ‪21‬ی‌ ئابی‌ ‪،2013‬‬ ‫مانینگ برادلی‌ به‌ ‪ 35‬س���اڵ زیندانی‌‬ ‫س���زادرا‌و ئ���ه‌م فه‌رمان���ه‌ش له‌الیه‌ن‬ ‫دادگای‌ ب���ااڵی‌ س���ه‌ربازیی‌ ئه‌مریكاوه‌‬ ‫ده‌رچ���وو مه‌رجی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ بۆ دانرا‬ ‫كه‌ ناوب���راو هیچ جۆره‌ لێخۆش���بون‌و‬ ‫ئازادكردنێك نایگرێته‌وه‌ تا س���ێیه‌كی‌‬ ‫حوكمه‌كه‌ی‌ ت���ه‌واوده‌كات‪ ،‬كه‌ ده‌كاته‌‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 3‬ساڵ‌و نیو‪.‬‬ ‫دوای‌ ده‌ركردن���ی‌ ئ���ه‌م س���زایه‌‪،‬‬ ‫چیرۆكه‌كه‌ به‌وته‌یه‌كی‌ سه‌رسوڕهێنه‌ری‌‬ ‫برادلی‌ كۆتایی‌ دێت‪ ،‬كاتێك له‌به‌رده‌م‬ ‫رای‌ گش���تیدا رایگه‌یان���د‪" ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫م���ن پێده‌نێمه‌ ناو ئه‌م قۆناغه‌ نوێیه‌ی‌‬ ‫ژیانم‪ ،‬ده‌مه‌وێت هه‌مو الیه‌ك بزانن كه‌‬ ‫به‌راس���تی‌ من كێم‪ .‬من ناوم چێلسی‌‬ ‫مانین���گ‪-‬ه‌‪ .‬من مێین���ه‌م‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌س���ت به‌خ���ۆم ده‌ك���ه‌م‌و هه‌ر‬ ‫له‌منداڵیش���ه‌وه‌ هه‌س���تم پێك���ردوه‌‪.‬‬ ‫ده‌مه‌وێ���ت هه‌ت���ا زوه‌ چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫هۆرمۆنی‌ وه‌ربگ���رم"‪ .‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫س���وپا رێگه‌ینه‌دا برادلی‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫هۆرمۆن���ی‌ وه‌ربگرێ���ت ب���ۆ گۆڕینی‌‬ ‫ره‌گه‌زی‌ خۆی‌ له‌كوڕه‌وه‌ بۆ كچ‪.‬‬

‫برادلی‌ مانینگ‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪14‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ی بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬ ‫ی عێراقیه‌ د‪.‬ئه‌یاد عه‌الو ‌‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬

‫ئه‌وه‌ی‌ له‌ئه‌نبار رووده‌دات سه‌ره‌تای‌ قه‌یرانێكی‌ مه‌ترسیداره‌‬

‫ ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ پێشوتری‌ عێراق‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیستی‌ عێراقیه‌ د‪.‬ئه‌یاد‬ ‫عه‌الوی‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌ ره‌وشی‌ ئێستای‌‬ ‫عێراق‌و روداوه‌كانی‌ ئه‌نبارو چۆنێتی‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنیان‌و هه‌ڵوێستی‌‬ ‫لیسته‌كه‌یان له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌دووێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها باس له‌هۆكاره‌كانی‌ نه‌بونه‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی‌ لیستی‌ عێراقیه‌و‬ ‫ترازانه‌كانی‌ ناو لیسته‌كه‌شی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬س����ه‌ره‌تا ب����ا له‌ره‌وش���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نباره‌وه‌ ده‌س����ت پێبكه‌ین كه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫دوو هه‌فته‌ی����ه‌ك ده‌بێت ش����ه‌ڕو گرژی‌‌و‬ ‫پێكدادان له‌و ناوچه‌یه‌ ده‌ستی‌ پێكردووه‌‪،‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ تۆ بۆ ئه‌م دۆخه‌ چیه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ئ����ه‌و قه‌یرانه‌ی‌ ئه‌م دووایانه‌‬ ‫له‌ئه‌نب����ار رویدا قه‌یرانێك����ی‌ قوڵ بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا ده‌ستی‌ پێنه‌كردووه‌ به‌ڵكو‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ هه‌ش����ت س����اڵی‌ رابردووو له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ ده‌س����تی‌ پێكردب����وو‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫سیاس����ه‌ته‌ هه‌ڵه‌كانی‌ حكومه‌ته‌وه‌ هه‌ر‬ ‫له‌ترس����اندنیان‌و ده‌س����تگیركردنیان‌و‬ ‫ئازاردانیان‪ .‬له‌سه‌رو هه‌موو ئه‌مانه‌شه‌وه‌‬ ‫روكردن����ه‌ ده‌س����ه‌اڵت به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫تائیفی‌‪ ،‬كه‌ به‌شێكی‌ زۆری‌ سوننه‌ی‌ لێ‬ ‫بێبه‌شكراوه‌‌و نه‌توانراوه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ته‌ندروس����ت مامه‌له‌له‌گ����ه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا‬ ‫بكرێ����ت‪ ،‬له‌سه‌ره‌تاش����دا له‌ئه‌نب����ارو‬ ‫چه‌ن����د پارێزگای����ه‌ك ب����ۆ داواكردن����ی‌‬ ‫مافه‌كانیان به‌خۆپیشاندانێكی‌ هێمنانه‌‬ ‫ده‌ستیانپێكرد‪ ،‬به‌اڵم گوێیان لێ نه‌گیرا‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وان داوای‌ نه‌هێش����تنی‌ هه‌واڵده‌ری‌‬ ‫نهێن����ی‌ (مخبر س����ری‌)یان ده‌كرد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫موخبی����ره‌ له‌هه‌موو جیهان����دا نه‌ماوه‌‌و‬ ‫وابزان����م ته‌نها له‌كۆری����ای‌ باكور ماوه‌‪.‬‬ ‫دووه‌م داواكاریان هه‌مواركردنی‌ ماده‌ی‌‬ ‫چواری‌ قانونی‌ تی����رۆر بو‪ ،‬چونكه‌ ئه‌م‬ ‫قانونه‌ بۆته‌ كه‌ره‌س����ته‌یه‌ك به‌ده‌س����ت‬ ‫حكومه‌ته‌ك����ه‌ی‌ مالیكی����ه‌وه‌ ب����ۆ ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ كه‌ دژی‌ ده‌وه‌ستنه‌وه‌و ئه‌و‬

‫مالیكی‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫پۆسته‌ی‌ وه‌رگرتوه‌‬ ‫به‌هۆی‌ واڵتی‌ ئێرانه‌وه‌‬ ‫بوو به‌پله‌یه‌ك‪،‬‬ ‫به‌پله‌ی‌ دووه‌میش‬ ‫به‌هۆی‌ هه‌ڵوێستی‌‬ ‫ئه‌مریكاوه‌ بوو كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ڵوێستی‌‬ ‫ئێران له‌م بابه‌ته‌دا‬ ‫یه‌ك بوون‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ له‌گه‌ڵی‌ بن كێش����ه‌یان نیه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م بابه‌تانه‌ هه‌موی‌ له‌الی‌ ش����ه‌قام ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراقی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌‌و توڕه‌بونێكی‌ زۆری‌‬ ‫دروستكردووه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ له‌ئه‌نبار ده‌یبینین‬ ‫كۆتایی‌ قه‌یرانه‌كه‌ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو سه‌ره‌تایی‌‬ ‫قه‌یرانێكی‌ مه‌ترسیداره‌‪ .‬ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌رپرسیارێتی‌ ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆیان‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌و ده‌س����تی‌‬ ‫به‌هه‌ندێ كرده‌وه‌ كردوو ره‌تیده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ لێكگه‌یش����تن هه‌بێت له‌گه‌ڵ زۆربه‌ی‌‬ ‫چین‌و توێژه‌كان����ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ عێراقی‌‪،‬‬ ‫واڵت وابه‌ڕێوه‌ نابرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر حكومه‌تیش‬ ‫ده‌یه‌وێت چاره‌سه‌ری‌ قه‌یرانه‌كه‌ بكات‪،‬‬ ‫ئه‌وا پێویس����ته‌ به‌زوترین كات داواكاری‌‬ ‫خۆپیش����انده‌ران به‌ج����ێ بگه‌یه‌نێ����ت‌و‬ ‫ده‌ستبه‌جێ‌و به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ راسته‌وخۆ‬ ‫بكه‌وێته‌ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ خۆپیشانده‌ران‬ ‫له‌هه‌موو پارێزگاكانی‌ عێراق‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫مالیكی‌ خه‌ریكه‌ واڵت ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬

‫چوارگۆشه‌ی‌ یه‌كه‌م‌و هه‌ڵبژاردنی‌ خول ‌‬ ‫ی‬ ‫داهاتوی‌ پارله‌م����ان دوواین ده‌رفه‌ته‌ بۆ‬ ‫گه‌لی‌ عێراق‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ت����ۆ ده‌ڵێ����ی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌‬ ‫مالیك����ی‌‪ ،‬به‌اڵم ئێوه‌ش وه‌كو لیس����تی‌‬ ‫عێراقی����ه‌ به‌چه‌ند وه‌زیرێك به‌ش����داری‌‬ ‫كابینه‌ك����ه‌ی‌ بون‪ ،‬ئایا به‌رپرس����یارێتی‌‬ ‫ناكه‌وێته‌ ئه‌س����تۆی‌ ئێوه‌ش به‌و پێیه‌ی‌‬ ‫به‌شێكن له‌ده‌سه‌اڵت؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ئێمه‌ به‌ش����ێكین له‌پڕۆژه‌ی‌‬ ‫سیاس����ی‌ له‌عێراق‪ ،‬به‌اڵم به‌ش����ێك نین‬ ‫له‌حكومه‌ت‌و ده‌سه‌اڵت‪ .‬پێویسته‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌ش����تێك بده‌م ده‌وڵه‌تی‌ عێراق له‌كاتی‌‬ ‫داگیركردن����ی‌ عێراقدا روخ����ا‪ ،‬ده‌وڵه‌ت‬ ‫هه‌موی‌ روخا‪ ،‬ئێمه‌ به‌شێكین له‌پڕۆژه‌ی‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و هه‌ڵوێستی‌ عێراقیه‌ش رونه‌و‬ ‫له‌زۆر بابه‌تدا هه‌ڵوێستی‌ هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ هیچ س����ه‌اڵحیه‌تێكمان نیه‌‌و‬ ‫وه‌زیره‌كان����ی‌ عێراقیه‌ له‌پل����ه‌ی‌ دووه‌م‬

‫دێن‌و وه‌زیره‌كانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ یاساو چه‌ند‬ ‫وه‌زاره‌تێك كه‌ نزیك له‌ده‌وڵه‌تی‌ یاسان‬ ‫له‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م دێن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌و هه‌موو ناڕه‌زایی‌‌و‬ ‫ره‌خنانه‌ی‌ ك����ه‌ هه‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم هۆكاری‌‬ ‫چیه‌ مالیكی‌ له‌پۆس����ته‌كه‌ی‌ به‌رده‌وامه‌و‬ ‫ب����ه‌رده‌وام هه‌س����ت به‌به‌هێزبون����ی‌‬ ‫ده‌كرێت؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬دیاره‌ مالیكی‌ كه‌ ئه‌و پۆسته‌ی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌ به‌هۆی‌ واڵت����ی‌ ئێرانه‌وه‌ بوو‬ ‫به‌پله‌یه‌ك‪ ،‬به‌پل����ه‌ی‌ دووه‌میش به‌هۆی‌‬ ‫هه‌ڵوێس����تی‌ ئه‌مریكاوه‌ بوو كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ڵوێس����تی‌ ئێران ل����ه‌م بابه‌ته‌دا یه‌ك‬ ‫ب����وون‪ ،‬ئه‌مه‌ رون‌و ره‌وانه‌و پێویس����ته‌‬ ‫هه‌موو عێراقی����ه‌كان بیزانن‪ .‬مالیكیش‬ ‫هه‌س����ت به‌به‌هێزی‌ ن����اكات‪ ،‬به‌ڵكو رۆژ‬ ‫به‌ڕۆژ رو له‌الوازبون ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ‬ ‫خۆی‌ دیاره‌و ناڕه‌زایی به‌ش����ێكی‌ زۆری‌‬ ‫ش����ه‌قامی‌ عێراقیش به‌ڵگه‌یه‌ له‌س����ه‌ر‬

‫قسه‌كانم‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئێوه‌ كه‌ ده‌زانن مالیكی‌ به‌و‬ ‫ج����ۆره‌ ره‌فت����ار ده‌كات‪ ،‬باش����ه‌ بۆچی‌‬ ‫نه‌بونه‌ ئۆپۆزس����یۆن‌و به‌ش����داریتانكرد‬ ‫له‌حكومه‌ته‌كه‌یدا؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬من یه‌كێك بوم له‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫كه‌ بۆچون����م وابوو پێویس����ته‌ عێراقیه‌‬ ‫ببێته‌ ئۆپۆزس����یۆن له‌عێراق����دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ندام����ان پێیانوابوو پێویس����ته‌ له‌به‌ر‬ ‫پاراس����تنی‌ عێراق نه‌بینه‌ ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵێ تایبه‌تمه‌ندی‌ واڵت‬ ‫هه‌یه‌‌و تائێستا له‌عێراقدا بونی‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وه‌ك����و سیاس����ه‌تمه‌دارێكی‌‬ ‫ناسراوی‌ عێراق‌و وه‌كو سه‌رۆكی‌ لیستی‌‬ ‫عێراقی����ه‌‪ ،‬پێتوایه‌ چاره‌س����ه‌ر چیه‌ بۆ‬ ‫دۆخی‌ ئێستای‌ عێراق؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬چاره‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ به‌ره‌یه‌كی‌‬ ‫نیش����تیمانی‌ دروس����ت بكرێت‌و هه‌موو‬ ‫الیه‌ن����ه‌كان پێكه‌وه‌ كۆبكاته‌وه‌‪ ،‬هه‌موان‬

‫پێك����ه‌وه‌ له‌س����ه‌ر نه‌خش����ه‌ڕێگایه‌ك‬ ‫رێكه‌وین‌و پابه‌ندبین به‌رێكه‌وتنه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌داخ����ه‌وه‌ تاكو ئێس����تا چه‌ند جارێك‬ ‫رێكه‌وت����ن كراوه‌ ب����ه‌اڵم چه‌ند الیه‌نێك‬ ‫پابه‌ند نه‌بون به‌ڕێكه‌وتنه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ له‌ماوه‌ی‌ چوار س����اڵی‌‬ ‫راب����ردوودا لیس����ته‌كه‌ی‌ ئێ����وه‌ چه‌ن����د‬ ‫جارێك توش����ی‌ ترازان هات‌و ژماره‌یه‌ك‬ ‫پارله‌مانتار له‌عێراقیه‌ جیابونه‌وه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ه����ۆكاری‌ زۆره‌‪ ،‬كوتله‌كه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ تاقه‌ كوتله‌یه‌ كه‌ تاكو ئێستا شانزه‌‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌ پارێزگاكانمان‬ ‫كوژراوه‌‪ ،‬زۆر ده‌س����ت هه‌ی����ه‌ له‌ڕێگای‌‬ ‫جۆراوج����ۆره‌ هه‌وڵی‌ كڕین����ی‌ ئه‌ندام‌و‬ ‫كه‌س����ه‌ دیاره‌كان����ی‌ نێ����و عێراقیه‌یان‬ ‫داوه‌‪ ،‬ئیدی‌ ئه‌و ده‌س����تانه‌ ده‌ره‌كی بن‬ ‫یان ناوخۆیی‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌س����ه‌ر ئاستی‌‬ ‫ده‌ره‌كیش����دا ده‌وڵ����ه‌ت هه‌یه‌ ده‌س����تی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌وه‌ی‌ ك����ه‌ كوتله‌ی‌ عێراقیه‌ وای‌‬ ‫به‌س����ه‌ر هات‪ ،‬چونكه‌ كوتله‌ی‌ عێراقیه‌‬ ‫كوتله‌یه‌كی‌ نیش����تیمانی‌ بوو‪ ،‬خاوه‌نی‌‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ تایبه‌تی‌‌و نه‌خش����ه‌ی‌ ده‌رچونی‌‬ ‫عێراق بوو له‌م قه‌یرانه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ش����ی‌ كه‌‬ ‫جیابونه‌وه‌ دیاربوو كه‌ هه‌ندێكی‌ له‌سه‌ر‬ ‫بابه‌ت����ی‌ تایف����ی‌ جیابون����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌ش الی‌ من به‌هه‌موو ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫ره‌تكراوه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ من بۆ خۆم یه‌كێكم‬ ‫به‌تون����دی‌ دژی‌ ئه‌و بابه‌ت����ه‌م‪ .‬یه‌كێك‬ ‫له‌هۆكاره‌كانی‌ الوازبونی‌ لیستی‌ عێراقیه‌‬ ‫ره‌نگ����ه‌ ئه‌و هۆكارانه‌ب����ن‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌موو ئه‌وانه‌ش����دا عێراقیه‌ هه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫پێی‌ خۆی‌ وه‌س����تاو له‌س����ه‌ر گۆڕه‌پانی‌‬ ‫سیاس����ی‌ رۆڵی‌ خۆی هه‌ی����ه‌‌و جێگه‌ی‌‬ ‫ده‌ستمان دیاره‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬په‌یام����ت چیه‌ بۆ ئه‌و كه‌س‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ی‌ كه‌ له‌عێراقیه‌ جیابونه‌وه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ ك����ه‌ له‌نێو‬ ‫عێراقیه‌ جیابون����ه‌وه‌ هه‌ڵبه‌ته‌ پڕۆژه‌ی‌‬ ‫عێراقیه‌یان به‌دڵ نه‌بووه‌‪ ،‬وه‌ك رونیشه‌‬ ‫عێراقیه‌ خاوه‌نی‌ رێڕه‌وێكی‌ نیشتیمانیه‌و‬ ‫له‌س����ه‌ر ئامانج����ه‌ بااڵكان����ی‌ عێ����راق‬ ‫دامه‌زراوه‌و ئه‌وه‌ی‌ كۆمانی‌ كردووه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ عێراقه‌ به‌گشتی‌‪.‬‬

‫مالیكی‌ چاالكی‌ فڕۆكه‌ ئه‌مریكیه‌كان له‌ئه‌نبار راده‌گرێت‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫له‌سه‌ر فه‌رمانی‌ حكومه‌تی‌ عێراق‪،‬‬ ‫هێزه‌كانی‌ ئه‌مریكا چاالكی‌ فڕۆكه‌ ب ‌ێ‬ ‫فڕۆكه‌وانه‌كانیان له‌ئاسمانی‌ پارێزگای‌‬ ‫ئه‌نبار راده‌گرن‪ .‬حكومه‌تی‌ ئه‌مریكاش‬ ‫له‌ترسی‌ به‌كارهێنانی‌ له‌دژی‌ سوننه‌كان‌و‬ ‫ناردنی‌ بۆ سوریا‪ ،‬ئاماده‌نییه‌ چه‌ك‌و‬ ‫كه‌ره‌سته‌ی‌ سه‌ربازی‌ بفرۆشێته‌ عێراق‪.‬‬ ‫م����اوه‌ی‌ هه‌فته‌ی����ه‌ك زیات����ره‌ ش����ه‌ڕو‬ ‫پێكدادن‌و گرژییه‌كان له‌پارێزگای‌ ئه‌نبارو‬ ‫ق����ه‌زای‌ فه‌لوجه‌ به‌رده‌وام����ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫میدیاكانی‌ حكومه‌ت باس له‌كۆنترۆڵكردنی‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ له‌الیه‌ن هێزه‌كانی‌ س����وپای‌‬ ‫عێراقه‌وه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ژماره‌یه‌ك میدیای‌‬ ‫ناوخۆیی‌‌و جیهانی‌ باس له‌وه‌ده‌كه‌ن قه‌زای‌‬ ‫فه‌لوج����ه‌ به‌ته‌واوه‌ت����ی‌ له‌ژێ����ر كۆنترۆڵی‌‬ ‫چه‌كداره‌كانی‌ قاعیده‌دایه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ نیویۆرك تایمز له‌راپۆرتێكدا‬ ‫ب����اس ل����ه‌وه‌ده‌كات ق����ه‌زای‌ فه‌لوج����ه‌‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت����ی‌ كه‌وتۆت����ه‌ ژێ����ر كۆنترۆڵی‌‬ ‫گروپه‌ چه‌كداره‌كانی‌ س����ه‌ر به‌ رێكخراوی‌‬ ‫قاعیده‌وه‌‪ .‬رۆژنامه‌كه‌ ده‌نوسێت "ئه‌م شه‌ڕه‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌ س����ه‌خته‌ بۆ تواناكانی‌‬ ‫مالیكی‌‪ ،‬ئایا ده‌توانێ����ت كۆنترۆڵی‌ خۆی‌‬ ‫به‌س����ه‌ر ئه‌م ناوچانه‌دا بسه‌پێنێت یاخود‬ ‫له‌به‌رده‌م قاعیده‌دا چۆك داده‌ت‌و ناوچه‌كه‌‬ ‫ده‌بێته‌ په‌ناگه‌ی‌ قاعیده‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌ رۆژنامه‌یه‌كی‌ ئه‌مریكی‌‬ ‫ئاش����كرای‌ ده‌كات له‌به‌ره‌نگاربون����ه‌وه‌ی‌‬ ‫قاعیده‌دا‪ ،‬گومان‌و دڕدۆنگی‌ له‌نێوان هه‌ردو‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌غداو واشنتۆن هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ه����ۆی‌ دوایی����ن هه‌ڵوێس����ته‌كانی‌ نوری‌‬ ‫مالیكی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراقه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫رۆژنام����ه‌ی‌ ل����ۆس ئه‌نجل����س تایمزی‌‬ ‫ئه‌مریك����ی‌‪ ،‬له‌راپۆرتێكداو له‌س����ه‌ر زاری‌‬ ‫به‌رپرسێكی‌ بااڵی‌ ئه‌مریكاوه‌ باڵویكرده‌وه‌‬ ‫به‌درێژایی‌ ماوه‌ی‌ هه‌شت هه‌فته‌ فڕۆكه‌ بێ‌‬ ‫فڕۆكه‌وانه‌كانی‌ ئه‌مریكا به‌ئاسمانی‌ ئه‌نباردا‬ ‫س����وڕاونه‌ته‌وه‌و زانیارییان له‌سه‌ر بنكه‌و‬

‫عێراق‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫مشعان جه‌بوری‌‪ :‬هه‌ڵبژاردن ‌ی داهاتو ‌ی په‌رله‌مان‬ ‫عێراق به‌ره‌و زۆرانبازییه‌ك ‌ی گه‌ور‌ه ده‌بات‬ ‫ ئا‪ :‬شێركۆ عه‌بدواڵ‬ ‫مشعان جه‌بوری‌‪ ،‬په‌رله‌مانتار ‌ی‬ ‫پێشو ‌ی عێراق‌و خاوه‌ن ‌ی س ‌ێ كه‌ناڵ ‌ی‬ ‫ئاسمانی‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ ‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "تا ئه‌وكاته‌ ‌ی ك ‌ه له‌ڕوو ‌ی‬ ‫داهاته‌و‌ه كورده‌كان پێویستیان به‌عێراق‬ ‫بێت له‌گه‌ ‌ڵ عێراق ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وكاته‌ ‌ی ك ‌ه دڵنیابن داهاته‌كانیان‬ ‫له‌سه‌روو ئه‌وه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی عێراق‬ ‫ده‌ستیانده‌كه‌وت‪ ،‬ئه‌وسا به‌ته‌واو ‌ی‬ ‫له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی عێراق جیاده‌بنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تا له‌س���ه‌ره‌تا ‌ی س���اڵ ‌ی‬ ‫‪2014‬داین‪ ،‬تۆ وه‌ك سیاس���ه‌تمه‌دارێك ‌ی‬ ‫به‌ئه‌زمون پێشبینیت بۆ س���یناریۆكان ‌ی‬ ‫ئاینده‌ ‌ی عێراق چییه‌؟‬ ‫مش���عان جه‌بوری‌‪ :‬گرنگترین شت ك ‌ه‬ ‫ده‌بێت چاومان له‌س���ه‌ر ‌ی بێ���ت ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌ی داهات���و ‌ی په‌رله‌مان ‌ی عێراق‬ ‫یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه ك��� ‌ه ئه‌نجامده‌درێت‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت به‌ده‌س���ت عێراقی���ه‌كان‬ ‫خۆیانه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬گرنگتری���ن س���یناریۆ كه‌‬ ‫دیمه‌ن ‌ی سیاس��� ‌ی عێراق له‌چوار س���اڵ ‌ی‬ ‫داهاتودا دیاریده‌كات ئه‌و كێبڕك ‌ێ جدی‌‌و‬ ‫تون���دو زۆرانبازیی ‌ه ده‌بێ���ت ك ‌ه هێزه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌ر به‌ده‌س���ته‌وه‌گرتن ‌ی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ده‌یك���ه‌ن‪ ،‬پێموای��� ‌ه له‌چه‌ن���د مان���گ‌و‬ ‫هه‌فته‌ ‌ی داهاتودا هه‌ڵكشانێك ‌ی سیاسی‌‌و‬ ‫له‌سیاس���یش به‌والت���ره‌و‌ه له‌عێراق���دا‬ ‫روب���دات‪ ،‬هه‌ڵبژاردن��� ‌ی ‪ 2014‬جه‌نگێك ‌ی‬ ‫راس���ته‌قین ‌ه ده‌بێ���ت‪ ،‬چونك��� ‌ه ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ‌ی به‌ده‌س���ته‌و‌ه بێت ئه‌مجار‌ه‬ ‫بودجه‌یه‌ك ‌ی گه‌وره‌ ‌ی زی���اد له‌‪ 140‬ملیار‬ ‫دۆالر ‌ی به‌ده‌سته‌و‌ه ده‌بێت‪ ،‬بزنسمانه‌كان‬ ‫ده‌یه‌نه‌وێت بچن ‌ه ده‌سه‌اڵته‌وه‌و بۆ ئه‌مه‌ش‬ ‫پار‌ه به‌كارده‌هێن���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها خه‌ڵكیش‬ ‫خواس���ت ‌ی هه‌ی ‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌ی گۆڕانكاری ‌ی‬ ‫روبدات‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و خه‌ڵك ‌ه گۆڕانخوازان ‌ه‬ ‫پاره‌ی���ان نیی��� ‌ه ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ‌ی ملمالنێی‌‬ ‫پێبكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا مالیك ‌ی بۆ جار ‌ی س���ێهه‌م‬ ‫خۆ ‌ی هه‌ڵده‌بژێرێته‌وه‌؟‬ ‫مش���عان جه‌ب���وری‌‪ :‬به‌ب���ڕوا ‌ی م���ن‬ ‫پرۆس���ه‌ ‌ی خۆپااڵوتنه‌و‌ه پرۆسه‌یه‌ك ‌ه ك ‌ه‬ ‫خه‌ڵك ‌ی ده‌نگده‌ر بڕیار ‌ی له‌س���ه‌رده‌دات‌و‬ ‫دیاری���ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر مالیك��� ‌ی جارێكیتر‬ ‫زۆرین���ه‌ ‌ی په‌رله‌مانی ‌ی به‌ده‌س���تبهێنێت‪،‬‬ ‫ماف��� ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی ده‌بێت بۆ جار ‌ی س���ێهه‌م‬ ‫خ���ۆ ‌ی هه‌ڵبژێرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر زۆرینه‌ ‌ی‬ ‫په‌رله‌مانی��� ‌ی به‌ده‌س���تبهێنێت‪ ،‬رێگرتن‬ ‫له‌وه‌ ‌ی بۆ جار ‌ی سێهه‌م ببێته‌و‌ه به‌سه‌رۆك‬ ‫وه‌زی���ر‪ ،‬كارێك ‌ی نالۆژیكی‌‌و نایاس���اییه‌‪،‬‬ ‫چونك��� ‌ه ئ���ه‌و‌ه ده‌نگده‌ران���ن بڕی���ار ‌ی‬ ‫له‌سه‌رده‌ده‌ن‌و ئه‌نجام ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان دیاریده‌كه‌ن‪.‬‬

‫مشعان جبوری‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���وننه‌كان پێیانوای��� ‌ه‬ ‫زوڵملێكراون‌و دوا ‌ی ساڵێك خۆپیشاندان‬ ‫له‌ئه‌نبار گوێیان لێنه‌گیراو سه‌ركوتكران‪،‬‬ ‫ئای���ا ل���ه‌‪2014‬دا ب���ه‌ره‌و دامه‌زراندن��� ‌ی‬ ‫هه‌رێمێك ‌ی سه‌ربه‌خۆ هه‌نگاو ده‌نێین؟‬ ‫مش���عان جه‌ب���وری‌‪ :‬با راش���كاوانه‌و‬ ‫دادپه‌روه‌ران ‌ه بدوێین‪ ،‬له‌ده‌سه‌اڵتدا خه‌ڵك ‌ی‬ ‫تائیف ‌ی هه‌ن‌و خه‌ڵك ‌ی به‌شه‌ره‌فیش هه‌ن‪،‬‬ ‫بودج���ه‌ ‌ی ده‌وڵه‌ت به‌پێ��� ‌ی میكانیزمێك‬ ‫دابه‌ش ده‌كرێت‪ ،‬ك ‌ه ژماره‌ ‌ی پارێزگاكان‬ ‫ته‌حه‌كوم ‌ی پێو‌ه ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم زوڵمه‌ك ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌ی به‌گرتنه‌ب���ه‌ر ‌ی رێوش���وێن ‌ی‬ ‫ئه‌منیی���ه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌ره‌نجام ‌ی‬ ‫چاالك��� ‌ی تیرۆریس���تیی‌‌و هه‌ڵكش���ان ‌ی‬ ‫جموجۆڵ��� ‌ی ئ���ه‌و گروپانه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا من پێموای ‌ه موماره‌سه‌ ‌ی‬ ‫تون���دو ده‌رپه‌ڕاندن‌و په‌راوێزخس���تنیش‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌سوننه‌كان كراوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫م���ن له‌نیش���تمانپه‌روه‌ری ‌ی فه‌رمان���ده‌ ‌ی‬ ‫سوپا‌و س���ه‌رۆك وه‌زیر‌و ئه‌وان ‌ه به‌گومان‬

‫نیم‪ .‬سه‌باره‌ت به‌سوننه‌كانیش‪ ،‬مومكین ‌ه‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ نزیككه‌وتنه‌و‌ه له‌واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردن‪،‬‬ ‫توش ‌ی نوخبه‌یه‌ك ‌ی سیاس ‌ی نو ‌ێ بین ك ‌ه‬ ‫قۆناغێك ‌ی نو ‌ێ به‌رهه‌مده‌هێنێ‌‌و ئاینده‌ ‌ی‬ ‫سیاس ‌ی سوننه‌كان دیاریده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوای��� ‌ه ك���ورد ل���ه‌‪2014‬دا‬ ‫له‌ڕێگه‌ ‌ی سه‌ربه‌خۆی ‌ی ئابورییه‌و‌ه هه‌وڵ ‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی ‌ی سیاس ‌ی بدات؟‬ ‫مشعان جه‌بوری‌‪ :‬من پێموای ‌ه كورده‌كان‬ ‫خه‌ریك ‌ی دامه‌زراندن ‌ی بنه‌ما ‌ی سه‌ربه‌خۆی ‌ی‬ ‫خۆیان���ن‪ ،‬س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی ئابوریش���یان‬ ‫له‌س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی سیاس��� ‌ی گرنگت���ره‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ش��� ‌ه ك ‌ه ئه‌و ئیمتیازو پش���ك ‌ه‬ ‫فریوده‌ران ‌ه ده‌ده‌ن به‌كۆمپانیا گه‌وره‌كان ‌ی‬ ‫ن���ه‌وت زیات���ر له‌ده‌وڵه‌ت��� ‌ی ناوه‌ن���دی‌‬ ‫عێ���راق‪ ،‬تا ئه‌وه‌ ‌ی ك��� ‌ه داهات ‌ی نه‌وتیان‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك بێت بتوانن س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی‬ ‫خۆیان رابگه‌یه‌نن‪ ،‬پێموای ‌ه تا ئه‌وكاته‌ ‌ی‬ ‫ك ‌ه له‌ڕوو ‌ی داهاته‌و‌ه پێویستیان به‌عێراق‬ ‫بێت له‌گه‌ ‌ڵ عێراق ده‌مێننه‌وه‌‌و به‌ش���ێك‬

‫ده‌بن له‌سیس���ته‌م ‌ی ئابور ‌ی عێراق‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ ‌ی ك��� ‌ه دڵنیاب���ن داهاته‌كانیان‬ ‫له‌سه‌روو ئه‌وه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی عێراق‬ ‫ده‌س���تیانده‌كه‌وت‪ ،‬ئه‌وس���ا به‌ت���ه‌واو ‌ی‬ ‫له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی عێراق جیاده‌بنه‌وه‌‪ ،‬پێشموای ‌ه‬ ‫ئێستا له‌سه‌ر ئه‌و رێگه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ك���ورده‌كان ژیران��� ‌ه مامه‌ڵ��� ‌ه ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫نایه‌نه‌وێ���ت په‌ل ‌ه له‌س���ه‌ربه‌خۆییبونیاندا‬ ‫بكه‌ن به‌وجۆره‌ ‌ی ك ‌ه له‌باش���ور ‌ی سودان‬ ‫بینیمان‪ ،‬ك ‌ه كێش���ه‌و گرفت ‌ی لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ده‌یانه‌وێت بنه‌م���او ره‌گه‌زه‌كان ‌ی‬ ‫بنیاتنان ‌ی ده‌وڵ���ه‌ت پێكه‌وه‌بنێن‌و له‌رو ‌ی‬ ‫ئابوریی���ه‌و‌ه س���ه‌ربه‌خۆ ب���ن‌و رایه‌ڵێك‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی���ی نێوده‌وڵه‌ت��� ‌ی له‌ئاس���ت ‌ی‬ ‫ناوچه‌كه‌و واڵتان��� ‌ی ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫ته‌نانه‌ت ئاسیاش���دا دروس���تكردووه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی پش���تیوانییان هه‌بێت له‌ئاس���ت ‌ی‬ ‫جیهانداو له‌وه‌شدا س���ه‌ركه‌وتو بون‪ .‬من‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ دروس���تبون ‌ی ئ���ه‌و ده‌وڵه‌ته‌دام‌و‬ ‫پیشتگیریش��� ‌ی ده‌ك���ه‌م‌و پێش���موای ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك ‌ی تۆكمه‌یان له‌گه‌ ‌ڵ ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫عێراقدا ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كاردانه‌وه‌ ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌و‌ه چ ‌ی ده‌بێت؟‬ ‫مه‌ش���عان جه‌ب���وری‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر گه‌لێك‬ ‫بیه‌وێت س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی وه‌ربگرێت ده‌بێت‬ ‫رێز له‌ئیراده‌ی���ان بگیرێ���ت‪ ،‬جگ ‌ه له‌و‌ه‬ ‫ك���ورد ژیران��� ‌ه هه‌ڵس���وكه‌وت ده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت هه‌لومه‌رج��� ‌ی خۆیان له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫جیهان ‌ی ده‌ره‌و‌ه ته‌رتی���ب بكه‌ن‪ ،‬له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫واڵت��� ‌ه كاریگ���ه‌ره‌كان‌و له‌گ���ه‌ ‌ڵ نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان‌و‪ ،‬من پێموای ‌ه دامه‌زراندن ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی���ان به‌ڕێوه‌ی���ه‌‌و نزیكیش��� ‌ه‬ ‫له‌س���ایه‌ ‌ی ئه‌و گه‌ش��� ‌ه ئابوریی��� ‌ه به‌رزو‬ ‫خێرایه‌ ‌ی له‌كوردستاندا ده‌یبینن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���بینی‌ ده‌ك���ه‌ن له‌‪2014‬دا‬ ‫رۆڵ ‌ی ئێران‌و توركی���ا له‌عێراقدا گه‌وره‌تر‬ ‫بێت؟‬ ‫مه‌ش���عان جه‌ب���وری‌‪ :‬ده‌وڵه‌تێك نیی ‌ه‬ ‫له‌دنی���ادا ك��� ‌ه بتوانێ���ت ده‌س���تبخات ‌ه‬ ‫كاروب���ار ‌ی واڵتێك���ی‌ تره‌وه‌و ده‌س���تی‬ ‫تێوه‌رنه‌دات‪ ،‬س���تراتیجیه‌ت ‌ی ئاسایش��� ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی��� ‌ی هه‌ر ده‌وڵه‌تێ���ك له‌بنیاتنان ‌ی‬ ‫سیس���ته‌مێكدا چڕده‌بێت���ه‌و‌ه ك ‌ه رێگری ‌ی‬ ‫له‌ده‌س���تێوه‌ردانیان بكات‪ ،‬ئێم ‌ه به‌هۆ ‌ی‬ ‫داڕمان��� ‌ی داموده‌زگاكان��� ‌ی ده‌وڵ���ه‌ت‌و‬ ‫تایفه‌گ���ه‌ری‌و كار ‌ی تی���رۆره‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫وام���ان لێهات���وو‌ه س���ۆماڵ‌و جیبۆتیش‬ ‫ده‌س���توه‌رده‌دات ‌ه كاروبارمان���ه‌وه‌‪ .‬دیار‌ه‬ ‫عێ���راق له‌دێرزه‌مانه‌و‌ه چه‌ق��� ‌ی ملمالن ‌ێ‬ ‫ب���ووه‌‪ ،‬به‌هۆ ‌ی خێر‌و بێ���ر‌و هه‌ڵكه‌وته‌ ‌ی‬ ‫جوگرافییه‌وه‌‪ ،‬واڵتان ‌ی دراوسێش رۆڵیان‬ ‫ل���ه‌وه‌دا هه‌ب���ووه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌و‌ه ئێس���تا‬ ‫هه‌س���ت به‌ده‌س���تێوه‌ردانێك ‌ی سیاسی‌‌و‬ ‫ئه‌من ‌ی ده‌كه‌ین به‌ش���ێوه‌ ‌ی راس���ته‌وخۆو‬ ‫ناڕاس���ته‌خۆ‪ ،‬رێگرت���ن له‌و‌ه پێویس���ت ‌ی‬

‫به‌بنیاتنان ‌ی داموده‌زگا ‌ی ئه‌منی‌‌و ئابوری‌‌و‬ ‫سیاس ‌ی تۆكمه‌و به‌هێز‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌ی عێراق‬ ‫نه‌بێت ‌ه گۆڕه‌پان بۆ ئه‌وان ‌ی تر‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ب���ڕوا ‌ی ت���ۆ هه‌لومه‌رج ‌ی‬ ‫س���وریا به‌روخان��� ‌ی رژێم ‌ی ئه‌س���ه‌د یان‬ ‫درێژه‌كێشان‌و مانه‌وه‌ی‌‪ ،‬چ كاریگه‌رییه‌ك ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر هه‌لومه‌رج ‌ی عێراق ده‌بێت؟‬ ‫مه‌ش���عان جه‌بوری‌‪ :‬ب���ه‌ال ‌ی منه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫س���ااڵنێك ‌ی زۆر له‌سوریا ژیاوم‪ ،‬مانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌سه‌د بۆ ئێم ‌ه باشتر‌ه له‌وه‌ ‌ی داعش بێت‪،‬‬

‫هه‌ڵبژاردن ‌ی‬ ‫داهاتوی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێراق یه‌كه‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ كه‌‬ ‫ئه‌نجامده‌درێت‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵت به‌ده‌ست‬ ‫عێراقیه‌كان‬ ‫خۆیانه‌وه‌یه‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌یر بكه‌یت ئه‌وانه‌ ‌ی له‌شیشان‌و‬ ‫عه‌ره‌بستان ‌ی س���عودیه‌و‌ه ده‌چن ‌ه سوریا‬ ‫له‌پێناو س���ه‌قامگیركردن ‌ی دیموكراسی‌‌و‬ ‫ماف��� ‌ی مرۆڤ���دا نای���ه‌ن‪ ،‬به‌ڵك���و دێ���ن‬ ‫ده‌وڵه‌تێك ‌ی توندڕه‌و بنیاتبنێن كه‌ ئیش ‌ی‬ ‫كوش���تار‌و تیرۆركردن بێ���ت‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ند ‌ی واڵتان ‌ی ده‌وروبه‌ر نیی ‌ه ك ‌ه‬ ‫هه‌لومه‌رج ‌ی س���وریا به‌ره‌و پاشاگه‌ردان ‌ی‬ ‫بچێت‪ ،‬به‌وشێوه‌یه‌ ‌ی ك ‌ه له‌دوای‌ ‪2003‬ه‌وه‌‬ ‫له‌عێراق بینیم���ان چونك ‌ه كاریگه‌رییه‌ك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ ‌ی له‌س���ه‌ر هه‌مو واڵتان ‌ی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ئێم ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫گۆڕانكاری ‌ی ئاشتیانه‌یان له‌سوریادا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نیگه‌رانین له‌گه‌ش���ه‌ ‌ی تیرۆر‌و كوش���تار‬ ‫له‌په‌نامانه‌وه‌‪.‬‬

‫عه‌دنان پاچه‌چی‌‪ :‬هیچ ئومێدێكم به‌باشبوونی‌ عێراق نییه‌‬ ‫ ئا‪ :‬شێركو عه‌بدواڵ‬

‫باره‌گاكانی‌ چه‌كدارانی‌ سه‌ر به‌ رێكخراوی‌‬ ‫قاعیده‌ كۆكردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫كتوپ����ڕو له‌س����ه‌ر داوای‌ حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو چاالكیه‌كانیان راگرتوه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ك����ه‌ ئاش����كرای‌ ده‌كات‪ ،‬دوای‌‬ ‫راگرتنی‌ چاالكی‌ فڕۆكه‌ بێ‌ فڕۆكه‌وانه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌مریكا پێشنیاری‌ بۆ عێراق كردوه‌ تاوه‌كو‬ ‫فڕۆكه‌ی‌ چه‌كداری‌ بێ‌ فڕۆكه‌وان بۆ لێدانی‌‬ ‫بنك����ه‌و باره‌گاكانی‌ چه‌كداران����ی‌ قاعیده‌‬ ‫به‌كاربهێنێت‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌تی‌ عێراق ئه‌و‬ ‫داوایه‌ش����ی‌ ره‌تكردۆته‌وه‌‪ .‬هۆكاره‌كه‌شی‌‬ ‫گه‌ڕاندۆته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ره‌نگه‌ هاواڵتیانی‌‬ ‫عێراق ب����ه‌و كاره‌ ن����اڕازی‌‌و نیگه‌ران بن‌و‬ ‫پێیانوابێت دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫سوپای‌ ئه‌مریكا "له‌ده‌رگاوه‌ رۆیشت ئێستا‬ ‫بیه‌وێت له‌په‌نجه‌ره‌وه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و راپۆرت����ه‌ ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ده‌كات‪،‬‬

‫له‌ماوه‌ی‌ چه‌ند مانگی‌ رابردودا به‌رپرسانی‌‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی‌ مالیكی‌ زنجیره‌یه‌ك هه‌وڵ‌و‬ ‫چاالكی����ان خس����تۆته‌گه‌ڕ‪ ،‬به‌مه‌به‌س����تی‌‬ ‫قایلكردن����ی‌ واش����نتۆن تاوه‌ك����و چه‌ك‌و‬ ‫كه‌ره‌سته‌ی‌ سه‌ربازی‌ پێشكه‌وتو به‌عێراق‬ ‫بفرۆش����ێت‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرس����انی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ب����ه‌ده‌م ئ����ه‌و داوایه‌وه‌ نه‌چ����ون‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ه����ۆی‌ نیگه‌رانی����ان له‌به‌كارهێانی‌ ئه‌و‬ ‫چه‌كانه‌ له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌كه‌ی‌ مالیكیه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ س����ه‌ركوتكردنی‌ نه‌ی����اره‌ سیاس����یه‌‬ ‫س����ونیه‌كان‪ ،‬له‌ب����ری‌ به‌كارهێانی‌ له‌دژی‌‬ ‫گروپه‌ جیهادییه‌كان‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ك����ه‌ رونیده‌كات����ه‌وه‌ ئه‌مری����كا‬ ‫مه‌ترس����یه‌كی‌ زۆری‌ هه‌ی����ه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫چه‌كان����ه‌ی‌ عێراق داوایده‌كات‪ ،‬به‌ش����ێكی‌‬ ‫ره‌وان����ه‌ی‌ ئه‌و گروپه‌ چه‌كداره‌ ش����یعیانه‌‬ ‫بكرێت كه‌ له‌س����وریا به‌رگری‌ له‌رژێمه‌كه‌ی‌‬

‫به‌ش����ار ئه‌س����ه‌د ده‌كه‌ن‪ ،‬دیارترینی‌ ئه‌و‬ ‫گروپان����ه‌ش بریتی����ن له‌گروپی‌ ئه‌بو فه‌زڵ‬ ‫عه‌باس‌و حیزبواڵی‌ لوبنانی‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌كه‌ له‌زاری‌ چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫هێما ب����ۆ ئه‌وه‌ده‌كات‪ ،‬كاتێ����ك دو مانگ‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر نوری‌ مالیكی‌ سه‌ردانی‌ ئه‌مریكا‬ ‫كردوه‌‪ ،‬داوایكردوه‌ له‌بری‌ چاالكی‌ هه‌واڵگری‌‬ ‫ئه‌مریكا چه‌ك‌و كه‌ره‌س����ته‌ی‌ س����ه‌ربازی‌‬ ‫له‌نمونه‌ی‌ فڕۆكه‌ی‌ ئێف شانزه‌و كۆپته‌ری‌‬ ‫ئه‌پاتچی‌ بفرۆشێته‌ سوپای‌ عێراق تاوه‌كو‬ ‫خ����ۆی‌ به‌كاریبهێنێت‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرس����انی‌‬ ‫ئه‌مری����كا رایانگه‌یاندوه‌ فرۆش����تنی‌ چه‌ك‬ ‫كاتێك����ی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم هاوكاری‌‬ ‫هه‌واڵگری‌ به‌ئاسانی‌ ئه‌نجام ده‌درێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌ر له‌دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ مالیكی‌ بۆ به‌غدا‪،‬‬ ‫چاالكی‌ فڕۆكه‌ بێ‌ فڕۆكه‌وانه‌كانی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ده‌س����تی‌ پێكردوه‌‪ ،‬تاوه‌ك����و هه‌فته‌یه‌ك‬

‫له‌مه‌وبه‌ر له‌س����ه‌ر داوای‌ حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫چاالكیه‌كانیان راگیراوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ش����ێكی‌ دیكه‌ی‌ راپۆرته‌كه‌دا باس‬ ‫له‌وه‌كراوه‌ مانگی‌ رابردو وه‌زاره‌تی‌ به‌رگری‌‬ ‫ئه‌مریكا (‪ )75‬موش����ه‌كی‌ ره‌وانه‌ی‌ هێزی‌‬ ‫ئاس����مانی‌ عێراقی‌ كردوه‌‪ ،‬تاوه‌كو له‌دژی‌‬ ‫چه‌كدارانی‌ قاعیده‌ به‌كاریبهێنن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئاماده‌یش����ی‌ ده‌ربڕیوه‌ بۆ ناردنی‌ فڕۆكه‌ی‌‬ ‫چاودێ����ری‌ بچ����وك‪ ،‬به‌اڵم ش����یكه‌ره‌وانی‌‬ ‫س����ه‌ربازی‌ ده‌ڵێ����ن عێ����راق پێویس����تی‌‬ ‫زیاتری‌ به‌چه‌ك‌و ته‌كنه‌لۆژیاو كه‌ره‌سته‌ی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ هه‌یه‌ بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ گروپه‌‬ ‫چه‌كداره‌كان‪" ،‬چونكه‌ زۆرجار چه‌كه‌كانیان‬ ‫له‌چه‌كی‌ سوپای‌ عێراق قورستره‌"‪.‬‬ ‫هه‌ندێك له‌چاودێ����ران پێیانوایه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێس����تا له‌ئه‌نب����ار روده‌دات كاردانه‌وه‌ی‌‬ ‫ره‌فتاره‌كانی‌ مالیكیه‌‪ ،‬كه‌ وای‌ له‌چینێكی‌‬

‫فراوان����ی‌ س����وننه‌كان كردوه‌ هه‌س����ت به‌‬ ‫په‌راوێزخس����تن‌و چه‌وس����اندنه‌وه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫گروپ����ه‌ ئیس��ل�امیه‌ توندڕه‌وه‌كانیش ئه‌و‬ ‫دۆخه‌ی����ان قۆس����تۆته‌وه‌‌و له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫خۆیان به‌كاریانهێناوه‌‪.‬‬ ‫رای����ان كرۆك����ه‌ر كه‌ له‌ماوه‌ی‌ س����ااڵنی‌‬ ‫(‪ )2009 - 2007‬باڵێ����وزی‌ ئه‌مری����كا بوه‌‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬ده‌ڵ����ێ‌ "بارودۆخه‌ك����ه‌ خراپه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئیس����تا په‌تاكه‌ ته‌نها له‌س����وریادا‬ ‫نه‌ماوه‌ت����ه‌وه‌و زۆر ته‌ش����ه‌نه‌ی‌ ك����ردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش زۆر مه‌ترس����یداره‌"‪ .‬هه‌روه‌ه����ا‬ ‫جیم����س جیفری‌ كه‌ له‌كابین����ه‌ی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫ئۆبامادا باڵێ����وزی‌ ئه‌مریكا بوه‌ له‌عێراق‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ‌ "ئیداره‌ی‌ ئه‌مریكا هیچ بژارده‌یه‌كی‌‬ ‫له‌به‌رده‌مدا نه‌ماوه‌‪ ،‬جگه‌له‌پێشكه‌شكردنی‌‬ ‫یارمه‌تی‌ س����ه‌ربازی‌ زیاتر ب����ۆ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق"‪.‬‬

‫عه‌دنان پاچه‌چی سه‌ركرده‌ی دیاری‬ ‫سوننه‌كان‌و وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی پێشوی‬ ‫عێراق‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ عێراق‬ ‫ی‬ ‫كه‌وتووه‌ته‌ ملمالنێیه‌كی‌ گه‌ور‌ه ‌‬ ‫تائیفییه‌وه‌و ده‌ڵێت "هیچ ئومێدێكم‬ ‫نییه‌ كه‌ عێراق به‌ره‌و باشتر بڕوات‪،‬‬ ‫چونك ‌ه سیاسه‌تی ئێستای‌ عێراق‬ ‫ی حیزبی‌و تائیفی‬ ‫له‌سه‌ر میكانیزم ‌‬ ‫ئیش ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫عه‌دن���ان پاچه‌چ��� ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌رو‬ ‫راگه‌یاند ك ‌ه ئێس���تا ته‌مه‌ن ‌‬ ‫‪ 90‬س���اڵه‌وه‌یه‌و جارێكیتر بی���ر له‌و‌ه‬ ‫ناكات���ه‌و‌ه ك��� ‌ه بگه‌ڕێته‌و‌ه ب���ۆ كارو‬ ‫ی‬ ‫ی "ئیتر كار ‌‬ ‫ی سیاسی‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫چاالك ‌‬ ‫ی بۆ من یه‌كجار قورسه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫پێویس���تم به‌پش���ووه‌‌و ده‌بێت شوێنی‬ ‫خۆم چۆڵبكه‌م بۆ گه‌نج‌و بۆ كه‌س���انی‬ ‫به‌توانات���ر‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك���و كه‌س���ێكی‬ ‫سیاس���ی ه���ه‌ر چاودێری���ی ره‌وش���ی‬ ‫عێراقم كردوه‌‌و ئه‌شیكه‌م‪ ،‬تا مابم هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫تێبینیه‌كم هه‌بێت یه‌سیاس���ه‌تمه‌داران ‌‬ ‫ی راده‌گه‌یه‌ن���م‌و هاوكاریان ده‌بم‬ ‫عێراق ‌‬ ‫ی ئه‌و ئه‌زمونانه‌ی ك ‌ه پێش���تر‬ ‫له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫تێمپه‌ڕاندون"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ئه‌نبار كرد‪ ،‬ك ‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی "هیچ ئومێدێك���م نیی ‌ه ك ‌ه نیش���تمانیه‌كان‪ ،‬هه‌ربۆی��� ‌ه هاواڵتیان كێش��� ‌ه ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی له‌گ���ه‌ ‌ڵ ك���راوه‌‌و‬ ‫ی مامه‌ڵ��� ‌ه ‌‬ ‫ی تائیف��� ‌‬ ‫ی ئه‌وتۆ ‌‬ ‫ی باش���تر بڕوات‪ ،‬پێیانوای ‌ه عێراق پێشكه‌وتنێك ‌‬ ‫عێراق به‌ره‌و دۆخێك ‌‬ ‫ی ناله‌بار‬ ‫ی به‌ره‌و دۆخێك ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش عێراق ‌‬ ‫چونك��� ‌ه ئ���ه‌م سیاس���ه‌ته‌ی ئێس���تا به‌خۆیه‌وه‌ نه‌دیوه‌"‪.‬‬ ‫ی راپێچ كردووه‌‌و كێش��� ‌ه سیاس���یه‌كان‬ ‫ی له‌چۆنیه‌ت��� ‌‬ ‫ناوب���راو ره‌خن��� ‌ه ‌‬ ‫ی حیزب���ی‌‌و تائیفی‬ ‫له‌س���ه‌ر میكانیزم ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی عێراق له‌گه‌ ‌ڵ شۆڕبونه‌ته‌و‌ه بۆ ژیان ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫ئیش ده‌كات‪ ،‬نه‌ك له‌س���ه‌ر پره‌نسیپ ‌ه مامه‌ڵه‌كردن ‌‬

‫ی مێژوو عێراق به‌م ئه‌ندازه‌ی ‌ه‬ ‫به‌درێژای��� ‌‬ ‫ی به‌خۆیه‌و‌ه نه‌بینیوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫تائیفه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫ی ئه‌م ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫ی "عێ���راق به‌هۆ ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌و‬ ‫تایفه‌گه‌ره‌و‌ه ئێستا له‌ئاست ‌‬ ‫ی الواز بووه‌"‪.‬‬ ‫جیهانیشدا به‌ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خ���ۆ پااڵوتن ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫ی سه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫نور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وت ‌‬ ‫ی سێهه‌م‪ ،‬پاچه‌چ ‌‬ ‫عێراق بۆ جار ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌و‌ه‬ ‫"ئه‌و‌ه ده‌نگده‌ر له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫دیاری���ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‌ه له‌س���ه‌ر ئه‌نجام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ی ئاین���د‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫عێراق وه‌س���تاوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و‌ه الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كان ده‌توانن بڕیاری له‌س���ه‌ر‬ ‫بده‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی الیه‌ن ‌‬ ‫ی س‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌جیابوونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراقیه‌‪ ،‬ك ‌ه پاچه‌چ ‌‬ ‫سونن ‌ه له‌لیست ‌‬ ‫ی یه‌كێك بو له‌سه‌ركرد‌ه دیاره‌كانی‌‪،‬‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی "ئ���ه‌و جیابونه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی وت��� ‌‬ ‫پاچه‌چ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌بوو له‌س���ه‌ر لیس���ت ‌‬ ‫زۆر كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی جیاشبونه‌ته‌و‌ه‬ ‫عێراقیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی خۆیان ‌ه ك ‌ه رای جیاواز‌و‬ ‫ئ���ازادن‌و ماف ‌‬ ‫ی تایب���ه‌ت به‌خۆیان‬ ‫ی جی���اواز ‌‬ ‫پڕۆژ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬جیاببنه‌وه‌و لیس���ت ‌‬ ‫ب���ۆ خۆی���ان پێك���ه‌و‌ه بنێ���ن‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫دوای هه‌ڵبژاردن���ی په‌رله‌مان دیس���ان‬ ‫یه‌كبگرن���ه‌و‌ه وه‌كو جاران‌و ره‌وش���ی‬ ‫عێراقیش به‌ره‌و باشی به‌رن"‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫پرۆفایل‬

‫ساڵێكی‌ خوێناوی‌‬ ‫به‌پێ����ی‌ ئاماره‌كانی‌ نێ����رده‌ی‌ نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرت����وه‌كان له‌عێ����راق "یۆنام����ی‌"‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ته‌قینه‌وه‌و كرده‌وه‌ توندوتیژی‌‌و‬ ‫چه‌كدارییه‌كان����ه‌وه‌ له‌عێ����راق‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌‬ ‫س����اڵی‌ رابردودا (‪ )26‬هه‌زارو (‪)576‬‬ ‫كه‌س بونه‌ته‌ قوربانی‌‪.‬‬ ‫ كانونی‌ دوه‌م‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪)246‬‬‫هاواڵتی‌‌و س����ی‌ پۆلیس‌و (‪ )18‬سه‌ربازو‬ ‫دو چه‌كداری‌ سه‌حوه‌ كوژراون‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫(‪ )735‬هاواڵتی‌‌و (‪ )31‬پۆلیس‌و (‪)26‬‬ ‫س����ه‌رباز بریندار بون‪ .‬ته‌نه����ا له‌رۆژانی‌‬ ‫(‪)1/17 – 15‬دا (‪ )88‬كه‌س كوژراون‪.‬‬ ‫زۆربه‌ی‌ ته‌قینه‌وه‌كانیش له‌شاری‌ به‌غدا‬ ‫رویداوه‌‪.‬‬ ‫ ش����وبات‪ :‬ل����ه‌م مانگ����ه‌دا (‪)136‬‬‫هاواڵتی‌‌و (‪ )26‬پۆلیس‌و (‪ )22‬سه‌رباز‬ ‫ك����وژراون‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا (‪ )123‬هاواڵتی‌‌و‬ ‫(‪ )65‬پۆلیس‌و چل سه‌رباز برینداربون‪،‬‬ ‫ته‌نها له‌رۆژی‌ هه‌ش����تی‌ شوباتدا به‌هۆی‌‬ ‫ته‌قین����ه‌وه‌ی‌ پێنج ئۆتۆمبێ����ل له‌به‌غدا‬ ‫(‪ )33‬كه‌س كوژران‌و زیاتر له‌سه‌د كه‌س‬ ‫برینداربون‪.‬‬ ‫ ئازار‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪ )229‬هاواڵتی‌‬‫ك����وژران‌و (‪ )883‬دیك����ه‌ برینداربون‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا له‌هێزه‌ ئه‌منی����ه‌كان (‪)227‬‬ ‫ك����وژراوو (‪ )300‬برین����دار هه‌بوه‌‪ .‬واته‌‬ ‫تێكڕا (‪ )1609‬كه‌س بونه‌ته‌ قوربانی‌‪.‬‬ ‫ نیسان‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪ )595‬هاواڵتی‌‌و‬‫(‪ )161‬پۆلی����س ك����وژراون‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا‬ ‫(‪ )1481‬هاواڵتی‌‌و (‪ )290‬پۆلیس بریندار‬ ‫بون‪ .‬له‌مانگ����ی‌ حوزه‌یرانی‌ (‪)2008‬ه‌وه‌‬ ‫خوێناویتری����ن مانگ بوه‌‪ ،‬ته‌نها له‌به‌غدا‬ ‫(‪ )211‬كوژراوو (‪ )486‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ (‪ )4/15‬خوێناویترین رۆژ بوه‌‪.‬‬ ‫ ئایار‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪ )82‬ئۆتۆمبێلی‌‬‫مینڕێژك����راو ته‌قیوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫(‪ )963‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )181‬پۆلی����س‬ ‫ك����وژراون‌و (‪ )2191‬هاواڵت����ی‌‌و (‪)359‬‬ ‫پۆلیس برین����دار بون‪ .‬ته‌نه����ا له‌به‌غدا‬ ‫(‪ )532‬كوژراو (‪ )1285‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ حوزه‌ی����ران‪ :‬ل����ه‌م مانگه‌دا (‪)785‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )131‬پۆلیس ك����وژراون‌و‬ ‫(‪ )1610‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )221‬پۆلی����س‬ ‫برینداربون‪ ،‬له‌هێزه‌ ئه‌منیه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫عێراق (‪ )76‬ك����وژراو‌و (‪ )161‬بریندار‬ ‫هه‌بوه‌‪ .‬ته‌نها له‌به‌غ����دا (‪ )258‬كوژراو‬ ‫(‪ )692‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ ته‌مم����وز‪ :‬ل����ه‌م مانگ����ه‌دا (‪)928‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )204‬پۆلی����س ك����وژران‌و‬ ‫(‪ )2109‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )338‬پۆلی����س‬ ‫برین����دار ب����ون‪ ،‬له‌هێ����زه‌ ئه‌منیه‌كانی‬ ‫دیكه‌ش (‪ )129‬كوژراو‌و (‪ )217‬بریندار‬ ‫هه‌ب����وه‌‪ .‬ته‌نها له‌به‌غدا (‪ )238‬كوژراوو‬ ‫(‪ )719‬برین����دار هه‌بوه‌‪ .‬ب����ه‌اڵم ئاماره‌‬ ‫فه‌رمیه‌كانی‌ حكومه‌ت ئاماژه‌ به‌كوژران‌و‬ ‫برینداربون����ی‌ (‪ )2556‬ك����ه‌س ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫له‌پێنج س����اڵی‌ راب����ردودا خوێناویترین‬ ‫مانگ بوه‌‪.‬‬ ‫ ئاب‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪ )716‬هاواڵتی‌‌و‬‫(‪ )106‬پۆلی����س ك����وژراون‌و (‪)1936‬‬ ‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )195‬پۆلیس بریندار بون‪.‬‬ ‫له‌هێ����زه‌ ئه‌منیه‌كانی دیك����ه‌ش (‪)88‬‬ ‫ك����وژراو (‪ )94‬بریندار هه‌ب����وه‌‪ .‬ته‌نها‬ ‫له‌به‌غدا (‪ )317‬كوژراوو (‪ )955‬بریندار‬ ‫هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ ئه‌یل����ول‪ :‬ل����ه‌م مانگ����ه‌دا (‪)887‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )127‬پۆلیس ك����وژراون‌و‬ ‫(‪ )1957‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )199‬پۆلی����س‬ ‫برین����دار ب����ون‪ ،‬له‌هێ����زه‌ ئه‌منیه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ش (‪ )92‬كوژراوو (‪ )176‬بریندار‬ ‫هه‌بوه‌‪ .‬ته‌نه����ا له‌به‌غدا (‪ )418‬كوژراوو‬ ‫(‪ )1011‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ تشرینی‌ یه‌كه‌م‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪)852‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )158‬پۆلیس ك����وژراون‌و‬ ‫(‪ )1793‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )218‬پۆلی����س‬ ‫بریندار ب����ون‪ .‬له‌هێزه‌كانی‌ ئه‌منیه‌كانی‌‬ ‫دیك����ه‌ش (‪ )127‬كوژراو (‪ )109‬بریندار‬ ‫هه‌ب����وه‌‪ .‬ته‌نها له‌به‌غ����دا (‪ )411‬كوژراو‬ ‫(‪ )925‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ تشرینی‌ دووه‌م‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪)565‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )120‬پۆلی����س ك����وژراون‌و‬ ‫(‪ )1186‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )239‬پۆلی����س‬ ‫بریندار ب����ون‪ .‬له‌هێزه‌كانی‌ ئه‌منیه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ش (‪ )94‬ك����وژراو (‪ )187‬بریندار‬ ‫هه‌بوه‌‪ .‬ته‌نه����ا له‌به‌غدا (‪ )224‬هاواڵتی‌‬ ‫كوژراوه‌و (‪ )399‬بریندار هه‌بوه‌‪ .‬كه‌چی‌‬ ‫ئاماری‌ فه‌رمی‌ حكومه‌ت ده‌ڵێ‌ (‪)948‬‬ ‫كه‌س كوژراون‪.‬‬ ‫ كانون����ی‌ یه‌ك����ه‌م‪ :‬له‌كۆت����ا مانگی‌‬‫ساڵیش����دا (‪ )1828‬ك����وژراو برین����دار‬ ‫له‌ش����اره‌كانی‌ تكریت‌و كه‌ركوك‌و به‌غداو‬ ‫رومادی‌ هه‌بوه‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪14‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ی بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬ ‫ی عێراقیه‌ د‪.‬ئه‌یاد عه‌الو ‌‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬

‫ئه‌وه‌ی‌ له‌ئه‌نبار رووده‌دات سه‌ره‌تای‌ قه‌یرانێكی‌ مه‌ترسیداره‌‬

‫ ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ پێشوتری‌ عێراق‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیستی‌ عێراقیه‌ د‪.‬ئه‌یاد‬ ‫عه‌الوی‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌ ره‌وشی‌ ئێستای‌‬ ‫عێراق‌و روداوه‌كانی‌ ئه‌نبارو چۆنێتی‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنیان‌و هه‌ڵوێستی‌‬ ‫لیسته‌كه‌یان له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌دووێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها باس له‌هۆكاره‌كانی‌ نه‌بونه‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی‌ لیستی‌ عێراقیه‌و‬ ‫ترازانه‌كانی‌ ناو لیسته‌كه‌شی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬س����ه‌ره‌تا ب����ا له‌ره‌وش���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نباره‌وه‌ ده‌س����ت پێبكه‌ین كه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫دوو هه‌فته‌ی����ه‌ك ده‌بێت ش����ه‌ڕو گرژی‌‌و‬ ‫پێكدادان له‌و ناوچه‌یه‌ ده‌ستی‌ پێكردووه‌‪،‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ تۆ بۆ ئه‌م دۆخه‌ چیه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ئ����ه‌و قه‌یرانه‌ی‌ ئه‌م دووایانه‌‬ ‫له‌ئه‌نب����ار رویدا قه‌یرانێك����ی‌ قوڵ بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا ده‌ستی‌ پێنه‌كردووه‌ به‌ڵكو‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ هه‌ش����ت س����اڵی‌ رابردووو له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ ده‌س����تی‌ پێكردب����وو‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫سیاس����ه‌ته‌ هه‌ڵه‌كانی‌ حكومه‌ته‌وه‌ هه‌ر‬ ‫له‌ترس����اندنیان‌و ده‌س����تگیركردنیان‌و‬ ‫ئازاردانیان‪ .‬له‌سه‌رو هه‌موو ئه‌مانه‌شه‌وه‌‬ ‫روكردن����ه‌ ده‌س����ه‌اڵت به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫تائیفی‌‪ ،‬كه‌ به‌شێكی‌ زۆری‌ سوننه‌ی‌ لێ‬ ‫بێبه‌شكراوه‌‌و نه‌توانراوه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ته‌ندروس����ت مامه‌له‌له‌گ����ه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا‬ ‫بكرێ����ت‪ ،‬له‌سه‌ره‌تاش����دا له‌ئه‌نب����ارو‬ ‫چه‌ن����د پارێزگای����ه‌ك ب����ۆ داواكردن����ی‌‬ ‫مافه‌كانیان به‌خۆپیشاندانێكی‌ هێمنانه‌‬ ‫ده‌ستیانپێكرد‪ ،‬به‌اڵم گوێیان لێ نه‌گیرا‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وان داوای‌ نه‌هێش����تنی‌ هه‌واڵده‌ری‌‬ ‫نهێن����ی‌ (مخبر س����ری‌)یان ده‌كرد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫موخبی����ره‌ له‌هه‌موو جیهان����دا نه‌ماوه‌‌و‬ ‫وابزان����م ته‌نها له‌كۆری����ای‌ باكور ماوه‌‪.‬‬ ‫دووه‌م داواكاریان هه‌مواركردنی‌ ماده‌ی‌‬ ‫چواری‌ قانونی‌ تی����رۆر بو‪ ،‬چونكه‌ ئه‌م‬ ‫قانونه‌ بۆته‌ كه‌ره‌س����ته‌یه‌ك به‌ده‌س����ت‬ ‫حكومه‌ته‌ك����ه‌ی‌ مالیكی����ه‌وه‌ ب����ۆ ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ كه‌ دژی‌ ده‌وه‌ستنه‌وه‌و ئه‌و‬

‫مالیكی‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫پۆسته‌ی‌ وه‌رگرتوه‌‬ ‫به‌هۆی‌ واڵتی‌ ئێرانه‌وه‌‬ ‫بوو به‌پله‌یه‌ك‪،‬‬ ‫به‌پله‌ی‌ دووه‌میش‬ ‫به‌هۆی‌ هه‌ڵوێستی‌‬ ‫ئه‌مریكاوه‌ بوو كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ڵوێستی‌‬ ‫ئێران له‌م بابه‌ته‌دا‬ ‫یه‌ك بوون‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ له‌گه‌ڵی‌ بن كێش����ه‌یان نیه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م بابه‌تانه‌ هه‌موی‌ له‌الی‌ ش����ه‌قام ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراقی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌‌و توڕه‌بونێكی‌ زۆری‌‬ ‫دروستكردووه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ له‌ئه‌نبار ده‌یبینین‬ ‫كۆتایی‌ قه‌یرانه‌كه‌ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو سه‌ره‌تایی‌‬ ‫قه‌یرانێكی‌ مه‌ترسیداره‌‪ .‬ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌رپرسیارێتی‌ ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆیان‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌و ده‌س����تی‌‬ ‫به‌هه‌ندێ كرده‌وه‌ كردوو ره‌تیده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ لێكگه‌یش����تن هه‌بێت له‌گه‌ڵ زۆربه‌ی‌‬ ‫چین‌و توێژه‌كان����ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ عێراقی‌‪،‬‬ ‫واڵت وابه‌ڕێوه‌ نابرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر حكومه‌تیش‬ ‫ده‌یه‌وێت چاره‌سه‌ری‌ قه‌یرانه‌كه‌ بكات‪،‬‬ ‫ئه‌وا پێویس����ته‌ به‌زوترین كات داواكاری‌‬ ‫خۆپیش����انده‌ران به‌ج����ێ بگه‌یه‌نێ����ت‌و‬ ‫ده‌ستبه‌جێ‌و به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ راسته‌وخۆ‬ ‫بكه‌وێته‌ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ خۆپیشانده‌ران‬ ‫له‌هه‌موو پارێزگاكانی‌ عێراق‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫مالیكی‌ خه‌ریكه‌ واڵت ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬

‫چوارگۆشه‌ی‌ یه‌كه‌م‌و هه‌ڵبژاردنی‌ خول ‌‬ ‫ی‬ ‫داهاتوی‌ پارله‌م����ان دوواین ده‌رفه‌ته‌ بۆ‬ ‫گه‌لی‌ عێراق‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ت����ۆ ده‌ڵێ����ی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌‬ ‫مالیك����ی‌‪ ،‬به‌اڵم ئێوه‌ش وه‌كو لیس����تی‌‬ ‫عێراقی����ه‌ به‌چه‌ند وه‌زیرێك به‌ش����داری‌‬ ‫كابینه‌ك����ه‌ی‌ بون‪ ،‬ئایا به‌رپرس����یارێتی‌‬ ‫ناكه‌وێته‌ ئه‌س����تۆی‌ ئێوه‌ش به‌و پێیه‌ی‌‬ ‫به‌شێكن له‌ده‌سه‌اڵت؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ئێمه‌ به‌ش����ێكین له‌پڕۆژه‌ی‌‬ ‫سیاس����ی‌ له‌عێراق‪ ،‬به‌اڵم به‌ش����ێك نین‬ ‫له‌حكومه‌ت‌و ده‌سه‌اڵت‪ .‬پێویسته‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌ش����تێك بده‌م ده‌وڵه‌تی‌ عێراق له‌كاتی‌‬ ‫داگیركردن����ی‌ عێراقدا روخ����ا‪ ،‬ده‌وڵه‌ت‬ ‫هه‌موی‌ روخا‪ ،‬ئێمه‌ به‌شێكین له‌پڕۆژه‌ی‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و هه‌ڵوێستی‌ عێراقیه‌ش رونه‌و‬ ‫له‌زۆر بابه‌تدا هه‌ڵوێستی‌ هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ هیچ س����ه‌اڵحیه‌تێكمان نیه‌‌و‬ ‫وه‌زیره‌كان����ی‌ عێراقیه‌ له‌پل����ه‌ی‌ دووه‌م‬

‫دێن‌و وه‌زیره‌كانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ یاساو چه‌ند‬ ‫وه‌زاره‌تێك كه‌ نزیك له‌ده‌وڵه‌تی‌ یاسان‬ ‫له‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م دێن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌و هه‌موو ناڕه‌زایی‌‌و‬ ‫ره‌خنانه‌ی‌ ك����ه‌ هه‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم هۆكاری‌‬ ‫چیه‌ مالیكی‌ له‌پۆس����ته‌كه‌ی‌ به‌رده‌وامه‌و‬ ‫ب����ه‌رده‌وام هه‌س����ت به‌به‌هێزبون����ی‌‬ ‫ده‌كرێت؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬دیاره‌ مالیكی‌ كه‌ ئه‌و پۆسته‌ی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌ به‌هۆی‌ واڵت����ی‌ ئێرانه‌وه‌ بوو‬ ‫به‌پله‌یه‌ك‪ ،‬به‌پل����ه‌ی‌ دووه‌میش به‌هۆی‌‬ ‫هه‌ڵوێس����تی‌ ئه‌مریكاوه‌ بوو كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ڵوێس����تی‌ ئێران ل����ه‌م بابه‌ته‌دا یه‌ك‬ ‫ب����وون‪ ،‬ئه‌مه‌ رون‌و ره‌وانه‌و پێویس����ته‌‬ ‫هه‌موو عێراقی����ه‌كان بیزانن‪ .‬مالیكیش‬ ‫هه‌س����ت به‌به‌هێزی‌ ن����اكات‪ ،‬به‌ڵكو رۆژ‬ ‫به‌ڕۆژ رو له‌الوازبون ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ‬ ‫خۆی‌ دیاره‌و ناڕه‌زایی به‌ش����ێكی‌ زۆری‌‬ ‫ش����ه‌قامی‌ عێراقیش به‌ڵگه‌یه‌ له‌س����ه‌ر‬

‫قسه‌كانم‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئێوه‌ كه‌ ده‌زانن مالیكی‌ به‌و‬ ‫ج����ۆره‌ ره‌فت����ار ده‌كات‪ ،‬باش����ه‌ بۆچی‌‬ ‫نه‌بونه‌ ئۆپۆزس����یۆن‌و به‌ش����داریتانكرد‬ ‫له‌حكومه‌ته‌كه‌یدا؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬من یه‌كێك بوم له‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫كه‌ بۆچون����م وابوو پێویس����ته‌ عێراقیه‌‬ ‫ببێته‌ ئۆپۆزس����یۆن له‌عێراق����دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ندام����ان پێیانوابوو پێویس����ته‌ له‌به‌ر‬ ‫پاراس����تنی‌ عێراق نه‌بینه‌ ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵێ تایبه‌تمه‌ندی‌ واڵت‬ ‫هه‌یه‌‌و تائێستا له‌عێراقدا بونی‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وه‌ك����و سیاس����ه‌تمه‌دارێكی‌‬ ‫ناسراوی‌ عێراق‌و وه‌كو سه‌رۆكی‌ لیستی‌‬ ‫عێراقی����ه‌‪ ،‬پێتوایه‌ چاره‌س����ه‌ر چیه‌ بۆ‬ ‫دۆخی‌ ئێستای‌ عێراق؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬چاره‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ به‌ره‌یه‌كی‌‬ ‫نیش����تیمانی‌ دروس����ت بكرێت‌و هه‌موو‬ ‫الیه‌ن����ه‌كان پێكه‌وه‌ كۆبكاته‌وه‌‪ ،‬هه‌موان‬

‫پێك����ه‌وه‌ له‌س����ه‌ر نه‌خش����ه‌ڕێگایه‌ك‬ ‫رێكه‌وین‌و پابه‌ندبین به‌رێكه‌وتنه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌داخ����ه‌وه‌ تاكو ئێس����تا چه‌ند جارێك‬ ‫رێكه‌وت����ن كراوه‌ ب����ه‌اڵم چه‌ند الیه‌نێك‬ ‫پابه‌ند نه‌بون به‌ڕێكه‌وتنه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ له‌ماوه‌ی‌ چوار س����اڵی‌‬ ‫راب����ردوودا لیس����ته‌كه‌ی‌ ئێ����وه‌ چه‌ن����د‬ ‫جارێك توش����ی‌ ترازان هات‌و ژماره‌یه‌ك‬ ‫پارله‌مانتار له‌عێراقیه‌ جیابونه‌وه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ه����ۆكاری‌ زۆره‌‪ ،‬كوتله‌كه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ تاقه‌ كوتله‌یه‌ كه‌ تاكو ئێستا شانزه‌‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌ پارێزگاكانمان‬ ‫كوژراوه‌‪ ،‬زۆر ده‌س����ت هه‌ی����ه‌ له‌ڕێگای‌‬ ‫جۆراوج����ۆره‌ هه‌وڵی‌ كڕین����ی‌ ئه‌ندام‌و‬ ‫كه‌س����ه‌ دیاره‌كان����ی‌ نێ����و عێراقیه‌یان‬ ‫داوه‌‪ ،‬ئیدی‌ ئه‌و ده‌س����تانه‌ ده‌ره‌كی بن‬ ‫یان ناوخۆیی‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌س����ه‌ر ئاستی‌‬ ‫ده‌ره‌كیش����دا ده‌وڵ����ه‌ت هه‌یه‌ ده‌س����تی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌وه‌ی‌ ك����ه‌ كوتله‌ی‌ عێراقیه‌ وای‌‬ ‫به‌س����ه‌ر هات‪ ،‬چونكه‌ كوتله‌ی‌ عێراقیه‌‬ ‫كوتله‌یه‌كی‌ نیش����تیمانی‌ بوو‪ ،‬خاوه‌نی‌‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ تایبه‌تی‌‌و نه‌خش����ه‌ی‌ ده‌رچونی‌‬ ‫عێراق بوو له‌م قه‌یرانه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ش����ی‌ كه‌‬ ‫جیابونه‌وه‌ دیاربوو كه‌ هه‌ندێكی‌ له‌سه‌ر‬ ‫بابه‌ت����ی‌ تایف����ی‌ جیابون����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌ش الی‌ من به‌هه‌موو ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫ره‌تكراوه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ من بۆ خۆم یه‌كێكم‬ ‫به‌تون����دی‌ دژی‌ ئه‌و بابه‌ت����ه‌م‪ .‬یه‌كێك‬ ‫له‌هۆكاره‌كانی‌ الوازبونی‌ لیستی‌ عێراقیه‌‬ ‫ره‌نگ����ه‌ ئه‌و هۆكارانه‌ب����ن‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌موو ئه‌وانه‌ش����دا عێراقیه‌ هه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫پێی‌ خۆی‌ وه‌س����تاو له‌س����ه‌ر گۆڕه‌پانی‌‬ ‫سیاس����ی‌ رۆڵی‌ خۆی هه‌ی����ه‌‌و جێگه‌ی‌‬ ‫ده‌ستمان دیاره‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬په‌یام����ت چیه‌ بۆ ئه‌و كه‌س‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ی‌ كه‌ له‌عێراقیه‌ جیابونه‌وه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ ك����ه‌ له‌نێو‬ ‫عێراقیه‌ جیابون����ه‌وه‌ هه‌ڵبه‌ته‌ پڕۆژه‌ی‌‬ ‫عێراقیه‌یان به‌دڵ نه‌بووه‌‪ ،‬وه‌ك رونیشه‌‬ ‫عێراقیه‌ خاوه‌نی‌ رێڕه‌وێكی‌ نیشتیمانیه‌و‬ ‫له‌س����ه‌ر ئامانج����ه‌ بااڵكان����ی‌ عێ����راق‬ ‫دامه‌زراوه‌و ئه‌وه‌ی‌ كۆمانی‌ كردووه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ عێراقه‌ به‌گشتی‌‪.‬‬

‫مالیكی‌ چاالكی‌ فڕۆكه‌ ئه‌مریكیه‌كان له‌ئه‌نبار راده‌گرێت‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫له‌سه‌ر فه‌رمانی‌ حكومه‌تی‌ عێراق‪،‬‬ ‫هێزه‌كانی‌ ئه‌مریكا چاالكی‌ فڕۆكه‌ ب ‌ێ‬ ‫فڕۆكه‌وانه‌كانیان له‌ئاسمانی‌ پارێزگای‌‬ ‫ئه‌نبار راده‌گرن‪ .‬حكومه‌تی‌ ئه‌مریكاش‬ ‫له‌ترسی‌ به‌كارهێنانی‌ له‌دژی‌ سوننه‌كان‌و‬ ‫ناردنی‌ بۆ سوریا‪ ،‬ئاماده‌نییه‌ چه‌ك‌و‬ ‫كه‌ره‌سته‌ی‌ سه‌ربازی‌ بفرۆشێته‌ عێراق‪.‬‬ ‫م����اوه‌ی‌ هه‌فته‌ی����ه‌ك زیات����ره‌ ش����ه‌ڕو‬ ‫پێكدادن‌و گرژییه‌كان له‌پارێزگای‌ ئه‌نبارو‬ ‫ق����ه‌زای‌ فه‌لوجه‌ به‌رده‌وام����ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫میدیاكانی‌ حكومه‌ت باس له‌كۆنترۆڵكردنی‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ له‌الیه‌ن هێزه‌كانی‌ س����وپای‌‬ ‫عێراقه‌وه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ژماره‌یه‌ك میدیای‌‬ ‫ناوخۆیی‌‌و جیهانی‌ باس له‌وه‌ده‌كه‌ن قه‌زای‌‬ ‫فه‌لوج����ه‌ به‌ته‌واوه‌ت����ی‌ له‌ژێ����ر كۆنترۆڵی‌‬ ‫چه‌كداره‌كانی‌ قاعیده‌دایه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ نیویۆرك تایمز له‌راپۆرتێكدا‬ ‫ب����اس ل����ه‌وه‌ده‌كات ق����ه‌زای‌ فه‌لوج����ه‌‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت����ی‌ كه‌وتۆت����ه‌ ژێ����ر كۆنترۆڵی‌‬ ‫گروپه‌ چه‌كداره‌كانی‌ س����ه‌ر به‌ رێكخراوی‌‬ ‫قاعیده‌وه‌‪ .‬رۆژنامه‌كه‌ ده‌نوسێت "ئه‌م شه‌ڕه‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌ س����ه‌خته‌ بۆ تواناكانی‌‬ ‫مالیكی‌‪ ،‬ئایا ده‌توانێ����ت كۆنترۆڵی‌ خۆی‌‬ ‫به‌س����ه‌ر ئه‌م ناوچانه‌دا بسه‌پێنێت یاخود‬ ‫له‌به‌رده‌م قاعیده‌دا چۆك داده‌ت‌و ناوچه‌كه‌‬ ‫ده‌بێته‌ په‌ناگه‌ی‌ قاعیده‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌ رۆژنامه‌یه‌كی‌ ئه‌مریكی‌‬ ‫ئاش����كرای‌ ده‌كات له‌به‌ره‌نگاربون����ه‌وه‌ی‌‬ ‫قاعیده‌دا‪ ،‬گومان‌و دڕدۆنگی‌ له‌نێوان هه‌ردو‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌غداو واشنتۆن هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ه����ۆی‌ دوایی����ن هه‌ڵوێس����ته‌كانی‌ نوری‌‬ ‫مالیكی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراقه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫رۆژنام����ه‌ی‌ ل����ۆس ئه‌نجل����س تایمزی‌‬ ‫ئه‌مریك����ی‌‪ ،‬له‌راپۆرتێكداو له‌س����ه‌ر زاری‌‬ ‫به‌رپرسێكی‌ بااڵی‌ ئه‌مریكاوه‌ باڵویكرده‌وه‌‬ ‫به‌درێژایی‌ ماوه‌ی‌ هه‌شت هه‌فته‌ فڕۆكه‌ بێ‌‬ ‫فڕۆكه‌وانه‌كانی‌ ئه‌مریكا به‌ئاسمانی‌ ئه‌نباردا‬ ‫س����وڕاونه‌ته‌وه‌و زانیارییان له‌سه‌ر بنكه‌و‬

‫عێراق‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫مشعان جه‌بوری‌‪ :‬هه‌ڵبژاردن ‌ی داهاتو ‌ی په‌رله‌مان‬ ‫عێراق به‌ره‌و زۆرانبازییه‌ك ‌ی گه‌ور‌ه ده‌بات‬ ‫ ئا‪ :‬شێركۆ عه‌بدواڵ‬ ‫مشعان جه‌بوری‌‪ ،‬په‌رله‌مانتار ‌ی‬ ‫پێشو ‌ی عێراق‌و خاوه‌ن ‌ی س ‌ێ كه‌ناڵ ‌ی‬ ‫ئاسمانی‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ ‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "تا ئه‌وكاته‌ ‌ی ك ‌ه له‌ڕوو ‌ی‬ ‫داهاته‌و‌ه كورده‌كان پێویستیان به‌عێراق‬ ‫بێت له‌گه‌ ‌ڵ عێراق ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وكاته‌ ‌ی ك ‌ه دڵنیابن داهاته‌كانیان‬ ‫له‌سه‌روو ئه‌وه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی عێراق‬ ‫ده‌ستیانده‌كه‌وت‪ ،‬ئه‌وسا به‌ته‌واو ‌ی‬ ‫له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی عێراق جیاده‌بنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تا له‌س���ه‌ره‌تا ‌ی س���اڵ ‌ی‬ ‫‪2014‬داین‪ ،‬تۆ وه‌ك سیاس���ه‌تمه‌دارێك ‌ی‬ ‫به‌ئه‌زمون پێشبینیت بۆ س���یناریۆكان ‌ی‬ ‫ئاینده‌ ‌ی عێراق چییه‌؟‬ ‫مش���عان جه‌بوری‌‪ :‬گرنگترین شت ك ‌ه‬ ‫ده‌بێت چاومان له‌س���ه‌ر ‌ی بێ���ت ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌ی داهات���و ‌ی په‌رله‌مان ‌ی عێراق‬ ‫یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه ك��� ‌ه ئه‌نجامده‌درێت‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت به‌ده‌س���ت عێراقی���ه‌كان‬ ‫خۆیانه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬گرنگتری���ن س���یناریۆ كه‌‬ ‫دیمه‌ن ‌ی سیاس��� ‌ی عێراق له‌چوار س���اڵ ‌ی‬ ‫داهاتودا دیاریده‌كات ئه‌و كێبڕك ‌ێ جدی‌‌و‬ ‫تون���دو زۆرانبازیی ‌ه ده‌بێ���ت ك ‌ه هێزه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌ر به‌ده‌س���ته‌وه‌گرتن ‌ی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ده‌یك���ه‌ن‪ ،‬پێموای��� ‌ه له‌چه‌ن���د مان���گ‌و‬ ‫هه‌فته‌ ‌ی داهاتودا هه‌ڵكشانێك ‌ی سیاسی‌‌و‬ ‫له‌سیاس���یش به‌والت���ره‌و‌ه له‌عێراق���دا‬ ‫روب���دات‪ ،‬هه‌ڵبژاردن��� ‌ی ‪ 2014‬جه‌نگێك ‌ی‬ ‫راس���ته‌قین ‌ه ده‌بێ���ت‪ ،‬چونك��� ‌ه ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ‌ی به‌ده‌س���ته‌و‌ه بێت ئه‌مجار‌ه‬ ‫بودجه‌یه‌ك ‌ی گه‌وره‌ ‌ی زی���اد له‌‪ 140‬ملیار‬ ‫دۆالر ‌ی به‌ده‌سته‌و‌ه ده‌بێت‪ ،‬بزنسمانه‌كان‬ ‫ده‌یه‌نه‌وێت بچن ‌ه ده‌سه‌اڵته‌وه‌و بۆ ئه‌مه‌ش‬ ‫پار‌ه به‌كارده‌هێن���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها خه‌ڵكیش‬ ‫خواس���ت ‌ی هه‌ی ‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌ی گۆڕانكاری ‌ی‬ ‫روبدات‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و خه‌ڵك ‌ه گۆڕانخوازان ‌ه‬ ‫پاره‌ی���ان نیی��� ‌ه ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ‌ی ملمالنێی‌‬ ‫پێبكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا مالیك ‌ی بۆ جار ‌ی س���ێهه‌م‬ ‫خۆ ‌ی هه‌ڵده‌بژێرێته‌وه‌؟‬ ‫مش���عان جه‌ب���وری‌‪ :‬به‌ب���ڕوا ‌ی م���ن‬ ‫پرۆس���ه‌ ‌ی خۆپااڵوتنه‌و‌ه پرۆسه‌یه‌ك ‌ه ك ‌ه‬ ‫خه‌ڵك ‌ی ده‌نگده‌ر بڕیار ‌ی له‌س���ه‌رده‌دات‌و‬ ‫دیاری���ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر مالیك��� ‌ی جارێكیتر‬ ‫زۆرین���ه‌ ‌ی په‌رله‌مانی ‌ی به‌ده‌س���تبهێنێت‪،‬‬ ‫ماف��� ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی ده‌بێت بۆ جار ‌ی س���ێهه‌م‬ ‫خ���ۆ ‌ی هه‌ڵبژێرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر زۆرینه‌ ‌ی‬ ‫په‌رله‌مانی��� ‌ی به‌ده‌س���تبهێنێت‪ ،‬رێگرتن‬ ‫له‌وه‌ ‌ی بۆ جار ‌ی سێهه‌م ببێته‌و‌ه به‌سه‌رۆك‬ ‫وه‌زی���ر‪ ،‬كارێك ‌ی نالۆژیكی‌‌و نایاس���اییه‌‪،‬‬ ‫چونك��� ‌ه ئ���ه‌و‌ه ده‌نگده‌ران���ن بڕی���ار ‌ی‬ ‫له‌سه‌رده‌ده‌ن‌و ئه‌نجام ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان دیاریده‌كه‌ن‪.‬‬

‫مشعان جبوری‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���وننه‌كان پێیانوای��� ‌ه‬ ‫زوڵملێكراون‌و دوا ‌ی ساڵێك خۆپیشاندان‬ ‫له‌ئه‌نبار گوێیان لێنه‌گیراو سه‌ركوتكران‪،‬‬ ‫ئای���ا ل���ه‌‪2014‬دا ب���ه‌ره‌و دامه‌زراندن��� ‌ی‬ ‫هه‌رێمێك ‌ی سه‌ربه‌خۆ هه‌نگاو ده‌نێین؟‬ ‫مش���عان جه‌ب���وری‌‪ :‬با راش���كاوانه‌و‬ ‫دادپه‌روه‌ران ‌ه بدوێین‪ ،‬له‌ده‌سه‌اڵتدا خه‌ڵك ‌ی‬ ‫تائیف ‌ی هه‌ن‌و خه‌ڵك ‌ی به‌شه‌ره‌فیش هه‌ن‪،‬‬ ‫بودج���ه‌ ‌ی ده‌وڵه‌ت به‌پێ��� ‌ی میكانیزمێك‬ ‫دابه‌ش ده‌كرێت‪ ،‬ك ‌ه ژماره‌ ‌ی پارێزگاكان‬ ‫ته‌حه‌كوم ‌ی پێو‌ه ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم زوڵمه‌ك ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌ی به‌گرتنه‌ب���ه‌ر ‌ی رێوش���وێن ‌ی‬ ‫ئه‌منیی���ه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌ره‌نجام ‌ی‬ ‫چاالك��� ‌ی تیرۆریس���تیی‌‌و هه‌ڵكش���ان ‌ی‬ ‫جموجۆڵ��� ‌ی ئ���ه‌و گروپانه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا من پێموای ‌ه موماره‌سه‌ ‌ی‬ ‫تون���دو ده‌رپه‌ڕاندن‌و په‌راوێزخس���تنیش‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌سوننه‌كان كراوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫م���ن له‌نیش���تمانپه‌روه‌ری ‌ی فه‌رمان���ده‌ ‌ی‬ ‫سوپا‌و س���ه‌رۆك وه‌زیر‌و ئه‌وان ‌ه به‌گومان‬

‫نیم‪ .‬سه‌باره‌ت به‌سوننه‌كانیش‪ ،‬مومكین ‌ه‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ نزیككه‌وتنه‌و‌ه له‌واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردن‪،‬‬ ‫توش ‌ی نوخبه‌یه‌ك ‌ی سیاس ‌ی نو ‌ێ بین ك ‌ه‬ ‫قۆناغێك ‌ی نو ‌ێ به‌رهه‌مده‌هێنێ‌‌و ئاینده‌ ‌ی‬ ‫سیاس ‌ی سوننه‌كان دیاریده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوای��� ‌ه ك���ورد ل���ه‌‪2014‬دا‬ ‫له‌ڕێگه‌ ‌ی سه‌ربه‌خۆی ‌ی ئابورییه‌و‌ه هه‌وڵ ‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی ‌ی سیاس ‌ی بدات؟‬ ‫مشعان جه‌بوری‌‪ :‬من پێموای ‌ه كورده‌كان‬ ‫خه‌ریك ‌ی دامه‌زراندن ‌ی بنه‌ما ‌ی سه‌ربه‌خۆی ‌ی‬ ‫خۆیان���ن‪ ،‬س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی ئابوریش���یان‬ ‫له‌س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی سیاس��� ‌ی گرنگت���ره‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ش��� ‌ه ك ‌ه ئه‌و ئیمتیازو پش���ك ‌ه‬ ‫فریوده‌ران ‌ه ده‌ده‌ن به‌كۆمپانیا گه‌وره‌كان ‌ی‬ ‫ن���ه‌وت زیات���ر له‌ده‌وڵه‌ت��� ‌ی ناوه‌ن���دی‌‬ ‫عێ���راق‪ ،‬تا ئه‌وه‌ ‌ی ك��� ‌ه داهات ‌ی نه‌وتیان‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك بێت بتوانن س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی‬ ‫خۆیان رابگه‌یه‌نن‪ ،‬پێموای ‌ه تا ئه‌وكاته‌ ‌ی‬ ‫ك ‌ه له‌ڕوو ‌ی داهاته‌و‌ه پێویستیان به‌عێراق‬ ‫بێت له‌گه‌ ‌ڵ عێراق ده‌مێننه‌وه‌‌و به‌ش���ێك‬

‫ده‌بن له‌سیس���ته‌م ‌ی ئابور ‌ی عێراق‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ ‌ی ك��� ‌ه دڵنیاب���ن داهاته‌كانیان‬ ‫له‌سه‌روو ئه‌وه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی عێراق‬ ‫ده‌س���تیانده‌كه‌وت‪ ،‬ئه‌وس���ا به‌ت���ه‌واو ‌ی‬ ‫له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی عێراق جیاده‌بنه‌وه‌‪ ،‬پێشموای ‌ه‬ ‫ئێستا له‌سه‌ر ئه‌و رێگه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ك���ورده‌كان ژیران��� ‌ه مامه‌ڵ��� ‌ه ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫نایه‌نه‌وێ���ت په‌ل ‌ه له‌س���ه‌ربه‌خۆییبونیاندا‬ ‫بكه‌ن به‌وجۆره‌ ‌ی ك ‌ه له‌باش���ور ‌ی سودان‬ ‫بینیمان‪ ،‬ك ‌ه كێش���ه‌و گرفت ‌ی لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ده‌یانه‌وێت بنه‌م���او ره‌گه‌زه‌كان ‌ی‬ ‫بنیاتنان ‌ی ده‌وڵ���ه‌ت پێكه‌وه‌بنێن‌و له‌رو ‌ی‬ ‫ئابوریی���ه‌و‌ه س���ه‌ربه‌خۆ ب���ن‌و رایه‌ڵێك‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی���ی نێوده‌وڵه‌ت��� ‌ی له‌ئاس���ت ‌ی‬ ‫ناوچه‌كه‌و واڵتان��� ‌ی ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫ته‌نانه‌ت ئاسیاش���دا دروس���تكردووه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی پش���تیوانییان هه‌بێت له‌ئاس���ت ‌ی‬ ‫جیهانداو له‌وه‌شدا س���ه‌ركه‌وتو بون‪ .‬من‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ دروس���تبون ‌ی ئ���ه‌و ده‌وڵه‌ته‌دام‌و‬ ‫پیشتگیریش��� ‌ی ده‌ك���ه‌م‌و پێش���موای ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك ‌ی تۆكمه‌یان له‌گه‌ ‌ڵ ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫عێراقدا ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كاردانه‌وه‌ ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌و‌ه چ ‌ی ده‌بێت؟‬ ‫مه‌ش���عان جه‌ب���وری‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر گه‌لێك‬ ‫بیه‌وێت س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی وه‌ربگرێت ده‌بێت‬ ‫رێز له‌ئیراده‌ی���ان بگیرێ���ت‪ ،‬جگ ‌ه له‌و‌ه‬ ‫ك���ورد ژیران��� ‌ه هه‌ڵس���وكه‌وت ده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت هه‌لومه‌رج��� ‌ی خۆیان له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫جیهان ‌ی ده‌ره‌و‌ه ته‌رتی���ب بكه‌ن‪ ،‬له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫واڵت��� ‌ه كاریگ���ه‌ره‌كان‌و له‌گ���ه‌ ‌ڵ نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان‌و‪ ،‬من پێموای ‌ه دامه‌زراندن ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی���ان به‌ڕێوه‌ی���ه‌‌و نزیكیش��� ‌ه‬ ‫له‌س���ایه‌ ‌ی ئه‌و گه‌ش��� ‌ه ئابوریی��� ‌ه به‌رزو‬ ‫خێرایه‌ ‌ی له‌كوردستاندا ده‌یبینن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���بینی‌ ده‌ك���ه‌ن له‌‪2014‬دا‬ ‫رۆڵ ‌ی ئێران‌و توركی���ا له‌عێراقدا گه‌وره‌تر‬ ‫بێت؟‬ ‫مه‌ش���عان جه‌ب���وری‌‪ :‬ده‌وڵه‌تێك نیی ‌ه‬ ‫له‌دنی���ادا ك��� ‌ه بتوانێ���ت ده‌س���تبخات ‌ه‬ ‫كاروب���ار ‌ی واڵتێك���ی‌ تره‌وه‌و ده‌س���تی‬ ‫تێوه‌رنه‌دات‪ ،‬س���تراتیجیه‌ت ‌ی ئاسایش��� ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی��� ‌ی هه‌ر ده‌وڵه‌تێ���ك له‌بنیاتنان ‌ی‬ ‫سیس���ته‌مێكدا چڕده‌بێت���ه‌و‌ه ك ‌ه رێگری ‌ی‬ ‫له‌ده‌س���تێوه‌ردانیان بكات‪ ،‬ئێم ‌ه به‌هۆ ‌ی‬ ‫داڕمان��� ‌ی داموده‌زگاكان��� ‌ی ده‌وڵ���ه‌ت‌و‬ ‫تایفه‌گ���ه‌ری‌و كار ‌ی تی���رۆره‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫وام���ان لێهات���وو‌ه س���ۆماڵ‌و جیبۆتیش‬ ‫ده‌س���توه‌رده‌دات ‌ه كاروبارمان���ه‌وه‌‪ .‬دیار‌ه‬ ‫عێ���راق له‌دێرزه‌مانه‌و‌ه چه‌ق��� ‌ی ملمالن ‌ێ‬ ‫ب���ووه‌‪ ،‬به‌هۆ ‌ی خێر‌و بێ���ر‌و هه‌ڵكه‌وته‌ ‌ی‬ ‫جوگرافییه‌وه‌‪ ،‬واڵتان ‌ی دراوسێش رۆڵیان‬ ‫ل���ه‌وه‌دا هه‌ب���ووه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌و‌ه ئێس���تا‬ ‫هه‌س���ت به‌ده‌س���تێوه‌ردانێك ‌ی سیاسی‌‌و‬ ‫ئه‌من ‌ی ده‌كه‌ین به‌ش���ێوه‌ ‌ی راس���ته‌وخۆو‬ ‫ناڕاس���ته‌خۆ‪ ،‬رێگرت���ن له‌و‌ه پێویس���ت ‌ی‬

‫به‌بنیاتنان ‌ی داموده‌زگا ‌ی ئه‌منی‌‌و ئابوری‌‌و‬ ‫سیاس ‌ی تۆكمه‌و به‌هێز‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌ی عێراق‬ ‫نه‌بێت ‌ه گۆڕه‌پان بۆ ئه‌وان ‌ی تر‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ب���ڕوا ‌ی ت���ۆ هه‌لومه‌رج ‌ی‬ ‫س���وریا به‌روخان��� ‌ی رژێم ‌ی ئه‌س���ه‌د یان‬ ‫درێژه‌كێشان‌و مانه‌وه‌ی‌‪ ،‬چ كاریگه‌رییه‌ك ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر هه‌لومه‌رج ‌ی عێراق ده‌بێت؟‬ ‫مه‌ش���عان جه‌بوری‌‪ :‬ب���ه‌ال ‌ی منه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫س���ااڵنێك ‌ی زۆر له‌سوریا ژیاوم‪ ،‬مانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌سه‌د بۆ ئێم ‌ه باشتر‌ه له‌وه‌ ‌ی داعش بێت‪،‬‬

‫هه‌ڵبژاردن ‌ی‬ ‫داهاتوی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێراق یه‌كه‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ كه‌‬ ‫ئه‌نجامده‌درێت‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵت به‌ده‌ست‬ ‫عێراقیه‌كان‬ ‫خۆیانه‌وه‌یه‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌یر بكه‌یت ئه‌وانه‌ ‌ی له‌شیشان‌و‬ ‫عه‌ره‌بستان ‌ی س���عودیه‌و‌ه ده‌چن ‌ه سوریا‬ ‫له‌پێناو س���ه‌قامگیركردن ‌ی دیموكراسی‌‌و‬ ‫ماف��� ‌ی مرۆڤ���دا نای���ه‌ن‪ ،‬به‌ڵك���و دێ���ن‬ ‫ده‌وڵه‌تێك ‌ی توندڕه‌و بنیاتبنێن كه‌ ئیش ‌ی‬ ‫كوش���تار‌و تیرۆركردن بێ���ت‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ند ‌ی واڵتان ‌ی ده‌وروبه‌ر نیی ‌ه ك ‌ه‬ ‫هه‌لومه‌رج ‌ی س���وریا به‌ره‌و پاشاگه‌ردان ‌ی‬ ‫بچێت‪ ،‬به‌وشێوه‌یه‌ ‌ی ك ‌ه له‌دوای‌ ‪2003‬ه‌وه‌‬ ‫له‌عێراق بینیم���ان چونك ‌ه كاریگه‌رییه‌ك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ ‌ی له‌س���ه‌ر هه‌مو واڵتان ‌ی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ئێم ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫گۆڕانكاری ‌ی ئاشتیانه‌یان له‌سوریادا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نیگه‌رانین له‌گه‌ش���ه‌ ‌ی تیرۆر‌و كوش���تار‬ ‫له‌په‌نامانه‌وه‌‪.‬‬

‫عه‌دنان پاچه‌چی‌‪ :‬هیچ ئومێدێكم به‌باشبوونی‌ عێراق نییه‌‬ ‫ ئا‪ :‬شێركو عه‌بدواڵ‬

‫باره‌گاكانی‌ چه‌كدارانی‌ سه‌ر به‌ رێكخراوی‌‬ ‫قاعیده‌ كۆكردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫كتوپ����ڕو له‌س����ه‌ر داوای‌ حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو چاالكیه‌كانیان راگرتوه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ك����ه‌ ئاش����كرای‌ ده‌كات‪ ،‬دوای‌‬ ‫راگرتنی‌ چاالكی‌ فڕۆكه‌ بێ‌ فڕۆكه‌وانه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌مریكا پێشنیاری‌ بۆ عێراق كردوه‌ تاوه‌كو‬ ‫فڕۆكه‌ی‌ چه‌كداری‌ بێ‌ فڕۆكه‌وان بۆ لێدانی‌‬ ‫بنك����ه‌و باره‌گاكانی‌ چه‌كداران����ی‌ قاعیده‌‬ ‫به‌كاربهێنێت‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌تی‌ عێراق ئه‌و‬ ‫داوایه‌ش����ی‌ ره‌تكردۆته‌وه‌‪ .‬هۆكاره‌كه‌شی‌‬ ‫گه‌ڕاندۆته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ره‌نگه‌ هاواڵتیانی‌‬ ‫عێراق ب����ه‌و كاره‌ ن����اڕازی‌‌و نیگه‌ران بن‌و‬ ‫پێیانوابێت دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫سوپای‌ ئه‌مریكا "له‌ده‌رگاوه‌ رۆیشت ئێستا‬ ‫بیه‌وێت له‌په‌نجه‌ره‌وه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و راپۆرت����ه‌ ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ده‌كات‪،‬‬

‫له‌ماوه‌ی‌ چه‌ند مانگی‌ رابردودا به‌رپرسانی‌‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی‌ مالیكی‌ زنجیره‌یه‌ك هه‌وڵ‌و‬ ‫چاالكی����ان خس����تۆته‌گه‌ڕ‪ ،‬به‌مه‌به‌س����تی‌‬ ‫قایلكردن����ی‌ واش����نتۆن تاوه‌ك����و چه‌ك‌و‬ ‫كه‌ره‌سته‌ی‌ سه‌ربازی‌ پێشكه‌وتو به‌عێراق‬ ‫بفرۆش����ێت‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرس����انی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ب����ه‌ده‌م ئ����ه‌و داوایه‌وه‌ نه‌چ����ون‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ه����ۆی‌ نیگه‌رانی����ان له‌به‌كارهێانی‌ ئه‌و‬ ‫چه‌كانه‌ له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌كه‌ی‌ مالیكیه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ س����ه‌ركوتكردنی‌ نه‌ی����اره‌ سیاس����یه‌‬ ‫س����ونیه‌كان‪ ،‬له‌ب����ری‌ به‌كارهێانی‌ له‌دژی‌‬ ‫گروپه‌ جیهادییه‌كان‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ك����ه‌ رونیده‌كات����ه‌وه‌ ئه‌مری����كا‬ ‫مه‌ترس����یه‌كی‌ زۆری‌ هه‌ی����ه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫چه‌كان����ه‌ی‌ عێراق داوایده‌كات‪ ،‬به‌ش����ێكی‌‬ ‫ره‌وان����ه‌ی‌ ئه‌و گروپه‌ چه‌كداره‌ ش����یعیانه‌‬ ‫بكرێت كه‌ له‌س����وریا به‌رگری‌ له‌رژێمه‌كه‌ی‌‬

‫به‌ش����ار ئه‌س����ه‌د ده‌كه‌ن‪ ،‬دیارترینی‌ ئه‌و‬ ‫گروپان����ه‌ش بریتی����ن له‌گروپی‌ ئه‌بو فه‌زڵ‬ ‫عه‌باس‌و حیزبواڵی‌ لوبنانی‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌كه‌ له‌زاری‌ چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫هێما ب����ۆ ئه‌وه‌ده‌كات‪ ،‬كاتێ����ك دو مانگ‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر نوری‌ مالیكی‌ سه‌ردانی‌ ئه‌مریكا‬ ‫كردوه‌‪ ،‬داوایكردوه‌ له‌بری‌ چاالكی‌ هه‌واڵگری‌‬ ‫ئه‌مریكا چه‌ك‌و كه‌ره‌س����ته‌ی‌ س����ه‌ربازی‌‬ ‫له‌نمونه‌ی‌ فڕۆكه‌ی‌ ئێف شانزه‌و كۆپته‌ری‌‬ ‫ئه‌پاتچی‌ بفرۆشێته‌ سوپای‌ عێراق تاوه‌كو‬ ‫خ����ۆی‌ به‌كاریبهێنێت‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرس����انی‌‬ ‫ئه‌مری����كا رایانگه‌یاندوه‌ فرۆش����تنی‌ چه‌ك‬ ‫كاتێك����ی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم هاوكاری‌‬ ‫هه‌واڵگری‌ به‌ئاسانی‌ ئه‌نجام ده‌درێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌ر له‌دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ مالیكی‌ بۆ به‌غدا‪،‬‬ ‫چاالكی‌ فڕۆكه‌ بێ‌ فڕۆكه‌وانه‌كانی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ده‌س����تی‌ پێكردوه‌‪ ،‬تاوه‌ك����و هه‌فته‌یه‌ك‬

‫له‌مه‌وبه‌ر له‌س����ه‌ر داوای‌ حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫چاالكیه‌كانیان راگیراوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ش����ێكی‌ دیكه‌ی‌ راپۆرته‌كه‌دا باس‬ ‫له‌وه‌كراوه‌ مانگی‌ رابردو وه‌زاره‌تی‌ به‌رگری‌‬ ‫ئه‌مریكا (‪ )75‬موش����ه‌كی‌ ره‌وانه‌ی‌ هێزی‌‬ ‫ئاس����مانی‌ عێراقی‌ كردوه‌‪ ،‬تاوه‌كو له‌دژی‌‬ ‫چه‌كدارانی‌ قاعیده‌ به‌كاریبهێنن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئاماده‌یش����ی‌ ده‌ربڕیوه‌ بۆ ناردنی‌ فڕۆكه‌ی‌‬ ‫چاودێ����ری‌ بچ����وك‪ ،‬به‌اڵم ش����یكه‌ره‌وانی‌‬ ‫س����ه‌ربازی‌ ده‌ڵێ����ن عێ����راق پێویس����تی‌‬ ‫زیاتری‌ به‌چه‌ك‌و ته‌كنه‌لۆژیاو كه‌ره‌سته‌ی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ هه‌یه‌ بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ گروپه‌‬ ‫چه‌كداره‌كان‪" ،‬چونكه‌ زۆرجار چه‌كه‌كانیان‬ ‫له‌چه‌كی‌ سوپای‌ عێراق قورستره‌"‪.‬‬ ‫هه‌ندێك له‌چاودێ����ران پێیانوایه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێس����تا له‌ئه‌نب����ار روده‌دات كاردانه‌وه‌ی‌‬ ‫ره‌فتاره‌كانی‌ مالیكیه‌‪ ،‬كه‌ وای‌ له‌چینێكی‌‬

‫فراوان����ی‌ س����وننه‌كان كردوه‌ هه‌س����ت به‌‬ ‫په‌راوێزخس����تن‌و چه‌وس����اندنه‌وه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫گروپ����ه‌ ئیس��ل�امیه‌ توندڕه‌وه‌كانیش ئه‌و‬ ‫دۆخه‌ی����ان قۆس����تۆته‌وه‌‌و له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫خۆیان به‌كاریانهێناوه‌‪.‬‬ ‫رای����ان كرۆك����ه‌ر كه‌ له‌ماوه‌ی‌ س����ااڵنی‌‬ ‫(‪ )2009 - 2007‬باڵێ����وزی‌ ئه‌مری����كا بوه‌‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬ده‌ڵ����ێ‌ "بارودۆخه‌ك����ه‌ خراپه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئیس����تا په‌تاكه‌ ته‌نها له‌س����وریادا‬ ‫نه‌ماوه‌ت����ه‌وه‌و زۆر ته‌ش����ه‌نه‌ی‌ ك����ردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش زۆر مه‌ترس����یداره‌"‪ .‬هه‌روه‌ه����ا‬ ‫جیم����س جیفری‌ كه‌ له‌كابین����ه‌ی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫ئۆبامادا باڵێ����وزی‌ ئه‌مریكا بوه‌ له‌عێراق‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ‌ "ئیداره‌ی‌ ئه‌مریكا هیچ بژارده‌یه‌كی‌‬ ‫له‌به‌رده‌مدا نه‌ماوه‌‪ ،‬جگه‌له‌پێشكه‌شكردنی‌‬ ‫یارمه‌تی‌ س����ه‌ربازی‌ زیاتر ب����ۆ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق"‪.‬‬

‫عه‌دنان پاچه‌چی سه‌ركرده‌ی دیاری‬ ‫سوننه‌كان‌و وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی پێشوی‬ ‫عێراق‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ عێراق‬ ‫ی‬ ‫كه‌وتووه‌ته‌ ملمالنێیه‌كی‌ گه‌ور‌ه ‌‬ ‫تائیفییه‌وه‌و ده‌ڵێت "هیچ ئومێدێكم‬ ‫نییه‌ كه‌ عێراق به‌ره‌و باشتر بڕوات‪،‬‬ ‫چونك ‌ه سیاسه‌تی ئێستای‌ عێراق‬ ‫ی حیزبی‌و تائیفی‬ ‫له‌سه‌ر میكانیزم ‌‬ ‫ئیش ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫عه‌دن���ان پاچه‌چ��� ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌رو‬ ‫راگه‌یاند ك ‌ه ئێس���تا ته‌مه‌ن ‌‬ ‫‪ 90‬س���اڵه‌وه‌یه‌و جارێكیتر بی���ر له‌و‌ه‬ ‫ناكات���ه‌و‌ه ك��� ‌ه بگه‌ڕێته‌و‌ه ب���ۆ كارو‬ ‫ی‬ ‫ی "ئیتر كار ‌‬ ‫ی سیاسی‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫چاالك ‌‬ ‫ی بۆ من یه‌كجار قورسه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫پێویس���تم به‌پش���ووه‌‌و ده‌بێت شوێنی‬ ‫خۆم چۆڵبكه‌م بۆ گه‌نج‌و بۆ كه‌س���انی‬ ‫به‌توانات���ر‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك���و كه‌س���ێكی‬ ‫سیاس���ی ه���ه‌ر چاودێری���ی ره‌وش���ی‬ ‫عێراقم كردوه‌‌و ئه‌شیكه‌م‪ ،‬تا مابم هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫تێبینیه‌كم هه‌بێت یه‌سیاس���ه‌تمه‌داران ‌‬ ‫ی راده‌گه‌یه‌ن���م‌و هاوكاریان ده‌بم‬ ‫عێراق ‌‬ ‫ی ئه‌و ئه‌زمونانه‌ی ك ‌ه پێش���تر‬ ‫له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫تێمپه‌ڕاندون"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ئه‌نبار كرد‪ ،‬ك ‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی "هیچ ئومێدێك���م نیی ‌ه ك ‌ه نیش���تمانیه‌كان‪ ،‬هه‌ربۆی��� ‌ه هاواڵتیان كێش��� ‌ه ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی له‌گ���ه‌ ‌ڵ ك���راوه‌‌و‬ ‫ی مامه‌ڵ��� ‌ه ‌‬ ‫ی تائیف��� ‌‬ ‫ی ئه‌وتۆ ‌‬ ‫ی باش���تر بڕوات‪ ،‬پێیانوای ‌ه عێراق پێشكه‌وتنێك ‌‬ ‫عێراق به‌ره‌و دۆخێك ‌‬ ‫ی ناله‌بار‬ ‫ی به‌ره‌و دۆخێك ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش عێراق ‌‬ ‫چونك��� ‌ه ئ���ه‌م سیاس���ه‌ته‌ی ئێس���تا به‌خۆیه‌وه‌ نه‌دیوه‌"‪.‬‬ ‫ی راپێچ كردووه‌‌و كێش��� ‌ه سیاس���یه‌كان‬ ‫ی له‌چۆنیه‌ت��� ‌‬ ‫ناوب���راو ره‌خن��� ‌ه ‌‬ ‫ی حیزب���ی‌‌و تائیفی‬ ‫له‌س���ه‌ر میكانیزم ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی عێراق له‌گه‌ ‌ڵ شۆڕبونه‌ته‌و‌ه بۆ ژیان ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫ئیش ده‌كات‪ ،‬نه‌ك له‌س���ه‌ر پره‌نسیپ ‌ه مامه‌ڵه‌كردن ‌‬

‫ی مێژوو عێراق به‌م ئه‌ندازه‌ی ‌ه‬ ‫به‌درێژای��� ‌‬ ‫ی به‌خۆیه‌و‌ه نه‌بینیوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫تائیفه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫ی ئه‌م ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫ی "عێ���راق به‌هۆ ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌و‬ ‫تایفه‌گه‌ره‌و‌ه ئێستا له‌ئاست ‌‬ ‫ی الواز بووه‌"‪.‬‬ ‫جیهانیشدا به‌ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خ���ۆ پااڵوتن ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫ی سه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫نور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وت ‌‬ ‫ی سێهه‌م‪ ،‬پاچه‌چ ‌‬ ‫عێراق بۆ جار ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌و‌ه‬ ‫"ئه‌و‌ه ده‌نگده‌ر له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫دیاری���ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‌ه له‌س���ه‌ر ئه‌نجام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ی ئاین���د‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫عێراق وه‌س���تاوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و‌ه الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كان ده‌توانن بڕیاری له‌س���ه‌ر‬ ‫بده‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی الیه‌ن ‌‬ ‫ی س‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌جیابوونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراقیه‌‪ ،‬ك ‌ه پاچه‌چ ‌‬ ‫سونن ‌ه له‌لیست ‌‬ ‫ی یه‌كێك بو له‌سه‌ركرد‌ه دیاره‌كانی‌‪،‬‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی "ئ���ه‌و جیابونه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی وت��� ‌‬ ‫پاچه‌چ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌بوو له‌س���ه‌ر لیس���ت ‌‬ ‫زۆر كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی جیاشبونه‌ته‌و‌ه‬ ‫عێراقیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی خۆیان ‌ه ك ‌ه رای جیاواز‌و‬ ‫ئ���ازادن‌و ماف ‌‬ ‫ی تایب���ه‌ت به‌خۆیان‬ ‫ی جی���اواز ‌‬ ‫پڕۆژ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬جیاببنه‌وه‌و لیس���ت ‌‬ ‫ب���ۆ خۆی���ان پێك���ه‌و‌ه بنێ���ن‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫دوای هه‌ڵبژاردن���ی په‌رله‌مان دیس���ان‬ ‫یه‌كبگرن���ه‌و‌ه وه‌كو جاران‌و ره‌وش���ی‬ ‫عێراقیش به‌ره‌و باشی به‌رن"‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫پرۆفایل‬

‫ساڵێكی‌ خوێناوی‌‬ ‫به‌پێ����ی‌ ئاماره‌كانی‌ نێ����رده‌ی‌ نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرت����وه‌كان له‌عێ����راق "یۆنام����ی‌"‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ته‌قینه‌وه‌و كرده‌وه‌ توندوتیژی‌‌و‬ ‫چه‌كدارییه‌كان����ه‌وه‌ له‌عێ����راق‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌‬ ‫س����اڵی‌ رابردودا (‪ )26‬هه‌زارو (‪)576‬‬ ‫كه‌س بونه‌ته‌ قوربانی‌‪.‬‬ ‫ كانونی‌ دوه‌م‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪)246‬‬‫هاواڵتی‌‌و س����ی‌ پۆلیس‌و (‪ )18‬سه‌ربازو‬ ‫دو چه‌كداری‌ سه‌حوه‌ كوژراون‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫(‪ )735‬هاواڵتی‌‌و (‪ )31‬پۆلیس‌و (‪)26‬‬ ‫س����ه‌رباز بریندار بون‪ .‬ته‌نه����ا له‌رۆژانی‌‬ ‫(‪)1/17 – 15‬دا (‪ )88‬كه‌س كوژراون‪.‬‬ ‫زۆربه‌ی‌ ته‌قینه‌وه‌كانیش له‌شاری‌ به‌غدا‬ ‫رویداوه‌‪.‬‬ ‫ ش����وبات‪ :‬ل����ه‌م مانگ����ه‌دا (‪)136‬‬‫هاواڵتی‌‌و (‪ )26‬پۆلیس‌و (‪ )22‬سه‌رباز‬ ‫ك����وژراون‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا (‪ )123‬هاواڵتی‌‌و‬ ‫(‪ )65‬پۆلیس‌و چل سه‌رباز برینداربون‪،‬‬ ‫ته‌نها له‌رۆژی‌ هه‌ش����تی‌ شوباتدا به‌هۆی‌‬ ‫ته‌قین����ه‌وه‌ی‌ پێنج ئۆتۆمبێ����ل له‌به‌غدا‬ ‫(‪ )33‬كه‌س كوژران‌و زیاتر له‌سه‌د كه‌س‬ ‫برینداربون‪.‬‬ ‫ ئازار‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪ )229‬هاواڵتی‌‬‫ك����وژران‌و (‪ )883‬دیك����ه‌ برینداربون‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا له‌هێزه‌ ئه‌منی����ه‌كان (‪)227‬‬ ‫ك����وژراوو (‪ )300‬برین����دار هه‌بوه‌‪ .‬واته‌‬ ‫تێكڕا (‪ )1609‬كه‌س بونه‌ته‌ قوربانی‌‪.‬‬ ‫ نیسان‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪ )595‬هاواڵتی‌‌و‬‫(‪ )161‬پۆلی����س ك����وژراون‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا‬ ‫(‪ )1481‬هاواڵتی‌‌و (‪ )290‬پۆلیس بریندار‬ ‫بون‪ .‬له‌مانگ����ی‌ حوزه‌یرانی‌ (‪)2008‬ه‌وه‌‬ ‫خوێناویتری����ن مانگ بوه‌‪ ،‬ته‌نها له‌به‌غدا‬ ‫(‪ )211‬كوژراوو (‪ )486‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ (‪ )4/15‬خوێناویترین رۆژ بوه‌‪.‬‬ ‫ ئایار‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪ )82‬ئۆتۆمبێلی‌‬‫مینڕێژك����راو ته‌قیوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫(‪ )963‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )181‬پۆلی����س‬ ‫ك����وژراون‌و (‪ )2191‬هاواڵت����ی‌‌و (‪)359‬‬ ‫پۆلیس برین����دار بون‪ .‬ته‌نه����ا له‌به‌غدا‬ ‫(‪ )532‬كوژراو (‪ )1285‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ حوزه‌ی����ران‪ :‬ل����ه‌م مانگه‌دا (‪)785‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )131‬پۆلیس ك����وژراون‌و‬ ‫(‪ )1610‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )221‬پۆلی����س‬ ‫برینداربون‪ ،‬له‌هێزه‌ ئه‌منیه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫عێراق (‪ )76‬ك����وژراو‌و (‪ )161‬بریندار‬ ‫هه‌بوه‌‪ .‬ته‌نها له‌به‌غ����دا (‪ )258‬كوژراو‬ ‫(‪ )692‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ ته‌مم����وز‪ :‬ل����ه‌م مانگ����ه‌دا (‪)928‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )204‬پۆلی����س ك����وژران‌و‬ ‫(‪ )2109‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )338‬پۆلی����س‬ ‫برین����دار ب����ون‪ ،‬له‌هێ����زه‌ ئه‌منیه‌كانی‬ ‫دیكه‌ش (‪ )129‬كوژراو‌و (‪ )217‬بریندار‬ ‫هه‌ب����وه‌‪ .‬ته‌نها له‌به‌غدا (‪ )238‬كوژراوو‬ ‫(‪ )719‬برین����دار هه‌بوه‌‪ .‬ب����ه‌اڵم ئاماره‌‬ ‫فه‌رمیه‌كانی‌ حكومه‌ت ئاماژه‌ به‌كوژران‌و‬ ‫برینداربون����ی‌ (‪ )2556‬ك����ه‌س ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫له‌پێنج س����اڵی‌ راب����ردودا خوێناویترین‬ ‫مانگ بوه‌‪.‬‬ ‫ ئاب‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪ )716‬هاواڵتی‌‌و‬‫(‪ )106‬پۆلی����س ك����وژراون‌و (‪)1936‬‬ ‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )195‬پۆلیس بریندار بون‪.‬‬ ‫له‌هێ����زه‌ ئه‌منیه‌كانی دیك����ه‌ش (‪)88‬‬ ‫ك����وژراو (‪ )94‬بریندار هه‌ب����وه‌‪ .‬ته‌نها‬ ‫له‌به‌غدا (‪ )317‬كوژراوو (‪ )955‬بریندار‬ ‫هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ ئه‌یل����ول‪ :‬ل����ه‌م مانگ����ه‌دا (‪)887‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )127‬پۆلیس ك����وژراون‌و‬ ‫(‪ )1957‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )199‬پۆلی����س‬ ‫برین����دار ب����ون‪ ،‬له‌هێ����زه‌ ئه‌منیه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ش (‪ )92‬كوژراوو (‪ )176‬بریندار‬ ‫هه‌بوه‌‪ .‬ته‌نه����ا له‌به‌غدا (‪ )418‬كوژراوو‬ ‫(‪ )1011‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ تشرینی‌ یه‌كه‌م‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪)852‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )158‬پۆلیس ك����وژراون‌و‬ ‫(‪ )1793‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )218‬پۆلی����س‬ ‫بریندار ب����ون‪ .‬له‌هێزه‌كانی‌ ئه‌منیه‌كانی‌‬ ‫دیك����ه‌ش (‪ )127‬كوژراو (‪ )109‬بریندار‬ ‫هه‌ب����وه‌‪ .‬ته‌نها له‌به‌غ����دا (‪ )411‬كوژراو‬ ‫(‪ )925‬بریندار هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ تشرینی‌ دووه‌م‪ :‬له‌م مانگه‌دا (‪)565‬‬‫هاواڵت����ی‌‌و (‪ )120‬پۆلی����س ك����وژراون‌و‬ ‫(‪ )1186‬هاواڵت����ی‌‌و (‪ )239‬پۆلی����س‬ ‫بریندار ب����ون‪ .‬له‌هێزه‌كانی‌ ئه‌منیه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ش (‪ )94‬ك����وژراو (‪ )187‬بریندار‬ ‫هه‌بوه‌‪ .‬ته‌نه����ا له‌به‌غدا (‪ )224‬هاواڵتی‌‬ ‫كوژراوه‌و (‪ )399‬بریندار هه‌بوه‌‪ .‬كه‌چی‌‬ ‫ئاماری‌ فه‌رمی‌ حكومه‌ت ده‌ڵێ‌ (‪)948‬‬ ‫كه‌س كوژراون‪.‬‬ ‫ كانون����ی‌ یه‌ك����ه‌م‪ :‬له‌كۆت����ا مانگی‌‬‫ساڵیش����دا (‪ )1828‬ك����وژراو برین����دار‬ ‫له‌ش����اره‌كانی‌ تكریت‌و كه‌ركوك‌و به‌غداو‬ ‫رومادی‌ هه‌بوه‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪16‬‬

‫راپۆرت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫خواو پێغه‌مبه‌ر‬ ‫له‌خه‌ونی‌ كه‌سایه‌تیه‌ ئاینیه‌كان‌و خه‌یاڵی شاعیراندا‬ ‫باپی���ر ده‌ڵێت‪" ،‬یان په‌روه‌ردگار خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌فه‌رموێ���ت من پ���ه‌روه‌ردگارم‪ ،‬یان‬ ‫دێته‌ دڵته‌وه‌ كه‌ له‌س���ه‌دا س���ه‌د ئه‌وه‌‬ ‫په‌روه‌ردگاره‌" به‌اڵم الی‌ باپیر‪ ،‬وێنه‌ی‌‬ ‫په‌روه‌ردگار دیارنییه‌و له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئه‌و چۆن پ���ه‌روه‌ردگاری‌ بینیوه‌‪،‬‬ ‫ناوب���راو ره‌تیك���رده‌وه‌ هیچ ش���تێك‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ بدركێنێ���ت‌و وتی‌‪" ،‬من‬ ‫ناچمه‌ ناو ورده‌كاریه‌كانه‌وه‌"‪.‬‬

‫خه‌ون به‌ش���تێكه‌وه‌ ببینێت كه‌ پێشتر‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ئه‌و وێنه‌ی���ه‌ی‌ نه‌بینیبێ���ت‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"ئه‌وه‌ راس���ت نیه‌‪ ،‬چونكه‌ من خه‌ونم‬ ‫له‌ئێستادا خه‌وبینین به‌خواو‬ ‫به‌خ���وای‌ پ���ه‌روه‌ردگاره‌وه‌ بینیوه‌‌و‪،‬‬ ‫پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ (د‪.‬خ) له‌الیه‌ن‬ ‫خوای‌ په‌روه‌ردگار ك���ه‌س نه‌یبینیوه‌‪،‬‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌ ئاینیه‌كان‪ ،‬له‌حاڵه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌ب���و حه‌نیف���ه‌ ‪ 99‬ج���ار به‌خزمه‌تی‌‬ ‫بوه‌ته‌ دیاریده‌‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌رابردودا‬ ‫خوای‌ په‌روه‌ردگار گه‌یشتوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫چه‌ندین نوسه‌رو شاعیر فتوای‌‬ ‫ئیم���ام مالی���ك‌و ئیم���ام ئه‌حمه‌دیش‬ ‫كوشتنیان له‌الیه‌ن مه‌الو فه‌قێكانه‌وه‌‬ ‫بۆ ده‌ركرا له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ به‌شێوه‌یه‌ك په‌روه‌ردگاری���ان له‌خه‌ودا بینیوه‌‪ .‬خوا‬ ‫وێنه‌ی‌ نیه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك ئیبن ته‌یمیه‌‬ ‫له‌شێوه‌كان ناوی‌ خوایان له‌ده‌قه‌‬ ‫عه‌لی‌ باپی���ر یه‌كه‌مین‌و دواین كه‌س‬ ‫ده‌فه‌رموێ���ت هه‌ركه‌س���ه‌و ب���ه‌ڕاده‌ی‌‬ ‫ئه‌ده‌بیه‌كانیاندا هێناوه‌ یاخود‬ ‫باسیان له‌نهێنیه‌كی‌ گه‌ردونی‌ كردوه‌‪ ،‬ئیمانی‌ خۆی‌ ده‌یبینێت‪ ،‬جا له‌شێوه‌ی‌ نیه‌و نابێت‪ ،‬كه‌ له‌رێگه‌ی‌ خه‌ونه‌كانیه‌وه‌‬ ‫به‌رپرسێكی‌ وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقافیش ئه‌مه‌ روناكیدا بێت یان له‌ش���ێوه‌ی‌ مرۆڤدا‪ ،‬بیه‌وێت "س���ۆزی‌ خه‌ڵك به‌الی‌ خۆیدا‬ ‫به‌ "دوفاقیه‌كی‌ سه‌یر" وه‌سف ده‌كات‪ .‬یاخود به‌ب���ێ ش���ێوه‌ بیبینێت به‌اڵم رابكێشێت"‪ ،‬به‌ڵكو چه‌ندان مامۆستای‌‬ ‫ئاینی‌ له‌كۆڕو كۆبونه‌وه‌كاندا به‌ئاشكرا‬ ‫ده‌زانێت كه‌ ئه‌وه‌ په‌روه‌ردگاره‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ چۆن ده‌زانرێت كه‌ ب���اس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ دیداریان له‌گه‌ڵ‬ ‫خ���ه‌ون دیاریده‌یه‌ك���ی‌ گه‌ردونی���ه‌و‬ ‫ده‌شێت مرۆڤ به‌گش���تیی‌ خه‌و به‌زۆر ئه‌وه‌ی‌ له‌خه‌ودا ده‌بینرێت په‌روه‌ردگاره‌‪ ،‬پێغه‌مب���ه‌ر (د‪.‬خ) ك���ردوه‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌و شتانه‌وه‌ ببینێت كه‌ له‌چوارده‌وری‌‬ ‫روده‌ده‌ن ی���ان بیری���ان لێده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌یه‌كێك له‌و كۆمه‌له‌راستیانه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌باره‌ی‌ خه‌ونه‌وه‌ له‌روی‌ زانستیه‌وه‌‬ ‫له‌پێگ���ه‌ی‌ ره‌س���می‌ ده‌یل���ی‌ مه‌ی���ڵ‬ ‫باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬باس ل���ه‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫كه‌ كه‌س���انی‌ نابیناش ده‌كرێت خه‌ون‬ ‫ببینن‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وان له‌جیاتی‌ بینینی‌‬ ‫وێنه‌‪ ،‬ده‌ش���ێت خه‌ونه‌كانی���ان زیاتر‬ ‫یه‌كێك له‌نوس���ه‌ره‌كانی‌ كورد كه‌ له‌حه‌فتاكانی‌ س���ه‌ده‌ی‌ رابردودا‬ ‫هه‌سته‌كانی‌ وه‌ك "سۆز‪ ،‬بۆن‪ ،‬ده‌نگ‌و‬ ‫ته‌نها له‌سه‌ر نوس���ینی‌ كتێبێكی‌ خه‌یاڵی‌ زانستی‌ كه‌ باس له‌گه‌شتی‌‬ ‫به‌ركه‌وتن" له‌خۆبگرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌باره‌ی‌‬ ‫مرۆڤ ده‌كات بۆ س���ه‌ر هه‌س���اره‌ی‌ مه‌ریخ‪ ،‬له‌الی���ه‌ن مه‌الو فه‌قێ‌و‬ ‫كه‌س���انی‌ دیكه‌وه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫كه‌س���ایه‌تیه‌ ئاینیه‌كانی‌ ئه‌و سه‌رده‌مه‌وه‌ فتوای‌ كوشتنی‌ ده‌رده‌كه‌ن‌و‬ ‫"ئێمه‌ ته‌نها خه‌ون به‌و روخس���ارانه‌وه‌‬ ‫به‌كۆبونه‌وه‌ی‌ جه‌ماوه‌ریی‌ هه‌ڵده‌كوتنه‌ سه‌ر ماڵه‌كه‌ی‌ بۆ كوشتنی‌‪.‬‬ ‫ده‌بینین كه‌ پێشتر پێیان ئاشنابوین‪،‬‬ ‫ش���اعیرو چیرۆكنوس‪ ،‬می���رزا محه‌مه‌د ئه‌می���ن مه‌نگوڕی (‪-1910‬‬ ‫جا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ چاالكان���ه‌ بێنه‌وه‌‬ ‫‪ ،)1988‬له‌س���اڵی‌ ‪ 1971‬كتێبی‌ (گه‌ش���تی‌ ئه‌ستێره‌ی‌ مه‌ریخ) چاپ‬ ‫بیرمان یاخود نا"‪..‬‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئه‌م كتێبه‌ به‌س���ه‌ره‌تای‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ چیرۆكی‌ زانستی‌‬ ‫ناوبه‌ن���او له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‬ ‫خه‌یاڵ��� ‌ی (‪ )Science Fiction‬داده‌نرێ���ت له‌مێ���ژوی‌ ئه‌ده‌بیات���ی‌‬ ‫به‌شێك له‌مامۆستایانی‌ ئاینی‌‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫كوردیدا‪ ،‬به‌وهۆیه‌وه‌ له‌الیه‌ن كه‌سایه‌تیه‌ ئاینیه‌كانه‌وه‌ فتوای‌ كوشتنی‌‬ ‫كه‌س���ایه‌تیه‌ سیاس���یه‌ ئاینیه‌كانیش‬ ‫ده‌رده‌چێت‪.‬‬ ‫له‌كاتی‌ وتارداندا یاخود نوسینه‌كانیاندا‬ ‫مه‌نگوڕی‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ له‌پێش���ه‌ك ‌ی دیوانی‌ (ده‌س���توری‌ ژیان)دا‬ ‫ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن ك���ه‌ خه‌ویان‬ ‫روداوه‌كه‌ به‌مجۆره‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‪" ،‬ئێواره‌ی‌ رۆژی‌ ‪19‬ی‌ مایسی‌ ‪،1971‬‬ ‫به‌پێغه‌مب���ه‌ر (د‪.‬خ) بینیوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌رانیه‌ له‌ماڵه‌وه‌ س���ه‌رگه‌رمی‌ نوس���ین بوم‪ ،‬له‌هه‌مو به‌سه‌رهاتێكی‌‬ ‫هه‌ندێكی���ان له‌وه‌ش واوه‌ت���ر ده‌ڕۆن‌و‬ ‫رۆژگار بێئاگابوم‪ ،‬هه‌رئه‌وه‌نده‌م زانی‌ كوردس���تانی‌ كچم له‌س���ه‌عات‬ ‫ده‌ڵێ���ن خه‌وی���ان به‌پ���ه‌روه‌ردگاره‌وه‌‬ ‫(‪ )4.30‬خوله‌ك به‌غاردان هات بۆ الم وتی‌‪ :‬بابه‌ موزاهه‌ره‌یه‌كی‌ گه‌وره‌‬ ‫بینیوه‌و گفتوگۆیان له‌گه‌ڵ كردوه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ده‌ستیپێكردوه‌‪ ،‬پێشه‌نگ‌و پێشه‌وایه‌كانی‌ هه‌موی‌ مه‌الو فه‌قێن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫باس‌و خواس���ه‌ خه‌ریكه‌ ده‌بێته‌ دیارده‌‬ ‫به‌هوتافكێشان‌و هاواركردن به‌ره‌و ماڵی‌ ئێمه‌ دێن‪ ،‬هاوارده‌كه‌ن ئه‌ڵێن‬ ‫له‌ناو به‌شێك له‌مه‌الو فه‌قێ‌‌و كه‌سایه‌تیه‌‬ ‫"مه‌نگوڕی‌ راده‌كێشین‪ ،‬چونكه‌ كافر بوه‌و كتێبی‌ گه‌شتی‌ ئه‌ستێره‌ی‌‬ ‫ئاینیه‌كانداو هه‌ندێ���ك له‌چاودێرانیش‬ ‫مه‌ریخ���ی‌ داناوه‌"‪ .‬مه‌نگوڕی‌ كۆتایی‌ ئه‌و روداوه‌ له‌پێش���ه‌كی‌ دیوانی‌‬ ‫پێیانوایه‌ مه‌به‌ست له‌باسكردنی‌ خه‌ونی‌‬ ‫(جیهانێكی‌ به‌پێكه‌نین)دا ته‌واوده‌كات‌و ده‌ڵێت‪" ،‬له‌س���ه‌ر چاپكردنی‌‬ ‫له‌م ش���ێوه‌یه‌‪ ،‬ته‌نها ب���ۆ "جواڵندنی‌‬ ‫كتێبی‌ گه‌شتی‌ ئه‌س���تێره‌ی‌ مه‌ریخ‪ ،‬مه‌الكانی‌ قه‌اڵدزه‌و رانیه‌و كۆیه‌و‬ ‫سۆزی‌ خه‌ڵك‌و ده‌ستكه‌وتنی‌ سودێكی‌‬ ‫س���وله‌یمانی‌‌و هه‌ڵه‌بج���ه‌و هه‌ولێر موزاهه‌ره‌یه‌ك���ی‌ گه‌وره‌یان له‌رانیه‌‬ ‫سیاسییه‌"‪.‬‬ ‫لێكردم ویس���تیان بمكوژن‪ ،‬به‌اڵم خۆم ده‌ربازك���ردو به‌نه‌قڵكرانم بۆ‬ ‫یه‌كێك له‌و كه‌س���ایه‌تیه‌ سیاسیی‌‌و‬ ‫ته‌وێڵه‌ خۆم لێ دورخستنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاینیانه‌ی‌ زۆرترین قسه‌ی‌ له‌مباره‌یه‌وه‌‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬عه‌لی‌ باپیر‪ ،‬ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمیه‌ كه‌ له‌چه‌ندین كتێب‌و بابه‌ت‌و‬ ‫نوس���ینی‌ خۆیدا باس���ی‌ له‌خه‌وبینین‬ ‫به‌خ���واو پێغه‌مب���ه‌ره‌وه‌ ك���ردوه‌‪،‬‬ ‫له‌گرنگترین ئه‌و شوێنانه‌ش كه‌ باسێكی‌‬ ‫له‌و شێوه‌یه‌ی‌ كردبێت‪ ،‬به‌رگی‌ دوه‌می‌‬ ‫كتێبی‌ (ئیمان‌و عه‌قیده‌ی‌ ئیسالمی‌)‪،‬‬ ‫(ئه‌ش���كه‌نجه‌و زین���دان)‌و (رێ���گای‌‬ ‫ساڵحبون‌و به‌ره‌و خوا چون)ه‌‪.‬‬

‫ده‌چنه‌ هه‌ندێك ورده‌كارییه‌وه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئاس���ایی‌ خه‌ونی‌ له‌وش���ێوه‌ی ‌ه‬ ‫بگێڕن���ه‌وه‌‪ ،‬دورنی���ه‌ له‌الی���ه‌ن خودی‌‬ ‫هه‌مان ئ���ه‌و كه‌س���ایه‌تیه‌ ئاینیانه‌وه‌‬ ‫روبه‌روی‌ هه‌ڕه‌شه‌ بكرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و گرت���ه‌ ڤیدیۆییانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی‌ وه‌ك‬ ‫فه‌یس���بوك باڵوبۆت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌س���ێك‬ ‫‪https://www.‬‬ ‫له‌ناو یه‌كێ���ك له‌مزگه‌وته‌كاندا وتار بۆ‬ ‫‪facebook.com/photo.‬‬ ‫كۆمه‌ڵێك موس���ڵمانی‌ ك���ورد ده‌دات‌و‬ ‫‪php?v=330204447121545‬‬ ‫تێی���دا باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات هاوڕێیه‌كی‌‬ ‫ك���ه‌ مامۆس���تایه‌كی‌ ئاینی���ه‌‪ ،‬خه‌وی‌‬ ‫عه‌ل���ی‌ باپی���ر‪ ،‬ك���ه‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫به‌پێغه‌مب���ه‌ره‌وه‌ بینیوه‌و به‌ویس���تی‌‬ ‫به‌له‌س���ه‌ركردنی‌ جامان���ه‌‌و جلوبه‌رگه‌‬ ‫خۆی‌ ماچی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫‪ https://www.‬كه‌تافیه‌كانیه‌وه‌ ده‌ناسرێته‌وه‌و ریشێكی‌‬ ‫‪ facebook.com/photo.‬ره‌نگ ماش���وبرنجی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ره‌خنه‌ له‌و‬ ‫‪ php?v=588919061162998‬كه‌سانه‌ ده‌گرێت كه‌ هاوشێوه‌ی‌ خۆی‌‬

‫له‌گرت���ه‌ ڤیدیۆییه‌ك���ی‌ دیك���ه‌دا‪،‬‬ ‫مامۆس���تایه‌كی‌ ئاینی‌ زیات���ر له‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ ده‌چێت���ه‌ ن���او ورده‌كاری‌‬ ‫خه‌وه‌كه‌یه‌وه‌ له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌رو ته‌نانه‌ت‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ پێغه‌مبه‌ر (د‪.‬خ)‬ ‫نه‌شته‌رگه‌ری‌ بۆ ئه‌نجامداوه‌و به‌وهۆیه‌وه‌‬ ‫له‌نه‌خۆشیه‌كه‌ی‌ چاكبوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫میرزا مه‌نگوڕی‌و‬ ‫گه‌شتی‌ بۆ سه‌ر مه‌ریخ‬

‫كه‌س���ایه‌تیه‌ ئاینی���ه‌كان پاس���اوی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان هه‌ی���ه‌ ب���ۆ خه‌وبینی���ن‬ ‫به‌پێغه‌مب���ه‌ر (د‪.‬خ)‪ ،‬ك���ه‌ "ش���ه‌یتان‬ ‫ناتوانێت بچێته‌وه‌ سه‌ر شێوه‌ی‌ ئه‌و"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌رونكردنه‌وه‌یه‌كی‌ دورودرێژدا‬ ‫كه‌ رۆژی‌ ‪28‬ی‌ كانونی‌ یه‌كه‌می‌ ‪2013‬‬ ‫باڵویك���رده‌وه‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‌ خه‌ونبینین‬ ‫به‌خ���واوه‌‪ ،‬عه‌لی‌ باپیر ئاماژه‌ی‌ به‌هیچ‬ ‫ئایه‌تێك یاخود فه‌رموده‌یه‌ك نه‌كردوه‌‬ ‫كه‌ ئاخ���ۆ ده‌توانرێت خ���وا له‌خه‌وندا‬ ‫ببینرێت‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نها باس���ی‌ له‌وته‌ی‌‬ ‫زانایان كردوه‌ كه‌ كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫"ده‌ش���ێت خوای‌ په‌روه‌ردگار له‌خه‌وندا‬ ‫ببینرێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ بینین���ی‌ پ���ه‌روه‌ردگار‬ ‫له‌خ���ه‌ودا‪ ،‬عه‌لی‌ باپی���ر له‌لێدوانێكی‌‬ ‫تایبه‌تدا به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬بینینی‌‬ ‫خ���وای‌ گ���ه‌وره‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ رێككه‌وتنی‌‬ ‫زانایانی‌ له‌س���ه‌ره‌ ك���ه‌ ده‌كرێت خوای‌‬ ‫په‌روه‌ردگار له‌خه‌وندا ببینرێت‪ .‬منیش‬ ‫وه‌كو راس���تیه‌كی‌ ش���ه‌رعی‌ باس له‌و‬ ‫بابه‌ته‌ ده‌كه‌م‪ .‬بیس���تومه‌ كه‌ هه‌ندێك‬ ‫كه‌س پێیانوایه‌ من راست ناڵێم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ له‌نزیكه‌وه‌ من ده‌ناسن‪ ،‬ده‌زانن‬ ‫ك���ه‌ من له‌گ���ه‌ڵ خه‌ڵكی‌ ئاساییش���دا‬ ‫شتی‌ ناڕاس���ت ناڵێم‪ ،‬چ جای‌ به‌ناوی‌‬ ‫پێغه‌مبه‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫باپی���ر‪ 53 ،‬س���اڵ‪ ،‬ئ���ه‌و راس���تیه‌‬ ‫ره‌تده‌كات���ه‌وه‌ كه‌ كه‌س���ێك ناتوانێت‬

‫میرزا مه‌نگوڕی‬

‫ویستیان بمكوژن‪،‬‬

‫م خۆم ده‌ربازكردو‬ ‫ب ‌هاڵ‬

‫ه‌نه‌قڵكرانم بۆ ت ‌هوێڵه‌‬

‫ب‬

‫خۆم لێ دورخستنه‌وه‬

‫شێركۆ بێكه‌س‌و‬ ‫حه‌مه‌ بچكۆلی‌ بۆیاخچی‌‬ ‫له‌ناوه‌ڕاس���تی‌ نه‌وه‌ده‌كانی‌ سه‌ده‌ی‌ رابردو‪ ،‬شێركۆ بێكه‌س شیعری‌ (ورت ‌ه‬ ‫ورت���ێ‌)ی‌ باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬كه‌ كاراكته‌ری‌ س���ه‌ره‌كی‌ منداڵێكی‌ بۆیاخچیه‌ به‌ناوی‌‬ ‫حه‌م���ه‌ بچكۆل‪ ،‬حه‌مه‌ له‌خه‌یاڵ���ی‌ خۆیدا ده‌هێنێته‌ پێش چ���اوی‌‪" ،‬ده‌بێت‬ ‫پێاڵوه‌كانی‌ خوا چه‌ند گه‌وره‌بن‌و ئه‌گه‌ر بۆی‌ بۆیاخ بكات‪ ،‬ده‌بێت چه‌ند پاره‌ی‌‬ ‫بداتێ"‪ .‬له‌س���ه‌ر باڵوبونه‌وه‌ی‌ ئه‌م به‌رهه‌مه‌ ش���یعریه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌كه‌سایه‌تیه‌‬ ‫دینی‌و ناس���راوه‌كانی‌ ئه‌وكات‌و ئێس���تاش كه‌ له‌واڵتی‌ نه‌رویج زیندانیكراوه‌‪،‬‬ ‫له‌یه‌كێك له‌مزگه‌وته‌كانی‌ ش���اری‌ رانیه‌ فتوای‌ كوش���تنی‌ بێكه‌سی‌ ده‌ركرد‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌ش���ێك له‌و خه‌یاڵ ‌ه منداڵیه‌ی‌ حه‌مه‌ بچكۆلی‌ بۆیاخچیه‌ له‌ش���یعری‌‬ ‫(ورته‌ ورتێ‌)دا‪:‬‬

‫شێركۆ بێكه‌س‬

‫ئێواره‌بوو حه‌مه‌ بچکۆلی بۆیاخچی‬ ‫‪ ...‬سه‌ری ماندووی داخستبوو‬ ‫له‌ سووچێکی گۆڕه‌پان‌ه گه‌وره‌که‌دا‬ ‫له‌ناوه‌ندی دڵی شاما‬ ‫له‌سه‌ر کورسیه‌ نزمه‌که‌ی خۆی دانیشتبوو‬ ‫په‌یتا په‌یتا‬ ‫وه‌کو فڵچه‌ی نێوان ده‌ستی‬ ‫جه‌سته‌ی له‌ڕی رائه‌ژه‌نی‬ ‫حه‌مه‌ بچکۆلی ئاواره‌‬ ‫له‌به‌ر خۆوه‌ ب‌ه ورت‌ه ورت‬ ‫ئه‌مه‌ی ئه‌وت‬ ‫تۆ بازرگان قاچت دانێ‬ ‫تۆ مامۆستا قاچت دانێ‬ ‫تۆ پارێزه‌ر قاچت دانێ‬ ‫ئه‌فسه‌ر سه‌رباز جاسوس جه‌الد‬ ‫کوڕی باش‌و هه‌رچی‌و په‌رچی‬

‫هه‌رهه‌مووتان یه‌ک له‌دوای یه‌ک‬ ‫قاچتان دانێن‬ ‫که‌س نه‌ماوه‌‬ ‫هه‌ر خوا ماوه‌‬ ‫له‌و دنیا دڵنیام‬ ‫ئه‌ویش ئه‌نێرێ به‌شوێن کوردێکدا‬ ‫پێاڵوه‌که‌ی بۆ بۆیاخ بکات‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌و کورده‌ش هه‌ر منبم‬ ‫ئای دایه‌ی گیان‬ ‫ئه‌وه‌ ئه‌بێ � � ��ت پێاڵوی خوا چه‌ند گه‌وره‌‬ ‫بێت‬ ‫ژماره‌ چه‌ند له‌پێ بکات‬ ‫ئای دایه‌ی گیان‬ ‫ئه‌ی بۆ پاره‌ خوا چه‌ند ئه‌دات‬ ‫ئه‌بێت چه‌ند بات؟‬

‫خه‌ونه‌كانیان له‌گه‌ڵ خ���واو پێغه‌مبه‌ر‬ ‫ده‌گێڕن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم زی���اده‌ڕه‌وی‌ تێدا‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬خه‌ڵكێ���ك هه‌یه‌‬ ‫خورافات‌و ئه‌فسانه‌ی‌ زۆر ده‌هێنێته‌ ناو‬ ‫ئه‌و بابه‌تانه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ زانایان ده‌ڵێن‬ ‫خه‌ونبینین ته‌نان���ه‌ت به‌پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‬ ‫(د‪.‬خ) ناكرێته‌ به‌ڵگه‌ی‌ شه‌رعی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆ به‌رچاو رونیه‌"‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌و كه‌سایه‌تیه‌ دینیانه‌ بۆ‬ ‫خۆیان به‌ڕه‌وای‌ ده‌زانن به‌هه‌رشێوه‌یه‌ك‬ ‫ك���ه‌ ده‌یانه‌وێت باس���ی‌ ئ���ه‌و بابه‌تانه‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌رابردودا فتوای‌ كوشتنی‌‬ ‫چه‌ندین نوسه‌رو شاعیر ده‌ركران له‌سه‌ر‬ ‫ناوهێنانی‌ خ���واو پێغه‌مب���ه‌ر له‌ده‌قه‌‬ ‫ئه‌ده‌بیه‌كانیاندا‪ ،‬له‌مباره‌یه‌شه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫وته‌بێژی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ ئه‌وقاف پێیوایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ب���ۆ خ���ۆی‌ "دوفاقیه‌كی‌ زۆر‬ ‫سه‌یره‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ه���ۆكاری‌ ئه‌و "دوفاقیه‌ش"‬ ‫كه‌ له‌الی���ه‌ن هه‌ندێك له‌كه‌س���ایه‌تیه‌‬ ‫ئاینیه‌كانه‌وه‌ په‌یڕه‌و ده‌كرێت‪ ،‬مه‌ریوان‬ ‫نه‌قش���به‌ندی‌‪ ،‬وته‌بێ���ژی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫ئه‌وقافی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬هۆكاره‌كه‌ ئاسانه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ك نیه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی كه‌س���ێك بڵێت خه‌وم به‌خواو‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ره‌وه‌ بینی���وه‌‪ ،‬وات���ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌خه‌وتدا تاوانێكیش���ت كردبێت هیچی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر نیه‌‪ ،‬هه‌ندێكجار ش���اعیره‌كان‬ ‫كه‌ ده‌قێكی‌ ئه‌ده‌بی‌ ده‌نوس���ن‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫له‌بۆچونی‌ خۆی‌ مه‌به‌ستی‌ ئه‌و شێوازه‌‬ ‫نه‌بێت‌و ئه‌وه‌ن���ده‌ش توند نه‌بێت وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێستا ئه‌م براده‌رانه‌ خه‌و به‌خواو‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ره‌وه‌ ده‌بینن‪ ،‬به‌اڵم ده‌بینین‬ ‫هه‌ڵاڵیه‌كیان له‌س���ه‌ر دروست ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش وه‌كو ئ���ه‌وه‌ وایه‌ كه‌ ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫(هه‌ندێ���ك واده‌زان���ن درۆ موڵ���ك‌و‬ ‫تاپۆی‌ خۆیانه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر كه‌سێكی‌ دیكه‌‬ ‫بیكات پێیانناخۆشه‌)‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر تۆ‬ ‫خه‌وت بینی‌ به‌خواوه‌‪ ،‬ده‌بێت قبوڵت‬ ‫بێت خه‌ڵكی‌ تریش له‌ده‌قێكی‌ ئه‌ده‌بیدا‬ ‫یان له‌بیركردنه‌وه‌یه‌كدا خۆی‌ په‌یوه‌ست‬ ‫بكات به‌حاڵه‌تێكی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌مه‌ دوفاقیه‌كی‌ زۆر سه‌یره‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیه‌وه‌ نه‌قشبه‌ندی‌ ره‌خنه‌‬ ‫له‌زاڵبون���ی‌ گوت���اری‌ ئاین���ی‌ ده‌گرێت‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫كورده‌واریدا هه‌رش���تێك ویستت ببێته‌‬ ‫جێگ���ه‌ی‌ س���ه‌رنج‪ ،‬مۆركێك���ی‌ دینی‌‬ ‫پێوه‌بكه‌‪ ،‬ئیتر خ���ۆی‌ ده‌بێته‌ جێگه‌ی‌‬ ‫بایه‌خ���ی‌ راگه‌یان���دن‌و خه‌ڵ���ك‪ .‬ئه‌و‬ ‫خه‌وانه‌ی‌ له‌م س���ه‌رده‌مه‌دا باسده‌كرێن‬ ‫زیاتر بۆ جواڵندنی‌ س���ۆزی‌ خه‌ڵكه‌و تا‬ ‫س���ودێكی‌ سیاسیی‌ لێوه‌ربگیرێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ی‌ باسی‌ بینینی‌ خواو پێغه‌مبه‌ر‬ ‫ده‌كات له‌خه‌ونه‌كانیدا‪ ،‬دڵنیام خۆیشی‌‬ ‫ب���اوه‌ڕی‌ پێی‌ نی���ه‌‪ .‬بۆی���ه‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌كه‌س���ایه‌تیه‌ سیاس���یه‌كان به‌دوای‌‬ ‫هه‌ندێك ئه‌فس���انه‌ی‌ رۆحیدا ده‌گه‌ڕێن‬ ‫ك���ه‌ ره‌نگ���ه‌ هه‌ندێك كه‌س ب���اوه‌ڕی‌‬ ‫پێبكات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌پێی‌ ئه‌و ئه‌زمونه‌ی‌ كه‌ خۆی‌‬ ‫باسی‌ لێوه‌ ده‌كات‌و نزیكه‌ی‌ "‪ 15‬ساڵ‬ ‫س���ه‌روكاری‌ له‌گه‌ڵ كه‌س���انی‌ دینی‌‌و‬ ‫فه‌تواو مه‌رجه‌ع���ه‌ دینیه‌كاندا" هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ره‌تیده‌كات���ه‌وه‌ مرۆڤ خ���ه‌و ببینێت‬ ‫به‌خواوه‌نده‌وه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬له‌و باوه‌ڕه‌دا‬ ‫نیم‪ ،‬مرۆڤ خ���ه‌ون به‌خواوه‌ ببینێت‪،‬‬ ‫هه‌تا ئه‌و كه‌س���ه‌ش ك���ه‌ دێته‌ خه‌وی‌‬ ‫بڵێت م���ن خوام‪ ،‬هێش���تا نابێت بڕوا‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫له‌ناو ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ له‌ئاینێكی‌‬ ‫دیكه‌وه‌ ده‌چنه‌ سه‌ر دینی‌ مه‌سیحیه‌ت‪،‬‬ ‫زۆرجار پاساوی‌ ئه‌وه‌ بۆ ئه‌و دینگۆڕكێیه‌‬ ‫ده‌هێننه‌وه‌ كه‌ له‌خه‌ویاندا مه‌س���یحیان‬ ‫بینیوه‌و داوای‌ لێكردون ببنه‌ مه‌سیحی‌‪،‬‬ ‫نه‌قشبه‌ندیش خه‌ونبینینی‌ كه‌سایه‌تیه‌‬ ‫ئاینی���ه‌ كوردیه‌كانی���ش به‌خ���واو‬ ‫پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‪ ،‬وه‌ك "الساییكردنه‌وه‌ی‌"‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ لێكده‌داته‌وه‌ كه‌ چونه‌ته‌‬ ‫سه‌ر دینی‌ مه‌سیحیی‌‪.‬‬ ‫زۆرێ���ك له‌چاودێ���ران پێیانوای��� ‌ه‬ ‫باس���كردن‌و بینین���ی‌ خ���ه‌ون به‌خواو‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ره‌وه‌ (د‪.‬خ) ئه‌گ���ه‌ر بڕیاره‌‬ ‫ش���ه‌رعی‌‌و دروس���ت بێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێت‬ ‫مافی‌ هه‌موان بێت باسی‌ له‌وشێوه‌یه‌و‬ ‫خه‌ونی‌ له‌وشێوه‌یه‌ ببینن‪ ،‬نه‌ك به‌ته‌نها‬ ‫"موڵكی‌ تاپۆكراوی‌" چه‌ند كه‌س���ێكی‌‬ ‫دیاریك���راو بێت‪ ،‬وه‌ك به‌رپرس���ه‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف ئاماژه‌ی‌ پێكرد‪.‬‬

‫دیدار‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪17‬‬

‫شێركۆ عه‌بدواڵ‪ :‬چاره‌نوسی‌ یه‌كێتی‌ له‌سه‌ر ده‌ستی‌ عیفریتێكه‌‬

‫له‌م واڵته‌دا پێویسته‌ هه‌واڵیش به‌شێوه‌ی‌ ته‌نز بنوسرێ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫د‪.‬شێركۆ عه‌بدواڵ ناوێكی‌ دیاری‌ بواری‌‬ ‫ته‌نز نوسینه‌‪ ،‬ته‌نزه‌كانی‌ زۆرترین‬ ‫خوێنه‌ریان هه‌یه‌‪ ،‬رۆژانه‌ گۆشه‌‌و‬ ‫نوسینه‌ ته‌نزئامێزه‌كانی‌ له‌رێگای‌‬ ‫به‌شێك له‌پێگه‌ ئه‌لكترۆنیه‌كان‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت فه‌یسبوكه‌وه‌ باڵوده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی چۆنێتی‌ نوسینی‌ ئه‌و‬ ‫بۆ زانین ‌‬ ‫گۆشانه‌‌و بۆچونی‌ ئه‌و له‌چه‌ندین‬ ‫بواری‌ جیاوازدا ئاوێنه‌ ئه‌م دیداره‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵدا سازكرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا خوێنه‌ری‌ گۆش ‌ه‬ ‫ته‌نزه‌كه‌ی‌ رۆژنامه‌ی‌ (كوردستان نوێ‌)‬ ‫ێت زۆر بوه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ی‌ چییه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬له‌وانه‌ی���ه‌ شانس���م‬ ‫هه‌س���تابێته‌وه‌‪ .‬ره‌نگ���ه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫بێت كه‌ كوردس���تانی نوێ به‌رهه‌یوانی‬ ‫ئازادییه‌كه‌ی نه‌ختێ���ك فه‌ریح كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر جاران له‌مانگێكدا مه‌قه‌س���تیان‬ ‫دابێت له‌به‌رس���مێڵی یه‌ك دو گۆش���ه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا عه‌ی���ب نه‌بێ هه‌ر ل���ه‌دوره‌وه‌‬ ‫نیش���انی ئه‌ده‌ن‪ .‬جگه‌ له‌وه‌ ئێستا بێ‬ ‫ئیش���م‌و له‌باتی تاوڵه‌‌و دۆمینه‌ سه‌ری‬ ‫خ���ۆم‌و خه‌ڵكه‌ك���ه‌ به‌م نه‌وع���ه‌ ته‌قه‌‬ ‫ته‌قه‌ ده‌ئێش���ێنم‪ .‬له‌هه‌موشی‌ گرنگتر‬ ‫مه‌رحه‌مه‌تی خوێنه‌ران خۆیانه‌ كه‌ له‌ناو‬ ‫ئه‌م هه‌مو عاله‌می خوایه‌دا گۆش���ه‌كه‌ی‬ ‫به‌ن���ده‌ ده‌خوێنن���ه‌وه‌‪ .‬به‌م���ه‌ش پیاو‬ ‫خه‌جاڵه‌تبار ئه‌بێ���ت‌و مه‌جبوره‌ زیاتر‬ ‫خۆی‌ هیالك بكات‪ .‬به‌ینی خۆش���مان‬ ‫بێت ئ���ه‌م گۆش���ه‌ رۆژانه‌یه‌ بڕس���تی‬ ‫لێبڕیوم‪ .‬ت���ه‌واو هیالك ئه‌ب���م‪ .‬پێنج‬ ‫فه‌رزه‌ ده‌س���ته‌و دوع���ام ده‌ڵێم خوایه‌‬ ‫گیان گۆش���ه‌ی رۆژانه‌ به‌نس���یبی هیچ‬ ‫نوسه‌رێك نه‌كه‌یت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌وه‌ ناترس���ی‌ رۆژێك بێت‬ ‫قه‌ڵه‌مه‌ك���ه‌ت وه‌ك ئێس���تا چ���االك‬ ‫نه‌بێت؟‬ ‫د‪ .‬ش���ێركۆ‪ :‬یه‌عنی ش���وكور ئێستا‬ ‫چاالكه‌؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌دڵنیاییه‌وه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬ش���ێركۆ‪ :‬به‌دڵنیاییشه‌وه‌ رۆژێك‬ ‫دێت بۆ قسه‌یه‌كی خۆش بچم به‌عاسمانا‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌حوكمی زۆر شت‪ ،‬مه‌سه‌له‌ن‬ ‫به‌حوكم���ی‌ ته‌مه‌ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو رۆژێك‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌م گۆش���ه‌كه‌م ل���ه‌وه‌ی‌ رۆژی‌‬ ‫پێشوتر باشتربێت‪ ،‬وه‌ك وتم گۆشه‌ی‌‬ ‫رۆژانه‌ ماندوبونی‌ زۆره‌‌و ده‌بێت رۆژانه‌‬ ‫ئ���اگاداری‌ روداوه‌كان بی���ت‪ ،‬ب���واری‌‬ ‫ته‌نزنوس���ینیش فراوان���ه‌ له‌نوكت���ه‌وه‌‬ ‫ده‌س���ت پێده‌كات هه‌تا شیعر‌و رۆمان‌و‬ ‫وتار‌و هه‌واڵیش ده‌كرێت به‌شێوه‌ی‌ ته‌نز‬ ‫بنوس���رێ‌‌و به‌تایبه‌ت هی ئه‌م واڵته‌ كه‌‬ ‫نه‌ك ده‌كرێت به‌ڵكو پێویس���ته‌ به‌ته‌نز‬ ‫بنوسرێ‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كام گۆش���ه‌یه‌ت زۆرتری���ن‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌ی‌ هه‌بوو له‌الی‌ خۆشت زۆر‬ ‫جوان بو؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬نمون���ه‌كان زۆرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌خه‌یاڵمدا مابێت گۆشه‌یه‌كه‌م‬ ‫نوس���ی‌ ئه‌وكاته‌ بو كه‌ كاك نێچیرڤان‬ ‫ته‌كلیف كرابو بۆ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‪،‬‬ ‫ئه‌م جاره‌ نا پێش���تر‪ ،‬ناوی‌ گۆش���ه‌كه‌‬ ‫(س���ه‌ردێڕی‌ هه‌واڵ���ه‌كان) بو‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌وانه‌ نوس���یبوم‪" ،‬دادگای‌ پارتی‌ كاك‬ ‫نێچرڤان���ی‌ به‌دو س���اڵ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫حكومه‌ت حوكم���دا"‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ بیرم‬ ‫بێت ش���تێكی‌ تریش كه‌ له‌و گۆشه‌یه‌دا‬ ‫نوسیبوم ئه‌وه‌ بو "زوڵفی‌ له‌یال به‌قه‌ده‌ر‬ ‫ئینته‌رنێته‌كه‌ی‌ سلێمانی‌ خاو نییه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هه‌ندێج���ار گۆش���ه‌كانت‬ ‫زانیاریی���ان تێدای���ه‌‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتنی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ كوێیه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬ب���ه‌رده‌وام دۆس���ت‌و‬ ‫براده‌ره‌كانم هه‌واڵی‌ س���ه‌یر‌و سه‌مه‌رم‬ ‫پێڕاده‌گه‌یه‌ن���ن‪ ،‬كوڕه‌كانیش���م زۆر‬ ‫یارمه‌تی���م ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت ل���ه‌و‬ ‫هه‌وااڵنه‌ی‌ له‌فه‌یس���بوك‌و ئه‌نته‌رنێته‌دا‬ ‫باڵوده‌كرێن���ه‌وه‌ زۆر زو پێمده‌گه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫ده‌كرێت بڵێم كوڕه‌كانم شاگردێكی‌ باش‌و‬ ‫گوێڕایه‌ڵی‌ گۆشه‌كانمن – ئه‌ها ئێمه‌ش‬ ‫بنه‌ماڵه‌یی كار ده‌كه‌ین؟! بۆ ش���ێوازی‌‬ ‫نوسینه‌كانیش زۆر سودم له‌نوسه‌رانی‌‬ ‫ئێرانی‌ وه‌رگرتوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئێستا ئه‌و‬ ‫نوس���ه‌رانه‌ هه‌ندێكیان كۆچی دواییان‬ ‫ك���ردوه‌‌و هه‌ندێكی دیكه‌ی���ان به‌هۆی‌‬ ‫هۆكاری‌ سیاسیه‌وه‌ ناتوانن بنوسن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كورد له‌چ بوارێكی‌ ته‌نزدا زۆر‬ ‫الوازه‌؟‬ ‫د‪.‬شێركۆ‪ :‬ئه‌ی‌ به‌خێرێ له‌كام بواره‌دا‬ ‫به‌هێ���زه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ تێبینیم كردبێت‬ ‫ته‌نزی‌ مندااڵن‌و ته‌نزی وه‌رزشیمان هه‌ر‬

‫ته‌رجه‌مه‌ی‌ شیعرێكی‌ نزار قه‌بانی‌‬ ‫به‌گه‌چكاری‌‌و ده‌ستكارییه‌وه‌‬

‫ته‌مه‌ن درێژ‬

‫له‌سایه‌ی‬ ‫نوسینه‌كانمه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك به‌رپرس‬ ‫حه‌ز به‌چاره‌م ناكه‌ن‬

‫ته‌مه‌ن درێژ‪ ،‬خاوه‌ن شكۆ‬ ‫باوه‌ڕت بێ‌‬ ‫ئێمه‌ هیچمان ناوێ‌ له‌تۆ‬ ‫ئه‌ی‌ ئه‌و كه‌سه‌ی‌ ئافره‌ت ئه‌كڕی‌ به‌گاڵۆن‌و به‌ته‌نه‌كه‌‬ ‫قه‌ڵه‌م ئه‌كڕی‌ وه‌كو نووری‌ به‌رحه‌وزه‌كه‌‬ ‫ئێمه‌ هیچمان ناوێ‌ له‌تۆ‬ ‫چۆن پێت خۆشه‌‬ ‫كه‌نیزه‌كه‌كان نیكاح كه‌‬ ‫شه‌رابی‌ نه‌وت بخۆره‌وه‌و خۆت موڕتاح كه‌‬ ‫سه‌رمانببڕه‌و بیخه‌ره‌ ناو گۆڕی‌ باوكمان‬ ‫چڵیت بێنه‌ بیكه‌ به‌ده‌مڕاستی‌ چاكمان‬ ‫گه‌وره‌م عه‌رشت‬ ‫به‌شه‌ر چاوی‌ تێ‌ نه‌بڕیوه‌‬ ‫خه‌وێكه‌ مه‌خلوق نه‌یدیوه‌‬ ‫ته‌مه‌ن درێژ‪ ،‬خاوه‌ن شكۆ‬ ‫ئێمه‌ هیچمان ناوێ‌ له‌تۆ‬ ‫مه‌شروع بدزه‌‪ ،‬فكر بكوژه‌‬ ‫خوێنی‌ خاك‌و مێژوو بڕژه‌‬ ‫كێ‌ وتی‌ له‌ل خێرا ملی‌ بپه‌ڕێنه‌‬ ‫به‌اڵم توخوا‬ ‫هه‌قی‌ شیعرو عیشقت نه‌بێ‌‬ ‫واز له‌رۆشنبیریی‌ بێنه‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌ڕای‌ ت���ۆ بۆچی‌ خوێنه‌ری‌‬ ‫نوسینی‌ ته‌نز زیادیكردوه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬درۆم نه‌كردبێ جدیترین‬ ‫شێوازی‌ نوسین نوسینی‌ ئه‌ده‌بی‌ ته‌نزه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ به‌ڕواڵه‌ت ب���ۆ پێكه‌نین‌و‬ ‫خۆشییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ناوه‌ڕۆكدا وه‌ها نییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ منیش ده‌یاننوس���م هه‌وڵمداوه‌‬ ‫به‌زمانێك���ی‌ زۆر س���اده‌ بیاننوس���م‬ ‫به‌جۆرێك زۆرترین ك���ه‌س تێیانبگات‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ كورتیش ده‌نوس���م‪ ،‬چونكه‌‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ ئ���ه‌م س���ه‌رده‌مه‌ تاقه‌ت���ی‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ نوسینی‌ درێژیان نه‌ماوه‌و‬ ‫زۆر سه‌رقاڵن به‌ڕیزی به‌نزینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ بۆچی‌ نوسه‌ری‌ ته‌نزمان‬ ‫كه‌مه‌‪ ،‬هه‌ندێك ده‌ڵێ���ن‪ ،‬چونكه‌ نانی‌‬ ‫تێدا نییه‌؟‬

‫سێ چوار جارێك‬ ‫له‌رێگای‌ ته‌له‌فونی‌‬ ‫گشتی‌‌و سیمكارتی‌‬ ‫علوج هه‌ڕه‌شم لێكراوه‌‬

‫د‪.‬شێركۆ‪ :‬هۆكاره‌كانی‌ زۆرن‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫یه‌كێكی���ان ئه‌وه‌ بێت‪ ،‬ك���ه‌ نانی‌ تێدا‬ ‫نییه‌‪ ،‬هه‌ندێكیش پێیان عه‌یبه‌ شتی وا‬ ‫بنوسن‪ .‬به‌نوسینی‌ ته‌نز ده‌ڵێن قسه‌ی‌‬ ‫قۆڕ‪ ،‬وانییه‌؟‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ن���او ك���ورددا ك���ێ‌‬ ‫به‌ته‌نزنوسێكی‌ باش ده‌زانی‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬كاك حه‌م���ه‌ س���ه‌عید‬ ‫حه‌س���ه‌ن‪ ،‬هه‌ندێكیش هه‌ن محاوه‌له‌ی‌‬ ‫باشیان هه‌یه‌ وه‌ك كاك الوه‌ند نه‌وزاد‌و‬

‫كاك گ���ۆران له‌روداوو ئه‌ویش باش���ی‬ ‫ده‌نوسی‪ .‬به‌ڕای‌ من پێویسته‌ رۆژنامه‌‌و‬ ‫گۆڤاره‌كان هانی‌ نوسه‌ران بده‌ن له‌بواری‌‬ ‫ته‌نزدا بنوسن‪ ،‬نه‌ك هه‌ر ته‌نز به‌ته‌نیا‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و الپ���ه‌ڕه‌ی‌ تایبه‌تی���ان هه‌بێت‬ ‫له‌بواری‌ كاریكاتێردا‪ ،‬چونكه‌ ته‌نز به‌بێ‌‬ ‫كاریكاتێر وه‌ك مه‌لێكی‌ یه‌كباڵ وایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچی‌ كوردس���تانی‌ نوێت‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌ بۆ نوسینی‌ گۆشه‌؟‬ ‫د‪ .‬شێركۆ‪ :‬بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵك فێرببێ‬ ‫جه‌ریده‌ك���ه‌ له‌پش���ته‌وه‌ بخوێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ش ك���ه‌ خ���وا پێمنه‌گرێت‬ ‫نه‌ختێك یه‌كێتی���م‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كاك س���تراندا ناوبه‌ن���او له‌ش���ه‌ڕی‌‬ ‫ره‌قابیدای���ن‪ .‬به‌اڵم كوردس���تانی نوێ‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك���ی رۆژان���ه‌ی به‌س���ومعه‌‌و‬ ‫یه‌كه‌مه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ���ه‌و سانس���ۆرانه‌ چین كه‌‬ ‫ده‌كرێته‌ سه‌ر گۆشه‌كه‌ت؟‬ ‫د‪.‬شێركۆ‪ :‬جارێك گۆشه‌یه‌كم نوسیبو‬ ‫گفتوگ���ۆی‌ نێوان باوكی‌ ش���ه‌هیدێك‌و‬ ‫به‌رپرس���ێكی‌ یه‌كێتی‌ بو‪ ،‬به‌رپرسه‌كه‌‬ ‫لێیده‌پرس���ێ‌‪ :‬جاران كوڕی‌ خۆتان بۆ‬ ‫به‌كوش���ت ده‌داین‪ ،‬ئه‌ی‌ ئێستا بۆچی‬ ‫ده‌نگمان ناده‌نێ‌؟ باوكی‌ شه‌هیده‌كه‌ش‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ئاخر جاران یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫ب���ون؟ به‌رپرس���ه‌كه‌ش ده‌ڵێ���ت ئه‌ی‌‬ ‫ئێستا؟ ئه‌ویش ده‌ڵێت‪ :‬ئێستا یه‌كێتی‌‬ ‫مێرگه‌پانی���ن‪ ،..‬ئ���ه‌وان ئه‌و رس���ته‌ی‌‬ ‫ئاخیریان البردبو ده‌س���تكاریكردنه‌كه‌‬ ‫خۆشبه‌ختانه‌ زۆر نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌بێت‬ ‫هه‌ر رستیه‌ك‪ ،‬دوانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌‪ 24‬كاتژمێری‌ شه‌وو رۆژدا‬ ‫چی‌ ده‌كه‌یت؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬ج���ا چ���ی ناك���ه‌م؟‬ ‫(پێكه‌نی���ن)‪ ،‬زۆرترینی به‌خوێندنه‌وه‌‌و‬ ‫خه‌فه‌ت خواردنه‌وه‌ خه‌ریكم‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬گۆش���ه‌ رۆژانه‌ك���ه‌ت له‌ چ‬ ‫كاتێكدا ده‌نوسی‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬هه‌مو به‌یانیه‌ك ‪ 5‬بۆ‪7‬ی‬ ‫به‌یانی‌ ده‌ینوسم‪ ،‬بۆ رۆژی‌ دواتر‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ش���ه‌و بڕیار ده‌ده‌یت له‌سه‌ر‬ ‫چی‌ بنوسی‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬نه‌خێ���ر به‌یانی���ان‬ ‫به‌مێشكێكی‌ سافه‌وه‌ دێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌س���ه‌ر نوس���ینه‌كانت قه‌ت‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ت لێنه‌كراوه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬س���ێ‌ چ���وار جارێ���ك‬ ‫به‌ته‌له‌فونی‌ گش���تی‌‌و سیمكارتی‌ علوج‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌م لێكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانه‌ فشه‌ن‬

‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬ئه‌وان خوڵق���م ناكه‌ن‌و‬ ‫خۆیشم به‌ته‌بیعه‌ت كه‌سێكی‌ شه‌رمنم‌و‬ ‫ده‌م‌و پلم بۆ قسه‌ باش نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌غیابی تاڵه‌بانیدا هه‌س���ت‬ ‫به‌چی‌ ده‌كه‌یت؟‬ ‫د‪.‬شێركۆ‪ :‬كۆمه‌ڵێك كێشه‌ی‌ گه‌وره‌‬ ‫روی‌ ل���ه‌م واڵته‌ ك���ردوه‌‪ ،‬گه‌ر به‌هه‌مو‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان به‌ری‌ پێنه‌گ���رن دور نییه‌‬ ‫دۆخی‌ حه‌فتاكان سه‌رهه‌ڵبداته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر بتك���ه‌ن به‌وه‌زیری‌‬ ‫رۆشنبیریی‌ چی‌ ده‌كه‌یت؟‬ ‫د‪.‬شێركۆ‪ :‬ئاخر نامكه‌ن‪ ،‬پێكه‌نین‪...‬‬ ‫ئه‌و هه‌یكه‌له‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ رۆش���نبیریی‌‬ ‫له‌سه‌ر دروستبوه‌ هی زه‌مانی مه‌حمود‬ ‫میلیجی���ه‌ پێویس���تی‌ به‌گۆڕانكاریی‌‌و‬ ‫بچوككردن���ه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌واڵت���ان‬ ‫رۆشنبیریی‌ وه‌زاره‌تی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو كاره‌‬ ‫رۆش���نبیرییه‌كان ب���ه‌ده‌زگا ئه‌هلیه‌كان‬ ‫ده‌س���پێررێن‪ ،‬ئێمه‌ كتێبخانه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫هه‌ژارم���ان هه‌یه‌‪ .‬پێویس���ته‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫رۆش���نبیریی‌ س���ااڵنه‌ به‌رنام���ه‌ی‌‬ ‫هه‌مه‌الیه‌ن���ه‌ی‌ هه‌بێت ب���ۆ وه‌رگێڕانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك كتێبی‌ زۆر باش‪ .‬كۆمه‌ڵێك‬ ‫كتێبی‌ بنه‌ڕه‌تیی‌ هه‌ن له‌هه‌مو بواره‌كاندا‬ ‫پێویس���ته‌ هه‌مو میلله‌تێ���ك به‌زمانی‬ ‫خۆی هه‌یبن‪ ،‬به‌ڕای‌ من ئه‌وه‌ ش���تێكه‌‬ ‫زۆر پێویسته‌‌و ده‌شمێنێته‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫له‌‪2014‬دا وه‌زاره‌تی‌ رۆش���نبیریی ئه‌وه‌‬ ‫یه‌كێك بێت له‌ئه‌ركه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌سه‌ر پایته‌ختی‌ رۆشنبیریی‌‬ ‫ناو فه‌یسبوكیش بێت كوڕه‌كانم یارمه‌تیم‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ كێش���ه‌م نییه‌‪ ،‬سلێمانی‌ قسه‌ت چییه‌؟‬ ‫سوپاس���ی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ش ده‌كه‌م كه‌‬ ‫به‌ناوی‌ منه‌وه‌ فه‌یسبوكیان كردۆته‌وه‌‌و‬ ‫بابه‌ته‌كانم باڵوده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم رجای‬ ‫برایانه‌یان لێئه‌كه‌م شتێك باڵونه‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫به‌ن���اوی‌ منه‌وه‌ ك���ه‌ من ه���ه‌ر ئاگام‬ ‫لێنییه‌‪ ،‬وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌ماوه‌ی‌ رابردو‬ ‫ش���تێكی‌ وه‌ها رویدا‌و رونكردنه‌وه‌یه‌كم‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌وه‌ندی‌ بزانی‌ كام له‌به‌رپرسه‌‬ ‫بااڵكان‪ ،‬گۆشه‌كانت ده‌خوێننه‌وه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬پێش نه‌خۆش���كه‌وتنی‌‪،‬‬ ‫به‌س���وتفه‌ له‌ش���وێنێك جه‌ناب���ی مام‬ ‫جه‌الل���م بینی‌‪ ،‬پێیوت���م "دكتۆر هه‌مو‬ ‫جارێك گۆشه‌كانت ده‌خوێنمه‌وه‌" ئه‌وه‌‬ ‫بۆ من شه‌ره‌فێكی‌ گه‌وره‌بو‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫ئاگاداریش���بم زۆرب���ه‌ی مه‌س���ئوله‌‬ ‫خوێنه‌واره‌كان ئه‌یخوێننه‌وه‌‌و‪...‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پرۆژه‌ت له‌س���اڵی‌ نوێدا چی‌‬ ‫ده‌بێت؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬كاركردنم له‌رۆمانه‌كه‌مدا‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ده‌بێ���ت ك���ه‌ تائێس���تا‬ ‫‪150‬الپه‌ڕه‌یه‌ك���م لێنوس���یوه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫خه‌ریكی‌ نوس���ینی‌ دو درام���ای‌ ته‌نز‬ ‫ده‌بم‪ ،‬بۆ دو كۆمپانیای‌ به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫دراما‪ ،‬گۆشه‌كه‌شم به‌رده‌وامیی‌ ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر خوا ته‌مه‌ن بدات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬جاران ده‌یانوت پێویس���ته‌‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ له‌سه‌ر خۆش���ی‌ بنوسێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ چه‌ندین ئیش‌و پۆستی‌ جیاوازی‌‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬تائێس���تا ته‌نیا قسه‌ی‌‬ ‫جه‌ریده‌كان���ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ش���ارێك چه‌ند‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬ئه‌وه‌ جارانبو ئیشم زۆر هۆڵێك���ی‌ باش���ی‌ تێ���دا نه‌بێ���ت ب���ۆ‬ ‫بو‪ ،‬ئێستا خانه‌نش���ینم‪ ،‬ئه‌و ئیشانه‌ی‌ پێشكه‌شكردنی‌ ش���انۆگه‌ریی‌‪ ،‬گوناحه‌‬ ‫ئێستاش ده‌یانكه‌م هه‌مویان ته‌واوكه‌ری‌ ئه‌و له‌قه‌به‌ زله‌ی لێبنرێ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دوا قسه‌ت چییه‌؟‬ ‫یه‌كترن‪.‬‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬حه‌زده‌كه‌م له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌زع���ی‌ یه‌كێت���ی‌ چ���ۆن‬ ‫چاوپێكه‌وتن���ه‌‌و كه‌س���ایه‌تی‌ خ���ۆم‌و‬ ‫ده‌بینی‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬چاره‌نوس���ی‌ حیزبێكی كۆی‌ ئیش���ه‌كانم بۆچون���ی‌ خوێنه‌ران‌و‬ ‫وه‌ك یه‌كێت���ی به‌هه‌ڵبژاردنێ���ك هاوكاره‌كان���م بزان���م‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر هه‌ب���و‬ ‫هه‌ڵناس���ه‌نگێنرێ‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ مای���ه‌ی‌ باڵویبكه‌ن���ه‌وه‌ جا ه���ه‌ر بۆچونێكیان‬ ‫خۆش���حاڵیه‌ ئه‌م حیزبه‌ تاوه‌كو ئێستا هه‌بێ���ت‪ ،‬وه‌ع���د وه‌اڵم���ی‌ كه‌س���یش‬ ‫رۆحی‌ ره‌خنه‌ له‌خۆگرتنی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌وڵ ناده‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ باش���بونی‌ ده‌دات‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش مانای‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ نییه‌ ك���ه‌ ئه‌م حیزبه‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬نه‌خێ���ر كێش���ه‌ی‌ زۆر ج���دی‌‬ ‫ی له‌سه‌ر ده‌ستی‌‬ ‫هه‌یه‌‌و چاره‌نوسیش��� ‌‬ ‫عیفریتێك���ه‌‪ .‬ب���ه‌ڕای‌ م���ن زه‌عیفبونی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ ن���ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ الیه‌نه‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌كانه‌‪ ،‬ن���ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ده‌زگا ئه‌هلیه‌كانی‌ ئه‌م واڵته‌ش‪ ،‬چونكه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ پارسه‌نگی‌ دیموكراسیه‌‪ ،‬راسته‌‬ ‫پاشه‌كش���ه‌ی‌ له‌هه‌ندێك هه‌ڵوێس���تدا‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌وڵ���ی‌ خۆچاككردنیش‬ ‫به‌رده‌وام���ه‌‪ ،‬هه‌تا یه‌كێتی‌ زه‌عیف بێت‬ ‫مه‌وداكانی ئازادییش بیالمانا ته‌س���كتر‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ الی‌ من گرنگه‌‬ ‫پێویسته‌ ئه‌قڵی‌ پێكه‌وه‌ ژیان له‌نێوان‬ ‫حیزبه‌كاندا بون���ی‌ هه‌بێت‌و نابێت هیچ‬ ‫الیه‌نێك هه‌وڵی‌ س���ڕینه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ تر‬ ‫بدات‪ ،‬له‌راب���ردودا ئه‌زمونی‌ له‌و جۆره‌‬ ‫هه‌بو‪ ،‬بینیمان سه‌ركه‌وتو نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ ده‌ركه‌وتن���ت‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ كه‌مه‌‪ ،‬بانگهێش���ت‬ ‫ناكرێیت یان خۆت ناچیت؟‬

‫پایته‌خت ‌ی‬ ‫رۆشنبیریی‌‬ ‫تائێستا هه‌ر قسه‌ی‌‬ ‫جه‌ریده‌كانه‌‬

‫به‌ئه‌قڵ‌و ویژدان ‌ی‬ ‫خۆم ره‌خنه‌ له‌هه‌مو‬ ‫الیه‌نه‌كان ده‌گرم‬

‫كه‌سێك بیه‌وێت زیانێك بدات‪ ،‬هه‌رگیز‬ ‫پێش���تر هه‌ڕه‌شه‌ ناكات‪ ،‬هه‌ر له‌سایه‌ی‬ ‫نوس���ینه‌كانمه‌وه‌ كۆمه‌ڵێ���ك به‌رپرس‬ ‫حه‌ز به‌چاره‌م ناكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌رپرس���ی‌ یه‌كێتییش���یان‬ ‫تێدایه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬به‌ڵ���ێ‌‪( ،‬پێكه‌نین)‪ ،‬بۆ‬ ‫یه‌عنی ئه‌وانه‌ی‌ یه‌كێتی‌ به‌رپرس نین؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬قسه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ ئاسایی‌ له‌سه‌ر‬ ‫نوسینه‌كانت چییه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ ب���ۆم‬ ‫ده‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬الیه‌نه‌گری‌ حیزبی‌ ئێس���تا‬ ‫زۆر به‌هێ���ز ب���وه‌‪ ،‬خه‌ڵكانێ���ك هه‌ن‬ ‫حه‌زده‌كه‌ن هه‌زار ره‌خنه‌ له‌حیزبه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌رامبه‌ریان بگریت‪ ،‬به‌اڵم ره‌خنه‌یه‌كیان‬ ‫له‌حیزبه‌كه‌ی‌ خۆیان پێ قبوڵ ناكرێت‌و‬ ‫توشی حه‌ساسییه‌ت ئه‌بن‪ ،‬من به‌ئه‌قڵ‌و‬ ‫ویژدانی خۆم ره‌خنه‌ له‌هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫ده‌گ���رم‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێك هه‌ن به‌داخه‌وه‌‬ ‫جیكڵدانه‌یان زۆر بچوكه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ فه‌یسبوكت نییه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ‪ :‬وه‌اڵهی‌ خۆش���م نازانم‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ ته‌مه‌نه‌كه‌م هی‌ به‌كارهێنانی‌ ئه‌و‬ ‫شتانه‌ نه‌بێت‪ .‬پێویستم به‌هه‌ر شتێكی‌‬

‫هه‌ندێك به‌نوسین ‌ی‬ ‫ته‌نز ده‌ڵێن قسه‌ی‌‬ ‫قۆڕ‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫سه‌هۆڵه‌كه‌‪ ،‬شه‌قامه‌ ئێشكگره‌كه‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫ئا‪ :‬وهاوكار حسێن‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت����ی‌ س����لێمانیه‌وه‌‪ ،‬كه‌ به‌ره‌و‬ ‫قواڵیی‌ ش����اره‌كه‌ ده‌ڕۆیت‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫چوارڕیانی‌ سه‌رچنارو پاش سه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌س����ه‌ر به‌رزه‌پردێكدا‪ ،‬له‌پ����ڕ دیمه‌نی‬ ‫ش����ه‌قامێكی‌ پ����ڕ جه‌نجاڵی‌‌و س����یخناخ‬ ‫به‌ئۆتۆمبی����ل دێته‌به‌رچاو‪ ،‬كه‌ له‌هه‌ردو‬ ‫الی‌ ش����ه‌قامه‌كه‌وه‌ ت����ه‌الره‌ ب����ه‌رزه‌كان‬ ‫ده‌وریان����داوه‌و تا به‌ره‌و ن����اوه‌وه‌ زیاتر‬ ‫بڕۆیت قه‌ره‌باڵغ����ی‌‌و دیمه‌نه‌كان جوانتر‬ ‫ده‌بن‪ ،‬به‌اڵم سه‌رنجڕاكێش����ترین شوێنی‌‬ ‫ئه‌م شه‌قامه‌ ده‌كه‌وێته‌ نزیك كۆتایی‌ كه‌‬ ‫پێیده‌وترێت سه‌هۆڵه‌كه‌و تا دره‌نگانێكی‌‬ ‫شه‌و بێداره‌‪.‬‬ ‫ئه‌م شه‌قامه‌ سه‌ره‌كیه‌ كه‌ له‌چوارڕیانی‌‬ ‫ده‌س���تپێده‌كات‌و‬ ‫س���ه‌رچناره‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ ش���ه‌قامی‌ مه‌وله‌وی‌ كۆتایی‬ ‫دێت‪ ،‬له‌بنه‌ڕه‌تدا ناوی‌ ش���اڕێی‌ سالم‪-‬ه‌‌و‬ ‫راسته‌ڕێیه‌كه‌و درێژیه‌كه‌ی‌ ‪ 4.6‬كم‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌ئۆتۆمبی���ل ده‌توانرێت به‌ ‪ 10‬خوله‌ك‬ ‫ببڕدرێت‌و به‌پێش به‌ماوه‌ی‌ ‪ 52‬خوله‌ك‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ بنیاتنانی‌ ش���اری‌ سلێمانیدا‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1784‬له‌الی���ه‌ن میرنش���ینی‌‬ ‫بابانه‌وه‌‪ ،‬چه‌ندین ش���ه‌قامی‌ ئه‌م شاره‌‬ ‫بون���ه‌ ش���انۆی‌ نمایش���كردنی‌ چاالكیه‌‬ ‫سیاس���یی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و بازرگانیه‌كان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هی���چ كه‌می���ان نه‌یانتوانی وه‌ك‬ ‫شه‌قامی‌ سالم به‌وش���ێوه‌یه‌ پارێزگاری‌‬ ‫له‌مانه‌وه‌ی‌ خۆی‌ بكات‌و نه‌هێڵێت هه‌روا‬ ‫زو تۆزی‌ په‌راوێزیی‌ له‌س���ه‌ری‌ بنیشێت‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ له‌ئێس���تادا له‌زۆر بۆن���ه‌ی‌ وه‌ك‬ ‫نه‌ورۆزو س���ه‌ری‌ ساڵی‌ نوێدا‪ ،‬له‌شێوه‌ی‌‬ ‫بوكێك���ی‌ رازاوه‌دا خ���ۆی‌ ده‌نوێنێ���ت‌و‬ ‫له‌هه‌ندێ���ك س���اتی‌ وه‌ك هه‌ڵمه‌ته‌كانی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنیش���دا‪ ،‬ده‌بێته‌ ش���وێنێك بۆ‬ ‫ ‬ ‫كه‌رنه‌ڤاڵی‌ تێكه‌ڵكردنی‌ ره‌نگه‌ سیاسیه‌ ژماره‌یه‌ک گه‌نج له‌ شه‌قامی سه‌هۆڵه‌که‌ ‪2014/1/4‬‬ ‫جیاوازه‌كان‌و نه‌ هیچ الیه‌ك ره‌تده‌كاته‌وه‌و‬ ‫ئێس���تا ژماره‌یه‌كی‌ زۆر دوكان‌و فرۆشگا ئه‌نجامدراون‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر له‌بۆنه‌كاندا ماوه‌ی‌ ‪ 43‬س����اڵ‌و نۆ مان����گ خزمه‌تی‌‬ ‫سالم"‪.‬‬ ‫نه‌ هیچ ره‌نگێكیش زه‌قده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌قامی‌ س���الم ك���ه‌ الی‌ زۆرینه‌ی‌ هه‌ن‌و ده‌كه‌ونه‌ نزیك ئه‌نده‌رپاسی‌ ره‌وف شتێكی‌ نه‌خوازراویش رویدابێت‪ ،‬به‌هۆی‌ مامۆس����تایی‌ هه‌ب����وه‌و ئێس����تا وه‌ك‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ عه‌بدولخالید س���ابیر‪،‬‬ ‫مامۆستای‌ زانكۆی‌ س���لێمانی‌‌و ماسته‌ر دانیشتوانی‌ ش���اره‌كه‌ به‌ (سه‌هۆڵه‌كه‌) به‌گ‪ ،‬كارگه‌یه‌كی‌ س���ه‌هۆڵ له‌س���ااڵنی‌ قه‌ره‌باڵغ���ی‌‌و جه‌نجاڵی‌ ش���وێنه‌كه‌وه‌‪ ،‬خانه‌نش����ینێك به‌ش����ێك له‌كاته‌كان���� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌مێژودا ده‌ڵێت‪" ،‬پێش���تر له‌ساڵه‌كانی‌ ناسراوه‌‌و تا شه‌سته‌كانی‌ سه‌ده‌ی‌ رابردو نێ���وان ‪ ،1960-1950‬كراوه‌ت���ه‌وه‌و تاكه‌ خه‌ڵكی‌ ده‌رفه‌تی‌ خۆرزگاركردنیان زیاتر له‌ن����او چایخانه‌ی‌ كێوان به‌س����ه‌رده‌بات‬ ‫حه‌فتاو هه‌شتاكاندا بۆنه‌كان له‌شه‌قامی‌ گڵ بوه‌و مێژویه‌كی‌ دورودرێژی‌ نیه‌‪ ،‬به‌اڵم كارگه‌ی‌ سه‌هۆڵ بوه‌ له‌سلێمانی‌‌و خه‌ڵك له‌به‌رده‌م���دا بوه‌ له‌نێ���و كوچه‌‌و كۆاڵنه‌ كه‌ ده‌كه‌وێته‌ ناوجه‌رگه‌ی‌ ئه‌و به‌ش����ه‌ی‌‬ ‫پیره‌مێرد كراون به‌هۆی ئه‌وه‌ی‌ په‌یكه‌ری‌ شه‌قامێكی‌ سه‌ره‌كیه‌و ناوه‌ندی‌ سلێمانی‌ به‌و ناوه‌وه‌ شه‌قامه‌كه‌یان ناسیوه‌ته‌وه‌‪ .‬ته‌نگه‌به‌ره‌كانی‌ وه‌ك شێخان‌و مه‌ڵكه‌ندی‌ ش����ه‌قامی‌ س����الم ك����ه‌ پێیده‌وترێ����ت‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می‌ رژێم���ی‌ به‌عس���دا‪ ،‬كه‌ ده‌كه‌ونه‌ ده‌وروبه‌ری‌ ئه‌و شه‌قامه‌وه‌‪ ،‬س����ه‌هۆڵه‌كه‌‪ ،‬ئه‌و له‌س����اڵی‌ ‪-1979‬ه‌وه‌‬ ‫كاوه‌ی‌ ئاسنگه‌ر له‌كۆتایی‌ ئه‌م شه‌قامه‌دا ده‌به‌س���تێته‌وه‌ به‌چه‌ندین ش���وێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫بوه‌و بۆنه‌كانی‌ نه‌ورۆزی‌ تێدا سازكراوه‌و سه‌ره‌تا ناوی‌ جاده‌ی‌ سلێمانی‌‪ -‬كه‌ركوك س���ه‌هۆڵه‌كه‌ به‌وش���ێوه‌یه‌ی‌ ئێس���تا وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ له‌ساڵی‌ ‪1984‬دا روداوێكی‌ له‌و شوێنه‌ كارده‌كات‪ ،‬به‌اڵم له‌و كاته‌دا‬ ‫دوكانه‌ك����ه‌ خواردن����ی‌ س����ه‌روپێی‌ تێدا‬ ‫خه‌ڵكی‌ له‌وێوه‌ رویانكردوه‌ته‌ ش���ه‌قامی‌ بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی قه‌ره‌باڵغ نه‌بوه‌و خه‌ڵكی‌ بۆ به‌شداربون ناخۆشی‌ له‌وشێوه‌یه‌ رویدا"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ ئێس����تا بوه‌ته‌ خه‌س����ڵه‌تی‌ فرۆشراوه‌و له‌دوای‌ راپه‌ڕینه‌كه‌ی‌ ‪،1991‬‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ تویمه‌لیك ك���ه‌ روه‌و بناری‌ سلێمانیه‌وه‌ له‌دوای‌ س���ااڵنی‌ ‪1970‬ه‌وه‌ له‌بۆنه‌كانی‌ وه‌ك نه‌ورۆزدا نه‌چونه‌ته‌ ئه‌م‬ ‫چیای‌ گۆی���ژه‌ ملده‌نێ���ت‪ .‬ته‌نانه‌ت كه‌ ناوی‌ لێنراوه‌ ش���ه‌قامی‌ س���الم‪ ،‬به‌ناوی‌ ش���ه‌قامه‌‪ ،‬چونكه‌ زۆرین���ه‌ی‌ داموده‌زگا هه‌میش����ه‌یی‌ س����ه‌هۆڵه‌كه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی����ه‌ تا كراوه‌ به‌چایخانه‌‪.‬‬ ‫م‪ .‬س����ه‌عید‪ ،‬به‌ڕینكۆتێكی‌ ره‌شه‌وه‌‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1983‬په‌رده‌ له‌سه‌ر په‌یكه‌ری‌ س���المی‌ س���احێبقڕان (‪ )1866-1800‬ئه‌منیه‌كان���ی‌ حكومی‌ لێب���وه‌و نزیكبوه‌ دره‌نگانێكی‌ شه‌و ئه‌م شه‌قامه‌ ئێشكگره‌و‬ ‫كاوه‌ی‌ ئاس���نگه‌ر له‌فولكه‌ی‌ كاوه‌ الدرا‪ ،‬كه‌ ناوی‌ ت���ه‌واوی‌ عه‌بدولڕه‌حمان به‌گی‌ له‌ئه‌منه‌ سوره‌كه‌وه‌ كه‌ به‌قه‌اڵی‌ سه‌ختی‌ هاواڵتی����ان پۆلپۆل به‌ب����ه‌رده‌م دوكان‌و قۆپچه‌كان����ی‌ داخس����تبوو ب����ه‌رده‌وام‬ ‫قه‌ره‌باڵغیه‌كی‌ زۆری‌ بۆ سازكرا‪ .‬نه‌ورۆزو ساحێبقڕانه‌و شاعیرێكی‌ كوردی‌ ناسراوه‌ ئه‌من���ی‌ رژێم داده‌نرا له‌و س���ه‌رده‌مه‌دا‪ ،‬فرۆش����گا كراوه‌كاندا دێن‌و ده‌چن‌و ته‌نها هاتوچ����ۆی‌ ب����و له‌ن����او چایخانه‌كه‌داو‬ ‫سه‌ری‌ ساڵ له‌وێدا ده‌كران‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای‌ كه‌ خه‌ڵكی‌ شاری‌ سلێمانیه‌و له‌بنه‌ماڵه‌ی‌ ش���ه‌قامه‌كه‌ش تا ڕاده‌ی���ه‌ك چۆڵه‌وانی‌ جیاوازی‌ له‌گه‌ڵ رۆژدا ئه‌وه‌یه‌ كه‌ شه‌وان به‌ده‌س����ته‌ له‌رزۆكه‌كان����ی‌ س����ه‌رقاڵی‌‬ ‫پاككردن����ه‌وه‌ی‌ كه‌لوپه‌ل����ه‌كان ب����و‪،‬‬ ‫راپه‌ڕین���ه‌وه‌ بۆن���ه‌كان‌و قه‌ره‌باڵغی���ی‌‌و ساحێبقڕانه‌‪ .‬ناوی‌ سه‌هۆڵه‌كه‌ش له‌وه‌وه‌ ب���وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ وه‌ك عه‌بدولخالید ده‌ڵێت‪ ،‬شه‌قامه‌كه‌ روناكی‌ كه‌متره‌‪.‬‬ ‫م‪ .‬س����ه‌عید محه‌مه‌د‪ 68 ،‬ساڵ‪ ،‬كه‌ چاویلكه‌كه‌ی‌ كه‌مێك له‌چاوه‌ كزبوه‌كانی‌‬ ‫پیاس���ه‌ی‌ هاواڵتیان روی‌ كرده‌ شه‌قامی‌ هاتوه‌ كه‌ كاتی‌ خۆی‌ له‌و ش���وێنه‌ی‌ كه‌ "زیات���ر بۆنه‌كان له‌ش���ه‌قامی‌ پیره‌مێرد‬

‫فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫نزیكخس����ته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ باشتر سه‌رنج‬ ‫ب����دات‌و وت����ی‌‪" ،‬به‌بیری‌ م����ن ئه‌وكات ‌ه‬ ‫(هه‌ش����تاكانی‌ س����ه‌ده‌ی‌ راب����ردو)‪،‬‬ ‫ش����ه‌قامه‌كه‌ وه‌ك ئێستا قه‌ره‌باڵغ نه‌بو‪،‬‬ ‫به‌وشێوه‌یه‌ش فراوان نه‌بو‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫تا دره‌نگانێكی‌ شه‌و هاتوچۆی‌ گه‌نجان‌و‬ ‫توێژه‌ جیاوازه‌كان لێره‌ به‌دیده‌كرێت"‪.‬‬ ‫سه‌هۆڵه‌كه‌ هه‌ندێك جار بوه‌ته‌ جێگه‌ی‌‬ ‫نوكته‌ له‌ده‌می‌ ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫ش����اره‌كه‌ نی����ن‌و ته‌نها ن����اوی‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌ش����ه‌قام‌و ش����وێنه‌ س����ه‌ره‌كیه‌كانیان‬ ‫بیس����توه‌‪ ،‬كاتێك ئه‌م كه‌سانه‌ له‌گه‌رما‬ ‫تاقه‌تپڕوكێنه‌ك����ه‌ی‌ هاوین����دا رێی����ان‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ سه‌هۆڵه‌كه‌‪ ،‬وه‌ك نوكته‌یه‌ك‬ ‫له‌به‌رخۆیان����ه‌وه‌ ده‌ڵێ����ن‪" ،‬ئه‌گ����ه‌ر‬ ‫سه‌هۆڵه‌كه‌ به‌وشێوه‌یه‌ گه‌رم بێت‪ ،‬ئاخۆ‬ ‫داره‌سوتاوه‌كه‌ چۆن بێت؟"‪.‬‬

‫نێرگه‌له‌كێشان‪ ،‬دیارده‌یه‌كی‌ مه‌ترسیدار كه‌ خه‌ریك ‌ه كچانیش ده‌گرێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬رێناس هیوا‬ ‫نێرگه‌له‌كێش����ان له‌ناو گه‌نجانی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستاندا خه‌ریكه‌ له‌ده‌ستی‌ كوڕانه‌وه‌‬ ‫ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆ كچان‌و هه‌ندێك له‌وانه‌ی‌‬ ‫پێشتر جگه‌ره‌كێش بون‌و وازیانلێهیناوه‌‪،‬‬ ‫ئێس����تا وه‌ك به‌دیلێك په‌نا بۆ كێشانی‌‬ ‫نێرگه‌له‌ ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫هی���وا‪ ،‬كوڕێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 17‬س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫دانیشتوی‌ گه‌ڕه‌كی‌ راپه‌رینی‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌زانێت ك���ه‌ نێرگه‌له‌‬ ‫زیانی‌ زۆری‌ هه‌یه‌ به‌اڵم س���وره‌ له‌سه‌ر‬ ‫كێش���انی‌‌و تاكه‌ پاساویشی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫"خۆشه‌"‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‪" :‬به‌ڵێ‌ زیانه‌كانی‌‬ ‫ده‌زانم‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێكجار خۆشه‌ له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫هاوڕێكانمدا ده‌یكێشین"‪.‬‬ ‫هی���وا رۆژی‌ ‪ 3‬ب���ۆ ‪ 4‬ج���ار نێرگه‌له‌‬ ‫ده‌كێشێت‌و وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت "چه‌نده‌ها‬ ‫ج���ار پ���اره‌م پێنه‌ب���وه‌و له‌ماڵ���ه‌وه‌م‬ ‫وه‌رگرتوه‌ بۆ كێشانی‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ زیاتر له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‬ ‫به‌دیده‌كرێ���ت‪ ،‬نێرگه‌له‌كێش���ان زیاتر‬ ‫له‌الی‌ كوڕان باوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ له‌هه‌ندێك‬ ‫واڵتی‌ وه‌ك ئێران‌و میس���ر‪ ،‬خانمانیش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رچاو په‌نای‌ بۆ ده‌به‌ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم لێره‌ حاڵه‌تێك���ی‌ ده‌گمه‌ن بوه‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر شتێكی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌ش به‌رچاو‬ ‫بكه‌وێ���ت وه‌ك ش���تێكی‌ نام���ۆ دێته‌‬ ‫به‌رچاو‪.‬‬ ‫فرمێس���ك‪ ،‬كچێكی‌ تازه‌ پێگه‌یشتو‪،‬‬

‫كێش���ه‌ بون‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت"كوڕو كچێك‬ ‫ك���ه‌ كوڕه‌كه‌ س���ه‌رو هه‌ژده‌س���اڵ‌ بو‪،‬‬ ‫به‌اڵم كچه‌ك���ه‌ كه‌متر‪ ,‬هاتونه‌ته‌ ئێره‌و‬ ‫كوڕه‌كه‌ به‌نهێنی‌و به‌بێ‌ ئاگاداری‌ ئێمه‌‬ ‫نێرگه‌له‌كه‌ی‌ دابو به‌كچه‌كه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫كچه‌كه‌ ته‌ندروس���تی‌ تێكچوه‌و به‌په‌له‌‬ ‫هه‌وڵمان���دا دوریبخه‌ین���ه‌وه‌"‪ .‬به‌وته‌ی‌‬ ‫خاوه‌نی‌ كافتریاك���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی كچان‬ ‫س���ه‌ردانیان ده‌كه‌ن ك���وڕان نایكه‌ن‪،‬‬ ‫"به‌اڵم ته‌مه‌نیان سه‌رو ‪ 20‬ساڵه‌و یاسا‬ ‫رێگه‌یان پێئه‌دات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م دیارده‌ی���ه‌ په‌لی‌ هاویش���تۆته‌‬ ‫ن���او هه‌ندێ���ك دام���ه‌زراوه‌ی‌ گرنگ���ی‌‬ ‫وه‌ك قوتابخان���ه‌كان‌و وه‌ك به‌ش���ێك‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان ئام���اژه‌ی‌ بۆ ده‌كه‌ن‬ ‫زۆربه‌ی‌ قوتابیه‌كانیان كێشه‌ی جگه‌ره‌و‬ ‫نێرگه‌له‌كێش���انیان هه‌ی���ه‌‌و روب���ه‌روی‌‬ ‫گرفتی‌ زۆر بونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌رێگه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان���ی‌ وه‌ك ته‌ندروس���تی‌‌و‬ ‫گه‌ش���توگوزاره‌وه‌‪ ،‬به‌رده‌وام رێنمایی‌‌و‬ ‫هۆش���داری‌ ده‌ده‌نه‌ هاواڵتیان‌و كافتریا‌و‬ ‫شوێنه‌ گش���تیه‌كان كه‌ س���نورێك بۆ‬ ‫نێرگه‌له‌کێشان خویه‌کی باوی ناو گه‌نجان‬ ‫دی���ارده‌ی‌ نێرگه‌له‌كێش���ان دابنرێ���ت‪،‬‬ ‫ی كوڕان نێرگه‌له‌یان دروس���تكردوه‌و له‌وێشه‌وه‌ هه‌ڵمه‌تێك���ی‌ ب���ۆ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و ب���ه‌اڵم زۆرێك له‌وانه‌ی‌ ل���ه‌م راپۆرته‌دا‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌وانه‌ی‌ هاوش���ێوه‌ ‌‬ ‫دوان‪ ،‬به‌پێویس���تیان ده‌زانی‌ حكومه‌ت‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێكانی���دا چه‌ن���د جارێك باڵوبونه‌وه‌یه‌كی‌ به‌رچ���اوی‌ به‌خۆیه‌وه‌ دیارده‌یه‌ راگه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوب���ه‌ری‌ یه‌كێ���ك له‌كافتریاكانی‌ رێوش���وێنی‌ توندوتۆڵتر بگرێته‌به‌ر بۆ‬ ‫نێرگه‌له‌ی‌ كێشاوه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬له‌رێگه‌ی بینیوه‌‪ ,‬به‌اڵم به‌هۆی‌ زیانه‌ زۆره‌كانیه‌وه‌‬ ‫چه‌ن���د هاوڕێیه‌كه‌و‌ه فێرب���وم‌و له‌كاتی‌ بۆ ته‌ندروستی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ده‌یكێشن‪ ،‬س���لێمانی‌ چیرۆكی‌ كێش���انی‌ نێرگه‌له‌ به‌رگرتن ل���ه‌و دیارده‌یه‌ كه‌ نه‌ك ته‌نها‬ ‫ته‌واوبون���ی‌ خوێندنگا له‌گ��� ‌هڵ‌ هاوڕێ‌ له‌ئێس���تادا چه‌ن���د واڵتێك له‌ش���وێنه‌ له‌الیه‌ن كوڕو كچێكه‌وه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ زیانی‌ بۆ ئه‌و كه‌س���انه‌ هه‌یه‌ كه‌ په‌نای‌‬ ‫گش���تیه‌كاندا قه‌ده‌غه‌كردوه‌‌و حكومه‌تی‌ هاتونه‌ت���ه‌ كافتریاك���ه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم كچه‌كه‌ ب���ۆ ده‌ب���ه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ب���ۆ ئه‌وانه‌ش كه‌‬ ‫نزیكه‌كانمدا ده‌ڕۆین بۆ كێشانی‌"‪.‬‬ ‫ی له‌چوارده‌وریانن‪.‬‬ ‫وه‌ك ده‌وترێت میس���ریه‌كان سه‌ره‌تا هه‌رێمیش له‌م���اوه‌ی‌ راب���ردودا چه‌ند به‌وهۆیه‌وه‌ ته‌ندروستی‌ تێكچوه‌و توش ‌‬

‫له‌رێگه‌ی چه‌ند‬ ‫هاوڕێیه‌كه‌وه‌‬ ‫فێربوم‌و‬ ‫له‌كاتی‌‬ ‫ته‌واوبونی‌‬ ‫خوێندنگا‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ هاوڕێ‌‬ ‫نزیكه‌كانمدا‬ ‫ده‌ڕۆین بۆ‬ ‫كێشانی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪19‬‬

‫شاجوان ‌ی ئینته‌رنێت‪ :‬پێویست ‌ه خه‌ڵكی‌ كوردستان كراوه‌تربن‬ ‫له‌دیدو روانینیاندا بۆ ژیان‌و ئازادییه‌كان ‌ی تاكه‌كه‌س‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫"دالیا رێبوار حه‌س����ه‌ن"‪ ،‬یه‌كه‌م كه‌س بوو‪ ،‬كه‌ له‌پێشبڕكێی‌ شاجوانیدا وه‌ك شاجوانی‌ ئینته‌رنێت‬ ‫راگه‌یه‌نرا‪ ،‬ئه‌و كه‌ له‌ناو خێزانه‌كه‌یدا به‌"ژاڵه‌" ناوده‌برێت‪ ،‬له‌م گفتوگۆی ‌هی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "دایك‌و‬ ‫باوك زۆر گرنگه‌ پشتگیری‌ كچه‌كانیان بكه‌ن بۆ ئه‌و‌هی‌ متمانه‌یان به‌خۆیان بێت"‪.‬‬

‫حه‌سنا مه‌ته‌ر بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬ ‫پرۆژه‌ی داهاتووم گۆرانییه‌كی‬ ‫فۆلكلۆریی كوردییه‌‬ ‫ه����ی هونه‌رمه‌ن����د هه‌ڵكه‌وت زاهیر‌و تێكس����ته‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوینه‌‬ ‫عه‌ره‌بیه‌كه‌شی هی دكتۆر میشیل جیحه‌ بوو‪ ،‬ئه‌م‬ ‫كچه‌ گۆرانیبێژی لوبنانی حه‌سنا مه‌ته‌ر ده‌ڵێت گۆرانییه‌ ‌وه‌ك چاوه‌ڕوانده‌كرا ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی‬ ‫"دوای ئه‌وه‌ی گۆرانییه‌ كوردی_لوبنانییه‌كه‌م باش����ی هه‌بوو‪ ،‬كه‌ناڵه‌ عه‌ره‌بییه‌كان‌وه‌ك ئیڵ‬ ‫س����ه‌ركه‌وتنێكی باشی به‌ده‌س����تهێنا‪ ،‬پرۆژه‌ی بی س����ی‌و ئاره‌بیكه‌ گرنگیه‌كی باشیان پێدا‌و‬ ‫ئاینده‌م گۆرانییه‌كی فۆلكلۆریی كوردییه‌"‪ .‬كچه‌ ئێس����تاش هه‌ر په‌خشی ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ بڕیارمدا‬ ‫گۆرانیبێژی لوبنانی حه‌س����نا مه‌ته‌ر دووه‌مین پرۆژه‌ی داهات����ووم گۆرانییه‌ك����ی فۆلكلۆریی‬ ‫سه‌ری ساڵه‌ له‌هه‌ولێر به‌ڕێی ده‌كات‌وه‌ك خۆی كوردی بێت"‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌درێژه‌ی قس����ه‌كانیدا ‌وت����ی" ئه‌مه‌‬ ‫ده‌ڵێت‌واهه‌س����ت ده‌كه‌م تاكێكی كوردستانیم‌و‬ ‫له‌لوبن����ان به‌باڵیۆزی هون����ه‌ری نێوان هه‌ولێر‪ -‬یه‌كه‌مجاره‌ ئه‌و بیرۆكه‌ی����ه‌ له‌رێگه‌ی ئاوێنه‌وه‌‬ ‫به‌یروتم ناوده‌به‌ن‌و له‌ئێستادا ئه‌و پێشكه‌وتنه‌ی ئاش����كرا ده‌كه‌م‪ ،‬چونكه‌ یه‌ك����ه‌م ده‌ركه‌وتنی‬ ‫هه‌ولێر‌وایكردوه‌ به‌شێكی زۆری هونه‌رمه‌ندانی رۆژنامه‌وان����ی م����ن له‌كوردس����تان له‌رێگ����ه‌ی‬ ‫لوبنان چاوببڕنه‌ هه‌ولێر‌و هه‌میش����ه‌ پرسیاری س����ایتی ئاوێن����ه‌و گۆڤاری ئاوێن����ه‌كان بووه‌‪،‬‬ ‫كوردس����تان‌و چۆنیه‌ت����ی ژی����ان‌و هه‌ندێكیش له‌ئێس����تادا كار له‌س����ه‌ر ئه‌و گۆرانییه‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫له‌بیزنسی ئه‌و شاره‌ ده‌پرسن‪ ،‬چونكه‌ هه‌ولێر ده‌نگه‌كه‌مان تۆماركردوه‌‪ ،‬له‌قۆناغی داهاتوودا‬ ‫خه‌ریكی ماسته‌رینگ‌و كلیپكردن ده‌بین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناوبانگێكی گه‌وره‌ی له‌لوبنان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌رێگه‌ی ئاوێن����ه‌وه‌ ده‌مه‌وێت گله‌یی له‌كه‌ناڵه‌‬ ‫ئه‌و كچه‌ گۆرانیبێ����ژه‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كوردیی����ه‌كان بكه‌م‪ ،‬چونكه‌ ‌وه‌ك پێویس����ت‬ ‫"ساڵی رابردو گۆرانییه‌كی تێكه‌ڵه‌ی عه‌ره‌بی‪ -‬گرنگییان به‌گۆرانییه‌ ك����وردی – لوبنانییه‌كه‌‬ ‫كوردی����م به‌ناوی (التخلینی جن) باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬نه‌دا‪‌،‬وێڕای ئه‌وه‌ی به‌كوالێتییه‌كی به‌رز‌و تازه‌‬ ‫ك����ه‌ تێكس����ته‌ كوردییه‌ك����ه‌و ئاوازه‌كه‌ش����ی كاری تێداكرابوو"‪.‬‬

‫عومه‌ر كڵۆڵ‌‪ :‬خوا ره‌حمی‌‬ ‫پێكردم نه‌بووم به‌فیلم‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫عومه‌ر كڵۆڵ‌ س����كرتێری‌ حیزبی‌ كه‌ران گله‌ی ‌ی‬ ‫له‌دۆس����ت‌و هاوڕێكانی‌ ده‌كات كه‌ حه‌وت مانگ‬ ‫نه‌خۆشكه‌وتووه‌و چه‌ند كه‌سێكی‌ كه‌م نه‌بێت‪،‬‬ ‫زۆربه‌یان هه‌واڵیان نه‌پرس����یووه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"دوای‌ ‪ 35‬س����اڵ‌ خه‌بات‌و كه‌رایه‌تی‌ ده‌ركه‌وت‬ ‫ئه‌وان ‌هی‌ خۆیان به‌ئه‌ندام‌و دۆست ده‌زانن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫به‌ده‌م وان‌و زۆربه‌یان درۆیانكرد"‪.‬‬ ‫عومه‌ر كڵۆڵ‌ به‌ئاوێن ‌هی‌ راگه‌یاند كه‌ له‌جه‌ژنی‌‬ ‫قوربانه‌وه‌ نه‌خۆشكه‌تووه‌‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند دۆست‌و‬

‫عومه‌ر کڵۆڵ‬

‫هاوڕێیه‌ك����ی‌ زۆر كه‌می‌ نه‌بێ����ت كه‌س هه‌واڵی‌‬ ‫نه‌پرس����یوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ك����ه‌س نه‌هات به‌المدا‬ ‫ته‌نان����ه‌ت ئه‌وانه‌ش����ی‌ كه‌ خۆی����ان به‌ئه‌ندام‌و‬ ‫دۆستی‌ حیزبه‌كه‌ ده‌زانن‪ ،‬خوا ره‌حمی‌ پێكردم‬ ‫ئه‌بووم به‌فیلم‪ ،‬چونكه‌ به‌نیازبووم خۆم كاندید‬ ‫بكه‌م ب����ۆ هه‌ڵبژاردن����ی‌ په‌رله‌م����ان‪ ،‬نه‌مزانی‌‬ ‫دۆست‌و هاوڕێكانم هه‌ر به‌ده‌م له‌گه‌ڵمن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "واڵتێك����ی‌ س����ه‌یر‌و س����ه‌مه‌ره‌یه‌‪،‬‬ ‫جاشایه‌تی‌ پار‌هی‌ لێئه‌بارێ‌‪ ،‬كه‌چی‌ كه‌رایه‌تی‌‬ ‫قوڕكراوه‌ به‌س����ه‌ریدا‪ ،‬حكومه‌ت رێزی‌ سه‌رۆك‬ ‫جاش ده‌گرن‌و س����ه‌رۆكی‌ كه‌ری����ش قوڕ كراوه‌‬ ‫به‌سه‌ریدا"‪.‬‬

‫ئاوێنه‪ ‌:‬دالیا رێبوار شاجوانی‌ ئینته‌رنێت كێیه‌؟‬ ‫دالیا‪ :‬ته‌مه‌نم ‪ 24‬س����اڵه‌‪ ،‬له‌مۆسكۆ له‌دایكبووم‪ ،‬له‌شه‌ش س����اڵیدا چوومه‌ته‌ سوید‌و تا ئێستاش‬ ‫له‌س����وید ده‌ژیم‪ ،‬ماسته‌رم له‌زانستی‌ كۆمه‌ڵناسی‌‌و ده‌رونناسی‌ هێناوه‌‌و دۆستی‌ ژینگه‌م‌و ئاره‌زووم‬ ‫كاری‌ مرۆڤدۆس����تییه‌‌و كێشیشم ‪ 52‬كیلۆیه‌‌و زمانه‌كانی‌ كوردی‌‌و سویدی‌‌و ئینگلیزی‌‌و كه‌مێكیش‬ ‫ئیسپانی‌ ده‌زانم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬تۆ له‌مۆس����كۆ له‌دایكبوویت‌و له‌س����ویدیش گه‌وره‌ بوویت‪ ،‬ب����ه‌اڵم كوردییه‌كه‌ت زۆر‬ ‫باشه‌؟‬ ‫دالیا‪ :‬دایكم رۆڵی‌ س����ه‌ره‌كی‌ هه‌بووه‌ له‌مه‌دا‪ ،‬له‌بیرم����ه‌ كه‌ منداڵبووین له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ماڵ‌‬ ‫به‌سویدی‌ ده‌مانخوێند‪ ،‬به‌اڵم كه‌ ده‌هاتمه‌وه‌ ماڵه‌وه‌ دایكم پێیده‌وتم كه‌ ده‌بێت به‌كوردی‌‬ ‫قس����ه‌بكه‌م‌و له‌سه‌ر دیواره‌كه‌ نووسیبووی‌ "به‌كوردی‌ قس����ه‌بكه‌"‪ ،‬بۆت نه‌بوو به‌سویدی‌‬ ‫قس����ه‌ بكه‌یت هه‌رچه‌نده‌ هه‌ندێكجار باوكم‌و دایكم به‌كوردی‌ قس����ه‌یان له‌گه‌ڵ‌ ده‌كردین‌و‬ ‫من‌و خوش����كه‌ بچووكه‌كه‌شم به‌سویدی‌ وه‌اڵممانده‌دایه‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ شه‌ش‬ ‫ساڵیش����ه‌وه‌ تا دوانزه‌ س����اڵی‌ چووم وان���� ‌هی‌ كوردیم خوێن����د‌و له‌ته‌مه‌نی‌ دوانزه‌‬ ‫ساڵییشمه‌وه‌ هه‌موو ساڵێك گه‌ڕاومه‌ته‌وه‌ بۆ كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬چۆن بوو خۆت بۆ شاجوانیی‌ پااڵوت؟‬ ‫دالیا‪ :‬دوای‌ خوێندن كه‌ ماسته‌ره‌كه‌م ته‌واوكرد‪ ،‬هه‌ستمكرد بڕوانامه‌كه‌م‬ ‫نزیكه‌ له‌و كاران ‌هی‌ ش����اجوان ده‌یانكات‪ ،‬كاری‌ مرۆیی‌‌و خێرخوازیی‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ هانده‌ری‌ س����ه‌ره‌كیم بوو‪ ،‬دی����اره‌ خه‌ڵكیش پێیانده‌وتم كه‌‬ ‫جوانی����ت‪ ،‬دوای‌ كردن����ه‌و‌هی‌ ده‌رگا بۆ پێش����بڕكێكه‌‪ ،‬دایكم‬ ‫فۆرمێكی‌ پڕكرده‌وه‌‪ ،‬دوای����ی‌ ته‌له‌فونم بۆ كرا‌و پێیانوتم‬ ‫وه‌ره‌ ب����ۆ هه‌ولێر‪ .‬كه‌ گه‌ڕام����ه‌وه‌ درێژیی‌ بااڵو كێش‌و‬ ‫ئه‌مانه‌ی����ان هه‌موو گرت‌و دوای‌ هه‌ندێ‌ پرس����یار‪،‬‬ ‫له‌تاقیكردنه‌وه‌كان����دا ده‌رچووم‌و بووم به‌كاندید‪.‬‬ ‫من له‌سه‌ره‌تادا شوناس����م نه‌بوو‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌هی‌‬ ‫له‌مۆسكۆ له‌دایكببووم‪ ،‬له‌باوكم هه‌ڵپێچا كه‌‬ ‫بێته‌وه‌ بۆ س����لێمانی‌‌و ره‌گه‌زنام ‌هی‌ عێراقی‌‬ ‫ده‌ربهێنێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‪ ‌:‬پێش ئه‌و‌هی‌ بچنه‌ پێش����بڕكێكه‌وه‌‬ ‫وانه‌تان پێدرا؟‬ ‫دالیا‪ :‬به‌ڵێ‌‪ ،‬ئه‌و ماوه‌ی ‌هی‌ به‌ر له‌هاتنه‌ سه‌ر‬ ‫ش����انۆ بۆ دیاریكردنی‌ شاجوان‪ ،‬پرۆسه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر ماندوك����ه‌ر بوو‪ ،‬خه‌وم����ان نه‌بوو‪ ،‬هه‌موو‬ ‫رۆژێك ئێمه‌ ك����ه‌ دوانزه‌ كاندید بووین وانه‌مان‬ ‫ده‌ربار‌هی‌ هه‌ڵسوكه‌وت له‌گه‌ڵ‌ میدیا‌و چۆنیه‌تی‌‬ ‫نانخواردن‌و كاری‌ شاجوان ده‌خوێند‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬تۆ به‌ش����اجوانی‌ ئینته‌رنێت هه‌ڵبژێررایت‪،‬‬ ‫مه‌به‌ست له‌م نازناوه‌ چییه‌؟‬ ‫دالیا‪ :‬ش����اجوانی‌ ئینته‌رنێت جگه‌ له‌و‌هی‌ ده‌توانێت‬ ‫كاری‌ خێرخوازی����ی‌ ب����كات‌و پ����ڕۆژه‌ به‌ڕێوه‌به‌رێت‪،‬‬ ‫ده‌توانێ����ت له‌رێگ ‌هی‌ ت����ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی‌ وه‌ك‬ ‫فه‌یسبوك‌و تویته‌ره‌وه‌ چاالك بێت‌و سروشت‌و دیمه‌نی‌‬ ‫جوان‌و رازاو‌هی‌ كوردستان زیاتر به‌دنیا بناسێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬تا چه‌ند ئه‌م كاره‌ت كردووه‌؟‬ ‫دالی����ا‪ :‬هه‌وڵم����داوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم پێویس����تم به‌هاوكاری����ی‌‌و‬ ‫ده‌ستگیرۆیی‌ زیاتره‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬بۆچی‌ كاری‌ شاجوانیی‌ قورسه‌؟‬ ‫دالیا‪ :‬به‌ڵ����ێ‌ زۆریش‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌هی‌ سپۆنس����ه‌رم نییه‌‪ ،‬لێره‌ وه‌ك‬ ‫ده‌ره‌و‌هی‌ واڵت نیی����ه‌ كه‌ خه‌اڵت وه‌رده‌گرێت‪ ،‬دوایی‌ باربوو ده‌كرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ب����واری‌ ژینگه‌ چاالك بێت‪ ،‬پڕۆژه‌ دروس����ت بكات‪ ،‬ب����ه‌س ئێمه‌ كه‌ بووین‬ ‫به‌ش����اجوان هی����چ هاوكارییه‌ك نه‌كراین‪ ،‬تا ئێس����تا سپۆنس����ه‌رێكم هه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌ڕێگ ‌هی‌ خۆمه‌وه‌ په‌یدام كردووه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ش به‌تایبه‌تی‌ له‌س����وید هه‌وڵ‌ بۆ‬ ‫په‌یداكردنی‌ سپۆنسه‌ر ده‌ده‌م‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬سپۆنسه‌رت هه‌بێت زیاتر له‌كام بواردا كار ده‌كه‌یت؟‬ ‫دالیا‪ :‬ئه‌گه‌ر سپۆنسه‌رم هه‌بێت كاری‌ گه‌وره‌م پێده‌كرێت‪ ،‬هاوكاری‌ حكومه‌ت‬ ‫ی����ان كۆمپانیاكان گرنگه‌ بۆ كاری‌ خێرخوازیی‌‪ ،‬من پێمخۆش����ه‌ یارمه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫مندااڵن����ه‌ ب����ده‌م كه‌ ئاواره‌ بوون یان توش����ی‌ نه‌خۆش����ی‌ ئیفلیجیی‌ هاتوون‪،‬‬ ‫ده‌مه‌وێت له‌بواری‌ ته‌ندروستی‌‌و پاراس����تنی‌ ژینگه‌و هاندانی‌ ژنان بۆ وه‌رزش‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی‌ ئه‌و ژنان ‌هی‌ قه‌ڵه‌ون كاربكه‌م‪ ،‬هه‌روه‌ها پێمخۆش����ه‌ هاوكاری‌ ئه‌و‬ ‫ژنانه‌ش بكه‌م كه‌ توش����ی‌ شێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌مك بوون‪ ،‬چونكه‌ دایكم توشی‌ ئه‌و‬ ‫نه‌خۆشیه‌ بووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬باشترین ئامۆژگاریت چییه‌ بۆ ئه‌و‌هی‌ كچان زیاتر متمانه‌یان به‌خۆیان‬ ‫بێت؟‬ ‫دالی����ا‪ :‬زۆر گرنگه‌ دایكان‌و باوكان پش����تگیری‌ كچه‌كانی����ان بكه‌ن بۆ ئه‌و‌هی‌‬ ‫متمانه‌یان به‌خۆیان بێت‪ ،‬پاشان قوتابخانه‌و مامۆستا‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌بێت كچان‬ ‫خۆیان هه‌وڵی‌ سه‌ركه‌وتن بده‌ن له‌ژیانداو متمانه‌شیان به‌خۆیان هه‌بێت‌و قسه‌و‬ ‫ره‌خن ‌هی‌ خه‌ڵك زۆر كاریان تێنه‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬چی‌ لێره‌ بێزاری‌ كردویت؟‬ ‫دالیا‪ :‬بێ‌ پالنی‌‌و بێ‌ واده‌یی‌و رێز له‌كات نه‌گرتن‪ ،‬هه‌روه‌ها پێویس����ته‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كراوه‌ترب����ن له‌دیدو روانینیاندا بۆ ژیان‌و بۆ ئازادییه‌كانی‌ تاكه‌كه‌س‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بێزاریشم له‌و‌هی‌ خه‌ڵكی‌ ئێره‌ زۆر گوێ‌ له‌گۆرانی‌ عه‌ره‌بی‌‌و فارسی‌ ده‌گرن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬ئ ‌هی‌ چی‌ ئێره‌ت به‌الوه‌ جوانه‌؟‬ ‫دالی����ا‪ :‬ئه‌و‌هی‌ خه‌ڵك����ی‌ ئێره‌ زۆر كۆمه‌اڵیه‌تین‌و هه‌س����ت به‌ته‌نهایی‌ ناكه‌یت‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییان گه‌رموگوڕه‌ له‌روی‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬كوردبوون چی‌ به‌تۆ ده‌به‌خشێت؟‬ ‫دالی����ا‪ :‬به‌الی‌ منه‌وه‌ یه‌كه‌م‪ ،‬گرنگ نییه‌ ه����ه‌ر له‌واڵتی‌ خۆت بژیت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ست به‌كوردبوونی‌ خۆت بكه‌یت‪ ،‬ده‌توانیت كوردایه‌تی‌ بكه‌یت‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵتیش بی����ت‪ .‬دووه‌میش بۆ كوردبوون گرنگ ئه‌وه‌یه‌ چاالك بیت‪ ،‬هه‌س����تی‌‬ ‫كوردبوونت تێدا به‌هێز بێت‪ ،‬به‌هۆی‌ كاریگه‌ری‌ باوكمه‌وه‌ ئاره‌زووم به‌شداریكردنه‌‬ ‫له‌سیاس����ه‌ت‪ ،‬هه‌ر له‌منداڵییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ باوك‌و دایكم به‌شداریم له‌خۆپیشاندان‬ ‫بۆ كورد كردووه‌‌و به‌سێ‌ كاتژمێر‌و چوار كاتژمێر له‌به‌ر سه‌رما وه‌ستاوم‪..‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬لێره‌ هه‌ست به‌خۆشبه‌ختی‌ ده‌كه‌یت؟‬ ‫دالیا‪ :‬لێره‌و له‌سویدیش‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬ئێره‌ت خۆشتر ده‌وێت یان سوید؟‬ ‫دالی����ا‪ :‬هه‌ردوكیان‪ ،‬ده‌بێت سوپاس����یان بكه‌م كه‌ باوه‌ش����یان بۆ كردینه‌وه‌و‬ ‫كوردبوونی‌ خۆش����مان پاراس����ت‪ ،‬س����ویدم خۆش����ده‌وێت چونكه‌ له‌وێ‌ مرۆڤ‬ ‫ل����ه‌ڕووی‌ ئازادی‌ تاك����ه‌وه‌ یه‌كجار ئازادت����ره‌و كه‌س خۆی‌ له‌ژیان����ی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫هه‌ڵناقورتێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ ‌:‬ده‌ڵێن بۆ كاوه‌ گه‌رمیانی‌ گریاویت؟‬ ‫دالیا‪ :‬تیرۆركردنی‌ كاوه‌ گه‌رمیانی‌ رووداوێكی‌ زۆر ناخۆش بوو‪ ،‬ئه‌و زۆر گوناح‬ ‫بوو‪ ،‬چووم س����ه‌ردانی‌ خێزان‌و گۆڕه‌كه‌شیم كرد‪ ،‬كه‌ شیرین خانی‌ ژنیم له‌سه‌ر‬ ‫عه‌رده‌كه‌و له‌ماڵێك����ی‌ هه‌ژارانه‌دا بینی‌‪ ،‬دڵم پڕ بوو‪ ،‬گریام‪ ،‬س����اته‌وه‌ختێكی‌‬ ‫ناخۆش بوو بۆ من‪ ،‬گوڵم برده‌ سه‌ر گۆڕه‌ك ‌هی‌ كاوه‌ش‪ ،‬روحی‌ شاد‪.‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫گوڵی نازداری عه‌دنان که‌ریم پڕفرۆشترینه‌‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬

‫له‌به‌دواداچونێکی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌داو به‌وته‌ی خاوه‌ن سه‌نته‌ر‌ه مۆسیقییه‌کان‪،‬‬ ‫ئه‌لبومی گوڵی نازداری هونه‌رمه‌ند عه‌دنان که‌ریم پڕفرۆشترین ئه‌لبومی ساڵی‬ ‫ڕابردوو بوه‌‪.‬‬ ‫له‌س����اڵی ‪ 2013‬کۆمه‌ڵێ����ک ئه‌لبومی نوێ����ی گۆرانی له‌ب����ازاڕه‌کان‌و ناوه‌ند‌ه‬

‫مۆس����یقییه‌کانی هه‌رێمی کوردس����تاندا باڵوبوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌ندێک له‌هونه‌رمه‌ند‌ه‬ ‫به‌ئه‌زموونه‌کان‪ ،‬ئه‌لبومێکی دیکه‌ی گۆرانییه‌کان بۆ کۆی ئه‌لبومه‌کانی ژیانی‬ ‫هونه‌ریی����ان زیادکردو هه‌ندێ����ک هونه‌رمه‌ندی نوێش س����اڵی ڕابردویان کرد‌ه‬ ‫ده‌س����تپێک بۆ کار ‌ه هونه‌رییه‌کان‌و له‌و س����اڵه‌دا یه‌که‌می����ن ئه‌لبومی خۆیان‬

‫باڵوکرده‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌دواداچونێکی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا له‌س����ه‌نته‌ره‌ مۆس����یقییه‌کانی ش����اری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬خاوه‌نی ئه‌و سه‌نته‌رانه‌ چه‌ند ئه‌لبومێکی گۆرانیی وه‌ک پڕفرۆشترین‬ ‫ئه‌لبومه‌کانی ساڵی ‪ 2013‬هه‌ژمار ده‌که‌ن‪.‬‬

‫ک وێ‬

‫ڕابردوو‬

‫دارین نه‌وزاد‬

‫ك����ێ‌ هه‌ی����ه‌ له‌ئێمه‌ ئ����اره‌زووی‌ جلوب����ه‌رگ نه‌كات؟ چونك���� ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫جلوبه‌رگه‌كانن كه‌ كه‌سایه‌تیی‌‌و حه‌زو خولیامان پێچه‌وانه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئێم����ه‌ زۆر رۆناچینه‌ ن����او ئاش����نابوون به‌و پیش����ه‌یه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ژیانی‌ رۆژانه‌ماندا‌و له‌رێگای‌ ئه‌و پۆش����اكانه‌وه‌ كه‌ به‌دیزاین ‌‬ ‫جۆراوجۆریانه‌وه‌ ده‌یانپۆشین‪ ،‬به‌له‌ش‌و الرماندا ده‌لكێن‪.‬‬ ‫ئه‌لبومی هونه‌رمه‌ندی الو ره‌وا جه‌مال‬ ‫عه‌بدول به‌ناوی "گه‌ڕامه‌وه‌"‪ ،‬یه‌کێک بو‌ه‬ ‫له‌ئه‌لبومه‌ دڵخوازه‌کانی ساڵی ‪.2013‬‬ ‫ره‌وا جه‌مال که‌ به‌هۆی پیشه‌که‌یه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫پزیشکی ددانه؛‌ ناسراویشه‌ به‌دکتۆر ڕه‌وا‪،‬‬ ‫پێش باڵوکردنه‌وه‌ی یه‌که‌مین ئه‌لبومی‬ ‫خۆیشی ناوبانگێکی زۆری هه‌بو‪ ،‬ئه‌میش‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی گۆرانیی هونه‌رمه‌ند‌ه‬ ‫ناسراوه‌کانی ده‌وته‌وه‌‪ .‬به‌باڵوکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م ئه‌لبومه‌و سه‌رکه‌وتنی‪ ،‬ره‌وا پێیوتین‬ ‫که‌ خۆیشی ده‌توانێت شیعرو ئاوازی باش‬ ‫هه‌ڵبژێرێت‌و به‌رهه‌می خۆی هه‌بێت‪.‬‬

‫له‌نێو هه‌موو ئه‌و ئه‌لبومانه‌ی له‌‬ ‫ساڵی ‪ 2013‬باڵوبونه‌ته‌وه‌‪ ،‬زۆربه‌ی‬ ‫خاوه‌نی سه‌نته‌ره‌کان‪ ،‬ئه‌لبومی "گوڵی‬ ‫نازدار"ی هونه‌رمه‌ندی به‌ئه‌زمون‬ ‫عه‌دنان که‌ریم به‌پڕفرۆشترین ئه‌لبومی‬ ‫ئه‌و ساڵه‌ داده‌نێن‪ .‬ئه‌و ئه‌لبومه‌ی‬ ‫عه‌دنان که‌ریم له‌ناوه‌ڕاستی ساڵی‬ ‫رابردودا باڵوبویه‌وه‌‪ .‬به‌وته‌ی خاوه‌نی‬ ‫سه‌نته‌ره‌کانیش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫هونه‌مه‌نده‌ ناسراوه‌و خاوه‌نی‬ ‫هه‌وادارێکی زۆره‌‪ ،‬هه‌رکاتێک ئه‌لبومێک‬ ‫باڵوبکاته‌وه‌‪ ،‬فرۆشێکی زۆری ده‌بێت‪.‬‬

‫کۆمسای‪ ،‬که‌ کچ ‌ه کوردێکی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستانه‌و به‌هۆی‬ ‫به‌شداریی کردنی له‌به‌رنامه‌ی‬ ‫"خۆشترین ده‌نگ"ی که‌ناڵی نالیا‪،‬‬ ‫له‌نێو هه‌رێمی کوردستانیشدا ناسرا‪.‬‬ ‫دوای ته‌واوبونی به‌رنامه‌که‌و له‌کۆتا‬ ‫مانگه‌کانی ساڵی رابردودا ئه‌لبومێکی‬ ‫تایبه‌تی خۆی باڵوکرده‌وه‌ به‌ناوی‬ ‫"ماڵی دونیا"‪ .‬ئه‌و ئه‌لبومه‌ش یه‌کێک‬ ‫بوه‌ له‌ئه‌لبوم ‌ه سه‌رکه‌وتوه‌کانی‬ ‫ساڵی ‪ 2013‬ه‌و ژماره‌یه‌کی زۆری لێ‬ ‫فرۆشراوه‌‪.‬‬

‫"بنی عێس" ش���انۆگه‌رییه‌کی کۆمیدییه‌و به‌رهه‌می‬ ‫تیپی هونه‌ری ڕه‌نگاڵه‌یه‌‪ .‬له‌رێکه‌وتی ‪15‬ی تشرینی‬ ‫یه‌که‌می ساڵی ڕابردوه‌و‌ه له‌هۆڵی کۆمه‌ڵه‌ی هونه‌ر‌ه‬ ‫جوانه‌کانی شاری سلێمانی رۆژانه‌ نمایش ده‌کرێت‌و‬ ‫تا ئێستاش به‌رده‌وامه‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌و‌ه ئه‌حم���ه‌د جۆاڵ ئه‌ندام���ی تیپی‬ ‫هونه‌ری���ی ڕه‌نگاڵ���ه‌و ئه‌کته‌ر له‌و ش���انۆگه‌ریه‌دا‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند که‌ ئێس���تاش بینه‌رێکی زۆر‬ ‫دێته‌ بۆ س���ه‌یری ش���انۆگه‌رییه‌که‌یان‌و پێشتریش‬ ‫بلیتی چه‌ند رۆژێک دواتر ده‌فرۆش���رێت‪ .‬له‌باره‌ی‬

‫ک‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫ق‬

‫کاوڕ‬

‫گا‬

‫کراسێکه‌ بۆ به‌ری کێ بو‪ ،‬با له‌به‌ری بکات"‪.‬‬ ‫ش���انۆگه‌ری "به‌نی عی���س" ده‌قێک���ی عه‌ره‌بییه‌و‬ ‫دکتۆر شێرکۆ عه‌بدواڵ کردویه‌تی به‌کوردیی‪ .‬تیپی‬ ‫هونه‌ریی ڕه‌نگاڵ ‌ه که‌ له‌ساڵی ‪1998‬ه‌و‌ه دامه‌زراوه‌و‬ ‫س���ااڵنه‌ ش���انۆگه‌ری له‌م ج���ۆره‌ نمایش���ده‌کات؛‬ ‫پێشکه‌شی ده‌که‌ن‪ .‬له‌ده‌رهێنانی ماهیر حه‌سه‌نه‌و‬ ‫ئه‌م ئه‌کته‌رانه‌ رۆڵی تێدا ده‌گێڕن "ماهیر حه‌سه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌حم���د ج���ۆاڵ‪ ،‬ئاریان عمر‪ ،‬حس���ێن کاکه‌ حمه‌‪،‬‬ ‫به‌یان‪ ،‬به‌هادین نوری‪ ،‬هیوا عه‌ونی‪ ،‬کامیل حه‌م ‌ه‬ ‫ئه‌مین"‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫ی په‌یوه‌ندییه‌كانت یه‌كجار زۆر زیادییان بۆ ئه‌وان���ه‌ی‌ هاوس���ه‌رگیرییان نه‌كردو‌ه‬ ‫ی زۆرده‌ده‌یت ب���ۆ هێنانه‌د ‌‬ ‫هه‌وڵ��� ‌‬ ‫ی ره‌نگه‌ به‌ش���ێكی‌ زۆریان له‌ماوه‌یه‌ بچنه‌‬ ‫ی ئه‌و م���اوه‌ زۆره‌ ‌‬ ‫ی شته‌كان ك���ردوه‌ به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ئاواته‌كانت‪ ،‬ره‌نگ ‌ه زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی تێدا بێت بۆت‌و هه‌تبوو‌ه له‌ئه‌نجامی‌ وه‌رگرتنی‌ پشو‪ .‬ئه‌م پرۆسه‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ش كه‌ هاوسه‌ریان‬ ‫ل���ه‌م هه‌فته‌ی ‌ه به‌خت ‌‬ ‫هه‌یه‌ په‌یوه‌ندیه‌كه‌یان زیاتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی كارێكت بۆ بكرێت‪ .‬ته‌ندروستیت خراپ نیه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ پێشنیار ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌یه‌ په‌یوه‌ندی���ت به‌رفراوان‬ ‫ی هه‌موو‬ ‫ده‌بێت ره‌نگ��� ‌ه نه‌توانیت دڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ك خ���ۆش بكه‌ی���ت‌و ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫خێزانه‌كت به‌ده‌ستبێنیت‪.‬‬

‫یه‌کێکی دیکه‌ له‌و ئه‌لبومانه‌ی‬ ‫له‌کۆتاییه‌کانی ساڵدا‬ ‫باڵوبویه‌وه‌‪ ،‬ئه‌لبومی (یادێک)‬ ‫ی ماجد بو‪ .‬ئه‌و گۆرانیبێژه‌‬ ‫به‌هۆی وتنه‌وه‌ی گۆرانییه‌کانی‬ ‫هونه‌رمه‌ندی فارسزمان "موعینی‬ ‫ئه‌سفه‌هانی"‪ ،‬به‌ "ماجد‬ ‫موعین" ناسراوه‌‪ .‬ماجد ئه‌مه‌‬ ‫دوه‌مین ئه‌لبومیه‌تیی‌و له‌ساڵی‬ ‫‪ 2011‬یه‌که‌مین ئه‌لبومی خۆی‬ ‫باڵوکرده‌وه‌‪.‬‬

‫ب‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫رده‌‬

‫بنی عێس ‪ 3‬مانگ ‌ه به‌رده‌وامه‌‬

‫کاتی به‌رده‌وام بونیشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌حمه‌د جواڵ ئاشکرای‬ ‫کرد ک ‌ه ڕه‌نگ ‌ه تا کۆتایی ئه‌م مانگه‌ به‌رده‌وام بن‪.‬‬ ‫ناوه‌رۆکی ده‌قه‌که‌ باس له‌خواستی ده‌سه‌اڵتداریی‌و‬ ‫ملمالنێکانی ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی هه‌ندێک ڕه‌خنه‌و‌ه ک ‌ه ئاڕاسته‌یان ده‌کرێت‬ ‫به‌وه‌ی ک ‌ه له‌دیمه‌ن ‌ه کۆمیدییه‌کاندا هه‌ستی هه‌ندێک‬ ‫که‌س برین���دار ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌حمه‌د جۆاڵ ئه‌وه‌ی ڕه‌ت‬ ‫کرده‌وه‌و وتی "ئێم ‌ه مه‌به‌ستمان نیی ‌ه که‌س بریندار‬ ‫بکه‌ین‌و ته‌ش���هیری ک���ه‌س بکه‌ین‪ ،‬ئێم���ه‌ ره‌خن ‌ه‬ ‫له‌دی���ارد‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ده‌گری���ن‪ .‬ره‌خنه‌ش‬

‫ی‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت ‌ه به‌سینه‌ما هه‌ر جاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫به‌سه‌رهاتی‌ دیزاینكردنی‌ جلوبه‌رگ‬

‫یه‌كه‌مین دیزاینه‌ری‌ جلوبه‌رگ كێ بوو؟‬ ‫ی‬ ‫چارلس فریدریك ورس ئه‌و یه‌كه‌مین دیزاینه‌ره‌یه‌ ك ‌ه ئێمه‌ ئاش����نا ‌‬ ‫ی ‪19‬دا ژی����اوه‌و كاری‌ دیزاینه‌ریی‌ ئه‌م ته‌نها‬ ‫هه‌ین‪ .‬ناوبراو له‌س����ه‌ده‌ ‌‬ ‫بریتی‌ نه‌بووه‌ له‌دروونی‌ عه‌زی‌ به‌ڵكو كڕیاره‌كانی‌ فێری‌ ئه‌وه‌ش ده‌كرد‬ ‫ی په‌نابردنه‌ به‌ر‬ ‫ئه‌و پۆشاكان ‌ه چین كه‌ پێویست ‌ه له‌به‌ری‌ بكه‌ن‪ .‬له‌بر ‌‬ ‫ی دواتر‬ ‫بۆچوونی‌ خۆیان له‌به‌رگ پۆش����ییدا‪ .‬له‌پاش ئ����ه‌و دیزاینه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیزاینه‌كانیان ده‌كرد له‌جیاتی‌ نمایش����كردنی‌‪ .‬له‌سه‌ره‌تاكان ‌‬ ‫نیگار ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ده‌ی‌ بیستیش����دا بانگه‌وازو رێكالمه‌كانی‌ مۆدێ����ل‌و مۆدێلگه‌رای ‌‬ ‫ی له‌پاری����س‌و به‌ئه‌ندازه‌یه‌كی‌ كه‌متریش له‌له‌نده‌ن‪.‬‬ ‫په‌یدابوو به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ل����ه‌م كاته‌ی‌ مێژووی‌ مۆدێلی‌ جلوبه‌رگدا هێش����تا به‌ڕوونی‌ جیاواز ‌‬ ‫له‌نێوان دیزاینی‌ جلوبه‌رگی‌ كه‌ش����خه‌و جلوبه‌رگی‌ ئاماده‌ بۆ پۆش����ین‬ ‫ی جلوبه‌رگ له‌مێ����ژوودا خانه‌ی‌ "ریدفیرن‬ ‫نه‌كراب����وو‪ .‬یه‌كه‌مین خانه‌ ‌‬ ‫می����زون" بوو‪ .‬هه‌ر له‌م ماوه‌ی����ه‌دا كاڵو به‌هه‌مه‌چه‌ش����نه‌یی‌ مۆدێل‌و‬ ‫ره‌نگه‌كانییه‌وه‌ به‌ش����ێك بوو له‌جلوبه‌رگی‌ ژنانه‌ ك ‌ه ده‌ستبه‌رداربوون‬ ‫ی ئه‌س����ته‌م بوو‪ .‬زۆرێك له‌به‌ناوبانگتری����ن دیزاینه‌رانی‌ جلوبه‌رگ‌و‬ ‫لێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م رێگایه‌ ‌‬ ‫مۆدێله‌كانی‌ پۆش����اك له‌سه‌ر ئاس����تی‌ جیهان سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی له‌نده‌نه‌و‌ه‬ ‫ی جلوبه‌رگدا له‌ش����ار ‌‬ ‫ئیش����كردنیان له‌بواری‌ پیشه‌سازی ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستپێكردو دواتر به‌شاره‌كانی‌ تری‌ جیهاندا باڵوبوونه‌وه‌‪ .‬له‌رۆژگار ‌‬ ‫ی هه‌فته‌یه‌كدا‬ ‫ئه‌مڕۆش����دا ئه‌وه‌ بووه‌ته‌ باو كه‌ بۆ هه‌ر وه‌رزێك له‌ماوه‌ ‌‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك دیزاینی‌ نوێی‌ جلوبه‌رگ نمای����ش ده‌كرێت‌و ئه‌و هه‌فته‌ی ‌ه‬ ‫به‌"هه‌فته‌ی‌ مۆدێلی‌ پۆش����اك" ناودێر كراوه‌و له‌ماوه‌ی‌ نمایشه‌كه‌شدا‬ ‫هه‌ر خانه‌و دیزاینه‌رێك دیزاینه‌كانیان بۆ ته‌ماش����اكه‌ران‌و ئاماده‌بووان‬ ‫ده‌خه‌ن����ه‌ روو‪ .‬دیارترین ئه‌و ش����ارانه‌ش كه‌ ئه‌م نمایش����انه‌یان تێدا‬ ‫سازده‌كرێت شاره‌كانی‌ له‌نده‌ن‌و نیویۆرك‌و میالنۆو پاریسه‌‪.‬‬

‫س‬

‫ی سپ‬

‫تان‬

‫‪20‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪21‬‬

‫له‌یه‌کێ����ک له‌ناوچه‌کان����ی ق����ه‌ره‌داغ‌و‬ ‫به‌دیاری����ی ک����راوی له‌ نێ����وان هه‌ردو‬ ‫گوندی "ته‌کییه‌"و "به‌له‌کجاڕ"ی س����ه‌ر‬ ‫به‌قه‌زای قه‌ره‌داغ‪ ،‬له‌شوێنێکی به‌رزدا‬ ‫دو به‌ردی گ����ه‌وره‌ی نام����ۆ هه‌یه‌ که‌‬ ‫به‌ش����ێکی که‌میان پێکه‌وه‌ نوس����اوه‌و‬ ‫الر بوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌میش����ه‌ واده‌رده‌که‌وێت‬ ‫که‌ له‌ئان‌و س����اتی که‌وتندا بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ک هه‌ندێ����ک له‌دانیش����توانی ئ����ه‌و‬

‫فۆتۆکان‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬

‫شێر‬ ‫ره‌نگه‌ ئ���ه‌و نه‌گبه‌تییه‌ی‌ ئه‌م ماوه‌ی ‌ه‬ ‫به‌رۆكی‌ گرتبویت به‌كۆتا بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گرنگ ئه‌وه‌یه‌ س���ودت لێوه‌رگرتبێت‌و‬ ‫هه‌مانشت دوباره‌نه‌كه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی خه‌رجیه‌ زۆره‌كانته‌و‌ه‬ ‫ره‌نگه‌ به‌هۆ ‌‬ ‫روبه‌روی‌ كێشه‌یه‌كی‌ دارایی‌ ببیته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌كرێت س���ود ل���ه‌و هه‌الن ‌ه‬ ‫وه‌ربگریت ك ‌ه دێن ‌ه پێشت‪.‬‬

‫ه‬ ‫‌‬ ‫ر‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫داغ‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫ن‬ ‫ا‬ ‫که‌‬

‫و‬ ‫ێ‬ ‫ت‬

‫هه‌ندێک له‌ده‌رهێنه‌ره‌کان له‌جیهاندا‪ ،‬به‌رده‌وام ئیش له‌س����ه‌ر رووداو‌ی‬ ‫بچوک ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم فیلمی مه‌زنیان لێ دروس����ت ده‌که‌ن‪ .‬ئه‌سغه‌ری‬ ‫فه‌ره����ادی؛ ده‌رهێن����ه‌ری ئێرانی یه‌ک ل����ه‌و ده‌رهێنه‌رانه‌یه‌ که‌ تێمای‬ ‫س����ه‌ره‌کیی کاره‌کانی‪ ،‬کێش����ه‌ی ئینس����انێک‪ ،‬خێزانێک‪ ،‬یان شتێکی‬ ‫دیکه‌ی بچوکه‌‪ ،‬که‌ ڕه‌نگه‌ له‌به‌ش����ێکی زۆر له‌خێزانه‌کاندا ئه‌و کێشانه‌‬ ‫هه‌بن‪ .‬له‌فیلم����ی (جیابوونه‌وه‌ی نادر له‌س����یمین)‌ به‌هه‌مان ش����ێوه‌‬ ‫کێشه‌یه‌کی بچوکی ژن‌و مێردێک ده‌کاته‌ فیلمێکی سینه‌مایی‌و خه‌اڵتی‬ ‫ئۆسکاری پێ‌وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫فیلم����ی (ڕاب����ردوو) نوێترین فیلم����ی ئه‌س����غه‌ری فه‌رهادییه‌و زمانی‬ ‫س����ه‌ره‌کیی دیالۆگی فیلمه‌که‌ فه‌ڕه‌نس����ییه‌و چه‌ند به‌شێکی کورتیشی‬ ‫فارس����یی تێدایه‌‪ .‬ماوه‌ی فیلمه‌که‌ ‪ 130‬خوله‌که‌و ئه‌کته‌ری فه‌ڕه‌نسی‪-‬‬ ‫ئه‌رژه‌نتینی بیرینیس بیجۆ رۆڵی سه‌ره‌کی ده‌بینێت؛ هه‌روه‌ها هه‌ردوو‬ ‫ئه‌کته‌ر عه‌لی مسته‌فا (ئێرانیی) تاهیر ره‌حیم (جه‌زائیری‪-‬فه‌ڕه‌نسی)‬ ‫یش دوو ئه‌کته‌ری سه‌ره‌کین‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تاوه‌ فیلمه‌که‌ به‌وه‌ ده‌س����تپێده‌کات کاتێک ئه‌حمه‌د (عه‌لی‬ ‫مس����ته‌فا) له‌ئێرانه‌وه‌ دێته‌وه‌ بۆ فه‌ڕه‌نس����ا‪ ،‬تا له‌رووی یاس����اییه‌وه‌‬ ‫جیابوونه‌وه‌ی له‌ماریی (بیرینیس بیجۆ) له‌دادگا تۆماربکات هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ئه‌و جیابوونه‌وه‌یه‌ ‪ 4‬ساڵ پێشتر روویداوه‌‪.‬‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی ماریی له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌ددا هاوسه‌رگیریی بکات‪ ،‬هاوسه‌ری‬ ‫که‌سێکی دیکه‌ بووه‌و منداڵیشی لێی هه‌یه‌‪ .‬دوای ئه‌وه‌ی له‌ئه‌حمه‌دیش‬ ‫جیابۆته‌وه‌‪ ،‬نیازییه‌تی ش����وو به‌که‌س����ێکی دیکه‌ بکات‪ ،‬ئه‌و که‌سه‌ش‬ ‫سه‌میر‪-‬ه‌ (تاهیر ره‌حیم)‪ .‬سه‌میریش ژنی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای هه‌وڵێکی‬ ‫خۆکوش����تنی س����ه‌رنه‌که‌وتوو (خواردنه‌وه‌ی ماده‌ی جلشتن)؛ ئێستا‬ ‫له‌بێهۆشیدایه‌و له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ماریی له‌هاوس����ه‌ری یه‌که‌می کچێکی ش����انزه‌ سااڵنی هه‌یه‌و ئه‌و کچه‌‬ ‫ناڕازییه‌ به‌م هاوس����ه‌رگیرییه‌ نوێیه‌ی دایکی‪ .‬له‌ب����ه‌ر ئه‌وه‌ی پێیوایه‌‬ ‫ژنه‌که‌ی س����ه‌میر بۆیه‌ هه‌وڵی خۆکوش����تنی داوه‌‪ ،‬چونکه‌ زانیویه‌تی‬ ‫س����ه‌میری مێردی په‌یوه‌ندی س����ۆزداریی له‌گه‌ڵ که‌سێکی تردا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم س����ه‌میر ئه‌م����ه‌ ڕه‌تده‌کاته‌وه‌و ده‌ڵێت گوایه‌ ه����ۆی ئه‌و کاره‌ی‬ ‫ژنه‌که‌ی ده‌مه‌قاڵه‌ی بوه‌ له‌گه‌ڵ مشته‌رییه‌کیدا‪.‬‬ ‫دواتر فیلمه‌که‌ به‌و ئاراس����ته‌یه‌دا ده‌ڕوات‪ ،‬ئایا ئه‌و ژنه‌ به‌په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫س����ۆزدارییه‌که‌ی مێرده‌ک����ه‌ی زانی����وه‌؟ ئای����ا ه����ۆی په‌نابردنه‌ به‌ر‬ ‫خۆکوژییه‌که‌ی ئه‌وه‌بووه‌؟‬ ‫له‌کۆتایی فیلمی (جیابونه‌وه‌)‌وه‌اڵمی ئه‌و پرس����یاره‌ی ئایا منداڵه‌که‌‬ ‫له‌دادگا دایکی یان باوکی هه‌ڵده‌بژێرێت تا له‌گه‌ڵیدا بژی؛ به‌کراوه‌یی‌و‬ ‫به‌وه‌اڵمنه‌دراوه‌ی����ی ده‌هێڵێته‌وه‌‪ .‬ئ����ه‌م فیلمه‌ نوێیه‌ی ئه‌س����غه‌ریش‬ ‫به‌شێویه‌ک له‌شێوه‌کان هه‌مان چاره‌نووس����ی هه‌یه‌‪ .‬به‌تایبه‌تی له‌دوا‬ ‫دیمه‌ندا‪.‬‬

‫گوندانه‌ بۆ ئاوێنه‌ی����ان ڕونکرده‌وه‌ که‌‬ ‫ئه‌م ب����ه‌رده‌ مێژویه‌ک����ی کۆنی هه‌یه‌و‬ ‫هه‌رچه‌ن����د بته‌وێت بیخه‌یت؛ ناکه‌وێت‌و‬ ‫به‌جێگیری����ی ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئ����ه‌م به‌رده‌‬ ‫له‌الی دانیشتوانی ناوچه‌که‌ به‌ "به‌رده‌‬ ‫س����وار" ناس����راوه‌و بوه‌ت����ه‌ ش����تێکی‬ ‫س����ه‌رنجراکێش بۆ ئ����ه‌و هاواڵتیانه‌ی‬ ‫س����ه‌ردانی ئه‌و شوێنه‌ ده‌که‌ن‌و وێنه‌ی‬ ‫یادگاریی له‌پاڵدا ده‌گرن‪.‬‬

‫گیسک‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی نیگه‌رانی‌‌و دوودڵییه‌كه‌ت كه‌مده‌بێته‌وه‌و باشترین كات ‌ه بۆ خۆدۆزینه‌وه‌ت له‌ناو‬ ‫هه‌س���ت به‌هێوربوون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ س���ه‌ركه‌وتوبیت پش���ت‬ ‫س���ود له‌ئامۆژگاری���ی‌ كه‌س���ان ‌‬ ‫به‌ئه‌زموون وه‌ربگره‌‪ .‬ئه‌م هه‌نگاوه‌ش به‌هه‌س���ته‌ به‌هێزه‌كان���ت ببه‌س���ت ‌ه هه‌ڵچونه‌كانت ده‌كه‌یت كه‌ ماوه‌یه‌ك ‌ه ده‌سكه‌وتی‌ داراییت به‌شێوه‌یه‌ك باش هاوڕێكانت‪ ،‬ده‌كرێت په‌یوه‌ندییه‌كانت‬ ‫ی‬ ‫ی دودڵیت‌و ناره‌حه‌تییه‌كانت خوت پێوه‌گرتوه‌‪ .‬خۆشه‌ویسته‌كه‌ت ده‌بێت ك��� ‌ه له‌داهاتوو زۆر س���ودی‌ به‌هێز بكه‌یت له‌گه‌ڵ كه‌سانی‌ شاره‌زا ‌‬ ‫ی بۆت كۆنترۆڵ ‌‬ ‫ێ بكه‌ ره‌نگه‌ س���ود ‌‬ ‫جێبه‌ج��� ‌‬ ‫بواری‌ كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫لێوه‌رده‌گریت‪.‬‬ ‫له‌جاران زیاتر پشتگیریت ده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌بێت‪ .‬ته‌ندروستیت باشتر ده‌بێت‪ .‬بكه‌‪ .‬هه‌ینی‌ رۆژی‌ به‌خته‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫كوێرانه‌ ب���ڕوا به‌یه‌كێ���ك مه‌ك ‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌یه‌ك���ه‌م بینین ده‌یبنی���ت‌و یه‌كتر‬ ‫ده‌ناس���ن‪ ،‬تۆزێ‌ وردت���ر بڕوان ‌ه ئه‌و‬ ‫ی ك ‌ه به‌ره‌و روت دێن‪.‬‬ ‫كه‌سانه‌ ‌‬

‫‪CMYK‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫گوڵی نازداری عه‌دنان که‌ریم پڕفرۆشترینه‌‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬

‫له‌به‌دواداچونێکی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌داو به‌وته‌ی خاوه‌ن سه‌نته‌ر‌ه مۆسیقییه‌کان‪،‬‬ ‫ئه‌لبومی گوڵی نازداری هونه‌رمه‌ند عه‌دنان که‌ریم پڕفرۆشترین ئه‌لبومی ساڵی‬ ‫ڕابردوو بوه‌‪.‬‬ ‫له‌س����اڵی ‪ 2013‬کۆمه‌ڵێ����ک ئه‌لبومی نوێ����ی گۆرانی له‌ب����ازاڕه‌کان‌و ناوه‌ند‌ه‬

‫مۆس����یقییه‌کانی هه‌رێمی کوردس����تاندا باڵوبوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌ندێک له‌هونه‌رمه‌ند‌ه‬ ‫به‌ئه‌زموونه‌کان‪ ،‬ئه‌لبومێکی دیکه‌ی گۆرانییه‌کان بۆ کۆی ئه‌لبومه‌کانی ژیانی‬ ‫هونه‌ریی����ان زیادکردو هه‌ندێ����ک هونه‌رمه‌ندی نوێش س����اڵی ڕابردویان کرد‌ه‬ ‫ده‌س����تپێک بۆ کار ‌ه هونه‌رییه‌کان‌و له‌و س����اڵه‌دا یه‌که‌می����ن ئه‌لبومی خۆیان‬

‫باڵوکرده‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌دواداچونێکی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا له‌س����ه‌نته‌ره‌ مۆس����یقییه‌کانی ش����اری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬خاوه‌نی ئه‌و سه‌نته‌رانه‌ چه‌ند ئه‌لبومێکی گۆرانیی وه‌ک پڕفرۆشترین‬ ‫ئه‌لبومه‌کانی ساڵی ‪ 2013‬هه‌ژمار ده‌که‌ن‪.‬‬

‫ک وێ‬

‫ڕابردوو‬

‫دارین نه‌وزاد‬

‫ك����ێ‌ هه‌ی����ه‌ له‌ئێمه‌ ئ����اره‌زووی‌ جلوب����ه‌رگ نه‌كات؟ چونك���� ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫جلوبه‌رگه‌كانن كه‌ كه‌سایه‌تیی‌‌و حه‌زو خولیامان پێچه‌وانه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئێم����ه‌ زۆر رۆناچینه‌ ن����او ئاش����نابوون به‌و پیش����ه‌یه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ژیانی‌ رۆژانه‌ماندا‌و له‌رێگای‌ ئه‌و پۆش����اكانه‌وه‌ كه‌ به‌دیزاین ‌‬ ‫جۆراوجۆریانه‌وه‌ ده‌یانپۆشین‪ ،‬به‌له‌ش‌و الرماندا ده‌لكێن‪.‬‬ ‫ئه‌لبومی هونه‌رمه‌ندی الو ره‌وا جه‌مال‬ ‫عه‌بدول به‌ناوی "گه‌ڕامه‌وه‌"‪ ،‬یه‌کێک بو‌ه‬ ‫له‌ئه‌لبومه‌ دڵخوازه‌کانی ساڵی ‪.2013‬‬ ‫ره‌وا جه‌مال که‌ به‌هۆی پیشه‌که‌یه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫پزیشکی ددانه؛‌ ناسراویشه‌ به‌دکتۆر ڕه‌وا‪،‬‬ ‫پێش باڵوکردنه‌وه‌ی یه‌که‌مین ئه‌لبومی‬ ‫خۆیشی ناوبانگێکی زۆری هه‌بو‪ ،‬ئه‌میش‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی گۆرانیی هونه‌رمه‌ند‌ه‬ ‫ناسراوه‌کانی ده‌وته‌وه‌‪ .‬به‌باڵوکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م ئه‌لبومه‌و سه‌رکه‌وتنی‪ ،‬ره‌وا پێیوتین‬ ‫که‌ خۆیشی ده‌توانێت شیعرو ئاوازی باش‬ ‫هه‌ڵبژێرێت‌و به‌رهه‌می خۆی هه‌بێت‪.‬‬

‫له‌نێو هه‌موو ئه‌و ئه‌لبومانه‌ی له‌‬ ‫ساڵی ‪ 2013‬باڵوبونه‌ته‌وه‌‪ ،‬زۆربه‌ی‬ ‫خاوه‌نی سه‌نته‌ره‌کان‪ ،‬ئه‌لبومی "گوڵی‬ ‫نازدار"ی هونه‌رمه‌ندی به‌ئه‌زمون‬ ‫عه‌دنان که‌ریم به‌پڕفرۆشترین ئه‌لبومی‬ ‫ئه‌و ساڵه‌ داده‌نێن‪ .‬ئه‌و ئه‌لبومه‌ی‬ ‫عه‌دنان که‌ریم له‌ناوه‌ڕاستی ساڵی‬ ‫رابردودا باڵوبویه‌وه‌‪ .‬به‌وته‌ی خاوه‌نی‬ ‫سه‌نته‌ره‌کانیش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫هونه‌مه‌نده‌ ناسراوه‌و خاوه‌نی‬ ‫هه‌وادارێکی زۆره‌‪ ،‬هه‌رکاتێک ئه‌لبومێک‬ ‫باڵوبکاته‌وه‌‪ ،‬فرۆشێکی زۆری ده‌بێت‪.‬‬

‫کۆمسای‪ ،‬که‌ کچ ‌ه کوردێکی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستانه‌و به‌هۆی‬ ‫به‌شداریی کردنی له‌به‌رنامه‌ی‬ ‫"خۆشترین ده‌نگ"ی که‌ناڵی نالیا‪،‬‬ ‫له‌نێو هه‌رێمی کوردستانیشدا ناسرا‪.‬‬ ‫دوای ته‌واوبونی به‌رنامه‌که‌و له‌کۆتا‬ ‫مانگه‌کانی ساڵی رابردودا ئه‌لبومێکی‬ ‫تایبه‌تی خۆی باڵوکرده‌وه‌ به‌ناوی‬ ‫"ماڵی دونیا"‪ .‬ئه‌و ئه‌لبومه‌ش یه‌کێک‬ ‫بوه‌ له‌ئه‌لبوم ‌ه سه‌رکه‌وتوه‌کانی‬ ‫ساڵی ‪ 2013‬ه‌و ژماره‌یه‌کی زۆری لێ‬ ‫فرۆشراوه‌‪.‬‬

‫"بنی عێس" ش���انۆگه‌رییه‌کی کۆمیدییه‌و به‌رهه‌می‬ ‫تیپی هونه‌ری ڕه‌نگاڵه‌یه‌‪ .‬له‌رێکه‌وتی ‪15‬ی تشرینی‬ ‫یه‌که‌می ساڵی ڕابردوه‌و‌ه له‌هۆڵی کۆمه‌ڵه‌ی هونه‌ر‌ه‬ ‫جوانه‌کانی شاری سلێمانی رۆژانه‌ نمایش ده‌کرێت‌و‬ ‫تا ئێستاش به‌رده‌وامه‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌و‌ه ئه‌حم���ه‌د جۆاڵ ئه‌ندام���ی تیپی‬ ‫هونه‌ری���ی ڕه‌نگاڵ���ه‌و ئه‌کته‌ر له‌و ش���انۆگه‌ریه‌دا‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند که‌ ئێس���تاش بینه‌رێکی زۆر‬ ‫دێته‌ بۆ س���ه‌یری ش���انۆگه‌رییه‌که‌یان‌و پێشتریش‬ ‫بلیتی چه‌ند رۆژێک دواتر ده‌فرۆش���رێت‪ .‬له‌باره‌ی‬

‫ک‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫ق‬

‫کاوڕ‬

‫گا‬

‫کراسێکه‌ بۆ به‌ری کێ بو‪ ،‬با له‌به‌ری بکات"‪.‬‬ ‫ش���انۆگه‌ری "به‌نی عی���س" ده‌قێک���ی عه‌ره‌بییه‌و‬ ‫دکتۆر شێرکۆ عه‌بدواڵ کردویه‌تی به‌کوردیی‪ .‬تیپی‬ ‫هونه‌ریی ڕه‌نگاڵ ‌ه که‌ له‌ساڵی ‪1998‬ه‌و‌ه دامه‌زراوه‌و‬ ‫س���ااڵنه‌ ش���انۆگه‌ری له‌م ج���ۆره‌ نمایش���ده‌کات؛‬ ‫پێشکه‌شی ده‌که‌ن‪ .‬له‌ده‌رهێنانی ماهیر حه‌سه‌نه‌و‬ ‫ئه‌م ئه‌کته‌رانه‌ رۆڵی تێدا ده‌گێڕن "ماهیر حه‌سه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌حم���د ج���ۆاڵ‪ ،‬ئاریان عمر‪ ،‬حس���ێن کاکه‌ حمه‌‪،‬‬ ‫به‌یان‪ ،‬به‌هادین نوری‪ ،‬هیوا عه‌ونی‪ ،‬کامیل حه‌م ‌ه‬ ‫ئه‌مین"‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫ی په‌یوه‌ندییه‌كانت یه‌كجار زۆر زیادییان بۆ ئه‌وان���ه‌ی‌ هاوس���ه‌رگیرییان نه‌كردو‌ه‬ ‫ی زۆرده‌ده‌یت ب���ۆ هێنانه‌د ‌‬ ‫هه‌وڵ��� ‌‬ ‫ی ره‌نگه‌ به‌ش���ێكی‌ زۆریان له‌ماوه‌یه‌ بچنه‌‬ ‫ی ئه‌و م���اوه‌ زۆره‌ ‌‬ ‫ی شته‌كان ك���ردوه‌ به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ئاواته‌كانت‪ ،‬ره‌نگ ‌ه زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی تێدا بێت بۆت‌و هه‌تبوو‌ه له‌ئه‌نجامی‌ وه‌رگرتنی‌ پشو‪ .‬ئه‌م پرۆسه‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ش كه‌ هاوسه‌ریان‬ ‫ل���ه‌م هه‌فته‌ی ‌ه به‌خت ‌‬ ‫هه‌یه‌ په‌یوه‌ندیه‌كه‌یان زیاتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی كارێكت بۆ بكرێت‪ .‬ته‌ندروستیت خراپ نیه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ پێشنیار ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌یه‌ په‌یوه‌ندی���ت به‌رفراوان‬ ‫ی هه‌موو‬ ‫ده‌بێت ره‌نگ��� ‌ه نه‌توانیت دڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ك خ���ۆش بكه‌ی���ت‌و ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫خێزانه‌كت به‌ده‌ستبێنیت‪.‬‬

‫یه‌کێکی دیکه‌ له‌و ئه‌لبومانه‌ی‬ ‫له‌کۆتاییه‌کانی ساڵدا‬ ‫باڵوبویه‌وه‌‪ ،‬ئه‌لبومی (یادێک)‬ ‫ی ماجد بو‪ .‬ئه‌و گۆرانیبێژه‌‬ ‫به‌هۆی وتنه‌وه‌ی گۆرانییه‌کانی‬ ‫هونه‌رمه‌ندی فارسزمان "موعینی‬ ‫ئه‌سفه‌هانی"‪ ،‬به‌ "ماجد‬ ‫موعین" ناسراوه‌‪ .‬ماجد ئه‌مه‌‬ ‫دوه‌مین ئه‌لبومیه‌تیی‌و له‌ساڵی‬ ‫‪ 2011‬یه‌که‌مین ئه‌لبومی خۆی‬ ‫باڵوکرده‌وه‌‪.‬‬

‫ب‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫رده‌‬

‫بنی عێس ‪ 3‬مانگ ‌ه به‌رده‌وامه‌‬

‫کاتی به‌رده‌وام بونیشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌حمه‌د جواڵ ئاشکرای‬ ‫کرد ک ‌ه ڕه‌نگ ‌ه تا کۆتایی ئه‌م مانگه‌ به‌رده‌وام بن‪.‬‬ ‫ناوه‌رۆکی ده‌قه‌که‌ باس له‌خواستی ده‌سه‌اڵتداریی‌و‬ ‫ملمالنێکانی ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی هه‌ندێک ڕه‌خنه‌و‌ه ک ‌ه ئاڕاسته‌یان ده‌کرێت‬ ‫به‌وه‌ی ک ‌ه له‌دیمه‌ن ‌ه کۆمیدییه‌کاندا هه‌ستی هه‌ندێک‬ ‫که‌س برین���دار ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌حمه‌د جۆاڵ ئه‌وه‌ی ڕه‌ت‬ ‫کرده‌وه‌و وتی "ئێم ‌ه مه‌به‌ستمان نیی ‌ه که‌س بریندار‬ ‫بکه‌ین‌و ته‌ش���هیری ک���ه‌س بکه‌ین‪ ،‬ئێم���ه‌ ره‌خن ‌ه‬ ‫له‌دی���ارد‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ده‌گری���ن‪ .‬ره‌خنه‌ش‬

‫ی‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت ‌ه به‌سینه‌ما هه‌ر جاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫به‌سه‌رهاتی‌ دیزاینكردنی‌ جلوبه‌رگ‬

‫یه‌كه‌مین دیزاینه‌ری‌ جلوبه‌رگ كێ بوو؟‬ ‫ی‬ ‫چارلس فریدریك ورس ئه‌و یه‌كه‌مین دیزاینه‌ره‌یه‌ ك ‌ه ئێمه‌ ئاش����نا ‌‬ ‫ی ‪19‬دا ژی����اوه‌و كاری‌ دیزاینه‌ریی‌ ئه‌م ته‌نها‬ ‫هه‌ین‪ .‬ناوبراو له‌س����ه‌ده‌ ‌‬ ‫بریتی‌ نه‌بووه‌ له‌دروونی‌ عه‌زی‌ به‌ڵكو كڕیاره‌كانی‌ فێری‌ ئه‌وه‌ش ده‌كرد‬ ‫ی په‌نابردنه‌ به‌ر‬ ‫ئه‌و پۆشاكان ‌ه چین كه‌ پێویست ‌ه له‌به‌ری‌ بكه‌ن‪ .‬له‌بر ‌‬ ‫ی دواتر‬ ‫بۆچوونی‌ خۆیان له‌به‌رگ پۆش����ییدا‪ .‬له‌پاش ئ����ه‌و دیزاینه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیزاینه‌كانیان ده‌كرد له‌جیاتی‌ نمایش����كردنی‌‪ .‬له‌سه‌ره‌تاكان ‌‬ ‫نیگار ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ده‌ی‌ بیستیش����دا بانگه‌وازو رێكالمه‌كانی‌ مۆدێ����ل‌و مۆدێلگه‌رای ‌‬ ‫ی له‌پاری����س‌و به‌ئه‌ندازه‌یه‌كی‌ كه‌متریش له‌له‌نده‌ن‪.‬‬ ‫په‌یدابوو به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ل����ه‌م كاته‌ی‌ مێژووی‌ مۆدێلی‌ جلوبه‌رگدا هێش����تا به‌ڕوونی‌ جیاواز ‌‬ ‫له‌نێوان دیزاینی‌ جلوبه‌رگی‌ كه‌ش����خه‌و جلوبه‌رگی‌ ئاماده‌ بۆ پۆش����ین‬ ‫ی جلوبه‌رگ له‌مێ����ژوودا خانه‌ی‌ "ریدفیرن‬ ‫نه‌كراب����وو‪ .‬یه‌كه‌مین خانه‌ ‌‬ ‫می����زون" بوو‪ .‬هه‌ر له‌م ماوه‌ی����ه‌دا كاڵو به‌هه‌مه‌چه‌ش����نه‌یی‌ مۆدێل‌و‬ ‫ره‌نگه‌كانییه‌وه‌ به‌ش����ێك بوو له‌جلوبه‌رگی‌ ژنانه‌ ك ‌ه ده‌ستبه‌رداربوون‬ ‫ی ئه‌س����ته‌م بوو‪ .‬زۆرێك له‌به‌ناوبانگتری����ن دیزاینه‌رانی‌ جلوبه‌رگ‌و‬ ‫لێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م رێگایه‌ ‌‬ ‫مۆدێله‌كانی‌ پۆش����اك له‌سه‌ر ئاس����تی‌ جیهان سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی له‌نده‌نه‌و‌ه‬ ‫ی جلوبه‌رگدا له‌ش����ار ‌‬ ‫ئیش����كردنیان له‌بواری‌ پیشه‌سازی ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستپێكردو دواتر به‌شاره‌كانی‌ تری‌ جیهاندا باڵوبوونه‌وه‌‪ .‬له‌رۆژگار ‌‬ ‫ی هه‌فته‌یه‌كدا‬ ‫ئه‌مڕۆش����دا ئه‌وه‌ بووه‌ته‌ باو كه‌ بۆ هه‌ر وه‌رزێك له‌ماوه‌ ‌‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك دیزاینی‌ نوێی‌ جلوبه‌رگ نمای����ش ده‌كرێت‌و ئه‌و هه‌فته‌ی ‌ه‬ ‫به‌"هه‌فته‌ی‌ مۆدێلی‌ پۆش����اك" ناودێر كراوه‌و له‌ماوه‌ی‌ نمایشه‌كه‌شدا‬ ‫هه‌ر خانه‌و دیزاینه‌رێك دیزاینه‌كانیان بۆ ته‌ماش����اكه‌ران‌و ئاماده‌بووان‬ ‫ده‌خه‌ن����ه‌ روو‪ .‬دیارترین ئه‌و ش����ارانه‌ش كه‌ ئه‌م نمایش����انه‌یان تێدا‬ ‫سازده‌كرێت شاره‌كانی‌ له‌نده‌ن‌و نیویۆرك‌و میالنۆو پاریسه‌‪.‬‬

‫س‬

‫ی سپ‬

‫تان‬

‫‪20‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪21‬‬

‫له‌یه‌کێ����ک له‌ناوچه‌کان����ی ق����ه‌ره‌داغ‌و‬ ‫به‌دیاری����ی ک����راوی له‌ نێ����وان هه‌ردو‬ ‫گوندی "ته‌کییه‌"و "به‌له‌کجاڕ"ی س����ه‌ر‬ ‫به‌قه‌زای قه‌ره‌داغ‪ ،‬له‌شوێنێکی به‌رزدا‬ ‫دو به‌ردی گ����ه‌وره‌ی نام����ۆ هه‌یه‌ که‌‬ ‫به‌ش����ێکی که‌میان پێکه‌وه‌ نوس����اوه‌و‬ ‫الر بوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌میش����ه‌ واده‌رده‌که‌وێت‬ ‫که‌ له‌ئان‌و س����اتی که‌وتندا بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ک هه‌ندێ����ک له‌دانیش����توانی ئ����ه‌و‬

‫فۆتۆکان‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬

‫شێر‬ ‫ره‌نگه‌ ئ���ه‌و نه‌گبه‌تییه‌ی‌ ئه‌م ماوه‌ی ‌ه‬ ‫به‌رۆكی‌ گرتبویت به‌كۆتا بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گرنگ ئه‌وه‌یه‌ س���ودت لێوه‌رگرتبێت‌و‬ ‫هه‌مانشت دوباره‌نه‌كه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی خه‌رجیه‌ زۆره‌كانته‌و‌ه‬ ‫ره‌نگه‌ به‌هۆ ‌‬ ‫روبه‌روی‌ كێشه‌یه‌كی‌ دارایی‌ ببیته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌كرێت س���ود ل���ه‌و هه‌الن ‌ه‬ ‫وه‌ربگریت ك ‌ه دێن ‌ه پێشت‪.‬‬

‫ه‬ ‫‌‬ ‫ر‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫داغ‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫ن‬ ‫ا‬ ‫که‌‬

‫و‬ ‫ێ‬ ‫ت‬

‫هه‌ندێک له‌ده‌رهێنه‌ره‌کان له‌جیهاندا‪ ،‬به‌رده‌وام ئیش له‌س����ه‌ر رووداو‌ی‬ ‫بچوک ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم فیلمی مه‌زنیان لێ دروس����ت ده‌که‌ن‪ .‬ئه‌سغه‌ری‬ ‫فه‌ره����ادی؛ ده‌رهێن����ه‌ری ئێرانی یه‌ک ل����ه‌و ده‌رهێنه‌رانه‌یه‌ که‌ تێمای‬ ‫س����ه‌ره‌کیی کاره‌کانی‪ ،‬کێش����ه‌ی ئینس����انێک‪ ،‬خێزانێک‪ ،‬یان شتێکی‬ ‫دیکه‌ی بچوکه‌‪ ،‬که‌ ڕه‌نگه‌ له‌به‌ش����ێکی زۆر له‌خێزانه‌کاندا ئه‌و کێشانه‌‬ ‫هه‌بن‪ .‬له‌فیلم����ی (جیابوونه‌وه‌ی نادر له‌س����یمین)‌ به‌هه‌مان ش����ێوه‌‬ ‫کێشه‌یه‌کی بچوکی ژن‌و مێردێک ده‌کاته‌ فیلمێکی سینه‌مایی‌و خه‌اڵتی‬ ‫ئۆسکاری پێ‌وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫فیلم����ی (ڕاب����ردوو) نوێترین فیلم����ی ئه‌س����غه‌ری فه‌رهادییه‌و زمانی‬ ‫س����ه‌ره‌کیی دیالۆگی فیلمه‌که‌ فه‌ڕه‌نس����ییه‌و چه‌ند به‌شێکی کورتیشی‬ ‫فارس����یی تێدایه‌‪ .‬ماوه‌ی فیلمه‌که‌ ‪ 130‬خوله‌که‌و ئه‌کته‌ری فه‌ڕه‌نسی‪-‬‬ ‫ئه‌رژه‌نتینی بیرینیس بیجۆ رۆڵی سه‌ره‌کی ده‌بینێت؛ هه‌روه‌ها هه‌ردوو‬ ‫ئه‌کته‌ر عه‌لی مسته‌فا (ئێرانیی) تاهیر ره‌حیم (جه‌زائیری‪-‬فه‌ڕه‌نسی)‬ ‫یش دوو ئه‌کته‌ری سه‌ره‌کین‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تاوه‌ فیلمه‌که‌ به‌وه‌ ده‌س����تپێده‌کات کاتێک ئه‌حمه‌د (عه‌لی‬ ‫مس����ته‌فا) له‌ئێرانه‌وه‌ دێته‌وه‌ بۆ فه‌ڕه‌نس����ا‪ ،‬تا له‌رووی یاس����اییه‌وه‌‬ ‫جیابوونه‌وه‌ی له‌ماریی (بیرینیس بیجۆ) له‌دادگا تۆماربکات هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ئه‌و جیابوونه‌وه‌یه‌ ‪ 4‬ساڵ پێشتر روویداوه‌‪.‬‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی ماریی له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌ددا هاوسه‌رگیریی بکات‪ ،‬هاوسه‌ری‬ ‫که‌سێکی دیکه‌ بووه‌و منداڵیشی لێی هه‌یه‌‪ .‬دوای ئه‌وه‌ی له‌ئه‌حمه‌دیش‬ ‫جیابۆته‌وه‌‪ ،‬نیازییه‌تی ش����وو به‌که‌س����ێکی دیکه‌ بکات‪ ،‬ئه‌و که‌سه‌ش‬ ‫سه‌میر‪-‬ه‌ (تاهیر ره‌حیم)‪ .‬سه‌میریش ژنی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای هه‌وڵێکی‬ ‫خۆکوش����تنی س����ه‌رنه‌که‌وتوو (خواردنه‌وه‌ی ماده‌ی جلشتن)؛ ئێستا‬ ‫له‌بێهۆشیدایه‌و له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ماریی له‌هاوس����ه‌ری یه‌که‌می کچێکی ش����انزه‌ سااڵنی هه‌یه‌و ئه‌و کچه‌‬ ‫ناڕازییه‌ به‌م هاوس����ه‌رگیرییه‌ نوێیه‌ی دایکی‪ .‬له‌ب����ه‌ر ئه‌وه‌ی پێیوایه‌‬ ‫ژنه‌که‌ی س����ه‌میر بۆیه‌ هه‌وڵی خۆکوش����تنی داوه‌‪ ،‬چونکه‌ زانیویه‌تی‬ ‫س����ه‌میری مێردی په‌یوه‌ندی س����ۆزداریی له‌گه‌ڵ که‌سێکی تردا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم س����ه‌میر ئه‌م����ه‌ ڕه‌تده‌کاته‌وه‌و ده‌ڵێت گوایه‌ ه����ۆی ئه‌و کاره‌ی‬ ‫ژنه‌که‌ی ده‌مه‌قاڵه‌ی بوه‌ له‌گه‌ڵ مشته‌رییه‌کیدا‪.‬‬ ‫دواتر فیلمه‌که‌ به‌و ئاراس����ته‌یه‌دا ده‌ڕوات‪ ،‬ئایا ئه‌و ژنه‌ به‌په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫س����ۆزدارییه‌که‌ی مێرده‌ک����ه‌ی زانی����وه‌؟ ئای����ا ه����ۆی په‌نابردنه‌ به‌ر‬ ‫خۆکوژییه‌که‌ی ئه‌وه‌بووه‌؟‬ ‫له‌کۆتایی فیلمی (جیابونه‌وه‌)‌وه‌اڵمی ئه‌و پرس����یاره‌ی ئایا منداڵه‌که‌‬ ‫له‌دادگا دایکی یان باوکی هه‌ڵده‌بژێرێت تا له‌گه‌ڵیدا بژی؛ به‌کراوه‌یی‌و‬ ‫به‌وه‌اڵمنه‌دراوه‌ی����ی ده‌هێڵێته‌وه‌‪ .‬ئ����ه‌م فیلمه‌ نوێیه‌ی ئه‌س����غه‌ریش‬ ‫به‌شێویه‌ک له‌شێوه‌کان هه‌مان چاره‌نووس����ی هه‌یه‌‪ .‬به‌تایبه‌تی له‌دوا‬ ‫دیمه‌ندا‪.‬‬

‫گوندانه‌ بۆ ئاوێنه‌ی����ان ڕونکرده‌وه‌ که‌‬ ‫ئه‌م ب����ه‌رده‌ مێژویه‌ک����ی کۆنی هه‌یه‌و‬ ‫هه‌رچه‌ن����د بته‌وێت بیخه‌یت؛ ناکه‌وێت‌و‬ ‫به‌جێگیری����ی ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئ����ه‌م به‌رده‌‬ ‫له‌الی دانیشتوانی ناوچه‌که‌ به‌ "به‌رده‌‬ ‫س����وار" ناس����راوه‌و بوه‌ت����ه‌ ش����تێکی‬ ‫س����ه‌رنجراکێش بۆ ئ����ه‌و هاواڵتیانه‌ی‬ ‫س����ه‌ردانی ئه‌و شوێنه‌ ده‌که‌ن‌و وێنه‌ی‬ ‫یادگاریی له‌پاڵدا ده‌گرن‪.‬‬

‫گیسک‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی نیگه‌رانی‌‌و دوودڵییه‌كه‌ت كه‌مده‌بێته‌وه‌و باشترین كات ‌ه بۆ خۆدۆزینه‌وه‌ت له‌ناو‬ ‫هه‌س���ت به‌هێوربوون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ س���ه‌ركه‌وتوبیت پش���ت‬ ‫س���ود له‌ئامۆژگاری���ی‌ كه‌س���ان ‌‬ ‫به‌ئه‌زموون وه‌ربگره‌‪ .‬ئه‌م هه‌نگاوه‌ش به‌هه‌س���ته‌ به‌هێزه‌كان���ت ببه‌س���ت ‌ه هه‌ڵچونه‌كانت ده‌كه‌یت كه‌ ماوه‌یه‌ك ‌ه ده‌سكه‌وتی‌ داراییت به‌شێوه‌یه‌ك باش هاوڕێكانت‪ ،‬ده‌كرێت په‌یوه‌ندییه‌كانت‬ ‫ی‬ ‫ی دودڵیت‌و ناره‌حه‌تییه‌كانت خوت پێوه‌گرتوه‌‪ .‬خۆشه‌ویسته‌كه‌ت ده‌بێت ك��� ‌ه له‌داهاتوو زۆر س���ودی‌ به‌هێز بكه‌یت له‌گه‌ڵ كه‌سانی‌ شاره‌زا ‌‬ ‫ی بۆت كۆنترۆڵ ‌‬ ‫ێ بكه‌ ره‌نگه‌ س���ود ‌‬ ‫جێبه‌ج��� ‌‬ ‫بواری‌ كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫لێوه‌رده‌گریت‪.‬‬ ‫له‌جاران زیاتر پشتگیریت ده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌بێت‪ .‬ته‌ندروستیت باشتر ده‌بێت‪ .‬بكه‌‪ .‬هه‌ینی‌ رۆژی‌ به‌خته‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫كوێرانه‌ ب���ڕوا به‌یه‌كێ���ك مه‌ك ‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌یه‌ك���ه‌م بینین ده‌یبنی���ت‌و یه‌كتر‬ ‫ده‌ناس���ن‪ ،‬تۆزێ‌ وردت���ر بڕوان ‌ه ئه‌و‬ ‫ی ك ‌ه به‌ره‌و روت دێن‪.‬‬ ‫كه‌سانه‌ ‌‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪22‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ئاوێنه‌ باشترین کتێبه‌کانی ‪ 2013‬ده‌ستنیشان ده‌کات‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫له‌هه‌نگاوێکی نوێیداو به‌میکانیزمێکی‬ ‫دیارییکراو‪ ،‬رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌ باشترین‬ ‫‪ 5‬کتێب���ی کوردی���ی س���اڵی ‪2013‬‬ ‫ده‌ستنیشان ده‌کات‪.‬‬ ‫میکانیزمه‌که‌ چۆن بوو؟‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی لیس���تی زۆرینه‌ی ئه‌و‬ ‫کتێبانه‌مان ئاماده‌کرد که‌ نووسه‌ری‬ ‫کورد له‌ساڵی ‪ 2013‬باڵویکردونه‌ته‌وه‌‬ ‫(واته‌ کتێبه‌ وه‌رگێڕدراوه‌کان بۆ سه‌ر‬ ‫زمانی کوردی‪ ،‬له‌لیسته‌که‌دا نه‌بوو)‪،‬‬ ‫چه‌ند نووسه‌رو خوێنه‌رێکمان راسپارد‬ ‫که‌ به‌پێی تێگه‌یشتن‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی‬ ‫خۆی���ان‪ ،‬له‌ک���ۆی ‪ 10‬خ���اڵ‪ ،‬چه‌ند‬ ‫خاڵێک ببه‌خشێته‌ ئه‌و کتێبانه‌‪ .‬ئێمه‌‬ ‫ژماره‌یه‌ک نووس���ه‌رمان راسپارد که‌‬ ‫ته‌م���ه‌ن جیاوازو له‌ش���اری جیاوازی‬ ‫کوردس���تانه‌وه‌ ب���وون‪ ،‬ئ���ه‌و کاره‌‬ ‫بکه‌ن‪ .‬به‌ش���ێک له‌ئه‌وان هاتن به‌ده‌م‬ ‫داواکه‌مانه‌وه‌و هه‌ندێکی دیکه‌ش���یان‬ ‫به‌هۆکاری جۆراوجۆر‪ ،‬ئاماده‌نه‌بوون‬

‫به‌شداری بکه‌ن‪ .‬دوای گه‌یشتنه‌وه‌ی ئ����ه‌م هه‌ڵس����ه‌نگاندن‌و راپرس����ییه‌‬ ‫وه‌اڵم���ه‌کان‪،‬‬ ‫به‌ش���یکارییه‌کی ئه‌نجامبده‌ین����ه‌وه‌‪ .‬له‌کۆی ‪ 17‬کتێب‬ ‫ماتماتیکییانه‌‪ ،‬خاڵه‌کان کۆکرانه‌وه‌و که‌ له‌لیسته‌که‌دا بوون‪ ،‬ئه‌مه‌ باشترین‬ ‫باشترین کتێبه‌کان؛ ده‌رکه‌وتن‪.‬‬ ‫پێنج دانه‌یانه‌ به‌پێی هه‌ڵسه‌نگاندنی‬ ‫ئ����ه‌و نووس����ه‌رانه‌ی به‌ش����دارییان‬ ‫کردوه‌‪:‬‬ ‫باشه‌کان ته‌نها ئه‌مانه‌ نین‬ ‫ئێمه‌ پێمانوانییه‌ ته‌نها ئه‌م کتێبانه‌ی‬ ‫دیارییک���راون‌ باش���بن‌و ئه‌وانی دیکه‌‬ ‫وانه‌ب���ن‪ .‬به‌ڵکو ئه‌مه‌ ته‌نها بۆچوون‌و‬ ‫کتێبه‌کانی مه‌ریوان‌و به‌ختیار‬ ‫تێگه‌یش���تنی هه‌ندێک له‌خوێنه‌ران‌و‬ ‫به‌هاوبه‌شی یه‌که‌من‬ ‫نووس���ه‌رانن‌و ئه‌وانیش بۆچوونی زۆر‬ ‫ه���ه‌ردو کتێب���ی "که‌ش���تیی‬ ‫جیاوازیان هه‌بووه‌ بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی فریش���ته‌کان"ی به‌ختی���ار عه‌لی���ی‌و‬ ‫کتێبه‌کان‪ ،‬ئه‌و کتێبه‌ی الی یه‌کێکیان "فکرو دونی���ا"ی مه‌ریوان وریا قانع‪،‬‬ ‫باش���ترینه‌‪ ،‬الی ئ���ه‌وی دیکه‌ی���ان به‌کۆکردن���ه‌وه‌ی ‪ 46‬خاڵ له‌کۆی ‪60‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌یه‌‌‪.‬‬ ‫خاڵ‪ ،‬به‌هاوبه‌شیی له‌سه‌رو ریزبه‌ندیی‬ ‫ده‌ش����ێت ئێمه‌ له‌هه‌ندێ����ک ڕووه‌وه‌ لیس���تی باش���ترین کتێبه‌کانی ساڵی‬ ‫هه‌ڵه‌م����ان هه‌بووبێ����ت‌و بکرای����ه‌ ‪ 2013‬دان‪.‬‬ ‫باش����تر کاره‌کان به‌ڕێوه‌ بچوونایه‌‪" .‬که‌ش���تیی فریش���ته‌کان" رۆمانێکی‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌مه‌ هه‌ن����گاوی یه‌که‌ممانه‌و درێ���ژی به‌ختی���ار عه‌لیی���ه‌و دوای‬ ‫ئومێده‌وارین له‌س����ااڵنی داهاتوودا‪ ،‬ئه‌وه‌ی س���اڵی ‪ 2012‬به‌رگی یه‌که‌می‬ ‫بتوانین به‌ش����ێوه‌یه‌کی گشتگیرترو باڵوبوی���ه‌وه‌‪ ،‬س���اڵی راب���ردوش‬ ‫باشترو بۆ زیاتر بره‌ودان‌و گرنگیدان به‌رگی دوه‌می چ���اپ‌و باڵوکرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ب����واری کتێ����ب‌و رۆش����نبیریی‪ ،‬رۆمانه‌ک���ه‌ س���ه‌فه‌رێکی دوورودرێژی‬

‫کوردێک���ه‌ به‌ن���او ش���ۆڕش‌و روداو‌ه ‪ 16‬س���اڵی ماردی���ن ئیبراهیمه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫سیاسیی‌و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی هه‌رێمی نووس���ه‌ره‌ جگه‌ له‌و کتێبه‌ شیعرییه‌‪،‬‬ ‫کوردس���تاندا‪ .‬رۆمانه‌که‌ هێشتا ته‌واو خاوه‌نی دوو ڕۆمانه‌‪.‬‬ ‫نه‌ب���ووه‌و بڕیاره‌ له‌ئاین���ده‌دا به‌رگی‬ ‫بیره‌وه‌رییه‌کانی بێکه‌س‪-‬یش‬ ‫سێیه‌میشی باڵوببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باشترینه‌کانه‌‬ ‫"فک���رو دونی���ا" یه‌کێک���ه‌ له‌زنجیره‌ "نووسین به‌ئاوی خۆڵه‌مێش" بریتییه‌‬ ‫کتێبه‌کان���ی مه‌ریوانی وریا قانیع که‌ له‌یاداشت‌و بیره‌وه‌رییه‌کانی شاعیری‬ ‫دوو ساڵه‌ سه‌رقاڵی باڵوکردنه‌وه‌یانه‌ کۆچکردو‪ ،‬ش���ێرکۆ بێک���ه‌س‪ .‬ئه‌م‬ ‫به‌ناوه‌کانی "دی���ن‌و دونیا"‪" ،‬کتێب‌و کتێب���ه‌ س���اڵی ڕاب���ردو دوای چه‌ند‬ ‫دونی���ا"‪ .‬ئ���ه‌م کتێب���ه‌ پێکهات���ووه‌ مانگێک له‌کۆچی دوایی نووسه‌ره‌که‌ی؛‬ ‫له‌کۆمه‌ڵێک وتاری فکریی‌‪ .‬پێش���تر باڵوکرایه‌وه‌و له‌لیسته‌که‌دا له‌ریزبه‌ندیی‬ ‫مه‌ریوان وریا به‌ش���ێک له‌و وتارانه‌ی‌ س���ێیه‌مدایه‌ به‌کۆکردنه‌وه‌ی‪ 37‬خاڵ‪.‬‬ ‫له‌گۆشه‌ی تایبه‌ت به‌خۆی له‌رۆژنامه‌ی ش���ێرکۆ بێکه‌س له‌م کتێبه‌یدا باس‬ ‫له‌ورده‌کاریی رووداوه‌کانی ژیانی خۆی‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬باڵوکردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌کات له‌منداڵییه‌وه‌ تا گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ‬ ‫شیعره‌کانی ماردین ئیبراهیم دووه‌مه‌ کوردستان دوای ڕاپه‌ڕینه‌که‌ی ساڵی‬ ‫به‌جیاوازی ته‌نها ‪ 2‬خاڵ‌و کۆکردنه‌وه‌ی ‪.1991‬‬ ‫‪ 44‬خاڵ‪ ،‬کتێبی "تۆ مه‌چۆ بۆ شه‌ڕ"ی‬ ‫کازینۆی مندااڵن‪ ،‬چواره‌مه‌‬ ‫ماردین ئیبراهیم له‌ڕیزبه‌ندیی دووه‌می‬ ‫لیس���تی باش���ترین کتێبه‌کانی ساڵی کاروان کاکه‌ س���ور له‌س���اڵی رابردو‬ ‫ڕابردودایه‌‪ .‬ئه‌م کتێبه‌ پێکهاتووه‌ له‌ رۆمان���ی "کازین���ۆی من���دااڵن"ی‬ ‫‪ 9‬قه‌سیده‌و ئه‌زمونی شیعریی نزیکه‌ی باڵوکرده‌وه‌و له‌ریزبه‌ندیی لیسته‌که‌دا‪،‬‬

‫هه‌ژار‪ ..‬وه‌زیری ڕۆشنبیریی سێبه‌ر‬

‫چواره‌مه‌و ته‌نه���ا یه‌ک خاڵ که‌متری‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌کتێبه‌که‌ی پێش خۆی‪ .‬ئه‌م‬ ‫رۆمانه‌ قه‌باره‌ گه‌وره‌یه‌ی کاروان کاکه‌‬ ‫س���ور‪ ،‬ب���اس له‌خوێندکارێکی کورد‬ ‫ده‌کات ک���ه‌ له‌یه‌کێ���ک له‌زانکۆکانی‬ ‫شاری موس���ڵ ده‌خوێنێت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫کاره‌کته‌رێ���ک ک���ه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫نائاسایی له‌دایک ده‌بێت‪.‬‬ ‫کتێبێکی سینه‌ماییش‬ ‫له‌باشترینه‌کانه‌‬ ‫ته‌ه���ا که‌ریمیی که‌ له‌س���اڵی ‪2013‬‬ ‫به‌ڕوداوی هاتوچۆ گیانی له‌ده‌س���تدا‪،‬‬ ‫ل���ه‌دوای خ���ۆی کتێبێک���ی چ���اپ‌و‬ ‫باڵوکرای���ه‌وه‌‪" .‬س���ینه‌ماتیک" ناوی‬ ‫ئه‌و کتێبه‌یه‌و پێکدێ���ت له‌کۆمه‌ڵێک‬ ‫وتاری سینه‌مایی‌و ڕانانی فیلمه‌کانی‬ ‫س���ه‌ره‌تای دروستبوونی س���ینه‌ما‌‪.‬‬ ‫پێش���تر ته‌ها که‌ریمی ئه‌و وتارانه‌ی‬ ‫له‌گۆشه‌یه‌ک له‌رۆژنامه‌ی "کوردستانی‬ ‫ن���وێ" باڵوکردووه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌م کتێبه‌‬ ‫له‌ریزبه‌ندیی پێنجه‌می لیس���ته‌که‌دایه‌‬ ‫به‌ ‪ 33‬خاڵ‪.‬‬

‫"ت‌ا ‪ 2021‬ئه‌ندێشه‌ ل ‌ه ‪ 100‬ناوچه‌ی کوردستان لق ده‌کاته‌وه‌"‬

‫پرنس���یپێکمان هه‌بوه‌ بۆ کارکردن‪،‬‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌وان���ه‌ فرۆش���تنه‌وه‌ی کتێب���ه‌کان‬ ‫به‌که‌مت���ر له‌ش���وێنه‌کانی دیک���ه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هیچ پۆستێکی حکومیی‌و هه‌روه‌ها نه‌فرۆشتنی کتێبی بازاڕیی‪.‬‬ ‫حیزبیی نییه‌‪ ،‬به‌اڵم هێنده‌ی وه‌زیرێکی وات���ه‌ له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ ئه‌ندێش���ه‌ بو‬ ‫رۆش���نبیریی سه‌رقاڵی کتێب‌و بواری به‌کتێبخانه‌ی خوێنه‌ره‌ جدییه‌کان"‪.‬‬ ‫رۆش���نبیریی هه‌رێمی کوردس���تانه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ فرۆش���تنی کتێبدا‪ ،‬ئه‌ندێشه‌‬ ‫ئه‌و له‌ساڵی ‪ 2007‬به‌کتێبخانه‌یه‌کی ده‌ستیکرد به‌باڵوکردنه‌وه‌ی کتێبیش‪،‬‬ ‫بچوک له‌شاری س���لێمانیی ده‌ستی ه���ه‌ژار مه‌جید ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌کات‬ ‫به‌کارکردو له‌ئێستادا ده‌یه‌وێت ده‌ست له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ کتێبخانه‌کان کتێبیان‬ ‫بۆ ژێرخانی رۆشنبیریی ببات‌و له‌‪ 100‬لێوه‌رنه‌ده‌گرتن‪ ،‬به‌اڵم دواتر که‌ بونه‌‬ ‫ش���وێنی جیاوازی کوردس���تان لقی نوێن���ه‌ری چه‌ن���د ده‌زگایه‌کی دیکه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و کێش���ه‌یه‌ چاره‌س���ه‌رکرا‪ .‬دواتر‬ ‫ناوه‌نده‌ رۆشنبیرییه‌که‌ی بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندێشه‌ ده‌بێته‌ جێی متمانه‌ی چه‌ند‬ ‫نوسه‌رێکی ناودارو کتێبه‌کانیان له‌وێ‬ ‫ه���ه‌ژار مه‌جی���د خاوه‌ن���ی ناوه‌ندی چاپ‌و باڵو ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ وا ده‌کات‬ ‫رۆشنبیری ئه‌ندێش���ه‌‪‌ ،‬سه‌ره‌تاکانی ئه‌ندێش���ه‌ ناوێکی زیات���ر ده‌ربکات‌و‬ ‫خۆی له‌م ئیشه‌دا بۆ ئاوێنه‌ گێڕایه‌وه‌و قازانجێکی زۆرتری���ش بکات‪ .‬هه‌ژار‬ ‫وت���ی‪" :‬له‌س���اڵی ‪ 2007‬ویس���تم ل���ه‌م باره‌یه‌وه‌ وت���ی‪" :‬ئێمه‌ کاتێک‬ ‫کتێبخانه‌ی���ه‌ک دابنێ���م‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ کتێب بۆ نوس���ه‌رێک چاپ ده‌که‌ین‪،‬‬ ‫بڕێک پاره‌ش قه‌رزاربووم‪ ،‬به‌اڵم من ت���ه‌واو مافیان ده‌پارێزی���ن‌و درۆش‬ ‫که‌س���ێکی سه‌رکێشم‌و حه‌زم له‌کاری له‌گ���ه‌ڵ که‌س���دا ناکه‌ی���ن‌و تیراژی‬ ‫سه‌رکێش���ییه‌‪ .‬بۆیه‌ بڕێ���ک پاره‌ی هه‌ڵ���ه‌ نانوس���ین‪ .‬جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ش‬ ‫دیکه‌شم بۆ قه‌رزکردو کتێبخانه‌یه‌کی هه‌ڵیش ده‌ده‌ین بۆ س���اغکردنه‌وه‌ی‬ ‫بچوکم له‌شه‌قامی پیره‌مێرد کرده‌وه‌‪ .‬کتێب���ه‌کان‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌ش���ێک‬ ‫دواتر کتێبیشم به‌قه‌رز هێنا‌‪ .‬سه‌ره‌ڕای ل���ه‌ده‌زگاکان کتێب چ���اپ ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و هه‌مو قه‌رزه‌ من زانیم سه‌رکه‌وتو ب���ه‌اڵم له‌مه‌خزه‌نه‌کان فڕێی ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ده‌بم‪ ،‬چونکه‌ من له‌منداڵییه‌وه‌ له‌ناو له‌الیه‌کی تریش���ه‌وه‌ ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت‬ ‫کتێب���دام‌و س���ایکۆلۆژیای خوێنه‌ر خوێنه‌ر دروستبکه‌ین"‪.‬‬ ‫ده‌ناس���م‌و ده‌زانم چ���ۆن له‌و بواره‌دا له‌دوای ئ���ه‌و هه‌نگاوانه‌‪ ،‬ئه‌ندێش���ه‌‬ ‫ئیش بکه‌م"‪ .‬هه‌روه‌ها باسی له‌وه‌ش هه‌نگاوێک���ی گه‌وره‌تری ن���ا‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ک���رد که‌ ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ پالنی کردن���ه‌وه‌ی ناوه‌ندێکی رۆش���نبیریی‬ ‫گه‌وره‌ی هه‌بوه‌ "له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ پالنم گه‌وره‌ب���و‪ .‬ڕه‌نگه‌ زۆرێ���ک گومانیان‬ ‫هه‌بوه‌ که‌ ئیش���ه‌که‌م ب���ه‌ره‌و پێش له‌س���ه‌رچاوه‌ی دارای���ی‌و پاڵپش���تی‬ ‫به‌رم‪ .‬هه‌مو س���اڵێک ده‌زانم ساڵی ناوه‌نده‌ک���ه‌ هه‌بوبێت‪ ،‬ه���ه‌ژار مه‌جید‬ ‫ئاینده‌ ئه‌ندێش��� ‌ه چی ده‌کات‪ .‬ئه‌گه‌ر که‌ به‌ وته‌ی خۆی تا ئێس���تا خاوه‌نی‬ ‫ته‌مه‌ن بوارم ب���دا‪ ،‬ده‌زانم له‌ ‪ 2025‬ئوتومبێل نییه‌و له‌خانوی کرێش���دایه‌‪،‬‬ ‫چی ده‌کات‪ .‬له‌سه‌ره‌تاش���ه‌وه‌ چه‌ند رونیکرده‌وه‌ "له‌مێژه‌ من ده‌مویس���ت‬

‫شوێنێکی وه‌ها بکه‌مه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‬ ‫گرفتی داراییه‌وه‌ له‌ڕابردودا نه‌متوانی‬ ‫ئه‌و کاره‌ بکه‌م‪ .‬به‌اڵم دواتر که‌ ئه‌ندێشه‌‬ ‫چوه‌ ب���ازاڕی کتێب‌و کۆمه‌ڵێک کتێبی‬ ‫زۆری چاپ کرد به‌تایبه‌تی کتێبه‌کانی‬ ‫به‌ختیار عه‌لی که‌ بۆ ئێمه‌ قازانجێکی‬ ‫باش���ی هه‌ب���و‪ .‬نزیک���ه‌ی ‪ 80‬ملیۆن‬ ‫پاشه‌که‌وتمان هه‌بو‪ .‬ئه‌گه‌ر هۆکارێکی‬ ‫الوه‌کی���ش نه‌بوایه‌‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ دره‌نگتر‬ ‫بڕی���اری کردن���ه‌وه‌ی ناوه‌نده‌که‌م���ان‬ ‫بدایه‌‪ .‬هۆکاره‌ الوه‌کییه‌که‌ش کێشه‌ی‬ ‫نێوان کتێبفرۆش���ییه‌کانی ئه‌و بازاڕی‬ ‫کتێبه‌ب���و‪ ،‬له‌ب���ری ئ���ه‌وه‌ی ئێمه‌ بیر‬ ‫له‌پ���رۆژه‌ی باش بکه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬بیرمان‬ ‫له‌وه‌ ده‌ک���رده‌وه‌ به‌رامبه‌ره‌که‌مان چی‬ ‫ده‌کات‪ .‬بۆی���ه‌ بڕیارمدا ل���ه‌وێ بڕۆم‌و‬ ‫واز ل���ه‌و کێشمه‌کێش���ه‌ بهێنی���ن که‌‬ ‫خۆشبه‌ختانه‌ ئێستا هیچمان له‌نێواندا‬ ‫نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫دوات���ر دوای بڕی���اری دروس���تکردنی‬ ‫ناوه‌نده‌که‌ هه‌ژار باس له‌وه‌ ده‌کات ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ی پاشه‌که‌وتیان کردبو‪ ،‬به‌شی‬ ‫نه‌کرد‪ .‬بۆیه‌ قه‌رزم له‌هه‌ندێک هاوڕێم‬ ‫ک���رد‪ .‬یه‌کێکیان ‪ 60‬ملی���ۆن دیناری‬ ‫له‌بانقی گۆیژه‌ بۆ قه‌رزکردم‌و یه‌کێکی‬ ‫دیک���ه‌ش ده‌ هه‌زار دۆالرو ‪ 27‬هه‌زاری‬ ‫که‌س���ێکی دیکه‌ش‪ .‬جگه‌ له‌مانه‌ هیچ‬ ‫پاره‌یه‌کی تر له‌هیچ حیزب‌و رێکخراوێک‬ ‫وه‌رنه‌گیراوه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ش هه‌موی قه‌رزن‌و‬ ‫له‌داهاتی ئه‌ندێشه‌ ده‌درێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ژار ئاماژه‌یش به‌وه‌ ده‌کات که‌ هه‌ر‬ ‫‪ 3‬مانگ جارێک داهات‌و خه‌رجییه‌کانی‬ ‫ناوه‌ن���دی ئه‌ندێش���ه‌ باڵوده‌کات���ه‌وه‌و‬ ‫ده‌ش���ڵێت تاکه‌ پاڵپش���تی ئه‌ندێشه‌‬ ‫خوێنه‌رانه‌و ئه‌وانه‌ی رۆژێک کتێبێکیان‬ ‫لێ کڕیوه‌ به‌شدارن له‌به‌ره‌و پێشبردنی‬ ‫ئه‌ندێشه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تاش هه‌رچه‌نده‌ ئه‌ندێشه‌ هه‌مو‬

‫ئ���ه‌و قه‌رزان���ه‌ی نه‌داوه‌ت���ه‌وه‌ ک��� ‌ه ‬ ‫کردویه‌تی بۆ دروستکردنی ناوه‌نده‌که‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم خه‌ریکی دروس���تکردنی لقی‬ ‫دیکه‌ن له‌ش���اره‌کانی کوردس���تان‪.‬‬ ‫ه���ه‌ژار له‌م باره‌ی���ه‌وه‌ رایگه‌یاند که‌‬ ‫قه‌رزه‌کان قورس نییه‌ له‌س���ه‌ریان‌و‬ ‫ده‌توانن دانه‌وه‌ی���ان دوابخه‌ن‪ .‬جگه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ش زۆرب���ه‌ی ئ���ه‌و کتێبانه‌ی‬ ‫له‌مه‌خزه‌نه‌کان���دا ب���ون‌ له‌چ���وار‬ ‫پێشانگای گه‌وره‌دا ساغ کردوه‌ته‌وه‌و کەشتی فریش���تەکان بەرگی دووەم‬ ‫پاره‌یه‌ک���ی باش���ی کۆکردوه‌ته‌وه‌و (بەختیار عەلی) ‪ ١٨٤٤‬دانە‬ ‫له‌کردنه‌وه‌ی ئه‌ندێش���ه‌کانی دیکه‌دا ‪( ١٩٨٤‬جۆرج ئۆرێڵ) ‪ ٣٨٨‬دانە‬ ‫خه‌رجیکردوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئاماژه‌ش���ی ش���ەوی لیش���بۆنە (ڕیماک) ‪٣٥٨‬‬ ‫به‌وه‌ک���رد که‌ ئ���ه‌وه‌ی گرنگه‌ لێره‌دا دانە‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌و داهاته‌ی له‌پیشه‌که‌وه‌ میرنامە (جان دۆست) ‪ ٣٥٥‬دانە‬ ‫به‌ده‌س���تی ده‌هێنێ���ت‪ ،‬له‌هه‌م���ان دەستنووس���ە دۆزراوەک���ەی ئەکرا‬ ‫پیشه‌دا سه‌رفی ده‌کاته‌وه‌و ئیشه‌که‌ (پاولۆ کۆیلۆ) ‪ ٣٥٢‬دانە‬ ‫په‌ره‌ی پێده‌درێت‌و پێش ده‌که‌وێت‌‪ .‬ئاهەنگ���ی تەگەکە (یۆس���ا) ‪٣٤٣‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ب���اس ده‌کات تا ئێس���تا دانە‬ ‫پاره‌یان له‌حکوم���ه‌ت وه‌رنه‌گرته‌وه‌‪ ،‬زس���تانێکی درێژ (کوڵ���م تویبێن)‬ ‫به‌اڵم ره‌تی ناکه‌ن���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ر پێیان ‪ ٣٣٧‬دانە‬ ‫بدرێت‌و به‌کاری بهێن���ن بۆ پرۆژه‌ی خەونی پیاوەئێرانییەکان و کەوتنی‬ ‫گه‌وره‌تر‪.‬‬ ‫بۆرەقەاڵ (ماردی���ن ئیبراهیم) ‪٣٠٧‬‬ ‫ب���اس‬ ‫‌کۆتای���دا‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌جی���د‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫ه���ه‌ژار‬ ‫دانە‬ ‫‌و‬ ‫ت‬ ‫‌کا‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫خۆی‬ ‫داهاتوی‬ ‫‌کانی‬ ‫له‌پالنه‬ ‫جادەی مێخەک (دالوەر قەرەداخی)‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫بۆ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ک���‬ ‫‌کات‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ئام���اژ‬ ‫‪ ٣٠٢‬دانە‬ ‫پالنێک���ی‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌ندێش���‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫پێش���بردنی‬ ‫کورتخایه‌ن‌و یه‌کێک���ی درێژخایه‌نی گرگن (الگەرکیڤیست) ‪ ٣٠١‬دانە‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬پالنه‌ کورتخایه‌نه‌که‌ تا ساڵی من و ئەو (مۆرافیا) ‪ ٣٠١‬دانە‬ ‫‪2021‬ه‌و تا ئه‌و ساڵه‌ ئه‌ندێشه‌ له‌‪ 100‬سوال و ڕەش (ستانداڵ) ‪ ٢٩٣‬دانە‬ ‫ناوچه‌ی کوردستان لق‌و نوێنه‌رایه‌تی قەپێلک (موس���تەفا خەلیفە) ‪٢٨٦‬‬ ‫خۆی ده‌کاته‌وه‌‪ .‬پالنه‌که‌ی دیکه‌شی دانە‬ ‫به‌خه‌ونێک���ی گه‌وره‌ ن���اوی ده‌بات‌و ڕووخسارە بەندکراوەکەم (لەتیفە)‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ ده‌یانه‌وێت ده‌ست ‪ ٢٦٩‬دانە‬ ‫ب���ۆ کلت���ورو ژێرخانی رۆش���نبیریی فرانسیسکۆس قەدیسی من (نیکۆس‬ ‫ک���وردی بب���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم نایانه‌وێت کازانتراکیس) ‪ ٢١٦‬دانە‬ ‫ورده‌کارییه‌ک���ه‌ی رابگه‌یه‌ن���ن‪ .‬ئه‌م‬ ‫پالنه‌ی دیکه‌شیان‌ تا ‪.2035‬‬

‫لیستی پڕفرۆشترین‬ ‫کتێبه‌کان له‌ساڵی ‪2013‬‬ ‫له‌ناوه‌ندی ئه‌ندێشه‌‬

‫دیدار‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫خه‌ریک ‌ه ئۆپۆزسیۆنبون خۆی ده‌بێته‌وه‌ به‌که‌ره‌سته‌ی سه‌رکوتکردنی ڕه‌خنه‌‬

‫‪23‬‬

‫هێمن قه‌ره‌داغی‪ :‬سیاسه‌ت بوه‌ به‌که‌ره‌سته‌ی نه‌فامکردنی ئینسان‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫له‌م دیداره‌ی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا‪،‬‬ ‫نوسه‌رو ڕۆشنبیر هێمن قه‌ره‌داغی‬ ‫باس له‌به‌سه‌نته‌ربونی سیاسه‌ت ده‌کات‬ ‫له‌ناو هه‌مو جومگه‌کانی کوردستانداو‬ ‫مه‌ترسییه‌کان‌و هۆکاره‌کانی ڕونده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌باره‌ی رۆڵی ڕۆشنبیر‬ ‫له‌دۆخێکی وه‌هادا ده‌دوێت‪ .‬بۆ ده‌رچون‬ ‫له‌م دۆخه‌ش بڕوای وایه‌ که‌ "ته‌نها‬ ‫ڕواندنی هۆشیاری له‌ئینساندا به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ئینسانبونی خۆی‪ ،‬ده‌توانێت ئه‌م دۆخه‌‬ ‫بگۆڕێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێس���تای هه‌رێمی کوردستاندا‬ ‫سیاس���ه‌ت ب���وه‌ به‌س���ه‌نته‌ر‪ ،‬ه���ه‌ر‬ ‫له‌میدیاکان���ه‌وه‌ تا ک���ۆڕو کۆبونه‌وه‌کان‌و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت خێزانه‌کانیش باس‌و خواس���ی‬ ‫سیاسه‌ت بوه‌ به‌باسی سه‌ره‌کی‪ .‬به‌بڕوای‬ ‫ئێوه‌ ئه‌مه‌ شتێکی ئاساییه‌؟‬ ‫هێم���ن قه‌ره‌داغی‪ :‬بۆ ئ���ه‌وه‌ی وه‌اڵمی‬ ‫ئه‌و پرس���یاره‌ بده‌ینه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت سه‌ره‌تا‬ ‫بڵێی���ن کام تایپ له‌سیاس���ه‌ت؟ ئایا ئێمه‌‬ ‫باس له‌سیاس���ه‌ت ده‌که‌ین وه‌ک ئه‌کتێکی‬ ‫ئینس���انی که‌ رۆژانه‌ گروپه‌ سیاسییه‌کانی‬ ‫پێیهه‌ڵده‌ستن‪ ،‬یاخود وه‌کو پیشه‌یه‌ک که‌‬ ‫تایبه‌ته‌ به‌حیزب‌و کۆمه‌ڵێک س���ه‌رکرده‌؟‬ ‫به‌ب���ڕوای من ئه‌گ���ه‌ر باس له‌سیاس���ه‌ت‬ ‫بکه‌ی���ن وه‌ک هۆش���یاریه‌ک به‌رامب���ه‌ر‬ ‫ب���ه‌وه‌ی ده‌گوزه‌رێت له‌کۆمه‌ڵ���گادا‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫هۆش���یاریه‌کی زۆر پێویس���ته‌ ک���ه‌ هه‌مو‬ ‫ئینسانێک له‌هه‌مو کۆمه‌ڵگایه‌کدا هه‌یبێت‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌کی تر ده‌بێت ئینسان ئاگاداربێت‬ ‫له‌وه‌ی چ���ی ده‌گوزه‌رێت له‌کۆمه‌ڵگاکه‌یدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆچی‌ ئاگاداربێت؟ ئه‌مه‌ پرس���یاره‌‬ ‫س���ه‌ره‌کییه‌که‌یه‌‪ ،‬ئایا بۆ ئه‌وه‌ ئاگاداربێت‬ ‫ک���ه‌ ل���ه‌ده‌وری خ���ودی سیاس���ه‌ت وه‌ک‬ ‫کایه‌یه‌ک بخولێته‌وه‌و بچێته‌ ناوی‪ ،‬یاخود‬ ‫ئاگاداربێت به‌و مانایه‌ی بزانێت سیاس���ه‌ت‬ ‫وه‌ک که‌ره‌س���ته‌ی به‌ڕێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫چه‌ن���د ده‌س���تدرێژی ده‌کاته‌ س���ه‌ر مافی‬ ‫ئه‌و وه‌ک ئینس���ان‪ ،‬یاخود چه‌ند خزمه‌تی‬ ‫ده‌کات‪ .‬جیاوازییه‌ک���ی زۆر هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫ئه‌م دو جۆره‌ بیرکردنه‌وه‌دا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ت���ۆ پێتوایه‌ سیاس���ه‌ت به‌مانا‬ ‫گشتییه‌که‌ی له‌تێگه‌یشتنی هاواڵتی ئاسایی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬له‌کام جۆره‌‌؟‬ ‫هێمن قه‌ره‌داغی‪ :‬س���ه‌رقاڵبونی هاواڵتی‬ ‫ئێمه‌ به‌سیاسه‌ته‌وه‌‪ ،‬س���ه‌رقاڵبونێک نییه‌‬ ‫به‌رهه‌می هۆش���یاریی ئینسانی کورد بێت‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌خۆی‪ ،‬ک���ه‌ بزانێت چه‌ندێک‬ ‫له‌خزمه‌تی ئه‌ودایه‌ وه‌ک ئینس���ان‪ .‬به‌ڵکو‬ ‫زیاتر سه‌رقاڵبونه‌ به‌ش���تێکه‌وه‌ که‌ هه‌مو‬ ‫باشییه‌کان‌و خۆش���ییه‌کان‌و کۆکردنه‌وه‌ی‬ ‫سامانی تێدا کۆبۆته‌وه‌و بۆئه‌وه‌ی ئینسان‬ ‫ده‌س���تی به‌ئه‌وانه‌ بگات‪ ،‬ده‌بێت سیاسیی‬ ‫بێت‌و بچێته‌ ناو سیاسه‌ته‌وه‌‪ .‬جیاوازییه‌که‌‬ ‫لێره‌دایه‌‪ ،‬ئینس���انی تێگه‌یشتو به‌مانایه‌ک‬ ‫له‌ماناکان‪ ،‬له‌سیاس���ه‌ت ڕاده‌مێنێت وه‌ک‬ ‫که‌ره‌س���ته‌یه‌ک ب���ۆ تێگه‌یش���تن له‌خۆی‌‪.‬‬ ‫له‌کاتێکدا ئینس���ان له‌کۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌دا‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت ڕاده‌مێنێت وه‌ک که‌ره‌سته‌ی‬ ‫گه‌یشتن به‌ژیانێکی شاهانه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی لێ���ره‌ سیاس���ه‌ت خۆی‬ ‫ده‌یه‌وێت ببێت به‌شا کایه‌و ده‌یه‌وێت وه‌ک‬ ‫فریادڕه‌س س���ه‌یربکرێت‪ ،‬ک���ه‌ ده‌توانێت‬ ‫هه‌مو کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات‪ .‬ئه‌مه‌ وای‬ ‫کردوه‌ هه‌مو تاکێ���ک له‌کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا‬ ‫له‌کایه‌ی سیاسه‌ت نزیکبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ نمونه‌ سیاس���ییه‌کان دوای ڕاپه‌ڕین‬ ‫که‌ هاتنه‌ ش���ار‪ ،‬به‌رده‌وام ئیشیان له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ کردوه‌ که‌ زۆرتری���ن گه‌نج‪ ،‬زۆرترین‬ ‫چین‌و توێژ‪ ،‬هه‌تا به‌خیانه‌تکاره‌کانیشه‌وه‌‬ ‫له‌ده‌وری خۆیان کۆبکه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫زۆترین شوێنکه‌وتویان هه‌بێت‪ .‬هه‌مو ئه‌و‬ ‫خااڵنه‌ی خۆش���گوزه‌رانی ئینسان فه‌راهه‌م‬ ‫ده‌کات‪ ،‬سیاسه‌ت کۆنترۆڵی کرد‪ .‬له‌رێگه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ش���ه‌وه‌ هه‌وڵی���دا خه‌ڵکان���ی ناو ئه‌و‬ ‫شوێنانه‌ش بخاته‌ ژێرده‌ستی خۆیه‌وه‌‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه‌ له‌ناو فه‌رمانگه‌و رێکخراوو هێزه‌کاندا‬ ‫سیاس���ه‌ت به‌قوڵی ئیشی ده‌کرد‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌گونده‌کان���ه‌وه‌ خه‌ڵی ده‌هێنا تا بیانکاته‌‬ ‫موچه‌خۆری خۆی‪ .‬ت���ا هه‌موان له‌ده‌وری‬ ‫ئه‌م موگناتیس���ه‌ ئه‌هریمه‌نیی���ه‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫کۆبکات���ه‌وه‌ که‌ناوی سیاس���ه‌ته‌‪ .‬دواجار‬ ‫هه‌موان چاوی���ان بڕییه‌ سیاس���ه‌ت وه‌ک‬ ‫غه‌نیمه‌ی���ه‌ک‪ ،‬نه‌ک وه‌ک که‌ره‌س���ته‌ک بۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن‪.‬‬ ‫رقلێب���ون‌و ره‌خنه‌کردن���ی سیاس���ه‌ت‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌ندێک رۆشنبیره‌وه‌‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی سیاس���ه‌ت بوه‌ به‌که‌ره‌س���ته‌ی‬ ‫نه‌فامکردنی ئینسان‪.‬‬ ‫هه‌نوکه‌ که‌ خه‌ڵکی ئه‌م واڵته‌ له‌ده‌وری‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن کۆده‌بن���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫سیاس���ه‌تی ئه‌م واڵته‌ بخ���ات به‌الیه‌کداو‬ ‫غه‌نیمه‌تی الیه‌کی تر زیادبێت‪ .‬له‌ده‌س���ت‬ ‫کۆمه‌ڵێکی بس���ه‌نێته‌وه‌و بیداته‌ ده‌س���ت‬ ‫کۆمه‌ڵێکی دیکه‌‪.‬‬ ‫له‌بیرم���ان نه‌چێ���ت ئێم���ه‌ گرنگتری���ن‬

‫خاڵم���ان دۆڕان���دوه‌ له‌م پرۆس���ه‌یه‌دا که‌‬ ‫ن���اوی به‌سیاس���ییکردنی هاواڵتی کورده‌‪.‬‬ ‫ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ ک ‌ه تێگه‌یش���تنی ئینسانی‬ ‫کوردمان له‌خۆیه‌وه‌ وه‌ک ئینسان‪ ،‬گۆڕیوه‌‬ ‫بۆ تێگه‌یشنی وه‌ک سیاسیی‪ .‬واته‌ هه‌موان‬ ‫یه‌کت���ری ده‌بینن وه‌ک بکه‌ری سیاس���یی‪.‬‬ ‫کاتێ���ک ت���ۆ داوای م���اف ده‌که‌یت‪ ،‬وه‌ک‬ ‫ئینس���انێک ئ���ه‌وه‌ ناکه‌ی���ت‪ ،‬به‌ڵکو وه‌ک‬ ‫بکه‌رێکی سیاس���یی داوای ماف ده‌که‌یت‪،‬‬ ‫ک���ه‌ دژ‌و ناته‌ب���ای من���ی وه‌ک بکه‌رێکی‬ ‫سیاسیی دیکه‌‪.‬‬ ‫قوربانیان���ی ئ���ه‌م واڵته‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ک‬ ‫له‌ش���ێوه‌کان له‌قوربان���ی ئینس���انییه‌وه‌‬ ‫ده‌گۆڕدرێ���ن بۆ قوربانی سیاس���یی‪ .‬واته‌‬ ‫ت���ۆ چیتر له‌ب���ه‌رده‌م مرۆڤێک���دا نیت که‌‬ ‫وه‌ک ئینس���ان کوژراوه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌به‌رده‌م‬ ‫کاره‌کته‌رێک���دای که‌ جۆری ئیش���کردنی‬ ‫س���ه‌ر به‌ره‌وتێک���ی وه‌ک‌ئۆپۆزس���یۆنه‌و‬

‫ئه‌وه‌ی که‌ له‌رۆژئاوا‬ ‫مرۆڤ ده‌هێنێت ‌ه سه‌ر‬ ‫شه‌قام هێزێکی سیاسیی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو هۆشیاریی‬ ‫ئه‌م ئینسانه‌ی ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌خۆی‪ ،‬کاتێک ده‌زانێت‬ ‫ده‌ستدرێژی کراوه‌ت ‌ه سه‌ر‬ ‫ئینسانییه‌تی‪ .‬به‌اڵم لێر‌ه‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت له‌پشت‬ ‫هه‌مو جواڵنه‌وه‌یه‌که‌و‌ه‬ ‫هێزێکی سیاسیی‬ ‫هه‌بێت‌و ئاراسته‌ی بکات‌و‬ ‫باوکایه‌تی بکات‬ ‫بکوژه‌کان���ی وه‌ک نه‌یارێک���ی سیاس���یی‬ ‫س���ه‌یری ده‌که‌ن‪ .‬له‌کاتێکدا پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫باس له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزس���یۆن بکرێت‪،‬‬ ‫ده‌بێت باس له‌ئینسان بکرێت‪ ،‬هه‌ر ئه‌مه‌یه‌‬ ‫وایکردوه‌ هه‌مو قوربانییه‌کان له‌کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێمه‌دا‌ له‌قوربانیی ئینسانییه‌وه‌ بگۆڕدرێن‬ ‫بۆ قوربانیی سیاس���یی‪ ،‬هێزی سیاس���یی‬ ‫به‌رگری���ی له‌مان���ه‌ بکات نه‌ک ئینس���انی‬ ‫کورد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م پرۆس���ه‌ی به‌سیاسییکردنی‬ ‫کۆمه‌ڵ���گای کوردی چۆن ڕوی���داوه‌؟ ئایا‬ ‫ئه‌مه‌ به‌شێوازێکی سیستماتیک بوه‌‌؟‬ ‫هێم���ن قه‌ره‌داغ���ی‪ :‬ئێم���ه‌ ل���ه‌دو الوه‌‬ ‫کۆڵه‌وارین‪ .‬ئێمه‌ جارێک سیاس���ییه‌کانمان‬ ‫کۆڵه‌وارن له‌وه‌ی هیچیان له‌ده‌ست نه‌هات‬ ‫جگه‌ له‌مه‌ی که‌ هه‌یه‌‪ ،‬تائێستاش بڕوایان‬ ‫وایه‌ که‌ ده‌بێت هه‌ر وابێت‪ .‬زیاتر سیاسیی‬ ‫رۆژهه‌اڵتین که‌ به‌ش���ێوه‌ س���تالینییه‌که‌ی‬ ‫س���ه‌یری دونیاو خه‌ڵک���ی ده‌که‌ن‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ مێگه‌له‌و ده‌بێ���ت ئینتیمای هه‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ڕه‌گێکی قوڵی دینیش���ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌وه‌ی ده‌بێت خه‌ڵ���ک گوێڕایه‌ڵ بێت بۆ‬ ‫سه‌رۆکه‌که‌ی خۆی‪.‬‬ ‫بیریش���مان نه‌چێت ئه‌مان���ه‌ به‌رهه‌می‬ ‫شۆڕش���ن‪ ،‬بۆی���ه‌ خۆی���ان وه‌ک خاوه‌نی‬ ‫کۆمه‌ڵ���گا ده‌بین���ن‪ .‬وه‌ک باوکێ���ک چۆن‬ ‫خاوه‌ن���ی خێزانه‌که‌یه‌‌ت���ی‪ .‬باوکایه‌ت���ی‌و‬ ‫خاوه‌ندارێتیی دو چه‌مک���ن له‌باکگراوندی‬ ‫سیاس���ییه‌کانی ئێم���ه‌دا به‌قوڵ���ی ڕه‌گ‌و‬ ‫ڕیش���ه‌ی هه‌یه‌و ناتوانین زۆر به‌ئاس���انی‬ ‫ڕزگارمان ببێت لێی‪.‬‬ ‫خاڵێکی دیکه‌ش ئه‌وه‌یه‌ که‌ کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ی ب���ه‌وه‌وه‌ خه‌ریکبوه‌ خۆی‬ ‫ڕزگاربکات له‌ده‌س���ت دوژمن���ی ده‌ره‌کی‪،‬‬ ‫س���ه‌رقاڵ نه‌ب���وه‌ ب���ه‌وه‌ی ئیش له‌س���ه‌ر‬ ‫هۆش���یاریی‌و باکگراوندی خۆی بکات وه‌ک‬ ‫ئینسان‪ .‬واته‌ ناسینی خۆی وه‌ک ئینسان‪،‬‬ ‫که‌ پێویس���تی به‌وه‌یه‌ له‌سه‌ر چی داکۆکی‬ ‫بکات‌و داوای چی بکات‪.‬‬ ‫ئه‌م دۆخه‌ وایک���ردوه‌ که‌ کاره‌کته‌رێکت‬ ‫هه‌ی���ه‌ نازانێ���ت مافه‌کانی خ���ۆی چین‌و‬ ‫چه‌ندن‪ ،‬قودره‌تیش���ی نه‌بوه‌ داوای بکات‪.‬‬ ‫ئێمه‌ چه‌ند ساڵێکی که‌مه‌ ئۆپۆزسیۆنمان‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬پێش ئ���ه‌وه‌ بژارده‌یه‌ک���ی که‌می‬ ‫لێده‌رچێ���ت‪ ،‬ئه‌وه‌ی دیک���ه‌ی به‌بێده‌نگی‬ ‫ژیان���ی ده‌برده‌ س���ه‌ر‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی وایکردوه‌‬ ‫که‌ ئه‌م ئه‌زمونی ئۆپۆزس���یۆنه‌ له‌هه‌ندێک‬ ‫ڕوه‌وه‌ ناسه‌رکه‌وتوبێت‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌بری‬

‫ئه‌وه‌ی ئۆپۆزسیۆن ئیش له‌سه‌ر ڕه‌‌هه‌نده‌‬ ‫ئینس���انییه‌کانی خواس���تی ئێم���ه‌ بکات‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام له‌س���ه‌ر ڕه‌هه‌نده‌ سیاسییه‌کانی‬ ‫ئیش ده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ وایکردو‌ه که‌ تۆ ئۆپۆزس���یۆنێکت‬ ‫نه‌بێ���ت نوێنه‌ری ئ���ه‌و خه‌ڵک���ه‌ بێت که‌‬ ‫به‌ش���خوراوه‌‪ ،‬به‌ڵکو هێزێکی سیاس���ییت‬ ‫هه‌ی���ه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ک له‌ش���ێوه‌کان‬ ‫خه‌ریکی ش���ه‌ڕکردنه‌ له‌س���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫به‌مان���ا سیاس���ییه‌که‌ی‪ .‬ئه‌م���ه‌ش ئ���ه‌و‬ ‫لێکتێنه‌گه‌یشتنه‌ی دروستکردوه‌ که‌ ئێستا‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مه‌ترس���ی ئه‌م به‌س���ه‌نته‌ربونی‬ ‫سیاسه‌ته‌ چییه‌؟ کاتێك ئینسانێک به‌شێکی‬ ‫زۆری کاته‌کانی بۆ قس���ه‌کردن‌و دانیشتن‬ ‫به‌دیار هه‌واڵ‌و به‌رنامه‌ سیاس���ییه‌کانه‌وه‌‬ ‫ته‌رخ���ان بکات‪ ،‬ئه‌و ئینس���انه‌ چ زیانێک‬ ‫ده‌کات‪ ،‬یاخود چی له‌ده‌ست ده‌چێت؟‬ ‫هێمن قه‌ره‌داغی‪ :‬ئه‌و ئینسانه‌ ده‌رده‌چێت‬ ‫ک���ه‌ ئه‌م���ڕۆ له‌کۆمه‌ڵگای ئێم���ه‌دا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫مرۆڤێکه‌ پڕاوپ���ڕ له‌دڵه‌راوکێ‪ ،‬نوقوم بوه‌‬ ‫له‌شتگه‌لێکی ساده‌ی رۆژانه‌دا‪ .‬ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫س���ه‌ر‌قاڵی ئه‌وه‌بوه‌ ک���ه‌ ئینتیمای بۆ چ‬ ‫هێزێکی سیاس���یی یه‌کالبکات���ه‌وه‌‪ ،‬بواری‬ ‫نه‌بوه‌ خۆی بناسێت‪ ،‬له‌خۆی تێبگات‪ ،‬که‌‬ ‫کۆمه‌ڵێک پره‌نس���یپی هه‌بێت‌و به‌ئاسانیی‬ ‫نه‌به‌زێنرێن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش کێش���ه‌یه‌ کاتێک ت���ۆ دێیت‬ ‫وه‌ک رۆش���نبیر‪ ،‬ئه‌م سه‌رقاڵیه‌ی ئینسان‬ ‫به‌سیاس���ه‌ت تۆختر ده‌که‌یته‌وه‌ له‌کاتێکدا‬ ‫ره‌هه‌ندێکی گرنگترت فه‌رامۆش کردوه‌‪ ،‬که‌‬ ‫سه‌رقاڵبونی ئینس���انه‌ به‌خۆیه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌ له‌رۆژئاوا مرۆڤ ده‌هێنێته‌ سه‌ر شه‌قام‬ ‫هێزێکی سیاسیی نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو هۆشیاریی‬ ‫ئه‌م ئینس���انه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌خۆی‪ ،‬کاتێک‬ ‫ده‌زانێ���ت ده‌س���تدرێژی کراوه‌ت���ه‌ س���ه‌ر‬ ‫ئینسانییه‌تی‪ .‬به‌اڵم لێره‌ به‌رده‌وام ده‌بێت‬ ‫له‌پش���ت هه‌مو جواڵنه‌وه‌یه‌ک���ه‌وه‌ هێزێکی‬ ‫سیاس���یی هه‌بێ���ت‌و ئاراس���ته‌ی بکات‌و‬ ‫باوکایه‌تی بکات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتانوانیه‌ که‌ کاتێک کاره‌کته‌رێک‬ ‫ب���ه‌م هه‌مو ئاراس���ته‌کردنه‌ سیاس���ییه‌وه‌‬ ‫دروس���تده‌بێت‪ ،‬له‌الی ئاساییه‌ که‌ له‌پێناو‬ ‫هێزێکی سیاس���یی یان س���ه‌رکرده‌یه‌کدا‬ ‫خۆی بدات به‌کوشت‪ ،‬یان که‌سێکی دیکه‌‬ ‫بکوژێت؟‬ ‫هێمن قه‌ره‌داغی‪ :‬بێگومان‪ ،‬ئه‌مه‌ خاڵێکه‌‬ ‫من له‌چه‌ندین ش���وێندا ته‌ئکیدم له‌س���ه‌ر‬ ‫کردوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌ر که‌س خۆی خۆش���نه‌وێت‬ ‫وه‌ک ئینسان‪ ،‬ده‌بێت به‌به‌نده‌ی شته‌کانی‬ ‫تر‪ ،‬له‌وانه‌ سیاسه‌ت‪ .‬لێره‌ سیاسه‌ت جێی‬ ‫هه‌مو ش���ته‌کانی گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬مرۆڤ پێش‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌خۆی بپرسێت مافی چیه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫مافی حیزبه‌ سیاسییه‌که‌م چیه‌!‬ ‫ئه‌م توانه‌وه‌یه‌ له‌ناو گروپ‌و سیاسه‌تدا‪،‬‬ ‫وایک���ردوه‌ که‌ گه‌ڕانه‌وه‌ ب���ۆ تاک‌و خه‌ونی‬ ‫تاک فه‌رامۆش بکرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌نوکه‌ به‌ناوی تاکه‌که‌س���ییه‌وه‌‬ ‫خۆی نمایش ده‌کات‪ ،‬سیاسه‌ت له‌پشتیه‌وه‌‬ ‫ئیش ده‌کات‪ .‬چونک���ه‌ له‌هه‌ندێک حاڵه‌تدا‬ ‫هه‌مان ئه‌وان���ه‌ی نوێنه‌ری تاک‌و ئازادیین‪،‬‬ ‫گه‌ر ڕه‌خنه‌ له‌و گروپه‌ سیاس���ییه‌ بگیرێت‬ ‫ک���ه‌ ئه‌وان ئینتیمایان هه‌یه‌ بۆی‪ ،‬جارێکی‬ ‫تر سه‌رکوت ده‌کرێیته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی ئێستا له‌م‬ ‫دۆخه‌ی کوردس���تاندا جێی سه‌رنجی منه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ خه‌ریکه‌ ئۆپۆزسیۆنبون خۆی‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ به‌که‌ره‌س���ته‌ی س���ه‌رکوتکردنی‬ ‫ڕه‌خنه‌‪ ،‬واتا ئێستا ئێمه‌ به‌ره‌و ئه‌وه‌ ده‌چین‬ ‫که‌ ئۆپۆزسیۆنبون خۆی ببێته‌ میتافۆرم‌و‬ ‫میتازمان‌و میتاتایپی ڕه‌خنه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر بێت‌و‬ ‫جۆرێکی دیک���ه‌ له‌ڕه‌خنه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌ بکرێت‪ ،‬یاخود ئاراس���ته‌ی‬ ‫خ���ۆی بکرێت‪ ،‬وه‌کو ئه‌وه‌ وایه‌ ده‌س���تت‬ ‫دابێت له‌تابۆیه‌ک‪ .‬ئه‌م���ه‌ بۆخۆی به‌اڵیه‌‪،‬‬ ‫ره‌گ‌و ریش���ه‌یه‌کی ترس���ناکی هه‌یه‌‪ ،‬که‌‬ ‫سه‌رێکی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ناو دین‪ ،‬سه‌رێکی‬ ‫دیکه‌شی له‌ناو ئه‌و ته‌سه‌وره‌ ستالینییه‌دایه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت‌و ئینسان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تای کوردس���تاندا ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫ئۆپۆزسیۆن تاسه‌ر ئێسقان ڕه‌خنه‌ له‌یه‌ک‬ ‫ده‌گرن‌و هه‌ردوکیش���یان خۆیان به‌ڕاس���ت‬ ‫ده‌زانن‪ .‬له‌م نێوه‌نده‌دا ناوه‌ندێک نه‌ماوه‌ بۆ‬ ‫گروپێک له‌رۆشنبیران‌و یان رۆژنامه‌نوسان‬ ‫که‌ له‌ش���وێنی خۆیدا ره‌خنه‌ی���ان بکات‪.‬‬ ‫ده‌کرێت له‌ئێستادا بڵێین قسه‌کردن له‌سه‌ر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ئاس���انتربوه‌‪ ،‬وه‌ک قسه‌کردن‬ ‫له‌سه‌ر ئۆپۆزسیۆن‪.‬‬ ‫هه‌ر گروپێک‌و بزوتنه‌وه‌یه‌کی سیاس���یی‬ ‫شانبه‌شانی هاتنی‪ ،‬پرۆسه‌یه‌کی ڕه‌خنه‌یی‬ ‫ئیشی له‌س���ه‌ر نه‌کرد‪ ،‬له‌ئه‌نجامدا ئه‌و دو‬ ‫هێزه‌ ده‌رده‌چێت که‌ ئه‌مڕۆ کوردس���تانیان‬ ‫کۆنتڕۆڵ کردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬میدیا رۆڵی چ���ی گێڕاوه‌ له‌م‬ ‫دۆخه‌دا؟ به‌وه‌ی که‌ گرنگییه‌کی زۆر ده‌دات‬ ‫به‌بابه‌ت���ه‌ سیاس���ییه‌کان‌و چاالکییه‌کانی‬ ‫دیکه‌ی به‌شێوه‌یه‌ک له‌شێوه‌کان فه‌رامۆش‬ ‫کردوه‌؟‬ ‫هێم���ن قه‌ره‌داغ���ی‪ :‬میدیا تا ئێس���تا‬ ‫رۆڵێکی خراپی هه‌بوه‌‪ ،‬میدیا رۆڵی هه‌بوه‌‬

‫له‌فراوانکردنی ئه‌و پانتاییانه‌ی سیاس���ه‌ت‬ ‫داگیری ک���ردون‪ .‬میدیای ک���وردی ته‌نها‬ ‫له‌وه‌دا رۆڵی خراپی نه‌بوه‌ که‌ سیاس���ه‌تی‬ ‫کردوه‌ به‌س���ه‌نته‌ر‪ .‬به‌ڵکو رۆڵێکی دیکه‌ی‬ ‫خراپ���ی گێ���ڕاوه‌ ک���ه‌ قودره‌ت���ی نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫چیرۆکێکی تر جگه‌ له‌سیاسه‌ت به‌ئینسانی‬ ‫ئێمه‌ ئاش���نا ب���کات‪ .‬ئ���ه‌م کۆمه‌ڵگه‌یه‌ی‬ ‫ئێمه‌ پڕه‌ له‌چیرۆکی ئینسانیی‌و تراژیدیی‬ ‫گه‌وره‌‪ ،‬که‌ به‌بێده‌نگی رۆیشتوه‌‪ ،‬که‌ ده‌کرا‬ ‫وه‌ک به‌ڵگه‌ی بێڕه‌حم���ی ئه‌م کۆمه‌ڵگه‌یه‌‬ ‫نمایش بکرێت‪ .‬هه‌روه‌ها چه‌ندین کێڵگه‌ی‬ ‫دیکه‌ هه‌یه‌ ک���ه‌ میدیای ئێم���ه‌ به‌رده‌وام‬ ‫فه‌رامۆشی کردوه‌‪.‬‬ ‫ڕه‌نگه‌ به‌ش���ێکی ئه‌م���ه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ میدیای ئێم���ه‌ تا ئه‌ندازه‌یه‌کی‬ ‫زۆر میدیایه‌کی حیزبی���ی بوه‌‪ ،‬تاک‌و ته‌را‬ ‫میدیایه‌ک���ی ئه‌هلی هه‌ب���وه‌ وه‌ک ئاوێنه‌و‌‬ ‫هاواڵت���ی‌و ئه‌وانی دیک���ه‌‪ .‬به‌بودجه‌یه‌کی‬ ‫ک���ه‌م‌و به‌کۆمه‌ڵێک کێش���ه‌ی زۆره‌وه‌ ئه‌و‬ ‫ئه‌زمونه‌ی خۆیان پێشکه‌ش کردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئه‌وانی���ش نه‌که‌وتونه‌ ناو‬ ‫هه‌مان پرۆس���ه‌وه‌؟ ده‌بینین به‌شی زۆری‬ ‫الپه‌ڕه‌کانی ئاوێنه‌و هاواڵتیش بۆ قسه‌کردن‬ ‫له‌سیاسه‌ت ته‌رخانکراوه‌‪.‬‬ ‫هێم���ن قه‌ره‌داغی‪ :‬بێگوم���ان ئه‌وانیش‬ ‫که‌وتونه‌ته‌ ژێر ئه‌و کاریگه‌رییه‌وه‌‪ .‬به‌هۆی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ئه‌وانی���ش کوڕی هه‌م���ان فه‌زای‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی کوردین‪ .‬به‌شێکیشی په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌وه‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ ده‌سه‌اڵت وایکردوه‌ که‌ له‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌دا جگه‌ له‌سیاسه‌ت هیچ شتێکی‬ ‫دیکه‌ پاره‌ نه‌کات‌و خه‌ڵک گوێ له‌ش���تێک‬ ‫نه‌گرێ���ت ک���ه‌ په‌یوه‌ندی به‌سیاس���ه‌ته‌وه‌‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ باجێکی گه‌وره‌ی���ه‌ که‌ له‌داهاتودا‬ ‫ده‌یده‌ی���ن‪ .‬که‌ چ���ۆن هه‌موم���ان ده‌بینه‌‬ ‫کاره‌کته‌ری سیاس���یی س���اده‌‪ ،‬که‌ کوڕی‬ ‫ڕوداوی ڕۆژه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واته‌ هێش���تا هه‌مو باجه‌که‌یمان‬ ‫نه‌داوه‌؟‬ ‫هێمن قه‌ره‌داغێ‪ :‬بێگومان زۆرمان ماوه‌‪.‬‬ ‫کوش���تنی کاوه‌ گه‌رمیان���ی‌و روداوه‌کانی‬ ‫دیک���ه‌‪ ،‬ک���ه‌ ئێم���ه‌ ماوه‌ی���ه‌ک ناڕه‌زایی‬ ‫ده‌رده‌بڕین‌و دواتر له‌بیرم���ان ده‌چێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ یه‌کێکه‌ له‌نیش���انه‌کانی ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫ئێمه‌ به‌ره‌و کۆمه‌ڵگایه‌ک ده‌چین که‌ تێیدا‬ ‫ئینس���انیش ده‌کوژرێت‌و بێنرخ ده‌کرێت‪،‬‬ ‫ماوه‌ی���ه‌ک بۆڵه‌بۆڵی سیاس���یی ده‌که‌ین‌و‬ ‫دواتر بێده‌نگ ده‌بین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م زاڵبونی سیاسه‌ته‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌الوازیی کایه‌کانی دیکه‌وه‌ نییه‌؟ واته‌ بۆ‬ ‫نمون���ه‌ ئێمه‌ ره‌وتێکی ش���انۆیی ئه‌وه‌نده‌‬ ‫به‌هێزم���ان نییه‌ که‌ هاواڵتی���ان به‌خۆیه‌وه‌‬ ‫سه‌رقاڵ بکات؟ ئه‌مه‌ بۆ کتێب‌‌و مۆسیقاش‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌‪.‬‬

‫میدیای کوردی ته‌نها‬ ‫له‌وه‌دا رۆڵی خراپی نه‌بو‌ه‬ ‫ک ‌ه سیاسه‌تی کردو‌ه‬ ‫به‌سه‌نته‌ر‪ .‬به‌ڵکو رۆڵێکی‬ ‫دیکه‌ی خراپی گێڕاو‌ه‬ ‫که‌ قودره‌تی نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫چیرۆکێکی تر جگ ‌ه‬ ‫له‌سیاسه‌ت به‌ئینسانی‬ ‫ئێمه‌ ئاشنا بکات‪ .‬ئه‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌یه‌ی ئێمه‌ پڕ‌ه‬ ‫له‌چیرۆکی ئینسانیی‌و‬ ‫تراژیدیی گه‌وره‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫به‌بێده‌نگی رۆیشتوه‬ ‫هێم���ن قه‌ره‌داغ���ی‪ :‬چۆن ش���انۆ یان‬ ‫ره‌وتێک���ی هونه‌ری���ی ی���ان رۆش���نبیریی‬ ‫بتوانێت به‌م قورس���ییه‌ دابه‌زێت؟ دونیای‬ ‫ئێس���تای ئێمه‌ کۆمه‌ڵێک پێداویس���تیی‌و‬ ‫سه‌رقاڵیی گه‌وره‌ی هه‌یه‌‌‪ .‬هه‌ر پرۆژه‌یه‌کی‬ ‫له‌م ش���ێوه‌یه‌ پێویس���تی به‌بودجه‌یه‌ک‌و‬ ‫پاڵپش���تییه‌کی گه‌وره‌ هه‌یه‌‪ .‬ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ئه‌و کاته‌ پاڵپش���تی ئ���ه‌و ره‌وتانه‌ ده‌کات‬ ‫که‌ خزمه‌ت به‌خه‌ونه‌ سیاس���ییه‌که‌ی خۆی‬ ‫ده‌کات‪ .‬ئێستا له‌م به‌ش���ه‌ی کوردستاندا‬ ‫ح���ه‌وت هه‌ش���ت رۆش���نبیریی ج���ددی‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ریه‌که‌ی���ان له‌ش���وێنێکی دونیا‬

‫هێمن قه‌ره‌داخی‬ ‫س���ه‌رقاڵه‌ به‌ئیش���ه‌وه‌‪ .‬هه‌مو ک���ورد به‌و‬ ‫بودج���ه‌ گه‌وره‌یه‌وه‌ نه‌یتوانی���وه‌ خاوه‌نی‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌کی رۆش���نبیریی بێت که‌ تێیدا‬ ‫کۆمه‌ڵێک رۆش���نبیری خ���ۆی کۆبکاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها س���ه‌رقاڵی تیۆریزه‌کردن بن‪ .‬چییان‬ ‫پێیه‌ بینوس���ن به‌بێ ئه‌وه‌ی داوای هیچیان‬ ‫لێبکرێ���ت‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی ئێم���ه‌ له‌ڕومان بێت‬ ‫بڵێین تیۆرمان هه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌و ڕوداوانه‌ی‬ ‫ڕوده‌ده‌ن‪ .‬هه‌مو کورد به‌و هه‌مو نه‌وته‌وه‌ی‬ ‫ک���ه‌ هه‌یه‌تی‪ ،‬قودره‌ت���ی نییه‌ موچه‌ی ‪10‬‬ ‫رۆشنبیر بدات له‌دامه‌زراوه‌یه‌کی حکومیدا‪،‬‬ ‫ب���ه‌و مه‌رجه‌ی هی���چ هێزێ���ک چاوه‌ڕێی‬ ‫هه‌ڵوێس���تی لێنه‌کات‪ .‬دامه‌زراوه‌یه‌ک بێت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی فکر به‌رهه‌مبهێنێت‪.‬‬ ‫دواج���ار ئابوری���ی ش���اده‌ماری هه‌مو‬ ‫پرۆژه‌یه‌که‌‪ .‬هیچ سه‌رمایه‌دارێکی گه‌وره‌ی‬ ‫کورد نییه‌ پاڵپشتی پرۆژه‌یه‌کی رۆشنبیریی‬ ‫ره‌خنه‌ی���ی گ���ه‌وره‌ ب���کات‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫دواجار ئه‌و سه‌رمایه‌دارانه‌ش لینکیان هه‌یه‌‬ ‫به‌حیزب‌و‌ده‌سه‌اڵتدارانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا هه‌م���وان چاویان‬ ‫له‌س���ه‌رکرده‌ سیاس���ییه‌کانه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕانکارییان بۆ بکه‌ن‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ک زۆربه‌ی‬ ‫کایه‌کانی دیکه‌ی وه‌ک هونه‌رو رۆشنبیریی‬ ‫فه‌رامۆش���کراون‌‪ ،‬ئایا بۆ گۆڕینی دۆخێک‬ ‫ته‌نها سیاسه‌ت رێگایه‌؟ ده‌کرێت کایه‌کانی‬ ‫دیکه‌ رۆڵێکی پۆزه‌تیڤ بگێڕن؟‬ ‫هێم���ن قه‌ره‌داغی‪ :‬به‌بڕوای من له‌مێژوی‬ ‫نزیکدا هیچ گه‌ش���بین نی���م که‌ گۆڕانکاری‬ ‫گ���ه‌وره‌ ڕوب���دات له‌کوردس���تاندا‪ .‬به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ که‌ خه‌ڵک به‌رده‌وام به‌دوای باوکێکی‬ ‫سیاس���ییدا ده‌گه‌ڕێت‪ ،‬که‌ هه‌مو شته‌کان‬ ‫ب���اش بکات‪ .‬له‌هی���چ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کیش���دا‬ ‫ش���تێکی وه‌ه���ا ڕون���ادات‪ .‬دواج���ار ئه‌و‬ ‫هێزه‌ی که‌ ن���اوی ئۆپۆزس���یۆنه‌ به‌هه‌مو‬ ‫باشییه‌کانه‌وه‌ که‌ شتی باشی زۆر کردوه‌‪،‬‬ ‫به‌رهه‌می ئه‌و دۆخه‌یه‌ که‌ ناوی کۆمه‌ڵگای‬ ‫کوردییه‌و سیخنانه‌ به‌هه‌مو ئه‌و کێشانه‌ی‬ ‫ک���ه‌ ده‌س���ه‌اڵت هه‌یه‌تی‪ .‬ب���ه‌اڵم هی ئه‌م‬ ‫هێش���تا نه‌هاتۆته‌ ده‌ره‌وه‌و ده‌رنه‌که‌وتوه‌و‬ ‫دواتر ده‌یبینین‪ .‬بۆیه‌ ئینسانی ئێمه‌ دوای‬ ‫خه‌ونێک ده‌که‌وێت پێموانیه‌ له‌سه‌دا ده‌یشی‬ ‫بێته‌دی‪ .‬راس���ته‌ کۆمه‌ڵێ���ک گۆڕانکاریی‬ ‫ڕوده‌دات‪ ،‬به‌اڵم هی���چ کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک نییه‌‬ ‫ته‌نه���ا به‌هێزێ���ک‌و باوکێک���ی سیاس���یی‬ ‫بتوانێ���ت هه‌مو کێش���ه‌کانی چاره‌س���ه‌ر‬ ‫ب���کات‪ .‬به‌اڵکه‌ ئه‌مه‌یه‌ که‌ دیدگاو ش���ین‌و‬ ‫هه‌ڵپه‌ڕکێی ئینس���انی ئێمه‌ بۆ سیاسه‌ت‪،‬‬ ‫ئه‌م جۆره‌ توندییه‌ی پێوه‌ دیاره‌ که‌ تێیدا‬ ‫یه‌ک هێز‪ ،‬یه‌ک که‌س‪ ،‬ئه‌توانێت شته‌کان‬ ‫بخات به‌الیه‌ک���دا‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ ئینسانی ئێمه‌ روئیای بچوککراوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌وه‌ی که‌ هه‌م���و گۆڕانکارییه‌کان له‌ژیاندا‬ ‫سیاس���ه‌ت ده‌یکات‪ .‬له‌کاتێکدا ڕاستییه‌که‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ئه‌گه‌ر مرۆڤ له‌ناوه‌وه‌ به‌ش���ێک‬ ‫له‌گۆڕانیان تێدا دروس���ت نه‌بێت به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌سیاسه‌ت‌و دونیا‪ ،‬ئه‌وه‌ ئێمه‌ به‌ره‌و هیچ‬ ‫گۆڕانکارییه‌کی قوڵ ناچین‪.‬‬ ‫من وه‌ک نوس���ه‌رێک ب���ڕوام وایه‌ ته‌نها‬ ‫ڕواندنی هۆش���یاری له‌ئینس���اندا به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ئینس���انبونی خ���ۆی‪ ،‬ده‌توانێ���ت ئه‌م‬

‫دۆخه‌ بگۆڕێ���ت‪ .‬به‌وه‌ی که‌ دوربکه‌وێته‌وه‌‬ ‫له‌وابه‌سته‌‌بون به‌سیاسه‌ته‌وه‌و وابه‌سته‌بێت‬ ‫به‌خۆی���ه‌وه‌‪ ،‬له‌و کاته‌دا که‌ وابه‌س���ته‌بێت‬ ‫به‌ئینس���انبونه‌وه‌‪ ،‬کاتێ���ک که‌رامه‌ت���ی‬ ‫که‌سێک ده‌ش���کێنرێت له‌سه‌ر شه‌قام‪ ،‬من‬ ‫بیرناکه‌مه‌وه‌ سه‌ر به‌چ هێزێکی سیاسییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو وه‌ک ئینس���انێک ده‌یبین���م‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫وه‌کو ئینس���انێک له‌س���ه‌ری دێمه‌ ده‌نگ‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم کاتێک پێش ئ���ه‌وه‌ی بێمه‌ ده‌نگ‪،‬‬ ‫من بیرم له‌وه‌کرده‌وه‌ ئه‌و که‌سه‌ یه‌کێتییه‌‬ ‫یان پارتیی‪ ،‬گۆڕانه‌ یان یه‌گکرتو‪ ،‬ئه‌وکات‬ ‫هه‌ڵوێس���تم وه‌رگرت‪ ،‬مانای وایه‌ هه‌م من‬ ‫نه‌خۆش���م به‌و ده‌رده‌ی ناوی سیاس���ه‌ته‌‪،‬‬ ‫هه‌م کۆمه‌ڵگه‌که‌ش نه‌خۆش���ه‌ به‌و ده‌رده‌‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێستوه‌رگرتنه‌ش‪ ،‬بچوکه‌و خزمه‌ت‬ ‫به‌ئینسان ناکات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬رۆڵی رۆشنبیران‌و نوسه‌ران له‌م‬ ‫نێوه‌نده‌دا چییه‌؟‬ ‫هێم���ن قه‌ره‌داغ���ی‪ :‬س���ه‌ره‌تا ئیش���ی‬ ‫رۆش���نبیر نییه‌ که‌ خه‌ڵک دوای بکه‌وێت‌و‬ ‫چاوه‌ڕێی هه‌ڵوێسته‌کانی بێت‌و نابێت ببێته‌‬ ‫موڵکی خه‌ڵک‪ .‬به‌ڵکو به‌پله‌ی یه‌ک ئیشی‬ ‫ڕۆشنبیر ئیشکردنێکی تیۆریی قوڵه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا نایبینێت‪ ،‬له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ی���ه‌و کۆمه‌ڵگا هه‌س���تی پێناکات‪.‬‬ ‫ئیش���ی رۆش���نبیر رۆژانه‌ نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫رۆشنبیر که‌وته‌ ئه‌وه‌ی هه‌ڵوێست‌و وتاری‬ ‫رۆژانه‌ی به‌رده‌وامی هه‌بێت‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ک‬ ‫له‌ش���ێوه‌کان ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆ‌ چاالکوان‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���تم له‌خراپی کاری چاالکوان نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و ئ���ه‌م دوان���ه‌ دو کاری جیاوازن‪.‬‬ ‫ئێمه‌ له‌کۆمه‌ڵگادا هه‌ردوکیمان پێویسته‌‪.‬‬ ‫چاالکوان بۆ ئیشی رۆژانه‌و رۆشنبیریش بۆ‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی ره‌خنه‌و تیۆری قوڵ‪.‬‬ ‫ئیش���ی س���ه‌ره‌کی رۆش���نبیر به‌مان���ا‬ ‫قوڵه‌ک���ه‌ی‪ ،‬به‌پل���ه‌ی ی���ه‌ک ئیش���ی‬ ‫ره‌خنه‌کردنی به‌رده‌وامه‌‪ ،‬پێمانبڵێت هێشتا‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ خوڵقاوه‌ شایانی ڕازیبون نییه‌‪،‬‬ ‫هێشتا ئه‌وه‌ی که‌ هه‌یه‌ شایانی ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫چه‌پڵه‌ی بۆ لێبدرێت‌و ئه‌وه‌ی هاتۆته‌ دی‪،‬‬ ‫بۆشایی تێداماوه‌‪ .‬له‌ش���وێنێکدا رۆشنبیر‬ ‫که‌وته‌ ستایشکردن‌و ڕازییبون‌و هه‌ڵپه‌ڕین‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی که‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌تێڕوانینی من له‌وه‌‬ ‫ده‌که‌وێت که‌ ڕۆشنبیربێت‪.‬‬ ‫ڕۆشنبیر به‌رده‌وام ده‌بێت یادی ئه‌وه‌مان‬ ‫بخاته‌وه‌‪ ،‬که‌ شتێک ده‌کرا بکرێت‌و نه‌کراوه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت زیاتر بکرێت له‌وه‌ی که‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ی ئێس���تا هاتۆته‌ پێش���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌دروس���تبونی ئۆپۆزس���یۆن‌و ده‌نگ���ه‌‬ ‫ناڕازییه‌کان‪ ،‬به‌رهه‌می ئه‌و جۆره‌ ناڕازیبونه‌‬ ‫ب���و ک���ه‌ رۆش���نبیره‌کان له‌ن���ه‌وه‌ده‌کان‬ ‫دروس���تیانکرد‪ .‬هه‌نوک���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌و‬ ‫رۆش���نبیرانه‌ رازییبن‌و بێنه‌ ناو ئه‌و گه‌مه‌‬ ‫ڕۆژانه‌ سیاس���ییه‌وه‌ تێیدا چه‌ندین یاریی‬ ‫جۆراوج���ۆر ده‌کرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ فکر ش���وێنی‬ ‫خ���ۆی چ���ۆڵ ده‌کات‪ ،‬وه‌کو ب���ه‌ره‌ به‌ره‌‬ ‫خه‌ریکه‌ چۆڵی ده‌کات بۆ کایه‌ی سیاسیی‌و‬ ‫ئ���ه‌م کایه‌ی���ه‌ هه‌مو دونی���ای ئێمه‌ داگیر‬ ‫ده‌کات‪ .‬بۆیه‌ دوا س���ه‌نگه‌ری فکر ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ تایبه‌تمه‌ندی خۆی له‌تیۆردا بپارێزێت‌و‬ ‫به‌قوڵی ئیشبکات‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫فاشیزم چییە؟‬ ‫)بەشی چوارەم(‬

‫سەرەتا‬ ‫ئەم بەشە تەرخانە بۆ قسەکردن لەسەر‬ ‫فاشیزم‌وەک ئەزموونێکی مێژوویی‬ ‫دیاریکراوو‌وەک چەمکێکی تیوریی‪.‬‬ ‫بەھەردوو دیوەکەشیدا فاشیزم کۆمەڵێک‬ ‫مانای دیاریکراوی ھەیە کە ناکرێت‬ ‫بەناوی ئەوەوە گوایە فاشیزم به‌”مانا‬ ‫تەقلیدییەکەی“ بەکارناھێنرێت‪ ،‬بازیان‬ ‫بۆ ڕزگارکردنی‬ ‫بەسەردا بدرێت‪.‬‬ ‫چەمکی فاشیزم لەوەی کورتبکرێتەوە‬ ‫بۆ جنێوێکی سیاسی سادە ئەم نووسینە‬ ‫دیاردەی فاشیزم لەو چوارچێوە تیورییەدا‬ ‫جێگیر دەکات‪ ،‬کە بۆ نموونە فاشیزم‬ ‫له‌”یزم“ەکانی تری‌وەک سۆسیالیزم‌و‬ ‫ناسیۆنالیزم‌و ئەنارشیزم‌و لیبرالیزم‌و‬ ‫جیایدەکاتەوە‪.‬‬ ‫سوڵتانیزم ھتد‪...‬‬ ‫لەبەشی داھاتووی ئەم نووسینەدا ئەوە‬ ‫نیشانئەدەم بۆچی ھەڵەیە سیستمە‬ ‫سیاسییەکەی کوردستان‌و ئەوانەی‬ ‫‪.‬ناوچەکەش به‌فاشیزم ناوببەین‬ ‫فاشیزمناسیی‬ ‫فاشیزمناسیی یەکێکە له‌بوارە ھەرە‬ ‫ئاڵۆزەکانی ناو زانستە کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫ئینسانییەکان‪ .‬ئەگەرچی تا ئەمڕۆش‬ ‫ڕێکەوتنێکی تەواو لەسەر ماناکان‌و‬ ‫ھۆکارەکان‌و شێوازەکانی دروستبوونی‬ ‫فاشیزم لەئارادا نییە‪ ،‬بەاڵم بواری‬ ‫لێکۆڵینەوە له‌فاشیزم‪ ،‬بوارێکی زانستییە‌و‬ ‫کۆمەڵێک پێدراوی زانستی‌و میتۆدی ھەن‬ ‫کە بەشێکی زۆری لێکۆڵەرەوانی بواری‬ ‫فاشیزم لەسەری کۆکن‪ .‬شارەزایانی ئەم‬ ‫بوارەقسە له‌بوونی سێ نەوە له‌نووسەرانی‬ ‫بواری فاشیزمناسیی دەکەن‪ .‬یەکەمیان‬ ‫ئەو نەوەیەیە کە لەدوای جەنگی جیھانی‬ ‫دووھەمەوە دەست به‌شیکردنەوەی‬ ‫کاری‬ ‫دیاردەی فاشیزم دەکەن‪.‬‬ ‫سەرەکی ئەمانە شیکردنەوەی ئەزموونی‬ ‫نازیەتی ئەڵمانی‌و فاشیزمی ئیتالییە‪.‬‬ ‫نەوەی دووھەم له‌سااڵنی شەستەکاندا‬ ‫دەست به‌شیکردنەوەی فاشیزم دەکەن‌و‬ ‫ئەو سەرەتایە دەستپێدەکەن کە‬ ‫له‌فاشیزمناسیدا به‌”ڕاگۆڕکێ دەربارەی‬ ‫فاشیزم“ ناودەبرێت‪ .‬لێرەدا باسکردنی‬ ‫فاشیزم چیتر تەنھا له‌سنووری ئەم‬ ‫یان ئەودەوڵەتەدا جێگیرناکرێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەگواسترێتەوە بۆ ئاستی مامەڵەکردنی‬ ‫‌وەک دیاردەیەکی مێژوویی بەرفراوان‬ ‫نەوەی‬ ‫له‌دیدێکی بەراوردکارییەوە‪.‬‬ ‫سێھەمیش ئەوانەن کە له‌دوای ڕوخانی‬ ‫دیواری بەرلین‌و کۆتاییھاتنی بلۆکی‬ ‫سۆسیالیزمەوە له‌سااڵنی نەوەددا دەست‬ ‫به‌لێکۆڵینەوەی فاشیزم دەکەن‪ .‬ئەم نەوەی‬ ‫سێھەمە نەک تەنھا قسە له‌سەردەمێکی‬ ‫مێژوویی نوێ دەکەن‪ ،‬بەڵکو به‌سەرجەمی‬ ‫نووسینەکانی نەوەی یەکەم‌و دووھەمیشدا‬ ‫دەچنەوە‪ .‬دیارترین ناوی ئەم نەوەیە‬ ‫ە‪ .‬ئەم‪،Roger Griffin‬رۆجەر گریفن‬ ‫نووسەرە له‌بیست ساڵی ڕابردوودا سێ‬ ‫کتێبی گرنگی لەسەر فاشیزم نووسیوە‌و‬ ‫بەیەکێک له‌گرنگترین تیوریستەکانی بواری‬ ‫لێکۆڵینەوەی فاشیزم ناسراوە‪ .‬یەکەمیان‬ ‫کتێبی ”سروشتی فاشیزم“ە کە لەساڵی‬ ‫‪١٩٩١‬دا باڵویدەکاتەوە‪ .‬دووھەمیان‬ ‫کتێبی ”فاشیزمە“‪ ،‬کە لەساڵی ‪١٩٩٥‬دا‬ ‫باڵویدەکاتەوە‪ .‬کتێبی سێھەمیشی بەناوی‬ ‫”فاشیزمی نێودەوڵەتی‪ :‬تیورییەکان‪،‬‬ ‫ھۆکارەکان‌و ڕێکەوتنەکان"ە کە له‌ساڵی‬ ‫‪١٩٩٨.‬دا باڵوبۆتەوە‬ ‫یەکێک له‌ئاکارە گرنگەکانی ئەم نەوەی‬ ‫سێھەمە ئەوەیە کە دەگەنە جۆرێک‬ ‫له‌ڕێکەوتنی گشتی لەسەر چۆنیەتی‬ ‫مامەڵەکردنی دیاردەی فاشیزم‪ ،‬ھەم‬ ‫‌وەک ”ئەزموونێکی مێژویی“‌و ھەم‬ ‫‌وەک”کێشەیەکی تیوریی“‪ .‬لەبەر نەبوونی‬ ‫ماوە لێرەدا تەنھا لەسەر بۆچوونەکانی‬ ‫رۆجەر گریفن دەوەستم‌و ھەوڵئەدەم‬ ‫فاشیزم ھەم ‌وەک ئەزموونێکی مێژوویی‌و‬ ‫ھەم ‌وەک کێشەیەکی تیوریی‌و میتۆدی‬ ‫‪.‬باسبکەم‬ ‫فاشیزم‌وەک ئەزموون‪ :‬نائومێدییەکی‬ ‫سەرتاسەریی‬ ‫ھەم نەوەی یەکەم‌و ھەم نەوەی دووھەم‌و‬ ‫ھەم نەوەی سێھەمی لێکۆڵەرەوان لەو‬ ‫خاڵەدا ھاوڕان کە فاشیزم‪ ،‬به‌پلەی یەکەم‪،‬‬ ‫دیاردە‌و ئەزموونێکی ئەوروپییە‌و پابەستە‬ ‫به‌گەشەیەکی تایبەتی کۆمەڵگا‌و سیاسەت‌و‬ ‫فەرھەنگی کۆمەڵگاکانی ئەوروپای دوای‬ ‫جەنگی جیھانی یەکەمەوە‪ .‬دروستبوونی‬ ‫فاشیزم له‌ئەزموونە ئەوروپییەکەدا بەبێ‬ ‫ڕووداوی جەنگی جیھانی یەکەم‌و بەبێ‬ ‫دەرەنجامەکانی ئەو جەنگە بۆ ژیانی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و سیاسیی‌و فەرھەنگیی‬ ‫کارێکی تەواو زەحمەت بوو ڕووبدات‪.‬‬

‫یەکەمین دەرەنجامی ئەو جەنگە بۆ‬ ‫سەر مرۆڤ‌و کۆمەڵگا ئەوروپییەکان‬ ‫دروستبوونی دۆخێکی ترسناکی بێزاریی‌و‬ ‫نائومێدیی‌و ‌وەڕسبوونێکی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫سەرتاسەریی‌و قووڵ بوو‪ .‬جەنگەکە زیاد‬ ‫له‌دە ملیۆن مرڤی لەبەرەکانی شەڕدا‬ ‫بەکوشتدا‪ ،‬سێزدە ملیۆن کەمئەندامی‬ ‫لێکەوتەوە‌و دە ملیۆن دیلی دروستکرد‪،‬‬ ‫کە ملیۆنێکیان لەناو زیندان‌و کەمپەکاندا‬ ‫مردن‪ .‬ھاوکات ئەم جەنگە ملیۆنان مرۆڤی‬ ‫ئاسایی لەبەرەکانی جەنگدا گۆڕیی بۆ‬ ‫مرۆڤی پیاوکوژ‌و توندتوتیژ‪ .‬کۆتایی‬ ‫جەنگەکەش سەرەتای گەڕاندنەوەی ئەم‬ ‫ھەموو توانایەی کوشتن‌و ئامادەگی بۆ‬ ‫بەکارھێنانی توندوتیژیی بوو لەبەرەکانی‬ ‫جەنگەوە بۆ ناو کۆمەڵگا ئەوروپییەکان‪.‬‬ ‫ئەو ملیۆنەھا سەربازەی کە کوشتن‬ ‫بوو بوو بەبەشێک لەژیانیان‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫خۆیاندا نەک تەنھا توندوتیژییەکانی‬ ‫جەنگیان بۆ ناو کۆمەڵگاکان گەڕاندەوە‪،‬‬ ‫بەڵکو سەرجەمی ئەو بێدەربەستی‌و‬ ‫بەھای‬ ‫نائومێدیی‌و‬ ‫گوێپێنەدان‌و‬ ‫سەربازی‌و جەنگاوەرییەشیان ھێنایەوە‬ ‫کە لەبەرەکانی جەنگدا دروست بوو بوو‪.‬‬ ‫دەرەنجامە سایکۆلۆژییە ترسناکەکانی ئەم‬ ‫دۆخە بۆ سەر ژیانی ئاسایی مرۆڤەکان‬ ‫له‌مێژووی مرۆڤایەتیدا بێوێنەیە‪ ،‬لەپێش‬ ‫ھەمووشیانەوە ئامادەگیی بەرفراوان بۆ‬ ‫بەکارھێنانی توندوتیژیی‪ .‬ئەو ھەموو ڕق‌و‬ ‫بوغز‌و دوژمنایەتییە گەورەیەی له‌جەنگی‬ ‫جیھانی یەکەمدا دروستبووببون‌و ڕوویان‬ ‫له‌نەتەوە دەرەکییەکان بوو‪ ،‬لەدوای‬ ‫جەنگەوە بەرەو ناوەوەی کۆمەڵگاکان‬ ‫گەڕایەوە‪ .‬ڕق لەیەکتر یاسای سەرەکی‬ ‫ژیانی کۆمەاڵیەتی بوو‪ ،‬ڕقی سەرباز‬ ‫لەناسەرباز‪ ،‬نێر له‌مێ‪ ،‬گەنج له‌پیر‪ ،‬دین‬ ‫له‌نادین‪ ،‬ئەتنیە جیاوازەکان له‌یەکتری‪،‬‬ ‫ڕقی ھێزە سیاسییەکان بەرامبەر بەیەک‪،‬‬ ‫بەتایبەتی ڕقی ھێزە چەپڕەوەکان له‌ھێزە‬ ‫ڕاستڕەوەکان‪ ،‬تا گەیشتن بەئاستی‬ ‫پەالماردانی خوێناوی‌و توندوتیژی‬ ‫یەکتر‪ .‬ھەموو ئەمانە دۆخێکی نائارام‌و‬ ‫پڕ توندوتیژیی ناوەکی دروستکردبوو کە‬ ‫بەشێکی سەرەکی ئەو فەزا کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاسی‌و دەرونییە بوو کەلەدوای جەنگەوە‬ ‫دروستدەبێت‪ .‬پرۆسەی به‌دەعجانکردنی‬ ‫یەکتری‌و تەوەربەندیی دوژمنکارانە‬ ‫گەورەدابوو‪.‬‬ ‫ھێجگار‬ ‫لەئاستێکی‬ ‫ھاوکات دروستبوونی گروپی سەربازیی‌و‬ ‫نیمچەسەربازیی‪ ،‬دروستبوونی ئەنارشیزم‪،‬‬ ‫کەمنرخاندن‌و بەسووک تەماشاکردنی‬ ‫ھەڵبژاردنی‬ ‫سیستمی‬ ‫لیبرالیزم‌و‬ ‫دیموکراسییانە لەوپەڕیدا بوو‪ .‬لەئاستی‬ ‫نێودەوڵەتیشدا تێکەڵبوونی دابەشبوونە‬ ‫دوژمنکارەکانی ناو سیاسەتی نێودەوڵەتی‪،‬‬ ‫بەتایبەتی دوژمنکاریییەکان نێوان‬ ‫بەلشەفیزم‌و کاپیتالیزم‌و‪ ،‬گواستنەوەی‬ ‫ئەم دوژمناکارییە نێودەوڵەتییە بۆ‬ ‫ناوەوەی کۆمەڵگاکان‌و بوونی بەبەشێک‬ ‫له‌ملمالنێی سیاسی ناوەکیی‪ ،‬لەوپەڕیدا‬ ‫بوو‪ .‬بەکورتی ئەوەی له‌دوای جەنگەوە‬ ‫دروست دەبێت ژینگەیەکی پڕ توندوتیژیی‌و‬ ‫ملمالنێ‌و ڕق‌و بوغزی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاسی‌و فەرھەنگییە‪ ،‬دۆخێکی بەرفراوانی‬ ‫نائارامی‌و نائومێدییە‪،‬ژینگەیەکی پڕ ترس‌و‬ ‫دڕدۆنگییە کە بەسەریه‌کەوە ڕۆڵێکی‬ ‫ھێجگار گەورە له‌دروستبوونی فاشیزمدا‬ ‫‪.‬دەبینن‬ ‫دەوڵەت‌و مۆنۆپۆڵی توندوتیژیی‬ ‫ئەو دوژمنکارییانەی سەرەوە‌و ئەو‬ ‫ھێزەکان‌و‬ ‫گەورەیەی‬ ‫ئامادەگییە‬ ‫بەکارھێنانی‬ ‫بۆ‬ ‫تاکەکەسەکان‬ ‫توندوتیژیی‪‌ ،‬وادەکەن له‌زۆر شوێندا‬ ‫دەوڵەت مۆنۆپۆڵکردنی بەکارھێنانی‬ ‫جەنگ‬ ‫لەدەستبدات‪.‬‬ ‫توندوتیژیی‬ ‫دەسەاڵتی دەوڵەتی لەبەرامبەر کۆمەڵگادا‬ ‫بەڕادەیەکی گەورە بەھێز کردبوو‪،‬‬ ‫بەاڵم ھاوکات دۆخێکی دروستکردبوو‬ ‫گروپ‌و ھێزە ملمالنێکەرەکان بەئاسانی‬ ‫پەالماری توندوتیژیی بۆ چارەسەرکردنی‬ ‫ناکۆکییەکان بدەن‪ .‬کۆمەڵگاکانی دوای‬ ‫جەنگ پڕبووبوون له‌گروپی چەکداری‬ ‫جیاواز کە ھەم تەحەدای یەکتر‌و ھەم‬ ‫تەحەدای دەوڵەتیان دەکرد‪ .‬گروپی‬ ‫فاشی‌و کۆمۆنیستی‌و ناسسیۆنالیستی‬ ‫توندڕەو‌و چەکدار دروستبووبوون‪ .‬ئەم‬ ‫گروپانەش درێژکراوەیان ھەبوو لە‌واڵتەکانی‬ ‫تردا‌و زۆریان گروپی نێودەوڵەتی بوون‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە لەزۆر ڕووەوە دۆخی تێکدان‌و‬ ‫الوازکردنی تەواوی پره‌نسیپی ”سەروەری‬ ‫نەتەوەیی“ بوو‪ ،‬کە بڕبڕەپشتی سیستمی‬ ‫نێودەوڵەتی‌و شێوازی ڕێکخستنی ژیانی‬ ‫سیاسی نێوان نەتەوە جیاوازەکان‬ ‫بوو‪ .‬دروستبوونی شۆڕشی ئۆکتۆبەر‌و‬ ‫ھاتنە سەرحوکمی بەلشەفیکەکانیش‬ ‫کاریگەرییەکی گەورەی ھەبوو لەسەر دۆخی‬

‫ناوەکی بڕێکی زۆر لەواڵتەکانی ئەوروپا‪.‬‬ ‫کۆمۆنیستەکانی ئەوروپا‪ ،‬بۆ نموونە‪،‬‬ ‫لەزۆر شوێندا له‌قازانجی بەلشەفیکەکانی‬ ‫روسیا بەگژ حکومەتەکانی خۆیاندا‬ ‫دەچوونەوە‪ .‬بەلشەفیکەکانی ڕوسیاش‬ ‫باوەڕیان‌وابوو ناتوانن بەتەنھا له‌روسیادا‬ ‫بژین‌و بەتەنھا بەرگریی له‌ئەزموونەکەیان‬ ‫بکەن‪ ،‬گەر ھاریکاری کرێکاران‌و پارتە‬ ‫کۆمۆنیستەکانی دەرەوە بەدەستنەھێنن‪.‬‬ ‫بەمەش فوویان به‌ڕۆحی شۆڕشگێڕانەی‬ ‫خەباتی کرێکاری‌و کۆمۆنیزمدا له‌کۆمەڵگا‬ ‫ئەوروپییەکاندا دەکرد‌و به‌ئەوروپادا‬ ‫باڵویاندەکردەوە‪ .‬جگە لەبەھزێکردنی‬ ‫ڕۆحیەتی بەکارھێنانی توندوتیژیی‌و‬ ‫بریندارکردنی پرنسیپی سەروەری‬ ‫نەتەوەیی“‪ ،‬یەکێک له‌خاڵە سەرەکییەکانی‬ ‫ئەم ڕۆحیەتە شۆڕشگێڕە بریتیی بوو‬ ‫له‌دژایەتیکردنی بەرفراوانی لیبرالیزم‌و‬ ‫پەرلەمانتاریزم‌و نیشاندانی دیموکراسیەت‬ ‫‌وەک دەمامکی کاپیتالیزم‪ .‬ئەم ڕووداوانە‬ ‫وایانکرد له‌دوای جەنگەوە شەڕی سەرجادە‬ ‫له‌زۆربەی شەقامە سەرەکییەکانی ناو شارە‬ ‫گەورەکانی ئەوروپادا بێتەکایەوە‪ .‬گروپی‬ ‫سپارتاکۆسی چەپڕەوی ئەڵمانی له‌بەرلین‬ ‫به‌چەکەوە لەسەر جادە شەڕیان لەگەڵ‬ ‫حکومەتەکەی ئەوکاتی ئەڵمانیا دەکرد‌و‬ ‫گروپە فاشییەکانیش له‌میونیخ ھەمان‬ ‫شتیان دەکرد‪ .‬بەر لەم شەڕانە جەنگ‬ ‫ئەو جیاکارییە گەورەیەی لەناوبردبوو کە‬ ‫له‌سەدەی ھەڤدەھەمەوە لەنێوان سەرباز‌و‬ ‫کەسی مەدەنیدا دروستکرابوو‪ .‬لەشکری‬ ‫ئەڵمانی له‌فەرەنسا‌و بەلجیکا‌و ئینگلتەرەدا‬ ‫ھیچ جیاوازییەکی له‌نێوان سەرباز‌و کەسانی‬ ‫مەدەنیدا نەدەکرد‪ ،‬چەکدار‌و بێچەک‪ ،‬ژن‌و‬ ‫منداڵی بەیەکەوە دەکوشت‪ .‬بەمەش‬ ‫بڕێکی زۆری ئەو سنوورە تەقلیدییانەی‬ ‫بۆ سنووردارکردن‌و گەمارۆدانی توندوتیژی‬ ‫دانرابوون البرابوون‪ .‬نەک تەنھا دەوڵەت‬ ‫ئامادەبوو توندوتیژیی بەرامبەر به‌ھێزە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان بەکاربھێنێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ھێزە سیاسییە جیاوازەکانیش سڵیان‬ ‫لەبەکارھێنانی توندوتیژیی بەرامبەر‬ ‫بەیەکتر‌و بەرامبەر به‌دەوڵەت نەدەکردەوە‪.‬‬ ‫توندوتیژیی نێودەوڵەتی‌و توندوتیژیی‬ ‫ناوەکی کۆمەڵگاکان بەیەکترییەوە‬ ‫گرێدرابوون‌و بێنرخکردنی ژیانی سیاسی‬ ‫‪.‬مەدەنی پەرلەمانتاری لەوپەڕیدا بوو‬ ‫وێرانەیەکی ئابووریی ترسناک‬ ‫جەنگ تەنھا دەوڵەت‌و کۆمەڵگای ‌وێران‬ ‫نەکردبوو‪ ،‬بەڵکو ئابوریی ئەوروپاشی‬ ‫‌وێران کردبوو‪ .‬بەبۆنەی جەنگەوە ھەموو‬ ‫کۆمەڵگاکانی ئەوروپا بەشێوەیەکی‬ ‫ترسناک ھەژار بوو بوون‪ ..‬جەنگ‬ ‫دۆخێکی دروستکرد تیایدا نە ھەلی‬ ‫کاری تێدا دروستببێت نە بتوانن ئەوەی‬ ‫ئەو کۆمەڵگایانە پێوستیان پێیەتی‬ ‫بەرھەمیبھێنن‪ .‬ئەوروپا نەیدەتوانی‬ ‫چ لەناوخۆی خۆیدا‪ ،‬چ لەگەڵ دونیای‬ ‫دەرەوەدا بازرگانیی ڕاستەقینە بکات‪ .‬ئەو‬ ‫چەندان ملیۆن سەربازەش کە له‌بەرەکانی‬ ‫جەنگەوە گەڕابوونەوە زۆرینەیان بێکار‬ ‫بوون‪ .‬جەنگ دەوڵەتە ئەوروپییەکانی‬ ‫تووشی قەرزارییەکی گەورە کردبوو‪،‬‬ ‫تەمویلکردنی جەنگەکە زۆربەی‌واڵتەکانی‬ ‫ناچارکردبوو قەرزێکی زۆر بکەن‪.‬‬ ‫الوازی دۆخی ئابووریی دەوڵەت‌و کەمی‬ ‫سەرمایەش دەوڵەتەکانی ناچاردەکرد‬ ‫بەرزکردنەوەی‬ ‫خەریکی‬ ‫بەردەوام‬ ‫باج بن لەسەرکۆمەڵگا‪ ،‬ئەمەش تا‬ ‫دەھات دۆخی ناڕەزایی‌و بێزاربوونی‬ ‫له‌کۆمەڵگاکاندا گەورەتر دەکرد‪ .‬بەشی‬ ‫زۆری حکومەتەکانیش کەوتنە داخستنی‬ ‫بازاڕە نەتەوەییەکانی خۆیان بەڕووی کااڵ‬ ‫دەرەکییەکاندا‪ ،‬ئەمەش شەپازلەیەکی‬ ‫گەورەبوو له‌ڕادە‌و توانای بازرگانیکردن‬ ‫لەگەڵ دونیای دەرەوەدا‪ .‬لەناو ئەم‬ ‫وێرانە ئابورییەدا دۆخی ئەڵمانیا‬ ‫له‌ھەمووان خراپتر بوو‪ ،‬ئەو پارەیەی‬ ‫فەرەنسا‌و بریتانیا ‌وەک سزاو قەرەبووی‬ ‫جەنگەکە له‌ئەڵمانیایان داوا دەکرد ھێند‬ ‫گەورەبوو کە ھەموو ئەڵمانییەکی تووشی‬ ‫نائومێدییەکی گەورە کردبوو‪ .‬ئەڵمانەکان‬ ‫ھەستیان بەوەدەکرد کە بۆ دەیان ساڵ‌و‬ ‫چەندان نەوە دەبێت کۆیلەی ‌واڵتانی تر‬ ‫بن‪ .‬لەسەروو ھەموو ئەمانەوە ئاوسانی‬ ‫ئابوریی ھەموو شتێکی به‌کردەوە وێران‬ ‫کردبوو‪ .‬له‌ساڵی ‪ ١٩١٤‬یەک دۆالری‬ ‫ئەمریکی بایی ‪ ٤‬مارکی ئەڵمانی بووە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبیستەکانی دوای جەنگدا یەک‬ ‫دۆالری ئەمریکی بەرامبەر به‌‪ ٤‬ملیار مارکی‬ ‫ئەڵمانی بوو‪ .‬پارەی کاغەز له‌ئەڵمانیادا‬ ‫بەڕادەیەک بێرنخ بووبوو خەڵک ئاگریان‬ ‫پێدەکردەوە‌و چێشتیان پێ لێ ئەنا‪.‬‬ ‫لەکۆتایی بیستەکانیشدا ئابوریی جیھانی‬ ‫دەکەوێتە ناو قەیرانێکی گەردونی ھێجگار‬ ‫قووڵ‌و بەرفراوانەوە‪ ،‬دەرەنجامی ئەم‬

‫‌وێرانبوونە گلۆباڵییە لە‌واڵتێکی ‌وەک‬ ‫ئەڵمانیادا دۆخەکەی ئەوەندەی تر وێرانتر‬ ‫دەکرد‪ .‬لەم دۆخە ئابورییە ترسناکەدا بوو‬ ‫کە ھەم توندوتیژیی‌و کوشتن‌و بڕین زیادی‬ ‫کردبوو‪ ،‬ھەم حکومەتەکان داوای باجی‬ ‫زیاتریان له‌خەڵک دەکرد‪ ،‬ھەم بێکاری‌و‬ ‫نەبوونی بەھەموو شوێنێکدا باڵو بوو‬ ‫بووەوە‪ .‬لەئاستی نێودەوڵەتیشدا تا دەھات‬ ‫ڕۆحی ناسیۆنالیستی‌و بەنەتەوەییکردنی‬ ‫بازاڕەکان بەھێزتر دەبوو‪ .‬کێشەی ئەتنیی‌و‬ ‫کولتوریی‌و دینیی لەھەموو ئەو شوێنانەی‬ ‫ئەوروپادا کە کۆمەڵگاکان فرەئەتنی‌و‬ ‫فرەکولتور‌و فرەدین بوون‪ ،‬بەخەستی‬ ‫لەئارادابوون‪ .‬ئەمەش تا دەھات ھەستی‬ ‫ئەتنی‌و ناسیۆنالیستی بەھێز دەکرد‌و‬ ‫لەژێرەوە ئاگری ئەدا‪ .‬دروستبوونی ئەم‬ ‫دۆخە ئابورییە قەیراناوییە‌و تێکەڵبوونی‬ ‫به‌ھەستێکی ناسیۆنالیستی پەڕگیر‪ ،‬ئەو‬ ‫ژینگەیە بوو کە تیایدا فاشیستەکان‬ ‫‪.‬ھەناسەی ژیانیان‌وەردەگرت‬

‫زۆرێک‬ ‫له‌فاشیستەکان‬ ‫جەنگیان‌وەک‬ ‫ھەل‌و ئەگەرێک‬ ‫بۆ دەرکەوتنی‬ ‫پیاوەتیی‌و‬ ‫قارەمانێتی خۆیان‬ ‫نیشانئەدا‬ ‫فاشیزم ڕەھەندێکی‬ ‫جێندەری ھێجگار‬ ‫بەھێزی ھەیە‪،‬‬ ‫پێداگرتن لەسەر‬ ‫بەھاکانی پیاوەتی‬ ‫یەکێکە له‌ئاکارە‬ ‫سەرەکییەکانیان‬

‫تێکچوونی پەیوەندی نێوان دەوڵەت‌و‬ ‫کۆمەڵگا‬ ‫من لەسەرەوە باسم لەوەکرد کە جەنگ‬ ‫دەوڵەتی لەبەرامبەر کۆمەڵگادا بەھێز‬ ‫کردبوو‪ .‬جەنگ ھاوکێشەی دەسەاڵتی لەناو‬ ‫کۆمەڵگا ئەووپییەکاندا بەتەواوی گۆڕیبوو‪.‬‬ ‫ئەو ھاوسەنگییەی له‌سەدەی نۆزدەھەمەوە‬ ‫لەنێوان دەوڵەت‌و کۆمەڵگادا دروست‬ ‫بوو بوو‪ ،‬ھاوسەنگییەک تیایدا کۆمەڵگا‬ ‫دەیتوانی خۆی له‌بەشێک له‌دەسەاڵتەکانی‬ ‫دەوڵەت بپارێزێت‪ ،‬بەتەواوی دەشێوێت‪.‬‬ ‫پێداویستییەکانی ئیدارەدانی جەنگ‬ ‫‌وادەکات دەوڵەت دەسەاڵتێکی ھێجگار‬ ‫گەورە له‌دەستی خۆیدا کۆبکاتەوە‪ .‬بڕیار‬ ‫لەسەر زۆربەی ڕەھەندە جیاوازەکانی ژیانی‬ ‫کۆمەاڵیەتی بدات‌و زیاتر دەستبخاتە ناو‬ ‫کۆمەڵگای مەدەنیی‌و میدیا‌و ئابورییەوە‪.‬‬ ‫ئەم پرۆسانەش کۆمەڵگایان بەتەواوی‬ ‫لەبەردەم دەوڵەتدا الوازکرد‪ .‬تێکچوونی‬ ‫پەیوەندی دەسەاڵت لەنێوان دەوڵەت‌و‬ ‫کۆمەڵگادا ھاوشانبوو به‌تێکچوونی‬ ‫دەسەاڵت لەنێوان دەوڵەت‌و بازاڕیشدا‪.‬‬ ‫ھەمو ئەمانەش شەپازلەیەکی توندبوون‬ ‫له‌لیبرالیزم‌و پەرلەمانتاریزم‪ .‬لیبرالیزم چ‬ ‫‌وەک کولتور‌و چ ‌وەک سیاسەت‌و چ ‌وەک‬ ‫شێوازێکی تایبەتی ڕێکخستنی پەیوەندی‬ ‫نێوان دەوڵەت‌و کۆمەڵگا‌و ده‌وڵەت‌و‬ ‫ئابوریی‪ ،‬له‌قەیرانێکی گەورەدا بوو‪.‬‬ ‫بەبۆنەی جەنگەوە سنووری گەورە بۆ‬ ‫ئازادییە تاکەکەسی‌و دەستەجەمعییەکان‬ ‫دادەنرا‌و دەسەاڵتیش تا دەھات لەدەستی‬ ‫گروپێکی بچووک لەپیاوانی سیاسەت‌و‬ ‫سەربازییدا کۆدەبووەوە‪ .‬له‌شوێنێکی‬ ‫‌وەک بریتانیای لیبرالدا خزمەتی سەربازی‬

‫له‌ساڵی ‪١٩١٥‬دا دەکرێت به‌ئیجباریی‌و‬ ‫سانسۆرێکی گەورەش دەخرێتە سەر‬ ‫ژیانی فیکریی‌و فەرھەنگیی‪ .‬لە‌واڵتێکی‬ ‫‌وەک ئەڵمانیاشدا دەسەاڵت لەدەستی‬ ‫گروپێکی بچووک له‌ئەفسەرەکانی سوپادا‬ ‫کۆدەبێتەوە‪ ،‬له‌بەشی ھەرە زۆری ئەوروپادا‬ ‫دەسەاڵتی پەرلەمان دەبێتە دەسەاڵتێکی‬ ‫ڕووکەش‌و شکڵی‪ ،‬پەرلەمانتاریزم خۆشی‬ ‫دەبێتە شتێکی بێبایەخ‌و بێبەھا‪ .‬لەباتی‬ ‫ھەڵبژاردن‌و گفتوگۆی ناو فەزای گشتی‪،‬‬ ‫ھەم توندوتیژیی‌و ھەم شێوازی تازەی‬ ‫مۆبیلیزەکردنی سیاسی جەماوەریی‬ ‫زەبەالح دادەھێنرێت‌و ئەمانە دەبنە‬ ‫دەرکەوتە گرنگ‌و سەرەکییە تازەکانی‬ ‫‪.‬ژیانی سیاسی‬ ‫لەناو ئەم ‌وێرانە سیاسی‌و ئابوریی‌و‬ ‫ئەخالقی‌و کولتورییەدا کە لەسەرەوە ھێڵە‬ ‫گشتییەکانیم دەستنیشانکرد‪ ،‬بیرۆکەی‬ ‫چاوەڕوانکردنی ھێزێکی گەورە‌و سەرۆکێکی‬ ‫مەزن‌و فریادڕەس‪ ،‬یان بیرۆکەی کەوتنە‬ ‫دوای ئایدیۆلۆژیایەک کە حیکایەتی‬ ‫ڕزگاربوونی تەواوەتی بەھەمووان ئەدات‪،‬‬ ‫دێتە کایەوە‪ .‬ئەوەی مرۆڤ لەم ‌وێرانە‬ ‫سیاسی‌و ئابوری‌و ئەخالقی‌و ڕەمزییە‬ ‫ڕزگار دەکات چیتر ھێز‌و سەرکردە‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیەیەکی ئاسایی نییە‪ ،‬بەڵکو ھێز‌و‬ ‫مرۆڤ‌و ئایدیۆلۆژیایەکی ڕزگارکەرە‪ .‬ئەم‬ ‫چاوەڕوانییەش جارێکی تر شەپازلەیەکی‬ ‫لیبرالیزم‌و‬ ‫له‌ئەزموونی‬ ‫گەورەبوو‬ ‫دیموکراسیەت لەو کۆمەڵگایانەدا‪ .‬لەم‬ ‫دۆخەدا خەڵک چاوەڕوانی ئەوەی دەکرد‬ ‫کە به‌شێوەیەکی خێراو دەستبەجێ‬ ‫ڕزگاری ببێت‪ ،‬ھێزێک ھەبێت لەو‬ ‫‌وێرانەیە دەریبھێنێت‪ ،‬سەرکردەیەک‬ ‫بێتەکایەوە ھەمووان بەرەو بەختەوەریی‬ ‫ببات‪ ،‬ئایدیۆلۆژیایەک ڕەش‌و سپی‌و باش‬ ‫له‌خراپیان بۆ لەیەکتری جیابکاتەوە‪ .‬نەک‬ ‫کۆمەڵێک گروپ‌و ھێزی سیاسی جیاواز‌و‬ ‫ناتەبا‌و پەرلەمانێک تیایدا پلورالیزمی‬ ‫سیاسی بااڵدەستبێت‌و دیدە ناکۆکەکان‬ ‫‪.‬تیایدا بەریەک بکەون‬ ‫ھێزە سەرەکییەکانی دوای جەنگ‬ ‫لەناو ئەو دۆخە ئابوریی‌و سیاسیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و فەرھەنگییەی سەرەوەدا‪،‬‬ ‫بەدرێژایی سااڵنی بیست‌و سی‪ ،‬سێ ھێزی‬ ‫گەورە له‌ئەوروپادا له‌ملمالنێدا بوون‪.‬‬ ‫یەکەمیان ئەو ھێزانە بوون کە بەرگریان‬ ‫له‌پەرلەمانتاریزمی دیمووکراسییانە دەکرد‪.‬‬ ‫دووھەم ھێزە کۆمۆنیستەکان بوون‌و‬ ‫سێھەمیش ھێزە فاشیستەکان‪ .‬من لەبەر‬ ‫نەبوونی کات‌و شوێن لێرەدا تەنھا لەسەر‬ ‫ھێزە فاشییەکان دەوەستم‌و ھەندێک‬ ‫له‌ئاکارە سەرەکییەکانیان لەو ڕۆژگارەدا‬ ‫نیشان ئەدەم‪ .‬ھێزە فاشیستییەکان‬ ‫خۆیان‌وەک ھێزێک دەناساند لەدەرەوەی‬ ‫ھێزە چەپ‌و ھێزە ڕاستڕەوەکاندا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باسیان له‌تێکەڵکردنی سۆسیالیزم‌و‬ ‫ناسیۆنالیزم بەیەکتری دەکرد‪ .‬باسیان‬ ‫له‌تێکەڵکردنی ڕۆحیەتی یەکسانخوازیی‬ ‫سۆسیالیزمیان دەکرد به‌ھەست‌و شەرەف‌و‬ ‫قارەمانێتی نەتەوەیی‪ .‬ھاوکات ھێزەکانی‬ ‫فاشیزم ھەڵگری ڕۆمانسیەتێکی تایبەت‬ ‫بوون؛ ڕۆمانسیەتێکی نەتەوەیی کە پێ‬ ‫لەسەر بێگەردیی‌و پاکژیی‌و تایبەتمەندێتی‬ ‫نەتەوە دادەگرێت‪ .‬خاڵی جیاکەرەوەی‬ ‫سەرەکی ھێزە فاشیستییەکانی ئەو‬ ‫ڕۆژگارە‪ ،‬لەپاڵ ڕۆمانسیەتێکی نەتەوەیی‬ ‫پەڕگیردا‪ ،‬بریتی بوو لەوەی کە گروپی‬ ‫”پارامیلیتاریی“ بوون‪‌ ،‬واتە گروپی‬ ‫نیمچە چەکداریی سەربازیی بوون‪.‬‬ ‫جلوبەرگی نیزامی تایبەتیان لەبەردەکرد‪،‬‬ ‫شێواز‌و ستایڵی تایبەت بەخۆیان ھەبوو‪.‬‬ ‫فاشیستەکانی ئیتالیا‪ ،‬بۆ نموونە‪ ،‬کراسی‬ ‫رەش‌و فاشیستەکانی ئەڵمانیا کراسی‬ ‫قاوەیی‌و فاشیستەکانی ھەنگاریا کراسی‬ ‫سەوز‌و فاشیستەکانی ئیرلەندا کراسی‬ ‫شینیان لەبەردەکرد‪ .‬ئەم یەکپۆشییە‬ ‫تەنھا خۆپۆشینێکی ئاسایی نەبوو‪،‬‬ ‫بەڵکو سیستمێکی تایبەتی ماناش بوون‪،‬‬ ‫ئاماژەسازییەکی نماییشکارانەی تایبەتی‬ ‫لەپشتەوە بوو‪ .‬ئەوەی فاشیستەکان‬ ‫له‌ڕێگای یەکپۆشییەوە دەیانویست‬ ‫بیگەیەنن دوو پەیامی سەرەکی بوو‪.‬‬ ‫پەیامی یەکێتی ھێزەکانیان‌و پەیامی‬ ‫گوێڕایەڵییان‪ .‬یەکێتییان دەیکردنە‬ ‫”گشتێکی گەورە“ کە ھەم له‌تاکەکەسەکان‬ ‫گرنگترە‌و ھەم تاکەکەسەکانی ناو ئەو‬ ‫گشتە‌وەک یەکن‌و لەگەڵ یەکدا یەکسانن‪.‬‬ ‫لەناو ئەو گشتە تایبەتەشدا ئینتیماشیان‬ ‫بۆ ”یەک“ سەرکردە ھەیە کە فریادڕەس‌و‬ ‫‪.‬بێوێنەیە‌و ئەمان تەواو گوێڕایەڵین‬ ‫ھێزە‬ ‫ھاوبەشی‬ ‫تری‬ ‫شتێکی‬ ‫فاشیستییەکانی ئەو ڕۆژگارە ئەوەبوو‬ ‫کە زۆربەیان ئەزموونی سەربازیی‌و شەڕی‬ ‫ڕاستەوخۆی ناو سەنگەر‌و بەرەکانی‬ ‫جەنگیان ھەبوو‪ .‬ئەمەش ھەم توندتیژیی‬

‫‪25‬‬

‫ستراتیژی شێواندن‬ ‫کردبوون‪ ،‬ھەم ئامادەگی دەستبردنیان‬ ‫بۆ توندوتیژیی بەشێوەیەکی ترسناک‬ ‫تیادا گەورە کردبوو‪ .‬ھاوکات ھەستی‬ ‫ھاوسەنگەریی‌و ھەڤاڵبوون‌و ھاریکاریشی‬ ‫تیادا بەھێز کردبوون‪ .‬جگە لەمانە ڕۆحی‬ ‫قوربانیدان‌و ڕیسکی گەمەکردن به‌ژیان‌و‬ ‫نەترسان له‌جەنگ بەشێک بوو له‌شێوازی‬ ‫ژیان‌و بیرکردنەوەی‌ سیاسی‌و عەقڵیەتی‬ ‫کۆمەاڵیەتییان‪ .‬نەک ھەر ئەمە زۆرێک‬ ‫له‌فاشیستەکان جەنگیان ‌وەک ھەل‌و‬ ‫ئەگەرێک بۆ دەرکەوتنی پیاوەتیی‌و‬ ‫قارەمانێتی خۆیان نیشانئەدا‪( .‬فاشیزم‬ ‫ڕەھەندێکی جێندەری ھێجگار بەھێزی‬ ‫ھەیە‪ ،‬پێداگرتن لەسەر بەھاکانی پیاوەتی‬ ‫‪).‬یەکێکە له‌ئاکارە سەرەکییەکانیان‬ ‫فاشییەکان ھەڵگری گوتارێکی نەتەوەیی‬ ‫پەڕگیریش بوون کە باسی له‌کۆکردنەوەی‬ ‫ھەموو نەتەوە لەناو یەک پارت‌و لەپاڵ‬ ‫یەک سەرکردەدا دەکرد‪ ،‬لەباتی دابەشبون‬ ‫بەسەر چین‌و حیزبی جیاوازدا ئەمان باسیان‬ ‫له‌ھاریکاریی نەتەوەیی دەکرد‪ .‬بەڵێنی‬ ‫بونیادنانەوەی شەرەفی نەتەوەیان ئەدا‬ ‫لەڕێگای چاندنی ئاکارە سەربازییەکانی‬ ‫ناو بەرەکانی جەنگ له‌کۆمەڵگادا‪ ،‬ئاکاری‬ ‫دیسپلین‌و گوێڕایەڵیی‪ ،‬ڕۆحی قوربانیدان‌و‬ ‫ئینتیمای بەھێز بۆ نەتەوە‪ ،‬بەھێزکردنی‬ ‫ڕۆحی گروپگەرایی‪ ،‬بەرزڕاگرتنی بەھای‬ ‫ئازایەتیی‌و ڕیسککردن‪ ،‬سەرکەوتن بەسەر‬ ‫ئەنانیەتدا‪ ،‬خۆڕێکخستنی بەردەوام‌و‬ ‫ڕۆحی ھەڤااڵیەتی ھتد… ‌وەک چۆن‬ ‫بەھێزبوونی سەربازیی‌و نەتەوەیی له‌ئامانجە‬ ‫سەرەکییەکانیان بوو‪ ،‬ئاواش لەناوبردنی‬ ‫بازاڕی ئازاد‌و لەناوبردنی سەندیکاکان‌و‬ ‫لەناوبردنی کۆمەڵگای مەدەنی سەربەخۆ‌و‬ ‫لەناوبردنی ناکۆکی‪ ،‬بەتایبەتی ناکۆکی‬ ‫سیاسیی‪ ،‬له‌ئامانجە سەرەکییەکانیان بوو‪.‬‬ ‫بۆیە البردنی پەرلەمان‌و ژیانی فرەحیزبی‬ ‫بەشێکی گرنگی ئامانجی فاشیانەی ئەو‬ ‫ڕۆژگارە بوو‪ .‬بۆ دروستکردنی نەتەوەیەکی‬ ‫پوخت‌و ساف‌و بێگەردیش ئامادەبوون‬ ‫کەمە نەتەوایەتییەکان لەناوببەن‪.‬‬ ‫گەورەیان‬ ‫ڕۆڵێکی‬ ‫فاشیستەکان‬ ‫به‌بیرۆکەی پیالنی دەرەکیی دوژمناکارانە‬ ‫ئەدا‌و باسی ئامادەباشی تەواویان بۆ‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی ئەو پیالنانە دەکرد‪.‬‬ ‫نازییەکانی ئەڵمانیا کە دەسەاڵتیان‬ ‫گرتەدەست ھەوڵی پیادەکردنی تەواوی‬ ‫ئەو ئامانجانەیان دا‪ ،‬لە‌وێرانکردنی‬ ‫بەرگرییکردنی‬ ‫توانایەکی‬ ‫ھەموو‬ ‫کۆمەڵگاوە لەخۆی‪ ،‬تا ‌وێرانکردنی حیزبه‌‬ ‫سیاسییەکان‌و ‌وێرانکردنی سەندیکا‌و‬ ‫گروپە نادەوڵەتییەکان‪ ،‬بۆ ڕاونان‌و‬ ‫کوشتن‌و بێنرخکردنی کاری ڕۆشنبیران‌و‬ ‫ھونەرمەندان‪ .‬لەزمانی زانستدا بەم‬ ‫پرۆسە گەورەیەی سڕینەوەی جیاوازیی‌و‬ ‫‌وێرانکاریی کۆمەاڵیەتی دەگوترێت‬ ‫”پرۆسەی وردوخاشکردنی کۆمەڵگا“‪،‬‬ ‫‪ Atomisation.‬به‌ئینگلیزی‬ ‫پرسیارەکە ئەوەیە بۆ لەناو ئەو‬ ‫سێ ھێزەی لەسەره‌وەدا باسمانکرد‪،‬‬ ‫فاشیستەکان سەرکەوتن؟ تاوەکو ئەمڕۆ‬ ‫‌وەاڵمی ئەم پرسیارە باس‌و خواست‌و‬ ‫لێکۆڵینەوەی زۆر‌و جیاوازی لەسەرە‪.‬‬ ‫ھەوڵدان بۆ وەاڵمدانەوەی ئەم پرسیارە‬ ‫دەکەوێتە دەرەوەی سنوور‌و مەبەستی ئەم‬ ‫‪.‬نووسینەوە‬ ‫فاشیزم‌وەک چەمکێکی تیوریی‬ ‫ئەوەی لەسەرەوە باسکرا ھێڵە‬ ‫گشتییەکانی ئەو ژینگە‌و ھەلومەرجە‬ ‫مێژووییە بوو کە فاشیزمی له‌دوای جەنگی‬ ‫جیھانی یەکەم‪ ،‬بەتایبەتی له‌بیستەکان‌و‬ ‫سییەکاندا‪ ،‬کردە ھێزی بااڵدەست‪ ،‬النیکەم‬ ‫له‌ئیتالیا‌و ئەڵمانیادا‪ .‬ھەلومەرجێک کە‬ ‫تایبەتمەندێتی مێژوویی خۆی ھەیە‌و‬ ‫به‌توندی بەمێژووی جەنگی جیھانی‬ ‫یەکەم‌و دۆخی دوای جەنگەوە گرێدراوە‪.‬‬ ‫بەاڵم فاشیزم تەنھا ئەزموونێکی مێژوویی‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو ‌وەک ھەموو ”یزم“ەکانی‬ ‫تری ‌وەک ”سۆسیالیزم“‪” ،‬لیبرالیزم“‪،‬‬ ‫”ناسیۆنالیزم“‪” ،‬ئانارشیزم“ ھتد‪..‬‬ ‫کۆمەڵێ مانای تایبەتی ھەیە‪‌ .‬وەک‬ ‫ھەریەکێک لەو ئایدیۆلۆژیانە ھەڵگری‬ ‫جیھانبینی‌و ڕوانینێکی گشتییە‪ .‬ھەڵگری‬ ‫‌وێنەیەکە بۆ کۆمەڵگا‪ ،‬بۆ نەتەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬بۆ ئێستا‪ ،‬بۆ قەیران‪ ،‬بۆ ئایندە‌و‬ ‫‪.‬بۆ چارەسەری کێشەکان‬ ‫وەک‌و وتم نووسینەکانی رۆجەر گریفین‬ ‫یەکێکە له‌سەرچاوە ھەرە گرنگەکانی‬ ‫تێگەیشتنێکی تیوریی له‌فاشیزم‪ .‬ئەم‬ ‫نووسەرە باس له‌تێزەی ”النیکەمی‬ ‫دەکات‪“، Fascist minimum، .‬فاشیزم‬ ‫‌واتە باس له‌النیکەمی ئەو مەرجانە دەکات‬ ‫کە پێویستە له‌بزوتنەوەیەکی سیاسی‬ ‫یان له‌دەسەاڵتدارێتییەکداھەبێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی بکرێت به‌فاشیزم ناوی ببەین‪.‬‬ ‫پرسیارەکە ئەوەیە ئەو النیکەمە چییە‬

‫کە دەشێت فۆرم‌و دەرکەوتە جیاوازەکانی‬ ‫فاشیزم لەدەوری کۆببنەوە؟ لەوەاڵمی‬ ‫ئەم پرسیارەدا ڕۆجەر گریفین باس‬ ‫له‌ئامادەگی دوو ئاکاری سەرەکی دەکات‬ ‫‪:‬کە بریتین لە‬ ‫‪ -١‬گرێدانی فاشیزم به‌ناسیۆنالیزمێکی‬ ‫‪.‬توندڕەوی دژە لیبرالەوە‬ ‫‪٢‬ـ ‌وێناکردنی فاشیزم ‌وەک ھێزێکی‬ ‫گۆڕانخواز‪ .‬فاشیزم لێرەدا نەک تەنھا‬ ‫ھێزێکی کۆنەپارێز نییە‌و نایەوێت‬ ‫پارێزگاری له‌ھێشتنەوەی دونیا بکات‬ ‫لەو شێوەیەی له‌ئێستادا ھەیەتی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ھێزێکی گۆڕانخوازە‌و دەیەوێت ”نیزام“‌و‬ ‫مرۆڤ‌و ڕیزبەستنه‌ کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‌و‬ ‫فەرھەنگییەکان بەشێوەیەکی ڕیشەیی‬ ‫دابڕێژێتەوە‌و بگۆڕێت‪ .‬بەم مانایە فاشیزم‬ ‫ھێزی دروستکردنی دونیا‌و نیزامێکی‬ ‫‪.‬نوێیە‬ ‫ئەو دوو ئاکارە سەرەکییەی فاشیزم‬ ‫له‌شوێنی جیاواز‌و لەناو پێکھاتی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی جیاوازداو لەناو‬ ‫کولتور‌و سیستمی رەمزیی جیاوازدا‬ ‫بەشێوازی جیاواز دەردەکەون‪ .‬بەاڵم بۆ‬ ‫ئەوەی ھێزێک وەک ھێزێکی فاشیستی‬ ‫ناوبنێین ئامادەگی ئەو دوو ئاکارە‬ ‫پێویستە‪ .‬ئەم دوو ئاکارە لەناو سیاسەت‪،‬‬ ‫پڕوپاگەندە‌و دینامیکیەتی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیای ھەموو ڕژێم‌و بزوتنەوەیەکی‬ ‫‪.‬فاشیدا ئامادەیە‬ ‫بەاڵم کۆکردنەوەی ئەم دوو ڕەھەندە‬ ‫سەرەکییەی فاشیزم‪‌ ،‬واتە کۆکردنەوەی‬ ‫ڕەھەندی دژە لیبرالبوونێکی ناسیۆنالیستی‬ ‫پەڕگیر لەگەڵ ئاکاری گۆڕانخوازانەدا‪،‬‬ ‫ھەمیشە لەناو ئەفسانەیەکی گەورەدا‬ ‫ئامادەیە کە ئەفسانەی سەرەکی فاشیزمە‪.‬‬ ‫ڕۆجەر گریفین ئەو ئەفسانەیە ناودەنێت‪،‬‬ ‫ئەفسانەی “سەرلەنوێ لەدایکبوونەوەی‬ ‫‪“ "Palingenetic‬نەتەوەیی پەڕگیر‬ ‫وشەی یەکەمیان ‪ultra-nationalism".‬‬ ‫ھێما بۆ بۆ ئەفسانەی ‪Palingenetic‬‬ ‫”سەرلەنوێ لەدایکبوونەوە“ دەکات‪،‬‬ ‫لەدایکبوونەوە دوای مردنێکی‌واقیعی یان‬ ‫ڕەمزیی‪ ،‬دروستبوون‌و سەرکەوتنی ژیانێکی‬ ‫نوێ بەسەر ژیانێکی داڕماو‌و ”مونحەت“دا‪.‬‬ ‫بەبۆچوونی ڕۆجەر گریفین ئەم ئەفسانەی‬ ‫”سەرلەنوێ لەدایکبوونەوەیە“ شتێک نییە‬ ‫تایبەت به‌فاشیزم‪ ،‬بەڵکو الی زۆر نووسەر‌و‬ ‫ھونەرمەند‌و زۆرێک له‌دینەکانیش ئامادەیە‪.‬‬ ‫لەھەمانکاتدا بەشێکە لەسەرجەمی‬ ‫ئایدیۆلۆژیا گۆڕانخواز‌و شۆڕشگێڕەکانی‬ ‫‌وەک کۆمۆنیزم‌و ئەنارشیزم‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی ئەم ئەفسانەی لەدایکبوونەوەیە‬ ‫دەکات به‌بەشێکی سەرەکی فاشیزم‬ ‫به‌ناسیۆنالیزمێکی‬ ‫بەستنەوەیەتی‬ ‫پەڕگیرەوە‪ .‬ناسیۆنالیزمێک کە تەواو‬ ‫دژەلیبرال‌و دژەجیاوازیی‌و دژەپلورالیزمە‪.‬‬ ‫بەم مانایە فاشیزم له‌ئاستە تیورییەکەیدا‬ ‫مانای پێکەوەگرێدانی ناسیۆنالیزمێکی‬ ‫به‌بیرۆکەی‬ ‫نالیبرال‪،‬‬ ‫پەڕگیریی‬ ‫دروستکردنی دونیایەکی نەتەوەیی‬ ‫نوێوە‪ ،‬دوای ئەوەی نەتەوە لەدۆخی‬ ‫مردن‌و لەناوچوون نزیکبۆتەوە‪ .‬بۆ‬ ‫پیادەکردنی ئەم ئەفسانەیەش فاشیزم‬ ‫دەکەوێتە جەنگێکی بەردەوامەوە دژ‬ ‫به‌ئێستا‪ ،‬دژ بەو دونیا نەتەوەییە‬ ‫داڕماو‌و بێنرخ‌و ”مونحەت“ەی لەئارادایە‪،‬‬ ‫بەھیوای سەرلەنوێ دروستکردنەوەی‬ ‫نەتەوەیەکی زیندو‌و پاکژ‌و سەرکەوتوو‪،‬‬ ‫چاالک‌و بەختەوەر‪.‬ئەمەش لەڕێگای‬ ‫بەگژاچوونەوەیەکی توندوتیژ‌و فرەالیەنی‬ ‫سەرجەمی ئەو ڕوانین‌و ئایدیۆلۆژیایانەی‬ ‫کە ڕێ لەم لەدایکبوونەوەیە بگرێت‪ ،‬دژ‬ ‫به‌پاکژیی نەتەوەیی بێت‪ ،‬باس له‌گرنگیدان‬ ‫به‌پاراستنی جیاوازیی‌و پلورالیزمی‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و کولتوریی‌و دینی‌و‬ ‫‪.‬ئەتنی بکات‬ ‫ئەم بیرۆکە سەرەکییە کرۆکی ئەو‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەیە کە له‌ئەزموونی فاشیستیدا‬ ‫ڕۆڵێکی ھێجگار سەرەکی‌و بنەڕەتی‬ ‫دەبینێت‪ .‬ئایدیۆلۆژیایەک کە دونیای ئێستا‬ ‫‌وەک دونیایەکی داڕما‌و بێنرخ‌و ”مونحەت“‬ ‫‌وێنادەکات‪‌ ،‬وەک دونیایەک تیایدا ڕۆحی‬ ‫نەتەوەیی مردوە یان مردێنراوە‪ ،‬نەتەوە‬ ‫خۆشی له‌سەرەمەرگدایە‪ ،‬ئەوانەشی لەم‬ ‫دۆخە بەرپرسیارن دوژمنەکانی نەتەوەن‬ ‫کە پێویستە بەھەموو چەکێک بەگژیاندا‬ ‫بچینەوە‪ .‬له‌ئەزموونی فاشیزمی ئەوروپادا‬ ‫ھێزە لیبرال‌و مارکسی‌و کۆنەپارێزەکان‬ ‫ئەو دوژمنانە بوون کە فاشیزم دەیویست‬ ‫بەگژیاندا بچنەوە‪ ،‬لیبرالەکان لەبەر‬ ‫ڕێزگرتنیان له‌جیاوازیی‌و پلورالیزمی‬ ‫سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و فەرھەنگیی‪،‬‬ ‫مارکسییەکان لەبەر دابەشکردنی نەتەوە‬ ‫بەسەر چەند چینێکی جیاوازی دژ بەیەک‌و‬ ‫دوژمن لەگەڵیەکدا‪ ،‬کۆنەپارێزەکانیش لەبەر‬ ‫ڕێگرتن له‌گۆڕانی دونیا‌و تازەکردنەوەی‬ ‫ژیانی نەتەوەیی‪ .‬ئاشکرایە له‌شوێنی‬

‫دیکە‌و لەئەزموونی مێژووی دیکەدا دەشێت‬ ‫ئەو ھێزانەی فاشیزم دوژمنایەتییان‬ ‫دەکات ھێزی تر بن‌و جیاوازبن لەوەی‬ ‫له‌ئەزموونە ئەوروپییەکەدا ئامادەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم لەھەموو دۆخێکدا فاشیزم پرۆژەی‬ ‫گۆڕینی ئەم ئێستا نەتەوەییە داڕماوە‌و‬ ‫دروستکردنی ئایندەیەکی نەتەوەیی پاکژە‬ ‫کە تیایدا نەتەوە سەروەری ڕاستەقینەیە‌و‬ ‫یەکێتیی‌و ”ھەقیقەتی“ خۆی ‌وەک‬ ‫نەتەوەیەکی پاکژ‌و بەھێز دەژی‪‌ .‬وەک‬ ‫ڕۆجەر گریفین دەڵێت جیاکەرەوەی‬ ‫سەرەکی ڕوانین‌و نرخاندنی فاشیستانە‬ ‫بریتییە لە‌وێناکردنی دونیا ‌وەک ئەوەی‬ ‫له‌ساتەوەختی ‌وەرچەرخان‌و دابڕانێکی‬ ‫مێژوویدا بێت‪ ،‬لەدایکبوونی سەردەمێکی‬ ‫تەواو نوێ‌و لەگۆڕانانی سەردەمێکی تر‪.‬‬ ‫سەردەمێکیان سەردەمی ‌وێرانبوون‌و‬ ‫مردنی نەتەوەیە‪ ،‬ئەویتریان سەردەمی‬ ‫دروستکردنەوە‌و بونیادنانەوەی نەتەوەیە‪.‬‬ ‫پێداگرتن لەسەر ئەوەی مرۆڤ لەسەردەمی‬ ‫گۆڕانکاریی بنەڕەتیدا ‌وەستاوە‪ ،‬لەنێوان‬

‫فاشیزم باوەڕبوونە‬ ‫به‌ئەفسانەیەکی‬ ‫ئایدیۆلۆژیی‬ ‫ھەبوونی وێنەیەکی‬ ‫تایبەتە لەسەر‬ ‫دونیا‌و لەسەر‬ ‫ژیانی نەتەوەیی‬ ‫‌وێناکردنی‬ ‫کۆمەڵێک دوژمنی‬ ‫سەرەکییە‪ ،‬ھێزێکی‬ ‫گۆڕانخوازە کە‬ ‫دەیەوێت دونیا‌و‬ ‫کۆمەڵگا‌و مرۆڤ‬ ‫بگۆڕێت‌و لەسەر‬ ‫بناغەی ئەو‬ ‫ئایدیۆلۆژییەی‬ ‫کە ھەیەتی‬ ‫دایبڕێژێتەوە‬

‫سەردەمێکدا کە تێدەپەڕێت‌و سەردەمێکی‬ ‫نوێدا کە لەدایکدەبێت‪ ،‬ھەروەھا پێداگرتن‬ ‫لەسەر ئەوەی کە مرۆڤ له‌سەنگەرەکانی‬ ‫پێشەوەی جەنگێکدایە بۆ ڕێگرتن‬ ‫له‌داڕمانی تەواوەتی‪ ،‬به‌مەبەستی‬ ‫دروستکردنی ژیان‌و نەتەوەیەکی نوێ‪،‬‬ ‫تا ڕادەی دروستکردنی ”مرۆڤێکی نوێ“‬ ‫کە ھەڵگری ئاکارەکانی نەتەوەیەکی‬ ‫‪ ،)13‬بەشێکە ‪ (Griffin 1996:‬ڕزگارکەرە‬ ‫له‌ڕوانینی فاشیستییانە بۆ ئێستا‌و ئایندە‌و‬ ‫‪.‬مرۆڤ‌و کۆمەڵگا‌و زەمەن‬ ‫بەکورتی ئەوەی ھێز‌و ئایدیۆلۆژیا‌و‬ ‫ئەزموونێکی مێژوویی دەکاتە ھێز‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیا‌و ئەزموونێکی فاشیستی‬ ‫ئامادەگی ئەو ڕوانینەی سەرەوەیە‪،‬‬ ‫ئامادەگی ئەو ئەفسانەیەیە کە ھێمام‬ ‫پێکرد؛ ئەفسانەی ئەوەی نەتەوە لەدۆخی‬ ‫مردندایە پێویستی بەوەیە ڕزگاربکرێت‬ ‫لەو ھێزانەی ڕووبەڕووی ئەو مردنەیان‬ ‫کردۆتەوە‪ .‬جۆرج مۆسە‪ ،‬یەکێکی تر‬ ‫له‌گرنگترین لێکۆڵەرەوانی بواری فاشیزم‪،‬‬ ‫پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە فاشیزم‬ ‫بەھیچ مانایەک بزوتنەوەیەکی سیاسی‌و‬ ‫مۆدێلێکی دەسەاڵتی کۆنەپارێز نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو بزوتنەوەیەکی ”شۆڕشگێڕ“انەیە‪،‬‬

‫شۆڕشگێڕ بەو مانایەی خوازیاری‬ ‫ئەوەیە دونیا بەتەواوی بگۆڕێت‌و لەسەر‬ ‫بنەمای ئایدیۆلۆژیای فاشیزم سەرلەنوێ‬ ‫‪ (Mosse 1999: 72).‬دروستیبکاتەوە‬ ‫‪George Mosse (19999). The‬‬ ‫‪Fascist Revolution: Toward a‬‬ ‫‪General Theory of Fascism. New‬‬ ‫‪York, Howard Frertig.‬‬

‫فاشیزم‌و توندوتیژیی‬ ‫خاڵی سەرەکی له‌فاشیزمدا داڕشتنەوەی‬ ‫دونیایە لەسەر بنەمای پێدراوە‬ ‫ئایدیۆلۆژیی‌و ئەفسانەییەکانی فاشیزم‪.‬‬ ‫ئەم داڕشتنەوەیەش بەڕادەیەک ڕادیکاڵە‬ ‫کە ھەمیشە پێویستی به‌بەکارھێنانی‬ ‫توندوتیژییە بۆ ئەنجامدانی‪ .‬بەڕادەیەکیش‬ ‫دژ به‌جیاوازیی‌و پلورالیزمی سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و فەرھەنگی‌و ئەتنییە کە‬ ‫بەبێ جەنگێکی گەورە‌و بەردەوام لەگەڵ‬ ‫ئەو دۆخە پلورالەدا ناتوانێت بژی‪ .‬ئەم‬ ‫دۆخەیە وادەکات توندوتیژیی ببێتە‬ ‫یەکێک له‌پێداویستییە سەرەکییەکانی‬ ‫فاشیزم‪ .‬بەاڵم فاشیزم کورتناکرێتەوە‬ ‫بۆ بەکارھێنانی توندوتیژیی بەتەنھا‪،‬‬ ‫ھەموو توندوتیژییەکیش توندوتیژییەکی‬ ‫فاشیستانە نییە‪ .‬بۆ ئەوەی توندوتیژیی‬ ‫فاشیستانە‬ ‫توندوتیژییەکی‬ ‫‌وەک‬ ‫‌وێنابکەین دەبێت له‌پەیوەندیدابێت بەو‬ ‫ئەفسانە سەرەکییەوە کە کرۆکی فاشیزم‬ ‫دەستنیشاندەکات‪ .‬توندوتیژیی دەبێت‬ ‫ئامرازی پیادەکردنی ئەو ئەفسانەیە‬ ‫بێت‪ .‬لەپاڵ پەنابردنی بەردەوامدا‬ ‫بۆ توندوتیژیی‪ ،‬فاشیزم باوەڕبوونە‬ ‫به‌ئەفسانەیەکی ئایدیۆلۆژیی‪ ،‬ھەبوونی‬ ‫وێنەیەکی تایبەتە لەسەر دونیا‌و لەسەر‬ ‫ژیانی نەتەوەیی‪‌ ،‬وێناکردنی کۆمەڵێک‬ ‫دوژمنی سەرەکییە‪ ،‬ھێزێکی گۆڕانخوازە کە‬ ‫دەیەوێت دونیا‌و کۆمەڵگا‌و مرۆڤ بگۆڕێت‌و‬ ‫لەسەر بناغەی ئەو ئایدیۆلۆژییەی کە‬ ‫ھەیەتی دایبڕێژێتەوە‪ .‬ئەمانەن ‌وادەکەن‬ ‫توندوتیژی ببێتە یەکێک له‌ئامرازە‬ ‫ھەرە سەرەکییەکانی بەرپاکردنی ئەو‬ ‫گۆڕانکارییە تایبەت‌و بەرفراوانانە‪.‬‬ ‫توندوتیژیی فاشیستی توندوتیژیی نییە بۆ‬ ‫بێدەنگکردنی ئەم یان ئەو گروپ‪ ،‬یان بۆ‬ ‫کۆکردنەوەی پارە‌و سەرمایە لەدەستی ئەم‬ ‫یان ئەو خێزان‌و بنەماڵەی سیاسیدا‪ ،‬یان‬ ‫بۆ بەرگریکردن له‌نوخبەیەکی دەسەاڵتدار‪،‬‬ ‫یان تەنھا بۆ مەبەستی ترساندن‪،‬‬ ‫بەڵکو توندوتیژییەکە بۆ گۆڕینی دونیا‌و‬ ‫سەرلەنوێ داڕشتنەوەی‪ ،‬بۆ دروستکردنی‬ ‫”نەتەوەیەکی‬ ‫”نەتەوەیەکی نوێ“‪،‬‬ ‫گەنج‌و چاالک“‪ .‬ئەوەی ھەموو جۆرە‬ ‫توندوتیژییەک به‌توندوتیژیی فاشییانە‬ ‫بزانین‪ ،‬ھێما بۆ دوو شت دەکات‪ .‬یەکەم‬ ‫تێنەگەیشتن له‌توندوتیژیی خۆی ‌وەک‬ ‫چەمکێکی ئاڵۆز‪ .‬دووھەم تێنەگیشتن‬ ‫‪.‬له‌فاشیزم‌وەک ئەزموونێکی توندوتیژ‬ ‫فاشیزم‌و ڕۆڵی ئایدیۆلۆژیا‬ ‫مەبەست له‌ئایدیۆلۆژیا‪ ،‬بەتایبەتی بەو‬ ‫مانایەی ھانا ئارێنت به‌ئایدیۆلۆژیای‬ ‫بریتییە‬ ‫دەبەخشێت‪،‬‬ ‫فاشیزمی‬ ‫له‌کۆمەڵێک بیروبۆچوون کە دەخوازن‬ ‫یەک لێکدانەوەی گشتی‌و بەرفراوان‬ ‫مێژوویی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫به‌گۆڕانی‬ ‫ببەخشن‪ .‬ڕوانینێکی تایبەت دەربارەی‬ ‫چییەتی مرۆڤ‪ ،‬چیەتی ژیانی ئینسانی‪،‬‬ ‫چییەتی سروشت‪ ،‬چییەتی کۆمەڵگا‌و‬ ‫ئەم ڕوانینەش دەستنیشانی ھەموو ئەو‬ ‫مانایانەی تر دەکات کە دەکرێت مرۆڤ‬ ‫بەدوایاندا بگەڕێت‪ .‬ئایدیۆلۆژیای فاشیزم‬ ‫ئایدیۆلۆژیای کەشفکردن‌و دۆزینەوەی‬ ‫نھێنی‌و مەتەڵە گەورەکانی مێژوو ‌و‬ ‫کۆمەڵگا‌و مرۆڤە لەڕێگای پێشنیارکردنی‬ ‫تێگەیشتنێکی زۆر تایبەتەوە بۆ چییەتی‬ ‫مرۆڤ‪ .‬فاشیزم ‌وەک ئایدیۆلۆژیا تەنھا‬ ‫قسەکردنێکی گشتی نییە لەسەر‬ ‫ئەوەی چ فۆرمێکی کۆمەڵگا لەویتریان‬ ‫باشترە‪ ،‬یان کامیان لەگەڵ پێداویستییە‬ ‫سەرەکییەکانی تاکەکەسدا دەگونجێت‪،‬‬ ‫بەڵکو حیکایەتێکی گەورەیە دەربارەی‬ ‫ڕەچەڵەکی مرۆڤ‪ ،‬گەشەی مێژوو‌و‬ ‫ئەو ئایندەیەی کە پێویستە کۆمەڵگا‬ ‫پێی بگات‪ .‬لەمەشدا ھیچ دیاردەیەک‬ ‫جێناھێڵرێت بۆ لێکدانەوە‌و ڕێکەوت‌و‬ ‫تەفیسری جیاواز‪ ،‬یان بۆ ھەڵەکردن‪،‬‬ ‫بەڵکو ھەموویان لەبەرگێکی ”زانستی“دا‬ ‫پێشکەش دەکرێن‌و ‌وەک دواھەمیان‬ ‫ڕاستی دەسەپێنرێن‪ .‬ئەمەیە ‌وادەکات‬ ‫ئایدیۆلۆژیای فاشی نەک تەنھا شوێنێک‬ ‫بۆ لێکدانەوەی تایبەت جێناھێڵێت‪،‬‬ ‫بەڵکو شوێنێکیش بۆ ھەستکردنی مرۆڤ‬ ‫خۆشی جێنەھێڵێت بەوەی بوونەوەرێکە‬ ‫بەرپرسیارە لەبەرامبەر بەکارھێنانی‬ ‫‪.‬سەربەخۆی عەقڵی خۆیدا‬

‫»» ‪39‬‬

‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫ئایا کێشە‌و جیاوازییە س����ەرەکییەکانی‬ ‫ئێس����تای ناو دونی����ای رۆش����نبیریی ئێمە‬ ‫چی����ن؟ ئەگەر کێش����ەیەکیش ھەبێت‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەم کێش����ەیە ملمالنێیەکی دروستکراوەیان‬ ‫دەرکەوتێک����ی سروش����تییانەی ناو دونیای‬ ‫رۆش����نبیریی ئێمەی����ە؟ ئایا ئەم کێش����ەیە‬ ‫جیاوازی����ی فیکریی����ە ی����ان گرفتێک����ی‬ ‫شەخسیی‌و ئیرەییە؟ له‌ناکۆکی میتۆدەکانی‬ ‫خوێندن����ەوەوە ھات����وە یان س����تراتیژێکی‬ ‫رۆشنبیریی ‪ -‬سیاس����یی تایبەت ئاراستەی‬ ‫دەکات؟ ئایا شەڕی دۆزینەوە‌و کەشفکردنی‬ ‫ھەقیقەتە‪ ،‬یان شەڕی تۆمەت بەخشینەوە‌و‬ ‫شکاندن‌و تێوەگالنە؟‬ ‫ئەو مۆدێلەی ”رۆش����نبیری پێش����ڕەو“‬ ‫کە لینین له‌سیاس����ەتدا دایھێن����ا‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫به‌جلوبەرگێک����ی ن����وێ‌و به‌زمانێکی تازەوە‬ ‫گەڕاوەتەوە ناو جیھانی رۆشنبیریی ئێمە‪.‬‬ ‫لینینس����تە نوێکان پێماندەڵێن رۆشنبیریی‬ ‫پێش����ڕەو دەبێت چۆن بێت‌و کێ بێت‪ ،‬چی‬ ‫بنوسێت‌و چی نەنوسێت‪ ،‬له‌کەی‌و کوێدا قسە‬ ‫بکات‌و له‌کوێش����دا قسە نەکات‌و بێدەنگبێت‬ ‫? ئەم ڕۆش����نبیرە لینینی����ە نوێیە دەڵێت‬ ‫رۆشنبیر نابێت بەناوی گەلەوە قسە بکات‌و‬ ‫نابێت نوێنەری کۆمەڵگا بێت‪ ،‬کەچی خۆی‬ ‫بەناوی ”پێشڕەوی پێشڕەوەکان“ەوە قسە‬ ‫بۆ ھەمو کۆمەڵگا دەکات‌و خەریتە بۆ کایە‌و‬ ‫کردەی ڕۆشنبیربون دەکێشێت‪ .‬پەیوەندی‬ ‫نێوان رۆشنبیر‌و کۆمەڵگا پرۆگرام دەکات‌و‬ ‫تەنانەت س����ڵ لەوەش ناکاتەوە راستەیەک‬ ‫بھێنێ����ت ب����ۆ جیاکارییک����ردن له‌نێ����وان‬ ‫خائینبون یان شۆڕش����گێڕبون‌و فاشییبون‬ ‫یان فاشیینەبونی رۆشنبیراندا‪ .‬یان دەڵێت‬ ‫رۆش����نبیر دەبێت تەنھا خەریکی پرس����ە‬ ‫فیکرییە ق����وڵ‌و گەردونییەکان بێت‌و نابێت‬ ‫دونیای ئێمە بەسیاس����یی بکات‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫ھەم����و دی����دە تی����ۆری‌و کردەکان����ی خۆی‬ ‫پرنسیپی سیاس����یین‌و چەشنێک له‌مۆدێلی‬ ‫رۆش����نبیریی سیاس����یی بەرھەمدەھێنێت‪.‬‬ ‫رەخنەی له‌دەس����ەاڵت چەندە رادیکااڵنەیە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەوەندەش رەخنەیەکی ش����مولییە‬ ‫کە ی����ەک بک����ەری س����ەرەکیی ن����او ئەو‬ ‫دەسەاڵتەمان بۆدەستنیشان ناکات‪ .‬ئەو دژ‬ ‫به‌سیس����تەمی پەرلەمانتارییە‪ ،‬ھەڵبژاردن‌و‬ ‫پرس����ی دەستوریش بەالیەوە ھیچ مانایەکی‬ ‫سیاس����یی‌و بەھایەکی یاساییان نییە‪ .‬ئەم‬ ‫ڕۆش����نبیرە لینینیە قس����ەکردن‌و ناڕەزایی‬ ‫دەربڕین‌و بەرگریی کۆمەاڵیەتی‌و سیاس����یی‬ ‫به‌دوبارەکردن����ەوە‌و جوینەوەیەکی بێمانای‬ ‫خەباتک����ردن دادەنێت‪ ،‬چونک����ی پێیوایە‬ ‫جەوھەرێ����ک‪ ،‬قەدەرێک����ی سیس����تەمییانە‬ ‫کۆمەڵگاکان����ی ئێم����ە بەڕێوەدەب����ات‪ ،‬کە‬ ‫جگ����ە لەو کەس����ی تر نھێنی‌و یاس����اکانی‬ ‫ئەم سیس����تمە‌و فش����ارەکانی ئەم قەدەرە‬ ‫نابینێت‪ .‬باس له‌گۆڕینی کۆی سیستەمی‬ ‫دی����د‌و ئایدیام����ان دەکات‪ ،‬ک����ە دەش����ێت‬ ‫شۆڕش����کردن یەکێک بێت له‌ئەگەرەکانی‪،‬‬ ‫بەاڵمپێمانناڵێت مۆدێلی ئەو بۆ گۆڕان چییە‪،‬‬ ‫گەر شۆڕش����ە‪ ،‬بک����ەرە کۆمەاڵیەتییەکانی‬ ‫ئەو شۆڕش����ە کێ����ن؟ کەرەس����تەکانی ئەو‬ ‫شۆڕش����ە‌و ئەگەرەکان����ی کامان����ەن؟ باس‬ ‫له‌مەترس����ییەکانی بەسیاس����ییبونی کایەی‬ ‫فیکر دەکات‪ ،‬بەاڵم ئێستا باس له‌ستراتیژی‬ ‫سەرەکیی سیاسەتی کوردستان ناکات کە‬ ‫بریتییە لەجیاکردنەوەی سیاسەت له‌فیکر‪،‬‬ ‫ڕێگرتنە لەوەی فیکر لەس����ەر سیاس����ەت‬ ‫بدوێ����ت‌و ش����یتاڵکاریی بۆ ب����کات‪ .‬باس‬ ‫له‌س����ەربەخۆیی دەکات‪ ،‬بەاڵم دەس����تێک‌و‬ ‫قاچێک‌و گیرفانێکی لەن����او ئابوریی دەزگا‬ ‫رۆشنبیرییەکان‌و میدیای حیزبییدایە‪ .‬باس‬ ‫له‌دیکتاتۆرییەت‌و فاشیزم دەکات‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫پێمانبڵێ����ت ئ����ەم فانتۆم����ە ئایدیۆلۆژییە‬ ‫لە‌واڵتی ئێمەدا کێ س����ەرکردایەتی دەکات‌و‬ ‫بک����ەرە س����ەرەکییەکانی ئ����ەم مۆدێل����ه‌‬ ‫دەس����ەاڵتدارێتییە کێ����ن؟ ھەندێ����ک ل����ەم‬ ‫رۆشنبیرە لینینیانە له‌ئۆپۆزیۆسیۆن تۆراون‪،‬‬ ‫کەچی ئەم رکەبەرایەتییە تیۆریزە دەکەن‌و‬ ‫باس له‌بونیادی دەسەاڵتگەرایی‌و مەترسیی‬ ‫ئیس��ل�امیزم‌و فاش����یبونی ئۆپۆزیس����یۆن‬ ‫دەک����ەن‪ .‬ئ����ەم نوخبه‌ رۆش����نبیرە نوێیە‬ ‫خەس����ڵەتێکی حەربائاسای ھەیە‪ ،‬ھەڵگری‬ ‫گوتارێکە دەیەوێت ئۆپۆزیسیۆنێکی فیکریی‬ ‫بێت‪ ،‬ب����ەاڵم بەبێ بونی ئۆپۆزیس����یۆنێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسیی‪ ،‬دەیەوێت له‌فیکردا‬ ‫یاخی‌و جەنگاوه‌ر بێت‪ ،‬بەاڵم لەناو ‌واقیعی‬ ‫سیاسییدا بکەرێکی بێدەنگ‌و سەالمەت‪.‬‬ ‫ئ����ەم مۆدێل����ه‌ نوێیە ھەم����ان میتۆدی‬ ‫تێوەگالن����ی ھەردو حیزب����ه‌ کوردییەکەمان‬ ‫بۆ بەرھەمدەھێنن����ەوە‪ .‬میتۆدی تێوەگالن‬ ‫ب����ەو مانایەی ب����اس لەوەدەکەن کە کەس‬ ‫نییە س����ەربەخۆ بێت‪ ،‬کەس نیە دەس����تی‬ ‫خ����ۆی پیس نەکردبێت‌و کەس����یش نەماوە‬ ‫له‌دەرەوەی سیس����تەمدا ب����ژی‪ .‬به‌بڕوای‬ ‫ئەوان میدیای ئەھلی‌و میدیای ئۆپۆزیسیۆن‌و‬

‫بۆچی له‌کۆمەڵگای ئێمەدا‬ ‫بەشداربون‌وەک ڕۆشنبیر‬ ‫له‌پرۆسەی سیاسییدا بوە‬ ‫به‌نەنگی بۆ رۆشنبیران؟‬ ‫بۆچی رۆشنبیران دەبێت‬ ‫سەربەخۆییان لەدەستبدەن‬ ‫کاتێک له‌چرکەساتێکی‬ ‫سیاسیی گرنگدا بونی‬ ‫بزوتنەوەیەکی کۆمەاڵیەتی‬ ‫ سیاسیی ناڕازیی بۆ‬‫کۆمەڵگاکەیان بەگرنگ‬ ‫بزانن‪ ،‬نەک به‌فریادڕەس؟‬ ‫میدیای حیزبی ھەموی����ان یەکن‪ ،‬ھەمویان‬ ‫لەناو یەک سیس����تەمدا نوقمن‪ ،‬ئەوسا ئەو‬ ‫سیستەمە سیس����تەمی دەسەاڵت بێت یان‬ ‫سیستەمی ئۆپۆزیسیۆن‪ ،‬سیستمی ڕەمزی‬ ‫یان ھەر سیس����تمێکی تر ک����ە گەمەکردن‬ ‫به‌زمان‌و خەیاڵ پێشنیاری بکات‪.‬‬ ‫بۆ رونکردن����ەوەی زیاتری ئەم چەمکی‬ ‫تێوەگالنە لەناو یەک سیستەمدا‪ ،‬حەزدەکەم‬ ‫بگەڕێم����ەوە بۆ یەکێک له‌نوس����ینەکانم کە‬ ‫تیای����دا رێکەوتنی س����تراتیژییم به‌چاڵێک‬ ‫له‌ئەختەب����وت‌وێناکردب����و‪ .‬رێکەوتنەکەم‬ ‫به‌چاڵەک����ە‌و بک����ەرە ئەختەبوتییەکانی ناو‬ ‫چاڵەکەش����م به‌سیاس����ەتمەدارانی پارتی‌و‬ ‫یەکێتی‌وێناکردب����و‪ .‬ھەرکاتێک یەکێکیان‬ ‫بیەوێ����ت له‌چاڵەکە بێت����ەدەرەوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫تر خۆی پێوە ھەڵدەواس����ێت‌و دەیھێنێتە‬ ‫خ����وارەوە؛ به‌چەش����نێک ئی����دی ھی����چ‬ ‫ئەختەبوتێک ناتوانێت ل����ەو چاڵە رزگاری‬ ‫بێ����ت‪ ،‬چونک����ی ھەریەکەیان بگاتە س����ەر‬ ‫لێ����واری دەرەوەی چاڵەکە‪ ،‬ئەوی تر خۆی‬ ‫پێوە ھەڵدەواس����ێت‌و دەیھێنێتە خوارەوە‌و‬ ‫فرێیدەدات����ەوە ناو چاڵەک����ە‪ .‬ئەم کردەی‬ ‫خۆھەڵواس����ینە بەیەکترەوە ی����ەک ئاکامی‬ ‫ھەیە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە ک����ە ھەمومان لەناو‬ ‫چاڵەکەدای����ن‌و ی����ەک ق����ەدەر پێکەوەمان‬ ‫دەبەس����تێت‪ ،‬ئەویش ق����ەدەری مانەوەیە‬ ‫لەن����او چاڵەک����ە‌و نەمانی ئی����رادەی ئازاد‌و‬ ‫رزگارنەبونی تاکانەیە‪.‬‬ ‫ئەم میتۆد‌و ئەم ستراتیژەش له‌ئێستادا‬ ‫بوە به‌بەش����ێک له‌ک����ردەی ئ����ەم گوتارە‬ ‫رۆشنبیرییە نوێیە‪ .‬ئەم مۆدێله‌ له‌ڕۆشنبیریی‬ ‫لینین����ی ن����وێ‪ ،‬س����تراتیژی تێ����وەگالن‌و‬ ‫پەلکێشانی ئەوانی تر بۆ ناو ئەو چاڵەی کە‬ ‫خۆیان بۆ خۆیان ھەڵکەندوە‪ ،‬بوە به‌بەشێک‬ ‫له‌ستراتیژی رۆشنبیرییان‪ .‬ئەم مۆدێله‌ ئەو‬ ‫رۆش����نبیرانە دەگرێتەوە کە حەس����انەوەی‬ ‫ئابوری‌و بژێوی خۆیان له‌رێگای دەزگاکانی‬ ‫میدیای حیزبیی����ەوە دابیندەکەن‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫ئەوەی لەم گرفتە رزگاریان بێت‪ ،‬دەیانەوێت‬ ‫ھەمو رۆش����نبیرانی تر پەلکێش بکەنە ناو‬ ‫چاڵەک����ەوە‪ ،‬ب����ۆ ئەوەی خۆی����ان بەتەنھا‬ ‫نەبن‪ ،‬بۆ ئەوەی بڵێن ئێمە سیس����تەمێکی‬ ‫گش����تگیرمان ھەیە‌و ک����ەس نییە له‌دەرە ‪-‬‬ ‫سیستەمدا بێت‪ .‬دەیانەوێت بڵێن ھەمومان‬ ‫پێک����ەوە لەناو ئەو چاڵە سیس����تەمەداین‪،‬‬ ‫ئەوانەی بانگەشەی سەربەخۆییش دەکەن‬ ‫بەش����ێکن لەو سیس����تەمە گوتارییەی کە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن دروستیکردوە‪ .‬به‌بڕوای ئەوان‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنیش بەش����ێکە لەو فاشیزمەی‬ ‫کە له‌ھەمو کون‌و قوژبنێکی دونیای ئێمەدا‬ ‫ئامادەی����ە‪ .‬لەئێس����تادا‌و بەتایب����ەت پاش‬ ‫ئامادەیی ئۆپۆزیس����ۆن بۆ بەش����داریکردن‬ ‫له‌حکومەت����دا‪ ،‬پەیام����ی ئەم رۆش����نبیرانە‬ ‫کورتبۆت����ەوە بۆ ئەوەی کە چیدی ئازایەتی‬ ‫نییە له‌دەزگاکانی دەرەوەی دەس����ەاڵتەوە‬ ‫رەخنە له‌دەسەاڵت بگریت‪ ،‬بەڵکو ئازایەتی‬ ‫گەورە ئەوەیە لەن����او دەزگاکانی خۆیانەوە‬ ‫رەخنەیان بکەیت‪.‬‬ ‫نوس����ەران له‌ھەم����و دونی����ادا دەتوانن‌و‬ ‫بۆیان ھەیە ئەندامی حیزبێک بن‪ ،‬ھەواداری‬ ‫بزوتنەوەیەکی کۆمەاڵیەتی یان سیاس����یی‬ ‫بن‪ ،‬تەنانەت دەتوانن ببن به‌سیاسەتمەدار‪.‬‬ ‫ئێم����ە دەی����ان نمونەمان لەبەردەس����تدایە‬ ‫کە نوس����ەران لەکاتی بون����ی دیکتاتۆریدا‬ ‫بەرھەڵستکاربون‌و ئەمەش له‌نوسەرێتییانی‬ ‫کەمنەکردۆتەوە‪‌ ،‬وەکو چەندین نوس����ەری‬ ‫گەورەی سەردەمی فاشیزم یان سەردەمی‬

‫تۆتالیتاریزمی دەوڵەتە سۆسیالیس����تەکان‌و‬ ‫دیکتاتۆرەکانی جیھانی س����ێ‪ .‬کەس����یان‬ ‫بەن����اوی قس����ەکردن له‌بونی����ادی ق����وڵ‌و‬ ‫رەگوڕیش����ەی کێش����ەکان‌و ج����ەوھەرە‬ ‫نادیارەکان����ەوە ھێ����زەکان‌و ڕەخن����ەکان‌و‬ ‫گوتارەکانی بەیەک تێکەڵنەکردوە‪ .‬له‌ئێران‌و‬ ‫دەوڵەتە عەرەبییەکانی دراوسێماندا چەندین‬ ‫نوس����ەری گ����ەورە پش����تیوانی بزوتنەوە‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی‌و سیاس����ییە نارازییەکان����ی‬ ‫کۆمەڵ����گای خۆی����ان کرد‪ ،‬بێئ����ەوەی ئەم‬ ‫پش����تیوانیکردنە له‌گەورەیی‌و سەربەخۆیی‬ ‫ئ����ەم نوس����ەرانە کەمبکات����ەوە‪ .‬له‌مێژودا‬ ‫بیری����اری گەورەم����ان ھەی����ە کەئەندام����ی‬ ‫پەرلەمان بون‪‌،‬وەکو دارندۆرف له‌ئەڵمانیا‪،‬‬ ‫یان سەرۆکی دەوڵەت بون ‌وەکو ڤاتسالڤ‬ ‫ھاڤڵ له‌چیکۆسلۆڤاکیا‪ ،‬ئەندامی حیزبێکی‬ ‫سیاس����یین ‌وەکو گونتەر گراس له‌ئەڵمانیا‬ ‫یان رۆڵێک����ی سیاس����یی بەرچاویان ھەیە‬ ‫‌وەک����و گێرد ماک له‌ھۆڵەندا‪ ،‬ھتد‪ .‬زۆرینەی‬ ‫نوس����ەران لەکاتی ھەڵبژاردندا پش����تیوانی‬ ‫ھێزێکی سیاس����یی دەکەن؛ نەک ھەر ئەمە‪،‬‬ ‫بەڵکو ھەندێکیش����یان تەنانەت پروپاگەندە‬ ‫بۆ سەرخس����تنی حیزبێک دەکەن‪ ،‬چونکە‬ ‫سیاس����ەتی حیزبێک لەوی تر به‌ڕاس����تتر‬ ‫دەزان����ن‪ .‬نوس����ەران‌و بیری����اران له‌کات����ی‬ ‫ھەڵبژاردن����دا دەچن بۆ دەنگ����دان‌و دەنگ‬ ‫به‌حیزبێکی سیاسیی دەدەن‪ ،‬بێئەوەی ئەم‬ ‫کردەیەیان ببێت به‌نەنگیی یان لەدەستچونی‬ ‫س����ەربەخۆیی فیکرییان‪ .‬کۆی ئەم کردانە‬ ‫ھیچ کاتێک له‌نوسەربون یان رۆشنبیربونی‬ ‫ئەو نوس����ەر‌و بیریارانەی کەمنەکردۆتەوە‌و‬ ‫نەش����بوە به‌ش����ەرم‌و نەنگ����ی ب����ۆ مێژوی‬ ‫ژیانیان‪ .‬بێگومان ھەمیش����ە خوێندنەوەی‬ ‫رەخنەیی‌و زانس����تیی‌و بابەتییانە بۆ کردە‌و‬ ‫رۆڵی رۆش����نبیران کراوە‪ ،‬ب����ەاڵم دور بون‬ ‫له‌نرخان����دن‌و حوکم����ی پێش����وەخت‪ ،‬دور‬ ‫له‌ناوزڕاندن‌و شکاندن‌و تاوانبارکردن‪.‬‬ ‫پرس����یارەکە ئەوەیە بۆچی له‌کۆمەڵگای‬ ‫ئێم����ەدا بەش����داربون ‌وەک ڕۆش����نبیر‬ ‫له‌پرۆس����ەی سیاس����ییدا بوە به‌نەنگی بۆ‬ ‫رۆش����نبیران؟ بۆچی رۆش����نبیران دەبێت‬ ‫س����ەربەخۆییان لەدەس����تبدەن کاتێ����ک‬ ‫له‌چرکەس����اتێکی سیاس����یی گرنگدا بونی‬ ‫بزوتنەوەیەک����ی کۆمەاڵیەتی ‪ -‬سیاس����یی‬ ‫ناڕازیی ب����ۆ کۆمەڵگاکەیان بەگرنگ بزانن‪،‬‬ ‫نەک به‌فریادڕەس؟ بۆچی ماشێنێکی گەورە‬ ‫له‌کارکردندای����ە بۆ ش����کاندن‌و ناوزڕاندن‌و‬ ‫تێوەگالن����ی رۆش����نبیرانی س����ەربەخۆ‌و‬ ‫کردنیان به‌بیریاری ئۆپۆزیس����یۆن‌و بوختان‬ ‫بۆھەڵبەستنیان بەوەی گەر پارتی‌و یەکێتی‬ ‫نەبێت‪ ،‬ھیچیان نییە قس����ەی لەسەربکەن؟‬ ‫ناکۆکی‌و دوفاقەیی ئ����ەم گوتارە لەوەدایە‬ ‫کە بۆ خۆیان رەوایە‪‌،‬وەکو سەربەخۆیەک‪،‬‬ ‫کۆنتراکت����ی دارایی����ان لەگ����ەڵ دەزگا‌و‬ ‫کەس����ایەتییە حیزبییەکاندا ھەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ب����ۆ رۆش����نبیرێکی س����ەربەخۆ رەوا نییە‬ ‫ساڵی جارێک له‌تەلەفیزیۆنێکی ئەھلی یان‬ ‫ئۆپۆزیسیۆندا چاوپێکەوتنی لەگەڵدابکرێت‪،‬‬ ‫ی����ان لەس����ەر روداوە گرنگ����ەکان بدوێت‌و‬ ‫بنوس����ێت‪ ،‬بەناوی ئ����ەوەوە گوای����ە کایە‬ ‫سەرەکییەکەی خۆی بەجێھێشتوە‌و ڕۆڵی‬ ‫ڕۆش����نبیر نابینێت‌و خەریکی سیاسەته‌ یان‬ ‫خەریکی دروس����تکردنی‌وێن����ەی پاڵەوان‌و‬ ‫رەعییەتە بۆ خۆی‪.‬‬ ‫من بۆ خودی خۆم کێش����ەم لەگەڵ ھیچ‬ ‫نوس����ەرێکدا نییە له‌کوێ دەنوسێت‪ ،‬کاری‬ ‫فیکریی‪ ،‬ئەدەبی یاخ����ود ھونەری دەکات‌و‬ ‫رێز له‌کایەی کارکردنی جیاوازی رۆشنبیریی‬ ‫دەگرێت‪ ،‬بەاڵم کێشەم لەگەڵ ئەوانەدایە کە‬ ‫ئەم رۆڵە به‌ئایدیۆلۆژیی دەکەن‌و دەیانەوێت‬ ‫رۆڵی ناوازە‌و پێش����ڕەوانەی رۆش����نبیرێکی‬ ‫رەس����ەن بگێ����ڕن‪ .‬س����ەیرە‪ ،‬زۆرینەی����ان‬ ‫س����ودمەندی ئابوریی نەوت����ی حیزبەکانن‌و‬ ‫دەیانەوێت بێدەنگ بن یان لەس����ەر کێشە‌و‬ ‫روداوەکانی ناو کۆمەڵگای ئێمە قسە نەکەن‪،‬‬ ‫کەچی ب����ەردەوام خەریک����ی رەخنەکردنی‬ ‫رۆڵی ئەو رۆشنبیرە چاالکانەی ناو روبەری‬ ‫گش����تیین کە لەسەر ئەو کێش����ە‌و روداوانە‬ ‫قس����ە دەکەن‪ .‬جنێوی فیکریی دادەھێنن‪،‬‬ ‫کێشەی فیکریی دروس����تکراو دەخوڵقێنن‪،‬‬ ‫بێئ����ەوەی زەمین����ەی گفتوگۆیەک����ی‬ ‫بابەتییانەی ھاوسەنگ‌و بەئەدەب بھێڵنەوە‬ ‫بۆ گفتوگۆکردن‪ .‬کەس پێیانناڵێت ئێوە بۆ‬ ‫قسە ناکەن‪ ،‬کەچی ئەوان بە‌وانی تر دەڵێن‬ ‫ئێوە بۆ قسە دەکەن‪ .‬کەس پێیانناڵێت ئێوە‬ ‫بون به‌مۆدێلێک‌و به‌بەش����ێک له‌س����تراتیژی‬ ‫نۆرمالیزەکردن����ی کارکردن لەن����او میدیای‬ ‫حیزب����ه‌ دەس����ەاڵتدارەکاندا‌و کەس����انێکی‬ ‫زۆر چ����اوی له‌ئێوە ک����رد‪ ،‬کەچی خەریکی‬ ‫س����وکایەتیکردنن به‌رۆڵ����ی ئەو نوس����ەر‌و‬ ‫رۆژنامەنوس����انەی ک����ە س����ەربەخۆبونیان‬ ‫جگ����ە له‌سەرئێش����ە‌و کەمدەرامەتیی‪ ،‬ھیچ‬ ‫س����ود‌و دەس����تکەوتێکی شەخس����یی ب����ۆ‬ ‫دروستنەکردون‪.‬‬

‫»» ‪39‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪24‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫فاشیزم چییە؟‬ ‫)بەشی چوارەم(‬

‫سەرەتا‬ ‫ئەم بەشە تەرخانە بۆ قسەکردن لەسەر‬ ‫فاشیزم‌وەک ئەزموونێکی مێژوویی‬ ‫دیاریکراوو‌وەک چەمکێکی تیوریی‪.‬‬ ‫بەھەردوو دیوەکەشیدا فاشیزم کۆمەڵێک‬ ‫مانای دیاریکراوی ھەیە کە ناکرێت‬ ‫بەناوی ئەوەوە گوایە فاشیزم به‌”مانا‬ ‫تەقلیدییەکەی“ بەکارناھێنرێت‪ ،‬بازیان‬ ‫بۆ ڕزگارکردنی‬ ‫بەسەردا بدرێت‪.‬‬ ‫چەمکی فاشیزم لەوەی کورتبکرێتەوە‬ ‫بۆ جنێوێکی سیاسی سادە ئەم نووسینە‬ ‫دیاردەی فاشیزم لەو چوارچێوە تیورییەدا‬ ‫جێگیر دەکات‪ ،‬کە بۆ نموونە فاشیزم‬ ‫له‌”یزم“ەکانی تری‌وەک سۆسیالیزم‌و‬ ‫ناسیۆنالیزم‌و ئەنارشیزم‌و لیبرالیزم‌و‬ ‫جیایدەکاتەوە‪.‬‬ ‫سوڵتانیزم ھتد‪...‬‬ ‫لەبەشی داھاتووی ئەم نووسینەدا ئەوە‬ ‫نیشانئەدەم بۆچی ھەڵەیە سیستمە‬ ‫سیاسییەکەی کوردستان‌و ئەوانەی‬ ‫‪.‬ناوچەکەش به‌فاشیزم ناوببەین‬ ‫فاشیزمناسیی‬ ‫فاشیزمناسیی یەکێکە له‌بوارە ھەرە‬ ‫ئاڵۆزەکانی ناو زانستە کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫ئینسانییەکان‪ .‬ئەگەرچی تا ئەمڕۆش‬ ‫ڕێکەوتنێکی تەواو لەسەر ماناکان‌و‬ ‫ھۆکارەکان‌و شێوازەکانی دروستبوونی‬ ‫فاشیزم لەئارادا نییە‪ ،‬بەاڵم بواری‬ ‫لێکۆڵینەوە له‌فاشیزم‪ ،‬بوارێکی زانستییە‌و‬ ‫کۆمەڵێک پێدراوی زانستی‌و میتۆدی ھەن‬ ‫کە بەشێکی زۆری لێکۆڵەرەوانی بواری‬ ‫فاشیزم لەسەری کۆکن‪ .‬شارەزایانی ئەم‬ ‫بوارەقسە له‌بوونی سێ نەوە له‌نووسەرانی‬ ‫بواری فاشیزمناسیی دەکەن‪ .‬یەکەمیان‬ ‫ئەو نەوەیەیە کە لەدوای جەنگی جیھانی‬ ‫دووھەمەوە دەست به‌شیکردنەوەی‬ ‫کاری‬ ‫دیاردەی فاشیزم دەکەن‪.‬‬ ‫سەرەکی ئەمانە شیکردنەوەی ئەزموونی‬ ‫نازیەتی ئەڵمانی‌و فاشیزمی ئیتالییە‪.‬‬ ‫نەوەی دووھەم له‌سااڵنی شەستەکاندا‬ ‫دەست به‌شیکردنەوەی فاشیزم دەکەن‌و‬ ‫ئەو سەرەتایە دەستپێدەکەن کە‬ ‫له‌فاشیزمناسیدا به‌”ڕاگۆڕکێ دەربارەی‬ ‫فاشیزم“ ناودەبرێت‪ .‬لێرەدا باسکردنی‬ ‫فاشیزم چیتر تەنھا له‌سنووری ئەم‬ ‫یان ئەودەوڵەتەدا جێگیرناکرێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەگواسترێتەوە بۆ ئاستی مامەڵەکردنی‬ ‫‌وەک دیاردەیەکی مێژوویی بەرفراوان‬ ‫نەوەی‬ ‫له‌دیدێکی بەراوردکارییەوە‪.‬‬ ‫سێھەمیش ئەوانەن کە له‌دوای ڕوخانی‬ ‫دیواری بەرلین‌و کۆتاییھاتنی بلۆکی‬ ‫سۆسیالیزمەوە له‌سااڵنی نەوەددا دەست‬ ‫به‌لێکۆڵینەوەی فاشیزم دەکەن‪ .‬ئەم نەوەی‬ ‫سێھەمە نەک تەنھا قسە له‌سەردەمێکی‬ ‫مێژوویی نوێ دەکەن‪ ،‬بەڵکو به‌سەرجەمی‬ ‫نووسینەکانی نەوەی یەکەم‌و دووھەمیشدا‬ ‫دەچنەوە‪ .‬دیارترین ناوی ئەم نەوەیە‬ ‫ە‪ .‬ئەم‪،Roger Griffin‬رۆجەر گریفن‬ ‫نووسەرە له‌بیست ساڵی ڕابردوودا سێ‬ ‫کتێبی گرنگی لەسەر فاشیزم نووسیوە‌و‬ ‫بەیەکێک له‌گرنگترین تیوریستەکانی بواری‬ ‫لێکۆڵینەوەی فاشیزم ناسراوە‪ .‬یەکەمیان‬ ‫کتێبی ”سروشتی فاشیزم“ە کە لەساڵی‬ ‫‪١٩٩١‬دا باڵویدەکاتەوە‪ .‬دووھەمیان‬ ‫کتێبی ”فاشیزمە“‪ ،‬کە لەساڵی ‪١٩٩٥‬دا‬ ‫باڵویدەکاتەوە‪ .‬کتێبی سێھەمیشی بەناوی‬ ‫”فاشیزمی نێودەوڵەتی‪ :‬تیورییەکان‪،‬‬ ‫ھۆکارەکان‌و ڕێکەوتنەکان"ە کە له‌ساڵی‬ ‫‪١٩٩٨.‬دا باڵوبۆتەوە‬ ‫یەکێک له‌ئاکارە گرنگەکانی ئەم نەوەی‬ ‫سێھەمە ئەوەیە کە دەگەنە جۆرێک‬ ‫له‌ڕێکەوتنی گشتی لەسەر چۆنیەتی‬ ‫مامەڵەکردنی دیاردەی فاشیزم‪ ،‬ھەم‬ ‫‌وەک ”ئەزموونێکی مێژویی“‌و ھەم‬ ‫‌وەک”کێشەیەکی تیوریی“‪ .‬لەبەر نەبوونی‬ ‫ماوە لێرەدا تەنھا لەسەر بۆچوونەکانی‬ ‫رۆجەر گریفن دەوەستم‌و ھەوڵئەدەم‬ ‫فاشیزم ھەم ‌وەک ئەزموونێکی مێژوویی‌و‬ ‫ھەم ‌وەک کێشەیەکی تیوریی‌و میتۆدی‬ ‫‪.‬باسبکەم‬ ‫فاشیزم‌وەک ئەزموون‪ :‬نائومێدییەکی‬ ‫سەرتاسەریی‬ ‫ھەم نەوەی یەکەم‌و ھەم نەوەی دووھەم‌و‬ ‫ھەم نەوەی سێھەمی لێکۆڵەرەوان لەو‬ ‫خاڵەدا ھاوڕان کە فاشیزم‪ ،‬به‌پلەی یەکەم‪،‬‬ ‫دیاردە‌و ئەزموونێکی ئەوروپییە‌و پابەستە‬ ‫به‌گەشەیەکی تایبەتی کۆمەڵگا‌و سیاسەت‌و‬ ‫فەرھەنگی کۆمەڵگاکانی ئەوروپای دوای‬ ‫جەنگی جیھانی یەکەمەوە‪ .‬دروستبوونی‬ ‫فاشیزم له‌ئەزموونە ئەوروپییەکەدا بەبێ‬ ‫ڕووداوی جەنگی جیھانی یەکەم‌و بەبێ‬ ‫دەرەنجامەکانی ئەو جەنگە بۆ ژیانی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و سیاسیی‌و فەرھەنگیی‬ ‫کارێکی تەواو زەحمەت بوو ڕووبدات‪.‬‬

‫یەکەمین دەرەنجامی ئەو جەنگە بۆ‬ ‫سەر مرۆڤ‌و کۆمەڵگا ئەوروپییەکان‬ ‫دروستبوونی دۆخێکی ترسناکی بێزاریی‌و‬ ‫نائومێدیی‌و ‌وەڕسبوونێکی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫سەرتاسەریی‌و قووڵ بوو‪ .‬جەنگەکە زیاد‬ ‫له‌دە ملیۆن مرڤی لەبەرەکانی شەڕدا‬ ‫بەکوشتدا‪ ،‬سێزدە ملیۆن کەمئەندامی‬ ‫لێکەوتەوە‌و دە ملیۆن دیلی دروستکرد‪،‬‬ ‫کە ملیۆنێکیان لەناو زیندان‌و کەمپەکاندا‬ ‫مردن‪ .‬ھاوکات ئەم جەنگە ملیۆنان مرۆڤی‬ ‫ئاسایی لەبەرەکانی جەنگدا گۆڕیی بۆ‬ ‫مرۆڤی پیاوکوژ‌و توندتوتیژ‪ .‬کۆتایی‬ ‫جەنگەکەش سەرەتای گەڕاندنەوەی ئەم‬ ‫ھەموو توانایەی کوشتن‌و ئامادەگی بۆ‬ ‫بەکارھێنانی توندوتیژیی بوو لەبەرەکانی‬ ‫جەنگەوە بۆ ناو کۆمەڵگا ئەوروپییەکان‪.‬‬ ‫ئەو ملیۆنەھا سەربازەی کە کوشتن‬ ‫بوو بوو بەبەشێک لەژیانیان‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫خۆیاندا نەک تەنھا توندوتیژییەکانی‬ ‫جەنگیان بۆ ناو کۆمەڵگاکان گەڕاندەوە‪،‬‬ ‫بەڵکو سەرجەمی ئەو بێدەربەستی‌و‬ ‫بەھای‬ ‫نائومێدیی‌و‬ ‫گوێپێنەدان‌و‬ ‫سەربازی‌و جەنگاوەرییەشیان ھێنایەوە‬ ‫کە لەبەرەکانی جەنگدا دروست بوو بوو‪.‬‬ ‫دەرەنجامە سایکۆلۆژییە ترسناکەکانی ئەم‬ ‫دۆخە بۆ سەر ژیانی ئاسایی مرۆڤەکان‬ ‫له‌مێژووی مرۆڤایەتیدا بێوێنەیە‪ ،‬لەپێش‬ ‫ھەمووشیانەوە ئامادەگیی بەرفراوان بۆ‬ ‫بەکارھێنانی توندوتیژیی‪ .‬ئەو ھەموو ڕق‌و‬ ‫بوغز‌و دوژمنایەتییە گەورەیەی له‌جەنگی‬ ‫جیھانی یەکەمدا دروستبووببون‌و ڕوویان‬ ‫له‌نەتەوە دەرەکییەکان بوو‪ ،‬لەدوای‬ ‫جەنگەوە بەرەو ناوەوەی کۆمەڵگاکان‬ ‫گەڕایەوە‪ .‬ڕق لەیەکتر یاسای سەرەکی‬ ‫ژیانی کۆمەاڵیەتی بوو‪ ،‬ڕقی سەرباز‬ ‫لەناسەرباز‪ ،‬نێر له‌مێ‪ ،‬گەنج له‌پیر‪ ،‬دین‬ ‫له‌نادین‪ ،‬ئەتنیە جیاوازەکان له‌یەکتری‪،‬‬ ‫ڕقی ھێزە سیاسییەکان بەرامبەر بەیەک‪،‬‬ ‫بەتایبەتی ڕقی ھێزە چەپڕەوەکان له‌ھێزە‬ ‫ڕاستڕەوەکان‪ ،‬تا گەیشتن بەئاستی‬ ‫پەالماردانی خوێناوی‌و توندوتیژی‬ ‫یەکتر‪ .‬ھەموو ئەمانە دۆخێکی نائارام‌و‬ ‫پڕ توندوتیژیی ناوەکی دروستکردبوو کە‬ ‫بەشێکی سەرەکی ئەو فەزا کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاسی‌و دەرونییە بوو کەلەدوای جەنگەوە‬ ‫دروستدەبێت‪ .‬پرۆسەی به‌دەعجانکردنی‬ ‫یەکتری‌و تەوەربەندیی دوژمنکارانە‬ ‫گەورەدابوو‪.‬‬ ‫ھێجگار‬ ‫لەئاستێکی‬ ‫ھاوکات دروستبوونی گروپی سەربازیی‌و‬ ‫نیمچەسەربازیی‪ ،‬دروستبوونی ئەنارشیزم‪،‬‬ ‫کەمنرخاندن‌و بەسووک تەماشاکردنی‬ ‫ھەڵبژاردنی‬ ‫سیستمی‬ ‫لیبرالیزم‌و‬ ‫دیموکراسییانە لەوپەڕیدا بوو‪ .‬لەئاستی‬ ‫نێودەوڵەتیشدا تێکەڵبوونی دابەشبوونە‬ ‫دوژمنکارەکانی ناو سیاسەتی نێودەوڵەتی‪،‬‬ ‫بەتایبەتی دوژمنکاریییەکان نێوان‬ ‫بەلشەفیزم‌و کاپیتالیزم‌و‪ ،‬گواستنەوەی‬ ‫ئەم دوژمناکارییە نێودەوڵەتییە بۆ‬ ‫ناوەوەی کۆمەڵگاکان‌و بوونی بەبەشێک‬ ‫له‌ملمالنێی سیاسی ناوەکیی‪ ،‬لەوپەڕیدا‬ ‫بوو‪ .‬بەکورتی ئەوەی له‌دوای جەنگەوە‬ ‫دروست دەبێت ژینگەیەکی پڕ توندوتیژیی‌و‬ ‫ملمالنێ‌و ڕق‌و بوغزی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاسی‌و فەرھەنگییە‪ ،‬دۆخێکی بەرفراوانی‬ ‫نائارامی‌و نائومێدییە‪،‬ژینگەیەکی پڕ ترس‌و‬ ‫دڕدۆنگییە کە بەسەریه‌کەوە ڕۆڵێکی‬ ‫ھێجگار گەورە له‌دروستبوونی فاشیزمدا‬ ‫‪.‬دەبینن‬ ‫دەوڵەت‌و مۆنۆپۆڵی توندوتیژیی‬ ‫ئەو دوژمنکارییانەی سەرەوە‌و ئەو‬ ‫ھێزەکان‌و‬ ‫گەورەیەی‬ ‫ئامادەگییە‬ ‫بەکارھێنانی‬ ‫بۆ‬ ‫تاکەکەسەکان‬ ‫توندوتیژیی‪‌ ،‬وادەکەن له‌زۆر شوێندا‬ ‫دەوڵەت مۆنۆپۆڵکردنی بەکارھێنانی‬ ‫جەنگ‬ ‫لەدەستبدات‪.‬‬ ‫توندوتیژیی‬ ‫دەسەاڵتی دەوڵەتی لەبەرامبەر کۆمەڵگادا‬ ‫بەڕادەیەکی گەورە بەھێز کردبوو‪،‬‬ ‫بەاڵم ھاوکات دۆخێکی دروستکردبوو‬ ‫گروپ‌و ھێزە ملمالنێکەرەکان بەئاسانی‬ ‫پەالماری توندوتیژیی بۆ چارەسەرکردنی‬ ‫ناکۆکییەکان بدەن‪ .‬کۆمەڵگاکانی دوای‬ ‫جەنگ پڕبووبوون له‌گروپی چەکداری‬ ‫جیاواز کە ھەم تەحەدای یەکتر‌و ھەم‬ ‫تەحەدای دەوڵەتیان دەکرد‪ .‬گروپی‬ ‫فاشی‌و کۆمۆنیستی‌و ناسسیۆنالیستی‬ ‫توندڕەو‌و چەکدار دروستبووبوون‪ .‬ئەم‬ ‫گروپانەش درێژکراوەیان ھەبوو لە‌واڵتەکانی‬ ‫تردا‌و زۆریان گروپی نێودەوڵەتی بوون‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە لەزۆر ڕووەوە دۆخی تێکدان‌و‬ ‫الوازکردنی تەواوی پره‌نسیپی ”سەروەری‬ ‫نەتەوەیی“ بوو‪ ،‬کە بڕبڕەپشتی سیستمی‬ ‫نێودەوڵەتی‌و شێوازی ڕێکخستنی ژیانی‬ ‫سیاسی نێوان نەتەوە جیاوازەکان‬ ‫بوو‪ .‬دروستبوونی شۆڕشی ئۆکتۆبەر‌و‬ ‫ھاتنە سەرحوکمی بەلشەفیکەکانیش‬ ‫کاریگەرییەکی گەورەی ھەبوو لەسەر دۆخی‬

‫ناوەکی بڕێکی زۆر لەواڵتەکانی ئەوروپا‪.‬‬ ‫کۆمۆنیستەکانی ئەوروپا‪ ،‬بۆ نموونە‪،‬‬ ‫لەزۆر شوێندا له‌قازانجی بەلشەفیکەکانی‬ ‫روسیا بەگژ حکومەتەکانی خۆیاندا‬ ‫دەچوونەوە‪ .‬بەلشەفیکەکانی ڕوسیاش‬ ‫باوەڕیان‌وابوو ناتوانن بەتەنھا له‌روسیادا‬ ‫بژین‌و بەتەنھا بەرگریی له‌ئەزموونەکەیان‬ ‫بکەن‪ ،‬گەر ھاریکاری کرێکاران‌و پارتە‬ ‫کۆمۆنیستەکانی دەرەوە بەدەستنەھێنن‪.‬‬ ‫بەمەش فوویان به‌ڕۆحی شۆڕشگێڕانەی‬ ‫خەباتی کرێکاری‌و کۆمۆنیزمدا له‌کۆمەڵگا‬ ‫ئەوروپییەکاندا دەکرد‌و به‌ئەوروپادا‬ ‫باڵویاندەکردەوە‪ .‬جگە لەبەھزێکردنی‬ ‫ڕۆحیەتی بەکارھێنانی توندوتیژیی‌و‬ ‫بریندارکردنی پرنسیپی سەروەری‬ ‫نەتەوەیی“‪ ،‬یەکێک له‌خاڵە سەرەکییەکانی‬ ‫ئەم ڕۆحیەتە شۆڕشگێڕە بریتیی بوو‬ ‫له‌دژایەتیکردنی بەرفراوانی لیبرالیزم‌و‬ ‫پەرلەمانتاریزم‌و نیشاندانی دیموکراسیەت‬ ‫‌وەک دەمامکی کاپیتالیزم‪ .‬ئەم ڕووداوانە‬ ‫وایانکرد له‌دوای جەنگەوە شەڕی سەرجادە‬ ‫له‌زۆربەی شەقامە سەرەکییەکانی ناو شارە‬ ‫گەورەکانی ئەوروپادا بێتەکایەوە‪ .‬گروپی‬ ‫سپارتاکۆسی چەپڕەوی ئەڵمانی له‌بەرلین‬ ‫به‌چەکەوە لەسەر جادە شەڕیان لەگەڵ‬ ‫حکومەتەکەی ئەوکاتی ئەڵمانیا دەکرد‌و‬ ‫گروپە فاشییەکانیش له‌میونیخ ھەمان‬ ‫شتیان دەکرد‪ .‬بەر لەم شەڕانە جەنگ‬ ‫ئەو جیاکارییە گەورەیەی لەناوبردبوو کە‬ ‫له‌سەدەی ھەڤدەھەمەوە لەنێوان سەرباز‌و‬ ‫کەسی مەدەنیدا دروستکرابوو‪ .‬لەشکری‬ ‫ئەڵمانی له‌فەرەنسا‌و بەلجیکا‌و ئینگلتەرەدا‬ ‫ھیچ جیاوازییەکی له‌نێوان سەرباز‌و کەسانی‬ ‫مەدەنیدا نەدەکرد‪ ،‬چەکدار‌و بێچەک‪ ،‬ژن‌و‬ ‫منداڵی بەیەکەوە دەکوشت‪ .‬بەمەش‬ ‫بڕێکی زۆری ئەو سنوورە تەقلیدییانەی‬ ‫بۆ سنووردارکردن‌و گەمارۆدانی توندوتیژی‬ ‫دانرابوون البرابوون‪ .‬نەک تەنھا دەوڵەت‬ ‫ئامادەبوو توندوتیژیی بەرامبەر به‌ھێزە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان بەکاربھێنێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ھێزە سیاسییە جیاوازەکانیش سڵیان‬ ‫لەبەکارھێنانی توندوتیژیی بەرامبەر‬ ‫بەیەکتر‌و بەرامبەر به‌دەوڵەت نەدەکردەوە‪.‬‬ ‫توندوتیژیی نێودەوڵەتی‌و توندوتیژیی‬ ‫ناوەکی کۆمەڵگاکان بەیەکترییەوە‬ ‫گرێدرابوون‌و بێنرخکردنی ژیانی سیاسی‬ ‫‪.‬مەدەنی پەرلەمانتاری لەوپەڕیدا بوو‬ ‫وێرانەیەکی ئابووریی ترسناک‬ ‫جەنگ تەنھا دەوڵەت‌و کۆمەڵگای ‌وێران‬ ‫نەکردبوو‪ ،‬بەڵکو ئابوریی ئەوروپاشی‬ ‫‌وێران کردبوو‪ .‬بەبۆنەی جەنگەوە ھەموو‬ ‫کۆمەڵگاکانی ئەوروپا بەشێوەیەکی‬ ‫ترسناک ھەژار بوو بوون‪ ..‬جەنگ‬ ‫دۆخێکی دروستکرد تیایدا نە ھەلی‬ ‫کاری تێدا دروستببێت نە بتوانن ئەوەی‬ ‫ئەو کۆمەڵگایانە پێوستیان پێیەتی‬ ‫بەرھەمیبھێنن‪ .‬ئەوروپا نەیدەتوانی‬ ‫چ لەناوخۆی خۆیدا‪ ،‬چ لەگەڵ دونیای‬ ‫دەرەوەدا بازرگانیی ڕاستەقینە بکات‪ .‬ئەو‬ ‫چەندان ملیۆن سەربازەش کە له‌بەرەکانی‬ ‫جەنگەوە گەڕابوونەوە زۆرینەیان بێکار‬ ‫بوون‪ .‬جەنگ دەوڵەتە ئەوروپییەکانی‬ ‫تووشی قەرزارییەکی گەورە کردبوو‪،‬‬ ‫تەمویلکردنی جەنگەکە زۆربەی‌واڵتەکانی‬ ‫ناچارکردبوو قەرزێکی زۆر بکەن‪.‬‬ ‫الوازی دۆخی ئابووریی دەوڵەت‌و کەمی‬ ‫سەرمایەش دەوڵەتەکانی ناچاردەکرد‬ ‫بەرزکردنەوەی‬ ‫خەریکی‬ ‫بەردەوام‬ ‫باج بن لەسەرکۆمەڵگا‪ ،‬ئەمەش تا‬ ‫دەھات دۆخی ناڕەزایی‌و بێزاربوونی‬ ‫له‌کۆمەڵگاکاندا گەورەتر دەکرد‪ .‬بەشی‬ ‫زۆری حکومەتەکانیش کەوتنە داخستنی‬ ‫بازاڕە نەتەوەییەکانی خۆیان بەڕووی کااڵ‬ ‫دەرەکییەکاندا‪ ،‬ئەمەش شەپازلەیەکی‬ ‫گەورەبوو له‌ڕادە‌و توانای بازرگانیکردن‬ ‫لەگەڵ دونیای دەرەوەدا‪ .‬لەناو ئەم‬ ‫وێرانە ئابورییەدا دۆخی ئەڵمانیا‬ ‫له‌ھەمووان خراپتر بوو‪ ،‬ئەو پارەیەی‬ ‫فەرەنسا‌و بریتانیا ‌وەک سزاو قەرەبووی‬ ‫جەنگەکە له‌ئەڵمانیایان داوا دەکرد ھێند‬ ‫گەورەبوو کە ھەموو ئەڵمانییەکی تووشی‬ ‫نائومێدییەکی گەورە کردبوو‪ .‬ئەڵمانەکان‬ ‫ھەستیان بەوەدەکرد کە بۆ دەیان ساڵ‌و‬ ‫چەندان نەوە دەبێت کۆیلەی ‌واڵتانی تر‬ ‫بن‪ .‬لەسەروو ھەموو ئەمانەوە ئاوسانی‬ ‫ئابوریی ھەموو شتێکی به‌کردەوە وێران‬ ‫کردبوو‪ .‬له‌ساڵی ‪ ١٩١٤‬یەک دۆالری‬ ‫ئەمریکی بایی ‪ ٤‬مارکی ئەڵمانی بووە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبیستەکانی دوای جەنگدا یەک‬ ‫دۆالری ئەمریکی بەرامبەر به‌‪ ٤‬ملیار مارکی‬ ‫ئەڵمانی بوو‪ .‬پارەی کاغەز له‌ئەڵمانیادا‬ ‫بەڕادەیەک بێرنخ بووبوو خەڵک ئاگریان‬ ‫پێدەکردەوە‌و چێشتیان پێ لێ ئەنا‪.‬‬ ‫لەکۆتایی بیستەکانیشدا ئابوریی جیھانی‬ ‫دەکەوێتە ناو قەیرانێکی گەردونی ھێجگار‬ ‫قووڵ‌و بەرفراوانەوە‪ ،‬دەرەنجامی ئەم‬

‫‌وێرانبوونە گلۆباڵییە لە‌واڵتێکی ‌وەک‬ ‫ئەڵمانیادا دۆخەکەی ئەوەندەی تر وێرانتر‬ ‫دەکرد‪ .‬لەم دۆخە ئابورییە ترسناکەدا بوو‬ ‫کە ھەم توندوتیژیی‌و کوشتن‌و بڕین زیادی‬ ‫کردبوو‪ ،‬ھەم حکومەتەکان داوای باجی‬ ‫زیاتریان له‌خەڵک دەکرد‪ ،‬ھەم بێکاری‌و‬ ‫نەبوونی بەھەموو شوێنێکدا باڵو بوو‬ ‫بووەوە‪ .‬لەئاستی نێودەوڵەتیشدا تا دەھات‬ ‫ڕۆحی ناسیۆنالیستی‌و بەنەتەوەییکردنی‬ ‫بازاڕەکان بەھێزتر دەبوو‪ .‬کێشەی ئەتنیی‌و‬ ‫کولتوریی‌و دینیی لەھەموو ئەو شوێنانەی‬ ‫ئەوروپادا کە کۆمەڵگاکان فرەئەتنی‌و‬ ‫فرەکولتور‌و فرەدین بوون‪ ،‬بەخەستی‬ ‫لەئارادابوون‪ .‬ئەمەش تا دەھات ھەستی‬ ‫ئەتنی‌و ناسیۆنالیستی بەھێز دەکرد‌و‬ ‫لەژێرەوە ئاگری ئەدا‪ .‬دروستبوونی ئەم‬ ‫دۆخە ئابورییە قەیراناوییە‌و تێکەڵبوونی‬ ‫به‌ھەستێکی ناسیۆنالیستی پەڕگیر‪ ،‬ئەو‬ ‫ژینگەیە بوو کە تیایدا فاشیستەکان‬ ‫‪.‬ھەناسەی ژیانیان‌وەردەگرت‬

‫زۆرێک‬ ‫له‌فاشیستەکان‬ ‫جەنگیان‌وەک‬ ‫ھەل‌و ئەگەرێک‬ ‫بۆ دەرکەوتنی‬ ‫پیاوەتیی‌و‬ ‫قارەمانێتی خۆیان‬ ‫نیشانئەدا‬ ‫فاشیزم ڕەھەندێکی‬ ‫جێندەری ھێجگار‬ ‫بەھێزی ھەیە‪،‬‬ ‫پێداگرتن لەسەر‬ ‫بەھاکانی پیاوەتی‬ ‫یەکێکە له‌ئاکارە‬ ‫سەرەکییەکانیان‬

‫تێکچوونی پەیوەندی نێوان دەوڵەت‌و‬ ‫کۆمەڵگا‬ ‫من لەسەرەوە باسم لەوەکرد کە جەنگ‬ ‫دەوڵەتی لەبەرامبەر کۆمەڵگادا بەھێز‬ ‫کردبوو‪ .‬جەنگ ھاوکێشەی دەسەاڵتی لەناو‬ ‫کۆمەڵگا ئەووپییەکاندا بەتەواوی گۆڕیبوو‪.‬‬ ‫ئەو ھاوسەنگییەی له‌سەدەی نۆزدەھەمەوە‬ ‫لەنێوان دەوڵەت‌و کۆمەڵگادا دروست‬ ‫بوو بوو‪ ،‬ھاوسەنگییەک تیایدا کۆمەڵگا‬ ‫دەیتوانی خۆی له‌بەشێک له‌دەسەاڵتەکانی‬ ‫دەوڵەت بپارێزێت‪ ،‬بەتەواوی دەشێوێت‪.‬‬ ‫پێداویستییەکانی ئیدارەدانی جەنگ‬ ‫‌وادەکات دەوڵەت دەسەاڵتێکی ھێجگار‬ ‫گەورە له‌دەستی خۆیدا کۆبکاتەوە‪ .‬بڕیار‬ ‫لەسەر زۆربەی ڕەھەندە جیاوازەکانی ژیانی‬ ‫کۆمەاڵیەتی بدات‌و زیاتر دەستبخاتە ناو‬ ‫کۆمەڵگای مەدەنیی‌و میدیا‌و ئابورییەوە‪.‬‬ ‫ئەم پرۆسانەش کۆمەڵگایان بەتەواوی‬ ‫لەبەردەم دەوڵەتدا الوازکرد‪ .‬تێکچوونی‬ ‫پەیوەندی دەسەاڵت لەنێوان دەوڵەت‌و‬ ‫کۆمەڵگادا ھاوشانبوو به‌تێکچوونی‬ ‫دەسەاڵت لەنێوان دەوڵەت‌و بازاڕیشدا‪.‬‬ ‫ھەمو ئەمانەش شەپازلەیەکی توندبوون‬ ‫له‌لیبرالیزم‌و پەرلەمانتاریزم‪ .‬لیبرالیزم چ‬ ‫‌وەک کولتور‌و چ ‌وەک سیاسەت‌و چ ‌وەک‬ ‫شێوازێکی تایبەتی ڕێکخستنی پەیوەندی‬ ‫نێوان دەوڵەت‌و کۆمەڵگا‌و ده‌وڵەت‌و‬ ‫ئابوریی‪ ،‬له‌قەیرانێکی گەورەدا بوو‪.‬‬ ‫بەبۆنەی جەنگەوە سنووری گەورە بۆ‬ ‫ئازادییە تاکەکەسی‌و دەستەجەمعییەکان‬ ‫دادەنرا‌و دەسەاڵتیش تا دەھات لەدەستی‬ ‫گروپێکی بچووک لەپیاوانی سیاسەت‌و‬ ‫سەربازییدا کۆدەبووەوە‪ .‬له‌شوێنێکی‬ ‫‌وەک بریتانیای لیبرالدا خزمەتی سەربازی‬

‫له‌ساڵی ‪١٩١٥‬دا دەکرێت به‌ئیجباریی‌و‬ ‫سانسۆرێکی گەورەش دەخرێتە سەر‬ ‫ژیانی فیکریی‌و فەرھەنگیی‪ .‬لە‌واڵتێکی‬ ‫‌وەک ئەڵمانیاشدا دەسەاڵت لەدەستی‬ ‫گروپێکی بچووک له‌ئەفسەرەکانی سوپادا‬ ‫کۆدەبێتەوە‪ ،‬له‌بەشی ھەرە زۆری ئەوروپادا‬ ‫دەسەاڵتی پەرلەمان دەبێتە دەسەاڵتێکی‬ ‫ڕووکەش‌و شکڵی‪ ،‬پەرلەمانتاریزم خۆشی‬ ‫دەبێتە شتێکی بێبایەخ‌و بێبەھا‪ .‬لەباتی‬ ‫ھەڵبژاردن‌و گفتوگۆی ناو فەزای گشتی‪،‬‬ ‫ھەم توندوتیژیی‌و ھەم شێوازی تازەی‬ ‫مۆبیلیزەکردنی سیاسی جەماوەریی‬ ‫زەبەالح دادەھێنرێت‌و ئەمانە دەبنە‬ ‫دەرکەوتە گرنگ‌و سەرەکییە تازەکانی‬ ‫‪.‬ژیانی سیاسی‬ ‫لەناو ئەم ‌وێرانە سیاسی‌و ئابوریی‌و‬ ‫ئەخالقی‌و کولتورییەدا کە لەسەرەوە ھێڵە‬ ‫گشتییەکانیم دەستنیشانکرد‪ ،‬بیرۆکەی‬ ‫چاوەڕوانکردنی ھێزێکی گەورە‌و سەرۆکێکی‬ ‫مەزن‌و فریادڕەس‪ ،‬یان بیرۆکەی کەوتنە‬ ‫دوای ئایدیۆلۆژیایەک کە حیکایەتی‬ ‫ڕزگاربوونی تەواوەتی بەھەمووان ئەدات‪،‬‬ ‫دێتە کایەوە‪ .‬ئەوەی مرۆڤ لەم ‌وێرانە‬ ‫سیاسی‌و ئابوری‌و ئەخالقی‌و ڕەمزییە‬ ‫ڕزگار دەکات چیتر ھێز‌و سەرکردە‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیەیەکی ئاسایی نییە‪ ،‬بەڵکو ھێز‌و‬ ‫مرۆڤ‌و ئایدیۆلۆژیایەکی ڕزگارکەرە‪ .‬ئەم‬ ‫چاوەڕوانییەش جارێکی تر شەپازلەیەکی‬ ‫لیبرالیزم‌و‬ ‫له‌ئەزموونی‬ ‫گەورەبوو‬ ‫دیموکراسیەت لەو کۆمەڵگایانەدا‪ .‬لەم‬ ‫دۆخەدا خەڵک چاوەڕوانی ئەوەی دەکرد‬ ‫کە به‌شێوەیەکی خێراو دەستبەجێ‬ ‫ڕزگاری ببێت‪ ،‬ھێزێک ھەبێت لەو‬ ‫‌وێرانەیە دەریبھێنێت‪ ،‬سەرکردەیەک‬ ‫بێتەکایەوە ھەمووان بەرەو بەختەوەریی‬ ‫ببات‪ ،‬ئایدیۆلۆژیایەک ڕەش‌و سپی‌و باش‬ ‫له‌خراپیان بۆ لەیەکتری جیابکاتەوە‪ .‬نەک‬ ‫کۆمەڵێک گروپ‌و ھێزی سیاسی جیاواز‌و‬ ‫ناتەبا‌و پەرلەمانێک تیایدا پلورالیزمی‬ ‫سیاسی بااڵدەستبێت‌و دیدە ناکۆکەکان‬ ‫‪.‬تیایدا بەریەک بکەون‬ ‫ھێزە سەرەکییەکانی دوای جەنگ‬ ‫لەناو ئەو دۆخە ئابوریی‌و سیاسیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و فەرھەنگییەی سەرەوەدا‪،‬‬ ‫بەدرێژایی سااڵنی بیست‌و سی‪ ،‬سێ ھێزی‬ ‫گەورە له‌ئەوروپادا له‌ملمالنێدا بوون‪.‬‬ ‫یەکەمیان ئەو ھێزانە بوون کە بەرگریان‬ ‫له‌پەرلەمانتاریزمی دیمووکراسییانە دەکرد‪.‬‬ ‫دووھەم ھێزە کۆمۆنیستەکان بوون‌و‬ ‫سێھەمیش ھێزە فاشیستەکان‪ .‬من لەبەر‬ ‫نەبوونی کات‌و شوێن لێرەدا تەنھا لەسەر‬ ‫ھێزە فاشییەکان دەوەستم‌و ھەندێک‬ ‫له‌ئاکارە سەرەکییەکانیان لەو ڕۆژگارەدا‬ ‫نیشان ئەدەم‪ .‬ھێزە فاشیستییەکان‬ ‫خۆیان‌وەک ھێزێک دەناساند لەدەرەوەی‬ ‫ھێزە چەپ‌و ھێزە ڕاستڕەوەکاندا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باسیان له‌تێکەڵکردنی سۆسیالیزم‌و‬ ‫ناسیۆنالیزم بەیەکتری دەکرد‪ .‬باسیان‬ ‫له‌تێکەڵکردنی ڕۆحیەتی یەکسانخوازیی‬ ‫سۆسیالیزمیان دەکرد به‌ھەست‌و شەرەف‌و‬ ‫قارەمانێتی نەتەوەیی‪ .‬ھاوکات ھێزەکانی‬ ‫فاشیزم ھەڵگری ڕۆمانسیەتێکی تایبەت‬ ‫بوون؛ ڕۆمانسیەتێکی نەتەوەیی کە پێ‬ ‫لەسەر بێگەردیی‌و پاکژیی‌و تایبەتمەندێتی‬ ‫نەتەوە دادەگرێت‪ .‬خاڵی جیاکەرەوەی‬ ‫سەرەکی ھێزە فاشیستییەکانی ئەو‬ ‫ڕۆژگارە‪ ،‬لەپاڵ ڕۆمانسیەتێکی نەتەوەیی‬ ‫پەڕگیردا‪ ،‬بریتی بوو لەوەی کە گروپی‬ ‫”پارامیلیتاریی“ بوون‪‌ ،‬واتە گروپی‬ ‫نیمچە چەکداریی سەربازیی بوون‪.‬‬ ‫جلوبەرگی نیزامی تایبەتیان لەبەردەکرد‪،‬‬ ‫شێواز‌و ستایڵی تایبەت بەخۆیان ھەبوو‪.‬‬ ‫فاشیستەکانی ئیتالیا‪ ،‬بۆ نموونە‪ ،‬کراسی‬ ‫رەش‌و فاشیستەکانی ئەڵمانیا کراسی‬ ‫قاوەیی‌و فاشیستەکانی ھەنگاریا کراسی‬ ‫سەوز‌و فاشیستەکانی ئیرلەندا کراسی‬ ‫شینیان لەبەردەکرد‪ .‬ئەم یەکپۆشییە‬ ‫تەنھا خۆپۆشینێکی ئاسایی نەبوو‪،‬‬ ‫بەڵکو سیستمێکی تایبەتی ماناش بوون‪،‬‬ ‫ئاماژەسازییەکی نماییشکارانەی تایبەتی‬ ‫لەپشتەوە بوو‪ .‬ئەوەی فاشیستەکان‬ ‫له‌ڕێگای یەکپۆشییەوە دەیانویست‬ ‫بیگەیەنن دوو پەیامی سەرەکی بوو‪.‬‬ ‫پەیامی یەکێتی ھێزەکانیان‌و پەیامی‬ ‫گوێڕایەڵییان‪ .‬یەکێتییان دەیکردنە‬ ‫”گشتێکی گەورە“ کە ھەم له‌تاکەکەسەکان‬ ‫گرنگترە‌و ھەم تاکەکەسەکانی ناو ئەو‬ ‫گشتە‌وەک یەکن‌و لەگەڵ یەکدا یەکسانن‪.‬‬ ‫لەناو ئەو گشتە تایبەتەشدا ئینتیماشیان‬ ‫بۆ ”یەک“ سەرکردە ھەیە کە فریادڕەس‌و‬ ‫‪.‬بێوێنەیە‌و ئەمان تەواو گوێڕایەڵین‬ ‫ھێزە‬ ‫ھاوبەشی‬ ‫تری‬ ‫شتێکی‬ ‫فاشیستییەکانی ئەو ڕۆژگارە ئەوەبوو‬ ‫کە زۆربەیان ئەزموونی سەربازیی‌و شەڕی‬ ‫ڕاستەوخۆی ناو سەنگەر‌و بەرەکانی‬ ‫جەنگیان ھەبوو‪ .‬ئەمەش ھەم توندتیژیی‬

‫‪25‬‬

‫ستراتیژی شێواندن‬ ‫کردبوون‪ ،‬ھەم ئامادەگی دەستبردنیان‬ ‫بۆ توندوتیژیی بەشێوەیەکی ترسناک‬ ‫تیادا گەورە کردبوو‪ .‬ھاوکات ھەستی‬ ‫ھاوسەنگەریی‌و ھەڤاڵبوون‌و ھاریکاریشی‬ ‫تیادا بەھێز کردبوون‪ .‬جگە لەمانە ڕۆحی‬ ‫قوربانیدان‌و ڕیسکی گەمەکردن به‌ژیان‌و‬ ‫نەترسان له‌جەنگ بەشێک بوو له‌شێوازی‬ ‫ژیان‌و بیرکردنەوەی‌ سیاسی‌و عەقڵیەتی‬ ‫کۆمەاڵیەتییان‪ .‬نەک ھەر ئەمە زۆرێک‬ ‫له‌فاشیستەکان جەنگیان ‌وەک ھەل‌و‬ ‫ئەگەرێک بۆ دەرکەوتنی پیاوەتیی‌و‬ ‫قارەمانێتی خۆیان نیشانئەدا‪( .‬فاشیزم‬ ‫ڕەھەندێکی جێندەری ھێجگار بەھێزی‬ ‫ھەیە‪ ،‬پێداگرتن لەسەر بەھاکانی پیاوەتی‬ ‫‪).‬یەکێکە له‌ئاکارە سەرەکییەکانیان‬ ‫فاشییەکان ھەڵگری گوتارێکی نەتەوەیی‬ ‫پەڕگیریش بوون کە باسی له‌کۆکردنەوەی‬ ‫ھەموو نەتەوە لەناو یەک پارت‌و لەپاڵ‬ ‫یەک سەرکردەدا دەکرد‪ ،‬لەباتی دابەشبون‬ ‫بەسەر چین‌و حیزبی جیاوازدا ئەمان باسیان‬ ‫له‌ھاریکاریی نەتەوەیی دەکرد‪ .‬بەڵێنی‬ ‫بونیادنانەوەی شەرەفی نەتەوەیان ئەدا‬ ‫لەڕێگای چاندنی ئاکارە سەربازییەکانی‬ ‫ناو بەرەکانی جەنگ له‌کۆمەڵگادا‪ ،‬ئاکاری‬ ‫دیسپلین‌و گوێڕایەڵیی‪ ،‬ڕۆحی قوربانیدان‌و‬ ‫ئینتیمای بەھێز بۆ نەتەوە‪ ،‬بەھێزکردنی‬ ‫ڕۆحی گروپگەرایی‪ ،‬بەرزڕاگرتنی بەھای‬ ‫ئازایەتیی‌و ڕیسککردن‪ ،‬سەرکەوتن بەسەر‬ ‫ئەنانیەتدا‪ ،‬خۆڕێکخستنی بەردەوام‌و‬ ‫ڕۆحی ھەڤااڵیەتی ھتد… ‌وەک چۆن‬ ‫بەھێزبوونی سەربازیی‌و نەتەوەیی له‌ئامانجە‬ ‫سەرەکییەکانیان بوو‪ ،‬ئاواش لەناوبردنی‬ ‫بازاڕی ئازاد‌و لەناوبردنی سەندیکاکان‌و‬ ‫لەناوبردنی کۆمەڵگای مەدەنی سەربەخۆ‌و‬ ‫لەناوبردنی ناکۆکی‪ ،‬بەتایبەتی ناکۆکی‬ ‫سیاسیی‪ ،‬له‌ئامانجە سەرەکییەکانیان بوو‪.‬‬ ‫بۆیە البردنی پەرلەمان‌و ژیانی فرەحیزبی‬ ‫بەشێکی گرنگی ئامانجی فاشیانەی ئەو‬ ‫ڕۆژگارە بوو‪ .‬بۆ دروستکردنی نەتەوەیەکی‬ ‫پوخت‌و ساف‌و بێگەردیش ئامادەبوون‬ ‫کەمە نەتەوایەتییەکان لەناوببەن‪.‬‬ ‫گەورەیان‬ ‫ڕۆڵێکی‬ ‫فاشیستەکان‬ ‫به‌بیرۆکەی پیالنی دەرەکیی دوژمناکارانە‬ ‫ئەدا‌و باسی ئامادەباشی تەواویان بۆ‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی ئەو پیالنانە دەکرد‪.‬‬ ‫نازییەکانی ئەڵمانیا کە دەسەاڵتیان‬ ‫گرتەدەست ھەوڵی پیادەکردنی تەواوی‬ ‫ئەو ئامانجانەیان دا‪ ،‬لە‌وێرانکردنی‬ ‫بەرگرییکردنی‬ ‫توانایەکی‬ ‫ھەموو‬ ‫کۆمەڵگاوە لەخۆی‪ ،‬تا ‌وێرانکردنی حیزبه‌‬ ‫سیاسییەکان‌و ‌وێرانکردنی سەندیکا‌و‬ ‫گروپە نادەوڵەتییەکان‪ ،‬بۆ ڕاونان‌و‬ ‫کوشتن‌و بێنرخکردنی کاری ڕۆشنبیران‌و‬ ‫ھونەرمەندان‪ .‬لەزمانی زانستدا بەم‬ ‫پرۆسە گەورەیەی سڕینەوەی جیاوازیی‌و‬ ‫‌وێرانکاریی کۆمەاڵیەتی دەگوترێت‬ ‫”پرۆسەی وردوخاشکردنی کۆمەڵگا“‪،‬‬ ‫‪ Atomisation.‬به‌ئینگلیزی‬ ‫پرسیارەکە ئەوەیە بۆ لەناو ئەو‬ ‫سێ ھێزەی لەسەره‌وەدا باسمانکرد‪،‬‬ ‫فاشیستەکان سەرکەوتن؟ تاوەکو ئەمڕۆ‬ ‫‌وەاڵمی ئەم پرسیارە باس‌و خواست‌و‬ ‫لێکۆڵینەوەی زۆر‌و جیاوازی لەسەرە‪.‬‬ ‫ھەوڵدان بۆ وەاڵمدانەوەی ئەم پرسیارە‬ ‫دەکەوێتە دەرەوەی سنوور‌و مەبەستی ئەم‬ ‫‪.‬نووسینەوە‬ ‫فاشیزم‌وەک چەمکێکی تیوریی‬ ‫ئەوەی لەسەرەوە باسکرا ھێڵە‬ ‫گشتییەکانی ئەو ژینگە‌و ھەلومەرجە‬ ‫مێژووییە بوو کە فاشیزمی له‌دوای جەنگی‬ ‫جیھانی یەکەم‪ ،‬بەتایبەتی له‌بیستەکان‌و‬ ‫سییەکاندا‪ ،‬کردە ھێزی بااڵدەست‪ ،‬النیکەم‬ ‫له‌ئیتالیا‌و ئەڵمانیادا‪ .‬ھەلومەرجێک کە‬ ‫تایبەتمەندێتی مێژوویی خۆی ھەیە‌و‬ ‫به‌توندی بەمێژووی جەنگی جیھانی‬ ‫یەکەم‌و دۆخی دوای جەنگەوە گرێدراوە‪.‬‬ ‫بەاڵم فاشیزم تەنھا ئەزموونێکی مێژوویی‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو ‌وەک ھەموو ”یزم“ەکانی‬ ‫تری ‌وەک ”سۆسیالیزم“‪” ،‬لیبرالیزم“‪،‬‬ ‫”ناسیۆنالیزم“‪” ،‬ئانارشیزم“ ھتد‪..‬‬ ‫کۆمەڵێ مانای تایبەتی ھەیە‪‌ .‬وەک‬ ‫ھەریەکێک لەو ئایدیۆلۆژیانە ھەڵگری‬ ‫جیھانبینی‌و ڕوانینێکی گشتییە‪ .‬ھەڵگری‬ ‫‌وێنەیەکە بۆ کۆمەڵگا‪ ،‬بۆ نەتەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬بۆ ئێستا‪ ،‬بۆ قەیران‪ ،‬بۆ ئایندە‌و‬ ‫‪.‬بۆ چارەسەری کێشەکان‬ ‫وەک‌و وتم نووسینەکانی رۆجەر گریفین‬ ‫یەکێکە له‌سەرچاوە ھەرە گرنگەکانی‬ ‫تێگەیشتنێکی تیوریی له‌فاشیزم‪ .‬ئەم‬ ‫نووسەرە باس له‌تێزەی ”النیکەمی‬ ‫دەکات‪“، Fascist minimum، .‬فاشیزم‬ ‫‌واتە باس له‌النیکەمی ئەو مەرجانە دەکات‬ ‫کە پێویستە له‌بزوتنەوەیەکی سیاسی‬ ‫یان له‌دەسەاڵتدارێتییەکداھەبێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی بکرێت به‌فاشیزم ناوی ببەین‪.‬‬ ‫پرسیارەکە ئەوەیە ئەو النیکەمە چییە‬

‫کە دەشێت فۆرم‌و دەرکەوتە جیاوازەکانی‬ ‫فاشیزم لەدەوری کۆببنەوە؟ لەوەاڵمی‬ ‫ئەم پرسیارەدا ڕۆجەر گریفین باس‬ ‫له‌ئامادەگی دوو ئاکاری سەرەکی دەکات‬ ‫‪:‬کە بریتین لە‬ ‫‪ -١‬گرێدانی فاشیزم به‌ناسیۆنالیزمێکی‬ ‫‪.‬توندڕەوی دژە لیبرالەوە‬ ‫‪٢‬ـ ‌وێناکردنی فاشیزم ‌وەک ھێزێکی‬ ‫گۆڕانخواز‪ .‬فاشیزم لێرەدا نەک تەنھا‬ ‫ھێزێکی کۆنەپارێز نییە‌و نایەوێت‬ ‫پارێزگاری له‌ھێشتنەوەی دونیا بکات‬ ‫لەو شێوەیەی له‌ئێستادا ھەیەتی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ھێزێکی گۆڕانخوازە‌و دەیەوێت ”نیزام“‌و‬ ‫مرۆڤ‌و ڕیزبەستنه‌ کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‌و‬ ‫فەرھەنگییەکان بەشێوەیەکی ڕیشەیی‬ ‫دابڕێژێتەوە‌و بگۆڕێت‪ .‬بەم مانایە فاشیزم‬ ‫ھێزی دروستکردنی دونیا‌و نیزامێکی‬ ‫‪.‬نوێیە‬ ‫ئەو دوو ئاکارە سەرەکییەی فاشیزم‬ ‫له‌شوێنی جیاواز‌و لەناو پێکھاتی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی جیاوازداو لەناو‬ ‫کولتور‌و سیستمی رەمزیی جیاوازدا‬ ‫بەشێوازی جیاواز دەردەکەون‪ .‬بەاڵم بۆ‬ ‫ئەوەی ھێزێک وەک ھێزێکی فاشیستی‬ ‫ناوبنێین ئامادەگی ئەو دوو ئاکارە‬ ‫پێویستە‪ .‬ئەم دوو ئاکارە لەناو سیاسەت‪،‬‬ ‫پڕوپاگەندە‌و دینامیکیەتی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیای ھەموو ڕژێم‌و بزوتنەوەیەکی‬ ‫‪.‬فاشیدا ئامادەیە‬ ‫بەاڵم کۆکردنەوەی ئەم دوو ڕەھەندە‬ ‫سەرەکییەی فاشیزم‪‌ ،‬واتە کۆکردنەوەی‬ ‫ڕەھەندی دژە لیبرالبوونێکی ناسیۆنالیستی‬ ‫پەڕگیر لەگەڵ ئاکاری گۆڕانخوازانەدا‪،‬‬ ‫ھەمیشە لەناو ئەفسانەیەکی گەورەدا‬ ‫ئامادەیە کە ئەفسانەی سەرەکی فاشیزمە‪.‬‬ ‫ڕۆجەر گریفین ئەو ئەفسانەیە ناودەنێت‪،‬‬ ‫ئەفسانەی “سەرلەنوێ لەدایکبوونەوەی‬ ‫‪“ "Palingenetic‬نەتەوەیی پەڕگیر‬ ‫وشەی یەکەمیان ‪ultra-nationalism".‬‬ ‫ھێما بۆ بۆ ئەفسانەی ‪Palingenetic‬‬ ‫”سەرلەنوێ لەدایکبوونەوە“ دەکات‪،‬‬ ‫لەدایکبوونەوە دوای مردنێکی‌واقیعی یان‬ ‫ڕەمزیی‪ ،‬دروستبوون‌و سەرکەوتنی ژیانێکی‬ ‫نوێ بەسەر ژیانێکی داڕماو‌و ”مونحەت“دا‪.‬‬ ‫بەبۆچوونی ڕۆجەر گریفین ئەم ئەفسانەی‬ ‫”سەرلەنوێ لەدایکبوونەوەیە“ شتێک نییە‬ ‫تایبەت به‌فاشیزم‪ ،‬بەڵکو الی زۆر نووسەر‌و‬ ‫ھونەرمەند‌و زۆرێک له‌دینەکانیش ئامادەیە‪.‬‬ ‫لەھەمانکاتدا بەشێکە لەسەرجەمی‬ ‫ئایدیۆلۆژیا گۆڕانخواز‌و شۆڕشگێڕەکانی‬ ‫‌وەک کۆمۆنیزم‌و ئەنارشیزم‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی ئەم ئەفسانەی لەدایکبوونەوەیە‬ ‫دەکات به‌بەشێکی سەرەکی فاشیزم‬ ‫به‌ناسیۆنالیزمێکی‬ ‫بەستنەوەیەتی‬ ‫پەڕگیرەوە‪ .‬ناسیۆنالیزمێک کە تەواو‬ ‫دژەلیبرال‌و دژەجیاوازیی‌و دژەپلورالیزمە‪.‬‬ ‫بەم مانایە فاشیزم له‌ئاستە تیورییەکەیدا‬ ‫مانای پێکەوەگرێدانی ناسیۆنالیزمێکی‬ ‫به‌بیرۆکەی‬ ‫نالیبرال‪،‬‬ ‫پەڕگیریی‬ ‫دروستکردنی دونیایەکی نەتەوەیی‬ ‫نوێوە‪ ،‬دوای ئەوەی نەتەوە لەدۆخی‬ ‫مردن‌و لەناوچوون نزیکبۆتەوە‪ .‬بۆ‬ ‫پیادەکردنی ئەم ئەفسانەیەش فاشیزم‬ ‫دەکەوێتە جەنگێکی بەردەوامەوە دژ‬ ‫به‌ئێستا‪ ،‬دژ بەو دونیا نەتەوەییە‬ ‫داڕماو‌و بێنرخ‌و ”مونحەت“ەی لەئارادایە‪،‬‬ ‫بەھیوای سەرلەنوێ دروستکردنەوەی‬ ‫نەتەوەیەکی زیندو‌و پاکژ‌و سەرکەوتوو‪،‬‬ ‫چاالک‌و بەختەوەر‪.‬ئەمەش لەڕێگای‬ ‫بەگژاچوونەوەیەکی توندوتیژ‌و فرەالیەنی‬ ‫سەرجەمی ئەو ڕوانین‌و ئایدیۆلۆژیایانەی‬ ‫کە ڕێ لەم لەدایکبوونەوەیە بگرێت‪ ،‬دژ‬ ‫به‌پاکژیی نەتەوەیی بێت‪ ،‬باس له‌گرنگیدان‬ ‫به‌پاراستنی جیاوازیی‌و پلورالیزمی‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و کولتوریی‌و دینی‌و‬ ‫‪.‬ئەتنی بکات‬ ‫ئەم بیرۆکە سەرەکییە کرۆکی ئەو‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەیە کە له‌ئەزموونی فاشیستیدا‬ ‫ڕۆڵێکی ھێجگار سەرەکی‌و بنەڕەتی‬ ‫دەبینێت‪ .‬ئایدیۆلۆژیایەک کە دونیای ئێستا‬ ‫‌وەک دونیایەکی داڕما‌و بێنرخ‌و ”مونحەت“‬ ‫‌وێنادەکات‪‌ ،‬وەک دونیایەک تیایدا ڕۆحی‬ ‫نەتەوەیی مردوە یان مردێنراوە‪ ،‬نەتەوە‬ ‫خۆشی له‌سەرەمەرگدایە‪ ،‬ئەوانەشی لەم‬ ‫دۆخە بەرپرسیارن دوژمنەکانی نەتەوەن‬ ‫کە پێویستە بەھەموو چەکێک بەگژیاندا‬ ‫بچینەوە‪ .‬له‌ئەزموونی فاشیزمی ئەوروپادا‬ ‫ھێزە لیبرال‌و مارکسی‌و کۆنەپارێزەکان‬ ‫ئەو دوژمنانە بوون کە فاشیزم دەیویست‬ ‫بەگژیاندا بچنەوە‪ ،‬لیبرالەکان لەبەر‬ ‫ڕێزگرتنیان له‌جیاوازیی‌و پلورالیزمی‬ ‫سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و فەرھەنگیی‪،‬‬ ‫مارکسییەکان لەبەر دابەشکردنی نەتەوە‬ ‫بەسەر چەند چینێکی جیاوازی دژ بەیەک‌و‬ ‫دوژمن لەگەڵیەکدا‪ ،‬کۆنەپارێزەکانیش لەبەر‬ ‫ڕێگرتن له‌گۆڕانی دونیا‌و تازەکردنەوەی‬ ‫ژیانی نەتەوەیی‪ .‬ئاشکرایە له‌شوێنی‬

‫دیکە‌و لەئەزموونی مێژووی دیکەدا دەشێت‬ ‫ئەو ھێزانەی فاشیزم دوژمنایەتییان‬ ‫دەکات ھێزی تر بن‌و جیاوازبن لەوەی‬ ‫له‌ئەزموونە ئەوروپییەکەدا ئامادەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم لەھەموو دۆخێکدا فاشیزم پرۆژەی‬ ‫گۆڕینی ئەم ئێستا نەتەوەییە داڕماوە‌و‬ ‫دروستکردنی ئایندەیەکی نەتەوەیی پاکژە‬ ‫کە تیایدا نەتەوە سەروەری ڕاستەقینەیە‌و‬ ‫یەکێتیی‌و ”ھەقیقەتی“ خۆی ‌وەک‬ ‫نەتەوەیەکی پاکژ‌و بەھێز دەژی‪‌ .‬وەک‬ ‫ڕۆجەر گریفین دەڵێت جیاکەرەوەی‬ ‫سەرەکی ڕوانین‌و نرخاندنی فاشیستانە‬ ‫بریتییە لە‌وێناکردنی دونیا ‌وەک ئەوەی‬ ‫له‌ساتەوەختی ‌وەرچەرخان‌و دابڕانێکی‬ ‫مێژوویدا بێت‪ ،‬لەدایکبوونی سەردەمێکی‬ ‫تەواو نوێ‌و لەگۆڕانانی سەردەمێکی تر‪.‬‬ ‫سەردەمێکیان سەردەمی ‌وێرانبوون‌و‬ ‫مردنی نەتەوەیە‪ ،‬ئەویتریان سەردەمی‬ ‫دروستکردنەوە‌و بونیادنانەوەی نەتەوەیە‪.‬‬ ‫پێداگرتن لەسەر ئەوەی مرۆڤ لەسەردەمی‬ ‫گۆڕانکاریی بنەڕەتیدا ‌وەستاوە‪ ،‬لەنێوان‬

‫فاشیزم باوەڕبوونە‬ ‫به‌ئەفسانەیەکی‬ ‫ئایدیۆلۆژیی‬ ‫ھەبوونی وێنەیەکی‬ ‫تایبەتە لەسەر‬ ‫دونیا‌و لەسەر‬ ‫ژیانی نەتەوەیی‬ ‫‌وێناکردنی‬ ‫کۆمەڵێک دوژمنی‬ ‫سەرەکییە‪ ،‬ھێزێکی‬ ‫گۆڕانخوازە کە‬ ‫دەیەوێت دونیا‌و‬ ‫کۆمەڵگا‌و مرۆڤ‬ ‫بگۆڕێت‌و لەسەر‬ ‫بناغەی ئەو‬ ‫ئایدیۆلۆژییەی‬ ‫کە ھەیەتی‬ ‫دایبڕێژێتەوە‬

‫سەردەمێکدا کە تێدەپەڕێت‌و سەردەمێکی‬ ‫نوێدا کە لەدایکدەبێت‪ ،‬ھەروەھا پێداگرتن‬ ‫لەسەر ئەوەی کە مرۆڤ له‌سەنگەرەکانی‬ ‫پێشەوەی جەنگێکدایە بۆ ڕێگرتن‬ ‫له‌داڕمانی تەواوەتی‪ ،‬به‌مەبەستی‬ ‫دروستکردنی ژیان‌و نەتەوەیەکی نوێ‪،‬‬ ‫تا ڕادەی دروستکردنی ”مرۆڤێکی نوێ“‬ ‫کە ھەڵگری ئاکارەکانی نەتەوەیەکی‬ ‫‪ ،)13‬بەشێکە ‪ (Griffin 1996:‬ڕزگارکەرە‬ ‫له‌ڕوانینی فاشیستییانە بۆ ئێستا‌و ئایندە‌و‬ ‫‪.‬مرۆڤ‌و کۆمەڵگا‌و زەمەن‬ ‫بەکورتی ئەوەی ھێز‌و ئایدیۆلۆژیا‌و‬ ‫ئەزموونێکی مێژوویی دەکاتە ھێز‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیا‌و ئەزموونێکی فاشیستی‬ ‫ئامادەگی ئەو ڕوانینەی سەرەوەیە‪،‬‬ ‫ئامادەگی ئەو ئەفسانەیەیە کە ھێمام‬ ‫پێکرد؛ ئەفسانەی ئەوەی نەتەوە لەدۆخی‬ ‫مردندایە پێویستی بەوەیە ڕزگاربکرێت‬ ‫لەو ھێزانەی ڕووبەڕووی ئەو مردنەیان‬ ‫کردۆتەوە‪ .‬جۆرج مۆسە‪ ،‬یەکێکی تر‬ ‫له‌گرنگترین لێکۆڵەرەوانی بواری فاشیزم‪،‬‬ ‫پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە فاشیزم‬ ‫بەھیچ مانایەک بزوتنەوەیەکی سیاسی‌و‬ ‫مۆدێلێکی دەسەاڵتی کۆنەپارێز نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو بزوتنەوەیەکی ”شۆڕشگێڕ“انەیە‪،‬‬

‫شۆڕشگێڕ بەو مانایەی خوازیاری‬ ‫ئەوەیە دونیا بەتەواوی بگۆڕێت‌و لەسەر‬ ‫بنەمای ئایدیۆلۆژیای فاشیزم سەرلەنوێ‬ ‫‪ (Mosse 1999: 72).‬دروستیبکاتەوە‬ ‫‪George Mosse (19999). The‬‬ ‫‪Fascist Revolution: Toward a‬‬ ‫‪General Theory of Fascism. New‬‬ ‫‪York, Howard Frertig.‬‬

‫فاشیزم‌و توندوتیژیی‬ ‫خاڵی سەرەکی له‌فاشیزمدا داڕشتنەوەی‬ ‫دونیایە لەسەر بنەمای پێدراوە‬ ‫ئایدیۆلۆژیی‌و ئەفسانەییەکانی فاشیزم‪.‬‬ ‫ئەم داڕشتنەوەیەش بەڕادەیەک ڕادیکاڵە‬ ‫کە ھەمیشە پێویستی به‌بەکارھێنانی‬ ‫توندوتیژییە بۆ ئەنجامدانی‪ .‬بەڕادەیەکیش‬ ‫دژ به‌جیاوازیی‌و پلورالیزمی سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و فەرھەنگی‌و ئەتنییە کە‬ ‫بەبێ جەنگێکی گەورە‌و بەردەوام لەگەڵ‬ ‫ئەو دۆخە پلورالەدا ناتوانێت بژی‪ .‬ئەم‬ ‫دۆخەیە وادەکات توندوتیژیی ببێتە‬ ‫یەکێک له‌پێداویستییە سەرەکییەکانی‬ ‫فاشیزم‪ .‬بەاڵم فاشیزم کورتناکرێتەوە‬ ‫بۆ بەکارھێنانی توندوتیژیی بەتەنھا‪،‬‬ ‫ھەموو توندوتیژییەکیش توندوتیژییەکی‬ ‫فاشیستانە نییە‪ .‬بۆ ئەوەی توندوتیژیی‬ ‫فاشیستانە‬ ‫توندوتیژییەکی‬ ‫‌وەک‬ ‫‌وێنابکەین دەبێت له‌پەیوەندیدابێت بەو‬ ‫ئەفسانە سەرەکییەوە کە کرۆکی فاشیزم‬ ‫دەستنیشاندەکات‪ .‬توندوتیژیی دەبێت‬ ‫ئامرازی پیادەکردنی ئەو ئەفسانەیە‬ ‫بێت‪ .‬لەپاڵ پەنابردنی بەردەوامدا‬ ‫بۆ توندوتیژیی‪ ،‬فاشیزم باوەڕبوونە‬ ‫به‌ئەفسانەیەکی ئایدیۆلۆژیی‪ ،‬ھەبوونی‬ ‫وێنەیەکی تایبەتە لەسەر دونیا‌و لەسەر‬ ‫ژیانی نەتەوەیی‪‌ ،‬وێناکردنی کۆمەڵێک‬ ‫دوژمنی سەرەکییە‪ ،‬ھێزێکی گۆڕانخوازە کە‬ ‫دەیەوێت دونیا‌و کۆمەڵگا‌و مرۆڤ بگۆڕێت‌و‬ ‫لەسەر بناغەی ئەو ئایدیۆلۆژییەی کە‬ ‫ھەیەتی دایبڕێژێتەوە‪ .‬ئەمانەن ‌وادەکەن‬ ‫توندوتیژی ببێتە یەکێک له‌ئامرازە‬ ‫ھەرە سەرەکییەکانی بەرپاکردنی ئەو‬ ‫گۆڕانکارییە تایبەت‌و بەرفراوانانە‪.‬‬ ‫توندوتیژیی فاشیستی توندوتیژیی نییە بۆ‬ ‫بێدەنگکردنی ئەم یان ئەو گروپ‪ ،‬یان بۆ‬ ‫کۆکردنەوەی پارە‌و سەرمایە لەدەستی ئەم‬ ‫یان ئەو خێزان‌و بنەماڵەی سیاسیدا‪ ،‬یان‬ ‫بۆ بەرگریکردن له‌نوخبەیەکی دەسەاڵتدار‪،‬‬ ‫یان تەنھا بۆ مەبەستی ترساندن‪،‬‬ ‫بەڵکو توندوتیژییەکە بۆ گۆڕینی دونیا‌و‬ ‫سەرلەنوێ داڕشتنەوەی‪ ،‬بۆ دروستکردنی‬ ‫”نەتەوەیەکی‬ ‫”نەتەوەیەکی نوێ“‪،‬‬ ‫گەنج‌و چاالک“‪ .‬ئەوەی ھەموو جۆرە‬ ‫توندوتیژییەک به‌توندوتیژیی فاشییانە‬ ‫بزانین‪ ،‬ھێما بۆ دوو شت دەکات‪ .‬یەکەم‬ ‫تێنەگەیشتن له‌توندوتیژیی خۆی ‌وەک‬ ‫چەمکێکی ئاڵۆز‪ .‬دووھەم تێنەگیشتن‬ ‫‪.‬له‌فاشیزم‌وەک ئەزموونێکی توندوتیژ‬ ‫فاشیزم‌و ڕۆڵی ئایدیۆلۆژیا‬ ‫مەبەست له‌ئایدیۆلۆژیا‪ ،‬بەتایبەتی بەو‬ ‫مانایەی ھانا ئارێنت به‌ئایدیۆلۆژیای‬ ‫بریتییە‬ ‫دەبەخشێت‪،‬‬ ‫فاشیزمی‬ ‫له‌کۆمەڵێک بیروبۆچوون کە دەخوازن‬ ‫یەک لێکدانەوەی گشتی‌و بەرفراوان‬ ‫مێژوویی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫به‌گۆڕانی‬ ‫ببەخشن‪ .‬ڕوانینێکی تایبەت دەربارەی‬ ‫چییەتی مرۆڤ‪ ،‬چیەتی ژیانی ئینسانی‪،‬‬ ‫چییەتی سروشت‪ ،‬چییەتی کۆمەڵگا‌و‬ ‫ئەم ڕوانینەش دەستنیشانی ھەموو ئەو‬ ‫مانایانەی تر دەکات کە دەکرێت مرۆڤ‬ ‫بەدوایاندا بگەڕێت‪ .‬ئایدیۆلۆژیای فاشیزم‬ ‫ئایدیۆلۆژیای کەشفکردن‌و دۆزینەوەی‬ ‫نھێنی‌و مەتەڵە گەورەکانی مێژوو ‌و‬ ‫کۆمەڵگا‌و مرۆڤە لەڕێگای پێشنیارکردنی‬ ‫تێگەیشتنێکی زۆر تایبەتەوە بۆ چییەتی‬ ‫مرۆڤ‪ .‬فاشیزم ‌وەک ئایدیۆلۆژیا تەنھا‬ ‫قسەکردنێکی گشتی نییە لەسەر‬ ‫ئەوەی چ فۆرمێکی کۆمەڵگا لەویتریان‬ ‫باشترە‪ ،‬یان کامیان لەگەڵ پێداویستییە‬ ‫سەرەکییەکانی تاکەکەسدا دەگونجێت‪،‬‬ ‫بەڵکو حیکایەتێکی گەورەیە دەربارەی‬ ‫ڕەچەڵەکی مرۆڤ‪ ،‬گەشەی مێژوو‌و‬ ‫ئەو ئایندەیەی کە پێویستە کۆمەڵگا‬ ‫پێی بگات‪ .‬لەمەشدا ھیچ دیاردەیەک‬ ‫جێناھێڵرێت بۆ لێکدانەوە‌و ڕێکەوت‌و‬ ‫تەفیسری جیاواز‪ ،‬یان بۆ ھەڵەکردن‪،‬‬ ‫بەڵکو ھەموویان لەبەرگێکی ”زانستی“دا‬ ‫پێشکەش دەکرێن‌و ‌وەک دواھەمیان‬ ‫ڕاستی دەسەپێنرێن‪ .‬ئەمەیە ‌وادەکات‬ ‫ئایدیۆلۆژیای فاشی نەک تەنھا شوێنێک‬ ‫بۆ لێکدانەوەی تایبەت جێناھێڵێت‪،‬‬ ‫بەڵکو شوێنێکیش بۆ ھەستکردنی مرۆڤ‬ ‫خۆشی جێنەھێڵێت بەوەی بوونەوەرێکە‬ ‫بەرپرسیارە لەبەرامبەر بەکارھێنانی‬ ‫‪.‬سەربەخۆی عەقڵی خۆیدا‬

‫»» ‪39‬‬

‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫ئایا کێشە‌و جیاوازییە س����ەرەکییەکانی‬ ‫ئێس����تای ناو دونی����ای رۆش����نبیریی ئێمە‬ ‫چی����ن؟ ئەگەر کێش����ەیەکیش ھەبێت‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەم کێش����ەیە ملمالنێیەکی دروستکراوەیان‬ ‫دەرکەوتێک����ی سروش����تییانەی ناو دونیای‬ ‫رۆش����نبیریی ئێمەی����ە؟ ئایا ئەم کێش����ەیە‬ ‫جیاوازی����ی فیکریی����ە ی����ان گرفتێک����ی‬ ‫شەخسیی‌و ئیرەییە؟ له‌ناکۆکی میتۆدەکانی‬ ‫خوێندن����ەوەوە ھات����وە یان س����تراتیژێکی‬ ‫رۆشنبیریی ‪ -‬سیاس����یی تایبەت ئاراستەی‬ ‫دەکات؟ ئایا شەڕی دۆزینەوە‌و کەشفکردنی‬ ‫ھەقیقەتە‪ ،‬یان شەڕی تۆمەت بەخشینەوە‌و‬ ‫شکاندن‌و تێوەگالنە؟‬ ‫ئەو مۆدێلەی ”رۆش����نبیری پێش����ڕەو“‬ ‫کە لینین له‌سیاس����ەتدا دایھێن����ا‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫به‌جلوبەرگێک����ی ن����وێ‌و به‌زمانێکی تازەوە‬ ‫گەڕاوەتەوە ناو جیھانی رۆشنبیریی ئێمە‪.‬‬ ‫لینینس����تە نوێکان پێماندەڵێن رۆشنبیریی‬ ‫پێش����ڕەو دەبێت چۆن بێت‌و کێ بێت‪ ،‬چی‬ ‫بنوسێت‌و چی نەنوسێت‪ ،‬له‌کەی‌و کوێدا قسە‬ ‫بکات‌و له‌کوێش����دا قسە نەکات‌و بێدەنگبێت‬ ‫? ئەم ڕۆش����نبیرە لینینی����ە نوێیە دەڵێت‬ ‫رۆشنبیر نابێت بەناوی گەلەوە قسە بکات‌و‬ ‫نابێت نوێنەری کۆمەڵگا بێت‪ ،‬کەچی خۆی‬ ‫بەناوی ”پێشڕەوی پێشڕەوەکان“ەوە قسە‬ ‫بۆ ھەمو کۆمەڵگا دەکات‌و خەریتە بۆ کایە‌و‬ ‫کردەی ڕۆشنبیربون دەکێشێت‪ .‬پەیوەندی‬ ‫نێوان رۆشنبیر‌و کۆمەڵگا پرۆگرام دەکات‌و‬ ‫تەنانەت س����ڵ لەوەش ناکاتەوە راستەیەک‬ ‫بھێنێ����ت ب����ۆ جیاکارییک����ردن له‌نێ����وان‬ ‫خائینبون یان شۆڕش����گێڕبون‌و فاشییبون‬ ‫یان فاشیینەبونی رۆشنبیراندا‪ .‬یان دەڵێت‬ ‫رۆش����نبیر دەبێت تەنھا خەریکی پرس����ە‬ ‫فیکرییە ق����وڵ‌و گەردونییەکان بێت‌و نابێت‬ ‫دونیای ئێمە بەسیاس����یی بکات‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫ھەم����و دی����دە تی����ۆری‌و کردەکان����ی خۆی‬ ‫پرنسیپی سیاس����یین‌و چەشنێک له‌مۆدێلی‬ ‫رۆش����نبیریی سیاس����یی بەرھەمدەھێنێت‪.‬‬ ‫رەخنەی له‌دەس����ەاڵت چەندە رادیکااڵنەیە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەوەندەش رەخنەیەکی ش����مولییە‬ ‫کە ی����ەک بک����ەری س����ەرەکیی ن����او ئەو‬ ‫دەسەاڵتەمان بۆدەستنیشان ناکات‪ .‬ئەو دژ‬ ‫به‌سیس����تەمی پەرلەمانتارییە‪ ،‬ھەڵبژاردن‌و‬ ‫پرس����ی دەستوریش بەالیەوە ھیچ مانایەکی‬ ‫سیاس����یی‌و بەھایەکی یاساییان نییە‪ .‬ئەم‬ ‫ڕۆش����نبیرە لینینیە قس����ەکردن‌و ناڕەزایی‬ ‫دەربڕین‌و بەرگریی کۆمەاڵیەتی‌و سیاس����یی‬ ‫به‌دوبارەکردن����ەوە‌و جوینەوەیەکی بێمانای‬ ‫خەباتک����ردن دادەنێت‪ ،‬چونک����ی پێیوایە‬ ‫جەوھەرێ����ک‪ ،‬قەدەرێک����ی سیس����تەمییانە‬ ‫کۆمەڵگاکان����ی ئێم����ە بەڕێوەدەب����ات‪ ،‬کە‬ ‫جگ����ە لەو کەس����ی تر نھێنی‌و یاس����اکانی‬ ‫ئەم سیس����تمە‌و فش����ارەکانی ئەم قەدەرە‬ ‫نابینێت‪ .‬باس له‌گۆڕینی کۆی سیستەمی‬ ‫دی����د‌و ئایدیام����ان دەکات‪ ،‬ک����ە دەش����ێت‬ ‫شۆڕش����کردن یەکێک بێت له‌ئەگەرەکانی‪،‬‬ ‫بەاڵمپێمانناڵێت مۆدێلی ئەو بۆ گۆڕان چییە‪،‬‬ ‫گەر شۆڕش����ە‪ ،‬بک����ەرە کۆمەاڵیەتییەکانی‬ ‫ئەو شۆڕش����ە کێ����ن؟ کەرەس����تەکانی ئەو‬ ‫شۆڕش����ە‌و ئەگەرەکان����ی کامان����ەن؟ باس‬ ‫له‌مەترس����ییەکانی بەسیاس����ییبونی کایەی‬ ‫فیکر دەکات‪ ،‬بەاڵم ئێستا باس له‌ستراتیژی‬ ‫سەرەکیی سیاسەتی کوردستان ناکات کە‬ ‫بریتییە لەجیاکردنەوەی سیاسەت له‌فیکر‪،‬‬ ‫ڕێگرتنە لەوەی فیکر لەس����ەر سیاس����ەت‬ ‫بدوێ����ت‌و ش����یتاڵکاریی بۆ ب����کات‪ .‬باس‬ ‫له‌س����ەربەخۆیی دەکات‪ ،‬بەاڵم دەس����تێک‌و‬ ‫قاچێک‌و گیرفانێکی لەن����او ئابوریی دەزگا‬ ‫رۆشنبیرییەکان‌و میدیای حیزبییدایە‪ .‬باس‬ ‫له‌دیکتاتۆرییەت‌و فاشیزم دەکات‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫پێمانبڵێ����ت ئ����ەم فانتۆم����ە ئایدیۆلۆژییە‬ ‫لە‌واڵتی ئێمەدا کێ س����ەرکردایەتی دەکات‌و‬ ‫بک����ەرە س����ەرەکییەکانی ئ����ەم مۆدێل����ه‌‬ ‫دەس����ەاڵتدارێتییە کێ����ن؟ ھەندێ����ک ل����ەم‬ ‫رۆشنبیرە لینینیانە له‌ئۆپۆزیۆسیۆن تۆراون‪،‬‬ ‫کەچی ئەم رکەبەرایەتییە تیۆریزە دەکەن‌و‬ ‫باس له‌بونیادی دەسەاڵتگەرایی‌و مەترسیی‬ ‫ئیس��ل�امیزم‌و فاش����یبونی ئۆپۆزیس����یۆن‬ ‫دەک����ەن‪ .‬ئ����ەم نوخبه‌ رۆش����نبیرە نوێیە‬ ‫خەس����ڵەتێکی حەربائاسای ھەیە‪ ،‬ھەڵگری‬ ‫گوتارێکە دەیەوێت ئۆپۆزیسیۆنێکی فیکریی‬ ‫بێت‪ ،‬ب����ەاڵم بەبێ بونی ئۆپۆزیس����یۆنێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسیی‪ ،‬دەیەوێت له‌فیکردا‬ ‫یاخی‌و جەنگاوه‌ر بێت‪ ،‬بەاڵم لەناو ‌واقیعی‬ ‫سیاسییدا بکەرێکی بێدەنگ‌و سەالمەت‪.‬‬ ‫ئ����ەم مۆدێل����ه‌ نوێیە ھەم����ان میتۆدی‬ ‫تێوەگالن����ی ھەردو حیزب����ه‌ کوردییەکەمان‬ ‫بۆ بەرھەمدەھێنن����ەوە‪ .‬میتۆدی تێوەگالن‬ ‫ب����ەو مانایەی ب����اس لەوەدەکەن کە کەس‬ ‫نییە س����ەربەخۆ بێت‪ ،‬کەس نیە دەس����تی‬ ‫خ����ۆی پیس نەکردبێت‌و کەس����یش نەماوە‬ ‫له‌دەرەوەی سیس����تەمدا ب����ژی‪ .‬به‌بڕوای‬ ‫ئەوان میدیای ئەھلی‌و میدیای ئۆپۆزیسیۆن‌و‬

‫بۆچی له‌کۆمەڵگای ئێمەدا‬ ‫بەشداربون‌وەک ڕۆشنبیر‬ ‫له‌پرۆسەی سیاسییدا بوە‬ ‫به‌نەنگی بۆ رۆشنبیران؟‬ ‫بۆچی رۆشنبیران دەبێت‬ ‫سەربەخۆییان لەدەستبدەن‬ ‫کاتێک له‌چرکەساتێکی‬ ‫سیاسیی گرنگدا بونی‬ ‫بزوتنەوەیەکی کۆمەاڵیەتی‬ ‫ سیاسیی ناڕازیی بۆ‬‫کۆمەڵگاکەیان بەگرنگ‬ ‫بزانن‪ ،‬نەک به‌فریادڕەس؟‬ ‫میدیای حیزبی ھەموی����ان یەکن‪ ،‬ھەمویان‬ ‫لەناو یەک سیس����تەمدا نوقمن‪ ،‬ئەوسا ئەو‬ ‫سیستەمە سیس����تەمی دەسەاڵت بێت یان‬ ‫سیستەمی ئۆپۆزیسیۆن‪ ،‬سیستمی ڕەمزی‬ ‫یان ھەر سیس����تمێکی تر ک����ە گەمەکردن‬ ‫به‌زمان‌و خەیاڵ پێشنیاری بکات‪.‬‬ ‫بۆ رونکردن����ەوەی زیاتری ئەم چەمکی‬ ‫تێوەگالنە لەناو یەک سیستەمدا‪ ،‬حەزدەکەم‬ ‫بگەڕێم����ەوە بۆ یەکێک له‌نوس����ینەکانم کە‬ ‫تیای����دا رێکەوتنی س����تراتیژییم به‌چاڵێک‬ ‫له‌ئەختەب����وت‌وێناکردب����و‪ .‬رێکەوتنەکەم‬ ‫به‌چاڵەک����ە‌و بک����ەرە ئەختەبوتییەکانی ناو‬ ‫چاڵەکەش����م به‌سیاس����ەتمەدارانی پارتی‌و‬ ‫یەکێتی‌وێناکردب����و‪ .‬ھەرکاتێک یەکێکیان‬ ‫بیەوێ����ت له‌چاڵەکە بێت����ەدەرەوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫تر خۆی پێوە ھەڵدەواس����ێت‌و دەیھێنێتە‬ ‫خ����وارەوە؛ به‌چەش����نێک ئی����دی ھی����چ‬ ‫ئەختەبوتێک ناتوانێت ل����ەو چاڵە رزگاری‬ ‫بێ����ت‪ ،‬چونک����ی ھەریەکەیان بگاتە س����ەر‬ ‫لێ����واری دەرەوەی چاڵەکە‪ ،‬ئەوی تر خۆی‬ ‫پێوە ھەڵدەواس����ێت‌و دەیھێنێتە خوارەوە‌و‬ ‫فرێیدەدات����ەوە ناو چاڵەک����ە‪ .‬ئەم کردەی‬ ‫خۆھەڵواس����ینە بەیەکترەوە ی����ەک ئاکامی‬ ‫ھەیە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە ک����ە ھەمومان لەناو‬ ‫چاڵەکەدای����ن‌و ی����ەک ق����ەدەر پێکەوەمان‬ ‫دەبەس����تێت‪ ،‬ئەویش ق����ەدەری مانەوەیە‬ ‫لەن����او چاڵەک����ە‌و نەمانی ئی����رادەی ئازاد‌و‬ ‫رزگارنەبونی تاکانەیە‪.‬‬ ‫ئەم میتۆد‌و ئەم ستراتیژەش له‌ئێستادا‬ ‫بوە به‌بەش����ێک له‌ک����ردەی ئ����ەم گوتارە‬ ‫رۆشنبیرییە نوێیە‪ .‬ئەم مۆدێله‌ له‌ڕۆشنبیریی‬ ‫لینین����ی ن����وێ‪ ،‬س����تراتیژی تێ����وەگالن‌و‬ ‫پەلکێشانی ئەوانی تر بۆ ناو ئەو چاڵەی کە‬ ‫خۆیان بۆ خۆیان ھەڵکەندوە‪ ،‬بوە به‌بەشێک‬ ‫له‌ستراتیژی رۆشنبیرییان‪ .‬ئەم مۆدێله‌ ئەو‬ ‫رۆش����نبیرانە دەگرێتەوە کە حەس����انەوەی‬ ‫ئابوری‌و بژێوی خۆیان له‌رێگای دەزگاکانی‬ ‫میدیای حیزبیی����ەوە دابیندەکەن‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫ئەوەی لەم گرفتە رزگاریان بێت‪ ،‬دەیانەوێت‬ ‫ھەمو رۆش����نبیرانی تر پەلکێش بکەنە ناو‬ ‫چاڵەک����ەوە‪ ،‬ب����ۆ ئەوەی خۆی����ان بەتەنھا‬ ‫نەبن‪ ،‬بۆ ئەوەی بڵێن ئێمە سیس����تەمێکی‬ ‫گش����تگیرمان ھەیە‌و ک����ەس نییە له‌دەرە ‪-‬‬ ‫سیستەمدا بێت‪ .‬دەیانەوێت بڵێن ھەمومان‬ ‫پێک����ەوە لەناو ئەو چاڵە سیس����تەمەداین‪،‬‬ ‫ئەوانەی بانگەشەی سەربەخۆییش دەکەن‬ ‫بەش����ێکن لەو سیس����تەمە گوتارییەی کە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن دروستیکردوە‪ .‬به‌بڕوای ئەوان‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنیش بەش����ێکە لەو فاشیزمەی‬ ‫کە له‌ھەمو کون‌و قوژبنێکی دونیای ئێمەدا‬ ‫ئامادەی����ە‪ .‬لەئێس����تادا‌و بەتایب����ەت پاش‬ ‫ئامادەیی ئۆپۆزیس����ۆن بۆ بەش����داریکردن‬ ‫له‌حکومەت����دا‪ ،‬پەیام����ی ئەم رۆش����نبیرانە‬ ‫کورتبۆت����ەوە بۆ ئەوەی کە چیدی ئازایەتی‬ ‫نییە له‌دەزگاکانی دەرەوەی دەس����ەاڵتەوە‬ ‫رەخنە له‌دەسەاڵت بگریت‪ ،‬بەڵکو ئازایەتی‬ ‫گەورە ئەوەیە لەن����او دەزگاکانی خۆیانەوە‬ ‫رەخنەیان بکەیت‪.‬‬ ‫نوس����ەران له‌ھەم����و دونی����ادا دەتوانن‌و‬ ‫بۆیان ھەیە ئەندامی حیزبێک بن‪ ،‬ھەواداری‬ ‫بزوتنەوەیەکی کۆمەاڵیەتی یان سیاس����یی‬ ‫بن‪ ،‬تەنانەت دەتوانن ببن به‌سیاسەتمەدار‪.‬‬ ‫ئێم����ە دەی����ان نمونەمان لەبەردەس����تدایە‬ ‫کە نوس����ەران لەکاتی بون����ی دیکتاتۆریدا‬ ‫بەرھەڵستکاربون‌و ئەمەش له‌نوسەرێتییانی‬ ‫کەمنەکردۆتەوە‪‌ ،‬وەکو چەندین نوس����ەری‬ ‫گەورەی سەردەمی فاشیزم یان سەردەمی‬

‫تۆتالیتاریزمی دەوڵەتە سۆسیالیس����تەکان‌و‬ ‫دیکتاتۆرەکانی جیھانی س����ێ‪ .‬کەس����یان‬ ‫بەن����اوی قس����ەکردن له‌بونی����ادی ق����وڵ‌و‬ ‫رەگوڕیش����ەی کێش����ەکان‌و ج����ەوھەرە‬ ‫نادیارەکان����ەوە ھێ����زەکان‌و ڕەخن����ەکان‌و‬ ‫گوتارەکانی بەیەک تێکەڵنەکردوە‪ .‬له‌ئێران‌و‬ ‫دەوڵەتە عەرەبییەکانی دراوسێماندا چەندین‬ ‫نوس����ەری گ����ەورە پش����تیوانی بزوتنەوە‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی‌و سیاس����ییە نارازییەکان����ی‬ ‫کۆمەڵ����گای خۆی����ان کرد‪ ،‬بێئ����ەوەی ئەم‬ ‫پش����تیوانیکردنە له‌گەورەیی‌و سەربەخۆیی‬ ‫ئ����ەم نوس����ەرانە کەمبکات����ەوە‪ .‬له‌مێژودا‬ ‫بیری����اری گەورەم����ان ھەی����ە کەئەندام����ی‬ ‫پەرلەمان بون‪‌،‬وەکو دارندۆرف له‌ئەڵمانیا‪،‬‬ ‫یان سەرۆکی دەوڵەت بون ‌وەکو ڤاتسالڤ‬ ‫ھاڤڵ له‌چیکۆسلۆڤاکیا‪ ،‬ئەندامی حیزبێکی‬ ‫سیاس����یین ‌وەکو گونتەر گراس له‌ئەڵمانیا‬ ‫یان رۆڵێک����ی سیاس����یی بەرچاویان ھەیە‬ ‫‌وەک����و گێرد ماک له‌ھۆڵەندا‪ ،‬ھتد‪ .‬زۆرینەی‬ ‫نوس����ەران لەکاتی ھەڵبژاردندا پش����تیوانی‬ ‫ھێزێکی سیاس����یی دەکەن؛ نەک ھەر ئەمە‪،‬‬ ‫بەڵکو ھەندێکیش����یان تەنانەت پروپاگەندە‬ ‫بۆ سەرخس����تنی حیزبێک دەکەن‪ ،‬چونکە‬ ‫سیاس����ەتی حیزبێک لەوی تر به‌ڕاس����تتر‬ ‫دەزان����ن‪ .‬نوس����ەران‌و بیری����اران له‌کات����ی‬ ‫ھەڵبژاردن����دا دەچن بۆ دەنگ����دان‌و دەنگ‬ ‫به‌حیزبێکی سیاسیی دەدەن‪ ،‬بێئەوەی ئەم‬ ‫کردەیەیان ببێت به‌نەنگیی یان لەدەستچونی‬ ‫س����ەربەخۆیی فیکرییان‪ .‬کۆی ئەم کردانە‬ ‫ھیچ کاتێک له‌نوسەربون یان رۆشنبیربونی‬ ‫ئەو نوس����ەر‌و بیریارانەی کەمنەکردۆتەوە‌و‬ ‫نەش����بوە به‌ش����ەرم‌و نەنگ����ی ب����ۆ مێژوی‬ ‫ژیانیان‪ .‬بێگومان ھەمیش����ە خوێندنەوەی‬ ‫رەخنەیی‌و زانس����تیی‌و بابەتییانە بۆ کردە‌و‬ ‫رۆڵی رۆش����نبیران کراوە‪ ،‬ب����ەاڵم دور بون‬ ‫له‌نرخان����دن‌و حوکم����ی پێش����وەخت‪ ،‬دور‬ ‫له‌ناوزڕاندن‌و شکاندن‌و تاوانبارکردن‪.‬‬ ‫پرس����یارەکە ئەوەیە بۆچی له‌کۆمەڵگای‬ ‫ئێم����ەدا بەش����داربون ‌وەک ڕۆش����نبیر‬ ‫له‌پرۆس����ەی سیاس����ییدا بوە به‌نەنگی بۆ‬ ‫رۆش����نبیران؟ بۆچی رۆش����نبیران دەبێت‬ ‫س����ەربەخۆییان لەدەس����تبدەن کاتێ����ک‬ ‫له‌چرکەس����اتێکی سیاس����یی گرنگدا بونی‬ ‫بزوتنەوەیەک����ی کۆمەاڵیەتی ‪ -‬سیاس����یی‬ ‫ناڕازیی ب����ۆ کۆمەڵگاکەیان بەگرنگ بزانن‪،‬‬ ‫نەک به‌فریادڕەس؟ بۆچی ماشێنێکی گەورە‬ ‫له‌کارکردندای����ە بۆ ش����کاندن‌و ناوزڕاندن‌و‬ ‫تێوەگالن����ی رۆش����نبیرانی س����ەربەخۆ‌و‬ ‫کردنیان به‌بیریاری ئۆپۆزیس����یۆن‌و بوختان‬ ‫بۆھەڵبەستنیان بەوەی گەر پارتی‌و یەکێتی‬ ‫نەبێت‪ ،‬ھیچیان نییە قس����ەی لەسەربکەن؟‬ ‫ناکۆکی‌و دوفاقەیی ئ����ەم گوتارە لەوەدایە‬ ‫کە بۆ خۆیان رەوایە‪‌،‬وەکو سەربەخۆیەک‪،‬‬ ‫کۆنتراکت����ی دارایی����ان لەگ����ەڵ دەزگا‌و‬ ‫کەس����ایەتییە حیزبییەکاندا ھەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ب����ۆ رۆش����نبیرێکی س����ەربەخۆ رەوا نییە‬ ‫ساڵی جارێک له‌تەلەفیزیۆنێکی ئەھلی یان‬ ‫ئۆپۆزیسیۆندا چاوپێکەوتنی لەگەڵدابکرێت‪،‬‬ ‫ی����ان لەس����ەر روداوە گرنگ����ەکان بدوێت‌و‬ ‫بنوس����ێت‪ ،‬بەناوی ئ����ەوەوە گوای����ە کایە‬ ‫سەرەکییەکەی خۆی بەجێھێشتوە‌و ڕۆڵی‬ ‫ڕۆش����نبیر نابینێت‌و خەریکی سیاسەته‌ یان‬ ‫خەریکی دروس����تکردنی‌وێن����ەی پاڵەوان‌و‬ ‫رەعییەتە بۆ خۆی‪.‬‬ ‫من بۆ خودی خۆم کێش����ەم لەگەڵ ھیچ‬ ‫نوس����ەرێکدا نییە له‌کوێ دەنوسێت‪ ،‬کاری‬ ‫فیکریی‪ ،‬ئەدەبی یاخ����ود ھونەری دەکات‌و‬ ‫رێز له‌کایەی کارکردنی جیاوازی رۆشنبیریی‬ ‫دەگرێت‪ ،‬بەاڵم کێشەم لەگەڵ ئەوانەدایە کە‬ ‫ئەم رۆڵە به‌ئایدیۆلۆژیی دەکەن‌و دەیانەوێت‬ ‫رۆڵی ناوازە‌و پێش����ڕەوانەی رۆش����نبیرێکی‬ ‫رەس����ەن بگێ����ڕن‪ .‬س����ەیرە‪ ،‬زۆرینەی����ان‬ ‫س����ودمەندی ئابوریی نەوت����ی حیزبەکانن‌و‬ ‫دەیانەوێت بێدەنگ بن یان لەس����ەر کێشە‌و‬ ‫روداوەکانی ناو کۆمەڵگای ئێمە قسە نەکەن‪،‬‬ ‫کەچی ب����ەردەوام خەریک����ی رەخنەکردنی‬ ‫رۆڵی ئەو رۆشنبیرە چاالکانەی ناو روبەری‬ ‫گش����تیین کە لەسەر ئەو کێش����ە‌و روداوانە‬ ‫قس����ە دەکەن‪ .‬جنێوی فیکریی دادەھێنن‪،‬‬ ‫کێشەی فیکریی دروس����تکراو دەخوڵقێنن‪،‬‬ ‫بێئ����ەوەی زەمین����ەی گفتوگۆیەک����ی‬ ‫بابەتییانەی ھاوسەنگ‌و بەئەدەب بھێڵنەوە‬ ‫بۆ گفتوگۆکردن‪ .‬کەس پێیانناڵێت ئێوە بۆ‬ ‫قسە ناکەن‪ ،‬کەچی ئەوان بە‌وانی تر دەڵێن‬ ‫ئێوە بۆ قسە دەکەن‪ .‬کەس پێیانناڵێت ئێوە‬ ‫بون به‌مۆدێلێک‌و به‌بەش����ێک له‌س����تراتیژی‬ ‫نۆرمالیزەکردن����ی کارکردن لەن����او میدیای‬ ‫حیزب����ه‌ دەس����ەاڵتدارەکاندا‌و کەس����انێکی‬ ‫زۆر چ����اوی له‌ئێوە ک����رد‪ ،‬کەچی خەریکی‬ ‫س����وکایەتیکردنن به‌رۆڵ����ی ئەو نوس����ەر‌و‬ ‫رۆژنامەنوس����انەی ک����ە س����ەربەخۆبونیان‬ ‫جگ����ە له‌سەرئێش����ە‌و کەمدەرامەتیی‪ ،‬ھیچ‬ ‫س����ود‌و دەس����تکەوتێکی شەخس����یی ب����ۆ‬ ‫دروستنەکردون‪.‬‬

‫»» ‪39‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪26‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیزو نیاز نه‌جمه‌دین‌ ده‌ینوسن‬

‫نزیک‬

‫كه‌رنه‌ڤاڵی كوشتنی كاو‌ه گه‌رمیانی‌و سودمه‌نده‌كانی!‬

‫شه‌هیدی خه‌ونه بچکۆله‌كان‬ ‫سه‌ردار عه‌زیز‬

‫ئیسماعیل حەمەئەمین‬

‫دوژمنایەت���ی‌و ئەقڵیەت���ی دوژمنکاری‪.‬‬ ‫هەموان ئەو ڕاستیە سادەیه‌ دەزانین کە‬ ‫(کوشتنی سیاسی) یەکێک بوە له‌نەریتە‬ ‫باوەکانی ئەم بزوتنەوەیە‪ .‬دوژمن ئێمەی‬ ‫کوشتوە‌و ئێمەش بەمەجبوری کەوتوینەتە‬ ‫کوش���تنی دوژمن‪ ،‬لێرەوە کوش���تنمان‬ ‫بەدەس���تی دوژمن یان کوش���تنی دوژمن‬ ‫بەدەستی ئێمە‪ ،‬بەش���ێک بوە لەنەریتی‬ ‫شۆڕش���کردن‪ .‬هەمیش���ە لەو تەمەنه‌دا‬ ‫گوتومە‪ :‬شۆڕش پیاسەکردن نییە‌و یەک‬ ‫ڕۆژیش بەش���داری تێدا بکەیت بەساغی‬ ‫لێ���وەی نایەیت���ە دەرەوە‪ ...‬لەبەرامبەر‬ ‫ئەمەدا ئەم (کوشتن‌و کولتوری کوشتنە)‬ ‫بۆت���ە بەش���ێکی نەپچڕاو لەی���ادەوەری‬ ‫هەڵس���وکەوتی سیاس���یمان‪ ،‬م���ن خۆم‬ ‫شاهیدی ئەو زەمەنەم که‌ لەڕۆمانەکەمدا‬ ‫(ئەودی���و س���نور‪ ،‬باڵەف���ڕە بەنێ���و‬ ‫دارستانەکانی مانگدا) چەند فەسڵێک باس‬ ‫له‌(زەمەنی کوش���تن) دەکەم‪ .‬هەروەها‬ ‫ه���اوڕێ ڕۆماننوس���ەکانم (کاروان کاکە‬ ‫سور‌و بەختیار عەلی)‌و زۆرمان لەڕێگەی‬ ‫پاڵەوانی ڕۆمانەکانمانەوە‪ ،‬گوزارش���تمان‬ ‫لەم کولتوری کوش���تنە کردوە‪ .‬بەگشتی‬ ‫ناتوانین بڕوا بەوە نەکەین‪ ،‬کە لەکوشتنی‬ ‫کاوە گیاندا‪ ،‬کە زۆر‌وەحشیانەو بێئەمەک‌و‬ ‫نامەردانە لەب���ەردەم دایکیدا دەیکوژن‪،‬‬ ‫لەهەمان نەریتی کۆنینەوە س���ەرچاوەی‬ ‫هەڵنەگرتبێت‪ .‬ئ���ەم تیرۆرە لەگەرمیان‪،‬‬ ‫ئەو کوش���تنە تاریکانەمان بیردێتەوە کە‬ ‫لەدژی بەعس���ی فاشیست نەبون‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئەو کوشتنانە بون کە نەمده‌زانی بۆچی‌و‬ ‫کێ کردونی؟ ئەمانە ئەو کوشتنانە بون‬ ‫ک���ە نەماندەزانی ب���ۆ ڕودەدەن؟ بۆچی ب���ۆ دەردەکەوێ���ت کە سیاس���ەت لەم‬ ‫لەپ���ڕ هاوڕێکانمان لەالیەن بەعس���ەوە دەڤەرەدا فەش���ەلی گ���ەورەی هێناوە‪،‬‬ ‫زیندانی دەکرێن‌و هەمانش���ەو یەکس���ەر چونک���ە نەیتوانیوە تەجاوزی کوش���تنی‬ ‫بەعس دەیکوژێت! ی���ان لەپڕ هەڤاڵێک سیاس���ی ب���کات‪ ،‬بەمەش سیاس���ەتی‬ ‫دوای ئەوەی‌وازی لەهەمو شتێک دەهێنا کوردی لەبێکلت���وری خۆی���دا ناتوانێت‬ ‫لەس���وچێکدا دەکوژرا! لەدوای شکستی بەهەناردەکردن���ی ن���ەوت ب���ۆ تورکیا‪،‬‬ ‫حەفتاوچ���وار چەندین ک���ەس کوژران‌و قەناعه‌تمان بەپەیمانەکانی خۆشگوزەرانی‬ ‫کەس نەیزانی کێ‌و بۆچی‌و لەس���ەر چی داهاتو پێبکات‪ ،‬هەر‌وەک چۆن ناتوانین‬ ‫کوژران؟‪ ،‬لەماڵەکانی خۆیاندا‪ ،‬لەس���ەر قەناع���ەت ب���ەو کابینەی���ە بکەی���ن کە‬ ‫س���وچی ماڵەکانیان���دا بەرچەقۆ دران! ئۆپۆزیس���یۆن ئەمجارە خەونی چوارساڵ‬ ‫کوش���تنی ش���یوعیەکان لەشەستەکاندا هێمنی تێدا دەبینێت‪ ،‬هەتاوەکو خوێنی‬ ‫بەش���ێکە لەڕوداوەکانی ڕۆمانەکەی من‪ ،‬کاوە‌و بکەر‌و دەس���تەکانی پش���تەوەی‬ ‫کە کوشتنی ئەدۆنیسی شاعیرە لەبەردەم ئاش���کرا نەکرێن‌و ئەم نەریتە ناشرینەی‬ ‫کوڕەکەی���دا‪ .‬کوژرانی ئ���ەو ژنانەی کە کوشتن بەئاش���کرا کۆتایی پێنەهێنرێت‪،‬‬ ‫ل���ەدوای ڕاپەڕینەوە ڕویدا‪ ،‬کە هەر ژنەی ناتوانی���ن ب���اس له‌س���ااڵنی هێمن���ی‌و‬ ‫بەش���ێوەیەکی ئۆرگانیزەک���راو کوژران‌و خۆشگوزەرانی کۆمەاڵیەتی بکەین!‪.‬‬ ‫بۆچی من ئۆپۆزسیۆن لەم هاوکێشەیە‌و‬ ‫کەس نەیزانی بۆچ���ی کوژران؟‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەو کوشتنانە لەس���ەر شەرەف نەبون‪ ،‬ل���ەم نەریت���ە دەرناک���ەم؟ چونکە من‬ ‫لەالیەن ک���ەس‌و کاری خۆیانەوە نەبون‪ ،‬ناتوانم ئ���ەم ئۆپۆزیس���یۆنە بەدەرکەم‬ ‫دەس���تی نادیاربو!‪ .‬ئەمە سەرەتایەکی لەوهاوکێشەی نەریتە سیاسیە کۆنینانەی‬ ‫نوێی مێژوی (کوش���تنی سیاسی) بو کە کە لەگ���ەڵ خۆیان���دا هەڵیانگرتوە‪ ،‬خۆ‬ ‫ئەمجارە لەژێر س���ایەی حوکمی خۆماندا ئۆپۆزیسیۆن له‌س���ەدەی ڕۆشنگەریەوە‬ ‫درێژەی بەخۆی دەدا‪ .‬ئێستاش بەڕێزانم نەهاتۆتە خوارێ بۆمان! بەمانای هێشتا‬ ‫هەمان (ماشێنی کوشتنە)‌و (ئەقڵیەتی ئێمە لەمۆدێلی ئۆپۆزیس���یۆندا (مۆدێلی‬ ‫کوش���تنە) کە نەک هەر م���اوە‪ ،‬بەڵکو گوندەیی) دەبینین‪ ،‬ئۆپۆزیسیۆن جۆرێک‬ ‫لەفەوزای میدیا‌و ئۆپۆزیس���یۆن‌و شەڕی لە(گوندەی���ی) مومارەس���ە دەکات کە‬ ‫ن���ەوت‌و دروس���تبونەوەی حکومەت���دا ئاش���کرا نییە‪ ،‬بەڵک���و تارماییە‌و ئەمڕۆ‬ ‫ماس���کێکی دیکە لەدەم‌وچ���او دەکات‪‌ ،‬وەهای لێهاتوە ه���ەر ڕەخنەیەک بگریت‬ ‫بەاڵم لەپش���ت ئەم ماس���کەوە ئەوەمان لەم ئۆپۆزیسیۆنانە بەئیسالمیەکانیشەوە‪،‬‬

‫بۆچی من ئۆپۆزسیۆن‬ ‫لەم هاوکێشەیە‌و لەم‬ ‫نەریتە دەرناکەم؟‬ ‫چونکە من ناتوانم ئەم‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنە بەدەرکەم‬ ‫لەوهاوکێشەی نەریتە‬ ‫سیاسیە کۆنینانەی‬ ‫کە لەگەڵ خۆیاندا‬ ‫هەڵیانگرتوە‪ ،‬خۆ‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن له‌سەدەی‬ ‫ڕۆشنگەریەوە نەهاتۆتە‬ ‫خوارێ بۆمان!‬

‫له‌س���اڵی نه‌وه‌د له‌س���ه‌ده‌ی رابوردو‬ ‫دێته دونیاوه‪ .‬ئه‌وکاته سه‌یدس���ادق‪ ،‬که‬ ‫ئه‌مڕۆ ژماره‌ی دانیش���توانه‌كه‌ی نزیکه‌ی‬ ‫بەشی دوهەم‌و کۆتایی‬ ‫س���ه‌د هه‌زار که‌سه‪ ،‬بونی س���ڕابوه‌وه‪.‬‬ ‫بۆیه ره‌نگ���ه بڕیار له‌ئۆردوگای نه‌س���ر‬ ‫ئەو پرس���یارانەی ئێستا لەهزری هەمو‬ ‫ی���ان باریک���ه هاتبێته دونیاوه‪ .‬س���اڵی‬ ‫یەکێکمان���دا خ���ول دەخ���وات ئەوەیەو‬ ‫ن���ه‌وه‌دی س���ه‌ده‌ی ڕاب���وردو به‌هی���چ‬ ‫بێپەردە‌وەک نوسەرێک‪‌،‬وەک چیرۆنوسیک‬ ‫پێوه‌رێک ساڵێکی ئاسایی نیه‪ .‬گه‌رچی‬ ‫ڕێگە بەخۆم دەدەم‌ویژدانی خەڵکی سادە‬ ‫ئه‌و به‌پێی‌وه‌اڵمی بۆ راپرس���یه‌كانی ناو‬ ‫بدوێن���م‪ ،‬نەک میدیابازو سیاس���یەتبازو‬ ‫فه‌یس���بوکه‌که‌ی بڕوای‌وه‌هابو که ده‌بێت‬ ‫کەرنەڤاڵچی���ەکان ئەو پرس���یارەیە‪ :‬کێ‬ ‫کوردس���تان سه‌ربه‌خۆبێت‪ ،‬به‌اڵم ناچاره‬ ‫کاوەی کوش���توە؟‪ ...‬ج���ارێ گەر بێینە‬ ‫له‌ناو‌واڵتێکدا بژی که ناوی عێراقه‪ .‬ساڵی‬ ‫(زۆنی س���ەوز) ک���ە ڕوداوەک���ەی تێدا‬ ‫نه‌‌وه‌د ئه‌م‌واڵته سه‌ره‌تای کۆتایی ده‌ست‬ ‫ڕویداوە چەند پرسیارێک سەرهەڵدەدات‪،‬‬ ‫پێده‌كات‪ .‬بڕیار که گه‌ور‌‌ه‌ده‌بێت رۆژانی‬ ‫بەوەی ئایا دەش���ێت هیچ لێپس���راوێکی‬ ‫شه‌ڕی کوێت‌و ئه‌مریکا‌و به‌اڵم له‌هه‌موی‬ ‫یەکێت���ی هەبێت ئەوەندە س���ادە بێت‪،‬‬ ‫کاریگه‌رتر سااڵنی دور‌ودرێژی ئابڵوقه‌یه‪.‬‬ ‫ل���ەم کاتە هەس���تیارەداو هی���چ کاتێک‬ ‫ئه‌و هێشتا ته‌مه‌نی ساڵێکه که ڕاپه‌رین‬ ‫نەدۆزێتەوە ئێستا نەبێت بۆ تیرۆرکردنی‬ ‫روئه‌دات‪ ،‬ئینجا کۆڕه‌و‪ ،‬پاشان حکومی‬ ‫کاوە گەرمیانی؟! بەمەرجێک هەمو کەس‬ ‫قه‌ره‌قوش���ی به‌ره‌ی کوردستانی‪ ،‬شه‌ڕی‬ ‫بزانێت کە لەوەوپێش کێشەو دەمەقاڵەیەک‬ ‫نه‌بڕاوه‌ی ناوخۆ‪ ،‬براکوژی‪ ،‬دابه‌شکردنی‬ ‫هەبوە لەنێوان ئەم گەنجە ڕۆژنامەنوسەو‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ئاودی���و‪ ،‬گه‌نده‌ڵی‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌م‬ ‫لێپرسراوێکدا؟ ئەم کوشتنە چ سودێکی‬ ‫هه‌م���و تراژیدیا‌و ناش���یرینییانه‌دا بڕیار‬ ‫سیاس���ی دەبێ���ت ب���ۆی؟ ی���ان دەبێت‬ ‫ده‌چێته قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایی‪ ،‬پاشان‬ ‫ناوه‌ندی‪ ،‬هه‌ت���ا له‌په‌یمانگای ته‌كنیکی توێژێک کاری به‌رێوه‌بردنی ده‌كرد ‌وه‌ك تەسلیمی ئەوە بین کە یەکێتی یان چەند‬ ‫سلێمانی به‌شی داتابه‌یس کۆمپیوته‌ر سێ به‌ش���ی ئیداریی ش���ار‪ .‬هه‌مان بونیاد‌و هێزێكی ن���او یەکێتی دەیانەوێت خەڵکی‬ ‫ساڵ له‌مه‌وپێش خوێندن ته‌واو ده‌كات‪ .‬ستراکتۆر درێژه‌ی هه‌یه ته‌نها به‌گۆڕانی چاوترس���ێن بکەن؟! یاخود بەجۆرێکی‬ ‫‌وه‌ك‌زۆر الوی ت���ری‌ ئه‌م رۆژگاره‪ ،‬بڕیار ناوه‌كان���ه‌وه‪ .‬له‌م مۆدێله‌دا ش���ار‌وه‌ك دیک���ە بیربکەینەوە‪ ،‬ئای���ا ئەمە لێدانی‬ ‫نائومێد دیاره‪‌،‬وه‌ك خۆی ده‌ڵێت <جه‌‌وی ‌جێگایه‌ك ده‌بینرێت که ده‌بێت به‌رده‌وام کوتلەیەک���ە لەکوتلەیەکی دیکە لەڕێگەی‬ ‫س���فره>‪ .‬ح���ه‌زی له‌ئۆتۆمبیل���ه‌و‌وه‌ها له‌ژێر چاودێریدابێت‌و که‌س���انی تایبه‌ت تیرۆرێکی ئاوەهاوە؟! ئایا تیرۆری ئاوەها‬ ‫دیاره که ش���ۆفێرێکی باشبوه‪ .‬گه‌رچی به‌م بواره له‌س���ه‌روی یاس���اوه‌ن‌و‌وه‌ها لۆجیکانەیە بەمەرجێک یەکێتی سەرقاڵە‬ ‫هاورێی‌و دۆس���تی زۆربوه‌و خۆشه‌ویست باشه خه‌ڵكی ش���اره‌كه نه‌بن بۆ ئه‌وه‌ی بەڕێکخس���تنەوەی ماڵی خۆی؟ تۆ بڵێی‬ ‫ب���وه له‌ناویاندا به‌اڵم‌وێنه‌كانی دڵته‌نگ‌و به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك سڵ له‌جێبه‌جێکردنی ئەم تیرۆرە لە(زۆنی س���ەوز) لەقازانجی‬ ‫ته‌نیان‪ .‬خێزانی ئ���ه‌و خه‌ڵکی گوندێکی فه‌رمانه‌كانی حیزب نه‌كه‌نه‌وه‪ .‬ئه‌م دۆخه کێدا بێت؟! یاخود دەبێت تەسلیمی ئەم‬ ‫ده‌وروبه‌ری سه‌ید سادقن‪‌ ،‬وه‌ك زۆرێکی ‌وه‌هایکردوه که هه‌مو جێگایه‌ك ده‌زگایه‌كی بیرکردنەوەیە بین کە (دەستێکی ڕەش)‬ ‫ت���ری خه‌ڵكی ئه‌و ش���اره‪ ،‬نیوه‌جوتیار‌و زه‌به‌الحی ئه‌منیی هه‌بێت‌و پێکهاته‌یه‌كی ئەم کارەی کردوە ب���ۆ ڕازیکردنی چەند‬ ‫نی���وه فه‌رمانب���ه‌رن‪ .‬س���ه‌ید س���ادق الوازی گه‌نده‌ڵی که‌مته‌رخه‌می ئیداریی‪ .‬کەس���ێک‪ ،‬بەاڵم ئەمانە کێن؟! دەشێت‬ ‫له‌ناوجه‌رگه‌ی ده‌ش���تی ش���اره‌زوردایه‪ .‬دو ج���ۆر له‌ئه‌ڵته‌رناتی���ڤ هه‌ی���ه یان ئەوان���ەی بەم کارە هەس���تاون ئەوەندە‬ ‫ش���ارێکه که به‌خێراییه‌كی زۆر گه‌شه‌ی ئه‌وه‌ی که راس���ته‌وخۆ به‌رێوه‌به‌ری شار س���ادەبن‌و دەرئەنجامەکانیان لەبەرچاو‬ ‫کردوه‪‌ .‬وه‌ك زۆرێ���ک له‌جێگاکانی تری له‌الی���ه‌ن خه‌ڵک���ه‌وه هه‌ڵبژێردرێت‪ ،‬که نەگرتبێ���ت؟ ی���ان ئەم هەموە لەس���ەر‬ ‫کوردس���تان به‌هۆی سیسته‌می ئابوری‌و من به‌مۆدێلێک���ی گونجاوی نازانم‪ .‬به‌اڵم جەستەی کاوە گەرمیانیدا بەهەزار‌و یەک‬ ‫سیاس���ی س���ه‌قه‌ته‌وه له‌کاتێکدا خه‌ڵك باش���تره ئه‌نجومه‌نی شار هه‌ڵبژێردرێت‌و حسابی سیاسیدا یەکالیکراوەتەوە؟‪.‬‬ ‫له‌جێگایه‌ك���دا گردبونه‌ت���ه‌وه به‌اڵم هیچ ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌ن���ه که‌س���ی ته‌کنیککار‌و‬ ‫گەر تۆزێکیش بەشەفافیەت قسەبکەین‌و‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌كی شارییانه‌یان پێشکه‌ش ته‌كنۆککرات دیاریبکات بۆ به‌رێوه‌بردنی بچینە دیوی دوهەمی ئەو پرسیارەی کە‬ ‫نه‌كراوه‪.‬‬ ‫کاره‌كان‪ .‬نه‌بون���ی خزم���ه‌‌ت‪ ،‬خراپ���ی (کێ کاوە گەرمیانی کوش���توە!) تۆزیک‬ ‫دروس���تکردوه‬ ‫‌های‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫دۆخێکی‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫خزم‬ ‫گوندیان‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌نداز‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫‌قی‬ ‫ه‬ ‫‌یس���ای‬ ‫سه‬ ‫ئەقاڵنیانە ئاوڕێک بۆ ڕابوردوی شۆڕشی‬ ‫‌بنه‬ ‫ه‬ ‫‌رد‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌ریکه‬ ‫ه‬ ‫خ‬ ‫‌رێم‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌کانی‬ ‫ه‬ ‫ش���ار‬ ‫که‬ ‫پڕه‬ ‫ش���اره‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫هێناوه‪،‬‬ ‫خۆیاندا‬ ‫‌ڵ‬ ‫له‌گه‬ ‫کوردی بدەینەوە‪ ،‬له‌نەوەی پێش منەوە‬ ‫‌درێت‬ ‫ه‬ ‫هاند‬ ‫زیاتر‬ ‫دۆخه‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌كتر‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫گیانی‬ ‫‌مه‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫داخراو‪.‬‬ ‫‌و‬ ‫ر‬ ‫الرولوێ‬ ‫‌و‬ ‫ک‬ ‫‌س‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫‌کۆاڵنی‬ ‫له‬ ‫کە ئێس���تا من لەناوەڕاس���تی چلەکانی‬ ‫‌رێتێکی‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫‌وه‪،‬‬ ‫ه‬ ‫حاکم‬ ‫حیزبی‬ ‫‌ن‬ ‫ه‬ ‫‌الی‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫دێنه‬ ‫‌ڵك‬ ‫ه‬ ‫خ‬ ‫کاتێک‬ ‫‌کانه‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌زایی‬ ‫ه‬ ‫ناڕ‬ ‫کرۆکی‬ ‫تەمەندام‌و نەوەی پێش خۆم کە ئێس���تا‬ ‫شار‌و شار شار نیه یان ناتوانن شارییانه ئیس���تعماری‪ ،‬په‌رتک���ه‌و زاڵب���ه‪ .‬ئای���ا لەشەستەکان‌و ناوەڕاستی شەستەکاندان‪،‬‬ ‫بژین‪ .‬ش���ار له‌مێژودا له‌زۆر جێگاکانی خه‌ڵكی سه‌ید س���ادق دژ به‌پارێزگابونی ئ���ەم دو نەوەیە کە پڕیش���کی جەنگ‌و‬ ‫ت���ری دونی���ا له‌ئه‌نجام���ی بازرگان���ی‌و هه‌ڵه‌بجه‌ن؟ ئه‌وان ده‌ڵێن نه‌خێر‪ .‬به‌اڵم‪ ،‬کوش���تار‌و شۆڕش���یان بەرکەوتوە‌و تێدا‬ ‫پیشه‌س���ازی هاتوه‌ته دونی���اوه‪ .‬کاتێک ئه‌وان مافیان هه‌یه ک���ه بڕیاربده‌ن ئایا ژی���اون‪ ،‬نەوەیەکین نەخۆش���ین بەمانا‬ ‫جێگایه‌ك بوه‌ته ش���ار ئه‌وا مانای ئه‌وه به‌ش���ێک ده‌بن له‌پارێزگای هه‌ڵه‌بجه یان س���ایکۆلۆژیەکەی‪ ،‬پڕین له‌توندوتیژی‌و‬ ‫بوه له‌س���ه‌ر ڕێگای بازرگانی جێگایه‌كی ن���ا‪ .‬چونکه له‌نێ���وان ئه‌و دو ش���اره‌دا‬ ‫بایه‌خداری هه‌بوه‪ .‬پاش���ان که زانس���ت مێژویه‌ك هه‌یه‪ ،‬کاتێک س���ه‌ید س���ادق‬ ‫پێشده‌که‌وێت پیشه‌سازی ده‌بێته کرۆکی ناحیه‌ ب���وه‪ ،‬ئه‌و مێژوه‌و دوباره‌بونه‌وه‌ی‬ ‫ش���اربون‪ .‬ده‌كرێت هۆکارێکی تر هه‌بێت به‌دڵی زۆرێ���ک له‌خه‌ڵكه‌كه‌ی نیه‪ .‬بۆیه‬ ‫بۆ ش���اربون ئه‌ویش هۆکاری سیاسیه‪ .‬له‌پێناو پارێزگاربوندا ده‌بێت هه‌ماهه‌نگی‬ ‫‌وه‌ك دروس���تبونی پایته‌خت���ه‌كان‪ ،‬که رێککه‌وتن‌و شێوازی ئیداریی داهێنه‌رانه‬ ‫هه‌میش���ه ئامانجیان بونیادنانی ده‌وڵه‌ت بدۆزرێته‌وه بۆئه‌وه‌ی ش���اره‌كان هه‌ریه‌ك‌‬ ‫بوه‪ .‬شاره‌کانی هه‌رێم ده‌رئه‌نجامی هیچ به‌بارتاقه‌ی خ���ۆی خزمه‌تی به‌ربکه‌وێت‪.‬‬ ‫کام ل���ه‌م هۆکارانه نین‪ .‬ئه‌مانه ش���اری ئه‌مڕۆ له‌کوردس���تان پرۆژه‌كان به‌گشتی‬ ‫له‌ڕێگای ڕاپۆرت‌و نوسینه‌کانی هه‌ڵوێستی رێزلێنانی ‌وه‌رگرتوه‪ ،‬لەوانە خه‌اڵتی ئولف‬ ‫س���ه‌رده‌می ئابوری کریخۆریی‌و نه‌وتن‪ .‬دو جۆرن‪ :‬ی���ان هه‌ر ناکرێ���ن‪ ،‬یان که‬ ‫خۆی دەردەبڕی‪ .‬ش����ه‌هید کاوه‌ بیرو هزری پالمه‌که‌له‌دو هەزار‌و چواردا‪ .‬ئه‌ویش ئاننا‬ ‫ئه‌م شارانه خه‌سڵه‌تی تایبه‌‌تیان هه‌یه‪ ،‬ده‌كرێن سه‌قه‌تن‪ .‬ئاش���کرایه که هه‌ردو‬ ‫پارس����ه‌نگ بو له‌گه‌ڵ کردار‌و هه‌ڵسوکه‌وتی پۆلیتکۆڤسکایایە‪،Anna Politkovskaja‬‬ ‫له‌س���ایه‌ی حکومێک���ی نادیموکراس���یدا هۆکاره‌كه گه‌نده‌ڵیه‪.‬‬ ‫نوس����ینی‪ ،‬به‌کورتیه‌که‌ی ئ����ه‌وه‌ی ده‌یوت‪ ،‬که ‌له‌مۆس����کۆ‪٧( ،‬ی ئۆکتۆبه‌ر)لەحەوتی‬ ‫‌جێگاکانی‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫زۆرێک‬ ‫‌ك‬ ‫سه‌یدس���ادق‌وه‬ ‫گه‌وره‌ده‌بن‪ ،‬حکومێک که خه‌ونی ئه‌وه‌یه‬ ‫ده‌یکرد‪ .‬که‌س����ێکی که‌مده‌رام����ه‌ت‌و‌هه‌ژار تش����رینی یەکەمی ساڵی دو هەزار‌و شەش‪،‬‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫‌فر‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ���‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫ب���‬ ‫‌زور‬ ‫ه‬ ‫ش���ار‬ ‫ت���ری‬ ‫هه‌مو که‌‌س���ێک بێده‌نگ‌و رازی‌و بێجوڵه‬ ‫ب����و‪ ،‬به‌اڵم پ����ڕ له‌جوانی‪ ،‬ڕەوش����تبەرزی‌و له‌ن����او ئه‌سانس����ۆری ئه‌پارتمان����ی خۆی‪،‬‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫‌ڵک‬ ‫ه‬ ‫خ‬ ‫که‬ ‫‌وتوه‬ ‫ه‬ ‫ک‬ ‫‌اڵت‬ ‫ه‬ ‫‌س���‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫بێت‪ .‬ئه‌م ش���ارانه بۆئه‌وه دروست نابن‬ ‫ش����کۆمه‌ندی بو که ‌هەمیش����ە له‌خزمه‌تی له‌ته‌مه‌نی چل‌و هەشت س����اڵیدا تیرۆرکرا‪،‬‬ ‫‌بێت‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫بۆیه‬ ‫نی���ن‪،‬‬ ‫‌اڵت‬ ‫ه‬ ‫‌س���‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫‌حیزبی‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫به‌رهه‌مبهێن���ن‪ .‬ده‌كرێ���ت سه‌یدس���ادق‬ ‫کۆمەاڵنی بەرینی خەڵکدا(خاک‌و میلله‌تدا) ئاننا رۆژنامه‌نوس����ێکی ئازاد‌و س����ه‌ربه‌خۆ‬ ‫که‬ ‫‌هایکردوه‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫‌م���ه‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫بخرێن‪.‬‬ ‫‌راوێ���ز‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫بکرێته جێگایه‌ك بۆ به‌پیشه‌سازیکردنی‬ ‫بو‪ .‬ئه‌و ڕۆژنامه‌نوس����ێک بو‌ ڕون‌و ئاشکرا بو‪ ،‬له‌ڕێ����گای راپۆرت‌و نوس����ینه‌کانیەوە‪،‬‬ ‫که‬ ‫‌هابێت‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫بڕوایان‬ ‫ش���اره‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌ڵكی‬ ‫ه‬ ‫خ‬ ‫به‌رهه‌م���ه ‌کش���توکاڵیه‌كانی ده‌ش���تی‬ ‫‌عید‬ ‫ه‬ ‫‌س‬ ‫ه‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ح‬ ‫‌مال‬ ‫ه‬ ‫ج‬ ‫بێریڤان‬ ‫ده‌یزانی په‌یام‌و دروشمی چیه‌‪ ،‬چی ده‌وێت‌و بابه‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس����ی ده‌وروژاند‪،‬‬ ‫سادق‬ ‫‌ید‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫هێند‬ ‫تر‬ ‫ش���ارێکی‬ ‫هیچ‬ ‫‌مو‬ ‫شاره‌زور‪ ،‬به‌اڵم شاری نه‌وتیی پێش هه‬ ‫بۆچی ده‌نوس����ێت‪ ،‬ئه‌و دڵنیابو له‌ئامانج‌و به‌تایبه‌ت����ی ڕه‌خن����ه‌ی زۆری له‌س����وپای‬ ‫هۆکار‬ ‫‌ڵێک‬ ‫ه‬ ‫کۆم‬ ‫دیاره‬ ‫‌خراوه‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫‌راوێز‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫کار‬ ‫شتێک کشتوکاڵ ده‌كوژێت‪ ،‬بایه‌خی‬ ‫"به‌ڕه‌س����ه‌نی له‌دایکده‌بین‪ ،‬به‌اڵم زۆربەمان مه‌به‌س����تی نوس����ینی‪ ،‬که‌ ئه‌ویش خه‌بات‌و روس����یا ده‌گرت‪ ،‬که‌ له‌جه‌نگی شیش����اندا‬ ‫ئیسالمی‬ ‫‌وتی‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫‌‬ ‫زاڵبونی‬ ‫‌پش���ت‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌یه‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ده‌كوژێت‪.‬‬ ‫تێکۆشان بو له‌دژی گه‌نده‌ڵی‌و زه‌بروزه‌نگی ماف����ی مرۆڤ پێش����ێل ده‌ک����ه‌ن‪ .‬ڕه‌خنه‌ی‬ ‫‌وه‌ک ناپاک‌و خراپه‌کار ده‌مرین"‬ ‫‌اڵم‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌دا‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ش���ار‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫دواییه‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ئ���‬ ‫‌ت���ا‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌وتیی‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫ئابوری‬ ‫ش���اری‬ ‫‌رێم‬ ‫ه‬ ‫‌ه‬ ‫ه‬ ‫به‌اڵم ل‬ ‫سۆرین کیركه‌گارد سه‌رکرده‌‌و به‌رپرسه‌ مافیائاساکانی حیزبە تون����دی له‌سیاس����ه‌تی فالدیمی����ر پوتی����ن‬ ‫قه‌یرانی تری زۆریان هه‌یه‪ .‬سیس���ته‌می دواهه‌ڵبژاردن زۆرینه‌ی خه‌ڵكی ئه‌و شاره‬ ‫دەسەاڵتدارەکانی کوردستان‪ ،‬که‌سه‌روه‌ت‌و ده‌گرت‪ .‬له‌س����اڵی دو هەزار‌و یه‌کدا‪ ،‬ناچار‬ ‫به‌رێوه‌بردن���ی ناوخۆی���ی‪ ،‬ی���ان ئه‌وه‌ی ده‌نگی به‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان دا‪.‬‬ ‫ک����را واڵت‌جێبهێڵێ����ت‌و هه‌ڵبێت بۆ ڤیێنا‪،‬‬ ‫هه‌م����و ش����ه‌هیدبونی کاوه‌ گه‌رمیان����ی سامانی‌واڵت بەتااڵن ده‌بەن‪.‬‬ ‫له‌سیس���ته‌می حکومڕانیدا پێیده‌وترێت‬ ‫ئ����ه‌و ڕۆژنامه‌نوس����ێک بو پ����ڕ له‌پاکی‌و بەهۆی ئەوەی لەالیەن ئەفس����ەرێکەوە‪ ،‬کە‬ ‫بڕیار له‌دوا پۆستیدا له‌سه‌ر فه‌یسبوک تراژیدیایه‌ک نییه‌هەروا‌به‌ئاسانی تێپه‌ڕێت‌و‬ ‫حکومه‌تی ناوخۆیی له‌هه‌رێم هێشتا له‌سه‌ر کۆپله‌ شیعرێکی نه‌به‌ز گۆران داده‌به‌زێنێت له‌یاد بکرێت‪ ،‬به‌ڵکو جۆرێکە لەتیرۆرکردن‪ ،‬ڕه‌سه‌نایه‌تی بو‪ ،‬هاوسه‌نگ به‌رامبه‌ر خودی لە‌وتارێکیدا باسی پێشێلکارییەکانی کردبو‪،‬‬ ‫مۆدێلی به‌عس���ه‪ .‬به‌ع���س حکومه‌تێکی که له‌سه‌ره‌تایدا ده‌ڵێت‪ :‬هیچم نیه به‌س کە کاریگه‌ری له‌سه‌ر بیر‌و هه‌ست‌و هۆشمان خۆی‌و پاک‌و به‌ئه‌مه‌ک به‌رامبه‌ر پیش����ه‌‌ی هەڕەشەی لێدەکرێت‪ .‬ئه‌م ژنه‌ڕۆژنامه‌نوسه‌‬ ‫ناوه‌ن���دی هه‌بو‪ ،‬ک���ه هه‌م���و بڕیارێک دڵم ته‌نگه‪ .‬له‌پش���ت ئ���ه‌م دڵته‌نگیه‌وه دادەنێ����ت به‌راده‌ی����ه‌ک کە هەم����و چین‌و ڕۆژنامه‌گه‌ری که ‌هه‌ڵیبژاردبو‪ ،‬که‌سێک که‌ له‌زۆر کێشمه‌کێشی سیاسی نێوان شیشان‌و‬ ‫له‌ناوه‌نده‌وه ده‌رده‌چو‪ ،‬بۆیه که‌س���ه‌كان دونیایه‌ك له‌کێشه‌ی که‌ڵه‌كه‌بو هه‌یه‪ ،‬که توێژه‌ جیاجیاکانی کۆم����ه‌ڵ‪ ،‬چ له‌ناوه‌وه‌و دڵنییابێت که‌ چی ده‌وێت‌و‌له‌چ رێگایه‌که‌وه‌ روسیادا ڕۆڵی گرنگی دیوه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت له‌دو‬ ‫له‌ناوه‌ن���ده‌وه دیاریده‌ك���ران‌و ده‌نێردران ته‌نها به‌گۆڕانکاریی ریشه‌یی له‌سیسته‌می چ ل����ه‌دەرەوەی کوردس����تان‪ ،‬دەگرێتەوە‌و تێده‌کوشێت‪ ،‬ڕه‌س����ه‌ن‌و بێخه‌وش ده‌بێت‪ .‬هەزار‌و چواردا‪ ،‬ده‌رمانخوارد ئه‌کرێت‪ .‬ئاننا‬ ‫هه‌تا ببنه حاکم به‌س���ه‌ر ش���اره‌کانه‌وه‪ .‬ئابوری‪ ،‬ئیداریی‪ ،‬کارگێڕیی‪ ،‬سیاس���ی‪ ،‬دەیانهاژێنێ����ت‪ .‬ش����ه‌هید کاوه‌ له‌ڕه‌وت����ی دی����اره‌ ره‌س����ه‌نا‌یه‌تی بناغ����ه‌ی به‌هێزه‌ بۆ له‌کتێبکیدا باسی گه‌نده‌لی‌و مافیای سوپای‬ ‫ئێستاش ‌وه‌ك خه‌ڵكی شاره‌كه ده‌ڵێن> کۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و له‌س���ه‌روی هه‌موی���ه‌وه نوسی ‌نو‌ کارو چاالکیه‌کانیدا‪ ،‬ڕۆژنامه‌نوسێک باوه‌ڕپێکردن که‌ده‌رچون لێی‌ مه‌حاڵه‌‪ .‬هه‌ر روس����یاو به‌رپرس����ه‌کان ده‌کات‪ .‬هه‌ربۆیه‬ ‫نه‌ب����وه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی کار بکات‪ ،‬بۆ ئه‌م په‌یام‌و ئامانجه‌شی بو که‌نوسه‌ری ئازا‌و ‌به‌به‌رده‌وامی ژیانی له‌مه‌ترسیدا بوە‪ .‬پاش‬ ‫قایمقامی سه‌ید سادق خەڵکی شار نیەو خوێندن دێته ئاراوه‪.‬‬ ‫بڕی���ار خه‌ونه‌كان���ی بچکۆل���ه‌ ب���ون‪‌ .‬وه‌رگرتنی ئیمتیاز بنوس����ێت‌وه‌کو زۆربەی بوێر‌و بێبه‌رگری به‌م چاره‌نوسه‌دڵته‌زێنه‌ی پێنج س����اڵ له‌تیرۆرکردنی‪ ،‬ئه‌و ئه‌فس����ه‌ره‌‬ ‫بەتەزکی���ەی حیزب لێ���رە ته‌عینکراوە‪،‬‬ ‫گی����را‌و دانین����ا به‌کوش����تنه‌که‌دا‪ .‬ئ����ه‌وه‌ی‬ ‫زۆربەی بەرپرس���ەکانی تریش‪ .‬مۆدێلی کارێ���ک‌و داهاتێکی هه‌بێ���ت بۆ ئه‌وه‌ی نوس����ه‌ران‌و ڕۆش����نبیرانی ئه‌م سه‌رده‌مه‌‪ ،‬گه‌یاند‪.‬‬ ‫تیرۆکردن����ی کاوه‌‪ ،‬تی����رۆری ژن����ه‌ مه‌به‌س����تمه ‌بیڵێم‪ ،‬نابێ����ت هیوابڕاو بین‪،‬‬ ‫س���ه‌دام بۆ به‌رێوه‌ب���ردن بریتی بو له‌دو به‌س���ه‌ربه‌رزیه‌وه ژیانێکی مه‌ردانه بژی‪ .‬به‌ڵکو ڕۆژنامه‌نوسێکی ئازادیخواز‌و بوێر بو‪،‬‬ ‫توێ���ژ‪ ،‬توێژێ���ک که چاودێریی ش���اری به‌اڵم له‌ئێس���تای کوردستاندا هه‌تا بێت به‌ویژدانێکی مرۆیی قوڵه‌وه‪‌ ،‬له‌ناوجه‌رگه‌ی رۆژنامه‌نوسێکی ڕوسی به‌ناوبانگی جیهانیم ده‌بێت به‌شوێن گەورە‌و بچوکی تاوانبارانی‬ ‫ده‌كرد‌و خاوه‌نی ده‌سه‌اڵتی ره‌هابو‪‌،‬وه‌ك ئه‌م خه‌ونه سادانه‪ ،‬ئه‌م خه‌ونه بچکۆالنه ڕوداوه‌کانی ئێس����تای کۆمه‌ڵ����گای ئالۆز‌و دێنێته‌وه ‌ی����اد‪ ،‬ئه‌و ژن����ه ‌چاالکوانه‌ی که شه‌هیدانی قه‌ڵه‌م‪ ،‬شه‌هید سۆران‪ ،‬شه‌هید‬ ‫س����ه‌ختی کوردی����دا‌ده‌ژی����ا‌و به‌رده‌وامیش ‌له‌س����ه‌ر کاره‌ مرۆییه‌کانی چه‌نده‌ها خه‌اڵتی سه‌رده‌ش����ت‌و ش����ه‌هید کاوه‌‪ ..‬بی����ن‪ ،‬ت����ا‬ ‫ئه‌من‌و ئیس���تخبارات‌و که‌مێکیش سوپا‪ ،‬زیاتر‌و زیاتر مه‌حاڵ ده‌بن‪.‬‬

‫سه‌یدسادق‬ ‫‌وه‌ك زۆرێک‬ ‫له‌جێگاکانی تری‬ ‫شاره‌زور به‌ر‬ ‫ئه‌و نه‌فره‌ته‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت که‌وتوه‬ ‫که خه‌ڵکه‌كه‌ی سه‌ر‬ ‫به‌حیزبی ده‌سه‌اڵت‬ ‫نین‬

‫بیرورا‬

‫بەپی���اوی ئ���ەم‌و ئ���ەوت دەش���وبهێن‌و‬ ‫ماکینەیەکی پڕوپاگەندەی س���تالینیزمی‬ ‫ئایدۆلۆژی���ت دوادەخ���ەن‪ .‬بەجۆرێک کە‬ ‫زۆربەمان‌وەک نوسەری‌ جیدی دەترسین‬ ‫ڕای���ەک بڵێی���ن نەب���ادا یەک���ەم ببێتە‬ ‫ماتریاڵی ئۆپۆزیسیۆن یاخود ئەم پارت‌و‬ ‫الیان���ە نان‌و پیازی پێ���وە بخۆن‪ .‬بەهەر‬ ‫حاڵ ئەمە من ناترس���ێنێت‌و گوێنادەم‌و‬ ‫ئەوە دەڵێم ک���ە لەدڵمەوە نیزیکە‪ ،‬نەک‬ ‫ئەقڵی سیاس���یمان‪ ،‬مادامەکی من بڕوام‬ ‫بەسیاس���ەت نیی���ە‌وەک (هانا ئاڕێنت)‬ ‫دەڵێ���ت‪‌،‬وەک درۆیەک���ی ئۆرگانیزەکراو‬ ‫کارب���کات‪‌.‬وەک نوس���ەرێک ک���ە خۆم‬ ‫بەنیزیک لەهەقیقەت‌و هەس���تە سۆزداریە‬ ‫هیومانیەکان تێدەگەم دەڵێم‪:‬‬ ‫یەک���ەم‪ :‬ئ���ەم کوش���تنەی کاوە‬ ‫گەرمیانی خەریکە دەچێتە سەبەتەکانی‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنەوە بەوەی ئەم پرسیارانە‬ ‫دەکەم ‪ :‬ئایا لەدواجاردا ئەم تیرۆرکردنەی‬ ‫کاوە گەرمیان���ی نابێتە دەس���تکەوتێکی‬ ‫سیاس���ی بۆ ئۆپۆزیس���یۆن‌و بەتایبەت‬ ‫ب���ۆ گۆڕان؟ ئایا ئ���ەم بەڕەاڵییە ئەمنیە‬ ‫لەقازانج���ی هەڵبژاردنەکانی پارێزگاکاندا‬ ‫نییە؟‪ ،‬بەوەی س���لێمانی بۆتە ش���اری‬ ‫خێ���وەکان‌و ه���ەر ڕۆژەی یەکێکی تێدا‬ ‫دەکوژرێت‪ ،‬کە ئێستا نازانین کەی سەرەی‬ ‫ئێمەش دێت؟ ئەی ناکرێت ئەم کوشتنە‬ ‫بۆ زیات���ر قوڵکردنەوەی قەیرانی یەکێتی‬ ‫بێت‌و بکرێتە دەس���تەکەوتێکی سیاسی‬ ‫باش!‪ ..‬ئایا ئۆپۆزیسیۆن هەڵگری هەمان‬ ‫نەریتی سیاسیە کۆنینەکان نییە‪ ،‬ناکرێت‬ ‫دەس���تی تۆمەتباری ب���ۆ درێژبکرێت؟‪،‬‬ ‫‌وەک چۆن دەستی تاوانباریی بۆ یەکێتی‬ ‫درێژکرا؟‪ ..‬کەواتە کێ کاوەی کوش���توە‬ ‫هاوڕێیان‪ ،‬کێ !‬ ‫دوهەم ‪ :‬با بچینە دیوی (زۆنی زەرد)‌و‬ ‫یەکەم ڕوانی���ن ئەوەیە ک���ە گرنگیدانی‬ ‫پارتی ب���ەم مەس���ەلەیە‌و بەجوابهاتنی‬ ‫لەس���ەری‪ ،‬لەوە س���ەرچاوەی هەڵگرتوە‬ ‫کە بەناڕاس���تەوخۆ دەیەوێت بڵێت‪ :‬خۆ‬ ‫ه���ەر لەزۆنی مندا گەنج���ی ڕۆژنامەنوس‬ ‫ناکوژرێ���ت‪ ،‬ئەوەت���ا لەگەرمی���ان ک���ە‬ ‫ڕۆح���ی ملمالنێ���ی (یەکێت���ی‌و گۆڕانە)‬ ‫گەنجی ڕۆژنامەنوس لەب���ەردەم دایکیدا‬ ‫تیرۆردەکرێ���ت؟! ئەمەش ڕاس���تی ئەو‬ ‫زۆنی (س���ەوزو مۆرەیە) ک���ە ڕەنگەکان‬ ‫خەریکە لەسەر حس���ابی خوێنی مرۆڤ‬ ‫ملی یەکتری دەشکێنن‪ ،‬ئایا ئەم تیرۆرە‬ ‫بەس���ەر ڕەنگی س���ەوزو مۆرەوە هەژمار‬ ‫ناکرێت؟‪ .‬یاخود با قس���ەی دڵی خەڵکی‬ ‫بکەین‌و بڵێین‪ :‬تۆ بڵێی خەستکردنەوەی‬ ‫قوڕی پش���ێوی ئیدارەی سلێمانی‌و بونی‬ ‫ئ���ەم هەمو کوش���تنە لەقازانجی پارتیدا‬ ‫نییە؟ تەنان���ەت لەگەرمیانیش کە پارتی‬ ‫تێی���دا الوازە‪ ،‬نابێت���ە زەقکردن���ەوەی‬ ‫پارتی ‌وەک تاکە هێزێك کە توانیویەتی‬ ‫زۆنی زەرد ب���کات بە(مۆدێلێکی ئارام)‬ ‫لەبەرامب���ەر (مۆدێل���ی زۆن���ی ئازادی‬ ‫س���لێمانی) کە پڕێتی لەئاژاوە‌و کوشتنی‬ ‫نادیار؟‬

‫»» ‪39‬‬

‫کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سیمبوڵی دادپه‌روه‌ری‌و جوامێری‬ ‫له‌دادگادا به‌سزای خۆیانیان بگه‌یەنین‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌له‌ناو ئه‌م تراژیدیایەدا‪ ‌،‬که‌هه‌ستی‬ ‫نیگه‌ران����ی‌و غه‌می له‌خۆگرتوە‪ ،‬ش����تێکی‬ ‫ج����وان له‌دایک ب����و‪ ،‬هیوای����ه‌ک له‌ناو دڵی‬ ‫کۆمه‌ڵگای سته‌ملێکراودا چه‌که‌ره‌ دەکات‪.‬‬ ‫ئه‌و هی����واو ئومێده‌ی ک����ه‌له‌کوێربونه‌وه‌دا‬ ‫بون‪ .‬دیسانه‌و‌ه ‌گه‌ش����ایه‌وه‌‌و گه‌ڕایه‌وه ‌بۆ‬ ‫ن����او دڵی خه‌ڵک‪ .‬دڵ پڕب����ۆوه‌له‌هیوا‪ ،‬که‬ ‫‌ماوه‌یه‌ک خۆی ش����اردبوه‌وه‌‌‪ ،‬گه‌ڕایه‌وه ‌بۆ‬ ‫ناو هه‌س����ت‌و‌ویژدانی خه‌ڵک‪ ،‬هه‌مو به‌یه‌ک‬ ‫ده‌نگ ڕژانه‌ سه‌رشه‌قامه‌کان به‌یه‌ک ده‌نگ‬ ‫ه����اوار ده‌ک����ه‌ن‪ ،‬چی تر ب����ێ ده‌نگ نابین‬ ‫به‌رامبه‌ر زوڵم‌و سته‌می کاری قێزهێنەری‬ ‫سه‌رکرده‌و به‌رپرسه‌زلهێزه‌کانی حیزبه‌کان‪.‬‬ ‫له‌ته‌ک تیرۆری کاوه‌دا‪ ،‬که‌ کۆتایی ژیانێک‬ ‫بو‪ ،‬ژیانێکی نوێ له‌دایکبو‪‌،‬کۆرپه‌ی نازدار‬ ‫ئامه‌د له‌دایکبو‪ ،‬مایه‌ی زۆر خۆشحاڵیه ‌بۆ‬ ‫خێزانی ش����ه‌هید کاوه‌‪ ،‬بۆ هه‌مو کۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫به‌رده‌وامیی����ه‌ ب����ۆ ڕه‌وت‌و چاالکیه‌کان����ی‬ ‫ش����ه‌هید کاوه‌به‌تایبه‌ت����ی‌و بۆ که‌س����انی‬ ‫ئازادیخواز به‌گشتی‪ .‬ڕاسته‌ ئامه‌د بێبه‌شه‬ ‫‌له‌باوه‌شی گه‌رمی باوکی‪ ،‬به‌اڵم به‌خته‌وه‌ره‌‬ ‫که‌زاده‌ی ڕۆژنامه‌نوس����ێکی ئازاو پاڵه‌وانه‌‪،‬‬ ‫که‌هه‌مو کۆمه‌ڵگا ش����انازی به‌که‌س����ایه‌تی‬ ‫‌ش����ه‌هیدی قه‌ڵه‌م کاوه ‌ده‌کات‪ .‬نادروسته‌‬ ‫ک����ه‌ده‌ڵێن گ����ه‌ر منداڵی باوک����ی نه‌بێت‪،‬‬ ‫هه‌ژارو بێچاره‌نوس ده‌بێت‪ ،‬ئه‌ی ئه‌وه‌ نییه‬ ‫‌ش����ه‌هید کاوه‌و هاوسه‌رەکەی شیرین چه‌ند‬ ‫که‌سانێکی به‌رزو شکۆمه‌ندن‌و هیوابه‌خشن‪،‬‬ ‫که کۆمه‌ڵگا تا ئێس����تا که‌س����انی ڕه‌سه‌ن‌و‬ ‫سه‌ربه‌رزی له‌ده‌ستنه‌داوه‌‌‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫قه‌یرانی به‌ڕێوه‌بردن له‌كوردستان‬

‫‪27‬‬

‫سه‌یدسادق ته‌نها ئاگری گڕكانه‌كه‌یه‌‌!‬ ‫د‪ .‬ده‌رباز محه‌مه‌د‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ردن له‌ئاس����تی ناوچ���� ‌ه‬ ‫جیاجیاكان‌و یه‌كه‌ كارگێڕییه‌كان‪ ،‬یه‌كێكه‌‬ ‫له‌كێشه‌ ئاڵۆز‌و هه‌ستیاره‌كانی‌ بونیادی‬ ‫ده‌وڵ����ه‌ت‌و ش����ێوازی حوكمڕانیه‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫شێوازی به‌ڕێوه‌بردنیش‪ ،‬ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫راده‌ی دیموكراس����یبوونی سیس����ته‌می‬ ‫حوكمڕان����ی ده‌رده‌خ����ات‪ .‬به‌وپێیه‌ش‬ ‫تاوه‌كو ده‌س����ه‌اڵتی زیاتر بدرێ به‌یه‌كه‌‬ ‫كارگێڕییه‌ بچووكه‌كان‪ ،‬ئاسانكاری بۆ‬ ‫راییكردن����ی كاره‌كان بكرێ‪ ،‬كاروباری‬ ‫هاواڵتی����ان باش����تر به‌ڕێوه‌ده‌چێ����ت‌و‪،‬‬ ‫سه‌ره‌نجام ره‌زامه‌ندی هاواڵتیان له‌سه‌ر‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ خۆجێیه‌كان زیاتر ده‌بێ‪.‬‬ ‫له‌وردبوونه‌وه‌ له‌ئه‌زمونی نه‌ناوه‌ندێتی‬ ‫كارگێڕیی (المه‌ركه‌زیه‌ت����ی‌ ئیداری‌)‪،‬‬ ‫بنه‌مایه‌كی دیموكراس����ی‌ چه‌سپیوه‌ كه‌‬ ‫هیچ‌واڵتێك����ی دیموكراس����ی‌ نیه‌‪ ،‬به‌بێ‬ ‫په‌یڕه‌وكردنی نه‌ناوه‌ندێتیه‌كی ته‌واوی‬ ‫كارگێڕی����ی‪ ،‬توانیبێت����ی نمونه‌یه‌ك����ی‬ ‫باشی حوكمڕانی پێشكه‌ش بكات‪‌.‬واتا‬ ‫نه‌ناوه‌ندێت����ی‌و دیموكراس����ی‌ له‌حوكم‪،‬‬ ‫ته‌واوكه‌ری یه‌كترن‪ ،‬هیچكامیان به‌بێ‬ ‫ئه‌وی تر نابێ‪.‬‬ ‫سێ بنه‌مای‌ س����ه‌ره‌كی نه‌ناوه‌ندێتی‬ ‫له‌ناوه‌ندێتی جیاده‌كاته‌وه‌‪:‬‬ ‫یه‌ك����ه‌م‪ :‬ده‌س����ه‌اڵتی كارگێڕی����ی‬ ‫له‌الی����ه‌ن‬ ‫له‌نه‌ناوه‌ندێتی����دا‪،‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنێك����ی‬ ‫هاواڵتیان����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ازاد‌و بێخه‌وش����دا‪ ،‬هه‌ڵده‌بژێردرێت‌و‬ ‫له‌ب����ه‌رده‌م ده‌نگده‌ره‌كانیدا به‌رپرس����ه‌‬ ‫له‌جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كانی‌‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬ده‌بێ یه‌ك����ه‌ كارگێڕییه‌كان‬ ‫هێنده‌ ده‌سه‌اڵتیان هه‌بێ‪ ،‬بۆ كه‌مترین‬ ‫كار‌و پرۆژه‌ بگه‌ڕێن����ه‌وه‌ بۆ حكومه‌تی‬ ‫پایته‌خ����ت‪ ،‬ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ هاواڵت����ی خۆپیشاندانه‌که‌ی سه‌یدسادق‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌ی خۆیدا كاروباره‌كانی‌ رایی‬ ‫داده‌ن����رێ نه‌ك حكومه‌ت‪ .‬به‌رپرس����ی ده‌ژی‪ ،‬هیچ����ی كه‌متر نی����ه‌ له‌قه‌یرانی‬ ‫ببێت‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌ كارگێڕیه‌كان یه‌ك����ه‌ی‌ كارگێڕی����ی‌و داموده‌زگاكانی‌ گه‌نده‌ڵ����ی‌و بێدادی‌و بێكاری����ی‪ ،‬بگره‌‬ ‫بتوان����ن خزمه‌تگوزاری����ی‌‪ ،‬له‌زووترین قه‌زاكان‌و ناحی����ه‌كان‪ ،‬هێنده‌ی‌ خه‌می دایك����ی قه‌یرانه‌كان����ه‌‌و هێن����ده‌ی‌ تر‬ ‫كاتدا‪ ،‬پێش����كه‌ش بكه‌ن‪ ،‬پێویس����ته‌ رازیكردن����ی به‌رپرس���� ‌ه حزبیه‌كه‌یه‌تی‪ ،‬ب����اری هاواڵتیان����ی قورس ك����ردوه‌‌و‬ ‫بودجه‌یه‌كی تایب����ه‌ت به‌خۆیان هه‌بێ‪ .‬نیو هێنده‌ خه‌می رازیكردنی هاواڵتیانی ناڕه‌زایه‌تیه‌كانی زیاتر كردوه‌‪.‬‬ ‫بۆ به‌ده‌س����تهێنانی ده‌سه‌اڵتی زیاتر‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر هه‌موو ده‌س����ه‌اڵتێك نی����ه‌‪ .‬بۆی����ه‌ ك����ه‌س له‌كه‌مته‌رخه‌می‌و‬ ‫هه‌بێ‌و ده‌سه‌اڵتی دارایی نه‌بێ‪ ،‬ناتوانێ خراپی‌و گه‌نده‌ڵی به‌رپرسه‌ لۆكاڵیه‌كانی هه‌ن����دێ له‌گون����ده‌كان داوا ده‌ك����ه‌ن‬ ‫بكرێ����ن به‌ناحی����ه‌‪ ،‬بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ تۆزێ‬ ‫‌وه‌اڵم����ی داخوازیه‌كان����ی هاواڵتی����ان حكومه‌ت ناپرسێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ق����ه‌زاكان‌و ناحی����ه‌كان كه‌متری����ن ده‌س����ه‌اڵتیان زیاد ب����كا‪ ،‬ناحیه‌كه‌ش‬ ‫بداته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان‪ ،‬حكومه‌ت‌و ده‌س����ه‌اڵتی كارگێڕیی����ان هه‌ی����ه‌‪ ،‬بۆ داوای به‌قه‌زاب����وون ده‌كا‌و قه‌زاك����ه‌ش‬ ‫سیسته‌می سیاسی به‌ناو دیموكراسیه‌‪ ،‬هه‌ر كارێ����ك‌و پرۆژه‌یه‌كی زۆر بچوك‪ ،‬خه‌ون به‌پارێزگابوونه‌وه‌ ده‌بینێ‪.‬‬ ‫ئێستا كێش����ه‌كه‌ ته‌نها سه‌ید سادق‬ ‫به‌اڵم ت����ه‌واو ناوه‌ندی����ه‌ (مه‌ركه‌زیه‌) ده‌گه‌ڕێن����ه‌وه‌ ب����ۆ‌وه‌زاره‌ت‌و پارێزگا‌و‬ ‫‌وه‌ك����و س����ه‌رده‌می پێ����ش بوون����ی رۆتین����ی ئی����داری ‌وه‌زاره‌ت����ه‌كان‪ ،‬نیه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كۆمه‌ڵێك ه����ۆكاری زاتی‬ ‫كێبه‌ركێی هه‌ڵبژاردن‌و ملمالنێی پارته‌ بۆی����ه‌ هه‌میش����ه‌ گوێمان ل����ه‌وه‌ ده‌بێ ‌وایكرد له‌وێوه‌ ه����اوار بكرێ بۆ ژیانی‬ ‫سیاس����یه‌كان‪ ،‬له‌به‌ڕێوه‌بردن����ی یه‌كه‌ ك����ه‌ قایمقامێ����ك ده‌ڵ����ێ‪" :‬داواكه‌مان باشتر‪ ،‬بۆ دادپه‌روه‌ریی‌‪ ،‬ئه‌گینا باشترین‬ ‫كارگێڕیه‌كان‪ ،‬له‌ساڵی ‪ 2014‬به‌عه‌قڵ‌و به‌رزكردووه‌ته‌وه‌ بۆ س����ه‌روی خۆمان" قه‌زا له‌رووی خزمه‌تگوزاریه‌وه‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫یاسای سااڵنی سه‌رده‌می پادشایه‌تی‌و یان "ئه‌م كاره‌ الی ئێمه‌ نه‌وه‌س����تاوه‌‪ ،‬زۆرترین كێش����ه‌ی‌ به‌ڕێوه‌بردنی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌رده‌می س����ه‌دام‪ ،‬ئی����داره‌ی یه‌كه‌ له‌وه‌زاره‌ت په‌سه‌ند ناكرێ"‪‌.‬وایلێهاتوه‌ چونك����ه‌ سیس����ته‌می به‌ڕێوه‌بردنه‌كه‌‪،‬‬ ‫دواكه‌وتوی����ی‪،‬‬ ‫ك����ه‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی‌ ق����ه‌زاكان ته‌نها به‌رهه‌مهێن����ی‬ ‫كارگێڕییه‌كان ده‌كات‪.‬‬ ‫نه‌ هیچ جۆره‌ پرسێك (هه‌ڵبژاردنێك) بب����ن به‌به‌ریدی نوس����راوه‌كان‌و خۆیان نادادپه‌روه‌ریی‌‪ ،‬رۆتین‌و گه‌نده‌ڵییه‌‪.‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ خوێنه‌ر بپرس����ێ چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌ك����رێ ب����ۆ به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری یه‌ك����ه‌ داماڵراون له‌ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫بۆی����ه‌ ئێس����تا هه‌رێمی كوردس����تان چییه‌؟ له‌یاسای پارێزگاكانی ژماره‌ (‪)3‬‬ ‫كارگێڕیی����ه‌كان‪ ،‬به‌ڵكو به‌ش����ێوه‌یه‌كی‬ ‫مه‌ركه‌زی له‌الیه‌ن ده‌زگا بااڵكانی حزبه‌وه‌ له‌قه‌یرانێكی ئیداریی زۆر مه‌ترسیداردا ساڵی ‪ ،2009‬به‌ڕوونی به‌شێكی زۆر له‌م‬

‫فۆتۆ‪ :‬هه‌رێم فاروق‬ ‫كێشه‌یه‌ چاره‌سه‌ر كراوه‌‪ ،‬كه‌ پێویسته‌‬ ‫هه‌مو یه‌كه‌یه‌كی كارگێڕی ئه‌نجومه‌نێكی‬ ‫هه‌ڵبژێردراوی تایبه‌ت به‌خۆی هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ به‌رپرسی یه‌كه‌می یه‌كه‌‬ ‫كارگێڕییه‌كه‌ هه‌ڵده‌بژێرێت‌و ده‌سه‌اڵتی‬ ‫به‌س����ه‌ر ده‌زگاكانی‌ حكومه‌ت����دا هه‌یه‌‬ ‫ب����ۆ لێپرس����ینه‌وه‌‌و چاودێریی‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمه‌ڵێك ده‌سه‌اڵتی دارایی‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم حكومه‌تی هه‌رێ����م به‌ته‌واوی‬ ‫ئ����ه‌م یاس����ایه‌ی پشتگوێخس����توه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ حزب����ه‌ ده‌س����ه‌اڵتداره‌كان‬ ‫به‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ژمون‌و ده‌س����ه‌اڵتی‬ ‫تاقم����ه‌ ده‌ستڕۆش����توه‌كانی ده‌زان����ن‪،‬‬ ‫به‌جێبه‌جێكردنی یاساكه‌‪ ،‬دیوه‌خانه‌كانی‬ ‫ئه‌وان ساردوسڕ ده‌بێت‌و سندوقه‌كانی‬ ‫ده‌نگدان جێگه‌ی‌ ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫تاقه‌ چاره‌س����ه‌ر بۆ دۆخ����ی خراپی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ردن له‌هه‌رێ����م‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ی����ه‌‬ ‫ب����ۆ نه‌ناوه‌ندێتییه‌كی ت����ه‌واو‪ ،‬كه‌ هیچ‬ ‫یه‌كه‌یه‌ك����ی كارگێڕی����ی بااڵده‌س����تی‬ ‫به‌س����ه‌ر ئه‌وی تردا نه‌بێ����ت‪ ،‬زۆربه‌ی‌‬ ‫كاروباره‌كان����ی هاواڵتیان به‌ئاس����انی‌و‬ ‫به‌زویی به‌ڕێوه‌بچ����ێ‪ ،‬ئه‌گینا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬

‫له‌سه‌ید س����ایه‌ق رویدا حاڵی زۆربه‌ی‌‬ ‫قه‌زاكان����ه‌‪ ،‬ته‌نان����ه‌ت به‌قه‌زاكان����ی‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی پارێزگاكانیشه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر حكومه‌تێك‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵته‌كانی‬ ‫به‌س����ه‌ر حكومه‌ته‌ بچوكه‌كانی خۆیدا‬ ‫داب����ه‌ش ن����ه‌كات‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌ له‌رێی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و پرۆسه‌ی دیموكراسیشه‌وه‌‬ ‫هاتبێ‪ ،‬له‌ئاس����ته‌ لۆكاڵیه‌كه‌یدا ‌وه‌كو‬ ‫حكومه‌تێكی دیكتاتۆریی ده‌رده‌كه‌وێ‪،‬‬ ‫چونكه‌ هیچ جۆره‌ پرسێكی به‌دانیشتوانی‬ ‫یه‌ك����ه‌ كارگێڕیی����ه‌كان نه‌ك����ردووه‌‬ ‫له‌حوكمكردنی����ان‪ ،‬نه‌ش����یتوانیوه‌‌و‬ ‫ناشتوانێ هاوسه‌نگی بپارێزێ له‌چۆنێتی‬ ‫دانانی به‌ڕێوه‌به‌ره‌كاندا به‌پێی خواستی‬ ‫هاواڵتیان‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر حكومه‌تی داهاتوو‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌و حزبان����ه‌ی بۆ یه‌كه‌مج����ار ده‌چنه‌‬ ‫حكومه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌م قه‌یران����ه‌ نه‌كه‌ن‬ ‫به‌ئه‌وله‌ویه‌تی كاره‌كانیان‪ ،‬له‌ماوه‌یه‌كی‬ ‫كورتدا‪ ،‬ده‌س����تنه‌كه‌ن به‌چاره‌س����ه‌ر‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وا بۆمبێكی ته‌وقیتنه‌ك����راوه‌و هه‌ر‬ ‫جاره‌ له‌قه‌زایه‌ك ده‌ته‌قێته‌وه‌ به‌قاچی‬ ‫ده‌سه‌اڵتدا‪.‬‬

‫ئه‌گینا باشترین قه‌زا‬ ‫له‌رووی خزمه‌تگوزاریه‌وه‌‪،‬‬ ‫هێشتا زۆرترین كێشه‌ ‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه سیسته‌می‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مهێنی دواكه‌وتویی‪،‬‬ ‫نادادپه‌روه‌ریی‌‪ ،‬رۆتین‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵییه‬

‫سه‌یدساد ‌ق وه‌ك غه‌زه‌ب‬ ‫عه‌زیز ڕه‌ئوف‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ید س���ادقدا ڕووده‌دات‬ ‫چاوه‌ڕوانكراو ب���وو‪ .‬هه‌موو ده‌مانزانی‌‬ ‫بۆش���اییه‌ك هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر پڕنه‌كرێته‌وه‌‬ ‫ده‌بێ���ت چاوه‌ڕێی‌ غه‌زه‌ب���ی‌ گه‌وره‌تر‬ ‫بكه‌ی���ن‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌سه‌یدس���ادقدا‬ ‫ڕووده‌دات مۆدێل���ی‌ فه‌رامۆش���كردنی‌‬ ‫نه‌وه‌یه‌كه‌‪ ،‬په‌راوێزخستنی‌ نه‌وه‌یه‌كه‌ كه‌‬ ‫دواجار چاوه‌ڕێی‌ ته‌قینه‌وه‌ی‌ گه‌وره‌تری‌‬ ‫لێده‌كرێت‪.‬‬ ‫سه‌ید س���ادق نمونه‌یه‌كه‌ له‌غه‌زه‌بی‌‬ ‫نه‌وه‌یه‌ك كه‌ چاوه‌ڕێ ده‌كرێت زۆر شت‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا بس���وتێنێت‪ .‬گه‌نجێكی‌‬ ‫خێر نه‌دیوی‌ سه‌ید س���ادق چی‌ هه‌یه‌‬ ‫بیدۆڕێنێ���ت؟ چ���ی‌ هه‌یه‌ له‌ده‌س���تی‌‬ ‫ب���دات؟ من ده‌زانم ئه‌وه‌ی‌ له‌م ش���اره‌‬ ‫ڕووده‌دات یه‌ك���ه‌م س���ه‌رهه‌ڵدان نییه‌و‬ ‫دواس���ه‌رهه‌ڵدانیش نابێت‪ ،‬به‌ڵكو ئێمه‌‬ ‫له‌به‌رده‌م به‌رپرس���گه‌لێكی‌ بێباكداین‬ ‫ك���ه‌ بێئاگایه‌ له‌وه‌ی‌ له‌ش���ه‌قامدا چی‌‬ ‫ڕووده‌دات‪ .‬بێئاگا له‌وه‌ی‌ شۆڕشه‌كان‌و‬ ‫ناڕه‌زایی���ه‌كان له‌خه‌ڵك���ه‌وه‌ ده‌كرێن‌و‬

‫له‌ش���ێوه‌‌و فۆرم‌و ده‌ركه‌وت���ه‌ی‌ نوێدا‬ ‫خۆی‌ مانیڤێست ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌ده‌ركه‌وته‌كانی‌ ئه‌م بزوتنه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌ بریتیه‌ له‌مانیڤێس���تكرنی‌‬ ‫توڕه‌ییه‌كان‌و گواس���تنه‌وه‌ی‌ بۆ شه‌قام‬ ‫له‌الی���ه‌ن گه‌نجان���ه‌وه‌‪ .‬یه‌ك���ه‌م كه‌س‬ ‫كه‌ ش���ه‌هید ده‌بێت گه‌نج���ه‌‌و زۆرێك‬ ‫له‌خۆپیشانده‌رانیش له‌گه‌نجانن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫پێمانده‌ڵێت كه‌ دروست نییه‌ ئه‌م جۆره‌‬ ‫له‌ناڕه‌زای���ی‌ ته‌نه���ا له‌خزمه‌تگوزاریی‌‌و‬ ‫البردنی‌ ده‌موچاوی‌ چه‌ند به‌رپرسێكی‌‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌دا كورتبكه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌م‬ ‫نه‌وه‌ی���ه‌ هه‌ڵگری‌ خه‌ون���ی‌ گه‌وره‌یه‌‪.‬‬ ‫ته‌ماش���ا زۆرێ���ك له‌خوێن���دكاران‬ ‫دێنه‌ س���ه‌ر ش���ه‌قام‌و به‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ ده‌ڵێن ئیرحه‌ل‪ .‬ئه‌م جۆره‌‬ ‫له‌ناڕه‌زای���ی‌ زی���اد له‌ده‌ركه‌وته‌یه‌ك���ی‌‬ ‫هه‌یه‌‌و گرنگترینیان ناڕه‌زایی‌ نه‌وه‌یه‌كه‌‬ ‫خه‌ونی‌ گه‌وره‌ی هه‌یه‌‌و خه‌ونه‌كانیشی‌‬ ‫له‌بارده‌برێن‪ .‬نه‌وه‌یه‌ك له‌سیس���ته‌می‌‬ ‫حوكمڕانیه‌وه‌ بۆ سیسته‌می‌ په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رپرس���ی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌ شاره‌وه‌ بۆ‬ ‫یه‌ك���ه‌ ئیدارییه‌كانی‌ ت���ر جگه‌ له‌كات‬

‫ج���ۆره‌ له‌خۆنمایش���كردن به‌هێمن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوشتنێكی‌ گه‌وره‌ زیاتر چیدی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌م نه‌وه‌ی���ه‌ ده‌م‌و چ���اوی‌ ئه‌نجام نادرێ���ت‌و ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫هه‌ڵبه‌ستووه‌‌و ڕووخساری‌ كاره‌كته‌ری‌ بۆ ئ���ه‌و بێباكیه‌ی‌ به‌رپرس���انی‌ ئێمه‌‬ ‫خۆپیش���انده‌ر دی���ار نیی���ه‌؟ ئه‌م���ه‌ ئولفه‌تی���ان پێوه‌گ���رت‌و له‌به‌رخۆیان‬ ‫ده‌ركه‌وته‌یه‌كی‌ نوێیه‌ كه‌ نه‌وه‌یه‌ك هه‌یه‌ ئاگای���ان له‌كۆمه‌ڵگه‌ نه‌ما‌و نه‌وه‌كانیش‬ ‫هیچ متمانه‌ی‌ به‌ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی‌ نه‌ماوه‌‌و ئومێدیان به‌ده‌سه‌اڵت نه‌ما‪.‬‬ ‫ڕقێكی‌ گه‌وره‌ ده‌بینم له‌ڕوخس���اری‌‬ ‫ئه‌م ج���ۆره‌ له‌ناڕه‌زایی‌ ك���ه‌ ده‌یبینین‬ ‫كه‌س گوێی لێناگرێت‌و له‌ڕابردووش���دا ئه‌م نه‌وه‌یه‌دا‪ .‬ناخۆشترین ده‌ركه‌وته‌ بۆ‬ ‫كه‌س نه‌بووه‌ گوێ���ی لێبگرێت‪ ،‬به‌ره‌و هه‌ر تاكێك ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئومێد له‌ده‌ست‬ ‫ئاقارێكی‌ تر ده‌چێت‪ ،‬خه‌باتی‌ نهێنی‌‌و ب���ده‌ی‪ .‬ئێمه‌ ئێس���تا له‌س���ه‌رده‌می‌‬ ‫هه‌وڵدان بۆ برینداركردنی‌ ده‌س���ه‌اڵت بێئومێدییه‌ك���ی‌ كوش���نده‌داین‪ .‬ن���ه‌‬ ‫له‌تاریكی���دا‪ ،‬ئه‌مه‌ش ت���ه‌واو دۆخه‌كه‌ س���ندوقی‌ ده‌نگدان ئومێدی‌ گه‌ڕانده‌وه‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و ئاقارێكی‌ ترس���ناكتر ده‌بات‪ .‬نه‌ مانگرتن‌و خۆپیش���اندان‪ .‬ئه‌م نه‌وه‌‬ ‫هۆكارێكی‌ تری‌ ئه‌م ڕوخسارداپۆشینه‌ توڕه‌ی���ه‌ هه‌ڵگ���ری‌ ڕقێك���ی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌یه‌ هێزه‌كانی‌ ئێمه‌ بێئاگا له‌وه‌ی‌ له‌ژی���ان‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و پێدراوه‌كان���ی‌‬ ‫ده‌س���تگیركردنی‌ ئه‌م گه‌نجانه‌ سودی‌ كۆمه‌ڵگه‌‪.‬‬ ‫سه‌ید سادق پێمانده‌ڵێت كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ده‌یانناسنه‌وه‌‌و له‌ماڵه‌كانه‌وه‌ بۆ‬ ‫زیندانه‌كان ده‌یانگوازنه‌وه‌‪ .‬له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌ ئێم���ه‌ له‌به‌رده‌م پارچ���ه‌ پارچه‌بوون‌و‬ ‫مه‌ده‌نیدا ڕوخساری‌ خۆپیشانده‌ر دیاره‌‪ ،‬تێكش���كانێكی‌ گه‌وره‌دایه‌‌و كه‌س ئه‌وی‌‬ ‫كاتێك خۆپیش���انده‌ر متمانه‌ی‌ نه‌ما‌و تر ناخوێنێت���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر هه‌ر هه‌وڵێك‬ ‫ڕوخساری‌ داپۆش���ی‌ ده‌بێت چاوه‌ڕێی‌ هه‌بێت بۆ بچوككردنه‌وه‌ی‌ كێش���ه‌كانی‌‬ ‫ی ده‌ربڕینی‌ ئ���ه‌م ش���اره‌ به‌ناوچه‌گه‌رێت���ی‌ ئ���ه‌وا‬ ‫هاتن���ی‌ فۆرمێك���ی‌ ت���ر ‌‬ ‫ناڕه‌زای���ی‌ بكه‌ین ك���ه‌ بێگومانبه‌ ئه‌م به‌ر له‌هه‌ر ش���ت ده‌س���ه‌اڵتی‌ كوردی‌‬

‫ده‌س���تی‌ هه‌ب���وو له‌زیندوكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕۆح���ی‌ خێڵه‌ك���ی‌‌و ناوچه‌گه‌رێت���ی‌‌و‬ ‫فیستیڤاڵی‌ عه‌ش���یره‌ته‌كاندا‪ .‬هه‌میشه‌‬ ‫شه‌هرلعه‌س���ه‌لێك هه‌ب���ووه‌ له‌نێ���وان‬ ‫حزب���ه‌كان‌و خێڵه‌كان���دا‪ .‬ڕۆح���ی‌‬ ‫ناوچه‌گه‌رێتی‌‌و ش���ارچێتی‌‌و جیاكاریی‌‬ ‫س���لێمانی‌ له‌هه‌ولێر‌و زاخ���ۆ له‌كفری‌‪،‬‬ ‫به‌رهه‌م���ی‌ ئ���ه‌و عه‌قڵییه‌ت���ه‌ بچوك‌و‬ ‫خێڵه‌كیه‌ی‌ هێزه‌كان���ی‌ ئێمه‌ بووه‌ كه‌‬ ‫به‌رده‌وام ش���اره‌كان‌و تاكه‌كان‌و گروپه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی‌ له‌یه‌كتر جیاكردۆته‌وه‌‬ ‫تا خه‌می‌ یه‌كتر نه‌بینن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ید س���ادقدا ڕووده‌دات‬ ‫دۆخێك نیه‌‌وا به‌ئاسانی‌ لێیده‌ربازبین‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ڕق‌و بێئومێدی���ی‌ نه‌وه‌یه‌ك���ه‌‬ ‫له‌سه‌ری‌ ساڵدا دێته‌ سه‌ر شه‌قامه‌كان‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا زۆرێك له‌به‌رپرس���انی‌ ئه‌م‬ ‫نه‌وه‌یه‌ بۆ كریسمس له‌ده‌ره‌وه‌ ئاهه‌نگی‌‬ ‫سه‌ری‌ س���اڵ ده‌گێڕن‪ .‬ئه‌گه‌ر ئاهه‌نگی‌‬ ‫كریسمس له‌گه‌ڵ ئه‌م نه‌وه‌یه‌دا نه‌كه‌یت‌و‬ ‫كێكیان له‌گه‌ڵدا قاش نه‌كه‌یت‪ ،‬دڵنیابه‌‬ ‫ڕۆژێك دێ���ت ئاهه‌نگه‌ك���ه‌ت لێ تێك‬ ‫بده‌ن‪.‬‬

‫ئێمه‌ ئێستا‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫بێئومێدییه‌ك ‌‬ ‫كوشنده‌داین‪ .‬ن ‌ه‬ ‫سندوقی‌ ده‌نگدان‬ ‫ئومێدی‌ گه‌ڕانده‌و‌ه‬ ‫نه‌ مانگرتن‌و‬ ‫خۆپیشاندان‬

‫‪28‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫‪ 420‬شوێن ‌ی گه‌شتیاری‌ له‌هه‌رێمدا هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماسته‌رپالنه‌ی‌ گه‌شتیاری ‌‬ ‫ته‌واوكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ ده‌سته‌ ‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌شت‌و گوزاری‌ هه‌رێم مه‌وله‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌بار‪ ،‬گرنگترین كاره‌ كه‌ له‌ساڵ ‌‬ ‫‪2013‬دا ئه‌نجامیاندابێت‪ ،‬له‌و‬ ‫ی‬ ‫ماسته‌رپالنه‌دا ‪ 420‬شوێنی‌ گه‌شتیار ‌‬ ‫له‌هه‌رێمدا دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا كار له‌‪ 67‬شوێن ‌‬ ‫گه‌شتیاریی‌ ده‌كرێت‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شت‌و گوزار ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ده‌س���ته‌ ‌‬ ‫ی جه‌بار‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬مه‌وله‌و ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی ئاوێن���ه‌دا ئه‌و‌ه ده‌خاته‌ڕو‬ ‫له‌دیدارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ك��� ‌ه گرنگتری���ن هه‌ن���گاو له‌ب���وار ‌‬ ‫ی ‪ 2013‬نا پێتیان‬ ‫گه‌شت‌وگوزاردا له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماس���ته‌رپالنی‌ گه‌شتیاری ‌‬ ‫ته‌واوكردن ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان بوو‪ ،‬كه‌ به‌پێ ‌‬ ‫ماسته‌رپالن ‌ه‬ ‫ی له‌هه‌رێمدا‬ ‫ی گه‌ش���تیاری ‌‬ ‫‪ 420‬شوێن ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‌و ل���ه‌و ژماره‌ی���ه‌ش وه‌ك ئ���ه‌و‬ ‫ی ده‌كات ‪67‬شوێنیان‬ ‫به‌رپرس ‌ه باس��� ‌‬ ‫ی نه‌خشه‌س���ازییان ب���ۆ ك���راوه‌‪،‬‬ ‫كار ‌‬ ‫له‌ئێس���تادا كاری���ان تێ���دا ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی ‪.2025‬‬ ‫ماس���ته‌رپالنه‌كه‌ش تا س���اڵ ‌‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو كه‌ له‌ئێستادا‬ ‫ی‬ ‫ی ‪100‬ملیار دینار پرۆژه‌ ‌‬ ‫ی نزیك���ه‌ ‌‬ ‫بای ‌‬ ‫گه‌شتیاری‌‌و شوێنه‌وارییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫پێدانی‌ قه‌رزی‌ گه‌شتیاریی‌‬ ‫ی‬ ‫ی ق���ه‌رزی‌ گه‌ش���تیاری ‌‬ ‫پێدان��� ‌‬ ‫به‌وه‌به‌رهێنه‌ران���ی‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت‪ ،‬بۆ‬ ‫ی گه‌شتیاریی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫ی پرۆژه‌ ‌‬ ‫دروستكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ناوچ ‌ه دووره‌ ده‌س���ته‌كاندا‪ ،‬به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی تر بووه‌ له‌و‬ ‫ی جه‌ب���ار یه‌كێك ‌‬ ‫مه‌وله‌و ‌‬ ‫ی ‪2013‬دا ئه‌نجامیانداوه‌‪،‬‬ ‫ی له‌ساڵ ‌‬ ‫كاران ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێدانی‌ قه‌رز ‌‬ ‫تاك���و ئێس���تاش كار ‌‬ ‫ی ‪95‬پرۆژه‌ ته‌واو بووه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫گه‌شتیاری ‌‬ ‫ی ئاگاداربم زۆرێك‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫ل���ه‌و پرۆژان��� ‌ه قه‌رزه‌كه‌ی���ان پێدراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێكیان مامه‌ڵه‌كانیان ته‌واو نه‌بوو‌ه‬

‫بۆیه‌ وه‌ریاننه‌گرتووه‌‪ ،‬هه‌وڵمانداوه‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژان��� ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ دادپه‌روه‌ران ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌رجه‌م ناوچ��� ‌ه جی���اوازه‌كان‬ ‫ی پرۆژه‌كه‌مان‬ ‫بگرێته‌وه‌‌و خۆشمان جۆر ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌ گه‌شتیارییانه‌ی‌ له‌‪2013‬دا‬ ‫كراوه‌‬ ‫ی گرنگتری���ن ئ���ه‌و پ���رۆژ‌ه‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫گه‌شتیارییانه‌ش كه‌ له‌ساڵی‌ رابردوودا‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه كردنه‌وه‌و‬ ‫كراون‪ ،‬ئه‌و هێما ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ردی‌ بناغ���ه‌ی‌ چه‌ند ئوتێل ‌‬ ‫دانان ‌‬ ‫ی له‌شاری‌ سلێمانیدا‌و‬ ‫پێنج ئه‌س���تێره‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چاڤ ‌‬ ‫ی پ���رۆژ‌ه ‌‬ ‫هاوكات كردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌هه‌مان ش���اردا له‌الی ‌ه‬ ‫گه‌ش���تیاری ‌‬ ‫ی تایبه‌ته‌و‌ه یه‌كێ���ك بوون له‌و‬ ‫كه‌رت��� ‌‬ ‫ی ك ‌ه له‌و‬ ‫پرۆژ‌ه گه‌ش���تیاریی ‌ه گرنگانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ساڵه‌دا كراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ده‌ر له‌و‌ه له‌شار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێریش چه‌ندین پرۆژه‌ی‌ گه‌شتیاری ‌‬ ‫ی‬ ‫كراونه‌ت���ه‌و‌ه هاوكات "هه‌ر له‌س���نور ‌‬ ‫ی ته‌له‌فریكیش‬ ‫ی هه‌ولێر پرۆژه‌ ‌‬ ‫پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ر چیای‌ كۆڕه‌ك له‌الیه‌ن كه‌رت ‌‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌ت���ه‌و‌ه كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ پرۆژه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی گرنگ بوو له‌و س���اڵه‌دا"‬ ‫گه‌ش���تیاری ‌‬ ‫ی ك��� ‌ه له‌ش���اری‌ دهۆكیش‬ ‫ئ���ه‌و وت��� ‌‬ ‫چه‌ندی���ن پرۆژه‌ی‌ تری‌ گه‌ش���تیارییان‬ ‫ی‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌گه‌رمیانیش به‌رد ‌‬ ‫بناغه‌ی‌ چه‌ند پرۆژه‌یه‌كی‌ گه‌شتیارییان‬ ‫ی‬ ‫دان���او‌ه "له‌گه‌رمیان چه‌ندین ش���وێن ‌‬ ‫ی گرنگ��� ‌ه هه‌ی ‌ه ك���ه‌ ده‌كرێت‬ ‫مێ���ژوو ‌‬ ‫ی زۆریان‬ ‫له‌رووی‌ گه‌ش���تیارییه‌وه‌ سود ‌‬ ‫ی گه‌شت‌و‬ ‫لێوه‌ربگرێت"‪ .‬ئه‌و‌ه به‌رپرس ‌‬ ‫ی هه‌رێم‪ ،‬ره‌تیكرده‌و‌ه ك ‌ه ئه‌وان‬ ‫گوزاری ‌‬ ‫جیاوازییان له‌نێوان شاره‌كاندا كردبێت‬ ‫ی‬ ‫ی پێدان‌و دروس���تكردن ‌‬ ‫له‌رووی‌ گرنگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ش���تیاریی‌‪ ،‬به‌اڵم وتیش��� ‌‬ ‫پرۆژه‌ ‌‬ ‫ی دیاریكراو‬ ‫"ك ‌ه وه‌به‌رهێنێك ش���ارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆژه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرێ‌ بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫گه‌شتیاریی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ له‌ده‌سه‌اڵتی‌ ئێمه‌دا‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬ناتوانی���ن ناچ���اری‌ بكه‌ین ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دیاریك���راو پرۆژه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫له‌ش���ارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌شتیاریی‌ بكات"‪ .‬سه‌رۆكی‌ ده‌ست ‌ه ‌‬

‫ڕێكه‌وت زه‌كی‌*‬

‫ی‬ ‫له‌ئێستادا بای ‌‬ ‫ی ‪100‬‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫ملیار دینار‬ ‫پرۆژ‌هی‌ گه‌شتیار‌و‬ ‫شوێنه‌واری‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫مه‌وله‌وی جه‌بار سه‌رۆکی ده‌سته‌ی گه‌شتوکوزاری هه‌رێم‬ ‫ی له‌وه‌ش���كرد ك ‌ه‬ ‫گه‌ش���ت‌وگوزار باس ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وان بۆ پێشخس���تنی‌ الیه‌نی‌ ئابور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌ك���ه‌م گرنگی ‌‬ ‫كوردس���تان به‌پله‌ ‌‬ ‫ی گه‌ش���تیاریی‌ ده‌دن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌كه‌رت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێنده‌ ‌‬ ‫ی گه‌شتیاری ‌‬ ‫"ئێستا پێناسه‌ ‌‬ ‫له‌الیه‌ن���ی‌ ئابوریدا خ���ۆی ده‌بینێته‌و‌ه‬ ‫هێنده‌ الیه‌نی‌ ته‌رفیهی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ئاماره‌كان دڵخۆشكه‌رن‬ ‫ی‬ ‫به‌پێ���ی‌ ئاماره‌كان���ی‌ ده‌س���ته‌ ‌‬ ‫ی ‪2012‬دا‬ ‫گه‌شت‌وگوزاری‌ هه‌رێم له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ‪2‬ملیۆن‌و ‪ 200‬هه‌زار گه‌ش���تیار‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی كوردس���تان كردوه‌‪،‬‬ ‫روویان له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی ‪ 2013‬ئه‌و‬ ‫ی ئام���اری‌ س���اڵ ‌‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه تائێستا‬ ‫به‌رپرس��� ‌ه ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و ساڵه‌یان ئاشكرا نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ئامار ‌‬ ‫ی "ئاماره‌كان له‌به‌رده‌ست‌و‬ ‫به‌اڵم وتیش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شتیار له‌وه‌ ‌‬ ‫دڵخۆش���كه‌رن‪ ،‬هاتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشوو زۆر زیاتره‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ساڵ ‌‬

‫ی ئێم��� ‌ه زۆر گرنگ���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ال ‌‬ ‫ی كه‌ دێت چه‌ند له‌هه‌رێمدا‬ ‫گه‌ش���تیاره‌ ‌‬ ‫ده‌مێنێت���ه‌وه‌؟‪ ،‬چه‌ن���د پ���ار‌ه خه‌رج‬ ‫ده‌كات؟ ئای���ا ئاماده‌ی��� ‌ه جارێكی‌ تر‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌؟ ئه‌وان ‌ه له‌ئاماره‌كان گرنگترن‬ ‫ی ئێمه‌"‪ .‬ئه‌و ره‌تیش���یكرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌ال ‌‬ ‫ی س���لێمانی‌‌و‬ ‫ی ئه‌م دواییه‌ ‌‬ ‫نائارامیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شاری‌ هه‌ولێر كاریگه‌ر ‌‬ ‫ته‌قینه‌وه‌كه‌ ‌‬ ‫ی گه‌شتیار هه‌بوبێت‬ ‫له‌سه‌ر كه‌مبونه‌وه‌ ‌‬ ‫"ئام���اره‌كان ئ���ه‌و‌ه ده‌رده‌خ���ه‌ن ك ‌ه‬ ‫كاریگه‌ری‌ نه‌بووه‌"‪.‬‬ ‫ی ‪2014‬‬ ‫به‌رنامه‌یان بۆ ساڵ ‌‬ ‫له‌وه‌رزی‌ زس���تاندا گه‌ش���تیار كه‌متر‬ ‫روو له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ده‌كات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫مه‌ول���ه‌وی‌ جه‌بار ئ���ه‌و‌ه به‌حاڵه‌تێك ‌‬ ‫ی ده‌بینێت‌و ده‌ڵێت "له‌هاویندا‬ ‫ئاس���ای ‌‬ ‫ی واڵتان له‌هه‌رێمدا‬ ‫گه‌شتیار وه‌كو زۆربه‌ ‌‬ ‫ی زۆرب ‌هی‌ واڵتان‬ ‫زیاتره‌‪ ،‬چونك ‌ه پشوو ‌‬

‫ده‌كه‌وێته‌وه‌ ئ���ه‌و وه‌رزه‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌و‌ه‬ ‫ئێم��� ‌ه هه‌وڵه‌كانیش���مان به‌رده‌وامه‌ بۆ‬ ‫ی زستانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا‬ ‫ی گه‌ش���تیار ‌‬ ‫زۆركردن ‌‬ ‫ی ئه‌مس���اڵدا چاالكی��� ‌ه‬ ‫ی دوو ‌‬ ‫له‌مانگ��� ‌‬ ‫به‌فرییه‌كان له‌سه‌ر چیاكانی‌ كوردستان‬ ‫ده‌ستپێده‌كات"‬ ‫ی ‪2014‬‬ ‫ی به‌رنامه‌شیان بۆ ساڵ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ش���ت‌وگوزار ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ ده‌ست ‌ه ‌‬ ‫ی خس���ته‌ڕوو ك ‌ه كار‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ی ش���اره‌كان ‌‬ ‫ب���ۆ به‌بازاڕكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن "ئێم ‌ه له‌كوردس���تان بنه‌ما ‌‬ ‫ی گه‌شتیار‪،‬‬ ‫باش���مان هه‌ی ‌ه بۆ راكێشان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روو ‌‬ ‫به‌اڵم به‌داخ���ه‌و‌ه له‌ناس���اندن ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م زۆر الوازی���ن‪،‬‬ ‫گه‌ش���تیارب ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌مانتوانیوه‌ وه‌كو پێویس���ت سه‌رنج ‌‬ ‫گه‌شتیارانی‌ بیانی‌ رابكێشین‪ ،‬ئه‌مساڵ‬ ‫ی‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ هه‌وڵده‌ده‌ین سود له‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر وه‌ربگرین ك��� ‌ه بۆته‌ پایته‌خت ‌‬ ‫ی واڵتانی‌ عاره‌بی‌"‪.‬‬ ‫گه‌شتیاری ‌‬

‫بودجه‌ ‌ی عێراق له‌‪ 174‬ترلیۆنه‌وه‌ بۆ‪ 161‬ترلیۆن دینار كه‌م ده‌كات‬

‫"نرخی‌ نه‌وت دابه‌زیوه‌‌و ئاستی‌ به‌رهه‌مهێنانیش كه‌می‌ كردوه‌"‬

‫نه‌وت تاکه‌ سه‌رچاوه‌که‌ی بودجه‌ی عێراق‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫بودجه‌ی‌ ئه‌مساڵی‌ عێراق كه‌ تا ئێستا‬ ‫په‌سه‌ند نه‌كراوه‌و نه‌گه‌یشتوه‌ به‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌‪ 174‬ترلیۆن دیناره‌وه‌‬ ‫كه‌م ده‌كات بۆ‪ 161‬ترلیۆن دینار‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ عێراقیش هۆكاری‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كه‌مبونه‌وه‌ی‌ رێژه‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ به‌رمیلی‌ نه‌وت له‌رۆژێكدا‪،‬‬ ‫ئابوریناسێكیش ده‌ڵێت "كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كاریگه‌ری‌‬ ‫نێگه‌تیڤی‌ ده‌بێت له‌سه‌ر داهاتی‌‬ ‫تاكه‌كه‌س"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫دلێ����ر عه‌بدولقادر له‌ب����اره‌ی‌ كه‌مبونه‌وه‌ی‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫بودجه‌ی‌ عێراق له‌لێدوانێكی‌ بۆ ئاوێنه‌ وتی‌‬ ‫"پێش����تر وا دانرابو عێراق له‌رۆژێكدا س ‌ێ‬ ‫ملیۆن‌و ش����ه‌ش سه‌د هه‌زار به‌رمیل نه‌وت‬ ‫به‌رهه‌م بێت‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا وا پێش����بینی‌‬ ‫ده‌كرێت له‌رۆژێكدا سێ‌ ملیۆن‌و چوار سه‌د‬ ‫هه‌زار به‌رمیل نه‌وت به‌رهه‌م بێت واتا رۆژانه‌‬ ‫‪ 200‬هه‌زار به‌رمیل كه‌میكردوه‌ هۆكارێكی‌‬ ‫تر وادانرابوو نرخی‌ یه‌ك به‌رمیل نه‌وت ‪90‬‬ ‫دۆالر بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌یش كه‌میكردوه‌ بۆ‬ ‫‪ 85‬دۆالر ئ����ه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌بازاڕه‌كانی‌ جیهان نرخی‌ نه‌وت دابه‌زیوه‌و‬ ‫رێژه‌ی‌ به‌رهه‌مهێنانیش كه‌میكردوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش داهاتیش كه‌میكردوه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد ئه‌و كه‌مكردنه‌‬ ‫هی����چ په‌یوه‌ن����دی‌ به‌موچه‌ی‌ مامۆس����تاو‬ ‫فه‌رانب����ه‌ره‌وه‌ نی����ه‌ ئه‌وان وه‌ك����و خۆیی‌‬

‫بۆری ‌ه‬ ‫نه‌وتیه‌كه‌مان‬ ‫ده‌بێت ‌ه دیل ‌ی‬ ‫به‌غدا؟‬

‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌ران����ی‌ عێراق ئه‌وه‌ش����ی‌ روونكرده‌و‌ه‬ ‫سااڵنی‌ رابردو بودجه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫زیاتر ل����ه‌‪ 18‬ترلیۆن بو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مس����اڵ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ دانراوه‌ ناگاته‌ ‪ 17‬ترلیۆن‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌شدا فازڵ نه‌بی‌ بریكاری‌‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ دارایی‌ عێراق قس����ه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت "رێزم‬ ‫هه‌ی����ه‌ ب����ۆ په‌رله‌مانتاران‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌وان‬ ‫له‌خۆیانه‌وه‌ قسه‌ ده‌كه‌ن چونكه‌ نه‌ نرخی‌‬ ‫به‌رمیل كه‌میكردوه‌ نه‌ به‌رهه‌مهێنانی‌ نه‌وت‬ ‫كه‌میكردوه‌و راش����یده‌گه‌یه‌نێت كه‌مبونی‌‬ ‫بودجه‌ هه‌مو بواره‌كان ده‌گرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئابوریناس����ێك پێیوایه‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ عێراق هاوكات هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫كاریگه‌ری‌ نێگه‌تیڤی‌ ده‌بێت له‌سه‌ر داهاتی‌‬

‫تاكه‌كه‌س هه‌ر كاتێكی����ش داهات كه‌مبو‬ ‫خواس����ت كه‌مده‌بێته‌وه‌‪ .‬ئابوریناس ئه‌میر‬ ‫ئه‌حمه‌د بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "بودجه‌ پێوه‌رێكه‌‬ ‫ب����ۆ پێوانه‌كردنی‌ داهاتی‌ گش����تی‌ ئه‌ویش‬ ‫ده‌بێته‌ پێوه‌رێك ب����ۆ داهاتی‌ تاكه‌كه‌س‪،‬‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ ‌ی بودجه‌ی‌ ئه‌مس����اڵی‌ عێراق‬ ‫ه����اوكات هه‌رێمی‌ كوردس����تان كاریگه‌ری‌‬ ‫نێگه‌تیڤی‌ ده‌بێت له‌سه‌ر داهاتی‌ تاكه‌كه‌س‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ب����ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫خواس����تی‌ به‌كاربه‌ر ه����ه‌ر كاتێك بودجه‌‬ ‫كه‌میكرد ده‌بێته‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌كان‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش ده‌بێت����ه‌ هۆكارێكی‌ س����ه‌ره‌كی‌‬ ‫ب����ۆ س����ه‌رهه‌ڵدانی‌ بێكاریی‌ له‌س����ه‌رجه‌م‬ ‫بواره‌كان"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وتیش����ی‌ "ئ����ه‌و كه‌مكردنه‌وه‌یه‌ی‌‬ ‫بودجه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ راوه‌ستانی‌ بازاڕه‌كان‬

‫بڕیاربو عێراق‬ ‫له‌رۆژێكدا سێ‌‬ ‫ملیۆن‌و شه‌ش سه‌د‬ ‫هه‌زار به‌رمیل نه‌وت‬ ‫به‌رهه‌م بهێنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێشبینی‌‬ ‫ده‌كرێت سێ‌‬ ‫ملیۆن‌و چوار سه‌د‬ ‫هه‌زار به‌رمیل نه‌وت‬ ‫به‌رهه‌م بێت‬

‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئ���ه‌وه‌ ده‌بینی���ن ك���ه‌‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ ئه‌م دواییه‌ی‌ هه‌ولێرو به‌غدا‬ ‫له‌باره‌ی‌ هه‌ن���ارده‌ی‌ نه‌وت���ی‌ هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫به‌ده‌س���تكه‌وت بۆ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌نوس���رێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم من پێموایه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ رێكه‌وتنی‌ له‌سه‌ركراوه‌‌وه‌ك خۆی‌‬ ‫جێبه‌جێبكرێت پاشه‌كش���ه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫له‌خه‌ون���ی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی ئاب���وری‌‌و ئه‌و‬ ‫هیوایه‌ی‌ له‌خه‌یاڵماندا هه‌بوو بۆ ڕزگاربون‬ ‫له‌پاشكۆیه‌تی‌ ئابوری‌‪.‬‬ ‫له‌باس���ێكی‌ ئ���اواد ناتوانی���ن به‌ب���ێ‬ ‫ش���ه‌ن‌و كه‌وكردن���ی‌ ڕوداوه‌كان���ی‌ پێش‬ ‫رێكه‌وتنه‌ك���ه‌ ئه‌نجامێك���ی‌ رون بده‌ی���ن‬ ‫به‌ده‌س���ته‌وه‌ ك���ه‌ له‌چیرۆك���ی‌ (هاڵك‬ ‫بانك)ه‌وه‌ ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌و كاته‌ی‌‬ ‫كه‌‌وه‌فده‌كه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌توركیا‬ ‫پاكێج���ی‌ رێكه‌وتنی‌ هه‌ن���ارده‌ی‌ نه‌وت‌و‬ ‫غازی‌ سروشتی‌ هه‌رێمیان له‌گه‌ڵ ئه‌نكه‌ره‌‬ ‫ئیمزاك���رد‪ ،‬كاتێ���ك باس چووه‌ س���ه‌ر‬ ‫داهات‪ ،‬ئه‌و بانكه‌ی‌ ناوی‌ له‌س���ه‌ر مێزی‌‬ ‫گفتوگ���ۆكان ب���وو (هاڵك بان���ك) بوو‪،‬‬ ‫كاتێكیش داواك���ه‌ی‌ عێراق بۆ هه‌ڵگرتنی‌‬ ‫داهاته‌كه‌ی‌ له‌سندوقی‌ گه‌شه‌پێدانی‌ عێراق‬ ‫له‌بانك���ی‌ جه‌ی‌ پی م���ۆرگان له‌نیویۆرك‬ ‫ڕه‌تكرای���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ شه‌هرس���تانی‌ به‌تانه‌ر‬ ‫یه‌ڵدزی‌‌وه‌زیری‌‌وزه‌ی‌ توركیای‌ گوتبو ئه‌وه‌‬ ‫داوای‌ ئه‌مریكای���ه‌ له‌ئێمه‌‪ ،‬ئیتر گیوله‌نی‌‬ ‫دانیشتوی‌ ئه‌مریكا سه‌قامگیری‌ توركیای‌‬ ‫تێك���داو پرۆس���ه‌كانی‌ دژه‌ گه‌نده‌ڵ���ی‌‬ ‫له‌توركیا ده‌س���تپێكردو ئ���ه‌وه‌ی‌ چاوی‌‬ ‫چووه‌ س���ه‌ر له‌پ���اڵ كوڕی‌‌وه‌زیره‌كاندا‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ (هاڵك بانك) ب���وو كه‌ بڕیار‬ ‫ب���وو داهاتی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێ���م هه‌ڵبگرێت‪،‬‬ ‫دوای‌ ئه‌م ڕوداوانه‌ گۆڕانێكی‌ ڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫له‌هه‌ڵوێس���تی‌ هه‌ولێ���ر به‌رامب���ه‌ر به‌غدا‬ ‫هاته‌ پێش���ه‌وه‌و‌وه‌فدی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫چووه‌ به‌غداو به‌مه‌رجه‌كانی‌ شه‌هرستانی‌‬ ‫هه‌رئه‌مه‌ش���ه‌‌وامانلێده‌كات‬ ‫ڕازیب���و!‬ ‫تێبگه‌ین ك���ه‌ چیتر‌وزه‌ی‌ هه‌رێم بابه‌تێكی‌‬ ‫ناوخۆیی نییه‌ بگره‌ ناوچه‌یی‌و هه‌ندێكجار‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیشه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تێڕوانینی‌ نه‌رێنی‌ بۆ رێكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫زاڵ ده‌كات ئه‌وه‌ی���ه‌ هه‌رێ���م به‌مه‌رجێك‬ ‫ڕازیبووه‌ كه‌ پێش���تر پێی ڕازی‌ نه‌ده‌بوو‪،‬‬ ‫ئه‌و بۆریه‌ی‌ كه‌ئێس���تا گه‌یشتۆته‌ توركیا‬ ‫سه‌ره‌تا به‌ناوی‌ گه‌یاندنی‌ غازی‌ سروشتی‌‬ ‫به‌وێستگه‌ی‌ كاره‌بای‌ دهۆكه‌وه‌ دروستكرا‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاتێك له‌نزیك ‌وێس���تگه‌كه‌وه‌ غاز‬ ‫دۆزرای���ه‌وه‌ ئیتر ئ���ه‌و بۆرییه‌ بووه‌ بۆری‌‬ ‫نه‌وت���ی‌ هه‌رێم ‪ -‬توركی���ا‪ ،‬به‌اڵم بۆریه‌كه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك دروس���تكراوه‌ كه‌ له‌ودیو‬ ‫سه‌نته‌ری‌ پێوانه‌كردنی‌ به‌غداوه‌ بێت‪‌،‬واته‌‬ ‫‌وا دروستكراوه‌ كه‌ به‌غدا ناتوانێت پێوانه‌ی‌‬ ‫نه‌وتی‌ هه‌نارده‌كراوی‌ هه‌رێم بكات‪ ،‬كه‌چی‬ ‫ئێستا هه‌رێم قایله‌ به‌وه‌ی‌ به‌غدا پێوانه‌ی‌‬ ‫نه‌وته‌كه‌ی‌ بكات‪ ،‬ل���ه‌وه‌ش زیاتر میدیای‌‬ ‫تورك���ی‌وای‌ باڵوكرده‌وه‌ كه‌ وزه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌نرخێك���ی‌ كه‌متر ده‌فرۆش���رێته‌ توركیا‬ ‫كه‌چی ئێستا هه‌رێم قایله‌ به‌نرخی‌ جیهانی‌‬ ‫بیفرۆشێته‌ توركیا‪ ،‬سه‌ره‌تا بڕیار بوو كه‌‬ ‫داهاته‌ك���ه‌ی‌ له‌(هاڵك بان���ك) ی‌ توركیا‬ ‫هه‌ڵبگیرێت‪ ،‬كه‌چی ئێستا هه‌رێم قایله‌ كه‌‬ ‫له‌سندوقی‌ گه‌ش���ه‌پێدانی‌ عێراق له‌بانكی‌‬ ‫جه‌ی‌ پی مۆرگان له‌نیویۆرك هه‌ڵبگیرێت‪،‬‬ ‫ل���ه‌وه‌ش زیات���ر هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌گوێره‌ی‌ یاس���ایی شایسته‌ داراییه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێم داوای‌ ‪ 384‬ملیار دۆالر قه‌ره‌بووی‌‬ ‫له‌به‌غدا كرد‪ ،‬كه‌چی ئێس���تا قایله‌‪ %5‬ی‌‬ ‫داهاته‌كه‌ی‌ بۆ قه‌ره‌ب���ووی‌ كوه‌یت بێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌رێمی‌ كوردس���تان داوای‌ ‪27‬‬ ‫ترلیۆن دیناری‌ قه‌ره‌بووی‌ كرێی كۆمپانیا‬ ‫نه‌وتیه‌كان‌و بودجه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ ده‌كرد‪،‬‬ ‫كه‌چی ئێستا قایل بووه‌ له‌بودجه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫كرێ���ی كۆمپانیا نه‌وتی���ه‌كان بدات‌و‌وه‌ك‬ ‫ئه‌مینداری‌ ‌وه‌زارتی‌ پێشمه‌رگه‌ش ده‌ڵێت‬ ‫له‌رێكه‌وتنه‌كه‌دا باسی بودجه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫نه‌ك���راوه‌! ئ���ه‌وه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ ڕازیبون‬ ‫به‌مه‌رجه‌كان���ی‌ شه‌هرس���تانی‌ نه‌كراوه‌ته‌‬ ‫ده‌روازه‌ی‌ چاره‌س���ه‌ری‌ بودج���ه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫ك���ه‌ ‪ %10.3‬یه‌ نه‌ك ‪ ، %17‬به‌و پێیه‌ش‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم جارێكیتر ده‌بێت چاوی‌‬ ‫له‌ده‌س���تی‌ به‌غدا بێت بۆ ‌وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫داهات‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و پاشكۆیه‌تیه‌ ئابوریه‌یه‌‬ ‫كه‌ پاشكۆیه‌تی‌ سیاسی‌و ئیداری‌ به‌خۆیدا‬ ‫ده‌هێنێت‌و ڕه‌ش���بینمان ده‌كات به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و ئومێ���ده‌ی‌ به‌ناردنی‌‌وزه‌ی‌ هه‌رێم بۆ‬ ‫بازاڕه‌كانی‌ جیهان هه‌مانبوو‪.‬‬

‫به‌ش����ێوه‌یه‌ك هه‌م كڕیارو هه‌م فرۆش����یار‬ ‫زه‌ره‌ر ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬هه‌ربۆی����ه‌ به‌گش����ت ‌ی‬ ‫زیانێكی‌ زۆر به‌داهاتی‌ گشتی‌‌و تاكه‌كه‌س‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌كه‌مبون����ه‌وه‌ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان دلێ����ر تاری����ق‬ ‫وته‌بی����ژی‌ وه‌زاره‌تی‌ دارای����ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"به‌دڵنیاییه‌و‌ه بودجه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫كه‌میك����ردوه‌ ب����ۆ ‪ 16‬ترلی����ۆن هه‌ربۆیه‌‬ ‫له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ بودجه‌ لیژنه‌یه‌ك‬ ‫پێكهێنراوه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ پێداچونه‌وه‌ بكات‬ ‫به‌بودج����ه‌ی‌ وه‌زاره‌ت����ه‌كان ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بزانرێت پێویسته‌ له‌كام وه‌زاره‌ت بودجه‌ی‌‬ ‫*ل‪.‬یه‌ك���ه‌ی‌ ئاب���وری‌ كه‌ناڵ���ی‌ گه‌لی‌‬ ‫كه‌مبكرێت‌و له‌كامیش����یان بودجه‌كه‌ وه‌كو‬ ‫كوردستان‬ ‫خۆی‌ بمێنێته‌وه‌"‪.‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‪29‬‬

‫گرنگترین روداوی‌ ئابوری‌ ساڵی‌ ‪ 2013‬ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی نه‌وت بو له‌ڕێگه‌ی‌ بۆریه‌وه‌‬

‫"قه‌باره‌ی‌ وه‌به‌رهێنان ‪ 31‬ملیار دۆالری‌ تێپه‌ڕاندوه‌‌و كه‌رتی‌ پیشه‌سازیش گه‌شه‌ی‌ كردوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‬

‫‌‬ ‫ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ نه‌وت له‌رێگا ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆریه‌وه‌ بۆ توركیا‪ ،‬به‌ڕای‌ زۆرێك‬ ‫له‌ئابوریناسان گرنگترین روداوی‌‬ ‫ئابوری‌ ساڵی‌‪ 2013‬بوه‌ بۆ هه‌رێم‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك وه‌ك ئابوریناسێك ده‌ڵێت‬ ‫"ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی نه‌وت‌و ته‌حه‌داكردنی‬ ‫حكومه‌تی ناوه‌ندی‌‪ ،‬بۆ كورد گرنگترین‬ ‫روداوی‌ ئابوری‌ ساڵی‌ ‪ 2013‬بوه‌"‪.‬‬ ‫ئابوریناسێكی‌ تریش پێیوایه‌‪،‬‬ ‫به‌رزبونه‌وه‌ی‌ ئاستی‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫له‌كه‌رتی‌ پیشه‌سازیدا بۆ رێژه‌ی‌ ‪،%24‬‬ ‫"یه‌كێكی‌ تره‌ له‌روداوه‌ گرنگه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫ساڵه‌"‪.‬‬ ‫ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ نه‌وت كێشه‌كانی‌‬ ‫ئاڵۆزتر كرد‬ ‫سه‌رۆكی‌ رێكخراوی‌ مونته‌دای‌ ئابوری‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬فه‌یس����ه‌ڵ عه‌لی‌ هه‌رچه‌نده‌‬ ‫له‌گرنگیی‌ ناردن����ه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ نه‌وت له‌و‬ ‫س����اڵه‌دا كه‌مناكات����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم باس‬ ‫ل����ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ كێش����ه‌كانی‌ نێوان‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ن����د‌و هه‌رێم له‌و بواره‌دا‬ ‫كۆتایی‌ نه‌هاتوه‌ "ناردنه‌ دره‌وه‌ی‌ نه‌وت‬ ‫هه‌ڕه‌ش����ه‌ی‌ بڕینی‌ بودج����ه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫ب����ه‌دوای‌ خۆیدا هێناوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت دوای‌‬ ‫ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ نه‌وت به‌بۆری‌ له‌رێگای‌‬ ‫توركی����اوه‌"‪ .‬هه‌رزانبونی‌ نرخی‌ به‌نزین‬ ‫به‌رێژه‌ی‌ ‪ %50‬له‌س����ه‌ر ئاستی‌ ناوخۆی‌‬ ‫هه‌رێ����م‪ ،‬له‌الی‌ فه‌یس����ه‌ڵ عه‌ل����ی‌ ئه‌و‬ ‫گرنگیه‌ی‌ نیی����ه‌و به‌روداوێكی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫ئابوری‌ پێناس����ه‌ی‌ ناكات‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"راس����ته‌ به‌نزین هه‌رزانبو‪ ،‬به‌اڵم ئاستی‌‬ ‫كوالیتیه‌ك����ه‌ی‌ باش نییه‌‪ ،‬ئه‌و پاره‌یه‌ی‌‬ ‫پێشتر شۆفێران ده‌یاندایه‌ به‌نزین ئێستا‬ ‫نیوه‌ی‌ زیاتری‌ ئ����ه‌وه‌ ده‌ده‌نه‌ فیته‌ر بۆ‬ ‫چاككردنه‌وه‌ی‌ ئۆتۆمبیله‌كانیان‪ ،‬كه‌واته‌‬ ‫راس����ته‌ به‌نزین هه‌رزانب����و‪ ،‬به‌اڵم چون‬ ‫ب����ۆالی‌ فیته‌ریش زیادیك����ردوه‌ به‌هۆی‌‬ ‫خراپیی‌ به‌نزینه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌م جۆره‌ خه‌رجی‌‬ ‫له‌شتێكه‌وه‌ بۆ شتێكی‌ تر چوه‌"‪.‬‬ ‫قه‌باره‌ی‌ وه‌به‌رهێنان ‪31‬ملیار دۆالری‌‬ ‫تێپه‌ڕاندوه‌‬ ‫به‌پێ����ی‌ زانیاریه‌كانی‌ س����ه‌رۆكی‌ ئه‌و‬ ‫رێكخراوه‌ ئابوریه‌‪ ،‬قه‌باره‌ی‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 2006‬تا ئێستا ‪ 31‬ملیار دۆالری‌‬ ‫تێپه‌ڕاندوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ مایه‌ی‌ خۆش����حاڵیه‌‬ ‫بۆ ئه‌و ئابوریناس����ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ ئاس����تی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێن����ان له‌كه‌رتی‌ پیشه‌س����ازیدا‬ ‫دڵخۆش����كه‌ری‌‬ ‫به‌رزبونه‌وه‌یه‌ك����ی‌‬ ‫به‌خۆی����ه‌وه‌ دیوه‌ كه‌ نزیك����ه‌ی‌ ‪%24‬ه‌و‬ ‫ئ����ه‌و ده‌ڵێ����ت "ب����ه‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ ئێس����تا‬ ‫ده‌یبینین‪ ،‬ئه‌و به‌ره‌وپێشچونه‌ له‌كه‌رتی‌‬ ‫پیشه‌س����ازیدا له‌واقعی‌ حاڵدا هه‌س����تی‌‬ ‫پێناكرێت‪ ،‬ئه‌ش����ێ‌ ئه‌مه‌ش ب����ۆ ئه‌وه‌‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ گرێبه‌سته‌كانی‌ ئه‌و پرۆژه‌‬ ‫پیشه‌سازیانه‌ له‌قۆناغی‌ سه‌ره‌تایدا بن‌و‬ ‫هیواداری����ن له‌ئاین����ده‌دا ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌و به‌رزبونه‌وه‌یه‌ ببینین"‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫وه‌به‌رهێن����ان له‌كه‌رتی‌ نیش����ته‌جێبوندا‬

‫چاڤی گه‌شتیاری پڕۆژه‌یه‌کی گرنگی ساڵی ‪2013‬‬ ‫زیاتر ل����ه‌‪ %40‬قه‌ب����اره‌ی‌ وه‌به‌رهێنانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ داگیركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك فه‌یسه‌ڵ‬ ‫عه‌لی‌ جه‌ختی‌ له‌سه‌ر ده‌كاته‌وه‌ تائێستا‬ ‫كێش����ه‌ی‌ نیشته‌جێبون یه‌كێكه‌ له‌كێشه‌‬ ‫دیاره‌كان����ی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ "وه‌ك ده‌بینین‬ ‫ئاس����تی‌ كوالیتی‌ پرۆژه‌ نیش����ته‌جێكان‬ ‫وه‌كو پێویس����ت نی����ن‌و ده‌كرێت بڵێین‬ ‫به‌ش����ێكی‌ زۆریان خراپیشن‪ ،‬ئه‌وه‌شی‌‬ ‫كراوه‌ له‌سه‌ر حسابی‌ به‌كارهێنانی‌ زه‌وی‌‬ ‫كش����توكاڵی‌ بوه‌ كه‌ ئ����ه‌وه‌ش زیانێكی‌‬ ‫ت����ره‌ له‌كه‌رتێك����ی‌ ت����ری‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬به‌م جۆره‌ له‌جیاتی‌ كێشه‌یه‌ك‬ ‫چاره‌س����ه‌ر بكات‪ ،‬كه‌ كه‌می����ی‌ یه‌كه‌ی‌‬ ‫نیش����ته‌جێبونه‌‪ ،‬كێش����ه‌ی‌ بۆ كه‌رتێكی‌‬ ‫تریش دروستكردوه‌"‪.‬‬ ‫رێژه‌ی‌ هه‌ڵئاوسان‌و ئاستی‌ بێكاری‌‬ ‫رێ����ژه‌ی‌ هه‌ڵئاوس����ان له‌هه‌رێم����دا‬ ‫له‌س����ااڵنی‌ رابردو ئه‌وه‌نده‌ی‌ باسكراوه‌‬ ‫‪ %6‬بوه‌ بۆ ساڵی‌ ‪2013‬و هه‌ر باس له‌و‬ ‫رێژه‌یه‌ ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم فه‌یس����ه‌ڵ عه‌لی‌‬ ‫بڕوای‌ ته‌واوی‌ به‌و ئامارانه‌ نییه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"تائێس����تا ئامارێكی‌ ورد له‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ئاستی‌ (بێكاری‌ دیار)یش‬ ‫له‌هه‌رێمدا ئه‌وه‌ی‌ له‌رابردودا خراوه‌ته‌رو‬ ‫رێژه‌ك����ه‌ی‌ ‪ %7‬ب����وه‌‪ ،‬به‌هه‌مانش����ێوه‌‬ ‫فه‌یسه‌ڵ عه‌لی‌ ئه‌و ئاماره‌ش به‌دروست‌و‬ ‫ورد نازانێ‌‌و ده‌ڵێت "بۆ دامه‌زراندنێكی‌‬

‫‪ 15‬هه‌زار كه‌سیی‌ ده‌بینین نزیكه‌ی‌ ‪100‬‬ ‫هه‌زار كه‌س ف����ۆڕم پڕده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫چ����ۆن ده‌كرێت بڵێین رێ����ژه‌ی‌ بێكاریی‌‬ ‫له‌هه‌رێمدا ‪%7‬ه‌‪ ،‬ن����ه‌ك هه‌ر بۆ رێژه‌ی‌‬ ‫بێكاریی‌‪ ،‬بۆ داهاتی‌ تاكه‌كه‌س����یش له‌م‬ ‫هه‌رێمه‌دا ئامارێك����ی‌ ورد‌و باوه‌ڕپێكراو‬ ‫له‌به‌رده‌ستدا نییه‌"‪.‬‬ ‫بۆری نه‌وت‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێم‌و‬ ‫توركیای‌ باش كرد‬ ‫ئابوریناس‌و رۆژنامه‌نوس له‌سه‌ندیكای‬ ‫ئابوریناسانی كوردستان شه‌ماڵ نوری‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌ جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ س����اڵی‌ ‪ 2013‬س����اڵێكی‌ گرنگ بوه‌‬ ‫له‌ناردن����ه‌ دره‌وه‌ی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم‌و‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "پێویسته‌ له‌‪ 2014‬هه‌نگاو به‌ره‌و‬ ‫قۆناغی چاكسازیی‌و به‌دامه‌زراوه‌ییكردنی‬ ‫ئاب����وری بنێین"‪ .‬ئه‌و باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی‌و ناوچه‌كه‌و‬ ‫كوردس����تان س����اڵی ‪ 2013‬چه‌ندی����ن‬ ‫وێستگه‌ی ئابوری له‌خۆگرتبو كه‌ "ره‌نگه‌‬ ‫ناردن����ه‌ ده‌ره‌وه‌ی نه‌وت‌و ته‌حه‌داكردنی‬ ‫حكومه‌ت����ی ناوه‌ن����د له‌گرنگتری����ن ئه‌و‬ ‫ده‌ستكه‌وت‌و هه‌نگاوانه‌ بێت كه‌ له‌دوای‬ ‫دۆزینه‌وه‌و وه‌به‌رهێنانی نه‌وت‪ ،‬هه‌رێمی‬ ‫كوردستان هه‌نگاوی بۆ ناوه‌‪ ،‬چونكه‌ بۆ‬ ‫یه‌كه‌مینجاره‌ هه‌رێم هه‌ڕه‌شه‌ له‌ده‌ربازبون‬ ‫له‌پاش����كه‌وته‌یی حكومه‌ت����ی ناوه‌ندی‬ ‫ده‌نێت"‪ .‬ئ����ه‌و هێما به‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬ ‫بۆری نه‌وت بوه‌ فاكته‌رێكی باش����بونی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان����ی نێوان هه‌رێم‌و توركیا‬ ‫"ره‌نگه‌ ئه‌م ده‌س����تكه‌وته‌ سه‌ره‌تایه‌ك‬ ‫بێت بۆ به‌ستنه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫به‌ئه‌وروپای پێشكه‌وتوه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌شداریكردنی هاواڵتیان له‌پشكی‬ ‫نه‌وتدا‬ ‫هاوكات ئه‌و ئابوریناسه‌ به‌ڕێوه‌چونی‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ په‌رله‌م����ان به‌خاڵ����ی‬ ‫وه‌رچه‌رخان����ی‌ گرن����گ ده‌زان����ێ‌ "ب����ۆ‬ ‫بوژان����ه‌وه‌ی ب����ازاڕو ئاب����وری‪ ،‬چونكه‌‬ ‫س����ه‌قامگیری‌و ئارام����ی به‌خش����یه‌‬ ‫سه‌رمایه‌دارو كاسبكاران‌و وه‌به‌رهێنانی‬ ‫ناوخۆو بیانی"‪ .‬ئه‌و ئابوریناسه‌ داشكانی‬ ‫نرخی به‌نزین به‌رێژه‌ی‌ ‪ ،%50‬به‌روداوێكی‌‬ ‫تری‌ گه‌وره‌ی‌ ئابوری‌ پێناس����ه‌ ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ش����ڵێت "به‌ش����داریكردنی هاواڵتیان‬ ‫له‌پش����كی ده‌رهێنان‌و ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫نه‌وت به‌ده‌س����تكه‌وتێكی دیكه‌ی گرنگ‬ ‫داده‌نرێ����ت‪ ،‬له‌هاوش����ێوه‌ی ئاالس����كاو‬ ‫چه‌ندی����ن واڵت����ی پێش����كه‌وتو‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێدانی پش����ك به‌هاواڵتی به‌خشینه‌وه‌ی‬ ‫پ����اره‌ی ن����ه‌وت نیی����ه‌ ك����ه‌ هه‌ندێ����ك‬ ‫كه‌س باس����ی ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬به‌ڵك����و ئه‌مه‌‬ ‫وه‌به‌رهێنانێكه‌و پێویسته‌ ئابوریناسان‬ ‫میكانیزم‌و ش����ێوازی باشی بۆ بدۆزنه‌وه‌‬ ‫تاوه‌كو هاواڵتیان راسته‌وخۆ به‌شداربن‬ ‫له‌و س����امانه‌"‪ .‬به‌بڕوای‌ ئه‌و ئابوریناسه‌‬

‫رێژه‌ی‌ بێكاری‌ له‌‪ %13‬بۆ ‪ %5‬دابه‌زیوه‌‬ ‫"ئه‌مانه‌ش شتێكی‌ دڵخۆشكه‌رن"‪.‬‬ ‫پێشبینییه‌ ئابورییه‌كان بۆ ‪2014‬‬ ‫زه‌حمه‌ته‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌هه‌نگاوه‌كانی����ش ب����ۆ‬ ‫س����اڵی‌ ‪ 2014‬ئه‌و ده‌ڵێت "پێویس����تی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن����ی‬ ‫به‌خۆئاماده‌ك����ردن‌و‬ ‫پێش����وه‌خته‌ی مه‌ترس����یه‌كان هه‌ی����ه‌‪،‬‬ ‫ناكرێ����ت یه‌ده‌گ����ی دراوم����ان نه‌بێت‌و‬ ‫خاوه‌نی كۆمپانیای گه‌وره‌ی نیشتمانی‬ ‫نه‌بین‌و فه‌لسه‌فه‌و سیاس����ه‌تی ئابوری‬ ‫رون‌و ئاشكرا نه‌بێت‌و ته‌نانه‌ت پالنێكی‬ ‫ئاب����وری گش����تگیرمان نه‌بێ����ت‌و باس‬ ‫له‌هه‌نگاون����ان بكه‌ی����ن ب����ه‌ره‌و ئابوری‬ ‫بازاڕ"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئ����ه‌وه‌ش ناش����ارێته‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 2014‬پێشبینییه‌ ئابورییه‌كان‬ ‫زه‌حمه‌ته‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌ وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ش����ێوازی پێكهێنانی حكومه‌ته‌كه‌ دیار‬ ‫نییه‌و چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌چونی حوكمڕانی‬ ‫پارته‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كانیش رون‌و ئاشكرا‬ ‫نییه‌ چونكه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌بردنی ئابوری زۆر‬ ‫جیاوازه‌ له‌دروشم‌و بانگه‌شه‌ی چاكسازیی‬ ‫الیه‌نی پراكتیكیش پشتگیریی‌و خه‌ڵكی خه‌ڵكی����ش روی له‌هه‌ڵكش����ان كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م����ه‌ مانای ئ����ه‌وه‌ نییه‌ بڵێین‬ ‫پشودرێژیی پێویسته‌"‪.‬‬ ‫شه‌ماڵ نوری‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو كه‌ حكومه‌تی هه‌رێم هیچی نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ساڵی ‪ 2014‬به‌ساڵی ته‌حه‌دا ئابورییه‌كان كاری گه‌وره‌ی كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویس����تی‬ ‫داده‌نرێت‪ ،‬چونك ‌ه "خواست‌و داواكاری به‌رێكخستنه‌وه‌و چاكسازیی هه‌یه‌"‪.‬‬

‫ئاستی‌ هه‌ڵئاوسان‌و‬ ‫رێژه‌ی‌ (بێكاری‌‬ ‫دیار) له‌هه‌رێمدا‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ %7‬بوه‌‬

‫‪ 2‬ترلیۆن‌و ‪ 250‬ملیار دینار‪‌،‬بۆ زیاكردنی‌ موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران دیاریكراوه‌‬

‫"به‌پێی‌ ئه‌و خشته‌ نوێیه‌ موچه‌‪ ،‬كه‌مترین موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ر ‪ 400‬هه‌زار دیناره‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫به‌پێی‌‌ خشته‌ی‌نوێی‌موچه‌ی‬ ‫‌فه‌رمانبه‌ران‪ ،‬بۆ ساڵی‌‪ ،‬موچه‌ی‬ ‫‌بنه‌ڕه‌تی‌فه‌رمانبه‌رانی‌پله‌كانی‌(‪10‬‬ ‫تا‪ )4‬زیاد ده‌كات‪ ،‬زیاكردنه‌كه‌ش‬ ‫به‌رێژه‌یه‌‪ .‬ئابوریناسێكیش جه‌خت‬ ‫له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ زیادكردنه‌ك ‌ه‬ ‫كاریگه‌ریی‌ گه‌وره‌ی‌ له‌سه‌ر بازاڕ‌و‬ ‫به‌رزبونه‌وه‌ی‌ نرخه‌كان نابێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫"له‌ئێستادا سستیه‌ك له‌بازاڕدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫زیاكردنه‌كه‌ش هه‌مو فه‌رمانبه‌ران‬ ‫ناگرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌ چ رێژه‌یه‌ك زیاد ده‌كات؟‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و خش���ت ‌ه‌نوێی���ه‌ ‌ی موچ ‌ه‬ ‫ك ‌ه له‌الیه‌ن ئه‌میندارێت���ی ‌ئه‌نجومه‌نی‬ ‫‌وه‌زیران���ی ‌عێراقی���ه‌وه‌ راگه‌یه‌ن���راوه‌‪،‬‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ری ‌پل���ه‌ ‪‌ %114 ،10‬و‬ ‫فه‌رمانبه‌ری‌پله‌ ‪‌%78 ،9‬و فه‌رمانبه‌ری‬ ‫‌پل ‌ه ‪‌%54 ،8‬و فه‌رمانبه‌ری‌پل ‌ه ‪‌%42 ،7‬و‬ ‫فه‌رمانبه‌ری‌پله‌ ‪‌% 27 ،6‬و فه‌رمانبه‌ری‬ ‫‌پل ‌ه ‪‌%14 ،5‬و فه‌رمانبه‌ری‌پل ‌ه ‪% 4 ،4‬‬ ‫موچه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌ی‌زیاد ده‌كات‪.‬‬

‫كاریگه‌ریی‌ له‌سه‌ر بازاڕ نابێت‬ ‫ئابورین���اس محه‌م���ه‌د كه‌ری���م‬ ‫له‌رێكخ���راوی‌ مونت���ه‌دای‌ ئاب���وری‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌وپێیه‌ی‌ زیاكردنی‌ موچه‌ سه‌رجه‌م‬ ‫فه‌رمانبه‌ران ناگرێته‌وه‌‪" ،‬كاریگه‌ریی‌‬ ‫گه‌وره‌ له‌س���ه‌ر به‌رزبون���ه‌وه‌ی‌ نرخ‬ ‫دروس���ت ناكات"‪ .‬ناوب���راو ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خاته‌ڕو كه‌ له‌ئێس���تادا سستیه‌ك‬ ‫له‌بازاڕه‌كانی‌ هه‌رێمدا به‌دی‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫پ���اره‌ له‌بازاڕه‌كان���دا تاراده‌ی���ه‌ك‬ ‫كه‌مبۆته‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌ "هه‌ر كاتێك‬ ‫ئه‌و پاره‌ زیاده‌یه‌ هاته‌ بازاڕه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بۆش���اییه‌ له‌بێبازاڕیی‌ پڕ ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ زیادكردنی‌ موچه‌ له‌م كاته‌دا‬ ‫نرخ له‌بازاڕه‌كاندا به‌رزناكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نرخیش به‌رزبكاته‌وه‌ به‌رێژه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫كه‌م ده‌بێت"‪.‬‬

‫ب���ۆ هه‌موان وه‌ك یه‌ك زیاد نه‌كراوه‌و‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "هه‌رچه‌نده‌ ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و‬ ‫موچه‌یه‌ش زیاد بكرێت‪ ،‬جیاوازیه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌نێ���وان به‌رزتری���ن موچ���ه‌‌و‬ ‫كه‌متریندا هه‌ر ده‌مێنێ‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێت‬ ‫بڵێین ئ���ه‌م زیادكردن���ه‌ هه‌نگاوێكه‌‬ ‫ب���ۆ نه‌مانی‌ ئ���ه‌و جیاوازی���ه‌ زۆره‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ له‌نێوان موچ���ه‌ی‌ موچه‌خۆرانی‌‬ ‫عێراقدا هه‌یه‌" ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ مونته‌دای‌‬ ‫ئابوری‌ كوردس���تان هێم���ا به‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك���ه‌ به‌پێی‌ ئه‌و خش���ته‌یه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ عێراقی‌ داین���اوه‌‪ ،‬نابێت‬ ‫موچ���ه‌ی‌ هی���چ كه‌س���ێك له‌عێراقدا‬ ‫به‌خانه‌نشینانیش���ه‌وه‌ له‌ ‪ 400‬هه‌زار‬ ‫دینار كه‌متر بێ���ت "واته‌ به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫خش���ته‌ نوێی���ه‌ی‌ موچ���ه‌‪ ،‬كه‌مترین‬ ‫موچه‌ی‌ فه‌رمانب���ه‌ر ‪ 400‬هه‌زار دینار‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫زیادكردنه‌كه‌ دادپه‌روه‌ریی‌ پێوه‌‬ ‫دیاره‌‬ ‫ئه‌و ئابوریناسه‌ باس له‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫كه‌ زیادكردنی‌ موچه‌ی‌ ئه‌مجاره‌ شێوه‌‬ ‫دادپه‌روه‌ریه‌كی‌ پێوه‌ دیاره‌‪ ،‬چونكه‌‬

‫زیادكردنی‌ موچه‌‌و ئامانجی‌ سیاسی‌‬ ‫ئه‌و ئابوریناس���ه‌ به‌دوریشی‌ نازان ‌‬ ‫ێ‬ ‫زیادكردن���ی‌ موچ���ه‌ مه‌به‌س���تێكی‌‬ ‫سیاسی‌ له‌پشته‌وه‌ بێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌‬ ‫بڕیاره‌ له‌كۆتایی‌ مانگی‌ ‪4‬ی‌ ئه‌مساڵ‬

‫له‌عێ���راق‌و هه‌رێمی‌ كوردستانیش���دا‬ ‫هه‌ڵبژاردن ئه‌نجامبدرێت‪" ،‬دور نیی ‌ه‬ ‫حیزبه‌كانی‌ ده‌س���ه‌اڵت بۆ مه‌به‌ستی‌‬ ‫سیاسی‌‌و راكێش���انی‌ ده‌نگی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫بڕی���اری‌ زیادكردنی‌ موچه‌یان دابێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر مه‌به‌س���تێكی‌ له‌پش���ته‌وه‌‬ ‫بێ���ت بڕیارێك���ی‌ چاك���ه‌‌و‪ ،‬دواجار‬ ‫موچه‌خۆرێكی‌ زۆر سودمه‌ند ده‌بن"‪.‬‬ ‫چه‌ندی‌ بۆ ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬كه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ ده‌كرێت؟‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ ك���ورد له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێ���راق نه‌جیبه‌ نه‌جیب‪،‬‬ ‫پێش���تر به‌رۆژنامه‌ی سه‌باحی نزیك‬ ‫له‌حكومه‌تی عێراق���ی‌ راگه‌یاند "هه‌ر‬ ‫كاتێ���ك بودج���ه‌ی گش���تی ‪2014‬‬ ‫په‌س���ه‌ندكرا‌و پاش���ان له‌رۆژنامه‌ی‬ ‫‌وه‌قائیعی‌ره‌س���می حكومه‌تی‌عێراقدا‬ ‫‌باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و كاته‌ راسته‌وخۆ‬ ‫زیادكردن���ی ‌موچ���ه‌ی ‌فه‌رمانبه‌رانی‬ ‫‌پل���ه‌ (پێنج ت���ا ‪ )10‬ده‌چێته‌ بواری‬ ‫‌جێبه‌جێكردنه‌وه‌"‪ .‬هه‌ر به‌پێی‌ وته‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫ب���ڕی‌(دو) ترلی���ۆن‌و (‪ )250‬ملی���ار‬

‫دین���اری‌له‌بودجه‌‌بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌‬ ‫ته‌رخانكردوه‌‌و بڕیاری‌زیادكردنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ش‬ ‫"وه‌ك پێش���تر ئام���اژه‌ی ب���ۆ كراوه‌‬ ‫تێكڕای‌فه‌رمانبه‌رانی عێراق‌و هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وانه‌ی‬ ‫كه‌ رێنمایی تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫*خش���ته‌ی ‌نوێ���ی ‌موچ���ه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران له‌الی���ه‌ن ئه‌میندارێتی‬ ‫‌ئه‌نجومه‌ن���ی ‌وه‌زیران���ی ‌عێراقیه‌وه‌‬ ‫راگه‌یه‌نراوه‌‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ری‌پله‌ ‪ %114 ،10‬موچه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌ی‌زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ری‌پله‌ ‪ %78 ،9‬موچه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌ی‌زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ری‌پله‌ ‪ % 54 ،8‬موچه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌ی‌ زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ری‌پله‌ ‪ %42 ،7‬موچه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌ی‌زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ری‌ پله‌ ‪ % 27 ،6‬موچه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌ی‌زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫فه‌رمانبه‌ری‌پل���ه‌ ‪ % 14 ،5‬موچه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌ی‌زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ری‌پل���ه‌ ‪ % 4 ،4‬موچه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌ی‌زیاد ده‌كات‪.‬‬

‫ئه‌م زیادكردنه‌‬ ‫هه‌نگاوێكه‌‬ ‫بۆ نه‌مانی‌‬ ‫ئه‌و جیاوازیه‌‬ ‫زۆره‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌نێوان موچه‌ی‌‬ ‫موچه‌خۆرانی‌‬ ‫عێراقدا هه‌یه‌‬

‫‪30‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫هاوسه‌ر ‌ی كاوه‌‪‌:‬وامان دانابوو ئه‌و‬ ‫ناخۆشییانه‌ ‌ی ئێمه‌ چه‌شتوومانن‪ ،‬ئامه‌د نه‌یبینێت‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫یه‌كێك له‌رووداوه‌ كاریگه‌ره‌كانی‌ ساڵ ‌ی‬ ‫‪ ،2013‬تیرۆركردن ‌ی رۆژنامه‌نووس‬ ‫كاوه‌ گه‌رمیانی‌ بوو‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌ی بووه‌ت ‌ه‬ ‫جێگه‌ ‌ی نیگه‌رانی‌ كه‌سوكاری‌ كاوه‌و‬ ‫زۆرینه‌ ‌ی رۆژنامه‌نووسان‌و چاالكوانان ‌ی‬ ‫مه‌ده‌نی‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‌وه‌ك پێویست‬ ‫هه‌نگاوه‌كان ‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ له‌تۆمه‌تباران‌و‬ ‫گومانلێكراوانی‌ ئه‌و رووداوه‌ به‌سست ‌ی‬ ‫تێپه‌ڕده‌بن‌و ئه‌مه‌ش‌وایكردو‌ه چه‌ندین‬ ‫گردبوونه‌وه‌ی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌ ئه‌نجامبدرێت‪،‬‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ ‌ی كاوه‌ش كه‌ تاز‌ه‬ ‫نۆبه‌ره‌كه‌یان هاتۆته‌ دنیاوه‌و ناویان‬ ‫ناو‌ه ئامه‌د‪ ،‬ده‌ڵێت‪" ،‬وامان دانابوو ئه‌و‬ ‫ناخۆشییانه‌ی‌ ئێم ‌ه چه‌شتوومانن ئامه‌د‬ ‫نه‌یبینێت‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ پێش ‪17‬‬ ‫رۆژ له‌له‌دایكبوونی‌ ئه‌و ئاواته‌یان خست ‌ه‬ ‫چاڵه‌و‌ه "‪.‬‬ ‫زیاتر له‌مانگێك به‌س���ه‌ر تیرۆركردن ‌ی‬ ‫كاوه‌ گه‌رمیانی���دا تێپه‌ڕده‌بێ���ت‌و‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌ش���ی‌ گله‌ییان هه‌یه‌ له‌ده‌زگا‬ ‫ئه‌منییه‌كان ك ‌ه "نه‌یانتوانیو‌ه تۆمه‌تباران‌و‬ ‫سكااڵلێكراوان ده‌ستگیربكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ر‬ ‫كات به‌ڕێده‌كه‌ن‌و ده‌یانه‌وێت دۆس���یه‌ك ‌ه‬ ‫كۆن بێت‌و په‌رده‌پۆش���ی بك���ه‌ن"‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ ‌ی كاو‌ه رووی‌ ده‌می‌ ده‌كات ‌ه‬ ‫"هه‌موو الی���ه‌ك‌و هاوپیش���ه‌كانی كاوه‌و‬ ‫خه‌ڵكی كوردس���تان به‌گش���تی‪ ،‬با ئه‌و‬ ‫سس���تییه‌ ‌ی ده‌زگا ئه‌منییه‌كان ساردیان‬ ‫نه‌كاته‌وه‌و به‌رده‌وامبن له‌كاركردن له‌سه‌ر‬ ‫هۆكارو پشتی تیرۆركردنه‌كه‌"‪.‬‬ ‫ش���یرین‪-‬ی‌ هاوس���ه‌ری‌ كاوه‌‪ ،‬ك��� ‌ه هاوسه‌ر‌ی کاوه‌ گه‌رمیانی‬ ‫چه‌ند رۆژێ���ك له‌مه‌وب���ه‌ر نۆبه‌ره‌كه‌یان‬ ‫هات���ه‌ دنیاوه‌‪ ،‬ده‌ڵێ���ت‪" ،‬ئێمه‌ چاوه‌ڕێی‬ ‫دادگاو لێكۆڵینه‌وه‌كانی���ن‌و‌وه‌ك چ���ۆن‬ ‫كاو‌ه هه‌میش���ه‌ جه‌ختی له‌س���ه‌روه‌ری ‌ی‬ ‫یاس���او دادگا ده‌ك���رده‌وه‌‪ ،‬ئێم���ه‌ش‬ ‫هه‌میش��� ‌ه جه‌ختده‌كه‌ینه‌وه‌ ك ‌ه یاس���او‬ ‫دادگاكان به‌ویژدان���ه‌وه‌ كاربك���ه‌ن‌و‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‌وردبكه‌ن له‌دۆسیه‌كه‌و پشتی‬ ‫تاوانه‌ك ‌ه ئاشكرا بكه‌ن"‪.‬‬

‫"ئامه‌د" کوڕی کاو‌ه گه‌رمیانی‬

‫له‌و رۆژه‌وه‌ی‌ كاو‌ه تیرۆركراوه‌‪ ،‬له‌ماڵی‬ ‫ئێمه‌دا پرسه‌‌ ته‌واونه‌بووه‬

‫دوا ‌ی له‌دایكبوون��� ‌ی نۆبه‌ره‌كه‌ی���ان‪،‬‬ ‫بڕیاریاندا له‌سه‌ر‌وه‌سێت ‌ی باوكی‌ ناو ‌ی بنێن‬ ‫ئامه‌د‪ ،‬شیرینی ره‌ش هه‌ڵگه‌ڕاوو خه‌مبار‬ ‫كه‌ بڵێسه‌ی‌ ئاگرێك له‌ناخ‌و نێو چاوانیدا‬ ‫به‌دیده‌كرێت‪ ،‬به‌حه‌سره‌ته‌وه‌‌وتی‪" ،‬پێش‬ ‫شه‌هیدكردنی كاوه‌‪ ،‬هه‌ردوكمان پێكه‌و‌ه‬ ‫داده‌نیشتین‌و باسمان ده‌كرد چۆن ئامه‌د‬ ‫گه‌ور‌ه بكه‌ین‌و چ ژیانێكی بۆ ده‌ستنیشان‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ك ‌ه ئامه‌د گ���ه‌وره‌ بوو پێیده‌ڵێم‬ ‫باوكت به‌ده‌ستی‌ ڕه‌شی برا كورده‌كانمان‬ ‫تیرۆرك���راوه‌‪ ،‬چونك���ه‌ خ���ۆم بێباوكم‌و‬ ‫كاوه‌ش بێباوك ب���ووه‌‪ ،‬هه‌موو چیرۆكی‬

‫ژیانی خۆم‌و باوكی بۆ ده‌گێڕمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ش���یرین ب���ه‌ده‌م هه‌نس���كی ق���وڵ‌و‬ ‫به‌ماكسییه‌كی نیلییه‌و‌ه هه‌ڵكوڕمابوو باس ‌ی‬ ‫له‌وه‌ ده‌كرد كه‌ ئه‌و ناتوانێت به‌ئاس���ان ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و رووداوه‌ له‌بیرب���كات‌و ده‌ڵێت‪" ،‬له‌و‬ ‫رۆژه‌وه‌ی‌ كاوه‌ گیان تیرۆركراوه‌‪ ،‬له‌ماڵی‬ ‫ئێمه‌دا پرسه‌ك ‌ه ته‌واونه‌بووه‌و هه‌ركاتێك‬ ‫ده‌چم ‌ه نێو حه‌وش���ه‌و ئه‌و شوێن ‌ه ده‌بینم‬ ‫ك���ه‌ كاوه‌ له‌نێو خوێنی خۆی���دا ئااڵبوو‬ ‫هه‌م���وو خوێنه‌ك���ه‌ ‌ی به‌جه‌س���ته‌ی‌ من‌و‬ ‫خۆیدا هاتبووه‌ خواره‌وه‌‪ ،‬قرچه‌ی‌ جه‌رگ‌و‬ ‫دڵم دێ���ت‌و ده‌س���ت ده‌كه‌م به‌ه���اوارو‬

‫گریان‪ ،‬چونك ‌ه مردنه‌كه‌ی‌ كاو‌ه مردنێكی‬ ‫ئاسایی نه‌بوو تا به‌ئاس���انی تێبپه‌ڕێت‪،‬‬ ‫ئه‌و دڕنده‌یی‌و تاوان���ه‌ ‌ی به‌رامبه‌ر ئێمه‌و‬ ‫كاوه‌ كرا‪ ،‬له‌تاوان���ی ئه‌نفال‌و كیمیاباران‬ ‫گه‌وره‌تر بوو كه‌ قه‌د بیرناچێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌ كاوه‌ ك���ه‌ خۆیش��� ‌ی‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌قوربانییه‌كان��� ‌ی ئه‌نفال‌و هه‌ر‬ ‫له‌منداڵیی���ه‌وه‌ كه‌س���وكار‌ه نزیكه‌كان��� ‌ی‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‌ ژیان��� ‌ی خۆی‌‌و‬ ‫كاوه‌و‌ه‌وت���ی‌‪ " ،‬هه‌ردووكم���ان ب���ه‌دوو‬ ‫قۆناغی بێباوكیی سه‌خت‌و كاره‌ساتاویی‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئیحسان‬ ‫ناخۆش���یدا گ���ه‌وره‌ بووی���ن‌و تێپه‌ڕیوین‬ ‫له‌ژیاندا‪‌،‬وامان دانابوو ئه‌و ناخۆشییانه‌ ‌ی‬ ‫ئێم ‌ه چه‌شتوومانن ئامه‌د نه‌یبینێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ پێ���ش ‪ 17‬رۆژ له‌له‌دایكبوون ‌ی‬ ‫ئه‌و ئاواته‌یان خس���ته‌چاڵه‌وه‌"‪ .‬ناوبراو‬ ‫پێش���یوایه‌ "ئه‌گ���ه‌ر ئه‌وان���ه‌ی‌ فه‌رمانی‬ ‫ده‌س���تگیركردنیان بۆ ده‌رك���راوه‌ نه‌چن ‌ه‬ ‫به‌رده‌م دادگا‪ ،‬دیاره‌ ش���تێكیان كردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌س���ێك تاوانێك���ی‌ نه‌كردبێت‌و‬ ‫داوای‌ لێبكرێ���ت ده‌چێته‌ دادگاو بێتاوانی‬ ‫خۆی ده‌س���ه‌لمێنێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر دادگا‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆو ئ���ازاده‌ ب���ا ئه‌و كه‌س���ان ‌ه‬ ‫به‌رزترین پله‌یان هه‌بێت‪ ،‬ده‌بێت ئاماده‌ ‌ی‬ ‫به‌رده‌م دادگا بن"‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌به‌رپرس���ی‌ ئاش���كراكردنی‌ تاوان��� ‌ی‬ ‫تیرۆركردنی‌ مێرده‌كه‌ ‌ی ده‌زانێت‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"س���ه‌رۆكی هه‌رێم‌و حكومه‌ت به‌رپرسن‪،‬‬ ‫پێش ئه‌وه‌ ‌ی‌وه‌كو خانه‌واده‌ی كاوه‌ داوای‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی‌ بكوژانی���ان لێبكه‌ین‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ئه‌و دوو به‌رپرس���ه‌ بااڵیه‌ی هه‌رێم خۆیان‬

‫كاری‌ جدیی له‌س���ه‌ر بكه‌ن‌و بێن ‌ه ده‌نگ‪ ،‬ده‌ستگیركرد ك ‌ه دانی‌ ناو‌ه به‌تاوانه‌كه‌یدا‪،‬‬ ‫ال ‌ی خۆش���یانه‌و‌ه بنه‌ماڵ���ه‌ ‌ی‬ ‫به‌كورتی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م‌و حكومه‌ت‬ ‫كاوه‌ س���كااڵیان له‌سه‌ر‬ ‫به‌رپرسن له‌تیرۆركردنی مێرده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫دوو به‌رپرس��� ‌ی بااڵ ‌ی‬ ‫ش���یرین رو ‌ی ‌وته‌كان��� ‌ی ده‌كات ‌ه‬ ‫یه‌كێت���ی‌ تۆماركردو‌ه‬ ‫بكه‌رانی‌ تیرۆركردن ‌ی هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‌و‬ ‫كه‌ تا ئاماده‌كردن ‌ی‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪" ،‬ئه‌وان���ه‌ بیری���ان له‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌م راپۆرت ‌ه هیچ‬ ‫نه‌كرده‌وه‌ كه‌ ئام���ه‌د دێته‌ دونیاو‌ه‬ ‫یه‌كێكیان ئاماده‌ ‌ی‬ ‫به‌ك���ێ بڵێت باوه‌‪ ،‬بۆچی له‌س���ۆز ‌ی‬ ‫ب���ه‌رده‌م دادگا‬ ‫باوك بێب���ه‌ش بكرێ���ت‪ ،‬چ تاوانێكی‬ ‫نه‌بوون‪.‬‬ ‫كردووه‌و گوناهی‌ ئ���ه‌و كۆرپه‌ی ‌ه چییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان ‌ه هیچ كات بیریان الی‌ به‌خته‌وه‌ری ‌ی‬ ‫خه‌ڵك نییه‌و له‌پێن���اوی‌ خۆیاندا برا ‌ی‬ ‫خۆش���یان بك���وژن به‌الیان���ه‌و‌ه‬ ‫ئاساییه‌"‪.‬‬ ‫كاو‌ه گه‌رمیان���ی‌ رۆژ ‌ی‬ ‫‪5‬ی‌ كانون��� ‌ی یه‌كه‌م��� ‌ی‬ ‫‪ ،2013‬له‌ن���او ماڵه‌كه‌ ‌ی‬ ‫خ���ۆی‌ له‌الی���ه‌ن چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێكه‌وه‌ تیرۆركراو‬ ‫پاشان هێزه‌ ئه‌منییه‌كان‬ ‫كه‌س���ێكیان به‌وهۆیه‌و‌ه‬

‫رێبوار سیوه‌یلی‌‪ :‬ئاوێنه‌ له‌هێنانه‌دی ئامانجی رۆژنامه‌نووسییانه‌و‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وتی ئاكارییانه‌دا سه‌ركه‌وتوو بووه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕبوونی‌ حه‌وت ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫ده‌ركردنی‌ یه‌كه‌مین ژماره‌ی‌ رۆژنامه‌ ‌ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬زۆرێك له‌رۆشنبیران‌و نووسه‌ران‬ ‫بۆچوونی‌ خۆیان له‌باره‌ی‌ ناوه‌ڕۆك‌و‬ ‫كاریگه‌ریی‌‌و چۆنیه‌تی‌ كاركردنی‌ ئاوێنه‌‬ ‫ده‌خه‌نه‌ڕوو‪ ،‬له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا‪،‬‬ ‫مامۆستایه‌كی‌ زانكۆش پێیوایه‌‪،‬‬ ‫"ئاوێنه‌ له‌چاو زۆرینه‌ی میدیا‬ ‫نووسراوه‌كانی تر‪ ،‬له‌هێنانه‌دی ئامانجیی‬ ‫رۆژنامه‌نووسییانه‌ی خۆی‌و هه‌ڵسوكه‌وتی‬ ‫ئاكارییانه‌دا نزیكبۆته‌وه‌و بگره‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنیشی به‌ده‌ستهێناوه‌"‪ ،‬ناوبراو‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ ئه‌وه‌شی‌ هه‌یه‌ كه‌ "ئاوێنه‌ یه‌ك‬ ‫هه‌ڵویستی له‌هه‌موو بیرمه‌ندو نووسه‌رانی‬ ‫كوردستان‌وه‌رنه‌گرتووه‌‪ .‬جیاكاریی‬ ‫ده‌كات‪".‬‬ ‫رێبوار س����یوه‌یلی‪ ،‬مامۆس����تای‌ به‌شی‌‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی‌ زانكۆی‌ سه‌اڵحه‌دین له‌باره‌ ‌ی‬ ‫كاری میدی����ای‌ ئاوێن����ه‌وه‌ له‌م����اوه‌ی‌‬ ‫راب����ردودا ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌وه‌نده‌ی په‌یوه‌ندیی‬ ‫به‌هه‌ڵسه‌نگاندنی منه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‬

‫كه‌ ئاوێنه‌ هه‌تا دێ����ت‪ ،‬له‌مامه‌ڵه‌كردنیدا‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ ڕووداوه‌كان باش����تر ده‌بێ����ت‌و‬ ‫روانگ����ه‌ی س����ایكۆلۆژییانه‌‌و بڕی����اری‬ ‫پێشوه‌خت جێده‌هێڵێت‌و پڕۆفێشناڵییانه‌‬ ‫كاری خ����ۆی ده‌كات‪ .‬ل����ه‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌توان����م بڵێ����م ئاوێنه‌ له‌چ����او زۆرینه‌ی‬ ‫میدیا نووس����راوه‌كانی ت����ر‪ ،‬له‌هێنانه‌دی‬ ‫ئامانجی����ی رۆژنامه‌نووس����ییانه‌ی خۆی‌و‬ ‫هه‌ڵس����وكه‌وتی ئاكارییانه‌دا كه‌ به‌شێكه‌‬ ‫له‌كاری پڕۆفێشناڵی‪ ،‬نزیكبۆته‌وه‌و بگره‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنیشی به‌ده‌ستهێناوه‌"‪.‬‬ ‫زۆرج����ار ئاوێن����ه‌ ده‌خرێته‌ ب����ه‌رده‌م‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ نه‌یتوانیوه‌ بێالیه‌نیی‬ ‫خۆی‌ بپارێزێت‪ ،‬به‌اڵم سیوه‌یلی‌ پێیوایه‌‪،‬‬ ‫"ل����ه‌رووی پره‌نس����یپه‌وه‌ هی����چ كاتێ����ك‬ ‫میدیایه‌كی نوسراو‪ ،‬یان بینرا‌و یان بیستراو‬ ‫ناتوانێت بێالی����ه‌ن بێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌توانێت‬ ‫بابه‌تی بێت‪ .‬پێویسته‌ میدیا بابه‌تی بێت‌و‬ ‫هه‌تا پێیده‌كرێ بیروڕای خۆی‪ ،‬بۆچوونی‬ ‫خۆی‪ ،‬به‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌دا نه‌سه‌پێنێت‪،‬‬ ‫یان خ����ۆی نه‌خاته‌ ب����ری‌و نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫نه‌كات‪ .‬له‌مڕووه‌وه‌‪ ،‬ئاوێنه‌ به‌رده‌وام به‌ره‌و‬ ‫پێش چ����ووه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌ هه‌ندێجاریش‬ ‫كه‌مت����ر توانیویه‌تی باب����ه‌ت له‌ده‌ره‌وه‌ی‬

‫خۆی ببینێت‪ .‬روماڵه‌ سیاسییه‌كانیش����ی‬ ‫ت����ا راده‌یه‌كی زۆر بابه‌تییانه‌ بوون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێجاریش یه‌كانیگریی‌و ئاوێزانبوونێكم‬ ‫له‌نێ����وان بۆچوون����ی رۆژنامه‌وانییان����ه‌و‬ ‫بۆچوون����ی سیاس����یی براده‌رانی ئاوێنه‌دا‬ ‫بینیوه‌"‪.‬‬ ‫رێب����وار س����یوه‌یلی ده‌ڵێ����ت‪" ،‬هی����ج‬ ‫كه‌س‌و میدیایه‌ك له‌هه‌ڵ����ه‌و كه‌موكوڕیی‬ ‫ب����ه‌ده‌ر نییه‌‪ .‬ئه‌م تۆمه‌ت����ه‌ش بۆ ئاوێنه‌‬ ‫زۆر راس����ت نییه‌‌و زاده‌و دروس����تكراوی‬ ‫س����ایكۆلۆژیایه‌كی حزبییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئاوێنه‌‬ ‫له‌هه‌ولێ����ر باڵوبكرابایه‌وه‌ ش����تێكی تری‬ ‫ده‌خرای����ه‌ پ����اڵ‪ ،‬بۆیه‌ ناكرێت له‌س����ه‌ر‬ ‫ئه‌م هه‌ڵبه‌س����تنه‌وه‌ هه‌ڵس����ه‌نگاندنی بۆ‬ ‫بكه‌ی����ن‪ .‬گرنگیش نیی����ه‌‌وه‌ك یه‌ك كار‬ ‫له‌سه‌ر ده‌س����ه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆن بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئ����ه‌وه‌ش ده‌چێته‌ ن����او پالنێكی‬ ‫میدیاكارییه‌وه‌‪ ،‬كه‌ چۆن به‌پێی پێوه‌ری‬ ‫(به‌رژه‌وه‌ندیی گش����تی)‪ ،‬كه‌ی‌و له‌سه‌ر چ‬ ‫الیه‌نێك یان بابه‌تێك زیاتر كار بكات"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ كارو روماڵ����ه‌ فكرییه‌كانی‬ ‫ئاوێنه‌ له‌ماوه‌ی ڕابردودا‪ ،‬ئه‌و مامۆستایه‌ی‌‬ ‫زانكۆ ده‌ڵێت‪" ،‬ئاوێنه‌ یه‌ك هه‌ڵویس����تی‬ ‫له‌هه‌موو بیرمه‌ندو نوسه‌رانی كوردستان‬

‫‌وه‌رنه‌گرتوه‌‪ .‬جیاكاریی ده‌كات‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫‌وایك����ردوه‌ ل����ه‌م ڕووه‌وه‌‌وه‌ك مینب����ه‌رو‬ ‫تریبیۆن����ی كه‌س����انێك ده‌ربكه‌وێ����ت‪.‬‬ ‫كاره‌ فیكرییه‌كان����ی ئاوێن����ه‌ ب����ه‌الوازو‬ ‫په‌رچه‌كردارییان����ه‌ ده‌بینم‪ ،‬پره‌نس����یپی‬ ‫زانس����تی‌و ئه‌كادیمی به‌و به‌شه‌یه‌وه‌ دیار‬ ‫نییه‌‪ ،‬زۆرج����ار س����ایكۆلۆژیا‌و توڕه‌یی‪،‬‬ ‫جێگه‌ی به‌ڵگه‌‌و خس����تنه‌ڕووی زانستیی‬ ‫ده‌گرن����ه‌وه‌‪ ،‬زۆرجاری����ش چاره‌س����ه‌ری‬ ‫هزری����ی له‌س����ه‌ر ی����ه‌ك بابه‌ت‌و كێش����ه‌‬ ‫چڕده‌كرێته‌وه‌‪ .‬رۆشنبیریی لێبوورده‌یی‪،‬‬ ‫دژه‌ڕه‌یسیزم‪ ،‬مرۆڤدۆستی‪ ،‬پێكه‌وه‌ژیان‪،‬‬ ‫به‌الپه‌ره‌كانیی����ه‌وه‌ دیاره‌‪ .‬خس����تنه‌ڕووی‬ ‫بی����روڕاو بۆچوونی شه‌خس����ی‪ ،‬به‌س����ه‌ر‬ ‫ش����ییكردنه‌وه‌ی بابه‌تی����دا بااڵده‌س����ته‌‪.‬‬ ‫رۆش����نبیریی منداڵ‌و پ����ه‌روه‌رده‌‪ ،‬زمان‌و‬ ‫فه‌لس����ه‌فه‌‪ ،‬ته‌ندروس����تی ژنان‌و ژینگه‌‪،‬‬ ‫مافه‌كان����ی ئاژه‌ڵ‌و مه‌س����ه‌له‌ گرنگه‌كانی‬ ‫‌وه‌ك ماف����ی جی����اوازی‌و ئه‌وانیت����ر‪،‬‬ ‫كه‌مت����ر دیارن‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا بابه‌تی‬ ‫ڕۆش����نگه‌ریی تێ����دا ده‌بینرێت كه‌ مایه‌ی‬ ‫دڵخۆشین‪ .‬س����ه‌ركه‌وتنیان بۆ ده‌خوازم‌و‬ ‫پێموایه‌ نموونه‌یه‌كی زۆر باش����ی میدیای‬ ‫نوسراوی ئێمه‌یان پێشكه‌شكردوه‌"‪.‬‬

‫رۆشنبیریی‬ ‫لێبوورده‌یی‪،‬‬ ‫دژه‌ڕه‌یسیزم‪،‬‬ ‫مرۆڤدۆستی‪،‬‬ ‫پێكه‌وه‌ژیان‪،‬‬ ‫به‌الپه‌ره‌كانی‬ ‫ئاوێنه‌وه‌‌ دیارن‌‬

‫رێبوار سیوه‌یلی‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫گۆران ئازاد‪ :‬ئاوێنه‌ خۆ ‌ی له‌شوناسی‌ بێالیه‌نیدا دۆزیوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫هاوسه‌نگ ‌ی‬ ‫له‌هه‌واڵه‌كانیدا به‌دی‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬الیه‌نگریی‌‬ ‫بۆ الیه‌نێكی‌‬ ‫دیاریكراو نه‌كردووه‌‪،‬‬ ‫به‌واتایه‌كی‌ تر ئیشی‌‬ ‫باشیان كردووه‌‬ ‫له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫بێالیه‌نیبوون‬

‫په‌رله‌مانتاری‌ یه‌كێتی‌ له‌خولی‌ سێیه‌م‌و‬ ‫چواره‌می‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان گۆران‬ ‫ئازاد‪ ،‬له‌و بڕوایه‌دایه‌ ناسینه‌وه‌ی‌‬ ‫شوناسی‌ بێالیه‌ن له‌ناو ده‌زگای‌‬ ‫میدیاكانی‌ كوردستان كه‌مێك قورسه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌شڵێت "(ئاوێنه‌) تا راده‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر باش‪ ،‬خۆی‌ له‌شوناسی‌ بێالیه‌نیدا‬ ‫دۆزیوه‌ته‌وه‌‌و كاری‌ باشی‌ له‌سه‌ر‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ بێالیه‌نیبوون كردووه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ماوه‌ی‌ س���ااڵنی‌ كاركردنیدا‬ ‫(ئاوێنه‌) بانگه‌شه‌ی‌ بێالیه‌نی‌ كردووه‌‪ ،‬تا‬ ‫چه‌ند ئه‌و ئامانجه‌ی‌ پێكاوه‌؟‬ ‫گۆران ئ���ازاد‪ :‬ئه‌و فه‌زا سیاس���ییه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانی‌ گرتۆت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ناس���ینه‌وه‌ی‌ شوناس���ی‌ بێالیه‌ن بۆ هه‌ر‬ ‫ده‌زگا‌و میدیایه‌ك كه‌مێك قورسه‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌و ملمالنێ‌ سیاسییه‌ زۆر تونده‌ی‌ له‌نێوان‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كاندا هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫تێبینیم كردبێت كه‌ زۆرێك له‌باڵوكراوه‌كان‬ ‫ده‌بینم‪( ،‬ئاوێنه‌) تا راده‌یه‌كی‌ زۆر باش‪،‬‬ ‫خۆی‌ له‌و شوناسه‌ بێالیه‌نه‌دا دۆزیوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوسه‌نگی‌ له‌هه‌واڵه‌كانیدا به‌دی‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫الیه‌نگری���ی‌ ب���ۆ الیه‌نێك���ی‌ دیاریك���راو‬

‫نه‌كردووه‌‪ ،‬به‌واتایه‌كی‌ تر ئیش���ی‌ باشیان‬ ‫كردووه‌ له‌س���ه‌ر مه‌سه‌له‌ی‌ بێالیه‌نیبوون‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ئ���ه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێ‌ ك���ه‌ تێبینیمان‬ ‫له‌سه‌ر هیچ نه‌بێت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ تێبینیم‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ندێك له‌هه‌واڵی‌ هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪( :‬ئاوێن���ه‌) تۆمه‌تبار ده‌كرێت‬ ‫به‌وه‌ی‌ الیه‌نگریی‌ الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان ده‌كات‪ ،‬ت���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ تێدا‬ ‫ده‌بینی‌؟‬ ‫گ���ۆران ئ���ازاد‪ :‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫پۆپۆزس���یۆنیش به‌هه‌مانش���ێوه‌ی‌ ئێوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵگ���ری‌ گوت���اری‌ ره‌خنه‌یی���ن ئه‌م���ه‌‬ ‫وایك���ردوه‌ زۆر جار ئیش���ه‌كانتان له‌یه‌ك‬ ‫س���ه‌نگه‌ردا یه‌كبگرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ ئه‌و‬ ‫بۆچوونه‌ی‌ دروس���تكردووه‌‪ ،‬نایشارمه‌وه‌‬ ‫ل���ه‌دوای‌ ‪9/21‬وه‌ گلییه‌كی‌ زۆرم له‌ده‌زگا‬ ‫میدیایی���ه‌كان هه‌ی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ ل���ه‌دوای‌‬ ‫ئ���ه‌و واده‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬گوتاری‌ ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫كه‌ پێش���ه‌نگه‌كه‌یان بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌‪،‬‬ ‫گۆڕانكاری���ی‌ به‌س���ه‌ردا هات���ووه‌‌و‪،‬‬ ‫راس���ته‌وخۆش گوتاری‌ میدیای‌ ئه‌هلیی‌‌و‬ ‫رۆش���نبیران‌و ش���ه‌قامیش گۆڕانكاری���ی‌‬ ‫به‌س���ه‌ردا هاتووه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌و قسه‌یه‌ی‌‬ ‫رێكخه‌ری‌ گشتی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش كه‌‬ ‫وتی‌ "شه‌قام ئارام ده‌بێت"‪ ،‬ئه‌و قسه‌یه‌ی‌‬ ‫ده‌بوو رۆژنامه‌‌و ده‌زگا ئه‌هلییه‌كان ده‌یه‌ها‬

‫مێزگرد‌و كۆنفرانس���یان له‌سه‌ر بكردایه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ شه‌قام شتێك نییه‌ به‌ده‌ست هیچ‬ ‫هێزێكی‌ سیاس���ییه‌وه‌ بێت‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن‬ ‫وری���ای‌ بكات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ میدیای���ه‌ رۆڵی‌‬ ‫له‌وریاكردن���ه‌وه‌ی‌ ش���ه‌قامدا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كۆی‌ ئه‌م ئه‌ركه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌خۆیدا‬ ‫بینیویه‌تییه‌وه‌‪ ،‬كه‌ وا نییه‌‪ ،‬ده‌بوو له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ میدیاكان‌و به‌تایبه‌ت میدیای‌ ئازاد‌و‬ ‫ئه‌هلی‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ هه‌ڵوێسته‌ی‌‬ ‫بكردایه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ كه‌ نه‌یانكرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆ ساڵی‌ هه‌شته‌م ‌ی كاركردنی‌‪،‬‬ ‫ئاوێنه‌ چی‌ بكات باشه‌؟‬ ‫گ���ۆران ئ���ازاد‪ :‬پێش���نیارده‌كه‌م‬ ‫به‌گۆڕان���ی‌ گوتاری‌ الیه‌ن���ه‌كان‪ ،‬له‌دوای‌‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬ئاوێنه‌ بیر ل���ه‌وه‌ نه‌كاته‌وه‌‬ ‫هاوش���ێوه‌ی‌ ئ���ه‌وان گوتاره‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وان بگونجێنێ‌‪ ،‬به‌ڵك���و درێژه‌پێده‌ری‌‬ ‫دیدی‌ ره‌خنه‌‌و راڤه‌كردن‌و ش���یكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫بابه‌تییانه‌ی‌ خ���ۆی‌ بێت‪ ،‬هیوادرم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئۆپۆزس���یۆندا خاونه‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌‬ ‫هیوادارم ئ���ه‌وه‌ش نه‌مێنێ‌‪ ،‬كه‌ هه‌ندێجار‬ ‫بینیومان���ه‌ له‌پێن���اوی‌ دروس���تكردنی‌‬ ‫مانشێتێك هه‌واڵێك دروستكراوه‌‌و گرنگیی‌‬ ‫مانشێتی‌ نه‌بووه‌‌و هه‌ندێجار هه‌واڵه‌كه‌ هه‌ر‬ ‫واش نه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌مانشێتی‌ رۆژنامه‌كه‌‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫ڕۆشنبیرانی تاراوگە لەسەر ئاوێنە بۆ ئاوێنە دەدوێن‬ ‫ ئا‪ :‬ئاری ئەبوبەکر‬

‫کامیار س���ابیر نووس���ەر‌و ڕۆشنبیر‬ ‫لە‌واڵت���ی ئوس���ترالیا‪ ،‬پێیوایە ئاوێنە‬ ‫ڕێچکەیەک���ی تری له‌میدی���ای کوردیدا‬ ‫گرتەبەر بەتایبەتی گرنگیدان بەبابەتی‬ ‫فیکریی‌و کولتوریی‪ ،‬چونکە میدیاکانی‬ ‫تر کەمتر بایەخیان بەو الیەنانە دابوو‪،‬‬ ‫بۆیە ئاوێن���ە ل���ەو ڕوەوە میدیایەکی‬ ‫پرۆفیشناڵتر بووە‪.‬‬ ‫جەمال محێدین‪ ،‬دکتۆرا له‌زانس���تە‬ ‫سیاس���ییەکان لە‌واڵت���ی نەمس���ا‪،‬‬ ‫‌وایدەبینێت کە لەگەڵ ئەوەی ژینگەی‬ ‫سیاس���ی له‌هەرێم���ی کوردس���تاندا‬ ‫ژینگەیەکی شێواوە‌و ئەم شێواوییەش‬ ‫کاریگەری کردۆتە سەر میدیا‌و کێشەی‬ ‫نەخوازراو بۆ میدیا بەگشتی‌و میدیای‬ ‫ئازاد بەتایبەتی دروس���تدەکات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئاوێنە توانیویەتی خزمەتێکی ئێجگار‬ ‫گەورە بکات‌و دەڵێت‪:‬‬ ‫"بە‌ویژدان���ەوە ئاوێن���ە له‌‪٧‬س���اڵی‬ ‫ڕابردویدا خزمەتێکی هێجگار گەورەی‬ ‫به‌میدیای ک���وردی ک���ردووەو لەگەڵ‬ ‫هەموو ئەو ئاستەنگانەشدا کە ڕێگری‬ ‫بوون‌و‪ ،‬تەنانەت قوربانیشی بۆ داوە‌و‬ ‫توانیویه‌تی به‌ڕێژەیەک���ی زۆر متمانە‬ ‫له‌ڕاستی هەواڵەکاندا سەرنجی شەقامی‬ ‫کوردی بەالی خۆدا ڕابکێشێ"‪.‬‬ ‫ئاراس ‌وەهاب‪ ،‬ڕۆش���نبیر‌و نووسەر‬ ‫لە‌واڵت���ی دانیم���ارک ب���ۆ حەوتەمین‬ ‫س���اڵیادی ڕۆژنامەی ئاوێنە‌و لەبارەی‬ ‫ئاوێنەوە‌وتی‬ ‫"هەگب���ەی سیاس���ی‪ ،‬ئەدەب���ی‌و‬ ‫ڕۆش���نبیریی کارەکتەرەکان���ی ئاوێنە‬ ‫پڕن له‌هەڵوێستی جوان‌و جوامێرانەی‬ ‫مێژوویی‪ ،‬کە دەشێت هۆکاری سەرەکی‬ ‫ناس���اندنی میدیای ئازاد به‌کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە هەژمار بکرێت"‪.‬‬ ‫ڕۆژنامەنووس فەرەیدون حەمەڕەشید‬ ‫لە‌واڵتی سویس���را‪ ،‬ڕای ‌وای���ە ئاوێنە‬ ‫توانیویەت���ی ببێتە پردێک���ی متمانە‬ ‫له‌نێ���وان ڕاگەیان���دن‌و تاکەکان���ی‬ ‫کۆمەڵگادا‌و دەڵێت‪:‬‬ ‫"ئاوێن���ه‌‌وه‌ک ڕۆژنامه‌یه‌کی ئه‌هلی‌و‬ ‫بێالیه‌ن توانیویەتی‌وه‌ک چاوی خه‌ڵک ‬ ‫ڕاس���تی‌و مه‌ینه‌تیه‌کان���ی کۆمه‌ڵ���گا‬ ‫بگوازێته‌وه"‪.‬‬ ‫کامیار س���ابیر‪ ،‬نووس���ەر‪‌ ،‬وای بۆ‬ ‫دەچێ���ت‪ ،‬لەگەڵ ئ���ەوەی ئەوە کاری‬ ‫ڕۆژنامە نییە کە پاش���خانی فیکریی‌و‬ ‫مەعریفی���ی‌و کولتوریی ت���اک‌و جڤات‬ ‫بەرزبکات���ەوە‪ ،‬بەڵکو دەک���رێ ڕۆڵی‬ ‫هەبێت له‌بردنەسەرەوەی ئاگایی تاکدا‪،‬‬ ‫کامیار له‌درێژەی لێدوانەکەیدا بۆ ئاوێنە‬ ‫‌وتی " ئاوێنە بەهۆی‌ورووژاندنی دەیان‬ ‫بابەتی فیکریی‌و تیۆریی‌و کولتووریی‪،‬‬

‫هەگبەی سیاسی‬ ‫ئەدەبی‌و ڕۆشنبیریی‬ ‫کارەکتەرەکانی‬ ‫ئاوێنە پڕن‬ ‫له‌هەڵوێستی‬ ‫جوان‌و جوامێرانەی‬ ‫مێژوویی‪ ،‬کە‬ ‫دەشێت هۆکاری‬ ‫سەرەکی ناساندنی‬ ‫میدیای ئازاد‬ ‫به‌کۆمەڵگای ئێمە‬ ‫هەژمار بکرێت‬

‫‪WWW.AWENE.COM‬‬

‫ئاوێنە‌وەک دەروازەیه‌ك بۆ هەموو‬ ‫بیروڕاکان‪ ،‬چین‌و توێژەکان‪ ،‬کوردانی‬ ‫ناوەوه‌‌و دەرەوە‪ ،‬هەمیشە مینبەرێک‬ ‫بووە بۆ ئازادی هەمووان‪ ،‬لەم‬ ‫روانگەیەشەوە له‌یادی ‪ ٧‬ساڵەیدا‬ ‫دەرگای بۆ کۆمەڵێک له‌ڕۆشنبیران‬ ‫کردەوە بۆ قسەکردن لەسەر خودی‬ ‫ئاوێنە‌و کاری داهاتووی‪.‬‬

‫‪31‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫(ئاوێنه‌)‪،‬‬ ‫ئاوێنه‌ بێت‬

‫‪´ŇÕô ĪīĠħĨ ħĜ :īŇôħª‬‬ ‫‪ëĉŎô ëÕĠħµ‬‬ ‫‪ Ě..ĦĪħġĥņīäĦæ‬‬

‫‪ ĦêËĠ±‬‬

‫ ‪ / /‬‬

‫‪3/1/2006‬‬

‫‪ħŎŎÕõ¹ ¼ðËŎð ¼ĝĨħÈ ¼ĘħōħĠËĤ±łê‬‬

‫‪No. 1‬‬

‫‪»êĸłæ ĢŃŎĝĠ »ħęōíĤ ĢËÕðæêīµ ¼ĤËġōħªĪËĨ‬‬ ‫‪ĦĪĪæëĘ Úêħä ÊçĤæêʲÏŀħĨ ¼ÔħġŀħĨħĜ‬‬ ‫‪»ħĠËĤ±łê :¼ĜħĈ êËŎÕäħÎ‬‬ ‫‪ Ě..ÊìËÈ »ËºŀħĠѵ ĪÊìËÈ‬‬

‫‪ÊçņīĤ ¼ŀËð ħĜ :±ËÔêŃ«ōê‬‬

‫‪ Ě..ĢËÕðæêīµ ¼ĤŋÊçĥĠ‬‬

‫‪¼ĤæëµêħðĦê˯ ŃÎ ³ħōĦ±łëª‬‬ ‫‪¼Õҵħō īŇĤ ¼Ĥ˵ħõҵ‬‬ ‫‪ÓņëµĦæ ĦæËĠËÈ‬‬ ‫‪¼ÕŇĘħ ō ī ŇĤ »êÊæË ¹ËÈ ¼ĘħōĦĪ˯êħð‬‬ ‫‪»ħ ĥņĪËÈ ħ Î ĢËÕ ðæêīĘ ¼ĤËġÕ õŎĤ‬‬ ‫‪ĪĪæ »ħ ðħĘ Īħ È ħ Ę ç ĤËōħ¹Êê‬‬ ‫‪¼ōìË ñĘ˯ »Ħ±łë ª ĪĪæëÎÊê »ħġĠħô‬‬ ‫‪ ĦĪĪæëĘĦæË ĠËÈ ĢËŎŎÕŇĘħ ō ¼ĤË Ę˹ìĦæ‬‬ ‫‪ĸħ Ġ æħ ġàħÈ æË ġŎĈ" ħ Ĝ ģŎÕōë Î‬‬ ‫‪ħ Ġħà íōË Î Ģĸħ ðêħÈ êËŎÕäħ Î‬‬ ‫‪."çŎÜħĠ çōħð »ëŇĜæ ĪēŎĐīÔ‬‬ ‫‪ ¼ºĤËĠ »ĦĪħÈ ò˪ :ÒħÏōËÔ ħĥņĪËÈ‬‬ ‫‪¼ ÎħÕĘħĠ ¼ĠÊç ĤħÈ ÒĪħ à /‬‬ ‫‪ĢËÕ ðæêīĘ ¼ĤËġÕ õŎĤ ¼ÕŇĘħ ō ¼ðËŎð‬‬ ‫‪ĪëŇÔëę ð ¼Ôŋħ ðĦæ »ĦĪħ ĤæëęĠħĘ ŃÎ‬‬ ‫‪ĢËŎĘħ ōħĠËĤ »ìË ñĘ˯ ¼ĤÊæìË ð‬‬ ‫‪¼ÕŇĘħ ō ¼Õ õ¹ »ëŇÔëę ð »ħÕ ðÊêËÈ‬‬ ‫‪êÊī ¯ æë Ę ĢËÕ ðæêīĘ ¼ĤËġÕ õŎĤ‬‬ ‫‪¼ęņëōæË Ę Ī¼ ðËŎð ¼Îħ ÕĘħĠ ¼ĠÊçĤħÈ‬‬ ‫‪ħ Ę æë Ę ĢËōêËŎĥ õŇª ¼ÕŇĘħ ō »êË ōæ‬‬ ‫‪¼ĤË Ę˹ìĦæ »ìË ñĘ˯ Ń Î Ėħ ōĦ±łëª‬‬ ‫‪.Ģħ ęÎĦæËĠËÈ Òħ Ġīęà Ī¼ÕŇĘħ ō‬‬ ‫‪¼ÔêŃªÊê ħōħÕðĦæ ĪħÈ ĪĪæëÎÊê »ħÕĐħĨ‬‬ ‫‪ħ Ĝ Ėħ ōêħĨħÎ òħęõŇª ËŎÜħÎ ĢËōŃä‬‬ ‫‪¼ ðëªêħÎ Ī»ħ ĘĦëºŇÜ ĪëŇÔëę ð‬‬ ‫‪ħ Ĝ Īæë Ę »ëŇ¹êË Ę »ħÕ ðĦæ‬‬ ‫‪ħ ĘħĤ²ŎĜ ¼ĤĪīÎĦæËĠËÈħÎ ÊçĘħōĦĪħĤĪīÎŃĘ‬‬ ‫‪.ÊëĘ çĤħðħª ħĘħðëªêħÎ ŅðêħĨ Ī‬‬ ‫‪ħ ĤËōêËŎĤÊì Ğħ È »ĦĪħĤæëęÕ ðÊëÕõª Ń Î‬‬ ‫‪æË ġŎĈ ħ Î æë Ę »ç ĤĦīōħª ħ ĥņĪËÈ‬‬ ‫‪¼ ðËŎð ¼Îħ ÕĘħĠ ¼ĠÊç ĤħÈ æħ ġàħÈ‬‬ ‫‪»ĸ óōĪħ È ĦĪħŎĤËġÕ õŎĤ ¼ÕŇĘħ ō‬‬ ‫‪¼ĤËĘħ ŎōêËŎĤÊì ĦĪħ ōŃä‬‬ ‫‪ĢË ġŇª ħ ġŇÈ" ¼ ÔĪ ĪĦĪĦæëęÕ ðÊëÕõª‬‬ ‫‪ĪīĠħ ĨħĜ Êæħ ČËĤŃĔ Ğħ Ĝ ¼ÕŇĘħ ō ħ ōÊĪ‬‬ ‫‪ÊæŃäħ Î ħ Î ¼Õ ñōīŇª ëÔË ōì ÒË Ę‬‬ ‫¯‪ç Ĥħ¯ êħ ÎħĜ óōĪħ È ħ ōħĨ ĦĪħ ĤĪī‬‬ ‫‪Ī¼ĤËġÕ õŎĤ ¼Ęêħ È ħ ĤÊĪħĜ ė ŇŀËä‬‬ ‫‪ĪħðêīĔ êłì ÊæħČËĤŃĔ ĞħĜ ĢËġŎōĦĪħÔħĤ‬‬ ‫‪.ħ ōħĨ ëÔíŇĨħ Î ¼ęŇĤËŎĘħ Î ¼Õ ñōīŇª‬‬ ‫‪ĪĞÊæ êħ ðħĜ ¼ŀĦç Ĥħ¹ »ìŃÔīªħ Ô‬‬ ‫‪»æË ōì Ìí à ĪÒħ Ġīęà ¼ĤË Ę˹ìĦæ‬‬ ‫‪Īħ È .Ħêħ ðĦê˯ħÎ ¼Õ ñōīŇª ĪĦĪĪæëĘ‬‬ ‫‪ė ŀħäħÎ Êç ĤæêʲÏŀħĨħĜ »ħ ĤËĥŇŀħÎ‬‬ ‫‪¼ŀĪħ Ĩ ÒË Ę ģōë ÔĪĪì ħÎ ŅÎĦæ ĢĪÊêæ‬‬ ‫‪.ÓņêçÎ ĢËŎĤæëęŇÜħÏŇÜ‬‬ ‫‪ÒË Ę ĪīĠħ ĨħĜ Êæħ ČËĤŃĔ Ğħ Ĝ ¼ÕŇĘħ ō‬‬ ‫‪ĞË Ġ ĢÊíņêħÎ ¼ōËÎħÔ ħÎ ¼ÕñōīŇª ëÔËōì‬‬ ‫‪ĖË Ę ĪĢÊĪëŎ ôĪħĤ ĖË Ę ĪĚĸħ Ü‬‬ ‫‪.ħōħĨ ÒĦëðŃĘ‬‬ ‫‪ Ě ŃÎ‬‬

‫‪Ń Î ĢËÕ ðæêīĘ ¼ÕŇĤËġōħ ªĪËĨ‬‬ ‫‪»ÊĽęŇÔħ Ĝ ĒÊëŇ Ĉ ¼ĤËĘħ ĤæêʲÏŀħĨ‬‬ ‫‪ĪĢŃ ŎĝĠ Û ĥŇª ĦĪĦêĦæ ¼ĤËÔŋĪ ĪĒÊëŇĈ‬‬ ‫ ‪¼Ôħ ġŀħĨ Ń Î »êĸłæ êÊìħ Ĩ‬‬ ‫‪.ĦĪĪæëĘ Úêħä ĢËĘħĤæêʲÏŀħĨ‬‬ ‫‪¼ĘħōĦĪ˯êħ ð :ħ ĥņĪËÈħÎ Òħ ÏōËÔ‬‬ ‫‪ħ Î ĦĪħĤËÕ ðæêīĘ ¼ĤËġōħªĪËĨħĜ êÊæ˹ËÈ‬‬ ‫‪ħ Ę ç ĤËōħ¹Êê »ħ ĥņĪËÈ »ħ ĠËĤ±łê‬‬ ‫‪ŃÎ »ħōĦê˪ ĞħÈ ĢËÕðæêīĘ ¼ĤËġōħªĪËĨ‬‬ ‫‪¼ĤËĘĦêË ôħĜ ĢæêʲÏŀħ Ĩ ¼Ôħ ġŀħĨ‬‬ ‫‪ĪĖīĘêħ Ę ĪĖŃ Ĩæ Ī¼ĤËġŇĝð Ī ëŇĜĪħĨ‬‬ ‫‪¼ĤË ÔŋĪ ħ Ĝ ĪÊç ČħÎ Īħ ĜËōæ ĪĿ ðīĠ‬‬ ‫‪.ĦĪĪæëęÜêħä ÊæĦĪĦêĦæ‬‬ ‫‪Ó ñōīōħĤħĘ ĦêÊæË ¹ËÈ ĦĪ˯êħ ð ĞħÈ‬‬ ‫‪Ń Î »Ħ±Ë ĠËÈ ÒË ęÎ Êëę ôËÈ »Ńä »ĪËĤ‬‬ ‫‪ĒÊë Ĉ ĪË Ĥ ¼ĤËĘĦêË ô Ń Î ħĘ æëĘ ĦĪħÈ‬‬ ‫‪»íŇĨħ Î »ħºŇª ¼ĤËġōħªĪËĨ ¼ÕñŎĜ ħĘ‬‬ ‫‪êÊìħĨ ĪĢŃŎĝĠ ÛĥŇª »ĽÎ ħōħĨ ÊçŇÔ‬‬ ‫‪»ĦĪĦêĦæ Ń Î ĦĪÊë Ę ĢËäêħ Ô êĸłæ‬‬ ‫‪ĢËäêħ Ô êĸłæ êÊìħ Ĩ »ëÎ óŎÔŋĪ‬‬ ‫‪.ĦĪÊëĘ‬‬ ‫‪ħ Ę æë Ę ĦĪħ Ĝ ¼ ðËÎ ħĘĦĪ˯êħ ð‬‬ ‫‪»Ħê˪ »ëÎ ģōëÔêłì ¼ĤËġŇĝð »Ë¹íņê˪‬‬ ‫‪ »ħ ĘĦĽÎ ħ Ę ĪīÎÊëęĤËäêħ Ô Ń Î‬‬ ‫‪ĪëŇĜĪħ Ĩ »Ë ¹íņê˪ Īī Î êĸłæ êÊìħ Ĩ‬‬

‫‪ģ ņæ ĞĦĪĪæ »ħ ĝªħÎ ĖīĘêħ Ę‬‬ ‫‪Ń Î ĢË ōêĸłæ êÊìħĨ ĢËōħĘħōêħĨħĘ‬‬ ‫‪êÊìħ Ĩ Ŀ ðīĠ »Ë¹íņê˪ ĪīÎÊëĤÊæ‬‬ ‫‪êÊìħ Ĩ ĖŃ Ĩæ »Ë ¹íņê˪ êĸłæ‬‬ ‫‪Ėħ ōêħĨŃÎ .Īī ÎÊëĤÊæ Ń Î »êĸłæ‬‬ ‫‪òħ ĜËōæ »Ë¹íņê˪ ĪÓäħÕō˪ »ÊçČħÎħĜ‬‬ ‫‪.ĪīÎÊëĤÊæ ŃÎ ĢËōêĸłæ êÊìħĨ ¼Ęħō‬‬ ‫‪Ģç ĤËōħ¹Êê »êÊī Î Ń Î ĪÊëęōêË ōæ »ëÎ‬‬ ‫ ‪Ń Î .ĪīÎÊëęĤËäêħ Ô êĸłæ êÊìħ Ĩ‬‬ ‫‪ ¼ĤËġōħ ªĪËĨ ¼Õ ñŎĜ ¼ÔħōÊæëĘêħ ð‬‬ ‫‪Ī¼ōħ õŎª ĦĪÊë åęņê Ń Î Īêĸłæ êÊìħ Ĩ‬‬ ‫‪Ń Î Īêĸłæ êÊìħ Ĩ ĢËĘħŎōêĦĪËĠħÜ‬‬ ‫‪ ¼ĤËġōħ ªĪËĨ ¼ĤËĘħ Ĥħōĸ ĪīĠħ Ĩ‬‬ ‫‪ĦĪÊêæ êĸłæ êÊìħ Ĩ ħ Ę êĸłæ êÊìħĨ‬‬ ‫‪.ĢËŎęŇÎíŎàêħĨħÎ‬‬ ‫‪æë Ę ĦĪħ È Ń Î »Ħ±Ë ĠËÈ ħĘĦĪ˯êħð‬‬ ‫‪ĪĪêħ Ĩ Ģħ ōĸħĜ ħ ōĦê˪ Ğħ È »ÊëęŇÔħĘ‬‬ ‫‪ĢËÕ ðæêīĘ »êÊçÔĸħ ðĦæ ¼ ÎíŎà‬‬ ‫‪¼ÔêË ª Ī ĢËÕ ðæêīĘ ¼ĤËġÕõŎĤ ¼ÕŇĘħō‬‬ ‫‪.ĦĪÊëĘ ģŎÎÊæ ĦĪħĤËÕðæêīĘ ¼ÔÊëĘīġōæ‬‬ ‫‪¼ ôĦĪħÈ ħ ĘĦêÊæ˹ËÈ ĦĪ˯êħ ð‬‬ ‫‪ĦëÔË ōì ĦĪħ Ĝ ħ ōĦê˪ Ğħ ÈħĘ ç ĤËōħ¹Êê‬‬ ‫¯‪êÊçÔŋħ ðĦæ ¼ ÎíŎà ĪĪæêħ Ĩ ħ ęĤī‬‬ ‫‪»ĦêË ª ėņç ĤħĨ ĦĪħĤËŎ ôŃä »ĸħ Ĝ‬‬ ‫‪.ĦĪĪæëĘ Úêħä ĢËōëÔ‬‬

‫‪ħĥņĪËÈ ŃÔŃĐ ĦĪħÔë¹ ¼õŎĤ˵ĦêÊīōæ ĢæêʲÏŀħĨ ¼ÔħġŀħĨ‬‬

‫"‪"ĦĪħĥÔëºĘħōħĜ ħºÜ ħŎŎĤ ÊçŎÔê˪ Ī¼ÕŇĘħō ĞĦæêħÎħĜ Ėħō˺ņê ®ŎĨ‬‬

‫‪ĢËÕðæêīĘ ¼ĤËĠħĜêħª ¼Ęłêħð ¼ÕĐīĠ ĢËĤæħĈ‬‬

‫‪»ħ ĠËĤ±łê ľħ ¹ħĜ Êç ŎęŇĥÔĪħęŇªĪ˯ħĜ‬‬ ‫‪¼Ęłêħ ð ¼Õ ĐīĠ ĢËĤæħ Ĉ ħ ĥņĪËÈ‬‬ ‫‪ĦĪħ Î »Ħ±Ë ĠËÈ ĢËÕ ðæêīĘ ¼ĤËĠħ Ĝêħª‬‬ ‫‪¼ġņêħĨ »ħĘĦêÊçŎÈ ĪĪæ ÓŇÎĦæ ħĘ æëĘ‬‬ ‫‪ëÕ õŇª":¼ ÔĪ ĪĦĪħĤëºÏĘħō ĢËÕðæêīĘ‬‬ ‫‪."ģōĦçÏĠËÝĤħÈ ĦêËĘ ĪħÈ ĦĪÊæ ĢËġĥŇŀħÎ‬‬ ‫‪Ń Î Êç ¶ŇĤÊĪçŇĜ ħ Ĝ :ħ ĥōĪËÈ ëŇĜĪħ Ĩ‬‬ ‫‪æë Ę ĦĪħ Ĝ ¼ðËÎ ¼ÕĐīĠ ĢËĤæħĈ ħĥņĪËÈ‬‬ ‫‪Ī¼ÕŇĘħ ō ¼ ðËŎð ¼Îħ ÕĘħĠ łĽĠħÈ ħĘ‬‬ ‫‪¼Ôħ Ġīęà ¼ĤËĥŇĩęŇª »ĦêËÎêĦæ ¼Ôê˪‬‬ ‫‪»ĦĪħ ĥÔëºĘħō ËĨĦĪêħ Ĩ Ī¼ ĔÊëŇĈ‬‬ ‫‪ğ ņêħĨ ¼Ôħ Ġīęà »ĦêÊç ŎÈ‬‬ ‫‪ģōæħàĸħ ð »êÊĪħ ĨħĥōĪËĨħĜ‬‬ ‫‪.ĦĪħĥÎĦæŃĘ‬‬ ‫‪ħ Ę ĦĪĦæë ęŎĤĪĪê ¼ÕĐīĠ ĦĪħōĦêËÎ ĞħĜ‬‬ ‫‪¼Ęħ ōĦæÊļËÔ ĢËÕ ðæêīĘ ¼Ĝħ ¹ »ĦçĥōËÈ‬‬ ‫‪ ĦĪħÔĦĪÊëÕ ðħÎ ħōħĜħ ðħĠ Ğħ Î êłì‬‬ ‫‪¼ĤæëęŇÜħ ÏŇÜ »ħĜħ ðħĠ ¼Ôħ ÏōËÔħÎ‬‬ ‫‪ĪêīÕ ðĦæ ĪË Ĥ ħ ÔĦĪÊëä ħĘ »ĦæËĠ‬‬

‫‪ħ ÔħÏōËÔ ħ Ę »ĦæË Ġ ËĨĦĪêħ Ĩ‬‬ ‫‪.ĢËÕðæêīĘ »êīĥð ¼ĤæëęōêËōæħÎ‬‬ ‫‪æë Ę ĢËĠħ Ĝêħª ¼ºĤë¹ħ Ĝ ¼ðËÎ ¼ÕĐīĠ‬‬ ‫‪Ğħ Ĝ ĢË ōŃä »ĪËŎ ô ¼ ŀłê Ó ŇÎĦæ ħĘ‬‬ ‫‪ħ Ę óŎÔħ ÏōËÔħÎ ĢĽŇ ºÎ ħōħĜħ ðħĠ‬‬ ‫"‪ĢË ōëÔ ¼ęŇĝōæħ Î ®ŎĨ ¼ÕŇĘħō Ī¼Ôê˪‬‬ ‫‪ħ ºÜ ħ ŎŎĤ ÊçÕ ðĦæêħÎħĜ‬‬ ‫‪".ĦĪħĥÔëºĘħōħĜ‬‬ ‫‪ ¼ŀË ð »ħ ÜæīÎ ħ Î ÒĦêËÎħ ð‬‬ ‫‪»ĦĪħ ĥÔë¹ħĥĘħō »ŃĨħ Î":¼ ÔĪ ¼Õ ĐīĠ‬‬ ‫‪¼ÔêË ª Ī¼ÕŇĘħ ō ğņêħ Ĩ ¼Ôħ Ġīęà‬‬ ‫‪ĢË ō ¼ŀËð »ħÜæīÎ ¼ÕñŎĜ ËŎÜħÎ‬‬ ‫‪¼ĤĦĪË ä êħ ¹ Ğŋħ Î ĦĪĪæëę ôħęõŇª‬‬ ‫‪Ë ðĪħÈ ħ ōËĥōĪīÎ ĦêÊç ŎÈ Ėħ ō‬‬ ‫‪òħę õŇª ĪīÔëºĘħ ō ¼Ęħ ōħÜæīÎ‬‬ ‫‪ĢËÕ ðæêīĘ ¼ĤËĠħ ĜêħªħĜ ë ÔÊĪæ ĪÊëĘĦæ‬‬ ‫‪".ÊëĘĦæ êħðħĜ »Ń¹īÕđ¹‬‬ ‫‪»ĦĪħ ĤĪī¯Ê²¹ħÎ »Ħ±łëªħ Î ÒĦêËÎħ ð‬‬ ‫‪¼ĤËĠħ ĜêħªħĜ ËÕ ñŇÈ ħ Ę óōêłëŎ Ô‬‬

‫‪ Ó ņëĘĦæ êħ ðħĜ »² ņĪīÔĪ ĢËÕ ðæêīĘ‬‬ ‫‪¼ĐË Ġ ¼ĤËĘËĨħ Î »±æ ç Ĥħ¯ ËÔ ËōËÈ ħĘ‬‬ ‫‪¼ ðĪīĥôĦê īĘË Ô":¼ÔĪ ĪÊëÎĪËĤ ħ§łëĠ‬‬ ‫‪ģ ŎĤÊīÔËĤ ÓŇÎħĤ ĪÊĪħÔ ħĘĦ±łëª ¼ōËÔŃĘ‬‬ ‫‪êħ ¹ħÈ ĦĪħĥōĦçÎ ĦêËŎðëª ĪħÈ ¼ĠŋĦĪ‬‬ ‫¯ ¼ ‪¼ĤËĠħ Ĝêħª Ģħ ōĸħĜ ħ ōĦ±łëª Īħ È‬‬ ‫‪Ë ĨĦĪêħĨ ."ĦĪÊë Ę çĤħ ðħª ĦĪħ ĔÊëŇĈ‬‬ ‫‪êłëŎ Ô Êç ōŃäħĜ »Ń ä” ¼ ÔĪ‬‬ ‫‪êłì »ĦĪħ ĤĪīÎĪĪêħÎĪĪê Īħ ĘħōĦæêËōæ‬‬ ‫‪ĪīĠħ Ĩ ¼Ôħ ĠêËōħÎ Ó ñōīŇª Īħ ºĤë¹‬‬ ‫‪ĢæëĘħ ñĔ »ĦêË ÎêĦæ .“ÒË ĘĦæ Ėħ ōĸ‬‬ ‫‪Ń Î Ėħ ōĦæÊĪ ¼ĤæëęōêË ōæ êħ ðħĜ‬‬ ‫‪ ħ ĘĦêÊçŎÈ ĪĪæêħ Ĩ »ĦĪħ ĥÔëºĘħō‬‬ ‫‪êłì ĦĪħ äÊæħÎ":¼ ÔĪ ¼Õ ĐīĠ ĢËĤæħ Ĉ‬‬ ‫‪ ĦĪīÎħ ĤÊĪ ĪĦĪĪæëęĤË õŎĥÕðĦæ ĞĦæÊĪ‬‬ ‫‪Ğŋħ Î ĦĪË ĥŇĩŇĜ ĞìÊĪ ĦĪħ È êħ ÎħĜ‬‬ ‫‪ë Ô ¼Ęħō˺ņê ®ŎĨ ĦĪħĠħĘĦæ »ĦêËÎĪĪæ‬‬ ‫‪ħ ºÜ ħ ŎŎĤ Êç ŎÔê˪ Ī¼ÕŇĘħō ĞĦæêħÎħĜ‬‬ ‫‪".ĦĪħĥÔëºĘħōħĜ‬‬

‫‪»±æħĜ ¼ōËðËō »ÊĪÊæ ĪīÔëºĘħō‬‬ ‫‪ÒËĘĦæêËĠŃÔ ¼Ôê˪‬‬ ‫‪ĢËÕ ðæêīĘ ¼ĠĹ ñŎÈ »ĪīÔëºĘħ ō‬‬ ‫‪¼ĤÊêÊçÔŋħðĦæ »±æħĜ ¼ōËðËō ¼ĘħōÊĪÊæ‬‬ ‫‪ĖŃĨæħ Ĝ ĢËÕðæêīĘ ¼ÔÊëĘīġōæ ¼Ôê˪‬‬ ‫‪¼ĘħōħĤ²ŎĜ ÊçÔËĘ ĢËĠħĨħĜ ĪÒËĘĦæêËĠŃÔ‬‬ ‫‪Ń Î ÓņëĥŇĨĦç ęŇª òħ ÎĪËĨ‬‬ ‫¯‪.ĢËĘħõŇĘ ¼ĤæëĘêħðĦêË‬‬ ‫‪:¼ĤËġŇĝ ð æħĉ ðħÈ Ë ĤÊæ‬‬ ‫‪»ħ ĠËĤ±łê ľħ ¹ħĜ Êç ŎęŇĥÔĪħęŇªĪ˯ħĜ‬‬ ‫‪¼ ðËŎð ¼Îħ ÕĘħĠ ¼ĠÊç ĤħÈ ħ ĥņĪËÈ‬‬ ‫‪ĢËÕ ðæêīĘ ¼ĠĹ ñŎÈ »ĪīÔëºĘħ ō‬‬ ‫‪ÊĪÊæ ĪĪæ":¼ ÔĪ æħĠħáĠ ¼ĜħĈ ËÕðŃĠËĠ‬‬ ‫‪Īħ ŎŎÈËĥŎÜ ĢËŎęŇĘħ ō ĦĪÊëĘêË ĠŃÔ‬‬ ‫‪ĪħōĦĪħĤËĘĦçŎĨħ ô »êËĘī ðħĘ ĢħōĸħĜ‬‬ ‫‪»ĪËĤħ Î ĪħŎŎ ðËŎð ĢË ōëÔ »Īħ È‬‬ ‫‪".ħōĦĪħŎŎĠĹñŎÈ »ĪīÔëºĘħō‬‬ ‫‪¼Õ ðħÎħĠħÎ ĦĪĦë Ô ¼Ęħ ōĸħĜ‬‬ ‫‪Ī¼ÔêË ª ħ ĘĦĪÊæĪĪêħĜ ĦĪħ ĥŎŀŃęŇĜ‬‬

‫‪¼ĘħōħĤ²ŎĜ ħĘĦĪÊæĪĪê »ÊĪæħĜ ĪīÔëºĘħō‬‬ ‫‪¼ ðëªêħÎ Ėħ ōĦêËĠ±ħĜ ĢËŎ ôħÎĪËĨ‬‬ ‫‪ ĦĪË ĥŇĩęŇª ĸĪĪæêħ Ĩ ¼ÎíŎà Ī¼Ġīęà‬‬ ‫‪ħ ĘħĤ²ŎĜ ¼ĤĪīÎêËĘħÏÕ ðĦæ »ĦêË ÎêĦæ‬‬ ‫‪ĦìË Ô ħ ĘħĤ²ŎĜ":¼ ÔĪ ¼Ĝħ Ĉ ËÕ ðŃĠËĠ‬‬ ‫‪¼ĤË ĘĦêËĘ ËÕ õŇĨ ĪĦĪīÎêËĘħÏÕ ðĦæ‬‬ ‫‪»ĦêË ÎêĦæ ĪÊëÎĪË Ĥ ".ĦĪĪæëĘħ Ĥ ĪÊĪħ Ô‬‬ ‫‪ĪĖŃ Ĩæ » / / ¼ĤË ĘĦĪÊæĪĪê‬‬ ‫‪»ĦêÊç ŎÈ ¼Ôŋħ ðĦæ ëņ± »ħ¯ĪËĤ ÛĥŇª‬‬ ‫‪"ħ Ę ĦĪĦæë Ę ÒË ªĪĪæ »ĦĪħ È ëŇĜĪħĨ‬‬ ‫‪ĦĪħ õōËðËÈ ĪïŎĜŃ ª Īėŀħ ä Ģħ ōĸħĜ‬‬ ‫‪¼ĤË Ę˹ĦêËÎ êħ ð ħōÊëę ôëŇĨ‬‬ ‫‪ Êç ĠËÝĤħÈħĜ "Ī ¼ĠĹ ñŎÈ »ĪīÔëºĘħō‬‬ ‫‪ĢËŎ õōëÔ ¼Ęħ ōĦêËĠ± ĪÊê±īĘ ĢËŎĠÊçĤħÈ‬‬ ‫‪.ĢÊëĘëŎºÕðĦæ‬‬ ‫‪ėŇĥÔĪħęŇªĪ˯ ĦĪħōĦêËÎ ĞħĜ‬‬ ‫‪ĦĪħÕŎĥņīäĦæ Êæ ĸ ħĜ‬‬

‫ ‪¼ÜËà‬‬ ‫‪¼ĤËġŇĝð ŃÎ ĦĪħĥņëĥņļħ¹Ħæ‬‬

‫‪¼ Õ äħ Õ ō˪ »ĦæħÜ »ħĤËäħĘłëĐħĜ‬‬ ‫‪»ĦĪħ ĥ Õ õ Ŏ Ĥħ Î ħ º ņê ħ Ŏ ōæī ĉð‬‬ ‫‪¼ ĤË ġ Ň ĝ ð »ħĤËäħĘłëĐ ¼ĘħōħĘłëĐ‬‬ ‫‪»ħ ĤËŎÔŋĪËĨ ĪħĜ ĖħōĦêËĠ± ħĘ ÓņêæËĤ‬‬ ‫‪ĢË ōĪĪê Ģæë ęÜħà ŃÎ ħĘ ĪīÏÔëºŀħĨ‬‬ ‫‪.ĪīÎæëĘ ĦêËô ĪħĜ‬‬ ‫‪» ÒËĈħð :ħĥņĪËÈ æħġàħÈ ŃęĤÊì‬‬ ‫‪¼ ÔŋĪË Ĩ Ņ ĥ ņĪæ ¼ ĤË ōħÎħĜêħð‬‬ ‫‪»ħ ĤË äħ Ęłë Đħ Ĝ ¼ ĤË ġ Ň ĝ ð »êË ô‬‬ ‫‪¼ Õ ðħÎħĠħÎ ĦĪħŎŎĤËġŇĝð ¼ÔħŀĪĦæīŇĤ‬‬ ‫‪¼ Õ äħ Õ ōË ª »ĦæħÜ ĪĦêħÎ ĢæëęÜħà‬‬ ‫‪ħ ºņê ńĪħĜ ĞŋħÎ ģÔĪħęņêħÎ ħŎōæīĉð‬‬ ‫‪ĪÓ ņêæË Ĥ ħ Ęħ Ęłë Đ »ĦĪħ ĥ Õ õŎĤħÎ‬‬ ‫‪ ¼ ĤË ġ Ň ĝ ð Ń Î ĦĪħ ĥ ņļħ ¹Ħæ‬‬ ‫‪ĢËōħĘĦêËĘŃĨ òħōæīĉð ¼ĤÊêÊçÔŋħðĦæ‬‬ ‫‪»ĦêË Ġ± »ĦĪħ È Ń Î ĦĪħ Ôłç ĤÊļħ ¹‬‬ ‫‪ĪÊë ęōêËōæ »ĦêËĠ±ħĜ ĒÊëŇĈ ¼ĤËĘħŎÜËà‬‬ ‫‪.ĦĪīōļħ«ŇÔ‬‬ ‫‪ĢË ġ ðī Ĉ ĢÊêħ ĠË Ę ĦĪħ ōĦêË Ï ĠħĜ‬‬

‫‪¼ ĤÊĪħ Ęłë Đ »Ë ¹ìĦæ »êË ŎÕôħªêħð‬‬ ‫‪»ħ ĥ ņĪË Èħ Î ¼ ĤË ġ Ň ĝ ð ¼ÔħŀĪĦæīŇĤ‬‬ ‫‪Ë ĩ Ĥħ Ôħ Î ħ Ôħ ŀË à Ğħ È ħĘ çĤËōħ¹Êê‬‬ ‫‪ĦĪħ ÔŃ Ôë ¹ħ Ĥ ¼ ĤË ġŇĝð »ħĤËäħĘłëĐ‬‬ ‫‪ Êç ĔÊë Ň Ĉ »êħ ðËÔêħðħĜ īęŀħÎ‬‬ ‫‪¼ ôħ ĘĦêË ĘŃ Ĩ ĪĦĪħÔħĤĪÊëĥņļħ¹ îħĘ‬‬ ‫‪»êłì ¼ Ęħ ōĦêË Ġ± ľËñĠħÈ ĦĪīÎĦĪħÈ‬‬ ‫‪ħ Ŏ ōæī ĉ ðħ Ĝ ĢË ōĪĪê ĒÊëŇĈ ¼ęŀħä‬‬ ‫‪Ë Õ ñ Ň È" :¼ ÔĪ Ë ĨĦĪêħ Ĩ ĦĪĪæë Ę‬‬ ‫‪¼ Ôħ ōË Ęłêħ ð ĪêË ĠŃ Ęêħ ð ¼ÕðËÈħĜ‬‬ ‫‪Ó ņêæĦæ »çÜ ¼ŀĪħĨ ĒÊëŇĈ ¼ĤÊëōìĦĪ‬‬ ‫‪Īħ Ęħ Ôħ ŀË à ¼ Ĥæë Ęêħ ðĦêË ¯ Ń Î‬‬ ‫‪Êç Ôħ ĐêĦæ ģ ōë ÔĪĪìħ Ĝ ģ ōĦæĦç ŀĪħ Ĩ‬‬ ‫‪."ĦĪħĥōħęÎ ĢËŎņļħÎ‬‬ ‫‪¼ ĤÊĪļĦĪË ¯ħ Ĝ ħ õōêË ōĽ ÎÊĪ‬‬ ‫¯‪łĽ Ġħ ÈËÔ ÊçĤËōħĘħõŇĘ ¼ĤæëĘêħðĦêË‬‬ ‫‪»ħĤËäħĘłëĐħĜ êħĨ ĢËĘĦĪÊļħ¹ ħŎŎÜËà‬‬ ‫‪.ĦĪħĥĥŇġÎ ¼ĤËġŇĝð‬‬

‫یه‌که‌م ژماره‌ی ئاوێنه‌‬ ‫ئاستی ئاگایی خوێنەرانی خۆی‪ ،‬کەم‬ ‫تا زۆر بەرزکردووەتەوە"‪.‬‬ ‫ئ���اراس به‌پێچەوان���ەوە پێیوایە کە‬ ‫میدیا به‌گش���تی چاوەڕوان���ی ئەوەی‬ ‫لێدەکرێت توانای خوڵقاندنی ڕەهەندی‬ ‫جیاجیای هەبێ���ت‪ ،‬ئاوێنەش ڕۆڵێکی‬ ‫باشی هەیە لەو خوڵقاندنەدا‌و دەڵێت‪:‬‬ ‫"یەکێ���ک له‌ئەرکەکان���ی میدی���ای‬ ‫ئازاد زیادکردن���ی خەزێنەی مەعریفی‬ ‫تاکی کۆمەڵگای���ە‪ ،‬خوڵقاندنی عەقڵی‬ ‫شیکاری‌و بەراوردکاری‪ ،‬پێموایە ئاوێنە‬ ‫هەوڵ���ی ئەوەی���داوە میکانیزمێک بۆ‬ ‫خوڵقاندنی گفتوگۆی فیکری‌و مەعریفی‬ ‫بڕەخسێنێت"‪.‬‬ ‫دکت���ۆر جەم���ال محێدی���ن ئ���ەوە‬ ‫ناش���ارێتەوە کە ئاوێنە بەهۆی ئەوەی‬ ‫کە خوێنەرێک���ی زۆری لەدەوری خۆی‬ ‫کۆکردۆتەوە توانیویەتی دەستی هەبێت‬ ‫له‌بەرزکردنەوەی ئاس���تی‌ هۆش���یاری‬ ‫تاکی کورددا‪.‬‬ ‫ڕۆژنامەنووس فەرەیدون حەمەڕەشید‬ ‫دیدێک���ی ت���ری هەیە ب���ۆ کاریگەریی‬ ‫ڕۆژنام���ەی ئاوێن���ە لەس���ەر کای���ە‬ ‫ڕۆش���نبیرییەکان‌و دەڵێت‪ " :‬بێگومان‬ ‫هه‌موومان له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه ‌کۆکین که‌‬ ‫ڕاگه‌یان���دن ئه‌مڕۆ ئه‌گه‌ر خۆی له‌کاری‬ ‫دێواندن‌و دیماگۆگییه‌ت به‌دووربگرێت‬ ‫ئ���ه‌وه‌ کاریگه‌ری ڕاس���ته‌و‌خۆی هه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر پاش���خانی ڕۆش���نبیری تاکی‬ ‫کورد ک���ه‌ ئاوێن���ه‌ش به‌ش���ێکه‌ لەو‬ ‫‌پرۆسه‌ی خۆ بەدوورگرتنە له‌دێواندن‌و‬ ‫دیماگۆگییەت"‪.‬‬

‫لەسەر ئەو پرسەی کە ئایا تا چەند‬ ‫ئاوێن���ە توانیویەتی له‌حەوت س���اڵی‬ ‫ڕابردوودا بێالیەنی‌و بابەتیبوونی خۆی‬ ‫بپارێزێت‪ ،‬نووسەر‪ ،‬ئاراس‌وەهاب‪ ،‬بێ‬ ‫پێچ‌و پەنا پێیوایە کە ئاوێنە هەنگاوی‬ ‫ئازایانە‌و جدییانەی ناوە به‌پیادەکردنی‬ ‫پره‌نس���یپی بێالیەن���ی‌و هەمیش���ە بۆ‬ ‫زانینی ه���ەردوو دی���وی ڕووداوەکان‬ ‫دەبێت ئاوێنە بخوێنینەوە بۆی ئەوەی‬ ‫له‌هەم���وو جەمس���ەرەکانی ڕووداوێک‬ ‫تێبگەین‪.‬‬ ‫کامیاریش ت���ا ڕادەی���ەک هاوڕایە‌و‬ ‫پێیوای���ە لەگ���ەڵ ئەوەی به‌س���ەدان‬ ‫ڕۆژنام���ە‌و میدی���ای س���ێبەر ه���ەن‌و‬ ‫حیزب���ەکان به‌دەیان ملی���ۆن دۆالریان‬ ‫بۆ هەڵڕش���توون بۆ تەخدیرکردنی ڕای‬ ‫گشتی‌و ش���اردنەوەی گەندەڵییەکان‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئاوێنە توانیویەت���ی کاریگەری‬ ‫زیات���ر‌و بەرچاوت���ری هەبێ���ت ب���ەو‬ ‫توانا س���نوردارەی ک���ە هەیەتی‌و‌وتی‬ ‫"خۆشبەختانە‪ ،‬تەواوی میدیای سێبەر‪،‬‬ ‫بەو هەموو ئیمکانیات���ە تەکنەلۆژیی‌و‬ ‫لەبەردەس���تیاندایە‪،‬‬ ‫مادیی���ەی‬ ‫نەیانتوانیوە‪ ،‬رایەکی ئیجابیی لەس���ەر‬ ‫دەسەاڵت‌و حیزبی کوردیی‌و حکومەتی‬ ‫گەندەڵ‌و ئەو هەموو گەندەڵییە‪ ....‬تاد‬ ‫دروست بکەن‪ .‬ئاوێنە‌و چەند میدیایەکی‬ ‫ت���ر‪ ،‬بەهەم���وو کێماس���ییەکیانەوە‪،‬‬ ‫توانیویان���ە‪ ،‬خاڵێکی گ���ەش بن‪ ،‬لەو‬ ‫رەشاییە گەورەیەدا"‪.‬‬ ‫فەرەیدون لەو بڕوایەدایە کە بێالیەنی‬ ‫ڕۆژنامەی���ەک ی���ان میدیای���ەک خاڵی‬

‫قەزاوەتە بۆ ئەو میدیایە‪ ،‬گواستنەوەی‬ ‫ڕوداوەکان‌وەک ئەوەی هەیە نەک‌وەک‬ ‫ئ���ەوەی ئێمە خواس���تمانە‪ ،‬ئاوێنەش‬ ‫یەکێکە ل���ەو ڕۆژنامانەی کە دەتوانین‬ ‫شایەتی بێالیەنیی بۆ بدەین‌و دەڵێت‪:‬‬ ‫"ئ���ه‌وه‌ی ت���ا ئه‌م���ڕۆ ده‌یبینی���ن‌و‬ ‫ده‌یبیس���تین‌و کۆمه‌ڵ���گا گوێ���ی ب���ۆ‬ ‫هه‌ڵخس���تووه‌ بێالیه‌نیبوونی ڕۆژنامه‌ی‬ ‫ئاوێنه‌یه‌‌و نه‌که‌وتنه‌ ناو ئه‌و ته‌ڵه‌زگانه‌‬ ‫که‌ ده‌س���ه‌اڵتی سیاس���ی بۆ میدیای‬ ‫ئه‌هلی ناوه‌ته‌وە"‪.‬‬ ‫دکتۆر جەمالیش هەمان ڕای ئەوانی‬ ‫تری هەیە‌و پێیوایە ئاوێنە تا ئێس���تا‬ ‫توانیویەتی بێالیەنیی خۆی بپارێزێت‌و‬ ‫له‌درێژەی قسەکانی‌وتی‪:‬‬ ‫"ئاوێنە ب���ۆ پاراس���تنی ئێتیکێتی‬ ‫رۆژنامەوانی‌و بێالیەنیی گواس���تنەوەی‬ ‫ڕووداوەکان ڕۆڵێکی هێجگار بەرچاوی‬ ‫هەب���وە‌و س���ەرکەوتووانە تەنان���ەت‬ ‫باجیشی له‌پێناو داوە"‪.‬‬ ‫کامیار سابیر ڕەخنەی ئەوە له‌ئاوێنە‬ ‫دەگرێ���ت ک���ە ب���ەردەوام کۆمەڵێک‬ ‫نووس���ەر قۆرغ���ی کای���ە فیکری���ی‌و‬ ‫سیاس���یی‌و کولتوورییەکانی ئاوێنەیان‬ ‫کردووە‪ ،‬ئارگومێنتی ئەو بۆچوونەشی‬ ‫بەوە دەهێنێتەوە کە هەموو نووسەر‌و‬ ‫ڕۆش���نبیرێک ناتوانێ���ت تاهەتای���ە‬ ‫نوێگەری���ی پێ بێت‪ ،‬ه���اوکات ڕامیار‬ ‫له‌دوا پێشنیارەکانی دەڵێت‪" :‬هیوادارم‬ ‫ئاوێن���ە‪ ،‬به‌نووس���ینی هەمەڕەن���گ‌و‬ ‫جیاوازت���ر ل���ەوەی هەی���ە ببینم‪ ،‬بەو‬ ‫ئومێ���دەی گەنج���ان‌و ن���ەوەی نوێ‪،‬‬

‫بەردەوام کۆمەڵێک‬ ‫نووسەر قۆرغی کایە‬ ‫فیکریی‌و سیاسیی‌و‬ ‫کولتوورییەکانی‬ ‫ئاوێنەیان کردووە‪،‬‬ ‫ئارگومێنتی ئەو‬ ‫بۆچوونەشی بەوە‬ ‫دەهێنێتەوە کە‬ ‫هەموو نووسەر‌و‬ ‫ڕۆشنبیرێک ناتوانێت‬ ‫تاهەتایە نوێگەریی‬ ‫پێ بێت‬

‫هێمن هه‌ورامی*‬ ‫"دیموكراس���یی‌‪‌ ،‬وات��� ‌ه گوتن���ی‬ ‫راستییه‌كان به‌خه‌ڵك"‬ ‫به‌بۆن���ه‌ی س���اڵیادی ئاوێن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌سوپاس���ه‌و‌ه ده‌س���ته‌ی نووسه‌رانی‬ ‫ئاوإن��� ‌ه داوایانلێك���ردم به‌نووس���ینێك‬ ‫له‌گه‌ڵیان به‌ش���داربم‪‌.‬وێڕای پیرۆزبایی‬ ‫له‌هاوڕێیانی ئاوێن ‌ه به‌م بۆنه‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫چه‌ند سه‌ره‌قه‌ڵه‌مه‌م به‌پێویست زانی‪.‬‬ ‫میدی���او كاری رۆژنامه‌وان���ی‪ ،‬به‌ده‌ر‬ ‫نیی ‌ه له‌و دۆخ ‌ه گش���تییه‌ی ك ‌ه له‌رووی‬ ‫سیاس���ی‌و مێژووی���ی‌و كه‌لتوریی���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێم���ه‌ی پێدا تێپه‌ڕ ده‌بێت‪.‬‬ ‫سروش���تی راگوزه‌ری‪ ،‬به‌كۆنتیكس���تی‬ ‫گش���تی كایه‌كانی كۆمه‌ڵگای ئێمه‌وه‌‪،‬‬ ‫دی���اره‌‪ .‬بۆی���ه‌‪ ،‬كاركردن‌و قس���ه‌كردن‬ ‫له‌س���ه‌ر میدی���او كاری رۆژنامه‌وان���ی‪،‬‬ ‫ب���ه‌ده‌ر نیی ‌ه له‌دۆخیك ك��� ‌ه به‌قۆناغی‬ ‫راگوزه‌رییدا تێپه‌ڕ ده‌بێت‪.‬‬ ‫وه‌ك خوێنه‌رێك���ی رۆژنامه‌كه‌ت���ان‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕوانیم ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئاوێن ‌ه به‌شدارییه‌كی‬ ‫جیدی بێت له‌پرۆس���ه‌ی دروستكردن‌و‬ ‫په‌ره‌پێدان���ی نیش���تیماندا‪ .‬ده‌خوازم‪،‬‬ ‫هه‌موو ژانر‌ه رۆژنامه‌وانییه‌كانی ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫به‌رمه‌بن���ای تی���ۆری به‌رپرس���یارێتی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی بێت ل���ه‌كاری میدیاییدا‪،‬‬ ‫نه‌ك تی���ۆری به‌كارهێن���ان‌و تێركردن‪.‬‬ ‫كار له‌س���ه‌ر قوڵتركردن���ه‌وه‌ی چه‌مكی‬ ‫پشكداری نێوان ده‌س���ه‌اڵت‌و كۆمه‌ڵگا‬ ‫بكات���ه‌وه‌‪ .‬بوێرییه‌ك���ی زیاتری هه‌بێت‬ ‫له‌ناوهێنانی ئه‌و كه‌س���انه‌ی له‌گه‌نده‌ڵی‬ ‫تێوه‌گالون‌و گشتاندن نه‌كه‌ن له‌ئاماژه‌دان‬ ‫به‌گه‌نده‌ڵی‪ .‬ئه‌نجامدانی ئه‌و‌وه‌زیفانه‌ش‪،‬‬ ‫به‌بێ‌وه‌س���تان له‌مه‌س���افه‌یه‌كی‌وه‌ك‬ ‫یه‌ك به‌رامبه‌ر س���ه‌رجه‌م هێزه‌كانی ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگا‪ ،‬نایه‌ته‌دی‪ .‬ده‌خوازم‪ ،‬ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫بۆ ش���كاندنی هێزێكی ن���او كۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫ئازاری نیش���تیمان نه‌دات‪ .‬كه‌سه‌كان‪،‬‬ ‫له‌كێش���ه‌كان جیابكاته‌وه‌و رێگا نه‌دات‬ ‫ئاوێن ‌ه ببێت ‌ه پالتفۆرمێك‪ ،‬بۆ نمایشێكی‬ ‫سیاس���ی یان كه‌لتوری یان فكری‌وه‌ها‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه توندوتیژی ره‌م���زی لێبكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕوانیم ئه‌و‌ه بووه‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ ،‬له‌كاتی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی گوت���اری میدیایی���دا‪،‬‬ ‫(عه‌قاڵنیی���ه‌ت) بناغ���ه‌ی س���ه‌ره‌كی‬ ‫كاركردنی بێت‪ ،‬نه‌ك جواڵندنی میزاجی‬ ‫خوێنه‌ر‪ .‬خوازی���اری ئه‌وه‌بووم‪ ،‬ئاوێن ‌ه‬ ‫له‌ژیر كاریگ���ه‌ری فه‌زایه‌ك���ی لۆكاڵدا‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ك ‌ه هه‌موو پرۆس���ه‌ی سیاسی‌و‬ ‫كه‌لتوری‌وكۆمه‌اڵیه‌تی نیش���تیمانه‌كه‌م‪،‬‬ ‫به‌دووربین���ی سیاس���ی نووس���ه‌رانی‬ ‫ش���ارێك ی���ان ره‌وتێكی فك���ری یان‬ ‫ئایدیۆلۆژییایه‌ك���ی سیاس���ی ببینێت‪.‬‬ ‫ك���ه‌س رێ���گا ل���ه‌وه‌ ناگرێ���ت‪ ،‬ئاوێن ‌ه‬ ‫هه‌ڵوێستی سیاسی هه‌بێت یان ده‌سته‌ی‬ ‫نووس���ه‌رانی الیه‌نگیری سیاسی بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ش���یان لێچاوه‌ڕێ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫بی���روڕا‪ ،‬به‌نرخی زانی���اری به‌خوێنه‌ر‬ ‫نه‌فرۆش���ن‪ ،‬له‌س���ه‌لیقه‌ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫مانشێتی سه‌ره‌كی‌و الوه‌كی‪ ،‬ماركیتینگی‬ ‫سیاسی بۆ هه‌ڵوێستێكی سیاسی الیه‌ك‬ ‫دژ به‌الیه‌ك���ی دیك ‌ه نه‌ك���ه‌ن‪ .‬چاوه‌ڕێ‬ ‫ده‌ك���ه‌م‪ ،‬به‌پێ���ی پره‌نس���یپی تیۆری‬ ‫ڕێكخس���تنی له‌پێش���ینه‌كان ‪Priority‬‬ ‫‪ ،Theory‬به‌رپرسیارێتی كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫نیشتیمانسازی‪ ،‬به‌خشینه‌وه‌ی ئومێدو‬ ‫هیوا به‌ئێس���تاو ئاینده‌ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫گه‌یاندن���ی راس���تی‌وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬نه‌ك‌وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ك ‌ه هێزێك‬ ‫یان ره‌وتێكی فكری ده‌خوازێ هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌كۆمه‌ڵگا بگه‌یه‌نێ���ت‪ .‬هیواخوازبووم‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬ئاوێنه‌ی فه‌زای گشتی كوردستان‬ ‫بێ���ت‪ ،‬بایه‌خ���دان‌و گرنگیدانه‌كان���ی‌و‬ ‫كاركردنه‌كانی‌و دیالێكت ‌ه سه‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫نیش���تیمان تێیدا ره‌نگبدات���ه‌وه‌‪ .‬له‌م‬ ‫س���ه‌ره‌قه‌ڵه‌م ‌ه كورت���ه‌دا به‌بۆن���ه‌ی‬ ‫س���اڵیادی ئاوێن���ه‌وه‌‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ ،‬ببێت ‌ه‬ ‫ئاوێنه‌ی هه‌موومان‌و هه‌میش ‌ه رسته‌كه‌ی‬ ‫هاڕۆڵد السویلیان له‌به‌رچاو بێت له‌كاری‬ ‫میدیایی‌و رۆژنامه‌وانی خۆیاندا‪ ،‬ك ‌ه كێ‬ ‫ده‌ڵ���ێ؟ چی ده‌ڵێ؟ ب���ۆ كێی ده‌ڵێ؟‬ ‫بۆچی ده‌یڵێ؟ بگرنه‌به‌ر‪.‬‬

‫بتوان���ن‪ ،‬نووس���ینەکانیان له‌ئاوێنەدا‬ ‫باڵوبکرێتەوە‪ .‬له‌هەموویشی گرینگتر‪،‬‬ ‫ئەوەیە کە ئاوێنە‪ ،‬کرێدتی دۆستایەتیی‌و‬ ‫ناسیاویی‌و برادەرایەتیی‪ ..‬تاد لەبەرچاو‬ ‫نەگرێ‪ ،‬بەڵک���و کواڵیتیی‌و ناوەڕۆک‌و‬ ‫س���تراکتۆری زمان���ی نووس���ینەکان‪،‬‬ ‫لەبەرچاو بگرێت"‪.‬‬ ‫فەرەیدون حەمەڕەشید‪ ،‬هاوشێوەی‬ ‫ئەوانی ت���ر کۆمەڵێک هیوای بۆ کاری‬ ‫ئاین���دەی ئاوێنە هەیە‪ ،‬لەناویش���یاندا‬ ‫ئیغرانەبوون���ی ئاوێنەی���ە به‌پ���ارە‌و‬ ‫بودجە لەالی���ەن هیچ حزب‌و ڕێکخراو‌و‬ ‫‌وەزارەتێکەوە‪ ،‬هەمان کات بۆی گرنگە‬ ‫کە ئاوێنە له‌لۆکاڵیبوون ڕزگاری ببێت‌و‬ ‫له‌درێژەی لێدوانەکەیدا‌وتی‪:‬‬ ‫"ده‌کرێ���ت ئاوێنه‌زیاتر گرنگی بدات‬ ‫به‌پرسی پارچه‌کانی تری‪ ،‬گرنگی‌زیاتر‬ ‫بدات به‌هه‌واڵ‌و ڕاپۆرت له‌سه‌ر ڕووداو‬ ‫ئاوڵوگ���ۆڕه ‌سیاس���ی‌و ئابورییه‌کانی‬ ‫جیهان‌و خۆی له‌قاڵب���ی ڕۆژنامه‌یه‌کی‬ ‫لۆکاڵی بهێنێته‌ ده‌ره‌وه‌ چونکه‌‌وه‌رگری‬ ‫کوردس���تانیش پێویستیان به‌زانیاری‌و‬ ‫به‌ئاگابوونه‌ له‌سه‌ر کۆی ڕووداوه‌کانی‬ ‫جیهان"‪.‬‬ ‫پرۆفیش���ناڵیزم یەکێک���ە ل���ەو‬ ‫دەس���تەواژانەی ئ���اراس‌وەه���اب زۆر‬ ‫تەئکیدی لەس���ەر دەکاتەوە کە ئاوێنە‬ ‫زیات���ر‌و زیات���ر بەرجەس���تەی بکات‬ ‫له‌کاردکردن���ی ڕۆژنامەوان���ی خۆیدا‪،‬‬ ‫چونکە ئاراس پێیوایە پرۆفیشناڵییەت‬ ‫دەتوانێت ڕەگی ئاوێنە زیاتر دابکوتێت‬ ‫*ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پ‪.‬د‪.‬ك‬ ‫لەناو کایەی ڕۆژنامەگەری کوردیدا‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫‌‌زۆرترین‌و گه‌وره‌ترین حوجره‌ی‌ كوردستان‌ له‌هه‌ولێره‬

‫سه‌رۆك ‌ی رێكخراو ‌ی حوجره‌‪ :‬ئه‌و پابه‌ندبونه‌ ‌ی له‌حوجره‌كاندا هه‌ی ‌ه له‌قوتابخان ‌ه حكومییه‌كاندا نییه‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫س����ه‌رۆكی‌ رێكخراوی‌ حوجره‌ "م‪.‬یوسف‬ ‫باویانی‌" ك����ه‌ حوجره‌ی‌ ئیبن س����ه‌اڵح‬ ‫شاره‌زورییه‌ له‌هه‌ولێر‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌دا ده‌ڵێ����ت "فه‌قێ����كان زیات����ر‬ ‫س����ه‌ر به‌چینی‌ هه‌ژار‌و ك����وڕه‌ هه‌ژارن‌و‬ ‫به‌شێكیش����یان ك����وڕی‌ مامۆس����تایانی‌‬ ‫ئاینیین"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئێس����تا چه‌ند حوج����ره‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌كوردستاندا؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬تا ئێس����تا ئامارێكی‌ وردمان‬ ‫نییه‌ س����ه‌باره‌ت به‌ژماره‌ی‌ حوجره‌كان‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌دڵنیایی‌ ژماره‌ی‌ حوجره‌كان له‌م‬ ‫سااڵنه‌ی‌ دواییدا له‌زیادبووندان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و ب����اوه‌ڕه‌ دروس����تبووه‌ الی‌ قوتابی‌‬ ‫زانسته‌ ش����ه‌رعییه‌كان كه‌ ئه‌م شێوازی‌‬ ‫حوجره‌یه‌ی‌ مامۆس����تا دوب����ه‌دو له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خوێندكاره‌كه‌ی‌ داده‌نیش����ێت‪ ،‬س����ودی‌‬ ‫زیاتره‌ تا خوێندنی‌ ئه‌كادیمی‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬مه‌رجی‌ بوون����ه‌ فه‌قێ‌‌و چوونه‌‬ ‫حوجره‌ چییه‌؟‬ ‫م‪.‬یون����س‪ :‬ده‌بێت ئه‌و كه‌س����ه‌ قۆناغی‌‬ ‫سه‌ره‌تایی‌ بڕیبێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ به‌ش����ێوه‌ی‌‬ ‫ره‌س����می‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌م حوجرانه‌دا‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫م‪.‬یون����س‪ :‬ئه‌و مامۆس����تایانه‌ی‌ توانای‌‬ ‫وانه‌وتنه‌وه‌ی����ان هه‌ی����ه‌ ب����ۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫مۆڵه‌ت وه‌رده‌گرن له‌وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف‬ ‫تا حوجره‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌كۆمه‌ڵێك‬ ‫مه‌رج كه‌ بۆی‌ دان����راوه‌‪ ،‬وه‌كو ته‌مه‌نی‌‬ ‫خوێندن‌و ژماره‌یان‌و ئه‌وانه‌ی‌ ده‌مێننه‌وه‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك مه‌رج����ی‌ تر‪ ،‬حوج����ره‌ بۆ‬ ‫خۆده‌وڵه‌مه‌ندكردنه‌ به‌علومی‌ شه‌رعی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم فه‌قێكان دوای‌ ته‌واوكردنی‌ حوجره‌‬ ‫الی‌ ئه‌و مامۆستایانه‌ی‌ ئه‌وقاف مۆڵه‌تی‌‬ ‫پێ����داون‪ ،‬ده‌توانن بچ����ن بڕوانامه‌كه‌یان‬ ‫هه‌مواربكه‌نه‌وه‌‌و بچنه‌ په‌یمانگا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واته‌ ئێس����تا هه‌ر مامۆستایه‌كی‌‬ ‫ئایین����ی‌ ئه‌گ����ه‌ر داوا ب����كات ده‌توانێت‬ ‫حوجره‌ بكاته‌وه‌؟‬ ‫م‪.‬یون����س‪ :‬م����ه‌رج نیی����ه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێ����ك‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی����ی‌ هه‌یه‌ وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف‬ ‫داوایانكردووه‌ ده‌بێت ئه‌و مامۆس����تایانه‌‬ ‫تیایان����دا هه‌بێ����ت ئینج����ا رێگه‌ی����ان‬ ‫پێده‌درێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش����ه‌ هه‌موو حوجره‌كان ته‌نها‬ ‫یه‌ك مامۆستایان هه‌یه‌؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬به‌زۆری‌ ب����ه‌و جۆره‌ن‪ ،‬جاری‌‬ ‫واشه‌ زیاد له‌مامۆستایه‌كیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گرنگترین ئه‌و وانانه‌ی‌ ده‌یخوێنن‬ ‫چین؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬علومی‌ شه‌رعی‌ كه‌ پێكهاتوه‌‬ ‫له‌دوو به‌ش����ی‌ س����ه‌ره‌كی‌‪ ،‬به‌ش����ێكیان‬ ‫پێیده‌وترێت علوم����ی‌ عالی‌ وه‌كو الیه‌نه‌‬ ‫زمانه‌وانییه‌كانی‌ وه‌ك س����ه‌رف‌و نه‌حوو‬

‫مزگه‌وتێکی شاری‌هه‌ولێر فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫به‌الغ����ه‌و ئه‌و بابه‌تانه‌‪ ،‬به‌ش����ێكی‌ تری‌‬ ‫علوم����ی‌ حه‌دیس‌و قورئان����ه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گش����تی‌ چه‌ند كتێبێكیان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬فه‌قێكان پابه‌ن����دن به‌كاتێكی‌‬ ‫دیاریكراوه‌وه‌ بۆ ده‌وامكردن؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬ئه‌و پابه‌ندبوونه‌ی‌ له‌حوجره‌كان‬ ‫هه‌ی����ه‌ له‌قوتابخانه‌ حكومییه‌كاندا نییه‌‪،‬‬ ‫جاری‌ وا هه‌یه‌ فه‌قێ‌ ته‌نها یه‌كجار بۆی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌مانگێكدا سه‌ردانی‌ ماڵی‌ باوكی‌‬ ‫بكات‪ ،‬شه‌وو رۆژ ده‌رسی‌ پێده‌خوێنرێت‌و‬ ‫سه‌عی‌ پێده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬رۆژان����ه‌ چه‌ند كاتژمێ����ر وانه‌‬ ‫ده‌خوێنن؟‬ ‫م‪.‬یون����س‪ :‬به‌پێ����ی‌ قۆن����اغ ده‌گۆڕێت‪،‬‬ ‫له‌قۆناغی‌ سه‌ره‌تاییدا كه‌متره‌‪ ،‬له‌قۆناغی‌‬ ‫دواتردا زیاتره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬حوجره‌كان له‌هه‌ولێر ژماره‌یان‬ ‫زیاتره‌ یان سلێمانی‌؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬له‌هه‌ولێ����ر زیاتره‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌ده‌وروبه‌ری‌ هه‌ولێر ژماره‌یان زۆرتره‌‪،‬‬ ‫پێموایه‌ حوجره‌ له‌س����لێمانی‌ له‌م یه‌ك‬ ‫دوو ساڵه‌ی‌ دوایی‌ كراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ماوه‌یه‌ك‬ ‫له‌مه‌وپێش حوجره‌ نه‌مابوون له‌وێ‌‪ ،‬یان‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن هه‌بوون‪ ،‬له‌م یه‌ك دو ساڵه‌ی‌‬ ‫دواییدا كراونه‌ت����ه‌وه‌و ژماره‌یان زیادی‌‬ ‫كردووه‌‪ .‬ب����ه‌اڵم له‌هه‌ولێ����ر به‌درێژایی‌‬ ‫مێژوو هه‌ر هه‌بووه‌‌و دانه‌خراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌هه‌ولێ����ردا چه‌ن����د حوجره‌‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ م����ن ئاگام لێبێت‬ ‫زیاتر ل����ه‌ ‪ 15‬حوجره‌ له‌ن����او هه‌ولێردا‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌دهۆكیش حوجره‌ هه‌یه‌؟‬ ‫م‪.‬یون����س‪ :‬به‌ڵێ‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م ش����ێوازی‌‬ ‫خوێندنه‌ زیاتر له‌هه‌ولێر‌و سلێمانییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بودجه‌ی‌ ئه‌م حوجرانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كێوه‌ دابین ده‌كرێت؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬زۆربه‌ی‌ له‌الی����ه‌ن خێرخوازو‬ ‫بڕێكی‌ كه‌میش����ی‌ له‌الی����ه‌ن ئه‌وقافه‌وه‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ مانگان����ه‌ ‪ 15‬هه‌زار دین����ار ده‌دات‬ ‫به‌فه‌قێكان‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌وانه‌ی‌ ده‌ب����ن به‌فه‌قێ‌ زیاتر‬ ‫له‌كام چینی‌ كۆمه‌ڵگه‌ن؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬له‌هه‌م����وو چینه‌كانی‌ تێدایه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم بێگومان زیات����ر له‌چینی‌ هه‌ژار‌و‬ ‫كوڕه‌ ه����ه‌ژارن‌و به‌شێكیش����یان كوڕی‌‬ ‫مامۆستایانی‌ ئاینیین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گه‌وره‌ترین حوجره‌ له‌كوێیه‌؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬له‌ناو هه‌ولێر‌و ده‌وروبه‌ریه‌تی‌‪،‬‬ ‫حوج����ره‌ له‌س����ه‌ری‌ ره‌ش‌و پیرم����ام‌و‬ ‫شه‌قاڵوه‌‌و حه‌ریر‌و سۆران‌و زۆر شوێنی‌‬ ‫تریش هه‌ی����ه‌‪ ،‬گوند هه‌یه‌ ئێس����تا چل‬ ‫په‌نجا فه‌قێی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ه����ۆكاری‌ ئ����ه‌م ژم����اره‌ زۆره‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫م‪.‬یون����س‪ :‬مامۆس����تاكه‌ی‌ به‌ناوبانگه‌و‬ ‫ئه‌زمونێكی‌ زۆری‌ الیه‌‌و ئه‌و مه‌دره‌سه‌یه‌‬ ‫ئاس����تی‌ علومی‌ ش����ه‌رعی‌‌و س����ومعه‌و زۆربه‌ی‌ كارمه‌ندانی‌ ئه‌وقاف ده‌رچووی‌‬ ‫زانكۆن‪ ،‬به‌ڵكو خه‌ڵكی‌ بۆ خوێندنی‌ ئه‌م‬ ‫ناوبانگی‌ له‌شوێنه‌كانی‌ تر زیاتره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬باش����ه‌ له‌س����ایه‌ی‌ ته‌كنیك‌و عیلمانه‌ په‌نا بۆ واڵتانی‌ وه‌ك میس����ر‌و‬ ‫ته‌كنه‌لۆجی����ادا بۆچی‌ پێویس����ته‌ ئه‌م سودان ده‌بات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێستا زۆرجار گوێمان له‌وتاری‌‬ ‫حوجرانه‌ هه‌بن؟‬ ‫م‪.‬یون����س‪ :‬م����ه‌رج نیی����ه‌ ك����ه‌ خه‌ڵك ئ����ه‌و مامۆس����تا ئاینییان����ه‌ ده‌بێت كه‌‬ ‫بڕوانام����ه‌ی‌ زانكۆی‌ هه‌بێ����ت ئیتر ئه‌م له‌ئاستێكی‌ زۆر نزمدایه‌‪ ،‬هه‌یانه‌ هێرش‬ ‫علومانه‌ فه‌رامۆش بكات‪ ،‬ئێس����تا نه‌ك ده‌كه‌ن����ه‌ س����ه‌ر كه‌مایه‌تییه‌كانی‌ وه‌ك‬

‫حوجره‌ له‌سلێمانی‌‬ ‫له‌م یه‌ك دوو‬ ‫ساڵه‌ی‌ دوایی‌‬ ‫كراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك‬ ‫له‌مه‌وپێش حوجره‌‬ ‫نه‌مابوون له‌وێ‌‪،‬‬ ‫یان به‌ده‌گمه‌ن‬ ‫هه‌بوون‬

‫مه‌س����یحی‌‌و ئێزیدی����ه‌كان‪ ،‬ئای����ا ئه‌مه‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ ئه‌و حوجرانه‌ نین؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬حوجره‌كان تاكێكی‌ وا‬ ‫ی قبوڵ‌ بێت‪،‬‬ ‫په‌روه‌رده‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌ویتر ‌‬ ‫باوه‌ڕی‌ به‌پێكه‌وه‌ژیان هه‌بێت‪ ،‬به‌درێژایی‌‬ ‫مێژووش ئه‌وانه‌ی‌ له‌حوجره‌كان ده‌رچوون‬ ‫به‌مرونه‌ت ناسراون‪ .‬حوجره‌كان كلتوری‌‬ ‫كوردیی����ش ده‌پارێزن‪ ،‬پۆش����ینی‌ جلی‌‬ ‫كوردی‌ مه‌رجێكه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌قوتابخانه‌‬ ‫شه‌رعییه‌ حكومیه‌كانی‌ سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ئه‌وقافیش مه‌رجێك����ی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ جلی‌‬ ‫كوردی‌‌و جامانه‌ش بپۆشن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وات����ه‌ دو ج����ۆر قوتابخانه‌ی‌‬ ‫شه‌رعی‌ هه‌یه‌؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬به‌ش����ێكیان سه‌ر به‌ئه‌وقافه‌و‬ ‫له‌قۆناغی‌ دواناوه‌ندی‌ قوتابییه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌ویتریان حوجره‌كانه‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ئاسایش ئاگای‌ لێیانه‌‪ ،‬ناوه‌كانیان الیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئای����ا فه‌قێ����كان ش����ه‌وانیش‬ ‫له‌حوجره‌دا ده‌مێننه‌وه‌؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬به‌ڵی‌ ئه‌وقاف‌و ئاسایش����یش‬ ‫ئاگادارده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬حوجره‌ هه‌م شوێنی‌‬ ‫ده‌رس‌و هه‌م شوێنی‌ حه‌وانه‌وه‌شیانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئ����ه‌م خوێندنه‌ چه‌ند س����اڵ‌‬ ‫ده‌خایه‌نێت؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬قۆناغی‌ حوجره‌ دیارینه‌كراوه‌‬ ‫به‌س����اڵ‌‪ ،‬چونكه‌ ره‌نگه‌ ئاستی‌ كه‌سێك‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ كه‌سێكی‌ تر جیاوازبێت‪ ،‬كه‌سێك‬ ‫زیته‌ڵ بێت ده‌توانێت به‌چه‌ند س����اڵێك‬ ‫ئ����ه‌و قۆناغه‌ ببڕێت‌و ئیجازه‌ی‌ مه‌الیه‌تی‌‬ ‫ده‌درێتی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بیری‌ س����ه‌له‌فی‌ ی����ان حه‌نبه‌لی‌‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌م حوجرانه‌دا زاڵ‌ نییه‌؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬ئ����ه‌م حوجران����ه‌ دوورن له‌و‬ ‫ئه‌فكارانه‌‪ ،‬به‌اڵم جاری‌ واش����ه‌ مامۆستا‬ ‫هه‌ی����ه‌ ده‌كه‌وێت����ه‌ ژێ����ر كاریگ����ه‌ری‌‬ ‫بیروباوه‌ڕێك‌و ئ����ه‌وه‌ش ره‌نگده‌داته‌وه‌‬ ‫له‌وانه‌وتنه‌وه‌ی‌ به‌فه‌قێكاندا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س����ه‌له‌فی‌ زیاتر له‌م حوجرانه‌وه‌‬ ‫پێناگه‌ن؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬نه‌خێر زۆر به‌كه‌می‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئ����ه‌ی‌ حیزبه‌ ئیس��ل�امییه‌كان‬ ‫رۆڵیان هه‌یه‌ له‌م جوجرانه‌دا؟‬ ‫م‪.‬یونس‪ :‬ئه‌وانیش قوتابخان ‌هی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆی����ان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ری����ه‌ك له‌كۆمه‌ڵ‌‌و‬ ‫یه‌كگرت����وو كۆمه‌ڵێ����ك مه‌دره‌س����ه‌ی‌‬ ‫ش����ه‌رعییان هه‌یه‌ كه‌ تایبه‌تن به‌ئیشی‌‬ ‫خۆیان‌و خه‌ڵكی‌ خۆی����ان پێده‌گه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫یه‌كگرت����وو مه‌دره‌س����ه‌ی‌ به‌الغ����ی‌‬ ‫محه‌مه‌دی����ان هه‌بو له‌هه‌ولێر‪ ،‬كۆمه‌ڵیش‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌س����ه‌اڵت چۆن مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫حوجره‌كان ده‌كات؟‬ ‫م‪.‬یون����س‪ :‬ده‌بێت ده‌س����ه‌اڵتی‌ كوردی‌‬ ‫پاداش����تی‌ حوجره‌كان بدات����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌بری‌ ئه‌وه‌ هاتووه‌ په‌راوێزو ته‌همیشی‌‬ ‫كردون‪ ،‬ئه‌گینا پانزه‌ هه‌زار دینار پاره‌یه‌‬ ‫مانگانه‌ ده‌یدات به‌فه‌قێكان؟!‬

‫پاره‌ی‌ كرێی‌ كاتژمێرێك كاری‌ شۆفڵ وه‌رده‌گرن‬ ‫خوێندكارێك‪ :‬به‌رنامه‌‌و پالنی‌ سه‌عیكردنت هه‌بێت له‌مامۆستای‌ تایبه‌تی‌ باشتره‌‬ ‫بیستوومانه‌‪ :‬كه‌ چوویته‌ شاری‌ كوێران‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد جه‌الل‬ ‫ده‌ست به‌چاوته‌وه‌ ده‌گری"‪.‬‬ ‫وانه‌ی‌ تایبه‌تی‌ "خسوس����ی‌" مش����تومڕ مامۆستای‌ تایبه‌تی‌ به‌و مامۆستایه‌ ده‌ڵێن‬ ‫له‌نێوه‌نده‌كانی‌ خوێندن دروست ده‌كات‌و كه‌ له‌ب����ری‌ ته‌واوكردنی‌ ماده‌یه‌ك بڕێك‬ ‫به‌ش����ێك له‌به‌ش����داربووان پێیانوایه‌ كه‌ پاره‌ وه‌رده‌گرێت‪ ،‬له‌هه‌مبه‌ر پێوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫وان����ه‌ی‌ تایبه‌ت����ی‌ توان����ای‌ گه‌یاندن بۆ ئه‌و وانه‌یه‌‪ ،‬جل له‌ماڵ����ه‌وه‌ بێت‪ ،‬یان‪،‬‬ ‫خوێن����دكاران ده‌گۆڕێت‌و به‌ش����ێكی‌ تر نووس����ینگه‌یه‌ك‪ ،‬یان هه‌رش����وێنێك كه‌‬ ‫پێیانوایه‌ كه‌ "ناچاریی‌ وا ده‌كات په‌نای‌ خۆیان له‌سه‌ری‌ ڕێكبكه‌ون‪ .‬دیاریكردنی‌‬ ‫بۆ ببرێت"‪ .‬به‌ش����ێك له‌مامۆستایانیش ئه‌و ب����ڕه‌ پاره‌یه‌ كه‌وتۆته‌ س����ه‌ر ناوو‬ ‫جه‌خت له‌سه‌ر پێویستبوونی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ناوبانگی‌ مامۆستاكه‌‪ .‬واته‌ تا ناوبانگی‌‬ ‫چونك����ه‌ پێیانوای����ه‌ ك����ه‌ هه‌ندێ����ك زۆر بێت بڕه‌كه‌ش زۆرتره‌‪.‬‬ ‫له‌مامۆستایان به‌باشی‌ وانه‌كه‌ ناڵێنه‌وه‌‪ .‬زۆرترین ئه‌و وانان����ه‌ی‌ كه‌ خوێندكاران‬ ‫مامۆس����تای‌ تایبه‌تییان گرتووه‌ وانه‌ی‌‬ ‫"ئه‌گه‌ر هه‌موو خوێندنگاكان وه‌ك یه‌ك بیركاری‌‌و ئینگلیزییه‌‪.‬‬ ‫گرنگیی‌ به‌خوێندكاران بده‌ن‌و ئاس����تی‌ ده‌رچووان����ی‌ به‌ش����ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ ئه‌و‬ ‫زانس����تییان وه‌ك ی����ه‌ك‌وابێ����ت‪ ،‬ئه‌وا دیارده‌یه‌ به‌"سلبی‌" ناوده‌به‌ن‪ .‬مامۆستا‬ ‫دڵنی����ام نه‌ خێ����زان‌و نه‌خوێندكار حه‌ز س����یروان‪ ،‬ده‌رچووی‌ به‌شی‌ په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫به‌مامۆس����تای‌ تایبه‌تی‌ ده‌كه‌ن"‪ ،‬ئه‌مه‌ هاوكات مامۆس����تای‌ فیزیا‪ ،‬پێیوایه‌ كه‌‬ ‫ی وانه‌ی‌ كوردی‌ وانه‌ی‌ تایبه‌تی‌ ب����واری‌ وانه‌وتنه‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫وته‌ی‌ هۆزانڤان مامۆستا ‌‬ ‫ی كوڕان بوو‪ ،‬كه‌ (كات‌و ش����وێن) له‌خوێندنگه‌و شوێنی‌‬ ‫ئاماده‌یی (ئاگری‌ داغ) ‌‬ ‫خۆیشی‌ دایكی‌ خوێندكارێكه‌‌و مامۆستای‌ تایبه‌تدا جی����اوازه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ بێگومان‬ ‫تایبه‌تی‌ ب����ۆ هه‌ندێك له‌وانه‌كان بۆ ئه‌و توانای‌ گه‌یاندنی‌ مامۆستاكه‌ ده‌گۆڕێن‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و مامۆس����تایه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا‬ ‫كچه‌ خوێندكاره‌كه‌ی‌ گرتووه‌"‪.‬‬ ‫هۆزانڤان وتیشی‌‪" :‬له‌هه‌ندێككاتدا ناچار ك����ه‌ وانه‌ی‌ تایبه‌تی‌ كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ده‌بین په‌نای‌ ب����ۆ به‌رین‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك پڕۆس����ه‌ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬كاتێك‬

‫یه‌كێك له‌ه����ۆكاره‌ س����ه‌ره‌كییه‌كان بۆ‬ ‫كه‌مبوون����ه‌وه‌ی‌ ڕێ����زی‌ كۆمه‌ڵگ����ه‌ بۆ‬ ‫كه‌مبوون����ه‌وه‌ی‌ زانس����ت‌و زانی����اری‌‌و‬ ‫چۆنیه‌تی‌ ده‌ستكه‌وتنی‌ ئه‌و زانیارییانه‌"‪،‬‬ ‫كاتێك خوێندكار بگاته‌ ئه‌و ئاسته‌ی‌ كه‌‬ ‫ڕێزی‌ ش����وێن‌و كاتی‌ وه‌رگرتنی‌ زانست‌و‬ ‫زانیاری‌ ال نه‌مێنێت‪ ،‬بێگومان كاریگه‌ری‌ ‬ ‫نه‌رێنی‌ ده‌بێت به‌هۆی‌ وانه‌ی‌ تایبه‌ته‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ خێزانه‌كانیش به‌ه����ۆكاری‌ جیاواز‬ ‫ڕۆڵی‌ تێدا ده‌بینن"‪.‬‬ ‫زۆرێ����ك له‌خوێن����دكاران مامۆس����تای‌‬ ‫تایبه‌تیش����یان نه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم توانیویانه‌‬ ‫نمره‌ی‌ ب����ه‌رز به‌ده‌س����تبێنن‪( .‬هێمن)‬ ‫یه‌كه‌م����ی‌ ئاماده‌ی����ی ئاگ����ری‌ داغ‬ ‫ب����اس ل����ه‌وه‌ده‌كات بۆ هی����چ وانه‌یه‌ك‬ ‫مامۆس����تای‌ تایبه‌تی‌ نه‌ب����ووه‌‪) 102( ،‬‬ ‫یش����ی‌ به‌ده‌س����تهێناوه‌‪ .‬ناوبراو جه‌خت‬ ‫ل����ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ پ��ل�ان‌و به‌رنامه‌ی‌‬ ‫س����ه‌عیكردنی‌ هه‌بووه‌‪ ،‬نه‌ك مامۆستای‌‬ ‫تایبه‌تی‌‪.‬‬ ‫مامۆستایه‌كیش جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫سیسته‌می‌ تاقیكردنه‌وه‌كان ئه‌و دیارده‌یه‌‬ ‫ده‌هێنێته‌ ئاراوه‌‌و هاوكات وا ده‌كات كه‌‬ ‫ته‌نها ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان چانس����ی‌ چوونه‌‬ ‫كۆلیجیان هه‌بێت‪.‬‬

‫وه‌ك ئ����ه‌و مامۆس����تایه‌ ئام����اژه‌ی‬ ‫پێده‌دا له‌ ‪ 96%‬ی‌ خوێندكاران ئێس����تا‬ ‫مامۆس����تای‌ تایبه‌تیان هه‌ی����ه‌‪ .‬به‌بڕوای‌‬ ‫ئه‌و مامۆس����تایه‌ ئه‌م����ه‌ش واده‌كات كه‌‬ ‫ته‌نها ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ئه‌و چانس����ه‌یان‬ ‫له‌به‌رده‌س����ت بێت‪ .‬هه‌روه‌ه����ا ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"له‌شۆفڵ زیاتر پاره‌ وه‌رده‌گرن"!‬ ‫به‌ش����ێكی‌ تر له‌مامۆس����تایان هۆكاری‌‬ ‫وتنه‌وه‌ی‌ وانه‌ی‌ تایب����ه‌ت ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌‬ ‫بۆ نزمیی‌ ئاس����تیی‌ خوێن����دكارو كه‌می‌‬ ‫تێگه‌یش����تن له‌وانه‌كه‌‪ ،‬مامۆس����تا دارا‪،‬‬ ‫كه‌ خ����ۆی‌ یه‌كێكه‌ له‌و مامۆس����تایانه‌ی‌‬ ‫وانه‌ی‌ تایبه‌ت ده‌ڵێته‌وه‌ وتی‌‪" :‬یه‌كێك‬ ‫له‌هۆكاره‌كانی‌ بوونی‌ مامۆستای‌ تایبه‌ت‬ ‫نم����ره‌ی‌ نزم����ی‌ خوێندكارانه‌‪ ،‬یان وه‌ك‬ ‫پێویس����ت له‌وانه‌ك����ه‌ ناگ����ه‌ن‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و مامۆستایه‌ به‌باشی‌ وانه‌كه‌ی‌‬ ‫ناڵێت����ه‌وه‌‌و ش����یكاركردنی‌ پێویس����ت‬ ‫به‌كارناهێنێ‌"‪ ،‬وتیشی‌‪" :‬به‌شێكی‌ تری‌‬ ‫هۆكاره‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئاستی‌ نزمی‌‬ ‫خوێن����دكاران‌و هه‌روه‌ه����ا به‌خێوكه‌ری‌‬ ‫خوێندكاره‌ك����ه‌ش وا به‌باش����ی ده‌زانێت‬ ‫كه‌ هاتن����ی‌ مامۆس����تاكه‌ ب����ۆ ماڵه‌وه‌‬ ‫ڕێژه‌ی‌ تێگه‌یشتن‌و به‌ده‌ستهێنانی‌ نمره‌‬ ‫به‌رزده‌كاته‌وه‌‪.‬‬

‫سیسته‌م ‌ی‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان‬ ‫ئه‌و دیارده‌یه‌‬ ‫ده‌هێنێته‌ ئاراوه‌‌و‬ ‫هاوكات وا‬ ‫ده‌كات كه‌ ته‌نها‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان‬ ‫چانسی‌ چوونه‌‬ ‫كۆلیجیان هه‌بێت‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫به‌وه‌ مه‌نازه‌ وا ‌ی‬ ‫له‌سه‌ره‌و‌ه ـ وێرانه‌ ‌ی‬ ‫وه‌ته‌ن ئاواكه‌ره‌و‌ه‬ ‫مه‌ریوان سه‌الح حیلمی‌ ‬ ‫كه‌مال مه‌حمود ساڵح‬ ‫گه‌نجێكی‌ سه‌ید س���ادق قسه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫سه‌رنجراكێش���ی‌ وت ‪" :‬روم���ان نای���ه‌ت‬ ‫بڵێی���ن خه‌ڵكی‌ س���ه‌ید س���ادقین" دیاره‌‬ ‫(شوێن وخه‌ڵك)ی‌ هیچ جێگه‌و ناوچه‌یه‌ك‬ ‫له‌دنیادا له‌خۆیه‌وه‌ نه‌باش نه‌خراپ نابێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێمه‌ پرسیار له‌خه‌ڵكی‌ سه‌ید سادق‬ ‫بكه‌ی���ن و بڵێین بۆچی‌ روتان نایه‌ت بڵێن‬ ‫خه‌ڵكی‌ س���ه‌ید س���ادقن؟ ئه‌وا بێگومان‬ ‫یه‌كه‌م شت كه‌ په‌نجه‌ی‌ بۆ راكێشن بریتیه‌‬ ‫له‌الیه‌نی‌ خزمه‌تگوزاری‌ كه‌ ئه‌مه‌ روخسارو‬ ‫دیوی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ شته‌كه‌یه‌و ئه‌ڵبه‌ته‌ خاڵی‌‬ ‫دوه‌میان ئێخه‌ی‌ په‌روه‌رده‌و خوێندنی‌ بااڵ‬ ‫ده‌گرێت���ه‌وه‌ كه‌ ناخی‌ ش���ته‌كه‌یه‌و خاڵی‌‬ ‫سێیه‌میش���یان لكاندنی‌ س���ه‌ید س���ادقه‌‬ ‫به‌پارێزگا نوێیه‌ك���ه‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ه‌رنج له‌س���ه‌ر ئه‌م س���ێ‌ خاله‌بده‌ین‬ ‫ده‌بینین كه‌ خه‌ڵكی‌ س���ه‌ید س���ادق هه‌ر‬ ‫خۆپیش���اندانێك له‌م باره‌یه‌وه‌ بكه‌ن ئه‌وا‬ ‫ماف���ی‌ خۆیان���ه‌و له‌س���ه‌ر حه‌قن‪،‬چونكه‌‬ ‫سه‌ید س���ادق وه‌كو هه‌ندێ‌ ناوچه‌ی‌ تری‌‬ ‫كوردس���تان وه‌كو هه‌ڵه‌بجه‌و پێنجوێن و‬ ‫شانه‌یه‌ری‌ وس���یروان و شارباژێڕوچوارتاو‬ ‫قه‌اڵدزێ‌ و‪ ...‬تا ساڵی‌ ‪ 1988‬دا سه‌قفی‌‬ ‫خرایه‌ سه‌ر زه‌وی‌ و دانیشتوانه‌كه‌ی‌ ئاواره‌ی‌‬ ‫ئه‌م و الوال بون‪ ،‬بۆیه‌ زۆر ناڕه‌وایه‌ له‌كاتی‌‬ ‫دانانی‌ بودجه‌و خزمه‌تگوزاریدا حس���ابی‌‬ ‫ژماره‌ی‌ دانیشتوان بۆ ئه‌و ناوچانه‌ بكرێت‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌رده‌می‌ رژێمی‌ روخ���اودا بونه‌‬ ‫ناوچ���ه‌ی‌ قه‌ده‌غه‌ك���راو و بینایان به‌پێوه‌‬ ‫نه‌هێش���ت‪ .‬دوه‌م‪ :‬له‌بار‌هی‌ پ���ه‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندنی‌ ب���ااڵوه‌ ئێمه‌ ده‌مێكه‌ ئاماژه‌مان‬ ‫ب���ه‌وه‌ داوه‌ ك���ه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫ش���اره‌زورو سه‌یدس���ادق و چه‌مچه‌ماڵ و‬ ‫كه‌الرو پێنجوێن و‪ ...‬ئه‌م جۆره‌ ناوچانه‌‬ ‫پێویس���تیان به‌مه‌كته‌بی‌ باش و نمونه‌یی‌‬ ‫و پسپۆڕی‌ پێویس���ت هه‌یه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ شاره‌‬ ‫گه‌وره‌كان ی���ان النیك���ه‌م ئه‌وانه‌ی‌ كاول‬ ‫نه‌ب���ون پێویس���تبو بكه‌ون���ه‌ دوای‌ ئه‌و‬ ‫شوێنانه‌ی‌ كه‌ وێران كراون‪ ،‬حه‌قه‌ پرۆژه‌ی‌‬ ‫به‌یه‌ك ده‌وامی‌ كردن و به‌نمونه‌یی‌ كردنی‌‬ ‫خوێن���دن و هاندان���ی‌ خوێندنی‌ توركی‌ و‬ ‫عه‌ره‌بی‌ و فه‌ره‌نس���ی‌ و ‪ ..‬له‌م ش���وێنانه‌‬ ‫ده‌س���تی‌ پێبكردایه‌‪ ،‬حه‌قبو لقی‌ زانكۆ و‬ ‫په‌یمانگا یه‌كه‌م ش���ت له‌م جۆره‌ شوێنانه‌‬ ‫بكرانایه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م نه‌ك‬ ‫ئه‌مان���ه‌ی‌ باس���كران نه‌یك���ردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ویژدانی‌ ئه‌وه‌ش���یان نه‌ج���واڵ به‌هۆی‌ ئه‌و‬ ‫نائارامیانه‌ی‌ كه‌ س���ه‌ید سادقی‌ گرته‌وه‌ و‬ ‫به‌هۆی‌ خوێنی‌ به‌ناح���ه‌ق رژاوی‌ (بڕیار)‬ ‫ی‌ جوانه‌مه‌رگ كراو‪ ،‬ده‌بو تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫نیوه‌ی‌ س���اڵیان بۆ دوای‌ شه‌ش���ی‌ كانون‬ ‫دواخستبا‪ ،‬هاورێیه‌كمان له‌كاتی‌ نوسینی‌‬ ‫ئه‌م وتاره‌دا په‌یوه‌ندی‌ پێوه‌كردین و وتی‌ ‪:‬‬ ‫م‪.‬كه‌مال نوری‌ رایگه‌یاندو‌ه كه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫هه‌رخوێندنگه‌یه‌ك له‌سه‌ید سادق ئازاده‌‬ ‫به‌یانی‌ تاقیكردنه‌وه‌ به‌خوێندكاران ده‌كات‬ ‫یان نا؟ ئه‌گه‌ر كه‌مال نوری‌ ئه‌مه‌ی‌ وتبێت‬ ‫ئه‌وا شایانی‌ ئه‌وه‌یه‌ ده‌ستخۆشی‌ لێ‌ بكرێت‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێسته‌شی‌ بۆ مێژو تۆمار بكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ ده‌بو م‪.‬نه‌جمه‌دینی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫گشتی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ سلێمانی‌ ئه‌م لێدوانه‌ی‌‬ ‫بدایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ ‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێس���ته‌مان نه‌ك ن���ه‌دی‌ به‌ڵكو‬ ‫پێچه‌وانه‌كه‌یمان دی‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ‪2014/1/4‬‬ ‫ك���ه‌ خوێن���دكاری‌ ناوچ���ه‌ جیاجیاكانی‌‬ ‫كوردس���تان ده‌چنه‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ نیوه‌ی‌‬ ‫س���اڵه‌وه‌ الیه‌نی‌ په‌یوه‌ندی���دار ده‌فته‌ری‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ش���ی‌ بۆ قۆناغ���ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫ئاماده‌نه‌كردوه‌و رایانگه‌یاندوه‌ كه‌ پێویسته‌‬ ‫له‌س���ه‌ر پ���اره‌ی‌ حانوت دابی���ن بكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر یه‌كێ ش���اره‌زا نه‌بێت وا ده‌زانێت‬ ‫ی نه‌وته‌كه‌یه‌وله‌بن‬ ‫پ���اره‌ی‌ حانوت پ���اره‌ ‌‬ ‫نایه‌ت‪ ،‬یان زۆرێ���ك له‌خویندنگه‌كان هه‌ر‬ ‫حانونیان نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ س���ه‌یرمان لێ‌ نه‌هات‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌رده‌می‌ حوكم ‌ی بێ‌ پالن و بێ‌‬ ‫دادی‌ دا تازه‌ به‌تازه‌ له‌هه‌ندێ‌ قوتابخانه‌دا‬ ‫ده‌فته‌ر له‌قوتاب���ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ كۆبكرێته‌وه‌‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌فت���ه‌ری‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ لێ‌‬ ‫دروستبكرێت؟! خاڵی‌ سێیه‌میان لكاندنی‌‬ ‫س���ه‌ید س���ادقه‌ به‌پاریزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ڵبه‌ت���ه‌ ئێم���ه‌ حه‌ز ده‌كه‌ی���ن هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫نه‌ك ببێت به‌پارێزگا به‌ڵكو پێمانخۆش���ه‌‬ ‫بشكرێته‌ پایته‌ختی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمیش‪،‬‬ ‫به‌اڵم خه‌ڵكی‌ س���ه‌ید سادق راستده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یه‌ك بۆ خۆی‌ له‌س���ه‌ید س���ادق‬ ‫وێرانتره‌‪ ،‬كه‌ی‌ كرا به‌پارێزگایه‌كی‌ جوان‪،‬‬ ‫ئه‌وا خه‌ڵك خۆیان داواده‌كه‌ن بچنه‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌و پارێزگایه‌ نه‌ك ئێس���تا كاول له‌كاول‬ ‫نزی���ك بكه‌یته‌وه‌‪ ،‬له‌كۆتایی���دا به‌خه‌ڵكی‌‬ ‫س���ه‌ید س���ادق ده‌ڵێین ئێخه‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫بگرن بۆ په‌روه‌رده‌یه‌ك��� ‌ی باش له‌پێناوی‌‬ ‫داهاتویه‌كی‌ باش‪ .‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫باشور باوه‌ش بۆ پارچه‌كان ‌ی تر ده‌كاته‌وه‌‬

‫‪33‬‬

‫ی كوردستان‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی‌ رابردودا‪ ،‬هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ی پارچه‌كان ‌‬ ‫ی ك���ورده‌ ئاواره‌كان��� ‌‬ ‫ب���وو‌ه به‌الن���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان ك ‌ه پێشتریش كه‌مپ ‌‬ ‫كوردستان‪ .‬هه‌رێم ‌‬ ‫كورده‌ ئاواره‌كان���ی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس���تانی‌ له‌چه‌ندین‬ ‫ی وه‌كو كۆیه‌و زڕگوێز له‌خۆگرتووه‌‪ ،‬له‌هه‌مان كاتدا‬ ‫ناوچه‌ ‌‬ ‫ی كه‌ له‌تاو جه‌ورو‬ ‫ی كردووه‌ته‌ بۆ ئه‌و كوردان���ه‌ ‌‬ ‫باوه‌ش��� ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ی باوباپیران ‌‬ ‫س���ته‌م له‌زێدی‌ ره‌سه‌ن‌و نیش���تمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڕپه‌ڕێن���دراون‪ .‬له‌كاتێك���دا ك ‌ه له‌مه‌خم���ور كه‌مپێك ‌‬ ‫ی رابردوش���دا‬ ‫ی باكور هه‌یه‌‪ ،‬له‌س���اڵ ‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ كوردان ‌‬ ‫ی رۆژئ���اوا كوردس���تان بوو‌ه‬ ‫ی ك���ورد ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی جیاجیادا نیش���ته‌جێن‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌النه‌یان‌و له‌چه‌ندین كه‌مپ ‌‬ ‫ی بێبه‌شن‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ی مرۆی ‌‬ ‫زۆربه‌یان له‌ساكارترین هه‌لومه‌رج ‌‬ ‫ی‬ ‫فۆتۆستۆرییه‌ی‌ ئاوێن ‌ه گوزارش���ت ‌ه له‌و ئاوار‌ه كوردانه‌ ‌‬ ‫له‌كه‌مپی‌ عه‌ربه‌تدا نیشته‌جێن‪.‬‬

‫منداڵێکی ئاواره‌ ل ‌ه کاتی سه‌عیکردندا‬

‫ئه‌و ته‌لبه‌نده‌ی که‌ چوارده‌وری که‌مپه‌که‌ی پێ گیراوه‌‬

‫ژماره‌یه‌ک ژن له‌به‌ر تیشکی خۆردا‬

‫که‌مپی عه‌ربه‌ت‬

‫دایکێک به‌خه‌مه‌وه‌ ده‌یه‌وێت دڵی منداڵه‌که‌ی خۆش بکات‬

‫دو منداڵ له‌ته‌نیشت ئااڵی یونیسێفه‌و‌ه وێنه‌که‌یان نمایش ده‌که‌ن‬

‫گه‌نجێک به‌هۆی روداوێکه‌وه‌ له‌که‌مپه‌که‌ قاچی بریندار بوه‌‬

‫خێزانک به‌ گه‌شبینییه‌و‌ه له‌ ئاینده‌وه‌ ده‌روانێت‬

‫فۆتۆستۆری‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬

‫‪34‬‬

‫ته‌ندروستی‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫ماده‌ی هۆشبه‌ر هه‌ڕه‌ش ‌ه له‌كوردستان ده‌كات‬ ‫"ئه‌مساڵ ‪ 90‬كه‌س له‌سۆران ده‌ستگیركراون"‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫هاورده‌ك���ردن‌و به‌كارهێنان���ی ماده‌ی‬ ‫هۆش���به‌ر بۆته‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌و مه‌ترسی‬ ‫له‌سنوری قه‌زای س���ۆراندا‪ ،‬له‌ماوه‌ی‬ ‫س���اڵی رابردودا نزیكه‌ی ‪ 90‬كه‌س به‌و‬ ‫هۆیه‌وه‌ ده‌س���تگیركراون‌و توێژه‌رێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیش هۆشداری ده‌دات‌و ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌باش���ی ڕێگ���ه‌ی پێنه‌گیرێت‪،‬‬ ‫رێژه‌ی به‌كارهێنه‌ران له‌س���ۆران زیاتر‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئ���اگادار ك���ه‌‬ ‫نه‌یویس���ت ئاماژه‌ به‌ناوه‌كه‌ی بدرێت‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "له‌ماوه‌ی س���اڵی‬ ‫‪2013‬دا نزیك���ه‌ی ‪90‬ك���ه‌س به‌ه���ۆی‬ ‫بازرگانیك���ردن‌و به‌كارهێنان���ی ماده‌‬ ‫هۆش���به‌ره‌كانه‌وه‌ له‌الیه‌ن ئاسایش���ی‬ ‫ناوچه‌كه‌وه‌ ده‌ستگیركراون‌و دراونه‌ته‌‬ ‫دادگاو س���زا دراون"‪ .‬ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌‬ ‫ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش���دا ك���ه‌ زۆرب���ه‌ی‬ ‫ده‌س���تگیركراوه‌كان خه‌ڵك���ی بیانی‬ ‫ب���وون‌و به‌كارهێنه‌ره‌كانی���ش هه‌موو‬ ‫جۆره‌ ته‌مه‌نێكی تیادا بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ په‌یوه‌ندیكرد به‌مالزم عه‌لی‬ ‫به‌رپرس���ی بنكه‌ی نه‌هێش���تنی ماده‬ ‫هۆشبه‌ره‌كانی سۆران‪ ،‬به‌اڵم به‌پاساوی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان‪ ،‬دوژمنێکی شاراوه‌‬ ‫نه‌بوونی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ زانیاری‌ پێدان‪،‬‬ ‫ئاماده‌نه‌ب���وو هیچ لێدوانێ���ك بدات‪ .‬بدات‪.‬‬ ‫توێ���ژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی كه‌لس���وم‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیشیه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵكه‌وت ره‌فعه‌ت‪،‬‬ ‫جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئاسایشی‌ سۆران‌و گه‌زنه‌ی���ی‪ ،‬كه‌ ت���ا ئێس���تا چه‌ندین‬ ‫به‌رپرسی راگه‌یاندن‪ ،‬به‌بیانووی ئه‌وه‌ی س���یمیناری له‌س���ه‌ر ماده‌ی هۆشبه‌ر‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌روی خۆی پێیوتراوه‌ له‌سه‌ر له‌سۆران ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ئه‌و بابه‌ت���ه‌ زانی���اری‌ باڵونه‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئاوێنه‌ ئام���اژه‌ی به‌وه‌دا كه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوو هیچ زانیارییه‌ك به‌ئاوێنه‌ ئه‌و تێبینی كردوه‌‪ ،‬س���ۆران یه‌كێكه‌‬

‫ل���ه‌و قه‌زایان���ه‌ی س���نوری پارێزگای‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬كه‌ گرفتی ماده‌ی هۆش���به‌ری‬ ‫هه‌یه‌و زۆرجاریش لێ���ره‌و له‌وێ باس‬ ‫له‌ده‌س���تگیركردنی به‌كارهێن���ه‌ران‌و‬ ‫بازرگانانی ئه‌و بواره‌ كراوه‌و ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و ‌وت���ی "خه‌ڵكێك���ی‌ زۆر ئالوده‌ی‌‬ ‫م���اده‌ی‌ هۆش���به‌ربوون‪ ،‬یاخود كاری‌‬

‫بازرگان���ی‌ پێ���وه‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫كاریگه‌ری‌ به‌س���ه‌ر كوردس���تان‌و ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌وه‌ هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وه‌ك له‌میدیاكان���ه‌و‌ه باس ده‌كرێت‬ ‫ئێران یه‌كێكه‌ له‌و‌واڵتانه‌ی كه‌ ماده‌ی‬ ‫هۆش���به‌ری تێ���دا به‌كارده‌هێنرێت‌و‬ ‫بازرگانیش���ی‌ پێو‌ه ده‌كرێت‪ .‬به‌هۆی‬

‫هاوس���نوریی كوردس���تان به‌گشتی‌و‬ ‫نزیكی سۆران له‌س���نوری ئێرانه‌وه‌‪،‬‬ ‫زۆرجار ئه‌و ماده‌یه‌ به‌شێوه‌ی جیاجیا‬ ‫هاورده‌ی سۆران ده‌كرێت‌و دواتریش‬ ‫به‌هۆی جیاجیاو‌ه ده‌گه‌یه‌نرێته‌ ده‌ست‬ ‫به‌كارهێنه‌رانی‪ .‬ئێستا له‌شارۆچكه‌ی‬ ‫س���ۆراندا‪ ،‬جگ ‌ه له‌ئاوار‌ه گه‌ڕاوه‌كانی‬

‫ئێران‪ ،‬ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه ژماره‌یه‌ك خه‌ڵكی‬ ‫به‌ره‌گ���ه‌ز ئێرانی تێدا نیش���ته‌جێیه‌و‬ ‫به‌ه���ۆكاری جیاجی���ا رویانكردۆت��� ‌ه‬ ‫قه‌زای سۆران‪ .‬به‌شێكیان پێكهاتون‬ ‫ل���ه‌و گه‌نجان���ه‌ی ك ‌ه ب���ۆ كاركردن‬ ‫رویانكردووه‌ته‌ ئه‌م قه‌زایه‌و به‌شێكی‬ ‫دیكه‌ش���یان به‌هۆكاری سیاسی له‌و‬ ‫شارۆچكه‌یه‌دا گیرساونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌لس���وم گه‌زنه‌ی���ی ئه‌وه‌ش���ی‬ ‫رونك���رده‌وه‌ ك���ه‌ "به‌ش���ێك ل���ه‌و‬ ‫ئێرانیانه‌ی كه‌ له‌سۆران نیشته‌جێن‪،‬‬ ‫ئالووده‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ مادانه‌ بوون یاخود‬ ‫كاری‌ بازرگان���ی پێ���وه‌ ده‌ك���ه‌ن"‪.‬‬ ‫ناوب���راو به‌كارهێن���ان‌و ئالووده‌بون‌و‬ ‫بازرگانیكردن به‌ماده‌ هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌مه‌ترس���ییه‌كی گه‌وره‌ داناو ‌وتی‪،‬‬ ‫"مه‌ترس���ی‌ ئ���ه‌م مادان���ه‌ له‌هه‌موو‬ ‫ناوچه‌كان���ی‌ ت���ری‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫زیات���ر له‌س���ه‌ر ئه‌و ش���اره‌یه‌‪ ،‬ماده‌‬ ‫هۆشبه‌ره‌كان به‌ترس���ناكترین چه‌ك‬ ‫داده‌نرێن بۆ له‌ناوبردن���ی‌ تاكه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���گاو رووخان���ی‌ كۆمه‌ڵ���گا‪،‬‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌ زۆری هه‌ی���ه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫په‌رته‌وازه‌ب���وون‌و هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ی‌‬ ‫خێ���زان‌و زیادبوونی‌ رێژه‌ی‌ هه‌ژاری‌‌و‬ ‫بێكاری‌‌و خراپبوونی ته‌ندروس���تی‌‌و‬ ‫زیادبوونی‌ رێژه‌ی‌ تاوان"‪.‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌چاودێ���ران پێیانوان��� ‌ه‬ ‫نه‌بوونی‌ به‌رنامه‌‌و پالنی تۆكم ‌ه له‌ناوچه‌‬ ‫سنورییه‌كان‌و ده‌روازه‌كان‪ ،‬هۆكاره‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌س���انێك به‌ئاسانی‌ بازرگانی‬ ‫به‌م ماده‌یه‌وه‌ بكه‌ن‌و رووبكه‌نه‌ سنوری‌‬ ‫سۆران‌و بیگه‌یه‌ننه‌ به‌كارهێنه‌ران‪.‬‬

‫ئایدز (مه‌رگی‌ له‌سه‌رخۆ)‬ ‫بۆمبێكی‌ ته‌وقیتكراو له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‬ ‫ئا‪ :‬ئیسماعیل عوسمان‬ ‫ئایدز ئه‌و نه‌خۆش���ییه‌یه‌ كه‌ تووش ‌ی‬ ‫سیس���ته‌می‌ به‌رگری‌ له‌ش���ی‌ مرۆڤ‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ئه‌بێته‌ ه���ۆی‌ كه‌مبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫سیس���ته‌می‌ به‌رگ���ری‌ له‌ش���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ تووشی‌ ده‌بن‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫زایه‌ن���دو گواس���تنه‌وه‌ی‌ خوێن���ه‌وه‌‬ ‫له‌كه‌سێكه‌وه‌ بۆ كه‌سێكی‌ تر‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌خوێن���ی‌ دایكه‌وه‌ ب���ۆ منداڵه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌گوازرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫تائێستا له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا هیچ‬ ‫پشكنین‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ ورد له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م نه‌خۆش���یه‌ نه‌ك���راوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫هیچ داتایه‌كی‌ فه‌رمی‌ ئه‌م نه‌خۆش���یه‌‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ن���راوه‌‪ ،‬به‌بیان���ووی‌ فۆبیای‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و ئاسایش���ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌دوای‌ پرۆس���ه‌ی‌ ئازادی‌ عێراق‬ ‫ده‌نگۆی‌ بوونی‌ ‪ 67‬حاڵه‌ت له‌هه‌رێمدا‬ ‫هه‌بوو‪.‬‬ ‫له‌‪ 2‬حوزه‌یرانی پارساڵ‪‌،‬وه‌زاره‌تی‬ ‫ته‌ندورس���تی رایگه‌یاند ‪ 23‬توشبووی‌‬ ‫نه‌خۆشی‌ ئایدز هه‌ن‪ ،‬چواریان گیانیان‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌و ‪ 19‬دیكه‌ش���یان له‌ژێر‬ ‫چاودێریی‌ ته‌ندروستیدان‌‪ ،‬پسپۆرانی‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ ته‌ئكید له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫ئای���دز له‌و رێژه‌ی���ه‌ زۆر زیاتره‌و‌وه‌ك‬ ‫بۆمبی‌ ته‌وقیتكراو‌وایه‌ له‌هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫كارمه‌ندێك���ی‌ پزیش���كی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ كرد ك���ه‌ له‌تاقیگ���ه‌ی‌ یه‌كێك‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌ حكومییه‌كانی‌ سلێمانی‌‬ ‫پش���كنینی‌ بۆ نه‌خۆش���ێك ك���ردووه‌‬ ‫تووشی‌ ئایدز بووه‌!‬ ‫ئاوێن���ه‌ زۆر هه‌وڵیدا له‌م راپۆرته‌دا‬ ‫چیرۆك���ی‌ ژیان���ی‌ ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تبكه‌وێت ك���ه‌ تووش���ی‌ ئ���ه‌م‬ ‫نه‌خۆش���یه‌ بوون له‌شاری‌ سلێمانیدا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌ه���ۆكاری‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‬ ‫نه‌توانرا ش���وێنی ژیانی‌ ئه‌و كه‌سانه‌‬

‫هه‌موان له‌ هه‌وڵدان بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی نه‌خۆشی ئایدز‬ ‫ئاش���كرا بكرێت‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كیش‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌كرد " ژنێك تووش���ی‌‬ ‫ئه‌و نه‌خۆش���یه‌ بووه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پیاوه‌كه‌ له‌ئه‌وروپا گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫له‌س���لێمانیدا ده‌ژی���ن"‪ .‬چاودێرێكی‌‬ ‫بواری‌ ته‌ندروس���تییش ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌‬ ‫كرد كه‌ نه‌خۆشی‌ ئایدز له‌كوردستاندا‬ ‫بوونی‌ هه‌یه‌و زۆر له‌و رێژه‌یه‌ش زیاتره‌‬

‫كه‌ راگه‌یه‌نراوه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌راگه‌یاندنی‌ به‌كۆمه‌ڵێ���ك فاكت���ه‌ره‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫بوون���ی‌ ه���ه‌ر نه‌خۆش���ییه‌ك له‌هه‌ر له‌وانه‌ش پێگ���ه‌ی جوگرافی هه‌رێمی‬ ‫ش���وێنێكدا ئه‌گه‌ری‌ بوون���ی‌ چه‌ندین كوردس���تان له‌چوارچێوه‌ی سنووری‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ تر ل���ه‌و ش���وێنه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬عێ���راق‌و رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت كه‌‬ ‫ته‌شه‌نه‌س���ه‌ندنی ئه‌م ڤایرۆسه‌ تێیدا‬ ‫ئایدزیش یه‌كێكه‌ له‌و نه‌خۆشییانه‌‪.‬‬ ‫پس���پۆرانی‌ ته‌ندروس���تی‌ ته‌ئكید مه‌ترسیداره‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا كرانه‌وه‌ی س���نووره‌كانی‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن���ه‌وه‌ ئای���دز له‌هه‌رێمدا‬ ‫ی هه‌رێم ب���ه‌ڕووی ‌واڵتان���ی ناوچه‌كه‌و‬ ‫له‌گه‌شه‌كردندایه‌و ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ند ‌‬

‫جیه���ان‌و هاتن���ی ژماره‌یه‌ك���ی زۆر‬ ‫كرێكاری بیانی‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاواره‌بوونی‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی زۆر له‌دانیش���توانی‬ ‫ناوچه‌كان���ی ناوه‌ڕاس���تی عێ���راق‌و‬ ‫هاتنی���ان ب���ۆ هه‌رێمی كوردس���تان‪،‬‬ ‫زۆربوونی گه‌ش���تیاری ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫‌واڵت‪ ،‬زۆربوون���ی دی���ارده‌ی كاری‬ ‫سێكسی ناش���ه‌رعی‌ به‌هۆی‌ هه‌ژاری‌و‬ ‫كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و زۆربوونی‌ ماده‌‬ ‫هۆشبه‌ره‌كان‪.‬‬ ‫دكت���ۆر‌ مری���ه‌م به‌كر‪ ،‬پس���پۆڕی‌‬ ‫نه‌خۆش���یه‌كانی‌ ژن���ان‌و منداڵبوون‌و‬ ‫مامۆستای‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌‪ ،‬وتی‌ ئه‌م‬ ‫نه‌خۆشییه‌ له‌گه‌ش���ه‌كردندایه‌ به‌هۆی‌‬ ‫كرانه‌وه‌ی‌ نادروستی‌ سه‌رسنوره‌كان‌و‬ ‫تێكه‌اڵوبوونێك���ی‌ ب���ێ‌ چاودێری���ی‌‬ ‫له‌نێوان تاكه‌كاندا هه‌روه‌ها هۆشیاری‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ تاكه‌كه‌س���ی‌ له‌ئاستی‬ ‫پێویستدا نییه‌‪.‬‬ ‫دكتۆر محه‌مه‌د ش���ێخانی‌‪ ،‬پسپۆڕی‌‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌ هه‌ناویی���ه‌كان ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌كرد كه‌ ئه‌م نه‌خۆش���ییه‌ له‌گشت‬ ‫جیه���ان بوون���ی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانیش به‌دوور نییه‌ له‌و واڵتانه‌‬ ‫كه‌ ئه‌م نه‌خۆشییه‌ تێیدا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ته‌نها ئه‌و رێژه‌یه‌ كه‌ ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌‬ ‫راگه‌یه‌نراوه‌‪.‬‬ ‫واڵتی‌ ئێران كه‌ واڵتێكی‌ ئیسالمییه‌‪،‬‬ ‫له‌راگه‌یه‌نراوێك���ی‌ ره‌س���میاندا ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ده‌كات له‌چه‌ندین ساڵی‌ ئاینده‌دا‬ ‫ئای���دز یه‌كێك ده‌بێ���ت له‌گه‌وره‌ترین‬ ‫كێش���ه‌كانی‌ ئ���ه‌و واڵت���ه‌‪ .‬دكت���ۆر‬ ‫عه‌بدولفه‌ت���اح هه‌ورام���ی‌‪ ،‬پس���پۆڕی‌‬ ‫خۆپاراس���تنی‌ ته‌ندروس���تی‌ پێیوایه‌‪،‬‬ ‫شاردنه‌وه‌ی‌ نه‌خۆشی‌ ئایدز له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تاندا هه‌ڵه‌یه‌كی‌ كوشنده‌یه‌‪،‬‬ ‫" ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ك���ه‌ ئایدزی���ان‬ ‫هه‌ی���ه‌و راگه‌یه‌نراوه‌ به‌ق���ه‌زاو قه‌ده‌ر‬ ‫دۆزراونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ پش���كنین‌و‬ ‫توێژینه‌وه‌ی‌ وردم���ان نییه‌‪ ،‬بۆمبێكی‌‬

‫كوش���نده‌یه‌ مه‌ترس���ی‌ ته‌قینه‌وه‌شی‌‬ ‫لێده‌كرێ���ت"‪ .‬هه‌ورام���ی‌ ئه‌وه‌ش��� ‌ی‬ ‫روونكرده‌وه‌ كه‌ پشكنینی‌ ئایدز له‌چه‌ند‬ ‫‌وێستگه‌یه‌كی‌ كه‌می‌ ژیانی‌ كه‌سیدایه‌ بۆ‬ ‫نموونه‌ له‌هاوسه‌رگیری‌‪ ،‬یان كه‌سێك‬ ‫دێته‌وه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ یان نه‌شته‌رگه‌رییه‌ك‬ ‫هه‌بێت ده‌كرێت‪ .‬ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد‬ ‫یه‌كێك له‌مه‌ترس���ییه‌ كوشنده‌كان بۆ‬ ‫ته‌ش���ه‌نه‌كردنی‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌ نه‌بوونی‌‬ ‫سیس���ته‌مێكی‌ ته‌ندروس���تی‌ گونجاوه‌‬ ‫ب���ۆ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ له‌شفرۆش���ی‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌ واڵتی‌ دیكه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ به‌و كاره‌ هه‌ڵده‌ستن‬ ‫پشكنینی‌ گونجاویان بۆ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫دكتۆر‌ مریه‌م به‌ك���ر‪ ،‬روونیكرده‌وه‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌م ڤایرۆس���ه‌ پێویستی‌‬ ‫به‌ش���له‌ی‌ جه‌س���ته‌ی‌ م���رۆڤ هه‌یه‌‬ ‫ب���ۆ گواس���تنه‌وه‌ی‌ له‌مرۆڤێكه‌وه‌ بۆ‬ ‫مرۆڤێك���ی‌ تر‪ ،‬بۆیه‌ ته‌نه���ا له‌رێگه‌ی‌‬ ‫سێكسی‌ ناشه‌رعییه‌وه‌ ناگوازرێـته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌رێگ���ه‌ی‌ خوێ���ن ‌وه‌رگرتن‌و‬ ‫ماچكردن���ی‌ ق���ۆڵ‌و ده‌رزی لێدانیش‬ ‫ڕه‌نگه‌ بگوازرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم گرنگترینیان‬ ‫به‌ریه‌ككه‌وتن���ی‌ سێكس���ی‌ چونك���ه‌‬ ‫ش���له‌مه‌نی‌ ده‌ردراوی‌ پیاو ماده‌یه‌كی‌‬ ‫گونجاوه‌ بۆ گه‌شه‌و گواستنه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫ڤایرۆسه‌‪.‬‬ ‫دكت���ۆر‌ ته‌ئكیدی‌ له‌وه‌ش���كرده‌وه‌‬ ‫سروش���تی‌ ڤایرۆس���ه‌كه‌ به‌شێوه‌یه‌كه‌‬ ‫كه‌ ده‌ركه‌وتنه‌كه‌ی‌ به‌چه‌ند قۆناغێكه‌و‬ ‫مه‌رج نییه‌ ئه‌و كاته‌ی‌ كه‌ پش���كنین‬ ‫بۆ كه‌س���ه‌كه‌ ده‌كه‌ی���ت ده‌ربكه‌وێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌زگا ته‌ندروس���تییه‌كانیش‬ ‫تا ئێستا‌وه‌ك پێویست گرنگیان‌ به‌م‬ ‫بابه‌ته‌ نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫زۆر هه‌وڵمان���دا ل���ه‌م راپۆرت���ه‌دا‬ ‫‌وته‌بێ���ژی‌‌وه‌زاره‌ت���ی‌ ته‌ندروس���تی‌‌و‬ ‫به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌‬ ‫‌وه‌ربگرین ب���ه‌اڵم هیچ كامیان‌وه‌اڵمی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیان نه‌دایه‌وه‌‪.‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫نه‌خۆش ‌ی زگماك ‌ی دڵی‌ مندااڵن له‌واڵته‌ هه‌ژارنشینه‌كاندایه‌‬ ‫هه‌رێمی‌ نه‌وت یه‌كێكه‌ له‌و‌واڵتانه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیسماعیل عوسمان‬ ‫ش���ه‌هێن كه‌ دایكی‌ س���ایه‌ س���الم‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی‌ شاری‌ كه‌ركوكه‌ له‌كاتی‌‬ ‫هاتنه‌ ژوره‌وه‌ بۆ الی‌ دكتۆر زۆر‬ ‫به‌ئه‌سپایی‌ منداڵه‌كه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫مێ���زی‌ دكتۆر‌كه‌ دانا بۆ پش���كنین‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌روخس���اریدا زۆر خه‌مناك��� ‌‬ ‫ده‌رده‌ك���ه‌وت‪ ،‬چونك��� ‌ه س���ایه‌ یه‌كه‌م‬ ‫ی نه‌خۆشی‌ دڵ بوه‌‪.‬‬ ‫منداڵی‌ بو ك ‌ه توش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئامێر ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ دكت���ۆر له‌رێگا ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت ‌ه به‌پش���كنین ‌‬ ‫ئیكۆ(ئامێرێك ‌‬ ‫ی‬ ‫دڵ) پش���كینی‌ ب���ۆ دڵ���ی‌ منداڵه‌كه‌ ‌‬ ‫ك���رد‪ ،‬له‌شاش���ه‌ی‌ كۆمپیوته‌ره‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دا‪‌،‬وتی‌ "دڵ ‌‬ ‫پیش���انی‌ دایك‌و باوك ‌‬ ‫ی تێدای���ه‌‪،‬‬ ‫منداڵه‌كه‌ت���ان فه‌تحه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی نیه‌‌و له‌گه‌ڵ گه‌وره‌بوندا به‌ره‌و‬ ‫مه‌ترس ‌‬ ‫چاكبونه‌و‌ه ده‌ڕوات‪ ،‬به‌اڵم پێویس���ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پزیشك ‌‬ ‫دوای‌ شه‌ش مانگی‌ تر راوێژ ‌‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ن"‪ .‬له‌كوردستاندا رێژه‌ی‌ توشبون ‌‬ ‫ی‬ ‫مندااڵن به‌نه‌خۆش���ی ‌ه جۆراوجۆره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕو ‌‬ ‫ی زگماك��� ‌‬ ‫دڵ به‌ش���ێوه‌ ‌‬ ‫له‌زیادبون ك���ردوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ناوچ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هه‌ژارنش���ینه‌كاندا‪ ،‬به‌وه‌ش مه‌ترس��� ‌‬ ‫له‌سه‌ر ژیانی‌ ئه‌و مندااڵن ‌ه دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫ی نه‌خۆش���یه‌كانی‌ دڵ ئاماژ‌ه‬ ‫پسپۆرێك ‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات به‌ش���ێك ل���ه‌و ج���ۆر‌ه‬ ‫ی به‌ده‌ورب ‌هر‌و‬ ‫نه‌خۆش���یانه‌ په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ی چه‌ك ‌ه مه‌ترس���یداره‌كان‬ ‫به‌كارهێنان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كات ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و خواردنانه‌ ‌‬ ‫سكپڕیدا ئافره‌تان ده‌یخۆن‪ .‬توێژینه‌و‌ه‬ ‫پزیش���كیه‌ جیهانیه‌كان ئام���اژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن ئه‌م جۆره‌ نه‌خۆش���یانه‌ له‌واڵت ‌ه‬ ‫هه‌ژارنش���ینه‌كاندایه‌‪ ،‬له‌كوردس���تاندا‬ ‫ی دڵ���ی‬ ‫‪ 7500-7000‬من���داڵ نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫زگماكیان هه‌یه‌‪ ،‬زۆرترینیان له‌ناوچه‌ ‌‬ ‫گه‌رمی���ان‌و پش���د‌هر‌و هه‌ڵه‌بج���ه‌ن ك ‌ه‬ ‫ی هه‌ژارنش���ینن‌و‪ ،‬زۆرترین‬ ‫ناوچه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی قورس���ی‌ تێ���دا به‌كارهاتوه‌‪،‬‬ ‫چه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی ت���ر ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی خزمایه‌تی���ه‌وه‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌هاوس���ه‌رگیر ‌‬

‫سلێمانی‌"‪.‬‬ ‫ی خسته‌رو ك ‌ه چه‌ند‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫جارێك هه‌وڵیان���داوه‌ بیبه‌نه‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی مادی���ان نه‌بو‬ ‫‌واڵت‪ ،‬ب���ه‌اڵم توان���ا ‌‬ ‫چونك ‌ه مێرده‌كه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌یه‌‌و ته‌نها‬ ‫له‌ژورێكدا ده‌ژی���ن‪ ،‬هیچ رێكخراوێكیش‬ ‫ی مادی‌ نه‌داون‪.‬‬ ‫یارمه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌م جۆر‌ه نه‌خۆشی ‌ه‬ ‫ی توشبون ‌‬ ‫رێژه‌ ‌‬ ‫له‌جیهان���دا له‌واڵت ‌ه هه‌ژارنش���ینه‌كاندا‬ ‫‪ 10-8‬منداڵه‌ له‌‪ 1000‬منداڵدا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫دكت���ۆر ئاس���ۆ فای���ه‌ق پس���پۆڕ ‌‬ ‫ی من���دااڵن ده‌ڵێت‬ ‫ی دڵ ‌‬ ‫نه‌خۆش���یه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫"ئ���ه‌م نه‌خۆش���ی ‌ه له‌هه‌ندێك ش���ار ‌‬ ‫هه‌رێم���دا (‪ )10-8‬منداڵ��� ‌ه له‌(‪)1000‬‬ ‫منداڵ‪ ،‬ك���ه‌ ده‌كات ‌ه ‪ ،%1‬ئه‌مه‌ش‌وه‌ك‬ ‫‌واڵتانی‌ ئاسیایی‌‌و هه‌ژارنیشنه‌كانه‌"‪.‬‬ ‫ی به‌وه‌ك���رد ك ‌ه ئه‌م‬ ‫ناوب���راو ئاماژ‌ه ‌‬ ‫جۆره‌ نه‌خۆشی ‌ه زگماكیه‌وه‌‪ ،‬زۆرێك له‌و‬ ‫ی‬ ‫مندااڵن ‌ه كێشه‌یان له‌شێوه‌‌و پێكهات ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫دڵدا هه‌ی ‌ه ك ‌ه " كونبونی‌ دڵ‪ ،‬كێش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫گوێچكه‌ له‌سكۆڵه‌كانه‌‌و بۆر ‌‬ ‫ی دڵ‪ ،‬یان‬ ‫دڵ‪ ،‬هه‌ندێك جاریش ئیش��� ‌‬ ‫تێكه‌ڵه‌یه‌ له‌و جۆرانه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پسپۆران ئه‌و مندااڵنه‌ ‌‬ ‫ێ ‌وته‌ ‌‬ ‫به‌پ ‌‬ ‫كه‌ توشی‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌ ده‌بن ژیانیان‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ ماك ‌‬ ‫له‌مه‌ترسیدایه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌ك ‌ه له‌سه‌ریان قورس ‌ه ده‌مرن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وان ‌هی‌ ك ‌ه ماكی‌ نه‌خۆشیه‌كه‌یان‬ ‫ق���ورس نی���ه‌‪ ،‬چاره‌س���ه‌ریان گه‌لێك‬ ‫زه‌حمه‌ته‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌و ناوچان���ه‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ناوچه‌كان ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێ���م ‪ 350‬من���داڵ ئ���ه‌و‬ ‫نه‌خۆش���یه‌یان هه‌یه‌‪ .‬به‌پێ‌ لێكۆلینه‌و‌ه‬ ‫پزیش���كی ‌ه جیهانی���ه‌كان ‪ %10‬ئ���ه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی كاریگه‌ر ‌‬ ‫نه‌خۆشی ‌ه هۆكاری‌ بۆماوه‌ی ‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ركه‌وتنی‌ هه‌یه‌‪ %90 ،‬ده‌روبه‌ر‌و‬ ‫ی‬ ‫خواردن‌و تیشك‌و ئه‌و چه‌كه‌ قورسان ‌ه ‌‬ ‫ی رابردودا به‌كارهاتون‪-%5 ،‬‬ ‫ك ‌ه له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫‪%7‬هۆكاری‌ ئه‌م نه‌خۆش���ی ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬

‫ه‌ته‌‬ ‫تایب کان‬ ‫کی شیه‌‬ ‫ش ‌هیه‌ خۆ‬ ‫گۆ نه‌‬ ‫به‌‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫سوری مانگانه‌‬

‫به‌زگماكی���ه‌و‌ه هه‌یه‌‪ .‬له‌كوردس���تاندا موحمه‌د‪ ،‬كه‌ دایكی‌ فرمێس���ك ته‌مه‌ن‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫ئه‌م جۆره‌ نه‌خۆش���یان ‌ه ‪ %40‬ده‌توانن س���ێ‌ سااڵنه‌‪ ،‬ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه نه‌خۆش���ی‌ دڵ ‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ریان ب���ۆ بكرێ���ت‪ %60 ،‬یه‌كه‌م منداڵیه‌ت ‌‬ ‫ی حه‌وت مانگیش���ه‌و‌ه‬ ‫پێویستی‌ به‌نه‌شته‌رگه‌ری‌ گه‌وره‌ هه‌ی ‌ه هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی‌واڵت‪ ،‬له‌كوردستانیش���دا به‌و نه‌خۆش���یه‌یان زانیوه‌‪‌،‬وتی‌ "به‌پ ‌‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی كونی‌ تێدایه‌‪،‬‬ ‫ی پزیشكیی‌ دڵ ‌‬ ‫ی پشكنین ‌‬ ‫ی دڵ له‌ش���ار ‌‬ ‫ته‌نه���ا دو س���ه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی دڵیشدا هه‌بو‪،‬‬ ‫ی له‌دو ده‌مار ‌‬ ‫ی كێش��� ‌ه ‌‬ ‫سلێمانی‌‌و هه‌ولێر‪ ،‬ك ‌ه ئه‌وانیش له‌رو ‌‬ ‫ی كردو‌ه‬ ‫ته‌كنیك���ی‌‌و ش���ێواز‌و ئامێره‌كان���ه‌و‌ه ده‌ماره‌كانیان بۆ نه‌ش���ته‌رگه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوژان���ه‌و‌هی‌ دڵ��� ‌‬ ‫له‌ئاس���تی‌ پێش���كه‌وتودا نین‪ .‬مریه‌م له‌نه‌خۆش���خان ‌ه ‌‬

‫ی دایكان ده‌كات‬ ‫دكتۆر ئاسۆ ئامۆژگار ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌م نه‌خۆش���یه‌یان‬ ‫ئه‌و مندااڵنه‌ ‌‬ ‫هه‌یه‌ پێویس���ته‌ ب���ه‌وردی‌ چاودێریان‬ ‫بكه‌ن ل���ه‌و په‌تایان ‌هی‌ كه‌ باڵوده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها ئافره‌تان پێ���ش له‌دایكبون ‌‬ ‫ی‬ ‫منداڵه‌كانی���ان پێویس���ته‌ پش���كنین ‌‬ ‫ی بزانرێت‬ ‫ته‌واویان بۆ بكرێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫منداڵه‌كانیان ته‌ندروس���تن‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌و دایكانه‌ی‌ ك ‌ه پێشتر منداڵێكی‌ له‌و‬ ‫جۆره‌یان هه‌بوه‌‪.‬‬

‫له‌یانز‌ه مانگ ‌ی رابردو نزیكه‌ی‌ ‪ 10‬هه‌زار كه‌س‬ ‫سه‌ردان ‌ی سه‌نته‌ری‌ نه‌خۆشییه‌كان ‌ی دڵیان كردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬كورده‌‬ ‫به‌پێ ‌ی ئاماری‌ سه‌نته‌ری‌ نه‌خۆشییه‌كان ‌ی‬ ‫دڵ له‌س����لیمانی‌ نه‌خۆش����ی‌ دڵ‌و بۆرییه‌‬ ‫خوێنه‌كان له‌زیادبوندان‪.‬‬

‫ئا‪ :‬کورده‌ عه‌بدولکه‌ریم‬ ‫دكتۆر‌ ڤیان سه‌عدی‌ شێخانی‌ پسپۆری‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌كانی‌ ژنان‌و منداڵبون‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬سوڕی‌ مانگانه‌ چییه‌؟‬ ‫دكت���ۆر‌ ڤی���ان‪ :‬بریتی���ه‌ له‌هاتن��� ‌ه‬ ‫خ���واره‌وه‌ی‌ خوێ���ن له‌كۆئه‌ندام���ی‌‬ ‫زاوزێی‌ مێینه‌ له‌ئه‌نجام���ی‌ گۆرانكاری‌‬ ‫هۆرمۆنات‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬له‌چ ته‌مه‌نێكدا روده‌دات؟‬ ‫دكت���ۆر‌ ڤی���ان‪ :‬به‌پێ���ی‌ ناوچه‌كان‬ ‫ئه‌گۆرێ���ت ئه‌وان���ه‌ی‌ له‌ناوچه‌ی‌ گه‌رم‬ ‫ده‌ژی���ن زوت���ر س���وڕی‌ مانگانه‌یان بۆ‬ ‫دێت‌وه‌ك له‌ناوچه‌ی‌ س���ارد‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 9‬بۆ ‪16‬ساڵ روده‌دات‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬پێویسته‌ چه‌ند رۆژ جارێك‬ ‫روبدات؟‬ ‫دكتۆر‌ ڤیان‪ :‬پێویس���ته‌ له‌نێوان ‪18‬‬ ‫ب���ۆ‪ 35‬رۆژ جارێك روبدات‪‌،‬واتا نابێت‬ ‫له‌‪ 18‬رۆژ كه‌متربێت‪ ،‬نێوان دو سوری‌‬ ‫مانگان���ه‌‌و هه‌روه‌ه���ا‪ 35‬رۆژیش زیاتر‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ه���ۆكاری‌ چییه‌ كه‌ هه‌ندێ‌‬ ‫كه‌س سوڕی‌ مانگانه‌یان تێكده‌چێت؟‬ ‫دكت���ۆر‌ ڤی���ان‪ :‬چه‌ن���د هۆرمۆنێك‬ ‫به‌رپرسن له‌رودانی‌ سوڕی‌ مانگانه‌‌وه‌ك‬

‫هۆرمۆنه‌كانی‌ مێشك‌و سه‌رگورچیله‌كان‌و‬ ‫هۆرمۆنی‌ غ���وده‌ی‌ ده‌ره‌قی‌‌و هۆرمۆنی‌‬ ‫هیلكه‌دان‪ ،‬هه‌ركاتێك كێش���ه‌یه‌ك له‌م‬ ‫هۆرمۆنانه‌ روبدات س���وڕی‌ مانگانه‌ش‬ ‫تێكده‌چێت‪.‬هه‌روه‌ه���ا حاڵه‌تی‌ ده‌رونی‌‬ ‫تاكی���ش كاریگه‌ری‌ هه‌ی���ه‌ له‌تێكچونی‌‬ ‫س���وڕی‌ مانگانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ���ه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌ندێ‌ ئافره‌ت له‌ش���یان‌وایه‌ زوتر‬ ‫ده‌كه‌ونه‌ سوڕی‌ مانگانه‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئایا خ���واردن كاریگه‌ری‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌س���ه‌رهاتنه‌ خواره‌وه‌ی‌ خوێن‪،‬‬ ‫هه‌ندێ‌ كه‌س ده‌ڵێن ش���یرینی‌ باشه‌و‬ ‫ترشی‌ خراپه‌؟‬ ‫دكت���ۆر‌ ڤی���ان‪ :‬به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫خواردن كاریگه‌ری‌ نیه‌ له‌س���ه‌ر سوڕی‌‬ ‫مانگانه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬چ كاتێك پێویسته‌ سه‌ردانی‌‬ ‫پزیشك بكرێت؟‬ ‫دكت���ۆر‌ ڤیان‪ :‬هه‌ركاتێك كه‌س���ه‌كه‌‬ ‫هه‌س���تیكرد خوێن���ی‌ كه‌مبۆت���ه‌وه‌‬ ‫یاخود مه‌مك���ی‌ پوكاوه‌ته‌وه‌ یان قژی‌‬ ‫ده‌روتێت���ه‌وه‌ باش���تروایه‌ س���ه‌ردانی‌‬ ‫پزیشك بكات‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬به‌كارهێنان���ی‌ حه‌ب���ی‌‬ ‫ئازارشكێن خراپ نیه‌ له‌وكاته‌دا؟‬ ‫دكتۆر‌ ڤیان‪ :‬نه‌خێر هیچ كێش���ه‌یه‌ك‬ ‫نیه‌ ئه‌گه‌ر ئازارشكێن به‌كاربهێنرێت‪.‬‬

‫به‌رێوه‌به‌ری‌ سه‌نته‌ری‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌‬ ‫دڵ نیان حه‌مه‌ ئه‌مین به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫به‌پێی‌ ئ����ه‌و ئاماره‌ی‌ له‌به‌رده‌س����تیدایه‌‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 9024 ،2011‬ك����ه‌س داخڵی‌‬ ‫س����ه‌نته‌ره‌كه‌یان ب����وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا ئه‌م‬ ‫ژماره‌یه‌ له‌س����اڵی‌ ‪ 2012‬بوه‌ به‌‪،9267‬‬ ‫به‌اڵم له‌س����اڵی‌ ‪ 2013‬له‌م����اوه‌ی‌ یانزه‌‬ ‫مانگ����ی‌ راب����ردو ‪ 9856‬ك����ه‌س داخڵی‌‬ ‫س����ه‌نته‌ره‌كه‌یان بوه‌‪ .‬ناوب����راو ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌ كرد خه‌ڵكانێكی‌ زۆر له‌ش����اره‌كانی‌‬ ‫باشورو ناوه‌راس����تی‌ عێراق سه‌ردانیان‬ ‫ده‌ك����ه‌ن به‌م����ه‌ش په‌س����تانێكی‌ زۆر‬ ‫ده‌كه‌وێت����ه‌ سه‌رس����ه‌نته‌ره‌كه‌یان‪ .‬بۆیه‌‬ ‫له‌ئێس����تادا س����ه‌نته‌ره‌كه‌یان پێویستی‌‬ ‫به‌بینایه‌ك����ی‌ گه‌وره‌تر هه‌ی����ه‌‌و هه‌روه‌ها‬ ‫له‌روی‌ س����تافه‌وه‌ ك ‌هم‌و كوڕییان هه‌یه‌و‬ ‫پێویستان به‌كارمه‌ندی‌ راهێنراوی‌ زیاتر‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬نیان حه‌مه‌ ئه‌مین باسی‌ له‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌ ئه‌وان پزیشك‌و ستافی‌ زۆر به‌توانایان‬ ‫ێ نه‌شته‌رگه‌رییان ئه‌نجامداوه‌‬ ‫هه‌یه‌ هه‌ند ‌‬ ‫كه‌ بۆ یه‌كه‌مج����اره‌ له‌عێراقدا ئه‌و جۆره‌‬ ‫نه‌ش����ته‌رگه‌رییانه‌ ده‌كرێت‪ ..‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌زیادبونی‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌ دڵ‌و بۆرییه‌‬ ‫خوێن����ه‌كان دكتۆر ئ����ارام جه‌ماڵ میرزا‬ ‫پسپۆری‌ نه‌خۆش����ییه‌كانی‌ دڵ‌و مولوله‌‬ ‫خوێن����ه‌كان رایگه‌یان����د نه‌خۆش����ییه‌كه‌‬ ‫له‌هه‌م����و جیه����ان له‌زیادبوندایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ زیاتر له‌كوردستان باڵوه‌ زیادبونی‌‬ ‫نه‌خۆش����ییه‌كه‌یه‌ له‌ناو گه‌نجان ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌ن����او مندااڵنی����ش كه‌ خ����ۆی‌ له‌خۆیدا‬ ‫مه‌ترسیدار چونكه‌ ئه‌م نه‌خۆشییه‌ زیاتر‬ ‫له‌دوای‌ چل ساڵی‌ له‌واڵته‌ پێشكه‌وتوه‌كان‬ ‫توشی‌ خه‌ڵك ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌كوردستان‬ ‫خه‌ڵكی‌‌وا هه‌بوه‌ ته‌مه‌نی‌ ‪ 14‬س����اڵ بوه‌‬

‫ش����ه‌به‌كه‌و باڵۆنمان بۆ ك����ردوه‌‪ .‬دكتۆر‬ ‫ئارام هۆكاری‌ زیادبونی‌ نه‌خۆشییه‌كه‌ی‌‬ ‫گه‌رانده‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌ئێس����تدا ئامێری‌‬ ‫زۆر پێشكه‌وتو هه‌یه‌ كه‌ ده‌توانرێت زوتر‬ ‫نه‌خۆش����ییه‌كه‌ دیاری‌ بكرێت كه‌ پێشتر‬ ‫ره‌نگه‌ كه‌س����ه‌كه‌ ماوه‌یه‌كی‌ زۆر ئازاری‌‬ ‫هه‌بوبێت نه‌یزانیبێت ئه‌و نه‌خۆش����ییه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا هۆكاره‌كانی‌ تر بریتین‬ ‫له‌جگه‌ره‌كێش����ان نێرگه‌ل����ه‌ كه‌ ئێس����تا‬ ‫له‌ن����او گه‌نجان����ی‌ ئێمه‌دا زیات����ر باڵوه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا نه‌كردن����ی‌‌وه‌رزش ك����ه‌ زۆر‬ ‫به‌كه‌می‌ له‌كوردستان بایه‌خی‌ پێده‌درێت‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ئه‌و خواردنه‌ی‌ ئێمه‌ ده‌یخۆین‬

‫كه‌س نازانێت چیه‌‌و له‌كوێوه‌ دێت هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌ هۆكارێ به‌رچ����اون بۆ زیادبون ‌ی‬ ‫نه‌خۆش����ییه‌كه‌‪ .‬دكت����ۆر ئ����ارام جه‌مال‬ ‫كه‌ یه‌كێكه‌ له‌پس����ۆره‌كانی‌ س����ه‌نته‌ری‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌كانی‌ دڵ له‌سلێمانی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌ك����رد كه‌ پێویس����ته‌ بایه‌خی‌ زیاتر‬ ‫به‌و س����ه‌نته‌ره‌ بدرێت چونك����ه‌ به‌بروای‌‬ ‫ئ����ه‌م ئه‌گ����ه‌ر سیس����تمێكی‌ المه‌ركه‌زی‌‬ ‫بدرێت به‌و نه‌خۆشخانه‌یه‌و خۆی‌ توانای‌‬ ‫دانی‌ بڕی����اری‌ هه‌بێت به‌ب����ێ‌ گه‌رانه‌وه‌‬ ‫بۆ‌وه‌زاره‌ت ده‌توانی����ن زۆر نزیكبینه‌وه‌‬ ‫له‌واڵته‌ پێش����كه‌وتوكان بۆ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌كانی‌ دڵ‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫سێ جۆگەلە‌و دەریایەک‬ ‫لەهەوڵی���دا ب���ۆ ‌وەاڵمدان���ەوەی ئاخۆ‬ ‫بۆچی هەندێک کێش���ە دەب���ن به‌بابەتی‬ ‫گرنگیپێدان���ی سیاس���یەکان‌و‪ ،‬ئەوانی تر‬ ‫پشتگوێ دەخرێن‪( ،‬کنگدون) پێشنیازی‬ ‫جۆگەلەیەک���ی دیکە دەکات کە پێیدەڵێت‬ ‫سیاسەت(‪ .)Politics‬هەڵبەت لەکوردیدا‬ ‫هێشتا دو دەستەواژەمان نیە کە جێکاری‬ ‫نێوان سیاسەت ‌وەکو‪‌ Policy‬و سیاسەت‬ ‫‌وەک���و ‪ Politics‬ب���کات‪ .‬ئ���ەوەی ئێمە‬ ‫قسەی لەس���ەر دەکەین لێرەدا سیاسەتە‬ ‫به‌ماناک���ەی دوەمی���ان (وات���ە تێ���ۆرە‌و‬ ‫پراکس���ی کاریگەری لەس���ەر کەسانی تر‬ ‫لەئاستە تاکەکەس���ییەکەی یاخود لەسەر‬ ‫ئاستە کۆمەاڵیەتییەکەی)‪.‬‬ ‫جۆگەلەی سیاس���ەت بەالی کنگدونەوە‬ ‫لەس���ێ پێکهاتەی گرنگ دروس���تدەبێت؛‬ ‫مەزاجی دەستەجەمعی‌و گروپەکانی فشار‌و‬ ‫گۆڕانکاری ئیداریی‌و پەرلەمانی‪ .‬پێکهاتەی‬ ‫یەکەمیان (مەزاجی دەستەجەمعی) مانای‬ ‫ئەوەی���ە کە ژمارەیەک���ی زۆری هاواڵتیان‬ ‫لەیەککاتدا هاوشێوەی یەک بیردەکەنەوە‪.‬‬ ‫دەکرێ���ت ئ���ەم مەزاج���ە لەڕێی قس���ە‌و‬ ‫گفتگۆکانی هاواڵتیانەوە بناسرێت‪ ،‬یاخود‬ ‫لەڕێی ڕاپرسیەکانەوە‪ .‬بۆ نمونە سەبارەت‬ ‫به‌سیس���تمی تەندروس���تی‪ ،‬مەزاج���ی‬ ‫دەس���تەجەمعی لەکۆمەڵ���گای خۆماندا‪،‬‬ ‫مەزاجێکی پڕ لەڕەش���بینی‌و بێمتمانەییە‪.‬‬ ‫ئەم���ە تەنه���ا ب���ۆ دەزگاکان���ی کەرتی‬ ‫گش���تی ڕاس���ت نیە‪ ،‬بەڵکو بۆ نۆرینگە‌و‬ ‫نەخۆشخانەکانی کەرتی تیابەتیش ڕاستە‪.‬‬ ‫نمونەیەکی تر لەس���ەر مەزاجی گش���تی‬ ‫دەکرێت لەسەر دۆخی دەرمان بهێنینەوە‪،‬‬ ‫کە پێدەچێ���ت کۆدەنگیەکی کۆمەاڵیەتی‬ ‫هەبێت لەسەر ئەوەی کە کایەی سیاسی‌و‬ ‫کۆمەڵێک بەرپرس���ی حکوم���ی‌و حیزبی‬ ‫دەستیانگرتوە بەسەر بازرگانی دەرمانەوە‌و‬ ‫ئ���ەوان یەکێک���ن لەه���ۆکارە گەورەکانی‬ ‫س���ەقەتی دۆخی دەرمان لەکوردس���تان‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتی سیاس���ی دەتوانێت سود لەو‬ ‫مەزاج���ە دەس���تەجەمعیە ‌وەربگرێت بۆ‬ ‫گۆڕینی یا دەستکاریکردنی‪.‬‬ ‫پێکهاتەی دوەمی جۆگەلەی سیاس���ەت‬ ‫ئەو گروپانەی فشارن کە دەتوانن کاریگەری‬ ‫لەس���ەر پالن‌و بەرنامەکانی سیس���تمەکە‬ ‫دروس���ت بک���ەن‪ .‬بۆ نمونە لەسیس���تمی‬ ‫تەندروس���تیدا چەن���دان گروپی فش���اری‬ ‫فەرمی‌و نافەرمی‪ ،‬ڕێکخ���راو‌و ناڕێکخراو‪،‬‬ ‫ب���ەردەوام‌و کاتییم���ان هەی���ە کە هەوڵی‬ ‫دروستکردنی کاریگەری لەسەر سیاسەت‌و‬ ‫بەرنامەکانی‌وەزارەتی تەندروستی دەدەن‪.‬‬ ‫س���ەندیکاکانی پزیش���کان‌و کارمەندان‌و‬ ‫کەمپینەکان���ی ڕێكخراوەکان���ی کۆمەڵی‬ ‫مەدەنی‌و گروپەکانی فەیسبوک‪ ،‬هیچ نین‬ ‫جگە لەگروپی فشاری جۆراوجۆر (ئەوانەی‬ ‫یەکەم ب���ەردەوام‌و ئەوانەی دوەم کاتیی‌و‬ ‫بۆ مەبەس���ت‌و کێش���ەیەکی دیاریکراو)‪.‬‬ ‫دەسەاڵتی سیاسی‌و تەندروستی ناچارە کە‬ ‫گوێ لەو گروپانە بگرێت‌و بەگوێیان بکات‬ ‫یانیش هەوڵ���ی گۆڕانکاری لەبیروڕاکانیان‬ ‫ب���دات‪ .‬زیادکردنی موچەو پاداش���تەکانی‬ ‫کارمەن���دان‌و پزیش���کان‌و باڵوکردنەوەی‬ ‫زانیاری لەس���ەر گرێبەستەکانی ‌وەزارەت‬ ‫لەگەڵ کۆمپانیاکانی دەرمان‌و داخس���تنی‬ ‫نۆرینگەکەی مەالعەل���ی کەڵه‌ک‪ ،‬نمونەن‬ ‫لەسەر ناچارکردنی دەسەاڵتی تەندروستی‬ ‫بۆ هەنگاونانی پراکتیکی لەژێر کاریگەری‬ ‫گروپەکانی فشاردا‪.‬‬ ‫پێکهاتەی کۆتایی جۆگەلەی سیاسەت‪،‬‬ ‫بریتی���ە ل���ەو گۆڕانکاریی���ە ئیداری���ی‌و‬ ‫پەرلەمانیان���ەی ک���ە لەکات‌و ش���وێنێکی‬ ‫دیاریکراودا ڕودەدەن‪ .‬دوای ناڕەزایەتیەکانی‬ ‫‪١٧‬ی شوبات‪ ،‬گۆڕانکاریی فراوان لەپۆستە‬ ‫ئیدارییەکان���ی‌وەزارەت‌و بەڕێوەبەرایەتیە‬ ‫تەندروستیەکان‌و نەخۆشخانەکان ڕویاندا‪.‬‬ ‫ئەمە ‌وایکرد کە کۆمەڵێک کێشە‌و بابەتی‬ ‫تازە ببن به‌ئەجندای ‌وەزارەت‌و سیستمی‬ ‫تەندروستی‪ .‬بۆ نمونە ئەجندای‌وەزارەتی‬ ‫تەندروس���تی لەبەرزکردن���ەوەی نرخ���ی‬ ‫عیادەکان���ی ب���ازاڕەوە (کە س���ودی بۆ‬ ‫‌وەزیری پێشوی تەندروستی‌و کەسەکانی‬ ‫دەوروبەری هەبو) گ���ۆڕا بۆ هێنانەکایەی‬ ‫سیس���تمی نیمچە تایبەت (کە سودی بۆ‬ ‫‌وەزیری ت���ازە‌و دارودەس���تەکەی هەیە)‪.‬‬ ‫هاوکات ئەو گۆڕانکاریی���ە پەرلەمانییەی‬ ‫ل���ەم دواییە ڕوییدا‪ ،‬کاریگ���ەری گەورەی‬ ‫دەبێت لەس���ەر ئەوەی چ کێشەیەک ببێت‬ ‫به‌ئەجن���دای کاری ‌وەزارەت‌و سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تی‪ .‬ب���ۆ نمونە ئ���ەم خولەی‬ ‫پەرلەم���ان هیچ پزیش���كێکی دیاری تێدا‬ ‫نی���ە‌و ئەمەش کاریگەری دەبێت لەس���ەر‬ ‫بەرژەوەندی پزیشکان‪.‬‬ ‫به‌کورت���ی‪ ،‬ب���ۆ ئ���ەوەی بابەتێ���ک یا‬ ‫کێش���ەیەکی دیاریکراو ببێت به‌ئەجندای‬ ‫دەس���ەاڵتی سیاسی‪ ،‬پێویس���تە لەکات‌و‬ ‫شوێنێکی دیاریکراو ئەو کێشەیە لەخەیاڵی‬ ‫مەزاجی گشتیدا بێت‪ ،‬هاوکات بێت لەگەڵ‬ ‫جموجۆڵی گروپەکانی فشار‌و لەگەڵیشیدا‬ ‫گۆڕانکاری ئیداریی‌و پەرلەمانی هەبن‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫راپۆرت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫به‌پارێزگاكردنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬دانیشتوانی‌ زاخۆ دێنێته‌ جۆش‬ ‫ئا‪ :‬دیاری‌ خالید‬

‫توركیاش حه‌زناكات زاخۆ بكرێته‌ پارێزگا‬

‫له‌گه‌ڵ راگه‌یاندنی‌ بڕیاری‌‬ ‫به‌پارێزگاكردنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌‌ وه‌زیرانی‌ عێراقه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌شێك له‌هاواڵتیانی‌ زاخۆش داوا‬ ‫ده‌كه‌ن ناوچه‌كه‌یان بكرێته‌ پارێزگاو‬ ‫چیتر "په‌راوێز نه‌خرێن‌و بێ‌ به‌ش‬ ‫نه‌كرێن له‌داهاتی‌ زۆری‌ قه‌زاكه‌یان"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا قایمقامی‌ زاخۆ ئه‌وه‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌ كه‌ شاره‌كه‌یان پشتگوێ‌‬ ‫خرابێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌وڵی‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ده‌ده‌ن له‌كابینه‌ی‌ نوێی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫پێنجش����ه‌ممه‌ی‌ راب����ردو‪ ،‬ژماره‌ی����ه‌ك‬ ‫له‌هاواڵتیانی‌ زاخۆ‪ ،‬هاوشێوه‌ی‌ هاواڵتیانی‌‬ ‫سه‌ید س����ادق گردبونه‌وه‌یه‌كیان له‌نزیك‬ ‫پردی‌ ده‌اللی‌ شاره‌كه‌یان بۆ داواكارییه‌ك پردی ده‌الل له‌زاخۆ‬ ‫ئه‌نجامدا‪ ،‬به‌اڵم هه‌روه‌ك هاواڵتیه‌ك باسی‌‬ ‫ئ����ه‌و هاواڵتی����ه‌ی‌ زاخ����ۆ‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ زاخۆ ببێته‌ پارێ����زگاو ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ده‌كات هه‌رزو له‌الیه‌ن هێزه‌ ئه‌منیه‌كانه‌وه‌‬ ‫رونده‌كاته‌و‌ه كه‌ ش����اره‌كه‌یان داهاتێكی‌ "توركی����اش حه‌زن����اكات زاخ����ۆ بكرێته‌‬ ‫به‌نهێنی‌ باڵوه‌یان پێده‌كرێت‪.‬‬ ‫حه‌س����ه‌ن س����اڵح ته‌مه‌ن ‪ 48‬س����اڵ زۆری‌ هه‌ی����ه‌ ‌وه‌كو گومرگ����ی‌ ئیبراهیم پارێزگا‪ ،‬چونكه‌ په‌یوه‌ندی نێوان زاخۆ‌و‬ ‫دانیش����توی‌ زاخۆ‪ ،‬باس ل����ه‌وه‌ ده‌كات خه‌لیل‪ ،‬كێڵگه‌ی‌ نه‌وت ‌ی تاوكی‌و ده‌شتی‌ كوردستانی‌ باكور زۆر باشه‌‪ ،‬بۆیه‌ توركیا‬ ‫پێویسته‌ قه‌زاكه‌یان بكرێته‌ پارێزگاو ئیتر سندییه‌‪" .‬له‌به‌رئه‌وه‌ به‌رپرسانی‌ دهۆك‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ قبوڵ ناكات‌و ئ����ه‌وكات تێكه‌اڵوی‌‬ ‫خۆیان ش����اره‌كه‌یان به‌ڕێوه‌به‌رن‪" ،‬به‌اڵم رێگه‌ن����اده‌ن ل����ه‌و داهات���� ‌ه زۆره‌ی‌ زاخۆ باشترده‌بێت له‌نێوانمان‌و زۆرێك له‌خزم‌و‬ ‫به‌رپرس����انی‌ دهۆك رێگ����رن له‌به‌رده‌م مافم����ان هه‌بێت‌و غه‌درم����ان لێده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌سوكاری‌ زاخۆییه‌كان له‌باكور ده‌ژین‪،‬‬ ‫به‌پارێزگابونی‌ زاخۆ‪ ،‬چونكه‌ ده‌یانه‌وێت ئه‌گ����ه‌ر كه‌س����ێك ئاگاداربێ����ت له‌زاخۆ توركیاش ترسی‌ له‌مه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ یه‌كێك له‌به‌رپرسه‌‬ ‫هه‌مو داهاتی‌ قه‌زاكه‌‪ ،‬له‌ده‌ستی‌ خۆیان ده‌زانێت چه‌نده‌ بێ‌ به‌شه‌"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ حه‌سه‌ن س����اڵحی‌ دانیشتوی‌ بااڵكانی‌ ئه‌و قه‌زایه‌‪ ،‬جارێك كه‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫بێ����ت‌و ئێمه‌ش بێب����ه‌ش بی����ن له‌مافی‌‬ ‫زاخۆ‪ ،‬ده‌س����تی‌ ده‌ره‌كی����ش رۆڵی‌ هه‌یه‌ هه‌رێم له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردس����تان ده‌بێت‪،‬‬ ‫خۆمان"‪.‬‬

‫به‌هاواڵتیان����ی‌ ئه‌و ش����اره‌ی‌ راگه‌یاندوه‌‪ ،‬هه‌مو مه‌رجه‌كانی‌ بونه‌ پارێزگایی‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫"مژده‌ی‌ سه‌رۆك بارزانیم پێیه‌ بۆ ئێوه‌‪ ،‬هێنده‌ی‌ دهۆك ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم پێش ئه‌و‌ه‬ ‫زاخ����ۆ ده‌بێته‌ ئیداره‌یه‌كی‌ س����ه‌ربه‌خۆو پێویسته‌ سه‌رجه‌م به‌رپرسانی‌ ئه‌و شاره‌‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌ بردن"‪ ،‬به‌اڵم به‌وت ‌هی‌ به‌شێك بگۆڕدرێت‪ ،‬چونكه‌ جۆری‌ به‌ڕێوه‌بردنیان‬ ‫له‌هاواڵتیان����ی‌ قه‌زاك����ه‌ ئ����ه‌وه‌ ته‌نها بۆ هه‌ڵه‌ی����ه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێس����تا حه‌زناكه‌م ببێته‌‬ ‫"بێده‌نگكردن����ی‌ هاواڵتیان بوه‌ كه‌ چیتر پارێزگا تا ئه‌وان له‌ده‌س����ه‌اڵت بن چیتر‬ ‫توشی‌ شه‌رمه‌زاریمان نه‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ خۆپیشاندان نه‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌گردبونه‌وه‌ك����ه‌ی‌ پێنجش����ه‌ممه‌ی‌‬ ‫نزار بێجان ‌ی نوس����ه‌رو رۆژنامه‌نوس����ی‌‬ ‫ی زاخ����ۆ‪ ،‬نیگه‌ران����ه‌ ل����ه‌و رابردودا‪ ،‬به‌شداربوان داوایانكرد خزمه‌تی‌‬ ‫دانیش����تو ‌‬ ‫بارودۆخ����ه‌ی‌ ش����اره‌كه‌ی‌‌و ده‌ڵێت" كێ‌ شاره‌كه‌یان بكرێت‌و به‌ش����ێك له‌داهاتی‌‬ ‫بێ����ت حه‌زنه‌كات زاخۆ ببێت����ه‌ پارێزگا‪ ،‬گومرك‌و نه‌وتی‌ ئ����ه‌و ناوچه‌یه‌ بۆخۆیان‬

‫مێرگه‌سۆر‪ ..‬ناوچه‌ موحه‌ره‌مكراوه‌كه‌ی رۆژنامه‌نووسان‬

‫مێرگه‌سۆر‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫به‌شێك له‌رۆژنامه‌نوسانی ده‌ڤه‌ری‬ ‫سۆران جه‌خت له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫زۆر به‌زه‌حمه‌ت رێگه‌ی كاركردن‌و‬ ‫روماڵكردنی كاره‌ رۆژنامه‌وانییه‌كان‪،‬‬ ‫پێده‌درێت له‌و ناوچه‌یه‌داو زۆرجاریش‬ ‫كێشه‌و به‌ربه‌ستیان بۆ دروست ده‌كه‌ن‌و‬ ‫چاودێرییان ده‌كه‌ن‪ .‬سه‌ندیكای‬ ‫رۆژنامه‌نووسانیش ئه‌مه‌ به‌پێشێلكاریی‬ ‫داده‌نێت‌و قایمقامی قه‌زاكه‌ش‬ ‫ره‌تیده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ قه‌ده‌غه‌‬ ‫بێت بۆ رۆژنامه‌نووسان‪.‬‬ ‫به‌رپرسی ئۆفیسی سۆرانی نووسینگه‌ی‬ ‫كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێ���ن‪ ،‬نه‌به‌ز ئه‌حمه‌د‪،‬‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ زۆرجار‬ ‫كاتێ���ك كه‌ تیمه‌كه‌ی ئه‌وان‌ویس���تویانه‌‬ ‫روماڵ���ی بابه‌ت���ه‌ رۆژنامه‌وانیی���ه‌كان‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬بیانوی���ان پێگرت���ون‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌مه‌راس���یمێكی ئه‌نفالدا ك���ه‌ له‌ناوچه‌ی‬ ‫بارزان ئه‌نجامدرا‪ ،‬دوای چه‌ندین كاتژمێر‬ ‫راگرتنی���ان‌و په‌یوه‌ندیكردن به‌س���ه‌رووی‬ ‫خۆیانه‌وه‌‪ ،‬ئینجا ده‌رفه‌تیان به‌تیمه‌كه‌ی‬ ‫ئێم���ه‌دا بچنه‌ ئ���ه‌و مه‌راس���یمه‌‪ .‬نه‌به‌ز‬ ‫‌وتیش���ی " ناوچه‌ی مێرگه‌س���ۆر له‌پێش‬ ‫راپه‌ری���ن‌و دوای راپه‌رینیش ناوچه‌یه‌كی‬ ‫مۆنۆپۆلك���راو ب���ووه‌ له‌الی���ه‌ن پارت���ی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ پارتی‬ ‫‌وه‌ك هه‌رێمێك���ی داب���ڕاو له‌كوردس���تان‬ ‫كاری له‌س���ه‌ر ئه‌و قه‌زایه‌ كردوه‌و له‌زۆر‬ ‫رووه‌وه‌ش به‌ت���ه‌واوی‌وه‌ك ناوچه‌یه‌ك���ی‬ ‫تایب���ه‌ت مامه‌ڵ���ه‌ی له‌گ���ه‌ڵ ده‌كرێ���ت‌و‬ ‫به‌ته‌واوی ناوچه‌یه‌ك���ی قۆرغكراوه‌"‪ .‬ئه‌و‬ ‫رۆژنامه‌نووس���ه‌ ئه‌وه‌ش���ی‌وت كه‌ ئه‌وان‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاکۆ‬ ‫‌ویس���تویانه‌ روماڵ���ی كۆمه‌ڵێك ش���تی‬ ‫گرن���گ بكه‌ن‪ ،‬بۆ نمونه‌ س���ێجار تیممان‬ ‫ن���اردوه‌ جارێك هه‌ڕه‌ش���ه‌یان لێكردوین‪.‬‬ ‫جارێك ڕێگه‌یان لێگرتوین‌و له‌بازگه‌كه‌یان‬ ‫گێڕاین���ه‌وه‌‪ .‬له‌وێ ش���تێك نییه‌ به‌ناوی‬ ‫یاس���او حكومه‌ت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی هه‌یه‌و حكوم‬ ‫ده‌كات كۆمه‌ڵێ���ك كه‌س���ی حزبین‪ .‬ئه‌و‬ ‫رۆژنامه‌نووسه‌ جه‌خت له‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ حزب���ی به‌عس په‌یڕه‌وی كرد‪،‬‬ ‫ئێس���تا هه‌مان ش���ته‌ ك���ه‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ ده‌كرێت‌و كه‌س���یش ناتوانێت‬ ‫ئازادان���ه‌ روماڵ���ی ئه‌و ناوچه‌ی���ه‌ بكات‬ ‫ل���ه‌رووی كاری رۆژنامه‌وانیی���ه‌وه‌‪ .‬نه‌به‌ز‬ ‫ئه‌حمه‌د ئه‌وه‌ش���ی رونك���رده‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ شوێنێكی داخراوه‌و هه‌ر بۆیه‌شه‌‬ ‫ده‌رفه‌ت نادرێت رۆژنامه‌نوسان به‌ئازادانه‌‬ ‫كاربكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان ئه‌مه‌ به‌مه‌ترسی‬ ‫داده‌نێن‪ ،‬پێیانوایه‌ ل���ه‌و ڕێگه‌یه‌وه‌ هێزو‬ ‫ده‌سه‌اڵتی دیكه‌ سه‌ر هه‌ڵده‌دات‪.‬‬ ‫په‌یا‌منێ���ری ئێ���ن ئاڕ ت���ی له‌ناوچه‌ی‬ ‫س���ۆران‪ ،‬عه‌بدۆ حوس���ێن ك���ه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫ل���ه‌و رۆژنامه‌نووس���انه‌ی زۆرجار كاتێك‬ ‫‌ویس���تویه‌تی روماڵی بابه‌تی رۆژنامه‌وانی‬ ‫بكات ڕێگریی‌و به‌ربه‌ستی بۆ دروستكراوه‌‬ ‫له‌و ناوچه‌ی���ه‌دا‪ .‬ئ���ه‌و په‌یامنێره‌ی‌ ئێن‬ ‫ئاڕ تی‪ ،‬قه‌زای مێرگه‌س���ۆر به‌سێگۆشه‌ی‬ ‫به‌رم���ۆدا ناوده‌ب���ات‌وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ‬ ‫سه‌ختیی ئه‌و ناوچه‌یه‌ بۆ رۆژنامه‌نووسان‪.‬‬ ‫ناوبراو به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند " میدیاكان له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌دا به‌هۆی دروس���تكردنی گرفت‪،‬‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ ده‌وری سه‌ره‌كی ببینن"‪ .‬ئه‌و‬ ‫‌وت���ی " كاتێك ده‌چیته‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ یان‬ ‫له‌بازگه‌كان زۆر دواتده‌خه‌ن‪ ،‬یان ده‌رفه‌تت‬ ‫پێناده‌ن‪ ،‬یان ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تیشیان پێدایت‬ ‫ئه‌وه‌ چاودێرییت ده‌كه‌ن‌و ناهێڵن ئازادانه‌‬

‫قایمقامی مێرگه‌سۆر‪:‬‬ ‫زۆرجار داوایان لێكراوه‌‬ ‫كه‌ رۆژنامه‌نووسان‬ ‫بێنه‌ ناوچه‌كه‌‪ ،‬ته‌نسیق‬ ‫هه‌بێت له‌گه‌ڵ دام‌و‬ ‫ده‌زگا ئه‌منییه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ته‌نها بۆ‬ ‫سه‌المه‌تی ئه‌وانه‌و هیچ‬ ‫مه‌به‌ستێكی له‌پشت نییه‬ ‫كاری رۆژنامه‌وانی خۆت بكه‌یت"‪ .‬عه‌بدۆ‬ ‫حوس���ێن له‌م روه‌وه‌ باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ جارێك ‌ویس���تویه‌تی لێدوان له‌چه‌ند‬ ‫هاواڵتییه‌ك‌وه‌ربگرێت له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌یه‌كی‬ ‫زۆر س���اده‌‪ ،‬به‌اڵم له‌الی���ه‌ن كارمه‌ندێكی‬ ‫ئاسایشه‌وه‌ كه‌ به‌جلی مه‌ده‌نییه‌وه‌ بووه‌‪،‬‬ ‫نه‌یهێش���ت هاواڵتیی���ه‌كان لێدوانمان بۆ‬ ‫ب���ده‌ن‪ ،‬دواتر من به‌و ئاسایش���ه‌م‌وت تا‬ ‫لێدوان‌وه‌رنه‌گری���ن لێره‌ ناڕۆین ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بۆ دو هه‌فته‌ش بمێنینه‌وه‌‪ .‬دواتر‬

‫به‌هه‌زارح���اڵ ت���ا لێدوانێك���م ‌وه‌رگرت‌و‬ ‫به‌جۆرێك ئاسایش���ه‌كه‌ به‌هاواڵتییه‌كه‌ ‌ی‬ ‫‌وت كه‌ ده‌بێت به‌و شێوه‌یه‌ بدوێیت"‪.‬‬ ‫زۆرجار رۆژنامه‌نووس���ان ب���اس له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌و رێگرییه‌ ته‌نها بۆ میدیاكانی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‌و ئه‌هلییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌تا هه‌ڤاڵ‬ ‫مه‌ال كه‌ په‌یامنێری رۆژنامه‌ی‌ كوردستانی‌‬ ‫نوێ‌و كه‌ناڵی ئاسمانی گه‌لی كوردستانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌ویش‌وه‌ك به‌شی‬ ‫هه‌ره‌ زۆری‌ رۆژنامه‌نووسان ئه‌و گرفته‌ی‌‬ ‫بۆ دروس���ت بووه‌و نه‌یانهێش���توه‌ كاری‬ ‫رۆژنامه‌وان���ی بكات‪ .‬ئه‌و رۆژنامه‌نوس���ه‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت " مێرگه‌س���ۆریش ‌وه‌ك ه���ه‌ر‬ ‫شوێنێكی دیكه‌ی كوردستانه‌و ناكرێت به‌م‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نووسان‬ ‫بكرێت‪ ،‬چونكه‌ خۆ ئێمه‌ له‌كیش���وه‌رێكی‬ ‫دیك���ه‌وه‌ نه‌هاتووی���ن‪ ،‬هاواڵت���ی ئ���ه‌م‬ ‫‌واڵته‌ین‪ .‬هه‌ر رۆژنامه‌نووس���ێكیش ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌شهیری كرد‪ ،‬یان شتێكی هه‌ڵه‌ی كرد‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌توانن بیده‌ن به‌دادگاو به‌یاس���ا‬ ‫له‌گه‌ڵی بجوڵێنه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك بێن رێگرییمان‬ ‫لێبك���ه‌ن یاخ���ود به‌ربه‌س���ت ب���ۆ كاره‌‬ ‫رۆژنامه‌وانییه‌كانمان دروست بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێك���ی نووس���ینگه‌ی س���ۆرانی‬ ‫سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانیش ئه‌و كاره‌ی‬ ‫كاربه‌ده‌س���تانی ناوچه‌كه‌ به‌پێشێلكاریی‬ ‫ناو ده‌بات‪ .‬مس���ته‌فا محه‌مه‌د به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ ناكرێت چیتر به‌و ش���ێوه‌یه‌‬ ‫ڕێگ���ه‌ نه‌درێت رۆژنامه‌نووس���ان روماڵی‌‬ ‫كاره‌كانی���ان بكه‌ن‪ .‬چونكه‌ ئه‌و ره‌فتارانه‌‬ ‫پێچه‌وان���ه‌ی‌ یاس���ای ژم���اره‌ ‪37‬ی‌‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ریی���ن‪‌ .‬وتیش���ی‌ " ئێمه‌ ‌وه‌ك‬ ‫س���ه‌ندیكا هه‌موو ئه‌و پێش���لكارییانه‌مان‬ ‫تۆمارك���ردون‌و چه‌ندین جاریش له‌رێگه‌ی‬ ‫نووس���ینگه‌ی س���ۆرانی س���ه‌ندیكای‬ ‫رۆژنامه‌نووس���ان‪ ،‬ئه‌و بابه‌ته‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫چه‌ن���د الیه‌نێكی به‌رپرس باس���كردووه‌و‬ ‫به‌هه‌موو ش���ێوه‌یه‌كیش له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ین‬ ‫كه‌ رۆژنامه‌نووس���ان ئازادان���ه‌ كاره‌كانی‬ ‫خۆیان بكه‌ن"‪ .‬له‌الیه‌ن خۆیه‌وه‌ قایمقامی‬ ‫ق���ه‌زای مێرگه‌س���ۆر خۆش���ه‌وی خه‌لیل‬ ‫له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ی‌ ره‌تكردوه‌‬ ‫كه‌ ئ���ه‌و ناوچه‌ی���ه‌ بۆ رۆژنامه‌نووس���ان‬ ‫قه‌ده‌غ���ه‌ بێت‪ ،‬به‌ڵكو ب���ه‌رده‌وام روماڵی‬ ‫رۆژنامه‌وانی كراوه‌ ل���ه‌و ناوچه‌یه‌دا‪ .‬ئه‌و‬ ‫‌وتیش���ی‌ كه‌ زۆرجار داوایان لێكراوه‌ كه‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس���ان بێنه‌ ناوچه‌كه‌‪ ،‬ته‌نسیق‬ ‫هه‌بێت له‌گ���ه‌ڵ دام‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ته‌نها بۆ سه‌المه‌تی ئه‌وانه‌و هیچ‬ ‫مه‌به‌س���تێكی له‌پش���ت نییه‌‪ .‬خۆشه‌وی‬ ‫خه‌لیل ره‌تیشیكرده‌وه‌ كه‌ جیاوازی بكرێت‬ ‫له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌نێوان رۆژنامه‌نووس���انی‌‬ ‫ئه‌هل���ی‌و ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وانی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫قه‌زای مێرگه‌س���ۆر به‌جێنفوس‌و زێدی‬ ‫بارزانی س���ه‌رۆكی هه‌رێم داده‌نرێت‪ .‬ئه‌م‬ ‫قه‌زایه‌ له‌روی ئیدارییه‌وه‌ س���ه‌ر به‌قه‌زای‬ ‫هه‌ولێ���ره‌و نزیك���ه‌ی ‪ 40‬كیلۆمه‌تری���ش‬ ‫له‌قه‌زای سۆرانه‌وه‌ دووره‌‪.‬‬

‫بێ����ت‪ ،‬چونكه‌ پێیان وابو ش����اره‌كه‌یان‬ ‫"له‌هه‌مو رویه‌كه‌وه‌ په‌راوێزخراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا خه‌لیل مه‌حمود قایمقامی‌‬ ‫زاخۆ‪ ،‬ئه‌وه‌ ئاش����كرا ده‌كات كه‌ له‌ساڵی‌‬ ‫‪ ،2011‬بڕیاردراوه‌ زاخۆ بكرێته‌ ئیداره‌یه‌كی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬به‌اڵم تائێستا "په‌رله‌مان هیچ‬ ‫یاس����ایه‌كی‌ نییه‌ كه‌ چۆن مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئیداره‌ی‌ س����ه‌ربه‌خۆ بكرێت"‪ .‬ئه‌و‌وتی‌‪،‬‬ ‫"س����اڵی‌ رابردو ته‌ئكیدمان له‌سه‌ر ئه‌مه‌‬ ‫كرده‌وه‌ كه‌ قه‌زاك����ه‌ بكرێته‌ ئیداره‌یه‌كی‌‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ب����ه‌اڵم جێبه‌ج����ێ‌ نه‌كرا‪،‬‬ ‫بۆیه‌ له‌مس����اڵدا زیات����ر كارده‌كه‌ین ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌ بخرێت����ه‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌و‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و س����ه‌رۆك‬ ‫‌وه‌زیرانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان به‌ته‌واوی‌‬ ‫پشتگیریمان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫قایمقامی‌ زاخۆ ئه‌وه‌ی‌ ره‌تكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫قه‌زاكه‌یان پشتگوێ‌ خرابێت‌و به‌رپرسانی‌‬ ‫شاره‌كه‌یان كه‌مته‌رخه‌مبن‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌و‬ ‫بودجه‌یه‌ی‌ كه‌ دێته‌ زاخۆ‪ ،‬له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫‌وه‌زیران����ه‌وه‌ دێت‌و هی����چ په‌یوه‌ندی‌ به‌‬ ‫دهۆكه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ هیچ راس����تی‌ تێدا‬ ‫نییه‌ كه‌ به‌رپرس����انی‌ دهۆك دژایه‌تیمان‬ ‫بك ‌هن‌و هاوكاریمان نه‌كه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو به‌پێی‌‬ ‫ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ شاره‌كه‌مان بودجه‌‬ ‫ده‌گاته‌ ده‌ستمان‪ ،‬ئێمه‌ش ئیشی‌ باشمان‬ ‫پێكردوه‌"‪.‬‬ ‫ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ شاری‌ زاخۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫‪ 3‬قه‌زای‌ ده‌وروبه‌ری‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 250‬هه‌زار‬ ‫كه‌س����ه‌‌و ده‌كه‌وێته‌ باك����وری‌ رۆژئاوای‌‬ ‫دهۆك‪ ،‬به‌دوری‌ ‪ 53‬كیلۆمه‌تر‪.‬‬

‫ئاشورییه‌كان‪ :‬ئێمه‌و كورد له‌سه‌ر‬ ‫ماف‌و ناسنامه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫چه‌وسێنراوینه‌ته‌وه‌ نه‌ك ئایین‬

‫که‌نیسه‌یه‌کی ئاشوریه‌کان له‌هاودیان‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ‬ ‫ئاشورییه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ستایشی‌ ئه‌و پێكه‌وه‌ژیانه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫له‌نێوان خۆیان‌و موسڵمانه‌كاندا هه‌یه‌و‬ ‫ده‌ڵێن "تائێستا هیچ مه‌ترسییه‌كی‌وامان‬ ‫له‌سه‌ر نه‌بووه‌"‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ ئه‌وان‌و كورد له‌رابردودا له‌سه‌ر‬ ‫خه‌بات‌و ماف‌و ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫چه‌وسێنراونه‌ته‌وه‌ نه‌ك ئایین‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫پرۆسه‌ی ژن‌و ژنخوازیی له‌نێوان كوردو‬ ‫ئاشورییه‌كان له‌روی زانستییه‌وه‌‬ ‫به‌كێشه‌ نازانن‪ ،‬به‌اڵم له‌روی دینییه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێن "كێشه‌یه‌"‪.‬‬ ‫نوس����ه‌رو مامۆس����تای زانكۆ‌و شاره‌زا‬ ‫له‌مێ����ژو‌و ئاینی ئاش����ورییه‌كان‪ ،‬ئیڤان‬ ‫جانێ‪ ،‬باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ س����ااڵنێكی‬ ‫زۆره‌ ئاش����ورییه‌كان له‌كوردس����تاندا‬ ‫ده‌ژین‌و مێژویه‌ك����ی كۆنیان له‌م رووه‌وه‌‬ ‫هه‌ی����ه‌‪" .‬به‌حوكمی ئ����ه‌وه‌ی كه‌ كوردو‬ ‫ئاشورییه‌كان له‌یه‌ك ناوچه‌ ژیاون"‪.‬‬ ‫له‌ئایینی مه‌س����یحییه‌تدا هاوشێوه‌ی‬ ‫ئاین����ی ئیس��ل�ام‪ ،‬دوو ج����ه‌ژن هه‌ن كه‌‬ ‫ئه‌وانیش بریتین له‌جه‌ژنی كریس����مس‌و‬ ‫جه‌ژن����ی قیام����ه‌‪ .‬به‌بۆچوون����ی ناوبراو‬ ‫زۆرجار‌ویستراوه‌ دووبه‌ره‌كی بخرێته‌ نێوان‬ ‫هه‌ردوو كڵێس����ه‌ی رۆژهه‌اڵتی‌و كڵێسه‌ی‬ ‫رۆژئاوای����ی كه‌ جێگه‌ س����ه‌ره‌كییه‌كه‌ی‬ ‫له‌رۆمای پایته‌ختی ئیتاڵیایه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و مامۆس����تایه‌ ده‌ڵێ����ت‪" ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌و ش����ته‌ جه‌وهه‌رییانه‌ی كه‌ كڵێسه‌ی‬ ‫ئێم����ه‌‌وه‌كو رۆژهه‌اڵت جه‌ختی له‌س����ه‌ر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ مه‌سه‌له‌ی پێكه‌وه‌ژیانه‌"‪.‬‬ ‫مامۆس����تا ئیڤ����ان جه‌خ����ت له‌س����ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌ ك����ه‌ ئه‌وانه‌ی رۆژئاوا‬ ‫زیاتر كاس����ۆلیكن‪ ،‬ئه‌وانی رۆژهه‌اڵتیش‬ ‫ئه‌رس����ه‌دۆكس‌و پرۆس����تانتن‪ .‬له‌باره‌ی‬ ‫پرۆس����ه‌ی ژن‌و ژنخوازیی له‌نێوان كوردو‬ ‫ئاشورییه‌كانیش‪ ،‬مامۆستا ئیڤان باسی‬ ‫له‌وه‌ كرد كه‌ ئه‌مه‌ به‌هۆی بوونی كۆمه‌ڵێك‬

‫"ئه‌ح����كام‌و قانونی ئاینی نێوان هه‌ردوال‬ ‫زه‌حمه‌ته‌و ئه‌مه‌ش كه‌م روویداوه‌‪ ،‬له‌روی‬ ‫زانستی ره‌نگه‌ ئه‌مه‌ كێشه‌ نه‌بێت به‌اڵم‬ ‫له‌روی دینی كێشه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌ قه‌ش����ه‌ی‌ كڵێسای‬ ‫دیان����او هاودی����ان یترۆن یۆن����ان داود‪،‬‬ ‫باس����ی له‌وه‌ كرد كه‌ "پێك����ه‌وه‌ ژیان‌و‬ ‫ئاشتی له‌ناوچه‌ی ئێمه‌دا له‌نێوان ئێمه‌و‬ ‫موسڵمانه‌كان باشه‌‌و هیچ گرفتمان نییه‌‌و‬ ‫تێكه‌اڵویش����مان هه‌یه‌"‪ .‬ئه‌و‌وتی‪" ،‬ئێمه‌‬ ‫‌وه‌ك مه‌سیحی هیچ جیاوازییه‌ك ناكه‌ین‬ ‫له‌نێوان هیچ كه‌سێكداو له‌گه‌ڵ ئاشتی‌و‬ ‫به‌یه‌ك����ه‌وه‌ ژیانین‌و هه‌ر ب����ه‌و جۆره‌ش‬ ‫ده‌مێنینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌راب����ردودا كۆمه‌ڵێ����ك له‌خه‌ڵك����ی‬ ‫ئاشوری له‌نێو ریزی حزبه‌ كوردییه‌كاندا‬ ‫رۆڵی‌ به‌رچاویان بینیوه‌‪ ،‬مامۆس����تاكه‌ی‌‬ ‫زانك����ۆ ئه‌م����ه‌ی گه‌ڕانده‌وه‌ ب����ۆ نزیكی‬ ‫بیروڕای خودی كه‌سه‌كان‪" ،‬له‌رابردوشدا‬ ‫ئێم����ه‌ دو حزبم����ان هه‌بوه‌ ش����یوعی‌و‬ ‫پارتی"‪ .‬پێش����یوایه‌ ئ����ه‌وان‌و میلله‌تی‌‬ ‫ك����ورد له‌راب����ردودا له‌س����ه‌ر ئایی����ن‬ ‫نه‌چه‌وس����ێنراونه‌ته‌وه‌‪" ،‬به‌ڵكو له‌س����ه‌ر‬ ‫خه‌بات‌و مافه‌كانی خۆمان‌و ناس����نامه‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی چه‌وسێنراوینه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی ئاخۆ هیچ مه‌ترسییه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر ژیانیان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و قه‌شه‌یه‌‌وتی‪،‬‬ ‫" تا ئێس����تا هیچ مه‌ترس����ییه‌كی‌وامان‬ ‫له‌سه‌ر نه‌بووه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن����ده‌ تائێس����تا ژم����اره‌ی‌‬ ‫ئاشورییه‌كان‌و كڵێسه‌كانیان له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان‌و عێراقدا‪ ،‬به‌هۆی‌ نه‌بوونی‌‬ ‫سه‌رژمێرییه‌كی ‌وردو زانستی دیارنییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ژماره‌یه‌ك زۆر مه‌سیحی نیشته‌جێن‌و‬ ‫خاوه‌نی قوتابخانه‌ی تایبه‌ت به‌خۆیانن‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌كۆنیشه‌وه‌ په‌یوه‌ندی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫له‌نێوان ئاشوری‌و مه‌سیحه‌كاندا هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ده‌گمه‌نیش روویداوه‌ كه‌ كه‌سی موسڵمان‬ ‫كچ����ی مه‌س����یحی هێنابێ����ت‌و كردبێتی‌‬ ‫به‌ئیس��ل�ام‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌پێچه‌وانه‌وه‌ش هه‌ر‬ ‫راسته‌‪.‬‬

‫که‌رکوک‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫كه‌ركوك‌و خورماتو ساڵێك ‌ی خوێناوییان به‌ڕێكرد‬

‫‪37‬‬

‫ساڵی‌ رابردو (‪ )2071‬كه‌س له‌ناوچه‌ دابڕاوه‌كان بونه‌ته‌ قوربانی‌‬ ‫ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬

‫ئاماری‌ ته‌قینه‌وه‌و كرده‌و‌ه‬ ‫ی رابردو‪،‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫خۆكوژییه‌كان ‌‬ ‫ی ساڵی‌ رابردودا‬ ‫ده‌ریده‌خات له‌ماوه‌ ‌‬ ‫(‪ )392‬كه‌س له‌كه‌ركوك كوژراون‌و‬ ‫ی‬ ‫(‪ )619‬كه‌سیش برینداربون‪ .‬به‌ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بواری‌ ئه‌منی‌ كرانه‌وه‌ ‌‬ ‫شاره‌زایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سوریاو نه‌بونی‌ پالنێك ‌‬ ‫سنوره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌منی‌ تۆكمه‌ بوه‌ته‌ هۆی‌ زیادبون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژماره‌ ‌‬ ‫ته‌قینه‌وه‌كان‌و هه‌ڵكشان ‌‬ ‫قوربانیه‌كان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئامارێ���ك ك��� ‌ه وێنه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ده‌ست ئاوێن ‌ه كه‌وتوه‌‪ ،‬له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی شاری‌ كه‌ركوك‬ ‫(‪)2013‬دا له‌س���نور ‌‬ ‫(‪ )72‬ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراوو (‪)645‬‬ ‫ی ئ���ه‌و‬ ‫بۆم���ب ته‌قیوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ه���ۆ ‌‬ ‫كرده‌وانه‌شه‌و‌ه (‪ )392‬كه‌س كوژراون‌و‬ ‫(‪ )619‬كه‌س���یش بریندارب���ون‪ .‬هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی رفاندن ‌‬ ‫له‌و ئام���اره‌دا (‪ )150‬حاڵه‌ت ‌‬ ‫ی شاره‌كه‌ تۆماركراوه‌‪.‬‬ ‫هاواڵتیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رابردو ‌‬ ‫ق���ه‌زای‌ خورماتو‪ ،‬س���اڵ ‌‬ ‫س���اڵێكی‌ خوێن���اوی‌ ب���و‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫ی‬ ‫كه‌م رۆژ هه‌ب���و هه‌واڵی‌ ته‌قینه‌وه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و قه‌زایه‌ نه‌بێته‌ س���ه‌ردێڕی‌ هه‌واڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫میدیا عێراقی‌‌و جیهانی���ه‌كان‪ .‬ئامار ‌‬ ‫ی ده‌كات‬ ‫روداوه‌كانی‌ خورماتو ئاشكرا ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ هه‌مو عێراق زۆرترین‬ ‫ی تۆماركردوه‌‌و تائێس���تا‬ ‫رێژه‌ی‌ قوربان ‌‬ ‫هی���چ قه‌زای���ه‌ك هێن���ده‌ی‌ خورماتوو‬ ‫قوربانی‌ نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماره‌ك���ه‌‪ ،‬له‌س���اڵ ‌‬ ‫به‌گوێ���ر‌ه ‌‬ ‫راب���ردودا (‪ )145‬ته‌قینه‌وه‌ له‌و قه‌زای ‌ه‬ ‫ی (‪)270‬‬ ‫روی���داوه‌و بوه‌ت ‌ه هۆی‌ كوژران ‌‬ ‫ك���ه‌س‌و برینداربون���ی‌ (‪ )790‬كه‌س‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رابردوو‪ ،‬رێژه‌ ‌‬ ‫به‌به‌راورد به‌س���ااڵن ‌‬ ‫ی قوربانیه‌كان‬ ‫ته‌قین���ه‌وه‌كان‌و ژم���ار‌ه ‌‬ ‫بۆ چوار هێن���د‌ه زیادیكردوه‌‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫ی خورمات���و به‌خوێناویترین قه‌زا‬ ‫قه‌زا ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ عێراق داده‌نرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و زانیارییان���ه‌ ‌‬ ‫ه���ه‌ر به‌پێ��� ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫ئاسه‌واری ته‌قینه‌وه‌یه‌ک له‌که‌رکوک‬

‫ی ئاس���ایش وه‌ربگیرێت‪،‬‬ ‫ی دیكه‌ له‌ه���ۆكاره‌كان ئه‌وه‌ی��� ‌ه له‌الیه‌ن له‌هێزه‌كان��� ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی گش���تی‌ كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی ژماره‌ی‌ قوربانیه‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئه‌منیه‌و‌ه ده‌س���ت هه‌ڵكش���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داواش���ده‌كات له‌م���ه‌ودوا ئی���دار‌ه ‌‬ ‫ده‌زگا ئه‌منیه‌كان���ه‌و‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ش���اخه‌وان هه‌بووه‌"‪.‬‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫ی پس���پۆڕی‌ ب���وار ‌‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ئاوێن��� ‌ه كه‌وت���وه‌‪ ،‬له‌م���او‌ه ‌‬ ‫ی په‌یوه‌س���ت نه‌كات‬ ‫كه‌ركوك زۆر خۆ ‌‬ ‫ی دڵسۆزان ‌ه كار ناكرێت"‪.‬‬ ‫ی ده‌لۆیی‌‪ ،‬له‌كه‌ركوك كه‌ره‌سته‌ ‌‬ ‫به‌ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌ب���دواڵ ده‌لۆی���ی‌‪ ،‬ب��� ‌ه ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫رابردودا له‌سه‌رجه‌م ناوچه‌ دابڕاوه‌كان ‌‬ ‫ی ناوه‌ندیی���ه‌وه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه‬ ‫ی به‌حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ دۆخ��� ‌‬ ‫ی دۆخی‌ ئه‌من���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی چاكبون ‌‬ ‫ی س���ه‌رجه‌م راگه‌یاند هۆكاری‌ س���ه‌ره‌كی‌ زیادبون ‌‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬رێ���ژ‌ه ‌‬ ‫ی زۆر الوازه‌و‬ ‫ی ناوه‌ن���د ‌‬ ‫ی كه‌رك���وك‪ ،‬ده‌لۆیی‌ پێش���نیار ده‌كات "حكومه‌ت��� ‌‬ ‫قوربانی���ه‌كان گه‌یش���تۆته‌ (‪ )2071‬ك���رده‌وه‌ چه‌كدارییه‌كان‌و ته‌قینه‌وه‌كان له‌هه‌مانكات���دا رایده‌گه‌یه‌نێ���ت نه‌بون ‌‬ ‫ی زۆر بۆ‬ ‫ی ك���ردار ‌‬ ‫ی بازگه‌كان راده‌س���تی‌ كه‌س���انی‌ پسپۆڕ ده‌توانرێ���ت هه‌نگاو ‌‬ ‫ی هۆكارێكه‌ بۆ خراپبون ‌‬ ‫ی پالنی‌ ئه‌من��� ‌‬ ‫ی سوریایه‌ به‌ڕو ‌‬ ‫"كردنه‌وه‌ی‌ سنوره‌كان ‌‬ ‫كوژراوو بریندار‪.‬‬ ‫ی دۆخه‌ك ‌ه بنرێت"‪.‬‬ ‫ی بكرێ���ت‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش س���ود باشكردن ‌‬ ‫ی س���وریاش دۆخه‌ك���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێ���ت "یه‌كێك ‌‬ ‫ی دۆخ ‌‬ ‫ی زۆربونی‌ ته‌قین���ه‌وه‌كان‌و عێراق���دا‪ ،‬تێكچون ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬

‫ی پڕۆژه‌كان له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك دڵشاد پیرۆت‪:‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ ‌‬

‫د‪ .‬نه‌جمه‌دین به‌شێوه‌یه‌كی نایاسایی‌و به‌ده‌ر له‌ڕێنماییه‌كان كه‌ركوك به‌ڕێوه‌ده‌بات‬ ‫ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ پڕۆژه‌كان له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌‬ ‫كه‌ركوك‌و كادری‌ پێشكه‌وتوی‌ پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان دڵشاد پیرۆت‪،‬‬ ‫باس له‌ناكۆكیه‌كانی‌ خۆی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫پارێزگاری‌ كه‌ركوك د‪.‬نه‌جمه‌دین كه‌ریم‌و‬ ‫چۆنێتی‌ به‌ڕێوه‌چونی‌ پڕۆژه‌كانی‌ كه‌ركوك‬ ‫ده‌كات‪ .‬ره‌خنه‌ش له‌ پارێزگار ده‌گرێت‬ ‫كه‌ هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگادا نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ هه‌ش����ت‬ ‫كۆمپانیاتان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ تاچه‌ند یاس����ای ‌ه‬ ‫له‌كاتێك����دا ت����ۆ ئه‌ندام����ی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌‬ ‫پارێزگاشی‌؟‬ ‫پی����رۆت‪ :‬پێ����ش ده‌س����تبه‌كاربوونم له‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگای كه‌ركوك پش����كم‬ ‫له‌ هه‌ش����ت كۆمپانیا هه‌ب����وو‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‬ ‫كه‌ پێش����تر خه‌ریكی كاری ئ����ازاد بووم‪،‬‬ ‫هه‌ندێكی����ش له‌و پش����كانه‌ ل����ه‌‌ باوكمه‌وه‌‬ ‫بۆم ماوه‌ت����ه‌وه‌ "پیرۆت ح����ه‌داد"‪ .‬باوكم‬ ‫‌ناوێك����ی بازرگانی دیاربوو‌ له‌ش����اره‌كه‌داو‬ ‫مێ����ژوی دامه‌زراندنیش����یان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب����ۆ حه‌فتاكان‌و س����ااڵنی دوات����ر‪ .‬به‌پێی‬ ‫فه‌رمان����ی ژم����اره‌ (‪ )71‬س����اڵی (‪)2004‬‬ ‫ی پۆڵ بریمه‌ر ك����ه‌ ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‬ ‫كه‌ركووكی پێ دامه‌زرا‪ ،‬هیچ كێش����ه‌یه‌كی‬ ‫یاساییمان له‌وباره‌یه‌وه‌ نه‌بوو‪ .‬به‌اڵم دواتر‬ ‫به‌پێی یاس����ای پارێزگاكانی ژماره‌ (‪)21‬‬ ‫س����اڵی (‪ )2008‬كه‌ له‌ به‌ه����اری (‪)2009‬‬ ‫كه‌وته‌ بواری جیبه‌جێكردنه‌وه‌ بڕگه‌یه‌كی‬ ‫یاس����ایی تێدایه‌ كه‌‌ ده‌ڵێ����ت (ناگونجێت‬ ‫ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا پیش����ه‌یه‌ك‬ ‫یا وه‌زیفه‌یه‌كی ت����ری هه‌بێت)‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫ده‌س����ته‌ی نه‌زاه����ه‌ داوای لێكردی����ن كه‌‬ ‫پابه‌ندی ئه‌و یاسایه‌ بین‌و ئێمه‌ش هه‌ستاین‬ ‫به‌ڕێوشوێنی یاسایی بۆ الدان‌و گۆڕینی ئه‌و‬ ‫پشكانه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و یاسایه‌ پارێزگای‬ ‫كه‌ركووكیش نایگرێته‌وه‌! س����ه‌یر‌له‌وه‌دایه‌‬

‫پرۆژه‌ی كامێرای چاودێری‬ ‫له‌ (‪)2012/11/14‬‬ ‫گرێبه‌سته‌كه‌ واژوو‬ ‫كراوه‌‌و ده‌بو به‌(‪)365‬‬ ‫رۆژ ته‌واوبكردایه‌‪ ،‬سه‌یر‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ له‌(نوسراوی‌‬ ‫ئیحاله‌)كه‌دا ماوه‌ی‬ ‫ته‌واوكردنی پرۆژه‌كه‌‌به‌‬ ‫(‪ )180‬رۆژ دیاریكراوه‌‌و‬ ‫هێشتاش ده‌ڵێن گه‌نده‌ڵی‬ ‫نییه‌!‬ ‫كه‌‌ ئه‌م به‌ڕێزانه‌ بۆ كه‌س����انی تر باس����ی‬ ‫پێویس����تی پابه‌ندبوونی یاس����ایی ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ ئه‌س����ڵ نایانگرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌چی زۆربه‌ی‬ ‫كاره‌كانی خۆیان به‌ده‌ر له‌ یاسایه‌و نابێت‬ ‫كه‌سیش باسی بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ناكۆكی‌ له‌نێوان تۆو پارێزگاری‌‬ ‫كه‌رك����وك هه‌یه‌و به‌كێش����ه‌ی‌ حیزبایه‌تی‌‬ ‫ناوده‌برێ����ت‪ ،‬ئایه‌ ب����ۆ یه‌كڕیزی‌ نێو ماڵی‌‬ ‫كورد باشترنه‌بوو كه‌ له‌بازنه‌یه‌كی‌ داخراودا‬ ‫له‌گه‌ڵ پارێزگاری‌ كه‌ركوكدا چاره‌س����ه‌ری‌‬ ‫كێشه‌كان بكه‌ن؟‬ ‫پیرۆت‪ :‬دیاره‌ به‌نده‌ س����ه‌رۆكی لیژنه‌ی‬ ‫پرۆژه‌كانه‌ له‌ ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ئه‌رك����ی س����ه‌ره‌كی ئێم����ه‌ش چاودێری‌و‬ ‫چۆنێتی كارك����ردن‌و پابه‌ندبوونی الیه‌نی‬

‫جێبه‌جێكاره‌ به‌ یاس����او ڕێنماییه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش ل����ه‌ بواره‌كانی (پرۆژه‌كان‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنان‌و پالنی س����راتیژیدا)‪ ،‬كه‌واته‌‬ ‫ئێمه‌ هه‌ستاوین به‌ئه‌نجامدانی ئه‌ركی سه‌ر‬ ‫شانمان كه‌ یاسا بۆی دیاریكردوین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌پێناوی‌ یه‌كریزی میله‌ته‌كه‌مان به‌نده‌ بۆ‬ ‫چه‌نده‌ها جار به‌ش����ێك له‌و سه‌رپێچیانه‌ی‬ ‫ك����ه‌ كرابوون له‌الیه‌ن پارێزگاوه‌ خس����تمه‌‬ ‫به‌رده‌س����تی به‌ڕێ����ز (د‪ .‬نه‌جمه‌دی����ن)‪،‬‬ ‫داواش����م لێكرد پێش ئه‌وه‌ی كه‌یس����ه‌كان‬ ‫گه‌وره‌تر‌بن‌و نه‌توانین چاره‌س����ه‌ری بكه‌ین‬ ‫چاره‌ی‌ بكه‌ین‪ ،‬چونكه‌ له‌كه‌ركوكدا ته‌نها‬ ‫كورد بوونی نیه‌‌و ئێم����ه‌ زانیاریمان هه‌یه‌‬ ‫الیه‌نه‌كانی تریش به‌قه‌باره‌ی خۆیان ئه‌گه‌ر‬ ‫زیاتری����ش نه‌بێت زانیاری����ان له‌وباره‌یه‌وه‌‬

‫كۆكردوه‌ته‌وه‌و چاوه‌ڕێی كاتی گونجاون بۆ‬ ‫دركاندن‌و كاركردن له‌سه‌ری‪ ،‬بۆیه‌ پێموت‬ ‫با پێك����ه‌وه‌ رێگه‌چاره‌ بۆ ئه‌و كه‌یس����انه‌‬ ‫بدۆزینه‌وه‌و پارێزگاكه‌ش له‌و گه‌نده‌ڵكارانه‌‬ ‫پاك بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ نه‌بوو‪ ،‬هه‌وڵێكی‬ ‫ترم����ان بۆ هه‌م����ان مه‌به‌س����ت له‌ڕێگه‌ی‬ ‫لیس����تی برایه‌تیه‌وه‌ دووباره‌كرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆر به‌داخه‌وه‌ دیس����انه‌وه‌ س����ودی نه‌بوو‬ ‫گوێی بۆ لیسته‌كه‌ش رانه‌گرت!‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب����ه‌اڵم هه‌ندێ كه‌س باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كێشه‌ی‌ تۆ له‌گه‌ڵ پارێزگار له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ بوه‌ داوای‌ پڕۆژه‌ت لێكردوه‌و ئه‌ویش‬ ‫پێینه‌داویت‪ ،‬تاچه‌ند راسته‌؟‬ ‫پی����رۆت‪ :‬دوای هه‌و‌ڵێك����ی زۆر ب����ۆ‬ ‫راس����تكردنه‌وه‌ی رێڕه‌وی پارێ����زگا وه‌كو‬ ‫پێش����تر باس����مكرد‪ ،‬چارمان نه‌ما رێگای‬ ‫یاس����اییمان گرته‌به‌ر ب����ۆ لێكۆلینه‌وه‌ له‌‬ ‫به‌شێك له‌و گه‌نده‌ڵی‌و سه‌رپێچیانه‌ی كه‌‬ ‫رویانداوه‌‌ له‌ڕێگه‌ی ده‌س����ته‌ی نه‌زاهه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وكات پارێزگار ده‌س����تیكرد به‌ هێرشی‬ ‫ئیعالم����ی‌و ناونات����ۆره‌ دروس����تكردن‌و‬ ‫هه‌رجاره‌ی به‌جۆرێك‪ .‬ئه‌گه‌ر پڕۆژه‌ش����م‬ ‫بویس����تایه‌ دڵنیابه‌ زۆر به‌خۆش����حاڵیه‌وه‌‬ ‫ده‌یاندامێ‪ .‬ئه‌مان زۆر هه‌و‌ڵی به‌الڕێدابردنی‬ ‫كه‌یس����ه‌كان ده‌د‌هن‌و قاڵب����ی جی����اوازی‬ ‫ب����ۆ دروس����تده‌كه‌ن‪ ،‬واده‌زانن ش����ته‌كان‬ ‫به‌و ش����ێوازه‌ تێده‌په‌ڕێنرێ‪ ،‬ئه‌مه‌ش����یان‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك����ی س����تراتیژیه‌ نه‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫كورده‌ نه‌له‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ یه‌كێتیدایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪:‬هه‌رچه‌ند ئێ����وه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌‬ ‫دوو هێ����زی‌ هاوپه‌یمانن‪ ،‬به‌اڵم له‌كه‌ركوك‬ ‫ئه‌م هاوكێش����ه‌یه‌ پێچه‌وانه‌ی����ه‌؟ هۆكاری‌‬ ‫چیه‌ ئێوه‌ د‪ .‬نه‌جمه‌دینتان وه‌ك سه‌رۆكی‌‬ ‫لیس����تی‌ كه‌ركوكی‌ كوردستانی‌ پێ قبوڵ‬ ‫نه‌بوو؟‬ ‫پیرۆت‪ :‬ئێمه‌ له‌گ����ه‌ڵ یه‌كێتی په‌یمانی‬ ‫س����تراتیژیمان هه‌ی����ه‌‪ ،‬پێویس����ت ب����وو‬ ‫براده‌رانی یه‌كێتی له‌ نیگه‌رانیه‌كانی ئێمه‌‬ ‫بكۆڵنه‌وه‌‌و له‌گه‌ڵمان دابنیشن‌و ته‌ماشای‬ ‫به‌ڵگه‌كانمان بكه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر بڕوایان پێهێنا‬ ‫ده‌بێت به‌هه‌ماهه‌نگی هه‌ردووال رێگه‌چاره‌ی‬

‫یاساییان بۆ بدۆزینه‌وه‌‪ ،‬زۆر به‌داخه‌وه‌ ئه‌مه‌‬ ‫رووینه‌دا‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ش پێش هاتنی دكتۆر‬ ‫نه‌جمه‌دین كێش����ه‌یه‌كی وه‌ها له‌نێوانماندا‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬كه‌واته‌ به‌بڕوای ئێمه‌ ئه‌و ده‌س����تی‬ ‫له‌و ئاڵۆزی����ه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ش كه‌‬ ‫ئیداره‌ی شاره‌كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی نایاسایی‌و‬ ‫ب����ه‌ده‌ر له‌ڕێنمایی����ه‌كان به‌ڕێوه‌ده‌ب����ات‪،‬‬ ‫به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌كیش هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگا نه‌ك����رد‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌بواری پرۆژه‌كان����دا‪ ،‬بۆیه‌ به‌بڕوای ئێمه‌‬ ‫زیانه‌كانی له‌ قازانجی زیاتر بوو‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‌‬ ‫ره‌تمانكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس له‌وه‌ ده‌كرێت له‌م رۆژانه‌دا‬ ‫كۆمپانیایه‌كی‌ نه‌مس����اوی‌ ده‌س����تده‌كات‬ ‫به‌دانانی‌ كامێ����رای‌ چاودێری‌ له‌ش����وێنه‌‬ ‫گش����تیه‌كانی‌ كه‌ركوكدا‪ ،‬وه‌كو س����ه‌رۆكی‌‬ ‫لیژن����ه‌ی‌ پ����ڕۆژه‌كان له‌ئه‌نجومه‌ن تاچه‌ند‬ ‫ئه‌و كاره‌ به‌شه‌فاف ده‌زانی‌‌و ئاگاداری‌ ئه‌و‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ی‌؟‬ ‫پیرۆت‪ :‬پ����رۆژه‌ی كامێ����رای چاودێری‬ ‫به‌بڕی (‪ )15،860‬ملی����ۆن دۆالر دراوه‌ته‌‬ ‫كۆمپانیای فراكفنتسی نه‌مساوی به‌ڕێگه‌ی‬ ‫(العرض الوحید)‪ ،‬واته‌ ته‌نها ئه‌وكۆمپانیایه‌‬ ‫بانگهێش����ت كراوه‌ بۆ پێش����كه‌ش كردنی‬ ‫ئۆف����ه‌ر ب����ۆ ئه‌نجامدانی ئ����ه‌و پرۆژه‌یه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌ (‪ )2012/11/14‬گرێبه‌س����ته‌كه‌ واژوو‬ ‫كراوه‌‌و ده‌بو پرۆژه‌ك����ه‌ له‌ماوه‌ی (‪)365‬‬ ‫رۆژدا كاره‌كان����ی ته‌واوبكردای����ه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫س����ه‌یر ئه‌وه‌یه‌ ل����ه‌ (نوس����راوی‌ ئیحاله‌)‬ ‫ك����ه‌دا م����اوه‌ی ته‌واوكردن����ی پرۆژه‌كه‌‌به‌‬ ‫(‪ )180‬رۆژ دیاریكراوه‌‌و هێش����تاش ده‌ڵێن‬ ‫گه‌نده‌ڵ����ی نیی����ه‌! تائێس����تاش كاره‌كان‬ ‫وه‌ك����و خۆیان ده‌ڵێن نزیك����ه‌ی له‌(‪)%60‬‬ ‫ئه‌نجام����دراوه‌‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش پێچه‌وان����ه‌ی‬ ‫ماده‌ی (‪)12‬ی����ه‌ له‌ڕێنمایی گرێبه‌س����ته‌‬ ‫حكومیه‌‌كانی ژماره‌ یه‌كی‌ ساڵی‌ (‪‌)2008‬و‬ ‫هیچ هه‌ماهه‌نگیه‌كیش له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگا ئه‌نجامنه‌دراوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌م پرۆژه‌یه‌‬ ‫له‌‌ڕێگه‌ی بانگهێشتی گشتیه‌وه‌ (مناقصه‌‬ ‫عامه‌) ئه‌نجام بدرایه‌‪ ،‬ئه‌وا كۆمپانیا هه‌بوو‬ ‫به‌كه‌مت����ر له‌(‪ )%50‬بڕه‌ك����ه‌ی كۆمپانیای‬

‫(فراكفنتس) پرۆژه‌كه‌ی به‌كوالیتیه‌كی زۆر‬ ‫باشتر ئه‌نجامده‌دا‪ ،‬ئه‌ی ئه‌مه‌ به‌فیرۆدانی‬ ‫سامانی گشتی نیه‌!!‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬هه‌ندێ كه‌س تۆ به‌س����ندوقه‌‬ ‫ره‌شه‌كه‌ی‌ پارتی‌ له‌كه‌ركوك ناوده‌به‌ن؟‬ ‫پیرۆت‪ :‬من وای نانبینم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هۆكاری‌ قسه‌ كردنی‌ تۆ له‌سه‌ر‬ ‫بون����ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ بۆچ����ی‌ ده‌خرێته‌ خانه‌ی‌‬ ‫حیزبایه‌تی‌و دژایه‌تیكردنه‌وه‌؟‬ ‫پیرۆت‪ :‬ئه‌و شته‌ سه‌یره‌ی كه‌ ده‌مه‌وێ‬ ‫بیڵێم ئه‌وه‌یه‌ ئه‌گه‌ر به‌نده‌ سه‌رۆكی لیژنه‌ی‬ ‫پ����رۆژه‌كان بێت‪ ،‬ئه‌ركه‌ك����ه‌م چاودێری‌و‬ ‫چۆنێتی ئ����ه‌دای الیه‌نی جێبه‌جێكار بێت‌و‬ ‫به‌به‌شێكی ئه‌ركه‌كانی خۆم هه‌ستا بێتم‪،‬‬ ‫كه‌ بڕواناكه‌م بگاته‌ له‌(‪ )%30‬راستیه‌كان‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و هه‌م����وو ناوونات����ۆره‌ درۆی����ه‌ی بۆ‬ ‫داتاش����رابێت‌و بووبێته‌ ه����ۆی ئه‌و هه‌مو‬ ‫ئاڵۆزییه‌ی له‌ش����اره‌كه‌دا په‌یدابووه‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫چۆن كه‌سێكی تر جورئه‌ت بكات‌و وبوێرێ‬ ‫باس����ی بوونی گه‌نده‌ڵی بكات‪ ،‬چۆن ئیتر‬ ‫یاسا سه‌روه‌ر ده‌بێت‌و له‌ ژینگه‌یه‌كی وادا‬ ‫نه‌وه‌كانم����ان په‌روه‌ده‌ بكه‌ی����ن‪ .‬ئه‌ی كوا‬ ‫برای ئۆپۆزس����یۆنم بۆ ئه‌وانیش ده‌یخه‌نه‌‬ ‫قاڵبی حیزبی‌و راستیه‌كان نابینن!‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌پێ����ی‌ زانیارییه‌كان����ی‌ ئێوه‌‬ ‫بودجه‌ی‌ س����اڵی‌ رابردوی‌ كه‌ركوك چه‌ند‬ ‫بو؟‬ ‫پیرۆت‪ :‬له‌كاتی تاوتوێكردنی راستاندنی‬ ‫بودجه‌ی (‪ )2013‬نوسراوێكمان بۆ نێردرا‬ ‫له‌الیه‌ن پارێزگاوه‌ كه‌ بودجه‌ی ش����اره‌كه‌‬ ‫ته‌نها (‪ )530‬ملیاره‌‪ ،‬ئێمه‌ش پالنی ساڵی‬ ‫(‪)2013‬مان له‌سه‌ر ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ داڕشت‪.‬‬ ‫دواتر دوای كۆمه‌ڵی كۆبونه‌وه‌و مش����تومڕ‬ ‫كه‌ چه‌ند مانگێكی خایاند‪ ،‬نوس����راوێكی‬ ‫ترم����ان هه‌ر له‌ پارێزگاوه‌ پێگه‌یش����ت كه‌‬ ‫تیای����دا هاتبوو نزیك����ه‌ی (‪ )388‬ملیاری‬ ‫دیناری ترمان هه‌یه‌ كه‌ له‌س����اڵی (‪)2012‬‬ ‫خه‌رجنه‌كراوه‌و ده‌خرێته‌ س����ه‌ر بودجه‌ی‬ ‫(‪ ،)2013‬واته‌ بودجه‌كه‌مان بوو به‌نزیكه‌ی‬ ‫(‪ )918‬ملیار‪ ،‬وابزانم تائێس����اش ئه‌وبڕه‌‬ ‫پاره‌یه‌ نه‌هاتووه‌!‬

‫‪38‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫وەزیری باینجان‬

‫پێشکەشە به‌وەزیرەکانی کابینەی هەشت‬ ‫هۆشیار عەبدواڵ‬ ‫له‌دوو س���ێ س���اڵی رابردودا لەگەڵ‬ ‫س���ەرقاڵی زۆرم به‌ئەرکی بەرێوەبردنی‬ ‫ک���ەی ئێ���ن ئێن���ەوە‪ ،‬یەکێ���ک لەو‬ ‫کەس���انەی‌وەک مەدرەس���ەیەک لێ���ی‬ ‫ئەڕوان���م‌و هەمیش���ە له‌بەردەمیدا‌وەک‬ ‫خوێندکارێ���ک خۆم ئەبین���م‌و النیکەم‬ ‫مانگی جارێک سەری ئەدەم‌و له‌بواری‬ ‫جی���ا جی���ا لێیبه‌هرەمەن���د ئەبم‪ ،‬ئەو‬ ‫بەڕێزە کاک جەاللی سام ئاغایە‪.‬‬ ‫ی ئەزمونێکی‬ ‫ئەو‪ ،‬جیا لەوەی خاوه‌ن ‌‬ ‫دەوڵەمەن���دە له‌دژایەت���ی گەندەڵ���ی‪،‬‬ ‫له‌س���ەر ئاس���تی کۆمەاڵیەتیدا خاوەن‬ ‫لوتفێک���ی ئەوتۆیە‪ ،‬مرۆڤ له‌ماڵەکەیدا‬ ‫به‌رادەی���ەک هەس���ت به‌بەختەوەریی‌و‬ ‫دڵش���ادی دەکات‪ ،‬مومکی���ن نییە ئەو‬ ‫ئاس���ودەییە له‌زۆر جێگەی تر هەست‬ ‫پێ بکات‪.‬‬ ‫جەالل���ی س���ام ئاغ���ا‪ ،‬یەکێکە لەو‬ ‫مرۆڤە دەگمەنانەی کە قس���ەی له‌هیچ‬ ‫کەسێک نەخواردۆتەوە‪ ،‬وەزیر بووبێت‬ ‫یان گزیر‪ ،‬س���ەرۆک کۆمار بووبێت یان‬ ‫سکرتێری حیزب‪ ،‬دەس���ەاڵت بووبێت‬ ‫یان ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬بەهێز بووبێت یان‬ ‫الواز‪.‬‬ ‫بەهۆی ئەو بێمنەتی‌و ڕاش���کاوییەی‬

‫هەیەت���ی‪ ،‬خاوەن���ی ی���ادەوەری‌و‬ ‫بەسەرهاتی جوانی ئەوتۆیە لەو بوارەدا‬ ‫کە دەکرێ‌وەک پەند‌و عیبرەت سودیان‬ ‫لێوەربگیرێ‪.‬‬ ‫جارێک هێرۆ ئیبراهی���م ئەحمەد بۆ‬ ‫پرس���یار له‌س���ەر‌وەزیرێک���ی گەندەڵ‬ ‫کەس���ێک رادەس���پێرێت ک���ە به‌کاک‬ ‫جەالل بڵێ س���ەری ب���دات‪ ،‬له‌وەاڵمدا‬ ‫به‌قاس���یدەکە دەڵێت ب���ا فاڵن کەس‬ ‫له‌خاری���ج بێت���ەوە کە ه���ەم برادەری‬ ‫منە‌و هەم نزیکی ئەو خانمەشە ئەوسا‬ ‫دێم‌و ئێس���تا نایەم ‪ ..‬کاکی قاس���ید‬ ‫زۆر‌واق���ی‌وڕدەمێنێت پێیدەڵێت کاکە‬ ‫گیان ئەگەر خان���م ئەمر بکات بڵێ با‬ ‫س���ەرۆکی حکوم���ەت ببینم(ئیدارەی‬ ‫سلێمانی بوو ئەوسا) له‌هەر کوێ بێت‬ ‫به‌پەله‌ دێتەوە‌و دەگاتە خزمەتی‪ ،‬کاک‬ ‫جەالل پێیدەڵێت‪ :‬برادەر تۆ قاسیدیت‌و‬ ‫‌وەاڵم���ی منت زانی‌و خ���ۆت دەبریبکە‬ ‫ئەلموهیم نایەم‌و من سەرۆکی حکومەت‬ ‫نیم‌و جەاللم ‪..‬‬ ‫کاک جەالل کە بۆی گێڕامەوە ‌وتی؛‬ ‫راس���تییەکەی حەزم دەک���رد بڕۆم بۆ‬ ‫الی ن���ەک لەبەرئەوەی پێم خۆش بێت‬ ‫بچمە الی ئەو چونکە بەرپرسە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەمزان���ی بۆ بەدواداچون���ی‌وەزیرێکی‬ ‫زۆر گەندەڵ ئیشی پێمە کە پێ ئەچوو‬

‫لەبەرچاوی���ان کەوتبێ���ت ی���ان چیتر‬ ‫به‌پێویس���تیان نەزانیبێ���ت لەگەڵیان‬ ‫بمێنیتەوە‪ ،‬ئەو ‌وەزی���رە داهێنەر بوو‬ ‫له‌گەندەڵیدا‌و س���ێ راپۆرت���ی دیوانی‬ ‫لەسەربوو‪ ،‬منیش خوا خوام بوو یەکێک‬ ‫ال لەو راپۆرتان���ە بکاتەوە‌و گەندەڵێک‬ ‫دووربخرابایەوە به‌دەس���تکەوتم ئەزانی‬ ‫بۆ میللەتەکەم‪.‬‬ ‫له‌درێ���ژەی گێڕانەوەک���ەدا‪ ،‬کاک‬ ‫جەالل ‌وت���ی؛ ئەوەب���وو برادەرەکەی‬ ‫هەردوکم���ان له‌خاریجەوە هاتەوە‌و هەر‬ ‫لەگ���ەڵ بینینی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد‬ ‫به‌جۆرێ���ک له‌نیگەرانیی���ەوە پێیوتبوو‬ ‫ئەزانی ناردومە بەش���وێن فاڵن کەسدا‬ ‫کە س���ەرمبدات نەهاتوە‌و ‌وتویەتی تا‬ ‫تۆ دێیت���ەوە‪ ،‬بەڵکو بیبینم‪ ،‬لەس���ەر‬ ‫داوای هاوڕێک���ەم رۆژێ���ک هەردوکمان‬ ‫به‌راپۆرتەکان���ی چاودێری���ی داراییەوە‬ ‫رۆیشتین بۆ ماڵەوە بۆالی‪.‬‬ ‫کاتێک دەڕۆنە الی له‌س���ەر قەنەفە‬ ‫دائەنیشن خاوەن ماڵ دەڵێت؛ پێتانچۆنە‬ ‫بڕۆینە سەر ئەو کورسی‌و مێزە ڕەنگە‬ ‫بۆ قسەکانمان‌و ئیشەکانیشمان باشتر‬ ‫بێت‪ ،‬کاک ج���ەالل‌وتی پێموتووە زۆر‬ ‫چاکە ئەچینە ئەوێ بەاڵم پێش ئەوە با‬ ‫کورتە چیرۆکێک هەیە بۆتی بگێڕمەوە‬ ‫جا‌وەک نوکت���ە‌وەریئەگری یان پەند‬

‫ئازادیت‪ ،‬ئەوسا دەچینە سەر کورسی‬ ‫مێزەکە‌و دەست پێ دەکەین‪.‬‬ ‫کاک ج���ەالل دەس���ت پێ���دەکات‬ ‫به‌گێڕانەوە‌و دەڵێت‪ :‬جارێک پاشایەک‬ ‫دەبێت زۆر زۆر حەز به‌خواردنی شلەی‬ ‫باینجان دەکات‌و هیچ سەر سفرەیەکی‬ ‫بێ ئەو خواردنە نابێت‌و لەپاڵ هەموو‬ ‫جۆرەکان���ی ت���ری ش���لەدا باینجانی‬ ‫پێ له‌هەم���ووان خۆش���تر‌و بەتامترە‪،‬‬ ‫یەکێک له‌وەزیرەکانی به‌پاش���ا دەڵێت؛‬ ‫قوربان زۆر ب���اش دەکەیت ئەوەندەت‬ ‫حەز له‌باینجانە‪ ،‬باینجان بۆ دڵ باش���ە‬ ‫بۆ مێش���ک باش���ە بۆ تەمەن باشە بۆ‬ ‫ریخۆڵە باش���ە بۆ گورچیل ‌ه باش���ە بۆ‬ ‫خەو باشە بۆ زیرەکی باشە‌و بۆ هەموو‬ ‫شتێک باشە ‪...‬‬ ‫ماوەیەک���ی زۆر تێپەڕدەبێت پاش���ا‬ ‫ش���لەی باینجانی لەبەرچاو دەکەوێت‌و‬ ‫به‌بەردەس���تەکانی دەڵێ بب���ڕای ببڕ‬ ‫نامەوێت چ���اوم به‌باینجان بکەوێتەوە‌و‬ ‫نەیبینم لەسەر سفرە‪ ،‬کە پاشا قسەکە‬ ‫دەکات هەم���ان‌وەزی���ر دەڵێت قوربان‬ ‫بڕیار هەر له‌خۆت دێت ئەو باینجانە بۆ‬ ‫دڵ خراپە بۆ مێش���ک خراپە بۆ هەموو‬ ‫ش���تێک خراپ���ە‌و ئەوەی باش���ی بێت‬ ‫تێیدا نییە‌و باش���ت ک���رد‌وا باینجانت‬ ‫لەس���ەر س���فرەی موبارەک���ت البرد‌و‬

‫دوورتخستەوە‪.‬‬ ‫پاش���ا پێیدەڵێت‪ :‬ئەرێ‌وەزیر ئەی‬ ‫هەر تۆ نەبوویت‌وتت خواردنی باینجان‬ ‫‌وا باشە‌و ‌وا بەسودە‪ ،‬ئێستا خێرە کە‬ ‫من لەبەرچ���اوم کەوتوە‌وا خراپ بوە‌و‬ ‫کەوتوویتەتە زەمکردنی‪‌،‬وەزیر دەڵێت‪:‬‬ ‫جەنابی پاشا من نۆکەری تۆم باینجانی‬ ‫هیچ‌و پوچ چییە حەزت لێیە‌وەس���فی‬ ‫ئەکەم‪ ،‬رقت لێیە زەمی ئەکەم ‪.‬‬ ‫کاک جەالل ‌وتی ب���ەو خاتونەم ‌وت‬ ‫جا فەرموو با بڕۆینە س���ەر کورس���ی‌و‬ ‫مێزەک���ه‌‪ ،‬بەاڵم پێش ئەوەی دەس���ت‬ ‫پێبکەین ئ���ەوە باش بزانە من‌وەزیری‬ ‫باینجان نیم‪.‬‬ ‫هەڵبەتە قەس���دی کاک جەالل روون‬ ‫بووە بۆ ئەو خانمە‪ ،‬کە من لەوانە نیم‬ ‫کەسێک تۆ به‌دڵت بوو ‌وەسفی بکەم‌و‬ ‫رقت لێبوو زەمی بکەم‪‌،‬وەزیرێک خۆتان‬ ‫تا ئیستا بەدڵتان بووە پێم باش بێت‌و‬ ‫لەبەرچاوتان کەوت زەمی بکەم‪ ،‬جگە‬ ‫له‌راپۆرتەکانی دی���وان‌و باش‌و خراپی‬ ‫خۆی له‌کارەکانیدا‪ ،‬هەڵس���ەنگاندنێکی‬ ‫تری شەخسیمان نیە‪.‬‬ ‫ب���ەو ئومێدەی‌وەزی���ری باینجانمان‬ ‫له‌کابین���ەی نوێدا ک���ەم بێت‪ ،‬تەبعەن‬ ‫ناتوانین بڵێین هەر نەبێت چونکە ئەوە‬ ‫موستەحیلە‪.‬‬

‫بەو ئومێدەی‬ ‫‌وەزیری باینجانمان‬ ‫له‌کابینەی نوێدا‬ ‫کەم بێت‪ ،‬تەبعەن‬ ‫ناتوانین بڵێین هەر‬ ‫نەبێت چونکە ئەوە‬ ‫موستەحیلە‬

‫ئه‌زنیف‌و قه‌پات‬ ‫دالوه‌ر عه‌لی سۆفی‬ ‫ئاخ ب���ۆ عه‌رزوحاڵچیه‌كی ش���اره‌زا یا‬ ‫ب���ۆ میرزایه‌كی خه‌تخ���ۆش عه‌رزوحاڵێ‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌م وه‌زاره‌ت ‌ه بنوس���ێ‪ ،‬ماوه‌یه‌ك‬ ‫له‌مه‌وب���ه‌ر‪ ،‬له‌ڕێگ���ه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رێت���ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی س���لێمانیه‌وه‌ فۆرمێ���ك‌و‬ ‫كڵێش���ه‌ی به‌ڵێننامه‌یه‌كیان دابه‌شكردو‌ه‬ ‫به‌س���ه‌ر مامۆس���تایاندا بۆ به‌شداریكردن‬ ‫له‌تیروپش���كی دابه‌ش���كردنی یه‌ك���ه‌ی‬ ‫نیش���ته‌جێبون‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی ك���ه‌ پێیئه‌ڵێن‬ ‫(ع���وزر له‌قه‌باح���ه‌ت خراپت���ر) ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫پێئه‌چ���ێ فۆرمه‌ك���ه‌ ڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌و‌ه ده‌رچوبێ منێش‬ ‫به‌هۆی موس���وڵمانێكه‌و‌ه هه‌روا سه‌رپێی‬ ‫چاوێكم پێدا خش���اند‪ ،‬كاتێ هاتین ‌ه سه‌ر‬ ‫پڕكردنه‌وه‌ی���ان‪ ،‬یه‌ك���ه‌م چقڵ كه‌ ئه‌چێ‬ ‫به‌چ���اوا ئه‌وه‌ی���ه‌ له‌نێ���وان دو كه‌وانه‌ی‬ ‫به‌له‌باریكه‌دا له‌الی ڕاس���ته‌وه‌ نوس���راو‌ه‬ ‫(به‌ش���ی یاس���ا)! پێ���ش ڕه‌خن���ه‌كان‬ ‫هی���وادارم یه‌ك���ه‌ی نیش���ته‌جێبونه‌كان‬ ‫ب���ه‌ده‌ردی ف���ۆرم‌و به‌ڵێننامه‌كه‌ نه‌چن‌و‬ ‫جێگه‌یه‌ك���ی شایس���ته‌ بێت ب���ۆ ژیان‪،‬‬ ‫نه‌بێت��� ‌ه هۆی ته‌نگه‌نه‌فه‌س���ی هه‌ندێك‌و‬ ‫ده‌ڵه‌مه‌ندكردن‌و هه‌ڵهاتنی چه‌ند به‌چك ‌ه‬ ‫حوتێ‪ ،‬فه‌رمون به‌رده‌وامبن‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫به‌شی یاس���ای ‌ه چاوی نه‌هێنایه‌ت ‌ه خورو‪،‬‬ ‫یه‌ك ئه‌لفم نه‌ئه‌وت‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو ده‌قێكی‬ ‫یاس���ایی قابیلی تان���ه‌ لێدانه‌‪ ،‬جا ئه‌گه‌ر‬ ‫خوانه‌كرده‌ له‌نێوان وه‌زاره‌ت‌و یه‌كێ له‌و‬ ‫نه‌گبه‌تانه‌ی ئه‌و ف���ۆرم‌و به‌ڵێننامه‌ی ‌ه پڕ‬ ‫ئه‌كه‌نه‌وه‌ ناڕێكیه‌ك پێش���هات ئه‌وس���ا‬ ‫ئه‌زانرێ پارێزه‌ری ته‌ڕده‌س چۆن ئه‌سپی‬ ‫خۆی تیا تاوئه‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌ی ئ���ه‌م ده‌ق��� ‌ه كه‌لوكۆم���ه‌ی ك ‌ه‬ ‫واهه‌س���تئه‌كه‌یت خریجێكی نه‌هێش���تنی‬ ‫نه‌خوێن���ده‌واری‪ ،‬له‌عه‌ره‌بیه‌كی جلفه‌و‌ه‬ ‫وه‌ریگێڕابێ بۆ ك���وردی‪ .‬ك ‌ه نه‌عه‌ره‌بی‌و‬ ‫نه‌كوردی به‌ڵه‌د نیه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م مه‌مله‌كه‌ت���ه‌ی له‌م���ه‌ڕ ئێم���ه‌دا‬ ‫عاجباتی���ه‌كان له‌ب���ن نای���ه‌ن‪ ،‬به‌چرای‬ ‫رۆنگه‌رچه‌كه‌و‌ه بگه‌ڕێی ش���تێك نابینی‬ ‫بڵێی ئۆخه‌ی‪ ،‬ئه‌مه‌م���ان بێ عه‌یبه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ غه‌وری غه‌زه‌ب ئه‌بێ به‌م ئینجاز‌ه‬ ‫عه‌زیم���ه‌ بڵێ خ���راپ‪ ،‬خه‌ڵكینه‌ ئه‌كرێ‬ ‫مناڵێ له‌ئیمالی عه‌ره‌بیدا هه‌ڵه‌یه‌ك بكات‬ ‫كه‌ زمانی دایكی نیه‌‪ ،‬یا هه‌ر ده‌رنه‌چێت‪،‬‬ ‫جێگه‌ی سه‌رسوڕمان ئه‌وه‌یه‌ مامۆستای‬ ‫بیركاری جه‌دوه‌ل���ی زه‌ڕبی له‌به‌ر نه‌بێ‪،‬‬ ‫نه‌هامه‌تی گه‌وره‌ت���ر ئه‌وه‌ی ‌ه وه‌زاره‌تێك‪،‬‬ ‫ك���ه‌ گوای���ه‌ دڵمانخۆش���ه‌ نه‌وه‌كان���ی‬ ‫داهاتوم���ان بۆ پێئه‌گه‌یه‌ن���ن‪ ،‬له‌ئیمالی‬ ‫كوردیدا سێ س���فری چاوزه‌ق وه‌رگرێ‪،‬‬ ‫له‌و‌ه قوڕبه‌س���ه‌ریتر ئه‌وه‌یه‌ س���ه‌ندیكای‬ ‫مامۆس���تایان‪ ،‬عه‌رزوحاڵچیه‌كی باش���ی‬ ‫زمانزانیان بۆ په‌یدا نه‌بێ‪ ،‬به‌ڵێننامه‌یه‌كیان‬ ‫بۆ ڕێكبخ���ات‪ .‬ئه‌و زه‌مانه‌ی مامۆس���تا‬

‫له‌فۆڕمه‌که‌دا له‌بری چاپخانه‌ نوسراوه‌ چایخانه‌‬

‫به‌ڵێننامه‌ی تایبه‌ت‬ ‫ئاینی���ه‌كان حوجره‌كانیان ته‌نها ژورێكی‬ ‫مزگ���ه‌وت بو‪ ،‬كه‌س���انی وه‌ك حه‌زره‌تی‬ ‫نالی‌و مه‌حویان پێگه‌یاندوه‌‪ ،‬مامۆس���تا‬ ‫نه‌جمه‌دی���ن م���ه‌ال قوتابخانه‌ك���ه‌ی له‌دو‬ ‫دوكان پێكهاتب���و ناوی كه‌ش���تی نوحی‬ ‫لێنابو‪ ،‬به‌س���ه‌دان كه‌س���ی تی���ا فێری‬ ‫خوێنده‌واری ئه‌كرد‪ ،‬زۆرێك له‌ده‌رچوانی‬ ‫ئه‌و كه‌ش���تیه‌‪ ،‬زۆر پ���ڕ مه‌عریفه‌تتر بون‬ ‫له‌م دكتۆراو ماجستێره‌ فه‌النه‌ی ئێستا‪،‬‬ ‫ڕه‌نگ ‌ه شا‌هیدی زۆر له‌ژیاندا مابن كه‌ ئه‌و‬ ‫فێری زمانی فارس���ی كردبن‪ ،‬مامۆس���تا‬ ‫مه‌ال عه‌بدولكه‌ریمی موده‌ڕیس‪ ،‬قورئانی‬ ‫ته‌رجه‌مه‌‌و ته‌فس���یر ئه‌كرد‪ ،‬پس���پۆرانی‬ ‫زمانی عه‌ره‌بی ك���ه‌ خۆیان عه‌ره‌ب بون‬ ‫زمانی ڕه‌خنه‌یان له‌ئاستیدا الڵ ئه‌بو‪.‬‬ ‫له‌سااڵنی سیه‌كانی سه‌ده‌ی ڕابوردودا‬ ‫له‌و ده‌ڤه‌ری سه‌قزو مهاباده‌ به‌خوێنه‌واریان‬ ‫ئه‌وت میرزا‪ ،‬ئ���ه‌م له‌قه‌ب��� ‌ه په‌ڕیبوه‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ الی خۆش���مان‪ ،‬ئێس���تاش هه‌ندێ‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی ئه‌م پایته‌ختی ڕۆشنبیریه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫نازناوه‌یان ماوه‌‪ ،‬به‌مه‌دالیای ناونیش���انی‬ ‫خۆیان���ی ئه‌زانن‪ ،‬هه‌قیش���یانه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و میرزایانه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌س���ه‌ر دۆش���ه‌كڵه‌ی‬ ‫مزگه‌وت‌و سه‌ربه‌رده‌نوێژه‌كان فێربوبون‪،‬‬ ‫به‌هه‌ق خوێنده‌واربون ئێس���تاش زۆرێك‬ ‫له‌ده‌سنوسی ش���اعیران‌و نوسه‌رانی ئه‌و‬ ‫زه‌مانه‌ په‌راوێزی ئه‌وانی به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌س���ێ بیه‌وێ ب���ه‌راوردێ ب���كات‪ ،‬له‌و‬ ‫نوس���ینانه‌دا ماش‌و برنجی تیا ئاش���كرا‬ ‫ئه‌بێت‪.‬‬ ‫د‌ه عه‌ش���ره‌ت دڵمانخۆش���ه‌ ڕێكخه‌رو‬

‫گرتوه‌‪.‬‬ ‫*‪ --‬فه‌رموتان���ه‌ (په‌یم���ان ده‌ده‌م‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئه‌و زانیاریانه‌ی الی سه‌ره‌و‌ه‬ ‫هات���وه‌ دروس���ته‌و به‌پێچه‌وان���ه‌و‌ه خۆم‬ ‫به‌رپرس���یارم به‌پێی یاسا لێپرسینه‌وه‌ی‬ ‫یاساییم به‌رامبه‌ر بكرێت)‪ ،‬به‌ند‌ه پێشنیار‬ ‫ئه‌كات ك ‌ه له‌داڕش���تن‌و ئیمالی كوردیدا‬ ‫ناجح بون ئه‌وس���ا ڕه‌ش‌و ڕوت به‌رن ‌ه به‌ر‬ ‫ده‌م یاساو دادگا‪.‬‬ ‫*‪ --‬س���ه‌یره‌ك ‌ه له‌وه‌دای���ه‌ ئه‌م فۆرم ‌ه‬ ‫له‌چایخانه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی چاپ كراوه‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵكینه‌ ئه‌مه‌ بوختان نیه‌ دیقه‌تی دیوی‬ ‫دوهه‌می فۆرمه‌ك ‌ه الی چه‌پ بده‌ن‪ .‬ئه‌و‌ه‬ ‫(چایخانه‌یه‌) یان (چاپخانه‌یه‌)؟‬ ‫*‪ --‬لە دی���وی یەکەم���ی فۆرمەکەدا‬ ‫خانەیەک تەرخان کراوە بۆ ناوی سیانی‬ ‫فۆرمی یه‌که‌ی نیشته‌جێبون‬ ‫دایک���ی داواکار هەروەها ناوی س���یانی‬ ‫دایکی هاوس���ەری داواکار ‪ .‬جگە لەوەی‬ ‫نوس���ه‌ری ئ���ه‌م ف���ۆرم‌و به‌ڵێننامه‌ی��� ‌ه واژۆم ك���ردوه‌)‪ ،‬ئه‌بوای���ه‌ بتاننوس���یای ‌ه‬ ‫هەڵ���ەی زەق ئەوەیە نوس���راوە (ناوی‬ ‫جگه‌رگۆش���ه‌كانمان‌و ن���ه‌وه‌ی نوێمان بۆ (من كه‌ ن���اوم ‪ .....‬فاڵنی كوڕی فاڵن ‌ه‬ ‫سیانی دایکی هاوسەر داواکار ) پێئەچی‬ ‫‪ ..‬له‌خ���واره‌وه‌ واژۆم كردوه‌)‪ ،‬یا هه‌ر‬ ‫فێر ئه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫فۆرمەکە ئاودیوی ئەو دنیا بکرێ وا وەک‬ ‫به‌ن���ده‌ ئه‌م���ه‌ س���ێهه‌مجار‌ه ڕه‌خن���ه‌ بۆشاییه‌كه‌تان البردایه‌‪.‬‬ ‫تەڵقینی مردو بە ناوی دایکمانەوە بانگ‬ ‫*‪ --‬به‌ڵێ���ن ئه‌ده‌م به‌لیژن���ه‌ی بااڵی‬ ‫ئاڕاس���ته‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رد‌ه ئه‌كه‌م‪،‬‬ ‫ئەکرێین‪.‬‬ ‫به‌اڵم تا ئێستا ئه‌و مه‌ته‌ڵه‌ی هه‌ڵنه‌هاتوه‌! دابه‌ش كردنی یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێ بوون‬ ‫*‪ --‬دوای چایخانەک���ە س���ەیر بکەن‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه وه‌زاره‌ت���ی ناوبراو بێده‌نگیی له‌پارێزگا(؟) س���لێمانی‪ :‬تكایه‌ زاراوه‌ك ‌ه‬ ‫وە دیق���ەت بەن (چایخانەی وەزەزارەتی‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌‪ ،‬وه‌ك سۆراغیش���مان كردو‌ه دی���اری بك���ه‌ن ‪.......................‬‬ ‫دارایی ) ‪ .‬دو بۆ چون لەس���ەر ئەم خاڵە‬ ‫هه‌ندێ بێده‌نگی سه‌لماندنی كه‌موكوڕیه‌‪ ،‬ئه‌زمه‌ی (ی)ه‌ یا قاچاغه‌؟‬ ‫هەیە ‪ ،‬قلێکیان ڕەنگە هیرۆگلۆفی بێت و‬ ‫*‪ --‬ل���ە خاڵی چوارەم دا نوس���راوە‬ ‫ڕه‌نگ���ه‌ بش���ڵێن ب���ا چیلك��� ‌ه نه‌كه‌ین‬ ‫به‌ش���اره‌ زه‌رده‌واڵ���ه‌داو نه‌یهروژێنێ���ن‪( ،‬ئەگەر ب���ووم خاوەنی یەکێک ‪ ......‬جارێكیت���ر نوس���یوتانه‌ (واژۆ) ئه‌ی بۆ ئیمە سەهو بین ‪ .‬ئەوەکەی تریش ئەوەیە‬ ‫‪ .‬لە تەمس���یلەکەی س���ااڵنی حەفتاکانی‬ ‫م���ن لێره‌دا ئه‌وه‌ندی ب���ه‌م چاوه‌ كزانه‌ی ت‪.‬د )تو ئیلەاڵ (بە)یەک چوبوە قاتی؟ له‌بنكڕه‌كه‌یا سوتانتان؟‬ ‫( س������ەلیم البص������ری ) وەرگیرابێ ‪ ،‬لە‬ ‫*‪ --‬خاڵ���ی دوهه‌م���ی به‌ڵێننامه‌كه‌!‬ ‫خۆم���ه‌وه‌ دیقه‌تم له‌ف���ۆرم‌و به‌ڵێننامه‌ك ‌ه‬ ‫تەلەفزیۆنی بەغ���دا (تحت موس الحالق‬ ‫فۆرمه‌كه‌‪:‬‬ ‫داوه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی فۆرمه‌ك ‌ه له‌چایخان ‌ه مه‌به‌ستتان چیه‌؟ ئه‌و خاڵه‌ بۆشم حساب‬ ‫*‪ --‬ئێ���وه‌ ئه‌ڵێ���ن په‌یماننام���ه‌‪ ،) ،‬کە( حجی راچی ) تەلەبەی مەکتەبی‬ ‫چاپكراوه‌‪ ،‬هه‌وڵئ���ه‌ده‌م هه‌ر هیچ نه‌بێت نه‌كه‌ن موهیم نیه‌‪..‬‬ ‫*‪ --‬له‌س���ه‌ر ئه‌و خشته‌یه‌ی ك ‌ه یاخوا سه‌ندیكاش ئه‌ڵێ به‌ڵێننامه‌‪ ،‬ئه‌رێ كرێچی شەو بوو ‪.‬بپرسین ‪.‬‬ ‫وه‌ك ئه‌زنی���ف قه‌پاتی ك���ه‌م ئه‌گه‌ر د‌ه‬ ‫به‌نده‌ به‌م چاوه‌ كزانه‌و‌ه هه‌ر ئه‌وه‌نده‌م‬ ‫خاڵیش بگرم‪ ،‬هیچ نه‌بێ خۆم‌و هاوڕێكانم دوژمنیش���م نه‌یبێ‪ ،‬نوس���یوتان ‌ه (ناوی داماو شایه‌تمان به‌ره‌و كوێ بهێنێ؟‬ ‫*‪ --‬له‌فۆرمه‌كه‌دا له‌دیوی پش���ته‌وه‌ی بۆ له‌بێژن���گ دراوه‌ خ���وا ئه‌زانێ ئه‌گه‌ر‬ ‫چاكانمان ئه‌كه‌وێت ‌ه به‌الش‪ ،‬ئێوه‌ سه‌یری مناڵی ناكامه‌كانم)‪ .‬ئه‌رێ وابوایه‌ باش���تر‬ ‫ل���ه‌دو خانه‌دا نوس���راوه‌ (یه‌كێك له‌مان ‌ه كه‌س���ێكی چاوتیژترو پس���پۆر بیبینی‌و‬ ‫یاریه‌كه‌ بكه‌ن وه‌ك خۆی باڵویئه‌كه‌ینه‌و‌ه نه‌بو (ناوی مناڵه‌ ناكامه‌كانم) ؟‬ ‫*‪ --‬ئه‌مه‌ی���ان من قس���ه‌ناكه‌م ئێو‌ه بنوس���ه‌)‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر له‌ته‌نیشت ئه‌و دو به‌وااڵبێ���ژ بیبێژێت���ه‌وه‌‪ ،‬چه‌ن���دی ئه‌بێ‬ ‫با خه‌ڵك خۆی حه‌كه‌م بێت‪.‬‬ ‫حه‌كه‌مبن دێڕی پێش دوا دێڕ با باس���ی خانه‌یه‌وه‌ ل���ه‌دو خانه‌ی تردا نوس���راو‌ه به‌ئاردو چه‌ندی به‌په‌ینكه‌؟‬ ‫پرس���یاری قه‌به‌ ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌رێ ئه‌م دو‬ ‫س���ه‌ره‌تای ئ���ه‌و دێ���ڕه‌ وازلێبهێن���ن چ (یه‌كێك له‌مانه‌ بنوس���ه‌ر) تكایه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫خاڵه‌كان؛‪-‬‬ ‫داڕش���تنێكی نایابه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و (لو)ه‌ی حكمه‌تێكی تێدایه‌ با ئێمه‌ش فێر بین ‪ .‬په‌ڕه‌ی ‌ه به‌به‌رده‌م كه‌س���دا نه‌ڕۆشتو‌ه تا‬ ‫له‌به‌ڵێننامه‌كه‌دا‪...‬‬ ‫*‪ --‬ئه‌رێ ئه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ند‌ه ڕقتان له‌و گه‌ش���تۆته‌ قۆناغی چاپ؟ له‌چایخانه‌ك ‌ه‬ ‫*‪ --‬الی ڕاس���ت نوس���راوه‌ {ژم���ار‌ه كه‌وتۆته‌ پێش ناسنامه‌كه‌ی‪ ،‬تێنه‌گه‌شتین‬ ‫گش���تی} له‌الی چه‌پ نوسراوه‌ {ژماره‌ی قه‌زاو به‌اڵ دور ده‌رده‌ پیسه‌كه‌ی ‌ه یا ئه‌وی حه‌وته‌ پچوكانه‌یه‌ كه‌ ئه‌خرێن ‌ه سه‌روژێری كه‌س���ێ نه‌ب���وه‌ ب���ه‌ده‌م چاخواردنه‌و‌ه‬ ‫ت���ره‌؟ بۆ زاراوه‌یه‌كیش گ���ه‌ڕام به‌ئه‌ولیا پیته‌كان بۆ قه‌ڵه‌وكردن‌و كرانه‌وه‌یان؟ یان چاوێكی ڕه‌حمه‌تی پێدا بگێڕی‌؟‬ ‫گشتی}‪ .‬كامیان ڕاسته‌؟‬ ‫خۆزگ���ه‌ دوای ئ���ه‌م پڕۆس���ه‌ی‬ ‫نیازت���ان وایه‌ ڕێجیم به‌و اڵم (ڵ)و ڕایان ‌ه‬ ‫*‪ --‬نوس���راو‌ه ڕێكه‌وت ‪ ٢٧١١/ /‬هیچم بۆ نه‌دۆزرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫*‪ --‬به‌ڕیش���ی كێ ڕه‌وای ‌ه به‌م مسكی (ڕ) بك���ه‌ن‪ ،‬خۆ ئاس���مان حه‌وته‌به‌قه‌و یانس���یبییه‌كه‌ی نیش���ته‌جێبونان ‌ه تۆزێ‬ ‫ك���وردی ڕێك���ه‌وت‪!٢٠١٣ / / :‬‬ ‫ئه‌م س���اڵه‌یان ئه‌بێت به‌س���یله‌ی ڕه‌حم خیتام���ه‌ بڵێی���ن ئامین (م���ۆروواژووی حه‌فته‌ حه‌وت ڕۆژه‌و س���ازه‌كانی مۆسیقا سه‌عیتان له‌ئیمالی كوردیدا ئه‌كرد‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫یاس���ایی)‪ .‬هه‌ر خۆتان دور له‌ده‌س���تی حه‌وتن‪ ،‬یان وه‌ك حه‌وته‌ حه‌مام ئه‌ویش مه‌جبور بوم لێ���ره‌دا قه‌پاتیكه‌م‪ ،‬كه‌وات ‌ه‬ ‫بدۆزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫*‪ --‬نوس���یوتان ‌ه (من كه‌ له‌خواره‌و‌ه ناحه‌زان له‌سه‌ره‌وه‌و له‌هه‌مان ده‌قا چه‌ند ب���اوی نه‌م���ا‪ ،‬ب���ۆ غه‌زه‌بت���ان له‌حه‌وت ئه‌زنیف‌و قه‌پات ده‌ستتان بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫پرسیاری قه‌ب ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئه‌رێ ئه‌م‬ ‫دو په‌ڕه‌یه‌ به‌به‌رده‌م‬ ‫كه‌سدا نه‌ڕۆشتو‌ه تا‬ ‫گه‌شتۆته‌ قۆناغی‬ ‫چاپ؟ له‌چایخانه‌ك ‌ه‬ ‫كه‌سێ نه‌بوه‌ به‌ده‌م‬ ‫چاخواردنه‌و‌ه‬ ‫چاوێكی ڕه‌حمه‌تی‬ ‫پێدا بگێڕی‌؟‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )410‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/7‬‬

‫فاشیزم چییە؟‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ئایدیۆلۆژیای فاش���ی ئایدیۆلۆژیایەکی‬ ‫گەشبینە‪ ،‬گرنگییەکی گەورە به‌بکەربوونی‬ ‫کەسەکان دەبەخشێت‪ ،‬دوورە له‌ڕەشبینی‬ ‫کولتوریی‌و ڕابردووپەرس���تییەوە‪ .‬مۆدێلی‬ ‫ڕزگارب���وون له‌ڕاب���وردوودا نابینێت‪ ،‬یان‬ ‫له‌گەڕان���ەوەدا بۆ س���ەردەمێکی تایبەت‪،‬‬ ‫بەڵکو لەدروس���تکردنی دونیایەکی نوێ‌و‬ ‫کۆمەڵگایەکی نوێدا بەرجەستەی دەکات‪.‬‬ ‫ئ���ەم ئایدیۆلۆژیای���ە ھەم جۆرێکی نوێی‬ ‫مرۆڤب���وون‌و ھەم جۆرێکی نوێی کۆمەڵگا‬ ‫پێش���نیار دەکات‪ ،‬کۆمەڵگای���ەک ک���ە‬ ‫نەخۆش���ییە ئابوریی‌و سیاس���ی‌و ڕۆحی‌و‬ ‫ڕەمزییەکان���ی دونیای ئەمڕۆک���ەی تێدا‬ ‫نەبێت ک���ە بەش���ێکی لیبرال���ەکان لێی‬ ‫بەرپرس���یارن‌و بەشێکیش���ی مارکسیی‌و‬ ‫کۆمۆنیس���تەکان‌و بەش���ێکی تریش���ی‬ ‫کۆنەپارێ���زە ڕابردووپەرس���تەکان‪ .‬ئ���ەم‬ ‫ئایدیۆلۆژیایە م���وژدەی دونیایەک دەدات‬ ‫نەتەوەیەکی تێدابێت س���ەروەر‌و چاالک‌و‬ ‫ئازاد‪ ،‬ڕزگارب���وو له‌نائارامی‌و پش���ێوی‪،‬‬ ‫بێیاس���ایی‌و چەتەگەری���ی‪ ،‬لەنەخۆش���ی‬ ‫تەنیاکەوتن‌و‌وردو خاشبوونی کۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫له‌مەترس���ییەکانی پلورالی���زم‌و ئامادەگی‬ ‫جیاوازیی‪ .‬مژدەی داکوتینی ڕەگوڕیشە بەو‬ ‫تاکەکەس‌و گروپان���ە ئەدات کە لەدونیای‬ ‫مۆدێرن���دا ڕەگوڕیش���ەی کۆمەاڵیەتییان‬ ‫نەم���اوە‪ ،‬تووش���ی نامۆب���وون ھاتوون‪،‬‬ ‫بەدەست ‌وردوخاشبوونی کۆمەاڵیەتییەوه‌‬ ‫دەناڵێنن‪ .‬مژدەی نەتەوەیەکی ئۆرگانی کە‬ ‫ھەموو ئەندامانی نەتەوە دەکات به‌بەشێک‬ ‫لەلەش���ێکی سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫‪.‬فەرھەنگی یەکگرتو‌و زیندو‌و پاکژ‬ ‫ئایدیۆلۆژیای فاشیزم ھەڵگری خەونێکی‬ ‫یۆتۆپیشە‪‌،‬وێنەی کۆمەڵگایەکی ئایدیاڵی‬ ‫پێرفێک���ت‪ ،‬کۆمەڵگای���ەک ک���ە ڕاس���تە‬ ‫س���ەرکردەی کاریزم���ی تێدای���ە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫ھەندەس���ەیەکی کۆمەاڵیەتی���ی نەتەوەیی‬ ‫ئاراس���تەی دەکات ک���ە یەکس���انخوازە‪.‬‬ ‫‌وێنەیەکی ئایندە دروستدەکات کە تیایدا‬ ‫نەت���ەوە ئ���ازادە‪ ،‬بەخت���ەوەرە‪ ،‬بەھێزە‪،‬‬

‫بەتوندوتیژیی فاشیستانەش دەبەخشێت‪.‬‬ ‫‌وەک‌و وتم مەبەس���ت له‌تیرۆری فاش���یزم‬ ‫تەنھا ترس���اندن نییە‪ ،‬بەڵکو بەش���ێکی‬ ‫ئۆرگانییە له‌س���تراتیژیەتی دروستکردنی‬ ‫دونیایەکی ن���وێ‌و پێرفێکت‪‌ ،‬وەک چۆن‬ ‫بەشێکیش���ە له‌پاراس���تنی پوختەیی ئەو‬ ‫ئایدیۆلۆژیا فاشیس���تییە‪ .‬ئ���ەم گرێدانە‬ ‫بەھێزەی توندتیژی���ی بەئایدیۆلۆژیاوە ‌وا‬ ‫له‌ھانا ئارێنت دەکات کە بڵێت بەش���ێکی‬ ‫بەرچ���اوی ئەو توندوتیژیی���ەی کە نازیزم‬ ‫لەئەڵمانیادا بەکاریدەھێنا‪ ،‬توندوتیژییەکی‬ ‫ناعەمەل���ی‌و بێس���وود بوو ب���ۆ ئەزموونە‬ ‫نازییەکە خۆی‪ ،‬بەاڵم چونکە توندوتیژیەک‬ ‫بوو کۆڵەکە سەرەکییەکانی ئایدیۆلۆژیای‬ ‫نازیەتی دەپاراست‪ ،‬بۆیە سەرەڕای زیانە‬ ‫عەمەلییەکانی ب���ۆ ڕژێمەکە‪ ،‬کەچی ھەر‬ ‫‪.‬بەکاردەھات‬

‫بەسەر ڕۆحیەتی بەرخۆریی‌و ماترلیستیدا‬ ‫زاڵبووە‪ ،‬ھەس���تکردنی بەنامۆبوون‌و وردو‬ ‫خاش���بوونی کۆمەاڵیەتیی تێ���دا نەماوە‪،‬‬ ‫ئاکارێک���ی پاڵەوانانەی ھەی���ە‪ ،‬ئامادەی‬ ‫قوربانییە‪ ،‬چاالکە‪ ،‬ت���اڕادەی ”مانیک“ی‬ ‫چاالک���ە‪” .‬مانی���ک“ دۆخێکی ‪manic،‬‬ ‫ناتەندروس���تە تیایدا مرۆڤ بەشێوەیەکی‬ ‫سەرس���وڕھێنەر چاالک دەبێت‪ .‬فاش���یزم‬ ‫ب���ەم مانای���ە بزوتنەوەیەک���ی مانیکیە‪،‬‬ ‫پڕیەت���ی له‌جوڵە‌و گۆڕان‌و ڕانەوەس���تان‪.‬‬ ‫ئەم مرۆڤە نوێیە خاوەنی بەھای ئەخالقیی‬ ‫قارەمانێتییە‪ ،‬دژ بەو ڕۆحییەتە ماتریالیی‌و‬ ‫بەرخۆریی���ەی داڕمان���ە ک���ە لیبرالیزم‌و‬ ‫کۆمۆنیزم دروستی دەکەن‪ .‬بەکورتی ئەم‬ ‫مرۆڤە نوێیە کەس���ایەتییەکی جەنگاوەرە‬ ‫لەس���ەر مۆدێلی س���ەربازی ناو ڕیزەکانی‬ ‫‪.‬پێشەوەی بەرەکانی جەنگ‬

‫کێشەی نییە‌و دوژمنەکانی ناتوانن‌و ناوێرن‬ ‫پەالم���اری بدەن‪ .‬ئەم‌وێنە ئایندەییە‪ ،‬کە‬ ‫بنەمای ڕەخنەکردنی دۆخی ئێس���تا‌و ئەو‬ ‫کۆمەڵگایەیە کە له‌ئێستادا دروستکراوە‪،‬‬ ‫ڕەخنەی فاشیستی لەڕەخنەی نافاشیستی‬ ‫جیادەکاتەوە‪ .‬ڕەخنەی فاشیستی له‌ئێستا‬ ‫ڕەخنەیەکی پراگمات���ی نییە‪ ،‬ڕەخنەیەک‬ ‫نیی���ە ڕووی ل���ەم ی���ان ل���ەو ڕەھەندی‬ ‫کۆمەاڵیەتی بێت بەتەنھا‪ ،‬بەڵکو ڕەخنەیە‬ ‫له‌ھەموو پێکھاتەی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬ڕەخنەیە‬ ‫له‌پ���اڵ ئەو‌وێنە یۆتۆپیەدا کە فاش���یزم‬ ‫ب���ۆ کۆمەڵگای ئایندە ھەیەتی‪ .‬فاش���یزم‬ ‫تەندروس���تیی کۆمەڵگا بەپێ���ی دووری‌و‬ ‫نزیک���ی لەو‌وێنە یۆتۆپیی���ەوە دەپێورێت‬ ‫‪(Griffin 1996: 12).‬‬ ‫ئ���ەم ئایدیۆلۆژیای���ە گەرچ���ی‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەک���ی مۆدێرنە‪ ،‬بەاڵم ھاوکات‬ ‫ت���ەواو ناکۆک���ە به‌م���ژدە گەورەکان���ی‬ ‫ڕۆش���نگەریی‪ ،‬ناکۆکە به‌پرنس���یپەکانی‬ ‫جاڕنام���ەی گەردون���ی مافەکانی مرۆڤ‪،‬‬ ‫ ‪، egalitaria‬به‌بەھاکانی یەکسانیخوازی‬‫به‌گومانی میت���ۆدی‪ ،‬به‌پلورالیزم‪ism، ،‬‬ ‫به‌لێبوردن‌و بەرپرس���یارێتی تاکەکەسیی‬ ‫س���ەربەخۆ‪ .‬داوای ئ���ەوەش له‌تاکەکەس‬ ‫دەکات کە ئیرادە‌و بەرپرسیارێتی تاکانەی‬ ‫خۆی بەبێ پرس���یارکردن‌و بەشێوەیەکی‬ ‫ئازادانە تەسلیم بەو گشتە گەورەیە بکات‬ ‫کە ناوی نەتەوەیە‪ .‬ئەم ئایدیۆلۆژیا‌وێنە‌و‬ ‫مژدەی دەوڵەتێکی نوێ‪ ،‬ئابورییەکی نوێ‪،‬‬ ‫سیاس���ەتێکی نوێ‪ ،‬س���ەرکردایەتییەکی‬ ‫ن���وێ‪ ،‬مرۆڤێکی نوێ‌و کۆمەڵگایەکی نوێ‬ ‫دەبەخشێت‪ .‬بەمەش جارێکی تر پێ لەسەر‬ ‫ئەفسانەی”س���ەرلەنوێ لەدایکبوونەوە“ی‬ ‫‪.‬نەتەوە دادەگرێتەوە‬

‫فاشیزم‌و مرۆڤی نوێ‬ ‫وەک‌و وت���م بەش���ێکی گرنگ���ی‬ ‫ئەزموون���ی فاش���یزم‌و ڕەھەندێک���ی‬ ‫زۆر گرنگ���ی ئایدیۆلۆژی���ای فاش���یزم‬ ‫بریتیی���ە له‌دروس���تکردنی ”مرۆڤێک���ی‬ ‫ن���وێ“‪ .‬مرۆڤێکی نالیبرال‌و نامارکس���ی‌و‬ ‫ناکۆنەخ���واز‌و نادیموک���راس‌و نادین���ی‪.‬‬ ‫ئەگەرچ���ی دین دەش���ێت بەش���ێک بێت‬ ‫لەپرۆژەی دروستکردنی ئەم مرۆڤە نوێیە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەم مرۆڤە فاشیس���تییە مرۆڤێکی‬ ‫دین���ی نییە‪ .‬ئەم مرۆڤ���ە نوێیە مرۆڤێکی‬ ‫دەمجییە‪ ،‬کەس���ێکە خۆی لەناو نەتەوەدا‬ ‫دەمج دەکات‪ ،‬ئامێزانە به‌پارتی سیاسی‌و‬ ‫ئۆرگانەکانی تری ھێزە فاشیس���تییەکە‪.‬‬ ‫مرۆڤێک���ە ژیانی نەت���ەوە لەژیانی خۆی‬ ‫بەگرنگتر دەزانێت‌و ‌ویستی خۆی تەسلیم‬ ‫بە‌ویس���تی نەتەوە دەکات‪ .‬ئەم دۆخەش‬ ‫‌وەک دۆخی س���ەرلەنوێ لەدایکبوونەوەی‬ ‫ئایدۆلۆژیا له‌ئەزموونی فاشیزمدا‬ ‫گرنگییەکی لەڕادەب���ەدەری ھەیە‪ ،‬نەک م���رۆڤ‪‌،‬وەک دۆخی بوون���ەوە به‌مرۆڤ‪،‬‬ ‫تەنھا‌وێنەی ئایندەیەکی یۆتۆپی‌و مژدەی به‌کەس���ێک ک���ە بەش���ێکە له‌ش���تێکی‬ ‫گەیش���تن بەو ئایندەی���ە دەدات‪ ،‬بەڵکو گەورەت���ر‌و بەھێزت���ر له‌تاکەکەس���بوونی‬ ‫ئەم ئایدیۆلۆژیای���ە مانایەکی زۆر تایبەت خۆی‪‌،‬وێنا دەکات‪ .‬ئەم مرۆڤە کەس���ێکە‬

‫فاشیزم‌و سەرکردەی کاریزمی‬ ‫ڕۆڵی س���ەرکردە له‌فاش���یزمدا ڕۆڵێکی‬ ‫تەواو تایبەت‌و جیاوازە بەبەراورد به‌ڕۆڵی‬ ‫س���ەرکردە لەسیس���تمە دیکتاتۆریی���ە‬ ‫سەربازی‌و مەدەنی‌و حیزبی‌و ناحیزبییەکانی‬ ‫تردا‪ .‬سەرۆکی فاشیستی سەرۆکێک نییە‬ ‫بەدوای قازانجی تایبەتی خۆیدا بگەڕێت‪،‬‬ ‫کەس���ێک نییە له‌ھەوڵی دەوڵەمەندکردنی‬ ‫خۆی‌و کەس���وکار‌و ھاوڕێ‌و دۆستەکانیدا‬ ‫بێت‪ ،‬کەس���ێکیش نیی���ە پێییەکی لەناو‬ ‫ئابوریی‌و پێیەکەی تری لەناو سیاس���ەتدا‬ ‫بێت‪ ،‬خ���ۆی‌و من���داڵ‌و خێ���زان‌و خزم‌و‬ ‫دۆس���تەکانی بکات به‌خاوەن���ی ئابووری‬ ‫واڵت‪ .‬س���ەرکردایەتیکردن له‌ئەزم���وون‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیای فاش���یزمدا س���ەرکردەیەکی‬ ‫‌ویراس���ی نیی���ە‪ ،‬س���ەرۆک خۆش���ی‬ ‫له‌خەم���ی دروس���تکردنی دەس���ەاڵتێکی‬ ‫خێزان���ی یان س���وڵتانیدا نیی���ە‪ .‬ئەوەی‬ ‫شەرعیەت بەس���ەرۆکی فاشیستی ئەدات‬ ‫ڕەچەڵ���ەک‌و مەقام���ی کۆماڵیەتی نییە‪،‬‬ ‫بەڵک���و بەرجەس���تەبوونی ئایدیۆلۆژیای‬ ‫فاشیزمە له‌کەسایەتی س���ەرۆک‌و له‌کار‌و‬

‫كه‌رنه‌ڤاڵی كوشتنی كاو‌ه گه‌رمیانی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫زۆنی زەرد ئارامە‌و تێیدا لەڕێگەوبانەوە‬ ‫بیگرە تا کۆمپانیا‌و کاروکاس���بی خەڵک‌و‬ ‫کاری دەزگاکان تێ���دا پێش���کەوتنیکی‬ ‫بەرچ���اوی هەیە‪ ،‬ل���ەڕوی نمایش���ەوە‪،‬‬ ‫لەبەرامبەر مۆدێلی س���لێمانی‪ ،‬کە ڕاستە‬ ‫ئازادی‌و ملمالنێی سیاس���ی تێدا بەدەنگی‬ ‫ب���ەرز تەعبی���ر لەخ���ۆی دەکات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەرامب���ەر ئەمەدا نائارام���ە‌و (گۆڕان‌و‬ ‫یەکێت���ی) له‌بانگەش���ەی هەڵبژاردن���ەوە‬ ‫تا ئەم���ڕۆ کەوتونەت���ە پێکداهەڵپڕژان‌و‬ ‫الوازکردن���ی یەکتری‌و پش���ێوی نانەوەی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و ئیفلیج���ی لەش���ارەکەدا‪.‬‬ ‫جارجارەش کوش���تنی هاواڵتی لەس���ەر‬ ‫جادە‌و ئ���ەم خانمە لەب���ەردەرگای ماڵی‬ ‫خۆی‌و ئەم پێش���مەرگەیە لەماڵی خۆیدا‪،‬‬ ‫س���لێمانی کردۆت���ە ناوچ���ەی ئ���اژاوە‌و‬ ‫نائارامی؟‪ .‬هەمو ئەمانە‪ ،‬شەفافتر بدوێم‬ ‫ئەو هێلک���ە ئاڵتونیانە نی���ن کە دەچنە‬ ‫سەبەتەی پارتیەوە؟‪ .‬لەڕۆژانی ئەمڕۆشدا‬ ‫بەبانگەش���کردنی س���ەرۆکی بزوتنەوەی‬

‫گ���ۆڕان بەڕازیبون���ی پارت���ی لەس���ەر‬ ‫مەرجەکانی���ان‪ ،‬پارتی نابێتە (مۆدێلێکی‬ ‫سەرکەتو) لەبەرامبەر (مۆدیلی پڕئاژاوە)‬ ‫ی ش���ارێکی سیاس���یدا کە س���لێمانیە؟‬ ‫بەجۆریک���ی دیکە بدوێم‪ ،‬تی���رۆری کاوە‬ ‫گی���ان زیاتر غیابی ئ���ەم مۆدێلەی پارتی‬ ‫لەگەرمیان زەق نەکردەوە‪ ،‬ئایا کوشتنی‬ ‫کاوە گی���ان قەرەب���وی ئ���ەو زەرەدە‬ ‫گەورەی���ە ناکات ک���ە پارتی لەس���ااڵنی‬ ‫ڕاب���وردو لەگەرمیاندا لەڕوی سیاس���یەوە‬ ‫لێیکەت���وە؟ بێگومان قەرەبوی سیاس���ی‬ ‫زیانی حەڤدەی ش���وباتی بۆ کردەوە‪ ،‬کە‬ ‫لەس���ەر حسابی جەستەی ئەم گەنجەمان‬ ‫دەبێتە دەس���تکەوت‪ ،‬ج���ا بمانەوێت یان‬ ‫نا! پرس���یارێکی دیکە ئەوەی���ە‪ ،‬کە ئایا‬ ‫ئێس���تا کۆی دەڤەری سلێمانی خۆڵێکی‬ ‫ئام���ادە نییە بۆ تۆوی پارت���ی‌و مۆدێلی‬ ‫پارت���ی‌و تەنانەت س���لێمانیش بەحوکمی‬ ‫ئەوەی هەردو هێزە سیاسیەکە (گۆڕان‌و‬ ‫یەکێتی) لەب���ەردەم مۆدیلی زۆنی ئارامی‬

‫پارتیدا لە(نەستی کۆمەکیماندا) شکستی‬ ‫هێناوە‌و مۆری ئاژاوەگێڕی پێوە لکاوە؟‪.‬‬ ‫بەم���ەش ئازیزان���م (یادەوەری گش���تی)‬ ‫لەگەڵ کوشتنی کاوە گیاندا بەرامبەر ئەو‬ ‫گوت���راوە دەبێتەوە‪ ،‬کە ئەمانە ئیدارەیان‬ ‫ب���ۆ ناکرێ���ت‌و بەه���ۆی ملمالنێیانەوە چ‬ ‫یەکێتی‌و چ گۆڕان‪ ،‬هەر نائارامی پشێوی‬ ‫کۆمەاڵیەتی دروست دەکەن‪ .‬ئەمە بەڕێزان‬ ‫ئ���ەو نەگوتراوەیە‪ ،‬کە لەبەرامبەر مۆدێلی‬ ‫پارتیدا خۆی ئامادە دەکات‪ ،‬بێگومان گەر‬ ‫خۆمان بەدروشم‌و قسەی زل‌و تەبریراتەوە‬ ‫سەرقاڵ نەکەین ‪.‬‬ ‫هەمو ئەم شرۆڤە سیاسیەنەیە‪ ،‬مانای‬ ‫ئ���ەوە نییە م���ن خۆم دەخەمە ئاس���تی‬ ‫ئیدانەکردنی هیچ الیەن‌و پارت‌و گروپێک‪،‬‬ ‫بەق���ەد ئەوەن���دەی ئیدانەیەکی مۆڕاڵی‌و‬ ‫ئەخالقی (نەریتی کوشتن)‌و (تەمومژکردنی‬ ‫تاوان���ی سیاس���ی) دەکەم ل���ەم‌واڵتەدا‪.‬‬ ‫دەمەوێت بڵێم؛ کە کوش���تنی کاوە گیان‬ ‫کوشتنێکە هەمومان دەستمان تێیدایەتی‪،‬‬

‫هەمومان س���ودمەندبوین لەو کوشتنەدا‪،‬‬ ‫پارتەکان‪ ،‬میدیاکان‪ ،‬ڕۆژنامەنوس���ەکان‌و‬ ‫دەربار‌و کەرنەڤاڵچ���ی بۆنەکان‪ ،‬تەنانەت‬ ‫ش���اجوانەکان‪ ،‬خودای���ە دەچن لەس���ەر‬ ‫گۆڕی کاوە گیاندا خۆیان نمایش���دەکەن!‬ ‫ئ���ەم تی���رۆرە لەقازانج���ی قەیتولەکان‌و‬ ‫ماستاوساردکارەوەکان‌و ئۆپۆزیسیۆنەکان‬ ‫ب���و‪ ،‬ئەوەی ک���ە تەنها کۆس���تی کەوت‬ ‫دایک‌و هاوس���ەرە تەنیاو کۆرپەکەی نێو‬ ‫سکی بو‪ ،‬کە بەهەتیویی لەدایک دەبێت‪،‬‬ ‫ئەنفال دوبارە لەهەتیوەکانەوە بەهەتیوی‬ ‫لەدایکدەبێت���ەوە‪ ،‬خودایە چ ش���ورەییە‬ ‫بۆمان‪ ،‬چ سەرش���ۆڕییە‪ ،‬چ قێزەونە ئەم‬ ‫ئ���ازاری‌ویژادنە‪ ...‬م���ن نازانم چی بڵێم‪،‬‬ ‫ئەوەن���دە نەبێ���ت‪ ،‬کە ئەو پرس���یارەی‬ ‫دەبێ���ت ئەدەبی گێڕانەوەم���ان تا مردن‬ ‫خۆی پێوە سەرقاڵ بکات‪ ،‬ئەوەیە ئەرێ‬ ‫کێ سەردەشت‌و سۆران‌و کاوە گەرمیانی‬ ‫کوش���ت‪ ،‬ئەرێ ئەوە چ هێزێکە لەم پێچە‬ ‫مێژوییەدا گەنجەکانمان دەکوژێت؟ !‬

‫ستراتیژی شێواندن‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫گرفت���ی س���ەرەکیی ئ���ەوە نییە کە‬ ‫جیاوازییەکانی ناو کایەی فیکر‌و سیاسەت‬ ‫نەبینرێ���ت‪ ،‬بەڵک���و گرفتی س���ەرەکی‬ ‫ئەوەیە کە جیاوازییەکان بش���ێوێنرێت‌و‬ ‫لەبری ش���ەڕی ئەرگومێنت���ی عەقاڵنی‪،‬‬ ‫ئەڵمان گوتەن���ی ”ئەرگومێنتی کوتەک“‬ ‫بەکاربھێنرێت‪‌.‬واتە تۆ ئەرگومێنتەکانت‬ ‫ی���ان بەناو‪-‬ئەرگومێنتەکان���ت کە جگە‬ ‫له‌بانگەش���ەکردن‌و حومکی پێشوەخت‬ ‫شتێکی تر نین‪‌،‬وانیشاندەدەیت کە زۆرینە‬ ‫لەگەڵ تۆدان‌و له‌نرخاندنیاندا پشتیوانی‬ ‫تۆ دەکەن‪ .‬ئەم چەشنە رۆشنبیرە ترسی‬ ‫ئەوەی هه‌یە ک���ە له‌دەرەوەی ئەودا رای‬

‫جیاواز‌و رۆڵی رۆش���نبیریی جیاوازی تر‬ ‫هه‌یە‌و ئەمەش���ی پێ قوت ناچێت‪ .‬ئەو‬ ‫کێشەی گەورەی لەگەڵ ئەو چرکەساتە‬ ‫هه‌یە کە تیایدا ب���ۆی دەردەکەوێت ئەو‬ ‫ته‌نها کەسێک نییە کە دەزانێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫زانین���ی ت���ر‌و دیدی ت���ر‌و خوێندنەوەی‬ ‫ت���ر‌و رۆڵ‌و ک���ردەی رۆش���نبیریی ت���ر‬ ‫له‌تەنیش���ت ئەوەوە هه‌یە‪ .‬ئەم حاڵەتە‬ ‫نەرجسییەش دۆخێکی مەترسیداری‌وای‬ ‫بۆ دەخوڵقێنێت کە هه‌مو شتێک دەکات‬ ‫بۆ ئ���ەوەی خۆی بێتەوە ناوەند‌و ئەوانی‬ ‫تر بخاتە پەراوێزەوە‪ .‬نەزانین‪ ،‬گوناھێکی‬ ‫فیکریی نییە‪ ،‬بەاڵم دروستکردنی‌واقعێکی‬

‫درۆزنانە‌و فرۆشتنەوەی وەکو هه‌قیقەتێکی‬ ‫رۆشنبیریی‪ ،‬ستراتیژێکی بەدکارانەیە بۆ‬ ‫شێواندنی رۆڵی ئەو بەشە سەربەخۆیەی‬ ‫ناو رۆشنبیریی ئێمە کە ئەمڕۆ نەک ته‌نها‬ ‫لەدۆخی بەرگریدایە‪ ،‬بەڵکو ناش���یەوێت‬ ‫هه‌م���و پەراوێ���زەکان تێک���ەڵ بەیەک‬ ‫ببن‌و جیاوازیی���ەکان نەبینرێن‪ ،‬له‌نێوان‬ ‫کردەی بەرگریی‌و کردەی تەس���لیمبوندا‬ ‫فاسیلەیەکی گرنگ دەھێڵێتەوە‪.‬‬ ‫م���ن ب���ڕوای ت���ەواوم ب���ەوە هه‌یە‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی پ���رۆژەی س���وڵتانیزم‬ ‫س���ەرنەگرێت‬ ‫له‌کوردس���تاندا‬ ‫ته‌نه���ا پێویس���تمان به‌ئۆپۆزیس���ۆنی‬

‫سیاس���یی نیی���ە‪ ،‬بەڵکو پێویس���تمان‬ ‫به‌بیناکردن���ی کولتورێکی رۆش���نبیری‬ ‫رەخنەیی س���ەربەخۆ هه‌ی���ە؛ بۆ ئەوەی‬ ‫کردەی سیاس���ەت له‌فێڵ‌و توندتوتیژیدا‬ ‫کورتنەکرێت���ەوە‌و بەرگری���ی له‌م���اف‌و‬ ‫ئازادیی���ەکان‌و توڕەی���ی‌و خەم���ی‬ ‫گەنجان‌و ژنان‌و ک���ۆی تاک‌و گروپەکانی‬ ‫کۆمەڵگاکەمان بکەین‪ ،‬پێویستە له‌هه‌مو‬ ‫ئاس���تەکاندا کاری جیدی���ی بکەی���ن‌و‬ ‫لەگەڵ فیکر‌و کردەکانماندا ھاوس���ەنگ‌و‬ ‫راستگۆبین‪ .‬کاری جیدیش بۆ من ته‌نها‬ ‫تیۆریزەکردن نییە‪ ،‬بەڵکو بەش���داربونی‬ ‫کاراشە لەناو روبەری گشتییدا‪.‬‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫کردەوەکانیدا‪ .‬کەسێک نییە بیەوێت بچێتە‬ ‫قاڵبی سەرۆکێکی فیوداڵی یان قەیسەر‌و‬ ‫سوڵتانی ناو ئیمپراتۆرە کۆنەکانەوە‪ .‬لەناو‬ ‫خێزانێکەوە نەھات���ووە لەخێزانەکانی تر‬ ‫پیرۆزتر‪ ،‬خاوەن ڕێزتر‪ ،‬بەھادارتر بێت‪ .‬نە‬ ‫خودا ھەڵیبژاردوە‪ ،‬نە کەلەپوور‪ ،‬نەخەباتی‬ ‫ڕابردوو‪ ،‬نە دین‪ ،‬تەنانەت نە کاریزماش‪.‬‬ ‫ئەم س���ەرکردەیە خاوەن دونیابینییەکی‬ ‫فاشیستانەیە‪ ،‬بەرجەستەکەری فاشیزمە‬ ‫له‌کەسایەتی خۆیدا‪ .‬ھەم پارتێکی سیاسی‬ ‫بەھێز‌و باش ڕێکخ���راو‌و گوێڕایەڵی ھەیە‪،‬‬ ‫ھەم ماش���ێنێکی گ���ەورەی پڕوپاگەندە‌و‬ ‫ھەم بیرۆکراتییەتێک���ی چ���االک‌و فراوان‌و‬ ‫متمانەکاری لەبەردەستدایە‪ .‬سەرۆک لێرەدا‬ ‫دیکتاتۆرێک���ی پۆپۆلیس���تی مۆدێرنە کە‬ ‫شەرعیەتی دەسەاڵتەکەی تا ڕادەیەکی زۆر‬ ‫لەجۆرێکی تایبەت له‌ ”مەھدیی“گەراییەوە‬ ‫دێ���ت‪ ،‬ئ���ەوەی به‌ئینگلی���زی پێیدەڵێن‬ ‫ئ���ەو ئەفس���انەی ‪messianism.‬‬ ‫زیندووبوونەوەی���ەی باس���مکرد‪‌ .‬وات���ە‬ ‫ش���ەرعیەتەکەی له‌مژدە ئایدیۆلۆژییەکانی‬ ‫ن���او ئایدیۆلۆژیای فاش���یزمەوە دێت کە‬ ‫باس له‌ڕزگاربوون���ی یەکجارەکی دەکات‪.‬‬ ‫سەرکردەی فاشی‌وێنەیەکی تەواو تایبەتی‬ ‫ھەی���ە‪ :‬ھەم نەت���ەوە لەناو کەس���ایەتی‬ ‫ئەودا تواوەتەوە‪ ،‬ھەم ش���ۆڕش‌و ھەم ئەو‬ ‫یۆتۆپیا ئایندەییەی کە فاش���یزم بەنیازە‬ ‫‌وەدی بھێنێ���ت‪ .‬ئەم س���ەرۆکە ھەڵگری‬ ‫ھۆشیارییەکی مژدەبەرانەیە‪ ،‬ھۆشیارییەک‬ ‫کە لەو فۆرمە دینییە دەچێت کە دەیەوێت‬ ‫ھەموو دونی���ا بھێنێتە س���ەر دینەکەی‬ ‫خۆی‪ .‬بەجۆرێکیش زەحمەتبێت بتوانیت‬ ‫ئەو کەس���ایتییە ل���ەو مژدەبەرییە‌و ئەو‬ ‫مژدەبەرییە لەو کەسایەتییە جیابکەیتەوە‪.‬‬ ‫ھیتلەر کە قس���ەی له‌رادیۆ دەکرد ھەموو‬ ‫ئەڵمانیا گوێیان لێدەگرت‪ ،‬باسی ئیرادەی‬ ‫دەس���ەاڵت‪ ،‬ھاتن���ەوە‪ ،‬گرتنەدەس���تی‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬کوشتنی جولەکەکان‪ ،‬ڕۆیشتن‬ ‫بەرەو خۆرھەاڵتی ئەوروپا‪ ،‬بەگژاچوونەوەی‬ ‫‪.‬دوژمنەکانی دەکرد‬

‫‪39‬‬

‫س���ەرکردە فاش���ییەکان زۆرجار دەبن‬ ‫به‌پێداویس���تییەکی دەرونی بۆ بەش���ێکی‬ ‫گەورەی کۆمەڵگا‪ .‬ئەم سەرکردانە بەشێکی‬ ‫گرنگ‌و س���ەرەکی ئەو فەزا سایکۆلۆژییە‬ ‫ئاڵ���ۆزەن کە فاش���یزم له‌کۆمەڵگادا‌و الی‬ ‫بڕێکی زۆر له‌تاکەکەس���ەکان دروس���تی‬ ‫دەکات‪ .‬سەرۆکی فاشس���تی باوکێکە کە‬ ‫ھەم ھەس���تی خۆشەویستی‌و ھەم ھەستی‬ ‫ڕق‪ ،‬ھەم‌ویس���تی گوێڕایەڵی تەواو‌و ھەم‬ ‫مەیلی یاخیبوون له‌تاکەکەسەکاندا بەھێز‬ ‫دەکات‪‌.‬وەک چۆن لەڕووی سیاس���ییەوە‬ ‫قابیلی دەستلێبەردان نییە‪ ،‬ئاواش لەڕووی‬ ‫دەرونییەوە قابیل���ی ئەوە نییە نەمێنێت‪،‬‬ ‫کەسێکە ھەڵگری ھەموو خەونەکان‌و ھەموو‬ ‫چاوەڕوانی���ی مرۆڤەکانە‪ ،‬فریادرەس���ێکی‬ ‫مێژوویی‌و دەرونیی‌و سیاسییە‪ .‬نوێنەری‬ ‫خەڵک نیی���ە‪ ،‬بەڵکو نوێن���ەری ھەندێک‬ ‫لەگەمەکانی ناو نەست‌و بەرجەستەکەری‬ ‫گشتێتی نەتەوە‌و کۆمەڵگایە لەیەککاتدا‪.‬‬ ‫سەرکردە لەفاشیزمدا نوێنەرایەتی ناکات‪،‬‬ ‫بەڵکو بەناوی نەتەوە‌و کۆمەڵگاوە قس���ە‬ ‫دەکات‪ ،‬بەش���ێکە له‌نەستی تاكه‌کەسیی‌و‬ ‫دەس���تەجەمعیی‪ ،‬دەنگی تاکەکەسەکان‬ ‫لەن���او دونی���ادا‌و لەناو کۆمەڵ���گا‌و لەناو‬ ‫‪.‬دەرونیی خۆیاندا بەرجەستە دەکات‬ ‫سەرۆک له‌ئەزموونی فاشیزمدا ڕۆڵێکی‬ ‫ئەوەندە س���ێنتراڵ‌و بنەڕەت���ی دەبینێت‬ ‫زمان‌و دەستەواژە‌و شێوازی قسە‌و ساڵو‌و‬ ‫دانیشتن‌و ھەستانەوەکانی دەبن به‌بەشێک‬ ‫له‌سیستمی ئاماژە‌و ئامرازە سەرەکییەکانی‬ ‫دەس���ەاڵت‪ .‬بۆیە قسەکردن‌و خوتبەکانی‪،‬‬ ‫دەرکەوتن���ی له‌ڤێس���تیڤاڵە گەورەکاندا‪،‬‬ ‫زمانی جەستە‌و ھێماکانی ھەموویان دەبن‬ ‫به‌بەش���ێک له‌کردەی سیاسی‌و به‌یەکێک‬ ‫له‌بەرجەستەکردنە سەرەکیی‌و گرنگەکانی‬ ‫دەسەاڵت‪ .‬ئەم س���ەرۆکە‌وەک مرۆڤەکان‬ ‫پ���ڕ ش���ەوق‌و ‪”، manic،‬مانی���ک“ە‬ ‫حەماس���ەت‌و ‌وزەیە‪ ،‬ت���وڕە‌و نالێبوردە‌و‬ ‫ڕادیکاڵە‪ .‬ھەم خۆی دەجوڵێت‌و ھەم ھەموو‬ ‫‪.‬کۆمەڵگا لەگەڵ خۆیدا دەجوڵێنێت‬

‫جیاوازییەکانی نێوان‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫هەم���وو جیاوازییەکی نێ���وان تایبەتی‌و‬ ‫فەردی بایەخی خۆی لەدەستدەدات‪ ،‬ئیدی‬ ‫له‌بەرامب���ەر دوو قوتبییەکدا ناوەس���تین‪،‬‬ ‫بەسەرێک ش���اعیرییەت‌و ڕۆمانسییەتمان‬ ‫هەبێ���ت‪ ،‬بەس���ەرێکی دیش سیاس���ی‌و‬ ‫‌واقعبین���ی‌و حیکمەتی پراگماتیانە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫خودی ئەو ڕۆمانس���ییەت‌و ش���اعیرییەتە‬ ‫دەبێت���ە ڕۆح���ی سیاس���ەت خ���ۆی‪،‬‬ ‫سیاسەتێک به‌عەقڵی له‌قاڵبدراوی حیزبی‬ ‫دونی���ا نابینێت‪ ،‬بەڵک���و دەتوانێت هێزی‬ ‫شۆڕش���گێڕبوون له‌بچوکتری���ن جیاوازیدا‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬جیاوازی سیاس���ی له‌جیاوازی‬ ‫نێوان دوو حیزب‌و دوو هێز‌و دوو پێکهاتی‬ ‫گەورە دەهێنێتە دەرێ‌و دەبێت به‌نرخدانان‬ ‫لەسەر هەموو جیاوازییەک‪ ،‬تەقاندنەوەی‬ ‫‌وزەی شۆڕش���گێڕانەی ناو هەموو شتێکی‬ ‫‌ورد‪ ،‬ن���او هەم���وو ئارەزووەیەک‪ ،‬ناو ئەو‬ ‫هەست‌و زمانانەی ناچنە ناو قاڵبی عەقڵی‬ ‫سیاس���ی تەقلیدیی���ەوە‪ .‬بەاڵم کەس���ێک‬ ‫پێیوابێت کێشەی دەستوور‪ ،‬کێشەی هەرە‬ ‫گەورەی ئازادییە له‌کوردس���تاندا‪ ،‬نیوەی‬ ‫ژیانی خەریکی ش���یکردنەوە‌و تەفس���یری‬ ‫قسەی سیاسییە داماوو نەخوێندەوارەکانی‬ ‫پارتی‌و یەکێتی بێت‪ ،‬دوژمنی شاعیرییەت‬ ‫بێ���ت‪ ،‬هەموو بایەخێک ب���ه‌ڕۆح‌و خەیاڵ‌و‬ ‫جەس���تەی ئینس���ان به‌ڕۆمانس���ییەتێکی‬ ‫بەس���ەرچوو بزانێت‪ ،‬دوای���ی ئەم هەموو‬ ‫تێزە ژادانۆفییە س���واوانە‪ ،‬بێت‌و بڵێت من‬ ‫نرخ لەس���ەر گۆڕانی بچوک دادەنێم‪ ،‬خۆی‬ ‫به‌هەڵە‌و ناکۆکییەک���ی تیوریی بەرچاودا‬ ‫دەبات‪.‬‬ ‫ڕاستکردنەوەی چەمکی میکرۆپۆلەتیک‪،‬‬ ‫گرنگییەکی س���تراتیژی‪ ،‬ب���ۆ ڕزگارکردنی‬ ‫چەمکی ئۆپۆزسیۆن هەیە‪ ،‬لەو شێواندن‌و‬ ‫دەردەی کە لیبرالیست‌و پۆزەتیفیستەکان‬ ‫بەس���ەریاندا هێناوە‪ .‬ئەو ئۆپۆزس���یۆنەی‬ ‫له‌کوردستاندا هەیە‌و ئومێدی لێدەکرا نەبێتە‬ ‫عەقڵییەتێک���ی دەزگایی‪ ،‬یاخ���ود له‌پاڵ‬ ‫دەزگاکانی خۆی���دا نەبێتە کورتکەرەوەی‬ ‫چەمکی ئۆپۆزسیۆن بۆ چەمکێکی سیاسی‬ ‫ـ حیزب���ی ڕووت‪‌،‬وەک له‌پەنج���ا س���اڵی‬ ‫پێش���وودا ڕویدا‪‌،‬وات���ە هەموو جۆرەکانی‬ ‫یاخیبوون له‌سروش���تێکی ئەنس���تتیوتی‌و‬ ‫حیزبیدا گەمارۆ ن���ەدات‪ ،‬توڕەیی له‌یەک‬ ‫ش���ێوەزمان‌و یەک فۆرم‌و ی���ەک گووتاردا‬ ‫قۆرغ ن���ەکات‪ ،‬نەکەوێتە تەخوینی ئەوەی‬ ‫لەو نەچوو‪ ،‬بەڵکو ئۆپۆزسیۆنێکی خۆڕسک‬ ‫بێت کە له‌س���وبێکتێکی شۆڕش���گێڕەوە‬ ‫بەسروش���تی دێت���ەدەرێ‪ ،‬به‌نی���ازی‬ ‫دروس���تکردنی قارەمان‌و خۆپاکكردنەوەی‬ ‫دین���ی نەهاتبێت���ە مەیدان‪ ،‬ئەم���ڕۆ ئەو‬ ‫ج���ۆرە له‌ئۆپۆزس���یۆنبوون له‌ب���ەردەم‬ ‫هەڕەشەیەکی گەورەدایە‌و دووبارە دەبێت‬ ‫له‌دەست له‌قاڵبدان‌و خەساندنی ئایدۆلۆژی‬ ‫ئازادبکرێ���ت‪ .‬دەبێت له‌دواجاردا ئەوجۆرە‬

‫له‌ئۆپۆزس���یۆنبوون زیندووبکرێت���ەوە کە‬ ‫ئامانجی زیادکردن���ی ڕووبەڕی جیاوازیی‌و‬ ‫ش���کاندنی ح���ەرام‌و جێهێش���تنی قاڵبه‌‬ ‫ئایدۆلۆژییە تەس���کەکانە‌و له‌دوالیزمێکی‬ ‫حیزبی تەسکدا گیرناخوات‪ ،‬چونکە بەدەر‬ ‫لەوە‪ ،‬خودی ئۆپۆزس���یۆنبوون دەبێتەوە‬ ‫به‌دووبارەکردنەوەی مۆدێلی دەس���ەاڵت‪،‬‬ ‫بەاڵم به‌هەندێک داوای ڕیفۆرمی سەتحی‌و‬ ‫بچوکەوە‪ .‬ئۆپۆزس���یۆنبوون لەیەک کاتدا‬ ‫مان���ای هەیە‪ ،‬کە هێزێک بێت س���وبێکتی‬ ‫هونەرمەندانەی تاک بێنرخ نەکات‪ ،‬هێزی‬ ‫یاخیبوون له‌فیکر‌و خەیاڵ‌و ش���اعیرییەتدا‬ ‫به‌کەم نەگرێت‪ ،‬دڵنیاش بێت کە شۆڕش‌و‬ ‫گۆڕان تەنیا به‌حیزب ناکرێت‪ ،‬بەڵکو بەشی‬ ‫هەرە زۆری‪ ،‬تەنیا بەو سوبێکتە ئازارکێشە‪،‬‬ ‫جێنەگرە‪ ،‬خەیاڵدارە دەکرێت کە قەبووڵی‬ ‫نیی���ە گەم���ەی‌واقع‌وەک خ���ۆی بکات‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ گرنگە ڕزگارکردنی چەمکی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنبوونە لەو شێواندنە ترسناکەی‬ ‫بەس���ەریدا دەهێن���ن‪ .‬ئۆپۆزس���یۆنبوون‬ ‫له‌س���یفەتی سیاس���یدا کورتناکرێت���ەوە‪،‬‬ ‫له‌فۆرم���ی جەنگ���دا ب���ۆ پەرلەم���ان‬ ‫کورتناکرێت���ەوە‪ ،‬بەڵک���و هەڵوێس���تێکی‬ ‫فەلس���ەفی‌و هون���ەری‌و ئەخالقیی���ە هەم‬ ‫له‌سیاسەت‌و هەم له‌ژیانیش‪ ،‬هەم بەرامبەر‬ ‫به‌خود‌و هەم بەرامبەر کۆمەڵگا‪ .‬تا ئێستا‬ ‫له‌هیچ جێگایەک پەرلەمانتارەکان دونیایان‬ ‫نەگۆڕیوە‪ ،‬بەڵکو نووس���ەر‌و فەیلەسوف‌و‬ ‫ش���اعیر‌و هونەرمەن���د‌و مۆس���یقارەکان‬ ‫ئ���ەو کارەیان ک���ردوە‪‌ ،‬واتە س���وبێکتە‬ ‫داهێنەرەک���ەی مرۆڤ دونی���ا دەگۆرێت‪،‬‬ ‫نەوەک فەرمانبەرە ڕەسمییەکانی حیزب‪،‬‬ ‫کە به‌ملیۆنەها بەس���ەر زەوی���دا هاتوون‌و‬ ‫ڕۆیش���توون‌و هیچیان جێنەهێشتووە جگە‬ ‫له‌کولتوری ملکەچی بۆ سەرۆک‌و‌وەفاداری‬ ‫بۆ‌واجیب‪ .‬بەقسەیەکی تر شۆڕش تەنیا الی‬ ‫ئەوانەی شۆڕش بۆ پاراستن‌و مکیاژکردنی‬ ‫کۆیلەیەت���ی دەک���ەن له‌ش���اعیرییەت‬ ‫جیادەبێت���ەوە‪ ،‬شۆڕش���ی ڕاس���تەقینە‬ ‫ب���ەردەوام له‌ن���او ڕۆح���ە ش���اعیرەکەی‬ ‫مرۆڤەوە دێتەدەرێ‪ ،‬ئەو بەش���ەی مرۆڤ‬ ‫ک���ە دەتوانێ���ت داوای مەحاڵیش بکات‪،‬‬ ‫ئەو بەش���ەی کە له‌ه���ەر یەکێک له‌ئێمەدا‬ ‫‌وەکو یەک هەی���ە‪ .‬له‌مارکۆزەوە بۆ دۆلۆز‬ ‫ت���ا ژیژی���ک‌و بادیۆ‪ ،‬هەموو فەیلەس���وفە‬ ‫گەورەکانی ش���ۆڕش‌و یاخیبوون لەس���ەر‬ ‫ئەو هێ���زەی ن���او م���رۆڤ کاریانکردوە‪،‬‬ ‫هەموو پراگماتیست‌و پۆزەتیڤیستەکانیش‬ ‫لەس���ەر کوش���تن‌و س���ەرکوتکردنی ئەو‬ ‫بەش���ەی ئینس���ان کۆکبوون‪ ،‬تا ئەوەی‬ ‫دەمێنێتەوە‪ ،‬تەنیا خۆگونجاندنی بەردەوام‬ ‫بێت لەگەڵ ‌واقعی سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئابووریدا‪ ،‬خۆگونجانێکی ئاشکرا کە له‌ژێر‬ ‫ناوی گۆران���ی ‌وردە‌وردە‌و لەس���ەرەخۆدا‬ ‫دەرخواردی مرۆڤەکان دەدرێت‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ڕەشتر له‌تاریکیی!!‬ ‫عەبدولرەزاق شەریف‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫شاجوان ‌ی ئینته‌رنێت‪:‬‬ ‫پێویسته‌ خه‌ڵك ‌ی‬ ‫كوردستان كراوه‌تربن‬ ‫له‌دیدو روانینیاندا بۆ‬ ‫ژیان‌و ئازادییه‌كان ‌ی‬ ‫تاكه‌كه‌س‬ ‫شاجوانی ئینته‌رنێت "دالیا رێبوار حه‌سه‌ن"‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "دوای‌ خوێندن كه‌ ماس���ته‌ره‌كه‌م‬ ‫ته‌واوكرد‪ ،‬هه‌ستمكرد بڕوانامه‌كه‌م نزیكه‌ له‌و‬ ‫كارانه‌ی‌ ش���اجوان ده‌یانكات‪ ،‬كاری‌ مرۆیی‌‌و‬ ‫خێرخوازیی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ هانده‌ری‌ سه‌ره‌كیم بوو‪،‬‬ ‫دیاره‌ خه‌ڵكیش پێیانده‌وت���م كه‌ جوانیت‪،‬‬ ‫دوای‌ كردنه‌وه‌ی‌ ده‌رگا بۆ پێشبڕكێكه‌‪ ،‬دایكم‬ ‫فۆرمێك���ی‌ پڕكرده‌وه‌‪ ،‬دوای���ی‌ ته‌له‌فونم بۆ‬ ‫كرا‌و پێیانوتم وه‌ره‌ بۆ هه‌ولێر‪ .‬كه‌ گه‌ڕامه‌وه‌‬ ‫درێژیی‌ بااڵو كێش‌و ئه‌مانه‌یان هه‌موو گرت‌و‬ ‫دوای‌ هه‌ندێ‌ پرس���یار‪ ،‬له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا‬ ‫ده‌رچووم‌و بووم به‌كاندید‪ .‬من له‌س���ه‌ره‌تادا‬ ‫شوناس���م نه‌بوو‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌مۆس���كۆ‬ ‫له‌دایكببووم‪ ،‬له‌باوكم هه‌ڵپێچا كه‌ بێته‌وه‌ بۆ‬ ‫سلێمانی‌‌و ره‌گه‌زنامه‌ی‌ عێراقی‌ ده‌ربهێنێ‌"‪.‬‬ ‫»» ‪19‬‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫تازەترین دەستەواژەی مەال بەختیار‪ ،‬لێپرسراوی دەستەی کارگێڕیی‬ ‫مەکتەبی سیاسی یەکێتی‪" ،‬جەالدەکانی تەندروستیی" یە کە بەرامبەر‬ ‫لێپرسراوو حاکمەکانی بواری دەرمان‌و تەندروستی هەرێمی کوردستان‬ ‫بەکاریهێناوە‪ .‬پێش���تریش دەستەواژەکانی دەس���ەاڵتی مافیا‪ ،‬پارەی‬ ‫ژێرزەمینەکان‌و قوربانیی دەستی کۆمپانیای مەسئولەکان‌و زۆری تری‬ ‫بەکارهێناوە‪.‬‬ ‫دوو س���اڵ بەر لەئێس���تاش کاتێك لیژنەکانی چاكسازیی یەکێتی‬ ‫بۆ ح���زب‌و حکومەت پێکهێنران‪ ،‬ئەو بەڕێزە‌وتی "دوای ش���ەش‬ ‫مان���گ لەکاری ئێوە‪ ،‬ی���ان دەبێت ئەنجام���ی لیژنەکەتان دیار‌و‬ ‫ئاشکرا‌و سەرکەوتووبێت‪ ،‬یان بەدەستی خۆمان گۆڕ بۆ یەکێتی‬ ‫هەڵدەکەنی���ن"‪ ،‬دیارە هی���چ نەکرا‌و‌وەك گش���ت لیژنەکانی تر‬ ‫بێئەنج���ام ب���وون‪ .‬ئێمەمانانیش کە دەڵێی���ن یەکێتی له‌کەناری‬ ‫گۆڕدایە‪ ،‬کۆمێنتی ناوێ‪ ،‬بەلۆژیکی خودی کارگێڕبێت‪ ،‬خۆڵیشی‬ ‫بەسەرداکراوە!‬ ‫پارێزگای سلێمانی‪ ،‬لەسەروەختی ئاڵۆزترین بارودۆخی سیاسی‌و‬ ‫ئاب���وری‌و کۆمەاڵیەت���ی خۆیدا دەژی‪ ،‬حاکم‌و مەحکومی بەدەس���ت‬ ‫تەنگژەی جودا جوداوە گیرۆدەیە‪ ،‬نەك له‌هەرێمی کوردستاندا بەڵکو‬ ‫له‌زۆر ناوچەی عێراقیشدا ئەو کێشانە‪ ،‬بوونیان نییە‪.‬‬ ‫گرفت‌و نەبوونییەکانی ئاس���ایش‌و ئارامی���ی‪ ،‬کەمیی موچە‌و پارەی‬ ‫بانك‪ ،‬س���وتەمەنیی‌و کارەبا‪ ،‬خۆپیشاندان‌و مامـەڵەی دەزگا ئەمنیی‌و‬ ‫ئیداریی���ەکان‌و کێش���ە زۆر‌و زەوەندەکان���ی ناوخ���ۆی کاری حزبیی‌و‬ ‫حکومیی‌و‪ ...‬هتد کە دڵنایم پێش هەموو کەس سەرکردە‌و کادرەکانی‬ ‫یەکێتی خۆیان‌و لەناو خۆیاندا‪ ،‬زۆرترین قس���ە‌و باسی لەسەر دەکەن‌و‬ ‫لەهەمووان زیاتریش شارەزا‌و لێزانی هۆکاری گشت گرفتەکانن‪.‬‬ ‫لەده‌ستدانی دەرفەتی پرۆژەی دەباشان بۆ هاوپەیمانی‌و یەکگرتنەوە‪،‬‬ ‫له‌حزوری مام دا‪ ،‬تاڕادەیەك پاس���اوی هەبوو‪ ،‬بەاڵم تێكدانی پرۆژەی‬ ‫ئاش���تیی‌و پێکەوەیی نەورۆزی س���اڵی پار له‌غیاب���ی مام دا‪ ،‬هەڵەی‬ ‫سیاس���ی بوو‪ .‬دواتری���ش ڕەتکردنەوەی دەستپێش���خەریی ڕێکخەری‬ ‫گش���تی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ هاوپەیمانیی‌و یەك فراکسیۆنیی‪ ،‬لەسەر‬ ‫دەستی چەند سەرکردەیەك‪ ،‬دەستی داکوتینی دوابزماری تابووتەکەی‬ ‫یەکێتی بوو‪.‬‬ ‫لەم سەروەختەدا‪ ،‬س���ەنگ‌و پێگە‌و جەماوەر‌و مێژووی مام جەالل‌و‬ ‫یەکێت���ی‪ ،‬لەیەكێتییەکان دەخوازێ���ت‌وەك زۆرێك له‌حزب‌و ڕێکخراو‌و‬ ‫کەسایەتییە جیهانییەکان‪ ،‬بەسەروەرییەوە کۆتایی بە ئەرکی سیاسی‌و‬ ‫مێژوویی (ی ن ك) بهێنن‪ .‬بەاڵم پێش���وەخت پرۆژە‌و فۆرمێکی نوێ‬ ‫بۆ یەکگرتنەوە‌و پێکەوەیی‌و یەکخستنی توانا مرۆیی‌و ڕێکخراوەییەکان‬ ‫له‌گەڵ بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬ڕێکبخەن‌و دابڕێژن‪ ،‬بەجۆرێك ئاهێك‌وەبەر‬ ‫قوربانی���ی‌و مەحکومەکانی ئەم مێژووەدا بێت���ەوە‪ .‬هەر هەوڵێکی تر‬ ‫دوور لەم فەزایە بۆ هەناس���ەدان‪ ،‬له‌ئایندەداو له‌ناو یه‌كێتیدا‪ ،‬شەڕی‬ ‫دەستەواژەی ڕەشتر دەبیستین‪ ،‬ڕەشتر له‌تاریکیی‪!.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫ریکالم‬