ریکالم
هیچ بانگخوازو مامۆستایه‌كی ئایین ی نه‌بون به‌په‌رله‌مانتار
بە‌کڕینی مۆبایلێک بەشداربە‌لەبردنەوەی ئۆتۆمۆبیلێک وە چەندین خەاڵتی دیکە ژماره ()629 سێشەممە 2018/6/12
3
www. awene.com
ریکالم
ریکالم
قیامه‌تم بینی
4
تارمایی گزی بەسەر هەڵبژاردنەکانی عێراقەوە
ئاگربەردان لەدیموکراسی
5 -4 - 2 تا دێت سوپای توركیا ئه‌نجامی هەڵبژاردن بۆچی یه‌كێتی‌‌و پارت ی رۆژهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاستێکی هێزی زیاتر ره‌وانه‌ی لەكەركوك كوردی کرد له‌ژماردنه‌وه‌ی برادۆست ده‌كات بە دو بەرەی ناکۆکەوە ده‌نگه‌كان ده‌ترسن؟ گڕگرتوتر
2
3
5
وانه‌یه‌ك بۆ فێربون: سێ واڵت‌و سێ ئه‌زمونی ساخته‌كاری عێراقیه‌كان ته‌زویر قبوڵ ناكه‌ن هه‌ڵبژاردن
6
6
ئاوێنە ئەم هەشت الپەڕەیەی تایبەت بەهەڵبژاردن بەهاوکاریی کونسوڵخانەی گشتیی ئەمەریکا لەهەولێر چاپ‌و باڵودەکاتەوە ناونیشان :سلێامنی ته‌الری زارا -نهۆمی سێیه‌م -شوقه‌ی ژمار ه 32
ته‌له‌فۆن 3202416 :
به‌شی ریکالم 07700600659 :ـ 07500600659
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 500دینار
8
2
) )629سێشه‌ممه 2018/6/12
تا دێت سوپای توركیا هێزی زیاتر ره‌وانه‌ی برادۆست ده‌كات ئا :سیروان برادۆستی
به‌كێشكردنی هێزی زیاتر له‌الیه‌ن سوپای توركیاوه بۆ ناو خاكی هه‌رێم به‌رده‌وامه ،موختاری گوندی به‌رمیزه كه سوپای توركیای لێجێگیر بوه، ده‌ڵێت "ژیانمان ته‌واو لێشێواوه". سوپای توركیا ماوه‌ی زیاتر له‌س ێ مانگ����ه له‌جموجۆڵدای����ه ب����ه‌ره‌و ناو خاكی هه‌رێم‌و زیات����ر له 30كیلۆمه‌تر هاتوه‌ته ناو هه‌رێمی كوردس����تانه‌وه، ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغانی س����ه‌رۆكی توركی����ا له‌دوا لێدوانی����دا رایگه‌یاندوه كه ئامان����ج له له‌شكریكێش����یه‌كه‌یان ب����ۆ ناو خاك����ی هه‌رێ����م داگیركردنی به‌رزاییه‌كانی قه‌ندیله ،ئه‌و رایگه‌یاندوه "هه‌روه‌ك چۆن له‌عه‌فرین چیمان كرد به‌هه‌مانش����ێوه له‌قه‌ندیل‌و ش����ه‌نگال‌و مه‌خموریش دوب����اره‌ی ده‌كه‌ینه‌وه". ب����هو پێیه‌ی ئ����هو ناوچان����ه بنكه‌ی گه‌ریالكانی په‌كه‌كه‌یان تێدا جێگیره. ئه‌رۆغ����ان راش����یگه‌یاندوه "له‌گه‌ڵ كاربه‌ده‌س����تانی به‌غدا هه‌ماهه‌نگیمان كردوه‌و من له‌گه ڵ حه‌س����ه‌نی روحانی س����ه‌رۆكی ئێرانیش له‌مباره‌وه قسه‌م ك����ردوهو ره‌نگ����ه ش����ه‌وێك له‌ناكاو هه‌ڵكوتینه سه‌ر قه‌ندیل ،چونكه ئه‌مه ئامانجی ستراتیژی ئێمه‌یه". ئه‌م����ه له‌كاتێكدایه ك����ه هێزه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنی توركیا ،پاگه‌نده‌ی هێرش كردنه سه‌ر قه‌ندیل وه‌ك سه‌ره‌نێزه‌ی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنی ئه‌ردۆغان سه‌یر ده‌ك����ه‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ی ده‌نگ����ی زیاتری توركه‌كان به‌ده‌ستبهێنێت‌و پێیانوایه "ترسان له‌شكست وایكردوه ئه‌ردۆغان روبكاته قه‌ندی����ل"و وه‌ك گه‌مه‌یه‌كی سیاس����ی له‌الی����ه‌ن ركه‌به‌ره‌كانیه‌وه لێكده‌درێته‌وه ،چونكه ئه‌نقه‌ره به‌بێ لێكتێگه‌یشتن له‌گ هڵ واشنتۆن‌و تاران توانای ئه‌نجامدانی ئه‌و كاره‌ی نابێت. س����وپای توركیا هه‌فت����هی رابردو،
سوپای تورکیا لەناو خاکی هەرێم له‌گ����هڵ خه‌ڵك����ی گون����دی به‌رمیزه له‌ده‌ڤه‌ری برادۆس����ت كۆبونه‌وه وه‌ك له‌وێن����هو گرت����ه ڤیدیۆی����ه‌كان كه‌وا له‌تۆره كۆمه‌اڵتیه‌كان باڵوكراونه‌ته‌وه ده‌رده‌ك����ه‌وێ ،كاتێ����ك هێزێك����ی زۆری س����وپای توركی����ا هاتونه‌ته ناو گونده‌كه .وه‌ك له‌گرت����ه ڤیدیۆیه‌كدا
به‌رپرس����ێكی هێزه س����ه‌ربازیه‌كانی س����وپای توركیا قس����ه بۆ ژماره‌یه‌ك دانیش����توانی گونده‌كه ده‌كات‌و پێیان دەڵێت "بۆ لێدان����ی پارتی كرێكارانی كوردستان په‌كه‌كه هاتوین" ،هه‌روه‌ها بە‌خەڵک����ی گونده‌كه‌ی����ان وت����وه "بۆ ماوه‌یه‌ك له‌ده‌وروبه‌ری گوندی به‌رمیزه
ده‌مێننه‌وه". به‌ب����ێ ئ����ه‌وه‌ی كات����ی مانه‌وه‌یان دیاری بك هنو تا ئێستاش حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان هیچ هه‌ڵوێستێكی نهبوه سه‌ڕه‌رای ئه‌وه‌ی سوپای توركیا نزیكه‌ی 30كیلۆمه‌تر س����نوری خاكی هه‌رێمی كوردستانی به‌زاندوه.
موختاری گوندی به‌رمیزه له‌ده‌ڤه‌ری برادۆس����ت ،عه‌بدول����ره‌زاق به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "هاتنی س����وپای توركیا بۆ گون����دی ئێمه زۆر ناخۆش����ه ناتوانین له‌گوند بچین����ه‌ده‌رێ كه چه‌ند كیلۆ مه‌ترێك له‌سنوری توركیاوه دوره". وتیشی "ئێمه زه‌ره‌رمه‌ندی سه‌ره‌كین
له‌م بۆردومان‌و تۆپبارانه‌دا ،ته‌نانه‌ت ناش����توانین م����ه‌ڕو مااڵت����ی خۆمان بله‌وه‌ڕێنین". موختاری گوندی به‌رمیزه ئاماژه‌ی ب����هوه دا ك����ه داواكارن له‌الیه‌ن����ه په‌یوه‌ندیداره‌كان هه‌وڵی راگرتنی ئه‌و شه‌ره بده‌ن كه خه‌ریكه ماڵ‌‌و ژیانیان ده‌س����وتێنێت ،ئه‌و وت����ی "بارودۆخی گوندی ئێمه زۆر ناخۆش بوه". به‌پێ����ی زانیاریه‌كان����ی ئاوێن����ه، ئێس����تا بنكه‌یه‌كی س����ه‌ربازی توركیا له"چیادێل" جێگیر كراوه ،كه نزیكی گوندی "لێلكان"ه له‌ده‌ڤه‌ری برادۆست، ئه‌مه‌ش وه‌ك هاواڵتیان ئاماژه‌یان بۆ كرد ژیان‌و گوزه‌رانی ئه‌وانی تێكداوه، چونكه هی����چ كاتێك بە‌ئارامی ناتوانن له‌ماڵی خۆیان دابنیشن. هاواڵتیه‌ك به‌ناوی ئه‌میر خه‌لیفانی ك����ه‌وا خەڵک����ی گون����دی خه‌لیفان����ه بەئاوێن����هی راگه‌یان����د "هه‌م����وو كاتێك چاوه‌ڕێی هه‌اڵتنین له‌ترس����ی بۆردومانه‌كانی فرۆك����ه جه‌نگیه‌كانی توركیا ،به‌راستی ژیانمان زۆر ناخۆش ب����وه ،بێزاربوین ل����ه‌وه‌ی هه‌و رۆژێك هه‌ڵبێین ناتوانین ئیش‌و كاری رۆژانه‌ی خۆم����ان ئه‌نجامبده‌ین‌و بۆردومانه‌كان زیانی زۆرگه‌یاندوه به‌ئاژه‌له‌كانمان". هه‌ورین ره‌حیم ،كه هاواڵتیه‌كی تری گوندی خه‌لیفان����ه ،بە‌ئاوێنه راگه‌یاند "هه‌م����وو كات تەنها ده‌نگ����ی ته‌قه‌و ت����ۆپ‌و فرۆكه جه‌نگیه‌كان����ی توركیا ده‌بیستین ،ش����هو ناتوانین به‌ئارامی بخه‌وی����ن ،منداڵه‌كان����م هه‌ندێ كات تا به‌یانی له‌ترس����ی ده‌نگی فرۆكه‌ی جه‌نگی توركیا ناخه‌ون". به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه به‌رده‌وام ش����ه‌ڕ له‌نێ����وان گه‌ریالكانی په‌كه‌كه‌و سوپای توركیا رووده‌دات له"چیادێل" نزی����ك گون����دی لێل����كان له‌ده‌ڤه‌ری برادۆس����ت ،ماوه‌ی س����ێ رۆژ ده‌بێت ئاگ����ر له‌چیادێل كه‌وتۆت����ه‌وه‌و زیانی به‌ژینگه‌ی ناوچه‌كه گه‌یاندوه.
متمان ه به‌ژماردن ی دەنگی نێو سندوقه‌كانیش نه‌ماوه
حاكم شێخ له‌تیف :عێراق بەرەو پشێوی دەڕوات ئا :نیاز محه‌مه‌د ئەنجامی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراق ،الیەنە سیاسییەكانی لەسەرتاسەری واڵت بەسەر دو بەرەدا دابەشكردوەو دادوەرێكی كوردیش هۆشداریدەدات كە ئەگەر هەڵبژاردنەكە رەتنەكرێتەوە ئەوا عێراق بەرەو پشێوی دەڕوات. پاش ئەوەی رۆژی یەكشەممەی رابردو س����وتاندنی كۆگایەكی س����ندوقەكانی دەنگدان لە‌رەسافەی بەغدا ناكۆكییەكانی زیاتر پەرەپێدا ،بەش����ێوەیەك ئێس����تا بەش����ێكی زۆری الیەن����ە ناڕازیی����ەكان داوای هەڵوەش����اندنەوەی س����ەرلەبەری هەڵبژاردنەكە‌و ئەنجامدانەوەی دەكەن. بەپێی قسەی حاكم شێخ لەتیف مستەفا، كە پێش����تر ئەندامی پەرلەمانی عێراق بوە عێراق دوای هه‌ڵبژاردنه‌كه به‌س����ه‌ر دو به‌ره‌دا دابه‌ش����بوه ،به‌ره‌یه‌ك رازی بە‌هه‌ڵبژاردنه‌ك����هو به‌ره‌یه‌كیش ناڕازی‌و پێش����ی وایە بڕیاره‌كان����ی ئه‌نجومه‌نی ب����ااڵی دادوه‌ری كە بەپێ����ی هەمواری یاس����اكەی پەرلەمان ئەركی راپەراندنی كارەكانی كۆمس����یۆنی پێ سپێردراوە، به‌هه‌ریه‌الیه‌ك����دا بن ،ناڕه‌زایه‌تی یه‌كێك له‌و دو به‌ره‌یه‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه. بەپێی هەمواری یاس����ای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق ،ئەنجومەنی دادوەری دەستی كردوە بە‌ئەنجامدانی رێكارەكان بۆ راپەڕاندن����ی ژماردنەوەی دەنگەكان بەدەست .بەاڵم حاكم شێخ لەتیف پێی وایە یه‌كێك له‌مه‌رجه‌كانی جیاكردنه‌وه‌و ژماردنی ده‌نگی ه����ه‌ر هه‌ڵبژاردنێك كه
گواستنەوەی سندوقە سوتاوەکان بەاڵم بەپێی قسەی ئەو ئێستا كاتێك متمان����ه بەدەنگی نێو ئەو س����ندوقانە بتوانرێ����ت پێی بوترێت ئه‌م پرۆس����هی هه‌ڵبژاردن����ه پ����اك‌و بێگ����ه‌رده ئه‌وه‌یه یەك مانگ به‌سه‌ر ده‌نگداندا تێپه‌ڕیوه‌و نەمێنێت .لەسەر ئەو بنەمایە حاكم شێخ ك����ه ژم����اردن‌و جیاكردن����ه‌وه‌ی ده‌نگ كاتێ����ك ده‌بینین س����ندوقی ده‌نگه‌كان لەتیف پێی وایە ژماردنەوەی دەنگەكان ده‌بێ����ت له‌هه‌مان رۆژی ده‌نگدان‌و له‌نێو له‌س����ه‌رجادەو له‌پش����ت ئۆتۆمبێ����ل‌و ناتوانێت متمان����ەو دڵپاكی لەنێوان ئەو به‌ده‌س����ت خه‌ڵكه‌وه‌ن ئ����ەوە وا دەكات دو بەرەی����ەی الیەن����ە سیاس����ییەكاندا وێستگه‌كاندا ئەنجام بدرێت.
دروست بكاتەوە. حاكم ش����ێخ لەتیف پێشی وایە تاكە چارەسەر بۆ ئەو دۆخەی ئێستا بەتایبەت دوای س����وتانی كۆگای س����ندوقه‌كانی ده‌نگدانی س����ه‌ر به‌كۆمسیۆن له‌ره‌سافه بەش����ێوەیەك ك����ە جێ����ی ره‌زامه‌ندی ه����ه‌ردو به‌ره‌كه بێت ئه‌وه‌یه كه دادگای فیدراڵی ده‌رئه‌نجام����ه‌كان ره‌تبكاته‌وه‌و په‌س����ه‌ندیان ن����ه‌كات‌و له‌ئاكامیش����دا هه‌ڵبژاردن����ه په‌رله‌مانییه‌ك����ه له‌كۆتایی ئه‌مساڵدا له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكاندا ئه‌نجام بدرێته‌وه. وتیشی"جگه‌له‌وه هه‌ر بڕیارێكی دیكه بدرێت ،الیه‌ك یان به‌ره‌یه‌ك پێی ناڕازی ده‌بێ����ت كه ه����ه‌ردو به‌ره‌كه‌ش هیچیان كه‌مین����ه نین‌و ل����ه‌ڕوی پێگ����هوه له‌ناو عێراق خاوه‌ن پێگه‌ی جه‌ماوه‌ریی نزیكن له‌یه‌كت����ره‌وه ،بۆیه ناڕه‌زایه‌تی هه‌ریه‌ك له‌و دو به‌ره‌یه عێراق روبه‌ڕوی پشێوی ده‌كاته‌وه". لەگ����ەڵ ئ����ەوەش پێی وایە هێش����تا زوە بۆ ئ����ه‌وه‌ی دادگای فیدراڵی بڕیار لەسەر دۆخەكە بدات ،چونكه له‌ئێستادا هێشتا تانه‌دان له‌پرۆسه‌كه‌‌و بڕیاره‌كان ههیهو دادگاكه‌ش نابێ����ت وا به‌خێرایی بڕیاربدات. س����ەبارەت بەوەی كە ئایا دواكەوتنی یەكالكردنەوەی پرس����ەكە نابێتە هۆی دروس����تبونی بۆش����ایی دەس����توری‌و یاسایی ،حاكم شێخ لەتیف وتی"بۆشایی ده‌ستوری‌و یاسایی بێگومان له‌دوای 1ی ته‌مموزه‌وه كه ئ����ه‌م خوله‌ی په‌رله‌مان كۆتایی دێت دروست ده‌بێت .به‌اڵم له‌م دۆخه‌دا ده‌بێت چاوت له‌سه‌ر ئەوە بێت كە گرنگ����ە ،ئایا ده‌ته‌وێت پرۆس����هی
سیاس����ی چوار س����اڵی داهاتو له‌سه‌ر گوم����ان‌و ناس����ه‌قامگیری بونیاد بنێیت یان پرۆس����هی هه‌ڵبژاردنه‌ك����ه دوباره بكه‌یته‌وه؟ ده‌بێت ئه‌وه‌شمان له‌به‌رچاو بێ����ت كه هه‌م����و خولێك����ی هه‌ڵبژاردن له‌عێراق‌و پرۆس����ه‌كه كاتی زۆر پێچوه‌و بۆی����ه ئه‌مه‌ی پێ����ی ده‌ڵێن بۆش����ایی ده‌س����توری هه‌م����و جارێ����ك له‌كۆتایی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان رویداوه ،من مه‌به‌ستم نییه بڵێم شتێكی باش����ه ئهوه روبدات به‌اڵم هه‌مو جارێك پابه‌ندبون بە‌واده‌كانه‌وه نهبوه". بەپێی قس����ەی ئەو دادوەرە دادگای فیدراڵی دەتوانێت بە‌پاس����اوی ئه‌وه‌ی گوم����ان لەس����ەر پرۆس����ەكە هەی����ەو ش����ه‌قامی عێراقی دابه‌شبوه‌و هەروەها كۆگای سندوقه‌كان س����وتاون‌و سندوق له‌س����ه‌رجاده‌ن ،بڕیار بدات ئەنجامەكان پەس����ەند ن����ەكات ب����ەوەش خۆبەخۆ هه‌ڵبژاردنه‌كه هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه. لەب����ارەی ئ����ەوەی ك����ە ئای����ا هەڵوەش����اندنەوەی هەڵبژاردنەك����ەش پش����ێوی لێ ناكەوێتەوە ،حاكم ش����ێخ لەتی����ف وت����ی "به‌پێچه‌وان����هوه ئهوه كێش����ه‌كه چاره‌س����ه‌ر ئه‌كات .ئێس����تا ئه‌گ����ه‌ر ئه‌نجام����ه‌كان وه‌ك خۆی����ان بمێننه‌وه ،ئه‌و الیه‌نانه‌ی كه زۆرینه‌یان دروس����تكرد له‌په‌رله‌م����ان‌و هه‌م����واری یاس����ای هه‌ڵبژاردنیان ده‌رك����رد ،رازی نابن ،كه ئه‌وانەش كه‌م نین .ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌مواره‌ی پەرلەمان ئیشی پێ بكرێت‌و ده‌رئه‌نجام����ه‌كان بژمێردرێن����هوه ،تازه یه‌كێ����ك له‌و دو به‌ره‌یه رازی نابن پێی. به‌هه‌ردو دیودا نیوه‌ی عێراق رازی نابێت كه ئه‌مه‌ش پشێوی لێده‌كه‌وێته‌وه".
) )629سێشه‌ممه 2018/6/12
3
ئه‌نجامی هەڵبژاردن لەكەركوك كوردی کرد بە دو بەرەی ناکۆک‌و دژبەیەک
"ساخته‌كاری لەهەر شوێنێك‌و بەهەر بیانویەك كرابێت ،هەر ساختەكارییە" ئا :نیاز محەمەد الیەنە كوردییەكان لەسەر هەڵبژاردن لەكەركوك ناكۆكن‌و یەكێتی الیەنە ناڕازییەكان تۆمەتبار دەكات بەوەی كە چونەتە ریزی بەرەی توركمانی‌و دژ بە‌یەكێتی سەنگاریان گرتوەو پەرلەمانتارێكی گۆڕانیش دەڵێت "دزینی ئیرادەی خەڵك كوردایەتی نییە .ساختەكاریی لەهەر شوێنێك‌و بەهەر بیانویەكیش بێت جگەلەوەی دزی‌و خیانەتە هیچ مانایەكی دیكە هەڵناگرێت".
الیه‌نه ناڕازییەکان به‌پالن ده‌یانه‌وێت ده‌نگدانی ناوچ ه دابڕێنراوه‌كان هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌و لێدوانه‌كانیان هیچ جیاوازی نییه له‌گه‌ڵ لێدوانه‌كانی به‌ره‌ی توركمانیدا
پ���اش مانگێ���ك لە‌ئەنجامدان���ی دەنگدان ،تا دێت ناكۆكییەكان لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی عێ���راق ،لەنێو هێزو الیەنە سیاس���ییەكاندا توندت���ر دەبێتەوەو هێش���تا هیچ هەنگاوێك���ی دیاریش بۆ پێكهێنان���ی حكوم���ەت‌و رێككەوتنی الیەنەکان نەنراوە. الیەن���ە ناڕازیی���ەكان بە‌ئەنجام���ی هەڵبژاردنەكە كە پێشتر تانەو سكااڵیان تۆماردەكرد ئێس���تا پاش تێپەڕاندنی هەم���واری یاس���ای هەڵبژاردن���ەكان لەپەرلەمانی عێراق كە تێیدا بڕیاردراوە دەنگەكان���ی سەرتاس���ەری عێ���راق بەدەست بژمێردرێنەوە ،لەالیەن الیەنە رازییەكان بە‌ئەنجامی هەڵبژاردنەكەوە تانە دژ بە‌بڕیارەكانیان تۆماردەكرێت. ئەنجام���ی هەڵبژاردنەكان���ی خولی چوارەمی پەرلەمانی عێراق لەكەركوك، هەر ناكۆكی لەنێو پێكهاتە جیاوازەكانی ش���ارەكەدا دروس���ت نەكردوە بەڵكو ئەمجارە كوردیشی لەسەر ئەنجامەكانی ئەو ش���ارە پەرت���ەوازە ك���ردوە ،كە تێیدا یەكێتی نیش���تمانی كوردستان بە‌بەدەستهێنانی شەش كورسی ،تاكە الیەنە كورس���ی ك���وردی لە‌پارێزگاكە بردبێتەوە. ئەوەش لەكاتێكدایە كە كۆمس���یۆن دات���او زانیارییەكان���ی دەنگدان���ی كەركوكی پشتڕاس���تنەكردەوە بەهۆی ئەوەی سندوقەكانی دەنگدان لەالیەن چەند الیەنێكەوە دەس���تیان بەسەردا گیراوە. ره‌وه‌ن���د م���ەال مەحم���ود ،جێگری لێپرسراوی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی لە‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنە پێی وایە پالن دژی كه‌ركوك ههیهو پالنه‌كه‌ش له‌وێوه ده‌ست پێده‌كات كه رۆژی راگه‌یاندنی
پاسەوانێک لەکەرکوک ده‌نگه‌كان كۆمه‌ڵێك میلیشیای چه‌كدار ده‌س���تیان گرتوه به‌سه‌ر سندوقه‌كانی ده‌نگدان���دا له‌كه‌ركوك كه به‌ش���ێكی زۆری دەنگ���ەكان ل���هو رۆژه‌وه لەژێر دەستی چه‌كدارانی حه‌شدی شه‌عبی‌و چه‌كدارانی به‌ره‌ی توركمانیدایه. وتیشی "ئێمە ئێستا گومانمان هەیە ده‌نگی ناو ئه‌و س���ندوقانه پڕكرابێت له‌ده‌نگی ساخته ،بۆیه ئهوه نیگه‌رانی الی خه‌ڵكی كه‌ركوك دروستكردوه". ئەو باس���ی لەوە كرد كە لەبەر ئەو هۆكارە ئەمان رازی نین بە‌ژماردنەوەی دەنگەكانی كەركوك بەدەست چونكە گومانی���ان هەیە دەس���تكاری كرابن، ئەگەرن���ا دڵنی���ان ل���ەو دەنگان���ەی هێناویانە ئەگەرچی دەنگەكانیش���یان لەچ���او هەڵبژاردنی راب���ردو كەمیان كردوە. بەاڵم الیەنە كوردییە ناڕازییەكانیشی
تۆمەتب���ار ك���رد بەوەی ك���ە دەنگی خۆی���ان لەكەرك���وك خس���تۆتە پاڵ بەرەی توركمانی بۆ ئەوەی كێشە بۆ دەنگەكانی یەكێتی دروست بكەن. بەپێ���ی قس���ەی رەوەن���د ئ���ەوان لەهەڵبژاردن���ی پێش���ودا 214هەزار دەنگی���ان هەب���وەو هەم���و دەنگ���ی كوردیش 300هەزار بوە بەاڵم ئەمجارە دەنگەكانی���ان دابەزیوە بۆ 184هەزار دەن���گ لەكاتێكدا دەنگ���ی توركمان‌و عەرەبەكان زیادی كردوە. وتیشی"ئەو الیەنە كوردیانە بۆ نایەن قسە لەسەر ئەوە بكەن كە سندوقەكان لەالی���ەن توركمانەكان���ەوە دەس���تی بەس���ەردا گیراوە .به‌داخ���هوه لەبری ئ���ەوەی به‌رگ���ری له‌ده‌نگه‌كانی كورد بكه‌ن ،به‌یت‌و بالۆره‌ی ئهوه لێده‌ده‌ن كه یه‌كێتی له‌كه‌ركوك س���اخته‌كاریی كردوه ،له‌كاتێكدا یه‌كێتی له‌كه‌ركوك
به‌رگ���ری له‌كورد ك���ردوهو ده‌بو ئه‌و الیه‌نانه پشتیوانی یه‌كێتی بونایه نه‌ك كێشه‌ی بۆ دروست بكه‌ن". جەختیش���ی كردەوە"ئ���هو الیه‌نانه به‌پالن ده‌یانه‌وێ���ت ده‌نگدانی ناوچه دابڕێن���راوه‌كان هه‌ڵبوه‌ش���ێتهوهو لێدوانه‌كانیان هیچ جیاوازی نییه له‌گه‌ڵ لێدوانه‌كانی به‌ره‌ی توركمانیدا". لەبەرامبەر ئەو قس���انەدا ،مەحمود رەزا ،پەرلەمانتاری گۆڕان لەپەرلەمانی عێ���راق بەئاوێن���ەی راگەیان���د ئەگەر یەكێت���ی س���اختەكاری نەك���ردوە بۆ رازی نیی���ە دەنگ���ەكان بە‌دەس���ت جیابكرێنەوە. سەبارەت بەوەش كە یەكێتی ترسی ئەوەی هەبێت دەنگی نێو سندوقەكان دەس���تكاریان كرابێت ئەو وتی "ئەوە بیانوە ب���ۆ چەواش���ەكردنی خەڵك، ئەگەرنا ترسیان لەس���اختەكارییەكە
هەی���ە .ئەگەر وایە خۆ لەس���لێمانیو هەولێر س���ندوقەكان لەژێر دەس���تی خۆیاندایە ،بۆچی نایژمێرنه‌وه". جەختیش���ی كردەوە"ئێمە پێمانوایە لە‌هی���چ ش���وێنێك ك���ورد بە‌گ���زی سەرناكەوێت بەڵكو بە‌حوكمی رەشیدو رێزگرتنی نەتەوەكانی تر سەردەكەوێت. ئەمان���ەی ئ���ەم دو حزبە‌دوب���ارەی دەكەنەوە ئەزمونەكانی حزبی بەعسن چ لە‌هەرێمی كوردس���تان‌و چ لە‌ناوچە جێناكۆكەكان‌و بەعس چەند قازانجی لەو سیاس���ەتانەی كرد ئەگەر ئێمەش بە‌عەقڵی پارتی‌و یەكێتی بەڕێوەبچین هەر ئەوەندە قازانج دەكەین". دزین���ی وتیش���ی"تااڵنكردن‌و ئیرادەی خەڵ���ك نابێت بە‌كوردایەتی. ساختەكاریی لەهەر شوێنێك بیكەیت بەهەر بیانویەكی���ش بێت جگەلەوەی دزی‌و خیانەتە هی���چ مانایەكی دیكە
هەڵناگرێ���ت‌و دزی‌و خیانەتیش لە‌هیچ شوێنێك قبوڵ ناكرێت". الی خۆیش���ییەوە رێب���وار كەریم، وتەبێ���ژی هاوپەیمان���ی بەئاوێن���ەی راگەیان���د ك���ە ئ���ەوان له‌به‌رئه‌وه‌ی تا ئێس���تا كۆمس���یۆن داتاو زانیاری س���ندوقه‌كانی كه‌ركوك���ی نه‌داونه‌تێ بۆیه هیچ تانه‌یه‌كیان له‌سه‌ر كه‌ركوك پێشكه‌ش نه‌كردوه. وتیش���ی"بۆیه ئه‌وه‌ی ده‌ڵێت ئێمه كارمان كردوه بۆ ئه‌وه‌ی ده‌نگی كورد له‌كه‌ركوك كه‌م بكات ،ئەوە قسەیەكی ریاكارانه‌و درۆزنانه دەكات بۆئه‌وه‌ی كه ساخته‌كارییه‌كه‌ی بەبابەتی نه‌ته‌وه‌یی‌و كوردی بشارێته‌وه". لەگەڵ ئەوەش جەختی كردەوە كە ئەوان پێیانوایە س���اخته‌كاری لەهەر ش���وێنێك‌و بەهەر بیانویەك كرابێت، هەر ساختەكارییە.
هیچ بانگخوازو مامۆستایه‌ك ی ئایینی نه‌بون به‌په‌رله‌مانتار بانگخوازێكی كاندید بۆ په‌رله‌مانی عێراق :ئه‌گه‌ر گزی‌‌و دزی نه‌بوایه ده‌رده‌چوین ئا :ئومێد عومه‌ر به‌راورد بە‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشو ئه‌مساڵ هیچ بانگخوازو مه‌الیه‌ك ی ئاینی نه‌یانتوانی متمانه‌ی ده‌نگی ده‌نگده‌ران به‌ده‌ست بهێنن‌و ببن بە‌ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق. بانگخوزێك ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر گزی‌‌و دزی نه‌بوایه ده‌رده‌چوین". له‌به‌رامبه‌ریشدا ژنه كاندیدێك رایده‌گه‌یه‌نێت "بانگخوازو مه‌الیانی ئاینی له‌كورده‌ی هه‌ردو جه‌ژن بون، ئه‌ویشیان چو ئه‌میشیان چو". حاج����ی كاروان بانگخوازی ئایینی‌‌و كاندی����دی یه‌كگرت����وی ئیس��ل�ام ی كوردس����تان بۆ په‌رله‌مان����ی عێراق، بەئاوێن����هی راگه‌یان����د ج����ارێ زوه بوترێ����ت هی����چ م����هالو بانگخوازێكی
ئاین����ی س����ه‌ركه‌وتو نه‌بون .پێش����ی مه‌الیان����ی ئاینی����هوه بەئاوێن����هی وای����ه ده‌رنه‌چونی����ان په‌یوه‌ن����دی راگه‌یاند ،ئه‌گه‌ر ده‌ستكاری ئه‌نجام ی بە‌ساخته‌كاری‌‌و گۆرینی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن نه‌كرای����ه بێگومان ده‌نگی هه‌ڵبژاردن����هوه هه‌ی����ه .ئ����هو وت����ی زیاتریان ده‌هێناو س����ه‌رده‌كه‌وتن بۆ "له‌هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستاندا ئه‌وه‌ی ببنه نوێنه‌ری راس����ته‌قینه‌ی من وه‌ك حاجی كاروان له‌شاری هه‌ولێر گه‌لی كوردس����تان له‌نێو ئه‌نجومه‌نی 25ه����ه‌زار ده‌نگم هێنابو ،له‌س����ه‌دا نوێنه‌رانی عێراق .ئه‌و وتی "من نازانم س����ه‌د دڵنی����ام ده‌نگه‌كانی ئێس����تام له‌ناو لیس����ت‌و قه‌واره‌كان����ی دیكه‌دا بۆ په‌رله‌مانی عێ����راق له‌و 25هه‌زار چه‌ند مهالو بانگخوازی ئاینی خۆیان ده‌نگه‌ی پێش����و زیاتره ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر كاندیدك����ردوهو ده‌رنه‌چ����ون ،ب����ه‌اڵم م����ن وه‌ك خۆم له‌ناو چ����وار كاندیده گزی‌‌و دزی نه‌بوایه ده‌رده‌چوین". ئام����اژه ب����ه‌وه‌ش ده‌كات دوب����اره ده‌رچوه‌ك����هی بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆران هه‌ژماركردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست‌و یه‌كێكم له‌ده‌رچوه‌كان ،به‌اڵم به‌هۆی گیرانه‌وه‌ی ده‌نگی راس����تی الیه‌نه‌كان بونی كۆت����ا كاندیدێك����ی ژن چوه‌ته دی����اری ده‌كات ك����ه ئای����ا بانگخوازو شوێنه‌كه‌ی من .ئێستا یه‌كه‌م یه‌ده‌گم بۆ ئ����ه‌وه‌ی ه����ه‌ر گۆڕانكارییه‌ك رو مه‌الیانی ئاینی سه‌كه‌وتون یان نا. بدات‌و دهنگهكانم����ان بۆ بگه‌رێته‌وه، هه‌روه‌ها مامۆس����تا م����ه‌ال كامه‌ران سه‌ركه‌وم‌و ببم بە‌ئه‌ندامی په‌رله‌مان". راش����یده‌گه‌یه‌نێت بە‌ته‌نه����ا م����ه‌ال كاندیدی بزوتن����ه‌وه‌ی گۆران له‌باره‌ی ده‌رنه‌چون����ی هی����چ كام له‌بانگخواز‌و ب����ون به‌س نیه بۆ ئ����ه‌وه‌ی متمانه‌ی
ده‌نگده‌ران به‌ده‌س����ت بهێنیت‌و ببیت بە‌په‌رله‌مانتار یان هه‌ر پله‌‌و پۆستێك ی دیكه كه له‌رێگه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه بێت، ئه‌و پێی وایه به‌شداریكردنی بانگخوازو مه‌الی ئاینی له‌ك����ۆڕ‌و كۆبونه‌وه‌كان‌و له‌راگه‌یاندن‌و روداوه‌كان یارمه‌تیده‌ری باش����ن بۆ به‌ده‌س����تهێنانی متمانه‌ی هاواڵتیان. ئام����اژه ب����ه‌وه‌ش ده‌كات ئ����هو چاوه‌ڕوانی ئه‌نجام����ی كۆتایی دوباره ژماردن����ه‌وه‌ی ده‌نگه‌كانی ده‌نگده‌رانه به‌ده‌ست .پێشی وایه له‌و پرۆسه‌یه‌دا ده‌نگه‌كانیان زیات����ر ده‌بێت‌و ئه‌ویش وه‌ك یه‌ك����ه‌م ی����ه‌ده‌گ ده‌چێت����ه په‌رله‌مانه‌وه. له‌به‌رامبه‌ریشدا شلێر عه‌بدولمه‌جید س����ه‌رۆكی لیس����تی حزبی ش����یوعی كوردس����تان پێ����ی وای����ه خه‌ڵك����ی كوردس����تان زۆر له‌وه هۆش����یار تره
هه‌ندێ����ك م���� هالو بانگخ����وازی ئاین ی فری����وی ب����ده‌ن ت����ا نوێنه‌رایه‌تی����ان بكات .ئ����هو وتی "م���� هالو بانگخوازه ئاینی����ه‌كان نه‌یان توانیوه له‌گه‌ڵ ئه‌و به‌رنامه‌‌و ئیمانه‌ی خۆیان راستگۆبن‌و شكستیش����یان هێناوه له‌وه‌ی ده‌نگ‌و متمان����هی ده‌نگ����ده‌ران به‌ده‌س����ت بهێن����ن .هه‌ندێك له‌وانه ن����ه له‌گه‌ڵ به‌رنامه‌كه‌ی����ان راس����تگۆن نه له‌گه‌ڵ خه‌ڵكیش .ئێستاش كه وایان به‌سه‌ر هاتوه ،وه‌ك ئه‌و په‌نده كوردیه دێنه پێش چ����او كه ده‌ڵێ����ت له‌كورده‌ی ه����ه‌ردو جه‌ژن بون ،ئه‌ویش����یان چو ئه‌میشیان چو". پێش����ی وای����ه هه‌ندێك ل����هو مهالو بانگخوازانه‌ی پێشتر له‌په‌رله‌مان بون، نه‌ی����ان توانیوه خزمه‌ت����ی هاواڵتیان بك هنو ته‌نها له‌پێناو گیرفان پڕكردن‌و خ����ۆ ده‌وڵه‌مه‌ن����د كردنی����ان بونه‌ته په‌رله‌مانتار.
مەال کامەران: چاوه‌ڕوانی دوباره ژماردنه‌وه‌ی دهنگهكانم به‌ده‌ست پێموایە له‌و پرۆسه‌یه‌دا ده‌نگه‌كانمان زیاتر ده‌بێت‌و منیش وه‌ك یه‌كه‌م یه‌ده‌گ ده‌چم ه په‌رله‌مانه‌وه
4
) )629سێشه‌ممه 2018/6/12
پێتوای ه هه‌ژماركردنه‌وه ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست، ئه‌نجامه‌كان ی هه‌ڵبژاردن ده‌گۆرێت؟
په‌رله‌مانتارێك ی كورد ك ه چوه‌ت ه ناو جه‌مه‌لۆن ی سندوق ه س
قیامه‌تم بینی
ئه‌بوبه‌كر عه‌لی ،نوسه‌ر‌و چاودێری سیاسی: به‌دڵنیایی���هوه ده‌یگۆرێ���ت ،به‌اڵم پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه ئایا رێگه ده‌درێت به‌شێوه‌یه‌كی ته‌ندروس���ت پرۆسه‌ی هه‌ژماركردنه‌وه‌ك���ه به‌رێ���وه بچێت، هه‌م���و الیه‌ك ترس���ی ئه‌وه‌یان هه‌یه هه‌ندێك الی هنو ره‌وتی عێراقی كێشه بۆ پرۆسه‌كه دروست بكه‌ن. ئه‌حمه‌د عارف ،پێشمه‌رگه‌ی دێرین‌و زیندانی سیاسی: من دژی هه‌ژماركردنه‌وه‌ی دهنگهكانم به‌پێویستی ده‌زانم سه‌رله‌نوێ جارێكی دیكه هه‌ڵب���ژاردن بكرێته‌وه ،ئه‌وه‌ی ئێس���تا رو ده‌دات ئام���اژه‌ی خێ���رو چاكه‌ی تێدا نیه بۆ پرۆسه‌ی سیاسی‌‌و مانای هه‌ڵب���ژاردن ،هه‌ڵبژاردنی ئه‌م ج���اره‌ی په‌رله‌مانی عێ���راق پراوپره له‌كه‌موكوری‌‌و ته‌مومژاویه. بااڵ ده‌روێش ،خوێنكاری زانكۆ: هه‌ژماركردنه‌وه‌ی ده‌نگی ده‌نگده‌ران به‌ده‌ست الی من هیچ مانا‌و بایه‌خێكی نیه ،ئهوه ته‌نها بۆ خۆڵكردنه چاوی رای گش���تی‌‌و ده‌نگده‌رانه ،باوه‌ریشم وایه ناتوانێت هیچ گۆرانكارییه‌ك بكات له‌و ئه‌نجامه‌ی كه پێشتر راگه‌یه‌نراوه، ئێم���ه زۆرمان ماوه بە‌دیموكراس���یو ئازادی راده‌ربرین بگه‌ین. سامان كریم ،لێپرسراوی گشتی یه‌كێتی كه‌مئه‌ندامانی كوردستان: ئه‌گ���ه‌ر چه‌ن���د جارێك���ی دیكه‌ش ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست هه‌ژمار بكرێنه‌وه هیچ گۆرانكارییه‌ك دروس���ت ناكات‌و هه‌مان ئه‌و ئه‌نجام���ه ده‌ر ده‌چێته‌وه كه ئێس���تا راگه‌یه‌نراوه ،من پێموایه ئه‌گ���ه‌ر هه‌ژماركردنه‌وه‌كه گۆرانكاری دروست بكات مانای وایه كۆتایی به‌م ده‌سه‌اڵت‌و عه‌قڵیه‌ته دێت ،خۆشمان ده‌زانین ئه‌م جۆره ده‌سه‌اڵت‌و عه‌قڵه له‌پێناو مانه‌وه‌یان ئاماده‌ن گه‌وره‌ترین جه‌نگ هه‌ڵگیرسێنن. ئارام جه‌مال ،به‌رپرسی په‌یمانگای كوری بۆ هه‌ڵبژاردن: ناتوانم فاڵ بگرم���هوه بۆ ئه‌نجامی هه‌ژماركردن���هوه ده‌س���تیه‌كه ،به‌اڵم باش���ترین رێگا ب���ۆ ده‌رچ���ون له‌م دۆخ���هو كۆتاییهێنان به‌مش���تومری بونی س���اخته‌كاری‌‌و ده‌ستكاریكردنی ئه‌نجام���ی هه‌ڵب���ژاردن س���ه‌رله‌نوێ به‌ده‌س���ت جیاكردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كانه، به‌مه‌رجێ���ك پرۆس���ه‌كه دور بێ���ت له‌ده‌س���تێوه‌ردانی حزب���یو الیه‌ن���ه ده‌سه‌اڵتداره‌كانی عێراق. برزۆ عه‌لی هه‌ژار ،كوری شه‌هید: به‌ش���ێكی س���ندوقه‌كانی ده‌نگان س���وتێنراون ،من تێناگه‌م ده‌یانه‌وێت به‌ده‌س���ت هه‌ژم���اری كام ده‌نگان���ه بكه‌ن���هوه ،ئه‌ی چاره‌نوس���ی ده‌نگه س���وتێنراوه‌كان چ���ۆن ده‌بێ���ت، ده‌بێت هه‌م���و الیه‌نه كوردس���تانی‌‌و عێراقی���ه‌كان ئه‌و ئه‌نجام���هی هه‌یه قبوڵی بكه‌ن‌و به‌رێكه‌وتنێكی سیاسی نێ���وان پێكهاتهو هێزه سیاس���یه‌كان به‌رده‌وامی بە‌پرۆسه‌ی سیاسی بده‌ن، ئه‌م هه‌ڵبژاردنه پێی وتین رێكه‌وتنی سیاس���ی له‌پرۆس���هی هه‌ڵب���ژاردن كاریگه‌رتره.
ئا :نیاز محەمەد عادل نوری ،سەرۆكی لیژنەی بەدواداچونی راستییەكان لەپەرلەمانی عێراق دیمەنەكانی روداوی ئاگركەوتنەوەی نێو كۆگاكەی كۆمسیۆن لە‌رەسافە كە خۆی ئەو رۆژە سەردانی شوێنەكەی كردوە بۆ ئاوێنە دەگێڕێتەوە كە بەچاوی خۆی بینیونی .ئەو روداوەكە بە"كارەساتێكی قێزەون" ناودەبات‌و باس لەوە دەكات كە كۆگاكەی رەسافە لە‌شەش جەمەلۆن پێكهاتوەو سیانیان بە‌سندوقەكانی ناویانەوە بەتەواوەتی سوتاون. بەپێی قس����ەی ع����ادل ن����وری روداوی ئاگركەوتنەوەك����ەی نێ����و ئ����ەو كۆگایەی دەنگ����ەكان ك����ە بەگەورەتری����ن ك����ۆگای دەنگ����ەكان لەسەرتاس����ەری عێ����راق
دەژمێردرێ����ت دوای ئەو هەواڵنە هاتوە كە لەالیەن لیژنەك����ەی پەرلەمان‌و لیژنەكەی ئەنجومەنی وەزیرانەوە دران بۆ لێكۆڵینەوە لەراستی هەڵبژاردنەكان‌و تێیدا دەركەوتوە كە كۆمس����یۆن لەپشت دەس����تكاریكردن‌و ساختەكاری ناو هەڵبژاردنەكانەوەیە. ئەو باسی لەوەش����كرد هەر لەسەر ئەو بنەمای����ە لە‌پەرلەم����ان هەمواری یاس����ای هەڵبژاردن����ی ئەنجومەن����ی نوێنەرانی����ان پەس����ەندكردوە بۆ ئەوەی رێكاری یاسایی دژ بە‌كۆمس����یۆن بگیرێتە بەر كە ئەوەش ناڕەزایەتی زۆرێك����ی لێكەوتۆتەوە هەوڵی زۆریانداوە شكست بەوە بهێنن رێكارەكانی پەرلەمان جێبەجێ بكرێن بەاڵم هەوڵەكانی ئەو كەس����انە شكس����تیان هێناوە كاتێك ئەنجومەنی ب����ااڵی دادوەری عێراق رۆژی یەكشەممە دەستی كردوە بەجێبەجێكردنی هەمواری یاس����اكەو لەیەكەم هەنگاویشدا كۆمسیارانیان لە‌كۆمسیۆن كردۆتە دەرەوەو ئەركەكانیان بە‌دادوەرەكان سپاردوە .ب
وتیش����ی"بۆیە یەك كاتژمێر‌و نیو دوای بەربەستە كۆنكرێتییەكان. ب����ەاڵم عادل ن����وری هەر س����وردەبێت ئ����ەوەی ئەوان����ە لە‌كۆمس����یۆن دەركران‌و لەجێیان دادوەرەكان دەستبەكاربون ،ئەو لەس����ەر ئەوەی بچێتە ش����وێنی ئاگرەكەو كۆگا گەورەیەی دەنگەكان كە گەورەترین بەربەرس����تە كۆنكرێتییەكان تێپەڕێنێت‌و ئەوەش����ی لەڕێگەی كارمەندێكی بەرگری كۆگایە لەعێراقدا سوتێنرا". بەپێی قس����ەی عادل نوری خۆی هەركە شارس����تانییەوە ب����ۆ مەیس����ەر دەبێ����ت، هەواڵی ئاگرەكە لەتەلەفزیۆنەوە دەبیستێت پ����اش ئەوەی ئ����ەو كارمەن����دە دەبینێت دەس����تبەجێ لەگ����ەڵ دو پەرلەمانت����اری دەموچاوی رەشهەڵگەڕاوەو داوای لێدەكات دیكەی ئافرەتدا دەچنە شوێنی روداوەكەو رێگەیەكی پیش����ان بدات بۆ چونە ئەودیو وتیشی"كاتێك گەیش����تینە ئەوێ بینیمان بەربەرستەكان. وتیشی"لەو ش����وێنەوە كە پاسەوانەكان تەوقێك����ی ئەمن����ی گەورە دروس����تكراوە لەدەوری ش����وێنەكەو ئەو شوێنانەی سوتا لێوەی هاتوچۆ دەكەن چومە ئەو دیو بەاڵم بو بە‌بەربەرستی كۆنكرێتی دایانبڕی بو ".لەوێ قیامەتم بینی .نەك س����ندوقەكانی ع����ادل نوری پ����اش ئ����ەوە داوا دەكات دەنگدان تەنانەت هەمو جەمەلۆن‌و شیش‌و بچێتە ئەو دیو بەربەس����تە كۆنكرێتییەكان شێلمانەكانیش توابونەوە .بۆیە تا توانیم بەاڵم س����ەرەتا رێگەی پێنادەن بەبیانوی وێنەی شوێنەكەم گرت". عادل بەقس����ەی خۆی ل����ەوێ هێندەی بونی مەترس����ییەوە .سەیریش����ی لێ دێت كە بەرپرس����ە ئەمنییەكان����ی دیوە لێدوان دیكە س����ەری لە‌لێدوانەكانی بەرپرس����انی دەدەن لەب����ارەی ئەوەی كە هیچ دەنگێك ئەمنی س����وڕماوە كە ل����ەدەرەوە نكۆڵیان نەس����وتاوە ،بەبێ ئەوەی بچن����ە ئەودیو لە‌سوتانی دەنگەكان كردوە.
وتشی"هەمو كۆگاكە شەش جەمەلۆنە، لەوانە س����یانیان بەتەواوی توابونەوە نەك س����وتابون .بەوەدا دەردەكەوێت ئاگرەكە ئاگرێكی ئاس����ایی نەبوە .ك����ە چومە ناو دوكەڵ‌و ش����تەكەم فۆرمەكان����ی دەنگدانم بەس����وتاوی بینی زۆریش ب����ون .تەنانەت ل����ەو جەمەلۆنەش كە نزیك بو لەم س����ێ جەمەلۆن����ە س����وتاوەوە ،س����ندوقەكانی دەنگدان رەش ببون‌و هەندێك تەنیا ئاوی رەشیان تێدابو ،وەرەقەی دەنگدانیان تێدا نەبو‌و سەیرم لێدەهات ئایا ئەو سندوقانە بەبەتاڵی چیان كردوە لەوێ". بەاڵم باسی لەوەش����كرد بەهۆی ئەوەی هێشتا زانیاری تەواو نەدراوەتە لیژنەكەیان لەسەر ئەوەی ئەو ش����وێنە چەند دەنگی تێ����دا بوە بۆیە زانیاری تەواویان هێش����تا نییەو ناش����زانن زیات����ر دەنگی كوێ بون. سەریش����ی لەو لێدوانەی وەزیری ناوخۆی سوڕدەمێنێت كە چۆن لەخۆیەوە وتویەتی تەنیا هەشت هەزار دەنگ سوتاون ئەوەش
"هیچ الیه‌نێك ی سیاسی بۆی نیه ده‌ستوه‌ربدات ه پرۆسه‌ی هه‌ژمارکرد ئا :ئومێد عومه‌ر هه‌ژماركردنه‌وه‌ی ده‌نگی ده‌نگده‌ران بە‌ده‌ست بابه‌تی گه‌رمی رۆژه ،له‌م چوار چێوه‌یه‌دا ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری عێراق 27دادوه‌ری له‌نه‌ته‌وه‌ی كوردو عه‌ره‌ب‌و توركمان‌و شیعه‌‌و سوننه بۆ پرۆسه‌كه ده‌ستنیشانكردوه ،به‌جۆرێك 9دادوه‌ر ئیشوكاره‌كانی كۆمسیاران ده‌گرنه ده‌ست‌و 18دادوه‌ری دیكه‌ش به‌سه‌ر سه‌رجه‌م پارێزگاكانی هه‌رێمی كوردستان‌و عێراقدا دابه‌ش ده‌كرێن. ئاوێن����ه هه‌وڵی����دا وت����هی ئه‌ندام����ی
ئه‌نجومه‌ن����ی كۆمیس����یارانی س����ه‌ر بە‌كۆمس����یۆنی ب����ااڵی س����ه‌ربه‌خۆ ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ،سه‌عید كاكه‌یی سه‌باره‌ت بەش����وێنگرتنه‌وه‌یان له‌الیه‌ن دادوه‌ره‌كانه‌وه وه‌ربگرێت ،به‌اڵم ئه‌و وتی "ئه‌و بابه‌ته سپێردراوه بە‌دادوه‌ره به‌رێ����زه‌كان‌و ئه‌وان له‌بری كۆمس����یۆن پرۆس����هی جیاكردن����ه‌وه‌ی ده‌نگ����ه‌كان به‌ده‌س����تی ئه‌نج����ام ده‌ده‌ن .ئێمه له‌م كات����ه‌دا به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك ئ����اگاداری ئیشوكاره‌كانیان نین ،بە‌گونجاوی نازانین لێدوان له‌س����ه‌ر چۆنیه‌تی به‌رێوه‌چونی پرۆسه‌كه بده‌ین".
هه‌روه‌ه����ا د.بڕیار ره‌ش����ید وته‌بێژ ی ده‌زگای هه‌ڵبژاردنی یه‌كێتی نیشتمانی كوردس����تان له‌باره‌ی هه‌ژماركردنه‌وه‌ی ده‌نگ����ه‌كان به‌ده‌س����تی‌‌و ئه‌نجامدان����ی پرۆس����ه‌كه له‌الی����ه‌ن ئ����هو دادوه‌رانه‌ی له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری عێراقه‌وه ده‌ستنیش����ان ك����راون ،بە‌ئاوێنه‌ی وت "ئێم����ه پێم����ان وا نیه به‌ب����ێ بڕیاری دادگای فیدراڵ����ی عێراق ده‌س����ت ببه‌ن بۆ پرۆس����هی جیاكردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ستی .پێویسته چاوه‌ڕوانی بڕیاری كۆتایی دادگای فیدراڵی بكرێت ،به‌وه‌ی ئای����ا بڕیاره‌ك����هی په‌رله‌م����ان قابیلی
جێبه‌جێكردنه یاخود به‌پێچه‌وانه‌وه ره‌ت ده‌كرێته‌وه". راش����یگه‌یاند به‌پێی ئه‌و به‌رنامه‌یه ی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ئاشكرایكردوه ،هه‌ر پارێزگایه‌ك دادوه‌رێكی بۆ دیاریده‌كرێت، 9دادوه‌ری دیك����ه‌ش له‌بری ئه‌نجومه‌نی كۆمسیاران ئیشوكاره‌كان رایی ده‌كه‌ن. د.بڕیار ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد ،بەپێی ئه‌و زانیاریانه‌ی به‌ده‌س����ت ئه‌وان گه‌یشتوه هه‌ڵب����ژاردن‌و دیاریكردنی داده‌وه‌ره‌كان له‌نێو ش����اره‌كان خۆی����ان ده‌بن ،نه‌ك ئ����ه‌وه‌ی دادوه‌ری پارێزگایه‌ك����ی دیكه به‌شداری پرۆس����هی پارێزگایه‌كی دیكه
هه‌رێم‌و عێراق بێت. له‌الیه‌ك����ی دیك����هوه نه‌وزاد س����اڵح ئه‌ندام����ی دام����ه‌زراوه‌ی هه‌ڵب����ژاردن‌و ئام����اری هاوپه‌یمانی بۆ دیموكراس����یو دادپ����ه‌روه‌ری ،بەئاوێن����هی راگه‌یان����د ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری هه‌مو رێوش����وێنه پێویس����ته‌كانی گرتوه‌تبه‌ر ب����ۆ ئه‌وه‌ی پرۆس����هی جیاكردن����ه‌وه‌ی ده‌نگ����دان بە‌ده‌ست به‌سه‌كه‌وتویی به‌رێوه بچێت. ئ����هو وتی "به‌ده‌ر له‌رێكخ����راوی نه‌ته‌وه یه‌كگرت����وه‌كان ،هیچ ح����زب‌و الیه‌نێكی سیاس����ی كوردستانی‌‌و عێراقی بۆی نیه ده‌س����توه‌ربداته كاروباری پرۆس����ه‌كه".
) )629سێشه‌ممه 2018/6/12
سوتاوه‌كان ی ره‌سافه‌وه:
5
بۆچی یه‌كێتی‌‌و پارت ی له‌ژماردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان ده‌ترسن؟
زیاتر له%70ی كورسیه‌كانی كوردییان مسۆگەر کردوە ئا :ئومێد عومه‌ر یه‌كێتی‌‌و پارتی ،له‌م هه‌ڵبژاردنه ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقدا گه‌وره‌ترین براوه‌ن ،ك ه پێكهوه 43كورسییان له‌كۆ ی 56كورسی كورد له‌ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران ی عێراقدا به‌ده‌ستهێناوه ،الیه‌نه‌كان ی ئۆپۆزیسیۆن پێانوایه یه‌كێتی‌‌و پارت ی به‌هۆی بردنه‌وه‌ی ئه‌و رێژه زۆره ی كورسییه‌كانه‌و‌ه له‌گه‌ڵ ژماردنه‌وه ی ده‌نگه‌كان نین به‌ده‌ست ،به‌اڵم ئه‌ندامێك ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی ده‌ڵێت "ئێمهوه وه‌ك یه‌كێتی بۆ له‌هه‌ژماركردنه‌وه ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست بترسین له‌كاتێكدا ده‌نگه‌كانمان كه‌می كردوه؟". ئاژانس���ی فارس��� ی ئێران ی له‌هه‌واڵێكدا ئام���اژه ب���هوه ده‌كات كه كاربه‌ده‌س���تان ی یه‌كێتی‌‌و پارت��� ی له‌نامه‌یه‌كدا كه داویانه‌ت ه ده‌س���ت باڵوێ���ز ی ئه‌مه‌ری���كا له‌عێ���راق "دۆگالس سیلیمان" ،رایانگه‌یاندو‌ه له‌حاڵ ی كه‌مكردنه‌وه ی كورسییه‌كانیان له‌ئه‌نجومه‌ن ی نوێ��� ی نوێنه‌ران���دا به‌ه���ۆی ژماردنه‌وه ی ده‌نگه‌كانیان به‌ش���ێوه‌ی ده‌س���تی ،ئه‌وان له‌پرۆسه‌ی سیاسی عێراق ده‌كشێنه‌وه .ئه‌م په‌یامه له‌الیه‌ن چاودێران���هوه لێكدانه‌وه ی ئه‌وه‌ی ب���ۆ ده‌كر ێ كه "یه‌كێت���یو پارت ی ده‌یانه‌و ێ به‌هه‌ر نرخ‌و كارێك بوه ئه‌نجام ی هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه بپارێ���زن‌و وه‌ك���و ئهوه ی
راگه‌یاندراو‌ه بهێڵنه‌وه". له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م قسه‌و باسانه‌دا ،ئه‌ندام ی سه‌ركردایه‌ت ی یه‌كێت ی نیشتمانی كوردستان، ره‌هبه‌ر ی سه‌ید ئیبراهیم بە‌ئاوێنه ی راگه‌یاند ئه‌وان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌هه‌ژماركردنه‌وه ی ده‌س���تی ده‌نگه‌كان ناترس���ن ،ئ���هو وت ی "ئێمهوه وه‌ك یه‌كێتی بۆ له‌هه‌ژماركردنه‌وه ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌س���ت بترس���ین له‌كاتێكدا دهنگهكانم���ان كه‌می ك���ردوه ،من پێموای ه ئه‌گه‌ر ده‌نگی پێشمه‌رگه‌‌و ناوخۆو تایبه‌ت هه‌ڵنه‌وه‌ش���ێنرێته‌وه ،دهنگهكانم���ان زیاتر ده‌بێت نه‌ك كه‌متر". ئام���اژه ب���ه‌وه‌ش ده‌كات له‌قه‌زای كۆیه، كه ه���اوكات ئ���هو به‌رپرس��� ی مه‌ڵبه‌ند ی حزبه‌كه‌یه‌ت ی له‌و س���نور‌ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ته‌زویرنه‌ك���راوه ،ئه‌و وت ی "بروا بكه‌ن رۆژ ی ده‌نگدان له‌خه‌می ئه‌وه‌دا بوم بتوانم ده‌نگ ی خۆم ب���ده‌م‌و ده‌نگه‌ك���ه‌م نه‌فه‌وتێت‌و زۆر بە‌زه‌حم���ه‌ت توانیوم���ه ده‌نگ ی خۆم بده‌م، ئێمه ب���اش له‌حزب���ە‌دۆراوه‌كان تێده‌گه‌ین ده‌زانین كوێی���ان ژان ده‌كات هه‌ر ئه‌وانیش ئه‌م بوختانان ه بۆ یه‌كێتی ده‌كه‌ن ك ه گوای ه ئێم ه له‌هه‌ژماركردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست ده‌ترس���ین ،ئێمه نه‌ك ناترسین پێمان وای ه ده‌نگه‌كانمان زیاتر ده‌بێت. هه‌روه‌ه���ا كارگێر‌و به‌رپرس���ی مه‌كته‌ب ی راگه‌یان���ی لق��� ی 4ی پارت���ی دیموكرات ی كوردستان ،دانای شه‌هید جه‌زا بە‌ئاوێنه ی راگه‌یان���د پێ���ش ئ���ه‌وه‌ی هی���چ بریارێك له‌په‌رله‌مان���ی عێ���راق ده‌ربچێت‌و به‌ره‌یه‌ك
له‌دژ ی ئه‌نجامه‌كان دروست ببێت ،حزبه‌كه ی ئه‌و رایگه‌یاندوه درك بهوه ده‌كه‌ن له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌ك ده‌نگه‌كانیان ده‌س���تكاری كراوه به‌تایبه‌ت له‌سنوری س���لێمانیو هه‌ڵه‌بجه‌‌و ده‌زگا ی هه‌ڵبژاردنیان سكااڵ ی له‌كۆمسیۆن تۆمار كردوه . وتیش���ی "پارتی دیموكراتی كوردستان یه‌كه‌م الیه‌ن ب���وه داوا ی هه‌ژماركردنه‌وه ی ده‌نگه‌كانی كردوه به‌ده‌ستی ،به‌اڵم له‌دژ ی ئه‌وه‌ی���ن پرۆس���ه‌ك ه بە‌نایاس���ای ی بكرێت، نابێت هیچ ده‌نگێكیش هه‌ڵوه‌ش���ێنرێته‌وه، ئیتر ده‌نگ ی تایبه‌ت بێت ،پێش���مه‌رگ ه یان ناوخۆ بێت له‌به‌س���ره بێت ی���ان له‌ئه‌نبار یان له‌كوردس���تان ،پێم س���ه‌یره هه‌ندێك الیه‌ن ئه‌و جورئه‌ته‌یان ههیهو ده‌ڵێن پارت ی له‌هه‌ژماركردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان ده‌ترس���ێت، هیچ راگه‌یه‌ن���راو‌و لێدوانێك ی به‌رپرس���ان ی پارتی دژ ی هه‌ژماركردنه‌وه نهبوه ،وه‌ك وتم پێشتر ئهوه داوای پارتی خۆی بوه". پێش��� ی وایه ئ���ه‌وه‌ی ئێس���تا رو ده‌دات له‌ب���اره ی هه‌ژماركردن���ه‌وه‌ی ده‌نگ���ه‌كان بە‌سیاس���ی كراوه‌‌و ده‌ڵێت "ئێم ه ده‌پرسین باش���ه ب���ۆ ده‌نگ���ی ئاواره‌كانی موس���ڵ هه‌ڵده‌وه‌ش���ێنرێته‌وه ب���ه‌اڵم ئاواره‌كان��� ی كه‌رك���وك ده‌س���تكاری ناكرێ���ت ،ده‌نگی تایبه‌تی كوردس���تان هه‌ژمار ناكه‌ن به‌اڵم ده‌نگی تایبه‌تی ت���ه‌واوی پارێزگاكانی تر ی عێراق هه‌ژمار ده‌كرێ���ت ،پیاده‌كردنی ئه‌م جۆره سیاس���ه‌ته‌یه كه ئێم���هو خه‌ڵكان ی دیكه‌ش ی خستوه‌ت ه گومانه‌وه".
یه‌كێتی‌‌و پارت ی له‌نامه‌یه‌كدا ك ه داویانه‌ته ده‌ست باڵوێزی ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق رایانگه‌یاندو‌ه له‌حاڵ ی كه‌مكردنه‌وه ی كورسییه‌كانیان له‌ئه‌نجومه‌ن ی نوێی نوێنه‌راندا به‌هۆی ژماردنه‌وه ی ده‌نگه‌كانیان به‌شێوه ی ده‌ستی ،ئه‌وان له‌پرۆسه‌ی سیاس ی عێراق ده‌كشێنه‌وه
"له‌چه‌ند ناوه‌ندێك ی ده‌نگدان كڕین‌و فرۆشتن به‌ده‌نگ ی ده‌نگده‌رانه‌و ه كراوه" پۆلیسێک هەوڵی رزگارکردنی سندوقەکانی دەنگدان دەدات لەڕسافە لەكاتێكدای����ە ك����ە پێش����تر وتویەتی هیچ دەنگێك نەسوتاوە. ئاماژەی بەوەشدا كە لەو شوێنە كۆمەڵێك كەس����ی نائاسایی دیوە كە بە‌چونی ئەمان بۆ شوێنەكە قەڵس بون‌و وێنەشی گرتون‌و وتیشی"گومان دەكەم ئەوانە سەرەداوێكی باش بن ب����ۆ لێكۆڵینەوەی ئێمە .وێنەیانم الیە ،بەتایبەت یەكێك لەوانە لە‌دو س����ێ ك����ردەوەی تاوانكاری����ی دیكەدا پێش����تر لەبەغدا لە‌وێنەكاندا دەرچوە". بەقسەی خۆی پاش ئەوەی لە‌شوێنەكە هاتۆتەوە دەرەوە هیچ كەس����ێكی ئەمنی لەشوێنی روداوەكە نەماوەو تەنانەت یەك بەرپرس‌و كارمەندی كۆمس����یۆنیش لەوێ نەبون. باسی لەوەكرد تەنیا كەسانێكی مەدەنی بینی����وە ك����ە لە‌جەمەلۆن����ی چوارەمەوە سندوقەكان دەهێنن‌و دەبەن بەبێ ئەوەی كەسێك‌و بەرپرس����ێك هەبێت بڵێت ئەوە چی دەكەن.
ع����ادل ن����وری لێ����ی پرس����یون بەاڵم وەاڵمی����ان نەداوەتەوەو مۆڕەیان لێكردوەو وتیش����ی"دیار بو سەر بە‌الیەنێكی سیاسی بون". لەبارەی ئەوەی ئایا لێكۆڵینەوەكان لەو روداوە دەگەنە ئەنجام ،ئەو وتی"بەبڕوای م����ن لێكۆڵین����ەوەی دەزگا حكومییەكان هیچ ئەنجامێك����ی نابێت ئەگەر ئێمە وەك پەرلەمان لێبگەڕێی����ن ،چونكە دەیانەوێت پەردەپۆشی روداوەكە بكەن". ئەو روداوەكەش ب����ە"دوا زنجیرەی ئەو گاڵتەجاڕیی����ە" ناودەبات ك����ە ناویان ناوە هەڵبژاردن. وتیش����ی"ئەو كەس����انە لەپش����ت ئ����ەم روداوەوەن ك����ە دژی هەژماركردن����ەوەی دەنگەكانن بەدەست‌و ئەویش ئەوانەن كە س����اختەكاریان ئەنجامداوەو حكومەتیش دان����ی بەوەدا ن����اوە كە الیەنێ����ك ئەوەی ئەنجام����داوە ب����ەاڵم ماوەت����ەوە الیەنەكە كەشف بكرێت".
دنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان" جه‌ختیشی كرده‌وه "هه‌ژمار كردنه‌وه‌ی ده‌نگی ده‌نگده‌ران به‌ده‌س����ت ،شكۆ بۆ ده‌نگی هاواڵتی‌‌و پرۆس����هی هه‌ڵبژاردن‌و دیموكراسی ده‌گێرێته‌وه". نه‌وزاد س����اڵح رایش����ی گه‌یاند بەپێی زانیارییه‌كان����ی ئ����ه‌وان ئه‌نجومه‌ن���� ی دادوه‌ری‌‌و نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان‌و نوێنه‌ری الیه‌نه سیاسیه‌كان ئاماده‌ی سه‌رله‌نوێ جیاكردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان ده‌بن ،ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ش بههێزه پرۆسه‌كه ماوه‌ی 10رۆژ بخایه‌نێت. رۆژی 12ی ئایاری ئه‌مساڵ پرۆسه‌ی
هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق له‌هه‌رێمی كوردس����تان‌و عێراق ئه‌نجام����درا ،به‌اڵم هه‌ر ل����ه‌دوای چه‌ن����د كاتژمێرێكی كه‌م له‌داخس����تنی بنك����ه‌كان‌و راگه‌یاندن����ی ئه‌نجامه سه‌ره‌تاییه‌كان ،گرژی‌‌و ئاڵۆزی له‌نێوان الیه‌نه به‌شداربوه‌كان دروستبو. به‌ش����ێكی زۆری حیزبە‌كوردس����تانی‌‌و عێراقییه‌كان كۆمسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانیان بە"سه‌ربه‌خۆ نه‌بون‌و الیه‌نگری" تۆمه‌تباركرد .رایشیان گه‌یاند ده‌س����تكاری ئه‌نجام����ی هه‌ڵبژاردنه‌كه كراوه ،داواش����یان كرد ی����ا هه‌ڵبژاردن دوباره بكرێت����هوه ،یا دوباره ده‌نگه‌كان بە‌ده‌ست هه‌ژمار بكرێنه‌وه.
ئا :ئومێد مه‌شعان جبوری ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌به‌رنامه‌یه‌كی ته‌له‌فزیۆنیدا رایگه‌یاند "سندوقه‌كانی ره‌وه‌ندی عێراق كڕین‌و فرۆشتنیان پێوه كراوه ،له‌ئوتێله‌كه‌ی من له‌دیمه‌شقی پایته‌ختی سوریا سه‌رۆكی هاوپه‌یمانییه‌ك كورسی په‌رله‌مانی له‌به‌رپرسێكی كۆمسیۆن كڕیوه" .ئه‌م وتانه له‌میدیای عێراقی‌و ناوه‌نده سیاسییه‌كاندا هه‌رایه‌كی گه‌وره‌ی نایه‌وه .ناڕازییه‌كان وه‌ك به‌ڵگه‌ی ساخته‌كاری‌و براوه‌كانیش وه‌ك پروپاگه‌نده‌‌و چه‌واشه‌كاریی دۆڕاوه‌كان له‌قه‌ڵه‌میان دا. له‌باره‌ی بانگه‌شه‌كانی مه‌شعان جبورییه‌وه كه له‌كه‌ناڵی شه‌رقیه‌وه باڵوكرایه‌وه ،شوان داودی ئه‌ندام����ی په‌رله‌مانی عێراق له‌س����ه‌ر لیس����یتی یه‌كێت����ی ،بەئاوێن����هی راگه‌یاند شتێكی ئاش����كرایه الی هاواڵتیانی عێراق، دۆڕاوه‌كان هه‌میشه بیانوی سه‌یر‌و سه‌مه‌ره ده‌هێننه‌وه" ،مه‌ش����عان جبوری كه‌س����ێكی نه‌ناس����راو نیه‌‌و هه‌مومان تێگه‌یشتوین ئه‌و وه‌ك نیسك به‌ر‌و پشتی نیه". ئ����هو په‌رله‌مانت����اره رایده‌گه‌یه‌نێ����ت له‌م واڵته‌دا هه‌مو ش����تێك رێی تێده‌چێت ،به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی الی م����ن گرنگ ه كه خ����ۆم نزیكم له‌روداوه‌كان‌و ئه‌ندامی په‌رله‌مانیشم ئه‌وه‌یه "كاتی خۆی كه یاس����ای هه‌ڵبژاردن هه‌موار كرایه‌وه ،ئ����هو براده‌رانه‌ی ئیس����تا ناڕازین پێداگربون له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی ده‌بێت پرۆسه‌كه به‌ت����ه‌واوی ئه‌لیكترۆنی بێ����ت .وتم ئه‌گه‌ر كێشه‌یه‌كی هونه‌ری رویدا چۆن چاره‌سه‌ری بكه‌ین؟ با رێگای دیكه به‌كار بهێنین .ئه‌وان وتیان بڕیاری كۆتاییه‌‌و به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك نابێت رێگای ده‌ستی به‌كار بهێنرێت ،ته‌نها‌و ته‌نها ده‌بێ����ت ئه‌لیكترۆنی بێت .هه‌تا رۆژی 12ی 5و رۆژی هه‌ڵبژاردنه‌ك����ه بانگه‌ش����هی پاك‌و بێگه‌ردی پرۆسه‌كه‌یان ده‌كرد". ئام����اژه به‌وه‌ش ده‌كات ل����ه‌دوای كۆتایی هاتنی پرۆس����هی ده‌نگدانه‌كه‌‌و راگه‌یاندنی ئه‌نجامه به‌راییه‌كان ،هه‌اڵیه‌كی زۆر دروستكرا به‌وه‌ی ده‌س����تكاری ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كه كراوه .ئێس����تا ئه‌و الیه‌نانه‌ی ئه‌نجامه‌كه‌یان به‌دڵ نی����ه هه‌رجاره‌ی تۆمه‌تێك دروس����ت
ده‌ك����ه‌ن ،كڕین����ی كورس����ی ی په‌رله‌مانیش ده‌چێته ئه‌و چوار چێوه‌یه‌وه. وتیش����ی "یه‌كێ����ك له‌گرفته‌كان����ی ئ����ه‌م پرۆسه‌یه ئه‌وه‌یه زیاتر له 120په‌رله‌مانتاری خوله‌كانی پێش����و خۆیان كاندید كردبوه‌وه، له‌و ژماره‌یه نزیكی 90كاندیدی ده‌رنه‌چوه. له‌ناو ده‌رنه‌چوه‌كانیش سه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان هه‌یه .پێشی وایه زۆربه‌ی ئه‌و كه‌س����انه‌ی تۆمه‌ت ده‌به‌شنه‌وه كاندی����ده دۆراوه‌كان����ن .باڵوكردن����ه‌وه‌ی ده‌نگۆی كڕینی كورس����ی په‌رله‌مان له‌الیه‌ن كاندیده‌كانه‌وه چه‌واشه‌كارییه‌كی دیكه‌ی ئه‌و جۆره كه‌س����انه‌یه ،به‌تایبه‌ت كه‌سێكی وه‌ك مه‌شعان جبوری كه پێموایه قسه ی ناچێته گیرفانی هیچ كه‌سێكه‌وه". راش����یده‌گه‌یه‌نێت ئه‌گه‌ر س����اخته‌كاریش ئه‌نجام درابێت ئه‌وا له‌هه‌ندێك له‌و ناوچانه‌ی ئاواره‌كانی تێدانیش����ته‌جێن ،له‌گه‌ڵ ده‌نگی ره‌وه‌ندی عێراق له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت رویان داوه. پێشی وایه بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی كێشه‌كان رێكاری یاس����ایی هه‌یه .ئه‌و وتی "به‌س����ه‌ر هه‌م����و ناوه‌ن����دو ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كاندا ب����ازدراوه‌و كار ده‌كرێت بۆ ئ����ه‌وه‌ی بە‌هه‌ر نرخێك بوه پرۆس����ه‌كه هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه. م����ن پێموای����ه ئه‌گه‌ر عێ����راق له‌رێ����ره‌وی دامه‌زراوه یاساییه‌كان‌و ده‌ستور ده‌ربچێت، زۆر زه‌حم����ه‌ت ده‌بێت بگه‌رێته‌وه بۆ س����ه‌ر رێچكه‌ی خۆی". مه‌ش����عان جه‌بوری ئاماژه‌ی ب����هوه داوه ك����ه به‌ڵگه‌ی الی����ه ش����ه‌ش په‌رله‌مانتاری ده‌رچ����و ملیۆنه‌ها دۆالری‌ان داوه بۆ ئه‌وه‌ی له‌هه‌ڵبژاردندا براوه بن ،كه وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "یه‌كێكیان ئااڵ تاڵه‌بانییه". ئه‌حم����ه‌دی حاج����ی ره‌ش����ید ئه‌ندام����ی په‌رله‌مانی عێراق ،له‌س����ه‌ر لیستی كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌مباره‌وه به‌ئاوێنه‌ی وت "به‌پێی ئه‌و به‌ڵگه نامانه‌ی له‌به‌رده‌س����تن ،له‌چه‌ند ناوه‌ندێك����ی ده‌نگ����دان كڕی����ن‌و فرۆش����تن به‌ده‌نگی ده‌نگده‌رانه‌وه كراوه .پرۆس����ه‌كه ته‌واو ناش����ه‌فاف‌و پێچه‌وانه‌ی پرنسیپه‌كانی دیموكراس����ی بوه" .له‌ب����اره‌ی لێدوانه‌كانی مه‌شعان جبوری كه جه‌خت له‌سه‌ر فرۆشتنی كورسی په‌رله‌مان ده‌كاته‌وه ،ئه‌و وتی "له‌ناو ئه‌نجومه‌ن����ی نوێنه‌رانی عێراق ،مه‌ش����عان جبوری ب����ه‌وردی‌‌و زۆر بە‌ره‌وانی ژماره‌یه‌ك به‌ڵگه‌ی خسته‌رو .دواتر وه‌ك شاهیدێك چوه
شوێنی سوتانی سندوقەکانی دەنگدان داداگا‌و وه‌ك ش����اهیدێكی زیندو به‌ڵگه‌كانی خسته‌ڕو .هێنده‌ی من ئاگاداربم له‌ئه‌ڵمانیا‌و س����وریا‌و ئوردون‌و چه‌ند وێستگه‌یه‌كی تری ده‌نگدان له‌ده‌ره‌وه‌ی عێراق ،كڕین‌و فرۆشتن بە‌ده‌نگی ده‌نگده‌رانه‌وه كراوه". راش����یده‌گه‌یه‌نێت ئێستا مه‌شعان جبوری
وه‌ك ش����ایه‌تحاڵێكی كڕی����ن‌و فرۆش����تنی كورسی په‌رله‌مان بە‌لیس����ت‌و هاوپه‌یمانی‌‌و كاندیده‌كان ،به‌ڵگه‌كانی پێشكه‌ش����كردوه. هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی ته‌واوه‌ت����ی ده‌نگدان����ی ده‌ره‌وه‌ی عێ����راق له‌و چوار چێوه‌یه‌دا خۆی ده‌بینێته‌وه.
) )629سێشه‌ممه 2018/6/12
6
رۆژهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاستێکی گڕگرتوتر ئا :ئاوێنە
ی گرێكوێره‌ی نه‌كراوه‌ی ئه‌نجام ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ،كشانه‌وه ی ئه‌مه‌ریكا له‌رێككه‌وتننامه ئه‌تۆمی واڵتانی رۆژئاوا له‌گه‌ڵ ئێران ،زۆرانبازی ئێران‌و ئیسرائیل ی توركیا بۆ له‌سوریا ،هه‌ڕه‌شه‌كان هێرشكردن ه سه‌ر بناری قه‌ندیل‌و شنگال‌و مه‌خمور ،ئاماژه‌ن بۆ ئاڕاسته‌كردنی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ی به‌ره‌و عه‌سكه‌رتاریاو جه‌نگ‌و نائارام زیاتر. ی دۆنال���د ترام���پ ،ب���هو قه‌ڵه‌م���ه ی ك���ه واژۆی له‌س���ه‌ر گواس���تنه‌وه ی ئه‌مه‌ریكا له‌ته‌لئه‌بیبه‌و‌ه باڵوێزخانه بۆ ق���ودس ك���رد ،به‌هه‌م���ان قه‌ڵه‌م واژۆی له‌س���ه‌ر كش���انه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌رێككه‌وتنی ئه‌تۆمی واڵتانی رۆژئاوا ی له‌گ���هڵ ئێران كرد .چون���ه ده‌ره‌وه ئه‌مه‌ری���كا له‌رێككه‌وتنی ئه‌تۆمیه‌كه، ی ناكۆكی نێ���وان تاران‌و جگه ل���هوه ی واشنتۆن توندتر ده‌كاته‌وه ،په‌یامێك وێرانكاری���ی زیات���ری له‌گ���ه ڵ خۆیدا ی ناوه‌ڕاس���ت بۆ ناوچ���هی رۆژهه‌اڵت ی كه ئێران‌و هه‌ڵگرتوه ،ئه‌و ناوچه‌یه ی گرنگ ئه‌مه‌ری���كا وه‌ك دو ئه‌كت���ه‌ر گه‌م���هی تێدا ده‌ك���ه‌ن .بێگومان له‌م ی نێوه‌دا ناكرێت له‌پال كێشمه‌كێش��� ئێ���ران‌و ئه‌مه‌ریكدا رۆڵی س���عودیه‌و ئیسرائیل‌و توركیا نادید‌ه بگیرێت. كشانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌رێككه‌وتنه‌كه، كاریگه‌ری راسته‌وخۆی له‌سه‌ر سوریا‌و عێ���راق‌و ئه‌فغانس���تان ده‌بێ���ت ك ه هێزه‌كان���ی ئه‌مه‌ریكا ل���هو ناوچانه‌دا ی گرنگیان تێدا جێگرن‌و ئێران رۆڵێك ی ئێران ده‌بینێت .پشتیوانی به‌رده‌وام ی له‌به‌ش���ار ئه‌س���ه‌د ،پێگه‌ی سوپا پاسدارانی له‌س���وریادا به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك ی ی نیگه‌ران پته‌وك���ردوه ك���ه مای���ه
دەرهێنانی نەوت بەقاچاخ لەسوریا ی ی موش���ه‌ك‌و هێرش��� ی هه‌ر ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا ،به‌ڵكو روسیاو ده‌كاو له‌ڕێگه ئیس���رائیل‌و س���عودیه‌یه .په‌یوه‌ند ی كه‌س شاراو‌ه ئه‌مه‌ریكا ،روس���یاو حزبواڵی لوبنان ،ئاس���مانییه‌وه به‌ره‌نگاریان ده‌بێته‌وه. نزیكی تاران‌و به‌غدا ال ی ئێران‌و ئیسرائیل ،سعودیه‌و ئیسرائیل ،س���ه‌ركرده سیاس���یو فه‌رمان���ده نییه ،په‌یوه‌ندی دۆس���تانه‌ی كۆمار ی مه‌یدانی ملمالنێی توركیا‌و س���ه‌ربازییه‌كانی ئ���هو دو واڵت ه رۆژ ئیسالمی له‌گه ڵ زۆرێك له‌هێز‌ه شیعی‌‌و جگ ه له‌وه نییه ل���ه‌دژی یه‌كتر لێ���دوان نه‌ده‌ن، ی كوردو سوننهو شیعه‌یه. كوردییه‌كان���دا ،له‌په‌یوه‌ندییه‌ك��� ئیس���رائیل به‌رده‌وام چاوی له‌سه‌ر ئیسرائیل له‌وه ده‌ترسێت ئێران ببێت ه ی ی تێپه‌ڕاندوه .ئێران به‌حوكم ئاس���ای ی خاوه‌نی موش���ه‌كی ئه‌تۆمی‌‌و هه‌ڕه‌ش ه هه‌ڵكه‌وته‌ی جوگرافیا‌و بونی س���ه‌دان س���وریایه ،ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی س���وپا ی له‌بونی ق���ه‌واره‌ی جوله‌كه‌كان بكات. ی لوبنان پێگه ی پاس���داران‌و حزبواڵ ه���ه‌زار ئ���اواره‌ی ئه‌فغانی ده‌س���ت ی لێده‌كرێ هه‌ر ی ئهوه ی جۆالندا قایم ئه‌مه‌ش مه‌ترس له‌ئه‌فغانستاندا كراوه‌یه‌و هه‌مو كاتێك خۆی���ان له‌به‌رزاییه‌كان ی ی گه‌وره ی ساتێك پریشكی ش���ه‌ڕێك ی نه‌ك���هنو نه‌بنه جێی مه‌ترس���ییه‌ك ده‌توان���ێ سه‌رئێش���ه ب���ۆ هێزه‌كان ئه‌مه‌ری���كاو رۆژئ���اوا ل���هو واڵت���ه‌دا دیك ه بۆ هێرشكردن ه سه‌ر ئه‌و واڵته‌‌و لێبكه‌وێته‌وه. ی زیاد س���عودیه یه‌كێكه له‌و واڵتانه ی لوبنان له‌س���وریادا ی تر باش���ورێك دروستبكات. س���وریا یه‌كێك��� ه له‌گۆڕه‌پان��� ه دروست نه‌كه‌ن ،ئیس���رائیل به‌رده‌وام له‌گۆڕه‌پانێك���دا ملمالنێیه‌ت���ی له‌گه ڵ س���ه‌ره‌كیه‌كانی زۆرانبازی نێوان نه‌ك چاودێ���ری ئێرانی���ه‌كان له‌س���وریا ئێ���ران ،له‌یه‌مه‌ن‌و س���وریا‌و عێراق‌و
لوبنان‌و به‌حرێن ئه‌م ملمالنێیه گه‌رمه، جێنشین ه گه‌نجه‌كه‌ی سعودی ه "محه‌مه‌د ی ب���ن س���ه‌لمان" ،خامه‌نه‌ئ���ی رابه‌ر ی ی ئێران به"هیتله‌ر كۆماری ئیس�ل�ام رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست" ناو ده‌بات. هه‌مو ئ���ه‌م ملمالنێیانه له‌كاتێكدای ه ی ی ساخته‌كار كه عێراق به‌هۆی كێشه ی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا خه‌ریك ه له‌ئه‌نجام��� پێده‌نێت��� ه قه‌یرانێك���ی گ���ه‌وره‌و ی ئاسان گرێكوێره‌یه‌كه‌و‌ه ك ه كردنه‌وه ی نیی���ه ،توندبون���ه‌وه‌ی ملمالنێكان��� ی عێراقیش روخساری گڕگرتوی ئێستا ی رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت‌و زۆرانباز هێزه‌كانی به‌رجه‌سته ده‌كات.
کشانەوەی ئه‌مه‌ریكا له‌رێككه‌وتنی ئه‌تۆمی په‌یامێكی وێرانكاریی زیاتری له‌گه‌ڵ خۆیدا بۆ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست هه‌ڵگرتوه
سعودی ه هه‌وڵده‌دات سوننه‌كان ی هه‌ڵبژاردن س ێ واڵت‌و سێ ئه‌زمونی ساخته‌كار له‌هاوپه‌یمانیه‌كدا كۆبكاته‌وه
عێراق‌و ئێران‌و ئه‌فغانستان
ئا :ئاوێنە له‌چوارچێوه‌ی ئه‌و ملمالنێیه‌ی سعودی ه له‌گه‌ڵ ئێراندا هه‌یه‌تی ،خوازیار ی یه‌كڕیزی سوننه‌كانه له‌عێراق‌و لوبنان، كه له‌ماوه ی هه‌فته‌یەکدا هه‌ڵبژاردن له‌هه‌ردو واڵتدا ئه‌نجامدرا ،به‌هۆی ئه‌م هه‌واڵنه‌و‌ه حكومه‌تی عێراق دیبلۆماتێك ی سعودی له‌به‌غدا ده‌رده‌كات. یه‌حیا ش���ه‌راحیلی ك ه سه‌ركونس���ول ی س���عودی ه له‌ئ���ه‌رده‌ن‌و یاری���ده‌ده‌ر ی س���امر س���ه‌بهان ی وه‌زی���ری كاروب���ار ی كه‌ن���داوه له‌س���عودیه ،پ���اش مانه‌وه ی س��� ێ هه‌فت ه له‌به‌غدا له‌الیه‌ن حكومه‌ت ی عه‌بادیی���هوه ئاگادار كرای���هوه ك ه به‌غدا به‌جێبهێڵێت به‌ه���ۆ ی جموجۆڵه‌كانیه‌و‌ه به‌مه‌به‌س���ت ی كۆكردنه‌وه‌ی س���وننه‌كان له‌هاوپه‌یمانیه‌كدا. ش���ه‌راحیلی مانگ���ی راب���ردو ،پ���اش ئه‌نجامدان��� ی هه‌ڵبژاردن���ی ئه‌نجومه‌ن��� ی نوێنه‌رانی عێ���راق ،له‌ئه‌رده‌نه‌وه هاتبو‌ه عێ���راق‌و به‌درێژای���ی مان���هوه ی له‌به‌غدا س���ه‌رقاڵی ئه‌نجامدانی دی���دارو گفتوگۆ ك���ردن له‌گ���هڵ الیه‌نه س���وننیه‌كان ببو له‌باڵوێزخانه‌ی سعودیه. س���ه‌رچاوه‌كان ی هه‌واڵ ئام���اژه بهوه ده‌كات ك ه ئه‌م جموجۆڵه‌ی ش���ه‌راحیل ی له‌سه‌ر راسپارده‌ی سامر سه‌بهان بوه ،ك ه به‌دوژمن ی سه‌رسه‌خت ی كۆماری ئیسالم ی ئێ���ران‌و حزب���واڵ ی لوبنان‌و حه‌ش���د ی شه‌عبی داده‌نرێت .س���عودیه خوازیار ی ئهوه بوه س���وننه‌كان وادار بكات بهوه ی له‌چوارچێ���وه‌ی هاوپه‌یمانێتییه‌ك���دا كۆببنه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ی س���ه‌نگ‌و قورسای ی زیاتریان هه‌بێت ،پاش ئه‌وه‌ی شیعه‌كان به‌س���ه‌ر چه‌ندین هاوپه‌یمان��� ی ناكۆكدا په‌رت���ه‌وازه‌و دابه‌ش بون .س���عودی ه بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ه به‌ڵێن ی هه‌مو هاوكارییه‌ك ی داراییو سیاس ی بههێزه سوننه‌كان داوه، تا له‌پێكهێنانی كابینه‌ی داهاتوی عێراقدا رۆڵی گرنگیان هه‌بێت. بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته ش���ه‌راحیلی له‌گه ڵ جه‌مال كه‌ربولی س���ه‌رۆك ی هاوپه‌یمان ی
ئا :ئاوێنە
ئه‌یاد عه‌الوی‌‌و سه‌لیم جه‌بور ی پێداگرییان كردوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه پێویست ه هه‌مو ئه‌م گروپانه له‌ژێر سه‌ركردایه‌ت ی هاوپه‌یمانی وه‌ته‌نیه‌دا بن ،چونك ه جه‌مال كه‌ربولی‌‌و ئه‌بومازن جێی متمانه نین‌و سه‌ر به‌نوری مالكین ح���ه‌ل‌و ئه‌حم���ه‌د جه‌ب���وری س���ه‌رۆك ی هاوپه‌یمان���ی جه‌ماوه‌ری س���ه‌الحه‌دین‌و ئه‌ی���اد ع���ه‌الوی س���ه‌رۆك ی هاوپه‌یمان ی وه‌ته‌نی ه كۆبوه‌ته‌وه‌و هه‌وڵیداوه واداریان بكات ب���ه‌وه‌ی پێك���هوه هاوپه‌یمانیه‌ك ی نوێو گ���ه‌وره پێكبهێنن .ب���ه‌اڵم به‌پێ ی هه‌واڵ���ه‌كان ئه‌ی���اد عه‌الوی‌‌و س���ه‌لیم جه‌بوری پێداگرییان كردوه له‌سه‌ر ئهوه ی كه پێویس���ت ه هه‌مو ئ���ه‌م گروپانه له‌ژێر سه‌ركردایه‌ت ی هاوپه‌یمانی وه‌ته‌نیه‌دا بن، چونكه جه‌مال كه‌ربولی‌‌و ئه‌بومازن جێ ی متمانه نین‌و سه‌ر به‌نوری مالكین. پاش ئهوه ی حكومه‌ت ی عێراق نیگه‌ران ی به‌رامبه‌ر به‌جموجۆڵ ی ئه‌م دیپلۆماتکارە ده‌ربڕیوه له‌الی���ه‌ن عه‌بادییه‌وه داواكراو‌ه عێراق به‌جێبهێلێت. ش���ه‌راحیلی پێشتر له‌س���ااڵن ی 2015و 2016وه‌ك دیبلۆم���ات له‌عێ���راق كار ی ك���ردوه‌ـ ب���ه‌اڵم دواتر له‌الی���ه‌ن ریازه‌و‌ه گواستراوه‌ته‌و‌ه بۆ ئه‌رده‌ن
ێ عێراق‌و ئێران‌و ئه‌فغانستان ،س ی شان به‌شانی یه‌كترن، ی دراوسێ واڵت ێ ی رابردودا ،س ی 10ساڵ له‌ماوه هه‌ڵبژاردنی پڕ له‌ساخته‌كاریان ئه‌زمون كردوه كه هه‌رای ناوه‌ته‌وه. هه‌رچه‌ن���ده ئێ���ران‌و عێ���راق‌و ی كلتوری���یو ئه‌فغانس���تان ل���ه‌ڕو ی ی دانیش���توان‌و ئاست پێكهاتهو ژماره پێشكه‌وتنی ئابورییه‌و‌ه جیاوازن ،به‌اڵم هه‌رسێكیان پرۆس���هی دیموكراسییان ئه‌زمون نه‌كردوه ،هه‌ربۆیه هه‌میش��� ه ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی���ان هاوش���ێوه‌‌و جێ ی گومان‌و پرس���یاره‌و ب���اس له‌هه‌بون ی ی ده‌كرێت ،له‌ماوه گزی‌‌و س���اخته‌كار ێ هه‌ڵبژاردن له‌م ی رابردودا ،س 10ساڵ سێ واڵته‌دا هه‌رای ناوه‌ته‌وه. ی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد بۆ هه‌ڵبژاردن���هوه ی ی 2009دا‌و له‌ڕێگه خولی دوه‌م له‌ساڵ س���اختهكارییهوه ،ئێران���ی هه‌ژان���د. ی ی ئه‌و واڵته بۆ پشتیوان هه‌زاران گه‌نج ی ی كه‌روبی‌‌و موحسین كردن له‌حه‌سه‌ن ی رژان��� ه سه‌رش���ه‌قامه‌كان‌و كه‌ڕوب��� ی ی س���ه‌وز" سه‌ریهه‌ڵدا ،جنبش "جنبش س���ه‌وز بو به‌یه‌كێك ل���ه‌روداو‌ه گرنگ ه ی ناوڕاس���ت‌و ی رۆژهه‌اڵت سیاس���یه‌كان جێی بایه‌خی هه‌مو جیهان بو. ی ی حامد كارزا له‌ئه‌فغانستان ،بردنه‌وه له‌عه‌بدواڵ عه‌ب���دواڵ له‌هه‌ڵبژاردنێكیان‌و ی پاش���ان بردن���ه‌وه‌ی ئه‌ش���ره‌ف غه‌ن ی ی س���ه‌ركرده له‌عه‌ب���دواڵ عه‌ب���دواڵ ئۆپۆزیسیۆن له‌هه‌ڵبژاردنێكی دیكه‌دا، ی ه���ه‌رای له‌و واڵته‌دا نایه‌وه‌‌و ش���ه‌پۆل خۆپیش���انده‌رانی گه‌نج���ان‌و ژنان له‌و واڵته‌دا ده‌ستیپێكرد. ی له‌و هه‌ڵبژاردنانه‌دا هه‌زاران به‌ڵگه ی له‌ئێران‌و ئه‌فغانستانیش ساخته‌كاری ی خرانه‌ڕو ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌ندازیاران ساخته‌كاریی ده‌سه‌اڵتدارانی واڵت بون، س���ه‌رباری ئه‌وه‌ی ك ه مه‌شروعیه‌تیان ی كه‌وت ه ژێر پرسیاره‌وه ،به‌اڵم ئه‌نجام
هه‌ڵبژاردنه‌كان ره‌تنه‌كرانه‌وه. ی ی ته‌واو له‌ساخته‌كاری ی كردن رێگری له‌هه‌ڵبژاردن���دا ،له‌س���ای هی ئه‌م جۆره رژێم‌و سیس���ته‌مانه‌دا كارێكی ئاس���ان ی نییه ،كه س���ه‌ره‌نجام ك���ه‌س روبه‌رو لێپێچینه‌وه‌و س���زادان نابێتهوه له‌سه‌ر ی ساخته‌كاری كردوه. ئهوه ئێس���تا پێده‌چێ���ت وه‌ك الیه‌ن��� ه ناڕازییه‌كان ده‌ڵێن عێراقیش به‌هه‌مان ی ئه‌زمون���دا تێپه‌ڕێ���ت ،ك���ه به‌ه���ۆ ئه‌نجامدان���ی س���اختهكارییهوه واڵت ی رۆژگارێك���ی پ���ڕ له‌گ���رژی‌‌و ئاڵۆزی ی عێراقی به‌ڕێده‌كا‌و ئاش���تی‌‌و ئارام��� خستوه‌ت ه مه‌ترسییه‌وه.
رێگریی كردنی ته‌واو له‌ساخته‌كاری ی له‌هه‌ڵبژاردندا، له‌سایه‌ی ئه‌م جۆره رژێم‌و سیسته‌مانه‌دا كارێكی ئاسان نییه، ك ه سه‌ره‌نجام كه‌س روبه‌رو ی لێپێچینه‌وه‌و سزادان نابێتهوه له‌سه‌ر ئهوه ی ساخته‌كار ی كردوه خۆپیشاندەرێک لەتاران داوای هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردن دەکات
) )629سێشه‌ممه 2018/6/12
هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه
www. niqash. org
7
ئه‌م الپه‌ڕه‌یه به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه، ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی
براوه‌كان ماراسۆنێكی دوور‌ودرێژیان له‌پێشه
سێ سیناریۆی ئاڵۆز بۆ پێكهێنانی حكومه‌تی نوێی عێراق نیقاش ،موسته‌فا حه‌بیب حزبە‌عێراقییه‌كانی براوه‌ی هه‌ڵبژاردن خولێكی دانوستانیان بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت به‌بێ ئه‌نجام ته‌واو كرد، هۆكاره‌كه‌ش ئه‌وه‌یه 10هاوپه‌یمانی كورسییه‌كانیان بردووه‌ته‌وه‌‌و براوه‌یه‌كی به‌هێزیان تێدا نییه. ئ���هو گفتوگۆ چڕوپ���ڕه‌ی حزبە‌براوه‌كان له‌دوای راگه‌یاندنی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌وه ده‌س���تیانپێكرد ،هه‌فت���هی راب���ردوو له‌گ���هڵ زیادبوونی تۆمه‌ته‌كان س���ه‌باره‌ت بەس���اخته‌كاری هه‌ڵبژاردن دوای بڕیارێكی جێمشتومڕی په‌رله‌مان بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی به‌ش���ێك له‌ئه‌نجامه‌كان���ی هه‌ڵب���ژاردن راوه‌س���تا ،هاوكات هه‌م���ووان چاوه‌ڕوانی بڕیارێك���ی یه‌كالك���ه‌ره‌وه‌ی دادگای بااڵی فیدراڵ���ی ده‌كه‌ن ب���ۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی ئه‌م مش���تومڕه ،هه‌روه‌ك قه‌یرانی وشكه‌ساڵی ك���ه واڵت���ی گرتووه‌ته‌وه‌‌و خۆپیش���اندانه توڕه‌كان له‌به‌رامبه‌ر كه‌مبوونه‌وه‌ی پێدانی كاره‌با له‌مه‌س���ه‌له‌ی پێكهێنانی حكومه‌ت زیاتر بایه‌خی هه‌مووانیان داگیركردووه. ده هاوپه‌یمانی سه‌ره‌كی براوه‌ی زۆرترین كورسی په‌رله‌مانن له‌كاتێكدا له‌هه‌ڵبژاردنی پێش���وودا له‌چوار یان پێن���ج هاوپه‌یمانی تێنه‌ده‌په‌ڕین ،ئه‌و هاوپه‌یمانیانه‌ش بریتین له :هاوپه‌یمانی "سائیرون" ( 54كورسی)، هاوپه‌یمان���ی "فه‌ت���ح" ( 47كورس���ی)، "هاوپه‌یمان���ی "نه‌س���ر" ( 42كورس���ی)، "ده‌وڵه‌تی یاس���ا" ( 25كورسی)" ،پارتی دیموكراتی كوردس���تان" ( 24كورس���ی)، "وه‌ته‌نییه" ( 22كورسی)" ،حیكمه" (19 كورسی)" ،یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان" ( 18كورس���ی)" ،ق���ه‌راری عێراقی" (14 كورس���ی)" ،عێ���راق ناس���نامه‌مانه" (10 كورسی). ده‌رئه‌نجامی ئ���هو دانوس���تانانه‌ش كه حزبە‌ب���راوه‌كان ئه‌نجامی���ان داوه ئام���اژه ب���ۆ س���ێ س���یناریۆی چاوه‌ڕوانك���راو بۆ پێكهێنانی حكومه‌تی ن���وێ‌و هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆك وه‌زیران ده‌كه‌ن ،به‌اڵم هه‌موویان ئاڵ���ۆزن‌و ره‌نگه چه‌ن���د مانگێك بخایه‌نن، س���یناریۆكانیش له‌گه‌ڵ ده‌ستنیشانكردنی سه‌رۆكی نوێی په‌رله‌مان‌و پاشان سه‌رۆك
2010یش���دا كابینه‌كه بچووككرایه‌وه بۆ 32 وه‌زاره‌ت.
كۆمار كه گه‌وره‌تری���ن كوتله‌ی په‌رله‌مان له‌ڕووی ژماره‌وه راده‌سپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت ،ده‌ستپێده‌كه‌ن. سیناریۆكان ئاڵۆزن یه‌ك���ه‌م س���یناریۆ ته‌قلیدی���هو خ���ۆی له‌به‌رده‌وامبوون���ی هه‌ژموونی س���ێ هێزه س���ه‌ره‌كییه‌كه‌ی ش���یعه‌‌و س���وننه‌‌و كورد به‌س���ه‌ر حكومه‌ت���دا ده‌بینێت���هوه به‌پێی سیستمی پشككاری ،ئه‌مه‌ش مانای ئه‌وه‌یه جه‌مسه‌رگیری تایفی‌و پشككاری مه‌زهه‌بی كه پ���ۆل بریمه‌ر حاكمی مه‌ده‌نی ئه‌مریكی له‌كاتی به‌ڕێوه‌بردنی عێراق له‌ساڵی 2003دا بنه‌ماكه‌ی دانا ،به‌ئاس���انی ده‌ستبه‌رداری واڵت نابێت. سیناریۆكه پش���ت بە‌ته‌وافوقی هه‌ر 10 حزبە‌ش���یعه‌‌و س���وننه‌‌و كودییه براوه‌كه‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌به‌س���تێت بۆ دابه‌ش���كردنی وه‌زاره‌ته‌كانی حكومه‌تی نوێو هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆكی نوێی حكومه‌ت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش حكومه‌تێكی الواز دێنێت���ه ئاراوه به‌هۆی ملمالنێ���ی نێ���وان حزب���ه‌كان ،هه‌روه‌ه���ا ملمالنێك���ه ده‌گوازرێته‌وه بۆ په‌رله‌مان كه كوتله‌ی ئۆپۆزسیۆنی تێدا نابێت پیشه‌ییانه چاودێ���ری حكومه‌ت بكات ،چونكه هه‌موو كوتله‌كان وه‌زاره‌تیان له‌حكومه‌تدا ده‌بێت. به‌اڵم وادیاره به‌دیهاتنی ئه‌م سیناریۆیه ئاسان نابێت وه‌كو سااڵنی رابردوو ،چونكه وادیاره ناكۆكییه‌كان قووڵن‌و شۆڕبوونه‌ته‌وه ب���ۆ ن���او حزبە‌ش���یعه‌كان ،به‌تایبه‌تی كه دوو گرووپ���ی دژبه‌یه‌ك ه���ه‌ن یه‌كه‌میان "سائیرون" به‌سه‌رۆكایه‌تی موقته‌دا سه‌در له‌گه‌ڵ "نه‌س���ر" به‌س���ه‌رۆكایه‌تی حه‌یده‌ر عه‌بادی ،دووه‌میش���یان "ده‌وڵه‌تی یاس���ا" بەس���ه‌رۆكایه‌تی ن���وری مالك���ی له‌گ���هڵ "فه‌ت���ح" به‌س���ه‌رۆكایه‌تی ه���ادی عامری له‌خۆده‌گرێت. هه‌رچ���ی حزبە‌سوننه‌كانیش���ه ئ���ه‌وا ئه‌وانیش زیاتر دابه‌ش���بوون به‌س���ه‌ر دوو گرووپدا ،یه‌كه‌میان له‌الی���ه‌ن هاوپه‌یمانی "وه‌ته‌نیی���ه" به‌س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌ی���اد ع���ه‌الوی له‌گ���هڵ هاوپه‌یمان���ی "قه‌راری عێراقی" بەس���ه‌رۆكایه‌تی ئوسامه نوجێفی رێبه‌رایه‌تی ده‌كرێ���ت ،گرووپی دووه‌میش له‌الیه‌ن بزووتنه‌وه‌ی "حه‌ل" بە‌سه‌رۆكایه‌تی جه‌م���ال كه‌ربول���ی رێبه‌رایه‌ت���ی ده‌كرێت
له‌حكومه‌ت���ی 2014یش���دا س���ه‌ره‌تا كه‌مكرایه‌وه ب���ۆ 29وه‌زاره‌ت ،به‌اڵم دوای چه‌ند مانگێ���ك له‌كاری ئ���هو حكومه‌ته‌‌و به‌هۆی قه‌یران���ی داراییو خۆپیش���اندانه جه‌ماوه‌رییه‌كان ك���ه ره‌خنه‌یان له‌مووچه‌‌و ده‌رماڵ���هی پۆس���ته وه‌زاریی���ه زۆره‌كان ده‌گرت ،حه‌یده‌ر عه‌بادی سه‌رۆك وه‌زیران بڕی���اری دا وه‌زاره‌ته‌كان ب���ۆ 25وه‌زاره‌ت كه‌مبكاته‌وه‌‌و پۆس���تی سێ جێگره‌كه‌شی هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه.
دانشتنێکی پەرلەمانی عیراق ك���ه هاوپه‌یمانی "عێراق ناس���نامه‌مانه"ی دامه‌زراندووه. حزبە‌كوردییه‌كانیش به‌هه‌مان ش���ێوه، چونكه هاوپه‌یمانی مێژوویی نێوان هه‌ردوو حزبە‌گه‌وره‌ك���ه "یه‌كێتی���ی نیش���تمانیی كوردس���تان"و "پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان" له‌دوای ریفراندۆمی هه‌رێمی كوردستان له‌ئه‌یلولی 2017هه‌ره‌سی هێنا‌و ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كان هه‌وڵی سه‌رله‌نوێ یه‌كخستنه‌وه‌ی ده‌دات. سیناریۆی دووه‌میش پشت بە‌هاوپه‌یمانی حزبە‌نه‌یاره‌كان���ی ئێ���ران ل���ه‌دژی حزبە‌نزیكه‌كان���ی ئه‌و واڵته ده‌به‌س���تێت‌و هه‌ریه‌ك له"س���ائیرون" ( 54كورس���ی)، "نه‌س���ر" ( 42كورس���ی)" ،حیكمه" (19 كورس���ی)" ،وه‌ته‌نییه" ( 22كورس���ی)، "قه‌راری عێراقی"( 14كورس���ی)و "پارتی دیموكراتی كوردس���تان" ( 24كورس���ی) له‌خۆده‌گرێ���ت ،كۆی كورس���ییه‌كانی ئه‌م كوتله‌ی���ه‌ش ده‌كاته ( 175كورس���ی) كه به‌ش���ی هه‌ڵبژاردن���ی س���ه‌رۆك وه‌زیران‌و پێكهێنانی حكومه‌ت ده‌كات. بڕگ���هی یه‌ك���ه‌م له‌م���ادده‌ی ()76 ی ده‌س���توور ده‌ڵێ���ت" :س���ه‌رۆك كۆمار كاندی���دی فراكس���یۆنی په‌رله‌مانی خاوه‌ن زۆرتری���ن كورس���ی راده‌س���پێرێت ب���ۆ پێكهێنانی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران له‌ماوه‌ی 15رۆژدا له‌به‌رواری هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆك
كۆماره‌وه" .بڕگ���هی چواره‌میش ده‌ڵێت: "سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی راسپێردراو ن���اوی ئه‌ندامانی كابینه‌ك���ه‌ی‌و په‌یڕه‌وی وه‌زاره‌ته‌ك���هی پێش���كه‌ش بە‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ده‌كات‌و بە‌متمانه پێدراو داده‌نرێت له‌كات���ی ره‌زامه‌ن���دی زۆرین���هی ره‌های ئه‌نجومه‌نه‌كه‌دا" واته بە‌ره‌زامه‌ندی (165 په‌رله‌مانتار) نیوه‌ی ژماره‌ی كورسییه‌كانی په‌رله‌مان. ل���ه بارێك���دا ئه‌گ���ه‌ر ئه‌م س���یناریۆیه جێبه‌جێبكرێ���ت ئ���ه‌وا ئ���هو كوتالن���هی بە‌نزیكیی���ان له‌ئێ���ران ناس���راون ك���ه ئه‌وانیش بریتین له"فه‌تح" ( 47كورس���ی) بە‌ئه‌ندامێتی گرووپه شیعه‌كان" ،ده‌وڵه‌تی یاسا" ( 25كورسی)و "یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردس���تان" ( 18كورس���ی) له‌ده‌ره‌وه‌ی حكوم هتو له‌خانه‌ی ئۆپۆزسیۆندا ده‌بن. به‌اڵم ئه‌م س���یناریۆیه چه‌ندین مه‌ترسی تێدایه ،چونكه چاودێران له‌وه ده‌ترس���ن كوتله‌كانی ئۆپۆزسیۆن كار بۆ په‌كخستنی حكوم���هتو وروژاندنی جه‌م���اوه‌ر له‌دژی بكه‌ن له‌ڕێی خۆپیشاندانه‌وه ،ترسیش له‌وه هه‌ی���ه كه هه‌ندێك ل���هو هاوپه‌یمانیانه كه دیارترینی���ان "فه‌تح"ه گرووپی چه‌كداریان هه‌یه كه خاوه‌نی چه‌كی قورس���ن‌و ره‌نگه هه‌ڕه‌ش���هی ته‌قاندن���ه‌وه‌ی ره‌وش���ه‌كه له‌شه‌قامی عێراقیدا بكه‌ن. سیناریۆی س���ێیه‌میش پشت بە‌بنه‌مای
"هاوپه‌یمان���ی به‌هێ���زه‌كان" ده‌به‌س���تێت له‌ڕێی رێككه‌وتنی نێوان گه‌وره‌ترین كوتل ه براوه‌كانی هه‌ڵبژاردن كه به‌ش���ی ده‌نگدان به‌حكوم���ه‌ت له‌په‌رله‌مان ده‌كات ،ئه‌وانیش بریتین له"س���ائیرون"" ،فه‌تح"" ،نه‌سر"، "پارتی دیموكراتی كوردستان"و "وه‌ته‌نییه" كۆی كورسییه‌كانیش���یان پێكهوه (189 كورس���یه) كه به‌ئاسانی به‌شی پێكهێنانی حكومه‌ت ده‌كات. پێده‌چێت ئه‌م س���یناریۆیه به‌رده‌ست بێ���ت ،چونكه له‌گ���هڵ به‌ش���داری"فه‌تح" له‌حكومه‌تدا هه‌ستیاری ئێران ناوروژێنێت، هه‌روه‌ها "ده‌وڵه‌تی یاسا"ش به‌سه‌رۆكایه‌تی مالكی دوورده‌خاته‌وه بۆ رازیكردنی موقته‌دا س���ه‌دری نه‌یاری ،هه‌روه‌ك هێزی سوننهو كوردیش���ی تێدا ت���ا حكومه‌ت���ه نوێیه‌كه بە‌په‌راوێزخس���تنی تایف���هو نه‌ت���ه‌وه‌كان تۆمه‌تبار نه‌كرێت. ئه‌م سیناریۆیه‌ش پشت بهوه ده‌به‌ستێت كه كارێكی سه‌خته هه‌موو حزبە‌براوه‌كانی هه‌ڵبژاردن به‌ش���داری له‌حكومه‌تدا بكه‌ن، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌وه‌نده پۆستی وه‌زاری نییه به‌ش���ی هه‌موویان بكات ،چونكه له‌یه‌كه‌م حكومه‌ت���دا كه له‌دوای داگیركاری ئه‌مریكا له‌س���اڵی 2006پێكهێنرا ،حزبه‌كان ناچار بوون 37پۆستی وه‌زاری‌و هه‌ردوو پۆستی جێگرانی سه‌رۆك وه‌زیران بدۆزنه‌وه بۆئه‌وه‌ی هه‌م���ووان تێیدا به‌ش���داربن ،له‌حكومه‌تی
ماراسۆنێكی دوور‌ودرێژ هێش���تا رێ���گای ب���ه‌رده‌م هه‌ڵبژاردنی حكومه‌تی نوێی عێراق دوور‌ودرێژه ،چونكه ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنی ئه‌م جاره ئاڵۆز بوو، براوه‌یه‌كی به‌هێزی لێ نه‌كه‌وته‌وه ،جیاوازی نێوان حزبە‌براوه‌كانیش له‌چه‌ند كورسییه‌ك تێناپه‌ڕێ���ت‌و هاوپه‌یمانی "س���ائیرون" كه پله‌ی یه‌كه‌می به‌ده‌س���تهێناوه ته‌نیا (54 كورسی) بردووه‌ته‌وه ،له‌كاتێكدا پێكهێنانی حكومه‌ت پێویستی بە( 165كورسی)یه. پرۆسه‌ی پێكهێنانی حكومه‌تیش بە‌چه‌ند رێوشوێنێكی ئاڵۆزدا تێده‌په‌ڕێت ،سه‌ره‌تا پێویسته س���ه‌رۆك كۆماری ئێستا به‌پێی مادده‌ی ( )54له‌ده‌ستوور بە‌مه‌رسومێكی كۆم���اری له‌م���اوه‌ی 15رۆژ له‌ب���ه‌رواری په‌سه‌ندكردنی ئه‌نجامی گشتی هه‌ڵبژاردن له‌الیه‌ن دادگای فیدراڵیه‌وه ،بانگهێش���تی په‌رله‌مانی نوێ بكات بۆ كۆبوونه‌وه ،یه‌كه‌م دانیش���تنی په‌رله‌مانیش بەس���ه‌رۆكایه‌تی به‌ته‌مه‌نترین ئه‌ندامی ده‌بێت بۆ هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و دوو جێگره‌كه‌ی. پاش���ان په‌رله‌مان���ی ن���وێ له‌نێ���و كاندیده‌كان���دا س���ه‌رۆك كۆم���اری ن���وێ هه‌ڵده‌بژێرێت بە‌زۆرینه‌ی سێیه‌كی ژماره‌ی ئه‌ندامانی واته ( 219په‌رله‌مانتار) به‌پێی مادده‌ی ()70ی ده‌س���توور ،دوای ئه‌وه‌ش سه‌رۆك كۆماری نوێ كاندیدی فراكسیۆنی په‌رله‌مان���ی خاوه‌ن زۆرتری���ن په‌رله‌مانتار راده‌س���پێرێت بۆ پێكهێنان���ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران له‌م���اوه‌ی 15رۆژدا له‌به‌رواری هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆك كۆم���اره‌وه به‌پێی مادده‌ی ( )76ی ده‌ستوور.
کێشەیەکی چاوەڕوانکراو كه‌ركوك یەکەم خاڵی ناکۆکی پەرلەمانی داهاتووی عێراق دەبێت نیقاش ،شااڵو محەمەد چاوەڕوانکراوە ،نۆرەی بەجێهێنانی بەڵێنەکانی هەڵبژاردنەوە بەوەش دۆسیەی پارێزگای كه‌ركوك لەنێوان ناوه‌ندو هه‌رێم دەبێتە یەکەم ناکۆکی هەرە دیاری پەرله‌مانی داهاتوویی عێراق. یه‌كێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان كه خاوه‌ن���ی زۆرتری���ن ده‌نگ���ی كه‌ركوك ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌ك���هی ئای���اری ئه‌مس���اڵدا بەڵێنی ئەوەی���دا بە‌ده‌نگده‌ره‌كانیان کە دۆسیەی كه‌ركوك جارێكی تر بککاتەوە، ئ���ه‌وه‌ش دوای پێکهێنان���ی پەرلەمان‌و حکومەت دوای هەڵبژاردنی مانگی ئایار، هه‌روه‌ها رایگه‌یاند كه س���ورده‌بن لەسەر جێبەجێکردن���ی م���ادەی ،140لەهەمان کاتدا بەرپرسەکانی عه‌ره‌ب‌و توركمان كه رێژه‌یی كورسییه‌كانیان هاوتای یه‌ك بوون دەیانەوێ ئەو مادەیە دەس���کاری بکەن وش���ەی ناوچە جێناکۆکەکان هەڵگرن، چونکە پێیانوایە ل���ه‌دوای رووداوه‌كانی 16ی ئۆكتۆبه‌ری س���اڵی 2017ئیداره‌ی ش���اره‌كه لەالیەن حکومەتی ئیتحادیەوە یەکالیكراوه‌ته‌وه ل���ه‌رووی به‌رێوه‌بردن‌و بااڵده‌ستی ناوه‌ند له‌پارێزگاكه‌دا. ناوچ���ه جێناكۆكه‌كانی نێوان هەولێرو
کەرکوک بەغدا زۆرن ،بەاڵم کەرکوک دیارترینیانەو لەنێو هەموو دانیشتنەکانی کوردو بەغدا خاڵێکی دیاری ناکۆکییەکان بووە. رێب���وار ته‌ه���ا ئه‌ندام���ی په‌رله‌مانی عێراق له‌س���ه‌ر پشكی یه‌كێتی نیشتمانی كوردس���تان بە"نیق���اش"ی وت "كاری په‌رله‌مانی داهاتوو ئه‌سته‌م‌و چاره‌نووساز ده‌بێ���ت ،چونك���ه چه‌ندی���ن كێش���هی هه‌ڵپه‌سێردراو هه‌یه یه‌كالی نه‌كراوه‌ته‌وه له‌به‌رئ���هوه ده‌بێت بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی كێش���ه‌كان پێكه‌وه‌یی كارك���ردن بكرێته
پێوه‌ر كه‌ئه‌وه‌ش له‌م قۆناغه‌دا ئه‌سته‌م بووه". وتیشی ":بۆ چاره‌س���ه‌كردنی كێشه‌ی كه‌رك���وك ده‌بێ���ت بگه‌رێین���هوه ب���ۆ جێبه‌جێكردنی ماده‌ی 140ی ده‌س���توور، چونكه ئه‌و ماده ده‌س���توورییه بە‌ووردی باس له‌چاره‌س���ه‌رو هه‌نگاون���ان ده‌كات ب���ۆ دیاریكردن���ی س���نوورو ئاین���ده‌ی پارێزگاكه". دەس���توری عێراقی کە لەساڵی 2005 پەس���ەندکرا ،بریار بوو لەرێگەی مادەی
وێنە :شوان نەوزاد
140ی ئه‌و ده‌ستووره‌وه له‌ماوه‌ی دووساڵدا چاره‌نوسی ش���اره‌كه یه‌كالی بكرێته‌وه، بەاڵم ئەو مادەیە جێبەجێ نەکرا بەهۆی کێش���ە سیاس���ییه‌کان كه دیاریترینان تۆمەتبارکردن���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم بوو لەالیەن بەغ���داوە کە گوایه دیموگرافیای ناوچەکەی گۆڕیوە لەبەرژەوەندی خۆی‌و هاواڵت���ی عەرەبی دەرک���ردووەو کوردی لەشوێنیان نیش���تەجێکردووە ،هه‌روه‌ها هه‌رێم���ی كوردس���تانیش حكومه‌ت���ی ناوه‌ندی تۆمه‌بتار ده‌ركرد به‌وه‌ی نایه‌وێت
ماده‌یه‌كی ده‌س���تووری جێبه‌جێ بكرێت كه ئاینده‌ی كه‌ركوكی پێوه گرێدراوه. له‌س���ه‌ره‌تایی باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن���ه‌كان ،ده‌ركه‌وت���ووه كاری په‌رله‌مان���ی دا‌هات���وو ئه‌س���ته‌م ده‌بێت ئه‌وه‌ش بۆ ناته‌بایی نوێنه‌ری پێكهاته‌كانی كه‌ركوك ،به‌تایبه‌ت كه له‌ئێستادا گروپی عه‌ره‌بی له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك‌و به‌ره‌ی توركمانی عێراقی ناڕا‌زاین‌و كورد تۆمه‌تبارده‌ك���ه‌ن به‌س���اخته‌كاری ،تاكو ئێس���تاش خۆپیش���اندانی ئه‌و دوو هێزه له‌كه‌رك���وك بۆ ژماردن���ه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست به‌رده‌وامی هه‌یه. حه‌س���ه‌ن تۆران ئه‌ندام���ی مه‌كته‌بی سیاس���ی ب���ه‌ره‌ی توركمان���ی عێ���راق به"نیق���اش"ی وت "به‌س���اخته‌كاری گۆران���كاری له‌ژماره‌ی ده‌نگ‌و كورس���ی له‌نوێنه‌رایه‌تیه‌كان���ی كه‌رك���وك رویداوه ئه‌م���ه جگه ل���ه‌وه‌ی دۆخی سیاس���یو ئابوری ئێستای كه‌ركوك جیاوازه له‌پێش روداوه‌كان���ی 16ی ئۆكتۆبه‌ری س���اڵی رابردوو بۆیه پێشبینی ده‌كرێت زۆرترین قس���هو پالن���ی په‌رله‌مان���ی داهاتوو بۆ یه‌كالیكردنه‌وه‌ی دۆخی كه‌ركوك بێت". تۆران ئه‌وه‌شی خس���ته‌ڕوو ":یه‌كێك له‌دیارتری���ن ئه‌و گرفتان���هی رووبه‌رووی په‌رله‌مانی داهاتوو ده‌بێته‌وه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای كه‌ركوك���ه كه
بڕی���اره له‌كۆتایی ئه‌مس���اڵدا بكرێت كه له‌یاس���اكه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا باس���ی دابه‌ش���كردنه‌وه‌ی پۆس���ته‌كان نه‌كراوه، ئه‌م���ه‌ش گرفتێكه‌‌و ده‌بێ���ت لیژنه‌یه‌كی په‌رله‌مانی چاره‌سه‌ر بكات". بە‌ووته‌ی به‌شێك له‌به‌رپرسانی عه‌ره‌بی كه‌رك���وك ش���ه‌ڕی ئاین���ده‌ی كه‌ركوك له‌په‌رله‌مانی ئه‌مج���اره‌ی عێراق ده‌كرێت بە‌تایب���ه‌ت دوای داخڵكردن���ی پارێزگای كه‌ركوك له‌ئه‌نجامدانی ڕیفراندۆمی هه‌رێم بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی‌و كشانه‌وه‌ی پێشمه‌رگه به‌هۆی هێرشی هێزه عێراقییه‌كان له16ی ئۆكتۆبه‌ری ساڵی .2017 بورهان عاس���ی ئه‌ندامی گردبونه‌وه‌ی عه‌ره‌بی له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك به"نیقاش"ی راگه‌یاند ":ئه‌و ئۆپەڕاسیونە سەربازیە گەورەیەی کە حکومەتی عیراق ئه‌نجامیدا بە‌بەشداری کردنی دەیان هەزار سەربازو بەپاڵپشتی هێزی ئاسمانی بوە ه���ۆی دەرکردنی ئه‌و هێ���زه ئه‌منیانه‌ی ده‌یانوویس���ت كه‌رك���وك له‌خاكی عێراق داببڕن ،بۆیه له‌ناوه‌راس���تی ئۆكتۆبه‌ری 2017كه‌ركوك دۆخی ئاس���ایی بۆته‌وه‌و گه‌راوه‌ته‌وه بۆ ساڵی ."2004-2003 ووتیش���ی ":كارده‌كه‌ی���ن له‌په‌رله‌مان ب���ۆ ئه‌وه‌ی دۆخی كه‌رك���وك به‌و دۆخی ئاساییه‌ی ئێستا بمێنێته‌وه تاكو ته‌واوی پێكهاته‌كان ژیانیان پارێزراو بێت".
په‌رله‌مان 018 2 وانه‌یه‌ك ده‌شێت لێو‌ه ی فێربین: عێراقیه‌كان ته‌زویر قبوڵ ناكه‌ن
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه
Awene
رێژه‌ن كه‌ریم م���اوه ی زیاد له‌مانگێك ه هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران ی عێراق ئه‌نجامدراوه ،به‌اڵم هێشتا رۆژ به‌ڕۆژ كێشمه‌كێش له‌سه‌ر ئه‌نجامه‌كان ی گه‌رمتر ده‌بێت . مشتومڕ‌و ناكۆك ی توند ی هاواڵتیان‌و هێزه سیاسیه‌كان له‌سه‌ر ئه‌نجامه‌كان ی هه‌ڵبژاردن، گرنگترین روداو ی سیاس���یی ه عێراق له‌دوا ی تێكشكاندن ی داعشه‌و‌ه به‌خۆیه‌و‌ه ده‌بینێت. دور نی ه ئه‌م مش���تومڕه تونده‌ش ببێت ه مایه ی س���ه‌رهه‌ڵدان ی ته‌نگه‌ژه‌یه‌ك ی ئه‌من ی ك ه كه‌س ناتوان ێ پێشبین ی ئاقیبه‌ته‌كه ی بكات. وه‌ك ده‌رده‌ك���هو ێ یاریكردن به‌ده‌نگ ی خه‌ڵك‌و گ���ز ی كردن له‌هه‌ڵبژاردندا ك ه مایه ی توڕه‌ی ی عێراقیه‌كانه ،پێناچێت هه‌روا به‌قڕ‌و كپ ی تێپه‌ڕێت .هاتنه‌ده‌نگ ی هاواڵتیان له‌سه‌ر ئه‌م گزی‌‌و س���اخته‌كارییه ،ئهوه ده‌سه‌لمێن ی ك ه عێراقیه‌كان هه‌رچه‌ند‌ه كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ی پاش���كه‌وتو ی جه‌نگ زه‌ده‌ش بن ،به‌اڵم هێش���تا به‌ش ی ئهوه زیندون ك ه ساخته‌كارییان له‌هه‌ڵبژاردندا پێقبوڵ نه‌كرێ. ئێستا هه‌مو عێراقیه‌كان درك به‌و راستیی ه ده‌كه‌ن ك ه ئه‌نجامدان ی ساخته‌كاری ی خه‌ریك ه هه‌مو پای ه سیاسی‌‌و ئه‌منیه‌كان ی ئه‌م واڵت ه هه‌ڵده‌ته‌كێنی .هاوالتیان خۆیان به‌قوربان ی سه‌ره‌ك ی ده‌زانن له‌م پرۆس���ه‌یه‌دا ك ه ده‌نگه‌كانیان دزاوه .هیچ هه‌ڵبژاردنێك له‌عێراقدا به‌ئه‌ندازه ی هه‌ڵبژاردن ی ئه‌م جاره ناكۆكی‌‌و كێش���ه ی س���از نه‌ك���ردوهو روبه‌ڕو ی تانه‌و ره‌خن ه نه‌بوه‌ته‌وه ،هاواڵتیان‌و كاندیده‌كان ،لیس���ت‌و هێزه سیاسیه‌كان ،په‌رله‌مانتاران ی ك���ۆن‌و نوێ هه‌ر هه‌مویان به‌رده‌وام كێشمه‌كێش���یانه ،ته‌نانه‌ت كار گه‌یش���تو‌ه بهوه ی جه‌ن���د جارێك په‌رله‌مان كۆبونه‌وه ی نائاس���ای ی بكات‌و بڕیاری ژماردنه‌وه ی ده‌نگه‌كان به‌شێوه ی ده‌ست ی بدات. ئایا عێراق به‌ره‌و قه‌یرانێك ی گه‌وره‌تر ده‌چێت؟ زۆربه ی ئاماژه‌كان ئهوه ده‌سه‌لمێنن. زه‌مینه ی س���ه‌رهه‌ڵدان ی قه‌یرانێك ی گه‌وره‌ش له‌ئاس���ت ی ناوخۆو ده‌ره‌كیشدا له‌ئارادایه، ئێس���تا عێراق به‌ڕو ی هه‌مو ئه‌گه‌رێكدا كراوه‌یه ،ئ���ه‌م هه‌ڵبژاردن ه به‌خاڵی وه‌رچه‌رخان له‌مێژو ی سیاس��� ی عێراق���دا داده‌نرێ ،ئه‌و هه‌رایه ی له‌س���ه‌ر س���ندوقه‌كان ی ده‌نگدان س���ه‌ریهه‌ڵداوه ،چاوه‌ڕوان ی ئهوه ی لێده‌كر ێ ببێت ه زاده ی قه‌یرانێك ی ترسناك‌و گه‌وره‌تر ل���ه‌م عێراقه‌دا ،ك ه ئاگر به‌ردان له‌ده‌نگ ی خه‌ڵك‌و گرنگترین ره‌گه‌ز ی دیموكراس��� ی ك ه ئه‌ویش هه‌ڵبژاردنه ،چاوه‌ڕوان ی ئهوه ی لێده‌كر ێ ئاگر له‌زۆر شت ی دیكه‌ش به‌ربدات. ئێس���تا عێراق بۆ ده‌رچ���ون له‌م قه‌یرانه ی تێیكه‌وتو‌ه له‌ب���ه‌رده‌م دوڕیانێكدایه :هه‌ر رێگه‌كه‌یان بگرێته‌به‌ر ،مه‌ترس��� ی گه‌وره ی به‌دواوه‌یه .رێگه‌یه‌كیان هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه ی ئه‌نجام ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و دوباره‌كردنه‌وه ی پرۆسه ی هه‌ڵبژاردنه ،ك ه نه‌ك هیچ گرفتێك چاره‌س���ه‌ر ناكات ،به‌ڵكو كێشه‌و گرفتێك ی تر بۆ پرۆسه ی سیاس ی عێراق زیاد ده‌كات، به‌تایبه‌ت ی له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا ك ه زه‌مینه‌ساز ی بۆ تێكدان ی بار ی ئه‌من ی ده‌كرێ‌‌و هێشتا تارمای ی تیرۆریزم به‌ته‌واو ی نه‌ڕه‌ویوه‌ته‌وه ،ره‌نگ ه عێراق له‌پاشاگه‌ردانی‌‌و ئاژاوه‌دا نغرۆ بكات. رێگه ی دوه‌میش���یان ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنیش هه‌ڵنه‌وه‌ش���ێتهوهو ئ���ه‌م ئه‌نجامان ه وه‌ك راگه‌یه‌ندراون بس���ه‌پێنرێن ،ئه‌وا شه‌رعیه‌ت ی حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ی نوێ ی عێراق ده‌كه‌ون ه ژێر پرس���یاره‌وه‌‌و پێشبین ی ئهوه ی لێده‌كر ێ دیسان عێراق نائارام‌و ناسه‌قامگیرتر بكا‌و ئاسۆیه‌ك ی روناك بۆ ئه‌م واڵت ه به‌دیناكرێ. ئێس���تا زۆرێك له‌هاواڵتیان ی عێراق پێیانوای ه ده‌نگه‌كانیان دزراوه‌و كاربه‌ده‌س���تان‌و كۆمیس���یۆن‌و واڵتان ی ده‌وروبه‌ر به‌ئه‌ندازیار ی س���اخته‌كاریه‌ك ه ده‌زان���ن .له‌هه‌مو ئه‌م رودانه‌وانه‌شدا گرنگ ئه‌وه‌ی ه ك ه ئێمه ی كورد وانه‌یه‌ك فێر بین :ئه‌ویش قبو ڵ نه‌كردن ی ئه‌نجامدان ی ته‌زویر‌ه له‌هه‌ڵبژاردندا.
ریکالم
ریکالم