Awene 634 by Awene Newspaper

‫ریکالم‬

‫ژماره‌ (‪)634‬‬ ‫سێشەممە ‪2018/7/24‬‬

‫ریکالم‬

‫ئەنجامی هەڵبژاردن‬ ‫بوە بەگرێ کوێرە‬

‫‪www. awene. com‬‬

‫دور نیە مەرجەعیەتی‬ ‫بااڵی شیعەكان ببێتە‬ ‫حوكمڕانی واڵت‬

‫‪2‬‬ ‫ریکالم‬

‫‪4‬‬

‫پەرلەمانی کوردستان‌و عێراق‬ ‫سەرقاڵی ئیمتیازی خۆیانن‬ ‫موچه‌ی‌ خانه‌نشینی‌ په‌رله‌مانتاران ‪ 5300‬دۆالره‌‬ ‫ی كورد له‌به‌غدا‬ ‫په‌رله‌مانتاران ‌‬ ‫ی له‌یاسا نوێکە دەکەن‬ ‫داكۆك ‌‬ ‫‪5‬‬

‫ته‌نها توركمان‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانی‌‬ ‫لیستی‌ كاندیده‌كان ‌ی عێراق پێده‌نێته‌‬ ‫گه‌یاندوه‌ت ‌ه‬ ‫هه‌فته‌ی‌ سێهه‌مه‌وه‌‬ ‫كۆمسیۆن‬

‫‪2‬‬

‫كورده‌كان‌و‬ ‫حزبه‌كان ك ‌ێ‬ ‫كاندید ده‌كه‌ن بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانی عیراق‬ ‫په‌رله‌مان؟‬ ‫‪5‬‬

‫‪4‬‬

‫مه‌ترسیه‌كانی‬ ‫ئاسایبوونه‌وه‌ی‬ ‫ساخته‌كاری‬

‫‪6‬‬

‫ئاوێنە ئەم هەشت الپەڕەیەی تایبەت بەهەڵبژاردن بەهاوکاریی کونسوڵخانەی گشتیی ئەمەریکا لەهەولێر چاپ‌و باڵودەکاتەوە‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژمار ‌ه ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 500‬دینار‬

‫‪8‬‬

‫‪2‬‬

‫)‪ )634‬سێشه‌ممه ‪2018/7/24‬‬

‫ته‌نها توركمان لیستی‌ كاندیده‌كانی‌ گه‌یاندوه‌ته‌ كۆمسیۆن‬

‫وته‌بێژ ‌ی كۆمیسیۆن‪ :‬پێنج الیه‌ن ‌ه سه‌ره‌كییه‌ك ‌ه‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌‌و له‌یه‌ككاتدا لیسته‌كانیان پێشكه‌ش ده‌كه‌ن‬ ‫كۆمس��یۆن له‌گه‌ڵ الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫ی زۆر‬ ‫باسمان له‌و‌ه كردوه‌ كه‌ ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌م له‌به‌رده‌م پێشكه‌شكردنی‌ لیست ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫وته‌بێژی‌ كۆمسیۆن ‌‬ ‫ی الیه‌ن��ه‌كان ماوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی كاندید ‌‬ ‫ن��او ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و راپرسی‌ هه‌رێم‪ ،‬شێروان‬ ‫ی‬ ‫من وا هه‌س��تده‌كه‌م حزبه‌كان توش�� ‌‬ ‫زرار له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ێ ب��ون به‌تایبه‌ت به‌هۆ ‌‬ ‫دڵه‌ڕاوك ‌‬ ‫"حزبه‌كان توشی‌ دڵه‌ڕاوكێ‌ بون‬ ‫ده‌نگۆی��ه‌ی‌ باڵوكراوه‌ت��ه‌وه‌ كه‌ گوای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌تایبه‌ت به‌هۆی‌ ئه‌و ده‌نگۆیه‌ ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ی ‌ه هه‌ڵب��ژاردن دواده‌خرێت‪،‬‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌ كه‌ گوایه‌ ئه‌گه‌ر هه‌ی ‌ه‬ ‫ی الی‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫ئه‌م ده‌نگۆی ‌ه گومان�� ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن دوا بخرێت"‪.‬‬ ‫دروس��تكردوه‌‪ .‬پێیانوای ‌ه ئه‌گه‌ر بریار‬ ‫ی‬ ‫ی بۆچ ‌‬ ‫ی تا ئێس��تا الیه‌نه‌كان بێت هه‌ڵبژاردن دوا بكه‌وێت ئه‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچ ‌‬ ‫ی كاندیده‌كانیان پێشكه‌ش‬ ‫ی ناو ‌‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫ی كاندیده‌كانیان پێشكه‌ش ‌‬ ‫ی ناو ‌‬ ‫لیست ‌‬ ‫بكه‌ن؟! من ته‌نها ئه‌وه‌ به‌هۆكار ده‌زانم‪.‬‬ ‫كۆمسیۆن نه‌كردوه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 7‬بۆ ‪‌ 25‬‬ ‫ی پێشتر پێمان وتون له‌رۆژ ‌‬ ‫شێروان زرار‪ :‬له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ دوێنێ ‌‬

‫ی‬ ‫ئه‌م مانگ ‌ه مۆڵه‌ت ‌ه بۆ پێشكه‌ش��كردن ‌‬ ‫ی كاندی��ده‌كان‪ ،‬چاوه‌ڕوان ده‌كه‌ین‬ ‫ناو ‌‬ ‫ی ماو‌ه‬ ‫به‌زوترین كات ل��ه‌و ماوه‌ كه‌مه‌ ‌‬ ‫ناوی‌ كاندیده‌كانمان به‌ده‌ست بگات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن��ه‌‪ :‬كۆمس��یۆن چه‌ن��د كات ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویس��ته‌ بۆ وردبینیكردنی‌ لیس��ت ‌‬ ‫ناوی‌ كاندیده‌كان؟‬ ‫شێروان زرار‪ :‬پرۆس ‌هی‌ وردبینیكردنه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كات��ی‌ ده‌وێ��ت‪ ،‬ئێم��ه‌ش ده‌بێت ال ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆمانه‌و‌ه ناوه‌كان بنێرین بۆ ده‌سته‌ ‌‬ ‫ی ناوخۆ‬ ‫ده‌س��تپاكی‌ هه‌رێ��م‌و وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی خۆیانه‌و‌ه وردبینی‌‌و‬ ‫تا ئه‌وانی��ش ال ‌‬ ‫به‌دواداچون بۆ كاندیده‌كان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی پێشكه‌ش‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر هه‌یه‌ به‌هۆ ‌‬

‫ی كاندیده‌كان‬ ‫ی لیس��تی‌ ن��او ‌‬ ‫نه‌كردن ‌‬ ‫واده‌كه‌ درێژ بكرێته‌وه‌؟‬ ‫ش��ێروان زرار‪ :‬م��ن ناتوان��م پێش‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌نی‌ كۆمس��یۆن ‌‬ ‫بریار ‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردن‌و راپرسی‌ هه‌رێم‬ ‫ێ چاوه‌ڕوانی‌ ئه‌و ده‌رفه‌ت ‌ه‬ ‫بكه‌وم‪ ،‬جار ‌‬ ‫كه‌م��ه‌ ده‌كه‌ین ك ‌ه له‌به‌رده‌م الیه‌نه‌كان‬ ‫ماوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر الیه‌ن��ه‌كان له‌م ماوه‌یه‌دا‬ ‫ی كاندیده‌كان‬ ‫ده‌س��توبرد بكه‌ن‌و ن��او ‌‬ ‫پێش��كه‌ش بك��ه‌ن هی��چ پێویس��ت‬ ‫ی ماوه‌ك ‌ه ناكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌درێژكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر الیه‌نه‌كان نه‌هات ‌ه پێش��ه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كۆتای ‌‬ ‫كات ئه‌نجومه‌نه‌كه‌م��ان بریار ‌‬ ‫ده‌دات‪.‬‬

‫ی‬ ‫ئاوێن��ه‌‪ :‬ئایا هیچ الیه‌نێك لیس��ت ‌‬ ‫ناوی‌ كاندیده‌كانی‌ پێشكه‌شكردوه‌؟‬ ‫ی من بزانم ته‌نها‬ ‫شێروان زرار‪ :‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫یه‌ك قه‌واره‌ی‌ سیاس��ی‌ ك�� ‌ه توركمان ‌ه‬ ‫لیس��تی‌ كاندیده‌كان��ی‌ گه‌یاندوه‌ت�� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كۆمس��یۆن له‌گ��ه‌ڵ دو پاڵێ��وراو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ��ه‌و ئه‌زمونه‌ ‌‬ ‫ئه‌رمه‌ن��ه‌كان‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫هه‌مان��ه‌ له‌گه‌ڵ الیه‌ن ‌ه سیاس��ییه‌كان‬ ‫تێگه‌یش��توین ك��ه‌ ه��ه‌ر الیه‌ن��ه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی الیه‌نه‌ك ‌ه ‌‬ ‫چاوه‌روانی‌ ده‌ستپێشخه‌ر ‌‬ ‫دیك��ه‌ ده‌كات‪ ،‬مه‌به‌س��تم پێنج حزب ‌ه‬ ‫س��ه‌ره‌كیه‌كه‌یه‌‪ ،‬چاوه‌ڕوان ده‌كه‌ن هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی كاندیده‌كان ‌‬ ‫كات به‌رامبه‌ره‌كانیان ناو ‌‬ ‫پێشكه‌ش��كرد یه‌كسه‌ر ئه‌مانیش دێن‌و‬

‫لیس��ته‌كه‌یان ده‌ده‌ن به‌كۆمس��یۆن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا الیه‌نه‌كان نایانه‌وێت لیست ‌‬ ‫كاندیده‌كانی��ان ب��ۆ هه‌موان ئاش��كرا‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬من باوه‌ڕم وای ‌ه هه‌ر پێنج الیه‌ن ‌ه‬ ‫س��ه‌ره‌كییه‌كه‌ به‌یه‌كه‌وه‌‌و له‌یه‌ك كاتدا‬ ‫لیسته‌كانیان پێشكه‌ش ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر ئه‌نجومه‌نی‌ كۆمسیۆن‪،‬‬ ‫ی درێژ نه‌كرده‌وه‌‌و الیه‌نه‌كانیش‬ ‫واده‌كه‌ ‌‬ ‫ی ناوه‌كانیان پێش��كه‌ش نه‌كرد‬ ‫لیس��ت ‌‬ ‫ی ده‌بێت؟‬ ‫چ‌‬ ‫ش��ێروان زرار‪ :‬ئه‌گ��ه‌ر ش��تێكی‌ وا‬ ‫ی‬ ‫روبدات به‌جارێك پرۆس��ه‌ی‌ سیاس�� ‌‬ ‫ی ده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان په‌ك ‌‬ ‫به‌اڵم من ئه‌وه‌ به‌دور ده‌زانم‪.‬‬

‫ئەنجامی هەڵبژاردن بوە بەگرێ کوێرە نرخ ‌ی گه‌شتكردن له‌هه‌رێمه‌و ‌ه بۆ‬ ‫"ئەوەی کرا هەڵبژاردن نەبو‪ ،‬گزی‌و ساختەكاری بو" توركیا پێنچ هێنده‌ به‌رزده‌بێته‌وه‌‬

‫هه‌فتان ‌ه سه‌دان كه‌س گه‌شت ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫ئازه‌ربایجان‌و ئه‌رمینیا‌و میسر‌و لوبنان‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫ی نوسینگه‌كانی‌ گه‌شت‌و‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫گوزار له‌شاری‌ سلێمانی‌ به‌هۆ ‌‬ ‫زۆری‌ گه‌شته‌وه‌ بۆ واڵتی‌ توركیا‬ ‫ی یه‌ك سه‌ری‌ گه‌شت‬ ‫هه‌رزانترین تكت ‌‬ ‫كردن بۆ ئه‌سته‌نبول ‪ 520‬دۆالره‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی مانگی ئایاری‬ ‫رابردوی عێراق لەبری ئەوەی ببێتە هۆكار‬ ‫بۆ چارەسەری كێشەكان‪ ،‬خۆی ئێستا‬ ‫بۆتە گرێكوێرەیەك و چاوەڕوان ناكرێت‬ ‫بەم نزیكانە بكرێتەوە‪.‬‬ ‫نزیك��ەی دو مان��گ و نی��و بەس��ەر‬ ‫ئەنجامدانی هەڵبژاردن��ە پەرلەمانییەكەی‬ ‫‪12‬ی ئایاری راب��ردودا تێدەپەڕێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێش��تا ئەنجامەكانی دیار نین و پرۆسەی‬ ‫سیاسیش��ی لەعێ��راق توش��ی جۆرێ��ك‬ ‫لە‌پەككەوتن كردوە‪.‬‬ ‫لەگ��ەڵ ئ��ەوەی هاواڵتی��ان لەواڵتانی‬ ‫پێش��كەوتو بۆ ئەوە بەشداری هەڵبژاردن‬ ‫دەك��ەن تاوەك��و لەڕێگەی��ەوە چ��او‬ ‫لەگۆڕانكاریی و چارەس��ەری كێشەكانیان‬ ‫بكەن‪ ،‬بەاڵم لەعێراق هەڵبژاردن خۆی بۆتە‬ ‫گرێكوێرەی��ەك و پێناچێت بەم نزیكانەش‬ ‫بكرێتەوە‪.‬‬ ‫بەهۆی ئ��ەوەی بەش��ێك لەالیەنەكانی‬ ‫هەڵبژاردنەكە‪ ،‬هەندێك لەالیەن براوەكانیان‬ ‫تۆمەبتار دەكرد بە ئەنجامدانی ساختەكاری‬ ‫لەهەڵبژاردنەكەدا‪ ،‬بۆیە پەرلەمانی عێراقی‬ ‫بڕی��اری هەژماركردن��ەوەی دەنگەكان��ی‬ ‫بەدەستداو ئێستاش ئەو پرۆسەیە بەبڕیای‬ ‫كۆمسیۆن كە تێیدا دەنگی ئەو سندوقانە‬ ‫دەژمێردێن��ەوە ك��ە تانەیان لەس��ەرە‪،‬‬ ‫بەردەوامە‪.‬‬

‫موسەنا ئەمین‪ ،‬س��ەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یەكگرت��وی لەخولی پێش��وی پەرلەمانی‬ ‫عێراق‪ ،‬سەبارەت بەوەی بۆچی هەڵبژاردن‬ ‫خۆی بۆتە كێشە‪ ،‬بۆ ئاوێنە باسی لەوە كرد‬ ‫كە هەڵبژاردن نەك��راوە ئەگەر هەڵبژاردن‬ ‫بكرێت نابێتە كێشەو گرێكوێرە‪.‬‬ ‫ئ��ەو وتیش��ی"ئەوەی ك��را تەزوی��ر و‬ ‫س��اختەكاری بو‪ ،‬تەزویر و ساختەكاریش‬ ‫كێشە چارەسەر ناكات بەڵكو خۆی دەبێتە‬ ‫دەبێتە كێشە‪".‬‬ ‫موس��ەننا پێش��ی وایە دەكرا كێشەی‬ ‫س��اختەكارییەكە چارەس��ەر بكرای��ەو‬ ‫وتیشی"پەنابردن بۆ كۆمسیۆن‪ ،‬پەرلەمان‬ ‫و دادگای فیدراڵ��ی ب��ۆ ئ��ەوە ب��و ئەو‬ ‫ساختەكارییەی كراوە راس��ت بكرێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم رێگەنەدرا‪".‬‬ ‫ئەو پێش��بینش دەكات "تا چوار ساڵی‬ ‫دیكە ئ��ەم گ��رێ كوێرەی��ە نەكرێتەوە‪،‬‬ ‫چونك��ە ئەوانەش��ی دەچن��ە پەرلەمان‬ ‫بەش��ێكی زۆریان خۆی��ان تۆمەتبارن بە‬ ‫ئەنجامدانی س��اختەكاریی و بەو هۆیەوە‬ ‫كێش��ەكە لەماوەی چوار س��اڵی داهاتودا‬ ‫بەردەوام دەبێت چونكە ئیرادەیەكی بەدەر‬ ‫لەئیرادەی دەنگدەر س��ەپێنراوە بەس��ەر‬ ‫خەڵكدا‪".‬‬ ‫بەاڵم ئەش��واق ج��اف‪ ،‬پەرلەمانتاری‬ ‫پارت��ی لەخولی پێش��وی پەرلەماندا پێی‬ ‫وایە هۆكاری ئەوەی هەڵبژاردن خۆی بۆتە‬

‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌ كۆمپانیای‌ ڕۆژ گوڵ ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‪ ،‬دابان‬ ‫ی له‌شار ‌‬ ‫گه‌ش��تیار ‌‬ ‫ی گه‌ش��ته‌كانه‌و‌ه بۆ‬ ‫مسته‌فا له‌باره‌ ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی گه‌ش��ت‬ ‫هه‌فتان��ه‌ س��ه‌دان هاواڵت ‌‬ ‫ده‌كه‌ن بۆ واڵتانی‌ میسرو ئازربایجان‬ ‫ی‬ ‫ئه‌رمینیاو لوبنان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "راگرتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی فرۆكه‌خانه‌ ‌‬ ‫گه‌ش��ته‌كان ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ب��ۆ واڵتان��ی‌ توركی��ا كێش��ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس��ت كردوین‪ ،‬ئ��ه‌و هاواڵتیانه‌ ‌‬ ‫له‌س��لێمانیه‌وه‌ گه‌ش��ت ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫ژنێک دوای دەنگدان‬ ‫واڵتی‌ توركیا ده‌بێ��ت بچنه‌ هه‌ولێرو‬ ‫چه‌ند ڕۆژێك بمێنه‌وه‌ ئه‌وكات گه‌شت‬ ‫كێش��ە‪ ،‬بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە كە الیەنە بكه‌ن"‪.‬‬ ‫سیاسییەكان یەكتریان قبوڵ نییە‪ ،‬لەبری‬ ‫ناوب��ارو ئاماژه‌ی‌ ب��ه‌و‌ه كرد له‌م‬ ‫پێشكەش��كردنی خزمەتگ��وزاری هێرش هاوینه‌دا ژماره‌یه‌كی‌ زۆر له‌گه‌ش��تیار‬ ‫دەكەنە سەر یەكتری‪.‬‬ ‫ڕویان له‌واڵت��ی‌ ئازه‌ربایجان كردوه‌‌و‬ ‫ئەو وتیشی"لەعێراقدا كێبڕكێكە لەسەر‬ ‫پێشكەشكردنی خزمەت نییە بەڵكو لەسەر‬ ‫گەندەڵیی��ەو الیەنەكان ب��ۆ ئەوە ملمالنێ‬ ‫دەكەن كە لەكێكەك��ە زیاتر بەربكەوێت‪،‬‬ ‫بۆیە تاوەكو گەندەڵی چارەس��ەر نەكرێت‬ ‫لەعێراق��دا هەڵب��ژاردن ناتوانێ��ت هی��چ‬ ‫كێش��ەیەك چارەسەر بكات و بەو شێوەیە‬ ‫خۆیشی دەبێتە گرێ كوێرەو كێشە‪".‬‬ ‫باس��ی لەوەش��كرد كە ه��ەر الیەنێك‬ ‫دەدۆڕێ��ت دەڵێ��ت‪ ،‬هەڵبژاردنەك��ە‬ ‫ساختەكاریی تێدا كراوەو ئەو الیەنانەشی‬ ‫دەیبەنەوە هەڵبژاردنەكە بە باش وەس��ف‬ ‫دەك��ەن و الیان پەس��ەندە بۆیە ئەوەش‬ ‫هۆكارێكی دیكەیە ب��ۆ ئەوەی هەڵبژاردن‬ ‫نەتوانێت هیچ كێشەیەك چارەسەر بكات‪.‬‬ ‫ئ��ەو پەرلەمانت��ارەی پێش��وی پارتی‬ ‫پێش��ی وایە بەهۆی ئەوەی چارەس��ەری‬ ‫ئەو كێشەیە لەدەست عێراقییەكاندا نییە‪،‬‬ ‫بۆیە كردنەوەی گرێكوێرەكە لەالی الیەنی‬ ‫دەرەكی دەبینێت‪.‬‬ ‫ئەو پێش��بینی دەكات ك��ە هەر كاتێك‬ ‫ئەمریكاو ئێران گەیشتنە ئەنجامێك و لێك‬ ‫نزیكبونەوە ئەوە گرێكوێرەی ئەنجامەكانی‬ ‫هەڵبژاردن دەكرێتەوە بەاڵم بەپێچەوانەوە‬ ‫ملمالن��ێ و كێش��ەكان ب��ەرەو ئاڵۆزی و‬ ‫خراپتر دەچن‪.‬‬

‫هه‌مو ش��ه‌ش ڕۆژ جارێك ‪ 110‬كه‌س‬ ‫ی‬ ‫گه‌ش��ت ده‌كه‌ن بۆ باك��ۆ‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫"تكتی‌ فی��زه‌ ب��ۆ ئازه‌ربایجان ‪450‬‬ ‫ی‬ ‫دۆالر‌ه ب��ۆ حه‌وت ڕۆژ‪ ،‬به‌ش��ێو‌ه ‌‬ ‫گروپاتیش وات ‌ه مانه‌وه‌ی‌‌و مه‌سره‌ف‬ ‫له‌سه‌ر كۆمپانیا ده‌بێت ‪ 650‬دۆالره‌‪،‬‬ ‫ی چون‌و‬ ‫ب��ۆ واڵت��ی‌ لوبن��ان تكت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 383‬دۆالره‌‪ ،‬به‌ش��ێوه‌ ‌‬ ‫هاتنه‌وه‌ ‌‬ ‫گروپاتیش ته‌نها شه‌ش سه‌دو په‌نجا‬ ‫دۆالر وه‌رده‌گیرێت"‪.‬‬ ‫ی میسرو ئه‌رمینیاش‬ ‫وتیشی‌ "بۆ واڵت ‌‬ ‫ته‌نه��ا ‪ 500‬دۆالر وه‌رده‌گیرێ��ت بۆ‬ ‫ی گروپ ك ‌ه‬ ‫ماوه‌ی‌ حه‌وت ڕۆژ به‌شێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و كه‌سه‌ی‌ سه‌فه‌ر ده‌كات سه‌ردان ‌‬ ‫ی پێده‌كرێت‬ ‫شوێنه‌ گه‌ش��تیاریه‌كان ‌‬ ‫له‌الیه‌ن كۆمپانیایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نوس��ینگه‌ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫س��لێمانی‌ تراڤ��ڵ‪ ،‬س��االر تۆفی��ق‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫حه‌م ‌ه كه‌ری��م به‌ئاوێن��ه‌ ‌‬ ‫ی له‌مس��اڵدا گه‌ش��ت‬ ‫ئه‌و هاواڵتیانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ك��ه‌ن له‌‪ %80‬ب��ۆ ‪ 90%‬بۆ واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی به‌هۆ ‌‬ ‫توركیا چون‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌ش��ته‌كان بۆ واڵتی‌ توركیا نرخ ‌‬ ‫گه‌ش��ته‌كان گران ب��و‌ه به‌ڕاده‌یه‌ك‬

‫ی دیكه‌ی‌ س��اڵدا‬ ‫جیاواز له‌وه‌رزه‌كان ‌‬ ‫ی گه‌ش��ت ك��ردن له‌س��ه‌رجه‌م‬ ‫تكت ‌‬ ‫ئیرالین��ه‌كان ‪ 180‬دۆالر ب��وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی یه‌ك‬ ‫له‌م وه‌رزه‌دا‪ ،‬هه‌رزانترین تكت ‌‬ ‫ی گه‌شت كردن بۆ توركیا ‪520‬‬ ‫س��ه‌ر ‌‬ ‫دۆالره‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی "له‌ڕێگ�� ‌هی‌ كۆمپانی��ا ‌‬ ‫وتیش�� ‌‬ ‫عێ��راق ئیرالین بۆ م��او‌هی‌ دور ‪460‬‬ ‫دۆالره‌ بۆ م��او‌هی‌ نزیكترین كاتیش‬ ‫ب��ۆ یه‌ك س��ه‌ر ‪ 600‬دۆالره‌ بۆ یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫س��ه‌ر بۆ واڵتی‌ توركیا‪ ،‬ئێستا داوا ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌هاواڵتیان ده‌كرێت له‌الیه‌ن‬ ‫ی‬ ‫كۆمپانیاكان��ه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ده‌بێت هاواڵت ‌‬ ‫تكتی‌ هه‌ردو سه‌ر ببڕێت به‌سه‌ریه‌كه‌و‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش بارگرانیه‌ بۆ خه‌ڵكی‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئه‌وان ده‌یانه‌وێت هه‌ریه‌ك سه‌ر تكت‬ ‫بببڕن"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌ش��ی‌ رونك��رده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن كۆمپانیای‌ توركیش ئیرالین‌و‬ ‫ئی��راق ئیرالین‌و ئه‌تڵه‌س ئیرالیینه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫گه‌شته‌كان ئه‌نجام ده‌درێت‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫"هه‌مو ش��ه‌و ڕۆژێك چوار گه‌ش��ت‬ ‫ئه‌نج��ام ده‌درێت ب��ۆ واڵتی‌ توركیا‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌ر گه‌شتێك ‪ 105‬بۆ ‪ 120‬نه‌فه‌ر‬ ‫ده‌توانن گه‌شت بكه‌ن"‪.‬‬

‫فرۆکەخانەی سلێمانی‬

‫)‪ )634‬سێشهممه ‪2018/7/24‬‬

‫‪3‬‬

‫پەرلەمانی کوردستان‌و عێراق سەرقاڵی ئیمتیازی خۆیانن‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫لەپەرلەمانی كوردستان پرۆژە یاسای‬ ‫چاكسازیی خانەنشینی راگیراوە‬ ‫كە بەپێی پرۆژە یاساكە بەشێك‬ ‫لەموچەی خانەنشینی پەرلەمانتاران‬ ‫كەمدەكرایەوەو پەرلەمانی عێراقیش‬ ‫یاسایەكی دەكردوە تێیدا ئەو‬ ‫پەرلەمانتارانەش خانەنشین دەكرێن‬ ‫كە هەردو مەرجی خزمەت‌و تەمەن‬ ‫نایانگرێتەوە‪.‬‬ ‫رۆژی ‪1‬ی تەمموز یاس��ایەكی نوێی‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەرۆژنامەی‬ ‫رەسمی وەقایعی عێراقیدا باڵوبۆتەوەو‬ ‫تێی��دا مافی خانەنش��ینی دەداتە ئەو‬ ‫پەرلەمانتاران��ەش ك��ە مەرجی پازدە‬ ‫س��اڵ خزمەت‌و تەمەنی پەنجا ساڵیان‬ ‫تێدا نییە‪.‬‬ ‫تێپەڕاندنی ئەو یاس��ایە ناڕەزایەتی‬ ‫ش��ەقامی عێراق��ی‌و حكومەتیش��ی‬ ‫بەدوای خۆی��دا هێنا‪ .‬حەیدەر عەبادی‬ ‫پەرلەمانی عێراق‬ ‫پەنای بردە بەر تانەدان لە‌یاساكە بەو‬ ‫پاساوەی لێكەوتەی دارایی تێدایە بەاڵم‬ ‫رەزامەندی حكومەتی بۆ وەرنەگیراوە‪ ،‬ئیمتیازانی پەرلەمانتاران‌و لە‌‪ 73‬ماد‌ه خزمەت‌و تەمەنیان تێدا نییە‪ ،‬كێشەی پێیه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێك��دا له‌ماده‌ی یه‌كه‌می‬ ‫دادگایی فیدرالی کارکردنی بەیاس��اکە پێكهاتوه‌و ته‌نیا لەیەك مادەدا باس��ی ئەوەی��ان ب��ۆ چارەس��ەر ك��راوە كە ده‌س��توردا هاتوه‌ ك ‌ه سیستمی عێراق‬ ‫مه‌رجه‌یان تێدا نییه‌ كێش��ه‌كه‌یان بۆ په‌رله‌مانییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕوی عه‌مه‌لییه‌و‌ه‬ ‫خانەنشینی پەرلەمانتاران هاتوە‪.‬‬ ‫راگرت‪.‬‬ ‫وا نەبوە‪.‬‬ ‫وتیش��ی"ئه‌و هه‌م��و ماده‌ی�� ‌ه باس چاره‌سه‌ركراوه‌‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی یاساكە تێپەڕیوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جەختیش��ی ك��ردەوە ك��ە هه‌م��و‬ ‫لەبارەی چۆنیەتی ئەو چارەس��ەری‬ ‫سەرۆكایەتی كۆمار جەختی كردەوە كە ناكرێت ك�� ‌ه په‌یوه‌ندی به‌ به‌هێزكردنی‬ ‫لەالیەن س��ەرۆك كۆمارە ئیمزا لەسەر ده‌س��ه‌اڵتی ته‌ش��ریعییه‌و‌ه هه‌ی�� ‌ه لە‌یاساكەدا هاتوە‪ ،‬ئەو باسی لەوە كرد فراكسیۆن ‌ه سیاسییه‌كان له‌دانیشتنه‌كانی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ده‌س��ه‌اڵتی جێبه‌جێكردندا كە ئه‌وه‌ی خزمه‌تی نیی��ه‌ له‌به‌رامبه‌ر په‌رله‌ماندا بون تا په‌س��ه‌ندكردنی ئه‌و‬ ‫ئەو یاسایە نەكراوە‪.‬‬ ‫دو پەرلەمانت��اری ئ��ەو خول��ەی كه‌ ب��ه‌و یاس��ایه‌ حكوم��ه‌ت قه‌ڵس هه‌ر س��اڵێك خزمه‌ت ش��ه‌ش ملیۆن یاسایه‌و كه‌سیش دژی نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫بەقسەی ئەو حه‌یده‌ر عه‌بادی‪ ،‬له‌پێناو‬ ‫پەرلەمان��ی عێراق كە یاس��اكەی تێدا بوه‌ چونك�� ‌ه رۆڵێكی زیات��ر ده‌دات ‌ه دینار ده‌دات كه‌ هه‌م��و فه‌رمانبه‌رێك‬ ‫دەرچوە‪ ،‬بۆ ئاوێنە باسیان لەوە كرد كە په‌رله‌م��ان‪ .‬بۆی�� ‌ه ته‌نیا ئ��ه‌و خاڵ ‌ه رێژه‌ی��ه‌ك ب��ۆ خانه‌نش��ینی ده‌دات‪ ،‬هێوركردن��ه‌وه‌ی خۆپیش��اندانه‌كان‌و‬ ‫كاردانەوەی عەبادی بەرامبەر بە یاساكە بچوكه‌ ده‌وروژێنن‪ .‬لەكاتێكدا یاس��اكە ئه‌وه‌ش��ی ته‌مه‌نی نه‌گه‌یشتۆته‌ په‌نجا گۆڕینی سه‌رنجی خۆپیشانده‌ر له‌سه‌ر‬ ‫س��اڵ‪ ،‬له‌سه‌دا شه‌س��تی خانه‌نشینی حكومه‌ت��ه‌وه‌ بۆ س��ه‌ر په‌رله‌مانتاران‬ ‫بۆ ئەوەیە س��ەرنجی خۆپیشاندەرانی لە‌دەستور دەرنەچوە"‬ ‫ل��ه‌م كاته‌دا په‌نای بردۆته‌ به‌ر تانه‌دان‬ ‫وتیش��ی"له‌عێراقدا بۆ مامۆستایانی ده‌یگرێته‌وه‌ نه‌ك له‌سه‌دا سه‌د‪.‬‬ ‫ئێس��تای عێراق لەس��ەر حكومەتەوە‬ ‫نه‌جیب��ه‌ نه‌جی��ب‪ ،‬ئەندامی لیژنەی له‌یاسه‌كه‌‪.‬‬ ‫زانكۆو بۆ دادوه‌رانی ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ری‬ ‫بگوازێتەوە بۆ سەر پەرلەمان‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەش دانی بەوەدا نا كە ئه‌م‬ ‫هه‌مان شێوه‌یه‌و جیاوازیان هه‌ی ‌ه له‌گه‌ڵ دارایی خولی پێشوی پەرلەمانی عێراق‬ ‫زان��ا رۆس��تایی‪ ،‬ئەندام��ی لیژنەی خانه‌نش��ینی ئاسایی‌و كه‌سیش قسه‌ی باسی لەوە كرد یاساكە بۆ بەهێزكردنی كارەی ئەوان‌ كاریگه‌ری ده‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫ئەدای پەرلەمانە لەبەرامبەر دەسەاڵتی ئه‌وه‌ی هه‌مو پله‌بااڵكان داوا بكه‌ن به‌و‬ ‫یاسایی خولی پێشوی پەرلەمانی عێراق له‌سه‌ر ئه‌وه‌ نه‌بوه‌‪".‬‬ ‫بەقسەی رۆستایی بەگوێرەی یاساكە جێبەجێكردن��دا‪ ،‬چونك��ە بەقس��ەی جۆر‌ه خانه‌نشین بكرێن‪.‬‬ ‫راگەیاند ئەو یاسایەی دەرچوە یاسای‬ ‫ئ��ەوەش لەكاتێكدای��ە لە‌هەرێم��ی‬ ‫ئەنجومەن��ی نوێنەران��ی عێراقە نەك ئ��ه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی ه��ەردو مەرجی ئەو حكومه‌ت زۆرج��ار پابه‌ند نه‌ده‌بو‬

‫لەئێستادا‬ ‫پەرلەمانتارانی‬ ‫کوردستانیش‬ ‫ئەگەر خانەنشین‬ ‫بكرێن بە شەش‬ ‫ملیۆن دینار‬ ‫خانەنشین‬ ‫دەكرێن چونكە‬ ‫یاساكە راگیراوەو‬ ‫پەسەندناكرێت‬ ‫كوردستان چەند مانگێكە پرۆژە یاسای‬ ‫چاكس��ازی لەموچ��ە‌و خانەنش��ینی‌و‬ ‫ئیمتیازات��ەكان لەالی��ەن حكومەتەوە‬ ‫رەوان��ەی پەرلەمان ك��راوە كە تێیدا‬ ‫حكومەت داوای كردبو بەپێی یاس��ای‬ ‫خانەنش��ینی یەكگرتوی عێ��راق پلە‬ ‫ب��ااڵكان لەنێویش��یاندا پەرلەمانتاران‬ ‫خانەنش��ین بكرێ��ت‪ ،‬ب��ەاڵم جێگری‬ ‫س��ەرۆكی لیژنەی دارایی ب��ۆ ئاوێنە‬ ‫ئاماژەی ب��ەوەدا كە پەس��ەندكردنی‬ ‫یاساكە ئێستا لە‌سەرۆكایەتی پەرلەمان‬ ‫راگیراوە‪.‬‬ ‫عه‌لی حه‌مه‌ساڵح‪ ،‬جێگری سەرۆكی‬ ‫لیژن��ەی دارایی ئاماژەی ب��ەوەدا كە‬ ‫پرۆژە یاساكە ئێستا الی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مانه‌و نایخات ‌ه به‌رنامه‌ی كاره‌وه‌و‬ ‫راگیراوه‌‪.‬‬ ‫بەپێی قس��ەی ئەو هۆكاره‌كه‌ش��ی‬ ‫ب��ۆ دو خاڵ دەگەڕێت��ەوە‌‪ ،‬یه‌كه‌میان‬

‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ماده‌یه‌ك له‌پرۆژه‌ یاساكه‌دا‬ ‫جێبكه‌نه‌وه‌ ك ‌ه ده‌رماڵه‌ی فه‌رمانبه‌ران‬ ‫كه‌مبكرێته‌وه‌‪ .‬دوه‌میان ئه‌وه‌یه‌ ئەما ‌ن‬ ‫ئه‌وه‌یان له‌پرۆژ‌ه یاساكه‌ جێكرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫موچه‌ی خانه‌نشینی له‌‪ 400‬هه‌زار كه‌متر‬ ‫نه‌بێ��ت كە ئەوەش بەدڵ��ی حكومەت‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم عەلی باس��ی ل��ەوە كرد كە‬ ‫لەئێس��تادا پەرلەمانت��اران ئەگ��ەر‬ ‫خانەنش��ین بكرێن بە ش��ەش ملیۆن‬ ‫دینار خانەنشین دەكرێن چونكە یاساكە‬ ‫راگیراوەو پەسەندناكرێت‪.‬‬ ‫جەختیشی كردەوە كە ئه‌و یاسایه‌ی‬ ‫له‌په‌رله‌مان��ی عێ��راق ده‌رچ��وه‌ هیچ‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی نابێت له‌سه‌ر ئێره‌‪.‬‬ ‫ت��ه‌الر له‌تی��ف‪ ،‬ئەندام��ی لیژنەی‬ ‫یاس��ایی رەتیكردەوە كە هۆكار ئەوانە‬ ‫بن بۆ راگرتنی پرۆژە یاس��اكەو باسی‬ ‫ل��ەوە كرد ك��ە ئامادەنەبونی وەزیری‬ ‫داراییەوە دانیش��تن بۆ پەسەندكردنی‬ ‫دواكەوتوە‌و جەختیشی كردەوە كە ئەو‬ ‫پرۆژە یاسایە دەس��تكەوت دەبێت بۆ‬ ‫پارتی‌و یەكێتی‌و مەبەستیانە پەسەند‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫لەب��ارەی ئ��ەوەی ناكرێ��ت بەب��ێ‬ ‫ئامادەبونی وەزیری دارایی تێپەڕێنرێت‪،‬‬ ‫ئ��ەو وتی"به‌ب��ێ حكوم��ه‌ت ناتوانین‬ ‫تێپه‌ڕێنین چونك ‌ه به‌پێی رێككه‌وتنێكی‬ ‫نێ��وان حكوم��ه‌ت‌و په‌رله‌م��ان‪ ،‬هه‌ر‬ ‫پرسێك په‌یوه‌ندی به‌الیه‌نی داراییه‌و‌ه‬ ‫هه‌بو‪ ،‬ده‌بێ��ت به‌ڕه‌زامه‌ندی حكومه‌ت‬ ‫تێپه‌ڕێنرێت‪".‬‬ ‫زانا رۆستایی پێی وایە پەسەندكردنی‬ ‫یاساكەی ئەوان كاریگەری لەسەر زیاتر‬ ‫پەكخس��تنی پرۆژە چاكس��ازییەكەی‬ ‫هەرێ��م دەبێ��ت بەاڵم وتیش��ی"به‌غدا‬ ‫ده‌مێك��ه‌ چاكس��ازی له‌خانه‌نش��ینی‬ ‫پله‌بااڵكاندا ك��ردوه‌ له‌كاتێكدا له‌هه‌رێم‬ ‫تائێس��تاش خانه‌نش��ینی په‌رله‌مانتار‬ ‫ش��ه‌ش ملیۆن دینار‌ه ب��ه‌اڵم له‌به‌غدا‬ ‫له‌باش��ترین حاڵه‌تیدا ئه‌گه‌ر ‪ 40‬س��اڵ‬ ‫خزمه‌تیش��ی هه‌بێت ناگاته ‪ 4‬ملیۆن‬ ‫دینار‪".‬‬

‫په‌رله‌مانتاران ‌ی كورد له‌به‌غدا‬ ‫داكۆك ‌ی له‌یاسا نوێکەو ئیمتیازەکانیان دەکەن‬ ‫ئا‪ :‬بااڵ ده‌روێش‬ ‫ی په‌رله‌مانی‌‬ ‫ده‌رچواندنی‌ یاسای‌ نوێ ‌‬ ‫عێراق كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ئیمتیازاتی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران كاردانه‌وه‌ به‌دوای‌‬ ‫خۆیدا ده‌هێنێت‪ ،‬په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫ی له‌یاسای‌‬ ‫كورد له‌به‌غدا داكۆك ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران‬ ‫ئیمتیازو خانه‌نشین ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێن "بابه‌ته‌ك ‌ه زیاد‬ ‫ی گه‌ور‌ه كراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌قه‌باره‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی ره‌ش��ید‪،‬‬ ‫ی حاج�� ‌‬ ‫ئه‌حم��ه‌د ‌‬ ‫ی خولی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ ماو‌ه به‌سه‌رچو ‌‬ ‫س��ێهه‌می‌ په‌رله‌مان له‌فراكس��یۆنی‌‬ ‫ی راگه‌یان��د‬ ‫كۆم��ه‌ڵ به‌ئاوێن��ه‌ ‌‬ ‫یاس��اكه‌ ته‌نها له‌كاتی‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌رۆژنامه‌ی‌ وه‌قائیعی‌ عێراقی‌ كێشه‌ی‌‬ ‫دروستكردوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێستا زۆر به‌‬ ‫ی یاساكه‌ ده‌كرێت‌و ده‌ڵێن‬ ‫هه‌ڵه‌ باس ‌‬ ‫یاسای‌ خانه‌نش��ینی‌ په‌رله‌مانتارانه‌‪،‬‬ ‫ی خانه‌نشینیمان‬ ‫ئێمه‌ له‌عێراق یاس��ا ‌‬ ‫هه‌ی��ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێس��تا هه‌ی��ه‌ پێی‌‬ ‫ده‌وترێ��ت یاس��ای‌ خانه‌نش��ینی‌‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌‌و رێكخسته‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌‬ ‫چی هه‌یه‌‌و چیمان نیه‌"‪.‬‬ ‫ره‌تیش��یده‌كاته‌و‌ه ده‌رچواندن��ی‌‬ ‫ی كاری‌‬ ‫ی ته‌واو بونی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫یاساك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫په‌رله‌مان بێت‪ ،‬ئاشكراشیده‌كات ساڵی‌‬ ‫ی یه‌كه‌م بۆ پرۆژه‌‬ ‫‪ 2017‬خوێندن��ه‌وه‌ ‌‬ ‫یاس��اكه‌ كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌گه‌یشتونه‌ته‌‬ ‫هیچ ئه‌نجامێ��ك‌و دواتر دواخراو‌ه بۆ‬ ‫رۆژی‌ ‪‌ 2018-3-5‬و توانراو‌ه په‌سه‌ند‬ ‫بكرێ��ت‪ ،‬پاش��ان ‪ 2018—14‬یااكه‌‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ س��ه‌رۆك كۆم��اری‌ عێراق‬ ‫كراوه‌‪ ،‬سه‌رۆك كۆماریش تێبینی‌ خۆی‌‬ ‫له‌سه‌ر یاساكه‌ هه‌بوه‌‌و ناردویه‌تیه‌وه‌‬ ‫ب��ۆ په‌رله‌م��ان‪ ،‬ئ��ه‌و وت��ی‌ "دواتر‬

‫په‌رله‌م��ان كه‌موكوریی‌ یاس��اكه‌یان‬ ‫چاك كردوه‌ت��ه‌وه‌‌و ناردویانه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫س��ه‌رۆك كۆمار‪ ،‬به‌پێی‌ یاسا سه‌رك‬ ‫ی دوهه‌م‬ ‫كۆم��ار بۆی‌ نی��ه‌ له‌ج��ار ‌‬ ‫پۆژه‌یاساك ‌ه ره‌تبكاته‌وه‌‌و بینێرێته‌وه‌‬ ‫ب��ۆ په‌رله‌م��ان‪ ،‬بۆی��ه‌ چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫ی تێپه‌ڕینی‌ ‪ 15‬رۆژ بوه‌ته‌‬ ‫كردوه‌‌و دوا ‌‬ ‫ی په‌س��ه‌ندكراو‪ ،‬به‌اڵم بۆ‬ ‫یاس��ایه‌ك ‌‬ ‫ی وه‌قائیعی‌‬ ‫له‌و ماوه‌ی��ه‌دا له‌رۆژنامه‌ ‌‬ ‫عێراقی‌ ب��ڵ�اوی نه‌كردوه‌ت��ه‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫جێگ ‌هی‌ سه‌رسورمانه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ تارق حه‌رب‪،‬‬ ‫پس��پۆر‌و شاره‌زای‌ یاس��ایی‌ به‌دوای‌‬ ‫ی خانه‌نشینی‌‬ ‫باڵوبونه‌وه‌ی‌ یاسای‌ نوێ ‌‬ ‫له‌په‌یج��ی‌ تایبه‌تی‌ خ��ۆی‌ له‌تۆڕی‌‬ ‫كۆمه‌الیه‌تی‌ فه‌یس��بوك نوسیویه‌تی‌‬ ‫ی ته‌م��وز له‌ژم��اره‌ی‌‬ ‫"رۆژی‌ ‪‌ 16‬‬ ‫ی وه‌قائیعی‌ عێراق‬ ‫‪4499‬ی‌ رۆژنام��ه‌ ‌‬ ‫ی عێراقی‌‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫یاس��ایه‌كی‌ نوێ ‌‬ ‫ب��ه‌ ژم��اره‌ ‪ 13‬ی‌ س��اڵی‌ ‪2018‬‬ ‫دوای‌ ی��ه‌ك مانگ تێپه‌ربون به‌س��ه‌ر‬ ‫ده‌رچواندنیدا باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬له‌ڕاستیدا‬ ‫یاس��ایه‌كه‌ پێش��تر هی��چ ده‌رباره‌ی‌‬ ‫نه‌وتراوه‌ ن ‌ه له‌كاتی‌ ئاماده‌كردنی‌‌و نه‌‬ ‫له‌كاتی‌ تاوتوێ‌ كردن��ی‌‌و ن ‌ه له‌كاتی‌‬ ‫یاس��ادانانی‌‪ ،‬هه‌مو كاره‌كان به‌نهێنی‌‬ ‫ئه‌نجامدراون"‪.‬‬

‫یاسایه‌كه‌ پێشتر‬ ‫هیچ ده‌رباره‌ی‌‬ ‫نه‌وتراوه‌‬ ‫ن ‌ه له‌كاتی‌‬ ‫ئاماده‌كردنی‌‌و‬ ‫ن ‌ه له‌كاتی‌ تاوتوێ‌‬ ‫كردنی‌‌و ن ‌ه له‌كاتی‌‬ ‫یاسادانانی‌‪ ،‬هه‌مو‬ ‫كاره‌كان به‌نهێنی‌‬ ‫ئه‌نجامدراون‬

‫ئه‌حمه‌دی‌ حاجی‌ ره‌شید له‌مباره‌وه‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت هه‌م��و فه‌رمانبه‌رێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌پل��ه‌ جیاجیاكانیه‌و‌ه مافی‌‬ ‫عێراق ‌‬ ‫خانه‌نش��ینی‌ هه‌یه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتارانیش‬ ‫وه‌ك هه‌ر توێژێك��ی‌ تر ئه‌و مافه‌یان دیكه‌ ده‌بێت ‪ 63‬ساڵ بێت‪ ،‬په‌رله‌مانتار‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وت�� ‌‬ ‫ی كه‌متر‬ ‫ی "ته‌نها جیاوازییه‌كه‌ ده‌بێ��ت له‌‪ 15‬س��اڵ خزمه‌ت ‌‬ ‫له‌وه‌دای ‌ه په‌رله‌مانتار ده‌بێت ته‌مه‌نی‌ نه‌بێ��ت فه‌رمانبه‌ری‌ ت��ر ده‌بێت ‪30‬‬ ‫له‌‪ 50‬ساڵ كه‌متر نه‌بێت خانه‌ نشینی‌ ساڵ خزمه‌تی‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر‬

‫یاس��اكه‌ كراو‌ه به‌ هه‌ڵاڵ به‌مه‌به‌ست ‌ه‬ ‫چونك ‌ه سه‌رۆك كۆمار رازی‌ بوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌كه‌ی‌‪ ،‬ئێستاش ده‌مه‌وێت‬ ‫بڵێم با ت��ارق حه‌رب بچێت له‌یوتوب‬ ‫ی ڤیدیۆی‌ دانیشتنه‌كان بكات‪،‬‬ ‫سه‌یر ‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر ت��ارق حه‌رب خه‌وتبێت‬ ‫ئێمه‌ چی‌ لێبكه‌ین"‪.‬‬

‫یاسایه‌كی‌ نهێنی‌‬

‫هه‌روه‌ها ئه‌ندامی‌ خولی‌ س��ێهه‌می‌‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مانی‌ عێراق له‌فراكسیۆن ‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌شواق جاف‬ ‫پشتیوانی‌ له‌قسه‌ی‌ په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌‬ ‫ی ده‌كات‌و ده‌ڵێت‬ ‫كۆمه‌ڵ��ی‌ ئیس��ل�ام ‌‬ ‫"جارێ‌ ئ��ه‌وه‌ی‌ تاریق حه‌رب ده‌ڵێت‬ ‫یاس��اكه‌ ب�� ‌ه نهێنی‌ ده‌رچ��وه‌ هیچ‬ ‫نازانێ��ت‪ ،‬چونكه‌ هیچ یاس��ایه‌ك به‌‬ ‫ی ده‌رناچێت‪ ،‬راس��ت ‌ه دانیشتی‌‬ ‫نهێن ‌‬ ‫داخراو هه‌ی ‌ه ئه‌ویش ده‌بێت له‌س��ه‌ر‬ ‫ی ئه‌منی‌ بێت‪ ،‬ئه‌م یاسایه‌ی‌‬ ‫حاڵه‌تێك ‌‬ ‫ئێس��تاش خوێنه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م‌و دوه‌می‌‬ ‫ب��ۆ كراوه‌‌و په‌س��ه‌ندیش ك��راو‌ه به‌‬ ‫ئاشكراش نه‌ك نهێنی‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ب��ه‌وه‌ش ده‌كات ئه‌و تیبینی‌‬ ‫له‌س��ه‌ر ئه‌و‌ه هه‌بو‌ه په‌رله‌مانتارێك‬ ‫‪ 21‬س��اڵ خزمه‌تی‌ له‌دام��وده‌زگای‌‬ ‫حكومه‌ت كردبێت نابێت یه‌كسان بێت‬ ‫ب�� ‌ه په‌رله‌مانتارێكی‌ دیكه‌ ك ‌ه ته‌نها ‪4‬‬ ‫ساڵ په‌رله‌مانتاربوه‌‌و وه‌ك خزمه‌تیش‬ ‫بۆ هه‌ژم��ار بكرێت‪ ،‬ئ��ه‌و وتی‌ "ئه‌و‬ ‫هه‌رایه‌ی‌ له‌س��ه‌ر یاس��اك ‌ه دروست‬ ‫ب��و‌ه حه‌یده‌ر عه‌بادی‌ له‌پش��تیه‌تی‌‪،‬‬ ‫پاش��ان هێنده‌ی‌ من ئاگاداربم هه‌مو‬ ‫په‌رله‌مانتاران��ی‌ عێ��راق كێش��ه‌یان‬ ‫نیه‌‌و یاس��اكه‌ ده‌یانگرێته‌و‌ه ته‌نها ‪50‬‬ ‫ی ئه‌وه‌یان‬ ‫په‌رله‌مانتار نه‌بێت كه‌ مه‌رج ‌‬ ‫تێدا نیه‌ خانه‌نش��ین ب��ن به‌تایبه‌ت‬ ‫ی ته‌مه‌ن‌و ساڵی‌ خزمه‌تیانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌رو ‌‬

‫مشتومڕێكی‌ گه‌رم له‌ئارادایه‌ سه‌باره‌ت ده‌رماڵ��ه‌ی‌ بڕوانامه‌كه‌ی‌ ‪%100‬ی‌ موچه‌ ‌ی‬ ‫به‌جیاوازی‌ نێوان موچه‌ی‌ گه‌وره‌ به‌رپرسانی‌ بنه‌ڕه‌تیه‌‪%75 ،‬ی‌ موچه‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ده‌چێته‌‬ ‫عێراق له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌ودوا ‌ی پله‌ وه‌زیفییه‌كانی‌ سه‌ر موچه‌ی‌ هه‌ڵگر ‌ی بڕوانامه‌ ‌ی ماسته‌ر‪،‬‬ ‫تر له‌دامه‌زراوه‌كانی‌ ده‌وڵه‌ت‪ ،‬به‌ش��ێكی‌ ‪ %45‬هه‌ڵگری‌ بڕوانام��ه‌ی‌ به‌كالۆریۆس‌و‬ ‫ك��ه‌م له‌كارمه‌ندانی‌ حكوم��ی‌ كه‌ وه‌زیر‌و ‪ %35‬هه‌ڵگ��ر ‌ی بڕوانامه‌ی‌ په‌یمانگا‌و ‪%25‬‬ ‫په‌رله‌مانت��ار‌و دادوه‌ره‌كان ده‌گرێت��ه‌وه‌ هه‌ڵگر ‌ی بڕوانامه‌ ‌ی ئاماده‌یی‌‪.‬‬ ‫تارق حه‌رب‪ ،‬پسپۆر‌و شاره‌زای‌ یاسایی‌‪،‬‬ ‫موچه‌كانی��ان چه‌ن��دان هێن��ده‌ زیاتری‌‬ ‫یاسای‌ نوێی‌ خانه‌نش��ینی‌ به‌"یاسایه‌كی‌‬ ‫ئه‌ودوا ‌ی كارمه‌ندانی‌ ده‌وڵه‌ته‌‪.‬‬ ‫نهێن��ی‌" ناوده‌ب��ات‪ ،‬ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی‌ ‪328‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك�� ‌ی زۆره‌ ش��ه‌قامی‌ عێراق��ی‌ په‌رله‌مانت��اری‌ خول��ی‌ پێش��و موچه‌ی‌‬ ‫ناڕازیی ‌ه له‌و نادادپه‌روه‌رییه‌ی‌ كه‌ له‌نێوان مس��ۆگه‌ری‌ خانه‌نش��ینیان ‪ 5300‬دۆالر‬ ‫ئه‌م موچه‌ جیاوازان��ه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ بێت‪ ،‬كه‌ س��ه‌رباری‌ ئ��ه‌وه‌ی‌ به‌موچه‌ی‌‬ ‫موچ��ه‌ی‌ په‌رله‌مانتاران‌و خانه‌نش��ینی‌‌و وه‌زیر خانه‌شین ده‌بن‪ ،‬چه‌ندین ئیمتیازی‌‬ ‫ئیمتیاز‌ه زۆرو زه‌به‌نده‌كانیان‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ دیكه‌ش��یان بۆ ده‌سته‌به‌ر ده‌كرێ‌‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫"نوێنه‌ران��ی‌ گ��ه‌ل" كارو ئه‌ركی��ان زۆر "خزمه‌ت��ی‌ هه‌مو ئه‌ندامان��ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫سوك‌و ئاس��انه‌ به‌بێ‌ هیچ ده‌سكه‌وتێكی‌ نوێن��ه‌ران به‌‪ 15‬س��اڵ‌ حس��اب ده‌كرێ‌‬ ‫به‌ب��ی‌ ره‌چاوكردن��ی‌ م��اوه‌ی‌ خزمه‌ت��ه‌‬ ‫گرنگیشیان بۆ گه‌ل هه‌بێ‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ لێدوان ‌ی په‌رله‌مانتاری‌ پێش��وی‌ راسته‌قینه‌كه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش پێچه‌وانه‌ ‌ی یاسای‌‬ ‫عێ��راق‪ ،‬مه‌ش��عان جه‌ب��وری‌‪ ،‬موچه‌ی‌ خانه‌نشینییه‌ ك ‌ه مه‌رجی‌ ‪ 15‬ساڵی‌ داناوه‌‬ ‫په‌رله‌مانت��ار به‌هه‌م��و ده‌رماڵه‌و موچه‌ی‌ بۆ وه‌رگرتنی‌ موچه‌ی‌ خانه‌نشینی‌‪ .‬مافی‌‬ ‫پاسه‌وانیه‌كانیه‌وه‌ ده‌گاته‌ ‪ 45‬ملیۆن دینار پارێزبه‌ندیش ‌ی به‌خش��یو‌ه به‌په‌رله‌مانتار‬ ‫له‌مانگێكدا‪ .‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ نزمترین له‌به‌رده‌م ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ریدا"‪.‬‬ ‫ه��اوكات ده‌س��ته‌ی‌ خانه‌نش��ینی‌‬ ‫موچه‌ له‌عێراقدا كه‌متر له‌‪ 400‬هه‌زار دیناره‌‬ ‫رایگه‌یان��دوه‌ ك��ه‌ له‌گ��ه‌ڵ‌ ده‌رچون��ی‌‬ ‫‪ ،‬واته‌ جیاوازییان ب ‌ێ ئه‌ندازه‌ زۆره‌‪.‬‬ ‫جه‌بوری‌ ئاماژه‌ ب��ه‌وه‌ ده‌كات موچه‌ی‌ مه‌رسومی‌ كۆماریی‌‌و باڵوبونه‌وه‌ ‌ی یاساكه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌ت�� ‌ی په‌رله‌مانتار ‪ 4‬ملیۆن دۆالره‌‪ 2 ،‬له‌رۆژنامه‌ ‌ی وه‌قایع ‌ی عێراقی‌‪ ،‬ده‌ستبه‌جێ‌‬ ‫ملی��ۆن دینار ده‌رماڵه‌ش�� ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانتاران ده‌ستیانكردو‌ه به‌معامه‌له‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانتار هه‌ڵگ��ری‌ بڕوانامه‌ی‌ دكتۆرا خانه‌نشینیان"‪.‬‬

‫موچ ‌ه ‌ی خانه‌نشینی‌ په‌رله‌مانتاران ‪ 5300‬دۆالره‌‬

‫‪4‬‬

‫)‪ )634‬سێشهممه ‪2018/7/24‬‬

‫ئایا‬ ‫لەئیمتیازه‌كان ‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتار‌و‌و‬ ‫موچ ‌ه ‌ی‬ ‫خانەنشنیان‬ ‫رازیت؟‬ ‫دالوەر عوسمان‪ ،‬مامۆستا‌و پسپۆر‬ ‫لەسیستەمی سیاسی‪:‬‬ ‫ئ��ەوەی لەعێ��راق دەگوزەرێ��ت‬ ‫گاڵتەجاریی��ە‪ ،‬ئەم��ە گەورەتری��ن‬ ‫تاوانە ئەن��دام پەرلەمانێك تا قیامەت‬ ‫ب��ۆ پشتاوپش��تی موچەیەك��ی زۆری‬ ‫خانەنیشی وەربگرێت‪ ،‬من وای دەبینم‬ ‫ئەو چوار س��اڵەش هیچ خزمەتێكیان‬ ‫نەكردوە بەڵكو خزمەتكراون بەداخەوە‬ ‫ئەم��رۆ پەرلەم��ان‌و پەرلەمانت��اران‌و‬ ‫پاسەوانی پەرلەمانتاران‌و شۆفێرەكانیان‬ ‫بونەتە مۆتەكەی سەر بودجە‌و موچەی‬ ‫گشتی هاواڵتیان‪.‬‬ ‫سیروان جەمال‪ ،‬بەرێوەبەری دەزگای‬ ‫جەمال عیرفان‪:‬‬ ‫ئەوەی ل��ەم واڵت��ە دەیبینین جگە‬ ‫لەزوڵم هیچی تر نیە‪ ،‬ئاخر من دەپرسم‬ ‫پەرلەمانتار چی ك��ردوە تا بەو جۆرە‬ ‫سامانی گش��تی بخرێتە خزمەت‪ ،‬هەر‬ ‫ئەمەش گەیاندومی بەو باوەرەی بە هیچ‬ ‫شێوەیەك بەشداری لە‌هیچ هەڵبژاردنێك‬ ‫نەكەم‪ ،‬ئەوەی لەم كوردستان‌و عێراقە‬ ‫دەبینرێت شەرم هێنەرە‪.‬‬ ‫سابیر عەبدواڵ‪ ،‬بەرێوەبەری‬ ‫نوسینگەی مافی مرۆڤ لە‌سلێمانی‪:‬‬ ‫ئیمتیاز‌و خانەنش��ینی پەرلەمانتاران‬ ‫ب��ەراورد بەفەرمانبەرێ��ك ك��ە هەمو‬ ‫تەمەنی خۆی بەخزم��ەت كردن لەناو‬ ‫دامودەزگاكانی حكومەت بەسەر بردوە‬ ‫زۆر نا یەكس��ان‌و نا هاوس��ەنگە‪ ،‬من‬ ‫پێم ئاس��اییە جی��اوازی هەبێت بەاڵم‬ ‫بەمشێوەی ئێس��تا نا كە جیاوازییەكە‬ ‫هێندە زۆرە خەڵك رقی لە‌پەرلەمانتار‌و‬ ‫پەرلەمانیش ببێتەوە‪.‬‬ ‫ئارام حاجی‪ ،‬ئەندامی دەستەی‬ ‫نوسەرانی ماڵی سوهرەوەردی بۆ‬ ‫لێكۆڵینەوە‪:‬‬ ‫پێدان��ی ئیمتیازات��ی زۆر ب��ە‬ ‫پەرلەمانتاران‌و خانەنش��ینكردنیان بە‬ ‫پارەیەكی زۆر یاس��ایی نی��ە‌و ئەگەر‬ ‫دادگایەكی فیدراڵی هەبێت بەراس��تی‬ ‫پارێ��زەری مافی گش��تی بێت دەبێت‬ ‫هەمو ئەو یاس��ایانە هەڵوەش��ێنێتەوە‬ ‫ك��ە كاتی خۆی لە‌خولەكانی ئێس��تاو‬ ‫پێشوتری عێراق تایبەت بە ئیمتیازات‌و‬ ‫موچ��ەی خانەنش��ینی پەرلەمانتاران‬ ‫دەرچوە‪.‬‬ ‫نەورۆزی مانگر‪ ،‬چاالكوانی مەدەنی‪:‬‬ ‫من داوا دەك��ەم هیچ پەرلەمانتارێك‬ ‫خانەنش��ین نەكرێ��ت دوای ت��ەواو‬ ‫بون��ی ئەركەكەی��ان وەك پەرلەمانتار‬ ‫بگەرێنەوە س��ەر پیش��ەی پێش��وی‬ ‫خۆیان‌و ئەگەر پێش��تر فەرمانبەر یان‬ ‫لەهەر دامەزراوەیەكی حكومەت كاریان‬ ‫كردوە ئ��ەو چەند س��اڵەی نوێنەری‬ ‫گەل ب��ون وەك خزمەت بۆیان هەژمار‬ ‫بكرێت‪.‬‬

‫"دور نییە بەفتوای مەرجەعیەت دەستور هە‬

‫به‌شێك له‌خۆپیشانده‌ران خوازیارن مەرجەعیەتی بااڵی شیعەك‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫شارەزایانی سیاسی پێشبینی دەكەن‬ ‫بەردەوامی خۆپیشاندانەكانی عێراق‬ ‫سەربكێشت بۆ پەكخستنی پرۆسەی‬ ‫سیاسی‌و پشێوی زیاتر لەعێراقدا‪.‬‬ ‫سیاسییەكی سەربەخۆ دەڵێت؛ دور‬ ‫نییە بەفتوای مەرجەعیەت دەستور‬ ‫هەڵپەسێردرێت چونكە ئێستا ئەو‬ ‫عێراقەی لەدوای ‪2003‬ەوە دروستكرا‪،‬‬ ‫لەدۆخی روخاندندایە‪.‬‬ ‫دو هەفتەیە خۆپیش��اندانی ش��ارو‬ ‫شارۆچكەكانی خوارو ناوەڕاستی عێراق‬ ‫بەردەوام��ەو بەپێی دوایین ئامار تێیدا‬ ‫‪ 13‬خۆپیشاندەر كوژراون‌و زیاتر لە‌‪750‬‬ ‫كەس برینداربون كە بەش��ێكی زۆریان‬ ‫لەریزی هێزە ئەمنییەكاندا‪.‬‬ ‫داواكاری خۆپیش��اندەران تەنی��ا‬ ‫ل��ەداوای خزمەتگوزاری‌و نەهێش��تنی‬ ‫بێكاری��دا خ��ۆی نابینێت��ەوە‪ .‬بەڵكو‬ ‫لەخۆپیش��اندانەكاندا بەش��ێك ل��ەو‬ ‫خۆپیش��اندەرانە كە كامێ��را دەگاتە‬ ‫س��ەریان‪ ،‬داوا دەك��ەن دام��ەزراوە‬ ‫حكومیی��ەكان‌و تەنان��ەت پەرلەم��ان‬ ‫كۆتایی پ��ێ بێت‌و مەرجەعیەتی بااڵی‬ ‫ش��یعەكان ببێت��ە حوكمڕان��ی واڵت‪،‬‬ ‫رەنگە ئەمەش داواكارییەش لەپش��ت‬ ‫پەالم��اردان‌و س��وتاندنی بەش��ێك‬ ‫لە‌دام��ەزراوە حكومییەكان��ەوە بێ��ت‬ ‫لەبەشێك لەخۆپیشاندانەكاندا‪.‬‬ ‫ئەم��ە وێن��ەی خۆپیش��اندانەكانی‬ ‫ناڕەزایەتی شارە س��ونییەكانی عێراق‬ ‫لەساڵی ‪‌2011‬و سااڵنی دوایی دێنێتەوە‬ ‫بەرچاو كە س��ەرەنجامەكەی بە هاتن‌و‬ ‫دروستبونی داعش شكایەوە‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر كاروانی‪ ،‬سیاسی ئیسالمی‬ ‫س��ەربەخۆ پێ��ی وایە ئ��ەو عێراقەی‬ ‫لەدوای ساڵی ‪2003‬ەوە دروست بو وەك‬ ‫سەرەتایەكی نوێ بۆ پەیوەندی نێوان‬ ‫پێكهاتەكان‌و هاواڵتی‌و دەسەاڵت‪ ،‬ئێستا‬ ‫لە‌دۆخ��ی روخاندندایەو دامودەزگاكانی‬ ‫دەڕوخێنەوە‪.‬‬ ‫ئەو باس��ی لەوە كرد كە كۆمسیۆنی‬ ‫هەڵب��ژاردن روخ��اوە‪ ،‬پەرلەم��ان‬

‫لەكاركەوتوە‪ ،‬حكومەت پەنای بردۆتەوە‬ ‫ب��ەر بەكارهێنانی هێز بە س��ەپاندنی‬ ‫خ��ۆی‪ ،‬ئەنجومەنی پارێزگاو حكومەتە‬ ‫لۆكاڵیی��ەكان لەب��ەردەم كەوتندان‌و‬ ‫دەسەاڵتی دادوەریی لەبەردەم پرسیاری‬ ‫گەورەدای��ە كە پ��ەردە پۆش��كەری‬ ‫ساختەكاریی‌و گەندەڵییە‪.‬‬ ‫پێش��بینیش دەكات س��ەرئەنجام‬ ‫ئەگەر ئەو خۆپیشاندانانە بەو شێوەیە‬ ‫ب��ەردەوام بن س��ەرئەنجامەكەی پەل‬ ‫بكێشێت بۆ روخانی پرۆسەی سیاسی‬ ‫لەعێراقداو لەجێگەی دۆخێكی نوێ بێتە‬ ‫كایەوە كە لۆژیكی میلیش��یاو سەربازو‬ ‫پێداویس��تیی ملمالنێكان��ی ناوچەكە‬ ‫بەڕێوەی بەرن‪.‬‬ ‫هەروەك ناشیشارێتەوە كە دۆخەكە‬ ‫مەترس��ی ئەوەش��ی لێدەكرێ��ت كە‬ ‫بەفتوایەك��ی مەرجەعیەت دەس��تور‬ ‫هەڵپەس��ێردرێت‌و متمانە لەم دەوڵەت‬ ‫بكێشرێتەوەو چوارچێوەیەكی سیاسی‬ ‫نوێ لەعێراقدا بێتە كایەوە كە خزمەت‬ ‫بە س��تراتیژی هەن��دێ واڵت‌و هەندێ‬ ‫ملمالنێی سیاسی بكات لەناوچەكەدا‪.‬‬ ‫ئاس��ۆ عەلی‪ ،‬سیاسی سەربەخۆ بۆ‬ ‫ئاوێنە باس��ی لەوە كرد كە لەعێراق‌و‬ ‫هەرێم��ی كوردس��تان‌و خۆرهەاڵت��ی‬ ‫ناوەڕاس��ت بەگش��تی‪ ،‬هاواڵت��ی‬ ‫لەپێگەیاندن��ی سیاس��یدا توش��ی‬ ‫سەرلێش��ێوان كراوە‪ ،‬هاواڵتی هۆشیار‬ ‫بە مافەكانی خۆی‌و هۆش��یار بەڕێگەی‬ ‫گەیش��تن ب��ە ئامانجەكان��ی لەئارادا‬ ‫نییە بۆ ئەمە وایك��ردوە لەنائومێدی‌و‬ ‫ناڕەزایەتییەكان��ی خۆی��دا‪ ،‬بەردەوام‬ ‫بەش��ێوەیەكی ناهۆش��یارانە پەنا بۆ‬ ‫ش��ێوازێكی دیك��ەی دوبارەكردنەوەی‬ ‫هەمان دۆخ بباتەوە‪.‬‬ ‫ئاس��ۆ عەلی پێی وایە لەو ناوچانەی‬ ‫عێراقدا ك��ە خۆپیش��اندانەكانی تێدا‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪ ،‬لەبنەڕەتدا بەشێوەیەكی‬ ‫رانەگەیەن��راو مەرجەعیەت حوكمڕانی‬ ‫دەكات‌و دەستور كاری پێنەكراوە‪.‬‬ ‫بەاڵم پێش��بینی ناكات بگاتە ئەوەی‬ ‫وتیشی"هەمو دامەزراوە حكومییەكان‬ ‫نەیانتوان��ی بەق��ەدەر فتواك��ەی مەرجەعیەت بەش��ێوەیەكی رەسمی‌و‬ ‫مەرجەعیەت بۆ دروستكردنی حەشدی راگەیەندراو ببێت��ە حوكمڕان‌و چونكە‬ ‫ش��ەعبی‪ ،‬كاریگەریان هەبێت لە‌شەڕی نایەوێ��ت پابەندیی‌و بەرپرس��یارێتی‬ ‫لەس��ەر خۆی زیاد ب��كات‪ ،‬ئەو یاری‬ ‫دژ بە داعشدا‪".‬‬

‫بەدۆخەك��ە دەكات بەبێ ئەوەی كەس‬ ‫پەنج��ەی تۆمەت��ی بۆ درێ��ژدەكات‌و‬ ‫چونكە هەمو دەسەاڵتێكی هەیە بەبێ‬ ‫بونی ئیلتیزام لەئێستادا‪.‬‬ ‫یاس��ین تەها‪ ،‬نوس��ەرو لێكۆڵەری‬

‫دەكات‬ ‫پێش��بینی‬ ‫سیاس��ی‪،‬‬ ‫خۆپیشاندانەكانی عێراق درێژەبكێشن‬ ‫چونك��ە تەنیا داواكاری��ی كاتی نین‌و‬ ‫بەڵك��و ناڕەزایەتی گ��ەورەی بزاوتی‬ ‫ی "ئێس��تا‬ ‫كۆمەاڵیەتی��ن‪ .‬ئ��ه‌و وت�� ‌‬

‫خۆپیشاندانه‌كانی‌ عێراق پێده‌نێت ‌ه هه‌فت ‌هی‌ سێهه‌مه‌وه‌‬

‫به‌غداو پارێزگاكان ‌ی باشور ئاماده‌كاری‌ بۆ خۆپیشاندانه‌ گه‌وره‌كه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫هاوكات له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و‌هی‌ خۆپیشاندان ‌‬ ‫ی باشور پێده‌نێن ‌ه‬ ‫پارێزگاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سێهه‌مه‌وه‌‪ ،‬پێشبین ‌‬ ‫هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێت ره‌وتی‌ روداوه‌كان له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژانی‌ داهاتوودا رو له‌هه‌ڵكشان ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاتر بێت‪ ،‬به‌غداو پارێزگاكان ‌‬ ‫باشور ئاماده‌كاری‌ بۆ "خۆپیشاندان ‌ه‬ ‫گه‌وره‌كه‌" ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌بادی‌ له‌هه‌لومه‌رجێك ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی هه‌مو ئه‌و‬ ‫دژواردای��ه‌‪ ،‬له‌به‌رئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ هه‌فته‌ی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫رێوشوێنانه‌ی‌ له‌س ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌‪9‬ی‌ ته‌موزه‌و‌ه كه‌ خۆپیش��اندان ‌‬ ‫پارێزگاكانی‌ باش��ور ده‌ستیپێكردو‌ه‬ ‫تا ئێستا نه‌یانتوانیو‌ه خۆپیشانده‌ران‬ ‫ی سارد بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ده‌ربڕینی‌ ناڕه‌زای ‌‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدای ‌ه ك ‌ه هێزه‌ سیاس��ی ‌ه‬ ‫ناكۆكه‌كان ئیراده‌ی‌ چاره‌سه‌ركردنیان‬ ‫ی‬ ‫ننی��ه‌و ئه‌مه‌ش تابلۆ سیاس��یه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاڵۆزت��ر ك��ردوه‌و ده‌رگای‌ ب��ه‌ڕو ‌‬ ‫ی قه‌یراندا كردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫درێژه‌كێشان ‌‬ ‫ێ‬ ‫هه‌رچه‌ن��ده‌ خۆپیش��اندان س�� ‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌ به‌رده‌وامه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس��تا‬ ‫حكومه‌تی‌ عه‌بادی‌ توانای‌ پێشكه‌ش‬ ‫ی نیی ‌ه‬ ‫كردن��ی‌ پاكێجێكی‌ چاكس��از ‌‬ ‫ی‬ ‫ی النیكه‌م�� ‌‬ ‫ب��ۆ ده‌س��ته‌به‌ركردن ‌‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان��ی‌ ئ��اوو كاره‌با‪،‬‬ ‫ی هه‌لی‌ كار بۆ گه‌نجان‪،‬‬ ‫ره‌خس��اندن ‌‬

‫خۆپیشاندان‬ ‫ی‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك��ی‌ تۆكم ‌ه ب��ۆ بنه‌بڕكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نده‌ڵیه‌كی‌ به‌رباڵو له‌دامه‌زراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت��دا‪ ،‬كه‌ عێ��راق له‌ئاس��ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نده‌ڵییه‌و‌ه له‌پله‌ ‌‬ ‫جیهاندا له‌ڕو ‌‬ ‫نۆهه‌مدایه‌‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانه‌كان به‌رده‌وامن‌و باس‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ "خۆپیش��اندانێك ‌‬ ‫له‌ئاماده‌كاری ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ به‌هه‌ماهه‌نگ�� ‌‬ ‫گ��ه‌وره‌" ده‌ك��ر ‌‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ‌ هێزه‌ ئه‌منی��ه‌كان له‌الیه‌ك‌و‬

‫ی‬ ‫ی ده‌وڵ ‌هت‌و نوس��ینگه‌ ‌‬ ‫فه‌رمانگه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫حزبه‌كان له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌‪ ،‬به‌ئامانج ‌‬ ‫رێگرت��ن له‌ه��ه‌ر جۆره‌ پش��ێویی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫پاش��اگه‌ردانییه‌ك‪ ،‬پ��اش ئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ هه‌فت��ه‌ی‌ رابردو‬ ‫روداوه‌كانی‌ س�� ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ ده‌یان كه‌س ببن ‌ه‬ ‫بون ‌ه ه��ۆ ‌‬ ‫قوربانی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌الیه‌ن لیژنه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و ئامارانه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی مرۆڤی‌ عێراق‌و دامه‌زراو‌ه‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫بااڵ ‌‬

‫ی نوێ‌ هه‌ڵپه‌س��اردوه‌‪ ،‬تا‬ ‫فه‌رمیه‌كان��ه‌وه‌ باڵوكراونه‌ت��ه‌و‌ه تا حكومه‌ت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێس��تا ‪ 13‬خۆپیش��انده‌ر كوژراون‌و ئ��ه‌و كات��ه‌ی‌ هه‌م��و داخوازیه‌كان ‌‬ ‫‪ 800‬كه‌س��یش بریندار بون‪ ،‬ك ‌ه ‪ 460‬خۆپیش��انده‌ران به‌دیده‌هێنرێت‪ .‬به‌و‬ ‫كه‌سیان س��ه‌ر به‌هێز‌ه ئه‌منیه‌كانن‪ .‬پێیه‌ی‌ ره‌وا نییه‌ الیه‌نه‌ سیاس��ه‌كان‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها ‪ 757‬خۆپیشانده‌ر ده‌ستگیر به‌دانوستانه‌وه‌ سه‌رقا ‌ڵ بن‌و خه‌ریك ‌‬ ‫ی دابه‌ش��كردنی‌ پۆس��ت‌و كورسی‌ بن‬ ‫كراون كه‌ زۆربه‌یان له‌ماو‌هی‌ دو رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كاتێك��دا عێراقی��ه‌كان داواكاری ‌‬ ‫راب��ردودا ئ��ازاد ك��راون‪ 91 .‬بینا ‌‬ ‫ی ه�� ‌هق‌و ره‌وای��ان هه‌یه‌و پێویس��ت ‌ه‬ ‫حكوم��ی‌‌و حزبیش س��وتاون‌و زیان ‌‬ ‫حكومه‌ت بۆیان ده‌سته‌به‌ر بكات‪.‬‬ ‫گه‌وره‌یان پێكه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫ی تابلۆ سیاسیه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هه‌مو ئ��ه‌م روداوانه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی زیات��ر ئاڵۆزتر كردوه‌‪ ،‬مش��تومڕ ‌‬ ‫ی هیچ هه‌نگاوێك ‌‬ ‫ی عه‌ب��اد ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی به‌رده‌وام��ی‌ الیه‌ن��ه‌ سیاس��یه‌كان‬ ‫ی نه‌ناوه‌ ب��ۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫به‌كرده‌ك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ژمار كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫راس��ته‌قینه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ئه‌نجام ‌‬ ‫چاكس��ازییه‌كی‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ده‌ست‪ ،‬كه‌ كۆمیسۆن ‌‬ ‫جگ�� ‌ه له‌ره‌تكردن��ه‌وه‌ی‌ یاس��ای‌ ده‌نگه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن��ه‌كان رایگه‌یاندو‌ه‬ ‫ی ب��ااڵ ‌‬ ‫ئیمتیازبه‌خشین به‌په‌رله‌مانتاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ده‌ست هه‌ژماركردنه‌وه‌ی‌ ده‌نگه‌كان ‌‬ ‫ی ناڕه‌زای ‌‬ ‫پێش��و‪ ،‬كه‌ بوه‌ته‌ مای��ه‌ ‌‬ ‫ی تانه‌ له‌ئه‌نجامه‌كانیان‬ ‫ی ئه‌و سندوقانه‌ ‌‬ ‫ی له‌نوخب ‌ه ‌‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫توندی‌ ش��ه‌قام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دراوه‌ كۆتایهات��وه‌‪ .‬له‌مبار‌ه وته‌بێژ ‌‬ ‫سیاس��ی‌‌و په‌رله‌مانت��اران‌و داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمیسیۆن رایگه‌یاندو‌ه كه‌ "ئه‌نجام ‌‬ ‫ی كردنیان ده‌كه‌ن‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫دادگای ‌‬ ‫ی ‪ 14‬پارێزگا به‌ده‌ست‬ ‫ی هه‌ژماركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌یانتوانیو‌ه نوێنه‌ری‌ گه‌ل بن‌و له‌بر ‌‬ ‫ی ‪ %100‬وه‌ك ئ��ه‌و ئه‌نجام�� ‌ه بوه‌ ك ‌ه‬ ‫خزمه‌ت كردن به‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش��ت ‌‬ ‫ی پێشتر راگه‌یه‌ندراوه‌"‪.‬‬ ‫ته‌نه��ا چاویان له‌س��ه‌ر پاراس��تن ‌‬ ‫ی دیكه‌ی��ه‌ بۆ‬ ‫ئه‌م��ه‌ش هۆكارێك�� ‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ تایبه‌تی‌ خۆیان بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه ك ‌ه ته‌وژمی‌ سه‌در ناڕه‌زای��ی‌ ده‌ربڕینی‌ ئ��ه‌و الیه‌نانه‌ ‌‬ ‫ده‌یه‌وێت س��ود له‌م خۆپیش��اندان‌و له‌هه‌ڵبژاردندا سه‌ركه‌وتنیان به‌ده‌ست‬ ‫قه‌یران ‌ه وه‌ربگرێ��ت‌و بیخاته‌ خزمه‌ت نه‌هێناوه‌و پێیانوای ‌ه هه‌ڵبژاردن گزی‌‌و‬ ‫ی س��اخته‌كاری‌ تیا ك��راوه‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌و‬ ‫پ��ڕۆژ‌ه سیاس��یه‌كانیه‌وه‌‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫ی عێراقی‌ گرتوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی شه‌قام ‌‬ ‫ته‌وژمی‌ س��ه‌در له‌مباره‌و‌ه رایگه‌یاند ناڕه‌زاییه‌ ‌‬ ‫ی گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫هه‌مو دانوس��تانه‌كانیان له‌گ ‌ه ‌ڵ هه‌مو به‌هۆی‌ ته‌شه‌نه‌س��ه‌ندن ‌‬ ‫ی خزمه‌تگوزارییه‌كان‌و‬ ‫ی دابین نه‌كردن�� ‌‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاس��یه‌كان ب��ۆ پێكهێنان ‌‬ ‫ی هه‌لی‌ كاری‌ گه‌نجانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی نه‌بون ‌‬ ‫ی پێكهێنان ‌‬ ‫كوتله‌ گه‌وره‌ك ‌ه به‌مه‌به‌ست ‌‬

‫)‪ )634‬سێشهممه ‪2018/7/24‬‬

‫ەڵپەسێردرێت"‬

‫كان ببێتە حوكمڕانی واڵت‬

‫‪5‬‬

‫حزبه‌كان كێ‌ كاندید ده‌كه‌ن بۆ په‌رله‌مان؟‬ ‫حزب په‌رله‌مان ئاراسته‌ ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫به‌شێك له‌چاودێرانی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاران پێیان وایه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫حزبه‌كان كه‌سان ‌ی یه‌كه‌م‌و مه‌كته‌ب‬ ‫سیاسییه‌كانیان بنێرنه‌ په‌رله‌مان ئه‌وا‬ ‫ده‌توانرێت په‌رله‌مانی‌ كوردستان كارا‬ ‫بكرێته‌وه‌‌و به‌ ئه‌ركی‌ راسته‌قینه‌ی‌ خۆ ‌ی‬ ‫هه‌ستێت‪ ،‬به‌شێكیش پێیان وای ‌ه ناردن ‌ی‬ ‫كه‌سی‌ یه‌كه‌م‌و مه‌كته‌ب سیاسییه‌كان‬ ‫بۆ په‌رله‌مان هیچ گۆرانكارییه‌ك دروست‬ ‫ناكات له‌به‌ر ئه‌وه‌ ‌ی حزب په‌رله‌مان‬ ‫ئاراست ‌ه ده‌كات‪.‬‬

‫خۆپیشاندان لەبەسرە‬ ‫پرۆس��ەی سیاس��ی بەكردار لەعێراقدا‬ ‫پەك��ی كەوتوە‪ .‬ئەنجام��ی هەڵبژاردن‬ ‫دیار نییەو هیچ هێزێكیش دانوس��تان‬ ‫لەس��ەر پێكهێنانی حكوم��ەت ناكات‬ ‫بەه��ۆی ناڕەزایەتییەكان��ەوەو الیەنە‬

‫سیاس��ییەكان بابەتە بنەڕەتییەكەیان‬ ‫بیرچۆتەوە ك��ە پێكهێنانی حكومەت‌و‬ ‫پابەندبونە بە وادە دەستورییەكانەوەو‬ ‫هەم��وان چاوەڕێ��ی ئەنجام��ی ئ��ەو‬ ‫خۆپیشاندانانەن‪".‬‬

‫ناس��ك تۆفیق‪ ،‬ئه‌ندام�� ‌ی ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫جێبه‌جێكردن��ی‌ یه‌كگرت��وی‌ ئیس�ل�ام ‌ی‬ ‫كوردس��تان‪ ،‬كه‌رۆڵی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس ‌ی‬ ‫ده‌بینێت به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند له‌كوردستان‬ ‫پێویستمان به‌په‌رله‌مانێكی‌ راسته‌قینه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "راس��ته‌ هاواڵتی��ان نیگه‌رانن‬ ‫له‌شێواز ‌ی به‌رێوه‌بردن ‌ی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫جێگ��ره‌وه‌ی‌ هه‌ڵب��ژاردن الی‌ ئێم ‌ه هه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردن ده‌بێت"‪.‬‬ ‫پێشیوایه‌ ئه‌گه‌ر رۆڵ به‌په‌رله‌مان بدرێت‬ ‫ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس��ی‌ په‌رله‌مانتار‬ ‫بێت یاخود نا هیچ له‌بابه‌ته‌كه‌ ناگۆرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "به‌داخه‌وه‌ س��ااڵنیك ‌ه یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌ كار ب��ۆ الوازكردن�� ‌ی په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس��تان ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬من ب��روام وای ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر حزب ‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌كان رێگه‌ بده‌ن‬ ‫هه‌مو كه‌س��ێك وه‌ك مامۆستا‪ ،‬پزیشك‪،‬‬ ‫كرێكار‪ ،‬وه‌رزش��كار‪ ،‬گه‌ن��ج ده‌توانێت‬ ‫خۆی‌ ب��ۆ ئه‌ندام��ی‌ په‌رله‌م��ان كاندید‬ ‫بكات‪ ،‬به‌مه‌رجێك الیه‌نه‌ سیاس��ییه‌كان‬ ‫باوه‌ری‌ به‌وه‌ هه‌بێت ك ‌ه ده‌بێت په‌رله‌مان‬ ‫خاوه‌ن��ی‌ بریار ‌ی خ��ۆی‌ بێ��ت‌و به‌دور‬ ‫بێت له‌ده‌س��توه‌ردان ‌ی مه‌كته‌ب سیاس ‌ی‬ ‫حزب��ه‌كان‪ ،‬ده‌بێ��ت بریارو ده‌س��ه‌اڵت ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان له‌س��ه‌ر‌و هه‌م��و حزبه‌كانه‌و‌ه‬ ‫بێت‪ ،‬ب��ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌م��رۆ ده‌بینین‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ حزبه‌كان له‌سه‌رو بریاره‌كان ‌ی‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستانه‌وه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و پێش��ی‌ وای�� ‌ه به‌ه��ۆ ‌ی نه‌بون ‌ی‬ ‫سیس��ته‌مێكی‌ ته‌ندروس��تی‌ حكومران ‌ی‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان كاری‌ په‌رله‌مانتاری‌‌و‬ ‫په‌رله‌مان س��ه‌خت بوه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات ئێس��تا بری��ارده‌ر ‌ی حزبه‌كان چ‬ ‫له‌ن��او په‌رله‌مان بن یاخ��ود له‌ناو بینا ‌ی‬

‫پەرلەمانی کوردستان‬ ‫مه‌كت��ه‌ب‌ سیاس��ی‌ حزب��ه‌كان بن هیچ‬ ‫گۆرانكارییه‌ك دروس��ت ناكات‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی‬ ‫"به‌هۆی‌ ئه‌و دۆخ ‌ه سیاسیه‌ی‌ دروستبو‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌ندام مه‌كته‌ب سیاسییه‌ك له‌ناو‬ ‫په‌رله‌مان یان له‌ناو حزبه‌كه‌ی‌ بریار بدات‬ ‫هه‌ریه‌ك بریار ده‌بێت‪ ،‬چونك ‌ه تا ئێستاش‬ ‫حزبه‌كان فێر ‌ی ئه‌و‌ه نه‌بون یان نایانه‌وێت‬ ‫فێر بن ك ‌ه په‌رله‌مان بااڵترین دامه‌زراوه‌ ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس��تانه‌‪ ،‬من ناڵێم ئێس��تا‬ ‫په‌رله‌مان بوكه‌ڵه‌ی‌ ده‌ستی‌ حزبه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بێت ئه‌وه‌شمان له‌به‌رچاو بێت رێگه‌ ‌ی‬ ‫پێناده‌ن ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ به‌كاربهێنێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه��ا ئه‌ندام�� ‌ی په‌رله‌مان�� ‌ی‬ ‫كوردس��تان له‌فراكس��یۆنی‌ یه‌كێت�� ‌ی‬ ‫نیش��تمانی‌ كوردستان‪ ،‬خه‌ڵه‌ف ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند په‌رله‌مان سیسته‌م ‌ی‬ ‫حكومرانی‌ واڵت دیاری��ی‌ ده‌كات به‌وه‌ ‌ی‬ ‫په‌رله‌مانی‌ یان سه‌رۆكایه‌تی‌ بێت‪ ،‬ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ش ده‌كات په‌رله‌مان دامه‌زراوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫گرنگه‌ به‌ پێویستیشی‌ ده‌زانێت كه‌سان ‌ی‬ ‫خاوه‌ن ئه‌زم��ون له‌الی��ه‌ن حزبه‌كانه‌و‌ه‬ ‫دیاریی‌ بكرێن بۆ ئه‌وه‌ ‌ی ببن ب ‌ه ئه‌ندام ‌ی‬

‫په‌رله‌م��ان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "لێره‌ سیس��ته‌م ‌ی‬ ‫حكومران��ی‌ ب��ه‌ رێككه‌وتنی‌ سیاس�� ‌ی‬ ‫نێ��وان حزبه‌كان به‌رێوه‌ ده‌چێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌م��ان ئاگایان له‌یه‌كتر ‌ی‬ ‫بێ��ت‪ ،‬جارێكی‌ دیك��ه‌ دوپاتیده‌كه‌مه‌و‌ه‬ ‫كه‌سانی‌ خاوه‌ن بریار‌و به‌ئه‌زمون گرنگن‬ ‫بۆ رۆڵی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵم��ی‌ ئ��ه‌و پرس��یاره‌ی‌ بۆچ ‌ی‬ ‫فراكس��یۆنه‌كان بۆ هه‌ر بریار‌و پرس��ێك‬ ‫ده‌گه‌رێنه‌و‌ه بۆ ال ‌ی حزبه‌كانیان ئه‌و وت ‌ی‬ ‫"ئێم ‌ه وه‌ك فراكس��یۆنی‌ یه‌كێتی‌ بۆ هه‌ر‬ ‫بریارێك نه‌گه‌راوینه‌ته‌وه‌ بۆ الی‌ مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫سیاس��ی‌‪ ،‬ته‌نان��ه‌ت له‌بری��اره‌ ه��ه‌ر‌ه‬ ‫هه‌ستیار‌و چاره‌نوسس��ازه‌كانیش راست ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ مه‌كته‌بی‌ سیاس�� ‌ی‬ ‫هه‌بوه‌ به‌اڵم مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ نه‌یكردو‌ه‬ ‫به‌ مه‌رج به‌سه‌رمانه‌و‌ه چ ‌ی بكه‌ین‪ ،‬پێیان‬ ‫وتوین سیاس��ه‌ت ‌ی یه‌كێتی‌ نیش��تمان ‌ی‬ ‫كوردس��تان باش ده‌زانن برۆن به‌و په‌ر ‌ی‬ ‫ئازادییه‌وه‌ ش��ه‌ری‌ خۆتان له‌سه‌ر ماف ‌ی‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان بكه‌ن له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫یاسا‌و كاری‌ په‌رله‌مانیدا"‪.‬‬

‫تا ئێستاش‬ ‫حزبه‌كان فێری‌‬ ‫ئه‌وه‌ نه‌بون‬ ‫یان نایانه‌وێت‬ ‫فێر بن كه‌‬ ‫په‌رله‌مان بااڵترین‬ ‫دامه‌زراوه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانه‬

‫پاش هه‌ژماركردنه‌وه‌ی‌ ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست‬

‫گۆڕان‪ :‬زۆرترین ساخته‌كاری ‌ی له‌سلێمانی‌ ئه‌نجامدراو ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫الیه‌نه‌ ناڕازییه‌كان ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن له‌شێوازی‌ هه‌ژماركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست ناڕازین‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌كۆی‌ ‪ 3318‬سندوق‬ ‫ته‌نها ‪ 181‬سندوقیان به‌ده‌ست‬ ‫ژماردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕێب��وار كه‌ریم وته‌بێژی‌ هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ژماری‌ ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ب��ۆ ئاوێن��ه‌ وت��ی‌ "ئێم��ه‌ ناڕازین‬ ‫به‌هه‌ژماردنه‌وه‌ی‌ ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست‬ ‫ب��ه‌و ج��ۆره‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و یاس��ایه‌ی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان��ی‌ عێراقه‌وه‌ ده‌رچوه‌ باس‬ ‫ی كۆی‌ س��ندوقه‌كانی‌‬ ‫له‌هه‌ژماردنه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ به‌ده‌س��ت كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی كۆمسیۆن كه‌‬ ‫دواتر ئه‌و لیژن ‌ه نوێیه‌ ‌‬ ‫پێكهات بڕیاری‌ ته‌نها ئه‌و س��ندوقانه‌‬ ‫هه‌ژمار بكرێن به‌ده‌س��ت ك��ه‌ تانه‌و‬ ‫ڕاپۆرتیان له‌سه‌ره‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێم ‌ه تانه‌و ڕاپۆرتمان له‌سه‌ر‬ ‫كۆی‌ س��ندوقه‌كان داوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫هاتن له‌كۆی‌ ‪ 3318‬س��ندوق له‌شاری‌‬ ‫سلێمانی‌ ته‌نها ‪ 181‬سندوقیان هێنا‌و‬ ‫هه‌ژماریان كرد"‪.‬‬ ‫وته‌بیژه‌ك��ه‌ی‌ هاوپه‌یمان��ی‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات چاوه‌ڕوان��ی‌ ڕاگه‌یاندنی‌‬ ‫ی كۆمسیۆنن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "به‌پێی‌‬ ‫كۆتای ‌‬ ‫زانیاریه‌كانم��ان ل��ه‌‪ 53‬س��ندوقی‌‬ ‫به‌ده‌ست هه‌ژماركراو‪ 1835 ،‬ده‌نگمان‬

‫ئێمه‌ تانه‌و‬ ‫ڕاپۆرتمان له‌سه‌ر‬ ‫كۆی‌ سندوقه‌كان‬ ‫داوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫هاتن له‌كۆی‌‬ ‫‪ 3318‬سندوق‬ ‫ی سلێمانی‌‬ ‫له‌شار ‌‬ ‫ته‌نها ‪181‬‬ ‫سندوقیان هێنا‌و‬ ‫هه‌ژماریان كرد‬ ‫به‌ده‌س��ت هێناوه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌س��نور ‌‬ ‫ی‬ ‫س��لێمانی‌ نزیك�� ‌هی‌ س��ه‌د ه��ه‌زار‬ ‫ده‌نگمان براوه‌‪ ،‬له‌س��نوری‌ هه‌ولێرش‬ ‫ژماره‌ی��ه‌ك له‌ده‌نگه‌كانم��ان براوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی��ه‌ هه‌ژماردن��ه‌وه‌ی‌ ده‌س��تی‌‬

‫ده‌نگه‌كانی‌ پارێزگاری‌ هه‌ولێریشیمان به‌ده‌س��ت‌و بڕی��اری‌ بزوتنه‌وه‌كه‌یان‪،‬‬ ‫وت��ی‌ "به‌داخ��ه‌وه‌ ئ��ه‌و دادوه‌ر‌ه‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ بایكۆت كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫ی نیشتمانی‌ به‌ڕێزان�� ‌هی‌ دانراب��ون له‌جێگه‌ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌ندامی‌ چڤات ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬ئیس��ماعیل نامیق ن��ۆ كۆمس��یاره‌كه‌ لێكدانه‌وه‌یه‌ك��ی‌‬ ‫ی فیدرالی‌‬ ‫ی هه‌ژماردن��ه‌و‌هی‌ ده‌نگه‌كان هه‌ڵه‌یان بۆ یاس��ای‌ دادگا ‌‬ ‫له‌ب��اره‌ ‌‬

‫له‌پارێزگاكان��ی‌ عێ��راق هه‌ژم��اری‌‬ ‫ده‌ستیان بۆ بكرێت"‪.‬‬ ‫ی نیگه‌رانی‬ ‫ی جێگه‌ ‌‬ ‫وتیش��ی‌ "ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئێمه‌ی��ه‌ وه‌ك الیه‌ن��ه‌ ناڕازی��ه‌كان‬ ‫به‌به‌ڵگ��ه‌وه‌ س��ه‌لماندومانه‌ زۆرترین‬ ‫س��اخته‌كاری‌ له‌ش��اری‌ س��لێمانی‌‬ ‫ئه‌نجام��دراوه‌‌و كه‌متری��ن س��ندوق‬ ‫هه‌ژمارك��راوه‌‪ ،‬ت��ا ئێس��تا هیچیان‬ ‫پێنه‌وتوین"‪.‬‬ ‫ی چڤاتی‌ نیش��تمانی‌‬ ‫ئ��ه‌و ئه‌ندامه‌ ‌‬ ‫بزوتن��ه‌وی‌ گۆران ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫له‌و ژماره‌ سندوقه‌ی‌ هه‌ژمار كراوه‌ته‌وه‌‬ ‫ی كه‌می‌‬ ‫ی یه‌كێت�� ‌‬ ‫ل��ه‌‪ %50‬ده‌نگه‌كان ‌‬ ‫ك��ردوه‌ هه‌ربۆیه‌ پێویس��ت بو كۆی‌‬ ‫ی ده‌نگدان هه‌ژماربكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫سندوقه‌كان ‌‬ ‫ی "ناڕه‌زایی‌ ئێم��ه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئ��ه‌و وت�� ‌‬ ‫له‌كۆی‌ هه‌ر سێ‌ پارێزگاكه‌ی‌ هه‌رێمدا‬ ‫ده‌نگه‌كانمان دزاروه‌‌و پێویس��ته‌ كۆی‌‬ ‫ی ده‌نگدان له‌پارێزگاكان‬ ‫س��ندوقه‌كان ‌‬ ‫هه‌ژمار بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش��ی‌ به‌وه‌ ك��رد كۆمه‌ڵێك‬ ‫رێگ��ه‌ی‌ دیكه‌یان به‌ده‌س��ته‌وه‌ ماوه‌‪،‬‬ ‫ی "له‌دوای‌ هه‌ژماری‌ ده‌نگه‌كان‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫ی الیه‌نه‌كان‬ ‫ماوه‌یه‌ك ده‌مێنێت بۆ تانه‌ ‌‬ ‫سندوقەکانی دەنگدان‬ ‫ئه‌وكات ئێمه‌ش وه‌ك بزوتنه‌وی‌ گۆڕان‬ ‫تانه‌ ل��ه‌دادگای‌ فیدڕال��ی ده‌ده‌ین تا‬ ‫ك��رد‪ ،‬یاس��ای‌ هه‌مواری‌ س��ێیه‌می‌ ئه‌نجامه‌كان په‌س��ه‌ند نه‌كه‌ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ نوێنه‌ران��ی‌ عێراق ژماره‌ هه‌ریه‌ك له‌الیه‌نه‌ ناڕازیه‌كانی‌ دیكه‌شدا‬ ‫‪ 45‬ساڵی‌ ‪ 2013‬ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی نوێنه‌رانی‌ كۆبونه‌و‌ه ده‌كه‌ین تا به‌م ئه‌نجامانه‌ی‌‬ ‫عێراق هه‌مواری‌ ئه‌و یاسایه‌ی‌ كرد كه‌ ئێس��تا به‌ش��داری‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق‬ ‫ده‌بێت س��ه‌رجه‌م ژماره‌ ‌‬ ‫ی ده‌نگه‌كان نه‌كه‌ین"‪.‬‬

‫)‪ )634‬سێشهممه ‪2018/7/24‬‬

‫‪6‬‬

‫كورده‌كان‌و هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی په‌رله‌مانی عیراق‬ ‫نووس��ینی‪*)Michael Eppel( :‬‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬د‪ .‬سه‌عدی هه‌روتی**‬ ‫(ئه‌مه‌ وتارێكه‌ له‌‪18‬ی حوزه‌یرانی ‪2018‬‬ ‫له‌گۆڤاری ‪ Telaviv Notes‬به‌رگی ‪13‬‬ ‫ژماره‌ ‪ 10‬باڵوكراوه‌ته‌وه‌)‬ ‫لێكه‌وته‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌ په‌رله‌مانییه‌كه‌ی‬ ‫مانگی ڕاب��ردووی [واته‌‪ :‬ئایار] عیراق‪،‬‬ ‫به‌دی��اری ده‌خا كه‌ ك��ورده‌كان له‌دوای‬ ‫ڕوخان��ی ڕژێم��ی س��ه‌ددام حس��ێن‬ ‫له‌‪ ،2003‬ئێس��تا له‌هه‌موو كاتێك زیاتر‬ ‫په‌رت��ه‌وازه‌ن‪ .‬هه‌ڵبژاردنه‌ك��ه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌دیارخس��ت كه‌ گوتاری كوردی له‌نێو‬ ‫دانیشتووانی كوردی عیراق تا ئاستێكی‬ ‫مه‌ترس��یدار الواز ب��ووه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫پاشه‌كش��ه‌یه‌ی ك��ه‌ دوای ڕیفراندۆمی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی ‪25‬ی ئه‌یلولی ‪ 2017‬ڕوویدا‪،‬‬ ‫مه‌ترسی خسته‌سه‌ر هه‌بوونی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان له‌عیراقدا‪ .‬دواتریش‬ ‫قه‌یرانه‌ س��ه‌ره‌كییه‌كان‌و گ��رێ كوێره‌‬ ‫سیاسییه‌كان مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم��ی كوردس��تانیان ناچارك��رد‬ ‫ك��ه‌ له‌پۆس��ته‌كه‌ی ب��ه‌رده‌وام نه‌بێ‪.‬‬ ‫هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تی داهاتووش كه‌‬ ‫له‌ساڵی (‪)2016‬ــه‌وه جێگه‌ی گومان‌و‬ ‫مش��تومڕه‌‪‌،‬متمان��ه‌و وره‌ی كوردان��ی‬ ‫دابه‌زاندووه‌‪ .‬قه‌یرانی ئابووری‌و پشێوی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیش له‌هه‌رێمی كوردس��تانی‬ ‫عیراقدا‪ ،‬ناكۆكییه‌كانی كوردیان قوڵتر‬ ‫ك��رده‌وه‌‪ .‬ڕیفراندۆمی ئه‌یلولی ‪ 2017‬بۆ‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كورد‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ درزی‬ ‫نێوان دوو پارته‌ كوردییه‌ سه‌ره‌كییه‌كه‌ی‬ ‫(پارتی دیموكراتی كوردستان ‪‌KDP‬و‬ ‫یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان ‪)PUK‬‬ ‫گه‌وره‌تر كرد‪.‬‬ ‫حكومه‌ته‌كانی عی��راق‌و توركیاو ئێران‬ ‫هه‌مووی��ان داوای پووچه‌ڵكردن��ه‌وه‌ی‬ ‫ڕیفراندۆمیان كرد‌و هه‌ن��گاوی توندیان‬ ‫ل��ه‌دژی هه‌رێم��ی ك��وردی هه‌ڵێن��ا‪.‬‬ ‫س��ه‌ره‌نجام كورده‌كان ل��ه‌وه‌ زیاتریان‬ ‫له‌ده‌س��تدا كه‌ له‌س��اڵی (‪)2014‬ــه‌وه‌‬ ‫به‌ده‌س��تیان هێناب��وو‪ :‬ده‌س��ه‌اڵتی‬ ‫خۆڕێب��ه‌ری ك��وردی كه‌مكرایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ی ك��ه‌ له‌ماوه‌ی ش��ه‌ڕی دژی‬ ‫ده‌وڵه‌ت��ی ئیس��ل�امی له‌الی��ه‌ن هێزه‌‬ ‫كوردییه‌كان گیرابوون‪ ،‬كه‌وتنه‌و‌ه ده‌ست‬ ‫حكومه‌تی به‌غدا‪ .‬هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫ده‌ره‌كیی��ه‌ س��ه‌ربه‌خۆكانی هه‌رێم��ی‬ ‫كوردس��تانی عیراق‪ ،‬زیانی به‌ركه‌وت‪.‬‬ ‫له‌تش��رینی یه‌كه‌می ‪ 2017‬له‌ش��كری‬ ‫عیراق‌و میلیشیا یه‌كگرتووه‌كانی شیعه‌‬ ‫له‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ڕیفران��دۆم‪ ،‬هێزه‌كانی‬ ‫پێش��مه‌رگه‌ی هه‌رێم��ی كوردس��تانی‬ ‫عیراقی��ان وه‌ده‌رناو كۆنترۆلی ش��اری‬ ‫كه‌ركوكیان كرد‪ .‬له‌ده‌ستدانی كه‌ركوك‌و‬ ‫كێڵگ��ه‌ نه‌وتییه‌كان��ی‪ ،‬گورزێك��ی‬ ‫ئاراسته‌ی ده‌سه‌اڵتی خۆڕێبه‌ری كوردی‬ ‫ك��رد‪ .‬له‌میان��ه‌ی ئ��ه‌م پێش��هاتانه‌دا‬ ‫س��ه‌رۆك بارزانی به‌توندی سه‌ركۆنه‌ی‬ ‫‪ PUK‬كرد‪ .‬بارزانی كه‌ س��ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫‪ KDP‬ده‌كات‪ ،‬ئه‌ندامان��ی بنه‌ماڵ��ه‌ی‬ ‫تاڵه‌بانی‌و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی سه‌ر‬ ‫بە‌‪ PUK‬بە‌"ناپاكی مه‌زن" تاوانباركرد‪،‬‬ ‫دوای ئ��ه‌وه‌ی ئه‌م هێزان��ه‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫پاشه‌كش��ه‌یان كردو رێگه‌یان له‌به‌رده‌م‬ ‫هێزه‌كان��ی عیراق ك��رده‌وه‌ تا بێته‌ ناو‬ ‫شاره‌كه‌‪ .‬له‌دوای كاره‌ساتی له‌ده‌ستدانی‬ ‫كه‌رك��وك‪ ،‬ئه‌ندامان��ی ‪ PUK‬و پارتی‬ ‫گۆڕان ڕیفراندۆمیان بە‌"هه‌ڵه‌یه‌كی مه‌زن"‬

‫دانا‌و س��ه‌ركردایه‌تی (‪)KDP‬یش‪ ،‬كه‌‬ ‫پارتی ده‌سه‌اڵتداره‌ له‌حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌الیه‌ن ئه‌وانه‌وه‌ سه‌ركۆنه‌‬ ‫كرا بە‌به‌رپرسی ده‌ره‌نجامی ده‌نگدانه‌كه‌‬ ‫دان��درا‪ )1(.‬له‌میانه‌ی ئه‌و ڕه‌خنانه‌ی كه‌‬ ‫له‌ڕیفراندۆم گیران‪ ،‬ته‌كه‌ز له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كرا كه‌ بارزانی سه‌رۆكی ‪ KDP‬بۆیه‌‬ ‫ل��ه‌م ده‌مه‌دا ڕیفراندۆمی كرد بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ژمونی خۆی له‌نێو حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردستاندا به‌هێز بكات‪.‬‬ ‫دواب��ه‌دوای ڕیفراندۆم��ی ن��اكام‌و‬ ‫له‌ده‌س��تدانی كه‌رك��وك‪ ،‬بارزان��ی‬ ‫ده‌س��تبه‌رداربوونی خ��ۆی له‌پۆس��تی‬ ‫س��ه‌رۆك ڕاگه‌یاند‪ ،‬كه‌ له‌ساڵی (‪)2005‬‬ ‫ـ��ه‌وه‌ به‌ده‌س��تیه‌و‌ه ب��وو‪ .‬به‌ڕواڵه‌ت‬ ‫ده‌س��تبه‌رداربوونه‌كه‌ هه‌وڵێ��ك بوو بۆ‬ ‫یارمه‌تیدانی چاره‌س��ه‌ركردنی قه‌یرانه‌‬ ‫سیاسییه‌ ناو‌خۆییه‌كان‌و ڕێگه‌خۆشكردن‬ ‫له‌به‌رده‌م حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ب��ۆ ئه‌نجامدان��ی هه‌ڵبژاردنه‌كان��ی‬ ‫په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكایه‌تی‪ .‬زۆربه‌ی قه‌یرانه‌‬ ‫سیاس��ییه‌كانی ئێستا ڕیشه‌ی قووڵیان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت زۆربه‌ی سه‌ركه‌وتنه‌كانی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس��تان له‌ساڵی‬ ‫(‪ )2003‬ه‌وه‌‪ ،‬تاڕادده‌یه‌ك به‌هۆی توانای‬ ‫ئه‌و حكومه‌ته‌ بووه‌ بۆ زاڵبوون به‌س��ه‌ر‬ ‫ئ��ه‌م مێ��ژووه‌و دیارخس��تنی ڕووێكی‬ ‫یه‌كگرتوو به‌جیهان‪.‬‬ ‫ل��ه‌دوای الدان��ی س��ه‌ددام حس��ێن‬ ‫له‌ده‌س��ه‌اڵت‪ ،‬دوو پارت��ه‌ كوردیی��ه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی��ه‌ س��ه‌ره‌كییه‌كه‌ ‪‌KDP‬و‬ ‫‪ PUK‬به‌یه‌كگرتوویی مانه‌وه‌ له‌هه‌مبه‌ر‬ ‫هێزه‌كانی دیك��ه‌ی عی��راق‌و هه‌روه‌ها‬ ‫هێزه‌كان��ی ویالیه‌ت��ه‌ یه‌كگرتووه‌كان‌و‬ ‫ئێ��ران‌و توركی��ا‪ .‬ئ��ه‌م هاوبه‌ش��ییه‌‬ ‫له‌س��ه‌ر ئه‌و ڕێكه‌وتنه‌ وه‌س��تابوو كه‌‬ ‫له‌س��اڵی ‪ 2002‬له‌نێوان سه‌ركرده‌كانی‬ ‫دوو پارته‌كه‌ به‌س��ترا‪ ،‬ك��ه‌ بووه‌ هۆی‬ ‫یه‌كخستنی هه‌رێمه‌ جوگرافییه‌كانی ژێر‬ ‫ده‌س��ه‌اڵتی هه‌ر یه‌ك ل��ه‌و دوو پارته‪‌،‬‬ ‫له‌یه‌ك هه‌رێمی خۆرێبه‌ردا‪ .‬له‌ژێر سایه‌ی‬ ‫ئه‌م ڕووه‌ یه‌كگرتووه‌ی كه‌ دوو پارته‌كه‌‬ ‫پیش��انیاندا‪ ،‬ك��وردان ده‌س��تكه‌وتی‬ ‫گرنگی��ان به‌ده‌س��تهێنا‪ ،‬كه‌ بوو‌ه هۆی‬ ‫په‌ره‌س��ه‌ندنی هه‌رێم��ی خۆڕێب��ه‌ری‬ ‫كوردی‌و به‌هێزكردنی شه‌رعییه‌ته‌كه‌ی‪.‬‬ ‫له‌ئه‌نجام��دا ب��ووه‌ "ده‌وڵه‌تێ��ك له‌ناو‬ ‫ده‌وڵه‌تدا"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌‪ ،‬بونیادی ڕژێمی سیاسی‬ ‫كوردی وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ی ئه‌و گۆڕانكارییانه‌‬ ‫نه‌بوو كه‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی به‌ره‌به‌ره‌‬ ‫جێگه‌ی خۆیان ده‌گ��رت؛ ئاوه‌دانبوونی‬ ‫خێرا‪ ،‬فراوانبوونی چینی ناوه‌ڕاس��ت‌و‬ ‫ئاستی به‌رزی فێربوون كه‌ به‌دیاركه‌وت‬ ‫شانبه‌شانی گواستنه‌وه‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫الدێیی كش��توكاڵی ش��وانكاره‌یی‪ ،‬بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك��ی شارس��تانی خ��اوه‌ن‬ ‫چینێك��ی ناوه‌ڕاس��تی ف��راوان‪ ،‬ك��ه‌‬ ‫پێشبینی زیاتری لێده‌كرا له‌الیه‌نه‌كانی‬ ‫ش��ێوازی ژیان‌و حوكمڕانی ش��ه‌فاف‌و‬ ‫كاریگه‌ر‪ ،‬له‌كۆتاییشدا سه‌ربه‌خۆیی‪.‬‬ ‫زیات��ر ل��ه‌وه‌ش‪ ،‬سیاس��ه‌تی كوردی‬ ‫كه‌وتبووه‌ ژێ��ر كاریگه‌ری هۆكاری تری‬ ‫وه‌ك؛ كلت��ورو به‌ه��اكان‌و گروپگه‌ری‌و‬ ‫هۆزایه‌ت��ی‪ .‬س��ه‌ركردایه‌تی دوو پارته‌‬ ‫س��ه‌ره‌كییه‌كه‌ كه‌ له‌س��ااڵنی خه‌باتی‬ ‫چه‌ك��داری دژی ڕژێمه‌كان��ی عی��راق‬ ‫له‌ماوه‌ی س��ه‌ده‌ی بیس��ته‌م دامه‌زران‪،‬‬ ‫س��ه‌ركه‌وتوو بوون له‌به‌ره‌وپێش��بردنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی��ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان��ی كورد‪،‬‬

‫له‌ڕێی بنیادنانی ده‌سه‌اڵتێكی خۆڕێبه‌ری‬ ‫نیمچه‌ سه‌ربه‌خۆ له‌هه‌رێمی كوردستانی‬ ‫عیراق��دا‪ .‬هه‌رچه‌ن��د‌ه له‌م س��ااڵنه‌ی‬ ‫دواییدا دوو پارته‌ك��ه‌ هه‌وڵیاندا بگه‌نه‌‬ ‫ئاس��تی ‌داواكاری‌و چاوه‌ڕوانییه‌كان��ی‬ ‫نه‌وه‌ی نوێ له‌گه‌نجانی كورد كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خێرا شارس��تانی بوون‌و مۆدێرن بوون‬ ‫ش��اره‌زاییان په‌یداكردبوو‪ ،‬به‌اڵم له‌نێو‬ ‫ئ��ه‌م ژینگه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‪ -‬سیاس��ییه‌دا‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دابه‌شبووی كوردی به‌هۆی‬ ‫درز‌ه سیاسییه‌كانه‌وه‌ هاته‌ئاراوه‌‪.‬‬ ‫له‌س��اڵی ‪ 2009‬هه‌ن��دێ له‌چاالكوانانی‬ ‫پێش��ووی ‪ PUK‬پارتێك��ی نوێی��ان‬ ‫دامه‌زراند به‌ناوی گۆڕان‪ .‬كه‌ س��ه‌رباری‬ ‫ئامانجه‌كانی تایبه‌ت بە‌س��ه‌ركردایه‌تی‬ ‫نیش��تیمانی‪ ،‬هه‌وڵیدا بۆ؛ نه‌هێش��تنی‬ ‫گه‌نده‌ڵ��ی‌و خزمایه‌ت��ی له‌حكومه‌ت��ی‬ ‫كوردی��دا‪ ،‬به‌دیهێنان��ی یه‌كێت��ی‬ ‫ڕاس��ته‌قینه‌ له‌هه‌رێمی كوردس��تاندا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ره‌وپێشبردنی دیموكراسی‌و‬ ‫ش��ه‌فافییه‌ت له‌حوكمڕان��ی كوردیدا‪.‬‬ ‫به‌رنام��ه‌ی سیاس��ی گ��ۆڕان به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ داوای كردن‌و یه‌كخستنی ته‌واوی‬ ‫هێزه‌كانی پێش��مه‌رگه‌و ڕێكخراوه‌كانی‬ ‫ئاسایشی‌كرد‪ ،‬كه‌ سه‌ر به‌‌م دوو پارته‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی��ه‌ بوون‌و س��ه‌ركردایه‌تییه‌كی‬ ‫یه‌كگرتووی��ان نه‌بوو‌‪ .‬گ��ۆڕان له‌الیه‌ن‬ ‫نه‌وشێروان مسته‌فا سه‌رۆكایه‌تی ده‌كرا‪،‬‬ ‫كه‌ یه‌كێك بوو له‌دامه‌زرێنه‌رانی ‪‌PUK‬و‬ ‫جێگری (جه‌الل تاڵه‌بانی)ی س��ه‌رۆكی‬ ‫‪ PUK‬ب��وو‪ .‬بیرمه‌ن��دو جه‌ن��گاوه‌ر‬ ‫مسته‌فا [نه‌وش��ێروان ـ وه‌رگێڕ] پێشتر‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌كی بااڵی پێشمه‌رگه‌ی كوردی‬ ‫بوو‪ ،‬هه‌روه‌ه��ا به‌سیاس��ه‌تمه‌دارێكی‬ ‫دڵس��ۆز‌و ناگه‌ن��ده‌ڵ داده‌ن��را‪ .‬گۆڕان‬ ‫س��ه‌ركه‌وتوو ب��وو له‌به‌ده‌س��تهێنانی‬ ‫پشتیوانییه‌كی فراوان‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌نێو‬ ‫گه‌نجانی كورد‪ .‬له‌تێڕوانینی ئه‌وان ئه‌م‬ ‫پارته‌ ده‌بێته‌ جێگ��ره‌وه‌ی دامه‌زراوه‌ی‬ ‫سیاس��ی نه‌ته‌وه‌ی��ی‌و ئامرازێك��ی‬ ‫چاوه‌ڕوانكراوه‌ ب��ۆ گۆڕانكاری ئیجابی‬ ‫له‌حوكمڕان��ی كوردی��دا‪ .‬له‌هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫په‌رله‌مانییه‌كان��ی كوردی��دا له‌‪‌2011‬و‬ ‫‪2014‬دا گ��ۆڕان پش��تیوانی زیات��ری‬ ‫به‌ده‌س��تهێنا به‌راوورد بە‌یه‌كێتی‌و بووه‌‬ ‫دووه‌م گه‌وره‌ پارت له‌دوای ‪.KDP‬‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ ‪ KDP‬س��ه‌ركه‌وتوو بوو‬ ‫له‌پاراس��تنی یه‌كێت��ی ڕیزه‌كانی خۆی‬ ‫له‌س��ه‌روبه‌ندی په‌یدابوون��ی ڕژێم��ی‬ ‫فره‌حیزب��ی‪ PUK ،‬چه‌ندی��ن ناكۆكی‬ ‫ناوه‌خۆی��ی به‌خۆوه‌بینی ك��ه‌ له‌نێوان‬ ‫ئه‌ندام‌و گروپه‌ جیاوازه‌كان سه‌ریهه‌ڵدا‪.‬‬ ‫ئه‌م پش��ێوییانه‌ له‌كۆتاییدا بوونه‌ هۆی‬ ‫په‌یدابوونی باڵی جیاواز‪ ،‬به‌ڵكو له‌وه‌ش‬ ‫زیات��ر بووه‌ ه��ۆی دابه‌ش��بوون له‌نێو‬ ‫یه‌كێتیدا‪ .‬دیارنه‌مانی جه‌الل تاڵه‌بانی‪،‬‬ ‫ك��ه‌ له‌م��اوه‌ی نێ��وان ‪2014 -2009‬‬ ‫س��ه‌رۆكی عیراق بوو‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ساڵی‬ ‫(‪)2012‬ه‌وه‌ به‌ده‌س��ت نه‌خۆش��ییه‌وه‌‬ ‫ده‌ینااڵند تا مردنی له‌تش��رینی یه‌كه‌می‬ ‫‪ ،2017‬پارته‌كه‌ی تووش��ی كێشه‌ی بێ‬ ‫س��ه‌ركرده‌یی كرد‪ .‬بۆش��ایی سه‌ركرده‌‬ ‫كێش�� ‌ه ناوه‌خۆییه‌كانی نێ��وان گروپ‌و‬ ‫تاكه‌كانی نێو یه‌كێتی زیاتر هاندا‪.‬‬ ‫له‌م هه‌ڵومه‌رجه‌دا ‪ PUK‬په‌یوه‌ندییه‌كی‬ ‫هاوخه‌باتی��ی پڕ له‌مش��تومڕی له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆڕان��دا په‌ره‌پێ��دا‪ .‬له‌كاتێكدا هه‌ندێ‬ ‫ئه‌ندامان��ی پارته‌ك��ه‌ ب��ه‌رده‌وام بوون‬ ‫له‌هاریكاری كردن��ی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس��تان‪ .‬زۆر له‌كه‌س��ایه‌تییه‌‬

‫حكومییه‌كانی س��ه‌ربه‌م دوو پارته‌ ئه‌م‬ ‫ئاراس��ته‌یان وه‌رگرت له‌پێناو پاراستنی‬ ‫پێگه‌ی خۆیان له‌به‌رامبه‌ر هێزه‌ سیاسییه‌‬ ‫نوێیه‌كان‪ .‬له‌الیه‌كیتر‪ ،‬ڕێكه‌وتننامه‌یه‌كی‬ ‫هاری��كاری له‌نێ��وان ‪ PUK‬و گۆڕان‪،‬‬ ‫به‌سه‌رپه‌رش��تی س��ه‌رۆكه‌ ب��ااڵكان‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانی‌و نه‌وش��یروان مسته‌فا‪،‬‬ ‫له‌ئای��اری ‪ 2016‬مۆرك��را‪ .‬ئه‌گه‌رچ��ی‬ ‫ناكۆكیی��ه‌ به‌رده‌وامه‌كانی نێو یه‌كێتی‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌ڵوێس��ته‌ ڕه‌قه‌كانی هه‌ندێ‬ ‫له‌چااڵكوانان��ی گ��ۆڕان‪ ،‬په‌یوه‌ندیی��ه‌‬ ‫ئه‌رێنییه‌كان��ی نێوان ئه‌م دوو پارته‌یان‬ ‫له‌كارخست‪.‬‬ ‫به‌ره��ه‌م س��اڵح‪ ،‬س��ه‌رۆكی دووه‌می‬ ‫یه‌كێتی ل��ه‌دوای تاڵه‌بانی‌و ده‌وڵه‌تداری‬ ‫به‌ئه‌زموون كه‌ له‌ماوه‌ی س��ااڵنی ‪-2009‬‬ ‫‪ 2012‬س��ه‌رۆك وه‌زیران��ی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم��ی كوردس��تان بوو‪ ،‬له‌س��اڵی‬ ‫‪ 2017‬ڕیزه‌كان��ی یه‌كێتی نیش��تیمانی‬ ‫كوردس��تانی جێهێش��ت‪ .‬له‌چاوه‌ڕوانی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا‪ ،‬ساڵح له‌سه‌ره‌تای‬ ‫ساڵی ‪2018‬دا پارتێكی تایبه‌ت به‌خۆی‬ ‫دامه‌زران��د‪ ،‬به‌ناوی هاوپه‌یمانی له‌پێناو‬ ‫دیموكراسی‌و دادپه‌روه‌ری (‪.)CDJ‬‬ ‫پارتێك��ی ت��ر به‌ن��اوی بزووتن��ه‌وه‌ی‬ ‫نه‌وه‌ی نوێ‪ ،‬له‌میانه‌ی خۆڕێكخستن بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬له‌زستانی ‪ 2018‬دامه‌زرا‪.‬‬ ‫پارته‌كه‌ له‌الیه‌ن به‌ڵێنده‌رێکەوە کە ببو‬ ‫بەسیاس��ه‌توان‪ ،‬شاسوار عه‌بدولواحید‪،‬‬ ‫س��ه‌ركردایه‌تی كرا‪ .‬گوتاری ئه‌م پارته‌‬ ‫به‌زۆری ئاراسته‌ی ده‌نگده‌رانی الو كرا‪،‬‬ ‫به‌به‌كارهێنانی دروشمگه‌لێكی هاوشێوه‌ی‬ ‫ئه‌وانه‌ی ك��ه‌ گ��ۆڕان‌و هاوپه‌یمانی بۆ‬ ‫دیموكراسی به‌كاریان ده‌هێنا‪.‬‬ ‫له‌ژێ��ر كاریگ��ه‌ری ئ��ه‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫قه‌یراناویی��ه‌ی نێ��وان پارت��ه‌كان‪،‬‬ ‫دانیشتوانی دابه‌شبووی كورد له‌ئایاری‬ ‫‪ 2018‬گه‌یش��تنه‌ به‌رده‌م سندوقه‌كانی‬ ‫ده‌نگدان‪ .‬پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫س��ه‌ركه‌وتوو بوو له‌هێش��تنه‌وه‌ی هێزو‬ ‫ده‌س��ه‌اڵتی‪ ،‬بە‌به‌ده‌س��تهێنانی ‪25‬‬ ‫كورس��ی له‌په‌رله‌مانی عیراق‪ .‬یه‌كێتی‬ ‫نیش��تیمانی كوردس��تان ‪ 18‬كورسی‬ ‫هێنا‪ ،‬ئه‌و سێ كورس��ی كه‌م كردبوو‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش��دا ئه‌وه‌ ده‌ستكه‌وت بوو‬ ‫بۆ پارتێكی دابه‌شبوو كه‌ سه‌ركرده‌كانی‬ ‫س��ه‌ركۆنه‌كرابوون به‌هۆی له‌ده‌ستدانی‬ ‫كه‌ركوك له‌مانگی تشرینی یه‌كه‌مدا‪.‬‬ ‫(گۆڕان)یش كه‌ پارتی نه‌یاری سه‌ره‌كی‬ ‫بوو‪ ،‬گورزێك به‌ر پێگه‌ سیاس��ییه‌كه‌ی‬ ‫ك��ه‌وت بە‌له‌ده‌س��تدانی چ��وار‌و‬ ‫به‌ده‌س��تهێنانی ته‌نیا پێنج كورس��ی‬ ‫په‌رله‌مان��ی‪ .‬ئ��ه‌م شكس��ته‌ی گۆڕان‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ده‌ره‌نجامێكی گونجاو‬ ‫بوو ب��ۆ س��ه‌رنه‌كه‌وتنی له‌به‌دیهێنانی‬ ‫پێشبینییه‌كانی ده‌نگده‌رانی بۆ چاكسازی‬ ‫له‌هه‌رێمی خۆڕێب��ه‌ری كوردی؛ چونكه‌‬ ‫پێشكه‌وتنێكی ئه‌وتۆ به‌دی نه‌هێنرابوو‬ ‫له‌كه‌مپین��ی پارته‌ك��ه‌ ب��ۆ دژایه‌ت��ی‬ ‫گه‌نده‌ڵ��ی‌و س��ه‌پاندنی ش��ه‌فافییه‌ت‬ ‫له‌حكومه‌تی كوردیدا‪ ،‬هه‌روه‌ها نه‌یتوانی‬ ‫سیاس��ه‌تی په‌رته‌وازه‌ی كورد یه‌كبخا‪،‬‬ ‫به‌م��ه‌ش ده‌نگده‌رانی لێی ب��ێ ئومێد‬ ‫بوون‪ .‬س��ه‌رباری ئ��ه‌م كۆمه‌ڵه‌ گرفته‌‬ ‫سیاسییه‌‪ ،‬مردنی سه‌ركرده‌ی كاریزمای‬ ‫پارته‌ك��ه‌ش (نه‌وش��یروان مس��ته‌فا)‬ ‫له‌ئایاری ‪ ،2017‬بۆش��ایی سه‌ركرده‌ی‬ ‫له‌نێو گۆڕاندا دروس��تكرد‪ .‬له‌ڕاس��تیدا‬ ‫كه‌س��ێكی وه‌كو ئه‌و ش��اره‌زا‌و جێگه‌ی‬ ‫متمان ‌ه له‌نێو س��ه‌ركرده‌كانی پارته‌كه‌‬

‫نه‌ماب��وو كه‌ بتوانێ ئ��ه‌م ڕۆڵ ‌ه ببینێ‪.‬‬ ‫زیاتر ل��ه‌وه‌ش‪ ،‬س��ه‌ره‌ڕای ڕێكه‌وتنی‬ ‫نێوان هه‌ردوو پارته‌كه‌‪ ،‬هێش��تا ‪PUK‬‬ ‫گۆڕانی بە‌مه‌زنترین هه‌ڕه‌شه‌ داده‌نا بۆیه‌‬ ‫هه‌وڵه‌كانی له‌دژی ئه‌و چڕكردبۆوه‌‪.‬‬ ‫به‌رهه‌م ساڵحی سه‌رۆكی هاوپه‌یمانی‬ ‫بۆ دیموكراس��ی‌و دادپه‌روه‌ریش به‌شی‬ ‫خ��ۆی له‌م ب��ێ ئومێدیی��ه‌ به‌ركه‌وت‪.‬‬ ‫س��اڵح هیوای وابوو كه‌ سوود له‌وێنه‌ی‬ ‫خ��ۆی ببین��ێ وه‌ك سیاس��ه‌توانێكی‬ ‫ڕاستگۆو س��اده‌و تاڕادده‌یه‌ك گه‌نج بۆ‬ ‫پڕكردن��ه‌وه‌ی ئه‌و بۆش��ایی هێزه‌ی كه‌‬ ‫به‌مردنی تاڵه‌بانی‌و مسته‌فا په‌یداببوو‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ڕاكێش��انی گه‌نجان��ی تووڕه‌‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵ��ی دوو پارته‌ س��ه‌ره‌كییه‌كه‌و‬ ‫بێ ئومێد به‌هۆی شكس��ته‌كانی گۆڕان‪.‬‬ ‫له‌كۆتاییدا پارته‌كه‌ی س��اڵح ته‌نیا دوو‬ ‫كورسی هێنا‪.‬‬ ‫ئه‌و پارته‌‌نوێیه‌ش كه‌ له‌الیه‌ن بزنسمانه‌‬ ‫گه‌نجه‌ك��ه‌ (شاس��وار عه‌بدولواحی��د)‬ ‫دامه‌زرابوو‪ ،‬كه‌ وه‌ك��و دژه‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫پۆپۆلیس��ت هاته‌ نێو سیاسه‌ت‪ ،‬چوار‬ ‫كورسی برده‌وه‌‪.‬‬ ‫دوو پارت��ه‌ ئیس��ل�امییه‌كه‌ش نزیكه‌ی‬ ‫نی��وه‌ی هه‌ژمونی خۆیان له‌ده‌س��تدا‪.‬‬ ‫گروپی ئیس��ل�امی كوردی‪ ،‬یان كۆمه‌ڵ‬ ‫(‪ )KIG‬كه‌ عه‌لی باپیر س��ه‌ركردایه‌تی‬ ‫ده‌كا‪ ،‬دوو كورسی پێبڕا له‌جیاتی سێ كه‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی پێشوو به‌ده‌ستیهێنابوو‪.‬‬ ‫یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردیش (‪)KIU‬‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی سه‌الحه‌ددین به‌هائه‌ددین‪،‬‬ ‫دووی به‌ده‌ستهێناو دووشی دۆڕاند‪.‬‬ ‫ده‌ره‌نجامه‌كان��ی هه‌ڵبژاردن ڕووبه‌ڕووی‬ ‫ناڕه‌زای��ی الیه‌نگران��ی گ��ۆڕان بۆوه‌‪.‬‬ ‫گوته‌بێ��ژی ئ��ه‌م پارت�� ‌ه هێزه‌كان��ی‬ ‫دژه‌تیرۆری كوردی به‌سه‌رۆكایه‌تی الهور‬ ‫تاڵه‌بانی س��ه‌ربە‌یه‌كێتی‪ ،‬بە‌ته‌قه‌كردن‬ ‫له‌باره‌گای س��ه‌ره‌كی گۆڕان له‌سلێمانی‬ ‫تاوانباركرد‪.‬‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌پارت ‌ه سیاسییه‌كان كه‌وتنه‌‬ ‫تاوانباركردن��ی یه‌كت��ر بە‌لێكه‌وت��ه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن��ه‌كان‪ .‬ئه‌ندامان��ی گ��ۆڕان‌و‬ ‫هه‌روه‌ها پارته‌كانی تر یه‌كێتییان تاوانبار‬ ‫كرد بە‌ده‌س��تكاری كردن��ی ده‌نگدانی‬ ‫ئه‌لیكترۆن��ی له‌س��لێمانی‌و گۆڕین��ی‬ ‫ده‌ره‌نجامه‌كان��ی به‌پێ��ی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫خ��ۆی‪ .‬ئ��ه‌م پارتان��ه‌ ڕایانگه‌یاند كه‌‬ ‫گه‌له‌كۆی��ی ده‌كه‌ن له‌پێن��او جێبه‌جێ‬ ‫كردنی داواكارییان بۆ دووباره‌كردنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن له‌سلێمانی‪ .‬لێره‌وه‌ دیاربوو‬ ‫ئ��ه‌و هاوپه‌یمانیی��ه‌ ش��لۆقه‌ی ‌نێوان‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی ك��ه‌ به‌پێی ڕیكه‌وتنی‬ ‫ئای��اری ‪ 2017‬به‌س��ترابوو‪ ،‬به‌كرده‌یی‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌و هه‌ڵوێستی توندی گۆڕان‬ ‫له‌هه‌مبه‌ر پارت��ی‌و ته‌نانه‌ت یه‌كێتیش‬ ‫ڕه‌قتر بوو‪ )2(.‬زۆر له‌چااڵكوانانی گۆڕان‬ ‫داوایان له‌پارته‌كه‌یان كرد كه‌میلیشیای‬ ‫(‪)3‬‬ ‫چه‌كداری تایبه‌ت به‌خۆی دامه‌زرێنێ‪.‬‬ ‫كوردان ئێس��تا له‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫ئای��ار ڕووب��ه‌ڕووی چه‌ندی��ن ڕكابه‌ری‬ ‫ئاڵ��ۆز بوونه‌ته‌وه‌؛ یه‌كه‌می��ان‪ :‬ئه‌وان‬ ‫پێویسته‌ به‌ش��داربن له‌دانوستانه‌كانی‬ ‫پێكهێنانی حكومه‌ت��ی نوێ له‌عیراقدا‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬هه‌ڵبژاردن��ه‌ په‌رله‌مانییه‌ك��ه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردس��تان كه‌ ئێس��تا ‪30‬ی‬ ‫ئه‌یلولی بۆ داندراوه‌‪ ،‬پێویس��ته‌ ئه‌نجام‬ ‫بدرێ‪ .‬سێیه‌م‪ :‬س��ه‌ركردایه‌تی كوردی‬ ‫پێویس��ته‌ ئه‌و زیانانه‌ چ��اك بكاته‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌ه��ۆی ڕیفراندۆم به‌ر ده‌س��ه‌اڵتی‬ ‫خۆڕێبه‌ری كوردی كه‌وت‪ .‬له‌كۆتاییشدا‪:‬‬

‫پێویس��ته‌ ئه‌وان چاره‌س��ه‌ری كێش��ه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت��ی‌و ئابوورییه‌كان��ی خه‌ڵكی‬ ‫ك��ورد بكه‌ن‪ .‬ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردس��تان س��ه‌ركه‌وتوو بێ‬ ‫له‌دانانی بناغه‌ی س��ه‌ربه‌خۆیی دواڕۆژ‬ ‫له‌نێ��و چوارچێ��وه‌ی ده‌وڵه‌تی عیراقی‬ ‫ئێس��تادا‪ ،‬ده‌بێ ڕێگایه‌ك بدۆزێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ڕووبه‌ڕووبوون��ه‌وه‌ی كێش��ه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت��ی‌و ئابوورییه‌كان��ی هه‌رێم‪.‬‬ ‫ئینجا ك��ه‌ هه‌ڵومه‌رج��ی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫له‌باربوو بۆی‪ ،‬ئه‌وس��ا له‌توانایدا ده‌بێ‬ ‫ببێت ‌ه ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆیی كوردی‪.‬‬ ‫له‌گۆشه‌نیگای كوردییه‌وه‌‪ ،‬مه‌سه‌له‌یه‌كی‬ ‫بڕاوه‌یه‌ كه‌ به‌ش��داری به‌ك��ورد بكرێ‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌و سیاس��ه‌توانه‌ ش��یعییه‌ی‬ ‫ك��ه‌ دی��اری ده‌ك��رێ ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫ببێت��ه‌ س��ه‌رۆك وه‌زیران��ی داهاتووی‬ ‫عی��راق‪ .‬پێویس��تییه‌‌كی بنه‌ڕه‌تییه‌ بۆ‬ ‫ك��وردان ك��ه‌ بگه‌نه‌ ڕێكه‌وت��ن له‌گه‌ڵ‬ ‫سیاسه‌توانانی به‌غدا له‌پێناو پاراستنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ك��ورد؛ به‌تایبه‌تی‪:‬‬ ‫هه‌بوونی پشك له‌داهاتی نه‌وت‪ ،‬به‌شی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌بودجه‌ی‬ ‫عیراق‪ ،‬له‌گه‌ڵ پاراس��تنی ده‌س��ه‌اڵتی‬ ‫خۆڕێبه‌ری كوردی‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر كوردان‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی داهاتووی عیراقه‌وه‌‬ ‫فه‌رام��ۆش بكرێن‪ ،‬ئه‌وا ده‌س��ه‌اڵتیان‬ ‫له‌به‌غدا كه‌م ده‌بێته‌وه‌و به‌ڵكو له‌وه‌ش‬ ‫زیاتر‪ ،‬ده‌س��ه‌اڵتی خۆڕێبه‌ری كوردی‬ ‫داده‌خورێ‪ .‬له‌ئێستادا ڕوونه‌ كه‌ پارته‌‬ ‫ش��یعییه‌كان وه‌كو هێزی ده‌س��ه‌اڵتدار‬ ‫له‌عیراقدا ماونه‌ته‌وه‌‪ .‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش‬ ‫بۆ پاراس��تنی یه‌كێتی‌و س��ه‌قامگیری‬ ‫دەوڵەت��ی عی��راق‌و هه‌بوون��ی توان��ا‬ ‫ب��ۆ به‌رده‌وامی��دان بە‌په‌ره‌س��ه‌ندنی‬ ‫س��ه‌ركه‌وتووانه‌ له‌دواڕۆژدا‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫نوێی عیراق پێویستی به‌هاوكاری هێزه‌‬ ‫سوننی‌و كوردییه‌كان‌ ده‌بێ‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی ئه‌م دانوس��انانه‌ی ئێستادا بۆ‬ ‫پێكهێنانی حكومه‌تی نوێی عیراق‪ ،‬پارته‌‬ ‫كوردییه‌كان به‌په‌رته‌وازه‌یی كارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫دانووساندكارانی پارتی‌و یه‌كێتی به‌جیا‬ ‫له‌گه‌ڵ حه‌ی��ده‌ر ئه‌لعه‌بادی كۆبوونه‌وه‌‬ ‫كه‌ پۆس��تی س��ه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ی كاندیدو سیاسه‌تمه‌داره‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌كانی تری به‌غدا‪ .‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫له‌هه‌م��ان كات��دا ه��ه‌ردوو پارته‌ك��ه‌‬ ‫وتووێژی هاوبه‌ش��یان ك��رد‌و له‌وانه‌یه‌‬ ‫هاوپه‌یمانێتیه‌كه‌ش��یان گیانی به‌به‌ردا‬ ‫بێته‌وه‌‪ .‬له‌س��ه‌رێكی تره‌وه‌‪ ،‬گۆڕان كه‌‬ ‫سه‌نگه‌ری له‌هه‌ریه‌كه‌ له‌پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫نیش��تیمانی گرت��ووه‌‪ ،‬ڕه‌تیك��رده‌و‌ه‬ ‫ك��ه‌ هاوكارب��ێ له‌گ��ه‌ڵ دوو پارته‌كه‌‬ ‫(‪)4‬‬ ‫له‌دانووسانه‌كان له‌گه‌ڵ به‌غدا‬ ‫ناكۆكیی��ه‌ كه‌س��ی‌و سیاس��ییه‌كان‪،‬‬ ‫جیهانبین��ی جی��اواز‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندیی��ه‌‬ ‫الڕێیه‌كان‪ ،‬هه‌م��وو ئه‌مانه‌ هۆكارن بۆ‬ ‫به‌رده‌وامیدان به‌كاره‌س��اتی سیاس��ی‬ ‫كوردی‪ .‬له‌م هه‌ڵومه‌رجه‌ش��دا هێش��تا‬ ‫ده‌رفه‌تێكی ته‌بایی‌و هاریكاری له‌نێوان‬ ‫ئه‌كت��ه‌ره‌ س��ه‌ره‌كییه‌كانی كورد هه‌یه‌‬ ‫له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندیی��ه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كانی‬ ‫كورد‪ .‬ك��وردان ده‌توانن سیس��ته‌می‬ ‫سیاس��ی بپارێ��زن به‌ڕێككه‌وتن��ی‬ ‫هاوبه‌ش له‌س��ه‌ر ڕۆڵ��ی هه‌ریه‌كه‌یان‬ ‫له‌یارییه‌كه‌دا‪ .‬تا ده‌گه‌نه‌ تێگه‌یشتنێكی‬ ‫هاوبه‌ش بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌ نیش��تیمانییه‌‬ ‫س��تراتیژییه‌كان‌و له‌كۆتاییدا دواڕۆژی‬ ‫خۆیان دی��اری ده‌كه‌ن‌و به‌رده‌وام ده‌بن‬ ‫له‌په‌ره‌پێدانی هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬

‫* پرۆفیسۆری فه‌‌خرییه‌‌له‌‌به‌‌شی مێژووی ڕۆژهه‌‌اڵتی ناوه‌‌ڕاست له‌‌زانكۆی حه‌‌یفا‪ .‬چه‌‌ندین باس‌و توێژینه‌‌وه‌‌ی له‌‌باره‌‌ی مێژووی كورده‌‌وه هە‌‌یه‌‌‪.‬‬ ‫** پرۆفیسۆری مێژووی نوێ‌و هاوچه‌‌رخ له‌‌زانكۆی سه‌‌الحه‌‌ددین ـ هه‌‌ولێر‪.‬‬

‫‪(1) Marc Perelman، “Kurdish referendum a ‘colossal mistake،’ says son of the late President Talabani،” France 24، October، 20، 2018.‬‬ ‫‪(2) Mohammed Rwanduzy، “Gorran and PUK: From possible merger to new enmity،” Rudaw، May 24 2018.‬‬ ‫‪(3)“Gorran considers creating an armed self-defence force،” Rudaw، May 17، 2018.‬‬ ‫‪(4) “KDP، PUK meet in Baghdad espousing Kurdish unity after Iraqi election،” Rudaw، May 23، 2018; See also: David Romano، “Anti-KRG sentiment at the heart of Gorran MP’s expulsion،” Rudaw، 30 May 30، 2018.‬‬ ‫‪See also: David Romano، “Anti-KRG sentiment at the heart of Gorran MP’s expulsion،” Rudaw، 30 May 30، 2018.‬‬

‫هەرێمی کوردستان ‪ /‬عێراق ‬

‫ ‬ ‫دادوەری‬ ‫ ‬ ‫ئەنجومەنی‬ ‫تێهەڵچونەوە‬ ‫ ‬ ‫سەرۆکایەتی دادگای‬ ‫ ‬ ‫ناوچەی سلێمانی ‬ ‫دادگای باری کەسێتی سلێمانی ‪1/‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫ژمارە‪/5047 :‬ش‪2017/‬‬ ‫رێکەوت‪2018/7/18 :‬‬ ‫ئاگانامە‌‬

‫ ‬ ‫ابراهیم‬ ‫داواکار ‪ /‬شادمان سلیم ‬ ‫عبدالرزاق محمد ‬ ‫ ‬ ‫داوالەسەرکراو‪ /‬شانۆ‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی‬ ‫ناونیشان‪ :‬نادیارە‬

‫داواکار (شادمان سلیم ابراهیم) داوایەکی بەژمارە ( ‪/5047‬ش‪ )2017/‬لەم دادگایە تۆمارکردوە لەسەرت وە ئەم دادگایە بڕیاری الی خۆی دەرکرد لەبەرواری (‪ )2018/6/4‬وە لەبەر نادیاری شوێنی نیشتەجێ بوونت دادگا بڕیاری‬ ‫دا ئاگادارتان بکاتەوە بەهۆی دوو رۆژنامەی ناوخۆیی رۆژانەوە ئەگەر لەماوەی یاساییدا هەڵنەسێت بەتانەلێدانی پیاچونەوەی بڕیارەکە‪ ،‬ئەو بڕیارە پلەی کۆتایی وەردەگرێت بەپێی یاسا‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫دادوەری یەکەم‬ ‫د‪.‬سردار علی عزیز‬

‫)‪ )634‬سێشهممه ‪2018/7/24‬‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www. niqash. org‬‬

‫‪7‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫زه‌نگێك ‌ی مه‌ترسیدار‬

‫به‌هه‌زاران ته‌ن پاشه‌ڕۆ ده‌ڕژێت ‌ه ئاوی‌ خواردنه‌وه‌ ‌ی سلێمانییه‌وه‌‬ ‫نیقاش‪ ،‬دەشتی عەلی‬ ‫رۆژانه‌ هه‌زاران گاڵۆن پاشه‌ڕۆو پاشماوه‌ ‌ی‬ ‫كارگه‌كان راسته‌وخۆ ده‌ڕژێنه‌ ناو روباری‬ ‫سیروان‌و ده‌ریاچه‌ی‌ ده‌ربه‌ندیخانه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌ ‌ی سه‌ره‌كی ئاوی خواردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫به‌شێكی زۆری هاواڵتیانی پارێزگای‬ ‫سلێمانیه‌‪.‬‬ ‫پاش��ه‌ڕۆی چه‌ن��د گه‌ڕه‌كێكی س��لێمانی‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ زێرابه‌ س��ندوقییه‌كانه‌و‌ه له‌ناوچه‌ ‌ی‬ ‫تانج��ه‌رۆ ده‌ڕژێنرێته‌ ناو ئ��اوی تانجه‌رۆوه‌‪،‬‬ ‫هاوكات ته‌واوی زبڵ‌و خاش��اكی ش��اره‌كه‌ش‬ ‫له‌هه‌مان ناوچه‌ فڕێده‌درێت‌و به‌ش��ێوه‌یه‌كی‬ ‫ناڕاسته‌وخۆ تێكه‌ڵ به‌ئاوه‌كه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫پاش��ه‌ڕۆكان س��ه‌رچاوه‌یان جی��اوازه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش له‌رێگا ‌ی كارگه‌كان‌و مااڵن‌و چاالكیی ‌ه‬ ‫پیشه‌س��ازییه‌كانی‌ دیكه‌وه‌ دێن‪ ،‬راسته‌وخۆ‬ ‫ده‌ڕژێنه‌ نێو ئاوه‌ س��ازگاره‌كانه‌وه‌و سیفه‌ت ‌ه‬ ‫فیزیای��ی‌و كیمیای��ی‌و بایلۆجییه‌كان��ی ئاو‬ ‫ده‌گۆڕن‌و كاریگه‌ری مه‌ترس��یداریان له‌س��ه‌ر‬ ‫ته‌ندروستی هاواڵتیان ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوی تانجه‌رۆ كه‌ لقه‌ روبارێكه‌‪ ،‬له‌باشوری‬ ‫سلێمانی‌و له‌ناوچه‌ی‌ پیره‌مه‌گرون‌و تابینه‌و‌ه‬ ‫(‪45‬ك��م باك��وری خۆرهه‌اڵتی س��لێمانی)‬ ‫هه‌ڵده‌قوڵ��ێ‌و كانیاوه‌كان��ی س��ه‌رچناری‬ ‫تێكه‌ڵده‌بێ��ت‪ ،‬دوات��ر له‌ناوچه‌ی‌ ش��اره‌زور‬ ‫ده‌ڕژێته‌ ناو ده‌ریاچه‌ی‌ ده‌ربه‌ندیخانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ناوچ��ه‌ ‌ی تانجه‌رۆ‪ ،‬ژماره‌ی��ه‌ك كارگه‌ ‌ی‬ ‫پیشه‌س��ازی‌و زیات��ر ل��ه‌ (‪ )25‬پااڵوتگه‌ ‌ی‬ ‫نه‌وتی تێدای��ه‌‪ ،‬ئه‌و كارگ��ه‌و پااڵوتگانه‌ش‬ ‫هاوشێوه‌ی‌ پاش��ه‌ڕۆكه‌ راس��ته‌وخۆو به‌بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌پرۆسه‌ی‌ ریسایكلین‌و پاقژكردنه‌وه‌دا‬ ‫بڕۆن‪ ،‬تێكه‌ڵ به‌ئاوی تانجه‌رۆ ده‌بن‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و م��ادده‌ زیانبه‌خش��انه‌ی‌ له‌رێگه‌ ‌ی‬ ‫پاشه‌ڕۆوه‌ ده‌رژێن ‌ه ئاوه‌وه‌‪ ،‬مادده‌ی ئه‌ندامی‌و‬ ‫مادده‌ی قورس�� ‌ی وه‌كو جیوه‌و قوڕقوش��م‌و‬ ‫كادمیۆم‌و نیتراتن‪.‬‬ ‫نه‌بیل موس��ا‪ ،‬یه‌كێكه‌ ل��ه‌و چاالكوانانه‌ ‌ی‬ ‫چه‌ندین س��اڵه‌ خۆی‌ بۆ پارێ��زگاری‌ ژینگه‌و‬ ‫ئاو ته‌رخانكردووه‌و له‌رێگه‌ی‌ چه‌ند الیه‌نێكی‬

‫دەریاچەی دەربەندیخان‬ ‫ناحكومیی��ه‌وه‌ كار ب��ۆ هۆش��یاركردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هاواڵتی��ان و به‌ئاگاهێنان��ه‌وه‌ی‌ حكوم��ه‌ت‬ ‫له‌مه‌ترس��ییه‌كانی پیس��بوونی ئاو ده‌كات‪،‬‬ ‫ئام��اژه‌ی‌ به‌وه‌كرد به‌ه��ۆی فڕێدانی خۆڵ‌و‬ ‫خاش��اك له‌ناوچ��ه‌ی‌ تانج��ه‌رۆ ش��له‌یه‌ك‬ ‫دروس��تده‌بێت كه‌ پێی ده‌وترێت "لچه‌"و زۆر‬ ‫كوش��نده‌و مه‌ترس��یداره‌و له‌ئاوی پاشه‌ڕۆو‬ ‫زێراب كاریگه‌ری زیاتره‌‪.‬‬ ‫چه‌ند س��اڵی‌ راب��ردوو ناوبه‌ن��او حاڵه‌ت ‌ی‬ ‫له‌ناوچوونی ژماره‌ی‌ زۆر ‌ی ماسی له‌ده‌ریاچه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬نه‌بیل موس��ا‬ ‫بۆ "نیقاش" وت��ی "هۆكاری له‌ناوچوونی ئه‌و‬ ‫ماسیانه‌ بۆ پیس��بوونی ئاوه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫به‌و لچه‌و پاشه‌ڕۆیانه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات به‌ش��ێك له‌چاالك��ی ئاژه‌ڵداری‌و‬ ‫كش��توكاڵیش له‌ سنوری شاره‌زورو گه‌رمیان‬ ‫به‌پاش��ه‌ڕۆ ئاودێ��ری ده‌كرێ��ت‪ ،‬به‌ه��ۆی‬

‫ئه‌و پاش��ه‌ڕۆو زباڵن��ه‌وه‌ پێكهات��ه‌ ‌ی نامۆ‬ ‫ده‌ڕژێنه‌ س��ه‌رچاوه‌كانی ئاوه‌وه‌و له‌وێشه‌و‌ه‬ ‫ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆ ئاژه‌ڵ‌و پێكهاته‌ زیندووه‌كان‌و‬ ‫به‌ش��ێك له‌پێكهاته‌ كشتوكاڵییه‌كان‪ ،‬له‌كاتی‬ ‫خواردنی ئاژ‌هڵ‌و رووه‌كه‌كان له‌الیه‌ن مرۆڤه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ری توش��بوونی مرۆڤ به‌نه‌خۆشییه‌كان‬ ‫زیاتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫د‪.‬س��اڵح نه‌جی��ب‪ ،‬پس��پۆڕی ژینگ��ه‌و‬ ‫مامۆس��تای‌ به‌ش��ی‌ كش��توكاڵی‌ زانك��ۆ ‌ی‬ ‫سلێمانی‌ بۆ "نیقاش" باسی له‌وه‌كرد‪ ،‬به‌پێی‬ ‫س��تاندارده‌ جیهانییه‌كان به‌كارهێنانی ئاو بۆ‬ ‫ئاودێری تایبه‌تمه‌ندیی‌و پێوه‌ری خۆی هه‌یه‌و‬ ‫به‌هه‌موو جۆره‌ ئاوێك ئاودێری ناكرێت‪.‬‬ ‫وتیش��ی "به‌داخه‌وه‌ لێره‌ هی��چ گرنگیی‌و‬ ‫بایه‌خێ��ك به‌و گرفت��ه‌ ژینگه‌یی��ه‌ نادرێت‌و‬ ‫حكومه‌ت هیچ له‌به‌رچاو ناگرێت"‪.‬‬ ‫جگه‌له‌ پاشه‌ڕۆی سلێمانی‪ ،‬هاوكات به‌شێك‬

‫له‌پاش��ه‌ڕۆی ناوچ�� ‌هی‌ ش��اره‌زور ده‌ڕژێت ‌ه‬ ‫ده‌ریاچه‌ی‌ ده‌ربه‌ندیخانه‌و‌ه كه‌ س��ه‌رچاو‌ه ‌ی‬ ‫س��ه‌ره‌كی ئاوی خواردنه‌و‌هی‌ دانیش��توانی‬ ‫ق��ه‌زای ده‌ربه‌ندیخان��ه‌‪ ،‬دواتری��ش ته‌واوی‬ ‫پاشه‌ڕۆی ده‌ربه‌ندیخان ده‌ڕژێته‌ ناو رووباری‬ ‫سیروانه‌وه‌ كه‌ به‌هه‌مانشێوه‌ سه‌رچاوه‌ی‌ ئاوی‬ ‫خواردنه‌وه‌ی‌ دانیشتوانی قه‌زای كه‌الره‌‪.‬‬ ‫د‪.‬س��اڵح نه‌جیب ده‌ڵێت "له‌هیچ شوێنیكی‬ ‫دنیادا نیی��ه‌ ئاوی زێراب‌و پاش��ه‌ڕۆ تێكه‌ڵ‬ ‫به‌ئاوی س��ازگار بكرێ��ت‪ ،‬ته‌نیا له‌واڵت ‌ه هه‌ر‬ ‫دواكه‌وتووه‌كاندا نه‌بێت"‪.‬‬ ‫نه‌بیل موساش‪ ،‬پرۆسه‌ی‌ تێكه‌ڵبوونی ئاوی‬ ‫زێراب به‌ئاوی خواردنه‌وه‌ به‌كیمیابارانكردنی‬ ‫هه‌ڵه‌بج�� ‌ه ده‌ش��وبهێنێت‌و ده‌ڵێ��ت "ئه‌گه‌ر‬ ‫حكومه‌تی به‌عس یه‌كجار كیمیابارانی كردبێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئه‌م پرۆسه‌یه‌ هه‌موو رۆژێك به‌رده‌وامی‬ ‫هه‌یه‌و ژیانی هاواڵتیان له‌مه‌ترسیدایه‌"‪.‬‬

‫وێنه‪:‬‬

‫‪Rahman Khany‬‬

‫به‌وت ‌هی‌ سامان ره‌حیم‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری ئاوی‬ ‫كه‌الر له‌ئێستادا (‪)%60‬ی ئاوی خواردنه‌و‌ه ‌ی‬ ‫شاره‌كه‌ پشت به‌رووباری سیروان ده‌به‌ستێت‌و‬ ‫له‌داهاتووش��دا ئه‌و رێژه‌یه‌ ب��ۆ (‪ )%80‬زیاد‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ پرۆس��ه‌ی‌ پاقژكردن��ه‌وه‌ی‌ ئاوی‬ ‫روباره‌ك��ه‌وه‌‪ ،‬س��امان ره‌حیم ب��ۆ "نیقاش"‬ ‫رونیكرده‌وه‌‪ ،‬ئاوی سیروان به‌چه‌ند قۆناغێكی‬ ‫پاككردنه‌وه‌دا ده‌ڕوات‪ ،‬كه‌ ماد‌هی‌ (ش��ه‌ب)‬ ‫بۆ روونكردنه‌وه‌و (كل��ۆر) بۆ پاككردنه‌وه‌ی‬ ‫تێده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم د‪.‬س��اڵح نه‌جیب پس��پۆڕی‬ ‫ژینگ ‌ه ده‌ڵێت "له‌ئه‌گ��ه‌ری بوونی پێكهات ‌ه ‌ی‬ ‫ئۆرگانی له‌ناو ئاوه‌كه‌دا‪ ،‬له‌گه‌ڵ كلۆر كارلێك‬ ‫ده‌كات‌و ئ��ه‌وه‌ش هۆكارێكه‌ بۆ توش��بوونی‬ ‫مرۆڤ به‌نه‌خۆشی شیرپه‌نجه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ��ی ئامارێك��ی نافه‌رمی��ش‪ ،‬رێژ‌ه ‌ی‬ ‫تووشبوون به‌نه‌خۆشیی شێرپه‌نج ‌ه له‌ ناوچ ‌ه ‌ی‬

‫گه‌رمیان‌و به‌تایبه‌تیش كه‌الر روو له‌زیادبوونه‌‪،‬‬ ‫پسپۆرانی ته‌ندروس��تیی و ژینگه‌ش یه‌كێك‬ ‫له‌هۆكاره‌ س��ه‌ره‌كییه‌كانی بۆ پیسبوونی ئاو‬ ‫ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل��ه‌ لێدوانێكی��دا ب��ۆ "نیق��اش" رێبوار‬ ‫ئه‌حمه‌د‪ ،‬س��ه‌رۆكی لیژن ‌ه ‌ی ته‌ندروس��تیی‌و‬ ‫ژینگ ‌ه له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی وتی‬ ‫"گرفته‌ك ‌ه ته‌نیا له‌ ارێزگه‌ك ‌هی‌ ئێمه‌دا بوونی‬ ‫نییه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌شێك ل ‌ه پاشه‌ڕۆی به‌غداش‬ ‫ده‌ڕژێته‌ نێو روباری دیجله‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب��اره‌ ‌ی هه‌نگاوه‌كانیان ب��ۆ رێگریكردن‬ ‫له‌تێكه‌ڵكردنی زێراب‌و پاشه‌ڕۆ به‌ئاوی سازگار‪،‬‬ ‫وتیش��ی "ب ‌ه فه‌رمی راپۆرتێكی زانس��تیمان‬ ‫پێش��كه‌ش به‌الیه‌ن�� ‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كانم��ان‬ ‫كردووه‌ بۆ چۆنێتی چاره‌سه‌ركردنی"‪.‬‬ ‫له‌ب��اره‌ی‌ نه‌بوونی فلته‌ری ئ��او له‌كارگه‌و‬ ‫پااڵوتگه‌كان��ی ناوچه‌ی‌ تانجه‌رۆ‪ ،‬س��ه‌رۆكی‬ ‫لیژنه‌ ‌ی ته‌ندروس��تیی‌و ژینگ ‌ه ئاشكراشیكرد‪،‬‬ ‫فه‌رمانگ�� ‌ه ‌ی ژینگه‌ ‌ی س��لێمانی له‌رێگه‌ ‌ی نۆ‬ ‫لیژنه‌و‌ه به‌رده‌وام غه‌رام ‌هی‌ كارگه‌كان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم تائێس��تا نه‌یانتوانی��و‌ه كۆنتڕۆڵیان‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێ دیدگای حكومه‌تی هه‌رێم بۆ س��اڵی‬ ‫‪ ،2020‬ك��ه‌ س��اڵی ‪ 2013‬باڵویكردووه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌پێویس��تی ده‌زانێ��ت سیس��ته‌مه‌كانی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن��ی پاش��ماوه‌ی ئ��اوه‌ڕۆو زب��ڵ‬ ‫به‌ره‌وپێش بب ‌هن‌و ئاشكراشیده‌كات‪ ،‬داپۆشینی‬ ‫پاش��ماوه‌كان زیانیان به‌ژینگ��ه‌ گه‌یاندووه‌و‬ ‫بووه‌ته‌ هۆی زیادبوونی پیسبوونی ئاو‪.‬‬ ‫مه‌س��عود كاكه‌ڕه‌ش‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری ئاوو‬ ‫ئ��اوه‌ڕۆی هه‌رێ��م به‌"نیق��اش"ی وت "ب��ۆ‬ ‫چاره‌س��ه‌ركردنی ئاوی تانج��ه‌رۆ به‌بڕی ‪400‬‬ ‫ملیۆن دۆالر گرێبه‌س��ت له‌گه‌ڵ كۆمپانیایه‌ك‬ ‫كراوه‌و دیزانی پرۆژه‌كه‌ش ته‌واوبووه‌‪ ،‬به‌دوو‬ ‫ب��ه‌ش ده‌چێت��ه‌ ب��واری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ریسایكلین بۆ ئاوه‌كه‌ ده‌كات‌و پاشان ده‌ڕژێت ‌ه‬ ‫نێو ده‌ریاچه‌كه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات وتیش��ی "ب ‌ه بڕی ‪ 20‬ملیۆن دۆالر‬ ‫پااڵوتگه‌ بۆ ئاوی خواردنه‌وه‌ی‌ ده‌ربه‌ندیخان‬ ‫له‌ب��واری جێبه‌جێكردندای��ه‌و له‌ئێستاش��دا‬ ‫(‪)%85‬ی كاره‌كانی ته‌واو بووه‌"‪.‬‬

‫دوای ‪ 60‬ساڵ ل ‌ه كوده‌تا‬

‫شۆفێر‌ه تایبه‌تییه‌كه‌ی فه‌یسه‌ڵی دووه‌می شای عێراق بۆ نیقاش ده‌دوێت‬ ‫نیقاش‪ ،‬محەمەد زەیدی‬ ‫تائێستاش چیرۆكی‌ كوژرانی‌ شا فه‌یسه‌ڵی‌‬ ‫دووه‌می‌ پادشای‌ عێراق ته‌مومژی‌ زۆری‌‬ ‫له‌باره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌شێكی‌ تری‌ ئه‌و چیرۆكه‌‬ ‫شۆفێره‌ تایبه‌ته‌ك ‌هی‌ ده‌یخاته‌ روو‪.‬‬ ‫چیرۆكی كوژرانی شا فه‌یسه‌ڵی دووه‌م دواین‬ ‫پاش��ای عێراق‌و خانه‌واده‌ك�� ‌هی‌و رووداوه‌كانی‬ ‫ئه‌و شه‌وه‌‌و چیرۆكی ده‌ستگیرانییه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ش��ازاد‌ه توركه‌ك��ه‌‪ ،‬ش��ۆفێره‌ تایبه‌تیه‌كه‌ی‬ ‫پاش��ای عێراق له‌م دیداره‌دا ده‌یانگێڕێته‌وه‌ كه‌‬ ‫په‌یامنێری "نیقاش" له‌گه‌ڵی سازی كردووه‌‪.‬‬ ‫جه‌ب��ار مه‌حم��ود جعێفری كه‌ ش��ۆفێری‬ ‫تایبه‌ت��ی‌و فه‌رمانده‌ی پاس��ه‌وانی كۆش��كی‬ ‫فه‌یس��ه‌ڵی دووه‌م پاش��ای عێراق��ه‌ ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫به‌خه‌یاڵ��دا نه‌هاتبوو ئه‌وه‌نده‌ ته‌مه‌نی هه‌بێت‌و‬ ‫ببێت��ه‌ ش��ایه‌تحاڵی ئاش��كراكردنی روداو‌و‬ ‫راس��تییه‌كانی كوشتنی ش��ا فه‌یسه‌ڵی دووه‌م‬ ‫ل��ه‌ به‌ره‌به‌یانی رۆژی ‪14‬ی ته‌مموزی ‪ 1958‬له‌‬ ‫كۆش��كی ریحاب له‌ به‌غدا‪ ،‬ئه‌و ش��ایه‌تحاڵه‌ی‬ ‫ته‌مه‌ن��ی له‌ ‪ 90‬س��اڵ نزی��ك بووه‌ته‌وه‌‪ ،‬پێی‬ ‫وایه‌ ئه‌و نه‌هامه‌تی‌و كاره‌س��اتانه‌ی له‌ عێراقدا‬ ‫رووده‌ده‌ن ش��تێك نین جگه‌ له‌ درێژه‌كێشانی‬ ‫قۆناغی رش��تنی خوێنی پاش��اكان‌و كوشتنی‬ ‫خانه‌واده‌ی ش��اهان ‌ه به‌ش��ێوه‌یه‌ك ك ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ساده‌ترین نه‌ریتی مرۆڤایه‌تیدا ناگونجێت‪.‬‬ ‫نیقاش‪ :‬م��اوه‌ی چه‌نده‌ت له‌ پیش��ه‌كه‌تدا‬ ‫به‌س��ه‌ربرد وه‌كو ش��ۆفێری پاشا‌و كێ بۆ ئه‌و‬ ‫ئه‌ركه‌ی پااڵوتی‌و كه‌ی خزمه‌تت ته‌واو بوو؟‬ ‫جعێف��ری‪ :‬له‌س��ه‌ره‌تا په‌نجاكاندا ده‌س��تم‬ ‫به‌كاركردن له‌گه‌ڵ شا كرد‪ ،‬ئه‌ویش دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن لیژنه‌یه‌كی دیاریكراوه‌وه‌ ده‌ستنیش��ان‬ ‫كرام كه‌ ش��ا پێكیهێنابوو بۆئه‌وه‌ی به‌س��ه‌ر‬ ‫یه‌كه‌ سه‌ربازییه‌كاندا بگه‌ڕێت‌و منیش ئه‌و كات ‌ه‬ ‫سه‌رباز بووم‪ ،‬ئه‌ركی لیژنه‌كه‌ ئه‌وه‌بوو به‌دوای‬ ‫كه‌سانی شیاودا بگه‌ڕێت بۆ كاركردن ل ‌ه كۆشكی‬ ‫پاشایه‌تی‪ ،‬به‌هۆی بااڵبه‌رزییه‌كه‌م‌و رێكوپێكی‬ ‫له‌شوالری سه‌ربازیمه‌وه‌ هه‌ڵبژێردرام بۆئه‌وه‌ی‬ ‫كار له‌س��ه‌ر ئۆتۆمبێلی تایبه‌تی شاهانه‌ بكه‌م‪،‬‬

‫له‌ كۆشك ده‌ستم به‌كار كرد‌و ماوه‌ی كاركردنم‬ ‫له‌ كۆشكی ش��اهانه‌ هه‌شت ساڵی له‌سه‌ریه‌ك‬ ‫به‌رده‌وام بوو‪.‬‬ ‫نیقاش‪ :‬باسی دیارترین خه‌سڵه‌تی كه‌سایه‌تی‬ ‫شا‪-‬مان بۆ بكه‌؟‬ ‫جعێفری‪ :‬ش��ا گه‌نجێكی به‌خشنده‌ی هێمن‌و‬ ‫زۆر س��اده‌بوو‪ ،‬له‌گ��ه‌ڵ هه‌ژاران ل��ه‌ چایخانه‌‬ ‫گشتییه‌كاندا داده‌نیش��ت‌و به‌بێ كۆت‌و به‌ند‌و‬ ‫پاس��ه‌وانی تایبه‌ت به‌ناو ب��ازاڕدا ده‌گه‌ڕا‪ ،‬له‌‬ ‫كاروب��اری واڵت دڵنیابوو‪ ،‬ل��ه‌ ئه‌نجامی ئه‌و‬ ‫س��ه‌قامگیرییه‌ ئه‌منییه‌ی به‌رق��ه‌رار بوو‪ ،‬به‌‬ ‫ده‌س��توور حوكم��ی ده‌كرد‪ ،‬ئ��ه‌و كاته‌ واڵت‬ ‫گه‌یشتبووه‌ ئاس��تێكی به‌رزی خۆشگوزه‌رانی‌و‬ ‫س��ه‌قامگیری‌و گه‌شه‌س��ه‌ندن‪ ،‬ئه‌و كاته‌ ئه‌و‬ ‫نه‌خۆش��ی ره‌بوی هه‌بو‌و ل��ه‌ ژیانیدا له‌خه‌ڵك‬ ‫جیانه‌ده‌بووه‌وه‌‪ ،‬به‌خه‌یاڵی كه‌سدا نه‌ده‌هات كه‌‬ ‫رۆژێك له‌ رۆژان "عه‌بدولكه‌ریم قاسم" سته‌می‬ ‫لێ ب��كات‪ ،‬چونكه‌ یه‌كێك بوو له‌ ئه‌فس��ه‌ره‌‬ ‫نزیكه‌كان��ی ئه‌و‌و نوری س��ه‌عیدی س��ه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌و كاته‌ ش��ا ته‌نیا س��ێ‬ ‫پۆلیس��ی بۆ پاراس��تنی بینای رادیۆ ته‌رخان‬ ‫كردبوو‪.‬‬ ‫هه‌رچ��ی شانشینه‌كه‌ش��ه‌ ئ��ه‌وا له‌الی��ه‌ن‬ ‫عه‌بدولئیالی خاڵی��ه‌و‌ه به‌ڕێوه‌ده‌برا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ش��ا هه‌موو رۆژانێكی هه‌ینی سه‌ردانی گۆڕی‬ ‫دایك‌و باوكی ده‌كرد له‌ گۆڕس��تانی ش��اهانه‌‪،‬‬ ‫له‌بیرم��ه‌ ئه‌و رۆژه‌ی ل��ه‌ چایخانه‌یه‌كی میللی‬ ‫دانیش��تبووم ك��ه‌ ده‌كه‌وته‌ نزیك كۆش��كی‬ ‫شاهانه‌‌و رێكه‌وت وابوو ش��ا له‌وێوه‌ تێپه‌ڕی‌و‬ ‫بینیمی دانیشتووم بۆیه‌ هاته‌ نێو چایخانه‌كه‌‌و‬ ‫له‌ ته‌نیش��تمه‌وه‌ دانیش��ت‌و داوایكرد پێكه‌وه‌‬ ‫هه‌ندێ��ك یاری ب��ۆ كاتبه‌س��ه‌ربردن بكه‌ین‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌بیرم ‌ه خاوه‌نی چایخانه‌كه‌ به‌بۆنه‌ی‬ ‫هاتنی ش��اوه‌ پ��اره‌ی له‌ هیچ كه‌س��ێكی نێو‬ ‫چایخانه‌ك ‌ه وه‌رنه‌گرت‪.‬‬ ‫نیقاش‪ :‬بڕی چه‌نده‌ پاره‌ت وه‌رده‌گرت؟‬ ‫جعێف��ری‪ :‬بڕی حه‌ڤده‌ دین��ار‌و نیوم وه‌ك‬ ‫مووچ�� ‌ه وه‌رده‌گرت‌و مووچه‌كه‌م له‌ س��ریه‌ی‬ ‫سوارچاكانی سه‌ر به‌كۆشكی شاهانه‌ بۆ خه‌رج‬ ‫ده‌ك��را كه‌ مووچه‌یه‌كی زۆر ب��وو به‌راورد به‌و‬

‫وێنه‪:‬‬ ‫بڕه‌ پاره‌یه‌ی سه‌ربازان له‌ یه‌كه‌ سه‌ربازییه‌كان‬ ‫وه‌ری��ان ده‌گرت‪ ،‬به‌م ش��ێوه‌یه‌ش مامه‌وه‌ تا‬ ‫كوده‌تاك��ه‌ی عه‌بدولكه‌ریم قاس��م روویدا ئیتر‬ ‫دوای ئه‌وه‌ گواسترامه‌وه‌ بۆ یه‌كه‌یه‌كی سه‌ربازی‬ ‫نوێ له‌ موس��ڵ‌و له‌وێش��ه‌وه‌ گواسترامه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئاكرێ‌و چه‌ند شوێنێكی تر‪.‬‬ ‫نیق��اش‪ :‬ئای��ا ئام��اده‌ی هی��چ دیدارێكی‬ ‫دیاریكراو بوویت له‌گه‌ڵ شا؟‬ ‫جعێف��ری‪ :‬من له‌ كاروانی ش��اهانه‌دا بووم‌و‬ ‫ئه‌ركمان گواستنه‌وه‌ی میوانه‌ ره‌سمییه‌كان بوو‪،‬‬ ‫به‌شداریم كردووه‌ له‌ ئاهه‌نگی پێشوازیكردن له‌‬ ‫ش��ا "عه‌بدولعه‌زیز ئال سعود"‌و "حسێن كوڕی‬ ‫عه‌بدوڵاڵ" پاشای ئوردن‌و ئاهه‌نگی پێشوازیكردن‬ ‫له‌ "كه‌میل شه‌معون" سه‌رۆك كۆماری لوبنان‪،‬‬ ‫ئه‌ركه‌كه‌شم بریتی بوو له‌ گواستنه‌وه‌ی میوانه‌‬ ‫ره‌س��مییه‌كان ل�� ‌ه فڕۆكه‌خانه‌ی موس��ه‌نناو‌ه‬ ‫بۆ ب��اره‌گای حه‌وانه‌وه‌ی��ان‪ ،‬چه‌ندین جاریش‬ ‫له‌گه‌ڵ ش��ا س��ه‌فه‌رم كردووه‌ كه‌ زۆربه‌یان له‌‬ ‫سه‌یرانه‌گه‌ش��ته‌كاندا بووه‌ ب��ۆ هاوینه‌هه‌واری‬ ‫سه‌رسه‌نگ‌و شوێنه‌كانی دیكه‌‪.‬‬ ‫نیقاش‪ :‬باس��ی كاتی هێرش��كردنه‌ س��ه‌ر‬

‫كۆشكمان بۆ بكه‌‪ ،‬وه‌سفێكی كۆشكمان ده‌وێت‬ ‫ل ‌ه ناوه‌وه‌‪ ،‬چۆن خانه‌واده‌ی ش��اهانه‌ به‌خه‌به‌ر‬ ‫هاتن له‌و رووداوه‌دا‌و چی روویدا؟‬ ‫جعێفری‪ :‬ش��ا له‌گه‌ڵ خانه‌واده‌كه‌یدا بوو له‌‬ ‫كۆش��كی ریحاب كه‌ ده‌كه‌وێته‌ ب��ه‌ری كه‌رخ‪،‬‬ ‫چ��اوه‌ڕوان ده‌كرا عه‌بدولكه‌ریم قاس��م یاوه‌ری‬ ‫فه‌وجێكی س��ه‌ربازی بكات به‌ره‌و ئەردەن بۆ‬ ‫ئه‌ركێك��ی س��ه‌ربازی‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر زوو قاس��م‬ ‫ئاڕاس��ته‌ی یه‌ك��ه‌ س��ه‌ربازییه‌كانی گۆڕی كه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بوون به‌ره‌و ئەردەن و ئاڕاس��ته‌ی كردن‬ ‫به‌ره‌و هه‌ڵكوتانه‌ سه‌ر كۆشك‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌ سه‌عات‬ ‫شه‌شی به‌ره‌به‌یان روویدا‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی ئاسایی‬ ‫یه‌كه‌ س��ه‌ربازییه‌كان توانیان كۆشكی شاهانه‌‬ ‫داگیر بكه‌ن دوای ئه‌وه‌ی هه‌ماهه‌نگییان له‌گه‌ڵ‬ ‫فه‌رمانده‌ی لیوای پاسه‌وانی شاهانه‌ كردبوو كه‌‬ ‫ته‌نیا دوو كیلۆمه‌تر له‌ بینای كۆشك دوور بوو‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌وریه‌یه‌ش كه‌ پاراستنی‬ ‫كۆشكی پێ سپێردرابوو‪ ،‬ئیتر ئه‌وه‌ روویدا كه‌‬ ‫ڕوویدا‪.‬‬ ‫نیقاش‪ :‬رووداوه‌كانمان بۆ ته‌واو بكه‌‪ ،‬دوای‬ ‫ئه‌وه‌ چی روویدا؟‬

‫‪Wikimedia Commons‬‬

‫جعێفری‪ :‬دوای ئه‌وه‌ی گه‌مارۆی كۆشك درا‬ ‫عه‌بدولئالی وه‌سی هات ‌ه ده‌ره‌وه‌‌و دوای ئه‌ویش‬ ‫پاش��ا هاته‌ ده‌ره‌‌وه‌‌و قورئانێ��ك‌و پارچه‌یه‌ك‬ ‫قوماشی سپی به‌ده‌سته‌و‌ه بوو هه‌موو ئه‌ندامانی‬ ‫خانه‌واده‌كه‌ی‌و ژماره‌یه‌كی كه‌م له‌خزمه‌تكارانی‬ ‫كۆش��ك‌و پاس��ه‌وانه‌كانی له‌گه‌ڵ ب��وو‪ ،‬دوای‬ ‫كۆبوون��ه‌وه‌ی خانه‌واده‌ك��ه‌ له‌حه‌وش��ه‌یه‌كی‬ ‫بچووك��ی باخچه‌كه‌دا ئه‌و ئه‌فس��ه‌ره‌ی ئه‌ركی‬ ‫هه‌ڵكوتانه‌ سه‌ر كۆش��كی پێ سپێردرابوو كه‌‬ ‫ناوی عه‌بدولستار سه‌بع عه‌بوسی بوو خه‌ڵكی‬ ‫پارێزگای به‌س��ر‌ه بوو‪ ،‬ته‌قه‌ی لێكردن‌و پاشا‌و‬ ‫میر عه‌بدولئیال‌و ش��اژنه‌ نه‌فیس��ه‌‌و ش��ازاده‌‬ ‫عابدی��ه‌ گیانیان له‌ده‌س��تدا‌و ئه‌وانی دیكه‌ش‬ ‫بریندار بوون‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ هێرش��به‌ران ته‌رمی‬ ‫وه‌سییان به‌ شه‌قامه‌كانی به‌غدادا گێڕا‌و پاشان‬ ‫به‌ده‌روازه‌ی وه‌زاره‌تی به‌رگریدا هه‌ڵیانواس��ی‌و‬ ‫ته‌رمی پاش��ا‌و خانه‌واده‌كه‌شیان له‌ گۆڕستانی‬ ‫شاهانه‌ به‌خاكسپارد‌و تا ئه‌مڕۆش گۆڕه‌كانیان‬ ‫دیارن‪ ،‬به‌اڵم باشتر بوو كوده‌تاچیه‌كان پاشا‌و‬ ‫خانه‌واده‌كه‌یان دووربخستایه‌ته‌وه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ میسر روویدا‪.‬‬

‫نیق��اش‪ :‬پێتوایه‌ له‌ كۆش��كی ش��اهانه‌دا‬ ‫خیانه‌ت كرابێت‪ ،‬چۆن ئه‌وه‌ كراوه‌؟‬ ‫جعێفری‪ :‬به‌ڵ��ێ خیانه‌تێكی ئاش��كرابوو‪،‬‬ ‫چونكه‌ عه‌قید ته‌ها موسته‌فا محه‌مه‌د بامه‌رنی‬ ‫كه‌ فه‌رمانده‌ی پاس��ه‌وانانی ش��اهانه‌ بوو به‌‬ ‫به‌رده‌وامی یه‌كێك بوو له‌ ئه‌فسه‌ره‌ نزیكه‌كانی‬ ‫شا فه‌یسه‌ڵ‪ ،‬به‌اڵم دواتر ده‌ركه‌وت ئه‌وانه‌ی به‌‬ ‫ئه‌فسه‌رانی ئازادیخواز ناسرابوون رێككه‌وتنێكیان‬ ‫له‌گه‌ڵ كردبوو سه‌باره‌ت به‌ سه‌عاتی هێرشه‌كه‌‌و‬ ‫ره‌زامه‌ندییان به‌ده‌س��تهێنابوو كه‌ شه‌ڕی ئه‌و‬ ‫یه‌كه‌ س��ه‌ربازیانه‌ نه‌كات ك��ه‌ هێرش ده‌كه‌نه‌‬ ‫س��ه‌ر كۆش��ك‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش روویدا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌یتوانی یه‌كه‌كانی جووڵه‌ پێ بكات‌و به‌رگری‬ ‫له‌ پاشا‌و كۆشك بكات‪ ،‬دواتریش"عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫قاس��م" كردیه‌ فه‌رمانده‌ی ئه‌وه‌ی به‌ به‌رگری‬ ‫میللی ناسرابوو‪.‬‬ ‫نیقاش‪ :‬جیاوازی چیه‌ له‌ نێوان سیس��تمی‬ ‫پاشایه‌تی‌و ئه‌و سیستمانه‌ی دواتر بینیتن؟‬ ‫جعێفری‪ :‬جیاوازییه‌ك��ه‌ به‌رفراوانه‌ له‌نێوان‬ ‫دوێنێ‌و ئه‌مڕۆدا له‌ڕووی ئاس��ایش‌و ئه‌خالق‌و‬ ‫ش��ه‌ره‌ف‌و رێبه‌رایه‌تی��ه‌وه‌‪ ،‬پێ��م وای��ه‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ساتانه‌ی به‌سه‌ر خانه‌واده‌ی شاهانه‌دا هاتن‬ ‫كوده‌تایه‌كی ره‌ش��بوو به‌هه‌موو ورده‌كارییه‌ك‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌‌و به‌هۆی خۆشه‌ویستی زۆرم بۆ ئه‌و‬ ‫قۆناغه‌ بڕیارم دا ش��اهانه‌ بمێنمه‌وه‌‌و شاهانه‌‬ ‫بمرم‪ ،‬چونكه‌ خۆشه‌ویس��تیم بۆ پاشا وه‌سف‬ ‫ناكرێت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ ده‌بینیت هه‌موو ش��تێكیانم‬ ‫پاراس��تووه‌‪ ،‬ل��ه‌ دوای ئه‌و رووداوه‌ی س��اڵی‬ ‫‪‌1958‬و تا ئه‌مڕۆش س��ه‌ردانی شوێنی كۆشكم‬ ‫نه‌كردووه‌ تا ئه‌و رووداوه‌ ئازاربه‌خش��انه‌م بیر‬ ‫نه‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نیق��اش‪ :‬ده‌وترێ��ت ئام��اده‌ی ئاهه‌نگ��ی‬ ‫ماره‌بڕینی پاشا بوویت؟‬ ‫جعێفری‪ :‬به‌ڵێ وای ‌ه له‌ هۆڵی شا فه‌یسه‌ڵی‬ ‫دووه‌م ل��ه‌ بابولموعه‌زه‌می ناوه‌ڕاس��تی به‌غدا‬ ‫ئاهه‌نگی ماره‌بڕینی پاش��ا‌و ش��ازاده‌ فازیڵه‌ی‬ ‫توركمان رێكخست‌و منیش ئاماده‌‌و به‌شداربووم‬ ‫له‌و ئاهه‌نگه‌دا‪ ،‬بڕیاریش بوو پاش��ا له‌ هه‌مان‬ ‫رۆژی كوده‌تاكه‌دا هاوس��ه‌رگیری بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌رگ پێشتر گه‌یشت‪.‬‬

‫په‌رله‌مان ‪‌2018‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬

‫یاسای بەخشینی ئیمتیازات‬ ‫بەپەرلەمانتارانی عێراق‬

‫مه‌ترسیه‌كانی‬ ‫ئاسایبوونه‌وه‌ی ساخته‌كاری‬ ‫ئەبو بەکر عەلی‬ ‫ئێم��ه‌ له‌ئێس��تادا له‌بڕگه‌یه‌كی مێژوویی هه‌س��تیاری ژیانی سیاس��ی خۆمانداین‪ ،‬كه‌‬ ‫ساخته‌كاری سنووره‌كانی پێشووی تێپه‌ڕاندووه‌‪ .‬به‌رباڵو‌ی‌و مه‌ترسی گه‌یشتۆته‌ ئاستێك‪،‬‬ ‫هه‌ندێ هێزو پارتی سیاس��ی س��ڵ له‌به‌ره‌نجامه‌كانی نه‌كه‌ن��ه‌وه‌و بێباكانه‌ به‌رگری له‌و‬ ‫به‌ره‌نجامانه‌ بكه‌ن كه‌ س��اخته‌كارییه‌كی به‌رفراوانی له‌پشته‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌واتایه‌كی تر به‌قسه‌ی‬ ‫دۆس��تێك هه‌ندێ هێز زۆر چاوقایمانه‌‪ ،‬شه‌رعیه‌تی خۆیان به‌كرده‌وه‌ له‌سه‌ر ساخته‌كاری‬ ‫داده‌مه‌زرێنن!‬ ‫عێراقی��ش به‌ج��ۆرێ له‌به‌ری��ه‌ك هه‌ڵوه‌ش��اوه‪ ‌،‬ك�� ‌ه هه‌ڵبژاردنی وه‌ك��و ئه‌مجاره‌ش‬ ‫به‌پیرۆزبایلێكردن��ی نێوده‌وڵه‌تی‌و هه‌رێمی��ی ره‌وایه‌تی پێده‌درێ��ت! واته‌ هه‌ر هێنده‌ی‬ ‫به‌ره‌نجام��ه‌كان راگه‌یه‌ن��ران‌و بوون به‌ دیفاكت��ۆ‪ ،‬ئیدی هیچ ده‌زگا‌و می��كا نزمێك نیه‌‬ ‫پوچه‌ڵی��ان بكات��ه‌وه‌‌و به‌ناڕه‌وا‌و ناده‌س��تووریان له‌قه‌ڵه‌م بدات! به‌ب��ڕوای ئێمه‌ش ئه‌م‬ ‫له‌حزه‌ بۆ كوردس��تان زۆر هه‌س��تیاره‌‪ ،‬له‌سۆنگه‌ی ئه‌وه‌ی الی هه‌ندێ پارت له‌جه‌وهه‌ردا‬ ‫ساخته‌كاری وه‌ك له‌كه‌‌و تاوان‌و خراپه‌ سه‌یر ناكرێت!؟‪،‬به‌ڵكو به‌رگریلێده‌كرێت‌و پاساوی‬ ‫بۆ ده‌هێنرێته‌وه !‬ ‫مه‌ترسی ئه‌م دۆخه‌ش له‌چه‌ند خاڵێكدایه‌‪ ،‬له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫‪ .1‬ت��ه‌و‌او گه‌نده‌ڵبوونی ژیانی حیزبی الی هه‌ندی پارت‌و الدانی له‌ڕیڕه‌وی سروش��تی‬ ‫خ��ۆی‪ .‬ده‌نا ده‌بوو چه‌ندی��ن ناڕه‌زاییمان له‌ناو ئه‌و پارتانه‌دا ببیس��تایه‌ ك ‌ه به‌ كرده‌وه‌‬ ‫تۆمه‌تی گه‌نده‌ڵی به‌س��ه‌ردا س��اغبۆه‌ته‌وه‌‪ .‬كه‌چی به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه شایه‌تی به‌رگریكردنی‬ ‫چه‌نده‌ها كادری ئه‌و الیه‌نانه‌ین له‌ساخته‌كاریه‌كه‌وهه‌وڵدان بۆ په‌رده‌پۆشكردن‌و پاساودانی‬ ‫واقیعێك كه‌ بۆ مرۆڤێكی ویژدان زیندوو لێپرس��راوی سیاسی كارێكی له‌و جۆره‌ یه‌كجار‬ ‫ئازارده‌رو ئه‌س��ته‌مه‌! به‌اڵم هه‌ندێك وا قس��ه‌و مامه‌ڵه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی ساخته‌كردن‬ ‫له‌ده‌نگ‌و ئیراده‌ی هاواڵتی‌ ماف‌و ده‌س��تكه‌وتێكی سیاس��ی ئاسایی بێت‌نه‌ك ناپاكی‌و‬ ‫بێباكی‪ ‌،‬ئه‌م دۆخه‌ش ئاماژه‌ی ‌ه ب ‌ه قه‌یرانی ئه‌خالق له‌فه‌زای كاری حزبیدا‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئه‌گه‌ر ئه‌م دۆخه‌ درێژه‌ بكێش��ی‌و دووباره‌ بێت��ه‌وه‌‪ ،‬به‌و قه‌واره‌ بێ واتا‌و گه‌وره‌یه‌‬ ‫ساخته‌كاریی ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬مه‌سه‌له‌كه‌ سه‌رده‌كێشێ بۆ قوڵبوونه‌وه‌ی مۆدێلی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫مافیا ‪ .‬به‌ حوكمی ئه‌وه‌ی به‌ كرده‌وه‌ ده‌وترێت ئه‌وه‌ ئێمه‌ین‌و ئاواشمان ده‌وێت‌و ئێوه‌ش‬ ‫چیتان له‌ده‌ست دێت درێغی مه‌كه‌ن!! دیموكراسیش له‌هه‌ل‌و مه‌رجێكی له‌م جۆره‌دا ده‌بێته‌‬ ‫ده‌مامكێ بۆ شاردنه‌وه‌ی ویستیكی نادیموكراسی‌و گه‌نده‌ڵیه‌كی سیاسی ترسناك‪.‬‬ ‫‪ .3‬بێبایه‌خكردنی هه‌لبژاردن‌و په‌نابردنه‌ به‌ر س��ندوقه‌كانی ده‌نگدان‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ڕوێكه‌وه‌‬ ‫سه‌ربكێشێ بۆ به‌شدارینه‌كردنی سیاسی له‌ڕویه‌كی تره‌وه‌ وێناكردنی كێڵگه‌ی سیاسه‌تی‬ ‫كوردی وه‌ك زه‌به‌ندێ مه‌ترس��ی چاوه‌ڕوانكراو له‌س��ه‌ر ئاشتی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سه‌قامگیری‬ ‫سیاسی دروست ده‌كات ‪.‬‬ ‫‪ .4‬به‌گوێ��ره‌ی ئه‌و زانیاریان��ه‌ی الی ئێم ‌ه هه‌ن گه‌نده‌ڵی به‌رفراوان‌و ده‌وڵه‌مه‌ندبوونی‬ ‫ناڕه‌وا‌و ساخته‌كاری نیمچه‌ ئاشكرا‌و فه‌رمی له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا وایان كردوو‌ه هه‌ندێ ده‌زگای‬ ‫خۆرئاوایی راپۆرتی زۆر خراپ له‌سه‌ر دۆخی هه‌رێم بنووسن‌و وێنایان بۆ كورد‌و هێزه‌كانی‬ ‫وه‌ك خاوه‌ن‌دۆز‌و مه‌سه‌له‌یه‌كی ڕه‌وا نه‌بیت‪،‬به‌اڵم سه‌ڕه‌ڕای هه‌موو ئه‌وه‌ی ووتمان ده‌بێت‬ ‫هاوواڵتیان��ی ئه‌م وواڵته‌‌و ناوه‌ند‌ه چاكه‌ خواز‌و ڕیفۆرمخوازه‌كه‌ی كۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬ب ‌ه بێ باكی‌و‬ ‫خه‌مس��اردیه‌و‌ه ڕوبه‌ڕوی ئه‌م دۆخ ‌ه نه‌بنه‌وه‌‪ .‬چونكه‌ یه‌كێ له‌هه‌ره‌ ڕیكاره‌ كاریگه‌ره‌كان‬ ‫بۆ به‌رگریكردن له‌‌ویستی س��اخته‌كاری‌و قۆرخكاری به‌شداری لێپرسراوانه‌و گه‌رموگوڕی‬ ‫هاوواڵتیانه‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوودا‪ .‬چونكه‌ به‌شداری نه‌كردن‌و هه‌ڵوێستی نه‌رێنی به‌‬ ‫جۆرێ له‌جۆره‌كان ده‌چێت ‌ه خزمه‌ت ئه‌و هێزو ناوه‌ندانه‌ی‪ ،‬ده‌خوازن ئێمه‌ نا ئومێدببین تا‬ ‫ئه‌وان بێخه‌م درێژه‌ بده‌ن به‌وه‌ی ده‌یخوازن‪..‬‬

‫ریکالم‬

‫‪Awene‬‬

‫مادەی ‪ 10‬سەرۆکی پەرلەمان‌و هەردو جێگرەکەی هەمان موچەو‬ ‫ئیمتیازی سەرۆک وەزیران‌و جێگرانی وەردەگرن‬

‫مادەی ‪ 11‬پەرلەمانتار هەمان موچەو‬ ‫دەرماڵەی وەزیر وەردەگرێت‬ ‫مادەی ‪ 12‬دوای تەواو بونی خولی پەرلەمان‪ ،‬پەرلەمانتارو ئەندامانی خێزانەکەی‬ ‫پاسپۆرتی دیپلۆماتییان پێدەبخشرێت بۆ ماوەی ‪ 8‬ساڵ‬

‫مادەی ‪14‬‬ ‫مادەی ‪17‬‬

‫س��ەرۆک‌و جێگرو پەرلەمانتاران بۆ یەک جار پارە وەردەگر ‌ن بەمەبەس��تی دابین‬ ‫کردن��ی پێداویس��تی کۆمەاڵیەتی‌و ئەمنی ک��ە لەالیەن س��ەرۆکی پەرلەمان‌و‬ ‫جێگرەکانی دیاری دەکرێت‌و ئەو بڕە پارەیەش ناگەڕێنرێتەوە بۆ دەوڵەت‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەران چارەسەرکردنی پەرلەمانتار لە‌عیراق یان لەدەرەوەی عیراق‬ ‫لەئەستۆ دەگرێت‌و تێچونی چارەسەرکردنەکە لەدەوڵەت لێی بەرپرسە‬

‫ریکالم‬