ژماره‌ 412

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)412‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/1/21‬‬

‫ئارلینگ فۆلکڤۆرد‪:‬‬

‫گەندەڵکارانی نەرویج هاوشێوەی‬ ‫خۆیان لەکوردستان دۆزیوەتەوە!‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪5‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫مه‌سیحییه‌كان ‌ی عێراق‬

‫له‌ ده‌ ساڵی‌ رابردودا یه‌ك ملیۆن هاواڵتی‌‬ ‫مه‌سیحی‌ عێراقیان به‌جێهێشتوه‌‬

‫»» ‪7‬‬

‫ریکالم‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رێتی قوتابخانه‌کان ده‌کرێت به‌‬

‫‪12‬‬ ‫خول »» ‪17‬‬ ‫»»‪16‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان ته‌نها ئه‌و کات ‌ه وازده‌هێنن‬ ‫که‌ ده‌بن ‌ه سه‌رپه‌رشتیار‬

‫یه‌كێتی‌ كۆنگره‌كه‌ی‌ بۆ دوای‌ هه‌ڵبژاردن دواده‌خات‬

‫له‌‪ 14‬مه‌ڵبه‌ند ‪ 9‬مه‌ڵبه‌ندیان له‌گه‌ڵ‌ به‌ستنی‌ كۆنگره‌ نین‬ ‫یه‌كێت����ی‌ نیش����تمانی‌ كوردس����تان‬ ‫به‌بڕیارێك����ی‌ رانه‌گه‌یه‌ن����راو واده‌ی‌‬ ‫به‌ستنی‌ كۆنگره‌ی‌ چواره‌می‌ له‌كۆتایی‌‬ ‫ئه‌م مانگ����ه‌وه‌ دواده‌خ����ات بۆ دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ پارێ����زگاكان‌و په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێ����راق‪ ،‬س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگاداریش‬ ‫ده‌ڵێت "له‌كۆی‌ ‪ 14‬مه‌ڵبه‌ندی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫‪ 9‬مه‌ڵبه‌ندی����ان به‌ره‌س����می‌ داوای‌‬ ‫دواخستنی‌ كۆنگره‌یان كردووه‌"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئاگادار له‌یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ڕووی‌ ته‌كنیكیی����ه‌وه‌ ئاماده‌كاریی‌‬ ‫ت����ه‌واو نه‌كراوه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ‪ 10‬رۆژی‌‬ ‫ت����ر كۆنگ����ره‌ی‌ چواره‌م����ی‌ یه‌كێتی‌‬

‫ببه‌سترێت‪ ،‬زۆربه‌ی‌ مه‌ڵبه‌نده‌و ده‌زگاو‬ ‫مه‌كته‌به‌كانی‌ یه‌كێتی‌‌و كادێره‌كانیش‬ ‫خوازی����اری‌ دواخس����تنی‌ كۆنگره‌كه‌ن‬ ‫ب����ۆ دوای‌ ئه‌نجامدان����ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫پارێ����زگاكان‌و په‌رله‌مان����ی‌ عێراق كه‌‬ ‫وابڕی����اره‌ له‌كۆتایی‌ مانگی‌ نیس����انی‌‬ ‫داهاتوودا ئه‌نجامبدرێت‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ وت����ی‌ "له‌ك����ۆی‌ ‪14‬‬ ‫مه‌ڵبه‌ن����دی‌ یه‌كێت����ی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫كوردس����تان‪ 9 ،‬مه‌ڵبه‌ندی����ان ك����ه‌‬ ‫به‌شێكی‌ له‌مه‌ڵبه‌نده‌ سه‌ره‌كییه‌كانی‌‬ ‫وه‌ك س����لێمانی‌‌و هه‌ولێر‌و كه‌ركوك‌و‬ ‫دهۆكن به‌فه‌رمی‌ داوای‌ دواخس����تنی‌‬ ‫كۆنگره‌یان كردووه‌‌و ‪ 5‬مه‌ڵبه‌نده‌كه‌ی‌‬ ‫تریش هێشتا رای‌ خۆیان له‌وباره‌یه‌وه‌‬

‫رانه‌گه‌یاندوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێستا دواخستنی‌ كۆنگر‌ه‬ ‫ب����ووه‌ به‌بڕیارێك����ی‌ رانه‌گه‌یه‌ن����راوو‬ ‫له‌ڕاستیش����دا هه‌ڵه‌ك����ه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ دوا پلینیۆم����ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫س����ێ‌ مانگی‌ دیاریكرد بۆ به‌س����تنی‌‬ ‫كۆنگره‌كه‌‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاماده‌كاریی‌‬ ‫پێویستی‌ بۆ كرابێت"‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ دوا پلینیۆم����ی‌ یه‌كێت����ی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تان وا بڕیار بوو‬ ‫كۆتایی‌ ئه‌م مانگه‌ كۆنگره‌ی‌ چواره‌می‌‬ ‫ئ����ه‌م حیزبه‌ (ب����ۆ یه‌كه‌مج����ار به‌بێ‌‬ ‫ئاماده‌بوونی‌ تاڵه‌بانی‌) ببه‌ستێت‪ ،‬كه‌‬ ‫دوا كۆنگره‌ی‌ خۆی‌ له‌س����اڵی‌ ‪2010‬دا‬ ‫به‌رده‌م مه‌ڵبه‌ندی رێکخستنی سلێمانی کاتی هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌ستوه‌‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ناسیح عه‌لی‬

‫مه‌سرور بارزانی‌‪ :‬ئێران هیچ‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاج ‌ی مه‌حمود‪:‬‬ ‫که‌س پۆستی‌ سه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مانی شتێك ناكات به‌هێزبوون ‌ی‬ ‫ی تێدابێت‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫نا‌وێت چونکه‌ پاره‌ی النیه‌‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ چوونی‌ وه‌فدی‌ كوردستان‬ ‫بۆ به‌غدا هیچ چاره‌س����ه‌ر ناكاو ته‌نها‬ ‫كات به‌ڕێكردن����ه‌‌و ب����وون‌و نه‌بوونی‌‬ ‫كوردی����ش له‌په‌رله‌مانی‌ عێراقدا وه‌ك‬ ‫یه‌ك وایه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "له‌كوردستان‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان وایلێهاتووه‌ كه‌س‬ ‫نایه‌وێ����ت‪ ،‬هه‌م����ووی‌ ده‌یگۆڕێت����ه‌وه‌‬ ‫به‌جێگی����ری‌ س����ه‌رۆكی‌ حكوم����ه‌ت‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پاره‌ی‌ له‌به‌رده‌سته‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬س����كرتێری‌‬

‫حیزب����ی‌ سۆس����یال دیموكرات����ی‌‬ ‫كوردستان محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یان����د كه‌ چوار مانگه‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ك����راوه‌و پێكهێنان����ی‌ حكوم����ه‌ت‬ ‫دواكه‌وتووه‌ كه‌س قس����ه‌یه‌كی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ناكات‪ ،‬چونكه‌ هه‌مووی‌ دانیش����تووه‌‬ ‫به‌دیار ئه‌و كێكه‌وه‌ كه‌ ناوی‌ حكومه‌ته‌‪،‬‬ ‫ت����ا بزان����ێ‌ چه‌ن����دی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "راس����ته‌ گۆڕان كورس����یی‌‬ ‫زیاتره‌‪ ،‬به‌اڵم یه‌كێتی‌ سوپا‌و ئیداره‌‌و‬

‫ئاس����اییش‌و دارایی‌ به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك����ی‌ فراوانیش����ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌ره‌وه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سبه‌ی‌ پارتی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕان حكومه‌ت پێكبهێنێ‌‪ ،‬خۆ‬ ‫یه‌كێتی‌ نایه‌ت ده‌وروته‌س����لیم له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆڕان ب����كات‪ ،‬كه‌ نه‌یكات‪ ،‬كێش����ه‌‬ ‫دروس����تده‌بێت‪ ،‬كه‌واته‌ راسته‌ گۆڕان‬ ‫كورسیی‌ زیاتره‌‪ ،‬به‌اڵم به‌بێ‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ واڵتی‌ بۆ به‌ڕێوه‌ناچێت"‪.‬‬

‫»» ‪4‬‬

‫به‌پێی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ ‌ی تاران‪:‬‬ ‫به‌رهه‌م ساڵح‌و قوباد تاڵه‌بانی‬ ‫کاروباری یه‌کێتی به‌ڕێده‌که‌ن‬ ‫س���ێ‌ كه‌س���ایه‌تییه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ن���او یه‌كێتی‌‌و ئه‌ندامانی‌ به‌ش���داربووی‌‬ ‫وه‌فده‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌ بۆ تاران‪ ،‬له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ رێككه‌وت���وون ك���ه‌ "تاڵه‌بان���ی‌‬ ‫به‌س���كرتێری‌ یه‌كێت���ی‌ بمێنێت���ه‌وه‌"‌و‬ ‫"به‌رهه‌م س���اڵح وه‌ك كه‌س���ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تی‌ به‌ڕێوه‌چوونی‌ كاره‌كانی‌‬ ‫پێبس���پێردرێت‌و قوب���اد تاڵه‌بانیی���ش‬ ‫جێگری‌ بێ���ت"‪ ،‬هاوكات كۆمیته‌یه‌كیش‬ ‫پێكبهێنرێت كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ بڕیاردانی‌‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬تایبه‌ت‪ :‬به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ری���ه‌ك له‌هێ���رۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌د‪ ،‬كۆسره‌ت ره‌س���وڵ‌و به‌رهه‌م‬

‫به‌پێ����ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك����ی‌ نهێنی‌‪،‬‬ ‫به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس����تان نیگه‌رانن له‌ئاینده‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و ترس����یان هه‌ی����ه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫ناكۆكییه‌كان����ی‌ ناوخۆی‌ ئه‌و حزبه‌‬ ‫هه‌لی‌ زیاتر بۆ "ده‌س����تتێوه‌ردانی‌"‬ ‫ئێرانیی����ه‌كان بڕه‌خس����ێنێت‪ ،‬له‌و‬ ‫رووه‌ش����ه‌وه‌ مه‌س����رور بارزان����ی‬ ‫پێیوایه‌‪" ،‬ئێران هیچ شتێك ناكات‬ ‫به‌هێزبوونی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫تێدابێت"‪.‬‬

‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬ویكیلیك����س‪ :‬به‌پێ���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ����ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌ی����ه‌ ك����ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پێگه‌ی‌ ره‌س����می‌ ویكیلیكس����ه‌وه‌‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌كدا‬ ‫كه‌ له‌نێوان به‌رپرس����انی‌ ئه‌مریكاو‬ ‫مه‌س����رور بارزان����ی‌‪ ،‬به‌رپرس����ی‌‬ ‫ئه‌وكاتی‌ ئاژانس����ی‌ پاراستنی‌ سه‌ر‬ ‫به‌پارتی‌ ك����راوه‌‪ ،‬ناوبراو ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌ كردووه‌ كه‌ "ئێران هیچ شتێك‬ ‫ناكات بۆ به‌هێزبوونی‌ كورد یاخود‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‪،‬‬

‫به‌ڵكو هه‌ژمونی‌ خۆی‌ به‌كارده‌هێنێت‬ ‫بۆ ده‌ستتێوه‌ردان"‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی‌ مه‌سرور‪" ،‬په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ئێ����ران له‌گ����ه‌ڵ كورده‌كانی‌ عێراق‬ ‫تاكتیكیی����ه‌و زۆر ل����ه‌رزۆك‌و‬ ‫جیاوازت����ره‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ ش����یعه‌كانی‌ خ����وارووی‌‬ ‫عێراق‪ .‬هه‌روه‌ك ئێران زۆر چاالكه‌‬ ‫له‌پارێزگای‌ سلێمانیدا"‪.‬‬

‫»» ‪6‬‬

‫‪ 100‬كه‌س له‌سه‌ر قوماركردن ده‌ستگیر ده‌كرێن‬ ‫له‌چه‌ند باخێكی‌ س����یته‌ك‌و مێرگه‌پان‌و‬ ‫راپه‌ڕین‌و چه‌ند گازینۆیه‌كی‌ ناو ش����اری‌‬ ‫س����لێمانی‌ قوماری‌ زۆر گه‌وره‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫وته‌بێ����ژی‌ پۆلی����س ده‌ڵێ����ت "س����اڵی‌‬ ‫پ����ار ‪ 100‬ك����ه‌س له‌س����ه‌ر قوماركردن‬ ‫ده‌ستگیركراون"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬نه‌قیب سه‌ركه‌وت‬ ‫ئه‌حمه‌د وته‌بێژی‌ پۆلیس����ی‌ س����لێمانی‌‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند ك���� ‌ه له‌گازینۆكان‬

‫قومار له‌س����ه‌ر پاره‌یه‌كی‌ كه‌م ده‌كرێت‬ ‫كه‌ له‌چه‌ند س����ه‌د دۆالرێك تێناپه‌ڕێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئ����ه‌و قوم����اره‌ی‌ له‌هه‌ن����دێ‌‬ ‫له‌باخه‌كان����ی‌ ق����ه‌راغ ش����ار ده‌كرێن تا‬ ‫نزیكه‌ی‌ چه‌ند ده‌فته‌ر دۆالرێك ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "س����ه‌رچاوی‌ زانیاریش����مان بۆ‬ ‫ده‌س����تگیركردنی‌ ئه‌وان����ه‌ دوو الیه‌نه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان كه‌س����وكاری‌ ئه‌و كه‌سانه‌ كه‌‬ ‫قومار ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ هاوسه‌ره‌كانیان‬

‫كه‌ په‌یوه‌ن����دی‌ به‌پۆلیس����ه‌وه‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ده‌ڵێن مێرده‌كه‌مان هه‌م����وو كه‌لوپه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ماڵه‌ك����ه‌ی‌ بۆ قوماركردن فرۆش����تووه‌‪،‬‬ ‫الیه‌ن����ی‌ دووه‌میش ئه‌و كه‌س����انه‌ن كه‌‬ ‫قوم����ار ده‌كه‌ن‌و كاتێ����ك ده‌دۆڕێن یان‬ ‫پاره‌یان پێنامێنێ‌ هه‌ندێكیان په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌پۆلیسه‌وه‌ ده‌كه‌ن‌و ئه‌و شوێنه‌ ئاشكرا‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬

‫رۆژنامه‌نوسیی‪ ..‬په‌یژه‌یه‌ک بۆ چوونه‌ په‌رله‌مان‬

‫»» ‪9‬‬

‫ئه‌حم���ه‌د س���اڵح له‌س���ه‌ردانه‌كه‌یاندا خاڵێك له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬هه‌ر سێ‌‬ ‫ب���ۆ ت���اران‪ ،‬به‌هاندان���ی‌ ئێرانییه‌كان‪ ،‬جه‌مسه‌ره‌كه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كۆكده‌بن ك ‌ه‬ ‫گه‌یشتونه‌ته‌ شێوه‌ رێككه‌وتنێك‪" ،‬به‌اڵم له‌كۆنگره‌ی داهاتوی‌ یه‌كێتیدا تاڵه‌بانی‌‬ ‫هێشتا به‌ش���ێك له‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌ به‌سكرتێری‌ گش���تی‌ بمێنێته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫سیاس���یی‌‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌و حزبه‌ به‌رهه‌م ساڵح به‌رپرسیاریه‌تی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫ئاگاداری‌ ناوه‌ڕۆكی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ نین‌و به‌ڕێوه‌به‌ردن���ی‌ كاروباره‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌ته‌واوی‌ ناش���زانرێت ته‌وه‌ری‌ وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها كۆمیته‌یه‌ك���ی‌ به‌ڕێوه‌بردن‬ ‫سه‌ره‌كی‌ باسه‌كانیان چی‌ بووه‌"‪.‬‬ ‫وه‌فده‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌ دوای‌ ئه‌نجامدانی‌ پێكده‌هێنرێت كه‌ كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ‬ ‫چه‌ند كۆبونه‌وه‌یه‌ك له‌گ ‌هڵ‌ به‌رپرسانی‌ س���ه‌رۆكی‌ ده‌بێ���ت‌و هه‌ری���ه‌ك له‌هێرۆ‬ ‫بارزان����ی‌ به‌ش����داری له‌كۆڕبه‌ن����دی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئێ����ران‌و داود ئۆغل����و‪ ،‬ملمالنێ‌ مێژوویی����ه‌كان‌و گۆڕانكارییه‌‬ ‫تاران‌و به‌تایبه‌تی‌ قاس���می‌ س���لێمانی‌‌و ئیبراهی���م‌و د‪ .‬فوئاد مه‌عس���وم‌و مه‌ال‬ ‫به‌رپرس���ی‌ ق���ه‌رارگای‌ ره‌م���ه‌زان‪ ،‬به‌ختیار‌و به‌رهه‌م س���اڵح ئه‌ندام ده‌بن ئاب����وری‌ داڤ����ۆس ده‌كات‌و بڕی����اره‌ وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ توركیا له‌پانێڵێكدا كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان" سازده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی هه‌ین����ی‌ داهاتوو ‪ 1/24‬له‌گه‌ڵ‌ پێكه‌وه‌ به‌ش����داری‌ بكه‌ن‪ ،‬پانێڵه‌كه‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌ی���ان واژۆكردوه‌ ك ‌ه به‌پێی‌ تێیدا‪.‬‬ ‫كارا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫"دیبلۆماس‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫���ان‬ ‫�‬ ‫ناونیش‬ ‫‌ژێر‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌زیر‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫���ف‬ ‫�‬ ‫‌ری‬ ‫ه‬ ‫ز‬ ‫‌واد‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫ج‬ ‫‌د‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫‌م‬ ‫»» ‪ 3‬محه‬ ‫»» ‪3‬‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ به‌رده‌ستی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬چه‌ند‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫س پانێڵێك ‌ی هاوبه‌ش له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫بارزانی له‌داڤۆ ‌‬ ‫وه‌زیران ‌ی ده‌ره‌وه‌ ‌ی ئێران‌و توركیا سازده‌كات‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ ‬

‫ ‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫ ‬

‫‪18‬‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫په‌تای بێپاره‌یی بانكه‌كانی‌ هه‌ولێریشی گرته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬كامه‌ران محه‌مه‌د‬ ‫فه‌رمانبه‌رانی هه‌ندێك له‌وه‌زاره‌ته‌كان‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌وه‌رگرتنی موچه‌‪ ،‬ماوه‌ی‬ ‫چه‌ند ڕۆژێكه‌ هاتوچۆی بانكه‌كانی‬ ‫شاری هه‌ولێر ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌موو‬ ‫ڕۆژێك به‌بێ موچه‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‪،‬‬ ‫دواكه‌وتنی موچه‌ش‪ ،‬هه‌ندێكی توشی‬ ‫قه‌رزاریی كردووه‌‪‌.‬وه‌زاره‌تی دارایی‬ ‫ئۆباڵه‌كه‌ ده‌خاته‌ ئه‌ستۆی حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌ندی‌و ئابوریناسێكیش ده‌ڵێت‬ ‫"په‌یوه‌ندی به‌حكومه‌تی ناوه‌ندییه‌و‌ه‬ ‫نیه‌‌و سیاسه‌تی دارایی‌و نه‌وتی‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ته‌نها نوخبه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ده‌یزانن‬ ‫كه‌م له‌به‌رپرسان ‌‬ ‫"‪.‬په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت "حكومه‌ت‬ ‫دوو ساڵه‌ حیساباتی خیتامی ناهێنێت ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان"‪.‬‬ ‫هێرش رام���ز‪ ،‬فه‌ر‌مانبه‌ر له‌‌وه‌زاره‌تی‬ ‫خوێندنی بااڵ باس���ی ل���ه‌وه‌ كرد‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫موچه‌ی ئه‌وان‪ ،‬هه‌م���وو جارێك له‌‪15‬‬ ‫ی���ان ‪16‬ی مانگ دێت‪ ،‬كه‌چی ئه‌مجار‌ه‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی له‌بانكه‌كان پێیانگوتوو‌ه‬ ‫ت���ا ‪ 25‬ی مان���گ نادرێت‪‌،‬وتیش���ی "‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م به‌ڵێنه‌ش راست بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫‪25‬ی مان���گ ده‌وام نیه‌‌و ڕۆژێكی تریش‬ ‫دواده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫موزه‌فه‌ر هه‌مزه‌‌وه‌ك ئابوریناس���ێك‬ ‫ده‌رب���اره‌ی ئه‌و حاڵه‌ت��� ‌ه ده‌ڵێت "ئه‌م‬ ‫قه‌یران���ه‌ په‌یوه‌ن���دی به‌سیاس���ه‌تی‬

‫نه‌ختینه‌یی‌و دارای���ی هه‌رێمه‌و‌ه هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه به‌چه‌ندین خه‌سڵه‌ت ده‌یناسینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێ���ك له‌وان ‌ه سیاس���ه‌تێكی ناڕوون ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌خه‌رجكردن���ه‌كان‌و كۆكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫داهاته‌كان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌ش���ێك‬ ‫له‌به‌رپرس���یارییه‌تیه‌كان ده‌كه‌وێت��� ‌ه‬ ‫ی دارای���ی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‌وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ئه‌س���تۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕوون��� ‌‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫نه‌هات���ووه‌ ب���ۆ را ‌‬ ‫ی‬ ‫بكاته‌وه‌‪ ،‬ك��� ‌ه ئه‌م دۆخ��� ‌ه ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌خۆیه‌و‌ه هه‌یه‌ رایبگه‌نێ‌و‬ ‫ی نیش���انبدات‪".‬‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی پاك ‌‬ ‫ئه‌س���تۆ ‌‬ ‫ناوبراو پێیوایه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌و فاكته‌ر‌ه‌وه‌كو‬ ‫ی‬ ‫ی لێهات���وو‌ه ب���ۆ‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫نه‌نگییه‌ك��� ‌‬ ‫دارایی‌ ژمێر‌هی‌ كۆتایی‌ ببات ‌ه په‌رله‌مان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی بابه‌تییان���ه‌ ‌‬ ‫به‌رگ���ه‌ی‌ ره‌خن���ه‌ ‌‬ ‫ئه‌ندام���ان‌و فراكس���یۆنه‌كان ناگرێت‪‌ ،‬وه‌كو ده‌رهاویش���ت ‌ه چه‌نده‌‪ ,‬هه‌رێمێك‬ ‫ی‬ ‫بۆی ‌ه دوو س���اڵ ‌ه نه‌یب���ردووه‌‪‌ .‬هه‌مز‌ه به‌م هه‌موو ره‌وش��� ‌ه ناله‌باره‌ی‌ دارای ‌‬ ‫ی چۆن تووشی‌ قه‌یران نابێت؟"‪.‬‬ ‫ئاماژ‌ه ب���ه‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬ك ‌ه له‌نه‌بوون ‌‬ ‫له‌مانگی ‪12‬له‌میدی���اكان ڕاگه‌یه‌نرا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ژمێره‌یه‌دا نازانرێ ره‌وش���ی‌ دارای ‌‬ ‫حكوم���ه‌ت چۆنه‌‌و به‌بێ ئ���ه‌و ژمێره‌ی ‌ه ك��� ‌ه بانكه‌كانی س���لێمانی پاره‌ی تێدا‬ ‫چۆن راس���پارده‌كان ته‌نانه‌ت حكومه‌ت نه‌ماوه‌‌و ‌وه‌به‌رهێنه‌كانیش به‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫ی ده‌س���تیبكه‌وێت‪‌ .‬وتیشی " توش���ی قه‌یران هاتوون‪ ،‬دوای مانگێك‬ ‫بۆ خۆش ‌‬ ‫‌وه‌به‌رهێنێك‪ ،‬پ���اره‌ بخات ‌ه كارێكه‌وه‌‪ ،‬هه‌مان دی���ارده‌ له‌بانكه‌كان���ی هه‌ولێر‬ ‫ی روویدا‌و به‌پێ���ی زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫ی لێكۆڵین���ه‌وه‌ی كه‌ڵكی‌ ئابوور ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫زه‌ره‌رو قازان���ج بۆ خۆی لێكده‌داته‌وه‌‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت فه‌رمانبه‌ران���ی بانكه‌كانیش‬ ‫كه‌چ���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م چه‌ندین پاره‌یان ‌وه‌رنه‌گرتووه‌‪ .‬سه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫ی به‌رپ���رس له‌یه‌كێ���ك له‌بانك���ه‌كان‬ ‫ترلی���ۆن دینار ده‌خات ‌ه نێ���و بودجه‌ ‌‬ ‫‌وتی‬ ‫گش���تیه‌و‌ه‌وه‌ك���و داهاویش���ته‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ئاوێنه‌ی ڕأگه‌یاند‪ ،‬كه "‌ له رێكه ‌‌‬ ‫ی ‪15‬ی مان���گ له‌الی���ه‌ن به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‬ ‫ی ناشه‌فافییه‌ت له‌به‌رزه‌فتكردن ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی ن���ه‌وت‌و ئه‌وانیتر نازانرێ یه‌كه‌م���ه‌وه‌ پێیانڕاگه‌یه‌ن���راوه‌‪ ،‬پاره‌ی‬ ‫داهاته‌كان��� ‌‬ ‫ی فه‌رمانبه‌ران دابه‌ش نه‌كه‌ن تا ئه‌وكاته‌ی‬ ‫س���ووده‌ ئاب���ووری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ‌‬

‫هه‌ولێر‬ ‫پێیانده‌ڵێن"‪.‬‬ ‫دلێر تاریق‌وته‌بێژی‌وه‌زاره‌تی دارایی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند‪ ،‬كه‌ له‌چه‌ند ڕۆژی‬ ‫داهاتوو موچ���ه‌ی فه‌رمانبه‌ران دابه‌ش‬ ‫ده‌كرێ‪‌،‬وتیش���ی "حكومه‌تی ناوه‌ندی‬ ‫ه���ۆكاری ئ���ه‌م قه‌یرانه‌ی���ه‌‌و بودجه‌ی‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه نانێرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‌وایكردوه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران دوابكه‌وێت"‪.‬‬ ‫عه‌دن���ان عوس���مان‪ ،‬په‌رله‌مانتاری‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌خولی پێش���وو‌و‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارای���ی له‌په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان ‌وتی "چه‌ندین جار داوای‬ ‫حیس���اباتی خیتام���ی بودجه‌م���ان‬ ‫له‌حكومه‌ت كرد‪ ،‬به‌اڵم نه‌ینارد‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫ناقانونی بوو"‪ .‬عوسمان پێیوابوو‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫نه‌هێنان���ی حیس���اباتی كۆتایی‪ ،‬هیچ‬

‫له‌ناش���ه‌فافیه‌تی بودجه‌ كه‌مناكه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫‌وتی "چونك ‌ه ئه‌م حیساباته‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌‌ورده‌كارییه‌وه‌ نیه‌‌و زیاتر له‌شێوه‌ی ‌‬ ‫ڕاپۆرتێكی ئاسایی ده‌چێت‌"‪.‬‬ ‫موزه‌فه‌ر هه‌مزه‌ ڕه‌تیكرده‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌م‬ ‫قه‌یرانه‌ی بانكه‌كانی هه‌رێم‪ ،‬په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌حكومه‌تی ناوه‌ندیه‌و‌ه هه‌بێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫ی‬ ‫ی به‌غدا به‌ش���ه‌ بودج ‌ه ‌‬ ‫"خۆ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ‪ 2013‬ن���اردووه‌‌و‬ ‫هه‌رێم���ی‌ له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪2009‬و‌ه‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌ش له‌ساڵ ‌‬ ‫بودجه‌ ‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌‌و عێراق ده‌ڵێت له‌سه‌ر هه‌رێم ‌ه‬ ‫ی دابین بكات‪ .‬سیاسه‌تی دارایی‌و‬ ‫بۆیان ‌‬ ‫نه‌وتی هه‌رێم خۆی له‌سا‌اڵنی رابڕدوودا‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌كیمان ‌ه ‌‬ ‫گرێ���دراوی‌ سیاس���ه‌تێك ‌‬ ‫ی نه‌ب���وو‌ه له‌ده‌س���تباڵوی‌‌و‬ ‫دارای��� ‌‬ ‫ی نه‌وت‌و گومرگه‌كان‬ ‫ی داهات ‌‬ ‫نادیاربوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بودج ‌ه ‌‬ ‫تا ده‌گات ‌ه الدان له‌خه‌جكردن ‌‬ ‫ی دوای‌ په‌سندكردنی‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫گش���ت ‌‬ ‫هه‌ڵكش���انی‌ كورتهێن���ان‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێس���تا ده‌ره‌نجام‌و ش���وێنه‌واری ئه‌و‬ ‫كردارانه‌یه‌ ك ‌ه پێش���تر په‌یڕه‌وكراوه‌"‪،‬‬ ‫به‌پێی ڕوونكردن���ه‌وه‌ی ناوبراو‪ ،‬هه‌مزه‬ ‫‌یه‬ ‫‌‌‌وتی "ئه‌گه‌ر‌وابڕوات ئه‌گه‌ری‌ زۆر هه ‌‌‬ ‫پێش���ینه‌ی خانووبه‌ره‌‌و هاوسه‌رگیری‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا پێش���ینه‌كانی كش���توكاڵ‌و‬ ‫پیشه‌سازی ئه‌مس���اڵ نه‌درێ‌و یان بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ك���ه‌م ته‌نها بۆ ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌و پێش���ینه‌یان‬ ‫ك���ه‌پێش���تر داوا ‌‬ ‫كردب���وو‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جگ ‌ه ل���ه‌وه‌ی بژێوی‬ ‫ژیانی هاواڵتی���ان ده‌كه‌وێت ‌ه حاڵه‌تێكی‬ ‫خراپه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌كۆیه‌ عه‌ره‌بێك به‌تۆمه‌ت ‌ی یه‌كگرتوو‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش‬ ‫"تیرۆر" ده‌ستگیر ده‌كرێت به‌رپرسیاره‌ له‌دواكه‌وتن ‌ی كابینه‌ ‌ی نوێ‌‬ ‫كه‌سێكی‌ عه‌ره‌ب كه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫چه‌ند مانگێكه‌ له‌كۆیه‌‌‬ ‫نیشته‌جێیه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫ئاساییشه‌وه‌ به‌تۆمه‌تی‌ "تیرۆر"‌‬ ‫ده‌ستگیر ده‌كرێت‪ ،‬الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان ئاماده‌نین‬ ‫له‌وباره‌وه‌ هیچ لێدوانێك‬ ‫بده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬كۆی���ه‌‪ :‬دوێنێ ‪،1/20‬‬ ‫له‌ش���اری كۆی��� ‌ه هاواڵتییه‌كی‬ ‫عه‌ره‌ب به‌تۆمه‌تی "تیرۆریستیی"‬ ‫له‌الیه‌ن ئاسایش���ی هه‌ولێر‌ه‌و ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ده‌ستگیركرا‪ .‬به‌پێ ‌‬ ‫ئاوێنه‌ ئ���ه‌و هاواڵتیی ‌ه خه‌ڵكی‬ ‫ناوه‌ڕاستی عێراقه‌و ماوه‌ی چوار‬

‫مان���گ ده‌بێت هاتۆته‌ ش���اری‬ ‫كۆیه‌‌و له‌الیه‌ن دادگای عێراقه‌و ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌تۆمه‌ت���ی‌ ئه‌نجامدان���ی‌ كار ‌‬ ‫"تیرۆریست"ی‌ داواكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ده‌ست دادگا هه‌ڵهاتووه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ زانی���اری‌ زیات���ر‪ ،‬ئاوێن ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندی كرد به‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫ئاسایش���ی هه‌ولێ���ره‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاماده‌نه‌بوون هیچ لێدوانێك له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ بده‌ن‪.‬‬ ‫جێی ئاماژه‌یه‌ له‌سه‌رده‌می دوو‬ ‫ئیداریی هه‌رێمی كوردستانه‌و ‌ه تا‬ ‫ئێستا دوو ئاسایش به‌ناوه‌كانی‬ ‫"ئاسایشی هه‌ولێر"و "ئاسایشی‬ ‫كۆی���ه‌" له‌ش���اری كۆی���ه‌دا‬ ‫كارده‌كه‌ن‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫دوای‌ ‪ 4‬مانگ له‌هه‌ڵبژاردن هێشتا‬ ‫الیه‌نه‌كان به‌رده‌وامن له‌یه‌كتر‬ ‫تۆمه‌تباركردن به‌دواخستنی‌‬ ‫پێكهێنانی‌ كابینه‌ی‌ نوێ‌‌و‬ ‫له‌وچوارچێوه‌یه‌شدا ئه‌ندامێكی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كگرتوو پێیوایه‌‬ ‫جگه‌ له‌یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪" ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیش به‌رپرسیاره‌ له‌و دواكه‌وتنه‌"‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا به‌رپرسێكی‌ گۆڕانیش‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬گۆڕان براوه‌ی دووه‌مه‌‌و ئه‌و‬ ‫به‌رپرسیاره‌تیه‌ی ناكه‌وێته‌ سه‌رشان"‪.‬‬ ‫ی پێكهێنانی‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌دواكه‌وتن ‌‬ ‫كابینه‌ی‌ نوێ‌‪ ،‬ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‪ ،‬ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كگرتووی‌ ئیسالمی‌‬ ‫كوردس���تان بۆ ئاوێن���ه‌ وتی‌‪" ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێستا كێشه‌كانی‌ دروستكردووه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫گۆڕانه‌ی���ه‌ كه‌ له‌نه‌خش���ه‌ی‌ سیاس���ی‬ ‫هه‌رێمدا روویداوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا ئه‌و‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌ هه‌زمنه‌ك���راوه‌و بوونی‌‬ ‫رێكه‌وتنامه‌ی‌ س���تراتیژییش كه‌ بۆته‌‬ ‫پێوه‌رێك بۆ دابه‌ش���كردنی‌ كۆمه‌ڵێك‬

‫ده‌س���ه‌اڵت‌و پۆس���ت‌و ئیمتی���ازات‪،‬‬ ‫وایك���ردووه‌ پێكهێنانی‌ حوكمه‌ت ئالۆز‬ ‫بێت" ‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ الیه‌ن���ی‌ به‌رپرس���یاریش‬ ‫له‌دواكه‌وتن���ی‌ پێكهێنان���ی‌ حكومه‌ت‪،‬‬ ‫عه‌لی‌ وت���ی‌‪" ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ دوو هێزه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداره‌كه‌ی‌ هه‌رێ���م (پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌) به‌رپرس���یارن‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش به‌رپرسیاره‌ له‌و‬ ‫دواكه‌وتنه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا رێكخ���ه‌ری‌ ژووری‌‬ ‫توێژین���ه‌وه‌ی‌ سیاس���یی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬ئاك���ۆ حه‌مه‌كه‌ری���م پێیوایه‌‬ ‫یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌كان���ی‌ دواكه‌وتنی‌‬ ‫پێكهێنانی‌ كابینه‌ی‌ نوێ‌ په‌یوه‌س���ته‌‬ ‫به‌هه‌ندێ���ك "له‌داواكاری���ی نامه‌نتیقی‬ ‫چه‌ند حیزبێك‌و سستیی به‌ڕێوه‌چوونی‬ ‫گفتوگۆكان‪ ،‬كه‌ جۆرێك له‌خه‌مساردیی‌و‬ ‫كات به‌فیڕۆدان به‌دی ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌شدا كه‌ گۆڕان به‌شێك‬ ‫له‌به‌رپرس���یارێتی‌ ئ���ه‌و دواكه‌وتنه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬حه‌مه‌كه‌ری���م ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"ئه‌ركی پێكهێنانی حكومه‌ت به‌براوه‌ی‬ ‫یه‌كه‌م���ی هه‌ڵبژاردنه‌كان س���پێردراوه‌‬

‫كه‌ پارتییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫براوه‌ی یه‌كه‌م بوایه‌ ئ���ه‌وا له‌زووترین‬ ‫كاتدا حكومه‌تی پێكده‌هێنا‪ ،‬ئێستا كه‌‬ ‫براوه‌ی دووه‌مه‌ ئه‌و به‌رپرسیاره‌تیه‌ی‬ ‫ناكه‌وێته‌ سه‌ر شان"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫یه‌كگرت���وو‪ ،‬به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ی‌‬ ‫به‌رپرس���یارێتیه‌كه‌ ده‌خاته‌ ئه‌س���تۆی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌ كوردستانیش كه‌‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ رێگره‌ له‌به‌رده‌م پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ داهات���وو‪" ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وان (یه‌كێتی‌) ب���اس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ته‌نیا به‌رێژه‌ی‌ ده‌نگه‌كانی‌ هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫ژم���اره‌ی‌ كورس���ییه‌كان ڕازی نی���ن‪،‬‬ ‫هه‌ندێكجاریش باس���ی‌ رێكه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫س���تراتیژی‌ ده‌ك���ه‌ن‌و باس���ی‌ نفوزی‌‬ ‫خۆی���ان‌و ئی���داره‌ی‌ س���ه‌وز ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫رێكخه‌ری‌ ژووری‌ توێژینه‌وه‌ی‌ سیاسیی‌‬ ‫گۆڕانی���ش ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌گ���ه‌ر یه‌كێتی‬ ‫داوا ده‌كات ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی به‌ركه‌وت���ی‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن به‌ش���ی زیات���ری پ���ێ‬ ‫بدرێت‪ ،‬به‌الی ئێمه‌وه‌ په‌س���ه‌ند نییه‌‌و‬ ‫ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن ته‌نها پێوه‌رن‬ ‫بۆ به‌شداریكردن له‌حكومه‌تدا"‪.‬‬

‫دوا ‌ی ‪ 4‬مانگ‪ ،‬بكوژان ‌ی كوڕ ‌ی به‌رپرسێک ‌ی‬ ‫یه‌كێت ‌ی له‌هه‌ولێر نه‌دۆزراونه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬ ‫دوای‌ چوار مانگ تێپه‌ڕبوون‬ ‫به‌سه‌ر كوشتنی‌ كوڕی‌ به‌رپرس ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمیته‌یه‌كی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌‬ ‫كوردستان له‌هه‌ولێر‪ ،‬هێشتا بكوژان‬ ‫نه‌دۆزراونه‌ته‌وه‌و به‌رپرسه‌كه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتیش ده‌ڵێت‪" ،‬كوشتنی‌ كوڕه‌كه‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌كی‌ سیاسییه‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫بیانه‌وێت به‌یه‌ك رۆژ بكوژی‌ كوڕه‌كه‌م‬ ‫ده‌دۆزنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌رۆژی‌ هه‌ڵبژاردنه‌ په‌رله‌مانییه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان له‌ ‪21‬ی‌ ئه‌یلولی‌ س���اڵی‌‬ ‫رابردودا‪ ،‬له‌نزیك یه‌كێك له‌بنكه‌كانی‌‬ ‫ده‌نگدان‪ ،‬سه‌ركه‌وت عومه‌ر فه‌رحان‪،‬‬ ‫ك���وڕی‌ به‌رپرس���ی‌ كۆمیت���ه‌ی‌ یه‌كی‌‬ ‫هه‌ولێ���ری‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تیمانی‌‬ ‫كوردس���تان له‌الیه‌ن چه‌ند كه‌سێكه‌وه‌‬

‫ك���وژرا‪ ،‬پێیوای���ه‌ كوڕه‌كه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ئێوه‌ كوڕی‌ خه‌ڵ���ك ده‌كوژن‌و ده‌چنه‌‬ ‫"رێگریكردن له‌ته‌زویر له‌و هه‌ڵبژاردنه‌دا پرسه‌كه‌ش���ی‌‪ ،‬مه‌به‌س���تی‌ منیش له‌و‬ ‫كوژراوه‌"و له‌و كاته‌وه‌ تائێستا بكوژان قس���ه‌یه‌ روونه‌و من به‌گش���تی‌ قسه‌م‬ ‫كردووه‌‪ ،‬پارتی‌ له‌هه‌ولێر به‌رپرس���ه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستگیرنه‌كراون‪.‬‬ ‫عومه‌ر فه‌رحان باوكی‌ س���ه‌ركه‌وت كاتێكی���ش كوڕه‌ك���ه‌ی‌ من ك���وژراوه‌‬ ‫له‌لێدوانێك���ی‌ تایبه‌تدا بۆ ئاوێنه‌ وتی‌‪ ،‬كه‌س���ه‌كه‌ش دیاره‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت‬ ‫"ئه‌م���ڕۆ چ���وار مانگی‌ رێك به‌س���ه‌ر به‌ی���ه‌ك كاتژمێر ده‌توان���ن بكوژه‌كان‬ ‫كوش���تنی‌ كوڕه‌ك���ه‌م تێده‌په‌ڕێ���ت‪ ،‬بدۆزنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌رپرسه‌كه‌ی‌ كۆمیته‌ی‌ یه‌كی‌ هه‌ولێر‬ ‫به‌اڵم تا ئێس���تا بكوژان���ی‌ كوڕه‌كه‌م‬ ‫ده‌ستنیشاننه‌كراون‪ ،‬له‌كاتێكدا هه‌موو كوش���تنی‌ كوڕه‌كه‌ی‌ ده‌به‌س���تێته‌وه‌‬ ‫كه‌س ده‌زانێت‌و دیاره‌ كه‌ كێ‌ كوڕه‌كه‌ی‌ به‌پرس���ێكی‌ سیاس���ییه‌وه‌و ده‌ڵێت "‬ ‫كوڕه‌كه‌ی‌ من له‌سه‌ر حه‌ق‌و به‌ناحه‌قی‌‬ ‫منی‌ كوشتووه‌"‪.‬‬ ‫فه‌رح���ان پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌ كوژراوه‌و كوشتنه‌كه‌ش���ی‌ پرس���ێكی‌‬ ‫كوردس���تان به‌به‌رپرسی‌ ئاشكراكردنی‌ سیاسییه‌‪ ،‬ئێستاش ئیشه‌كه‌م داوه‌ته‌‬ ‫بكوژان���ی‌ كوڕه‌ك���ه‌ی‌ ده‌زانێت‌و وتی‪ ،‬مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ی نه‌وزاد حه‌ق���ی‌ كوڕه‌ك���ه‌م بس���ێنن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫" كوڕه‌كه‌ی‌ م���ن له‌نزیك ماڵ ‌‬ ‫ی پارتی‌‌و كوڕه‌كه‌م له‌س���ه‌ر یه‌كێتی‌‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫هادی‌ ئه‌ندامی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫پارێزگاری‌ هه‌ولێر كوژراوه‌‪ ،‬كاتێكیش رێگریكردن له‌ته‌زوی���ر كوژراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هات���ه‌ پرس���ه‌ی‌ كوڕه‌ك���ه‌م پێموت‪ ،‬تائێستا هیچیان بۆ نه‌كردووم"‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان‬

‫كێ‌ ده‌ڵێ‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كوردی خه‌ونی‌‬ ‫شاعیرانه‌ نییه‌؟‬ ‫سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر‬ ‫كاتێك مام جه‌الل ده‌یوت ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‬ ‫خه‌ونی ش���اعیرانه‌‪ ،‬بێگومان مه‌به‌س���تی‌‬ ‫دیاریك���راوی‌ خ���ۆی‌ هه‌ب���وو‪ ،‬یه‌كه‌میان‬ ‫له‌پێگ���ه‌ی‌ ره‌س���میی خۆیه‌وه‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫شه‌قامی عه‌ره‌بی له‌عێراق هێورده‌كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫دووه‌میش���یان پێیواب���وو راگه‌یاندن���ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردس���تان به‌م كه‌ره‌سته‌و له‌م‬ ‫بارودۆخه‌ی ئێستا بێگومان ناكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م‌وته‌ی���ه‌ی‌ تاڵه‌بان���ی دیققه‌تێكی زۆر ‌ی‬ ‫تێدای���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌م كه‌ره‌س���ته‌و بارودۆخه‌ی‌‬ ‫ئێس���تا هیچ ئام���اژه‌و گره‌نتییه‌ك ناده‌ن‬ ‫بۆ هه‌ڕه‌ش���ه‌كردنی‌ راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كوردستان یان جیابونه‌وه‌ له‌عێراق‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئاماده‌كارییه‌كانی‌ خۆجیاكردنه‌وه‌و "ماڵی‬ ‫خۆكردن" نه‌ك نه‌ك���راون بگره‌ به‌ڕوانین‬ ‫له‌هه‌ڵس���وكه‌وته‌كانی‌ "ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌‬ ‫ئێس���تا" تێده‌گه‌ی���ن كه‌ "ك���ه‌س نازانێ‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم چی ده‌كات"؟!‬ ‫دواكه‌وتن���ی‌ پ���اره‌ی‌ مانگان���ه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌به‌غ���داو كورتهێنانی‌ بودج���ه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ مانگێ���ك‪ ،‬ته‌نها ئام���اژه‌ نییه‌‬ ‫ب���ۆ گرفتێكی "كاتی���ی" دارایی‌ له‌هه‌رێم‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌م قه‌یرانه‌ ئه‌و راس���تییه‌مان بۆ‬ ‫دووپاتده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئێمه‌ له‌موچه‌خۆرێكی‬ ‫به‌غ���دا زیاتر هیچمان نه‌ك���ردووه‌ بۆ خۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن‌و ئه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆ باسی ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كوردس���تانیش ده‌كات‪ ،‬له‌كاوێژكردنێكی‬ ‫بێتام زیاتر ش���تێكی دیكه‌ نییه‌! كه‌واته‌‬ ‫ئه‌گه‌ر دره‌نگكه‌وتن���ی‌ موچه‌ی‌ مانگێكی‬ ‫هه‌رێم له‌به‌غدا ئه‌م شڵه‌ژانه‌ دروستبكات‌و‬ ‫بانكه‌كان���ی‌ هه‌رێم چۆڵب���كات؟ تۆ بڵێی‌‬ ‫خۆجیاكردنه‌وه‌ به‌م كه‌ره‌س���ته‌ سیاسی‌و‬ ‫ئابوریی���ه‌ی‌ ئێس���تا چ كاره‌س���اتێك‬ ‫دروستبكات‪.‬‬ ‫بنه‌مای‌ هه‌ره‌ س���ه‌ره‌كی دروس���تكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ب���ۆ ئه‌م���ڕۆ گره‌نتیكردنی باری‌‬ ‫ئابوریی���ه‌ بۆ واڵت‪ ،‬چونكه‌ له‌دونیای‌ نوێ‌‬ ‫ئابوریی سیاس���ه‌تیش به‌ڕێوه‌ ده‌بات‪‌،‬واته‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئابورییه‌ك���ی به‌هێزو له‌س���ه‌رپێ‌‬ ‫‌وه‌س���تاومان هه‌بێت بێگومان په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫سیاسییه‌كانیش���مان بۆخۆی‌ له‌س���ه‌رپێ‌‬ ‫ده‌وه‌س���تێت‪ ،‬به‌اڵم به‌مه‌رجی كۆده‌نگی‬ ‫نیشتیمانیی‌‌و گوتاری هاوبه‌ش‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ئێس���تا ده‌گوزه‌رێ���ت هیچ كام‬ ‫ل���ه‌م م���ه‌رج‌و بنه‌مایان���ه‌ له‌خۆناگرێ���ت‬ ‫كه‌ دروس���تكردنی كیانێكی س���ه‌ربه‌خۆ‬ ‫پێویستییه‌تی‌‪ ،‬ئێس���تا له‌موچه‌خۆرێكی‬ ‫ره‌زاگران���ی به‌غدا ده‌چین‌و ه���ه‌ر رۆژه‌و‬ ‫به‌بیانویه‌ك���ی بێمانا لێم���ان ده‌غه‌زرن‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ بڕینی‌ له‌‪%17‬كه‌مان لێده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئێم���ه‌ش كارتیكم���ان به‌ده‌س���ته‌وه‌ نییه‌‬ ‫بۆ گوش���ار دروس���تكردن‪ ،‬ته‌نها چوونه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ له‌هۆڵی‌ په‌رله‌مان نه‌بێت ئه‌ویش‬ ‫له‌وه‌ته‌ی‌ چوینه‌ته‌ پاڵ س���وننه‌ س���یحرو‬ ‫قیمه‌تی‌ خۆی‌ له‌ده‌س���تداوه‌و له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫هه‌یمه‌نه‌ی‌ ش���یعه‌ هیچ مانایه‌كی نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر باس���ی خۆجیاكردنه‌وه‌ش بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا ئێمه‌ به‌رگ���ه‌ی‌ نه‌بوون���ی‌ موچه‌ی‌‬ ‫مانگێكم���ان نه‌گرت‪ ،‬تۆ بڵێی‌ به‌م حاڵه‌ی‌‬ ‫ئێس���تاوه‌ كه‌ هێشتا له‌‪%40‬ی‌ خاكه‌كه‌مان‬ ‫یه‌كالنه‌كردۆته‌وه‌ باسی چی بكه‌ین‪.‬‬ ‫نه‌بوونی‌ پ���اره‌ له‌كوردس���تان به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌س���لێمانی‌ ئام���اژه‌ی‌ قه‌یرانێكی قوڵی‌‬ ‫سیاس���ییه‌ له‌كوردستان‪ ،‬قه‌یرانێك له‌دوو‬ ‫ئیداره‌یی‌و نه‌بوونی‌ متمانه‌ له‌نێوان الیه‌نه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانه‌وه‌ س���ه‌رچاوه‌ ده‌گرێت‪،‬‬ ‫بێگوم���ان نه‌بوون���ی‌ متمان���ه‌ ناتوانرێت‬ ‫گوتاری‌ هاوب��� ‌هش‌و روانینی‌ هاوبه‌ش���ی‬ ‫له‌س���ه‌ر بنیاتبنرێت‪ ،‬كه‌واته‌ ئه‌م قسه‌یه‌‬ ‫ده‌قاوده‌ق له‌جێی‌ خۆیه‌تی‌ "دروستكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردی خه‌ونی‌ شاعیرانه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئێمه‌ نه‌توانی���ن ئیداره‌ی هه‌رێمێك بكه‌ین‬ ‫جیاوازی‌ نه‌بێت له‌نێ���وان فه‌رمانبه‌رێكی‬ ‫هه‌ولێ���رو یه‌كێك���ی دیكه‌ی‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫‌وه‌زاره‌تێكی داراییمان نه‌بێت بۆ هه‌مووان‪،‬‬ ‫كه‌وات���ه‌ چ عه‌یبه‌یه‌ك���ی گ���ه‌وره‌ بێ���ت‬ ‫باسكردنی ده‌وڵه‌تی‌ كوردستان؟!‬ ‫هه‌موو خۆ گیفكردنه‌وه‌ی‌ هه‌رێم له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌غدا په‌یوه‌ندی به‌هه‌نارده‌كردنی نه‌وته‌وه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ نه‌وت‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ی‌ ئێستا ‌وه‌ك ده‌وترێت‪ ،‬هیچ‬ ‫گۆڕانێك دروستناكات‪ ،‬ته‌نها جیاوازییه‌ك‬ ‫دروس���تیبكات‪ ،‬له‌موچه‌خ���ۆری به‌غداوه‌‬ ‫ده‌بینه‌ موچه‌خۆری توركان‪ ،‬ئه‌مجاره‌یان‬ ‫جگه‌ له‌ته‌وقی قاچ‪ ،‬ده‌ستیشمان ده‌خه‌ینه‌‬ ‫بان‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫نێچیر له‌به‌غداو بارزانی‌ له‌داڤۆس‬

‫‪3‬‬

‫كورد له‌به‌غدا ده‌یدۆڕێنێت‌و له‌داڤۆس د‌ێته‌و‌ه مایه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ ‬

‫له‌كاتێكدا كه‌ نێچیرڤان بارزانی‌‬ ‫له‌به‌غدا خه‌ریكی‌ گفتوگۆ بوو سه‌باره‌ت‬ ‫به‌كێشه‌ی‌ نه‌وت‪ ،‬مه‌سعود بارزانی‌‬ ‫به‌ڕێی‌ سویسراوه‌ بوو به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫به‌شداریكردن له‌كۆڕبه‌ندی‌ ئابوری‌‬ ‫داڤۆس‌‪ ،‬وا بڕیاریشه‌ رۆژی‌ هه‌ینی‌‬ ‫داهاتوو ‪ 1/24‬ناوبراو به‌هاوبه‌شی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئێران‪،‬‬ ‫محه‌مه‌د جه‌واد زه‌ریف‌و وه‌زیری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ توركیا‪ ،‬ئه‌حمه‌د داود ئۆغلو‬ ‫پانێڵێك سازبكات‪.‬‬ ‫پاره‌ به‌رامبه‌ر نه‌وت‬ ‫سه‌ره‌ڕای‌ سه‌ردانی‌ نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ به‌غدا‪ ،‬هێشتا مش���تومڕی‌ هه‌ولێر‌و‬ ‫به‌غ���دا س���ه‌باره‌ت به‌پرس���ی‌ ن���ه‌وت‬ ‫به‌رده‌وامه‌‌و به‌پێ���ی‌ ئه‌و لێدوانانه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌دوای‌ كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ نێوان هه‌ردوال‬ ‫ ‬ ‫مه‌سعود بارزانی‬ ‫ ‬ ‫راده‌گه‌یه‌نرێ���ن‪ ،‬ئاس���ۆیه‌كی‌ روون���اك جه‌واد زه‌ریف‬ ‫بۆ گه‌یشتنه‌ چاره‌س���ه‌ری‌ ئه‌م كێشانه‌‬ ‫به‌دیناكرێت‪.‬‬ ‫بارزانی‌ له‌داڤۆس‬ ‫له‌و چوارچێوه‌یه‌دا‪ ،‬عه‌لی‌ موس���ه‌وی‌ وتی‌ "ئه‌گ���ه‌ر نه‌گه‌ین���ه‌ رێككه‌وتنێكی‌‬ ‫له‌كاتێك���دا ك���ه‌ ناكۆك���ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫راوێ���ژكاری‌ مالیك���ی‌ له‌لێدوانێكی���دا له‌وجۆره‌ بی���ر له‌بڕینی‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫ب���ۆ ئاوێنه‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ی���ان كه‌مكردنه‌و‌هی‌ به‌ش���ه‌ بودجه‌كه‌ هه‌نارده‌كردن���ی‌ نه‌وت‪ ،‬كێشمه‌كێش���ی‌‬ ‫نێوان هه‌ولێر‌و به‌غدا توندتر ده‌كاته‌وه‌‌و‬ ‫دوای‌ هاتن���ی‌ نێچیرڤ���ان بارزان���ی‌ بۆ ده‌كه‌ینه‌وه‌ له‌ ‪%17‬ه‌و‌ه بۆ ‪." %8‬‬ ‫وتیشی‌‪" ،‬پێویسته‌ فرۆشتنی‌ نه‌وت‌و نێچیرڤ���ان به‌ب���ێ‌ گه‌یش���تنه‌ ئه‌نجام‬ ‫به‌غ���داو ئه‌نجامدان���ی‌ دوو كۆبوونه‌وه‌‬ ‫نه‌گه‌یشتوونه‌ته‌ ئه‌نجام‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "چه‌ند پاره‌و داهاتی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان به‌توڕه‌ی���ی‌ له‌به‌غ���دا ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێش���نیارێك خراوه‌ته‌ به‌رده‌م وه‌فدی‌ ش���ه‌فاف‌و ئاش���كرا بێ���ت‪ ،‬بڕه‌كه‌ی‌‪ ،‬ل���ه‌والوه‌ مه‌س���عود بارزان���ی‌ رووه‌و‬ ‫كوردی‌‌و وا بڕیاره‌ له‌ماوه‌ی‌ هه‌فته‌یه‌كدا نرخه‌كه‌ی‌‪ ،‬داهاته‌كه‌ی‌‪ ،‬چونكه‌ ناكرێت سویس���را به‌ڕێده‌كه‌وێ���ت‌و ب���ۆ جاری‌‬ ‫نه‌وت به‌هه‌ڕه‌مه‌كی‌ بفرۆشرێت‌و بڕوات"‪ .‬دووه‌م به‌ش���داری‌ له‌كۆڕبه‌ندی‌ ئابوری‌‬ ‫به‌نوسراو وه‌اڵمیبده‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ حكومه‌تی‌ ب���ه‌اڵم به‌ش���ێك له‌سیاس���ه‌تمه‌دارانی‌ "داڤ���ۆس" ده‌كات‪ ،‬كه‌ له‌س���به‌ینێوه‌‬ ‫به‌غدا‪ ،‬پڕۆژه‌ یاس���ای‌ بوجه‌ی‌ ‪2014‬ی‌ عێراق‪ ،‬كێش���ه‌ی‌ نه‌وت له‌نێوان هه‌رێم‌و ‪ ،1/22‬به‌به‌ش���داری‌ چه‌ندین سه‌رۆك‌و‬ ‫ی كه‌س���ایه‌تی‌‌و ئابوریناس���ی‌ ناس���راوی‌‬ ‫به‌بێ‌ دیاریكردنی‌ ‪%17‬ی‌ پش���كی‌ كورد به‌غدا به‌به‌ش���ێك له‌كۆمه‌ڵ ‌ه كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫ره‌وان���ه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق گه‌وره‌ت���ر ده‌زان���ن كه‌ س���ااڵنێك بێ‌ جیهان ده‌س���ت به‌كاره‌كانی‌ ده‌كات‌و تا‬ ‫كرد‪ ،‬به‌مجۆره‌ش مالیكی هه‌ڕه‌شه‌كه‌ی‌ چاره‌س���ه‌ر له‌نێوان به‌غ���داو هه‌ولێردا رۆژی‌ ‪ 1/25‬به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ به‌رنامه‌ی‌ كۆڕبه‌ندی‌ ئابوری‌‬ ‫خۆی‌ برده‌س���ه‌ر كه‌ هه‌فت���ه‌ی‌ رابردو به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫وه‌زیری‌ پێشوو شاره‌زای‌ بواری‌ نه‌وت‪ ،‬داڤۆس‪ ،‬بڕی���اره‌ رۆژی‌ هه‌ینی‌ داهاتوو‬ ‫به‌نوێنه‌ران���ی‌ ك���وردی‌ له‌به‌غ���دا‬ ‫عامر عه‌بدولجه‌بار‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪ ،1/24 ،‬بارزان���ی‌ له‌گ ‌هڵ‌ محه‌مه‌د جه‌واد‬ ‫راگه‌یاندبوو‪.‬‬ ‫س���ه‌عد موته‌لیب ئه‌ندامی‌ ده‌وڵه‌تی‌ "كێش���ه‌ی‌ نه‌وت���ی‌ هه‌رێ���م به‌ش���ێكه‌ زه‌ریف وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئێران‌و داود‬ ‫یاس���ا پێداگری‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌ناكۆكییه‌ سیاسییه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و ئۆغل���و‪ ،‬وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ توركی���ا‬ ‫ئه‌گه‌ر حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌ له‌گه‌ل كورد به‌غداو پێش���ناچێت به‌مزوان���ه‌ بگه‌نه‌ له‌پانێڵێكدا پێكه‌وه‌ به‌ش���داری‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫نه‌گاته‌ رێككه‌وتن‌و گره‌نتی‌ ئه‌وه‌ نه‌بێت رێككه‌وتنێك‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "ئیراده‌یه‌كی‌ پانێڵه‌كه‌ له‌ژێر ناونیشانی‌ "دیبلۆماسی‌‬ ‫كه‌ به‌بێ‌ ئاگاداری‌ س���ۆمۆو حكومه‌تی‌ به‌هێز بۆ گه‌یشتن به‌رێككه‌وتن له‌نێوان كارا‪ ،‬ملمالنێ‌ مێژووییه‌كان‌و گۆڕانكارییه‌‬ ‫به‌غدا‪ ،‬نه‌وت نه‌فرۆشن‪ ،‬ئه‌وا حكومه‌تی‌ ئ���ه‌م دوو الیه‌نه‌ ناكۆكه‌دا به‌دیناكرێت‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان" سازده‌كرێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پانێڵی‌ هاوبه‌شی‌ زه‌ریف‌و‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ پش���كی‌ ك���ورد له‌بودج���ه‌ له‌به‌رئ���ه‌وه‌ درێژه‌كێش���انی‌ ش���تێكی‌‬ ‫بارزان���ی‌‌و ئۆغلو هه‌وڵ���دان‌و په‌یامێك ‌ه‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ كوردس���تان ناكات‪ ،‬موته‌لیب چاوه‌ڕوانكراوه‌"‪.‬‬

‫بارزانی له‌داڤۆس‬ ‫پانێڵێكی‌ هاوبه‌ش‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ داودئۆغلو‌‬ ‫وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫تورکیاو محه‌مه‌د‬ ‫جه‌واد زه‌ریف‬ ‫وه‌زیری ئێران‬ ‫سازده‌کات‬

‫داود ئه‌حمه‌د ئۆغڵۆ‬ ‫له‌پێناو چاره‌سه‌ری‌ گرفته‌كانی‌ ناوچه‌كه‌‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ گفتوگۆو لێكتێگه‌یش���تنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ری���ه‌ك له‌ده‌وڵه‌ت���ی‌ عێراق‌و‬ ‫كوردی���ش له‌پێن���او چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫ناكۆكییه‌كانی���ان س���ود له‌په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫ده‌ره‌ك���ی‌‌و ته‌نان���ه‌ت له‌لۆبیی���ه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان وه‌رده‌گرن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫زۆرترین ئیمتیاز به‌ده‌ستبهێنن‪ ،‬چوونی‌‬ ‫بارزانییش له‌دوای‌ داڤۆس بۆ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌شێكه‌ له‌م هه‌واڵنه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئاماده‌بوون���ی‌ كۆمپانی���ا‬ ‫گه‌وره‌كان���ی‌ وه‌ك ئیكس���ۆن مۆبی���ل‌و‬ ‫ش���یفرۆنی‌ ئه‌مه‌ریك���ی‌‌و تۆتاڵ���ی‌‬ ‫فه‌ره‌نسی‌‌و گرێبه‌ستیان له‌گه‌ڵ‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬رۆڵی‌ گرنگی���ان هه‌بووه‌‬ ‫ل���ه‌م هاوكێش���ه‌یه‌دا‌و ه���ۆكاری‌ ئه‌وه‌‬ ‫بوون كه‌ بڕیاربه‌ده‌ستانی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫داوه‌تكردنی‌ حكومه‌تی‌ عێراق بۆ داڤۆس‬ ‫نادیده‌بگرن‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا بارزانی‌ بۆ‬ ‫ئه‌و ناوه‌نده‌ گرنگه‌ی‌ ئابوری‌ جیهان بۆ‬ ‫جاری‌ دووه‌م بانگهێشت بكه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای‌ هه‌موو ئه‌و ئیمتیازانه‌ی‌ كورد‬ ‫له‌بواری‌ نه‌وت���دا به‌كۆمپانیا گه‌وره‌كانی‌‬ ‫ئه‌مری���كای‌ داوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا وه‌ك‬ ‫زۆرێك له‌چاودێران ئاماژه‌ی‌ بۆ ده‌كه‌ن‪،‬‬

‫كورد نه‌یتوانیوه‌ پشتیوانی‌ ئه‌مریكییه‌كان‬ ‫بۆ فشارخستنه‌ س���ه‌ر ده‌وڵه‌تی‌ عێراق‬ ‫به‌ده‌س���تبهێنێت‪ ،‬چ له‌مه‌سه‌له‌ی‌ نه‌وت‌و‬ ‫چ له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌ بودج���ه‌و كه‌رك���وك‌و‬ ‫پێش���مه‌رگه‌دا‪ ،‬له‌كاتێكیشدا كه‌ هه‌موو‬ ‫ئه‌م گرفتانه‌ تا ئێستا به‌چاره‌سه‌رنه‌كراوی‌‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ئه‌مریكییه‌كان‬ ‫به‌نی���ازن چه‌ك ب���ده‌ن به‌به‌غ���دا‪ ،‬كه‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ كورد ترسی‌ له‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌كات���ی‌ هه‌ڵگیرس���انی‌ هه‌ر ش���ه‌ڕێكدا‬ ‫له‌دژی‌ كورد به‌كاریبهێنێت‪.‬‬ ‫چاودێران جه‌غت له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ زلهێزه‌كان له‌ملمالنێكانیاندا‪،‬‬ ‫هێزه‌ بچوك‌و كه‌مایه‌تییه‌كانیان كردووه‌‬ ‫به‌قوربان���ی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی���ان‌و‬ ‫كوردیش له‌ڕیزی‌ پێشه‌وه‌ی‌ ئه‌وانه‌دایه‌‬ ‫كه‌ به‌درێژایی‌ س���ااڵنی‌ رابردو بوونه‌ته‌‬ ‫قوربانی‌ سیاسه‌ته‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌دوای‌ جه‌نگی‌ یه‌كه‌م���ی‌ جیهانییه‌وه‌‬ ‫بگ���ره‌ ت���ا ده‌گات به‌نس���كۆی‌ ‪‌1975‬و‬ ‫ك���ۆڕه‌وی‌ ‪ ،1991‬ك���ه‌ تارمایی‌ هه‌موو‬ ‫ئه‌م كاره‌س���اتانه‌ له‌گه‌ڵ‌ كێشمه‌كێشی‌‬ ‫زلهێزه‌كان���دا له‌س���ه‌ر نه‌وت به‌ش���ێكن‬ ‫له‌كێشمه‌كێشه‌ مێژووییه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌و‬ ‫كوردس���تان‌و له‌پانێڵه‌ك���ه‌ی‌ بارزانی‌‌و‬ ‫زه‌ریف‌و داودئۆغلو له‌داڤۆس���دا قسه‌‌و‬ ‫باسیان له‌سه‌ر ده‌كرێت‪.‬‬

‫دیبلۆماسی‌‌و نه‌وت‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ی‌ بارزان���ی‌ له‌داڤ���ۆس‪،‬‬ ‫هاوكاته‌ له‌گه‌ڵ‌ كێشه‌ی‌ هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫له‌س���ه‌ر نه‌وت‪ ،‬نه‌وت كه‌ به‌ش���اڕه‌گی‌‬ ‫جیهان���ی‌ پیشه‌س���ازی‌ داده‌نرێ���ت‪،‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ له‌ب���ری‌ رووناككردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ماڵی‌ كورد‪ ،‬كوردس���تانی‌ سوتاندووه‌‪،‬‬ ‫به‌شێكی‌ په‌یوه‌ندییه‌ باش‌و خراپه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێم له‌گه‌ڵ‌ واڵتانی‌ ده‌وروبه‌ر‪ ،‬كێشه‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی‌ ئه‌مڕۆی‌ كوردستانیش‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ به‌غدا‪ ،‬بریتییه‌ له‌كێشمه‌كێشی‌‬ ‫بێبڕان���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌م ناوچه‌یه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫نه‌وت‪.‬‬ ‫له‌كاتێك���دا كه‌ دۆزین���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و بڕه‌‬ ‫نه‌وت���ه‌ زۆره‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ توركیای‌ تینو به‌نه‌وت‪،‬‬ ‫لۆت���ۆی‌ ب���ۆ ده‌رچوبێ���ت‌و به‌ده‌ی���ان‬ ‫كۆمپانیایان له‌دۆزین���ه‌وه‌و ده‌رهێنان‌و‬ ‫فرۆشتنی‌ نه‌وت له‌كوردستاندا چاالكن‪،‬‬ ‫ئێرانییه‌كان س���كااڵی‌ ئه‌وه‌یانه‌ كه‌ هیچ‬ ‫كۆمپانیایه‌كی‌ ئێران���ی‌ له‌بواری‌ نه‌وتدا‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان كار ناكه‌ن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌م���ه‌ش هۆكاری‌ ئه‌وه‌ بوو كه‌ وه‌زیری‌‬ ‫نه‌وتی‌ ئێران له‌كۆنفرانسی‌ نه‌وت‌و گازی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌ چه‌ند‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له‌هه‌ولێر س���ازكرا‬ ‫به‌شداری‌ نه‌كات‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫وه‌زیری‌ سامانه‌ سروشتییه‌كان‪ ،‬ئاشتی‌‬ ‫هه‌ورامی‌ ب���ه‌ر له‌به‌س���تنی‌ كۆنگره‌كه‌‬ ‫سه‌ردانی‌ تارانی‌ كردو به‌فه‌رمی‌ داوه‌تی‌‬ ‫وه‌زی���ری‌ نه‌وتی‌ ئێران "بی���ژه‌ن نامدار‬ ‫زه‌نگه‌نه‌"شی‌ كرد‪.‬‬ ‫بارزانی‌ له‌رێگه‌ی‌ سیاسه‌ته‌كانیانه‌وه‌‬ ‫له‌ئاس���تی‌ عێ���راق‌و ناوچه‌كه‌ش���دا‪،‬‬ ‫بێ���ت‬ ‫یه‌كێ���ك‬ ‫توانیویه‌ت���ی‌‬ ‫له‌كه‌سایه‌تییه‌كانی‌ كۆڕبه‌ندی‌ داڤۆس‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌سه‌رنجدان له‌ئه‌زمونی‌ مێژویی‌‌و‬ ‫گه‌مه‌كردن���ی‌ له‌هاوكێش���ه‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫ده‌ره‌كییه‌كان���دا‪ ،‬ك���ورد پێویس���تی‌‬ ‫به‌دیپلۆماس���ییه‌كی‌ كارایه‌ له‌ئاس���تی‌‬ ‫ناوخۆی‌ عێراق‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ عێراقیش���دا‪،‬‬ ‫پێویستیش���ه‌ كورد ل���ه‌وه‌ تێبگات كه‌‬ ‫باش���ترین رێگه‌ بۆ به‌شداربون له‌گه‌مه‌‬ ‫ناوچه‌ی���ی‌‌و جیهانییه‌كان���دا ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ب���ه‌ڕاڕه‌وی‌ ش���ه‌فافییه‌ت‌و كران���ه‌وه‌و‬ ‫دیموكراس���ی له‌ئاس���تی‌ ناوخ���ۆدا‬ ‫تێپه‌ڕێت‪.‬‬

‫ئاوێن ‌ه به‌شێك له‌ناوه‌ڕۆك ‌ی ئه‌و رێككه‌وتن ‌ه ئاشكرا ده‌كات‬ ‫كه‌ جه‌مسه‌ره‌كان ‌ی یه‌كێت ‌ی له‌تاران له‌سه‌ری‌ رێككه‌وتون‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هه‌فت���ه‌ی‌ راب���ردو جه‌مس���ه‌ر‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌ ناو یه‌كێتی‌ هه‌وڵیاندا‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی‌ ئێران���ه‌وه‌ بگه‌ن���ه‌ جۆرێك‬ ‫له‌رێكه‌وتن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ تائێستا ناوه‌ڕۆكی‌‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌ به‌ته‌واوی‌ ئاشكرانه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و زانیارییان���ه‌ی‌‬ ‫دزه‌ی���ان پێك���راوه‌ بۆ ن���او میدیاكان‪،‬‬ ‫سێ‌ كه‌سایه‌تییه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كه‌ی‌ ناو‬ ‫یه‌كێتی‌‌و وه‌فده‌كه‌ی‌ تاران له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫رێككه‌وتون كه‌ "تاڵه‌بانی‌ به‌س���كرتێری‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ بمێنێته‌وه‌"‌و "به‌رهه‌م س���اڵح‬ ‫وه‌ك كه‌س���ی‌ یه‌كه‌م به‌رپرس���یاریه‌تی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌چونی‌ كاره‌كانی‌ پێبسپێردرێت‌و‬ ‫قوب���اد تاڵه‌بانیی���ش جێگ���ری‌ بێت"‪،‬‬ ‫هاوكات كۆمیته‌یه‌كیش پێكبهێنرێت كه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ بڕیاردانی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌ش هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪ ،‬كۆس���ره‌ت‬ ‫ره‌س���وڵ‌و به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د س���اڵح له‌و‬ ‫س���ه‌ردانه‌یاندا به‌هاندانی‌ ئێرانییه‌كان‪،‬‬ ‫گه‌یشتونه‌ته‌ شێوه‌ رێككه‌وتنێك‪" ،‬به‌اڵم‬ ‫هێشتا به‌ش���ێك له‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس���یی‌‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌و حزبه‌‬ ‫ئاگاداری‌ ناوه‌ڕۆكی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ نین‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌ته‌واوی‌ ناش���زانرێت ته‌وه‌ری‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ باسه‌كانیان چی‌ بووه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و س���ه‌ردانه‌ی‌ وه‌فده‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ بۆ ت���اران كه‌ ه���اوكات بوو‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ س���ه‌ردانی‌ وه‌فدێك���ی‌ پارتی‌‬

‫دیموكراتی‌ كوردس���تان‪ ،‬ن���ازم ده‌باغ‪،‬‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م له‌تاران‬ ‫له‌لێدوانێك���دا به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫"ئێ���ران وه‌كو هێزێكی‌ دۆس���ت چه‌ند‬ ‫ساڵێكه‌ له‌په‌یوه‌ندیدایه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێران‌و هه‌موو دۆسته‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫پێیانخۆش���ه‌ یه‌كێت���ی‌ به‌به‌هێزی���ی‌‌و‬ ‫سه‌ركه‌وتوییه‌وه‌ بمێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫یه‌ك ساڵی‌ رابردودا‪ ،‬هه‌ریه‌ك له‌به‌رهه‌م‬ ‫س���اڵح‌و هێ���رۆ ئیبراهی���م ئه‌حمه‌د كه‌‬ ‫ئێستا به‌دوو جه‌مسه‌ری‌ هه‌ره‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ن���او یه‌كێت���ی‌ داده‌نرێ���ن‪ ،‬چه‌ندینجار‬ ‫به‌ئاش���كرا‌و به‌دوور له‌چاوی‌ میدیاكان‬ ‫سه‌ردانی‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێرانیان‬ ‫ك���ردووه‌‪ ،‬له‌ه���ه‌ر سه‌ردانێكیش���یاندا‬ ‫گفتوگۆیان له‌گ ‌هڵ‌ به‌رپرس���انی‌ ئێرانی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌دۆس���یه‌ی‌ ك���وردو عێراق‌و‬ ‫ناوچه‌كه‌ كردووه‌ س���ه‌باره‌ت به‌ئاینده‌ی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و خۆئاماده‌كردن ب���ۆ قۆناغی‌‬ ‫دوای‌ تاڵه‌بانی‌‪.‬‬ ‫پێش���تر ئه‌م دوو كه‌سه‌ سه‌ره‌كییه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌ئاگاداری‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و‬ ‫بارزان���ی‌‌و به‌سه‌رپه‌رش���تی‌ قاس���می‌‬ ‫سلێمانی‌ گه‌یش���توونه‌ته‌ رێككه‌وتنێك‌و‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ واژۆكردن���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫رێككه‌وتنه‌ش هه‌فته‌ی‌ رابردو هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حم��� ‌هد‌و به‌رهه‌م‬ ‫ساڵح‌و كۆسره‌ت ره‌سول پێكه‌وه‌ چوونه‌‬ ‫تاران‪ ،‬كه‌ سه‌ردانه‌كه‌یان هاوكات ده‌بێت‬ ‫له‌گ��� ‌هڵ‌ س���ه‌ردانی‌ وه‌فدێك���ی‌ پارتیدا‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ نێچیرڤان بارزانی‌‪.‬‬

‫وه‌فده‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌ دوای‌ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ند كۆبوونه‌وه‌یه‌ك له‌گ ‌هڵ‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫تاران‌و به‌تایبه‌تی‌ قاس���می‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫به‌رپرس���ی‌ ق���ه‌رارگای‌ ره‌م���ه‌زان‪،‬‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌ واژۆ ده‌ك���ه‌ن كه‌ به‌پێی‌‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ به‌رده‌ستی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫خاڵێك له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬هه‌ر سێ‌‬ ‫جه‌مس���ه‌ره‌كه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كۆكده‌بن‬ ‫كه‌ له‌كۆنگ���ره‌ی داهات���ووی‌ یه‌كێتیدا‬ ‫تاڵه‌بانی‌ به‌سكرتێری‌ گشتی‌ بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌رهه‌م س���اڵح به‌رپرس���یاریه‌تی‌‬ ‫یه‌كه‌م���ی‌ به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ كاروباره‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ وه‌رده‌گرێت‪ ،‬به‌مه‌رجێك نابێت‬ ‫ئ���ه‌م به‌رپرس���یارێتییه‌ هه‌ڵبژاردنی‌ بۆ‬ ‫بكرێ���ت له‌كۆنگ���ره‌دا به‌ڵك���و ده‌بێت‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌‬ ‫دوای‌ كۆنگ���ره‌ ده‌نگی‌ له‌س���ه‌ر بدات‌و‬ ‫ی دیاریبكات‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانیش ‌‬ ‫كۆمیته‌یه‌كی‌ به‌ڕێوه‌بردن پێكده‌هێنرێت‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ ‬ ‫کۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫ ‬ ‫كه‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ سه‌رۆكی‌ ده‌بێت‌و به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌هێرۆ ئیبراهیم‌و دكتۆر فوئاد‬ ‫مه‌عسوم‌و مه‌ال به‌ختیار‌و به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫الیه‌نه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌و به‌رپرس���انه‌ی‌ جه‌مس���ه‌ره‌كه‌ی‌ ن���او یه‌كێتیی���ه‌وه‌و‬ ‫ئه‌ندام ده‌بن تێیدا‪ ،‬ئه‌م كۆمیته‌یه‌ سێ‌ ئێستا كه‌ ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تییه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م رێككه‌وتنه‌ دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ ئێران���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ سه‌رپه‌رش���تی‌ داوای‌ ئه‌وه‌یان لێ���ده‌كات كه‌ پابه‌ندی‌‬ ‫مانگ جارێ���ك كۆده‌بێته‌وه‌و ده‌رباره‌ی‌‬ ‫به‌رنامه‌و س���تراتیجی‌ حی���زب‌و روداوو له‌ئێ���ران واژۆ ده‌كرێ���ت‪ ،‬بڕیارده‌درێت رێككه‌وتننامه‌كه‌یان كردووه‌و نوێنه‌ری‌ رێككه‌وتنه‌كان بن‌و هیچ شتێك نه‌بێته‌‬ ‫ی ده‌كات رێگر له‌به‌رده‌م به‌ئه‌نجامگه‌یاندنیدا‪.‬‬ ‫پێش���هاته‌ گرنگ���ه‌كان بڕی���ارده‌د‌هن‌و دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی���ان بخرێت���ه‌ به‌رده‌می‌ قاسمی‌ س���لێمانیش په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێنه‌ش وا‬ ‫رێنمای���ی‌ به‌رپرس���ی‌ یه‌ك���ه‌م ده‌كه‌ن‪ ،‬مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌ر به‌یه‌كێك له‌و جه‌مس���ه‌رانه‌وه‌ كه‌ ئه‌وان‬ ‫ك���ه‌ به‌راوێژ له‌گه‌ڵ‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ له‌كۆنگره‌ بڕیاری‌ له‌س���ه‌ربدرێت‌و دواتر زۆر نیگه‌رانن به‌رله‌وه‌ی‌ رێككه‌وتننامه‌كه‌ بڕیاره‌ له‌چه‌ن���د رۆژی‌ داهاتوودا‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ ئه‌ندامان���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تیدا بگاته‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و سه‌ركردایه‌تی‌ ی���ه‌ك له‌كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ‌‌و به‌رهه‌م‬ ‫جێبه‌جێی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫س���اڵح‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪ ،‬د‌هق‌و‬ ‫ه���ه‌ر به‌پێ���ی‌ زانیاریی���ه‌كان‪ ،‬قوباد س���ه‌رجه‌م ئه‌و پۆس���ته‌ نوێیانه‌ قسه‌و دزه‌ی‌ پێكراوه‌ بۆ ناو میدیاكان‪.‬‬ ‫بۆیه‌ پێرێ‌ رۆژی‌ یه‌كش���ه‌ممه‌ ‪ ،1/19‬ناوه‌ڕۆكی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ بخه‌نه‌ به‌رده‌م‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ده‌كرێته‌ جێگری‌ كه‌سی‌ یه‌ك ‌هم‌و باسیان له‌سه‌ر بكرێت‪ ،‬به‌اڵم دزه‌كردنی‌‬ ‫ش���ااڵوی‌ كۆسره‌ت ره‌س���وڵیش ئاماده‌ به‌ش���ێكی‌ بۆ نێو میدیاكان‪ ،‬الیه‌نێكی‌ كه‌س���ێك به‌نوێنه‌ری‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ بۆ پێشنیاری‌ زیاتر‌و‬ ‫ده‌كرێت بۆ پۆس���تێكی‌ به‌رزتر له‌وه‌ی‌ ئه‌م رێككه‌وتنه‌ نیگ���ه‌ران ده‌كات‪ ،‬ئه‌م ئێ���ران په‌یوه‌ندی‌ ده‌كات به‌هه‌ر س���ێ‌ بڕیاردان له‌سه‌ری‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫ی مه‌حمود‪:‬‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاج ‌‬ ‫بوون‌و نه‌بوون ‌ی كورد له‌په‌رله‌مان ‌ی عێراق وه‌ك یه‌ك وایه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫سكرتێر ‌ی حیزب ‌ی سۆسیال دیموكرات ‌ی‬ ‫كوردستان محه‌مه‌د حاج ‌ی مه‌حمود‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ ‌ی ئاوێنه‌دا باس‬ ‫له‌هۆكاره‌كان ‌ی دواكه‌وتن ‌ی پێكهێنان ‌ی‬ ‫كابینه‌ ‌ی هه‌شت ده‌كات‌و له‌و بڕوایه‌دای ‌ه‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان بۆی ‌ه بێده‌نگییان‬ ‫هه‌ڵبژاردووه‌‌و باس له‌دواكه‌وتن ‌ی‬ ‫پێكهێنان ‌ی حكومه‌ت ناكه‌ن چونك ‌ه‬ ‫هه‌مووان "چاوه‌ڕێ ‌ی ئه‌وه‌ن بزانن‬ ‫له‌كێكه‌كه‌ ‌ی ده‌سه‌اڵت چه‌ندیان‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پرۆس���ه‌ ‌ی پێكهێنان ‌ی كابینه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ش���ته‌م زۆر ‌ی خایان���د‪ ،‬به‌ب���ڕوا ‌ی تۆ‬ ‫هۆكاره‌كان��� ‌ی دواكه‌وتن��� ‌ی پێكهێنان���ی‌‬ ‫چین؟‬ ‫محه‌مه‌د حاج ‌ی مه‌حمود‪ :‬هۆكار زۆرن‬ ‫س���ه‌ره‌كیترینیان ئه‌وه‌ی��� ‌ه هیچ الیه‌نێك‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردندا نه‌یتوان��� ‌ی ده‌نگ ‌ی زۆرین ‌ه‬ ‫به‌ده‌س���تبهێنێ‌‪ ،‬به‌جۆرێك ك ‌ه پێویست ‌ی‬ ‫به‌الیه‌نه‌كان��� ‌ی تر نه‌بێت ب���ۆ پێكهێنان ‌ی‬ ‫حكوم���ه‌ت‪ ،‬ره‌نگ��� ‌ه پارت��� ‌ی دیموكرات ‌ی‬ ‫كوردس���تان بتوان���ێ‌‪56 ،‬كورس���یه‌ك ‌ه‬ ‫ئام���اد‌ه بكات‪ ،‬به‌اڵم دۆخ ‌ی كوردس���تان‬ ‫به‌جۆرێك دابه‌ش بوو‌ه ده‌بێت حس���اب ‌ی‬ ‫تری���ش ب���كات‪ ،‬له‌وان ‌ه ئ���ه‌و حیزبانه‌ ‌ی‬ ‫حكوم���ه‌ت دروس���تده‌كه‌ن كامانه‌ن ئایا‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ‌ی ئیداری‌‌و داراییان چۆنه‌؟ تۆ‬ ‫بڕوان ‌ه ئه‌وا نزیكه‌ ‌ی ‪ 4‬مانگ ‌ه حكومه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫دواكه‌وتووه‌؟ كه‌س قسه‌یه‌ك ناكات‪ ،‬بۆ؟‬ ‫چونك��� ‌ه هه‌موو دانیش���توو‌ه به‌دیار ئه‌و‬ ‫كێك���ه‌و‌ه ك ‌ه ناو ‌ی حكومه‌ت���ه‌‪ ،‬تا بزان ‌ێ‬ ‫چه‌ند ‌ی به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كه‌وات��� ‌ه پێتوای��� ‌ه الیه‌ن��� ‌ه‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنه‌كانیش ئێستا بێده‌نگییان‬ ‫هه‌ڵبژاردوو‌ه له‌به‌رامبه‌ر دواكه‌وتن ‌ی پرس ‌ی‬ ‫پێكهێنان ‌ی حكومه‌ت؟‬ ‫محه‌مه‌د حاج ‌ی مه‌حمود‪ :‬نه‌ك به‌ته‌نها‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن‪ ،‬هه‌موو الیه‌نه‌كان بێده‌نگن‪،‬‬ ‫پێش هه‌ڵبژاردن ده‌وترا ره‌نگ ‌ه هه‌فته‌یه‌ك‬ ‫ی���ان ماوه‌ی���ه‌ك به‌ه���ۆ ‌ی دواكه‌وتن��� ‌ی‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانه‌و‌ه بۆشای ‌ی یاسایی‌‌و‬ ‫سیاس��� ‌ی دروس���ت بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌تا‬ ‫نزیكه‌ ‌ی ‪ 4‬مانگ ‌ه هه‌ڵبژاردن كراوه‌ هه‌موو‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان ده‌چن ‌ه په‌رله‌م���ان‌و دێنه‌و‌ه‬ ‫كه‌س���یش قس��� ‌ه ناكات‪ ،‬هه‌موو ‌ی بۆی ‌ه‬ ‫بێده‌نگ��� ‌ه تا بزان ‌ێ چه‌ن���د ‌ی له‌كێكه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌وت���ر ‌ێ یه‌كێت ‌ی ه���ۆكاری‌‬ ‫دواكه‌وتن ‌ی حكومه‌ته‌‪ ،‬چونك ‌ه داوا ‌ی زیاتر‬ ‫له‌به‌ش‌و ده‌نگ ‌ی خۆ ‌ی ده‌كات؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حاج��� ‌ی مه‌حم���ود‪ :‬نه‌خێر‬ ‫یه‌كێت��� ‌ی رێگر نیی ‌ه به‌ته‌نه���ا‪ ،‬وه‌ك وتم‬ ‫هه‌موو الیه‌ن���ه‌كان ده‌یانه‌و ‌ێ پارچه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫گ���ه‌وره‌ ‌ی كێكه‌كه‌ی���ان به‌ربكه‌وێ���ت‪،‬‬ ‫ئاشكرای ‌ه ئێستا پارت ‌ی ‪ 38‬كورس ‌ی خۆ ‌ی‬ ‫هه‌یه‌‌و پێویست ‌ی به‌‪18‬كورس ‌ی تر هه‌ی ‌ه تا‬

‫له‌كوردستان‬ ‫كه‌س پۆستی‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫په‌رله‌مانی نا‌وێت‬

‫محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬

‫ی‬ ‫گۆڕان كورسی ‌‬ ‫زیاتره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫سوپا‌و ئیداره‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ئاساییش‌و دارای ‌‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‬ ‫حكومه‌ت دروس���ت بكات‪ ،‬راست ‌ه یه‌كێت ‌ی‬ ‫‪ 18‬كورس���یه‌كه‌ ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویست ‌ه‬ ‫س��� ‌ێ الیه‌نه‌كه‌ ‌ی تریش له‌حكومه‌ته‌كه‌دا‬ ‫به‌شداربن‪ ،‬ك ‌ه پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‌و گۆڕانن‪،‬‬ ‫ده‌بێ���ت بزانین جیاواز ‌ی نێ���وان گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێت ‌ی چییه‌؟ گۆڕان كورس��� ‌ی زیاتره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم یه‌كێتی‌ سوپا‌و ئیداره‌‌و ئاساییش‌و‬ ‫دارای��� ‌ی به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌ك ‌ی‬

‫فراوانیش��� ‌ی له‌گ���ه‌ڵ ده‌ره‌وه‌دا هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر س���به‌ ‌ی پارت��� ‌ی له‌گ���ه‌ڵ گۆڕان‬ ‫حكومه‌ت پێكبهێنێ‌‪ ،‬خۆ یه‌كێت ‌ی نایه‌ت‬ ‫ده‌وروته‌س���لیم له‌گ���ه‌ڵ گ���ۆڕان بكات‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه نه‌یكات‪ ،‬كێش��� ‌ه دروس���ت ده‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌وات ‌ه راس���ت ‌ه گۆڕان كورس��� ‌ی زیاتره‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌ب ‌ێ یه‌كێت ‌ی ئی���داره‌ ‌ی واڵت ‌ی بۆ‬ ‫به‌ڕێو‌ه ناچێت‪ .‬ك ‌ه گۆڕان سوپا‌و ئه‌من‌و‬ ‫ئاساییش ‌ی به‌ده‌سته‌و‌ه نه‌بێت‪( ،‬مه‌به‌ستم‬ ‫له‌ئاس���اییش داموده‌زگاكه‌یه‌تی‌‪ ،‬راست ‌ه‬ ‫ئاس���اییش به‌ن���او ‌ی حكومه‌ته‌كه‌وه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌بنه‌ڕه‌تدا ه ‌ی حیزبه‌كه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئاساییش��� ‌ی الیه‌نێك��� ‌ی ت���ر ‌ی بچێت ‌ه ناو‬ ‫ده‌یگرن‌و زیندانییش��� ‌ی ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬كه‌وات ‌ه‬ ‫گۆڕان كورس��� ‌ی زیاتره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم یه‌كێت ‌ی‬ ‫هێز‌و دارای ‌ی زیاتره‌‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێت پێكبێن‪،‬‬ ‫به‌ڕا ‌ی من جگ ‌ه له‌و س ‌ێ الیه‌ن ‌ه پێویستیش ‌ه‬ ‫هه‌موو الیه‌نه‌كان هه‌ریه‌كه‌یان به‌قه‌باره‌ ‌ی‬ ‫خۆیان له‌حكومه‌تدا به‌شداربن‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ب���ۆ قۆناغێك ‌ی وه‌ك ئێس���تا ك��� ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫كێشه‌مان له‌گه‌ڵ به‌غدا له‌سه‌ر نه‌وت‌و زۆر‬ ‫بوار ‌ی تریش هه‌ر ماوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌وت���ر ‌ێ پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌‬ ‫نه‌یانتوان ‌ی له‌سه‌ر ئاست ‌ی ناوخۆ رێبكه‌ون‌و‬ ‫حكوم���ه‌ت دروس���تبكه‌ن‪ ،‬به‌ناچ���ار ‌ی‬ ‫په‌نایانب���رد‌ه به‌ر ئێ���ران‪ ،‬بۆچوون ‌ی تۆ‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه چییه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاج ‌ی مه‌حمود‪ :‬تۆ بڕوان ‌ه ك ‌ه‬

‫ده‌وڵه‌ت ‌ی ئه‌فغانستان دروستبوو‪ ،‬هه‌ندێك ‌ی‬ ‫له‌ئه‌ڵمانیا‌و به‌شێك ‌ی له‌ئه‌مریكا‪ ،‬به‌شێك ‌ی‬ ‫تر له‌شوێنێك ‌ی تر دروستبوو‪ ،‬ئه‌و شێواز‌ه‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌دنیادا‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگ ‌ه بۆ ئێم ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫تۆزێك قورس بێت‪ ،‬س���ه‌باره‌ت به‌رۆڵ ‌ی‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬خۆتان ده‌زانن ئێ���ران هه‌ژمون‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌ی هه‌ی ‌ه له‌عێراقدا ره‌نگ ‌ه خاوه‌ن ‌ی‬ ‫بڕیاریش بێت ل���ه‌زۆر بواردا‪ ،‬ئه‌و‌ه روون ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه ئێران‌و توركیاش باش���ی ‌ی باردۆخ ‌ی‬ ‫ئه‌من ‌ی هه‌رێ���م‌و عێراقیان ل���ه‌ال گرنگه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئێستا ده‌بین ‌ی هه‌زاران كارمه‌ند ‌ی‬ ‫كۆمپانیا ئێرانییه‌كان له‌كوردس���تان كار‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬زیاتر ل���ه‌‪ 5‬بۆ ‪6‬ملی���ار دۆالر‬ ‫س���ه‌رمایه‌یان له‌كوردس���تاندا هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫توركیایش به‌هه‌مانشێو‌ه زیاتر له‌‪ 35‬هه‌زار‬ ‫كارمه‌ند ‌ی كۆمپانیاكان ‌ی له‌كوردستان كار‬ ‫ده‌كه‌ن‪17 ،‬بۆ ‪18‬ملیار دۆالر سه‌رمایه‌یان‬ ‫له‌كوردستاندا خستۆته‌گه‌ڕ‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و دوو واڵت��� ‌ه مه‌به‌س���تیان ‌ه ئه‌م���ن‌و‬ ‫ئاس���اییش له‌كوردس���تاندا تێكنه‌چێت‪،‬‬ ‫ئه‌من‌و ئاساییش��� ‌ی كوردستان به‌كێشه‌ ‌ی‬ ‫نێ���وان پارت���ی‌‌و گ���ۆڕان تێكناچێ���ت‪،‬‬ ‫به‌كێش���ه‌ ‌ی نێ���وان گ���ۆڕان‌و یه‌كێتییش‬ ‫تێكناچێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌تێچكوون ‌ی نێوان‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارت��� ‌ی تێكده‌چێت‪ ،‬جگ ‌ه له‌و‌ه‬ ‫چوون ‌ی یه‌كێتی‌‌و پارت ‌ی بۆ ئێران‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫الیه‌نێك ‌ی په‌یوه‌ند ‌ی به‌دۆخ ‌ی ناو یه‌كێت ‌ی‬ ‫خۆیه‌و‌ه هه‌بێت‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوا ‌ی تۆ ك ‌ێ له‌ناو یه‌كێتیدا‬ ‫دوا ‌ی تاڵه‌بان��� ‌ی ده‌توان��� ‌ێ رۆڵ��� ‌ی ئ���ه‌و‬ ‫ببینێت؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حاج ‌ی مه‌حم���ود‪ :‬بێگومان‬ ‫كادر ‌ی ب���اش‌و به‌توانای���ان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كه‌س نابێت ‌ه مام جه‌الل‪ ،‬جارێك ‌ی تر كه‌س‬ ‫نابێت ‌ه مام جه‌الل‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌ركرده‌كان ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و حیزب��� ‌ه ده‌كرێت له‌رێچك���ه‌ ‌ی مام‬ ‫جه‌الله‌و‌ه كار بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كورد چی بكات ب���ۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌موو ساڵێك له‌گه‌ڵ به‌غدا توش ‌ی گرفت‬ ‫نه‌بێت له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵێك ش���ت ‌ی جیاواز‬ ‫ك ‌ه س���ه‌ره‌كیترینیان مه‌سه‌له‌ ‌ی بودجه‌‌و‬ ‫نه‌وت���ه‌‪ ،‬ده‌وتر ‌ێ مالیك ‌ی به‌به‌رپرس���ان ‌ی‬ ‫كورد ‌ی وت���وو‌ه نه‌وته‌كه‌تان هه‌رزانفرۆش‬ ‫مه‌كه‌ن هه‌ڵیگرن بۆ نه‌وه‌ ‌ی داهاتوو؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حاج��� ‌ی مه‌حم���ود‪ :‬جار ‌ێ‬ ‫ئ���ه‌وان میراتگر ‌ی ئێم ‌ه نین تا پێمانبڵێن‬ ‫نه‌وته‌كه‌تان هه‌ڵگرن بۆ نه‌وه‌ ‌ی داهاتوو‪،‬‬ ‫ئێس���تا خه‌ڵك برس���ییه‌ت ‌ی بۆچ ‌ی نه‌وت‬ ‫هه‌ڵبگرین ب���ۆ نه‌وه‌كان ‌ی داهاتوو‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫سبه‌ ‌ی شتێك ‌ی تر بێت ‌ه پێشه‌و‌ه بۆ نه‌وه‌ ‌ی‬ ‫داهاتوو له‌ن���ه‌وت گرنگتر بێ���ت‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫پێش���تر دارمان ده‌س���وتاند‌و خه‌ڵوزمان‬ ‫ده‌گه‌شانده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا نه‌وت یان غاز‬ ‫ده‌سوتێنین‪ ،‬ره‌نگ ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌ی تر ئه‌ویش‬ ‫بگۆڕین به‌ش���تێك ‌ی تر‪ ،‬ژیان ناوه‌ستێ‌‪،‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كێش���ه‌كان ‌ی نێوان ئێمه‌‌و‬ ‫به‌غ���داش كۆتای ‌ی نایه‌ت‪ ،‬تۆ بڕوان ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر نه‌وت رێكده‌كه‌وین‪ ،‬له‌سه‌ر سنور‬ ‫تێكده‌چینه‌وه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر سنور رێبكه‌وین‬ ‫له‌سه‌ر ماده‌ی‌‪ 140‬تێكده‌چینه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و رێبكه‌وی���ن له‌س���ه‌ر پێش���مه‌رگه‌‌و‬ ‫بودجه‌كه‌ ‌ی تێكده‌چینه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫رێبكه‌وین له‌سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كان ‌ی ده‌ره‌و‌ه‬ ‫تێكده‌چینه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش رێبكه‌وین‬ ‫له‌س���ه‌ر دانان ‌ی سه‌فیرێك تێكده‌چینه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش رێبكه‌وین له‌سه‌ر سوپا‬ ‫تێكده‌چینه‌وه‌‪ ،‬وات��� ‌ه به‌م جۆر‌ه ناگه‌ین ‌ه‬ ‫هیچ ئه‌نجامێك‪ ،‬چونك ‌ه ئێمه‌ش‌و به‌غداش‬ ‫ته‌رح ‌ی له‌و‌ه زیاترمان هه‌ی ‌ه ك ‌ه هه‌مانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌وات ‌ه چاره‌سه‌ر چییه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاج ‌ی مه‌حمود‪ :‬چاره‌س���ه‌ر‬ ‫كۆنفیدراڵی��� ‌ه بۆ هه‌رس��� ‌ێ پێكهاته‌كه‌ ‌ی‬ ‫ناو عێراق‪ ،‬س���نوری‌ ئێم ‌ه زنجیر‌ه چیا ‌ی‬ ‫حه‌مرینه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر تورك‌و عاره‌بیش ‌ی تێدای ‌ه‬ ‫پێویس���ت ‌ه مافیان پارێزراوبێ���ت به‌پێ ‌ی‬ ‫قورس���ایی‌و قه‌باره‌ ‌ی خۆیان پۆس���تیان‬ ‫پێبدرێت‪ ،‬به‌ڕاس���ت ‌ی نابێ���ت ئه‌م دۆخ ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غدا به‌‌و ج���ۆر‌ه به‌رده‌وامبێت‪،‬‬ ‫هه‌م���وو س���اڵێك له‌گه‌ڵ به‌غدا له‌س���ه‌ر‬ ‫پ���ار‌ه ش���ه‌ڕ ده‌كه‌ین‪ ،‬جگ ‌ه ل���ه‌و‌ه ئێم ‌ه‬ ‫وه‌ك كورد كۆمه‌ڵێك ش���تمان به‌س���ه‌ردا‬ ‫تێپه‌ڕی���وه‌‪ ،‬وه‌ك قانون��� ‌ی هه‌ڵب���ژاردن‪،‬‬ ‫ئه‌مس���اڵیش قانون ‌ی هه‌ڵبژاردن به‌س���ه‌ر‬ ‫كورددا تێپه‌ڕی‌‪ ،‬وات ‌ه كورد ئێس���تا له‌ناو‬ ‫په‌رله‌مان��� ‌ی عێراق���دا ب���وون‌و نه‌بوون ‌ی‬ ‫وه‌ك یه‌ك وای���ه‌‪ ،‬ناتوان ‌ێ هیچ بڕیارێك ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان ‌ی عێراق رابگرێ‌‪ ،‬باش��� ‌ه له‌‪325‬‬

‫ئه‌ندام��� ‌ی په‌رله‌مان ك���ورد ‪ 57‬ئه‌ندام ‌ی‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌مجۆر‌ه ناتوان��� ‌ێ هیچ بڕیارێك‬ ‫به‌په‌رله‌مان رابگرێت‪ ،‬پێویستبوو كورد بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردن جه‌خت ‌ی له‌سه‌ر یه‌ك بازنه‌ی ‌ی‬ ‫بكردایه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌وجۆر‌ه ئه‌و ده‌نگه‌ ‌ی كورد‬ ‫هه‌یه‌ت ‌ی ده‌نگ ‌ی نزیكه‌ی‌‪ 80‬كورسیه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫‪ 57‬كورس���ی‌‪ ،‬له‌س���لێمانی‌ كورسیه‌ك‬ ‫به‌نزیكه‌ ‌ی ‪ 50‬هه‌زار ده‌نگ هاتووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌ن���د ‌ێ ناوچه‌ ‌ی خ���وار‌وو ‌ی عێراق ب ‌ه‬ ‫‪30‬هه‌زار ده‌نگ‌و خوارتریش هاتووه‌‪ ،‬باش ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ڕه‌وایه‌‪ ،‬چوون ‌ی ئه‌م وه‌فدانه‌ش بۆ‬ ‫به‌غدا به‌ڕا ‌ی من هه‌موویان چاره‌س���ه‌ر ‌ی‬ ‫كاتی ‌ی ده‌كه‌ن‌و كات به‌ڕێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچ ‌ی یه‌كێتی‌‌و گۆڕانیش زیاتر‬ ‫هه‌وڵ ب���ۆ وه‌رگرتن ‌ی پۆس���ت ‌ی جێگر ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت ده‌ده‌ن‪ ،‬نه‌ك پۆست ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مان؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حاج ‌ی مه‌حم���ود‪ :‬له‌هه‌موو‬ ‫دنیادا س���ه‌رۆك ‌ی په‌رله‌م���ان گه‌وره‌ترین‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌ی واڵته‌كه‌یه‌‪ ،‬س���ه‌رۆك كۆمار‌و‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زیران‌و به‌رپرس���ه‌كان ‌ی تر ‌ی‬ ‫حكوم���ه‌ت له‌به‌رده‌م��� ‌ی ئه‌ودا س���وێند‬ ‫ده‌خۆن‌و ئه‌وی���ش ده‌توان��� ‌ێ متمانه‌یان‬ ‫پێب���دات یاخ���ود لێیانوه‌ربگرێت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌كوردستان س���ه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مان‬ ‫وایلێهات���وو‌ه كه‌س نایه‌وێ���ت‪ ،‬هه‌موو ‌ی‬ ‫ده‌یگۆڕێت���ه‌و‌ه به‌جێگی���ر ‌ی س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬من ئه‌و پرسیار‌ه ده‌كه‌م بۆچ ‌ی‬ ‫ئه‌و‌ه له‌كورس���تاندا به‌و جۆره‌یه‌؟ دیار‌ه‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی جێگر ‌ی س���ه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت‬ ‫پاره‌ ‌ی له‌به‌رده‌س���ته‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان به‌و ج���ۆر‌ه نییه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫جێگ���ر ‌ی س���ه‌رۆك ‌ی حكوم���ه‌ت بڕیاری‌‬ ‫به‌ده‌س���ته‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مان به‌و‬ ‫جۆر‌ه نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌ ‌ی هه‌ریسه‌ك ‌ه‬ ‫نه‌بێ���ت س���ه‌رۆك ‌ی په‌رله‌م���ان جێگای‌‬ ‫شانازی ‌ی ئه‌م واڵته‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم نازانم بۆچ ‌ی‬ ‫كه‌س نایه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ���ه‌وه‌ ‌ی تا ئێس���تا هه‌ی ‌ه وا‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت ئ���ه‌و حیزبان���ه‌ ‌ی ی���ه‌ك‬ ‫كورس���ییان هێنابێ���ت وه‌زاره‌تی���ان‬ ‫پێنه‌درێت‪ ،‬ئێ���و‌ه یه‌كێكن له‌و حیزبانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه وایه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاج ‌ی مه‌حمود‌‪ :‬كه‌س به‌ئێمه‌ ‌ی‬ ‫نه‌وت���وو‌ه وه‌زاره‌تت���ان پێنادرێت‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫هه‌ی ‌ه سه‌ردانیان كردوین‪ ،‬به‌و سیفه‌ته‌ ‌ی‬ ‫ك��� ‌ه له‌حكومه‌ت���دا به‌ش���دار ‌ی بكه‌ین‌و‬ ‫وه‌زاره‌تمان پێبدرێت‪ ،‬ئێم ‌ه وایانپێوتوین‪،‬‬ ‫من له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش نیم هه‌موو حیزبه‌كان‬ ‫له‌حكومه‌ت به‌شدار ‌ی بكه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر وابێت‬ ‫كه‌سێك نامێنێته‌و‌ه ناڕه‌زاییه‌ك ده‌رببڕێ‌‪،‬‬ ‫ده‌بیستم ده‌ڵێن له‌ئاینده‌دا په‌رله‌مانێك ‌ی‬ ‫ئارام‌و ش���ه‌قامێك ‌ی ئارام‌و حكومه‌تێك ‌ی‬ ‫ئارامم���ان ده‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌ ‌ی ك��� ‌ێ ده‌مێن ‌ێ‬ ‫نائارامییه‌ك دروس���ت بكات له‌م واڵته‌؟‬ ‫من جه‌خت له‌و‌ه ده‌كه‌مه‌و‌ه حكومه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫به‌حكومه‌ت ‌ی خۆمان ‌ی ده‌زانین پێیانباش‬ ‫بوو به‌ش���دار ‌ی ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێشیان‬ ‫باش نه‌بوو به‌شدار ‌ی ناكه‌ین‪.‬‬

‫گۆڕان سیاسه‌ت ‌ی موگناتیسی‌ به‌كارده‌هێنێت‌و ئاراسته‌كه‌ش رووی‌ له‌یه‌كگرتووه‌‬ ‫ ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕان له‌هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫داهاتوودا "هه‌موو ته‌كتیكێك‌و‬ ‫ی‬ ‫ته‌كنیكێك به‌ڕه‌وا" ده‌زانێت‌و له‌ناو ‌‬ ‫كاندیده‌كانیه‌و‌ه بۆت ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی موگناتیس ‌‬ ‫ك ‌ه سیاسه‌ت ‌‬ ‫ی الیه‌ن ‌ه ركابه‌ره‌كان‬ ‫ی ده‌نگ ‌‬ ‫راكێشان ‌‬ ‫به‌كارده‌هێنێت‪ ،‬له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا‬ ‫ی له‌یه‌كگرتووه‌‪،‬‬ ‫ی رمه‌ك ‌ه روو ‌‬ ‫نووك ‌‬ ‫ئه‌م حزب ‌ه ئیسالمییه‌ش ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ی خۆمان هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫"ئێمه‌ش ته‌كنیك ‌‬ ‫رێگرتن له‌هه‌ركه‌سێك ك ‌ه بیه‌وێت‬ ‫ی گه‌ور‌ه‬ ‫ی ئێم ‌ه خۆ ‌‬ ‫له‌سه‌ر حیساب ‌‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫به‌ش���ێك له‌چاودێران تێبین ‌‬ ‫ی نه‌وش���یروان‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گش���تی ‌‬ ‫مس���ته‌فا‪ ،‬رێكخ���ه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫ی گۆڕان له‌دوا ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی (‪‌)2009‬وه‌‪ ،‬چیت���ر‬ ‫په‌رله‌مانیه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیس���ت ‌‬ ‫ئاماد‌ه نیی ‌ه س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ك ‌ه بكات له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‪،‬‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی موگناتیس��� ‌‬ ‫گۆڕان سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی تر‬ ‫ی الیه‌نه‌كان��� ‌‬ ‫ی ده‌نگ��� ‌‬ ‫راكێش���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫گرتووه‌ت��� ‌ه به‌ر‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی لیست‌و‬ ‫ی كه‌سانێك به‌سه‌رۆك ‌‬ ‫دانان ‌‬

‫ی لیس���ته‌كاندا ك ‌ه‬ ‫ی پێش���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ریز ‌‬ ‫ی دیك ‌ه كاریان‬ ‫پێشتر له‌ناو حزبه‌كان ‌‬ ‫ی ناسراو بوون‪ .‬‬ ‫كردووه‌و كه‌سان ‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه ئارام ش���ێخ محه‌مه‌د‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫رێكخ���ه‌ر ‌‬ ‫ی گۆڕان دان به‌وه‌دا ده‌نێت‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕانن دوا ‌‬ ‫ی كاندی���د ‌‬ ‫ك ‌ه ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی پێشتر‬ ‫جیابوونه‌وه‌یان له‌و حزبانه‌ ‌‬ ‫كاری���ان تێدا ك���ردووه‌‪ ،‬بۆ ماوه‌یه‌ك‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌كه‌‪،‬‬ ‫بوونه‌ت ‌ه هه‌ڵس���وڕاو ‌‬ ‫ئینجا كاندید‪ .‬شێخ محه‌مه‌د ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ی له‌هه‌ڵبژاردندا‬ ‫ی گشتی ‌‬ ‫"به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌م���وو ته‌كتیكێ���ك‌و ته‌كنیكێ���ك‬ ‫ره‌وایه‌"‪ .‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫له‌دوایین هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ی گۆڕان‪،‬‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬سه‌رۆك ‌‬ ‫ی یوسف محه‌مه‌د‪،‬‬ ‫گه‌نجێك بوو به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌و له‌گه‌ڵ دروس���تبوون ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫ی چاالك ‌‬ ‫گۆڕانه‌و‌ه وه‌ك كه‌سێك ‌‬ ‫ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ك ‌ه ده‌ركه‌وتووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ال ‌‬ ‫به‌شێك له‌خه‌ڵكی‌‪ ،‬ش���اراو‌ه نه‌بوو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی باكگراوندێك ‌‬ ‫ك ‌ه یوس���ف‌و باوكیش ‌‬ ‫ی سه‌ره‌كییان‬ ‫ئیسالمییان هه‌بووه‌و رۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫بینیو‌ه له‌ناو یه‌كگرتوودا‪ ،‬دانانیش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕان كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫وه‌ك سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌نگ ‌‬ ‫هه‌ب���وو له‌س���ه‌ر راكێش���ان ‌‬ ‫به‌شێك له‌ئیس�ل�امیی ‌ه میانڕه‌وه‌كان‪.‬‬

‫ی داهاتووش كه‌بڕیار‌ه‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ی ‪ 2014‬ئه‌نجامبدرێت‪،‬‬ ‫ی نیس���ان ‌‬ ‫‪‌ 30‬‬ ‫ی گۆڕان‬ ‫ی كاندیدان ‌‬ ‫دیسانه‌و‌ه لیس���ت ‌‬ ‫ی پێش���ووی‌ ‬ ‫ی نیی��� ‌ه له‌كادران ‌‬ ‫خاڵ��� ‌‬ ‫یه‌كگرتوو‪ .‬‬ ‫ی ئه‌م سیاسه‌ت ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫گرتنه‌به‌ر ‌‬ ‫گۆڕان���ه‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك له‌جۆره‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی یه‌كگرتوو ‌‬ ‫نیگه‌رانی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌و ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و حزبه‌ش به‌سیاسه‌تێك ‌‬ ‫سیاسی ‌‬ ‫"سه‌رنه‌كه‌وتوو" وه‌سفی ده‌كات‪ .‬‬ ‫ی‬ ‫د‪ .‬محه‌م���ه‌د ئه‌حم���ه‌د ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كگرت���وو ‌‬ ‫ی سیاس���ی ‌‬ ‫مه‌كته‌ب��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌مان‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئێم ‌ه دیراس���ه‌ ‌‬ ‫ك���ردووه‌و پێش���مانوتون ئ���ه‌و‌ه‬ ‫ی س���ه‌ركه‌توو نیی ‌ه بۆ‬ ‫سیاس���ه‌تێك ‌‬ ‫ی نێ���وان ئێم���ه‌و ئێوه‌‪،‬‬ ‫دۆس���تایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌وانیش ره‌تیاننه‌كردووه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی گ���ۆڕان‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ڵس���وڕاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ره‌تیده‌كاته‌و‌ه ئه‌وان كاریان له‌س���ه‌ر‬ ‫ی ن���او یه‌كگرتوو‬ ‫ی ئێس���تا ‌‬ ‫كادران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كردبێت‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئ���ه‌و براده‌رانه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كگرتوویان هه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه باكگراون���د ‌‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫پێشتر هه‌ڵسوڕاو ‌‬ ‫بوون‪ ،‬ئینجا كراون به‌كاندیدو ئه‌مه‌ش‬ ‫ی خۆیانه‌"‪ .‬ه���ه‌روه‌ك پێیوای ‌ه‬ ‫ماف��� ‌‬

‫ی "ئه‌گه‌ر دوو‬ ‫ی ب���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ده‌ربڕ ‌‬ ‫خ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ن بیانه‌وێت هاوئاهه‌نگ‌و هاوكار ‌‬ ‫ی به‌ئامانج‬ ‫یه‌كترب���ن نابێت یه‌كت���ر ‌‬ ‫بگرن"‪.‬‬ ‫یه‌كگرتوو تاك��� ‌ه حزبێك نیی ‌ه له‌م‬ ‫هاوكێش���ه‌یه‌دا‪ ،‬به‌ڵك���و یه‌كێت���ی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫پارتی‌‌و ته‌نانه‌ت حزب ‌ه "بچوكه‌كان" ‌‬ ‫ی وه‌ك ش���یوعیش به‌ده‌ر نیی ‌ه‬ ‫دیكه‌ ‌‬ ‫ی گۆڕان‬ ‫ی ئه‌و سیاسه‌ته‌ ‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كاریان له‌س���ه‌ر ده‌كات بۆ راكێشان ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ره‌كانیان‪ ،‬بۆی ‌ه چه‌ند‬ ‫ده‌نگ ‌‬ ‫سه‌رۆك لیست‌و كاندیدێك ك ‌ه پێشتر‬ ‫له‌و حزبانه‌دا كاریان كردووه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫ی گۆڕاندا‬ ‫له‌ناو لیست ‌ه ئاماده‌كراوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیسان ‌‬ ‫ده‌بینرێن بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ ‌‬ ‫داهاتوو‪.‬‬ ‫گ���ۆڕان ك��� ‌ه دوایی���ن هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫ی كوردس���تان كردی ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانیه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی سیاس���ی ‌‬ ‫دووه‌می���ن هێز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیموكرات ‌‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫كوردستان‌و له‌دوا ‌‬ ‫ی ‪24‬‬ ‫ی خۆمان كوردس���تانه‌و‌ه دێ���ت‪ ،‬خاوه‌ن ‌‬ ‫ی ئێمه‌یه‌‪ ،‬حیساب ‌‬ ‫حیس���اب ‌‬ ‫ی كوردستان‌و ‪8‬‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی خۆمان كورس��� ‌‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬حه‌تمه‌ن ته‌كنیك ‌‬ ‫ی عێراقه‌‌و یه‌كه‌مین‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی ئه‌و شتانه‌و كورس ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه بۆ روبه‌روبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 25‬‬ ‫ی له‌هه‌ڵبژاردندا رۆژ ‌‬ ‫رێگرتن له‌هه‌ركه‌س���ێك ك��� ‌ه بیه‌وێت به‌شداریش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2009‬ب���وو‪ ،‬كاتێك توان ‌‬ ‫ی گه‌ور‌ه ته‌مموز ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه خۆ ‌‬ ‫له‌سه‌ر حیس���اب ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی ئاماد‌ه نه‌بو‌ه ئه‌و ‪ 25‬كورس��� ‌‬ ‫ب���كات"‪ .‬ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫ی به‌ده‌ستبهێنێت‪.‬‬ ‫ته‌كنیك ‌ه روونبكاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆچوون ‌‬

‫یه‌کگرتو‪:‬‬ ‫دیراسه‌ ‌ی ئه‌وه‌مان كردووه‌و پێشمانوتون‬ ‫ئه‌و‌ه سیاسه‌تێك ‌ی سه‌ركه‌توو نییه‌ بۆ‬ ‫دۆستایه‌تی‌ نێوان ئێمه‌و ئێوه‌‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫ره‌تیاننه‌كردووه‌ته‌وه‬ ‫ی حزب ‌ه سیاس���ییه‌كان‬ ‫"به‌ئامانجگرتن ‌‬ ‫تێنه‌گه‌یشتن ‌ه له‌هه‌ڵبژاردن"‪ .‬‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ی ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڕه‌شه‌ئامێزه‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتوو به‌زمانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حزبه‌كه‌ ‌‬ ‫ب���اس له‌كاردانه‌وه‌كان��� ‌‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت "ئێمه‌ش له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫هه‌ر سیاس���ه‌تێكدا ك ‌ه بزانین له‌سه‌ر‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫کوردناس‌و نووسەری نەرویجی ئارلینگ فۆلکڤۆرد‪:‬‬

‫گەندەڵکارانی نەرویج هاوشێوەی‬ ‫خۆیان لەکوردستان دۆزیوەتەوە!‬

‫ئا‪ :‬شوان حەمە‬

‫ئاوێنە‪ :‬با لەو پرسیارەوە دەستپێبکەین!‬ ‫تۆ چۆن تێکەڵ به‌کورد بوویت؟‬ ‫ئارلین���گ فۆلکڤ���ۆرد‪ :‬بەه���ۆی‬ ‫ڕۆژنامەنووسێکی باکوری کوردستانەوە‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ ١٩٩٣‬م���ن ئەندام���ی پەرلەمانی‬ ‫نەرویج بووم ڕۆنی کاراس���وم ناس���ی‪( .‬‬ ‫به‌پێکەنینەوە) خەتای ئەو بوو! س���اڵی‬ ‫دواتر دووجار سەردانی باکوری کوردستانم‬ ‫ک���رد‪ ،‬جارێ���ک کات���ی هەڵبژاردنەکان‪،‬‬ ‫جارێکی���ش دادگاییکردن���ی لەی�ل�ا زاناو‬ ‫هاوڕێکانی بوو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ده‌توان���ی‌ به‌کورتی باس���ی‬ ‫س���ەفەرەکانت بۆ پارچەکانی کوردستان‬ ‫بکەیت!‬ ‫ئارلین���گ فۆلکڤ���ۆرد‪ :‬زیاتر له‌بیس���ت‬ ‫س���ەفەرم بۆ کوردس���تان کردووە‪ ،‬ئەوە‬ ‫دێت���ەوە بیرم‪ ،‬س���اڵی ‪ ١٩٩٥‬له‌س���وریا‬ ‫عەبدواڵ ئۆجەالنم بینی‪ .‬له‌نێوان س���ااڵنی‬ ‫‪‌١٩٩٧‬و ‪ ٢٠٠٢‬چەندی���ن س���ەفەرم لەگەڵ‬ ‫ڕۆژنامەن���ووس‌و فۆتۆگراف���ەری نەرویجی‬ ‫کردووە‪ .‬له‌نزیک���ەوە تاڵەبانی‌و بەرزانیم‬ ‫بینیووەو دیدارم لەگەڵ س���ازداون‪ .‬ساڵی‬ ‫‪ ١٩٩٨‬جارێکیتر ئۆجەالنم بینیەوە‪ .‬چونکە‬ ‫گەری�ل�ا ڕێگەیان نەدای���ن بچینە قەندیل‪،‬‬ ‫منیش چووم مۆڵەتم له‌ئۆجەالن‌وەرگرت‪.‬‬ ‫دواتر چووینە قەندیل‌و له‌نزیکەوە گەریالمان‬ ‫بینی‪ .‬سەردانی شارەکانی ئورمیەو سنەو‬ ‫مهاباد‌م کردووە‪ .‬سەردانی مەهاباد بۆ من‬ ‫گرنگ بوو‪ ،‬لەوێ له‌نزیکەوە مەزاری قازی‬ ‫موحەمەد‌و هاوڕێکانیم بینی‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دووجار باس���ی ئۆجەالنت کرد!‬ ‫لەو دیدارانەدا چی له‌ئۆجەالن تێگەیشتیت؟‬ ‫پەیامی ئەو بۆ تۆی ئەوروپی چی بوو؟‬ ‫ئارلین���گ فۆلکڤ���ۆرد‪ :‬باس���ێکی‬ ‫سەرنجڕاکێش���ی کرد!‌وتی ئێمە تا ئێستا‬ ‫لەس���ەدا پێنجی هێزم���ان بەکارهێناوە‪،‬‬ ‫بەاڵم تورکەکان لەس���ەدا نەوه‌دو پێنجی‬ ‫هێزی خۆیان دژی ئێمە بەکاردێنن‪ .‬لەوێدا‬ ‫زۆرش���ت تێگەیشتم‪ .‬باسی ڕۆڵی نەرێنیی‬ ‫ناتۆی کرد له‌پرس���ی ک���ورد له‌تورکیا‪..‬‬ ‫‌وت���ی گ���ەر نات���ۆ پش���تیوانی تورکی���ا‬ ‫ن���ەکات‪ ،‬کورد س���ەربەخۆیی بەدەس���ت‬ ‫دێنێ���ت‪ .‬من کتێبێکم س���ەبارەت به‌ڕۆڵی‬ ‫ژن له‌کۆمەڵگادا پێشکەش���کرد‪ .‬ئەویش‬ ‫ئاماژەی به‌بی���روڕای جیاواز س���ەبارەت‬

‫په‌رله‌مانتارو ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی سیاسی‬ ‫حزبی شیوعی كوردستان "ئه‌بو كاروان"‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ توند له‌یه‌كه‌م دانیشتنی‬ ‫په‌رله‌مان ده‌گرێت‌و ده‌ڵێت "ئه‌و دانیشته‌‬ ‫قۆپییه‌كی گه‌وره‌ بوو له‌خه‌ڵك كرا‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌پێی‌ هه‌موو رێكاره‌ یاساییه‌كان‬ ‫ده‌بوایه‌ له‌یه‌كه‌م دانیشتنی‌ په‌رله‌ماندا‬ ‫سه‌رۆك‌و جێگرو سكرتێری‌ په‌رله‌مان‬ ‫هه‌ڵببژێردرایه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ نه‌كراو راسته‌وخۆش‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ملمالنێی‌ هه‌موو حزبه‌كانه‌وه‌‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی‌ خۆیان بۆ‬ ‫به‌شداری‌ حكومه‌ت‌و پۆسته‌ گرنگه‌كانی‬ ‫په‌رله‌مان ئاماده‌كردبوو‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫له‌دونیادا شتی‌‌وا نییه‌و نه‌بووه‌ یه‌كه‌م‬ ‫دانیشتنی‌ په‌رله‌مان به‌كراوه‌یی‌‌و به‌بێ‬ ‫دیاریكردنی‌‌واده‌ به‌جێبهێڵرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ب���و كاروان ره‌خنه‌ له‌الیه‌نه‌ براوه‌كان‬ ‫ده‌گرێت‌و ده‌ڵێ���ت "به‌داخ���ه‌وه‌ هه‌ندێك‬ ‫الیه‌نی‌ سیاس���ی‌ پێشووتر ده‌یانوت نابێت‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ سیاس���ی‌ بۆ ی���ه‌ك‌و دوو حزب‬ ‫مۆنۆپۆل بكرێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت فراوانتر‬

‫ستەمی خۆرهەاڵتی‌و ستەمی خۆرئاوایی‬ ‫«فاشیزم‌وەک سنتێز»‬

‫ب���ەاڵم تا ئێس���تا ب���ۆ‌وەرگێڕانی کەس‬ ‫پەیوەندی پێوە نەکردوم‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬س���اڵی ڕاب���ردوو کتێبێک���ت‬ ‫باڵوک���ردەوە به‌ن���اوی (پایتەخت���ە‬ ‫گەندەڵەکه‌م���ان‪ ،‬ئۆس���لۆ)! لەکاتێک���دا‬ ‫لەڕاپۆرتێک���ی نەت���ەوە یەکگرت���ووەکان‬ ‫مارک���س له‌تێ���زە بنەڕەتییەکەی���دا‬ ‫نەروی���ج به‌پلەی یەکەم‪‌،‬وەک باش���ترین دەرب���ارەی «ش���ێوەی بەرهەمهێنان���ی‬ ‫‌واڵتی دیموکرات���ی پۆلبەند کراوە‪ .‬ئەگەر ئاس���یایی»‪ ،‬تا ئەندازەیەکی زۆر لەسەر‬ ‫گەندەڵی له‌ئۆس���لۆدا بگاتە ئەو ئاستەی هەمان ئەو هێڵە دەجوڵێتەوە کە زۆربەی‬ ‫تۆ کتێبی لەسەر بنووسی‪ ،‬ئەی سەبارەت بیریارەکانی خۆرئاوا پێش���تر لەس���ەری‬ ‫به‌گەندەڵ���ی له‌هەرێمی کوردس���تان چی ڕۆیشتبوون‪ .‬مارکس خۆرئاوایی بوو‪ ،‬ئەمە‬ ‫دەڵێیت‪ ،‬بەتایبەت کە کۆمپانیایەکی نەوتی تەنیا بەو مانایە نا کە یاساکانی گەشەی‬ ‫نەرویج���ی له‌کوردس���تان لەگەندەڵییەوە ئەوروپای‌وەک یاساکانی گەشەی جیهان‬ ‫تێوەگالوە؟‬ ‫سەیردەکرد‪ ،‬بەڵکو بەو مانایەش کە‌وێنەی‬ ‫ئارلین���گ فۆلکڤ���ۆرد‪ :‬س���اڵی ‪ ٢٠٠٨‬مارکس بۆ جیهان له‌ناو خودی کولتووری‬ ‫س���ەرۆکی پەرلەمان کەم���ال کەرکوکیم خۆرئاواییەوە هاتبووە دەرێ‪ ،‬درێژکراوەی‬ ‫بینی‪ .‬ئەو خۆی باس���ی ئ���ەوەی کرد کە ‌وێنەکان���ی ناو ئ���ەو کولت���وورە بوون‪.‬‬ ‫یەکێک له‌کێشە س���ەرەکیەکانی هەرێمی یەکێک لەس���ەرچاوە گرنگەکانی مارکس‬ ‫کوردستان گەندەڵییە! جیاوازی نەرویج‌و دەربارەی ئاس���یا «ئادەم سمس» بوو‪،‬‬ ‫کوردستان لەوەدایە‪ ،‬لێرە هیچ بەرپرسێک هەڵبەت هەموو کاریگەریی ئادەم س���مس‬ ‫باسی گەندەڵی ناکات‪ ،‬بەاڵم له‌کوردستان لەس���ەر بیرکردنەوەی مارک���س دەزانین‪،‬‬ ‫بەرپرس���ەکانیش باسی گەندەڵی دەکەن‪ .‬ئادەم س���مس دەوڵەتی خۆرهەالتی‌وەک‬ ‫پرسیارەکە ئەوەیە‪ :‬ئەگەر بەرپرسەکانی ئۆرگانیزەک���ەری پرۆژەکان‌و دەس���ەاڵتی‬ ‫هەرێمی کوردستان لەو ئاستە ترسناکەدا بااڵ بەس���ەر سیس���تمی ئاوەڕۆوە‌وەسف‬ ‫هەس���ت به‌بوون���ی گەندەڵ���ی دەک���ەن‪ ،‬دەکات‪ .‬تێزەیەک دواتر الی مارکس���یش‬ ‫ئای���ا بۆ کار ب���ۆ ڕوبەڕوبوونەی گەندەڵی دەردەکەوێت���ەوە‪ .‬جگ���ە ل���ەوە یەکێک‬ ‫ناکرێت؟ زۆرین���ەی ئەو هاوڕێ کوردانەی له‌سەرچاوە گرنگەکانی مارکس دەربارەی‬ ‫من دەیانناسم ڕەخنەیان لەو دۆخە هەیە‪ .‬ئاس���یا‌و خۆرهەاڵت جەیم���س میل بوو‪،‬‬ ‫باس له‌دەس���ەاڵتی گروپە جۆراوجۆرەکان ک���ە مۆدێل���ی «حکومەتی ئاس���یایی»‬ ‫دەک���ەن‪ ،‬بۆ نموونە چ���ۆن زەوی خەڵک بەرامبەر «مۆدێل���ی فیودالی ئەوروپی»‬ ‫داگیر دەکەن‌و دەیکەنە پرۆژەی بازرگانی‪ .‬رادەگرت‪ ،‬هەروەها جۆن س���تیوارت میل‬ ‫س���ەبارەت به‌کۆمپانیای نەوتی نەرویجی کە قس���ەیەکی زۆری لەس���ەر سروشتی‬ ‫(دی ئێن ئۆ) کە له‌کوردستان کار دەکات‪ ،‬بیرۆکراتی کۆمەڵگای خۆرهەاڵتی کردوە‪.‬‬ ‫ئاش���کرابوو کە ه���ەردوال له‌گەندەڵییەوە «ب���ۆ ئەمانە‌و زانیاری زیات���ر دەربارەی‬ ‫تێ���وەگالون‪ .‬دەکرێت قس���ەکە ئاس���ان س���ەرچاوەی تێڕوانینەکان���ی مارکس بۆ‬ ‫بکەین���ەوەو بڵێی���ن‪ :‬گەندەڵەکان���ی خۆره���ەاڵت‪ ،‬بڕوانە‪ :‬ئۆی���ن جۆینگ لی‪.‬‬ ‫نەرویج له‌کوردس���تان هاوشیوەی خۆیان ئەنت���ی ئەوروپا‪ .‬ئێل ئی ت���ی فێرالگ‪.‬‬ ‫دۆزیوه‌تەوە‪ .‬خاڵی هابەش���ی هەردوالیان میونستەر‪ ،‬هامبورگ‪ ،‬لەندەن‪ .2003 .‬ل‪.‬‬ ‫گەندەڵییە‪.‬‬ ‫‪ 378‬ـ ‪.»379‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬تۆ ئ���اگاداری دۆخی میدیای‬ ‫وش���ەی «ش���ێوازی بەرهەمهێنان���ی‬ ‫کوردییت‪‌.‬وەک دۆس���تێکی کورد ڕاوێژی ئاسیایی» الی مارکس جێگایەکی گرنگی‬ ‫تۆ بۆ دەسەاڵتدارانی هەرێمی کوردستان هەیە‪ ،‬پتر‌وەک‌وەس���فێک بۆ شێوەکانی‬ ‫چییە؟‬ ‫بەرهەمهێنان���ی پێ���ش ـ کەپیتالیس���تی‬ ‫ئارلین���گ فۆلکڤ���ۆرد‪ :‬س���اڵی ‪ ١٩٩٧‬بەکارهێنراوە‪ .‬هەڵبەت گەر ئەمڕۆ بمانەوێت‬ ‫ئاگادارکرام���ەوە ک���ە له‌هەولێر پەالماری له‌هەندێ دیاردەی ‌وەک سەنترالیزەبوونی‬ ‫نووسینگەی ڕۆژنامەیەکی کوردی دراوە‪ .‬دەس���ەاڵت‪ ،‬بایەخ���ی ش���وێن‪ ،‬فۆرم���ی‬ ‫هەموو ئەندامەکانی دەستەی نووسەرانی دابەش���بوونی دونی���ای ئێم���ە له‌نێ���وان‬ ‫ئ���ەو ڕۆژنامەی���ە له‌هەولێ���ر ک���وژران‪ .‬دەوڵەت‌و دەرەدەوڵەتدا تێبگەین‪ ،‬گرنگە‬ ‫به‌داخەوە دوای شازدە ساڵ ڕۆژنامەنووس شتێک له‌چەمکی شێوازی بەرهەمهێنانی‬ ‫دەکوژرێت! ئەمە دۆخێکی زۆر ترسناکە! ئاس���یایی بزانین‪ .‬گومان لەوەدا نییە کە‬ ‫من دەمەوێ���ت به‌بیری بێنم���ەوە نۆزدە بڕێکی زۆر له‌فۆرمە کالسیکییەکانی ستەم‬ ‫ساڵ بەر لەئێستا له‌شاری ئامەد چەندین کە شوێندەستیان له‌دونیای ئەمڕۆی ئێمەدا‬ ‫ڕۆژنامەنووسی کورد بەدەستی تورکەکان هەیە‪ ،‬پابەندییەکی گرنگیان بەش���ێوازیی‬ ‫ک���وژران‪ .‬ئەو کارە نابێت له‌کوردس���تان‌ ئابوریی ئاس���یاییەوە هەی���ە‪ ،‬کە ئەویش‬ ‫به‌دەستی کورد دووبارەبێتەوە‪ .‬کوشتنی هاوشانی فۆرمی س���تەمی خۆرهەاڵتییە‪.‬‬ ‫ڕۆژنامەن���ووس کوش���تنی دیموکراتییە‪ .‬مارکس پێیوابوو کە سروش���تی بەرهەمی‬ ‫نابێ���ت هیچ دەس���ەاڵتێک خەڵکی خۆی ئاسیایی بە‌وەدا دەناس���رێتەوە کە تێیدا‬ ‫بکوژێت‪.‬‬ ‫نەزم���ی موڵکداری فەردیی الوازە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫هەیە دەوڵەتێکی سەنتراڵە‪ ،‬کە کۆنترۆڵی‬ ‫کەناڵ‌و پرۆژە گەورەکانی ئاوەڕۆ دەکات‪،‬‬ ‫لێ���رەدا ئ���ەوەی بەپلەی یەک���ەم دەبێت‬ ‫بەخاوەنی کەرەس���تەکانی بەرهەمهێنان‬ ‫خ���ودی دەوڵەتە‪ ،‬موڵک���داری فەردی بۆ‬ ‫کەرەستەکانی بەرهەمهێنان کە سروشتی‬ ‫سیستمی کەپیتالیس���تییە لێرەدا بوونی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬زیادەبایی‌و قازانج���ی کەڵەکەبوو‬ ‫له‌دەس���تی تاکەکەس���اندا نیی���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫له‌دەس���تی دەوڵەتدایە‪ ،‬دەوڵەت دەبێتە‬ ‫کەرەستەی ڕاس���تەوخۆی چەوساندنەوە‌و‬ ‫ده‌بینێت‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ كه‌ پێش���تر به‌رپرسی کۆکەرەوەی تەواوی سامانی کۆمەاڵیەتی‬ ‫کەڵەکەبوو‪ .‬لێرەوە هەمووان دەبێت له‌ناو‬ ‫مه‌حه‌لی كه‌ركوكی‌ حزبی شیوعی بووه‌ دێته‌ سیس���تمێکی هێرارش���ی‌و پلەداردا له‌ژێر‬ ‫سه‌ر باس���ی كه‌ركوك‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ کۆنترۆڵی دەوڵەتدابن‪ ،‬هەم باجی بدەنێ‌و‬ ‫لیس���تی ك���وردی‌‌و روونیده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ هەم س���ەرباز‌و کۆیلەش���ی بن‪ .‬نەبوونی‬ ‫نه‌جمه‌دین كه‌ریم هۆكار نه‌بووه‌‪ ،‬به‌ڵكو دوو «موڵکداری���ی تایب���ەت» الی مارک���س‬ ‫هۆكار هه‌بوون بۆ نه‌بوونی‌ یه‌ك لیستی‌ یان ‌وەک نیش���انەیەی زۆر زاڵ‌و جیاکەرەوەی‬ ‫هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‌ لیستی‌ كوردستانی‌‪ ،‬یه‌كه‌م ش���ێوە ئاس���یاییەکەی بەرهەمهێنان���ە‪.‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ نادروستی‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ بۆ له‌نامەیەکی���دا ب���ۆ ئەنگل���ز دەرب���ارەی‬ ‫یاسای هه‌ڵبژاردن كه‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ لێدوان‌و کتێبێکی فرانس���وێز بێرنێر دەنوس���ێت‬ ‫گفتوگ���ۆی به‌رپرس���ه‌كانیان ئاماژه‌ی���ان «بێرنێر بەه���ەق فۆرمی بناغەیی هەموو‬ ‫ده‌كرد فره‌لیستی‌ باش���ترو له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ دیاردەکان���ی خۆرهەاڵت���ی دۆزیوەتەوە‪،‬‬ ‫كورددایه‌‪ ،‬هۆكاری‌ دووه‌م ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئەو‌وا باس���ی تورکیا‪ ،‬ئێران‪ ،‬هیندستان‬ ‫ملمالنێی‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ كه‌ پێش���ووترو دەکات‪ ،‬کە موڵکدارێتی تایبەتیان نییە»‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای‌ رووخانی‌ به‌عس���یش له‌كه‌ركوك لەم خاڵەدا ئەنگلزیش هاوڕای مارکس���ە‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام بوون‪.‬‬ ‫ئەنگلز لە‌وەاڵمی مارکس���دا دەنوسێتەوە‬ ‫ئه‌ب���و كاروان ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵێ���ت دواتر «لەڕاستیدا نەبوونی موڵکداریی تایبەتی‪،‬‬ ‫ئێمه‌ لیس���تی‌ هاوپه‌یمانی‌ نیش���تمانیمان کلیل���ی هەم���وو خۆرهەاڵت���ە‪ .‬مێژووی‬ ‫له‌شیوعی‌‌و زه‌حمه‌تكێشان‌و سۆسیالیست سیاس���ی‌و دینییان ‌وابەس���تەی ئەوەیە‪،‬‬ ‫دامه‌زراند‪ ،‬بانگهێش���تی‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‌و بەاڵم هۆی چییە خۆرهەاڵت بەموڵکداری‬ ‫ته‌واوی‌ حزبه‌كانمان كرد بێنه‌ لیسته‌كه‌وه‌‪ ،‬تایبەتی نەگەیش���تووە‪‌،‬واتە هەتا شێوە‬ ‫به‌اڵم س���ه‌ری‌ نه‌گرت‪‌،‬واتا جگه‌ له‌پارتی‌‌و موڵکداریی فیوداڵیشیان نییە?‪ .‬پێموایە‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬حزبه‌كانی‌ تریش ئاماده‌ نه‌بوون ئەوە بگەڕێتەوە بۆ کەشوهەوا‌و پەیوەندی‬ ‫بەهەلومەرج���ی زەوی‌و زارەوە هەبێ���ت‪.‬‬ ‫له‌لیسته‌كه‌ی‌ ئێمه‌دا به‌شداربن‪.‬‬

‫به‌ڕۆڵی‌ ژن له‌ناو ڕیزەکانی پەکەکە کرد‪.‬‬ ‫دواجار ڕای خۆی خستەڕوو کە به‌بێ ژن‬ ‫پەکەکە ناتوانێت پێبنێتە سەدەی بیست‌و‬ ‫یەکەوە‪ .‬هێش���تا نەڕۆشتبووین‪ ،‬ئۆجەالن‬ ‫کەوتە هەڵدانەوەی الپەڕەکانی کتێبەکە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ماوەیەک لەمەوبەر له‌سەردانی‬ ‫س���ێ پارچ���ەی کوردس���تان گەڕایتەوە‪.‬‬ ‫سەرنج‌و بەراوردی تۆ لەسەر گۆڕانکاری‌و‬ ‫جیاوازیەکانی نێوان ئێستاو سااڵنی ڕابردو‬ ‫چییە؟‬ ‫ئارلین���گ فۆلکڤ���ۆرد‪ :‬لەس���ەردان‌و‬ ‫بەدواداچوونەکانمدا زۆر ش���ت فێربووم‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆرشتی تر هەیە تا ئێستا نایزانم‪.‬‬ ‫دوای پازدە س���اڵ من جارێکیترسەردانی‬ ‫قامیش���لوو دێریک���م کرد‪ .‬ئێس���تا کورد‬ ‫ئازادە‪ ،‬به‌ڕوونی هەست به‌گۆڕانی بونیادی‬ ‫له‌کەس���ایەتی کورد له‌س���وریا دەکەیت‪.‬‬ ‫ئێس���تە کەس���ایەتی کورد لەو بەش���ەدا‬ ‫بەهێزە‪ .‬سەبارەت به‌باشوری کوردستان‬ ‫دەبین���م له‌نێ���وان س���اڵەکانی ‪ ١٩٩٨‬بۆ‬ ‫‪ ٢٠١٣‬گەشەکردنی گەورە هەیە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫تو‌ ڕێگاو‬ ‫له‌باڵەخانەو ئوتێل‌و ڕیس���تۆران ‌‬ ‫بان���دا‪ .‬بەاڵم زۆری���ی ئۆتۆمبێل دۆخێکی‬ ‫هەراس���انی دروس���تکردووە‪ .‬له‌باک���وری‬ ‫کورستان پێش���کەوتنەکان له‌زۆر ڕووەوە‬ ‫دێن���ە پێش���چاو‪ .‬له‌ڕۆژنام���ەی حوریەت‬ ‫دەیلی نی���وز نووس���ینی ڕۆژنامەوانێکی‬ ‫ژن���م خوێندەوە تیایدا ئام���اژەی به‌ڕۆڵی‬ ‫ژنی ک���ورد له‌تورکیا داب���وو بابەتەکەی‬ ‫ناونابوو "خۆزگ���ە ژنێکی کورد دەبووم"‪.‬‬ ‫لەگەڕانەوەمدا ڕێبەری گەشتیاریی شاری‬ ‫ئام���ەدم لەگ���ەڵ خ���ۆم هێناوەتەوە کە‬ ‫عوسمان بایدەمیر پێشەکی بۆ نووسیوە‪،‬‬ ‫تیای���دا باس���ی مێ���ژووی پێکەوه‌ژیانی‬ ‫نەت���ەوەو ئاین���ە جی���اوازەکان دەکات‬ ‫لەو ش���ارە‪ .‬بەکورتی س���ەرباری ش���ەڕو‬ ‫ڕوبەڕوبونەوەکان‪ ،‬له‌باکور زیاتر هەس���ت‬ ‫به‌رێکخستنی شتەکان دەکەیت‬ ‫ئاوێنە‪ :‬تۆ کتێبێکت نووس���یوە بەناوی‬ ‫کوردستان‪ ،‬پێش باڵوکردنەوەی کتێبەکە‬ ‫س���ەردانی هەر چوارپارچەی کوردستانت‬

‫به‌داخەوە دوای‬ ‫شازدە ساڵ‬ ‫ڕۆژنامەنووس‬ ‫دەکوژرێت! ئەمە‬ ‫دۆخێکی زۆر‬ ‫ترسناکە! ئەو کارە‬ ‫نابێت له‌کوردستان‌‬ ‫به‌دەستی کورد‬ ‫دووبارەبێتەوە‬ ‫ک���ردووە‪ ،‬هەس���ت ناکەی���ت دوای یازدە‬ ‫ساڵ له‌دەرچوونی ئەو کتێبە‪ ،‬کورد‌وەک‬ ‫نەتەوە‪ ،‬خەمس���ارد ب���ووە له‌وەرگێڕانی‬ ‫کتێبەکەت بۆ کوردی؟‬ ‫ئارلینگ فۆلکڤۆرد‪ :‬زۆر کەس���م بینیوە‬ ‫ئامادەیی���ان نیش���انداوە ب���ۆ‌وەرگێڕانی‬ ‫کتێبەکە به‌کوردی‪ ،‬بەاڵم تا ئێس���تا هیچ‬ ‫دی���ار نیە‪‌.‬وەک ئاگاداری���ت له‌کتێبەکەدا‬ ‫گفتوگ���ۆم لەگ���ەڵ هەریەک���ە له‌عەبدواڵ‬ ‫ئۆجەالن‌و ج���ەالل تاڵەبانی‌و مەس���عود‬ ‫بارزانی کردووە‪ .‬بی���رم دێت یەکێک لەو‬ ‫سەرکردانه‌ی باشوری کوردستان بەڵێنیدا‬ ‫کتێبەکە ‌وەربگێڕدرێتە س���ەر زمانەکانی‬ ‫کوردی‌و عەرەبی‪ .‬له‌دیدارێکیش���دا لەگەڵ‬ ‫هێرۆ خان هاوژینی تاڵەبانی‌وا تێگەیشتم‬ ‫کە ئەو دەیەوێت کتێبەکە بکرێتە کوردی‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬یه‌كه‌م دانیشتنی په‌رله‌مان‬ ‫قۆپییه‌كی گه‌وره‌ بوو له‌خه‌ڵك كرا‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫ڤتفۆگڵ‌و مانای ستەمی خۆرهەاڵتی‬ ‫«بەشی دووەم»‬

‫ئارلینگ فۆلکڤۆرد‪ ،‬کوردناس‌و نووسەرو‬ ‫سیاسەتوانی ئەندام پەرلەمانی پێشوو‪،‬‬ ‫دامەزرێنەری گروپی دۆستانی کوردە‬ ‫له‌پەرلەمانی نەرویج‌‌و نووسەری کتێبی‬ ‫کوردستانە‪.‬‬ ‫لەم دیمانەیەدا فۆڵکڤۆرد‌وەک‬ ‫ڕۆژهەاڵتناسێکی ئەوروپی باس‬ ‫له‌دۆخی پارچەکانی کوردستان‌و دیدارە‬ ‫نهێنیەکانی لەگەڵ عەبدواڵ ئۆجەالن‬ ‫دەکات‪.‬‬

‫بكرێت‌و هه‌موو الیه‌نه‌كانی‌ تێدا به‌شداربێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌یه‌ك���ه‌م هه‌ن���گاودا له‌رێ���گا ‌ی‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانیانه‌وه‌ هه‌مان سیاسه‌تیان‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌كردو بوو به‌جێگه‌ی‌ ره‌خنه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌و پێش���مانوتن ئه‌وه‌ س���ه‌ره‌تایه‌كی‌‬ ‫خراپه‌و ده‌رهاویش���ته‌ی‌ خراپیش به‌دوای‌‬ ‫خۆیدا دێنێت‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌به‌رپرسیارێتی دانه‌مه‌زراندنی‬ ‫حكوم���ه‌ت ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ ده‌ڵێ���ت‬ ‫"پارت���ی‌و یه‌كێتی‌و گۆڕان به‌رپرس���یارن‌و‬ ‫ملمالنێیه‌كی ق���ورس له‌ئارادایه‌‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫دانه‌مزراندن���ی كابین���ه‌ی‌ حكومه‌تی���ش‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ راسته‌وخۆو گرێدراوی‌ هه‌یه‌ به‌و‬ ‫ملمالنێیه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا ئاماژه‌كان به‌و شێوه‌یه‌ن كه‌‬ ‫پارتی م���ل بۆ یه‌كێتی ن���ادات‌و نایه‌وێت‬ ‫له‌پش���كی خۆی‌وه‌زاره‌ت بدات به‌یه‌كێتی‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ر له‌و حه‌وت‌وه‌زاره‌ته‌ی‌ به‌ری‬ ‫ده‌كه‌وێت‌وه‌زاره‌تێك بدات به‌یه‌كێتی ئه‌وا‬ ‫خۆی ده‌بێت به‌شه‌ش‌وه‌زاره‌ت‌و یه‌كێتیش‬ ‫ده‌بێت به‌چوار‪ ،‬ئ���ه‌وكات یه‌كێتی‌و گۆڕان‬ ‫ده‌بن به‌هه‌شت‌وه‌زاره‌ت‌و له‌پارتی به‌هێزتر‬ ‫ده‌ب���ن‪ ،‬ئه‌ب���و كاروان له‌مباره‌ی���ه‌وه‌‌وتی‬ ‫"ملنه‌دان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو پێویس���ته‌ س���ازان‬

‫پارتی‌و یه‌كێتی‌و‬ ‫گۆڕان به‌رپرسیارن‌و‬ ‫ملمالنێیه‌كی قورس‬ ‫له‌ئارادایه‌‪ ،‬هۆكار ‌ی‬ ‫دانه‌مه‌زراندنی كابینه‌ ‌ی‬ ‫حكومه‌تیش په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫راسته‌وخۆو گرێدراوی‌‬ ‫هه‌یه‌ به‌و ملمالنێیه‌وه‬ ‫بكرێت‌و له‌هه‌م���وو الیه‌ك���ه‌و‌ه ته‌نازوالت‬ ‫بۆ یه‌كتر ‌ی بكرێت‪ ،‬ئێس���تاش ئاماژه‌كان‬ ‫لێكنزیكبوون���ه‌وه‌ی‌ زیات���ر به‌خ���ۆوه‌‬

‫‪5‬‬

‫ئاودێریی دەس���تکرد هۆکاری س���ەرەکی‬ ‫کش���توکاڵە‪ ،‬ئاودێ���ری دەس���تکردیش‬ ‫له‌ژێ���ر دەس���تی ئەنجومەن���ە ناوخۆیی‬ ‫یان له‌بندەستی دەس���ەاڵتی هەرێمەکان‬ ‫ی���ان دەوڵەت���ی مەرکەزیدای���ە»‪ .‬دواتر‬ ‫مارکس ئەم قس���انەی ئەنگلز‌وەک خۆی‬ ‫لە‌وتارەکانی «نی���ۆرک دەیلی تربیون»‬ ‫دا دەگوازێت���ەوە‪« .‬بڕوان���ە‌وتارەک���ەی‬ ‫جانیس میلیۆس له‌گۆڤاری «بەش���داری‬ ‫له‌لێکۆڵین���ەوەی مارک���س ـ ئەنگل���زدا‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ . 1997‬ل ‪ .»106‬له‌راس���تیدا‬ ‫نەبوونی موڵک���داری تایبەتی بەو مانایە‬ ‫دێت کە تاکەکەس یان بەرهەمهێن‪ ،‬خۆی‬ ‫ش���تێکی تایبەتی بەخۆی نییە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫‌وادەکات هەم���وو بەرهەمێک‌وەک موڵکی‬ ‫شەخسی مرۆڤەکان سەیر نەکرێت‪ ،‬هەموو‬ ‫زیادەیەک له‌شێوەی جزیە‌و باجدا دەوڵەت‬ ‫یان ئەوانەی راس���تەوخۆ دەکەونە سەروو‬ ‫کەسی بەرهەمهێنەوە دەیبەن بۆ خۆیان‪.‬‬ ‫له‌کۆمەڵ���گای ‌وادا یەکەمی���ن ش���ت کە‬ ‫گەشە ناکات بازرگانییە‪ ،‬چونکە تاکەکان‬ ‫هیچی���ان نییە بازرگانی پێوە بکەن‪ ،‬هیچ‬ ‫بەرهەمێ���ک موڵکی تاکەکەس���ی نییە تا‬ ‫بتوانێت بیفرۆشێت‌و بازرگانی پێوەبکات‪،‬‬ ‫بەبڕوای مارک���س‌و ئەنگلز‪ ،‬ئەوە هۆیەکە‬ ‫کە کۆمەڵگاکان ب���ەرەو داخران‌و یەکدی‬ ‫نەناسین دەبات‪ .‬له‌لۆژیکی مارکسییەوە‪،‬‬ ‫ڕیش���ەکانی س���تەمی خۆرهەاڵت���ی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ دەسەاڵتی دەوڵەت بەسەر‬ ‫زەوی‌و پ���ڕۆژە گەورەکان���ی ئاودێری���دا‪.‬‬ ‫ئەم دەس���ەاڵتە پێویستی بەدەسەاڵتێکی‬ ‫س���ەنتراڵی بەهێز هەیە‪ ،‬دەس���ەاڵتێکی‬ ‫ستەمکار کە تەواوی دەسەاڵت‌و تەواویی‬ ‫زیادەبەرهەم���ی کۆمەاڵیەت���ی دەخات���ە‬ ‫چنگی خۆی‪ .‬هەڵبەت ناوی «ش���ێوازی‬ ‫بەرهەمهێنانی ئاس���یایی» الی کەسێکی‬ ‫‌وەک س���ەمیر ئەمین���ەوە دەکەوێتە بەر‬ ‫ڕەخن���ەی تون���د‪ ،‬ئ���ەو ‌وەک فۆرمێکی‬ ‫گش���تی‌و کورتکراوە دەیبینێت کە گەلێک‬ ‫هەمەڕەنگی له‌ناو سیستمی بەرهەمهێنانی‬ ‫پێ���ش کەپیتالیس���تیدا‌ون���دەکات‌و زۆر‬ ‫ش���ێوازی بەرهەمهێنانی جیاواز له‌ئاسیا‌و‬ ‫ئەفریقا لەخۆیدا کورتدەکاتەوە‪ .‬هەڵبەت‬ ‫الی مارک���س «ش���ێوازی بەرهەمهێنانی‬ ‫ئاسیایی»‌و «س���تەمی خۆرهەاڵتی» تا‬ ‫ئەندازەیەکی زۆر هاوش���انی یەکن‪ .‬بەاڵم‬ ‫بەرلەوەی لەس���ەر س���تەمی خۆرهەاڵتی‬ ‫قس���ەبکەین‌و بگوازینەوە بۆ الی ڤتفۆگڵ‪،‬‬ ‫دەبێت شتێکی زیاتر لەسەر خودی چەمکی‬ ‫ستەم بدوێین‪ ...‬س���تەم شێواز‌و فۆرمی‬ ‫زۆرە‪ ،‬بەاڵم لێکچوون‌و خاڵی هاوبەشیش‬ ‫له‌نێ���وان ش���ێوازە جیاوازەکانیدا هەن‪،‬‬ ‫لێرەوە بۆ ئەوەی له‌خسوسییەتی ستەمی‬ ‫فاشیس���تی بزانی���ن دەبێ���ت ژێرخانێکی‬ ‫تیورییمان بۆ جیاکردنەوەی ش���ێوەکانی‬ ‫س���تەم له‌بەردەستدا بێت‪ .‬خاڵێک لێرەدا‬ ‫کۆمەکم���ان زۆر پێب���کات جیاکارییەکی‬ ‫گرنگی مۆنتس���یکۆیە له‌نێوان مۆنارشی‌و‬ ‫دیسپۆتدا کە دەبێت بەگرنگ لێیبڕوانین‪،‬‬ ‫چونکە خودی س���تەمی خۆرهەاڵتی پتر‬ ‫دەچێت���ە ژێرخانی دیس���پۆتەوە‌و لەگەڵ‬ ‫فۆرمی مۆنارش���یدا کەمت���ر دەگونجێت‪،‬‬ ‫‌وادەزان���م ئ���ەوەش بایەخێک���ی کارای‬ ‫له‌جیاکردن���ەوەی فۆرم���ی فاشیس���تی‬ ‫له‌فۆرمی پادشایەتی دەستووریدا هەبێت‪،‬‬ ‫کە له‌بەش���ەکانی دیکەی ئ���ەم کتێبەدا‬ ‫‌وەک کێش���ە دێتەوە ڕێگامان‪ .‬مۆنتسیکۆ‬ ‫دەڵێت «له‌مۆنارش���یدا ـ حوکمڕان ـ الی‬ ‫تاکەکەسە‪ ،‬بەاڵم بەپێی کۆمەڵێک یاسای‬ ‫دان���راو‌و جێگ���ر فەرمانڕەوای���ی دەکات‪،‬‬ ‫بەاڵم الی دیس���پۆتدا‪ ،‬حوکمڕان هەر الی‬ ‫تاکە کەس���ە کە بەئی���رادە‌و مەیلی خۆی‬ ‫فەرمانڕەوای���ی دەباتە ڕێ���وە»‪« .‬بڕوانە‬ ‫شارل دی مۆنتس���یکۆ‪ .‬ڕۆحی یاساکان‪.‬‬ ‫بەرگی ‪ .2‬ل ‪ .»1‬هەروەها الی دیسپۆت‬ ‫بەپێچەوانەی مۆنارشییەوە‪ ،‬هیچ دەزگا‌و‬ ‫دەس���ەاڵتێک نییە‪ ،‬کە سنوور بۆ ئیرادە‌و‬ ‫مەیلی دیس���پۆت دابن���ێ‪ ،‬له‌کاتێکدا کە‬ ‫مۆنارشی هەمیشە بە «نەجیبزادەکانەوە»‬ ‫بەستراوە‪ ،‬بەبێ نەجیبزادەکان مۆنارشی‬ ‫نییە‌و مۆنارش���یش بێ «نەجیبزادەکان»‬ ‫بوونی نییە‪« .‬هەمان سەرچاوەی پێشوو‪.‬‬ ‫ل‪ .»4.‬دیس���پۆت هی���چ چوارچێوەیەکی‬ ‫یاس���ایی نیی���ە‪ ،‬بەهی���چ بەربەس���تێک‬ ‫نابەس���ترێتەوە‪ ،‬خۆی تەنی���ا بڕیاردەرە‪،‬‬ ‫ئەوانی نزیک���ی تەنیا هاوکار‌و یاریدەدەر‌و‬ ‫دەسەاڵتی سێبەر‌و ڕوکەشن کە دەسەالتی‬ ‫ڕەهای ئەو دادەپۆشن‪ ،‬فۆرمێک له‌ڕاستیدا‬ ‫له‌تەواوی بزاوتە سیاسییەکانی خۆرهەاڵتدا‬ ‫بەگەورەیی دەیبینینەوە‪ ،‬کاتێک تەواوی‬ ‫سیاس���ەت له‌مەیل‌و بڕیار‌و ئیرادەی یەک‬ ‫کەسدا کۆدەبێتەوە‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫نێچیرڤان بارزان ‌ی بۆ تاڵه‌بانی‌‪ :‬دۆڵمه‌ بخۆ بۆ ته‌ندروستیت باش ‌ه‬ ‫مه‌سرور بارزانی‌‪ :‬ئێران هیچ شتێك ناكات به‌هێزبوونی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ تێدابێت‬

‫به‌پێی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ نهێنی‌‪،‬‬ ‫به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان نیگه‌رانن له‌ئاینده‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و ترسیان هه‌یه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫ناكۆكیه‌كانی‌ ناوخۆی‌ ئه‌و حزبه‌‪،‬‬ ‫هه‌لی‌ زیاتر بۆ "ده‌ستتێوه‌ردانی‌"‬ ‫ئێرانیه‌كان بڕه‌خسێنێت‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیشیه‌وه‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ ترسی‌ خۆی‌ له‌قۆناغی‌‬ ‫دوای‌ تاڵه‌بانی‌ نه‌شاردوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫له‌باره‌ی‌ ته‌ندروستیه‌كه‌یشیه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌گاڵته‌جاڕیه‌وه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬پێم وتوه‌‬ ‫دۆڵمه‌ بخوات"‪ .‬مه‌سرور بارزانیش‬ ‫پێیوایه‌‪" ،‬ئێران هیچ شتێك ناكات‬ ‫به‌هێزبوونی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫تێدابێت"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ كه‌ له‌الیه‌ن پێگه‌ ‌‬ ‫ره‌سمی‌ ویكیلیكسه‌وه‌ باڵوكراوه‌ته‌وه‌و‬ ‫كۆپیه‌كی‌ ده‌س���ت ئاوێن��� ‌ه كه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئام���اژ‌ه به‌نیگه‌رانیه‌كان���ی‌ پارت��� ‌‬ ‫كراو‌ه له‌ب���اره‌ی‌ ئاینده‌ی‌ یه‌كێتیه‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌وچوارچێوه‌یه‌شدا نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ربڕی���وه‌ له‌باره‌ ‌‬ ‫نیگه‌رانی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫"به‌هێزی���ی‌‌و یه‌كگرتوی���ی‌ یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی مردنی‌ ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌‪،‬‬ ‫له‌حاڵه‌ت ‌‬ ‫یاخود په‌ككه‌وتنیدا"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ ك���ه‌ مێژووه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ‪ ،2008‬تێیدا‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫هات���ووه‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‌ جیابوون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوخۆی���ی یه‌كێت���ی‌‌و نه‌بوون��� ‌‬ ‫ی روون‌و ئاش���كرا‪،‬‬ ‫جێگره‌وه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نێچیرڤان وتی‌‪" ،‬ئه‌م پاشاگه‌ردانیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌وهۆی���ه‌وه‌ دروس���ت ده‌بێت‪ ،‬هه‌ل ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ب���ۆ ئێران ده‌ڕه‌خس���ێنێت ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كاروب���ار ‌‬ ‫ده‌س���تتێوه‌ردانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوخ���ۆی‌ یه‌كێت���ی‌‌و پارێ���زگا ‌‬ ‫س���لێمانیدا زیاتر ببێت‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ته‌ندروستی‌ تاڵه‌بانییش‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫به‌گاڵته‌جاڕیه‌و‌ه وتی‌‪ ،‬پێموتوه‌ دۆڵم ‌ه‬ ‫بخوات"‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا‬ ‫ی دیكه‌ كراو‌ه‬ ‫ئاماژ‌ه به‌كۆبوونه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ هه‌مانس���اڵ له‌نێوان به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مریكاو مه‌سرور بارزانی‌‪ ،‬به‌رپرس ‌‬ ‫ئه‌وكاتی‌ ئاژانس���ی‌ پاراس���تنی‌ سه‌ر‬ ‫به‌پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌ كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجام���دراوه‌و تێیدا ناوبراو ئاماژه‌ ‌‬ ‫به‌وه‌ كردوه‌ كه‌ "ئێران هیچ ش���تێك‬ ‫ناكات ب���ۆ به‌هێزبوونی‌ كورد یاخود‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی خ���ۆی‌ به‌كارده‌هێنێت بۆ‬ ‫هه‌ژمون��� ‌‬ ‫ده‌ستتێوه‌ردان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌س���رور‪ ،‬په‌یوه‌ند ‌‬ ‫"به‌بۆچوون��� ‌‬ ‫ئێ���ران له‌گ���ه‌ڵ كورده‌كان���ی‌ عێراق‬ ‫تاكتیكیه‌و زۆر ل���ه‌رزۆك‌و جیاوازتر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ش���یعه‌كان ‌‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌كان ‌‬ ‫ی به‌وه‌ش‬ ‫خوارووی‌ عێراق‪ .‬ئام���اژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كرد كه‌ ئێران زۆر چاالكه‌ له‌پارێزگا ‌‬ ‫سلێمانیدا"‪ .‬مه‌سرور بۆچوونی‌ وابوو‬

‫كه‌ ئێران حس���اباتی‌ سیاسیی‌ خۆ ‌‬ ‫ی ‬ ‫ی‬ ‫له‌ناوچه‌ك���ه‌دا له‌س���ۆنگه‌ی‌ الوازی ‌‬ ‫پێگ���ه‌ی‌ ئه‌مریكاوه‌ پی���اد‌ه ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و پێیواب���وو كه‌ ناس���ه‌قامگیر ‌‬ ‫ی ‪-2003‬ه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫عێ���راق ل��� ‌ه س���اڵ ‌‬ ‫ی ئه‌مریكا‬ ‫شكس���تی‌ سیاس���ه‌ته‌كان ‌‬ ‫له‌الیه‌ن ئێرانه‌و‌ه ته‌ماش���ا ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ده‌س���تكه‌وت ‌ه‬ ‫به‌هه‌مانش���ێو‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ حزب���واڵ له‌لوبن���ان‌و‬ ‫حه‌ماس له‌غه‌ز‌ه وه‌ك سه‌ركه‌وتن بۆ‬ ‫تاران لێی‌ ده‌ڕوانرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫نیگه‌رانیه‌كان���ی‌ پارت���ی‌ له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران له‌كاروبار ‌‬ ‫ده‌س���تتێوه‌ردان ‌‬ ‫ی هه‌رێم‌و یه‌كێتی‌ له‌كاتێكدایه‌‪،‬‬ ‫ناوخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوبه‌ش��� ‌‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو وه‌فدێك ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ س���ه‌ردانی‌ تارانیان‬ ‫ی ئه‌و واڵت ‌ه‬ ‫كردو له‌گه‌ڵ به‌رپرس���ان ‌‬ ‫چه‌ن���د ته‌وه‌رێكی���ان تاووتوێكردوو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه به‌پێی‌ زانیاریی���ه‌كان‪ ،‬بارودۆخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوخ���ۆی‌ یه‌كێت���ی‌‌و مه‌س���ه‌له‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫پێكهێنانی‌ كابینه‌ی‌ نوێ ‌‬ ‫ی باس‌و‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫هه‌رێ���م ت���ه‌وه‌ر ‌‬ ‫خواسه‌كانیان بووه‌‪.‬‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ده‌ق ‌‬ ‫ئای‌ دی‌‪:‬‬ ‫بابه‌ت‪ :‬به‌رپرسی‌ پاراستنی‌ پارتی‌‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت‪ ،‬نێچیرڤ���ان‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئێرانه‌وه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخانه‌ی‌ به‌غدا‬ ‫ی ‪2008‬‬ ‫به‌روار‪14 :‬ی‌ حوزه‌یران ‌‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫‪08BAGHDAD1794‬‬

‫نیگه‌رانیه‌كان ‌ی‬ ‫پارتی‌ له‌باره‌ ‌ی‬ ‫ده‌ستتێوه‌ردان ‌ی‬ ‫ئێران له‌كاروبار ‌ی‬ ‫ناوخۆی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫یه‌كێت ‌ی له‌كاتێكدایه‌‪،‬‬ ‫هه‌فته‌ ‌ی رابردو‬ ‫وه‌فدێكی‌ هاوبه‌ش ‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارت ‌ی‬ ‫سه‌ردانی‌ تارانیان‬ ‫كردو له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌و‬ ‫واڵت ‌ه چه‌ند‬ ‫ته‌وه‌رێكیان‬ ‫تاووتوێكردوو‌ه‬

‫پوخته‌‪:‬‬ ‫ی له‌ب���اره‌ی‌ كاردانه‌وه‌كان���ی‌ ئێ���ران‬ ‫ی ‪‌ 11‬‬ ‫ی رۆژ ‌‬ ‫له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رامبه‌ر قوڵبونه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندیه‌كان ‌‬ ‫ی ‪ 2008‬له‌گه‌ڵ راوێژكار ‌‬ ‫حوزه‌یران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ااڵ‪ ،‬تۆم���اس كراجێس���كی‌ ب���ۆ نێوان ئه‌مریكاو عێ���راق‪ ،‬په‌یوه‌ند ‌‬ ‫تاوتوێكردن���ی‌ كاردان���ه‌وه‌ی‌ ك���ورد ئێ���ران له‌گ���ه‌ڵ كوردان���ی‌ عێ���راق‌و‬ ‫ی‬ ‫ی تێڕوانین���ی‌ ئێ���ران بۆ سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر راپۆرتی‌ سه‌ره‌تایی‌ یونام ‌‬ ‫ی ئه‌مری���كا له‌ناوچه‌ك���ه‌دا‪ .‬ه���اوكات‬ ‫ی چۆنیه‌تی‌ چاره‌س���ه‌ركردن ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫س���نوری‌ ناوچ���ه‌ دابڕێن���راوه‌كان‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی‌ دیك���ه‌ی‌ جیادا‌و‬ ‫ی ‪12‬ی‌ حوزه‌ی���ران‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫ی له‌رۆژ ‌‬ ‫مه‌سرور بارزانی‌‪ ،‬به‌رپرسی‌ ئاژانس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی بارزان���ی‌‪ ،‬س���ه‌رۆك ‌‬ ‫پاراستنی‌ س���ه‌ر به‌پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان نیگه‌رانی‌ خۆ ‌‬ ‫كوردس���تان بۆچوونی‌ خۆی‌ نیشاندا هه‌رێم ‌‬

‫ی‬ ‫ی ئه‌گه‌ری‌ زیادبوون ‌‬ ‫ی له‌باره‌ ‌‬ ‫ده‌ربڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران له‌كاروبار ‌‬ ‫ده‌س���تتێوه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوخ���ۆی‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تمان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان‌و ئه‌گه‌ری‌ له‌جوڵه‌كه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌ س���ه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫عێراق‌و رودانی‌ پاش���اگه‌ردانی‌ له‌ناو‬ ‫یه‌كێتیدا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫به‌رپرسی‌ ئاژانسی‌ پاراستن ‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تان‪ ،‬مه‌س���رور‬ ‫ی خۆی‌ نیشاندا‬ ‫ی سه‌رس���وڕمان ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی ره‌تكردن���ه‌وه‌ ئاش���كراو‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راسته‌وخۆكانی‌ ئێران بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی (س���ه‌وفا) له‌نێوان‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ ‌‬ ‫ئه‌مری���كاو عێراقدا ك��� ‌ه تایبه‌ته‌ ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئیداره‌دان���ی‌ مان���ه‌وه‌ی‌ س���ه‌ربازان ‌‬ ‫ئه‌مری���كا له‌عێ���راق‪ .‬راش���یگه‌یاند‪،‬‬ ‫راگه‌یاندن���ی‌ ئ���ه‌و رێككه‌وتننامه‌ی ‌ه‬ ‫زیات���ر له‌فه‌رمانێ���ك ده‌چ���وو ك��� ‌ه‬ ‫درابێت به‌س���ه‌ر حكومه‌تی‌ عێراقدا‪.‬‬ ‫مه‌س���رور باس���ی‌ له‌وه‌ش ك���رد كه‌‬ ‫ی ئێران به‌رێككه‌وتننام ‌ه‬ ‫پابه‌ندنه‌بوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌تۆم ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كان���ی‌ ب���وار ‌‬ ‫وێ���ڕای‌ گوش���ار‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مری���كاو یه‌كێت ‌‬ ‫بانگه‌وازه‌كان��� ‌‬ ‫ئه‌وروپ���ا‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌وڵه‌كانی‌ تاران‬ ‫بۆ ش���ێواندنی‌ س���ه‌قامگیری‌ عێراق‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ پش���تگیركردنی‌ میلیش���یا‬ ‫چه‌كداره‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬له‌یاریه‌ك ده‌چێت‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ ئێ���ران خه‌ریكیه‌ت���ی‌‪ .‬ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌وه‌ش كرد كه‌ ئێران پشودرێژییه‌ك ‌‬ ‫ی هه‌یه‌و پێویست ده‌كات‬ ‫له‌ڕاده‌به‌ده‌ر ‌‬ ‫ی بۆ ره‌وان ‌ه بكرێت‪ ،‬تا‬ ‫ی به‌هێز ‌‬ ‫په‌یامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ناچاربكرێت چیتر ده‌ست له‌كاروبار ‌‬ ‫ناوخۆی‌ عێراق وه‌رنه‌دات‪.‬‬ ‫مه‌س���رور بۆچوونی‌ وابوو ك ‌ه ئێران‬ ‫ی له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫ی سیاسیی‌ خۆ ‌‬ ‫حسابات ‌‬ ‫ی ئه‌مریكاو‌ه‬ ‫ی پێگه‌ ‌‬ ‫ی الوازی ‌‬ ‫له‌سۆنگه‌ ‌‬ ‫پی���اد‌ه ده‌كات‪ .‬ئ���ه‌و پێیواب���وو كه‌‬ ‫ی ‪-2003‬‬ ‫ی عێراق له‌ساڵ ‌‬ ‫ناسه‌قامگیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ه‌و‌ه وه‌ك شكس���تی‌ سیاس���ه‌ته‌كان ‌‬ ‫ئه‌مریكا له‌عێراق ته‌ماش���ا ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ده‌س���تكه‌وت ‌ه‬ ‫به‌هه‌مانش���ێو‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ حزب���واڵ له‌لوبن���ان‌و‬ ‫حه‌ماس له‌غه‌ز‌ه وه‌ك سه‌ركه‌وتن بۆ‬

‫ی ده‌ڕوانرێت‪.‬‬ ‫تاران لێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌س���رور‪ ،‬په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌بۆچوون ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ئێ���ران له‌گ���ه‌ڵ كورده‌كان��� ‌‬ ‫تاكتیكیه‌و زۆر ل���ه‌رزۆك‌و جیاوازتر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ش���یعه‌كان ‌‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌كان ‌‬ ‫خواروی‌ عێراق‪ .‬ئێران هیچ ش���تێك‬ ‫ناكات ب���ۆ به‌هێزبوونی‌ كورد یاخود‬ ‫ی هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاننه‌دان��� ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش له‌ترس��� ‌‬ ‫ی ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌ خۆی‌‪،‬‬ ‫كورده‌كان��� ‌‬ ‫ی به‌كارده‌هێنێت‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫به‌ڵكو هه‌ژمون ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ ده‌س���تتێوه‌ردان‪ .‬له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ بازرگان���ی‌‌و جوگرافیه‌وه‌‪،‬‬ ‫مه‌سرور ئاماژه‌ی‌ به‌و‌ه كرد كه‌ ئێران‬ ‫زۆر چاالكه‌ له‌پارێزگای‌ س���لێمانیدا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ئێران خۆی‌ ب���ه‌دوور ده‌گرێت له‌هه‌ر‬ ‫ی سه‌ربازیی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫روبه‌ڕوبوونه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئێراندا‪.‬‬ ‫ی حوزه‌یراندا‬ ‫له‌كۆبوون���ه‌وه‌ی ‪‌ 12‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ راوێ���ژكار كراجێس���كی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬نێچیرڤ���ان بارزان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌باره‌ ‌‬ ‫نیگه‌رانی‌ خ���ۆی‌ ده‌رب���ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌هێزی���ی‌‌و یه‌كگرتوی���ی‌ یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نیش���تمانی‌ كوردس���تان له‌حاڵه‌ت ‌‬ ‫مردنی‌ ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌‪ ،‬س���ه‌رۆك‬ ‫كۆماری‌ عێراق یاخود په‌ككه‌وتنیدا‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ جیابوون���ه‌وه‌ی‌ ناوخۆیی‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و نه‌بوون���ی‌ جێگره‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫روون‌و ئاش���كرا‪ ،‬نێچیرڤ���ان وت���ی‌‪،‬‬ ‫ی به‌وهۆیه‌و‌ه‬ ‫"ئ���ه‌م پاش���اگه‌ردانیه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه بۆ ئێران‬ ‫دروست ده‌بێت‪ ،‬هه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڕه‌خسێنێت كه‌ ده‌ستتێوه‌ردانه‌كان ‌‬ ‫له‌كاروب���اری‌ ناوخ���ۆی‌ یه‌كێت���ی‌‌و‬ ‫پارێ���زگای‌ س���لێمانیدا زیاتر ببێت‪.‬‬ ‫ی تاڵه‌بانییش‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ته‌ندروست ‌‬ ‫نێچیرڤ���ان به‌گاڵته‌جاڕی���ه‌و‌ه وتی‌‪،‬‬ ‫"پێموتوه‌ دۆڵم��� ‌ه بخوات"‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫جه‌ختیك���رده‌و‌ه ك ‌ه مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌به‌هێ���زی‌ له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ پارت��� ‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تاندایه‌‪ ،‬وتیشی‌‪،‬‬ ‫"ره‌نگ��� ‌ه له‌یه‌كێتی‌ زیاتر دوعای‌ خێر‬ ‫ی بكه‌ین"‪.‬‬ ‫بۆ ته‌ندروستی‌ تاڵه‌بان ‌‬

‫ده‌سه‌اڵتی‌ میرو ئاغاو به‌گزاده‌كان به‌ره‌و كاڵبوونه‌وه‌ ده‌چێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫به‌شێك له‌هاواڵتیانی‌ ده‌ڤه‌ری سۆران‬ ‫جه‌خت له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ده‌مێكه‌‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌یان هۆگریی‌ بۆ میرو ئاغاو‬ ‫به‌گزاده‌كان به‌سه‌رچووه‌و له‌ئێستادا‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ زۆر گۆڕاوه‌‪ .‬له‌به‌رامبه‌ریشدا‬ ‫ئاغایه‌ك دان به‌وه‌دا ده‌نێت كه‌ رۆڵی‬ ‫ئاغاو میرو به‌گه‌كان زۆر كه‌مبۆته‌وه‌‬ ‫له‌ناوچه‌ی سۆراندا‪ ،‬به‌اڵم وه‌كو‬ ‫ره‌مزێكیش ماونه‌ته‌وه‌و له‌نێو خه‌ڵكدا‬ ‫هێشتا رێزی خۆیان هه‌ر ماوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ڤه‌ری س���ۆران له‌كۆنداو تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫پێش روخانی رژێمی به‌عس���یش‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫بووه‌ له‌و ناوچان���ه‌ی كه‌ مۆركێكی زۆری‬ ‫عه‌ش���ائیری پێوه‌ دیاربووه‌و ئاغاو میرو‬ ‫به‌گه‌كان له‌و ناوچه‌یه‌دا خه‌ڵكیان له‌ده‌ور‬ ‫كۆبۆت���ه‌وه‌و خ���اوه‌ن ده‌س���ه‌اڵتێكی زۆر‬ ‫بوون‪ .‬ب���ه‌اڵم وه‌ك هاواڵتیان ئاماژه‌ی‌ بۆ‬ ‫ده‌كه‌ن له‌ئێس���تادا ئه‌و رۆڵه‌یان نه‌ماوه‌و‬ ‫ئه‌و نه‌ریت���ه‌ به‌ره‌و كاڵبوون���ه‌وه‌ چووه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگای ك���وردی خه‌ریكه‌ ئه‌و قۆناغه‌‬ ‫تێده‌په‌ڕێنێت‪.‬‬ ‫له‌و باره‌ی���ه‌وه‌ مس���ته‌فا گه‌اڵڵه‌یی كه‌‬ ‫نیش���ته‌جێی س���ۆران ‌ه له‌لێدوانێك���دا بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ وتی "نه‌مانی ده‌سه‌اڵتی ئاغایه‌تی‬ ‫كردنه‌وه‌ی ده‌روازه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌ به‌سه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌دا‪ ،‬چونك���ه‌ كۆمه‌ڵگای كوردی‬ ‫باج���ی زۆری داوه‌ له‌س���ه‌رده‌می حوكمی‬ ‫ده‌ره‌به‌گایه‌تی���دا‪ ،‬كاڵبوون���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی خه‌ڵك���ه‌‪.‬‬ ‫هه‌س���تده‌كه‌م ئێس���تا له‌فك���ری خه‌ڵكی‬ ‫ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌و به‌ش���ی زۆری تاكی كوردی‬ ‫زۆر كاڵبۆته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ته‌واوی كۆتایی‬ ‫پێنه‌هاتوه‌"‪.‬‬

‫مس���ته‌فا نایش���ارێته‌وه‌ كه‌ ئه‌و روحه‌‬ ‫ئاغایه‌تی‌و ده‌ره‌به‌گیی���ه‌ له‌ناخی ئه‌واندا‬ ‫نه‌م���ردووه‌‪" ،‬ب���ه‌اڵم له‌م���ڕۆی دونی���ای‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیادا زه‌حمه‌ته‌ ئه‌مه‌ زۆر جێگه‌ی‬ ‫ببێته‌وه‌و مێژووش بۆ دواوه‌ ناگه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫چینی ده‌سترۆیش���توی ناو پێكهاته‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌ڤه‌ری سۆران‪ ،‬له‌سه‌رده‌می‬ ‫كۆندا زیاتر گوزارش���تی‌ كردووه‌ له‌ئاغا‪،‬‬ ‫میر‪ ،‬به‌گزاده‌و چه‌ند پێكهاته‌یه‌كی دیكه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م پێكهاتانه‌ش دابه‌ش بووبوون س���ه‌ر‬ ‫ناوچه‌كان���ی باڵه‌كایه‌ت���ی‪ ،‬مێرگه‌س���ور‪،‬‬ ‫ره‌وزان���دزو چه‌ن���د ش���وێنێكی دیك���ه‌ی‬ ‫ده‌ڤه‌ره‌كه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ڕێبوار عه‌بدواڵ دانیشتویه‌كی‌‬ ‫دیك���ه‌ی‌ ده‌ڤه‌ره‌كه‌یه‌و پێیوایه‌ "ئێس���تا‬ ‫تاك���ی ك���ورد له‌قۆناغێك���ی جیاوازت���ر‬ ‫ده‌ژی���ت‪ ،‬تا راده‌یه‌ك ل���ه‌رووی داهاته‌وه‌‬ ‫خاوه‌ن داهاتێكی س���ه‌ربه‌خۆیه‌‪ .‬خه‌ریكه‌‬ ‫پ���ێ ده‌نێته‌ ئاس���تێكی تر كه‌ ئاس���تی‬ ‫هۆش���یاریی‌و خوێنده‌وارییه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش له‌م‬ ‫قۆناغه‌دا ئاس���ان نییه‌ خه‌ڵك چاو ببڕێته‌‬ ‫ده‌ستی ده‌ره‌به‌گ بۆ ئه‌وه‌ی بژیت‪ .‬چونكه‌‬ ‫ئه‌م قۆناغه‌ تێپه‌ڕیوه‌و ئاس���تی بیروڕای‬ ‫تاك���ه‌كان به‌جۆرێكی تر گۆڕانی به‌س���ه‌ر‬ ‫هاتووه‌ بۆیه‌ ئه‌مه‌ كاڵبووه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫رێبوار پێیوایه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م دۆخه‌ لێره‌و‬ ‫له‌وێ مابێت‪ ،‬ئه‌وا حزبه‌كانی‌ ناو ده‌سه‌اڵت‬ ‫ناهێڵن ئه‌مه‌ كۆتایی پێبێت‪ ،‬ئه‌و نموونه‌‬ ‫ب���ۆ وته‌كانی‌ ده‌هێنێت���ه‌وه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬بۆ‬ ‫نموونه‌ هه‌ردو ح���زب (یه‌كێتی‌‌و پارتی‌)‬ ‫خاوه‌ن���ی مه‌كته‌بی كۆمه‌اڵیه‌تین‌و به‌زۆری‬ ‫كه‌سانی وه‌ك میرو به‌گ‌و ئاغاكان رۆڵیان‬ ‫ل���ه‌م بابه‌ت���ه‌دا هه‌یه‌و زۆرجار ش���وێنی‬ ‫یاساش ده‌گرنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا هاواڵت���ی ش���وان باپی���ر‬ ‫هۆكاری‌ كاڵبوونه‌وه‌ی‌ رۆڵ‌و ده‌س���ه‌اڵتی‌‬

‫ئێستا تاكی‬ ‫كورد له‌قۆناغێكی‬ ‫جیاوازتر ده‌ژیت‪،‬‬ ‫تا راده‌یه‌ك‬ ‫له‌رووی داهاته‌وه‌‬ ‫خاوه‌ن داهاتێكی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیه‌‪.‬‬ ‫خه‌ریكه‌ پێ ده‌نێت ‌ه‬ ‫ئاستێكی تر ك ‌ه‬ ‫ئاستی هۆشیاریی‌و‬ ‫خوێنده‌وارییه‌‬ ‫ده‌ره‌به‌گایه‌ت���ی‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌لۆژیا‪" ،‬چونكه‌ پێشتر‬ ‫خه‌ڵكی كوردس���تان به‌ش���ێك نه‌بوو له‌و‬ ‫جیهان���ی ته‌كنه‌لۆژیایه‌‪ .‬هۆكارێكی‌ تریش‬ ‫به‌رزبوونه‌وه‌ی‌ ئاستی‌ هۆشیاری تاكه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا مش���یر سه‌عید ئه‌سعه‌د‬ ‫ئاغا‪ ،‬كه‌ بنه‌ماڵه‌كه‌یان یه‌كێكه‌ له‌ئاغاكانی‬

‫ده‌ڤه‌ری سۆران‬ ‫سنوری ده‌ڤه‌ری سۆران‪ ،‬له‌لێداونێكدا بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ نایش���ارێته‌وه‌ كه‌ مه‌سه‌له‌ی‌ میرو‬ ‫ب���ه‌گ‌و ئاغاكان هاوش���ێوه‌ی په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫كۆمه‌اڵتیه‌كان گۆڕانی "زۆر زه‌قی به‌سه‌ردا‬ ‫هاتووه‌" له‌ناوچه‌ی سۆران‌و وتی‪ " :‬میرو‬ ‫ئاغاو به‌گه‌كان له‌س���ه‌رده‌می پێش���تردا‬ ‫ده‌وری دادگاو پۆلیس���یان دی���وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌حوكمی ئه‌و گۆڕانكاریانه‌ی كه‌ به‌س���ه‌ر‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاکۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیدا هاتووه‌‪ ،‬ئه‌و ڕۆڵه‌یان‬ ‫ت���ا ڕاده‌یه‌كی زۆر ب���ه‌ره‌و نه‌مان چووه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا په‌یوه‌ندی ئاغاو‬ ‫ره‌عیه‌ت‌و عه‌شیره‌كه‌ته‌ش���ی گۆڕانكاری‬ ‫به‌س���ه‌ردا هات���ووه‌و ب���ه‌ره‌و كاڵبوونه‌وه‌‬ ‫چووه‌"‪.‬‬ ‫مش���یر س���ه‌عید ئاغ���ا وێ���ڕای ئ���ه‌و‬ ‫دانپێدانان���ه‌‪ ،‬له‌هه‌مان كات���دا جه‌ختیش‬

‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ س���ه‌رجه‌م‬ ‫ئه‌و می���رو ئاغایانه‌ی كه‌ پێش���تر "رۆڵی‬ ‫ئیجابیی���ان بینی���وه‌ له‌چاره‌س���ه‌ركردنی‬ ‫گرف���ت‌و كه‌مكردن���ه‌وه‌ی ئێ���ش‌و ئازاری‬ ‫خه‌ڵك‌و لێیان جیانه‌بوونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫له‌ج���ۆره‌كان تا ئێس���تاش له‌نێو خه‌ڵك‬ ‫ره‌مزێتیه‌كیان ماوه‌و ڕێزیان له‌ناو خه‌ڵك‬ ‫ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌وریان وه‌ك جاران نیه‌"‪.‬‬

‫سوپاس‌و رونکردنه‌و‌ه‬ ‫کاو‌ه محه‌مه‌د ک ‌ه گۆشه‌ی "ته‌ماشا"ی ده‌نوسی بوه‌ به‌کاندیدی گۆڕان له‌به‌رئه‌وه‌ گۆشه‌که‌ی له‌ئاوێن ‌ه کۆتایی پێهات له‌گه‌ڵ رێزو سوپاس‌و ده‌ستخۆشیمان بۆ به‌ڕێزیان ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫درێژایی سااڵنی رابردو هاوکاری ئاوێن ‌ه بوه‌‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫مه‌سیحییه‌كان ‌ی عێراق به‌رێگه‌ ‌ی جوله‌كه‌كاندا ده‌ڕۆن‬

‫له‌ ده‌ ساڵی‌ رابردودا یه‌ك ملیۆن هاواڵتی‌ مه‌سیحی‌ عێراقیان به‌جێهێشتوه‌‬ ‫ ئا‪ :‬یاسین ته‌ها‬ ‫تا سااڵن ‌ی چله‌كانیش جووله‌ك ‌ه عێراقی‌‌و‬ ‫كوردستانییه‌كان ده‌وروبه‌ر ‌ی (‪)%2,5‬‬ ‫دانیشتوان ‌ی عێراقیان پێكده‌هێنا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا ژماره‌یان له‌سه‌رانسه‌ر ‌ی‬ ‫ئه‌م واڵته‌دا له‌په‌نجه‌كان ‌ی هه‌ردوو‬ ‫ده‌ست تێپه‌ڕ ناكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر كۆچی‌‬ ‫مه‌سیحییه‌كان ‌ی عێراقیش به‌شێوه‌ ‌ی‬ ‫ئێستا به‌رده‌وام بێت هیچ دوور نیی ‌ه‬ ‫ئه‌وانیش وه‌كو جوله‌كه‌كان ‌ی پێشینه‌یان‬ ‫ببن ‌ه به‌شێك له‌مێژوو رابردوو ‌ی عێراق‪.‬‬ ‫به‌پێ ‌ی گێڕانه‌و‌ه مه‌سیحییه‌كان‪ ،‬واڵت ‌ی‬ ‫عێ���راق‌و ناوچ���ه‌ ‌ی میزۆپۆتامیا (نێوان‬ ‫دوو روب���ار) ه���ه‌ر له‌چاخ��� ‌ی یه‌كه‌م���ی‌‬ ‫زاینی‌‌و له‌سه‌رده‌م ‌ی نێردراوه‌كان ‌ی خود ‌ی‬ ‫پێغه‌مبه‌ر مه‌س���یحدا به‌ئاین ‌ی مه‌س���یح ‌ی‬ ‫ئاش���نابوون‪ .‬به‌ش ‌ی زۆر ‌ی ئه‌وانه‌ش ‌ی ئه‌م‬ ‫ئاینه‌ی���ان بێ چه‌ندوچۆن وه‌رگرتوو‌ه ئه‌و‬ ‫جووله‌كان ‌ه بوون ك ‌ه له‌میانه‌ ‌ی هێرش��� ‌ی‬ ‫ئاشوریدا بۆ سه‌ر شانشینه‌كان ‌ی جووله‌ك ‌ه‬ ‫له‌فه‌له‌س���تین راپێچ ‌ی عێراق‌و كوردستان‬ ‫كرابوون‪.‬‬ ‫له‌پ���اش له‌شكركێش���ی ‌ی عه‌ره‌ب��� ‌ه‬ ‫موس���وڵمانه‌كانیش بۆ عێ���راق‌و ناوچ ‌ه‬ ‫كوردنش���ینه‌كان‌و به‌درێژای��� ‌ی چاخ��� ‌ه‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كانیش‪ ،‬مه‌س���یحییه‌كان‬ ‫پارێزگارییان له‌ب���وون‌و كلتورو ته‌نانه‌ت‬ ‫سروت ‌ه ئاینییه‌كانیشیان كردوه‌و هیچ كات‬ ‫له‌مێژوودا تووش��� ‌ی كۆچكردن ‌ی به‌كۆمه‌ ‌ڵ‬ ‫نه‌بوون‪ ،‬به‌اڵم به‌ته‌نها له‌ماوه‌ ‌ی د‌ه ساڵ ‌ی‬ ‫رابردوودا زیاتر ل ‌ه یه‌ك ملیۆن كه‌س���یان‬ ‫ناچاربوون هه‌ڵبێن له‌عێ���راق‌و رووبكه‌ن ‌ه‬ ‫واڵتان ‌ی ده‌وروبه‌رو ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫به‌پێ��� ‌ی دوا ئام���ار ‌ی كۆمه‌ڵه‌یه‌ك��� ‌ی‬ ‫مافپ���ه‌روه‌ر ‌ی عێراق��� ‌ی ك��� ‌ه له‌واڵت��� ‌ه‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان��� ‌ی ئه‌مه‌ری���كاو‌ه ب���ه‌ورد ‌ی‬ ‫چاودێ���ر ‌ی دۆخ ‌ی عێراق ده‌كات‪ ،‬ژماره‌ ‌ی‬ ‫مه‌س���یحییه‌كان ‌ی عێراق ل ‌ه یه‌ك ملیۆن‌و‬ ‫(‪ )600‬ه���ه‌زار كه‌س���ه‌و‌ه دابه‌زی���و‌ه بۆ‬ ‫(‪ 600‬ـ ‪ )700‬هه‌زار كه‌س‌و ئه‌وانه‌ش���یان‬ ‫ك ‌ه كۆچی���ان نه‌ك���ردو‌ه "له‌بارودۆخێك ‌ی‬ ‫ناهه‌موار ‌ی ئابوری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیدا ده‌ژین‬ ‫ك ‌ه هان ‌ی مانه‌وه‌یان نادات له‌واڵت"‪.‬‬

‫هه‌مووكات عێراق به‌و‌ه ناس���راو بوو‌ه‬ ‫ك��� ‌ه مۆزه‌خانه‌ ‌ی كلتورو ئای���ن‌و نه‌ته‌و‌ه‬ ‫جیاجیاكانه‌‪( :‬موس���وڵمان‪ ،‬جووله‌كه‌‪،‬‬ ‫س���ریان‪ ،‬كل���دان‪ ،‬ئاس���وری‌‪ ،‬ئه‌رمه‌ن‪،‬‬ ‫ئێزدی‌‪ ،‬س���ابیئه‌ ‌ی مه‌ندایی‌‪ ،‬ش���ه‌به‌ك‪،‬‬ ‫توركم���ان‪ ،‬ك���ورد ‌ی فه‌یل���ی‌‪ ،‬كاكه‌یی‌‪،‬‬ ‫به‌هایی‌‌و زه‌رده‌ش���تی‌)‪ ،‬به‌اڵم له‌س���ایه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و توندوتیژیی ‌ه خوێناوییه‌ ‌ی ئه‌م واڵته‌ ‌ی‬ ‫گرتوه‌ته‌و‌ه بۆت��� ‌ه دۆزه‌خێك بۆ كه‌مین ‌ه‬ ‫ئاینی���ه‌كان‪ ،‬توش��� ‌ی ته‌نگه‌تاوك���ردن‌و‬ ‫بێزارك���ردن‌و س���ه‌ره‌نجام ناچاركردنیان‬ ‫به‌جێهێش���تن ‌ی واڵت بونه‌ته‌وه‌‌و به‌مه‌ش‬ ‫خه‌ریك ‌ه واڵت یه‌كالده‌بێته‌و‌ه بۆ پێكهات ‌ه‬ ‫گ���ه‌وره‌و س���ه‌ره‌كییه‌كان‌و تایبه‌تمه‌ندی ‌ی‬ ‫فره‌ی ‌ی له‌ده‌س���تده‌دات‌و ب���ه‌ڕا ‌ی هه‌ندێ‬ ‫له‌چاالكوانه‌كانی���ش "ئه‌م��� ‌ه زیان��� ‌ه بۆ‬ ‫زۆرینه‌‪ ،‬به‌ر له‌وه‌ ‌ی مه‌ترس���ی‌‌و هه‌ڕه‌ش ‌ه‬ ‫بێت بۆ سه‌ر كه‌مینه‌كان"‪.‬‬ ‫وه‌نه‌ب���ێ ئ���ه‌م به‌ئامانجكردن��� ‌ه ته‌نها‬ ‫جگ��� ‌ه له‌وانه‌ش رێكخراوه‌ك ‌ه باس له‌و‌ه‬ ‫تایب���ه‌ت بێت به‌مه‌س���یحییه‌كان‪ ،‬به‌ڵك ‌ه‬ ‫له‌میانه‌ ‌ی ئه‌و دۆخ ‌ه ئاڵۆزه‌ ‌ی ك ‌ه زۆربه‌ ‌ی ده‌كات له‌ماوه‌ ‌ی رابردوودا بانگهێش���ت ‌ی‬ ‫ناوچه‌كان ‌ی عێراق ‌ی گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬س���ابیئ ‌ه زۆر باڵوكراوه‌ت���ه‌و‌ه ب���ۆ بایكۆتكردن��� ‌ی‬ ‫مه‌نداییه‌كان ك ‌ه ماوه‌ ‌ی دوو هه‌زار س���اڵ ‌ه هه‌مه‌الیه‌نه‌ ‌ی مه‌سیحییه‌كان‌و زۆرجاریش‬ ‫له‌رۆخ��� ‌ی روباره‌كان��� ‌ی دیجل���ه‌و فورات تانه‌و ته‌شه‌ری زۆریان لێدراوه‌‪ ،‬به‌ده‌ست‬ ‫پارێزگاریی���ان له‌ئاین‌و كلت���ور ‌ی خۆیان جیاكاری ‌ی ره‌گه‌زییه‌و‌ه گیرۆده‌ن‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫كردو‌ه ئێستا له‌به‌رده‌م مه‌ترس ‌ی "پاكتاو ‌ی وایك���ردو‌ه هه‌س���ت به‌غورب���ه‌ت‌و ترس‬ ‫بكه‌ن له‌واڵت ‌ی خۆیان و له‌شارێك ‌ی وه‌كو‬ ‫رۆشنبیری‌‌و ره‌گه‌زیدان"‪.‬‬ ‫به‌پێ��� ‌ی راپۆرت��� ‌ه نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌كان موس���ڵدا گروپ ‌ه چه‌كدار‌ه توندڕه‌وه‌كان‬ ‫ئه‌و س���ابیئ ‌ه مه‌نداییانه‌ ‌ی ك ‌ه له‌كوشتن‌و داوا ‌ی پشكێك ده‌كه‌ن له‌به‌ها ‌ی فرۆشتن ‌ی‬ ‫كۆچكردن به‌جێماون‪ ،‬ژماره‌یان ل ‌ه س��� ‌ێ خانووه‌كانیاندا‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاو‌ه ئه‌منییه‌كان��� ‌ی عێ���راق‬ ‫هه‌زار ك���ه‌س تێپه‌ڕ ن���اكات‪ .‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئه‌م تایفه‌ی��� ‌ه توێژێك ‌ی ده‌س���تڕه‌نگین‌و ئاش���كرایانكردو‌ه له‌س���اڵ ‌ی (‪)2013‬دا‬ ‫به‌رهه‌مهێن ‌ی عێراق بوون‪ .‬سااڵنێكی‌ زۆر چوارد‌ه هاواڵت ‌ی مه‌س���یح ‌ی ك���وژراون‌و‬ ‫بازرگانی‌‌و پیشه‌سازی ‌ی زیڕیان له‌ده‌ستدا به‌م���ه‌ش ژم���اره‌ی‌ قوربانییه‌كان��� ‌ی ئه‌م‬ ‫ب���ووه‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت ل ‌ه باش���ور ‌ی عێراق‌و پێكهاته‌ی ‌ه ك��� ‌ه گه‌وره‌تری���ن كه‌مایه‌ت ‌ی‬ ‫ئاین��� ‌ی عێراق ب���وو‌ه له‌پ���اش (‪)2003‬‬ ‫شار ‌ی به‌غدا‪.‬‬ ‫راپۆرت��� ‌ی رێكخ���راو‌ه مافپ���ه‌روه‌ر‌ه هه‌ڵكشا بۆ هه‌زارو (‪ )103‬كه‌س‪ ،‬ئه‌مه‌ش مناڵێکی مه‌سیحی له‌کاتی نوێژکردندا فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬ ‫عێراقییه‌ك��� ‌ه ئ���ه‌وه‌ش رونده‌كات���ه‌و‌ه ئه‌و بارودۆخ��� ‌ه به‌بی���ر ده‌هێنێته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫"كه‌مین���ه‌كان له‌دۆخێك��� ‌ی ش���ڵۆق‌و پڕ له‌هه‌ڵمه‌ته‌كان ‌ی فه‌رهودو له‌س���ێداره‌دان ‌ی له‌ده‌س���تدا‪ ،‬ك ‌ه كرۆك ‌ی چین ‌ی بۆرجواز ‌ی پێكدێ���ن‌و به‌س���ه‌ر ئاین���زا جیاجیاكانی‌‬ ‫كریس���تیانیدا داب���ه‌ش بوون‪ ،‬ل���ه‌دوا ‌ی‬ ‫له‌ترس���دا ده‌ژین"‪ ،‬ئه‌وانه‌شیان له‌عێراقدا به‌كۆمه‌ڵدا به‌سه‌ر پێكهاته‌ ‌ی جووله‌كه‌دا ناوه‌ندی عێراقیان پێكده‌هێنا‪.‬‬ ‫پێكهاته‌ ‌ی مه‌س���یح ‌ی له‌دانیش���توان ‌ه (‪ )2003‬تووش��� ‌ی چه‌ندین پێش���ێلكاری ‌ی‬ ‫ماون به‌ده‌ست كه‌مده‌رامه‌تیی‌‌و بێكاری‌‌و هات‪ .‬سه‌ره‌نجام هه‌مویان ك ‌ه ده‌وروبه‌ر ‌ی‬ ‫جیاكاریی‌‌و فه‌رامۆش���كردن ‌ی حكومییه‌و‌ه (‪ )140‬هه‌زار كه‌س بوون‌و (‪ )25‬هه‌زاریان ره‌سه‌نه‌كان ‌ی عێراقن‌و ل ‌ه چوارده‌ تایفه‌ ‌ی هات���وون له‌وانه‌ش رفاندن��� ‌ی د‌ه پیاو ‌ی‬ ‫گیرۆده‌ن‌و هیچ ل���ه‌و مافانه‌یان پێ ره‌وا له‌كوردس���تان ب���وون‌و بڕی���ار ‌ی ك���ۆچ‌و جیاجیا پێكدێن‪ ،‬به‌رده‌وام بانگه‌ش���ه‌ ‌ی ئاینی‌‪ ،‬كوشتن ‌ی مه‌ترانێك‌و (‪ )12‬كاهین‌و‬ ‫نابینرێ���ت ك ‌ه ده‌س���تور بۆ ‌ی مس���ۆگه‌ر به‌جێهێشتن ‌ی یه‌كجاری ‌ی واڵتیانداو به‌مه‌ش ئاشتی‌‌و ئاشته‌وای ‌ی ده‌كه‌ن‌و له‌نه‌ته‌وه‌كان ‌ی هه‌ڵكوتان ‌ه سه‌ر كڵێسه‌ ‌ی نه‌جات له‌به‌غدا‬ ‫واڵت توێژێك��� ‌ی ئیش���كه‌رو به‌رهه‌مهێن ‌ی كلدان��� ‌ی س���ریان ‌ی ئاش���وری‌‌و ئه‌رمه‌ن ‌ی ل ‌ه ساڵ ‌ی (‪.)2010‬‬ ‫كردوون‪.‬‬

‫له‌ماو‌هی‌ رابردوودا‬ ‫بانگهێشت ‌ی زۆر‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌و‌ه بۆ‬ ‫بایكۆتكردنی‌ هه‌مه‌الیه‌ن ‌ه ‌ی‬ ‫مه‌سیحییه‌كان‌و زۆرجاریش‬ ‫تانه‌و ته‌شه‌ری زۆریان‬ ‫لێدراوه‌‪ ،‬به‌ده‌ست جیاكاری ‌ی‬ ‫ره‌گه‌زییه‌وه‌ گیرۆده‌ن‬

‫له‌هه‌رێم‌و عێراق (‪ )1376‬كه‌س سزای‌ له‌سێداره‌دانیان هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫به‌پێ ‌ی راپۆرت ‌ی رێكخراوێك ‌ی ماف ‌ی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬له‌ساڵ ‌ی رابردودا (‪ )167‬كه‌س‬ ‫له‌عێراق له‌سێداره‌دراون‪ .‬له‌ئێستاشدا‬ ‫(‪ )1193‬كه‌س له‌ عێراق‌و (‪)183‬‬ ‫كه‌سیش له‌هه‌رێم سزا ‌ی له‌سێداره‌نیان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬راپۆرته‌ك ‌ه ئاشكرا ‌ی ده‌كات‬ ‫له‌زیندانه‌كان ‌ی هه‌رێم ‌ی كوردستان‌و‬ ‫عێراقدا پێشێلكار ‌ی ماف ‌ی مرۆڤ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ ‌ی عێراق ‌ی بۆ مافه‌كان ‌ی مرۆڤ‬ ‫له‌ئه‌مری���كا‪ ،‬راپۆرت��� ‌ی خ���ۆ ‌ی له‌باره‌ ‌ی‬ ‫ره‌وش��� ‌ی ماف ‌ی مرۆڤ له‌عێراق‌و هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردس���تان له‌ماوه‌ ‌ی س���اڵ ‌ی (‪)2013‬دا‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ .‬ئه‌م رێكخراو‌ه كۆمه‌ڵه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫خۆبه‌خش ‌ی ناحكوم ‌ی سه‌ربه‌خۆیه‌‌و ساڵ ‌ی‬ ‫(‪ )1999‬دامه‌زراوه‌‪ .‬ل ‌ه راپۆرته‌كه‌یداو ل ‌ه‬ ‫(‪ )25‬ته‌وه‌ردا هه‌ڵسه‌نگاندن ‌ی بۆ ره‌وش ‌ی‬ ‫ماف ‌ی مرۆڤ كردوه‌‪.‬‬ ‫تیرۆر‬ ‫راپۆرت��� ‌ی ئ���ه‌و رێكخراو‌ه ئاش���كرا ‌ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌ه���ۆ ‌ی ته‌قین���ه‌وه‌و په‌المار‌ه‬ ‫چه‌كدارییه‌كان���ه‌و‌ه له‌س���اڵ ‌ی راب���ردودا‬ ‫(‪ )11215‬ك���ه‌س ك���وژراون‌و (‪)25684‬‬ ‫بریندار ب���ون‪ ،‬له‌ناویان���دا (‪ )288‬ژن‌و‬ ‫(‪ )132‬من���داڵ هه‌ی���ه‌‪ .‬مانگ��� ‌ی ئابیش‬ ‫خوێناویتری���ن مانگ ب���وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ته‌نها‬ ‫ل���ه‌م مانگه‌دا (‪ )1612‬ك���ه‌س كوژراون‌و‬ ‫(‪ )3876‬كه‌سیش بریندار بون‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌ماوه‌ ‌ی س���اڵ ‌ی رابردودا ش���ه‌ش‬ ‫هه‌ڵگ���ر ‌ی بڕوانام���ه‌ ‌ی دكتۆراو هه‌ش���ت‬ ‫ئه‌ندازیارو (‪ )19‬كه‌س ل ‌ه س���لك ‌ی قه‌زاو‬ ‫(‪ )14‬كه‌س له‌په‌روه‌رده‌و (‪ )25‬مامۆستا ‌ی‬ ‫ئاینی‌‌و كه‌س���ایه‌ت ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪)19( ،‬‬ ‫موخت���ارو (‪ )24‬كاندی���د ‌ی هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی پارێ���زگاو پارله‌م���ان‌و‬ ‫پارله‌مانتارێ���ك كوژراون‪ .‬هه‌روه‌ها (‪)24‬‬ ‫رۆژنامه‌ن���وس‌و راگه‌یاندن���كار كوژراون‪.‬‬ ‫ب���ه‌وه‌ش ك���ۆ ‌ی ژم���اره‌ ‌ی رۆژنامه‌نوس‌و‬

‫راگه‌یاندنكاران��� ‌ی تیرۆركراو له‌ماوه‌ ‌ی د‌ه‬ ‫ساڵ ‌ی رابردودا گه‌یشتۆت ‌ه (‪ )300‬كه‌س‪.‬‬ ‫كۆچ بۆ هه‌نده‌ران‬ ‫له‌به‌شێك ‌ی دیكه‌ ‌ی راپۆرته‌كه‌دا هاتوه‌‪،‬‬ ‫عێراق پله‌ ‌ی سێهه‌م ‌ی هه‌ی ‌ه بۆ داواكردن ‌ی‬ ‫ماف��� ‌ی په‌نابه‌ر ‌ی له‌دوا ‌ی ئه‌فغانس���تان‌و‬ ‫سۆماڵ‪ .‬ل ‌ه د‌ه ساڵ ‌ی رابردوشدا نزیكه‌ ‌ی‬ ‫دو ملیۆن هاواڵت ‌ی عێراقیان جێهێشتوه‌و‬ ‫ته‌نه���ا (‪ )300‬هه‌زاری���ان گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫نزیكه‌ ‌ی (‪ )42‬هه‌زار عێراق ‌ی داوای‌ ماف ‌ی‬ ‫په‌نابه‌ریان ل ‌ه واڵتان��� ‌ی ئه‌وروپا كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌وان��� ‌ه ن���ۆزد‌ه هه‌زار له‌س���ویدو حه‌وت‬ ‫هه‌زار له‌هۆڵه‌نداو (‪ )11412‬ل ‌ه ئه‌ڵمانیاو‬ ‫ئه‌وانیتر له‌به‌ریتانیاو دانیمارك‌و ئیتالیاو‬ ‫نه‌روی���ج‪ .‬هه‌روه‌ها (‪ )12‬ه���ه‌زار كه‌س‬ ‫له‌توركی���ان‌و به‌دوا ‌ی ده‌رویه‌كدا ده‌گه‌ڕێن‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ ‌ی ماف��� ‌ی په‌ناب���ه‌ر ‌ی له‌یه‌كێك‬ ‫له‌واڵتان ‌ی رۆژئاوا وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫ئه‌مریكا ل ‌ه (‪ )2007‬تاكۆتای ‌ی س���اڵ ‌ی‬ ‫رابردو (‪ )86‬ه���ه‌زار عێراق ‌ی وه‌رگرتوه‌‪،‬‬ ‫س���وید (‪ )60‬هه‌زار عێراق��� ‌ی وه‌رگرتوه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستاشدا نزیكه‌ ‌ی (‪ )170‬هه‌زار هاواڵت ‌ی‬ ‫عێراق ‌ی له‌سوید ده‌ژین‌و له‌دوا ‌ی ئه‌مریكا‬ ‫زۆرترین ژماره‌ ‌ی عێراق ‌ی لێیه‌‪ .‬رێكخراوه‌ك ‌ه‬ ‫داواده‌كات هیچ هاواڵتیه‌ك ‌ی عێراق ‌ی به‌زۆر‬ ‫ره‌وانه‌ ‌ی عێراق نه‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌وش ‌ی زیندانه‌كان‬ ‫له‌باره‌ ‌ی ره‌وش ‌ی زیندان‌و گرتوخانه‌كان‬ ‫له‌عێراق���دا‪ ،‬راپۆرته‌ك��� ‌ه رونیده‌كات���ه‌و‌ه‬ ‫ش���انز‌ه هه‌زار حكوم���دراو هه‌یه‌‌و (‪)17‬‬ ‫ه���ه‌زار تۆمه‌تب���ار ب���ه‌دزی‌‌و كوش���تن‌و‬ ‫تاوانه‌كان ‌ی تر هه‌یه‌و هه‌زار راگیراو هه‌یه‌و‬ ‫دۆس���یه‌كانیان له‌لێكۆڵینه‌وه‌دای���ه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫رێكخ���راو‌ه نیگه‌ران ‌ه ل���ه‌وه‌ ‌ی زیندانه‌كان‬ ‫له‌عێراق���دا س���ه‌ر به‌چه‌ندی���ن ده‌زگاو‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌ ‌ی ئه‌من��� ‌ی جۆراوجۆرن‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫جگه‌ل���ه‌وه‌ ‌ی قه‌ره‌باڵغ���ی‌‌و به‌كارهێنان ‌ی‬ ‫ئه‌ش���كه‌نج ‌ه هه‌یه‌‌و خۆراك‌و ئاو ‌ی پاك ‌ی‬ ‫خواردن���ه‌و‌ه كه‌مه‌و په‌تاو نه‌خۆش���یش‬

‫گیراوه‌كان به‌كارده‌هێنرێت‪ ،‬تائێس���تاش‬ ‫كێش���ه‌ ‌ی دواكه‌وتن��� ‌ی یه‌كالكردن���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫سكااڵكان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگه‌ل ‌ه قه‌ره‌باڵغی‌‌و‬ ‫ته‌س���ك ‌ی س���ه‌نته‌ره‌كان ‌ی ده‌سگیركردن‪،‬‬ ‫هه‌ندێك بینا ‌ی زیندان‌و بنكه‌كان ‌ی راگرتن‬ ‫كۆنن‪ ،‬جگه‌ل ‌ه زیندان��� ‌ی ناوه‌ند ‌ی دهۆك‬ ‫نه‌بێت"‪.‬‬

‫نزیك ‌هی‌ ده‌ ملیۆن‬ ‫هه‌ژار له‌عێراقدا‬ ‫هه‌یه‌و چوار‬ ‫ملیۆنیان له‌ژێر‬ ‫هێڵی‌ هه‌ژاریدان‬ ‫(‪ )1,6‬ملیۆن‬ ‫ی‬ ‫كه‌س له‌ناوچ ‌ه ‌‬ ‫نه‌شیاودا ده‌ژین‬

‫هه‌ژاری‌‌و سواڵكردن‬ ‫ئ���ه‌و رێكخ���راو‌ه ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫نزیكه‌ ‌ی د‌ه ملیۆن هه‌ژار له‌عێراقدا هه‌یه‌و‬ ‫چوار ملیۆنیان له‌ژێ���ر هێڵ ‌ی هه‌ژاریدان‪،‬‬ ‫(‪ )1,6‬ملی���ۆن ك���ه‌س له‌ناوچ���ه‌ ‌ی‬ ‫نه‌ش���یاودا ده‌ژین‪ .‬بۆ چاره‌س���ه‌ركردن ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و گرفته‌ش عێراق پێویس���ت ‌ی ب ‌ه (‪3‬‬ ‫ ‪ )4‬ملیۆن یه‌كه‌ ‌ی نیش���ته‌جێبون هه‌یه‌‪.‬‬‫س���ه‌باره‌ت به‌دابینكردن ‌ی خزمه‌تگوزاریی ‌ه‬ ‫بنه‌ڕه‌تی���ه‌كان‪ ،‬ل ‌ه راپۆرته‌ك���ه‌دا هاتو‌ه‬ ‫"(‪ )%18‬ناوچه‌كان��� ‌ی عێ���راق كاره‌بایان‬ ‫پێنه‌گه‌یش���توه‌‪ ،‬له‌ژماره‌ی���ه‌ك ق���ه‌زاو‬ ‫ناحیه‌ش ئاو ‌ی پاك��� ‌ی خواردنه‌و‌ه كه‌م ‌ه‬ ‫یان نییه‌"‪.‬‬ ‫به‌گوێ���ره‌ ‌ی زانیارییه‌كان ‌ی رێكخراوه‌ك ‌ه‬ ‫به‌مه‌به‌س���ت ‌ی كۆنترۆڵكردن��� ‌ی دیارده‌ ‌ی‬ ‫س���واڵكردن‪ ،‬له‌ماوه‌ ‌ی س���اڵ ‌ی رابردودا‬ ‫له‌الی���ه‌ن هێزه‌كان ‌ی ناوخ���ۆو‌ه له‌ناوچ ‌ه‬ ‫جیاوازه‌كان��� ‌ی عێراق���دا (‪ )1262‬كه‌س‬ ‫به‌هۆ ‌ی سواڵكردنه‌و‌ه ده‌ستگیركراون‪.‬‬ ‫خۆپیشاندان‪ ..‬ماده‌ ‌ی هۆشبه‌ر‬ ‫له‌زیندانه‌كان���دا ب�ڵ�اون‪ .‬هه‌روه‌ه���ا ئه‌و‬ ‫داتاكان��� ‌ی رێكخراوه‌ك��� ‌ه ده‌ریده‌خات‬ ‫كه‌س���انه‌ ‌ی ده‌س���تگیرده‌كرێن رێگه‌یان‬ ‫پێنادرێت كه‌سوكاریان له‌شوێن‌و چۆنێت ‌ی له‌ماوه‌ ‌ی س���اڵ ‌ی راب���ردودا هیچ مانگێك‬ ‫زیندانیكردنی���ان ئاگاداری���ان بكه‌نه‌وه‌و كه‌متر ل ‌ه بیس���ت خۆپیشاندان نه‌كراوه‌و‬ ‫تێكڕا (‪ )386‬خۆپیشاندان ئه‌نجامدراوه‌‪،‬‬ ‫پارێزه‌ر بۆ خۆیان دابنێن‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌زیندانه‌كان��� ‌ی هه‌رێم��� ‌ی له‌مانگ��� ‌ی ئازاردا زۆرترین خۆپیش���اندان‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬رێكخراوه‌ك ‌ه رایده‌گه‌یه‌نێت ك���راو‌ه ك��� ‌ه (‪ )49‬خۆپیش���اندان بوه‌‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ ‌ی س���اڵ ‌ی راب���ردودا له‌هه‌رێم ‌ی له‌مانگ ‌ی شوباتیشدا كه‌مترین خۆپیشاندان‬ ‫كوردس���تان (‪ )2075‬حوكم���دراوو ئه‌نجامدراو‌ه ك ‌ه (‪ )21‬خۆپیشاندان بوه‌‪.‬‬ ‫راپۆرته‌ك ‌ه ئاش���كرا ‌ی ده‌كات پۆلیس ‌ی‬ ‫(‪ )1680‬راگیراو هه‌بو‌ه ك ‌ه دۆسیه‌كانیان‬ ‫له‌لێكۆڵین���ه‌وه‌دا ب���وه‌و یه‌كالی��� ‌ی عێراق له‌ماوه‌ ‌ی س���اڵ ‌ی رابردودا(‪)486‬‬ ‫نه‌كراوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌ر ل ‌ه راپۆرته‌كه‌دا هاتو‌ه كه‌س ك ‌ه س ‌ێ ژنیان تێدا بوه‌‪ ،‬به‌تۆمه‌ت ‌ی‬ ‫"له‌الی���ه‌ن لێكۆڵه‌رانه‌و‌ه هێ���ز به‌رانبه‌ر فرۆشتن‌و ئالوده‌بون به‌ماد‌ه هۆشبه‌ره‌كان‬

‫ده‌س���تگیركردوه‌‪ .‬ش���اره‌كان ‌ی به‌غ���داو‬ ‫عه‌مماره‌و كه‌ربه‌الو واس���یت‌و كه‌ركوك‌و‬ ‫دیوانیه‌و حیل ‌ه زۆرترین مامه‌ڵه‌كار ‌ی ئه‌و‬ ‫مادانه‌ی‌ تێدابوه‌‪.‬‬ ‫ئاواره‌ی‌ ناوخۆو سوریا‬ ‫ئه‌و رێكخ���راو‌ه هێما بۆ ئ���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫به‌هۆ ‌ی توندوتیژی‌‌و ملمالنێ ‌ی تایه‌فیه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ناوخ���ۆ ‌ی عێراقدا نزیكه‌ ‌ی یه‌ك ملیۆن‌و‬ ‫(‪ )300‬هه‌زار كه‌س شوێن ‌ی نیشته‌جێبون ‌ی‬ ‫خۆیان به‌جێهێش���توه‌‪ ،‬ل���ه‌و ژماره‌یه‌ش‬ ‫نزیك���ه‌ ‌ی (‪ )400 - 350‬هه‌زار كه‌س���یان‬ ‫له‌هه‌رێم ‌ی كوردس���تان نیش���ته‌جێبون‪.‬‬ ‫نزیكه‌ ‌ی (‪ )250‬هه‌زار كه‌سیان له‌شوێن ‌ی‬ ‫نیش���ته‌جێبون ‌ی كات��� ‌ی وه‌ك���و خێوه‌ت‌و‬ ‫ش���وێن ‌ی نه‌گونج���او بۆ ژیان���دا ده‌ژین‪.‬‬ ‫زۆرینه‌ ‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ش هه‌ژارن‌و بێبه‌شن‬ ‫له‌ئ���او ‌ی پاك��� ‌ی خورادن���ه‌وه‌و كاره‌باو‬ ‫چاودێر ‌ی ته‌ندروستی‌‌و خوێندن‪ ،‬منداڵ‌و‬ ‫ژن‌و گه‌نجه‌كانیشیان دوچار ‌ی توندوتیژ ‌ی‬ ‫بونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫رێكخراوه‌ك��� ‌ه رایده‌گه‌یه‌نێت تائێس���تا‬ ‫(‪ )280‬هه‌زار هاواڵت ‌ی س���ور ‌ی هاتونه‌ت ‌ه‬ ‫عێراقه‌وه‌و (‪ )%75‬ئه‌و ئاواران ‌ه له‌هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردس���تانن‪ .‬ل���ه‌دو مانگ ‌ی رابردوش���دا‬ ‫نزیكه‌ ‌ی په‌نجا هه‌زار كه‌سیان گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ سوریا‪ .‬رێكخراوه‌ك ‌ه داوا ل ‌ه كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت��� ‌ی ده‌كات به‌زوی��� ‌ی یارمه‌ت ‌ی‬ ‫بگه‌یه‌نن��� ‌ه ئاواره‌كان ‌ی س���وریا "چونك ‌ه‬ ‫له‌دۆخێك ‌ی س���ه‌خت‌و ناهه‌م���واردا ژیان‬ ‫ده‌گوزه‌رێنن"‪.‬‬ ‫له‌سێداره‌دان‬ ‫به‌پش���ت به‌س���تن ب��� ‌ه راگه‌یه‌ن���راو‌ه‬ ‫حكومیه‌كان‪ ،‬ئه‌و رێكخراو‌ه رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫له‌ساڵ ‌ی رابردودا (‪ )167‬له‌سێداره‌دراون‪.‬‬ ‫له‌ئێستاش���دا (‪ )1193‬ك���ه‌س له‌عێراق‌و‬ ‫(‪ )183‬كه‌س له‌هه‌رێم سزا ‌ی له‌سێداره‌نیان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬له‌ساڵ ‌ی (‪ )2005‬تا كۆتایی‌ ساڵ ‌ی‬ ‫رابردو (‪ )607‬كه‌س ك ‌ه ش���انزه‌یان ژن‬ ‫بون له‌سێداره‌دراون‪.‬‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫هه‌اڵتن له‌زیندان‬ ‫ته‌نها له‌ماوه‌ی‌ س���اڵێكدا زیاتر له‌ ده‌‬ ‫حاڵه‌ت���ی‌ هه‌اڵت���ن له‌زیندانه‌كانی‌ عێراق‬ ‫روی���داوه‌‌و س���ه‌دان كه‌س���ی‌ حوكمدراو‬ ‫هه‌اڵتون‪ ،‬به‌و هۆیه‌وه‌ عێراق له‌ ریزبه‌ندی‌‬ ‫یه‌كه‌م���ی‌ واڵتان���دا دێ���ت ب���ۆ هه‌اڵتنی‌‬ ‫زیندانیان‪.‬‬ ‫ل���ه‌ (‪ )2013/5/4‬ن���ۆزده‌ زیندان���ی‌‬ ‫له‌زیندانی‌ گرتن‌و گواس���تنه‌وه‌ی‌ پۆلیسی‌‬ ‫كه‌ركوك هه‌اڵت���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫زنجیره‌ی‌ هه‌اڵتنی‌ زیندانیان بو له‌ ساڵی‌‬ ‫رابردودا‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ لیژنه‌ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫پێكهێنراو چه‌ند ئه‌فس���ه‌رێك له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫كاره‌ سزادران‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫ئه‌من���ی‌ ته‌نها ی���ه‌ك زیندان���ی‌ هه‌اڵتو‬ ‫ده‌س���تگیركراوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌ر له‌م مانگه‌دا‬ ‫ئه‌حمه‌د موقته‌دا تۆمه‌تبار به‌ئه‌نجامدانی‌‬ ‫(‪ )200‬تاوان���ی‌ كوش���تن‪ ،‬له‌زیندان���ی‌‬ ‫تاجی‌ ه���ه‌اڵت‪ .‬هه‌ر له‌مانگ���ی‌ ئایارداو‬ ‫ل���ه‌رۆژی‌ (‪ ،)5/22‬س���ێ‌ زیندان���ی‌ كه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌نجامدانی‌ كاری‌ "تیرۆریستی‌"‬ ‫ده‌س���تگیركرابون‪ ،‬له‌زیندان���ی‌ میقدادیه‌‬ ‫هه‌اڵتن‪.‬‬ ‫ل���ه‌رۆژی‌ (‪ )6/25‬پێن���ج زیندان���ی‌‬ ‫له‌زیندانی‌ فیرقه‌ی‌ ده‌ی‌ سه‌ر به‌ سوپای‌‬ ‫عێ���راق ل���ه‌ پارێزگای‌ میس���ان هه‌اڵتن‪.‬‬ ‫رۆژی‌ دواتری���ش كاتێ���ك زیندانیه‌ك كه‌‬ ‫به‌ماده‌ی‌ چواری‌ تیرۆری‌ ده‌ستگیركرابو‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ چاره‌س���ه‌ركردن برای���ه‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌یه‌كی‌ به‌س���ره‌‪ ،‬توان���ی‌‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌كه‌ هه‌ڵبێت‪ .‬هه‌ر له‌به‌سره‌و‬ ‫له‌رۆژی‌ (‪‌)6/29‬و له‌ قه‌زای‌ قوڕنه‌ دوانزه‌‬ ‫زیندانی‌ توانیان خۆیان له‌زیندان ده‌رباز‬ ‫بكه‌ن‌و هه‌ڵبێن‪.‬‬ ‫دیارتری���ن روداوی‌ هه‌اڵتنی‌ زیندانیان‬ ‫له‌س���اڵی‌ رابردودا له‌رۆژی‌ (‪/21‬ته‌مموز)‬ ‫بو‪ ،‬كاتێك گروپه‌ چه‌كداره‌كان له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫پانزه‌ كه‌سی‌ خۆكوژو س���ێ‌ ئۆتۆمبێلی‌‬ ‫مینڕێژك���راوو س���ه‌د گولل���ه‌ هاوه‌نه‌وه‌‬ ‫په‌الماری‌ قوله‌ی‌ پاس���ه‌وانی‌‌و ده‌روازه‌ی‌‬ ‫زیندانی‌ به‌غ���دای‌ ناوه‌ندی‌ "ئه‌بو غریبی‌‬ ‫پێش���و"یان دا‪ .‬به‌هۆی‌ ئ���ه‌م په‌الماره‌وه‌‬ ‫(‪ )559‬زیندانی‌ هه‌اڵتن‪ ،‬هه‌روه‌ها (‪)105‬‬ ‫زیندانی‌ له‌كاتی‌ هه‌اڵتندا كوژران‌و (‪)230‬‬ ‫كه‌سیش برینداربون‪ .‬دواتر له‌الیه‌ن هێزه‌‬ ‫ئه‌منیه‌كان���ه‌وه‌ توان���را (‪ )349‬زیندانی‌‬ ‫هه‌اڵتو له‌ناوچ���ه‌ جیاوازه‌كان���ی‌ عێراق‬ ‫ده‌س���تگیر بكرێنه‌وه‌‪ .‬دو رۆژ دوای‌ ئه‌و‬ ‫روداوه‌ش‪ ،‬په‌نج���ا راگی���راو له‌زیندان���ی‌‬ ‫تاجی‌ هه‌اڵتن‌و به‌هۆیه‌وه‌ پانزه‌ پاسه‌وانی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دادو چوار سه‌رباز كوژران‪.‬‬ ‫له‌دوای‌ ئه‌م روداوانه‌وه‌‪ ،‬حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫رێوشوێنه‌كانی‌ پاراستن‌و چاودێریكردنی‌‬ ‫زیندانه‌كان���ی‌ توندت���ر ك���رده‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش بو وایكرد ل���ه‌ (‪ )10/11‬بتوانن‬ ‫هه‌وڵێكی‌ هه‌اڵتن���ی‌ زیندانیان له‌زیندانی‌‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ كه‌رخ پوچ���ه‌ڵ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫روداوه‌ش بوه‌ هۆی‌ كوژرانی‌ زیندانیه‌ك‌و‬ ‫برینداربونی‌ یه‌كێكی‌ تر‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ حكوم���ه‌ت هه‌وڵه‌كانی‌ بۆ‬ ‫پاراستنی‌ زیندانه‌ گه‌وره‌كان چڕكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌وڵه‌كانی‌ هه‌اڵتن���ی‌ زیندانیان‬ ‫هه‌ر ب���ه‌رده‌وام بو‪ .‬ل���ه‌رۆژی‌ (‪)11/23‬‬ ‫چوار زیندانی‌ له‌بنكه‌ی‌ پۆلیس���ی‌ عه‌داله‌‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ حوسێنیه‌ی‌ به‌غداد هه‌اڵتن‪.‬‬ ‫دوا روداوی‌ هه‌اڵتنی‌ زیندانیان‪ ،‬له‌ رۆژی‌‬ ‫(‪ )12/13‬ب���و‪ ،‬كاتێك (‪ )22‬زیندانی‌ له‌‬ ‫گرتوخان���ه‌ی‌ هه‌واڵگری‌ لیوای‌ هه‌ش���تی‌‬ ‫پۆلیسی‌ فیدراڵی‌ سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ‬ ‫له‌كازمیه‌ هه‌اڵتن‌و پاسه‌وانێكیان كوشت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌الی���ه‌ن هێزه‌كانی‌ پۆلیس���ه‌وه‌‬ ‫زیندانیه‌ك���ی‌ هه‌اڵتو ك���وژراو له‌رۆژانی‌‬ ‫دواتریشدا توانیان (‪ )12‬زیندانی‌ هه‌اڵتو‬ ‫ده‌ستگیر بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانی���اری‌ رێكخراوه‌كانی‌ مافی‌‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬گرتوخان���ه‌و زیندانه‌كانی‌ عێراق‬ ‫س���ه‌ر به‌چه‌ندین داوو ده‌زگای‌ جیاوازن‪،‬‬ ‫له‌وان���ه‌‪ :‬وه‌زاره‌تی‌ داد‪ ،‬ناوخۆ‪ ،‬به‌رگری‌‪،‬‬ ‫كاروباری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌له‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌زگا ئه‌منی���ه‌ جیاوازه‌كان���ی‌ عێ���راق‬ ‫زیندانی‌ تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌یه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ته‌نه���ا گرفتی‌ زیندانه‌كان���ی‌ عێراق نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و به‌پێی‌ راپۆرت���ی‌ رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫مافی‌ مرۆڤ‪ ،‬پێش���ێلكاری‌ ب���ه‌رده‌وام‌و‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌دان‌و خ���راپ مامه‌ڵه‌كردن‌و‬ ‫قه‌ره‌باڵغ���ی‌ له‌ن���او زیندانه‌كانی‌ عێراقدا‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌له‌ نه‌بون���ی‌ چاودێری‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌‌و كه‌م���ی‌ خ���ۆراك‌و ئاوی‌‬ ‫خواردن���ه‌وه‌و باڵوبونه‌و‌هی‌ په‌تا‌و دره‌نگ‬ ‫پێشكه‌ش���كردنی‌ س���كااڵ ب���ه‌دادگاكان‌و‬ ‫دانپێدان���ان به‌زۆر هه‌ی���ه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ش���ی‌ بێتاوانیان ده‌سه‌لمێت‪ ،‬تا‬ ‫پاره‌ نه‌ده‌ن ئازاد ناكرێن‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫ژماره‌ی‌ به‌ڵێنده‌رانی‌ سلێمانی‌ به‌رێژه‌ی‌ ‪ %50‬كه‌م ده‌كات‬ ‫"هه‌ڕه‌ش ‌هی‌ راگرتنی‌ ‪ 800‬پڕۆژه‌ی‌ سلێمانی‌ ده‌كرێت"‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ده‌سته‌ی‌ كارگێڕیی‌‬ ‫لقی‌ سلێمانی‌ یه‌كێتی‌ به‌ڵێده‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و رێگرییه‌ زۆرانه‌ی‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ بۆ كاره‌كانیان‬ ‫دروست ده‌كرێت‪ ،‬به‌به‌رده‌وام ژماره‌‬ ‫به‌ڵێنده‌ران له‌كه‌مبوونه‌وه‌دایه‌‬ ‫به‌جۆرێك له‌"له‌‪ 1081‬به‌ڵێنده‌ره‌وه‌‬ ‫ته‌نها ‪ 555‬یان ناسنامه‌یان‬ ‫نوێكردۆته‌وه‌ له‌كاتێكدا زۆرترین‬ ‫بانگه‌وازمان كردووه‌ بۆ نوێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ناسنامه‌‌و وه‌رگرتنی‌ كاری‌ نوێ‌"‪.‬‬ ‫ژماره‌یان له‌كه‌مبوونه‌وه‌دایه‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ به‌ڵێنده‌رانی‌ كوردس����تان‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ راس����ته‌وخۆی‌ به‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پالندانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ به‌ڵگه‌نامه‌ی‌‬ ‫پێویست له‌كه‌س����ێك داوا ده‌كات كه‌‬ ‫خۆی‌ وه‌ك به‌ڵێنده‌ر ده‌ناسێنێ‌‪ ،‬پاشان‬ ‫ئه‌و رێكخ����راوه‌ به‌پێی‌ ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌‬ ‫پێویس����تانه‌ به‌پله‌یه‌ك كه‌ له‌‪ 1‬تا ‪9‬ی‌‬ ‫هه‌ی����ه‌ مافی‌ ئه‌ندامێت����ی‌ ده‌داته‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س����ه‌‪ .‬ئه‌ندامی‌ ده‌سته‌ی‌ كارگێڕیی‌‬ ‫لقی‌ س����لێمانی‌ یه‌كێتی‌ به‌ڵێنده‌رانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬پێشه‌وا عومه‌ر له‌دیدارێكی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌دا ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕوو‪ ،‬كه‌ ئه‌وان‬ ‫وه‌ك لقی‌ س����لێمانی‌ ‪ 1081‬ئه‌ندامیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئه‌وان جێگه‌ی‌‬ ‫تێڕامانه‌ له‌ساڵی‌ ‪2013‬دا‪ ،‬ته‌نها ‪555‬‬ ‫ئه‌ندامیان ناس����نامه‌یان نوێكردۆته‌وه‌‬ ‫"به‌پێ����ی‌ ئه‌و ئاماره‌ بێ����ت‪ ،‬ده‌كرێت‬ ‫بڵێین ژماره‌ی‌ به‌ڵێنده‌ر له‌س����لێمانی‌‬ ‫به‌ڕێژه‌ی‌ ‪ %50‬كه‌میكردووه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئێمه‌ زۆرترین بانگه‌وازمان كردووه‌ بۆ‬ ‫نوێكردنه‌وه‌ ناس����نامه‌كانیان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی‌ زۆر هه‌ی����ه‌و بۆ وه‌گرتنی‌‬ ‫ئه‌و پرۆژانه‌ش به‌ڵێنده‌ران پێویستیان‬ ‫ی ناسنامه‌ ده‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌تازه‌كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫"وێنه‌یه‌كی‌ ناشرینیان بۆ‬ ‫دروستكردووین"‬ ‫ئه‌و هه‌رچه‌نده‌ خۆیان به‌پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫كوردس����تان‬ ‫ئاوه‌دانكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌چوێنێ‌‪ ،‬به‌اڵم نكوڵی‌ له‌وه‌ش ناكات‪،‬‬ ‫كه‌ له‌الی‌ به‌شێك له‌خه‌ڵكی‌ وێنه‌یه‌كی‌‬ ‫ناشرینیان بۆ دروس����تكراوه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌‬ ‫پڕۆژه‌كان به‌خراپی‌ دروست ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و حكومه‌ت تۆمه‌تبار ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێ����ت "ئێم����ه‌ وه‌ك به‌رگدروویه‌ك‬

‫فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬

‫کارکردن له‌پرۆژه‌یه‌کی‌سلێمانی‬ ‫وای����ن‪ ،‬چیم����ان پێبدرێ����ت‌و چیمان له‌ئه‌ڵمانیاوه‌ پڕۆفیس����ۆرێكی‌ بواری‌ حكومه‌ت له‌س����لێمانی‌ ده‌ستێك هه‌ی ‌ه‬ ‫پێبوترێ‌ ئه‌وه‌ دروست ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر رێگا‌وبانی‌ هێناوه‌ته‌وه‌ كوردس����تان تا ده‌ی����ه‌وێ‌ وێنه‌ی‌ به‌ڵێنده‌ر ناش����یرین‬ ‫حكومه‌ت پاره‌یه‌كی‌ كه‌م بۆ پڕۆژه‌یه‌ك به‌بڕی‌ ‪ 50‬ه����ه‌زار دۆالر پێداچوونه‌وه‌ بكات‪ ،‬بۆ وه‌گرتنی‌ پاره‌ی‌ پرۆژه‌یه‌ك‬ ‫دابنێ‌‪ ،‬ئێمه‌ش ناچارین به‌پێی‌ ئاستی‌ به‌دیزاینه‌ك����ه‌دا بكات����ه‌وه‌‪ ،‬دوای‌ ده‌یه‌ه����ا ئه‌س����تۆپاكیت پێده‌هێنن‪،‬‬ ‫پاره‌كه‌ پرۆژه‌كه‌ بكه‌ین‪ ،‬نه‌ك زیاتر"‪ .‬پێداچوون����ه‌وه‌ش ئه‌و پڕۆفیس����ۆره‌ به‌راس����تی‌ رۆتینێك����ی‌ ماڵوێرانك����ه‌ر‬ ‫ئ����ه‌و ب����اس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ وتویه‌ت����ی‌ "ئه‌گه‌ر به‌و دیزاینه‌ بكرێت له‌سلێمانی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ندێج����ار حكوم����ه‌ت دیزاین����ی‌ زۆر ئ����ه‌وا پرۆژه‌كه‌ شكس����ت ده‌هێنێ‌"‪.‬‬ ‫كه‌میی‌ پاره‌ی‌ بانكه‌كان‌و گرفتی‌‬ ‫ی حكومه‌ت‬ ‫خراپ بۆ پرۆژه‌كان داده‌نێ‌‪ ،‬ئه‌وانیش به‌اڵم الیه‌نی‌ په‌یوه‌ندیدار ‌‬ ‫به‌ڵێنده‌ران‬ ‫ناچارن له‌سه‌ر ئه‌و دیزاینه‌ كار بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و دیزاینه‌ی‌ به‌س����ه‌ر به‌ڵێنده‌ره‌كه‌دا‬ ‫نه‌مانی‌ پاره‌ له‌بانكه‌كانی‌ سلێمانی‌‬ ‫جار هه‌ب����ووه‌ ره‌تیش����یانكردۆته‌وه‌‪ ،‬س����ه‌پاندووه‌ "ئه‌گه‌ر ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ كه‌‬ ‫به‌اڵم به‌قسه‌یان نه‌كراوه‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ بایی‌ ‪30‬ملیار دۆالر ده‌بێت شكس����ت له‌الی‌ پێش����ه‌وا ئ����ه‌و گرفته‌ی����ه‌ كه‌‬ ‫ی چاككردن‌و بێنێ‌‪ ،‬كێ‌‪ ،‬به‌رپ����رس ده‌بێت‪ ،‬دوایی‌ س����ااڵنه‌ به‌رۆكی‌ به‌ڵێده‌ران ده‌گرێت‪،‬‬ ‫به‌نموونه‌ باس له‌پڕۆژه‌ ‌‬ ‫قیرتاوكردنی‌ رێگای‌ تاسڵوجه‌ دوكان ده‌وت����رێ‌ ئ����ه‌و به‌ڵێن����ده‌ره‌ی‌ ناوخۆ ئه‌مس����اڵیش وه‌ك ئ����ه‌و ئام����اژه‌ی‌‬ ‫ده‌كات كه‌ "حكوم����ه‌ت به‌دیزاینێكی‌ كردویه‌تی‌ بۆیه‌ تێكچووه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌موو پێ����ده‌كات ه����ه‌ر ئه‌و گرفت����ه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ی ناوخۆ‪ ،‬كه‌س����ێك ئه‌و راس����تیه‌ نازانێ‌‪ ،‬بۆیه‌ ببێته‌ ه����ۆی‌ راگرتن����ی‌ نزیكه‌ی‌‪800‬‬ ‫خراپ" داوێتییه‌ به‌ڵێنده‌رێك ‌‬ ‫به‌ڵێنده‌ره‌ك����ه‌ش به‌پ����اره‌ی‌ خ����ۆی‌ هه‌ست ده‌كه‌ین له‌ناو دام‌و ده‌زگاكانی‌ پڕۆژه‌ كه‌ له‌ئێستادا به‌ڵێنده‌ران كاری‌‬

‫تێ����دا ده‌كه‌ن "بۆ چ����اری‌ ئه‌و گرفته‌‬ ‫س����ه‌ردانی‌ چه‌ندین الیه‌نمان كردوو‌ه‬ ‫دوائه‌نجام كه‌ پێیگه‌یش����توین ده‌ڵێن‬ ‫بودجه‌ی‌ هه‌رێم به‌‪ %43‬بۆ سلێمانی‌‌و‬ ‫‪ %57‬بۆ هه‌ولێر‌و دهۆك دابه‌ش����كراوه‌‬ ‫س����لێمانی‌ ‪ %43‬خ����ۆی‌ وه‌رگرتووه‌و‬ ‫ته‌واو‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م دۆخه‌ به‌رده‌وامبێت‬ ‫ناچاری����ن پ����ڕۆژه‌كان رابگری����ن كه‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 800‬پڕۆژه‌یه‌‌و داواكارییه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ به‌ڵێنده‌ران له‌وباره‌یه‌وه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و نه‌شیش����ارده‌وه‌ ك����ه‌ چه‌ندین‬ ‫به‌ڵێنده‌ریان به‌ه����ۆی‌ نه‌مانی‌ پاره‌ی‌‬ ‫بانك����ه‌كان‌و ئ����ه‌و گرفتان����ه‌ی‌ بۆیان‬ ‫دروست ده‌كرێت تووشی‌ زیانی‌ گه‌وره‌‬ ‫بوون "به‌ڵێنده‌رمان هه‌یه‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌‬ ‫خۆكوشتن ده‌كات"‪.‬‬

‫‪%25‬ی‌ به‌ڵێنده‌رانی‌‬ ‫سلێمانی‌ بۆ‬ ‫كاركردن روویان‬ ‫له‌هه‌ولێر كردووه‌‌و‬ ‫‪%50‬یان بیر‬ ‫له‌رۆیشتن ده‌كه‌نه‌وه‌‬

‫"ئه‌گه‌ر عێراق بودجه‌ ببڕێت‪ ،‬هه‌رێم توشی‌ ته‌نگه‌ژه‌یه‌كی‌ گه‌ور ‌هی‌ ئابوری‌ ده‌بێت"‬

‫په‌رله‌مانتارێكی‌ عێراق‪ :‬بۆ كوردستان وا باشتره‌ بودجه‌ی‌ له‌عێراقه‌وه‌ بۆ بێت‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "ئێمه‌ به‌شێكین له‌عێراق‌و‬ ‫هێشتا جیانه‌بوینه‌ته‌وه‌ بۆیه‌ واباشتره‌‬ ‫بۆ كوردستان بودجه‌ی‌ له‌عێراقه‌وه‌‬ ‫بۆ بێت"‪ ،‬پسپۆڕێكی‌ ئابوریش ده‌ڵێت‬ ‫"پێویسته‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌گه‌ڵ‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ند بگه‌نه‌ رێكه‌وتنێك‌و‬ ‫له‌وه‌ زیاتر كێشه‌كان قوڵتر نه‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫له‌فراكس���یۆنی‌ گۆڕان بایه‌زید حه‌سه‌ن‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت "كوردس���تان به‌شێكه‌‬ ‫له‌عێ���راق‌و دانان���ی‌ بودج���ه‌ به‌گوێره‌ی‌‬ ‫ده‌س���توری‌ عێراق���ی‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌نددایه‌‌و بۆ ئه‌مس���اڵیش‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ عێ���راق وا دانراوه‌ كه‌ عێراق‬ ‫رۆژانه‌ س���ێ‌ ملیۆن‌و چوارس���ه‌د هه‌زار‬ ‫به‌رمیل به‌رهه‌مبهێنێت له‌و رێژه‌یه‌ش ‪400‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیلی‌ به‌ر هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌كه‌وێ���ت‌و به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و لێدوانانه‌ی‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی‌ س���امانه‌ سروش���تییه‌كان‬ ‫ده‌درێت واتا وا په‌یوه‌س���تكراوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌ ده‌بێت‬ ‫رۆژان���ه‌ ‪ 400‬ه���ه‌زار به‌رمی���ل ره‌وانه‌ی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ بكات"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌كات‬

‫له‌ئێس���تادا حكومه‌تی‌ ناوه‌ن���دی‌ داوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ده‌كات ئ���ه‌و نه‌وته‌ی‌ ره‌وانه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌كات به‌تایبه‌ت���ی‌ توركیا له‌ناو خاكی‌‬ ‫عێراق بڕه‌كه‌ی‌ دیاری‌ بكرێت‌و داهاته‌كه‌ی‌‬ ‫رونبكرێته‌وه‌‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش میكانیزمی‌‬ ‫فرۆشتنی‌ نه‌وت ده‌بێت وه‌كو كۆمپانیای‌‬ ‫س���ۆمۆ بێت كه‌ سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‌ نه‌وتی‌‬ ‫عێراق���ه‌‌و به‌رپرس���یاره‌ له‌ره‌وانه‌كردنی‌‬ ‫هه‌م���وو نه‌وت���ی‌ عێ���راق به‌هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردستانیشه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ عێراق ئه‌وه‌ش���ی‌‬ ‫خسته‌ڕوو حكومه‌تی‌ ناوه‌نده‌ داوا ده‌كات‬ ‫داهات���ی‌ نه‌وت���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌سندوقی‌ گه‌ش���ه‌پێدانی‌ عێراق دانرێت‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ عێراق پاره‌ی‌ كوێتی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ماوه‌ كه‌ س���اڵی‌ ‪ 2015‬ته‌واو ده‌بێت كه‌‬ ‫ل���ه‌و س���ندوقه‌ ‪ %5‬بۆ كوێ���ت ده‌بێت‌و‬ ‫ل���ه‌ ‪%95‬ی���ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ب���ۆ بانكی‌‬ ‫مه‌ركه‌زی‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌بڕین���ی‌ بودج���ه‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌ ناوه‌نده‌وه‌ ئه‌ندامێكی‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫به‌شێكی‌ زۆری‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ كێشه‌كانی‌‬ ‫نێوان حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ند‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌فراكس���یۆنی‌ یه‌كگرتووی‌ ئیس�ل�امی‌‬

‫بڕیاره‌كه‌ی‌ حكومه‌تی‌ عێراق جدی‌ بێت‬ ‫ئه‌وا حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫توش���ی‌ ته‌نگه‌ژه‌یه‌ك���ی‌ زۆر ده‌بێ���ت‌و‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنی‌ ته‌نیا رێكه‌وتنه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌غدا"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د كه‌ریم له‌مونت���ه‌دای‌ ئابوری‌‬ ‫كوردس���تان له‌باره‌ی‌ فرۆش���تنی‌ نه‌وتی‌‬ ‫هه‌رێ���م به‌توركی���ا وت���ی‌ "حكومه‌ت���ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ناتوانێت به‌و داهاته‌‬ ‫نه‌وت���ه‌ی‌ ك���ه‌ ده‌یفرۆش���ێت به‌توركیا‬ ‫كێش���ه‌كانی‌ ناوخۆی‌ چاره‌س���ه‌ر بكات‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر داهاته‌كانی‌ رابردو خه‌رج نه‌كات‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ به‌نرخێك���ی‌ جیهانی‌ نییه‌‌و‬ ‫زۆر كه‌مت���ره‌ له‌نرخی‌ بازاڕه‌كانی‌ جیهان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ تێچوونی‌ گواستنه‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫زۆر به‌رزه‌ هه‌ربۆیه‌ ناتوانێت جێگای‌ ئه‌و‬ ‫بودج���ه‌ پڕبكاته‌وه‌ كه‌ له‌به‌غداوه‌ بۆمان‬ ‫ده‌هات"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌چاره‌سه‌ری‌ ئه‌و كێشه‌یه‌‬ ‫كه‌ ئێستا حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌ له‌لێدوانێكی‌ بۆ ئاوێنه‌ نه‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان ن���ه‌ وه‌زیری‌ دووچ���اری‌ هات���ووه‌ بایه‌زید حه‌س���ه‌ن‬ ‫وتی‌"به‌ش���ێكی‌ ئه‌و كێشانه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ دارایی‌ ئ���اگاداری‌ ورده‌كارییه‌كانی‌ نین‪ ،‬ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ تا ئێس���تا یاسای‌ نه‌وت‌و غاز ئ���ه‌وه‌ له‌كاتێكدایه‌ ده‌بێت هه‌موو الیه‌نه‌ وتی‌ "پێویس���ته‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم بچێت‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق په‌سه‌ند سیاسییه‌كان‌و هه‌موو هاواڵتیان ئاگاداری‌ له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ند دانوس���تان‬ ‫نه‌ك���راوه‌و به‌ش���ێكی‌ تری‌ كێش���ه‌كان سیاسه‌تی‌ نه‌وت بن‌و سه‌رجه‌م گرێبه‌سته‌ بكات بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ بگه‌نه‌ رێكه‌وتنێك بۆ‬ ‫نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی���ه‌ بۆ ده‌س���توری‌ عێراق"‪ .‬نه‌وتیی���ه‌كان له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان ئه‌وه‌ی‌ چاره‌سه‌ری‌ ئه‌و كێشه‌یه‌ بكرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌و مه‌سه‌له‌یه‌دا ته‌نیا هاواڵتیانی‌‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد داهاتی‌ نه‌وت‪ ،‬ئاشكرا بكرێت"‪.‬‬ ‫پس���پۆڕێكی‌ ئابوری‌ پێیوایه‌ "ئه‌گه‌ر هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان زه‌ره‌ر ده‌ك���ه‌ن‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌پرس���ه‌ ناشه‌فافه‌كانی‌ هه‌رێم‪،‬‬

‫پێویسته‌ حكومه‌ت ‌ی داهاتی‌ نه‌وت‪ ،‬یه‌كێك ‌ه‬ ‫له‌پرس ‌ه ناشه‌فافه‌كان ‌ی‬ ‫هه‌رێم رێكه‌وتن‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬نه‌ په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ند بكات‌و له‌وه‌ كوردستان نه‌ وه‌زیر ‌ی‬ ‫زیاتر كێشه‌ قوڵتر دارایی‌ ئاگادار ‌ی‬ ‫ورده‌كارییه‌كانین‬ ‫نه‌كاته‌وه‬

‫ن���ه‌ك حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش���مان به‌مالیكی‌ وت���ووه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئێم���ه‌ نازانین ئای���ا حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان ده‌توانێت رۆژانه‌ ‪ 400‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل ره‌وانه‌ بكات‌و داهاته‌كه‌ی‌ روون‬ ‫بێ���ت له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان خه‌رجی‌‬ ‫بكات؟ بۆیه‌ وا باشتره‌ ئێمه‌ له‌عێراقه‌وه‌‬ ‫بودجه‌م���ان بۆ بێت له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫هێشتا به‌شێكین له‌به‌غدا"‪.‬‬ ‫ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دن���ی‌ پێیوایه‌ ده‌بێت‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌گه‌ڵ‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ن���د لێكتێگه‌یش���تنیان‬ ‫هه‌بێت‌و رێكه‌وتنێكی‌ هاوبه‌شیان هه‌بێت‬ ‫له‌نێ���وان یه‌كتری‌‪ ،‬چونك���ه‌ ئێمه‌ به‌بێ‌‬ ‫ناوه‌ن���د ناتوانین هه‌ن���گاوی‌ له‌و جۆره‌‬ ‫بنێین له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ش مامه‌ڵه‌ی‌ واڵتانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ له‌روانگه‌ی‌ عێراقه‌وه‌ ده‌بێت بۆیه‌‬ ‫پێویسته‌ له‌تونێڵی‌ عێراقه‌وه‌ ئه‌و جۆره‌‬ ‫رێكه‌وتنانه‌ بكرێت له‌گه‌ڵ توركیا‪.‬‬ ‫پسپۆڕه‌كه‌ی‌ ئابوری‌ پێیوایه‌ دوو رێگا‬ ‫له‌به‌رده‌م حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‬ ‫یه‌ك���ه‌م ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌بێ���ت هاواڵتی���ان‬ ‫به‌خۆبه‌ش���ی‌ ده‌وام‌و ئی���ش بك���ه‌ن كه‌‬ ‫هه‌رگیز خه‌ڵكی‌ كوردستان ئاماده‌ نییه‌‬ ‫كاری‌ وا بكات‪ ،‬دووه‌م ده‌بێت س���ازش‬ ‫بكرێت بۆ حكومه‌تی‌ عێراقی‌‌و رێكه‌وتنی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ب���كات جگه‌ له‌و دوو رێگایه‌ هیچ‬ ‫چاره‌سه‌رێكی‌ تر نییه‌‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫له‌ساڵێكدا ‪ 100‬كه‌س له‌سه‌ر قوماركردن ده‌ستگیركراوه‌‬

‫‪9‬‬

‫ی زۆر گه‌ور ‌ه ده‌كرێت"‬ ‫ی سیته‌ك‌و مێرگه‌پان‌و راپه‌ڕین قومار ‌‬ ‫"له‌چه‌ند باخێك ‌‬

‫ ‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ئه‌لو‌و پۆلیسه‌؟ به‌ڵێ‌ فه‌رموو‬ ‫داده‌‪ ،‬ویستم پێتانبڵێم مێرده‌كه‌م‬ ‫له‌گازینۆی‌‪ ....‬قومار ده‌كات‪ ،‬هه‌رچی‌‬ ‫شتی‌ ماڵه‌كه‌مانه‌ فرۆشتویه‌تی‌ بۆ‬ ‫قوماركردن‪ ،‬ئێستا دوا شتی‌ برد كه‌‬ ‫سه‌الجه‌یه‌ك بوو‪ ،‬به‌قوربان فریاكه‌ون‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیسی‌ سلێمانی‌ ده‌ڵێت "ژنێك‬ ‫به‌و جۆره‌ گازینۆیه‌كی‌ قوماركردنی‌ بۆ‬ ‫ئاشكراكردین"‪.‬‬

‫كه‌س هه‌ی ‌ه لێره‌و‌ه‬ ‫چۆت ‌ه لوبنان بۆ‬ ‫قوماركردن ‪50‬‬ ‫ده‌فته‌ر دۆالر ‌ی‬ ‫دۆڕاندووه‬

‫وه‌زیر هه‌بوو‌ه‬ ‫باشترین قومارچ ‌ی‬ ‫بووه‬

‫له‌چه‌ن���د ش���وێنێكی‌ س���لێمانی‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫به‌ش���ێك له‌باخه‌كانی‌ قه‌راخ شار‌و چه‌ند‬ ‫گازین���ۆ‌و گه‌ڕه‌كێك���ی‌ كۆنی‌ س���لێمانی‌‬ ‫قوم���ار ده‌كرێ���ت‪ ،‬وته‌بێ���ژی‌ پۆلیس���ی‌‬ ‫س���لێمانیش ئاش���كرای‌ ده‌كات‪ ،‬س���اڵی‌‬ ‫پێشوو ‪ 100‬كه‌س���یان له‌سه‌ر قوماركردن‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ده‌س���تگیركردووه‌‪،‬‬ ‫ئاگاداریش باس له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ هه‌ندێك ده‌كاته‌وه‌ كه‌ چوونیان بۆ ئه‌و ش���وێنانه‌‬ ‫كه‌س بۆ قوماركردن ده‌ڕۆنه‌ ده‌ره‌وی‌ واڵت جگ���ه‌ له‌وه‌ی‌ ده‌بێ���ت به‌فه‌رمانی‌ دادوه‌ر‬ ‫"كه‌س هه‌ب���ووه‌ چۆته‌ لوبنان‌و ‪50‬ده‌فته‌ر بێت‪ ،‬هاوكات ده‌شبێت له‌كاتی‌ قوماركرندا‬ ‫دۆالری‌ دۆڕاندوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ ده‌ستگیر بكرێن نه‌ك كاتی‌‬ ‫تر "ئێستا چه‌ند شوێنێكیان پێوتوین كه‌‬ ‫قوماریان تێدا ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم كه‌ ده‌چین‬ ‫ئه‌و شوێنانه‌ كوێن‪ ،‬قوماریان تێدا‬ ‫بۆ ده‌ستگیركردنیان ده‌بێت به‌پاره‌‌و یاری‌‬ ‫ده‌كرێت؟‬ ‫ش���وێنه‌كانی‌ قومارك���ردن زۆرن‌و وه‌ره‌قه‌كان���ه‌وه‌ بیانگرین‪ ،‬نه‌ك له‌كاتێكی‌‬ ‫به‌ته‌نه���ا گازین���ۆكان نی���ن‪ ،‬به‌ڵكو وه‌ك ئاس���اییدا‪ ،‬ئه‌مه‌ش كارێكی‌ ئاسان نییه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئ���اگادار به‌ئاوێن���ه‌ی‌ باخی‌ هاواڵتیانیش شوێنێكی‌ گشتی‌ نییه‌‬ ‫راگه‌یان���د‪ ،‬له‌چه‌ند باخێك��� ‌ی ناوچه‌كانی‌ كه‌ی‌ ویس���تمان بچین���ه‌ ژووره‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫س���یته‌ك‌و مێرگه‌پان‌و راپه‌ڕین‪ ،‬قوماری‌ ئ���ه‌و‌ه ده‌س���تگیركردنی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫زۆر گه‌وره‌ ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌ستگیركردنی‌ له‌باخه‌كاندا قومار ده‌كه‌ن ئاس���ان نییه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ بۆ پۆلیس هێنده‌ ئاس���ان به‌پێ���ی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌س���ت ئاوێنه‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك نه‌قیب س���ه‌ركه‌وت كه‌وت���وون له‌چه‌ن���د ش���وێنێكی‌ گه‌ڕه‌كه‌‬ ‫ئه‌حمه‌د وته‌بێژی‌ پۆلیسی‌ سلێمانی‌ باسی‌ كۆنه‌كانی‌ س���لێمانی‌ وه‌ك كانێس���كان‌و‬ ‫ده‌كات هه‌میش���ه‌ دادوه‌ر له‌وه‌ ئاگاداریان سابونكه‌ران‌و‪ ......‬كاری‌ قومار ده‌كرێت‪.‬‬

‫ئه‌و قوماره‌ی‌ له‌هه‌ندێ‌ له‌باخه‌كانی‌ قه‌راخ شار ده‌كرێن تا نزیكه‌ی‌ چه‌ند ده‌فته‌ر دۆالرێك ده‌ڕوات‬ ‫له‌وب���اره‌وه‌ نه‌قی���ب س���ه‌ركه‌وت ده‌ڵێت‬ ‫"ئاگادارین هه‌ندێ‌ ش���وێن هه‌ن ناوبه‌ناو‬ ‫قوماریان تێدا ده‌كرێت‪ ،‬ئێمه‌ش ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫پێمانكرابێت جا هه‌ر شوێنێك بێت‪ ،‬بۆی‌‬ ‫چووین‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك وت���م ده‌بێت له‌كاتی‌‬ ‫قوماركردندا كه‌سه‌كان ده‌ستگیر بكه‌ین‪،‬‬ ‫نه‌ك هه‌ر به‌گومان‌و قسه‌ی‌ خه‌ڵكی‌"‪ .‬هه‌ر‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ به‌ده‌ست هاتوون‬ ‫هه‌ندێ‌ ناوچ���ه‌ی‌ گه‌ش���تیاریی‌ هه‌ن كه‌‬ ‫كابینه‌یان تێدایه‌ كۆمه‌ڵێك كه‌س به‌كرێی‌‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬قوماری‌ تێدا ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ندێجار قومارچییه‌كان پۆلیس ئاگادار‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫وته‌بێژه‌ك���ه‌ی‌ پۆلیس���ی‌ س���لێمانی‌‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو كه‌ له‌س���اڵی‌ رابردوو‬ ‫له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌كی‌ س���لێمانی‌و به‌چه‌ند‬

‫جارێكی‌ جیا‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪ 100‬كه‌س���یان‬ ‫له‌س���ه‌ر قوماركردن ده‌ستگیركردوه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ زانیارییه‌كانیش���یان بۆ‬ ‫ده‌س���تگیركردنی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ دوو‬ ‫الیه‌نه‌‪.‬‬ ‫الیه‌ن���ی‌ یه‌كه‌م ك���ه‌س‌و كاری‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ن ك���ه‌ قومار ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌نموونه‌ باسی‌ له‌ژنێك كرد كه‌ خۆی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌پۆلیسه‌وه‌ كردووه‌‌و له‌سه‌ر‬ ‫قومارك���ردن مێرده‌ك���ه‌ی‌ به‌گرتداوه‌و‬ ‫وتویه‌تی‌ مێرده‌كه‌م هه‌موو ك ‌هل‌وپه‌لی‌‬ ‫ماڵه‌كه‌ی‌ بۆ قوماركردن فرۆش���تووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وانیش به‌هۆیه‌وه‌ ئه‌و كه‌سه‌‌و چه‌ند‬ ‫كه‌سێكی‌ تریش���یان ده‌ستگیركردوه‌‪.‬‬ ‫الیه‌ن���ی‌ دووه‌م ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ن كه‌‬ ‫قومار ده‌ك���ه‌ن‌و كاتێك ده‌دۆڕێن یان‬ ‫پاره‌یان پێنامێنێ‌‪ ،‬هه‌ندێكیان خۆیان‬

‫په‌یوه‌ندی‌ به‌پۆلیس���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن ئه‌و‬ ‫ش���وێنه‌ ئاش���كرا ده‌كه‌ن كه‌ قوماری‌‬ ‫تێدا ده‌كرێ���ت "نموون���ه‌ی‌ وه‌هامان‬ ‫هه‌بووه‌"‪.‬‬ ‫قومار له‌سه‌ر چی‌ ده‌كرێت؟‬ ‫قوماركردن له‌ش���وێنه‌ ئاساییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك گازین���ۆكان‪ ،‬وه‌ك نه‌قی���ب‬ ‫سه‌ركه‌وت باس���ی‌ ده‌كات له‌سه‌ر بڕه‌‬ ‫پاره‌ی‌ كه‌م ده‌كرێ���ت‪" ،‬قوماركردنی‌‬ ‫ێ له‌گازینۆكان‪ ،‬له‌چه‌ند س���ه‌د‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫دۆالرێك تێناپه‌ڕێ‌"‪ .‬به‌اڵم به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫زانیارییانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتوون‬ ‫ئه‌و قوماره‌ی‌ له‌هه‌ن���دێ‌ له‌باخه‌كانی‌‬ ‫قه‌راخ ش���ار ده‌كرێن تا نزیكه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫ده‌فته‌ر دۆالرێك ده‌ڕوات‪ ،‬ئه‌مه‌ش زیاتر‬ ‫كه‌سانی‌ پاره‌دار‌و هه‌ندێ‌ به‌رپرسی‌ بااڵ‬

‫ده‌یكه‌ن وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌ك بۆ ئاوێنه‌‬ ‫وتی‌ "وه‌زیر هه‌بووه‌ قوماری‌ كردووه‌‌و‬ ‫باشترین قومارچی‌ بووه‌"‪ .‬هه‌ر به‌پێی‌‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌ چه‌ندین كه‌س���ی‌‬ ‫پاره‌دار كه‌ به‌رپرس���ی‌ حیزبییشیان‬ ‫تێدایه‌ بۆ قوماركردن ده‌ڕۆنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت وه‌ك س���ه‌رچاوه‌یه‌ك بۆ ئاوێنه‌‬ ‫وتی‌ "كه‌س هه‌یه‌ له‌لوبنان ‪50‬ده‌فته‌ر‬ ‫دۆالری‌ له‌قوم���اردا دۆڕاندوه‌"‪ .‬نه‌قیب‬ ‫س���ه‌ركه‌وت ئه‌وه‌شی‌ خس���ته‌ڕوو كه‌‬ ‫له‌گازینۆیه‌ك���ی‌ س���لێمانی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌نجامی‌ ی���اری یان���ه‌ جیهانییه‌كان‬ ‫قوماری‌ زۆر كراو‌ه "له‌س���ه‌ر ئه‌نجامی‌‬ ‫یارییه‌كای‌ به‌رشه‌لۆنه‌ یان ریاڵ مه‌درید‬ ‫به‌ ‪2‬هه‌زار تا ‪3‬ه���ه‌زار دۆالر دۆڕاوه‌و‬ ‫براوه‌ته‌وه‌‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ی‌ به‌وه‌مان زانی‌‬ ‫گازینۆكه‌مان داخست"‪.‬‬

‫چه‌مچه‌ماڵ تا ئێستا ناسنامه‌ی‌ نییه‌‌و به‌دوای‌ خاوه‌نه‌كه‌یدا ده‌گه‌ڕێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوات خه‌یرواڵ‬

‫چه‌مچه‌ماڵ یه‌كێك له‌قه‌زا كۆنه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬ژماره‌ی‌‬ ‫دانیشتوانی‌ به‌نزیكه‌ی‌ (‪ )185‬هه‌زار هاواڵتی‌ ده‌خه‌مڵێنرێت‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌ناوه‌ندی‌ قه‌زاكه‌ شه‌ش ناحیه‌و (‪ )412‬گوندی‌ له‌سه‌ره‌‬

‫ی چه‌مچه‌ماڵ داواكارن‬ ‫هاواڵتیان ‌‬ ‫ی قه‌زاكه‌یان‬ ‫ناسنامه‌ی‌ ئیدار ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كالبكرێته‌وه‌و له‌هاتوچۆ ‌‬ ‫نێوان شاره‌كان رزگاریان بێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌مچه‌ماڵیش پێدان ‌‬ ‫قایمقام ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت به‌فه‌رمانگه‌كانی‌ شاره‌ك ‌ه‬ ‫به‌چاره‌سه‌رێكی‌ گونجاو ده‌زانێت‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نوسێكیش پێیوای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ناسنامه‌ ‌‬ ‫له‌یه‌كالنه‌كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌مچه‌ماڵدا هاواڵتیان زه‌ره‌رمه‌ند ‌‬ ‫یه‌كه‌من‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا به‌شێك له‌فه‌رمانگه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رمانگه‌كان ‌‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌ت���ی‌ ناوخ���ۆ س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌رمیانن‪ ،‬فه‌رمانگه‌كان ‌‬ ‫به‌ئیداره‌ ‌‬ ‫وه‌ك���و ته‌ندروس���تی‌‌و پ���ه‌روه‌رده‌و‬ ‫ی سه‌ر به‌سلێمانین‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫شاره‌وان ‌‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌ش س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌ته‌كانن‬ ‫له‌هه‌ولێ���ر‪ ،‬ئه‌مه‌ش بوه‌ته‌ زه‌حم ‌هت‌و‬ ‫نیگه‌رانی‌ بۆ هاواڵتی���ان‪ ،‬كاتێك بۆ‬ ‫ی‬ ‫رایكردن���ی‌ مامه‌ڵه‌كانیان س���ه‌ردان ‌‬ ‫فه‌رمانگه‌كان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫حه‌س���ه‌ن مه‌ال حسێن هاواڵتییه‌ك ‌‬ ‫ی چه‌مچه‌ماڵ���ه‌‪،‬‬ ‫ی ق���ه‌زا ‌‬ ‫دانیش���تو ‌‬ ‫ی‬ ‫باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات به‌ه���ۆی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫فه‌رمانگه‌كانی‌ چه‌مچه‌ماڵ هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫س���ه‌ر به‌ش���وێنكن‪ ،‬بۆیه‌ هاواڵتیان‬ ‫ی مامه‌ڵه‌كانیاندا‬ ‫ی ته‌واوكردن��� ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی زۆر ده‌بن‪ ،‬وه‌كو‬ ‫دوچ���اری‌ زه‌حمه‌ت ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ "ده‌بێت چه‌ند س���ه‌عاتێك‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر بۆ كرێ ‌‬ ‫به‌ڕێگاوه‌بین‌و پاره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌یاره‌ خه‌رج بكه‌ین‪ ،‬ئه‌وه‌ش حاڵ ‌‬ ‫رێگاكانی‌ كوردس���تانه‌ ك���ه‌ رۆژ نی ‌ه‬ ‫روداوی‌ هاتوچ���ۆ تیای���دا رونه‌دات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هاواڵتی���ه‌ خوازی���اره‌ به‌زویی‌‬ ‫ناسنامه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵ یه‌كالبكرێته‌و‌ه‬ ‫"ئه‌گه‌ر مامه‌ڵه‌كانیشمان لێره‌ نه‌كرا‪،‬‬ ‫ئه‌وا نزیكترین ش���وێن سلێمانیه‌ نه‌ك‬ ‫كه‌الر"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ یه‌كێك له‌قه‌زا كۆنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬ژم���اره‌ ‌‬ ‫دانیشتوانی‌ به‌نزیكه‌ی‌ (‪ )185‬هه‌زار‬ ‫ی ده‌خه‌مڵێنرێ���ت‪ ،‬جگه‌ل��� ‌ه‬ ‫هاواڵت��� ‌‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ قه‌زاك���ه‌ ش���ه‌ش ناحیه‌و‬ ‫(‪ )412‬گوندی‌ له‌س���ه‌ره‌‪ .‬چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌وێت��� ‌ه (‪ )45‬كیلۆمه‌مه‌ت���ر ‌‬

‫چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫ی كه‌رك���وك‌و (‪ 65‬ك���م)‬ ‫رۆژهه‌اڵت��� ‌‬ ‫له‌سلێمانی‌ دوره‌‪.‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ یه‌كالكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ناسنامه‌ی‌ ئیداری‌ چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫ی كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌‌و‬ ‫رێكخراوه‌كان��� ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���انه‌و‌ه تائێستا چه‌ندین‬ ‫ی‬ ‫یاداش���ت‌و هه‌ڵمه‌ت���ی‌ كۆكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫واژوو كه‌مپی���ن ئه‌نجام���دراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه له‌س���ه‌رده‌می‌ كابینه‌ ‌‬ ‫ی حكومه‌تی‌ ئه‌وكات‬ ‫شه‌شدا‪ ،‬سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫د‪.‬به‌رهه‌م ساڵح بڕیاریدا به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫كاتی‌ سه‌رجه‌م فه‌رمانگه‌كان بخرێن ‌ه‬ ‫س���ه‌ر س���لێمانی‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و بڕیار‌ه‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی‌ جێبه‌جێ‌ نه‌كرا‪.‬‬ ‫قایمقام���ی‌ چه‌مچه‌م���اڵ ئامان���ج‬ ‫محه‌م���ه‌د‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‬ ‫ی‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ دیاریكردنی‌ ناسنامه‌ ‌‬ ‫چه‌مچه‌م���اڵ یاداش���تێكیان داوه‌ته‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زی���ران‌و له‌ئیس���تادا‬ ‫ی‬ ‫چاوه‌ڕێ���ی وه‌اڵمه‌كه‌ی���ن‪ .‬له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ناوه‌ڕۆكی‌ یاداش���ته‌كه‌وه‌ رونیكرده‌و‌ه‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬ ‫داوایانك���ردوو‌ه ئه‌گ���ه‌ر قه‌زاكه‌ی���ان‬ ‫بخرێت ‌ه سه‌ر سلێمانی‌ یاخود گه‌رمیان‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬به‌و‬ ‫یان كرا به‌ ئیداره‌یه‌ك ‌‬ ‫مه‌رجه‌ بێت هاواڵتیان كاره‌كانیان هه‌ر‬ ‫له‌ناو قه‌زاكه‌ جێبه‌جێ بكرێت‌و نه‌چن ‌ه‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ چه‌مچه‌م���اڵ‪ ،‬حكومه‌تیش‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ب���دات به‌فه‌رمانگه‌كان ‌‬ ‫قه‌زاكه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه له‌س���ااڵنی‌ راب���ردودا‬ ‫ی زۆر درا بۆ ئه‌وه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫هه‌وڵێك ‌‬ ‫بكرێت���ه‌ ئیداره‌ی‌ س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬وه‌كو‬ ‫ی دیكه‌ی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌ك قه‌زا ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم ئه‌و هه‌وڵ ‌ه سه‌رینه‌گرت‪ .‬به‌پێ ‌‬ ‫ئامارێكی‌ نافه‌رمی‌ له‌ساڵی‌ (‪)1992‬‬ ‫تائێستا به‌هۆی‌ روداوه‌كانی‌ هاتوچۆوه‌‪،‬‬ ‫ی چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫ی شه‌ست هاواڵت ‌‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫له‌كاتی‌ رایكردن���ی‌ مامه‌ڵه‌كانیاندا ل ‌ه‬ ‫ی نێوان چه‌مچه‌ماڵ س���لێمانی‌‌و‬ ‫رێگا ‌‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ كه‌الردا بونه‌ت ‌ه قوربانی‌‪.‬‬ ‫قایمقام���ی‌ چه‌مچه‌م���اڵ‪ ،‬ئام���اژ‌ه‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات حه‌زی‌ ئیداری‌ قه‌زاكه‌و‬

‫ی ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ چه‌مچه‌ماڵ به‌ش���داری‌ له‌و هه‌ڵمه‌تان���ه‌دا كردو‌ه‬ ‫دانیشتوانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناس���نامه‌ ‌‬ ‫ی بگه‌رێن���ه‌وه‌ س���ه‌ر كه‌ ب���ۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌یه‌كج���ار ‌‬ ‫ی چه‌مچه‌م���اڵ ئه‌نجامدراون‪،‬‬ ‫ی ئی���دار ‌‬ ‫ی كه‌ركوك‪ ،‬ب���ه‌اڵم "به‌هۆ ‌‬ ‫پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوان هه‌رێ���م‌و به‌غدادو رایده‌گه‌یه‌نێ���ت له‌الیه‌كالنه‌كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫كێش���ه‌كان ‌‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردنی‌ م���ادده‌ی‌ (‪ ،)140‬ناس���نامه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵدا "هاواڵتیان‬ ‫ی یه‌كه‌من‌و هه‌ر ئه‌وانیش‬ ‫نه‌توان���راو‌ه ناوچ���ه‌ دابرێن���راوه‌كان زه‌ره‌رمه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ركوك"‪ .‬باجه‌ك���ه‌ی‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬حكومه‌ت له‌بر ‌‬ ‫بگه‌رێنه‌و‌ه سه‌ر پارێزگا ‌‬ ‫رژێم���ی‌ پێش���وی‌ عێ���راق ل��� ‌ه ئاسانكاری‌ كاره‌كانی‌ قورستركردوه‌و‬ ‫ی رۆتیناتی‌ زیاتركردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ ‌‬ ‫(‪)1976/11/6‬‬ ‫ی ناوچه‌كه‌ش‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ پێشو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌عه‌ره‌بكردنی‌ پارێزگا ‌‬ ‫سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ناس���نامه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كالنه‌كردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ركوك���دا‪ ،‬بڕیاریدا به‌جیاكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌مچه‌م���اڵ به‌غه‌در له‌دانیش���توان ‌‬ ‫چه‌مچه‌م���اڵ له‌كه‌رك���وك‌و لكاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌مچه‌م���اڵ ناوده‌ب���ات‪ ،‬یه‌كێت��� ‌‬ ‫به‌پارێ���زگای‌ س���لێمانیه‌وه‌‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیشتیمانی‌ كوردستانیش وه‌كو هێز ‌‬ ‫ی (‪ )1991‬له‌الیه‌ن حكومه‌ت ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه به‌ كه‌مته‌رخه‌م‬ ‫هه‌رێم���ه‌وه‌ چه‌مچه‌ماڵ خرایه‌ س���ه‌ر بااڵده‌س���ت ‌‬ ‫ئی���داره‌ی‌ گه‌رمی���ان‪ ،‬له‌كاتێك���دا ده‌زانێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مانت���اری‌ خول���ی‌ پێش���و ‌‬ ‫چه‌مچه‌م���اڵ نزیك���ه‌ی‌ (‪ 200‬ك���م)‬ ‫ی پارله‌مانی‌ كوردستان شێرزاد حافز‪،‬‬ ‫له‌قه‌زای‌ كه‌الری‌ س���ه‌نته‌ری‌ ئیداره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناسنامه‌ ‌‬ ‫هۆكاری‌ یه‌كالنه‌كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫گه‌رمیانه‌وه‌ دوره‌‪.‬‬ ‫ی یه‌كێتی‌‌و‬ ‫رۆژنامه‌ن���وس ئاس���ۆ محه‌م���ه‌د چه‌مچه‌ماڵ ده‌خات ‌ه ئه‌ستۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ راب���ردودا چاالكان��� ‌ه ده‌ڵێت "حزبی ده‌سه‌اڵتدارو حكومڕان ‌‬

‫ی‬ ‫ناوچه‌كه‌ ك��� ‌ه یه‌كێتی‌ نیش���تیمان ‌‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬نه‌یویستوه‌و قه‌زاكه‌یان‬ ‫بێ خاوه‌ن كردووه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ناوب���راو ك��� ‌ه خه‌ڵك���ی‌ س���نور ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ���ه‌و له‌خول���ی‌ پێش���و ‌‬ ‫ی ناوخۆ‬ ‫ی لیژنه‌ ‌‬ ‫پارله‌مان���دا ئه‌ندام��� ‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬باس ل���ه‌و‌ه ده‌كات چه‌ندینجار‬ ‫ی‬ ‫ی ناسنامه‌ ‌‬ ‫هه‌وڵیانداوه‌ بۆ دیاریكردن ‌‬ ‫قه‌زاكه‌و چه‌ندینجار به‌ڵێنیان پێدراو‌ه‬ ‫كه‌ گرفته‌كان���ی‌ هاواڵتیان به‌كاتیش‬ ‫بێت چاره‌س���ه‌ربكه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم "ئه‌و‬ ‫كاره‌ ه���ه‌ر نه‌كرا"و ده‌ڵێت "ئێس���تا‬ ‫هاواڵتیه‌ك ده‌بێ بۆ ئیمزایه‌ك بچێت‬ ‫بۆ كه‌الرو ئه‌مه‌ش غ���ه‌در‌ه به‌رانبه‌ر‬ ‫ی قه‌زاكه‌"‪ .‬هه‌روه‌ك پێیوای ‌ه‬ ‫هاواڵتیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناسنامه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كالنه‌كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌مچه‌ماڵه‌وه‌ له‌كات���ی‌ دیاریكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌مچه‌ماڵ‌و پشك ‌‬ ‫به‌ش���ه‌ بودجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رمانبه‌راندا "ئیداره‌ ‌‬ ‫دامه‌زراندن ‌‬ ‫ی غه‌در له‌چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫گه‌رمیان‌و سلێمان ‌‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫کانی له‌به‌هاردا به‌کۆنسێرتێک ئه‌لبومه‌که‌ی باڵوده‌کاته‌وه‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬

‫ک وێ‬ ‫ ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫نوێتری���ن ئه‌لبوم���ی گۆرانیی خانمه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د "کان���ی" به‌ن���اوی "بێ‬ ‫تۆ" له‌کۆتای���ی کاره‌کانیدایه‌و بڕیاره‌‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌ک���ی نزیکدا باڵوبکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ کارزان مه‌حم���ود‬ ‫هاوس���ه‌ری هونه‌رمه‌ند‌و ڕابه‌ری ئه‌و‬ ‫ئۆرکێسترایه‌ی که‌ کاری مۆسیقای بۆ‬ ‫ئه‌لبومه‌که‌ کردوه‌‪ ،‬چه‌ند زانیارییه‌کی‬ ‫ده‌رب���اره‌ی ئه‌و به‌رهه‌م���ه‌ نوێیه‌ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ خسته‌ڕوو‪.‬‬

‫جانتای‌ ره‌نگا‌وڕه‌نگ‌و‬ ‫قه‌باره‌ گه‌وره‌‬ ‫مۆدیلی‌ ‪2014‬یه‌‬

‫له‌واڵتی چیک به‌رهه‌مهێنراوه‌‬ ‫گۆرانییه‌کان���ی ئه‌لبوم���ه‌ نوێیه‌که‌ی‬ ‫هونه‌رمه‌ند کانی‪ ،‬له‌ڕوی تێکس���ت‌و‬ ‫میل���ۆدی‌و موزیک���ه‌وه‌ هه‌مه‌ڕه‌نگن‪.‬‬ ‫کاری کالس���یکی فۆلکلۆری کوردیی‬ ‫تێدایه‌و کاری جیهانییش���ی تێدایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌لبومه‌ک���ه‌ پێکدێ���ت ل���ه‌‪ 8‬تراک‌و‬ ‫تێک���ڕای کاره‌کان له‌واڵت���ی چیک‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئۆرکێس���ترای نیش���تمانیی‬ ‫چی���ک‌ به‌ڕاب���ه‌ری کارزان مه‌حمودو‬ ‫له‌ستۆدیۆی تایبه‌تیی خۆیان به‌رهه‌م‬ ‫هات���وه‌‪ .‬موزیک���ی گۆرانییه‌کانیش‬ ‫له‌الیه‌ن که‌سانی جیاوازه‌وه‌ به‌رهه‌م‬ ‫هات���وه‌‪ ،‬وه‌ک‪ :‬كارزان مه‌حم���ود‪،‬‬ ‫شاپور باستانسیار‪ ،‬جۆش گرۆبان‌و‬ ‫واڵته‌ر ئه‌فاناسێف‪.‬‬

‫ره‌نگی‌ په‌مه‌یی‌‌و س���ورو زه‌ردو ره‌نگه‌ تۆخه‌كانی‌ تر مۆدیلی‌ ئه‌مساڵی‌‬ ‫جانتای‌ چه‌رمی‌ ژنان���ه‌‪ ،‬به‌پێی‌‪StylishBoard‬ی‌ تایبه‌ت به‌س���تایل ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆشاك‌و نمایشكردنی‌ جل‌و به‌رگ‪.‬‬ ‫مۆدیلی‌ جانتا ده‌س���تیه‌كانی‌ س���اڵی‌ نوێ‌ زیاتر ره‌نگی‌ تۆخ‌و كراوه‌ن‪،‬‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ دیزاینه‌كان���دا ره‌نگی‌ جانت���اكان تێكه‌ڵه‌یه‌كن له‌دو ره‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێك���ه‌وه‌ گونجاو یان تێكه‌ڵه‌یه‌كن له‌چه‌ند ره‌نگێكی‌ س���ه‌رنجڕاكێش‪،‬‬ ‫وه‌ك دو ره‌نگی‌ ره‌ساسی‌‌و په‌مه‌یی‌ پێكه‌وه‌‬ ‫یان مۆدیلێكی‌ تر كه‌ له‌ره‌نگه‌كانی‌ س���پی‌‌و ش���ین‌و سه‌وز یان شین‌و‬ ‫قاوه‌یی‌‌و سور پێكدێن‪.‬‬ ‫‪ StylishBoard‬مۆدیلێكی‌ تری‌ جنتای‌ ژنانی‌ باڵوكردووه‌ته‌وه‌ كه‌ تیایدا‬ ‫چوار یان پێنج ره‌نگی‌ تۆخی‌ وه‌ك پرته‌قاڵی‌‌و زه‌ردو س���ورو قاوه‌یی‌‌و‬ ‫په‌مه‌یی‌ به‌یه‌ك���ه‌وه‌ كۆكردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێك مۆدیلیش���دا له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫تێهه‌ڵكێش���كردنی‌ ره‌نگێكی‌ تۆخی‌ زیزی‌‌و ئاڵتونی���ه‌وه‌ هه‌رچی‌ زیاتر‬ ‫جانتاكه‌ی‌ سه‌رنجڕاكێش‌و كه‌ش���خه‌تر كردوه‌‪ .‬له‌هه‌مانكاتیشدا ره‌نگی‌‬ ‫ره‌ش���ی‌ له‌جانتا چه‌رمه‌كانیدا به‌كارهێناوه‌ته‌وه‌ به‌و پێیه‌ی‌ كه‌ ره‌نگی‌‬ ‫ره‌ش له‌گه‌ڵ‌ هه‌مو ره‌نگێكدا ده‌گونجێت‪.‬‬ ‫خه‌س���ڵه‌تێكی‌ دیزاینی‌ جانتاكانی‌ ساڵی‌ ‪ ،2014‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ قه‌باره‌یان‬ ‫گه‌وره‌‌و مامناوه‌ندیه‌‌و بچوك نین‪ ،‬زۆربه‌ش���یان دو ده‌ستیان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫ده‌توانرێت هه‌م بكرێنه‌ ش���ان‌و هه‌م به‌ده‌ستیش���ه‌وه‌ بگیرێن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫یارمه‌تیده‌ره‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ جانتاكان له‌گه‌ڵ‌ هه‌موو جۆره‌ پۆشاكێكی‌ وه‌ك‬ ‫كابۆو عه‌زیشدا بگونجێنرێن‪.‬‬

‫کاوڕ‬

‫به‌ش���ی زۆری به‌رهه‌مه‌کانی ‪Kurdish‬‬ ‫‪ Vines‬به‌ش���ێوه‌ی جیاوازیی��� ‌ه‬ ‫له‌نێ���وان تاک���ی خۆرئاوای���ی‌و تاکی‬ ‫کورددا له‌روداوه‌کان���ی ژیانی رۆژانه‌دا‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌کی کۆمیدی‪ .‬به‌اڵم پێشه‌وا‬ ‫ره‌تیده‌کات���ه‌و‌ه ک ‌ه ته‌نها مه‌به‌س���تیان‬ ‫له‌به‌رهه‌مهێنان���ی کۆمیدی���ا بێ���ت‬ ‫"مه‌رج نیی ‌ه ته‌نه���ا بمانه‌وێت کۆمیدیا‬ ‫به‌رهه‌مبهێنین‪ ،‬هه‌ندێک ش���تی جوانی‬ ‫کورد هه‌ی ‌ه ده‌مانه‌وێت پیشانی بده‌ین‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا کۆمه‌ڵێک دیارد‌ه هه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه هه‌مومان ده‌ناڵێنین به‌ده‌ستییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌وێت ئ���ه‌وه‌ش ده‌ربخه‌ین‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ڤیدیۆکان له‌شێوه‌ی کۆمیدیادان‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر بیکه‌ین به‌جددی ژماره‌یه‌کی که‌م‬ ‫بینه‌ری هه‌بێت"‪.‬‬ ‫پێش���ه‌وا ئاماژ‌ه ب���ه‌وه‌ش ده‌کات ک ‌ه‬ ‫له‌ئێستادا ته‌نها به‌رنامه‌یان درێژه‌دان ‌ه‬ ‫به‌به‌رهه‌مهێنانی ئه‌و کورت ‌ه ڤیدیۆییانه‌و‬ ‫بیری���ان له‌به‌رهه‌مهێنان���ی فیلمی درێژ‬ ‫نه‌کردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌رهێنه‌رێکه‌و‌ه ش���تێکی وه‌هایان بۆ‬ ‫پێشنیار بکرێت ڕه‌تیناکه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌کۆتاییدا پێش���ه‌وا محه‌مه‌د باس���ی‬ ‫له‌ره‌خنه‌ی���ه‌ک ک���رد ک��� ‌ه زۆر ج���ار‬ ‫ت "زۆر ک���ه‌س‬ ‫ئاڕاس���ته‌یان ده‌کرێ��� ‌‬ ‫پێمانده‌ڵێ���ن ک ‌ه س���وکایه‌تی به‌کورد‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‌ه دور‌ه له‌ڕاستییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێم ‌ه رقمان له‌کورد بێت ئیش���ی‬ ‫کوردی���ی ناکه‌ی���ن‌و قس��� ‌ه به‌کوردیی‬ ‫ناکه‌ی���ن‪ .‬ئێم ‌ه ش���انازیی به‌کوردبونی‬ ‫خۆمان���ه‌و‌ه ده‌که‌ی���ن‌و ئێم��� ‌ه به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک ده‌س���ت بۆ سوکایه‌تیکردن‬ ‫به‌واڵتی خۆمان نابه‌ین"‪.‬‬

‫گا‬

‫فۆتۆ‪ :‬دانیاڵ ته‌كاس‬

‫ ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫ ئا‪ :‬رێنوار‬ ‫نوس���ه‌رو توێژه‌ری بواری فه‌لسه‌فه‌ فاروق‬ ‫ره‌فی���ق‪ ،‬له‌ڕێوڕه‌س���مێکدا نوێترین کتێبی‬ ‫خ���ۆی باڵوک���رده‌وه‌‪ .‬مه‌راس���یمه‌که‌ رۆژی‬ ‫ش���ه‌ممه‌ ‪ 18‬کانونی دوه‌م له‌کتێبفرۆش���ی‬ ‫غه‌زه‌لنوس له‌شاری سلێمانی به‌ئاماده‌بونی‬ ‫کۆمه‌ڵێک له‌نوسه‌ران‌و خوێنه‌ران به‌ڕێوه‌چو‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ش���ێوازی باڵوکردن���ه‌وه‌ی‬ ‫کتێبه‌ک���ه‌ی به‌مه‌راس���یمێکی ل���ه‌و جۆره‌‪،‬‬ ‫ف���اروق ره‌فیق به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‪" :‬ئه‌و‬ ‫هاوڕێیان���ه‌ی غه‌زه‌لنوس که‌ خه‌ریکی کاری‬ ‫باش‌و کلتورین‪ ،‬ئه‌م بیرۆکه‌یان پێشنیارکرد‪،‬‬ ‫منی���ش وه‌ک هۆکارێ���ک ب���ۆ نزیکبونه‌وه‌‬ ‫له‌خوێنه‌ران‌و گفتوگۆک���ردن له‌گه‌ڵیان پێم‬ ‫باش بو"‪ .‬هه‌روه‌ها وتی‪" :‬له‌ئێستادا وه‌زعی‬ ‫خوێندنه‌وه‌ رۆژ به‌رۆژ به‌ره‌و خراپتر ده‌ڕوا‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی که‌ هه‌موم���ان پێکه‌وه‌ ده‌نگمان‬ ‫بگات به‌یه‌ک‪ ،‬له‌سه‌ر کتێب قسه‌ بکه‌ین وه‌ک‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و ش���تانه‌ی تر که‌ رۆژانه‌ قسه‌یان‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌که‌ین‪ .‬ده‌مانه‌وێ���ت گرنگییه‌ک‬ ‫بگه‌ڕێنین���ه‌وه‌ بۆ کتێب‌و جوانییه‌کانی‪ .‬ئه‌م‬ ‫یه‌کتربینینه‌ی خوێنه‌رو نوسه‌ر ره‌نگه‌ ببێته‌‬ ‫هۆی دروس���تبونی ئه‌و پ���رده‌و له‌دواجاردا‬ ‫گرنگییه‌ک بۆ ئه‌و بابه‌ته‌ بگه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م کتێبه‌ نوێیه‌ی ف���اروق ره‌فیق به‌ناوی‬ ‫"لۆژیک‌و هون���ه‌ری ئه‌رگومێنتس���ازی"یه‌و‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ت���دا کۆرس���ێکی فه‌لس���ه‌فیی بوه‌و‬ ‫له‌خان���ه‌ی حیکم���ه‌ت له‌س���اڵی ‪2006‬دا‬ ‫وتراوه‌ت���ه‌وه‌و له‌دوتوێ���ی کتێبێک���ی ‪292‬‬ ‫الپه‌ڕیی���داو وه‌ک کتێب���ی یه‌ک���ه‌م‪ ،‬ک���ه‌‬

‫دوانه‌‬

‫ی خ���ۆت خ���ۆت ده‌خه‌یت ‌ه‬ ‫ی له‌دڵتدای ‌ه به‌ده‌س���ت ‌‬ ‫ی هاوڕێیه‌كت ده‌كه‌یت له‌گه‌ڵ پێویستیت به‌و‌ه هه‌ی ‌ه ئه‌و‌ه ‌‬ ‫سه‌ردان ‌‬ ‫ی تره‌و‌ه ك ‌ه زیان به‌خۆت‌و‬ ‫ی سه‌ركێشییه‌ك ‌‬ ‫ی تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ت‪ ،‬خۆش���حاڵ ده‌بیت به‌و بیخه‌یته‌ڕوو‪ ،‬روبه‌رو ‌‬ ‫ی بۆ كه‌س��� ‌ه نزیكه‌كانت ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬له‌م‬ ‫ی به‌دوادا به‌هێ���ز ده‌بیت���ه‌و‌ه ئاگادارب ‌ه خۆت ‌‬ ‫ی باش���تر ‌‬ ‫دیده‌نییه‌و هه‌نگاو ‌‬ ‫كاره‌ت وریاو ژیربه‌‪.‬‬ ‫ئاماد‌ه بكه‌‪.‬‬ ‫دێت‪.‬‬

‫میلۆدییه‌کانیش هه‌مه‌ڕه‌نگن‬ ‫وه‌ک ش���یعره‌کانی ناو گۆرانییه‌کانی‬ ‫میلۆدییه‌کانی���ش‬ ‫ئه‌لبومه‌ک���ه‌‪،‬‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌نگ���ن‌و له‌الیه‌ن چه‌ند ناوێکی‬ ‫دیاره‌وه‌ دانراون‪ .‬هاوکات هونه‌رمه‌ند‬ ‫کانی‪-‬ی���ش خ���ۆی میلۆدییه‌کی بۆ‬ ‫گۆرانییه‌ک دان���اوه‌‪ .‬ئه‌وانی دیکه‌ش‬ ‫له‌الیه‌ن‪ :‬حه‌س���ه‌ن یوسف زه‌مانی‪،‬‬ ‫محه‌مه‌دی ماملێ‪ ،‬ئیسماعیل سابوری‪،‬‬ ‫کانی‪ ،‬کارزان‪ ،‬ئه‌نه‌وشیروان روحانی‪،‬‬ ‫جۆش گرۆبان‪-‬ه‌وه‌؛ دانراون‪.‬‬ ‫کاتی باڵوکردنه‌وه‌ی ئه‌لبومی "بێ تۆ"‬ ‫‪ ،‬هاوکات ده‌بێت له‌گه‌ڵ کۆنسێرتێکی‬ ‫هونه‌رمه‌ند له‌به‌هاری ئه‌مساڵدا‪.‬‬

‫فاروق ره‌فیق‪ :‬له‌ترسی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬که‌س هیچ كاتێك هێنده‌ی‌ ئێستا ئافره‌ت‬ ‫ناوێرێت سپۆنسه‌ری کتێبێکم بکات‬ ‫له‌راگه‌یاندن زۆر نه‌بوه‌‬

‫‪ Kurdish Vines‬به‌رده‌وام ده‌بن‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه م���اوه‌ی چه‌ن���د مانگێک ‌ه‬ ‫ده‌س���تیان به‌و کار‌ه کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫زو بون ‌ه جێی سه‌رنجی بینه‌رانی کورد‬ ‫له‌فه‌یسبوک‌و له‌ئێس���تادا په‌یجه‌که‌یان‬ ‫خاوه‌نی زیاتر له‌هه‌شتا هه‌زار هه‌واداره‌‪.‬‬ ‫ش���لۆڤان س���اڵح‌و پێش���ه‌وا محه‌مه‌د‬ ‫دو گه‌نج���ی کوردی دانیش���توی واڵتی‬ ‫ئه‌مه‌ریکان‌و له‌ئێس���تادا کورت ‌ه ڤیدیۆ‬ ‫کۆمیدییه‌کانی���ان له‌ن���او کورده‌کان���ی‬ ‫فه‌یس���بوکدا زۆرترین بین���ه‌ری هه‌یه‌‪.‬‬ ‫پێشه‌وا سه‌ره‌تای بیرۆکه‌ی ئه‌و کورت ‌ه‬ ‫ڤیدیۆیان���ه‌ی ک��� ‌ه له‌ژێر ناونیش���انی‬ ‫‪ Kurdish Vines‬باڵویده‌که‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاوێن ‌ه رونکرده‌وه‌و وتی‪" :‬ئێم ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫له‌ئینته‌رنێ���ت ده‌بینی���ن ک��� ‌ه زۆربه‌ی‬ ‫میلله‌تان له‌و شێو‌ه ڤیدیۆ کۆمیدیایه‌یان‬ ‫له‌س���ه‌ر کۆمه‌ڵگاکان‌و کلتوری خۆیان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ش���لۆڤانیش رۆژێک ڤیدیۆیه‌کی‬ ‫وه‌های دروستکرد بینی خه‌ڵکێکی زۆر‬ ‫بینه‌ریب���ون‌و به‌دڵیان ب���و‪ ،‬دوای ئه‌و‌ه‬ ‫بڕیارماندا ڤیدیۆی دیک ‌ه دروستبکه‌ین‌و‬ ‫به‌رده‌وام بین"‪.‬‬ ‫شلۆڤان‌و پێشه‌وا جگ ‌ه له‌وه‌ی هاوڕێی‬ ‫نزیکی یه‌کترن‪ ،‬خزمی نزیکی یه‌کتریشن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و کارانه‌یان له‌شێوه‌ی گروپێکی‬ ‫رێکخ���راودا نییه‌‪ .‬هه‌رچه‌ن���د‌ه ئه‌و دو‬ ‫که‌س ‌ه هیچیان ئه‌کته‌رنین‌و له‌و بواره‌دا‬ ‫نه‌یانخوێن���دوه‌‪ ،‬به‌اڵم ب���ه‌ڕای زۆربه‌ی‬ ‫بین���ه‌ری به‌رهه‌مه‌کانی���ان‪ ،‬ده‌توان���ن‬ ‫به‌باش���ی ئه‌و رۆاڵن ‌ه بگێڕن‪ ،‬پێش���ه‌وا‬ ‫ه���ۆکاری ئه‌مه‌ی گێڕای���ه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ک��� ‌ه زۆربه‌ی ئ���ه‌و ش���تانه‌ی ده‌یکه‌ن‬ ‫به‌س���ه‌رخۆیاندا هاتو‌ه بۆی��� ‌ه ده‌توانن‬ ‫به‌باشی دوباره‌ی بکه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫شیعری گۆرانییه‌کان هی کێن؟‬ ‫گۆرانییه‌کان���ی پێش���تری کان���ی‪،‬‬ ‫ب���ه‌وه‌ جیاده‌کرانه‌وه‌ که‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫تێکستی گۆرانییه‌کانی شیعری باش‬ ‫بون‌و له‌الیه‌ن ش���اعیره‌ ناوداره‌کانی‬ ‫کورده‌وه‌ نوس���رابون‪ .‬ل���ه‌م ئه‌لبومه‌‬

‫نوێی���ه‌دا ش���یعریی هه‌مه‌چه‌ش���نی‬ ‫تێدایه‌‪" .‬شیشه‌ی به‌تاڵ" که‌ یه‌کێک ‌ه‬ ‫له‌تراکه‌کان���ی ئه‌لبومه‌که‌‪ ،‬ش���یعری‬ ‫مه‌حوییه‌‪ .‬هه‌روه‌ها شیعرێکی شێرکۆ‬ ‫بێکه‌س���یش به‌ناونیش���انی "خ���ۆم‬ ‫ئ���ه‌و وه‌خت���ه‌ی باڵن���ده‌م" یه‌کێکی‬ ‫دیک���ه‌ له‌تراک���ه‌کان پێکدێنێ���ت‌و‬ ‫ش���یعری پای���زی "گۆران"ی���ش بۆ‬ ‫گۆرانیی���ه‌ک به‌کارهێنراوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫تێکس���تی نوێش له‌ناو گۆرانییه‌کانی‬ ‫ئه‌لبومه‌که‌دا هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ک تێکس���تی‬ ‫"ئاوات"ی خانمه‌ ش���اعیر "س���یمین‬ ‫چایچ���ی"‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا کارزان کامیل‬ ‫جگه‌ له‌کاری مۆسیقا‪ ،‬خاوه‌نی دوان‬ ‫له‌تێکستی گۆرانییه‌کانه‌ به‌ناوه‌کانی‬ ‫"ب���ۆ دیالن"‌و "بێ ت���ۆ"‪ .‬هونه‌رمه‌ند‬ ‫هۆم���ه‌ر دزه‌یی���ش به‌تێکس���تێک‬ ‫به‌شداره‌ له‌م ئه‌لبومه‌ نوێیه‌دا به‌ناوی‬ ‫"دو دڵ"‪ .‬جگه‌ له‌مانه‌ش بۆ گۆرانیی‬ ‫"وه‌ره‌ حه‌یران" س���ود له‌تێکس���تی‬ ‫فۆلکلۆر وه‌رگیراوه‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫سه‌رجه‌م ئه‌و مه‌رجان ‌ه له‌به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كه‌یت ك ‌ه پێویستن بۆ كاره‌كان ‌‬ ‫به‌د ‌‬ ‫ی ك ‌ه به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و پرۆژه‌ی��� ‌ه ‌‬ ‫له‌وپێناوه‌دا ده‌ست به‌هه‌نگاونان بكه‌‪.‬‬

‫شێر‬ ‫مه‌رج نیی��� ‌ه ئه‌مجار‌ه س���ه‌ركه‌وتوبیت‬ ‫ی ناوت��� ‌ه به‌رامب���ه‌ر‬ ‫ل���ه‌و هه‌ن���گاو‌ه ‌‬ ‫به‌خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مجار‌ه‬ ‫شكسته‌كه‌ له‌الیه‌ن تۆو‌ه نابێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی شار ‌‬ ‫راگه‌یاندكارێكی‌ ئافره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆی ‌ه ده‌ڵێت هیچ كاتێك هێنده‌ ‌‬ ‫ی ئافره‌ت ل ‌ه كاری‌‬ ‫ئێستا رێژه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاندن زۆر نه‌بو‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ی راگه‌یاندن‬ ‫ی كه‌ناڵه‌كان ‌‬ ‫سه‌یر ‌‬ ‫بكه‌ین زۆربه‌ی‌ پێشكه‌شكارو‬ ‫بێژه‌ره‌كان ئافره‌تن‪.‬‬

‫له‌باڵوکراوه‌کان���ی کۆمپانی���ای ئاگۆرایه‌ بۆ‬ ‫به‌رهه‌مه‌ کلتورییه‌کان؛ باڵوکراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌ش���ێکی زۆر له‌خوێنه‌رانی ئه‌م‬ ‫نوس���ه‌ره‌‪ ،‬چاوه‌ڕێی ئ���ه‌و کتێبه‌یان ده‌کرد‬ ‫که‌ باس له‌روداوه‌کانی ‪ 17‬شوبات ده‌کات‌و‬ ‫له‌چه‌ند بۆنه‌یه‌کدا باسی کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم فاروق‬ ‫ره‌فیق به‌م شێوه‌یه‌ باس له‌و کتێبه‌ی‌ ده‌کات‬ ‫"ئه‌و کتێبه‌ دو س���اڵه‌ سه‌رقاڵییم‪ ،‬به‌شێکی‬ ‫به‌مه‌به‌سته‌ که‌ دوامخستوه‌‪ ،‬به‌هۆکاری ئه‌وه‌ی‬ ‫کتێبه‌که‌ باشتر بگات‌و هه‌ندێک شت بڵێم که‌‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫واز له‌و خوو‌ه س���ه‌یرو سه‌مه‌ران ‌ه بێن ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه ده‌ینوێنی���ت به‌رامب���ه‌ر به‌هاوڕێ‬ ‫ی‬ ‫نزیكه‌كانت‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه ئه‌و‌ه ببێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫دابڕانت لێیان‪.‬‬

‫تائێستا له‌سه‌ر ‪ 17‬شوبات نه‌وتراوه‌"‪ .‬جگه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ فاروق الیه‌نێکی دیکه‌ی دواخس���تنی‬ ‫ئه‌و کتێبه‌ی رونده‌کاته‌وه‌و ده‌ڵێت‪" :‬ئێستا‬ ‫له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌داین سپۆنس���ه‌ر بۆ کتێبه‌که‌‬ ‫په‌یدا بکه‌ین‪ ،‬به‌اڵم هیچ که‌س���ێک ناچێته‌‬ ‫ژێریه‌وه‌ له‌ترس���ا‪ .‬له‌ترسی ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی کتێبه‌که‌ باس���ی ‪ 17‬شوباته‌و‬ ‫نوسه‌ره‌که‌ی ناوی فاروقه‌‪ ،‬که‌سێک ناوێرێت‬ ‫خۆی له‌قه‌ره‌ی ئه‌و کتێبه‌ بدات‌و پشتگیریی‬ ‫چاپکردنی ئه‌و کتێبه‌ بکات"‪.‬‬

‫راگه‌یاندن���كار ئاس���ك ‌ه جه‌عف���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی ئاف���ره‌ت له‌كار ‌‬ ‫ی بون ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫راگه‌یان���دن ب���ۆ ئاوێن��� ‌ه وتی‌"ب ‌ه‬ ‫ی رابردو ئێستا‬ ‫به‌راورد ب ‌ه س���ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یان���دن زۆربه‌ ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كان��� ‌‬ ‫پێشكه‌شكارو بێژه‌ره‌كان ئافره‌تن‬ ‫ی‬ ‫ی باش جێگا ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش تا راده‌یه‌ك ‌‬ ‫دڵخۆش���ی ‌ه به‌اڵم له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ش‬ ‫ی ئه‌و‌ه نای���ه‌ت بڵێن هه‌مو‬ ‫به‌مانا ‌‬ ‫ئافره‌ت���ان ل��� ‌ه راگه‌یاندن���ن‌و زۆر‬ ‫پرۆفش���ناڵن چونك��� ‌ه زۆرێ���ك ل ‌ه‬ ‫ی سیما‬ ‫راگه‌یاندنه‌كان له‌به‌ر جوان ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ی گرینگ ‌‬ ‫یان ده‌ن���گ خۆش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاف���ره‌ت ده‌ده‌ن به‌هه‌ر حاڵ رۆڵ ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه ب���ه‌اڵم ل ‌ه‬ ‫ئاف���ره‌ت بون��� ‌‬ ‫ی زۆر كه‌مه‌‪.‬‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫مه‌جال ‌‬ ‫ناوبراو وتی‌"به‌داخه‌و‌ه ل ‌ه ئێس���تا‬ ‫ی به‌رامبه‌ر ب ‌ه‬ ‫زۆرترین پێش���ه‌ڵكار ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسان ده‌كرێت له‌كاتێكدا‬ ‫ی به‌ناو‬ ‫ئێم��� ‌ه ل��� ‌ه كوردس���تانێك ‌‬ ‫ئازادو س���ه‌ربه‌خۆ ده‌ژین بۆی ‌ه من‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫پێم وای ‌ه هێش���تا دیموكراس��� ‌‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫دوپشک‬

‫ی ئێم��� ‌ه له‌ الی���ه‌ن هه‌ندێك‬ ‫واڵت��� ‌‬ ‫ل ‌ه ح���زب سیاس���یه‌كانه‌و‌ه هه‌زم‬ ‫ی‬ ‫ناكرێ���ت پێویس���ت ‌ه حوكمه‌ت��� ‌‬ ‫ی كوردس���تان زیات���ر ل ‌ه‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی پاراس���تنی‌ رۆژنامه‌نوسان‬ ‫بیر ‌‬ ‫بكات���ه‌وه‌‌و رۆژنامه‌نوس���انیش‬ ‫ی ده‌یخه‌نه‌رو ل ‌ه‬ ‫ئه‌و زانیاریان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫پێن���او ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫بێت ل��� ‌ه چوارچێ���وه‌ ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسیدا ده‌رنه‌چێت ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاسك ‌ه جه‌عفه‌ر زۆر سوباس ‌‬ ‫دایك‌و باوكی‌‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫ی‬ ‫كرد ك ‌ه به‌رده‌وام پشتگیر ‌‬ ‫كردو‌ه ل���ه‌كاری‌ راگه‌یاندن‬ ‫ده‌شلێت هه‌ندیك جاریش‬ ‫لۆمه‌م كراو‌ه به‌اڵم من هیچ‬ ‫كات كۆڵم نه‌داو‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫كاره‌كه‌م‪.‬‬ ‫جه‌عف���ه‌ر‬ ‫ئاس���ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌حم���ه‌د له‌س���اڵ ‌‬ ‫‪ 1990‬له‌دای���ك بوه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫خه‌ڵك��� ‌‬ ‫كو ر د س���تا نه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی شار ‌‬ ‫دانیش���تو ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆیه‌‌و هاوسه‌رگیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ردوه‌‌و خاون ‌‬ ‫مند ا ڵیك���ه ‌‬ ‫ی ‪2009‬‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫و‌ه ل ‌ه چه‌ندین‬ ‫ی‬ ‫ده‌زگا كار ‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌‬ ‫كردو‌ه ‪.‬‬

‫که‌‌وان‬

‫گیسک‬

‫س‬

‫ی سپ‬

‫تان‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪11‬‬

‫ی‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌سینه‌ما هه‌ر جاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫نامۆتر له‌خه‌یاڵ‬ ‫شیروان مسته‌فا‬ ‫له‌دنی���ای هونه‌رو ئه‌ده‌بیات���دا‪ ،‬هیچ کاتێک ناتوانرێت س���نورێک‬ ‫ب���ۆ به‌رهه‌مه‌کانیان دابنرێت‪ .‬ژانره‌کانی ئه‌و دو کایه‌ی ‌ه هه‌میش��� ‌ه‬ ‫له‌نوێبون���ه‌وه‌دان‌و داهێنانی ت���از‌ه ده‌خوڵقێنن‪ .‬ره‌نگ ‌ه ئه‌و نه‌بونی‬ ‫س���نور‌ه یه‌کێک بێت له‌هۆکار‌ه بنچینه‌ییه‌کانی به‌رده‌وامی هونه‌رو‬ ‫ئه‌ده‌بیان له‌ژیانی ئینس���اندا له‌هه‌مو سه‌رده‌م‌و شوێنێکی جیاوازدا‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و هۆکاره‌ی ‌ه ک ‌ه هه‌میش��� ‌ه ش���تی نوێیان لێ چاوه‌ڕێ‬ ‫ده‌کرێت‌و به‌رهه‌مه‌کانیان له‌ده‌ره‌وه‌ی پێشبینی جه‌ماوه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی مرۆڤ ته‌نها ده‌توانێت به‌خه‌یاڵ بیبینێت‪ ،‬ش���یعرو رۆمان‬ ‫ده‌یکه‌ن ‌ه وشه‌‪ .‬سینه‌ماش هه‌نگاوێک زیاتر ده‌ڕوات‌و ده‌یکات ‌ه وێنه‌و‬ ‫ده‌نگ‪ .‬ره‌نگ��� ‌ه زۆرێک له‌داهێنانه‌کانی مرۆڤ پێش ئه‌وه‌ی به‌رهه‌م‬ ‫بهێنرێت‪ ،‬به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان س���ینه‌ما پێشتر په‌ی پێ بردبێت‌و‬ ‫بیری لێکردبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫"نامۆت���ر له‌خه‌یاڵ" فیلمێکی فه‌نت���ازی ئه‌مه‌ریکییه‌و له‌ده‌رهێنانی‬ ‫م���ارک فۆرس���ته‌ره‌و له‌س���اڵی ‪ 2006‬به‌رهه‌مهێن���راوه‌‪ .‬ئه‌کته‌ری‬ ‫ئه‌مه‌ریکی ویڵ فیرێڵ رۆڵی سه‌ره‌کی تێدا ده‌گێڕێت‌و خانم ‌ه ئه‌کته‌ر‬ ‫ماگی گیلنیهاڵیش یه‌کێکی دیکه‌یه‌ له‌ئه‌کته‌ر‌ه سه‌ره‌کییه‌کان‪.‬‬ ‫چیرۆکی فیلمه‌ک ‌ه به‌و‌ه ده‌س���تپێده‌کات ک ‌ه هارۆڵد کریک ئه‌کته‌ری‬ ‫س���ه‌ره‌کی فیلمه‌ک���ه‌‪ ،‬رۆژان ‌ه ژیانێک���ی دوباره‌ی نام���ۆی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ک هه‌مو به‌یانیی���ه‌ک له‌کاتێکی دیارییک���راودا له‌خه‌و‬ ‫هه‌ڵده‌ستێت‌و چه‌ند جارێکی دیارییکراو فڵچه‌ی ددان شتن به‌ڕاست‌و‬ ‫چه‌پ���ی ده‌میدا ده‌هێنێت‪ .‬به‌هه‌مانش���ێو‌ه به‌ژماره‌یه‌کی دیارییکراو‬ ‫هه‌نگاو ده‌چێت ‌ه وێستگه‌ی پاسه‌کان‌و ده‌ڕوات بۆ شوێنی کاره‌که‌ی‪.‬‬ ‫ئه‌م کرداران ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌کی به‌رده‌وام ده‌نگی خانمێک له‌مێش���کی‬ ‫هارۆڵدا ده‌یڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چیرۆکی هارۆڵد له‌و کاته‌و‌ه ده‌س���تپێده‌کات ک ‌ه رۆژێک ئه‌و ده‌نگ ‌ه‬ ‫ب���اس له‌مه‌رگی هارۆڵد ده‌کات‪ .‬ئه‌ویش وه‌ک هه‌ر که‌س���ێکی دیک ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت به‌ر به‌و مه‌رگه‌ی بگرێت‪ .‬بۆی ‌ه ده‌یه‌وێت خاوه‌نی ئه‌و ده‌نگ ‌ه‬ ‫بدۆزێته‌وه‌ که‌ له‌مێشکیدایه‌و ده‌زانێت ک ‌هی‌و به‌چی ده‌مرێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کی دیکه‌و‌ه فیلمه‌ک ‌ه تیشک ده‌خات ‌ه سه‌ر خانم ‌ه رۆماننوسێک‬ ‫ک��� ‌ه له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک کێش���ه‌ی ده‌رونی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیدا س���ه‌رقاڵی‬ ‫نوسینی نوێترین رۆمانی خۆیه‌تی‪.‬‬ ‫دوای گه‌ڕانێک���ی زۆر‪ ،‬دواج���ار هارۆڵد به‌هاوکاری مامۆس���تایه‌کی‬ ‫ئه‌ده‌بیات���ی زانکۆ‪ ،‬خاوه‌نی ده‌نگه‌که‌ی ن���او زهنی ده‌دۆزێته‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫که‌س���ی تر نیی ‌ه جگ ‌ه له‌خانم ‌ه رۆماننوسه‌که‌‪ .‬له‌و ساته‌و‌ه فیلمه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌که‌وێت ‌ه ئاقارێکی دیکه‌وه‌و رۆماننوسه‌ک ‌ه ده‌زانێت ک ‌ه ئه‌و که‌س ‌ه‬ ‫خه‌یاڵییه‌ی ئه‌و له‌رۆمانه‌که‌دا نوس���یویه‌تی له‌واقیعدا بونی هه‌یه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ت���ا له‌به‌رده‌میدای���ه‌‪ .‬جگ ‌ه ل���ه‌وه‌ش رۆماننوس���ه‌ک ‌ه بیر له‌و‌ه‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه ئه‌گه‌ر بێت‌و رۆمانه‌کانی دیکه‌ش���ی به‌هه‌مانش���ێو‌ه‬ ‫که‌سایه‌تیی ‌ه خه‌یاڵییه‌کانی له‌واقیعدا هه‌بن‪ ،‬ک ‌ه هه‌مویان له‌کۆتاییدا‬ ‫به‌شێوه‌ی تراژیدی مردون‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای دیداری رۆمانن���وس‌و کاره‌کت���ه‌ر‌ه خه‌یاڵییه‌‪-‬واقعییه‌که‌ی‬ ‫خۆی‪ ،‬هارۆلد داوای خوێندنه‌وه‌ی ئه‌و رۆمانه‌ک ‌ه ده‌کات‪ ،‬ک ‌ه بریتیی ‌ه‬ ‫له‌ژیانی خۆی‪ .‬هارۆڵد رۆمانه‌ک ‌ه ده‌خوێنێته‌وه‌و ده‌زانێت ک ‌ه ده‌بێت‬ ‫له‌کۆتاییدا بمرێت‪.‬‬ ‫دواتر فیلمه‌ک ‌ه چه‌ندین دیمه‌ن‌و سه‌رنجراکێش به‌خۆیه‌و‌ه ده‌بینێت‪.‬‬ ‫له‌کۆتاییش���دا رونده‌بێته‌و‌ه ئایا رۆماننوس ده‌توانێت ده‌س���تکاری‬ ‫رۆمانه‌ک ‌ه بکات‌و ئه‌م جار‌ه که‌سایه‌تیی ‌ه سه‌ره‌کییه‌که‌ی ک ‌ه که‌سێکی‬ ‫واقعییه‌ نه‌مرێت؟ یاخود ناتوانێت له‌ئاقاری رۆمانه‌که‌ی البدات!‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی ك ‌ه له‌سه‌رت خۆت بگونجێن ‌ه له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت‌و‬ ‫ی روبه‌روبونه‌وه‌یه‌ك ده‌بیته‌و‌ه ك ‌ه ته‌ندروس���تیت به‌ره‌و باش���تر ده‌ڕوات هه‌نگاوه‌كان���ت باش به‌ره‌و پێش���ه‌و‌ه هه‌موو ئه‌و قورس���ییان ‌ه ‌‬ ‫تووش ‌‬ ‫ی ده‌ڕۆن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م��� ‌ه ب���ه‌س نیی ‌ه بۆ كه‌ڵه‌ك بوو بوون خه‌ریك ‌ه كه‌مده‌بنه‌وه‌‪ .‬زیاتر له‌جاران كۆمه‌اڵیه‌تیبه‌‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌م ماوه‌ی ‌ه ره‌چاو ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نهێنییه‌كه‌و‌ه ده‌بێت به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی دركاندن ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی خ���ۆت بكه‌یت‌و‬ ‫ی دارای��� ‌‬ ‫ی زۆر ب���اش ئه‌ركه‌كان���ت به‌رێكردووه‌‪ ،‬چاودێری��� ‌‬ ‫ی بڵێیت پێویس���تم به‌هاریكار ‌‬ ‫ی خۆتت كردوه‌‪ .‬ش���ه‌مم ‌ه ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بهێڵیته‌وه‌و ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی خۆت ‌‬ ‫ك ‌ه باشتر وابوو ال ‌‬ ‫زیاده‌ڕه‌وی‌ نه‌كه‌یت له‌خه‌رجكردنی‌‪.‬‬ ‫به‌رده‌وامبه‌‪.‬‬ ‫كه‌سی‌ تر نییه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ به‌ختته‌‪.‬‬ ‫بیپارێزیت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی ئێستا خه‌ریكیت‬ ‫ده‌كرێت ئه‌و ئیش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بده‌یت‪ .‬بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ته‌نها ئه‌نجام��� ‌‬ ‫ی تر‬ ‫هه‌موو كاتێك پش���ت به‌كه‌س���ان ‌‬ ‫نه‌به‌ستیت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫کانی له‌به‌هاردا به‌کۆنسێرتێک ئه‌لبومه‌که‌ی باڵوده‌کاته‌وه‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬

‫ک وێ‬ ‫ ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫نوێتری���ن ئه‌لبوم���ی گۆرانیی خانمه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د "کان���ی" به‌ن���اوی "بێ‬ ‫تۆ" له‌کۆتای���ی کاره‌کانیدایه‌و بڕیاره‌‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌ک���ی نزیکدا باڵوبکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ کارزان مه‌حم���ود‬ ‫هاوس���ه‌ری هونه‌رمه‌ند‌و ڕابه‌ری ئه‌و‬ ‫ئۆرکێسترایه‌ی که‌ کاری مۆسیقای بۆ‬ ‫ئه‌لبومه‌که‌ کردوه‌‪ ،‬چه‌ند زانیارییه‌کی‬ ‫ده‌رب���اره‌ی ئه‌و به‌رهه‌م���ه‌ نوێیه‌ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ خسته‌ڕوو‪.‬‬

‫جانتای‌ ره‌نگا‌وڕه‌نگ‌و‬ ‫قه‌باره‌ گه‌وره‌‬ ‫مۆدیلی‌ ‪2014‬یه‌‬

‫له‌واڵتی چیک به‌رهه‌مهێنراوه‌‬ ‫گۆرانییه‌کان���ی ئه‌لبوم���ه‌ نوێیه‌که‌ی‬ ‫هونه‌رمه‌ند کانی‪ ،‬له‌ڕوی تێکس���ت‌و‬ ‫میل���ۆدی‌و موزیک���ه‌وه‌ هه‌مه‌ڕه‌نگن‪.‬‬ ‫کاری کالس���یکی فۆلکلۆری کوردیی‬ ‫تێدایه‌و کاری جیهانییش���ی تێدایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌لبومه‌ک���ه‌ پێکدێ���ت ل���ه‌‪ 8‬تراک‌و‬ ‫تێک���ڕای کاره‌کان له‌واڵت���ی چیک‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئۆرکێس���ترای نیش���تمانیی‬ ‫چی���ک‌ به‌ڕاب���ه‌ری کارزان مه‌حمودو‬ ‫له‌ستۆدیۆی تایبه‌تیی خۆیان به‌رهه‌م‬ ‫هات���وه‌‪ .‬موزیک���ی گۆرانییه‌کانیش‬ ‫له‌الیه‌ن که‌سانی جیاوازه‌وه‌ به‌رهه‌م‬ ‫هات���وه‌‪ ،‬وه‌ک‪ :‬كارزان مه‌حم���ود‪،‬‬ ‫شاپور باستانسیار‪ ،‬جۆش گرۆبان‌و‬ ‫واڵته‌ر ئه‌فاناسێف‪.‬‬

‫ره‌نگی‌ په‌مه‌یی‌‌و س���ورو زه‌ردو ره‌نگه‌ تۆخه‌كانی‌ تر مۆدیلی‌ ئه‌مساڵی‌‬ ‫جانتای‌ چه‌رمی‌ ژنان���ه‌‪ ،‬به‌پێی‌‪StylishBoard‬ی‌ تایبه‌ت به‌س���تایل ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆشاك‌و نمایشكردنی‌ جل‌و به‌رگ‪.‬‬ ‫مۆدیلی‌ جانتا ده‌س���تیه‌كانی‌ س���اڵی‌ نوێ‌ زیاتر ره‌نگی‌ تۆخ‌و كراوه‌ن‪،‬‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ دیزاینه‌كان���دا ره‌نگی‌ جانت���اكان تێكه‌ڵه‌یه‌كن له‌دو ره‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێك���ه‌وه‌ گونجاو یان تێكه‌ڵه‌یه‌كن له‌چه‌ند ره‌نگێكی‌ س���ه‌رنجڕاكێش‪،‬‬ ‫وه‌ك دو ره‌نگی‌ ره‌ساسی‌‌و په‌مه‌یی‌ پێكه‌وه‌‬ ‫یان مۆدیلێكی‌ تر كه‌ له‌ره‌نگه‌كانی‌ س���پی‌‌و ش���ین‌و سه‌وز یان شین‌و‬ ‫قاوه‌یی‌‌و سور پێكدێن‪.‬‬ ‫‪ StylishBoard‬مۆدیلێكی‌ تری‌ جنتای‌ ژنانی‌ باڵوكردووه‌ته‌وه‌ كه‌ تیایدا‬ ‫چوار یان پێنج ره‌نگی‌ تۆخی‌ وه‌ك پرته‌قاڵی‌‌و زه‌ردو س���ورو قاوه‌یی‌‌و‬ ‫په‌مه‌یی‌ به‌یه‌ك���ه‌وه‌ كۆكردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێك مۆدیلیش���دا له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫تێهه‌ڵكێش���كردنی‌ ره‌نگێكی‌ تۆخی‌ زیزی‌‌و ئاڵتونی���ه‌وه‌ هه‌رچی‌ زیاتر‬ ‫جانتاكه‌ی‌ سه‌رنجڕاكێش‌و كه‌ش���خه‌تر كردوه‌‪ .‬له‌هه‌مانكاتیشدا ره‌نگی‌‬ ‫ره‌ش���ی‌ له‌جانتا چه‌رمه‌كانیدا به‌كارهێناوه‌ته‌وه‌ به‌و پێیه‌ی‌ كه‌ ره‌نگی‌‬ ‫ره‌ش له‌گه‌ڵ‌ هه‌مو ره‌نگێكدا ده‌گونجێت‪.‬‬ ‫خه‌س���ڵه‌تێكی‌ دیزاینی‌ جانتاكانی‌ ساڵی‌ ‪ ،2014‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ قه‌باره‌یان‬ ‫گه‌وره‌‌و مامناوه‌ندیه‌‌و بچوك نین‪ ،‬زۆربه‌ش���یان دو ده‌ستیان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫ده‌توانرێت هه‌م بكرێنه‌ ش���ان‌و هه‌م به‌ده‌ستیش���ه‌وه‌ بگیرێن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫یارمه‌تیده‌ره‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ جانتاكان له‌گه‌ڵ‌ هه‌موو جۆره‌ پۆشاكێكی‌ وه‌ك‬ ‫كابۆو عه‌زیشدا بگونجێنرێن‪.‬‬

‫کاوڕ‬

‫به‌ش���ی زۆری به‌رهه‌مه‌کانی ‪Kurdish‬‬ ‫‪ Vines‬به‌ش���ێوه‌ی جیاوازیی��� ‌ه‬ ‫له‌نێ���وان تاک���ی خۆرئاوای���ی‌و تاکی‬ ‫کورددا له‌روداوه‌کان���ی ژیانی رۆژانه‌دا‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌کی کۆمیدی‪ .‬به‌اڵم پێشه‌وا‬ ‫ره‌تیده‌کات���ه‌و‌ه ک ‌ه ته‌نها مه‌به‌س���تیان‬ ‫له‌به‌رهه‌مهێنان���ی کۆمیدی���ا بێ���ت‬ ‫"مه‌رج نیی ‌ه ته‌نه���ا بمانه‌وێت کۆمیدیا‬ ‫به‌رهه‌مبهێنین‪ ،‬هه‌ندێک ش���تی جوانی‬ ‫کورد هه‌ی ‌ه ده‌مانه‌وێت پیشانی بده‌ین‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا کۆمه‌ڵێک دیارد‌ه هه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه هه‌مومان ده‌ناڵێنین به‌ده‌ستییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌وێت ئ���ه‌وه‌ش ده‌ربخه‌ین‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ڤیدیۆکان له‌شێوه‌ی کۆمیدیادان‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر بیکه‌ین به‌جددی ژماره‌یه‌کی که‌م‬ ‫بینه‌ری هه‌بێت"‪.‬‬ ‫پێش���ه‌وا ئاماژ‌ه ب���ه‌وه‌ش ده‌کات ک ‌ه‬ ‫له‌ئێستادا ته‌نها به‌رنامه‌یان درێژه‌دان ‌ه‬ ‫به‌به‌رهه‌مهێنانی ئه‌و کورت ‌ه ڤیدیۆییانه‌و‬ ‫بیری���ان له‌به‌رهه‌مهێنان���ی فیلمی درێژ‬ ‫نه‌کردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌رهێنه‌رێکه‌و‌ه ش���تێکی وه‌هایان بۆ‬ ‫پێشنیار بکرێت ڕه‌تیناکه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌کۆتاییدا پێش���ه‌وا محه‌مه‌د باس���ی‬ ‫له‌ره‌خنه‌ی���ه‌ک ک���رد ک��� ‌ه زۆر ج���ار‬ ‫ت "زۆر ک���ه‌س‬ ‫ئاڕاس���ته‌یان ده‌کرێ��� ‌‬ ‫پێمانده‌ڵێ���ن ک ‌ه س���وکایه‌تی به‌کورد‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‌ه دور‌ه له‌ڕاستییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێم ‌ه رقمان له‌کورد بێت ئیش���ی‬ ‫کوردی���ی ناکه‌ی���ن‌و قس��� ‌ه به‌کوردیی‬ ‫ناکه‌ی���ن‪ .‬ئێم ‌ه ش���انازیی به‌کوردبونی‬ ‫خۆمان���ه‌و‌ه ده‌که‌ی���ن‌و ئێم��� ‌ه به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک ده‌س���ت بۆ سوکایه‌تیکردن‬ ‫به‌واڵتی خۆمان نابه‌ین"‪.‬‬

‫گا‬

‫فۆتۆ‪ :‬دانیاڵ ته‌كاس‬

‫ ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫ ئا‪ :‬رێنوار‬ ‫نوس���ه‌رو توێژه‌ری بواری فه‌لسه‌فه‌ فاروق‬ ‫ره‌فی���ق‪ ،‬له‌ڕێوڕه‌س���مێکدا نوێترین کتێبی‬ ‫خ���ۆی باڵوک���رده‌وه‌‪ .‬مه‌راس���یمه‌که‌ رۆژی‬ ‫ش���ه‌ممه‌ ‪ 18‬کانونی دوه‌م له‌کتێبفرۆش���ی‬ ‫غه‌زه‌لنوس له‌شاری سلێمانی به‌ئاماده‌بونی‬ ‫کۆمه‌ڵێک له‌نوسه‌ران‌و خوێنه‌ران به‌ڕێوه‌چو‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ش���ێوازی باڵوکردن���ه‌وه‌ی‬ ‫کتێبه‌ک���ه‌ی به‌مه‌راس���یمێکی ل���ه‌و جۆره‌‪،‬‬ ‫ف���اروق ره‌فیق به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‪" :‬ئه‌و‬ ‫هاوڕێیان���ه‌ی غه‌زه‌لنوس که‌ خه‌ریکی کاری‬ ‫باش‌و کلتورین‪ ،‬ئه‌م بیرۆکه‌یان پێشنیارکرد‪،‬‬ ‫منی���ش وه‌ک هۆکارێ���ک ب���ۆ نزیکبونه‌وه‌‬ ‫له‌خوێنه‌ران‌و گفتوگۆک���ردن له‌گه‌ڵیان پێم‬ ‫باش بو"‪ .‬هه‌روه‌ها وتی‪" :‬له‌ئێستادا وه‌زعی‬ ‫خوێندنه‌وه‌ رۆژ به‌رۆژ به‌ره‌و خراپتر ده‌ڕوا‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی که‌ هه‌موم���ان پێکه‌وه‌ ده‌نگمان‬ ‫بگات به‌یه‌ک‪ ،‬له‌سه‌ر کتێب قسه‌ بکه‌ین وه‌ک‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و ش���تانه‌ی تر که‌ رۆژانه‌ قسه‌یان‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌که‌ین‪ .‬ده‌مانه‌وێ���ت گرنگییه‌ک‬ ‫بگه‌ڕێنین���ه‌وه‌ بۆ کتێب‌و جوانییه‌کانی‪ .‬ئه‌م‬ ‫یه‌کتربینینه‌ی خوێنه‌رو نوسه‌ر ره‌نگه‌ ببێته‌‬ ‫هۆی دروس���تبونی ئه‌و پ���رده‌و له‌دواجاردا‬ ‫گرنگییه‌ک بۆ ئه‌و بابه‌ته‌ بگه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م کتێبه‌ نوێیه‌ی ف���اروق ره‌فیق به‌ناوی‬ ‫"لۆژیک‌و هون���ه‌ری ئه‌رگومێنتس���ازی"یه‌و‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ت���دا کۆرس���ێکی فه‌لس���ه‌فیی بوه‌و‬ ‫له‌خان���ه‌ی حیکم���ه‌ت له‌س���اڵی ‪2006‬دا‬ ‫وتراوه‌ت���ه‌وه‌و له‌دوتوێ���ی کتێبێک���ی ‪292‬‬ ‫الپه‌ڕیی���داو وه‌ک کتێب���ی یه‌ک���ه‌م‪ ،‬ک���ه‌‬

‫دوانه‌‬

‫ی خ���ۆت خ���ۆت ده‌خه‌یت ‌ه‬ ‫ی له‌دڵتدای ‌ه به‌ده‌س���ت ‌‬ ‫ی هاوڕێیه‌كت ده‌كه‌یت له‌گه‌ڵ پێویستیت به‌و‌ه هه‌ی ‌ه ئه‌و‌ه ‌‬ ‫سه‌ردان ‌‬ ‫ی تره‌و‌ه ك ‌ه زیان به‌خۆت‌و‬ ‫ی سه‌ركێشییه‌ك ‌‬ ‫ی تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ت‪ ،‬خۆش���حاڵ ده‌بیت به‌و بیخه‌یته‌ڕوو‪ ،‬روبه‌رو ‌‬ ‫ی بۆ كه‌س��� ‌ه نزیكه‌كانت ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬له‌م‬ ‫ی به‌دوادا به‌هێ���ز ده‌بیت���ه‌و‌ه ئاگادارب ‌ه خۆت ‌‬ ‫ی باش���تر ‌‬ ‫دیده‌نییه‌و هه‌نگاو ‌‬ ‫كاره‌ت وریاو ژیربه‌‪.‬‬ ‫ئاماد‌ه بكه‌‪.‬‬ ‫دێت‪.‬‬

‫میلۆدییه‌کانیش هه‌مه‌ڕه‌نگن‬ ‫وه‌ک ش���یعره‌کانی ناو گۆرانییه‌کانی‬ ‫میلۆدییه‌کانی���ش‬ ‫ئه‌لبومه‌ک���ه‌‪،‬‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌نگ���ن‌و له‌الیه‌ن چه‌ند ناوێکی‬ ‫دیاره‌وه‌ دانراون‪ .‬هاوکات هونه‌رمه‌ند‬ ‫کانی‪-‬ی���ش خ���ۆی میلۆدییه‌کی بۆ‬ ‫گۆرانییه‌ک دان���اوه‌‪ .‬ئه‌وانی دیکه‌ش‬ ‫له‌الیه‌ن‪ :‬حه‌س���ه‌ن یوسف زه‌مانی‪،‬‬ ‫محه‌مه‌دی ماملێ‪ ،‬ئیسماعیل سابوری‪،‬‬ ‫کانی‪ ،‬کارزان‪ ،‬ئه‌نه‌وشیروان روحانی‪،‬‬ ‫جۆش گرۆبان‪-‬ه‌وه‌؛ دانراون‪.‬‬ ‫کاتی باڵوکردنه‌وه‌ی ئه‌لبومی "بێ تۆ"‬ ‫‪ ،‬هاوکات ده‌بێت له‌گه‌ڵ کۆنسێرتێکی‬ ‫هونه‌رمه‌ند له‌به‌هاری ئه‌مساڵدا‪.‬‬

‫فاروق ره‌فیق‪ :‬له‌ترسی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬که‌س هیچ كاتێك هێنده‌ی‌ ئێستا ئافره‌ت‬ ‫ناوێرێت سپۆنسه‌ری کتێبێکم بکات‬ ‫له‌راگه‌یاندن زۆر نه‌بوه‌‬

‫‪ Kurdish Vines‬به‌رده‌وام ده‌بن‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه م���اوه‌ی چه‌ن���د مانگێک ‌ه‬ ‫ده‌س���تیان به‌و کار‌ه کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫زو بون ‌ه جێی سه‌رنجی بینه‌رانی کورد‬ ‫له‌فه‌یسبوک‌و له‌ئێس���تادا په‌یجه‌که‌یان‬ ‫خاوه‌نی زیاتر له‌هه‌شتا هه‌زار هه‌واداره‌‪.‬‬ ‫ش���لۆڤان س���اڵح‌و پێش���ه‌وا محه‌مه‌د‬ ‫دو گه‌نج���ی کوردی دانیش���توی واڵتی‬ ‫ئه‌مه‌ریکان‌و له‌ئێس���تادا کورت ‌ه ڤیدیۆ‬ ‫کۆمیدییه‌کانی���ان له‌ن���او کورده‌کان���ی‬ ‫فه‌یس���بوکدا زۆرترین بین���ه‌ری هه‌یه‌‪.‬‬ ‫پێشه‌وا سه‌ره‌تای بیرۆکه‌ی ئه‌و کورت ‌ه‬ ‫ڤیدیۆیان���ه‌ی ک��� ‌ه له‌ژێر ناونیش���انی‬ ‫‪ Kurdish Vines‬باڵویده‌که‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاوێن ‌ه رونکرده‌وه‌و وتی‪" :‬ئێم ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫له‌ئینته‌رنێ���ت ده‌بینی���ن ک��� ‌ه زۆربه‌ی‬ ‫میلله‌تان له‌و شێو‌ه ڤیدیۆ کۆمیدیایه‌یان‬ ‫له‌س���ه‌ر کۆمه‌ڵگاکان‌و کلتوری خۆیان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ش���لۆڤانیش رۆژێک ڤیدیۆیه‌کی‬ ‫وه‌های دروستکرد بینی خه‌ڵکێکی زۆر‬ ‫بینه‌ریب���ون‌و به‌دڵیان ب���و‪ ،‬دوای ئه‌و‌ه‬ ‫بڕیارماندا ڤیدیۆی دیک ‌ه دروستبکه‌ین‌و‬ ‫به‌رده‌وام بین"‪.‬‬ ‫شلۆڤان‌و پێشه‌وا جگ ‌ه له‌وه‌ی هاوڕێی‬ ‫نزیکی یه‌کترن‪ ،‬خزمی نزیکی یه‌کتریشن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و کارانه‌یان له‌شێوه‌ی گروپێکی‬ ‫رێکخ���راودا نییه‌‪ .‬هه‌رچه‌ن���د‌ه ئه‌و دو‬ ‫که‌س ‌ه هیچیان ئه‌کته‌رنین‌و له‌و بواره‌دا‬ ‫نه‌یانخوێن���دوه‌‪ ،‬به‌اڵم ب���ه‌ڕای زۆربه‌ی‬ ‫بین���ه‌ری به‌رهه‌مه‌کانی���ان‪ ،‬ده‌توان���ن‬ ‫به‌باش���ی ئه‌و رۆاڵن ‌ه بگێڕن‪ ،‬پێش���ه‌وا‬ ‫ه���ۆکاری ئه‌مه‌ی گێڕای���ه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ک��� ‌ه زۆربه‌ی ئ���ه‌و ش���تانه‌ی ده‌یکه‌ن‬ ‫به‌س���ه‌رخۆیاندا هاتو‌ه بۆی��� ‌ه ده‌توانن‬ ‫به‌باشی دوباره‌ی بکه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫شیعری گۆرانییه‌کان هی کێن؟‬ ‫گۆرانییه‌کان���ی پێش���تری کان���ی‪،‬‬ ‫ب���ه‌وه‌ جیاده‌کرانه‌وه‌ که‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫تێکستی گۆرانییه‌کانی شیعری باش‬ ‫بون‌و له‌الیه‌ن ش���اعیره‌ ناوداره‌کانی‬ ‫کورده‌وه‌ نوس���رابون‪ .‬ل���ه‌م ئه‌لبومه‌‬

‫نوێی���ه‌دا ش���یعریی هه‌مه‌چه‌ش���نی‬ ‫تێدایه‌‪" .‬شیشه‌ی به‌تاڵ" که‌ یه‌کێک ‌ه‬ ‫له‌تراکه‌کان���ی ئه‌لبومه‌که‌‪ ،‬ش���یعری‬ ‫مه‌حوییه‌‪ .‬هه‌روه‌ها شیعرێکی شێرکۆ‬ ‫بێکه‌س���یش به‌ناونیش���انی "خ���ۆم‬ ‫ئ���ه‌و وه‌خت���ه‌ی باڵن���ده‌م" یه‌کێکی‬ ‫دیک���ه‌ له‌تراک���ه‌کان پێکدێنێ���ت‌و‬ ‫ش���یعری پای���زی "گۆران"ی���ش بۆ‬ ‫گۆرانیی���ه‌ک به‌کارهێنراوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫تێکس���تی نوێش له‌ناو گۆرانییه‌کانی‬ ‫ئه‌لبومه‌که‌دا هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ک تێکس���تی‬ ‫"ئاوات"ی خانمه‌ ش���اعیر "س���یمین‬ ‫چایچ���ی"‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا کارزان کامیل‬ ‫جگه‌ له‌کاری مۆسیقا‪ ،‬خاوه‌نی دوان‬ ‫له‌تێکستی گۆرانییه‌کانه‌ به‌ناوه‌کانی‬ ‫"ب���ۆ دیالن"‌و "بێ ت���ۆ"‪ .‬هونه‌رمه‌ند‬ ‫هۆم���ه‌ر دزه‌یی���ش به‌تێکس���تێک‬ ‫به‌شداره‌ له‌م ئه‌لبومه‌ نوێیه‌دا به‌ناوی‬ ‫"دو دڵ"‪ .‬جگه‌ له‌مانه‌ش بۆ گۆرانیی‬ ‫"وه‌ره‌ حه‌یران" س���ود له‌تێکس���تی‬ ‫فۆلکلۆر وه‌رگیراوه‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫سه‌رجه‌م ئه‌و مه‌رجان ‌ه له‌به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كه‌یت ك ‌ه پێویستن بۆ كاره‌كان ‌‬ ‫به‌د ‌‬ ‫ی ك ‌ه به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و پرۆژه‌ی��� ‌ه ‌‬ ‫له‌وپێناوه‌دا ده‌ست به‌هه‌نگاونان بكه‌‪.‬‬

‫شێر‬ ‫مه‌رج نیی��� ‌ه ئه‌مجار‌ه س���ه‌ركه‌وتوبیت‬ ‫ی ناوت��� ‌ه به‌رامب���ه‌ر‬ ‫ل���ه‌و هه‌ن���گاو‌ه ‌‬ ‫به‌خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مجار‌ه‬ ‫شكسته‌كه‌ له‌الیه‌ن تۆو‌ه نابێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی شار ‌‬ ‫راگه‌یاندكارێكی‌ ئافره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆی ‌ه ده‌ڵێت هیچ كاتێك هێنده‌ ‌‬ ‫ی ئافره‌ت ل ‌ه كاری‌‬ ‫ئێستا رێژه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاندن زۆر نه‌بو‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ی راگه‌یاندن‬ ‫ی كه‌ناڵه‌كان ‌‬ ‫سه‌یر ‌‬ ‫بكه‌ین زۆربه‌ی‌ پێشكه‌شكارو‬ ‫بێژه‌ره‌كان ئافره‌تن‪.‬‬

‫له‌باڵوکراوه‌کان���ی کۆمپانی���ای ئاگۆرایه‌ بۆ‬ ‫به‌رهه‌مه‌ کلتورییه‌کان؛ باڵوکراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌ش���ێکی زۆر له‌خوێنه‌رانی ئه‌م‬ ‫نوس���ه‌ره‌‪ ،‬چاوه‌ڕێی ئ���ه‌و کتێبه‌یان ده‌کرد‬ ‫که‌ باس له‌روداوه‌کانی ‪ 17‬شوبات ده‌کات‌و‬ ‫له‌چه‌ند بۆنه‌یه‌کدا باسی کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم فاروق‬ ‫ره‌فیق به‌م شێوه‌یه‌ باس له‌و کتێبه‌ی‌ ده‌کات‬ ‫"ئه‌و کتێبه‌ دو س���اڵه‌ سه‌رقاڵییم‪ ،‬به‌شێکی‬ ‫به‌مه‌به‌سته‌ که‌ دوامخستوه‌‪ ،‬به‌هۆکاری ئه‌وه‌ی‬ ‫کتێبه‌که‌ باشتر بگات‌و هه‌ندێک شت بڵێم که‌‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫واز له‌و خوو‌ه س���ه‌یرو سه‌مه‌ران ‌ه بێن ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه ده‌ینوێنی���ت به‌رامب���ه‌ر به‌هاوڕێ‬ ‫ی‬ ‫نزیكه‌كانت‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه ئه‌و‌ه ببێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫دابڕانت لێیان‪.‬‬

‫تائێستا له‌سه‌ر ‪ 17‬شوبات نه‌وتراوه‌"‪ .‬جگه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ فاروق الیه‌نێکی دیکه‌ی دواخس���تنی‬ ‫ئه‌و کتێبه‌ی رونده‌کاته‌وه‌و ده‌ڵێت‪" :‬ئێستا‬ ‫له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌داین سپۆنس���ه‌ر بۆ کتێبه‌که‌‬ ‫په‌یدا بکه‌ین‪ ،‬به‌اڵم هیچ که‌س���ێک ناچێته‌‬ ‫ژێریه‌وه‌ له‌ترس���ا‪ .‬له‌ترسی ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی کتێبه‌که‌ باس���ی ‪ 17‬شوباته‌و‬ ‫نوسه‌ره‌که‌ی ناوی فاروقه‌‪ ،‬که‌سێک ناوێرێت‬ ‫خۆی له‌قه‌ره‌ی ئه‌و کتێبه‌ بدات‌و پشتگیریی‬ ‫چاپکردنی ئه‌و کتێبه‌ بکات"‪.‬‬

‫راگه‌یاندن���كار ئاس���ك ‌ه جه‌عف���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی ئاف���ره‌ت له‌كار ‌‬ ‫ی بون ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫راگه‌یان���دن ب���ۆ ئاوێن��� ‌ه وتی‌"ب ‌ه‬ ‫ی رابردو ئێستا‬ ‫به‌راورد ب ‌ه س���ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یان���دن زۆربه‌ ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كان��� ‌‬ ‫پێشكه‌شكارو بێژه‌ره‌كان ئافره‌تن‬ ‫ی‬ ‫ی باش جێگا ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش تا راده‌یه‌ك ‌‬ ‫دڵخۆش���ی ‌ه به‌اڵم له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ش‬ ‫ی ئه‌و‌ه نای���ه‌ت بڵێن هه‌مو‬ ‫به‌مانا ‌‬ ‫ئافره‌ت���ان ل��� ‌ه راگه‌یاندن���ن‌و زۆر‬ ‫پرۆفش���ناڵن چونك��� ‌ه زۆرێ���ك ل ‌ه‬ ‫ی سیما‬ ‫راگه‌یاندنه‌كان له‌به‌ر جوان ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ی گرینگ ‌‬ ‫یان ده‌ن���گ خۆش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاف���ره‌ت ده‌ده‌ن به‌هه‌ر حاڵ رۆڵ ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه ب���ه‌اڵم ل ‌ه‬ ‫ئاف���ره‌ت بون��� ‌‬ ‫ی زۆر كه‌مه‌‪.‬‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫مه‌جال ‌‬ ‫ناوبراو وتی‌"به‌داخه‌و‌ه ل ‌ه ئێس���تا‬ ‫ی به‌رامبه‌ر ب ‌ه‬ ‫زۆرترین پێش���ه‌ڵكار ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسان ده‌كرێت له‌كاتێكدا‬ ‫ی به‌ناو‬ ‫ئێم��� ‌ه ل��� ‌ه كوردس���تانێك ‌‬ ‫ئازادو س���ه‌ربه‌خۆ ده‌ژین بۆی ‌ه من‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫پێم وای ‌ه هێش���تا دیموكراس��� ‌‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫دوپشک‬

‫ی ئێم��� ‌ه له‌ الی���ه‌ن هه‌ندێك‬ ‫واڵت��� ‌‬ ‫ل ‌ه ح���زب سیاس���یه‌كانه‌و‌ه هه‌زم‬ ‫ی‬ ‫ناكرێ���ت پێویس���ت ‌ه حوكمه‌ت��� ‌‬ ‫ی كوردس���تان زیات���ر ل ‌ه‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی پاراس���تنی‌ رۆژنامه‌نوسان‬ ‫بیر ‌‬ ‫بكات���ه‌وه‌‌و رۆژنامه‌نوس���انیش‬ ‫ی ده‌یخه‌نه‌رو ل ‌ه‬ ‫ئه‌و زانیاریان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫پێن���او ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫بێت ل��� ‌ه چوارچێ���وه‌ ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسیدا ده‌رنه‌چێت ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاسك ‌ه جه‌عفه‌ر زۆر سوباس ‌‬ ‫دایك‌و باوكی‌‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫ی‬ ‫كرد ك ‌ه به‌رده‌وام پشتگیر ‌‬ ‫كردو‌ه ل���ه‌كاری‌ راگه‌یاندن‬ ‫ده‌شلێت هه‌ندیك جاریش‬ ‫لۆمه‌م كراو‌ه به‌اڵم من هیچ‬ ‫كات كۆڵم نه‌داو‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫كاره‌كه‌م‪.‬‬ ‫جه‌عف���ه‌ر‬ ‫ئاس���ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌حم���ه‌د له‌س���اڵ ‌‬ ‫‪ 1990‬له‌دای���ك بوه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫خه‌ڵك��� ‌‬ ‫كو ر د س���تا نه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی شار ‌‬ ‫دانیش���تو ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆیه‌‌و هاوسه‌رگیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ردوه‌‌و خاون ‌‬ ‫مند ا ڵیك���ه ‌‬ ‫ی ‪2009‬‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫و‌ه ل ‌ه چه‌ندین‬ ‫ی‬ ‫ده‌زگا كار ‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌‬ ‫كردو‌ه ‪.‬‬

‫که‌‌وان‬

‫گیسک‬

‫س‬

‫ی سپ‬

‫تان‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪11‬‬

‫ی‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌سینه‌ما هه‌ر جاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫نامۆتر له‌خه‌یاڵ‬ ‫شیروان مسته‌فا‬ ‫له‌دنی���ای هونه‌رو ئه‌ده‌بیات���دا‪ ،‬هیچ کاتێک ناتوانرێت س���نورێک‬ ‫ب���ۆ به‌رهه‌مه‌کانیان دابنرێت‪ .‬ژانره‌کانی ئه‌و دو کایه‌ی ‌ه هه‌میش��� ‌ه‬ ‫له‌نوێبون���ه‌وه‌دان‌و داهێنانی ت���از‌ه ده‌خوڵقێنن‪ .‬ره‌نگ ‌ه ئه‌و نه‌بونی‬ ‫س���نور‌ه یه‌کێک بێت له‌هۆکار‌ه بنچینه‌ییه‌کانی به‌رده‌وامی هونه‌رو‬ ‫ئه‌ده‌بیان له‌ژیانی ئینس���اندا له‌هه‌مو سه‌رده‌م‌و شوێنێکی جیاوازدا‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و هۆکاره‌ی ‌ه ک ‌ه هه‌میش��� ‌ه ش���تی نوێیان لێ چاوه‌ڕێ‬ ‫ده‌کرێت‌و به‌رهه‌مه‌کانیان له‌ده‌ره‌وه‌ی پێشبینی جه‌ماوه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی مرۆڤ ته‌نها ده‌توانێت به‌خه‌یاڵ بیبینێت‪ ،‬ش���یعرو رۆمان‬ ‫ده‌یکه‌ن ‌ه وشه‌‪ .‬سینه‌ماش هه‌نگاوێک زیاتر ده‌ڕوات‌و ده‌یکات ‌ه وێنه‌و‬ ‫ده‌نگ‪ .‬ره‌نگ��� ‌ه زۆرێک له‌داهێنانه‌کانی مرۆڤ پێش ئه‌وه‌ی به‌رهه‌م‬ ‫بهێنرێت‪ ،‬به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان س���ینه‌ما پێشتر په‌ی پێ بردبێت‌و‬ ‫بیری لێکردبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫"نامۆت���ر له‌خه‌یاڵ" فیلمێکی فه‌نت���ازی ئه‌مه‌ریکییه‌و له‌ده‌رهێنانی‬ ‫م���ارک فۆرس���ته‌ره‌و له‌س���اڵی ‪ 2006‬به‌رهه‌مهێن���راوه‌‪ .‬ئه‌کته‌ری‬ ‫ئه‌مه‌ریکی ویڵ فیرێڵ رۆڵی سه‌ره‌کی تێدا ده‌گێڕێت‌و خانم ‌ه ئه‌کته‌ر‬ ‫ماگی گیلنیهاڵیش یه‌کێکی دیکه‌یه‌ له‌ئه‌کته‌ر‌ه سه‌ره‌کییه‌کان‪.‬‬ ‫چیرۆکی فیلمه‌ک ‌ه به‌و‌ه ده‌س���تپێده‌کات ک ‌ه هارۆڵد کریک ئه‌کته‌ری‬ ‫س���ه‌ره‌کی فیلمه‌ک���ه‌‪ ،‬رۆژان ‌ه ژیانێک���ی دوباره‌ی نام���ۆی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ک هه‌مو به‌یانیی���ه‌ک له‌کاتێکی دیارییک���راودا له‌خه‌و‬ ‫هه‌ڵده‌ستێت‌و چه‌ند جارێکی دیارییکراو فڵچه‌ی ددان شتن به‌ڕاست‌و‬ ‫چه‌پ���ی ده‌میدا ده‌هێنێت‪ .‬به‌هه‌مانش���ێو‌ه به‌ژماره‌یه‌کی دیارییکراو‬ ‫هه‌نگاو ده‌چێت ‌ه وێستگه‌ی پاسه‌کان‌و ده‌ڕوات بۆ شوێنی کاره‌که‌ی‪.‬‬ ‫ئه‌م کرداران ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌کی به‌رده‌وام ده‌نگی خانمێک له‌مێش���کی‬ ‫هارۆڵدا ده‌یڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چیرۆکی هارۆڵد له‌و کاته‌و‌ه ده‌س���تپێده‌کات ک ‌ه رۆژێک ئه‌و ده‌نگ ‌ه‬ ‫ب���اس له‌مه‌رگی هارۆڵد ده‌کات‪ .‬ئه‌ویش وه‌ک هه‌ر که‌س���ێکی دیک ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت به‌ر به‌و مه‌رگه‌ی بگرێت‪ .‬بۆی ‌ه ده‌یه‌وێت خاوه‌نی ئه‌و ده‌نگ ‌ه‬ ‫بدۆزێته‌وه‌ که‌ له‌مێشکیدایه‌و ده‌زانێت ک ‌هی‌و به‌چی ده‌مرێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کی دیکه‌و‌ه فیلمه‌ک ‌ه تیشک ده‌خات ‌ه سه‌ر خانم ‌ه رۆماننوسێک‬ ‫ک��� ‌ه له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک کێش���ه‌ی ده‌رونی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیدا س���ه‌رقاڵی‬ ‫نوسینی نوێترین رۆمانی خۆیه‌تی‪.‬‬ ‫دوای گه‌ڕانێک���ی زۆر‪ ،‬دواج���ار هارۆڵد به‌هاوکاری مامۆس���تایه‌کی‬ ‫ئه‌ده‌بیات���ی زانکۆ‪ ،‬خاوه‌نی ده‌نگه‌که‌ی ن���او زهنی ده‌دۆزێته‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫که‌س���ی تر نیی ‌ه جگ ‌ه له‌خانم ‌ه رۆماننوسه‌که‌‪ .‬له‌و ساته‌و‌ه فیلمه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌که‌وێت ‌ه ئاقارێکی دیکه‌وه‌و رۆماننوسه‌ک ‌ه ده‌زانێت ک ‌ه ئه‌و که‌س ‌ه‬ ‫خه‌یاڵییه‌ی ئه‌و له‌رۆمانه‌که‌دا نوس���یویه‌تی له‌واقیعدا بونی هه‌یه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ت���ا له‌به‌رده‌میدای���ه‌‪ .‬جگ ‌ه ل���ه‌وه‌ش رۆماننوس���ه‌ک ‌ه بیر له‌و‌ه‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه ئه‌گه‌ر بێت‌و رۆمانه‌کانی دیکه‌ش���ی به‌هه‌مانش���ێو‌ه‬ ‫که‌سایه‌تیی ‌ه خه‌یاڵییه‌کانی له‌واقیعدا هه‌بن‪ ،‬ک ‌ه هه‌مویان له‌کۆتاییدا‬ ‫به‌شێوه‌ی تراژیدی مردون‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای دیداری رۆمانن���وس‌و کاره‌کت���ه‌ر‌ه خه‌یاڵییه‌‪-‬واقعییه‌که‌ی‬ ‫خۆی‪ ،‬هارۆلد داوای خوێندنه‌وه‌ی ئه‌و رۆمانه‌ک ‌ه ده‌کات‪ ،‬ک ‌ه بریتیی ‌ه‬ ‫له‌ژیانی خۆی‪ .‬هارۆڵد رۆمانه‌ک ‌ه ده‌خوێنێته‌وه‌و ده‌زانێت ک ‌ه ده‌بێت‬ ‫له‌کۆتاییدا بمرێت‪.‬‬ ‫دواتر فیلمه‌ک ‌ه چه‌ندین دیمه‌ن‌و سه‌رنجراکێش به‌خۆیه‌و‌ه ده‌بینێت‪.‬‬ ‫له‌کۆتاییش���دا رونده‌بێته‌و‌ه ئایا رۆماننوس ده‌توانێت ده‌س���تکاری‬ ‫رۆمانه‌ک ‌ه بکات‌و ئه‌م جار‌ه که‌سایه‌تیی ‌ه سه‌ره‌کییه‌که‌ی ک ‌ه که‌سێکی‬ ‫واقعییه‌ نه‌مرێت؟ یاخود ناتوانێت له‌ئاقاری رۆمانه‌که‌ی البدات!‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی ك ‌ه له‌سه‌رت خۆت بگونجێن ‌ه له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت‌و‬ ‫ی روبه‌روبونه‌وه‌یه‌ك ده‌بیته‌و‌ه ك ‌ه ته‌ندروس���تیت به‌ره‌و باش���تر ده‌ڕوات هه‌نگاوه‌كان���ت باش به‌ره‌و پێش���ه‌و‌ه هه‌موو ئه‌و قورس���ییان ‌ه ‌‬ ‫تووش ‌‬ ‫ی ده‌ڕۆن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م��� ‌ه ب���ه‌س نیی ‌ه بۆ كه‌ڵه‌ك بوو بوون خه‌ریك ‌ه كه‌مده‌بنه‌وه‌‪ .‬زیاتر له‌جاران كۆمه‌اڵیه‌تیبه‌‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌م ماوه‌ی ‌ه ره‌چاو ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نهێنییه‌كه‌و‌ه ده‌بێت به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی دركاندن ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی خ���ۆت بكه‌یت‌و‬ ‫ی دارای��� ‌‬ ‫ی زۆر ب���اش ئه‌ركه‌كان���ت به‌رێكردووه‌‪ ،‬چاودێری��� ‌‬ ‫ی بڵێیت پێویس���تم به‌هاریكار ‌‬ ‫ی خۆتت كردوه‌‪ .‬ش���ه‌مم ‌ه ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بهێڵیته‌وه‌و ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی خۆت ‌‬ ‫ك ‌ه باشتر وابوو ال ‌‬ ‫زیاده‌ڕه‌وی‌ نه‌كه‌یت له‌خه‌رجكردنی‌‪.‬‬ ‫به‌رده‌وامبه‌‪.‬‬ ‫كه‌سی‌ تر نییه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ به‌ختته‌‪.‬‬ ‫بیپارێزیت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی ئێستا خه‌ریكیت‬ ‫ده‌كرێت ئه‌و ئیش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بده‌یت‪ .‬بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ته‌نها ئه‌نجام��� ‌‬ ‫ی تر‬ ‫هه‌موو كاتێك پش���ت به‌كه‌س���ان ‌‬ ‫نه‌به‌ستیت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫له‌نێوان گورگ‌و فەیلەسوفدا‬ ‫له‌فیک���ری سیاس���ی کالس���یکیدا ک���ە‬ ‫ب���اس له‌سیاس���ەت دەکرێت ڕاس���تەوخۆ‬ ‫گرێئه‌درێت���ەوە به‌ئارەزووەکانی مرۆڤەوە‪.‬‬ ‫ئەم ئارەزووانە زۆرجار ناوی "نەفس"‪ ،‬یان‬ ‫"نەفسی بەش���ەریی"ان لێدەنرێت‪ .‬نەفس‬ ‫خۆش���ی مۆڵگەی گردبوون���ەوەی غەریزە‬ ‫جیاوازەکانی مرۆڤ‌و ش���وێنی خواست‌و‬ ‫حەز‌و تەم���اح‌و داواکاری���ی‌و چاوەڕوانییە‬ ‫زۆرەکانی مرۆڤ‌وێناکراوە‪‌.‬وەک ش���وێنی‬ ‫کۆبوون���ەوەی ئ���ارەزووی عەقاڵنی���ی‌و‬ ‫ناعەقاڵنیی‪ ،‬شوێنی تەماحی تاکەکەسیی‌و‬ ‫حەزی نارسیستی‌و ئەنانیانە‪ .‬بەم مانایە‬ ‫بەستنەوەی سیاسەت به‌نەفسەوە گرێدانی‬ ‫سیاسەتە به‌ئارەزووە زۆرەکانی مرۆڤەوە‪،‬‬ ‫به‌غەری���زەکان‌و تەماح���ەکان‌و حەزەکانی‬ ‫مرۆڤەوە‪ .‬سیاسەت خۆشی ‌وەک هونەری‬ ‫بەکارهێنان‌و ڕێکخس���تن‌و گەمەکردن بەو‬ ‫ئارەزووان���ە ‌وێناک���راوە‪‌ ،‬وەک هون���ەری‬ ‫ماڵیکردنی نەف���س‌و هونەری بەکارهێنانی‬ ‫تەماح‌و‌ویس���ت‌و حەزەکان���ی ناو نەفس‪،‬‬ ‫بۆ بەدەس���تهێنانی ئەم یان ئەو مەبەستی‬ ‫سیاسی دیاریکراو‪ .‬ئەمڕوانینە بۆ سیاسەت‬ ‫تەنها له‌فیکری سیاسی کۆندا ئامادە نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو له‌فیکری سیاس���ی س���ەرەتاکانی‬ ‫دروس���تبوونی دونیای مۆدێرنیش���دا الی‬ ‫مکیافیلی‌و هۆبز‌و مۆنتسیکیوش ئامادەیە‪.‬‬ ‫ئەم نووسەرانەشسیاس���ەت دەبەستنەوە‬ ‫به‌ئ���ارەزووە عەقاڵن���ی‌و ناعەقاڵنی���ی‌و‬ ‫غەری���زی‌و ناغەریزییەکان���ی مرۆڤ���ەوە‪.‬‬ ‫ئەو خاڵەی لێرەدا س���ەرەکی‌و بنەڕه‌تییە‬ ‫بەس���تنەوەی سیاس���ەتە ب���ه‌ "ڕووبەرە‬ ‫حەیوانیی"ەکەی مرۆڤەوە‪ ،‬بەو ڕووبەرەوه‌‬ ‫کە مرۆڤ دەکات به‌بوونەوەرێکی ئەنانی‌و‬ ‫توندوتی���ژ‪ ،‬سیاس���ەت دەبێت���ە هونەری‬ ‫هەوڵدان ب���ۆ ماڵیکردنی ئ���ەو دڕندەیەی‬ ‫لەناو نەفسی مرۆڤدا ئامادەیە‪ .‬ڕەنگە هۆبز‬ ‫لەهەمووان ‌وردتر ئ���ەو ‌وێنە حەیوانییەی‬ ‫مرۆڤی بەرجەستەکردبێت‌و به‌سیاسەتەوە‬ ‫گرێیدابێت‪ ،‬کاتێک "دۆخی سروشتی مرۆڤ"‬ ‫وەک دۆخی کۆبوونەوەی کۆمەڵێک گورگ‬ ‫بەیەکەوە‌وێنادەکات‌و پێیوایە نەفس نەک‬ ‫ناهێڵێ���ت مرۆڤەکان برای یەکتربن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫‌وەک���و گورگ مامەڵ���ەی یەکتری دەکەن‌و‬ ‫لەدۆخی جەنگ‌و پەالماردانێکی گورگانەی‬ ‫یەکتریدان‪ .‬ئەم‌وێنەیە بۆ سیاس���ەت‪ ،‬کە‬ ‫گرێدراوە بە‌وێنەی مرۆڤەوە‌وەک ئاژەڵێکی‬ ‫دڕندە‪ ،‬یەکێکە لەو‌وێنانەی لەناو فیکریی‬ ‫مۆدێرنیشدا ئامادەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەمە هەموو‌وێنەکانی سیاس���ەت‬ ‫له‌ن���او فیکری مۆدێرندا نیی���ە‪‌.‬وێنەیەکی‬ ‫تر هەیە ناکۆک‌و دژ ب���ەم‌وێنە ئاژەڵیی‌و‬ ‫گورگییەی م���رۆڤ‪‌،‬وێنەیەک مرۆڤ‌وەک‬ ‫بوونەوەرێکی پاک‌و بێگون���اه وێنادەکات‬ ‫کە گەر کۆمەڵ���گا خراپی نەکات ئەوا ئەو‬ ‫هەر لەس���ەرەتاوە خاوەنی سروش���تێکی‬ ‫پاکژ‌وبێگەردە‪ .‬ڕۆسۆ داهێنەری سەرەکی‬ ‫ئ���ەم‌وێنەیە بۆ مرۆڤ‌و لەپاڵ ڕۆسۆش���دا‬ ‫لۆک‌و سبینۆزاش خاوەنی هەمان دید‪ ،‬یان‬ ‫دیدێکی تەواو نزیکن لەم دیدە ڕۆسۆییەوە‪.‬‬ ‫هەم���وو ئەمانە کە لەسیاس���ەت دەدوێن‬ ‫نایبەس���تنەوە به‌نەفس یان ئارەزووەکانی‬ ‫مرۆڤ���ەوە‪ ،‬بەڵکو گرێیئ���ەدەن به‌عەقڵ‌و‬ ‫بیرکردن���ەوە‌و بەرخ���وردی مرۆڤ���ەوە‪.‬‬ ‫دەیبەس���تنەوە به‌بڕی���ار‌و هەڵبژاردن���ی‬ ‫بیرلێکراوە‌و عەقاڵنییەوە‌و ‌وەک بەش���ێک‬ ‫له‌خولی���ای مرۆڤ بۆ ئازادی���ی‌و دڵنیایی‬ ‫‌وێنایدەکەن‪ .‬سیاسەت لێرەدا به‌"ڕووبەرە‬ ‫ناحەیوانی"یەکەی مرۆڤەوە گرێدەدرێت‪.‬‬ ‫بەبۆچوون���ی م���ن ه���ەردوو دیدەکە بۆ‬ ‫تێگەیشتن له‌کردەی سیاسی بڕێکی گەورە‬ ‫له‌ناڕاس���تییان تێدایە‪،‬هەردووکیان لەسەر‬ ‫‌وێنەیەکی ڕەهای مرۆڤ کاردەکەن کە بەر‬ ‫لەهەموو ش���تێک خودی‌وێنەکە ناڕاستە‪.‬‬ ‫م���رۆڤ نە ئەو گورگەیە کە هۆبز باس���ی‬ ‫دەکات‌و ن���ە ئ���ەو بوون���ەوەرە عەقاڵنییە‬ ‫ئازادەشە کە سبینۆزا‌و لۆک‌و رۆسۆ باسی‬ ‫دەکەن‪ .‬سیاس���ەت خۆش���ی نە دیالۆگی‬ ‫بەردەوام���ی عەقڵ���ە لەگەڵ دونی���ادا‪ ،‬نە‬ ‫بەش���ێکە له‌غەری���زەی گورگینی مرۆڤیش‬ ‫بەرامب���ەر به‌مرۆڤەکان���ی دەوروب���ەری‪.‬‬ ‫دەکرێ���ت له‌بەرامب���ەر لۆک‌و س���بینۆزا‌و‬ ‫رۆس���ۆدا بڵێین کە لەناو کردەی سیاسیدا‬ ‫ڕادەیەکی بەرچاو له‌عاتیفە‌و هەست‌و سۆز‌و‬ ‫حیساباتی ناعەقاڵنی‌و ئەنانیانە ئامادەیە‪،‬‬ ‫مەی���ل‌و حەز‌و ئ���ارەزووی تایب���ەت ڕۆڵی‬ ‫گرنگ لەکردە‌و بڕیاری سیاس���یدا دەبینن‪،‬‬ ‫بەتایبەتی سیاس���ەتێک لەچوارچێوەیەکی‬ ‫یاس���ایی‌و دەزگایی خ���اوەن بەها‌و نۆرمی‬ ‫دیاریکراودا کارنەکات‪‌.‬وەک چۆن له‌بەرامبەر‬ ‫ڕوانینە هۆبزییە گورگینەکەش���دا دەکرێت‬ ‫بڵێین هەمیشە بڕێکی بەرچاو له‌بەرخورد‌و‬

‫خەونی دروستبوونی‬ ‫دەسەاڵتدارێتییەکی‬ ‫پاکژ‌و بێگەرد‌و‬ ‫بێتەماح هەمیشە‬ ‫بەشێک بووە‬ ‫له‌خەونە سیاسییە‬ ‫گەورەکان‬ ‫بیرکردن���ەوە‌و عەقاڵنیەت لەن���او کردەی‬ ‫سیاسیدا هەیە‌وسیاسەت‪‌،‬وەک زۆرێکی تر‬ ‫له‌چاالکییە کۆمەاڵیەتییەکان‪ ،‬چاالکییەکی‬ ‫مان���ادار‌و عەقاڵن���ی‌و بیرلێکراوەیە‪ .‬بەم‬ ‫شێوەیە مرۆڤ نە کورتدەکرێتەوە بۆ عەقڵ‬ ‫بەتەنها‌و نە ب���ۆ غەریزەیەکی گورگینیش‬ ‫بەتەنها‪.‬‬ ‫له‌بەرامبەر ڕۆس���ۆدا کە پێیوایە مرۆڤ‬ ‫به‌سروش���ت بوونەوەرێک���ی پاکە‌و ئەوەی‬ ‫پیس���ی دەکات کۆمەڵگایە‪ ،‬دەش���ێت پێ‬ ‫لەس���ەر ئەو خاڵ���ە دابگرین ک���ە مرۆڤ‬ ‫تەنها هەڵگری چاکەکارییەکی سروش���تیی‬ ‫نیی���ە کە عەق���ڵ‌و حیس���اباتی عەقاڵنیی‬ ‫ئاکارە سەرەکییەکەیەتی‪ ،‬بەڵکو له‌مرۆڤدا‬ ‫ش���تێکیش هەیە ناوی نەس���ت‌و ناعەقڵ‌و‬ ‫غەری���زە‌و هەس���تە ک���ە ناچن���ە خانەی‬ ‫پێناسەکردنی مرۆڤەوە‌وەک بوونەوەرێکی‬ ‫عەقاڵنی‌و چاکەکارەوە‪.‬‬ ‫لەس���ەردەمی ئیبن خەلدونیش���ەوە ئەو‬ ‫ڕاستییە ئاشکرایە کە کۆمەڵگا مرۆییەکان‬ ‫تەنها له‌مرۆڤ���ی عەقاڵن���ی‌و بیرکەرەوە‌و‬ ‫س���ەربەخۆ پێکنەهات���وون‪ ،‬تەنها مرۆڤی‬ ‫دانا‌و حەکیم‌و شارەزا له‌کۆمەڵگادابوونیان‬ ‫نیی���ە‪ .‬ژینگەی جیاواز‌و ش���وێن‌و پێگەی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی جیاواز‪ ،‬بوونی خوێندەواریی‌و‬ ‫نەخوێندەواریی‪ ،‬سەفەر‌و جێگیریی‪ ،‬شار‌و‬ ‫ناش���ار هت���د‪ ...‬هەمووی���ان کاریگەریی‬ ‫گەورەی���ان لەس���ەر بڕی گەش���ەکردنی‬ ‫عەقڵیی‌و ش���ارەزایی‌و دانای���ی مرۆڤەکان‬ ‫هەی���ە‪ .‬ئیبن خەل���دون به‌ئاش���کرا باس‬ ‫لەوەدەکات کە عەقڵ‌و دانایی‌و ش���ارەزایی‬ ‫بەش���ێوەیەکی یەکس���ان بەس���ەر هەموو‬ ‫مرۆڤەکان���دا دابەش نەک���راوە‌و جیاوازیی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و فەرهەنگیی‌و شارستانیی ڕۆڵ‬ ‫لەو مەسەالنەدا دەبینن‪ .‬بەدیوی ئەودیویشدا‬ ‫گورگیبوون���ی م���رۆڤ‪ ،‬تەس���لیمبوون‬ ‫به‌غەری���زە‪ ،‬کارکردن بەپێی تەماح‌و حەز‌و‬ ‫ئ���ارەزووە ئەنان���ی‌و نارسیس���تییەکان‪،‬‬ ‫ئەمانیش بەش���ێوازی یەکسان الی هەموو‬ ‫مرۆڤەکان نادۆزرێن���ەوە‪ .‬وێنەکانی مرۆڤ‬ ‫ن���ە کورتدەبن���ەوە بۆ‌وێنەکان���ی گورگ‬ ‫بەتەنها‪ ،‬نە بۆ‌وێنەی فەیلەسوف‌و داناش‬ ‫بەتەنها‪ .‬هەردوو ‌وێنەک���ەش چونکە دوو‬ ‫‌وێنەی ڕەهان‪ ،‬بۆیە دوو‌وێنەی هەڵەن‪.‬‬ ‫لەمێ���ژووی فیکردا زۆرجار سیاس���ەت‬ ‫‌وەک قەاڵی���ەک‌وێناکراوە ک���ە هەم لەناو‬ ‫خۆی���دا پڕیەت���ی له‌پیالن‌و ملش���کاندنی‬ ‫گەورە‪ ،‬هەم لەدەرەوەش���یدا‪ ،‬هەم گورگی‬ ‫ناوەکیی‌و هەم گورگ���ی دەرەکیی چاویان‬ ‫لەکورس���ی دەس���ەاڵتە‪ .‬بەرامبەر بەمەش‬ ‫خەونی دروس���تبوونی دەسەاڵتدارێتییەکی‬ ‫پاکژ‌و بێگەرد‌و بێتەماح هەمیش���ە بەشێک‬ ‫ب���ووە له‌خەونە سیاس���ییە گ���ەورەکان‪،‬‬ ‫خەونی دروس���تبوونی قەاڵی���ەک کە هەم‬ ‫لەن���او خۆیدا پڕیبێت له‌مرۆڤی ڕۆس���ۆیی‬ ‫دڵپ���اک‌و هەم ل���ەدەرەوەی قەاڵکەش���دا‪.‬‬ ‫ئەدەبیاتێک���ی سیاس���ی زۆرو زەب���ەن‬ ‫لەسەر دروس���تکردنی ئەم دوو‌وێنەیە بۆ‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی لەئارادایە‪ .‬ئەوەی گرنگە‬ ‫بیزانین مەسەلەی تێپەڕاندنی ئەو لۆژیکە‬ ‫دوالیس���تییە ترس���ناکەیە کە لەپش���تی‬ ‫دروس���تکردنی ئ���ەم‌وێن���ە ڕەهایان���ەوە‬ ‫کاردەکات‪ .‬بینین���ی ئاڵۆزییەکانی دونیا‌و‬ ‫جیاکردن���ەوەی جیاوازییەکان لەیەکتریی‪،‬‬ ‫کورتنەکردنەوەیوێن���ەکان تەنه���ا بۆ دوو‬ ‫دەرکەوت���ی ڕەهای دژبەیەک‪ ،‬س���ەرەتای‬ ‫دروستبوونی بیرکردنەوەیەکی تەندروستە‪،‬‬ ‫بیرکردنەوەیەک بتوانێت دونیا بناس���ێت‌و‬ ‫ڕاڤەبکات‌و بیشیگۆڕێت‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫به‌ڕێز قوباد تاڵه‌بانی‌‬ ‫تۆمه‌تبارمان مه‌كه‌‬ ‫نه‌به‌رد فوئاد‬

‫بنه‌مای‌ ‪ 50/50‬ب���ووه‌‪ ،‬خێرو بێری‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌ ب���ه‌و ‪50/50‬یه‌ تاوه‌كو ئێس���تا‬ ‫دابه‌ش���كراوه‌‪ ،‬ئێس���تاش له‌كابین���ه‌ی‌‬ ‫ت���ازه‌دا ئه‌و خێ���ره‌‪ ،‬به‌پێی‌ كورس���ییه‌‬ ‫داڕزیوه‌كانی‌ په‌رله‌مان دابه‌ش ده‌كرێت‪.‬‬ ‫چه‌ندین ساڵه‌ هه‌ردوو پارتی‌ فه‌رمانڕه‌وا‬ ‫له‌كوردستان فه‌رمانداری‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬نه‌مان‬ ‫بین���ی‌ ‪ 10‬كارگ���ه‌ی‌ زه‌به‌الح دروس���ت‬ ‫بك���ه‌ن‌و گه‌نجان���ی‌ بێكار بخه‌نه‌ س���ه‌ر‬ ‫ئیش‪ ،‬حزبه‌كان هه‌وڵ بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌هێشتنی‌ بێكاری‌ ناده‌ن‪ ،‬به‌ڵكو هه‌وڵی‌‬ ‫راكێشانیان ده‌ده‌ن به‌پاره‌یه‌ك كه‌ به‌شی‌‬

‫هه‌فت���ه‌ی‌ پێش���وو له‌رۆژنام���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‌وتارێك���ی‌ به‌ناونیش���انی‌ "به‌ره‌و‬ ‫ئاینده‌یه‌ك���ی‌ گه‌ش���تر ب���ۆ گه‌نجان���ی‌‬ ‫كوردستان" نوسیبوو‪ ،‬كه‌ باس له‌به‌ره‌و‬ ‫پێشبردنی‌ گه‌نجانی‌ كوردستان ده‌كات‪.‬‬ ‫گه‌ره‌كمه‌ له‌س���ه‌ر چه‌ن���د خاڵێكی‌ ئه‌و‬ ‫نوس���ینه‌ قس���ه‌ بكه‌م‪ .‬قوباد تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ نوس���ینه‌كه‌یدا باسی‌ له‌وه‌‬ ‫كردووه‌ چۆن سه‌ردانی‌ هه‌ولێری‌ كردووه‌و‬ ‫گه‌نجێك���ی‌ زۆر ب���ه‌دوای‌ هه‌ل���ی‌ كاردا‬ ‫گه‌ڕاون ئه‌مه‌ش نیشانه‌ی‌ ئاستی‌ به‌رزی‌‬ ‫رێژه‌ی‌ بێكارییه‌ له‌ن���او چینی‌ گه‌نجاندا‬ ‫كه‌چی‌ ئه‌میش خۆشحاڵ بووه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"له‌خۆم پرس���ی‌ ئاخۆ ئه‌م گه‌نجانه‌ كه‌‬ ‫ئاینده‌ی‌ كوردستانن بۆچوونی‌ سیاسیان‬ ‫چۆن ده‌بێت؟ ده‌بێت له‌هه‌ڵبژاردنی‌ ‪21‬‬ ‫ئه‌یلول ده‌نگیان دابێت؟"‪ .‬خۆش���حاڵی‌‬ ‫به‌واتای‌ ئه‌وه‌ دێت كه‌ كه‌س���ێك شتێكی‌‬ ‫باش ببینێت یان ئه‌نجامبدات‪ ،‬حه‌قیقه‌ت‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ زۆرینه‌ی‌ گه‌نجی‌ ئێستا خۆشحاڵ‬ ‫نی���ن به‌پرۆس���ه‌ی‌ سیاس���ی‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ به‌دوای‌ هه‌لی‌‬ ‫كاردا گ���ه‌ڕاون ته‌نه���ا ب���ۆ په‌یداكردنی‌‬ ‫بژێوی‌ ژیان ده‌گه‌ڕێن نه‌ك بۆ سه‌رخستی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ی‌ گه‌نج‬ ‫دڵخۆش���یه‌كی‌ ئه‌وتۆ ن���ه‌ك له‌كابینه‌ی‌‬ ‫هه‌شت بگره‌ له‌كابینه‌ی‌ ‪80‬یش نابینین‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ پێزیمیزم نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو راستییه‌كی‌ دوو ده‌س���ته‌ جلی‌ جوان ناكات‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ئ���ه‌رك نابێت پێمانبڵێ���ن كام حزب‬ ‫تاڵه‌ كه‌ ئاواته‌خوازم تا سه‌ر‌وانه‌بێت‪.‬‬ ‫ره‌وتی‌ سیاسه‌ت له‌كوردستان ناكه‌وێته‌ له‌كوردستان رێگه‌ به‌گه‌نج ده‌دات بچێته‌‬ ‫س���ه‌ر رێچكه‌ی‌ خ���ۆی‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ پێشه‌وه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌ توانستی‌ خۆی‌؟‬ ‫سیاسه‌ت له‌م هه‌رێمدا شتێكی‌ ستاتیكه‌و ناشێ‌وا بیربكه‌یته‌و‌ه كه‌ له‌ئاینده‌ یه‌كێتی‌‬ ‫داینامیك نییه‌‪ ،‬له‌‪ 1992‬كه‌ بۆ یه‌كه‌مجار ده‌هێڵێت گه‌نج بێته‌ پێش���ه‌وه‌؟ ده‌زانین‬ ‫په‌رله‌مان له‌م هه‌رێمه‌ پێكهێنرا له‌س���ه‌ر جه‌نابت���ان له‌ده‌ره‌وه‌ ژی���اون‌و هه‌ڵگری‌‬

‫بڕوانام���ه‌ی‌ ئه‌مریكیی���ن‪ ،‬دڵنیام خۆت‬ ‫له‌پێش هه‌مووانه‌وه‌ درك به‌وه‌ ده‌كه‌ی‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆك تاڵه‌بانی‌ كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر ژیانی‌‬ ‫سیاس���ی‌ تۆ هه‌بوو‌ه‪‌.‬وه‌گه‌رنا گه‌نجێكی‌‬ ‫گه‌رمیان���ی‌ ك���ه‌ باوك���ی‌ فه‌رمانبه‌رێكه‌‬ ‫موچه‌ك���ه‌ی‌ ‪ 350‬ه���ه‌زار دیناره‌ هه‌رگیز‬ ‫ناگاته‌ كۆتا په‌یژه‌‪.‬‬ ‫له‌و نوس���ینه‌دا باس ل���ه‌وه‌ ده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫به‌شێك له‌گه‌نجان نازانن دایك‌و باوكیان‬ ‫له‌‪80‬كان چی‌ ناخۆش���یه‌كیان بینیووه‌‪،‬‬ ‫خۆ گریمان ئه‌و هه‌س���ته‌مان نه‌بوو بیر‬ ‫له‌رابردوو بكه‌ینه‌وه‌ كه‌ چیمان بینووه‌‌و‬

‫كوڕێكی‌ گه‌نجی‌‬ ‫الیه‌ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ته‌مه‌ن‪ 27‬ساڵی‌ سیاسیه‌كان ‌‬ ‫ده‌رچوی‌ زانكۆ‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌ر هێنده‌ ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫"چه‌رچڵ‌و‬ ‫‌وایانكرد ئێم ‌ه‬ ‫گۆرباچیڤ"یش‬ ‫ی‬ ‫رقمان له‌كوردبون ‌‬ ‫زیره‌ك‌و‬ ‫خۆمان ببێته‌وه‌‌و‬ ‫به‌توانابێت‬ ‫ئینتیمامان بۆ‬ ‫ده‌یكه‌نه‌‌وه‌زیر؟ خاک نه‌مینێت‬ ‫كۆڕه‌وه‌كه‌م���ان بی���ر نای���ه‌ت‪ ،‬ئه‌ی‌ خۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌زانین له‌كۆڕه‌وه‌كه‌ هه‌ر دایكان ‌ی‬ ‫ئێم���ه‌ بوون كه‌ به‌س���ه‌دان جار‌وتویانه‌‬ ‫خودای���ه‌ ئه‌م مناڵه‌م رۆح بكێش���ه‌‪ ،‬خۆ‬ ‫هه‌ر ئێمه‌ بوین له‌پشتی‌ تراكتۆره‌كانه‌وه‌‬ ‫دێ به‌دێ رامان ده‌كرد‪ ،‬كه‌س���وكارمان‬ ‫ئه‌نف���ال كرا‪ ،‬ئه‌ی‌ خۆ ه���ه‌ر ئێمه‌ بوین‬

‫له‌ش���ه‌ڕی‌ ناوخ���ۆ ئه‌بوایه‌ له‌ژێ���ر باڵ ‌ی‬ ‫دایكمان رۆژمان بكردایه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌ترس���ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ ش���ه‌ڕیانه‌ نه‌ك‬ ‫بچینه‌ حه‌وش���ه‌‌و فیشه‌كێكی‌ تورك یان‬ ‫فیش���ه‌كی‌ حه‌ره‌س���ێكی‌ ئێرانیمان به‌ر‬ ‫بكه‌وێت‪ .‬ئێمه‌ رابردوومان بیر نه‌چۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫‌وایانكرد ئێمه‌ رقمان له‌كوردبونی‌ خۆمان‬ ‫ببێته‌وه‌‌و ئینتیمامان بۆ خاک نه‌مینێت‪،‬‬ ‫به‌نمونه‌ كه‌س���ێكی‌‌وه‌كو م���ن له‌‪1991‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ هات���ه‌ خ���واره‌وه‌‪ ،‬نانیان‬ ‫پێویس���ت بوو دایكم نانی‌ پێدان نانێكی‌‬ ‫بچوكم هه‌بوو "په‌پك ‌ه"‌وه‌كو سمۆره‌ لێم‬ ‫ده‌خوارد‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ خۆش���م خسته‌ سه‌ر‪.‬‬ ‫قوباد تاڵه‌بانی‌ جه‌ختی‌ له‌وه‌كردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫گه‌نج���ی‌ ئه‌م���ڕۆ ده‌یانه‌وێت به‌ش��� ‌هو‌و‬ ‫رۆژێك ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌یه‌وێت بۆی‌ بێته‌دی‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێز قوباد ‪ 23‬س���اڵ ش��� ‌هو‌و رۆژێكه‌؟‬ ‫له‌كابینه‌ك���ه‌ی‌ خۆت���ان چیتان بۆ گه‌نج‬ ‫كرد؟ یه‌ك كارگه‌تان كرده‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ بێ���كار نه‌بین؟!‪ .‬حكومه‌تێكی‌ زل‌و‬ ‫زه‌وه‌ن���د هێن���ده‌ی‌ كارگ���ه‌ی‌ "نانه‌كه‌ی‌‬ ‫خه‌ج���ێ" ك���ه‌ كارگه‌یه‌ك���ی‌ بچوك���ه‌‬ ‫له‌س���لێمانی‌ نانی‌ خۆماڵی‌ ده‌فرۆشێت‌و‬ ‫سااڵنه‌ گه‌ش���تیاران لێی‌ ده‌كڕن‪ ،‬بیری‌‬ ‫نه‌كردۆت���ه‌وه‌ به‌بچوكتری���ن جوڵ���ه‌ی‌‬ ‫ئابووری‌ كێش���ه‌ی‌ گه‌نج���ان له‌قه‌یرانی‌‬ ‫بێكاری‌ چاره‌سه‌ر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫باسی‌ ئه‌وه‌ ده‌كه‌یت ئێمه‌ كوردستان‬ ‫ب���ه‌راورد به‌توركیا یان‌واڵتانی‌ ئه‌وروپی‌‬ ‫ده‌كه‌ی���ن؟ به‌ڕێز قوب���اد تاڵه‌بانی‌ ئێمه‌‬ ‫له‌ك���وێ ده‌وێرین ش���تی‌‌وا بڵێین؟ من‬ ‫كه‌ی‌ كوردس���تانم چواندووه‌ به‌نه‌مسا؟‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ له‌وێ كوڕێكی‌ گه‌نجی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 27‬س���اڵ كراوه‌ت���ه‌‌وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێوه‌ كێ ده‌كه‌ن���ه‌وه‌ به‌‌وه‌زیر؟ كوڕێكی‌‬ ‫گه‌نجی‌ ته‌مه‌ن‪ 27‬ساڵی‌ ده‌رچوی‌ زانكۆ‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌ر هێنده‌ی‌ "چه‌رچڵ‌و گۆرباچیڤ‬ ‫"ی���ش زی���ره‌ك‌و به‌توانابێ���ت ده‌یكه‌نه‌‬ ‫‌وه‌زیر؟ ك���ێ ئه‌بێت���ه‌ ‌وه‌زیر؟‌وه‌زیرمان‬ ‫هه‌یه‌ له‌كوردستان دوو ده‌یه‌یه‌ ‌وه‌زیره‌‌و‬ ‫خوا بۆ‌وه‌زیریی‌ دروس���تی‌ كردووه‌‪ .‬له‌م‬ ‫نوس���ینه‌دا هیوادارم‌وه‌كو مه‌سه‌له‌كه‌ی‌‬ ‫محه‌مه‌د موكری‌ نووس���ینی‌ "سه‌گوه‌ڕ"‬ ‫دڵت گه‌وره‌ بێت‪.‬‬

‫گۆڕان‌و برینه‌كانی‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ب���كات بێئاگا ل���ه‌وه‌ی‌ خۆ ‌ی‬ ‫گیرۆده‌ ‌ی زیاد له‌نه‌خۆشییه‌كه‌‪ ،‬گیرۆده‌ ‌ی‬ ‫زیاد له‌برینێكه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕاس���تیدا هه‌مان گوتاری‌ سیاس��� ‌ی‬ ‫ده‌بین���م‪ ،‬جی���ا نی���ه‌ له‌گوتاره‌كانی‌ تر‪.‬‬ ‫تێده‌گ���ه‌م بۆچ ‌ی كاره‌كته‌ره‌كان ‌ی پیاوان ‌ی‬ ‫ئه‌وب���ه‌ر دێنه‌وه‌ ناو ئه‌م هێز‌ه نوێیه‌و بێ‬ ‫م���ه‌رج ده‌بن به‌مه‌خلوقێك���ی‌ گۆڕانخواز‪.‬‬ ‫تێده‌گ���ه‌م بۆچ ‌ی ئه‌م هێزه‌ پش���ت به‌و‬ ‫عه‌زیز ڕه‌ئوف‬ ‫مرۆڤانه‌ ده‌به‌س���تێت كه‌ شاش ‌ه گه‌وره‌ ‌ی‬ ‫كردوون‌و له‌ماڵه‌كه‌ی‌ ئه‌وبه‌ره‌وه‌ هاتوون‌و‬ ‫هیچ هێزێ���ك بێ برین نیه‌‪‌.‬وه‌ك چۆن ده‌توانن ماسكێك بپۆشن‌و بێ سێ‌و دوو‬ ‫هیچ هێزێكی���ش تا س���ه‌ر برینداربوون ‌ی ببن به‌ساحێب ماڵ‪.‬‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ ئه‌م هێ���زه‌ له‌وه‌دای ‌ه هیچ‬ ‫له‌پ���ه‌ل‌و پۆ ‌ی ناخ���ات‌و خه‌ڵكانێك هه‌ر‬ ‫ده‌مێنن باڵ ‌ی بگرن ت���ا نه‌كه‌وێت‪ .‬به‌اڵم كه‌ره‌سته‌یه‌ك ‌ی له‌به‌رده‌مدا نیه‌ بۆ گۆڕان‬ ‫موس���یبه‌ته‌كه‌ له‌وه‌دای���ه‌ هێزێك له‌دایك جگه‌ له‌میدیا‪ .‬ئه‌م كه‌ره‌س���ته‌یه‌ ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ده‌بێت له‌جوانیه‌كانی‌ ئه‌م هێزه‌وه‌ منداڵ كه‌ش���فه‌ ته‌نان���ه‌ت هێزه‌كان���ی‌ تری���ش‬ ‫دوای‌ ناكه‌وێت‪ ،‬به‌ڵكو له‌ناش���رینیه‌كان ‌ی ده‌توانن میدیایان هه‌بێت‌و زۆر به‌ئاسان ‌ی‬ ‫ئه‌وانی‌ تره‌و‌ه كۆمه‌ك به‌م هێز‌ه ده‌كرێت‪ .‬ئه‌م كه‌ره‌سته‌یه‌ش���ت له‌ده‌ست بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌ك��� ‌ی تر هێزێك ‌ی نوێ كه‌ له‌دایك كورتكردنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان بێ هه‌ر هه‌وڵێك ‌ی‬ ‫ده‌بێ���ت بۆ ئه‌و‌ه نیه‌ ئ���ه‌م هێز‌ه ده‌بێت قه‌له‌قب���وون‌و بیركردنه‌وه‌‪ ،‬په‌نابردنه‌ به‌ر‬ ‫له‌دای���ك بێت‌و هه‌ڵگری‌ ڕوئیای‌ جیاوازه‌‪ ،‬هه‌واڵه‌كانی‌ كاتژمێر هه‌ش���ت بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫به‌ڵك���و ئ���ه‌و‌ه ناش���رینیه‌كانی‌ ئه‌وان ‌ی دنیا بگۆڕی له‌سیما ‌ی ئه‌م هێز‌ه تازه‌یه‌یه‌‪.‬‬ ‫ت���ر‌ه‌وا له‌نه‌وه‌یه‌ك ده‌كه‌ن كه‌ ده‌س���ت هیچ گۆڕانێك له‌دنی���ا به‌میدیا نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌كه‌وای‌ هێ���زه‌ تازه‌كه‌و‌ه بگرن‪ .‬له‌وه‌ش ئه‌وه‌ی‌ به‌ته‌له‌فزیۆن بگۆڕێت به‌ئینته‌رنێت‬ ‫ترسناكتر ئه‌وه‌ی ‌ه له‌ماوه‌یه‌ك ‌ی كه‌مدا ئه‌م ده‌بێت به‌جاهیل‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ به‌س���كرین دنیا‬ ‫هێ���ز‌ه ده‌بێته‌ كارخانه‌یه‌ك���ی‌ گه‌وره‌ بۆ بگۆڕێت به‌فه‌یسبووك بیر ‌ی ده‌چێت بیر‬ ‫دروس���تكردنی‌ مرۆڤی‌ گوێڕایه‌ڵ به‌رامبه‌ر بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م هێزه‌ تازه‌یه‌ فێری‌ كردین ماس���ك‬ ‫به‌خۆی‌‌و ده‌نگ به‌رز به‌رامبه‌ر به‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫بپۆش���ین‪ .‬ئه‌وه‌ ‌ی ماسك بپۆشێت شت ‌ی‬ ‫خۆی‌‪.‬‬ ‫موسیبه‌ته‌كه‌ له‌وه‌و‌ه سه‌رچاوه‌ ناگرێت تر ‌ی له‌ده‌س���ت دێت‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی‌ بتوانێت‬ ‫كه‌ هێزێ���ك به‌نه‌خۆش��� ‌ی له‌دایك بێت‪ ،‬س���ه‌نگه‌ره‌كه‌ی‌ بگۆڕێت س���به‌ ‌ی قه‌اڵك ‌ه‬ ‫به‌ڵك���و س���ه‌ره‌تانه‌كه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ئه‌م به‌بێس���احێبی‌ جێده‌هێڵێ���ت‪ .‬ئ���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫نه‌خۆش���یه‌ به‌جه‌س���ته‌یه‌ك ‌ی ته‌ندروست نه‌توانێت ڕووداو دروس���ت بكات‪ ،‬ته‌نها‬ ‫‌وه‌سف بكه‌یت‪ .‬له‌ڕاس���تیدا شوێن ‌ی ئه‌م ئیش ‌ی كاركردن بێت له‌سه‌ر ڕووداو‌و خۆ ‌ی‬ ‫هێز‌ه نوێی ‌ه له‌نه‌خۆش���خانه‌یه‌ك ده‌چێت بكات به‌س���احێبی‌ ڕووداو‪ ،‬سبه‌ی‌ خۆ ‌ی‬ ‫له‌و به‌رزایی���ه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌ناوی���دا دنیایه‌ك ده‌بێت به‌ڕووداوی‌ مێژوو‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ پش���ت‬ ‫نه‌خۆش ‌ی هه‌ڵگرتووه‌‪ .‬ئه‌م نه‌خۆشخانه‌ی ‌ه به‌فڵچه‌ ‌ی هونه‌رمه‌نده‌كانی‌ ببه‌س���تێت تا‬ ‫هه‌وڵ���ده‌دات نه‌خۆش���یه‌كانی‌ ئه‌وان ‌ی تر جوانی‌ ب���كات‪ ،‬بیری‌ چۆته‌و‌ه ئه‌م جۆر‌ه‬

‫له‌هونه‌رمه‌ند میكیاجی‌ بۆ سه‌ركرده‌ ‌ی تر‬ ‫كردووه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر هێزێك‌ویستی‌ له‌جیاتی‌ هه‌موومان‬ ‫بی���ر بكاته‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا دڵنی���ام نیه‌تێك ‌ی‬ ‫تر ‌ی هه‌یه‌‪ .‬هه‌ر هێزێ���ك هه‌موو عومر ‌ی‬ ‫ڕه‌خنه‌گرتن بێت له‌به‌رامبه‌ر‌و خۆی‌ ڕه‌خن ‌ه‬ ‫قبوڵ ن���ه‌كات‪ ،‬ڕۆژێ���ك گۆڕانخوازه‌كانی‌‬ ‫ده‌گۆڕێن بۆ س���ه‌ربازێكی‌ گوێڕایه‌ڵ‪ .‬ئه‌م‬ ‫هێ���ز‌ه نوێیه‌ ش���تگه‌لێكه‌ ل���ه‌م بابه‌ته‌‪.‬‬ ‫قس���ه‌ له‌س���ه‌ر میدیای‌ ئ���ازاد ده‌كات‌و‬ ‫میدیای‌ خۆی‌ ئازاد نیه‌‪ ،‬قس��� ‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫س���ه‌ركرده‌كان‌و ڕه‌خنه‌ له‌كاریزمابوونیان‬ ‫ده‌گرێ���ت بێ ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌س���ت به‌خۆ ‌ی‬ ‫بكات شوێنكه‌وته‌كانی‌‌وه‌ك پێغه‌مبه‌رێك‬ ‫له‌ڕێكخه‌ره‌ك���ه‌ی‌ ده‌ڕوان���ن‪ .‬ئ���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫سه‌ركرده‌كه‌ی‌ به‌پێغه‌مبه‌ر‌وه‌سف بكات‪،‬‬ ‫س���به‌ی‌ ده‌بێته‌ ج���ه‌الد بۆ پاراس���تن ‌ی‬ ‫قه‌اڵك���ه‌‪ .‬ئه‌وه‌ ‌ی گۆڕان ته‌نها له‌قه‌اڵیه‌ك ‌ی‬ ‫ب���ه‌رزه‌وه‌ ببینێت س���به‌ ‌ی قه‌اڵكه‌ جرج‬ ‫ده‌یڕوخێنێت‪.‬‬ ‫هێزێ���ك ئیش���ی‌ ك���ورت بكرێت���ه‌و‌ه‬ ‫له‌ڕه‌خنه‌گرتن له‌سیسته‌م‌و دواجار خۆ ‌ی‬ ‫فڕێبدات ‌ه حه‌وز ‌ی سیسته‌مه‌كه‌وه‌‪ ،‬سبه‌ ‌ی‬ ‫به‌ڕووت��� ‌ی دێته‌ ده‌ره‌وه‌‪ .‬هێزێك ئیش��� ‌ی‬ ‫كورت بكرێته‌و‌ه له‌دروستكردنی‌ سه‌رباز‪،‬‬ ‫سبه‌ی‌ سه‌ربازه‌كانی‌ ده‌بن به‌ده‌عه‌جانێك‬ ‫زۆر ش���ت له‌گه‌ڵ خۆیاندا ده‌س���وتێنن‪.‬‬ ‫هێزێك له‌ئێس���تاوه‌ له‌ڕه‌خنه‌ بترس���ێت‬ ‫له‌‌وۆركشۆپێك ك ‌ه ئه‌نجامی‌ داوه‌‪ ،‬سبه‌ ‌ی‬ ‫زیاد له‌‌وۆركش���ۆپێك بۆ هه‌ڵه‌كانی‌ خۆ ‌ی‬ ‫ئه‌نجام ده‌دات‪.‬‬ ‫ش���تێكی‌ گ���ه‌وره‌ له‌ئاس���تی‌ گوت���ار‬ ‫ڕووینه‌داوه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ ده‌نگه‌ده‌نگێك ‌ه‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌ی دۆخێكی‌ نائارام���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ڕویداوه‌ هێزێك نیه‌ هه‌ڵگری‌ دیدی‌ نوێ‌و‬ ‫جیهانبینی‌ نوێ‌و گوتاری‌ نوێ بێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك ‌ه هه‌یه‌ ده‌م‌و چاوی‌ مه‌خلوقێك ‌ه‬ ‫ماسكی‌ پۆش���یوه‌‪ ،‬بۆ جوانكردنی‌ خۆ ‌ی‬ ‫هه‌ندێ خوێن���ی‌ ت���ازه‌ ‌ی له‌ژووره‌كانیدا‬

‫جێكردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬خوێنگه‌لێ���ك هێ���ز‬ ‫ده‌به‌خش���نه‌و‌ه به‌ڕوخسار‌ه ڕاسته‌قینه‌ك ‌ه‬ ‫ك���ه‌ هی���چ نیه‌ جگ���ه‌ له‌درێژه‌پێ���ده‌ر ‌ی‬ ‫گوتارێك ك ‌ه سه‌ره‌تاكان ‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫شه‌سته‌كان ‌ی سه‌ده‌ی‌ ڕابردوو‪.‬‬

‫هه‌ر هێزێك هه‌موو‬ ‫عومری‌ ڕه‌خنه‌گرتن‬ ‫بێت له‌به‌رامبه‌ر‌و‬ ‫خۆی‌ ڕه‌خنه‌ قبوڵ‬ ‫نه‌كات‪ ،‬ڕۆژێك‬ ‫گۆڕانخوازه‌كان ‌ی‬ ‫ده‌گۆڕێن بۆ‬ ‫سه‌ربازێكی‌ گوێڕایه‌ڵ‬ ‫ئه‌م هێزه‌ نوێی ‌ه‬ ‫شتگه‌لێكه‌ له‌م‬ ‫بابه‌ته‌‪ .‬قس ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫میدیا ‌ی ئازاد‬ ‫ده‌كات‌و میدیا ‌ی‬ ‫خۆی‌ ئازاد نیه‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫كوشتنی كاو‌ه گه‌رمیانی‌و‬ ‫تیرۆركردنی كۆمه‌ڵگه‌‬

‫دارا محه‌مه‌د‬ ‫ده‌بێ بۆ كوش���تنی مرۆڤێك چۆن بێینه‌‬ ‫زمان‌و چۆن بتوانین ئ���ه‌وه‌ رونبكه‌ینه‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ بكوژه‌كانی ئ���ه‌م قوربانی���ه‌ چه‌ند‬ ‫بێویژدانان���ه‌‌و بێبیركردن���ه‌وه‌ توانی���ان‬ ‫بیكوژن‪ ،‬بێبیركردن���ه‌وه‌ له‌وه‌ی كه‌ ئه‌مه‌‬ ‫تاوان���ه‌‪ ،‬تاوانه‌ به‌و مانایه‌ی كه‌ كێ‌و به‌چ‬ ‫رێسایه‌ك مافی ئه‌وه‌یان به‌خۆیان به‌خشی‬ ‫كه‌ ژی���ان له‌مرۆڤێك بس���تێننه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫به‌ته‌نها ت���اوان نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو س���ڕینه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رجه‌می ئه‌و یاده‌وه‌ریه‌یه‌ كه‌ ئه‌م مرۆڤه‌‬ ‫له‌ك���ۆی ژیانی خۆیدا گه‌اڵڵ���ه‌ی ده‌كات‪،‬‬ ‫كوش���تنی ئێس���تاو رابردویه‌تی‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫تاوانه‌ك���ه‌ش گه‌وره‌تر ده‌كات كوش���تنی‬ ‫ئه‌و ئاینده‌یه‌یه‌ كه‌ قوربانی خه‌ونی پێوه‌‬ ‫ده‌بینێ‌و ده‌ش���ێ ئه‌و خه‌ونه‌ ره‌نگاڵه‌یی‌و‬ ‫جوانان���ه‌ بن ك���ه‌ خه‌ون���ه‌ به‌دنیایه‌كی‬ ‫جوانترو عادیالنه‌تر‪ ،‬واته‌ ئه‌و پرسیاره‌ی‬ ‫كه‌ كه‌سی قوربانی له‌خۆی كردووه‌و هه‌ر‬ ‫ل���ه‌و پێناوه‌دا ده‌ك���وژرێ ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ئایا‬ ‫ده‌كرێ دنیایه‌ك���ی جوانتر بهێنینه‌كایه‌وه‌‬ ‫كه‌ پیاوكوژه‌كان حوكم���ی نه‌كه‌ن‪ .‬كاوه‌‬ ‫گه‌رمیانی له‌س���ه‌ر ئه‌م خه‌ونه‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌م پرس���یاره‌ كوژرا‪ .‬ده‌سه‌اڵتی كوردی‬ ‫پێمانده‌ڵێ���ت كه‌ ئه‌م خه‌ون‌و پرس���یاره‌‬ ‫له‌‌واڵت���ی ئێمه‌دا ناڕه‌وای���ه‌‪ .‬ئه‌و به‌رهه‌مه‌‬ ‫سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌ی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫له‌م���اوه‌ی ‪ ٢٢‬س���اڵه‌ی حوكمڕانی خۆیدا‬ ‫ده‌یهێنێته‌كایه‌وه‌ بریتی نیه‌ له‌حوكمێكی‬ ‫دیموكراس���ی كه‌ تیایدا كایه‌ی گش���تی‌و‬ ‫بواری گفتوگۆو ئازادی���ه‌كان‌و په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان هاواڵتی‌و ده‌س���ه‌اڵت به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫ته‌ندروستانه‌ گه‌ش���ه‌بكات‪ ،‬به‌ڵكو ته‌واو‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی ئه‌م���ه‌وه‌‪ ،‬به‌رهه‌می ئه‌م‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ كوردی���ه‌ بریتی���ه‌ له‌خودی‬ ‫تیرۆر‪ ،‬بریتیه‌ له‌دروستكردن‌و هه‌نگاونان‬ ‫به‌ره‌و كۆماری ترس‪ .‬س���ه‌ره‌تا با بزانین‬ ‫مه‌به‌س���تمان له‌تیرۆر چیه‌‌و بۆچی ده‌شێ‬ ‫كوش���تنی مرۆڤێك���ی بوێ���رو به‌‌ویژدانی‬ ‫وه‌كو كاوه‌ گه‌رمیانی زه‌نگی هاتنه‌كایه‌ی‬ ‫تیرۆركردنی كۆمه‌ڵگه‌ بێت؟‬ ‫وشه‌ی تیرۆر كه‌ دێته‌ زمانی كوردیه‌وه‌‬ ‫ته‌واوی ئه‌و مانایانه‌ نابه‌خشێ كه‌ له‌زمان ‌ه‬ ‫التینیه‌كاندا ده‌یبه‌خشێ كه‌ بریتیه‌ له‌ترس‌و‬ ‫تۆقاندنێكی گه‌وره‌‌و وش���ه‌ی تیرۆركردن‬ ‫یان تیرۆرایزكردن به‌مانای باڵوكردنه‌وه‌ی‬ ‫ترس���ێكی گه‌وره‌ دێت‪ .‬ئه‌م ترس���اندنه‌‬ ‫النیكه‌م له‌دوو رێگه‌وه‌ دێت كه‌ هه‌ندێكجار‬ ‫هه‌ردووكیان پێویس���تن بۆ باڵوكردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م ترس���ه‌‪ :‬یه‌كه‌م‪ ،‬ئه‌نجامدانی كارێكی‬ ‫زیانبه‌خش���ی بێئه‌ندازه‌یه‌‪ ،‬كه‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫ئ���ه‌م كاره‌ له‌كوش���تنی كه‌س���ێك ی���ان‬ ‫كۆمه‌ڵێكدا ده‌بینرێته‌وه‌ كه‌ ناتوانین وه‌ك‬ ‫دیارده‌یه‌كی تاكه‌كه‌سی دابڕاو له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫سیس���تمه‌ سیاس���یه‌كه‌ لێیبڕوانین‪ ،‬ئه‌م‬ ‫كوش���تنانه‌ش ده‌كرێت له‌س���ه‌ر ده‌ستی‬ ‫حكومه‌ت ی���ان گروپێ���ك ئه‌نجامبدرێت‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ ،‬دامه‌زراندنی ده‌زگا تایبه‌تیه‌كانی‬ ‫ئاسایش‌و هه‌واڵگرین كه‌ به‌ناوی جیاجیاوه‌‬ ‫كارده‌كه‌ن‌و به‌ش���ێوه‌یه‌كی زۆر نهێنیانه‌‬ ‫به‌س���تراونه‌ته‌وه‌ به‌س���ه‌رانی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫له‌هی���چ كاتێك���دا ناچنه‌ ژێ���ر چاودێری‬ ‫گشتی‌و لێپرسینه‌وه‌وه‌‌و له‌سه‌روو یاساوه‌‬ ‫كارده‌ك���ه‌ن‌و ئه‌و ده‌زگایانه‌ن كه‌ ئه‌ركیان‬ ‫پاراس���تنی ئاسایش���ی هاواڵتی���ان نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو نیش���اندانی زه‌ب���رو راده‌ی هێزی‬ ‫نوخب���ه‌ی ده‌س���ه‌اڵتداره‌ بۆ پاراس���تنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی سیاسی له‌رێگه‌ی ئه‌نجامدانی‬ ‫كوش���تنی سیاسی‌و زیندانیكردنی نهێنی‌و‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی‪ ،‬كه‌ ره‌نگه‌‬ ‫له‌هه‌ندێ باردا وه‌همی بن‪ ،‬به‌مه‌به‌س���تی‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی ترس���ێكی گشتی به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌زگا نهێن���ی‌و ده‌مامكداره‌كان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ك���ه‌ ئ���ه‌م ده‌زگایان���ه‌ ده‌توانن‬ ‫چاو له‌س���ه‌ر هه‌م���وو كه‌س���ێك دابنێن‌و‬ ‫هه‌ندێكجاری���ش هه‌وڵ���ی ئ���ه‌وه‌ ده‌ده‌ن‬ ‫ك���ه‌ نه‌یاره‌كانیان به‌ئاش���كرا س���زابده‌ن‬ ‫وه‌ك���و البردنی���ان له‌س���ه‌ر كاره‌كانیان‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ هه‌موو كوش���تنێك یه‌كس���ان نیه‌‬ ‫به‌تیرۆرك���ردن‪ ،‬وات���ه‌ به‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی‬

‫ترس‌و تۆقاندن له‌دڵی هه‌موو كه‌س���ێك‌و‬ ‫له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا‪ .‬به‌اڵم به‌شێكی گه‌وره‌ی‬ ‫ئه‌و كوش���تنانه‌ی پاڵنه‌رێكی سیاس���یان‬ ‫له‌پش���ته‌ به‌مه‌به‌س���تی تیرۆرایزك���ردن‬ ‫ی���ان باڵوكردن���ه‌وه‌ی ت���رس‌و تۆقاندن‬ ‫ئه‌نجامده‌درێت‪ .‬له‌راستیدا به‌شێكی زۆری‬ ‫ئه‌و نوسینانه‌ی له‌سه‌ر شه‌هیدكردنی كاوه‌‬ ‫گه‌رمیانی نوس���راون باس له‌تیرۆركردنی‬ ‫كاوه‌ ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ به‌ته‌نها هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫زمانه‌وانی نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو تێنه‌گه‌یشتنیش���ه‌‬ ‫ل���ه‌و مان���ا سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی‬ ‫كرده‌ی تیرۆر ب���ه‌دوای خۆیدا ده‌یهێنێ‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌و سیس���تمه‌ سیاس���یه‌ی كار‬ ‫له‌س���ه‌ر تیرۆركردن���ی كۆمه‌ڵگه‌ ده‌كات‌و‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌كانی تیرۆر ده‌هێنێته‌كایه‌وه‌‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ دێین���ه‌ س���ه‌ر خاڵێك���ی گرنگ‬ ‫بۆ به‌س���تنه‌وه‌ی تێزی كوش���تن‌و تیرۆر‬ ‫به‌یه‌كتری���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌وی���ش بوونی ئه‌و‬ ‫سیستمه‌ سیاسیه‌یه‌ كه‌ له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی‬ ‫ئۆتۆكراسی‌و س���ته‌مكارانه‌ دروستبووه‌و‬ ‫یه‌كێ���ك له‌كۆڵه‌كه‌كانی پاراس���تنی ئه‌م‬ ‫جۆره‌ ده‌سه‌اڵته‌ پێویستیبوونه‌ به‌كرده‌ی‬ ‫تیرۆر‌و تیرۆركردن‪ .‬ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ ئه‌و‬ ‫ده‌زگاو ده‌موچاوان���ه‌ دروس���تده‌كات كه‌‬ ‫ده‌مامكدارن كه‌ ئه‌مه‌ له‌الیه‌ك ئه‌و په‌یامه‌‬ ‫به‌هاواڵتیان ده‌دات كه‌ ده‌سه‌اڵت خاوه‌نی‬

‫به‌و مانایه‌ی ك ‌ه‬ ‫كوشتنی كاو‌ه بریتی‬ ‫نیه‌ له‌تیرۆركردنی‬ ‫ئه‌و‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫كۆتایپێهێنانی ژیانی‬ ‫ئه‌وو هاتنه‌كایه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵێك ئاماژه‌ی‬ ‫سیاسی گرنگ ‌ه بۆ‬ ‫ئێمه‌و ده‌ستپێكردنی‬ ‫تیرۆری كۆمه‌ڵگه‌یه‌‬ ‫هێ���زه‌و توان���ای خۆپاراس���تنی هه‌یه‌و‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌ جۆرێ���ك له‌ترس له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌دا باڵوده‌كات���ه‌وه‌ ئه‌وی���ش بۆ‬ ‫به‌رگرتن له‌ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌م ده‌سه‌اڵته‌‪ .‬ئه‌و سیستمی حوكمڕانیه‌ی‬ ‫ئێستا له‌كوردستاندا په‌یڕه‌وی لێده‌كرێ‌و‬ ‫هه‌وڵی دامه‌زراندن���ی ده‌درێ بریتیه‌ له‌م‬ ‫سیستمه‌ ئۆتۆكراس���یه‌و‪ ،‬دیموكراسیه‌ت‌و‬ ‫پرۆس���ه‌ی بڕیاردانی دیموكراسی چه‌مك‌و‬ ‫پراكتی���زه‌ نامۆكانی ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ن‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی كوردستان درێژكراوه‌ی‬ ‫ئه‌و حیزبه‌ كوردیانه‌یه‌ كه‌ مێژووی خۆیان‬ ‫له‌س���ه‌ر ملمالنێ‌و پێكدادانێكی خوێناوی‬ ‫نێوان یه‌كت���ری‌و ناوخ���ۆ دامه‌زراندووه‌و‬ ‫له‌ئێستاش���دا هه‌ر ئه‌م گه‌نجینه‌ سیاسیه‌‬ ‫س���ته‌مكارانه‌یه‌ ك���ه‌ جارێك���ی دیك���ه‌‌و‬ ‫هه‌میشه‌ له‌سه‌ر ده‌س���تی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت���ه‌وه‌ له‌رووبه‌ڕووبون���ه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ر كێش���ه‌یه‌كی سیاس���یدا‪ .‬له‌زۆربه‌ی‬ ‫باره‌كاندا ئه‌م مامه‌ڵه‌ س���ه‌ركوتكه‌رانه‌یه‌‬ ‫له‌كاتی خۆپیشاندان‌و هاتنه‌ سه‌رشه‌قامی‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌دا ده‌رده‌ك���ه‌وێ‪ ،‬ب���ۆ نمونه‌‬ ‫هه‌روه‌ك���و له‌خۆپیش���اندانه‌كانی ‪١٧‬ی‬ ‫ش���وباتدا بینیم���ان ك���ه‌ چ���ۆن ه���ه‌ر‬ ‫له‌سه‌ره‌تایدا‌و له‌كۆتایپێهانیشیدا په‌نایان‬ ‫بۆ كوش���تن‌و س���ه‌ركوتكردن‌و ترساندن‬ ‫برد‪ ،‬یان له‌س���ه‌ركوتكردنی ده‌نگه‌ بوێرو‬ ‫ناڕازیه‌كان���دا په‌ناده‌به‌نه‌ به‌ر كوش���تنی‬ ‫سیاسی تاكه‌كه‌س���ه‌كان كه‌ ئه‌مه‌ ده‌بێته‌‬ ‫هۆی باڵوبوونه‌وه‌ی ترس‌و نائومێدی له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌دا‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ كوشتنی كاوه‌ گه‌رمیانی پالنێكی‬ ‫داڕێژراوی ده‌زگایه‌ك نه‌بێت‌و‪ ،‬راستیه‌كان‬ ‫ره‌نگ���ه‌ له‌دواییدا ده‌ربكه‌ون ئه‌گه‌ر هاتوو‬ ‫مۆڵه‌تی ده‌ركه‌وتنیان بدرێ‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫لێره‌دا به‌المانه‌وه‌ گرنگه‌ تێگه‌یش���تنه‌ له‌و‬ ‫سیستمه‌ سیاس���یه‌ی ئه‌مڕۆی كوردستان‬ ‫كه‌ كار له‌س���ه‌ر تیرۆركردن���ی كۆمه‌ڵگه‌‬ ‫ده‌كات‌و كه‌ش���وهه‌وایه‌كی له‌ب���ار بۆ ئه‌م‬ ‫رووداوه‌ ش���اراوانه‌ دروس���تده‌كات‪ .‬ئه‌م‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ سیاسیه‌ ئۆتۆكراسیه‌ كه‌ شارو‬

‫‪13‬‬

‫زانست‌و سیاسەت‬

‫ناوچه‌كان���ی كوردس���تانی به‌ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫دابه‌شكردووه‌ كه‌ هه‌ر ناوچه‌یه‌ك حیزبێك‬ ‫یان حاكمێكی ده‌ستڕۆیش���تووی هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هیچ یاس���ایه‌ك نیه‌ توانای لێپرسینه‌وه‌ی‬ ‫له‌كاره‌كانی هه‌بێت‪ .‬ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ به‌هۆی‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌رداگرتنی س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫سروش���تی گرنگدا‪ ،‬واته‌ نه‌وت‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫ن���ه‌ك ه���ه‌ر خاوه‌ن���ی س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫ماددی‌و ده‌وڵه‌مه‌ندبوونی ئه‌و نوخبه‌یه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌كارهێنانی ئه‌م س���ه‌رچاوه‌یه‌ بۆ‬ ‫به‌هێزكردنی ده‌س���ه‌اڵت‌و دروس���تكردنی‬ ‫نوخب���ه‌و بازن���ه‌ داخراوه‌كانیه‌ت���ی ك���ه‌‬ ‫هه‌موو هۆی���ه‌ك ده‌گرێته‌به‌ر بۆ مانه‌وه‌ی‬ ‫خ���ۆی‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌م���ه‌ش له‌س���ه‌رجه‌می‬ ‫سیس���تمه‌ ئۆتۆكراس���یه‌كانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا ده‌بینرێته‌وه‌‪ .‬ئه‌م سیستمه‌‬ ‫كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی دامه‌زراوه‌یی گه‌نده‌ڵیی‬ ‫سیاس���ی‌و یاس���ایی به‌ڕێ���وه‌ ده‌ب���ات‪،‬‬ ‫ئه‌نجامدانی تاوانه‌ سیاس���یه‌كان ده‌بێته‌‬ ‫به‌ش���ێك ل���ه‌م سیس���تمه‌‪ .‬به‌مانایه‌كی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی یاسا به‌ته‌واوی الوازه‌‬ ‫له‌به‌رده‌م نوخبه‌ی سیاسی ده‌سه‌اڵتداردا‪،‬‬ ‫ئه‌م تاوانانه‌ به‌بێ ترس له‌لێپرس���ینه‌وه‌ی‬ ‫یاس���ا ئه‌نجام���ده‌درێ‪ .‬ئ���ه‌م دوو نوخبه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌ له‌ماوه‌ی حوكمڕانی خۆیاندا‬ ‫به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك هه‌وڵی دروستكردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێكی یاس���اییان نه‌داوه‌و له‌بری‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌ییكردنی یاس���ا ده‌سه‌اڵتێكی‬ ‫حیزب���ی‌و خێڵه‌كی���ان بنیاتن���اوه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫جیاوازی���ه‌ی له‌نێ���وان ئ���ه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫سیاس���یه‌ی ئه‌م دوو نوخبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌‬ ‫له‌پێش قۆناغ���ی حوكمڕانیدا له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ی له‌س���ه‌رده‌می حوكمڕانیاندا‬ ‫موماره‌س���ه‌ی ده‌ك���ه‌ن هیچ نی���ه‌ جگه‌‬ ‫له‌گوێزان���ه‌وه‌ی ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌ حیزبی‌و‬ ‫خێڵه‌ك���ی‌و ناعه‌قاڵنی���ه‌ی ك���ه‌ ب���ڕوای‬ ‫به‌له‌ناوبردن���ی نه‌یاره‌كان���ی هه‌یه‌ بۆ ناو‬ ‫كایه‌ی حوكمڕانی‌و په‌یڕه‌ویكردن له‌هه‌مان‬ ‫بونی���ادی خێڵه‌ك���ی ب���ۆ به‌ڕێوه‌بردن���ی‬ ‫ش���اره‌كان‌و په‌یڕه‌ویكردن له‌سیاس���ه‌تی‬ ‫ترس‌و تیرۆركردن���ی كۆمه‌ڵگه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‬ ‫له‌م م���اوه‌ درێژه‌ی حوكمڕان���ی ئه‌م دوو‬ ‫نوخبه‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌دا هی���چ هه‌نگاوێك‬ ‫ب���ۆ گوێزانه‌وه‌ ب���ۆ سیس���تمێك نه‌نراوه‌‬ ‫ك���ه‌ تیایدا یاس���ا س���ه‌روه‌ربێت‌و هه‌وڵی‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌ییكردنی ئه‌و ده‌زگایانه‌ بدرێ‬ ‫كه‌ دروس���تكراون‪ ،‬سیس���تمێك كه‌ خۆی‬ ‫له‌كولتوری به‌عس به‌هه‌م���وو عه‌قڵیه‌ت‌و‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌و پراكتیزه‌كانیه‌وه‌ دابپچڕێ‪.‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌وه‌ی ئه‌م دوو نوخبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌‬ ‫ئه‌نجامیانداوه‌ خۆگرێدانه‌وه‌یه‌ به‌كولتوری‬ ‫به‌ع���س‌و داهێنان���ی ئه‌و هه‌م���وو ده‌زگا‬ ‫نهێنیانه‌ی ك���ه‌ له‌ژێر ن���اوی جیاوازدا‌و‪،‬‬ ‫وه‌ك ئامێ���ری پارێزگاریك���ردن له‌م دوو‬ ‫نوخبه‌ی���ه‌ نه‌ك بۆ پاراس���تنی هاواڵتیان‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ .‬گرفته‌ك���ه‌ش به‌ته‌نها له‌وه‌دا‬ ‫نیه‌ كه‌ ئه‌م ده‌زگایانه‌ به‌نیشتمانیبكرێن‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ئه‌مانه‌‌وه‌ك كۆمه‌ڵێ���ك ده‌زگای‬ ‫نهێن���ی كارده‌ك���ه‌ن كه‌ ناچن���ه‌ ژێر هیچ‬ ‫لێپرسینه‌وه‌یه‌كی یاساییه‌وه‌‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ ئه‌و هێرش���ه‌ مافیائاس���ایه‌ی‬ ‫ده‌كرێت���ه‌ س���ه‌ر كاوه‌ گه‌رمیان���ی‌و‬ ‫ش���ه‌هیدكردنی به‌م ش���ێوه‌یه‌ كه‌ هه‌موو‬ ‫ئاماژه‌كان���ی كوش���تنێكی سیاس���ی‬ ‫ده‌خه‌نه‌ڕوو بریتیه‌ له‌كارێكی تیرۆریستی‪،‬‬ ‫به‌و مانایه‌ی كه‌ كوشتنی كاوه‌ بریتی نیه‌‬ ‫له‌تیرۆركردنی ئه‌و‪ ،‬به‌ڵكو كۆتایپێهێنانی‬ ‫ژیانی ئه‌وو هاتنه‌كایه‌ی كۆمه‌ڵێك ئاماژه‌ی‬ ‫سیاس���ی گرنگه‌ بۆ ئێمه‌و ده‌ستپێكردنی‬ ‫تی���رۆری كۆمه‌ڵگه‌یه‌‪‌.‬وات���ه‌ تاوانێكه‌ كه‌‬ ‫ده‌بێت له‌س���ایه‌ی ئه‌و دۆخه‌ سیاسیه‌ پڕ‬ ‫له‌قه‌یرانه‌دا بخوێنرێته‌وه‌ كه‌ ئه‌م دوو نوخبه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌ به‌رهه‌میانهێناوه‌‪ .‬ئه‌م تاوانه‌‬ ‫سیاس���یه‌ زاده‌ی ئه‌و كولتوره‌ سیاسیه‌یه‌‬ ‫كه‌ به‌عس چاندویه‌تی بۆ كوشتنی ده‌نگه‌‬ ‫ناڕازی���ه‌كان‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئ���ه‌و ده‌نگانه‌ی‬ ‫كه‌ راس���ته‌وخۆ هێرش ده‌كه‌نه‌ سه‌ر ئه‌و‬ ‫كه‌س‌و نوخبه‌و خێڵه‌ی نوێنه‌رایه‌تی ئه‌م‬ ‫كولتوری به‌عس���یزمه‌ ده‌ك���ه‌ن‌و بوونه‌ته‌‬ ‫میراتگ���رو درێژه‌پێده‌ری ئه‌م سیس���تمه‌‬ ‫سیاسیه‌ی كه‌ ته‌نها توانای به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫قه‌یران���ی هه‌یه‌‪ .‬یه‌كێك ل���ه‌و قه‌یرانانه‌ی‬ ‫ئه‌م سیس���تمه‌ سیاسیه‌ ده‌یهێنێته‌كایه‌وه‌‬ ‫دروستبوونی ئه‌و پارچه‌بوونی ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫سیاسیه‌یه‌ كه‌ به‌س���ه‌ر چه‌ندین ناوه‌ندی‬ ‫جی���اوازدا دابه‌ش ده‌بێت؛ واته‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی حیزبدا‌و پاشان بۆ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫چه‌ند كه‌سێك‌و دواجار ئه‌و تاكه‌كه‌سانه‌ی‬ ‫كه‌ حوكمی ناوچه‌كان ده‌كه‌ن‌و له‌ئاس���تی‬ ‫ئه‌مانه‌دا ده‌زگا حكومیه‌كان بێده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫بێهێزن‪ .‬دیارده‌یه‌ك���ی جیاكه‌ره‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫سیستم‌و ده‌سه‌اڵته‌ سیاسیه‌ كه‌ له‌هه‌ندێك‬

‫له‌ده‌سه‌اڵته‌ ئۆتۆكراسیه‌كانی ده‌وروپشتی‬ ‫خ���ۆی جیاده‌كات���ه‌وه‌ ه���ه‌ر كه‌رتبوونی‬ ‫ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌و نه‌بوونی ده‌س���ه‌اڵتێكی‬ ‫ناوه‌ن���دی به‌هێ���ز نیه‌‪ ،‬به‌ڵك���و گرفته‌كه‌‬ ‫له‌وه‌ش���دایه‌ كه‌ ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ جیاوازانه‌‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ی���ان له‌هه‌وڵ���ی دروس���تكردنی‬ ‫ده‌زگا س���ه‌ركوتكه‌ره‌كانی خۆیدای���ه‌ یان‬ ‫له‌هه‌وڵی بنیاتنانی خێڵێكی سیاسیدایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌مانای به‌ده‌ستهێنانی دڵسۆزی‬ ‫ئه‌ندامه‌كان���ی‌و دروس���تكردنی جۆرێ���ك‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵته‌ كه‌ وا له‌ه���ه‌ردوو نوخبه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدار ده‌كه‌ن كه‌ ده‌ستبه‌رداریان‬ ‫نه‌ب���ن‌و توان���ای ئه‌وه‌ی���ان نه‌بێ���ت ئه‌م‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌یان لێبس���تێننه‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫من پێموایه‌ ئ���ه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌كی فیكریه‌ كه‌‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه‌ وێنای ده‌سه‌اڵتی سیاسی‬ ‫كوردی بكه‌ی���ن ك���ه‌ پێمانوابێت له‌یه‌ك‬ ‫پێكهاته‌ی رێكخراوو دامه‌زراو دروستبووه‌و‬ ‫پێك���ه‌وه‌ هه‌مووی���ان نوێنه‌رایه‌تی یه‌ك‬ ‫ئامانج‌و ئاراس���ته‌ ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫سیاس���یه‌ی له‌كوردس���تاندا له‌م���اوه‌ی‬ ‫بیس���ت س���اڵی رابردوودا هاتۆته‌كایه‌وه‌‬ ‫به‌ئاراسته‌ی دروس���تكردنی دامه‌زراوه‌كان‬ ‫به‌مان���ا سیاس���ی‌و ئابوریه‌ك���ه‌ی كاری‬ ‫نه‌ك���ردووه‌‪ .‬هه‌رچه‌ن���ده‌ ئ���ه‌و پێكهاته‌و‬ ‫دامه‌زراوان���ه‌ ده‌بینرێ���ن ك���ه‌ بناغه‌كانی‬

‫هه‌ڵه‌یه‌كی فیكریه‌ كه‌‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌ وێنای‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی‬ ‫كوردی بكه‌ین كه‌‬ ‫پێمانوابێت له‌یه‌ك‬ ‫پێكهاته‌ی رێكخراوو‬ ‫دامه‌زراو دروستبووه‌و‬ ‫پێكه‌وه‌ هه‌موویان‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی یه‌ك‬ ‫ئامانج‌و ئاراسته‌ ده‌كه‌ن‬ ‫جۆرێك له‌حكومه‌ت دروستده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هی���چ كاتێك���دا ئ���ه‌م دامه‌زراوان���ه‌ ن ‌ه‬ ‫موماره‌س���ه‌ی ده‌س���ه‌اڵتیان كردووه‌‪ ،‬نه‌‬ ‫به‌ش���داربوون له‌‌وه‌رگرتنی ئه‌و بڕیارانه‌دا‬ ‫كه‌ راس���ته‌وخۆ په‌یوه‌ن���دی به‌پێكهاته‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌م دامه‌زراوانه‌وه‌ هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی له‌ده‌ستی دوو حیزب‌و‬ ‫دوو نوخبه‌ی ده‌سه‌اڵتداردا چڕكراوه‌ته‌وه‌‬ ‫كه‌ ته‌نها هه‌وڵیان مانه‌وه‌ی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫له‌ده‌س���تی خۆیاندا بووه‌‪ ،‬لێره‌وه‌ هه‌موو‬ ‫دامه‌زراوه‌ حكومیه‌كان به‌په‌رله‌مانیشه‌وه‌‬ ‫خراونه‌ته‌ خزمه‌تی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌م ده‌سه‌اڵته‌وه‌ په‌رشده‌بێته‌وه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫ده‌زگاو ده‌س���ه‌اڵتی جی���اواز جیاوازه‌ كه‌‬ ‫هیچیان له‌و دامه‌زراوه‌ حكومی‌و ده‌وڵه‌تیانه‌‬ ‫ناچن كه‌ خۆیان به‌میكانیزمێكی ناوخۆیی‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چ���ن‌و پێویس���تیان به‌بڕی���اری‬ ‫حی���زب‌و كه‌س���ایه‌تی حیزب���ی نی���ه‌ بۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنیان‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی وه‌ك دامه‌زراوه‌‬ ‫ده‌بینرێ‪ ،‬هه‌ر له‌دامه‌زراوه‌ رۆش���نبیریی‌و‬ ‫هونه‌ری���ی‌و سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و‬ ‫ئابوری���ی‌و پیش���ه‌ییه‌كانه‌وه‌ به‌ب���ێ ئه‌م‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ حیزبیانه‌ توانای كاركردنیان‬ ‫نیه‌و ئه‌م ده‌سه‌اڵت‌و كه‌سایه‌تیانه‌ توانای‬ ‫دروس���تكردن‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌س���ه‌اڵتێكه‌ كه‌ ته‌نه���ا له‌هه‌وڵی‬ ‫زیادكردنی ژماره‌ی دڵسۆزه‌كانی حیزبدایه‌‬ ‫له‌رێگه‌ی گرێدانیانه‌وه‌ به‌حیزبه‌وه‌ به‌هۆی‬ ‫كۆمه‌ڵێك به‌رژه‌وه‌ن���دی جیاوازه‌وه‌و به‌م‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ ئه‌م دوو نوخبه‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌‬ ‫له‌ب���ری پته‌وكردن���ی دام���ه‌زراوه‌كان‌و‬ ‫به‌خش���ینی ده‌سه‌اڵت‌و سه‌ربه‌خۆیی زیاتر‬ ‫پێیان‪ ،‬ده‌سه‌اڵته‌كانی خۆی به‌كه‌سه‌كانی‬ ‫ناوخۆی‌و خێڵ ‌ه دڵسۆزه‌كانی ده‌به‌خشێ‪.‬‬ ‫‌واته‌ ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ نه‌یتوانی���وه‌ ئه‌و‬ ‫دام���ه‌زراوه‌ سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و‬ ‫فێركاریان���ه‌ دروس���تبكات ك���ه‌ ئه‌مان���ه‌‬ ‫توان���ای به‌رهه‌مهێنان���ی زانینیان هه‌یه‌و‬ ‫له‌م رێگه‌یه‌وه‌ ده‌س���ه‌اڵت جارێكی دیكه‌‬ ‫به‌رهه‌مبهێنرێته‌وه‌‬

‫»» ‪19‬‬

‫پەیوەندی نێ���وان‌وەزیفەی مەعریفە‌و‬ ‫سیاسەت یەکێکە له‌پرسە سەرنجڕاکێش‌و‬ ‫گرنگەکان���ی ن���او زانس���تە مرۆییەکان‪.‬‬ ‫بەش���ێوەیەکی گش���تیی دەتوانی���ن دوو‬ ‫مش���تومڕی گ���ەورە له‌مێ���ژووی ئ���ەم‬ ‫ملمالنێی���ەدا دەستنیش���ان بکەی���ن‪.‬‬ ‫یەکەمی���ان مش���تومڕی نێ���وان ماک���س‬ ‫ڤێب���ەر‌و هاوەڵەکانێت���ی له‌پێش جەنگی‬ ‫جیهانی یەکەمدا‌و دووهەمیش���یان ئەوەی‬ ‫نێ���وان تیۆدۆر ئەدۆرن���ۆ‌و کارڵ پۆپەرە‪،‬‬ ‫یان مش���تومڕی نێوان تیۆری رەخنەیی‌و‬ ‫تیۆری عەقاڵنییەتی رەخنەییە‪ .‬یەکەمیان‬ ‫لەژێر ن���اوی ”‪ “ Werturteilsstreit‬ناوی‬ ‫دەرکردبوو‪ .‬دووەمیش���یان به‌مش���تومڕی‬ ‫پۆزەتیڤی���زم ”‪“Positivismusstreit‬‬ ‫ناودێر کرابوو‪ .‬پرسی سەرەکی مشتومڕی‬ ‫یەکەمیان ئەوە بوو ئایا کاری زانستە کە‬ ‫بەشێوەیەکی پێوەریی ”‪ “Normativ‬رای‬ ‫خۆی لەسەر سیاس���ەت دەرببڕێت؟ ئەم‬ ‫پرسە دەبێتە بابەتی مشتومڕی گەورەی‬ ‫نێوان دوو بەرەی س���ەرەکی ناو زانستە‬ ‫مرۆییەکان‪ .‬بەرەیەکیان کە ماکس ڤێبەر‬ ‫نوێنەرایەتی دەکرد‪ ،‬داکۆکی له‌کاراکتەری‬ ‫بێبەریبوونی زانس���ت دەکات له‌نرخاندن‌و‬ ‫حوکمدان‌و له‌بوونی به‌بەشێک لەسیاسەت‪.‬‬ ‫بەرەکەی تریش کە گوس���تاڤ ش���مۆلەر‬ ‫نوێنەرایەت���ی دەکرد‪ ،‬پێداگریی لەس���ەر‬ ‫ئ���ەوە دەکرد کە هیچ کارێکی زانس���تیی‬ ‫نیی���ە هەڵگ���ری کاراکت���ەری نرخاندن‌و‬ ‫حوکمدان نەبێت‪ .‬بەڕای شمۆلەر ئامانجی‬ ‫زانست بەرهەمهێنانی زانستی رووت نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو‌وەزیفەیەکی نۆرماتیڤیش���ی هەیە؛‬ ‫‌واتە کاری بەش���داریکردنە لەپێشکەوتنی‬ ‫راست‌و دروستی کۆمەڵگا‌و بەرهەمهێنانی‬ ‫ئایدیا‌و هەڵوێس���ت وەرگرتنی کۆنکرێت‌و‬ ‫پراکتیکییان���ە لەس���ەر پ���رس‌و گرفت���ە‬ ‫کۆمەاڵیەتیی���ەکان‌و‬ ‫سیاس���یی‌و‬ ‫چارەسەرکردنیان‪.‬‬ ‫ڤێبەر یەکێکە لەو بیریارانەی کە گرفتی‬ ‫گەورەی لەگەڵ کردەی بەهاگەرایی له‌کاری‬ ‫زانستیدا هەیە‪ .‬ئەو ‌وایدەبینێت کە ئێمە‬ ‫له‌رێگای مەعریف���ەوە حوکمی بەهاییمان‬ ‫دەس���تناکەوێت‪ ،‬چونکی کاری زانستیی‬ ‫دوورە له‌حوکمدانەوە‪ .‬به‌بڕوای ئەو زانست‬ ‫‌وەزیفەی نرخبەخش���ین نییە‌و بەهایەکی‬ ‫دیاریک���راو بەرهەمناهێنت‪.‬ئەو زۆنەی کە‬ ‫زانست کاری تێدا دەکات دوورە له‌هەموو‬ ‫فۆرمێکی حوکمدان لەڕێ���گای نرخاندن‌و‬ ‫پۆلێنکردنی بەهاییانەوە‪ .‬زانست بۆ ئەم‬ ‫بیریارە کردەیەکە ئازاد لەهەموو چەشنە‬ ‫حوکمێک‌و بێبەری له‌هەموو نرخاندنێک‪.‬‬ ‫ڤێبەر باس���ی ئازادیی‌و س���ەربەخۆیی‬ ‫زانس���ت دەکات له‌رەگەزی بەهاساالریی‌و‬ ‫بەهاگەرای���ی‌و ئ���ەم میت���ۆدەش‬ ‫ب���ه‌‪ Wertfreiheit‬ناودێ���ڕدەکات؛ ‌وات���ە‬ ‫ئازادیی زانس���ت لەبەها‪ .‬ئیش���ی زانست‬ ‫بۆ ڤێبەر تەنها ش���یکار‌و روونکردنەوەی‬ ‫فاکتەکان���ە له‌جیهاندا‪ ،‬له‌پاش���اندا ئەوە‬ ‫کاری سیاس���ەتە چ���ی ل���ەو ئەنجام���ە‬ ‫تیۆرییانە دەکات کە زانس���ت پێیدەگات‪.‬‬ ‫بۆ گەیش���تن بەم ئامانجەش بەرئەنجامی‬ ‫حوکمدان‌و بەها دابەشکردن نەک هەر هیچ‬ ‫سەنگێکیان لەناو میتۆدی زانستیدا نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو هیچ پەیوەندییەکیشی به‌زانستەوە‬ ‫نییە‪ .‬ب���ەرای ئ���ەو هەم���وو کردەیەکی‬ ‫نرخان���دن کردەیەک���ی سیاس���ییە‌و لەوە‬ ‫دەردەچێت کە زانس���تی بێت‪ .‬ئەو باس‬ ‫لەوە دەکات کە کاری زانس���تی مەیدانی‬ ‫فێرکردن���ی کەس نییە بەوەی ئەو دەبێت‬ ‫چ���ی بکات‪ ،‬بەڵکو ئەو چ���ی دەتوانێت‌و‬ ‫له‌هەندێ���ک حاڵەت���دا چ���ی دەخوازێت‬ ‫ب���کات‪ .‬دوات���ر ڤێبەر دێتە س���ەر زاراوەی‬ ‫‪‌Werturteilsfreiheit‬وات���ە ئازادبوون���ی‬ ‫زانس���ت له‌حوکم‌و بڕیاری بەهایی‪ .‬گرفتی‬ ‫سەرەکی کاری زانستیی الی ڤێبەر ئەوە‬ ‫نیی���ە کە بابەت���ی لێکۆڵین���ەوە بێبەری‬ ‫نەبێت له‌نرخاندن‪ ،‬بەڵکو گرفتی بنەڕەتی‬ ‫ئەوەیە کە لەپش���ت کارە زانستییەکانەوە‬ ‫حوک���م‌و بڕیار ببن به‌ئامان���ج‪ .‬بەرای ئەو‬ ‫زانس���ت دەبێ���ت خ���ۆی له‌ئامانجی نامۆ‬ ‫بپارێزێت‌و خۆی لەوە بەدووربگرێت ببێت‬ ‫به‌کەرەسەی سیاسەت‪.‬‬ ‫له‌مشتومڕی دووهەمیشدا کە لەسەرەتای‬ ‫سااڵنی شەستەکانی س���ەدەی بیستەمدا‬ ‫س���ەریهەڵدا‌و به‌مش���تومڕی پۆزەتیڤیزم‬ ‫ناوبانگی دەرکرد‪ ،‬ئەو راس���تییە دەبینین‬ ‫کە میتۆدەکەی ڤێبەر بۆ‌وەزیفەی زانست‬ ‫گەلێک کورت دەهێنێت‪ .‬ئەدۆرنۆ ئەو بەناو‬ ‫س���ەربەخۆییەی زانس���ت به‌بێماناییەکی‬ ‫میتافیزیک���ی ناودێ���ر دەکات‪ .‬کێش���ە‬ ‫لەوەدایەکە کۆمەڵگا‪‌ ،‬وەکو سیستەمێک‪،‬‬

‫له‌کاری زانستیدا‬ ‫حوکمی‬ ‫پێشوەخت‌و‬ ‫ئەخالقیی یان‬ ‫نرخاندنی جەبرئاسا‬ ‫بوونی نییە‬ ‫الی قوتابخانەی فرانکف���ۆرت‌و بەتایبەت‬ ‫الی ئەدۆرنۆ‪ ،‬به‌تۆتالیتێت ”‪‌“Totalität‬وێنا‬ ‫دەکرێت کە گۆڕانکاری تیایدا یان ناکرێت‬ ‫یان به‌شۆڕش ئەنجامدەدرێت‪ .‬بەپێچەوانەی‬ ‫ئەدۆرنۆش���ەوە‪ ،‬کارل پۆپەر ‌وایدەبینێت‬ ‫ک���ە گۆڕانی کۆمەڵ���گا ‌وەکو گش���تێک‬ ‫نەش���یاوە‌و تەنانەت ئەو به‌نێگەتیڤیشی‬ ‫دەبینێت‪ .‬ئەو رای‌وایە کە کاری زانس���ت‬ ‫به‌پلەی یەکەم پێویستە لەپێناوی باشەی‬ ‫کۆمەڵگا‌و چارەس���ەری گرفتەکانیدا بێت‪.‬‬ ‫ش���ەڕی توندی نوێنەران���ی قوتابخانەی‬ ‫فرانکفۆرت دژ به‌قوتابخانەی عەقالنییەتی‬ ‫رەخنەیی گەشتە ئاس���تێک کە تەنانەت‬ ‫تۆمەتی ئەوەیان بۆ هەڵبەس���تن‪ ،‬گوایە‬ ‫نزیکایەتییان لەگەڵ فاشیزمدا هەیە‪.‬‬ ‫دی���ارە هێڵێکی میان���ڕەو لەنێوان ئەم‬ ‫دوو دژە دی���دەدا س���ەرهەڵدەدا کە رالف‬ ‫دارندۆرف نوێنەرایەتی دەکرد‪ .‬دارندۆرف‬ ‫له‌تیۆرییەکەی���دا باس ل���ەوە دەکات کە‬ ‫ملمالنێ چیدی ملمالنێی دوژمنانەی نێوان‬ ‫دوو چینی س���ەرەکیی کۆمەڵگا نییە کە‬ ‫به‌ش���ۆڕش کۆتایی بێت‪ ،‬بەڵکو سیاسەت‬ ‫رەهەندی ت���ری‌وەرگرتووە‌و له‌کۆمەڵگای‬ ‫بەدامودەزگاک���راوی مۆدێرندا ملمالنێکان‬ ‫کەنالی���زە دەکرێن‌و له‌فیلت���ەر دەدرێن‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئەوەی نەچنە قۆناغ���ی دوژمنانەوە‌و‬ ‫تەقینەوەوە‪.‬‬ ‫پەیوەندی نێوان نرخاندنی زانس���تیی‬ ‫لەالی���ەک‌و ئایدیۆلۆژی���ا لەالیەکی ترەوە‬ ‫یەکێکە له‌کێش���ە س���ەرەکییەکانی کاری‬ ‫زانس���تیی‌و تیۆریی‪ .‬ئ���ەم دوو کایەیەش‬ ‫داب���ەش دەب���ن بەس���ەر دوو ب���ەرەی‬ ‫سەرەکیدا‪ .‬بەرەیەکیان رای‌وایە کە هەموو‬ ‫ئایدیۆلۆژیای���ەک هەڵگری نرخاندن‌و بەها‬ ‫دابەشکردنی ئەخالقییە‪ ،‬چونکی لەرێگای‬ ‫ئەرگومێنت���ە حوکمگەراییەکانیی���ەوە‬ ‫دەیەوێ���ت هەقیقەت���ی جیهانبینییەکانی‬ ‫خ���ۆی بس���ەلمێنێت‪ .‬بەرامب���ەر بەوەش‬ ‫رایەک���ی ت���ر هەی���ە کە دەڵێ���ت هەموو‬ ‫حوکمێکی ئەخالق���ی دەچێتە ناو کایەی‬ ‫ئایدیۆلۆژیاوە‪ .‬له‌راس���تیدا نووس���ینێک‬ ‫نابینینەوە کە س���ەد دەر سەد دووربێت‬ ‫له‌نرخان���دن‌و بەهاگەرای���ی‪ .‬هەموو کار‌و‬ ‫بابەتێک���ی فیکریی���ش‪ ،‬بیەوێت‌واقعێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی یان سیاسی هەڵبسەنگێنێت‌و‬ ‫بنرخێنێت‪ ،‬مانای ئەوە نییە کە ئەو کارە‬ ‫دەبێ���ت به‌ئایدیۆلۆژی���ا‪ .‬بەمانایەکی تر‬ ‫چەندە هەموو ئایدیۆلۆژیایەک مەحکومە‬ ‫بەسیستەمێک له‌بەهاو نرخاندن‪ ،‬ئاوهاش‬ ‫هەموو کارێکی زانستی هەڵگری رەگەزی‬ ‫نرخاندنە‪ .‬ئەوەی ئایدیۆلۆژیا له‌زانس���ت‬ ‫جیادەکات���ەوە ئەوەیە کە له‌ئایدیۆلۆژیادا‬ ‫حوکم���ی ئەخالقی ی���ان نرخاندن هەیە‪،‬‬ ‫دەیەوێت دەستکاری ‌واقیع بکات‌و لەگەڵ‬ ‫جیهانبین���ی خۆی���دا بیگونجێنێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫له‌کاری زانس���تیدا حوکمی پێش���وەخت‌و‬ ‫ئەخالقیی یان نرخاندنی جەبرئاسا بوونی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬هەربۆیە‌وامان لێ���دەکات خۆمان‬ ‫بڕیاربدەین چی لەو زانستە بکەین‌و چۆن‬ ‫بەکاریببەین‌و حوکمی لەسەربدەین‪.‬‬ ‫کاری زانس���تی‌و تیۆرکاری‪ ،‬کردەیەکی‬ ‫بێالیەن نییە‪ .‬هەم���وو تێزێکی فیکریش‬ ‫گ���ەر زەمینەیەک���ی میتۆدییانەی نەبێت‬ ‫بۆ سەلماندنی زانس���تێتی خۆی‪ ،‬چەندە‬ ‫رادیکالی���ش بێ���ت‪‌ ،‬وەک���و تیۆرییەکی‬ ‫نامۆ بە‌واقیع دەمێنێت���ەوە‪ .‬رادیکالییەت‬ ‫له‌تیۆریدا‌وابەس���تەی ئەوە نییە کە ئێمە‬ ‫تا کوێ قس���ەی توند بکەین‌و تەنها باس‬ ‫لەهەڵتەکاندنی سیستەم بکەین‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیزو نیاز نه‌جمه‌دین‌ ده‌ینوسن‬

‫نزیک‬

‫سیسته‌می ئابوری هه‌رێم‬ ‫ سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫ماوه‌ی���ه‌ك له‌مه‌وپێ���ش زانکۆی���ه‌ك‬ ‫‌له‌به‌رلین داوایانلێکردم که به‌ش���داربم‬ ‫له‌نوسینی چاپته‌ری کتێبێک ده‌رباره‌ی‬ ‫ئابوری سیاس���ی هه‌رێمی کوردستان‌و‬ ‫فه‌له‌س���تین‪ .‬ئه‌و به‌ش���ه‌ی ک���ه به‌من‬ ‫س���پێردرابوو پرس���ی ئه‌وه ب���وو؛ ئایا‬ ‫سیسته‌می ئابوری هه‌رێمی کوردستان‬ ‫چیه؟‬ ‫پرسیاره‌که س���اده دیاره به‌اڵم هه‌تا‬ ‫بڵێ���ی ئاڵۆزه‪ .‬ئایا هه‌رێم سیس���ته‌می‬ ‫ئابوری هه‌یه؟ ئه‌گ���ه‌ر هه‌یه‌تی چیه؟‬ ‫چۆنه؟ ئه‌وه‌ی ئاش���کرایه هه‌تا ئێستا‬ ‫هیچ توێژینه‌وه‌ی���ه‌ك‪‌،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی من‬ ‫ئ���اگام لێبێت‪ ،‬ل���ه‌م ب���واره‌دا ئه‌نجام‬ ‫ێ‌بوونی‬ ‫ن���ه‌دراوه‪ .‬کاری ئه‌كادیمی به‌ب ‌‬ ‫توێژینه‌وه‌ی پێش���ینه سه‌خته‪ .‬چونکه‬ ‫‌وه‌ك ده‌ڵێن لێکۆڵه‌ره‌وه له‌س���ه‌ر شانی‬ ‫لێکۆڵه‌ره‌وه‌یه‌كی تر ده‌وه‌س���تێت هه‌تا‬ ‫بتوانێ���ت دووت���ر ببینێت‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌م‬ ‫بواره‌‌دا ته‌نها بووم‪ .‬کارکردن له‌س���ه‌ر‬ ‫ئابوری هه‌رێم‪ ،‬به‌ب���واره جیاکانیه‌وه‪،‬‬ ‫هێشتا له‌سه‌ره‌تایدایه‪ .‬که‌سانێک هه‌ن‬ ‫ده‌رباره‌ی پیشه‌سازی‪ ،‬یان‌وه‌به‌رهێنانی‬ ‫ده‌ره‌ك���ی ی���ان په‌یوه‌ن���دی بازرگانی‬ ‫له‌سه‌ره‌تای توێژینه‌وه‌دان‪ ،‬به‌اڵم هه‌تا‬ ‫ئێس���تا هی���چ کارێک���ی ئه‌كادیمی له‌م‬ ‫بوار‌ه‌‌دا ئه‌نجام نه‌دراوه‪.‬‬ ‫ئه‌ده‌ب‌و سیاس���ه‌ت پش���کی ش���ێر‌و ئه‌وه‌ی پێیده‌ڵێن رێنتایه‌ر‪ .‬به‌اڵم هه‌رێم‬ ‫پڵنگیان ب���ردوه له‌دونیای توێژینه‌وه‌ی خۆی خاوه‌ن���ی ئه‌م کرێیه نیه‪ ،‬که‌واته‬ ‫کوردی���دا‪ .‬ب���ه‌اڵم س���ه‌رباری زۆرییان سیسته‌می کرێخۆری هه‌رێم درێژكراوه‌ی‬ ‫هه‌‌تا بڵێی بۆرن‪ .‬چونکه تێگه‌یش���تن سیس���ته‌می کرێخ���ۆری به‌غدای���ه که‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت به‌بێ ئاب���وری مه‌حاڵه‌و له‌الیه‌ن سیس���ته‌می سیاسی هه‌رێمه‌و‌ه‬ ‫هه‌روه‌ه���ا پێچه‌وانه‌كه‌ش���ی راس���ته‪ .‬قۆرغکراوه بۆ ئامانجی سیاسی‪ .‬دیاره‬ ‫ئه‌وه‌ی سه‌ره‌تا ده‌ستمپێکرد سیسته‌می گومان ل���ه‌وه‌دا نیه ک���ه موچه‌خۆریی‬ ‫ئابوری عێراق بوو‪ .‬هه‌روه‌ها کاریگه‌ری ‌وه‌ك سیس���ته‌مێک ئ���ه‌وه‌ی رۆڵ���ی‬ ‫عێراق له‌سه‌ر هه‌رێم پێش هاتنه ئارای ب���ااڵی تیادا ده‌بینێت سیاس���ه‌ته نه‌ك‬ ‫حکومه‌ت���ی هه‌رێم‪ .‬لێ���ره‌دا په‌یوه‌ندی پێوه‌ری ئابوری‪ .‬فه‌رمانبه‌ر له‌هه‌رێمی‬ ‫ناوه‌ن���دو په‌راوێ���ز‌وه‌ك میتۆد گرنگه‪ ،‬کوردس���تان بریتی نیه له‌و که‌سه‌ی که‬ ‫به‌تایب���ه‌ت له‌جه‌‌س���ته‌ی‌واڵتێ���ک که پێویس���ته بۆ به‌رێوه‌بردنی حکومه‌ت‪،‬‬ ‫به‌پرۆسه‌ی مۆدرێنبووندا ده‌ڕوات به‌اڵم به‌ڵکو به‌پێچه‌وان���ه‌وه حکومه‌ت کراوه‬ ‫له‌ژێر سایه‌ی دیکتاتۆریه‌تدا‪ .‬که ره‌نگه به‌پێویستی بۆ به‌رێوه‌بردنی فه‌رمانبه‌ر‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م دووه په‌یوه‌ندیه‌كی راس���ته‌وخۆ‌و لێره‌دا س���ه‌رتاپا سیس���ته‌می ئابوری‬ ‫ئۆرگانی له‌نێوانیاندا هه‌بێت‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌بێته سیس���ته‌مێکی سیاس���ی‪ .‬ئه‌مه‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی سیسته‌می ئابوری‌واڵتانی ناچاری کردم که ب���ه‌دوای ئه‌ده‌بیاتی‬ ‫تری هاوش���ێوه ب���ۆ نموون���ه‌واڵتانی په‌یوه‌ندی سیاسه‌ت‌و ئابوریدا بگه‌ڕێم‪،‬‬ ‫که‌نداوی عه‌ره‌بی‪ ،‬به‌تایبه‌تی سعودیه‪ .‬به‌اڵم مه‌به‌‌س���ت لێی ئابوری سیاس���ی‬ ‫له‌نێوان هه‌رێم‌و ‌واڵتانی که‌نداودا ته‌نها نیه‪ .‬ئابوری سیاسی له‌مانای ئه‌مڕۆیدا‪،‬‬ ‫هاوبه‌ش���ی نیه له‌نێوان س���ه‌رچاوه‌ی نه‌ك به‌مانا ئاده‌م سمیس���یه‌كه‌ی یان‬ ‫ئابوری‌وه‌ک نه‌وت‌و غاز‪ ،‬به‌ڵکو له‌رووی به‌مان���ا مارکس���یه‌كه‌ی به‌ڵک���و به‌مانا‬ ‫ده‌س���ته‌بژێری حوکم���ه‌وه‪ ،‬خه‌یاڵ���ی سه‌رده‌میه‌كه‌ی یانی به‌كاربردنی میتۆدی‬ ‫سیاسی‪ ،‬له‌هه‌مووی گرنگتر‪ ،‬هه‌رێم‌وه‌ك ئابوری بۆ تێگه‌یشتن له‌سیاسه‌ت‪ .‬دیاره‬ ‫‌واڵتێکی بچوک هه‌ڵس���وکه‌وت ده‌كات‪ .‬مانای ئابوریی���ش گۆڕانکاری گه‌وره‌ی‬ ‫‌واڵتی بچوک بۆ خۆی پۆلێنێكی تایبه‌ت به‌س���ه‌ردا هاتووه به‌اڵم لێره‌دا جێگای‬ ‫له‌جۆری‌واڵته که له‌میانه‌ی جوگرافیای تێڕامان نی���ه‪ .‬له‌میانه‌ی ئه‌م گه‌ڕانه‌مدا‬ ‫سیاسی‌و کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تیدا رۆڵ‌و به‌دارن ئاچه‌مئۆغلۆ‌و جه‌میس رۆبس���ن‬ ‫ئاش���نابووم‪ .‬ئه‌وان بروایان‌وه‌هایه که‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وتی تایبه‌تی هه‌یه‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها س���ه‌رباری ئه‌مه گه‌ش���ه‌ی کرۆکی سیس���ته‌می ئاب���وری ده‌زگایه‪،‬‬ ‫هه‌رێم له‌زۆر رووه‌وه له‌گه‌شه‌ی ‌واڵتانی هاتنه‌ئارای ده‌زگاش له‌میانه‌ی گه‌شه‌ی‬ ‫که‌نداو ده‌چێت‪ ،‬له‌رووی پش���ت به‌ستن تێکۆش���ان‌و به‌رگ���ری خه‌‌ڵکه‌وه‌ی���ه‪.‬‬ ‫به‌س���امانی سروش���تی‪ ،‬له‌ش���ێوازی ب���ه‌م پێی���ه سیس���ته‌می کرێخ���ۆری‬ ‫دروستبوونی ش���ار‪ ،‬په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ به‌هه‌موو ش���ێوه‌یه‌ك ‌سیسته‌مێکی دژ‬ ‫به‌دیموکراس���ی‌و ئازادی‌و گه‌شانه‌وه‌یه‪،‬‬ ‫مۆدێرنه‌و که‌له‌پور‪.‬‬ ‫به‌اڵم هه‌موو ئه‌مانه ته‌نها پاشخانێک چونکه مه‌به‌س���ت لێی ئه‌وه‌یه که تاک‬ ‫بوون بۆ قس���ه‌كردن له‌س���ه‌ر ئابوری له‌کۆمه‌ڵگادا له‌رێگای مشتێک داهاته‌وه‬ ‫هه‌رێم‌و سیس���ته‌مه‌كه‌ی‪ .‬دیاره کاتێک له‌وه بخرێت که بوونه‌وه‌رێکی سیاس���ی‬ ‫ده‌مانه‌وێت بزانین سیس���ته‌می ئابوری بیت‌و خه‌می گش���تی هه‌بێ���ت‪ .‬به‌ڵکو‬ ‫هه‌رێ���م چیه‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێ���ت بزانین که کورتبکرێت���ه‌وه ب���ۆ بوونه‌‌وه‌رێ���ک که‬ ‫سیس���ته‌می ئابوری چیه؟ سیسته‌می ش���وکرانه‌بێژ بێت به‌موچه‌ك ‌هی‌و ده‌می‬ ‫ئابوری له‌س���اده‌ترین پێناسه‌یدا بریتیه خ���ۆی قه‌پات بکات‪ .‬زمان بوه‌س���تێت‬ ‫له‌چۆنێت���ی به‌رهه‌مهێنان‪ ،‬یان چیه‌تی سه‌ر س�ڵ�امه‌ته‌! ئه‌مه بۆخۆی جۆرێکه‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی داهات‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ چۆنێتی له‌گرێبه‌س���ت‪ .‬که له‌هی���چ جێگایه‌كی‬ ‫دابه‌شکردن‪ .‬به‌م پێیه ئایا سه‌رچاوه‌ی دونی���ادا به‌ته‌واوی فه‌راه���ه‌م نه‌بووه‪.‬‬ ‫داهاتی‌واڵت له‌کوێوه دێت‌و چۆن له‌ناو چونک���ه له‌هه‌ناوی ئه‌م گرێبه‌‌س���ته‌دا‬ ‫چینه‌كانی کۆمه‌ڵگادا دابه‌ش ده‌كرێت‪ ،‬ئ���ه‌و بی���ره هه‌یه ک���ه که‌س ن���اڕازی‬ ‫نابێت له‌کۆمه‌ڵگادا‪ .‬به‌اڵم هه‌رێم ته‌واو‬ ‫له‌رووی داهات‌و ده‌رفه‌ته‌وه‪.‬‬ ‫ب���ۆ زانین���ی ئه‌مه کۆمه‌ڵێ���ک رێگر به‌پێچه‌وانه‌وه‌یه‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی رێگ���ری گه‌وره‌بوو‬ ‫هه‌بوون‪ ،‬یه‌كه‌م‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌ی داهاتی‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬جگه ل���ه‌‪ %17‬ه‌ک���ه‌ی به‌غدا له‌ب���ه‌رده‌م دیاریکردن���ی سیس���ته‌می‬ ‫ی نادیاره‪ .‬دووه‌م‪ ،‬هیچ ئامارێک ئاب���وری هه‌رێ���م ئه‌وه‌بوو ک���ه هه‌رێم‬ ‫هه‌موو ‌‬ ‫نی���ه که چۆن داهات به‌ش ده‌بێت‪ ،‬یان هه‌تا ئێس���تا نازانرێت ژماره‌ی کرێکار‌و‬ ‫هیچ پێوه‌رێک نیه که چۆن ئه‌م پاره‌یه بێ���کاری چه‌نده؟ ئای���ا ده‌رفه‌ت چۆن‬ ‫دابه‌ش ده‌كرێت‪ .‬دی���اره ئه‌وه‌ی هه‌یه ده‌خوڵقێ���ت‌و چۆن داب���ه‌ش ده‌كرێت؟‬ ‫ئ���ه‌و ژماره‪ ،‬نازانس���تیه‌یه که ژماره‌ی بۆ نموونه ئایا چوونه زانکۆ ده‌رفه‌ته؟‬ ‫موچه‌خۆران���ه له‌هه‌رێ���م‪ .‬ب���ه‌م پێیه به‌م پێیه سیس���ته‌می ئابوری جۆرێک‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێ���م بریتیه له‌ده‌زگایه‌ك له‌دیموکراسی چوونه زانکۆی هێناوه‌ته‬ ‫که پاره له‌به‌غداوه‌وه‌رده‌گرێت‌و به‌سه‌ر ئ���اراوه که زۆرین���ه‌ی زۆری چینی الو‬ ‫فه‌رمانبه‌ره‌كانیدا دابه‌شی ده‌كات‪ .‬به‌اڵم ده‌چنه زانکۆ؟ به‌اڵم ئه‌و ئامارانه‌ی که‬ ‫ئه‌م���ه هه‌موو چیرۆکه‌ك���ه نیه‪ .‬ئه‌گه‌ر هه‌ن پێمانده‌ڵێ���ن که بێکاریی له‌نێوان‬ ‫گریم���ان ئه‌وا ئه‌مه ش���ا س���ه‌رچاوه‌ی چینی خوێندکاردا زۆرت���ره به‌به‌راورد‬ ‫داهات���ی هه‌رێم���ه ئ���ه‌وا ب���ه‌م پێیه به‌چینی که‌مخوێنده‌وار‪.‬‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫سیسته‌می ئابوری هه‌رێم کرێخۆریه یان‬

‫سه‌رچاوه‌ی داهاتی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬جگه له‌‪%17‬‬ ‫ه‌که‌ی به‌غدا هه‌موو ‌ی‬ ‫نادیاره‪ .‬هیچ ئامارێک‬ ‫نیه که چۆن داهات‬ ‫به‌ش ده‌بێت‪ ،‬به‌م پێیه‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم بریتیه‬ ‫له‌ده‌زگایه‌ك که پاره‬ ‫له‌به‌غداوه‌وه‌رده‌گرێت‌و‬ ‫به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌ره‌كانیدا‬ ‫دابه‌شی ده‌كات‬

‫پەیوەندی نێوان عەلمانیەت‌و مافی مرۆڤ‬ ‫د‪ .‬سه‌لیم په‌تروس ئلیاس‬ ‫مامۆستای‌ زانكۆ له‌به‌شی كۆمه‌ڵناسی‌‬ ‫زانكۆی‌ سه‌الحه‌دین‬ ‫گومانی تێدا نیه‌ که‌ چه‌مکی عەلمانیەت‬ ‫(س���یکوالریزم) ‌وه‌ک هه‌ر چه‌مکێکی‬ ‫دیکه‌ له‌خۆیەوە سه‌ریهه‌ڵنه‌داوه‌ به‌ڵکو‬ ‫کۆمه‌ڵێ ڕووداوو به‌س���ه‌رهات ڕۆڵیان‬ ‫هه‌ب���ووه‌ له‌زه‌مینه‌س���ازی‌و پێکهاتن‌و‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌بوونیدا‪ ،‬ئه‌و بیروبۆچوونه‌‬ ‫به‌راییانه‌ی که‌ هاوکاربوون له‌پێکهێنانی‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ پێیده‌گوترێت (سیکوالریزم)‬ ‫له‌پاش ئ���ه‌و گۆڕانکارییان���ه‌ هاتووه‌‬ ‫که‌ کیش���وه‌ری ئه‌وروپای گرتۆته‌وه‌‌و‬ ‫ڕۆڵ���ی هه‌بووه‌ له‌گۆڕانی سیس���ته‌می‬ ‫سیاس���ی‌و ئاب���ووری‌و کۆمه‌اڵیه‌تیدا‌و‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌ئه‌نجام���ی ئ���ه‌و باهۆزی‬ ‫گۆڕانه‌ س���ه‌ریهه‌ڵداوه‌ که‌ (سه‌رده‌می‬ ‫ڕینیسانس) به‌رپایکردووه‌‪ ،‬که‌ ده‌کرێ‬ ‫به‌ناوبڕێکی مێژوویی دابنرێت له‌نێوان‬ ‫جیهانی سه‌ده‌کانی ناوه‌ڕاست‌و دنیای‬ ‫س���ه‌رده‌می نوێ���دا‪‌ .‬وه‌ک���و ده‌زانرێ‬ ‫کۆمه‌ڵگ���ه‌ی ئه‌وروپ���ی به‌درێژای���ی‬ ‫س���ه‌ده‌کانی ناوه‌ڕاست له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫سیس���ته‌مێکی ئاب���ووری‌و سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی به‌می���رات به‌جێم���او‬ ‫دامه‌زراب���وو له‌قۆناغ���ه‌ به‌راییه‌کاندا‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و بارودۆخه‌ باوه‌دا ده‌گونجا‪.‬‬ ‫ئه‌و سیس���ته‌مه‌ ئابوورییه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫بناغه‌ی به‌رهه‌مهێنانێکی کش���توکاڵی‬ ‫دامه‌زراب���وو ک���ه‌ له‌س���ه‌رده‌می‬ ‫ده‌ره‌به‌گایه‌تی���دا باوبوو که‌ به‌گوێره‌ی‬ ‫ئ���ه‌م سیس���ته‌مه‌ش خاوه‌نداریه‌ت���ی‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی خاوه‌نداریه‌ت���ی زه‌وی‬ ‫به‌سترابوو به‌ئاغاو به‌گزاده‌كان له‌الی ‌هک‌و‬ ‫ک���ۆی خ���اوه‌ن موڵک���ه‌ بچووکه‌کان‌و‬ ‫کۆیل���ه‌ی زه‌وی له‌الیه‌ک���ی دیک���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م سیس���ته‌مه‌ کۆنه‌ش ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫به‌پی���رۆز‌و ره‌ها ده‌زان���ی له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫خ���ۆی به‌ده‌س���ه‌اڵتێکی ئایینی یاخود‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌ده‌س���ه‌اڵتێکی ڕامیاری‬ ‫داده‌نا‌و ش���ه‌رعییه‌تی خۆشی له‌م دوو‬ ‫روانگه‌وه‌ ده‌نواند‪ ،‬به‌هۆی ئه‌مه‌ش���ه‌وه‌‬ ‫ه���ه‌ژاری‌و نه‌خوێن���ده‌واری‌و س���ته‌م‬ ‫بااڵده‌س���ت بوو‪ .‬ئه‌م جۆره‌ ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫کرم���ی نه‌مان���ی له‌منداڵدان���ی خۆیدا‬ ‫هه‌ڵگرتبوو‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ سروش���تی بوو‬ ‫ک���ه‌ به‌تێپه‌ڕین���ی رۆژگار‌و بارودۆخی‬ ‫سیاسی‌و ئابووری‌و کۆمه‌اڵیه‌تی توشی‬ ‫ش���ڵه‌ژان‌و کاردانه‌وه‌یه‌کی توند ببێ‌و‬ ‫به‌هۆی ئه‌مانه‌ش���ه‌وه‌ بڕوخی‌و له‌بریتی‬ ‫ئه‌ودا ده‌سه‌اڵتێکی دیکه‌ بێته‌ سه‌رکار‬ ‫که‌ له‌گه‌ڵ پێش���هات‌و ئ���ه‌و گۆڕانانه‌دا‬ ‫بگونجێت که‌ رووب���ه‌رووی کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ئه‌وروپی بووبوه‌وه‌‪.‬‬ ‫پ���اش س���ه‌ده‌ی پازده‌ه��� ‌هم‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی دوای فراوانبوونی بازنه‌ی‬ ‫(بزووتنه‌وه‌ی ژیانه‌وه‌) (رێنیس���انس)‬ ‫که‌ له‌ئیتاڵیا ده‌ستیپێکرد‌و دوای ئه‌وه‌‬ ‫سه‌رجه‌م ‌واڵتانی ئه‌وروپاشی گرته‌وه‌‪،‬‬ ‫دره‌ختی ئه‌م بزووتنه‌وه‌یه‌ به‌ری گرتوو‬ ‫له‌رێی (س���یکوالریزم)‌و (بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫چاکس���ازی ئایین���ی)‌و (عه‌قڵخوازی)‬ ‫و (هیومانی���زم)‌و (زانس���تخوازی)‬ ‫ی���ه‌وه‌ گوزارش���تی له‌خ���ودی خۆی‬ ‫ک���رد‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش رێڕه‌وێک���ی مێژوویی‬ ‫درێژخایه‌ن‌و کۆمه‌ڵێ ملمالنێ‌و شۆڕشی‬ ‫تێ���دا به‌رپاب���وو که‌ چین���ی ناوه‌ند‌و‬ ‫جه‌ماوه‌رێکی زۆر ڕابه‌رایه‌تییان ده‌کرد‪،‬‬ ‫له‌کاتێکدا ده‌س���ه‌اڵتی ده‌ره‌به‌گایه‌تی‬ ‫به‌ره‌و پاشه‌کش���ه‌‌و رووخ���ان ده‌چوو‪.‬‬ ‫دیارترین ئه‌و په‌ره‌سه‌ندنانه‌‪ ،‬کارکردن‬ ‫ب���وو له‌پێناو ئ���ازادی تاکه‌که‌س‪‌،‬واتا‬ ‫ده‌بێت مرۆڤ بیربکاته‌وه‌‌و بیر له‌خودی‬ ‫خۆش���ی بکاته‌وه‪ ،‬بێ خۆبه‌س���تنه‌وه‌‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتێکی ده‌ره‌کییه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫مانای که‌ مرۆڤ ئازاده‌ به‌پشتبه‌س���تن‬ ‫به‌عه‌قڵی خۆی بڕیار له‌س���ه‌ر شته‌کان‬ ‫بدات‪ ،‬به‌هۆی ئه‌مه‌ش���ه‌وه‌ ئه‌و بڕوایه‌‬ ‫س���ه‌ریهه‌ڵدا که‌ (عه‌ق���ڵ) ده‌توانێت‬ ‫سه‌رجه‌م ڕازه‌کانی جیهان بزانێ‌و بگات‬ ‫به‌هه‌م���وو نهێنییه‌کانی‪ .‬ئه‌م بڕوایه‌ش‬ ‫ب���ووه‌ بناغه بۆ ئ���ه‌و ڕه‌وته که‌ دواتر‬ ‫ناویان لێنا (عه‌قڵخوازی)‪.‬‬ ‫له‌گه‌رم���ه‌ی ئ���ه‌م گ���ۆڕان‌و‬ ‫په‌ره‌س���ه‌ندنه‌دا‪ ،‬چین���ی ناوه‌ن���دی‬ ‫شۆڕش���گێڕ له‌چوارچێوه‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ئه‌وروپیدا گه‌شه‌ی ده‌کرد‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌ش���اره‌ گه‌وره‌کاندا‪ .‬زۆر سروشتییه‌‬ ‫ئ���ه‌م چینه‌ ک���ه‌ بوون���ی کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫به‌ده‌ستهێنا هه‌وڵ بدات به‌هاو بڕواکانی‬ ‫راگه‌یه‌نێ‌و هه‌وڵبدات ئه‌و بیروباوه‌ڕانه‌‬ ‫باڵوبکاته‌وه‌ که‌ هێمان بۆ سه‌رکه‌وتن‌و‬ ‫بااڵده‌س���تی ئه‌و‪ .‬چینی ناوه‌ند هه‌وڵی‬ ‫باڵوبوونه‌وه‌ی زانس���ت‌و زانیاری نوێی‬ ‫دا‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌م چینه‌ بووه‌ پاڵپشت‌و‬ ‫هان���ده‌ری بیری ئازادو ب���ڕوای جیاواز‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی کڵێساو ده‌ره‌وه‌ی‬

‫بازنه‌ی پی���رۆز‪ .‬چین���ی ناوه‌ند بووه‌ ‪ ) Secular‬له‌ئەوڕوپا لەگەڵ مۆرکردنی پیشەس���ازییەکان‪ ،‬کە لەسەر بنەمای‬ ‫به‌رهه‌مهێنه‌ری به‌های نوێ‌و هه‌وڵیده‌دا رێکەوتننامەی ‌وستفالیا ساڵی ‪ ١٦٤٨‬ه���اوکاری هاوپیش���ەیی‌و یەکس���انی‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌ ده‌ره‌به‌گایه‌تیی���ه‌کان به‌کارهێنرا کە کۆتایی به‌ئاگری جەنگی یەکانگیری ئۆڕگانی دروس���ت دەبێت‪،‬‬ ‫تێکش���کێنێ که‌ ڕێگرب���وون له‌به‌رده‌م ئایینی له‌ئەوروپ���ا هێنا کە به‌جەنگی به‌م���ەش قەرەبووی تاک���ەکان دەکات‬ ‫په‌ره‌سه‌ندن‌و گه‌ش���ه‌کردنی ئه‌و چینه‌ س���ی س���اڵە ناوزەند ک���را (‪ -١٦١٨‬له‌قۆناغ���ی گواس���تنەوە له‌کۆمەڵگای‬ ‫نوێیه‌ که‌ له‌ڕووی ژماره‌ زیادی ده‌کردو ‪‌)١٦٤٨‬و زیاتر له‌س���ێ ملیۆن کوژراوی نەریتیی���ەوە بۆ کۆمەڵ���گای مۆدێرن‪،‬‬ ‫سامانی زۆرتر ده‌بوو‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئاسایی لێکەوتەوە‪ ،‬هەر ئەم���ەش ‌وایکرد کە کۆمەڵگای عەلمانی مەدەنی‪.‬‬ ‫کۆمەڵ���گای عەلمان���ی مەدەن���ی‬ ‫بوو که‌ ئه‌م چینه‌ له‌گه‌ڵ ده‌س���ه‌اڵتی مرۆڤ به‌به‌ڵگە نەویستەکانیدا بچێتەوە‬ ‫ده‌ره‌به‌گایه‌تیدا بکه‌ونه‌ کێش���مه‌کێش‪ ،‬کە دەوڵ���ەت‌و دین‪ ،‬دی���ن‌و دەوڵەتی‌ لەس���ەرەتای دروستبوونیەوە‪ ،‬شێوازو‬ ‫رای���ەڵ‌و پابه‌ندیی���ە کۆمەاڵیەتیی���ە‬ ‫که‌ ده‌یویست له‌چوارچێوه‌ی رابردوودا تێکەڵ به‌یەکتر کردبوو‪.‬‬ ‫زیندانی بکات‌و ڕێی نه‌داتێ س���امانی عەلمانی���ەت )س���یکوالریزم) به‌هیچ نەریتی���ەکان سس���تدەکات‪ ،‬به‌مەش‬ ‫نوێی ده‌ستکه‌وێ‌و پایه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی ش���ێوەیەک دژایەتیکردن���ی ئایی���ن تاک هۆش���یاری به‌خودی خۆی دەبێت‬ ‫سیاسی به‌سه‌ردا بسه‌پینێ به‌هاوبه‌ندی ناگەیەنێ‪ ،‬به‌ڵکو جیاکردنەوەی ئایین به‌وەی ک���ە تاکێک���ی س���ەربه‌خۆیە‬ ‫کڵێسادا له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا ده‌کرێ له‌دەوڵەتە‪ ،‬بۆیه‌ دەزگاکانی دەوڵەت‌و لە‌ویس���ت‌و بڕیارەکان���ی‪ ،‬به‌ه���ۆی‬ ‫له‌بزووتنه‌وه‌ی ناڕه‌زایی ناو کڵێس���ای میکانیزمی کارکردنیان‪ ،‬یاسا مەدەنی‌و پەرەس���ەندی کۆمەڵ���گا له‌ه���ەردوو‬ ‫کاتۆلیک تێبگه‌ین‪ ،‬که‌ ئه‌م بزووتنه‌وه‌یه‌ هاوچەرخە گشتگیرەکانی یەکگرتوون‪ ،‬الیەن���ی مادیی‌و مەعنەوی���ەوە خودی‬ ‫ب���ووه‌ ره‌نگدان���ه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ن���دی‌و دوور لەهەم���وو دووبه‌رەکی خێڵەکی‌و کۆمەڵ���گا دەگاتە ئ���ەو قۆناغەی کە‬ ‫به‌هاکان���ی کاری ئاب���ووری ئ���ازادو ئاینزای���ی‌و تیرەگ���ەری‪ ،‬ئەم���ەش چیتر تیایدا دەس���ەاڵتی داب‌و نەریت‌و‬ ‫ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تی ئ���ازادی ئه‌و چینه‌ دەس���تەبه‌ری بنەڕەت���ی یەکگرتن���ی دەس���ەاڵتی ش���ێخ‌و میرەکان‪ ...‬هتد‬ ‫بوونیان نامێنێت‌و س���ەروەریی یاسای‬ ‫نوێی���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی کاتێ گوزارش���تی کۆمەڵگایە دژی شەڕە ناوخۆییەکان‪.‬‬ ‫(عەلمانی���ەت) مەدەنی پیادە دەکرێت‪ ،‬ئەو یاسایەی‬ ‫له‌گرنگی کاری دنیای���ی کردو تیۆری س���یکوالریزم‬ ‫کلێس���او ده‌س���ه‌اڵتی باوکساالری ئه‌و پیادەکردن���ی به‌ه���ا مەدەنیەکان���ە کە هێزە کۆمەاڵیەتییە هاوچەرخەکان‬ ‫له‌عەقڵخوازی‌و ئ���ازادی‌و دابینکردنی دایانڕشتبێت‪.‬‬ ‫ره‌تده‌کرده‌وه‌‪‌.‬‬ ‫پێش���کەوتنی‬ ‫دەس���تپیێکردن‌و‬ ‫ره‌خن���ه‌ی به‌رف���راوان بناغه‌ی���ه‌ بۆ مافەکان���ی م���رۆڤ‌و پەرەپێدانیەتی‪.‬‬ ‫دامه‌زراندن���ی تی���ۆری په‌رچدانه‌وه‌ی دەوڵەت���ی عەلمان���ی دەوڵەتی ماڤی بنەمای زانس���تی تەکنۆل���ۆژی دەبێتە‬ ‫بنیاتی کۆن له‌سه‌ر بناغه‌ی فه‌لسه‌فه‌ی مرۆڤ‌و دادپەروەری کۆمەاڵیەتییە کە هۆی به‌رفراوانبوون���ی چینی مەدەنی‬ ‫ئازادی که‌ کارده‌کات له‌پێناو بنیاتنانی هەم���وو تاکەکانی کۆمەڵ س���ەرەڕای ناوەڕاس���ت‪ ،‬هەروەها س���ەرهەڵدانی‬ ‫تێڕوانینێک���ی ریالیزم���ی‌و عه‌قاڵن���ی‪ .‬جیاوازی له‌بی���روڕادا کۆیاندەکاتەوە‪ .‬چینی کرێکارو پتەوبوونی تواناکانیان‪.‬‬ ‫به‌مەش مرۆڤ دەبێتە چەقی یەکەمی‬ ‫گرنگ‌و بایەخپێدان‪.‬‬ ‫دەوڵەت���ی عەلمانی خۆی به‌به‌رپرس‬ ‫دەزان���ێ له‌دابینکردن���ی ئ���ازادی بۆ‬ ‫هەموو ئایینەکان بێ گوێدانە ژمارەی‬ ‫تاکەکانی���ان‪ ،‬ب���ێ ئ���ەوەی زۆرینەو‬ ‫کەمین���ە رەچاوبک���رێ‪ ،‬به‌ڵکو هەموو‬ ‫ئایینەکان یەکس���انن لەبه‌ردەم یاسا‪.‬‬ ‫دەوڵەتی عەلمانی هیچ ئایینێک پێڕەو‬ ‫ناکات‌و هەموو ئایینێک دەپارێزێ‪ ،‬بێ‬ ‫ئەوه‌ی هیچ ئایینێک دەسەاڵتی به‌سەر‬ ‫ئایینێکی تر بس���ەپێنێ ی���ان ئایینی‬ ‫دەستەی دەسەاڵتدار پێش خستنێکی‬ ‫هەب���ێ له‌ئایینەکان���ی ت���ر‪ .‬هەروەها‬ ‫له‌دەوڵەتی عەلمانی هیچ جیاوازییەک‬ ‫نییە له‌نێوان ب���اوەڕداران‌و بێباوەڕانی‬ ‫ئایینی‪ .‬یان نێوان ئافرەت‌و پیاو‪.‬‬ ‫دەوڵەتی عەلمانی هەوڵی رێکخستنی‬ ‫پەیوەندییەکانی���ان‌و ژیان���ی ئاش���تی‬ ‫کۆمەڵ���ەکان دەدات لەس���ەر بنەمای‬ ‫به‌رژەوەندی گش���تی‌و ئازادی بیروڕا‪.‬‬ ‫لەم رەوش���ەدا باوەڕ دەبێتە پرسێکی‬ ‫تاک���ی بێ پابه‌ند بوون له‌الیەن ئەوانی‬ ‫ترەوە‪ ،‬له‌کۆمەڵگەیەک���ی فرەهەندیی‬ ‫له‌بی���روڕای‌ ئایین���ی‌و کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫سیاسییەوە‪ ،‬بێ خۆسەپاندن له‌الیەن‬ ‫هیچ کەس���ێک یان گروپێک‪ .‬مرۆڤیش‬ ‫دەبێتە داهێنەری دەزگا کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫هەرچەن���دە پەرەس���ەندنی زانس���ت‌و‬ ‫سیاسیەکان‪...‬‬ ‫ئ���ه‌و فه‌لس���ه‌فه‌یه‌ داوای ئازادبوونی پڕۆس���ەی دامەزراندنی عەلمانیەت‌و تەکنۆلۆژیا فراوانترو گش���تگیر بێت‪،‬‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و کۆمه‌ڵ له‌یه‌کتر ده‌کات‌و دابینکردنی مافەکانی مرۆڤ پێویستی ئەوا س���یماکانی له‌ئابووریدا گەورەتر‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌یه‌وێ له‌ڕێی یاساو مافه‌وه‌ به‌بنەمایەک���ی زانس���تی تەکنۆل���ۆژی دەبێت‪ .‬به‌مەش ئەگەری گەورەبوونی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی ئ���ه‌وان دا‌بمه‌زرێنێته‌وه‌‪ ،‬هەی���ە‪ ،‬چونک���ە پێش���کەوتووترین‌و هێز‌و بایەخ���ی رۆڵی چینی بۆرژوازی‌و‬ ‫چونکه‌ له‌ڕاستیدا فه‌لسه‌فه‌ی ئازادی‪ ،‬مەدەنیتری���ن کۆمەڵ���گاکان کۆمەڵگا چینی کرێکاران‌و لەگەڵ دروستکردنی‬ ‫تەکنۆلۆجیاکان���ن‪ ،‬کۆمپانیا‌و کارگەکان‪ ،‬چڕی‌ به‌رهەمهێنان‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌ی چین���ی ناوه‌ن���ده‌و ئه‌و زانس���تییە‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌یه‌ کات���ێ که‌ گوزارش���تی چونک���ە ئ���ەم کۆمەڵگایەنە پش���ت زیاد دەبێت‪ .‬گەشەی ئابووری دەبێتە‬ ‫نموونه‌ی���ی خ���ۆی له‌جیاکردن���ه‌وه‌ی به‌رێکخس���تن دەبه‌س���تن‪ ،‬ن���ەوەک ه���ۆی س���ەرهەڵدانی ژمارەیەکی زۆر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌کان دا ده‌بینێت���ه‌وه‌‪ ،‬تەنه���ا له‌کاروب���اری به‌رهەمهێنان���ی له‌رێکخس���تنە کۆمەاڵیەتی���ە ئ���ازاد‌و‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌و پڕۆس���ه‌ مێژووییه‌ که‌ گش���تی‪ ،‬به‌ڵک���و له‌کاروبارەکان���ی سەربه‌خۆکان‪ ،‬نەوەک تەنها چاودێری‬ ‫رۆش���نبیری گونجاوی خ���ۆی له‌بواره‌ به‌کارب���ردن‌و پەیوەندییەکان���ی نێوان کاری حکوم���ەت دەک���ەن‪ ،‬به‌ڵک���و‬ ‫جیاجیاکاندا دا‌هێناو مافی کرده‌ خاڵی گرووپ���ەکان‌و رەفت���اری رۆژان���ەی به‌شداری‌و ش���ارەزایی سیاسی زیاد‌و‬ ‫جیابوونه‌وه‌و رێکخ���ه‌ری بوونی تاک‌و تاک‌و س���ەرجەم ئەو دەس���کەوتانەی بریق���ەدار دەکات‪ ،‬بۆچوون���ی ت���ازە‬ ‫کۆم���ه‌ڵ‌و هه‌م���وو ده‌زگاکان‪ ،‬چونکه‌ ک���ە پەیوەس���تن به‌به‌رژەوەندییەکانی پێشکەشدەکات‌و به‌رەو پێشی دەبات‪،‬‬ ‫مێژووی جیاکردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌کان‌و تاک���ەکان‪ .‬ئاوەدان���ی تەکنۆل���ۆژی هەروەها گەش���ەی ئاب���ووری دەبێتە‬ ‫دامه‌زراندن���ی ده‌زگا ش���ه‌رعییه‌کانی زانس���تی یارمەتی باڵوبوونەوەی هزری هۆی گۆڕانی به‌ه���ا کۆمەاڵیەتییەکان‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت ئه‌و ش���ێوازه‌ سیاسییه‌ بووه‌ رەخنەی���ی‌واقیع���ی زانس���تی دەدات لەرووی پرەنسیپەوە هاواڵتییان زیاتر‬ ‫که‌ چینی ناوه‌ند ب���ه‌کاری ده‌هێنا بۆ لەس���ەر بنەمای دیالکتیک‌و گفتوگۆ‌و دیموکراس���ی به‌گرنگ دادەنێن‪ ،‬زیاتر‬ ‫تێکشکانی ده‌سه‌اڵتی ره‌هاو ده‌سه‌اڵتی ریزگرتن له‌بیروباوەڕی کەس���انی تر‪ ،‬لێب���وردەو میان���ڕەو خ���اوەن خودی‬ ‫کڵێس���ا‪ .‬ئ���ه‌و دیارده‌ی���ه‌ش بوو که ‌وەالی نیشتیمانی به‌سەر ‌وەالکانی تر خۆی���ان‌و عەقالنی دەبن لەو بابه‌تانەی‬ ‫‌له‌گه‌ڵ ئه‌ودا پڕۆس���ه‌ی جیاکردنه‌وه‌ی پێشدەکەوێت‪ ،‬کاریش دەبێتە بنەمای تایبه‌ت به‌سیاس���ەت‌و ئۆپۆزس���یۆنی‬ ‫له‌ده‌وڵ���ه‌ت هاته‌کای���ه‌وه‌‪ .‬که‌ئه‌مه‌ش پەیوەندییە کۆمەاڵیەتییەکان‪ ،‬به‌مەش سیاس���ی‪ ،‬ب���ه‌م ش���ێوەیە کولتووری‬ ‫به‌رهەمهێن���ان دەبێت���ە پێوەرێک بۆ سیاس���ی عەلمانی مەدەنی دروس���ت‬ ‫پێیده‌گوتریت (سیکوالریزم)‪.‬‬ ‫بیری فه‌یله‌س���ووفه‌کانی (ژیانه‌وه‌) دەستنیشانکردنی پێگەی کۆمەاڵیەتی‌و دەبێت‪.‬‬ ‫هەروەها زۆربوونی س���امان ئاستی‬ ‫(رێنیس���انس)‪ ،‬به‌رهه‌می پڕۆسه‌یه‌کی به‌شداریکردن له‌پیشکەوتنی کۆمەڵگا‌و‬ ‫درێژخایه‌ن���ی کۆمه‌ڵێ په‌ره‌س���ه‌ندنی ئامانجێک بۆ س���ەرجەم چاالکییەکانی نایەکس���انی کەمدەکاتەوە‪ ،‬به‌مپێیەش‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ئاب���ووری ب���وو ک���ه‌ تاک‌و گروپەکان‪ ،‬کولتووری کۆمەڵگای جی���اوازی چینایەت���ی کەمدەبێتەوەو‬ ‫کۆمه‌ڵگاکانی ئه‌وروپا پێیدا تێپه‌ڕین‪ .‬عەلمان���ی مەدەنی پێگ���ەی تاک به‌و رۆڵی چینی ناوەڕاست زۆر دەبێت کە‬ ‫ئه‌گه‌ر په‌ره‌سه‌ندنی هێزی به‌رهه‌مهێنان‌و ئەرکە دی���اری دەکات ک���ە ئەنجامی ملمالنێ���کان هێمن دەکات���ەوە به‌هۆی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌منداڵدانی سیسته‌می دەدات‪ ،‬ن���ەک به‌خێڵ یاخ���ود ئایین پاڵپش���تیکردنی حیزبه‌میناڕەوەکان‌و‬ ‫دیموکراسی‌و بااڵدەستی یاسا‪.‬‬ ‫ده‌ره‌به‌گایه‌تی���دا نه‌بوای���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها یاخود ئایینزا یاخود تیرە‪.‬‬ ‫هاواڵتی���ان ناتوان���ن به‌مافەکانیان‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌دایکبوون���ی چین���ی ناوه‌ند ئەم ‌وەچەرخانە مەزنە دەبێتە هۆی‬ ‫‌وه‌ک���و چینێکی شۆڕش���گێڕ له‌هه‌مان دەرکەوتنی چەمکی مرۆڤی تاک‪ ،‬مرۆڤی‌ ش���ادبن ئەگەر دەس���ەاڵت به‌یاس���ا‬ ‫ئ���ه‌و منداڵدانه‌ نه‌بوای���ه‌‪ ،‬ئه‌م چینه‌ی به‌کردەیی ئازاد لەکۆمەڵگەی کراوەدا‪ ،‬پابه‌ن���د نەبێت‪ ،‬به‌و مانای���ەی پابه‌ند‬ ‫که‌ گرفتاری س���ته‌می چینی ده‌ره‌به‌گ له‌سەر ئاستی کۆمەاڵیەتی‌و ئابووری‌و بێت به‌رێساگەلێک کە سنور بۆ کاری‬ ‫بوو‪ ،‬نه‌ده‌لوا بیری (لۆک)و (ڤولتیر) سیاس���ی‌و کولتوورییەوە‪ .‬الوازکردنی حکومەت دادەنێت‪ .‬کە لەمەدا پش���ت‬ ‫و (سپینۆزا)و (روس���ۆ)‌و بیرمه‌ندانی ش���ێوەکانی رێکخس���تنی کۆمەاڵیەتی به‌مافەکانی تاکەکان له‌پەرەس���ەندنی‬ ‫دیک���ه‌ له‌ئ���ازادی‌و (س���یکوالریزم)دا نەریتی هەر دەبێ���ت لەگەڵیدا نەریتی بۆچ���ون‌و چێ���ژە تایبه‌تیەکانی���ان‬ ‫بنه‌مایه‌کیان هه‌بوایه‌‪ ،‬که‌ له‌ناوه‌ڕۆکدا شێوازی رێکخستنی کۆمەاڵیەتی مۆدێرن دەبه‌ستێت له‌هەوڵدانیان‬ ‫سەرهەڵبدات‪‌،‬وەک سەندیکاکان‪ ،‬پارتە‬ ‫ئازادی مرۆڤیان به‌رجه‌سته‌ ده‌کرد‪.‬‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫دوات���ر ئ���ەم چەمکە (س���یکۆالر‪ -‬سیاس���ییە مەدەنیەکان‌و پەیوەندییە‬

‫دەوڵەتی عەلمانی‬ ‫خۆی به‌به‌رپرس‬ ‫دەزانێ له‌دابینکردنی‬ ‫ئازادی بۆ هەموو‬ ‫ئایینەکان بێ گوێدانە‬ ‫ژمارەی تاکەکانیان‬ ‫بێ ئەوەی زۆرینەو‬ ‫کەمینە رەچاوبکرێ‬ ‫به‌ڵکو هەموو‬ ‫ئایینەکان یەکسانن‬ ‫لەبه‌ردەم یاسا‬

‫دامەزراندنی‬ ‫عەلمانیەت‌و دابینکردنی‬ ‫مافەکانی مرۆڤ‬ ‫پێویستی به‌بنەمایەکی‬ ‫زانستی تەکنۆلۆژی‬ ‫هەیە‪ ،‬چونکە‬ ‫پێشکەوتووترین‌و‬ ‫مەدەنیترین‬ ‫کۆمەڵگاکان‬ ‫کۆمەڵگا زانستییە‬ ‫تەکنۆلۆجیاکانن‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫له‌سه‌روو ‪ 50‬ساڵییه‌و‌ه ژنان شه‌ش نیشانه‌كانی ئێسك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه زیاتر ئه‌گه‌ری‌ توشبوونیان نه‌رمه له‌مندااڵندا‬ ‫به‌شێرپه‌نج ‌ه ‌ی مل ‌ی منداڵدان هه‌یه‌‬

‫به‌پێ���ی‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌ نوێی���ه‌كان‬ ‫ك���ه‌ ئه‌نجام���دراون ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌‬ ‫پێویس���ته‌ ژنان���ی‌ س���ه‌روو په‌نجا‬ ‫ساڵ‌ پشكنینی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ی‌ ملی‌‬ ‫منداڵدان بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ له‌و ته‌مه‌نانه‌‬ ‫زیاتر تووشی‌ ئه‌و جۆره‌ی‌ شێرپه‌نجه‌‬ ‫ده‌ب���ن‌و به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ نوێیه‌كان‬ ‫ژنانی‌ س���ه‌روو په‌نجا س���اڵ شه‌ش‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ زیاتر ئه‌گه‌ری‌ تووشبوونیان‬

‫هه‌یه‌ به‌ش���ێرپه‌نجه‌ی‌ ملی‌ منداڵدان ده‌بێت به‌ب���ه‌راورد به‌جۆره‌كانی‌ تر‪.‬‬ ‫به‌به‌راورد به‌ژنانی‌ خوار ئه‌و ته‌مه‌نه‌‪ .‬هه‌ر به‌پێ���ی‌ ئام���اره‌ جیهانییه‌كان‬ ‫به‌پێ���ی‌ ئاماره‌كان���ی‌ رێكخ���راوی‌ له‌س���اڵی‌ ‪ 2002‬زیاتر ل���ه‌ ‪ 500‬هه‌زار‬ ‫ته‌ندروستی‌ جیهانی‌ هه‌موو كاتژمێر ژن تووشی‌ ئه‌م شێرپه‌نجه‌یه‌ بوون‌و‬ ‫جارێك ژنێ���ك له‌واڵتانی‌ خۆرهه‌اڵتی‌ له‌‌و ژماره‌یه‌ ‪ 273‬هه‌زاریان به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫ی گیانیان له‌ده‌س���تداوه‌‪ .‬ه���ه‌ر به‌پێی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت به‌ش���ێرپه‌نجه‌ی‌ مل��� ‌‬ ‫منداڵ���دان ده‌م���رن‪ .‬هه‌روه‌ه���ا ئه‌م ئام���اره‌كان ئه‌و نه‌خۆش���ییانه‌ی‌ كه‌‬ ‫جۆره‌ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌یه‌ دووه‌م جۆری‌ تووش���ی‌ ش���انه‌كان ده‌بن هۆكاری‌‬ ‫ی ژنان ‪%60‬ی‌ مردنه‌كانن له‌ژنان‪.‬‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌یه‌ كه‌ زۆر تووش ‌‬

‫ه‌ته‌‬ ‫تایب کان‬ ‫کی شیه‌‬ ‫شه‌یه‌ خۆ‬ ‫گۆ نه‌‬ ‫به‌‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫كرێمی‌ دژه‌ خۆر‬

‫ئا‪ :‬هاوڕاز سه‌لیم‬ ‫دكتۆر نه‌رمین حسێن‬ ‫پسپۆڕی‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌ پێست‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬پێویسته‌ هه‌موو كه‌سێك كرێمی‌‬ ‫دژه‌ خۆر به‌كاربێنێت؟‬ ‫دكت����ۆر نه‌رمین‪ :‬به‌ڵی‌ پێویس����ته‌ هه‌موو‬ ‫كه‌س����ێك به‌هه‌ردو ره‌گ����ه‌زه‌و به‌كاریبهێنن‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ركه‌س به‌پێی‌ پێستی‌ خۆی‌ (چه‌ور‪،‬‬ ‫‌وشك‪ ،‬هه‌ستیار‪ ،‬ئاسایی‌) ده‌توانرێت جۆری‌‬ ‫ئه‌و كرێمانه‌ به‌كاربهێنرێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ته‌نها له‌به‌ر هه‌تاو ئه‌و كرێمانه‌‬ ‫به‌كارده‌هێنرێت؟‬ ‫دكتۆر نه‌رمین‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬ته‌نانه‌ت مانه‌وه‌ت‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ به‌ب����ێ‌ چوونه‌ به‌رهه‌ت����او یاخود‬ ‫مانه‌وه‌ت له‌ناو فه‌رمانگاو شوێنی‌ كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫چونكه‌ تیشكی‌ هه‌تاو ده‌توانێت له‌په‌نجه‌ره‌وه‌‬ ‫بێته‌ ژوره‌وه‌و زیان به‌پێست بگه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬چ����ۆن كرێم����ی‌ دژه‌خ����ۆر‬ ‫به‌كاربهێنم؟‬ ‫دكت����ۆر نه‌رمی����ن‪ 20 :‬ب����ۆ‪ 30‬خول����ه‌ك‬ ‫پێ����ش چوون����ه‌ ده‌ره‌وه‌ت ده‌م‌و چ����اوت‬ ‫بش����ۆو كرێمه‌كه‌ بده‌ له‌ده‌موچ����اوت‌و مل‌و‬ ‫ده‌سته‌كانت به‌شێوه‌یه‌كی‌ یه‌كسان‪ .‬پاشان‬ ‫ه����ه‌ر دوو كاتژمێ����ر جارێ����ك د‌هم‌وچ����اوت‬ ‫به‌سابوون بشۆ یاخود كلێنسی‌ لێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئارایش����ت به‌كاربهێنه‌و دووب����اره‌ كرێمه‌كه‌‬ ‫به‌كاربهێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬له‌كاتی‌ نووس����تن ئه‌بێت ئه‌و‬

‫كرێمانه‌ به‌كاربهێنم؟‬ ‫دكتۆر نه‌رمین‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬باش����تر وایه‌ ك ‌ه‬ ‫چوویت بۆ نووستن ده‌موچاوت پاك بشۆیت‬ ‫تا هیچی‌ پێوه‌ نه‌بێت‌و كونه‌كانی‌ ده‌م‌وچاوت‬ ‫بكرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬ئه‌كرێ����ت له‌كاتی‌ ئارایش����ت‬ ‫دژه‌خۆر به‌كاربهێنرێت؟‬ ‫دكت����ۆر نه‌رمی����ن‪ :‬به‌ڵێ‌‪ ،‬پێ����ش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئارایش����ت بكه‌ی����ت كرێم����ی‌ دژه‌خۆره‌ك����ه‌‬ ‫له‌ده‌موچاوت بده‌و دواتر ئارایش����ته‌كه‌ بكه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌هه‌مانش����ێوه‌ی‌ پێش����تر ده‌بێت هه‌ر‬ ‫دوو كاتژمێر جارێك به‌كاربهێنرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬سودی‌ كرێمی‌ دژه‌خۆر چییه‌؟‬ ‫دكت����ۆر نه‌رمین‪ :‬ئ����ه‌م كرێمانه‌ به‌یه‌كێك‬ ‫له‌رێگ����ه‌ ه����ه‌ره‌ باش����ه‌كان داده‌نرێ����ت بۆ‬ ‫پاراستنی‌ پێست له‌س����وتان‪ ،‬دروستبوونی‌‬ ‫په‌ڵه‌و خاڵه‌ ڕه‌ش����ه‌كانی‌ پێست‪ ،‬پیربوونی‌‬ ‫پێس����ت‌و ده‌ركه‌وتنی‌ خه‌ت����ی‌ چرچی‌‌ورد‪،‬‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی‌ پێست‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬جگه‌ له‌دژه‌خۆر چۆن پارێزگاری‌‬ ‫له‌پێستمان بكه‌ین؟‬ ‫دكتۆر نه‌رمین‪ :‬دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌تیشكی‌‬ ‫سه‌روو‌وه‌نه‌وشه‌یی‌ كه‌ الی‌ خۆمان له‌كاتژمێر‬ ‫‪10‬ی‌ به‌یان ‌ی ده‌ستپێده‌كات تاوه‌كو نزیكه‌ی‌‬ ‫كاتژمێر ‪4‬ی‌ ئێواره‌‪ .‬خواردنه‌وه‌ی‌ ئاوێكی‌ زۆر‬ ‫له‌رۆژدا بۆ مانه‌وه‌ی‌ له‌ش به‌ته‌ڕیی‌‪ ،‬خواردنی‌‬ ‫میوه‌و سه‌وزه‌و‪ ،‬كه‌م به‌كارهێنانی‌ ئارایشت‬ ‫یان ئه‌وانه‌ی‌ ئارایشت به‌كارئه‌هێنن باشتره‌‬ ‫ئارایشته‌كان جۆری‌ باش‌و ماركه‌بن‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫به‌پێی‌‌وته‌ی پزیش����كان ئێسكه‌ نه‌رمه‌‬ ‫له‌مندااڵن����دا هه‌تا زووتر بناس����رێته‌وه‌و‬ ‫چاره‌س����ه‌ر بكرێ����ت ئ����ه‌وا كاریگه‌ری‌و‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كان����ی له‌ته‌مه‌نی گه‌وره‌ییدا‬ ‫كه‌مت����ر ده‌رئه‌كه‌وێ����ت‪ .‬گرنگتری����ن‬ ‫هۆكاره‌كان����ی توش����بوونی من����دااڵن‬ ‫به‌ئێس����كه‌نه‌رمه‌ كه‌م����ی ڤیتامین ‪‌D‬و‬ ‫كالس����یۆم‌و كه‌م كه‌وتنه‌ به‌ر تیش����كی‬ ‫هه‌تاوه‌‪ .‬نیش����انه‌كانی ئه‌م نه‌خۆشییه‌‬ ‫له‌مندااڵندا‪:‬‬ ‫* گه‌وره‌بوون����ی ئێس����كی مه‌چه‌ك����ی‬ ‫ده‌ست‌و ئێسكی پێیه‌كان له‌خواره‌وه‌‪.‬‬

‫ئایین‌و چاره‌سه‌ر ‌ی‬ ‫پزیشكیی‌!‬

‫ئایی����ن ‌وه‌ك بیروب����اوه‌ڕ له‌س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫دروس����تبوونی‌ مرۆڤه‌و‌ه بوونی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كی����ش خاوه‌ن����ی‌ بیروباوه‌رێكی‌‬ ‫ئایینی‌ تایبه‌ت به‌خۆیه‌تی‌‪ ،‬هه‌ر ئایینێكیش‬ ‫خاوه‌ن����ی‌ تایبه‌تمه‌ندی‌ ئ����ه‌و كۆمه‌ڵگایه‌یه‌‬ ‫كه‌ تێی����دا س����ه‌ریهه‌ڵداوه‌‪ ،‬ئه‌كرێت ئایینی‌‬ ‫ئاسمانی‌ بێت یاخود ئایینی‌ زه‌مینی‌‪.‬‬ ‫چاره‌س����ه‌ری‌ پزیش����كیی‌‪ ،‬بریتی����ه‌‬ ‫له‌به‌ده‌س����تهێنانی‌ چه‌ندین تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زانستی‌ له‌س����ه‌ر نه‌خۆشییه‌ك‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫به‌ده‌س����تهێانی‌ جۆرێ����ك له‌ده‌رم����ان‌وه‌ك‬ ‫چاره‌س����ه‌ری پزیش����كیی‌ نه‌خۆش����ییه‌‬ ‫ده‌رونی‌‌و جه‌س����ته‌ییه‌كان ئه‌كرێت به‌كتریا‬ ‫یاخود ڤایرۆس بن تووش����ی‌ مرۆڤ ده‌بن‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ نه‌خۆش����ه‌كه‌ بۆ‬ ‫دۆخی‌ ئاسایی‌ خۆی‌‪.‬‬ ‫ئایی����ن به‌تایب����ه‌ت ئایینه‌ ئاس����مانییه‌كان‬ ‫ئارامییه‌كی‌ رۆحیی‌‌و ده‌روونیی‌ ده‌به‌خشنه‌‬ ‫مرۆڤه‌كان‪ ،‬بۆیه‌ له‌رووی‌ زانستی‌ پزیشكییه‌وه‌‬ ‫ئایین به‌هیچ جۆرێك په‌یوه‌ندی‌ به‌شێوازی‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ نه‌خۆشییه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ نه‌خۆشییه‌ ده‌رونییه‌كانیش‪.‬‬ ‫ئه‌م‌وتاره‌ به‌ش����ێك نییه‌ له‌و جه‌ده‌له‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌نێوان پزیش����كان‌و پیاوانی‌ ئاییندا بوونی‌‬ ‫هه‌یه‌و به‌مه‌به‌س����تی‌ الیه‌نگری‌ له‌الیه‌ك دژ‬ ‫به‌الیه‌كی‌ دیك����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو‌وه‌ك میدیاكارێكی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ كارمان خستنه‌ڕووی‌ هوشیاری‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌ ‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌ناو زۆرێك له‌هاواڵتیانیش����دا باس‬ ‫ده‌كرێت كه‌ كه‌س����ێك جنۆكه‌ رۆش����تووه‌ته‌‬ ‫جه‌س����ته‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌س����ه‌ رۆژان����ه‌ بانگ‬ ‫ده‌كرێت یان قس����ه‌ی‌ له‌گ����ه‌ڵ ده‌كرێت یان‬ ‫هه‌ندێكج����ار كه‌س����ه‌كه‌ ده‌نگ����ی‌ گیانداران‬ ‫* نه‌رم‌وشلی ئێسكی سه‌ر‪.‬‬ ‫‌وه‌ك پیش����له‌ له‌گوێچكه‌یدا دروست ده‌بێت‪،‬‬ ‫* زۆربوونی عه‌ره‌ق كردن‪.‬‬ ‫له‌ڕووی‌ ئایینیه‌وه‌ ده‌توانرێـت چاره‌س����ه‌ری‌‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫ددان‬ ‫‌كردنی‬ ‫* دره‌ن����گ گه‌ش����ه‬ ‫بۆ بكرێت‪ ،‬هیچ جۆره‌ بنچینه‌یه‌كی‌ زانستیی‌‬ ‫شیرییه‌كان‪.‬‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫* ناڕێكی ئێسكه‌كانی حه‌وز به‌تایبه‌تی‬ ‫ئه‌م جۆره‌ به‌ش����ێكه‌ له‌نه‌خۆش����ی ده‌رونی‬ ‫له‌مندااڵنی كچدا‪.‬‬ ‫ك����ه‌ پێیده‌وترێ����ت ‪ hallucination‬یان‬ ‫* چه‌مانه‌وه‌ی ئێسكه‌كانی‬ ‫هه‌لوه‌سه‌‪ ،‬نه‌خۆشییه‌كی‌ ده‌ماریی‌ ده‌رونییه‌‬ ‫قاچ‪.‬‬ ‫له‌ئه‌نجامی‌ تێكچوونی‌ كرداره‌ فه‌سله‌جیه‌كانی‌‬ ‫* كورت����ی ب����ااڵ به‌هۆی‬ ‫مێشكی‌ ئه‌و مرۆڤه‌ دروست ده‌بێت‪ ،‬ده‌كرێت‬ ‫له‌رێگای‌ ‌وه‌رگرتنی‌ ده‌رمان����ی‌ ده‌رونییه‌وه‌‬ ‫تێكچوون����ی ئێس����كی‬ ‫ئه‌و تێكچوونه‌ فه‌س����له‌جیه‌ كه‌ له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫بڕب����ڕه‌ی پش����ت‌و حه‌وز‌و‬ ‫ده‌ردانی‌ هۆرمۆنی‌ تایبه‌تیه‌وه‌یه‌ له‌مێشكدا‬ ‫قاچه‌كان‪.‬‬ ‫چاره‌س����ه‌ربكرێت‪ ،‬ئه‌و كه‌سه‌ش بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫دۆخی‌ ئاسایی‌ خۆی‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ل����ه‌ڕوی‌ ده‌رونیی����ه‌وه‌ زۆرجار مرۆڤ‬ ‫كاتێك ته‌نگه‌ژه‌یه‌كی‌ ده‌روونی‌ به‌هێز ڕووی‌‬ ‫تێده‌كات‪ ،‬به‌بڕوابوون به‌بنه‌ما‌و پیرۆزییه‌كانی‌‬ ‫ئایین‌و باوه‌ڕو اعتقادبوونی‌ به‌هێزی‌ پێیان‪،‬‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌وه‌ ده‌بێت له‌و ته‌نگه‌ژه‌یه‌ رزگاری‌‬ ‫بێ����ت ئه‌مه‌ش له‌ڕوی‌ زانس����تی‌ ده‌رونییه‌وه‌‬ ‫سه‌لمێنراوه‌ چونكه‌ باوه‌ڕبوون به‌هه‌ر شتێك‬ ‫له‌پێناوی‌ رزگاربوون كلیلی‌ سه‌ركه‌وتنه‌‪.‬‬ ‫ماوه‌ی‌ چه‌ن����د هه‌فته‌یه‌كه‌ له‌رێگای‌ میدیاوه‌‬ ‫بابه‌تێك ده‌وروژێنرێت ئه‌ویش چاره‌س����ه‌ری‌‬ ‫ئایینییه‌ له‌بری‌ چاره‌س����ه‌ری‌ پزیش����كیی‪،‬‬ ‫س����تراتیژی‌ ئه‌م كاره‌ له‌بواری‌ كۆمه‌اڵیه‌تیدا‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ ده‌س����تكاریكردنی‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫بیروب����اوه‌ڕی‌ كۆمه‌ڵگه‌‌و راس����تكردنه‌وه‌یان‬ ‫كارێكی‌ دروسته‌‪ ،‬به‌اڵم كاركردن له‌ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫كه‌مدا‌و به‌به‌رده‌وامی‌ له‌س����ه‌ر ئ����ه‌م بواره‌‬ ‫كارێكه‌ جێگای‌ به‌ه����ا په‌یداكردنه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫میدی����ا دواجار ده‌توانێت به‌ها ببه‌خش����ێته‌‬ ‫رووداوه‌كان له‌رێگای‌ گرنگیپێدانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ری‌ ئایینی‌ بۆ نه‌خۆشییه‌كان‬ ‫گونجاوبوای����ه‌‪ ،‬زانس����تی‌ پزیش����كیی‌‬ ‫نه‌ده‌گه‌یش����ته‌ ئه‌م دۆخه‌‪ ،‬هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫زانستی‌ پزیشكیی‌ سه‌ریهه‌ڵنه‌ده‌دا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئایی����ن‌وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ی‌ پێداویس����ته‌ رۆحی‌‌و‬ ‫جه‌سته‌ییه‌كانی‌ مرۆڤ ده‌بوو‪ ،‬ئیدی‌ مرۆڤیش‬ ‫به‌شوێن ئه‌وه‌دا نه‌ده‌گه‌ڕا له‌رێگای‌ خواردنی‌‬ ‫چه‌ندین گژوگیای‌ سروش����تی‌ چاره‌س����ه‌ری‬ ‫ده‌رمان����ی‌ خۆی‌ بكات ك����ه‌ ئه‌م جۆره‌ كاره‌‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ده‌ركه‌وتنی‌ ئه‌م زانسته‌ بووه‌‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌كردنی‌ ئایدز به‌میزی‌ حوشتر‌و شیر‪،‬‬ ‫نه‌ك هیچ بنه‌مایه‌ك����ی‌ ئایینی‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫گاڵته‌كردنه‌ به‌زانس����ت‌و ئایینیش‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫پێیده‌وترێ����ت (الگ����ب النب����وی) ناونانی‌‬ ‫زانایان����ی‌ ئایینیه‌ بۆ چه‌ندین ئه‌زموون كه‌‬ ‫له‌س����ه‌رده‌می‌ پێغه‌مبه‌ری‌ ئیسالمدا بوونی‌‬ ‫هه‌بووه‌و رێنون����ی‌ موس����وڵمانی‌ كردووه‌‌و‬ ‫هه‌س����تاون به‌ئه‌نجامدان����ی‌ به‌مه‌به‌س����تی‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ری‌ هه‌ندێك نه‌خۆشی‌ سه‌ره‌تایی‌‬ ‫كه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا بوونی‌ هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بڕی����ار وایه‌ ئه‌م زانس����ته‌ به‌هێزتره‌‬ ‫له‌زانس����تی‌ پزیش����كیی‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫نه‌خۆش����ییه‌كانی‌ ئێس����تای‌ كۆمه‌ڵگاكان‪،‬‬ ‫ئه‌وا له‌ئێس����تادا ‌واڵتانی‌ جیهانی‌ ئیسالمی‌‬ ‫پێویستیان به‌زانس����تی‌ پزیشكی‌ نه‌ده‌بوو‪،‬‬ ‫چونكه‌ ده‌رمانخانه‌یه‌ك����ی‌ له‌وه‌ به‌هێزتریان‬ ‫هه‌ی����ه‌ ك����ه‌ چاره‌س����ه‌ری‌ ده‌رمانی����ی‌ تێدا‬ ‫‌وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫ئایین ناتوانێت ببێته‌ ڤاكسینی‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگا‪‌،‬وه‌ك چۆن زانستی‌‬ ‫پزیش����كییش ناتوانێت ببێت����ه‌ جێگره‌وه‌ی‌‬ ‫باوه‌ڕبوون����ی‌ كۆمه‌ڵ����گا‪ .‬هه‌م����وو رێگاكان‬ ‫ناچنه‌وه‌ سه‌ر بانه‌‪.‬‬

‫ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ كۆئه‌ندامی‌‬ ‫به‌رگریت به‌هێز ده‌كه‌ن‬ ‫كۆئه‌ندام����ی‌ به‌گ����ری‌ ل����ه‌ش ‌وه‌ك‬ ‫ه����ه‌ر كۆئه‌ندامێكی‌ تر‌و بگ����ره‌ زیاتر‬ ‫پێویستی‌ به‌خواردنه‌ بۆ به‌هێزبوونی‌‌و‬ ‫روبه‌روی‌ هه‌ر نه‌خۆشییه‌ك كه‌ تووشی‌‬ ‫ده‌بێت‪ .‬ش����اره‌زایانی‌ بواری‌ پزیشكی‌‬ ‫رایانگه‌یاندوه‌ هه‌ندێك خواردنی‌ جۆری‌‬ ‫خ����واردن یارمه‌تیده‌رێك����ی‌ باش���� ‌ه بۆ‬ ‫به‌هێزكردنی‌ كۆئه‌ندامی‌ به‌رگی‌ له‌ش‪.‬‬ ‫خۆراكه‌كانیش بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪1‬ـ سیر‪ :‬زۆر به‌سوده‌‌و ده‌وڵه‌مه‌نده‌‬ ‫به‌گۆگردی‌ دوانی‌‌و دژه‌ ئۆكس����انه‌كان‌و‬ ‫كانزای‌ س����یلینیوم‪ .‬بۆیه‌ ئه‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫چاالككردنی‌ كۆئه‌ندامی‌ به‌رگری‌‪.‬‬ ‫‪2‬ـ ماس����ی‌‌و ڕۆن ماس����ی‌‪ :‬ماده‌ی‌(‬ ‫‪ )3 omega‬به‌سوده‌ بۆ به‌هێزكردنی‌‬ ‫خڕۆكه‌ سپییه‌كان‌و كۆئه‌ندامی‌ به‌گری‌‬ ‫له‌ش‪.‬‬ ‫‪3‬ـ ماست‪ :‬یارمه‌تی‌ ئه‌و به‌كتریایه‌‬ ‫ئه‌دات كه‌ زیاتر له‌چه‌ند ملیۆنێك‬ ‫ده‌بن‌و له‌گه‌ده‌ ده‌ژین كه‌ پێویسته‌‬ ‫ب����ۆ ك����رداری‌ ه����ه‌رس‌و ناهێلێت‬ ‫به‌كتریا زیانبه‌خش����ه‌كان گه‌شه‌بكه‌ن‌و‬ ‫به‌مه‌ش پارێزگارێكی‌ به‌هێز ده‌بێت بۆ‬ ‫كۆئه‌ندامی‌ به‌رگری‌ له‌ش‪.‬‬ ‫‪4‬ـ بروكل����ی‌‪ :‬چه‌ن����د ماده‌یه‌ك����ی‌‬ ‫تێدایه‌ كه‌ به‌هێزك����ه‌رو چاالككه‌رن بۆ‬ ‫به‌رگری‌ ل����ه‌ش‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌وڵه‌مه‌نده‌‬ ‫به‌ڤیتامینات‌و ئاسن‌و ریشاڵ‪.‬‬ ‫‪5‬ـ مزره‌مه‌نیی����ه‌كان‪ :‬بڕێك����ی‌ زۆر‬ ‫ڤیتامی����ن(‪‌)vit c‬و دژه‌ ئۆكس����انیان‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬زۆر پێویستن بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‬ ‫خان����ه‌ ش����ێرپه‌نجه‌ییه‌كان‌و یارمه‌تی‌‬ ‫دروس����تكردنی‌ ماده‌ی‌ (كالیكۆجین)‬ ‫ده‌ده‌ن كه‌ پێویسته‌ بۆ زوو چاكبوونه‌وه‌‬ ‫یاخود یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ برین‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫‪16‬‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫‪xwindnyawene@gmail.com‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫دانانی به‌ڕێوه‌به‌ر به‌شێوازی تاقیکردنه‌و ‌ه شکستی هێنا‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان ته‌نها ئه‌و کاته‌ وازده‌هێنن که‌ ده‌بنه‌ سه‌رپه‌رشتیار‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار‌ نه‌جم‬

‫تائێستا سیستمێکی دیارییکراو‬ ‫نییه‌ له‌کوردستاندا بۆ دانانی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنگاکان‪،‬‬ ‫ئه‌ندامێکی سکرتارییه‌تی یه‌کێتی‬ ‫مامۆستایانیش ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌کات‬ ‫که‌ ئه‌و سیستمه‌ی پێشو بۆ‬ ‫دانانی به‌ڕێوه‌به‌ر شکستی هێناوه‌و‬ ‫له‌هه‌وڵی دانانی سیستمێکی نوێدان‪.‬‬ ‫مامۆستایه‌کیش ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌کات‬ ‫که‌ تائێستاش ته‌نها حیزب ده‌توانێت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر دابنێت‌‪.‬‬ ‫کێش����ه‌ی دانان����ی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‬ ‫له‌کوردس����تاندا‬ ‫خوێندن����گاکان‬ ‫به‌ر‌ده‌وامی����ی هه‌ی����ه‌و تائیس����تاش‬ ‫سیس����تمێکی دیاریک����راو نیی����ه‌ ب����ۆ‬ ‫دانانی به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان وه‌ک به‌رزترین‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌خوێندنگاکاندا‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫به‌ش����ێک له‌به‌ڕێوه‌ب����ه‌‌ره‌کان بۆ بون‬ ‫به‌سه‌رپه‌رشتیار ده‌ستبه‌رداری پۆستی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ده‌بن‌و ش����وێنه‌کانیان‬ ‫به‌چۆڵی ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬له‌چه‌ند س����اڵی‬ ‫ڕابردودا بڕی����اردرا که‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان‬ ‫به‌شێوه‌ی تاقیکردنه‌وه‌ دابنێرن‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش ماوه‌یه‌کی ک����ه‌م بڕی کردو‬ ‫له‌ئێستادا کاری پێ ناکرێت‪ .‬ئه‌ندامی‬ ‫س����کرتاریه‌تی یه‌کێتی مامۆستایانی‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬مامۆس����تا نه‌وشیروان‬ ‫حه‌مه‌غه‌ری����ب له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یان����د که‌ ئه‌و ش����ێوازه‌ له‌دانانی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌و خوێندنگاکان نه‌کردوه‌‪ .‬له‌و ش����وێنه‌ش بیانویستایه‌ وه‌زاره‌تیش به‌دڵیان نه‌بو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رکه‌وتو نه‌بوه‌ "دانانی به‌ڕێوه‌به‌ری که‌س����ێک بکه‌ن به‌به‌ڕێوه‌به‌ر گوێیان نه‌یانده‌توانی جێ به‌جێی بکه‌ن"‪.‬‬ ‫مامۆستا ڕزگار صابر یاریده‌ده‌ری‬ ‫خوێندن����گاکان ب����ه‌ تاقیکردن����ه‌وه‌ ن����ه‌ده‌دا ب����ه‌ تاقیکردن����ه‌وه‌‪ ،‬کێیان‬ ‫شکستی هێنا‪ ،‬ساڵی رابردو ویستیان بویستایه‌ ده‌یانکرد به‌مودیر"‪ .‬هه‌روه‌ها به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ئاماده‌یی س����ه‌اڵحه‌دین‬ ‫بیکه‌ن به‌اڵم س����ه‌رکه‌وتنی به‌ده‌ست ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا‪" :‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش له‌سلێمانی‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی چه‌ند جارێک‬ ‫نه‌هێنا‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌قۆسترایه‌وه‪ ،‬ئیمتیحانه‌ک����ه‌ش خ����ۆی ئیش����کالی له‌س����ااڵنی ڕاب����ردودا تاقیکردنه‌وه‌ی‬ ‫له‌شوێنێک بیانویستایه‌ یه‌کێک نه‌که‌ن له‌س����ه‌ربو‪ ،‬گوم����ان هه‌بو پێش����تر ب����ۆ وه‌رگرتنی پۆس����تی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫به‌به‌ڕێوه‌به‌ر‪ ،‬ده‌یانوت تاقیکردنه‌وه‌ت پرس����یار دابه‌ش����کرابێت‪ ،‬په‌روه‌رده‌و خوێندنگاک����ه‌ کردب����و‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌‬

‫خۆڵکردن����ه‌ چاوب����و‪ ،‬ئه‌وانه‌ی خۆیان‬ ‫ویس����تیان کردی����ان به‌به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ش����ی تاقیکردنه‌وه‌ش����یان کردو‬ ‫ده‌ریشچون به‌اڵم سه‌ر به‌حیزب نه‌بون‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌شوێنی خۆیاندان"‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا دانان����ی به‌ڕێوه‌به‌ر به‌و‬ ‫شێوازه‌ وه‌س����تاوه‌و بیر له‌شێوازێکی‬ ‫نوێ ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬یه‌کێتی مامۆستایانی‬ ‫کوردستانیش سه‌رقاڵی ئاماده‌کردنی‬ ‫پرۆژه‌یه‌کی نوێیه‌ بۆ دانانی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫خوێندنگاکان‪ .‬له‌پرۆژه‌که‌دا هاتوه‌ که‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ره‌کان بۆیان هه‌یه‌ ته‌نها دو‬ ‫خولی پێنج ساڵی به‌ڕێوه‌به‌ربن‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌و پرۆژه‌یه‌ مامۆس����تا‬ ‫نه‌وش����یروان رایگه‌یاند‪" :‬پرۆژه‌یه‌کی‬ ‫نوێیه‌ بۆ دانان����ی به‌ڕێوه‌به‌ر به‌خول‪،‬‬ ‫هه‌ر که‌س����ێک بۆی هه‌بێ����ت ته‌نها دو‬ ‫خول����ی پێنج س����اڵی به‌ڕێوه‌به‌ربێت‪.‬‬ ‫دوه‌م‬ ‫خول����ی‬ ‫له‌کاتێکیش����دا‬ ‫ده‌بێت����ه‌وه‌ به‌به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر که‌ له‌خولی‬ ‫یه‌که‌مدا س����ه‌رکه‌وتنی له‌ئیش����ه‌که‌یدا‬ ‫به‌ده‌ستهێنابێت"‪ .‬مه‌رجی ئه‌وه‌ش که‌‬ ‫له‌خولی دوه‌مدا ببێته‌وه‌ به‌به‌ڕێوه‌به‌ر‪،‬‬ ‫بۆچونی سه‌رپه‌رشتیاران‌و مامۆستایانی‬ ‫خوێندنگاک����ه وه‌رده‌گیرێ����ت‌‪ ،‬ڕه‌نگه‌‬ ‫گه‌وره‌تری����ش بکرێت‌و بۆچونی ک ‌هس‌و‬ ‫کاری خوێندنکاره‌کانی����ش وه‌بگیرێت‪.‬‬ ‫"هه‌روه‌ها هه‌ندێ شتی دیکه‌ش وه‌ک‬ ‫ئه‌وه‌ی ئایا ئ����ه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌ له‌کاتی‬ ‫ئیشکردنیدا تاچه‌ند داهێنانی کردوه‌و‬ ‫شتی تازه‌ی ئه‌نجامداوه‌‪ .‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫میکانیزمه‌که‌ی به‌ش����ێوه‌یه‌کی فه‌رمی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی����دا ده‌رچ����وم‪ ،‬به‌اڵم دیاریی نه‌کراوه"‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‬ ‫له‌ئێس����تادا‬ ‫له‌به‌ر ئ����ه‌وه‌ی حیزبیی نه‌بوم‪ ،‬نه‌کرام‬ ‫به‌به‌ڕێوه‌به‌ر"‪ .‬س����ه‌باره‌ت به‌شێوازی پ����ه‌روه‌رده‌ی گش����تی س����لێمانی ئه‌و‬ ‫گش����تیی دانان����ی به‌ڕێوه‌به‌ریش ئه‌و پرۆه‌یه‌ی یه‌کێتی مامۆس����تایانی له‌ال‬ ‫مامۆس����تایه‌ وتی‪" :‬سیستمی دانانی په‌س����ه‌نده‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ی پرۆژه‌که‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر تا ئێستاش له‌سه‌ر بنه‌مای بچێت����ه‌ ب����واری جێبه‌جێکردن����ه‌وه‌‬ ‫حیزبیی����ه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش ک����ه‌ ده‌یانوت پێویس����تی به‌ڕه‌زامه‌ن����دی وه‌زاره‌تی‬ ‫به‌تاقیکردن����ه‌و‌ه داده‌نرێ����ت‪ ،‬ه����ه‌ر په‌روه‌رده‌یه‌‪.‬‬

‫سیستمی دانانی به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫تا ئێستاش له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫حیزبییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش که‌ ده‌یانوت‬ ‫به‌تاقیکردن���ه‌وه‌ داده‌نرێت‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر خۆڵکردن���ه‌ چاوبو‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی خۆیان ویس���تیان‬ ‫کردی���ان به‌به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌شی تاقیکردنه‌وه‌شیان‬ ‫ک���ردو ده‌ریش���چون به‌اڵم‬ ‫س���ه‌ر به‌حیزب نه‌بون‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌شوێنی خۆیاندان‬

‫له‌تاقیکردنه‌وه‌کانیشدا سه‌رکه‌وتوبوه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌وته‌ی خۆی له‌ب����ه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌س����ێکی حیزبی����ی نه‌ب����وه‌‪ ،‬نه‌یان‬ ‫ک����ردوه‌ به‌به‌ڕێوه‌به‌ر‪ .‬ل����ه‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫مامۆس����تا ڕزگار به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند‪:‬‬ ‫"من چوار س����اڵه‌ له‌س����زادام‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی س����ه‌ر به‌خۆیان نی����م‪ .‬پاش‬ ‫ئه‌وه‌ی چه‌ند جارێک له‌تاقیکردنه‌وه‌ی‬

‫داوا ده‌كرێت په‌روه‌رده‌ ‌ی سێكسی‬ ‫له‌پرۆگرامی‌ خوێندندا چیتر فه‌رامۆش نه‌كرێت‬ ‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ سێكسی‌ له‌قۆناغه‌كانی‌‬ ‫خوێندندا تا ڕاده‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫فه‌رامۆشكراوه‌و گرنگترین الیه‌نیش‬ ‫له‌م بابه‌ته‌دا سوڕی‌ مانگانه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دۆخه‌ی‌ كه‌ هه‌موو كچێك پێیدا‬ ‫ده‌ڕوات‌و زۆرجار گرفتی‌ ده‌رونی‌‌و‬ ‫كێشه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫پزیشكێكی‌ تایبه‌تمه‌ندیش له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫پێیوایه‌ سوڕی‌ مانگانه‌و كێشه‌كانی‌‌و‬ ‫په‌رده‌ی‌ كچێنی‌‌و ته‌ندروستی‌‬ ‫سێكسی‌‪" ،‬مافێكی‌ سه‌ره‌تاییه‌‌و‬ ‫هه‌موو كچێك له‌قۆناغه‌كانی‌ خوێندندا‬ ‫پێویسته‌ بیزانێت"‪.‬‬

‫كێشه‌ سێكس���یه‌كان به‌شێكی‌ گرنگی‌‬ ‫كێشه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ‌ه كه‌ ئه‌وان به‌دی‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و كێشانه‌ی‌ كه‌ له‌نه‌بونی‌‬ ‫هۆش���یاری‌ سێكس���یدا بۆ به‌ش���ێك‬ ‫له‌كچان‌و ژنان دروس���ت ده‌بن‪ ،‬گواڵڵه‌‬ ‫عه‌بدولق���ادر ئاماژه‌ی‌ به‌دو نمونه‌ كرد‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ كچێ���ك له‌ئه‌نجامی‌ دواكه‌وتنی‌‬ ‫سوڕی‌ مانگانه‌ی‌‌وا هه‌ستیكردوه‌ سكی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ بۆیه‌ ماڵه‌وه‌ی‌ به‌جێهێش���توه‌و‬ ‫هاتوه‌ته‌ یه‌كێك له‌شه‌ڵته‌ره‌كان‪ ،‬دواتر‬ ‫كه‌ پشكنینی‌ بۆ كراوه‌ ده‌ركه‌وتوه‌ ته‌نها‬ ‫حاڵه‌تێكی‌ ساده‌ بوه‌و هیچ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌دوگیانیه‌وه‌ نه‌بووه‌‪ ،‬به‌مه‌ش كێشه‌ی‌‬ ‫بۆ خۆی‌‌و خێزانه‌كه‌شی‌ دروستكردوه‌‪.‬‬

‫ ‬

‫كه‌سێك‬ ‫له‌قۆناغه‌كان ‌ی‬ ‫خوێندندا هیچ‬ ‫شاره‌زاییه‌ك ‌ی‬ ‫نه‌بێت له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫گۆڕاكارییانه‌ی‌ به‌سه‌ر‬ ‫جه‌سته‌ی‌ خۆیدا‬ ‫دێن‪ ،‬چۆن ده‌توانێت‬ ‫روبه‌رو ‌ی ئه‌و كێش ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیان ‌ه‬ ‫ببێته‌وه‌‬

‫ش���اناز ئه‌و كچه‌ پانزه‌ س���اڵه‌یه‌ كه‌‬ ‫پێش دوو س���اڵ كاتێك ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ماڵی‌ خۆیان سه‌رقاڵی‌ یاریكردن بووه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوڕێكانی‌‪ ،‬هه‌س���ت به‌شتێكی‌‬ ‫نائاس���ایی‌ ده‌كات له‌جه‌سته‌یدا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ماڵه‌وه‌ ده‌بینێت خوێن‬ ‫به‌جله‌كانیه‌وه‌ی���ه‌‌و ئه‌مه‌ش تووش���ی‌‬ ‫ترسێكی‌ زۆری‌ ده‌كات‌و قسه‌كه‌ی‌ نه‌نكی‌‬ ‫نابێت‬ ‫بیردێته‌وه‌ كه‌ هه‌میشه‌ پێیده‌وت‬ ‫ی‬ ‫ی باشه‌ بۆ كه‌مكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی سێكسی‌ له‌پرۆگرامی‌ خوێندن رێگه‌یه‌ك ‌‬ ‫بونی‌ هۆشیاری ‌‬ ‫زۆر هه‌ڵبه‌زو دابه‌ز بكه‌یت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌بوون���ی‌ هۆش���یاریی‌ ده‌بێت‌و به‌م���ه‌ش قۆناغێك���ی‌ تازه‌ی‌ په‌رده‌ی‌ كچێنی‌‌و ته‌ندروستی‌ سێكسی‌‪،‬‬ ‫"پاكیزه‌یی‌" خۆت له‌ده‌ست نه‌ده‌یت‪.‬‬ ‫مافێكی‌ س���ه‌ره‌تایه‌ كه‌ هه‌موو كچێك‬ ‫پاش چه‌ند مانگ‌و دووباره‌بونه‌وه‌ی‌ سێكسی‌‌و زانیاری‌ ده‌رباره‌ی‌ كۆئه‌ندامی‌ ژیانی‌ كه‌سه‌كان ده‌ست پێده‌كات"‪.‬‬ ‫ناوب���راو باس���ی‌ له‌نمونه‌ی���ه‌ك كرد له‌قۆناغه‌كان���ی‌ خوێندندا پێویس���ته‌‬ ‫حاڵه‌ته‌ك���ه‌و ترس���ێكی‌ زۆر‪ ،‬دواجار زاوزێ‌‌و ئ���ه‌و گۆڕانكارییانه‌ی‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫ش���اناز بۆی‌ ده‌رده‌كه‌وێت ك���ه‌ ئه‌مه‌ جه‌س���ته‌ی‌ مرۆڤ���دا دێ���ت له‌قۆناغی‌ ك���ه‌ هاتۆته‌ الی‌‪ ،‬ئه‌وی���ش ئافره‌تێك بیزانێت‪‌،‬وه‌ك چ���ۆن زۆربه‌ی‌‌واڵتانی‌‬ ‫دۆخێكی‌ ئاس���اییه‌و پێویسته‌ هه‌موو پێگه‌یشتندا‪ ،‬پسپۆری‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌ ب���وه‌و ماوه‌یه‌كی‌ زۆر بووه‌ هه‌س���تی‌ جیهان ئه‌و زانیاریان���ه‌ له‌قۆناغه‌كانی‌‬ ‫كچێ���ك پێیدا ب���ڕوات‪ .‬ش���اناز باس ژن���ان‌و منداڵب���وون‪ ،‬دكت���ۆر ئه‌مه‌ل به‌گه‌وره‌بوونی‌ س���كی‌ كردوه‌و سوڕی‌ خوێندن ده‌خوێنن‪.‬‬ ‫كه‌ژاڵ عه‌لی‌ كه‌ ئێس���تا ته‌مه‌نی‌ ‪26‬‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌ئێستاش���ه‌وه‌ ئه‌و سه‌عید به‌ئاوێن ‌هی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌و زۆر مانگانه‌ی‌ تێكچوه‌‪ ،‬به‌اڵم شه‌رم‌و ترس‬ ‫ترس���ه‌ی‌ نه‌نكم له‌دڵمایه‌و هه‌میش���ه‌ به‌پێویس���تی‌ ده‌زانێ���ت له‌قۆناغه‌كانی‌ ریگه‌ی‌ پێن���ه‌داوه‌ بۆ كه‌س���انی‌ تری‌ س���اڵه‌و خاوه‌نی‌ منداڵێكه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫خۆم له‌هه‌ندێ‌ جوڵ���ه‌ به‌دوور ده‌گرم‪ .‬خوێن���دن ئه‌و زانیارییان���ه‌ بخوێنرێت‪ ،‬باس ب���كات‪ ،‬تاوه‌كو چه‌ن���د مانگێك ده‌كات كه‌ كاتێك گه‌یشتوه‌ته‌ قۆناغی‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ له‌قۆناغی‌ به‌تایبه‌ت���ی‌ كۆتای���ی‌ قۆناغه‌كان���ی‌ به‌سه‌ریدا ده‌ڕوات‌و هه‌ست به‌تێكچونی‌ ئاماده‌یی‌‪ ،‬جارێكی���ان ده‌كه‌وێت‌و به‌و‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ خوێندندا توزێك ش���تمان سه‌ره‌تایی‌‪ ،‬چونكه‌ له‌و ماوه‌یه‌دا زۆربه‌ی‌ ته‌ندروستی‌ ده‌كات‪ .‬كاتێكیش دێته‌ الی‌ هۆی���ه‌وه‌ بریندارییه‌ك له‌ناو له‌ش���یدا‬ ‫له‌س���ه‌ر كۆئه‌ندامی‌ زاووزێ‌ خوێندوه‌‪ ،‬گۆڕانكاریه‌ جه‌س���ته‌ی‌‌و سێكسیه‌كان‌و پزیش���ك‪ ،‬پاش پشكنین ده‌رده‌كه‌وێت روده‌دات‪ ،‬ل���ه‌م كاته‌ش���دا كه‌ژاڵ ئه‌م‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ نه‌بوو كه‌ ئه‌و ترس���ه‌ی‌ كامڵبوونی‌ كۆئه‌ندامی‌ زاوزێ‌ روده‌دات‪ .‬كه‌ توش���ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ بووه‌‪ .‬ناوبراو نهێنیه‌ الی‌ خۆی‌ هه‌ڵده‌گرێت تا كاتی‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا س���وڕی‌ مانگانه‌ دروس���ت ده‌ڵێت س���وڕی‌ مانگانه‌و كێشه‌كانی‌‌و شوكردنی‌‪ ،‬ئه‌‌و ده‌ڵێت‪ " ،‬یه‌كه‌م شه‌وی‌‬ ‫نه‌نكم له‌بیربه‌رێته‌وه‌"‪.‬‬

‫چه‌ندین كێشه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫هاوس���ه‌رگیرم ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ بی���رم الی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ بو كه‌ كچم یان ژن‪ ،‬هێنده‌ بیرم‬ ‫له‌یه‌كه‌م شه‌وی‌ ش���وكردنم نه‌بو‪ ،‬له‌و‬ ‫كاته‌ بیرم له‌وه‌ده‌كرده‌وه‌ ئه‌گه‌ر بوبێتم‬ ‫به‌ژن چی‌ به‌ماڵه‌وه‌ بڵێم؟ هه‌رچییه‌ك‬ ‫بڵێم ب���ڕوام پێناكه‌ن‪ ،‬خۆش���به‌ختانه‌‬ ‫دوات���ر بۆم ده‌ركه‌وت ك���ه‌ ئه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫روشانێكی‌ بچوك بووه‌و هیچی‌ تر"‪.‬‬ ‫له‌الی‌ خۆیه‌وه‌ س���ه‌رۆكی‌ توێژه‌رانی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ پێش���كه‌وتو‪ ،‬گواڵڵ���ه‌‬ ‫عه‌بدولقادر به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬بونی‌‬ ‫هۆشیاریی‌ سێكسی‌ له‌پرۆگرامی‌ خوێندن‬ ‫رێگه‌یه‌كی‌ باش���ه‌ ب���ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌ندین كێش���ه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬چونكه‌‬

‫نمونه‌ی‌ دوه‌میش ك���ه‌ ئه‌م توێژه‌ر‌ه‬ ‫ئاماژه‌ی‌ پێ���ده‌كات كچێكی‌ گه‌نج بوه‌‬ ‫ك���ه‌ په‌یوه‌ندی‌ خۆشه‌ویس���تی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كوڕێك هه‌بوه‌‪ ،‬دواتر سكی‌ لێ ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌م هۆی���ه‌وه‌ هاتۆته‌ ش���ه‌ڵته‌ره‌كان‪.‬‬ ‫ناوبراو ده‌ڵێت پاش قسه‌كردن له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و ئافره‌ت���ه‌‪‌ ،‬وتی‌‪" :‬م���ن هه‌رگیز‬ ‫ئه‌وه‌م نه‌زانیوه‌ كه‌ كه‌س���ێك په‌رده‌ی‌‬ ‫كچێنیشی‌ هه‌بێت ئه‌گه‌ری‌ دروستبوونی‌‬ ‫دوگیان���ی‌ لێده‌كرێ���ت‪ ،‬م���ن كچم زۆر‬ ‫س���ه‌یربو به‌المه‌وه‌ كه‌ پزیشك پێیوتم‬ ‫دوگیانی‌"‪.‬‬ ‫‌وه‌ك توێ���ژه‌ره‌وه‌كان باس���ی‌ لێوه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌سێك له‌قۆناغه‌كانی‌ خوێندندا‬ ‫هی���چ ش���اره‌زاییه‌كی‌ نه‌بێت له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و گۆڕاكارییانه‌ی‌ به‌س���ه‌ر جه‌سته‌ی‌‬ ‫خۆیدا دێ���ن‪ ،‬چۆن ده‌توانێت روبه‌روی‌‬ ‫ئه‌و كێش���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیان���ه‌ ببێته‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌هۆیانه‌وه‌ توش���ی‌ ده‌بێت‪ .‬بۆیه‌‬ ‫زۆرینه‌یان داواكارن هۆشیاری‌ سێكسی‌‬ ‫‌وه‌ك هه‌م���و الیه‌نه‌كانی‌ تر پێویس���ته‌‬ ‫بخرێته‌ ناو پڕۆگرامه‌كانی‌ خوێندنه‌وه‌و‬ ‫له‌دوا قۆناغه‌كانی‌ خوێندنی‌ بنه‌ڕه‌تیدا‬ ‫به‌فراوانی‌ بخوێنرێت‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫‪17‬‬

‫ژن ‌ه ئاواره‌یه‌ك ‌ی رۆژئاوا‪ :‬بیری‌ جلشۆره‌ ئۆتۆماتیكی‌‌و‬ ‫ناوماڵ ‌ه گه‌رمه‌كه‌ی‌ قامیشلۆم ده‌كه‌م‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫یه‌كێك له‌و شه‌ش كه‌سه‌ی‌ رۆژی‌ ‪12‬ی‌‬ ‫ئازاری‌ ‪ ،2004‬له‌شه‌ڕو پێكدادانه‌كه‌ی‌‬ ‫ناو یاریگای‌ قامیشلۆدا كوژرا‪ ،‬پیاوێكی‌‬ ‫خێزانداربوو به‌ناوی‌ محه‌مه‌د ئه‌مین‪،‬‬ ‫كه‌ ماوه‌ی‌ ‪ 3‬ساڵ بوو ژیانی‌ هاوسه‌ری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ زه‌كییه‌ كه‌ریم پێكهێنابوو‪.‬‬ ‫محه‌م����ه‌د خ����ۆی‌ رۆیش����ت‌و زه‌كییه‌ی‌‬ ‫به‌دوو منداڵه‌وه‌ له‌دوای‌ خۆی‌ جێهێش����ت‪.‬‬ ‫پاش تێپه‌ڕبوونی‌ ‪ 8‬س����اڵ‌و له‌رۆژی‌ ‪17‬ی‌‬ ‫ئاب����ی‌ ‪ ،2012‬به‌هۆی‌ تێكچوونی‌ ره‌وش����ی‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و سیاسیی‌ واڵته‌كه‌یانه‌وه‌ (سوریا)‪،‬‬ ‫زه‌كی����ه‌ به‌خ����ۆی‌‌و دوو منداڵه‌كه‌ی����ه‌وه‌‬ ‫رووده‌كه‌نه‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تانی‌ عێراق‌و‬ ‫له‌كه‌مپی‌ ئاواره‌كانی‌ عه‌ربه‌ت له‌س����لێمانی‌‬ ‫ده‌گیرسێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌یانییه‌ی‌ ك����ه‌ ئێمه‌ س����ه‌ردانی‌‬ ‫خێمه‌كه‌ی‌ زه‌كییه‌مان كرد‪ ،‬ئه‌و ده‌س����تی‌‬ ‫له‌ناو ته‌شتێك ئاوی‌ سارددا بوو خه‌ریكی‌‬ ‫شۆرینی‌ جلوبه‌رگه‌ چڵكنه‌كانی‌ خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫ب����وو‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ رۆژێك����ی‌ خۆره‌تاو بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێده‌چو ته‌زوی‌ س����ه‌رمای‌ ش����ه‌وی‌‬ ‫رابردو پله‌ی‌ گه‌رمیی‌ ئاوه‌كه‌ی‌ تا ئاس����تی‌‬ ‫به‌س����تن بردبێت‪ ،‬بۆیه‌ ناوبه‌ن����او زه‌كییه‌‬ ‫ده‌س����ته‌ ته‌زیوه‌كانی‌ له‌ناو ته‌شته‌ ئاوه‌كه‌‬ ‫ده‌رده‌هێناو ده‌یخس����ته‌ ناو كۆشیه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئاهێكی‌ گه‌رمی‌ به‌به‌ردا بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زه‌كییه‌‪ 40 ،‬س����اڵ‪ ،‬هه‌ردو منداڵه‌كه‌ی‌‬ ‫كچ����ن‌و به‌ناوه‌كان����ی‌ ئاهین‪ 12 ،‬س����اڵ‌و‬ ‫ئاری����ن‪ 11 ،‬س����اڵ‪ .‬ئه‌وان پێ����ش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاواره‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بن‪ ،‬ژیانێكی‌‬ ‫تا ڕاده‌یه‌ك ئاسوده‌یان هه‌بووه‌ (النیكه‌م‬ ‫به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی‌ ئێره‌)‪ ،‬چونكه‌‬ ‫زه‌كیی����ه‌ وه‌ك خ����ۆی‌ وت����ی‌ "رانه‌هاتووه‌‬ ‫له‌ناوه‌ڕاس����تی‌ وه‌رزی‌ س����ه‌رماو سۆڵه‌داو‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌‌و به‌ئاوی‌ س����ارد جل بش����وات"‪،‬‬ ‫خۆ گ����ه‌ر بیه‌وێت خۆی‌‌و منداڵه‌كانیش����ی‌‬ ‫خۆیان بش����ۆن‪ ،‬ئه‌وا تاك����ه‌ ئامێرێك بۆ‬ ‫ئاوگه‌رمك����ردن‪ ،‬زۆپای‌ ن����او خێمه‌كه‌یانه‌‬

‫رانه‌هاتووم‬ ‫له‌ناوه‌ڕاستی‌‬ ‫وه‌رزی‌ سه‌رماو‬ ‫سۆڵه‌داو‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌‌و‬ ‫به‌ئاوی‌ سارد‬ ‫جل بشۆم‬

‫هه‌ندێكجار بۆ‬ ‫ده‌ستكه‌وتنی‌ بڕێك‬ ‫پاره‌‪ ،‬به‌شێك‬ ‫له‌و خۆراكه‌‬ ‫ده‌فرۆشێته‌وه‌ كه‌‬ ‫وه‌ك یارمه‌تی‌‬ ‫پێیانده‌درێت‬

‫ژنێک له‌که‌مپی عه‌ربه‌ت خه‌ریکی جل هه‌ڵخستنه‌‬ ‫كه‌ له‌هه‌مانكاتدا سه‌رچاوه‌ی‌ چێشتلێنان‌و‬ ‫گه‌رمكردنه‌وه‌ی‌ ناو خێمه‌كه‌شه‌‪.‬‬ ‫كێشه‌ی‌ كه‌مئاویی‌‌و ئاوهێنان به‌ده‌به‌ی‌‬ ‫گه‌وره‌ له‌م وه‌رزی‌ س����ه‌رماو س����ۆڵه‌یه‌دا‪،‬‬ ‫گرفتی‌ تێكڕای‌ ژنانی‌ ن����او كه‌مپی‌ كاتیی‌‬ ‫ئاواره‌كانی‌ عه‌ربه‌ته‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێك له‌و ژنانه‌ی‌‬ ‫هاوشێوه‌ی‌ زه‌كییه‌ گرفتاربوون به‌ده‌ست‬ ‫بێئاویی����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌یان ب����ه‌دوو ده‌به‌ی‌‬ ‫گه‌وره‌وه‌ به‌دیار به‌لوعه‌یه‌كه‌وه‌ وه‌ستابوون‬

‫ئه‌وه‌ی‌ بژێوی‌ ژیانی‌ دابین بكات‪.‬‬ ‫كه‌ له‌تانكه‌رێكی‌ گه‌وره‌وه‌ ئاوی‌ بۆ ده‌هات‪ 1135 .‬كه‌س‪.‬‬ ‫ه����اوكات به‌پێی‌ وت����ه‌ی‌ عه‌تا محه‌مه‌د‪،‬‬ ‫ل����ه‌ڕووی‌ خزمه‌تگوزاری����ی‌ دیك����ه‌و‬ ‫تێكڕای‌ ئه‌و ژنانه‌ سكااڵی‌ ئه‌وه‌یان ده‌كرد‬ ‫توشی‌ پشت ئێش����ه‌ بوون به‌هۆی‌ هێنانی‌ پێداویستیی‌‌و خۆراكه‌وه‌‪ ،‬زه‌كییه‌ش وه‌كو به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ رێكخ����راوی‌ س����ی‌ دی‌ ئۆ‪،‬‬ ‫ئاو له‌دووریی‌ س����ه‌دان مه‌ت����ره‌وه‌ بۆ ناو تێك����ڕای‌ ژنانی‌ ناو كه‌مپه‌ك����ه‌ تاڕاده‌یه‌ك له‌ئێس����تادا ‪ 235‬هه‌زار ك����ه‌س له‌ئاواره‌ی‌‬ ‫ره‌زامه‌ندبوون‌و ته‌نانه‌ت باس����ی‌ له‌وه‌ كرد رۆژئاوا له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا ده‌ژین‪ ،‬له‌و‬ ‫خێمه‌كانیان‪.‬‬ ‫ژماره‌ی‌ ئاواره‌كانی‌ ن����او كامپی‌ كاتیی‌ ك����ه‌ هه‌ندێكجار بۆ ده‌س����تكه‌وتنی‌ بڕێك ژماره‌ی����ه‌ش ‪ 23‬هه‌زاریان به‌ر پارێزگای‌‬ ‫عه‌رب����ه‌ت له‌ئێس����تادا ‪ 410‬خێزان����ه‌ ك����ه‌ پاره‌‪ ،‬به‌ش����ێك له‌و خۆراكه‌ ده‌فرۆشێته‌وه‌ س����لێمانی‌ كه‌وتوون‌و دابه‌شبوون به‌سه‌ر‬ ‫پێكهات����ون له‌‪ 2035‬كه‌س‪ ،‬له‌و ژماره‌یه‌ش كه‌ وه‌ك یارمه‌ت����ی‌ پێیانده‌درێت‪ ،‬چونكه‌ ناوچه‌كانی‌ عه‌ربه‌ت‪ ،‬بازیان‪ ،‬سه‌یدسادق‪،‬‬ ‫زۆرینه‌یان ژن‌و منداڵن كه‌ ده‌گاته‌ نزیكه‌ی‌ ئێستا ئه‌و وه‌ك بێوه‌ژنێك‪ ،‬كه‌سی‌ نییه‌ بۆ پیره‌مه‌گ����رون‪ ،‬چه‌مچه‌م����اڵ‌و هه‌ندێ����ك‬

‫چوار ژن به‌تۆمه‌تی له‌شفرۆشی‪:‬‬ ‫چوار مانگه‌ به‌بێ سه‌ردانیكردن‬ ‫له‌زیندانین‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫چوار ژنی‌ به‌ره‌گه‌ز عه‌ره‌ب‬ ‫ماوه‌ی‌ چوار مانگه‌ به‌تۆمه‌تی‬ ‫له‌شفرۆشی له‌گرتوخانه‌ی‌ به‌شی‬ ‫گرتن‌و گواستنه‌وه‌ی‌ گه‌رمیان‬ ‫زیندانی كراون‪ ،‬به‌بێ ئه‌وه‌ی‌ هیچ‬ ‫كه‌سوكارێكیان سه‌ردانیان بكات‪،‬‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ ئاماژه‌یان‬ ‫به‌وه‌كرد نه‌ك كه‌سوكاره‌كانیان‬ ‫به‌ڵكو ته‌نها رێكخراوێكی ژنان‬ ‫سه‌ردانی كردون‪.‬‬ ‫ئه‌و چوار ژنه‌ كه‌ ناویان (ف‪.‬ص)‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 40‬ساڵ خاوه‌نی‌ پێنج منداڵه‌‪،‬‬ ‫(و‪.‬ر) ته‌مه‌ن ‪ 30‬ساڵ خاوه‌نی‌ چوار‬ ‫منداڵه‌‪( ،‬ز‪.‬ه) ته‌مه‌ن ‪ 24‬س����اڵ كه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ پارێزگای‌ رومادییه‌‪( ،‬ش‪.‬م)‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 29‬س����اڵ زۆر به‌گه‌رمی هاتنه‌‬ ‫پیری ئاوێن����ه‌وه‌و ئاماژه‌یان به‌وه‌كرد‬ ‫ك����ه‌ له‌رێگ����ه‌ی‌ رۆژنامه‌كه‌تانه‌وه‌ داوا‬ ‫ده‌كه‌ین‌و ده‌پاڕێینه‌وه‌ ئازادبكرێن بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی بچینه‌وه‌ نێو م����اڵ‌و منداڵ‌و‬ ‫خێزانی خۆمان‪.‬‬ ‫(ف‪.‬ص) ته‌م����ه‌ن ‪ 40‬س����اڵ ك����ه‌‬ ‫ره‌نگی ره‌ش هه‌ڵگه‌ڕابوو به‌غه‌مباری‌‌و‬ ‫نیگه‌رانیی����ه‌وه‌ بۆ ئاوێنه‌‌وتی "ماوه‌ی‌‬ ‫چوار مانگ����ه‌ له‌م زیندان����ه‌ تاریكه‌دا‬ ‫به‌بێ سه‌ردانیكردنمان هێڵراوینه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫دادگاش بانگهێشتی نه‌كردووین"‪.‬‬ ‫یه‌كێك����ی دیكه‌یان به‌ن����اوی (و‪.‬ر)‬ ‫ك����ه‌ به‌جه‌س����ته‌یه‌كی الوازو له‌نێ����و‬ ‫مه‌كس����ییه‌كی كاڵب����ووه‌دا س����ه‌ری‬ ‫خس����تبووه‌ خوارو قسه‌ی ده‌كرد‪ ،‬بۆ‬

‫هیچ رێكخراوێك‬ ‫نابینم‌و نه‌بینیوه‌‬ ‫سه‌ردانی‬ ‫گرتوخانه‌كان بكه‌ن‌و‬ ‫كار له‌هیچ كێشه‌یه‌كدا‬ ‫ناكه‌ن‌و ته‌نها‬ ‫سه‌رقاڵی حزبایه‌تی‌و‬ ‫پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫حزبه‌كانیانن‬ ‫ئاوێن����ه‌ روونیكرده‌وه‌و‌وتی "راس����ت ‌ه‬ ‫به‌هۆی كێشه‌یه‌كه‌وه‌ ده‌ستگیركراوین‬ ‫به‌اڵم توخ����وا داوا ده‌كه‌ین ئازادمان‬ ‫بكه‌ن‌و له‌ودیو س����نوری‌ كوردس����تان‬ ‫به‌ره‌اڵمان بك����ه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی بچینه‌وه‌‬ ‫نێو ماڵ‌و منداڵه‌كانمان چونكه‌ چوار‬

‫فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬

‫مانگه‌ منداڵه‌كانم نه‌بینیوه‌"‪.‬‬ ‫به‌رپرس����ی س����ه‌نته‌ری راگه‌یاندن‌و‬ ‫روناكبی����ری ژنان له‌كف����ری ئیكرامه‌‬ ‫غایب به‌مش����ێوه‌یه‌ باس����ی كێشه‌ی‬ ‫ئه‌و چ����وار ژنه‌ی‌ كردو ‌وت����ی "جگه‌‬ ‫له‌و چوار ژن����ه‌ پیاوێك به‌ناوی‌ (ف)‬ ‫به‌تۆمه‌تی بازرگانیكردنی له‌شفرۆشی‬ ‫به‌م ژنانه‌وه‌ ده‌ستگیركراوه‌و حوكمی‬ ‫یاسایی ده‌یگرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ه����ۆكاری‌ نه‌بردنیان بۆ‬ ‫الی دادوه‌رو ئازادنه‌كردن����ی ئه‌و ژنانه‌‬ ‫به‌رپرسه‌كه‌ی‌ راگه‌یاندن‌و روناكبیری‬ ‫ژنان‌وت����ی "به‌ڵ����ێ‌ براونه‌ته‌ به‌رده‌م‬ ‫دادوه‌رو پرسیاریش����مان ل����ه‌دادوه‌ر‬ ‫كردووه‌ ده‌ڵێت به‌م زوانه‌ به‌كه‌فاله‌ت‬ ‫ئازاد ده‌كرێن"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌رپرس����ه‌ی‌ س����ه‌نته‌ری‌‬ ‫ناوب����راو ره‌خنه‌ی‌ تون����دی له‌ته‌واوی‌‬ ‫رێكخراوه‌كانی گه‌رمیان‌و توندوتیژی‌و‬ ‫ماف����ی م����رۆڤ گرت‌و ده‌ڵێ����ت "هیچ‬ ‫رێكخراوێك نابینم‌و نه‌بینیوه‌ سه‌ردانی‬ ‫گرتوخان����ه‌كان بك����ه‌ن‌و كار له‌هی����چ‬ ‫كێش����ه‌یه‌كدا ناكه‌ن‌و ته‌نها سه‌رقاڵی‬ ‫حزبایه‌تی‌و پاراس����تنی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫حزبه‌كانیان����ن‌و ئه‌گه‌ر كێش����ه‌یه‌كی‬ ‫خۆی����ان هه‌بێ����ت به‌دوای����دا ده‌ڕۆن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ متمانه‌ی����ان الی خه‌ڵك نه‌ماوه‌و‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌"‪.‬‬ ‫شایه‌نی ئاماژه‌ بۆ كردنه‌ سه‌نته‌ری‌‬ ‫راگه‌یان����دن‌و روناكبی����ری ژن����ان‬ ‫له‌گه‌رمیاندا ناوێكی دیارو رێكخراوێكی‬ ‫چاالكه‌و له‌زۆربه‌ی كێشه‌كاندا سه‌ردانی‬ ‫كه‌س����ه‌كان‌و گرتوخان����ه‌و دادگاكان‬ ‫ده‌كات‌و كاری‌ له‌سه‌ر كردوون‪.‬‬

‫گه‌ڕه‌كی‌ ناو سلێمانی‌‪.‬‬ ‫بڕیاریش����ه‌ له‌كۆتایی‌ مانگ����ی‌ داهاتوو‬ ‫كامپێكی‌ هه‌میش����ه‌یی‌ له‌ناوچه‌ی‌ باریكه‌ی‌‬ ‫نزیك س����لێمانی‌ بۆ تێك����ڕای‌ ئاواره‌كانی‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌س����ه‌ر ستانداردی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫دروس����تبكرێت كه‌ ‪ 2300‬خێ����زان له‌خۆی‌‬ ‫ده‌گرێ����ت‌و هه‌مووی����ان له‌وێ‌ نیش����ته‌جێ‬ ‫بكرێن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ ئه‌وان دانی����ان به‌وه‌دا نا كه‌‬ ‫هه‌س����ت به‌ئاواره‌یی‌ ناكه‌ن لێ����ره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زه‌كییه‌و تێك����ڕای‌ زه‌كییه‌كان����ی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫ناو ئاواره‌كانی‌ كوردانی‌ خۆرئاوا‪ ،‬هێش����تا‬ ‫ده‌خ����وازن رۆژێك ئارام����ی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫واڵته‌كه‌یان‌و بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ زێدی‌ خۆیان‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ وه‌ك خۆی‌ وتی‌‪" ،‬ل����ه‌م وه‌رزی‌‬ ‫س����ه‌رماو س����ۆڵه‌یه‌دا‪ ،‬بی����ری‌ جلش����ۆره‌‬ ‫ئۆتۆماتیكی‌‌و ناوماڵه‌ گه‌رمه‌كه‌ی‌ قامیشلۆ‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬

‫بۆ ماره‌بڕینی ژنی دووه‌م‪،‬‬ ‫هاواڵتیان رووده‌كه‌ن ‌ه‬ ‫دادگاكانی مه‌خمور‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌دادگاكانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستاندا به‌ئاسانی‌ رێگه‌ به‌ماره‌بڕینی‬ ‫ژنی دووه‌م نادرێت‪ ،‬هه‌ندێك له‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت ژنی دووه‌م بهێنن‪،‬‬ ‫رووده‌كه‌نه‌ مه‌خمورو له‌وێ ئه‌و كاره‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌ له‌ناوچه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫عێراقدا یاسای باری كه‌سێتی هێشتا‬ ‫هه‌موارنه‌كراوه‌ته‌وه‌‪ .‬پارێزه‌رێكیش جه‌خت‬ ‫له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ "هه‌ركه‌سێك به‌بێ‬ ‫ئاگاداری‌ دادگا ژنی‌ دووه‌م ماره‌بكات‪،‬‬ ‫دادگا ده‌توانێت فه‌رمانی ده‌ستگیركردنی‬ ‫بۆ ده‌ربكات"‪.‬‬ ‫یه‌كێ����ك ل����ه‌و هاواڵتیان����ه‌ی س����ۆران‬ ‫كه‌‌ویس����تویه‌تی ژن����ی دووه‌م له‌س����ۆران‬ ‫م����اره‌ ببڕێت‪ ،‬ن����اوی ئیبراهیم محه‌مه‌ده‌و‬ ‫له‌لێدوانێك����دا به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یان����د‪،‬‬ ‫"په‌یوه‌ندی����م به‌پارێزه‌رێك����ه‌وه‌ كردو‌وتم‬ ‫ده‌مه‌وێت ژن����ی دووه‌م ماره‌ببڕم‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی بۆی باسكردم رێوشوێنه‌كان‬ ‫قورس����بوون‌و سه‌ردانی دادگای سۆرانیشم‬ ‫ك����رد‪ ،‬به‌اڵم به‌ه����ۆی چه‌ن����د گرفتێكه‌وه‌‬ ‫پێیانڕاگه‌یاندم ك����ه‌ ناتوانیت ژنی دووه‌م‬ ‫ماره‌ ببڕیت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵێك مه‌رج‬ ‫هه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و هاواڵتییه‌ له‌قس����ه‌كانیدا ده‌ركه‌وت‬ ‫كه‌ دواجار روویكردوه‌ته‌ دادگای مه‌خمورو‬ ‫ل����ه‌وێ به‌بێ هیچ گرفتێ����ك كاروباره‌كانی‬ ‫رایی كردووه‌‪.‬‬ ‫ه����اوكات ئه‌ن����وه‌ر غ����ازی یه‌كێكی‌ تره‌‬ ‫له‌وان����ه‌ی‌ هه‌م����ان رێگ����ه‌ی‌ ئیبراهیم����ی‌‬ ‫گرتوه‌ته‌ به‌رو ده‌ڵێ����ت "من كاتێك زانیم‬

‫ئه‌گه‌ر به‌بێ مۆڵه‌تی‬ ‫دادگا‪ ،‬ژنی دووه‌م‬ ‫ماره‌بكرێت‌و له‌و حاڵه‌ته‌دا‬ ‫له‌الیه‌ن ژنی یه‌كه‌مه‌و‌ه‬ ‫سكااڵ تۆماربكرێت‬ ‫دژی‌ پیاوه‌كه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫دادگا فه‌رمانی گرتن بۆ‬ ‫پیاوه‌كه‌ ده‌رده‌كات‬

‫ناهێڵن ژنی دووه‌م ماره‌بكرێت هه‌تا چه‌ند‬ ‫مه‌رجێكت نه‌بن‪ ،‬بێ هیچ دوودڵیه‌ك خۆم‬ ‫گه‌یان����ده‌ دادگای مه‌خم����ورو ژنی دووه‌مم‬ ‫ماره‌ بڕی"‪.‬‬ ‫تا ئێستا له‌ده‌ڤه‌ری سۆران ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر هاواڵتی روویانكردۆته‌ دادگای‌ مه‌خمور‬ ‫بۆ هه‌مان مه‌به‌ست‌و له‌وێ كاری ماره‌بڕینی‬ ‫ژنی دووه‌میان ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬ ‫له‌الی����ه‌ن خۆی����ه‌وه‌ پارێزه‌ر حه‌س����ه‌ن‬ ‫مس����ته‌فا‪ ،‬له‌لێدوانێكدا ه����ۆكاری‌ چوونی‌‬ ‫ئه‌و هاواڵتیانه‌ی‌ بۆ مه‌خم����ور گه‌ڕانده‌وه‌‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ ئه‌نجامدان����ی‌ كارێكی‌‬ ‫له‌وش����ێوه‌یه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان‌وه‌ك‬ ‫"ت����اوان داده‌نرێ����ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر كه‌س����ێكیش‬

‫بیه‌وێ����ت كارێكی‌ له‌وش����ێوه‌یه‌ بكات ئه‌وا‬ ‫به‌چه‌ن����د مه‌رجێك ڕێگه‌ به‌ماره‌بڕینی ژنی‬ ‫دووه‌م ده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم له‌عێراقدا یاس����ای‬ ‫ب����اری كه‌س����ێتی هه‌موارنه‌كراوه‌ت����ه‌وه‌‌و‬ ‫ڕێگه‌ به‌فره‌ژن����ی ده‌درێت هه‌ر‌وه‌كو جاری‬ ‫جاران"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان له‌ساڵی‬ ‫‪ 2008‬یاس����ای باری كه‌سیه‌تی له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تاندا به‌ژماره‌ ‪15‬ی س����اڵی‌ ‪2008‬‬ ‫هه‌مواركردۆته‌وه‌و له‌ئێس����تا ئه‌و یاس����ایه‌‬ ‫له‌هه‌رێم كاری‌ پێده‌كرێت‪ ،‬به‌پێی‌ ناوه‌ڕۆكی‌‬ ‫ئه‌م یاسایه‌ش فره‌ژنی‌ قه‌ده‌غه‌یه‌‪ ،‬مه‌گه‌ر‬ ‫له‌هه‌ندێك حاڵه‌تدا نه‌بێت‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌مه‌رجه‌ س����ه‌ره‌كییه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫یاسایه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌بێت ژنی یه‌كه‌م رازی‬ ‫بێت‌و پش����كنینی پزیشكیش بیسه‌لمێنێت‬ ‫ك����ه‌ ژنی‌ یه‌كه‌م كێش����ه‌ی هه‌ی����ه‌و چه‌ند‬ ‫شتێكی دیكه‌شی خستۆته‌ڕوو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫دووانه‌ سه‌ره‌كیترینیانن‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر به‌گوێره‌ی‌ یاس����اكه‌ ئه‌گه‌ر به‌بێ‬ ‫مۆڵه‌تی دادگا‪ ،‬ژن����ی دووه‌م ماره‌بكرێت‌و‬ ‫له‌و حاڵه‌ته‌دا له‌الیه‌ن ژنی یه‌كه‌مه‌وه‌ سكااڵ‬ ‫تۆماربكرێ����ت دژی‌ پیاوه‌ك����ه‌‪ ،‬ئه‌وا دادگا‬ ‫فه‌رمان����ی گرتن بۆ پیاوه‌ك����ه‌ ده‌رده‌كات‌و‬ ‫‌وه‌كو كه‌س����ێكی تاوانبار مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌كرێت‌و په‌نجه‌مۆری لێوه‌رده‌گیرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌هیچ شێوه‌یه‌ك مامۆستایانی‬ ‫ئاینییش ناتوانن به‌بێ ئاگاداری‌ پێشوه‌ختی‌‬ ‫دادگا‪ ،‬ژن����ی دووه‌م له‌هی����چ كه‌س����ێك‬ ‫ماره‌بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ له‌ساڵی ‪‌2013‬وه‌زاره‌تی‬ ‫ئه‌وقاف رێنماییه‌كی بۆ سه‌رجه‌م مه‌الكان‬ ‫باڵوكردۆته‌وه‌ كه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بۆیان‬ ‫نییه‌ ژنی دووه‌م له‌پی����او ماره‌بكه‌ن هه‌تا‬ ‫له‌دادگا كاروباره‌كانی ته‌واو ده‌كات‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫رۆژنامه‌نوسیی‪ ..‬په‌یژه‌یه‌ک بۆ چوونه‌ په‌رله‌مان‬ ‫ ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬

‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫پاییزی ڕابردووی‬ ‫په‌رله‌ماندا ئه‌و‬ ‫کاندیدانه‌ی پێشتر‬ ‫له‌سه‌ر شاشه‌کان‬ ‫بوون‪ ،‬زۆربه‌یان‬ ‫بردنه‌وه‌یان‬ ‫مسۆگه‌ر کرد‬

‫دوای ئه‌وه‌ی له‌هه‌ڵبژاردنی پێشوی‬ ‫په‌رله‌مانی کوردستاندا ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆر رۆژنامه‌نووس سه‌رکه‌وتن‌و بوونه‌‬ ‫په‌رله‌مانتار‪ ،‬بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق له‌لیستی کاندیدی حیزبه‌کاندا‬ ‫ناوی ژماره‌یه‌کی زۆر له‌رۆژنامه‌نووس‬ ‫ده‌بینرێت‪ .‬مامۆستایه‌کی زانکۆش‬ ‫ره‌تیده‌کاته‌وه‌ که‌ کاندیدبوون‬ ‫به‌خششکردن بێت به‌ڵکو "زیادکردنی‬ ‫ئه‌رک‌و به‌رپرسیارێتییه‌"‪.‬‬

‫له‌دوای ڕاپه‌ڕینه‌که‌ی به‌هاری ‪1991‬و‬ ‫دامه‌زراندن���ی په‌رله‌مان���ی هه‌رێم���ی‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬ئه‌ندامه‌کان���ی خول���ی‬ ‫یه‌که‌م���ی په‌رله‌م���ان‪ ،‬به‌ش���ی زۆریان‬ ‫پێشمه‌رگه‌کانی ناو حیزبه‌ شۆڕشگێڕه‌‬ ‫کوردییه‌کان���ی دوێنێ بوون‪ .‬حیزبه‌کان‬ ‫له‌کاتی دابه‌زینیان له‌شاخه‌وه‌ بۆ شار‪،‬‬ ‫ڕه‌نگه‌ وه‌ک پاداشتێک ئه‌و که‌سانه‌یان‬ ‫کردبێته‌ په‌رله‌مانتار‪ ،‬یاخود که‌س���ێکی‬ ‫دیکه‌یان شک نه‌بردبێت‪ .‬دوای نزیکه‌ی بینای په‌رله‌مانی کوردستان فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫دوو ده‌یه‌ ل���ه‌و مێ���ژووه‌و گۆڕانی زۆر‬ ‫ش���ت له‌م هه‌رێمه‌دا‪ ،‬ئێس���تا زۆرترین به‌ش���ێوازی جۆراوج���ۆر ش���اره‌زاییان پردێکی په‌یوه‌ن���دی به‌رده‌وامن له‌گه‌ڵ میدیایی���ان هه‌یه‌‪ ،‬به‌س���ه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫کاندیده‌کان���ی حیزب���ه‌کان‪ ،‬له‌ب���ری هه‌بوو‪ ،‬نه‌گه‌یشتنه‌ ته‌الره‌ دڵگیره‌که‌ی خه‌م‌و مه‌ینه‌تییه‌کانی خه‌ڵکدا‪ ،‬هه‌روه‌ها بتوان���ن ده‌نگێک���ی زۆر کۆبکه‌ن���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫پاڵه‌وانه‌کانی داستانه‌ پێشمه‌رگه‌ییه‌کان‪ ،‬په‌رله‌مان‪ .‬ئه‌مه‌ش وایک���ردووه‌ که‌ بۆ ئاگای���ان له‌بڕی���اره‌ سیاس���ییه‌کانی من ئومێد ده‌خوازم به‌ش���داریپێکردن‌و‬ ‫رۆژنامه‌نووس���ان‬ ‫بریتین له‌رۆژنامه‌نووسان‌و بێژه‌ره‌کان‌و هه‌ڵبژاردنه‌کان���ی داهاتووی په‌رله‌مانی الیه‌نه‌کانیش هه‌یه‌‪ ،‬کۆنتاکتیان له‌گه‌ڵ به‌کاندیدبوون���ی‬ ‫مامۆستاکانی ڕاگه‌یاندن‪ .‬واته‌ ئه‌وانه‌ی عێراق لیس���تی کاندیده‌کان‪ ،‬تژی بێت خه‌ڵکدا هه‌یه‌‪ ،‬ده‌رده‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان به‌ئامانجی یه‌که‌میان بێت"‪.‬‬ ‫ده‌وترێ���ت له‌ناخ���ی هه‌م���وو‬ ‫ده‌ناس���ن‌و ده‌توانن باشتر چاره‌سه‌ریان‬ ‫له‌شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆنه‌کان ده‌رده‌که‌ون‌و له‌رۆژنامه‌نووس‌و میدیاکاران‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌م دیارده‌یه‌و پرسیاری بک���ه‌ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی رۆژنامه‌نووس���یی رۆژنامه‌نووس���ێکدا په‌رله‌مانتارێک���ی‬ ‫به‌رده‌وام له‌به‌رچاوی خه‌ڵکین‪.‬‬ ‫ده‌توانی���ن بڵێی���ن ئ���ه‌م دیارده‌ی���ه‌ ئه‌وه‌ی ت���ا چه‌ند ئ���ه‌م گرنگیپێدانه‌ی کایه‌یه‌که‌ گوزارش���ت له‌کۆی کایه‌کانی خه‌وت���و هه‌یه‌‪ .‬له‌ئێس���تادا به‌ش���ێک‬ ‫له‌ئ���ه‌وان ده‌یانه‌وێت زۆرترین چاالکیی‌و‬ ‫به‌رۆژنامه‌نووس���ان‌و کۆمه‌ڵگا ده‌کات"‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌کان���ی پایی���زی ڕابردووی حیزب���ه‌کان‬ ‫ب���ه‌اڵم دکت���ۆر هه‌ڤ���اڵ به‌گومان���ه‌ ده‌رکه‌وتنی���ان هه‌بێ���ت ت���ا بوون���ی‬ ‫په‌رله‌مان���دا به‌ڕوونی ده‌رک���ه‌وت‪ .‬ئه‌و کاندیدکردنیان ئاس���اییه‌‪ ،‬مامۆس���تای‬ ‫کاندیدانه‌ی پێش���تر له‌سه‌ر شاشه‌کان زانکۆ به‌ش���ی راگه‌یاندن‪ ،‬دکتۆر هه‌ڤاڵ له‌وه‌ی حیزبه‌کان له‌م گۆش���ه‌نیگایه‌وه‌ ناوی خۆی���ان له‌لیس���تی کاندیده‌کانی‬ ‫بوون‪ ،‬زۆربه‌یان بردنه‌وه‌یان مس���ۆگه‌ر ئه‌بوبه‌ک���ر به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‪" :‬ئه‌م له‌رۆژنامه‌نووس���یان ڕوانیبێ���ت‪" ،‬به‌اڵم حیزبه‌کاندا بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی داهاتوو‬ ‫ک���ردو بوون���ه‌ ئه‌ن���دام په‌رله‌م���ان‪ ،‬دیارده‌ی���ه‌ تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ ئاس���اییه‌ که‌ به‌ش���ێکی زۆری ئه‌مه‌ ل���ه‌وه‌وه‌ هاتووه‌ مس���ۆگه‌ر بکه‌ن‪ .‬هۆکاری ئه‌م هه‌ڵپه‌یه‌‬ ‫له‌کاتێکدا چه‌ندی���ن کاندیدی دیکه‌ که‌ ئه‌و بڕوای���ه‌ هه‌بێت‪ ،‬رۆژنامه‌نووس���ان پێیانوایه‌ م���ادام ئه‌مان���ه‌ ده‌رکه‌وتنی بۆ بوون به‌په‌رله‌مانتار‌ ره‌نگه‌ به‌شێکی‬

‫زۆری په‌یوه‌ندی ب���ه‌و موچه‌ زۆرو نازو‬ ‫نیعمه‌ت���ه‌وه‌ هه‌بێت ک���ه‌ په‌رله‌مانتاران‬ ‫تێیده‌که‌ون‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌بۆچوونی هه‌ڤاڵ‬ ‫ئه‌بوبه‌کر که‌ خۆی س���ه‌رۆک لیس���تی‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان���ه‌ ب���ۆ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای س���لێمانی‪ ،‬ئه‌وانه‌ی ده‌چنه‌‬ ‫ئه‌و پێگانه‌وه‌و ده‌بنه‌ نوێنه‌ری خه‌ڵک‪،‬‬ ‫ئه‌رکی���ان قورس���تر ده‌بێ���ت‌ "ئه‌م���ه‌‬ ‫پاداشتکردنی که‌س نییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ ئه‌رکێکی‬ ‫زیاتر خستنه‌ س���ه‌ر کۆمه‌ڵه‌ که‌سێکه‌‪،‬‬ ‫که‌ ئه‌بێت بڕوای وابێت ئه‌گه‌ر ئێس���تا‬ ‫کیلۆیه‌ک���ی به‌کۆڵه‌وه‌ بێ���ت‪ ،‬له‌مه‌ودوا‬ ‫س���ه‌د ته‌نی به‌کۆڵه‌وه‌ ده‌بێ���ت‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌رک‌و به‌رپرسیارێتییه‌‪ ،‬نه‌ک به‌خشش‌و‬ ‫پێزانین له‌الیه‌ن هیچ الیه‌که‌وه"‌‪.‬‬ ‫گ���ه‌ر دی���ارده‌ی کاندیدکردن���ی‬ ‫رۆژنامه‌نووسان‌و ئه‌وانه‌ی زۆرترین جار‬ ‫له‌سه‌ر شاشه‌کان ده‌بینرێن‪ ،‬له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫له‌بازنه‌یه‌ک���ی بچوک���دا بووبێت‌و چه‌ند‬ ‫حیزبێکی ک���ه‌م پێیهه‌ڵس���ابێتن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫له‌لیستی کاندیده‌کانی ئه‌و هه‌ڵبژاردنانه‌ی‬ ‫له‌چه‌ن���د مانگ���ی داهات���وودا له‌هه‌رێم‌‬ ‫به‌رێوه‌ده‌چێ���ت‪ ،‬بازنه‌که‌ فراوانتربووه‌و‬ ‫زۆرینه‌ی حیزبه‌کان بڕوایان به‌وه‌ هێناوه‌‬ ‫که‌ ئه‌م���ه‌ گه‌مه‌یه‌کی باش���ه‌و زۆرترین‬ ‫سودی ده‌بێت بۆیان‪.‬‬ ‫ئایا وه‌ک چۆن په‌رله‌مانی ئێس���تای‬ ‫کوردس���تان به‌ش���ی دامه‌زراندن���ی‬ ‫رۆژنامه‌ی���ه‌ک یاخ���ود که‌ناڵێک���ی‬ ‫ته‌له‌فزیۆن���ی رۆژنامه‌نووس���ی تێدایه‌‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‌ په‌رله‌مان���ی عێراقیش‬ ‫ده‌بێت���ه‌ الن���ه‌ی رۆژنامه‌نووس���ان؟‬ ‫یاخ���ود ئ���ه‌م ج���ۆره‌ له‌کاندیدک���ردن‬ ‫شکس���تده‌هێنێت‌و له‌هه‌ڵبژارد‌نه‌کان���ی‬ ‫ئاینده‌دا که‌مترین راگه‌یاندنکار ده‌بینین‬ ‫له‌لیس���ته‌کاندا؟ وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره‌‬ ‫له‌مانگ���ی ئای���ارداو دوای راگه‌یاندنی‬ ‫ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌یزانین‪.‬‬

‫له‌یه‌كه‌م هه‌نگاودا‪ ،‬پارله‌مانتارانی‌ گۆڕان جیاواز نه‌بوون‬ ‫ كامیل عومه‌ر‬ ‫پارله‌مانتاران���ی‌‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی‌‬ ‫خولی‌ راب���ردووی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬هه‌ڵه‌و‬ ‫كه‌موكوڕی���ی‌‌و ملمالن���ێ‌و كێش���ه‌‌و‬ ‫گیروگرفتیان زۆر هه‌بوو‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫پارله‌مانتاران���ی‌ پێش���ووی‌ گۆڕان‬ ‫راس���ته‌وخۆ هه‌ڵنه‌بژێردراب���وون‌و‬ ‫ده‌نگدراب���وو به‌لیس���ته‌كه‌یان نه‌ك‬ ‫به‌خۆیان‌و به‌ڵێنی‌ زۆر گه‌وره‌شیان‬ ‫به‌ده‌نگده‌ره‌كانی���ان نه‌دابوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫الیه‌نی‌ چاك‌و ده‌ستكه‌وتی‌ باشیان‬ ‫زۆر بوو‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پارله‌مانتاران���ه‌ له‌یه‌ك���ه‌م‬ ‫به‌ره‌تكردن���ه‌و‌هی‌‬ ‫هه‌نگاویان���دا‬ ‫وه‌رگرتن���ی‌ ئۆتۆمبیل���ی‌ گرانبه‌ها‌و‬ ‫مۆدیل ب���ه‌رز‪ ،‬جیاوازییان له‌نێوان‬ ‫خۆیان‌و پارله‌مانت���اره‌ هاوڕێكانیان‬ ‫له‌فراكسیۆنه‌كانی‌ تری‌ هه‌مان خول‬ ‫پێش���اندا‪ .‬هێڵێك���ی‌ جیاكه‌ره‌ویان‬

‫له‌نێ���وان خۆی���ان پارله‌مانتاران���ی‌‬ ‫خوله‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫پێشووتر دروستكرد‪ .‬بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫ده‌نگ���ی‌ "نا"ی���ان به‌رزك���رده‌وه‌‌و‬ ‫به‌ده‌نگده‌ره‌كانی‌ خۆیان وت‪ :‬ئێمه‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ راسته‌قین ‌هی‌ ئێوه‌ین‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاران���ی‌ ئ���ه‌م خول���ه‌ش‬ ‫راس���ته‌وخۆ ده‌نگ���ی‌ خه‌ڵكی���ان‬ ‫وه‌رگرت���ووه‌‌و به‌ڵێنی‌ گه‌وره‌ش���یان‬ ‫به‌خه‌ڵك���دا‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌یه‌ك���ه‌م‬ ‫هه‌نگاویان���دا هی���چ جیاوازییه‌كیان‬ ‫له‌پارله‌مانتارانی‌ فراكس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫ت���ر پێش���ان ن���ه‌دا‪ .‬بێده‌نگبوون‌و‬ ‫بێهه‌ڵوێستبوونیان له‌كۆنه‌بوونه‌و‌هی‌‬ ‫پارله‌م���ان‪ ،‬ئ���ه‌و په‌یام��� ‌هی‌ پ���ێ‌‬ ‫گه‌یاندین‪ ،‬كه‌ ئه‌مانیش هه‌تا حیزب‬ ‫ئیعازیان نه‌داتێ‌ ده‌نگ‌و قسه‌یه‌كی‌‬ ‫جیاوازیان نی���ه‌‪( .‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫پێش���تر ره‌خنه‌یان له‌به‌حزبیكردنی‌‬ ‫پارله‌مان له‌الیه‌ن پارتی‌‌و یه‌كێتیه‌وه‌‬

‫ده‌گرت)‪.‬‬ ‫رازیبوون به‌هه‌ژموونی‌ حیزب له‌ژێر‬ ‫هه‌ر پاس���اوێكدا‪ ،‬گومان‌و نیشان ‌هی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ له‌س���ه‌ر راس���تگۆیی‌ ئه‌م‬ ‫پارله‌مانتارانه‌‌و فراكس���یۆنه‌كه‌یان‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌و‌هی‌‬ ‫دروس���تده‌كات‪،‬‬ ‫پارله‌مان ده‌سه‌اڵتێكی‌ سه‌ربه‌خۆیه‌‌و‬ ‫چاودێریش���ه‌ به‌س���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫جێبه‌جێكردن���ه‌وه‌‌و ناب���ێ‌ هی���چ‬ ‫كه‌مته‌رخه‌می���ی‌‌و چاوپۆش���یه‌ك‬ ‫بنوێن���ن‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر بڕی���ار بێ���ت‪،‬‬ ‫هه‌رسێ‌ ده‌س���ه‌اڵته‌ك ‌هی‌ دادوه‌ری‌‌و‬ ‫یاس���ادانان‬ ‫جێبه‌جیك���ردن‌و‬ ‫(پارله‌مان) لێكجیابكرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتارانی‌ ئه‌م خوله‌‪ ،‬له‌یه‌كه‌م‬ ‫هه‌نگاویان���دا‪ ،‬نه‌یانتوان���ی‌ خۆیان‬ ‫رابگرن له‌وه‌رگرتنی‌ مووچ ‌هی‌ س���ێ‌‬ ‫مانگ���ی‌ بێ‌ ده‌وام كه‌ به‌پێی‌ هه‌موو‬ ‫پێ���وه‌ره‌ ئاینی���ی‌‌و ئه‌خالقیه‌كان‪،‬‬ ‫وه‌رگرتنی‌ ه���ه‌ر به‌رامبه‌رێك (بڕه‌‬

‫پاره‌یه‌ك) بێ‌ كاركردن‌و ماندووبوون‪،‬‬ ‫نادروس���ت‌و ناڕه‌وای���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌الی���ه‌ن پارله‌مانتارانه‌وه‌ كه‌ ده‌بێ‌‬ ‫چاودێرب���ن به‌س���ه‌ر ئ���ه‌م ج���ۆره‌‬ ‫ناڕه‌وایه‌تیانه‌ كه‌ چه‌ندین س���اڵه‌ بۆ‬ ‫ب���ێ‌ ئیراده‌كردنی‌ خه‌ڵ���ك له‌الیه‌ن‬ ‫هێزه‌ حكومڕانه‌كانی‌ كوردستانه‌وه‌‬ ‫دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫قس���ه‌كردنی‌ ئێم���ه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫پارله‌مانتارانی‌ فراكس���یۆنی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫ل���ه‌وه‌وه‌ س���ه‌رچاو‌هی‌ گرت���ووه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌خول���ی‌ راب���ردوودا له‌الیه‌ن‬ ‫جیاوازیم���ان‬ ‫هاوڕێكانیان���ه‌وه‌‬ ‫بینیووه‌‌و به‌پێی‌ به‌ڵێنه‌كانیشیان كه‌‬ ‫به‌خه‌ڵكی���ان داوه‌‪ ،‬ده‌بوو جیاوازتر‬ ‫بوونایه‌‪ .‬هه‌ربۆیه‌ش قسه‌مان له‌سه‌ر‬ ‫پارله‌مانتاری‌ فراكس���یۆنه‌كانی‌ تر‬ ‫نیه‌‪ ،‬كه‌ پێشتر هه‌موو ئه‌و شتانه‌یان‬ ‫قبوڵك���ردووه‌‌و چاوه‌ڕێ���ی‌ هی���چ‬ ‫جیاوازییه‌كیشمان لێنه‌كردوون‪.‬‬

‫رازیبوون به‌هه‌ژموونی‌‬ ‫حیزب له‌ژێر هه‌ر‬ ‫پاساوێكدا‪ ،‬گومان‌و‬ ‫نیشان ‌هی‌ گه‌وره‌‬ ‫له‌سه‌ر راستگۆیی‌‬ ‫ئه‌م پارله‌مانتارانه‌‌و‬ ‫فراكسیۆنه‌كه‌یان‬ ‫دروستده‌كات‬

‫ی كوالنده‌وه‌‬ ‫ی تر حه‌مه‌ ‌ی مه‌ال قادر برینه‌كان ‌‬ ‫جارێك ‌‬ ‫ به‌رزانی‌ حاجی‌ ئیبراهیمی‌ چه‌رمه‌گا نه‌ك���رد‪ ،‬بۆیه‌ دڵنیاش���ت ده‌كه‌م قه‌ت‬ ‫له‌قه‌رز نه‌ترساوین!‬ ‫‪ -4‬ئه‌م نوسین‌و روونكردنه‌وه‌یه‌مان بۆ‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ كه‌ناڵی‌ (زاگرۆس)‬ ‫حه‌مه‌ی‌ مه‌ال قادر كه‌ باسی‌ له‌وێزگ ‌هی‌ پاكانه‌ نیه‌‪ ،‬پێتوابیت ئه‌ترس���ین مادام‬ ‫ژیان���ی‌ خۆی‌ ده‌كرد په‌نجه‌ی‌ خس���ته‌ تۆ باسی‌ (ئه‌سڵی‌) مه‌سه‌له‌كه‌ت نه‌كرد‬ ‫س���ه‌ر چه‌ند برینێك كه‌ نه‌ده‌بوو خۆی‌ ئه‌وا من ناچارم له‌م نوس���ینه‌دا باسی‌‬ ‫له‌ق���ه‌ره‌ی‌ ئه‌و باس���ه‌ بدای���ه‌و خۆیی‌ بكه‌م هه‌تاوه‌كو تۆ‌و ئه‌مس���الت مێژوو‬ ‫نه‌ش���یوێنن‪ ،‬الی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫بكردایه‌ به‌و برینانه‌دا‪.‬‬ ‫‪ -1‬ئه‌گه‌ر حه‌قایه‌تخوانی‌ ئه‌وه‌ شتێكی‌ ئاشكرایه‌ كه‌ شۆڕشی‌ كورد كرا یه‌كه‌م‬ ‫ی هه‌موو شتێك ته‌ق���ه‌ له‌ده‌ربه‌ندی‌ بازی���ان به‌قیاده‌ی‌‬ ‫تره‌و هه‌قی‌ خۆته‌ باس ‌‬ ‫(حاج���ی‌ ئیبراهی���م)و خه‌ڵكانی‌ ترو‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆت بگێڕیته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬ئه‌گه‌ر باسی‌ مێژوو ده‌كه‌یت‌وه‌كو كه‌س���وكاری‌ ئه‌و بوون‪ .‬له‌و پێناوه‌شدا‬ ‫ی باس���ی‌ بك���ه‌و راس���تییه‌كان قوربانی‌ زۆرماندا!‬ ‫خ���ۆ ‌‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ زۆربه‌ی‌ س���ه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫مه‌شێوێنه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬هیچ پێویستی‌ نه‌ده‌كرد جارێكی‌ كورد هه‌ر ئاگاشیان له‌هه‌ڵگیرسانی‌ ئه‌و‬ ‫تر ده‌ست بخه‌یته‌ س���ه‌ر ئه‌و برینانه‌و شۆڕشه‌ نه‌بوو كه‌ پێیده‌ڵێن (شۆڕشی‌‬ ‫بیانكولێنیت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ هیج په‌یوه‌س���ت ئه‌یلول) هه‌تاوه‌كو ئێس���تاش له‌بۆنه‌و‬ ‫نه‌بوو به‌چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ت یادكردنه‌وه‌ی‌ شۆڕش���ی‌ ئه‌یلولدا پێتان‬ ‫به‌وه‌كرد كه‌ (عومه‌ر ش���ه‌ریف‌و ملكۆو له‌نگه‌ باس���ی‌ ئه‌و كه‌س���ایه‌تیه‌ بكه‌ن‬ ‫س���یامه‌ند) درانه‌ حاج���ی‌ ئیبراهیمی‌ كه‌ له‌هه‌ڵگیرس���انی‌ شۆڕشدا ده‌ورێكی‌‬ ‫چه‌رمه‌گاو كوش���تنی‌‪ ،‬له‌قسه‌كاندا كه‌ پێشه‌نگی‌ هه‌بوو مێژوو شایه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫گوای���ا ئه‌وانیش كه‌س���ێكیان گیراوه‌‪ ،‬بۆ ده‌دات!؟‬ ‫ل���ه‌دوای‌ ئ���ه‌وه‌ش له‌ناوچه‌ی‌ چه‌می‌‬ ‫ئیتر هیچ ڕوونكردنه‌وه‌یه‌كت به‌ڕاستی‌‌و‬ ‫دروستی‌ كاره‌ساته‌كه‌ نه‌داو راستیه‌كانت ڕێزان‪ ،‬حاجی‌ ئیبراهیم‌و كه‌سوكاره‌كه‌ی‌‬ ‫بۆ خه‌ڵكانی‌ به‌ش���ه‌ره‌فی‌ كوردس���تان پشت‌وپه‌نای شۆڕش بوون‪ ،‬كه‌ ناكۆكی‌‬ ‫شێواندو ئاماژه‌ت به‌دروستی‌ بابه‌ته‌كه‌ كه‌وته‌ نێوان (بارزانی‌‌و باڵی‌ مه‌كته‌بی‌‬

‫سیاس���ی‌) بارزانی‌‌وای‌ هه‌س���تكرد كه‌‬ ‫حاجی‌ ئیبراهیم پش���ت‌و په‌نایانه‌ بۆی ‌ه‬ ‫به‌قورس���ایی‌ كه‌وتن���ه‌ دژایه‌تیكردنی‌‬ ‫ئه‌و كات���ه‌ی باڵی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫له‌هه‌مه‌دان گه‌ڕانه‌وه‌‪ ،‬بارزانی‌‌ویس���تی‌‬ ‫بیانكوژێت ئ���ه‌وان خۆیان گه‌یانده‌ الی‌‬ ‫حاجی‌ ئیبراهیم‪.‬‬ ‫حاج���ی‌ ئیبراهیمی���ش هه‌روه‌ك���و‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌كی‌ نیش���تمانپه‌روه‌ری‌ ئه‌و‬ ‫قۆناغه‌و هه‌م ‌وه‌ك س���ه‌رۆك هۆزێك‌و‬ ‫‌وه‌ك كه‌لتورێكی‌ عه‌ش���ائیری‌ كه‌ هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك ڕووی‌ تێكردبێت ئاماده‌ بووه‌‬ ‫له‌و پێناوه‌دا قوربانی‌ گه‌وره‌ی‌ بۆ بدات‪،‬‬ ‫له‌و س���ه‌روبه‌نده‌دا بارزانی‌ جوابی‌ نارد‬ ‫بۆ حاج���ی‌ ئیبراهیم بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وانی‌‬ ‫راده‌س���ت بكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ئه‌م جۆره‌‬ ‫داواكاریه‌ی‌ ره‌دك���رده‌وه‌و نه‌یكرد‪ .‬له‌و‬ ‫كاته‌شدا شه‌هید (عوسمان عوزێری‌) كه‌‬ ‫برازای‌ حاجی‌ ئیبراهیم بوو له‌ئیزاعه‌ی‌‬ ‫كوردس���تان كاری‌ ئه‌ك���رد كه‌ یه‌كێك‬ ‫بووه‌ له‌كادره‌ دیارو پێشكه‌وتووه‌كانی‌‬ ‫ن���او راگه‌یاندن���ی‌ پارت���ی‌‪ ،‬له‌ئیزگه‌ی‌‬ ‫ئه‌وسای شۆڕشی‌ ئه‌یلول‪ .‬هه‌ر ئه‌و كات‬ ‫گرتیان‌و پاشان ره‌مییانكرد له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ی حاجی‌ ئیبراهیم‪.‬‬ ‫ ناكۆكییه‌ك���ه‌ له‌و س���اته‌وه‌ قوڵتر‬

‫ب���ووه‌وه‌ كه‌ جه‌نابت باس���ی‌ ئه‌كه‌یت‪،‬‬ ‫مه‌سائیله‌ عه‌شائیرییه‌كه‌ له‌و ڕۆژگاره‌دا‬ ‫زۆر سه‌خت‌و زاڵ بووه‌ بۆیه‌ تۆڵه‌كردنه‌وه‌‬ ‫به‌ش���ێك بووه‌ له‌(ئ���ه‌رك)‪ .‬له‌هه‌قی‌‬ ‫ئه‌ودا‪ ،‬ئه‌م كه‌س���انه‌ی‌ باست كردوون‬ ‫كوژراون هه‌رچه‌نده‌ من بۆ خۆم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌دا نیم‌و سه‌رده‌می‌ منیش نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌دوای ئه‌وه‌ش له‌ساڵی‌ (‪)1972‬‬ ‫به‌ناوی‌ ده‌عوه‌ته‌وه‌ (‪ )12‬كه‌س���ایه‌تی‌‬ ‫عه‌ش���یره‌ته‌كه‌ی ئێمه‌ی���ان تیرۆركرد‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ (ش���ه‌هید مه‌جید رۆسته‌م) كه‌‬ ‫له‌هه‌موو كوردس���تاندا ناوبانگی‌ هه‌بوو‬ ‫ده‌یانناسی‌ كه‌ بۆ میوانداری‌ ده‌چوونه‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌‪( ،‬حه‌مه‌ی‌ مه‌ال قادر)‬ ‫بۆ باس���ی‌ ئه‌مان���ه‌ ن���اكات‌و په‌نجه‌ی‌‬ ‫ڕاس���تگۆیی‌ ناخاته‌ س���ه‌ر ڕاس���تی‌‌و‬ ‫دروس���تی‌ ڕوداوه‌ك���ه‌ هه‌رچه‌ن���ده‌ من‬ ‫پێموایه‌ به‌ش���ێك له‌(پ‪.‬د‪.‬ك) له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و ج���ۆره‌ هه‌ڵدان���ه‌وه‌ی‌ الپه‌ڕانه‌دا‬ ‫نین!؟‬ ‫كاكی‌ ب���را تۆو ئه‌مس���الی‌‌وه‌كو تۆ‬ ‫گه‌ر ده‌تانه‌وێت مێژوو بگێڕنه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫الیه‌نی‌ باش‌و خراپه‌كانی‌ له‌به‌رچاوبگرن‌و‬ ‫بۆ ڕای گشتی‌ باس بكه‌ن‪.‬‬ ‫م���ن ئام���اده‌م له‌گ���ه‌ڵ ت���ۆدا یان‬ ‫هه‌ر كه‌س���ێكی‌ ت���ردا ك���ه‌ ده‌یه‌وێت‬

‫له‌به‌رنامه‌یه‌كی‌ ته‌له‌فزیۆنیدا قسه‌وباسی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر بكه‌ین هه‌رچه‌نده‌ من له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫خ���ۆی‌ له‌به‌رنام���ه‌ی (ڕووداو مێژوو)‬ ‫له‌كه‌ناڵ���ی‌ (‪‌ )NRT‬وه‌ك���و خ���ۆی‌‬ ‫مێ���ژووی‌ ئه‌و ڕووداوه‌و هه‌ڵگیرس���انی‌‬ ‫شۆڕشم باسكرد بۆ ڕای‌ گشتی‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌بوو جارێكی‌ تر له‌دوای‌ (‪ )47‬س���اڵ‬ ‫برینه‌كان نه‌كولێنیته‌وه‌!‬ ‫پێموای���ه‌ به‌ڕێز (كاك مه‌س���عود)‌و‬ ‫هه‌م پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تانیش‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م جۆره‌ لێدوانانه‌ نه‌بن‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ به‌ماف���ی‌ خۆمان���ی‌ ده‌زانین‬ ‫به‌رپه‌رچ���ی‌ ه���ه‌ر ج���ۆره‌ لێدوانیكی‌‬ ‫ناڕاست بده‌ینه‌وه‌ كه‌ ئاراسته‌ی‌ مێژووی‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌كه‌مان ده‌كرێت جا هه‌ر كه‌س‌و‬ ‫الیه‌نێك بێت‪.‬‬ ‫له‌ (‪ )50‬ساڵی‌ ڕابردووی‌ كوردستاندا‬ ‫هه‌تاوه‌كو ئێس���تا به‌س���ه‌دان خه‌ڵكی‌‬ ‫بێتاوان بێس���ه‌رو شوێنن‪ ،‬كه‌چی‌ ئه‌مه‌‬ ‫بۆ چه‌ند جارێكه‌ گوێبیستی‌ ئه‌وه‌ ده‌بین‬ ‫باس���ی‌ ئه‌و كێشه‌یه‌ ده‌كرێت پێتانوایه‌‬ ‫بۆ ئێوه‌ هه‌قه‌و بۆ ئێمه‌ ناهه‌ق‪ ،‬لێره‌وه‌‬ ‫ئه‌ڵێم هه‌ركه‌سێك گه‌ر باسی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫مێژووی‌ كرد به‌ویژدانه‌وه‌ باسی‌ بكات‌و‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان با به‌الڕێدا نه‌برێن‌و‬ ‫چه‌واشه‌ نه‌كرێن‪.‬‬

‫منداڵییات یان‬ ‫ی‬ ‫سوعاله‌كان ‌‬ ‫ی ئاخر‬ ‫منداڵ ‌‬ ‫زه‌مان‬ ‫ سامان عه‌لی‌‬ ‫منداڵ‌‪ :‬باوه‌؟‬ ‫باوك‪ :‬ها رۆڵه‌‪ ،‬چییه‌؟‬ ‫منداڵ‌‪ :‬بڕیار نیی ‌ه له‌پاش‬ ‫هه‌ڵب����ژاردن حوكم����ه‌ت‬ ‫پێكبهێنرێ‌؟‬ ‫باوك‪ :‬با رۆڵ ‌ه وایه‌‪.‬‬ ‫ی خێر‌ه وا‬ ‫منداڵ‌‪ :‬ئ����ه‌ ‌‬ ‫پێكناهێنرێ‌؟!‬ ‫ی‬ ‫ب����اوك‪ :‬رۆڵ���� ‌ه ئه‌جر ‌‬ ‫ی گرانه‌‪.‬‬ ‫دراوسێیه‌ت ‌‬ ‫منداڵ‌‪ :‬بۆ باو‌ه ئه‌وانیش‬ ‫ی موه‌لیده‌ك ‌ه‬ ‫وه‌كو كرێ ‌‬ ‫به‌رزیانكرده‌وه‌؟‬ ‫ب����اوك‪ :‬ن����ا رۆڵ����ه‌‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ك ‌ه بیالمان���� ‌‬ ‫ی به‌هه‌ڵبڕینه‌و‌ه‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬وات ‌ه هه‌ڵمانئه‌بڕن‌و‬ ‫ناهێڵن دانیشین‪.‬‬ ‫منداڵ‌‪ :‬یه‌عنی‌ ش����وكور‬ ‫الیه‌ن����ه‌كان هه‌م����وو‬ ‫رێككه‌وت����ون ته‌نه����ا‬ ‫دراوسێكان ماون؟‬ ‫ب����اوك‪ :‬ن����ا رۆڵ���� ‌ه تۆ‬ ‫لنگه‌وقوچ تێگه‌یشتووی‌‪،‬‬ ‫ێ دراوس����ێكان‬ ‫ب����ا جار ‌‬ ‫ی خوا‬ ‫رێكبك����ه‌ون دوای ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ریم���� ‌ه رێككه‌وتن���� ‌‬ ‫الیه‌ن����ه‌كان مه‌یس����ه‌ر‬ ‫ده‌بێ‌‪.‬‬ ‫***‬ ‫ی‬ ‫من����داڵ‌‪ :‬ب����اوه‌‪ ،‬ئه‌زان ‌‬ ‫ی پور ‌ه مه‌نیج‬ ‫ش����ه‌ونم ‌‬ ‫ی گۆڕیوه‌و‬ ‫س����ه‌یاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی به‌به‌رز؟‬ ‫كردویه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ب����اوك‪ :‬ئاخ����ر مۆدێت ‌‬ ‫رۆڵ����ه‌‪ ،‬نامه‌خوا پاره‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ن����د‌ه زۆر‌ه خه‌ڵك ‌‬ ‫ی بن به‌رز‬ ‫ی قۆنه‌ره‌ ‌‬ ‫له‌بر ‌‬ ‫ی به‌رز ئه‌خات ‌ه‬ ‫سه‌یاره‌ ‌‬ ‫ژێر خۆی‌‪.‬‬ ‫***‬ ‫ی‬ ‫من����داڵ‌‪ :‬ب����اوه‌‪ ،‬با چ ‌‬ ‫ی شڕ ئه‌كا؟‬ ‫به‌ده‌وار ‌‬ ‫ی‬ ‫باوك‪ :‬هه‌مان ئه‌و كاره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه حوكمه‌ت به‌سامان ‌‬ ‫ی ئه‌كا‪.‬‬ ‫سروشت ‌‬ ‫***‬ ‫ێ‬ ‫منداڵ‌‪ :‬باوه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه له‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ "ئاخری ‌‬ ‫وتراو‌ه ك ‌ه ئه‌ڵ ‌‬ ‫ی جۆ به‌تیریی‌"؟‬ ‫پیری ‌‬ ‫ی‬ ‫ب����اوك‪ :‬له‌به‌نیئاده‌م ‌‬ ‫به‌س����ااڵچوو ك���� ‌ه ب���� ‌ه‬ ‫ی تاقه‌تپڕوكێنه‌و‌ه‬ ‫كارێك ‌‬ ‫خه‌ریك بێت رۆڵه‌‪.‬‬ ‫ی واش‬ ‫منداڵ‌‪ :‬به‌نیئاده‌م ‌‬ ‫هه‌یه‌!؟‬ ‫ی چۆن‪ ،‬هه‌ی ‌ه‬ ‫باوك‪ :‬ئه‌ ‌‬ ‫ێ ئ����ه‌و خه‌ڵك ‌ه‬ ‫ئه‌ی����ه‌و ‌‬ ‫ێ ك���� ‌ه هێش����تا‬ ‫بگ����ۆڕ ‌‬ ‫ی به‌نۆر‌ه‬ ‫بیس����میال فێر ‌‬ ‫ی نانه‌واخانه‌ش‬ ‫راوه‌ستان ‌‬ ‫نه‌بوون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بۆچ���� ‌‬ ‫من����داڵ‌‪:‬‬ ‫ی‬ ‫نانه‌واخانه‌ش س����ه‌ره‌ ‌‬ ‫ێ باوه‌؟‬ ‫ئه‌و ‌‬ ‫ی چ����ۆن‬ ‫ب����اوك‪ :‬ئ����ه‌ ‌‬ ‫ێ رۆڵ����ه‌‪ ،‬قابیل ‌ه‬ ‫نای����ه‌و ‌‬ ‫ته‌عیناته‌كه‌یه‌!؟‬ ‫***‬ ‫ی‬ ‫منداڵ‌‪ :‬با پرس����یارێك ‌‬ ‫ترت لێبكه‌م باوه‌؟‬ ‫باوك‪ :‬وازم لێبێن ‌ه ئه‌چم‬ ‫بۆ بازاڕ‪.‬‬ ‫ی س����ا وه‌اڵ‬ ‫منداڵ‌‪ :‬ده‌ ‌‬ ‫ئه‌زانم بۆ كوێ‌ ئه‌چی؟‬ ‫چایخانه‌كه‌ی ‌ه دیسان‪.‬‬ ‫ب����اوك‪ :‬ئه‌م����ه‌ت چ����ۆ‬ ‫زانی‌؟‬ ‫من����داڵ‌‪ :‬وه‌اڵ ئه‌و رۆژ‌ه‬ ‫دایكم ئه‌یوت باوكت پیر‬ ‫ب����ووه‌و چایخانه‌نش����ین‬ ‫كراوه‌! ‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )412‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/1/21‬‬

‫‪19‬‬

‫پەیوەندی نێوان عەلمانیەت‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ب���ۆ ئامانج���ە تایبه‌ت���ەکان‌و‬ ‫دەستەبه‌رکردنی پێگەو به‌هرەکانیان‪.‬‬ ‫بااڵدەس���تی یاس���ا رس���تێک م���ەرج‬ ‫دێنێت���ە ئاراوە ک���ە یارمەتی تاکەکان‬ ‫دەدات له‌بڕی���اردان لەس���ەر چۆنیەتی‬ ‫به‌کارهێنانی ئەو‌ووزە‌و کەرەس���تانەی‬ ‫کە له‌ژێر دەستی خۆیاندایە‪.‬‬ ‫هەقیقەتی فەلسەفەی ئازادی به‌پێی‬ ‫پێودانگەکان���ی دی���دی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬بریتیی���ە له‌زنجیرەیەک لەو‬ ‫هەنگاوە کردەییانەی کە ئازادی تاکی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی به‌هێزی یاسا دەپارێزێت‪.‬‬ ‫ئەو هەنگاوان���ەی زنجیرەی تەواوکاری‬ ‫پێویس���ت پێکدێنێت ب���ۆ دامەزراندنی‬ ‫هۆش���یاری خودی‪ ،‬به‌وپێیەی مەرجی‬ ‫پێویس���تە ب���ۆ کاراکردن���ی پێکهاتەو‬ ‫بنەماکانی کۆمەڵگای عەلمانی مەدەنی‬ ‫ئازاد‪ ،‬له‌خۆبه‌خشین‌و ئەزموندا‪.‬‬ ‫بێجگە لەمەش کۆمەڵ���گا ناتوانێت‬ ‫ل���ەرووی پەیوەن���دی توندوتۆڵ���ەوە‬ ‫نێ���وان عەلمانیەت‌و ماف���ی مرۆڤەوە‬ ‫پەرەبس���ێنێت تەنی���ا له‌رێ���ی حزبه‌‬ ‫دیموکراسیەکان‌و دەزگا مەدەنیەکان‌و‬ ‫رێکخراوە پیش���ەییەکان نەبێ چونکە‬ ‫ئ���ەم ح���زب‌و دەزگایان���ە یارمەت���ی‬ ‫خەڵک���ی دەدەن بۆ ئ���ەوەی لەژیانی‬ ‫سیاسی دیموکراسیدا چوست‌و چااڵک‬ ‫بن هەروەه���ا ل���ەو جیاکارییانەی کە‬ ‫له‌پێکهاتەکانی پێش مەدەنیەتدا هەیە‬ ‫رزگاری���ان دەکات‌و لەس���ەر بنەم���ای‬ ‫هاواڵتیب���وون کۆیاندەکات���ەوە‪ .‬ئ���ەو‬ ‫کاتەش ناوەڕۆکی عەلمانیەت به‌و هێزو‬ ‫به‌ه���ا هاوچ���ەرخ‌و ژیارییانە پێکدێت‪.‬‬ ‫گرێدانی عەلمانی���ەت به‌مافی مرۆڤەوە‬ ‫ژیانی سیاسی دیموکراسی‌و فرەحزبی‬ ‫له‌کۆمەڵ���گادا دەگوازێتەوە بۆ قۆناغی‬ ‫مەدەنیەتی به‌رهەمهێن‪.‬‬ ‫هەرچی له‌هەرێمی کوردستانی عێراقە‪،‬‬ ‫ئەوا له‌جیاتی ئەوەی حکومەتی هەرێم‬ ‫پالنێک دابڕێژێت بۆ به‌تەکنۆلۆژیکردنی‬ ‫کۆمەڵ���گا‪ ،‬ئەوا هەڵوێس���تی جیاوازی‬ ‫‌وەرگرت‪ ،‬بۆ نموونە له‌هەولێر چەندین‬ ‫کارگەی به‌رهەمهێنانی چنینی خوری‌و‬ ‫جگەرەو مافوورو شیرەمەنی‌و له‌قوتونان‬ ‫هەبوو‪ ،‬کە پێداویس���تییەکانی بازاڕی‬

‫ناوخۆیان دابین دەکرد‪ ،‬زیادەکەشی بۆ‬ ‫بازاڕی بیانی دەناردو پێشوازیکردنیش‬ ‫لێ���ی زۆر به‌هێ���ز بوو به‌هۆی باش���ی‬ ‫جۆرەکانی‪ ،‬ئەو کارگانە له‌به‌رهەمهێنان‬ ‫‌وەس���تان‌و ئامێر‌و مەکینە‌و زەوییەکان‬ ‫فرۆش���ران‪ ،‬کرێکارەکانی���ش هاتن���ە‬ ‫ری���زی س���وپای بێش���وماری بێکاران‬ ‫له‌کوردستان‪ ،‬به‌مەش هەزاران خێزان‬ ‫س���ەرچاوەی بژێوی خۆیان لەدەستدا‬ ‫لەبه‌رامب���ه‌ردا دەروازەی بازاڕەکان بۆ‬ ‫کۆمپانیا بیانیەکان کرانەوە کە پڕیان‬ ‫ک���رد به‌کااڵکانیان‪ ،‬له‌نێوانیش���یاندا‬ ‫به‌رهەمە کشتوکاڵیەکان‪ ،‬به‌مەش هیچ‬ ‫به‌رهەمێکی نیش���تیمانی له‌بازاڕ نەما‪،‬‬ ‫ئەو کۆمپانیایان���ە قازانجێکی زۆریان‬ ‫دەس���تکەوت‪ ،‬کۆنتڕۆڵی چارەنووسی‬ ‫ئابوری نیش���تیمانیان کرد‪ ،‬هەاڵوسان‬ ‫زۆر ب���وو‪ ،‬رێ���ژەی بێکاریی���ش رووی‬ ‫له‌زیادی کرد‪ ،‬به‌مش���ێوەیە کۆمەڵگەی‬ ‫له‌کۆمەڵگەیەک���ی‬ ‫کوردس���تانی‬ ‫به‌رهەمهێن���ەوە ب���ۆ کۆمەڵگەیەک���ی‬ ‫به‌کارب���ه‌ر گۆڕا‪ ،‬ئەم���ەش له‌خزمەتی‬ ‫چینی بۆرژوای مش���ەخۆرو بیرۆکراسی‬ ‫ب���وو‪ ،‬ک���ە کۆنتڕۆڵ���ی دەس���ەاڵتی‬ ‫به‌دەستەوه‌یە‪.‬‬ ‫کوردس���تانی عێ���راق لێوڕێ���ژە‬ ‫به‌کەره‌س���تەی خاو‌و س���ەرەکییەکان‌و‬ ‫ش���ارەزایی هون���ەری پیش���کەوتوو‌و‬ ‫جۆراوج���ۆر‌و چەندانی تر له‌بنەماکانی‬ ‫بوژانەوەی پیشەسازی‪ ،‬به‌اڵم کێشەکە‬ ‫له‌بڕیاری سیاسییە یاخود به‌ڕێوەبردنی‬ ‫ئ���ەو توانایان���ە‌و ئاراس���تەکردنیانە‬ ‫به‌ئاراس���تەیەکی راس���ت به‌شێوەیەک‬ ‫به‌رهەم���ی هەبێ���ت‪ .‬ئەم���ە لەالیەک‪.‬‬ ‫له‌الیەکی ت���رەوە پارەیەک���ی زۆر کە‬ ‫دراوی بیانی دەکرێت پاشەکەوت بکرێت‬ ‫به‌پشتبه‌ستن به‌به‌رهەمهێنانی خۆماڵی‬ ‫له‌جیاتی ئاوردەکردن‪ ،‬به‌م ش���ێوەیە‬ ‫پارەی زۆر دەس���تدەکەوێت‌و به‌س���ەر‬ ‫کۆمەڵگا دابه‌شدەبێت له‌جیاتی ناردنی‬ ‫بۆ دەرەوە‪ .‬به‌م���ەش هەلی کارکردن‌و‬ ‫به‌شداریکردن له‌کەمکردنەوەی بێکاری‬ ‫فەراهەم دەکرێت‪.‬‬ ‫کۆمەڵگای کوردس���تانی لەدەس���ت‬ ‫دووفاقیەتێک���ی کولتووری ده‌ناڵێنێت‪،‬‬

‫کە بریتییە له‌هەڵوەشانەوەی بونیادی‬ ‫نەریتی‪ ،‬به‌اڵم به‌تەواوی لەناو نەچووە‪،‬‬ ‫لەگەڵ سەرهەڵدانی بونیادێکی نیمچە‬ ‫مۆدێرن کە هێشتا پێی نەگەیشتووە‪،‬‬ ‫ئەو پێکهاتە کۆمەاڵیەتی – ئابوورییە‬ ‫شێوە کۆتاییەکەی خۆی‌وەرنەگرتووە‪،‬‬ ‫هەروەک دەرهاویشتە چینایەتیەکانیش‬ ‫هێشتا نەگەیشتۆتە قۆناغی کۆتایی‪.‬‬ ‫نیمچە ئابووری‌و نیمچە پەرەسەندن‌و‬ ‫نیمچە دام���ەزراوە‪ ،‬له‌ش���یکردنەوەی‬ ‫کۆتایی���دا کۆمەڵگایەک���ی نیمچ���ە‬ ‫عەلمان���ی‪ -‬مەدەن���ی دەبه‌خش���ێت‪،‬‬ ‫ئەمەش پەیوەن���دی عەلمانیەت لەگەڵ‬ ‫مافی مرۆڤ دەستنیشان دەکات‪ ،‬به‌م‬ ‫ش���ێوەیە هیچ کۆمەڵگایەکی مەدەنی‬ ‫عەلمان���ی نییە لەگ���ەڵ دواکەوتوویی‪،‬‬ ‫ئاب���ووری دەس���تکەوت (االقتص���اد‬ ‫الریعی)‪.‬‬ ‫هەرچەندە قەبارەی ئەو دەستکەوتەش‬ ‫گەورەبێ���ت‪ ،‬ئەم���ە بێتواناترە لەوەی‬ ‫گوێ���زەرەوەو هەڵگ���ری عەلمانیەت‌و‬ ‫مافی مرۆڤ بێت‪ .‬دەستکەوت مانای‬ ‫ئەو داهاتەیە ک���ە له‌نەوت دێت نەک‬ ‫له‌زنجی���رەی به‌رهەمهێنان‪ .‬ئەم دۆخە‬ ‫ئابوریی���ەش میکانیزم���ە خودییەکانی‬ ‫خ���ۆی دەرناهاوێژێ���ت ک���ە توان���ای‬ ‫هێنانەکایەوەی بونیادو دامەزراوەکانی‬ ‫هەبێ���ت ک���ە مۆرکێک���ی مەدەن���ی ‪-‬‬ ‫عەلمانی به‌کۆمەڵگا ببه‌خشێت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ئاب���وری دەکەوێت���ە ژێر دەس���ەاڵتی‬ ‫دەوڵەت‪ ،‬ئەویش به‌و شێوەیە خەرجی‬ ‫دەکات کە له‌به‌رژەوەندی پاراس���تنی‬ ‫خۆی‌و تۆکمەکردنی دەس���ەاڵتەکەی‌و‬ ‫دەزگا س���ەرکوتکەرەکانی‪ ،‬ک���ە خۆی‬ ‫تەرخاندەکات بۆ پێش���ێلکردنی مافی‬ ‫مرۆڤ‌و به‌رهەمهێنانەوەی ستەمکاری‪.‬‬ ‫لەڕی���زی ئ���ەو به‌ربه‌س���تانەی کە‬ ‫رێگ���رن لەب���ه‌ردەم له‌دایکبوون���ی‬ ‫کۆمەڵگەی عەلمانی مەدەنی‪ ،‬بریتییە‬ ‫ل���ەو به‌رگریی���ە تون���دەی ک���ە هێزە‬ ‫دەستڕۆیش���تووەکانی ناو دەس���ەاڵتی‬ ‫فەرمان���ڕەوا نیش���انی دەدەن‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫پاڵپش���تیکردنی دامەزراوە‌و هێزەکانی‬ ‫پێ���ش مەدەنیی���ەت‌و کۆمەککردنیان‬ ‫به‌دارای���ی‌و هێ���ز ب���ۆ خۆراکدانی ئەو‬

‫به‌ربه‌س���تانەی کە رێگ���رن له‌به‌ردەم‬ ‫دروس���تبوونی کۆمەڵ���گای عەلمان���ی‬ ‫مەدەن���ی‌و ب���واری سیاس���ی دەخاتە‬ ‫دەرەوەی هەر پەیمانێکی کۆمەاڵیەتی‬ ‫کە قەوارەی سیاسی عەلمانی مەدەنی‬ ‫لەس���ەر دروس���ت دەبێت‪ ،‬کە لەسەر‬ ‫بنەم���ای عەلمانی���ەت‌و ماف���ی مرۆڤ‬ ‫دادەمەزرێ���ت‪ ،‬هەروەه���ا هەوڵدەدات‬ ‫بۆ دروس���تکردنی ن���اوەڕۆک‌و توخمی‬ ‫کولتووری کۆمەاڵیەتی به‌و ش���ێوەیەی‬ ‫کە کولت���ووری باوکس���االری تەرخان‬ ‫دەکاتەوە‪ ،‬کە رێگا نادات به‌دەرکەوتنی‬ ‫هێزێک���ی رەخنەی���ی داهێن���ەر‪،‬‬ ‫له‌کۆتایشدا دووبارە به‌رهەمهێنانەوەی‬ ‫س���ەرکوتکردنی هزری‌و س���ۆزداری‌و‬ ‫دەروونی‪.‬‬ ‫بۆرژوازی مش���ەخۆری بیرۆکراس���ی‬ ‫له‌کۆمەڵگاکەمان���دا‬ ‫فەرمان���ڕەوا‬ ‫جیاوازە ل���ەو بورواژییە له‌ئەوروپا کە‬ ‫له‌قۆناغەکان���ی پێش���تردا هاتووەت���ە‬ ‫ئ���اراوە‪ ،‬به‌م���ەش کۆس���پ دەخاتە‬ ‫ب���ه‌ردەم کەرتەکان���ی به‌رهەمهێنان‌و‬ ‫چەپانی دەکات‪ .‬شان به‌شانی ئەمەش‬ ‫به‌وە دەناس���رێتەوە ک���ە عەقڵیەتێکی‬ ‫دواکەوت���ووی هەیە ك���ه‌ له‌عەقڵیەتی‬ ‫چینی دەرەبه‌گایەتی دەچێت کە سەودا‬ ‫لەگەڵ سامانی کۆمەاڵیەتییدا به‌شێوازە‬ ‫نابه‌رهەمهێنەرەکەیدا دەکات‌و‪ ،‬به‌شێکی‬ ‫گەورەی س���امانی نیشتیمانی بۆ خۆی‬ ‫دادەب���ڕێ‪ ،‬ب���ێ ئ���ەوەی خاوەنداریی‬ ‫هۆکارەکان���ی به‌رهەمهێنان���ی هەبێت‪،‬‬ ‫هەروەه���ا هەمیش���ە هەوڵ���دەدات بۆ‬ ‫قووڵکردنەوەی‌و گش���تاندنی رەفتار‌و‬ ‫چاالکییە نایاس���اییەکان‪ .‬لەمەشدا بۆ‬ ‫ئەوەی س���ەرکەوتن به‌دەس���تبهێنێت‬ ‫گەندەڵی له‌هەموو دەزگا بیرۆکراسیەکانی‬ ‫دەوڵ���ەت باڵودەکات���ەوە‪ ،‬لەڕێ���گای‬ ‫دەمکوتکردن���ی هێزە زیندووەکانی ناو‬ ‫کۆمەڵگا‪ .‬له‌به‌رئ���ەوە پەیوەندییەکی‬ ‫راستەوانە‌و دیالکتیکانە هەیە لەنێوان‬ ‫گەشەسەندن‌و هێزی ئەم چینە‌و هێزو‬ ‫بااڵدەستی دەس���ەاڵتی سەرکوتکردن‌و‬ ‫گەشەس���ەندنی کلتوورو مومارەسەی‬ ‫پەراوێزخستنی ئەوی تر‪.‬‬ ‫به‌مەش س���ەرخانێکی پێکهێناوە بۆ‬

‫سیسته‌می ئابوری هه‌رێم‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫كوشتنی كاو‌ه گه‌رمیانی‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫هه‌روه‌ك فۆكۆ پێیوایه‌ ك ‌ه به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫زانین ده‌سه‌اڵت به‌رهه‌مده‌هێنێت‌و هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتیش���دا زانی���ن به‌رهه‌مدێ���ت‪،‬‬ ‫واته‌ ه���ه‌ردوو كایه‌ی زانین‌و ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌ك���ی ئاڵوگ���ۆڕدان‪ .‬ب���ه‌اڵم‬ ‫كه‌رتبوونی ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ سیاس���یه‌ی‬ ‫كوردس���تان ك���ه‌ خ���ۆی له‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫سیاس���ی یه‌كێتی‌و پارتی‌و دوو نوخبه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارو كه‌س‌و خێڵه‌ سیاسیه‌كاندا‬ ‫ده‌بینێت���ه‌و‌ه واده‌كات كه‌ ئ���ه‌م ئایدیای‬ ‫وێناكردن��� ‌ه بۆ ده‌س���ه‌اڵتێك كه‌ خاوه‌نی‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك دام���ه‌زراوه‌ی ده‌وڵه‌تی بێت‌و‬ ‫زنجیره‌یه‌ك���ی هه‌ره‌م���ی كۆنتڕۆڵی بكات‬ ‫ك ‌ه له‌س���ه‌ره‌وه‌ ده‌س���ه‌اڵتێكی ناوه‌ندی‬ ‫وه‌ستابێت وێناكردنێكی هه‌ڵه‌‌و ناته‌واوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها گرنگه‌ له‌و‌ه تێبگه‌ین ك ‌ه كاتێك‬ ‫باس له‌دابه‌ش���بوونی ده‌سه‌اڵت ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫مه‌به‌ستمان له‌دابه‌ش���بوونی نی ‌ه به‌ته‌نها‬ ‫به‌س���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی یه‌كێتی‌و پارتیدا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو دابه‌ش���بوونیه‌تی به‌سه‌ر چه‌ندین‬ ‫ناوه‌ندی جی���اوازدا‪ .‬به‌اڵم گومان له‌وه‌دا‬ ‫نی ‌ه ك ‌ه ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ حیزبیانه‌ هه‌میش ‌ه‬ ‫هه‌وڵ���ی ئ���ه‌وه‌ ده‌ده‌ن كه‌ ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫لۆكاڵ���ی‌و ژێره‌وه‌ییه‌كان ب���ۆ ناو خۆیان‬ ‫رابكێش���ن‌و هه‌ندێكجاریش به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وت بكه‌ن كه‌ وای نیشانبده‌ن ك ‌ه‬

‫ده‌توانن هه‌موو ئه‌م ده‌سه‌اڵت ‌ه “بچوكانه‌”‬ ‫كۆنترۆڵ بكه‌ن‪ .‬خاڵێك لێره‌دا كه‌ گرنگ ‌ه‬ ‫س���ه‌رنجی بده‌ی���ن ئه‌وه‌ی���ه‌ هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫په‌رته‌وازه‌یی ده‌س���ه‌اڵتی سیاسی هه‌یه‌و‬ ‫هیچ ئۆتۆریتیه‌ك‌و ده‌سه‌اڵتێكی ناوه‌ندی‬ ‫بوون���ی نیه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه به‌مان���ای ئه‌و‌ه نایه‌ت‬ ‫كه‌ ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ سیاسیه‌ ك ‌ه له‌پێگه‌و‬ ‫ناوه‌ندی جیاوازه‌و‌ه دێته‌ ده‌ره‌و‌ه توانای‬ ‫سه‌ركوتكردن‌و س���ته‌مكاری‌و ئه‌نجامدانی‬ ‫تاوانی سیاسی نیه‌‪ .‬له‌راستیدا ئه‌م پارچ ‌ه‬ ‫پارچه‌بوونی ده‌سه‌اڵته‌ بۆ خۆی له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ حیزبیه‌كان���ه‌وه‌ له‌زۆرب���ه‌ی‬ ‫باره‌كاندا به‌كارده‌هێنرێت (به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫دان به‌م دابه‌ش���بوونی ده‌سه‌اڵته‌دا بنێن)‬ ‫بۆ پاس���اودانی ئه‌و تاوانكاریه‌ شاراوانه‌ی‬ ‫ده‌كرێ‌و له‌كات���ی توڕه‌بوونی كۆمه‌ڵگه‌دا‬ ‫ده‌توانن خۆیانی لێبێبه‌ری بكه‌ن‪ .‬كه‌وات ‌ه‬ ‫ره‌نگه‌ ده‌س���ه‌اڵتی سیاسی له‌پێگه‌یه‌كی‬ ‫دیاریكراوی خۆیدا راسته‌وخۆ به‌رپرسیار‬ ‫نه‌بێ���ت به‌رامبه‌ر به‌پێش���ێلكردنێك یان‬ ‫تاوانێك���ی سیاس���ی‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێگه‌یه‌كی‬ ‫دیكه‌ی ده‌س���ه‌اڵت ك��� ‌ه ئۆتۆریتی خۆی‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵته‌ حیزبیه‌ك���ه‌و‌ه وه‌رده‌گرێ‬ ‫ده‌شێ راسته‌وخۆ بكه‌رو به‌رپرسی تاوان ‌ه‬ ‫سیاسیه‌ك ‌ه بێت‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌ك���ی دیك���ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌م‬

‫ده‌س���ه‌اڵته‌ سیاسیه‌ توش���ی دابه‌شبوون‬ ‫ب���ووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌س���ه‌اڵته‌ حیزبیه‌كه‌و‬ ‫هه‌ردوو نوخبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌كه‌ به‌تایبه‌تی‪،‬‬ ‫هه‌ڵگری هه‌مان ئه‌و وه‌زیفه‌و كاره‌كته‌رانه‌ن‬ ‫كه‌ ده‌سه‌اڵته‌ سیاس���یه‌ ئۆتۆكراسیه‌كان‬ ‫موماره‌س���ه‌ی ده‌ك���ه‌ن له‌چاودێریكردن‌و‬ ‫به‌كارهێنانی دامه‌زراو‌ه سه‌ركوتكه‌ره‌كان‌و‬ ‫ئه‌نجامدانی تاوانی سیاسی‌و تیرۆركردنی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ له‌رێگه‌ی به‌كارهێنانی ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌سیستمێكدا كه‌ تیایدا یاسا له‌باربراوه‌‪.‬‬ ‫بێگومان ئه‌م دابه‌ش���بوونی ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫بریتی نی ‌ه له‌دابه‌ش���بوونێك به‌سه‌ر كای ‌ه‬ ‫جیاوازه‌كانی حوكمڕانیدا كه‌ مه‌به‌س���ت‬ ‫لێی چڕنه‌كردنه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتێكی ره‌ها‬ ‫بێت له‌ده‌س���تی كه‌سێكدا یان گروپێكدا‪.‬‬ ‫به‌ڵكو ته‌واو به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌كوردستاندا رووده‌دات په‌رته‌وازه‌بوونی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی ‌ه به‌سه‌ر چه‌ندین ناوه‌ندی‬ ‫جی���اوازی حیزبی‌و خێڵه‌كی���داو ونبوونی‬ ‫ئۆتۆریتیه‌كی گش���تی ‌ه كه‌ سه‌رچاوه‌كه‌ی‬ ‫یاس���اكانه‌‪ .‬لێره‌و‌ه بوونی ئه‌م ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫مافیائاس���او ئۆتۆكراس���یانه‌ ه���ه‌ر له‌ناو‬ ‫حی���زب‌و نوخبه‌ ده‌ستڕۆیش���توه‌كانیه‌و‌ه‬ ‫دێنه‌ ده‌ره‌وه‌و به‌رده‌وامی خۆیان له‌وێو‌ه‬ ‫وه‌رده‌گ���رن‪ .‬ئامان���ج له‌دابه‌ش���بوونی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌سیس���تمێكی دیموكراسیدا‬

‫زانست‌و سیاسەت‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫بێئەوەی بکەری مێژووییت بۆ ئەم کارە خۆیدایەت���ی‪ .‬کاری تیۆریزەکردن مانای‬ ‫هەبێت‪ .‬س���وود وەرگرتن له‌تیۆرییەکانی ئەوە نییە کە شتێک بەرهەمبهێنین تاوەکو‬ ‫خۆرئ���اوا مان���ای الس���اییکردنەوە یان له‌قۆناغێکی دواتردا سیاسەتی پێبکرێت یان‬ ‫هەڵب���ژاردن نیی���ە لەنێ���وان ش���ۆرش‌و بۆ بکەری میتافیزیکییانەی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫تەسلیمبوون‪ ،‬رادیکالیزم‌و پۆزەتیڤیزمدا‪ ،‬بەجێیبهێڵی���ت‪ .‬تیۆرییزەکردن���ی‌واقیع‬ ‫بەڵکو مان���ای بوونی توان���ای میتۆدییە مانای نامۆبوونی فیکر نییە به‌سیاسەت‪.‬‬ ‫له‌هەڵب���ژاردن‌و بینی���ن‌و خوێندن���ەوەی ئەم بانگەش���ەیە لەوێدا پ���ووچ دەبێتە‌و‬ ‫‌واقیعی کۆمەاڵیەتی‌و سیاسیی‌و فەرهەنگی کۆتایی به‌میسداقییەتی خۆی دەهێنێت‪،‬‬ ‫کاتێک تیۆرییەک رادیکااڵنە خۆی فڕێبداتە‬ ‫کۆمەڵگای خۆماندا‪.‬‬ ‫له‌کۆمەڵگای ئێمەدا کێش���ەی میتۆد‌و ناوکۆمەڵگاوە‌و داوای ناسیاس���ییبوونیش‬ ‫ش���وێنگەی فیکر بەرامبەر به‌سیاس���ەت بکات‪ .‬ئ���ەم تێڕوانینە ب���ەو تێڕوانینەی‬ ‫له‌س���ەرەتاکانی مش���تومڕ‌و کارکردن���ی ماک���س ڤێبەر نامۆ نییە کە دەڵێت کاری‬

‫بریتی��� ‌ه له‌چڕنه‌كردن���ه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫له‌ده‌س���تی كه‌س���ێك‌و نوخبه‌یه‌ك���ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداردا‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌سیس���تمێكی‬ ‫ئۆتۆكراس���ی وه‌كو كوردستاندا سه‌ره‌ڕای‬ ‫پارچه‌بوونی ده‌سه‌اڵتی سیاسی‪ ،‬هه‌ردوو‬ ‫نوخب ‌ه ده‌س���ه‌اڵتداره‌ك ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ ده‌س���ه‌اڵته‌كان له‌ده‌ستی خۆیاندا‬ ‫چڕده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ن���او سیس���تمێكی ل���ه‌م ج���ۆره‌دا‬ ‫كه‌ پاڵپش���تی یه‌كه‌می ئه‌م ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫مافیائاس���او خێڵه‌ سیاس���یانه‌ هه‌ردوو‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌و نوخب��� ‌ه ده‌س���ه‌اڵتداره‌كه‌ی‬ ‫ناویه‌تی‪ ،‬تاوانه‌ سیاس���یه‌كان هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫به‌مه‌به‌ستی جیاواز ئه‌نجامده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواج���ار ئ���ه‌و تی���رۆره‌ ده‌هێنێته‌كایه‌و‌ه‬ ‫كه‌ مه‌به‌س���ت لێی ترس���اندن‌و تۆقاندنی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌و ده‌نگه‌ ناڕازیه‌كانه‌‪ .‬كوش���تنی‬ ‫كاوه‌ گه‌رمیان���ی‌و ئه‌وان���ه‌ی پێش كاوه‌و‬ ‫گولله‌بارانكردن���ی خۆپیش���انده‌ران هه‌ر‬ ‫به‌ته‌نه���ا كۆمه‌ڵێك تاوانی سیاس���ی نین‬ ‫له‌سایه‌ی ونبوونی یاسادا‪ ،‬به‌ڵكو له‌پشت‬ ‫ئه‌م تاوانانه‌وه‌ ئه‌و تی���رۆره‌ دێته‌كایه‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ بریتی��� ‌ه له‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی ت���رس‬ ‫له‌ن���او كۆمه‌ڵگه‌دا به‌مه‌به‌س���تی رێگرتن‬ ‫له‌ده‌ربڕین���ی ناڕه‌زایی���ه‌كان‌و رازیبوون‬ ‫به‌ئێستاو ترس له‌داهاتوو‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫زانس���ت لەوێدا کۆتایی دێت کە سیاسەت‬ ‫دەستپێدەکات‪.‬‬ ‫له‌کانتەوە ئەو س���ێ پرس���یارەمان بۆ‬ ‫ماوەت���ەوە کە ب���ۆ ئەم بابەت���ە جێگای‬ ‫تێڕامان���ە‪ ،‬ئەوانیش بریتی���ن لە‪ :‬یەکەم‪،‬‬ ‫چی دەتوانم بزانم؟ دووهەم‪ ،‬چی دەتوانم‬ ‫بک���ەم؟ س���ێهەم‪،‬دەتوانم هی���وام به‌چی‬ ‫هەبێ���ت؟ ئەم کاتیگۆرییان���ە بۆ کردەی‬ ‫زانس���تیی‌و فیکریی���ەکان هەنووکەی���ی‌و‬ ‫گرنگیی خۆیان لەدەس���تنەداوە‪ .‬له‌هەموو‬ ‫س���ەردەمێکدا نووس���ەرهەبووە کە تەنها‬ ‫پرسیاری یەکەمی کانتی بۆ گرنگ بووە‪.‬‬

‫پاراس���تنی به‌رژەوەندی ئ���ەم چینەو‬ ‫هەم���وو ئەوانەی کە س���وود دەبینن‬ ‫له‌پیش���ێلکردنی یاساکان‌و خۆدزینەوە‬ ‫له‌جێبه‌جێکردنیان���دا‪ .‬ه���ەر ئەمان���ە‬ ‫دەست به‌سەر س���امانی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫دەزگاکانی دەوڵەت���دا دەگرن‌و رێگری‬ ‫له‌گەشەس���ەندنی کۆمەاڵیەتی دەکەن‪.‬‬ ‫ئەم���ەش له‌ئاودیوکردن���ی س���امان‬ ‫ب���ۆ دەرەوەی ‌واڵت‌و ش���ێوازەکانی‬ ‫خۆش���گوزەرانیاندا دەردەکەوێت‪ ،‬ئەو‬ ‫س���امانە لەب���وارە به‌رهەمهێنانەکاندا‬ ‫ناخرێت���ە کارەوە (کش���توکاڵ‪،‬‬ ‫پیشەسازی‪ )...‬ئەگەریش شوێنێک بۆ‬ ‫به‌گەڕخستنی ئەم سامانە دۆزرایەوە‪،‬‬ ‫ئەوا باشترین ش���وێن به‌الی ئەمانەوە‬ ‫بازاڕگەرم���ی خانووبه‌رەیە(المچارب���ه‌‬ ‫العقاریە)‪.‬‬ ‫هەروەه���ا ح���زب له‌دەزگایەک���ی‬ ‫روناکبی���ری دەگۆڕێ ب���ۆ دەزگایەکی‬ ‫دەس���ەاڵتخواز له‌به‌رژەوەندی‌و سوودو‬ ‫پاداشتە کەسیە تەس���کەکانی به‌الوە‬ ‫گرنگ بێت‪ ،‬هەر ئەمەش���ە بۆتە هۆی‬ ‫کەڵەکەبوون���ی دۆخ���ی تێکدانێک���ی‬ ‫به‌رفراوان���ی ژینگەی���ی رەوش���تی‌و‬ ‫‌ویژدانی‪.‬‬ ‫ئ���ەم ش���ێوازە ل���ه‌کاری حزبی���دا‬ ‫تێکۆش���ەری پابه‌ندکار دروست ناکات‬ ‫به‌ڵک���و کۆمەڵ���ێ دەس���ت‌و پێوەند‌و‬ ‫هەلپەرست دەخوڵقێنێ‪ .‬ئەمە لەالیەک‬ ‫له‌الیەکی دیکەوە‪ ،‬دەسەاڵتی سیاسی‪،‬‬ ‫ترس‌و تۆقاندن‌و راوەدوونان‌و چاودێری‬ ‫کردن���ی هەم���وو وش���ەیەک دەکات‪،‬‬ ‫لەوانەش بێبه‌شکردنی هاواڵتی لەمافی‬ ‫کارو دامەزران���دن‪ ،‬یاخ���ود دەرکردن‬ ‫لەس���ەرکار لەس���ەر ئ���ەم خاکە هزرو‬ ‫مومارەس���ەی به‌الوەنان���ی ئ���ەوی تر‬ ‫یەکیانگرتووە‪.‬‬ ‫لەبه‌رئ���ەوە ئەم دەس���ەاڵتە به‌دوای‬ ‫بنک���ە کۆمەاڵیەتییەکەی لەناو بونیادە‬ ‫خێڵەکیی���ەکان دەگەڕێ ل���ەدەرەوەی‬ ‫پەیوندییە حزبییەکان‪ ،‬نەک لەناو ئەو‬ ‫حزب���ه‌ی کە به‌رزیک���ردەوە بۆ پێگەی‬ ‫دەس���ەاڵت‪ .‬حزبیش دەبێتە ئامرازێک‬ ‫بۆ درێژەپێدان به‌م دەسەاڵتە‪.‬‬ ‫هەرچی پەیوەس���تە به‌دەس���ەاڵتی‬

‫دادگای���ی ک���ە هەڵگ���ری ئ���ازادی‌و‬ ‫دادپ���ەروەری‌و یەکس���انییە لەبه‌ردەم‬ ‫یاسا‪ ،‬کە به‌بێ سەربه‌خۆییەکی تەواو‬ ‫ناکرێت کۆمەڵ���گای عەلمانی مەدەنی‬ ‫دابمەزرێنێت‪ ،‬ئەو دەسەاڵتە له‌هەرێمی‬ ‫کوردستاندا به‌ر به‌ربه‌ستی جۆراوجۆر‬ ‫دەکەوێت‪‌ ،‬وەک دەستەگەری خێزانی‌و‬ ‫خێڵەکی‌و حیزبی‪ ،‬کە تیایدا الیەنگرتن‪،‬‬ ‫دەسەاڵتی کەس���ی‌‌و حزبی زاڵدەبێت‪.‬‬ ‫دادوەرەکانی���ش هەڵدەبژێرێت به‌پێی‬ ‫بنەمای حزبی لەالیەن حزبی فەرمانڕەوا‬ ‫نەوەک بنەم���ای پیش���ەیی‪ .‬هەرچی‬ ‫پەیوەندی نێوان هەردوو دەس���ەاڵتی‬ ‫یاس���ادانان‌و جێبه‌جێکاریی���ە‪ ،‬ئ���ەوا‬ ‫لەژێر کۆنتڕۆڵ���ی هەژموونی حیزبین‪،‬‬ ‫کە هەردوو دەس���ەاڵت لەدەستی حزبه‌‬ ‫فەرمانڕەواکان چڕدەبێتەوە‪.‬‬ ‫س���ەبارەت به‌دەزگاکانی کۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی‪ ،‬سەدان رێکخراو باڵوبۆتەوە‪،‬‬ ‫کە دوای هەوڵ‌و کۆشش‌و ماندوبوونێکی‬ ‫زۆر له‌فەرمانگەکانی ئاسایش مۆڵەتیان‬ ‫‌وەرگرتووە‪ ،‬به‌ش���ێک ل���ەم دەزگایانە‬ ‫به‌ش���داری دەک���ەن له‌باڵوکردنەوەی‬ ‫کولتووری عەلمانی���ەت‌و مافی مرۆڤ‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ەم دامەزراوان���ە ب���ه‌ردەوام‬ ‫رووبه‌ڕووی چەندان به‌ربه‌ست دەبنەوە‬ ‫لەالی���ەن حزب���ی فەرمان���ڕەوا‪ ،‬ک���ە‬ ‫هەوڵدەدات بۆ گۆڕینیان بۆ روخسارێکی‬ ‫رێکخس���تنەکانی خ���ۆی‌و کردنی���ان‬ ‫به‌کەره‌س���تەیەک له‌کەره‌س���تەکانی‬ ‫راکێش���انی تاکەکان���ی کۆمەڵ���گاو‬ ‫برەوپێ���دان به‌هزرو سیاس���ەتەکانی‪.‬‬ ‫به‌م���ەش س���ەربه‌خۆیی پێویس���ت بۆ‬ ‫کارکردن لەدەس���ت دەدەن‪ .‬هەروەها‬ ‫ئ���ەو ئامانج���ەش لەدەس���تدەدەن کە‬ ‫لەپێناویدا هاتوونەتە دامەزراندن‪.‬‬ ‫زیندوویی هەر کۆمەڵگایەک له‌میانەی‬ ‫ئ���ەو دامەزراوان���ە دەردەکەوێت‪ ،‬کە‬ ‫هاواڵتی���ان له‌میانەیانەوە گوزارش���ت‬ ‫له‌بۆچوونەکانیان دەکەن‌و به‌ش���داری‬ ‫کۆمەڵگاکەی���ان‬ ‫له‌پەرەس���ەندنی‬ ‫دەکەن‪ ،‬هەر هەوڵێک بۆ لەکارخستن‌و‬ ‫پەراوێزخستنی ئەو رێکخراونە به‌ڵگەیە‬ ‫لەس���ەر پێش���ێلکردنی مافی مرۆڤ‌و‬ ‫پەکخستنی پڕۆژەی عەلمانیەت‪.‬‬

‫ناسنامه‌یه‌كی‌ ژوری‌ بازرگانی‌ سلێمانی‌‬ ‫ونبوه‌ به‌ناوی‌ (غه‌ریب حه‌مه‌ امین‬ ‫حسن) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬

‫ئایا زانکۆ‌وه‌ها له‌که‌س����ێک ده‌كات که‬ ‫ته‌نها بتوانرێت له‌الیه‌ن حکومه‌ته‌وه‪ ،‬یان‬ ‫که‌رتی گش����تیه‌وه دابمه‌زرێ����ت‌و نه‌توانێ‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ئیش����ی حکومه‌تی یان بواری‬ ‫گش����تی هیچ کارێکی تر بکات‪ .‬ئاماره‌كان‬ ‫ل����ه‌م ب����واره‌دا مایه‌ی حه‌په‌س����انن‪ .‬هیچ‬ ‫کاتێ����ک هێنده پ����اره ب����ۆ خوێندنی بااڵ‬ ‫س����ه‌رف نه‌کراوه‪ ،‬هیچ کاتێک له‌مێژووی‬ ‫کوردس����تاندا هێن����ده کرێ����کاری بیانی‬ ‫له‌هه‌رێمدا نه‌بووه‪ .‬که‌واته زانکۆ له‌هه‌ناوی‬ ‫ئ����ه‌م سیس����ته‌مه‌‌دا جێ����گای خوڵقاندنی‬ ‫ده‌رفه‌ت نیه‪ ،‬به‌ڵکو به‌پێچه‌وانه‌وه له‌زۆر‬ ‫ب����اردا رێگریه‌ت����ی‪ .‬ئایا ئه‌م����ه ئاماژه‌ی‬ ‫چیه؟ جگه له‌خراپی‌و پوچێتی سیسته‌می‬ ‫خوێندن‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا ئاماژه‌یه بۆ گۆڕانی‬ ‫که‌رتی ئاب����وری‌و نه‌گۆڕانی سیس����ته‌می‬ ‫خوێندن‌و دوورکه‌وتنه‌وه‌ی ئه‌و دوو که‌رته‬ ‫له‌یه‌كتر‪ .‬هه‌روه‌ها ئاماژه‌یه بۆ عه‌وله‌مه‪،‬‬ ‫کران����ه‌وه‌و گۆڕان����ی سیس����ته‌م‌و نه‌رێتی‬ ‫کار‪ .‬لێ����ره‌دا دوو به‌های جی����اواز له‌یه‌ك‬ ‫کای����ه‌دان که پێک����ه‌وه نایانکرێت‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫به‌های سیسته‌می کرێخۆر‪ ،‬دووه‌م به‌های‬ ‫سیس����ته‌می بازاڕ‪ ،‬ی����ان لیبرالیزم‪ .‬ئه‌مه‬ ‫هه‌روه‌ها رێگری که‌لتوری دروست ده‌كات‪.‬‬ ‫ب����ۆ نموونه زۆر س����ه‌خته بۆ که‌س����ێکی‬ ‫ک����ورد له‌کۆمپانیایه‌کی بیانیدا کار بکات‪،‬‬ ‫چونکه کارکردن له‌وێ کاتی زۆرتر ده‌بات‪،‬‬ ‫سه‌خته‪ ،‬خواستی به‌رهه‌مهێنانت له‌سه‌ره‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها زۆرشتی تریش‪.‬‬ ‫به‌‌م پێیه سیس����ته‌می ئاب����وری هه‌رێم‬ ‫تێکه‌ڵه‪ ،‬بڕێک له‌کرێخۆری‌و بڕێک له‌بازاڕی‬ ‫ئازاد‪‌.‬وه‌ک ده‌زانین که هه‌رێم خۆی‌وه‌ها‬ ‫به‌دونیا ده‌ناس����ێنێت ک����ه جێگایه‌كه که‬ ‫سیس����ته‌می بازاڕی ئازاد په‌یڕه‌و ده‌کات‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه ته‌نه����ا جۆرێکه‌ له‌بریق‌و باق‪.‬‬ ‫دیاره ئ����ه‌وه ‌نه‌بێ����ت که ب����ازاڕی ئازاد‬ ‫بوونی نی����ه‪ ،‬به‌اڵم بوونه‌ک����ه‌ی له‌جۆری‬ ‫تایبه‌تی هه‌رێمدایه‪ ،‬که بازاڕێکه له‌سه‌ره‌و‬ ‫قۆرغکراوه‌و له‌خ����واره‌وه له‌کایه‌ی بچوکدا‬ ‫ئازادکراوه‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه هێش����تا به‌ئاسانی ناتوانین‬ ‫بڵێی����ن ک����ه هه‌رێ����م بریتی����ه له‌ئابوری‬ ‫کرێخ����ۆری‌و ئاب����وری ئ����ازاد‪ .‬چونک����ه‬ ‫قس����ه‌كردن له‌س����ه‌ر هه‌رێمی کوردستان‬ ‫‌وه‌ك ی����ه‌ك یه‌ك هه‌ڵه‌یه‪‌.‬وه‌ك چۆن دوو‬ ‫سیسته‌می سیاس����ی‌و ئیداری له‌هه‌رێمدا‬ ‫هه‌ی����ه به‌هه‌مانش����ێوه دوو سیس����ته‌می‬ ‫ئاب����وری جی����اواز له‌هه‌رێم����دا په‌ی����ڕه‌و‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬به‌رای من سیس����ته‌می ئابوری‬

‫پارتی زیاتر سیسته‌می ئابوری کرێخۆریه‪.‬‬ ‫سیس����ته‌مێکه که به‌ئاش����کرا بانگه‌شه‌ی‬ ‫بۆ ده‌كرێت که گوایه له‌یه‌ك‌دوو س����اڵی‬ ‫نزیکدا به‌هۆی داهاتی نه‌وته‌وه ده‌توانرێت‬ ‫زۆرینه‌ی خه‌ڵكی کوردستان رازی بکرێت‬ ‫به‌بڕێک داهات‌و له‌به‌رامبه‌ردا ئه‌وانیش‌واز‬ ‫له‌سیاس����ه‌تکردن بهێنن‪ ،‬یان خۆیان لێ‬ ‫به‌دووربگ����رن بۆ چینی نوخبه‌ی بااڵ‪ .‬به‌م‬ ‫پێیه چینی نوخبه‌ی بااڵ پیویستی به‌وه‌یه‬ ‫که هه‌م����وو چاالکی ئابوری ژێرده‌س����تی‬ ‫له‌ده‌ستیدا بێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌و پێیه کاری‬ ‫پێبکات که گه‌ره‌نتی درێژه‌پێدانی بکات‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا سیس����ته‌می ئابوری‬ ‫یه‌كێت����ی جی����اوازه‪ .‬ئ����ه‌و هه‌ره‌میه‌ته‌ی‬ ‫ک����ه له‌ناو پارتیدا هه‌ی����ه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ‬ ‫بنه‌چه‌ی دونیابینی پارتی که بنه‌چه‌یه‌كی‬ ‫گوندیه‪ .‬ک����ه تیایدا جی����اوازی‌و ئازادی‌و‬ ‫مۆدێرنه بوونی نیه‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌وه یه‌كێتی‬ ‫به‌رهه‌می چینی چاالکوانی شاره‪ .‬یه‌كێتی‬ ‫زیات����ر مه‌یلی ب����ۆ چه‌پ ده‌ڕوات‪ ،‬قس����ه‬ ‫له‌س����ه‌ر ماف‌و ئازادی ده‌كات‪ .‬به‌اڵم‌وه‌ك‬ ‫هه‌موو چه‌پێ‪ ،‬به‌تایبه‌ت چه‌پی رۆژهه‌اڵت‪،‬‬ ‫ته‌نها به‌توێ����ژی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م به‌هانه‌وه‬ ‫گیرس����اوه‌ته‌وه‪‌.‬وه‌ك هه‌موو رێکخراوێکی‬ ‫مه‌یله‌و چه‌پ یه‌كێتی هه‌میش����ه یه‌كێتی‬ ‫تیادا نه‌بووه‪ ،‬به‌ڵکو ده‌زگایه‌كی چه‌ترئاسا‬ ‫بووه‪ .‬ئ����ه‌م رێکخراوانه به‌نزیکبوونه‌وه‌یان‬ ‫له‌ئابوری‪ ،‬ئیتر له‌بڕی جیاوازی ئایدۆ‌لۆژی‬ ‫یان رۆشنبیریی په‌نا بۆ سه‌رچاوه‌ی ئابوری‬ ‫ئه‌به‌ن بۆ بره‌وپێدانی ملمالنێکانیان‪ .‬ئه‌مه‬ ‫‌وه‌هایکردوه که یه‌كێتی زیاتر له‌سیسته‌می‬ ‫‌واڵتان����ی ئه‌فریقا‌و ئه‌مریکای التین بچێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی فرانسۆ بایارد ناوی ناوه ده‌وڵه‌تی‬ ‫هه‌رێزی (رایزۆم)‪ .‬یانی ده‌وڵه‌تی سیبه‌ری‬ ‫‌وه‌ک الی رین����ۆ‪ .‬مه‌به‌‌س����ت له‌مه ئه‌وه‌یه‬ ‫که ه����ه‌ر باڵێ����ک له‌میان����ه‌ی ملمالنێیدا‬ ‫له‌س����ه‌ره‌وهی‌ کۆمه‌‌ڵ����گاوه ده‌مێنێته‌وه‪،‬‬ ‫پێویستی به‌زیاتر‌و زیاتره له‌داهاتی گشتی‬ ‫بۆ درێژه‌پێدان����ی ملمالنێکانی له‌ئه‌نجامدا‬ ‫بردنی سامانی گشتی ده‌بێته دیارده‌یه‌كی‬ ‫سیسته‌ماتیک‪ .‬له‌راستیدا داهاتی نیشتمان‬ ‫ده‌بێته زه‌خیره‌ی ملمالنێ‪.‬‬ ‫له‌ده‌رئه‌نجام����دا سیس����ته‌می ئاب����وری‬ ‫هه‌رێم ده‌رهاویشته‌ی سیسته‌می سیاسی‬ ‫هه‌رێمه‪ .‬هه‌تا ئه‌م گیرۆده‌بوونه‌ی ئابوری‬ ‫به‌ده‌ست سیاس����ه‌ته‌وه درێژه بکێشێت‪،‬‬ ‫هه‌رێم نابێته جێگایه‌ك که بازاڕی ئازادو‬ ‫ده‌رف����ه‌ت‌و خۆش����گوزه‌رانی ب����ۆ هه‌موان‬ ‫فه‌راهه‌م بێت‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ئاو و ئاوه‌دانی‬ ‫محەمەد رەسوڵ موراد‬ ‫ک���ورد دەمێکە‌وتویە‪" :‬ئ���اوو ئاوەدانی"‪ ،‬دیارە به‌بێ (ئ���او)‪( ،‬ئاوەدانی)‬ ‫دروس���تنابێ‪‌،‬وەک توێژینەوە زانس���تییەکانیش جەختیان لەسەر کردۆتەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر مەریخ‌و مانگ ئاوی شیاویان هەبوایە ئێستا ئاوەدان بون‪.‬‬ ‫هەرێم���ی کوردس���تان‪ ،‬خاوەنی ئاوێکی زۆری س���ەر زەویی���ە‪ .‬بڕی ئاوی‬ ‫س���ەرزەویی هەرێم له‌ساڵێکەوە بۆ ساڵێکی دی جیاوازە‪ ،‬ئەویش بەپێی بڕی‬ ‫ئەو باران‌و بەفرەی لەو س���اڵەدا دەبارێت‪ .‬هەروا بڕی ئەو ئاوەی له‌هەرێمی‬ ‫کوردس���تانەوە دەڕژێتە نێو روباری دیجل���ه‌و فوراتەوە دەگاتە ‪٢٥‬ملیار م‪،٣‬‬ ‫بەاڵم له‌ساڵە بەبڕشتەکاندا له‌‪١٠٠‬ملیار م‪ ٣‬رەتدەبێ‪.‬‬ ‫(بێک���ەس) له‌وەس���فی کوردس���تاندا دەڵێ���ت‪" :‬ئاوی کەوس���ەرە‪ ،‬خاکی‬ ‫گەوهەرە‪ ،"...‬به‌دڵنیاییەوە ئەو کەوس���ەرە له‌هەرس���وچێکی ئەم جیهانەدا‬ ‫بوایە بەمش���ێوەیە بەبێ بایەخیی س���ەیرنەدەکرا‪ ،‬چونکە ئەمە سەربەسەر‬ ‫زێڕە‪ ،‬ئەگەر بایەخی بزانین داهاتێکی زۆر مەزنەو لەهەمانکاتدا س���ەرچاوەی‬ ‫ژیانە‪.‬‬ ‫بۆ پاراستنی س���ەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان پێویستە حکومەتی‬ ‫هەرێم ئەم هەنگاوە جدییانە بنێ‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬پێویس���تە (ئاوی قورس)‌واتە ئاوەڕۆی ش���ار‌و شارۆچکەکان پێش‬ ‫ئ���ەوەی بڕژێنە ن���او چەم‌و روب���ار‌و زێیەکانەوە بپاڵێوێت‪ ،‬م���ادە نامۆکانی‬ ‫لێجیابکرێنەوە‌و ئ���اوە پاکەکە تێکەڵی ئاوی چەم‌و روباره‌کان بکرێتەوە‪ ،‬کە‬ ‫له‌ئێستادا ئاوەڕۆی زۆربەی شارو شارۆچکەکان دەڕژێتە چەم‌و روبارەکانەوە‌و‬ ‫دوات���ر ب���ۆ خواردن���ەوە بەکاردەهێنرێت‪ .‬بۆ نمونە ئاوی قورس���ی ش���ار‌و‬ ‫ش���ارۆچکەکانی سەنگەسه‌ر‌و ژاراوە‌و قەاڵدزە‌و رانیە‌و چواقورنە‌و حاجیاوا‪...‬‬ ‫تاد‪ ،‬دەڕژێنە ئەو روبارانەی تێکەڵی زێی بچوک دەبنەوە‌و‪ ،‬دواتر دەریاچەی‬ ‫دوکان پێکدێنن‪ ،‬پاش���ان له‌شارەکانی سلێمانی‌و دوکان‪...‬تاد بۆ خواردنەوە‬ ‫بەکاردەهێنرێت‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬پێویس���تە حکوم���ەت پەله‌ب���کات له‌جێبەجێکردن���ی پرۆس���ەی‬ ‫(ریس���ایکلین) ی پاشەڕۆ‌و خاشاکی ش���ارەکان‪ ،‬کە له‌ئێستادا ئەم خاشاکە‬ ‫له‌نزیکی چەم‌و روبارەکان دەرژرێ‌و دەبێتە هۆی پیس���بونی س���ەرچاوەکانی‬ ‫ئ���او‪ ،‬یاخود له‌رێگەی بارانەوە دەچێتە ژێ���ر زەوی‌و تێکەڵی ئاوی ژێرزەوی‬ ‫دەبێت‪ ،‬کە بەشی زۆری هاواڵتییانی کوردستان ئاوی ژێر زەوی بۆ خواردنەوە‬ ‫بەکاردێنن‪.‬‬ ‫س���ێیەم‪ :‬چارەس���ەرکردن‌و پااڵوتن���ی پاش���ماوەی کارگ���ەکان‪ ،‬کە بەبێ‬ ‫جیاکردنەوەی مادە کیمییایە زیانبەخش���ەکان دەڕژێنە روبار‌و چەمەکانەوە‪،‬‬ ‫یان تێکەڵی ئاوی ژێرزەوی دەبن‪.‬‬ ‫چ���وارەم‪ :‬بایەخی زیاتر به‌پاراس���تنی پرۆژەی ئاوی خواردنەوەی ش���ار‌و‬ ‫شارۆچکەکان بدرێت‪ ،‬له‌رێگەی البردن‌و دوورخستنەوەی شەقام‌و قەرەباڵغیی‬ ‫ئۆتۆمبێل‌و دوورخستنەوەی خانو‌و کارگەو بینای ناتایبەت به‌پرۆژەکە‪ ،‬تاکو‬ ‫دووری ‪ ٥٠‬مەت���ر لەم پرۆژانەوە‪ ،‬چاندنی درەختی بەرز‌و هەمیش���ە س���ەوز‬ ‫له‌چواردەوری ئەم پرۆژانەدا بۆ جوانکردن‌و پاکڕاگرتنی ئاوهەوای پرۆژەکە‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬پێویس���تە حکومەت له‌دوو رێگاوە کار لەس���ەر هۆشیارکردنەوەی‬ ‫هاواڵتییان‌و دروس���تکردنی هەس���تی بەرپرس���یارێتی الی هاونیشتمانییان‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫‪ -١‬دروس���تکردنی هاوئاهەنگی���ی پێویس���ت له‌نێ���وان راگەیاندنەکان���ی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتیی گش���تیی ئاو‌و راگەیاندنی کوردیی له‌هەرێمی کوردس���تاندا‬ ‫(به‌ئاراستە جیاوازەکانەوە)‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پەلەک���ردن له‌دانانی (پێوەری ئاو)‪ ،‬بۆ نەهێش���تنی ناعەدالەتی له‌کرێی‬ ‫ئ���اودا‪ ،‬کەوا نەب���ون‌و ناکارایی ئەم پێوەرە بۆتە ه���ۆی کاردانەوەی توندی‬ ‫هەواڵتیان‌و بەفیڕۆدانی ئاو‌وەک تۆڵەکردنەوەیان له‌حکومەت‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫ئه‌لبومه‌که‌ی کانی‬ ‫له‌به‌هاردا باڵوده‌بێته‌وه‌‬

‫ریکالم‬

‫نوێترین ئه‌لبوم���ی گۆرانیی خانم ‌ه‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د "کانی" به‌ن���اوی "بێ‬ ‫تۆ" له‌کۆتایی کاره‌کانیدایه‌و بڕیاره‌‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌کی نزیکدا باڵوبکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ کارزان مه‌حم���ود‬ ‫هاوس���ه‌ری هونه‌رمه‌ند‌و ڕابه‌ری ئه‌و‬ ‫ئۆرکێس���ترایه‌ی که‌ کاری مۆسیقای‬ ‫ب���ۆ ئه‌لبومه‌ک���ه‌ ک���ردوه‌‪ ،‬چه‌ن���د‬ ‫زانیارییه‌کی ده‌رباره‌ی ئه‌و به‌رهه‌مه‌‬ ‫نوێیه‌ بۆ ئاوێنه‌ خسته‌ڕوو‪.‬‬

‫»» ‪10‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬