ژماره‌ 414

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)414‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/2/4‬‬

‫کارتی ئه‌لکترۆنی‬

‫هه‌مو شتێك له‌باره‌ی‌ كارتی‌ ئه‌لكترۆنی‌‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪4‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫پاره‌ی کاره‌با‬

‫»» ‪8‬‬

‫‪ %75‬داهاتی‌ میوانخانه‌‌و چێشتخانه‌كان بۆ‬ ‫پاره‌ی‌ كاره‌بایه‌‬

‫ریکالم‬

‫گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ ئاینی زه‌رده‌شتی‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪17‬‬

‫گەڕانەوە بۆ زەردەشتی‪ ،‬کێشەی زۆری‬ ‫ڕوبەڕو کردوم‬

‫به‌رهه‌م ساڵح‪ :‬مافی‌ خۆمه‌ ببمه‌ سكرتێر‬ ‫د‪.‬به‌رهه‌م س���اڵح ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك���ه‌ دوای‌ دواخس���تنی‌ كۆنگ���ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌ نایه‌وێت جێگر ‌‬ ‫چواره‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ماو‌ه به‌سه‌رچوی‌ س���كرتێری‌ گشت ‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان بێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌هێ���رۆ ئیبراهی���م ئه‌حمه‌دی‌‬ ‫راگه‌یاندوه‌ ك ‌ه "به‌مافی‌ خۆمی‌ ده‌زانم‬ ‫ببم ‌ه سكرتێری‌ یه‌كێتی‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی راگه‌یان���د ك ‌ه‬ ‫ئ���اگادار به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رابردو ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ هه‌فت���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌ده‌باشان‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس ‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ی‌ چاره‌نوسس���از‌و پ���ڕ‬ ‫ی زبریش‬ ‫له‌مش���تومڕ‌و ته‌نانه‌ت قسه‌ ‌‬ ‫بون‌و ملمالنێی س���ه‌ره‌كیش له‌نێوان‬ ‫هێ���رۆ ئیبراهی���م ئه‌حم���ه‌دو دكتۆر‬ ‫به‌رهه‌مدا ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ وت���ی‌ "دوا ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫كۆنگ���ره‌ی‌ چواره‌م���ی‌ یه‌كێت��� ‌‬ ‫كاتێكی‌ نادی���ار دواده‌خرێت‪ ،‬دكتۆر‬ ‫به‌رهه‌م پێداگری‌ له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ئه‌گه‌ر كۆنگره‌ دوابخرێت پێویس���ت ‌ه‬ ‫به‌ڕونی‌ بوترێت بۆ كه‌ی‌ دواده‌خرێت؟‬

‫ی تر‬ ‫‪ 10‬رۆژی‌ ت���ر ی���ان دو هه‌فت���ه‌ ‌‬ ‫یاخ���ود مانگێك���ی تر؟ ب���ه‌اڵم ك ‌ه‬ ‫دواخستنی‌ كۆنگر‌ه به‌كاتێكی‌ نادیار‬ ‫ده‌سپێردرێت‪ ،‬به‌رهه‌م ساڵح ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ی‬ ‫له‌م ساته‌و‌ه ئاماده‌نیم به‌رپرسیاریه‌ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی یه‌كێت���ی به‌مج���ۆر‌ه‬ ‫له‌ئه‌س���تۆبگرم‌و لێره‌و‌ه له‌سیاسه‌ت‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی یه‌كێتی به‌رپرس نیم‌و‬ ‫نامه‌وێت جێگری ماو‌ه به‌س���ه‌رچوی‬ ‫سكرتێری گشتی بم"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌ره���ه‌م س���اڵح‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌فت���ه‌ی‌ رابردو ‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كان ‌‬ ‫ده‌باش���اندا‪ ،‬به‌رامبه‌ر ب��� ‌ه ‌چۆنێتی‬ ‫سیس���ته‌می حیزبایه‌ت���ی یه‌کێت���ی‬ ‫ناڕه‌زایی ده‌ربڕیوه‌و داوای چاکسازی‬ ‫ی به‌هێرۆ‬ ‫کردوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌راشكاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌دی‌ وتوه‌ ك ‌ه من ماف ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش‬ ‫خۆم���ه‌‌و خۆم به‌شایس���ته‌ ‌‬ ‫ێ ببم ‌ه س���كرتێری‬ ‫ده‌زان���م ك ‌ه بمه‌و ‌‬ ‫یه‌كێتی‌و ته‌نانه‌ت به‌رپرس���ی‌ هه‌مو‬ ‫كوردستانیش"‪.‬‬

‫»» ‪3‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬بڕیار نامیق‬

‫به‌رهه‌م ساڵح‌و کۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌حسێنیه‌که‌ی سلێمانی‬

‫به‌رپرسی‌ لق ‌ی ‪4‬ی‌ پارتی‌‪ :‬دۆخ ‌ی سلێمان ‌ی شێواوه‌‬ ‫به‌رپرسی‌ لقی‌ ‪4‬ی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫كوردستان له‌سلێمانی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ رایگه‌یاند كه‌ شێواویی‌ بارودۆخی‌‬ ‫ده‌كات كه‌ له‌غیابی‌ تاڵه‌بانیدا ورده‌ سلێمانی‌ باگراوه‌ندێكی‌ كۆنی‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫ورده‌ یه‌كێتی‌ به‌ره‌و ئاوابون ده‌چێت‪ ،‬چه‌ندین ساڵه‌ گرفته‌كان كه‌ڵه‌كه‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "دۆخی‌ سلێمانی‌ ده‌بن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "جه‌نابی‌ سه‌رۆك‬ ‫بارزانی‌‌و كاك نێچیرڤان‪ ،‬وه‌ك‬ ‫شێواوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د پزیشكی‌ شاره‌زا ده‌بێت پشكنینی‌‬ ‫كورده‌‪ ،‬به‌رپرسی‌ لقی‌ ‪‌4‬و ئه‌ندامی‌ بۆ بكه‌ن‌و ئه‌شیعه‌ی‌ بۆ بگرن تا‬ ‫ی نه‌خۆشیه‌كه‌ی‌ بدۆزنه‌وه‌‌و هه‌وڵی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ پارت ‌‬

‫چاره‌سه‌ركردن‌و چاككردنی‌ بارودۆخی‌ هه‌ندێكیان لێره‌و له‌وێ‌ بۆچونی‌ وه‌ها‬ ‫ده‌رده‌بڕن كه‌ ببێته‌ سه‌رئێشه‌ بۆ‬ ‫سلێمانی‌ بده‌ن"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "جه‌ختیش له‌وه‌ ده‌كه‌مه‌وه‌ خۆیان"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌شی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫پێمان خۆش نییه‌ نه‌ك یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو هیچ حیزبێك شكستبێنێ‌‌و به‌درێژایی‌ سااڵنی‌ رابردو چه‌ندینجار‬ ‫بچوكبێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌وه‌ له‌سلێمانییه‌وه‌ پالنی‌ كوشتنی‌‬ ‫ی داڕێژراوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "من رۆژانێك‬ ‫یه‌كێتیه‌كان خۆیانن هه‌ندێ‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫دانیشتوم‌و‬ ‫له‌هه‌ولێریش‬ ‫نابه‌رپرسیاریان هه‌یه‌‪ ،‬مه‌به‌ستم كه‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیه‌كه‌یان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرسیارێتی‌ پارتیشم هه‌بوه‌‬

‫"هۆكاری‌ مانه‌و‌ه ‌ی ئاشتی‌ هه‌ورام ‌ی‬ ‫له‌پۆسته‌كه‌ ‌ی گوێڕایه‌ڵیه‌ت ‌ی بۆ پارتی‌"‬ ‫ی سامان ‌ه‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی پێشو ‌‬ ‫بریكار ‌‬ ‫سروشتیه‌كان ئاماژ‌ه به‌و ‌ه ده‌كات‬ ‫كه‌ ئێستا به‌غداش وازمانلێبێنێت‪،‬‬ ‫وازمانلێناهێنن‪،‬‬ ‫كۆمپانیاكان‬ ‫ی‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌پۆسته‌كه‌ی‌ به‌هۆ ‌‬ ‫هه‌ورام ‌‬ ‫ی له‌سه‌دا سه‌د ئه‌داو‬ ‫ئه‌وه‌وه‌ی ‌ه پارت ‌‬ ‫ی ئه‌م به‌ڕێز‌ه‬ ‫گوێڕایه‌ڵی‌‌و ستایل ‌‬

‫گونجاوه‌ بۆی‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬ئه‌ندازیاری‌ بوار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی پێشو ‌‬ ‫نه‌وت‌و بریكار ‌‬ ‫ی‬ ‫سامان ‌ه سروشتیه‌كانی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫راگه‌یاند ك ‌ه نه‌ده‌بو هه‌مو بڵۆكه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رهه‌م ‌‬ ‫بدرێت به‌گرێبه‌ست ‌‬ ‫ی "ئێستا گه‌ر‬ ‫هاوبه‌ش‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬

‫وتیشی‌ "بێگومان پێم پێویست‌و‬ ‫به‌غداش وازمانلێبێنێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كۆمپانیاكان وازمانلێناهێنن‌و گه‌ر دروست ‌ه حكومه‌ت هی‌ خه‌ڵك‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵكه‌ خۆ ‌‬ ‫ی نیشتیمانی‌ بۆ پێداچونه‌و‌ه بێت‌و ئه‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫پالنێك ‌‬ ‫ی بكات‪،‬‬ ‫به‌م گرێبه‌ستانه‌دا نه‌بێت ئه‌وا سه‌رپه‌رشتی‌ گیرفانی‌ خۆ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی به‌تیمێكی‌ ئابوریزانی‌ پرۆفیشناڵ ‌‬ ‫به‌نه‌وه‌كان ‌‬ ‫فراوان‬ ‫زیانێكی‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر راسته‌قینه‌ نه‌ك پرۆفیشناڵ ‌‬ ‫داهاتومان ده‌گات‌و به‌شێك ‌‬ ‫ی الكوت"‪.‬‬ ‫زۆری‌ قازانج ده‌چێت بۆ كۆمپانیا حزبیانه‌ ‌‬ ‫»» ‪18‬‬ ‫بێگانه‌كان"‪.‬‬

‫سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی یه‌کگرتو‪:‬‬

‫کێشه‌کانی سلێمانی رێگرن له‌پێکهێنانی حکومه‌ت‬ ‫سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی یه‌کگرتو‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ کێشه‌کانی پارێزگای سلێمانی رێگرن‬ ‫له‌پێکهێنانی کابینه‌ی هه‌شته‌می حکومه‌ت‌و‬ ‫ده‌ڵێت "هۆکارێکی پێکنه‌هێنانی حکومه‌ت‪،‬‬ ‫کێشه‌ی سلێمانییه‌ که‌ له‌نێوان یه‌کێتی‌و‬

‫گۆڕاندایه‌‌و ئێستاش قه‌یرانه‌که‌ له‌ناو یه‌کێتی‬ ‫خۆیدا چڕبۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی یه‌کگرتو‪،‬‬ ‫له‌چاوپێکه‌وتنێکی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬

‫ڕایگه‌یاند ک ‌ه قۆناغی ئۆپۆزیسیۆنبون‬ ‫کۆتایی پێهاتوه‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی "ئێمه‌ له‌گه‌ڵ گۆڕاندا هیچ‬ ‫ساردیه‌ک له‌نێوانماندا نییه‌‪ ،‬چونکه‌ ئێمه‌ هیچ‬ ‫رێکه‌وتنێکی نوسراوو مۆرکراو له‌نێوانماندا‬

‫ئەفسانەی کەرتی کشتوکاڵ‬

‫‪16‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ ‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫نه‌بوه‌ وه‌ک رێکه‌وتنی ستراتیژی‪ ،‬هه‌تا‬ ‫دوای چه‌ند مانگێکیش له‌هه‌ڵبژاردنه‌کان‬ ‫هه‌ر کۆبونه‌وه‌ له‌نێوانماندا هه‌بوه‌"‪.‬‬

‫ئه‌و هه‌وڵه‌ هه‌ر هه‌بوه‌‪ ،‬مه‌به‌ستم‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ له‌سلێمانیه‌وه‌ ئه‌و هه‌وڵ ‌ه‬ ‫دراوه‌‪ ،‬نازانم بۆچی؟ بۆ زانیاریتان‬ ‫من كه‌ باسی‌ ئه‌وه‌ ده‌كه‌م ناترسم‪،‬‬ ‫له‌و روانگه‌یه‌شه‌وه‌ حساب بۆ‬ ‫كه‌سیش ناكه‌م‪ ،‬حه‌ز ده‌كه‌م ئه‌مه‌ش‬ ‫بنوسی‌"‪.‬‬

‫»» ‪4‬‬

‫نێچیرڤان‬ ‫ی په‌نجا‬ ‫بارزان ‌‬ ‫هه‌زار دۆالر‬ ‫به‌شاجوان‬ ‫ده‌دات‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ بڕی‌ په‌نجا هه‌زار‬ ‫دۆالر واته‌ پێنج ده‌فته‌ر دۆالر ده‌دات‬ ‫به‌فێنك محه‌مه‌د شاجوانی‌ ‪2013‬ی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬به‌پێی‌ زانیاریه‌كانی‌‬ ‫ئاوێنه‌ فێنك محه‌مه‌د شاجوانی‌‬ ‫‪2013‬ی‌ كوردستان بڕی‌ په‌نجا هه‌زار‬ ‫دۆالری‌ له‌الیه‌ن نێچیرڤان بارزانیه‌وه‌‬ ‫پێدراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫كرد به‌فێنك محه‌مه‌دی‌ شاجوانی‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو رایگه‌یاند‬ ‫"ئاماده‌نییم له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌‬ ‫قسه‌بكه‌م"‪.‬‬

‫»» ‪5‬‬

‫ك ‌ێ شكۆی‌ پێشمه‌رگه‌ ‌ی شكاند؟‬

‫ ‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫ ‬

‫»» ‪2‬‬

‫‪13‬‬ ‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫هیچ كڕیارێك‬

‫نێچیرڤان بارزان ‌ی‬ ‫په‌نجا هه‌زار دۆالر‬ ‫به‌شاجوان ده‌دات‬

‫ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان‬

‫له‌نه‌وت ‌ی هه‌رێم ناپرسێت‬ ‫وه‌اڵمێك بۆ‬ ‫فه‌رمانبه‌ران چاوه‌ڕوانی‌ موچه‌ن‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێمیش عه‌بدولڕه‌زاق‬

‫چاوه‌ڕوانی‌ داهاتی‌ نه‌وته‌ نه‌فرۆشراوه‌كه‌یه‌تی‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫له‌كاتێكدا زۆرینه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان چاوه‌ڕوان ‌ی‬ ‫موچه‌كانیان له‌حكومه‌ت ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ناكۆكیه‌كان ‌ی نێوان به‌غداو هه‌ولێر‬ ‫له‌سه‌ر پرسی‌ نه‌وت‌و بودجه‌‪ ،‬هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان ‌ی توشی‌ قه‌یرانی‌ دارای ‌ی‬ ‫كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌پێی‌ زانیاریه‌كان ‌ی‬ ‫ئاوێنه‌ش خه‌زانه‌كانی‌ به‌نده‌ری‌ جیهان‬ ‫پڕبون به‌نه‌وت ‌ی ره‌وانه‌كراو ‌ی هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان‌و به‌هۆ ‌ی هه‌ڕه‌شه‌كان ‌ی‬ ‫به‌غداوه‌ كه‌س ناوێرێت بڵێت به‌رمیل ‌ی‬ ‫به‌چه‌ند؟‬

‫فێنک محه‌مه‌د‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫نێچیرڤان بارزانی په‌نجا هه‌زار دۆالر‬ ‫ده‌دات به‌شاجوان ‌ی ‪2013‬ی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫فێنک محه‌مه‌د‪.‬‬ ‫به‌پێ ‌ی ئه‌و زانیاریانه‌ی‌ ده‌س���ت ئاوێن ‌ه‬ ‫كه‌وتون له‌چه‌ند رۆژی‌ رابردودا نێچیرڤان‬ ‫بارزان ‌ی بڕی‌ په‌نجا هه‌زار دۆالر واته‌ پێنج‬ ‫ده‌فت���ه‌ر دۆالر ده‌دات به‌فێن���ك محه‌مه‌د‬ ‫شاجوانی‌ ‪2013‬ی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ ب���ۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌فێنك محه‌مه‌د شاجوانی‌ كوردستانه‌و‌ه‬ ‫كرد‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو رایگه‌یاند "ئاماده‌نییم‬

‫له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ قسه‌بكه‌م"‪.‬‬ ‫دواتر كه‌س���ێك به‌ناو ‌ی زانا دزه‌یی‌ ك ‌ه‬ ‫خۆ ‌ی وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كاره‌كان ‌ی شاجوان‬ ‫ناساند په‌یوه‌ند ‌ی به‌په‌یامنێر ‌ی ئاوێنه‌و‌ه‬ ‫كردو رایگه‌یان���د "كێ‌ ئه‌و هه‌واڵه‌ی‌ به‌تۆ‬ ‫داوه‌و ده‌مه‌وێت سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ بزانم‪ ،‬دواتر‬ ‫هه‌ر خۆ ‌ی وت ‌ی "ده‌زانم چ بێقیمه‌تێك ئه‌و‬ ‫هه‌واڵه‌ ‌ی به‌ت���ۆ داوه‌‌و فێنك خان پاره‌ ‌ی‬ ‫له‌كه‌س وه‌رنه‌گرتوه‌"‪.‬‬ ‫جێگ���ه‌ی‌ ئام���اژه‌ بۆ كردن��� ‌ه هه‌فته‌ ‌ی‬ ‫رابردوش مه‌س���رور بارزان ‌ی به‌بڕی‌ په‌نجا‬ ‫ه���ه‌زار دۆالر ئۆتۆمبیلێكی‌ گرانبه‌ها ‌ی بۆ‬ ‫هونه‌رمه‌ندێكی‌ كۆمید ‌ی كڕی‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كان‪ ،‬به‌غدا رێوش���وێن ‌ی‬ ‫تون���دی‌ گرتوه‌ته‌ب���ه‌ر ب���ۆ رێگرت���ن‬ ‫له‌هه‌نارده‌كردن���ی‌ ن���ه‌وت له‌الی���ه‌ن‬ ‫حكومه‌ت��� ‌ی هه‌رێم���ه‌وه‌ ب���ۆ بازاڕه‌كان ‌ی‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌وچوارچێوه‌یه‌ش���دا هه‌ستاو‌ه‬ ‫به‌به‌كرێگرتن���ی‌ دو كۆمپان���ی قانونی‌ بۆ‬ ‫ئه‌نجامدان���ی‌ رێكاری‌ یاس���ای ‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫هه‌ر كڕیارێك��� ‌ی بیانی‌ كه‌ بیه‌وێت نه‌وت ‌ی‬ ‫هه‌رێم بكڕێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش یه‌كه‌مجار‌ه به‌غدا‬ ‫رێوش���وێن ‌ی قانون ‌ی به‌كرده‌وه‌ بگرێته‌به‌ر‬ ‫بۆ په‌كخس���تنی‌ سیاس���ه‌ت ‌ه نه‌وتیه‌كان ‌ی‬ ‫هه‌رێم ‌ی كوردستان‪.‬‬ ‫پێشتر هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌رێگه‌ ‌ی‬ ‫ته‌نك���ه‌ره‌وه‌ رۆژان ‌ه ‪ 60‬ه���ه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وت��� ‌ی هه‌ن���ارده‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ ده‌ك���ردو‬ ‫به‌غداش تاڕاده‌یه‌ك چاوپۆشی‌ له‌و كار‌ه‬ ‫ده‌ك���رد‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر له‌گ���ه‌ڵ هه‌نگاونان ‌ی‬ ‫حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم به‌ئاراسته‌ی‌ نزیكبونه‌و‌ه‬ ‫له‌توركی���ا بۆ ره‌وانه‌كردن��� ‌ی نه‌وت ‌ی خاو‬ ‫له‌رێ ‌ی سیستم ‌ی بۆریه‌وه‌و له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫رێكه‌وتنێكی‌ گش���تگیری‌ ن���ه‌وت‌و غازدا‬ ‫به‌ب��� ‌ێ گه‌ڕان���ه‌و‌ه بۆ ناوه‌ن���د‪ ،‬به‌غداش‬ ‫كارت ‌ی بڕین ‌ی به‌ش���ه‌ بودج���ه‌ ‌ی هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستانی‌ هێنایه‌وه‌ سه‌ر مێزو ئه‌مه‌ش‬ ‫قه‌یرانێك��� ‌ی گه‌وره‌ی‌ دارای��� ‌ی بۆ هه‌رێم‬ ‫دروس���تكرد‪ ،‬س���ه‌رله‌نو ‌ێ نوێنه‌ران��� ‌ی‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمیش ده‌س���تیانكرده‌و‌ه‬ ‫به‌هاتوچۆ له‌نێوان هه‌ولێرو به‌غدا‪.‬‬ ‫دوای‌ گفتوگۆو دانوس���تانه‌كان ‌ی مانگ ‌ی‬ ‫رابردو ‌ی نێوان به‌غ���داو هه‌ولێر‪ ،‬جۆرێك‬ ‫له‌بێئومێدبون له‌هه‌ردوالو‌ه هه‌ستیپێكراو‬ ‫له‌وته‌ ‌ی به‌رپرسانیش ئه‌و‌ه ده‌خوێنرایه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه رێكه‌وتنه‌كان له‌س���ه‌ر پرسی‌ نه‌وت‪،‬‬ ‫هێشتا له‌چوارگۆشه‌ ‌ی یه‌كه‌مدایه‌‪ .‬ئێستاش‬

‫به‌غدا له‌وه‌ دڵنیابوه‌ كه‌ دانوس���تانه‌كان سێیه‌م بۆری‌ نه‌وتی‌ نێوان توركیا‪-‬عێراق‬ ‫ناتوانێت ئه‌م پرس���ه‌ به‌الدابخات‌و هه‌رێم به‌كاربهێنێت به‌بێ‌ ره‌زامه‌ند ‌ی حكومه‌ت ‌ی‬ ‫سوره‌ له‌س���ه‌ر ره‌وانه‌كردن ‌ی نه‌وت‪ ،‬بۆی ‌ه عێراق���ی‌‪ .‬ل���ه‌م رێگه‌یه‌ش���ه‌وه‌ به‌غ���دا‬ ‫له‌رێگ���ه‌ ‌ی به‌كرێگرتن���ی‌ دو كۆمپانیا ‌ی ده‌خوازێت خۆ ‌ی كۆنترۆڵی‌ هه‌نارده‌كردن ‌ی‬ ‫بیان���ی‌ ب���واری‌ یاس���ایی‌ به‌ناوه‌كان��� ‌ی هه‌م���و ئه‌و نه‌وت���ه‌ بكات ك���ه‌ له‌خاك ‌ی‬ ‫ڤینس���ۆن‌و ئێلكینس‪ ،‬ده‌یه‌وێ���ت رێگ ‌ه عێراق���ه‌وه‌ ره‌وان���ه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌هه‌نارده‌كردن���ی‌ نه‌وت���ی‌ خ���او بگرێت ب���ه‌وه‌ ‌ی هه‌رێم���ی‌ كوردستانیش���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌نگاوێك��� ‌ی له‌مش���ێوه‌یه‌ش له‌الی���ه‌ن‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ وا ‌ی له‌حكومه‌تی‌ به‌غدا كردو‌ه حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم���ه‌وه‌ ره‌تده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌نگاوێك���ی‌ له‌وش���ێوه‌ی ‌ه بگرێته‌ب���ه‌ر‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ له‌دواین كۆبونه‌وه‌ ‌ی نێچیرڤان‬ ‫راكێش���انی‌ ئ���ه‌و بۆری ‌ه نه‌وتیی��� ‌ه بو ك ‌ه بارزان ‌ی سه‌رۆك ‌ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ده‌به‌س���تێته‌وه‌ نوێنه‌رانی‌ كورد له‌به‌غدا كه‌ رۆژانی‌ كۆتای ‌ی‬ ‫به‌به‌ن���ده‌ر ‌ی جه‌یه���ان له‌توركی���ا ك��� ‌ه مانگ���ی‌ رابردو ئه‌نجام���درا‪ ،‬به‌رون ‌ی ئه‌م‬ ‫راسته‌وخۆ له‌رێگه‌ی‌ ده‌ریای‌ ناوه‌ڕاسته‌و‌ه ره‌تكردنه‌وه‌یه‌ ‌ی دا به‌گوێ ‌ی به‌رپرس���ان ‌ی‬ ‫ده‌به‌س���ترێته‌وه‌ به‌بازاره‌كانی‌ جیهانه‌وه‌‪ ،‬به‌غ���داو پێیوابو چونه‌ ژێر خواس���تێك ‌ی‬ ‫چونك ‌ه به‌رپرس���ان ‌ی به‌غدا ترسیان له‌و‌ه له‌و شێوه‌یه‌‪" ،‬ته‌نها حه‌ماڵیه‌كه‌ بۆ كورد‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌م هه‌نگاوه‌ راس���ته‌وخۆ هه‌رێم ‌ی ده‌هێڵێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر پاساو‌ه قانونیه‌كه‌ی‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫كوردس���تان بخاته‌ ناو بازن���ه‌ی‌ بازاڕی‌‬ ‫وزه‌ی‌ جیهانه‌وه‌و رێگه‌ ‌ی سه‌ربه‌خۆییبون هه‌ولێری���ش وه‌اڵمی‌ خۆ ‌ی پێیه‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ ده‌س���توری‌ عێ���راق ك��� ‌ه ‪15‬ی‌‬ ‫بۆ كورد كورتبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ێكی‌ ب���ااڵ ‌ی حكومه‌تی‌ به‌غدا نۆڤه‌مب���ه‌ر ‌ی ‪ ،2005‬ره‌زامه‌ند ‌ی نزیكه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ ناوی‌ خۆی‌ ئاشكرانه‌كردوه‌ به‌پێگه‌ ‌ی ‪ 12‬ملیۆن ده‌نگده‌ر ‌ی عێراق ‌ی وه‌رگرتوه‌‪،‬‬ ‫جیهان���ی‌ وێڵ���د بوڵتن���ی‌ راگه‌یان���دوه‌‪ ،‬هه‌رێم ماف���ی‌ خۆیه‌تی‌ س���ودمه‌ند بێت‬ ‫"ئه‌م���ه‌ یاری‌ نییه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س���ێك نه‌وت ‌ی له‌س���امانه‌كان ‌ی ژێر زه‌و ‌ی له‌و ناوچانه‌ ‌ی‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان بكڕێ���ت‪ ،‬وات��� ‌ه كه‌ له‌ژێر كۆنترۆڵ���ی‌ خۆیدایه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫سه‌رپێچی‌ قانونی‌ كردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێم ‌ه ئه‌و هه‌رێم خاوه‌نی‌ یاس���ا ‌ی تایبه‌ت به‌نه‌وت‌و‬ ‫كۆمپانیایانه‌ ده‌ده‌ین���ه‌ دادگا ك ‌ه نه‌وت ‌ی گازی‌ خۆیه‌ت���ی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم یاس���ایه‌ك ‌ی‬ ‫له‌مش���ێوه‌یه‌ هێشتا "له‌س���ه‌ر ره‌فه‌كان ‌ی‬ ‫هه‌رێم ده‌كڕن"‪.‬‬ ‫سیاسه‌تی‌ هه‌نارده‌كردن ‌ی نه‌وت له‌الیه‌ن په‌رله‌مان ‌ی عێراق جێهێڵراوه‌"و نه‌توانراو‌ه‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ كه‌ "به‌مافی‌ ده‌ستوری‌" خۆ ‌ی كۆده‌نگی���ی‌ الیه‌نه‌كانی‌ ن���او په‌رله‌مان‬ ‫ده‌زانێ���ت‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ رابردوش���دا له‌الیه‌ن به‌ده‌ستبهێنێت‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا توركی���ا چاوه‌ڕوان��� ‌ی‬ ‫به‌غداوه‌ دراوه‌ته‌ به‌ر ره‌خنه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌مجار‌ه په‌تی‌ دانبه‌خۆداگرتنی‌ به‌غدا ‌ی به‌رهه‌م��� ‌ی گفتوگۆكانی‌ نێ���وان به‌غداو‬ ‫پس���اند‪ ،‬دامه‌زراندنی‌ ئه‌و بۆرییه‌ نه‌وتی ‌ه هه‌ولێر‌ه بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و پرس���ه‌‪،‬‬ ‫بو كه‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌به‌ستێته‌و‌ه هه‌رێمی‌ كوردس���تانیش س���ور‌ه له‌سه‌ر‬ ‫به‌جیهان���ی‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ ‌ی هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت له‌رێگه‌ ‌ی بۆریه‌ تاز‌ه‬ ‫به‌غدا له‌مباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬تۆ ناتوانیت دامه‌زراوه‌كه‌یه‌وه‌ ب���ۆ به‌نده‌ر ‌ی جه‌یهان‪،‬‬ ‫هه‌نارده‌كردن ‌ی ‪ 60‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت به‌غداش ده‌ڵێت‪ ،‬هه‌ركه‌سێك له‌و نه‌وت ‌ه‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ ته‌نك���ه‌ره‌وه‌ ب���ه‌راورد بكه‌یت بكڕێت ده‌بێت پێش���تر بیر له‌و‌ه بكاته‌و‌ه‬ ‫به‌هه‌نارده‌كردنێك���ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ ن���ه‌وت ده‌درێته‌ دادگا‪ ،‬ئ���ه‌م دۆخه‌ش وایكردو‌ه‬ ‫خه‌زانه‌كانی‌ به‌نده‌ره‌كه‌ پڕببن‌و ئێس���تا‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ سیستمێكی‌ بۆرییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫عێراق له‌م رێگری ‌ه یاساییه‌دا به‌رامبه‌ر نزیك���ه‌ی‌ ‪ 220‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت ‌ی كورد‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬بیان���وی‌ قانونی‌ خ���ۆی‌ هه‌یه‌و له‌و به‌نده‌ره‌دا به‌نه‌فرۆشراویی‌ بمێنێته‌وه‌و‬ ‫پش���تی‌ به‌س���توه‌ به‌رێكه‌وتنێك���ی‌ دو كه‌س���یش ناوێرێت بڵێ���ت به‌چه‌ند؟ له‌م‬ ‫قۆڵی‌ نێ���وان به‌غداو ئه‌نكه‌ره‌و رێكه‌وتن ‌ه نێوه‌نده‌ش���دا چه‌ند رۆژێك به‌سه‌ر واده‌ ‌ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی���ه‌كان‪ ،‬له‌وچوارچێوه‌یه‌ش���دا دیاریكراوی‌ خۆی���دا تێپه‌ڕیوه‌و زۆرینه‌ ‌ی‬ ‫عێراق‌و توركیا رێكه‌وتنێكی‌ دو قۆڵییان فه‌رمانبه‌ران���ی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‬ ‫ئیمزاكردوه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌الیه‌ن په‌رله‌مانیشه‌و‌ه چاوه‌ڕوانی‌ ئه‌وه‌ن حكومه‌ت موچه‌كانیان‬ ‫په‌س���ندكراوه‌و رێگ���ه‌ ن���ادات به‌الیه‌ن ‌ی پێبدات‪.‬‬

‫دروستکردنی باڵه‌خانه‌ی وه‌زاره‌تی کاره‌با‬ ‫به‌ "‌نایاسایی" ده‌درێته‌ کۆمپانیایه‌کی ئوستورالی‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫پ���رۆژه‌ی دروس���تکردنی بین���ای‬ ‫باڵه‌خان���ه‌ی وه‌زاره‌ت���ی کاره‌ب���ا‬ ‫ی "‌نایاس���ایی" ده‌درێت ‌ه‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیایه‌کی ئوس���تورالی‪ ،‬له‌کاتێکدا‬ ‫ئ���ه‌و بڕ‌ه پاره‌ی���ه‌ی ئ���ه‌و کۆمپانیای ‌ه‬ ‫پێشکه‌ش���ی کردو‌ه بۆ دروس���تکردنی‬ ‫پرۆژه‌ک���ه‌‪ ،‬دوو ملیار دینار له‌س��� ‌هر‌و‬ ‫که‌شفه‌وه‌ بوه‌‪.‬‬

‫به‌گوێ���ره‌ی ئ���ه‌و زانیارییان���ه‌ی‬ ‫ده‌س���ت ئاوێنه‌ که‌وتو ‌ن سێ کۆمپانیا‬ ‫پرۆپۆزه‌ڵی خۆیان پێشکه‌شی وه‌زاره‌تی‬ ‫کاره‌با ک���ردوه‌ بۆ دروس���تکردنی ئه‌و‬ ‫باڵه‌خانه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌"نایاس���ایی"‬ ‫دراوه‌ به‌کۆمپانیایه‌ک���ی ئوس���تورالی‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌كی تایبه‌ت به‌ئاوێن ‌ه ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫" ئه‌ندامان���ی لیژنه‌ی ش���یکردنه‌وه‌ی‬ ‫ته‌ن���ده‌ره‌کان له‌گ���ه‌ڵ کۆمپانی���ا‬ ‫ئوس���تورالیه‌ک ‌ه رێکه‌وتون‪ ،‬بۆی ‌ه دراو‌ه‬ ‫ب���ه‌و کۆمپانیای���ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌و بڕه‬

‫پاره‌ی���ه‌‌ی کۆمپانیاک��� ‌ه پرۆژه‌که‌ی پێ‬ ‫وه‌رگرت���و‌ه به‌دو ملیار دۆالر له‌س��� ‌هر‌و‬ ‫که‌ش���فه‌و‌ه بووه‌و کۆمپانیایه‌کی دیک ‌ه‬ ‫به‌ملیارێک له‌خوار که‌شفه‌و‌ه بووه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌ت���ی کاره‌با‬ ‫دی���ار بابان‪ ،‬ره‌تیده‌کات���ه‌وه‌ ک ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫راست بێت‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌و کۆمپانیایان ‌ه‬ ‫ده‌یانتوانی سکااڵ تۆماربکه‌ن‪.‬‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی زانیارییه‌کان ئ���ه‌و بڕ‌ه‬ ‫پاره‌یه‌ی بۆ ئه‌و پرۆژه‌ی ‌ه ته‌رخانکراو‌ه‬ ‫‪ 12‬ملیار دیناره‌‪.‬‬

‫‪ %67‬هاواڵتیان پێیان باشه‌ الیه‌نه‌کانی پێشوی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن به‌شداری حکومه‌ت بکه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌راپرسییه‌کدا که‌ ماڵپه‌ری ئاوێنه‌نیوز‬ ‫ئه‌نجامیداوه‌‌‪ %67 ،‬هاواڵتیان پێیان باش ‌ه‬ ‫س���ێ الیه‌نه‌که‌ی پێش���وی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫(گۆڕان‌و کۆمه‌ڵ‌و یه‌کگرتو) به‌ش���داری‬ ‫کابینه‌ی هه‌شته‌می حکومه‌ت بکه‌ن‪.‬‬ ‫له‌و راپرس���یه‌دا که‌ م���اوه‌ی دو مانگ ‌ه‬ ‫له‌ماڵپ���ه‌ڕی ئاوێنه‌نی���وزدا ئه‌نجامدراوه‌‌و‬

‫تێیدا نزیکه‌ی نۆ هه‌زار که‌س به‌شداریان‬ ‫کردوه‌‪ ،‬ده‌رده‌که‌وێت که‌ هاواڵتیان پێیان‬ ‫باشه‌ ئۆپۆزیسیۆن به‌شداری پێکهێنانی‬ ‫حکومه‌ت بکات‪.‬‬ ‫پرس���یاری راپرس���یه‌ک ‌ه ئه‌وه‌ی��� ‌ه‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن‬ ‫"به‌ش���داریكردنی‌‬ ‫له‌حكومه‌ت���ی‌ داهات���و ‌ی هه‌رێمدا چۆن‬ ‫هه‌ڵده‌س���ه‌نگێنیت؟"‪ ،‬تێیدا ‪ %67‬پێیان‬ ‫باشه‌ که‌ الیه‌نه‌کانی پێشوی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫به‌ش���داری کابینه‌ی هه‌شته‌می حکومه‌ت‬

‫بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ‪ %29‬پێیان خراپ بووه‌ ک ‌ه‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن نه‌مێنێت‌و ئه‌و سێ الیه‌ن ‌ه‬ ‫به‌شداری حکومه‌تی داهاتو بکه‌ن‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌و راپرس���یه‌دا ‪ %3‬ب���ه‌ نازانم‬ ‫وه‌اڵمیانداوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش له‌کاتێکدا‬ ‫دێت‪ ،‬ک ‌ه زیاتر له‌چوا مانگ ‌ه هه‌ڵبژاردنی‬ ‫په‌رله‌م���ان ئه‌نجام���دراوه‌‌و تائێس���تاش‬ ‫ئاس���ۆکانی پێکهێنانی کابینه‌ی هه‌شته‌م‬ ‫نادی���ار‌ه‌و په‌رله‌مانی���ش ته‌نه���ا ی���ه‌ک‬ ‫کۆبونه‌وه‌ی ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬

‫نامۆ محه‌مه‌د‬ ‫له‌هه‌م����ان گۆش����ه‌ی ژماره‌ی پێش����وی‬ ‫هه‌فته‌نامه‌ی ئاوێنه‌دا به‌ڕێزتان ناونیش����ان‌و‬ ‫بابه‌تێكی زۆر دیاریكراو‌و شه‌خسیتان له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ندێ وێس����تگه‌ی سیاس����ی‌و حكومڕانی‌و‬ ‫هه‌ڵوێس����ته‌كانی د‪.‬به‌ره����ه‌م نوس����یبو كه‌‬ ‫به‌ش����ێكی زۆری زانیاری‌و ش����یكارییه‌كه‌ت‬ ‫پێویس����تیی به‌راس����تكردنه‌وه‌‌و وه‌اڵمدانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ی به‌رپرس����ی راگه‌یاندنی م‪ .‬س‬ ‫(ی ن ك) بوی����ت ب����ۆت هه‌ب����و زۆر له‌وه‌‬ ‫راش����كاوانه‌تر‌و راس����تگۆیانه‌تر ره‌خنه‌ له‌د‪.‬‬ ‫به‌ره����ه‌م یان هه‌ر به‌رپرس‌و سیاس����ه‌تێكی‬ ‫هه‌ڵه‌ی حزبه‌كه‌ت بگریت به‌س����ودوه‌رگرتن‬ ‫له‌و ئازادیی����ه‌ی كه‌ یه‌كێتی ده‌س����ته‌به‌ری‬ ‫كردوه‌ بۆ كادره‌كانی‌و جه‌نابیش����ت درێغیت‬ ‫نه‌كردبو‪ ,‬كاتێكیش یه‌كێتیت به‌جێهێش����ت‬ ‫گه‌ر وه‌ك نوسه‌ر‌و رۆژنامه‌نوسێكی بێالیه‌ن‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ت بكردایه‌ به‌ده‌ر ل����ه‌و ناهه‌قیانه‌ی‬ ‫له‌و نوس����ینه‌تدا كردوته‌ ئه‌وه‌ش تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫قبوڵك����راو بو‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئێس����تا كاتێك تۆ‬ ‫كادری حزبێك����ی سیاس����یت‌و كاندی����دی‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی گۆڕانیت بۆ هه‌ڵبژاردنی عێراق‬ ‫نوسینێكی زۆر شه‌خس����ی ئه‌وه‌ی جه‌نابت‬ ‫له‌س����ه‌ر س����ه‌ركرده‌یه‌كی حزبێك����ی جی����ا‬ ‫له‌حزبه‌كه‌ی ئێس����تات نه‌ك الی ئێمه‌ به‌ڵكو‬ ‫ده‌بێت الی بزوتنه‌وه‌كه‌ش����ت جێی پرسیار‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كردن بێت‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌روه‌ختی كابین����ه‌ی شه‌ش����ه‌مدا‬ ‫له‌ن����او قوڵبون����ه‌وه‌ی ئ����ه‌و ملمالنێ����ی‬ ‫سیاسیه‌ی له‌كوردس����تاندا هه‌بو له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌مكردنه‌وه‌ی ئۆپۆزیسیۆن به‌قه‌ولی خۆت‬ ‫ل����ه‌و كابینه‌ی����ه‌‪ ،‬د‪.‬به‌رهه‌م‌و س����تافه‌كه‌ی‬ ‫هه‌نگاوی عه‌مه‌لی‌و جدیان نا بۆ تێپه‌ڕاندنی‬ ‫هه‌ندێ گرف����ت‌و قه‌یرانی بۆم����اوه‌ كه‌ الی‬ ‫خه‌ڵكی كوردس����تان مایه‌ی قبوڵكردن نه‌بو‬ ‫ئ����ه‌و ئیجرائاتان����ه‌ش بێ باج‌و سه‌رئێش����ه‌‬ ‫نه‌بو له‌وانه‌ ناردنی مه‌له‌فی گرێبه‌سته‌كانی‬ ‫نه‌وت ب����ۆ په‌رله‌مان‌و بڕی����اری گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫مومته‌له‌كاتی گش����تی‌و به‌خش����ینی قه‌رزی‬ ‫بچوك‌و سلفه‌ی عه‌قار بۆ گوند‌و دێهاته‌كان‌و‬ ‫تواناس����ازی‌و چه‌س����پاندنی سیس����ته‌می‬ ‫دامه‌زراندن به‌فۆرم تا ده‌گاته‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌س����تی ح����زب له‌هه‌ن����دێ له‌ناوه‌نده‌كانی‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتدا كه‌ ئه‌مانه‌ نمون����ه‌ی هه‌نگاوی‬ ‫گرنگی ئه‌و قۆناغه‌بو ك����ه‌ بوه‌ هۆی لێدان‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی گروپه‌ به‌رژه‌وه‌ندخوازه‌كانی‬ ‫نێو حزبه‌ سیاسیه‌كان كه‌ سه‌رئه‌نجامه‌كه‌ی‬ ‫كۆكبونی گروپ����ه‌ به‌رژه‌وه‌ندخوازه‌كانی ناو‬ ‫ئۆپۆزیس����یۆن‌و یه‌كێتی‌و پارتی لێكه‌وته‌وه‌‬ ‫بۆ راده‌ستكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی دو ساڵی‬ ‫حكومه‌ت به‌پارتی‪.‬‬ ‫له‌سه‌روبه‌ندی خۆپیش����اندانه‌كانی ‪17‬ی‬ ‫شوبات د‪.‬به‌رهه‌م نه‌ك پێشوازی له‌هێنانی‬ ‫هێز‌و دروس����تبونی پش����ێوی‌و توندوتیژی‬ ‫نه‌كرد به‌ڵكو به‌شاهێدی ئه‌وانه‌ی له‌نزیكه‌وه‌‬ ‫ئاگاداری كۆبونه‌وه‌كه‌ی شه‌وی‪17‬ی شوباتی‬ ‫پارێزگای سلێمانی بون ئه‌وه‌ د‪.‬به‌رهه‌م بو‬ ‫هه‌م����و هه‌وڵه‌كانی له‌گه‌ڵ س����ه‌ركرده‌كانی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن‌و تاڵه‌بانی‌و بارزانی خسته‌گه‌ڕ‬ ‫بۆ گه‌وره‌ نه‌بونی كێش����ه‌كه‌‌و راوه‌س����تانی‬ ‫پێش����ڕه‌ویكردنی هێزی زێڕه‌ڤان����ی بۆ ناو‬ ‫س����لێمانی‪ ،‬كاتێكیش به‌شێك له‌نوسه‌ران‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس����ان ل����ه‌و دۆخ����ه‌ ئاڵ����ۆزه‌دا‬ ‫كه‌وتنه‌ب����ه‌ر روبه‌روبون����ه‌وه‌‌و توندوتی����ژی‬ ‫د‪.‬به‌ره����ه‌م نه‌ك ه����ه‌ر دژی ئ����ه‌م كرده‌وه‌‬ ‫نه‌خوازراوه‌بو به‌ڵكو راس����ته‌وخۆ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌به‌ش����ێك له‌و رۆشنبیر‌و رۆژنامه‌نوسانه‌‌وه‌‬ ‫ك����رد‌و نیگه‌رانی ده‌ربڕی تا كار گه‌یش����ته‌‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌ڕێزی����ان بڕیارێكیش ده‌ربكات كه‌‬ ‫به‌بێ پرسی س����ه‌رۆكی ئه‌وكاتی حكومه‌ت‬ ‫هیچ رۆژنامه‌نوسێك گه‌ر ده‌عوای قانونیشی‬ ‫له‌س����ه‌ربێت راس����ته‌وخۆ راپێچ����ی زیندان‬ ‫نه‌كرێت تا س����ه‌رۆكی حكومه‌ت له‌شێوازی‬ ‫بانگكردنه‌كه‌ی ئاگادار نه‌بێت‪.‬‬ ‫پش����تیوانیكردنی گۆڕان‌و ئۆپۆزیس����یۆن‬ ‫ی����ان ه����ه‌ر الیه‌نێكیت����ر‌و رای گش����تی‬ ‫له‌به‌رنامه‌‌و پ����رۆژه‌ی سیاس����ی د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫له‌و س����ۆنگه‌یه‌وه‌ س����ه‌رچاوه‌ی گرتوه‌ كه‌‬ ‫وه‌ك س����ه‌ركرده‌یه‌ك بڕوا‌و قه‌ناعه‌تی به‌وه‌‬ ‫هه‌ی����ه‌ ئ����ه‌م جۆره‌ سیس����ته‌مه‌ی ئێس����تا‬ ‫له‌كوردس����تان به‌ڕێوه‌ده‌چێ����ت‌و هه‌م����وان‬ ‫لێیبه‌رپرس����یارن چیتر ئاوا ناڕوات به‌ڕێوه‌و‬ ‫چیتریش مایه‌ی قبوڵك����ردن نییه‌‪ ،‬باوه‌ڕی‬ ‫ته‌واویش����ی به‌دیموكراس����ی راس����ته‌قینه‌‌و‬ ‫رێزگرت����ن له‌ئی����راده‌ی خه‌ڵ����ك‌و حوكمی‬ ‫ته‌ندروس����ت‌و هه‌نگاوی عه‌مه‌لی چاكسازیی‬ ‫بنه‌ڕه‌تی هه‌یه‌‌و ئه‌وه‌ش نه‌ك سیناریۆ نییه‌‬ ‫به‌ڵكو ستراتیژ‌و جیهانبینی هزری سیاسی‬ ‫د‪.‬به‌رهه‌مه‌ بۆ سیاس����ه‌ت‌و واقعی ئه‌مڕۆی‬ ‫كوردس����تان‌و وه‌زعی حزبه‌كه‌ی خۆشی كه‌‬ ‫ره‌نگ����ه‌ زۆر س����ه‌ركرده‌‌و ئه‌جن����دای حزبی‬ ‫لێزه‌ره‌رمه‌ندبێت له‌داهاتودا‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )414‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/2/4‬‬

‫ی به‌رهه‌م‌و هێرۆ‬ ‫چوار خاڵی‌ ناكۆكی ‌‬

‫‪3‬‬

‫د‪.‬به‌رهه‌م‪ :‬نامه‌وێت جێگری ماوه‌ به‌سه‌رچوی سكرتێری گشتی بم‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ سێ‌ رۆژی‌ دراماتیكی‌‌و‬ ‫چاره‌نوسسازی‌ به‌ڕێكرد‪ ،‬سێ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ كۆتایی‌ هه‌فته‌ی‌ رابردو‪،‬‬ ‫له‌و كۆبونه‌وانه‌ بو كه‌ چاره‌نوسی‌‬ ‫حیزب‌و باڵ‌‌و سه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ده‌خه‌ن به‌الیه‌كدا‪ ،‬ملمالنێ‌ له‌سه‌ر‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و بون به‌كه‌سی‌ یه‌كه‌م‬ ‫له‌ناو یه‌كێتیدا له‌نێوان هێرۆ‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‌و د‪.‬به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫له‌وپه‌ڕیدایه‌‪.‬‬ ‫رۆژانی‌ چوارشه‌ممه‌‌و پێنج شه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو‪ ،‬كۆبونه‌وه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫له‌ده‌باشان ئه‌نجامدرا‪( ،‬ئه‌و شوێنه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ به‌درێژای���ی‌ چه‌ند س���اڵێك ماڵ‌‌و‬ ‫شوێنی‌ حه‌وانه‌وه‌ی‌ ئه‌و پیاوه‌ بو ئێستا‬ ‫شه‌ڕ له‌سه‌ر ده‌س���ه‌اڵت‌و میراتیه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌كرێت)‪ ،‬ئه‌م كۆبونه‌وانه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌ جی���اواز له‌زۆربه‌ی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ ت���ری‌ یه‌كێت���ی‌‪ ،‬پڕ‬ ‫له‌مش���تومڕ‌و قس���ه‌ی‌ توندو ته‌نانه‌ت‬ ‫قسه‌ی‌ زبریش بون‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ وته‌ی‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ له‌و كۆبونه‌وان���ه‌دا چه‌ندین‬ ‫كاتژمێ���ر مش���تومڕی‌ توند ك���راوه‌و‬ ‫چوار خاڵی‌ س���ه‌ره‌كیش جێی‌ ناكۆكی‌‬ ‫به‌شداربوان بون‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬پێش هه‌ڵبژاردنی‌ عێراق بچینه‌‬ ‫كۆنگره‌وه‌ یان دوای‌ هه‌ڵبژاردن؟‬ ‫دوه‌م‪ ،‬ئ���ه‌و رێككه‌وتن���ه‌ی‌ له‌تاران‌و‬ ‫له‌كۆتایی‌ س���اڵی‌ رابردودا له‌سلێمانی‌‬ ‫به‌سه‌رپه‌رش���تی‌ ئێرانیه‌كان هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌هێرۆ ئیبراهی���م ئه‌حمه‌دو د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫س���اڵح‌و كۆسره‌ت ره‌س���وڵ‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌كاركردن وه‌ك س���ه‌ركردایه‌تییه‌كی‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ‌ له‌سه‌ری‌ رێكه‌وتون‪ ،‬جێبه‌جێ‌‬ ‫بكرێت یان نه‌كرێت؟‬ ‫س���ێهه‌م‪ ،‬لێپرس���راوی‌ ده‌زگا‬ ‫هه‌س���تیاره‌كانی‌ یه‌كێت���ی (زانیاری‌‪،‬‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ رێكخس���تن‪ ،‬راگه‌یان���دن‪،‬‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬ئاس���ایش‪ ،‬دژه‌ تیرۆر)‬ ‫بگۆڕێن یان وه‌ك خۆیان بهێڵرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ ،‬وه‌فدێكی‌ ب���ااڵی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫سه‌ردانی‌ تاڵه‌بانی‌ له‌به‌رلین بكات یان‬ ‫نه‌یكات كه‌ زیاد له‌ساڵێكه‌ به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردن براوه‌ته‌ ئه‌ڵمانیاو جگه‌‬ ‫له‌دكت���ۆر نه‌جمه‌دین كه‌س نه‌یبینیوه‌‌و‬ ‫ئاگای‌ لێنیه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هه‌ریه‌ك ل���ه‌م خااڵنه‌‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ ده‌بن‬ ‫به‌دو به‌ره‌وه‌‌و هه‌ریه‌ك له‌هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌دو به‌رهه‌م ساڵح نوێنه‌رایه‌تییان‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ س���ه‌رچاوه‌كه‌‪ ،‬ملمالنێ���ی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ له‌نێوان هێرۆو به‌رهه‌مدا‬ ‫ده‌بێت‌و ئه‌وانیتر زیاتر رۆڵی‌ شایه‌تحاڵ‬ ‫ده‌بین���ن‪ ،‬ه���ه‌ردو به‌ره‌ك���ه‌ش تانه‌ی‌‬ ‫ئاشكراو هه‌ڕه‌شه‌ی ش���اراوه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌یه‌كدی‌ ده‌گۆڕنه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌خاڵی‌ یه‌ك���ه‌م‪ ،‬هێرۆ‬ ‫ئیبراهی���م ئه‌حم���ه‌د به‌پشتبه‌س���تن‬ ‫به‌وه‌ی‌ زۆرب���ه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆری‌ مه‌ڵبه‌ندو‬ ‫مه‌كت���ه‌ب‌و كادێره‌ بااڵكان���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ دواخس���تنی‌ هه‌ڵبژاردن���دان‪،‬‬ ‫خوازیاری‌ دواخس���تنیه‌تی‌ بۆ كاتێكی‌‬ ‫نادی���ار‪ ،‬له‌به‌رامب���ه‌ردا دكتۆر به‌رهه‌م‬ ‫پێداگری‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كات ئه‌گه‌ر‬ ‫كۆنگره‌ دوابخرێت‪ ،‬پێویس���ته‌ به‌رونی‌‬ ‫بوترێت بۆ كه‌ی‌ دواده‌خرێت؟ ‪ 10‬رۆژی‌‬ ‫تر یان دوو هه‌فته‌ی‌ تر یاخود مانگێكی‬ ‫تر؟ كاتێك مشتومڕ له‌سه‌ر ئه‌م خاڵه‌‬ ‫ئه‌نجامی‌ نابێت‌و دواخس���تنی‌ كۆنگره‌‬ ‫به‌ده‌ستی‌ كاتێكی‌ نادیار ده‌سپێردرێت‪،‬‬ ‫به‌رهه‌م س���اڵح ده‌ڵێت‪" ،‬له‌م ساته‌وه‌‬ ‫ئاماده‌نیم به‌رپرسیاریه‌تی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫یه‌كێتی به‌مجۆره‌ له‌ئه‌ستۆبگرم‪ ،‬لێره‌وه‌‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت‌و به‌ڕێوه‌بردن���ی یه‌كێتی‬ ‫به‌رپرس نی���م‌و نامه‌وێت جێگری ماوه‌‬ ‫به‌سه‌رچوی سكرتێری گشتی بم"‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌خاڵی‌ دوه‌م‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫مانگی تش���رینی‌ دوه‌می‌ ساڵی‌ رابردو‪،‬‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌كۆس���ره‌ت‌و هێرۆو به‌رهه‌م‬ ‫له‌س���ه‌ر پێكهێنان���ی‌ ئه‌نجومه‌نێكی ‪3‬‬ ‫كه‌سی رێكده‌كه‌ون‪ ،‬كه‌ ده‌سه‌اڵته‌كانی‌‬ ‫سكرتێری‌ گشتییان هه‌بێت‌و له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫ئه‌مساڵیشدا هه‌رسێكیان ده‌چنه‌ تاران‌و‬ ‫به‌سه‌رپه‌رشتی‌ ئێرانیه‌كان له‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫خاڵێك رێكده‌كه‌ون بۆ ئه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌م قۆناغه‌ هه‌س���تیاره‌دا به‌بێ‌ كێشه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رن‪ ،‬ك���ه‌ گرنگترین خاڵه‌كانی‌‬

‫سه‌ركردایه‌تی‬ ‫به‌كۆمه‌ڵی‌ هه‌ڤااڵن‬ ‫زۆر بڕ نه‌کرد‌و‬ ‫ئه‌زمونی پێكه‌وه‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تیكردن‬ ‫هه‌رزو شكستی‬ ‫هێنا‬ ‫به‌رهه‌م ساڵح‪ ،‬کۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌مه‌راسیمێکی تایبه‌تدا‬ ‫ئ���ه‌و رێكه‌وتن���ه‌ بریتی‌ ده‌ب���ن له‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌س���ێك ببێته‌ به‌رپرس���ی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ناوی‌ سكرتێری‌ لێبنرێت‪،‬‬ ‫به‌ته‌وافوق بچنه‌ كۆنگره‌وه‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‬ ‫دیاریكردن���ی به‌رژه‌وه‌ندیی���ه‌ بااڵكانی‬ ‫یه‌كێت���ی (هاوش���ێوه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫ته‌شخیس���ی‌ مه‌س���ڵه‌حه‌تی‌ نیزام���ی‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران) دابمه‌زرێنرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم وه‌ك سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"س���ه‌ركردایه‌تی به‌كۆمه‌ڵ���ی‌ هه‌ڤااڵن‬ ‫زۆر ب���ڕ ن���اكات‌و ئه‌زمون���ی پێكه‌وه‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیكردن هه‌رزو شكس���ت‬ ‫ده‌هێنێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌خاڵ���ی‌ س���ێهه‌م‪،‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫دكتۆر به‌رهه‌م پێداگری‌ له‌سه‌ر گۆڕینی‌‬ ‫لێپرس���راوی‌ ده‌زگا هه‌س���تیاره‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی (زانیاری‌‪ ،‬مه‌كته‌بی‌ رێكخستن‪،‬‬ ‫راگه‌یاندن‪ ،‬هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ئاسایش‪ ،‬دژه‌‬ ‫تیرۆر) ده‌كات‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌ باڵێكی‌ ناو‬ ‫یه‌كێتی‌ هه‌مو جومگه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كانی‌‬ ‫هێزی‌ له‌ده‌ستی‌ خۆیان چڕ كردوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دواییدا هه‌م���و ده‌زگاو‬ ‫مه‌ڵبه‌نده‌كانی یه‌كێتی‌ له‌پاشه‌كش���ه‌دا‬ ‫بون‪ ،‬ته‌نه���ا هێزه‌كان���ی‌ دژه‌ تیرۆر‌و‬ ‫زانیاری نه‌بێت له‌گه‌ش���ه‌كردندا بون‪،‬‬ ‫به‌اڵم هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫ل���ه‌وه‌وه‌ نزیكن جه‌غت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ك���ه‌ ئ���ه‌و گۆڕانكاریانه‌ له‌م‬ ‫بارودۆخه‌دا ناكرێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ وتی‌ "زۆرب���ه‌ی‌ هه‌ره‌‬ ‫زۆری‌ لێپرس���راوی‌ ئ���ه‌و ده‌زگایان���ه‌‬ ‫له‌هێرۆ ئیبراهی���م ئه‌حمه‌ده‌وه‌ نزیكن‌و‬ ‫ه���ه‌ر گۆڕینێكیان ره‌نگ���ه‌ ببێته‌ هۆی‌‬ ‫تێكچونی‌ پارس���ه‌نگی‌ هێ���ز له‌نێوان‬ ‫باڵه‌كانی‌ یه‌كێتیدا"‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌خاڵه‌ پڕ له‌مش���تومڕه‌كان‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌س���ه‌ردانكردنی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫ده‌بێ���ت له‌ئه‌ڵمانی���ا‪ ،‬له‌كاتێك���دا كه‌‬ ‫به‌رهه‌م س���اڵح‌و به‌ش���ێك له‌مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌ خوازیاری‌ ئه‌وه‌ ده‌بن‬ ‫وه‌فدێك پێكبهێنن‌و بچ���ن له‌ئه‌ڵمانیا‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ ببین���ن‪ ،‬بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ باری‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ ئه‌ویان بۆ رونبێته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫زیاتر له‌ساڵێكه‌ جگه‌ له‌هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حم���ه‌د‌و نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م‪ ،‬هیچ‬ ‫ئه‌ندامێك���ی‌ تری‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫جێگره‌كانیش���ی‌ نه‌یانبینی���وه‌‪ ،‬الیه‌نی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر پێشوازی‌ له‌م خواست‌و داوایه‌‬ ‫ن���اكات ب���ه‌و پێی���ه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ خۆی‌‬ ‫نایه‌وێت كه‌س ببینێت‌و ته‌ندروستیشی‌‬ ‫رو له‌باشییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و چه‌ند كاتژمێره‌ پڕ له‌مش���تومڕ‌و‬ ‫پ���ڕ له‌ناكۆكییه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ هه‌فته‌ی‌‬ ‫رابردوی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬كه‌ ملمالنێی‌ باڵه‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كانی‌ ناو یه‌كێتی‌ گه‌یاندوه‌ته‌‬ ‫ئه‌وپه‌ڕی‌‪ ،‬وه‌ك هه‌ر روداوێكی گرنگی‌‬ ‫تری‌ ئه‌م كوردس���تانه‌‪ ،‬هۆكاری نزیك‌و‬ ‫دوری خۆی هه‌یه‌‪ ،‬گێرمه‌و كێشه‌كانی‌‬ ‫ناو یه‌كێتی‌ به‌درێژایی چه‌ند س���اڵێكه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر یه‌ك كه‌ڵه‌كه‌ بون‪ ،‬هه‌مو ئه‌م‬ ‫ناكۆكییانه‌ش ئه‌م هێزه‌و سه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫له‌به‌رده‌م چه‌ند ئه‌گه‌رێكدا راگرتوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ره‌نگه‌ هی���چ كامیان نه‌توانێت یه‌كێتی‌‬ ‫به‌ت���ه‌واوی‌ له‌و ته‌نگه‌ژانه‌ ده‌رباز بكات‬ ‫كه‌ تێیكه‌وتوه‌‪.‬‬

‫هێرۆ‪..‬‬ ‫میراتگری‌ باوك‌و‬ ‫هاوسه‌ر‬

‫ێ‬ ‫ساڵێك ب ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‬

‫هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د كه‌ هاوس����ه‌ری‬ ‫تاڵه‌بانی‌و كچی یه‌كێك له‌سیاسه‌تمه‌دارو‬ ‫رۆشنبیره‌ ناوداره‌كانی كوردستانه‌‪ ،‬له‌ناو‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ ئێس����تای یه‌كێتیدا‬ ‫چانسی بون به‌"كه‌سی یه‌كه‌م"ی له‌هه‌مو‬ ‫ئه‌وانی ت����ر زیاتره‌‪ ،‬ئه‌م ژنه‌ ته‌مه‌ن ‪65‬‬ ‫ساڵه‌‪ ،‬كه‌ زۆرێك پێیانوایه‌ سه‌رچاوه‌كانی‌‬ ‫دارای����ی‌‌و هێزه‌ ئه‌منیه‌ كاراكانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌ده‌ستدایه‌‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵتی له‌ناو یه‌كێتی‬ ‫بوه‌ت����ه‌ دیفاكت����ۆ‪ ،‬هه‌ر ل����ه‌و كاته‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌پاییزی ‪2009‬دا‪ ،‬بوه‌ لێپرس����راوی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی س����لێمانی‌و به‌دوای ئه‌وه‌شدا‬ ‫له‌كۆنگره‌ی سێهه‌می یه‌كێتیدا‪ ،‬زۆرترین‬ ‫ده‌نگی به‌ش����داربوانی به‌ده‌ستده‌هێنا بۆ‬ ‫چونه‌ س����ه‌ركردایه‌تییه‌وه‌‪ ،‬بوه‌ "تاقانه‌"‬ ‫له‌مه‌كته‌بی سیاسیدا‪.‬‬ ‫ئێس����تا هێرۆ ئیبراهی����م ئه‌حمه‌د خۆی‌‬ ‫به‌تاك����ه‌ میراتگری‌ ش����ه‌رعی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫هاوسه‌ری‌ ده‌زانێ‌‌و ئه‌وه‌شی‌ پێڕه‌وایه‌ كه‌‬ ‫بڕیاری سیاسی یه‌كێتی به‌بێ‌ هاوبه‌ش‌و‬ ‫ركابه‌ر له‌ده‌ستدا بێت‪ .‬به‌اڵم پرسیاره‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌ كه‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‬ ‫قبوڵ‌ ده‌ك����را له‌ناو یه‌كێتیدا‪ ،‬له‌م قبوڵ‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬

‫م���اوه‌ی‌ زیات���ر له‌س���اڵێك ‌ه وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتییه‌كان خۆیان ده‌ڵێن‪ :‬تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی له‌هه‌مو‬ ‫"غیابه‌"‪ ،‬له‌م ساڵه‌دا یه‌كێت ‌‬ ‫ئه‌و تاقیكردنه‌وانه‌دا كه‌وت كه‌ پێیدا‬ ‫تێپه‌ڕی‌‪ ،‬ه���ه‌ر له‌هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ بگر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی بانكه‌كان ‌‬ ‫تا ده‌گات به‌مایه‌پوچبون ‌‬ ‫ی كۆنگره‌‪.‬‬ ‫سلێمانی‌‌و تا نه‌به‌ستن ‌‬ ‫ی دۆست‌و دوژمنانی‌‪،‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌ به‌قسه‌ ‌‬ ‫له‌هونه‌ری سه‌ركردایه‌تیكردندا كارامه‌و‬ ‫لێهات���و‪ ،‬له‌گه‌مه‌و مانۆڕكردنیش���دا‬ ‫ی‬ ‫ش���اره‌زاو زۆرزان بو‪ ،‬به‌اڵم له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ێ تاڵه‌بانییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ساڵه‌دا ك ‌ه یه‌كێتی‌ ب ‌‬ ‫هه‌رچی‌ زیاتر له‌ئاس���تی كوردستان‌و‬ ‫ی‬ ‫عێ���راق‌و ناوچه‌كه‌ش���دا گۆڕه‌پان��� ‌‬ ‫گه‌مه‌و ده‌رفه‌تی مانۆڕكردنی بچوك‌و‬ ‫بچوكت���ر بۆت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ئه‌ندازه‌ی���ه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ئێس���تا یه‌كێتی‌ ته‌نها له‌ئاس���ت ‌‬ ‫شارێكدا گه‌مه‌ ده‌كات‪ .‬ئه‌م رۆژانه‌ش‬ ‫ی ناله‌بار‬ ‫ك���ه‌ یه‌كێت���ی‌ رۆژگارێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ه‌رده‌بات‪ ،‬له‌كاتێكدا شكست ‌‬ ‫ی‬ ‫دو روداوی‌ هه‌ڵبژاردن‌و نه‌به‌س���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆنگ���ر‌ه له‌پش���ته‌وه‌یه‌تی‌‪ ،‬تارمای ‌‬ ‫شكس���تی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‌ عێراق‌و‬ ‫پارێزگاكانیش له‌پێشه‌وه‌یه‌تی‌‪.‬‬

‫ی جێنشین‬ ‫قوباد‪..‬شازاده‌ ‌‬

‫یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ی‌ وه‌ك پیاوی‌ قۆناغ ‌ی‬ ‫داهات���وی‌ یه‌كێتی‌ ئام���اژه‌ی‌ پێده‌كرێت‪،‬‬ ‫قوباد تاڵه‌بانییه‌‪ ،‬ئه‌و كوڕه‌ س���ه‌رو سیما‬ ‫كه‌ش���خه‌ ته‌م���ه‌ن ‪ 37‬س���اڵه‌ی تاڵه‌بانی‌‬ ‫كه‌ به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ ژیان���ی‌ له‌به‌ریتانیاو‬ ‫ئه‌مه‌ریكا به‌سه‌ربردوه‌‪.‬‬ ‫گه‌ر س���ه‌ره‌نجام كێشمه‌كێش���ه‌كانی‌ ناو‬ ‫یه‌كێتی‌ ب���ه‌وه‌ كۆتاییان بێ���ت كه‌ قوباد‬ ‫ببێته‌ كه‌س���ی‌ یه‌كه‌می‌ قۆناغی‌ داهاتوی‌‬

‫یه‌كێتی‌‪ ،‬ئه‌وا له‌كوردستاندا به‌جێهێشتنی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌باوكه‌وه‌ بۆ ك���وڕه‌كان زیاتر‬ ‫ره‌گداده‌كوتێت‪ ،‬چونكه‌ پێشتریش مسته‌فا‬ ‫بارزانی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ پارت���ی‌ بۆ كوڕه‌كانی‌‬ ‫به‌جێهێشت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ بۆ یه‌كێتی‌ قورسه‌‬ ‫په‌نا بۆ كارێكی‌ وا به‌رێت كه‌ سااڵنێكی‌ زۆر‬ ‫له‌ئه‌ده‌بیاتی‌ سیاسی‌ خۆیدا ئه‌م نه‌ریته‌ی‌‬ ‫پارتی‌‌و بارزانی‌ ره‌خنه‌ب���اران كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هیچ شتێك له‌سیاسه‌تدا مه‌حاڵ‌ نییه‌‪.‬‬

‫ئێران‌و یه‌كێتی‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ ستراتیجی‬

‫به‌درێژای���ی‌ رۆژانی‌ راب���ردو‪ ،‬چه‌ندین هێز ‌ی‬ ‫ناوخ���ۆو ده‌ره‌وه‌ له‌س���ه‌ر هێ���ڵ‌و له‌هه‌وڵی‌‬ ‫به‌رده‌وام���دان بۆئ���ه‌وه‌ی‌ ناكۆكییه‌كان���ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌س���نورێكی‌ دیاریك���راودا رابگرن‪،‬‬ ‫له‌پێش���یانه‌وه‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌ستیان له‌سه‌ر دڵیانه‌ بۆ یه‌كێتی‌‪.‬‬ ‫بۆ په‌یب���ردن به‌بایه‌خدانی‌ ئێران به‌یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫باشترین ئاماژه‌ ئه‌وه‌یه‌ كاتێك كه‌ خامه‌نه‌ئی‌‬ ‫رابه‌ری‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران پێشوازی‌‬ ‫له‌ن���وری‌ مالیكی‌ كرد له‌دوا س���ه‌ردانیدا بۆ‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬به‌پێ���ی‌ راگه‌یاندنه‌كانی‌ ئه‌و واڵته‌‪،‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م پرس���یاری‌ خامه‌نه‌ئ���ی‌ له‌مالیكی‌‬ ‫هه‌واڵپرس���ینی‌ تاڵه‌بان���ی‌ ب���و‪ ،‬میدیاكانی‌‬ ‫ئێ���ران ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن ك���ه‌ ئه‌وكاته‌‬ ‫مالیك ‌ی باش تێگه‌یشت په‌یوه‌ندی‌ تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان له‌گه‌ڵ‌ ئێران‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی‌ ستراتیجییه‌‪.‬‬ ‫ئێرانیه‌كان زۆر مه‌به‌س���تیانه‌ ك���ه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫به‌یه‌كگرتوی���ی‌‌و ب���ه‌م هێ���زو توانای���ه‌ی‌‬

‫ئێس���تایه‌وه‌ بهێڵنه‌وه‌‌و به‌درێژای���ی‌ رۆژانی‌‬ ‫رابردو وه‌فدێكیان له‌سلێمانی‌ بو‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫له‌په‌یوه‌ن���دی‌‌و ه���ه‌وڵ‌و كۆشش���دا بون بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ سه‌ركرده‌ ناكۆكه‌كان ‌ی یه‌كێتی‌ له‌یه‌ك‬ ‫نزیكبخه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌دی���دی‌ ئێرانه‌وه‌‪،‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و یه‌كێتی‌ به‌درێژایی‌ س���ی‌ س���اڵی‌‬ ‫رابردو په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ توندوتۆڵیان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ش���یعه‌كان هه‌بوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا به‌درێژایی‌ ‪20‬‬ ‫س���اڵی‌ رابردو س���نوره‌كانیان له‌گ ‌هڵ‌ زۆنی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ جێی‌ مه‌ترس���ی‌ نه‌ب���وه‌ بۆ ئێران‪،‬‬ ‫ئێستاش ئه‌و واڵته‌ له‌ناكۆكییه‌ ناوخۆیه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م حیزبه‌ نیگه‌ران���ه‌‪ ،‬نیگه‌رانه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌الوازبون���ی‌ زیات���ری‌ یه‌كێت���ی‌‌و تێكچونی‌‬ ‫بااڵنس���ی‌ هێ���ز له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی‌ بكه‌وێته‌ مه‌ترس���یه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ به‌الوازبون���ی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫شیعه‌كانی‌ عێراق له‌م ساته‌وه‌خته‌ دژواره‌دا‬ ‫كه‌ ناوچه‌ك���ه‌ی‌ تێكه‌وت���وه‌ـ هاوپه‌یمانێكی‌‬ ‫جێمتمانه‌یان له‌كیس ده‌چێت‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬بڕیار نامیق‬

‫د‪.‬به‌رهه‌م‪:‬‬ ‫ێ ببمه‌ سكرتێر‬ ‫ده‌مه‌و ‌‬

‫د‪.‬به‌رهه‌م كه‌ زۆرێ���ك له‌چاودێران‬ ‫وه‌ك چاالكتری���ن كه‌س���ایه‌تی ناو‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ی لێیده‌ڕوان���ن‪ ،‬ماوه‌ ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫له‌س���اڵێك ‌ه له‌گه‌ڵ‌ زۆرێك له‌بڕیارو‬ ‫ی‬ ‫ی نییه‌‪ ،‬له‌كات ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫سیاسه‌ته‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی دوا هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانیش���دا ئ���ه‌م ناڕازیبونه‌ ‌‬ ‫به‌ئاش���كرا پێوه‌ دیاربو‪ ،‬ئه‌م پیاو‌ه‬ ‫ته‌م���ه‌ن ‪ 54‬س���اڵه‌‪ ،‬ك���ه‌ رۆژێك‬ ‫له‌رۆژان پێش���مه‌رگایه‌تی‌ نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌ندامانی‌ ت���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌به‌ڕێوه‌بردن ‌‬ ‫ی ناو یه‌كێت ‌‬ ‫سیاس ‌‬ ‫حكومه‌ت‌و ئیداره‌كردندا به‌ئه‌زمون‌و‬ ‫شاره‌زاتره‌‪ ،‬سه‌ره‌تای‌ ئه‌م هه‌فته‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌ست له‌كاركێش���انه‌وه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌پۆس���تی‌ جێگ���ری‌ س���كرتێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناو یه‌كێت ‌‬ ‫گش���تی‌‪ ،‬هاوكێشه‌كان ‌‬ ‫قڵپكرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‌و هێ���رۆ ئیبراهیم‬

‫ئه‌حمه‌د وه‌ك دو جه‌مسه‌ری‌ زۆر دور‬ ‫له‌یه‌ك ده‌رده‌ك���ه‌ون‪ ،‬دوریی نێوان‬ ‫ی‬ ‫ی پڕ له‌گومان ‌‬ ‫ئه‌م دوانه‌ دۆخێك��� ‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌یه‌ك دروستكردوه‌‪ :‬هێرۆ‬ ‫له‌پراگماتیی‌ به‌ره���ه‌م‌و به‌رهه‌میش‬ ‫له‌"عیناد"ی‌ هێرۆ‪.‬‬ ‫به‌رهه‌م نایه‌وێ���ت له‌مه‌به‌دوا ته‌نها‬ ‫جێبه‌جێ���كاری بڕی���ار بێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ئه‌و ده‌خوازێ‌ بڕیارس���از ‌‬ ‫ی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬به‌پێ���ی‌ س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئ���اگادار ب���ۆ ئاوێن���ه‌‪ ،‬د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫ی‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ هه‌فته‌ی‌ رابردو ‌‬ ‫ی به‌هێ���رۆ‬ ‫ده‌باش���ان‪ ،‬به‌راش���كاو ‌‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حم���ه‌دی‌ وتو‌ه ك ‌ه "من‬ ‫ی‬ ‫حه‌قی خۆمه‌‌و خۆش���م به‌شایسته‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌زان���م‪ ،‬ببمه‌ س���كرتێری‬ ‫یه‌كێتی‌و ته‌نانه‌ت به‌رپرس���ی‌ هه‌مو‬ ‫كوردستانیش"‪.‬‬

‫كۆسره‌ت‪ ..‬پیاوی‌ پالنه‌ تاكتیكیه‌كان‬ ‫ی‬ ‫كۆسره‌ت ره‌س����وڵ ك ‌ه سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ئه‌م هه‌فته‌ی ‌ه له‌گه‌ڵ دكتۆر به‌رهه‌م‬ ‫ی‬ ‫به‌هاوبه‌شی‌ ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیان له‌جێگری‌ سكرتێری‌ گشتی ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬یه‌كێك ‌ه له‌و سه‌ركردانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ به‌درێژایی‌ س����ااڵن ‌‬ ‫یه‌كێت���� ‌‬ ‫ی ناو یه‌كێتیدا‪،‬‬ ‫رابردو له‌ملمالنێكان ‌‬ ‫ی‬ ‫كاره‌كته‌رێك���� ‌‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌ بوه‌و له‌دواهه‌نگاویشدا‬ ‫ی‬ ‫پاشه‌كش����ه‌ی‌ ك����ردوه‌‪ .‬له‌نمونه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ره‌ نزیكی‌ ئه‌م جۆر ‌ه گه‌مانه‌ش ‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ س����اڵی‌ ‪ 2004‬بو‪ ،‬كاتێك‬ ‫ی له‌گه‌ڵ نه‌ش����یروان‬ ‫به‌هاوبه‌ش���� ‌‬ ‫ی سه‌ید عه‌لی‌‌و‬ ‫مس����ته‌فاو عومه‌ر ‌‬ ‫عوس����مانی‌ حاج����ی‌ مه‌حم����ود‬ ‫ی‬ ‫نامه‌یه‌كی ناڕه‌زاییان ئاراس����ته‌ ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ك����ردو ره‌خنه‌ی‌ توندیان‬ ‫له‌ش����ێوه‌ی‌ كاركردنی‌ گرت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫دواتر كۆسره‌ت ره‌سوڵ له‌تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی ئیمزا‬ ‫نزیكبۆو‌ه له‌ب����ری‌ ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫هاوبه‌ش����ه‌كه‌ی‌ له‌گ����ه‌ڵ كردبون‪.‬‬ ‫ی ‪2007‬‬ ‫نمونه‌ی‌ دوه‌میشیان ساڵ ‌‬ ‫ب����و‪ ،‬كاتێك مس����ته‌فای‌ س����ه‌ید‬

‫ی مه‌حمودو‬ ‫قادرو عوسمانی‌ حاج ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫عوم����ه‌ری‌ س����ه‌ید عه‌ل���� ‌‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سوڵ وابڕیاربو پێكه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌س����ت له‌ئه‌ندامێت����ی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاسیی‌ بكش����ێنه‌وه‌و له‌یه‌كێت ‌‬ ‫بێن���� ‌ه ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كاتێ����ك‬ ‫ی یه‌ك����ه‌م گفته‌كه‌یان‬ ‫س����یانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫برده‌س����ه‌ر‪ ،‬كۆس����ره‌ت یه‌كێت���� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌جێنه‌هێش����ت‌و له‌گه‌ڵ تاڵه‌بان ‌‬ ‫مایه‌وه‌‪ ،‬پرسیاره‌ك ‌ه ئێستا ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌م ئیمزایه‌ی‌ كۆسره‌ت له‌گه‌ڵ‬ ‫ێ بڕده‌كات؟‬ ‫به‌رهه‌م ساڵح تا كو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ سه‌رنجڕاكێش����ه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دو س����ێ‌ رۆژی‌ راب����ردودا‪ ،‬ماڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆسره‌ت ره‌س����وڵ بو‌ه به‌چه‌ق ‌‬ ‫ی باڵه‌ ناكۆكه‌كانی‌ ناو‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ هه‌مویان به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یامه‌كانی����ان په‌نا ‌‬ ‫گه‌یاندن���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی متمانه‌ ‌‬ ‫بۆ ده‌ب����ه‌ن‌و بوه‌ت ‌ه جێ ‌‬ ‫هه‌مو الیه‌كیان‪ .‬به‌مجۆر ‌ه كۆسره‌ت‬ ‫ی‬ ‫ره‌سوڵ له‌س����ایه‌ی‌ ناكۆكیه‌كان ‌‬ ‫ئه‌وانی‌ ت����ردا پێگه‌ی‌ خۆی‌ به‌هێز‬ ‫كردوه‌‪.‬‬

‫ی پێكه‌وه‌سازان ماوه؟‌‬ ‫ده‌رفه‌ت ‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێتی‌ ئێستا له‌بڕگه‌یه‌كی‌‬ ‫مێژویی‌ گرنگدا وه‌س���تاون‪ ،‬ره‌نگه‌ هه‌مویان‬ ‫ده‌رك به‌و راستیه‌ بكه‌ن كه‌ الوازبونی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ هیچ كه‌س‌و هیچ باڵێكیاندا‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌جیابون���ه‌وه‌ له‌حیزبه‌كه‌ش���یان‬ ‫توان���ای‌ درێژه‌دان ب���ه‌كاری‌ خۆیان نابێت‪،‬‬ ‫هه‌موش���یان تێده‌گه‌ن كه‌ دوباره‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌زمونی‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا جارێكیتر‬ ‫مه‌حاڵ���ه‌‪ .‬باڵه‌كان���ی‌ یه‌كێت���ی‌ ده‌زانن كه‌‬ ‫ئه‌و هێ���زو توانایه‌ی‌ ئێس���تا هه‌یانه‌ له‌ناو‬

‫یه‌كێتیدا‪ ،‬ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ نایانبێت‪،‬‬ ‫ئه‌و كێ���ش‌و قورساییه‌ش���یان له‌ئاس���تی‌‬ ‫كوردس���تان‌و عێراق‌و ناوچه‌كه‌ش���دا نابێت‬ ‫كه‌ ئێس���تا هه‌یانه‌‪ .‬ئه‌وان ده‌شزانن ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌كێتی‌ نه‌توانێت به‌س���ه‌ر ئه‌م گرفتانه‌یدا‬ ‫زاڵبێت‪ ،‬ئه‌وا له‌ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ری‌ سیاس���ی‌‬ ‫عێ���راق‌و كوردس���تانیش دێته‌خوارو ده‌بێت‬ ‫به‌"پیاده‌"یی‌ ب���ڕوات‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ مانه‌وه‌یان‬ ‫به‌یه‌كگرتویی‌ پێویستیه‌كی‌ مێژوییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئایا ده‌زانن چۆن به‌یه‌كگرتویی‌ بمێننه‌وه‌؟‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌ به‌رپرسی‌ لق ‌ی ‪‌ 4‬ی پارتی‌‪:‬‬

‫دۆخ ‌ی سلێمان ‌ی شێواوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫ی‬ ‫ی ‪‌4‬و ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫به‌رپرسی‌ لق ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆی ‌ه ‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "له‌غیابی‌ تاڵه‌بانیدا‬ ‫ورده‌ ورده‌ یه‌كێتی‌ به‌ره‌و ئاوابون‬ ‫ده‌چێت"‪.‬‬ ‫ی هه‌م���و‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێس���تا یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی راكێشاوه‌‪،‬‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی به‌ره‌و ال ‌‬ ‫سه‌رنجه‌كان ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی ‪‌4‬‬ ‫ی لق ‌‬ ‫ئێو‌ه وه‌ك به‌رپرس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫له‌سلێمانین‪ ،‬چۆن له‌م دۆخ ‌ه ‌‬ ‫ده‌ڕوانن؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬پێم خۆش نیی ‌ه‬ ‫ی یه‌كێتیدا هیچ بڵێم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌م دۆخ ‌ه ‌‬ ‫ی تۆ ناچارم قسه‌یه‌ك‬ ‫له‌به‌ر پرسیاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بكه‌م‪ ،‬ئه‌توانم ئ���ه‌و‌ه بڵێم ك ‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫مام ج���ه‌الل دروس���تیكردوه‌‌و به‌ویش‬ ‫ی ئه‌ودا‬ ‫به‌ڕێوه‌چوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا له‌غیاب ‌‬ ‫ورده‌ ورده‌ به‌ره‌و ئاوابون ده‌چێت‪.‬‬ ‫ێ بڵێیت له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وات��� ‌ه ده‌ته‌و ‌‬ ‫نه‌مانی‌ تاڵه‌بانی‌ یه‌كێتیش نامێنێ‌؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬ب���ه‌و مانای ‌ه‬ ‫نا‪ ،‬ك ‌ه ئیت���ر نامێنێ‌‪ ،‬به‌اڵم تۆ بیهێن ‌ه‬ ‫ی له‌‪1976‬چۆن‬ ‫پێش چ���اوت یه‌كێت��� ‌‬ ‫ب���و‪1985 ،‬چۆن ب���و‪ ،‬دواتریش چۆن‬ ‫ب���و‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر تۆژینه‌وه‌یه‌ك له‌س���ه‌ر‬ ‫ی بكه‌یت‪ ،‬ده‌بێ���ت ئه‌و مێژوه‌‌و‬ ‫یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی بخوێنیته‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌كان��� ‌‬ ‫ی كورد بكه‌ین ك ‌ه له‌هه‌مو‬ ‫ی مێژو ‌‬ ‫سه‌یر ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌لومه‌رجێك���دا س���ه‌ركرده‌‌و پیاوێك ‌‬ ‫پێگه‌یاندوه‌‪ ،‬ب���ۆ نمون ‌ه مام جه‌الل ك ‌ه‬ ‫پێشتریش هه‌ر هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌‪1976‬دا‬ ‫رۆڵێكی‌ تری‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وات��� ‌ه ده‌ته‌وێت بڵێیت دوا ‌‬ ‫ی له‌ناو یه‌كێتی���دا كه‌س نیی ‌ه‬ ‫تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ێ جێگ ‌هی‌ ئه‌و بگرێته‌وه‌؟‬ ‫بتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حم���ه‌د ك���ورده‌‪ :‬ب���ه‌ڕا ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ت���ر ناتوان ‌‬ ‫من جارێكیتر كه‌س���ێك ‌‬ ‫له‌ناو یه‌كێتیدا ببێت��� ‌ه مام جه‌الل یان‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و ببینێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌گوێر‌ه ‌‬ ‫رۆڵ��� ‌‬ ‫هه‌لومه‌رج���ه‌كان ش���ته‌كان ده‌گۆڕێن‪،‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه له‌ناو یه‌كێتیشدا كه‌سانێك هه‌بن‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌رن‪ ،‬خۆ ‌‬ ‫بتوانن یه‌كێت ‌‬ ‫نیی ‌ه بڵێیت ئه‌و حیزب ‌ه هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه‌‌و‬ ‫ی مام‬ ‫نامێن���ێ‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك ئه‌و قۆناغ ‌ه ‌‬ ‫ی بردو‌ه نه‌خێر به‌وجۆر‌ه‬ ‫جه‌الل به‌ڕێو‌ه ‌‬ ‫نابێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تا له‌ن���او یه‌كێتیدا دو‬ ‫ی كاركردن‬ ‫ی جی���اواز ‌‬ ‫به‌ره‌‌و ئاراس���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌بینرێ‌‪ ،‬ئێ���و‌ه وه‌ك پارت ‌‬ ‫به‌ڕون��� ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنت���ان له‌گه‌ڵ كامیاندا به‌الو‌ه‬ ‫په‌سه‌ندتره‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬ئێم ‌ه حه‌زناكه‌ین‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك بارزان ‌‬ ‫ببن به‌دو به‌ره‌‪ ،‬جه‌ناب ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی له‌و سه‌رده‌م ‌ه ‌‬ ‫هه‌وڵ‌و ته‌قه‌الكان ‌‬ ‫هێشتا كاك نه‌وشیروان جیانه‌بۆوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬

‫ی ئیمزایان‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك له‌مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی مام جه‌الل كۆكرده‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌و‬ ‫له‌دژ ‌‬ ‫ی هه‌وڵ‌‌و‬ ‫ی سه‌رۆك بارزان ‌‬ ‫كاته‌ش جه‌ناب ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ب���و‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫ته‌قه‌الكان��� ‌‬ ‫ی بپارێزێ‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئێم ‌ه پێمانوای ‌ه‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی ببێت ‌ه دو‬ ‫ی كورد نیی ‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫له‌قازانج ‌‬ ‫ب���اڵ‪ ،‬ئێم ‌ه مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ باڵ ناكه‌ین‪،‬‬ ‫ی هه‌وڵده‌دات‬ ‫ی س���ه‌رۆك بارزان ‌‬ ‫جه‌ناب ‌‬ ‫ئه‌و بۆچونانه‌ بكاته‌وه‌ به‌یه‌ك‪.‬‬ ‫ی له‌م كێش���ه‌یه‌دا‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وات ‌ه بارزان ‌‬ ‫هاتوه‌ت ‌ه سه‌ر خه‌ت؟‬ ‫ێ له‌هه‌وڵ‌و‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬به‌ڵ ‌‬ ‫ی له‌ناو یه‌كێتیدا‬ ‫ته‌قه‌الدای ‌ه بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫لێكترازان رونه‌دات‪.‬‬ ‫ی گه‌یش���تو‌ه ب ‌ه چ‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌وڵه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئه‌نجامێك؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬ئه‌م ‌ه دو به‌ش ‌ه‬ ‫ی له‌‪%50‬‬ ‫ی ئێم��� ‌ه وه‌ك پارت ‌‬ ‫به‌ش���ه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی به‌س���ه‌رۆك بارزانییه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئێم ‌ه له‌‪ %50‬خۆم���ان هاتوین‪،‬‬ ‫ی تر‬ ‫ی ده‌مێنێته‌و‌ه له‌‪%50‬ك ‌ه ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی به‌خۆیانه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ل ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫‪ %5‬بێن ‌ه پێش���ه‌و‌ه وات ‌ه ‪ %55‬ئه‌وه‌ش‬ ‫باش���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر هیچ نه‌یه‌ن ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵت نییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم نێچیرف���ان بارزان ‌‬ ‫له‌لێدوانێك���دا ئاماژ‌ه ب���ه‌و‌ه ده‌دا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی سوره‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫ی هێڵ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ئاسایش ‌‬ ‫ی بۆ كرا ك ‌ه هه‌ڕه‌ش��� ‌ه‬ ‫وا لێكدان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ن���او یه‌كێتی‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫بێت بۆ به‌ره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌و ده‌س���توه‌ردان ‌ه ناو كاروبار ‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نییه‌؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حم���ه‌د ك���ورده‌‪ :‬نه‌خێ���ر‬ ‫ی كاك‬ ‫ئ���ه‌و‌ه هه‌ڕه‌ش��� ‌ه نیی���ه‌‪ ،‬جه‌ناب ‌‬ ‫ی زۆر ورد‌و ده‌قیق ‌ه‬ ‫نێچیرڤان پیاوێك��� ‌‬ ‫ێ چ���ۆن قس��� ‌ه ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌زان��� ‌‬ ‫به‌دڵنیاییه‌و‌ه ده‌شبێت حسابات له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی بكرێت‪ ،‬ئێم ‌ه له‌روانگ ‌ه ‌‬ ‫قسه‌كانیش��� ‌‬ ‫ی به‌رپرس���یارێتیمان به‌رامبه‌ر‬ ‫هه‌س���ت ‌‬ ‫به‌میلله‌ته‌كه‌م���ان به‌رامب���ه‌ر به‌هه‌م���و‬ ‫ی‬ ‫ێ ئه‌منییه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌م خاكه‌‪ ،‬به‌ڵ ‌‬ ‫بس���تێك ‌‬ ‫ی سوره‌‪ ،‬س���لێمانیش‬ ‫ی هێڵ ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ی���ه‌‌و ملیۆنێك‌و ‪195‬‬ ‫ش���ارێك ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬یه‌ك ملیۆن‌و‬ ‫هه‌زار ده‌نگ���ده‌ر ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬بێگومان‬ ‫‪700‬هه‌زار دانیش���تو ‌‬ ‫ی سور بێت‪،‬‬ ‫ی هێڵ ‌‬ ‫ده‌بێت ئه‌منیه‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 38‬كورس ‌‬ ‫بیریش���تان نه‌چێت پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌س���تهێناوه‌‪ ،‬ئێس���تا حكومه‌ت��� ‌‬ ‫به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێ���ت حس���اب بۆ‬ ‫ئه‌وان���ه‌ش بكرێت‪ ،‬باش��� ‌ه ئه‌گه‌ر كاك‬ ‫ێ هه‌قمان‬ ‫نێچیرڤ���ان واش���نه‌ڵێت بڵ��� ‌‬ ‫به‌سه‌ر سلێمانییه‌و‌ه نییه‌‪ ،‬ده‌ڵێن ئه‌و‌ه‬ ‫پارتی‌ ده‌ستی‌ له‌سلێمانی‌ به‌رداوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ل���ه‌م دۆخه‌دا ك��� ‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫ی پالنتان بۆ‬ ‫تێكه‌وتوه‌‪ ،‬ئێو‌ه وه‌ك پارت ‌‬ ‫سلێمانی‌ چییه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬كه‌س���ێك ك ‌ه‬

‫یه‌کێتی مام‬ ‫جه‌الل دروستی‬ ‫کردوه‌‌و به‌ئه‌ویش‬ ‫به‌رێوه‌چو‌ه‬ ‫له‌ئێستادا‌و‬ ‫ل ‌ه غیابی ئه‌ودا‬ ‫ورده‌ ورده‌ به‌ره‌و‬ ‫ئاوا بون ده‌چێت‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‬ ‫ی ده‌بێ���ت ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫ی نه‌خۆش��� ‌‬ ‫توش��� ‌‬ ‫ی بدۆزرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌مجار نه‌خۆش���یه‌ك ‌ه ‌‬ ‫زو چاره‌س���ه‌ر ده‌بێ���ت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر زو نه‌دۆزرای���ه‌و‌ه نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ێ په‌یدا ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی ل‌‬ ‫له‌س���ه‌ر نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توش ‌‬ ‫به‌و جۆره‌ش هه‌مو جومگه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌بن‪ ،‬ئه‌و كات ‌ه پێویست ‌‬ ‫نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی زۆر ش���اره‌زا‌و ماو‌ه ‌‬ ‫به‌پزیش���ك ‌‬ ‫ده‌بێت بۆ چاره‌سه‌ركردن‪ ،‬پرسیاره‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ئایا ئه‌و نه‌خۆش ‌ه چه‌ند به‌قس ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌كات بۆ چاره‌سه‌ركردن‬ ‫پزیشكه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی داده‌نێ‌؟‬ ‫ی بۆ ‌‬ ‫ی ئه‌و به‌رنام ‌ه ‌‬ ‫به‌گوێر‌ه ‌‬ ‫ێ شێواوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی به‌ڵ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫بارودۆخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆن ‌‬ ‫ئه‌م ش���ێواویی ‌ه باكگراوه‌ندێك ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چه‌ندین ساڵ ‌ه گرفته‌كان كه‌ڵه‌ك ‌ه‬ ‫ی جا ك ‌ه ده‌ڵێم‬ ‫ده‌بن‪ ،‬ئێم ‌ه وه‌كو پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌به‌س���تم له‌جه‌ناب ‌‬ ‫ئێم ‌ه وه‌ك پارت ‌‬ ‫ی یان كاك نێچیرڤانه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك بارزان ‌‬ ‫ئه‌وان وه‌ك پزیش���ك ‌ه ش���اره‌زاك ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ بكه‌ن‌و ئه‌شیع ‌ه ‌‬ ‫ده‌بێت پشكنین ‌‬ ‫ی بدۆزنه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ بگرن تا نه‌خۆش���یه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی خۆی���ان ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌وان هه‌وڵ ‌‬ ‫ی سلێمانین تا‬ ‫ی تر ك ‌ه خه‌ڵك ‌‬ ‫الیه‌نه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وان���ن تا به‌هه‌وڵ ‌‬ ‫چه‌ند گوێرایه‌ڵ ‌‬ ‫ی چاك‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫هه‌موم���ان بارودۆخ ‌‬ ‫بكه‌ین؟! ئه‌و‌ه شتێكی‌ تره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس���تا ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا ئه‌م دۆخ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر رێكه‌وتننام ‌ه ‌‬ ‫ی كاریگه‌ری ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ستراتیژی‌ ده‌بێت؟‬

‫ی‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حمه‌د ك���ورده‌‪ :‬ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ئێمه‌وه‌ی��� ‌ه وه‌ك پارت ‌‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌یه‌كێت ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی ت���ر ‌‬ ‫نا‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك بارزان ‌‬ ‫خۆیه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬جه‌ناب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رپرس���یارێت ‌‬ ‫ی هه‌س���ت ‌‬ ‫له‌روانگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌له‌كه‌مان‌و واقع ‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌مێژو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬به‌و سیفه‌ت ‌ه ‌‬ ‫ئێس���تا ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی مه‌به‌س���تیه‌ت ‌‬ ‫ك ‌ه پارت ‌‬ ‫ب���كات به‌ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬ئێم���ه‌ش وه‌ك���و‬ ‫ی‬ ‫پارتی���ه‌كان ك ‌ه گوێڕای���ه‌ڵ‌‌و مولزه‌م ‌‬ ‫ی سه‌رۆك بارزانین‪ ،‬باوه‌ڕم‬ ‫بۆچونه‌كان ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫وای��� ‌ه هه‌م���و حیزبه‌كان ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ی قورس���ایی‌‌و قه‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫بونیان هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت یه‌كێت ‌‬ ‫ی له‌گه‌ ‌ڵ ئێم ‌ه هه‌ی���ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫مێژویه‌ك��� ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ئه‌و رێباز‌ه‬ ‫ئێم��� ‌ه وه‌ك پارت ‌‬ ‫كار ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬پێمانوای ‌ه كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫ی بیروباو‌هڕ‌و ئه‌فكار ‌‬ ‫ی به‌بون ‌‬ ‫پێویست ‌‬ ‫ی به‌هه‌موان‬ ‫جی���اواز هه‌یه‌‪ ،‬بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌م قۆناغ ‌ه راگوزه‌ر‌ه تێپه‌ڕێنین به‌ره‌و‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆ هه‌ن���گاو بنێین‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫جه‌ختیش له‌و‌ه ده‌كه‌مه‌و‌ه پێمان خۆش‬ ‫نیی ‌ه نه‌ك یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌ڵكو هیچ حیزبێك‬ ‫شكس���تبێنێ‌‌و بچوك ببێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌و‌ه ئ���ه‌و‌ه یه‌كێتییه‌كان خۆیانن‬ ‫ی نابه‌رپرسیاریان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ێ خه‌ڵك ‌‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫ی سیاس���ییه‌كه‌یان‬ ‫مه‌به‌س���تم مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ێ‬ ‫نییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێكیان لێ���ره‌و له‌و ‌‬

‫ی وه‌ه���ا ده‌رده‌بڕن ك��� ‌ه ببێت ‌ه‬ ‫بۆچون ‌‬ ‫سه‌رئێشه‌ بۆ خۆیان‪.‬‬ ‫ی ماو‌ه بۆ‬ ‫ی ‪ 10‬رۆژ ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ی ش���وبات‪ ،‬ئای���ا ئێو‌ه وه‌ك‬ ‫ی ‪‌ 17‬‬ ‫یاد ‌‬ ‫ی هی���چ حه‌زه‌رێ���ك وه‌رده‌گرن‌و‬ ‫پارت��� ‌‬ ‫ئاماده‌كارییتان بۆ كردوه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬تا ئه‌م ده‌قیقه‌ی ‌ه‬ ‫بیرمان ل���ه‌و‌ه نه‌كردۆته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه من‬ ‫ێ‬ ‫ی ش���وبات هاتوم‌و ئه‌و‌ه س ‌‬ ‫ی ‪‌ 17‬‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی سلێمانیش باش‬ ‫س���اڵ ‌ه لێره‌م‪ ،‬خه‌ڵك ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌زان���ن ك ‌ه من‌و هاوڕێكانیش���م‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نجیمان ب���ۆ خزمه‌تكردن ‌‬ ‫ته‌مه‌ن��� ‌‬ ‫ئه‌م شاره‌‌و ئه‌م میلله‌ت ‌ه خه‌رجكردوه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌م شار‌ه‬ ‫ی ناكه‌م گه‌نج ‌‬ ‫بۆی ‌ه پێشبین ‌‬ ‫ی بێت كێش��� ‌ه له‌گه‌ڵ ئێم ‌ه دروست‬ ‫دڵ ‌‬ ‫ی ده‌یكات؟ ئه‌گه‌ر رۆژانێك‬ ‫بكات‪ ،‬بۆچ ‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك رویدابێت ئه‌وا هه‌مو الیه‌كمان‬ ‫ی‬ ‫ی باج ‌‬ ‫هه‌س���تمان پێكردوه‌‌و هه‌موش ‌‬ ‫دا‪.‬‬ ‫ی بویتای ‌ه‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر تۆ له‌سلێمان ‌‬ ‫ی شوبات رویده‌دا؟‬ ‫‪‌ 17‬‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬نازانم‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی م���ن لێر‌ه بو پێمخ���ۆش نیی ‌ه‬ ‫هاوڕێ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه هیچ بڵێم‪ ،‬به‌اڵم من له‌لق ‌‬ ‫‪ 11‬بوم‌و هیچیش روینه‌دا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬په‌یوه‌ندیت���ان له‌گه‌ڵ گۆڕان‬ ‫ل���ه‌چ ئاس���تێكدایه‌‪ ،‬ئای���ا نزیكبونه‌و‌ه‬ ‫له‌نێواندا رویداوه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حم���ه‌د كورده‌‪ :‬م���ن ئاگام‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕان نیی���ه‌‪ ،‬رێكخه‌ر ‌‬ ‫له‌په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ی سه‌رۆك‬ ‫ی گۆڕان ك ‌ه چوه‌ت ‌ه ال ‌‬ ‫گشتی ‌‬ ‫بارزان���ی‌‌و پێك���ه‌و‌ه دانیش���تون ئه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی تره‌‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه له‌س���لێمان ‌‬ ‫ش���تێك ‌‬ ‫ی چوار تاوه‌كو ئێس���تا له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌ك لق ‌‬ ‫گۆڕاندا په‌یوه‌ندییه‌كی‌ وه‌هامان نییه‌‪.‬‬ ‫ی پارتی‌‌و‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌وات ‌ه نزیكبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ره‌وه‌ی ‌ه نه‌ك‬ ‫گۆڕان له‌س���ه‌ر ئاست ‌‬ ‫خواره‌وه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حم���ه‌د ك���ورده‌‪ :‬له‌واقیعدا‬ ‫كێشه‌مان نییه‌‪ ،‬له‌به‌شێك له‌بۆنه‌كاندا‬ ‫ی ده‌نێرین‪،‬‬ ‫ی بۆ یه‌كتر ‌‬ ‫ی پیرۆزبای ‌‬ ‫كارت ‌‬ ‫له‌بۆنه‌كاندا ده‌عوه‌تم���ان كردون‌و جار‬ ‫هه‌بو‌ه هاتون‌و جاریش هه‌بو‌ه نه‌هاتون‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كۆ ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم من بۆ خۆم س���ه‌رۆك ‌‬ ‫گ���ۆڕان كاك نه‌وش���یروان ‪ 22‬س���اڵ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫روب���ه‌رو نه‌مبینیوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا خه‌ڵك ‌‬ ‫ئه‌م شاره‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���تر له‌دیدارێكدا وتبوت‬ ‫ی كوش���تنم دراوه‌‪ ،‬ئایا ئێس���تا‬ ‫هه‌وڵ ‌‬ ‫وه‌ك خۆت ده‌ڵێیت دۆخه‌ك ‌ه ش���ێواوه‌‪،‬‬ ‫هه‌س���تده‌كه‌ن مه‌ترس���یتان له‌س���ه‌ر‌ه‬ ‫له‌سلێمانی‌؟‬ ‫ی ‪1991‬‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬س���اڵ ‌‬ ‫هێشتا چه‌ند مانگێك به‌سه‌ر راپه‌ڕیندا‬ ‫تێپه‌ڕیب���و‪ ،‬م���ام جه‌الل ك ‌ه تائێس���تا‬ ‫ی‬ ‫له‌ژیاندایه‌‪ ،‬ش���اهید‌ه بانگیكردم‌و وت ‌‬ ‫ی نیوملیۆن دیناریان‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫موخابه‌رات ‌‬

‫ی بتك���وژن‪ ،‬من به‌و‌ه‬ ‫دان���او‌ه بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫خۆشحاڵبوم‪ ،‬چونك ‌ه من پێشمه‌رگ ‌ه بوم‌و‬ ‫ی ئه‌وه‌یداوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫موخابه‌راتیش هه‌وڵ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش���ه‌و‌ه هه‌ستمكردو‌ه‬ ‫ئیتر له‌دوا ‌‬ ‫ێ ئه‌وه‌یان‬ ‫ی كوش���تنم دراوه‌‪ ،‬ئ ‌‬ ‫هه‌وڵ��� ‌‬ ‫ی تر‬ ‫موخابه‌رات ب���و به‌هه‌رحاڵ‪ ،‬ئه‌وان ‌‬ ‫كێیه‌؟! بۆچی ئه‌و هه‌وڵ ‌ه هه‌یه‌؟ نازانم!‬ ‫من رۆژانێك ك ‌ه له‌هه‌ولێریش دانیشتوم‌و‬ ‫ی پارتیش���م هه‌بو‌ه ئه‌و‬ ‫به‌رپرس���یارێت ‌‬ ‫هه‌وڵ ‌ه هه‌ر هه‌بوه‌‪ ،‬مه‌به‌س���تم ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سلێمانییه‌و‌ه ئه‌و هه‌وڵ ‌ه دراوه‌و نازانم‬ ‫ی‬ ‫بۆچ���ی؟ بۆ زانیاریتان من ك ‌ه باس��� ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كه‌م ناترسم‪ ،‬له‌و روانگه‌یه‌شه‌و‌ه‬ ‫حساب بۆ كه‌سیش ناكه‌م‪ ،‬حه‌زده‌كه‌م‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنه‌كه‌دا ئه‌مه‌ش بنوسی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كورت ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���تر له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ندین به‌رپرس��� ‌‬ ‫دیاریكراودا پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گ���ۆڕی‌‪ ،‬ئێس���تاش ده‌نگۆ ‌‬ ‫لق���ی‌‪‌ 4‬‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی ت���ۆ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ه���ۆكار ‌‬ ‫گۆڕین��� ‌‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ چییه‌؟‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د ك���ورده‌‪ :‬نازانم بۆچ ‌‬ ‫ی راب���ردو رویداو‌ه‬ ‫ئێس���تا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی باش‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی ‌ه سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫مانا ‌‬ ‫ی سلێمانییان نه‌خوێندۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫بارودۆخ ‌‬ ‫ی به‌دو شته‌و‌ه هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌ش���ێكیان ئێم��� ‌ه وه‌ك به‌رپرس���ان‬ ‫نه‌مانتوانیو‌ه راس���تییه‌كان به‌س���ه‌رو‬ ‫ی‬ ‫خۆمان بگه‌یه‌نین وه‌ك خۆی‌‪ ،‬به‌شێك ‌‬ ‫ی كه‌متریان بۆ‬ ‫تری���ش ئه‌وان ده‌رفه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌خس���او‌ه تا باش���تر بتوانن خزمه‌ت ‌‬ ‫ئه‌م ش���ار‌ه بكه‌ن‪ ،‬ئێس���تا ورد‌ه ورد‌ه‬ ‫ئه‌و ده‌رفه‌ت ‌ه ره‌خساو‌ه تا ئه‌و‌ه بكه‌ن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی تریش له‌وانه‌ی��� ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌وه‌و‌ه هه‌بوبێ���ت ك��� ‌ه موراعات��� ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتیش���یان كردبێت ك ‌ه دو ئیداره‌ی ‌‬ ‫ی پێش‬ ‫بو‪ ،‬ده‌بێت ئه‌وه‌ش بڵێم ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رفه‌ت ‌‬ ‫من بون‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌یان به‌پێ ‌‬ ‫ی خزمه‌تی‌ خۆیان كردوه‌‪.‬‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم پێتانوانیی ‌ه ك ‌ه سلێمان ‌‬ ‫پارتی‌ قبوڵ نییه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حم���ه‌د ك���ورده‌‪ :‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫هه‌ندێكجار كار له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كراوه‌ كه‌‬ ‫پارتی‌ ناشیرین بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بچیت‬ ‫بۆچونی‌ به‌ش���ێك له‌خێزانه‌ كۆنه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م ش���اره‌ وه‌ربگریت بۆتده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫ك���ه‌ خۆشه‌ویس���تییه‌كی‌ تایبه‌تیان بۆ‬ ‫پارتی‌‌و ماڵی‌ بارزانی‌ هه‌یه‌‪ .‬به‌ش���ێكی‌‬ ‫تری���ش په‌یوه‌ندی‌ ب���ه‌وه‌وه‌ هه‌بوه‌ ئه‌و‬ ‫هێزه‌ی‌ لێره‌ بااڵده‌ست بوه‌ كاری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ كردوه‌‪ ،‬ده‌بێت ئه‌وه‌ش بڵێم ئێستا‬ ‫ئه‌وه‌ش وا نه‌ماوه‌ كه‌ بگوترێ‌ سلێمانی‌‬ ‫پارتی‌ قبوڵ نییه‌‪ ،‬له‌و روه‌وه‌ ده‌نگدانیش‬ ‫ناكرێت���ه‌ پێ���وه‌ر‪ ،‬چونك���ه‌ ئ���ه‌وه‌ش‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌به‌رژه‌وه‌ندی���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌ی���ان كه‌س هه‌ن له‌ناخ���دا پارتییان‬ ‫خۆش���ده‌وێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌رژه‌وه‌ندییان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ الیه‌نێكی‌ تردایه‌‪.‬‬

‫هه‌مو شتێك له‌باره‌ ‌ی كارتی‌ ئه‌لكترۆن ‌ی ده‌نگدانه‌وه‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫بڕیاره‌ ئه‌مڕۆ کۆمسیۆنی سه‌ربه‌خۆی‬ ‫هه‌ڵبژاردن ده‌ستبکات به‌دابه‌شکردنی‬ ‫کارتی ئه‌لکترۆنی که‌ وه‌رگرتنی ئه‌و‬ ‫کارته‌ تا ‪20‬ی‌ نیسان ده‌خایه‌نێت‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫به‌پێی‌ وت ‌هی‌ به‌رپرسان ‌‬ ‫كۆمسیۆنی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪" ،‬هه‌ر چوار‬ ‫گه‌ڕه‌کێک یه‌ک بنکه‌ی دابه‌شکردنی‬ ‫کارتی ئه‌لکترۆنی ده‌بێت"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌دابه‌شکردنی ئه‌و کارته‌‬ ‫ئه‌لکترۆنیی���ه‌‪ ،‬به‌رپرس���ی ئۆفیس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێ���ری‌ كۆمس���یۆن‪ ،‬هه‌ندرێ���ن‬ ‫محه‌م���ه‌د له‌لێدوانێکی���دا ب���ۆ ئاوێنه‌‬ ‫ئاشکرایکرد که‌ "هه‌ر ده‌نگده‌رێک ئه‌و‬ ‫کارته‌ ئه‌لکترۆنیی���ه‌ی پێنه‌بێت مافی‬ ‫ده‌نگدانی نابێت‌و وه‌ک س���یمکارتێک‬ ‫وایه‌‌و سه‌رجه‌م زانیاریه‌کانی سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ده‌نگده‌ری تێدایه‌‌و س���ه‌رۆکی خێزان‬ ‫ده‌توانێ���ت بۆ ئه‌ندامان���ی خێزانه‌که‌ی‬ ‫وه‌ربگرێت"‪.‬‬

‫ئه‌و هێمای بۆ ئه‌وه‌شکرد که‌ پێویسته‌‬ ‫له‌کات���ی س���ه‌ردانکردنی بنکه‌کان���ی‬ ‫دابه‌ش���کردنی ئه‌و کارته‌ ئه‌لکترۆنیه‌‪،‬‬ ‫"ناسنامه‌یه‌ک به‌هاواڵتیان‌بێت تا پێی‬ ‫بناسرێنه‌وه‌‌و گه‌ر بۆ ئه‌ندامانی دیکه‌ی‬ ‫خێزانه‌که‌شیان وه‌ربگرن به‌هه‌مانشێوه‌‬ ‫ده‌بێت ناسنامه‌ی ئه‌وانیان پێبێت"‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ هه‌ندرێ���ن محه‌مه‌د‪ " ،‬ئه‌م‬ ‫کارت���ه‌ ئه‌لکترۆنیی���ه‌ ته‌زویر ناکرێت‪،‬‬ ‫چونکه‌ هه‌ریه‌که‌و تایبه‌ته‌ به‌یه‌ک که‌س‌و‬ ‫س���ه‌رجه‌م زانیاریه‌کان���ی تایبه‌ت به‌و‬ ‫که‌س���ه‌ی تێدایه‌‌و له‌کاتی ده‌نگدانیشدا‬ ‫گ���ه‌ر ئه‌م کارت���ه‌ بۆ جارێک���ی دیکه‌‬ ‫ده‌نگی پێبدرێته‌وه‌‪ ،‬یه‌کسه‌ر ده‌زانرێت‌و‬ ‫کارناکات"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كان���ی‌ ئاوێنه‌ ماوه‌ی‬ ‫مانگێ���ک دان���راوه‌ بۆ س���ه‌ردانكردنی‬ ‫بنکه‌کان���ی دابه‌ش���کردنی کارته‌کان‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌بێت س���ه‌رجه‌م هاواڵتیان‬ ‫ئ���ه‌و کارت���ه‌ ئه‌لکترۆنیی���ه‌ وه‌ربگرن‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رنا ماف���ی ده‌نگدانیان نامێنێت‌و‬ ‫ناتوانن ده‌نگبده‌ن‪.‬‬

‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی که‌ له‌کاتی فه‌وتانیدا‬ ‫ئای���ا جارێکی دیکه‌ ده‌کرێت هاواڵتیان‬ ‫ئ���ه‌و کارت���ه‌ وه‌ربگرن���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندرێن‬ ‫هێم���ای بۆ ئه‌وه‌ کرد ک���ه‌ "هاواڵتیان‬ ‫ده‌بێ���ت پارێزگاری لێبک���ه‌ن‪ ،‬چونکه‌‬ ‫جارێک���ی دیکه‌ ئه‌و کارت���ه‌ نادرێته‌وه‌‬ ‫به‌هاواڵتیان"‪.‬‬ ‫کارتی‌ ئه‌لکترۆنی تایبه‌ته‌ به‌ده‌نگدان‌و‬ ‫له‌چه‌ندین ش���وێنی جیهان به‌کاردێن‌‪،‬‬ ‫له‌تورکیاش���ه‌وه‌ دو ک���ه‌س هاتون تا‬ ‫راهێن���ان به‌کارمه‌ندان���ی کۆمس���یۆن‬ ‫بکه‌ن‌و دواتر ئه‌و که‌سانه‌ی راهێنانیان‬ ‫پێده‌کرێ���ت دوکه‌س دوکه‌س به‌س���ه‌ر‬ ‫پارێزگاکان���دا داب���ه‌ش ده‌کرێن‌و هه‌ر‬ ‫کێش���ه‌یه‌ک روبدات ئه‌وان چاره‌سه‌ری‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی‬ ‫عێ���راق‌و هه‌ڵبژاردن���ی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫پارێزگاکان���ی هه‌رێم���ی‌ کوردس���تان‬ ‫ك���ه‌ بڕی���اره‌ ‪30‬ی‌ نیس���انی‌ داهات���و‬ ‫ئه‌نجامبدرێ���ن‪ ،‬بۆ یه‌که‌مج���ار کارتی‬ ‫ئه‌لکترۆن���ی به‌کاردێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌م کارته‌‬

‫له‌الی���ه‌ن کۆمپانیایه‌کی ئیس���پانیه‌وه‌‬ ‫دروستکراوه‌‌و ژماره‌ی کارته‌کان بیست‌و‬ ‫یه‌ك ملیۆن‌و پێنج سه‌د هه‌زار دانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م كارته‌ ت���ه‌واوی‌ زانیارییه‌كانی‬ ‫تێ���دا ده‌بێ���ت وه‌ك‪ ،‬ن���اوی‌ پارێزگا‪،‬‬ ‫ژم���اره‌ی‌ ده‌نگ���ده‌ر‪ ،‬ناوی‌ س���یانی‌‪،‬‬ ‫س���اڵی‌ له‌دایكبون‪ ،‬ژم���اره‌ی‌ خێزان‪،‬‬ ‫ژماره‌ی‌ بنكه‌ی‌ تۆمار‪ ،‬ژماره‌ی‌ بنكه‌ی‌‬ ‫ده‌نگ���دان‪ ،‬ن���اوی‌ بنك���ه‌ی‌ ده‌نگدان‪،‬‬ ‫ژماره‌ی‌ وێس���تگه‌‪ ،‬ژم���اره‌ی‌ ده‌نگده‌ر‬ ‫له‌وێستگه‌دا‪.‬‬ ‫كارت���ی‌ ده‌نگدان���ی‌ ئه‌لیكترۆنی‌ دو‬ ‫ج���ۆره‌‪ ،‬یه‌كه‌می���ان ب���ۆ ئه‌وانه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌ده‌نگدان���ی‌ گش���تیدا ده‌نگ ده‌ده‌ن‌و‬ ‫دوه‌میان ب���ۆ ئه‌وانه‌یه‌ كه‌ له‌ده‌نگدانی‌‬ ‫تایبه‌ت���دا ده‌ن���گ ده‌‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌وان���ه‌ی‌‬ ‫تایب���ه‌ت هێزه‌كانی‌ ئاسایش���ی‌ ناوخۆ‬ ‫و س���ه‌ربازه‌كان ده‌گرێت���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ هه‌ر‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی‌ داتاكان���ی‌ س���ه‌ر كارت���ی‌‬ ‫ده‌نگدان���ی‌ ئه‌لیكترۆنی���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌نگده‌ر‬ ‫ده‌توانێت بنكه‌ی‌ ده‌نگدان‌و وێستگه‌ی‌‬ ‫ده‌نگدانی‌ خۆی‌ بدۆزێته‌وه‪.‬‬

‫‪ 21‬ملیۆن كارتی‌ ده‌نگدانی‌ ئه‌لیكترۆنی دابه‌ش ده‌کرێت‌‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )414‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/2/4‬‬

‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كگرتو‪:‬‬ ‫قۆناغی‌ ئۆپۆزسیۆن بون كۆتایی هات‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كگرتو‬ ‫م‪.‬محه‌مه‌د ره‌ئوف ده‌ڵێت‬ ‫"ئۆپۆزیسیۆنبونمان به‌رێكردو‬ ‫ته‌واوبو"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ ئێوه‌ وه‌ك یه‌كگرتو‬ ‫ه����ۆكاری‌ دواكه‌وتن����ی‌ پێكهێنان����ی‌‬ ‫كابینه‌ی‌ هه‌شته‌م چییه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د ره‌ئوف‪ :‬دواكه‌وتنی‌ كابینه‌ی‌‬ ‫هه‌شته‌م كۆمه‌ڵێك هۆكاری‌ هه‌یه‌ یه‌ك‬ ‫ره‌هه‌ن����د‌و یه‌ك هۆكاری‌ نیه‌‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫یه‌ك����ه‌م ئه‌وه‌یه‌ هیچ حزبێك نه‌یتوانی‌‬ ‫‪ 51‬كورس����ی‌ بهێنێت بۆیه‌ ده‌بێت ئه‌و‬ ‫حكومه‌ته‌ بنكه‌ف����راوان بێت‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫پێویستی‌ به‌كات هه‌یه‌ بۆ رازیكردنی‌‬ ‫س����ه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان‪ ،‬هۆكاری‌ دوه‌م‬ ‫هێش����تا دو زۆنی‌ س����ه‌وز‌و زه‌ردو دو‬ ‫حزبی‌ ده‌سه‌اڵتدار له‌كوردستان بونی‌‬ ‫هه‌ی����ه‌ هه‌تا ئه‌و حاڵه‌ته‌ هه‌بێت دوای‌‬ ‫په‌نجا س����اڵی‌ تریش هه‌م����ان قه‌یران‬ ‫روده‌داته‌وه‌‪ ،‬هۆكاری‌ سێیه‌م كێشه‌ی‌‬ ‫س����لێمانییه‌ ك����ه‌ له‌نێ����وان یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕاندا ب����وه‌‌و ئێس����تاش قه‌یرانه‌كه‌‬ ‫چڕبۆته‌وه‌ له‌ن����او یه‌كێتی‌ خۆیدا ئه‌و‬ ‫س����ێ‌ هۆكاره‌ س����ه‌ره‌كییه‌ هه‌یه‌ ئیتر‬ ‫هه‌ر ش����تێكی‌ تر بڵێین ورده‌ هۆكارن‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌وا هه‌ر حزب����ه‌‌و تموحی‌‬ ‫شتێكی‌ هه‌یه‌ روئیایی‌ تایبه‌تی‌ خۆیی‌‬ ‫هه‌ی����ه‌و رازیكردن����ی‌ جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌وێت‪ ،‬هه‌مو ئه‌وانه‌ش پێویس����تیان‬ ‫به‌كات هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌به‌رامب����ه‌ر پێكنه‌هێنانیدا‬ ‫بۆچی‌ ئێوه‌ بێده‌نگن؟‬ ‫محه‌مه‌د ره‌ئ���وف‪ :‬په‌رله‌مانتارمان‬

‫هه‌یه‌ قس����ه‌یكردوه‌‪ ،‬خۆمان دو س����ێ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌م����ان له‌گ����ه‌ڵ پێكهێنه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫حكوم����ه‌ت ك����ردوه‌‪ ،‬له‌راگه‌یاندنه‌كان‬ ‫قس����ه‌ ده‌كه‌ی����ن‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌كان����ی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌‌و س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫له‌به‌الغی‌ كۆتایی‌ باسمانكردوه‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫بێده‌نگی‌ مانای‌ چیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ����وه‌ له‌كابین����ه‌ی‌ نوێی‌‬ ‫حكومه‌ت����دا داوای‌ چه‌ند پۆس����ت‌و چ‬ ‫پۆستێكتان كردوه‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌د ره‌ئ���وف‪ :‬ئێم����ه‌ چه‌ند‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌ك����ی‌ كۆتاییم����ان كردوه‌و‬ ‫هه‌ندێك كۆبونه‌وه‌ی‌ تر ماوه‌ بیكه‌ین‪،‬‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ كۆتایی‌‪ ،‬بڕیاری‌ كۆتایی‌‬ ‫ده‌ده‌ی����ن‌و هه‌ندێكمان باس����كردوه‌و‬ ‫هه‌ندێكیش����مان ماوه‌ رێبكه‌وین به‌اڵم‬ ‫تاكو كۆتایی‌ باسی‌ ناكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ل����ه‌دوای‌ هه‌ڵبژاردن����ه‌وه‌‬ ‫هه‌ست به‌جۆره‌ س����اردییه‌ك له‌نێوان‬ ‫ئێوه‌و گۆڕاندا ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ بۆ؟‬ ‫محه‌م���ه‌د ره‌ئ���وف‪ :‬قۆناغێ����ك‬ ‫هه‌ب����و پێیده‌وت����را قۆناغ����ی‌ كاری‌‬ ‫ئۆپۆزس����یۆنبون‪ ،‬ت����ا كۆتایی‌ هاتنی‌‬ ‫هه‌ڵب����ژاردن ئه‌و حاڵه‌ته‌ ب����ه‌رده‌وام‬ ‫بوو حاڵه‌تێكی‌ سروشتی‌ بو له‌به‌ینی‌‬ ‫هه‌رس����ێ‌ الیه‌نی‌ ئۆپۆزس����یۆندا‪ ،‬كه‌‬ ‫چوینه‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ گۆڕان س����ه‌ره‌تا‬ ‫وتی‌ ئێمه‌ حكومه‌ت دروست ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫دوات����ر وتی‌ به‌ش����داری‌ ده‌كه‌ین ئه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵوێس����تیان ب����و ئێم����ه‌ش وتمان‬ ‫به‌شداری‌ له‌حكومه‌ت ده‌كه‌ین‪ ،‬كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمیش به‌هه‌مانشێوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌مان بۆ‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت قۆناغی‌ ئۆپۆزسیۆنبون‬ ‫كۆتاییه����ات‪ ،‬ئیتر هه‌موم����ان ده‌بینه‌‬ ‫حزبێكی‌ ساده‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌رابردودا‬ ‫رێكه‌وتننامه‌یه‌ك����ی‌ س����تراتیژیمان‬ ‫پێكه‌وه‌ نه‌بوه‌ تا بچینه‌وه‌ سه‌ر هه‌مان‬

‫م‪ .‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫رێچكه‌‪ ،‬رێكه‌وتننامه‌یه‌كی‌ مۆركراومان‬ ‫له‌نێ����وان نه‌بوه‌ تاكو بچینه‌وه‌ س����ه‌ر‬ ‫ئ����ه‌و رێكه‌وتننامه‌یه‌ هه‌تا دوای‌ چه‌ند‬ ‫مانگێكیش ئێمه‌ كۆبونه‌وه‌مان له‌نێوان‬ ‫هه‌بوه‌ به‌اڵم ئێستا ناوی‌ نانێم ساردیی‌‬ ‫چونكه‌ رێكه‌وتنی‌ ستراتیژیمان له‌نێوان‬ ‫نه‌بوه‌ به‌ڵكو ئۆپۆزیس����یۆنبونێكمان‬ ‫به‌رێكردوه‌ ته‌واوبوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ل����ه‌دوای‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ له‌چ‬ ‫ئاس����تێكدا ته‌نسیقتان له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان‌و‬ ‫كۆمه‌ل ماوه‌؟‬

‫محه‌م���ه‌د ره‌ئ���وف‪ :‬له‌ئاس����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ب����ااڵ هه‌مان����ه‌ ته‌له‌فۆن����ی‌ نێ����وان‬ ‫سه‌ركرده‌كانمان له‌و ئاستانه‌دا هه‌بوه‌‌و‬ ‫ئێستاش به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب����اس ل����ه‌وه‌ ده‌كرێت كه‌‬ ‫به‌هۆی‌ توركیاوه‌ ئێ����وه‌ له‌پارتییه‌وه‌‬ ‫نزیكن‪ ،‬ئایا وایه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د ره‌ئوف‪ :‬هیچ په‌یوه‌ندیه‌ك‬ ‫له‌نێوان ئه‌و دو ش����ته‌دا نی����ه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫چه‌ند له‌توركیاوه‌ نزیكین ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫له‌ئێرانه‌وه‌ نزیكی����ن‪ ،‬هه‌مو حزبێكی‌‬ ‫كوردس����تانیش هه‌ر وایه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫هیچ كارێكی‌ سیاس����ی‌ له‌كوردستان‌و‬ ‫عێراقیش به‌بێ‌ په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ نێوان‬ ‫واڵت����ه‌ هه‌رێم����ه‌كان ناكرێ����ت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫قۆناغێكه‌ كه‌ نازانم چه‌ند س����اڵی‌ تر‬ ‫ده‌خایه‌نێت چونك����ه‌ به‌درێژایی‌ مێژو‬ ‫ئێران كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر كوردستان‬ ‫هه‌ب����وه‌ توركی����اش به‌هه‌مانش����ێوه‌‬ ‫توركی����ای‌ پێ����ش ئێس����تا ته‌نی����ا‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی‌ ئه‌منی‌‌و دراوس����ێیه‌كی‌‬ ‫دوربه‌دور هه‌بو ئه‌و توركیایه‌ رۆشتوه‌‬ ‫ئێس����تا توركیای‌ سیاس����ه‌تی‌ نوێ‌‌و‬ ‫ئابوری‌ نوێ‌‌و توركیای‌ نه‌وته‌و توركیای‌‬ ‫روئیایه‌كی‌ تازه‌یه‌ له‌سیاسه‌تدا‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫كاتێك له‌قه‌اڵچواالن س����ه‌ردانی‌ مام‬ ‫جه‌اللم����ان كرد ی����ادی‌ به‌خێ����ر ئه‌و‬ ‫كاته‌ ئه‌ردۆگان س����ه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌‬ ‫ئه‌سته‌مبوڵ بو‪ ،‬مام جه‌الل وتی‌ چوم‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌ردۆگان دانیشتم پێموت تۆ‬ ‫پیاوی‌ ئاینده‌ی‌ توركیای‌ حه‌ز ده‌كه‌ین‬ ‫س����ه‌ركه‌وتوبیت‌و حزبێكی����ش هه‌یه‌‬ ‫له‌الی‌ ئێمه‌ وه‌كو ئه‌و حزبه‌ی‌ تۆ وایه‌‬ ‫ناوی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ كوردستانه‌‬ ‫حه‌زده‌ك����ه‌م په‌یوه‌ندیتان باش بێت‪،‬‬ ‫ئه‌و قسه‌یه‌ له‌كاتێكدابو كه‌ حزبه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌ردۆگان حاكم نه‌بو‪.‬‬

‫سكرتێر ‌ی مه‌كۆی‌ گۆڕان له‌بادینان‪ :‬پارتی‌ رێگا ‌ی جیاجیا‬ ‫ده‌گرێته‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ ‌ی سیخوڕه‌كان ‌ی بنێرێت ‌ه ناومان‬ ‫ئا‪ :‬دیاری خالید‌‬

‫ی‬ ‫ی مه‌كؤ ‌‬ ‫ی سكرتێر ‌‬ ‫حاجی‌ رێكان ‌‬ ‫بادینانی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫باس له‌بارودۆخی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌یان‬ ‫ده‌كات‌و پێیوایه‌ گوتاری‌ سیاسی‌‌و‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان بؤ‬ ‫میدیا ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڤه‌ری‌ بادینان جؤر‌ه خاوییه‌ك ‌‬ ‫ی جیاجیا‬ ‫پێوه‌دیاربوه‌و پارتی‌ رێگا ‌‬ ‫ده‌گرێته‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ی‌ كؤسپ‬ ‫له‌به‌رده‌م چاالكییه‌كانیان دابنێت‌و‬ ‫"سیخوڕه‌كانی‌ بنێرێته‌ ناومان"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا پارتی‌‌و گۆڕان‬ ‫ی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫نزیكبونه‌ته‌و‌ه بۆ پێكهێنان ‌‬ ‫بارودۆخی‌ ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ گۆڕاوه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫حاجی‌ رێكانی‌‪ :‬له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫‪21‬ی‌ ئیلول كه‌ دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دووه‌م له‌كوردستان‪،‬‬ ‫گۆڕان بو‌ه هێز ‌‬ ‫پارتی‌ ت���ا راده‌ی���ه‌ك پێداچوونه‌و‌ه‬ ‫له‌سیاس��� ‌هت‌و ره‌فتاری‌ خۆی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫من نالێم ئێم ‌ه به‌ته‌واوی‌ ئازادین‌و ب ‌‬ ‫كۆس���پین به‌اڵم تا راده‌یه‌ك بارودۆخ‬ ‫گؤڕاوه‌‌و‌وه‌زعمان باشه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌كۆنگره‌ی‌ گۆڕاندا چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌م���ی‌ ده‌ڤه‌ری‌ بادینان ‌‬ ‫ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫تێدابو ئه‌مه‌ش ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی بو؟‬ ‫ی ئه‌مه‌ چ ‌‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫حاج���ی‌ رێكان���ی‌‪ :‬هیچ كه‌س���ێك‬ ‫ی‬ ‫له‌براده‌ران‌و ئه‌ندامانی‌ ئێمه‌ ناڕه‌زایه‌ت ‌‬ ‫ی به‌شداربون یان‬ ‫ده‌رنه‌بڕیو‌ه ده‌رباره‌ ‌‬ ‫به‌ش���دارنه‌بون له‌كۆنگ���ره‌دا‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌ش���داری‌ ئێم���ه‌‌وه‌ك���و ئه‌ندامان‌و‬ ‫هه‌ڤااڵن���ی‌ گۆڕانی‌ بادین���ان زیاتر بو‬ ‫له‌ئیس���تیحقاقی‌ خؤی‌ ك��� ‌ه ده‌بوای ‌ه‬ ‫‪ 12‬ك���ه‌س بوای���ه‌ ن���ه‌ك ‪ 30‬كه‌س‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌اڵم له‌به‌ر گرنگیپێدان ‌‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬به‌بادینان ئێم��� ‌ه ‪ 30‬كه‌س‬ ‫‌وه‌كو ئه‌ندام به‌شداری‌ كۆنگره‌ بوین‌و‬ ‫خ���ؤم ده‌ستنیش���انكرام له‌كۆنگره‌دا‬ ‫ی‬ ‫له‌الی���ه‌ن به‌رێ���ز رێكخه‌ری‌ گش���ت ‌‬ ‫كاك نه‌وش���یروان ‌وه‌ك���و بادینیه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ببمه‌ یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی‌ ده‌س���ته‌ ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ كۆنگره‌‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ تائێس���تا رێكخه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ڤه‌ر ‌‬ ‫گش���تی‌ گۆڕان س���ه‌ردان ‌‬ ‫بادینانی‌ نه‌كردوه‌؟‬ ‫حاج���ی‌ رێكان���ی‌‪ :‬ئێس���تا گۆڕان‬ ‫ی‬ ‫یه‌ك بس���ت زه‌وی‌‌و خان���وو موڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌هی���چ ش���وێنێك نی���ه‌ له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و بای���ه‌خ‌و گرنگیدانه‌ ‌‬ ‫گۆڕان به‌بادینانی‌ داوه‌‪ ،‬پێش ‪2‬ساڵ‬ ‫ی گه‌وره‌ی‌ له‌باشترین ناوچ ‌ه‬ ‫خانویه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌پارێ���زگای‌ ده���ؤك‪ ،‬به‌پاره‌یه‌ك ‌‬ ‫خه‌یاڵ���ی‌ كڕی���وه‌‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌س���ه‌رداننه‌كردنی‌ كاك نه‌وشیروان‬ ‫ب���ؤ دهؤك‪ ،‬من ده‌ڵێ���م‪ :‬هه‌ر كاتێك‬ ‫كاك نه‌وشیروان به‌پێویستی‌ بزانێت‌و‬ ‫ی خه‌ڵك���ی‌ ده‌ڤه‌ره‌كه‌‌و‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان بێ���ت‪ ،‬دڵنیام‬ ‫سه‌ردان ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی‌ كه‌س���انی‌ پاراستن‬ ‫ده‌نێرێت���ه‌ ناو گۆڕان ل���ه‌و ده‌ڤه‌ره‌‪،‬‬ ‫ه���ۆكاری‌ ئه‌مه‌ چیه‌‌و تا ئێس���تاش‬ ‫به‌رده‌وامه‌؟‬ ‫حاج���ی‌ رێكارن���ی‌‪ :‬م���ن پێموای ‌ه‬ ‫ی هه‌ن بؤ ئه‌م‬ ‫دو ه���ۆكاری‌ س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫دیارده‌یه‌ كه‌ یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه‌ پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌بادین���ان ئه‌وه‌ن���ده‌ له‌یه‌كگرت���و ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیسالمی‌ ناترسێت‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ ترس ‌‬ ‫له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان هه‌یه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان له‌دامه‌زراندنی���ه‌و‌ه به‌خه‌بات ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانی‌‌و سیاسی‌‪،‬‬ ‫میدیایی‌‌و كار ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و‬ ‫توانیویه‌ت���ی‌ پێگ���ه‌ ‌‬ ‫جه‌ماوه‌ری���ی‌ گه‌وره‌ دروس���تبكات‪،‬‬ ‫ی له‌بادین���ان‪ .‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاوات‌و ئومێد ‌‬ ‫گۆڕان بووه‌ت ‌ه جێگا ‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ مافخ���وارو‌و س���ته‌ملێكراو‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ ،‬پارت���ی‌ زیات���ر هاوش���ێوه‌ی‌‬ ‫ی خێڵه‌كی‌‌و له‌س���ه‌رخؤداخراو‬ ‫حزبێك ‌‬ ‫ده‌چێت نه‌ك حزبێكی‌ كراوه‌و نوێخواز‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م جؤره‌ حزبانه‌ هه‌میش���ه‌ پێیان‬ ‫ی كراوه‌و‬ ‫باش نیه‌ رێكخراوێكی‌ سیاس ‌‬ ‫ی ‌وه‌كو بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫مودێرن ‌‬ ‫بێت ‌ه مه‌یدانی‌ سیاسی‌‌و خه‌بات بكات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بؤی ‌ه هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و‌ه ده‌بینین پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیاجیا ده‌گرێته‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫رێگا ‌‬ ‫كؤس���پ له‌ب���ه‌رده‌م چاالكییه‌كانمان‬ ‫دابنێ���ت‌و س���یخوڕه‌كانی‌ بنێرێت��� ‌ه‬

‫ناومان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌دروستبونی‌ گۆڕانه‌و‌ه تا‬ ‫ئێستا چیتان بۆ بادینان كردوه‌؟‬ ‫ی‬ ‫حاجی‌ رێكانی‌‪‌:‬وه‌كو خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫هیچم���ان نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ئێم ‌ه‬ ‫حكوم ‌هت‌و ده‌زگای‌ ته‌نفیزی‌ نه‌بوین‪.‬‬ ‫ی سیاسی‌‌و كاری‌ حیزبیه‌و‌ه‬ ‫به‌اڵم له‌ڕو ‌‬ ‫به‌ڵێ كردومانه‌‪ ،‬بؤ نمونه‌‪ :‬توانیمان‬ ‫ده‌نگ���ی‌ ن���اڕازی‌ له‌بادین���ان زیاتر‬ ‫دروس���تبكه‌ین‌و ترس نه‌هێڵین له‌ناو‬ ‫خه‌ڵكی‌ بادین���ان‪ ،‬هه‌روه‌ها توانیمان‬ ‫خه‌ڵك له‌بواره‌ جیاجیاكاندا هؤشیار‌و‬ ‫ی لێبكه‌ین ك ‌ه‬ ‫به‌ئاگا بهێنین���ه‌وه‌‌و‌وا ‌‬ ‫ی بكات‌و به‌راشكاوان ‌ه‬ ‫داوای‌ مافی‌ خؤ ‌‬ ‫له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان الفیت ‌ه هه‌ڵبگرێ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌الیه‌ن یه‌كێك له‌هه‌ڵسوڕاو‌ه‬ ‫دیاره‌كان���ی‌ گۆڕان���ه‌وه‌ پێش���نیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ كراوه‌ ك���ه‌ حیزبێك بۆ بادینان‬ ‫دابمه‌زرێنن كه‌ نزیك بێت له‌گۆڕانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی به‌سه‌ر هات؟‬ ‫ئه‌مه‌ چ ‌‬ ‫حاجی‌ رێكانی‌‪ :‬من ئاگام له‌وه‌نیه‌‌و‬ ‫نازان���م كێ‌ ئه‌مه‌ی‌ پێش���نیاركردوه‌‪،‬‬ ‫بؤی ‌ه من هیچ كؤمێنتێكم له‌سه‌ر نیه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچی‌ گ���ۆڕان له‌ده‌ڤه‌ر ‌‬ ‫دهۆك گه‌ش���ه‌ی‌ نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬خۆتان‬ ‫ی‬ ‫چاالك نین یان گۆڕان ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ ‌‬ ‫پشتگوێخستوه‌؟‬ ‫ی‬ ‫حاج���ی‌ رێكانی‌‪ :‬گ���ۆڕان بادینان ‌‬ ‫پشتگوێ‌ نه‌خستوه‌‪ ،‬به‌اڵم راستیه‌ك‬ ‫هه‌یه‌ ده‌بێت هه‌مو الیه‌ك باش بیزانێت‬ ‫ی له‌بادینان‬ ‫كه‌ كاری‌ رێكخراوه‌و سیاس ‌‬ ‫زۆر گران‌و قورسه‌و موسته‌حیل نیه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم قورس���ه‌‪ .‬بادینان هه‌میش��� ‌ه‬ ‫ی چڕوپڕ‌و‬ ‫ی به‌به‌رنامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫پێویس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫تؤكم ‌ه هه‌یه‌‪ ،‬پێویستی‌ به‌په‌یامێك ‌‬ ‫باش‌و شه‌فاف ‌ه بؤ خه‌ڵكی‌ ده‌ڤه‌ره‌كه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئێمه‌ش كاری‌ باش���مان‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ی به‌رامبه‌ر گۆڕان‬ ‫بۆچونێكی‌ جیاواز ‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌دهۆك كه‌ گوای ‌ه ئیشی‌ به‌ته‌نها‬ ‫دژایه‌تیكردنی‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانیه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌م ‌ه‌وایه‌؟‬ ‫حاج���ی‌ رێكان���ی‌‪ :‬نه‌خێ���ر‌وانیه‌‪،‬‬ ‫ی هیچ بنه‌ماڵه‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان دژ ‌‬ ‫كه‌س���ێك نیه‌‪ ،‬گۆڕان نه‌هاتوه‌ تاكو‬

‫حاجی‌ رێكانی‬ ‫ی سیاس���ی‌‪،‬‬ ‫ببێت��� ‌ه به‌دیلی‌ پارتێك ‌‬ ‫یاخود بؤ س���ڕینه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتێك‌و‬ ‫نه‌هێشتنی‌‪ ،‬به‌ڵكو بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫روئیایه‌كی‌ رؤش���ن‌و جی���اواز ‌‬ ‫بۆ چاككردنی‌ سیس���ته‌می‌ سیاسی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌رامه‌ت ‌‬ ‫حوكمڕانی‌‌و‪ ،‬گه‌ڕاندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تاكی‌ ك���ورد‌و رزگاركردن���ی‌ عه‌قڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌هه‌م���و ه���زرو بؤچون��� ‌‬ ‫ك���ورد ‌‬ ‫دواكه‌وت���وو‪ ،‬نه‌ك دژایه‌ت���ی‌ خێڵ‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ه���ۆكاری‌ كه‌مكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫رێژه‌ی‌ ده‌نگاكانت���ان له‌دهۆك بۆچ ‌‬ ‫ده‌گێڕیته‌وه‌؟‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و‬ ‫حاجی‌ رێكانی‌‪ :‬گوتار ‌‬ ‫ی‬ ‫میدیای‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان بؤ ده‌ڤه‌ر ‌‬ ‫ی پێوه‌دیاربوه‌‪,‬‬ ‫بادینان جؤر‌ه خاوییه‌ك ‌‬ ‫ی له‌ده‌ڤه‌ره‌ك��� ‌ه‬ ‫ته‌زوی���ری‌ پارت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆكارێك���ی‌ تر بو ك ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كجار زۆربو هه‌روه‌ها فشاری‌ پارت ‌‬ ‫له‌سه‌رمان‌و هه‌ڕه‌شه‌كردنی‌ به‌رده‌وام‬ ‫ك ‌ه من یه‌كێك بوم له‌وانه‌ی‌ به‌ئاشكرا‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یان لێكردم سه‌ره‌ڕای‌ كڕین ‌‬ ‫هه‌ندێك خه‌ڵك به‌پاره‌‪.‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫ستەمی خۆرهەاڵتی‌و ستەمی‬ ‫خۆرئاوایی «فاشیزم‌وەک سنتێز»‬ ‫له‌ڕەخنەی خوێندنەوەکانی پێشتردا بۆ کۆمەڵگای خۆرهەاڵتی‬ ‫کارل ئەوگۆست ڤتفۆگڵ‪ ،‬مستەفا حیجازی‪ ،‬داریوشی شایگان‌وەک نمونە‬ ‫ڤتفۆگڵ‌و مانای ستەمی خۆرهەاڵتی‬ ‫«بەشی چوارەم»‬ ‫ه���ۆی ئاماژەدان���م به‌سروش���تی‬ ‫پاشکۆئاس���ای دی���ن له‌س���تەمی‬ ‫خۆرهەاڵتی���دا‪ ،‬ب���ۆ ئەوەی���ە خوێنەر‬ ‫له‌یەکێ له‌تێزە سەنتراڵەکانی ڤتفۆگڵ‬ ‫تێبگات‪ ،‬دەربارەی دەس���ەاڵتی ڕەهای‬ ‫دەوڵەت بەرامبەر کۆمەڵگا یان دەرە ـ‬ ‫دەوڵەت‪ .‬دەسەاڵتێک خواستێتی هەموو‬ ‫ش���تێک ڕابکێش���ێتە بندەستی خۆی‪،‬‬ ‫هیچ هێزێک نەبێت‪ ،‬دەس���ەاڵتی خۆی‬ ‫له‌دەسەاڵتی دەوڵەتەوە ‌وەرنەگرتبێت‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی له‌تێزەک���ەی ڤتفۆگڵدا گرنگە‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬ئەو س���اتە دیاری���دەکات کە‬ ‫تێی���دا دەوڵەت دەبێ���ت به‌ئۆرگانێکی‬ ‫له‌کۆمەڵ���گا زۆر بەهێزت���ر‪« .‬بڕوانە ‪:‬‬ ‫هەمان س���ەرچاوەی پێشوو‪ .‬ل ‪.»80‬‬ ‫کێشەیەک له‌سەدەی بیست‌و له‌شێوازی‬ ‫پۆس���ت کۆلۆنیالی���دا‌و له‌دەوڵەت���ە‬ ‫نوێکاندا‪ ،‬بەجۆرێکی بەرباڵو‌و ترسناک‬ ‫دێت���ەوە ڕێگامان‪ .‬ڤتف���ۆگڵ له‌هەندێ‬ ‫جێ���گای کتێبەکەی���دا ‌وادەبینێت کە‬ ‫له‌س���تەمی خۆرهەاڵتی���دا‌و له‌هەن���دێ‬ ‫جێگای‌وەک چیندا‪ ،‬هەتا دەس���ەاڵتی‬ ‫باوک له‌خێزان���دا‪ ،‬له‌ڕێگای پەیوەندی‬ ‫به‌دەسەاڵتی ستەمکارەوە مانای بووە‪،‬‬ ‫لێ���رەوە خودی خێزان له‌س���تراکتوری‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی چینی���دا جێگایەکی زۆر‬ ‫گرنگ���ی نەب���ووە‪ ،‬جێگای���ەک بگاتە‬ ‫هەم���ان پل���ەی بای���ەخ‌و گەورەیی کە‬ ‫له‌کۆمەڵگاکان���ی ت���ردا دەیبینی���ن‪،‬‬ ‫چونکە هێزی ب���اوک‪ ،‬کەم تا زۆر لەو‬ ‫ڕۆڵەوە داکەوتووە کە ‌وەک پۆلیس���ی‬ ‫فەرمانڕەوایان له‌ناو خێزاندا بینیوێتی‪.‬‬ ‫دەوڵ���ەت باوک���ی‌وەک بەرپرس���ێک‌و‬ ‫فەرمانبەرێکی دانراوی خۆی له‌خێزاندا‬ ‫سەیرکردوە‪ ،‬هەرکەس���ێک سەرپێچی‬ ‫باوکی کردبێت سزا دراوە‌و هەرکەسێک‬ ‫له‌خێزان���دا س���ەرپێچی کردبێ���ت‪،‬‬ ‫باوک���ی پێ���وە س���زادراوە‪« .‬هەمان‬ ‫سەرچاوەی پێشوو‪ .‬ل ‪ 157‬ـ ‪.»159‬‬ ‫له‌مان���ەش گرنگت���ر خ���ودی دەوڵەت‬ ‫ل���ەم کۆمەڵگایانەدا ڕێگ���ری یەکەمن‬ ‫له‌کەڵەکەبوونی سەرمایە‌و بەهێزبوونی‬ ‫ژێرخان���ی موڵکییەتی تایب���ەت‪‌ ،‬واتە‬ ‫دەوڵ���ەت س���ەرچاوەی جیابوونەوە‌و‬ ‫ترازانی فۆرم���ی موڵکدارییە له‌فۆرمە‬ ‫خۆرئاواییەک���ە‪،‬‬ ‫کەپیتالیس���تییە‬ ‫به‌مانایەک���ی ت���ر ئ���ەوە خ���ودی‬ ‫کەپیتالیزم���ە کە ڕێ���گا لە‌وەرگەڕانی‬ ‫ش���ێوەی کەپیتالیزم���ی خۆرهەاڵت���ی‬ ‫دەگرێ���ت ب���ۆ ش���ێوە کەپیتالیزم���ی‬ ‫خۆرئاوایی‪ .‬گەورەنەبوونی موڵکداریی‬ ‫تایبەت���ی له‌س���ەدەکانی پێش���تردا‬ ‫له‌خۆره���ەاڵت‪ ،‬ڕاس���تەوخۆ پابەندی‬ ‫داگیرکردن���ی دەوڵەت���ە بۆ ت���ەواوی‬ ‫مافەکان���ی موڵکداری���ی‌و هەوڵدان���ی‬ ‫بەردەوام بۆ ڕێگریکردن له‌دابەشبوونی‬ ‫موڵک‌و باڵوبوونەوەی ڕۆحی هەڵگرتن‌و‬ ‫کۆکردنەوەی س���ەرمایە‌و بەش���کردنی‬ ‫بەجۆرێک له‌یەک دەستدا کۆنەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئاڕاس���تەی س���ەرەکی له‌تێزەکانی‬ ‫ڤتفۆگڵ���دا‌و ڕەخنەی س���ەرەکیش لەم‬ ‫تێزانە له‌خاڵێکی بنەڕەتیدا کۆدەبێتەوە‪،‬‬ ‫پەیوەن���دی س���تەمی خۆرهەاڵت���ی‬ ‫به‌مۆدێل���ی تۆتالیتاریی کۆمۆنیزمەوە‪.‬‬ ‫ڤتفۆگڵ کە خۆی سەرەتا له‌قوتابخانەی‬ ‫فرانکفۆرتەوە دەست پێدەکات‪ ،‬هەر زوو‬ ‫‌وەردەگەڕێتە سەر یەکێک له‌دوژمنانی‬ ‫هەموو سیستمێکی تۆتالیتاری‪ .‬گرنگی‬ ‫تێزەکەی ڤتفۆگڵ لەوەدایە کە پێیوایە‬ ‫تۆتالیتاریزمی کۆمۆنیزمی له‌ش���ێوازی‬ ‫س���تەمی خۆرهەاڵتیی���ەوە نزیکترە تا‬ ‫فۆرمی کەپیتالیستی لیبراڵ‌و مۆدێرن‪.‬‬ ‫چوارچێ���وە تیورییەک���ەی ڤتف���ۆگڵ‬ ‫لەوەدا خۆی دەبینێتەوە کە سیستمی‬ ‫کۆمۆنیس���تی زیندووکردنەوەی فۆرمی‬ ‫س���تەمی خۆرهەاڵتییە‪ ،‬س���یفەتەکانی‬ ‫کۆمۆنیزمی ڕوسی‌و چینی هەر خۆ الدان‬ ‫نیی���ە له‌فۆرم���ی کەپیتالیزمی لیبرال‪،‬‬ ‫بەڵک���و داڕش���تنی بیرۆکراتییەتێک���ە‬ ‫به‌دەوڵەتێک���ی س���ەنتراڵی بەهێزەوە‪،‬‬ ‫دەوڵەتێک تێی���دا موڵکییەتی تەواوی‬ ‫کەرەس���تە گرنگ‌و دەزگا گ���ەورەکان‬ ‫دەکەوێت���ە ژێردەس���تی دەوڵ���ەت‬ ‫خ���ۆی‪‌،‬واتە ئ���ەوەی پێ���ی دەگووترا‬

‫دەوڵەت باوکی‬ ‫‌وەک بەرپرسێک‌و‬ ‫فەرمانبەرێکی‬ ‫دانراوی خۆی‬ ‫له‌خێزاندا‬ ‫سەیرکردوە‪،‬‬ ‫هەرکەسێک‬ ‫سەرپێچی باوکی‬ ‫کردبێت سزا‬ ‫دراوە‌و هەرکەسێک‬ ‫له‌خێزاندا‬ ‫سەرپێچی کردبێت‪،‬‬ ‫باوکی پێوە‬ ‫سزادراوە‬ ‫«سوس���یالیزمی دەوڵەتی» له‌راستیدا‬ ‫هیچ نییە جگە له‌فۆرمێکی «س���تەمی‬ ‫خۆرهەاڵتی» کە ش���ێوە‌و ڕوخساری‪،‬‬ ‫سەدان ساڵ بەر له‌تیورەی سوسیالیزم‬ ‫داڕێژراون‪ .‬ڤتفۆگڵ له‌تەواوی تێزەکەیدا‬ ‫پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت‪ ،‬کە ئاسیا‌و‬ ‫خۆرهەاڵت‪ ،‬بەو ئامادەگییە مێژووییەی‬ ‫کە سیستمی ستەمی خۆرهەاڵتی بۆی‬ ‫فەراهەمکردون‪ ،‬زەمینەی هەس���تان‌و‬ ‫گونجانی کولتووری‌و ئابوورییان لەگەڵ‬ ‫ستەمی کۆمۆنیستیدا زۆر گەورەیە‪ .‬الی‬ ‫ڤتفۆگڵ سیحری کۆمۆنیزم لە‌واڵتەکانی‬ ‫خۆرهەاڵتی ئاسیا دەگەڕێتەوە بۆ نزیکی‬ ‫سیس���تمی ئابووری له‌شێوازی ستەمی‬ ‫خۆرهەاڵتیدا لەگەڵ سیستمی ئابووری‬ ‫له‌دەوڵەتی کۆمۆنیستیدا‪ ،‬کە دەوڵەت‌و‬ ‫ستەمکار‌و بیروکراتییەت له‌پێکهێنەرە‬ ‫س���ەرەکییەکانی هەردوو شێوازەکەن‪.‬‬ ‫تەواوی ‌وردەکارییەکانی ئەم لێکچوونە‬ ‫بابەتی ئێمە نیی���ە‪ ،‬بەاڵم به‌بڕوای من‬ ‫تێزەک���ەی ڤتف���ۆگڵ دەس���تکەوتێکی‬ ‫تیوریی گرنگی تێدایە کە نابێت نادیدە‬ ‫بیگری���ن‪ ،‬ئەویش بریتییە له‌کاریگەریی‬ ‫فۆرمی کالسیکی ستەم لەسەر فۆرمی‬ ‫مۆدێرن‪ ،‬یاخود هەبوونی پەیوەندییەکی‬ ‫گرنگ‌و یەکسەرە له‌نێوان ستەمی دوای‬ ‫مۆدێرنە لەگەڵ ستەمی پێش مۆدێرنە‪.‬‬ ‫ڕەنگە یەکێک لەو هەاڵنەی کە ڤتفۆگڵ‬ ‫تێیکەوتبێ���ت ئەوە بووبێ���ت کە تەنیا‬ ‫الی دەوڵەتە کۆمۆنیس���تیەکانی ئاسیا‬ ‫ب���ۆ ش���ێوازی س���تەمی خۆرهەاڵتی‬ ‫گەڕابێ���ت ی���ان زۆرین���ەی ڕەنج���ی‬ ‫خۆی ب���ەو ئاڕاس���تەیەدا بردبێت کە‬ ‫بیس���ەلمێنێت کۆمۆنی���زم درێژکراوەی‬ ‫س���تەمی خۆرهەاڵتیی���ە‪ ،‬له‌کاتێک���دا‬ ‫ئەوە تەنیا دەوڵەتە کۆمۆنیس���تەکانی‬ ‫‌وەک چی���ن‌و کۆریا‌و کەمبودیا‌و ڤیتنام‬ ‫نین کە س���تەمی خۆرهەاڵتی ژێرخانی‬ ‫مێژووی���ی ب���ۆ ئامادەکردبێتن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫له‌دەوڵەتگەلێکی تریشدا کە کۆمۆنیست‬ ‫نین‪ ،‬هەمان ئ���ەو دیاردانە به‌جۆرێکی‬ ‫زەقتر بەرچاودەک���ەون‪‌ ،‬وەک عێراق‪.‬‬ ‫ئەمە جگە لەوەی له‌دەوڵەتگەلێکدا کە‬ ‫ئێستا نەوت جێگای ئاوی ناو کۆمەڵگا‬ ‫هایدرۆلیکییەکان���ی تێ���دا گرتۆتەوە‪،‬‬ ‫هەمان ئەم فۆرمە ب���ەاڵم به‌کۆمەڵێک‬ ‫س���یفاتی دیکەوە دەرکەوتوون‪‌ ،‬وەک‬ ‫لیبیا‌و ئێران‌و سعودیە‪ .‬تێزەکەی ڤتفۆگڵ‬ ‫له‌یەک خاڵی گرنگ ئاگادارماندەکاتەوە‬ ‫کە مۆدێرنە هێزی نوێ دروستدەکات‪،‬‬

‫»»‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫ویكیلیكس‪ :‬هیچ كام له‌به‌رهه‌م ساڵح‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫ناتوانن شوێن ‌ی تاڵه‌بان ‌ی بگرنه‌وه‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ دیاریكردن����ی‌ جێگران���� ‌‬ ‫ی‬ ‫سكرتێری‌ گش����تیی‌‌و یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كێشه‌كان له‌الیه‌ن خودی‌ تاڵه‌بانییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مریكیه‌كان نوس����یویانه‌‪" ،‬چه‌ندین‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی‌ ناو یه‌كێتی‌ پێیانوتوین‬ ‫كه‌ تاڵه‌بانی‌ مه‌س����ه‌له‌ی‌ چاكسازیی‌‌و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ به‌ڕێوه‌بردن����ی‌ ناوخۆی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ فه‌رامۆشكردوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌و‬ ‫كاتانه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ عێراق بوه‌"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ ویكیلیكس ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ هیچ كام له‌به‌رهه‌م‬ ‫ساڵح‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ له‌توانایاندا‬ ‫نییه‌ به‌ڕاستی‌ شوێنی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫بگرنه‌وه‌‌و ئه‌و ئه‌گه‌ره‌ش هه‌ر له‌ئارادا‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌ كه‌ یه‌كێتی‌ دوای‌ مردنی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ پارچه‌پارچه‌ ببێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ ك����ه‌ مێژوه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ ب����ۆ س����اڵی‌ ‪‌2008‬و‬ ‫له‌الیه‌ن دیپلۆمات����ه‌ ئه‌مریكیه‌كانه‌وه‌‬ ‫ئاماده‌ك����راوه‌‪ ،‬ده‌ریده‌خات ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫پارت����ی‌ نیگه‌ران����ی‌ قۆناغ����ی‌ دوای‌‬ ‫تاڵه‌بانیه‌‪ ،‬هێنده‌ یه‌كێتیه‌كان خۆیان‬ ‫به‌وشێوه‌یه‌ نین‪ ،‬له‌وچوارچێوه‌یه‌شدا‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌ك����ه‌ نوس����یویه‌تی‌‪" ،‬ل����ه‌م‬ ‫دواییانه‌دا نێچیرڤان بارزانی‌ پێیوتین‬ ‫ك����ه‌ پالن����ی‌ پارت����ی‌ بۆ مه‌س����ه‌له‌ی‌‬ ‫جێگرتنه‌وه‌ له‌ناو یه‌كێتیدا ئه‌وه‌ بوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ تاڵه‌بانی‌ رازیبكه‌ن باش����تر ئاگای‌‬ ‫له‌خۆی‌ بێ����ت‪ .‬له‌الیه‌ن خۆیش����یه‌وه‌‬ ‫مه‌س����عود بارزانی‌ نیگه‌ران����ی‌ زۆری‌‬ ‫ده‌ربڕیوه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ به‌بێ‌ مام جه‌الل‬ ‫هیچ كه‌س����ێك نییه‌ مامه‌ڵ����ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ردو الیه‌نی‌ مالیك����ی‌‌و ئێرانیه‌كاندا‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫له‌به‌ش����ێكی‌ دیكه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا‬ ‫هات����وه‌‪" ،‬ئه‌م مان����ۆڕه‌ ناوخۆییانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت����ی‌ نیش����انه‌ی‌ توندبون����ه‌وه‌ی‌‬ ‫كێش����ه‌كانه‌ له‌س����ه‌ر مه‌س����ه‌له‌ی‌‬ ‫جێگرتن����ه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بان����ی‌‪ .‬هی����چ‬ ‫ش����وێنگره‌وه‌یه‌ك بۆ تاڵه‌بانی‌ نییه‌‌و‬ ‫له‌حاڵه‌تی‌ مردنیدا یه‌كێتی‌ پارچه‌پارچه‌‬ ‫ده‌بێ����ت‪ .‬ه����اوكات یه‌كێتیه‌كی‌ الوازو‬ ‫پارچه‌پارچه‌ ره‌نگه‌ له‌ئاستی‌ ناوخۆداو‬ ‫له‌م����ه‌ودای‌ كورتدا كۆم����ه‌ك به‌پارتی‌‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم ده‌ره‌نجامه‌كان له‌مه‌ودای‌‬ ‫دوردا بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و عێراق‬ ‫ناسه‌قامگیریی‌ ده‌بێت"‪.‬‬

‫هاوكات به‌ڵگه‌نامه‌كه‌ تیشكده‌خاته‌‬ ‫س����ه‌ر ورده‌كاری‌ كێشه‌ ناوخۆیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و ملمالنێی‌ نێوان كوتله‌كان‌و‬ ‫نیگه‌رانی‌ س����ه‌رانی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا له‌الی����ه‌ن‬ ‫خۆیش����یه‌وه‌ به‌رهه‌م ساڵح وتویه‌تی‌‪،‬‬ ‫"یه‌كێتی‌ له‌نێوان به‌غداو س����لێمانیدا‬ ‫دابه‌شبوه‌‪ ،‬تێڕوانینێكی‌ فراوان هه‌یه‌‬ ‫له‌ناو كورده‌كاندا به‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ زیاتر‬ ‫له‌خه‌می‌ سیاس����ه‌تی‌ نیش����تمانیدایه‌‌و‬ ‫پێویس����تیه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانی‌‬ ‫فه‌رامۆش����كردوه‌‪ .‬رونیشیكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌رپرس����ه‌ ك����ورده‌كان له‌به‌غدا زیاتر‬ ‫عێراقین له‌وه‌ی‌ كورد بن"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪08BAGHDAD3836 :‬‬ ‫بابه‌ت‪ :‬تاڵه‌بانی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ وه‌ك‬ ‫یه‌ك ده‌داته‌ جێگره‌كانی‌‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخانه‌ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫به‌روار‪8 :‬ی‌ كانونی‌ یه‌كه‌می‌ ‪2008‬‬

‫پوخته‌‪:‬‬ ‫س����ه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان ئه‌و هه‌وااڵنه‌یان ره‌تكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن جه‌الل تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌ده‌س����ه‌اڵت الدرابێ����ت‪ .‬له‌دوایی����ن‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتیدا‪،‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ یه‌كسانی‌ داوه‌ته‌‬ ‫كۆسره‌ت ره‌س����وڵ‌و به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د‬ ‫س����اڵح بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌ كاروباره‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ .‬به‌هۆی‌ سه‌رقاڵبونی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌به‌غ����دا‪ ،‬ملمالن����ێ ناوخۆییه‌كان����ی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ له‌س����ه‌ر ده‌س����ه‌اڵت‬ ‫توندتربۆت����ه‌وه‌و داواكاریی����ه‌كان بۆ‬ ‫چاكس����ازیی‌ ب����ێ وه‌اڵم ماونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ هه‌نگاوێكی‌ گرنگ����ه‌ له‌و روه‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌رهه‌م س����اڵح‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫وه‌ك كاندیدانی‌ س����ه‌ره‌كی‌ بۆ پۆستی‌‬ ‫سكرتێریی‌ دیاریبكرێن له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫س����یناریۆی‌ دوای‌ تاڵه‌بانیدا‪ ،‬هاوكات‬ ‫ده‌رب����ڕی‌ ئه‌وه‌ش����ه‌ ك����ه‌ به‌ره����ه‌م‬ ‫س����اڵح ده‌ش����ێت ببێته‌ جێگره‌وه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌ وه‌ك س����ه‌رۆك كۆم����اری‌‬ ‫عێ����راق‪ .‬به‌له‌به‌رچاوگرتن����ی‌ الوازیی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ تاڵه‌بانی‌‪ ،‬ئه‌م هه‌نگاوانه‌‬ ‫جدییه‌تی‌ كێشه‌كانی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌‬

‫کۆسره‌ت ره‌سوڵ‬

‫جه‌الل تاڵه‌بانی‬

‫ده‌رده‌خه‌ن له‌مه‌سه‌له‌ی‌ جێگرتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بانی����دا‪ .‬س����ه‌ره‌ڕای‌ ده‌ركه‌وتنی‌‬ ‫ركابه‌ره‌ سه‌ره‌كیه‌كان‪ ،‬به‌اڵم هیچ كام‬ ‫له‌به‌رهه‌م س����اڵح‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫له‌توانایاندا نیه‌ به‌راس����تی‌ ش����وێنی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ بگرنه‌وه‌‌و ئه‌و ئه‌گه‌ره‌ش هه‌ر‬ ‫له‌ئارادا ده‌مێنێته‌وه‌ كه‌ یه‌كێتی‌ دوای‌‬ ‫مردنی‌ تاڵه‌بانی‌ پارچه‌پارچه‌ بێت‪.‬‬

‫داوه‌‪.‬‬ ‫ملمالنێكان����ی‌ ناوخ����ۆی‌ یه‌كێت���� ‌‬ ‫ی‬ ‫خزمه‌كانیشی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪ .‬رۆژی‌ ‪14‬ی‌‬ ‫تشرینی‌ دوه‌می‌ ‪ ،2008‬هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حم����ه‌د‪ ،‬هه‌ڵۆی‌ برای‌ برد بۆ به‌غدا‬ ‫وه‌ك ناوبژیوانێ����ك له‌نێ����وان هه‌ڵۆو‬ ‫تاڵه‌بانی����دا‪ .‬زۆر له‌مێ����ژه‌ تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫هه‌ڵۆ ناكۆكییان هه‌یه‌ له‌س����ه‌ر رۆڵی‌‬ ‫هه‌ڵۆ له‌ناو یه‌كێتیدا‪ .‬هه‌ڵۆ چیتر له‌ناو‬ ‫یه‌كێتی����دا نه‌م����اوه‌‌و له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تیش����دا ئاماده‌نه‌ب����وه‌‪.‬‬ ‫ه����اوكات ده‌نگۆی‌ ئ����ه‌وه‌ هه‌بوه‌ كه‌‬ ‫قوباد تاڵه‌بانی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫‪ 20‬س����اڵه‌ له‌ئه‌مریكایه‌‪ .‬وێڕای‌ نزیكی‌‬ ‫له‌هه‌ری����ه‌ك له‌دایك‌و باوك����ی‌‌و توانا‬ ‫باشه‌كه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم وا سه‌یرده‌كرێت كه‌‬ ‫زۆر دوربێ����ت له‌سیاس����ه‌تی‌ ناوخۆیی‌‬ ‫حزبه‌كه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌ئێستادا بچێته‌‬ ‫ملمالنێی‌ وه‌رگرتنی‌ رۆڵی‌ رابه‌رایه‌تی‌‬ ‫له‌حزبه‌كه‌یدا‪.‬‬

‫كێشه‌ ناوخۆییه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‪:‬‬ ‫چه‌ندین س����ه‌رچاوه‌ی‌ ن����او یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫پێیانوتوین كه‌ تاڵه‌بانی‌ مه‌س����ه‌له‌ی‌‬ ‫چاكس����ازیی‌‌و ده‌سه‌اڵتی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫ناوخ����ۆی‌ یه‌كێتی‌ فه‌رامۆش����كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌و كاتانه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ عێراق‬ ‫بوه‌‪ .‬یه‌كێك له‌راوێژكاره‌كانی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫باس����ی‌ له‌وه‌ كرد ك����ه‌ كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫چاكس����ازی زۆر دره‌ن����گ ك����ه‌وت‌و‬ ‫پێویس����ت بو تاڵه‌بانی‌ هه‌ڵوێس����تی‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌ بگرێته‌به‌ر بۆ پاراستنی‌‬ ‫یه‌كڕیزی‌ یه‌كێتی‌‪ .‬رۆژی‌ ‪2‬ی‌ ئه‌یلولی‌‬ ‫‪ ،2008‬تاڵه‌بانی‌ هاته‌وه‌ بۆ س����لێمانی‌‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ ئه‌نجامدانی‌ زنجیره‌یه‌ك‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌‪ .‬ئ����ه‌م‬ ‫كۆبونه‌وانه‌ چه‌ندین گفتوگۆی‌ ناوخۆی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ له‌مانگی‌ تش����رینی‌ یه‌كه‌م‌و‬ ‫تش����رینی‌ دوه‌مدا ب����ه‌دوادا هات كه‌‬ ‫تێیدا تاڵه‌بانی‌ چ����وار ئه‌ندامی‌ كۆنی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ده‌ركردو دواین كاتیش����ی‌ بۆ‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‪ ،‬جێگری‌ ئه‌وكاتی‌‬ ‫س����كرتێری‌ گش����تیی‌ دیاریك����رد تا‬ ‫خۆی‌ یه‌كالبكاته‌وه‌ ب����ه‌وه‌ی‌ یان واز‬ ‫له‌ره‌خنه‌گرتن له‌تاڵه‌بانی‌ بهێنێت یان‬ ‫یه‌كێتی‌ جێبهێڵێت‪ .‬بۆ س����ارێژكردنی‌‬ ‫برینه‌كه‌‪ ،‬تاڵه‌بانی‌ خه‌رجی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫وش����ه‌ی‌ نه‌وشیروان مس����ته‌فای‌ گرته‌‬ ‫ئه‌ستۆ كه‌ دواتر مسته‌فا به‌كاریهێنا بۆ‬ ‫هێرشكردنه‌ سه‌ر تاڵه‌بانی‌ به‌ئاشكرا‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا داوای‌ له‌حكومه‌تی‌‬ ‫ئه‌مریكا ك����ردوه‌ پش����تیوانی‌ مادیی‌‬ ‫حزبه‌كه‌ی‌ بكه‌ن وه‌ك چۆن له‌رابردودا‬ ‫یارمه‌ت����ی‌ پارته‌ كوردییه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬

‫به‌غدا به‌رامبه‌ر سلێمانی‌‪:‬‬ ‫له‌رۆژی‌ ‪7‬ی‌ تشرینی‌ دوه‌م‪ ،‬به‌رهه‌م‬ ‫س����اڵح ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌نێوان به‌غداو سلێمانیدا دابه‌شبوه‌‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌‪ ،‬تێڕوانینێكی‌ ف����راوان هه‌یه‌‬ ‫له‌ناو كورده‌كاندا به‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ زیاتر‬ ‫له‌خه‌می‌ سیاس����ه‌تی‌ نیش����تمانیدایه‌‌و‬ ‫پێویس����تیه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانی‌‬ ‫فه‌رامۆش����كردوه‌‪ .‬رونیشیكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌رپرس����ه‌ ك����ورده‌كان له‌به‌غدا زیاتر‬ ‫عێراقین له‌وه‌ی‌ ك����ورد بن‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ی‌ س����ه‌ركردایه‌تیدا‪،‬‬ ‫به‌رپرسه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ له‌به‌غدا له‌نزیك‬ ‫تاڵه‌بانی����ه‌وه‌ دانیش����تبون‌و هه‌م����و‬ ‫ئه‌وانی‌ دیك����ه‌ به‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسیشه‌وه‌ له‌سه‌ر كورسیه‌ دوره‌كان‬ ‫دانیش����تبون‪ .‬له‌س����ه‌ر نانخواردن����ی‌‬ ‫نیوه‌ڕۆش دیس����انه‌وه‌ به‌هه‌مانش����ێوه‌‬ ‫دانیش����تبون به‌جۆرێك ئه‌ندامه‌كانی‌‬ ‫سلێمانی‌ یه‌كێتی‌ له‌سه‌ر مێزی‌ دوه‌م‬ ‫دانیش����تبون‪ ،‬ته‌نها كۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫نه‌بێت كه‌ نێوانی‌ هه‌ردوالی‌ گرتبو‪.‬‬

‫به‌رهه‌م ساڵح‬

‫جێگرتنه‌و‌ه‬ ‫الوازی����ی‌ ته‌ندروس����تی‌ تاڵه‌بان����ی‌‬ ‫گه‌یش����توه‌ به‌ئاس����تی‌ بااڵ‌و یه‌كێتی‌‬ ‫پێویسته‌ به‌دوای‌ جێگره‌وه‌دا بگه‌ڕێت‪.‬‬ ‫ئه‌ندامانی‌ بااڵی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ كۆكن‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ سێ‌ كاندید هه‌بێت بۆ‬ ‫پۆستی‌ س����كرتێری‌ گشتیی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش كۆس����ره‌ت ره‌س����وڵ عه‌لی‌‌و‬ ‫به‌ره����ه‌م س����اڵح‌و جێگری‌ پێش����وی‌‬ ‫س����كرتێری‌ گش����تیی‌‪ ،‬نه‌وش����یروان‬ ‫مس����ته‌فان‪ .‬رۆژی‌ ‪2‬ی‌ دیس����ه‌مبه‌ر‪،‬‬ ‫ی دیوانی‌‬ ‫فوئ����اد حس����ێن‪ ،‬س����ه‌رۆك ‌‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫باس����ی‌ له‌وه‌كرد كه‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫نه‌خۆشه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌شێت به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫وه‌ك سكرتێری‌ گشتیی‌ ده‌ربكه‌وێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیشیه‌وه‌ نێچیرڤان بارزانی‌‬ ‫بۆچون����ی‌ واب����وه‌ كه‌ به‌رهه‌م س����اڵح‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ كۆنه‌كان‬ ‫باش نیه‌و س����ودی‌ له‌تێپه‌ڕینی‌ كات‬ ‫وه‌رنه‌گرت����وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ وایان لێبكات‬ ‫قه‌ناع����ه‌ت به‌تواناكان����ی‌ بێنن‪ .‬رۆژی‌‬ ‫دواتر خودی‌ به‌رهه‌م ساڵح ته‌ئكیدی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫جێگرتن����ه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ په‌یوه‌س����ته‌‬ ‫به‌ره‌زامه‌ندی‌ س����ه‌ركرده‌ كۆنه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئه‌گه‌ر سه‌ربكه‌وێت‬ ‫بۆ پۆستی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ چی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬س����اڵح وتی‌‪ ،‬پێویسته‌ كاتی‌‬ ‫زیاتر به‌سه‌ربه‌رم له‌سلێمانی‌ له‌پێناو‬ ‫رازیكردنی‌ هه‌مو الیه‌ك‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌ته‌نها مه‌سه‌له‌ی‌ جێگرتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌ كاریگه‌ری‌ نابێت له‌س����ه‌ر‬ ‫پێكهات����ه‌ی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ ناوخۆی����ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌ڵكو كاریش ده‌كاته‌ س����ه‌ر‬ ‫هاوسه‌نگیه‌ الوازه‌كه‌ی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتیش‪ .‬به‌هۆی‌ بونی‌ تاڵه‌بانی‌ وه‌ك‬ ‫س����ه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‌و مه‌س����عود‬ ‫بارزانی����ش وه‌ك س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬دابه‌ش����كاری‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌كوردس����تان النیك����ه‌م له‌ئێس����تادا‬

‫پارێزراوه‌‪ .‬چه‌ندین به‌رپرس����ی‌ بااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫پارت����ی‌ كه‌ هه‌ری����ه‌ك ل����ه‌رۆژ نوری‌‬ ‫شاوه‌یس‪ ،‬فوئاد حس����ێن‌و نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌‌و مه‌سرور بارزانین‪ ،‬له‌چه‌ندین‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌ی‌ جی����ادا ته‌ئكیدی����ان‬ ‫ل����ه‌وه‌ كردوه‌ته‌وه‌ كه‌ به‌رهه‌م س����اڵح‬ ‫لێهاتوترین كه‌س����ه‌ بۆ جێگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌‪ .‬به‌بۆچونی‌ رۆژ‪ ،‬له‌س����ه‌ر‬ ‫ئاس����تی‌ سیاس����ه‌تی‌ نیش����تمانی‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی به‌رهه‌م س����اڵح كارێكی‌‬ ‫لۆجیكی����ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ببێته‌ س����ه‌رۆك‬ ‫كۆماری‌ عێراق كاتێك كورد بتوانێت‬ ‫دوای‌ تاڵه‌بانی‌ پارێزگاری‌ له‌پۆس����تی‌‬ ‫س����ه‌رۆك كۆماری‌ عێراق بكات‪ .‬به‌اڵم‬ ‫فوئاد حس����ێن پێیوابوه‌ ك����ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌رهه‌م س����اڵح ببێته‌ سه‌رۆكی‌ عێراق‬ ‫ئه‌وا ل����ه‌روی‌ داینامیكی‌ سیاس����ه‌تی‌‬ ‫ناوخۆی كوردستانه‌وه‌‪ ،‬قورساییه‌كی‌‬ ‫هاوسه‌نگ نابێت بۆ مه‌سعود بارزانی‌‪.‬‬ ‫كۆمێنت‪:‬‬ ‫ئه‌م مان����ۆڕه‌ ناوخۆییانه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیش����انه‌ی‌ توندبونه‌وه‌ی‌ كێش����ه‌كانه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر مه‌س����ه‌له‌ی‌ جێگرتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌‪ .‬هیچ ش����وێنگره‌وه‌یه‌ك بۆ‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌ نییه‌‌و له‌حاڵه‌ت����ی‌ مردنیدا‬ ‫یه‌كێت����ی‌ پارچه‌پارچ����ه‌ ده‌بێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌ تۆكمه‌یه‌ی‌ بۆ دابه‌ش����كاری‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌نێوان یه‌كێتی‌‌و پارتیدایه‌‪،‬‬ ‫پێویس����تی‌ به‌داڕش����تنه‌وه‌ هه‌ی����ه‌‌و‬ ‫پێده‌چێ����ت پارتی‌‪ ،‬كه‌ زیاتر حزبێكی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتخوازه‌و كه‌مت����ر دیموكراته‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن����ی‌ داهات����ودا له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان‌و به‌غدایش ده‌سه‌اڵته‌كان‬ ‫بگرێته‌ده‌ست‪ .‬ئه‌مه‌ش رێگه‌ بۆ پارتی‌‬ ‫خ����ۆش ده‌كات ملمالنێی‌ زیاتر بكات‬ ‫له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ ناوه‌ندیدا‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی‌ خ����ودی‌ پارتی‌ ئه‌مه‌‬ ‫به‌ته‌ندروس����ت نازانن ب����ۆ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬یاخود په‌یوه‌ندییه‌كان له‌گه‌ڵ‬ ‫پارت����ه‌ عه‌ره‌بییه‌كان����ی‌ به‌غ����دا‪ .‬له‌م‬ ‫دواییانه‌دا نێچیرڤان بارزانی‌ پێیوتین‬ ‫ك����ه‌ پالن����ی‌ پارت����ی‌ بۆ مه‌س����ه‌له‌ی‌‬ ‫جێگرتن����ه‌وه‌ له‌ن����او یه‌كێتی����دا ئه‌وه‌‬ ‫بوه‌ ك����ه‌ تاڵه‌بانی‌ به‌ته‌مه‌ن‌و نه‌خۆش‬ ‫رازیبك����ه‌ن باش����تر ئ����اگای‌ له‌خۆی‌‬ ‫بێت‪ .‬له‌الیه‌ن خۆیش����یه‌وه‌ مه‌س����عود‬ ‫بارزان����ی‌ نیگه‌ران����ی‌ زۆری‌ ده‌ربڕیوه‌‬ ‫ل����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ به‌بێ‌ مام ج����ه‌الل هیچ‬ ‫كه‌س����ێك نییه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ردو‬ ‫الیه‌ن����ی‌ مالیكی‌‌و ئێرانییه‌كاندا بكات‪.‬‬ ‫ناكۆكییه‌كانی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬ ‫له‌كوردس����تان به‌به‌هێزیی‌ ماونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌ش����وێنه‌ هه‌ستیاره‌كانی‌‬ ‫وه‌ك كه‌ركوك ك����ه‌ تێیدا هه‌رد حزب‬ ‫له‌هه‌وڵ����ی‌ وه‌رگرتنی‌ ده‌س����ه‌اڵتدان‪.‬‬ ‫یه‌كێتیه‌ك����ی‌ الوازو پارچه‌پارچ����ه‌‬ ‫ره‌نگه‌ له‌ئاس����تی‌ ناوخۆداو له‌مه‌ودای‌‬ ‫كورت����دا كۆم����ه‌ك به‌پارت����ی‌ بكات‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ده‌ره‌نجام����ه‌كان له‌م����ه‌ودای‌‬ ‫دوردا بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و عێراق‬ ‫ناسه‌قامگیریی‌ ده‌بێت‪.‬‬

‫كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ چی‌ به‌سه‌رهات؟‬

‫"ملمالنێ ‌ی پارتی‌‌و په‌كه‌ك ‌ه هۆکاری دواخستنی كۆنگره‌که‌‌یه‌"‬

‫سیاس���یه‌كانی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‪،‬‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ جی���اوازی‌ له‌نێوان‬ ‫هێز‌و الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫له‌سه‌روبه‌ندی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫"به‌تایبه‌ت���ی‌ جیاوازی‌ نێ���وان پارتی‌‌و‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬به‌ستنی‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ ببوه‌ باس‌و خواسی‌ زۆربه‌ی‌ په‌كه‌كه‌ كه‌ ئه‌وه‌ش كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی‌ كۆمیت���ه‌ی‌ ئاماده‌كاری‌‬ ‫راگه‌یاندنه‌كان‌و حزبه‌سیاسیه‌كانی‌‬ ‫كۆنگ���ره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ هه‌ب���و بۆی���ه‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ .‬به‌اڵم هه‌ر كه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن كۆتایی هات‪ ،‬ئه‌و بابه‌ته‌ش هۆكارێكی‌ سه‌ره‌كی‌ دواخستنی‌ كۆنگره‌‬ ‫ئه‌و جیاوازیه‌ بو"‪.‬‬ ‫بیرچۆوه‌‪ ،‬به‌شێك له‌الیه‌نه‌كانیش‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌ كوردستانیش‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌وه‌ بۆ ملمالنێی‌ نێوان‬ ‫پێیوای���ه‌ ملمالنێ���ی‌ نێ���وان هێ���زه‌‬ ‫پارتی‌‌و په‌كه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫سیاس���یه‌كان‌و نه‌گونجانی‌ هه‌لومه‌رجی‌‬ ‫ه���ۆكاری‌ نه‌به‌س���تنی‌ كۆنگ���ره‌ی‌ سیاس���ی‌‪ ،‬هۆكارێك���ی‌ س���ه‌ره‌كی‌ بو‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ زیاتر به‌بۆچون���ی‌ محه‌مه‌د بۆ دواخس���تنی‌ كۆنگ���ره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‪،‬‬ ‫حاج���ی‌‪ ،‬رێكخ���ه‌ری‌ ژوری‌ په‌یوه‌ندیه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ خه‌لی���ل ئیبراهیم ئه‌ندامی‌‬

‫كۆمیت���ه‌ی‌ ئام���اده‌كاری‌ كۆنگ���ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند "هێزه‌‬ ‫سیاس���یه‌كان ملمالنێی‌ زۆریان له‌نێوان‬ ‫هه‌ب���و به‌تایبه‌تی‌ پارت���ی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس���تان‌و په‌كه‌ك���ه‌ ك���ه‌ بۆچونی‌‬ ‫جیاوازیان له‌ب���اره‌ی‌ رۆژئاوا هه‌بو هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش وایك���رد كۆنگره‌كه‌ بۆ كاتێكی‌‬ ‫نادیار دوابخرێت"‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امیش‬ ‫پێیوایه‌ دواخستنی‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫به‌هۆی‌ كێشه‌ی‌ نێوان الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‬ ‫بوه‌‪ ،‬نازم عه‌ب���دواڵ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسیی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ كوردستان‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "كێشه‌كانی‌ نێوان هێزه‌‬ ‫سیاسیه‌كان وایكرد ئه‌و گه‌رموگوڕییه‌ی‌‬

‫له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ هه‌بو ئێس���تا نه‌مێنێت‌و‬ ‫ئه‌و حه‌ماسه‌ته‌ی‌ الیه‌نه‌كانیش هه‌یانبو‬ ‫ئێستا نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا هه‌ری���ه‌ك له‌پارت���ی‌‬ ‫دیموكرات���ی‌ كوردس���تان‌و یه‌كێت���ی‌‬ ‫نیش���تیمانی‌ كوردس���تان ئ���ه‌و جۆره‌‬ ‫بۆچونانه‌ ره‌تده‌كه‌ن���ه‌وه‌‌و ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌ندێك مه‌سه‌له‌ی‌ تر دواخراوه‌‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ حس���ێن ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌‬ ‫كوردستان نایش���ارێته‌وه‌ كه‌ هۆكاره‌كه‌‬ ‫سیاس���یی‌ بوه‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"بۆچون���ی‌ هه‌ندێك الیه‌ن س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌كۆنگ���ره‌ بۆچونێكی‌ حزبی‌ بو‪ ،‬ئه‌وان‬

‫ده‌یانویست كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ به‌ره‌و‬ ‫ئاراس���ته‌یه‌كی‌ حزبی‌ به‌رن‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌‬ ‫ئه‌وه‌مان پێقبوڵ نه‌بو له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ په‌یامێكی‌ نه‌ته‌وه‌ییمان‬ ‫هه‌بو‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان جیاواز‬ ‫ل���ه‌و بۆچونان���ه‌ پێیوایه‌ دواخس���تنی‌‬ ‫كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ په‌یوه‌ندی‌ هه‌یه‌‬ ‫به‌س���ه‌رقاڵبونیان به‌هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‌و‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ س���ه‌عدی‌ ئه‌حم���ه‌د پیره‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ كۆمیته‌ی‌ ئاماده‌كاریی‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ له‌لێدوانێكی‌ بۆ ئاوێنه‌ وتی‌‪،‬‬ ‫"هۆكاری‌ دواكه‌وتنی‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان س���ه‌رقاڵی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬

‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان بوین‪ ،‬له‌توركیاش‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ناوخۆیی‌ ئه‌نجامدرابو‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ وایانكرد كه‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫دوابخرێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫رۆژئاواش به‌ش���ێك بو ب���ۆ دواكه‌وتنی‌‬ ‫كۆنگره‌كه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌عدی‌ پیره‌ هێما بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ "حیكمه‌ت ته‌نیا به‌س���تنی‌ كۆنگر‌ه‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و حیكم���ه‌ت له‌وه‌دای���ه‌‬ ‫كۆنگره‌كه‌ به‌س���ه‌ركه‌وتویی‌ ته‌واوبێت‪.‬‬ ‫دوای‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‌ عێ���راق‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگاكان گفتوگۆكان‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ده‌س���ت‬ ‫پێده‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫پارله‌مانتارێك ‌ی عێراقی ‌ه‬ ‫داوا ‌ی ئاشكراكردنی‌ چاره‌نوسی‌ مام جه‌الل ده‌كات‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ لیستی‌ عێراقیه‌‬ ‫داواده‌كات باری‌ ته‌ندروستی‌ جه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانی‌ سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‬ ‫ئاشكرا بكرێ‌‪ ،‬به‌اڵم پارله‌مانتارێكی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ قانون رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫شاردنه‌وه‌ی‌ باری‌ ته‌ندروستی‌ له‌سه‌ر‬ ‫داوای‌ پزیشكه‌كانێتی‌‪ .‬دو پارله‌مانتاری‌‬ ‫پارتی‌ دیموكراتیش رایده‌گه‌یه‌نن هیچ‬ ‫زانیارییه‌كیان له‌باره‌ی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫تاڵه‌بانیه‌وه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ (‪ )2012/12/17‬جه‌الل تاڵه‌بانی‌‬ ‫س���ه‌رۆك كۆماری‌ عێراق دوچاری‌ جه‌ڵت ‌ه‬ ‫هات‌و به‌هۆیه‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫ش���اری‌ پزیش���كی‌ له‌ به‌غدا ك���را‪ ،‬دوای‌‬ ‫مان���ه‌وه‌ی‌ ب���ۆ م���اوه‌ی‌ دوو رۆژ ل���ه‌و‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌یه‌‪ ،‬به‌فڕۆیه‌ك���ی‌ تایب���ه‌ت‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ شاریتی‌ له‌ به‌رلینی‌‬ ‫پایته‌خت���ی‌ ئه‌ڵمانی���ا ك���راو له‌وكاته‌وه‌‬ ‫تائێستا ته‌نها چه‌ند وێنه‌یه‌كی‌ فۆتۆگرافی‌‬ ‫باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌و جگه‌ل���ه‌ خانه‌واده‌كه‌ی‌‌و‬ ‫پزیشكه‌ تایبه‌ته‌كه‌ی‌ رێگه‌ به‌هیچ كه‌سێك‬ ‫نه‌دراوه‌ سه‌ردانی‌ بكات‪.‬‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕبون���ی‌ نزیك���ه‌ی‌ چ���وارده‌‬ ‫مانگ به‌سه‌ر نه‌خۆش كه‌وتنی‌ تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫مانه‌وه‌ی‌ له‌نه‌خۆش���خانه‌‪ ،‬پارله‌مانتارێكی‌‬ ‫عێراقیه‌ داواده‌كات چاره‌نوس���ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫ئاش���كرا بكرێ���ت‪ ،‬به‌ه���ۆكاری‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫"زۆربه‌ی‌ پۆس���ته‌كانی‌ عێراق به‌وه‌كاله‌ت‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌برێن"‪ .‬پارله‌مانتارێكی‌ یه‌كێتیش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت مام جه‌الل سه‌ردانی‌ شوێنه‌‬ ‫مێژوویه‌كانی‌ ئه‌ڵمانیای‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫عێراقیه‌‪ :‬پێویستمان‬ ‫به‌مام جه‌الله‌‬ ‫پارله‌مانت���اری‌ لیس���تی‌ عێراقی���ه‌‬ ‫س���الم دلی‌‪ ،‬به‌پێویس���تی‌ ده‌زانێ‌ باری‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ مام جه‌الل بۆ هه‌مو الیه‌ك‬ ‫ئاش���كرا بك���رێ‌‪ ،‬چونكه‌ "ئه‌و پۆس���ته‌‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه‌ده‌برێت‌و كاتێكی‌ ئه‌وتۆ‬ ‫نه‌ماوه‌ تاوه‌كو كه‌س���ێكی‌ دیكه‌ له‌شوێنی‌‬ ‫دابنرێ‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ته‌مه‌نی‌ حكومه‌ت‬ ‫چه‌ند مانگێكی‌ كه‌م���ی‌ ماوه‌‌و هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌كرێت‌و پاش���ان سه‌رۆكی‌ كۆماری‌ نوێ‌‬ ‫هه‌ڵده‌بژێردرێت"‪.‬‬

‫خالید ئسه‌دی‪:‬‬ ‫هیچ پاساوێك بۆ‬ ‫شاردنه‌وه‌ی‌ باری‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆمار نیه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ته‌نها‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ به‌باشی‌‬ ‫وه‌رگرتنی‌ چاره‌سه‌ره‌كان‌و‬ ‫ته‌واوكردنی‌ قۆناغه‌كانی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ بێت‬

‫دواین وێنه‌ی تاڵه‌بانی که‌ ماوه‌یه‌ک پێش ئێستا ده‌زگا راگه‌یاندنه‌کانی یه‌کێتی باڵویانکرده‌وه‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌دوای‌ وه‌رگرتنی‌ پۆس���تی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫كۆماریی���ه‌وه‌‪ ،‬چه‌ن���د جارێ���ك تاڵه‌بانی‌‬ ‫دوچ���اری‌ نه‌خۆش���ی‌ هات���وه‌و واڵت���ی‌‬ ‫جێهێش���توه‌و چاره‌س���ه‌ری‌ پزیش���كی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪ .‬به‌جۆرێك له‌س���اڵی‌ (‪)2007‬‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ حسێنی‌ پزیشكی‌‬ ‫له‌ئوردن كرا‌و چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك چاره‌سه‌ری‌‬ ‫وه‌رگرت‪ ،‬پاش���ان ره‌وانه‌ی‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫مایۆكلینك كرا له‌ئه‌مریكا‪ .‬ساڵی‌ (‪)2008‬‬ ‫جارێكی‌ دیكه‌ س���ه‌ردانی‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫مایۆكلینكی‌ كردو نه‌ش���ته‌رگه‌ری‌ ئه‌ژنۆی‌‬ ‫بۆ ئه‌نجامدرا‪ .‬له‌س���اڵی‌ (‪ )2011‬جارێكی‌‬ ‫دیكه‌ بۆ چاره‌سه‌ری‌ رویكرده‌وه‌ ئه‌مریكا‪.‬‬ ‫له‌ (‪ )2012/12/17‬دوچاری‌ جه‌ڵده‌ هات‌و‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌ شاری‌ پزیشكی‌‬ ‫به‌غداو پاش���ان نه‌خۆش���خانه‌ی‌ شاریتی‌‬ ‫ئه‌ڵمانی���ا كرا‪ .‬له‌وكاته‌ش���ه‌وه‌ تائێس���تا‬ ‫جگه‌له‌ چه‌ند وێنه‌یه‌ك‌و چه‌ند لێدوانێكی‌‬ ‫د‪.‬نه‌جمه‌دین كه‌ریم‪ ،‬هیچ گرته‌یه‌كی‌ ده‌نگی‌‬ ‫یان ڤیدیۆیی‌ تاڵه‌بانی‌ باڵونه‌كراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫ئ���ه‌م پارله‌مانتاره‌ باس ل���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫تاڵه‌بانی‌ مێژویه‌كی‌ پرشنگداری‌ له‌به‌رگری‌‌و‬ ‫خه‌باتك���ردن‌و تێكۆش���ان له‌مافه‌كان���ی‌‬ ‫ك���وردو هاواڵتیانی‌ عێراق هه‌بوه‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫"تاڵه‌بان���ی‌ به‌باوكی‌ هه‌م���وان داده‌نرێ‌‪،‬‬ ‫ئه‌و تێڕوانینێكی‌ گشتگیری‌ بۆ سیاسه‌تی‌‬ ‫عێراق هه‌بو‌و‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌ربڕینه‌كه‌ دروست‬ ‫بێت ئه‌و عه‌س���ای‌ هاوسه‌نگی‌ نێوان هێزه‌‬ ‫سیاسیه‌كان بو"‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ی‌ لێدوانه‌كه‌ی���دا‪،‬‬ ‫دل���ی‌ ره‌خن���ه‌ له‌وه‌ده‌گرێ���ت زۆرێك له‌‬ ‫پۆس���ته‌كانی‌ حكومه‌ت‌و ده‌وڵه‌تی‌ عێراق‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه‌ده‌برێن‌و ساڵێك زیاتره‌‬ ‫پۆس���تی‌ س���ه‌رۆك كۆماریش���ی‌ هاتۆته‌‬ ‫س���ه‌ر‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێ���ت "ئێمه‌ له‌به‌غداد‬ ‫پێویستمان به‌سه‌رۆك كۆماره‌"‪ .‬له‌باره‌ی‌‬ ‫دوایین لێدوانی‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پزیش���كی‌ تایبه‌ت���ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫د‪.‬نه‌جمه‌دین كه‌ریم ك���ه‌ هه‌فته‌ی‌ رابردو‬ ‫رایگه‌یاند تاڵه‌بانی‌ به‌ناو ش���اری‌ به‌رلیندا‬ ‫سوڕاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬س���الم دلی‌ ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫وێنه‌یه‌كی‌ باڵوبكرێته‌وه‌ كه‌ ده‌س���وڕێته‌وه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ قانون‪ :‬زانیاریمان هه‌یه‌‬ ‫باش���تره‌‪ ،‬تاوه‌كو خه‌ڵك���ی‌ به‌ته‌واوه‌تی‌‬ ‫پارله‌مانتار ‌ی ده‌وڵه‌ت��� ‌ی قانون خالید‬ ‫له‌ژی���ان‌و ته‌ندروس���تی‌ س���ه‌رۆك كۆمار‬ ‫ئه‌س���ه‌دی‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ���ت به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫دڵنیابنه‌وه‌"‪.‬‬

‫ی پێیانگه‌یشتو‌ه مام جه‌الل‬ ‫زانیارییان ‌ه ‌‬ ‫تائێس���تا له‌ژیان���دا ماوه‌‌و چاره‌س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رده‌پۆشكردن ‌‬ ‫وه‌رده‌گرێ‌‪ .‬له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ره‌وش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و زانیاریان ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ڵێت "به‌پێ ‌‬ ‫ئه‌سه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ئێم ‌ه گه‌یشتو‌ه له‌س���ه‌ر راسپارد‌ه ‌‬ ‫پزیشكه‌كانێتی‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی لیس���ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و پارله‌مانت���ار‌ه ‌‬ ‫ی ده‌كات ل ‌ه‬ ‫ی مالیكی‌‪ ،‬پێش���بین ‌‬ ‫ن���ور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داهاتوداو ب���ه‌ر له‌ئه‌نجامدان ‌‬ ‫رۆژان��� ‌‬ ‫ی عێراق ك ‌ه بڕیار‌ه‬ ‫ی پارله‌مان ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ل��� ‌ه (‪ )4/30‬ئه‌مس���اڵ ئه‌نجام بدرێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ورده‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاش���كرا بكرێت‪ ،‬وتیش ‌‬ ‫بۆ رایگشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بار ‌‬ ‫"هیچ پاساوێك بۆ ش���اردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رۆك كۆمار نیه‌‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ته‌ندروست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی به‌باش ‌‬ ‫ته‌نها به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قۆناغه‌كان ‌‬ ‫چاره‌سه‌ره‌كان‌و ته‌واوكردن ‌‬ ‫ی بێت"‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫ی جه‌خ���ت له‌وه‌ده‌كات���ه‌و‌ه‬ ‫ئه‌س���ه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروست ‌‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ی هێشتنه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌نهێن ‌‬ ‫ی پزیش���كیه‌‪.‬‬ ‫ی ته‌نها به‌هۆكار ‌‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاڵه‌بانیشه‌وه‌‪ ،‬وت ‌‬ ‫ی كه‌سایه‌ت ‌‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ج‌‬ ‫ی كه‌سایه‌تیه‌ك ‌‬ ‫"س���ه‌رۆك تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراقیه‌كان‌و زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی زۆرب ‌ه ‌‬ ‫بایه‌خ ‌‬

‫هێز‌ه سیاسی‌‌و هه‌رێمایه‌تیه‌كانه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌‪ :‬ته‌ندروستی‌ باشه‌‬ ‫ته‌نه���ا ك���ه‌س ك��� ‌ه راس���پێردراو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی لێ���دوان له‌بار‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ باڵوكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانیه‌و‌ه د‪.‬نه‌جمه‌دین‬ ‫ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫كه‌ریم���ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پارله‌مانت���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان له‌پارله‌مان ‌‬ ‫نیش���تیمان ‌‬ ‫عێراق بورهان محه‌مه‌د فه‌ره‌ج‪ ،‬پاڵپشت‬ ‫ی كه‌ری���م ده‌ڵێ���ت "مام‬ ‫به‌لێدوانه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���وێن ‌ه مێژویه‌كان ‌‬ ‫جه‌الل سه‌ردان ‌‬ ‫ی باش بوه‌و‬ ‫ی كردوه‌‌و ته‌ندروست ‌‬ ‫به‌رلین ‌‬ ‫رۆژ به‌رۆژیش به‌ره‌و باشبون ده‌چێت"‪.‬‬ ‫پارتی‌‪ :‬زانیاریمان نیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ر به‌پارت ‌‬ ‫هه‌ردوو پارله‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان له‌پارله‌مان ‌‬ ‫دیموكرات��� ‌‬ ‫عێراق حس���ێن نه‌رمۆو قاسم محه‌مه‌د‬ ‫ی‬ ‫رایده‌گه‌یه‌ن���ن‪ ،‬جگه‌ل��� ‌ه لێدوانه‌كان��� ‌‬ ‫د‪.‬نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریم ك��� ‌ه رایگه‌یاندو‌ه‬ ‫ی به‌ره‌و‬ ‫ی تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ب���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫باش���بون ده‌چێت‪ ،‬هی���چ زانیارییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروست ‌‬ ‫ی ره‌وش��� ‌‬ ‫دیكه‌یان له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی عێراقه‌و‌ه‬ ‫ی س���ه‌رۆك كۆم���ار ‌‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬

‫مالیك ‌ی به‌كێشه‌و دیار ‌ی هه‌ڵمه‌ت ‌ی بانگه‌شه‌ ‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌ستپێده‌كات‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ پارله‌مانتاران‪ ،‬له‌ناوچه‌ شیعه‌‬ ‫نشینه‌كان به‌دابه‌شكردنی‌ زه‌وی‌‌و‬ ‫له‌ناوچه‌ سونیه‌كان به‌هه‌ڵمه‌تی‌‬ ‫چه‌كداری‌‌و له‌گه‌ڵ هه‌رێمی‌ كوردستانیش‬ ‫به‌دروستكردنی‌ كێشه‌و قه‌یران‪ ،‬نوری‌‬ ‫مالیكی‌ سه‌رۆك وه‌زیران‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫لیستی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانون هه‌ڵمه‌تی‌‬ ‫بانگه‌شه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ ده‌ستپێكردوه‌‪.‬‬ ‫بڕی���اره‌ له‌كۆتای���ی‌ مانگی‌ نیس���انی‌‬ ‫ئه‌مس���اڵدا هه‌ڵبژاردنی‌ پارله‌مانی‌ عێراق‬ ‫به‌ڕێوه‌بچێت‪ ،‬بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش زیاتر‬ ‫له‌سه‌د قه‌واره‌و هاوپه‌یمانێتی‌‌و (‪)9364‬‬ ‫پاڵێوراو ركابه‌ری‌ له‌س���ه‌ر به‌ده‌ستهێنانی‌‬ ‫(‪ )328‬كورس���ی‌ پارله‌م���ان ده‌ك���ه‌ن‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاران���ی‌ عێراقی���ش ب���اس له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن نوری‌ مالیكی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫له‌پێناوی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ خولی‌ س���ێیه‌می‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ حكوم���ه‌ت له‌ئێس���تاوه‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ت���ی‌ پڕوپاگه‌ن���ده‌ی‌ هه‌ڵبژاردن���ی‌‬ ‫ده‌ست پێكردوه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ لیس���تی‌ مه‌واتنی‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ ئیسالمی‌ عه‌لی‌ شبر‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت له‌ئێستاوه‌ مالیكی‌ له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ ده‌ستیكردوه‌ به‌دامه‌زراندنی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌‌و دابه‌ش���كردنی‌ زه‌وی‌‪ ،‬وتیش���ی‌‬ ‫"ئامانج له‌و كارانه‌ به‌ده‌ستهێنانی‌ زۆرترین‬ ‫ده‌نگه‌ له‌هه‌ڵبژاردندا"‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌كه‌ نوری‌ مالیكی‌ سه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫ده‌ستیكردوه‌ به‌س���ه‌ردانیكردنی‌ پارێزگا‬ ‫شیعه‌ نشینه‌كانی‌ باش���وری‌ عێراق‪ ،‬له‌و‬ ‫سه‌ردانانه‌شدا بڕیاری‌ دابه‌شكردنی‌ زه‌وی‌‌و‬ ‫دابینكردنی‌ هه‌لی‌ كار به‌هاواڵتیان ده‌دات‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ جگه‌له‌وه‌ی‌ باس له‌دروس���تكردنی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ نیشته‌جێبون بۆ هه‌ژاران‌و كه‌م‬ ‫ده‌رامه‌تان ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌ده‌ر له‌بابه‌تی‌ دابه‌ش���كردنی‌ زه‌وی‌‌و‬

‫به‌ڵێن���ی‌ دامه‌رزاندن‪ ،‬وه‌كو پارله‌مانتاران‬ ‫باسیده‌كه‌ن مالیكی‌ هه‌ڵمه‌تێكی‌ سیاس ‌ی‬ ‫بۆ سه‌ر الیه‌نی‌ كوردی‌‌و سوننه‌ له‌عێراقدا‬ ‫ده‌ستپێكردوه‌و فش���اریش ده‌خاته‌ سه‌ر‬ ‫الیه‌نه‌ ش���یعیه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی‌ پشتیوانی‌‬ ‫له‌ بڕیارو پڕۆژه‌كان���ی‌ بكه‌ن‪ .‬بۆیه‌ عه‌لی‌‬ ‫شبر راشكاوانه‌ ده‌ڵێت "مالیكی‌ له‌پێناوی‌‬ ‫ویالیه‌تی‌ سێیه‌می‌ ده‌جه‌نگێت‌و هیوادارام‬ ‫شه‌قامی‌ عێراقی‌ ئه‌م راستیه‌ بزانن‌و ئه‌م‬ ‫به‌رپرس���یارێتیه‌ له‌ئه‌س���تۆ بگرن‌و دوای‌‬ ‫به‌ڵێنی‌ ناڕاست نه‌كه‌ون"‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ (‪ ،)2010/3/7‬لیس���تی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ قانون كه‌ له‌الی���ه‌ن مالیكیه‌وه‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كرا (‪ )89‬كورسی‌ له‌كۆی‌‬ ‫(‪ )325‬كورسی‌ پارله‌مان به‌ده‌ستهێنا‌و بوه‌‬ ‫لیستی‌ دوه‌م‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ هاوپه‌یمانیكردنی‌‬

‫له‌گه‌ڵ چه‌ند الیه‌نێكی‌ سیاسیدا حكومه‌تی‌‬ ‫پێكهێناو رێگه‌یان به‌لیستی‌ عێراقیه‌ نه‌دا‬ ‫ك���ه‌ حكوم���ه‌ت پێكبهێنێ���ت هه‌رچه‌نده‌‬ ‫به‌به‌ده‌س���تهێنانی‌ (‪ )91‬كورسی‌ براوه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ بو‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا بابه‌تی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ به‌شه‌‬ ‫بودجه‌ی‌ هه‌رێ���م‌و هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وتی‌‬ ‫كوردس���تان بۆ توركیا‪ ،‬دروس���تكردنی‌‬ ‫چه‌ن���د پارێزگایه‌ك���ی‌ ن���وێ‌ له‌عێ���راق‌و‬ ‫تێپه‌ڕاندنی‌ چه‌ند پڕۆژه‌ قانونێك له‌الیه‌ن‬ ‫پارله‌مانتارانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانونه‌وه‌ به‌توندی‌‬ ‫داكۆكی‌ لێده‌كرێت‪ .‬بۆیه‌ شبر ره‌خنه‌ له‌و‬ ‫پڕۆژه‌و پێشنیارانه‌ ده‌گرێت‌و ده‌ڵێت "زۆر‬ ‫بابه‌ت هه‌ن ده‌بو له‌سه‌ره‌تای‌ ئه‌م خوله‌دا‬ ‫تاوتوێ‌ بكرانایه‌‪ ،‬نه‌وه‌كو له‌ئێس���تادا كه‌‬ ‫خولی‌ پارله‌م���ان به‌ره‌و كۆتایی‌ ده‌چێت‌و‬

‫ئامانج له‌و پڕۆژانه‌ش ته‌نها پڕوپاگه‌نده‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و پارله‌مانتاره‌ پێشبینی‌ ئه‌وه‌ده‌كات‬ ‫چه‌ندی���ن بابه‌تی‌ تر له‌الی���ه‌ن ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫قانون���ه‌وه‌ بوروژێنرێ���ت‌و ببێت���ه‌ مایه‌ی‌‬ ‫سه‌رس���وڕمانی‌ هه‌مو الیه‌ن���ه‌كان‪ ،‬وه‌كو‬ ‫خ���ۆی‌ ده‌ڵێ���ت "چاوه‌ڕوان���ی‌ موفاجه‌ئه‌‬ ‫بن له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ت���ی‌ قانونه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫حكومه‌تیان به‌ده‌سته‌‌وه‌یه‌ ره‌نگه‌ هه‌ندێك‬ ‫باب���ه‌ت بهێنن���ه‌ پێش���ه‌وه‌ كه‌ پێش���تر‬ ‫نه‌مانبیس���تبێ‌‪ ،‬وه‌كو چۆن له‌ئێس���تادا‬ ‫بانگه‌ش���ه‌ی‌ دابه‌ش���كردنی‌ زه‌وی‌‌و خانو‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫شبر‪ ،‬له‌ به‌شێكی‌ دیكه‌ی‌ لێدوانه‌كه‌یدا‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ده‌وڵه‌تێك���ی‌ شارس���تانی‌‬ ‫هاوچه‌رخی‌ پێش���كه‌وتوی‌ گه‌ش���ه‌كردو‪،‬‬

‫له‌سایه‌ی‌ كاردانه‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی‌ هه‌ڵمه‌تی‌‬ ‫بانگه‌شه‌ دروست ناكرێت"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پارله‌مانی‌ عێ���راق بڕیاریدا‬ ‫به‌ته‌رخانكردنی‌ ب���ڕی‌ پێنج دۆالر له‌هه‌ر‬ ‫به‌رمیله‌ نه‌وتێكی‌ هه‌نارده‌كراو بۆ پارێزگا‬ ‫به‌رهه‌مهێنه‌كانی‌ نه‌وت‪ ،‬به‌اڵم له‌بودجه‌ی‌‬ ‫ئه‌مساڵداو له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌و بڕه‌ ب���ۆ ی���ه‌ك دۆالر كه‌مكرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ناڕه‌زایه‌تیه‌ك���ی‌ فراوانی‌ له‌الی‌‬ ‫ئه‌و پارێزگایانه‌ دروس���تكرد‪ .‬به‌بۆچونی‌‬ ‫پارله‌مانت���اری‌ كوتله‌ی‌ ئه‌حراری‌ س���ه‌ر‬ ‫ب���ه‌ ره‌وتی‌ س���ه‌در حس���ێن خه‌فاجی‌‪،‬‬ ‫لیس���تی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانونی‌ فه‌رمانڕه‌وا ئه‌م‬ ‫بابه‌ت���ه‌ وه‌كو پڕوپاگه‌ن���ده‌ی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌كارده‌هێنێت‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌مس���اڵه‌وه‌ به‌بیان���وی‌‬ ‫راوه‌دونانی‌ چه‌كدارانی‌ س���ه‌ر به‌ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ئیسالمی‌ له‌عێراق‌و شام "داعش" له‌سنوری‌‬ ‫پارێزگای‌ ئه‌نبارو قه‌زای‌ فه‌لوجه‌‪ ،‬سوپای‌‬ ‫عێ���راق هه‌ڵمه‌تێكی‌ فراوانی‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫ده‌س���تپێكردوه‌‪ .‬له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ خه‌فاجی‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت هه‌ندێك الیه‌ن به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردن ره‌وشی‌ ئه‌منی‌ ئاڵۆز‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌ "دواخس���تنی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ حكومه‌ته‌‌و وه‌كو هه‌ڵمه‌تی‌‬ ‫پڕوپاگه‌نده‌ به‌كاریده‌هێنێت"‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ بڕی���اری‌ حكوم���ه‌ت ب���ۆ‬ ‫گۆڕین���ی‌ چه‌ن���د قه‌زایه‌ك ب���ۆ پارێزگا‪،‬‬ ‫پارله‌مانتاره‌كه‌ی‌ ره‌وتی‌ س���ه‌در پێیوایه‌‬ ‫ئ���ه‌و بابه‌ته‌ ته‌نه���ا بۆ س���ه‌رقاڵكردنی‌‬ ‫رایگشتیه‌‪ .‬له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌وه‌شدا كه‌ مالیكی‌‬ ‫به‌م كارانه‌ی‌ ده‌یه‌وێت بنكه‌ی‌ جه‌ماوه‌ری‌‬ ‫لیسته‌كه‌ی‌ فراوان بكات‌و خۆی‌ بۆ خولی‌‬ ‫سێیه‌می‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ حكومه‌ت ئاماده‌‬ ‫بكات‪ ،‬خه‌فاجی‌ ده‌ڵێت "خولی‌ سێیه‌می‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ حكوم���ه‌ت په‌یوه‌س���ته‌‬ ‫به‌ئه‌نجامی‌ هه‌ڵبژاردن‌و سازان‌و رێكه‌وتنی‌‬ ‫الیه‌ن���ه‌ سیاس���یه‌كانه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌‬ ‫له‌ئێستاوه‌ پێشبینیكردنی‌ ئه‌سته‌مه‌"‪.‬‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫یاوه‌ره‌كه‌ ‌ی نوجه‌یفی‌‬ ‫به‌ب���ێ‌ ئه‌و‌هی‌ هیچ پۆس���تێكی‌ فه‌رمی‌‬ ‫له‌عێراق���دا هه‌بێ���ت‪ ،‬له‌ئه‌مری���كا له‌گه‌ڵ‬ ‫ئوس���امه‌ نوجه‌یفی‌ س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫عێراق به‌شداری‌ سه‌رجه‌م كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌وره‌ به‌رپرس���انی‌ ئ���ه‌و واڵته‌دا‬ ‫كرد‪ :‬ئه‌نه‌س تكریتی‌‪.‬‬ ‫ی (‪ )2014/1/20‬نوجه‌یفی‌ به‌یاوه‌ری‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك پارله‌مانتار گه‌یشته‌ ئه‌مریكاو‬ ‫له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی‌ ئه‌مریكاو جێگره‌ك ‌هی‌‌و‬ ‫وه‌زیری‌ به‌رگری‌ كۆبویه‌وه‌‪ .‬له‌م سه‌ردانه‌دا‬ ‫ئاماده‌بون���ی‌ ئه‌نه‌س كه‌ م���او‌هی‌ زیاتر‬ ‫له‌ س���ی‌ س���اڵه‌ عێراقی‌ جێهێشتوه‌‪ ،‬بوه‌‬ ‫جێگ ‌هی‌ سه‌رنج‌و پرسیاری‌ پارله‌مانتاران‪.‬‬ ‫ئه‌ن���ه‌س ئوس���امه‌ س���اڵی‌ (‪)1968‬‬ ‫له‌به‌غدا له‌دایكبوه‌و له‌ته‌مه‌نی‌ دو ساڵیه‌وه‌‬ ‫له‌به‌ریتانی���ا ده‌ژێت‪ .‬ئوس���امه‌ تكریتی‌‬ ‫باوكی‌ كه‌ پارله‌مانتارو س���ه‌رۆكی‌ حیزبی‌‬ ‫ئیسالمی‌ عێراقه‌‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌ كه‌سایه‌تیه‌‬ ‫ئیسالمیه‌ ناسراوه‌كانی‌ عێراق‌و نه‌یارێكی‌‬ ‫سه‌رس���ه‌ختی‌ رژێمی‌ به‌عس بوه‌‪ .‬ئه‌نه‌س‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪ )1995‬له‌زانكۆی‌ لیدز له‌بواری‌‬ ‫وه‌رگێڕان‌و وه‌رگێڕانی‌ خێرا بوه‌ته‌ وانه‌بێژ‪،‬‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ (‪ )2003 - 2000‬له‌زانك���ۆی‌‬ ‫هێریۆت وات له‌ئه‌دنبه‌ره‌ وان ‌هی‌ وتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێستاش���دا س���ه‌رۆكی‌ دام���ه‌زراو‌هی‌‬ ‫قورتوبه‌ی���ه‌ له‌له‌ن���ده‌ن‌و به‌رنامه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫هه‌فتان��� ‌هی‌ له‌ كه‌ناڵی‌ ئاس���مانی‌ حیوار‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ناوب���راو‪ ،‬ل���ه‌ ناوه‌ڕاس���تی‌ ش���وباتی‌ ‬ ‫(‪ )2003‬بوه‌ته‌ ئه‌ندام له‌پارته‌كه‌ی‌ جۆرج‬ ‫گاالوی‌‌و له‌س���ه‌ر لیستی‌ ئه‌و پارته‌ خۆی‌‬ ‫بۆ پارله‌مانی‌ ئه‌وروپا كاندیدكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌نگ���ی‌ پێویس���تی‌ نه‌هێن���اوه‌‪ .‬ئه‌نه‌س‬ ‫چاالكانه‌ به‌ش���داری‌ له‌و خۆپیشاندانانه‌دا‬ ‫ك���ردوه‌ ك���ه‌ ل���ه‌ له‌نده‌ن���ی‌ پایته‌ختی‌‬ ‫به‌ریتانی���ا ل���ه‌ س���ااڵنی‌ (‪ )2001‬دژی‌‬ ‫په‌الماری‌ ئه‌مریكا بۆ س���ه‌ر ئه‌فغانستان‌و‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪ )2003‬له‌دژی‌ شه‌ڕی‌ ئه‌مریكاو‬ ‫عێراق ئه‌نجامدراون‪ .‬هه‌روه‌ها به‌ش���داری‌‬ ‫ل���ه‌ هه‌ڵمه‌ته‌كانی‌ دژه‌ ره‌گه‌زپه‌رس���تی‌‌و‬ ‫نه‌هێشتنی‌ ترس له‌ئیسالم "ئیسالمۆفۆبیا"‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ چاالكیه‌كانی‌‌و زمانزانینه‌ك ‌هی‌‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام له‌میدیا عه‌ره‌بی‌‌و‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كان���ه‌وه‌ ب���ۆ باس���كردن له‌‬ ‫پرسه‌كانی‌ تایبه‌ت به‌ده‌وڵه‌ته‌ عه‌ره‌بیه‌كان‌و‬ ‫ئاینی‌ ئیسالم ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬وتاره‌كانیشی‌‬ ‫له‌رۆژنام��� ‌هی‌ گاردی���ان باڵوده‌كات���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانت���اری‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانون س���ه‌عد‬ ‫موته‌لیبی‌‪ ،‬ده‌ڵێ‌ "ئه‌ن���ه‌س به‌نمایند‌هی‌‬ ‫باڵی‌ هه‌واڵگری‌ رێكخس���تنه‌كانی‌ ئیخوان‬ ‫موسلمین له‌ ئه‌وروپا داده‌نرێ‌"‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌ڵ���ێ‌ "ئ���ه‌و نه‌پارله‌مانت���اره‌و نه‌هیچ‬ ‫س���یفه‌تێكی‌ فه‌رم���ی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئیتر چۆن‬ ‫ده‌بێ‌ رێگ ‌هی‌ پێبدرێ‌ ئ���اگاداری‌ وتوێژه‌‬ ‫فه‌رمیه‌كان له‌بار‌هی‌ ره‌وش���ی‌ ئێس���تاو‬ ‫ئایند‌هی‌ عێراق‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫واشنتۆندا بێت"‪.‬‬ ‫زافر عانی‌ وته‌بێژی‌ كوتل ‌هی‌ موته‌حیدونه‌‬ ‫كه‌ نوجه‌یفی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌ن���ه‌س په‌یوه‌ندی‌ به‌‬ ‫ئیخوان موس���لیمینه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬له‌بار‌هی‌‬ ‫ئاماده‌بونیش���ی‌ له‌كۆبونه‌وه‌كاندا ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌و له‌سه‌ر بودج ‌هی‌ تایبه‌تی‌ نوجه‌یفی‌‌و‬ ‫وه‌ك���و وه‌رگێڕێ���ك له‌به‌ریتانیاوه‌ چوه‌ته‌‬ ‫ئه‌مری���كاو به‌ش���داری‌ كۆبونه‌وه‌كان���ی‌‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی (‪‌)1/27‬و دوای‌ گه‌ڕان���ه‌و‌هی‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫له‌ئه‌مری���كا‪ ،‬نوجه‌یف���ی‌ له‌كۆنگره‌یه‌كی‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسیدا وتی‌ "سه‌ردانه‌كه‌م به‌هه‌مو‬ ‫پێوه‌رێك س���ه‌ركه‌وتو بوه‌"‪ .‬راشیگه‌یاند‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یدا له‌گه‌ڵ گه‌وره‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫ئه‌مریكا داوای‌ دابینكردنی‌ چه‌كی‌ كردوه‌‬ ‫بۆ به‌ره‌نگاربونه‌و‌هی‌ تیرۆر‪.‬‬ ‫نوجه‌یف���ی‌ س���ه‌رۆكی‌ پارله‌م���ان‬ ‫له‌گه‌ش���ته‌كه‌یدا هی���چ پارله‌مانتارێك���ی‌‬ ‫ش���یع ‌هی‌ له‌گه‌ڵ خۆیدا نه‌بردبو‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بوه‌ مای ‌هی‌ گله‌یی‌‌و ناڕه‌زایی‌ پارله‌مانتارانی‌‬ ‫ش���یعه‌‪ .‬له‌وباره‌یه‌وه‌ خانمه‌ پارله‌مانتاری‌‬ ‫لیس���تی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانون حه‌نان فه‌تالوی‌‬ ‫ده‌ڵ���ێ‌ "دامه‌زراوه‌یه‌ك���ی‌ وه‌كو پارله‌مان‬ ‫خاوه‌نی‌ هه‌زاره‌ها فه‌رمانبه‌ره‌‪ ،‬ده‌پرس���م‬ ‫ئایا ده‌چێته‌ عه‌قڵه‌وه‌ له‌و ژماره‌یه‌ ته‌نها‬ ‫وه‌رگێڕێك���ی‌ تیانه‌ب���ێ‌‪ ،‬تاوه‌ك���و به‌ڕێز‬ ‫نوجه‌یفی‌ بۆ وه‌رگێڕان پشت به‌ كه‌سێكی‌‬ ‫ئیخوان ببه‌ستێ‌"‪.‬‬ ‫زاف���ر عانی‌ باس ل���ه‌وه‌ده‌كات ئه‌نه‌س‬ ‫وه‌ك���و كۆمپانیایه‌كی‌ په‌یوه‌ندی‌ گش���تی‌‬ ‫وایه‌و وه‌رگێڕێكی‌ پیشه‌گه‌ره‌و وه‌فده‌كان‬ ‫له‌كاتی‌ س���ه‌ردانه‌ ده‌ره‌كیه‌كاندا پش���تی‌‬ ‫پێده‌به‌ستن‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێ‌ "ئه‌و كه‌سێكی‌‬ ‫ناس���راوه‌ له‌ن���او نێوه‌نده‌ رۆش���نبیری‌‌و‬ ‫فیكرییه‌كان���ی‌ ئه‌وروپ���او به‌ریتانی���اداو‬ ‫كه‌س���ێكی‌ بڕواپێكراوه‌"‪ .‬سه‌باره‌ت به‌م‬ ‫رونكردنه‌وه‌ی��� ‌هی‌ عانی‌‪ ،‬فه‌تالوی‌ ده‌ڵێ‌ "‬ ‫عوزر له‌ قه‌باحه‌ت خراپتر"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫"‪ %75‬داهاتی‌ میوانخانه‌‌و چێشتخانه‌كان بۆ پاره‌ ‌ی كاره‌بایه‌"‬

‫"عیماد ئه‌حمه‌د به‌ڵێنه‌كه‌ی‌ نه‌برده‌سه‌ر‪ ،‬نه‌ك كرێی‌ كاره‌با كه‌می‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو نرخی‌ ئاویش زیادیكرد"‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫"هه‌فته‌یه‌ك پێش نه‌ورۆزی‌ ساڵی‌‬ ‫رابردو جێگری‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‪،‬‬ ‫به‌ڵێنی‌ پێداین‪ ،‬نرخی‌ كرێی‌ كاره‌بای‌‬ ‫شوێنه‌ گه‌شتیاریه‌كان‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچاو دابه‌زێنێ‌‪ ،‬به‌اڵم وا نه‌ورۆز‬ ‫هاته‌وه‌‪ ،‬هێشتا بڕیاره‌كه‌ی‌ جێبه‌جی‌‬ ‫نه‌كردوه‌"‪ .‬سه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫میوانخانه‌‌و چێشتخانه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫هێرش ئه‌حمه‌د چاوشین وه‌ها ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا نرخی‌ كرێك����ی‌ كاره‌بای‌‬ ‫ش����وێنه‌ گه‌ش����تیاریه‌كانی‌ وه‌ك‬ ‫ریستورانت‌و چێشتخانه‌‌و میوانخانه‌كان‪،‬‬ ‫بۆ ه����ه‌ر وه‌حده‌یه‌ك ل����ه‌ ‪24‬دیناره‌وه‌‬ ‫ده‌ست پێده‌كات تا ‪90‬دینار‌و زیاتریش‪،‬‬ ‫به‌بڕوای‌ سه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ میوانخانه‌‌و‬ ‫چێشتخانه‌كانی‌ كوردس����تان ئه‌و نرخه‌‬ ‫زۆر به‌رزه‌‌و ئ����ه‌وه‌ش وایلێك����ردوه‌ كه‌‬ ‫بڵێت "پابه‌ندی‌ هیچ نرخێك نابین‪ ،‬كه‌‬ ‫حكومه‌ت بۆمان دیاری‌ بكات"‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵ����ی‌ چێش����تخانه‌‌و‬ ‫میوانخانه‌كان����ی‌ كوردس����تان هێ����رش‬ ‫ئه‌حمه‌د چاوش����ین له‌دیدارێكی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ چه‌ند رۆژێك پێش‬ ‫نه‌ورۆزی‌ ساڵی‌ پێش����و‪ ،‬ئه‌ندامه‌كانیان‬ ‫له‌س����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ رێكه‌وتون كه‌ ش����وێنه‌‬ ‫گه‌شتیاریه‌كانیان به‌روی‌ میواندا دابخه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌هۆكاری‌ به‌رزیی‌ نرخی‌ كرێی‌‬ ‫كاره‌با‪ ،‬به‌جۆرێك حكومه‌ت وه‌ك شوێنی‌‬ ‫بازرگانی‌ كرێی‌ كاره‌بایان لێده‌س����تێنێ‌‬ ‫كه‌ بۆ هه‌ر وه‌حدیه‌ك كاره‌با له‌‪24‬دیناره‌‬ ‫ده‌س����ت پێده‌كات تا ‪90‬دینار‌و زیاتریش‬ ‫له‌كاتێكدا له‌الی‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌ نرخی‌‬ ‫ه����ه‌ر وه‌حده‌یه‌ك له‌ ‪50‬دیناره‌ ده‌س����ت‬ ‫پێ����ده‌كات ورد ورد داده‌ب����ه‌زێ‌ ت����ا ‪10‬‬ ‫دینار‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێمه‌ داوا ده‌كه‌ین وه‌ك‬ ‫شوێنه‌ پیشه‌سازیه‌كان كرێی‌ كاره‌بامان‬ ‫لێوه‌ربگ����رن ك����ه‌ نرخێك����ی‌ گونجاوه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك وه‌ك ش����وێنی‌ بازرگانی‌‪ ،‬به‌راستی‌‬ ‫له‌ئێس����تادا ‪ %75‬داهات����ی‌ میوانخانه‌‌و‬ ‫چێشتخانه‌كان بۆ كرێی‌ كاره‌بایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫داوای‌ جێگ����ری‌ س����ه‌رۆكی‌ حكوم����ه‌ت‬ ‫عیماد ئه‌حمه‌د له‌نه‌ورۆزی‌ رابردودا له‌و‬ ‫هه‌ڵوێس����ته‌یان په‌ش����یمانبونه‌ته‌وه‌ كه‌‬ ‫پێش����وازی‌ له‌میوان نه‌كه‌ن‪ ،‬به‌گره‌نتی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ دوای‌ ماوه‌یه‌ك كێش����ه‌كه‌یان‬ ‫بۆ چاره‌س����ه‌ر بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك خۆی‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌وا س����اڵێك تێپه‌ڕی‌ هێش����تا‬ ‫ئ����ه‌و لیژنه‌یه‌ كۆنه‌بوی����ه‌وه‌ كه‌ جێگری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت سه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كرد‬ ‫بۆ داش����كاندنی‌ نرخی‌ كاره‌بای‌ شوێنه‌‬ ‫گه‌ش����تیاریه‌كان‪،‬به‌م جۆره‌ كاك عیماد‬ ‫به‌ڵێنه‌كه‌ی‌ نه‌برده‌سه‌ر"‪.‬‬ ‫به‌ده‌ر له‌و به‌ڵێنه‌ی‌ جێگری‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت وه‌زیری‌ كاره‌ب����اش هه‌مان‬ ‫په‌یمانی‌ پێداون‪ ،‬كه‌ له‌كابینه‌ی‌ ‪7‬دا ئه‌و‬

‫ساڵێك تێپه‌ڕ ‌ی‬ ‫هێشتا ئه‌و لیژنه‌یه‌‬ ‫كۆنه‌بۆته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫بڕیاربوو جێگری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ بكات‬ ‫كێشه‌یان بۆ چاره‌س����ه‌ر بكات‪" ،‬به‌اڵم‬ ‫كابین ‌هی‌ ‪7‬یش ته‌واو بو كێشه‌كه‌ی‌ ئێم ‌ه‬ ‫وه‌ك خۆی‌ ماوه‌"‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ هێرش ئه‌حم����ه‌د نه‌ك ئه‌و‬ ‫كێشه‌یه‌یان چاره‌س����ه‌ر نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫كرێ����ی‌ ئاویش����یان له‌س����ه‌ر زیادكراوه‌‬ ‫"كرێی‌ ئ����اوی‌ مانگێكی‌ ریس����تورانت‌و‬ ‫میوانخانه‌یه‌كی‌ یه‌ك ئه‌س����تێره‌یی‌ ‪100‬‬ ‫ه����ه‌زار‌و هی‌ دو ئه‌س����تێره‌یی‌ ‪200‬هه‌زار‬ ‫دین����اره‌ به‌وج����ۆره‌ هه‌ت����ا ده‌گات����ه‌ ‪5‬‬ ‫ئه‌س����تێره‌یی‌ ‪500‬ه����ه‌زار دین����اره‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش هیچ دادپه‌روه‌ریه‌كی‌ تێدا نییه‌‪،‬‬ ‫شوێنی‌ گه‌شتیاریی‌ ‪ 4‬ئه‌ستێره‌مان هه‌یه‌‬ ‫هێن����ده‌ی‌ دو ئه‌س����تێره‌یه‌ك ئاو خه‌رج‬ ‫ناكات‪ ،‬كه‌چی‌ له‌دو ئه‌ستێره‌ییه‌كه‌ زیاتر‬ ‫پاره‌ی‌ لێده‌سێنرێ‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و نایش����ارێته‌وه‌ ك����ه‌ پێش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێ����ر ببێته‌ پایته‌ختی‌ گه‌ش����تیاریی‌‬

‫یه‌کێک له‌میوانخانه‌کانی سلێمانی فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫واڵتانی‌ عاره‌بی‌ بۆ ساڵی‌‪ ،2014‬كۆمكاری‌‬ ‫واڵتان����ی‌ عاره‌ب����ی‌ داوای����ان لێكردون‬ ‫كه‌ نرخی‌ ش����وێنه‌ گه‌ش����تیاریه‌كان بۆ‬ ‫گه‌شتیاران دابه‌زێنن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان وتویانه‌‬ ‫كه‌ پابه‌ندی‌ ئه‌وه‌ نابن "به‌هیچ جۆرێك‬ ‫پابه‌ن����دی‌ نرخێك نابی����ن كه‌ حكومه‌ت‬ ‫دیاری‌ بكات‪ ،‬یاخ����ود داوامان لێبكرێت‬ ‫ن����رخ دابه‌زێنین‪ ،‬چونكه‌ له‌س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫ساڵی‌ ‪ 2010‬نرخی‌ كرێی‌ كاره‌با له‌ماوه‌ی‌‬ ‫ش����ه‌و رۆژێكدا دو به‌رامبه‌ر له‌سه‌ر ئێمه‌‬ ‫زیادیك����رد كه‌س����ێكیش ده‌نگ����ی‌ لێوه‌‬ ‫نه‌هات"‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌ چێش����تخانه‌‌و‬ ‫میوانخانه‌كانی‌ كوردس����تان‪ ،‬سوپاسی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داراییش ده‌كات به‌وه‌ی‌ نرخی‌‬ ‫باجی‌ شوێنه‌ گه‌شتیاریه‌كانی‌ به‌رێژه‌ی‌‬ ‫‪ %5‬له‌س����ه‌ر كه‌مكردونه‌ته‌وه‌ "جێگه‌ی‌‬ ‫ده‌ستخۆشیه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ باجه‌كان‪،‬‬

‫باجی‌ ش����وێنه‌ گه‌ش����تیاریه‌كانی‌ له‌‪%20‬‬ ‫دابه‌زاندوه‌ بۆ له‌‪."%15‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌پێویستیش����ی‌ ده‌زان����ێ‌‬ ‫به‌چه‌شنی‌ هه‌ندێ‌ واڵتی‌ پێشكه‌وتو بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێش����ه‌‌و گرفته‌كانیان‌و‬ ‫پێشخس����تنی‌ كه‌رت����ی‌ گه‌ش����تیاری‌‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ گه‌شتوگوزاریی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌س����ه‌رۆكایه‌تی‌‪ ،‬س����ه‌رۆكی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫گه‌شتوگوزاری‌ هه‌رێم‌و ئه‌ندامێتی‌ الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان����ی‌ حكومه‌ت دابمه‌زرێ‌‬ ‫"به‌راس����تی‌ دامه‌زراندنی‌ ده‌س����ته‌یه‌كی‌‬ ‫وه‌ها بۆ كوردستان زۆر پێویسته‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ره‌تیشیكرده‌وه‌ كه‌ زۆرینه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ له‌شوێنه‌ گه‌شتیاریه‌كان كار‬ ‫ده‌كه‌ن كرێكاری‌ بیانی‌ بن‪" ،‬هه‌ر به‌نمونه‌‬ ‫له‌پارێ����زگای‌ هه‌ولێ����ر ‪ 3‬له‌میوانخان����ه‌‬ ‫‪5‬ئه‌سێره‌یه‌كان كه‌ هه‌ریه‌كه‌یان نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 350‬كارمه‌ندی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌مو كرێكاره‌كانی‌‬

‫ی رونكرده‌وه‌‬ ‫ك����وردن"‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش���� ‌‬ ‫كه‌ كێشه‌یه‌ك له‌یاس����ای‌ وه‌به‌رهێناندا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌ی����ه‌ كه‌ وه‌به‌رهێنی‌‬ ‫بیان����ی‌ ناچ����ار ناكرێ����ت ب����ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ش����وێنێكی‌ گه‌شتیاریی‌ كرده‌وه‌ به‌شێك‬ ‫له‌كارمه‌نده‌كانی‌ كورد بن "له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت زه‌وییان ب����ۆ دابین ده‌كات‬ ‫زۆرترین ئاسانكارییش����یان بۆ ده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌ب����و وه‌به‌رهێنی‌ بیان����ی‌ ناچاربكرایه‌‪،‬‬ ‫له‌و ش����وێنه‌ گه‌ش����تیارییان ‌هی‌ دروستی‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬النیك����ه‌م ‪ %40‬كارمه‌نده‌كانی‌‬ ‫كورد بن"‪.‬‬ ‫* له‌س����اڵی‌ ‪ 2007‬هه‌ردو كۆمه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چێش����تخانه‌‌و میوانخانه‌كان����ی‌ هه‌رێ����م‬ ‫یه‌كیگرتۆته‌وه‌‌و له‌ئێستاش����دا باره‌گای‌‬ ‫سه‌ره‌كییان له‌شاری‌ هه‌ولێره‌‌و زیاتر له‌‬ ‫‪2‬هه‌زار ئه‌ندامیان هه‌یه‌‪.‬‬

‫پابه‌ندی‌ دابه‌زاندنی‌‬ ‫نرخێك نابین‪ ،‬كه‌‬ ‫حكومه‌ت بۆمان‬ ‫دیار ‌ی بكات‬

‫نه‌وتی‌ شیواشۆك بۆ به‌رپرسان‌و دوكه‌ڵه‌كه‌ش ‌ی بۆ دانیشتوان ‌ی كۆیه‌‬ ‫ ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 12‬كیلو مه‌تر له‌شار ‌‬ ‫له‌دوری ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆیه‌و‌ه ‪ 21‬بیر‌ه نه‌وت له‌گوند ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‌و رۆژان ‌ه‬ ‫شیواشۆك بون ‌‬ ‫زیاتر له‌‪ 100‬ته‌نكه‌ر نه‌وت‬ ‫ی‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنێت‪ ،‬په‌رله‌مانتارێك ‌‬ ‫ئه‌و ناوچه‌یه‌ش ده‌ڵێت "تا ئێستا‬ ‫ی حكومه‌ت‬ ‫ی فه‌رم ‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی شیواشۆك‬ ‫ی له‌نه‌وت ‌‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫داهات ‌‬ ‫بۆ كۆی ‌ه دابین نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی گۆڕان‪ ،‬قاره‌مان قادر‪،‬‬ ‫له‌فراكسیۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆیه‌ی ‌ه به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی شار ‌‬ ‫ك ‌ه خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ار ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاند "س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمپانیاكان ‌‬ ‫ی كاركردن ‌‬ ‫كۆی ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شیواش���ۆك زه‌ره‌ر‌و زیانێك ‌‬ ‫نه‌وت ‌‬ ‫ی ژینگه‌‌و‬ ‫ی به‌رده‌كه‌وێ���ت ل���ه‌رو ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫رێگا‌وبان���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ت���ا ئێس���تا‬ ‫ی هیچ داهاتێك‬ ‫ی فه‌رم ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی شیواش���ۆك بۆ كۆی ‌ه دابین‬ ‫له‌نه‌وت ‌‬ ‫نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ی‌ به‌و‌ه كرد له‌هه‌مو‬ ‫دونی���ا وای ‌ه هه‌ر كاتێك كۆمپانیایه‌ك‬ ‫ی كرد‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫له‌ش���وێنێك كار ‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك پڕۆژ‌ه بۆ ئه‌و شوێن ‌ه دابین‬ ‫ی "به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬

‫ی شیواشۆك كار‬ ‫ی له‌نه‌وت ‌‬ ‫كۆمپانیایانه‌ ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬تائێستا هیچ پڕۆژه‌یه‌كیان بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رده‌ی ‌‬ ‫كۆی ‌ه نه‌بو‌ه ن ‌ه له‌بوار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ن ‌ه له‌بواره‌كان ‌‬ ‫ی ته‌ندروست ‌‬ ‫ن ‌ه له‌بوار ‌‬ ‫تر"‪.‬‬ ‫ی گۆڕان هێما بۆ‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ‌‬ ‫ی كۆی ‌ه هه‌روه‌كو‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كات ق���ه‌زا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫قه‌زاكان ‌‬ ‫ی بودج ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كرێت له‌مه‌س���ه‌له‌ ‌‬ ‫ی كۆی ‌ه ب���ه‌رارود بكرێت‬ ‫ئه‌گه‌ر قه‌زا ‌‬ ‫ی ب���ۆ دابین‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و بودج���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێت خراپترین قه‌زای ‌ه له‌هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه���ه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌دابینكردن��� ‌‬ ‫ی شیواشۆك‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌داهات ‌‬ ‫ی رابردو‬ ‫ی كۆی ‌ه له‌چه‌ند رۆژ ‌‬ ‫بۆ قه‌زا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داواكاریه‌كان ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ���ه‌ ‌‬ ‫كه‌مپه‌ین ‌‬ ‫كۆی ‌ه پێكهات‌و چه‌ن���د چاالكیه‌كیان‬ ‫ئه‌نجام���داو‌و داوایانك���رد به‌ش���ێك‬ ‫ی شیواشۆك بۆ كۆی ‌ه‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫له‌داهات ‌‬ ‫دابین بكرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌مباره‌یه‌و‌ه كاو‌ه مه‌مه‌ند ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داواكاریه‌كان ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ���ه‌ ‌‬ ‫كه‌مپه‌ین ‌‬ ‫ی كۆی ‌ه بۆ ئاوێن ‌ه وتی‌"سه‌روه‌ت‌و‬ ‫قه‌زا ‌‬ ‫ی له‌دونی���ا بۆت ‌ه‬ ‫ی سروش���ت ‌‬ ‫س���امان ‌‬ ‫ی بۆ خه‌ڵك ك ‌ه بتوانرێت‬ ‫خۆشگوزه‌ران ‌‬ ‫ی لێوه‌ربگرێت‪،‬‬ ‫زۆرترین خه‌ڵك سود ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌پێچه‌وان���ه‌و‌ه له‌هه‌رێم��� ‌‬

‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ی بۆ كۆی��� ‌ه په‌رله‌مانتارێك��� ‌‬ ‫كوردستان نه‌ك نه‌بۆت ‌ه خۆشگوزه‌ران ‌‬ ‫ی راب���ردو ئێم��� ‌ه‬ ‫ی ده‌ڵێ���ت "له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫بۆ خه‌ڵكی‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نیا بۆت ‌ه مای ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرێبه‌سته‌كان ‌‬ ‫توانیومان ‌ه ش���یرین ‌‬ ‫ی كوردستان"‪.‬‬ ‫ی بۆ خه‌ڵك ‌‬ ‫ناخۆش ‌‬ ‫ی شیواش���ۆك بۆ كۆی��� ‌ه دابین‬ ‫ناوب���راو ئام���اژ‌ه ب���ه‌و‌ه ده‌كات نه‌وت ‌‬ ‫ی كۆی ‌ه كۆمه‌ڵێك بیر‌ه بكه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌ته‌نیشت شار ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی كه‌مه‌و‌ه‬ ‫نه‌وت هه‌ن ك ‌ه رۆژان ‌ه به‌الیه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫ی داهات ‌‬ ‫ی كۆی ‌ه گۆڕان ئ���ازاد له‌باره‌ ‌‬ ‫زیاتر له‌‪ 100‬ته‌نكه‌ر به‌ناو شار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شیواش���ۆكه‌و‌ه ب���ۆ ئاوێن��� ‌ه وت��� ‌‬ ‫ده‌ڕوات‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا دانیشتوان ‌‬ ‫ی رابردو ئێم��� ‌ه توانیومان ‌ه‬ ‫ی ئه‌و "له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه س���ودیان له‌داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌نك���ه‌ر‌ه نه‌وتان��� ‌ه نه‌بین���وه‌‌و هیچ ‪31‬ملیار‌و ‪ 500‬ملیۆن دینار له‌شیرین ‌‬ ‫ی شیواشۆك بۆ‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫ی خزمه‌تگوزاریشیان بۆ ئه‌و گرێبه‌سته‌كان ‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك ‌‬ ‫كۆی ‌ه دابین بكه‌ین‪ ،‬هه‌روه‌ها توانیومان ‌ه‬ ‫ناوچه‌یه‌ نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی راسته‌وخۆ ‌‬ ‫ی ش���یرین ‌‬ ‫مه‌مه‌ن���د جه‌خت ل���ه‌و‌ه ده‌كاته‌و‌ه له‌پاره‌ ‌‬ ‫ی له‌وێ���دا كار ده‌كه‌ن‬ ‫ی كۆی��� ‌ه كۆمپانیایان���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌پ���اڵ ش���ار ‌‬ ‫ئه‌گه‌رچ��� ‌‬ ‫ی تر دابین بكه‌ین‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی گ���ه‌ور‌ه ‪7‬ملی���ار دینار ‌‬ ‫ی نه‌وت��� ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫ی ‪ 3‬به‌ته‌واوه‌ت ‌‬ ‫ی تاكو مانگ ‌‬ ‫ی كۆی��� ‌ه له‌رو ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ش���ار ‌‬ ‫ی جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ش‬ ‫ی وه‌كو ئاو‌و كاره‌با‌و بوار ‌‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرێبه‌سته‌كان ‌‬ ‫ی هه‌یه‌و توانیومان ‌ه له‌شیرین ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ ‌‬ ‫رێگه‌‌وبانه‌و‌ه كێشه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌نفال‬ ‫ی چاره‌س���ه‌ركردنیان نه‌وت ‪ 830‬خانو بۆ كه‌سوكار ‌‬ ‫تائێس���تا هه‌وڵ ‌‬ ‫دروس���ت بكه‌ین هه‌روه‌ها ‪ 29‬ملیۆن‬ ‫نه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌نفال‬ ‫ی دیناریش بدرێت به‌كه‌سوكار ‌‬ ‫رونشیده‌كاته‌و‌ه ئه‌وان له‌كه‌مپه‌ین ‌‬ ‫ی خانو دروست بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ی كۆی ‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی قه‌زا ‌‬ ‫ی داواكاریه‌كان ‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ناوب���راو پێیوای��� ‌ه دابینكردن ‌‬ ‫ی ده‌ده‌ن ‌ه په‌رله‌مان‬ ‫كۆمه‌ڵێك داواكار ‌‬ ‫"تاوه‌ك���و به‌زوتری���ن كات جێبه‌جێ پ���ڕۆژه‌‌و پاران ‌ه بۆ كۆی ‌ه كه‌م ‌ه به‌ڵكو‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی به‌زیاتر هه‌یه‌‌و هێما ‌‬ ‫ی تر پێویس���ت ‌‬ ‫بكرێ���ن‪ ،‬ئه‌گه‌رن���ا هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش���كرد ئه‌وان زیاتر هه‌وڵده‌ده‌ن‬ ‫ده‌گرینه‌به‌ر"‪.‬‬ ‫ی زیاتر له‌و ب���ڕ‌ه پاران ‌ه بۆ‬ ‫ی ب���ۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ه���ه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌ته‌رخانكردن ‌‬ ‫ی شیواشۆك كۆی ‌ه دابین بكرێت‪.‬‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌داهات ‌‬

‫په‌رله‌مانتارێك ‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌‪ :‬له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رابردو توانیومانه‌‬ ‫‪31‬ملیار‌و ‪500‬‬ ‫ملیۆن دینار‬ ‫له‌شیرینی‌‬ ‫گرێبه‌سته‌كانی‌‬ ‫نه‌وتی‌ شیواشۆك‬ ‫بۆ كۆیه‌ دابین‬ ‫بكه‌ین‬

‫ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێك ‌‬ ‫گۆڕان‪:‬‬ ‫تا ئێستا‬ ‫ی‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‬ ‫فه‌رم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌نه‌وت ‌‬ ‫شیواشۆك بۆ‬ ‫كۆی ‌ه دابین‬ ‫نه‌كردوه‌‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )414‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/2/4‬‬

‫هوشیار عه‌بدواڵ‪ :‬هه‌ر جاره‌‌و بوختانێكم بۆ ده‌كرێت‬

‫‪9‬‬

‫"دوای كاری رێكخه‌ری گشتی قورسترین‌و گرانترین ئه‌رك له‌گۆڕاندا به‌ڕێوه‌بردنی ‪"‌knn‬ه‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كه‌ناڵ ‌ی ‪ knn‬هوشیار عه‌بدواڵ‬ ‫له‌دیدارێكی‌ ئاوێنه‌دا ئه‌وه‌ ده‌خاته‌رو‬ ‫له‌وكاته‌وه‌ی‌ بۆته‌ به‌ڕێوه‌به‌ر‪ ،‬هه‌ر جاره‌‌و‬ ‫بوختانێكی‌ بۆ ده‌كرێت‌و ره‌تیشیده‌كاته‌و‌ه‬ ‫كه‌ له‌و كۆمپانیایه‌ی‌ ریكالم ‌ی ‪‌ knn‬ی‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪ ،‬ئه‌و پشكی‌ هه‌بێت‌و هه‌روه‌ها‬ ‫وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرسیاره‌ش ده‌داته‌وه‌ ك ‌ه بۆ‬ ‫له‌ناو یه‌كێتیدا نه‌یتوانیو‌ه ببێت ‌ه خاوه‌نی‬ ‫شوقه‌یه‌ك‪ ،‬به‌اڵم له‌ناو گۆڕاندا خانو ‌ی‬ ‫كڕیوه‌‌و ئۆتۆمبیلی سێ ده‌فته‌رییش‬ ‫لێده‌خوڕێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێ���ی ئ���ه‌و راپۆرتانه‌ی ك ‌ه‬ ‫مانگانه‌ی ژوری دارایی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫باڵویده‌كاته‌و‌ه ته‌له‌فزیۆنه‌كه‌ی ئێوه‌ی زیاتر‬ ‫ل���ه‌‪ %70‬ی بودجه‌ی گش���تی بزوتنه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ب���ات‪ ،‬ده‌وترێ���ت ئێ���وه‌ ئ���ه‌و بودج ‌ه‬ ‫زۆره‌ی كه‌ له‌به‌رده‌س���تاندای ‌ه بۆ باڵباڵێن‌و‬ ‫خزمه‌تكردنی خۆتان ‌ی به‌كارده‌هێنن‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫تا چه‌ند راسته‌؟‬ ‫هوش���یار عه‌ب���دواڵ‪ :‬بێگومان راس���ت‬ ‫نییه‌‪ ،‬هه‌م���و مانگێك ‪ knn‬له‌رێگای چوار‬ ‫راپۆرته‌وه‌‪ ،‬ورده‌كاری خه‌رجیه‌كانی ئاشكرا‬ ‫ده‌كات جا له‌كڕینی پێنوسێك تا گه‌وره‌ترین‬ ‫شت‪ .‬ئه‌و راپۆرتان ‌ه وێنه‌ی لێده‌ڕوا بۆ كاك‬ ‫نه‌وش���یروان‌و ژوری دارایی‌و ئه‌وان خۆیان‬ ‫ئ���اگاداری هه‌مو ورده‌كاریه‌كانن من چۆن‌و‬ ‫چی خه‌رج ده‌كه‌م‪ ،‬تا ئێس���تا ته‌نها یه‌ك‬ ‫جاریش موخاله‌فه‌یه‌كی داراییمان نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌‪‌ %70‬ی بودجه‌كه‌ی گۆڕان بۆ‬ ‫‪knn‬ه‌؟‬ ‫هوشیار عه‌بدواڵ‪ :‬نه‌خێر وانییه‌‪ ،‬له‌سه‌دا‬ ‫چه‌ن���ده‌ ئ���ه‌وه‌ ژوری كارگێ���ڕی‌و دارایی‬ ‫به‌ده‌قیق���ی ده‌یزانێت‌‪ ،‬به‌اڵم ‪ knn‬ئێس���تا‬ ‫جی���اوازی زۆره‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و كاته‌ی ك ‌ه من‬ ‫بوم به‌به‌ڕێوه‌به‌ر‪ ،‬پێش من كه‌ناڵه‌كه‌ ته‌نها‬ ‫نوسینگه‌یه‌كی هه‌بو ئێستا نۆ نوسینه‌گه‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وكاته‌ی‌ من بومه‌ به‌ڕێوه‌به‌ر په‌خش‬ ‫ته‌نها ‪ 8‬كاتژمێر بو‪ ،‬ئێستا ‪ 24‬كاتژمێره‌‪،‬‬ ‫پێش من ته‌نها په‌خش���ی له‌نایلسات هه‌بو‬ ‫ئێستا له‌هۆتبێرد هه‌یه‌تی‌و له‌نایل ساتیش‬ ‫دو فریكوینس���ی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وكاته‌ س���ایتی‬ ‫نه‌بو‪ ،‬ئێس���تا س���ایتێكی چاالك���ی هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌سێ‌ زمان‌و دو شێوه‌زاری كوردی‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫وایكردو‌ه خه‌رجیی زیاتر بێت‪.‬‬

‫له‌هیچ وێستگه‌یه‌كی‬ ‫ی كاك‬ ‫بۆچ ‌‬ ‫نه‌وشیروان ته‌نها ژیانی سیاسی خۆم‬ ‫له‌گه‌ڵ من به‌رنام ‌ه نه‌ له‌ناو یه‌كگرتوو‬ ‫نه‌ له‌ناو راگه‌یاندنی‬ ‫ده‌كات؟ ئه‌و‬ ‫پرسیار‌ه له‌خۆی یه‌كێتی په‌شیمان‬ ‫نیم‬ ‫بكه‌ن‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێی هه‌ن���دێ‌ زانیاری له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمپانیایه‌كی ریكالمكردن ش���ه‌ریكی ك ‌ه‬ ‫ریكالمه‌كانی ‪ knn‬له‌الی ئه‌وه‌؟‬ ‫هوش���یار عه‌ب���دواڵ‪ :‬هیچ ئه‌ساس���ێكی‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ پیش���تر ئه‌وترا س���ێ موچه‌ی‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ده‌ركه‌وت راست نییه‌ هه‌رجاره‌‌و‬ ‫بوختانێ���ك‪ ،‬من دورو نزی���ك په‌یوه‌ندیم‬ ‫ب���ه‌كاری ریكالم���ه‌وه‌ نییه‌‌و ئ���ه‌و بوار‌ه‬ ‫كاری ئیداره‌ی���ه‌‌و هه‌م���وی له‌الیه‌ن ژوری‬ ‫كارگێڕی‌و دارایی���ه‌وه‌ كۆنترۆل كراوه‌‪ ،‬من‬ ‫خ���ۆم دورو نزیك نامه‌وێت خۆم له‌‌و بوار‌ه‬ ‫هه‌ڵبقورتێنم‪ ..‬قسه‌یه‌ك هه‌یه‌ ده‌ڵێ (ئه‌و‬ ‫ده‌س���ته‌ی قه‌ڵ���ه‌م بگ���رێ ناتوانێت پار‌ه‬ ‫بژمێرێت) س���وپاس بۆ خ���وا من وا خۆم‬ ‫ده‌بینم‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌وترێت تۆ له‌ن���او یه‌كێتیدا‬ ‫نه‌تتوانیوه‌ ببیت ‌ه خاوه‌نی شوقه‌یه‌ك‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا له‌س���ایه‌ی گۆڕاندا خانوت كڕیوه‌‌و‬ ‫ئۆتۆمبیلی سێ ده‌فته‌ریی لێده‌خوڕیت؟‬ ‫هوش���یار عه‌ب���دواڵ‪ :‬ئێس���تا خانویه‌كم‬ ‫له‌كۆمپانی���ای بیاب���ان كردوه‌ به‌قیس���تی‬ ‫مانگان���ه‌‌و به‌چه‌ندی���ن س���اڵ ته‌واوبوه‌‌و‬ ‫خۆم‌و خێزانیشم یه‌ك س���ه‌یاره‌مان هه‌ی ‌ه‬

‫كه‌ تائێس���تا كه‌م ماڵ هه‌یه‌ دو سه‌یاره‌ی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌وێت بڵێ���م له‌و روه‌وه‌ كه‌س‬ ‫وه‌ك من بێ منه‌ت نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێت تۆ كه‌س���ێكی كار بۆ‬ ‫رازیكردن���ی س���ه‌روی خ���ۆت ده‌كه‌یت بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌پۆسته‌كه‌ت بمێنیته‌وه‌؟‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ‪ :‬م���ن ته‌كلیف كرام‬ ‫بۆ ئه‌م پۆس���ته‌ نه‌ك خ���ۆم داوای بكه‌م‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ش ك���ه‌ بوم��� ‌ه به‌ڕێوه‌به‌ر دۆخی‬ ‫سیاس���ی هه‌رێ���م له‌خراپتری���ن كاتدا بو‪،‬‬ ‫بودج���ه‌ی بزوتنه‌وه‌كه‌ بڕابو‪ ،‬كاره‌س���اتی‬ ‫‪17‬ش���وبات رویداب���و‪ ،‬ئیداره‌دان���ی ‪knn‬‬ ‫جورئه‌ت‌و ئازایه‌تی ده‌ویس���ت‪ ،‬ئه‌و كاته‌‌و‬ ‫ئێس���تاش دوای كاری رێكخه‌ری گش���تی‬ ‫قورس���ترین‌و گرانترین ئ���ه‌رك له‌گۆڕاندا‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی ك���ه‌ی ئێن ئێن���ه‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫كاریش���م بۆ رازیكردنی به‌رپرسان بكردای ‌ه‬ ‫ئێستا ئه‌وه‌ند‌ه نه‌یارم نه‌ده‌بو‪ ،‬په‌شیمانیش‬ ‫نیم له‌وه‌ی بۆ پاراستنی شكۆی كه‌ناڵه‌ك ‌ه‬ ‫ئاماده‌نه‌ب���وم خه‌ڵك له‌خ���ۆم رازیبكه‌م‌و‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ بۆ خۆ شیرینكردن به‌كاربێنم‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌وت���ر ‌ێ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری هیچ‬ ‫ته‌له‌فزیۆنێ���ك له‌هه‌رێم���دا هێن���ده‌ی تۆ‬

‫له‌شاش���ه‌ی ته‌له‌فزیۆنه‌ك���ه‌ی خۆی���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌رناكه‌وێ���ت‪ ،‬هۆك���ه‌ی ئه‌وه‌یه‌ كه‌س���ی‬ ‫ت���ر نییه‌ ئ���ه‌و كاران���ه‌ ب���كات‪ ،‬ك ‌ه تۆی‬ ‫ده‌یانكه‌یت؟‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ‪ :‬ئه‌و تۆمه‌ته‌ راس���ت‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬من پێش ئه‌وه‌ی ببم���ه‌ به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫چه‌ندی���ن به‌رنامه‌م كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫چوار مانگ جارێك به‌رنامه‌یه‌ك ناكه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم چاوپێكه‌وتنه‌كان���ی‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‌و كۆمه‌ڵێك كه‌سی‬ ‫دیاری تر هه‌ر خۆت ده‌یكه‌یت؟‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ‪ :‬كاك نه‌وشیروان زۆر‬ ‫كه‌م ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬بۆچ ‌ی له‌گه‌ڵ منیش‬ ‫به‌رنام��� ‌ه ده‌كات؟ ئه‌و پرس���یاره‌ له‌خۆی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬هه‌ندێ‌ له‌و نوس���ه‌ر‌و رۆشنبیرانه‌ی‬ ‫تریش پێش���تر ئه‌وه‌یان كردۆته‌ مه‌رج ك ‌ه‬ ‫من چاوپێكه‌وتنیان له‌گه‌ڵ بكه‌م ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ یه‌كێكی له‌وانه‌ی بۆ په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق خۆت كاندید كردوه‌‪ ،‬ده‌وترێ‌ ئه‌م ‌ه‬ ‫بیانویه‌كی گۆڕان ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی له‌كه‌ناڵه‌كه‌ت‬ ‫دوربخاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه تا چه‌ند راسته‌؟‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ‪ :‬ئه‌گه‌ر ئه‌و قس���ه‌ی ‌ه‬ ‫راس���تبوایه‌ ئێس���تا دوای كاندیدبون���م‬

‫البراب���وم‪ ،‬م���ن كاندیدكردن���م قبوڵ كرد‬ ‫وه‌ك ئیلتیزامێك���ی ریكخراوه‌ی���ی‌و بۆ من‬ ‫رۆڵ گرنگ ‌ه نه‌ك پۆس���ت‪ ،‬ته‌نانه‌ت دوای‬ ‫كاندیدبون���م داوام ك���ردو‌ه ده‌رفه‌ت به‌من‬ ‫بدرێ خه‌ریكی كه‌مپه‌ین بم بۆ خۆم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قب���وڵ نه‌كراوه‌‌و وت���راو‌ه ده‌بێ جارێ ئه‌و‬ ‫ئه‌مانه‌ته‌ هه‌ر له‌ئه‌ستۆی تۆ بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌ش���وترێ‌ له‌تاقیكردنه‌وه‌ی‬ ‫زمانی عاره‌بیدا ده‌رنه‌چویت؟‬ ‫هوشیار عه‌بدواڵ‪ :‬تاقیكردنه‌وه‌كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫وه‌ره‌قه‌‌و به‌نوسراو بوه‌‌و له‌ژوری هه‌ڵبژاردن‬ ‫م���اوه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌وانه‌ی نمره‌ی زۆر به‌رزی‬ ‫هێناوه‌ م���ن بوم‪ ،‬بڕۆن س���ه‌یری بكه‌ن‌و‬ ‫باڵویشیبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌وترێ���ت تۆ به‌ش���ی ئایتی‬ ‫ته‌له‌فزیۆنه‌كه‌ت به‌كارهێناوه‌ بۆ هاككردنی‬ ‫فه‌یسبوكی چه‌ند هاوڕێیه‌كی نزیكی خۆت‌و‬ ‫چاتكردنی ئه‌و كه‌س���انه‌ت به‌سیدییه‌ك بۆ‬ ‫رێكخه‌ری گش���تی بردوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه تا چه‌ند‬ ‫راسته‌؟‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ‪ :‬ك���ه‌س ئه‌وه‌ندی من‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌ركی به‌ڕێوه‌بردن���ی كه‌ناڵه‌ك ‌ه‬ ‫له‌فه‌یس���بوك په‌المار ن���ه‌دراوه‌‌و قه‌تیش‬ ‫نه‌وه‌اڵمم داوه‌ته‌و‌ه ن ‌ه موهته‌م بوم‪ ،‬كاری‬ ‫له‌و ش���ێوه‌یه‌ش له‌كارمه‌ند‌و به‌ش���ه‌كانی‬ ‫ئێمه‌ ناوه‌ش���ێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و مه‌وزوعه‌ منیش‬ ‫وه‌ك خه‌ڵكی تر به‌ده‌س���تم گه‌یشت چاتی‬ ‫نێوان چه‌ند كه‌س���ێك بو دژی من‌و چه‌ند‬ ‫براده‌رێكی تر‪ ،‬گوێم پێ نه‌داو راس���تیش‬ ‫نییه‌ برابێت بۆ كاك نه‌وشیروان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌م���اوه‌ی راب���ردودا چه‌ندین‬ ‫رۆژنامه‌ن���وس‌و كه‌س���ی به‌توان���ا وازیان‬ ‫له‌‪ knn‬هێناوه‌‪ ،‬زۆرینه‌ش���یان هۆكاره‌كه‌ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ تۆ؟‬ ‫هوش���یار عه‌ب���دواڵ‪ :‬ئه‌گه‌ر ب���ه‌راوردی‬ ‫كه‌ناڵی ئێم��� ‌ه بكه‌یت به‌هه‌ریه‌ك له‌كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫ئازاد‌و حیزب���ی‌و س���ێبه‌ره‌كان‪ ،‬كه‌مترین‬ ‫كه‌س رۆیشتوه‌‪ ،‬زۆرجار كێشه‌ ئیدارییه‌كان‬ ‫به‌مه‌رامی سیاس���ی یان گرێ���ی ده‌رونی‌و‬ ‫شه‌خسی گه‌ور‌ه ده‌كرێن‪ ،‬بێگومان كه‌ناڵ ‌ی‬ ‫تیڤی خه‌ڵكیش دێت‌و خه‌ڵكیش ده‌ڕوات‌و‬ ‫مه‌س���ه‌له‌كه‌ش یان نه‌گونجان‌و گوێنه‌دان ‌ه‬ ‫به‌رێنمایی���ه‌ ئیدارییه‌كان یان مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫موچه‌ی باشترو ده‌رفه‌تی باشتری بژێوییه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستی ئێم ‌ه ‪ ٩‬نوسینگه‌ی چاالك‌و‬ ‫سایتێكی گه‌ور‌ه كراوه‌ته‌و‌ه به‌مه‌ش ستافی‬ ‫ئێمه‌ فراوانتر بوه‌‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌وتر ‌ێ كه‌ ئێس���تا‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان نی���ازی چون ‌ه ناو‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌یه‌ ئێو‌ه له‌‪ knn‬بێده‌نگیتان‬ ‫به‌رامبه‌ر كه‌موكوڕییه‌كان هه‌ڵبژاردوه‌؟‬ ‫هوشیار عه‌بدواڵ‪ :‬ئێمه‌ بێده‌نگ نه‌بوین‪،‬‬ ‫قس���ه‌ی خۆمان ك���ردوه‌‌و بێگومان دۆخی‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن گه‌رمتره‌ ل���ه‌دوای هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌س ئه‌و گله‌ییه‌ له‌و ش���وێنه‌وه‌ی ‌ه خه‌ڵك‬ ‫راهات���وه‌ ته‌نها كه‌ی ئێن ئێن ده‌نگه‌ هه‌ر‌ه‬ ‫ئازاد‌و ئازاو به‌رزه‌كه‌ بێت‪ ،‬كه‌ كه‌ی ئێن ئێن‬ ‫نه‌بو ئیدی كاریگه‌ریی الیه‌نی دی كه‌متره‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش بۆ ئێمه‌ مایه‌ی شانازییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌وترێ‪ ،‬هێش���تا په‌یوه‌ندیت‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێ���ك له‌كوڕه‌كانی كۆس���ره‌ت‬ ‫ره‌س���وڵ عه‌لی هه‌ی ‌ه كه‌ پێش���تر الی ئه‌و‬ ‫به‌رپرس ‌ه وه‌ك راوێژكاری راگه‌یاندن كارت‬ ‫كردوه‌؟‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ‪ :‬نه‌خێر ئه‌و مه‌وزوع ‌ه‬ ‫راس���ت نییه‌‪ ،‬من ته‌نها بۆ ماوه‌ی ساڵێك‬ ‫به‌گرێبه‌س���ت وه‌ك سكرتێری رۆژنامه‌وانی‬ ‫جێگری س���ه‌رۆكی هه‌رێم ده‌وامم كردوه‌‪،‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ له‌سه‌ر جیاوازی بیر‌وڕا دورین‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیم���ان نیی���ه‌‪ ،‬یه‌ك ش���ت هه‌ی ‌ه‬ ‫حه‌زده‌كه‌م بیڵێم من له‌هیچ وێستگه‌یه‌كی‬ ‫ژیانی سیاسی خۆم ن ‌ه له‌ناو یه‌كگرتوو ن ‌ه‬ ‫له‌ناو ئیعالمی یه‌كێتی په‌شیمان نیم به‌ڵكو‬ ‫به‌الپ���ه‌ڕه‌ی دره‌وش���اوه‌ی ژیانی خۆمیان‬ ‫ده‌زانم‌و كاری ئێستام له‌ئه‌زمون‌و قاڵبونی‬ ‫ئه‌وسه‌رده‌مه‌وه‌ سه‌رچاو‌ه ده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ته‌له‌فزیۆنه‌ك���ه‌ی ئێ���و‌ه‬ ‫ب���ه‌رده‌وام میدی���ای هێزه‌ سیاس���ییه‌كان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌میدیای حزبی ناوده‌بات‪ ،‬ئایا‬ ‫میدیاك���ه‌ی ئێ���وه‌ چ ج���ۆره‌ میدیایه‌كه‌‪،‬‬ ‫خ���ۆت له‌چاوپێكه‌وتنێك���دا ده‌ڵێیت‪ :‬من‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری تۆپخانه‌كه‌ی گۆڕانم‪ ،‬ئایا چ‬ ‫جۆره‌ میدیایه‌ك وه‌ك تۆپخانه‌ كارده‌كات‬ ‫جگه‌ له‌میدیای حزبی؟‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ‪ :‬من به‌خۆمم نه‌وتو‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری تۆپخانه‌ك���ه‌ی گۆڕانم‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫كاك نه‌وشیروان وتویه‌تی‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ‌ه شه‌رم‌و‬ ‫نه‌نگییه‌ك���ی تێدا نی ‌ه كه‌ ئێم���ه‌ میدیای‬ ‫گۆڕانین‪ ،‬به‌اڵم ئێم��� ‌ه له‌خه‌ڵك نزیكترین‬ ‫تا گۆڕان بۆی��� ‌ه كاریگه‌رترین‪ ،‬به‌هۆی ئه‌و‬ ‫به‌رگری‌و ش���ه‌ڕو داكۆكیه‌ی كه‌ی ئێن ئێن‬ ‫له‌خه‌ڵكی ده‌كات‌و له‌ئ���ازادی‌و ئازایه‌تی‌و‬ ‫هۆش���یارییان به‌شداره‌ بۆی ‌ه وه‌ك تۆپخان ‌ه‬ ‫ناوده‌برێت‪.‬‬

‫داعش ده‌بێته‌ شه‌به‌ح‬

‫"‪ 41‬گوندی‌ نێوان دوزخورماتوو ئامرلی حكومه‌تی تێدا نییه‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫ماوه‌ی‌ ‪ 11‬ساڵه‌ هێڵی ته‌ماسی ناوچ ‌ه‬ ‫كێشه‌ له‌سه‌ره‌كان له‌سنوری‌ پارێزگای‌‬ ‫سه‌اڵحه‌دین هه‌میشه‌ له‌قه‌یرانی شه‌ڕو‬ ‫پێكدادانی نێوان گروپه‌ چه‌كداره‌كان‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و عێراقدا بووه‌‪ ،‬به‌پێی‬ ‫‌وته‌ی‌ ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی قه‌زای‌‬ ‫دوزخورماتو زۆربه‌ی‌ گونده‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ هیچ هێزێكی سه‌ربازیی‌و ئه‌منی‬ ‫هه‌ردو حكومه‌تی به‌غداو هه‌رێمی تێدا‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ جێی پرس���یاری دانیش���توانی‬ ‫ناوچه‌كه‌یه‌ چاره‌سه‌رنه‌كردنی‌ ئه‌و دۆخه‌ی‬ ‫ناوچه‌كه‌یان���ه‌‪ ،‬چاالكوانێك���ی‌ كۆمه‌ڵ���ی‬ ‫مه‌ده‌ن���ی له‌دوزخورمات���و هێم���ن نوری‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ك���رد كه‌ هیچ الیه‌نێك خۆی‬ ‫ناكات���ه‌ خاوه‌نی‌ ئه‌م دۆخه‌و چاره‌س���ه‌ری‬ ‫بكات‪‌،‬وتیشی "ماوه‌ی‌ شه‌ش مانگ ده‌بێت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی‌ س���لێمان به‌گ ده‌وام‬ ‫ناكات‌و ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی ناحیه‌كه‌ش‬ ‫به‌ش���ه‌وان له‌نێ���و ناحیه‌ك���ه‌ ناخ���ه‌ون‌و‬ ‫نامێنن���ه‌وه‌و ماڵ‌و خێزانیان له‌و ش���وێنه‌‬ ‫گواس���توه‌ته‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت خانوه‌كانیشیان‬ ‫ته‌قێنراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و چاالكوان���ه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���كرد‬ ‫كه‌ حكوم���ه‌ت له‌ناحیه‌ك���ه‌دا ته‌نها به‌رۆژ‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ كارتۆنی‌ بونی‌ هه‌یه‌و شه‌وان‬ ‫له‌ده‌ستی‌ تیرۆریسته‌كاندایه‌‪ ،‬چونكه‌ هیچ‬ ‫هێزێ���ك نییه‌ رێگ���ری‌و به‌ره‌ن���گاری ئه‌و‬ ‫جموجوڵه‌ی���ان بكات‪ ،‬به‌گش���تی‌ حه‌وزی‌‬ ‫حه‌مرین بوه‌ته‌ مۆڵگه‌ی‌ تیرۆریستان"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێك���ی ئه‌نجومه‌ن���ی ق���ه‌زای‌‬ ‫دوزخورمات���وی س���ه‌ر به‌پارێ���زگای‌‬

‫س���ه‌اڵحه‌دین كه‌م���ال گل���ی له‌لێدوانێكی‬ ‫تایبه‌تدا بۆ ئاوێنه‌ ‌وتی "له‌ماوه‌ی‌ پێشودا‬ ‫به‌دواداچونێكی‌ ‌وردم ك���ردوه‌ له‌كۆی ‪59‬‬ ‫گوندی س���ه‌ر به‌ناوچه‌ی‌ ئامرلی‌و سلێمان‬ ‫ب���ه‌گ‌و دوزخورماتو ته‌نه���ا ‪ 12‬گوندیان‬ ‫له‌ژێر كۆنترۆڵی حكومه‌تدایه‌و ‪ 41‬گوندیان‬ ‫هیچ هێزێكی سه‌ربازیی‌و ئه‌منی‌ حكومه‌تی‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمی كوردستانی تێدا نییه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناوبه‌ناو پشێوییه‌كی گه‌وره‌ ده‌نێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی قه‌زای‌ ناوبراو‬ ‫رونیش���ی كرده‌وه‌ كه‌ ناوه‌ندی دو ناحیه‌ی‬ ‫گه‌وره‌ له‌ژێر كۆنترۆڵی رێكخراوی قاعیده‌و‬ ‫گروپ���ه‌ چه‌كداره‌كاندای���ه‌‪ ،‬ته‌نها ناوه‌ندی‌‬ ‫قه‌زای‌ دوزخورماتو له‌ ‪‌%80‬و ناحیه‌ی ئامرلی‬ ‫هه‌موی له‌ژێ���ر كۆنترۆڵ���ی حكومه‌تدایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانی‌ ت���ر به‌هه‌مو گونده‌كان���ه‌وه‌ له‌ژێر‬ ‫كۆنترۆڵی قاعیده‌دایه‌‪.‬‬ ‫م���اوه‌ی‌ چه‌ن���د س���اڵێكه‌ ق���ه‌زای‌‬ ‫دوزخورمات���وو ناحی���ه‌ی س���لێمان به‌گی‬ ‫س���ه‌ر به‌و قه‌زایه‌ هێن���ده‌ی‌ پارێزگایه‌ك‬ ‫كێش���ه‌و ته‌قین���ه‌وه‌و كوش���تن‌و تیرۆری‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬ب���ه‌ڕای چاودێرانیش ئه‌و ناوچه‌یه‌‬ ‫هێڵی ته‌ماس���ی نێوان هه‌رێم‌و حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌نده‌ بۆیه‌ مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌و‬ ‫ده‌بێت له‌س���ه‌ر هه‌رێ���م‌و ده‌بێت ئه‌و هێڵه‌‬ ‫پش���تێنه‌ی‌ س���ه‌ربازیی‌و ئه‌منی توندی بۆ‬ ‫دابین بكرێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی س���ه‌ربازیی‌ هه‌رێ���م‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ دوزخورماتو بۆ ئاوێنه‌ ئاشكرای‌‬ ‫كرد كه‌ هیچ الیه‌ك له‌حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم خ���ۆی ناكات به‌خاوه‌نی‌‬ ‫ئه‌و ناوچه‌یه‌و هیچ پالنێكی چاره‌س���ه‌ریان‬ ‫پێ نییه‌‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دینیش خ���ۆی ب���ه‌دور ده‌گرێت‬ ‫له‌و بابه‌ته‌ ئه‌گین���ا ده‌توانرێت رێگه‌چاره‌‬

‫دوزخورماتو گرنگی ‌ی‬ ‫خۆی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌م له‌روی‬ ‫ستراتیژی‌و سنوریی‌‌و‬ ‫جیوپۆلیتیكییه‌وه‌‬ ‫هه‌م هه‌مو ناوچه‌كانی‬ ‫باكورو باشوری‌ عێراق‬ ‫ده‌به‌ستێته‌وه‌ به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫بدۆزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رچاوه‌ س���ه‌ربازییه‌ ئاماژه‌ ‌ی‬ ‫به‌وه‌شكرد كه‌ مالیكی نایه‌وێت چاره‌سه‌ری‌ چه‌ند چه‌کدارێکی داعش‬ ‫دۆخ���ی ئ���ه‌و ناوچان���ه‌ ب���كات چونك���ه‌‬ ‫ناوچه‌یه‌كی سوننه‌نش���ینه‌و هیچ زیانێكی سلێمان به‌گ به‌چه‌قی ملمالنێ‌و كێشه‌كان هه‌روه‌ها كێش���ه‌كانی نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا‪،‬‬ ‫بۆ شیعه‌كان نییه‌‪ ،‬دیاره‌ ئه‌وه‌ش ئامانجی له‌لێدوانێك���ی پێش���ویدا ب���ۆ ئاوێنه‌‌وتی هه‌م���و ئه‌مانه‌ كاریگ���ه‌ری‌ ئه‌و دۆخه‌ن كه‌‬ ‫"ناوچ���ه‌ی‌ دوزخورمات���و گرنگی���ی‌ خۆی به‌رده‌وامه‌و سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌كی ئه‌وانه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫دو مان���گ پێ���ش ئێس���تا ئه‌نجومه‌نی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌م له‌روی س���تراتیژی‌و سنوریی‌‌و‬ ‫قه‌زای‌ دوزخورمات���و به‌هه‌مو الیه‌نه‌كانه‌وه‌ جیوپۆلیتیكییه‌وه‌‪ ،‬هه‌م هه‌مو ناوچه‌كانی نوێنه‌ران���ی عێراق له‌لیس���تی هاوپه‌یمانی‬ ‫له‌یاداش���تێكدا داوایان له‌حكومه‌تی‌ به‌غداو باك���ورو باش���وری‌ عێراق ده‌به‌س���تێته‌وه‌ كوردستان حه‌س���ه‌ن جیهاد له‌لێدوانێكیدا‬ ‫بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند "مه‌س���ه‌له‌ی‌ تیرۆر‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌ران ك���رد كه‌ قه‌زاكه‌یان به‌یه‌كه‌وه‌"‪.‬‬ ‫قایمقامی دوزخورماتو‌وتیش���ی "تاوه‌كو له‌ناوچ���ه‌ی‌ دوزخورماتو ه���ه‌ر ده‌مێنێت‌و‬ ‫بخرێته‌ س���ه‌ر پارێزگای‌ كه‌ركوك‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و كاره‌ ده‌توانێت كرده‌وه‌ كوشتارییه‌كان م���اده‌ی‌ ‪ 140‬جێبه‌جێ نه‌بێ���ت دۆخه‌كه‌ جارجار قاعیده‌ ده‌س���ت ده‌گرێت به‌س���ه‌ر‬ ‫ل���ه‌و س���نوره‌ یه‌كالیینابێت���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ سلێمان به‌گدا‪ ،‬هۆكاری‌ ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫كه‌م بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوكات قایمقامی ق���ه‌زای‌ دوزخورماتو گروپ���ه‌ چه‌ك���داره‌كان رۆژ ل���ه‌دوای‌ رۆژ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ خه‌له‌لێكی زۆر گه‌وره‌ی ئه‌منی‬ ‫شه‌الل عه‌بدول له‌باره‌ی‌ بونی دوزخورماتوو له‌به‌هێزبوندان‌و حكومه‌تیش له‌الوازیدایه‌‪ ،‬هه‌یه‌ له‌و ناوچه‌یه‌"‪.‬‬

‫جیهاد ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���كرد كاتی خۆی‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران پێش���نیارمانكرد‬ ‫هێزێكی ئۆپه‌راس���یۆنی هاوبه‌شی تایبه‌ت‬ ‫له‌ناوچ���ه‌ی دوزخورماتوه‌وه‌ تا س���ه‌عدیه‌‬ ‫دابمه‌زرێ���ت‪ ،‬كه‌چی نه‌كرا‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫باس���ێك هه‌ی���ه‌ كارێ���ك بكرێت ب���ۆ ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی به‌دواداچون���ی ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ق���ه‌زای‌ دوزخورماتو له‌هه‌مو‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ باره‌گای‌ فه‌وجێكی سه‌ربازیی‬ ‫تێ���دا نییه‌و به‌ره‌اڵك���راوه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ گروپه‌‬ ‫چه‌كداره‌كانیش هاتونه‌ته‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )414‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/2/4‬‬

‫خه‌اڵته‌کانی ئۆسکار؛ مێژوو‪ ..‬زانیاریی‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬

‫دوای ‪ 34‬ساڵ له‌هه‌نگاوه‌کانی یه‌که‌می ده‌ستپێکی‬ ‫س���ینه‌ما له‌جیهان���دا ک���ه‌ هه‌وڵه‌کان���ی برایانی‬ ‫لومییه‌ر(‪ )Lumiere brothers‬بو له‌ساڵی ‪،1895‬‬ ‫خه‌اڵتی ئۆس���کار له‌الی���ه‌ن ئه‌کادیمیای خه‌اڵتی‬ ‫شایسته‌وه‌ (‪ )Academy Award of Merit‬له‌ساڵی‬ ‫‪ 1929‬ده‌ستیپێکردو له‌و ساڵه‌و‌ه تا ئێستاش سااڵنه‬ ‫‌به‌بایه‌خێکی زۆری میدیایی‌و جه‌ماوه‌ریی‌؛ له‌واڵتی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا به‌رده‌وامه‌‪ .‬یه‌که‌مین ئاهه‌نگی ئۆسکار‬ ‫له‌‪15‬ی مایسی س���اڵی ‪ 1929‬له‌هۆتێلی هۆڵیود‬ ‫رۆزفێڵ���د به‌ئاماده‌بونی ‪ 270‬ک���ه‌س به‌ڕێوه‌چو‪.‬‬ ‫نرخی بلیتی چون���ه‌ ژوره‌و‌ه بۆ ئاهه‌نگه‌که‌ی ئه‌و‬ ‫شه‌وه‌ ته‌نها ‪ 5‬دۆالربو‌‪ .‬له‌و شه‌وه‌دا ‪ 15‬خه‌اڵت بۆ‬ ‫باشترینه‌کانی سینه‌مای ساڵی پێشوتر به‌خشرا‪.‬‬ ‫یه‌که‌مین که‌س که‌ له‌مێژودا خه‌اڵتی ئۆس���کاری‬ ‫وه‌رگرتبێت‪ ،‬ئیمیل جانینگس (‪)Emil Jannings‬‬ ‫بو‪ ،‬که‌ وه‌ک باشترین ئه‌کته‌ر دیارییکرا‪.‬‬ ‫ئه‌کادیمای خه‌اڵته‌کان‪ ،‬چه‌ندین خه‌اڵتی جیاوازی‬ ‫ته‌رخانکردو‌ه بۆ زۆربه‌ری الیه‌نه‌کانی س���ینه‌ما‪.‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تاو‌ه به‌چه‌ند خه‌اڵتێکی که‌م ده‌ستپێکرا‪،‬‬

‫به‌اڵم س���اڵ له‌دوای ساڵ خه‌اڵتی نوێ ده‌هێنرای ‌ه‬ ‫نێ���و کێبه‌رکێک���ه‌وه‌‪ .‬هه‌مو خه‌اڵت���ه‌کان بۆ ئه‌و‬ ‫فیلمانه‌ن ک ‌ه به‌زمانی ئینگلیزیی به‌رهه‌مهێنراون‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌خه‌اڵتێک که‌ ده‌به‌خشرێت ‌ه باشترین فیلمی‬ ‫زمانێک���ی ده‌ره‌وه‌ی ئینگلیزی���ی (‪Best Foreign‬‬ ‫‪ ) Language Film‬که‌ س���اڵی ڕاب���ردو فیلمێکی‬ ‫فارسی ئه‌م خه‌اڵته‌ی برده‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌رج���ی به‌ش���دارییکردنی فیلم له‌فیس���تیڤاڵی‬ ‫ئۆسکاردا ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌بێت فیلمه‌که‌ له‌و ساڵه‌دا‬ ‫نمایشی یه‌که‌می بۆ کرابێت‪ .‬هه‌روه‌ها مه‌رجێکی‬ ‫دیک���ه‌ی فیلم���ه‌کان ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ ل���ه‌‪ 40‬خوله‌ک‬ ‫درێژتربن (جگ ‌ه له‌خه‌اڵتی باشترین کورته‌ فیلم)‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها چه‌ند مه‌رجێکی هونه‌ریی دیکه‌ش‪.‬‬ ‫ئه‌کادیمیای ئۆسکار باشترین فیلمه‌کانی ئه‌و ساڵ ‌ه‬ ‫ت ئه‌وی���ش له‌الیه‌ن ئه‌ندامه‌کانییه‌و‌ه‬ ‫دیاریی ده‌کا ‌‬ ‫ده‌بێ���ت که‌ نزیک���ه‌ی ‪ 6000‬ئه‌ندامه‌‪ .‬ئه‌ندامه‌کان‬ ‫ک ‌ه له‌پس���پۆڕیی هونه‌ری���ی‌و زانس���تیی جیاواز‬ ‫پێکهاتون‪ ،‬له‌مانگی یه‌کی هه‌مو س���اڵێکدا ناوی‬ ‫فیلمه‌ پاڵێوراوه‌کان ده‌ستنیش���ان ده‌که‌ن‪ ،‬دواتر‬ ‫له‌ئاهه‌نگێک���دا باش���ترینه‌کان دیاری���ی ده‌که‌ن‌و‬ ‫خه‌اڵتی ئاڵتونیی ئۆسکاریان پێده‌به‌خشن‪.‬‬

‫ئێلین بۆ دوه‌مین جار ئاهه‌نگه‌که‌ پێشکه‌ش ده‌کات‬ ‫ئه‌س����تێره‌ی ته‌له‌فزیۆنی ئێلین دی جینیریس بۆ دوه‌مین جار ئاهه‌نگی دابه‌ش����کردنی‬ ‫خه‌اڵته‌کان����ی ئۆس����کار به‌ڕێوه‌ده‌بات‌و ب����ه‌و ه����ۆکاره‌ش وێنه‌کانی ئێلی����ن زۆرترین‬ ‫پۆسته‌ره‌کانی ئۆس����کاری ئه‌مساڵیان داپۆشیوه‌‪ .‬ئێلین پێش����تر ئاهه‌نگی ئۆسکاری‬ ‫له‌س����اڵی ‪ 2007‬به‌ڕێوه‌بردبو‪ .‬ئاهه‌نگه‌که‌ی ئه‌مساڵ‌ رۆژی یه‌کشه‌ممه‌ ‪2‬ی ئازاری ‪2014‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‌و راسته‌وخۆ له‌ته‌له‌فزیۆنی ئه‌مه‌ریکیی ‪ ABC‬په‌خشده‌کرێت‪.‬‬

‫ئۆسکاریان ڕه‌تکردوه‌ته‌وه‌‬

‫‪ 8‬جار پاڵێورا‪ ،‬به‌اڵم نه‌یبرده‌وه‌‬

‫گه‌نجترین‌و به‌ته‌مه‌نترین‬

‫ئۆسکارو نۆبڵیشی هه‌یه‌‬

‫هه‌رچه‌ن����ده‌ خه‌اڵتی ئۆس����کار یه‌کێکه‌‬ ‫له‌گرنگترین‌ خه‌اڵته‌کان له‌س����ه‌ر ئاستی‬ ‫جیهان‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس����تا س����ێ که‌س‬ ‫خه‌اڵته‌ی����ان ڕه‌تکرده‌وه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌وانیش‬ ‫بریتین ل����ه‌‪ Dudley Nichols :‬خه‌اڵتی‬ ‫باش����ترین سیناریۆ ‪George C. .1935‬‬ ‫‪ Scott‬باشترین ئه‌کته‌ر ‪Marlon .1970‬‬ ‫‪ Brando‬باشترین ئه‌کته‌ر ‪.1972‬‬

‫ئه‌کت���ه‌ری ئیرله‌ن���دی پیت���ه‌ر ئه‌تۆل‬ ‫(‪ )Peter O>Toole‬له‌م���اوه‌ی ژیان���ی‬ ‫ئه‌کته‌ریدا ‪ 8‬جار پاڵێورا بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫خه‌اڵتی ئۆسکار‪ ،‬به‌اڵم هیچ جارێکیان‬ ‫نه‌یتوانی سوارچاکه‌ ئاڵتونییه‌که‌ بگرێت‬ ‫به‌ده‌س���تییه‌وه‌و خه‌اڵته‌كه‌‌ به‌رێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پیت���ه‌ر له‌س���اڵی ڕاب���ردودا کۆچ���ی‬ ‫دواییکرد‪.‬‬

‫گه‌نجترین ئه‌کته‌ر که‌ خه‌اڵتی ئۆسکاری‬ ‫بۆ باشترین رۆڵی سه‌ره‌کیی وه‌رگرتبێت‬ ‫ئادرێی����ن ب����رۆدی ‪ Adrien Brody‬ب����وه‌‬ ‫له‌ته‌مه‌نی ‪ 29‬س����اڵیدا ئه‌ویش له‌فیلمی‬ ‫به‌ناوبانگی (‪ .) The pianist‬به‌ته‌مه‌نترین‬ ‫براوه‌ش هێن����ه‌ری فۆندا ‪Henry Fonda‬‬ ‫بوه‌ له‌ته‌مه‌ن����ی ‪ 76‬س����اڵیدا له‌فیلمی‬ ‫‪.Golden Pon‬‬

‫نوس����ه‌ری ئیرله‌ندی جۆرج بیرنارد‬ ‫ش����ۆ تاکه‌ که‌س����ه‌ له‌مێ����ژودا که‌‬ ‫هه‌ردو خه‌اڵتی به‌ناوبانگی جیهانی‬ ‫ئۆسکار هه‌روه‌ها نۆبڵی بردبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بیرنارد ش����ۆ له‌ساڵی ‪ 1925‬نۆبڵی‬ ‫به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬دواتر له‌ساڵی ‪1938‬‬ ‫ئۆسکاریشی وه‌رگرت‪.‬‬

‫‪ 11‬پاڵێوراو‪ 0 ،‬براوه‌‬

‫ئۆسکار نابێت بفرۆشرێت‬

‫ب ‌ه ‪ 8‬خوله‌ک ئۆسکاریان مسۆگه‌ر کرد‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫گیسک‬

‫ئۆسکار له‌گه‌چ!‬

‫هه‌ردو فیلم����ی ‪،)1977( Turning Point‬‬ ‫‪ )1985( The Color Purple‬ب����ۆ ‪11‬‬ ‫خه‌اڵتی‌ جی����اوازی ئۆس����کار پاڵێورابون‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم نه‌یانتوانی هیچ خه‌اڵتێک به‌رنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوشێوه‌ی ئه‌م روداوه‌ له‌مێژوی ئۆسکاردا‬ ‫نییه‌‪.‬‬

‫له‌س����اڵی ‪1950‬ه‌وه‌ براوه‌کانی‬ ‫ئۆسکار په‌یماننامه‌یه‌کیان پێ‬ ‫واژۆ ده‌کرێ����ت که‌ نابێت ئه‌و‬ ‫په‌یک����ه‌ره‌ی وه‌ک براوه‌ی‬ ‫ئۆس����کار وه‌ریده‌گ����رن‪،‬‬ ‫بیفرۆشن‪ .‬به‌اڵم ئه‌وانه‌ی‬ ‫پێ����ش ئ����ه‌و مێ����ژوه‌‬ ‫ده‌یانتوان����ی بیفرۆش����ن‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش له‌ساڵی‬ ‫‪ 1990‬هارۆڵ����د رو‌س����ێڵ‬ ‫(‪ )Harold Russell‬په‌یکه‌ره‌‬ ‫ئاڵتونییه‌که‌ی خۆی فرۆشت‬ ‫به‌ ‪ 60500‬دۆالر‪ ،‬ئه‌ویش بۆ‬ ‫‌مه‌به‌س����تی دابینکردنی‬ ‫تێچ����وی نه‌خۆش����یی‬ ‫هاوسه‌ره‌که‌ی‪.‬‬

‫له‌مێ����ژوی ئۆس����کاردا دو ئه‌کت����ه‌ر هه‌یه‌‬ ‫ک����ه‌ خه‌اڵتی رۆڵی الوه‌کیی����ان وه‌رگرتوه‌و‬ ‫له‌فیلمه‌کاندا ته‌نها ‪ 8‬خوله‌ک ده‌رکه‌وتون‪.‬‬ ‫ئه‌وانیش ئه‌نتۆنی کوین (‪)Anthony Quinn‬‬ ‫له‌فیلمی(‪ )Lust for Life‬له‌ساڵی ‪.1956‬‬ ‫هه‌روه‌ها خانمه‌ ئه‌کته‌ر جودی دێنچ (‪Judi‬‬ ‫‪ )Dench‬له‌فیلم����ی (‪Shakespeare in‬‬ ‫‪ )Love‬له‌ساڵی ‪.1999‬‬

‫ئۆسکارو په‌خشی ته‌له‌فزیۆنی‬

‫له‌س����اڵی ‪ 1953‬بۆ یه‌که‌ج����ار ئاهه‌نگی‬ ‫ئۆس����کار به‌ش����ێوازی ڕه‌ش‌و س����پی‬ ‫له‌ته‌له‌فزیۆنه‌وه‌ په‌خش����ده‌کراو له‌ساڵی‬ ‫‪ 1966‬به‌ره‌نگاوڕه‌ن����گ په‌خش����را‪ .‬ئه‌م‬ ‫په‌خشانه‌ ته‌نها بۆ دانیشتوانی ئه‌مه‌ریکاو‬ ‫که‌نه‌دا بو‪ ،‬دواتر له‌ساڵی ‪ 1969‬په‌خشی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی ده‌س����تیپێکردو دانیشتوانی‬ ‫زۆرب����ه‌ی واڵتان����ی جیه����ان ده‌یانتوانی‬ ‫ئاهه‌نگی ئۆسکار ببینن‪.‬‬ ‫خه‌اڵتی به‌خشینی ئۆسکار له‌بارگرژترین‬ ‫ساڵه‌کانیش����دا ب����ه‌رده‌وام ب����وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گۆڕانکاریی به‌سه‌ردا هاتوه‌‪ .‬له‌سێ ساڵی‬ ‫جه‌نگ����ی جیهانی دوه‌م����داو له‌چله‌کانی‬ ‫سه‌ده‌ی ڕابردو‪ ،‬هێمای خه‌اڵتی ئۆسکار‬ ‫که‌ بریتییه‌ له‌په‌یکه‌رێکی ئاڵتون‪ ،‬له‌بری‬ ‫ئاڵتونه‌ک����ه‌ له‌گه‌چ دروس����تکرا ئه‌ویش‬ ‫به‌ه����ۆی که‌می����ی کان����زای ئاڵتونه‌وه‌‪.‬‬ ‫دواترو دوای ته‌واوبونی جه‌نگی جیهانی‬ ‫ئۆسکار‬ ‫دوه‌م‪ ،‬ئه‌کادیمی����ای‬ ‫سه‌رجه‌م خه‌اڵته‌‬ ‫به‌خشراو ه‌کانی‬ ‫ئ����ه‌و س����ێ‬ ‫ساڵه‌ی به‌ئاڵتون‬ ‫به‌خش����ییه‌و ه‌‬ ‫به‌براوه‌کان‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی گرفت نابیت‪ ،‬سنگت باش���تر‌ه ئ���ه‌وه‌ی‌ پێتس���پَیردراو‌ه گه‌ش���بینیت به‌دۆخی‌ ئێستات‌و به‌ره‌و چاالكییه‌كانت په‌ره‌یسه‌ندوه‌و خه‌ریك ‌ه خشته‌یه‌ك دابنێ‌ بۆ هه‌ر ئه‌ركێك ك ‌ه‬ ‫به‌ته‌نها تۆ توش ‌‬ ‫ی بیانكه‌ی���ت‪ ،‬چونك���ه‌ له‌ژێر باش���تر ده‌ڕۆی���ت‌و ده‌رئه‌نجام���ه‌كان ناوبان���گ بۆ خ���ۆت په‌ی���دا ده‌كه‌یت‪ ،‬ده‌یكه‌یت‌و به‌وه‌ش ده‌توانیت ئاگاداری‬ ‫ی ناره‌حه‌تییه‌كان به‌باش��� ‌‬ ‫فراوانبكه‌و روب���ه‌رو ‌‬ ‫ێ‬ ‫ب���ارودۆخ تواناكانی‌ خ���ۆت بیت به‌ب ‌‬ ‫ی به‌رپرس���ه‌كانتیت بۆی��� ‌ه له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ ت���ۆ ده‌ڕۆن‌و له‌قه‌یران ‌ه ته‌ندروستیت به‌ره‌و باشتر ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫ببه‌وه‌‪ ،‬كاتێكی‌ گونجاو‌ه بۆ كاره‌كانت‪ .‬چاودێری��� ‌‬ ‫دودڵییت‪.‬‬ ‫داراییه‌كه‌ت رزگارت ده‌بێت‪.‬‬ ‫وریابه‌‪.‬‬

‫په‌یکه‌ر ‌ه‬ ‫بچوکه‌که‌ی ئۆسکار‬ ‫ناوی فه‌رمیی‪ :‬خه‌اڵتی شایسته‌ی‬ ‫ئۆسکار‬ ‫به‌رزیی‪ 13 :‬ئینج‬ ‫کێش‪ 8 :‬پاوه‌ند‬ ‫ژماره‌ی ئه‌و ئۆسکارانه‌ی تا ئێستا‬ ‫به‌خشراوه‌‪ 2809 :‬دانه‌‬ ‫دیزایین‪ :‬سوارچاکێکه‌ شمشێرێکی‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌و له‌سه‌ر به‌کره‌یه‌کی‬ ‫فیل����م وه‌س����تاوه‌‪ .‬به‌کره‌که‌ پێنج‬ ‫قسه‌که‌ر له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬که‌ هێمایه‌کن‬ ‫ب����ۆ پێنج لق����ه‌ س����ه‌ره‌کییه‌که‌ی‬ ‫ئه‌وانی����ش‪:‬‬ ‫ئه‌کادیمیه‌ک����ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کت����ه‌ره‌کان‌‪ ،‬ده‌رهێن����ه‌ره‌کان‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مهێن����ه‌ره‌کان‪ ،‬هونه‌رییه‌کان‬ ‫هه‌روه‌ها نوسه‌ره‌کان‪.‬‬ ‫دیزاینه‌ر‪ :‬سیدریک گیبۆنز‬ ‫(‪)Cedric Gibbons‬‬

‫په‌یکه‌رساز‪ :‬جۆرج ستانیلی‬ ‫(‪)George Stanley‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی دارایی‌ ك ‌ه‬ ‫خه‌ریك ‌ه ده‌كه‌وێته‌ قه‌یرانێك ‌‬ ‫هه‌رگیز بیرت له‌و دۆخه‌ نه‌ده‌كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ زۆر وریایان ‌ه بیر له‌ده‌ربازبون‬ ‫بكه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫دالوه‌ر قه‌ره‌داغی‬

‫به‌پێی باران‪ ..‬به‌جلی‬ ‫چۆله‌که‌وه‌ ده‌رکه‌وته‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت ‌ه به‌جل‌و به‌رگ‬

‫كێش زیاده‌كانیش‬ ‫ده‌توانن جوان ده‌ركه‌ون‬ ‫زۆرێك له‌خه‌می‌ ئه‌وه‌دان ك ‌ه له‌گه‌ل زیادبونی‌ كێش����یاندا‪،‬‬ ‫جوانی‌‌و سه‌رنجڕاكێش����ییان له‌ده‌س����تبده‌ن‪ ،‬دیار ‌ه كێش‬ ‫زۆریی‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ زۆرجار ئه‌ستێره‌ به‌ناوبانگ‌و‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫گرفت ‌‬ ‫ژنه‌ ناوداره‌كانی‌ جیهان له‌دوای منداڵ بوون یا زیادكردنی‬ ‫كێشان به‌ش����ێوه‌یه‌كی ناوه‌خت پش����ت ده‌به‌ستن به‌جلو‬ ‫به‌رگێكی دیاری كراو‪.‬‬ ‫دیزاینه‌رانی‌ پۆش����اك هه‌میشه‌ ده‌خوازن جوانترین دیزاین‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2014‬دیزاینه‌ری ئیتاڵ ‌‬ ‫پێش����كه‌ش بكه‌ن‪ ،‬بۆ زس����تان ‌‬ ‫(گاالنتین����ۆ گاراڤان����ی‌) عه‌زیه‌كی كه‌مه‌رداری دروس����ت‬ ‫ی‬ ‫كردووه‌‪ ،‬ك ‌ه زۆرێك له‌ئه‌س����تێره‌كانی‌ س����ینه‌ماو جیهان ‌‬ ‫ی‬ ‫هونه‌ر ده‌یپۆشن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌ش‌و الریان به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫جوان‌و سه‌رنجڕاكێش ده‌رده‌خات‪.‬‬ ‫ئه‌م عه‌زی ‌ه سه‌رسنگی ته‌سك‌و كه‌مه‌ری به‌رباڵوه‌‌و كراوه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫واته‌ ئ����اره‌زووی‌ ئه‌وانه‌ به‌دیده‌هێنێت كه‌ به‌هۆی‌ كێش���� ‌‬ ‫ی ته‌سك له‌به‌رناكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ به‌م جۆره‌‬ ‫زیادیانه‌و‌ه پۆشاك ‌‬ ‫عه‌زیه‌ كراوه‌و به‌رباڵوه‌وه‌ كێش زیادی‌یان ده‌ش����ارێته‌وه‌و‬ ‫كێشیان كه‌متریش ده‌رده‌خات‪.‬‬ ‫پۆش����ینی‌ ئه‌م جۆره‌ عه‌زیه‌ بۆ كێش زیاده‌كان نه‌ك ته‌نها‬ ‫وایان لێ����ده‌كات كه‌ به‌ جوانی ده‌ركه‌ون به‌ڵكو واش����یان‬ ‫لێ����ده‌كات متمانه‌ش����یان به‌خۆیان زیاتر بێ����ت‪ ,‬چونك ‌ه‬ ‫هه‌میشه‌ ناتوانیت ئه‌وه‌ی ئاره‌زووت لێی بێت ده‌ستتكه‌وێت‬ ‫ی‬ ‫ی كارامه‌یی‌‌و ورد ‌‬ ‫به‌هۆی كێش����ی زیاده‌ته‌وه‌ به‌اڵم به‌هۆ ‌‬ ‫دیزاینه‌رانه‌و ‌ه زیاتر له‌پارچه‌یه‌كی گونجاوت ده‌ستده‌كه‌وێت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ جوان ده‌ركه‌ویت‪.‬‬

‫په‌یکه‌رێک بۆ ئه‌رده‌اڵن به‌کر‬

‫به‌شداری‬ ‫فیستیڤاڵی‬ ‫فه‌جر ده‌کات‬ ‫فیلمی س���ینه‌مایی "عاش���ق به‌پێ���و‌ه ده‌مرێت"‬ ‫ک���ه‌ له‌ده‌رهێنانی ده‌رهێنه‌ری کورد ش���ه‌هرامی‬ ‫مه‌س���له‌خییه‌‪ ،‬به‌شداری خولی ‪ 32‬ی فیستیڤاڵی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی فه‌ج���ر له‌واڵتی ئێ���ران‪ ،‬ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ش���وان عه‌توف یه‌کێ���ک له‌ئه‌کته‌ره‌‬ ‫س���ه‌ره‌کییه‌کانی ئ���ه‌و فیلم���ه‌ ک���ه‌ ئێس���تا بۆ‬ ‫به‌ش���دارییکردن له‌و فیس���تیڤاڵ ‌ه له‌واڵتی ئێرانه‌‪،‬‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د‪" :‬م���ن وه‌ک ئه‌کته‌ر له‌و‬ ‫فیلمه‌دا به‌شداری له‌و فیستیڤاڵه‌ ده‌که‌م‪ .‬فیلمه‌که‌‬ ‫له‌به‌شی "نیگای نوێ" به‌شداریی ده‌کات‌و نمایشی‬ ‫یه‌که‌م���ی فیلمه‌که‌ له‌فیس���تیڤاڵی فه‌جر ده‌بێت‌و‬ ‫پێشبڕکێی خه‌اڵته‌کان ده‌کات"‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌ش���وان عه‌توف‪ ،‬هه‌ری���ه‌ک له‌ئه‌کته‌رانی‬ ‫ئێرانیی س���روش صح���ت‪ ،‬لعیا زنگن���ه‪ ،‬پوریا‬ ‫پورس���رخ‌و چه‌ند ئه‌کته‌رێکی دیکه‌ به‌ش���دارییان‬ ‫له‌فیلمه‌که‌دا کردوه‌ که‌ باس له‌کاره‌ساتی جه‌نگی‬ ‫عێراق‌و ئێران ده‌کات‪.‬‬ ‫(فه‌جر) فیس���تیڤاڵێکی س���ااڵنه‌ی واڵتی ئێرانه‌و‬ ‫له‌ساڵی ‪1982‬ه‌وه‌ ده‌ستیپێکردوه‌و سااڵنه‌ له‌یادی‬ ‫شۆڕشی ئیسالمیی ئێرانییدا به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬

‫کاوڕ‬

‫ئێواره‌ی رۆژی ش���ه‌ممه‌ ‪1‬ی ش���وبات‪ ،‬باس���ی له‌کاریگه‌ریی خ���ۆی کرد دوای‬ ‫بنک���ه‌ی روناکبیری���ی گه‌الوێژ کۆڕێکی س���ه‌فه‌رکردنی بۆ ئێ���ران هه‌روه‌ها بۆ‬ ‫ش���یعر خوێندنه‌وه‌و گفتوگۆی به‌ناوی واڵتی س���وید و ئاش���نابونی به‌شیعری‬ ‫به‌پێ���ی ب���اران‪ ..‬به‌ جل���ی چۆله‌که‌وه‌ دیکه‌و نوسینی دیکه‌ی جیاواز‪.‬‬ ‫ب���ۆ ش���اعیر دالوه‌ر قه‌ره‌داغی له‌هۆڵی دالوه‌ر قه‌ره‌داغ���ی له‌لێدوانێکی���دا‬ ‫دیالۆگی شاری س���لێمانیی ساز کرد‪ .‬به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د ک���ه‌ داواکاریی‬ ‫کۆڕه‌ک���ه‌ به‌ئاماده‌بون���ی ژماره‌ی���ه‌ک زۆری له‌سه‌ره‌ بۆ گێڕانی کۆڕ له‌شوێنه‌‬ ‫له‌شیعردۆس���تان به‌ڕێوه‌چ���و‪ ،‬تێی���دا جیاوازه‌کان���ی کوردس���تان‪" ،‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫دالوه‌ر قه‌ره‌داغی به‌هاوکاری پیانۆژه‌ن ده‌ر‌فه‌ت���ی گونجاو نه‌بێ���ت ناتوانم له‌و‬ ‫زه‌رده‌ش���ت که‌مال‪ ،‬چه‌ند ش���یعرێکی ناوچانه‌ ئاماده‌بم‌و کۆڕ ساز بکه‌م"‪.‬‬ ‫کۆن‌و نوێی خوێن���ده‌وه‌‪ .‬دواتر دالوه‌ر دالوه‌ر قه‌ره‌داغ���ی له‌س���اڵی ‪1963‬‬ ‫قه‌ره‌داغی باس���ێکی کورت���ی ئه‌زمونی له‌شاری سلێمانی له‌دایکبوه‌‪ .‬یه‌که‌مین‬ ‫ش���یعریی خ���ۆی ک���ردو رایگه‌یاند که‌ دیوان���ی خ���ۆی به‌ن���اوی "په‌یکه‌رێک‬ ‫له‌هه‌شتاکانه‌وه‌ شیعری ده‌نوسێت‪ ،‬به‌اڵم له‌باران" له‌نه‌وه‌ته‌کانی سه‌ده‌ی ڕابردو‬ ‫که‌م باڵوی کردونه‌ته‌وه‌و دواتر له‌سااڵنی باڵوکردوه‌ته‌وه‌‪ .‬س���اڵی رابردوش کۆی‬ ‫دوای ڕاپه‌ڕین���ه‌وه‌ ده‌س���تیکرده‌وه‌ ش���یعره‌کانی له‌دیوانێک���ی دوبه‌رگیدا‬ ‫به‌باڵوکردنه‌وه‌ی شیعره‌کانی‪ .‬هه‌روه‌ها به‌ناوی "جاده‌ی مێخه‌ک باڵوبویه‌وه‌"‪.‬‬

‫بڕی���اره‌ له‌ئاینده‌یه‌کی نزیک���دا په‌یکه‌ری‬ ‫گۆرانیبێژک���ی کوچکردو ئ���ه‌رده‌اڵن به‌کر‬ ‫له‌ش���اری هه‌ولێر دابنرێ���ت‪ .‬په‌یکه‌ره‌که‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن هونه‌رمه‌ند رێبین س���ه‌رکاره‌وه‌‬ ‫له‌م���اده‌ی فایب���ه‌ر گالس دروس���تکراوه‌و‬ ‫له‌پارک���ی مناره‌ی ئه‌و ش���اره‌ داده‌نرێت‪.‬‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫ی له‌ئیشوكاره‌كانت‪،‬‬ ‫ی به‌وه‌ هه‌ی ‌ه هه‌رچه‌نده‌ ئاڵۆزی ‌‬ ‫ی ئێستات پێویس���ت ‌‬ ‫ی كه‌ ده‌یانكه‌یت دوخ ‌‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌و كارانه‌ ‌‬ ‫جێ ده‌ستی‌ خۆت دیاری‌ ده‌كه‌یت‪ ،‬توزێك ده‌ستوبرد بكه‌یت له‌و ئه‌ركانه‌ت ب���ه‌الَم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا توانیوت ‌ه‬ ‫ی به‌ڕێكوپێك���ی‌ به‌رپرس���یارێتی‌ خۆت‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ره‌ك���ه‌ت لێبورده‌به‌و كه‌ به‌س���ه‌رتدا كه‌وت���ون‪ ،‬توندوتیژ ‌‬ ‫ێ بكه‌یت‪.‬‬ ‫جێبه‌ج ‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ تۆدا نییه‌‪.‬‬ ‫بۆچونیان وه‌ربگره‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی ره‌فت���اری‌ ده‌وروبه‌ره‌كه‌تبه‌‪،‬‬ ‫ئاگادار ‌‬ ‫پێده‌چێت چه‌ند كه‌سێك هه‌بن بیانه‌وێت‬ ‫زیانت پێبگه‌یه‌نن‪ ،‬بۆی ‌ه باشتره‌ خۆتیان‬ ‫لێ به‌دوربگریت‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ی‬ ‫رۆژێكی‌ باش‌و دڵخۆشكه‌ر‌ه بۆ ته‌واوكردن ‌‬ ‫كاره‌كانت‪ ،‬خۆت له‌جێگه‌یه‌كی‌ راس���ت‬ ‫ی قورس ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫ده‌بینیته‌وه‌و ئه‌ركێك ‌‬ ‫سه‌ر شانت‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ند ئه‌رده‌اڵن به‌کر له‌س���اڵی ‪2009‬‬ ‫له‌ته‌مه‌نی ‪ 42‬س���اڵیدا له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌کی‬ ‫ش���اری س���تۆکهۆڵمی پایته‌ختی س���وید‬ ‫کۆچی دوایی کردو له‌شاری هه‌ولێر به‌خاک‬ ‫سپێردرا‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی گرژییه‌ك‬ ‫پێده‌چێت ئه‌م هه‌فته‌ روبه‌رو ‌‬ ‫ببیته‌و‌ه له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌ت‪ ،‬پێویستیت‬ ‫به‌سه‌فه‌رێك هه‌یه‌ بۆ ماوه‌یه‌كی‌ درێژ‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )414‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/2/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫یه‌كێت ‌ی نیشتیمان ‌ی كوردستان چۆن نوێده‌بێته‌وه‌؟‬ ‫هه‌ر کەسێک چاوی‬ ‫خۆی بەرامبەر‌واقعی‬ ‫سیاسیی کوردستان‬ ‫دانەخات‪ ،‬ئەو‬ ‫راستییە دەبینێت کە‬ ‫ئینتیما بۆ هێزێکی‬ ‫سیاسی زۆر جیاوازە‬ ‫له‌ئینتیما بۆ پرسێکی‬ ‫سیاسیی‌و کومەاڵیەتی‬ ‫نزیکایەتی رۆشنبیر‬ ‫له‌ھێزێکی سیاسی‬ ‫یان بزوتنەوەیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتییەوە‪ ،‬مەرج‬ ‫نییە نزیکایەتیی بێت‬ ‫له‌سیاسەت‌وەکو‬ ‫ئایدیۆلۆژیا‬

‫ملشکاندنەی ناو سیاسەتدا ئەوەیە کە‬ ‫رۆش���نبیرییەک بەرهه‌مدەھێنێت پێیوایە‬ ‫ڕۆش���نبیر نابێت له‌دۆخێکی لەو بابەتەدا‬ ‫هەڵوێس���تی سیاس���ی روون‌و گوت���اری‬ ‫رۆشنبیریی سەربەخۆی دەربارەی ژیانی‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی هەبێ���ت‪ .‬نابێت‬ ‫به‌زمانێک���ی ئاش���کرا‌و بێ پێ���چ‌و پەنا‬ ‫لەس���ەر دیاردە سیاسییەکان قسەبکات‌و‬ ‫ئەو مەترس���ییە جیاوازانەش باس���بکات‬ ‫کە ه���ه‌ن‌و هه‌ریەکێکیش���یان به‌ھێزێک‬ ‫له‌ھێزەکان���ەوە گرێ���دراوە‪ .‬ل���ەم جۆرە‬ ‫گوتارانەدا رۆش���نبیر یان نابێت قس���ە‬ ‫لەسەر سیاس���ەت بکات‪ ،‬یان کە کەوتە‬ ‫قس���ەکردن لەسەر کایەی سیاسەت ئیتر‬ ‫پۆلینکارییەکی بێمانای بۆ دروستبکەیت‬ ‫کە یان دەیخاتە بەرەی دەسەاڵتەوە یان‬ ‫بەرەی ئۆپۆزیسیۆنەوە‪ .‬ئەم دوو‌وێنەیەش‬ ‫لەڕێگای ‌وێنەیەکی ت���رەوە تەواو بێنرخ‬ ‫دەکرێت‪‌ ،‬وێنەی ڕۆش���نبیر‌وەک زاھید‌و‬ ‫فریش���تەیەکی مەعریفیی ل���ه‌دەرەوەی‬ ‫هه‌موو ملمالن���ێ سیاس���ییەکاندا‪ .‬ئەم‬ ‫پۆلێنکردن���ە له‌جەوه���ه‌ردا هه‌مان ئەو‬ ‫دیدەیە ک���ە دونیامان بۆ دابەش دەکات‬ ‫بەسەر دۆست‌و دوژمن‪ ،‬یار‌و نەیار‪ ،‬ئێمە‌و‬ ‫ئەوان‪ ،‬حەاڵڵ‌و حەرامدا‪ .‬بەمانایەکی تر‪،‬‬ ‫لەو جیهان���ە ئاڵۆزکاوەی ئێمەدا دۆخێک‬ ‫له‌دروس���تبووندایە ک���ە دەیەوێت هه‌موو‬ ‫بەشدارییەکی فیکریی‌و تیۆریی له‌کایەی‬ ‫سیاسەتدا یەکس���انبکات به‌لەدەستدانی‬ ‫خەسڵەتی رۆش���نبیربوون‌و لەدەستدانی‬ ‫س���ەربەخۆیی ڕۆش���نبیر‌وەک بکەرێکی‬ ‫مەعریفیی‪ .‬یاخود یەکگرتنەوەی هه‌ندێ‬ ‫گوت���اری ئەم یان ئەو ڕۆش���نبیر لەگەڵ‬ ‫بەرنامەی ئەم یان ئەو ھێزی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئۆپۆزیسۆندا یەکسانبکات به‌ئەندامبوون‬ ‫لەم یان لەو حیزبی سیاسیدا‪ .‬ئەم دیدگایە‬ ‫جگە لەوەی‌وێنەیەکی فریشتەیی‌وەھمی‌و‬ ‫ساختە لەسەر ڕۆشنبیر بەرهه‌مدەھێنێت‌و‬ ‫‌وەک بوونەوەرێکی ئاس���مانی دەرەوەی‬ ‫ملمالنێ���کان ‌وێنای���دەکات‪ ،‬ه���اوکات‬ ‫جەبرێک���ی رۆش���نبیریی ترس���ناکیش‬ ‫بەرهه‌مدەھێنێت کە پێماندەڵێت ئەوەی‬ ‫بەش���ێک نەبێت لەم ھێزە ئەوا بەشێکە‬ ‫له‌ھێزەکەی تر‪ ،‬ئەوەی لەگەڵ ئێمە نەبێت‬ ‫دوژمنی ئێمەیە‪ ،‬ئەوەی دۆس���تی ئەمال‬ ‫بێ���ت‪ ،‬دوژمنی ئەوالیە‪ ،‬ئەوەی ڕەخنەی‬ ‫له‌دەسەاڵت هه‌بوو سەر به‌ئۆپۆزیسیۆنە‌و‬ ‫ئەوەشی دژ به‌ئۆپۆزیسۆن شتێکی گوت‬ ‫ڕاس���تەوخۆ له‌کامپی دەسەاڵتدایە‪ .‬ئەم‬ ‫بەسیاس���ەتاندنە ش���ێوێنەرانەی رۆڵی‬ ‫رۆش���نبیر له‌بنەڕەتدا کاری ئەو ھێزانەیە‬ ‫کە نایانەوێت توندوتیژیی له‌سیاس���ەت‪،‬‬ ‫جیهان���ی سیس���تەم له‌جیهان���ی ژیان‌و‬ ‫س���ەرۆک له‌پیرۆزی���ی‌و خێ���ڵ له‌حیزب‬ ‫جیابکەنەوە‪ .‬ئەمجۆرە پرۆسە تایبەتەی‬ ‫بەسیاس���ەتاندن دوو تەرز له‌ڕۆشنبیران‬ ‫بەرهه‌مدەھێنێ���ت‪ ،‬الیەنێکی���ان خەمی‬ ‫یەکەم‌و دواهه‌میان داڕش���تنی‌وێنەیەکی‬ ‫فریش���تەییە ب���ۆ خۆیان ل���ەدەرەوەی‬ ‫هه‌م���وو ھێز‌و کەمپ‌و الیەنە سیاس���ییە‬ ‫جیاوازەکان���دا‪ .‬ئەویتریان ئەو چەش���نە‬

‫رۆش���نبیرانەن کە خۆیان تا بینەقاقایان‬ ‫لەن���او گەم���ە سیاس���ییە ڕۆژانییەکەدا‬ ‫نووقمە‌و لەزۆر س���ات‌و له‌زۆر ش���وێندا‪،‬‬ ‫بەتایبەتی له‌ساتەوەختە ستراتیژییەکاندا‪،‬‬ ‫دەبن���ە پڕوپاگەندەکەرێک���ی ه���ه‌رزان‬ ‫ب���ۆ ھێ���زە دەس���ەاڵتدارەکان خۆیان‪.‬‬ ‫له‌هه‌م���ووی پارادۆکس���تر‌و س���ەیرتر‬ ‫ئەوەیە کە رۆشنبیرانی دەسەاڵت ئەمڕۆ‬ ‫پشتیوانی ئەو مۆدێله‌ له‌رۆشنبیر دەکەن‬ ‫ک���ە گوایە فریش���تەییە‌و س���ەربەخۆیی‬ ‫خۆیان نەدۆڕان���دووە‪ ،‬تەنها لەبەرئەوەی‬ ‫ھی���چ جیاوازییەک لەنێوان دەس���ەاڵت‌و‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆندا ناک���ەن‌و هه‌ردووکی���ان‬ ‫لەی���ەک س���ەبەتەی تیوری���ی‌و فیکریدا‬ ‫کۆدەکەنەوە‪.‬‬ ‫ئەم گوتارە نوێیە له‌جەوهه‌ردا رۆشنبیر‬ ‫‌وەک باغەوانێک نماییش���دەکات کە له‌ناو‬ ‫باخچەیەک���ی تیۆری���ی تەلبەندک���راو‌و‬ ‫پارێزراودای���ە به‌چەن���د پۆلیس���ێکی‬ ‫فەلس���ەفی‌و خۆش���ی ل���ەو باخچەیەدا‬ ‫بێتەماحانە دانیش���توە‌و خەریکی ئیشە‬ ‫فیکرییەکان���ی خۆیەت���ی‪ .‬ئ���ەم گوتارە‬ ‫پێماندەڵێ���ت هه‌م���وو تێکەاڵوب���وون‌و‬ ‫ئامادەبوونێ���ک لەناو دونی���ای ڕۆژانەی‬ ‫‌واقیعی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاسییدا‪ ،‬هه‌موو‬ ‫گرن���گ بینینێکی ڕۆش���نبیر ب���ۆ ژیانی‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‪ ،‬هیچ نییە جگە‬ ‫له‌پیسبوونی ئەو رۆحە بڵندپایەیەی کە‬ ‫ڕۆش���نبیر دەبێت هه‌یبێت‪ .‬ئەم گوتارە‬ ‫گرنگیی فیکر به‌بێالیەنیی سیاس���ییەوە‬ ‫س���ەربەخۆبوونی‬ ‫گرێدەدات���ەوە‌و‬ ‫رۆشنبیریش به‌قسەنەکردن لەسەر پرسە‬ ‫سیاسییەکانەوە دەبەستێتەوە‪ .‬بێگومان‬ ‫ئەو ج���ۆرە ڕوانینە ش���تێکی تازە نییە‬ ‫له‌دونیای فیکر‌و نووسیندا‪ ،‬هانا ئارێنت کە‬ ‫باس له‌پەیوەندی نێوان هایدگەر‌و فاشیزم‬ ‫دەکات‪ ،‬کە باس لەوەدەکات بۆ هایدگەر‬ ‫دەبێت به‌فەیلەس���وفێکی "فاشیس���ت ‪-‬‬ ‫تەڵەب"‪ ،‬ب���اس له‌کردەی "چوونەدەرەوە‬ ‫له‌دونی���ا" دەکات‪ ،‬ب���اس له‌پچڕانی ئەو‬ ‫پەیوەندییە دەکات کە له‌نێوان ڕۆشنبیر‌و‬ ‫ئەو ژینگەیەدا دروس���تدەبێت کە تیایدا‬ ‫دەژی‌و هه‌ناس���ە دەدات‪ .‬باس له‌دابڕینی‬ ‫فیک���ر له‌دونیا‌و نووقمبوونی ڕۆش���نبیر‬ ‫لەو باغە تیۆرییەدا دەکات کە بەدەوری‬ ‫خۆیدا دروس���تیدەکات‪ ،‬ب���اس له‌غیابی‬ ‫چەمکەکانی "کردە"‌و "لەگەڵ ‪ -‬ئەوانیتر ‪-‬‬ ‫دا بوون"‌و دروستکردنی "ژیانێکی گشتیی"‬ ‫پێکەوەیی دەکات‪ ،‬باس له‌مەترسییەکانی‬ ‫نکوڵیکردن ل���ەوە دەکات کە "لەگەڵ ‪-‬‬ ‫کەس���انیتر ‪ -‬دا ب���وون"‌وەک دەرکەوتە‬ ‫هه‌رە س���ەرەکییەکەی ژیانی ئینسانیی‬ ‫نەبینیت‌و ئەم دەرکەوتەش‌وه‌ک پاڵنەری‬ ‫سەرەکی مرۆڤ بۆ بەشداربوون له‌ژیانی‬ ‫گشتیدا‌وێنانەکەیت‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای ئێمە‪ ،‬هه‌ر کەس���ێک چاوی‬ ‫خۆی بەرامبەر‌واقعی سیاسیی کوردستان‬ ‫دانەخات‪ ،‬ئ���ەو راس���تییە دەبینێت کە‬ ‫ئینتیما بۆ هێزێکی سیاسی زۆر جیاوازە‬ ‫له‌ئینتیم���ا ب���ۆ پرس���ێکی سیاس���یی‌و‬ ‫کومەاڵیەت���ی‪ .‬نزیکایەت���ی رۆش���نبیر‬ ‫له‌ھێزێکی سیاس���ی ی���ان بزوتنەوەیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتییەوە‪ ،‬مەرج نییە نزیکایەتیی‬ ‫بێت له‌سیاس���ەت‌وەکو ئایدیۆلۆژیا‪ ،‬یان‬ ‫ئەو نزیکبوونە بەرژەوەندییەكی‌ ئابووریی‌و‬ ‫دەس���تکەوتێکی کۆمەاڵیەتیی ئاراستەی‬ ‫بکات‪ .‬بەپێچەوانەوە ئەم نزیکبوونەوەیە‬ ‫دەش���ێت بەشێک بێت له‌س���تراتیژیەتی‬ ‫دروس���تکردنی دوورییەک���ی پێویس���ت‬ ‫له‌دەسەاڵتێکی دەسەاڵتگەر‪ ،‬بەشێکبێت‬ ‫له‌بینین���ی ئ���ەو مەترس���ییە گەوران���ە‬ ‫کە ئامانجی���ان س���ڕینەوەی جیاوازیی‌و‬ ‫کۆنترۆڵکردن���ی کۆمەڵگا‌و نەھێش���تنی‬ ‫ملمالنێ���ی کۆمەاڵیەتی���ی‌و سیاس���یی‌و‬ ‫فیکریی���ە تیایدا‪ .‬ڕۆش���نبیر دەش���ێت‬ ‫ل���ه‌ڕووی ئینتیمای حیزبیی���ەوە بێالیەن‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم ئەم بێالیەنیبوونە مانای ئەوە‬ ‫نییه‌ كه‌ له‌رووی سیاس���ییه‌وه‌ بەرامبەر‬ ‫به‌دیکتاتۆرییەت‌و کوش���تنی ملمالنێی‌و‬ ‫س���ڕینەوەی پلورالی���زم‌و کەڵەکەبوونی‬ ‫دەسەاڵت له‌دەستی نوخبەیەکی سیاسیی‬ ‫خێزانیی���دا‪ ،‬بێدەنگ بێ���ت‪ .‬پەیوەندی‬ ‫ڕۆش���نبیر به‌کایەی سیاسەتەوە بەشێکە‬ ‫له‌پەیوەندی ڕۆش���نبیر به‌ژیانی گشتیی‌و‬ ‫بەو ژینگەیەوە کە به‌ش���وێنی کارکردنی‬ ‫خ���ۆی دەزانێت‪ .‬هه‌رکاتێک پەیوەندیییە‬ ‫رەخنەییەکەی رۆش���نبیر لەگەڵ کایەی‬ ‫سیاسەتدا السەنگ بوو‪ ،‬لەناو سیاسەتدا‬ ‫‌وەک پیشە توایەوە‪ ،‬یاخود لەبەر ھۆیەک‬ ‫له‌ھۆکان له‌سیاسەت تۆرا یان سیاسەتی‬ ‫‌وەک کایەیەکی بەد‌و پیس‌وێناکرد‪ ،‬ئیتر‬ ‫ناتوانێ���ت ئەو ڕۆڵ���ە رەخنەییە ببینێت‬ ‫کە له‌ڕۆش���نبیر‌و له‌کردەی ڕۆشنبیربوون‬ ‫چاوەڕواندەکرێ���ت‪ .‬ه���اوکات ئ���ەو‬ ‫بەرپرسیارێتییە ئەخالقیی‌و مێژووییەش‬ ‫لەدەس���تدەدات کە به‌توندی ڕۆش���نبیر‬ ‫به‌دونیاوە گرێئەدات‪.‬‬

‫حسێن مه‌حمود‬ ‫"هه‌ركه‌س���ێك به‌س���ه‌ر خ���ۆی‌و‬ ‫ێ ناوه‌كیه‌كانی���دا‬ ‫كه‌موكوڕی���ی‌‌و گ���ر ‌‬ ‫ێ به‌س���ه‌ر هیچ‬ ‫س���ه‌رنه‌كه‌وێ‌‪ ،‬ناتوان ‌‬ ‫شتێكدا سه‌ربكه‌وێ‌"‬ ‫هاشم ساڵح‬ ‫ی زۆر له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌مڕۆ قسه‌وباس���ێك ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���تیمان ‌‬ ‫ده‌كرێ‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر ئاین���ده‌و چاره‌نوس‌و‬ ‫نوێبون���ه‌وه‌ی‌‪ .‬بێگوم���ان قس���ه‌كردن‬ ‫ی‬ ‫ی گرینگ���ه‌و دوراییه‌ك ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر یه‌كێت ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ .‬له‌وه‌ش‬ ‫سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫گرینگت���ر ئه‌وه‌ی��� ‌ه كه‌ چۆن قس��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌باره‌وه‌ ده‌ك���رێ‌؟ به‌وه‌دا كه‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫‌وه‌ك هێزێك ‌‬ ‫ڕه‌وت‌و گۆڕان���ه‌ سیاس���یه‌كان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫كه‌وات ‌ه قس���ه‌كردن‌و نوسین ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ له‌خاڵێكدا گرینگ���ه‌ ئه‌ویش‬ ‫ی ببێت ‌ه‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫خواس���تێك ‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رنامه‌و دیدگا ‌‬ ‫ی كه‌ كۆ ‌‬ ‫ئ���ه‌و هێزه‌ ‌‬ ‫ی ڕاستبكرێته‌و‌ه بخرێته‌ خزمه‌ت‬ ‫سیاس ‌‬ ‫ی گش���تی‌ كۆمه‌ڵ���گاوه‌‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫چاك ‌ه ‌‬ ‫ی سیاسی‌ له‌قه‌یراندا بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هێزێك ‌‬ ‫ئه‌وا كۆمه‌ڵگاش له‌قه‌یرانی‌ به‌رده‌وامدا‬ ‫ی‬ ‫ده‌ژی‌‌و له‌م ڕوش���ه‌وه‌ ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌رك ‌‬ ‫به‌رپرس���یاریه‌تی‌ مێژوییان ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫ئه‌ستۆ پێویس���ت ‌ه ڕۆڵی‌ خۆیان بگێڕن‬ ‫ی قسه‌كردن‌و‬ ‫چ به‌نوس���ین یان له‌رێگه‌ ‌‬ ‫گفتوگۆ بۆ ئه‌و‌هی‌ هێزه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫ی سیاس���ییان‬ ‫‌وایانلێبكرێت ك ‌ه به‌رنامه‌ ‌‬ ‫به‌جۆری���ك دابڕێ���ژن له‌خزم���ه‌ت‬ ‫ی بااڵی‌ نه‌ته‌وه‌دا بێت‪.‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تیمان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان‌وه‌ك هێزێك���ی‌ سیاس��� ‌‬ ‫ێ له‌و‬ ‫بیه‌وێ‌ نوێبێت���ه‌وه‌و ده‌ربازی‌ بب ‌‬ ‫ی كه‌ تێیكه‌وتوه‌‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫قه‌یرانانه‌ ‌‬ ‫به‌ر له‌هه‌ر ش���تێك هه‌مو ئه‌و نوسین‌و‬ ‫گوتارو ڕه‌خنانه‌ی‌ كه‌ ئاراسته‌ی‌ كراون‬ ‫ی ك���راوه‌وه‌ بخوێنێته‌وه‌و‬ ‫به‌عه‌قڵیه‌تێك ‌‬ ‫ی تر‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌یان بۆ بكات‪ .‬خاڵێك ‌‬ ‫ی سیاسیی ‌ه‬ ‫كه‌ پێشمه‌رجی‌ هه‌ر هێزێك ‌‬ ‫ك ‌ه بیه‌وێ‌ به‌خۆی���دا بچێته‌و‌ه ئه‌ویش‬ ‫ی به‌هێ���ز ب���ۆ‬ ‫بریتیی��� ‌ه له‌ئیراده‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌خۆداچون���ه‌وه‌و تێپه‌ڕاندنی‌ قه‌یران‪.‬‬ ‫ی گرینگ ك ‌ه‬ ‫هه‌روه‌ها خاڵێكی‌ دیك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕانكاری‌ ڕیشه‌ییه‌و خاڵێك ‌‬ ‫پابه‌ست ‌‬ ‫جه‌وهه‌ری���ه‌ له‌پ���اڵ خاڵه‌كان���ی‌ تردا‬ ‫ی‬ ‫ی میكانیزم‌و شێوازه‌كان ‌‬ ‫ئه‌ویش زانین ‌‬ ‫چاكبون‌و گۆڕانكاری���ه‌‪ .‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ی تاك ‌ه ڕێگه‌یه‌كیان هه‌بێ‌‪،‬‬ ‫به‌دی‌‌و خراپ ‌‬

‫ده‌بێ‌ یه‌كێت ‌ی‬ ‫ده‌ستكاریه‌كی‌ رادیكاڵیی‌‬ ‫خۆی‌ بكات‪ ،‬ده‌ستكاریه‌ك‬ ‫كه‌ ئیدی‌ یه‌كێتی‌ له‌دۆخی‌‬ ‫ناحیزبیبونه‌وه‌ بگوازێته‌وه‌‬ ‫بۆ حیزبیبون‌و حیزبێكی‌‬ ‫به‌ده‌زگاییكراو‪ ،‬دۆخی‌‬ ‫ناحیزبیبون مه‌به‌ستم‬ ‫له‌تێكڕای‌ ژیانی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫ڕێكخراوه‌ییه‌ كه‌ پڕیه‌تی‌‬ ‫له‌غه‌ڵبه‌غه‌ڵبی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫نابه‌رپرسیاریه‌تی‌‌ویژدانی‌‌و‬ ‫شێواویی‌ فیكریی‌‬ ‫ئه‌وا چاكه‌و چاكبون چه‌ندین ده‌روازه‌و‬ ‫ی بخات ‌ه ناویه‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕێگای‌ هه‌یه‌ مرۆڤ پێ ‌‬ ‫ی خانوی���ه‌ك یه‌ك‬ ‫ب���ۆ نمون���ه‌ تێكدان ‌‬ ‫ێ‬ ‫ڕێ���گای‌ هه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌وی���ش ده‌توانر ‌‬ ‫به‌ئامێرێ���ك بڕوخێنرێ‌‪ ،‬به‌اڵم پته‌وی‌‌و‬ ‫ی ته‌الرێ���ك به‌ده‌یان ش���ێوازو‬ ‫جوان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دیزاین���ی‌ جیاواز ده‌ك���رێ‌‪ .‬ئه‌ندازیار ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی باشیش ئه‌و هێزه‌ی ‌ه ك ‌ه بتوان ‌‬ ‫سیاس ‌‬ ‫ی باش بینا بكات‪ .‬من‬ ‫ته‌الری‌ سیاس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ترمدا ك���ه‌ له‌ڕۆژنام ‌ه ‌‬ ‫له‌نوس���ینێك ‌‬ ‫ئاوێنه‌دا باڵوكراوه‌ته‌وه‌ به‌درێژی‌ باس���م‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌و گرفت‌و قه‌یران‌و ئاسته‌نگان ‌ه‬ ‫ی بۆته‌وه‌‌و‬ ‫كردو‌ه كه‌ یه‌كێت���ی‌ ڕوبه‌ڕو ‌‬ ‫به‌پێویستی‌ نازانم بگه‌ڕێمه‌و‌ه سه‌ریان‬ ‫ی خۆم ده‌خه‌مه‌ڕو‬ ‫به‌ڵكو دیدو س���ه‌رنج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌شداریكردنێك بۆ باشبون ‌‬ ‫به‌ئامانج ‌‬ ‫ی‌وه‌ك هه‌ر‬ ‫یه‌كێتی‌‌و نوێبونه‌وه‌ی‌‪ .‬یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆرهه‌اڵت له‌مێژو ‌‬ ‫هێزێكی‌ سیاس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ندین ئاس���ته‌نگ ‌‬ ‫خۆی���دا ڕوبه‌ڕو ‌‬ ‫هه‌مه‌جۆر بۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌ره‌كیترین‬ ‫ی‬ ‫كێش ‌ه یاخود ته‌حه‌دی‌ گه‌وره‌ به‌بۆچون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی بو له‌هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫من بریت ‌‬

‫ی ‪2013‬دا‬ ‫ی ئه‌یلول ‌‬ ‫كوردستان ك ‌ه له‌‪‌ 21‬‬ ‫به‌ڕێوه‌چو‪ .‬بێگومان خوێنده‌وارانی‌ ناو‬ ‫ی ئه‌مه‌ی���ان كردبوو‬ ‫ی پێش���بین ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫هیچ س���وپرایز نه‌بو بۆ ئ���ه‌وان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی س���ۆپه‌ر‬ ‫بۆ بڕیاربه‌ده‌س���تانی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫سوپرایز‌و ش���ۆكێكی‌ گه‌وره‌ بو‪ .‬لێره‌دا‬ ‫ی‬ ‫پوخت���ه‌ی‌ س���ه‌رنجه‌كانم ده‌رب���اره‌ ‌‬ ‫ی هه‌نگاون���ان ب���ۆ چاكبون‌و‬ ‫چۆنیه‌ت��� ‌‬ ‫نوێبونه‌وه‌ ده‌خه‌مه‌ڕو‪:‬‬ ‫ی‬ ‫یه‌ك���ه‌م ‪ 9/ 21 :‬بۆت��� ‌ه گرێیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫سایكۆسیاس���ی‌ بۆ یه‌كێتی‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ له‌م گرێیه‌‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫ده‌رب���ازی‌ بب ‌‬ ‫دابڕانێكی‌ گه‌ور‌ه دروست بكات له‌نێوان‬ ‫ی به‌رواره‌كه‌‪،‬‬ ‫پێش ئه‌م ب���ه‌رواره‌و دوا ‌‬ ‫ی نوێبونه‌وه‌و‬ ‫‌واتا ئه‌گه‌ر یه‌كێتی‌ به‌نیاز ‌‬ ‫به‌خۆداچونه‌وه‌ی��� ‌ه ئه‌وا به‌هیچ جۆرێك‬ ‫ی‬ ‫ێ له‌زه‌مه‌نی‌ پێ���ش ‪9/21‬دا بژ ‌‬ ‫ناب��� ‌‬ ‫ی گه‌ور‌ه دروس���ت بكات‪.‬‬ ‫‌واتا دابڕانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێویس���تیه‌ك ‌‬ ‫ل���ه‌م ڕوه‌و‌ه یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی فه‌یله‌سوف‬ ‫ی به‌گاس���تون باشالر ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دابڕان ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ ك���ه‌ خاوه‌نی‌ تی���ۆر‌ه ‌‬ ‫ی زانیندا‬ ‫ئه‌بستمۆلۆژییه‌ له‌بواری‌ تیۆر ‌‬ ‫(نظریه‌ المعرفة‌)‪ .‬لێره‌دا مه‌به‌ستم نی ‌ه‬ ‫زۆر بچم��� ‌ه ن���او قوڵی‌ ئ���ه‌م تیۆره‌یه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ڵكو مه‌به‌ستمه‌ بڵێم ده‌ستكاریكردن ‌‬ ‫ی فكری‌‌و‬ ‫ێ ڕه‌هه‌ند ‌‬ ‫ی سیاسی‌ به‌ب ‌‬ ‫كایه‌ ‌‬ ‫ی نات���ه‌واو الس���ه‌نگ ده‌بێ‌‪.‬‬ ‫فه‌لس���ه‌ف ‌‬ ‫باشالر نمونه‌یه‌ك دێنێته‌و‌ه له‌م بواره‌داو‬ ‫به‌راوردێ���ك ده‌كات له‌نێ���وان دو جۆر‬ ‫روناكی���دا كه‌ یه‌كێكیان ڕوناكی‌ چرایه‌و‬ ‫ی گڵۆپ‌واتا كاره‌با‌و‬ ‫ئه‌ویتری���ش ڕوناك ‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت هه‌ردوكیان ڕوناكی���ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌نێوان ئه‌م دو ڕوناكیه‌دا قه‌تیع ‌ه ‌واتا‬ ‫ی دوه‌میان‬ ‫دابڕانێكی‌ گه‌وره‌ هه‌یه‌ ك ‌ه ه ‌‬ ‫ی یه‌كه‌میان ناچێ‌‪.‬‬ ‫به‌هیچ جۆرێك له‌ه ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌م ڕوه‌و‌ه گوزاره‌یه‌ك له‌باشالر‬ ‫ی‬ ‫ێ بڵێی���ن یه‌كێت ‌‬ ‫‌وه‌ربگری���ن ده‌ك���ر ‌‬ ‫ێ به‌هیچ‬ ‫ی ئه‌بستمۆسیاسیدا ناب ‌‬ ‫له‌بوار ‌‬ ‫ی‬ ‫جۆرێك ل���ه‌‪ 9/21‬بچێ‌‪‌،‬واتا دابڕانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌واو بێنێته‌كایه‌و‌ه له‌بواری‌ سیسته‌م ‌‬ ‫ی سیاس���ه‌تكردن‪.‬‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌و كای ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ببێت ‌ه خاڵ ‌‬ ‫به‌بڕوای‌ من ئه‌مه‌یان ده‌ب ‌‬ ‫ی بنێ‌‪.‬‬ ‫ی پراكتیك ‌‬ ‫سێنتراڵ‌و هه‌نگاو ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی چ���ۆن ده‌توان��� ‌‬ ‫دووه‌م‪ :‬یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌خۆیدا بچێته‌وه‌؟‌واتا میكانیزمه‌كان ‌‬ ‫به‌خۆداچونه‌وه‌ چۆن ده‌بن؟‬ ‫ی‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه پێویسته‌ خه‌ڵكان ‌‬ ‫پسپۆڕو ش���اره‌زا له‌م بواره‌دا ڕاوێژیان‬ ‫پێبك���رێ‌‌و بۆچونی‌ خه‌ڵكی‌ ش���اره‌زا‬ ‫بخرێت ‌ه بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ێ یه‌كێتی‌ ده‌ستكاریه‌ك ‌‬ ‫سێیه‌م‪ :‬ده‌ب ‌‬ ‫ی بكات‪ ،‬ده‌س���تكاریه‌ك‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫رادیكاڵی ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ ئی���دی‌ یه‌كێت���ی‌ له‌دۆخ��� ‌‬

‫ناحیزبیبون���ه‌و‌ه بگوازێت���ه‌و‌ه ب���ۆ‬ ‫ی به‌ده‌زگاییكراو‪،‬‬ ‫حیزبیبون‌و حیزبێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دۆخی‌ ناحیزبیبون مه‌به‌ستم له‌تێكڕا ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و ڕێكخراوه‌یی���ه‌ ك ‌ه‬ ‫ژیان��� ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و‬ ‫ی له‌غه‌ڵبه‌غه‌ڵب��� ‌‬ ‫پڕیه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‌ویژدانی‌‌و شێواوی ‌‬ ‫نابه‌رپرس���یاریه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫فیكریی‌‪ .‬لێ���ره‌و‌ه پێویس���ته‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی نوێ���ی‌ حیزبایه‌تیدا‬ ‫ی مۆدێلێك ‌‬ ‫به‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ بمێنێته‌وه‌‪ .‬یه‌كێت ‌‬ ‫ێ تاكو بتوان ‌‬ ‫بگه‌ڕ ‌‬ ‫له‌نێوان سۆشیال دیموكرات‌و سۆشیال‬ ‫ته‌كه‌تول‌و سۆش���یال خێڵه‌كیدا كامیان‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرێ‌؟ گه‌ڕان به‌دوای‌ فۆڕمێك ‌‬ ‫ی حیزبایه‌تیدا یه‌كێك��� ‌ه له‌ئه‌رك ‌ه‬ ‫ت���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫هه‌ره‌ س���ه‌خت‌و سه‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫ی كوردستان‪.‬‬ ‫نیشتیمان ‌‬ ‫چ���واره‌م‪ :‬خاڵیك ك ‌ه ب���ه‌الی‌ منه‌و‌ه‬ ‫گرینگ���ه‌ یه‌كێتی‌ كاری‌ له‌س���ه‌ر بكات‬ ‫ی حیزبییه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���تكاریكردنی‌ هه‌ره‌م��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویس���ته‌ له‌داڕش���تنه‌وه‌ی‌ په‌یكه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫حیزبیدا ئه‌م ش���ێوه‌ سواوو ته‌قلیدی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تای‌ ته‌جاوز بكات‪ .‬ئه‌م هه‌ره‌م ‌ه ‌‬ ‫ێ تێكبشكێنێ‌‌و‬ ‫ی ده‌ب ‌‬ ‫ی به‌ته‌واو ‌‬ ‫ئێستا ‌‬ ‫ی نوێ‌ بێنێته‌كایه‌وه‌‪ .‬پێویست ‌ه‬ ‫شێوازێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���ێو‌ه ‌‬ ‫په‌یوه‌ندی��� ‌ه ناوخۆییه‌كان ‌‬ ‫ئاس���ۆیی دابڕژێته‌و‌ه نه‌ك‌وه‌ك ئێستا‬ ‫ی س���تونییه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ك���ه‌ په‌یوه‌ندیه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ س���تونی ‌ه له‌سه‌ر بنچین ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌و تۆ ‌‬ ‫ی نزم‪ ،‬من ‌‬ ‫ی بااڵو تۆ ‌‬ ‫من ‌‬ ‫ی‬ ‫بچ���وك داڕێژراوه‌‪‌،‬واتا به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ك ‌ه له‌سه‌ره‌وه‌ن‬ ‫ی هه‌میش ‌ه ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫گشت ‌‬ ‫ی‌واتا بڵندگه‌رانه‌یان‬ ‫ی ئیستعالئ ‌‬ ‫ڕوانینێك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ی ‌ه بۆ خوار خۆیان‪ .‬چونك ‌ه ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ك��� ‌ه له‌س���ه‌ره‌وه‌ن‌واتا له‌س���ه‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌ره‌مه‌كه‌ن هه‌میش ‌ه خواره‌وه‌ به‌بچوك‬ ‫ێ خواره‌وه‌ زۆر جار‬ ‫ده‌بینن‪ .‬كه‌ ڕه‌نگب ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ بۆ كای ‌ه ‌‬ ‫دیدێكی‌ ئاقاڵنه‌تریشی‌ هه‌ب ‌‬ ‫ی حیزبی‌‪.‬‬ ‫سیاسه‌تكردن‌و ژیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كای��� ‌ه ‌‬ ‫پێنج���ه‌م‪ :‬تیۆریزه‌كردن��� ‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و ژیانی‌ حیزبی‌‌و ڕێكخراوه‌یی‬ ‫به‌خاڵێكی‌ یه‌كجار گرینگ‌و س���ێنتراڵ‬ ‫ی دیدێك���ی‌ عه‌قاڵنیانه‌و‬ ‫ده‌بین���م‪ ،‬بون ‌‬ ‫ی ڕه‌خنه‌گرانه‌ زۆر گرینگ ‌ه‬ ‫بیركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫بۆ ده‌ربازبون له‌كێش���ه‌و قه‌یرانه‌كان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ پێویس���تی‌ به‌عه‌قڵێك��� ‌‬ ‫ترانس���ێندنتاڵ‪ ،‬موته‌عال���ی‌ هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫ێ‬ ‫ی پ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌هی‌ ته‌جاوزی‌ ئ���ه‌م قۆناغه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بكات له‌و قه‌یرانانه‌ ‌‬ ‫بكات‌و ده‌رب���از ‌‬ ‫ڕوب���ه‌ڕوی‌ بۆته‌وه‌‪‌.‬وات���ا عه‌قڵ لێره‌دا‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و مایكرۆس���كۆبه‌یه‌ ك��� ‌ه ‌ورده‌كار ‌‬ ‫ش���ته‌كانمان بۆ ڕونده‌كاته‌وه‌‪ .‬عه‌قڵێك‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه بتوانێ‌ به‌چه‌مكی‌ نوێ‌‌و به‌شێواز ‌‬ ‫ێ بۆ سیاسه‌ت بگه‌ڕێ‌‪.‬‬ ‫نو ‌‬

‫»» ‪19‬‬

‫كێ‌ شكۆی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ شكاند؟‬ ‫ی محه‌مه‌د‬ ‫عومه‌ر عه‌ل ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ئه‌و ناوه‌یه‌ كه‌ هه‌موو تاكێك ‌ی‬ ‫كورد ئاش����نایه‌پێی‌‌و ده‌زانێت چ رۆڵێكی‌‬ ‫كاریگه‌ری‌ هه‌بووه‌ له‌خه‌باتی‌ شۆڕشگێڕی‌‬ ‫كورد دژ به‌داگیركه‌ران‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌الی‌ ئ����ه‌و نه‌وه‌یه‌ی‌ كه‌ پێ����ش راپه‌ڕین‬ ‫ژی����اوه‌‪ ،‬به‌باش����ی‌ ده‌بینرێت ك����ه‌ ره‌مزی‌‬ ‫قوربانیدان‌و خه‌بات‌و به‌رخۆدان‌و ش����ۆڕش‬ ‫بووه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌دوای‌‬ ‫راپه‌ڕین����ه‌وه‌ به‌ناوی‌ پێش����مه‌رگه‌وه‌ كراو‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌پێش����مه‌رگه‌ كرا بوه‌ جێگه‌ی‌‬ ‫س����ه‌رنج‌و تێڕام����ان‪ .‬چونكه‌ ئ����ه‌و رۆڵه‌ی‌‬ ‫كه‌ دوای‌ راپه‌ڕی����ن‌و پێكهاتنی‌ حكومه‌ته‌‬ ‫جۆراوج����ۆره‌كان پێیدراو ئه‌و مامه‌ڵه‌یه‌ش‬ ‫كه‌ پارته‌ ده‌سه‌اڵتداره‌كان له‌گه‌ڵیدا كردیان‬ ‫ش����ایه‌نی‌ پێش����مه‌رگه‌و ناوبانگی‌ نه‌بوو‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌دوای‌ راپه‌ڕینه‌وه‌‪ ،‬پێش����مه‌رگه‌‬ ‫چوه‌وه‌ ناو كایه‌ی‌ حیزب‌و كرایه‌ پارێزه‌ری‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ حی����زب‌و به‌رپرس����ه‌كان‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر ئه‌مه‌ش بوو كه‌‌وایكرد پێش����مه‌رگه‌‬ ‫بكرێته‌ س����وته‌مه‌نی‌ ش����ه‌ڕی‌ ناوخۆو له‌و‬ ‫شه‌ڕه‌ش����دا هه‌زاران پێشمه‌رگه‌ی‌ دڵسۆزو‬ ‫خه‌باتگێڕ‌و نیشتمانپه‌روه‌ر كوژران‌و كرانه‌‬ ‫قوربانی‌ حه‌زی‌ به‌رپرس����ه‌كان‌و ش����ه‌ڕی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیخوازی‌ پارته‌ ده‌سه‌اڵتداره‌كان‪،‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ پێشمه‌رگه‌ بچوككرایه‌وه‌‬ ‫بۆ پارێزه‌ری‌ حی����زب‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌شدا نه‌بووه‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌‌وه‌ك كه‌سێكی‌ خاوه‌ن رێزو كه‌رام ‌هت‌و‬ ‫مرۆڤێكی‌ خ����اوه‌ن ماف مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫بك����ه‌ن‪ .‬به‌ڵكو ب����ه‌رده‌وام‌وه‌ك گروپێكی‌‬ ‫الوازو ك����ه‌م ده‌رام����ه‌ت‌و برس����ی‌‌و هه‌ژار‬ ‫ده‌ركه‌وت����ووه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا كه‌ به‌رپرس����ان‬ ‫به‌چاوی‌ خۆیان ئ����ه‌و مامه‌ڵه‌ش ده‌بینن‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌ پالنێكی����ان هه‌یه‌ بۆ چاككردنی‌‪،‬‬ ‫ن����ه‌ گوێ‌ بۆ داواكاریه‌كانی����ان ده‌گرن‪ ،‬نه‌‬

‫ده‌یانه‌وێت پێش����مه‌رگه‌ش ببێته‌ خاوه‌نی‌‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌كی‌ نیشتمانی‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م ش����ێوازی‌ مامه‌ڵه‌كردن����ه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌و‌وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌‌وایكردووه‌ كه‌‬ ‫نه‌توانێت له‌ئاس����ت رۆڵێكی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫ب����ه‌رزدا مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵ����دا بكرێت‌و‌وه‌ك‬ ‫ئ����ه‌و ناوبانگ����ه‌ی‌ كه‌ هه‌یب����وو‪‌،‬وه‌ك ئه‌و‬ ‫به‌رپرس����یارێتیه‌ش ك����ه‌ له‌ئه‌س����تۆیدایه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا بكرێت‪.‬‬ ‫له‌هه‌موو‌واڵتێكدا دامه‌زراوه‌ی‌ سه‌ربازیی‌‬ ‫جۆرێك له‌پیرۆزیی‌ هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌ركێكی‌‬ ‫گرنگ����ی‌ نیش����تمانی‌ له‌ئه‌س����تۆدایه‌ ك����ه‌‬ ‫پاراستنی‌ سنوره‌كانی‌ نیشتمانه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ته‌ماع‌و چاوتێبڕینی‌ داگیركه‌ران‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫كاتێك ده‌بێت كه‌ دامه‌زراوه‌ی‌ س����ه‌ربازیی‌‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌كی‌ نیش����تمانی‌ بێت‌و هه‌موو‬ ‫الیه‌ك هه‌س����ت بكه‌ن كه‌ بۆ پاراس����تنی‌‬ ‫ئارامی‌‌و ئاسایش����ی‌ ئ����ه‌وان كار ده‌كات‌و‬ ‫هۆكاری‌ پاراس����تنی‌ نیشتمانه‌ له‌دوژمنان‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌داخ����ه‌وه‌ له‌كوردس����تاندا نه‌ك‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌م س����تراتیجه‌ كاریان نه‌كرد‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بچوكی����ان كرده‌وه‌ ب����ۆ پارێزه‌ری‌‬ ‫پارت‌و به‌رپرس����ه‌كان‌و به‌م هۆیه‌ش����ه‌وه‌‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت ده‌س����تمان له‌سه‌ر دڵمان‬ ‫بێ����ت كه‌ تفه‌نگه‌كانیان ئاراس����ته‌ی یه‌كێ‌‬ ‫نه‌كه‌ن‌و ش����ه‌ڕی‌ ناوخۆ دروست نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫یان هاوش����ێوه‌ی‌ هێرش����ه‌كانیان بۆ سه‌ر‬ ‫هاوواڵتیانی‌ ئاش����تیخوازی‌ ‪17‬ی‌ ش����وبات‬ ‫دوباره‌ نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ ‪ 20‬س����اڵ زیاتر به‌س����ه‌ر‬ ‫دامه‌زراندن����ی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمدا تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌بێت‪ .‬ئ����ه‌وه‌ی‌ جێگه‌ی‌ داخه‌ بچوكترین‬ ‫مافی‌ پێشمه‌رگه‌ كه‌ پێدانی‌ مووچه‌كه‌یه‌تی‌‬ ‫له‌كاتی‌ خۆیدا نایده‌ن‌و ئه‌وه‌ش كه‌ ده‌یده‌ن‬ ‫كه‌متری����ن مووچه‌یه‌ به‌ب����ه‌راورد به‌زۆرێك‬ ‫له‌فه‌رمانبه‌رانی‌ تری‌ حكومه‌ت‪.‬‬ ‫له‌م كات����ه‌دا ك����ه‌ حكومه‌ت ل����ه‌رووی‌‬ ‫دارایی����ه‌وه‌ له‌باش����ترین بارودۆخدای����ه‌و‬

‫حكومه‌ت سه‌ره‌ڕا ‌ی‬ ‫‌وه‌رگرتنی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫‪%17‬ی‌ به‌غدا‪ ،‬رۆژانه‌‬ ‫سه‌دان هه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وت ده‌فرۆشرێت‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئه‌مه‌شدا ده‌بینین‬ ‫له‌ده‌زگاكانی‌‬ ‫راگه‌یاندن پێشمه‌رگه‌‬ ‫به‌جۆرێك باسی‌‬ ‫خراپی‌ گوزه‌رانیان‬ ‫ده‌كه‌ن مایه‌ی‌‬ ‫به‌زه‌ییه‌‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای‌ ‌وه‌رگرتنی‌ بودج����ه‌ی‌ ‪%17‬ی‌‬ ‫به‌غ����دا‪ ،‬رۆژانه‌ س����ه‌دان ه����ه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وت ده‌فرۆشرێت ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای‌ پاره‌ی‌‬ ‫گومرگ����ه‌كان‪ ،‬ك����ه‌ كه‌س باس����ی‌ ناكات‌و‬ ‫دیزه‌به‌ده‌رخۆن����ه‌ ده‌كرێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش����دا ده‌بینین پێش����مه‌رگه‌ له‌س����ه‌ر‬

‫ده‌زگاكان����ی‌ راگه‌یان����دن گازنده‌و ره‌خنه‌و‬ ‫گله‌یی‌ زۆریان هه‌ی����ه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌جۆرێك‬ ‫باس����ی‌ خراپی‌ گوزه‌رانیان ده‌كه‌ن مایه‌ی‌‬ ‫به‌زه‌یی‌‌و سۆزه‌ له‌هه‌موو الیه‌ك‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫خراپی‌ بارودۆخیان گه‌یش����تۆته‌ ئاستێك‬ ‫كه‌ له‌ب����ازاڕی‌ چه‌كفرۆش����ان چه‌كه‌كانیان‬ ‫ده‌فرۆش����ن‌و هه‌ندێكیان خۆیان ده‌كوژن‌و‬ ‫ب����اس ل����ه‌وه‌ش ده‌ك����ه‌ن ك����ه‌ ده‌چن بۆ‬ ‫‌واجب‌و ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ كرێی‌ س����ه‌یاره‌كانیان‬ ‫پ����ێ‌ نییه‌‪ ،‬لێره‌وه‌ ده‌كرێت بپرس����ین ئایا‬ ‫بۆچ ‌ی پێشمه‌رگه‌تان ‌والێكرد بۆچی‌ له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ ك����وردی‌‌و ده‌ره‌وه‌یدا به‌وجۆره‌‬ ‫شكۆتان له‌كه‌داركرد‪.‬‬ ‫له‌كاتێك����دا ك����ه‌ ئێوه‌ هی����چ رێزێكتان‬ ‫دانه‌نا بۆ كه‌رامه‌ت‌و ئاس����تی‌ مرۆڤایه‌تی‌‌و‬ ‫زۆر بێباكانه‌ قس����ه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌س����ێكیش‬ ‫نییه‌ به‌ده‌م چاككردنی‌ ئه‌و بارو گوزه‌رانه‌‬ ‫خراپه‌یان����ه‌وه‌ بێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمی����ش ك����ه‌ ب����ه‌رده‌وام ده‌ڵێت خۆم‬ ‫به‌پێش����مه‌رگه‌ ده‌زان����م‌و ش����انازی‌ پێوه‌‬ ‫ده‌كه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌س����ه‌ر حس����ابی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫خۆیش����ی‌ بوای����ه‌ ده‌بوایه‌ بێت����ه‌ ده‌نگ‌و‬ ‫به‌رگری‌ له‌مافه‌كانی����ان بكات‪ .‬ئایا ئه‌گه‌ر‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و به‌رپرس����ان به‌م جۆره‌‬ ‫سه‌یری‌ پێشمه‌رگه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر سبه‌ینێ‌‬ ‫مه‌ترس����یه‌ك رووبكاته‌ كوردس����تان به‌چ‬ ‫روویه‌كه‌وه‌ داوای‌ به‌رگری‌‌و قوربانیدانیان‬ ‫لێده‌ك����ه‌ن؟‪ ،‬ئایا ئه‌گ����ه‌ر مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌دا به‌و شێوه‌یه‌ بكرێت‌و ئاستی‌‬ ‫ئینتیمای‌ نیش����تمانبوونی‌ بگاته‌ نزمترین‬ ‫ئاس����ت‪ ،‬ئای����ا ده‌بێت ل����ه‌الی‌ گه‌نجێك‌و‬ ‫تازه‌پێگه‌یشتوویه‌ك خۆشه‌ویسی‌ نیشتمان‬ ‫له‌چ ئاستێكدا بێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ پێویس����ته‌ به‌رپرس����ان‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ ب����ۆ ئه‌و ‌وته‌ی����ه‌ی‌ فارابی‌ كه‌‬ ‫ده‌ڵێت "با هه‌موان به‌شیان هه‌بێت له‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌نیشتماندا هه‌یه‌‪ ،‬هه‌تا هه‌موو الیه‌ك‬ ‫نیشتمانی‌ خۆشبوێت"‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ڕۆشنبیر‌و سیاسەت‬ ‫مه‌ریوان وریا قانع‬

‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫بەشی یەکەم‬ ‫سەرەتا‬ ‫ب���ا جارێکی دیک���ە بگەڕێین���ەوە بۆ‬ ‫سەرەتای سەرەتاکان‌و له‌خۆمان بپرسین‬ ‫ئایا له‌کۆمەڵگای ئێمەدا پەیوەندی نێوان‬ ‫ڕۆش���نبیر‌و سیاس���ەت چۆنە؟ ڕۆشنبیر‬ ‫چ ڕۆڵێ���ک دەبینێ���ت‌و چ پەیوەندییەک‬ ‫به‌کایەی سیاس���ەت‌و به‌ژیانی گشتییەوە‬ ‫دروست دەکات؟‬ ‫ئێمە س���ااڵنێکە هه‌وڵدەدەین چەمکی‬ ‫سیاسەت لەو مانا ژەھراوییە ڕزگاربکەین‬ ‫ک���ە ک���ردەی زۆرینەی سیاس���ییەکان‌و‬ ‫هه‌ندێک ڕۆشنبیر بێدەربەستانە به‌درۆ‌و‬ ‫فێڵ‌و ساختەکاریی‌و تاوان‌و توندوتیژیی‌و‬ ‫کوش���تن یەکس���انیدەکەن‪ .‬س���ااڵنێکە‬ ‫له‌هه‌وڵ���ی ئەوەدای���ن ئ���ەو ڕوانینە الی‬ ‫خوێنەر س���ەروەربکەین کە سیاس���ەت‬ ‫کردەیەک���ی کۆمەاڵیەت���ی‌و چاالکییەکی‬ ‫گرنگی ناو رووبەری گشتییە‌و پەیوەندی‬ ‫به‌دروس���تکردنی ئەو "دونیا گش���تی"‌و"‬ ‫هاوب���ەش"ەوە هه‌ی���ە ک���ە مرۆڤ���ەکان‬ ‫له‌کۆمەڵگادا بەیەکەوە دروس���تیدەکەن‪.‬‬ ‫سیاس���ەت به‌مان���ا ه���ه‌رە س���ادەکەی‬ ‫گفتوگ���ۆ‌و کردە‌و چاالکیی ڕێکخس���تن‌و‬ ‫بەڕێوەبردب���ی" ژیانی گش���تیی"ە؛ ئەو‬ ‫"رووبەرە گشتیی"ەی کە ژیانی هه‌مووانە‪،‬‬ ‫ن���ەک تەنها ھی ئەم یان ئەو کەس‪ ،‬ئەم‬ ‫ی���ان ئەو گروپ���ی کۆمەاڵیەتی بەتەنها‪.‬‬ ‫ئەم خەسڵەتی گش���تیبوونەیە ‌وادەکات‬ ‫سیاسەت بەشێک بێت له‌چاالکی هه‌موو‬ ‫مرۆڤەکانی ناو کۆمەڵگا‪ ،‬به‌ڕۆش���نبیران‬ ‫خۆشیانەوە‪ .‬کە باس له‌ڕۆشنبیر دەکەین‬ ‫باس لەو ڕوانینە ڕۆمانس���ییە ناکەین کە‬ ‫ڕۆش���نبیر‌وەک ڕۆحێکی ت���اک‌و تەنها‌و‬ ‫‌وەک عابیدێکی فیکریی ‌وێنادەکات‪ ،‬کە‬ ‫گوایە ئیش���ی ئەو تەنها گەڕانە بەدوای‬ ‫هه‌قیقەت‌و بەرهه‌مھێنانی مەعریفەیەکی‬ ‫بێالیەندا‪ .‬مەبەس���تمان له‌ڕۆشنبیر ئەو‬ ‫کەسە خورافییە نییە گوایە کۆمەڵگا به‌چ‬ ‫ئاراستەیەکدا ڕوانی‪ ،‬ئەو به‌ئاراستەیەکی‬ ‫پێچەوانەدا بڕوانێت‌و کۆمەڵگا به‌کام ڕێگادا‬ ‫ڕۆیش���ت‪ ،‬ئەو ڕێگایەکی تر بگرێتەبەر‪.‬‬ ‫ئ���ەم‌وێنەیە بۆ رۆش���نبیر هه‌م لەرووی‬ ‫سۆس���یۆلۆژییەوە درۆیەک���ی گەورەیە‪،‬‬ ‫هه‌م لەرووی ئەخالقییەوە خۆدزینەوەیە‬ ‫له‌بەرپرس���یارێتی‌و هه‌م بەپێیی ڕێسا‌و‬ ‫میکانیزمەکانی بەرهه‌مھێنانی گوتاریش‪،‬‬ ‫درۆیەکی فیکرییە‪ .‬ڕۆش���نبیر نە رۆڵی‬ ‫"فریشتەی مەعریفە" دەگێڕێت‌و نە ڕۆڵی‬ ‫حوکمدان‌و داوەریی دەبینێت‪ .‬کاری ئەو‬ ‫گواس���تنەوەی زانین نییە بۆ کەس���انی‬ ‫ن���ەزان‌و داوەرییکردنی���ش نییە له‌نێوان‬ ‫ھێز‌و زم���ان‌و هه‌قیقەت���ە جیاوازەکاندا‌و‬ ‫پێمانبڵێت کامیان هه‌قیقەتی ڕاستەقینە‌و‬ ‫کامیشیان س���اختە‌و ناڕاستە‪ .‬ڕۆشنبیر‬ ‫لەم ‌وێناکردنەدا خۆی لەس���ەر مۆدێلی‬ ‫ئەو پاڵەوانە ئەفالتوونییە دادەتاشێت کە‬ ‫ئەش���کەوتەکە بەجێدەھێڵێت‌و لەدەرەوە‬ ‫هه‌قیقەت���ەکان ئەدۆزێت���ەوە‌و ئینجا بۆ‬ ‫ناو ئەشکەوتەکە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو هه‌قیقەتانە به‌هه‌مووان نیشانبدات‪.‬‬ ‫ئەم‌وێناکردنە ئەفالتوونییە بۆ ڕۆشنبیر‬ ‫نەک تەنها لێوانلێوە له‌خودئەڤینییەکی‬ ‫کوش���ندە‪ ،‬بەڵکو بازدانێکی خورافیشە‬ ‫بەس���ەر هه‌موو میکانیزم‌و شێوازەکانی‬ ‫بەرهه‌مھێنان���ی مەعریف���ە‌و گوت���اردا‬ ‫له‌کۆمەڵ���گا‌و گرێدانەوەیەتی به‌ڕۆحێکی‬ ‫گەڕۆکی سۆفیئاس���ای داتاش���راوەوە‪.‬‬ ‫ڕۆش���نبیر ن���ە نوێن���ەری کۆمەڵ���گا‌و‬ ‫مرۆڤایەتییە‌و نە بەناوی هه‌قیقەتیشەوە‬ ‫دەدوێ���ت‪ ،‬نە ئەو ڕۆحە س���ۆفیگەرەیە‬ ‫کە تەنها عەش���ق ب���ۆ مەعریفە‌و زانین‌و‬ ‫جوانی���ی دەیجوڵێنێ���ت‪ .‬هه‌روەها ئەو‬ ‫مامۆس���تایەش نییە کە دەبێت هه‌مووان‬ ‫چاوەڕوانی قسەکانی ئەو بین بۆ ئەوەی‬ ‫ڕاستییەکانمان بۆ ڕوونبکاتەوە‪ .‬رۆشنبیر‬ ‫بکەرێک���ی کۆمەاڵیەتیی���ە؛ کاری ئەو‪،‬‬ ‫به‌پل���ەی یەک���ەم‪ ،‬بەرهه‌مھێنانی زمان‌و‬ ‫‌وێنە‌و چەمک‌و ڕوانینە‪ ،‬تا لەڕێگایانەوە‬ ‫لەن���او "رووبەری گش���تیی" کۆمەڵگادا‪،‬‬ ‫له‌تێگەش���تن‌و گۆڕان‌و دەستکاریکردن‌و‬ ‫داڕش���تنەوەی دونی���ادا‪ ،‬بەش���داربێت‪.‬‬ ‫رۆش���نبیریش‌وەک���و سیاس���یی‌و‌وەک‬ ‫ه���ه‌ر بکەرێک���ی کۆمەاڵیەت���ی دیک���ە‬ ‫لەب���ەردەم ئەگ���ەری بەهه‌ڵەداچ���وون‌و‬

‫له‌پەیوەندی نێوان‬ ‫ڕۆشنبیر‌و سیاسەتدا‬ ‫ئێمە بەرگریمان لەو‬ ‫دیدە کردوە‌و دەکەین‬ ‫کە پێویستە ڕۆشنبیر‬ ‫بەبەردەوامی به‌چاوێکی‬ ‫رەخنەییەوە تەماشای‬ ‫کردە سیاسییەکان‬ ‫بکات‪ ،‬بەشداربێت‬ ‫لەو گفتوگۆیانەدا کە‬ ‫لەدەوری دروستکردنی‬ ‫ژیانی گشتیی‬ ‫دێنەکایەوە‬

‫بەهه‌ڵەدابردندای���ە‪ ،‬لەبەردەمی کردەی‬ ‫نیش���اندان‌و ش���اردنەوە‌و قس���ەکردن‌و‬ ‫بێدەنگییدایە‪.‬‬ ‫ڕۆشنبیر‌و سیاسەت‬ ‫له‌پەیوەندی نێوان ڕۆشنبیر‌و سیاسەتدا‬ ‫ئێمە بەرگریمان لەو دیدە کردوە‌و دەکەین‬ ‫کە پێویس���تە ڕۆش���نبیر بەبەردەوامی‬ ‫به‌چاوێکی رەخنەییەوە تەماش���ای کردە‬ ‫سیاس���ییەکان بکات‪ ،‬بەش���داربێت لەو‬ ‫گفتوگۆیانەدا کە لەدەوری دروستکردنی‬ ‫ژیانی گش���تیی دێنەکایەوە‪ .‬لەسەر ئەو‬ ‫زم���ان‌و زاراوە‌و چەمکان���ە قس���ەبکات‬ ‫کە ئەو دونیا گش���تییەی پێ دروس���ت‌و‬ ‫سنوورداردەکرێت‪ ،‬دەربارەی ئەو پرس‌و‬ ‫کێش���انە بدوێت کە گفتوگۆی سەرەکی‌و‬ ‫گرنگی ناو کۆمەڵگان‪ .‬رۆش���نبیر لەسەر‬ ‫سیاسەت قسەناکات بەمەبەستی ئەوەی‬ ‫خۆی ببێت به‌سیاسیی‪ ،‬یان ئەو ڕۆڵەی‬ ‫سیاس���یی له‌کۆمەڵ���گادا دەیگێڕێ���ت‬ ‫ئەم بی���کات به‌ھی خۆی‪ .‬قس���ەکردنی‬ ‫ڕۆش���نبیر لەسەر سیاس���ەت بۆ ئەوەیە‬ ‫بتوانێ���ت ک���ردەی سیاس���ەت له‌ژیانی‬ ‫گش���تیدا‌و کایەی سیاسەت خۆشی‌وەک‬ ‫کایەیەک���ی تایب���ەت‪ ،‬ب���کات به‌کردە‌و‬ ‫کایەیەکی چاودێریکراو‪ .‬ڕۆش���نبیر هه‌م‬ ‫‌وەک ڕۆش���نبیر‌و ه���ه‌م‌وەک هاواڵت���ی‬ ‫بەش���دارە لەم چاالکییی چاودێرکردن‌و‬ ‫فراوانکردنەی بەش���داریکردن له‌مەسەله‌‬ ‫س���ەرەکیی‌و گرنگەکانی ژیانی گشتیدا‪.‬‬ ‫لەکاتێک���دا ئامانجی سیاس���ەت دەبێت‬ ‫به‌کۆنترۆڵکردن���ی کۆمەڵگا‪ ،‬رۆش���نبیر‬ ‫سیاسەت دەکات به‌کایەیەک کە کۆمەڵگا‬ ‫چاودێری بکات‪ .‬لەم دۆخەش���دا شیاوە‬ ‫هه‌ندێکج���ار‌وەک بکەرێک���ی ئەکتی���ڤ‬ ‫دەربکەوێ���ت‌و ببێ���ت به‌بەش���ێک لەو‬ ‫پرسە سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتییانەی کە‬ ‫له‌ساتەوەختێکی تایبەتدا دێنەپێشەوە‪.‬‬ ‫ڕاس���ت نییە ڕۆش���نبیر سیاس���ەتکردن‬ ‫به‌کردەیەک���ی گاڵو بزانێ���ت‌و هه‌م���وو‬ ‫بەشدارییبوونێک له‌گفتوگۆ سیاسییەکان‬ ‫‌وەک ش���کانی دەس���تنوێژی فیکری���ی‌و‬ ‫مەعریفی ببینێت‪ .‬مێژووی ڕۆش���نبیریی‬ ‫دەیەه���ا نموونەمان نیش���اندەدات چۆن‬ ‫له‌هه‌ندێ���ک س���اتەوەختدا ڕۆش���نبیران‬ ‫دەستوپلیان به‌تەواوی لەناو قوڕولیتەی‬ ‫سیاس���ەتدا نووقمدەبێ���ت‪ .‬لەوانەش بۆ‬ ‫نموونە ئەو ڕۆڵەی س���ارتەر‌و بەتایبەتی‬ ‫فۆک���ۆ ل���ەدوای س���ااڵنی ‪١٩٧٠‬ەوە‬ ‫له‌فەرەنسادا پێیهه‌ستان‌و بەڕاستەوخۆ‌و‬ ‫ناڕاس���تەوخۆ بوون به‌بەشێک له‌چەندان‬ ‫بزوتنەوە‌و تەوژمی سیاسیی فەرەنسی‌و‬ ‫نافەرەنسی ئەو سەردەمە‪ .‬یان هابەرماس‬ ‫ک���ە‌وەک فەیلەس���وفێکی گەورە س���ڵ‬ ‫لەوە ناکات���ەوە به‌بەردەوامی له‌ڕۆژنامە‬ ‫ئەڵمان���ی‌و فەرەنس���ی‌و ئەمریکییەکاندا‬ ‫بنووسێت‌و لەسەر مەسەله‌ سیاسییەکان‬

‫قسەبکات‌و زۆرجاریش شەرم لەوە نەکات‬ ‫دانەپاڵی سیاسیی خۆی بشارێتەوە‪ .‬ئەم‬ ‫نموونانە نیشانماندەدەن شتێک بەناوی‬ ‫تەاڵقێکی ئەخالقی‌و سیاسییەوە له‌نێوان‬ ‫ڕۆشنبیر‌و سیاسەتدا بوونی نییه‌‪ .‬ئەوەی‬ ‫دەستنیش���انی کردە‌و هه‌ڵوێس���تەکانی‬ ‫رۆشنبیر دەکات ئەو ڕەوت‌و ساتەوەختە‬ ‫مێژوویی���ە تایبەتەی���ە ک���ە‌وایلێدەکات‬ ‫چەندە لەناو رووبەری گش���تیدا ئەکتیڤ‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ئێمە ‌وایدەبینین ڕۆش���نبیر له‌دونیای‬ ‫ئێم���ەدا پێویس���تە لەو س���ەرەتا هه‌رە‬ ‫سادانەوە دەس���تپێبکات‌و بەرگریی لەو‬ ‫راستییە سەرەتاییانە بکات کە بەشێکن‬ ‫له‌مێژووی سیاسیی‌و فیکریی ژمارەیەکی‬ ‫زۆری کۆمەڵگاکانی دونیاش‪ .‬ڕۆش���نبیر‬ ‫لەبەرئ���ەوەی میکانیزمە ترس���ناکەکانی‬ ‫کارکردنی دەسەاڵت دەناسێت‪ ،‬بەردەوام‬ ‫دەس���ەاڵت دەخاتە ژێر پرسیارەوە‪ .‬ئەو‬ ‫ڕاستییە ‌وەبیر هه‌مووان دەھێنێتەوە کە‬ ‫دەسەاڵت بەبێ میکانیزمی چاودێرییکردن‪،‬‬ ‫دەشێت ببێت به‌کابوسێک‌و هه‌موو ماف‌و‬ ‫بنەم���ا مەدەنییەکانی ژی���ان‌و ئارامیی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و ئازادیی تاکەکەس���ی بخاتە‬ ‫ژێر هه‌ڕەشەی کوش���ندەوە‪ .‬ئەم دۆخە‬ ‫ڕۆشنبیر دەکاتە گەمەکەرێکی ناو کایەی‬ ‫سیاس���ەت بەبێئەوەی خۆی سیاس���یی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬دەیکات���ە بەش���ێک له‌ک���ردەی‬ ‫سیاس���ەت بەبێ ئەوەی سیاسەت بەمانا‬ ‫پیش���ەییەکەی ش���وێنی کارکردنی ئەو‬ ‫بێت‪ ،‬لەس���ەر سیاس���ەت‌وەکو بەشێک‬ ‫له‌زانستە ئینس���انیی‌و کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫دەنووس���ێت بێئەوەی سیاس���ەت ‌وەک‬ ‫پیش���ە خواس���تی ئەو بێ���ت‪ .‬له‌هه‌موو‬ ‫ئەمانەدا ڕۆشنبیر ڕووبەری پەیوەندییە‬ ‫سیاس���ییەکان فراوان���دەکات‌و ڕەخنەی‬ ‫سیاس���یی دەکات���ە بەش���ێک له‌زمانی‬ ‫قس���ەکردنی مرۆڤ لەسەر کۆمەڵگاکەی‬ ‫خۆی‪ .‬ڕۆش���نبیر دەش���ێت هه‌موو ئەم‬ ‫کارانە بکات بەبێ ئەوەی خۆی کەسێک‬ ‫بێت کاری سیاسیی بکات‪ ،‬یان ئەندامی‬ ‫ئ���ەم یان ئەو ھێزی سیاس���ی بێت‪ ،‬یان‬ ‫تەماحی ئ���ەوەی هه‌بێت ش���وێنی ئەم‬ ‫یان ئەو سیاس���ەتمەدار بگرێتەوە‪‌.‬وەک‬ ‫هابەرماسیش دەڵێت زۆرجار ئەم ڕۆڵەی‬ ‫ڕۆش���نبیر ڕۆڵێ���ک نییە خ���ۆی حەزی‬ ‫پێب���کات‪ ،‬بەڵکو ڕۆڵێکی "وەڕس���کەر‌و‬ ‫بێزارکەرە‌و زۆرجاریش ڕێگرە" لەبەردەم‬ ‫ئەو کارانەدا کە ڕۆش���نبیر له‌ناو کایەی‬ ‫سەرەکی کارکردنی خۆیدا ئەنجامیدەدات‬ ‫ب���ەاڵم‬ ‫(هابەرم���اس‪،)١٩٩٠:٩٧،‬‬ ‫هاوکات کارێکی پێویس���تە‌و مەبەس���ت‬ ‫لێ���ی بەھێزک���ردن‌و دەوڵەمەندکردن���ی‬ ‫گفتوگۆکانی ن���او رووبەری گش���تییە‌و‬ ‫بەرگریکردنە لەو پرس���انە کە ڕۆشنبیر‬ ‫به‌مەسەله‌ گرنگ‌و س���ەرەکییەکانی ناو‬ ‫ژیانی گشتی دەزانێت‪.‬‬ ‫له‌ھیچ شوێنێکی دونیادا ڕەچەتەیەکی‬ ‫فیکری���ی‌و تیۆریی‌و مەعریفی���ی لەئارادا‬ ‫نییە به‌ڕۆش���نبیران بڵێت پێویستە چی‬ ‫بک���ەن‌و‌واز ل���ه‌چ ش���تێکیش بھێنن‪،‬‬ ‫کەسێکیش نییە ڕاستەیەکی هه‌ڵگرتبێت‌و‬ ‫به‌ڕۆش���نبیران بڵێت دەبێت ئەمە بکەن‌و‬ ‫ئەوە نەکەن‪ ،‬لێرەدا قس���ەبکەن‌و لەوێدا‬ ‫دەمتان دابخەن بۆئەوەی له‌ڕۆشنبیربوون‬ ‫نەک���ەون‪ .‬هه‌رکەس���ێک ئ���ەو ڕۆڵ���ەی‬ ‫به‌خۆی بەخشی‪ ،‬خۆی کرد به‌موختاری‬ ‫ڕۆش���نبیران‌و پێیووتن ل���ه‌چ کایەیەکی‬ ‫فیکرییدا ئیش���بکەن‪ ،‬هه‌ڵوێستیان لەم‬ ‫ی���ان لەو ھێزی سیاس���یی دەبێت چۆن‬ ‫بێت‪ ،‬لەناو ڕۆژنامەدا بنووس���ن‌و لەسەر‬ ‫تەلەفیزیۆن قسەنەکەن؛ ھتد‪ ...‬لەهه‌موو‬ ‫ئەو دۆخانەدا ئەو کەس���ە لەوە کەوتووە‬ ‫ڕۆڵی ڕۆشنبیر ببینێت‪ ،‬بەڵکو ڕۆڵەکەی‬ ‫دەگۆڕێت بۆ ڕۆڵی پۆلیسێکی فیکریی‌و‬ ‫سیاسیی‪.‬‬ ‫ڕۆشنبیر‌و ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫هه‌م���وو کۆمەڵگای���ەک خاوەن���ی‬ ‫دابەش���کردنی سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ڕەمزی���ی تایبەتە‌و ھێز‌و ک���ەس‌و زمان‌و‬ ‫کردەی سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و فەرهه‌نگی‬ ‫جیاوازی تێدایە‪ .‬یەکێ���ک له‌ئەرکەکانی‬ ‫ڕۆش���نبیر بریتییە له‌بینین‌و نیشاندان‌و‬ ‫بەرگرییکردن لەم جیاوازییانە‪ .‬بێگومان‬ ‫ڕووب���ەر‌و ڕادەی جیاوازی���ی له‌هه‌م���وو‬ ‫کۆمەڵگاکان���دا بەهه‌م���ان ڕادە نیی���ە‪،‬‬ ‫دەشێت له‌کۆمەڵگایەکدا سنووری نێوان‬ ‫ھێزەکان‌و زمان���ەکان‌و خەونەکان تەواو‬ ‫جیاوازب���ن‌و لەویتریاندا ئەم جیاوازییانە‬ ‫کەمت���ر‌و نادیارت���ر دەربک���ەون‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەهه‌موو دۆخێکدا یەکێک له‌ئیش���ەکانی‬ ‫ڕۆشنبیر ئەوەیە ئەو جیاوازییانە ببینێت‪،‬‬ ‫نەک نکوڵییان لێبکات‌و ‌واینیش���انبدات‬ ‫جگە لەخۆی‪ ،‬هه‌موو ئەوانیتر مەس���خ‌و‬ ‫ماسک‌و کۆپیی خراپی یەکترن‪ .‬هه‌روەها‬ ‫ئەو ئەنجامگیرییە بکات کە قس���ەگوتن‬

‫به‌هه‌م���ووان‌و بێماناکردن���ی هه‌م���وو‬ ‫ھێزەکان بەهه‌م���ان ڕادە‌و نیش���اندانی‬ ‫هه‌مووان‌وەک دەرکەوتی ڕووکەشییانەی‬ ‫ی���ەک "جەوهه‌ری" "ق���ووڵ"‌و "نەگۆڕ"‪،‬‬ ‫تاقە کردەیەکە کە بێالیەنیی ڕۆش���نبیر‬ ‫بپارێزێت‪ ،‬یان‌وێنەی زاھیدێکی مەعریفی‬ ‫پێببه‌خشێت کە لەدەرەوەی ملمالنێکان‌و‬ ‫پەیوەندییەکانی دەسەاڵتدایە‪ .‬له‌دونیای‬ ‫ئێم���ەدا کۆمەڵێک ھێ���زی جیاواز هه‌ن‪،‬‬ ‫زم���ان‌و دید‌و ک���ردە‌و تەم���اح‌و خەونی‬ ‫سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتی جیاوازیان هه‌یە‪،‬‬ ‫کاری ڕۆشنبیر ئەوە نییە زەربێک بەسەر‬ ‫هه‌موو ئەو جیاوازییانەدا بھێنێت‌و بەناوی‬ ‫قسەکردن لەسەر"بونیادە قووڵ"ەکانەوە‬ ‫هه‌موویان‌وەک هه‌ڵگری یەک" جەوهه‌ر"ی‬ ‫نەگۆڕ نیشانبدات‪ .‬کاری ڕۆشنبیر ئەوەیە‬ ‫خەون‌و زمان‌و تەماح‌و خاڵە پراکتیکی‌و‬ ‫ناپراکتیکییە جیاوازەکانیان بدۆزێتەوە‌و‬ ‫هه‌وڵ���ی گەورەک���ردن‌و تۆخترکردنەوە‌و‬ ‫بەرپرس���یارکردنی ئەو ھێزانە بەرامبەر‬ ‫به‌پاراس���تن‌و رێزگرتنی ئەو جیاوازییانە‬ ‫بدات؛ تا ئەو ڕادەیەش بتوانێت هاریکاری‬ ‫ئ���ەو ھێزانە بێ���ت بۆ ناس���ینی زیاتری‬ ‫جیاوازییەکان���ی خۆی���ان‌و گەورەکردنی‬ ‫بەپرس���یاربوون‬ ‫س���نوورەکانیان‌و‬ ‫بەرامبەر به‌پاراس���تن‌و بەرگریکردن لەو‬ ‫س���نوورانە‪ .‬له‌دونیایەکی ‌وەک دونیای‬ ‫ئێمەدا ڕۆش���نبیر بۆ نموونە بەوە نابێت‬ ‫به‌بێالیەن ک���ە بڵێت بزوتنەوەی گۆڕان‌و‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردستان‌و یەکگرتوی‬ ‫ئیسالمی‌و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان‬ ‫هه‌ڵگ���ری یەک "جەوهه‌ر"ی فاشیس���تی‬ ‫یان نافاشیس���تین‌و گرنگ نییە کامیان‌و‬ ‫کێیان له‌کوردس���تاندا بااڵدەستبن‪ .‬ئەم‬ ‫ج���ۆرە ڕوانین���ە جگە ل���ەوەی لەڕووی‬ ‫شیکاریی سۆس���یۆلۆژیی‌و سیاسییەوە‬ ‫هه‌ڵەیە‪ ،‬هاوکات لەڕووی ئەخالقییشەوە‬ ‫کارێکی ناڕاس���ت‌و نابەرپرسیارە‪‌ .‬وەک‬ ‫چ���ۆن‌وێرانکردن���ی س���ەرجەمی ئ���ەو‬ ‫جیاوازییانەش���ە ک���ە کۆمەڵ���گای ئێمە‬ ‫لەمێ���ژووی سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫فەرهه‌نگ���ی خۆی���دا بەرهه‌میھێن���اوە‪.‬‬ ‫ئەو چەش���نە دنیابینییەی هه‌موو ھێزە‬ ‫سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتییەکان���ی دونیای‬ ‫ئێمە‌وەکو گشتێک‌و بۆتەیەکی تۆتالیتێر‬ ‫دەبینێت‪‌،‬وەزیفەی کوشتنی پلورالیزمی‬ ‫کۆمەڵگا ل���ه‌رووی تیۆرییەوە جێبەجێ‬ ‫دەکات‪.‬‬

‫له‌ھیچ شوێنێکی دونیادا‬ ‫ڕەچەتەیەکی فیکریی‌و‬ ‫تیۆریی‌و مەعریفیی‬ ‫لەئارادا نییە به‌ڕۆشنبیران‬ ‫بڵێت پێویستە چی‬ ‫بکەن‌و‌واز له‌چ شتێکیش‬ ‫بھێنن‪ ،‬کەسێکیش نییە‬ ‫ڕاستەیەکی هه‌ڵگرتبێت‌و‬ ‫به‌ڕۆشنبیران بڵێت دەبێت‬ ‫ئەمە بکەن‌و ئەوە نەکەن‪،‬‬ ‫لێرەدا قسەبکەن‌و لەوێدا‬ ‫دەمتان دابخەن بۆئەوەی‬ ‫له‌ڕۆشنبیربوون نەکەون‬ ‫هه‌س���تێکی گش���تیی تەندروس���ت‬ ‫پێماندەڵێت‪ ،‬له‌دونیای ئێمەدا ڕۆشنبیر‬ ‫نە دەبێت ببێتە هاوڕێی ئەو دەس���ەاڵتە‬ ‫س���وڵتانییەی دامەزراوە‌و نە کاریش���ی‬ ‫ئەوەیە دوژمنایەتیی ئۆپۆزیسیۆنێک بکات‬ ‫کە بەگژ شێوازی کارکردن‌و بەگەڕخستنی‬ ‫ئەو سیستمە س���وڵتانییەدا دەچێتەوە‪.‬‬ ‫خراپتری���ن گەمەیەک ڕۆش���نبیر بیکات‬ ‫ئەوەیە بەناوی پاراس���تنی بێالیەنییەوە‬ ‫دەس���تی لەن���او هه‌م���وو قابلەمەکاندا‬ ‫بێت؛ هه‌م قابلەمەکانی دەس���ەاڵت‌و هه‌م‬ ‫قابلەمەکانی ئۆپۆزیسیۆنیش‪ .‬ڕاستەیەکی‬ ‫بەدەستەوەبێت هه‌م هه‌ڵوێست‌و ڕستە‌و‬ ‫قسەکانی خۆی‌و هه‌م ھی کەسانیتریشی‬ ‫پێ بپێوێت؛ نە بیەوێت دەسەاڵت لەخۆی‬ ‫زویربکات‌و نە ھێزە ئۆپۆزیسیۆنەکانیش‬

‫بیروڕا‬

‫مەترسییەکت بینی بەڕاشکاوی بیڵێیت‪،‬‬ ‫بەبێ ئەوەی بیر لەوە بکەیتەوە ئایا ئەو‬ ‫مەترس���ییە له‌ئۆپۆزیس���ۆنەوە دێت یان‬ ‫له‌دەسەاڵتەوە‪ ،‬شتگەلێکی گشتی نەڵێیت‬ ‫کە بۆ هه‌موو کۆمەڵگاکانی دونیا بخوات‪،‬‬ ‫بەڵکو بکەرە کۆنکریتە س���ەرەکییەکانی‬ ‫ئەو مەترس���ییانە دەستنیش���انبکەیت‌و‬ ‫ش���ێوازەکانی کارک���ردن‌و گوتارەکانیان‬ ‫ش���یبکەیتەوە‪ .‬له‌ناوەندێکی سیاسییدا‬ ‫ئۆپۆزیس���ۆن له‌هه‌موو بەش���دارییەکی‬ ‫سیاسی ڕاستەقینە‌و له‌سادەترین پرۆسەی‬ ‫بڕیاردانی سیاس���یی بێبەشکرابێت‌و دوو‬ ‫ھێزی س���وڵتانیی‪ ،‬لەژێر سێبەری چەند‬ ‫خێزانێکی سیاسییدا‪ ،‬سەرجەمی پرۆسەی‬ ‫بڕیاردانی���ان مۆنۆپۆڵکردبێ���ت‪ ،‬ئ���ەوە‬ ‫بێالیەنی نییه‌ ئۆپۆزیس���ۆن‌و دەسەاڵت‬ ‫‌وەک دەرکەوتی یەک "جەوهه‌ر"ببینرێن‪،‬‬ ‫‌وەکو یەک تاوانب���ار بکرێن‪‌،‬وەکو یەک‬ ‫بەرامبەر به‌ناشیرینییەکانی دونیای ئێمە‬ ‫بەرپرس بکرێ���ن‪ .‬بێالیەنی مانای ئەوە‬ ‫نییە به‌تەنها‌و بەشێوەیەکی گشتگیر باس‬ ‫له‌خراپەی تیۆرییانەی دەسەاڵت بکەیت‌و‬ ‫بڵێی من‌وەزیف���ەی خۆمم جێبەجێکرد‪،‬‬ ‫بەڵک���و ئەوەیە به‌ئاش���کرا‌و ب���ێ پێچ‌و‬ ‫پەنا‪ ،‬بکەرە سەرەکیی‌و بنەڕەتییەکانی‬ ‫ناو سیس���تمەکە به‌جیاوازیی رۆڵەکان‌و‬ ‫گوتارەکانیان���ەوە دەستنیش���انبکەیت‪.‬‬ ‫هه‌ر رۆش���نبیرێکی سەربەخۆ لەوە ترسا‬ ‫بەھۆی دیدو بۆچوونە رەخنەییەکانییەوە‬ ‫پێیبگوترێ���ت ب���ووە به‌ئۆپۆزیس���یۆن‪،‬‬ ‫هه‌رگیز ناتوانێت رۆڵی سەربەخۆییانەی‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنی فیکریی���ش بگێڕێ���ت‪.‬‬ ‫ڕۆش���نبیر ناتوانێ���ت له‌فیک���ر‌و تیۆریدا‬ ‫بانگەش���ەی ئۆپۆزیس���یۆنبوون بکات‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم له‌ک���ردە‌و سیاس���ەت‌و ئەخالق‌و‬ ‫دەرکەوتەکان���ی ت���ری ژیانی گش���تیدا‬ ‫بتۆرێنێت‪ .‬کەی قس���ەیەکی به‌دەسەاڵت ئۆپۆزیسیۆن نەبێت‪.‬‬ ‫‌وت لەبەرامبەریدا دە قسە به‌ئۆپۆزیسۆن‬ ‫بڵێ‪ ،‬ڕووب���ەری ڕەخنەگرتنی له‌میدیای‬ ‫رۆشنبیر‌و ملمالنێ‬ ‫ئەھلی دەقاتی ڕووب���ەری ڕەخنەگرتنی‬ ‫هه‌موومان دەزانین لەدوای رێکەوتنی‬ ‫بێت له‌میدیای دەسەاڵت‌و سێبەر‪ ،‬هه‌موو س���تراتیژییی نێوان پارتی‌و یەکێتییەوە‬ ‫ئەمانەش بۆ ئەوەی پێیبڵێن تۆ س���ەر کۆمەڵگای ئێمە بووبوو به‌کۆمەڵگایەکی‬ ‫بەو میدیا ئەھلی‌و ئۆپۆزیس���یۆنە نیت‌و بێملمالن���ێ‪ .‬کۆمەڵگای���ەک ک���ە ن���ە‬ ‫بەراس���تی بەو جۆرەی ئێمە له‌بێالیەنی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیی تیادا ئامادەبوو‪،‬‬ ‫تێگەشتووین‪ ،‬تۆ س���ەربەخۆیت‪ .‬له‌هه‌ر ن���ە ھێ���زە کۆمەاڵیەتییەکانی���ش ئ���ەو‬ ‫بوارێک���ی ژیاندا ئەو دیدە ئەرس���تۆییە توانایەی���ان هه‌بوو خۆی���ان رێکبخەن‌و‬ ‫ڕاستبێت کە پێ لەسەر "ڕێگای زێڕینی نە گروپەکانی���ش دەیانتوانی ناڕەزاییە‬ ‫سیاس���ییەکانیان‬ ‫ناوەڕاست" دادەگرێت‪ ،‬ئەوا له‌پەیوەندی کۆمەاڵیەتی���ی‌و‬ ‫نێوان ڕۆش���نبیر‌و سیاس���ەتدا ڕاس���ت له‌"ملمالنێیەک���ی پەنهان"ەوە بگوازنەوە‬ ‫نییە‪ .‬له‌ه���ه‌ر ‌واڵتێکی دونیاش���دا ئەم بۆ "ملمالنێیەکی ئاشکرا"‪ ،‬له‌ "بۆڵەبۆڵی‬ ‫پێوەرە ئەرس���تۆییە لەکایەی سیاسیدا کۆمەاڵیەتی���ی"ەوە بیگوازن���ەوە ب���ۆ‬ ‫راس���ت بێت لە‌واڵتی ئێمەدا راست نییە‪" ،‬ملمالنێیەکی سیاس���یی ڕاس���تەقینە"‌و‬ ‫چونک���ی‌واڵت���ی ئێم���ە به‌ئەزموونێکی بەرنام���ە‌و ئ���ۆرگان‌و زمانی سیاس���یی‬ ‫مەترسیداری سوڵتانیزمدا تێپەڕدەبێت‪ .‬جی���اواز بۆ ئ���ەو‌ورت���ەورت‌و بۆڵەبۆڵە‬ ‫خۆسەرقاڵکردن به‌دۆزینەوەی ڕێگایەکی کۆمەاڵیەتیی���ە بدۆزن���ەوە‪ .‬پارت���ی‌و‬ ‫مامناوەندیی���ەوە له‌نێوان ھێ���ز‌و بلۆکە یەکێت���ی پالنی خەولێخس���تنی تەواوی‬ ‫س���ەرەکییەکانی سیاسەت‌و دەسەاڵتدا‪ ،‬کۆمەڵ���گای ئێمەیان ت���ا ڕۆژی قیامەت‬ ‫تێکەڵکردنێک���ی به‌ئەنقەس���تی پرۆژە‌و هه‌بوو؛ خەونیان به‌مۆدێلێکی سوڵتانیی‬ ‫تەماحە سیاسییه‌ جیاوازەکان بەیەکتری‪ ،‬شۆڕش���گێڕانەوە دەبین���ی ک���ە تیایدا‬ ‫دۆزینەوەی هاوکێش���ەیەکی هاوس���ەنگ دەس���ەاڵت پشتاوپش���ت بۆ نەوەکانی‬ ‫له‌نێ���وان دەس���ەاڵت‌و ئۆپۆزیس���یۆندا‪ ،‬خۆیان بەجێیبھێڵن‪ .‬لەس���ەرەتادا تاکە‬ ‫خۆدزین���ەوە له‌س���ەرجەمی مەس���ەله‌ ئۆپۆزیس���یۆنێک له‌کۆمەڵ���گای ئێمەدا‬ ‫س���ەرەکییەکان لەڕێ���گای پەنابردن بۆ بوونی هه‌بوو چاالک بوو‪ ،‬ئەو نووسەر‌و‬ ‫گۆتارێک���ی نیمچ���ە عیرفان���ی‌و نیمچە رۆژنامەنووس‌و ھونەرمەند‌و چاالکوانانەی‬ ‫کۆس���مۆپۆلیتی‪ ،‬نەک ڕۆش���نبیر ناکاتە کۆمەڵگای مەدەنی���ی بوون کە ئەوکات‬ ‫بوونەوەرێکی بێالی���ەن‪ ،‬بەڵکو دەیکاتە ژمارەی���ان له‌پەنجەکانی دەس���ت زیاتر‬ ‫بەشێکی ئۆرگانیی گەمە ناشیرینیەکانی نەب���وون‪ .‬یەکێت���ی‌و پارتی س���ااڵنێکی‬ ‫دەس���ەاڵت ل���ەو کۆمەڵگای���ەدا‪ .‬کاری زۆر لەوەدا س���ەرکەوتوبوون کۆمەڵگای‬ ‫رۆشنبیر ‌وەکو فوکۆ دەڵێت ئەوە نییە ئێمە ب���ۆ کۆمەڵگایەکی چەقبەس���توو‬ ‫"تۆزێ���ک له‌ترۆپکدا بێ���ت‌و کەمێکیش بێملمالنێ���ی بگۆڕن‪ ،‬ئەوان س���ااڵنێکی‬ ‫ل���ه‌دەرەوە" یان تۆزێک پێش���ڕەو بێت درێژ توانیی���ان کۆمەڵگایەکی بێدەنگ‌و‬ ‫هه‌ندێکیش تەماش���اکەر‪ .‬کەم نین ئەو بێقس���ە‌و کۆنترۆڵک���راو‌و ئاراس���تەکراو‬ ‫چەشنە رۆشنبیرانەی باس له‌ناشیرینی دروستبکەن‪ .‬کۆمەڵگای بێملمالنێ‪ ،‬ئەو‬ ‫دەس���ەاڵت‌و هه‌موو ھێزە سیاس���ییەکان چەشنە کۆمەڵگایەیە کە دەسەاڵت تیایدا‬ ‫دەک���ەن‪ ،‬بەاڵم بارزانی‌وەک پادش���ای رێگە به‌جیاوازیی فیکریی‌و سیاس���یی‌و‬ ‫چاوەڕوانک���راو نماییش���دەکەن‪ ،‬یان کار دینیی‌و فەرهه‌نگیی ڕاس���تەقینە نادات‪،‬‬ ‫لەس���ەر کوش���تنی جیاوازییەکانی ناو له‌هه‌موو یەکە‌و خانەیەکی کۆمەاڵیەتیدا‬ ‫دونیای ئێمەدا دەکەن‌و ئۆپۆزیس���یۆن‌و خەریک���ی دروس���تکردن‌و چان���دن‌و‬ ‫دەس���ەاڵت دەک���ەن به‌کوان���ووی یەک باڵوکردن���ەوەی عەقڵییەت‌و سیس���تەمە‬ ‫فاش���یزم‪ ،‬کەم نین ئەو ڕۆش���نبیرانەش م���ادی‌و ڕەمزییەک���ەی خۆیەتی‪ .‬هه‌موو‬ ‫بەن���اوی "پاکیزەی���ی سیاس���ی"یەوە ھێ���ز‌و‌وزەی م���ادی‌و مەعن���ەوی خۆی‬ ‫س���ەرجەمی ڕووداو‌و هه‌ڵوێس���ت‌و له‌بەدامودەزگاییکردن���ی کۆڵەکەکان���ی‬ ‫چاالکییە گرنگەکان���ی تاک‌و گروپەکانی پاراس���تنی بەرژەوەندییەکان���ی خۆیدا‬ ‫کۆمەڵ���گای ئێمە بێبایەخ دەکەن‪ ،‬بەس س���ەرفدەکات‪ .‬ئەو کۆڵەکانەش بریتین‬ ‫بۆ ئەوەی پێیانبوترێت بێالیەنن‌و ئاستی له‌ئابوورییەکی کۆماندۆئاسای ناشەفاف‌و‬ ‫بڵندپایەیان دانەبەزیوەتە سەر شەقام‌و پڕنھێنیی‪ ،‬دەزگایەکی گەورەی ئەمنیی‌و‬ ‫پرسە رۆژانەکان‪ ،‬یان نەبوون بەبەشێک میلیشیایی‪ ،‬لەشکری تایبەت‪ ،‬دامەزراندنی‬ ‫له‌گوتارێکی پۆپۆلیس���تی کە دەرکردنی سەدان دەزگا‌و گروپی میدیایی حیزبیی‌و‬ ‫ناو‌و ناوبانگ کۆڵەکە سەرەکییەکانیەتی‪ .‬سێبەر‪ ،‬چڕکردنەوەی دەسەاڵت‌و بڕیارە‬ ‫بێالیەن���ی ئەوە نییە ڕەخن���ەکان دوای سیاس���ییەکان لەدەس���ت نوخبەیەکی‬ ‫حیس���اباتێکی‌ورد بەسەر ئۆپۆزیسۆن‌و بچووکی خێزان���ی‌و ناوچەییدا‪ ،‬پەنابردن‬ ‫دەس���ەاڵتدا دابەش���بکەیت‪ .‬رۆش���نبیر ب���ۆ دیکۆرێکی دیموکراس���یی لە‌وێنەی‬ ‫له‌نێوان س���تەم‌و ئازادیدا بێالیەن نییە‪ ،‬ڕێکخس���تنی هه‌ڵبژاردن���ی پەرلەم���ان‪،‬‬ ‫له‌نێ���وان دیکتاتۆریی���ەت‌و ئەگ���ەری بەاڵم بەبێ ڕێگەدان به‌دروستبوونی هه‌ر‬ ‫دیموکراس���یدا ناتوانێ���ت بێالیەن بێت‪ .‬بکەرێکی دیموکراسیی ڕاستەقینە‪.‬‬ ‫بەبۆچوون���ی ئێم���ە بێالیەن���ی لە‌واڵتی‬ ‫هەڵەی گەورەی کایەی رۆشنبیریی ئێمە‬ ‫ئێم���ەدا ئەوەیە لەهه‌ر ش���وێنێکدا هه‌ر لەناو ئەو دونیا سوڵتانییە پڕدڕدۆنگی‌و‬

‫له‌دونیایەکی‌وەک‬ ‫دونیای ئێمەدا ڕۆشنبیر‬ ‫بۆ نموونە بەوە نابێت‬ ‫به‌بێالیەن کە بڵێت‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‌و‬ ‫پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‌و یەکگرتوی‬ ‫ئیسالمی‌و یەکێتی‬ ‫نیشتیمانی کوردستان‬ ‫هه‌ڵگری یەک‬ ‫"جەوهه‌ر"ی فاشیستی‬ ‫یان نافاشیستین‌و‬ ‫گرنگ نییە کامیان‌و‬ ‫کێیان له‌کوردستاندا‬ ‫بااڵدەستبن‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیزو نیاز نه‌جمه‌دین‌ ده‌ینوسن‬

‫نزیک‬

‫له‌هۆڵی‌ سه‌عد عه‌بدواڵ حكومه‌ت چه‌پڵه‌باران كرا؟!‬

‫مارکس‌و ئیسالم‬ ‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی پت���ه‌و هه‌یه له‌نێوان‬ ‫بیری مارکس‌و بیری ئیسالمی سیاسی‪.‬‬ ‫ئه‌م په‌یوه‌ندیه له‌که‌سایه‌تی پرۆلیتار‌و‬ ‫موس���وڵمان ی���ان برای موس���وڵماندا‬ ‫خۆی ده‌بینێت���ه‌وه‪ .‬هه‌ریه‌ك له‌م دوو‬ ‫فیگ���ه‌ره خ���اوه‌ن خه‌یاڵ‌و پاش���خان‌و‬ ‫ئامانج‌و ئاوات‌و نه‌رێتێکی دوور‌و درێژن‪.‬‬ ‫مارکس داهێنه‌ری پرۆلیتاریا نیه به‌ڵکو‬ ‫سه‌رله‌نوێ به‌كاربه‌ریه‌تی به‌مانا‌و رۆڵ‌و‬ ‫ئامانجی جیاواز‪ .‬به‌هه‌مانشێوه‌فیگه‌ری‬ ‫موس���وڵمان له‌داهێن���ه‌ری ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی نی���ه به‌ڵک���و نوێک���ه‌ره‌وه‌و‬ ‫سه‌رله‌نوێ به‌كاربه‌ره‌وه‌ی ئه‌م فیگه‌ره‌ن‬ ‫له‌س���ات‌و س���ه‌رده‌مێکی جی���اوازدا بۆ‬ ‫ئامانجی جیاواز‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ده‌ی نۆزده مارک���س کاتێک‬ ‫بی���ری له‌کرێ���کار ده‌ك���رده‌وه‌وه‌های‬ ‫ده‌بینی که بونه‌وه‌رێکه به‌ده‌ست چینی‬ ‫بااڵوه ده‌چه‌‌وس���ێته‌وه به‌بێ جیاوازی‬ ‫له‌نێوان ش���وێن‌و که‌لتور‌و حوکم‪ .‬به‌م‬ ‫پێیه کرێ���کار له‌هه‌ر ک���وێ بێت ئازار‬ ‫چه‌ش���توه‌و چه‌وس���ێنه‌ره‌كه‌ی دیاره‪.‬‬ ‫ئه‌م دی���ده‌وه‌ه���ای له‌مارکس کرد که‬ ‫بڕوا ب���ه‌وه بهێنێت که ده‌كرێت کرێکار‬ ‫له‌هه‌ر کوێیه‌ك هه‌یه یه‌كبخرێن چونکه‬ ‫دۆخ‌و دوژمنی���ان یه‌کێک���ه‪ .‬ئه‌م دیده‬ ‫پاڵی پێو‌ه‌نا که‌وه‌ه���ا بیربکاته‌وه که‬ ‫یه‌كخس���تن‌و جواڵندن‌و ‌وروژاندنی ئه‌م‬ ‫بون���ه‌وه‌ره مه‌حاڵ نیه به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫بێت���وو رێگره‌كان���ی به‌رده‌می الببرێن‪.‬‬ ‫‌وه‌ك دی���اره که بۆ ئه‌وه‌ی بونه‌وه‌رێکی‬ ‫جیهانی بێت���ه ئاراوه ده‌بێ���ت هه‌موو‬ ‫شوناس���ه ناوچه‌یی‌و نیش���تمانیه‌كان‬ ‫بس���ڕێنه‌وه‪ .‬له‌پێن���او ئه‌م پرۆس���ه‌ی‬ ‫سڕینه‌وه‌دا ده‌بێت پرۆسه‌یه‌ك بهێنرێته‬ ‫ئاراوه‪ .‬پرۆس���ه‌كه بریتیه له‌سه‌رله‌نوێ‬ ‫راڤه‌كردن���ی مێ���ژوو له‌س���ه‌ر بنه‌مای‬ ‫ملمالنێی نێوان ئه‌م دوو چینه‪ .‬له‌کردنی‬ ‫ئه‌م ملمالنێیه به‌ملمالنێی مێژوو ره‌گێک‬ ‫دروست ده‌كرێت که ده‌توانرێت خه‌یاڵی‬ ‫داهاتووی له‌س���ه‌ر بونیاد بنرێت‪ .‬دوو‬ ‫رێگر‌و نه‌یار له‌ب���ه‌رده‌م فه‌راهه‌مبوونی‬ ‫ئه‌م پرۆژه‌یه‌دان که نه‌ته‌وه‌و ده‌وڵه‌تن‪.‬‬ ‫بۆیه دیدی مارک���س به‌رامبه‌ر نه‌ته‌وه‪،‬‬ ‫که‌لتور‪ ،‬ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬کۆمه‌ڵگه‌ دیدێکی‬ ‫ئایدیۆل���ۆژی ناواقیع���ی خه‌باتگێڕین‪.‬‬ ‫دیاره هه‌مان دید راسته بۆ خێزان‌و زۆر‬ ‫بواری تر‪ .‬ئه‌و چه‌مکه‌ی مارکس دایهێنا‬ ‫ب���ۆ راڤه‌كردنی ئه‌م دۆخ���ه چین بوو‪.‬‬ ‫مارکس بۆ پته‌وکردنی ئه‌م دیده‌ی هات‬ ‫سه‌رجه‌م مێژووی مرۆڤایه‌تی له‌روانگه‌ی‬ ‫ئه‌م چینه‌وه خوێنده‌وه‪ .‬ئه‌مه هه‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫تری ئایدیۆڵۆژی زه‌ق بوو‪ .‬ئه‌مڕۆ که‌س‬ ‫گومانی له‌وه نی���ه که چین چه‌مکێکی‬ ‫س���ه‌ر به‌مۆدێرنه‌یه‪ ،‬بنواڕه س���یگمۆند‬ ‫باوم���ان له‌کتێب���ی ی���اده‌وه‌ری چین‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی شکس���تی به‌هاتنه ئارای چین‌و‬ ‫له‌ئه‌نجام���دا یه‌كگرتن���ی چینی کرێکار‬ ‫هێنا نه‌ت���ه‌وه‌و ده‌وڵه‌ت بوو‪ .‬کرێکاران‬ ‫نه‌ک یه‌كی���ان نه‌گرت به‌ڵکو دژ به‌یه‌ك‬ ‫جه‌نگان‌و له‌ناو قاڵبی نه‌ته‌وه ده‌وڵه‌تدا‬ ‫بوونه نه‌یاری یه‌كت���ر‪ .‬ئه‌وه‌ی هه‌رگیز‬ ‫نه‌هاته ئاراوه چین‌و کرێکار بوو‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌هه‌موو کاریگه‌رتره نه‌ته‌وه‌و ده‌وڵه‌ته‪.‬‬ ‫مارکسیه‌كانیش له‌به‌ر ئایدیۆ‌لۆژبوونیان‬ ‫عه‌قڵیان س���نورداربوو له‌مامه‌ڵه‌كردن‬ ‫له‌گه‌ڵ‌واقیعدا‪.‬‬ ‫ئه‌مه چ په‌‌یوه‌ندیه‌كی به‌ئیسالمی‬ ‫سیاسیه‌وه هه‌یه؟‬ ‫ئیس�ل�امی سیاس���ی ی���ان ئیخوانی‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوازی مارک���س له‌هه‌وڵ���ی‬ ‫ئه‌وه‌دایه که که‌سایه‌تیه‌ك بهێنێته ئاراوه‬ ‫که موس���وڵمانبێت‪ ،‬سه‌رباری نه‌ته‌وه‌و‬ ‫که‌لت���ور‌و ده‌وڵ���ه‌ت‪‌.‬وه‌ك چۆن چین‌و‬ ‫کرێکاری مارکس نه‌یاری هاوبه‌ش���یان‬ ‫هه‌بوو موسڵمانی‌وێناکراویش هاوبه‌شی‌و‬ ‫نه‌یاری هاوبه‌ش���یان هه‌ی���ه‪ .‬ده‌كرێت‬ ‫چه‌مک���ی چی���ن له‌به‌رامب���ه‌ر چه‌مکی‬ ‫ئوممه‌دا دابنێین‪ .‬به‌مانای کۆکردنه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵکانێکی زۆرجی���اواز له‌ژێر چه‌تری‬ ‫هاوبه‌ش���یه‌كدا به‌بێ گوێدانه ده‌وڵه‌ت‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‪.‬‬ ‫بیری ئیس�ل�امی سیاس���ی ئومه‌می‬ ‫هه‌مان س���تراکتۆری بیری مارکس���ی‬ ‫ئومه‌می هه‌یه‪ .‬به‌هه‌مان میتۆد مامه‌ڵه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ نه‌ته‌وه‌و ده‌وڵه‌ت���دا ده‌کات که‬ ‫‌وه‌ك‌رێگر‌و نه‌یاریان ده‌بینێت‪ .‬هه‌ردووال‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه بڕوایان به‌حه‌تمیه‌تی‬ ‫تاریخ���ی هه‌ی���ه‪ .‬به‌بااڵی���ی‌و ڕه‌وایی‌و‬ ‫گه‌ره‌نتی داهاتوو بۆیان‪ .‬هه‌ردووال دونیا‬

‫وه‌ك چۆن بیری مارکس‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی‬ ‫به‌واقیعه‌وه نه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ته‌نها ئاواتێک‬ ‫بوو‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه‬ ‫بیری ئومه‌ی ئیسالمی‬ ‫‌وه‌هایه‪ .‬گه‌رچی‬ ‫ده‌كرێت بوترێت‬ ‫له‌مێژووی ئیسالمدا‬ ‫سیسته‌مێکی مێژوویی‬ ‫بونی هه‌یه که ناوی‬ ‫خه‌لیفه‌یه‬ ‫دابه‌ش ده‌كه‌ن به‌ڕه‌ش‌و سپی‌و خۆیان‬ ‫سپیه‌ك ‌هن‌و ئه‌وانیتر ڕه‌‌شن‌و ده‌بێت قڕ‬ ‫بکرێن‪.‬‬ ‫به‌اڵم‌وه‌ك چ���ۆن بیری مارکس هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی به‌واقیعه‌وه نه‌بوو‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ته‌نه���ا ئاواتێ���ک بوو‪ ،‬به‌هه‌مانش���ێوه‬ ‫بی���ری ئوم���ه‌ی ئیس�ل�امی‌وه‌های���ه‪.‬‬ ‫گه‌رچ���ی ده‌كرێت بوترێ���ت له‌مێژووی‬ ‫ئیسالمدا سیس���ته‌مێکی مێژوویی بونی‬ ‫هه‌یه ک���ه ن���اوی خه‌لیفه‌ی���ه‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬ ‫خه‌لیفه‌ی���زم زۆرن‪ .‬ب���ه‌اڵم خه‌لیف���ه‬ ‫له‌دووالوه قه‌یراناویه‪ .‬بڕی زۆری ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌مێ���ژوودا پێیده‌ترێ���ت خه‌لیفه هیچ‬ ‫نیه جگه له‌سیس���ته‌می بنه‌ماڵه‌یی‪ ،‬که‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می پێش مۆدرێندا له‌دونیادا‬ ‫باووب���وو‪ .‬ئه‌م سیس���ته‌می بنه‌ماڵه‌ییه‬ ‫ب���ۆ حوکمکردنی پانتاییه‌ك���ی فراوان‬ ‫له‌خه‌ڵك به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك له‌ئه‌مڕۆدا‬ ‫فه‌راهه‌م نابێت‪ .‬چونک���ه له‌دونیایه‌كدا‬ ‫که مرۆڤ ده‌خوازێ���ت هاوواڵتی بێت‪،‬‬ ‫به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ناتوانرێت له‌رێگای‬ ‫سیس���ته‌مێکه‌وه به‌رێوه‌ببرێ���ت ک���ه‬ ‫هی���چ مافێک���ی هاوواڵتێتی پ���ێ ڕه‌وا‬ ‫نابینێ���ت‪ .‬به‌مانایه‌ك���ی ت���ر خه‌لیفه‬ ‫‌وه‌ك سیس���ته‌مێکی پێ���ش مۆدرێ���ن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ دونیای مۆدرێن���دا ناگونجێت‪.‬‬ ‫له‌ڕاب���ووردوودا ئ���ه‌م سیس���ته‌مانه‬ ‫کاریانک���ردوه چونک���ه مرۆڤی س���اده‬ ‫هیچ رۆڵ‌و خواس���ت‌و پێگه‌و به‌هایه‌كی‬ ‫نه‌ب���ووه‪ .‬دووه‌م‪ ،‬م���رۆڤ هه‌تا ئاگایی‬ ‫زیاتربێت شوناس���ی وردتر ده‌بێته‌وه‪،‬‬ ‫به‌ووردبوون���ه‌وه‌ی ش���وناس پێکهاته‬ ‫لۆکاڵی���ه‌كان پته‌وده‌بن بۆیه ناتوانرێت‬ ‫به‌هه‌مان پێوه‌ر‌و شێواز‌و ره‌فتار مامه‌ڵه‬ ‫ک‬ ‫له‌گه‌ڵ مرۆڤێک بکرێت له‌ئاسیا‌و یه‌كێ ‌‬ ‫له‌ئه‌فریقا‌و یه‌کێک له‌س���نوری ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫شوناسی نه‌ته‌وه له‌نیو کایه‌ی ده‌وڵه‌تدا‬ ‫ئه‌و ج���ۆره شوناس���ه‌یه ک���ه خه‌ڵک‬ ‫ڕه‌هه‌ندی ئابوری‪ ،‬سیاسی‪ ،‬که‌لتوری‪،‬‬ ‫ئیداری پێوه گرێ���ده‌ده‌ن‪ ،‬که جیاوازه‬ ‫له‌جێگایه‌كی تر‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش س���ه‌رچاوه‌ی ئ���ه‌و‬ ‫س���ه‌ره‌تای به‌ئاگابوونه‌وه‌یه که ئه‌مرۆ‬ ‫خه‌ریکه دێت���ه ئاراوه له‌الی���ه‌ن هێزه‬ ‫ئیس�ل�امیه‌كانه‌وه که بی���ری ئومه‌می‬ ‫بیرێکی شکستخوارد‌وو ناواقیعیه‪‌.‬وه‌ك‬ ‫چۆن له‌نێو مارکس���یه‌كاندا ئه‌وانه‌ی که‬ ‫بڕوایان به‌یه‌كگرتنی کرێکارانی جیهان‬ ‫هه‌یه ده‌بێت به‌مایکرۆسکۆپ به‌دوایاندا‬ ‫بگه‌ڕێیت‪ ،‬بیری ئیس�ل�امی ئومه‌میش‬ ‫‌وه‌های لێدێت‪ .‬کاتێک راش���د غه‌نوشی‬ ‫ده‌ڵێت ئێمه حوکم سیاس���یانه ده‌که‌ین‬ ‫ن���ه‌ک ئایدیۆ‌لۆژیانه ئه‌وا مانای کۆتایی‬ ‫بیری ئومه‌یه‪ .‬سیاس���ه‌ت یانی داننان‬ ‫به‌واقیع���دا‌و مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌س���نوری‬ ‫‌واقیع‪ .‬له‌به‌رامب���ه‌ردا ئایدیۆ‌لۆژیا یانی‬ ‫نکوڵیکردنی‌واقیع‌و هه‌وڵدان بۆ گۆڕینی‬ ‫‌واقی���ع‪ ،‬ب���ۆ ناواقیع‪ .‬هه‌س���ت ده‌كه‌م‬ ‫له‌کوردس���تان یه‌كگرتووی ئیس�ل�امی‬ ‫له‌هه‌موو هێزه‌كانی تر ئاگاییانه مامه‌ڵه‬ ‫‌له‌گه‌ڵ ئه‌م‌واقیع���ه‌دا ده‌کات‪ .‬حوکمی‬ ‫سیاسیانه نه‌ك حوکمی ئایدیۆلۆژیانه‪.‬‬ ‫ئای���ا ئێمه له‌س���ه‌ره‌تای ئیس�ل�امێکی‬ ‫کوردیدای���ن؟! که ره‌نگدانه‌وه‌ی‌واقیعی‬ ‫سیاسی کورد بێت؟‬

‫عومه‌ر حاجی‌ عینایه‌ت‬

‫رۆژی‌ ‪ 2014-1-27‬له‌س����ه‌ر داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ حكوم����ه‌ت‌و به‌بانگهێش����تی‌‬ ‫فه‌ڕم����ی‌ چوینه‌ هۆڵی‌ س����ه‌عد عه‌بدواڵ‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ گوێگرت����ن له‌راوبۆچونی‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و كابینه‌كه‌ی‌ ده‌رباره‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ حكومه‌تی‌ ناوه‌ند‌و حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ����م‌و هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت‌و بودجه‌‌و‬ ‫راگۆڕینه‌وه‌ له‌س����ه‌ر ئ����ه‌م دو ته‌وه‌ره‌‪،‬‬ ‫زۆربه‌ی‌ نوێنه‌رانی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس����تان‬ ‫له‌و هۆڵ����ه‌ ئاماده‌بون له‌نوێنه‌رانی‌ كورد‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌ نیش����تمانی‌‌و پارله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان له‌هه‌مو فراكس����یۆنه‌كان‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌‌وه‌زیره‌كان‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ چونه‌ ناو هۆڵی‌ س����ه‌عد‬ ‫عه‌ب����دواڵ‪ ،‬رێگ����ه‌ ن����ه‌درا پارله‌مانتاران‬ ‫به‌ئۆتۆمبێله‌كانی����ان بچن����ه‌ به‌رده‌ركی‌‬ ‫هۆڵ����ی‌ كۆبونه‌وه‌كان‌و له‌س����ه‌ر جاده‌كه‌‬ ‫دابه‌زێنران‌و زیاتر له‌‪100‬م به‌پێ رۆیشتن‪،‬‬ ‫تا ئێ����ره‌ ئاس����اییه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كاتێك بو‬ ‫به‌نائاسایی كه‌ ده‌رگا‌وااڵبو بۆ سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت‌و داروده‌سته‌‌و ئه‌وانه‌ی‌ لێوه‌ی‌‬ ‫نزیكن‌وه‌ك ئاشتی‌ هه‌ورامی‌‪ .‬له‌وه‌ سه‌یرتر‬ ‫هه‌ندێ له‌ئه‌ندام پارله‌مانه‌كان به‌پاس����ی‬ ‫گه‌وره‌ له‌بین����ای‌ پارله‌مانه‌وه‌ گوازرانه‌وه‌‬ ‫بۆ به‌رده‌م هۆڵی‌ س����ه‌عد عه‌بدواڵ‪ ،‬دوای‌‬ ‫چون����ه‌ ژوره‌وه‌ش س����كانه‌رێك دانرابو‬ ‫له‌ده‌رگای‌ ده‌ره‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی‌ پشكنینی‌‬ ‫ئه‌ن����دام پارله‌مان����ه‌كان‌و له‌به‌رده‌رك����ی‌‬ ‫هۆڵه‌كه‌ش س����كانه‌رێكی‌ دی‌ بۆ هه‌مان‬ ‫مه‌به‌ست‪ ،‬من بۆ خۆم له‌یه‌كه‌م سكانه‌ر‬ ‫خۆم الدا‌و دوهه‌م س����كانه‌ر به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫جێگیر كرابو كه‌ ئه‌ن����دام پارله‌مانه‌كان‬ ‫ناچار بكات به‌ناویدا بڕۆن‪ ،‬هه‌س����تمكرد‬ ‫دانان����ی‌ ئ����ه‌م دو س����كانه‌ره‌ ئه‌وپه‌ڕی‌‬ ‫بێمتمانه‌یی����ه‌ به‌ئه‌ن����دام پارله‌مانه‌كان‌و‬ ‫س����وكایه‌تیكردنه‌ به‌نوێنه‌ران����ی‌ گ����ه‌ل‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌س����ه‌ر قردێله‌ك����ه‌دا په‌ڕیمه‌وه‌‌و‬

‫دوهه‌میشم تێپه‌ڕاند‪ .‬كه‌ چوینه‌ ژوره‌و‌ه‬ ‫ن����اوی‌ بانگهێش����تكراوه‌كان له‌پش����تی‌‬ ‫كورسیه‌كان چه‌س����پابو‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌ڕه‌مه‌كی‌‌و به‌مه‌به‌ستی‌ دورخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌ندامان����ی‌ فراكس����یۆنه‌كان له‌یه‌كت����ر‬ ‫به‌تایب����ه‌ت گۆڕان‌و یه‌كگرت����و‌و كۆمه‌ڵ‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ دییه‌وه‌ ئه‌ندامانی‌ كابینه‌كه‌ی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت‌و زۆربه‌ی����ان له‌پێش����ه‌وه‌‬ ‫شوێنیان بۆ دیاریكرابو له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌‬ ‫فراكس����یۆنه‌كان‌و چه‌ند كه‌سێكی‌ سه‌ر‬ ‫به‌حیزبه‌كانی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ كاربه‌ڕێكه‌ر‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌وتارێكی‌‬ ‫پێشكه‌ش����كرد‌و دوات����ر د‪.‬ئامانج ره‌حیم‬ ‫س����یمینارێكی‌ ده‌رب����اره‌ی‌ بودجه‌‌و د‪.‬‬ ‫دكتۆر ئاش����تی‌ هه‌ورامی‌ س����یمینارێك‬ ‫ده‌رب����اه‌ی‌ به‌رهه‌م����ی‌ ن����ه‌وت له‌هه‌رێم‌و‬ ‫ئامانج����ی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ ن����ه‌وت‌و عه‌لی‌‬ ‫سندی‌ سیمینارێكی ده‌رباره‌ی‌ پالندانان‬ ‫پێش����كه‌ش كرد‪ ،‬دواتر بای����ز تاڵه‌بانی‌‬ ‫‌وته‌یه‌كی‌ كورتی‌ ده‌رباره‌ی‌ بودجه‌‌و كۆتا‬ ‫‌وتاریش بۆ جه‌بار ی����اوه‌ر بو بابه‌تێكی‌‬ ‫ده‌رب����اره‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌‌و كێش����ه‌كانی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌به‌غدا پێشكه‌شكرد‪ ،‬به‌دوای‌‬ ‫‌وتاری‌ هه‌ریه‌ك له‌و به‌ڕێزانه‌ی‌ س����ه‌ره‌وه‌‬ ‫هه‌ندێ له‌پارله‌مانت����اران چه‌پڵه‌یان بۆ‬ ‫كوتان به‌تایبه‌ت بۆ ‌وتاره‌كه‌ی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ جێگای‌ سه‌رنج بو ته‌نها‬ ‫چه‌پڵ����ه‌ ب����ۆ س����یمیناره‌كه‌ی‌ د ئامانج‬ ‫نه‌كوترا له‌كاتێكدا بابه‌ته‌كه‌ی‌ له‌هه‌موان‬ ‫زانستیتر بو‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر كوردس����تان واڵتێك����ی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆبا‪ ،‬په‌رله‌مان كارابا‪ ،‬پێویستبو‬ ‫پارله‌مانت����اران‪ ،‬س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫كابینه‌كه‌ی����ان بانگبكردای����ه‌ ب����ۆ هۆڵی‌‬ ‫پارله‌م����ان بۆ لێپێچین����ه‌وه‌ له‌به‌رهه‌می‌‬ ‫چوار س����اڵی‌ رابوردوی‌ ئ����ه‌م كابینه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ لێوانلێوه‌ له‌گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬نه‌ك سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت بۆ سپیكردنه‌وه‌ی‌ چوار ساڵی‌‬ ‫كابینه‌ی‌ حه‌وت نوێنه‌رانی‌ خه‌ڵك بانگ‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم كاتێك پارله‌مان ئیفلیجه‌‌و‬ ‫هه‌ندێ له‌ئه‌ندام پارله‌مانان‌وه‌ك نوێنه‌ری‌‬ ‫حی����زب ن����ه‌ك خه‌ڵك ره‌فت����ار ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫بێگومان پرۆسه‌كه‌ پێچه‌وانه‌ ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانت����اران له‌هۆڵ����ی‌ موحازه‌ره‌ ریز‬ ‫ده‌كرێن‌و س����ه‌رۆكی‌ حكوم����ه‌ت‌و كابینه‌‬ ‫فاشیله‌كه‌ی‌ ده‌رسیان ده‌د‌هن‌و ئه‌مانیش‬ ‫چه‌پڵه‌ی����ان بۆ لێ����ده‌ده‌ن‪ ،‬رێگه‌ نه‌دان‬ ‫به‌زۆربه‌ی‌ پارله‌مانتار كه‌ ئۆتۆمبیله‌كه‌یان‬ ‫ببنه‌ ب����ه‌رده‌م هۆڵی‌ س����ه‌عد عه‌بدواڵ‌و‬ ‫رێگه‌دان به‌سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫لێینزیكبون‪‌ ،‬واته‌ حكومه‌ت له‌پارله‌مان‬ ‫گه‌وره‌تره‌ كاتێ����ك پارله‌مانتاری‌ خاوه‌ن‬

‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫خۆی‌ دواخست‌و‬ ‫دوای‌ بیست‬ ‫خوله‌ك خۆی‌‬ ‫كرد به‌هۆڵه‌كه‌دا‌و‬ ‫هه‌ندێ‌پارله‌مانتار‬ ‫له‌به‌ری‌ هه‌ستان‌و‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌‬ ‫وتاره‌كه‌ی‌‬ ‫پێشكه‌ش كرد‬ ‫چه‌پڵه‌ باران كرا‬

‫حه‌صانه‌ به‌ئامێری‌ سكانه‌ر ده‌پشكنرێ‌و‬ ‫س����ه‌رۆك‌و كه‌سه‌ نزیكه‌كانی‌ ناپشكنرێن‬ ‫ئه‌وه‌ بێمتمانه‌یی ب����و به‌پارله‌مانتاران‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جێگای‌ س����ه‌رنج بو س����ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت خۆی‌ دواخست‌و دوای‌ بیست‬ ‫خوله‌ك خۆی‌ كرد به‌هۆڵه‌كه‌دا‌و هه‌ندێ‬ ‫له‌پارله‌مانت����اره‌كان له‌به‌ری‌ هه‌س����تان‌و‬ ‫دوای‌ ئ����ه‌وه‌ وتاره‌كه‌ی‌ پێش����كه‌ش كرد‬ ‫چه‌پڵ����ه‌ ب����اران كرا‪ ،‬مه‌دحێك����ی‌ زۆری‌‬ ‫ئاش����تی‌ هه‌ورامی‌ كرد ك����ه‌ گوایا پێش‬ ‫ئ����ه‌م تااڵنو بڕۆ ب����وه‌‌و بێس����ه‌روبه‌ری‌‬ ‫هه‌بوه‌‌و ئه‌م كوردستانی‌ كردوه‌ به‌شامی‌‬ ‫شه‌ریف‪ ،‬دواتر ئاش����تی‌ هه‌ورامی‌ ‌وه‌ك‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌س����ایه‌ی‌ فرۆش����تنی‌ نه‌وتی‌‬ ‫كوردس����تان به‌سه‌رپه‌رش����تی‌ ئه‌و كۆتا‬ ‫مانگ����ی‌ ‪ 2013‬موچه‌ی‌ دو مانگیان دابێ‬ ‫به‌فه‌رمانبه‌رانی‌ حكومه‌ت‌و پێشمه‌رگه‌و‬ ‫خانه‌واده‌ی‌ شه‌هید نازی‌ به‌سه‌ر ئه‌ندام‬ ‫پارله‌ماندا ئه‌كرد‌و باس����ی سه‌ركه‌وتویی‬ ‫سیاس����ه‌تی‌ نه‌وت����ی‌ خ����ۆی‌ ده‌ك����رد‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا بانقه‌كانی‌ كوردس����تان خاڵی‌‬ ‫خاڵ����ی‌ بو له‌پاره‌‌و موچ����ه‌ی‌ مانگی‌ ‪12‬‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌ك درا كه‌ هه‌مو كارمه‌ندان‌و‬ ‫خانه‌نشینان‌و پێش����مه‌رگه‌‌و خانه‌واده‌ی‌‬

‫یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌ره‌و كوێ؟‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ ده‌ركه‌وت����ه‌ی‌ پش����تكردن ‌ی‬ ‫ئه‌م هێزه‌ بو له‌به‌ڵێنه‌كانی‌ س����ه‌رده‌می‌‬ ‫شۆڕش‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ هه‌ر نامه‌یه‌كی‌ شۆڕشگێڕانی‌‬ ‫ئ����ه‌م هێزه‌ له‌ش����اخ ده‌نوس����را ئیتر بۆ‬ ‫پێش����ه‌وه‌‪ .‬بێ ئه‌وه‌ی‌ بپرسیت پێویسته‌‬ ‫له‌سه‌ر ئێس����تا هه‌ڵوێسته‌ بكه‌یت پێش‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ هه‌نگاوبنێی‌ بۆ پێش����ه‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫هێزه‌ تائێستاش به‌رده‌وامه‌ بۆ پێشه‌وه‌‬ ‫به‌م هه‌مو برینه‌وه‌‪ ،‬به‌م هه‌مو قه‌یرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌ هێزێكه‌ هێنده‌ی‌ قس����ه‌ ده‌كات‬ ‫ئه‌وه‌ن����ده‌ به‌فیعل����ی‌ كێش����ه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ناكات‪ .‬پلنیۆمی‌ نیو سه‌عاتی‌‌و‬ ‫عه‌زیز ڕه‌ئوف‬ ‫دواخس����تنی‌ كۆنگ����ره‌‌و نه‌دۆزین����ه‌وه‌ی‌‬ ‫چاره‌سه‌رێكی‌ ریشه‌یی‌ بۆ بڕیاردان له‌ناو‬ ‫برینه‌كان����ی‌ یه‌كێتی‌ ل����ه‌وه‌ ده‌رچووه‌ یه‌كێت����ی‌‌وا ده‌كات ئه‌م هێزه‌ تاكه‌ هێز‬ ‫دابپۆش����رێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر بینین����ی‌ برینه‌كان بێت له‌دنیادا كه‌ كێشه‌كانی‌ به‌نیوه‌ناچڵی‌‬ ‫به‌جۆرێ����ك له‌ج����ۆره‌كان گرنگ بێت بۆ جێبێڵێت ئه‌وه‌ش دروست به‌رهه‌می‌ ئه‌و‬ ‫چاره‌س����ه‌ر ئ����ه‌وا خۆپیش����اندانت‌وه‌ك دروش����مه‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێ بۆ پێشه‌وه‌ به‌بێ‬ ‫جه‌سته‌یه‌كی‌ ته‌ندروست‌و هه‌وڵنه‌دان بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر كێش����ه‌ هه‌نوكه‌ییه‌كانت‬ ‫ساڕێژكردنی‌ برینه‌كه‌ بۆ خۆی‌ برینێكی‌ هه‌ڵوێسته‌ بكه‌ی‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م هێ����زه‌ ف����ره‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫قوڵه‌‪ .‬به‌مانایه‌كی‌ تر كێش����ه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ئه‌وه‌ نیه‌ هه‌س����ت به‌برینه‌كانی‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬هه‌ڵده‌بژێرێ����ت‪ .‬ئه‌م����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر ‌وه‌ك‬ ‫به‌ڵكو كێش����ه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م برینه‌‌وه‌ك هاوسه‌رۆكی‌ بێ بۆ ڕاپه‌ڕاندنی‌ كاره‌كان‬ ‫جۆرێك له‌ته‌ندروس����تی‌ نیشان بده‌ین‌و ئاس����اییه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كێش����ه‌كه‌ لێره‌دایه‌‬ ‫دكتۆرێك شك نه‌به‌ین بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ ئه‌م هێزه‌ س����ێ س����ه‌رۆك دیاریده‌كات‬ ‫ب����ۆ حه‌س����مكردنی‌ كێش����ه‌كانه‌ ن����ه‌ك‬ ‫برینه‌كه‌‪.‬‬ ‫دروست یه‌كێتی‌ له‌م دۆخه‌دا ده‌ژێت‪ .‬چاره‌سه‌ركردنیان‪ .‬كێ ئازایه‌ جیاوازییه‌‬ ‫تازه‌ ڕێگ����ه‌ی‌ به‌خ����ۆی‌ دا برینداربێت‌و فكرییه‌كانی‌ ئه‌م سێ كه‌سه‌م بۆ دیاری‬ ‫برینه‌كانیشی‌ هی‌ ئه‌مڕۆ نیه‌‌و هی‌ فه‌راغی‌ بكات؟ كێشه‌ له‌فكردا نیه‌ به‌ڵكو كێشه‌‬ ‫س����كرتێر نیه‌‪ ،‬به‌ڵك����و برینی‌ ئه‌م هێزه‌ له‌دابه‌شكردنی‌ به‌رژه‌وه‌ندیدایه‌ كه‌ ئه‌مه‌‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌ هاتنه‌ ناو شاره‌وه‌ ده‌ست ئه‌وه‌نده‌ی‌ تر ئه‌م هێزه‌ ده‌كوژێت‪.‬‬ ‫ئه‌م هێزه‌ له‌ئێستادا گیرۆده‌یه‌ به‌ده‌ست‬ ‫پێده‌كات‪ ،‬برینی‌ ئه‌م هێزه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب����ۆ س����ه‌ره‌تای‌ س����ه‌رده‌می‌ حوكمڕانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ به‌رپرس����ێكه‌وه‌ ك����ه‌ ئاگایان‬ ‫ئه‌ویش به‌پش����تكردنی‌ له‌دروش����مه‌كانی‌ له‌كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ كوردی‌ نه‌م����اوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫خۆی‌‪ .‬دروشمی‌ ئه‌م هێزه‌ هه‌رگیز‌وا نه‌بو دامه‌زرێنه‌ران����ی‌ یه‌كێتی‌ له‌ناوه‌ڕاس����تی‌‬ ‫كه‌ ئه‌مڕۆ نه‌تیجه‌كه‌ی‌ ده‌بینین‪ .‬پیربونی‌ حه‌فتاكان����دا له‌نوخب����ه‌ خوێنده‌واره‌كان‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ كاره‌كته‌رێكی‌ ش����ۆڕش به‌دیار بن‪ ،‬ئێستا به‌رپرسانی‌ ئه‌م هێزه‌ یان ئه‌و‬ ‫سه‌رمایه‌‌و بزنس‌و كورس����ییه‌كانیانه‌وه‌ خوێنده‌وارانه‌ن كه‌ پێش����تر سه‌رگه‌رمی‌‬

‫كتێب بوون‌و ئێستا سه‌رگه‌رمی‌ ده‌فته‌رن‬ ‫(مه‌به‌س����ت ده‌فته‌ر دۆالره‌)‪ ،‬ئه‌مه‌‌وا ‌‬ ‫ی‬ ‫كردوه‌ یه‌كێتی‌ ئێس����تا خاوه‌نی‌ كۆمه‌ڵه‌‬ ‫ده‌موچاوێكه‌ كه‌ له‌به‌رچاوی‌ خه‌ڵك زۆر‬ ‫خوازراو نین‪ .‬ئێس����تا شه‌قامێك هه‌یه‌‪،‬‬ ‫نه‌وه‌یه‌ك هه‌ی����ه‌ زۆر له‌م س����ه‌ركردانه‌‬ ‫خوێنده‌وارتر‌و به‌تاقه‌تتر‌و ‌وش����یارتره‌‪.‬‬ ‫سپاردنی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كان به‌م‬ ‫ده‌موچاوانه‌ی‌ ئێستای‌ یه‌كێتی‌ هیچ نیه‌‬ ‫جگه‌ له‌هێش����تنه‌وه‌ی‌ برینه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫‌وه‌ك خۆی‌‪.‬‬ ‫هه‌س����تكردن ب����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ له‌فه‌راغی‌‬ ‫س����كرتێری‌ گش����تیدا ئ����ه‌م قه‌یرانان����ه‌‬ ‫دروس����ت ب����ووه‌ هه‌ڵه‌ی����ه‌‪ ،‬چونك����ه‌‬ ‫برینه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ پێش‬ ‫نه‌خۆشكه‌وتنی‌ سكرتێر‪ ،‬جیابوونه‌وه‌ی‌‬ ‫گ����ۆڕان‌و ده‌نگه‌ده‌نگه‌كان����ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌‌و بۆڵه‌بۆڵی‌ گه‌نجه‌كان‌و به‌ستنی‌‬ ‫كۆنگره‌یه‌كی‌ خراپ كه‌ زۆربه‌ی‌ به‌رپرسه‌‬ ‫عه‌س����كه‌رییه‌كان چوون����ه‌ س����ه‌ره‌وه‌‬ ‫س����كرتێری‌ گش����تی‌ لێره‌ بووه‌‌و ئاگادار‬ ‫بووه‌‪ .‬خۆهه‌ڵواس����ین به‌سكرتێره‌وه‌ بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كان هیچ نیه‌ جگه‌‬ ‫له‌نه‌دۆزین����ه‌وه‌ی‌ به‌دیلێك بۆ ئێس����تای‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ .‬هیچ نی����ه‌ جگه‌ له‌كورتبینیه‌ك‬ ‫بۆ س����اڕێژكردنی‌ برینه‌كانی‌ ئه‌م هێزه‌‪.‬‬ ‫لێ����ره‌وه‌ ده‌زانی����ن جه‌ناب����ی‌ س����كرتێر‬ ‫ته‌نها كێشه‌كانی‌ حه‌س����م كردووه‌ نه‌ك‬ ‫چاره‌س����ه‌ریان ب����كات‪ .‬به‌ڵێ س����كرتێر‬ ‫سه‌ركه‌وتوو بوو له‌هێشتنه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫‌وه‌ك خ����ۆی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ره‌و چاره‌س����ه‌ری‌‬ ‫ڕیشه‌ی‌ نا‪.‬‬ ‫ك����ه‌س غه‌در له‌یه‌كێت����ی‌ ناكات خۆی‌‬ ‫نه‌بێت‪ .‬ئه‌م پڵنگه‌ برینداره‌ پێویس����تی‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ نیه‌ په‌الماری‌ ك����ه‌س بدات‪ .‬ئه‌م‬ ‫هێزه‌ پێویستی‌ به‌ساڕێژكردنی‌ برینه‌كانی‌‬ ‫خۆیه‌ت����ی‌‌و ئێس����تا زانیم����ان خاوه‌نی‌‬ ‫دكت����ۆری‌ باش نی����ه‌ بۆ س����اڕێژكردنی‌‬ ‫جه‌س����ته‌ی‌‪ .‬لێره‌وه‌ ئه‌م هێ����زه‌ نابێت‬

‫شه‌هید عیزه‌تی‌ نه‌فسیان شكا‌و‌وا مانگ ‌ی‬ ‫یه‌ك ته‌واو ده‌بێ‌و موچه‌یان‌وه‌رنه‌گرتوه‌‬ ‫كه‌چی‌ خۆی‌و س����ه‌رۆكه‌كه‌ی‌ ناز ده‌كه‌ن‬ ‫به‌س����ه‌ر په‌رله‌مانتاران����دا‌و موح����ازه‌ره‌‬ ‫ده‌ده‌ن‌و هه‌ن����دێ له‌په‌رله‌مانتاره‌كانیش‬ ‫چه‌پڵه‌بارانی����ان ده‌كردن‪ ،‬له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫رۆژی‌ موحاسه‌به‌‌و ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاش����تی‌ هه‌ورامی‌ بێت ك����ه‌ نه‌یتوانیوه‌‬ ‫به‌فرۆشتنی‌ نه‌وت به‌رنامه‌یه‌كی‌ ستراتیجی‌‬ ‫تۆكمه‌ی‌ ئابوری‌ بۆ حكومه‌ت دابڕێژێ‌و‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ یه‌ك س����ه‌نت بۆ حكومه‌تی‌‬ ‫كوردی‌ ئیحتیات ب����كات‌و به‌رگه‌ی‌ یه‌ك‬ ‫مان����گ بڕینی‌ موچه‌ی‌ به‌غ����دای‌ نه‌گرت‬ ‫روبه‌ڕوی‌ خه‌زێنه‌یه‌كی‌ به‌تاڵی‌ كردینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ن����ازی ئه‌وه‌م����ان به‌س����ه‌ردا ده‌كات كه‌‬ ‫كوردستانی‌ بردوه‌ته‌ سه‌ر نه‌خشه‌ی‌ وزه‌ی‌‬ ‫جیهان‪ ،‬به‌ڕێزم راس����ته‌ كوردس����تانتان‬ ‫ب����رده‌ س����ه‌ر نه‌خش����ه‌ی‌ وزه‌ی‌ جیهان‬ ‫به‌اڵم ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ چیه‌ له‌س����ه‌ر ئاستی‌‬ ‫گیرفانی‌ تاكی‌ كورد ئه‌م نه‌خشه‌سازیه‌ی‌‬ ‫كوردستان بۆ خه‌زێنه‌ی‌ حكومه‌ت نه‌بو‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ چه‌ند كۆمپانیایه‌ك بو‪،‬‬ ‫ئایا پێمان ناڵێی ن����ازی‌ چی‌ ده‌كه‌یت‌و‬ ‫پۆزی‌ چی‌ لێده‌ده‌یت؟ له‌كاتیكدا له‌سه‌ر‬ ‫زاری‌‌وه‌زیری‌ پالندانانه‌كه‌ی‌ ته‌نیش����تت‬ ‫گوێ����ت لێبو كه‌ وت����ی‌ ژێرخانی‌ ئابوری‌‬ ‫كوردستان داڕماوه‌ رێگا سازی‌ له‌ئاست‬ ‫واڵت����ه‌ دواكه‌وتوه‌كاندای����ه‌‌و له‌س����ایه‌ی‌‬ ‫سیستمێكی‌ فاشلی‌ هاتوچۆدا به‌رده‌وام‬ ‫تانكه‌ره‌ بارهه‌ڵگره‌كانی‌ ئه‌و نه‌وته‌ی‌ كه‌‬ ‫جه‌نابت‌و س����ه‌رۆك نه‌بێت كه‌س نازانێ‬ ‫باره‌كه‌ی����ان چیه‌؟ بۆكوێ ده‌چن؟ چۆن‬ ‫ده‌فرۆشرێ؟ پاره‌كه‌ی‌ بۆ كوێ ده‌چێ؟‬ ‫‌وه‌رده‌گه‌ڕێن‌و ده‌س����وتێن‌و شۆفێره‌كان‬ ‫ده‌بنه‌ قوربانی‌ گیرفانی‌ سه‌رمایه‌دارانی‌‬ ‫ئه‌م هه‌رێم����ه‌‪ ،‬ئ����اوی‌ خواردنه‌وه‌‌وه‌ك‬ ‫پێویست نیه‌‌و هیچ ماڵێك بێ تانكی‌ ئاو‬ ‫راسته‌خۆ س����ود له‌تۆڕی‌ ئاو‌وه‌رناگرێ‌و‬ ‫زۆربه‌ی‌ دانیش����توان ئ����اوی‌ خواردنه‌وه‌‬ ‫ده‌كڕن به‌هۆی‌ ته‌ندروست نه‌بونی‌ ئاوی‌‬ ‫تۆڕی‌ ش����اره‌كان ك����ه‌ به‌گرانترین نرخ‬ ‫پێیانده‌فرۆشن‪ ،‬تۆڕی‌ ئاوه‌ڕۆ له‌شاره‌كاندا‬ ‫‌وه‌ك پێویست نیه‌‌و له‌هه‌مو كوردستاندا‬ ‫ی����ه‌ك ‌وێس����تگه‌ی‌ پاكژكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاوی‌ ق����ورس نیه‌‌و ت����ۆڕی‌ ئاوی‌ پیس‬ ‫تێكه‌ڵه‌ به‌ئاوی‌ ب����اران‌و ده‌ڕژێنه‌ روبار‌و‬ ‫ده‌ریاچه‌كان دواجار هاواڵتیان له‌و ئاوه‌‬ ‫ده‌خۆنه‌وه‌‌و به‌تایبه‌ت پایته‌ختێك كه‌ بۆ‬ ‫پایته‌ختی‌ گه‌ش����تیاری‌ ‌واڵتانی‌ عه‌ره‌ب‬ ‫دیاریكراوه‌ تۆڕی‌ ئاوه‌ڕۆی نیه‌‌و به‌‪50‬ملم‬ ‫باران ژێرئاو ده‌كه‌وێ‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫شه‌رم بكات كه‌ دكتۆر له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫بێنێت‌و پرس����ی‌ پێ بكات‪ .‬ئ����ه‌م هێزه‌‬ ‫ده‌بێت ده‌س����تبه‌رداری‌ قسه‌ی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ سه‌ركره‌یه‌كه‌ی‌ چه‌پی‌ شاخ بێت‬ ‫كه‌ خۆی����ان به‌هه‌ڵگ����ری‌ حه‌قیقه‌ته‌كان‬ ‫ده‌زانن‌و ده‌م له‌هه‌موو ش����تێك ده‌سوون‬ ‫بۆ قسه‌كردن‌و ته‌فسیر كردن‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر‬ ‫دامه‌زرێنه‌رانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‬ ‫له‌ناوه‌ڕاستی‌‬ ‫حه‌فتاكاندا له‌نوخبه‌‬ ‫خوێنده‌واره‌كان بن‪،‬‬ ‫ئێستا به‌رپرسانی‌‬ ‫ئه‌م هێزه‌ یان ئه‌و‬ ‫خوێنده‌وارانه‌ن كه‌‬ ‫پێشتر سه‌رگه‌رمی‌‬ ‫كتێب بوون‌و ئێستا‬ ‫سه‌رگه‌رمی‌ ده‌فته‌رن‬ ‫(ده‌فته‌ر دۆالر‌)‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )414‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/2/4‬‬

‫ژنان له‌پیاوان زیاتر توشی‌‬ ‫پوكانه‌و‌هی‌ ئێسك ده‌بن‬

‫ی‬ ‫ی دروستبون ‌‬ ‫ له‌‪‌ %2‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئۆتیزم په‌یوه‌ند ‌‬ ‫منداڵ ‌‬ ‫ی باوكه‌و ‌ه هه‌یه‌‬ ‫به‌ته‌مه‌ن ‌‬

‫به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ نوێیه‌كان یه‌كێك‬ ‫له‌هۆكاره‌كان���ی‌ دروس���تبونی‌ منداڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناته‌ندورس���ت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ته‌مه‌نی‌‬ ‫ب���اوك به‌تایبه‌تی‌ ئه‌و باوكانه‌ی‌ له‌پاش‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 45‬ساڵی‌ منداڵ دروست ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌كان���ی‌‬ ‫دروستبونی‌ منداڵی‌ ئۆتیزم داده‌نرێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ زۆرین���ه‌ی‌ توێژینه‌وه‌كان‬ ‫پێش���وتر باس���یان له‌وه‌ ده‌كرد كه‌ ئه‌و‬ ‫دایكانه‌ی‌ پ���اش ‪ 40‬س���اڵی‌ منداڵیان‬ ‫ده‌بێ���ت ئه‌گ���ه‌ری‌ زۆره‌ ئ���ه‌و مندااڵنه‌‬ ‫ناته‌ندورس���ت بن‪ ،‬به‌اڵم ئێستا به‌پێی‌‬ ‫توێژین���ه‌وه‌كان یه‌ك له‌س���ه‌ر س���ێی‌‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌كانی‌ ئۆتیزم‌و نه‌خۆش���ی‌‬ ‫ش���یزۆفرینیا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌‬

‫باوكان له‌پ���اش ‪ 45‬س���اڵی‌ منداڵیان‬ ‫دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ ئوس���تورالییه‌كان‬ ‫ئ���ه‌و باوكانه‌ی‌ پاش ‪ 45‬س���اڵی‌ منداڵ‬ ‫دروست ده‌كه‌ن له‌‪ %30‬ئه‌گه‌ری‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫لێده‌كرێ���ت منداڵه‌كانی���ان عه‌قلی���ان‬ ‫ناته‌واوبێ���ت به‌به‌راورد ب���ه‌و باوكانه‌ی‌‬ ‫له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 25‬س���اڵی‌ منداڵیان ده‌بێت‪،‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی‌ توێژینه‌وه‌كان ئه‌و باوكانه‌ی‌‬ ‫پاش ‪ 40‬س���اڵی‌ منداڵیان ده‌بێت له‌‪%2‬‬ ‫یان توش���ی‌ ئۆتیزم ده‌بێ���ت‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ سپێرمی‌‬ ‫پیاوان له‌و ته‌مه‌نه‌ توشی‌ گۆڕانكارییه‌كی‌‬ ‫جین���ات ده‌بێت‌و به‌م���ه‌ش كار ده‌كاته‌‬ ‫سه‌ر مێشكی‌ منداڵ‪.‬‬

‫نه‌خۆشیه‌کانی ددان‬

‫ئا‪ :‬هاوڕاز سه‌لیم‬ ‫د‪.‬غه‌ری���ب عه‌ل��� ‌ی عه‌بدول پس���پۆڕی‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌كانی‌ ددان‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬كلۆربونی‌ ددان چییه‌؟‬ ‫د‪.‬غه‌ریب‪ :‬بریتیه‌ له‌هه‌ڵوه‌شان‌و گه‌نین‌و‬ ‫ش���یبونه‌وه‌ی‌ ددان‪ ,‬ك���ه‌ له‌س���ه‌ر روی‌‬ ‫ددان روئ���ه‌دات ئه‌بێته‌ هۆی‌ كونبون یان‬ ‫تێكچون���ی‌ ددانه‌كه‌‌و ئازار دروس���تكردن‌و‬ ‫هه‌وكردنی‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬نیشانه‌كانی‌ كلۆربون چییه‌‪..‬‬ ‫یان چۆن بزانین ددانمان كلۆر بوه‌؟‬ ‫د‪.‬غه‌ری���ب‪ :‬گۆڕان���ی‌ ره‌ن���گ ك���ه‌‬ ‫به‌ش���یوه‌ی‌ درزی‌ ڕه‌ش یان كونبون یان‬ ‫چاڵبون ده‌یبینی���ن‪ ,‬ددانه‌كه‌ بۆی‌ هه‌یه‌‬ ‫هه‌ستیاربێت به‌ش���یرینی‌‌و به‌ساردیی‌‪ .‬كه‌‬ ‫زۆرجار كه‌سه‌كه‌ هه‌ستی‌ پێناكات ئه‌مانه‌‬ ‫كلۆربونی‌ س���ه‌ره‌تایین‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر زۆر‬ ‫رۆیش���تبو له‌وانه‌یه‌ ببێته‌ هۆی‌ ئاوس���انی‌‬ ‫ددانه‌كه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئه‌ی چی‌ بكه‌ی���ن بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خۆمان له‌كلۆربون بپارێزین؟‬ ‫د‪.‬غه‌ریب‪ :‬پاراس���تن به‌پێی قۆناغه‌كان‬ ‫ده‌گۆڕێ���ت‪ ,‬ئه‌وه‌ی���ان له‌رێگ���ه‌ی‌‬ ‫چاودێریكردن���ی‌ ته‌ندروس���تی‌ ئه‌كرێ���ت‬ ‫كه‌ ئه‌بێت م���اده‌ی فلۆری���د بكاته‌ ئاوی‌‬ ‫خواردنه‌وه‌‪ ,‬له‌منداڵیش پێویسته‌ ماده‌ی‌‬ ‫فلۆریدی‌ بدرێتی‌ به‌شێوه‌ی‌ ح ‌هب‌و هه‌ر كه‌‬ ‫ددانی‌ ده‌رهات پێویس���ته‌ بۆی‌ بشۆریت‪,‬‬

‫پوكان���ه‌وه‌ی‌ ئێس���ك یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆش���ییانه‌ی‌ ك ‌ه زۆرینه‌ی‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫له‌پاش سی‌ ساڵیه‌و‌ه توشیان ده‌بێت‬ ‫ی‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ ژنان ك ‌ه به‌هۆی‌ پێكهاته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێسكیانه‌وه‌و هه‌روه‌ها كه‌میی‌ ڕشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆرمۆنه‌ سێكس���ییه‌كان به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫هۆرمۆن���ی‌ ئیس���ترۆجین‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش‬ ‫‌وایكردو‌ه له‌پیاوان كه‌ زیاتر توش���ی‬ ‫ی‬ ‫پوكانه‌وه‌ی‌ ئێس���ك ببن‪ .‬به‌گش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆكاری‌ پوكانه‌وه‌ی‌ ئێس���ك له‌دوا ‌‬ ‫ی سی‌ ساڵیه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫ته‌مه‌نه‌كان ‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ش���ێوه‌ی‌ ئێسك‌وه‌كو‬ ‫ی‌ورد‌وردی‌ تێدایه‌‪،‬‬ ‫ئیسفنج‌وایه‌‌و كون ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌گ���ه‌ڵ ته‌مه‌ن ئ���ه‌و كونان ‌ه‬ ‫گه‌وره‌ت���ر ده‌بن‌و به‌مه‌ش ئێس���كه‌ك ‌ه‬ ‫توشی‌ پوكانه‌و‌ه ده‌بێت‪ .‬له‌گرینگترین‬ ‫ی‬ ‫نیش���انه‌كانی‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌‪ :‬شكان ‌‬

‫ه‌ته‌‬ ‫تایب کان‬ ‫کی شیه‌‬ ‫شه‌یه‌ خۆ‬ ‫گۆ نه‌‬ ‫به‌‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫نه‌خۆش پێویس���ته‌ ش���ه‌ش مانگ جارێك‬ ‫س���ه‌ردانی‌ پزیش���ك بكات‪ .‬ده‌زوی‌ ددان‬ ‫به‌كاربێنێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬له‌ڕۆژێكدا چه‌ند جار ددانمان‬ ‫بشۆین باشه‌؟‬ ‫د‪.‬غه‌ریب‪ :‬به‌الیه‌ن���ی‌ كه‌مه‌وه‌ دو جار‪,‬‬ ‫ئه‌بێت جارێكیان پێش خه‌وتن بێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئایا دوای‌ میوه‌ خواردن ئه‌بێت‬ ‫راسته‌وخۆ ددانمان بشۆین؟‬ ‫د‪.‬غه‌ریب‪ :‬باشتره‌ راسته‌وخۆ نه‌شۆرێت‪,‬‬ ‫چونك���ه‌ له‌وانه‌یه‌ هه‌ندێ‌ ترش���ییان تێدا‬ ‫بێت كه‌ ددانه‌كه‌ له‌وكاته‌دا ناسكبكاته‌وه‌و‬ ‫زیانی‌ پێبگه‌یه‌نێت‪ ،‬بۆیه‌ باش���تره‌ دواتر‬ ‫بشۆرێت‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئایا خواردن���ه‌وه‌ گازییه‌كان‬ ‫كاریگه‌رییان بۆ سه‌ر ددان هه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬غه‌ری���ب‪ :‬به‌ڵێ‌ ئه‌وانی���ش كاریگه‌ری‌‬ ‫نێگه‌تیڤی���ان هه‌ی���ه‌ بۆ ددان‪ .‬ك���ه‌ ماده‌‬ ‫كانزایه‌كانی‌ لێده‌ربێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئایا شیرینی‌ به‌گشتی‌ خراپه‌‬ ‫بۆ كلۆربونی‌ ددان‪ .‬یان به‌قس���ه‌ی‌ هه‌ندێ‬ ‫دكتۆر شیرینی‌ هه‌ر نه‌خۆین باشتره‌؟‬ ‫د‪.‬غه‌ری���ب‪ :‬من ئه‌ڵێم هه‌مو خواردنێك‪،‬‬ ‫ش���یرینی‌‪ ،‬چه‌وری���ی‌‪ ،‬ترش���یی‌‪ ،‬گ���ه‌ر‬ ‫به‌هاوسه‌نگی‌ بخورێت زیانی‌ نابێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ركاتێك یه‌كێك له‌و خۆراكانه‌ زۆر خورا‬ ‫ئه‌وه‌ ئه‌گه‌ری‌ زۆری‌ هه‌یه‌ توشی‌ كلۆربونی‌‬ ‫ددانمان بكات‪ ,‬به‌اڵم ش���یرینی‌ هۆكاری‌‬ ‫یه‌كه‌مه‌ بۆ كلۆربونی‌ ددان‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫ی ئه‌بێته‌ هۆی‌ زو شكانی‌‪.‬‬ ‫ی ئێسكه‌كانی‌ بڕبڕه‌ ‌‬ ‫ئێسك به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫پشت‌و حه‌وزو ڕان‌و مه‌چه‌ك‪.‬‬ ‫ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ به‌دورت ده‌كه‌ن‬ ‫ی ئێسك‬ ‫له‌پوكانه‌وه‌ ‌‬ ‫هۆكاره‌كانی‌ پوكانه‌وه‌ی‌ ئێسك‪:‬‬ ‫‪ -1‬الوازییه‌كی‌ زۆر‪.‬‬ ‫• كالیسیۆم‪:‬‬ ‫‪ -2‬ته‌مه‌ن‪.‬‬ ‫ی گه‌اڵ‬ ‫شیرو به‌رهه‌مه‌كانی‌‪ ،‬سه‌وزه‌ ‌‬ ‫ی له‌خێزانه‌كه‌یاندا‬ ‫‪ -3‬ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫گه‌وره‌كان‌وه‌ك سڵق‌و سپیناخ‌و چه‌ند‬ ‫ئه‌و نه‌خۆشییه‌یان هه‌بێت‪.‬‬ ‫‪ -4‬كه‌می���ی‌ خواردنی‌ كالس���یۆم‌و جۆرێكی‌ تر‪ ،‬پاقله‌مه‌نییه‌كان‪.‬‬ ‫ڤیتامین ‪.D‬‬ ‫• ڤیتامین ‪.D‬‬ ‫ی‬ ‫‪ -5‬جگه‌ره‌كێشان‌و زۆر خواردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌تاو‪ ،‬رۆنماسی‌‪ ،‬شیر‪،‬‬ ‫تیش���ك ‌‬ ‫ی‬ ‫خواردن���ه‌وه‌ گازیی���ه‌كان‌و خواردن ‌‬ ‫ی هێلكه‌‪.‬‬ ‫ی سه‌وزه‌‪ ،‬زه‌ردێنه‌ ‌‬ ‫ی س���ورو به‌كارهێنانی‌ خوێ ‌‬ ‫گۆشت ‌‬ ‫زۆر له‌خواردن‪.‬‬ ‫• فسفۆر‪:‬‬ ‫ی‌وه‌رزش‌و جوڵه‌ی‌ كه‌م‪.‬‬ ‫‪ -6‬نه‌كردن ‌‬ ‫ماس���ی‌‌و خۆراك��� ‌ه ده‌ریایی���ه‌كان‪،‬‬ ‫ی ‌وه‌رزش ئه‌بێت ‌ه‬ ‫چونك ‌ه ئه‌نجامنه‌دان ‌‬ ‫ی ئێسكه‌كه‌و به‌مه‌ش خورما‪ ،‬چه‌ره‌سات‪ ،‬دانه‌وێله‌‪.‬‬ ‫ی ته‌مبه‌ڵبون ‌‬ ‫هۆ ‌‬

‫قه‌بزیی‌‌و بۆماو‌ه‬ ‫هۆكاری‌ توشبونن به‌مایه‌سیری‌‬ ‫مایه‌س���یری‌ بریتی���ه‌ له‌ئه‌س���توربون ‌ی‬ ‫خوێنهێنه‌ره‌كان���ی‌ ده‌رچ���ه‌ی‌ پیس���ای ‌ی‬ ‫یاخود ك���ۆم‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ش���ێكی‌ زۆر ‌ی‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی به‌فش���اركردنه‌و‌ه هه‌یه‌ له‌كات ‌ی‬ ‫پیسایی‌‪ ،‬یاخود له‌كاتی‌ دوگیان ‌ی به‌هۆ ‌ی‬ ‫بونی‌ په‌س���تان له‌س���ه‌ر خوێنهێنه‌ره‌كان‬ ‫ك ‌ه له‌‪ %15‬ی‌ دوگیانه‌كان توش��� ‌ی ده‌بن‪،‬‬ ‫قه‌ڵه‌وی���ی‌‪ ،‬مان���ه‌وه‌ ب���ۆ ماوه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫له‌ته‌والێت‪ ،‬به‌ش���ه‌كه‌ی‌ تریش په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌ته‌مه‌ن‌و بۆم���اوه‌و قه‌بزیی‌ درێژخایه‌ن‬ ‫یان سكچون ‌ی به‌رده‌وام‪.‬‬ ‫نه‌خۆش���ی ‌ی مایه‌س���یر ‌ی یه‌كێك��� ‌ه‬ ‫له‌نه‌خۆش���ییه‌ ب���اوه‌كان‌و نیوه‌ی‌ خه‌ڵك‬ ‫له‌دوای‌ ته‌مه‌نی‌ ‪ 50‬ساڵ ‌ی توشی‌ ده‌بن‪.‬‬ ‫نیشانه‌كانی‌ نه‌خۆشییه‌كه‌‪:‬‬ ‫•بونی‌ خوێن له‌كاتی‌ پیسایی‌‪.‬‬ ‫• خوران‌و ئازارو ناڕه‌حه‌تی‌ له‌ده‌رچه‌ ‌ی‬ ‫كۆم‪.‬‬ ‫• بون ‌ی ئه‌ستوربونێك یاخود گرێیه‌ك‬ ‫له‌ده‌وروبه‌ری‌ ده‌رچه‌ ‌ی پیسایی‌‪.‬‬ ‫• هه‌ندێجار مایه‌سیری‌ له‌روی‌ ناوه‌وه‌ ‌ی‬ ‫كۆم ده‌بێت ك ‌ه هه‌ستی‌ پێناكرێت‪.‬‬ ‫چ���ۆن ئازاره‌ك���ه‌ی‌ ك���ه‌م ده‌كه‌یته‌و‌ه‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌؟‬ ‫• خاوێنكردن‌و ش���ۆردن ‌ی ئه‌و شوێنه‌‬ ‫به‌ئاوی‌ گه‌رم‪.‬‬ ‫• په‌ڕۆیه‌ك���ی‌ گ���ه‌رم یاخ���ود پارچ ‌ه‬ ‫س���ه‌هۆڵێك بخه‌ره‌ س���ه‌ر ئه‌و شوێنه‌ بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌ستوربونی‌ ئه‌و شوێنه‌‪.‬‬ ‫خۆپاراستن‪:‬‬ ‫• خواردن���ه‌وه‌ ‌ی بڕێك��� ‌ی زۆر له‌ئ���او‪،‬‬ ‫خۆراك ‌ی ده‌وڵه‌مه‌ند به‌ڕیش���اڵ بخۆ‌وه‌ك‬ ‫س���ه‌وزه‌و میوه‌‪ ،‬هه‌ركات پیساییت هات‬ ‫زو بچۆ بۆ سه‌رئاو‪ ،‬له‌كاتی‌ پیساییكردن‬ ‫فشار مه‌كه‌‪‌،‬وه‌رزشكردن‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫هه‌رێمی‌ ژماره‌كان‬

‫ته‌ندروست ‌ی هه‌رێم‬ ‫له‌به‌رده‌م ژماره‌دا‬ ‫یه‌كێك له‌و گرفتانه‌ی زیاتر له‌سه‌ده‌یه‌كه‌‬ ‫بۆت���ه‌ ئاس���ته‌نگ له‌ب���ه‌رده‌م گ���ۆڕان‌و‬ ‫پێش���كه‌وتنی ته‌ندروس���تیدا نه‌بون���ی‌‬ ‫هاوس���ه‌نگی ژماره‌ی دانیشتوان‌و توانای‬ ‫دابینكردن���ی پێداویس���تیه‌ بنه‌ڕه‌تیه‌كانی‬ ‫ژیانی كۆمه‌ڵگاكه‌یانه‌‌وه‌كو خۆراك‌و ئاوی‬ ‫خواردنه‌وه‌ی پاك‌و شوێنی نیشته‌جێبون‌و‬ ‫خوێنده‌واری‌و ئاستی ته‌ندروستی باش‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ هه‌موو س���اڵێكدا له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫‌وه‌زاره‌ت‌و داموده‌زگاكان���ی‌ حكوم���ه‌ت‬ ‫كۆمه‌ڵێك داتای‌ خه‌یاڵی‌ باڵوده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌پێی‌ ئه‌و ریزبه‌ندی‌ ژماره‌‌و داتایانه‌‬ ‫بێت كه‌ له‌بواره‌كانی‌ ته‌ندروستی‌‌و ئابوری‌‬ ‫ئاستی‌ خزمه‌تگوزاریانه‌وه‌ باڵوده‌كرێته‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌وا ده‌بێ���ت هه‌رێمی‌ ن���ه‌وت ناوبنێین‬ ‫هه‌رێمی‌ ژماره‌‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ به‌پێی‌ ئه‌و داتایانه‌‬ ‫بێ���ت چه‌ندی���ن پ���رۆژه‌ی‌ خزمه‌تگوزاری‌‬ ‫له‌س���اڵی‌ رابردوودا ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێویس���ته‌ بپرس���ین ئه‌و پڕۆژانه‌ له‌رووی‌‬ ‫سیس���ته‌می‌ ئیداری‌‌و توانا لۆجیس���تی‌‌و‬ ‫پسپۆریی‌ پزیش���كی‌ تا چه‌ند توانیویه‌تی‌‬ ‫له‌ئاس���ت پێداویس���تیه‌كانی‌ هاواڵتیاندا‬ ‫بێت؟‬ ‫له‌س���نوری‌ پارێزگای‌ س���لێمانیدا ژماره‌ی‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ گه‌وره‌كان له‌ساڵی‌ ‪ 2010‬دا‬ ‫‪ 16‬نه‌خۆش���خانه‌ بووه‌‪ ،‬له‌كۆتایی‌ ساڵی‌‬ ‫‪ 2013‬بووه‌ته‌ ‪ 20‬نه‌خۆشخانه‌‪ ،‬كۆی‌ گشتی‌‬ ‫ته‌ختی‌ نه‌خۆش له‌نه‌خۆشخانه‌كاندا ‪2,060‬‬ ‫ه‌ (به‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ ‪ 400‬ته‌خته‌شه‌وه‌!)‬ ‫به‌به‌راوورد به‌ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ سلێمانی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر رێژه‌ی���ان ‪ 1,700,000‬كه‌س بێت‬ ‫ئه‌وا بۆ هه‌موو ‪ 825‬كه‌س یه‌ك ته‌خته‌ی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر نه‌خۆش���خانه‌كان‬ ‫كه‌ره‌س���ته‌و كه‌لوپه‌له‌كانیش���یان ن���وێ‌و‬ ‫كاراب���ن‪ ،‬ناتوان���ن خزمه‌تگ���وزاری ته‌واو‬ ‫پێشكه‌ش بكه‌ن‪ ،‬له‌به‌ر زۆری نه‌خۆشه‌كان‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا خزمه‌تگ���وزاری‌ لۆجیس���تی‌‌و‬ ‫پزیش���كی‌ له‌زۆرێك له‌نه‌خۆش���خانه‌كاندا‬ ‫له‌ژێر پرسیاری‌ جدیدایه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ژماره‌ی‌ مه‌ڵبه‌نده‌ ته‌ندروستیه‌كان‬ ‫‪ 68‬مه‌ڵبه‌ن���ده‌‪ ،‬هه‌ر ‪ 25,000‬كه‌س یه‌ك‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ژماره‌ی‌‬ ‫بنكه‌ ته‌ندروستیه‌كانیش ‪ 214‬بنكه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫‪ 7,943‬كه‌س یه‌ك بنكه‌ی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ‪ 4,862,818‬كه‌س‬ ‫س���ه‌ردانی‌ نه‌خۆش���خانه‌یان ك���ردووه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌و ژماره‌ی���ه‌ش ‪ 593186‬ك���ه‌س‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌كان ماونه‌ته‌وه‌!‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ زۆرترین رووداوه‌ له‌ناكاوه‌كانی‌‬ ‫(ئاگركه‌وتنه‌وه‌‌و هاتوچۆ‪ )...‬له‌س���نوری‌‬ ‫پارێزگاك���ه‌دا هه‌موو ‪ 15,545‬كه‌س یه‌ك‬ ‫ئه‌مبوالنس���ی‌ به‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬كه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌پێی‌ س���تانداردی‌ جیهانی‌ هه‌موو ‪5000‬‬ ‫كه‌سێك یه‌ك ئه‌مبوالنسی‌ به‌ربكه‌وێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ژم���اره‌ی‌ پزیش���كه‌كانی‌ ددان‬ ‫‪ 220‬پزیش���كه‌‪ ،‬بۆ ه���ه‌ر ‪ 7,772‬كه‌س‬ ‫یه‌ك پزیش���كی‌ به‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌‬ ‫س���اڵی‌ راب���ردوودا ‪ 454,302‬ك���ه‌س‬ ‫سه‌ردانی دكتۆری‌ ددانیان كردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان به‌پێی‌‬ ‫توێژین���ه‌وه‌ پزیش���كیه‌كان یه‌كێك���ه‌ له‌و‬ ‫ناوچانه‌ی‌ كه‌ زۆرترین رێژه‌ی‌ توش���بونی‌‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ ددانی‌ تێدای���ه‌ چونكه‌ رێژه‌ی‌‬ ‫خواردن���ی‌ چ���او‌و ش���یرینی‌‌و خواردنه‌وه‌‬ ‫گازییه‌كانی‌ تێدا زۆره‌‪.‬‬ ‫هه‌موو ئه‌م رێژانه‌ به‌به‌راوورد به‌ستاندارده‌‬ ‫جیهانی���ه‌كان له‌ژێ���ر پرس���یارو گومانی‌‬ ‫گه‌وره‌دای���ه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌‬ ‫خزمه‌تگوزاری ‌وه‌ك پێویس���ت نیه‌ له‌به‌ر‬ ‫زۆری نه‌خۆشه‌كان‪ ،‬چه‌ندین كه‌س به‌هۆی‬ ‫پشتگوێخس���تن‌و كه‌مته‌رخه‌می پزیشك‌و‬ ‫ستافی نه‌خۆشخانه‌كان‌و پێڕانه‌گه‌یشتنیان‬ ‫گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ده‌رمان كه‌ بووه‌ته‌ نه‌وتی‌ سپی‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬له‌به‌غداوه‌ بڕی‌ زیاتر له‌‪41‬‬ ‫ملیارو س���ێ‌ س���ه‌د ملیۆن دینار كڕڕاوه‌و‬ ‫هاتووه‌ته‌ سنوری‌ سلێمانی‌ هه‌روه‌ها زیاتر‬ ‫له‌‪20‬ملیار‌و ‪ 541‬ملیۆن دینار له‌بازاڕه‌كاندا‬ ‫كراوه‌‪ ،‬به‌پێی‌ وته‌ی‌ پس���پۆڕێكی‌ ده‌رمان‬ ‫زۆرێك له‌و ده‌رمانان���ه‌ له‌قاچاخچیه‌كان‌و‬ ‫بازرگانه‌كانی‌ ده‌رمان ك���راوه‌‪ 241 ،‬ته‌ن‬ ‫ده‌رمانیش له‌ناوب���راوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش جێگای‌‬ ‫مه‌ترسیه‌‪ ،‬هه‌ر هاواڵتیه‌ك بڕی‌ ‪36,377‬‬ ‫دینار ده‌رمانی‌ بۆ كراوه‌!‬ ‫هه‌م���وو ئ���ه‌م داتایان���ه‌ پێمانده‌ڵێن كه‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ئه‌گ���ه‌ر له‌ماوه‌ی‌‬ ‫سااڵنی‌ رابردوو خزمه‌تگوزاری‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫بۆ هاواڵتی���ان ئه‌نجامدابێت‪ ،‬ئه‌وا رێژه‌ی‌‬ ‫ئه‌م خزمه‌تگوزارییه‌ له‌ئاس���ت گه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫رێ���ژه‌ی‌ دانیش���توانی‌ هه‌رێم���دا نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش كورد وته‌نی‌ "مشتێكه‌ له‌نموونه‌ی‌‬ ‫خه‌روارێك"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها په‌ندێكی‌ فارس���ی‌ هه‌یه‌ ده‌ڵێت"‬ ‫هه‌موو ش���تێك كه‌ بۆگه‌ن ده‌كات خوێی‌‬ ‫تێده‌كرێت‪‌،‬وه‌ی‌ ب���ۆ ئه‌و كاته‌ی‌ كه‌ خوێ‌‬ ‫خۆی‌ بۆگه‌ن ده‌كات"‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫‪xwindnyawene@gmail.com‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫ئەفسانەی کەرتی کشتوکاڵ‬ ‫د‪ .‬لەتیف کەریم‌واحید‬

‫پێشەکی‬ ‫له‌مێژە بوژاندنەوەی کەرتی کشتوکاڵ‬ ‫بووەتە‌وێ���ردی دەم���ی ڕۆش���نبیران‌و‬ ‫ئەکادیمیاکان���ی کوردس���تان‪ .‬زۆرجار‬ ‫له‌کۆڕ‌و کۆمەڵەکاندا‌واپیشاندەدرێت کە‬ ‫گەر کەرتی کشتوکاڵ بواری شایستەی‬ ‫خۆی پێ بدرێت ئەوا کوردستان دەبێتە‬ ‫‌واڵتێک���ی دەوڵەمەندی پێش���کەوتوو‬ ‫چی دی پێویس���تی بە‌واڵتانی دەرەوە‬ ‫نامێنێت‪ ،‬تەنانەت هەندێ ‌وادەزانن کە‬ ‫گەر کشتوکاڵ پێش���کەوتوو بێت‌واڵت‬ ‫پێویستی به‌کەرتی نەوتیش نابێت‪.‬‬ ‫بەشێوەیەکی گشتی ئەم بۆچوونانە‬ ‫‌وا پیش���اندەدەن کە پش���ت به‌سامانە‬ ‫سروش���تییه‌کان‪ ،‬دەش���ێت ‌واڵت هەر‬ ‫پێویس���تی به‌هی���چ‌واڵتیک���ی دیکەی‬ ‫جیه���ان نەبێ���ت‪ .‬ئەڵبەت���ە هەبوونی‬ ‫کەرتێکی گەش���ەکردووی کش���توکاڵ‬ ‫بناغەیەک���ی ئاب���وری پێویس���تە ب���ۆ‬ ‫گەش���ەکردنی ئاب���وری ‌واڵت ب���ەاڵم‬ ‫کەرتێکی گەشەکردووی کشتوکاڵ تاکە‬ ‫مەرج نی���ە بۆ گەش���ەکردنی ئابوری‌و‬ ‫ئەو ‌واڵتانەی زۆر دەوڵەمەندن له‌ڕووی‬ ‫س���امانە سروش���تیەکانەوە مەرج نیە‬ ‫گەشەکردووبن‪ .‬به‌پێچەوانەوە‪‌ ،‬واڵتانی‬ ‫گەش���ەکردووی ‌وەک یابان‌و ئەڵمانیا‌و‬ ‫کۆریای باشوور له‌چاو ‌واڵتانی دیکەی‬ ‫جیهان���دا زۆرهەژارن له‌ڕووی س���امانی‬ ‫سروشتیەوە‪.‬‬ ‫پێش ئەوەی ئەم بابەتە بەشێوەیەکی‬ ‫وردتر شیبکەینەوە پێویستە بیر لەوە‬ ‫بکەینەوە کە بۆ ئ���ەو جۆرە بۆچونانە‬ ‫بەو ش���ێوەیە له‌کوردس���تاندا پەرەی‬ ‫سەندووە‪ .‬هۆیەکی گرنگی ئەو بۆچونانە‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ بیرەوەریەکانی خەڵکی‬ ‫له‌نەوەدەکان���ی س���ەدەی پێش���وودا‪.‬‬ ‫ڕوخان‌و چۆڵکردنی الدێکانی کوردستان‬ ‫ش���ان به‌ش���انی ش���ەڕی کەن���داوی‬ ‫یەک���ەم‌و ئابڵۆق���ەی ئابوری له‌س���ەر‬ ‫عێ���راق‌و له‌هەمانکاتدا عێراق له‌س���ەر‬ ‫کوردس���تان ب���وو به‌ه���ۆی کەمبوونی‬ ‫خۆراک‌و باڵبوونەوەی برس���ێتی‌و کەم‬ ‫دەرامەتیەکی بەرب�ڵ�او‪ .‬ئەمە له‌خۆیدا‬ ‫بووەتە مایەی نیگەرانی ڕۆش���نبیران‌و‬ ‫سیاس���ەتمەداران ک���ە ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫نەهامەتی‌و برس���ێتێکانی نەوەدەکانی‬ ‫سەدەی ڕابوردوو نەگەڕێتەوە پێویستە‬ ‫کەرت���ی کش���توکاڵ پەرەیپێبدرێ���ت‪.‬‬ ‫بێگوم���ان ئەمە ئامانجێکی دروس���تەو‬ ‫پێویس���تە کەرت���ی کش���توکاڵ ‌وەک‬ ‫کەرتێکی س���تراتیجی چاوی لێبکرێت‬ ‫ب���ەاڵم تەنه���ا له‌ڕوانگ���ەی هەبوون‌و‬ ‫هەموارکردنی خۆراکە سەرەکییەکانەوە‬ ‫چاوی لێ بکرێت‪.‬‬ ‫ه���ۆکاری دووەمی ئ���ەم بۆچوونانە‬ ‫زیاتر مۆرکی تاسەکردنی (‪)Nostalgia‬‬ ‫دەروون���ی پێ���وە دی���ارە‪ .‬له‌ڕوانگەی‬ ‫ئ���ەم بۆچون���ەوە‪ ،‬ئاوەدانکردن���ەوەی‬ ‫هەموو الدێ‌و گوندەکانی کوردس���تان‬ ‫ئەرکێک���ی نیش���تمانیە‪ .‬مەبەس���تی‬ ‫سەرەکی ئەم ئاڕاس���تە بیرکردنەوەیە‬ ‫گێڕانەوە‌و بەرپەرچدانەوەی سیاسەتی‬ ‫جێنۆس���ایدی ڕژێم���ی پێش���ووە‌و‬ ‫گێڕانەوەی ژیان���ی الدێ بۆ بارودۆخی‬ ‫پێش ڕوخان‪ .‬هەرچەندە مەبەستی ئەو‬ ‫کەس���انەی ئەم جۆرە بیرکردنەوه‌یان‬ ‫هەیە جوامێرانەیە بەاڵم ساویلکەییەکی‬ ‫زۆری پێوەدیارە‪ .‬پێویستە ئەو کەسانە‬ ‫ئەوە لەیاد نەکەن ک���ە له‌کۆندا ژیان‌و‬ ‫گوزەرانی الدێ نش���ینەکان نە ئاسان‬ ‫بووه‌و نە ڕۆمانتیک‪ .‬هەربۆیە ئێس���تا‬ ‫خەڵکی الدێکان���ی کۆن زۆر بابەتیانە‌و‬ ‫کرداران���ە له‌ژیان���ی خۆی���ان دەڕوانن‬ ‫له‌ڕووی گوزەرانەوە دەڕواننە گەڕانەوە‬ ‫خشته‌ی ‪4‬‬

‫بۆ الدێکان‪ .‬لەبەر هەمان هۆیە دەبینین‬ ‫هەرچەندە هەلومەرجی گەڕانەوە ئێستا‬ ‫له‌بارترە له‌جاران‌و حکومەتی کوردستان‬ ‫تا ڕادەیەک پش���تیوانی له‌گەڕانەوەی‬ ‫خەڵ���ک دەکات بۆ الدێکان‪ ،‬هێش���تا‬ ‫زۆر الدێ‌و گون���دەکان هەر به‌چۆڵی یا‬ ‫نیمج���ە چۆڵی ماونەتەوە‪ .‬مەبەس���تی‬ ‫ئەم‌وتارە خس���تنەڕوو ش���یکردنەوەی‬ ‫ئەو ئاس���تەنگانەیە ک���ە بۆتە هۆکاری‬ ‫نائاوەدانکردنەوەی الدێکانی کوردستان‬ ‫له‌ڕوانگەیەکی زانستیانەوە‪.‬‬ ‫کەرتی کشتوکاڵ‌و‬ ‫گەشەکردنی ئابوری‬ ‫له‌جیهانی ئەمڕۆدا کەرتی کشتوکاڵ‬ ‫پەیوەندیەکی ب���ەرەواژی هەیە له‌گەڵ‬ ‫گەش���ەکردنی ئابوری���دا‪‌.‬واتە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫گەشەکردنی ئابوریدا‪ ،‬پشکی ئەم کەرتە‬ ‫له‌داهاتی نەتەوەیی���دا کەم دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ه���ۆکاری ئ���ەم دی���اردە هاوچەرخ���ە‬ ‫دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ ئەوەی ک���ە بەهای‬ ‫بەرهەمی کشتوکاڵ سنوردارە له‌کاتێکدا‬ ‫بواری پەرەس���ەندنی بەهای کااڵکانی‬ ‫کەرتی خزمەتگوزاری‌و پیشەسازی زۆر‬ ‫بەرفراوانترە‪ .‬بە‌واتایەکی دیکە‪ ،‬توانای‬ ‫بەرهەمهێنانی خاک زۆر سنوردارە‌و گەر‬ ‫مرۆڤ بیەوێت برەوی فرەتری پێبدات‬ ‫دەبێت کەرتی پیشەس���ازی پێشبخات‪.‬‬ ‫بۆ نموونە بۆ بەرزکردنەوەی بەرهەمی‬ ‫پارچە زەویەک پێویس���تە پەنا ببرێتە‬ ‫بەر پێشکەوتنی تەکنەلۆجیا‌و زانست‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەمەش���دا‪ ،‬ب���ۆ بازاڕیکردنیان‪،‬‬ ‫زۆر بەرهەمی کش���توکاڵی پێویستیان‬ ‫به‌پرۆس���ەی گۆڕان هەیە کە به‌ئامێری‬ ‫پیشەسازی دەکرێت‪ .‬هەربۆیە هەرچەند‬ ‫کەرتی کشتوکاڵ پێشبکەوێت‪ ،‬پشکی‬ ‫کەرتەکە له‌گەڵ گەش���ەکردنی ئابوریدا‬ ‫ڕووەو کەمبونەوە دەچێت‪.‬‬ ‫ئەگەر بڕوانینە خش���تەی ژمارە یەک‬ ‫بۆم���ان دەردەکەوێ���ت ک���ە له‌زۆربەی‬ ‫‌واڵت���ە هەژارەکان���ی ئەفریقا‌و ئاس���یا‬ ‫ڕێژەی سەدی بەهای کشتوکاڵ له‌کۆی‬ ‫گش���تی داهات���ی نەتەوەیی���دا بەرزە‬ ‫له‌کاتێکدا له‌واڵتانی نیمچە گەشەکردوو‬ ‫گەشەکردوودا ئەم ڕێژەیە به‌شێوەیەکی‬ ‫بەرچاو کەمدەبێت���ەوە‪ .‬بۆ نمونە ئەم‬ ‫ڕێژەی���ە له‌زۆربەی‌واڵتان���ی ئەفریقادا‬ ‫له‌س���ی له‌س���ەدا (‪ )%30‬کەمتر نیە‪،‬‬ ‫له‌کاتێکدا له‌واڵتانی گەشەکردودا له‌سێ‬ ‫له‌س���ەدا (‪ )%3‬تێپەڕ ناکات‪ .‬ئەڵبەتە‬ ‫کەمبوونەوەی ئ���ەم ڕێژەیە به‌ڕێکەوت‬ ‫نەبووە‪ .‬بۆ ئەم مەبەستەش گەر بڕوانینە‬ ‫ڕێژەک���ە له‌واڵتانی تازەگەش���ەکردوی‬ ‫چەش���نی‌واڵتانی باشووری ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ئاسیادا بۆمان دەردەکەوێت کە ڕێژەکە‬ ‫به‌شێوەیەکی گش���تی له‌نێوان ڕێژەی‬ ‫ئەو دوو گروپەی پێش���وودایە‪ .‬بە‌واتە‬ ‫هەرچەن���د ئابوری‌واڵت پێش���بکەوێت‬ ‫ڕێ���ژەی بەهای کەرتی کش���توکاڵیش‬ ‫له‌داهاتی گشتی نەتەوەدا کەمدەبێتەوە‪.‬‬ ‫له‌الیەک���ی ترەوە ئام���ارەکان ئەوەمان‬ ‫پیشان دەدەن کە ڕێژەکە ساڵ به‌ساڵ‬ ‫ڕوو له‌کەمبوونەوەیە‪ .‬خش���تەی ژمارە‬ ‫دوو ئەوەمان نیشاندەدات کە له‌ماوەی‬ ‫دوانزە س���اڵدا (له‌نێوان س���اڵی‪2000‬‬ ‫‌و ‪ )2012‬ئ���ەم ڕێژەیە له‌سەرتاس���ەری‬ ‫جیهان���دا کەمبووه‌تەوە‪ .‬ب���ۆ نموونە‪،‬‬ ‫ڕێژەی بەهای کشتوکاڵ له‌واڵتانی کەم‬ ‫دەرامەت���دا‪ %17.7‬کەم���ی کردووە‌و‬ ‫له‌واڵتانی دەرام���ەت ناوەندیدا‪ %23.1‬‬ ‫کەمی کردووە‌و له‌واڵتانی گەشەکردوودا‬ ‫‪ %50‬کەمی ک���ردووە‪‌.‬واتە هەتا‌واڵت‬ ‫گەشەکردووتر بێت هێندە ڕێژەی پشکی‬ ‫ی گشتی‌واڵتدا کەمتر‬ ‫کشتوکاڵ له‌داهات ‌‬ ‫دەبێتەوە‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو شیکردنەوەی سەرەوە‬

‫ئ���ەوە ناگەیەنێ���ت ک���ە دەبێت کۆی‬ ‫گش���تی بەرهەمی کەرتی کش���توکاڵ‬ ‫کەمبکرێتەوە بۆ ئەوەی گەش���ەکردنی‬ ‫ئاب���وری ڕووب���دات‪ .‬به‌پێچەوان���ەوە‪،‬‬ ‫دابینکردنی بەرهەمە کش���توکاڵیەکان‬ ‫به‌تایبەت���ی خۆراک���ەکان له‌ناوخ���ۆدا‬ ‫دەبێتە مایەی تەندروس���تییه‌کی باشی‬ ‫کۆمەڵ���گا‌و کەمکردن���ەوەی خەرج���ی‬ ‫نەتەوەیی له‌سەر خواردنە هاوردەکان‪.‬‬ ‫ئەم���ەش یارمەت���ی هاوکێش���ەکردنی‬ ‫تەرازووی بازرگانی ‪))Trade Balance‬‬ ‫دەدات‪ .‬له‌الیەکی ترەوە‪ ،‬به‌شیوەیەکی‬ ‫گشتی‪ ،‬کەرتی کشتوکاڵ پەیوەندیەکی‬ ‫ڕاس���تەوخۆی هەی���ە به‌پرۆس���ەی‬ ‫گەشەکردنی ئابوریەوە‪ .‬مێکانیزمەکانی‬ ‫پەیوەندی نێوان کشتوکاڵ‌و کەرتەکانی‬ ‫دیک���ەی ئاب���وری ل���ه‌ڕووی زانس���تی‬ ‫ئابوری���ەوە‪ ،‬دابینکردنی کەرەس���ەی‬ ‫خ���اوە ب���ۆ پیشەس���ازی‪ ،‬ئازادکردنی‬ ‫هێزی کاری هەرزانە بۆ گەش���ەکردنی‬ ‫کەرت���ی پیشەس���ازی‪ ،‬زی���ادە بەهایە‬ ‫ب���ۆ کەڵەکەکردنی س���ەرمایە‌و ژینگە‌و‬ ‫گەشت‌و گوزار بۆ ڕابواردنی دانیشتوانی‬ ‫ش���ار‪ .‬بێگومان کارایی‌و بەهێزی ئەم‬ ‫میکانیزمان���ە بەن���دن به‌هەلومەرجی‬ ‫دیک���ەوە ک���ە پێویس���تە بایەخ���ی‬ ‫خۆیانی���ان پێبدرێت‌و هەروا به‌خۆبەخۆ‬ ‫(ئۆتۆماتی���ک) کار ناک���ەن‪ .‬بۆیە بۆ‬ ‫کارکردنی ئەو مێکانیزمانە پێویس���تە‬ ‫ئەم کارتێکەرانە ڕەچاوبکرێن کە‪ :‬ئایە‬ ‫‌واڵت گەش���ەکردووە؟‪ ،‬ئایە هێزی کار‬ ‫به‌ت���ەواوی به‌کاربراوە یا بێکاری بەرزە‬ ‫له‌شارەکاندا؟‪ ،‬ئایە ئابوری کراوەیە یا‬ ‫داخراوە؟‪ ،‬ئایە ڕێ���ژەی بەرهەمهێنان‬ ‫بەرزە یا کش���توکاڵ هێشتا له‌قۆناغی‬ ‫بژێویدایە (‪)subsistence farming‬؟‬ ‫لێکدان���ەوەی دروس���ت‌و لۆجیکیانە‬ ‫بۆ ئەو پرس���یارانەی سەرەوە ئەوەیە‪،‬‬ ‫یەکەم‪ :‬گەر‌واڵت دواکەوتووبێت‌و داهاتی‬ ‫تاکەکەس هێشتا نزم بێت ئەوا زۆربەی‬ ‫داهاتی تاکەکەس بۆ خه‌رجکردن له‌سەر‬ ‫خواردن دەڕوات‪ .‬له‌الیەکی دیکەوە‪ ،‬گەر‬ ‫‌واڵت گەشەکردوو نەبێت‪ ،‬به‌شێوەیەکی‬ ‫گشتی ڕێژەی بەرزبوونەوەی دانیشتوانی‬ ‫‌واڵت پێشبینی دەکرێت بەرزبێت‪ .‬بۆیە‬ ‫بەرزبوون���ەوەی بەرهەمەکان���ی کەرتی‬ ‫کشتوکاڵ به‌شێوەیەکی گشتی دەڕوات‬ ‫بێگومان ئەو شیکردنەوەی سەرەوە‬ ‫بۆ تێرکردنی بەرزبوونەوەی دانیشتوان‌و‬ ‫ئ���ەو توێژە کۆمەاڵیەتیانە کە هێش���تا لەهەم���وو بارێک���دا ئ���ەوە ناگەیەنێت‬ ‫خواس���تی خواردنی���ان تێ���ر نەبووە‪ .‬ک���ە بەرهەم���ی کەرت���ی کش���توکاڵ‬ ‫دەرئەنجامی ئەم���ەش ئەوە دەبێت کە کەمبکرێتەوەو پش���تیوانی لێنەکرێت‪.‬‬ ‫بەرزبوونەوەی کۆی گش���تی بەرهەمی به‌پێچەوانەوە‪ ،‬بەکارهێنانی زانس���ت‌و‬ ‫کەرتی کشتوکاڵ مەرج نیە ببێتە هۆی ئامێری نوێ له‌بەرهەمهێناندا هەمیشە‬ ‫کەڵەکەبوونی سەرمایە بۆ گەشەکردنی ڕێ���ژەی بەرهەمهێن���ان بەرزدەکاتەوە‪.‬‬ ‫بەرزبوون���ەوەی‬ ‫کەرت���ی پیشەس���ازی‪ .‬دووەم‪ :‬کەرتی له‌هەمانکات���دا‪،‬‬ ‫کش���توکاڵ مەرج نیە له‌هەموو بارێکدا دانیش���توانی جیه���ان پێویس���تی‬ ‫ببێتە س���ەرچاوەیەکی باش بۆ هێزی به‌بەرزکردنەوەی بەرهەمی کشتوکاڵە‪.‬‬ ‫کار بۆ گەشەکردنی کەرتی پیشەسازی ب���ەاڵم‪ ،‬دەرئەنجام���ی ئ���ەو ئامارانە‬ ‫له‌شارەکاندا‪ .‬پێویس���تە خوێنەر لەوە به‌ش���ێوەیەکی گش���تی ئەوەم���ان بۆ‬ ‫تێبگات ک���ە له‌قۆناغی گەش���ەکردنی دەس���ەلمێنێت کە پەیوەندی بەرەواژی‬ ‫ئێستای کوردستاندا‪ ،‬بێکارییەکی زۆر گەش���ەکردنی ئاب���وری‌و کەمبونەوەی‬ ‫له‌ش���ارەکاندا هەیە‪ .‬ج���ا ئازادکردنی ڕێژەی پشکی داهاتی کەرتی کشتوکاڵ‬ ‫هێزی کار ت���ر له‌کەرتی کش���توکاڵدا زۆر ڕوون‌و ئاش���کرایە‪ .‬بەواتایەک���ی‬ ‫ئەم کێش���ەیە ئاڵۆزتر دەکات‪ .‬سێیەم‪ :‬دیک���ە‪ ،‬گەش���ەکردنی ئاب���وری زیاتر‬ ‫ش���ێوەی کران���ەوەی ئاب���وری ‌واڵت بوار دەڕەخس���ێنێت بۆ گەش���ەکردن‌و‬ ‫بەس���ەر بازاڕی جیهاندا کاریگەریەکی بەرفراوانکردن���ی کەرتەکان���ی دیکەی‬ ‫ڕاس���تەوخۆی هەیە له‌سەر ئەوەی ئایە ئابوری‪.‬‬ ‫کەرتی کشتوکاڵ به‌تەنها خۆی دەتوانێ‬ ‫خش���تەی ‪ :1-‬ڕێژەی سەدی بەهای‬ ‫ملمالنێ���ی بەرهەمەکانی کش���توکاڵی‬ ‫‌واڵتانی دەرەوە بکات! لێرەدا پێویستە کەرتی کشتوکاڵ له‌کۆی گشتی بەرهەمی‬ ‫ئ���ەوە بخەین���ە ڕوو کە ڕای گش���تی‌و نەتەوه‌یی���دا (‪Gross National‬‬ ‫"ڕۆش���نبیران" ئەوەیە کە گەر کەرتی ‪ )Product‬به‌پێی هەڵبژاردەی ‌واڵتانی‬ ‫کشتوکاڵ ئەو توانایەی نەبوو‪ ،‬پێویستە جیه���ان‪World Bank,( 2012 .‬‬ ‫حکومەت پاڵپش���تی تەواوی بکات بۆ ‪ ,World Development Indicators‬‬ ‫ئەوەی ئ���ەو بەربەرەکانێیە بکات‪.‬خشته‌ی ‪2013 1‬س���ەرچاوە‪* :‬ئام���اری‬ ‫ساڵی ‪)2000‬‬ ‫بەاڵم کەس بیر لەوە ناکاتەوە ئایە‬ ‫ئەو پارەیە له‌کوێوە دێت کە پاڵپشتی‬ ‫کەرتی کشتوکاڵی پێدەکرێت‌و ئایە ئەو‬ ‫پارەیە چۆن دەدرێت‌و به‌چ بەرهەمێک‬ ‫دەدرێت‌و به‌چ بەرهەمێک نادرێت‌و ئەم‬ ‫پاڵپش���تیە تاکەی ب���ەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌ڕووی ئەکادیمی‌و زانس���تیەوە ئەو‬ ‫ڕاس���تیە ل���ه‌زووەوە س���ەلمێنراوە کە‬ ‫گەر پاڵپش���تی بەرهەمهێنانی خۆراک‬ ‫بەرزبێت نرخی ڕاس���تەقینەی خواردن‬ ‫بەرزدەبێتەوەو ئەم���ەش دەبێتە هۆی‬ ‫بەرزبوون���ەوەی کرێ���ی ڕاس���تەقینە‬ ‫(‪ .)Real Wage‬بەرزبوون���ەوەی‬ ‫کڕێی ڕاس���تەقینە یەکێکە له‌بەربەستە‬ ‫بەهێزەکانی گەش���ەکردنی پیشەسازی‬ ‫له‌ناوچ���ەی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس���تدا‪.‬‬ ‫بۆیە بەرزبوونەی نرخی خوراک‌و کرێی‬ ‫ڕاستەقینە له‌درێژ مودەتدا له‌خزمەتی‬ ‫گەش���ەکردنی ئابوریدا نیە‪ .‬ئەم بابەتە‬ ‫پێویستی به‌هەڵوێستە‌و بیرلێکردنەوەی‬ ‫قوڵتر هەیە گەر‌واڵت بیر له‌گەشەکردنی‬ ‫درێژخایەن بکاتەوە‪ .‬چوارەم‪ :‬گرفتێکی‬ ‫دیکەی کەرتی کش���توکاڵ ئەوەیە کە‬ ‫ئەگەر ئ���ەو کەرتە هێش���تا له‌قۆناغی‬ ‫بژێوی دابینکردندا بێت ئەوا ئەو کەرتە‬ ‫پێویس���تی به‌گۆڕانکارییەک���ی یەجگار‬ ‫گەورە هەیە بۆ ئەوەی له‌گەش���ەکردنی‬ ‫ئابوریدا نەخش���ی هەبێت‪ .‬بۆ نموونە‪،‬‬ ‫کش���توکاڵی بژێو پەیداک���ەر زۆربەی‬ ‫جار له‌س���ەر پارچە زەویەکی بچووکە‬ ‫کە ب���واری بەکارهێنانی تەکنەلۆجیای‬ ‫نوێ ن���ادات‪ .‬گۆڕانی���ش له‌بناغەکانی‬ ‫خاوەندارێت���ی زەوی پ���ڕە له‌کێش���ە‌و‬ ‫بەربەست‪ .‬له‌الیەکی دیکەوە‪ ،‬جوتیاری‬ ‫بژێو پەیداکەر زۆربەی جار نەخوێندەوارو‬ ‫کەم ش���ارەزایە‌و به‌شێوەیەکی نەریتی‬ ‫دەڕوانێتە کش���توکاڵکردن‪ .‬بۆیە بواری‬ ‫بەکارهێنانی زانس���ت له‌بەرهەمهێناندا‬ ‫الیان تەس���کە‌و ئاس���ۆی پەرەپێدانی‬ ‫بەرهەمهێنانیان کەمە‪ .‬له‌س���ەر هەموو‬ ‫ئەمان���ەوە‪ ،‬ئ���ەو جوتیارەی هێش���تا‬ ‫له‌قۆناغی بژێوی پەیداکردنە‪ ،‬پێویستی‬ ‫به‌پارەیەکی زۆرە بۆ ئەوەی پێداویستیە‬ ‫سەره‌تاییەکانی خۆی‌و خێزانەکەی دابین‬ ‫بکات‪ .‬بۆیە ناتوانێت پاش���ەکەوتێکی‬ ‫ئەوتۆ بکات کە ش���ار‌و گەش���ەکردنی‬ ‫ئابوری سودیان لێوەربگرێت‪ .‬‬

‫خشته‌ی ‪3‬‬

‫هێزی کار‌و‬ ‫گەشەکردنی ئابوری‬ ‫خش���تەی‪ :2-‬ڕێژەی س���ەدی بەهای‬ ‫کەرتی کشتوکاڵ له‌کۆی گشتی بەرهەمی‬ ‫نەتەوه‌یی���دا (‪Gross National‬‬ ‫‪ )Product‬به‌پێ���ی گروپ���ی‌واڵتان���ی‬ ‫جیه���ان‪ .‬س���ااڵنی ‪‌2000‬و ‪ ,( .2012‬‬ ‫‪ ,World Development Indicators‬‬ ‫‪2013‬سەرچاوە‪) World Bank:‬‬ ‫نەرمی���ی داخوازی داهات (‪Income‬‬ ‫‪ )Elasticity of demand‬ب���ۆ‬

‫بەرهەمەکانی کشتوکاڵ‬ ‫نەرمی���ی داخوازی ب���ۆ خەرجکردن‬ ‫له‌س���ەر هەر کااڵی���ەک گۆڕانی رێژەی‬ ‫س���ەدی خەرجکردن���ە گ���ەر داهاتی‬ ‫تاکەک���ەس یەک یەک���ە بەرزببێتەوە‪.‬‬ ‫بە‌واتایەک���ی دی‪ ،‬ئای���ە خەرکردن���ی‬ ‫تاکەک���ەس چەن���د دەگٶڕێ���ت گ���ەر‬ ‫داهاتەکەی بەرزببێت���ەوە‪ .‬لێکۆڵینەوە‬ ‫زانس���تیەکان ئ���ەوە دەردەخ���ەن کە‬ ‫نەرمیی داخوازی داه���ات بۆ خۆراک‌و‬ ‫خواردن���ەوە به‌ش���ێوەیەکی گش���تی‬ ‫نزم���ە‪‌.‬وات���ە گەر داهات���ی تاکەکەس‬ ‫ی���ەک یەکە بەرزببێتەوە خواس���تی بۆ‬ ‫بەرهەمە خۆراکی���ەکان کەمتر له‌یەک‬ ‫بەرزدەبێتەوە له‌کاتێکدا داخوازیەکانی‬ ‫ب���ۆ بەرهەمە پیشەس���ازیەکان له‌یەک‬ ‫زیات���ر بەرزدەبێت���ەوە‪ .‬بەوتەیەک���ی‬ ‫س���ادەتر‪ ،‬گ���ەر داهات���ی تاکەکەس‬ ‫نزمبێت تێرکردنی خواستە سەرەتایی‌و‬ ‫ڕاس���تەوخۆکانی بۆی له‌هەموو شتێکی‬ ‫دیک���ە گرن���گ ت���رە‪ .‬بۆی���ە زۆربەی‬ ‫داهاتەکەی بۆ پێداویستیە خۆراکیەکان‬ ‫خ���ەرج دەکات‪ .‬بێگومان هەتا داهاتی‬ ‫ک���ەس بەرزببێت���ەوە‪ ،‬خەرجکردنیش‬ ‫لەس���ەر خۆراک بەرزدەبێت���ەوە بەاڵم‬ ‫به‌هەمان ڕێژە نا‪ .‬بۆیە‪ ،‬له‌ئاس���تێکی‬ ‫داهات���دا‪ ،‬تاکەک���ەس خواس���تەکانی‬ ‫بۆ خ���ۆراک تێر دەب���ن‌و خەرجکردنی‬ ‫له‌س���ەر خ���ۆراک لەو ئاس���تەدا چەق‬ ‫دەبەس���تێت‪ .‬بۆ نموونە گ���ەر داهاتی‬ ‫یەکێ���ک ه���ەزار دۆالری ئەمریکی بێت‬ ‫له‌مانگێک���دا چوار کیلۆ گۆش���تی مەڕ‬ ‫بخوات‪ .‬ئەگەر داهاتەکەی سەد له‌سەدا‬

‫بەرزببێت���ەوە‪‌،‬واتە ببێت���ە دوو هەزار‬ ‫دۆالر له‌مانگێک���دا‪ ،‬خواردنی گۆش���ت‬ ‫به‌هه‌م���ان ڕێژە بەرزنابێت���ەوە‌و نابێتە‬ ‫هەش���ت کیلۆ‪ .‬ئەمەش به‌ش���ێوەیەکی‬ ‫تایبەت ئەوەمان بۆ ڕوون دەکاتەوە کە‬ ‫له‌گەڵ بەرزبوونەوەی داهاتدا‪ ،‬خواست‬ ‫بۆ بەرهەمە کش���توکاڵیەکان به‌تایبەت‬ ‫خ���ۆراک کەمتر بەرزدەبێتەوە‌و زۆربەی‬ ‫داه���ات ب���ۆ بەرهەمە پێشەس���ازی‌و‬ ‫خزمەتگوزاریەکان خەرج دەکرێت‪.‬‬ ‫لەئاس���تی ‌واڵتدا‪ ،‬ئەو شیکردنەوەی‬ ‫سەرەوە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە تا‬ ‫‌واڵت دواکەوتووتربێت له‌ڕووی ئابوریەوە‪،‬‬ ‫‌هێن���دە خەرجکردنی له‌س���ەر خۆراک‬ ‫کڕین بەرزدەبێ���ت‪ .‬به‌پێچەوانەوە گەر‬ ‫‌واڵت پێش���کەوتووبێت پشکێکی کەمی‬ ‫داهاتی خێزان بۆ بەرهەمە خۆراکیەکان‬ ‫خەرج دەکرێ���ت‪ .‬ب���ۆ ڕوونکردنەوەی‬ ‫زیاتر‪ ،‬گەر بڕوانینە خشتەی ژمارە سێ‬ ‫بۆمان دەردەکەوێت کە له‌زۆربەی زۆری‬ ‫‌واڵتانی ه���ەژاردا خەرجکردنی خێزان‬ ‫له‌س���ەر خۆراک زۆر بەرزە‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫له‌زۆربەی زۆری‌واڵتانی ئەفریقادا زیاتر‬ ‫له‌سەدا چلی (‪ )%40‬داهات بۆ خۆراک‬ ‫کڕین خەرج دەکرێت‌و له‌واڵتانی هەژاری‬ ‫ئاسیاش���دا ڕێژەکە به‌هەمان شێوە زۆر‬ ‫بەرزە‪ .‬له‌کاتێکدا له‌گەڵ گەش���ەکردنی‬ ‫ئابوریدا‪ ،‬ئەم ڕێژەیە کەمدەبێتەوە‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە له‌واڵتانی تازە گەش���ەکردووی‬ ‫‌وەک کۆریای باشور‌و تایوان‌و مالیزیا‌و‬ ‫بەرازی���ل‌و ئیس���رائیلدا ڕێژەک���ە زیاتر‬ ‫له‌نی���وەی ڕێژەکەی‌واڵت���ە هەژارەکان‬ ‫دابەزیوە‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگەی تێبینیە لێرەدا ئەوەیە‬ ‫کە ڕێژەی خەرجکردنی خێزان لەس���ەر‬ ‫خۆراکەکان له‌واڵتە گەشەکردووەکاندا‬ ‫زۆر نزمە‪ .‬ب���ۆ نموون���ە‪ ،‬له‌ئەمریکادا‬ ‫له‌حەوت له‌س���ەدا (‪ )6.6%‬کەمترە‌و‬ ‫له‌ئەڵمانیادا نزیكەی یانزە له‌س���ەدایە‬ ‫(‪‌)%10.9‬و له‌واڵتان���ی دیکەش���دا‬ ‫له‌دەور‌وبەری ‪ %12-13‬دایە‪ .‬بە‌واتایەکی‬ ‫تر‪ ،‬پش���کی ش���ێری خەرج���ی خێزان‬ ‫دەڕوات بۆ بەرهەمه‌کانی ناکشتوکاڵی‪.‬‬

‫خشته‌ی ‪1‬‬

‫خشته‌ی‪2‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )414‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/2/4‬‬

‫‪17‬‬

‫"گەڕانەوە بۆ زەردەشتی‪ ،‬کێشەی زۆری ڕوبەڕو کردوم"‬

‫دو كوردی زه‌رده‌شتی له‌باره‌ی ئاین گۆڕینیانه‌وه‌بۆ ئاوێنه‌ده‌دوێن‬ ‫ئا‪ :‬یاسین‬ ‫ناوی لوقمانی حاجی كه‌ریمه‌و‬ ‫به‌ناوه‌كه‌یدا بێت ئه‌بێت كوردێكی‬ ‫موسوڵمان بێت چونكه‌ باوكی‬ ‫"زیاره‌تی ماڵی خودای كردوه‌"‪.‬‬ ‫كه‌چی شانازی به‌گۆڕینی ئاینه‌كه‌ی‬ ‫له‌ئیسالمه‌وه‌بۆ زه‌رده‌شتی ده‌كات‌و‬ ‫به‌الی ئه‌وه‌وه‌" گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ئاینی‬ ‫زه‌رده‌شتی"‌و ده‌ستبه‌رداربونی‬ ‫له‌ئاینی ئیسالم بۆ "پڕکردنەوەی‬ ‫بۆشایی گەورەی مرۆڤایەتی" كورده‪‌.‬‬ ‫لوقمانی حاجی كه‌ریم‪ ،‬كه‌ ئێس���تا‬ ‫له‌به‌ریتانی���ا ده‌ژی‪ ،‬خۆی به‌ئه‌ندامی‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ب���ااڵی‌زه‌رده‌ش���تیان ‌‬ ‫كوردستان ده‌ناسێنێت‌و له‌په‌یوه‌ندیدا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئاوێنه‌باس���ی له‌وه‌كرد له‌م‬ ‫س���ااڵنه‌ی دوایی���دا "ه���ه‌زاران كورد‬ ‫له‌ناوخ���ۆو ده‌ره‌وه‌ی كوردس���تان‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی���ان بۆ ئاینی زه‌رده‌ش���تی‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌"‪.‬‬ ‫ئاینی زه‌رده‌شتی‪ ،‬یه‌ك له‌باڵوترین‬ ‫ئاینه‌ كۆنه‌كانی ناو كوردستانه‌و بڕوا‬ ‫‌وه‌های���ه ‌په‌یامبه‌رو س���ه‌رنمای ئه‌م‬ ‫ئاینه‌كه‌زه‌رده‌شته‌له‌نه‌ته‌وه‌ی كورد‬ ‫بێ���ت‪ ،‬چونكه‌ له‌نزیك ش���ارۆچكه‌ی‬ ‫‌ورمێ له‌كوردستانی ئێران له‌دایكبوه‌و‬ ‫كتێب���ه ‌پیرۆزه‌كه‌ش���ی "ئاوێس���تا"‬ ‫به‌زمانی می���دی نوس���راوه‌‌ته‌وه ‌كه‬ ‫‌به‌بناغ���ه‌ی زمانی ئێس���تای كوردی‬ ‫هه‌ژمار ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌نجومه‌نه بااڵیه‌‌ی ئه‌م كورده‬ ‫‌زه‌رده‌ش���تییه‌باسی ده‌كات‪ ،‬له‌واڵتی‬

‫س���وید به‌ش���ێوه‌یه‌كی فه‌رمی ‌وه‌ك‬ ‫ده‌زگایه‌كی‌ ئاینی زه‌رده‌شتی ناسراوه‌و‬ ‫له‌شاری ستۆكهۆڵمی پایته‌ختی ئه‌م‬ ‫‌واڵته‌ش ‌ئاگركه‌ده ‌(په‌رستگا)یه‌كیان‬ ‫هه‌ی���ه ب���ۆ ئه‌نجامدانی په‌رس���تش‌و‬ ‫سروته‌كانی ئاینی زه‌رده‌شتی‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و كوردانه‌ی ئه‌م په‌رس���تگایان‬ ‫دامه‌زراندو‌ه شانازی به‌وه‌وه‌ده‌كه‌ن "‬ ‫پاش ‪ 1000‬ساڵ خامۆشی‪ ،‬توانیویان ‌ه‬ ‫"ئاگركه‌ده‌یه‌كی ‌فره‌شیرین" دروست‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬جگه ‌ل���ه‌م ده‌زگا ناس���راو‬ ‫فه‌رمیی���ه‌ش له‌ت���ۆڕی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‬ ‫فه‌یسبوك په‌یجێك به‌ناوی "كوردانی‬ ‫زه‌رده‌شتی" هه‌یه‌و خۆی به‌"چاالکترین‬ ‫الپ���ەڕەی ئاینی <زەردەش���تی>ە‬ ‫لەس���ەر تۆری کۆمەاڵیەتی فەیسبوک‬ ‫بەزمان���ی ک���وردی" ده‌ناس���ێنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی س���ه‌رنجه‌ ژماره‌ی‬ ‫فانه‌كان���ی ئ���ه‌م په‌یج��� ‌ه نزیكه‌ی ‪9‬‬ ‫هه‌زار كه‌سه‌و به‌ته‌ماشاكردنی لیستی‬ ‫ناوه‌كانیش���دا ‌وادیاره ‌زۆربه‌ی هه‌ره‬ ‫‌زۆریان موس���وڵمانن‌و ره‌نگ ‌ه هه‌ر بۆ‬ ‫ئاگاداری‌و زانین���ی هه‌واڵ الیكی ئه‌و‬ ‫په‌یجه‌یان كردبێت‪.‬‬ ‫ماكۆ س���اوین‪ ،‬كه كوردێكی خه‌ڵكی‬ ‫شاری هه‌ولێره‌و ئێستا له‌تاراوگه ئاینی‬ ‫خۆی گۆڕیو‌ه بۆ زه‌رده‌شتی‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫ژماره‌ی كوردانی زه‌رده‌شتییه‌وه‌ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌ئاوێن���ه ‌راگه‌یان���د " ژم���ارە لەالی‬ ‫زەردەش���تیەکان هێن���دە بایەخی پێ‬ ‫نادرێت بەرادەی پەروەردەکردنی تاک"‬ ‫ساوین به‌ڵگ ‌ه به‌وته‌یه‌كی <زەردەشت>‬ ‫ده‌هێنێته‌وه ‌كه ‌وتویه‌ت���ی "بەڕێکەوە‬ ‫بەرەو ئاس���ۆی خ���ۆر‪ ،‬ئاوڕمەدەوە تا‬

‫بزانی چەند پەنجەی قاچ بەدواتەوەیە"‪.،‬‬ ‫س���ه‌رباری ئه‌مه‌ش ژم���اره‌ی كوردانی‬ ‫زه‌رده‌ش���تی ب���ه "زۆر" دیاریی ده‌كات‬ ‫ك���ه ‌زۆبه‌ی���ان له‌رێ���ی ته‌كنه‌لۆژیاوه‬ ‫‌په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ یه‌كتر گرتوه‌‪.‬‬ ‫دی���ارده‌ی گۆڕین���ی ئای���ن ی���ان‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی ئاینی زه‌رده‌ش���تی ك ‌ه‬ ‫په‌یڕه‌وان���ی به‌"گه‌ڕان���ه‌وه ‌بۆ ئاینی‬ ‫باپیران" ناوی ده‌به‌ن‪ ،‬له‌م س���ااڵنه‌ی‬ ‫دوایی���دا زیاتر له‌ناو كوردانی تاڕاوگه‬ ‫‌به‌رچاو ده‌كه‌وێت‪‌ .‬وه‌ك زانراویش��� ‌ه‬ ‫بنه‌ماو سروته‌كانی ئه‌م ئاینه‌ش ته‌واو‬ ‫جی���اوازه‌له‌په‌رس���تش‌و باوه‌ڕه‌كانی‬ ‫ئاینی ئیس�ل�ام كه‌ ئاین���ی زۆرینه‌ی‬ ‫ئێس���تای گه‌لی كوردو له‌ده‌س���تورو‬ ‫یاسادا ئاینی فه‌رمی ده‌وڵه‌تی عێراقه‬ ‫‌به‌هه‌رێمی كوردستانیشه‌وه‌‪.‬‬ ‫لوقم���ان ك���ه‌ ی���ه‌ك له‌و ك���ورده‬ ‫‌زه‌رده‌شتیانه‌یه ‌نایشارێته‌وه گۆڕینی‬ ‫ئاینه‌ك���ه‌ی "کێش���ەی زۆری ڕوبەڕو‬ ‫کردوه‌ت���ه‌وه‌"‪ ،‬بەتایب���ەت لەالی���ەن‬ ‫لەکەس���وکارەکەیەوە‬ ‫هەندێ���ك‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌م ‌ه به‌دیارده‌یه‌كی ئاس���ایی‬ ‫ناوده‌ب���ات‌و ب���اس ل���ه‌وه‌ش‌ ده‌كات‬ ‫زەردەشتی بونی "وەك دوا کەرەستەی‬ ‫تێکۆش���انی بەردەوام" دۆزیوه‌ته‌وه‌و‬ ‫ئاین گۆڕینیش���ی له‌ئیس�ل�امه‌وه ‌بۆ‬ ‫زه‌رده‌ش���تی كه‌ له‌دیدی به‌شی هه‌ره‬ ‫‌زۆری موس���ڵمانه‌كاندا ئاین���ی "ئاگر‬ ‫په‌رس���تییه‌" به‌"گەڕان���ەوە بۆ ڕێگا‬ ‫ڕاستەقینەکە" ناو ده‌بات‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده ‌زه‌رده‌ش���تی به‌ی���ه‌ك‬ ‫له‌ئاین���ه ‌كۆنه‌كان���ی كوردس���تان‬ ‫ناس���راوه‪ ،‬به‌اڵم تاق���ه‌ئاینیش نه‌بوه‬

‫‌له‌ناوچ���ه ‌كوردیی���ه‌كان‪ .‬به‌بۆچونی‬ ‫لێكۆڵه‌ران‌و رۆژهه‌اڵتناس���ه‌كان كورد‬ ‫به‌رل���ه‌وه‌ی ببن���ه‌موس���وڵمان ئاینی‬ ‫جوله‌ك���ه‌و مه‌س���یحی‌و بتپه‌رس���تی‌و‬ ‫سروشت په‌رستی‌و بیروباوه‌ڕی مانی‌و‬ ‫مه‌زده‌كی���ش له‌ناویاندا باڵوبوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆرێك له‌لێكۆڵه‌ران له‌سه‌ر ئه‌وه‌ن كه‌‬ ‫ئه‌م ئاینه (زه‌رده‌ش���تی) به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫شوێنكه‌وتوانی له‌ئێستادا له‌ناو كورددا‬ ‫زۆرب���ن‪ ،‬زۆرترین كاریگه‌ری���ی له‌ناو‬ ‫‌دابونه‌ریته‌كانی كورده‌واریدا ماوه‌‪.‬‬ ‫لوقمان���ی حاج���ی كه‌ریم باس���ی‬ ‫له‌وه‌كرد له‌م ماوه‌یه‌دا كتێبێك له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌كه‌یانه‌وه‌له‌سه‌ر تێكچڕژانی‬ ‫كولتوری كوردی‌و كولتوری زه‌رده‌شتی‬ ‫باڵوده‌كرێته‌وه‌‪ .‬هه‌رچی ماكۆ ساوین‬ ‫ـ یشه‌ به‌الیه‌وه‌گرنگ نیی ‌ه له‌ئێستادا‬ ‫ژماره‌ی زه‌رده‌ش���تیان له‌ناو كورددا‬ ‫به‌ژماره ‌زۆرب���ن چونكه‌"هەتا تاکێک‬ ‫لەزەردەشتیەت دروست دەبێ سەدان‬ ‫تاک ل���ە کۆمەڵ���گای ئاینیەکانی تر‬ ‫دروست دەبێ"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ك���ورده ‌زه‌رده‌ش���تییه‌ی‬ ‫نیش���ته‌جێی هه‌ن���ده‌ران ئ���ه‌وه‌ش‬ ‫ناش���ارێته‌وه‌‪ ،‬زۆرب���ه‌ی بانگ���ه‌وازی‬ ‫ئه‌وان بۆ ئاینه‌كه‌ی���ان له‌ناو كورددا‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی ته‌كنه‌لۆژیاوه‌ی���ه‌و ئ���ه‌م‬ ‫هۆكاره‌ش به‌"دەروازەیەکی زێڕین بۆ‬ ‫پەروەردەکردنی تاکی کورد له‌س���ه‌ر‬ ‫ئایینی زه‌رده‌شتی" ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ئەو تاکانەش توانیی���ان کاریگەری‬ ‫لەسەر خێزانی خۆیان بکەن‌و سەدان‬ ‫نەوەی خاوەن بەویژدان‌و فەلس���ەفی‬ ‫دروست بکەن"‪.‬‬

‫مه‌راسیمێکی ئاینی زه‌رده‌شتی‬

‫هه‌روه‌ه����ا ژماره‌یه‌كی زۆری����ان بونه‌ته‌‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‪ ,‬هه‌ولێر‬ ‫به‌رپ����رس‌و س����ه‌ركرده‌ی س����ه‌ربازیی‌و‬ ‫كونسوڵی گش����تی ئوردن له‌هه‌ولێر‪ ،‬سیاس����ی‪ ,‬به‌ڵ����ێ جۆرێ����ك له‌ئامرازی‬ ‫فایز فه‌رحان خوری له‌م دیداره‌ تایبه‌ته‌ی‌ لكاندن‌و خۆشه‌ویستیه‌كی كۆن له‌نێوان‬ ‫هه‌ردوالدا هه‌یه‌‪ ,‬كه‌ ته‌مه‌نی بۆ چه‌ندین‬ ‫ئاوێنه‌دا باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ په‌یوه‌ندیه‌كانیان له‌گه‌ڵ ساڵ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ له‌نێوان سه‌ركرده‌كان‌و‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تان له‌وپه‌ڕی باش����ی‌و خه‌ڵكیشدا‪ ,‬ئه‌م په‌یوه‌ندیه‌ش زیاتر دوای‬ ‫پته‌ویدای����ه‌و ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ش ده‌كات (‪ )2003‬گه‌ش����ه‌یكرد كاتێك كه‌ خه‌ڵكی‬ ‫كه‌ په‌یوه‌ندیه‌ك����ی‌ درێژخایه‌ن له‌نێوان هه‌رێمی كوردستان رویانكرده‌ ئوردن بۆ‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی‌ پاش����ایه‌تی‌ هاشمی‌ ئوردن‌و چاره‌سه‌ر‌و خوێندن‌و نیشته‌جێبونیش‪,‬‬ ‫ك����ورددا هه‌ی����ه‌و به‌ش����ێكی زۆری ئه‌و ئه‌مه‌ش‌وایك����رد په‌یوه‌ندیه‌كان له‌نێوان‬ ‫كوردانه‌ی‌ له‌ئوردن ده‌ژین ئاماده‌باشیه‌كی هه‌ردوالدا پته‌وتربن‪ .‬هه‌روه‌ها له‌ئوردن‬ ‫رۆش����نبیریی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی����ان هه‌ی����ه‌‪ ,‬له‌س����ه‌ر بنچین����ه‌ی ره‌گه‌زی����ی‌ مامه‌ڵه‌‬ ‫هه‌روه‌ها س����ه‌باره‌ت به‌پیاوانی كاریش‪ ,‬ناكرێ����ت‪ ,‬ته‌نها ئ����ه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ چه‌ند‬ ‫ده‌ڵێت "به‌ش����ێكی زۆر ل����ه‌و كوردانه‌ی‌ خێزانێ����ك ه����ه‌ن ن����اوی بنه‌ماڵه‌ی����ان‬ ‫خێزانی كوردیان هه‌یه‌‪ ,‬هه‌روه‌ها چه‌ند‬ ‫له‌ئوردن ده‌ژین له‌بزنسمانه‌كانن"‪.‬‬ ‫ش����وێنێكی جوگرافیمان ه����ه‌ن به‌نمونه‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ناو كورددا زۆرجار باس له‌وه‌ ش����اری س����ڵت له‌رۆژئاوای عه‌ممان كه‌‬ ‫ده‌كرێت ك����ه‌ په‌یوه‌ندیه‌كی‌ درێژخایه‌ن له‌روی جوگرافیه‌وه‌ دابه‌شكراوه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫له‌نێوان بنه‌ماڵه‌ی‌ پاش����ایه‌تی‌ هاشمی‌ دو به‌ش‪ ,‬به‌ش����ێكی به‌ن����اوی كورده‌و‬ ‫ئوردن‌و كورددا هه‌ی����ه‌‪ ،‬ئه‌م په‌یوه‌ندی ‌ه به‌ش����ێكی دیكه‌ی به‌ناوی (حاره‌)یه‌ كه‌‬ ‫له‌خێزان����ی جیاجیا پێكهات����وه‌‪ ,‬به‌ڵێ‬ ‫چۆنه‌‌و چۆن دروستبوه‌؟‬ ‫فای����ز خ����وری‪ :‬ئ����ه‌م په‌یوه‌ندی����ه‌ كورده‌كان ئاماده‌باشیه‌كی رۆشنبیریی‌و‬ ‫درێژخایه‌ن‌و نایاب����ه‌ی نێوان بنه‌ماڵه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی����ان هه‌ی����ه‌ له‌ئ����وردن به‌اڵم‬ ‫هاش����می‌و برا كورده‌كانمان زۆر كۆنه‌‪ ,‬به‌شێوه‌كی تێكه‌ڵ‪ ,‬هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س����ه‌ره‌تاكانی سه‌ده‌ی به‌پیاوانی كار‪ ,‬به‌ڵێ ژماره‌یه‌كی زۆری‬ ‫رابردو كه‌ حوكم����ی مه‌له‌كی له‌عێراقدا بزنس����مان‌و‌وه‌به‌رهێن‌و كوردمان هه‌ن‪,‬‬ ‫هه‌ب����و‪ ,‬ئوردن‌و عێراق یه‌ك شانش����ین هه‌مانه‌ له‌بواری عه‌قارات‌و پزیش����كییدا‬ ‫ب����ون‪ .‬هه‌روه‌ها نزیكیه‌ك����ی زۆر هه‌بو كار ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌نێوان هه‌ردوالدا‪ ,‬پاشان له‌په‌نجاكان‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ژم����اره‌ی‌ ئ����ه‌و ئوردنیانه‌ی‌‬ ‫ت����ا حه‌فتاكانی س����ه‌ده‌ی راب����ردو ئه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندیان����ه‌ زیات����ر گه‌شه‌یانس����ه‌ند له‌كوردستاندا كارده‌كه‌ن چه‌ندن‌و زیاتر‬ ‫له‌نێ����وان ه����ه‌ردوالدا‌و له‌گ����ه‌ڵ هه‌م����و به‌چیه‌وه‌ خه‌ریكن؟‬ ‫فایز خوری‪ :‬ژماره‌یه‌كی دروس����تمان‬ ‫س����ه‌ركرده‌ سیاس����یه‌كانی كوردستان‪,‬‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ك����ی ب����اش هه‌ب����و‪ ،‬له‌نێوان له‌به‌رده‌س����تدا نیه‌‪ ,‬هه‌روه‌ها ناتوانین‬ ‫خواڵیخشبو مه‌لیك حسێن‌و مام جه‌الل ژماره‌یه‌ك����ی دیاركراوت����ان بده‌ین����ێ‪,‬‬ ‫كه‌ هی����وای چاكبونه‌وه‌ی بۆ ده‌خوازین‌و ئه‌مه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌شێكی زۆری ئه‌و‬ ‫هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ مه‌ال مسته‌فای بارزانی ئوردنیانه‌ی كه‌ له‌هه‌رێمی كوردستان كار‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌‪ ,‬دواتریش له‌گه‌ڵ كاك ده‌كه‌ن‪ ,‬یان په‌یوه‌ندیه‌كی بازرگانییان‬ ‫مه‌س����عود‪ .‬هه‌روه‌ها له‌گ����ه‌ڵ زۆرینه‌ی هه‌ی����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ هه‌رێمی كوردس����تان‌و‬ ‫چین‌و الیه‌ن����ه‌ كوردیه‌كانی دیكه‌دا ئه‌و هه‌میش����ه‌ له‌نێ����وان عه‌مم����ان‌و هه‌ولێر‬ ‫هاتوچ����ۆ ده‌ك����ه‌ن‪ ,‬چونك����ه‌ نێوانیان‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئ����وردن كوردی‌ تێدایه‌؟ هێنده‌ دور نیه‌‪ ,‬خه‌ڵكێكی دیكه‌ش����مان‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ب����اس له‌وه‌ ده‌كرێ����ت چه‌ند ه����ه‌ن كۆمپانیایان هه‌ی����ه‌ له‌عه‌ممان‌و‬ ‫بزنس����مانی‌ گه‌وره‌ی‌ ئ����وردن هه‌ن كه‌ له‌گه‌ڵ كۆمپانیاكانی هه‌رێم به‌هاوبه‌شی‬ ‫به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك كوردن‪ ،‬ئه‌مه‌ راسته‌؟‬ ‫كار ده‌كه‌ن‪ ,‬هه‌میشه‌ هاتوچۆ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫فای����ز خوری‪ :‬به‌ڵێ‪ ،‬ئ����ه‌و كوردانه‌ی به‌اڵم ت����ۆ ده‌بینی كه‌ ژماره‌یه‌كی زۆری‬ ‫له‌ئوردن ده‌ژین به‌ش����ێكن له‌كۆمه‌ڵگه‌ی گه‌ش����تی فڕۆكه‌وانی راس����ته‌وخۆ هه‌یه‌‬ ‫ئوردن����ی‌و جیاناكرێن����ه‌وه‌‪ ,‬به‌ش����ێكی له‌نێوان هه‌ردوالدا كه‌ به‌ش����ێكی زۆری‬ ‫زۆری����ان له‌بزنس����مانه‌كانی ئوردن����ن‪ ،‬ئه‌وانه‌ی دێن‌و ده‌چ����ن ئوردنین‪ ,‬بۆیه‌‬

‫►‬

‫كونسوڵی گشتی ئوردن له‌هه‌ولێر‪:‬‬ ‫به‌شێكی زۆر له‌و كوردانه‌ی‌ له‌ئوردن ده‌ژین له‌بزنسمانه‌كانن‬

‫فایز فه‌رحان خوری‬ ‫كونسوڵی گشتی ئوردن له‌هه‌ولێر‬ ‫• له‌س����اڵی ‪1991‬ه‌وه‌ له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئوردن كار ده‌كات‬ ‫• به‌كالۆریۆس له‌ئابوری‪,‬‬ ‫زانكۆی یه‌رموك ساڵی ‪1988‬‬ ‫• ماس����ته‌ر له‌كارگێڕی����ی حكومی‌و‬ ‫پالنی ستراتیژی له‌زانكۆی هارڤارد‬ ‫ساڵی ‪2004‬‬ ‫• له‌ده‌ره‌وه‌ له‌نێوان دوبه‌ی‌و یابان‌و‬ ‫هه‌ولێر كاریكردوه‌‬ ‫• به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری لێكۆڵین����ه‌وه‌ی‬ ‫ستراتیژی بوه‌ له‌‪ 2004‬تا ‪2007‬‬ ‫• ل����ه‌‪ 2007‬ت����ا ‪ 2010‬له‌ده‌س����ته‌ی‬ ‫گه‌شه‌كردنی گه‌شتوگوزاریی ئوردن‬ ‫كاریكردوه‌‬ ‫• س����اڵی ‪ 2010‬بۆت����ه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫هاریكاری ئابوری ده‌ولی له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئوردن‬ ‫* له‌‪ 2011‬بوه‌ته‌ كونسوڵی‬ ‫گشتیی ئوردن له‌هه‌ولێر‬

‫ده‌ڵێم جموجۆڵێكی گه‌وره‌ هه‌یه‌‪ ,‬به‌اڵم‬ ‫ناتوانین ژماره‌یه‌كی دروست بخه‌ینه‌رو‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ب����ه‌اڵم زیات����ر به‌چی����ه‌وه‌‬ ‫خه‌ریكن؟‬ ‫فایز خوری‪ :‬له‌كه‌رتی ته‌ندروستی كار‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ,‬بنكه‌ی ته‌ندروستی ئوردنیمان‬ ‫هه‌یه‌ له‌كوردس����تان‪ ,‬ژماره‌یه‌كی زۆری‬ ‫پزیشكمان هه‌یه‌ كه‌ پزیشكی پسپۆڕن‌و‬ ‫به‌به‌رده‌وامی س����ه‌ردانی هه‌رێم ده‌كه‌ن‪,‬‬ ‫به‌شێوه‌كی گشتی خه‌ڵكی پرۆفیشناڵمان‬

‫دێنه‌ كوردستان‪‌,‬وه‌ك ئاماژه‌م بۆ كرد‬ ‫له‌روی پزیش����ك‌و هه‌روه‌ه����ا ئه‌ندازیار‌و‬ ‫پارێ����زه‌ر‌و خاوه‌ن لێزانیه‌ك����ی جیاواز‌و‬ ‫تاد‪ ..‬ئه‌وه‌ش له‌بیرنه‌كه‌ین به‌ڵێ خه‌ڵكی‬ ‫‌وه‌به‌رهێنی����ش هه‌ن له‌گه‌ڵ بزنس����مان‌و‬ ‫كه‌رتی بازرگانی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ژماره‌یه‌ك له‌به‌رده‌س����تدا‬ ‫هه‌یه‌ ژماره‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌كوردستان‬ ‫به‌مه‌به‌ستی چاره‌س����ه‌ریی رویانكردۆته‌‬ ‫ئوردن بخاته‌رو؟ هه‌روه‌ها تا بزانین كه‌‬ ‫ئایا ئه‌و ژماره‌یه‌ رو له‌هه‌ڵكش����انه‌ یان‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌؟‬ ‫فای����ز خ����وری‪ :‬ئ����ه‌م ژماره‌ی����ه‌ش‬ ‫دیاریكردنی ئاس����ان نی����ه‌‪ ,‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی س����ه‌ردانی ئوردن ده‌كه‌ن‌و‬ ‫هه‌ڵگری پاسپۆرتی عێراقن‌و ده‌چنه‌ ژێر‬ ‫هه‌مان خانه‌ كه‌ ره‌گه‌زنامه‌ی عێراقیه‌‪,‬‬ ‫بۆیه‌ ئاس����ان نیه‌ ئه‌وه‌ جیابكه‌یته‌وه‌‪,‬‬ ‫به‌اڵم ده‌كرێ له‌رێگه‌ی زیادبونی ژماره‌ی‬ ‫گه‌ش����ته‌ فڕۆكه‌وانیه‌كان له‌هه‌فته‌یه‌كدا‬ ‫ئه‌مه‌ بڕیاری له‌س����ه‌ر بدرێت‪ ,‬به‌نمونه‌‬ ‫پێش����تر هێڵی مه‌له‌كیه‌ی ئوردنی ته‌نها‬ ‫(‪ )5‬گه‌ش����تیان هه‌ب����و له‌هه‌فته‌یه‌كدا‬ ‫ئێستا بۆته‌ (‪ )8‬گه‌شت له‌هه‌فته‌یه‌كدا‪,‬‬ ‫هێڵی عێراقی����ه‌ (‪ )4‬گه‌ش����تیان هه‌یه‌‬ ‫له‌هه‌فته‌یه‌كدا‌و هێڵ����ی زاگرۆزیش (‪)3‬‬ ‫گه‌شتی هه‌یه‌ له‌هه‌فته‌یه‌كدا‪ ،‬ده‌یانه‌وێـت‬ ‫له‌كۆتایی مانگی داهاتو بیكه‌نه‌ پێنج‪,‬‬ ‫هه‌روه‌ها (صقر الملكی) دو گه‌ش����تی‬ ‫هه‌یه‌ له‌هه‌فته‌یه‌ك����دا‪ ,‬هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ‬ ‫دو گه‌ش����تی دیكه‌ كه‌ خزمه‌تی موسڵ‌و‬ ‫ده‌وروب����ه‌ری ده‌كات له‌فڕۆكه‌خان����ه‌ی‬ ‫موس����ڵ‪ ,‬ئه‌مه‌ ئ����ه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كه‌‬ ‫ژماره‌ك����ه‌ گه‌ش����ه‌یه‌كی زۆر به‌رچ����اوی‬ ‫كردوه‌‪‌,‬وه‌ك‌وتیشم خه‌ڵكێك له‌ئوردن‬ ‫نیش����ته‌جێن‌و خه‌ڵكێ����ك به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫بازرگانی����ان له‌ئوردنه‌‌و ژماره‌ی ئه‌وانه‌ی‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی چاره‌سه‌ریی س����ه‌ردانی‬ ‫ئوردن ده‌كه‌ن هه‌ر زۆر زۆره‌‪ ,‬هه‌روه‌ها‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی س����ه‌ردان بۆ چاره‌سه‌ریی‬ ‫نه‌خۆشی تاالس����یمیا له‌گه‌ڵ ‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ته‌ندروس����تی‌و س����ه‌نته‌ری حس����ێن بۆ‬ ‫ش����ێرپه‌نجه‌ كه‌ ئه‌و جۆره‌ نه‌خۆش����انه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ خێزانه‌كانیان س����ه‌ردانی ئوردن‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬به‌اڵم گه‌شه‌ی ژماره‌ی گه‌شتیار‬ ‫له‌نێوان هه‌ردوالدا رۆژانه‌ به‌ش����ێوه‌كی‬ ‫به‌رچاو هه‌ستی پێده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬قه‌باره‌ی‌ ئاڵوگۆڕی‌ بازرگانی‌‬ ‫سااڵنه‌ی‌ نێوان هه‌رێم‌و ئوردن چه‌نده‌؟‬ ‫فای����ز خوری‪ :‬به‌هه‌مانش����ێوه‌ ئه‌وه‌ی‬

‫س����ه‌باره‌ت به‌گه‌ش����ه‌ی ژم����اره‌ی ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی س����ه‌ردانی ئ����وردن ده‌كه‌ن‬ ‫هه‌مان ش����ت به‌س����ه‌ر رێژه‌ی ئالۆگۆڕی‬ ‫بازرگانیش پیاده‌ ده‌بێت‪ ,‬چونكه‌ رێژه‌ی‬ ‫ئه‌و ئالۆگۆڕه‌ ده‌چێت ‌ه چوارچێوه‌ی ئه‌و‬ ‫ئالۆگ����ۆڕی بازرگانی����ه‌ی له‌گه‌ڵ عێراق‌و‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌و هه‌ژمار ده‌كرێت‪ ,‬چونكه‌‬ ‫خاڵێكی راس����ته‌وخۆ‌و خاڵێكی سنوری‬ ‫راس����ته‌وخۆ له‌گ����ه‌ڵ هه‌رێم����دا نی����ه‌‪,‬‬ ‫ئالۆگۆڕیه‌ك ‌ه له‌رێگه‌ی سنوری هاوبه‌شی‬ ‫نێوان عێراق‌و ئوردن ده‌بێت‪ ,‬پێش����تر‬ ‫جۆرێ����ك له‌ئالۆگ����ۆڕی نێ����وان هه‌رێم‌و‬ ‫ئوردن له‌رێگه‌ی سوریاو پاشان توركیاوه‌‬ ‫هه‌بو‪ ,‬به‌اڵم له‌ئێستادا به‌هۆی بارودۆخی‬ ‫سوریا ئه‌مه‌ گۆڕانكاری به‌سه‌ردا هاتوه‌‪,‬‬ ‫به‌اڵم ئاڵوگ����ۆڕی بازرگان����ی له‌كه‌رته‌‬ ‫جیاوازه‌كان����دا هه‌ی����ه‌‪ ,‬به‌نمونه‌ له‌روی‬ ‫به‌روبومی خۆراك كه‌ رێژه‌یه‌كی به‌رچاوه‌‬ ‫له‌روی میوه‌و سه‌وزه‌‪ ,‬چونكه‌ رێژه‌یه‌كی‬ ‫باشی میوه‌و س����ه‌وزه‌ له‌ئوردنه‌وه‌ دێته‌‬ ‫عێ����راق‪ ,‬هه‌روه‌ها ل����ه‌روی ئاڵوگۆڕی‬ ‫بازرگانی����ه‌وه‌ ل����ه‌روی داووده‌رمان ئێمه‌‬ ‫چاالكیه‌كی باش����مان هه‌ی����ه‌ له‌هه‌رێم‪,‬‬ ‫له‌گه‌ڵ چه‌ند الیه‌نێكی دیكه‌ش‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چی‌ هانده‌ربو بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئێوه‌‬ ‫كونسوڵخانه‌ له‌كوردستان بكه‌نه‌وه‌؟‬ ‫فایز خوری‪ :‬كونس����وڵخانه‌ له‌هه‌ولێر‬ ‫ئامانجی چاودێریكردنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‬ ‫ئوردنه‌ به‌ش����ێوه‌یه‌كی گشتی‪ ,‬له‌روی‬ ‫بازرگانی‌و مرۆیی‌و رۆشنبیریی‌و ئابوری‌و‬ ‫فێركردن‌و تاد‪ ...‬ئیدی هه‌ولێر شارێكی‬ ‫گرنگه‌‪ ,‬گه‌ش����ه‌یه‌كی باش����ی لێ به‌دی‬ ‫ده‌كرێت‪ ,‬بارستاییه‌كی ئابوری‌و مرۆیی‬ ‫لێبه‌دیده‌كرێ����ت‪ ,‬هه‌روه‌ه����ا نزیكیه‌ك‬ ‫هه‌ی����ه‌ له‌نێوان خه‌ڵكی ئوردن‌و هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان بۆیه‌ ئ����ه‌و بڕی����اره‌ دوای‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم له‌(‪)2009‬‬ ‫ب����ۆ عه‌مان‌و دیداری له‌گه‌ڵ شانش����ینی‬ ‫ئ����وردن‪ ,‬ئه‌وه‌ رێنمای����ی فه‌رمیمان بۆ‬ ‫هات كه‌ پێویس����ته‌ ئێمه‌ش به‌شداربین‬ ‫له‌بوژانه‌وه‌ی هه‌رێ����م‪ ,‬چونكه‌ ئێمه‌ ‌وا‬ ‫هه‌س����ت ده‌كه‌ین ئه‌وه‌ی ئێمه‌ ده‌توانین‬ ‫‌وه‌ك ئ����وردن پێشكه‌ش����ی هه‌رێم����ی‬ ‫كوردس����تانی بكه‌ین‪ ,‬جی����اوازه‌ له‌وه‌ی‬ ‫كه‌ له‌واڵتانی دیك����ه‌و له‌گه‌ڵ خه‌ڵكانی‬ ‫دیكه‌ بیكه‌ین‪‌ ,‬وات����ا ئه‌زمون‌و نمونه‌ی‬ ‫س����ه‌ركه‌وتنی ئوردن����ی پیاده‌كردن����ی‬ ‫ئاس����انه‌ له‌هه‌رێمی كوردستان ئه‌ویش‬ ‫به‌هۆی نزیكی الیه‌ن����ی مرۆیی‌و ئاینی‌و‬ ‫رۆش����نبیریی‌و جوگراف����ی‪ ,‬هه‌روه‌ه����ا‬

‫ل����ه‌روی تێچ����وی ئاب����وری‪ ,‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیمان له‌وه‌دا هه‌یه‌ كه‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردستان بوژانه‌وه‌كه‌ی به‌رده‌وامبێت‌و‬ ‫ئێم����ه‌ش تیای����دا به‌ش����داربین‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیمان له‌و نزیكبونه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌خه‌ڵك����ی‌و ئێم����ه‌ش‌و هه‌رێم����ی‬ ‫كوردستانیش له‌یه‌ك ناوچه‌ی جوگرافی‬ ‫رۆژهه‌اڵت����ی ناویندای����ن‪ ,‬ئێمه‌و هه‌ولێر‬ ‫به‌فڕۆكه‌ ته‌نه����ا كاتژمێ����ر‌و چاره‌كێك‬ ‫له‌یه‌كتری دورین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ ئوردن‌و‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م له‌ب����واری‌ ئه‌منیدا‬ ‫هاوكاریه‌كی‌ به‌هێزی‌ یه‌كتر ده‌كه‌ن؟‬ ‫فایز خ����وری‪ :‬ئێمه‌ جه‌خت له‌س����ه‌ر‬ ‫هاریكاریك����ردن ده‌كه‌ین����ه‌وه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫بنیاتنانی په‌یوه‌ندیه‌كی ئابوری گرنگ‪,‬‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ك����ی گه‌ش����تیاریی گرن����گ‪,‬‬ ‫په‌یوه‌ندی له‌كه‌رتی بازرگانی‪ ,‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ك����ه‌ بتوانین ل����ه‌روی لێزانی‌و‬ ‫پسپۆڕیه‌وه‌ خزمه‌ت پێشكه‌ش به‌هه‌رێم‬ ‫بكه‌ین‪ ,‬به‌نمونه‌ له‌روی ته‌ندروس����تی‪,‬‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌‪ ,‬كارگێڕی����ی‌ حكوم����ی‪,‬‬ ‫فێرك����ردن‪ ,‬خوێندنی ب����ااڵ‪ ,‬ئێمه‌ له‌و‬ ‫الیه‌نان����ه‌وه‌ لێزانیه‌كی باش����مان هه‌یه‌‌و‬ ‫ده‌توانین پێشكه‌ش����ی هه‌رێمی بكه‌ین‪,‬‬ ‫به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی تۆ باس����ی ده‌كه‌ی هیچ‬ ‫بنچینه‌یه‌كی نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬په‌یوه‌ندی����ت له‌گ����ه‌ ‌ڵ‬ ‫كاربه‌ده‌ستان‌و سیاسه‌تمه‌دارانی‌ هه‌رێم‬ ‫چۆنه‌؟‬ ‫فای����ز خ����وری‪ :‬په‌یوه‌ندیه‌ك����ه‌م زۆر‬ ‫گرنگ‌و پته‌وه‌‪ ,‬ئێمه‌‌وا هه‌س����ت ناكه‌ین‬ ‫له‌واڵتێكی غه‌ریبین‪‌ ,‬وا هه‌ست ناكه‌ین‬ ‫له‌ش����وێنی دور له‌خۆمانین‪ ,‬ده‌رگاكان‬ ‫به‌ڕومان����دا‌وااڵیه‌‪ ،‬چ له‌الیه‌ن كه‌س����انی‬ ‫ئابوری‪ ,‬چ له‌الیه‌ن به‌رپرس����انه‌وه‌‪ ,‬چ‬ ‫له‌الی����ه‌ن سیاس����یه‌كانه‌وه‌‪ ,‬چ له‌الیه‌ن‬ ‫پیاوان����ی كار‪ ,‬هه‌روه‌ه����ا له‌هه‌رس����ێ‬ ‫پارێزگاكه‌ به‌هه‌مو گونده‌كانیش����ه‌وه‌ كه‌‬ ‫من سه‌ردانی به‌شێكی زۆری شوێنه‌كانی‬ ‫كوردستانم كردوه‌‪ ,‬له‌هه‌مو الیه‌ك ده‌رگا‬ ‫به‌ڕوماندا كراوه‌ن‌و هه‌میشه‌ پێشوازیه‌كی‬ ‫گه‌رممان لێده‌كرێت‪ .‬ته‌نانه‌ت من زۆرجار‬ ‫كه‌ له‌ئوردن ده‌بم له‌كاتی پش����وه‌كاندا‪,‬‬ ‫كاتێك كه‌ به‌رپرس����ێك یان هاوڕێیه‌ك‬ ‫دێته‌ ئوردن له‌وێش په‌یوه‌ندیمان ده‌بێت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ س����وپاس بۆ خ����وا په‌یوه‌ندیمان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ هه‌رێمی كوردس����تان له‌وپه‌ڕی‬ ‫باشیی‌و پته‌ویدایه‌‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )414‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/4‬‬

‫پسپۆڕێكی‌ بواری‌ نه‌وت‪:‬‬ ‫ش وازمانلێبێنێت كۆمپانیاكا ‌ن وازمانلێناهێنن‬ ‫به‌غدا ‌‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬ ‫ی‬ ‫ی بواری‌ نه‌وت‌و بریكار ‌‬ ‫ئه‌ندازیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سامانه‌ سروشتیه‌كان ‌‬ ‫‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫پێشو‪ ،‬حه‌م ‌ه جه‌زا له‌م دیمان ‌ه‬ ‫تایبه‌ت ‌هی‌ ئاوێنه‌دا تیشك ده‌خات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی نور ‌‬ ‫سه‌ر‌وته‌كانی‌ ئه‌م دواییه‌ ‌‬ ‫ی سه‌رۆك‌وه‌زیرانی‌ عێراق ك ‌ه‬ ‫مالیك ‌‬ ‫ئاراسته‌ی‌ نێچیرڤان بارزانی‌ كردبو‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ نه‌ده‌بو هه‌مو بڵۆكه‌كان بدرێت‬ ‫ی هاوبه‌ش‪،‬‬ ‫به‌گرێبه‌ستی‌ به‌رهه‌م ‌‬ ‫ئێستا گه‌ر به‌غداش‌وازمانلێبێنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم كۆمپانیاكان‌وازمانلێناهێنن‪.‬‬ ‫ی مالیكی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬نور ‌‬ ‫ی‬ ‫‌وه‌زیرانی‌ عێ���راق به‌نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫وتو‌ه نه‌وته‌كه‌تان هه‌رزانفرۆشی‌ مه‌كه‌ن‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆیتان‪ ،‬ئه‌م‬ ‫هه‌ڵیگرن بۆ دوا ‌‬ ‫قسانه‌ی‌ مالیكی‌ له‌خه‌مخۆری ‌ه بۆ كورد‬ ‫ی‬ ‫یان نایه‌وێت كورد له‌ئێس���تادا نه‌وت ‌‬ ‫خۆی‌ بفرۆشێت؟‬ ‫حه‌مه‌ جه‌زا‪ :‬به‌ڕێز مالیكی‌ به‌داخه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌م قس���ه‌یه‌دا مه‌به‌س���تێكی‌ دوفاق ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بێگومان ح���ه‌زده‌كات نێچیرڤان‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫بارزانی‌ هه‌ڵ ‌هی‌ هه‌رزانفرۆشتن ‌‬ ‫كردبێ���ت تا بی���كات به‌بیان���وو ئه‌زم ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی گاڵته‌ ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر كورد‪ ،‬فاقه‌كه‌ی‌ تر ‌‬ ‫ناوه‌خن به‌س���ه‌ربه‌خۆیی‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬راس���تیه‌كه‌ی‌ ئه‌و‌هی‌ له‌ئه‌لف‌و‬ ‫ی سیاس���ه‌ت بزانێتـ تێ���ده‌گات ك ‌ه‬ ‫بێ ‌‬ ‫جه‌ناب���ی‌ مالیكی‌ ئه‌گه‌ر‌وای‌ فه‌رموبێت‬ ‫به‌مه‌ ئیهانه‌ی‌ كورد ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫له‌كابین���ه‌ی‌ هه‌ش���ته‌میش‌وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی ده‌بێت‌و‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كان بۆ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ورام ‌‬ ‫ی هه‌ر ئاش���ت ‌‬ ‫‌وه‌زیره‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬ئایا ئ���ه‌م پیاو‌ه ت���ا چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬كورد كه‌سێك ‌‬ ‫له‌كاره‌كان ‌‬ ‫تری‌ له‌و شاره‌زاتری‌ تێدا نییه‌؟‬ ‫ی‬ ‫حه‌م��� ‌ه ج���ه‌زا‪ :‬ك���ورد پس���پۆڕ ‌‬ ‫پرۆفیش���ناڵی‌ نه‌وت���ی‌ زۆری‌ هه‌ی���ه‌و‬ ‫به‌ش���ێكیان ن���ه‌ك له‌ش���ه‌قامی‌ پانی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���كراوییدا ‪ ،‬به‌ڵك���و له‌رۆژان��� ‌‬ ‫ی راپه‌ڕین‌و له‌ژێر س���ێ‬ ‫س���ه‌ختی‌ دوا ‌‬ ‫گه‌م���ارۆدا له‌ته‌قت���ه‌ق‌و شیواش���ۆك‬ ‫نه‌وتیان به‌به‌رهه‌م هێنا‌و پااڵوگه‌شیان‬ ‫ی شه‌كری‌ سلێمانی‌ خۆماڵیان ‌ه‬ ‫له‌كارگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس���تكردو ئه‌و پااڵوگانه‌ی‌ ئێستا ‌‬ ‫بازیان‌و خه‌ب���ات‪ ،‬به‌هه‌م���ان دیزاین‌و‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی پااڵوگ��� ‌ه ‌‬ ‫میت���ۆد ‌‬ ‫ی‬ ‫دروستكراوه‌‪‌ ،‬واته‌ الساییكردنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی پااڵوگ���ه‌ی‌ س���لێمانییه‌‪،‬‬ ‫گه‌وره‌ت���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر مه‌به‌س���تیش نه‌بونی‌ پسپۆڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و به‌ڕێ���زه‌ بێ���ت له‌بوار ‌‬ ‫هاوت���ا ‌‬

‫ ‬

‫هیچ ئه‌لته‌رناتیڤ‬ ‫نییه‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫ببێت به‌نیعمه‌ت‌و‬ ‫رێگه‌كه‌ش رون ‌ه‬ ‫له‌پێش هه‌مو شتێك‬ ‫كۆمپانیا نه‌وتیی ‌ه‬ ‫سێبه‌ره‌كان ‌ی حزبه‌كان‬ ‫له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫كۆمپانیای‌ نه‌وت ‌ی‬ ‫نیشتیمانی‌ كوردستاندا‬ ‫بتوێنه‌وه‬

‫ی نه‌وت‌و غازدا‪ ،‬دڵنیام‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كان ‌‬ ‫كه‌ به‌و ده‌سه‌اڵتانه‌و ده‌سكراوییه‌ ره‌هاو‬ ‫موتڵه‌ق‌و توانا لۆجیستی‌‌و نازو نیعمه‌ت‌و‬ ‫رێزو پێزانینه‌ی‌ ب���ۆی‌ دابینكراوه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫پش���تگیریی ‌ه حكومیی‌‌و هه‌رێمی ‌ه ‌‬ ‫لێیكراوه‌‪ ،‬س���ه‌رجه‌م‌وایكردو‌ه گش���ت‬ ‫جۆره‌ كۆمپانیایه‌كی‌ بچوك‌و مامناوه‌ندو‬ ‫ی هه‌نگ‬ ‫گ���ه‌وره‌و زه‌ب���ه‌الح‌وه‌ك پوره‌ ‌‬ ‫به‌دواییدا رابكه‌ن‌و گرێبه‌سته‌كانی‌ عێراق‬ ‫جێبهێڵن‪ ،‬دیار‌ه مانه‌وه‌ی‌ له‌پۆسته‌كه‌یدا‬ ‫ی له‌س���ه‌دا‬ ‫ی ئه‌وه‌وه‌یه‌ ك ‌ه پارت ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫سه‌د له‌ئه‌داو گوێڕایه‌ڵیی‌‌و ستایڵ ‌‬ ‫به‌ڕێزه‌ گونجاو‌ه بۆی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوای ‌ه دواجار نه‌وت هه‌رێم ‌‬ ‫كوردس���تان به‌ره‌و ك���وێ‌ ده‌بات‪ ،‬ئایا‬ ‫ی یان‬ ‫ی خۆش���به‌خت ‌‬ ‫نه‌وت ده‌بێت ‌ه مایه‌ ‌‬ ‫ده‌بێته‌ مای ‌هی‌ نه‌گبه‌تیی‌ بۆ كورد؟‬ ‫حه‌مه‌ جه‌زا‪ :‬هیچ رێگ���ه‌و ده‌روازه‌و‬ ‫ئه‌لته‌رناتی���ڤ نیی ‌ه ك��� ‌ه ده‌بێت ببێت‬ ‫به‌نیعمه‌ت‌و رێگه‌كه‌ش رونه‌‪ ،‬ك ‌ه بریتیی ‌ه‬ ‫ی نه‌وت بۆ خه‌ڵك بێت‪ ،‬له‌خۆمانه‌و‌ه‬ ‫له‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌س���تپێبكه‌ین‌و له‌پێش هه‌مو شتێك‬ ‫ی حزبه‌كان‬ ‫كۆمپانیا نه‌وتییه‌ سێبه‌ره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت��� ‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌ كۆمپانی���ا ‌‬ ‫ی كوردستاندا بتوێنه‌وه‌و‪ ،‬كار‬ ‫نیشتیمان ‌‬ ‫ی ‪ 2007‬بكرێت‌و‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪‌ 22‬‬ ‫به‌یاس���ا ‌‬ ‫ی نه‌وت‬ ‫ی عێراق داهات ‌‬ ‫به‌پێی‌ ده‌س���تور ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌ر له‌هه‌م���و بابه‌تێك ب���ۆ قه‌ره‌بو ‌‬

‫ی‬ ‫ئه‌نفالك���راوه‌كان‌و ئاوه‌دانكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫راسته‌قین ‌هی‌ كوردستان به‌كاربهێنرێت‪،‬‬ ‫پێویس���ت ‌ه چیت���ر له‌س���ه‌ر بڕگ��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستوریه‌كانی‌ په‌یوه‌ست به‌مافه‌كان ‌‬ ‫خه‌و نه‌مانباته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆ كورد ناردن���ه‌ ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 17%‬‬ ‫نه‌وت گرنگتره‌‪ ،‬ی���ان مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی حكومه‌تی‌ عێراق؟‬ ‫بودجه‌ ‌‬ ‫حه‌م��� ‌ه جه‌زا ‪ :‬ت���از‌ه زۆر دره‌نگه‌‪،‬‬ ‫نه‌ده‌ب���و هه‌م���و بڵۆك���ه‌كان بدرێ���ت‬ ‫ی هاوب���ه‌ش‪،‬‬ ‫به‌گرێبه‌س���تی‌ به‌رهه‌م��� ‌‬ ‫ئێس���تا گه‌ر به‌غداش ‌وازمانلێبهێنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم كۆمپانیاكان‌وازمانلێناهێنن‌و گه‌ر‬ ‫ی نیش���تیمانی‌ ب���ۆ پێداچونه‌و‌ه‬ ‫پالنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌م گرێبه‌ستانه‌دا نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا زیانێك ‌‬ ‫فراوان به‌نه‌وه‌كانی‌ داهاتومان ده‌گات‌و‬ ‫ی قازان���ج ده‌چێت‬ ‫ی زۆر زۆر ‌‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ كۆمپانیا بێگان���ه‌كان پێش ئه‌و‌ه ‌‬ ‫كورد ببێت به‌ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬بێگومان پێم‬ ‫پێویست‌و دروست ‌ه حكومه‌ت هی‌ خه‌ڵك‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵكه‌ش نه‌وت ‌‬ ‫بێت‌و ئه‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ‪17%‬و‌ه‬ ‫ی ئاس���ت ‌‬ ‫كوردس���تان به‌ڕێژ‌ه ‌‬ ‫ی نه‌وتی‌ خۆی‌‌و‬ ‫راس���ته‌وخۆ كورد خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاب���وری‌ خۆی‌ سه‌رپه‌رش���تی‌ گیرفان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���كات‪ .‬به‌تیمێك���ی‌ ئابوریزان ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫پرۆفیش���ناڵی‌ راس���ته‌قین ‌ه ن���ه‌ك‬ ‫ی الكوت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی حزبیانه‌ ‌‬ ‫پرۆفیش���ناڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫قه‌ره‌بوه‌كان ده‌بێت له‌داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫فیدراڵی‌ ك ‌ه جێگیره‌و‌وارسی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫له‌ناوچوی‌ به‌عسه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێت له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫غازێكی‌ سروشتی‌ زۆر هه‌یه‌و سودیش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫زیاتره‌ له‌نه‌وت‪ ،‬ئه‌ی‌ بۆچ ‌‬ ‫ی په‌نابردن بۆ نه‌وت په‌نا‬ ‫هه‌رێم له‌ب���ر ‌‬ ‫ی غاز نابات؟‬ ‫بۆ به‌رهه‌مهێنان ‌‬ ‫ێ راس���ته‌ ئێم ‌ه‬ ‫حه‌م��� ‌ه ج���ه‌زا‪ :‬به‌ڵ ‌‬ ‫ی زۆرمان هه‌یه‌‪ ،‬ده‌بو‬ ‫له‌غاز قه‌باره‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌رهه‌مبهاتبای��� ‌ه به‌راده‌یكی‌ فراوانتر‬ ‫له‌كوڕمورو قادرك���ه‌ره‌م‌و چه‌مچه‌ماڵ‌و‬ ‫ی به‌داخه‌و‌ه‬ ‫بنه‌باویه‌وه‌‪ ،‬دامه‌زراندنیش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪2008‬و‌ه پرۆژه‌كان��� ‌‬ ‫ده‌ب���و له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���اری‌ غاز له‌چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬گازس���ت ‌‬ ‫ی غ���از بو بۆ‬ ‫ك���ه‌ به‌پیشه‌س���ازیكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫م���ااڵن‌و دروس���تكردنی‌ به‌رهه‌مه‌كان ‌‬ ‫ی پیتان���دن‌و‬ ‫پێترۆكیمی���اوی‌‌و په‌ین��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پیشه‌سازیه‌كانی‌ ده‌بو‌ه زۆر كه‌ره‌ست ‌ه ‌‬ ‫‌وه‌ك بیناس���ازی‌‌و ده‌رمان‌و پالستیك‌و‬ ‫نایلۆن‪ ،‬پێده‌چێت به‌هۆكاره‌ سیاس���ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ستراتیژ ‌‬ ‫ناموباره‌كه‌كان‌و په‌یڕه‌وكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماڵوێرانكه‌ری‌ فیفیت ‌‬ ‫ناته‌ندروس���ت ‌‬ ‫به‌فیفتی‌‪ ،‬ئ���ه‌م پرۆژ‌ه موباره‌ك ‌ه مه‌زن ‌ه‬ ‫ی كار‌و بژێوی‌ بۆ په‌نجا‬ ‫ئابوریه‌ كه‌ هه‌ل ‌‬ ‫هه‌زار له‌نه‌وه‌ی‌ ئه‌نفال ده‌ڕه‌خس���اند‪،‬‬ ‫جێبه‌جێ‌ نه‌كرا‪.‬‬

‫کێڵگه‌یه‌کی نه‌وت‌و‌غاز‬

‫له‌نێوان درۆ‌و گه‌شه‌كردندا‪ ،‬ده‌ركه‌وتنی روه‌ ساخته‌كه‌ی‌ ئابوری‌ هه‌رێم‬ ‫محه‌مه‌د حسێن‬ ‫چۆڵبون����ی بانكه‌كان����ی هه‌رێم����ی‬ ‫كوردستان‌و مایه‌پوچبونی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم به‌لۆجی����ك‌و پێوانه‌ ئابوریه‌كان‬ ‫كێش����ه‌یه‌كی چاوه‌ڕوانك����راو ب����و‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت گه‌ر ئه‌مجاره‌ش تێپه‌ڕێنرێت‬ ‫ئه‌م����ه‌ دواجاری‌ نابێت‌و ئ����ه‌م گرفته‌‬ ‫به‌به‌رده‌وامی سه‌رهه‌ڵئه‌داته‌وه‌ چونكه‌‬ ‫له‌پێكهاته‌و بونیادی‌ ئابوری‌ هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی‌ گرت����وه‌‪ ،‬ئابوری����ه‌ك‬ ‫له‌هه‌م����و الیه‌كه‌وه‌ پش����تی به‌به‌غداو‬ ‫واڵتان����ی دراوس����ێ به‌س����توه‌‪ ،‬ه����ه‌ر‬ ‫له‌بودج����ه‌ی‌ حكومه‌ت����ه‌وه‌ (كه‌ ته‌نها‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ به‌شی‌ هه‌ره‌ زۆری‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستانه‌) تا ده‌گاته‌ هاورده‌كردنی‬ ‫كااڵ س����ه‌ره‌تاییه‌كان‌و هه‌نارده‌كردنی‬ ‫نه‌وت‪.‬‬ ‫دی����اره‌ قه‌یرانه‌كه‌ ته‌نه����ا چوڵبونی‬ ‫بانكه‌كان نی����ه‌ له‌پاره‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ كه‌‬ ‫ئیداره‌كردنێك����ی نه‌زانان����ه‌ی‌ ئابوری‌‌و‬

‫سیاس����ه‌ته‌ پێكه‌وه‌‪ ،‬یان ش����ێواندنی‬ ‫هه‌مو س����امان‌و سه‌رچاوه‌ مرۆییه‌كانی‬ ‫خه‌ڵكی كوردس����تانه‌ له‌الیه‌ن گروپێك‬ ‫ده‌سه‌اڵتداری‌ ده‌ست‌و پێ سپیه‌وه‌ كه‌‬ ‫هه‌مو خه‌مێكی����ان ته‌نها قه‌ڵه‌وكردنی‬ ‫حیزبه‌كانیان بوه‌ له‌س����ه‌ر حس����ابی‬ ‫ئابوری‌ كوردستان‪ .‬ئه‌م سه‌ركردایه‌تیه‌‬ ‫هه‌میش����ه‌ چ����اوی له‌ده‌س����تی به‌غدا‬ ‫بوه‌ بۆ دابینكردن����ی بودجه‌ی‌ واڵت‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئ����ه‌م بودجه‌یه‌ش����ه‌وه‌ هه‌مو‬ ‫سه‌رچاوه‌ ئابوریه‌كانی تری‌ هه‌رێمیان‬ ‫ئیفلیجكردوه‌‌و دۆخێكیان دروستكردوه‌‬ ‫كه‌ بۆ زۆربه‌ی‌ كااڵو خزمه‌تگوزاریه‌كان‬ ‫خه‌ڵك ناچاره‌ پش����ت به‌هاورده‌كردن‬ ‫ببه‌ستێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ كێش����ه‌ی‌ نه‌بونی سیاسه‌تێكی‬ ‫ئاب����وری‌ دروس����ته‌‪ ،‬ئه‌گین����ا زۆر‬ ‫ده‌گمه‌ن����ه‌ واڵتێك����ی‌ ئاس����ایی ل����ه‌م‬ ‫جیهانه‌دا بدۆزرێـت����ه‌وه‌ كه‌ به‌رهه‌می‬ ‫ناوخۆیی‌ (به‌ده‌ر له‌كه‌ره‌سته‌ی‌ خاو)‬ ‫كه‌متر بێـت ل����ه‌‪%5‬ی‌ داهاته‌كه‌ی‌و بۆ‬ ‫هه‌ن����ارده‌و هاورده‌كردنیش هه‌میش����ه‌‬ ‫پشتی به‌ده‌رودراوسێكانی به‌ستبێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم هه‌رێمی كوردستان له‌م مۆدێله‌‬ ‫ئابوریه‌یه‌‌و هه‌رگیز سه‌ركرده‌كانیشی‬ ‫س����ڵی ل����ه‌وه‌ نه‌كردۆت����ه‌وه‌ ئ����ه‌م‬ ‫تێكش����كان‌و دواكه‌وتویی����ه‌ی‌ خ����ۆی‌‬ ‫وه‌ك "گه‌شه‌كردنی ئابوری‌" به‌خه‌ڵك‬ ‫بفرۆش����ێـته‌وه‌‪ ..‬له‌س����ااڵنی رابردودا‬ ‫پارت����ی‌و یه‌كێت����ی‪ ،‬وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌نگوینیان له‌كلۆره‌داردا دۆزیبێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌میشه‌ چاویان له‌وه‌ بوه‌ به‌بودجه‌ی‌‬

‫گشتی زۆرینه‌ی‌ خه‌ڵك له‌خۆیان رازی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬دیدی هێزه‌ ئۆپۆزیسیۆنه‌كانی‬ ‫جارانیش بۆ ئه‌م كێش����ه‌یه‌ تا ئێستا‬ ‫له‌وه‌ تێنه‌په‌ڕیوه‌ ك����ه‌ موزایه‌ده‌یه‌كی‬ ‫س����اویلكه‌ی‌ ئه‌م مۆدێلی به‌كاربردنه‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌تا بودجه‌كه‌ گه‌یشته‌‬ ‫بنبه‌ست‌و هه‌مو ئه‌و خه‌ڵكه‌ش پێشتر‬ ‫دام����ه‌زراون له‌كه‌رت����ه‌ حكومیه‌كاندا‬ ‫ئێس����تا موچه‌یان ده‌وێت‪ ،‬خه‌ڵكیش‬ ‫مافی خۆیه‌تی بپرس����ێت ك����وان ئه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ی‌ پێشتر به‌ "گه‌شه‌كردنی‬ ‫ئابوری‌" هه‌رێمه‌وه‌ خۆیان هه‌ڵده‌كێشا؟‬ ‫ئێس����تا ئه‌و س����اته‌وه‌خته‌یه‌ كه‌ درۆ‌و‬ ‫پڕوپاگه‌ن����ده‌ی‌ میدیایی‌ فریای‌ كه‌س‬ ‫ناكه‌وێت‪ ،‬چۆن ده‌كرێـت ئابورییه‌كی‬ ‫"گه‌ش����ه‌كردو" به‌مانگێگ دواكه‌وتنی‬ ‫بودجه‌ به‌م جۆر‌ه شلۆق ببێت‪.‬‬ ‫دۆخ����ی‌ ئابوری هه‌رێ����م به‌جۆرێك‬ ‫له‌نه‌زانی‌و نابه‌رپرس����یارێتی ‪20‬ساڵی‬ ‫راب����ردوی س����ه‌ركردایه‌تی هه‌رێم����دا‬ ‫چه‌قیوه‌ النیكه‌م پالنێكی ده‌یانساڵه‌ی‌‬ ‫ده‌وێ����ت بۆ خستنه‌وه‌س����ه‌ر س����كه‌ی‌‬ ‫ئاسایی‌ خۆی‌‪ ،‬سیاسه‌تی حه‌كیمانه‌‌و‬ ‫س����تراتیجی زیره‌ك����ی ده‌وێ����ت ب����ۆ‬ ‫چاره‌س����ه‌ربون‪ ،‬ئه‌گه‌ین����ا ده‌رگای‌‬ ‫گه‌لێك نائارامی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا ده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬نه‌هامه‌تی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی هه‌رێمیش ئه‌وه‌یه‌ نه‌ك‬ ‫هه‌ر دیدگاو ئیراده‌ی‌ چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌‬ ‫ئابوریه‌كانی كوردس����تانی نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫توش����ی (خه‌یاڵ باڵویه‌كی) سه‌یریش‬ ‫بون له‌بینینی دۆخی كوردستان‪ ،‬هێشتا‬

‫قه‌باره‌ی‌ تواناو هێزی ئه‌و هه‌رێمه‌یان‬ ‫نه‌زانیوه‌ كه‌ ‪20‬س����اڵه‌ له‌شكستێكه‌و‌ه‬ ‫ب����ه‌ره‌و شكس����تێكی ت����ری‌ په‌لكێش‬ ‫ئه‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌رن����ا چ لۆجیكێك هه‌یه‌‬ ‫له‌به‌گژاچونه‌وه‌ی‌ حكومه‌تی به‌غدا كه‌‬ ‫تۆ بودجه‌‌و قوتی به‌ش����ی‌ هه‌ره‌ زۆری‌‬ ‫واڵته‌كه‌تی پێوه‌ گرێدراوه‌‪ ،‬بێ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌روازیه‌كی تریان دابینكردبێـت چۆن‬ ‫به‌و ئاس����انیه‌ ده‌بنه‌ به‌شێك له‌گه‌مه‌‬ ‫هه‌رێمایه‌تیه‌كان����ی ئه‌ردۆغان‌و پارتی‬ ‫داد‌و گه‌ش����ه‌پێدانی توركی����ا كه‌ تاقه‌‬ ‫ئه‌زمونێكی سه‌ركه‌وتوی هاوڕێیه‌تی‌و‬ ‫هاوپه‌یمانێـتی����ان نییه‌ ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫توركیا‪ ،‬تا ئێستا ده‌ستێوه‌ردانێكیان‬ ‫نه‌بوه‌ به‌تێكشكاوی لێینه‌گه‌ڕابێتنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌میسرو فه‌له‌ستینه‌وه‌ تا ئه‌گاته‌‬ ‫سوریا‪.‬‬ ‫كێش����ه‌ی‌ س����ه‌رانی هه‌رێم (پارتی‬ ‫به‌تایبه‌تی) له‌وه‌دایه‌ بونه‌ته‌ به‌ش����ێك‬ ‫له‌گه‌مه‌یه‌كی سیاسی‌و ئابوری‌ كه‌ زۆر‬ ‫له‌توانا ئابوری‌و سه‌ربازییه‌كانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان گه‌وره‌تره‌‪ ،‬له‌وه‌ش خراپتر‬ ‫النیكه‌می ئاماده‌كاریی����ان له‌ناوخۆی‌‬ ‫هه‌رێمدا نه‌ك����ردوه‌ بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌و پێش����هات‌و قه‌یرانان����ه‌ی‌ ل����ه‌م‬ ‫ب����واره‌دا دێـته‌ ڕێگای����ان‪ .‬كه‌وتونه‌ته‌‬ ‫ملمالنێ����ی‌ حكومه‌ت����ی به‌غ����داوه‌ بێ‬ ‫النیكه‌می پشتبه‌خۆبه‌ستنی‌ ئابوری‌‌و‬ ‫كۆده‌نگیی سیاس����ی له‌سه‌ر دۆسیه‌ی‌‬ ‫نه‌وت‪ ،‬وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌ ته‌نها نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌و ئاش����تی هه‌ورام����ی خاوه‌نی‬ ‫ئ����ه‌م نه‌وته‌ ب����ن‪ .‬زیاتر له‌‪10‬س����اڵه‌‬

‫له‌كێشمه‌كێشدان له‌گه‌ڵ به‌غدا له‌سه‌ر‬ ‫دۆسیه‌كانی‪ ،‬پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬سیاسه‌تی‬ ‫نه‌وت‌و ناوچه‌ جێناكۆكیه‌كان‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫هێشتا هه‌نگاوێك نه‌چونه‌ته‌ پێشه‌وه‌‬ ‫له‌كاتێكدا هه‌رگی����ز حكومه‌تی عێراق ‬ ‫به‌قه‌ده‌ر ئه‌م ‪10‬س����اڵه‌ی‌ دوایی‌ الواز‌و‬ ‫گیرۆده‌و داڕزاو نه‌بوه‌ به‌هۆی‌ ناكۆكیه‌‬ ‫تائیفیه‌كانی نێوان شیعه‌و سوننه‌و باڵه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی ناو ئه‌و دو پێكهاته‌وه‌‪.‬‬ ‫بێگوم����ان س����ه‌ره‌تای‌ هه‌م����و‬ ‫تێگه‌یشتنێكی دروس����ت له‌م قه‌یرانه‌‬ ‫ئابوریه‌ی‌ هه‌رێ����م به‌كۆتاییهاتنی ئه‌و‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌ میدیایه‌ ده‌س����تپێده‌كات كه‌‬ ‫هه‌میش����ه‌ خه‌ریكی په‌خشكردنی درۆ‬ ‫بوه‌ له‌س����ه‌ر "گه‌ش����ه‌كردنی‌ ئابوری‌‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان"‪ ،‬ئابوری‌ هه‌رێم‬ ‫هێنده‌ فشۆڵ‌و دواكه‌وتوو هه‌ژاره‌ نه‌ك‬ ‫هه‌ر چه‌مكی "گه‌شه‌"ی‌ پێهه‌ڵناگیرێت‪،‬‬ ‫ته‌نان����ه‌ت گه‌ر به‌م جۆره‌ی‌ ئێس����تای‌‬ ‫به‌رده‌وام بێت گه‌وره‌ترین هه‌ڕه‌شه‌یش‬ ‫دروس����ت ده‌كات ب����ۆ س����ه‌ر ته‌واوی‬ ‫دۆخ����ی سیاس����ی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‬ ‫خه‌ڵك����ی كوردس����تان‪ .‬باش����ترین‬ ‫كۆمه‌كێ����ك له‌م بواره‌دا میدیاو زانكۆ‌و‬ ‫ناوه‌نده‌ ئه‌كادیمیه‌كانی كوردس����تان‬ ‫به‌ده‌س����ه‌اڵتدارانی هه‌رێم����ی بك����ه‌ن‬ ‫ده‌ستهه‌ڵگرتنه‌ له‌درۆی‌ "گه‌شه‌كردنی‬ ‫ئاب����وری‌"‌و خوێندنه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و وێرانه‌‬ ‫ئابوریه‌ی����ه‌ كوردس����تان تێیدا ئه‌ژی‌‪،‬‬ ‫نیش����اندانی هه‌مو ئ����ه‌و ئه‌گه‌ره‌ تاڵ‌و‬ ‫ش����یرینانه‌یه‌ كه‌ ده‌شێت نه‌وتفرۆشتن‬ ‫كوردستانی به‌ره‌وڕو بكاته‌وه‌‪.‬‬

‫چ لۆجیكێك هه‌یه‌‬ ‫له‌به‌گژاچونه‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی‬ ‫به‌غدا كه‌ تۆ‬ ‫بودجه‌‌و قوتی‬ ‫به‌شی‌ هه‌ره‌‬ ‫زۆری‌ واڵته‌كه‌تی‬ ‫پێوه‌ گرێدراوه‌‪،‬‬ ‫بێ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌روازیه‌كی تریان‬ ‫دابینكردبێـت‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )414‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/2/4‬‬

‫له‌هۆڵی‌ سه‌عد عه‌بدواڵ حكومه‌ت چه‌پڵه‌باران كرا؟!‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫‌وزه‌ی‌ كاره‌ب���ا كاتێ���ك هه‌ی���ه‌ ك ‌ه‬ ‫هاواڵتی���ان پێویس���تیان پێ���ی نیه‌‌و‬ ‫له‌پێویس���تیدا ‌وه‌ك پێویس���ت نی���ه‌‪،‬‬ ‫سیستمێكی‌ ته‌ندروستی‌ شكستخوارد‌و‬ ‫س���ه‌رتۆپی‌ شكس���ته‌كه‌ش كوێركردنی‌‬ ‫‪ 15‬هاواڵت���ی‌ ب���ه‌ده‌رزی‌ ئه‌ڤاس���تین‪،‬‬ ‫سیس���تمێكی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ فاش���ل بۆ‬ ‫قوتابی هه‌ژار‌و ه���ای‌ تایپ بۆ منداڵی‌‬ ‫خواپیاوان له‌شویفات‌و عشق‌و میدیا‪...‬‬ ‫هتد‪ ،‬قوتابخانه‌‌و خوێندنگا نمونه‌ییه‌كانی‌‬ ‫مندااڵنی‌ به‌رپ���رس‌و ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی‌‬ ‫ژێر س���ایه‌ی‌ كابینه‌كه‌تان یه‌ك ده‌وام‌و‬ ‫ناوچه‌ هه‌ژارنش���ینه‌كان س���ێ ده‌وام‪،‬‬ ‫له‌ب���ری‌ ش���ه‌ڕی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م‬ ‫ب���ۆ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ ناوچه‌ داب���ڕاوه‌كان‬ ‫ئێوه‌ ش���ه‌ڕی‌ نه‌وت���ی‌ دۆڕاوتان كرد‌و‬ ‫تۆپه‌كه‌تان خس���ته‌ سه‌به‌ته‌ی‌ توركیا‌و‬ ‫توركیاش تۆپه‌كه‌ی‌ فڕێدایه‌ سه‌به‌ته‌ی‌‬ ‫عێ���راق‪ ،‬ناوچ���ه‌ دابڕاوه‌كانتان دۆڕاند‬ ‫له‌جه‌ل���ه‌وال له‌س���ایه‌ی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌‬

‫ئێ���وه‌‌و نوێنه‌ره‌كانمان له‌به‌غدا به‌ته‌نها‬ ‫له‌جه‌ل���ه‌وال ‪ 2500‬خێ���زان هه‌ڵهاتون‌و‬ ‫سیاسه‌تی‌ ته‌رحیل‌و ته‌عریب‌و ته‌رهیب‬ ‫به‌رده‌وامه‌‌و ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌عس بۆی‌ نه‌كرا‬ ‫له‌س���ایه‌ی‌ ئێوه‌دا كرا ئیتر پێمانناڵێ‬ ‫نازی‌ چیمان به‌سه‌ردا ده‌كات؟!‬ ‫ده‌بوای���ه‌ ئ���ه‌م ڕۆژه‌ ڕۆژی‬ ‫حس���اب‌و كیتاب بوایه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئێوه‌‪،‬‬ ‫لێپێچینه‌وه‌ت���ان له‌گ���ه‌ڵ كراب���ا به‌اڵم‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئێوه‌ بونه‌ خاوه‌ن حه‌ق‌و‬ ‫چه‌پڵه‌باران كران‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ س���ه‌ره‌ی‬ ‫قس���ه‌كردنی من نه‌هات‌و جه‌لس���ه‌كه‌‬ ‫كۆتای���ی پێه���ات نه‌متوان���ی ئه‌مانه‌ت‬ ‫ڕوبه‌ڕو پێ بڵێم ناچارم له‌دوتوێی ئه‌م‬ ‫‌وتاره‌ پێتبڵێم‪‌ ،‬وه‌ك سوته‌مه‌نی له‌ژێر‬ ‫سایه‌ی حكومه‌ته‌كه‌ی تۆدا ده‌یان جار‬ ‫توشی قه‌یران بوه‌ هه‌رجاره‌ی ئه‌یكرده‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تۆ ده‌س���ت له‌كاربكێش���یته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی تۆ‌وا قس���ه‌ ده‌ك���ه‌ی كه‌ بۆری‬ ‫غازی سوتاندنت بردبێته‌ هه‌مو ماڵیكی‬

‫كوردس���تان‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ له‌گونده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێ���ران هه‌ی���ه‌‪ ،‬هاواڵتی‌ ئ���ه‌م هه‌رێمه‌‬ ‫خێرنه‌دیوه‌ی‌ سایه‌ی‌ ئێوه‌ بۆ‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫ی���ه‌ك به‌رمیل نه‌وت چه‌ندین رۆژ له‌به‌ر‬ ‫س���ه‌رما ده‌بن���ه‌ چاودێ���ری‌ به‌رمیله‌‬ ‫ریزكراوه‌كانیان‌و ئێوه‌ش رۆژانه‌ هه‌زاران‬ ‫تانكه‌ری‌ زه‌به‌الحی‌ پڕ له‌نه‌وت ئاودیوی‌‬ ‫س���نوری‌ توركیا‌و ئێران ده‌كه‌ن‌و تااڵن‬ ‫فرۆش���ی‌ ده‌ك���ه‌ن‌و له‌س���ایه‌ی‌ ئێوه‌دا‬ ‫س���ه‌دان ملیۆنێ���ر‌و ده‌ی���ان ملیاردێر‬ ‫دروس���تبون به‌هه‌ڕاجكردنی‌ سه‌رخان‌و‬ ‫بنخانی‌ ئه‌م واڵته‌‪.‬‬ ‫ده‌بوایه‌ ئ���ه‌و ڕۆژه‌ له‌به‌ر ئه‌م هه‌مو‬ ‫كه‌موكوڕییه‌ی كابینه‌كه‌ی ئێوه‌ ده‌ست‬ ‫له‌كاربكێش���ایه‌ته‌وه‌ نه‌ك چه‌پڵه‌باران‬ ‫كرابا‪ ،‬ئێوه‌ له‌دانیش���تنه‌كه‌دا حكومه‌ت‬ ‫له‌پێشه‌وه‌‌و په‌رله‌مان له‌دواوه‌‪ ،‬فیعله‌ن‬ ‫له‌م‌واڵته‌دا هه‌ر ئه‌ب���ێ‌وابێ نوێنه‌ری‌‬ ‫خه‌ڵ���ك بچوكت���ر بێ���ت له‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫حكومه‌تی كاربه‌ڕێك���ه‌ر‪ ،‬من بێگومانم‬

‫له‌وه‌ی‌ گه‌ر ئێوه‌ له‌به‌غدا بگه‌شتنایه‌ته‌‬ ‫ئه‌نجام ناچار نه‌ده‌بون په‌نا بۆ نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵك بهێنن‪.‬‬ ‫بێگوم���ان م���ن له‌گه‌ڵ سیاس���ه‌تی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی‌ ئابوری‌ كوردس���تاندام‌و‬ ‫هه‌رگیز پێم باش نییه‌ نه‌وتی كوردستان‬ ‫له‌ڕێگای سۆمۆ یان هیچ كۆمپانیایه‌كی‬ ‫دی بفرۆشرێت‪ ،‬به‌هیوام چاو دابخه‌م‌و‬ ‫چاو بكه‌مه‌وه‌ كوردستانێكی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ببین���م‪ ،‬به‌اڵم چی بكه‌م له‌فرۆش���تنی‬ ‫نه‌وتێك گه‌له‌كه‌م لێی سودمه‌ند نه‌بێت‌و‬ ‫سته‌م هه‌ر سته‌مه‌ گه‌ر ئێوه‌ی‌ هاوزمان‬ ‫لێم بك���ه‌ن یان دوژمن هه‌ر س���ته‌مه‌‌و‬ ‫هێشتا ئازاری‌ سته‌مه‌كه‌ی‌ ئێوه‌ زۆرتره‌‪.‬‬ ‫كاتێك پشكی‌ شێری‌ بودجه‌ی‌ ‪ %17‬بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ دو حیزبی‌ ده‌سه‌اڵت خه‌رج‬ ‫بكرێ���ت‌و ده‌یان هه‌زار ك���ه‌س به‌پله‌ی‌‬ ‫به‌رز‌و تایبه‌ت له‌سایه‌ی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌‬ ‫ئێ���وه‌دا خانه‌نش���ین بكرێ���ن ئایا ئه‌م‬ ‫حكومه‌ته‌ ش���ایانی‌ چه‌پڵه‌ لێدانه‌ یان‬

‫لێپێچینه‌وه‌‌و سزادان؟!‬ ‫ئێوه‌ سه‌لماندتان كه‌ له‌هیچ ڕویه‌كه‌و‌ه‬ ‫له‌گه‌ل عه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كان‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫مالیكی رێكنین‌و ده‌یانه‌وێ له‌گۆشه‌یه‌كدا‬ ‫بمانخنكێنن‌و بمانكه‌نه‌ حه‌ماڵی خۆیان‬ ‫ئه‌ی ئه‌م مالیكیه‌ هه‌ر ئه‌و مالیكیه‌ نه‌بو‬ ‫كه‌ س���اڵی ‪ 2010‬له‌هه‌ولێری‌ پایته‌ختدا‬ ‫به‌ده‌ستپێشخه‌ریه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫برایه‌وه‌ سه‌ر كورسی حوكم!؟‬ ‫ئێوه‌ گه‌ر ده‌تانزانی‌ فرۆشتنی‌ نه‌وتی‌‬ ‫كوردستان به‌شێوه‌ی‌ راسته‌وخۆ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌وه‌ مه‌حاڵه‌ توركیا ئه‌و‬ ‫‌واڵته‌ نیه‌ كه‌ متمانه‌ی‌ پێبكه‌ن‪ ،‬ده‌بوایه‌‬ ‫ئه‌و هه‌مو خه‌رجیه‌تان له‌راكێشانی‌ بۆری‌‬ ‫نه‌كردایه‌‌و ئه‌سڵه‌ن باش���تر بو نه‌وتی‌‬ ‫كوردس���تانتان ده‌س���تكاری‌ نه‌كردبا‌و‬ ‫له‌قۆناغی‌ ته‌نقیب‌و حه‌فردا پرۆسه‌كه‌تان‬ ‫راگرتبا‌و كێشه‌تان بۆ ‪%17‬ی‌ بودجه‌كه‌ی‌‬ ‫ناوه‌ندیش دروستنه‌كردبا تا ئه‌و كاته‌ی‌‬ ‫هه‌نارده‌كردنی‌ راسته‌وخۆی‌ كوردستان‬

‫‪19‬‬

‫مس���ۆگه‌ر ده‌ب���و‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ ئێران‌و‬ ‫توركیا دو رژێمی‌ تا س���ه‌ر ئێسك دژی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و گه‌شه‌س���ه‌ندنی‌ كوردن‌و‬ ‫مێژوش ئه‌مه‌ی‌ سه‌لماندوه‌‌و دوا نمونه‌ی‌‬ ‫زیندوش راكێشانی‌ ‪ 30‬كم هێڵی‌‌وزه‌ی‌‬ ‫كاره‌بای‌ فشار به‌رزی‌ ‪132‬كه‌ی‌ ڤی‌ بو‬ ‫له‌نێوان شۆش���مێی‌ ئێ���ران‌و هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫به‌گوژم���ه‌ی‌ ‪ 14‬ملی���ۆن دۆالر‪ ،‬حه‌وت‬ ‫س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌ر‌و پ���اش ته‌واوبونی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ ئێ���ران پاش���گه‌زبویه‌وه‌‬ ‫له‌په‌یمانه‌ك���ه‌‌و تا ئێس���تاش ئه‌و هێڵه‌‬ ‫به‌ساردی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆتای���دا م���ن ب���ه‌م حكومه‌ت���ه‌‬ ‫شكس���تخواردوه‌ ده‌ڵێم گه‌ر ده‌تانه‌وێ‌‬ ‫كوردستان به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی ئابوری‌‬ ‫ب���ه‌رن پێویس���ته‌ بگه‌ڕێن���ه‌وه‌ بۆ رای‌‬ ‫گشتی‌‌و پش���تیوانی‌ س���ه‌رجه‌م الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌كان‌و دواجار هۆڵی‌ پارله‌مان‌و‬ ‫بڕیاری‌ كۆتایی الی‌ پارله‌مان بێت نه‌ك‬ ‫الی‌ یه‌ك دو كه‌س‪.‬‬

‫یه‌كێت ‌ی نیشتیمان ‌ی كوردستان چۆن نوێده‌بێته‌وه‌؟‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌ش���ه‌م‪ :‬پێویسته‌ ڕۆش���نبیران ‌‬ ‫ی بگێڕن‬ ‫ن���او ح���زب ڕۆڵی‌ س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫له‌ناو یه‌كێتیدا‪ ،‬به‌جۆرێك كه‌ بتوانن‬ ‫به‌ش���داربن له‌داڕش���تنی‌ س���تراتیژو‬ ‫ێ‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ سیاس���یدا‪ ،‬بیرمان نه‌چ ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ره‌تای‌ دروستبونیه‌و‌ه‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ ڕێكخراوێك���ی‌ فكری‌ بو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ ڕێكخراوێك���ی‌ چه‌كداری ‌‬ ‫نه‌ب���و‪ .‬لێره‌ش���ه‌وه‌ پێویس���ت ‌ه دو‬ ‫ج���ۆر له‌ڕۆش���نبیر له‌ن���او یه‌كێتیدا‬ ‫لێكجیابكه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬ڕۆش���نبیرێكمان‬ ‫هه‌یه‌ به‌رده‌وام خه‌ریكی‌ به‌هانه‌سازی‌‌و‬ ‫پاس���اوهێنانه‌وه‌ی ‌ه بۆ هه‌مو شتێك‌و‬ ‫ی مه‌كت���ه‌ب‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر خه‌ن���ده‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫سیاسیه‌كدا شاگه‌شكه‌ ده‌بێ‌‌و نایه‌و ‌‬

‫ئیمتیازه‌ ئابوریه‌كانی‌ له‌ده‌س���تبچێ‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مان���ه‌ بریتی���ن له‌خه‌ڵكان��� ‌‬ ‫ی ناو یه‌كێتی‌‌و پله‌دارن‪.‬‬ ‫ئۆپۆرتۆنیست ‌‬ ‫ی ترمان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا ڕۆشنبیرێك ‌‬ ‫هه‌یه‌ ك���ه‌ ڕاس���تیه‌كان‌وه‌ك خۆیان‬ ‫ده‌ڵێ���ن‌و ‌واقع ‌وه‌ك خۆی‌ پێناس��� ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ڕۆش���نبیری‌ ده‌مامكدار نین‪،‬‬ ‫ی په‌راوێزخراو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مانه‌ ڕۆشنبیر ‌‬ ‫ئیهمالكراون‪ .‬له‌م بواره‌ش���دا‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫ێ ڕێز‬ ‫ی نوێبێته‌و‌ه ده‌ب ‌‬ ‫بڕیار‌ه یه‌كێت��� ‌‬ ‫بگێڕێته‌وه‌ بۆ ڕۆش���نبیری‌ دڵس���ۆزو‬ ‫ی چاالكی‌ په‌راوێزخراو‪.‬‬ ‫كادر ‌‬ ‫حه‌وته‌م‪ :‬یه‌كێتی‌‌و چه‌مكه‌كان‪:‬‬ ‫ی ئاشتی‌‌و دیموكراسی‌‌و‬ ‫چه‌مكه‌كان ‌‬ ‫مافی‌ م���رۆڤ كه‌ یه‌كێتی‌ باس���یان‬

‫ێ‬ ‫لێ���و‌ه ده‌كات‪ ،‬گه‌مه‌كردن���ه‌ له‌گه‌ڵ به‌خۆداهاتنه‌وه‌ی‌ ڕاس���ته‌قین ‌ه ده‌ب ‌‬ ‫ی له‌مه‌ودوا خاوه‌ن گوتاری‌ ڕاسته‌قینه‌و‬ ‫ئ���ه‌م چه‌مكان���ه‌دا ب���ۆ ئامانجێك ‌‬ ‫ی ڕاس���ته‌قینه‌ بێ���ت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫تێپ���ه‌ڕ ن���ه‌ك ئاوێزانب���ون له‌گ���ه‌ڵ پڕۆژه‌ ‌‬ ‫ی ئێستا س���یگناڵی‌ سیاسی‌ الواز بوه‌و‬ ‫ئ���ه‌م چه‌مكانه‌دا یه‌كێتی‌ پێویس���ت ‌‬ ‫به‌ئه‌نتیگراس���یۆنێكی‌ ڕاسته‌قین ‌ه‌واتا له‌به‌خۆداچونه‌وه‌یه‌ك���ی‌ دروس���ت‬ ‫ێ قه‌یران���ه‌كان تێپه‌ڕێنێ‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ی هه‌ی ‌ه له‌گه‌ڵ ده‌توان ‌‬ ‫ی حه‌قیق ‌‬ ‫ئاوێزانبونێك��� ‌‬ ‫چه‌مكه‌كاندا ئاشتی‌ چۆن له‌نێوخۆدا ئه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫ێ‬ ‫ێ كه‌ دنیایه‌ك نابه‌رابه‌ری‌‌و بی���ه‌وێ‌ حیزبی‌ ئێس���تا ب���ێ‌‪ ،‬ده‌ب ‌‬ ‫ده‌چه‌س���پ ‌‬ ‫ی مرۆڤ چۆن ئومێد بگێڕێته‌وه‌و م���ژد‌ه بێنێته‌وه‌‌و‬ ‫ی هه‌بێت؟ ماف ‌‬ ‫نایه‌كسان ‌‬ ‫ی‬ ‫پیاد‌ه ده‌بێت ك���ه‌ خه‌ڵكانێك هه‌بن بگه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ س���ه‌ره‌تا جوانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه لێوه‌ی‌ هاتوه‌‪‌،‬واتا سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫مافیان پێش���ێل بكرێ‌؟ دیموكراس ‌‬ ‫ی باش‌و شۆڕش ك ‌ه پڕبون له‌چاوه‌ڕوانی‌‌و هیوا‪،‬‬ ‫چ مانایه‌ك���ی‌ ده‌بێ كه‌ ئابور ‌‬ ‫ژیانی‌ باش ته‌نیا بۆ ئه‌و كه‌سان ‌ه بێت ئه‌گه‌رنا له‌ئێس���تادا ناژی‌‪ ،‬حیزبیش‬ ‫ی چۆن ده‌توانین بڵێین‬ ‫ی له‌ئێستادا نه‌ژ ‌‬ ‫كه‌ له‌سه‌ره‌وه‌ نزیكن؟ ئه‌گه‌ر یه‌كێت ‌‬ ‫نیش���تیمانی‌ جدیی���ه‌ له‌گۆڕانكاری‌‌و یه‌كێتی‌ ئاینده‌یه‌؟‬

‫ئەفسانەی کەرتی کشتوکاڵ‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ئ���ەم ش���یکردنەوەیەش ئەوەم���ان‬ ‫پیش���اندەدا کە گەش���ەکردنی ئابوری‬ ‫زیات���ر له‌خزمەت���ی پەرەپێدان���ی‬ ‫کەرتەکانی دیکەی ئابوریە نەک کەرتی‬ ‫کشتوکاڵ‪.‬‬ ‫خش���تەی‪ 3 -‬ڕێژەی سەدی خەرج‬ ‫له‌س���ەر خۆراک به‌پێی گروپی‌واڵتانی‬ ‫جیهان‪ :‬ساڵی ‪2012‬‬ ‫(سەرچاو‪:‬ە‪uCalculated from E :‬‬ ‫‪romonitor International data July‬‬ ‫‪) 2013, USDA.org‬‬

‫بەکاربردن���ی هێ���زی کار له‌کەرتی‬ ‫کشتوکاڵدا‬ ‫ئاس���تەنگیەکی دیک���ەی کەرت���ی‬ ‫کش���توکاڵ له‌بەکاربردنی هێزی کاردا‬ ‫دەردەکەوێ���ت‪ .‬گەش���ەکردنی ئابوری‬ ‫‌واڵتانی جیهان ئەوەمان پیشان دەدات‬ ‫ک���ە بەکاربردنی هێ���زی کار له‌کەرتی‬ ‫کش���توکاڵدا پێ به‌پێی گەش���ەکردنی‬ ‫ئابوری کەمدەبێتەوە‪ .‬هۆکاری بنەڕەتی‬ ‫بۆ ئ���ەم دیاردەی���ە دەگەڕێت���ەوە بۆ‬ ‫سروشتی بەرهەمهێنان له‌کشتوکاڵدا‌و‬ ‫پەیوەن���دی ئ���ەم کەرت���ە به‌خاکەوە‪.‬‬ ‫به‌پێچەوان���ەی کەرتەکان���ی دیک���ەی‬ ‫ئابوری���ەوە‪ ،‬بەرهەمهێنانی کش���وکاڵ‬ ‫ڕاس���تەوخۆ پشتدەبەس���تێت به‌خاک‪.‬‬ ‫بێگومان به‌پیتی‌و توانای بەرهەمهێنانی‬

‫خاکیش دیاریک���راوە‪ .‬بۆ نموونە‪ ،‬گەر‬ ‫بمانەوێ ڕێژەی بەرهەم له‌سەر پارچە‬ ‫خاکێک���ی س���نووردار بەرزبکەینەوە‪،‬‬ ‫پێویس���ت ن���اکات کرێ���کاری زیات���ر‬ ‫بەکاربهێنی���ن‪ ،‬بەڵک���و به‌بەکارهێنانی‬ ‫ئامراز‌و تەکنیک‌و زانستی پێشکەوتوو‬ ‫دەتوانی���ن ئەو ئامانج���ە بپێکین‪ .‬ئەم‬ ‫دیاردەیە له‌پانتایی خاک بەکارهێنانی‬ ‫کشتوکاڵ‌و کەرتەکانی دیکەی ئابوریدا‬ ‫به‌ڕوون���ی دەردەکەوێت‪ .‬ب���ۆ نموونە‪،‬‬ ‫له‌سایەی پێش���کەوتنی تەکنەلۆجیادا‬ ‫تەنها یەک کرێکار دەتوانێت بەرهەمی‬ ‫چەند ه���ەزار هیکت���ار زەوی بەڕێوە‬ ‫ببات‪ .‬له‌کاتێکدا‪ ،‬له‌کەرتی پیشەسازیدا‬ ‫ئەتوانرێت جێگ���ەی هەزارەها کرێکار‬ ‫له‌پانتاییەک���ی زۆر تەس���کدا له‌ڕووی‬ ‫بەها‌و قەوارەوە جێگە بکرێتەوە‪.‬‬ ‫له‌ئابوری جیهاندا‪ ،‬ئەم بەرتەسکیە‬ ‫بەئاشکرا بەدیدەکرێت‪ .‬خشتەی ژمارە‬ ‫چوار ئەوە دەردەخات کە هەتا ئابوری‬ ‫‌واڵت گەش���ەکردووتر بێ���ت هێندەش‬ ‫بەکاربردن���ی هێ���زی کار له‌کەرت���ی‬ ‫کش���توکاڵدا کەمدەبێتەوە‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫له‌واڵتانی گەش���ەکردوودا له‌س���ااڵنی‬ ‫‪ 2011-2009‬دا تەنه���ا س���ێ‌و نی���و‬ ‫له‌س���ەدا (‪)%3.5‬ی کۆی هێزی کاری‬ ‫ئەو ‌واڵتانە له‌کش���توکاڵدا بەکاربراون‬ ‫له‌کاتێکدا ئەم ڕێژەیە له‌واڵتانی کەم‌و‬

‫مامناوەن���د دەرامەت���دا دە هێن���دەی‬ ‫ئەو ڕێژەی���ە زیات���رە‪ .‬له‌هەمانکاتدا‪،‬‬ ‫کەمبوون���ەوەی بەکاربردنی هێزی کار‬ ‫له‌کەرتی کش���توکاڵدا له‌ماوەی کەمتر‬ ‫له‌دەساڵدا کە خشتەکە پیشانیدەدات‬ ‫زۆر بەرچاوە‪ .‬بۆ نموونە‪ ،‬له‌سەرانسەری‬ ‫جیهاندا‪ ،‬ئەم ڕێژەیە نۆزدە‌و نیو له‌سەدا‬ ‫(‪ )%19.5‬کەمبووەت���ەوە‪ .‬ڕێژەکەش‬ ‫له‌واڵتانی بەرز دەرامەتدا به‌شێوەیەکی‬ ‫گش���تی‌و ئەوروپا‌و ناوەڕاس���تی ئاسیا‬ ‫به‌شێوەیەکی تایبەت زۆر لەوە ڕێژەیە‬ ‫زیاتر کەمیکردووە‪.‬‬ ‫دەرئەنجام���ی ئەم ئامارانە ئەوەمان‬ ‫پیش���اندەدەن ک���ە به‌پێچەوانەی ئەو‬ ‫بۆچونان���ەی له‌کوردس���تاندا ب���اون‪،‬‬ ‫کەرتی کش���توکاڵ توانای بەکاربردنی‬ ‫هێزی کاری زۆر کەمەو به‌پێشکەوتنی‬ ‫کەرتەک���ەش ئەو توانای���ە ڕۆژ به‌ڕۆژ‬ ‫کەمت���ر دەبێت���ەوە‪ .‬تەنان���ەت گ���ەر‬ ‫به‌پیشەسازیکردنی کش���توکاڵ بگاتە‬ ‫ئاس���تێکی زۆر بەرزیش هێش���تا ئەو‬ ‫توانایە له‌گەڵ گەش���ەکردنی ئابوریدا‬ ‫بەرەو کەمبوونەوە دەچێت‬ ‫خش���تەی‪ :4 -‬ڕێ���ژەی س���ەدی‬ ‫بەکاربردنی هێ���زی کار به‌پێی گروپی‬ ‫‌واڵت���ان؛ ‪World( 1-2009-02-2000‬‬ ‫‪Bank, World Development‬‬ ‫‪2013,Indicators‬س���ەرچاوە‪):‬‬

‫لەکۆتاییدا پێویس���تە ئ���ەوە ‌وەبیر‬ ‫بخەینەوە ک���ە ڕەوتی گەش���ەکردنی‬ ‫ئابوری جیهان ئەو ڕاستیە دەردەخەن‬ ‫کە توانای کەرتی کش���توکاڵ له‌ڕووی‬ ‫بەها دروس���تکردن‌و بەکاربردنی هێزی‬ ‫کارەوە زۆر سنووردارە‪ .‬به‌پێچەوانەی‬ ‫ئەو بۆچونانەی له‌کوردستاندا شێوەی‬ ‫ئەفس���انەیان له‌خۆگرت���ووە‪ ،‬کەرتی‬ ‫کشتوکاڵ ناتوانێت بێکاری لەناوببات‌و‬ ‫هێ���چ‌واڵتێکی���ش به‌تەنه���ا به‌کەرتی‬ ‫کش���توکاڵ دەوڵەمەند نابێت‪ .‬له‌ڕووی‬ ‫خۆراکەوە‪ ،‬کەرتی کشتوکاڵ دەتوانێت‬ ‫س���ەربەخۆیی له‌واڵتان���ی دراوس���ێ‬ ‫بەدەس���تبهێنێت بەاڵم گۆش���ەگیری‌و‬ ‫خۆ دوورە پەرێزگرتن له‌بازاڕی جیهان‬ ‫سیاسەتێکی ناسەرکەوتووە‌و مێژوویەکی‬ ‫پڕ لەمەترسی هەیە‪ .‬شیکردنەوەکانی‬ ‫ئەم ‌وتارەش ئەوە ناگەیەنن کە پشت‬ ‫بکرێتە کەرتی کش���توکاڵ‌و حکومەتی‬ ‫کوردس���تان هی���چ کۆمەکێکی نەکات‪.‬‬ ‫به‌پێچەوان���ەوە‪ ،‬پێویس���تە کەرت���ی‬ ‫کش���توکاڵ پەرەیپێبدرێت بەاڵم له‌بەر‬ ‫ڕۆش���نایی ئ���ەو ئاس���تەنگانەی ئەم‬ ‫‌وتارە به‌ش���ێوەیەکی کورت خستوێتێ‬ ‫ڕوو دەبێ���ت دابینکردنی خۆراک‌وەک‬ ‫بەرهەمێکی ستراتیجی چاوی لێبکرێت‌و‬ ‫له‌ئاوەدانکردن���ەوەی الدی‌و گوندەکان‬ ‫جیابکرێنەوە‪.‬‬

‫ستەمی خۆرهەاڵتی‌و ستەمی خۆرئاوایی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫میکانیزمی نوێی جەنگ‌و دیسپلین‌و‬ ‫کۆنت���رۆڵ دروس���تدەکات‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫فۆرمی دەوڵ���ەت بەجۆرێکی رادیکاڵ‬ ‫دەس���تکاری ناکات‪‌ ،‬واتە له‌راستیدا‬ ‫ی دەس���ەاڵت‌و سیستم‬ ‫مۆدێلێکی نوێ ‌‬ ‫له‌گۆڕێ نییە‪ ،‬بەڵکو‌وەک هەمیش���ە‬ ‫له‌ناو ماترێکسێکداین ڕیشەی مێژوویی‬ ‫قووڵ‌و چەسپاوی هەیە‪.‬‬ ‫هەڵب���ەت تێڕوانینی ڤتفۆگڵ‪‌،‬وەک‬ ‫ه���ەر تێڕوانینێکی ت���ر رەخنەیەکی‬ ‫زۆری لێگیراوە‪ ،‬بەتایبەت له‌ناوەڕۆکە‬ ‫ئایدیۆلۆژییەک���ەی‪‌،‬وەک کتێبێک���ی‬ ‫سیاس���ی کە «ستەمی خۆرهەاڵتی»‬ ‫له‌پێن���اوی ڕیس���واکردنی هەرچ���ی‬ ‫زۆرتری «س���تەمی کۆمۆنیس���تیدا»‬ ‫دەپشکنێت‪ .‬توینبی له‌بەرجەستەترین‬ ‫کەس���انێک بوو کە ڕەخنەی توندی‬

‫ئاڕاس���تەی ڤتفۆگڵ ک���رد‪ ،‬تێزەکەی‬ ‫‌وا له‌قەڵەم���دا کە‌وێنەی «ئاس���یای‬ ‫خراپ���ەکار‌و ب���ەد» بەرامب���ەر‬ ‫«ئەوروپای دیموک���رات‌و چاکەکار»‬ ‫پشتڕاس���تدەکاتەوە‌و دەیسەپێنێت‪.‬‬ ‫خۆرهەاڵت له‌سەردەمی یۆنانەکانەوە‪،‬‬ ‫بەراورد به‌ئەوروپا ‌وەک سەرزەمینی‬ ‫میللەتان���ی ملک���ەچ‌و کۆیلەئاس���ا‬ ‫س���ەیرکراوە‪‌ ،‬وەک س���ەرزەمینی‬ ‫میللەتانێک کە به‌خۆش���حاڵییەوە مل‬ ‫بۆ فەرمانڕەوای زاڵم کەچدەکەن‪ .‬ئەم‬ ‫ی ڤتفۆگڵ تەنیا له‌مۆنتسیکۆ‌وە‬ ‫تێزەیە ‌‬ ‫نەهات���ووە‪ ،‬بەڵک���و‌وێن���ەی مرۆڤی‬ ‫خۆرهەاڵت���ی ‌وەک ملک���ەچ‪ ،‬الواز‪،‬‬ ‫کڕنوش���بەر‪ ،‬بێ���رۆح له‌هیرۆدی���ت‌و‬ ‫هیپۆک���رات‌و ئەفالتونەوە هاتووە کە‬ ‫کاراکتەری مرۆڤی فارسیان بەوجۆرە‬

‫‌وێناکردوە‪ .‬له‌ڕاس���تیدا الی ڤتفۆگڵ‬ ‫راس���تەوخۆ ئەو تێزەیە نابینیینەوە‬ ‫ک���ە‌وادابنێ���ت مرۆڤ���ی خۆرهەاڵتی‬ ‫به‌فیت���رەت کۆیلەیە‪ ،‬بەڵکو قس���ە‬ ‫الی ئ���ەو له‌سیس���تمێکی ئۆتۆکراتی‬ ‫س���تەمکارە کە له‌ناو هەلومەرجێکی‬ ‫مادییدا‪ ،‬مرۆڤەکان به‌زەبری س���تەم‌و‬ ‫تی���رۆر دەخاتە ژێر دەس���تی خۆی‌و‬ ‫کاراکتەرێک���ی ملک���ەچ له‌مرۆڤەکاندا‬ ‫س���ەوزدەکات‪ .‬بەرگ���ری ڤتف���ۆگڵ‬ ‫له‌خۆرئ���اوا بەرامب���ەر خۆره���ەاڵت‪،‬‬ ‫ڕاسیس���تییەوە‬ ‫له‌پاش���خانێکی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و ل���ەو روانگەیەوەیە‬ ‫ک���ە لیبرالیزمی خۆرئاوا له‌س���تەمی‬ ‫خۆرهەاڵت���ی‌و فۆرم���ە مۆدێرنەکەی‬ ‫بپارێزێت کە کۆمۆنیزمە‪ .‬ناکرێت هەر‬ ‫نوسەرێک باسی له‌دڕندەیی‌و ستەم‌و‬

‫سوپاسنام ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ن���اوی‌ حۆم‌و بنه‌ماڵه‌كه‌مانه‌وه‌ سوپاس���ی‌ په‌یامی‌ هاوخه‌می‌و سه‌ره‌خۆش��� ‌‬ ‫ی سه‌رجه‌م به‌رێوبه‌رایه‌تیه‌كانی‬ ‫س���ه‌رجه‌م به‌رپرسانی‌ حزبی‌و حوكمی‌ كارمه‌ندان ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‌و‬ ‫ی شار ‌‬ ‫ی ناوخۆ‌و سه‌رۆك عه‌شیره‌ته‌كانی‌ كوردستان وخه‌ڵك ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی ش���اری‌ س���لێمانی‌‌و هه‌ولێر‌و كه‌ركوك‌و قه‌زا‌و ناحیه‌كان ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫پیاو ماقواڵن ‌‬ ‫كه‌ ئه‌ركیان كێش���او به‌شداریان له‌گه‌ڵدا كردین له‌پرسه‌ی‌ هاوسه‌ره‌كه‌م (شیرین‬ ‫محمد عزیز ) له‌سه‌ر قه‌بران‌و له‌مزگه‌وت ئاماده‌بون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���داریكردنتان‌و هاوخه‌می‌و په‌یام‌و نام���ه‌و ته‌له‌فونه‌كانتان كۆمه‌كی‌ گه‌وره‌ ‌‬ ‫كرد ب ‌ه به‌رگه‌گرتنی‌ ئێم ‌ه له‌م كۆس���پ ‌ه گه‌وره‌یه‌دا‪ ،‬دووباره‌ سوپاسی‌ دلسۆزی‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ئازیزانمان خه‌م ‌‬ ‫ی هه‌موو الیه‌كتان ده‌كه‌م‪ ،‬به‌داخه‌و‌ه له‌ده‌س���تدان ‌‬ ‫هاوخه‌م��� ‌‬ ‫گه‌ور‌ه جێدێڵێت له‌دڵدا‪ ،‬به‌اڵم یادگاره‌ جوانه‌كانیان‪ ،‬شانازی‌و سه‌ربه‌رزیمان بۆ‬ ‫ی خۆیان ‪....‬‬ ‫جێدێلن له‌دوا ‌‬ ‫خوا پاداشتتان بداته‌و‌ه ‪.‬‬ ‫عه‌قیدی‌ هاتووچۆ‬ ‫فازل نامیق حه‌م ‌ه ره‌ش‬ ‫ی‬ ‫له‌عه‌شیره‌تی‌ سمایل عوزێر ‌‬ ‫‪2014 / 1 / 27‬‬

‫ونبون‬ ‫ی ( ئه‌نـــوه‌ر احمد علی‌)‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێن ‌ه ‪..‬‬

‫کۆیلەیەتی کرد لە‌واڵتانی ئێمەدا ئیتر‬ ‫به‌ئیستشراقی‌و ڕاسیست ناوی بنێین‪،‬‬ ‫‌وەک ئەوەی ئەم س���یفەتانە درۆبن‌و‬ ‫له‌جیهانی ئێمەدا س���تەم‌و ملکەچی‌و‬ ‫کۆیلەیەتی���ی بوونی���ان نەبێ���ت‪.‬‬ ‫هەڵگران���ی تێزی ئیستش���راقی کە‬ ‫دەڵێن خۆرهەاڵت بوونی نییە‌و زادەی‬ ‫خەیاڵ���ی خۆرئاوایە‪ ،‬هەندێکیان ئەم‬ ‫تێزەیە تا ئەو جێگایە ڕادەکێش���ن‪،‬‬ ‫‌وەک ئەوەی له‌ڕاس���تیدا خۆرهەاڵت‬ ‫خ���ۆی بوونی نەبێت‌و هەر بەڕاس���ت‬ ‫دەس���تکردێکی ئەوروپی بێت‪‌ ،‬وەک‬ ‫ئەوەی سیستمێکی ئابووری‌و سیاسی‌و‬ ‫ئەخالقی لێرە بوونی نەبێت‪ ،‬س���تەم‬ ‫بوونی نەبێت‪ ،‬دیکتاتۆرییەت نەبێت‪،‬‬ ‫ملکەچ���ی بوونی نەبێ���ت‪ ،‬دڕندەیی‬ ‫نەبێت‌و ه���ەر هەم���ووی فەنتازیای‬

‫نەخۆش���ی خۆرئاوابێ���ت‪ .‬هەڵگرانی‬ ‫ئەم تێزەی���ە‪ ،‬زۆر له‌خۆرئاواییەکان‌و‬ ‫ئیستیشراقییەکان زیاتر له‌خۆرهەاڵت‌و‬ ‫مێژووەک���ەی‌و ‌واقعەک���ەی هەڵدێن‪،‬‬ ‫ل���ەوان زیاتر‌وێن���ە دەخەنە جێگای‬ ‫‌واقع‪ .‬ئ���ەوان له‌راس���تیدا‌وێنەیەکی‬ ‫تریان بۆ خۆرهەاڵت نییە کە بیخەنە‬ ‫بەرامب���ەر‌وێن���ە ئیستش���راقییەکە‪،‬‬ ‫به‌پێچەوانەوە تەواوی خۆرهەاڵت له‌ژێر‬ ‫هەندێک زاراوەی ‌وەک «جیاوازی»‌و‬ ‫«هەمەڕەنگی���دا» دەش���ارنەوە‪،‬‬ ‫بێئەوەی ئەو ڕاس���تییە س���ادەیەیان‬ ‫له‌بیربێ���ت کە مێ���ژووی خۆرهەاڵت‪،‬‬ ‫مێژووی دروس���تبوون‌و گەورەبوونی‬ ‫جیاوازیی���ەکان نییە‪ ،‬بەڵکو مێژووی‬ ‫خنکان���ی جیاوازییەکان���ە‪ .‬ئەوان���ە‬ ‫‌وادەزانن کە گووتیان خۆرهەاڵت بوونی‬

‫نییە‪ ،‬یان ‌وش���ەی «هەمەڕەنگی»‌و‬ ‫«جیاوازیی���ان» له‌بەرامبەر‌وش���ەی‬ ‫«خۆره���ەاڵت» بەکارهێنا‪ ،‬دەتوانن‬ ‫دەمام���ک بخەنە س���ەر مێژووییەک‬ ‫له‌ستەمکاری‌و دیسپۆتی بەردەوام کە‬ ‫تەواوی دونی���ای ئێمەی ڕەنگکردوە‪.‬‬ ‫له‌راستیدا تێزی ستەمی خۆرهەاڵتی‪،‬‬ ‫تێزێک���ی تیوری���ی گرنگ���ە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫چەمکێک���ی س���نووردارە‌و ناکرێ���ت‬ ‫کۆمەڵ���گا خۆرهەاڵتیی���ەکان دوای‬ ‫مۆدێرنە تەنیا بەم چەمکە‪ ،‬یان بەم‬ ‫شێوازەی بەرهەمهێنان بخوێنینەوە‪.‬‬ ‫له‌بەش���ی داهاتوودا دەگوازمەوە بۆ‬ ‫رەخنە تایبەتییەکانم له‌هەر هەوڵێک‬ ‫بیەوێت تەنیا به‌ڤتفۆگڵ خۆرهەاڵت‌و‬ ‫س���تەمی ئەم س���ەردەمە‌و فاشیزمی‬ ‫هەنوکە بخوێنێتەوە «ماویەتی»‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫فه‌رزه‌نده‌کان‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌مه‌ی باوکیان دیارنامێنێت‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫ریکالم‬

‫خه‌بات عه‌بدواڵ‬ ‫ له‌وه‌ته‌ی جاڕی به‌یاننامه‌که‌ی باڵی ڕیفۆرم ده‌ ساڵ پێش ئێستا‪ ،‬ئه‌مه‌ دوه‌مجاره‌‬ ‫یه‌کێتی توش���ی ش���ۆکی گه‌وره‌‌ببێت‪ .‬جیا له‌هه‌مو ئه‌و هۆکارانه‌ی که‌ لێره‌و له‌وێ‬ ‫ده‌کرێن���ه‌ به‌هانه‌‪ ‌،‬ه���ۆکاری ته‌قینه‌وه‌ی قه‌یرانی ئه‌مج���اره‌ نه‌پێوه‌ندی به‌ به‌رنامه‌و‬ ‫پێڕه‌وی ناوخ���ۆی حیزبییه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬نه‌به‌گوتارو جیهانبین���ی یه‌کێتییه‌وه‌‪ .‬قه‌یرانی‬ ‫یه‌کێت���ی‪ ،‬قه‌یرانی دیارنه‌مان���ی باوکه‌‪ .‬به‌دیوێکی تردا توانای ده‌س���تبه‌ردارنه‌بونی‬ ‫فه‌رزه‌نده‌کانه‌ له‌باوک‪ .‬ئه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌مه‌ش پاش پڕۆسه‌یه‌کی دورودرێژی به‌جه‌اللیکردنی‬ ‫یه‌کێتی‪.‬‬ ‫ ڕاس���تیه‌که‌ی یه‌کێتی قۆن���اغ به‌قۆناغ‌و به‌به‌رنامه‌ کرای���ه‌ بزوتنه‌وه‌یه‌کی جه‌اللی‪.‬‬ ‫یه‌کێت���ی نیش���تمانی‪ ،‬به‌تایبه‌تیش کۆمه‌ڵه‌ی ڕه‌نجده‌ران‪ ،‬خه‌ون���ی ئه‌و نه‌وه‌ گه‌نج‌و‬ ‫شۆڕش���گێڕه‌ی کورده‌واری بو که‌ ش���ۆڕش سیماو ناسنامه‌ی س���ه‌رده‌مه‌که‌یان بو‪.‬‬ ‫پاڵه‌وانه‌کانی ئه‌م س���ه‌رده‌مه‌ نه‌وه‌یه‌کی نوێ‌و ئایدۆلۆژیستی سه‌رسه‌ختی کولتوری‬ ‫شۆڕشگێڕانه‌ی قوتابخانه‌ی مارکسیزم بون‪ .‬چیرۆکی نه‌به‌ردییه‌کانیان ده‌نگدانه‌وه‌ی‬ ‫م���ه‌زن‌و ماکی چه‌ندین کاری ئه‌ده‌بی‌و هونه‌ری بون‪ ‌.‬نه‌وه‌یه‌ک‪ ‌،‬له‌بریتی س���ه‌رکرده‌‬ ‫لۆکاڵه‌‌کانی ئێستا‪ ،‬شۆڕشگێڕی وه‌کو گیڤارا سه‌رمه‌شقیان بو‪.‬‬ ‫ ئه‌ڵبه‌ته‌ جه‌اللی هێنده‌ی ئاماژه‌یه‌ بۆ کولتورێکی سیاسی که‌ زیاتر له‌نیو سه‌ده‌یه‌‬ ‫له‌کایه‌ی سیاس���ی کوردیدا ئاکتیڤه‌‪ ،‬هێنده‌ مه‌به‌ست لێی شه‌خسی تاڵه‌بانی‌و هه‌وڵی‬ ‫به‌بنه‌ماڵه‌کردن���ی یه‌کێتی نیه‪ .‬ئاخر‌پێش تاوانبارکردن���ی خودی تاڵه‌بانی‪ ،‬هاوڕێ‬ ‫به‌رپرس‌و نزیکه‌کانی تاڵه‌بانی که‌ تا ئێس���تا له‌ناومان���دا ده‌ژین‪ ،‬تاوانباری گه‌وره‌ی‬ ‫ئه‌م به‌جه‌اللیکردن���ه‌ی کۆمه‌ڵه‌و یه‌کێتین‪ .‬به‌جه‌اللیکردن���ی یه‌کێتی به‌دیوێکی تردا‬ ‫له‌گۆڕنانی خه‌ونی ئه‌و نه‌وه‌یه‌ش بو که‌ له‌پێناوی هێنانه‌کایه‌ی کولتورێکی سیاس���ی‬ ‫نوێ‪ ،‬جیا له‌کولتوره‌ باوه‌که‌ی مه‌الیی‌و جه‌اللی‪ ،‬ڕه‌نجی فه‌رهادیان دا‪.‬‬ ‫ ئه‌م قه‌یرانه‌ که‌ سااڵنێکه‌ یه‌کێتی پێیدا ده‌گوزه‌رێت‌و کایه‌ی سیاسی‌و به‌تایبه‌تیش‬ ‫رۆژنامه‌وانی پێگه‌رم ده‌کرێت‪ ،‬له‌ڕاس���تیدا هه‌مان قه‌یرانه‌ له‌هاوشێوه‌ جه‌اللییه‌کانی‬ ‫یه‌کێتیدا‪ .‬ئه‌وه‌ دروسته‌ که‌ جه‌اللی وه‌کو ڕه‌وتێکی سیاسی‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا له‌‌ناوه‌ڕاستی‬ ‫شه‌س���ته‌کانی سه‌ده‌ی پێشو خۆی له‌ڕه‌وته‌ باوه‌که‌ی کورده‌واری؛ مه‌الیی ڕاپسکاندو‬ ‫جیابونه‌وه‌ی خۆی به‌چه‌ک ڕاگه‌یاند‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م کولتوره‌ سیاسیه‌ دواجار کۆمه‌ڵێکی‬ ‫زۆر هاوش���ێوه‌ی لێکه‌وته‌وه‌؛ (حس���ک له‌یه‌کێتی‪ ،‬به‌رزه‌و رێکخ���راوی ڕه‌نجبه‌ران‌و‬ ‫یه‌کێتی تێکۆشانی ڕه‌نجده‌ران‌و ئااڵی شۆڕش‪ ..‬له‌کۆمه‌ڵه‪ ،‬زه‌حمه‌تکێشان له‌حسک‪،‬‬ ‫دواهه‌مینیش���یان‌و تا ڕاده‌یه‌ک���ی زۆر‪ ،‬جیابونه‌وه‌و دروس���تبونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‌‬ ‫له‌یه‌کێتی)‪.‬‬ ‫ س���ه‌ره‌ڕای ڕس���تێک ڕایه‌ڵه‌ی هاوبه‌ش له‌نێوان هێزو کارا‌کته‌ره‌کانی ئه‌م کولتوره‌‬ ‫سیاس���یه‌دا‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌موی مه‌ترسیدارتر‪ ،‬پشتبه‌س���تنی ئه‌م کولتوره‌ سیاسیه‌یه‌‬ ‫به‌س���ه‌رکرده‌ی کاریزم���ی؛ س���ه‌رکرده‌ی تاکوته‌نهای حیزب‪ .‬س���ه‌رکرده‌ی کاریزمی‬ ‫له‌خه‌تی جه‌اللیدا جومگه‌ی هه‌ره‌ س���ه‌ره‌کی‌و به‌هێزی سیاس���ه‌تکردنه‌‪ ،‬دروستبونی‬ ‫گۆڕان له‌به‌شی هه‌ره‌گه‌وره‌یدا قه‌رزارباری ئه‌م ستایڵه‌یه‌ له‌سه‌رکرده‌‌‪.‬‬ ‫له‌م مۆدێله‌ کاریزماییه‌ی سه‌رکرده‌دا‪ ،‬حیزب به‌سه‌رکرده‌وه‌ حیزبه‌‪ ،‬هه‌ر چۆن حیزب‬ ‫به‌و ده‌ژی‪ ،‬دواجار هه‌ر به‌ویش ده‌مرێت‪.‬‬ ‫ بۆیه‌ گرنگترین هه‌نگاو بۆ هه‌س���تانه‌وه‌ی یه‌کێتی‪ ،‬له‌بریتی ده‌س���تگرتن به‌میراتی‬ ‫جه‌اللییه‌وه‌‪ ،‬تێپه‌ڕاندنیه‌تی‪ .‬ئه‌ڵبه‌ته‌ تێپه‌ڕاندن به‌مانای نادیده‌کردنی ڕۆڵی مێژویی‬ ‫تاڵه‌بان���ی نای���ه‌ت‪ .‬تێپه‌ڕاندن به‌مانای داهێنانی پارادایمێکی نوێی سیاس���ه‌تکردن‬ ‫له‌الیه‌ن نه‌وه‌یه‌کی سیاس���ی نوێ���وه‌‪ ،‬نه‌وه‌یه‌ک له‌جیاتی پشتبه‌س���تن به‌کاریزمای‬ ‫شۆڕش���گێڕو ده‌ستگرتنی کوێرانه‌ به‌ڕابردوه‌وه‌‪ ،‬به‌عه‌قڵی ده‌سته‌جه‌معی‪ ،‬کار له‌سه‌ر‬ ‫ئێستاو ئاینده‌ بکات‪.‬‬ ‫ئێستا ئیتر کاتی هاتوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر کادرانی یه‌کێتی به‌ته‌نگ ئاینده‌ی حیزبه‌که‌یانه‌وه‌ن‪،‬‬ ‫‌خۆیان نه‌بان نه‌که‌ن‪ ،‬له‌جیاتی به‌شداریکردن له‌م چه‌مه‌رچۆپییه‌ی سه‌رکرده‌کانیاندا‪،‬‬ ‫ڕێگه‌ی ماڵه‌وه‌ به‌و به‌ڕێزانه‌ پیشان بده‌ن‪.‬‬

‫خه‌اڵته‌کانی‬ ‫ئۆسکار؛‬ ‫مێژوو‪ ..‬زانیاریی‬ ‫»» ‪11‬‬ ‫ئۆسکار یه‌کێکه‌ له‌گرنگترین‌و به‌ناوبانگترین خه‌اڵت له‌سه‌ر ئاستی جیهان بۆ سینه‌ما‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تای مانگی ئازاری ئه‌مس���اڵ هه‌شتاو شه‌ش���ه‌مین خولی خه‌اڵته‌کانی ئۆسکار‬ ‫له‌ش���اری لۆس ئه‌نجلیس���ی ئه‌مه‌ریکا به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‪ .‬ئۆسکار له‌س���اڵی ‪1929‬ه‌وه‌‬ ‫به‌به‌رده‌وامی س���ااڵنه‌ به‌ڕێوه‌ده‌چێت‌و چه‌ندین خه‌اڵتی له‌بواری جیاوازی س���ینه‌مادا‬ ‫ده‌به‌خشێت‪ .‬له‌راپۆرتێکی زنجیره‌یی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا‪ ،‬خوێنه‌ران ئاشنا ده‌کرێن به‬ ‫زنیاریی‌و‌مێژووی ئۆسکار‪.‬‬ ‫چۆن فیله‌مه‌کان ده‌ستنیش���ان ده‌کرێن بۆ بردنه‌وه‌ی ئۆسکار؟ ئاهه‌نگی ده‌ستپێکی‬ ‫ئۆس���کار چ���ۆن بو؟ که‌ی ب���ۆ یه‌که‌مجار ئاهه‌نگه‌ک���ه‌ له‌ته‌له‌فزیۆنه‌وه‌ په‌خش���کرا؟‬ ‫گه‌نجترین‌و به‌ته‌مه‌نترین براوه‌کانی ئۆس���کار کێ���ن؟ کێن ئه‌وانه‌ی وه‌رگرتنی خه‌اڵتی‬ ‫ئۆسکاریان ڕه‌تکردوه‌ته‌وه‌؟ هه‌روه‌ها چه‌ندین زانیاریی دیکه‌ی سه‌رنجراکێش له‌باره‌ی‬ ‫ئۆسکاره‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ژم���اره‌ی ئاینده‌دا باس ل���ه‌ پاڵێ���وراوه‌کان ده‌که‌ین که‌ بۆ بردن���ه‌وه‌ی خه‌اڵتی‬ ‫باشترینه‌کانی ‪2013‬ی سینه‌ما دیاریی کراون‪.‬‬

‫ریکالم‬