ژماره‌ 416

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)416‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/2/18‬‬

‫کارتی ئه‌له‌کترۆنی‬

‫به‌ده‌نگه‌وه‌چونی هاواڵتیان بۆ کارت ‌ه‬ ‫ئه‌له‌کترۆنییه‌ک ‌ه الوازه‌‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪2‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫رۆژئاوای کوردستان‬

‫»» ‪5‬‬

‫ڕێژەی گەنجەکانی باشوری کوردستان لەڕیزی‬ ‫ئیسالمییە توندڕەوەکانی سوریا لەزیادبوندایە‬

‫ریکالم‬

‫خاویی هێڵه‌کانی ئینته‌رنێت‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪8‬‬

‫سێ کۆمپانیا‌ بازاڕی ئینته‌رنێتی کوردستانیان‬ ‫کۆنترۆڵ کردوه‌‬

‫ی ‪ 15‬حزبی‌ كوردستان ده‌گرێته‌به‌ر‬ ‫ی له‌دژ ‌‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی رێكار ‌‬ ‫داواكاری‌ گشتی ‌‬

‫"سااڵن ‌ه زیاتر ل ‌ه ‪ 28‬ملیار دینار به‌فیڕۆ ده‌ده‌ن"‬ ‫داواكاری‌ گش���تی‌ به‌نوس���راوێك‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ ئاگادارده‌كاته‌وه‌ بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر ئه‌و حزبانه‌ ‌‬ ‫پێدانی‌ زانیار ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ نه‌یانتوانی���وه‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫رابردودا بگه‌ن ‌ه په‌رله‌مان‪ ،‬به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫گرتنه‌ب���ه‌ری‌ رێ���كاری‌ یاس���ای ‌‬ ‫له‌گه‌ڵیان���دا‌و پێیانده‌ڵێت ك ‌ه "ته‌نیا‬ ‫مه‌به‌س���تیان به‌ده‌س���تهێنانی‌ بڕێك‬ ‫پاره‌یه‌ كه‌ س���ااڵنه‌ مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت‬

‫به‌زیاتر ل ‌ه ‪ 28‬ملیار دینار"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نوسراوێك ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬به‌پێ ‌‬ ‫ی مافی‌ گشتی‌‪،‬‬ ‫ی ده‌سته‌ ‌‬ ‫داواكاری‌ گشت ‌‬ ‫ی ده‌ست ئاوێن ‌ه كه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه كۆپیه‌ك ‌‬ ‫‪ 15‬ح���زب‌و رێكخراوی‌ كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫مانگان���ه‌ پ���ار‌ه له‌بودجه‌ی‌ گش���ت ‌‬ ‫ی هه‌رێم وه‌رده‌گرن‌و "پاره‌و‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫سامانی‌ گشتی‌" به‌فیڕۆده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫نوس���راوه‌كه‌ی‌ داواكار ‌‬

‫حزبان���ه‌ی‌ به‌"بچ���وك" پۆلێنكردوه‌و‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ك���ردوه‌ كه‌ "ئه‌م حزب ‌ه‬ ‫بچوكانه‌ نه‌گه‌یش���تونه‌ت ‌ه په‌رله‌مان‌و‬ ‫هیچ چاالك���ی‌‌و رۆڵێكی‌ سیاس���یان‬ ‫ی‬ ‫نیی���ه‌و هه‌ندێكی���ان هه‌ر به‌ش���دار ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنیش���یان نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫مه‌به‌س���تیان به‌ده‌س���تهێنانی‌ بڕێك‬ ‫پاره‌یه‌ كه‌ س���ااڵنه‌ مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌‪28‬ملیارو ‪ 556‬ملیۆن دینار"‪.‬‬

‫ی‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ ت���ری‌ نوس���راوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫داواكاری‌ گش���تی‌ ب���اس له‌حزب��� ‌‬ ‫ش���یوعی‌ عێراق ده‌كات‌و له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫ی به‌هیچ‬ ‫ی شیوعی‌ عێراق ‌‬ ‫هاتو‌ه "حزب ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان ‌‬ ‫ی حزبێك���ی‌ عێراقی���ه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 75‬ملیۆن دینار‬ ‫ی مانگانه‌ بڕ ‌‬ ‫كه‌چ ‌‬ ‫له‌حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م ‌وه‌رده‌گرێت‪،‬‬

‫هه‌روه‌ها له‌حكومه‌تی‌ عێراقیش پار‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی شیوع ‌‬ ‫‌وه‌رده‌گرێت‪ ،‬له‌كاتێكدا حزب ‌‬ ‫ی ‪400‬‬ ‫كوردس���تانیش مانگان���ه‌ ب���ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ملیۆن دینار ‌وه‌رده‌گرێت‌و ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حزبی‌ ش���یوع ‌‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی سه‌ركردایه‌تین‬ ‫كوردس���تان ئه‌ندام ‌‬ ‫ی شیوعی‌ عێراقیش"‪.‬‬ ‫له‌حزب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ داواكار ‌‬ ‫یه‌كێك ل���ه‌و حزبانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گش���تی‌ داوای‌ گرتنه‌ب���ه‌ری‌ رێكار ‌‬

‫ی‬ ‫ی ده‌كات‪( ،‬حزب��� ‌‬ ‫یاس���ایی‌ ل���ه‌دژ ‌‬ ‫رزگاری‌ كوردستان)ه‌‪ ،‬كه‌ "ئه‌و حزب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دوا هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫به‌شدار ‌‬ ‫كوردس���تانی‌ ك���ردوه‌‌و ته‌نی���ا ‪132‬‬ ‫ی به‌ده‌س���تهێناوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ده‌نگ��� ‌‬ ‫مانگان��� ‌ه ‪ 20‬ملیۆن دینار له‌حكومه‌ت‬ ‫وه‌رده‌گرێ‌"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‌كێتی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌دو تۆمه‌تبار ‌ی سێ‌ جه‌مسه‌ره‌كه‌ ‌ی یه ‌‌‬ ‫دۆسیه‌ ‌ی ئاسۆس هه‌رد ‌ی‬ ‫نه‌گه‌یشتنه‌ رێککه‌‌وتن‬ ‫ده‌ستپێده‌كاته‌وه‌‬

‫دادگای‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌ی‌ س���لێمان ‌ی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌دو تۆمه‌تباری‌ دۆس���یه‌ی‌‬ ‫ئاسۆس هه‌ردی‌ ده‌ستپێده‌كاته‌وه‌‪ ،‬پاش‬ ‫تێپه‌ڕین���ی‌ س���اڵ‌‌و نیوێك له‌وه‌س���تانی‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كه‌‪ ،‬پارێزه‌ره‌كه‌ی‌ ئاس���ۆس‬

‫ه���ه‌ردی‌ ده‌ڵێ���ت "نه‌ده‌ب���و به‌درێژای ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و ماوه‌ی���ه‌ رێوش���وێنی‌ لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫بوه‌ستایه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬كارزان ف���ازڵ‌‬ ‫پارێزه‌ری‌ ئاس���ۆس هه‌ردی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د ك���ه‌ دۆس���یه‌ی‌ په‌الماردانی‌‬ ‫ئاس���ۆس ه���ه‌ردی‌ له‌الی���ه‌ن س���ێ‌‬ ‫كه‌س���ه‌وه‌ ل���ه‌‪2011/8/29‬دا‪ ،‬له‌قۆناغی‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌دا ك���را به‌دو كه‌یس���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێكی���ان دانی‌ به‌تاوانه‌كه‌ی‌ خۆیدا ناو‬ ‫س���اڵی‌ رابردو حكومی‌ خۆی‌ وه‌رگرت‌و‬ ‫ئێس���تا له‌زیندانه‌‪ ،‬به‌اڵم دو كه‌سه‌كه‌ی‌‬ ‫ت���ر له‌كات���ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌دۆس���یه‌ی‌‬ ‫ئاس���ۆس هه‌ردی‪ ،‬به‌هۆی‌ تۆماركردنی‌‬ ‫داوایه‌ك له‌الیه‌ن عومه‌ر فه‌تاح كارگێڕی‌‬ ‫مه‌كته‌ب سیاس���ی‌ یه‌كێتییه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ش���وان محه‌مه‌د سه‌رنوس���ه‌ری‌ پێشوی‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬دادگای‌ به‌رایی‌ داوای‌ دۆس���یه‌ی‌‬ ‫ئه‌م دو تۆمه‌تب���اره‌ی‌ كرد‌و به‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ ل���ه‌وان راگیرا‪ ،‬كارزان فازڵ‌‬

‫وتی‌ "له‌راس���تیدا نه‌ده‌بو ئ���ه‌م داوایه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫عوم���ه‌ر فه‌ت���اح بكرێ���ت به‌پاس���او بۆ‬ ‫راگرتنی‌ رێوش���وێنی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌و دو‬ ‫تۆمه‌تباره‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ چه‌ندی���ن‬ ‫داواكاریمان پێشكه‌ش كرد‪ ،‬هه‌فته‌ی‌ رابردو‬ ‫دۆسیه‌ی‌ ئه‌و دو تۆمه‌تباره‌ گه‌ڕێنرایه‌وه‌‬ ‫ب���ۆ دادگای‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌‪ ،‬وا بڕی���اره‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌گه‌ڵیان ده‌س���تپێبكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫پاش وه‌رگرتن���ی‌ ره‌زامه‌ندی‌ "مه‌رجع"ی‌‬ ‫یه‌كێك له‌تۆمه‌تباره‌كان"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م دو تۆمه‌تب���اره‌ بریتی���ن‬ ‫له‌"ر‪.‬م‪..‬أ"‌و "أ‪.‬م‪.‬م"‪ .‬س���اڵی‌ رابردوش‬ ‫به‌‪2012/2/17‬دا‪" ،‬رزگار جه‌بار ئه‌حمه‌د"‬ ‫له‌الیه‌ن دادگای‌ تاوانه‌كانی‌ سلێمانی‌ به‌ ‪8‬‬ ‫ساڵ‌ حوكم درا‪ ،‬پاشان ئاسۆس هه‌ردی‌‬ ‫لێیخۆشبو‪ ،‬نوسراوه‌كه‌ی‌ لێخۆشبونه‌كه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌س���تكرا به‌دۆس���یه‌كه‌یه‌وه‌و ب���ه‌م‬ ‫هۆیه‌شه‌وه‌ دادگای‌ تێهه‌ڵچونه‌وه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫حوكمه‌كه‌ی‌ كه‌مكرده‌وه‌ بۆ دو ساڵ‌‪.‬‬

‫زیندانیانی‌ شه‌ڕ ‌ی ناوخۆ‬ ‫ب ‌ه ‪ 5‬تا ‪25‬ملیۆن دینار قه‌ره‌بو ده‌كرێنه‌و‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئاس����تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫لیژن����ه‌ ب����ۆ قه‌ره‌بوكردن����ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫زیندانیانی‌ ش����ه‌ڕی‌ ناوخۆ پێكهاتوه‌‌و‬ ‫پێشنیاریش����كراوه‌ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كه‌‬ ‫له‌ ‪ 5‬ملیۆن دیناره‌وه‌ ده‌ستپێبكات تا‬ ‫‪25‬ملیۆن دینار‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬س����لێمانی‪ :‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫گشتی‌ كاروباری‌ زیندانیه‌ سیاسیه‌كانی‌‬ ‫كوردس����تان عه‌بدواڵی‌ مام ره‌س����وڵ‪،‬‬ ‫له‌دیدارێكی‌ ئاوێنه‌دا ئاش����كرایده‌كات‬

‫كه‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران كوردس����تان په‌س����ه‌ندكراوه‌‪ ،‬هه‌م����و‬ ‫لیژنه‌ بۆ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی‌ زیندانیانی‌ زیندانییه‌كی‌ سیاسی‌ وه‌ك به‌خشیش‬ ‫بڕی‌ ‪ 20‬ملیۆن دیناری‌ پێده‌درێت‪.‬‬ ‫شه‌ڕی‌ ناوخۆ پێكهاتوه‌و‪.‬‬ ‫به‌پیێی‌ زانیاریه‌كان پێش����نیاركراوه‌‬ ‫مام ره‌س����وڵ هێما به‌وه‌ش ده‌كات‪،‬‬ ‫هه‌م����و ئه‌وان����ه‌ی‌ ده‌س����ه‌لمێنرێ‌ كه‌ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كه‌ی����ان ل����ه‌ ‪ 5‬ملیۆن‬ ‫زیندانیك����راون‪ ،‬ج����ا ماوه‌كه‌ی����ان دیناره‌وه‌ ده‌س����تپێبكات‪ ،‬تا ‪25‬ملیۆن‬ ‫هه‌رچه‌ندێ����ك بێ����ت‪ ،‬به‌پێی‌ یاس����ا دینار‪ ،‬ئه‌وانه‌شی‌ نه‌خۆشكه‌وتبن به‌بێ‌‬ ‫مافی‌ ئه‌وه‌ی����ان ده‌بێت كه‌ پارچه‌یه‌ك به‌رامبه‌ر چاره‌س����ه‌ریان ب����ۆ بكرێت‪،‬‬ ‫ی به‌پێ����ی‌ به‌دواداچونه‌كانیش ژماره‌یان‬ ‫زه‌وییان پێبدرێت‌و هه‌ر به‌پێی‌ یاسا ‌‬ ‫زیندانیه‌ سیاسیه‌كان‪ ،‬كه‌ له‌په‌رله‌مانی‌ زیاتر له‌‪ 10‬هه‌زار كه‌س ده‌بێت‪.‬‬

‫كه‌س له‌وه‌زاره‌تی‌ كاروباری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی ناپرسێت!‬ ‫‪16‬‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ ‬

‫ی‬ ‫ێ جه‌مس����ه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی س‌‬ ‫س����ه‌ركرده‌ ‌‬ ‫ی له‌كۆبون����ه‌وه‌ی‌ دوێنێیاندا‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گ���� ‌هڵ‌ بارزان����ی‌ به‌مه‌به‌س����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كێش����ه‌كان ‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ركردنی‌‬ ‫ناوخۆیان نه‌گه‌یش����تنه‌ رێککه‌وتن‪،‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كیش ده‌ڵێت "هێشتا ئه‌م‬ ‫سه‌ركردانه‌ خاڵی‌ ناكۆك‌و جیاوازیان‬ ‫له‌خاڵی‌ هاوبه‌شیان زیاتره‌"‪.‬‬ ‫ێ ‪،2/17‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێ����ر‪ :‬دوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ جه‌مس����ه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی س‌‬ ‫س����ه‌ركرده‌ ‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ نیش����تمانی‌ كوردس����تان‬ ‫"دكت����ۆر به‌ره����ه‌م س����اڵح‪ ،‬هێرۆ‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪ ،‬كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌"‬ ‫ی‬ ‫ی پیرمام به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫له‌هاوینه‌هه‌وار ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫چاره‌س����ه‌ركردنی‌ كێش����ه‌كان ‌‬ ‫ی كۆبونه‌وه‌‪ ،‬س����ه‌رچاوه‌یه‌ك‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی راگه‌یاند كه‌ ئه‌م س���� ‌‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ ‌‬

‫ی نه‌گه‌یشتونه‌ت ‌ه گۆڕانكارییه‌ك له‌مه‌كته‌ب‌و ئۆرگان ‌ه‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌ی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی ناكۆكن‌و‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ی هه‌س����تیاره‌كان ‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌س����ه‌ر كارو خاڵێك���� ‌‬ ‫ی جه‌مس����ه‌رێكیش تۆمه‌تبار ده‌كرێت‬ ‫هاوب����ه‌ش رێبك����ه‌ون‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ب����ه‌وه‌ی‌ زۆربه‌ی‌ ه����ه‌ره‌ زۆر ‌‬ ‫"خاڵ����ی‌ ناكۆك‌و جیاوازیان له‌خاڵ ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫مه‌كت ‌هب‌و ئۆرگانان����ه‌ی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫هاوبه‌شیان زیاتره‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌و خاڵه‌ جیاوازانه‌‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و ده‌سه‌اڵتخواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "جه‌مس����ه‌رێك كۆنتڕۆڵ‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ وت ‌‬ ‫پێیوایه‌ جه‌مس����ه‌ره‌كه‌ی‌ تر پابه‌ند س����ه‌باره‌ت به‌دیاریكردنی‌ واده‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫نه‌بوه‌ ب����ه‌و دو رێكه‌وتننامه‌یه‌ی ك ‌ه ب����ۆ كۆنگ����ره‌ی‌ داهات����وی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫یه‌كه‌میان له‌كۆتایی‌ ساڵی‌ رابردودا ناكۆكن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "فره‌ مینبه‌ریی‌ بڕیارده‌ر‬ ‫ی‬ ‫له‌سلێمانی‌‌و دوه‌میشیان له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ناو یه‌كێتیدا‪ ،‬نه‌ك هه‌ر كاریگه‌ر ‌‬ ‫ئه‌مس����اڵدا له‌تاران به‌سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫ی له‌ن����او یه‌كێتی‌ خۆیدا‬ ‫ی رێكه‌وتون نه‌خوازراو ‌‬ ‫ئێرانی����ه‌كان له‌س����ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ هه‌رس����ێكیان پێكه‌و‌ه دروس����تكردوه‌‪ ،‬به‌ڵك����و كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی به‌ڕێوه‌ب����ه‌رن‌و بڕیارده‌رێك له‌س����ه‌ر پێكهێنان����ی‌ حكوم���� ‌هت‌و‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ب����ۆ یه‌كێتی‌ دیاریبك����ه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندیه‌كان����ی‌ له‌گ ‌هڵ‌ الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ئه‌نجامدان����ی‌ چه‌ن����د تریش دروستكردوه‌"‪.‬‬

‫عه‌لیزاده‌‪ :‬جه‌مسه‌ره‌كانی‌ یه‌كێتی‌ خاوه‌نی‬ ‫پالتفۆرمی سیاسی شه‌فاف‌و رون نین‬ ‫ی‬ ‫"ئیبراهیمی‌ عه‌لیزاده‌" س���كرتێر ‌‬ ‫ی ئێران ئاماژ ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی کوردستان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌و ‌ه ده‌كات كه‌ جه‌مس���ه‌ره‌كان ‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ خاوه‌ن���ی پالتفۆرم���ی‬ ‫سیاسی شه‌فاف‌و رون نین‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫رواڵه‌تێكی ناسیاسی به‌كێشه‌كان‬ ‫داوه‌و رێگ���ه‌ی داوه‌ ب���ه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫چاووراو به‌س���ه‌ر واقیعیه‌ته‌كاندا‬ ‫حاكم بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬ئیبراهیم ‌‬ ‫عه‌لی���زاده‌ له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫"یه‌كێ���ك له‌گرفت���ه‌كان ئه‌وه‌ی��� ‌ه‬ ‫هیچ���كام ل���ه‌و كوتالن���ه‌ی ن���او‬

‫"ی‪.‬ن‪.‬ك" ك ‌ه له‌میدیاكاندا باسیان به‌واقیع���ی هه‌ن ئه‌گ���ه‌ر خۆیان‬ ‫ده‌رینه‌خ���ه‌ن‌و‬ ‫لێده‌ك���رێ‪ ،‬خاوه‌ن���ی پالتفۆرمی به‌ش���ه‌فافی‬ ‫سیاس���ی ش���ه‌فاف‌و رون نین تا جیاوازیه‌كان���ی خۆی���ان باس���ی‬ ‫بتوانی���ن له‌س���ه‌ر ئه‌و ئه‌ساس��� ‌ه نه‌ك���ه‌ن‪ ،‬كۆمه‌ڵ���گا له‌كۆتایی���دا‬ ‫بیانناسین‪ ،‬به‌رنامه‌یه‌كی جیاواز‪ ،‬بیركردن���ه‌وه‌ی خ���ۆی له‌جێگه‌ی‬ ‫ستراتێژێكی جیاواز‪ ،‬یان ته‌نانه‌ت واقیعیه‌ت داده‌نێت"‪.‬‬ ‫"له‌بارودۆخ���ی‬ ‫ی‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ش���ێوه‌كارێكی جیاواز كه‌ ئه‌میان‬ ‫له‌ئه‌وی���ان جیابكاته‌وه‌‪ ،‬باس���ی ئێس���تادا‪ ،‬به‌هۆی ئه‌و هاوسه‌نگی‬ ‫سیاس���یه‌ی ك���ه‌ له‌كوردس���تاندا‬ ‫لێناكرێ"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "یه‌كێتی نیش���تمانی پێكهاتوه‌‪ ،‬الوازبونی یه‌كێتی له‌و‬ ‫رێكخراوێك���ی ئیعتی���ادی نیی���ه‌‪ ،‬هاوسه‌نگیه‌دا‪ ،‬زیانبه‌خشه‌"‪.‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و له‌مێژوی‬ ‫ئه‌و واڵته‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ربۆی��� ‌ه له‌وه‌ها‬ ‫رێكخراوێكدا‪ ،‬چونكه‌ كێش���ه‌كان‬

‫‪18‬‬

‫ئەی ناو‪ ،‬من جەنگاوەری تۆ نیم‬

‫ ‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫ ‬

‫‪13‬‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫به‌ده‌نگه‌وه‌چونی هاواڵتیان بۆ کارته‌ ئه‌له‌کترۆنییه‌ک ‌ه الوازه‌‬

‫"هه‌ر الیه‌نێک کڕین‌و فرۆشتن به‌کارته‌که‌وه‌ بکات لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌کرێت"‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬

‫‪ 10‬رۆژ به‌س���ه‌ر دابه‌شکردنی کارتی‬ ‫ئه‌لکترۆن���ی ده‌نگدان‌ تێپ���ه‌ڕ ده‌بێت‌و‬ ‫به‌ده‌نگه‌وه‌چون���ی هاواڵتیانی���ش ب���ۆ‬ ‫وه‌رگرتن���ی کارت���ه‌کان له‌ئاس���تێکی‬ ‫الوازدای���ه‌‪ .‬له‌الیه‌ک���ی دیکه‌ش���ه‌وه‌‬ ‫ده‌نگ���ۆی مامه‌ڵه‌ک���ردن به‌کارت���ه‌‬ ‫ئه‌له‌کترۆنییه‌کان���ه‌وه‌ باڵوده‌بێت���ه‌وه‌و‬ ‫به‌رپرسی کۆمسیۆنیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫هه‌ر الیه‌نێک به‌س���ه‌ریدا ساغببێته‌وه‌‬ ‫کڕی���ن‌و فرۆش���تن ب���ه‌و کارتان���ه‌وه‌‬ ‫ده‌کات لێپێچینه‌وه‌ی یاس���ایی له‌گه‌ڵدا‬ ‫ده‌کرێت‪.‬‬ ‫جار له‌دوای ج���ار له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمی کوردستاندا‪ ،‬کۆمسیۆنی‬ ‫بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌کان رێگای‬ ‫ن���وێ به‌کارده‌هێنێت بۆ رێگریکردن له‌‬ ‫"ساخته‌کاریی"و دڵنیابون ئه‌نجامدانی‬

‫هه‌ڵبژاردنێکی خاوێ���ن‪ .‬له‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ساڵی رابردوی په‌رله‌مانی کوردستاندا‪،‬‬ ‫مۆری ئه‌له‌کترۆنی به‌کارهات‌و به‌وته‌ی‬ ‫به‌رپرس���انی کۆمس���یۆن تا ڕاده‌یه‌کی‬ ‫به‌رچاو رێگریی کردوه‌ له‌ساخته‌کاریی‪.‬‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردنی داهات���وی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌ران���ی عێ���راق‌و ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫پارێزگاکانی هه‌رێمی کوردس���تان که‌‬ ‫بڕیاره‌ له‌رۆژی ‪30‬ی نیسانی ئه‌مساڵدا‬ ‫ئه‌نجامبدرێ���ت‪ ،‬رێگایه‌ک���ی ن���وێ بۆ‬ ‫به‌رگرتن له‌ساخته‌کاریی گیراوه‌ته‌ به‌ر‬ ‫له‌الیه‌ن کۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌کانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وی���ش به‌کارهێنان���ی کارت���ی‬ ‫ئه‌له‌کترۆنییه‌‪.‬‬ ‫کارته‌که‌ به‌ش���ێوه‌ی زیره‌ک‌و تایبه‌ت‬ ‫ب���ۆ ه���ه‌ر ده‌نگده‌رێک دروس���تکراوه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ک ته‌نه���ا ده‌توانرێت یه‌ک‬ ‫ج���ار ده‌نگ���ی پێبدرێت‪ .‬سیس���تمی‬ ‫دابه‌شکردنه‌که‌شی ئه‌وه‌یه‌ که‌ که‌سه‌که‌‬ ‫خ���ۆی یاخود که‌س���ێکی پل���ه‌ یه‌کی‬

‫ده‌توانێت کارته‌ک���ه‌ وه‌ربگرێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی تا ئێستا جێگای سه‌رنجه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ک���ه‌ هاواڵتیان به‌ڕێژه‌یه‌کی که‌م ده‌چن‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی کارته‌ ئه‌لکترۆنییه‌کان‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ به‌رپرس���ی یه‌کێک‬ ‫له‌بنکه‌کان���ی کۆمس���یۆن له‌ش���اری‬ ‫س���لێمانی که‌ تێیدا کارتی ئه‌له‌کترۆنی‬ ‫دابه‌ش ده‌کرێت‪ ،‬به‌ئاوێنه‌‌ی راگه‌یاند‪:‬‬ ‫"له‌ک���ۆی ‪ 21894‬کارت ک���ه‌ له‌المانه‌‪،‬‬ ‫تائێس���تا ته‌نه���ا ‪ 5193‬که‌س هاتون‌و‬ ‫کارته‌کانیان وه‌رگرتوه‌‪ .‬واته‌ به‌رێژه‌ی‬ ‫‪23%‬ی هاواڵتیان به‌ده‌نگ بانگه‌وازه‌که‌ی‬ ‫کۆمس���یۆنه‌وه‌ هاتون ب���ۆ وه‌رگرتنی‬ ‫کارته‌ ئه‌له‌کترۆنییه‌کان"‪.‬‬ ‫کارت���ه‌‬ ‫وه‌رگرتن���ی‬ ‫واده‌ی‬ ‫ئه‌له‌کترۆنییه‌کان رۆژی ‪20‬ی نیس���ان‪،‬‬ ‫وات���ه‌ ‪ 10‬رۆژ پێ���ش ده‌س���تپێکردنی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کان کۆتای���ی دێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و ماوه‌یه‌ له‌الیه‌ن کۆمسیۆنه‌وه‌ درێژ‬ ‫نه‌کرێته‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی بنکه‌که‌ باسی له‌و‬ ‫کێش���انه‌ کرد له‌بنکه‌کان���ی وه‌رگرتنی‬ ‫کارت���ه‌ ئه‌لکترۆنییه‌کان���دا روبه‌رویان‬ ‫ده‌بێت���ه‌وه‌ "ئ���ه‌و که‌س���انه‌ی س���ه‌ر‬ ‫به‌وه‌زاره‌ت���ی ناوخ���ۆن کارته‌کانی���ان‬ ‫له‌گه‌ڵ گشتییدا نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ژماره‌یه‌ک له‌هاواڵتیانیش کارته‌کانیان‬ ‫نه‌گه‌ڕاوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نه���ا له‌بنکه‌ک���ه‌ی‬ ‫ئێمه‌‪ ،‬پێنج ه���ه‌زار که‌س کارته‌کانیان‬ ‫نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌ربه‌س���ت مس���ته‌فا س���ه‌رۆكی‬ ‫كۆمس���یۆنی ب���ااڵی س���ه‌ربه‌خۆی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێ���راق‪ ،‬له‌باره‌ی ئه‌و‬ ‫دو گرفت���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی ڕاگه‌یان���د‪:‬‬ ‫"ئه‌وانه‌ کێشه‌ نین‪ ،‬ئه‌وانه‌ی سه‌ردانی‬ ‫بنک���ه‌کان ده‌که‌ن‌و ناوی���ان نه‌هاتوه‌‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی تۆماری ن���اوی ده‌نگده‌ران‬ ‫بنکه‌ی ده‌نگدانه‌که‌یان گۆڕیوه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫ئاخر وه‌جبه‌ کارته‌کانیان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و‬ ‫دابه‌ش ده‌کرێ���ت"‪ .‬هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی‬

‫به‌وه‌ش���دا‪" :‬بۆ ده‌نگدانی تایبه‌تیش تا به‌کاربهێنێت‌و ده‌نگ بدات‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ئێستا کارته‌کانی ئه‌وانیش له‌ئیسپانیاوه‌ کاتێک که‌س���ێک ده‌چێت ده‌نگبدات‪،‬‬ ‫نه‌هات���وه‌‪ ،‬له‌کات���ی هاتنیش���دا ئێمه‌ ده‌بێت وه‌سیقه‌یه‌کی دیکه‌ی پێبێت که‌‬ ‫به‌رێگایه‌ک���ی دیارییک���راو کارت���ه‌کان ناوو وێنه‌ی ت���ازه‌ی خۆی پێوه‌ بێت‪،‬‬ ‫واته‌ ک���ه‌س ناتوانێت ته‌نه���ا به‌کارته‌‬ ‫دابه‌ش ده‌که‌ین"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ده‌نگ���ۆ هه‌یه‌ که‌ کڕین‌و ئه‌له‌کترۆنییه‌که‌ ده‌نگبدات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌ربه‌س���ت مس���ته‌فاش‬ ‫فرۆش���تن به‌کارت���ی ئه‌له‌کترۆنییه‌وه‌‬ ‫بکرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی به‌دواداچونه‌کانی دوپاتیکرده‌وه‌ که‌ ئه‌گه‌ر که‌س���ێکیش‬ ‫ئاوێن���ه‌ ئ���ه‌و حاڵه‌ته‌ که‌مه‌و هێش���تا هه‌بێت کارته‌کان بکڕێت‪ ،‬س���ودی لێ‬ ‫نه‌بوه‌ته‌ دیارده‌‪ .‬ئه‌وه‌ی ده‌ست ئاوێنه‌ نابینێت‪" :‬ئ���ه‌و خه‌ڵکان���ه‌ی مامه‌ڵه‌‬ ‫که‌وتوه‌ ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ هاواڵتییه‌کی به‌کارته‌کان���ه‌وه‌ ده‌که‌ن‪ ،‬دیاره‌ ئاگایان‬ ‫ناوچه‌ی گه‌رمیانه‌‪ ،‬که‌ خۆی به‌ئاوێنه‌ی له‌ڕێ‌و ش���وێنه‌کانی ئێمه‌ نییه‌‪ .‬ته‌نها‬ ‫ڕاگه‌یان���د که‌ الیه‌نێکی دیارییکراو بڕی بون���ی کارت���ی ئه‌له‌کترۆنییه‌که‌ مافی‬ ‫سه‌د هه‌زار دیناریان پێداوه‌ له‌به‌رامبه‌ر ده‌نگدان مس���ۆگه‌ر ناکات‪ ،‬ده‌بێت ئه‌و‬ ‫فرۆشتنی کارته‌ ئه‌له‌کترۆنه‌که‌یدا‪ .‬له‌و که‌س���ه‌ی که‌ ده‌نگده‌دات به‌ڵگه‌نامه‌ی‬ ‫باره‌ی���ه‌وه‌ به‌رپرس���ی بنه‌که‌که‌ ڕونی ڕه‌سمیی دیکه‌ش���ی پێبێت"‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫کرده‌وه‌‪" :‬ئه‌گه‌ر رێ‌و ش���وێنه‌کان که‌ وتیشی‪" :‬ئه‌گه‌ر که‌سێک یاخود الیه‌نێک‬ ‫دانراون وه‌ک خ���ۆی جێبه‌جێ بکرێن‪ ،‬به‌سه‌ریدا ساغ بویه‌وه‌ که‌ مامه‌ڵه‌ به‌و‬ ‫ئه‌وا ئه‌سته‌مه‌ که‌سێک بتوانێت له‌بری کارتان���ه‌وه‌ ده‌کات‪ ،‬ئه‌وا ئێمه‌ ڕێکاری‬ ‫یه‌کێکی دیکه‌ ئه‌و کارته‌ ئه‌له‌کترۆنییه‌ یاسایی له‌گه‌ڵدا ده‌گرینه‌به‌ر"‪.‬‬

‫هاواڵتییه‌ك فێڵ له‌چه‌ندین‌وه‌زاره‌ت ده‌كات‌و به‌سه‌دان ده‌فته‌ر دۆالر ده‌بات‬ ‫ئا‪ :‬كامه‌ران محه‌مه‌د‬ ‫هاواڵتیه‌ك‪ ،‬ك ‌ه خاوه‌نی كۆمپانیایه‌كی‬ ‫گه‌ش���تی فڕۆكه‌وانیی���ه‌‪ ،‬له‌ڕێگ���ه‌ی‬ ‫ساخته‌كارییه‌وه‌‪ ،‬به‌سه‌دان پارچه‌زه‌وی‬ ‫له‌شاری هه‌ولێر له‌حكومه‌ت‌وه‌رده‌گرێت‌و‬ ‫دوای فرۆشتنه‌وه‌ی سه‌رجه‌م زه‌وییه‌كان‌و‬ ‫تێپه‌ڕینی چه‌ندین ساڵ‪ ،‬ئینجا ئاشكرا‬ ‫ده‌بێت‌و خۆی ش���وێنبزر ده‌كات‪ ،‬به‌و‬ ‫هۆی���ه‌وه‌ش كێش���ه‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ی كوش���تن له‌نێوان كڕیار‌و‬ ‫فرۆشیاره‌كان دروست ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌پێی ئ���ه‌و دۆكۆمێنتانه‌ی كه‌وتۆته‬ ‫‌‌ده‌ست ئاوێنه‌‪ ،‬له‌ساڵی ‪ 2011‬كه‌سێك‬ ‫به‌ناوی هه‌ندرێن محه‌مه‌د ره‌ش���ید‪ ،‬بۆ‬ ‫‌وه‌رگرتنی‌و ته‌س���ه‌روفكردن پش���كی‬ ‫ئ���ه‌و زه‌وییانه‌ی ك���ه‌حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌فراوانكردن���ی ش���ار‌و فه‌رزكردن���دا‬ ‫ده‌یدات���ه‌خاوه‌ن موڵك���ه‌كان‪ ،‬ده‌بێته‬ ‫‌بری���كاری یه‌كێ���ك له‌موڵكداره‌كان���ی‬ ‫هه‌ولێ���ر‪ ،‬به‌ن���اوی ڕازقی���ه‌عه‌ب���دواڵ‬ ‫محه‌مه‌د‪ /‬دانیش���توی ئێستای به‌غدا‪.‬‬ ‫به‌وهۆیه‌وه‌ش ده‌ی���ان زه‌وی‌وه‌رگرتوه‬ ‫‌وه‌كو موسته‌حه‌قاتی خۆی‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‬ ‫به‌دواداچونی ئاوێنه له‌نوس���ینگه‌كانی‬ ‫فرۆش���تنی زه‌وی‌ ده‌ركه‌وت���وه‌‪ ،‬ك���ه‬ ‫‌بریكاری ناوب���راو‪ ،‬توانیویه‌تی ڕوبه‌ری‬ ‫موڵك���ه‌كان له‌بنه‌ڕه‌ت���ه‌وه ‌به‌چه‌ندین‬ ‫دۆنم له‌وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ زیاد بكات‌و‬

‫به‌مه‌ش توانیویه‌تی به‌س���ه‌دان پارچ ‌ه‬ ‫زه‌وی زی���اده ‌له‌وه‌زاره‌تی ش���اره‌وانی‬ ‫‌وه‌ربگرێت‌و نه‌خش���ه‌ی چه‌ند گه‌ڕه‌كێك‬ ‫فراوان بكات هه‌‌موش���ی به‌نرخی س���ێ‬ ‫تا پێن���ج ده‌فت���ه‌ر دۆالر به‌هاواڵتیان‬ ‫فرۆشتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫پش���تیوان یه‌كێك��� ‌ه له‌خاوه‌ن���ی‬ ‫نوسینه‌گه‌كانی فرۆشتنی زه‌وی‌و ده‌ڵێت‬ ‫" ته‌زویره‌ك���ه‌ی هه‌ندرێ���ن ته‌نیا یه‌ك‬ ‫شێوه‌ی نه‌بو‪ ،‬ئه‌و جگه‌ له‌وه‌ی ژماره‌ی‬ ‫دۆنمه‌كانی زیادكردوه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێكیشیان‬ ‫كارتی خه‌ڵكی‌و‌واژۆی شاره‌وانی ته‌زویر‬ ‫كردبو‪ .‬من له‌ڕۆژێك���دا ‪ 7‬پارچه‌زه‌ویم‬ ‫به‌كارته‌كانه‌وه‌به‌بڕی ‪ 27‬ده‌فته‌ر دۆالر‬ ‫لێكڕی‪ ،‬هه‌ر ئه‌و ڕۆژه‌ش پێنج ده‌فته‌ر‬ ‫دۆالرم قازان���ج كرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ڕێكه‌وت‬ ‫به‌هاوڕێیه‌كم پیشاندا‌و ئه‌ویش‌وتی ئه‌م‬ ‫ڕه‌قه‌مانه‌ه���ی خزمێكی منه‌و حاكمه‌و‬ ‫ئه‌وان نایفرۆشن‪ ،‬دوای لێكۆڵینه‌وه‌بۆم‬ ‫ده‌ركه‌وت كه‌ئه‌مه‌دوباره‌یه‌و ته‌زویره‌‪،‬‬ ‫دواج���ار پاره‌كه‌م���ان به‌چه‌ندین قۆناغ‬ ‫‌وه‌رگرته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی هه‌ندرێن محه‌مه‌د ره‌ش���ید‬ ‫ل���ه‌و بریكارنامه‌یه‌ی كه‌بۆ كڕیا‌ره‌كانی‬ ‫كردوه‌و الی‌ ئاوێنه‌یه‌‪ ،‬له‌ناونیشانه‌كه‌ی‬ ‫نوسیویه‌تی دانیشتوی ناز سیتی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه‌كێك له‌خاوه‌ن نوسینه‌گه‌كان ده‌ڵێت‬ ‫من چومه‌ته‌ماڵه‌كه‌ی له‌ئیمپایه‌ر ده‌ژیا‬ ‫(ئیمپایه‌ر ڕاقیترین شوێنی هه‌ولێره‌)‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ش���وێنی كڕین‌و فرۆشتنی‬

‫ریکالم‬

‫زه‌ویه‌كانیش‪ ،‬خاوه‌ن نوس���ینه‌گه‌كان‬ ‫ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ك���ه‌هه‌ندرێن‬ ‫نوسینگه‌ی عه‌قاراتی نه‌بوه‌و مامه‌ڵه‌كانی‬ ‫له‌كۆمپانیای مه‌رجان بۆ گه‌شتوگوزاری‬ ‫فرۆكه‌وان���ی ئه‌نجامداوه‌‪‌.‬وتیش���یان "‬ ‫له‌ناو كۆمپانیاكه‌ی‪ ،‬چه‌ندین فه‌رمانبه‌ر‬ ‫كاری لێده‌كردو ژورێكی تایبه‌تی خۆی‬ ‫له‌نهۆم���ی س���ه‌ره‌وه‌هه‌بو‪ ،‬ك���ه‌پڕبو‬ ‫له‌وێنه‌ی خۆی له‌گه‌ڵ سه‌رۆك بارزانی‌و‬ ‫مه‌سرور بارزانی‌و س���ه‌ركرده‌كانی تر‪،‬‬ ‫له‌كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كانیشدا‪ ،‬شاشه‌یه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی ئه‌لیكترۆنی هه‌ڵواس���یبو‪ ،‬كه‬ ‫‌‌وێنه‌ی بارزانی تێدا پیشانده‌درا"‪.‬‬ ‫پش���تیوان ده‌ڵێ���ت "م���ن چومه‌ته‬ ‫‌كۆمپانیا‌ك���ه‌ی‌و دیاری په‌ڕاوگه‌ش���ی‬ ‫پێداوم"‪.‬‬ ‫كۆمپانی���ای مه‌رج���ان كه‌وتۆت��� ‌ه‬ ‫سه‌ر ش���ه‌قامی س���ه‌ره‌كی ‪100‬مه‌تری‬ ‫له‌عه‌ین���كاوه‌و له‌ئێس���تادا‌داخ���راوه‌و‬ ‫‌ی كۆمپانیاك���ه‌ی‬ ‫جام���ی پێش���ه‌وه ‌‌‬ ‫شكێنراوه‌‪ ،‬ده‌نگۆی ئه‌و‌ه هه‌ی ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫قوربانیان���ه‌وه‌جامه‌ك���ه‌ش���كێنراوه‌و‬ ‫چونه‌ته‌ناو كۆمپانیاكه‌بۆ بردنی شت ‌ه‬ ‫گرانبه‌هاكان ئه‌گ���ه‌ر تێیدا بێت‪‌،‬وه‌كو‬ ‫قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی پاره‌كانیان‪.‬‬ ‫چۆن ته‌زویره‌كه‌ئاشكرابو؟‬ ‫خاوه‌نی نوسینگه‌كان‌و سه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫به‌رپرسی شاره‌وانیش باسیان له‌وه‌كرد‪،‬‬ ‫كه ‌بزربونی هه‌ندرێن محه‌مه‌د ره‌شید‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاوه ‌به‌ه���ۆی زه‌وییه‌كانه‌وه‬

‫‌نه‌بوه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌هۆی ئه‌وه‌وه ‌بوه‌‪ ،‬كه‬ ‫‌ناوبراو پاره‌یه‌كی زۆری له‌پێشانگاكانی‬ ‫ئۆتۆمبێ���ل بردوه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌جگه‌له‌وه‌ی‬ ‫به‌ن���اوی ‌وه‌رگرتن���ی ڤیزه‌ی ش���نگن‬ ‫چه‌ندی���ن ده‌فت���ه‌ر دۆالری له‌خه‌ڵ���ك‬ ‫‌وه‌رگرتوه‌‪ .‬كاتێك ده‌نگۆی به‌ناوكردنی‬ ‫زه‌ویی���ه‌ كارته‌كان باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬خاوه‌ن‬ ‫نوسینگه‌كان‌و هاواڵتیان چون سه‌ردانی‬ ‫كۆمپانی���ای مه‌رجانیان كرد بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ندرێ���ن بێت به‌ناوی���ان بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كۆمپانیا‌و ژم���ار‌ه ته‌له‌فۆنه‌دو ده‌فته‌ر‬ ‫دۆالرییه‌ك���ه‌ی داخرابون‪ ،‬دوای گه‌ڕان‌و‬ ‫س���وڕانێكی زۆر بۆی���ان ده‌ركه‌وت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ناوبراو ڕایكردوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جێگه‌ی س���ه‌رنجه‌‪ ،‬زۆرێك‬ ‫له‌زه‌ویی���ه‌كان ل���ه‌ڕوی ئه‌وله‌ویات���ه‌وه‬ ‫‌هیچ كێش���ه‌یه‌كیان نی���ه‌و له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫كش���توكاڵ‌و ش���اره‌وانی‌و تاپ���ۆ‪ ،‬هیچ‬ ‫نایاس���اییه‌كیان تێدا نیه‌و س���ه‌رجه‌م‬ ‫كاره‌ته‌كانیش ئه‌س���ڵین‌و‌واژۆی س���ه‌ر‬ ‫كاره‌ته‌كانیش ئه‌س���ڵێن‌و زه‌وییه‌كه‌ش‬ ‫له‌نه‌خشه‌دا هه‌ن‌‪.‬‬ ‫حاج���ی پوش���ۆ یه‌كێك���ی ت���ر‌ه‬ ‫له‌قوربانی���ه‌كان‌و چه‌ندی���ن زه‌وی‬ ‫له‌هه‌ندرێ���ن كڕیوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت " من‬ ‫هه‌م���و زه‌وییه‌كانم ئه‌وله‌ویاتیان هه‌یه‌و‬ ‫كێش���ه‌یان نی���ه‌‪ ،‬بۆیه‌م���ن به‌رپرس‬ ‫نی���م‌و ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و فێڵ���ی له‌حكومه‌ت‬ ‫كردبێت نابێت ئێم ‌ه باجه‌كه‌ی بده‌ین"‪،‬‬ ‫‌وتیشی " كارته‌كانی ئێمه ‌له‌شاره‌وانی‬

‫دابه‌شكراوه‌و‌واژۆیه‌كان هی شاره‌وانیه‌و‬ ‫ته‌زوی���ر نییه‌‪ ،‬من كاتێ���ك زه‌وییه‌كانم‬ ‫كڕی‪ ،‬تا نه‌چومه ‌سه‌ر ئه‌وله‌ویاته‌كه‌ی‬ ‫پاره‌م نه‌دا‪ ،‬بۆم ده‌ركه‌وت بێكێش���ه‌یه‬ ‫‌بۆیه‌كڕیم"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی به‌دواداچونی ئاوێنه‌‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ئه‌م ڕوداوه‌وه‌‪ ،‬بازاڕی فرۆشتنی زه‌وی‬ ‫له‌و ناوچان���ه‌ی هه‌ندرێ���ن كاری تێدا‬ ‫كردوه ‌به‌ته‌واوه‌تی وه‌س���تاوه‌‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی گه‌وره ‌له‌نێ���وان خاوه‌ن‬ ‫نوس���ینگه‌كان‌و هاواڵتیان دروستبوه‌‪،‬‬ ‫گه‌یش���تۆته‌هه‌ڕه‌ش���ه‌ی كوشتن‌و میل‬ ‫ڕاكێش���ان‌و چه‌ندین كه‌س به‌و هۆیه‌وه‬ ‫‌پاره‌و پولیان له‌ده‌س���ت نه‌ماوه‌‪ .‬تاكو‬ ‫ئێس���تاش چه‌ندین كۆبونه‌وه ‌له‌نێوان‬ ‫خ���اوه‌ن نوس���ینگه‌كان‌و ش���اره‌وانی‬ ‫ئه‌نجام���دراوه‌و له‌الیه‌ن ش���اره‌وانیه‌وه‬ ‫‌دڵنه‌وایی قوربانیان كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫مافه‌كانیان نافه‌وتێ‪.‬‬ ‫سه‌رچاو‌ه به‌رپرس���ه‌كه‌ی شاره‌وانی‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬كه‌به‌وردی ئاگاداره‌له‌كێشه‌كه‌‪،‬‬ ‫‌وێڕای پشتڕاس���تكردنه‌وه‌ی كێش���ه‌ك ‌ه‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند‪ ،‬شاره‌وانی‌و تاپۆ‌و‬ ‫بینای کۆمپانیاکه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی���ه‌ مه‌عنیه‌كان���ی ت���ر‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌و به‌دواداچونی چڕوپڕدان‌و ‌هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر كارته‌كان ئه‌س���ڵی بون‌و‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت به‌ت���ه‌واوی له‌خه‌له‌له‌ك���ه فێڵه‌ك���ه‌له‌حكوم���ه‌ت كراب���و‪ ،‬ئ���ه‌وا‬ ‫‌بگه‌ن‪ ،‬چونك���ه ‌تا ئێس���تا به‌ته‌واوی هه‌قیان نافه‌وتێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر كه‌سێك‬ ‫دیارنی ‌ه چۆن كراوه‌‪‌،‬وتیشی "حكومه‌ت كارتێكی ته‌زوی���ری كڕیبێت‪ ،‬گوناهی‬ ‫له‌هه‌وڵی چاره‌س���ه‌ركردنی كێشه‌كه‌یه‌و حكومه‌ت چیه‌؟ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش هه‌وڵی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ‌په‌یوه‌ن���دی به‌حكومه‌ت���ه‌وه چاره‌سه‌رییان بۆ ده‌ده‌ین"‪.‬‬

‫‪ 93‬په‌نابه‌ری‌ كوردی‌ كه‌مپی‌ ئه‌لوه‌لید ژیانیان له‌مه‌ترسیدایه‌‬

‫"داوا له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم ده‌كه‌ین فریامانبكه‌وێت"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫‪ 93‬په‌نابه‌ری‌ كوردی‌ رۆژهه‌اڵت له‌كه‌مپ ‌ی‬ ‫ئه‌لوه‌لید كه‌ ده‌كه‌وێته‌ سنوری‌ پارێزگای‌‬ ‫ئه‌نب���ارو ته‌نها ‪ 2‬كیلۆمه‌تر له‌س���نوری‌‬ ‫س���وریاوه‌ دوره‌‪ ،‬له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫تیاچون���دان به‌ه���ۆی‌ به‌رده‌وامبون���ی‌‬ ‫شه‌ڕی‌ نێوان هێزه‌كانی‌ سوپای‌ عێراق‌و‬ ‫داعش���ه‌وه‌‪ ،‬وته‌بێ���ژی‌ ئ���ه‌و په‌نابه‌رانه‌‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی‌ ئاوێن���ه‌وه‌ داوا له‌حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م ده‌كات فریایانبكه‌وێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌گه‌ر به‌هانامانه‌وه‌ نه‌یه‌ن تیاده‌چین"‪.‬‬ ‫خه‌بات���ی‌ محه‌م���ه‌دی‌ وته‌بێ���ژی‌ ئه‌و‬ ‫په‌نابه‌ران���ه‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌كدا به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ به‌هۆی‌ نزیكیانه‌وه‌ له‌سنوری‌‬ ‫سوریا‌و هه‌ڵكه‌وتنی‌ كه‌مپه‌كه‌یانه‌وه‌ له‌ناو‬ ‫پارێزگای‌ ئه‌نباردا كه‌ ئێس���تا شه‌ڕێكی‌‬ ‫گه‌رم���ی‌ تیا روده‌دات له‌نێوان هێزه‌كانی‌‬ ‫س���وپای‌ عێراق‌و داعش���دا‪ ،‬رۆژ به‌رۆژ‌و‬ ‫سات به‌سات زیاتر هه‌ست به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫مه‌ترسی‌ لێیان نزیكتر ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫خه‌ب���ات وت���ی‌ "له‌هه‌لومه‌رجێك���ی‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ خراپداین كه‌ ناكرێت پێیبوترێت‬ ‫ژیان‪ ،‬نه‌ئاومان هه‌یه‌و نه‌كاره‌باو نه‌داوو‬ ‫ده‌رمان‌و نه‌پێویستیه‌كانی‌ ژیان"‪.‬‬

‫كه‌مپی‌ ئه‌لوه‌لید‬ ‫ئه‌و ناڕه‌زایی‌ خۆی‌‌و هه‌مو په‌نابه‌رانی‌‬ ‫ك���وردی‌ رۆژئ���اوای‌ به‌رامب���ه‌ر ب���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌رب���ڕی‌ كه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م ئاماده‌‬ ‫نیی���ه‌ پێش���وازیان لێب���كات‪ ،‬خه‌ب���ات‬ ‫وت���ی‌ "نازانین وه‌زاره‌ت���ی‌ ناوخۆ بۆچی‌‬ ‫ئاماده‌ نیی���ه‌ بمانگوازێته‌وه‌ بۆ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان؟! بۆچی‌ ئێمه‌ كوردنین؟! با‬

‫بۆمانرونبكه‌ن���ه‌وه‌‌و بزانین بۆچی‌ كه‌س‬ ‫به‌هانامانه‌وه‌ نایه‌ت"‪.‬‬ ‫په‌نابه‌ران���ی‌ كوردی‌ رۆژه���ه‌اڵت‪ ،‬له‌و‬ ‫خێزان‌و بنه‌مااڵن ‌ه پێكدێن كه‌ له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫ده‌ی���ه‌ی‌ ‪1980‬دا به‌هۆی‌ هه‌ڵگیرس���انی‌‬ ‫شه‌ڕی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێرانه‌وه‌ له‌دژی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس���تان‪ ،‬په‌نایان هێنایه‌‬

‫به‌ر عێراق‌و له‌كه‌مپی‌ ئه‌لتاش كۆكرانه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ روخانی‌ رژێمی‌ به‌عس���یش به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫گروپ���ه‌ ئیس�ل�امیه‌ توندڕه‌وه‌كان���ه‌وه‌‬ ‫په‌رته‌وازه‌بون‌و كۆمه‌ڵێكیان په‌نایانبرده‌‬ ‫به‌ر كه‌مپی‌ ئه‌لوه‌لید له‌س���ه‌ر س���نوری‌‬ ‫سوریا‪ ،‬ئێستا ئه‌و كه‌مپه‌ ‪ 93‬كوردو ‪10‬‬ ‫ئه‌هوازی‌و ‪ 12‬فه‌له‌ستینی‌ له‌خۆده‌گرێ‌‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪3‬‬

‫ن ده‌گرێته‌به‌ر‌‬ ‫ی كوردستا ‌‬ ‫ی ‪ 15‬حزب ‌‬ ‫ی له‌دژ ‌‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی رێكار ‌‬ ‫ی گشتی ‌‬ ‫داواكار ‌‬

‫"سااڵن ‌ه زیاتر ل ‌ه ‪ 28‬ملیار دینار به‌فیڕۆده‌ده‌ن‌"‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬

‫ ‬

‫حزب هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردندا‬ ‫ته‌نها ‪ 132‬ده‌نگی‬ ‫هێناوه‌ مانگانه‌‬ ‫‪ 20‬ملیۆن دینار‬ ‫له‌حکومه‌ت‬ ‫وه‌رده‌گرێت‬

‫داواكاری‌ گشتیی‌‬ ‫به‌نوسراوێك‌وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ‬ ‫ئاگادارده‌كاته‌وه‌ بۆ پێدانی‌ زانیاری‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و حزبانه‌ی‌ كه‌ نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ رابردودا بگه‌نه‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی‌ گرتنه‌به‌ری‌‬ ‫رێكاری‌ یاسایی‌ له‌گه‌ڵیاندا‌و‬ ‫به‌وه‌ش‌وه‌سفیان ده‌كات كه‌ "ته‌نیا‬ ‫مه‌به‌ستیان به‌ده‌ستهێنانی‌ بڕێك‬ ‫پاره‌یه‌ كه‌ سااڵنه‌ مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌زیاتر له‌ ‪ 28‬ملیار دینار"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ نوس����راوێكی‌ داواكاری‌ گشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س����ته‌ی‌ مافی‌ گشتی‌‪ ،‬كه‌ كۆپیه‌كی‌‬ ‫به‌تایبه‌ت ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌‪ ،‬ناوی‌‬ ‫‪ 15‬حزب هات����وه‌و داواده‌كرێت به‌هۆی‌‬ ‫"به‌هه‌ده‌ردانی‌ پاره‌و سامانی‌ گشتییه‌وه‌‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ گش����تی‌ هه‌رێ����م"‪ ،‬رێكاری‌‬ ‫یاساییان له‌گه‌ڵدا بگیرێته‌ به‌ر‪.‬‬ ‫به‌نوس����راوه‌كه‌ی‌ داواكاری‌ گش����تی‌‬ ‫ده‌س����ته‌ی‌ مافی‌ گش����تی‌ به‌ژماره‌ ‪/6‬‬ ‫‪ ،91‬له‌رۆژی‌ ‪ ،2014/1/21‬بۆ به‌ش����ی‌‬ ‫كاروباری‌ یاس����ایی‌‌وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆی‌‬ ‫نێ����ردراوه‌و تێیدا هاتوه‌‪" ،‬پاڵپش����ت‬ ‫به‌ئه‌حكام����ی‌ م����اده‌ی‌ ‪ /1‬چ����واره‌م‬ ‫له‌یاس����ای داواكاری‌ گش����تی‌ ژم����اره‌‬ ‫‪ 159‬ی‌ س����اڵی‌ ‪1979‬ی‌ هه‌مواركراو‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ ئاشنابون له‌بونی‌ مه‌رجه‌‬

‫یاس����اییه‌كان له‌و حزبانه‌ی‌ كه‌ ناویان‬ ‫له‌خواره‌وه‌ هات����وه‌ به‌گوێره‌ی‌ ماده‌ی‌‬ ‫‪/9‬یه‌ك ‌هم‌و دوه‌م‌و س����ێیه‌م له‌یاس����ای‬ ‫حزبه‌كان ژماره‌ ‪17‬ی‌ س����اڵی‌ ‪1993‬ی‌‬ ‫هه‌موارك����راو‪ ،‬داواكاری����ن زانی����اری‌‬ ‫ته‌واومان ب����ۆ ره‌وانه‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫بونی‌ ب����اره‌گا به‌مه‌به‌س����تی‌‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫رێكاری‌ یاسایی‌" ‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫نوس����راوه‌كه‌ی‌ داواكار ‌‬ ‫حزبان����ه‌ی‌ به‌"بچ����وك" پۆلێنكردوه‌و‬ ‫ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌كردوه‌ ك����ه‌ "ئه‌م حزبه‌‬ ‫بچوكان����ه‌ نه‌گه‌یش����تونه‌ته‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫هی����چ چاالك����ی‌‌و رۆڵێكی‌ سیاس����یان‬ ‫نیی����ه‌و هه‌ندێكیی����ان هه‌ر به‌ش����داری‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنیش����یان نه‌ك����ردوه‌‪ ،‬ته‌نی����ا‬ ‫مه‌به‌س����تیان به‌ده‌س����تهێنانی‌ بڕێ����ك‬ ‫پاره‌یه‌ كه‌ س����ااڵنه‌ مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌‪28‬ملی����ارو ‪ 556‬ملی����ۆن دین����ار‪،‬‬ ‫بێگومان ئه‌م����ه‌ش به‌هه‌ده‌ردانی‌ پاره‌و‬ ‫س����امانی‌ گش����تییه‌ له‌بودجه‌ی‌ گشتی‌‬ ‫هه‌رێم"‪.‬‬ ‫له‌به‌ش����ێكی‌ ت����ری‌ نوس����راوه‌كه‌ی‌‬ ‫داواكاری‌ گش����تی‌ ب����اس له‌حزب����ی‌‬ ‫ش����یوعی‌ عێراق ده‌كات‌و له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫هاتوه‌"حزبی‌ ش����یوعی‌ عێراقی‌ به‌هیچ‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ك به‌ش����داری‌ هه‌ڵبژاردن����ی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ كوردس����تانی‌ نه‌ك����ردوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ حزبێك����ی‌ عێراقی����ه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ مانگانه‌ ب����ڕی‌ ‪75‬ملیۆن دینار‬ ‫له‌حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م ‌وه‌رده‌گرێ����ت‪،‬‬

‫هه‌روه‌ه����ا له‌حكومه‌تی‌ عێراقیش پار‌ه‬ ‫‌وه‌رده‌گرێت‪ ،‬له‌كاتێكدا حزبی‌ شیوعی‌‬ ‫كوردس����تانیش مانگان����ه‌ ب����ڕی‌ ‪400‬‬ ‫ملیۆن دین����ار‌وه‌رده‌گرێت‌و‪ ،‬ئه‌ندامانی‌‬ ‫مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����ی‌ حزبی‌ ش����یوعی‌‬ ‫كوردس����تان ئه‌ندامی‌ س����ه‌ركردایه‌تین‬ ‫له‌حزبی‌ شیوعی‌ عێراقیش"‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌نوسراوه‌كه‌ی‌ داواكاری‌ گشتی‌‬ ‫باس له‌بزوتن����ه‌وه‌ی‌ دیموكراتی‌ گه‌لی‌‬ ‫كوردس����تانیش ده‌كات‌و له‌باره‌ی‌ ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ داواكاری‌ گش����تی‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"ته‌نیا س����ه‌رۆكی‌ حزبه‌كه‌ خدر روسی‌‬ ‫به‌ش����داری‌ هه‌ڵبژاردنی‌ كردوه‌ ئه‌ویش‬ ‫له‌سه‌ر لیستی‌ حزبی‌ شیوعی‌ كوردستان‬ ‫به‌ژماره‌ ‪ ،107‬به‌اڵم ته‌نیا ‪ 283‬ده‌نگی‌‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ داواكاری‌ گشتی‌‬ ‫ناوی‌ حزبه‌ك����ه‌ی‌ ئه‌وی‌ هێناوه‌و داوای‌‬ ‫گرتنه‌به‌ری‌ رێكاری‌ یاس����ایی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫خدر روسی‌ بۆ ئاوێنه‌ باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ ئ����ه‌و بودجه‌یه‌ی‌ ئه‌وان‌وه‌ریده‌گرن‬ ‫"له‌وانه‌ی����ه‌ پاره‌ی‌ چه‌ن����د رۆژی‌ یه‌ك‬ ‫كه‌س بێت‪ ،‬پاش����ان داواكاری‌ گشتی‌‬ ‫پێویس����ت ناكات ئه‌نجامی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫بكاته‌ پێوه‌ر‪ ،‬چونكه‌ هه‌مومان ده‌زانین‬ ‫له‌كوردستان هه‌ڵبژاردن چۆن ده‌كرێت‌و‬ ‫چۆن ساخته‌ی‌ تێدا ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫یه‌كێكی‌ تر له‌و حزبانه‌ی‌ كه‌ داواكاری‌‬ ‫گش����تی‌ داوای‌ گرتنه‌ب����ه‌ری‌ رێ����كاری‌‬ ‫یاسایی‌ له‌دژی‌ ده‌كات‪( ،‬حزبی‌ رزگاری‌‬

‫كوردستان)ه‌‌و له‌نوسراوه‌كه‌ی‌ داواكار ‌‬ ‫ی‬ ‫گش����تی‌ كه‌ ب����ۆ‌وه‌زاره‌ت����ی‌ ناوخۆی‌‬ ‫ناردوه‌ هاتوه‌‪" ،‬ئه‌و حزبه‌ به‌ش����داری‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ك����ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ته‌نیا ‪132‬‬ ‫ده‌نگ����ی‌ به‌ده‌س����تهێناوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫مانگان ‌ه ‪ 20‬ملی����ۆن دینار له‌حكومه‌ت‬ ‫‌وه‌رده‌گرن"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌م نوسراوه‌ی‌ داواكاری‌‬ ‫گشتی‌ رێكار ئه‌حمه‌د‪ ،‬سكرتێری‌ حزبی‌‬ ‫رزگاری‌ كوردس����تان بۆ ئاوێنه‌ ‌وتی‌‪"،‬‬ ‫ئه‌ی‌ ئه‌و كاتانه‌ی‌ باره‌گاكانی‌ ئێمه‌یان‬ ‫داده‌خست‌و بودجه‌كه‌ی‌ ئێمه‌یان ده‌بڕی‌‬ ‫داواكاری‌ گشتی‌ له‌كوێ بو؟"‪.‬‬ ‫رێ����كار‌وتیش����ی‌" ئه‌ی‌ ئ����ه‌و هه‌مو‬ ‫س����اخته‌كاریه‌ی‌ له‌هه‌ڵب����ژاردن ك����راو‬ ‫كۆمس����یۆن ده‌نگی‌ ئێمه‌ی‌ س����وتاندو‬ ‫هه‌ژم����اری‌ نه‌ك����رد‪ ،‬ئ����ه‌ی‌ داواكاری‌‬ ‫گشتی‌ له‌كوێ‌ بو تا سكااڵیه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫كۆمس����یۆن تۆمار بكات‪ ،‬ئێمه‌ ته‌حه‌دا‬ ‫ده‌كه‌ی����ن‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر لیژنه‌یه‌كی‌ بێالیه‌ن‬ ‫هه‌بوایه‌و ده‌نگه‌كانی‌ ئێمه‌ی‌ بژماردبایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ به‌ته‌نی����ا له‌هه‌ولێر له‌پێنج هه‌زار‬ ‫ده‌ن����گ كه‌مترمان نه‌ده‌هێن����ا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێمه‌ له‌هه‌ولێر چوار هه‌زارو نۆسه‌دو نۆ‬ ‫ده‌نگیشمان هێناوه‌ با بێن باره‌گاكه‌مان‬ ‫دابخه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ی‌ خواره‌وه‌ ناوی‌ ئه‌و حزبانه‌یه‌‬ ‫كه‌ داواكاری‌ گش����تی‌ ناویهێناون‌و بڕی‌‬ ‫ئه‌و بودجه‌یه‌شی‌ دیاریكردوه‌ كه‌ مانگانه‌‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‌وه‌رده‌گرن‪:‬‬

‫‪ /1‬پارت���ی‌ پارێزگارانی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان ‪ 45‬ملیۆن دینار‬ ‫‪ /2‬بزوتنه‌وه‌ی‌ دیموكراس���یخوازانی‌‬ ‫كوردستان ‪ 25‬ملیۆن دینار‬ ‫‪ /3‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌ رزگاری‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان ‪ 25‬ملیۆن دینار‬ ‫‪ /4‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌ ئاش���تیخوازانی‌‬ ‫كوردستان ‪ 12‬ملیۆن دینار‬ ‫‪ /5‬پارت���ی‌ كاری‌ س���ه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫كوردستان ‪ 21‬ملیۆن دینار‬ ‫‪ /6‬پارت���ی‌ پێش���كه‌وتنخوازانی‌‬ ‫كوردستان ‪ 18‬ملیۆن دینار‬ ‫‪ /7‬پارتی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كوردستان ‪20‬‬ ‫ملیۆن دینار‬ ‫‪ /8‬ئۆجاغ���ی‌ توركم���ان ‪ 30‬ملیۆن‬ ‫دینار‬ ‫‪ /9‬كۆمه‌ڵه‌ی‌ رۆش���نبیری‌ توركمان‬ ‫‪ 16‬ملیۆن دینار‬ ‫‪ /10‬كۆمه‌ڵ���ه‌ی‌ لیبراڵی‌ توركمان ‪10‬‬ ‫ملیۆن دینار‬ ‫‪ /11‬پارت���ی‌ برایه‌ت���ی‌ توركمان ‪5‬‬ ‫ملیۆن دینار‬ ‫‪ /12‬حزب���ی‌ رزگاری‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‬ ‫توركمان ‪ 1‬ملیۆن دینار‬ ‫‪ /13‬حزبی‌ رزگاری‌ كوردس���تان ‪20‬‬ ‫ملیۆن‬ ‫‪ /14‬حزب���ی‌ ش���یوعی‌ عێ���راق ‪75‬‬ ‫ملیۆن دینار‬ ‫‪ /15‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌ دیموكراتی‌ گه‌لی‌‬ ‫كوردستان ‪ 30‬ملیۆن دینار‬

‫ ‬

‫یه‌کێتی ترسی هه‌ی ‌ه وه‌زاره‌ت ‌ی ناوخۆ بدرێت به‌گۆڕان‬ ‫گۆڕان‪ :‬وه‌زاره‌تی ناوخۆ به‌ مافی خۆمان ده‌زانین‬ ‫ئا‪ :‬هاوکار حسێن‬ ‫ی زانیاریه‌كان بزوتنه‌و‌هی‌ گۆڕان‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ به‌نیازی‌ وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پۆست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫پۆست ‌‬ ‫وه‌ك مانۆڕێك به‌كارهێناو‌ه بۆ‬ ‫ی ناوخۆ‪ ،‬تا‬ ‫مسۆگه‌ركردنی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ وه‌رگرتنی‌ ئه‌م وه‌زاره‌ته‌و‌ه‬ ‫ی الوازبكات‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌ته‌واو ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ناو یه‌كێتیش ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"توانیویان ‌ه له‌و مانۆڕه‌دا سه‌ركه‌وتوبن‌و‬ ‫ی الواز ده‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌وه‌رگرتنیشی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ دانیش���تن ‌‬ ‫تا ئێس���تا گۆڕان س��� ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ الیه‌ن���ی‌ راس���پێردراو ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫ی حكوم���ه‌ت ك��� ‌ه پارت��� ‌‬ ‫پێكهێنان��� ‌‬ ‫ی كوردس���تانه‌ ئه‌نجامداوه‌‌و‬ ‫دیموكرات��� ‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ به‌ش���ێك‬ ‫بوه‌ له‌پێش���نیازو داواكارییه‌كانی وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫مه‌رجێ���ك بۆ به‌ش���داربون له‌كابینه‌ ‌‬ ‫هه‌شته‌مدا‪.‬‬ ‫پێده‌چێت هێزه‌ كوردیه‌كان گه‌یشتبن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و راس���تی ‌هی‌ ك���ه‌ له‌ژینگه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫وه‌كو رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���تدا‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌ئامڕاز‌ه ه���ه‌ره‌ به‌هێزه‌كانی‌ مانه‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫گه‌شه‌كردن‪ ،‬پاره‌و چه‌كه‌‪ .‬له‌سیستم ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستانیش���دا‪،‬‬ ‫حوكمڕان��� ‌‬ ‫ی هه‌ن ك ‌ه‬ ‫چ���وار وه‌زاره‌ت���ی‌ س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌ك پۆستی سیاد ‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬دوانیان په‌یوه‌ندی‌ به‌پاره‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌و دوانیش���یان به‌چه‌ك‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫ی س���امانه‌ سروشتیه‌كان‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان ‌‬ ‫دارایی‌‪ ،‬ناوخۆو پێشمه‌رگه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و چوارچێوه‌یه‌ش���دا بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫گۆڕان هه‌میش��� ‌ه له‌دانوس���تانه‌كانیاندا‬ ‫ی ناوخۆو‬ ‫پێداگری���ان له‌س���ه‌ر وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی ك���ردوه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه دڵنیان ك ‌ه‬ ‫دارای��� ‌‬ ‫ی س���امان ‌ه سروش���تیه‌كان‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫به‌دیفاكتۆ بوه‌ت��� ‌ه موڵكی‌ پارتی‌‌و هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه تا ئێس���تا كلیل‌و قفڵ ‌‬ ‫ی پارتی‌ بوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وه‌زاره‌ت ‌ه به‌ته‌نیا ال ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ش له‌دو كابینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێتی‌ ب���وه‌و هه‌ر ال ‌‬ ‫راب���ردودا ال ‌‬ ‫ئه‌ویش ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫پێداگری‌ له‌سه‌ر وه‌رگرتنی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ناوخ���ۆ له‌الی���ه‌ن گۆڕان���ه‌و‌ه چه‌ندین‬ ‫ی جی���ای‌ ب���ۆ ده‌كرێ���ت‪،‬‬ ‫لێكدان���ه‌وه‌ ‌‬

‫به‌ش���ێك له‌چاودێران پێیانوایه‌ یه‌كێك‬ ‫ی به‌وه‌وه‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ه���ۆكاره‌كان په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی "نانبڕاوه‌كان���ی‌ گۆڕان"‬ ‫ك ‌ه زۆرین��� ‌ه ‌‬ ‫له‌رابردودا س���ه‌ر ب���ه‌م وه‌زاره‌ته‌ بون‌و‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان ده‌یه‌وێت له‌رێگ��� ‌هی‌ وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م وه‌زاره‌ت���ه‌و‌ه قه‌ره‌بویه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫شایسته‌یان بكاته‌وه‌‪ .‬به‌شێكی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ی ب���ه‌وه‌و‌ه هه‌بێت ك ‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌وه‌ كردبێته‌و‌ه له‌رێگه‌ ‌‬ ‫گۆڕان بیر ‌‬ ‫به‌كارهێنان���ی‌ ئه‌م وه‌زاره‌ت���ه‌وه‌ هه‌م‬ ‫ی ئه‌منی‌ له‌ب���ار بۆ ئه‌ندام‌و‬ ‫ژینگه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی بڕه‌خس���ێنێت‌و هه‌م‬ ‫هه‌ڵس���وڕاوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ده‌نگ���ی‌ فه‌رمانبه‌ران ‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ك���ه‌ش له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان��� ‌‬ ‫ی رابكێشێت‪.‬‬ ‫داهاتودا بۆ خۆ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌هی‌ بۆ‬ ‫چاودێرێكی‌ سیاس���ی ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه ئاشكراكرد كه‌ گۆڕان "ده‌یه‌وێت‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆوه‌ له‌هێزێك ‌‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫جه‌ماوه‌ریه‌وه‌ ببێت ‌ه هێزێكی‌ رێكخراوو‬ ‫ی بۆ خۆی‌ مسۆگه‌ربكات‌و‬ ‫هێزی‌ پۆلیس ‌‬ ‫ی ناوچه‌یه‌كی‌ دیاریكراو بكات‪،‬‬ ‫كۆنترۆڵ ‌‬ ‫بۆ ئه‌م���ه‌ش به‌دو قۆن���اغ كارده‌كات‪،‬‬ ‫ی یه‌كێتیدا‬ ‫یه‌كه‌مج���ار له‌ژێر ناوچ���ه‌ ‌‬ ‫هێزێ���ك دروس���ت ده‌كات‌و پاش���ان‬ ‫په‌لده‌كێشێت بۆ ناوچه‌كانی‌ دیكه‌"‪.‬‬ ‫ی له‌چه‌ند‬ ‫ی ئ���ه‌و زانیاریان���ه‌ ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی ناو یه‌كێتیه‌وه‌ ده‌ست‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی نیگه‌ران ‌ه‬ ‫ئاوێن��� ‌ه كه‌وت���وه‌‪ ،‬یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گ���ۆڕان بۆ وه‌رگرتن ‌‬ ‫ل���ه‌و داواكاریه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆ‌و ئه‌م نیگه‌رانیه‌ش��� ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌بارزانی‌ راگه‌یاندوه‌ له‌دوا كۆبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی سیاسیاندا له‌گه‌ڵ‌ بارزانی‌ ك ‌ه‬ ‫مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی رابردو ئه‌نجامدرا‪ ،‬وه‌ك یه‌كێك‬ ‫هه‌فته‌ ‌‬ ‫له‌س���ه‌رچاوه‌كانیش وتی‌‪" ،‬گۆڕان هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌ره‌تاوه‌ پێیان باش نه‌بو‌ه جێگر ‌‬ ‫ی حكومه‌ت وه‌ربگرن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌م���ان وه‌ربگرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌دانوستانه‌كان ئه‌مه‌یان وه‌ك مانۆڕێك‬ ‫ی‬ ‫ی بیكه‌ن ‌ه كارتێك ‌‬ ‫به‌كارهێنا ب���ۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫س���ازش‪ ،‬بۆشیان چوه‌ سه‌رو زیره‌كان ‌ه‬ ‫ئه‌و مانۆڕه‌یان به‌كارهێنا"‪.‬‬ ‫ی رونكرده‌و‌ه‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌ی ‌ه ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫ی نیش���انداو‌ه‬ ‫كه‌ له‌ئێس���تادا گۆڕان وا ‌‬ ‫ك���ه‌ "به‌رامبه‌ر یه‌كێتی‌ نه‌رمی‌ نواندوه‌‪،‬‬ ‫به‌مه‌ش پارتی‌ به‌الی‌ خۆیدا راكێشاوه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی فش���ار له‌یه‌كێت ‌‬ ‫وایلێك���ردوه‌ پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫بكات بۆ رازیب���ون به‌پێدانی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی نه‌شارده‌و‌ه‬ ‫ناوخۆ به‌گۆڕان"‪ .‬ئه‌وه‌ش ‌‬

‫الیه‌نگرێکی گۆڕان‬ ‫ی وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ له‌الیه‌ن‬ ‫ك ‌ه وه‌رگرتن ‌‬ ‫گۆڕان���ه‌وه‌ وات ‌ه "به‌هێزبون���ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫ی یه‌كێتی‌ كۆتایی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا به‌الواز ‌‬ ‫دێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫گۆڕان له‌الیه‌ن خۆیه‌و‌ه به‌وپێی ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‪،‬‬ ‫سیاسیی‌ دوه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌رگرتن���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخ���ۆ به‌ماف ‌‬ ‫خۆی‌ ده‌زانێت‪ .‬له‌و چوارچێوه‌یه‌ش���دا‬ ‫ی‬ ‫محه‌م���ه‌د حاج���ی‌‪ ،‬رێكخ���ه‌ری‌ ژور ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ سیاسییه‌كانی‌ بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌وه‌ كرد ك ‌ه‬ ‫گۆڕان بۆ ئاوێن ‌ه باس��� ‌‬ ‫"یه‌كێك له‌هۆكاره‌كان ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ گۆڕان‬ ‫ی یه‌كێك‬ ‫هێزی‌ دوه‌مه‌و ماف���ی‌ خۆیه‌ت ‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌ته‌ س���یادیه‌كان وه‌ربگرێت ك ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ یه‌كێكه‌ له‌وانه‌"‪.‬‬

‫الیه‌نگرێکی یه‌کێتی‬ ‫ی نه‌ش���ارده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ش��� ‌‬ ‫حاج��� ‌‬ ‫ی‬ ‫"وه‌زاره‌تی‌ سامان ‌ه سروشتیه‌كان پارت ‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تان هه‌ڵیبژاردوه‌‪،‬‬ ‫ی دۆسیه‌ی‌ نه‌وت‬ ‫چونك ‌ه به‌شێكی‌ زۆر ‌‬ ‫به‌ده‌س���ت س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ته‌وه‌ی��� ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه له‌پارتی���ه‌‪ ،‬پێش���مه‌رگه‌ش له‌دو‬ ‫كابینه‌ی‌ رابردودا به‌ده‌ست یه‌كێتیه‌و‌ه‬ ‫بوه‌‪ ،‬پێده‌چێت ئه‌مج���اره‌ش بدرێته‌و‌ه‬ ‫به‌یه‌كێتی‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ه���اوكات محه‌مه‌د حاج��� ‌‬ ‫به‌وه‌ش كرد كه‌ هه‌س���تیان به‌جۆرێك‬ ‫له‌هه‌س���تیاری‌ كردو‌ه له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی���ه‌وه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش���ی‌ ب���ۆ ئه‌و‌ه‬ ‫گێڕایه‌وه‌ ك ‌ه "كاتێك باس له‌و‌ه بكرێت‬ ‫ی وه‌كو‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫ێ وه‌زاره‌تێك ‌‬ ‫هێزێكی‌ نو ‌‬

‫ناوخۆ وه‌ربگرێ���ت‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫ی له‌الی���ه‌ن یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پرس���یارو دودڵ��� ‌‬ ‫پارتیه‌و‌ه دروست ببێت"‪.‬‬ ‫ی دیكه‌وه‌‪ ،‬ئارام شێخ محه‌مه‌د‬ ‫له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ی گۆڕان‬ ‫ی دانوس���تانكار ‌‬ ‫ی وه‌فد ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‪ ،‬جه‌غت له‌سه‌ر‬ ‫بۆ پێكهێنان ‌‬ ‫ی ناوخۆ‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كاته‌و‌ه ك���ه‌ "وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫یه‌كێك ‌ه له‌وه‌زاره‌ت ‌ه سیادیه‌كان‌و ئێمه‌ش‬ ‫به‌رنامه‌مان هه‌یه‌ بۆ ئه‌و وه‌زاره‌ته‌"‪.‬‬ ‫ی نیگه‌رانیه‌كانی‌ یه‌كێتیشه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫ش���ێخ محه‌مه‌د وتی‌‪" ،‬ئێمه‌ تا ئێس���تا‬ ‫ته‌نها گفتوگۆمان له‌گه‌ڵ پارتیدا هه‌بوه‌و‬ ‫له‌هیچ الیه‌كمان نه‌بیستو‌ه الری‌ هه‌بێت‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه گ���ۆڕان وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پێبدرێت"‪.‬‬ ‫ناوخۆ ‌‬

‫فۆتۆکان‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫ی‬ ‫له‌پاڵ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆدا بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كردوه‌و‬ ‫ی دارایش ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫گۆڕان داوا ‌‬ ‫ئارام ش���ێخ محه‌مه‌د‪ ،‬نه‌یشارده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫"وه‌زاره‌تی‌ داراییش گفتوگۆی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫كراوه‌"‪.‬‬ ‫پ���اش تێپه‌ڕینی‌ چ���وار مانگ‌و نیوو‬ ‫ی‬ ‫دێژه‌كێشانی‌ دانوستانه‌كان بۆ پێكهێنان ‌‬ ‫كابینه‌ی‌ هه‌ش���ت‪ ،‬باس له‌و‌ه ده‌كرا ك ‌ه‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫پۆست ‌‬ ‫ی په‌رله‌م���ان گرێكوێ���ره‌ن‌و‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫خه‌ریك ‌ه ب���ه‌ره‌و كرانه‌وه‌ ده‌چن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫پێده‌چێ���ت هێز‌ه سیاس���ییه‌كان دوا ‌‬ ‫ی تر‬ ‫ئه‌مه‌ش چه‌ندی���ن ورده‌ گرێكوێر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بێته‌ رێی���ان ك ‌ه كردنه‌وه‌ی���ان له‌وه‌ ‌‬ ‫یه‌كه‌م ئاسانتر نه‌بێت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫هێشتا جله‌ سوره‌كان ‌ی له‌به‌ردایه‌‬

‫زمناكۆ رزگار‪ :‬بۆچی‌ هه‌ر له‌‪17‬ی‌ شوبات منتان بیردێته‌وه‌؟‬

‫زمناکۆ دوای بریندارکردنی‌ له‌به‌رده‌م لقی ‪4‬ی پارتی ‪17-‬ی شوباتی ‪2011‬‬ ‫هه‌ندێ���ك واڵتانی‌ عه‌ره‌ب���ی‌ وه‌ك تونس‌و‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫میسرو یه‌مه‌ن‌و به‌شێك له‌لیبیای‌ گرتبۆوه‌‌و‬ ‫ش���وێنی‌ خۆپیش���اندانه‌كه‌ش به‌رده‌ركی‌‬ ‫نیو كاتژمێر پێش روداوه‌كه‌‪ ،‬دایكی‌‬ ‫سه‌رای‌ سلێمانی‌ بو‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندی پێوه‌ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ت���ا كاتژمێ���ر ‪3‬ی‌ پ���اش نی���وه‌ڕۆ‪،‬‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ ماڵه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم داوا‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كه‌و هه‌م���و ش���ته‌كانی‌ دی‌‬ ‫ده‌كات یه‌ك كاتژمێری‌ تر مۆڵه‌تی‌‬ ‫به‌ئاس���ایی‌ ده‌ڕۆیش���تن به‌ڕێ���وه‌‪ ،‬ئیدی‌‬ ‫پێبدات‪ ،‬كاتژمێره‌كه‌ تێپه‌ڕ ده‌بێت‌و‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ بارودۆخه‌كه‌ تا ده‌هات به‌ره‌و‬ ‫ئه‌و هه‌ر دیارنیه‌‪ ،‬له‌پڕ كه‌سێكی‌‬ ‫ئاڵۆزب���ون ده‌چوو دیمه‌ن���ی‌ روداوه‌كانیش‬ ‫نه‌ناسراو به‌مۆبایله‌كه‌ی‌ ئه‌و ته‌له‌فۆن‬ ‫له‌به‌رده‌رك���ی‌ س���ه‌راوه‌ ورده‌ ورده‌ به‌ره‌و‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت‪" ،‬وابزانم ئه‌مه‌ كوڕی‌‬ ‫سه‌ره‌تای‌ شه‌قامی‌ سالم ده‌گوازرانه‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫ئێوه‌یه‌‪ ،‬بلوزێكی‌ سوری‌ له‌به‌ردایه‌و‬ ‫گه‌یشته‌ به‌رده‌م لقی‌ ‪4‬ی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫برینداره‌ له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌"‪ ،‬به‌مجۆره‌‬ ‫خێزانه‌كه‌یان ده‌زانن كه‌ زمناكۆی‌ كوڕیان كوردس���تان‪ .‬له‌وێ‌ ئاڵۆزبونی‌ ره‌وش���ه‌كه‌‬ ‫گه‌یش���ته‌ لوتكه‌‪ ،‬په‌رده‌ له‌سه‌ر روداوێكی‌‬ ‫له‌خۆپیشاندانه‌كه‌ی‌ رۆژی‌ ‪17‬ی‌ شوباتدا‬ ‫تراژیدی‌ هه‌ڵدرای���ه‌وه‌و زمناكۆش یه‌كێك‬ ‫به‌ركه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫ب���و له‌كاره‌كته‌ره‌كانی‌ ناو ئ���ه‌و دیمه‌نانه‌‪.‬‬ ‫پێش ‪ 3‬س���اڵ له‌مه‌وبه‌رو له‌رۆژی‌ ‪17‬ی‌ خۆپیش���انده‌ران كه‌وتن���ه‌ ب���ه‌رد گرت���ن‬ ‫شوباتی‌ ‪ ،2011‬زمناكۆ رزگار دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌باره‌گای‌ لقی‌ چوار‌و به‌ره‌و ناو باره‌گاكه‌‬ ‫له‌قوتابخان���ه‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ ماڵه‌وه‌‪ ،‬پێشڕه‌وییان ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم له‌پڕ ده‌ستڕێژی‌‬ ‫بڕیارده‌دات له‌گه‌ڵ چه‌ند هاوڕێیه‌كیدا بچنه‌ گولله‌ له‌ن���او باره‌گاكه‌وه‌و به‌ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫ریزی‌ ئه‌و خۆپیشاندانه‌ی‌ كه‌ له‌به‌رده‌ركی‌ خۆپیش���انده‌ران ده‌س���تیپێكردو چه‌ن���د‬ ‫سه‌را سازكرابو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و له‌ماڵه‌وه‌و له‌الی‌ خوله‌كێك ته‌قه‌كردن به‌رده‌وامبو‪.‬‬ ‫به‌بیس���تنی‌ ده‌نگ���ی‌ ته‌ق���ه‌كان‪،‬‬ ‫دایكی‌ ده‌ڵێت‪" ،‬ده‌چ���م بۆ بازاڕ بۆ پێاڵو‬ ‫خۆپیشانده‌ران وه‌ك ده‌نكه‌كانی‌ ته‌زبیحێكی‌‬ ‫كڕین"‪.‬‬ ‫زمناك���ۆ‪ ،‬ك���ه‌ ل���ه‌و رۆژه‌دا ته‌نه���ا ‪ 3‬پساو په‌رش���وباڵوبون‪ ،‬به‌اڵم نزیكه‌ی‌ ‪57‬‬ ‫رۆژێكی‌ مابو پێبنێته‌ ش���انزه‌هه‌مین ساڵ ‌ی كه‌س برینداربون‪ ،‬دوان له‌وانه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ته‌مه‌نی���ه‌وه‌‪ ،‬دوای‌ خواردنی‌ نانی‌ نیوه‌ڕۆ‪ ،‬باره‌گاكه‌و له‌ب���ه‌رده‌م دوكانێكی‌ داخراودا‬ ‫"بلوزێكی‌ س���وری‌ له‌به‌رك���ردو كاڵوه‌كه‌ی‌ به‌بێ جوڵه‌ ب���ه‌ڕودا كه‌وتبون‪ ،‬یه‌كێكیان‬ ‫كرده‌ سه‌ری‌‌و قه‌یتانی‌ كاله‌كانی‌ توندكرد‪ ،‬ناوی‌ رێژوان عه‌لی‌ بو كه‌ هه‌ر له‌وێ‌ گیانی‌‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ خۆی‌ ب���ۆ روداوێك ‌ی كتوپڕ له‌ده‌س���تدابو‪ ،‬ئه‌وی‌ تریان ك���ه‌ بلوزێكی‌‬ ‫سوری‌ له‌به‌ردابو‪ ،‬زمناكۆ رزگار بو‪.‬‬ ‫ئاماده‌ بكات"‪.‬‬ ‫كاتێك ئه‌م هه‌واڵه‌ ده‌درێته‌ خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و په‌ڵه‌ هه‌وره‌ چڕان ‌هی‌ كه‌ له‌و‬ ‫رۆژه‌دا به‌ری‌ ئاسمانیان گرتبو‪ ،‬ماته‌مینیه‌ك زمناكۆ‪ ،‬به‌جۆرێك ده‌شڵه‌ژێن كه‌ سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ش���اره‌كه‌ی‌ داگرتب���و‪ ،‬جموجوڵ���ه‌كان نه‌پرژێن به‌ئۆتۆمبیل بچنه‌ نه‌خۆش���خانه‌‪،‬‬ ‫له‌ناوه‌ندی‌ شاردا نائاسایی‌ ده‌هاتنه‌ به‌رچاو‪ ،‬به‌ڵكو وه‌ك دایكی‌ زمناكۆ ده‌ڵێت‪" ،‬خۆم‌و‬ ‫هه‌ستده‌كرا روداوێكی‌ نه‌خوازراو به‌ڕێوه‌یه‌‪ .‬كوڕه‌كه‌م به‌پێی‌ په‌تی‌ رامانكرد‪ ،‬تا نیوه‌ی‌‬ ‫پاساوی‌ خۆپیشاندانه‌كه‌ بۆ پشتیوانیكردن رێگ���ه‌ رۆیش���تین‪ ،‬دوای���ی‌ گه‌ڕاینه‌وه‌ بۆ‬ ‫ب���و ل���ه‌و شۆڕش���ه‌ جه‌ماوه‌رییان���ه‌ی‌ كه‌ ئۆتۆمبیله‌كه‌مان"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬محه‌مه‌د جه‌مال‬ ‫نازدار محه‌مه‌دی‌ دایكی‌ زمناكۆ‪ ،‬ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 38‬س���اڵ‪ ،‬كاتێ���ك باس���ی‌ دیمه‌نه‌كانی‌‬ ‫ناو نه‌خۆش���خانه‌كه‌و ته‌ندروس���تی‌ كوڕه‌‬ ‫برینداره‌ك���ه‌ی‌ ده‌كرد ل���ه‌و رۆژه‌دا‪ ،‬گریان‬ ‫به‌ری‌ گ���ه‌روی‌ گرتبوو وت���ی‌‪" ،‬له‌ژورێكدا‬ ‫به‌ب���ێ‌ ئاوو به‌بێ‌ خوێن دایانابو بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بمرێت‪ ،‬خوێن له‌به‌ری‌ ده‌ڕۆیشت"‪.‬‬ ‫زمناك���ۆ دوای‌ برینداربون���ی‌‪ ،‬ره‌وانه‌ی‌‬ ‫توركیا كرا به‌مه‌به‌ستی‌ چاره‌سه‌رو ماوه‌ی‌‬ ‫زیاتر ل���ه‌دو مانگ مای���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك دایكی‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬هیوای‌ چاكبونه‌وه‌ی‌ له‌سه‌دا یه‌ك‬ ‫بو"‪ .‬تائێس���تاش ‪ 3‬جار نه‌شته‌رگه‌ری‌ بۆ‬ ‫كراوه‌و چه‌ند جارێكیش براوه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت به‌مه‌به‌ستی‌ چاره‌سه‌ر"‪.‬‬ ‫‪ 3‬رۆژی‌ دیك���ه‌‪ ،‬زمناك���ۆ ده‌بێته‌ نۆزده‌‬ ‫س���اڵ‪ .‬ئه‌و یه‌كێك له‌خولیاكانی‌ فێربونی‌‬ ‫زمانه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ئینگلیزی‌‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك‬ ‫خۆی‌ ده‌ڵێت‪" ،‬به‌هره‌یه‌كی‌ باشی‌ هه‌یه‌ له‌و‬ ‫روه‌وه‌"‪ .‬ئێس���تا ده‌ست‌و قاچ‌و چاوێكیشی‌‬ ‫به‌ته‌واوی‌ كارناكات‌و به‌یارمه‌تی‌ دارش���ه‌ق‬ ‫ده‌ڕوات به‌ڕێ���وه‌‪ ،‬وه‌ك دایكیش���ی‌ وتی‌‪،‬‬ ‫"ناتوانێ���ت ته‌نان���ه‌ت گۆره‌ویه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫له‌پێبكات‌و قه‌یتانی‌ پێاڵوه‌كانی‌ دابخات"‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ئ���ه‌و هیوایه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌ به‌وه‌ی‌ به‌ته‌واوی‌ چاكبێته‌وه‌و‬ ‫"له‌هیندس���تان پێیانوتم چوار پێنج ساڵی‌‬ ‫دیكه‌ چاكده‌بیته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ساڵه‌ی‌ برینداربو‪ ،‬زمناكۆ له‌قۆناغی‌‬ ‫ده‌یه‌می‌ زانس���تی‌ بو‪ ،‬ئیدی‌ له‌و س���اڵه‌وه‌‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ قوتابخانه‌‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫ك���ه‌ بارودۆخی‌ ب���ه‌ره‌و باش���ی‌ ده‌چێت‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ س���اڵی‌ خوێندندا بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫‪ 10‬رۆژێ���ك گه‌ڕاب���ۆوه‌ قوتابخانه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫"كاتێك هه‌س���تیكردوه‌ پێشتر چۆن چوه‌‬ ‫ب���ۆ قوتابخانه‌و ئه‌مس���اڵیش چۆنه‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫نه‌یتوانی‌ به‌رده‌وامبێت"‪.‬‬ ‫‪17‬ی‌ ش���وبات ل���ه‌الی‌ زمناك���ۆ به‌های‌‬ ‫خ���ۆی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئ���ه‌و رۆژه‌‬

‫ئه‌و رۆژه‌ رۆژێك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌یه‌و شۆڕشێكی‌‬ ‫پیرۆز بو له‌دژی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و نادادی‌‌و‬ ‫سته‌مكاری‬ ‫رۆژێك���ی‌ گه‌وره‌یه‌و شۆڕش���ێكی‌ پیرۆزبو‬ ‫له‌دژی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و نادادی‌‌و س���ته‌مكاری‌"‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌و جلوبه‌رگانه‌ش���ی‌ خۆشده‌وێت‬ ‫ك���ه‌ له‌و رۆژه‌دا پێ���وه‌ی‌ برینداربوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێستاش به‌رده‌وام به‌رگی‌ سور ده‌پۆشێت‪.‬‬ ‫دایكیش���ی‌ ده‌ڵێت‪ " ،‬من شانازیده‌كه‌م كه‌‬ ‫دایكی‌ زمناكۆم‪ ،‬چونكه‌ به‌هۆی‌ دوانی‌ وه‌ك‬ ‫كوڕه‌كه‌ی‌ من ره‌نگه‌ چه‌نده‌ها كه‌موكوڕی‌‬ ‫میلله‌ته‌كه‌مان چاره‌سه‌ربكرێت"‪.‬‬ ‫خێزانه‌كه‌ی‌ زمناكۆ هه‌رچه‌نده‌ سكااڵیان‬ ‫له‌سه‌ر تۆمه‌تبارانی‌ روداوه‌كه‌ تۆماركردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وان له‌ئێس���تادا بێهیوابون له‌وه‌ی‌‬

‫زمناکۆ رزگار ‪ 3‬ساڵ دوای بریندارکردنی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫تۆماركردنی‌ س���كااڵ بتوانێ���ت مافیان بۆ كه‌ به‌ر الی‌ راستی‌ سه‌ری‌ كه‌وتبو‪ ،‬توش ‌ی‬ ‫بگێڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا به‌رده‌وام ئه‌و حاڵه‌ته‌ی‌ كردوه‌ كه‌ هیچ شتێكی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ن‪" ،‬ئێم���ه‌ هیچمان ناوێ���ت‪ ،‬ته‌نها رۆژه‌ی‌ له‌بیرنه‌مێنێت‪ .‬به‌اڵم هه‌ر كه‌ ویستی‌‬ ‫باسی‌ هه‌ندێك روداوه‌كانی‌ ئه‌و رۆژه‌ بكات‪،‬‬ ‫بكوژه‌كان بدرێنه‌ دادگا"‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كه‌می���ن په‌یوه‌ندیكردنم���ان كه‌مێك ئاو تێزای���ه‌ چاوه‌كانی‌‌و لێوه‌كانی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ زمناك���ۆ‪ ،‬نیگه‌رانیه‌كی‌ زۆری‌ پێوه‌ كه‌وتنه‌ له‌رزی���ن‪ ،‬چاوه‌كانی‌ بڕینه‌ به‌رپێی‌‬ ‫دیاربو‪ ،‬یه‌كسه‌ر وتی‌‪" ،‬بۆچی‌ هه‌ر له‌ ‪‌ 17‬ی خ���ۆی‌‌و هه‌ناس���ه‌یه‌كی‌ قوڵی‌ هه‌ڵكێش���ا‬ ‫ش���وباتدا منتان بیرده‌كه‌وێت���ه‌وه‌؟"‪ .‬ئه‌و وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ئاخ بۆ ش���تێكی‌ له‌ده‌س���تچو‬ ‫هیچ ش���تێكی‌ له‌سه‌ر ئه‌و رۆژه‌ بیرنه‌ماوه‌و هه‌ڵبكێشێت‌و وتی‌‪" ،‬هه‌مو ساڵێك له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ كه‌ ده‌یزانێت له‌ده‌م ‌ی دایكیه‌وه‌ نزیكبونه‌وه‌ ل���ه‌و رۆژه‌‪ ،‬خه‌مێك له‌ناخه‌وه‌‬ ‫بیستویه‌تی‌‪ ،‬چونكه‌ كاریگه‌ر ‌ی فیشه‌كه‌كه‌ دامده‌گرێت‌و زۆر بێتاقه‌ت ده‌بم"‪.‬‬

‫"ره‌وشی مافی مرۆڤ له‌هه‌رێم له‌ئاستێكی خراپدایه"‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫سه‌رۆكی ده‌سته‌ی سه‌ربه‌خۆی مافی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ره‌وشی‬ ‫مافی مرۆڤ له‌هه‌رێمی كوردستاندا‬ ‫له‌ئاستێكی خراپدایه‌و رۆژانه‌ پێشێلكاری‬ ‫به‌رامبه‌ر هاواڵتیان ئه‌نجامده‌درێت‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات كه‌ تا ئێستا‬ ‫چاره‌نوسی دیله‌كانی شه‌ڕی ناوخۆ‬ ‫به‌نادیاری ماوه‌ته‌وه‌و راشیده‌گه‌یه‌نێت كه‌‬ ‫هیچ سكااڵیه‌كیان به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتوه‌‬ ‫له‌باره‌ی بونی زیندانی نهێنی‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی ده‌سته‌ی س����ه‌ربه‌خۆی مافی‬ ‫مرۆڤ له‌هه‌رێمی كوردس����تان‪ ،‬زیا بترۆس‬ ‫له‌گفتوگۆیه‌ك����دا له‌گه‌ڵ ئاوێن����ه‌ رایگه‌یاند‬ ‫"وه‌ك ده‌سته‌ی س����ه‌ربه‌خۆی مافی مرۆڤ‬

‫نیگه‌رانین له‌ره‌وشی مافی مرۆڤ‌و تێبینی‌و‬ ‫س����ه‌رنجی خۆمان هه‌یه‌و ئه‌گه‌ر به‌گش����تی‬ ‫س����ه‌یری بكه‌ین ره‌وش����ی ماف����ی مرۆڤ‬ ‫له‌حاڵێكی خراپدایه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی س����كااڵی ئ����ه‌و زیندانی����ه‌ش‬ ‫ك����ه‌ هه‌فته‌ی راب����ردو نامه‌ك����ه‌ی له‌الیه‌ن‬ ‫په‌رله‌مانتارێكه‌وه‌ باڵوكرایه‌وه‌و تێیدا ئه‌وه‌‬ ‫باس����كراوه‌ كه‌ به‌به‌رچ����اوی مێرده‌كه‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌س����تدرێژی كراوه‌ته‌ س����ه‌ر‪ ،‬ناوبراو‌وتی‬ ‫"له‌سه‌ر ئه‌و كێش����ه‌یه‌ په‌رله‌مانتار سۆران‬ ‫عوم����ه‌ر په‌یوه‌ن����دی پێوه‌كردین‌و ئێمه‌ش‬ ‫لیژنه‌م����ان پێكهێن����اوه‌ ب����ۆ رونكردنه‌وه‌و‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی زانیاری‌و گه‌یشتن به‌ئه‌نجام‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و كێشه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم به‌پێی مه‌رجی‬ ‫یاسایی پێویس����ت بو ئه‌م سكااڵیه‌‌واژوی‬ ‫س����كااڵكاری له‌س����ه‌ر بوایه‌ چونكه‌‌واژۆی‬ ‫سكااڵكاری له‌سه‌ر نیه‌"‪.‬‬

‫ناوب����راو ره‌خنه‌ی‌ ئه‌وه‌ش����ی‌ گ����رت كه‌‬ ‫زۆربه‌ی ئه‌و یاس����ایانه‌ی ك����ه‌ له‌په‌رله‌مان‬ ‫ده‌رده‌چ����ن له‌باره‌ی مافی م����رۆڤ "وه‌ك‬ ‫پێویس����ت جێبه‌جێ ناكرێن‌و هاواڵتیانیش‬ ‫‌وه‌ك پێویست ئاشنای یاساكان نین"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌و پرس����یاره‌ی كه‌ زۆرجار‬ ‫تۆمه‌تب����اران ب����ۆ ماوه‌یه‌كی درێ����ژ به‌بێ‌‬ ‫دادگاییكردن راده‌گیرێن له‌به‌ندینخانه‌كان‪،‬‬ ‫زی����ا بترۆس‌وێ����ڕای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ به‌گرفتێكی‬ ‫گ����ه‌وره‌ی‌ ‌وه‌س����فكرد‪ ،‬رونیش����یكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ "ئه‌مه‌ش پێش����لكاری ماف����ی مرۆڤه‌‌و‬ ‫هاواڵتی هه‌یه‌ سێ چوار ساڵ ‌ه كه‌یسه‌كه‌ی‬ ‫به‌الیه‌كدا نه‌خ����راوه‌و یه‌كالنه‌بۆته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫راس����پارده‌مان داوه‌ت����ه‌ ئه‌نجومه‌نی بااڵی‬ ‫دادوه‌ریی‌و داوامان لێك����ردون كه‌ به‌زویی‬ ‫ئه‌م كێشه‌یه‌ چاره‌سه‌ر بكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی بونی پێش����ێلكاریش به‌رامبه‌ر‬

‫رۆژنامه‌نوسان‌و س����وكایه‌تیكردن‌و لێدانی‬ ‫كه‌مئه‌ندامان له‌پایته‌ختی هه‌رێم‪ ،‬سه‌رۆكی‬ ‫ده‌سته‌ی مافی مرۆڤ رایگه‌یاند‪" ،‬ئێمه‌ به‌ر‬ ‫له‌س����ه‌ندیكاش ئاماژه‌مان به‌و پێشێلكاریه‌‬ ‫ك����ردوه‌ ك����ه‌ به‌رامب����ه‌ر رۆژنامه‌نوس����ان‬ ‫ئه‌نجام����دراون‌و باس����مان له‌وه‌ك����ردوه‌ كه‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس����ان له‌كات����ی راپه‌ڕاندن����ی‬ ‫كاره‌كانی����ان روبه‌روی ئه‌ش����كه‌نجه‌و لێدان‬ ‫ده‌بنه‌وه‌و زیندانی ده‌كرێن‌و تا ئێس����تاش‬ ‫به‌یاس����ای س����زادانی عێراق����ی دادگای����ی‬ ‫ده‌كرێ����ن‪ ،‬له‌كاتێكدا پێویس����ته‌ كه‌ به‌پێی‬ ‫یاسای ژماره‌ ‪35‬ی ساڵی ‪ 2007‬مامه‌ڵه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵدا بكرێت"‪.‬‬ ‫زی����ا بت����رۆس ئه‌وه‌ش����ی راگه‌یان����د كه‌‬ ‫ئه‌وان داوای����ان له‌ئه‌نجومه‌ن����ی دادوه‌ریی‬ ‫ك����ردوه‌ دادگایه‌كی تایبه‌تمه‌ن����د دابنرێت‬ ‫به‌رۆژنامه‌نوس����ان‌و تێك����ه‌ڵ به‌دادگاكانی‬

‫دیك����ه‌ نه‌كرێت‪ ،‬چونكه‌ مافیان ده‌خورێت‌و‬ ‫به‌قانون����ی س����زادانی عێراق����ی له‌گه‌ڵیان‬ ‫ده‌جوڵێنه‌و‌ه كه‌ ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی پێشێلكاریش به‌رامبه‌ر به‌ژنان‪،‬‬ ‫ناوب����راو‌وتی‪" ،‬له‌هه‌ندێك ش����وێن رێژه‌ی‬ ‫پێش����ێلكاری‌و خۆسوتاندن‌و كوشتنی ژنان‬ ‫به‌رزبۆت����ه‌وه‌و له‌هه‌ندێك ش����وێنیش‌وه‌ك‬ ‫كۆیه‌و ئاكرێ هه‌ر بونی‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات س����ه‌رۆكی ده‌سته‌كه‌ دان به‌وه‌دا‬ ‫ده‌نێت ك����ه‌ دۆخی كرێكارانی بیناس����ازی‬ ‫"خراپ����ه‌و رۆژان����ه‌ له‌س����ه‌ر كاره‌كانی����ان‬ ‫ده‌كه‌ون����ه‌ خ����واره‌وه‌و گی����ان له‌ده‌س����ت‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬بۆی����ه‌ ده‌س����ته‌كه‌یان داوای����ان‬ ‫له‌س����ه‌ندیكا كرد كه‌ رێنمایی ده‌ربكه‌ن بۆ‬ ‫ئه‌و كرێكاره‌ بیانیانه‌ی كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ دێنه‌‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تان"‪ .‬چونك����ه‌ به‌گوته‌ی‬ ‫ئه‌و به‌رپرس����ه‌ی مافی م����رۆڤ زۆربه‌یان‬

‫به‌كارده‌هێنرێن‌و بازرگانییان پێوه‌ده‌كرێت‪،‬‬ ‫"به‌تایبه‌ت هه‌ندێ����ك له‌ئافره‌تان له‌ئێران‌و‬ ‫له‌واڵتانی دیكه‌ ده‌خرێنه‌ ناو‌واڵتی ئێمه‌ بۆ‬ ‫له‌شفرۆشی‪ ،‬ئه‌مه‌ش كلتورێكی نائاشنایه‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی چاره‌نوس����ی دیله‌كانی شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆش ئ����ه‌و به‌رپرس����ه‌ی مافی مرۆڤ‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه‌ "چه‌ند سكااڵیه‌كمان‬ ‫بۆ هاتوه‌و هه‌موشی الی ئێمه‌ یه‌ك كه‌یسه‌‬ ‫به‌ناوی كه‌یسی بێس����ه‌رو شوێنانی شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬كه‌ چاره‌نوس����یان نادی����اره‌‪ .‬ئێمه‌‬ ‫س����كااڵكانمان به‌رزكردۆت����ه‌وه‌ ب����ۆ الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و داوای پێدانی زانیاریمان‬ ‫كردوه‌ ده‌رباره‌ی چاره‌نوس����ی ئه‌و بێسه‌رو‬ ‫شوێنانه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا هیچ زانیارییه‌كمان‬ ‫به‌ده‌ست نه‌گه‌یش����توه‌و هه‌ركاتێكیش هه‌ر‬ ‫شتێكمان ده‌ستكه‌وت‪ ،‬باڵویده‌كه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪5‬‬

‫سینەم محەمەد هاوسەرۆکی ئەنجومەنی گەلی ڕۆژئاوای کوردستان بۆ ئاوێنە‪:‬‬

‫ڕێژەی گەنجەکانی باشوری کوردستان‬ ‫لەڕیزی ئیسالمییە توندڕەوەکانی سوریادا لەزیادبوندایە‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫ستەمی خۆرهەاڵتی‌و ستەمی خۆرئاوایی‬ ‫«فاشیزم‌وەک سنتێز»‬ ‫فاشیزم‌و جیاوازی‬

‫چەند گه‌ریالیه‌کی کورد له‌رۆژئاوای کوردستان‬ ‫له‌داهات���ودا بتوانین کانتۆنەکان لەیەک‬ ‫بدەی���ن‌و ئەنجومەنێک���ی یەکگرتویان‬ ‫ئا‪ :‬شوان حەمە‬ ‫لێدروست بکرێت‪.‬‬ ‫لەکاتێک���دا کۆبونەوەکان���ی جنی���ف ـ ئاوێن���ە‪ :‬کاریگەری پارت���ی کرێکارانی‬ ‫دو ب���ۆ کۆتایهێنان به‌ش���ەڕی ناوخۆی کوردس���تان‌و پارتی دیموکرات لەسەر‬ ‫سوریا شکس���تیهێنا‪ ،‬کوردانی ڕۆژئاوا دۆخی ڕۆژئاوا له‌چ ئاستێکدایە؟‬ ‫به‌بەش���داری نەت���ەوەو گروپ���ە ئاینزا‬ ‫جیاوازەکان سێ کانتۆنیان له‌ناوچەکانی‬ ‫عەفرین‌و کوبانی‌و جەزیرە ڕاگەیاند‪ .‬لەم‬ ‫دیدارەدا س���ینەم محەمەد هاوسەرۆکی‬ ‫ئەنجومەنی گەلی ڕۆژئاوای کوردستان‌و‬ ‫ئەندامی دەس���تەی بڵند‪ ،‬تیشکدەخاتە‬ ‫س���ەر ئایندەی کانتۆنەکان‌و‌هەڵوێستە‬ ‫سیاس���ی‌و جەماوەریەکانی باش���وری‬ ‫کوردس���تان‌و هەڵوێس���تی پێشوه‌ختی‬ ‫ئەمریکیەکان س���ەبارەت پەیڕەوکردنی‬ ‫سیس���تەمی خۆس���ەری ‌له‌ڕۆژئ���اوای‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬له‌ئێس���تادا س���ێ کانت���ۆن‬ ‫له‌هەرێمەکان���ی عەفری���ن‌و کۆبان���ی‌و‬ ‫جەزی���رە ڕاگەیه‌ن���راوە‪ .‬ئایا ئایندەی‬ ‫کانتۆنەکان به‌کوێ دەگات؟‬ ‫سینەم محەمەد‪ :‬پاشەڕۆژی کانتۆنەکان‬ ‫بونیادنانی سیس���تەمێکی خۆس���ەری‬ ‫هاوبەش���ی دیموکرات���ە ک���ە ک���ورد‌و‬ ‫عەرەب‌و ئەرمەنی‌و ئیسالم‌و مەسیحی‌و‬ ‫یەزیدیی���ە‪ .‬بەکورتی هەم���و نەتەوەو‬ ‫ئاینزاکانی رۆژئاوای کوردستان پێکەوە‬ ‫بەشدارن له‌خۆبەڕێوەبردن‌و بەدیهێنانی‬ ‫ئاش���تی‪ .‬دەخوازی���ن سیس���تەمی‬ ‫خۆس���ەری نەک تەنها ب���ۆ ڕۆژائاوای‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬بەڵکە بۆ هەمو س���وریاو‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوەڕاست پەیڕەو بکرێت‪.‬‬ ‫دەمانەوێت فیکری کالسیکی حوکمڕانی‬ ‫‌تێکبدەین‌و س���ەرلەنوێ لەسەر بناغەی‬ ‫سیس���تەمێکی خۆس���ەری دیموکراتی‬ ‫بونیادی بنێینەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬له‌نێ���وان ه���ەردو کانتۆن���ی‬ ‫کوبان���ی‌و جەزی���رەدا به‌درێژایی زیاتر‬ ‫له‌سەد‌و پەنجا کیلۆمەتر دەیان گوندی‬ ‫عەرەب���ی ه���اوردە هەن! له‌باش���وری‬ ‫کوردس���تان ئەزمونی س���ەرنەکەوتوی‬ ‫کەرکوک‌و ناوچە دابڕاوەکانمان هەیە؟‬ ‫ئێوە دەتانەوێت به‌کوێ بگەن؟‬ ‫س���ینەم محەم���ەد‪ :‬لەنێ���وان گوندە‬ ‫عەرەبیەکاندا هەندێک گوندی کوردیش‬ ‫وەک خۆی���ان ماون‪ .‬ئێم���ە ئاگادارین‬ ‫بەش���ێک ل���ەو عەرەبان���ە مەیلیان بۆ‬ ‫ب���ەرەی نوس���رەو هێ���زە ئیس�ل�امیە‬ ‫تون���دڕەوەکان هەی���ە‪ ،‬ئاگاداریش���ین‬ ‫زۆربەی ئەو ئۆتۆمبێله‌ بۆمبڕێژکراوانەی‬ ‫له‌سنورەکانی ئێمە دەته‌قێنرێنەوه‌ لەو‬ ‫گوندانەوە بۆمبڕێژ دەکرێن‪ .‬بەاڵم‪ ،‬ئێمە‬ ‫نامانەوێ شەڕی کورد‌و عەرەب بکەین‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا س���ێ کانتۆن هەن‌و هەرسێ‬ ‫کانتۆنەکەش بەدەست کوردەوەن‪ ،‬هەمو‬ ‫نەتەوەو ئاینزاکانیتر بەشدارن‪ .‬ڕەنگە‬

‫سینەم محەمەد‬

‫بارزانی‬ ‫بەرپرسیاریەتی‬ ‫سەرۆکی‬ ‫هەرێمێکی‬ ‫کوردی‬ ‫له‌ئەستۆدایە‬ ‫نەک تەنها‬ ‫سەرۆکی پارتی!‬ ‫س���ینەم محەمەد‪ :‬پەکەکەو پارتی دو‬ ‫پارتی کوردین‪ .‬گرنگ ئەوەیە کاریگەری‬ ‫ئەرێنی لەس���ەر دۆخی ڕۆژئاوا دابنێن‪.‬‬ ‫ئێمە دڵمان دێش���ێت لەکاتێکدا دوازدە‬ ‫کەتیبەی دروستکراوی ئەم واڵت‌و ئەو‬ ‫واڵت ش���ەڕی ئێمە دەکەن‪ ،‬س���نوری‬ ‫باشوری کوردستانمان لێدابخرێت‌و ڕێگە‬ ‫له‌هاتنەناوەوەی خۆراک‌و پێداویس���تیە‬ ‫پزیشکیەکان بگیرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬کۆنگ���رەی نەتەوەیی له‌هەولێر‬ ‫بەکوێ گەیشت؟‬ ‫س���ینەم محەمەد‪ :‬کۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫له‌بنەڕەتدا ب���ۆ کۆکردنەوەی کوردانە‪.‬‬

‫گرتوەتەوە‪ ،‬ئ���ەو هەواڵەش بەتەواوی‬ ‫ناڕاست بو‪ .‬هەر میدیایەک بەو شێوەیە‬ ‫کاربکات ڕاس���تگۆیی خۆی لەدەس���ت‬ ‫دەدات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬پەیوەندیەکانت���ان لەگ���ەڵ‬ ‫واڵتانی دراوسێ چۆنە؟‬ ‫س���ینەم محەم���ەد‪ :‬ئێمە پێش���وازی‬ ‫له‌هەڵوێس���تی ئەرێن���ی ه���ەر واڵتێک‬ ‫دەکەین قبوڵم���ان بکات‪ .‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫قبوڵمان نەکات ئێمەش قبوڵی ناکەین‪.‬‬ ‫هەڵوێستی حکومەتی ئێرانی‌و حکومەتی‬ ‫عێراقی باش���ن‪ ،‬بەهەرح���اڵ نەبونەتە‬ ‫بەربەس���ت‪ .‬کاتێک س���نوری باشوری‬ ‫کوردس���تانمان لێ داخ���را حکومەتی‬ ‫عێراق���ی دەروازەیەکی ب���ۆ کردینەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم هەڵوێستی تورکیا دوژمنکارانەیە‪،‬‬ ‫تورکیا سنوری بۆ توندڕەوی ئیسالمی‬ ‫خستوەتە سەرپش���ت تا شەڕی ئێمە‬ ‫بکەن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬کێش���ەی نێوان ئێوەو ئەمریکا‬

‫بۆ یەکخستنی هەڵوێست‌و دروستکردنی‬ ‫هاوپەیامیی ک���وردە‪ .‬به‌بڕوای ئێمە تا‬ ‫کورد یەکدەنگ‌و یەکهەڵوێست نەبێت‪،‬‬ ‫کۆنگرە س���ەرکەوتو نابێت‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫بەڕێز ئۆجەالن نامەیەکی بۆ س���ەرۆکی‬ ‫هەرێم ناردوە‪ ،‬دەڵێم س���ەرۆکی هەرێم‬ ‫ن���ەک س���ەرۆکی پارت���ی! پێویس���تە‬ ‫مەس���عود بارزان���ی وەک س���ەرۆکی‬ ‫هەرێمێکی ک���وردی رەفتار بکات نەک‬ ‫تەنها وەک سەرۆکی پارتی‪ .‬ئومێدمان‬ ‫وایە وەاڵمی بارزانی بۆ س���ەرۆک ئاپۆ‬ ‫له‌بەرژەوەن���دی گەلی کورد‌و کۆنگرەی‬ ‫نەتەوەییدا بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬له‌شەڕەکانی نێوان " یەپەگە"‬ ‫لەالیەک‌و نوس���رەو داعش لەالیەکیتر‪،‬‬ ‫چەندین گەنجی باش���وری کوردس���تان‬ ‫بەناوی ئیس�ل�امی تون���دڕەو کوژراون‪.‬‬ ‫هەس���تی تۆ چییە کاتێ���ک دو گەنجی‬ ‫کورد بەهۆی ئایدیۆلۆجیای جیاوازەوە‬ ‫یەکتر دەکوژن؟‬ ‫س���ینەم محەمەد‪ :‬بەر لەوەی وەاڵمی‬ ‫پرس���یارەکە بدەم���ەوە دەمەوێت بڵێم‬ ‫کە ئێمە ش���انازی به‌گەلی باش���ورەوە‬ ‫دەکەی���ن‪ .‬ئێمە پش���تیوانی‌و کۆمەکی‬ ‫س���لێمانی‌و هەڵەبج���ەو هەولێرو هەمو‬ ‫باش���وری کوردس���تانمان بیرناچێت‪.‬‬ ‫بۆ وەاڵمی پرس���یارەکەت دەڵێم ئێمە‬ ‫دڵمان ژان دەکات کاتێک دەبیس���تین‬ ‫گەنجێک���ی کورد له‌باش���وەرەو هاتوەو‬ ‫لەگ���ەڵ چەکدارەکان���ی نوس���رەو‬ ‫داعش���دا گەنجەکانی ڕۆژئاوا دەکوژن‌و‬ ‫ناوچەکانمان وێران دەکەن‪ .‬ئێمە ئازار‬ ‫دەچێژین گەنجێک���ی هەڵەبجەیی یان‬ ‫هەر ناوچەیەکی تری باش���ور بێت بۆ‬ ‫کوشتنی کوردی ڕۆژئاوا‪ .‬ئێمە نازانین‬ ‫ئەو چەکدارەی شەڕمان لەگەڵ دەکات‬ ‫عەرەب ‌ه یان چیچانییە یان کوردە‪ .‬بەاڵم‬ ‫دەزانی���ن ئەو هاتوە ئێم���ە دەکوژێت‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی الی ئێمەیە‬ ‫ڕێ���ژەی گەنجە کوردەکانی باش���وری‬ ‫کوردس���تان له‌ڕیزەکانی ئیس�ل�امییە‬ ‫توندڕەوەکان���دا له‌زیادبوندای���ە‪ .‬دیارە‬ ‫م���ن ناتوان���م زانی���اری زیات���ر بدەم‬ ‫ب���ەاڵم‪ ،‬داواکارم له‌حکومەتی هەرێمی‬ ‫کوردستان‌‪ ،‬له‌میدیاکانی باشورو هەمو‬ ‫الیەن‌و کەس���انی پەیوەندیدار کاربکەن چیی���ە؟ بۆچ���ی ئەمریکا ئێ���وە قبوڵ‬ ‫بۆ ڕێگرتن له‌هاتن���ی گەنجی کورد بۆ ناکات؟‬ ‫کوشتنی کورد له‌ڕۆژئاوا‪.‬‬ ‫س���ینەم محەمەد‪ :‬ڕەنگە ئەمریکا ئێمە‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬باس���ی میدی���ات ک���رد‪ ،‬تا وەک دژەکاری کاپیتالی���زم ببینێ���ت‪.‬‬ ‫چەند ئ���اگاداری میدیاکانی باش���وری پەیڕەوکردنی سیس���تەمی خۆس���ەری‬ ‫هەرگیز دژی ئەمری���کا نییە‪ .‬به‌بڕوای‬ ‫کوردستانن؟‬ ‫سینەم محەمەد‪ :‬ڕەنگە وەک پێوسیت ئێمە ئەو سیس���تەمە ب���ۆ خۆرهەاڵتی‬ ‫ئ���اگادار نەبین ب���ەاڵم دەزانین قەناتی ناوەڕاس���ت له‌هەمو سیستەمەکانی تر‬ ‫ڕوداو ئەجەندایەک���ی گڕێ���دراوەو دژی گونجاوترە‪ .‬ئایا بۆ دەبێت سیس���تەمی‬ ‫ئێم���ە کاردەکات‪ .‬هەواڵ���ی ناڕاس���ت کانتۆنی بۆ سویس���را حەاڵل بێت بەاڵم‬ ‫‌باڵودەکاتەوە‪ .‬بۆ نمونە پێش نزیکەی ب���ۆ ئێمە حەرام بێت؟ بەهەرحاڵ ئێمە‬ ‫دو مانگ وتیان گوایە س���اڵح موسلیم هیوادارین گۆڕانکاری ئەرێنی بەس���ەر‬ ‫ڕایکردوەو عەبدولکەریم عومەر جێگەی هەڵویستی ئەمریکیەکاندا بێت‪.‬‬

‫هەڵوێستی حکومەتی‬ ‫ئێرانی‌و حکومەتی‬ ‫عێراقی باشن‪ ،‬کاتێک‬ ‫سنوری باشوری‬ ‫کوردستانمان لێ‬ ‫داخرا حکومەتی‬ ‫عێراقی دەروازەیەکی‬ ‫بۆ کردینەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەڵوێستی تورکیا‬ ‫دوژمنکارانەیە‬

‫یەکێ���ک ل���ەو ئەرگومێنتان���ەی کە‬ ‫بەرامب���ەر تێ���زەی ب���وون‌و نەبوونی‬ ‫فاش���یزم ڕوب���ەروی ببین���ەوە‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫بۆچوونەیە ک���ە دەڵێت‪ .‬قس���ەکردن‬ ‫له‌فاش���یزم‪ ،‬جیاوازییەکان دەکوژێت‌و‬ ‫دەیشارێتەوە‪ ،‬بەو مانایەی کە چەمکی‬ ‫فاش���یزم چەمکێکی گش���تییە‌و ‌وەک‬ ‫پۆڵ���ی پێچەوانەی چەمک���ە تایبەتی‌و‬ ‫‌وردەکان دەردەکەوێت‌و ڕێز دانانێت بۆ‬ ‫ئەو ش���ەبەنگە جیاوازانەی کە دەشێت‬ ‫له‌کایەیەک���ی کۆمەاڵیەتی���دا بوونیان‬ ‫هەبێت‪ .‬له‌ڕاستیدا ئەم بۆچوونە «کە‬ ‫تاکە ئەرگومێنتێکە دژ به‌تێزی فاشیزم‬ ‫بینیبێتم‌و شایەنی قس���ەکردن بێت»‬ ‫لەس���ەر ژمارەیەک هەڵەی زۆر گەورە‌و‬ ‫ش���وبهاندنی زۆر سەتحی دامەزراوە کە‬ ‫لێرەدا هەندێکیان کورتدەکەمەوە‪.‬‬ ‫‪ .1‬ئ���ەم تێزەیە‌وا له‌دونیا دەڕوانێت‬ ‫هەرکاتێک قس���ەمان له‌فاش���یزم کرد‪،‬‬ ‫ئیتر ناتوانین قس���ە لەس���ەر جیاوازی‬ ‫بکەین‪ ،‬کە قسەشمان لەسەر جیاوازی‬ ‫کرد ناتوانین قس���ە لەس���ەر فاشیزم‬ ‫بکەین‪ .‬ب���ەوەدا له‌خۆره���ەاڵت هێزی‬ ‫جی���اواز هەیە کەواتە فاش���یزم بوونی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬بەوەدا له‌کوردس���تان یەکێتی‌و‬ ‫گۆڕان‌و پارتی‌و یەکگرتوو‌و ‪ ...‬هتدمان‬ ‫هەیە‪ ،‬ئیدی قسەکردن لەسەر فاشیزم‪،‬‬ ‫جیاوازی ئ���ەم هێزانە دەش���ارێتەوە‪،‬‬ ‫ئەمانە هێ���زی رەنگاورەنگن‌و بوونیان‬ ‫خۆی دەلیل ‌ه کە فاش���یزم بوونی نییە‪.‬‬ ‫ئ���ەم تێزەی���ە ‌وا له‌دونی���ا دەڕوانێت‬ ‫‌وەک ئ���ەوەی لەس���ەردەمی نازییەت‌و‬ ‫فاش���ییەتدا له‌ئیتالی���ا‌و ئەڵمانی���ا‪،‬‬ ‫جی���اوازی نەبووبێ���ت‪‌.‬وەک ئ���ەوەی‬ ‫بش���ێت یان بکرێ���ت کۆمەڵگایەک یان‬ ‫قۆناغێک ی���ان بوونێک بەبێ جیاوازیی‬ ‫ی‬ ‫هەبێ���ت‪‌ ،‬وەک له‌ئەڵمانی���ا‌و ئیتالیا ‌‬ ‫س���ەردەمی نازیی���ەت‌و فاش���ییەتدا‬ ‫کۆمەڵگایەکی خاڵی له‌جیاوازیی حاکم‬ ‫بووبێت‪ ،‬یەکس���ان له‌هەموو شتێکدا‪،‬‬ ‫تەبا‌و ڕێکەوتوو لەس���ەر فاشیزم‪ .‬لەو‬ ‫س���اتەدا کە نازییەت له‌ئەڵمانیا دێتە‬ ‫س���ەر کار‪ ،‬ئەڵمانیا النک���ەی دەیەها‬ ‫هێزی سیاس���ی‌و فیکریی���ە‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫ئەو جیاوازییانە رێگربن له‌سەرهەڵدانی‬ ‫فاشیزم له‌هەناوی کۆمەڵگای ئەڵمانیا‌و‬ ‫ڕاکێش���انی ملیۆنەه���ا م���رۆڤ بۆ ژێر‬ ‫ت���ۆڕ‌و تەپکەکانی خ���ۆی‪ .‬گەر بوونی‬ ‫جیاوازی ئەرگۆمێنێت بێت دژ به‌بوونی‬ ‫فاش���یزم‪ ،‬ئ���ەوکات دەبێت فاش���یزم‬ ‫له‌هیچ قۆن���اغ‌و س���ەردەمێکدا بوونی‬ ‫نەبووبێت‪ ،‬چونک���ە جیاوازی له‌هەموو‬ ‫س���ەردەم‌و قۆناغێکدا بوون���ی هەیە‪،‬‬ ‫له‌هەم���وو کۆمەڵگایەکدا بوونی هەیە‪.‬‬ ‫به‌بڕوای من ت���ەواو به‌پێچەوانەی ئەم‬ ‫هەڵە مەنتیقییەوە‪ ،‬فاشیزم ڕاکێشانی‬ ‫جیاوازییە بۆ پله‌ه���ەرە ڕەهاکانی‪ ،‬بۆ‬ ‫جیاکردنەوەیەک���ی سەرتاس���ەریی‪ ،‬بۆ‬ ‫گەیاندن���ی جیاوازی���ی به‌پلەی���ەک کە‬ ‫هیچ هاوبەش���ێکی ئینس���انی له‌نێوان‬ ‫جیاوازەکاندا بەدی نەکرێت‪ .‬فاش���یزم‬ ‫ڕاکێشانی جیاوازییە بۆ پلەی راسیزم‪،‬‬ ‫بۆ پل���ەی پۆڵینی بایۆل���ۆژی له‌نێوان‬ ‫«م���ن»‌و «ئەوی���دی» دا‪ .‬فاش���یزم‬ ‫ئەوەیە هێزێک یان شوناسێک نەتوانێت‬ ‫بەبێ دروس���تکردنی‌وێنەیەکی دوژمن‪،‬‬ ‫‌وێنەیەک���ی حەیوان���ی له‌ئەویدی خۆی‬ ‫پێناس���ە بکات‪‌،‬وەک‌وێنەی جووەکان‬ ‫الی نازی���زم‪‌ ،‬وەک ‌وێن���ەی کافر الی‬ ‫تاڵیبانەکان‪‌ ،‬وەک ‌وێنەی ش���یعە الی‬ ‫‌وەهابییەکان‪‌،‬وەک‌وێنەی بەهائییەکان‬ ‫الی ش���یعە‪‌ ،‬وەک ‌وێن���ەی کورد الی‬ ‫تورک‪‌...‬واتە تێرمی فاش���یزم‪ ،‬تێرمی‬ ‫تێڕامان���ە له‌سروش���تی جیاوازییەکان‪،‬‬ ‫ن���ەوەک تێرمی الدان‌و س���ڕینەوە بێت‬ ‫له‌بینینی جیاوازییەکاندا‪ .‬فاشیزم «وەک‬ ‫سیستم» نەوەک پێچەوانەی جیاوازی‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو ئەو رەفتار‌و هێڵکێش���ان‌و‬ ‫خ���ۆ دوورگرتن‌و خ���ۆ دیاریکردن‌و خۆ‬ ‫پێناسەکردنانەیە کە هێزە جیاوازەکان‬ ‫له‌ف���ەزای پەیوەندییەکانیاندا دەیگرنە‬ ‫بەر‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئەم بۆچوونە‌وا سەیری جیاوازیی‬ ‫دەکات‪‌،‬وەک ئەوەی کاتێک قس���ەمان‬ ‫له‌جی���اوازی ک���رد‪ ،‬ئ���ەوکات قس���ە‬ ‫له‌لێکچوون ناکرێت‪ ،‬کاتێکیش قسەمان‬ ‫له‌لێکچوون کرد ئیتر قس���ە له‌جیاوازی‬

‫گەر بوونی جیاوازی‬ ‫ئەرگۆمێنێت بێت‬ ‫دژ به‌بوونی فاشیزم‬ ‫ئەوکات دەبێت‬ ‫فاشیزم له‌هیچ‬ ‫قۆناغ‌و سەردەمێکدا‬ ‫بوونی نەبووبێت‪،‬‬ ‫چونکە جیاوازی‬ ‫له‌هەموو سەردەم‌و‬ ‫قۆناغێکدا بوونی‬ ‫هەیە‪ ،‬له‌هەموو‬ ‫کۆمەڵگایەکدا‬ ‫بوونی هەیە‬ ‫ناکرێ���ت‪ .‬ئ���ەم بۆچوون���ە زادەی‬ ‫تێگەیشتنێکی س���ەتحی‌و میکانیکییە‪،‬‬ ‫ک���ە جی���اوازی‌وەک دۆخێکی موتڵەق‬ ‫‌وەردەگرێ���ت‪ .‬له‌ئاس���تی فەلس���ەفیدا‬ ‫پرس���ی جیاوازی ت���ەواو گرێ���دراوی‬ ‫پرسی ش���وناس‪ ،‬هاوجووتی‪ ،‬ترازان‌و‬ ‫هاوش���ێوەییە‪ .‬له‌دیالەکتیکی هیگڵیدا‬ ‫جیاوازیی هیچ نییە جگە له‌س���اتێکی‬ ‫ترازاو ل���ە‌وەک یەکی‌و هاوش���ێوەیی‪،‬‬ ‫جیاوازی ئەو ئەگ���ەرە ناوەکییەیە کە‬ ‫شوناس���ێک له‌ناوخۆیدا هەڵیگرتووە‪،‬‬ ‫ئەو پارادۆکسە ناوەکییەیە کە‌وادەکات‬ ‫شوناس���ێک بجوڵێ���ت‌و پێچەوانەکەی‬ ‫خۆی دروس���تبکات‪ .‬ئەنت���ی تێز الی‬ ‫هیگڵ بەشێکی ناوەکی «تێز»ـە‪‌،‬واتە‬ ‫جیاوازی لەتبوون���ی «لێکچوو»یەکی‬ ‫پێش���ترە ک���ە دژەکەی خ���ۆی له‌ناو‬ ‫خۆی���دا بەرهەمدەهێنێت���ەوە‪ .‬الی‬ ‫هی���گڵ‪ ،‬جی���اوازی لەتبوونێکی ڕەها‌و‬ ‫یەکس���ەرە نییە بەڵکو ناکۆکی ناوەکی‬ ‫ن���او «یەکێتییەک���ی پێش���ینەیە»‪.‬‬ ‫دوورکەوتن���ەوەی شوناس���ێکە لەوەی‬ ‫چیت���ر «هاوجووت���ی پێش���ووی»‬ ‫«هارمۆنییەت���ی س���ەرەتایی» ‌وەک‬ ‫خۆی بژی‪ .‬نەک هەر ئەوە‪ ،‬خواس���تی‬ ‫گەڕانەوە بۆ لێکچوون بەشێکی گرنگی‬ ‫دیالەکتیکە‪ .‬دیالەکتیکی هیگڵی کاتێک‬ ‫لەسەر س���ێ النەی «تێز ـ ئەنتی تێز‬ ‫ـ س���نتێز» ئیش���دەکات‪‌،‬واتە لەسەر‬ ‫تەوەری س���ێ الن���ەی «لێکچ���وون ـ‬ ‫جیاوازی ـ لێکچ���وون» دەجوڵێتەوە‪.‬‬ ‫«دوا لێکچوونی���ش ـ ‌واتە س���نتێز»‬ ‫لێکچوونێک���ی داخراو نیی���ە‪ ،‬دەرگای‬ ‫جیاوازیی هەمیشە دەرگایەکی کراوەیە‪،‬‬ ‫س���نتێزهیچ نییە جگە له‌س���اتێک کە‬ ‫کرانەوەیەک���ی ئەب���ەدی له‌هەناویدایە‪،‬‬ ‫بێئەوەی هیچ کات بگاتە ئەو س���اتەی‬ ‫ش���وناس بۆ هەمیش���ە لەگەڵ خۆیدا‬ ‫هاوج���ووت‌و تەبابێت���ەوە‪‌ ،‬وات���ە بێ‬ ‫ئەگەری جیاوازی بژی‪.‬‬ ‫له‌هی���گڵ بترازێی���ن‪ ،‬لەس���ەدەی‬ ‫بیس���تدا دۆلۆز فەیلەس���وفی گەورەی‬ ‫جیاوازییەکان���ە‪ .‬دۆلۆز ب���اوەڕی بەوە‬ ‫نەبوو کە جیاوازی کارێکی به‌دیالەکتیک‌و‬ ‫تێزی ناکۆکییەوە هەبێت‪ ،‬جیاوازییەکان‬ ‫له‌بەرەنجام���ی ترازان���ی شوناس���ێکی‬ ‫ئەس���ڵی لەخۆی بەرهەم نایەن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫جیهان له‌پرۆس���ەی گۆڕانی بەردەوامی‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬جیاوازی���ی بەرهەمدەهێنێت‪،‬‬ ‫بێئەوەی جیاوازییەکان زادەی دژایەتی‬ ‫شوناسێک بن بۆ خۆی یان بۆ ئەویدی‪.‬‬ ‫جیاوازییەکان ئاماژە نین بۆ لەتبوونی‬ ‫یەکێتییەکی پێشینە‪ ،‬له‌بنەڕەتدا هیچ‬ ‫ماهیییەتێک���ی یەکگرتوو بوونی نییە‪،‬‬ ‫لێ���رەدا دۆل���ۆز‌وەک نیتش���ە باوەڕی‬ ‫بەوەی���ە کە خودی جی���اوازی به‌مانای‬ ‫لێکنەچوون‌و دووبارەنەبوونەوە نایەت‪،‬‬

‫»»‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫ئه‌مریكا پێشنیاز ده‌كات "به‌رپرس ‌ه گه‌نده‌ڵه‌كان"ی‌ هه‌رێم دادگایی بكرێن‬ ‫ی هه‌رێم هه‌مان ئه‌و كه‌سان ‌ه قۆرخیانكردو ‌ه ك ‌ه سیاسه‌تیان پاوانكردوه‌"‬ ‫"ئابور ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و حزبه‌كه‌ی‌‪.‬‬

‫سه‌ره‌ڕای‌ بون ‌ی‬ ‫سامانێكی‌ گرنگی‌‬ ‫ژێرزه‌وی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫به‌ده‌ست گرفته‌كانی‌‬ ‫بێكاری‌‌و نه‌بونی‌‬ ‫سوته‌مه‌نیه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێنێت‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌مریكا ‪ 8‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫نه‌خشه‌رێگه‌ی‌ پێشخستنی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانیان له‌روی‌ سیاسیی‌‌و ئابوری‌و‬ ‫ئه‌منیه‌وه‌ پێشنیازكردوه‌و پێیانوابوه‌‬ ‫یه‌كه‌مین هه‌نگاو كه‌ پێویسته‌ به‌و‬ ‫ئاراسته‌یه‌دا بنرێت "دادگاییكردنی‌‬ ‫به‌رپرسه‌ گه‌نده‌ڵه‌كانه‌"‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫پێیانوایه‌ سیستمی‌ ئابوری‌ هه‌رێم‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌مان ئه‌و كه‌سانه‌وه‌‬ ‫قۆرخكراوه‌ ك ‌ه سیاسه‌تیان قۆرخكردوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی‌ نهێن���ی‌‬ ‫ویكیلیك���س‪ ،‬ك���ه‌ وێنه‌یه‌كی‌ ده‌س���ت‬ ‫ئاوێن���ه‌ كه‌وت���وه‌‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪-2006‬ه‌وه‌‬ ‫دیپلۆمات���كاره‌ ئه‌مریكیه‌كان���ی‌ عێراق‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان چه‌ندین پێشنیاریان‬ ‫ب���ۆ به‌هێزبون���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌شێوه‌ی‌ نه‌خشه‌رێگه‌یه‌كدا خستوه‌ته‌ڕو‪،‬‬ ‫ورده‌كاریی‌ ئه‌و نه‌خشه‌رێگه‌یه‌ش���یان بۆ‬ ‫حكومه‌تی‌ ئه‌مریكا رونكردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا كه‌ س���اڵی‌ ‪2006‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن به‌رپرس���ه‌ ئه‌مریكیه‌كان���ه‌وه‌‬ ‫نوسراوه‌و پێشنیاره‌كانیان بۆ پێشخستنی‌‬ ‫بواری‌ ئابوری‌‌و سیاسیی‌‌و ئه‌منی‌ هه‌رێم‬ ‫خستوه‌ته‌ڕو‪ ،‬هاتوه‌‪" ،‬ئه‌مریكا ده‌توانێت‬ ‫هان���ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫بدات بۆ گرتنه‌به‌ری‌ چه‌ند رێوشوێنێك‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌بێ���ت ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌بیربێت كه‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ به‌رهه‌ڵس���تی‌ هه‌ر جۆره‌‬ ‫چاكس���ازییه‌ك ده‌كه‌ن ك���ه‌ ببێته‌ هۆی‌‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ سیاس���یی‌‌و‬ ‫ئابورییان"‪.‬‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌ ورده‌كاریه‌كان���ی‌ ناو‬ ‫نه‌خشه‌ڕێگه‌كه‌دا‪ ،‬به‌الی‌ ئه‌مریكیه‌كانه‌وه‌‬ ‫یه‌كه‌می���ن هه‌نگاو كه‌ پێویس���ته‌ بنرێت‬

‫بریتی���ه‌ ل���ه‌ "دادگاییكردنی‌ به‌رپرس��� ‌ه‬ ‫گه‌نده‌ڵه‌كان"‪ .‬دواتر دێنه‌ س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پێویس���ته‌ هه‌نگاوبنرێت به‌ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫"دانانی‌ ده‌س���تورێكی‌ وا ك���ه‌ گه‌ره‌نتی‌‬ ‫مافه‌كان���ی‌ ت���اك ب���كات‌و دامه‌زراندنی‌‬ ‫سیس���تمێكی‌ دادوه‌ری‌ س���ه‌ربه‌خۆ‪،‬‬ ‫رێگه‌دان به‌بونی‌ ئۆپۆزس���یۆنی‌ سیاسیی‌‬ ‫كاریگ���ه‌ر له‌به‌رامبه‌ر یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌‪،‬‬ ‫گه‌ره‌نتیكردن���ی‌ ئ���ازادی‌ راگه‌یان���دن‪،‬‬ ‫به‌خش���ینی‌ ده‌س���ه‌اڵت به‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫پارێزگاكان"‪.‬‬ ‫له‌باس���كردنی‌ هێزه‌ سیاسیه‌كانی‌ ناو‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانیش���دا باس���یان له‌وه‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ "مه‌س���عود بارزانی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫مه‌رك���ه‌زی‌ زۆر به‌هێزت���ره‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫حزبه‌كه‌یدا كه‌ كه‌متر ده‌رفه‌تی‌ مشتومڕو‬ ‫ناڕه‌زایه‌ت���ی‌ تێدا ده‌بینرێ���ت به‌به‌راورد‬ ‫له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌‌و حزبه‌كه‌ی‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا‬ ‫ئاماژه‌ دراوه‌ به‌وه‌ی‌ كه‌ "سیستمی‌ ئابوری‌‬ ‫هه‌رێ���م له‌الیه‌ن هه‌مان ئه‌و كه‌س���انه‌وه‌‬ ‫قۆرخك���راوه‌ كه‌ سیس���تمی‌ سیاس���یان‬ ‫قۆرخكردوه‌‪ .‬سه‌ره‌ڕای‌ بونی‌ سامانێكی‌‬ ‫گرنگ���ی‌ ژێ���ر زه‌وی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردستان به‌ده‌ست گرفته‌كانی‌ بێكاری‌‌و‬ ‫نه‌بونی‌ سوته‌مه‌نیه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت"‪.‬‬ ‫ده‌قی به‌ڵگه‌نامه‌که‌‪:‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪06BAGHDAD4768 :‬‬ ‫باب���ه‌ت‪ :‬هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‪:‬‬ ‫مه‌سه‌له‌كان‪ ،‬سه‌ركرده‌كان‪ ،‬هه‌نگاوه‌كانی‌‬ ‫به‌ره‌وپێشچون‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان���ه‌ی‌ ئه‌مری���كا‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫به‌رواری‌ ناردن‪30 :‬ی‌ كانونی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫‪2006‬‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬

‫ده‌به‌ن به‌ڕێ���وه‌‪ .‬پابه‌ندب���ون به‌بنه‌ما‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان له‌چاو ناوچه‌كانی‌ دیموكراتیه‌كان‌و مافی‌ مرۆڤ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫دیك���ه‌ی‌ عێ���راق بوژان���ه‌وه‌ به‌خۆیه‌وه‌ ئ���ازادی‌ راگه‌یان���دن‪ ،‬ناگاته‌ ئاس���ته‌‬ ‫ی ستاندارده‌كانی‌ خۆرئاوا‪.‬‬ ‫ده‌بینێ���ت‌و چاالكان���ه‌ وه‌به‌رهێنان��� ‌‬ ‫ده‌ره‌ك���ی‌‌و ته‌نان���ه‌ت گه‌ش���توگوزاری‌‬ ‫مه‌سه‌له‌ ئابورییه‌كان‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیشی‌ به‌گه‌ڕخستوه‌‪ .‬به‌گشتیی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان به‌ب���ه‌راورد‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان زۆر له‌ناوچه‌كانی‌‬ ‫دیك���ه‌ی‌ عێ���راق ئارامت���ره‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ له‌گ���ه‌ڵ باق���ی‌ ناوچه‌كان���ی‌ دیك���ه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌شدا به‌قاچاغبردنی‌ چ ‌هك‌و ماده‌ی‌ عێ���راق‪ ،‬له‌بوژان���ه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وامدایه‌‌و‬ ‫هۆشبه‌رو چه‌كدار له‌سه‌ر سنوری‌ ئێران به‌شێوه‌یه‌كی‌ چاالك كه‌رتی‌ وه‌به‌رهێنانی‌‬ ‫به‌دیده‌كرێن‪ ،‬هه‌روه‌ها بونی‌ په‌كه‌كه‌ش ده‌ره‌كی‌‌و گه‌ش���توگوزاری‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وامی‌ گرژیه‌كانه‌ به‌گه‌ڕخستوه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سیستمی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ توركی���ا‪ .‬ئه‌مری���كا ده‌توانێت ئابوری‌ هه‌رێم به‌ه���ۆی‌ مه‌ركه‌زیه‌تێكی‌‬ ‫هانی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم بدات بۆئه‌وه‌ی‌ بۆماوه‌ییه‌وه‌ بارگرانی‌ خراوه‌ته‌س���ه‌رو‬ ‫هه‌ن���گاوی‌ راس���ته‌قینه‌ بنێ���ت له‌دژی‌ له‌الیه‌ن هه‌مان ئه‌و كه‌سانه‌وه‌ قۆرخكراوه‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و نیش���اندانی‌ شه‌فافێتی‌ زیاتر كه‌ سیستمی‌ سیاس���یان قۆرخكردوه‌‪.‬‬ ‫له‌بواری‌ حكومڕانیدا‪ .‬ئێمه‌ هه‌وڵه‌كانمان س���ه‌ره‌ڕای‌ بون���ی‌ س���امانێكی‌ گرنگی‌‬ ‫چڕده‌كه‌ینه‌وه‌ بۆ یارمه‌تیدانی‌ حكومه‌تی‌ ژێ���رزه‌وی‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫هه‌رێم‌و به‌غدا له‌مه‌سه‌له‌ی‌ كۆنترۆڵكردنی‌ به‌ده‌س���ت گرفته‌كانی‌ بێكاری‌‌و نه‌بونی‌‬ ‫س���نوره‌كان له‌پێن���او كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ س���وته‌مه‌نیه‌وه‌ ده‌ناڵێنێ���ت‪ .‬له‌ماوه‌ی‌‬ ‫قاچاخچێتی‌‪ .‬ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌ له‌و زنجیره‌ چه‌ن���د مانگ���ی‌ راب���ردودا‪ ،‬چه‌ندی���ن‬ ‫شیكاریانه‌ی‌ كه‌ تیمی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌ خۆپیش���اندان له‌پارێزگای‌ س���لێمانی‌‬ ‫هه‌رێمی���ی‌ ئه‌مریكا بۆ پارێزگانی‌ عێراق به‌هۆی‌ نه‌ب���ون‌و خراپی‌ خزمه‌تگوزاریه‌‬ ‫س���ه‌ره‌تایه‌كان‌و به‌ش���ه‌ناوخۆیه‌كانی‌‬ ‫ده‌یكات‪.‬‬ ‫زانكۆو موچه‌ رویانداوه‌‪ ،‬كه‌ به‌گش���تیی‌‬ ‫له‌الیه‌ن گه‌نجان‌و ژنان‌و مامۆس���تایان‌و‬ ‫مه‌سه‌له‌ سیاسیه‌كان‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌الیه‌ن هه‌ردو رێكخراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نیه‌وه‌‬ ‫حزبی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان‌و ئه‌نجامدراون‪.‬‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تانه‌وه‌‬ ‫ئاسایش‬ ‫قۆرخك���راوه‌‪ ،‬ك���ه‌ مانگ���ی‌ ش���وباتی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان به‌گشتیی‌ له‌چاو‬ ‫‪ ،2006‬ه���ه‌ردو حكومه‌تی‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫هه‌ولێر یه‌كیانگرته‌وه‌و بونه‌ حكومه‌تی‌ ناوچه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ واڵت زۆرێك ئارامتره‌‪،‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ .‬ئه‌م یه‌كگرتنه‌وه‌یه‌ هێزه‌ ئه‌منیه‌كانی‌ كورد كه‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫هه‌ندێك سه‌رئێش���ه‌ی‌ به‌دواوه‌ ده‌بێت‌و داموده‌زگاكانی‌ ئاسایشن واڵت ده‌پارێزن‪.‬‬ ‫به‌ته‌واوه‌تیش كام���ڵ نیه‌‪ .‬هه‌ریه‌كه‌یان خه‌ڵكی‌ ده‌توانن ماڵه‌كانیان جێبهێڵن‌و‬ ‫به‌جی���ا وه‌زاره‌ته‌كان���ی‌ وه‌ك ناوخ���ۆو به‌بێ‌ ترس روبكه‌نه‌ سوپه‌رماركێته‌كان‪.‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و دارای���ی‌‌و دادوه‌ری‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا هێش���تا قاچاخچێتی‌‬

‫به‌چه‌ك‌و ماده‌ی‌ هۆش���به‌رو هاتوچۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌كداره‌كان له‌س���ه‌ر س���نوری‌ ئێران‬ ‫به‌رده‌وام���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بون���ی‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا س���ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌وامی‌ ته‌نگژه‌كانه‌ له‌گه‌ڵ توركیا‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری‌ پێكدادانی‌ چه‌ك���داری‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫توركی���ا له‌ئارادای���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ له‌به‌ر‬ ‫رۆشنایی‌ ئه‌و راپۆرتانه‌ی‌ كه‌ باس له‌وه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن توركیا ده‌خوازێ���ت هه‌نگاوی‌‬ ‫راس���ته‌وخۆ بگرێته‌ب���ه‌ر له‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ هاتنه‌ناوه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ده‌كات ب���ۆ‬ ‫هێرشكردنه‌ س���ه‌ر په‌كه‌كه‌‪ .‬له‌مه‌ودای‌‬ ‫دوردا‪ ،‬ئه‌م په‌یوه‌ندیه‌ ئارامه‌ی‌ ئێستای‌‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ سه‌رده‌كێش���ێت‬ ‫ب���ۆ پێكدادانی‌ چه‌ك���داری وه‌ك چۆن‬ ‫له‌رابردودا وابو‪.‬‬ ‫یاریزانه‌ سیاسیه‌ سه‌ره‌كیه‌كان‬ ‫ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌‪ ،‬س���ه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‌و س���كرتێری‌ گش���تیی‌ یه‌كێتیه‌‌و‬ ‫مه‌س���عود بارزانیش س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ پارتیه‌‪ ،‬هه‌مو كه‌سێكی‌ دیكه‌‬ ‫به‌جۆرێ���ك له‌جۆره‌كان له‌ژێ���ر ركێفی‌‬ ‫ئه‌م دو پیاوه‌دان‪ .‬هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌برێ���ت كه‌ له‌ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫مه‌س���عود بارزانی‌‌و نێچیرڤ���ان بارزانی‌‬ ‫برازاو زاوایدایه‌‪ .‬ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 2005‬دامه‌زران له‌ژێر گوشاری‌‬ ‫ئه‌مری���كا‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌س���ه‌اڵتی‌ كه‌میان‬ ‫هه‌یه‌و س���یخناخكراون به‌وانه‌ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حزبه‌وه‌ دامه‌زرێنراون‪.‬‬ ‫مه‌سعود بارزانی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ مه‌ركه‌زی‌‬ ‫زۆر به‌هێزت���ره‌ به‌س���ه‌ر حزبه‌كه‌یدا كه‌‬ ‫كه‌متر ده‌رفه‌تی‌ مش���تومڕو ناڕه‌زایه‌تی‌‬ ‫تێ���دا ده‌بینرێ���ت به‌ب���ه‌راورد له‌گ���ه‌ڵ‬

‫كۆمێنت‪ :‬هه‌نگاوه‌ رێتێچوه‌كانی‌‬ ‫به‌ره‌وپێشچون‬ ‫ئه‌مریكا ده‌توانێ���ت هانی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان بدات بۆ گرتنه‌به‌ری‌‬ ‫ئ���ه‌م رێوش���وێنانه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێ���ت‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌بیربێت ك���ه‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬ ‫به‌رهه‌ڵس���تی‌ هه‌ر جۆره‌ چاكسازییه‌ك‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ ببێته‌ ه���ۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ سیاسیی‌‌و ئابورییان‪:‬‬ ‫دادگاییكردنی‌ به‌رپرسه‌ گه‌نده‌ڵه‌كان‌و‬ ‫دانانی‌ ده‌س���تورێكی‌ وا ك���ه‌ گه‌ره‌نتی‌‬ ‫مافه‌كانی‌ ت���اك ب���كات‌و دامه‌زراندنی‌‬ ‫سیس���تمێكی‌ دادوه‌ری‌ س���ه‌ربه‌خۆ‪،‬‬ ‫رێگه‌دان به‌بونی‌ ئۆپۆزسیۆنی‌ سیاسیی‌‬ ‫كاریگه‌ر له‌به‌رامب���ه‌ر یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪،‬‬ ‫گه‌ره‌نتیكردن���ی‌ ئ���ازادی‌ راگه‌یان���دن‪،‬‬ ‫به‌خش���ینی‌ ده‌س���ه‌اڵت به‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێ���زگاكان به‌جۆرێ���ك توان���ای‌‬ ‫به‌رزكردن���ه‌وه‌ی‌ داه���ات‌و خه‌رجكردنی‌‬ ‫بودجه‌یان هه‌بێت‪ ،‬رێگه‌دان به‌رێكخراوه‌‬ ‫ناحكومیه‌كان‌و رێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ بۆ كاركردن دور له‌ده‌ستێوه‌ردانی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‌و یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ مه‌س���ه‌له‌ی‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫ناوچه‌ جێناكۆكه‌كانی‌ دیكه‌ به‌گوێره‌ی‌‬ ‫ماده‌ی‌ ‪140‬ی‌ ده‌س���تورو به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ش���ه‌فاف‌و ئاشتیانه‌ كه‌ تێیدا مافه‌كانی‌‬ ‫گشت پێكهاته‌و گروپه‌ ئیتنیه‌كانی‌ دیكه‌‬ ‫له‌به‌رچاوبگیرێت‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ده‌توانین هانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫بده‌ین به‌وه‌ی‌ چوارچێوه‌یه‌كی‌ قانونی‌‌و‬ ‫رێكوپێك په‌ره‌پێبدات بۆ پێشخس���تنی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان���ی‌ تایبه‌ت‌و سیس���تمێكی‌‬ ‫ئاب���وری‌‌و بانكی‌ كاریگ���ه‌ر‪ .‬ده‌ركردنی‌‬ ‫یاس���ایه‌كی‌ گونج���اوی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌نه‌وت‌و گاز ك���ه‌ كۆك بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ یاسای‌ نیشتمانیدا‪ .‬كۆتاییهێنان‬ ‫به‌قۆرخكاری‌ گرێبه‌س���ته‌كان‌و مه‌سه‌له‌‬ ‫ئابورییه‌كانی‌ دیك���ه‌ له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتیه‌وه‌‪ ،‬داڕش���تنی‌ چوارچێوه‌یه‌كی‌‬ ‫قانون���ی‌‌و رێكوپێ���ك بۆ پێشخس���تنی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان هاوش���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌هێزكردنی‌ یه‌كگرتویی‌ عێراقدا‪.‬‬ ‫بۆ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ قاچاقخچێتی‌‬ ‫نایاس���ایی‌‪ ،‬ئێم���ه‌ به‌رده‌وامده‌بی���ن‬ ‫له‌دروس���تكردنی‌ بنكه‌ س���ه‌ربازیه‌كانی‌‬ ‫سه‌ر سنور‌و پش���تیوانیكردنی‌ پۆلیسی‌‬ ‫س���نوری‌‌و گومرگ���ی‌ نیش���تمانی‌‪ .‬بۆ‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌گ���ه‌ری‌ پێكدادان���ی‌‬ ‫چه‌ك���داری‌ له‌گه‌ڵ توركیا‪ ،‬پێویس���ته‌‬ ‫هانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم بده‌ین بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫ك���راوه‌ بێ���ت ب���ه‌روی‌ وه‌به‌رهێنان���ی‌‬ ‫توركی���اداو به‌جۆرێ���ك مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫په‌كه‌كه‌دا بكات كه‌ نیگه‌رانیه‌ ره‌واكانی‌‬ ‫توركیا له‌به‌رچاوبگرێت‪ .‬كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌ترس���ی‌ ره‌واندنی‌ ش���ه‌ڕیش له‌نێوان‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر ئیراده‌ی‌‬ ‫خۆیان بۆئه‌وه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌ حزبیه‌كان‬ ‫بكه‌نه‌ قوربان���ی‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌ بااڵكان‌و‬ ‫سیستمێكی‌ دیموكراتی‌ قبوڵبكه‌ن‪.‬‬

‫مه‌كۆی‌ شاره‌زور ‌ی بزوتنه‌و‌هی‌ گۆڕان شه‌ڕی‌ ده‌سته‌ویه‌خه‌ی‌ تێده‌كه‌وێت‬ ‫خۆیان"‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬جوتیار شه‌ریف‬ ‫س����ۆران ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫كه‌ ش����اردنه‌وه‌ی‌ گرفته‌كانیان "هیچ‬ ‫مه‌كۆی‌ شاره‌زوری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان ماوه‌ی چه‌ند مانگێكه‌ كێشه‌و خزمه‌تێ����ك به‌بزوتنه‌وه‌ك����ه‌ ناكات‪،‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ڕاب����ردودا هێنده‌ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ناكۆكی‌ تێكه‌وتوه‌و دابه‌شبون‬ ‫باڵه‌كه‌ی‌ تری‌ مه‌كۆكه‌وه‌ دژایه‌تیمان‬ ‫به‌سه‌ر دو گروپدا‪ ،‬گروپی‌ یه‌كه‌م‬ ‫ئه‌كرێت‪ ،‬هێن����ده‌ له‌الیه‌ن حیزبه‌كانی‌‬ ‫به‌"قۆرخكار" ناوده‌برێن‌و گروپی‌‬ ‫دوه‌میش به‌به‌ره‌ی‌ "ناڕازی‌"‪ ،‬ته‌نانه‌ت ت����ره‌وه‌ دژایه‌تیمان نه‌ك����راوه‌"‪ ،‬ئه‌و‬ ‫نایش����ارێته‌وه‌ ك����ه‌ كێش����ه‌كانمان‬ ‫ناكۆكیه‌كان گه‌یشتونه‌ته‌ ئاستێك‬ ‫به‌ئاس����تێك گه‌یش����توه‌‪" ،‬ش����ه‌ڕی‌‬ ‫"شه‌ڕی‌ ده‌سته‌ویه‌خه‌ی‌" تێكه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ویه‌خه‌"ی‌ لێكه‌وتوه‌ته‌وه‌‪" ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌ڵسوڕاوی‌ دیاری‌ قه‌زای‌ شاره‌زورو ئێمه‌ ڕاپۆرتێكی‌ ‪ 14‬خاڵیمان نارد بۆ‬ ‫كاندیدی‌ ژماره‌‪22‬ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ پێشو‪ ،‬رێكخه‌ری‌ گش����تی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫سۆران عومه‌ر‪ ،‬له‌گروپی‌ ناڕازییه‌كانه‌و ژوری‌ په‌یجوری‌‪ ،‬ژوری‌ یاسایی‌‌و ژوری‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و ده‌نگۆیانه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕۆژنامه‌وانی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ژوری‌ په‌یجوری‌‬ ‫ڕاگه‌یان����د‪" ،‬گرفته‌كانم����ان له‌گ����ه‌ڵ‌ ك����ه‌ له‌جێگای‌ مه‌كته‌ب ڕێكخس����تنی‌‬ ‫گروپی‌ به‌رامبه‌ر بۆ پێش هه‌ڵبژاردن حیزبه‌كان����ی‌ ت����ره‌‪ ،‬به‌ڕاپۆرتێك����ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌و ئ����ه‌وان هه‌وڵده‌ده‌ن ‪11‬خاڵ����ی‌ وه‌اڵمی‌ ئێمه‌ی����ان دایه‌وه‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵك����ی‌ رازی‌ ل����ه‌ده‌وری‌ خۆی����ان سه‌رنجمان له‌سه‌ر وه‌اڵمه‌كه‌ بێ‌ الیه‌ن‬ ‫مه‌کۆی شاره‌زوری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫كۆبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆئ����ه‌وه‌ی‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌ نه‌بونی‌ سه‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت پێیانوتم‬ ‫ناوخۆییه‌كان����ی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا داوای‌ لێبوردن بكه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر قسه‌كانی‌ سۆران عومه‌ر‪ ،‬هیچ لێدوانێك بده‌م له‌وباره‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ كه‌ له‌ڕابردودا به‌نیازی‌ جیاكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رخۆی����ان ده‌ربچ����ن‌و ئاماده‌ی����ی‌‬ ‫مه‌كۆ بون‪ ،‬ئه‌وان راستی‌ گرفته‌كانیان‬ ‫ی مه‌كۆی‌ شاره‌زور‪ ،‬شاخه‌وان هیچ كێشه‌یه‌ك بونی‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ستاوده‌ستكردنی‌ پۆسته‌كان نین‌و به‌رپرس ‌‬ ‫ه����اوكات په‌یوه‌ندیمانكرد به‌چه‌ند پشتڕاستكرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم وتیان "ژوری‌‬ ‫له‌م پێناوه‌شدا ده‌س����تكاری‌ ئاماری‌ ره‌ئوف ئاماده‌ نه‌بو لێدوان له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ی كردوین لێدوان بۆ‬ ‫ئه‌ندامانی����ان ك����ردوه‌ له‌به‌رژوه‌ندی‌ بدات‌و به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئاماده‌نیم ئه‌ندامێك����ی‌ تری‌ گروپ����ی‌ ناڕازییه‌وه‌ په‌یجوری‌ ئاگادار ‌‬

‫ژوری‌ په‌یجور ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاگاداری‌ كردوین‬ ‫لێدوان بۆ هیچ‬ ‫ده‌زگایه‌كی‌‬ ‫راگه‌یاندن نه‌ده‌ین‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هیچ ده‌زگایه‌كی‌ راگه‌یاندن نه‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫له‌الی����ه‌ن خۆیش����یه‌وه‌‪ ،‬ش����ه‌ما ‌ڵ‬ ‫عه‌بدولوه‌فا‪ ،‬به‌رپرسی‌ ژوری‌ په‌یجوری‌‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان بون����ی‌ گرفتێكی‌‬

‫له‌وش����ێوه‌یه‌ی‌ له‌مه‌كۆی‌ ش����اره‌زور‬ ‫ره‌تنه‌كرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌بری‌ باسكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫گرفته‌كه‌ پێش����نیاری‌ بۆ ئاوێنه‌ كرد‬ ‫خه‌ریكی‌ بابه‌تی‌ تر بێت‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫(‪ )442‬كاندید له‌هه‌ڵبژاردنی‌ پارله‌مان دورده‌خرێنه‌وه‌‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫ده‌سته‌ی‌ لێپرسینه‌وه‌ پشت ب ‌ه (‪ )12‬ملیۆن به‌ڵگه‌نامه‌ ده‌به‌ستێت‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫به‌تۆمه‌تی‌ ئه‌ندامێتیان له‌حیزبی‌ به‌عس ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵوه‌شاوه‌ یاخود ئه‌ندامێتیان له‌یه‌كێك‬ ‫ل���ه‌ده‌زگا داپڵۆس���ێنه‌ره‌كانی‌ به‌ع���س‬ ‫(‪ )442‬پاڵێوراوی‌ لیس���ته‌ جیاوازه‌كان‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن���ی‌ پارله‌مان���ی‌ عێراق دور‬ ‫ده‌خرێنه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ژماره‌یه‌ك پارله‌مانتاری‌‬ ‫ئه‌م خوله‌و خولی‌ پێشوی‌ پارله‌مانیشی‌‬ ‫تێدایه‌‪ .‬دورخراوه‌كان پێیانوایه‌ مه‌رامی‌‬ ‫سیاسی‌ له‌پش���ت بڕیاره‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌ لێپرس���ینه‌وه‌و دادپه‌روه‌ری‌‬ ‫عێراقی���ش رایده‌گه‌یه‌نێت پش���تیان به‌‬ ‫(‪ )12‬ملیۆن به‌ڵگه‌نامه‌ به‌ستوه‌‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی‌ لێپرسینه‌وه‌و دادپه‌روه‌ری‌ كه‌‬ ‫پێشتر ناوی‌ "ده‌سته‌ی‌ ریشه‌كێشكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ع���س" ب���و‪ ،‬دوای‌ وردبینیك���ردن‬ ‫له‌دۆس���یه‌كانی‌ زیاتر له‌ده‌ هه‌زار كه‌س‬ ‫ك���ه‌ خۆیان بۆ خولی‌ نوێ���ی‌ پارله‌مان‬ ‫عێ���راق پااڵوت���وه‌‪ ،‬نزیك���ه‌ی‌ (‪)450‬‬ ‫پاڵێ���وراو دورده‌خات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا‬ ‫له‌خولی‌ پێشوی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كاندا زیاتر‬ ‫له‌(‪ )500‬پاڵێوراو دورخرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ ده‌س���ته‌ی‌ لێپرس���ینه‌وه‌و‬ ‫دادپ���ه‌روه‌ری‌ به‌ختیار قازی‌‪ ،‬رایگه‌یاند‬ ‫له‌ك���ۆی‌ ن���اوی‌ (‪ )10293‬ك���ه‌س كه‌‬ ‫خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ پارله‌مانی‌ عێراق‬ ‫پااڵوتوه‌‌و ره‌وانه‌ی‌ ده‌سته‌كه‌یان كراوه‌‪،‬‬ ‫تائێستا ته‌نها وردبینكردنی‌ ناوی‌ هه‌زار‬ ‫پاڵێوراو ماوه‌‪ .‬له‌و ژماره‌یه‌ش تائێستا‬ ‫(‪ )442‬پاڵێوراو رێكاره‌كانی‌ ده‌سته‌كه‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه‌‬ ‫ده‌یانگرێت���ه‌وه‌و‬ ‫دورده‌خرێنه‌وه‌ "له‌كاتێكدا له‌هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫س���اڵی‌ (‪)2010‬دا له‌ك���ۆی‌ ش���ه‌ش‬ ‫ه���ه‌زار پاڵێ���وراو (‪ )560‬پاڵێوراویان‬ ‫دورخرانه‌وه‌"‪.‬‬

‫بڕیاروایه‌ رۆژی‌ (‪ )4/30‬هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫خولی‌ نوێی‌ پارله‌مان���ی‌ عێراق ئه‌نجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬بۆ ئ���ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش نزیكه‌ی‌‬ ‫(‪ )200‬ق���ه‌واره‌و هاوپه‌یمانێتی‌‌و زیاتر‬ ‫له‌ده‌ هه‌زار پاڵێوراو ركابه‌ری‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی‌ (‪ )328‬كورسی‌ پارله‌مان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ .‬هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ش به‌ لیس���تی‌‬ ‫نیمچه‌ كراوه‌و به‌ سیستمی‌ سانتلیگۆی‌‬ ‫هه‌مواركراو ئه‌نجام ده‌درێت‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ ق���ازی‌ له‌م���اوه‌ی‌ رابردودا‬ ‫نزیك���ه‌ی‌ (‪ )12‬ملی���ۆن به‌ڵگه‌نام���ه‌ی‌‬ ‫داموده‌زگاكان���ی‌ رژێم���ی‌ پێش���وی‌‬ ‫به‌عس���یان پێگه‌یشتوه‌‪ ،‬كه‌ تایبه‌تن به‌‬ ‫ئه‌ندامانی‌ حیزبی‌ به‌عس‌و ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫ل���ه‌داووده‌زگا داپڵۆس���ێنه‌ره‌كانیدا‬ ‫كاریانك���ردوه‌‪ ،‬هه‌ر ئ���ه‌وه‌ش وایكردوه‌‬ ‫بڕی���اری‌ دورخس���تنه‌وه‌ی‌ ژماره‌ی���ه‌ك‬ ‫پارله‌مانتاری‌ ئه‌م خوله‌و خولی‌ پێشوی‌‬ ‫پارله‌مان ب���ده‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌رابردودا‬ ‫به‌هۆی‌ له‌به‌رده‌ست نه‌بونی‌ ئه‌و به‌ڵگانه‌‬ ‫رێگه‌یان پێدراوه‌ به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫لیس���تی‌ موته‌حی���دون ك���ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئوسامه‌ نوجه‌یفی‌ سه‌رۆكی‌ پارله‌مانه‌وه‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كرێت‌و پێگه‌ی‌ به‌هێزیان‬ ‫پارێ���زگای‌ نه‌ینه‌وایه‌‪ ،‬تائێس���تا (‪)13‬‬ ‫پاڵێوراویان به‌ رێكاره‌كانی‌ ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌ كه‌وت���وه‌و له‌هه‌ڵبژاردن‬ ‫دورده‌خرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانت���اری‌ لیس���تی‌ موته‌حیدون‬ ‫ت���ه‌اڵڵ خوزه‌ی���ر زه‌وبه‌ع���ی‌‪ ،‬پێیوایه‌‬ ‫دورخس���تنه‌وه‌ی‌ ئه‌و ژماره‌ پاڵێوراوه‌ی‌‬ ‫لیس���ته‌كه‌یان "مه‌رامێك���ی‌ سیاس���ی‌‬ ‫له‌پش���ته‌"‪ .‬له‌هه‌مانكاتیش���دا ده‌سته‌ی‌‬ ‫لێپرسینه‌وه‌و دادپه‌روه‌ری‌ به‌وه‌ تۆمه‌تبار‬ ‫ده‌كات كه‌ كه‌وتۆته‌ ژێر فش���اری‌ الیه‌نه‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌واكانه‌وه‌‪.‬‬

‫زه‌وبه‌ع���ی‌ جه‌خت ل���ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫له‌ناو ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ك ‌ه له‌لیسته‌كه‌یان‬ ‫دورخراونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬پارله‌مانت���اری‌ ئه‌م‬ ‫خوله‌و خولی‌ پێش���وی‌ پارله‌مانیش���ی‌‬ ‫تێدای���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌نه‌ب���و ناوه‌كانیان‬ ‫ئاشكرا بكات‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌ئێستادا‬ ‫ل���ه‌دادگای‌ تێهه‌ڵچون���ه‌وه‌ س���كااڵیان‬ ‫تۆمارك���ردوه‌و چاوه‌ڕوان���ی‌ دوا بڕیاری‌‬ ‫دادگا له‌باره‌ی‌ دورخستنه‌وه‌یان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫زه‌وبه‌ع���ی‌ ده‌ڵێ���ت "باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ له‌ئێس���تادا وه‌كو‬ ‫ناوزڕاندنیانه‌‪ ،‬بۆیه‌ ناوه‌كانیان ئاش���كرا‬ ‫ناكه‌ین"‪.‬‬ ‫لیستی‌ عێراقیه‌ی‌ نیشتیمانی‌ كه‌ ئه‌یاد‬ ‫عه‌الوی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ پێش���وتری‌‬ ‫عێ���راق س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كات (‪)23‬‬ ‫پاڵێوراوی‌ به‌هۆی‌ رێكاره‌كانی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫لێپرسینه‌وه‌وه‌ بڕیاری‌ دورخستنه‌وه‌یان‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن بۆ ده‌رچوه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ لیس���تی‌ عێراقیه‌ سالم‬ ‫دل���ی‌ رایگه‌یان���د (‪ )23‬پاڵێ���وراوی‌‬ ‫لیس���ته‌كه‌یان بڕیاری‌ دورخستنه‌وه‌یان‬ ‫بۆ ده‌رچوه‌‪ ،‬كه‌ دیارترینیان سه‌ركرده‌ی‌‬ ‫لیس���ته‌كه‌یان له‌پارێزگای‌ سه‌اڵحه‌دین‬ ‫ش���ه‌عالن عه‌بدولجه‌بارو پارله‌مانتاری‌‬ ‫پێش���وی‌ خه‌ڵكی‌ ئه‌نبار وه‌ساب شاكر‌و‬ ‫رازگری‌ نهێنی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ ویفاق له‌به‌غدا‬ ‫عه‌بدولستار بایره‌‪.‬‬ ‫به‌بۆچونی‌ ناوبراو رێكاره‌كان له‌دژی‌‬ ‫پارله‌مانتارانی‌ ئێس���تاو پێشو ئاماژه‌ی‌ به‌عس نه‌بوه‌‪ .‬ئه‌و ل���ه‌(‪)2010 - 2003‬‬ ‫"زاڵبونی‌ تایفه‌گه‌رایی‌ سیاس���یه‌ به‌سه‌ر به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ناحیه‌ی‌ دیجله‌ی‌ س���ه‌ر‬ ‫ی س���امه‌ڕا بوه‌‪ ،‬له‌هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫بڕیاره‌كانی‌ ده‌س���ته‌كه‌دا‪ ،‬حكومه‌تیش به‌ قه‌زا ‌‬ ‫ی پارێزگاكانیش���دا ك���ه‌‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ س���زا ده‌دات كه‌ هاوڕای‌ ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫س���اڵی‌ رابردو ئه‌نجامدرا سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بۆچونه‌كانی‌ نه‌بون"‪.‬‬ ‫پارله‌مانت���ار ش���ه‌عالن عه‌بدولجه‌بار لیس���تێكی‌ ك���ردوه‌و توانیویان���ه‌ پێنج‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌پاڵێوراوه‌ دورخ���راوه‌كان‌و كورس���ی‌ له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگای‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ خۆی‌ رۆژێك له‌رۆژان الیه‌نگری‌ سه‌اڵحه‌دین‌و سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌‬

‫رێكاره‌كان له‌دژ ‌ی‬ ‫پارله‌مانتاران ‌ی‬ ‫ئێستاو پێشو‬ ‫ئاماژه‌ی‌ زاڵبونی‌‬ ‫تایفه‌گه‌رای ‌ی‬ ‫سیاسیه‌ به‌سه‌ر‬ ‫بڕیاره‌كان ‌ی‬ ‫ده‌سته‌كه‌دا‪،‬‬ ‫حكومه‌تیش ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ سزا‬ ‫ده‌دات كه‌ هاوڕا ‌ی‬ ‫بۆچونه‌كانی‌ نه‌بون‬

‫به‌ده‌ستبهێنن‪.‬‬ ‫ش���ه‌عالن‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ته‌نه���ا‬ ‫به‌ڵگه‌ی���ه‌ك ك���ه‌ له‌س���ه‌ری‌ هه‌بێ���ت‬ ‫گرته‌یه‌كی‌ ڤیدیۆیه‌ كه‌ به‌ مۆبایل له‌كاتی‌‬ ‫دانیش���تنێكی‌ ئاس���ایدا تۆمارك���راوه‌و‬ ‫مێژوه‌ك���ه‌ی‌ ب���ۆ س���اڵی‌ (‪)2006‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ .‬له‌و گرته‌یه‌دا ش���ه‌عالن‬ ‫ده‌ڵێ‌ "خۆزگه‌ سه‌دام له‌رۆژێكی‌ دیكه‌دا‬ ‫له‌س���ێداره‌ بدرایه‌ نه‌وه‌كو یه‌كه‌م رۆژی‌‬ ‫جه‌ژنی‌ قوربان"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پارله‌مانتاره‌ دورخس���تنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌بڕیارێكی‌ سیاس���ی‌ ده‌زانێت نه‌وه‌كو‬ ‫قانون���ی‌‪ ،‬به‌هۆكاری‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ "چه‌ندین‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌داری‌ دیك���ه‌ش به‌فه‌رم���ی‌‬ ‫لێدوانیان بۆ میدیاكان داوه‌و ره‌خنه‌یان‬ ‫له‌له‌سێداره‌دانی‌ سه‌دام له‌یه‌كه‌م رۆژی‌‬ ‫جه‌ژندا گرتوه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "له‌ناو‬ ‫نوسینگه‌ی‌ سه‌رۆك وه‌زیران‌و فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫گش���تی‌ هێزه‌ چه‌كداره‌كاندا ژماره‌یه‌ك‬ ‫به‌عس���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌چ���ی‌ له‌رێكاره‌كانی‌‬ ‫ده‌سته‌ی‌ لێپرسینه‌وه‌ ریزپه‌ڕكراون"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ له‌ناو ئه‌و ملیۆنان‬ ‫به‌ڵگه‌نام���ه‌ نوێی���ه‌ی‌ ك���ه‌ ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ باسیده‌كات‪ ،‬به‌ڵگه‌ی‌ نوێ‌‬ ‫له‌سه‌ر ش���ه‌عالن هه‌یه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "مایه‌ی‌‬ ‫سه‌رس���وڕمانه‌ دوای‌ ده‌ س���اڵ (‪)12‬‬ ‫ملیۆن به‌ڵگه‌نامه‌ی‌ نوێ‌ ده‌ربكه‌ون"‪.‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن خۆیه‌وه‌ ئه‌ندام���ی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫لێپرسینه‌وه‌و دادپه‌وه‌ری‌ قه‌یس شه‌زه‌ر‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬ده‌سته‌كه‌یان لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫ح���ه‌وت كه‌س���ی‌ هه‌ی���ه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫ل���ه‌و كه‌س���انه‌ ده‌كات ك���ه‌ گومانیان‬ ‫لێده‌كرێت‌و تۆمه‌تیان له‌سه‌ره‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫چاوپێكه‌وت���ن له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌س���انه‌ش‬ ‫ده‌كه‌ن ك���ه‌ دورده‌خرێنه‌وه‌و وتیش���ی‌‬ ‫"بڕیاره‌كانی‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ش به‌ده‌نگدانه‌‌و‬ ‫بڕیاری‌ تاكه‌ كه‌سی‌ نییه‌"‪.‬‬

‫پارله‌مانتارێك ‌ی كورد‪ :‬تائێستا هه‌رێم یه‌ك به‌رمیل نه‌وتی‌ هه‌نارد‌ه نه‌كردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫به‌هۆی‌ ناكۆكیه‌كانی‌ نێوان هه‌ردو‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‌و ناوه‌ند له‌س���ه‌ر‬ ‫پرس���ی‌ نه‌وت‪ ،‬تائێس���تا بودجه‌ی‌‬ ‫ئه‌مس���اڵی‌ عێراق په‌سه‌ند نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ كوردستانی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ رێكه‌وتن له‌س���ه‌ر پرس���ی‌‬ ‫ن���ه‌وت هه‌ی���ه‌‪ .‬پارله‌مانتارێك���ی‌‬ ‫عێراقیش رایده‌گه‌یه‌نێت ناوه‌ند دژی‌‬ ‫خواس���ته‌كانی‌ كورد نی���ه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫نه‌وت‌و بودجه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌یه‌وێ���ت له‌چوارچێ���وه‌ی‌ قانوندا‬ ‫رێكبخرێن‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌ عێراق رۆژی‌‬ ‫(‪ )2014/1/15‬به‌ب���ێ‌ ره‌زامه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زیره‌ كورده‌كان‪ ،‬بودجه‌ی‌ س���اڵی‌‬ ‫(‪ )2014‬په‌س���ه‌ندكردو ره‌وان���ه‌ی‌‬ ‫پارله‌مانی‌ عێراقی‌ كرد‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌‬ ‫ناكۆكی‌ نێوان الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كانه‌وه‌‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ ناكۆكی‌ نێ���وان هه‌رێم‌و‬ ‫ی نه‌وت تائێستا‬ ‫ناوه‌ند له‌سه‌ر پرس ‌‬ ‫بودجه‌ی‌ ئه‌مساڵ په‌سه‌ند نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫جێگ���ری‌ س���ه‌رۆكی‌ لیس���تی‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ كوردس���تان موحس���ین‬ ‫س���ه‌عدون‪ ،‬رایگه‌یاند دانوستانه‌كان‬ ‫له‌باره‌ی‌ پرس���ی‌ نه‌وته‌وه‌ گه‌یشتۆته‌‬ ‫قۆناغه‌كانی‌ كۆتایی‌‌و ئه‌گه‌ری‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ نێوان حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫ناوه‌ندا كه‌ بڕیاروایه‌ له‌م هه‌فته‌یه‌دا‬ ‫ئه‌نجام بدرێ���ت بگه‌ن���ه‌ رێكه‌وتنی‌‬ ‫كۆتای���ی‌‪ ،‬به‌وه‌ش ده‌توانرێت بودجه‌‬ ‫په‌سه‌ند بكرێت‪.‬‬ ‫دیارترین خاڵه‌ ناكۆكیه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌رێ���م‌و ناوه‌ن���د له‌باره‌ی‌ پرس���ی‌‬ ‫نه‌وته‌وه‌یه‌ حكومه‌تی‌ عێراق داواده‌كات‬ ‫هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫كۆمپانی���ای‌ به‌بازاڕكردن���ی‌ نه‌وتی‌‬ ‫عێراق "س���ۆمۆ"وه‌ بێ���ت‌و (‪)%17‬‬ ‫كرێی‌ كۆمپانیا نه‌وتیه‌ بیانیه‌كانیش‬ ‫كه‌ له‌ كوردس���تان كارده‌كه‌ن له‌سه‌ر‬ ‫به‌ش���ه‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫بێت‪ .‬هه‌رێمیش رۆژانه‌ (‪ )400‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل نه‌وت هه‌نارده‌ بكات‪.‬‬ ‫به‌بۆچونی‌ س���ه‌عدون‪ ،‬ده‌ستوری‌‬ ‫ماف���ی‌ داوه‌ته‌ هه‌رێ���م‌و پارێزگاكان‬ ‫ی له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌ت���ی‌‬ ‫به‌هاوبه‌ش��� ‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ سیاس���ه‌تی‌ نه‌وتی‌ خۆیان‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئ���ه‌و سیاس���ه‌ته‌ش خۆی‌‬

‫له‌به‌رهه‌مهێن���ان‌و هه‌نارده‌ك���ردن‌و‬ ‫دانان���ی‌ داهاته‌ك���ه‌ی‌ له‌خه‌زێنه‌كه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ندی���دا ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌اڵم���ی‌ حكومه‌ت���ی‌‬ ‫هه‌رێمیش بۆ داواكارییه‌كانی‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫س���ه‌عدون ده‌ڵێ‌ "هه‌رێم به‌پێویستی‌‬ ‫ده‌زانێت لیژنه‌یه‌كی‌ هاوبه‌ش هه‌بێت‬ ‫له‌نێوان هه‌ردوالدا بۆ سه‌رپه‌رش���تی‌‬ ‫كاری‌ كۆمپانیای‌ س���ۆمۆو چاودێری‌‬ ‫به‌رهه‌م‌و هه‌نارده‌ی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم"‪.‬‬ ‫بودج���ه‌ی‌ (‪ )2014‬عێراق بڕه‌كه‌ی‌‬ ‫(‪ )174.6‬ترلیۆن دیناره‌و به‌ش���ی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ بۆ كه‌رتی‌ وزه‌و ئاسایش���ه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ له‌كاتێكدایه‌ بودجه‌ی‌ س���اڵی‌‬ ‫(‪ )138‬ترلیۆن دینار بوه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ گه‌یش���تنی‌ بودج���ه‌ ب���ه‌‬ ‫پارله‌م���ان‪ ،‬رۆژی‌ (‪ )2/11‬لیس���تی‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ قان���ون له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫پارله‌مان كش���انه‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫تاوتوێكردن���ی‌ بودج���ه‌ نه‌خراب���وه‌‬ ‫به‌رنام���ه‌ی‌ كاری‌ پارله‌مان���ه‌وه‌‪ .‬بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ ناكۆكیه‌كانیش رۆژی‌‬ ‫(‪ )2/13‬سه‌رۆكی‌ پارله‌مانی‌ عێراق‬ ‫ئوس���امه‌ نوجه‌یفی‌‪ ،‬كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫داخراوی‌ له‌گ���ه‌ڵ وه‌فدی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و ناوه‌ند‌و س���ه‌رۆكی‌ كوتله‌و‬ ‫لیژنه‌كانی‌ پارله‌مان له‌باره‌ی‌ گه‌یشتن‬ ‫به‌رێكه‌وت���ن له‌ب���اره‌ی‌ بودج���ه‌ی‌‬ ‫ئه‌مس���اڵه‌وه‌ ئه‌نجامدا‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌‬ ‫رێكنه‌كه‌وتن���ی‌ نێوان ئه‌و الیه‌نانه‌وه‌‬ ‫بڕیاریدا به‌دواخس���تنی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫پارله‌مان ب���ۆ كاتێكی‌ نادیار تاوه‌كو‬ ‫ئه‌و كاته‌ی‌ الیه‌نه‌كان ده‌گه‌نه‌ رێكه‌وتن‬ ‫له‌سه‌ر په‌سه‌ندكردنی‌ بودجه‌‪.‬‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫كوردس���تان ره‌تیده‌كاته‌وه‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان یه‌ك به‌رمیله‌ نه‌وتیشی‌‬ ‫هه‌نارده‌كربێ���ت‌و ده‌ڵێت "ته‌حه‌دای‌‬ ‫هه‌ر كه‌س���ێك ده‌كه‌م وابڵێیت‪ ،‬كێ‌‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ك���ی‌ له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ هه‌یه‌ با‬ ‫بیخات���ه‌ڕو"‪ .‬س���ه‌رباری‌ به‌رده‌وامی‌‬ ‫ناكۆكیه‌كان‌و نه‌گه‌یشتن به‌ رێكه‌وتن‪،‬‬ ‫به‌اڵم سه‌عدون گه‌شبینه‌ به‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌رێم‌و ناوه‌ند له‌س���ه‌ر پرسی‌ نه‌وت‬ ‫ده‌توانن بگه‌نه‌ رێكه‌وتن‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌شێك له‌ پارله‌مانتاران‬ ‫ره‌خنه‌ له‌دواكه‌وتنی‌ په‌س���ه‌ندكردنی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ ئه‌مساڵ ده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‌‬ ‫ئ���ه‌و زانیارییانه‌ی‌ له‌به‌رده‌س���تدان‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ده‌ ساڵی‌ رابردودا تائێستا‬

‫حكومه‌تی‌ عێ���راق بودجه‌ی‌ له‌كاتی‌‬ ‫خۆیدا په‌سه‌ند نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌بۆچونی‌ ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌‬ ‫پارله‌مانی‌ عێراق عه‌بدلحسێن یاسری‌‪،‬‬ ‫دواكه‌وتنی‌ په‌س���ه‌ندكردنی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫ئه‌مساڵ زیانی‌ زۆری‌ به‌ئابوری‌ عێراق‬ ‫گه‌یاندوه‌و بوه‌ته‌ ه���ۆی‌ دواكه‌وتنی‌‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ پڕۆژه‌كانیش‪ .‬له‌باره‌ی‌‬ ‫داواكارییه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانیش‬ ‫ب���ۆ پێدان���ی‌ موچه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫پ���اره‌ی‌ كۆمپانیا نه‌وتیه‌كان له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌غداوه‌‪ ،‬یاس���ری‌ ده‌ڵێت‬ ‫"حكومه‌ت���ی‌ فیدراڵ���ی‌ دژی‌ ئ���ه‌و‬ ‫داواكارییانه‌ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو س���ه‌رنجی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ێوازی‌ جێبه‌جێكردنیان‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌شێك له‌ پارله‌مانتاران‬ ‫پێیانوایه‌ ناكۆكیه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫ناوه‌ن���د بۆت���ه‌ ه���ۆی‌ دواكه‌وتن���ی‌‬ ‫په‌س���ه‌ندكردنی‌ بودج���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫به‌شێكی‌ دیكه‌ی‌ پارله‌مانتاران باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كه‌ن له‌ئێس���تادا هه‌ر الیه‌نه‌و‬ ‫سه‌رقاڵی‌ بابه‌تێكه‌ ئه‌وه‌ش وایكردوه‌‬ ‫په‌سه‌ندكردنی‌ بودجه‌ دوابكه‌وێت‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌ حه‌س���ه‌ن‬ ‫به‌یات���ی‌ ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات كوتله‌‬ ‫سیاس���یه‌كان بۆ تێپه‌ڕاندنی‌ بودجه‌‬ ‫هاوده‌ن���گ نی���ن‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش���ی‌‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ "هاوپه‌یمانی‌‬ ‫نیشتیمانی‌ س���ه‌رقاڵی‌ ئاماده‌كارییه‌‬ ‫ب���ۆ هه‌ڵبژاردنی‌ پارله‌مان‪ ،‬لیس���تی‌‬ ‫موته‌حیدون بایكۆتی‌ كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫پارله‌مانی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌هۆی دواكه‌وتنی‌‬ ‫په‌سه‌ندكردنی‌ بودجه‌وه‌ عێراق رۆژانه‌‬ ‫دوچاری‌ زیان ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیان����ه‌وه‌ پارله‌مانتاره‌‬ ‫ش����یعه‌كانی‌ الیه‌نگ����ری‌ حكومه‌ت‬ ‫داواده‌كه‌ن بودجه‌ به‌و ش����ێوه‌یه‌ی‌‬ ‫ل����ه‌ حكومه‌ته‌وه‌ هاتوه‌ په‌س����ه‌ند‬ ‫بكرێ����ت‌و چیت����ر دوانه‌خرێ����ت‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ ئه‌ندام����ی‌ لیژن����ه‌ی‌‬ ‫قانونی‌ پارله‌م����ان ئه‌میر كینانی‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت وه‌ك����و هاوپه‌یمانی‌‬ ‫نیش����تیمانی‌ یه‌كهه‌ڵوێستن له‌سه‌ر‬ ‫په‌سه‌ندكردنی‌ بودجه‌ به‌و شێوه‌یه‌ی‌‬ ‫له‌حكومه‌ته‌وه‌ هاتوه‌‪ ،‬به‌پێویستی‌‬ ‫ده‌زانێت ته‌نها بڕگه‌ی‌ دیاریكردنی‌‬ ‫پت����رۆدۆالر هه‌مواربكرێت����ه‌وه‌و له‌‬ ‫یه‌ك دۆالره‌وه‌ بۆ پێنج دۆالر زیاتر‬ ‫بكرێت‪.‬‬

‫له‌ماوه‌ ‌ی د‌ه‬ ‫ساڵی‌ رابردودا‬ ‫تائێستا‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫بودجه‌ی‌ له‌كات ‌ی‬ ‫خۆیدا په‌سه‌ند‬ ‫نه‌كردوه‌‬

‫سه‌فای‌ بودجه‌‬

‫دوای‌ ساڵێك زیاتر له‌بێ‌ وه‌زیری‌‪ ،‬كرای ‌ه‬ ‫وه‌زیری‌ دارایی‌‌و س���ه‌ره‌تای‌ كاره‌كانیشی‌‬ ‫به‌دروس���تكردنی‌ قه‌ی���ران له‌گه‌ڵ هه‌رێم‌و‬ ‫ی كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ به‌شه‌ بودجه‌ی‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ ‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و نه‌ناردنی‌ موچ ‌هی‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌ستپێكرد‪ :‬سه‌فائه‌دین سافی‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬س���ه‌فائه‌دین محه‌مه‌د عه‌بدولحه‌كیم‬ ‫موس���ا سافی‌ س���اڵی‌ (‪ )1957‬له‌به‌سره‌‬ ‫له‌دایكب���وه‌‪ ،‬س���اڵی‌ (‪ )1987‬له‌زانكۆی‌‬ ‫كوه‌یت به‌كالۆریۆس���ی‌ له‌قانون هێناوه‌‪،‬‬ ‫له‌قاهیره‌ش ماس���ته‌رو دكتۆرای‌ له‌بواری‌‬ ‫قانوندا هێناوه‌‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ سااڵنی‌ (‪1982‬‬ ‫ ‪ )2005‬وه‌كو پارێزه‌رو راوێژكاری‌ قانونی‌‬‫له‌ژماره‌یه‌ك كۆمپانیای‌ عه‌ره‌بی‌‌و جیهانی‬ ‫چالك له‌بواره‌كانی‌ بازرگانی‌‌و پیشه‌سازی‌‬ ‫كاریكردوه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ (‪ ،)2013/3/1‬له‌گه‌رم��� ‌هی‌‬ ‫خۆپیش���اندانی‌ عه‌ره‌به‌ سوننه‌كان‌و له‌ناو‬ ‫ئاپ���ۆرای‌ خۆپیش���انده‌رانی‌ ئه‌نب���اردا‪،‬‬ ‫د‪.‬رافی���ع عیس���اوی‌ وه‌زی���ری‌ دارای���ی‌‬ ‫ده‌ست له‌كاركێش���انه‌وه‌ی‌ له‌پۆسته‌ك ‌هی‌‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬به‌هۆی‌ سوربونیش���ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و هه‌ڵوێس���ته‌ی‌‌و نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ بۆ سه‌ر‬ ‫كاره‌كه‌ی‌‪ ،‬مالیكی‌ عه‌لی‌ شوكری‌ وه‌زیری‌‬ ‫پالندانان كه‌ له‌سه‌ر پشكی‌ ره‌وتی‌ سه‌در‬ ‫ئ���ه‌و پۆس���ته‌ی‌ وه‌رگرتب���و به‌وه‌كاله‌ت‬ ‫ك���رد به‌وه‌زی���ری‌ دارای���ی‌‪ .‬ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیرانی‌ عێ���راق له‌كۆبون���ه‌و‌هی‌ رۆژی‌‬ ‫(‪16‬‏‪12/‬‏‪)2013/‬دا‪ ،‬بڕیاریدا به‌ راسپاردنی‌‬ ‫سافی‌ بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌ پۆستی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌ به‌وه‌كاله‌ت له‌بری‌ شوكری‌‪.‬‬ ‫ئه‌س���تێر‌هی‌ به‌ختی‌ س���افی‌ ل���ه‌دوای‌‬ ‫ی (‪‌)2003‬و روخانی‌ رژێمی‌ به‌عس‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و هه‌ڵكش���ان رۆیش���ت‌و چه‌ندین‬ ‫پۆس���تی‌ جیاوازی‌ وه‌رگ���رت‪ .‬به‌جۆرێك‬ ‫هه‌ر له‌و س���اڵه‌دا له‌الی���ه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫حوكمه‌وه‌ كرای���ه‌ ئه‌ندامی‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ی‌‬ ‫بۆ ئاماده‌كردنی‌ نوس���ینه‌و‌هی‌ ده‌ستوری‌‬ ‫عێ���راق پێكهێنرا‪ .‬س���اڵی‌ دواتریش بوه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ دامه‌زرێنه‌ری‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫یه‌كگرتوی‌ عێراقی‌ ش���یعه‌كان‪ .‬له‌ئایاری‌‬ ‫(‪ )2006 - 2005‬ب���وه‌ وه‌زی���ری‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫ب���ۆ كاروب���اری‌ كۆمه‌ڵ ‌هی‌ نیش���تیمانی‌‬ ‫له‌حكومه‌ت���ی‌ راگ���وزه‌ر ك���ه‌ ئیبراهی���م‬ ‫جه‌عفه‌ری‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌ك���رد‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌و س���اڵه‌دا بوه‌ت���ه‌ ئه‌ندام���ی‌ لیژن ‌هی‌‬ ‫ئاماده‌كردن‌و داڕش���تنه‌و‌هی‌ ده‌س���توری‌‬ ‫هه‌میشه‌یی‌ عێراق‪.‬‬ ‫س���افی‌ دامه‌زرێن���ه‌رو س���ه‌رۆكی‌‬ ‫دامه‌زراوه‌ی‌ به‌س���ره‌یه‌ ب���ۆ توێژینه‌وه‌و‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌و گه‌ش���ه‌پێدان‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫دوو كتێب���ی‌ چاپكرا‌وو چوار توێژینه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ یه‌كێكی���ان له‌بار‌هی‌ تاوانه‌كانی‌‬ ‫چه‌كی‌ كیمیاییه‌ له‌قانونی‌ نێوده‌وڵه‌تیدا‪.‬‬ ‫له‌ئایاری‌ (‪ )2006‬تاوه‌كو كانونی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫(‪ )2010‬وه‌زیری‌ ده‌وڵه‌ت بوه‌ بۆ كاروباری‌‬ ‫پارله‌م���ان‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ وه‌زیری‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬بۆیه‌ زۆرج���ار ب���ۆ پڕكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پۆس���ته‌كان به‌وه‌كاله‌ت كراوه‌ته‌ وه‌زیر‪.‬‬ ‫بۆ نمونه‌ له‌نیس���انی‌ (‪ )2007‬تا شوباتی‌‬ ‫(‪ )2009‬بوه‌ت���ه‌ وه‌زیری‌ داد به‌وه‌كاله‌ت‪.‬‬ ‫له‌ش���وباتی‌ (‪ )2008‬تا ئ���ازاری‌ (‪)2009‬‬ ‫بوه‌ت���ه‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ گرێبه‌س���ته‌‬ ‫ناوه‌ندییه‌كان���ی‌ س���ه‌ر ب���ه‌ ئه‌میندارێتی‌‬ ‫گش���تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‪ .‬له‌نیسانی‌‬ ‫(‪ )2008‬ت���ا ئێس���تا س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫پاڵپشتی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و خزمه‌تگوزاری‌‬ ‫به‌سره‌یه‌‪.‬‬ ‫س���افی‌ له‌هه‌ردو كابینه‌كه‌ی‌ مالیكیدا‬ ‫وه‌زی���ری‌ ده‌وڵه‌ت ب���وه‌ ب���ۆ كاروباری‌‬ ‫پارله‌مان‪ .‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ فه‌الح س���ودانی‌‬ ‫وه‌زی���ری‌ بازرگان���ی‌ له‌س���ه‌ر گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫له‌پۆس���ته‌كه‌ی‌ الب���را‪ ،‬ناوب���راو چ���وه‌‬ ‫شوێنه‌كه‌ی‌‌و له‌حوزه‌یرانی‌ (‪ )2009‬تاوه‌كو‬ ‫كانونی‌ یه‌كه‌می‌ (‪ )2010‬به‌وه‌كاله‌ت بوه‌‬ ‫وه‌زی���ری‌ بازرگان���ی‌‌و ئه‌ندام���ی‌ لیژن ‌هی‌‬ ‫ئابوری‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ به‌كه‌س���ێكی‌ نزی���ك‌و‬ ‫هه‌وادارێك���ی‌ سه‌رس���ه‌ختی‌ مالیك���ی‌‬ ‫داده‌نرێت‪ ،‬بۆیه‌ جگه‌له‌كاروباری‌ وه‌زیری‌‪،‬‬ ‫س���ه‌روكاریكردنی‌ رێكخراوه‌كانیش���ی‌ پێ‌‬ ‫س���پێردرا‪ ،‬به‌جۆرێك له‌ئ���ازاری‌ (‪)2012‬‬ ‫بوه‌ته‌ س���ه‌رۆكی‌ دامه‌زراو‌هی‌ زیندانیانی‌‬ ‫سیاسی‌ به‌وه‌كاله‌ت‪.‬‬ ‫له‌دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ كرای���ه‌ وه‌زیری‌ دارایی‌‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت‪ ،‬سه‌ره‌تای‌ كاره‌كانی‌ به‌ رستێك‬ ‫قه‌یران‌و كێش���ه‌و گرف���ت له‌گه‌ڵ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا ده‌ستپێكرد‪ ،‬چونكه‌ ناوبراو‬ ‫داوای‌ پش���تیوانی‌ له‌كه‌مكردنه‌و‌هی‌ به‌شه‌‬ ‫بودجه‌ی‌ كوردستان له‌(‪ )%17‬بۆ (‪)%13‬‬ ‫ده‌كات‪ .‬هه‌روه‌ها به‌هۆی‌ ناكۆكیه‌كانیش‬ ‫له‌باره‌ی‌ نه‌وته‌وه‌‪ ،‬موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ نه‌ناردو كوردستانی‌ توشی‌‬ ‫قه‌یرانێكی‌ دارایی‌ گه‌وره‌ كرد‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫سێ کۆمپانیا‌ بازاڕی ئینته‌رنێتی کوردستان کۆنترۆڵ ده‌که‌ن‬

‫نرخی‌ هه‌ر مێگایه‌ك بۆ كۆمپانیاكان چه‌ند ده‌كه‌وێت‌و به‌چه‌ندیش ده‌یفرۆشنه‌وه‌؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ته‌نزنوسێك‪ ،‬ئینته‌رنێته‌كه‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫له‌خاوییدا به‌زوڵفی‌ له‌یال به‌راورد ده‌كات‪،‬‬ ‫شاره‌زایه‌كی‌ ئه‌و بواره‌ش جه‌خت له‌وه‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانی‌‬ ‫حكومه‌ت كه‌مترین چاودێرییان‬ ‫له‌سه‌ر كۆمپانیاكانی‌ ئینته‌رنێت‬ ‫هه‌یه‌ "ئه‌گه‌ر سیستمی‌ كۆمپانیایه‌ك‬ ‫به‌شی‌ ‪5‬هه‌زار هێڵ بكات‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫حكومه‌ت چاودێریی‌ بكات‌و ‪10‬هه‌زار‬ ‫هێڵی‌ نه‌فرۆشرێ‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ ئێستا ئه‌و‬ ‫چاودێرییه‌ بونی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫به‌شێك له‌هاواڵتیان به‌به‌رده‌وام گله‌یی‌‬ ‫له‌خاویی‌ هێڵه‌كان����ی‌ ئینته‌رنێت ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫تا ده‌گاته‌ ئه‌وه‌ی‌ ته‌نزنوس����ێكی‌ وه‌ك د‪.‬‬ ‫شێركۆ عه‌بدواڵ له‌نوسینێكدا بڵێ‌ "زوڵفی‌‬ ‫له‌یال به‌قه‌ده‌ر ئینته‌رنێته‌كه‌ی‌ س����لێمانی‌‬ ‫خ����او نیی����ه‌"‪ .‬الیه‌ن����ی‌ په‌یوه‌ندی����داری‌‬ ‫حكومه‌تی����ش له‌س����لێمانی‌‪ ،‬جه‌خت له‌وه‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ ك����ه‌ ب����ه‌رده‌وام كۆمپانیاكانی‌‬ ‫ئینته‌رنێتی����ان له‌گله‌ی����ی‌‌و گازه‌ن����ده‌ی‌‬ ‫هاواڵتییان ئاگاداركردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئینته‌رنێتی‌ هه‌مو هه‌رێم س����ێ‌ گه‌وره‌‬ ‫كۆمپانیا هێناوێتی‌‬ ‫به‌پێی‌ به‌دواداچونه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬هێڵی‌‬ ‫ئینته‌رنێتی‌ هه‌مو هه‌رێمی‌ كوردس����تان‪،‬‬ ‫له‌س����ێ‌ س����ه‌رچاوه‌وه‌ به‌كێبڵ دێت‪ ،‬كه‌‬ ‫دوانیان له‌ئێرانه‌‌و ئه‌ویتریشیان له‌رێگای‌‬ ‫توركیاوه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و دوانه‌ی‌ له‌رێگای‌ ئێرانه‌وه‌‬ ‫هاتون هه‌ریه‌ك له‌هێڵه‌كانی‌ السرد فایبر‌و‬ ‫ئای‌ كیو نێتۆركه‌‪ ،‬هه‌رچی‌ هێڵی‌ سێیه‌مه‌‬ ‫كه‌ ن����ه‌ورۆز تیلیكۆمه‌ له‌رێگای‌ توركیاوه‌‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬شاره‌زای‌ بواری‌ ئینته‌رنێت رێباز‬ ‫كامی����ل كه‌ هاوكات به‌رپرس����ی‌ به‌ش����ی‌‬ ‫ماركێتین����ی‌ كۆمپانیای‌ كوردتێله‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ هه‌ریه‌ك له‌و سێ‌ گه‌وره‌‬ ‫كۆمپانیایه‌ له‌ناوخۆی‌ هه‌رێمدا ئینته‌رنێت‬ ‫به‌كۆمپانیاكان����ی‌ تر ده‌فرۆش����نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كۆمپانییان����ه‌ش به‌ش����ێوه‌ی‌ (نیزام����ی‌‬ ‫شێرین) سیستمی‌ پشكداریی‌‪ ،‬ئینته‌رنێت‬ ‫به‌هاواڵتیان ده‌فرۆشنه‌وه‌‪.‬‬ ‫نرخی‌ مێگایه‌ك چه‌نده‌‌و چۆنیش‬ ‫ده‌فرۆشنه‌وه‌؟‬ ‫به‌پێی‌ لێكدانه‌وه‌كانی‌ ئه‌و ش����اره‌زایه‌‪،‬‬ ‫هه‌ری����ه‌ك له‌و س����ێ‌ گ����ه‌وره‌ كۆمپانیایه‌‬ ‫نرخ����ی‌ مێگایه‌ك له‌س����ه‌ر خۆی����ان كه‌م‬ ‫ده‌كه‌وێ����ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم تێچون����ی‌ گه‌یاندنی‌‬ ‫ئه‌و خزم����ه‌ت گوزاری����ه‌‌و باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ناو ش����اره‌كانی‌ كوردس����تان ئه‌و نرخه‌‬ ‫زی����اد ده‌كات‪ ،‬ئه‌وانیش ه����ه‌ر مێگایه‌ك‬

‫ئه‌گه‌ر له‌جیاتی‌‬ ‫‪3‬كۆمپانیا‪،‬‬ ‫‪ 6‬كۆمپانیا‬ ‫ئینته‌رنێت بهێنن‪،‬‬ ‫كێبڕكێ‌ باشتر‬ ‫دروست ده‌بێت‌و‬ ‫هێڵه‌كانیش باش‬ ‫ده‌بن‌و نرخیش‬ ‫داده‌به‌زێ‬

‫خاوی هێڵه‌کانی ئینته‌رنێت گرفته‌ گه‌وره‌که‌ی ئینته‌رنێتی کوردستان‬

‫به‌نرخی‌ جیاواز به‌كۆمپانیا ناوخۆییه‌كان ‌ی واڵتان سیستمی‌ (‪ )LTE‬به‌كارده‌هێنن ك ‌ه‬ ‫ئینته‌رنێت ده‌فرۆش����نه‌وه‌ ك����ه‌ له‌نێوان له‌یه‌ككات����دا بورجێك ده‌توانێ‌ ‪ 350‬مێگا‬ ‫(‪ )$ 80 – 70 – 50‬ده‌بێ����ت‪ ،‬كۆمپانیا له‌خ����ۆی‌ بگرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌سیس����تمه‌كانی‬ ‫ناوخۆییه‌كانی����ش ه����ه‌ر مێگایه‌ك به‌پێی‌ ت����ری‌ وایه‌رلێس بورجێك ‪ 30‬تا ‪ 45‬مێگا‬ ‫(سیس����تمی‌ پش����كداریی‌) ده‌فرۆشنه‌وه‌ زیاتر له‌خۆی‌ ناگرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر كۆمپانیاكه‌‬ ‫به‌نزیكه‌ی‌ ‪12‬ك����ه‌س یان زیات����ر به‌پێی‌ مێگایه‌كی‌ زۆریشی‌ هه‌بێت"‪.‬‬ ‫سیاسه‌تی‌ فرۆشتنی‌ كۆمپانیاكه‌ به‌نرخی‌‬ ‫نرخ گونجاوه‌‌و هێڵه‌كان خاون‬ ‫‪30‬ه����ه‌زار دین����ار‌و زیاتری����ش‪( ،‬به‌پێی‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ نرخ����ی‌ ئینته‌رنێت����ی‌‬ ‫رێكه‌وتنی‌ نێوان كۆمپانیاكان‌و هاواڵتیان‬ ‫نرخه‌كه‌ دیاری‌ ده‌كرێت) ئه‌و ش����اره‌زایه‌ كۆمپانیاكانیش����ه‌وه‌ رێب����از كامیل ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ����ت "به‌و ج����ۆره‌ هێڵ����ی‌ ئینته‌رنێت رونده‌كات����ه‌وه‌ كه‌ نرخ����ه‌كان تا راده‌یه‌ك‬ ‫خاو ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ یه‌ك مێگا به‌زۆرترین گونج����اون‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی‌ گرفت����ی‌‬ ‫خه‌ڵك بفرۆشرێت هه‌موشیان له‌یه‌ككاتدا دروس����تكردوه‌ خاویی‌ هێڵه‌كان����ه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫له‌سه‌ر هێڵ ده‌بن"‪ .‬ئه‌و رونیشكرده‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ حكومه‌ت ئاسانكاریی‌ بكات‪ ،‬تا‬ ‫ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌ راسته‌وخۆ ئینته‌رنێت زۆرترین گه‌وره‌ كۆمپانیا هێڵی‌ ئینته‌رنێت‬ ‫به‌هاواڵتی����ان ده‌فرۆش����نه‌وه‌ به‌ش����ێوه‌ی‌ له‌رێ����گای‌ كێبڵ����ه‌وه‌ بێنێت����ه‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫وایه‌رلێ����س سیس����تمی (‪ )Wimax‬یان كوردس����تان "گرفتی‌ خه‌ڵك����ی‌ له‌خاویی‌‬ ‫(‪ )CDMA‬به‌كارده‌هێنن كه‌ ئێستا له‌واڵته‌ هێڵه‌كان����ه‌ ن����ه‌ك نرخه‌كه‌ی‌‪ ،‬م����ن ناڵێم‬ ‫پێشكه‌وتوه‌كان ئه‌و سیستمه‌ زۆر به‌كه‌می‌ هه‌ر كۆمپانیایه‌ك چۆنی‌ پێخۆش����بوبێت‬ ‫كاری‌ پێده‌كرێت‪ ،‬چونك����ه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ زه‌وی‌ كوردس����تان هه‌ڵدرێ‌‌و كێبڵی‌ تێدا‬ ‫خاوبونه‌وه‌ی‌ هێڵه‌كان‪" ،‬ئێستا له‌زۆربه‌ی‌ رابكێش����ێ‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌جیاتی‌ س����ێ‌‬

‫گه‌وره‌ كۆمپانیا ‪ 6‬كۆمپانیا بن‪ ،‬كێبڕك ‌ێ‬ ‫باش����تر دروست ده‌بێت‪ ،‬ئه‌وكاته‌ نرخیش‬ ‫داده‌ب����ه‌زێ‌‌و هێڵه‌كانی����ش خێراتر ده‌بن‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند ئێس����تا له‌سلێمانی‌ كێبڕكێ‌ له‌و‬ ‫بواره‌دا باش����تره‌ به‌به‌راورد به‌شاره‌كانی‌‬ ‫هه‌ولێر‌و دهۆك"‪.‬‬ ‫پێویسته‌ حكومه‌ت چاودێرییان بكات‬ ‫ئ����ه‌و ش����اره‌زایه‌ی‌ ب����واری‌ ئینته‌رنێت‬ ‫هێمای‌ به‌وه‌شده‌دا كه‌ پێویسته‌ چاودێریی‌‬ ‫حكومه‌ت له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌‬ ‫راسته‌وخۆ هێڵی‌ ئینته‌رنێت به‌هاواڵتیان‬ ‫ده‌فرۆش����نه‌وه‌ زۆر زیاتر بێت‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫رێگرییان لێب����كات‪ ،‬كه‌ نه‌هێڵێ‌ له‌توانای‌‬ ‫خۆی����ان زیاتر هێ����ڵ بفرۆش����ن "ئه‌گه‌ر‬ ‫سیس����تمی‌ كۆمپانیایه‌ك به‌ش����ی‌ ‪5‬هه‌زار‬ ‫هێ����ڵ ب����كات‪ ،‬پێویس����ته‌ حكوم����ه‌ت‬ ‫چاودێری����ی‌ ب����كات نه‌هێڵ����ێ‌ ‪10‬ه����ه‌زار‬ ‫هێڵی‌ لێبفرۆش����ێ‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ ئێستا ئه‌و‬ ‫چاودێریی����ه‌ بونی‌ نیی����ه‌‪ ،‬كۆمپانیا هه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ ده‌س����تبه‌كاربونیه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫به‌شداربویه‌كی‌ كه‌می‌ هه‌بو هێڵه‌كه‌ی‌ زۆر ئینته‌رنێ����ت هه‌ی����ه‌ ب����ا به‌زوتری����ن كات‬ ‫باش بو‪ ،‬ئێستا له‌به‌ر زۆریی‌ به‌شداربوان ‌ی ئاگاداریان بكه‌نه‌وه‌ ت����ا له‌الی‌ خۆیانه‌وه‌‬ ‫هێڵێكه‌ی‌ زۆر خراپه‌ بوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش مانای‌ به‌دواداچون����ی‌ ب����ۆ بكه‌ن‪ .‬ئه‌و وتیش����ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌ حكوم����ه‌ت له‌و باره‌ی����ه‌وه‌ هیچ "به‌پێی‌ س����تانداردی‌ جیهانی‌ ئه‌و هێڵه‌ی‌‬ ‫له‌رێگای‌ وای����ه‌ری‌ ته‌له‌فون����ه‌وه‌ ده‌گاته‌‬ ‫چاودێریی‌‌و لێپرسینه‌وه‌یه‌كی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫هاواڵتی‌ زۆر له‌هێڵه‌ هه‌واییه‌كان باشتره‌‪،‬‬ ‫له‌كوردستانیش هه‌ر به‌و جۆره‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ 16‬كۆمپانیا ‌ی ئینته‌رنێت‬ ‫هه‌یه‌‬ ‫باجی‌ كۆمپانیاكان چه‌نده‌؟‬ ‫پێدانی‌ مۆڵه‌تی‌ كاركردن به‌كۆمپانیاكانی‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ باج����ی‌ س����ااڵنه‌ی‌ ئ����ه‌و‬ ‫ئینته‌رنێت له‌سلێمانی‌ له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫پۆس����ته‌‌و گه‌یاندنه‌وه‌یه‌ عه‌بدواڵ محه‌مه‌د كۆمپانیایانه‌ش به‌رپرسی‌ به‌شی‌ گه‌یاندنی‌‬ ‫عه‌بدواڵ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ هه‌م����ان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌‪ ،‬ژیان ئه‌حمه‌د‬ ‫ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌ له‌س����نوری‌ ساڵح‪ ،‬ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌‬ ‫پارێزگای‌ س����لێمانی‌ مۆڵه‌ت����ی‌ كاركردن له‌سنوری‌ س����لێمانیدا كارده‌كه‌ن ‪5‬ملیۆن‬ ‫دراوه‌ته‌‪16‬كۆمپانیاو ئه‌و وتی‌ "لیژنه‌مان دیناری����ان لێوه‌رده‌گیرێ‌‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر بڕۆنه‌‬ ‫هه‌ی����ه‌ ب����ۆ به‌دواداچون����ی‌ كه‌موكوڕیی‌و قه‌زا‌و ناحیه‌كانی����ش بڕی‌ پاره‌كه‌ ده‌بێته‌‬ ‫خاوبونه‌وه‌ی‌ هێڵه‌كانی‌ ئینته‌رنێت‪ ،‬به‌اڵم ‪8‬ملیۆن دین����ار‪ .‬ئه‌و وتیش����ی‌ "بۆ هه‌ر‬ ‫ئێم����ه‌ ناتوانین هیچ كۆمپانیایه‌ك س����زا له‌ره‌له‌رێكیش (ت����ه‌ڕه‌دود) بڕی‌ ‪1‬ملیۆن‬ ‫بده‌ی����ن‪ ،‬به‌ڵكو ئ����ه‌وه‌ كاری‌ وه‌زاره‌ته‌"‪ .‬دینار وه‌رده‌گرین‪ ،‬واته‌ كۆمپانیاكه‌ چه‌ند‬ ‫ئ����ه‌و داوا له‌هاواڵتیانی����ش ده‌كات‪ ،‬ك����ه‌ له‌ره‌له‌ری‌ هه‌بێت‪ ،‬ده‌بێت سااڵنه‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫هه‌ر گرفتێكی����ان له‌گ����ه‌ڵ كۆمپانیاكانی‌ ملیۆن دینار بدات"‪.‬‬

‫ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ چین كه‌ به‌سه‌ر یاسای‌ خانه‌نشینیدا هاتوه‌؟‬ ‫"یاساكه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خانه‌نشینانه‌‌و پێویسته‌ له‌هه‌رێمیشدا جێبه‌جێ‌ بكرێت"‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫له‌باره‌ی‌ یاسای‌ خانه‌نشینی‌ كه‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له‌ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق به‌زۆرینه‌ی‌‬ ‫ده‌نگی‌ په‌رله‌مانتاران په‌سه‌ندكرا‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ كورد ده‌ڵێت‬ ‫"پێویسته‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫په‌یوه‌ستبێت به‌و یاسایه‌وه‌"‬ ‫ئابوریناسێكیش ره‌خنه‌ له‌یاساكه‌‬ ‫ده‌گرێت‪.‬‬ ‫گۆڕانكارییه‌كانی‌ ناو یاسا نوێیه‌ك ‌ه‬ ‫ل����ه‌‌و یاس����ای‌ خانه‌نش����ینیه‌ی‌ ك���� ‌ه‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق به‌زۆرینه‌ی‌‬ ‫ده‌نگی‌ ئه‌ندامانی‌ په‌سندی‌ كرد‪ ،‬هاتوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر كه‌س����ێك ته‌مه‌نی‌ ‪ 65‬ساڵ بێت‌و‬ ‫خزمه‌تی‌ ‪ 15‬ساڵی‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌بڕی‌ ‪400‬‬ ‫هه‌زار دینار خانه‌نشین ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ ته‌مه‌نیان له‌ ‪65‬س����اڵ‬ ‫به‌ره‌و ژوره‌‌و خزمه‌تی‌ ‪ 15‬ساڵیان نیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا به‌پێی‌ یاساكه‌ ئه‌گه‌ر ‪ 11‬ساڵ بو‬ ‫بڕی‌ ‪ 150‬هه‌زار دین����ار ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫‪12‬س����اڵ بو ‪ 200‬ه����ه‌زار دینار ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ‪13‬س����اڵ بو ‪250‬ه����ه‌زار دینار‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ‪14‬بو ‪350‬هه‌زار ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ‪15‬ساڵیش به‌س����ه‌ره‌وه‌ بو بڕی‌‬ ‫‪400‬ه����ه‌زار دین����ار ده‌بێ����ت‪ ،‬له‌یه‌كێك‬ ‫له‌بڕگه‌كان����ی‌ ئه‌و یاس����ایه‌ هاتوه‌ هه‌ر‬ ‫كه‌س����ێك ئه‌گه‌ر چه‌ند س����اڵ خزمه‌تی‌‬

‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان هه‌بێت له‌عێراقدا‬ ‫خۆی‌ خانه‌نشینكرد ئه‌وا ئه‌و خزمه‌ته‌ی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تانی‌ ب����ۆ هه‌ژم����ار‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ش‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌خانه‌نش����ینكردنی‌ پله‌‬ ‫تایبه‌ته‌كانیش موچه‌ی‌ خانه‌نشینه‌كانیان‬ ‫ل����ه‌‪ %80‬كه‌مكرایه‌وه‌ بۆ ل����ه‌ ‪ %25‬كه‌‬ ‫په‌رله‌مانت����ار‌و وه‌زی����ر‌و به‌رێوه‌ب����ه‌ره‌‬ ‫گشتیه‌كان‌و‪ ...‬هتد ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێویسته‌ هه‌رێم یاساكه‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫بكات‬ ‫ئه‌ندامێك����ی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌ نوێنه‌رانی‌‬ ‫عێراق رایده‌گه‌یه‌نێت پێویسته‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان په‌یوه‌ستبێت به‌و یاسایه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ كورددایه‌‌و خاڵی‌‬ ‫ئه‌رێنیی‌ زۆری‌ تێدایه‌ بۆ خانه‌نشینه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬د‪.‬بایه‌زید حه‌سه‌ن‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫له‌فراكس����یۆنی‌ گۆڕان ب����ۆ ئاوێنه‌ وتی‌‬ ‫"یاس����ایه‌كی‌ زۆر باش����ه‌ به‌تایبه‌تی‌ بۆ‬ ‫خانه‌نشینه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌‬ ‫دادپه‌روه‌ریی‌ تێدا كراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان پێویسته‌‬ ‫ئه‌و یاسایه‌ له‌هه‌رێمدا جێبه‌جێ‌ بكات‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هه‌م به‌پێی‌ ده‌ستور ده‌بێت‬ ‫جێبه‌جێی‌ بكات‪ ،‬هه‌م ئێمه‌ له‌هه‌رێمدا‬ ‫یاس����ایه‌كی‌ تایبه‌ت به‌خانه‌نش����ینیمان‬ ‫نیه‌"‪ .‬ناوب����راو ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات له‌و‬ ‫یاسایه‌ی‌ خانه‌نشینی‌ ك ‌ه له‌په‌رله‌مانی‌‬

‫به‌پێ����ی‌ ده‌س����تور ده‌بێ����ت هه‌رێم���� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان "ئیلزام"بێت به‌و یاسایه‌وه‌‪.‬‬

‫پێویستبو‌‌‬ ‫موچه‌ی‌‬ ‫خانه‌نشینكردنی‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫خانه‌نشینکراو‌‬ ‫پله‌ تایبه‌ته‌كان‬ ‫له‌‪ %80‬كه‌مكرایه‌وه‌ ل ‌ه ‪ 65‬ساڵ‌‬ ‫كه‌متربوایه‌‌‬ ‫بۆ له‌ ‪%25‬‬

‫عێراق ده‌رچوه‌ باس����ی‌ خانه‌نش����ینیی‌‬ ‫پله‌ تایبه‌ته‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫ناكات‪ ،‬بۆیه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ده‌توانێت‬ ‫به‌یاس����ایه‌ك موچ����ه‌ی‌ خانه‌نش����ینیی‌‬ ‫پله‌تایبه‌ته‌كان رێكبخات‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌شدا ئه‌ندامێكی‌‬ ‫ت����ری‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌ران����ی‌ عێراق‬ ‫ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات هی����چ ج����ۆره‌‬

‫"ئیلزام"ێك له‌سه‌ر حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان نی����ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ یاس����اك ‌ه‬ ‫له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان جێبه‌ج����ێ‌‬ ‫بكات‪ ،‬له‌مباره‌یه‌وه‌ دلێ����ر عه‌بدولقادر‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫له‌فراكس����یۆنی‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د "هه‌م����و ئ����ه‌و‬ ‫یاسایانه‌ی‌ له‌به‌غدا ده‌رده‌چن حكومه‌تی‌‬

‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‪ ،‬سه‌رپش����ك ‌ه‬ ‫له‌جێبه‌جێكردن����ی‌ یان نه‌كردنی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و یاس����ایه‌ی‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵكه‌‬ ‫ئابوریناسێك ره‌خنه‌ له‌یاساكه‌‬ ‫ئ����ه‌وا پێویس����ت جێبه‌ج����ێ‌ بكرێت‪،‬‬ ‫ده‌گرێت‬ ‫ئێس����تا ئێمه‌ داوا له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫ی سه‌ره‌ڕای‌ به‌باش‬ ‫پسپۆرێكی‌ ئابور ‌‬ ‫كوردس����تان ده‌كه‌ین یاسای‌ خانه‌نشین‬ ‫كه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستانه‌ زانین����ی‌ یاس����اكه‌ ه����اوكات ره‌خنه‌ش‬ ‫له‌یاس����اكه‌ ده‌گرێت‪ ،‬ئه‌می����ر ئه‌حمه‌د‬ ‫جێبه‌جێ‌ بكات"‪.‬‬ ‫پسپۆری‌ ئابوری‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "یاسای‌‬ ‫خانه‌نشینی‌ كه‌ له‌به‌غدا ده‌رچوه‌ پێویسته‌‬ ‫تێبینیمان له‌سه‌ر یاساكه‌ هه‌یه‌‬ ‫ئه‌ندامێك����ی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان هه‌رێمی‌ كوردستانیش جێبه‌جێی‌ بكات‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و یاسای ‌هی‌"خانه‌نشینی‌" ب����ه‌اڵم پێویس����ته‌ دیاریكردنی‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫ك����ه‌ له‌په‌رله‌مان����ی‌ عێ����راق ده‌رچ����و كه‌سه‌كه‌ له‌ ‪ 65‬ساڵه‌وه‌ كه‌مبكرێته‌وه‌‬ ‫ی كه‌متر‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ زیاتر‬ ‫یاس����ایه‌كی‌ باش����ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ وه‌كو ب����ۆ ته‌مه‌نێك ‌‬ ‫په‌رله‌مانتار تێبینیمان له‌س����ه‌ری‌ هه‌یه‌ ده‌رفه‌ت بدرێت به‌گه‌نجان‌و ده‌رچوانی‌‬ ‫د‪.‬شێركۆ جه‌وده‌ت ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌ زانك����ۆ‌و په‌یمان����گاكان له‌جێ����گای‌‬ ‫كوردس����تان له‌فراكسیۆنی‌ یه‌كگرتو بۆ به‌ته‌مه‌نه‌كان خزم����ه‌ت بكه‌ن به‌وه‌ش‬ ‫ئاوێنه‌ وتی‌ "یاس����اكه‌ به‌گشتی‌ باشه‌‪ ،‬خواس����ت زۆر ده‌بێت به‌رهه‌میش زۆر‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ وه‌ك����و په‌رله‌مانتار تێبینی‌ ده‌بێ����ت له‌هه‌مانكاتی����ش ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫خۆم����ان هه‌یه‌ كه‌ ئه‌وی����ش په‌یوه‌ندی‌ كه‌مبون����ه‌وه‌ی‌ بێكاری����ی‌ له‌بازاڕه‌كانی‌‬ ‫هه‌یه‌ به‌ئیمتیازاتی‌ پله‌تایبه‌ته‌كان‪ ،‬ئێمه‌ هه‌رێمی‌ كوردستان" ‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر س����ه‌باره‌ت به‌جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫ده‌مانه‌وێت له‌ئه‌وه‌نده‌ی‌ دیاریكراوه‌ كه‌‬ ‫ل ‌ه ‪ %80‬كه‌مكراوه‌ته‌وه‌ بۆ ‪ %25‬له‌وه‌ش یاس����ای‌ خانه‌نش����ینی‌ له‌هه‌رێم����ی‌‬ ‫زیاتر كه‌مبكرێت����ه‌وه‌‪ ،‬خاڵێكی‌ تریش كوردستان ئاوێنه‌ په‌یوه‌ندیكرد به‌دلێر‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ له‌یاساكه‌ خزمه‌تی‌ (موجاهید) تاری����ق وته‌بێ����ژی‌ وه‌زاره‌ت����ی‌ دارایی‌‬ ‫هه‌ژمار كراوه‌ كه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌به‌غداوه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌یه‌ ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت ئه‌وانه‌ی‌ له‌رابردو ناوبراو‪ ،‬به‌بیانوی‌ ئه‌وه‌ی‌ ره‌شید تاهیر‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ بون خزمه‌تیان بۆ هه‌ژمار بری����كاری‌ وه‌زاره‌ت����ی‌ دارایی‌ قس����ه‌ی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر یاس����اكه‌ كردوه‌‪ ،‬ئاماده‌ نه‌بو‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫ناوب����راو جه‌خت ل����ه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌ هیچ لێدوانێك بدات‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪9‬‬

‫زیاتر له‌‪ 10‬هه‌زار زیندانیانیی‌ شه‌ڕ ‌ی نا‌وخۆ قه‌ره‌بو ده‌كرێنه‌وه‌‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ زیندانه‌ سیاسیه‌كان وه‌اڵمی‌ به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ سلێمانی‌ یه‌كێتی‌ ده‌داته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ كاروباری‌ زیندانه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ كوردستان عه‌بدواڵی‌‬ ‫مام ره‌سوڵ‪ ،‬له‌دیدارێكی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ئه‌وه‌ ئاشكرا ده‌كات كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران لیژنه‌‬ ‫بۆ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی‌ زیندانیانی‌‬ ‫شه‌ڕی‌ ناوخۆ پێكهاتوه‌ "هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ئه‌وانه‌ نابنه‌ ئه‌ندامی‌ ئێمه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قه‌ره‌بو ده‌كرێنه‌وه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫وه‌اڵمی‌ به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ سلێمانی‌‬ ‫یه‌كێتیش ده‌داته‌وه‌ كه‌ پێشتر‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ توندی‌ له‌كاروباری‌ زیندانیه‌‬ ‫سیاسیه‌كان گرتبو‪.‬‬ ‫موچه‌ زیندانی‌ سیاسی‌ چه‌نده‌؟‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ كاروباری‌ زیندان ‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ كوردستان‪ ،‬كاتێك دێته‌‬ ‫سه‌ر باس���ی‌ زیندانیانی‌ سیاسی‌ رژێمه‌‬ ‫ی���ه‌ك له‌دوای‌ یه‌كه‌كان���ی‌ عێراق‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خاته‌رو كه‌ زیاتر له‌‪9‬هه‌زار دۆسیه‌ی‌‬ ‫پێشكه‌ش���كراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم تاكو ئێس���تا‬ ‫دۆس���یه‌ی‌ ‪5‬ه���ه‌زارو ‪ 152‬كه‌س به‌پێی‌‬ ‫به‌ڵگه‌نام���ه‌كان پشتڕاس���تكراوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫موچه‌یان ب���ۆ بڕاوه‌ته‌وه‌‌و بڕی‌ موچه‌ی‌‬ ‫ه���ه‌ر یه‌كێ���ك له‌وانه‌ش به‌پێی‌ یاس���ا‬ ‫جیاوازیی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ زیاتر له‌ساڵێك‬ ‫گیرابن‪ ،‬مانگانه‌ بڕی‌ ‪500‬هه‌زار دیناریان‬ ‫پێده‌درێت‪ ،‬بۆ هه‌ر ساڵێكی‌ زیندانیش‬ ‫ب���ڕی‌ ‪50‬ه���ه‌زار دینار ده‌چێته‌ س���ه‌ر‬ ‫موچه‌كه‌ی���ان‪ ،‬ئه‌وانه‌ش ك���ه‌ له‌‪6‬مانگ‬ ‫تا ساڵێك كه‌متر گیرابن‪ ،‬مانگانه‌ بڕی‌‬ ‫‪250‬هه‌زار دینار موچه‌یان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌‪6‬مانگ كه‌متر زیندان���ی‌ كرابن‪ ،‬ئه‌وا زیندانێک له‌هه‌رێمی کوردستان‬ ‫ته‌نه���ا بۆ یه‌ك جار بۆ ه���ه‌ر مانگێكی‌‬ ‫زیندانی‌ بڕی‌ ‪500‬ه���ه‌زار دیناریان وه‌ك جێبه‌جێكردن���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌مه‌نن���ا ده‌كه‌ین‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ نوێدا جێبه‌جێ بكرێت"‪.‬‬ ‫به‌خشیش پێده‌درێت نه‌ك موچه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر به‌پێی‌ ئ���ه‌و یاس���ایه‌ی‌ كاری‌‬ ‫زه‌وی‌‌و ‪20‬ملیۆن دیناریان پێده‌درێت له‌س���ه‌ر ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌نفالكراوه‌كانیش‬ ‫عه‌بدواڵی‌ مام ره‌س���وڵ هێما به‌وه‌ش وه‌ك زیندانی‌ سیاسی‌ هه‌ژمار ده‌كرێن‪،‬‬ ‫ده‌كات‪ ،‬هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌ ده‌سه‌لمێنرێ‌ كه‌ به‌مه‌رجێ���ك س���ودمه‌ند نه‌بوبن وه‌ك‬ ‫زیندانیكراون‪ ،‬جا ماوه‌كه‌یان هه‌رچه‌ندێك كه‌س���وكاری‌ ش���ه‌هیدان "ئه‌وانه‌ وه‌ك‬ ‫بێت‪ ،‬به‌پێی‌ یاسا مافی‌ ئه‌وه‌یان ده‌بێت ئه‌نفالكراو كراونه‌ته‌ زیندانی‌ سیاس���ی‌‬ ‫كه‌ پارچه‌ی���ه‌ك زه‌وییان پێبدرێت‌و ئه‌و له‌گه‌رمیان‪‌271‬و له‌هه‌ڵه‌بجه‌ ‪145‬كه‌س‌و‬ ‫وتی‌ "تاكو ئێس���تا له‌سنوری‌ پارێزگای‌ له‌دهۆكی���ش زیات���ر له‌‪ 140‬كه‌س���مان‬ ‫س���لێمانی‌ ‪1135‬زیندانیكراوی‌ سیاسی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫زه‌وییان پێدراوه‌‪ ،‬له‌هه‌ولێر ‪ 848‬كه‌س‌و‬ ‫له‌دهۆكیش ‪ 566‬كه‌س نوس���راویان بۆ زیندانیانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ چۆن قه‌ره‌بو‬ ‫ده‌كرێنه‌وه‌؟‬ ‫ك���راوه‌ تا زه‌ویی���ان پێبدرێ���ت"‪ .‬هه‌ر‬ ‫به‌پێ���ی‌ یاس���اكه‌ی‌ زیندانی���ه‌‬ ‫به‌پێی‌ یاسای‌ زیندانیه‌ سیاسیه‌كان‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان په‌سه‌ندكراوه‌‪ ،‬سیاسیه‌كانی‌ كوردس���تان‪ ،‬زیندانیانی‌‬ ‫هه‌م���و زیندانییه‌ك���ی‌ سیاس���ی‌ وه‌ك ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆ نابن���ه‌ ئه‌ندامی‌ ئه‌وان‪،‬‬ ‫به‌خش���یش بڕی‌‪20‬ملی���ۆن دین���اری‌ ب���ه‌اڵم وه‌ك عه‌ب���دواڵی‌ مام ره‌س���وڵ‬ ‫پێده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك ئه‌و به‌پرس���ه‌ی‌ جه‌خت���ی‌ له‌س���ه‌ر ده‌كات���ه‌وه‌ هه‌م���و‬ ‫زیندانی���ه‌ سیاس���یه‌كان ده‌ڵێت "تاكو پش���تگیریه‌كیان ده‌كه‌ن‪ ،‬تا به‌جۆرێك‬ ‫ئێستا ئه‌و بڕگه‌ یاسایه‌ نه‌چۆته‌ بواری‌ له‌جۆره‌كان قه‌ره‌بو بكرێنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و باس‬

‫به‌رپرس ‌ی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی یه‌كێتی‌‪ ،‬ده‌بێت به‌به‌ڵگه‌وه‌ قس ‌ه بكات‪،‬‬ ‫به‌ڵگه‌كانیش بداته‌ داواكاری‌ گشتی‌‪ ،‬نه‌ك له‌راگه‌یاندنه‌وه‌ باس ‌ی بكات‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌‬ ‫چاویان به‌سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت نێچیره‌ڤان‬ ‫بازرانی‌ كه‌وتوه‌ ئه‌ویش به‌ڵێنی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫داوه‌ كه‌ قه‌ره‌بو بكرێنه‌وه‌‌و لیژنه‌یه‌كیش‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران بۆ‬ ‫قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌یان پێكهاتوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"پێش���نیارمكرد قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كه‌یان‬ ‫له‌‪ 5‬ملیۆن دیناره‌وه‌ ده‌ست پێبكات‪ ،‬تا‬ ‫‪25‬ملیۆن دینار‪ ،‬پێشنیاری‌ تریش هه‌بو‬ ‫به‌وه‌ی‌ به‌پێ���ی‌ رۆژی‌ گیرانیان قه‌ره‌بو‬ ‫بكرێن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌نمونه‌ بۆ ه���ه‌ر رۆژێكی‌‬ ‫زیندانی‌ ‪ 100‬دیناریان پێبدرێت‪ ،‬یاخود‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌س���اڵێك زیاتر زیندانی‌ كرابو‬ ‫ب���ۆ هه‌ر رۆژێ���ك ‪ 80‬ه���ه‌زار دیناریان‬ ‫پێبدرێت‪ ،‬جگه‌ ل���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ر نه‌خۆش‬ ‫كه‌وتبن به‌بێ‌ به‌رامبه‌ر چاره‌سه‌ریان بۆ‬ ‫بكرێت‪ ،‬هه‌مو ئه‌وانه‌ش تاوه‌كو ئێس���تا‬ ‫پێش���نیارن‌و بڕیاری‌ یه‌كالییكه‌ره‌وه‌یان‬ ‫له‌باره‌وه‌ نه‌دراوه‌‪ ،‬به‌پێی‌ به‌دواچونه‌كانی‌‬ ‫ئێم���ه‌ ژماره‌یان زیاتر له‌‪ 10‬هه‌زار كه‌س‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫وه‌ها بكات"‪.‬‬ ‫ئه‌و رونیشكرده‌وه‌ كه‌ پێشتر له‌سه‌ر‬ ‫هه‌م���ان پ���رس له‌گه‌ڵ ش���ێخ له‌تیف‬ ‫گفتوگۆی‌ كردوه‌"هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌ قس���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئێمه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬بێمه‌نه‌ت ده‌كه‌م‬ ‫چییان هه‌یه‌ با بڕۆنه‌ دادگا‌و س���كااڵی‌‬ ‫خۆیان بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و كاته‌ ئێمه‌ش قسه‌ی‌‬ ‫خۆمان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌رپرسه‌كه‌ی‌ زیندانیه‌ سیاسیه‌كان‪،‬‬ ‫هێمای‌ به‌وه‌ش���دا كه‌ له‌س���ه‌ر كه‌یسی‌‬ ‫چه‌ندین زیندانی‌ سیاس���ی‌ نوس���راوی‌‬ ‫بۆ ئاسایش���ی‌ ش���اره‌كان ك���ردوه‌ تا‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌باره‌ی‌ رابردویانه‌وه‌ بكرێت‬ ‫"هه‌مو ئه‌و وه‌اڵمانه‌ی‌ به‌ده‌س���ت ئێمه‌‬ ‫گه‌یشتوه‌ ده‌ڵێن ئه‌و كه‌سانه‌ خه‌ڵكانی‌‬ ‫تێكۆشه‌رن‌و هیچ گرفتێكیان نیه‌"‪.‬‬

‫ی سلێمانی‌‬ ‫چی‌ به‌به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ده‌ڵێت؟‬ ‫پێشتر به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ سلێمانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان له‌تیف‬ ‫شێخ عومه‌ر ره‌خنه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌زیندانیه‌‬ ‫سیاس���یه‌كان گرتب���و‪ ،‬ك���ه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫ك���ه‌س كراونه‌ته‌ زیندانی‌ سیاس���ی‌ كه‌‬ ‫ش���ایه‌نی‌ ئه‌وه‌ نی���ن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫قسانه‌یدا به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ كاروباری‌‬ ‫زیندان���ه‌ سیاس���یه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫عه‌ب���دواڵی‌ مام ره‌س���وڵ‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ پێویست بو ئه‌و به‌رپرسه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌رێگای‌ داواكاری‌ گش���تیه‌وه‌‬ ‫به‌به‌ڵگ���ه‌وه‌ ره‌خن���ه‌ی‌ له‌كاره‌كانی���ان‬ ‫بگرتایه‌ نه‌ك له‌راگه‌یاندنه‌وه‌ بابه‌تێكی‌‬ ‫وه‌ه���ا بورژێنێ‌‌و ئه‌و وتی‌ "به‌رپرس���ی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ س���لێمانی‌ یه‌كێتی‌ كه‌سێكی‌‬ ‫* به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ گش���تی‌ كاروباری‌‬ ‫به‌ده‌س���ه‌اڵته‌‪ ،‬ك���ه‌ ره‌خن���ه‌ له‌ئێم���ه‌‬ ‫ده‌گرێت ده‌بێت به‌به‌ڵگه‌وه‌ قسه‌ بكات‪ ،‬زیندان���ه‌ سیاس���یه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌ڵگه‌كانیش بداته‌ داواكاری‌ گش���تی‌‪ ،‬عه‌بدواڵی‌ مام ره‌س���وڵ یه‌ك س���اڵ‌و ‪1‬‬ ‫نه‌ك له‌راگه‌یاندن���ه‌وه‌ باس له‌بابه‌تێكی‌ مانگ‌و ‪27‬رۆژ زیندانی‌ بوه‌‪.‬‬

‫پێشنیاركراو‌ه‬ ‫زیندانیان ‌ی شه‌ڕ ‌ی‬ ‫ناوخۆ له‌‪5‬ملیۆن‬ ‫دیناره‌وه‌ تا‬ ‫‪25‬ملیۆن دینار‬ ‫قه‌ره‌بو بكرێنه‌وه‬

‫حزب ‌ی دیموكرات له‌كۆیه‌‪ ,‬له‌روی‌ خزمه‌تگوزاریه‌و‌ه له‌دۆخێكی‌ خراپدایه‌‬

‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ كۆیه‌‪ :‬بۆ دو پرۆژه‌ پاره‌مان بۆ دابینكردون‬ ‫ناتوانێت پێویس����تیه‌كان پ����ڕ بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌ڵكو بۆ درێژه‌دان به‌ژیانی‌ به‌به‌رده‌وامی‌‬ ‫حزبی‌ دیموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران كه‌ ئی����ش ده‌كات‌و له‌هه‌مانكاتیش یارمه‌تی‌‬ ‫حزب ده‌دات‪.‬‬ ‫ئێستا له‌كه‌مپێك له‌دوری‌ ‪5‬كیلۆمه‌تر‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كه‌می‌ خزمه‌تگوزاریه‌كان‬ ‫له‌شاری‌ كۆیه‌ نیشته‌جێن‪ ,‬وه‌كو‬ ‫له‌ناو كه‌مپی‌ حزب����ی‌ دیموكرات‪ ،‬كه‌ریم‬ ‫خۆیان ئاماژه‌ی‌ پێده‌كه‌ن تا ئێستا‬ ‫په‌روی����زی‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان وه‌كو‬ ‫حزب����ی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تانی‌ ئێران‬ ‫پێویست خزمه‌تگوزاری‌ بۆ دابین‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "وه‌كو خزمه‌تگوزاری‌‬ ‫نه‌كردون‪ ،‬سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ كۆیه‌ش‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان یارمه‌تی‌‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌پڕۆژه‌ی‌‬ ‫ئێم����ه‌ی‌ داوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم تا ئێس����تا وه‌كو‬ ‫په‌ره‌پێدان‪ ،‬چه‌ند پرۆژه‌یه‌كیان بۆ‬ ‫پێویست نه‌بوه‌‪ ،‬هه‌روه‌كو چۆن له‌هه‌مو‬ ‫حزبی‌ دیموكرات كردوه‌‪.‬‬ ‫ش����وێنێك كه‌موكوڕی����ی‌ هه‌ی����ه‌ له‌الی‌‬ ‫ئه‌ندامێك����ی‌ حزب����ی‌ دیموك����رات كه‌ ئێمه‌ش به‌و جۆره‌یه‌‪ ،‬له‌ناو كه‌مپی‌ حزبی‌‬ ‫پێیباش����ه‌ ن����اوی‌ نه‌هێنرێ����ت له‌باره‌ی‌ دیموكرات كه‌موكوڕیی‌ خزمه‌تگوزاریمان‬ ‫كێش����ه‌كانیانه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "ئێمه‌ زۆره‌‪ ،‬هیواخوازی����ن الیه‌نی‌ په‌یوه‌نداری‌‬ ‫له‌ناو كه‌مپی‌ حزبی‌ دیموكرات له‌حاڵێكی‌ حكومه‌ت ئه‌و كێشانه‌مان بۆ چاره‌سه‌ر‬ ‫زۆر خراپدای����ن حكومه‌تی����ش كه‌مترین ب����كات"‪ .‬ناوبراو ئه‌وه‌ش����ی‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫خزمه‌تگ����وزاری‌ پێش����كه‌ش كردوی����ن‪ ،‬ك����ه‌ ئ����ه‌وان وه‌ك����و حزب����ی‌ دیموكرات‬ ‫ی له‌ش����اری‌ كۆیه‌ چه‌ندینجار س����ه‌ردانی‌‬ ‫جگه‌ ل����ه‌وه‌ش هاوكاریكردنی‌ كوردان ‌‬ ‫باشوریش له‌ئاستی‌ پێویست نه‌بوه‌ ئێمه‌ به‌رپرسانی‌ حكومییان كردوه‌‌و چه‌ندین‬ ‫داواكاریشیان پێشكه‌ش كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تا‬ ‫چاوه‌ڕێی‌ زیاترمان له‌وان ده‌كرد" ‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ حزبی‌ دیموكرات جه‌خت ئێس����تا نه‌توانراوه‌ به‌پێی‌ پێویست ئه‌و‬ ‫ل����ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ئه‌و هیچ كات پش����تی‌ داواكارییانه‌ جێبه‌جێ‌ بكرێت‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ ئ����ه‌و زانیاریانه‌ی‌ ده‌س����ت‬ ‫به‌موچه‌ی‌ ح����زب نه‌به‌س����توه‌‪ ،‬چونكه‌‬

‫ئاوێنه‌ كه‌وتون‪ ،‬له‌ئێس����تادا ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی‬ ‫حزبی‌ دیموكرات له‌روی‌ بژێوی‌ ژیانه‌وه‌‬ ‫له‌ئاستێكی‌ زۆر خراپدان‌و ناتوانن پشت‬ ‫به‌حزبه‌كه‌یان ببه‌ستن بۆ ئه‌و مه‌به‌ست‬ ‫زۆرێكیان ئیش����وكاری‌ جیاجیا ده‌كه‌ن‌و‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش یارمه‌تی‌ حزبه‌كه‌ش����یان‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئاس����تی‌ بژێوی‌ ئه‌ندامانی‌‬ ‫حزب����ی‌ دیموك����رات كه‌ری����م په‌رویزی‌‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����ی‌ حزبی‌‬ ‫دیموك����رات ده‌ڵێ����ت "ئه‌ندامانی‌ حزبی‌‬ ‫دیموكرات له‌دۆخێكی‌ خراپدا نین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ش له‌بارێكی‌ زۆر باش����دا‬ ‫نین‪ ،‬به‌اڵم ده‌توانین بڵێین له‌ئاستێكی‌‬ ‫مامناوه‌نددان"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ س����ه‌رچاوه‌ی‌ داهاتی‌ حزبی‌‬ ‫دیموك����رات ئ����ه‌و ئه‌ندام����ه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ حزبی‌ دیموكرات‪ ،‬جه‌خت له‌وه‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ ئه‌وان ته‌نیا له‌رێگای‌ یارمه‌تی‌‬ ‫ئه‌ندامان‌و دۆس����تانی‌ حزبه‌وه‌‌و له‌رێگای‌‬ ‫پێدانی‌ ئابونه‌ی‌ حزب����ه‌وه‌ ده‌ژین‌و هیچ‬ ‫جۆره‌ په‌یوه‌ندیه‌كی‌ مادیان له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫الیه‌نێك نیه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌دابینكردنی‌ خزمه‌تگوزاری‌‬ ‫بۆ كه‌مپی‌ حزبی‌ دیموكرات س����ه‌رۆكی‌‬

‫ش����اره‌وانی‌ كۆیه‌ ئام����اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وان وه‌كو ش����اره‌وانی‌ له‌پ����ڕۆژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌ره‌پێدان چه‌ند پرۆژه‌یه‌كیان بۆ حزبی‌‬ ‫دیموكرات هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ ش����اره‌وانی‌ ق����ه‌زای‌ كۆیه‌‬ ‫هیم����داد مه‌جید له‌ب����اره‌ی‌ پڕۆژه‌كانیان‬ ‫بۆ كه‌مپی‌ حزب����ی‌ دیموكرات بۆ ئاوێنه‌‬ ‫وتی‌ "ئێمه‌ ل����ه‌دو پ����رۆژه‌ پاره‌مان بۆ‬ ‫دابینك����ردون‪ ،‬له‌رێ����گای‌ قایمقام����ه‌وه‌‬ ‫له‌پرۆژه‌ی‌ په‌ره‌پێدان بۆیان دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ زۆر نیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌نده‌مان له‌ده‌سه‌اڵت هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد له‌س����اڵی‌‬ ‫‪ 2013‬ب����ۆ حزبی‌ دیموكرات كه‌ ئێس����تا‬ ‫دو گروپ����ن ب����ۆ هه‌ریه‌كه‌ی����ان ب����ڕی‌‬ ‫‪250‬ملی����ۆن دینارمان ب����ۆ دابینكردون‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌یه‌ش بۆ ئه‌مساڵی‌ ‪2014‬‬ ‫بۆ هه‌ریه‌كه‌یان بڕی‌ ‪250‬ملیۆن دیناریان‬ ‫بۆ دابینكراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ ش����اره‌وانی‌ كۆیه‌ ئاشكرای‌‬ ‫ده‌كات هه‌ردوال له‌الیه‌ن چاپوك عومه‌ر‬ ‫قایمقام����ی‌ ق����ه‌زای‌ كۆی����ه‌ بانگكراون‌و‬ ‫داواكاری‌ خۆی����ان پێش����كه‌ش ك����ردوه‌‬ ‫ئێم����ه‌ش به‌پێی‌ ده‌رخس����ته‌كانی‌ ئه‌وان‬ ‫پرۆژه‌مان پێكه‌شكردون‪.‬‬

‫ئه‌ندامانی حیزبی‬ ‫دیموکرات‬ ‫له‌دۆخێکی خراپدا‬ ‫نین‪ ،‬به‌الم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌بارێکی‬ ‫زۆر باشدا نین‬

‫حیزبی دیموکرات‬ ‫که‌ دو گروپن‬ ‫بۆ هه‌ریه‌کێکیان‬ ‫بڕی ‪ 250‬ملیۆن‬ ‫دینارمان بۆ‬ ‫دابینکردون‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫سیریل‪ :‬ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ‬ ‫به‌رده‌وامبین‪ ،‬ده‌بێت عاشق بین‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬

‫ی‬ ‫ی جیهان ‌‬ ‫برانده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆشاك دیزاین ‌‬ ‫به‌هارانه‌یان باڵوكرده‌وه‌‬ ‫كاری دیزاینی‌ جل‌و به‌رگ تاكه‌ هونه‌ره‌ پێش وه‌رزی‬ ‫خ����ۆی ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬وات����ا كه‌ زس����تانه‌ ده‌توانین‬ ‫باڵوكراوه‌ی جلی دیزاینه‌ره‌كان ببینین بۆ وه‌رزه‌كانی‬ ‫تر‪.‬‬ ‫(‪ )Missoni‬مسیۆنی یه‌كێكه‌ له‌باشترین برانده‌كانی‬ ‫ئه‌مڕۆ ك ‌ه له‌جیهانی‌ جل‌و به‌رگدا ده‌یبینین‪ ،‬هه‌مووشمان‬ ‫ده‌توانی����ن به‌ڕه‌نگ����ه‌ جوانه‌كان����ی به‌كاریده‌هێنن بۆ‬ ‫دیزاینی جله‌كان بیناس����ینه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌فته‌ی فاش����ێۆن‬ ‫مسێۆنی كۆلێكشنی به‌هاره‌ی‌ ‪2014‬ی باڵوكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆلێكش����نه‌كه‌ له‌كاڵه‌وه‌ بۆ تۆخ ده‌یڕوانی‪( ،‬سپی‪،‬‬ ‫ڕه‌ش‪ ،‬س����ه‌وزو س����وور) دیارتری����ن ره‌نگه‌كانی‌ بوو‪،‬‬ ‫مسێۆنی ته‌نها بیری له‌ڕه‌نگ نه‌كردبۆوه‌ به‌ڵكو بیری‬ ‫له‌و كه‌س����انه‌ش كردبۆو‌ه ك ‌ه له‌ب����ه‌ری ده‌كه‌ن بپێی‬ ‫ته‌مه‌ن‌و بااڵب����ه‌رزی‌‌و كێش‌و ڕه‌نگی پێس����تیش هه‌ر‬ ‫له‌(پانتۆڵی قوماش����ی درێژو كورت بۆ ش����ه‌وو ڕۆژ‪،‬‬ ‫چاكێت‌و بۆدی كورت‌و درێژو عه‌زی درێژو كورت)‪.‬‬ ‫مس����یۆنی (‪ )Missoni‬یه‌كێك���� ‌ه له‌باش����ترین‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانت بۆ به‌هاری‌ ‪.2014‬‬

‫دو حاج���ی‌ له‌قل���ه‌ق له‌س���ه‌ر رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ نێوان عه‌ربه‌ت‪-‬س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫نۆبه‌ت���ه‌ له‌هێالنه‌كه‌ی���ان ده‌گ���رن‌و‬ ‫زۆرین���ه‌ی‌ ج���ار یه‌كێكیان به‌س���ه‌ر‬ ‫هێالنه‌ك���ه‌وه‌ هه‌ڵكوڕم���اوه‌و ك���ه‌س‬ ‫نازانێت به‌و ش���ێوه‌ قوڵ���ه‌ بیر له‌چی‌‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ده‌گمه‌نیش هه‌ردوكیان‬ ‫پێكه‌وه‌ ده‌بینرێن‪ ،‬به‌اڵم له‌م كاتانه‌شدا‬ ‫یه‌كێیان به‌پێوه‌ ده‌وه‌س���تێت‌و ئه‌وی‌‬ ‫دیكه‌یان هه‌ڵنیشتوه‌‪.‬‬ ‫حاج���ی‌ له‌قل���ه‌ق گۆش���ت خ���ۆره‌و‬ ‫زنجیره‌یه‌ك���ی ف���راوان له‌نێچی���ره‌‬ ‫ئاژه‌ڵییه‌كان ده‌خوات كه‌ مێروو ماسی‌و‬ ‫وشكاوه‌كی‌و خشۆك‌و شیرده‌رو باڵنده‌ی‬ ‫بچوك ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬زۆربه‌ی خۆراكه‌كه‌ی‬ ‫له‌روب���ه‌ره‌ ئاوییه‌ ته‌نكه‌كان‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫زه‌وی له‌نێوان س���ه‌وزاییه‌ ته‌نكه‌كاندا‬ ‫هه‌ڵده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫له‌و ده‌وروب���ه‌ره‌ كارده‌ك���ه‌ن نازانن‪،‬‬ ‫بۆچی‌ ئه‌م دو له‌قله‌قه‌ ئه‌و شوێنه‌یان‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌ بۆ نیشته‌جێبون‪ ،‬شوێنێك‬ ‫نزی���ك رێگه‌یه‌كی‌ خێرا‌و پڕ هاژه‌هاژی‌‬ ‫جوڵه‌ی‌ ئۆتۆمبیل‪.‬‬ ‫له‌قله‌قه‌كان ره‌نگیان ره‌ش‌و س���پیه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ باڵنده‌یه‌كی گه‌وره‌ی���ه‌ له‌خێزانی‬ ‫له‌قله‌قی���ه‌كان‪ ،‬زۆرین���ه‌ی په‌ڕه‌كه‌ی‬ ‫س���پییه‌و به‌ش���ێكی باڵه‌كانی ره‌شه‌‪،‬‬ ‫له‌قله‌قێكی پێگه‌یش���تو قاچی س���ورو‬

‫کاوڕ‬ ‫ئ���ه‌م هه‌فته‌ی ‌ه پ���ڕ له‌به‌خت ده‌بێت‬ ‫ی خۆت‬ ‫ب���ۆ ئێ���وه‌‪ ،‬هه‌س���ت به‌بون ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تیت‬ ‫ده‌كه‌یت‌و زیاتر پایه‌ ‌‬ ‫به‌هێز ده‌بێت‪.‬‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫ی بێ���ت ب���ه‌و هه‌مو‬ ‫ی ره‌نگ��� ‌ه كۆتای��� ‌‬ ‫ی الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌كانت له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئابوری‌‌و ناڕه‌حه‌تیانه‌ی‌ ك��� ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ژیانت‪ ،‬له‌الیه‌ن ‌‬ ‫ی نزیك له‌خێزانه‌كه‌ت توشت‬ ‫ی سۆزداریت‪ ،‬كه‌س���ێك ‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‌و ته‌نانه‌ت الیه‌ن ‌‬ ‫بون‪.‬‬ ‫زۆر ده‌بن‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫پاڵێوراوه‌کانی ئۆسکار بۆ باشترینه‌کانی سینه‌ما‬ ‫یه‌کێک له‌خه‌اڵته‌ گرنگه‌ تاکه‌که‌س���ییه‌کان ک ‌ه له‌ئاهه‌نگی ئۆس���کاردا ده‌به‌خش���رێت‪ ،‬خه‌اڵتی باشترین ئه‌کته‌ری کوڕو کچ ‌ه‬ ‫له‌رۆڵی سه‌ره‌کیی‌و الوه‌کیدا‪ .‬بۆ هه‌ر یه‌ک له‌و چوار خه‌اڵت ‌ه پێنج ئه‌کته‌ر پاڵێوراون‪.‬‬

‫باشترین ئه‌کته‌ری کوڕ بۆ ڕۆڵی سه‌ره‌کیی‪:‬‬

‫سیریل له‌دایکبوی شاری سلێمانییه‌و‬ ‫م����اوه‌ی پێنج س����اڵه‌ کاری هونه‌ریی‬ ‫ده‌کات‌و رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ وه‌س����تان‬ ‫له‌خه‌یاڵیدا نییه‌ چونکه‌ "زۆر خه‌ونی‬ ‫جوان����ی هونه‌ریی����م هه‌ی����ه‌و به‌هیوام‬ ‫بیهێنمه‌ دی"‪.‬‬ ‫سیریل هاتنه‌ پێشه‌وه‌ی ئافره‌تانی کورد‬ ‫له‌بواری گۆرانی وتن به‌ستایڵی نوێی‬ ‫به‌الوه‌ باشه‌ بۆ خزمه‌تکردنی زیاتری‬ ‫هونه‌ری کوردی هه‌ر له‌کالسیکه‌وه‌ تا‬ ‫مۆدێرن‌و سه‌رده‌میی‪.‬‬ ‫ئه‌لبومه‌ نوێیه‌که‌ی ئ����ه‌م گۆرانیبێژه‌‬ ‫به‌ناوی (باب����ه‌ گیان)ه‌و له‌هه‌ش����ت‬ ‫گۆرانی����ی پێکهاتوه‌و کاری له‌س����ه‌ر‬ ‫بنه‌مایه‌کی جیاواز کردوه‌‪.‬‬ ‫س����یریل رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ عاش����قه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم عاشق به‌ژیان‪ ،‬به‌هونه‌ر‪ ،‬به‌ژیان‌و‬ ‫کار چونکه‌ بڕوای وایه‌ که‌ هه‌ر شتێک‬ ‫عاش����قی نه‌بی ناتوانی سه‌رکه‌وتوبیت‬ ‫تێیدا‪ .‬بۆی����ه‌ ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ‬ ‫به‌رده‌وامبین‪ ،‬ده‌بێت عاشق بین"‪.‬‬ ‫له‌ژماره‌یه‌کی نوێی گۆڤاری ئاوێنه‌کان‬ ‫که‌ ژماره‌ ‪81‬ه‌‪ ،‬درێژه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌و‬ ‫چه‌ندی����ن بابه‌تی دیک����ه‌ی هونه‌ریی‌و‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌ن����گ بخوێنن����ه‌وه‌‪ .‬گۆڤ����اری‬ ‫ئاوێن����ه‌کان گۆڤارێک����ی هه‌مه‌ڕه‌نگه‌و‬ ‫هه‌مو ناوه‌ڕاستی مانگێک کۆمپانیای‬ ‫ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‪.‬‬

‫باشترین ده‌رهێنه‌ره‌کان‪:‬‬

‫داڤید راسڵ (‪ :)David o russell‬ده‌رهێنه‌ری یه‌کێک له‌فیلمه‌‬ ‫(‪ ،)American hustle‬پێشتر سێ جار پاڵێوراوه‌ بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫ئۆسکار‪ ،‬به‌اڵم هیچ جارێک به‌ده‌ستی نه‌هێناوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌لفۆنسۆ کوارۆن (‪ :)Alfonso Cuaron‬ئه‌مه‌ چواره‌مین‬ ‫جاره‌ کوارۆن بپاڵێورێت بۆ خه‌اڵتێکی ئۆسکار‪ ،‬له‌ڕابردودا‬ ‫ب���ۆ چه‌ن���د خه‌اڵتێکی جی���اوازی وه‌ک مۆنتاژ‌و نوس���ین‪،‬‬ ‫پاڵێوراوه‌ به‌اڵم ئۆس���کاری به‌ده‌س���تنه‌هێناوه‌‪ .‬ئه‌مس���اڵ‬ ‫به‌فیلمی (‪ )gravity‬به‌شداری ئاهه‌نگی ئۆسکار ده‌کات‪.‬‬ ‫س���تیڤ ماکووی���ن (‪ :)Steve McQueen‬له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌م‬ ‫پااڵوتنه‌ی���ه‌دا بۆ باش���ترین ده‌رهێنانی فیلمی (‪Years a 12‬‬ ‫‪ ،)Slave‬ماکووی���ن دوه‌مینج���اره‌ ده‌پاڵێورێت بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫خه‌اڵتی ئۆسکار‪.‬‬ ‫مارتن سکورس���یزی (‪ :)Martin Scorsese‬پێشتر ئه‌م‬ ‫ده‌رهێنه‌ره‌ ‪ 11‬جار بۆ وه‌رگرتنی ئۆسکار پاڵێوراوه‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫یه‌کجارو له‌ساڵی ‪ 2006‬توانی خه‌اڵته‌که‌ به‌ده‌ستبهێنێت‪.‬‬ ‫سکورس���یزی کاری ده‌رهێنانی بۆ فیلمی (‪wolf of wall‬‬ ‫‪)street‬ک���ردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌لکس���انده‌ر پای���ن (‪:)Alexander Payne‬‬ ‫ده‌رهێنه‌ری فیلم���ی (‪ ،)Nebraska‬ئه‌مه‌ حه‌وته‌مین‬ ‫ج���اره‌ بپاڵێورێ���ت‌و به‌ش���داری ئاهه‌نگی ئۆس���کار‬ ‫بکات‪ .‬پێش���تر له‌ساڵه‌کانی ‪ 2011‬و ‪ 2004‬دو خه‌اڵتی‬ ‫ئۆسکاری به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬

‫درێژه‌و ده‌نوكێكی سوری تیژی هه‌یه‌و ناسراوترین چیرۆكیش له‌سه‌ر له‌ق له‌ق‬ ‫له‌نوك���ی ده‌نوكییه‌وه‌ بۆ كۆتای كلكی ئ���ه‌و چیرۆكه‌یه‌ كه‌ ب���اس له‌هێنانی‬ ‫درێژییه‌ك���ه‌ی ده‌گات���ه‌ (‪ )115 -100‬كۆرپه‌له‌ ده‌كات له‌الیه‌ن له‌قله‌قه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���م‌و درێژیی هه‌ردو باڵیشی پێكه‌وه‌ به‌هۆی قه‌ب���اره‌ گه‌وره‌كه‌ی‌و راوكردنی‬ ‫به‌كراوه‌ی���ی ده‌گات���ه‌ (‪ )215 - 155‬جانه‌وه‌ران‌و دروستكردنی هێالنه‌كه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر سه‌ربان‌و نیشته‌جێبونی له‌نزیك‬ ‫سم‪.‬‬ ‫ی له‌قله‌ق ئاماده‌بونێكی‬ ‫نۆبه‌ت���ه‌ گرت���ن له‌هێالنه‌ك���ه‌ ره‌نگه‌ مرۆڤه‌وه‌‪ ،‬حاج ‌‬ ‫ه���ه‌م ب���ۆ پاراس���تن بێت‌و ه���ه‌م بۆ خۆسه‌پێنی هه‌یه‌ كه‌ كاریگه‌ری هه‌یه‌‬ ‫كڕكه‌وتن بێت له‌س���ه‌ر هێلكه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌س���ه‌ر كه‌لت���وری مرۆڤ���ه‌كان‪ ،‬بۆ‬ ‫له‌قل���ه‌ق ته‌نها له‌گه‌ڵ ی���ه‌ك له‌قله‌قی نمونه‌ له‌میس���ری دێریندا له‌نوس���ینه‌‬ ‫دیاریكراو له‌ره‌گ���ه‌زی به‌رامبه‌ر زاوزێ هیرۆگلیفیه‌كان���دا له‌قل���ه‌ق په‌یوه‌ندی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ت���ا كۆتای���ی ته‌مه‌ن هه‌ب���ووه‌ به‌رۆح���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ نوس���ینی‬ ‫له‌گه‌ڵ���ی نامێنێت���ه‌وه‌‪ .‬هه‌ردوكی���ان عیب���ری‌و له‌ناو جوله‌ك���ه‌دا به‌له‌قله‌ق‬ ‫هێالنه‌یه‌كی گه‌وره‌ له‌چیلكه‌ دروس���ت ده‌ڵێن كاسیدا كه‌ به‌مانای (میهره‌بان‌و‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ ره‌نگه‌ بۆ چه‌ند س���اڵێك به‌سۆز) دێت‪.‬‬ ‫ی كوردستاندا‬ ‫به‌كاربهێنرێته‌وه‌‪ .‬سااڵنه‌ مێیه‌كه‌ یه‌ك ره‌نگ ‌ه له‌قله‌قه‌كان له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ج���ار كڕ ده‌كه‌وێت كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی هاوش���ێوه‌ی‌ هاونیش���تمانیه‌كانیان‬ ‫گش���تی چوار هێلك���ه‌ ده‌كات‌و دوای بیره‌وه‌ری‌ تاڵیان هه‌بێت له‌گه‌ڵ روداوه‌‬ ‫‪ 33‬ب���ۆ ‪ 34‬رۆژ كڕكه‌وتن‪ ،‬هێلكه‌كان نه‌خوازراوه‌كان���دا‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت كاتێك‬ ‫هه‌ڵدێ���ن‪ .‬نێ���ره‌و مێیه‌كه‌ به‌س���ه‌ره‌ له‌مانگی‌ ئای���اری‌ ‪‌1994‬و له‌گه‌رمه‌ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ری كڕده‌كه‌ون‌و هه‌ردوكیشیان ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆدا‪ ،‬هێالنه‌ی‌ له‌قله‌قێك‬ ‫خ���ۆراك ده‌ده‌ن���ه‌ به‌چكه‌كانی���ان‪ ،‬به‌س���ه‌ر مناره‌ی‌ مزگه‌وت���ی‌ خانه‌قای‌‬ ‫هه‌روه‌ها به‌چكه‌ك���ه‌ هێالنه‌كه‌ی دوای هه‌ولێ���ر كرایه‌ ئامانج‌و له‌قله‌كه‌ كوژرا‪.‬‬ ‫‪ 58‬بۆ ‪ 64‬رۆژ له‌هه‌ڵهاتن به‌جێدێڵێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا له‌ن���او كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌اڵم بۆ ماوه‌ی ‪ 7‬ب���ۆ ‪ 20‬رۆژی تر كورد‌و كۆمه‌ڵگه‌ موسوڵمانه‌كاندا رێزی‬ ‫له‌الی���ه‌ن دایكه‌‌و باوكه‌ك���ه‌وه‌ خۆراك له‌قله‌ق ده‌گیرێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی سااڵنه‌‬ ‫فه‌ریزه‌ی ح���ه‌ج به‌جێدێنن‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م باڵنده‌یه‌ بوه‌ته‌ هۆی سه‌رهه‌ڵدانی كه‌ له‌كۆچی سااڵنه‌یاندا به‌ناو مه‌كه‌دا‬ ‫چه‌ندین چیرۆك‌و ئه‌فس���انه‌ به‌درێژایی تێده‌پ���ه‌ڕن‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش���ه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ی كه‌ تێیدا ده‌ژی‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌حاجی له‌قله‌ق ناسراوه‌‪.‬‬

‫شێر‬

‫کرییستیان بێل(‪ 40( ) Christian Bale‬ساڵ)‪ :‬له‌فیلمی‬ ‫(‪ ،)American hustle‬ئ���ه‌م ئه‌کت���ه‌ر‌ه له‌س���اڵی ‪2010‬‬ ‫خه‌اڵتی ئۆسکاری بۆ ئه‌کته‌ری الوه‌کی به‌ده‌ستهێناوه‌و‬ ‫جگه‌ له‌ئه‌مس���اڵ‪ ،‬ته‌نها ئه‌و جار‌ه بۆ خه‌اڵتی ئۆسکار‬ ‫پاڵێوراوه‌‪.‬‬ ‫بروس دیرن (‪ 77( )Bruce Dern‬ساڵ)‪ :‬سی‌و شه‌ش‬ ‫س���اڵ پێش ئێس���تا ئه‌م ئه‌کته‌ر‌ه پاڵێورا بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫خه‌اڵت���ی ئۆس���کار له‌رۆڵی ئه‌کت���ه‌ری الوه‌ک���ی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ده‌ستینه‌هێنا‪ .‬به‌به‌شداریکردنی له‌فیلمی (‪)Nebraska‬‬ ‫به‌شداری ده‌کات له‌ئۆسکاری ئه‌مساڵ‪.‬‬ ‫ش���یواتاڵ ئیجیوفۆر (‪ 36( )Chiwetel Ejiofor‬س���اڵ)‪:‬‬ ‫ئه‌کته‌ری س���ه‌ره‌کییه‌ له‌فیلم���ی (‪،)Years a Slave 12‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ یه‌که‌مین ج���اره‌ بپاڵێورێت ب���ۆ وه‌رگرتنی یه‌کێک‬ ‫له‌خه‌اڵته‌کانی ئۆسکار‪.‬‬ ‫ماتی���ۆ ماکونهی (‪44( )Matthew McConaughey‬‬ ‫ساڵ)‪ :‬له‌فیلمی (‪ )Dallas Buyers Club‬به‌شداریی‬ ‫ک���ردوه‌‌‪ .‬ماکونه���ی یه‌که‌مینجاره‌ ب���ۆ خه‌اڵتێکی‬ ‫ئۆسکار بپاڵێورێت‪.‬‬ ‫لیۆناردی���ۆ دیکاپری���ۆ (‪)Leonardo DiCaprio‬‬ ‫(‪ 39‬س���اڵ)‪ :‬به‌ئه‌مس���اڵه‌و‌ه پێنجه‌می���ن جار‌ه‬ ‫دیکاپریۆ بپاڵێورێت بۆ وه‌رگرتنی ئۆسکار‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تا ئێستا س���وارچاکه‌ ئاڵتونیه‌که‌ی به‌ده‌ستنه‌هێناوه‌‪ .‬ئه‌مساڵ پاڵێوراوێکی‬ ‫به‌هێزه‌ بۆ وه‌رگرتنی ئۆسکار به‌فیلمی (‪.)wolf of wall street‬‬

‫سه‌رجه‌م پاڵێوراوه‌کانی هه‌شتاو شه‌شه‌مین ئاهه‌نگی ئۆسکار‬

‫د‬ ‫و‬ ‫ح‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ق‬ ‫ر‬ ‫ێ‬ ‫گ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ع‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ت‬ ‫‬‫س‬ ‫ل‬ ‫ێ‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫دا‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ن‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫و ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫فه‌‌ریک‬

‫كاره‌كانت رێڕه‌وی‌ خۆیان ده‌گرن‪ ،‬بورجه‌ك���ه‌ت باش���ه‌و ره‌نگ��� ‌ه په‌س���تانه‌كانی‌ ده‌وروبه‌رت‪ ،‬چ‬ ‫ی ده‌ره‌كی‌ بن یاخود‬ ‫ئامانجه‌كان���ت كۆنترۆڵك���ردوه‌‪ ،‬زۆرین��� ‌هی‌ كاره‌كان به‌دڵی‌ تۆ په‌س���تان ‌‬ ‫خه‌ریكه‌ به‌س���ه‌ر سه‌ركێشییه‌كاندا ب���ڕۆن‪ ،‬بیرو هۆش���ت فراوانتر ناوه‌كی‌‪ ،‬كاریگه‌رییان له‌سه‌رت‬ ‫دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫كردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫زاڵده‌بیت‪.‬‬

‫باشترین ئه‌کته‌ری کچ بۆ رۆڵی سه‌ره‌کیی‪:‬‬

‫ئامی ئادامز (‪ 39( )Amy Adams‬ساڵ)‪ :‬پێشتر چوارجار پاڵێوراو‌ه‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی ئۆسکار له‌رۆڵی باشترین ئه‌کته‌ری الوه‌کیدا‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫جارێکیان به‌ده‌ستینه‌هێناوه‌‪ ،‬ئه‌مساڵ بۆ پێنجه‌م جار به‌اڵم له‌بری‬ ‫ئه‌کته‌ری الوه‌ک����ی‪ ،‬بۆ ئه‌کته‌ری س����ه‌ره‌کیی پاڵێوراوه‌ به‌فیلمی‬ ‫(‪.)American Hustle‬‬ ‫کیت بالنچیت (‪ 44( )Cate Blanchett‬ساڵ)‪ :‬له‌فیلمی (‪Blue‬‬ ‫‪ )Jasmine‬رۆڵی بینیوه‌‪ .‬پێشتر شه‌ش جار پاڵێوراوه‌ بۆ ئۆسکارو‬ ‫جارێکیان خه‌اڵته‌که‌ی به‌ده‌س����تهێناوه‌ بۆ باشترین ئه‌کته‌ر له‌رۆڵی‬ ‫الوه‌کیی له‌ساڵی ‪.2006‬‬ ‫ج����ودی دێن����چ (‪ 79( )Judi Dench‬س����اڵ)‪ :‬حه‌وته‌مین جاره‌‬ ‫بپاڵێورێت بۆ وه‌رگرتنی ئۆس����کار‪ .‬خاوه‌نی ئۆسکارێکه‌ که‌ له‌ساڵی‬ ‫‪ 1999‬بۆ رۆڵی باش����ترین ئه‌کته‌ری الوه‌کیی‪ .‬له‌ئه‌مساڵدا به‌فیلمی‬ ‫(‪ )philomena‬به‌شداری ئاهه‌نگی ئۆسکار ده‌کات‪.‬‬ ‫س����اندرا بولوک (‪ 49( )Sandra Bullock‬س����اڵ)‪ :‬پێنج ساڵ‬ ‫پێش ئێستاو له‌س����اڵی ‪2009‬دا له‌یه‌که‌مین جاری پااڵوتنی بۆ‬ ‫خه‌اڵتی ئۆس����کار‪ ،‬توانی خه‌اڵته‌که‌ به‌ده‌ستبهێنێت بۆ رۆڵی‬ ‫ئه‌کته‌ری سه‌ره‌کیی‪ .‬ئه‌مس����اڵیش به‌رۆڵبینینی له‌فیلمێکی‬ ‫ن����اوازه‌دا (‪ )Gravity‬ده‌یه‌وێت دوه‌مین ئۆس����کاری خۆی‬ ‫به‌ده‌ستبهێنێت‪.‬‬ ‫میریل ستریپ (‪ 64( )Meryl Streep‬ساڵ)‪ :‬ئه‌م ئه‌کته‌ره‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئۆس����کاردا مێژویه‌کی گه‌شی هه‌یه‌‪ 17 .‬جار بۆ خه‌اڵتی ئۆسکار پاڵێوراوه‌و‬ ‫‪ 3‬جاریان ئۆس����کاری بردوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬به‌فیلم����ی (‪ )August: Osage County‬چاوی‬ ‫له‌بردنه‌وه‌ی چواره‌مین ئۆسکاری خۆیه‌تی‪.‬‬

‫باشترین سینه‌ماتۆگرافی‪:‬‬

‫(‪)Gravity‬‬ ‫(‪)Prisoners‬‬ ‫‪)Inside Llewyn Davis‬‬ ‫(‪)Nebraska‬‬ ‫(‪)The Grandmaster‬‬ ‫باشترین ئه‌کته‌ری کوڕ بۆ ڕۆڵی الوه‌کیی‪:‬‬

‫باشترین ئه‌کته‌ری کچ بۆ رۆڵی الوه‌کیی‪:‬‬

‫(‪)Barkhad Abdi‬‬

‫(‪)Sally Hawkins‬‬

‫(‪)American Hustle‬‬

‫(‪)Jonah Hill‬‬

‫(‪)Julia Roberts‬‬

‫(‪)Blue Jasmine‬‬

‫(‪)Bradley Cooper‬‬

‫(‪)June Squibb‬‬

‫(‪)Dallas Buyers Club‬‬

‫(‪)Jared Leto‬‬

‫(‪)Jennifer Lawrence‬‬

‫(‪)Her‬‬

‫‪Michael Fassbender‬‬

‫(‪)Lupita Nyongo‬‬

‫(‪)Nebraska‬‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫باشترین سیناریۆ (ئۆرجیناڵ)‪:‬‬

‫گیسک‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫به‌هه‌ن���دێ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و هه‌س����ت به‌ناڕه‌حه‌تی‌ ده‌كه‌یت‌و ره‌نگه‌ ئه‌ركه‌كانت به‌باشی‌ بڕۆن‪ ،‬قورس���ه‌ بته‌وێت رزگارت بێت پێویس���تت‬ ‫ده‌بێ���ت هه‌س���ت به‌خۆش��� ‌‬ ‫گۆڕانكارییان���ه‌ بكه‌یت ك ‌ه به‌س���ه‌رتدا ره‌نگه‌ هیچ شتێكت بۆ نه‌گونجێت‌و به‌اڵم الیه‌نی‌ ته‌ندروستیت هیچ ل���ه‌و ش���تانه‌ی‌ كه‌ بێ���زارت گۆڕانكاری‌ هه‌ی���ه‌ له‌خۆت‌و‬ ‫هاتون‪ .‬ت���ۆ ده‌ته‌وێت هه‌مو ش���تێك به‌ته‌مای‌ هه‌ر خۆش����ییه‌ك بیت باش نیه‌و پێویس����ته‌ چاودێریی‌ ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌ندێ‌ دان به‌خۆتدا له‌كاره‌كه‌ت���دا‪ .‬به‌وریاییه‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ بكه‌‪.‬‬ ‫بگره‌‪.‬‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬ ‫ئێستا نایه‌ته‌دی‌‪.‬‬ ‫ی خۆت بڕوات‪.‬‬ ‫به‌ویست ‌‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫خۆزگه‌ به‌ش���تێك مه‌خواز ‌ه‬ ‫ك���ه‌ ببێته‌ هۆی‌ ئ���ازار بۆ‬ ‫ده‌وروب���ه‌رت‪ .‬كه‌ش���ێكی‌‬ ‫ناڕه‌حه‌ت به‌سه‌ر ده‌به‌یت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫سیریل‪ :‬ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ‬ ‫به‌رده‌وامبین‪ ،‬ده‌بێت عاشق بین‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬

‫ی‬ ‫ی جیهان ‌‬ ‫برانده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆشاك دیزاین ‌‬ ‫به‌هارانه‌یان باڵوكرده‌وه‌‬ ‫كاری دیزاینی‌ جل‌و به‌رگ تاكه‌ هونه‌ره‌ پێش وه‌رزی‬ ‫خ����ۆی ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬وات����ا كه‌ زس����تانه‌ ده‌توانین‬ ‫باڵوكراوه‌ی جلی دیزاینه‌ره‌كان ببینین بۆ وه‌رزه‌كانی‬ ‫تر‪.‬‬ ‫(‪ )Missoni‬مسیۆنی یه‌كێكه‌ له‌باشترین برانده‌كانی‬ ‫ئه‌مڕۆ ك ‌ه له‌جیهانی‌ جل‌و به‌رگدا ده‌یبینین‪ ،‬هه‌مووشمان‬ ‫ده‌توانی����ن به‌ڕه‌نگ����ه‌ جوانه‌كان����ی به‌كاریده‌هێنن بۆ‬ ‫دیزاینی جله‌كان بیناس����ینه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌فته‌ی فاش����ێۆن‬ ‫مسێۆنی كۆلێكشنی به‌هاره‌ی‌ ‪2014‬ی باڵوكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆلێكش����نه‌كه‌ له‌كاڵه‌وه‌ بۆ تۆخ ده‌یڕوانی‪( ،‬سپی‪،‬‬ ‫ڕه‌ش‪ ،‬س����ه‌وزو س����وور) دیارتری����ن ره‌نگه‌كانی‌ بوو‪،‬‬ ‫مسێۆنی ته‌نها بیری له‌ڕه‌نگ نه‌كردبۆوه‌ به‌ڵكو بیری‬ ‫له‌و كه‌س����انه‌ش كردبۆو‌ه ك ‌ه له‌ب����ه‌ری ده‌كه‌ن بپێی‬ ‫ته‌مه‌ن‌و بااڵب����ه‌رزی‌‌و كێش‌و ڕه‌نگی پێس����تیش هه‌ر‬ ‫له‌(پانتۆڵی قوماش����ی درێژو كورت بۆ ش����ه‌وو ڕۆژ‪،‬‬ ‫چاكێت‌و بۆدی كورت‌و درێژو عه‌زی درێژو كورت)‪.‬‬ ‫مس����یۆنی (‪ )Missoni‬یه‌كێك���� ‌ه له‌باش����ترین‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانت بۆ به‌هاری‌ ‪.2014‬‬

‫دو حاج���ی‌ له‌قل���ه‌ق له‌س���ه‌ر رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ نێوان عه‌ربه‌ت‪-‬س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫نۆبه‌ت���ه‌ له‌هێالنه‌كه‌ی���ان ده‌گ���رن‌و‬ ‫زۆرین���ه‌ی‌ ج���ار یه‌كێكیان به‌س���ه‌ر‬ ‫هێالنه‌ك���ه‌وه‌ هه‌ڵكوڕم���اوه‌و ك���ه‌س‬ ‫نازانێت به‌و ش���ێوه‌ قوڵ���ه‌ بیر له‌چی‌‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ده‌گمه‌نیش هه‌ردوكیان‬ ‫پێكه‌وه‌ ده‌بینرێن‪ ،‬به‌اڵم له‌م كاتانه‌شدا‬ ‫یه‌كێیان به‌پێوه‌ ده‌وه‌س���تێت‌و ئه‌وی‌‬ ‫دیكه‌یان هه‌ڵنیشتوه‌‪.‬‬ ‫حاج���ی‌ له‌قل���ه‌ق گۆش���ت خ���ۆره‌و‬ ‫زنجیره‌یه‌ك���ی ف���راوان له‌نێچی���ره‌‬ ‫ئاژه‌ڵییه‌كان ده‌خوات كه‌ مێروو ماسی‌و‬ ‫وشكاوه‌كی‌و خشۆك‌و شیرده‌رو باڵنده‌ی‬ ‫بچوك ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬زۆربه‌ی خۆراكه‌كه‌ی‬ ‫له‌روب���ه‌ره‌ ئاوییه‌ ته‌نكه‌كان‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫زه‌وی له‌نێوان س���ه‌وزاییه‌ ته‌نكه‌كاندا‬ ‫هه‌ڵده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫له‌و ده‌وروب���ه‌ره‌ كارده‌ك���ه‌ن نازانن‪،‬‬ ‫بۆچی‌ ئه‌م دو له‌قله‌قه‌ ئه‌و شوێنه‌یان‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌ بۆ نیشته‌جێبون‪ ،‬شوێنێك‬ ‫نزی���ك رێگه‌یه‌كی‌ خێرا‌و پڕ هاژه‌هاژی‌‬ ‫جوڵه‌ی‌ ئۆتۆمبیل‪.‬‬ ‫له‌قله‌قه‌كان ره‌نگیان ره‌ش‌و س���پیه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ باڵنده‌یه‌كی گه‌وره‌ی���ه‌ له‌خێزانی‬ ‫له‌قله‌قی���ه‌كان‪ ،‬زۆرین���ه‌ی په‌ڕه‌كه‌ی‬ ‫س���پییه‌و به‌ش���ێكی باڵه‌كانی ره‌شه‌‪،‬‬ ‫له‌قله‌قێكی پێگه‌یش���تو قاچی س���ورو‬

‫کاوڕ‬ ‫ئ���ه‌م هه‌فته‌ی ‌ه پ���ڕ له‌به‌خت ده‌بێت‬ ‫ی خۆت‬ ‫ب���ۆ ئێ���وه‌‪ ،‬هه‌س���ت به‌بون ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تیت‬ ‫ده‌كه‌یت‌و زیاتر پایه‌ ‌‬ ‫به‌هێز ده‌بێت‪.‬‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫ی بێ���ت ب���ه‌و هه‌مو‬ ‫ی ره‌نگ��� ‌ه كۆتای��� ‌‬ ‫ی الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌كانت له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئابوری‌‌و ناڕه‌حه‌تیانه‌ی‌ ك��� ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ژیانت‪ ،‬له‌الیه‌ن ‌‬ ‫ی نزیك له‌خێزانه‌كه‌ت توشت‬ ‫ی سۆزداریت‪ ،‬كه‌س���ێك ‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‌و ته‌نانه‌ت الیه‌ن ‌‬ ‫بون‪.‬‬ ‫زۆر ده‌بن‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫پاڵێوراوه‌کانی ئۆسکار بۆ باشترینه‌کانی سینه‌ما‬ ‫یه‌کێک له‌خه‌اڵته‌ گرنگه‌ تاکه‌که‌س���ییه‌کان ک ‌ه له‌ئاهه‌نگی ئۆس���کاردا ده‌به‌خش���رێت‪ ،‬خه‌اڵتی باشترین ئه‌کته‌ری کوڕو کچ ‌ه‬ ‫له‌رۆڵی سه‌ره‌کیی‌و الوه‌کیدا‪ .‬بۆ هه‌ر یه‌ک له‌و چوار خه‌اڵت ‌ه پێنج ئه‌کته‌ر پاڵێوراون‪.‬‬

‫باشترین ئه‌کته‌ری کوڕ بۆ ڕۆڵی سه‌ره‌کیی‪:‬‬

‫سیریل له‌دایکبوی شاری سلێمانییه‌و‬ ‫م����اوه‌ی پێنج س����اڵه‌ کاری هونه‌ریی‬ ‫ده‌کات‌و رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ وه‌س����تان‬ ‫له‌خه‌یاڵیدا نییه‌ چونکه‌ "زۆر خه‌ونی‬ ‫جوان����ی هونه‌ریی����م هه‌ی����ه‌و به‌هیوام‬ ‫بیهێنمه‌ دی"‪.‬‬ ‫سیریل هاتنه‌ پێشه‌وه‌ی ئافره‌تانی کورد‬ ‫له‌بواری گۆرانی وتن به‌ستایڵی نوێی‬ ‫به‌الوه‌ باشه‌ بۆ خزمه‌تکردنی زیاتری‬ ‫هونه‌ری کوردی هه‌ر له‌کالسیکه‌وه‌ تا‬ ‫مۆدێرن‌و سه‌رده‌میی‪.‬‬ ‫ئه‌لبومه‌ نوێیه‌که‌ی ئ����ه‌م گۆرانیبێژه‌‬ ‫به‌ناوی (باب����ه‌ گیان)ه‌و له‌هه‌ش����ت‬ ‫گۆرانی����ی پێکهاتوه‌و کاری له‌س����ه‌ر‬ ‫بنه‌مایه‌کی جیاواز کردوه‌‪.‬‬ ‫س����یریل رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ عاش����قه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم عاشق به‌ژیان‪ ،‬به‌هونه‌ر‪ ،‬به‌ژیان‌و‬ ‫کار چونکه‌ بڕوای وایه‌ که‌ هه‌ر شتێک‬ ‫عاش����قی نه‌بی ناتوانی سه‌رکه‌وتوبیت‬ ‫تێیدا‪ .‬بۆی����ه‌ ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ‬ ‫به‌رده‌وامبین‪ ،‬ده‌بێت عاشق بین"‪.‬‬ ‫له‌ژماره‌یه‌کی نوێی گۆڤاری ئاوێنه‌کان‬ ‫که‌ ژماره‌ ‪81‬ه‌‪ ،‬درێژه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌و‬ ‫چه‌ندی����ن بابه‌تی دیک����ه‌ی هونه‌ریی‌و‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌ن����گ بخوێنن����ه‌وه‌‪ .‬گۆڤ����اری‬ ‫ئاوێن����ه‌کان گۆڤارێک����ی هه‌مه‌ڕه‌نگه‌و‬ ‫هه‌مو ناوه‌ڕاستی مانگێک کۆمپانیای‬ ‫ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‪.‬‬

‫باشترین ده‌رهێنه‌ره‌کان‪:‬‬

‫داڤید راسڵ (‪ :)David o russell‬ده‌رهێنه‌ری یه‌کێک له‌فیلمه‌‬ ‫(‪ ،)American hustle‬پێشتر سێ جار پاڵێوراوه‌ بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫ئۆسکار‪ ،‬به‌اڵم هیچ جارێک به‌ده‌ستی نه‌هێناوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌لفۆنسۆ کوارۆن (‪ :)Alfonso Cuaron‬ئه‌مه‌ چواره‌مین‬ ‫جاره‌ کوارۆن بپاڵێورێت بۆ خه‌اڵتێکی ئۆسکار‪ ،‬له‌ڕابردودا‬ ‫ب���ۆ چه‌ن���د خه‌اڵتێکی جی���اوازی وه‌ک مۆنتاژ‌و نوس���ین‪،‬‬ ‫پاڵێوراوه‌ به‌اڵم ئۆس���کاری به‌ده‌س���تنه‌هێناوه‌‪ .‬ئه‌مس���اڵ‬ ‫به‌فیلمی (‪ )gravity‬به‌شداری ئاهه‌نگی ئۆسکار ده‌کات‪.‬‬ ‫س���تیڤ ماکووی���ن (‪ :)Steve McQueen‬له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌م‬ ‫پااڵوتنه‌ی���ه‌دا بۆ باش���ترین ده‌رهێنانی فیلمی (‪Years a 12‬‬ ‫‪ ،)Slave‬ماکووی���ن دوه‌مینج���اره‌ ده‌پاڵێورێت بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫خه‌اڵتی ئۆسکار‪.‬‬ ‫مارتن سکورس���یزی (‪ :)Martin Scorsese‬پێشتر ئه‌م‬ ‫ده‌رهێنه‌ره‌ ‪ 11‬جار بۆ وه‌رگرتنی ئۆسکار پاڵێوراوه‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫یه‌کجارو له‌ساڵی ‪ 2006‬توانی خه‌اڵته‌که‌ به‌ده‌ستبهێنێت‪.‬‬ ‫سکورس���یزی کاری ده‌رهێنانی بۆ فیلمی (‪wolf of wall‬‬ ‫‪)street‬ک���ردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌لکس���انده‌ر پای���ن (‪:)Alexander Payne‬‬ ‫ده‌رهێنه‌ری فیلم���ی (‪ ،)Nebraska‬ئه‌مه‌ حه‌وته‌مین‬ ‫ج���اره‌ بپاڵێورێ���ت‌و به‌ش���داری ئاهه‌نگی ئۆس���کار‬ ‫بکات‪ .‬پێش���تر له‌ساڵه‌کانی ‪ 2011‬و ‪ 2004‬دو خه‌اڵتی‬ ‫ئۆسکاری به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬

‫درێژه‌و ده‌نوكێكی سوری تیژی هه‌یه‌و ناسراوترین چیرۆكیش له‌سه‌ر له‌ق له‌ق‬ ‫له‌نوك���ی ده‌نوكییه‌وه‌ بۆ كۆتای كلكی ئ���ه‌و چیرۆكه‌یه‌ كه‌ ب���اس له‌هێنانی‬ ‫درێژییه‌ك���ه‌ی ده‌گات���ه‌ (‪ )115 -100‬كۆرپه‌له‌ ده‌كات له‌الیه‌ن له‌قله‌قه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���م‌و درێژیی هه‌ردو باڵیشی پێكه‌وه‌ به‌هۆی قه‌ب���اره‌ گه‌وره‌كه‌ی‌و راوكردنی‬ ‫به‌كراوه‌ی���ی ده‌گات���ه‌ (‪ )215 - 155‬جانه‌وه‌ران‌و دروستكردنی هێالنه‌كه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر سه‌ربان‌و نیشته‌جێبونی له‌نزیك‬ ‫سم‪.‬‬ ‫ی له‌قله‌ق ئاماده‌بونێكی‬ ‫نۆبه‌ت���ه‌ گرت���ن له‌هێالنه‌ك���ه‌ ره‌نگه‌ مرۆڤه‌وه‌‪ ،‬حاج ‌‬ ‫ه���ه‌م ب���ۆ پاراس���تن بێت‌و ه���ه‌م بۆ خۆسه‌پێنی هه‌یه‌ كه‌ كاریگه‌ری هه‌یه‌‬ ‫كڕكه‌وتن بێت له‌س���ه‌ر هێلكه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌س���ه‌ر كه‌لت���وری مرۆڤ���ه‌كان‪ ،‬بۆ‬ ‫له‌قل���ه‌ق ته‌نها له‌گه‌ڵ ی���ه‌ك له‌قله‌قی نمونه‌ له‌میس���ری دێریندا له‌نوس���ینه‌‬ ‫دیاریكراو له‌ره‌گ���ه‌زی به‌رامبه‌ر زاوزێ هیرۆگلیفیه‌كان���دا له‌قل���ه‌ق په‌یوه‌ندی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ت���ا كۆتای���ی ته‌مه‌ن هه‌ب���ووه‌ به‌رۆح���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ نوس���ینی‬ ‫له‌گه‌ڵ���ی نامێنێت���ه‌وه‌‪ .‬هه‌ردوكی���ان عیب���ری‌و له‌ناو جوله‌ك���ه‌دا به‌له‌قله‌ق‬ ‫هێالنه‌یه‌كی گه‌وره‌ له‌چیلكه‌ دروس���ت ده‌ڵێن كاسیدا كه‌ به‌مانای (میهره‌بان‌و‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ ره‌نگه‌ بۆ چه‌ند س���اڵێك به‌سۆز) دێت‪.‬‬ ‫ی كوردستاندا‬ ‫به‌كاربهێنرێته‌وه‌‪ .‬سااڵنه‌ مێیه‌كه‌ یه‌ك ره‌نگ ‌ه له‌قله‌قه‌كان له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ج���ار كڕ ده‌كه‌وێت كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی هاوش���ێوه‌ی‌ هاونیش���تمانیه‌كانیان‬ ‫گش���تی چوار هێلك���ه‌ ده‌كات‌و دوای بیره‌وه‌ری‌ تاڵیان هه‌بێت له‌گه‌ڵ روداوه‌‬ ‫‪ 33‬ب���ۆ ‪ 34‬رۆژ كڕكه‌وتن‪ ،‬هێلكه‌كان نه‌خوازراوه‌كان���دا‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت كاتێك‬ ‫هه‌ڵدێ���ن‪ .‬نێ���ره‌و مێیه‌كه‌ به‌س���ه‌ره‌ له‌مانگی‌ ئای���اری‌ ‪‌1994‬و له‌گه‌رمه‌ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ری كڕده‌كه‌ون‌و هه‌ردوكیشیان ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆدا‪ ،‬هێالنه‌ی‌ له‌قله‌قێك‬ ‫خ���ۆراك ده‌ده‌ن���ه‌ به‌چكه‌كانی���ان‪ ،‬به‌س���ه‌ر مناره‌ی‌ مزگه‌وت���ی‌ خانه‌قای‌‬ ‫هه‌روه‌ها به‌چكه‌ك���ه‌ هێالنه‌كه‌ی دوای هه‌ولێ���ر كرایه‌ ئامانج‌و له‌قله‌كه‌ كوژرا‪.‬‬ ‫‪ 58‬بۆ ‪ 64‬رۆژ له‌هه‌ڵهاتن به‌جێدێڵێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا له‌ن���او كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌اڵم بۆ ماوه‌ی ‪ 7‬ب���ۆ ‪ 20‬رۆژی تر كورد‌و كۆمه‌ڵگه‌ موسوڵمانه‌كاندا رێزی‬ ‫له‌الی���ه‌ن دایكه‌‌و باوكه‌ك���ه‌وه‌ خۆراك له‌قله‌ق ده‌گیرێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی سااڵنه‌‬ ‫فه‌ریزه‌ی ح���ه‌ج به‌جێدێنن‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م باڵنده‌یه‌ بوه‌ته‌ هۆی سه‌رهه‌ڵدانی كه‌ له‌كۆچی سااڵنه‌یاندا به‌ناو مه‌كه‌دا‬ ‫چه‌ندین چیرۆك‌و ئه‌فس���انه‌ به‌درێژایی تێده‌پ���ه‌ڕن‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش���ه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ی كه‌ تێیدا ده‌ژی‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌حاجی له‌قله‌ق ناسراوه‌‪.‬‬

‫شێر‬

‫کرییستیان بێل(‪ 40( ) Christian Bale‬ساڵ)‪ :‬له‌فیلمی‬ ‫(‪ ،)American hustle‬ئ���ه‌م ئه‌کت���ه‌ر‌ه له‌س���اڵی ‪2010‬‬ ‫خه‌اڵتی ئۆسکاری بۆ ئه‌کته‌ری الوه‌کی به‌ده‌ستهێناوه‌و‬ ‫جگه‌ له‌ئه‌مس���اڵ‪ ،‬ته‌نها ئه‌و جار‌ه بۆ خه‌اڵتی ئۆسکار‬ ‫پاڵێوراوه‌‪.‬‬ ‫بروس دیرن (‪ 77( )Bruce Dern‬ساڵ)‪ :‬سی‌و شه‌ش‬ ‫س���اڵ پێش ئێس���تا ئه‌م ئه‌کته‌ر‌ه پاڵێورا بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫خه‌اڵت���ی ئۆس���کار له‌رۆڵی ئه‌کت���ه‌ری الوه‌ک���ی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ده‌ستینه‌هێنا‪ .‬به‌به‌شداریکردنی له‌فیلمی (‪)Nebraska‬‬ ‫به‌شداری ده‌کات له‌ئۆسکاری ئه‌مساڵ‪.‬‬ ‫ش���یواتاڵ ئیجیوفۆر (‪ 36( )Chiwetel Ejiofor‬س���اڵ)‪:‬‬ ‫ئه‌کته‌ری س���ه‌ره‌کییه‌ له‌فیلم���ی (‪،)Years a Slave 12‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ یه‌که‌مین ج���اره‌ بپاڵێورێت ب���ۆ وه‌رگرتنی یه‌کێک‬ ‫له‌خه‌اڵته‌کانی ئۆسکار‪.‬‬ ‫ماتی���ۆ ماکونهی (‪44( )Matthew McConaughey‬‬ ‫ساڵ)‪ :‬له‌فیلمی (‪ )Dallas Buyers Club‬به‌شداریی‬ ‫ک���ردوه‌‌‪ .‬ماکونه���ی یه‌که‌مینجاره‌ ب���ۆ خه‌اڵتێکی‬ ‫ئۆسکار بپاڵێورێت‪.‬‬ ‫لیۆناردی���ۆ دیکاپری���ۆ (‪)Leonardo DiCaprio‬‬ ‫(‪ 39‬س���اڵ)‪ :‬به‌ئه‌مس���اڵه‌و‌ه پێنجه‌می���ن جار‌ه‬ ‫دیکاپریۆ بپاڵێورێت بۆ وه‌رگرتنی ئۆسکار‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تا ئێستا س���وارچاکه‌ ئاڵتونیه‌که‌ی به‌ده‌ستنه‌هێناوه‌‪ .‬ئه‌مساڵ پاڵێوراوێکی‬ ‫به‌هێزه‌ بۆ وه‌رگرتنی ئۆسکار به‌فیلمی (‪.)wolf of wall street‬‬

‫سه‌رجه‌م پاڵێوراوه‌کانی هه‌شتاو شه‌شه‌مین ئاهه‌نگی ئۆسکار‬

‫د‬ ‫و‬ ‫ح‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ق‬ ‫ر‬ ‫ێ‬ ‫گ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ع‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ت‬ ‫‬‫س‬ ‫ل‬ ‫ێ‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫دا‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ن‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫و ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫فه‌‌ریک‬

‫كاره‌كانت رێڕه‌وی‌ خۆیان ده‌گرن‪ ،‬بورجه‌ك���ه‌ت باش���ه‌و ره‌نگ��� ‌ه په‌س���تانه‌كانی‌ ده‌وروبه‌رت‪ ،‬چ‬ ‫ی ده‌ره‌كی‌ بن یاخود‬ ‫ئامانجه‌كان���ت كۆنترۆڵك���ردوه‌‪ ،‬زۆرین��� ‌هی‌ كاره‌كان به‌دڵی‌ تۆ په‌س���تان ‌‬ ‫خه‌ریكه‌ به‌س���ه‌ر سه‌ركێشییه‌كاندا ب���ڕۆن‪ ،‬بیرو هۆش���ت فراوانتر ناوه‌كی‌‪ ،‬كاریگه‌رییان له‌سه‌رت‬ ‫دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫كردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫زاڵده‌بیت‪.‬‬

‫باشترین ئه‌کته‌ری کچ بۆ رۆڵی سه‌ره‌کیی‪:‬‬

‫ئامی ئادامز (‪ 39( )Amy Adams‬ساڵ)‪ :‬پێشتر چوارجار پاڵێوراو‌ه‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی ئۆسکار له‌رۆڵی باشترین ئه‌کته‌ری الوه‌کیدا‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫جارێکیان به‌ده‌ستینه‌هێناوه‌‪ ،‬ئه‌مساڵ بۆ پێنجه‌م جار به‌اڵم له‌بری‬ ‫ئه‌کته‌ری الوه‌ک����ی‪ ،‬بۆ ئه‌کته‌ری س����ه‌ره‌کیی پاڵێوراوه‌ به‌فیلمی‬ ‫(‪.)American Hustle‬‬ ‫کیت بالنچیت (‪ 44( )Cate Blanchett‬ساڵ)‪ :‬له‌فیلمی (‪Blue‬‬ ‫‪ )Jasmine‬رۆڵی بینیوه‌‪ .‬پێشتر شه‌ش جار پاڵێوراوه‌ بۆ ئۆسکارو‬ ‫جارێکیان خه‌اڵته‌که‌ی به‌ده‌س����تهێناوه‌ بۆ باشترین ئه‌کته‌ر له‌رۆڵی‬ ‫الوه‌کیی له‌ساڵی ‪.2006‬‬ ‫ج����ودی دێن����چ (‪ 79( )Judi Dench‬س����اڵ)‪ :‬حه‌وته‌مین جاره‌‬ ‫بپاڵێورێت بۆ وه‌رگرتنی ئۆس����کار‪ .‬خاوه‌نی ئۆسکارێکه‌ که‌ له‌ساڵی‬ ‫‪ 1999‬بۆ رۆڵی باش����ترین ئه‌کته‌ری الوه‌کیی‪ .‬له‌ئه‌مساڵدا به‌فیلمی‬ ‫(‪ )philomena‬به‌شداری ئاهه‌نگی ئۆسکار ده‌کات‪.‬‬ ‫س����اندرا بولوک (‪ 49( )Sandra Bullock‬س����اڵ)‪ :‬پێنج ساڵ‬ ‫پێش ئێستاو له‌س����اڵی ‪2009‬دا له‌یه‌که‌مین جاری پااڵوتنی بۆ‬ ‫خه‌اڵتی ئۆس����کار‪ ،‬توانی خه‌اڵته‌که‌ به‌ده‌ستبهێنێت بۆ رۆڵی‬ ‫ئه‌کته‌ری سه‌ره‌کیی‪ .‬ئه‌مس����اڵیش به‌رۆڵبینینی له‌فیلمێکی‬ ‫ن����اوازه‌دا (‪ )Gravity‬ده‌یه‌وێت دوه‌مین ئۆس����کاری خۆی‬ ‫به‌ده‌ستبهێنێت‪.‬‬ ‫میریل ستریپ (‪ 64( )Meryl Streep‬ساڵ)‪ :‬ئه‌م ئه‌کته‌ره‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئۆس����کاردا مێژویه‌کی گه‌شی هه‌یه‌‪ 17 .‬جار بۆ خه‌اڵتی ئۆسکار پاڵێوراوه‌و‬ ‫‪ 3‬جاریان ئۆس����کاری بردوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬به‌فیلم����ی (‪ )August: Osage County‬چاوی‬ ‫له‌بردنه‌وه‌ی چواره‌مین ئۆسکاری خۆیه‌تی‪.‬‬

‫باشترین سینه‌ماتۆگرافی‪:‬‬

‫(‪)Gravity‬‬ ‫(‪)Prisoners‬‬ ‫‪)Inside Llewyn Davis‬‬ ‫(‪)Nebraska‬‬ ‫(‪)The Grandmaster‬‬ ‫باشترین ئه‌کته‌ری کوڕ بۆ ڕۆڵی الوه‌کیی‪:‬‬

‫باشترین ئه‌کته‌ری کچ بۆ رۆڵی الوه‌کیی‪:‬‬

‫(‪)Barkhad Abdi‬‬

‫(‪)Sally Hawkins‬‬

‫(‪)American Hustle‬‬

‫(‪)Jonah Hill‬‬

‫(‪)Julia Roberts‬‬

‫(‪)Blue Jasmine‬‬

‫(‪)Bradley Cooper‬‬

‫(‪)June Squibb‬‬

‫(‪)Dallas Buyers Club‬‬

‫(‪)Jared Leto‬‬

‫(‪)Jennifer Lawrence‬‬

‫(‪)Her‬‬

‫‪Michael Fassbender‬‬

‫(‪)Lupita Nyongo‬‬

‫(‪)Nebraska‬‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫باشترین سیناریۆ (ئۆرجیناڵ)‪:‬‬

‫گیسک‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫به‌هه‌ن���دێ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و هه‌س����ت به‌ناڕه‌حه‌تی‌ ده‌كه‌یت‌و ره‌نگه‌ ئه‌ركه‌كانت به‌باشی‌ بڕۆن‪ ،‬قورس���ه‌ بته‌وێت رزگارت بێت پێویس���تت‬ ‫ده‌بێ���ت هه‌س���ت به‌خۆش��� ‌‬ ‫گۆڕانكارییان���ه‌ بكه‌یت ك ‌ه به‌س���ه‌رتدا ره‌نگه‌ هیچ شتێكت بۆ نه‌گونجێت‌و به‌اڵم الیه‌نی‌ ته‌ندروستیت هیچ ل���ه‌و ش���تانه‌ی‌ كه‌ بێ���زارت گۆڕانكاری‌ هه‌ی���ه‌ له‌خۆت‌و‬ ‫هاتون‪ .‬ت���ۆ ده‌ته‌وێت هه‌مو ش���تێك به‌ته‌مای‌ هه‌ر خۆش����ییه‌ك بیت باش نیه‌و پێویس����ته‌ چاودێریی‌ ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌ندێ‌ دان به‌خۆتدا له‌كاره‌كه‌ت���دا‪ .‬به‌وریاییه‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ بكه‌‪.‬‬ ‫بگره‌‪.‬‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬ ‫ئێستا نایه‌ته‌دی‌‪.‬‬ ‫ی خۆت بڕوات‪.‬‬ ‫به‌ویست ‌‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫خۆزگه‌ به‌ش���تێك مه‌خواز ‌ه‬ ‫ك���ه‌ ببێته‌ هۆی‌ ئ���ازار بۆ‬ ‫ده‌وروب���ه‌رت‪ .‬كه‌ش���ێكی‌‬ ‫ناڕه‌حه‌ت به‌سه‌ر ده‌به‌یت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫سیاسه‌ت له‌نێوان پرسی شۆڕش‌و پرسی ریفۆرمدا‬ ‫سیاسه‌ت‌وه‌ك "خه‌مخواردنێك له‌جیهان"‬

‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫ئێمه‌ سیاس���ه‌ت به‌مانا (هان���ا ئارێنت)‬ ‫ییه‌ك���ه‌ی‌وه‌كو "خه‌مخواردنێ���ك له‌جیهان"‬ ‫ته‌ماش���اده‌كه‌ین‪ .‬ئ���ه‌م خه‌مخواردن���ه‌ش‬ ‫‌وه‌ك پرۆژه‌یه‌ك���ی ب���ه‌رده‌وام ب���ۆ گۆڕان‌و‬ ‫دروس���تكردنه‌وه‌ی جیه���ان ده‌بینی���ن‪ .‬له‌م‬ ‫ڕوانینه‌دا سیاس���ه‌ت ئه‌و رووبه‌ره‌ گشتییه‌یه‌‬ ‫كه‌ ئینس���انه‌كان تیایدا كۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫پێك���ڕا خ���ه‌م له‌جیهان���ی خۆی���ان بخۆن‪،‬‬ ‫به‌ته‌نگ شته‌ هاوبه‌ش‌و پێكه‌وه‌ییه‌كانیانه‌وه‌‬ ‫بێن‪ ،‬مش���وری خۆی���ان‌و نه‌وه‌كان���ی دوای‬ ‫خۆش���یان بخۆن‪ .‬لێره‌دا رووبه‌ری سیاسه‌ت‬ ‫رووبه‌رێكی گشتییه‌‌و جێگای رق‌و مشتومڕی‬ ‫شه‌خس���یی نیی���ه‌‪ ،‬په‌یوه‌ن���دی به‌ژیان���ی‬ ‫هاوبه‌شی مرۆڤه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌ نه‌ك به‌مه‌سه‌له‌‬ ‫شه‌خسیی‌و كێش���ه‌ ده‌رونییه‌كانیانه‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ڕوانینه‌ ‌وامانلێده‌كات كاری رۆش���نبیر له‌م‬ ‫رووبه‌ره‌دا به‌وه‌ بزانین كه‌ نه‌هێڵێت سیاسه‌ت‬ ‫بكرێت به‌رووبه‌ری شه‌خس���یی‌و پاراس���تنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌و ده‌س���تكه‌وته‌ تایبه‌ته‌كانی‬ ‫كه‌سان‌و گروپ‌و خێزانی سیاسیی دیاریكراو‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ كاری رۆشنبیره‌ مه‌ترسییه‌كانی گۆڕانی‬ ‫جیهانی سیاس���ه‌ت بۆ ماڵی سیاسییه‌كان‪،‬‬ ‫موڵكی گشتیی بۆ موڵكی تایبه‌ت‌و سیسته‌می‬ ‫سیاسیی بۆ سیسته‌مێكی خێزانیی ببینێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ ئیشی رۆش���نبیره‌ به‌رگریی له‌چه‌مكی‬ ‫سیاسه‌ت بكات‪‌،‬وه‌كو رووبه‌رێكی گشتیی بۆ‬ ‫بیركردنه‌وه‌‌و چاالكی‌و هه‌وڵدان بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌چاك���ه‌ی گش���تیی‪ .‬جیهانی سیاس���ه‌ت‬ ‫بۆ ئێم���ه‌ ش���وێنی له‌دایكب���وون‌و كه‌وتن‌و‬ ‫هه‌ڵس���انه‌وه‌‌و مردنی هێزه‌ سیاس���ییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫جێگای ملمالنێی جیاوازییه‌كانه‌‪ ،‬مه‌نزڵگای‬ ‫بیركردنه‌وه‌یه‌ له‌باشه‌ی كۆمه‌ڵگا‪ ،‬شوێنێكه‌‬ ‫پڕ جوڵه‌و ملمالن���ێ‌و ڕاگۆڕكێ‌و كێبه‌ركێی‬ ‫جیاواز‪ .‬سیاسه‌ت بۆ ئێمه‌ بریتییه‌ له‌كرده‌ی‬ ‫دروس���تكردنی جیهان‪‌،‬وات���ه‌ ئه‌و جیهانه‌ی‬ ‫كه‌ به‌ب���ێ بیركردن���ه‌وه‌ نه‌ده‌توانین بنیاتی‬ ‫بنێین‪ ،‬نه‌ده‌توانین بیگۆڕین‌و نه‌ده‌ش���توانین‬ ‫بیپارێزی���ن‪ .‬بۆئه‌وه‌ی سیاس���ه‌تیش بكه‌ین‬ ‫پێویس���تمان به‌بیركردن���ه‌وه‌‌و گفتوگۆی���ه‌‬ ‫له‌رووبه‌رێك���ی گش���تییدا‪ ،‬ڕووبه‌رێ���ك‬ ‫راوبۆچوونه‌كان���ی تێدا بگۆڕین���ه‌وه‌‪ ،‬تیایدا‬ ‫بگه‌ین به‌ده‌رئه‌نجامێك كه‌ "باشه‌ی گشتیی"‬ ‫ئامانجه‌كه‌یه‌تی‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ڕامانوایه‌ رۆش���نبیر ناتوانێت له‌ناو‬ ‫رووبه‌ری گش���تیدا له‌نێوان سیاسه‌تكردن‌و‬ ‫سیاسه‌تنه‌كردندا هه‌ڵبژێرێت‪ ،‬چونكه‌ هه‌موو‬ ‫فیكرێ���ك‪ ،‬هه‌موو بزاوتێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫هه‌موو ئاماده‌بوون‌و به‌شداربوونێك له‌فه‌زای‬ ‫گشتییدا‪ ،‬كرده‌یه‌كی سیاسییه‌‪ ،‬هه‌م به‌مانا‬ ‫سیاسییه‌كه‌ی‌و هه‌م به‌مانا فه‌لسه‌فییه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫به‌مان���ا سیاس���ییه‌كه‌ی‪ ،‬چونكه‌ به‌ش���ێكه‌‬ ‫له‌كرده‌ی به‌ش���داربوون‌و داڕش���تنی ژیانی‬ ‫گش���تییه‌‪ ،‬به‌مانا فه‌لسه‌فییه‌كه‌شی‪ ،‬چونكه‌‬ ‫مرۆڤ له‌ڕێگای ئه‌و به‌ش���دارییه‌وه‌ پیاده‌ی‬ ‫مرۆڤبوونی خ���ۆی له‌ناو دونی���ادا ده‌كات‌و‬ ‫ده‌چێته‌ په‌یوه‌ندییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ كه‌س���انیتر‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ جیهاندا‪ .‬ئێمه‌ هه‌رگیز سیاس���ه‌ت‬ ‫كورتناكه‌ین���ه‌وه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی نوێنه‌رم���ان‬ ‫هه‌بێت‌و ئه‌و نوێنه‌رانه‌ش به‌ناوی كۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫قسه‌بكه‌ن‪ ،‬یان رۆشنبیران خۆیان ئه‌و رۆڵی‬ ‫نوێنه‌رایه‌تیی���ه‌ بگێڕن‪ ،‬ی���ان هێزێك بێت‌و‬ ‫به‌ناوی هه‌مووانه‌وه‌ بدوێت‪ .‬سیاس���ه‌ت الی‬ ‫ئێمه‌ به‌توندی به‌س���تراوه‌ته‌وه‌ به‌پلورالیزم‌و‬ ‫ئازادییه‌وه‌‪‌ ،‬وایتێده‌گه‌ین كه‌ س���نووره‌كانی‬ ‫موماره‌س���ه‌كردنی ئازادی���ی له‌ك���رده‌ی‬ ‫سیاسیدا به‌و چه‌ش���نه‌ به‌رجه‌سته‌ببێت كه‌‬ ‫هه‌موو كه‌س���ێك هه‌م توانای به‌شداربوونی‬ ‫هه‌بێت‌و هه‌م به‌ش���ی هه‌بێت له‌و دونیایه‌دا‬ ‫كه‌ دروس���تده‌كرێت‪ .‬سیاس���ه‌ت له‌یه‌ككاتدا‬ ‫كرده‌یه‌ك���ه‌ ڕووی له‌ئازادی���ی‌و ڕووی‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵته‌‪ ،‬ئیش���كردنێكی به‌رده‌وام���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌و دوو ڕه‌هه‌نده‌‬ ‫گرنگ���ه‌ی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬به‌جۆرێك ئه‌م‬ ‫ئیشكردنه‌ ڕێ له‌وه‌بگرێت ده‌سه‌اڵت‌و ئازادی‬ ‫به‌جۆرێك بخرێنه‌گ���ه‌ڕ ببنه‌ ڕه‌چه‌ته‌یه‌ك بۆ‬ ‫دروس���تبوونی ده‌س���ه‌اڵتێكی گشتگیری دژ‬ ‫به‌جیاوازی‌و پلورالیزم‪ .‬ئه‌م ڕوانینه‌‌واده‌كات‬ ‫ڕۆش���نبیری ره‌خنه‌ی���ی نه‌بێت به‌به‌ش���ێك‬ ‫له‌هیچ پرۆژه‌یه‌كی تۆتالیتاری دژ به‌ئازادی‌و‬ ‫جیاوازی‪‌،‬واده‌كات نه‌بێت به‌هه‌ڵگری تیۆری‬ ‫تۆتالیتێ���ر‌و لێكدانه‌وه‌ی یه‌كس���ه‌ره‌‌و ڕه‌ها؛‬ ‫هه‌ڵگری فیكرێك نه‌بێت نه‌توانێت النی هه‌ره‌‬ ‫كه‌می جیاوازیی���ه‌كان ببینێت‪ ،‬یان چه‌مكی‬ ‫جیاوازی���ی بێمانا بكات به‌وه‌ی كۆمه‌ڵگاكان‬ ‫كورتبكات���ه‌وه‌ ب���ۆ س���ه‌رۆكه‌كان‌و ملمالنێ‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسییه‌كانیش له‌ناو چه‌مكه‌‬

‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫گش���تییه‌كانی "شارس���تانێتی خۆرئ���اوا"‌و‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت"‌و "ئایی���ن"‌و "ئه‌تنییه‌كان"دا‬ ‫قوفڵ ب���كات‪ .‬ئه‌م ڕوانینه‌ ب���ۆ جیاوازیی‌و‬ ‫ئه‌م كورتكردنه‌وه‌یه‌ی كۆمه‌ڵگا بۆ هه‌ندێك‬ ‫كه‌سایه‌تی س���ته‌مگه‌ر خۆی سه‌ر به‌فیكری‬ ‫سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاسته‌‌و دیدێكی تۆتالیتاریی‬ ‫ترسناكیش ئاراسته‌ی ده‌كات‪ ،‬چونكه‌ نه‌ك‬ ‫ته‌نها فره‌ڕه‌نگ���ی كۆمه‌ڵ���گاكان نابینێت‌و‬ ‫توانای ئه‌وه‌ی نییه‌ دوو ئه‌زموونی سیاسیی‬ ‫له‌یه‌كتری جیابكات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو فره‌ڕه‌نگییه‌‬ ‫گه‌وره‌كانی ناو فیكریش نابینێت‌و جه‌نگێكی‬ ‫دۆنكیشۆتییانه‌ له‌نێوان تیوره‌كاندا دروست‬ ‫ده‌كات‪‌.‬وه‌كچۆن به‌حه‌ماسه‌تێكی خورافییه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگاكان‌و هێزه‌ سیاسییه‌كانی ناوچه‌كه‌‬ ‫كورتده‌كات���ه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌س���ه‌د‌و سیس���ی‌و‬ ‫داعش‌و جه‌بهه‌ی نووس���ره‌‪ ،‬ئاواش به‌هه‌مان‬ ‫حه‌ماس���ه‌ت‌و به‌سه‌فس���ه‌ته‌یه‌كی زۆره‌وه‌‬ ‫هه‌موو فیكر‌و هه‌موو میت���ۆد‌و تیۆرییه‌كان‬ ‫كورتده‌كاته‌وه‌ بۆ كۆمه‌ڵێك ڕسته‌ی گشتیی‌و‬ ‫ئینش���ایی‌و كۆمه‌ڵێ���ك حوكمدانی گش���تی‬ ‫كه‌ س���ه‌لماندنی هه‌ریه‌كێكیان پێویس���تی‬ ‫به‌نووسینی هه‌زاران الپه‌ڕه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌كورتی ئێمه‌ كاری سیاسییانه‌ی رۆشنبیر‬ ‫له‌خه‌مخواریدا بۆ جیهان ده‌بینین‪ ،‬به‌شێكی‬ ‫گرنگی ئ���ه‌م خه‌مخوارییه‌ش ئه‌وه‌یه‌ جیهان‬ ‫كورتنه‌كه‌ین���ه‌وه‌ بۆ ئه‌م یان ئه‌و ده‌ركه‌وتی‬ ‫به‌ته‌نها‪ ،‬به‌زۆر كۆمه‌ڵگاكان‌و ئه‌زموونه‌كان‌و‬ ‫مرۆڤ���ه‌كان نه‌ترێنجێنین���ه‌ ژێر چه‌تری ئه‌م‬ ‫ی���ان ئ���ه‌و زاراوه‌وه‌ به‌ته‌نه���ا‪ .‬باوه‌ڕبوون‬ ‫به‌جیهان‌و به‌مرۆڤ‪ ،‬كورتنه‌كردنه‌وه‌ی دونیا‬ ‫بۆ یه‌ك ڕه‌نگ‌و یه‌ك ئه‌گه‌ر‌و یه‌ك سیناریۆ‪،‬‬ ‫بینین���ی جیاوازی���ی‌و توانای س���ه‌رله‌نوێ‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌‌و دروستكردنه‌وه‌‪ ،‬به‌شێكه‌‬ ‫له‌ئه‌ركی ڕۆش���نبیر‌وه‌ك بكه‌رێكی فیكریی‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ كار‌و ئاكاری رۆشنبیریی ره‌خنه‌یی نییه‌‬ ‫به‌زمانێكی پڕ له‌غرور‌و پڕ له‌نه‌رجسیه‌تییه‌وه‌‬ ‫هه‌موو كرده‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس���یی‬ ‫بێمان���ا ب���كات‪‌ ،‬واینیش���انبدات ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫مرۆڤه‌كان له‌ناو دونی���ای خۆیاندا ده‌یكه‌ن‌و‬ ‫ئه‌نجامیئه‌ده‌ن‪ ،‬مادام له‌گه‌ڵ س���ایكۆلۆژیا‌و‬ ‫‌وێنا‌و خولیا هه‌نووكه‌یی‌و شه‌خس���ییه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌ودا ناگونجێت‪ ،‬ئیتر ك���رده‌ی بێمانان‌و‬ ‫كۆمبارسی ناو دونیایه‌كی بێكرده‌‌و بێجوڵه‌و‬ ‫بێئاینده‌ن‪.‬‬ ‫مانا كۆنكرێته‌كانی "خه‌مخواردن له‌جیهان"‬ ‫"خه‌مخواردن له‌جیهان" ده‌س���ته‌واژه‌یه‌كی‬ ‫گش���تگیر‌و ڕه‌ها نییه‌ كه‌ پڕبێت له‌بۆشایی‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌ه���ه‌ر دۆخ‌و ژینگه‌یه‌كی مێژووییدا‬ ‫مانایه‌كی كۆنكریتی هه‌یه‌‪ .‬له‌ژینگه‌یه‌كی‌وه‌ك‬ ‫ژینگه‌ی سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگیی‬ ‫‌وه‌ك ژینگه‌ك���ه‌ی ئێم���ه‌دا‪ ،‬خه‌مخ���واردن‬ ‫له‌جیهان مان���ای خه‌مخواردنه‌ له‌مه‌س���ه‌له‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌؛ بۆ نموونه‌‬ ‫خه‌مخواردنه‌ ل���ه‌وه‌ی بۆچی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌‬ ‫له‌وه‌دا سه‌رناكه‌وێت چوارچێوه‌یه‌كی گشتیی‬ ‫بۆ جێكردنه‌وه‌یه‌كی یاس���ایی‌و مافپه‌روه‌ر‌و‬ ‫ڕێزداری���ی جیاوازییه‌كان���ی دروس���تبكات‪،‬‬ ‫بۆچ���ی ده‌س���ه‌اڵتدارێتییه‌كه‌ی ناتوانێ���ت‬ ‫ببێته‌ سیس���تمێكی دیموكراس‌و مافپه‌روه‌ر‪،‬‬ ‫بۆچی مرۆڤی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌ به‌به‌رده‌وامی‌و‬ ‫به‌ش���ێوازی جی���اواز برین���دار ده‌كرێ���ت‌و‬ ‫ڕووبه‌ڕووی بڕ‌و ڕاده‌ی جیاواز له‌ئه‌شكه‌نجه‌‌و‬ ‫ئازارچه‌ش���تن ده‌كرێته‌وه‌ كه‌ نائینس���انی‌و‬ ‫ناش���یرینه‌؟ بۆچی كاره‌س���اتێكی گه‌وره‌‌و‬ ‫ترس���ناكی‌وه‌ك كاره‌س���اتی ئه‌نفال نابێته‌‬ ‫پردێ���ك بۆ دروس���تكردنی هوش���یارییه‌كی‬ ‫مێژوویی‌و سیاسیی بۆ به‌گژاچوونه‌وه‌ی هه‌موو‬ ‫شێوازه‌كانی توندوتیژیی‌و چاودێریكردنێكی‬ ‫به‌رده‌وامی ده‌س���ه‌اڵت؟ بۆچی كاره‌س���ات‌و‬ ‫رووداوه‌كان نابنه‌ س���ه‌ره‌تایه‌ك بۆ ڕێزگرتن‬ ‫له‌مرۆڤ‌و به‌پیرۆزته‌ماشاكردنی خودی ژیان‬ ‫خ���ۆی؟ بۆچ���ی بوونی ده‌س���توور گرنگه‌‌و‬ ‫ئه‌و ده‌س���توره‌ی ئه‌مڕۆكه‌‌و ب���ه‌م فۆرمه‌ی‬ ‫ئێستایه‌وه‌ له‌كوردستاندا پێشنیارده‌كرێت‪،‬‬ ‫كاره‌س���اته‌ بۆ نه‌وه‌كان���ی داهاتوو؟ بۆچی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی نایاسایی بارزانی به‌سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ���م نابێ���ت ‌وه‌ك كرده‌یه‌كی ئاس���ایی‬ ‫ببینرێت‌و بۆچی پێویسته‌ ڕێ له‌وه‌ بگیرێت‬ ‫ك���ه‌ ده‌س���ه‌اڵته‌كان له‌ده‌س���تی خێزانێكی‬ ‫سیاس���یدا كۆببنه‌وه‌؟ بۆچی لێسه‌ندنه‌وه‌ی‬ ‫ه���ه‌ر رووبه‌رێك���ی سیاس���یی‌و ئابووریی‌و‬ ‫رۆش���نبیریی له‌م سیس���ته‌مه‌ س���وڵتانییه‌‬ ‫گرنگیی س���تراتیژیی خ���ۆی هه‌یه‌؟ بۆچی‬ ‫به‌رگریكردنێك���ی ڕه‌خنه‌ییان���ه‌ له‌میدی���ای‬ ‫ئه‌هل���ی‌ ب���ۆ به‌رهه‌مهێنان���ی هوش���یاریی‌و‬

‫چاودێریك���ردن‌و ڕه‌خنه‌كردن���ی به‌رده‌وامی ش���ۆك ب���كات‪ ،‬به‌ڵك���و خ���ودی بزوتنه‌وه‌‬ ‫كرده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیی‌و سیاسیی‌و فه‌رهه‌نگیی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‌و بكه‌ره‌كانی تووشی شۆك‬ ‫گرنگه‌؟ بۆچی گرنگه‌ له‌تاوانه‌ سیاسییه‌كان ده‌كات‪.‬‬ ‫بێده‌نگنه‌بین‌و په‌نا بۆ هه‌موو ش���ێوازه‌كانی‬ ‫دیموكراسییه‌ت‌وه‌ك سیسته‌مێك بۆ‬ ‫ناڕه‌زایی مه‌ده‌نیی‌و به‌گژاچوونه‌وه‌یان به‌رین؟‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ جیاوازیی‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیشیدا به‌ڕۆشنبیر خۆیه‌وه‌‪ ،‬بۆچی‬ ‫خه‌مخ���واردن له‌جیهان به‌پل���ه‌ی یه‌كه‌م‬ ‫گرنگه‌ ڕۆش���نبیر به‌نووسین شتێك نه‌ڵێت‌و‬ ‫به‌كرده‌وه‌ پێچه‌وانه‌ك���ه‌ی ئه‌نجامبدات؟ بۆ خه‌مخواردن���ه‌ ب���ۆ ئ���ه‌و فره‌ڕه‌نگییه‌ی كه‌‬ ‫گرنگه‌ ڕۆشنبیر خۆی‌وه‌ك پێغه‌مبه‌رێك‌وێنا به‌بوون���ی م���رۆڤ‌و به‌بوون���ی جیهان���ه‌وه‌‬ ‫نه‌كات‌و‌وه‌ك بكه‌رێك له‌پاڵ كۆمه‌ڵێك بكه‌ری په‌یوه‌سته‌‪ ،‬خه‌مخواردنه‌ بۆ جیاوازییه‌كان‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی تردا ده‌ربكه‌وێت؟ بۆچی‪‌ ،‬وه‌ك ب���ۆ دۆخ���ی پلوراڵبوون���ی مرۆڤ���ه‌كان‪.‬‬ ‫دۆڵۆز ده‌ڵێت‪ ،‬گرنگ���ه‌ تیۆرییه‌كان تیۆری ئ���ه‌م ڕوانین���ه‌ ئارێنتییه‌یه‌ ب���ۆ جیاوازیی‬ ‫لۆكاڵی ن���او كایه‌یه‌ك���ی دیاریكراوبن نه‌ك ‌وامانلێ���ده‌كات یه‌كێك له‌مان���ا گرنگه‌كانی‬ ‫تیۆری تۆتالیتێر ك���ه‌ ته‌ماحی لێكدانه‌وه‌ی سیاس���ه‌ت به‌به‌رهه‌مهێنانی‌ "هۆش���مه‌ندیی‬ ‫جیاوازیی"ه‌وه‌ گرێبده‌ین‪ ،‬هۆش���مه‌ندییه‌ك‬ ‫هه‌موو دونیای هه‌بێت؟‬ ‫هه‌م توانای بینینی جیاوازییه‌كانی هه‌بێت‪،‬‬ ‫هه‌م بتوانێت ببێت به‌هێزێكیش بۆ پاراستنی‬ ‫جیاوازی���ی‌و ه���ه‌م له‌خه‌می دروس���تكردنی‬ ‫دونیایه‌كی پلوراڵیش���دا بێ���ت كه‌ له‌ڕێگای‬ ‫هه‌بوونی م���اف‌و هه‌بوونی ڕێ���ز‌و هه‌بوونی‬ ‫دانپیانانه‌وه‌ جیاوازییه‌كان ڕێكبخات‪ .‬به‌رای‬ ‫ئێم���ه‌ چه‌مكی سیاس���ه‌ت به‌ب���ێ چه‌مكی‬ ‫جیاوازیی‪ ،‬هی���چ مانایه‌كی نامێنێت‌و هه‌موو‬ ‫هه‌وڵدانێ���ك ب���ۆ جیاكردن���ه‌وه‌ی ئه‌م دوو‬ ‫چه‌مكه‌ له‌یه‌كتری به‌ته‌نها كرده‌یه‌كی تیۆریی‬ ‫ترس���ناك نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌نگاوێكی عه‌مه‌لی‬ ‫ترسناكیشه‌ به‌ره‌و دروستكردنی دونیایه‌كی‬ ‫تۆتالیت���ار‪ .‬كاتێ���ك ب���اس له‌جیاوازی���ی‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬مه‌به‌ستمان ته‌نها گرنگیی بینینی‬ ‫دونیای كۆمه‌اڵیه‌تی���ی مرۆڤه‌كان نییه‌‌وه‌ك‬ ‫دونیایه‌كی پ���ڕ له‌جیاوازیی‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن‬ ‫به‌ته‌نها مه‌به‌س���تمان له‌وه‌ نییه‌ پێ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ڕاس���تییه‌ ئه‌نترۆپۆلۆژیی���ه‌ دابگرین كه‌‬ ‫مرۆڤب���وون خۆش���ی ده‌ركه‌وت���ی جیاوازی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵكو زیاتر مه‌به‌س���تمان له‌پرۆسه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ "هۆش���مه‌ندییه‌كی جیاكاره‌"‪،‬‬ ‫هۆش���مه‌ندییه‌ك تیایدا پلورالیزمی كۆمه‌ڵگا‬ ‫نه‌ك ته‌نها شوێنی بیرلێكردنه‌وه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫شوێنی پاراستن‌و ڕێزلێگرتن‌و ڕێكخستنیش‬ ‫بێت له‌ڕێ���گای تۆڕێكی گ���ه‌وره‌ له‌مافه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ هۆش���مه‌ندیی جیاوازیی ته‌نها‬ ‫مان���ای رێگه‌گرت���ن نییه‌ له‌دروس���تكردنی‬ ‫یه‌كڕه‌نگی���ی‌و یه‌كده‌نگكردن���ی كۆمه‌ڵ���گا‬ ‫به‌ناوی نه‌ته‌وه‌‌و ئایین‌و حیزب‌و سه‌رۆكه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ڕێگرتنیش���ه‌ له‌هه‌موو ئه‌و شێوازانه‌‬ ‫له‌فیكر كه‌ پ���ڕن له‌ئه‌گه‌ری تۆتالیتارییانه‌ی‬ ‫نووستوو نه‌نوستوو‪ ،‬پڕن له‌دید‌و بۆچوون‌و‬ ‫حوكم‌و به‌رخوردی موتڵه‌ق‪ ،‬چه‌نده‌ ڕادیكاڵ‬ ‫ده‌رده‌ك���ه‌ون‪ ،‬ب���ه‌اڵم هێن���ده‌ تاكڕه‌هه‌ند‌و‬ ‫گشتگیر‌و‌وێرانكه‌ری جیاوازیین‪.‬‬ ‫ئه‌م خاڵه‌یه‌ ‌وامانلێكده‌كات به‌رده‌وام پێ‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ دابگرین كه‌ سیاسه‌ت كرده‌‌و‬ ‫چاالك���ی بیركردن���ه‌وه‌‌و بینین‌و پاراس���تن‌و‬ ‫ڕێكخس���تنی جیاوازییه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گا‌و‬ ‫هێزه‌كانه‌‪ ،‬هه‌م له‌فیك���ر‌و هه‌م له‌پراكتیكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���دا‪ .‬ئه‌م پرۆس���ه‌یه‌ش له‌ڕێگای‬ ‫پیرۆزییبه‌خش���ین ده‌وڵه‌ت‌و نه‌ته‌وه‌‌و دین‌و‬ ‫به‌بۆچوون���ی ئێم���ه‌ كاری رۆش���نبیر ش���تگه‌له‌ گ���ه‌وره‌‌و جیاوازییكوژه‌كانی تری‬ ‫راڤه‌ك���ردن‌و گۆڕی���ن‌و ده‌س���تكاریكردنی له‌م شێوانه‌وه‌ دروستنابێت‪ ،‬به‌ڵكو له‌ڕێگای‬ ‫ك���ۆی ئه‌و ش���تانه‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی گۆڕین‌و دروس���تكردنی ش���وناس‌و ئینتیمای ئازاد‌و‬ ‫ده‌س���تكاریكردنی ئه‌و ش���تانه‌ی كه‌ فیكر‌و چوارچێوه‌یه‌كی گشتیی پلورالیی‌و یاسایی‌و‬ ‫سیاسه‌ت‌و ئه‌خالق ده‌یانه‌وێت ئاساییانبكه‌ن‌و مافپه‌روه‌ری دیموكراسییانه‌وه‌ به‌رهه‌مدێت‪.‬‬ ‫بیانكه‌ن به‌پێدراوی سروشتیی‌و به‌دۆخێكی ‌وه‌زیفه‌ی ئ���ه‌م چوارچێوانه‌ ته‌نها ڕێزگرتنی‬ ‫نه‌گۆڕ‪ .‬ئیش���ی ڕۆش���نبیر به‌ش���داریكردنه‌ ته‌واو نییه‌ له‌خ���ودی جیاوازییه‌كان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌به‌رهه‌مهێنان���ی‌ هۆش���مه‌ندیی گۆڕان���دا‪ ،‬مامه‌ڵه‌كردنیان���ه‌‌وه‌ك پێدراوێك���ی ه���ه‌ره‌‬ ‫هۆش���مه‌ندییه‌ك عه‌قڵییه‌تی باو‌و ئاساییبوو س���ه‌ره‌تایی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئینس���انی‪،‬‬ ‫‌وه‌ك قه‌ده‌رێك���ی مێژوویی نه‌گۆڕ نه‌بینێت‌و ‌وه‌ك به‌ش���ێكی جه‌وهه‌ری���ی له‌مرۆڤبوون‌و‬ ‫‌وه‌ك ش���تێك نمایش���ینه‌كات ك���ه‌ قابیلی خواستی پێكه‌وه‌ژیانی ئازادانه‌ی مرۆڤه‌كان‬ ‫گۆڕان نییه‌‪ .‬تێڕامانی رۆش���نبیر له‌س���اته‌ له‌گه‌ڵ یه‌كتر‪.‬‬ ‫پرسی سه‌ره‌كیی سیاسه‌ت له‌واڵتی ئێمه‌دا‬ ‫مێژووییه‌كان‪ ،‬له‌واقیع‪ ،‬له‌گرفت‌و ته‌نگه‌ژه‌‌و‬ ‫ملمالن���ێ زۆره‌كانی ناو ژیانی سیاس���یی‌و پرس���ی دروس���تكردنی ده‌وڵه‌تێكی به‌هێز‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌و فه‌رهه‌نگی���ی‪ ،‬له‌ك���رده‌ یان الواز نییه‌‪ .‬ئه‌م كێش���ه‌یه‌ كێش���ه‌یه‌كی‬ ‫لۆكاڵییه‌كانی به‌رگریكردن‪ ،‬تێڕامانی گرنگن‪ ،‬دروس���تكراوه‌ نه‌ ده‌توانێت‌وه‌اڵمی پرس���ه‌‬ ‫چونكه‌ رۆشنبیر ئه‌توانێت مانا به‌ڕووداوه‌كان س���ه‌ره‌كییه‌كانی دونیای ئێمه‌ بداته‌وه‌‌و نه‌‬ ‫ببه‌خش���ێت‪ ،‬ل���ه‌وه‌ ڕزگاریان ب���كات ته‌نها ده‌توانێت ده‌ستنیش���انی كێشه‌ی سه‌ره‌كیی‬ ‫ڕووداوی ڕووت‌و بێده‌الل���ه‌ت بن‪ .‬رۆش���نبیر ده‌س���ه‌اڵت له‌دونی���ای ئێمه‌دا ب���كات‪ .‬ئه‌م‬ ‫ئه‌توانێ���ت ئه‌و ڕووداوانه‌ بكات به‌به‌ش���ێك كێشه‌یه‌ كێشه‌یه‌كی تیۆریی دروستكراوه‌ نه‌‬ ‫له‌هوش���یارییه‌كی ڕه‌خنه‌ی���ی‌و به‌خه‌مێكی هێزی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌‌واقیعی ئێمه‌‌وه‌كو خۆی‬ ‫ده‌سته‌جه‌معیی گرنگ‪ .‬كارێك كه‌ ڕۆشنبیری بخوێنێته‌وه‌‌و نه‌ توانای بینینی‌واقیعیش���ی‬ ‫به‌رپرس���یار نایكات‪ ،‬یان پێویسته‌ نه‌یكات‪ ،‬هه‌یه‌‌وه‌كو خۆی‪ ،‬به‌ڵكو تاكه‌ هێزی له‌وه‌دا‬ ‫یان هه‌ڵه‌یه‌ بی���كات‪ ،‬گاڵته‌كردنه‌ به‌كرده‌ی به‌رجه‌سته‌ ده‌بێت كه‌ ‌واقعێكی پێدراوت بۆ‬ ‫به‌رگری���ی بك���ه‌ره‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان‪ ،‬یان دروس���تده‌كات كه‌ له‌ژیانی سیاسیی ئێمه‌دا‬ ‫ناونانی ئه‌و كردانه‌یه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی ناوه‌ڕۆكه‌ بوونی نییه‌‪ .‬گوتاری سه‌ره‌كیی له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌یان���ه‌وه‌‪ .‬بۆ نموونه‌ ناونانی ئێمه‌دا نه‌ یه‌كده‌نگیی‌و نه‌ ناوكۆیی پێویستی‬ ‫توڕه‌بوون���ی گه‌نجانی ك���ه‌الر‌وه‌ك ته‌عبیر تێدای���ه‌ تاوه‌ك���و هه‌موو هێ���زه‌كان خه‌می‬ ‫له‌ڕۆحێكی فاشیستی گریمانكراو گوایه‌ هه‌موو دروستكردنی ده‌وڵه‌تێكی به‌هێزیان هه‌بێت‌و‬ ‫خۆرهه‌اڵتی خواردوه‌‪ ،‬یان النیكه‌م ناساندنیان نه‌ هیچ هێزێكی���ش هه‌ڵگری ئه‌و گوتاره‌یه‌‪.‬‬ ‫‌وه‌ك ڕۆحێك���ی ش���ه‌ڕانگێز كه‌ به‌ش���ێكه‌ ئه‌وه‌ش���ی ئێم���ه‌ له‌ناوچه‌ك���ه‌دا ده‌یبینین‬ ‫له‌مێگاسیستمێكی فاشیستی خۆرهه‌اڵتیی‪ .‬درس���تبوونی ده‌وڵه‌تی به‌هێز نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌مج���ۆره‌ نرخان���دن‌و حوكمدانان���ه‌ نه‌ك رێ���ك به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‪ ،‬پارچه‌پارچه‌بوون‌و‬ ‫ته‌نها هه‌ڵه‌و ناڕاس���ت‌و دابڕاون له‌ساده‌ترین هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت‌و دروستبوونی‬ ‫پرنس���یپه‌ ئه‌خالقییه‌كان���ی كاری فیكریی بك���ه‌ر‌و هێزی لۆكاڵی���ی‌و ناوده‌وڵه‌تین‪ ،‬جا‬ ‫ڕۆش���نبیران‪ ،‬به‌ڵكو بێنرخكردنێكی ته‌واوی چ له‌فۆرمه‌ تائیفیی‌و سیكترایس���تییه‌كه‌یدا‬ ‫هه‌موو كرده‌یه‌كی به‌رگریش���ه‌ كه‌ گروپێكی بێت‪ ،‬یان له‌فۆرمه‌ ئه‌تنی‌و ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی دیاریكراو پێیهه‌ڵبس���ێت‪ .‬ئه‌م لۆكاڵییه‌كانیدا‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی ئێمه‌ مه‌ترس���ی س���ه‌ره‌كیی‬ ‫جۆره‌ نووس���ین‌و قس���ه‌كردنه‌ش ڕه‌خنه‌ی‬ ‫رادیكاڵ نین‪ ،‬به‌ڵك���و حوكمی بێناوه‌ڕۆك‌و له‌دونیای ئێمه‌دا مه‌ترس���ی دروس���تبوونی‬ ‫بێبنه‌مان‪ ،‬تیۆرییه‌ك نییه‌ ده‌سه‌اڵت تووشی ده‌وڵه‌تی به‌هێز نیی���ه‌‪ .‬ده‌وڵه‌تی به‌هێزیش‬

‫پرسی سه‌ره‌كیی‬ ‫سیاسه‌ت له‌واڵتی‬ ‫ئێمه‌دا پرسی‬ ‫دروستكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی به‌هێز‬ ‫یان الواز نییه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫كێشه‌یه‌ كێشه‌یه‌كی‬ ‫دروستكراو‌ه‬ ‫نه‌ ده‌توانێت‌وه‌اڵمی‬ ‫پرس ‌ه سه‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫دونیای ئێم ‌ه‬ ‫بداته‌وه‌‌و ن ‌ه ده‌توانێت‬ ‫ده‌ستنیشانی كێشه‌ی‬ ‫سه‌ره‌كیی ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌دونیای ئێمه‌دا‬ ‫بكات‬

‫له‌دیدی ئێمه‌دا‪ ،‬ده‌وڵه‌تێك نییه‌ ده‌ستبخات ‌ه‬ ‫ناو هه‌موو بواره‌كانی ژیان���ه‌وه‌‌و هه‌موویان‬ ‫به‌یه‌كڕه‌ن���گ ڕه‌نگڕێژبكات‪ ،‬ده‌وڵه‌تی به‌هێز‬ ‫له‌دیدی ئێمه‌دا ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌یه‌ كه‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫هه‌موو كۆمه‌ڵگایه‌‪ ،‬هی‌ هه‌موو جیاوازییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫ره‌وایه‌تی خ���ۆی له‌هێزه‌وه‌ ناهێنێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌مسۆگه‌ركردنی ئه‌و چوارچێوه‌ گشتییانه‌وه‌‬ ‫ده‌یهێنێت ك���ه‌ پێگه‌ی یه‌كس���ان به‌هه‌موو‬ ‫جیاوازییه‌كان ده‌به‌خش���ێت‌و ئه‌م پێگانه‌ش‬ ‫له‌ڕێگای یاس���ا‌و ماف���ه‌وه‌ ڕێكده‌خات‪ .‬له‌م‬ ‫ئاس���ته‌ی ئێس���تای گه‌ش���ه‌كردنی فیكری‬ ‫سیاسی له‌دونیادا ئه‌م ش���ێوازه‌ له‌ده‌وڵه‌ت‬ ‫جگه‌ له‌ده‌وڵه‌تی دیموكراسیی هیچ مۆدێلێكی‬ ‫تر نییه‌‪ .‬كاتێك باس له‌رێزگرتنیش ده‌كه‌ین‬ ‫مه‌به‌س���تمان مانا ئه‌خالقییه‌ رووته‌كه‌ی ئه‌م‬ ‫چه‌مكه‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی ئه‌م مانایه‌ مانایه‌كی‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬به‌ڵكو مه‌به‌س���تمان ئه‌و رێسایانه‌یه‌‬ ‫كه‌ سیاسه‌ت له‌رێگای "كرده‌"وه‌ به‌رجه‌سته‌ی‬ ‫ده‌كات‪ .‬مه‌به‌ستمان له‌دروستكردنی ڕستێك‬ ‫ده‌زگایه‌ كه‌ نه‌توان���ن‌و نه‌یانه‌وێت‌و نه‌كرێت‬ ‫س���وكایه‌تی به‌م���رۆڤ بكه‌ن‪ .‬ڕێ���ز لێره‌دا‬ ‫به‌و مانایه‌ به‌كارده‌هێنین كه‌ فه‌یله‌س���وفی‬ ‫ئیس���رائیلی ئاڤیش���ای مارگه‌لیت له‌كتێبی‬ ‫"كۆمه‌ڵگای به‌حورمه‌ت"دا به‌كاریده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ڕێ���ز له‌په‌یوه‌ندی���دا به‌بوون���ی كۆمه‌ڵێ���ك‬ ‫یاس���ا‌و ماف‌و ده‌زگاوه‌ ده‌بینین كه‌ ڕێگربن‬ ‫له‌س���وكایه‌تیكردن به‌م���رۆڤ‪ .‬به‌بۆچوونی‬ ‫ئێمه‌ ش���تێك نییه‌ به‌مانای سیاس���ه‌تكردن‬ ‫به‌بێ رێزگرتن له‌رێساكانی جیاوازیی‌و مافی‬ ‫بوون���ی جیاوازانه‌‌و پلورالیزم���ی كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫پلورالیزمیش ته‌نه���ا ره‌هه‌ندێكی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫نیی���ه‌‪‌،‬وات���ه‌ دونی���ا ته‌نه���ا له‌نه‌ت���ه‌وه‌ی‬ ‫جی���اواز پێكنه‌هاتووه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ره‌هه‌ندێكی‬ ‫گه‌ردوونیش���یی هه‌یه‌ ك���ه‌ داده‌به‌زێته‌ ناو‬ ‫هه‌موو ئاسته‌كانه‌وه‌‪ ،‬له‌دینه‌وه‌ بۆ ئه‌خالق‪،‬‬ ‫له‌فه‌رهه‌نگه‌وه‌ بۆ شێوه‌ژیان‌و له‌زمانه‌وه‌ بۆ‬ ‫خه‌ون‌و چاوه‌ڕوانیی جیاواز‪.‬‬ ‫خاڵێك���ی ت���ر ك���ه‌ چه‌مكی سیاس���ه‌ت‬ ‫له‌ڕوانین���ی ئێم���ه‌دا له‌خۆیده‌گرێ���ت‌و‬ ‫به‌مه‌س���ه‌له‌یه‌كی هێجگار سه‌ره‌كی‌و گرنگی‬ ‫ده‌زانین‪ ،‬بریتییه‌ له‌بوونی دیالۆگ‌و ڕاگۆڕكێی‬ ‫به‌رده‌وام له‌نێوان جیاوازییه‌كاندا‪ .‬دیالۆگ‌و‬ ‫ڕاگۆڕینه‌وه‌یه‌ك بتوانێت ببێت به‌چوارچێوه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی‌ ئ���ه‌و "هه‌قیقه‌ت"ان���ه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگا له‌س���اتێك له‌س���اته‌كانیدا باوه‌ڕی‬ ‫پێیده‌هێنێت‪ .‬هه‌قیقه‌ت به‌مانا سیاس���یی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌و ئه‌خالقییه‌ك���ه‌ی ده‌بێت���ه‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌رنجام���ه‌ گش���تییه‌ قبووڵكراوانه‌ی‬ ‫كه‌ ل���ه‌م كرده‌ی دیالۆگه‌دا دروس���تده‌بێت‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك هه‌قیقه‌تی یه‌ك هێز‌و ی���ه‌ك گروپ‌و‬ ‫یه‌ك تی���ۆر‪ .‬هه‌موو ئه‌مان���ه‌ش ده‌ركه‌وتی‬ ‫جیاوازی كۆمه‌ڵگا‌و ئه‌زموونێكی دیموكراسی‬ ‫ته‌ندروستن‪ .‬به‌بۆچوونی ئێمه‌ ئه‌وه‌ی شه‌رم‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات باس له‌دیموكراس���ییه‌ت بكات‪،‬‬ ‫ئاماده‌ی���ه‌ بێش���ه‌رمییش به‌رامبه‌ر به‌هه‌موو‬ ‫كرده‌یه‌كی سیاس���یی ئه‌نجامبدات‌و بێڕێزیی‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌خه‌باتی ئینس���ان ب���كات بۆ‬ ‫گه‌وره‌كردنه‌وه‌ی رووبه‌ره‌ باش���ه‌كانی ژیان‪.‬‬ ‫دیموكراسییه‌ت بۆ ئێمه‌ ئه‌و سیستمه‌یه‌ كه‌‬ ‫ده‌توانێت به‌ش���ێكی گه‌وره‌ی ئ���ه‌و ئه‌ركانه‌‬ ‫ئه‌نجامبدات‪ ،‬دیموكراسییه‌ت ئه‌و سیستمه‌یه‌‬ ‫گه‌ر هه‌ڵه‌ش بكات له‌چۆنیه‌تی ڕێكخس���تنی‬ ‫جیاوازییه‌كاندا‪ ،‬گه‌ر له‌ساتێك له‌ساته‌كاندا‬ ‫ناهه‌قیی به‌رامب���ه‌ر جیاوازییه‌كانیش بكات‪،‬‬ ‫ئه‌وا ش���ێوازی كاركردنی دیموكراس���ییه‌ت‌و‬ ‫پێش���ینه‌ فیكری‌و تیۆرییه‌كان���ی‌و ئامرازه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی كاركردن���ی هه‌ڵگری ئه‌و‬ ‫توانایه‌ن كه‌ ده‌توانن هه‌ڵه‌كانی ئه‌م سیستمه‌‬ ‫ڕاس���تبكاته‌وه‌‪ .‬بێگومان دیموكراس���ییه‌ت‬ ‫سیس���ته‌مێكی پرۆژه‌ت���ه‌واو‌و كامڵ نییه‌ كه‌‬ ‫بێهه‌ڵه‌و بێخه‌وش���بێت‪ ،‬به‌اڵم سیس���تێمكه‌‬ ‫ده‌توانێ���ت هه‌ڵه‌كان���ی خ���ۆی ببینێ���ت‌و‬ ‫ده‌ش���توانێت بڕێكی زۆری���ان چاكبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌دیموكراتیكردن���ی به‌رده‌وام���ی ف���ه‌زای‬ ‫گشتیی‪ ،‬كه‌ دیالۆگ‌و ڕاگۆڕكێ‌و دانوستاندن‬ ‫خه‌س���ڵه‌ته‌ گرنگه‌كانی پێكده‌هێنن‪ ،‬یه‌كێكه‌‬ ‫له‌ئام���رازه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی س���ه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌سه‌ر هه‌ڵه‌كاندا‌و گرنگترین‌وه‌زیفه‌یه‌كیشه‌‬ ‫سیاس���ه‌تێك بیه‌وێ���ت دونیایه‌ك���ی ئارام‌و‬ ‫هێم���ن به‌رهه‌مبهێنێ���ت‪ ،‬ئه‌نجامیب���دات‪.‬‬ ‫هه‌موو قس���ه‌گوتنێك به‌دیموكراس���ییه‌ت‌و‬ ‫بێبه‌هاكردنی له‌ژێر دروشمی كورتكردنه‌وه‌یدا‬ ‫بۆ لیبرالیزم‪ ،‬ی���ان خراپتر بۆ نیولیبرالیزم‪،‬‬ ‫یان بۆ كاپیتالیزم‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌دونیایه‌كی‬ ‫‌وه‌ك دونی���ای ئێم���ه‌دا‪‌،‬وه‌ك‌وڕێنه‌یه‌ك���ی‬ ‫تیۆری���ی ڕووت ده‌بینی���ن‪ .‬ئێم���ه‌ ناڵێی���ن‬ ‫دیموكراس���ییه‌ت سیس���تمێكی بێكێشه‌یه‌‌و‬ ‫قابیل���ی ڕه‌خنه‌كردن نییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫گاڵته‌كردن به‌دیموكراسییه‌ت ببێت به‌به‌شێك‬ ‫له‌گوتارێكی ریتۆریكئاس���ای شۆڕش���گێڕیی‬ ‫بێناوه‌ڕۆك‌و هێرشكردنه‌ سه‌ر دیموكراسییه‌ت‬ ‫ببێت به‌ئامرازێك ب���ۆ بێنرخكردنی كرده‌ی‬ ‫سیاسیی خۆش���ی‌و ناونانی ئه‌م شتانه‌ش‪،‬‬ ‫له‌ژێ���ر چه‌ت���ره‌ س���تالینییه‌كه‌ی هه‌ندێك‬ ‫فه‌یله‌سوفی پۆست ماركسییدا‪ ،‬به‌"ڕه‌خنه‌ی‬ ‫ڕادیكاڵ"‪ ،‬به‌سه‌فسه‌ته‌یه‌كی خورافی ده‌زانین‬ ‫كه‌ ده‌شێت ده‌ره‌نجامی سیاسیی‌و مه‌عریفیی‬ ‫خراپی لێبكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬

‫ریفۆرم‌و شۆڕش‬ ‫له‌كوردس���تاندا گوتارێكی شه‌مش���ونیی‬ ‫ئاماده‌یه‌ كه‌ دژ به‌لیبرالیزم‌و دیموكراسییه‌ت‌و‬ ‫ڕیف���ۆرم‌و چاكس���ازیی قس���ه‌ده‌كات‌و باس‬ ‫له‌بێهووده‌ی���ی به‌رگریی‌و خه‌باتی مه‌ده‌نیی‌و‬ ‫ئاش���تیخوازانه‌ ده‌كات‪ .‬ب���اس له‌بێچاره‌یی‌و‬ ‫ش���ۆڕش ده‌كات‪ ،‬ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫نابێ���ت داخوازی گۆڕانی گ���ه‌وره‌‌و بچووك‌و‬ ‫چاكس���ازیی بچ���ووك‌و لۆكاڵ���ی‌و هه‌نگاو‬ ‫به‌هه‌ن���گاو بوون���ی هه‌بێت‌و ده‌بێ���ت دونیا‬ ‫له‌ڕه‌گوڕیش���ه‌وه‌ بگۆڕدرێت‪ .‬ئ���ه‌م گوتاره‌‬ ‫شۆڕش به‌تاقه‌ ئامرازی گۆڕانكاریی ده‌زانێت‌و‬ ‫هه‌موو قسه‌كردنێك له‌س���ه‌ر ڕیفۆرمكردن‌و‬ ‫چاكس���ازیی ده‌ره‌وه‌ی ش���ۆڕش‪‌ ،‬وه‌ك‬ ‫وه‌هم‌و ترسنۆكی‌و س���اویلكه‌یی‌وێناده‌كات‪،‬‬ ‫ی���ان ‌وه‌ك پینه‌وپه‌ڕۆكردن‌و ش���اردنه‌وه‌ی‬ ‫كێش���ه‌كان‌و ‌ونكردنی چاره‌ی راس���ته‌قینه‌‬ ‫ده‌ناس���ێنێت‪ .‬ئه‌م گوتاره‌ له‌نێوان شۆڕش‌و‬ ‫ریفۆرمدا بۆش���اییه‌كی قابیلی پڕنه‌كردنه‌وه‌‬ ‫دروس���تده‌كات‌و ‌وه‌ك دوو به‌ره‌ی دژبه‌یه‌ك‬ ‫له‌یه‌كتری���ان جیاده‌كات���ه‌وه‌‪ .‬كێش���ه‌كان‬ ‫به‌لۆژیك���ی یان ش���ۆڕش‌و ڕزگاربوون‌و یان‬ ‫ریف���ۆرم‌و خۆهه‌ڵخه‌ڵه‌ت���ان لێكده‌دات���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫دونی���ا ی���ان س���پییه‌‌و شۆڕش���گێڕه‌‪ ،‬یان‬ ‫ره‌ش���ه‌‌و ریفۆرمخوازه‌‪ .‬ئه‌م سه‌نگه‌رگیرییه‌‬ ‫دۆگمایی���ه‌ش به‌ناوی "فیك���ر"‌و "ڕه‌خنه‌ی‬ ‫ڕادی���كاڵ"ه‌وه‌ ئه‌نجامئه‌دات‌و ئ���ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫گوتاره‌ شه‌مشونییه‌ش���ی له‌س���ه‌ر شۆڕش‬ ‫قبووڵنه‌بێت‪‌،‬وه‌ك گه‌مژه‌‌و ساویلكه‌‌و ترسنۆك‬ ‫‌وێناده‌كرێت‌و ‌وه‌ك به‌ش���ێك له‌هه‌وڵدان بۆ‬ ‫پاراستنی "سیستم" نیشانده‌درێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئ���ه‌م گوتاره‌ له‌س���ه‌ر ش���ۆڕش‬ ‫دووباره‌یده‌كات���ه‌وه‌ مانا ه���ه‌ره‌ دۆگمایی‌و‬ ‫ستالینییه‌كانی ش���ۆڕش‌و ڕیفۆرمه‌‪ .‬شۆڕش‬ ‫لێره‌دا مانا ماركس���ییه‌ ه���ه‌ره‌ ته‌قلیدییه‌كه‌‬ ‫تێناپه‌ڕێنێ���ت‌و ریفۆرمی���ش له‌ژێ���ر هه‌مان‬ ‫مان���ادا لێكده‌درێت���ه‌وه‌‌و نه‌فره‌تده‌كرێ���ت‪.‬‬ ‫شۆڕشكردن له‌م دیده‌ س���تالینییه‌دا مانای‬ ‫تێپه‌ڕاندن���ی "سیس���تم"ێك‌و گواس���تنه‌وه‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و "سیس���تم"ێكی ت���ر‪ ،‬گواس���تنه‌وه‌‬ ‫له‌كاپیتالیزمه‌وه‌ به‌ره‌و ش���تێكی تر كه‌ ئه‌م‬ ‫گوتاره‌ یان نازانێت چ ناوێكی لێبنێت‪ ،‬یان‬ ‫ناوێرێت ناوی بنێ���ت‪ .‬ئه‌م گوتاره‌ ده‌زانێت‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م دژایه‌تیكردنه‌ی كاپیتالیزم به‌ناوی‬ ‫سۆسیالیزم یان كۆمۆنیزمه‌وه‌ بكرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و ئه‌ڵته‌رناتیڤه‌ سۆسیالیزم یان كۆمۆنیزم‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌وا هه‌ر زوو هه‌م ڕه‌هه‌نده‌ یۆتۆپییه‌‬ ‫‌وێرانكه‌ره‌كانی ئه‌م ش���ێوازه‌ له‌بیركردنه‌وه‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬هه‌م هه‌موو ئ���ه‌و ئه‌زموونه‌‬ ‫مێژوویی���ه‌ خوێناویی���ه‌ش‌وه‌بیری هه‌مووان‬ ‫ده‌هێنێته‌وه‌ ك���ه‌ به‌ناوی سۆس���یالیزمه‌وه‌‬ ‫له‌س���تالینیزم‌و ماوی���زم‌و س���ه‌دامیزم‌و زۆر‬ ‫ئه‌زموون���ی ناش���یرینی تری ل���ه‌م بابه‌ته‌دا‬ ‫ده‌ركه‌وت‪.‬‬ ‫به‌بۆچوون���ی ئێم���ه‌ دروس���تكردنی‬ ‫جیاكارییه‌كی ستالینییانه‌ی ڕادیكاڵ له‌نێوان‬ ‫ش���ۆڕش‌و ڕیفۆرمدا‪ ،‬ل���ه‌ڕووی تیۆرییه‌وه‌‪،‬‬ ‫جیكارییه‌ك���ی دۆگماییه‌‪ .‬ئه‌م دیده‌ س���ه‌ر‬ ‫ب���ه‌و قوتابخانه‌یه‌یه‌ كه‌ هه‌م���وو خه‌باتێكی‬ ‫رۆژانه‌ی خه‌ڵك ‌وه‌ك���و كرده‌یه‌كی بێكه‌ڵك‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬چونكی ش���ه‌ڕی سیاسه‌ت ته‌نها‬ ‫له‌تێكشكاندنی سیس���ته‌مدا كورتده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ نه‌ دروس���تكردنی دیوارێك���ی گه‌وره‌‬ ‫له‌نێوان ئه‌م دوو چه‌مكه‌دا به‌ڕاست ده‌زانین‌و‬ ‫ن���ه‌ پێش���مانوایه‌ چه‌مكی ش���ۆڕش به‌مانا‬ ‫ماركسییه‌كه‌ی ده‌توانێت له‌دونیای ئه‌مڕۆدا‬ ‫هاریكارم���ان بێت بۆ تێگه‌یش���تن له‌گۆڕان‌و‬ ‫تیۆریزه‌كردن���ی گۆڕانكاریی‪ .‬ئێمه‌ ش���ۆڕش‬ ‫نه‌ به‌چه‌مكێكی پی���رۆز ده‌بینین كه‌ ده‌بێت‬ ‫هه‌م���وو بزوتن���ه‌وه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان له‌و‬ ‫كانییه‌ پاكه‌دا ئاو بخۆنه‌وه‌‌و‪ ،‬نه‌ ریفۆرمیش‬ ‫به‌نه‌خۆش���یی بۆ كۆمه‌ڵگا له‌قه‌ڵه‌مده‌ده‌ین‪،‬‬ ‫تاوه‌ك���و گروپ���ه‌كان له‌مه‌ترس���ییه‌كانی‬ ‫ئاگاداربكه‌ینه‌وه‌‪ .‬بۆ ڕوونكردنه‌وه‌ی بۆچوونی‬ ‫خۆشمان له‌سه‌ر شۆڕش‌و ڕیفۆرم هه‌وڵده‌ین‬ ‫هه‌ندێ���ك ڕوانین له‌"هان���ا ئارێنت"‌و "جیل‬ ‫دول���وز"ه‌وه‌‌وه‌ربگرین‌و‌وه‌ك ئه‌لته‌رناتیڤێك‬ ‫بۆ ئه‌م دید‌ه نامێژوویی‌و س���تالینییه‌ نوێیه‌‬ ‫نیش���انیبده‌ین‪ .‬ئه‌وه‌ی به‌الی ئێمه‌وه‌ گرنگه‌‬ ‫چه‌رخ‌و فه‌له‌ككردن نییه‌ له‌نێوان "سیستم"‌و‬ ‫"سیس���تم"ێكی ت���ردا‪ ،‬ناش���رینكردن‌و‬ ‫قسه‌وتنێكی ئینشاییانه‌ نییه‌ به‌كاپیتالیزم‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌رده‌وامیی كرده‌ی گۆڕانكارییه‌كان‌و‬ ‫قوواڵیی گۆڕانكارییه‌كان‌و ش���ێواز‌و ئامراز‌و‬ ‫ئامانجی بكه‌ره‌كانی ئ���ه‌و گۆڕانكارییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م گوتاره‌ شه‌مش���ونییه‌ هه‌موو خه‌باتێكی‬ ‫رۆژانه‌ی خه‌ڵك ب���ۆ دژایه‌تیكردنی بێدادی‌و‬ ‫نایه‌كسانیی‌و گه‌وره‌كردنه‌وه‌ی سنووره‌كانی‬ ‫ماف‌و ئازادییه‌كان‪‌،‬وه‌كو كرده‌یه‌كی بێهووده‌‌و‬ ‫خۆهه‌ڵخه‌ڵه‌تێن���ه‌ر ده‌بینێ���ت‪ ،‬چونكی ئه‌م‬ ‫گوتاره‌ شه‌ڕی سیاسه‌ت ته‌نها له‌تێكشكاندنی‬ ‫سیسته‌مدا كورتده‌كاته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ی له‌م‬ ‫گوتاره‌ شه‌مش���ونییه‌دا ده‌رباره‌ی ش���ۆڕش‬ ‫شوێنی سه‌رنجه‌‪ ،‬بێده‌نگبوونی ته‌واوییه‌تی‬ ‫له‌بكه‌ره‌كانی ئ���ه‌م شۆڕش���ه‌‪ ،‬پێمانناڵێت‬ ‫كێ ئه‌م شۆڕش���ه‌ به‌رپابكات‪ .‬بێده‌نگبوونه‌‬ ‫له‌س���تراتیژه‌كانی ئه‌م شۆڕشه‌‪ ،‬پێمانناڵێت‬

‫بیروڕا‬

‫‪13‬‬ ‫ئەی ناو‪ ،‬من جەنگاوەری تۆ نیم‬ ‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ئه‌م شۆڕشه‌ به‌چ ش���ێوه‌یه‌ك به‌رپابكرێت‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌ببرێ���ت‪ ،‬بێده‌نگبوونه‌ له‌ئامرازه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌م شۆڕش���ه‌‪ ،‬پێمانناڵێت ئه‌م شۆڕش���ه‌‬ ‫توندوتیژیی ده‌كات به‌كه‌ره‌سه‌ یان خه‌باتی‬ ‫ئاشتیخوازانه‌‪ ،‬له‌س���ه‌رووی هه‌مووشییه‌وه‌‬ ‫شاردنه‌وه‌ی چه‌شن‌و فۆرمی ئه‌و سیسته‌مه‌‬ ‫نوێیه‌یه‌ كه‌ ئه‌و ده‌یه‌وێ���ت بیخاته‌ جێگای‬ ‫سیس���ته‌مه‌ كۆنه‌ك���ه‌‪ ،‬پێمانناڵێ���ت ئ���ه‌و‬ ‫سیس���ته‌مه‌ مه‌وع���وده‌ ناوی چیی���ه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫سیس���ته‌مێكی ته‌واو نوێیه‌ كه‌ به‌شه‌رییه‌ت‬ ‫تاوه‌ك���و ئه‌مڕۆ درك���ی پێنه‌ك���ردووه‌ یان‬ ‫پێكهاتێك���ی نوێ���ی جیوه‌ئاس���ای بێفۆرم‌و‬ ‫ناوه‌رۆكه‌‪ ،‬هه‌یه‌‌و نییه‌‪ ،‬له‌هه‌موو شوێنێكه‌‌و‬ ‫له‌هی���چ شوێنێكیش���دا نییه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫گوتاره‌ هه‌یه‌تی هه‌ندێك قس���ه‌ی ئینشایی‬ ‫گش���تییه‌ له‌س���ه‌ر پێداویس���تی "گۆڕان���ی‬ ‫سیس���تم"‌و "گۆڕانی ڕیش���ه‌یی"‌و "گۆڕانی‬ ‫بونی���اده‌ قووڵه‌كان"‪ ،‬به‌ب���ێ‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‬ ‫ساده‌ترین پرسیار له‌س���ه‌ر كرده‌ی گۆڕان‌و‬ ‫بكه‌ره‌كان���ی‌و چه‌مكی شۆڕش���كردن‌و ئه‌و‬ ‫سیسته‌مه‌ی خه‌ونی پێوه‌ده‌بینێت‪.‬‬ ‫هانا ئارێنت‌و شۆڕش‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی كتێب���ی ‪The Human‬‬ ‫‪" Condition‬دۆخ���ی م���رۆڤ"ی ژن���ه‌‬ ‫فه‌یله‌س���وف هان���ا ئارێن���ت بخوێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ڕوانینه‌ی ال گه‌اڵڵ���ه‌ ده‌بێت كه‌ دیدی‬ ‫ئارێنت بۆ مۆدێرنه‌‪‌،‬وه‌ك دیدی بڕێكی زۆر‬ ‫له‌نووس���ه‌ران‌و بیریاران���ی دونیای مۆدێرن‪،‬‬ ‫دیدێك���ی نێگه‌تیڤه‌‪ .‬الی ئارێن���ت مۆدێرنه‌‬ ‫توان���ای گ���ه‌وره‌‌و فره‌ج���ۆری ئه‌زموون���ه‌‬ ‫ئینسانییه‌كانی نزم‌و كه‌مكردۆته‌وه‌‪ .‬مۆدێرنه‌‬ ‫مه‌داری كرده‌ی سیاسیی ڕاسته‌قینه‌ی كه‌م‌و‬ ‫بچووككردۆته‌وه‌‪ ،‬مه‌دای سه‌رقاڵبوونی مرۆڤی‬ ‫به‌"مه‌جالی گش���تیی"ه‌وه‌ ته‌سككردۆته‌وه‌‌و‬ ‫له‌زۆر ڕووش���ه‌وه‌ ش���ێواندویه‌تی‪ .‬له‌الیه‌كی‬ ‫دیكه‌وه‌ مۆدێرنه‌"جیهانی ژیان"ی خس���تۆته‌‬ ‫ژێر ڕه‌حمه‌ت���ی "به‌رخۆریی شه‌خس���یی"‪،‬‬ ‫"ڕێكخستن‌و‌وه‌زیفه‌ی حیساببۆكراو"‌و "سود‌و‬ ‫قازانج���ه‌ كرده‌گی���ی‌و عه‌مه‌لیی"ه‌كان���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ئارێنت ب���ه‌ره‌و كه‌له‌پوری فیكریی‬ ‫شۆڕشگێڕ‌و كرده‌ی شۆڕشگێڕیی ده‌بات ئه‌م‬ ‫دۆخه‌ تایبه‌ته‌ی دونی���ای مۆدێرنه‌‪ .‬بابه‌تی‬ ‫شۆڕش‌و كرده‌ی شۆڕش���گێڕییش به‌شێكه‌‬ ‫له‌دیدێك كه‌ به‌دوای چاالككردنه‌وه‌ی كرده‌ی‬ ‫سیاس���ییدا ده‌گه‌ڕێت‪‌ ،‬وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌ك‬ ‫بۆ خه‌مخ���واردن له‌دونیا‌و گ���ه‌ڕان به‌دوای‬ ‫به‌خته‌وه‌ریی ده‌سته‌جه‌معییدا‪ .‬الی ئارێنت‬ ‫ش���ۆڕش "ڕووداو"ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ڕووداوه‌ی��� ‌ه كه‌‬ ‫زنجیره‌ی پێداویستییه‌كان‪ ،‬به‌مانای زنجیره‌ی‬ ‫زه‌روره‌ت���ه‌كان‪ ،‬تێكده‌ش���كێنێت ب���ه‌ره‌و‬ ‫پارادایمێكی ن���وێ بۆ ئازادیی ده‌په‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئارێن���ت لێ���ره‌دا قس���ه‌ له‌دروس���تكردنی‬ ‫سه‌ره‌تایه‌كی نوێی ڕاسته‌قینه‌‌و دروستكردنی‬ ‫ئه‌زموونێك���ی ڕاس���ته‌قینه‌ی داهێنه‌ران���ه‌‬ ‫ده‌كات‪ .‬یه‌كێك له‌دواهه‌مین كتێبه‌كانیش���ی‬ ‫به‌ت���ه‌واوی بۆ خوێندن���ه‌وه‌‌و تیۆریزه‌كردنی‬ ‫شۆڕش ته‌رخانده‌كات‪.‬‬ ‫به‌بۆچوون���ی ئارێنت ئه‌وه‌ی ڕوخس���اری‬ ‫ڕاس���ته‌قینه‌ی س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌می‬ ‫ده‌ستنیشانكردوه‌ دوو جۆر ڕووداوه‌‪ ،‬جه‌نگ‌و‬ ‫ش���ۆڕش‪ .‬به‌اڵم جه‌نگ به‌هۆی دروستبوونی‬ ‫چه‌كی ئه‌تۆمیی���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌توانێت كۆتایی‬ ‫به‌ژیان له‌س���ه‌ر ئه‌م ئه‌س���تێره‌یه‌ بهێنێت‪،‬‬ ‫ده‌شێت به‌ره‌و ماڵئاواییكردن بڕوات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شۆڕشكردن ئه‌و ش���ته‌یه‌ كه‌ ده‌مێنێته‌وه‌‌و‬ ‫له‌گه‌ڵمان���دا ب���ۆ س���به‌ینێ دێ���ت‪ .‬ئ���ه‌م‬ ‫به‌رده‌وامییه‌ی شۆڕشیش په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ش���ۆڕش په‌یوه‌ندییه‌كی پێشین‌و‬ ‫ناوه‌كی���ی پت���ه‌وی به‌مه‌س���ه‌له‌ی ئازادیی‌و‬ ‫مه‌سه‌له‌ی تێكۆش���ان دژ به‌سته‌مگه‌رییه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی ئارێنت له‌گ���ه‌ڵ هاتنه‌كایه‌ی‬ ‫شۆڕشی فه‌ره‌نسیدا هه‌موو شۆڕشگێڕه‌كانی‬ ‫دونیا له‌و ڕاس���تییه‌ گه‌یشتن كه‌ مه‌سه‌له‌ی‬ ‫شۆڕش���كردن مه‌س���ه‌له‌ی پینه‌وپه‌ڕۆكردنی‬ ‫ئه‌و ده‌زگا‌و مافانه‌ نییه‌ كه‌ به‌ر له‌ش���ۆڕش‬ ‫له‌ئارادابوون‪ ،‬ب���ۆ یه‌كه‌مجاریش له‌مێژوودا‬ ‫به‌ئاش���كرایی‌و له‌ناو "مه‌جالی گش���تیی"دا‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی ‌وه‌ك هه‌ژاریی‬ ‫چیت���ر ‌وه‌ك دیارده‌یه‌ك���ی سروش���تی‬ ‫‌وێن���ا نه‌ده‌ك���ران‪ ،‬به‌ڵكو ‌وه‌ك���و جۆرێك‬ ‫له‌ئازارچه‌شتن‌و په‌ژاره‌ی ئینسانیی ده‌بینران‬ ‫كه‌ ده‌شێت مرۆڤه‌كانی لێبپارێزرێت‪ .‬ئارێنت‬ ‫ده‌ڵێ���ت له‌دوای شۆڕش���ی فه‌ره‌نس���ییه‌وه‌‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی س���ه‌ره‌كی له‌پینه‌وپه‌ڕۆكردنی‬ ‫‌واقیع���ه‌وه‌ ده‌گۆڕێ���ت ب���ۆ مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫هاتنه‌كایه‌ی "جه‌سته‌یه‌كی سیاسیی" نوێ‪.‬‬ ‫گرنگیی ش���ۆڕش الی ئارێنت ل���ه‌وه‌دا نییه‌‬ ‫"سیستم"ێك ده‌ڕوات‌و "سیستم"ێكی تر دێت‪،‬‬ ‫كاپیتالیزم ده‌ڕوات‌و ناكاپیتالیزم دێته‌كایه‌‪،‬‬ ‫(ئێمه‌ زاراوه‌ی ناكاپیتالیزم ‌وه‌كی نازاراوه‌‬ ‫به‌كارده‌هێنین‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و گوردانه‌ ماركسییه‌‬ ‫نوێیه‌ی ڕه‌خنه‌ی كاپیتالی���زم‌و لیبرالیزمی‬ ‫نوێ ده‌كات پێمانناڵێ���ت ئه‌لته‌رناتیڤه‌كه‌ی‬ ‫چیی���ه‌)‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی الی ئارێنت له‌شۆڕش���دا‬ ‫گرنگه‌ چه‌رخ‌و فه‌له‌كی نێوان سیس���تمه‌كان‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو مه‌سه‌له‌ی "دروستبوونی هیوای‬

‫ئه‌م "سیس���تم" به‌و "سیس���تم"ی تر نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو مه‌سه‌له‌ی دروستكردنی "مه‌جالێكی‬ ‫گش���تیی" نوێیه‌ ك���ه‌ توان���ای دابینكردنی‬ ‫ئازادیی زیاتر‌و به‌شداریی زیاتری كه‌سه‌كان‬ ‫له‌ژیانی گشتیدا ده‌سته‌به‌ربكات‪ .‬له‌م دیده‌‬ ‫ئارێنتیه‌دا به‌كارهێنان���ی توندوتیژیی ته‌نها‬ ‫ئه‌وكاته‌ مانایه‌كی پۆزه‌تیڤی هه‌یه‌ كه‌ به‌شێك‬ ‫بێت له‌كرده‌ی دروس���تكردنی ئه‌و "مه‌جاله‌‬ ‫گش���تییه‌" نوێیه‌‪ .public space،‬كه‌‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌شێكه‌ له‌پرۆسه‌ی گه‌وره‌كردنی‬ ‫ئازادیی مرۆڤه‌كان‪.‬‬

‫تازه‌"یه‌‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی هاتنه‌كایه‌ی "ئه‌گه‌ری‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی تازه‌"‌و "دروس���تبوونی‬ ‫س���ه‌ره‌تای نوێ"یه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ش‌وه‌ك به‌شێك‬ ‫له‌هۆشیارییه‌كی سیاسیی‌و ئایدیۆلۆژیی نا‪،‬‬ ‫‌وه‌ك له‌م ماركس���یزمه‌ نوێی���ه‌دا ئاماده‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو‌وه‌ك به‌شێك له‌ئه‌گه‌ره‌ ناوه‌كییه‌كانی‬ ‫ك���رده‌ی مرۆی���ی خ���ۆی‪‌،‬وه‌ك به‌ش���ێك‬ ‫له‌بكه‌ربوون���ی هه‌میش���ه‌یی م���رۆڤ‪‌،‬وه‌ك‬ ‫به‌شێك له‌مشورخواردنی مرۆڤ بۆ جیهان‪.‬‬ ‫هانا ئارێنت كه‌ باس له‌شۆڕش ده‌كات باس‬ ‫له‌هیچ پێشبینییه‌كی مێژوویی ناكات‪ ،‬باس‬ ‫له‌م یان ل���ه‌و حه‌تمییه‌ت ناكات‪‌،‬وێنه‌یه‌كی‬ ‫شۆڕش‌و ڕیفۆرم‬ ‫تۆتالیتێر پێش���نیار ناكات بۆ ئاینده‌‪ .‬جگه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی له‌ڕوانینی ئارێنتدا بۆ ش���ۆڕش‪،‬‬ ‫له‌مه‌ ئارێنت ته‌واو له‌و ڕاس���تییه‌ ئاگاداره‌‌و‬ ‫به‌درێژییش باس���یده‌كات‪ ،‬چۆن حیكایه‌تی ‌وه‌ك له‌ڕوانین���دا بۆ پرۆس���ه‌ مێژووییه‌كانی‬ ‫شۆڕشه‌كان ده‌توانن ببن به‌حیكایه‌تی‌وردو تریش گرنگه‌‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی نائومێدنه‌بوونه‌‪.‬‬ ‫خاشبوونی ئومێده‌كان‌و گۆڕنانی هیواكان‌و ئارێنێت بیرمه‌ندێكه‌ نائومێد نابێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫‌وێرانبوونی مژده‌‌و به‌ڵێنه‌كان‪ .‬بۆیه‌ الی هانا باوه‌ڕی‌وایه‌ ك���رده‌ی مرۆڤ كرده‌یه‌ك نییه‌‬ ‫ئارێنت شۆڕش هه‌میشه‌ هه‌ڵگری ڕه‌گه‌زێكی بكرێت كۆتایی پێبهێنرێت‪ ،‬هه‌میشه‌ توانا‌و‬ ‫تراژی���دی گه‌وره‌یه‌‪ .‬هه‌روه‌ه���ا باوه‌ڕی‌وایه‌ ئه‌گ���ه‌ری‌واش دێنه‌ پێش���ه‌وه‌ كه‌ ده‌توانن‬ ‫شته‌ باش���ه‌كان له‌مێژوودا ته‌مه‌نیان كورته‌‪" ،‬س���ه‌ره‌تای نوێ" دروستبكه‌ن‪ .‬به‌بۆچوونی‬ ‫به‌اڵم هه‌میش���ه‌ هه‌ندێك س���اتی ده‌گمه‌ن‌و ئارێنت ئه‌وه‌ی مێژووش نیش���انمان ئه‌دات‬ ‫گرنگ دروس���تده‌بن كه‌ ده‌كرێت "سه‌ره‌تای نه‌مان‌و بزربوونی بیرۆكه‌ی ش���ۆڕش نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو‌وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی ئه‌و ڕاس���تییه‌یه‌ كه‌‬ ‫تازه‌"یان تیادا دروستببێت‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی ئارێنت‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌و ڕاستییه‌ مرۆڤه‌كان له‌ساته‌وه‌ختی مێژوویی جیاوازدا‬ ‫تااڵنه‌‪ ،‬ش���ۆڕش هێش���تا س���اته‌وه‌ختێكی هه‌ست به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ پێویسته‌ ڕووبه‌ڕووی‬ ‫پێویس���ته‌‌و ش���انۆیه‌كه‌ ئیلتیزامی به‌هێز‌و پێك���ۆڵ‌و ته‌حه‌داكان ببنه‌وه‌‌و "س���ه‌ره‌تای‬ ‫‌وره‌‌و ئازایه‌ت���ی ڕاس���ته‌قینه‌‌و ك���رده‌ی نوێ" دروستبكه‌ن‪ .‬هیوای ئارێنت هیوایه‌كه‌‬ ‫پاڵه‌وانانه‌ تیایدا ده‌رده‌كه‌وێت‌و به‌رجه‌سته‌ له‌ن���او هه‌ردوو چه‌مكی ئازادیی‌و شۆڕش���دا‬ ‫ده‌بێ���ت‪ .‬ئارێنت له‌باس���كردنی شۆڕش���دا ئاماده‌یه‌‪ .‬ئ���ه‌م دووان���ه‌ش په‌یوه‌ندییه‌كی‬ ‫ته‌نها له‌س���ه‌ر تراژیدیاكانی شۆڕش‌و له‌سه‌ر ناوه‌كی���ی‌و ئۆرگانیی پته‌وی���ان به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫زیانه‌ مادییه‌كان���ی‌و ڕووكاره‌ نێگه‌تیڤه‌كانی هه‌ی���ه‌‪ .‬ئارێنت باوه‌ڕی‌وای���ه‌ هه‌لومه‌رجی‬ ‫ناوه‌ستێت‪ ،‬ته‌نها قس���ه‌ له‌و ڕۆحه‌ ناسك‌و مێژووی���ی چه‌نده‌ ناله‌بار‌و نادۆس���ت بێت‪،‬‬ ‫ناجێگی���ره‌ی ش���ۆڕش ناكات كه‌ ده‌ش���ێت ب���ه‌اڵم له‌و ڕاس���تییه‌ ناگۆڕێ���ت كه‌ مرۆڤ‬ ‫پڕببێ���ت له‌توندوتیژی���ی‌و خوێ���ن‪ ،‬به‌ڵكو بوونه‌وه‌رێكی ئ���ازاده‌‪ ،‬بوونه‌وه‌رێكه‌ كرده‌‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و ساته‌وه‌خته‌ پاڵه‌وانانه‌ی شۆڕش هه‌ڵب���ژاردن‌و بڕیاره‌كان���ی له‌الی���ه‌ن ئ���ه‌و‬ ‫ده‌وه‌س���تێت كه‌ تیایان���دا دووباره‌بوونه‌وه‌‌و هه‌لومه‌رجه‌ مێژووییه‌وه‌ ده‌ستنیشانناكرێت‪،‬‬ ‫خۆجوین���ه‌وه‌‌و پینه‌وپه‌ڕۆك���ردن له‌الی���ه‌ن جه‌ب���ری س���اته‌ مێژوویی���ه‌كان ناتوان���ن‬ ‫"داهێنانی ڕیش���ه‌یی"‌و له‌الی���ه‌ن "ئازادیی" ئازادی���ی م���رۆڤ‌و توان���ای هه‌ڵبژاردن���ی‬ ‫له‌ناوبب���ه‌ن؛ مرۆڤ هه‌میش���ه‌‌و ه���ه‌رده‌م‬ ‫ده‌توانێت بیر له‌دروس���تكردنی س���ه‌ره‌تای‬ ‫نوێ بكاته‌وه‌‌و خه‌ریكی دروس���تكردنی ئه‌و‬ ‫س���ه‌ره‌تایه‌ش بێت‪ .‬مادام مرۆڤ هه‌میش���ه‌‬ ‫هه‌ڵگری ئ���ه‌م ئه‌گه‌ری ده‌س���تپێكردنه‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌م بڕه‌ی���ه‌ له‌ئازادیی‪ ،‬بۆیه‌ شۆڕش���كردن‬ ‫به‌ش���ێكه‌ له‌چاوه‌ڕوانییه‌كانی مرۆڤ خۆی‌و‬ ‫له‌چاوه‌ڕوانییه‌كانی مێژوو خۆش���ی‪ .‬شۆڕش‬ ‫‌وه‌ك هه‌وڵدان بۆ دروس���تكردنی سه‌ره‌تای‬ ‫نوێ‪‌،‬وه‌ك ئه‌گه‌ر‪ ،‬به‌به‌رده‌وامی له‌گه‌ڵمانه‌‪.‬‬ ‫الی ئارێنت ئازادی خۆشی به‌شێكه‌ له‌دۆخی‬ ‫مرۆڤبوون خۆی‪ ،‬ئه‌ویش شتێكه‌‌وه‌ك ئه‌گه‌ر‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌گه‌ڵماندایه‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌توانا‬ ‫ه���ه‌ره‌ س���ه‌ره‌كیی‌و بنه‌ڕه‌تییه‌كانی مرۆڤ‬ ‫ب���ۆ ده‌سپێش���خه‌ریكردن‌و ده‌س���تپێكردن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ش���تێكه‌ ته‌نها له‌گه‌ڵ ئه‌وانیتر‌و له‌ناو‬ ‫كرده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیدا به‌رجه‌س���ته‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫الی ئارێنت ئازادیی كرده‌یه‌كی سروش���تی‬ ‫نیی���ه‌‌و دیارده‌یه‌كی س���ایكۆلۆژیش نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و به‌ش���ێكه‌ له‌توان���ا كرده‌ییه‌كان���ی‬ ‫م���رۆڤ‪ .‬ئارێنت باس ل���ه‌وه‌ده‌كات له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌دایكبوونی هه‌ر مرۆڤێكدا "س���ه‌ره‌تایه‌كی‬ ‫نوێ" ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م له‌دایكبوونه‌‬ ‫بایۆلۆژییه‌ به‌س نییه‌ بۆئه‌وه‌ی مرۆڤ ببێت‬ ‫به‌مرۆڤێكی ئازاد‌و شۆڕشیش ببێت به‌به‌شێك‬ ‫له‌ك���رده‌ی چاالكانه‌ی مرۆڤ له‌ناو جیهاندا‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی پێویس���ته‌ "له‌دایكبوونی دووهه‌م"ه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م له‌دایكبوونه‌ش كرده‌یه‌كی تاكه‌كه‌سیی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو كرده‌یه‌ك���ی مێژووییه‌‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وانیت���ردا دروس���تده‌بێت‪ .‬به‌كورتی الی‬ ‫ئارێن���ت په‌یوه‌ندییه‌ك���ی ناوه‌كی���ی گرنگ‬ ‫له‌نێوان ئازادی‌و شۆڕشدا هه‌یه‌‪ ،‬ئازادیی هه‌م‬ ‫هه‌لومه‌رج‌و ژینگه‌ی ڕاس���ته‌قینه‌ی شۆڕشه‌‪،‬‬ ‫هه‌م ش���ۆڕش خۆش���ی به‌رزترین ته‌عبیره‌‬ ‫له‌ئازادیی‪ .‬ئه‌م دیده‌ بۆ ش���ۆڕش له‌و دیده‌‬ ‫س���تالینییه‌ ته‌قلیدییه‌ ڕزگارمان ده‌كات كه‌‬ ‫جگه‌ له‌زاراوه‌ی "سیستم" هیچیتری پێنییه‌‬ ‫له‌سه‌ر دونیا قس���ه‌ی پێبكات‪ .‬شۆڕش الی‬ ‫ئارێنت هه‌وڵدانه‌ بۆ دروستكردنی سه‌ره‌تای‬ ‫نوێ‪ ،‬سه‌ره‌تای داهێنه‌رانه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وانیتر‌و‬ ‫به‌هۆی ئه‌وانیتره‌وه‌‪ ،‬ئامانجی س���ه‌ره‌كیش‬ ‫له‌شۆڕش دروستكردنی "مه‌جالێكی گشتیی"‬ ‫خۆی���ه‌وه‌ ده‌به‌زێنرێ���ن‪ .‬ئارێن���ت ته‌نه���ا نوێی ئازاد‌و پڕ به‌شداریی چاالكانه‌ی زیاتره‌؛‬ ‫له‌س���ێ دۆخكدا نرخ‌و به‌ها ب���ۆ ئه‌و دۆخی ‌وه‌ك ئه‌گه‌ریش هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵماندایه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م دیده‌دا ڕیفۆرم ش���تێك نییه‌ دابڕاو‬ ‫پاڵه‌وانانه‌ی ش���ۆڕش داده‌نێت‪ :‬كاتێك ئه‌و‬ ‫پاڵه‌وانبوونه‌ هه‌ڵگری ئازادییه‌كی گشتیی‌و له‌شۆڕش‪ ،‬ده‌ش���ێت ریفۆرم‌وه‌ك شێوازێك‬ ‫ئاش���كرا بێ���ت ‪ ،public freedom‬له‌شێوازه‌كانی گۆڕانكاریی سه‌ره‌تایه‌ك بێت‬ ‫هه‌ڵگری به‌خته‌وه‌رییه‌كی ده‌س���ته‌جه‌معیی بۆ دروستكردنی "سه‌ره‌تایه‌كی نوێ"‪ ،‬ده‌شێت‬ ‫بێ���ت ‪‌public happiness‬و هه‌ڵگری به‌ش���ێك بێت له‌كرده‌یه‌كی ده‌سته‌جه‌معیی‬ ‫ڕۆحێك���ی ده‌س���ته‌جه‌معیی بێت ‪ public‬پیاده‌كردنی گۆڕانكاری���ی كه‌ بكرێت ببێت‬ ‫‪ .spirit‬له‌ن���او هه‌ریه‌كێكی���ش له‌و س���ێ به‌به‌ش���ێك له‌دروس���تكردنی "مه‌جالێك���ی‬ ‫پرنس���یپه‌دا په‌ڕینه‌وه‌یه‌ك���ی به‌رچ���او‌و گشتیی" نوێ كه‌ ئازادیی زیاتر‌و به‌شداریی‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆ هه‌ی���ه‌ له‌"ژیانی تایب���ه‌ت"ه‌وه‌ چاالكانه‌ی زیاتر ده‌س���ته‌به‌ربكات‪ .‬ڕوانینی‬ ‫بۆ "ژیانی گش���تیی" له‌ڕێگای به‌ش���داریی ئێمه‌ بۆ ریفۆرم‌و شۆڕش زۆر نزیكه‌ له‌م دیده‌‬ ‫چاالكانه‌ی هاواڵتیان له‌و ژیانه‌ گش���تییه‌دا‪ .‬ئارێنتییه‌وه‌‪ ،‬ریفۆرم ب���ۆ ئێمه‌ مانای ئه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌م به‌ش���دارییه‌ش ده‌بێت���ه‌ پراكتیكێكی نییه‌ دوای هه‌ڵبژاردن‪ ،‬هه‌ندێك كه‌س بێن‌و‬ ‫داهێنه‌رانه‌ كه‌ چوارچێوه‌یه‌ك دروستده‌كات به‌ناوی جه‌م���اوه‌ره‌وه‌ كاری ریفۆرم بكه‌ن‪،‬‬ ‫بۆ "مه‌جالێكی گشتی" نوێ‪‌.‬وه‌ك ده‌بینین یان ببن به‌ریفۆرمیستێكی فه‌رمیی‌و بیكه‌ن‬ ‫مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌كی لێره‌دا‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی گۆڕینی به‌پیشه‌یه‌كی سیاسیی‪ ،‬ئه‌م جۆره‌ ریفۆرمه‌‬

‫هه‌ركه‌سێك‬ ‫خۆی گێل‬ ‫نه‌كات‌و خه‌ریكی‬ ‫درۆهه‌ڵبه‌ستن‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ڕاستیی ‌ه باش‬ ‫ده‌زانێت ك ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫چه‌ندانجار ئه‌م‬ ‫ڕوانینه‌مان بۆ‬ ‫چاكسازیكردن‌و‬ ‫ڕیفۆرم به‌نووسین‌و‬ ‫قسه‌كردن‬ ‫به‌یانكردووه‌‌و‬ ‫به‌رگریمان لێكردوه‌‬

‫نه‌ هه‌وڵدانه‌ بۆ دروس���تكردنی سه‌ره‌تایه‌كی‬ ‫نوێ‪ ،‬نه‌ به‌ش���ێكه‌ له‌كرده‌ی دروستكردنی‬ ‫"مه‌جالێكی گش���تیی" ن���وێ‪ .‬له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫ریفۆرم بۆ ئێمه‌ مانای جێگۆڕكێی پنته‌كانی‬ ‫ده‌سه‌اڵت نییه‌‪ .‬گه‌ر قسه‌ش له‌پرسی ریفۆرم‬ ‫له‌كوردس���تاندا بكه‌ین‪ ،‬ئه‌وا ڕیفۆرم بۆ ئێمه‌‬ ‫مانای دابه‌شكردنی عادیالنه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كان‬ ‫نیی���ه‌ له‌نێ���وان ئۆپۆزیس���یۆن‌و پارت���ی‌و‬ ‫یه‌كێتیدا‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و مانا ئارێنتییه‌ی هه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ به‌ئازادییه‌وه‌ گرێیئ���ه‌دات‪ .‬ریفۆرم له‌م‬ ‫دۆخه‌ی ئه‌مرۆی كوردستاندا یه‌ك ره‌هه‌ندی‬ ‫رادیكاڵی هه‌یه‌؛ ئه‌ویش خستنه‌ژێر پرسیاری‬ ‫ك���ۆی سیس���ته‌می سیاس���یی‌و ئابووریی‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگیی حوكمڕانی هه‌رێمی كوردستانه‌‪،‬‬ ‫ریفۆرم ب���ۆ ئێمه‌ مانای ده‌س���تكاریكردنی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان���ی ده‌س���ه‌اڵته‌ له‌ن���او ئه‌و‬ ‫سیسته‌مه‌ داخراوه‌ سیاسییه‌دا‌و تێكشكاندنی‬ ‫ئ���ه‌و هه‌ره‌مییه‌ته‌یه‌ كه‌ ده‌س���ه‌اڵت له‌خۆی‬ ‫گرتووه‌‌و كۆڵه‌كه‌كانی ده‌سه‌اڵتدارێتی خۆی‬ ‫له‌س���ه‌ر بنیاتناوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌تێكشكانی‬ ‫ئه‌و تۆڕه‌ ده‌زگاییه‌ش كه‌ ئه‌م په‌یوه‌ندییانه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت دروس���تیكردوون‌و ه���ه‌ر ئ���ه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندییانه‌ش ده‌یانپارێزن‪ .‬هه‌ركه‌س���ێك‬ ‫خۆی گێل نه‌كات‌و خه‌ریكی درۆهه‌ڵبه‌س���تن‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌و ڕاستییه‌ باش ده‌زانێت كه‌ ئێمه‌‬ ‫چه‌ندانجار ئه‌م ڕوانینه‌مان بۆ چاكسازیكردن‌و‬ ‫ڕیفۆرم به‌نووسین‌و قسه‌كردن به‌یانكردووه‌‌و‬ ‫به‌رگریمان لێكردوه‌‪ .‬ئه‌م كرده‌ی "خس���تنه‌‬ ‫ژێر پرسیاره‌"‪‌،‬وه‌كو دۆڵۆز ده‌ڵێت كرده‌یه‌كی‬ ‫"شۆڕشگێڕانه‌"یه‌‪ ،‬چونكی له‌وه‌ ده‌رده‌چێت‬ ‫خه‌س���ڵه‌تی ریفۆرمی به‌مانا ته‌قلیدییه‌كه‌ی‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌ڵك���و پت���ر ده‌چێت���ه‌ خانه‌ی"‬ ‫شۆڕش"ه‌وه‌‪ .‬دۆڵۆز ئه‌و جیاوازییه‌ دۆگماییه‌‬ ‫له‌نێوان ریفۆرم‌و شۆڕشدا ناكات كه‌ گوتاره‌‬ ‫ته‌قلیدییه‌كانی ماركسیزم ده‌یكه‌ن‪.‬‬ ‫بێنرخكردنی ڕیفۆرم‬ ‫ئ���ه‌م گوردان���ه‌ ماركس���ییه‌ نوێی���ه‌ ك ‌ه‬ ‫ره‌خن���ه‌ له‌چه‌مكی ریفۆرم ده‌گرێت‌و ڕیفۆرم‬ ‫به‌نوكته‌یه‌ك���ی سیاس���یی له‌قه‌ڵه‌مده‌دات‪،‬‬ ‫ره‌خن���ه‌ له‌فۆرمێك���ی دیاریك���راوی ریفۆرم‬ ‫ناگرێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو ریف���ۆرم‌وه‌ك نه‌نگییه‌كی‬ ‫سیاس���یی‌و بێهووده‌ییه‌ك���ی مه‌عریفی���ی‬ ‫ده‌بینێ���ت‪ ،‬له‌نێ���وان ش���ۆڕش‌و ڕیفۆرمدا‬ ‫دیوارێ���ك هه‌ڵده‌چنێ���ت ك���ه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ی‬ ‫ڕێگ���ره‌ له‌ب���ه‌رده‌م ك���رده‌ی پیاده‌كردنی‬ ‫گۆڕانكاریدا ده‌یه‌كی ئه‌وه‌ ڕێخۆش���كه‌ر نییه‌‬ ‫بۆ پیاده‌كردنی گۆڕان���كاری‪ .‬ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫ته‌ماشایه‌كی ‌واقعییانه‌‌و بابه‌تییانه‌ی دۆخی‬ ‫كوردس���تان بكات‪ ،‬ده‌بینێت ك���ه‌ گوتاری‬ ‫ڕیفۆرم‌و چاكس���ازیی ل���ه‌وه‌ ده‌رچووه‌ هی‌‬ ‫ئه‌م هێزی ئۆپۆزیس���ۆن ی���ان ئه‌ویتریان‌و‬ ‫هی‌ ئه‌م گروپ یان ئه‌و گروپی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫بێت‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت پارت���ی‌و یه‌كێتیش داوای‬ ‫ریفۆرم ده‌ك���ه‌ن‪ .‬بێگومان به‌ش���ێكی ئه‌م‬ ‫داواكردن���ه‌ دیماگۆگییه‌ت���ی سیاس���یی‌و‬ ‫درۆكردنێكی ڕووته‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ه‌كه‌ی تری‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌فش���ار‌و ‌ویس���ت‌و‬ ‫خواس���تی ڕیفۆرمكردن له‌كوردستاندا‪ .‬ئه‌م‬ ‫گوردانه‌ شۆڕش���گێڕه‌ نابینایه‌ به‌رامبه‌ر به‌و‬ ‫راستییه‌ كه‌ گه‌ر ناڕه‌زاییه‌تییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫سیاس���ییه‌كان‌و فش���اری به‌رده‌وام���ی‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌ نه‌بایه‌‪ ،‬یه‌كێتی‌و پارتی تا‬ ‫قیامه‌ت باس���ی ریفۆرمیان نه‌ده‌كرد‪ .‬پرسی‬ ‫س���ه‌ره‌كیی بۆ ئێمه‌ پێداگرتنه‌ له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫راستییه‌ كه‌ له‌دۆخی ئه‌مڕۆكه‌ی كوردستاندا‬ ‫به‌های گوتاری ئه‌و ریفۆرمه‌ی كه‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌خاته‌ ژێر پرس���یاره‌وه‌ له‌به‌های شۆڕش‬ ‫كه‌متر نییه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ له‌كوردستاندا سیسته‌می‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارێتی‌و ش���ێوازی پیاده‌كردن���ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌ژێ���ر پرس���یاردایه‌‪ ،‬هه‌م���وو‬ ‫جومگ���ه‌كان‌و ده‌زگاكان‌و میكانیزمه‌كان���ی‬ ‫ئیش���كردنی ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵتدارێتییه‌‌و‬ ‫ش���ه‌رعییه‌تی سیاسییان له‌ژێر پرسیاردایه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ به‌چه‌ندین شێوه‌‌و له‌چه‌ندین نووسین‌و‬ ‫بۆنه‌دا رای خۆمان له‌س���ه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌‬ ‫به‌یانكردوه‌‌و به‌‌وردی له‌سه‌ری دواوین‪ .‬له‌سه‌ر‬ ‫ئاسته‌ سیاسیی‌و پراكتییه‌كه‌شی ته‌نها هێما‬ ‫بۆ ئه‌و نامیلكه‌یه‌ ده‌كه‌ین كه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫‪٢٠٠٩‬دا نووس���یمان‌و باڵوك���رده‌وه‌‪ .‬له‌وێدا‬ ‫به‌ڕاشكاوانه‌ ڕا‌وبۆچوونی خۆمان ده‌رباره‌ی‬ ‫كوردس���تانی س���به‌ی به‌رجه‌س���ته‌كردوه‌‪.‬‬ ‫ره‌هه‌نده‌ سیاسی‌و ده‌زگایی‌و ئه‌خالقییه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌و بۆچوونانه‌مان تا ئه‌م���ڕۆش به‌هاكانی‬ ‫خۆیان له‌ده‌ستنه‌داوه‌‪.‬‬ ‫چه‌مك���ی ریف���ۆرم ب���ۆ ئێمه‌ ئ���ه‌و مانا‬ ‫گش���تی‌و هه‌رزان���ه‌ سیاس���ییه‌ی نییه‌ كه‌‬ ‫ته‌نها له‌دابه‌ش���كردنی غه‌نیم���ه‌ی ئابووری‬ ‫له‌نێوان ئه‌كته‌ره‌ سیاس���ییه‌كاندا گیربخرێت‬ ‫ی���ان له‌دابه‌ش���كردنی خوش���ك‌و برایانه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌نێ���وان هێزه‌ سیاس���ییه‌كاندا‬ ‫كورتبكرێته‌وه‌‪ .‬ریفۆرم هێزێكی مه‌ده‌نییانه‌ی‬ ‫دژ به‌توندوتیژیی���ه‌ ك���ه‌ ده‌توانێت له‌رێگای‬ ‫فش���اری به‌رده‌وامه‌وه‌ كۆمه‌ڵێ���ك هه‌رێمی‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌ده‌ست ئه‌و نوخبه‌ بچووكه‌ی كه‌‬ ‫خۆیان به‌نوێنه‌ری ئه‌به‌دی كۆمه‌ڵگای ئێمه‌‬ ‫ده‌بینن‪ ،‬بسه‌نێته‌وه‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫زاگرۆس رێباز*‬ ‫چەس����پاندنی ئازادی����ە تایبەتی����ەکان‪،‬‬ ‫یەکەمین هەنگاوی گەیش����تن به‌ئاسودەیی‬ ‫مرۆڤە‪ ،‬کە ئاسودەیی کۆمەڵگاش بەدوای‬ ‫خۆیدا دێنێت‪ .‬بەوپێیەی هیچکەس مافی‬ ‫ئەوەی نیە به‌پێوەرە تایبەتیەکانی خۆی‪،‬‬ ‫ش����ێوازی ژیان‌و چۆنیەتیی بیرکردنەوەی‬ ‫خەڵکی دیکە هەڵبس����ەنگێنێت‪ ،‬یەکەمین‬ ‫هەنگاویگەیش����تن به‌ئاس����ودەیی لەدانانی‬ ‫خەت‌و نیش����انێکەوە دەس����ت پێدەکات‪:‬‬ ‫ق����ەزاوەت‌نەک����ردن "حوک����م‌ن����ەدان"ی‬ ‫مرۆڤەکانە لەسەر یەکدی‪.‬‬ ‫ئەم باوەڕە لەس����ەر بنەم����ای "ئازادیی‬ ‫مرۆڤ لەهەڵبژاردن����ی هەرچی دەیەوێت"‬ ‫دام����ەزراوە کە بەهایەک����ی گرنگی رەوتی‬ ‫کالس����یکی قوتابخانەی لیبڕاڵیزمە‌و دواتر‬ ‫لیبرالیزمی مۆدێرن گەش����ەی پێدا‪ .‬جۆن‬ ‫ستیوارت میل‪ ،‬لەگۆشەنیگایەکی لیبراڵیی‬ ‫کالس����یکەوە لەکتێبی "لەب����ارەی ئازادی"‬ ‫گوت����ی تەنها ئازادیەک ک����ە مانای ئازادی‬ ‫ببەخشێت له‌"گەیشتن به‌ئامانجەکانمان بەو‬ ‫شێوەیەی خۆمان دەمانەوێت" بەرجەستە‬ ‫دەبێ����ت‪ .‬هەروەه����ا گوتی ئەگ����ەر هەمو‬ ‫مرۆڤایەتی هاوڕابن لەس����ەر مەسەلەیەک‌و‬ ‫تەنها ی����ەک کەس رایەکی جیاوازی هەبو‪،‬‬ ‫بەهەمان ئەو ئەندازەی����ەی "ئەوان" مافی‬ ‫بێدەنگکردن����ی "ئەو" ی����ان نیە‪" ،‬ئەو"یش‬ ‫مافی بێدەنگکردنی "ئەوان"ی نیە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫هێز‌و دەسەاڵتەکەش����ی ئەوەی بۆ مەیسەر‬ ‫بکات‪ .‬بێدەنگکردن����ی یەک کەس‪ ،‬رەنگە‬ ‫بێدەنگکردنی حەقیقەت بێت‪ .‬ئەم تیۆرەی‬ ‫ج����ۆن س����تیوارت میل بوە س����ەرچاوەی‬ ‫دەسەاڵتی رەهای ئازادیە نەرێنیەکان‪ ،‬ئەو‬ ‫ئازادیانەی کە هیچ کەس‌و گروپێک بۆیان‬ ‫نیە دەخالەتی تێدا بکەن‪.‬‬ ‫ئەم بۆچونە تا دەرکەوتنی فەلس����ەفەی‬ ‫تۆم����اس هیل گری����ن ببوە س����ەرچاوەی‬ ‫داڕش����تنی بیری لیبرالیزم‪ ،‬ب����ەاڵم گرین‬ ‫تیۆری لیبرالیزمی ئەرێن����ی یان" ئازادیی‬ ‫پۆزەتیڤ"ی خستەڕو کە بوە سەرچاوەی‬ ‫رەوتی لیبرالیزم����ی مۆدێرن‪ .‬گرین گوتی‪:‬‬ ‫"ئ����ەوەی مرۆڤ����ەکان ئاراس����تە دەکات‬ ‫بەرژەوەندی����ی تایبەت����ی خۆی����ان نی����ە‪،‬‬ ‫بەڵکو حاڵەتی ئاڵۆز هەن کە بەش����داری‬ ‫دەکەن لەگەشەس����ەندنی کەس����ێتیمان‪-‬‬ ‫ئ����اکاری ئێمە"‪ .‬ئەم تی����ۆرەی گرین بوە‬ ‫بناغەیەکی پێویست بۆ دامەزراندنی رەوتی‬ ‫لیبرالیزمی نوێ کە جەخت له‌بەش����داریی‬ ‫کۆمەڵگاو دامەزراوە سیاسیەکان دەکاتەوە‬ ‫له‌"بەهێزک����ردن"ی ئازادیەتایبەتی����ەکان‌و‬ ‫ناسنامەو گەشەپێدانی کەسێتی‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا لیبرالیزمی کالسیک دەوڵەت‬ ‫لەکایەکانی ژیان دوردەخاتەوەو سەرەنجام‬ ‫کۆمەڵ����گا نزیک دەکاتەوە له‌ئانارش����یزم‪،‬‬ ‫لیبرالیزمی ن����وێ دەوڵ����ەت دەهێنێتەوە‬ ‫ن����او کایەکان����ی ژی����ان‌و به‌بەرپرس����یاری‬ ‫دەزانێ����ت لەفەراهەمکردن����ی زەمینەیەک‬ ‫کە تیایدا تاک‪ ،‬کۆمەڵ����گا‌و دامەزراوەکان‬ ‫بڕی����اری واقیعی ب����دەن "باش����ترینەکان‬ ‫هەڵبژێرن"‪ .‬تۆماس گرین‌وەک رەخنەیەک‬ ‫له‌لیبرالیزمی کالس����یک‪ ،‬گوت����ی‪ :‬ئەگەر‬ ‫بمانەوێ����ت ئاماژە بەو راس����تیە بدەین کە‬ ‫دەس����تەواژەی "ئازادی" شێواوە‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫بەسە کە پێناسەی ئازادی بەوجۆرە بکەین‬ ‫کە بریتی بێ����ت له‌"هێزی ئەنجامدانی هەر‬ ‫ش����تێک بمانەوێت ئەنجامی بدەین"‪ .‬ئەمە‬ ‫پێناسەی ئەو ئازادیە نیە کە ئێمە بەدوایدا‬ ‫دەگەڕێین‪.‬‬ ‫له‌لیبرالیزم����دا ئازادیی مرۆڤ جەوهەر‌و‬ ‫کرۆک����ی هەمو دەس����تەواژەکانی دیکەیە‪،‬‬ ‫بۆیە کاتێک کارلێک‌و گەمەی هاوس����ەنگی‬ ‫هێزەکان����ی ناو کۆمەڵ����گا رۆژهەاڵتیەکان‬ ‫بەبەهان����ەی رەتکردن����ەوەی بەه����ا‬ ‫رۆژئاواییەکان‌و پێویستیی عەشیرەتگەری‌و‬ ‫خزمایەتی‌و ناوچەگەری‌و ناموس‌و جیاکاریە‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکانی دیکە ئازادیە تایبەتیەکان‬ ‫پێشێل‌ دەکەن‪ ،‬مانای ئەوەیە‪ ،‬تاکەکان نا‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەو رەوتە داپلۆسێنەرانە بەهاکانی‬ ‫لیبرالیزم پێشێل دەکەن‪ .‬کاتێک لیبرالیزم‬ ‫رەتبکرێت����ەوە‪ ،‬م����رۆڤ ی����ەک ب����ژاردەی‬ ‫ب����ۆ دەمێنێت����ەوە‪ ،‬ئەوی����ش قبوڵکردنی‬ ‫"فاش����یزم"ە‪ ،‬یان یەکێ����ک له‌ئامۆزاکانی‬ ‫خۆی‪‌ ،‬واتە کۆمیونی����زم‌و کۆنینەپارێزیی‬ ‫ئەرستۆکراسی‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی ئەم باوەڕەی "هیچ کەس مافی‬ ‫ئەوەی نی����ە به‌پێوەرە تایبەتەکانی خۆی‪،‬‬ ‫ش����ێوازی ژیان‌و چۆنیەتیی بیرکردنەوەی‬ ‫خەڵکی دیکە هەڵبسەنگێنێت" له‌ئانارشیزم‬ ‫جیابکرێت����ەوە‪ ،‬لیبرالیزم����ی مۆدێرن مافە‬ ‫ئەرێنیەکان دێنێتە پێش����ەوەو بەقەباره‌ی‬ ‫یەکس����ان لەگ����ەڵ ماف����ە نەرێنی����ەکان‬

‫ئازادی بریتیە‬ ‫له‌مافی ئەنجامدانی‬ ‫هەر کارێک‬ ‫بمانەوێت‪،‬‬ ‫لەبەرامبەر‬ ‫پاراستنی هەر‬ ‫ئەرکێک لەبەرامبەر‬ ‫پراکتیزەکردنی‬ ‫ئەو مافەدا بۆمان‬ ‫دروست دەبێت‬ ‫دەیانخاتە تای تەرازو‪ .‬بەمەش لەبەرامبەر‬ ‫هەر ئازادیەک‪ ،‬ئەرکێک دروس����ت دەبێت‪.‬‬ ‫له‌لیبرالیزم����ی نوێ����دا ئەرک����ی حکومەت‬ ‫تەنها پاراس����تنی ئازادیەکان نیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەدواداچونی ئەرکەکانیش����ە‪ ،‬ئەمە تەنها‬ ‫رێگەیەکە لەبەردەم مرۆڤایەتی بۆ رێگرتن‬ ‫لەئانارشیزم‪-‬بێ‌ بەند‌و باری‪ .‬ئەو گۆڕانەی‬ ‫لیبرالیزمی مۆدێرن بەس����ەر مانای ئازادی‬ ‫له‌فەرهەنگی لیبرالیزمی کالس����یکی داهێنا‬ ‫بریتی بو له‌گۆڕینی رستەی "ئازادی بریتیە‬ ‫لەهێزی ئەنجامدانی هەر کارێک بمانەوێت"‪،‬‬ ‫بۆ رستەیەکی دیکە بەم شێوەیە‪:‬‬ ‫ ئازادی بریتیە له‌مافی ئەنجامدانی هەر‬‫کارێک بمانەوێت‪ ،‬لەبەرامبەر پاراس����تنی‬ ‫هەر ئەرکێک لەبەرامب����ەر پراکتیزەکردنی‬ ‫ئەو مافەدا بۆمان دروست دەبێت‪.‬‬ ‫لەبنەڕەت����دا لەناو دەس����تەواژەی هێزی‬ ‫ئەنجامدان����ی کارێک‪" ،‬ویس����ت" هەیە بۆ‬ ‫ئەنجامدانی کارەکە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‌ویستەکە‬ ‫دەخاتە ن����او چوارچێوەیەک����ی گونجاوتر‬ ‫ب����ۆ رێگرت����ن له‌"س����ەرەڕۆیی‪ ،‬بەرەاڵیی‪،‬‬ ‫ف����ەوزا" بریتیە له‌چاودێریکردنی "ئەرک"ی‬ ‫تاک����ەکان لەرێزگرت����ن له‌"ماف"ەکان����ی‬ ‫یەکدی‪ .‬بۆ دروستکردنی ئەو چوارچێوەیە‬ ‫دەوڵەت لەرێی پرۆس����ەی دیموکراس����ی‌و‬ ‫بەسیس����تمێکی نوێنەرایەتی����ی ش����ەفاف‬ ‫دەبێت����ە "کاربەدەس����ت"‌و "لێپرس����راو"‌و‬ ‫بەم����ەش مافە ئەرێنی����ەکان دەردەکەون‌و‬ ‫تاکگەرایی سنوردار دەبێت‪.‬‬ ‫بەه����ۆی جیاوازیی فۆرمی "ش����ار"ەوە‪،‬‬ ‫یەکێ����ک له‌گرێکوێرەکان����ی کۆمەڵ����گا‬ ‫نائارامەکان فراوانبونی بازنەی حەقانیەتی‬ ‫دەس����توەردانە له‌کاروب����اری یەک����دی‪،‬‬ ‫لەئ����ازادی‌و ش����ێوەی ژیان����ی یەک����دی‪.‬‬ ‫لەکۆمەڵگا نائارامەکاندا‪ ،‬خاڵێکی هاوبەش‬ ‫بریتیە لەفراوانبون����ی بازنەی نوێنەرایەتی‬ ‫لەتاکەکان����ەوە بۆ س����ەرۆکی خێزانەکان‪،‬‬ ‫لەخێزانەکانەوە بۆ خێڵەکان‪ ،‬لەخێڵەکانەوە‬ ‫یان له‌ناوچەکانەوە بۆ ئاراستەو تایفەیەکی‬ ‫ئاینی ی����ان رەوتێکی سیاس����ی‪ .‬بەمەش‬ ‫کۆمەڵ����گا‪ ،‬بەرل����ەوەی بەدەس����ت رادەی‬ ‫تەدەخولی دەوڵ����ەت لەکاروبارەکانیانەوە‬ ‫بکەوێت����ە ن����او گفتوگۆیەکی فەلس����ەفی‬ ‫لەب����ارەی ئازادی����ەکان‪‌،‬وزەو توانایەک����ی‬ ‫زۆر خەرجی گرفت����ی تەدەخولی تاکەکان‬ ‫لەکاروب����اری یەکدی����دا دەکات‪ .‬بڕیاردان‬ ‫لەجیاتیی یەکدی‪ ،‬قەزاوەتکردن لەس����ەر‬ ‫دۆخی کەسانی دیکە‪ ،‬هەڵبژاردنی شێوەی‬ ‫بیرکردنەوەو ژیان‌و پۆش����اک‌و دیاریکردنی‬ ‫هێڵی سور بۆ کەس����انی دیکە‪ ،‬دیارترین‬ ‫نمونەکانی تەدەخول����ی تاکەکانە له‌ژیانی‬ ‫یەکدی‌و س����ەرەنجام پێش����ێلکردنی مافی‬ ‫هەڵبژاردن‌و بڕیاردانی یەکدی‪.‬‬ ‫ئ����ەم کێشمەکێش����ەی نێ����وان تاکەکان‬ ‫بەشدارییه‌کی گەورەی هەیە لە‌وێناکردنی‬ ‫کەسێتی‌و دروستکردنی ناسنامەدا‪ ،‬زۆربەی‬ ‫جاریش‪ ،‬بەوپێیەی کێشمەکێشەکە لەسەر‬ ‫س����ەکۆیەکی فەلسەفی‪-‬زانس����تیدا ئەنجام‬ ‫نادرێت‪ ،‬سەرەنجام دروستکردنی کەسێتیی‬ ‫توندوتی����ژی لێدەکەوێت����ەوە ک����ە ناتوانن‬ ‫رۆڵیکی "تەندروس����ت" لەن����او کۆمەڵگاو‬ ‫پرۆس����ەی ژیانی مرۆڤایەتی بگێڕن‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەشە کە زۆر لەکۆمەڵگا رۆژهەاڵتیەکان‬ ‫لەبازنەیەکی داخراوی کێشمەکێش����ەکانی‬ ‫نێوان کەسێتیەکاندا دەخولێنەوە‌و مێژوی‬ ‫خۆیان دوبارە دەکەنەوە‪ ،‬هێشتا سەرقاڵی‬ ‫خستنەڕو‌و گەنگەش����ەکردنی ئەوپرسیارو‬ ‫پرس����ە س����ەرەتاییانەن ک����ە لەکۆمەڵگا‬ ‫رۆژئاواییەکاندا یەکالیی بونەتەوە‪...،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫سیاسه‌ت له‌نێوان پرسی شۆڕش‌و پرسی ریفۆرمدا‬ ‫سیاسه‌ت‌وه‌ك "خه‌مخواردنێك له‌جیهان"‬

‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫ئێمه‌ سیاس���ه‌ت به‌مانا (هان���ا ئارێنت)‬ ‫ییه‌ك���ه‌ی‌وه‌كو "خه‌مخواردنێ���ك له‌جیهان"‬ ‫ته‌ماش���اده‌كه‌ین‪ .‬ئ���ه‌م خه‌مخواردن���ه‌ش‬ ‫‌وه‌ك پرۆژه‌یه‌ك���ی ب���ه‌رده‌وام ب���ۆ گۆڕان‌و‬ ‫دروس���تكردنه‌وه‌ی جیه���ان ده‌بینی���ن‪ .‬له‌م‬ ‫ڕوانینه‌دا سیاس���ه‌ت ئه‌و رووبه‌ره‌ گشتییه‌یه‌‬ ‫كه‌ ئینس���انه‌كان تیایدا كۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫پێك���ڕا خ���ه‌م له‌جیهان���ی خۆی���ان بخۆن‪،‬‬ ‫به‌ته‌نگ شته‌ هاوبه‌ش‌و پێكه‌وه‌ییه‌كانیانه‌وه‌‬ ‫بێن‪ ،‬مش���وری خۆی���ان‌و نه‌وه‌كان���ی دوای‬ ‫خۆش���یان بخۆن‪ .‬لێره‌دا رووبه‌ری سیاسه‌ت‬ ‫رووبه‌رێكی گشتییه‌‌و جێگای رق‌و مشتومڕی‬ ‫شه‌خس���یی نیی���ه‌‪ ،‬په‌یوه‌ن���دی به‌ژیان���ی‬ ‫هاوبه‌شی مرۆڤه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌ نه‌ك به‌مه‌سه‌له‌‬ ‫شه‌خسیی‌و كێش���ه‌ ده‌رونییه‌كانیانه‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ڕوانینه‌ ‌وامانلێده‌كات كاری رۆش���نبیر له‌م‬ ‫رووبه‌ره‌دا به‌وه‌ بزانین كه‌ نه‌هێڵێت سیاسه‌ت‬ ‫بكرێت به‌رووبه‌ری شه‌خس���یی‌و پاراس���تنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌و ده‌س���تكه‌وته‌ تایبه‌ته‌كانی‬ ‫كه‌سان‌و گروپ‌و خێزانی سیاسیی دیاریكراو‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ كاری رۆشنبیره‌ مه‌ترسییه‌كانی گۆڕانی‬ ‫جیهانی سیاس���ه‌ت بۆ ماڵی سیاسییه‌كان‪،‬‬ ‫موڵكی گشتیی بۆ موڵكی تایبه‌ت‌و سیسته‌می‬ ‫سیاسیی بۆ سیسته‌مێكی خێزانیی ببینێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ ئیشی رۆش���نبیره‌ به‌رگریی له‌چه‌مكی‬ ‫سیاسه‌ت بكات‪‌،‬وه‌كو رووبه‌رێكی گشتیی بۆ‬ ‫بیركردنه‌وه‌‌و چاالكی‌و هه‌وڵدان بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌چاك���ه‌ی گش���تیی‪ .‬جیهانی سیاس���ه‌ت‬ ‫بۆ ئێم���ه‌ ش���وێنی له‌دایكب���وون‌و كه‌وتن‌و‬ ‫هه‌ڵس���انه‌وه‌‌و مردنی هێزه‌ سیاس���ییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫جێگای ملمالنێی جیاوازییه‌كانه‌‪ ،‬مه‌نزڵگای‬ ‫بیركردنه‌وه‌یه‌ له‌باشه‌ی كۆمه‌ڵگا‪ ،‬شوێنێكه‌‬ ‫پڕ جوڵه‌و ملمالن���ێ‌و ڕاگۆڕكێ‌و كێبه‌ركێی‬ ‫جیاواز‪ .‬سیاسه‌ت بۆ ئێمه‌ بریتییه‌ له‌كرده‌ی‬ ‫دروس���تكردنی جیهان‪‌،‬وات���ه‌ ئه‌و جیهانه‌ی‬ ‫كه‌ به‌ب���ێ بیركردن���ه‌وه‌ نه‌ده‌توانین بنیاتی‬ ‫بنێین‪ ،‬نه‌ده‌توانین بیگۆڕین‌و نه‌ده‌ش���توانین‬ ‫بیپارێزی���ن‪ .‬بۆئه‌وه‌ی سیاس���ه‌تیش بكه‌ین‬ ‫پێویس���تمان به‌بیركردن���ه‌وه‌‌و گفتوگۆی���ه‌‬ ‫له‌رووبه‌رێك���ی گش���تییدا‪ ،‬ڕووبه‌رێ���ك‬ ‫راوبۆچوونه‌كان���ی تێدا بگۆڕین���ه‌وه‌‪ ،‬تیایدا‬ ‫بگه‌ین به‌ده‌رئه‌نجامێك كه‌ "باشه‌ی گشتیی"‬ ‫ئامانجه‌كه‌یه‌تی‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ڕامانوایه‌ رۆش���نبیر ناتوانێت له‌ناو‬ ‫رووبه‌ری گش���تیدا له‌نێوان سیاسه‌تكردن‌و‬ ‫سیاسه‌تنه‌كردندا هه‌ڵبژێرێت‪ ،‬چونكه‌ هه‌موو‬ ‫فیكرێ���ك‪ ،‬هه‌موو بزاوتێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫هه‌موو ئاماده‌بوون‌و به‌شداربوونێك له‌فه‌زای‬ ‫گشتییدا‪ ،‬كرده‌یه‌كی سیاسییه‌‪ ،‬هه‌م به‌مانا‬ ‫سیاسییه‌كه‌ی‌و هه‌م به‌مانا فه‌لسه‌فییه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫به‌مان���ا سیاس���ییه‌كه‌ی‪ ،‬چونكه‌ به‌ش���ێكه‌‬ ‫له‌كرده‌ی به‌ش���داربوون‌و داڕش���تنی ژیانی‬ ‫گش���تییه‌‪ ،‬به‌مانا فه‌لسه‌فییه‌كه‌شی‪ ،‬چونكه‌‬ ‫مرۆڤ له‌ڕێگای ئه‌و به‌ش���دارییه‌وه‌ پیاده‌ی‬ ‫مرۆڤبوونی خ���ۆی له‌ناو دونی���ادا ده‌كات‌و‬ ‫ده‌چێته‌ په‌یوه‌ندییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ كه‌س���انیتر‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ جیهاندا‪ .‬ئێمه‌ هه‌رگیز سیاس���ه‌ت‬ ‫كورتناكه‌ین���ه‌وه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی نوێنه‌رم���ان‬ ‫هه‌بێت‌و ئه‌و نوێنه‌رانه‌ش به‌ناوی كۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫قسه‌بكه‌ن‪ ،‬یان رۆشنبیران خۆیان ئه‌و رۆڵی‬ ‫نوێنه‌رایه‌تیی���ه‌ بگێڕن‪ ،‬ی���ان هێزێك بێت‌و‬ ‫به‌ناوی هه‌مووانه‌وه‌ بدوێت‪ .‬سیاس���ه‌ت الی‬ ‫ئێمه‌ به‌توندی به‌س���تراوه‌ته‌وه‌ به‌پلورالیزم‌و‬ ‫ئازادییه‌وه‌‪‌ ،‬وایتێده‌گه‌ین كه‌ س���نووره‌كانی‬ ‫موماره‌س���ه‌كردنی ئازادی���ی له‌ك���رده‌ی‬ ‫سیاسیدا به‌و چه‌ش���نه‌ به‌رجه‌سته‌ببێت كه‌‬ ‫هه‌موو كه‌س���ێك هه‌م توانای به‌شداربوونی‬ ‫هه‌بێت‌و هه‌م به‌ش���ی هه‌بێت له‌و دونیایه‌دا‬ ‫كه‌ دروس���تده‌كرێت‪ .‬سیاس���ه‌ت له‌یه‌ككاتدا‬ ‫كرده‌یه‌ك���ه‌ ڕووی له‌ئازادی���ی‌و ڕووی‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵته‌‪ ،‬ئیش���كردنێكی به‌رده‌وام���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌و دوو ڕه‌هه‌نده‌‬ ‫گرنگ���ه‌ی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬به‌جۆرێك ئه‌م‬ ‫ئیشكردنه‌ ڕێ له‌وه‌بگرێت ده‌سه‌اڵت‌و ئازادی‬ ‫به‌جۆرێك بخرێنه‌گ���ه‌ڕ ببنه‌ ڕه‌چه‌ته‌یه‌ك بۆ‬ ‫دروس���تبوونی ده‌س���ه‌اڵتێكی گشتگیری دژ‬ ‫به‌جیاوازی‌و پلورالیزم‪ .‬ئه‌م ڕوانینه‌‌واده‌كات‬ ‫ڕۆش���نبیری ره‌خنه‌ی���ی نه‌بێت به‌به‌ش���ێك‬ ‫له‌هیچ پرۆژه‌یه‌كی تۆتالیتاری دژ به‌ئازادی‌و‬ ‫جیاوازی‪‌،‬واده‌كات نه‌بێت به‌هه‌ڵگری تیۆری‬ ‫تۆتالیتێ���ر‌و لێكدانه‌وه‌ی یه‌كس���ه‌ره‌‌و ڕه‌ها؛‬ ‫هه‌ڵگری فیكرێك نه‌بێت نه‌توانێت النی هه‌ره‌‬ ‫كه‌می جیاوازیی���ه‌كان ببینێت‪ ،‬یان چه‌مكی‬ ‫جیاوازی���ی بێمانا بكات به‌وه‌ی كۆمه‌ڵگاكان‬ ‫كورتبكات���ه‌وه‌ ب���ۆ س���ه‌رۆكه‌كان‌و ملمالنێ‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسییه‌كانیش له‌ناو چه‌مكه‌‬

‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫گش���تییه‌كانی "شارس���تانێتی خۆرئ���اوا"‌و‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت"‌و "ئایی���ن"‌و "ئه‌تنییه‌كان"دا‬ ‫قوفڵ ب���كات‪ .‬ئه‌م ڕوانینه‌ ب���ۆ جیاوازیی‌و‬ ‫ئه‌م كورتكردنه‌وه‌یه‌ی كۆمه‌ڵگا بۆ هه‌ندێك‬ ‫كه‌سایه‌تی س���ته‌مگه‌ر خۆی سه‌ر به‌فیكری‬ ‫سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاسته‌‌و دیدێكی تۆتالیتاریی‬ ‫ترسناكیش ئاراسته‌ی ده‌كات‪ ،‬چونكه‌ نه‌ك‬ ‫ته‌نها فره‌ڕه‌نگ���ی كۆمه‌ڵ���گاكان نابینێت‌و‬ ‫توانای ئه‌وه‌ی نییه‌ دوو ئه‌زموونی سیاسیی‬ ‫له‌یه‌كتری جیابكات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو فره‌ڕه‌نگییه‌‬ ‫گه‌وره‌كانی ناو فیكریش نابینێت‌و جه‌نگێكی‬ ‫دۆنكیشۆتییانه‌ له‌نێوان تیوره‌كاندا دروست‬ ‫ده‌كات‪‌.‬وه‌كچۆن به‌حه‌ماسه‌تێكی خورافییه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگاكان‌و هێزه‌ سیاسییه‌كانی ناوچه‌كه‌‬ ‫كورتده‌كات���ه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌س���ه‌د‌و سیس���ی‌و‬ ‫داعش‌و جه‌بهه‌ی نووس���ره‌‪ ،‬ئاواش به‌هه‌مان‬ ‫حه‌ماس���ه‌ت‌و به‌سه‌فس���ه‌ته‌یه‌كی زۆره‌وه‌‬ ‫هه‌موو فیكر‌و هه‌موو میت���ۆد‌و تیۆرییه‌كان‬ ‫كورتده‌كاته‌وه‌ بۆ كۆمه‌ڵێك ڕسته‌ی گشتیی‌و‬ ‫ئینش���ایی‌و كۆمه‌ڵێ���ك حوكمدانی گش���تی‬ ‫كه‌ س���ه‌لماندنی هه‌ریه‌كێكیان پێویس���تی‬ ‫به‌نووسینی هه‌زاران الپه‌ڕه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌كورتی ئێمه‌ كاری سیاسییانه‌ی رۆشنبیر‬ ‫له‌خه‌مخواریدا بۆ جیهان ده‌بینین‪ ،‬به‌شێكی‬ ‫گرنگی ئ���ه‌م خه‌مخوارییه‌ش ئه‌وه‌یه‌ جیهان‬ ‫كورتنه‌كه‌ین���ه‌وه‌ بۆ ئه‌م یان ئه‌و ده‌ركه‌وتی‬ ‫به‌ته‌نها‪ ،‬به‌زۆر كۆمه‌ڵگاكان‌و ئه‌زموونه‌كان‌و‬ ‫مرۆڤ���ه‌كان نه‌ترێنجێنین���ه‌ ژێر چه‌تری ئه‌م‬ ‫ی���ان ئ���ه‌و زاراوه‌وه‌ به‌ته‌نه���ا‪ .‬باوه‌ڕبوون‬ ‫به‌جیهان‌و به‌مرۆڤ‪ ،‬كورتنه‌كردنه‌وه‌ی دونیا‬ ‫بۆ یه‌ك ڕه‌نگ‌و یه‌ك ئه‌گه‌ر‌و یه‌ك سیناریۆ‪،‬‬ ‫بینین���ی جیاوازی���ی‌و توانای س���ه‌رله‌نوێ‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌‌و دروستكردنه‌وه‌‪ ،‬به‌شێكه‌‬ ‫له‌ئه‌ركی ڕۆش���نبیر‌وه‌ك بكه‌رێكی فیكریی‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ كار‌و ئاكاری رۆشنبیریی ره‌خنه‌یی نییه‌‬ ‫به‌زمانێكی پڕ له‌غرور‌و پڕ له‌نه‌رجسیه‌تییه‌وه‌‬ ‫هه‌موو كرده‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس���یی‬ ‫بێمان���ا ب���كات‪‌ ،‬واینیش���انبدات ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫مرۆڤه‌كان له‌ناو دونی���ای خۆیاندا ده‌یكه‌ن‌و‬ ‫ئه‌نجامیئه‌ده‌ن‪ ،‬مادام له‌گه‌ڵ س���ایكۆلۆژیا‌و‬ ‫‌وێنا‌و خولیا هه‌نووكه‌یی‌و شه‌خس���ییه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌ودا ناگونجێت‪ ،‬ئیتر ك���رده‌ی بێمانان‌و‬ ‫كۆمبارسی ناو دونیایه‌كی بێكرده‌‌و بێجوڵه‌و‬ ‫بێئاینده‌ن‪.‬‬ ‫مانا كۆنكرێته‌كانی "خه‌مخواردن له‌جیهان"‬ ‫"خه‌مخواردن له‌جیهان" ده‌س���ته‌واژه‌یه‌كی‬ ‫گش���تگیر‌و ڕه‌ها نییه‌ كه‌ پڕبێت له‌بۆشایی‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌ه���ه‌ر دۆخ‌و ژینگه‌یه‌كی مێژووییدا‬ ‫مانایه‌كی كۆنكریتی هه‌یه‌‪ .‬له‌ژینگه‌یه‌كی‌وه‌ك‬ ‫ژینگه‌ی سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگیی‬ ‫‌وه‌ك ژینگه‌ك���ه‌ی ئێم���ه‌دا‪ ،‬خه‌مخ���واردن‬ ‫له‌جیهان مان���ای خه‌مخواردنه‌ له‌مه‌س���ه‌له‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌؛ بۆ نموونه‌‬ ‫خه‌مخواردنه‌ ل���ه‌وه‌ی بۆچی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌‬ ‫له‌وه‌دا سه‌رناكه‌وێت چوارچێوه‌یه‌كی گشتیی‬ ‫بۆ جێكردنه‌وه‌یه‌كی یاس���ایی‌و مافپه‌روه‌ر‌و‬ ‫ڕێزداری���ی جیاوازییه‌كان���ی دروس���تبكات‪،‬‬ ‫بۆچ���ی ده‌س���ه‌اڵتدارێتییه‌كه‌ی ناتوانێ���ت‬ ‫ببێته‌ سیس���تمێكی دیموكراس‌و مافپه‌روه‌ر‪،‬‬ ‫بۆچی مرۆڤی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌ به‌به‌رده‌وامی‌و‬ ‫به‌ش���ێوازی جی���اواز برین���دار ده‌كرێ���ت‌و‬ ‫ڕووبه‌ڕووی بڕ‌و ڕاده‌ی جیاواز له‌ئه‌شكه‌نجه‌‌و‬ ‫ئازارچه‌ش���تن ده‌كرێته‌وه‌ كه‌ نائینس���انی‌و‬ ‫ناش���یرینه‌؟ بۆچی كاره‌س���اتێكی گه‌وره‌‌و‬ ‫ترس���ناكی‌وه‌ك كاره‌س���اتی ئه‌نفال نابێته‌‬ ‫پردێ���ك بۆ دروس���تكردنی هوش���یارییه‌كی‬ ‫مێژوویی‌و سیاسیی بۆ به‌گژاچوونه‌وه‌ی هه‌موو‬ ‫شێوازه‌كانی توندوتیژیی‌و چاودێریكردنێكی‬ ‫به‌رده‌وامی ده‌س���ه‌اڵت؟ بۆچی كاره‌س���ات‌و‬ ‫رووداوه‌كان نابنه‌ س���ه‌ره‌تایه‌ك بۆ ڕێزگرتن‬ ‫له‌مرۆڤ‌و به‌پیرۆزته‌ماشاكردنی خودی ژیان‬ ‫خ���ۆی؟ بۆچ���ی بوونی ده‌س���توور گرنگه‌‌و‬ ‫ئه‌و ده‌س���توره‌ی ئه‌مڕۆكه‌‌و ب���ه‌م فۆرمه‌ی‬ ‫ئێستایه‌وه‌ له‌كوردستاندا پێشنیارده‌كرێت‪،‬‬ ‫كاره‌س���اته‌ بۆ نه‌وه‌كان���ی داهاتوو؟ بۆچی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی نایاسایی بارزانی به‌سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ���م نابێ���ت ‌وه‌ك كرده‌یه‌كی ئاس���ایی‬ ‫ببینرێت‌و بۆچی پێویسته‌ ڕێ له‌وه‌ بگیرێت‬ ‫ك���ه‌ ده‌س���ه‌اڵته‌كان له‌ده‌س���تی خێزانێكی‬ ‫سیاس���یدا كۆببنه‌وه‌؟ بۆچی لێسه‌ندنه‌وه‌ی‬ ‫ه���ه‌ر رووبه‌رێك���ی سیاس���یی‌و ئابووریی‌و‬ ‫رۆش���نبیریی له‌م سیس���ته‌مه‌ س���وڵتانییه‌‬ ‫گرنگیی س���تراتیژیی خ���ۆی هه‌یه‌؟ بۆچی‬ ‫به‌رگریكردنێك���ی ڕه‌خنه‌ییان���ه‌ له‌میدی���ای‬ ‫ئه‌هل���ی‌ ب���ۆ به‌رهه‌مهێنان���ی هوش���یاریی‌و‬

‫چاودێریك���ردن‌و ڕه‌خنه‌كردن���ی به‌رده‌وامی ش���ۆك ب���كات‪ ،‬به‌ڵك���و خ���ودی بزوتنه‌وه‌‬ ‫كرده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیی‌و سیاسیی‌و فه‌رهه‌نگیی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‌و بكه‌ره‌كانی تووشی شۆك‬ ‫گرنگه‌؟ بۆچی گرنگه‌ له‌تاوانه‌ سیاسییه‌كان ده‌كات‪.‬‬ ‫بێده‌نگنه‌بین‌و په‌نا بۆ هه‌موو ش���ێوازه‌كانی‬ ‫دیموكراسییه‌ت‌وه‌ك سیسته‌مێك بۆ‬ ‫ناڕه‌زایی مه‌ده‌نیی‌و به‌گژاچوونه‌وه‌یان به‌رین؟‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ جیاوازیی‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیشیدا به‌ڕۆشنبیر خۆیه‌وه‌‪ ،‬بۆچی‬ ‫خه‌مخ���واردن له‌جیهان به‌پل���ه‌ی یه‌كه‌م‬ ‫گرنگه‌ ڕۆش���نبیر به‌نووسین شتێك نه‌ڵێت‌و‬ ‫به‌كرده‌وه‌ پێچه‌وانه‌ك���ه‌ی ئه‌نجامبدات؟ بۆ خه‌مخواردن���ه‌ ب���ۆ ئ���ه‌و فره‌ڕه‌نگییه‌ی كه‌‬ ‫گرنگه‌ ڕۆشنبیر خۆی‌وه‌ك پێغه‌مبه‌رێك‌وێنا به‌بوون���ی م���رۆڤ‌و به‌بوون���ی جیهان���ه‌وه‌‬ ‫نه‌كات‌و‌وه‌ك بكه‌رێك له‌پاڵ كۆمه‌ڵێك بكه‌ری په‌یوه‌سته‌‪ ،‬خه‌مخواردنه‌ بۆ جیاوازییه‌كان‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی تردا ده‌ربكه‌وێت؟ بۆچی‪‌ ،‬وه‌ك ب���ۆ دۆخ���ی پلوراڵبوون���ی مرۆڤ���ه‌كان‪.‬‬ ‫دۆڵۆز ده‌ڵێت‪ ،‬گرنگ���ه‌ تیۆرییه‌كان تیۆری ئ���ه‌م ڕوانین���ه‌ ئارێنتییه‌یه‌ ب���ۆ جیاوازیی‬ ‫لۆكاڵی ن���او كایه‌یه‌ك���ی دیاریكراوبن نه‌ك ‌وامانلێ���ده‌كات یه‌كێك له‌مان���ا گرنگه‌كانی‬ ‫تیۆری تۆتالیتێر ك���ه‌ ته‌ماحی لێكدانه‌وه‌ی سیاس���ه‌ت به‌به‌رهه‌مهێنانی‌ "هۆش���مه‌ندیی‬ ‫جیاوازیی"ه‌وه‌ گرێبده‌ین‪ ،‬هۆش���مه‌ندییه‌ك‬ ‫هه‌موو دونیای هه‌بێت؟‬ ‫هه‌م توانای بینینی جیاوازییه‌كانی هه‌بێت‪،‬‬ ‫هه‌م بتوانێت ببێت به‌هێزێكیش بۆ پاراستنی‬ ‫جیاوازی���ی‌و ه���ه‌م له‌خه‌می دروس���تكردنی‬ ‫دونیایه‌كی پلوراڵیش���دا بێ���ت كه‌ له‌ڕێگای‬ ‫هه‌بوونی م���اف‌و هه‌بوونی ڕێ���ز‌و هه‌بوونی‬ ‫دانپیانانه‌وه‌ جیاوازییه‌كان ڕێكبخات‪ .‬به‌رای‬ ‫ئێم���ه‌ چه‌مكی سیاس���ه‌ت به‌ب���ێ چه‌مكی‬ ‫جیاوازیی‪ ،‬هی���چ مانایه‌كی نامێنێت‌و هه‌موو‬ ‫هه‌وڵدانێ���ك ب���ۆ جیاكردن���ه‌وه‌ی ئه‌م دوو‬ ‫چه‌مكه‌ له‌یه‌كتری به‌ته‌نها كرده‌یه‌كی تیۆریی‬ ‫ترس���ناك نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌نگاوێكی عه‌مه‌لی‬ ‫ترسناكیشه‌ به‌ره‌و دروستكردنی دونیایه‌كی‬ ‫تۆتالیت���ار‪ .‬كاتێ���ك ب���اس له‌جیاوازی���ی‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬مه‌به‌ستمان ته‌نها گرنگیی بینینی‬ ‫دونیای كۆمه‌اڵیه‌تی���ی مرۆڤه‌كان نییه‌‌وه‌ك‬ ‫دونیایه‌كی پ���ڕ له‌جیاوازیی‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن‬ ‫به‌ته‌نها مه‌به‌س���تمان له‌وه‌ نییه‌ پێ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ڕاس���تییه‌ ئه‌نترۆپۆلۆژیی���ه‌ دابگرین كه‌‬ ‫مرۆڤب���وون خۆش���ی ده‌ركه‌وت���ی جیاوازی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵكو زیاتر مه‌به‌س���تمان له‌پرۆسه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ "هۆش���مه‌ندییه‌كی جیاكاره‌"‪،‬‬ ‫هۆش���مه‌ندییه‌ك تیایدا پلورالیزمی كۆمه‌ڵگا‬ ‫نه‌ك ته‌نها شوێنی بیرلێكردنه‌وه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫شوێنی پاراستن‌و ڕێزلێگرتن‌و ڕێكخستنیش‬ ‫بێت له‌ڕێ���گای تۆڕێكی گ���ه‌وره‌ له‌مافه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ هۆش���مه‌ندیی جیاوازیی ته‌نها‬ ‫مان���ای رێگه‌گرت���ن نییه‌ له‌دروس���تكردنی‬ ‫یه‌كڕه‌نگی���ی‌و یه‌كده‌نگكردن���ی كۆمه‌ڵ���گا‬ ‫به‌ناوی نه‌ته‌وه‌‌و ئایین‌و حیزب‌و سه‌رۆكه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ڕێگرتنیش���ه‌ له‌هه‌موو ئه‌و شێوازانه‌‬ ‫له‌فیكر كه‌ پ���ڕن له‌ئه‌گه‌ری تۆتالیتارییانه‌ی‬ ‫نووستوو نه‌نوستوو‪ ،‬پڕن له‌دید‌و بۆچوون‌و‬ ‫حوكم‌و به‌رخوردی موتڵه‌ق‪ ،‬چه‌نده‌ ڕادیكاڵ‬ ‫ده‌رده‌ك���ه‌ون‪ ،‬ب���ه‌اڵم هێن���ده‌ تاكڕه‌هه‌ند‌و‬ ‫گشتگیر‌و‌وێرانكه‌ری جیاوازیین‪.‬‬ ‫ئه‌م خاڵه‌یه‌ ‌وامانلێكده‌كات به‌رده‌وام پێ‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ دابگرین كه‌ سیاسه‌ت كرده‌‌و‬ ‫چاالك���ی بیركردن���ه‌وه‌‌و بینین‌و پاراس���تن‌و‬ ‫ڕێكخس���تنی جیاوازییه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گا‌و‬ ‫هێزه‌كانه‌‪ ،‬هه‌م له‌فیك���ر‌و هه‌م له‌پراكتیكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���دا‪ .‬ئه‌م پرۆس���ه‌یه‌ش له‌ڕێگای‬ ‫پیرۆزییبه‌خش���ین ده‌وڵه‌ت‌و نه‌ته‌وه‌‌و دین‌و‬ ‫به‌بۆچوون���ی ئێم���ه‌ كاری رۆش���نبیر ش���تگه‌له‌ گ���ه‌وره‌‌و جیاوازییكوژه‌كانی تری‬ ‫راڤه‌ك���ردن‌و گۆڕی���ن‌و ده‌س���تكاریكردنی له‌م شێوانه‌وه‌ دروستنابێت‪ ،‬به‌ڵكو له‌ڕێگای‬ ‫ك���ۆی ئه‌و ش���تانه‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی گۆڕین‌و دروس���تكردنی ش���وناس‌و ئینتیمای ئازاد‌و‬ ‫ده‌س���تكاریكردنی ئه‌و ش���تانه‌ی كه‌ فیكر‌و چوارچێوه‌یه‌كی گشتیی پلورالیی‌و یاسایی‌و‬ ‫سیاسه‌ت‌و ئه‌خالق ده‌یانه‌وێت ئاساییانبكه‌ن‌و مافپه‌روه‌ری دیموكراسییانه‌وه‌ به‌رهه‌مدێت‪.‬‬ ‫بیانكه‌ن به‌پێدراوی سروشتیی‌و به‌دۆخێكی ‌وه‌زیفه‌ی ئ���ه‌م چوارچێوانه‌ ته‌نها ڕێزگرتنی‬ ‫نه‌گۆڕ‪ .‬ئیش���ی ڕۆش���نبیر به‌ش���داریكردنه‌ ته‌واو نییه‌ له‌خ���ودی جیاوازییه‌كان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌به‌رهه‌مهێنان���ی‌ هۆش���مه‌ندیی گۆڕان���دا‪ ،‬مامه‌ڵه‌كردنیان���ه‌‌وه‌ك پێدراوێك���ی ه���ه‌ره‌‬ ‫هۆش���مه‌ندییه‌ك عه‌قڵییه‌تی باو‌و ئاساییبوو س���ه‌ره‌تایی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئینس���انی‪،‬‬ ‫‌وه‌ك قه‌ده‌رێك���ی مێژوویی نه‌گۆڕ نه‌بینێت‌و ‌وه‌ك به‌ش���ێكی جه‌وهه‌ری���ی له‌مرۆڤبوون‌و‬ ‫‌وه‌ك ش���تێك نمایش���ینه‌كات ك���ه‌ قابیلی خواستی پێكه‌وه‌ژیانی ئازادانه‌ی مرۆڤه‌كان‬ ‫گۆڕان نییه‌‪ .‬تێڕامانی رۆش���نبیر له‌س���اته‌ له‌گه‌ڵ یه‌كتر‪.‬‬ ‫پرسی سه‌ره‌كیی سیاسه‌ت له‌واڵتی ئێمه‌دا‬ ‫مێژووییه‌كان‪ ،‬له‌واقیع‪ ،‬له‌گرفت‌و ته‌نگه‌ژه‌‌و‬ ‫ملمالن���ێ زۆره‌كانی ناو ژیانی سیاس���یی‌و پرس���ی دروس���تكردنی ده‌وڵه‌تێكی به‌هێز‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌و فه‌رهه‌نگی���ی‪ ،‬له‌ك���رده‌ یان الواز نییه‌‪ .‬ئه‌م كێش���ه‌یه‌ كێش���ه‌یه‌كی‬ ‫لۆكاڵییه‌كانی به‌رگریكردن‪ ،‬تێڕامانی گرنگن‪ ،‬دروس���تكراوه‌ نه‌ ده‌توانێت‌وه‌اڵمی پرس���ه‌‬ ‫چونكه‌ رۆشنبیر ئه‌توانێت مانا به‌ڕووداوه‌كان س���ه‌ره‌كییه‌كانی دونیای ئێمه‌ بداته‌وه‌‌و نه‌‬ ‫ببه‌خش���ێت‪ ،‬ل���ه‌وه‌ ڕزگاریان ب���كات ته‌نها ده‌توانێت ده‌ستنیش���انی كێشه‌ی سه‌ره‌كیی‬ ‫ڕووداوی ڕووت‌و بێده‌الل���ه‌ت بن‪ .‬رۆش���نبیر ده‌س���ه‌اڵت له‌دونی���ای ئێمه‌دا ب���كات‪ .‬ئه‌م‬ ‫ئه‌توانێ���ت ئه‌و ڕووداوانه‌ بكات به‌به‌ش���ێك كێشه‌یه‌ كێشه‌یه‌كی تیۆریی دروستكراوه‌ نه‌‬ ‫له‌هوش���یارییه‌كی ڕه‌خنه‌ی���ی‌و به‌خه‌مێكی هێزی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌‌واقیعی ئێمه‌‌وه‌كو خۆی‬ ‫ده‌سته‌جه‌معیی گرنگ‪ .‬كارێك كه‌ ڕۆشنبیری بخوێنێته‌وه‌‌و نه‌ توانای بینینی‌واقیعیش���ی‬ ‫به‌رپرس���یار نایكات‪ ،‬یان پێویسته‌ نه‌یكات‪ ،‬هه‌یه‌‌وه‌كو خۆی‪ ،‬به‌ڵكو تاكه‌ هێزی له‌وه‌دا‬ ‫یان هه‌ڵه‌یه‌ بی���كات‪ ،‬گاڵته‌كردنه‌ به‌كرده‌ی به‌رجه‌سته‌ ده‌بێت كه‌ ‌واقعێكی پێدراوت بۆ‬ ‫به‌رگری���ی بك���ه‌ره‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان‪ ،‬یان دروس���تده‌كات كه‌ له‌ژیانی سیاسیی ئێمه‌دا‬ ‫ناونانی ئه‌و كردانه‌یه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی ناوه‌ڕۆكه‌ بوونی نییه‌‪ .‬گوتاری سه‌ره‌كیی له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌یان���ه‌وه‌‪ .‬بۆ نموونه‌ ناونانی ئێمه‌دا نه‌ یه‌كده‌نگیی‌و نه‌ ناوكۆیی پێویستی‬ ‫توڕه‌بوون���ی گه‌نجانی ك���ه‌الر‌وه‌ك ته‌عبیر تێدای���ه‌ تاوه‌ك���و هه‌موو هێ���زه‌كان خه‌می‬ ‫له‌ڕۆحێكی فاشیستی گریمانكراو گوایه‌ هه‌موو دروستكردنی ده‌وڵه‌تێكی به‌هێزیان هه‌بێت‌و‬ ‫خۆرهه‌اڵتی خواردوه‌‪ ،‬یان النیكه‌م ناساندنیان نه‌ هیچ هێزێكی���ش هه‌ڵگری ئه‌و گوتاره‌یه‌‪.‬‬ ‫‌وه‌ك ڕۆحێك���ی ش���ه‌ڕانگێز كه‌ به‌ش���ێكه‌ ئه‌وه‌ش���ی ئێم���ه‌ له‌ناوچه‌ك���ه‌دا ده‌یبینین‬ ‫له‌مێگاسیستمێكی فاشیستی خۆرهه‌اڵتیی‪ .‬درس���تبوونی ده‌وڵه‌تی به‌هێز نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌مج���ۆره‌ نرخان���دن‌و حوكمدانان���ه‌ نه‌ك رێ���ك به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‪ ،‬پارچه‌پارچه‌بوون‌و‬ ‫ته‌نها هه‌ڵه‌و ناڕاس���ت‌و دابڕاون له‌ساده‌ترین هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت‌و دروستبوونی‬ ‫پرنس���یپه‌ ئه‌خالقییه‌كان���ی كاری فیكریی بك���ه‌ر‌و هێزی لۆكاڵی���ی‌و ناوده‌وڵه‌تین‪ ،‬جا‬ ‫ڕۆش���نبیران‪ ،‬به‌ڵكو بێنرخكردنێكی ته‌واوی چ له‌فۆرمه‌ تائیفیی‌و سیكترایس���تییه‌كه‌یدا‬ ‫هه‌موو كرده‌یه‌كی به‌رگریش���ه‌ كه‌ گروپێكی بێت‪ ،‬یان له‌فۆرمه‌ ئه‌تنی‌و ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی دیاریكراو پێیهه‌ڵبس���ێت‪ .‬ئه‌م لۆكاڵییه‌كانیدا‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی ئێمه‌ مه‌ترس���ی س���ه‌ره‌كیی‬ ‫جۆره‌ نووس���ین‌و قس���ه‌كردنه‌ش ڕه‌خنه‌ی‬ ‫رادیكاڵ نین‪ ،‬به‌ڵك���و حوكمی بێناوه‌ڕۆك‌و له‌دونیای ئێمه‌دا مه‌ترس���ی دروس���تبوونی‬ ‫بێبنه‌مان‪ ،‬تیۆرییه‌ك نییه‌ ده‌سه‌اڵت تووشی ده‌وڵه‌تی به‌هێز نیی���ه‌‪ .‬ده‌وڵه‌تی به‌هێزیش‬

‫پرسی سه‌ره‌كیی‬ ‫سیاسه‌ت له‌واڵتی‬ ‫ئێمه‌دا پرسی‬ ‫دروستكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی به‌هێز‬ ‫یان الواز نییه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫كێشه‌یه‌ كێشه‌یه‌كی‬ ‫دروستكراو‌ه‬ ‫نه‌ ده‌توانێت‌وه‌اڵمی‬ ‫پرس ‌ه سه‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫دونیای ئێم ‌ه‬ ‫بداته‌وه‌‌و ن ‌ه ده‌توانێت‬ ‫ده‌ستنیشانی كێشه‌ی‬ ‫سه‌ره‌كیی ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌دونیای ئێمه‌دا‬ ‫بكات‬

‫له‌دیدی ئێمه‌دا‪ ،‬ده‌وڵه‌تێك نییه‌ ده‌ستبخات ‌ه‬ ‫ناو هه‌موو بواره‌كانی ژیان���ه‌وه‌‌و هه‌موویان‬ ‫به‌یه‌كڕه‌ن���گ ڕه‌نگڕێژبكات‪ ،‬ده‌وڵه‌تی به‌هێز‬ ‫له‌دیدی ئێمه‌دا ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌یه‌ كه‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫هه‌موو كۆمه‌ڵگایه‌‪ ،‬هی‌ هه‌موو جیاوازییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫ره‌وایه‌تی خ���ۆی له‌هێزه‌وه‌ ناهێنێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌مسۆگه‌ركردنی ئه‌و چوارچێوه‌ گشتییانه‌وه‌‬ ‫ده‌یهێنێت ك���ه‌ پێگه‌ی یه‌كس���ان به‌هه‌موو‬ ‫جیاوازییه‌كان ده‌به‌خش���ێت‌و ئه‌م پێگانه‌ش‬ ‫له‌ڕێگای یاس���ا‌و ماف���ه‌وه‌ ڕێكده‌خات‪ .‬له‌م‬ ‫ئاس���ته‌ی ئێس���تای گه‌ش���ه‌كردنی فیكری‬ ‫سیاسی له‌دونیادا ئه‌م ش���ێوازه‌ له‌ده‌وڵه‌ت‬ ‫جگه‌ له‌ده‌وڵه‌تی دیموكراسیی هیچ مۆدێلێكی‬ ‫تر نییه‌‪ .‬كاتێك باس له‌رێزگرتنیش ده‌كه‌ین‬ ‫مه‌به‌س���تمان مانا ئه‌خالقییه‌ رووته‌كه‌ی ئه‌م‬ ‫چه‌مكه‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی ئه‌م مانایه‌ مانایه‌كی‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬به‌ڵكو مه‌به‌س���تمان ئه‌و رێسایانه‌یه‌‬ ‫كه‌ سیاسه‌ت له‌رێگای "كرده‌"وه‌ به‌رجه‌سته‌ی‬ ‫ده‌كات‪ .‬مه‌به‌ستمان له‌دروستكردنی ڕستێك‬ ‫ده‌زگایه‌ كه‌ نه‌توان���ن‌و نه‌یانه‌وێت‌و نه‌كرێت‬ ‫س���وكایه‌تی به‌م���رۆڤ بكه‌ن‪ .‬ڕێ���ز لێره‌دا‬ ‫به‌و مانایه‌ به‌كارده‌هێنین كه‌ فه‌یله‌س���وفی‬ ‫ئیس���رائیلی ئاڤیش���ای مارگه‌لیت له‌كتێبی‬ ‫"كۆمه‌ڵگای به‌حورمه‌ت"دا به‌كاریده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ڕێ���ز له‌په‌یوه‌ندی���دا به‌بوون���ی كۆمه‌ڵێ���ك‬ ‫یاس���ا‌و ماف‌و ده‌زگاوه‌ ده‌بینین كه‌ ڕێگربن‬ ‫له‌س���وكایه‌تیكردن به‌م���رۆڤ‪ .‬به‌بۆچوونی‬ ‫ئێمه‌ ش���تێك نییه‌ به‌مانای سیاس���ه‌تكردن‬ ‫به‌بێ رێزگرتن له‌رێساكانی جیاوازیی‌و مافی‬ ‫بوون���ی جیاوازانه‌‌و پلورالیزم���ی كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫پلورالیزمیش ته‌نه���ا ره‌هه‌ندێكی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫نیی���ه‌‪‌،‬وات���ه‌ دونی���ا ته‌نه���ا له‌نه‌ت���ه‌وه‌ی‬ ‫جی���اواز پێكنه‌هاتووه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ره‌هه‌ندێكی‬ ‫گه‌ردوونیش���یی هه‌یه‌ ك���ه‌ داده‌به‌زێته‌ ناو‬ ‫هه‌موو ئاسته‌كانه‌وه‌‪ ،‬له‌دینه‌وه‌ بۆ ئه‌خالق‪،‬‬ ‫له‌فه‌رهه‌نگه‌وه‌ بۆ شێوه‌ژیان‌و له‌زمانه‌وه‌ بۆ‬ ‫خه‌ون‌و چاوه‌ڕوانیی جیاواز‪.‬‬ ‫خاڵێك���ی ت���ر ك���ه‌ چه‌مكی سیاس���ه‌ت‬ ‫له‌ڕوانین���ی ئێم���ه‌دا له‌خۆیده‌گرێ���ت‌و‬ ‫به‌مه‌س���ه‌له‌یه‌كی هێجگار سه‌ره‌كی‌و گرنگی‬ ‫ده‌زانین‪ ،‬بریتییه‌ له‌بوونی دیالۆگ‌و ڕاگۆڕكێی‬ ‫به‌رده‌وام له‌نێوان جیاوازییه‌كاندا‪ .‬دیالۆگ‌و‬ ‫ڕاگۆڕینه‌وه‌یه‌ك بتوانێت ببێت به‌چوارچێوه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی‌ ئ���ه‌و "هه‌قیقه‌ت"ان���ه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگا له‌س���اتێك له‌س���اته‌كانیدا باوه‌ڕی‬ ‫پێیده‌هێنێت‪ .‬هه‌قیقه‌ت به‌مانا سیاس���یی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌و ئه‌خالقییه‌ك���ه‌ی ده‌بێت���ه‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌رنجام���ه‌ گش���تییه‌ قبووڵكراوانه‌ی‬ ‫كه‌ ل���ه‌م كرده‌ی دیالۆگه‌دا دروس���تده‌بێت‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك هه‌قیقه‌تی یه‌ك هێز‌و ی���ه‌ك گروپ‌و‬ ‫یه‌ك تی���ۆر‪ .‬هه‌موو ئه‌مان���ه‌ش ده‌ركه‌وتی‬ ‫جیاوازی كۆمه‌ڵگا‌و ئه‌زموونێكی دیموكراسی‬ ‫ته‌ندروستن‪ .‬به‌بۆچوونی ئێمه‌ ئه‌وه‌ی شه‌رم‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات باس له‌دیموكراس���ییه‌ت بكات‪،‬‬ ‫ئاماده‌ی���ه‌ بێش���ه‌رمییش به‌رامبه‌ر به‌هه‌موو‬ ‫كرده‌یه‌كی سیاس���یی ئه‌نجامبدات‌و بێڕێزیی‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌خه‌باتی ئینس���ان ب���كات بۆ‬ ‫گه‌وره‌كردنه‌وه‌ی رووبه‌ره‌ باش���ه‌كانی ژیان‪.‬‬ ‫دیموكراسییه‌ت بۆ ئێمه‌ ئه‌و سیستمه‌یه‌ كه‌‬ ‫ده‌توانێت به‌ش���ێكی گه‌وره‌ی ئ���ه‌و ئه‌ركانه‌‬ ‫ئه‌نجامبدات‪ ،‬دیموكراسییه‌ت ئه‌و سیستمه‌یه‌‬ ‫گه‌ر هه‌ڵه‌ش بكات له‌چۆنیه‌تی ڕێكخس���تنی‬ ‫جیاوازییه‌كاندا‪ ،‬گه‌ر له‌ساتێك له‌ساته‌كاندا‬ ‫ناهه‌قیی به‌رامب���ه‌ر جیاوازییه‌كانیش بكات‪،‬‬ ‫ئه‌وا ش���ێوازی كاركردنی دیموكراس���ییه‌ت‌و‬ ‫پێش���ینه‌ فیكری‌و تیۆرییه‌كان���ی‌و ئامرازه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی كاركردن���ی هه‌ڵگری ئه‌و‬ ‫توانایه‌ن كه‌ ده‌توانن هه‌ڵه‌كانی ئه‌م سیستمه‌‬ ‫ڕاس���تبكاته‌وه‌‪ .‬بێگومان دیموكراس���ییه‌ت‬ ‫سیس���ته‌مێكی پرۆژه‌ت���ه‌واو‌و كامڵ نییه‌ كه‌‬ ‫بێهه‌ڵه‌و بێخه‌وش���بێت‪ ،‬به‌اڵم سیس���تێمكه‌‬ ‫ده‌توانێ���ت هه‌ڵه‌كان���ی خ���ۆی ببینێ���ت‌و‬ ‫ده‌ش���توانێت بڕێكی زۆری���ان چاكبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌دیموكراتیكردن���ی به‌رده‌وام���ی ف���ه‌زای‬ ‫گشتیی‪ ،‬كه‌ دیالۆگ‌و ڕاگۆڕكێ‌و دانوستاندن‬ ‫خه‌س���ڵه‌ته‌ گرنگه‌كانی پێكده‌هێنن‪ ،‬یه‌كێكه‌‬ ‫له‌ئام���رازه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی س���ه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌سه‌ر هه‌ڵه‌كاندا‌و گرنگترین‌وه‌زیفه‌یه‌كیشه‌‬ ‫سیاس���ه‌تێك بیه‌وێ���ت دونیایه‌ك���ی ئارام‌و‬ ‫هێم���ن به‌رهه‌مبهێنێ���ت‪ ،‬ئه‌نجامیب���دات‪.‬‬ ‫هه‌موو قس���ه‌گوتنێك به‌دیموكراس���ییه‌ت‌و‬ ‫بێبه‌هاكردنی له‌ژێر دروشمی كورتكردنه‌وه‌یدا‬ ‫بۆ لیبرالیزم‪ ،‬ی���ان خراپتر بۆ نیولیبرالیزم‪،‬‬ ‫یان بۆ كاپیتالیزم‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌دونیایه‌كی‬ ‫‌وه‌ك دونی���ای ئێم���ه‌دا‪‌،‬وه‌ك‌وڕێنه‌یه‌ك���ی‬ ‫تیۆری���ی ڕووت ده‌بینی���ن‪ .‬ئێم���ه‌ ناڵێی���ن‬ ‫دیموكراس���ییه‌ت سیس���تمێكی بێكێشه‌یه‌‌و‬ ‫قابیل���ی ڕه‌خنه‌كردن نییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫گاڵته‌كردن به‌دیموكراسییه‌ت ببێت به‌به‌شێك‬ ‫له‌گوتارێكی ریتۆریكئاس���ای شۆڕش���گێڕیی‬ ‫بێناوه‌ڕۆك‌و هێرشكردنه‌ سه‌ر دیموكراسییه‌ت‬ ‫ببێت به‌ئامرازێك ب���ۆ بێنرخكردنی كرده‌ی‬ ‫سیاسیی خۆش���ی‌و ناونانی ئه‌م شتانه‌ش‪،‬‬ ‫له‌ژێ���ر چه‌ت���ره‌ س���تالینییه‌كه‌ی هه‌ندێك‬ ‫فه‌یله‌سوفی پۆست ماركسییدا‪ ،‬به‌"ڕه‌خنه‌ی‬ ‫ڕادیكاڵ"‪ ،‬به‌سه‌فسه‌ته‌یه‌كی خورافی ده‌زانین‬ ‫كه‌ ده‌شێت ده‌ره‌نجامی سیاسیی‌و مه‌عریفیی‬ ‫خراپی لێبكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬

‫ریفۆرم‌و شۆڕش‬ ‫له‌كوردس���تاندا گوتارێكی شه‌مش���ونیی‬ ‫ئاماده‌یه‌ كه‌ دژ به‌لیبرالیزم‌و دیموكراسییه‌ت‌و‬ ‫ڕیف���ۆرم‌و چاكس���ازیی قس���ه‌ده‌كات‌و باس‬ ‫له‌بێهووده‌ی���ی به‌رگریی‌و خه‌باتی مه‌ده‌نیی‌و‬ ‫ئاش���تیخوازانه‌ ده‌كات‪ .‬ب���اس له‌بێچاره‌یی‌و‬ ‫ش���ۆڕش ده‌كات‪ ،‬ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫نابێ���ت داخوازی گۆڕانی گ���ه‌وره‌‌و بچووك‌و‬ ‫چاكس���ازیی بچ���ووك‌و لۆكاڵ���ی‌و هه‌نگاو‬ ‫به‌هه‌ن���گاو بوون���ی هه‌بێت‌و ده‌بێ���ت دونیا‬ ‫له‌ڕه‌گوڕیش���ه‌وه‌ بگۆڕدرێت‪ .‬ئ���ه‌م گوتاره‌‬ ‫شۆڕش به‌تاقه‌ ئامرازی گۆڕانكاریی ده‌زانێت‌و‬ ‫هه‌موو قسه‌كردنێك له‌س���ه‌ر ڕیفۆرمكردن‌و‬ ‫چاكس���ازیی ده‌ره‌وه‌ی ش���ۆڕش‪‌ ،‬وه‌ك‬ ‫وه‌هم‌و ترسنۆكی‌و س���اویلكه‌یی‌وێناده‌كات‪،‬‬ ‫ی���ان ‌وه‌ك پینه‌وپه‌ڕۆكردن‌و ش���اردنه‌وه‌ی‬ ‫كێش���ه‌كان‌و ‌ونكردنی چاره‌ی راس���ته‌قینه‌‬ ‫ده‌ناس���ێنێت‪ .‬ئه‌م گوتاره‌ له‌نێوان شۆڕش‌و‬ ‫ریفۆرمدا بۆش���اییه‌كی قابیلی پڕنه‌كردنه‌وه‌‬ ‫دروس���تده‌كات‌و ‌وه‌ك دوو به‌ره‌ی دژبه‌یه‌ك‬ ‫له‌یه‌كتری���ان جیاده‌كات���ه‌وه‌‪ .‬كێش���ه‌كان‬ ‫به‌لۆژیك���ی یان ش���ۆڕش‌و ڕزگاربوون‌و یان‬ ‫ریف���ۆرم‌و خۆهه‌ڵخه‌ڵه‌ت���ان لێكده‌دات���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫دونی���ا ی���ان س���پییه‌‌و شۆڕش���گێڕه‌‪ ،‬یان‬ ‫ره‌ش���ه‌‌و ریفۆرمخوازه‌‪ .‬ئه‌م سه‌نگه‌رگیرییه‌‬ ‫دۆگمایی���ه‌ش به‌ناوی "فیك���ر"‌و "ڕه‌خنه‌ی‬ ‫ڕادی���كاڵ"ه‌وه‌ ئه‌نجامئه‌دات‌و ئ���ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫گوتاره‌ شه‌مشونییه‌ش���ی له‌س���ه‌ر شۆڕش‬ ‫قبووڵنه‌بێت‪‌،‬وه‌ك گه‌مژه‌‌و ساویلكه‌‌و ترسنۆك‬ ‫‌وێناده‌كرێت‌و ‌وه‌ك به‌ش���ێك له‌هه‌وڵدان بۆ‬ ‫پاراستنی "سیستم" نیشانده‌درێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئ���ه‌م گوتاره‌ له‌س���ه‌ر ش���ۆڕش‬ ‫دووباره‌یده‌كات���ه‌وه‌ مانا ه���ه‌ره‌ دۆگمایی‌و‬ ‫ستالینییه‌كانی ش���ۆڕش‌و ڕیفۆرمه‌‪ .‬شۆڕش‬ ‫لێره‌دا مانا ماركس���ییه‌ ه���ه‌ره‌ ته‌قلیدییه‌كه‌‬ ‫تێناپه‌ڕێنێ���ت‌و ریفۆرمی���ش له‌ژێ���ر هه‌مان‬ ‫مان���ادا لێكده‌درێت���ه‌وه‌‌و نه‌فره‌تده‌كرێ���ت‪.‬‬ ‫شۆڕشكردن له‌م دیده‌ س���تالینییه‌دا مانای‬ ‫تێپه‌ڕاندن���ی "سیس���تم"ێك‌و گواس���تنه‌وه‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و "سیس���تم"ێكی ت���ر‪ ،‬گواس���تنه‌وه‌‬ ‫له‌كاپیتالیزمه‌وه‌ به‌ره‌و ش���تێكی تر كه‌ ئه‌م‬ ‫گوتاره‌ یان نازانێت چ ناوێكی لێبنێت‪ ،‬یان‬ ‫ناوێرێت ناوی بنێ���ت‪ .‬ئه‌م گوتاره‌ ده‌زانێت‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م دژایه‌تیكردنه‌ی كاپیتالیزم به‌ناوی‬ ‫سۆسیالیزم یان كۆمۆنیزمه‌وه‌ بكرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و ئه‌ڵته‌رناتیڤه‌ سۆسیالیزم یان كۆمۆنیزم‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌وا هه‌ر زوو هه‌م ڕه‌هه‌نده‌ یۆتۆپییه‌‬ ‫‌وێرانكه‌ره‌كانی ئه‌م ش���ێوازه‌ له‌بیركردنه‌وه‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬هه‌م هه‌موو ئ���ه‌و ئه‌زموونه‌‬ ‫مێژوویی���ه‌ خوێناویی���ه‌ش‌وه‌بیری هه‌مووان‬ ‫ده‌هێنێته‌وه‌ ك���ه‌ به‌ناوی سۆس���یالیزمه‌وه‌‬ ‫له‌س���تالینیزم‌و ماوی���زم‌و س���ه‌دامیزم‌و زۆر‬ ‫ئه‌زموون���ی ناش���یرینی تری ل���ه‌م بابه‌ته‌دا‬ ‫ده‌ركه‌وت‪.‬‬ ‫به‌بۆچوون���ی ئێم���ه‌ دروس���تكردنی‬ ‫جیاكارییه‌كی ستالینییانه‌ی ڕادیكاڵ له‌نێوان‬ ‫ش���ۆڕش‌و ڕیفۆرمدا‪ ،‬ل���ه‌ڕووی تیۆرییه‌وه‌‪،‬‬ ‫جیكارییه‌ك���ی دۆگماییه‌‪ .‬ئه‌م دیده‌ س���ه‌ر‬ ‫ب���ه‌و قوتابخانه‌یه‌یه‌ كه‌ هه‌م���وو خه‌باتێكی‬ ‫رۆژانه‌ی خه‌ڵك ‌وه‌ك���و كرده‌یه‌كی بێكه‌ڵك‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬چونكی ش���ه‌ڕی سیاسه‌ت ته‌نها‬ ‫له‌تێكشكاندنی سیس���ته‌مدا كورتده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ نه‌ دروس���تكردنی دیوارێك���ی گه‌وره‌‬ ‫له‌نێوان ئه‌م دوو چه‌مكه‌دا به‌ڕاست ده‌زانین‌و‬ ‫ن���ه‌ پێش���مانوایه‌ چه‌مكی ش���ۆڕش به‌مانا‬ ‫ماركسییه‌كه‌ی ده‌توانێت له‌دونیای ئه‌مڕۆدا‬ ‫هاریكارم���ان بێت بۆ تێگه‌یش���تن له‌گۆڕان‌و‬ ‫تیۆریزه‌كردن���ی گۆڕانكاریی‪ .‬ئێمه‌ ش���ۆڕش‬ ‫نه‌ به‌چه‌مكێكی پی���رۆز ده‌بینین كه‌ ده‌بێت‬ ‫هه‌م���وو بزوتن���ه‌وه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان له‌و‬ ‫كانییه‌ پاكه‌دا ئاو بخۆنه‌وه‌‌و‪ ،‬نه‌ ریفۆرمیش‬ ‫به‌نه‌خۆش���یی بۆ كۆمه‌ڵگا له‌قه‌ڵه‌مده‌ده‌ین‪،‬‬ ‫تاوه‌ك���و گروپ���ه‌كان له‌مه‌ترس���ییه‌كانی‬ ‫ئاگاداربكه‌ینه‌وه‌‪ .‬بۆ ڕوونكردنه‌وه‌ی بۆچوونی‬ ‫خۆشمان له‌سه‌ر شۆڕش‌و ڕیفۆرم هه‌وڵده‌ین‬ ‫هه‌ندێ���ك ڕوانین له‌"هان���ا ئارێنت"‌و "جیل‬ ‫دول���وز"ه‌وه‌‌وه‌ربگرین‌و‌وه‌ك ئه‌لته‌رناتیڤێك‬ ‫بۆ ئه‌م دید‌ه نامێژوویی‌و س���تالینییه‌ نوێیه‌‬ ‫نیش���انیبده‌ین‪ .‬ئه‌وه‌ی به‌الی ئێمه‌وه‌ گرنگه‌‬ ‫چه‌رخ‌و فه‌له‌ككردن نییه‌ له‌نێوان "سیستم"‌و‬ ‫"سیس���تم"ێكی ت���ردا‪ ،‬ناش���رینكردن‌و‬ ‫قسه‌وتنێكی ئینشاییانه‌ نییه‌ به‌كاپیتالیزم‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌رده‌وامیی كرده‌ی گۆڕانكارییه‌كان‌و‬ ‫قوواڵیی گۆڕانكارییه‌كان‌و ش���ێواز‌و ئامراز‌و‬ ‫ئامانجی بكه‌ره‌كانی ئ���ه‌و گۆڕانكارییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م گوتاره‌ شه‌مش���ونییه‌ هه‌موو خه‌باتێكی‬ ‫رۆژانه‌ی خه‌ڵك ب���ۆ دژایه‌تیكردنی بێدادی‌و‬ ‫نایه‌كسانیی‌و گه‌وره‌كردنه‌وه‌ی سنووره‌كانی‬ ‫ماف‌و ئازادییه‌كان‪‌،‬وه‌كو كرده‌یه‌كی بێهووده‌‌و‬ ‫خۆهه‌ڵخه‌ڵه‌تێن���ه‌ر ده‌بینێ���ت‪ ،‬چونكی ئه‌م‬ ‫گوتاره‌ شه‌ڕی سیاسه‌ت ته‌نها له‌تێكشكاندنی‬ ‫سیسته‌مدا كورتده‌كاته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ی له‌م‬ ‫گوتاره‌ شه‌مش���ونییه‌دا ده‌رباره‌ی ش���ۆڕش‬ ‫شوێنی سه‌رنجه‌‪ ،‬بێده‌نگبوونی ته‌واوییه‌تی‬ ‫له‌بكه‌ره‌كانی ئ���ه‌م شۆڕش���ه‌‪ ،‬پێمانناڵێت‬ ‫كێ ئه‌م شۆڕش���ه‌ به‌رپابكات‪ .‬بێده‌نگبوونه‌‬ ‫له‌س���تراتیژه‌كانی ئه‌م شۆڕشه‌‪ ،‬پێمانناڵێت‬

‫بیروڕا‬

‫‪13‬‬ ‫ئەی ناو‪ ،‬من جەنگاوەری تۆ نیم‬ ‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ئه‌م شۆڕشه‌ به‌چ ش���ێوه‌یه‌ك به‌رپابكرێت‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌ببرێ���ت‪ ،‬بێده‌نگبوونه‌ له‌ئامرازه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌م شۆڕش���ه‌‪ ،‬پێمانناڵێت ئه‌م شۆڕش���ه‌‬ ‫توندوتیژیی ده‌كات به‌كه‌ره‌سه‌ یان خه‌باتی‬ ‫ئاشتیخوازانه‌‪ ،‬له‌س���ه‌رووی هه‌مووشییه‌وه‌‬ ‫شاردنه‌وه‌ی چه‌شن‌و فۆرمی ئه‌و سیسته‌مه‌‬ ‫نوێیه‌یه‌ كه‌ ئه‌و ده‌یه‌وێ���ت بیخاته‌ جێگای‬ ‫سیس���ته‌مه‌ كۆنه‌ك���ه‌‪ ،‬پێمانناڵێ���ت ئ���ه‌و‬ ‫سیس���ته‌مه‌ مه‌وع���وده‌ ناوی چیی���ه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫سیس���ته‌مێكی ته‌واو نوێیه‌ كه‌ به‌شه‌رییه‌ت‬ ‫تاوه‌ك���و ئه‌مڕۆ درك���ی پێنه‌ك���ردووه‌ یان‬ ‫پێكهاتێك���ی نوێ���ی جیوه‌ئاس���ای بێفۆرم‌و‬ ‫ناوه‌رۆكه‌‪ ،‬هه‌یه‌‌و نییه‌‪ ،‬له‌هه‌موو شوێنێكه‌‌و‬ ‫له‌هی���چ شوێنێكیش���دا نییه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫گوتاره‌ هه‌یه‌تی هه‌ندێك قس���ه‌ی ئینشایی‬ ‫گش���تییه‌ له‌س���ه‌ر پێداویس���تی "گۆڕان���ی‬ ‫سیس���تم"‌و "گۆڕانی ڕیش���ه‌یی"‌و "گۆڕانی‬ ‫بونی���اده‌ قووڵه‌كان"‪ ،‬به‌ب���ێ‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‬ ‫ساده‌ترین پرسیار له‌س���ه‌ر كرده‌ی گۆڕان‌و‬ ‫بكه‌ره‌كان���ی‌و چه‌مكی شۆڕش���كردن‌و ئه‌و‬ ‫سیسته‌مه‌ی خه‌ونی پێوه‌ده‌بینێت‪.‬‬ ‫هانا ئارێنت‌و شۆڕش‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی كتێب���ی ‪The Human‬‬ ‫‪" Condition‬دۆخ���ی م���رۆڤ"ی ژن���ه‌‬ ‫فه‌یله‌س���وف هان���ا ئارێن���ت بخوێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ڕوانینه‌ی ال گه‌اڵڵ���ه‌ ده‌بێت كه‌ دیدی‬ ‫ئارێنت بۆ مۆدێرنه‌‪‌،‬وه‌ك دیدی بڕێكی زۆر‬ ‫له‌نووس���ه‌ران‌و بیریاران���ی دونیای مۆدێرن‪،‬‬ ‫دیدێك���ی نێگه‌تیڤه‌‪ .‬الی ئارێن���ت مۆدێرنه‌‬ ‫توان���ای گ���ه‌وره‌‌و فره‌ج���ۆری ئه‌زموون���ه‌‬ ‫ئینسانییه‌كانی نزم‌و كه‌مكردۆته‌وه‌‪ .‬مۆدێرنه‌‬ ‫مه‌داری كرده‌ی سیاسیی ڕاسته‌قینه‌ی كه‌م‌و‬ ‫بچووككردۆته‌وه‌‪ ،‬مه‌دای سه‌رقاڵبوونی مرۆڤی‬ ‫به‌"مه‌جالی گش���تیی"ه‌وه‌ ته‌سككردۆته‌وه‌‌و‬ ‫له‌زۆر ڕووش���ه‌وه‌ ش���ێواندویه‌تی‪ .‬له‌الیه‌كی‬ ‫دیكه‌وه‌ مۆدێرنه‌"جیهانی ژیان"ی خس���تۆته‌‬ ‫ژێر ڕه‌حمه‌ت���ی "به‌رخۆریی شه‌خس���یی"‪،‬‬ ‫"ڕێكخستن‌و‌وه‌زیفه‌ی حیساببۆكراو"‌و "سود‌و‬ ‫قازانج���ه‌ كرده‌گی���ی‌و عه‌مه‌لیی"ه‌كان���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ئارێنت ب���ه‌ره‌و كه‌له‌پوری فیكریی‬ ‫شۆڕشگێڕ‌و كرده‌ی شۆڕشگێڕیی ده‌بات ئه‌م‬ ‫دۆخه‌ تایبه‌ته‌ی دونی���ای مۆدێرنه‌‪ .‬بابه‌تی‬ ‫شۆڕش‌و كرده‌ی شۆڕش���گێڕییش به‌شێكه‌‬ ‫له‌دیدێك كه‌ به‌دوای چاالككردنه‌وه‌ی كرده‌ی‬ ‫سیاس���ییدا ده‌گه‌ڕێت‪‌ ،‬وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌ك‬ ‫بۆ خه‌مخ���واردن له‌دونیا‌و گ���ه‌ڕان به‌دوای‬ ‫به‌خته‌وه‌ریی ده‌سته‌جه‌معییدا‪ .‬الی ئارێنت‬ ‫ش���ۆڕش "ڕووداو"ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ڕووداوه‌ی��� ‌ه كه‌‬ ‫زنجیره‌ی پێداویستییه‌كان‪ ،‬به‌مانای زنجیره‌ی‬ ‫زه‌روره‌ت���ه‌كان‪ ،‬تێكده‌ش���كێنێت ب���ه‌ره‌و‬ ‫پارادایمێكی ن���وێ بۆ ئازادیی ده‌په‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئارێن���ت لێ���ره‌دا قس���ه‌ له‌دروس���تكردنی‬ ‫سه‌ره‌تایه‌كی نوێی ڕاسته‌قینه‌‌و دروستكردنی‬ ‫ئه‌زموونێك���ی ڕاس���ته‌قینه‌ی داهێنه‌ران���ه‌‬ ‫ده‌كات‪ .‬یه‌كێك له‌دواهه‌مین كتێبه‌كانیش���ی‬ ‫به‌ت���ه‌واوی بۆ خوێندن���ه‌وه‌‌و تیۆریزه‌كردنی‬ ‫شۆڕش ته‌رخانده‌كات‪.‬‬ ‫به‌بۆچوون���ی ئارێنت ئه‌وه‌ی ڕوخس���اری‬ ‫ڕاس���ته‌قینه‌ی س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌می‬ ‫ده‌ستنیشانكردوه‌ دوو جۆر ڕووداوه‌‪ ،‬جه‌نگ‌و‬ ‫ش���ۆڕش‪ .‬به‌اڵم جه‌نگ به‌هۆی دروستبوونی‬ ‫چه‌كی ئه‌تۆمیی���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌توانێت كۆتایی‬ ‫به‌ژیان له‌س���ه‌ر ئه‌م ئه‌س���تێره‌یه‌ بهێنێت‪،‬‬ ‫ده‌شێت به‌ره‌و ماڵئاواییكردن بڕوات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شۆڕشكردن ئه‌و ش���ته‌یه‌ كه‌ ده‌مێنێته‌وه‌‌و‬ ‫له‌گه‌ڵمان���دا ب���ۆ س���به‌ینێ دێ���ت‪ .‬ئ���ه‌م‬ ‫به‌رده‌وامییه‌ی شۆڕشیش په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ش���ۆڕش په‌یوه‌ندییه‌كی پێشین‌و‬ ‫ناوه‌كی���ی پت���ه‌وی به‌مه‌س���ه‌له‌ی ئازادیی‌و‬ ‫مه‌سه‌له‌ی تێكۆش���ان دژ به‌سته‌مگه‌رییه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی ئارێنت له‌گ���ه‌ڵ هاتنه‌كایه‌ی‬ ‫شۆڕشی فه‌ره‌نسیدا هه‌موو شۆڕشگێڕه‌كانی‬ ‫دونیا له‌و ڕاس���تییه‌ گه‌یشتن كه‌ مه‌سه‌له‌ی‬ ‫شۆڕش���كردن مه‌س���ه‌له‌ی پینه‌وپه‌ڕۆكردنی‬ ‫ئه‌و ده‌زگا‌و مافانه‌ نییه‌ كه‌ به‌ر له‌ش���ۆڕش‬ ‫له‌ئارادابوون‪ ،‬ب���ۆ یه‌كه‌مجاریش له‌مێژوودا‬ ‫به‌ئاش���كرایی‌و له‌ناو "مه‌جالی گش���تیی"دا‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی ‌وه‌ك هه‌ژاریی‬ ‫چیت���ر ‌وه‌ك دیارده‌یه‌ك���ی سروش���تی‬ ‫‌وێن���ا نه‌ده‌ك���ران‪ ،‬به‌ڵكو ‌وه‌ك���و جۆرێك‬ ‫له‌ئازارچه‌شتن‌و په‌ژاره‌ی ئینسانیی ده‌بینران‬ ‫كه‌ ده‌شێت مرۆڤه‌كانی لێبپارێزرێت‪ .‬ئارێنت‬ ‫ده‌ڵێ���ت له‌دوای شۆڕش���ی فه‌ره‌نس���ییه‌وه‌‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی س���ه‌ره‌كی له‌پینه‌وپه‌ڕۆكردنی‬ ‫‌واقیع���ه‌وه‌ ده‌گۆڕێ���ت ب���ۆ مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫هاتنه‌كایه‌ی "جه‌سته‌یه‌كی سیاسیی" نوێ‪.‬‬ ‫گرنگیی ش���ۆڕش الی ئارێنت ل���ه‌وه‌دا نییه‌‬ ‫"سیستم"ێك ده‌ڕوات‌و "سیستم"ێكی تر دێت‪،‬‬ ‫كاپیتالیزم ده‌ڕوات‌و ناكاپیتالیزم دێته‌كایه‌‪،‬‬ ‫(ئێمه‌ زاراوه‌ی ناكاپیتالیزم ‌وه‌كی نازاراوه‌‬ ‫به‌كارده‌هێنین‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و گوردانه‌ ماركسییه‌‬ ‫نوێیه‌ی ڕه‌خنه‌ی كاپیتالی���زم‌و لیبرالیزمی‬ ‫نوێ ده‌كات پێمانناڵێ���ت ئه‌لته‌رناتیڤه‌كه‌ی‬ ‫چیی���ه‌)‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی الی ئارێنت له‌شۆڕش���دا‬ ‫گرنگه‌ چه‌رخ‌و فه‌له‌كی نێوان سیس���تمه‌كان‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو مه‌سه‌له‌ی "دروستبوونی هیوای‬

‫ئه‌م "سیس���تم" به‌و "سیس���تم"ی تر نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو مه‌سه‌له‌ی دروستكردنی "مه‌جالێكی‬ ‫گش���تیی" نوێیه‌ ك���ه‌ توان���ای دابینكردنی‬ ‫ئازادیی زیاتر‌و به‌شداریی زیاتری كه‌سه‌كان‬ ‫له‌ژیانی گشتیدا ده‌سته‌به‌ربكات‪ .‬له‌م دیده‌‬ ‫ئارێنتیه‌دا به‌كارهێنان���ی توندوتیژیی ته‌نها‬ ‫ئه‌وكاته‌ مانایه‌كی پۆزه‌تیڤی هه‌یه‌ كه‌ به‌شێك‬ ‫بێت له‌كرده‌ی دروس���تكردنی ئه‌و "مه‌جاله‌‬ ‫گش���تییه‌" نوێیه‌‪ .public space،‬كه‌‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌شێكه‌ له‌پرۆسه‌ی گه‌وره‌كردنی‬ ‫ئازادیی مرۆڤه‌كان‪.‬‬

‫تازه‌"یه‌‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی هاتنه‌كایه‌ی "ئه‌گه‌ری‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی تازه‌"‌و "دروس���تبوونی‬ ‫س���ه‌ره‌تای نوێ"یه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ش‌وه‌ك به‌شێك‬ ‫له‌هۆشیارییه‌كی سیاسیی‌و ئایدیۆلۆژیی نا‪،‬‬ ‫‌وه‌ك له‌م ماركس���یزمه‌ نوێی���ه‌دا ئاماده‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو‌وه‌ك به‌شێك له‌ئه‌گه‌ره‌ ناوه‌كییه‌كانی‬ ‫ك���رده‌ی مرۆی���ی خ���ۆی‪‌،‬وه‌ك به‌ش���ێك‬ ‫له‌بكه‌ربوون���ی هه‌میش���ه‌یی م���رۆڤ‪‌،‬وه‌ك‬ ‫به‌شێك له‌مشورخواردنی مرۆڤ بۆ جیهان‪.‬‬ ‫هانا ئارێنت كه‌ باس له‌شۆڕش ده‌كات باس‬ ‫له‌هیچ پێشبینییه‌كی مێژوویی ناكات‪ ،‬باس‬ ‫له‌م یان ل���ه‌و حه‌تمییه‌ت ناكات‪‌،‬وێنه‌یه‌كی‬ ‫شۆڕش‌و ڕیفۆرم‬ ‫تۆتالیتێر پێش���نیار ناكات بۆ ئاینده‌‪ .‬جگه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی له‌ڕوانینی ئارێنتدا بۆ ش���ۆڕش‪،‬‬ ‫له‌مه‌ ئارێنت ته‌واو له‌و ڕاس���تییه‌ ئاگاداره‌‌و‬ ‫به‌درێژییش باس���یده‌كات‪ ،‬چۆن حیكایه‌تی ‌وه‌ك له‌ڕوانین���دا بۆ پرۆس���ه‌ مێژووییه‌كانی‬ ‫شۆڕشه‌كان ده‌توانن ببن به‌حیكایه‌تی‌وردو تریش گرنگه‌‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی نائومێدنه‌بوونه‌‪.‬‬ ‫خاشبوونی ئومێده‌كان‌و گۆڕنانی هیواكان‌و ئارێنێت بیرمه‌ندێكه‌ نائومێد نابێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫‌وێرانبوونی مژده‌‌و به‌ڵێنه‌كان‪ .‬بۆیه‌ الی هانا باوه‌ڕی‌وایه‌ ك���رده‌ی مرۆڤ كرده‌یه‌ك نییه‌‬ ‫ئارێنت شۆڕش هه‌میشه‌ هه‌ڵگری ڕه‌گه‌زێكی بكرێت كۆتایی پێبهێنرێت‪ ،‬هه‌میشه‌ توانا‌و‬ ‫تراژی���دی گه‌وره‌یه‌‪ .‬هه‌روه‌ه���ا باوه‌ڕی‌وایه‌ ئه‌گ���ه‌ری‌واش دێنه‌ پێش���ه‌وه‌ كه‌ ده‌توانن‬ ‫شته‌ باش���ه‌كان له‌مێژوودا ته‌مه‌نیان كورته‌‪" ،‬س���ه‌ره‌تای نوێ" دروستبكه‌ن‪ .‬به‌بۆچوونی‬ ‫به‌اڵم هه‌میش���ه‌ هه‌ندێك س���اتی ده‌گمه‌ن‌و ئارێنت ئه‌وه‌ی مێژووش نیش���انمان ئه‌دات‬ ‫گرنگ دروس���تده‌بن كه‌ ده‌كرێت "سه‌ره‌تای نه‌مان‌و بزربوونی بیرۆكه‌ی ش���ۆڕش نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو‌وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی ئه‌و ڕاس���تییه‌یه‌ كه‌‬ ‫تازه‌"یان تیادا دروستببێت‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی ئارێنت‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌و ڕاستییه‌ مرۆڤه‌كان له‌ساته‌وه‌ختی مێژوویی جیاوازدا‬ ‫تااڵنه‌‪ ،‬ش���ۆڕش هێش���تا س���اته‌وه‌ختێكی هه‌ست به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ پێویسته‌ ڕووبه‌ڕووی‬ ‫پێویس���ته‌‌و ش���انۆیه‌كه‌ ئیلتیزامی به‌هێز‌و پێك���ۆڵ‌و ته‌حه‌داكان ببنه‌وه‌‌و "س���ه‌ره‌تای‬ ‫‌وره‌‌و ئازایه‌ت���ی ڕاس���ته‌قینه‌‌و ك���رده‌ی نوێ" دروستبكه‌ن‪ .‬هیوای ئارێنت هیوایه‌كه‌‬ ‫پاڵه‌وانانه‌ تیایدا ده‌رده‌كه‌وێت‌و به‌رجه‌سته‌ له‌ن���او هه‌ردوو چه‌مكی ئازادیی‌و شۆڕش���دا‬ ‫ده‌بێ���ت‪ .‬ئارێنت له‌باس���كردنی شۆڕش���دا ئاماده‌یه‌‪ .‬ئ���ه‌م دووان���ه‌ش په‌یوه‌ندییه‌كی‬ ‫ته‌نها له‌س���ه‌ر تراژیدیاكانی شۆڕش‌و له‌سه‌ر ناوه‌كی���ی‌و ئۆرگانیی پته‌وی���ان به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫زیانه‌ مادییه‌كان���ی‌و ڕووكاره‌ نێگه‌تیڤه‌كانی هه‌ی���ه‌‪ .‬ئارێنت باوه‌ڕی‌وای���ه‌ هه‌لومه‌رجی‬ ‫ناوه‌ستێت‪ ،‬ته‌نها قس���ه‌ له‌و ڕۆحه‌ ناسك‌و مێژووی���ی چه‌نده‌ ناله‌بار‌و نادۆس���ت بێت‪،‬‬ ‫ناجێگی���ره‌ی ش���ۆڕش ناكات كه‌ ده‌ش���ێت ب���ه‌اڵم له‌و ڕاس���تییه‌ ناگۆڕێ���ت كه‌ مرۆڤ‬ ‫پڕببێ���ت له‌توندوتیژی���ی‌و خوێ���ن‪ ،‬به‌ڵكو بوونه‌وه‌رێكی ئ���ازاده‌‪ ،‬بوونه‌وه‌رێكه‌ كرده‌‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و ساته‌وه‌خته‌ پاڵه‌وانانه‌ی شۆڕش هه‌ڵب���ژاردن‌و بڕیاره‌كان���ی له‌الی���ه‌ن ئ���ه‌و‬ ‫ده‌وه‌س���تێت كه‌ تیایان���دا دووباره‌بوونه‌وه‌‌و هه‌لومه‌رجه‌ مێژووییه‌وه‌ ده‌ستنیشانناكرێت‪،‬‬ ‫خۆجوین���ه‌وه‌‌و پینه‌وپه‌ڕۆك���ردن له‌الی���ه‌ن جه‌ب���ری س���اته‌ مێژوویی���ه‌كان ناتوان���ن‬ ‫"داهێنانی ڕیش���ه‌یی"‌و له‌الی���ه‌ن "ئازادیی" ئازادی���ی م���رۆڤ‌و توان���ای هه‌ڵبژاردن���ی‬ ‫له‌ناوبب���ه‌ن؛ مرۆڤ هه‌میش���ه‌‌و ه���ه‌رده‌م‬ ‫ده‌توانێت بیر له‌دروس���تكردنی س���ه‌ره‌تای‬ ‫نوێ بكاته‌وه‌‌و خه‌ریكی دروس���تكردنی ئه‌و‬ ‫س���ه‌ره‌تایه‌ش بێت‪ .‬مادام مرۆڤ هه‌میش���ه‌‬ ‫هه‌ڵگری ئ���ه‌م ئه‌گه‌ری ده‌س���تپێكردنه‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌م بڕه‌ی���ه‌ له‌ئازادیی‪ ،‬بۆیه‌ شۆڕش���كردن‬ ‫به‌ش���ێكه‌ له‌چاوه‌ڕوانییه‌كانی مرۆڤ خۆی‌و‬ ‫له‌چاوه‌ڕوانییه‌كانی مێژوو خۆش���ی‪ .‬شۆڕش‬ ‫‌وه‌ك هه‌وڵدان بۆ دروس���تكردنی سه‌ره‌تای‬ ‫نوێ‪‌،‬وه‌ك ئه‌گه‌ر‪ ،‬به‌به‌رده‌وامی له‌گه‌ڵمانه‌‪.‬‬ ‫الی ئارێنت ئازادی خۆشی به‌شێكه‌ له‌دۆخی‬ ‫مرۆڤبوون خۆی‪ ،‬ئه‌ویش شتێكه‌‌وه‌ك ئه‌گه‌ر‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌گه‌ڵماندایه‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌توانا‬ ‫ه���ه‌ره‌ س���ه‌ره‌كیی‌و بنه‌ڕه‌تییه‌كانی مرۆڤ‬ ‫ب���ۆ ده‌سپێش���خه‌ریكردن‌و ده‌س���تپێكردن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ش���تێكه‌ ته‌نها له‌گه‌ڵ ئه‌وانیتر‌و له‌ناو‬ ‫كرده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیدا به‌رجه‌س���ته‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫الی ئارێنت ئازادیی كرده‌یه‌كی سروش���تی‬ ‫نیی���ه‌‌و دیارده‌یه‌كی س���ایكۆلۆژیش نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و به‌ش���ێكه‌ له‌توان���ا كرده‌ییه‌كان���ی‬ ‫م���رۆڤ‪ .‬ئارێنت باس ل���ه‌وه‌ده‌كات له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌دایكبوونی هه‌ر مرۆڤێكدا "س���ه‌ره‌تایه‌كی‬ ‫نوێ" ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م له‌دایكبوونه‌‬ ‫بایۆلۆژییه‌ به‌س نییه‌ بۆئه‌وه‌ی مرۆڤ ببێت‬ ‫به‌مرۆڤێكی ئازاد‌و شۆڕشیش ببێت به‌به‌شێك‬ ‫له‌ك���رده‌ی چاالكانه‌ی مرۆڤ له‌ناو جیهاندا‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی پێویس���ته‌ "له‌دایكبوونی دووهه‌م"ه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م له‌دایكبوونه‌ش كرده‌یه‌كی تاكه‌كه‌سیی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو كرده‌یه‌ك���ی مێژووییه‌‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وانیت���ردا دروس���تده‌بێت‪ .‬به‌كورتی الی‬ ‫ئارێن���ت په‌یوه‌ندییه‌ك���ی ناوه‌كی���ی گرنگ‬ ‫له‌نێوان ئازادی‌و شۆڕشدا هه‌یه‌‪ ،‬ئازادیی هه‌م‬ ‫هه‌لومه‌رج‌و ژینگه‌ی ڕاس���ته‌قینه‌ی شۆڕشه‌‪،‬‬ ‫هه‌م ش���ۆڕش خۆش���ی به‌رزترین ته‌عبیره‌‬ ‫له‌ئازادیی‪ .‬ئه‌م دیده‌ بۆ ش���ۆڕش له‌و دیده‌‬ ‫س���تالینییه‌ ته‌قلیدییه‌ ڕزگارمان ده‌كات كه‌‬ ‫جگه‌ له‌زاراوه‌ی "سیستم" هیچیتری پێنییه‌‬ ‫له‌سه‌ر دونیا قس���ه‌ی پێبكات‪ .‬شۆڕش الی‬ ‫ئارێنت هه‌وڵدانه‌ بۆ دروستكردنی سه‌ره‌تای‬ ‫نوێ‪ ،‬سه‌ره‌تای داهێنه‌رانه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وانیتر‌و‬ ‫به‌هۆی ئه‌وانیتره‌وه‌‪ ،‬ئامانجی س���ه‌ره‌كیش‬ ‫له‌شۆڕش دروستكردنی "مه‌جالێكی گشتیی"‬ ‫خۆی���ه‌وه‌ ده‌به‌زێنرێ���ن‪ .‬ئارێن���ت ته‌نه���ا نوێی ئازاد‌و پڕ به‌شداریی چاالكانه‌ی زیاتره‌؛‬ ‫له‌س���ێ دۆخكدا نرخ‌و به‌ها ب���ۆ ئه‌و دۆخی ‌وه‌ك ئه‌گه‌ریش هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵماندایه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م دیده‌دا ڕیفۆرم ش���تێك نییه‌ دابڕاو‬ ‫پاڵه‌وانانه‌ی ش���ۆڕش داده‌نێت‪ :‬كاتێك ئه‌و‬ ‫پاڵه‌وانبوونه‌ هه‌ڵگری ئازادییه‌كی گشتیی‌و له‌شۆڕش‪ ،‬ده‌ش���ێت ریفۆرم‌وه‌ك شێوازێك‬ ‫ئاش���كرا بێ���ت ‪ ،public freedom‬له‌شێوازه‌كانی گۆڕانكاریی سه‌ره‌تایه‌ك بێت‬ ‫هه‌ڵگری به‌خته‌وه‌رییه‌كی ده‌س���ته‌جه‌معیی بۆ دروستكردنی "سه‌ره‌تایه‌كی نوێ"‪ ،‬ده‌شێت‬ ‫بێ���ت ‪‌public happiness‬و هه‌ڵگری به‌ش���ێك بێت له‌كرده‌یه‌كی ده‌سته‌جه‌معیی‬ ‫ڕۆحێك���ی ده‌س���ته‌جه‌معیی بێت ‪ public‬پیاده‌كردنی گۆڕانكاری���ی كه‌ بكرێت ببێت‬ ‫‪ .spirit‬له‌ن���او هه‌ریه‌كێكی���ش له‌و س���ێ به‌به‌ش���ێك له‌دروس���تكردنی "مه‌جالێك���ی‬ ‫پرنس���یپه‌دا په‌ڕینه‌وه‌یه‌ك���ی به‌رچ���او‌و گشتیی" نوێ كه‌ ئازادیی زیاتر‌و به‌شداریی‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆ هه‌ی���ه‌ له‌"ژیانی تایب���ه‌ت"ه‌وه‌ چاالكانه‌ی زیاتر ده‌س���ته‌به‌ربكات‪ .‬ڕوانینی‬ ‫بۆ "ژیانی گش���تیی" له‌ڕێگای به‌ش���داریی ئێمه‌ بۆ ریفۆرم‌و شۆڕش زۆر نزیكه‌ له‌م دیده‌‬ ‫چاالكانه‌ی هاواڵتیان له‌و ژیانه‌ گش���تییه‌دا‪ .‬ئارێنتییه‌وه‌‪ ،‬ریفۆرم ب���ۆ ئێمه‌ مانای ئه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌م به‌ش���دارییه‌ش ده‌بێت���ه‌ پراكتیكێكی نییه‌ دوای هه‌ڵبژاردن‪ ،‬هه‌ندێك كه‌س بێن‌و‬ ‫داهێنه‌رانه‌ كه‌ چوارچێوه‌یه‌ك دروستده‌كات به‌ناوی جه‌م���اوه‌ره‌وه‌ كاری ریفۆرم بكه‌ن‪،‬‬ ‫بۆ "مه‌جالێكی گشتی" نوێ‪‌.‬وه‌ك ده‌بینین یان ببن به‌ریفۆرمیستێكی فه‌رمیی‌و بیكه‌ن‬ ‫مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌كی لێره‌دا‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی گۆڕینی به‌پیشه‌یه‌كی سیاسیی‪ ،‬ئه‌م جۆره‌ ریفۆرمه‌‬

‫هه‌ركه‌سێك‬ ‫خۆی گێل‬ ‫نه‌كات‌و خه‌ریكی‬ ‫درۆهه‌ڵبه‌ستن‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ڕاستیی ‌ه باش‬ ‫ده‌زانێت ك ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫چه‌ندانجار ئه‌م‬ ‫ڕوانینه‌مان بۆ‬ ‫چاكسازیكردن‌و‬ ‫ڕیفۆرم به‌نووسین‌و‬ ‫قسه‌كردن‬ ‫به‌یانكردووه‌‌و‬ ‫به‌رگریمان لێكردوه‌‬

‫نه‌ هه‌وڵدانه‌ بۆ دروس���تكردنی سه‌ره‌تایه‌كی‬ ‫نوێ‪ ،‬نه‌ به‌ش���ێكه‌ له‌كرده‌ی دروستكردنی‬ ‫"مه‌جالێكی گش���تیی" ن���وێ‪ .‬له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫ریفۆرم بۆ ئێمه‌ مانای جێگۆڕكێی پنته‌كانی‬ ‫ده‌سه‌اڵت نییه‌‪ .‬گه‌ر قسه‌ش له‌پرسی ریفۆرم‬ ‫له‌كوردس���تاندا بكه‌ین‪ ،‬ئه‌وا ڕیفۆرم بۆ ئێمه‌‬ ‫مانای دابه‌شكردنی عادیالنه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كان‬ ‫نیی���ه‌ له‌نێ���وان ئۆپۆزیس���یۆن‌و پارت���ی‌و‬ ‫یه‌كێتیدا‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و مانا ئارێنتییه‌ی هه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ به‌ئازادییه‌وه‌ گرێیئ���ه‌دات‪ .‬ریفۆرم له‌م‬ ‫دۆخه‌ی ئه‌مرۆی كوردستاندا یه‌ك ره‌هه‌ندی‬ ‫رادیكاڵی هه‌یه‌؛ ئه‌ویش خستنه‌ژێر پرسیاری‬ ‫ك���ۆی سیس���ته‌می سیاس���یی‌و ئابووریی‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگیی حوكمڕانی هه‌رێمی كوردستانه‌‪،‬‬ ‫ریفۆرم ب���ۆ ئێمه‌ مانای ده‌س���تكاریكردنی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان���ی ده‌س���ه‌اڵته‌ له‌ن���او ئه‌و‬ ‫سیسته‌مه‌ داخراوه‌ سیاسییه‌دا‌و تێكشكاندنی‬ ‫ئ���ه‌و هه‌ره‌مییه‌ته‌یه‌ كه‌ ده‌س���ه‌اڵت له‌خۆی‬ ‫گرتووه‌‌و كۆڵه‌كه‌كانی ده‌سه‌اڵتدارێتی خۆی‬ ‫له‌س���ه‌ر بنیاتناوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌تێكشكانی‬ ‫ئه‌و تۆڕه‌ ده‌زگاییه‌ش كه‌ ئه‌م په‌یوه‌ندییانه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت دروس���تیكردوون‌و ه���ه‌ر ئ���ه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندییانه‌ش ده‌یانپارێزن‪ .‬هه‌ركه‌س���ێك‬ ‫خۆی گێل نه‌كات‌و خه‌ریكی درۆهه‌ڵبه‌س���تن‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌و ڕاستییه‌ باش ده‌زانێت كه‌ ئێمه‌‬ ‫چه‌ندانجار ئه‌م ڕوانینه‌مان بۆ چاكسازیكردن‌و‬ ‫ڕیفۆرم به‌نووسین‌و قسه‌كردن به‌یانكردووه‌‌و‬ ‫به‌رگریمان لێكردوه‌‪ .‬ئه‌م كرده‌ی "خس���تنه‌‬ ‫ژێر پرسیاره‌"‪‌،‬وه‌كو دۆڵۆز ده‌ڵێت كرده‌یه‌كی‬ ‫"شۆڕشگێڕانه‌"یه‌‪ ،‬چونكی له‌وه‌ ده‌رده‌چێت‬ ‫خه‌س���ڵه‌تی ریفۆرمی به‌مانا ته‌قلیدییه‌كه‌ی‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌ڵك���و پت���ر ده‌چێت���ه‌ خانه‌ی"‬ ‫شۆڕش"ه‌وه‌‪ .‬دۆڵۆز ئه‌و جیاوازییه‌ دۆگماییه‌‬ ‫له‌نێوان ریفۆرم‌و شۆڕشدا ناكات كه‌ گوتاره‌‬ ‫ته‌قلیدییه‌كانی ماركسیزم ده‌یكه‌ن‪.‬‬ ‫بێنرخكردنی ڕیفۆرم‬ ‫ئ���ه‌م گوردان���ه‌ ماركس���ییه‌ نوێی���ه‌ ك ‌ه‬ ‫ره‌خن���ه‌ له‌چه‌مكی ریفۆرم ده‌گرێت‌و ڕیفۆرم‬ ‫به‌نوكته‌یه‌ك���ی سیاس���یی له‌قه‌ڵه‌مده‌دات‪،‬‬ ‫ره‌خن���ه‌ له‌فۆرمێك���ی دیاریك���راوی ریفۆرم‬ ‫ناگرێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو ریف���ۆرم‌وه‌ك نه‌نگییه‌كی‬ ‫سیاس���یی‌و بێهووده‌ییه‌ك���ی مه‌عریفی���ی‬ ‫ده‌بینێ���ت‪ ،‬له‌نێ���وان ش���ۆڕش‌و ڕیفۆرمدا‬ ‫دیوارێ���ك هه‌ڵده‌چنێ���ت ك���ه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ی‬ ‫ڕێگ���ره‌ له‌ب���ه‌رده‌م ك���رده‌ی پیاده‌كردنی‬ ‫گۆڕانكاریدا ده‌یه‌كی ئه‌وه‌ ڕێخۆش���كه‌ر نییه‌‬ ‫بۆ پیاده‌كردنی گۆڕان���كاری‪ .‬ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫ته‌ماشایه‌كی ‌واقعییانه‌‌و بابه‌تییانه‌ی دۆخی‬ ‫كوردس���تان بكات‪ ،‬ده‌بینێت ك���ه‌ گوتاری‬ ‫ڕیفۆرم‌و چاكس���ازیی ل���ه‌وه‌ ده‌رچووه‌ هی‌‬ ‫ئه‌م هێزی ئۆپۆزیس���ۆن ی���ان ئه‌ویتریان‌و‬ ‫هی‌ ئه‌م گروپ یان ئه‌و گروپی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫بێت‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت پارت���ی‌و یه‌كێتیش داوای‬ ‫ریفۆرم ده‌ك���ه‌ن‪ .‬بێگومان به‌ش���ێكی ئه‌م‬ ‫داواكردن���ه‌ دیماگۆگییه‌ت���ی سیاس���یی‌و‬ ‫درۆكردنێكی ڕووته‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ه‌كه‌ی تری‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌فش���ار‌و ‌ویس���ت‌و‬ ‫خواس���تی ڕیفۆرمكردن له‌كوردستاندا‪ .‬ئه‌م‬ ‫گوردانه‌ شۆڕش���گێڕه‌ نابینایه‌ به‌رامبه‌ر به‌و‬ ‫راستییه‌ كه‌ گه‌ر ناڕه‌زاییه‌تییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫سیاس���ییه‌كان‌و فش���اری به‌رده‌وام���ی‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌ نه‌بایه‌‪ ،‬یه‌كێتی‌و پارتی تا‬ ‫قیامه‌ت باس���ی ریفۆرمیان نه‌ده‌كرد‪ .‬پرسی‬ ‫س���ه‌ره‌كیی بۆ ئێمه‌ پێداگرتنه‌ له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫راستییه‌ كه‌ له‌دۆخی ئه‌مڕۆكه‌ی كوردستاندا‬ ‫به‌های گوتاری ئه‌و ریفۆرمه‌ی كه‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌خاته‌ ژێر پرس���یاره‌وه‌ له‌به‌های شۆڕش‬ ‫كه‌متر نییه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ له‌كوردستاندا سیسته‌می‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارێتی‌و ش���ێوازی پیاده‌كردن���ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌ژێ���ر پرس���یاردایه‌‪ ،‬هه‌م���وو‬ ‫جومگ���ه‌كان‌و ده‌زگاكان‌و میكانیزمه‌كان���ی‬ ‫ئیش���كردنی ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵتدارێتییه‌‌و‬ ‫ش���ه‌رعییه‌تی سیاسییان له‌ژێر پرسیاردایه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ به‌چه‌ندین شێوه‌‌و له‌چه‌ندین نووسین‌و‬ ‫بۆنه‌دا رای خۆمان له‌س���ه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌‬ ‫به‌یانكردوه‌‌و به‌‌وردی له‌سه‌ری دواوین‪ .‬له‌سه‌ر‬ ‫ئاسته‌ سیاسیی‌و پراكتییه‌كه‌شی ته‌نها هێما‬ ‫بۆ ئه‌و نامیلكه‌یه‌ ده‌كه‌ین كه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫‪٢٠٠٩‬دا نووس���یمان‌و باڵوك���رده‌وه‌‪ .‬له‌وێدا‬ ‫به‌ڕاشكاوانه‌ ڕا‌وبۆچوونی خۆمان ده‌رباره‌ی‬ ‫كوردس���تانی س���به‌ی به‌رجه‌س���ته‌كردوه‌‪.‬‬ ‫ره‌هه‌نده‌ سیاسی‌و ده‌زگایی‌و ئه‌خالقییه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌و بۆچوونانه‌مان تا ئه‌م���ڕۆش به‌هاكانی‬ ‫خۆیان له‌ده‌ستنه‌داوه‌‪.‬‬ ‫چه‌مك���ی ریف���ۆرم ب���ۆ ئێمه‌ ئ���ه‌و مانا‬ ‫گش���تی‌و هه‌رزان���ه‌ سیاس���ییه‌ی نییه‌ كه‌‬ ‫ته‌نها له‌دابه‌ش���كردنی غه‌نیم���ه‌ی ئابووری‬ ‫له‌نێوان ئه‌كته‌ره‌ سیاس���ییه‌كاندا گیربخرێت‬ ‫ی���ان له‌دابه‌ش���كردنی خوش���ك‌و برایانه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌نێ���وان هێزه‌ سیاس���ییه‌كاندا‬ ‫كورتبكرێته‌وه‌‪ .‬ریفۆرم هێزێكی مه‌ده‌نییانه‌ی‬ ‫دژ به‌توندوتیژیی���ه‌ ك���ه‌ ده‌توانێت له‌رێگای‬ ‫فش���اری به‌رده‌وامه‌وه‌ كۆمه‌ڵێ���ك هه‌رێمی‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌ده‌ست ئه‌و نوخبه‌ بچووكه‌ی كه‌‬ ‫خۆیان به‌نوێنه‌ری ئه‌به‌دی كۆمه‌ڵگای ئێمه‌‬ ‫ده‌بینن‪ ،‬بسه‌نێته‌وه‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫زاگرۆس رێباز*‬ ‫چەس����پاندنی ئازادی����ە تایبەتی����ەکان‪،‬‬ ‫یەکەمین هەنگاوی گەیش����تن به‌ئاسودەیی‬ ‫مرۆڤە‪ ،‬کە ئاسودەیی کۆمەڵگاش بەدوای‬ ‫خۆیدا دێنێت‪ .‬بەوپێیەی هیچکەس مافی‬ ‫ئەوەی نیە به‌پێوەرە تایبەتیەکانی خۆی‪،‬‬ ‫ش����ێوازی ژیان‌و چۆنیەتیی بیرکردنەوەی‬ ‫خەڵکی دیکە هەڵبس����ەنگێنێت‪ ،‬یەکەمین‬ ‫هەنگاویگەیش����تن به‌ئاس����ودەیی لەدانانی‬ ‫خەت‌و نیش����انێکەوە دەس����ت پێدەکات‪:‬‬ ‫ق����ەزاوەت‌نەک����ردن "حوک����م‌ن����ەدان"ی‬ ‫مرۆڤەکانە لەسەر یەکدی‪.‬‬ ‫ئەم باوەڕە لەس����ەر بنەم����ای "ئازادیی‬ ‫مرۆڤ لەهەڵبژاردن����ی هەرچی دەیەوێت"‬ ‫دام����ەزراوە کە بەهایەک����ی گرنگی رەوتی‬ ‫کالس����یکی قوتابخانەی لیبڕاڵیزمە‌و دواتر‬ ‫لیبرالیزمی مۆدێرن گەش����ەی پێدا‪ .‬جۆن‬ ‫ستیوارت میل‪ ،‬لەگۆشەنیگایەکی لیبراڵیی‬ ‫کالس����یکەوە لەکتێبی "لەب����ارەی ئازادی"‬ ‫گوت����ی تەنها ئازادیەک ک����ە مانای ئازادی‬ ‫ببەخشێت له‌"گەیشتن به‌ئامانجەکانمان بەو‬ ‫شێوەیەی خۆمان دەمانەوێت" بەرجەستە‬ ‫دەبێ����ت‪ .‬هەروەه����ا گوتی ئەگ����ەر هەمو‬ ‫مرۆڤایەتی هاوڕابن لەس����ەر مەسەلەیەک‌و‬ ‫تەنها ی����ەک کەس رایەکی جیاوازی هەبو‪،‬‬ ‫بەهەمان ئەو ئەندازەی����ەی "ئەوان" مافی‬ ‫بێدەنگکردن����ی "ئەو" ی����ان نیە‪" ،‬ئەو"یش‬ ‫مافی بێدەنگکردنی "ئەوان"ی نیە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫هێز‌و دەسەاڵتەکەش����ی ئەوەی بۆ مەیسەر‬ ‫بکات‪ .‬بێدەنگکردن����ی یەک کەس‪ ،‬رەنگە‬ ‫بێدەنگکردنی حەقیقەت بێت‪ .‬ئەم تیۆرەی‬ ‫ج����ۆن س����تیوارت میل بوە س����ەرچاوەی‬ ‫دەسەاڵتی رەهای ئازادیە نەرێنیەکان‪ ،‬ئەو‬ ‫ئازادیانەی کە هیچ کەس‌و گروپێک بۆیان‬ ‫نیە دەخالەتی تێدا بکەن‪.‬‬ ‫ئەم بۆچونە تا دەرکەوتنی فەلس����ەفەی‬ ‫تۆم����اس هیل گری����ن ببوە س����ەرچاوەی‬ ‫داڕش����تنی بیری لیبرالیزم‪ ،‬ب����ەاڵم گرین‬ ‫تیۆری لیبرالیزمی ئەرێن����ی یان" ئازادیی‬ ‫پۆزەتیڤ"ی خستەڕو کە بوە سەرچاوەی‬ ‫رەوتی لیبرالیزم����ی مۆدێرن‪ .‬گرین گوتی‪:‬‬ ‫"ئ����ەوەی مرۆڤ����ەکان ئاراس����تە دەکات‬ ‫بەرژەوەندی����ی تایبەت����ی خۆی����ان نی����ە‪،‬‬ ‫بەڵکو حاڵەتی ئاڵۆز هەن کە بەش����داری‬ ‫دەکەن لەگەشەس����ەندنی کەس����ێتیمان‪-‬‬ ‫ئ����اکاری ئێمە"‪ .‬ئەم تی����ۆرەی گرین بوە‬ ‫بناغەیەکی پێویست بۆ دامەزراندنی رەوتی‬ ‫لیبرالیزمی نوێ کە جەخت له‌بەش����داریی‬ ‫کۆمەڵگاو دامەزراوە سیاسیەکان دەکاتەوە‬ ‫له‌"بەهێزک����ردن"ی ئازادیەتایبەتی����ەکان‌و‬ ‫ناسنامەو گەشەپێدانی کەسێتی‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا لیبرالیزمی کالسیک دەوڵەت‬ ‫لەکایەکانی ژیان دوردەخاتەوەو سەرەنجام‬ ‫کۆمەڵ����گا نزیک دەکاتەوە له‌ئانارش����یزم‪،‬‬ ‫لیبرالیزمی ن����وێ دەوڵ����ەت دەهێنێتەوە‬ ‫ن����او کایەکان����ی ژی����ان‌و به‌بەرپرس����یاری‬ ‫دەزانێ����ت لەفەراهەمکردن����ی زەمینەیەک‬ ‫کە تیایدا تاک‪ ،‬کۆمەڵ����گا‌و دامەزراوەکان‬ ‫بڕی����اری واقیعی ب����دەن "باش����ترینەکان‬ ‫هەڵبژێرن"‪ .‬تۆماس گرین‌وەک رەخنەیەک‬ ‫له‌لیبرالیزمی کالس����یک‪ ،‬گوت����ی‪ :‬ئەگەر‬ ‫بمانەوێ����ت ئاماژە بەو راس����تیە بدەین کە‬ ‫دەس����تەواژەی "ئازادی" شێواوە‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫بەسە کە پێناسەی ئازادی بەوجۆرە بکەین‬ ‫کە بریتی بێ����ت له‌"هێزی ئەنجامدانی هەر‬ ‫ش����تێک بمانەوێت ئەنجامی بدەین"‪ .‬ئەمە‬ ‫پێناسەی ئەو ئازادیە نیە کە ئێمە بەدوایدا‬ ‫دەگەڕێین‪.‬‬ ‫له‌لیبرالیزم����دا ئازادیی مرۆڤ جەوهەر‌و‬ ‫کرۆک����ی هەمو دەس����تەواژەکانی دیکەیە‪،‬‬ ‫بۆیە کاتێک کارلێک‌و گەمەی هاوس����ەنگی‬ ‫هێزەکان����ی ناو کۆمەڵ����گا رۆژهەاڵتیەکان‬ ‫بەبەهان����ەی رەتکردن����ەوەی بەه����ا‬ ‫رۆژئاواییەکان‌و پێویستیی عەشیرەتگەری‌و‬ ‫خزمایەتی‌و ناوچەگەری‌و ناموس‌و جیاکاریە‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکانی دیکە ئازادیە تایبەتیەکان‬ ‫پێشێل‌ دەکەن‪ ،‬مانای ئەوەیە‪ ،‬تاکەکان نا‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەو رەوتە داپلۆسێنەرانە بەهاکانی‬ ‫لیبرالیزم پێشێل دەکەن‪ .‬کاتێک لیبرالیزم‬ ‫رەتبکرێت����ەوە‪ ،‬م����رۆڤ ی����ەک ب����ژاردەی‬ ‫ب����ۆ دەمێنێت����ەوە‪ ،‬ئەوی����ش قبوڵکردنی‬ ‫"فاش����یزم"ە‪ ،‬یان یەکێ����ک له‌ئامۆزاکانی‬ ‫خۆی‪‌ ،‬واتە کۆمیونی����زم‌و کۆنینەپارێزیی‬ ‫ئەرستۆکراسی‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی ئەم باوەڕەی "هیچ کەس مافی‬ ‫ئەوەی نی����ە به‌پێوەرە تایبەتەکانی خۆی‪،‬‬ ‫ش����ێوازی ژیان‌و چۆنیەتیی بیرکردنەوەی‬ ‫خەڵکی دیکە هەڵبسەنگێنێت" له‌ئانارشیزم‬ ‫جیابکرێت����ەوە‪ ،‬لیبرالیزم����ی مۆدێرن مافە‬ ‫ئەرێنیەکان دێنێتە پێش����ەوەو بەقەباره‌ی‬ ‫یەکس����ان لەگ����ەڵ ماف����ە نەرێنی����ەکان‬

‫ئازادی بریتیە‬ ‫له‌مافی ئەنجامدانی‬ ‫هەر کارێک‬ ‫بمانەوێت‪،‬‬ ‫لەبەرامبەر‬ ‫پاراستنی هەر‬ ‫ئەرکێک لەبەرامبەر‬ ‫پراکتیزەکردنی‬ ‫ئەو مافەدا بۆمان‬ ‫دروست دەبێت‬ ‫دەیانخاتە تای تەرازو‪ .‬بەمەش لەبەرامبەر‬ ‫هەر ئازادیەک‪ ،‬ئەرکێک دروس����ت دەبێت‪.‬‬ ‫له‌لیبرالیزم����ی نوێ����دا ئەرک����ی حکومەت‬ ‫تەنها پاراس����تنی ئازادیەکان نیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەدواداچونی ئەرکەکانیش����ە‪ ،‬ئەمە تەنها‬ ‫رێگەیەکە لەبەردەم مرۆڤایەتی بۆ رێگرتن‬ ‫لەئانارشیزم‪-‬بێ‌ بەند‌و باری‪ .‬ئەو گۆڕانەی‬ ‫لیبرالیزمی مۆدێرن بەس����ەر مانای ئازادی‬ ‫له‌فەرهەنگی لیبرالیزمی کالس����یکی داهێنا‬ ‫بریتی بو له‌گۆڕینی رستەی "ئازادی بریتیە‬ ‫لەهێزی ئەنجامدانی هەر کارێک بمانەوێت"‪،‬‬ ‫بۆ رستەیەکی دیکە بەم شێوەیە‪:‬‬ ‫ ئازادی بریتیە له‌مافی ئەنجامدانی هەر‬‫کارێک بمانەوێت‪ ،‬لەبەرامبەر پاراس����تنی‬ ‫هەر ئەرکێک لەبەرامب����ەر پراکتیزەکردنی‬ ‫ئەو مافەدا بۆمان دروست دەبێت‪.‬‬ ‫لەبنەڕەت����دا لەناو دەس����تەواژەی هێزی‬ ‫ئەنجامدان����ی کارێک‪" ،‬ویس����ت" هەیە بۆ‬ ‫ئەنجامدانی کارەکە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‌ویستەکە‬ ‫دەخاتە ن����او چوارچێوەیەک����ی گونجاوتر‬ ‫ب����ۆ رێگرت����ن له‌"س����ەرەڕۆیی‪ ،‬بەرەاڵیی‪،‬‬ ‫ف����ەوزا" بریتیە له‌چاودێریکردنی "ئەرک"ی‬ ‫تاک����ەکان لەرێزگرت����ن له‌"ماف"ەکان����ی‬ ‫یەکدی‪ .‬بۆ دروستکردنی ئەو چوارچێوەیە‬ ‫دەوڵەت لەرێی پرۆس����ەی دیموکراس����ی‌و‬ ‫بەسیس����تمێکی نوێنەرایەتی����ی ش����ەفاف‬ ‫دەبێت����ە "کاربەدەس����ت"‌و "لێپرس����راو"‌و‬ ‫بەم����ەش مافە ئەرێنی����ەکان دەردەکەون‌و‬ ‫تاکگەرایی سنوردار دەبێت‪.‬‬ ‫بەه����ۆی جیاوازیی فۆرمی "ش����ار"ەوە‪،‬‬ ‫یەکێ����ک له‌گرێکوێرەکان����ی کۆمەڵ����گا‬ ‫نائارامەکان فراوانبونی بازنەی حەقانیەتی‬ ‫دەس����توەردانە له‌کاروب����اری یەک����دی‪،‬‬ ‫لەئ����ازادی‌و ش����ێوەی ژیان����ی یەک����دی‪.‬‬ ‫لەکۆمەڵگا نائارامەکاندا‪ ،‬خاڵێکی هاوبەش‬ ‫بریتیە لەفراوانبون����ی بازنەی نوێنەرایەتی‬ ‫لەتاکەکان����ەوە بۆ س����ەرۆکی خێزانەکان‪،‬‬ ‫لەخێزانەکانەوە بۆ خێڵەکان‪ ،‬لەخێڵەکانەوە‬ ‫یان له‌ناوچەکانەوە بۆ ئاراستەو تایفەیەکی‬ ‫ئاینی ی����ان رەوتێکی سیاس����ی‪ .‬بەمەش‬ ‫کۆمەڵ����گا‪ ،‬بەرل����ەوەی بەدەس����ت رادەی‬ ‫تەدەخولی دەوڵ����ەت لەکاروبارەکانیانەوە‬ ‫بکەوێت����ە ن����او گفتوگۆیەکی فەلس����ەفی‬ ‫لەب����ارەی ئازادی����ەکان‪‌،‬وزەو توانایەک����ی‬ ‫زۆر خەرجی گرفت����ی تەدەخولی تاکەکان‬ ‫لەکاروب����اری یەکدی����دا دەکات‪ .‬بڕیاردان‬ ‫لەجیاتیی یەکدی‪ ،‬قەزاوەتکردن لەس����ەر‬ ‫دۆخی کەسانی دیکە‪ ،‬هەڵبژاردنی شێوەی‬ ‫بیرکردنەوەو ژیان‌و پۆش����اک‌و دیاریکردنی‬ ‫هێڵی سور بۆ کەس����انی دیکە‪ ،‬دیارترین‬ ‫نمونەکانی تەدەخول����ی تاکەکانە له‌ژیانی‬ ‫یەکدی‌و س����ەرەنجام پێش����ێلکردنی مافی‬ ‫هەڵبژاردن‌و بڕیاردانی یەکدی‪.‬‬ ‫ئ����ەم کێشمەکێش����ەی نێ����وان تاکەکان‬ ‫بەشدارییه‌کی گەورەی هەیە لە‌وێناکردنی‬ ‫کەسێتی‌و دروستکردنی ناسنامەدا‪ ،‬زۆربەی‬ ‫جاریش‪ ،‬بەوپێیەی کێشمەکێشەکە لەسەر‬ ‫س����ەکۆیەکی فەلسەفی‪-‬زانس����تیدا ئەنجام‬ ‫نادرێت‪ ،‬سەرەنجام دروستکردنی کەسێتیی‬ ‫توندوتی����ژی لێدەکەوێت����ەوە ک����ە ناتوانن‬ ‫رۆڵیکی "تەندروس����ت" لەن����او کۆمەڵگاو‬ ‫پرۆس����ەی ژیانی مرۆڤایەتی بگێڕن‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەشە کە زۆر لەکۆمەڵگا رۆژهەاڵتیەکان‬ ‫لەبازنەیەکی داخراوی کێشمەکێش����ەکانی‬ ‫نێوان کەسێتیەکاندا دەخولێنەوە‌و مێژوی‬ ‫خۆیان دوبارە دەکەنەوە‪ ،‬هێشتا سەرقاڵی‬ ‫خستنەڕو‌و گەنگەش����ەکردنی ئەوپرسیارو‬ ‫پرس����ە س����ەرەتاییانەن ک����ە لەکۆمەڵگا‬ ‫رۆژئاواییەکاندا یەکالیی بونەتەوە‪...،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیزو نیاز نه‌جمه‌دین‌ ده‌ینوسن‬

‫نزیک ئه‌پده‌یتكردن ‌ی فاروق ره‌فیق‬

‫سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا‬ ‫به‌شی یه‌که‌م‬ ‫ک���ورد به‌ده‌س���ت تێنه‌گه‌یش���تنێکی‬ ‫ترس���ناکه‌وه ده‌ناڵێنێ���ت له‌س���تراتیژی‬ ‫سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی هێز‌و ده‌وڵه‌ته‌كان‬ ‫له‌دونی���ادا‪ .‬یه‌كێ���ک ل���ه‌و‌واڵتانه‌ی که‬ ‫ک���ورد زۆرترین خراپ تێگه‌ش���تن‌و خۆ‬ ‫به‌هه‌ڵه‌بردنی هه‌یه ده‌رباره‌ی ئه‌مریکایه‪.‬‬ ‫هه‌م���و قه‌یرانی ک���ورد ل���ه‌و نیگایه‌وه‬ ‫سه‌رچاوه ده‌گرێت که کوردانه ده‌‌ڕوانێته‬ ‫دونی���ا‪ .‬ئه‌مه مان���ای ئه‌وه‌نیه که‌وه‌ك‬ ‫‌کوردێکی به‌ئاگا له‌پێگه‌ی جیوپۆله‌تیکی‬ ‫ک���ورد ده‌نواڕێت���ه دونی���ا‪ ،‬به‌ڵکو ته‌واو‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌وه‪ .‬ڕوانین���ی کوردانه یانی‬ ‫ڕوانینێکی پشتبه‌ستو به‌سۆز‪ ،‬به‌عه‌قڵی‬ ‫خێزانی‌و خێڵه‌كی‪.‬‬ ‫به‌هه‌ڵه تێگه‌یش���تن له‌ئه‌‌مریکا‌و کورد‬ ‫ته‌نها سیاسی‌و چاودێر‌و خه‌ڵكی ساده‌ی‌‬ ‫كوردی نه‌گرتوه‌ته‌وه به‌ڵکو زۆربه‌ی زۆری‬ ‫ئه‌و نوسینه ئه‌كادیمی‌و بڕوانامه بااڵیانه‌ی‬ ‫که له‌زانک���ۆ جۆراوجۆره‌كان���ی دونیادا‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌م بابه‌ته ده‌نوس���ن به‌ده‌ست‬ ‫خراپ تێگه‌یش���تنێکی قوڵه‌وه ده‌ناڵێنن‪.‬‬ ‫میت���ۆدی باو ل���ه‌م ب���واره‌دا‌وه‌هایه که‬ ‫کرۆنۆلۆجیانه دوای ئه‌و روداوانه ده‌که‌ون‬ ‫که له‌م په‌یوه‌ندی���ه‌دا رویداوه له‌میانه‌ی‬ ‫کاتدا‌و هه‌وڵده‌درێت ک���ه ده‌رئه‌نجامێک‬ ‫له‌م پرۆسه‌یه هه‌ڵبهێنجرێت‪.‬‬ ‫له‌م نوس���ینه‌دا هه‌وڵ���ی ئه‌وه‌ ئه‌ده‌م‬ ‫به‌کورتی‌و به‌پوختی ستراتیژی سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا به‌گش���تی‌و به‌رامبه‌ر‬ ‫کورد بخه‌مه پێشچاو‪ .‬پوخته‌ی دیده‌كه‌ی‬ ‫من ئه‌مه‌یه‪ .‬ئه‌مریکا ئامانجی له‌سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وه‌یه که بااڵده‌ستی بێڕکه‌به‌ر‬ ‫بێت له‌ئاس���تی گه‌ردوندا‪ .‬سیاسه‌ته‌كانی‬ ‫له‌هه‌ر بستێکی س���ه‌ر گۆی ئه‌م زه‌ویه‪،‬‬ ‫سه‌رباری جیاوازی‌و هه‌ندێکجار ناته‌باییان‪،‬‬ ‫هه‌مو له‌پێناو ئه‌م ئامانجه‌دایه‪.‬‬ ‫پاشخان‬ ‫پاش س���ه‌رکه‌وتنی له‌جه‌نگی جیهانی‬ ‫دوه‌م‪ ،‬ئه‌مری���کا که‌وته س���ه‌ر خولیای‬ ‫ئه‌وه‌ی که ببێته هێزێکی جیهانی‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ب���ۆی بکرێ���ت ببێت���ه به‌هێزترین هێزی‬ ‫جیهان‪ .‬به‌اڵم هه‌ر پاش جه‌نگی جیهانی‬ ‫دوه‌م جه‌نگی س���ارد ده‌س���تی پێکرد‪.‬‬ ‫جه‌نگی سارد له‌روی ستراتیژیه‌وه مانای‬ ‫‌وه‌هاب���و که ئه‌مریکا له‌بڕێکی زۆری گۆی‬ ‫زه‌وی هێزێکی نه‌ی���اری هه‌یه که رێگره‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتی ئه‌مریک���ی‪‌ .‬وه‌ك هه‌م���و‬ ‫هێزێ���ک‪ ،‬ئه‌مریکا‌و س���ۆڤیه‌ت ته‌یاربون‬ ‫به‌چه‌ك‌و سه‌رباز‪ ،‬ئایده‌لۆژیا‌و پروپاگه‌نده‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ته‌کنه‌لۆجی���ا‪ .‬هه‌ری���ه‌ك له‌م‬ ‫ئامرازانه پێکه‌وه یان به‌جودا له‌ش���وێنه‬ ‫جیاوازه‌كانی دونیادا به‌کارده‌برا له‌پێناو‬ ‫رکه‌به‌رایه‌تی یه‌كتر‪ .‬ئ���ه‌م رکه‌به‌رایه‌تیه‬ ‫ش���ێوازی جیاوازی به‌خۆی���ه‌وه ده‌بینی‪:‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌داگیرکردن���ی‌واڵت���ه‌وه‪ ،‬هه‌ت���ا‬ ‫دروس���تکردنی حیزب���ی دارد‌‌ه‌س���ت‌و‬ ‫پش���تیوانی س���ه‌رکرده‌كان‌و هاری���کاری‬ ‫ئابوری‌و سه‌ربازی له‌خۆی ده‌گرت‪.‬‬ ‫پاش روخانی دیواری به‌رلین زه‌مینه‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه ره‌خس���ا ک���ه ئه‌مری���کا خه‌ونی‬ ‫بااڵده‌س���تی خ���ۆی ڕابگه‌یه‌نێت‪ .‬یه‌که‌م‬ ‫ده‌ق���ی پروپاگه‌نده‌یی له‌م بواره‌دا ده‌قی‬ ‫کۆتای���ی مێ���ژوی فرانس���یس فۆکۆیاما‬ ‫ب���و‪ .‬کاتێ���ک مامۆس���تاکه‌ی فۆکۆیاما‬ ‫به‌ده‌ق���ی پێکدادانی که‌لتوره‌كان‌وه‌اڵمی‬ ‫فۆکۆیاما ئه‌داته‌وه‪ ،‬یانی هێشتا دونیا بێ‬ ‫ڕکه‌به‌رنیه بۆ بااڵده‌ستی ئه‌مریکا‪ .‬به‌ڵکو‬ ‫گه‌ر کۆمۆنیزم‌وه‌ك رکه‌به‌رێک دۆڕا‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫که‌لتور جێگای گرتوه‌ته‌وه‌و که‌لتوره‌كان‬ ‫له‌دۆخی پێکه‌وه‌بوندا نین به‌ڵکو له‌دۆخی‬ ‫پێکداداندان‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه رێگر نه‌ب���و هه‌تا ئه‌مریکا‬ ‫ده‌س���ت بکات به‌سیاس���ه‌تی سه‌پاندنی‬ ‫هه‌ژمونیه‌ت‪ .‬هه‌ژمون سه‌پاندن ده‌كرێت‬ ‫به‌گراند ستراتیژی ناوببرێت یان ستراتیژی‬ ‫م���ه‌زن‪ .‬ئه‌م ج���ۆره س���تراتیژیه بریتیه‬ ‫له‌تاک���ه س���تراتیژیه‌تێکی دیاریکراو که‬ ‫هه‌مو هێزه‌کانی ده‌وڵه‌ت به‌نه‌رم‌و ره‌قه‌وه‬ ‫ده‌خرێت���ه کار ب���ۆ فه‌راهه‌مبونی‪ .‬گراند‬ ‫س���تراتیژی له‌خه‌ون‌و تواناوه سه‌رچاوه‬ ‫ده‌گرێت‪ .‬خ���ه‌ون به‌مانی ئه‌وه‌ی‌واڵتێک‬ ‫چۆن ده‌خوازێت‌وێنای خۆی بکات‪ ،‬چۆن‬ ‫‌وێنابکرێت له‌الیه‌ن ئه‌وانی تره‌وه هه‌روه‌ها‬ ‫توانا بریتیه له‌ئامرازه‌کانی فه‌راهه‌مکردنی‬ ‫ئه‌م خه‌ون���ه‪ .‬بونی ئ���ه‌م دوانه گرنگه‪.‬‬ ‫بۆ نمونه ‌واڵتێک���ی ‌وه‌ك چین له‌مێژودا‬ ‫هه‌رگیز ئامانجی ئه‌وه نه‌بوه که له‌سنوری‬ ‫دیاریک���راوی خۆیه‌وه بچێت���ه ده‌ره‌وه‪،‬‬ ‫چونکه خۆی‌وه‌ها‌وێناکردوه که ناوه‌ندی‬

‫ده‌ره‌وه بۆ ئه‌مریکا‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‬ ‫زۆربه‌ی‌واڵتانی‬ ‫جیهان‪ ،‬کیشوه‌رێک‬ ‫یان ناوچه‌یه‌كی‬ ‫تایبه‌تی سه‌ر گۆی‬ ‫زه‌وی نیه به‌ڵکو‬ ‫هه‌مو گۆی زه‌وی‌و‬ ‫ئاسمان‌و گه‌ردونه‬ ‫دونیایه‌و ده‌ره‌وه‌ی سنوری چین شایانی‬ ‫ئه‌وه‌ نیه که بۆی بڕۆیت‪ .‬به‌اڵم ئه‌مریکا‬ ‫دروس���تبونی له‌ئه‌نجام���ی‌ فراوانخوازی‌و‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی خاک‌و ئاوی خه‌ڵکانی‬ ‫تر بوه‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ پێیده‌وترێت فرۆنتێر‪.‬‬ ‫سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی هه‌م���و ‌واڵتێک‬ ‫بریتی���ه ل���ه‌دو ڕه‌هه‌ن���د‪ :‬یه‌ك���ه‌م؛‬ ‫سیاسه‌تکردن له‌ده‌ره‌وه له‌پێناو ئامانجی‬ ‫ناوه‌وه‪ .‬گه‌ر ‌واڵتێک کااڵ به‌رهه‌مبهێنێت‬ ‫ده‌بێ���ت کرۆک���ی سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌بێت که چ���ۆن به‌جۆرێک‬ ‫سیاسه‌ت بکات هه‌تا زه‌مینه بۆ فرۆشتنی‬ ‫زیاتری کااڵ بس���ازێنێت له‌ده‌ره‌وه‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ب���ۆ‌واڵتێکی‌وه‌ك ئه‌مریکا‌وه‌ك هێزێکی‬ ‫گ���ه‌وره‪ ،‬سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه جودای���ه‬ ‫له‌سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ‌واڵتێكی ئاسایی‪.‬‬ ‫لێره‌دا ده‌ره‌وه بۆ ئه‌مریکا‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‬ ‫زۆربه‌ی‌واڵتانی جیهان کیش���وه‌رێک یان‬ ‫ناوچه‌یه‌ك���ی تایبه‌تی س���ه‌ر گۆی زه‌وی‬ ‫نیه به‌ڵکو هه‌مو گۆی زه‌وی‌و ئاس���مان‌و‬ ‫گه‌ردونه‪ .‬که‌واته جۆری دوه‌می سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه ئه‌وه‌ی���ه که سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‬ ‫بونی نیه‪ ،‬به‌ڵکو هه‌مو دونیا به‌ش���ێکه‬ ‫له‌سیاسه‌تی ناوه‌وه‪.‬‬ ‫له‌م جۆره سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌دا ئه‌مریکا‬ ‫له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه که چۆن له‌سه‌ر گۆی‬ ‫زه‌وی هێزێکی تری‌وه‌ها س���ه‌رهه‌ڵنه‌دات‬ ‫که رکه‌به‌رایه‌تی بکات‪ .‬ئه‌م سیاس���ه‌ته‬ ‫به‌ش���ێوازێكی چ���ڕ‌و فراوانت���ر هه‌م���ان‬ ‫سیاس���ه‌ته که به‌ریتانیا پاش ش���ه‌ڕی‬ ‫ناپۆلیون به‌رامب���ه‌ر ئه‌وروپا گرتیه‌به‌ر‪:‬‬ ‫ئه‌وی���ش له‌رێگای هاوس���ه‌نگی هێزه‌وه‌و‬ ‫رێگرتن له‌س���ه‌رهه‌ڵدانی هه‌‌ر‌واڵتێک که‬ ‫خواستی ئه‌وه‌ی هه‌بێت که ده‌ست به‌سه‌ر‬ ‫کیش���وه‌ری ئه‌وروپادا بگرێت‪ .‬له‌ماوه‌ی‬ ‫چه‌ند س���اڵی رابوردودا ئه‌مریکا‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ئه‌م دیده‌وه زیاتر چاالک بوه‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌روی سه‌ربازیه‌وه له‌جیهانی ئیسالمیدا‪،‬‬ ‫چونک���ه ئه‌م پانتایی���ه‪ ،‬ته‌نها جێگایه‌ك‬ ‫بوه که دژایه‌ت���ی ئه‌مریکای تیادا کراوه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌‌کی چه‌كداری‪.‬‬ ‫له‌م پێناوه‌دا ئه‌‌مریکا چه‌ند جه‌نگێکی‬ ‫به‌رپاک���رد‪ .‬ئ���ه‌م جه‌نگان���ه له‌کاتێکدا‬ ‫س���ه‌رکه‌وتوبون ل���ه‌روی س���ه‌ربازیه‌وه‬ ‫به‌اڵم له‌روی س���ه‌قامگیری‌و دابینکردنی‬ ‫ئاسایش���ه‌وه شکس���تخواردبو‪ .‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ئامانجی سه‌ره‌كی پێکا له‌وه‌ی که چیدی‬ ‫تیرۆریزمی ئیسالمی مایه‌ی مه‌ترسی نیه‬ ‫بۆ س���ه‌ر سیس���ته‌می ئابوری‌و سیاسی‬ ‫جیهانی‪ ،‬به‌‌ڵکو زیاتر‌وه‌ك تێکده‌رێکه‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ده‌بێ���ت ب���ۆ ئێم���ه‌ی کورد‬ ‫رون بێ���ت ئه‌مه‌یه‪ :‬کرۆکی سیاس���ه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری���کا درێژه‌پێ���دان‌و‬ ‫پاراس���تنی هه‌ژ‌مونیه‌ت���ی ئه‌مریکای���ه‬ ‫به‌س���ه‌ر جیهاندا‪ .‬ئه‌م دۆکترنه نه‌گۆڕه‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌‌و ئامرازانه‌ی ک���ه به‌كارده‌برێت‬ ‫ب���ۆ فه‌راهه‌مبون���ی له‌جێگایه‌ك���ه‌وه بۆ‬ ‫جێگایه‌كی تر ده‌گۆرێت هه‌روه‌ها له‌روی‬ ‫کاتیشه‌وه ده‌گۆڕیت‪.‬‬

‫جێگر نازم‬

‫ف���اروق ڕه‌فی���ق له‌به‌رنامه‌ی ژیانی‬ ‫ئێمه‌ی‌ كه‌ناڵ���ی ‪ NRT‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ گوتی سیاس���ه‌ت له‌كوردس���تان‬ ‫نیه‌ به‌اڵم جۆره‌ په‌ره‌دۆكس���ێكی‌ الی‬ ‫م���ن دروس���تكرد كاتێك توش���ی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ لۆژیكیه‌بو كه‌ دانینا به‌هه‌بونی‌‬ ‫سیاسی كورد هه‌تا ئه‌گه‌ر به‌شاخاوی‌‌و‬ ‫نه‌خوێنده‌وار‌وه‌سفیش���یان بكات‪ .‬من‬ ‫به‌ته‌واوی‌ له‌گه‌ڵی‌ كۆكم له‌م بۆچونه‌ی‌‬ ‫به‌اڵم كاتێك پرسیاری‌ ئه‌وه‌ی‌ لێكرا كه‌‬ ‫داخوا سیاسیه‌كانی‌ كه‌نه‌دا ده‌خوێننه‌وه‌‬ ‫گوت���ی‌ به‌ڵ���ێ‌و نمون���ه‌ی‌ به‌مای���كڵ‬ ‫ئیگناتێ���ف هێنایه‌وه‌ كه‌ مامۆس���تای‬ ‫مێژوی‌ سیاس���یه‌ له‌زانكۆی‌ هارڤه‌رد‌و‬ ‫به‌پێ���ی‌ گۆڤ���اری‌ (‪)PROSPECT‬‬ ‫ژم���اره‌ ‪39‬ی به‌ركه‌وت���وه‌ له‌ڕیزبه‌ندی‌‬ ‫‪ 100‬گه‌وره‌تری���ن بیرمه‌نده‌ زیندوه‌كانی‌‬ ‫جیهان‪ .‬ب���ه‌اڵم ئه‌زمون���ی‌ ئیگناتێف‬ ‫زۆر پرسیار دروست ده‌كات سه‌باره‌ت‬ ‫به‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ئای���ا‌ بیرمه‌ندێكی‌ گه‌وره‌‬ ‫ده‌توانێ سیاسیه‌كی‌ سه‌ركه‌وتوشبێ؟‬ ‫مای���كل ئیگناتێف له‌س���اڵی ‪‌2005‬واز‬ ‫له‌مامۆس���تایه‌تی‌ زانك���ۆی‌ هارڤ���ه‌رد‬ ‫دێنێ‌و ده‌چێته‌وه‌ كه‌ن���ه‌دا كه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫‪ 30‬س���اڵه‌ به‌جێی هێشتوه‌ تا ده‌ست‬ ‫به‌كاری‌ سیاسی‌ بكات‪ .‬له‌ساڵی دواتر‬ ‫هه‌ڵده‌بژێ���ردرێ به‌ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كه‌نه‌دی له‌سه‌ر لیستی‌ پارتی‌ لیبڕال‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌هیوای‌ "ڕزگاركردنی‌ پارتی‌ لیبراڵ‬ ‫ل���ه‌م له‌ڕێالدانه‌ی‌ ك���ه‌ تێیكه‌وتوه‌‪",‬‬ ‫ئیگناتێ���ف خ���ۆی‌ بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫پارته‌ك���ه‌ ده‌پاڵێوێ له‌س���اڵی‌ ‪2007‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���ه‌رناكه‌وێ‌و ده‌بێته‌ جیگری‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارته‌كه‌ تا دو س���اڵ دواتر‬ ‫كاتێك سه‌رۆكی‌ پارته‌كه‌ ده‌ست له‌كار‬ ‫ده‌كێش���ێته‌وه‌ ئه‌وكات ناوبراو ده‌بێته‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ پارته‌كه‌‪ .‬به‌اڵم له‌هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫س���اڵی ‪2011‬ی كه‌ن���ه‌دا پارتی لیبڕاڵ‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئیگناتێ���ف توش���ی‌‬ ‫گه‌وره‌ترین شكس���ت ده‌ب���ێ له‌مێژوی‌‬ ‫خۆی‌‌و ته‌نانه‌ت ناوبراو كورس���یه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆش���ی‌ له‌په‌رله‌مان له‌ده‌ست ده‌دات‪.‬‬ ‫ئیگناتێف له‌سیاس���ه‌ت شكست دێنێ‬ ‫به‌اڵم به‌ده‌س���تبه‌تاڵی نایه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫به‌ڵك���و كتێبێك���ی‌ ئێج���گار گرین���گ‬ ‫ده‌نوس���ێ به‌ناوی (ئاگر‌و س���ۆته‌ك‪:‬‬ ‫سه‌ركه‌وتن‌و نوشوس���ت له‌سیاسه‌ت)‬ ‫ئه‌م كتێبه‌ باسی ئه‌زمونی‌ بیرمه‌ندێكه‌‬ ‫كه‌ ‌ویستویه‌تی‌ چیتر ته‌نها له‌تیۆریه‌وه‌‬ ‫سیاس���ه‌ت نه‌خوێنێت���ه‌وه‌ به‌ڵك���و‬ ‫‌وه‌ك خ���ۆی ده‌ڵێ (بچێت���ه‌ ناو گه‌مه‌‬ ‫ڕاس���ته‌قینه‌كه‌" ئیگناتیێ���ف ده‌چێته‌‬ ‫ڕیزی ئه‌م بیرمه‌ندانه‌ی‌ كه‌ هه‌وڵی بونه‌‬ ‫فه‌یله‌سوفی‌ پاشایان داوه‌ ‌وه‌ك ماریۆ‬ ‫ڤاگلس لۆس���ه‌ به‌اڵم س���ه‌رنه‌كه‌وتون‪.‬‬ ‫هۆی‌ ئ���ه‌م س���ه‌ركه‌وتنه‌ش‌وه‌ك له‌م‬ ‫كتێبه‌ی‌ ئیگناتیێ���ف ده‌رده‌كه‌وێ ئه‌م‬ ‫جیاوازیانه‌ی‌ خواره‌وه‌یه‌ له‌نێوان دنیای‌‬ ‫ئاكادیمیا‌و سیاسه‌ت‪ .‬له‌ئه‌كادیمیا ئه‌و‬ ‫كات ڕێزت ده‌گی���رێ كه‌ بوێرانه‌ دوای‌‬

‫ئه‌زمونی‌ ئیگناتێف ته‌نها ئه‌و كه‌س ‌ه‬ ‫به‌كه‌ڵكی سیاسه‌ت‬ ‫زۆر پرسیار‬ ‫دێ ك ‌ه دڵنیابێ‬ ‫دروست ده‌كات‬ ‫ی له‌و‌هی‌ ك ‌ه ناڕوخێ‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ ‌‬ ‫ی بتوانێت‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫كه‌ ئایا‌ بیرمه‌ندێك ‌‬ ‫ئه‌م هه‌مو كۆسپ ‌ه‬ ‫گه‌ور‌ه ده‌توانێ‬ ‫بڵێ (سه‌ره‌ڕای‬ ‫ی‬ ‫سیاسیه‌ك ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتوشبێ؟ ئه‌مه‌ش)‬

‫ڕاستی‌ بكه‌وی‌و هه‌رچیه‌ك له‌مێشكتدای ‌ه‬ ‫بیڵێی‌ به‌اڵم له‌سیاسه‌ت ‌وه‌ك ناوبراو‬ ‫ده‌ڵ���ێ "ده‌ب���ێ فلته‌رێ���ك له‌نێ���وان‬ ‫مێشكت‌و ده‌مت دابنێیت‪ ".‬له‌سیاسه‌ت‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌واڵتێك���ی‌ دیموكراتی‪,‬‬ ‫په‌یوه‌ن���دی فیزیایی له‌گ���ه‌ڵ ده‌نگده‌ر‬ ‫‌وه‌ك ده‌ست له‌ش���ان دان‌و تۆقه‌كردن‬ ‫سه‌ره‌كیه‌ بۆ س���ه‌ركه‌وتنی‌ سیاسیه‌ك‬ ‫ب���ه‌اڵم كه‌س���ی‌ ئه‌كادیم���ی‌و بیرمه‌ند‬ ‫زۆربه‌ی���ان مرۆڤ���ی‌ دوره‌په‌رێزن‌و زۆر‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ نی���ن‪ .‬له‌ئه‌كادیمیا ئامانج‬ ‫گه‌یشتنه‌ به‌ڕاسته‌قینه‌ هه‌میشه‌یه‌كان‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌سیاس���ه‌ت ده‌ب���ێ كات���ی‌‬ ‫گونجاو بۆ هه‌ر پێش���نیار‌و ئایدیایه‌ك‬ ‫بدۆزیته‌وه‌ چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌سیاس���ه‌ت‬ ‫دوێنێ ڕاس���تبوه‌ ڕه‌نگه‌ ئه‌مڕۆ ڕاست‬ ‫نه‌ب���ێ‪ .‬له‌ئه‌كادیمی���ا‌و جیه���ان هزر‪,‬‬ ‫هه‌ڵویس���ته‌كانت له‌س���ه‌ر بنچین���ه‌ی‌‬ ‫ب���اوه‌ڕت به‌ئایدیایه‌ك���ه‌وه‌ ده‌بێ‪ ,‬لێ‬ ‫له‌سیاسه‌ت تۆ هه‌ڵوێستێك ده‌رده‌بڕی‬ ‫كه‌ له‌ڕكابه‌ره‌كانت جیاتبكاته‌وه‌‌و مه‌رج‬ ‫نیه‌ باوه‌ڕیشت پێیبێ‪ .‬له‌ئاكادیمیا‪ ,‬تۆ‬ ‫‌وش���ه‌ به‌كاردێنی‌ بۆ قه‌ناعه‌تپێكردن‌و‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی‌ ڕاس���تی‌‌وه‌لێ له‌سیاسه‌ت‬ ‫‌وش���ه‌ به‌كاردێن���ی‌ بۆ دورس���تكردنی‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌ر‪ .‬له‌ئه‌كادیمیا‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫مرۆڤ‌وه‌ك سۆكرات به‌دوای‌ ئایدیایه‌ك‬ ‫ده‌كه‌وێ تا ده‌گاته‌ ئه‌نجامێكی‌ كۆتایی‌‬ ‫لۆژیكی‌ ج���ا ئه‌نجامه‌كه‌ هه‌رچیه‌ك بێ‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ له‌سیاس���ه‌ت ڕوخێنه‌ره‌‪.‬‬ ‫لێره‌ پرس���یارێك خۆی‌ ده‌س���ه‌پێنێ‪,‬‬ ‫بۆچ���ی‌ بیرمه‌ندێ���ك ئاس���وده‌یی‌ ناو‬ ‫كتێبه‌كان���ی‌ به‌جێدێڵ���ێ‌و ده‌چێته‌ ناو‬ ‫سیاس���ه‌ت؟ زۆریان ئه‌م پرسیاره‌ به‌م‬

‫قه‌وانه‌ ئه‌خالقی���ه‌ ‌وه‌اڵمده‌ده‌نه‌وه‌ كه‌‬ ‫بارودۆخ���ی‌‌واڵته‌كه‌ی���ان ك���ه‌ ئه‌وان ‌‬ ‫ی‬ ‫خس���تۆته‌ مه‌ركه‌زێكی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و‬ ‫‌واڵت پێویستی‌ به‌چاكسازی‌ هه‌یه‌ بۆیه‌‬ ‫هاتونه‌ته‌ ناو سیاس���ه‌ت‪ .‬به‌اڵم گه‌وره‌‬ ‫ئه‌دیب���ی‌ ئه‌مه‌ری���كای‌ التینی‌و پیرۆ‪,‬‬ ‫خاوه‌ن���ی خه‌اڵت���ی‌ نۆب���ڵ له‌ئه‌ده‌ب‪،‬‬ ‫ماری���ۆ ڤارگه‌س لۆس���ا ك���ه‌ ئه‌ویش‬ ‫خۆی‌ بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫‌واڵته‌ك���ه‌ی‌ پ���ااڵوت له‌س���اڵی ‪‌1990‬و‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌رنه‌چ���و‪ ,‬له‌بیره‌وه‌ریه‌كانی‌‬ ‫به‌ناوی‌ (ماسیه‌ك له‌ناو ئاو)‌وه‌اڵمێكی‌‬ ‫زۆر س���ه‌رنجڕاكیش ده‌دات���ه‌وه‌ ئ���ه‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر زاری‌ ژنه‌كه‌ی‌ كه‌ پێیگوتوه‌ "‬ ‫ئیلتزامی‌ ئه‌خالقی‌ فاكته‌ری سه‌ره‌كی‬ ‫نه‌ب���و بۆ چونه‌ ناو سیاس���ه‌تی‌ به‌ڵكو‬ ‫سه‌ركێشی‌و‌وه‌همی‌ ژیان له‌ئه‌زمونێكی‌‬ ‫پڕی ریسك‌و نوسینی‌ ڕۆمانێكی‌ مه‌زن‬ ‫له‌ژیانی‌ ڕاس���ته‌قینه‌ تۆی���ان برده‌ ناو‬ ‫سیاس���ه‌ت‪ ".‬ڤارگه‌س لۆس���ه‌ خۆشی‌‬ ‫نكوڵی له‌وه‌ ناكات‌و ده‌ڵێ "من هه‌میشه‌‬ ‫ب���ڕوام‌وابوه‌ كه‌ ڕۆماننوس���ین بۆ من‬ ‫ڕێگایه‌ك بوه‌ بۆ ژیانی‌ ئه‌و ژیان‌و ئه‌و‬ ‫سه‌ركێش���یانه‌ی‌ كه‌ خۆم نه‌متوانیوه‌‬ ‫تێیان���دا بژیم بۆی���ه‌ ناتوانم ڕه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫ئه‌گ���ه‌ره‌ بكه‌م���ه‌وه‌ كه‌ ل���ه‌و قواڵیه‌‬ ‫تاریكانه‌ی‌ كه‌ نه‌هێنیترین پاڵنه‌ره‌كانی‌‬ ‫كرداره‌كانمان���ی‌ تێ���دا داده‌ڕێ���ژرێ‪,‬‬ ‫حه‌زی‌ سه‌ركێش���ی‌ به‌ره‌و سیاس���ه‌ت‬ ‫پاڵینابم نه‌ك جۆرێك له‌خۆنه‌ویس���تی‌‬ ‫یان ئیلتزام���ی‌ ئه‌خالقی"‪ .‬هۆیه‌كیتری‬ ‫بونی بیرمه‌ن���دان به‌سیاس���ی ڕه‌نگه‌‬ ‫حه‌زی خۆتاقیكردنه‌وه‌بێ‪ .‬ئیگناتیێف‬ ‫كاتێك پرس���یاری‌ ئه‌وه‌ی‌ لێده‌كرێ كه‌‬

‫بۆچی‌ ده‌یه‌وێ ببێته‌ سه‌رۆك ‌وه‌زیران‬ ‫له‌وه‌اڵمدا ده‌ڵێ "پێموایه‌ كاری‌ سه‌رۆك‬ ‫‌وه‌زیران قورس���ترین كاره‌ له‌واڵت بۆیه‌‬ ‫منیش ده‌م���ه‌وێ خ���ۆم تاقیبكه‌مه‌وه‌‬ ‫داخ���وا ده‌توانم ئ���ه‌م كاره‌ بكه‌م یان‬ ‫نا‪ ".‬ڤارگه‌س لۆس���اش هه‌ر له‌وه‌اڵمی‌‬ ‫ئه‌م پرس���یاره‌ به‌ڕۆژنامه‌نوسێك ده‌ڵێ‬ ‫"ئه‌گه‌ر پێموانه‌بوایه‌ كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫پیرۆ مه‌ترس���یدارترین كاره‌ له‌جیهان‬ ‫م���ن هه‌رگی���ز خۆم ب���ۆ ئ���ه‌و كاره‌‬ ‫نه‌ده‌پااڵوت‪".‬ئیگناتیێ���ف له‌دڵی خۆی‌‬ ‫‌وه‌ك ڕێزگرتنێ���ك بۆ باوكی‌ كه‌ گه‌وره‌‬ ‫دیپلۆماتێك���ی‌ كه‌نه‌دی ب���وه‌ ده‌چێته‌‬ ‫ناو سیاس���ه‌ت‪ .‬ب���ه‌اڵم ده‌ڵ���ێ "هه‌ر‬ ‫كه‌سێك ده‌یه‌وێت بچێته‌ ناو سیاسه‌ت‬ ‫پێویس���ته‌ بزانێ بۆچی‌ ده‌چێ‌و ناكرێ‬ ‫بۆ خۆتاقیكردنه‌وه‌ ی���ان به‌جێهێنانی‌‬ ‫ح���ه‌زی باوك ئه‌م ڕێی���ه‌ بگرێ به‌ڵكو‬ ‫پێویسته‌ قه‌ناعه‌تی‌ به‌ هۆێك هه‌بێ كه‌‬ ‫بۆی‌ ئه‌م ڕێگه‌یه‌ بگرێ‪ ".‬ناوبراو باسی‌‬ ‫ی ده‌كات‌و ده‌ڵێ‬ ‫ژیانی‌ سیاس���ی‌ خ���ۆ ‌‬ ‫" له‌په‌رله‌م���ان‌وه‌الئی من‌وه‌ك هه‌مو‬ ‫سیاس���یه‌ك بۆ كوتله‌كه‌م‌و پارته‌كه‌م‬ ‫بو نه‌ك بۆ ڕاس���تی‌ هی���چ هاوڕێیه‌كم‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ پارته‌ك���ه‌ی‌ خ���ۆم نه‌بو‬ ‫ته‌نان���ه‌ت ڕقیش���م له‌الیه‌نه‌كه‌ی تر بو‬ ‫له‌هه‌رسێ هه‌ڵبژاردن كه‌ به‌شداریم تێدا‬ ‫كرد دیبه‌یته‌كه‌ له‌س���ه‌ر داهاتوی‌‌واڵت‬ ‫نه‌بو به‌ڵكو هه‌مو هه‌وڵمان بێبه‌شكردنی‌‬ ‫الیه‌نه‌ك���ه‌ی ت���ر ب���و له‌ش���ه‌رعیه‌تی‌‬ ‫سیاسی‌‪ .‬ئێمه‌ یه‌ك هه‌ناسه‌شمان له‌وه‌‬ ‫خه‌س���ارنه‌كرد كه‌ یه‌كتری پێبهێنینه‌‬ ‫قه‌ناع���ه‌ت له‌هی���چ ش���تێك‪ ".‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئیگناتیێفی‌ له‌سیاس���ه‌ت ماندو ده‌كرد‬ ‫به‌قسه‌ی‌ خۆی‌ ئه‌وه‌بوه‌ كه‌ له‌م پیشه‌یه‌‬ ‫كه‌سانیتر هه‌ڵتده‌س���ه‌نگێنن‌و سه‌نگت‬ ‫دیاری‌ ده‌كه‌ن "له‌گه‌ڵ ته‌س���لیمبونت‬ ‫بۆ پێویس���تیه‌كانی‌ ژیانی‌ سیاس���ی‌‪,‬‬ ‫كه‌س���ایه‌تیه‌ گشتیه‌ كه‌سی‌ ناوه‌ خۆت‬ ‫ده‌گۆڕێ دوای‌ س���اڵێك له‌چونم بۆ ناو‬ ‫سیاسه‌ت زۆر جار ده‌چومه‌ به‌ر ئاوێنه‌و‬ ‫س���ه‌یری‌‌وێنه‌ی‌ خۆمم ده‌كرد‪ .‬له‌هه‌مو‬ ‫ژیان���م جلی هێنده‌ جوان���م له‌به‌ر نه‌بو‬ ‫بو له‌هه‌مو ژیانیشم هه‌ستم به‌م جۆره‌‬ ‫به‌تاڵی ‌ه نه‌كردبو‪ .‬هه‌س���تم ده‌كرد كه‌‬ ‫كه‌سێكیتر منی داگیركردوه‌ كه‌ هه‌رگیز‬ ‫من نایناسم"‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئیگناتیێ���ف به‌رگرێكی‌ به‌هێز‬ ‫له‌سیاسه‌ت ده‌كات‪ .‬سیاسیه‌كان نابێ‬ ‫هه‌رگی���ز خۆی���ان له‌و پرۆس���ه‌یه‌ پێ‬ ‫گرینگتربێ كه‌ تێیدان‪ .‬سیاس���یه‌كان‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌‌و گه‌ل���ه‌كان به‌یه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫ده‌به‌س���تنه‌وه‌‌و توموحه‌ بێشه‌رمه‌كانی‌‬ ‫خۆیان له‌خزمه‌ت���ی‌ ئه‌وانیتر داده‌نێن‪.‬‬ ‫به‌اڵم‌وه‌ك ماكس‌وێبه‌ر ده‌ڵێ " ته‌نها‬ ‫ئه‌و كه‌سه‌ به‌كه‌ڵكی سیاسه‌ت دێ كه‌‬ ‫دڵنیاب���ێ له‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ناڕوخێ كاتێك‬ ‫جیهان به‌بۆچونی ئ���ه‌و هێنده‌ گه‌مژه‌‬ ‫یان هی���چ‌و نائاماده‌یه‌ ب���ۆ‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫ئه‌وی كه‌ ئه‌و پێشكه‌شی ده‌كات‪ ,‬ته‌نها‬ ‫كه‌س���ێك كه‌ بتوانێت‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م‬ ‫هه‌مو كۆسپه‌ بڵێ (سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش)‬ ‫ئه‌و به‌كه‌ڵكی سیاسه‌ت دێ"‪.‬‬

‫ێ و قۆچ ‌ی قوربانی‌‬ ‫كابینه‌ ‌ی نو ‌‬ ‫محه‌مه‌د گه‌ردی‌‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ پێكهێنانی‌ كابینه‌ی‌ نوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان و كێشه‌‬ ‫ناوخۆییه‌كان���ی‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌‬ ‫كوردس���تان دوو بابه‌ت ب���وون كه‌ له‌‬ ‫ماوه‌ی‌ رابردوودا به‌ راس���ت و چه‌پ به‌‬ ‫ته‌نگی‌ یه‌كێتی‌ دا ده‌درا و ئه‌و ره‌خنه‌یه‌‬ ‫ش���تێكی‌ ب���او بوو ك���ه‌ گوایه‌ كێش���ه‌‬ ‫ناوخۆییه‌كان���ی‌ یه‌كێتی‌ نه‌یهێش���تووه‌‬ ‫حكومه‌ت دروستبێت‪.‬‬ ‫له‌ راس���تێدا ئه‌مه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ناهه‌ق���ی‌ و بوختانێك���ی‌ زل بوو كه‌ له‌‬ ‫ی‪.‬ن‪.‬ك ده‌ك���را‪ ،‬په‌یوه‌ن���دی‌ به‌ باری‌‬ ‫ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌ وه‌ هه‌بوو‪.‬كه‌م تا زۆر‬ ‫كێشه‌ی‌ زۆربه‌ی‌ حزبه‌ كوردییه‌كان یه‌ك‬ ‫ره‌نگی���ان هه‌یه‌ و له‌ یه‌ك ده‌چن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بێ‌ به‌ختییه‌ك���ه‌ی‌ یه‌كێتی‌ له‌وه‌دایه‌ كه‌‬ ‫یه‌كه‌م مام جه‌الل كه‌ چه‌تری‌ كۆكه‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌موو ده‌نگه‌كانی‌ ناو حزب بوو‪ ،‬باری‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ ناجێگیره‌ و ئێستا كه‌سێك‬ ‫نی���ه‌ هه‌م���وان كۆبكات���ه‌وه‌‪ .‬دوه‌میش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ یه‌كێت���ی‌ وه‌ك به‌عزه‌ پارت‬ ‫و بزووتنه‌وه‌یه‌ك كێش���ه‌ ناوخۆییه‌كانی‌‬ ‫خۆی‌ نه‌شاردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫كێش���ه‌ ناوخۆییه‌كان���ی‌ ی‪.‬ن‪.‬ك‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ بۆش���ایی‌ م���ام جه‌الل‌و‬ ‫هه‌ندێ���ك هه‌وڵ���ی‌ فراوانخ���وازی‌ و‬

‫هه‌لپه‌ره‌س���تانه‌ی‌ ن���او حزب���ه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌ویه‌وێت ب���اری‌ هاوس���ه‌نگیی ‌ه‬ ‫ناوخۆییه‌كان���ی‌ ی‪.‬ن‪.‬ك ب���ه‌الی‌ خۆیدا‬ ‫بش���كێنێته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ له‌ ئه‌لف و‬ ‫بێی‌ سیاسه‌ت بزانێ‌ زۆر باش ئاگاداره‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ حزبێك���ی‌ وه‌ك یه‌كێتی‌ كه‌‬ ‫ئێس���تا س���ه‌ركرده‌ مێژووییه‌ك���ه‌ی‌ له‌‬ ‫بارێك���ی‌ ته‌ندروس���تی‌ نه‌گونجاودایه‌ و‬ ‫له‌ هه‌ڵبژاردنی‌ رابردووش���دا شكستێكی‌‬ ‫هێنا و ئێس���تاش به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنێكی‌‬ ‫دیك���ه‌ ده‌ڕوات‪ ،‬دوو رێگه‌ی‌ له‌ به‌رده‌م‬ ‫دایه‌ یان ئه‌وه‌تا به‌ره‌و دۆخێكی‌ خراپتر‬ ‫ده‌ڕوات ی���ان به‌ پێچه‌وان���ه‌وه‌ له‌ رێی‌‬ ‫به‌الوه‌ نان���ی‌ ناكۆكیی���ه‌ ناوخۆییه‌كان‬ ‫هه‌وڵ���ی‌ ده‌ربازكردن���ی‌ ئ���ه‌و قۆناخه‌‬ ‫هه‌س���تیاره‌ی‌ داهاتوو ده‌دات‪ .‬له‌ كه‌س‬ ‫ش���اراوه‌ نیه‌ كه‌ ویس���تی‌ چاكسازی‌ و‬ ‫باش���كردنی‌ وه‌زعی‌ یه‌كێتی‌ ویس���تی‌‬ ‫هه‌م���وو كادر و ئه‌ندامانی‌ ئه‌و حزبه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم نابێ‌ ئه‌وه‌ بكرێته‌ پاس���اوێك بۆ‬ ‫دروس���تكردنی‌ كه‌لێ���ن‌و درزی‌ دیكه‌ له‌‬ ‫په‌یكه‌ری‌ حزبدا‪.‬‬ ‫به‌ شێوه‌ی‌ گش���تی‌ ئه‌وه‌ بارودۆخی‌‬ ‫ناوخ���ۆی‌ یه‌كێتیی���ه‌ و په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫ئه‌وتۆش���ی‌ ب���ه‌ پێكهێنان���ی‌ حكومه‌ت‬ ‫نه‌بووه‌و نیه‌‪ .‬ناكۆكی‌ نێوان سه‌كرده‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ نی���ه‌ كه‌ یه‌كیان‬ ‫داوای‌ پۆس���تێك بكات و ئه‌ویان شتی‌‬

‫دیكه‌ی‌ بوێت‪ ،‬بگره‌ زۆربه‌یان له‌س���ه‌ر‬ ‫داواكارییه‌كانی‌ ی‪.‬ن‪.‬ك رێك و س���وور‬ ‫بوون و یه‌كێتی���ش وه‌ك هه‌ر حزبێكی‌‬ ‫دیكه‌ مافی‌ خۆیه‌تی‌ دانوس���تان له‌سه‌ر‬ ‫وه‌رگرتنی‌ پۆس���ته‌كان بدات وه‌ك چۆن‬ ‫هه‌ندێك ح���زب و الیه‌ن له‌س���ه‌ره‌تادا‬ ‫ده‌یانگوت ئێمه‌ پۆستمان به‌الوه‌ گرنگ‬ ‫نیه‌ به‌رنامه‌ ئه‌ساسه‌ و دواتریش له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌رزی‌ واقع ملی‌ حزبه‌كانی‌ دیكه‌یان له‌‬ ‫پێناو پۆسته‌كانی‌ خۆیان ده‌شكاند‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌ك ك���ورد واته‌ن���ی‌ گا كه‌‬ ‫ك���ه‌وت چه‌قۆی‌ بۆ تی���ژ ده‌كرێت و به‌‬ ‫هۆی‌ ئه‌و وه‌زعه‌ تایبه‌ته‌ی‌ یه‌كێتییه‌وه‌‬ ‫هه‌مو خه‌تایه‌كی‌ پێكنه‌هاتنی‌ حكومه‌ت‬ ‫ده‌خرایه‌ ئه‌س���تۆی‌ یه‌كێتی‌ و ده‌كرایه‌‬ ‫قۆچی‌ قوربانی‌ رووداوه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌گینا له‌ راس���تیدا س���ووده‌مه‌ندی‌‬ ‫یه‌ك���ه‌م له‌ پێ���ك نه‌هاتن���ی‌ حكومه‌ت‬ ‫خودی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تانه‌‪.‬‬ ‫چونكه‌ به‌مه‌ له‌الیه‌ك ناكۆكی‌ یه‌كێتی‌–‬ ‫گۆڕانی‌ قووڵتر كرد‪ .‬له‌ الیه‌كی‌ دیكه‌ش‬ ‫له‌ هه‌لومه‌رجێكی‌ قه‌یراناوی‌ و نادیاردا‬ ‫حوكمڕانی‌ خۆی‌ ده‌كرد‪ .‬به‌ده‌ر له‌وه‌ش‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی‌ كاتی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫پێ‌ شارده‌وه‌ كه‌ پێشتر ئۆپۆزیسیۆن به‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ماوه‌ به‌سه‌رچوو ناویان ده‌برد‬ ‫و ئێس���تاش وه‌ك مه‌رج���ه‌ع مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫له‌ كه‌س شاراوه‌ نی ‌ه‬ ‫كه‌ ویستی‌ چاكسازی‌‬ ‫و باشكردنی‌ وه‌زعی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ویستی‌‬ ‫هه‌موو كادر و‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ئه‌و‬ ‫حزبه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم نابێ‌‬ ‫ئه‌وه‌ بكرێته‌ پاساوێك‬ ‫بۆ دروستكردنی‌‬ ‫كه‌لێن‌و درزی‌ دیكه‌‬ ‫له‌ په‌یكه‌ری‌ حزبدا‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی خراپ فه‌رمانبه‌ر‬ ‫توشی‌ نه‌خۆش ‌ی ده‌كات‬

‫به‌م شێوه‌یه‌ پرخه‌پرخت نامێنێت‬ ‫بون���ی‌ پرخه‌ له‌كاتی‌ خه‌وت���ن به‌یه‌كێك‬ ‫له‌ناره‌حه‌تیه‌كان���ی‌ خ���ه‌و داده‌نرێ���ت‌و‬ ‫به‌ش���ێكی‌ زۆر خه‌ڵكی‌ ئ���ه‌م گرفته‌یان‬ ‫هه‌ی���ه‌و بوه‌ت���ه‌ ه���ۆی‌ ناره‌حه‌ت���ی‌ بۆ‬ ‫كه‌سه‌كه‌و ده‌وروبه‌ره‌كه‌شی‌‌و شاره‌زایانی‌‬ ‫بواری‌ پزیشكی ‌ی باس له‌وه‌ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوانه‌ ئه‌بنه‌ هۆی‌ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫ئه‌و كێشه‌یه‌‪-:‬‬

‫‪ .1‬كه‌م كردنه‌وه‌ی‌ كێش‪ .‬ئه‌مه‌ به‌یه‌كێك‬ ‫له‌هۆكاره‌كان���ی‌ قه‌ڵ���ه‌وی‌ داده‌نرێ���ت‪.‬‬ ‫چونك���ه‌ له‌كات���ی‌ قه‌ڵه‌وی���ی‌ چ���ه‌وری‌‬ ‫له‌گه‌ردن���دا كۆئه‌بێت���ه‌وه‌و ئه‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫ته‌نگه‌نه‌فه‌سی‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌خه‌وتن له‌س���ه‌ر ده‌م‌و‬ ‫پش���ت‪ ،‬چونكه‌ له‌وكاتانه‌ هه‌وا به‌باشی‌‬ ‫ناچێت بۆ لوت‪.‬‬

‫ه‌ته‌‬ ‫تایب کان‬ ‫کی شیه‌‬ ‫ش ‌هیه‌ خۆ‬ ‫گۆ نه‌‬ ‫به‌‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫شێرپه‌نجه‌‬

‫دكت���ۆر دۆس���تی‌ نه‌جات عوس���مان‪،‬‬ ‫پس���پۆری‌ نه‌خۆش���یه‌كانی‌ خوێ���ن‌و‬ ‫شێرپه‌نجه‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫هیوا‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬شێرپه‌نجه‌ چیه‌؟‬ ‫دكت���ۆر دۆس���تی‌‪ :‬نه‌خۆش���ییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رده‌مه‌و بریتیه‌ له‌تێكچونی‌ سیستمی‌‬ ‫كۆنترۆڵی‌ خانه‌كانی‌ له‌شی له‌مرۆڤ‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬هۆكاری‌ نه‌خۆشییه‌كه‌؟‬ ‫دكتۆر دۆس���تی‌‪ :‬ل���ه‌‪ %80‬ی‌ هۆكاری‌‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌كه‌ نادی���ارو نه‌زان���راوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویتریش ك���ه‌ ده‌مێنێت���ه‌وه‌ بریتیه‌‬ ‫له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵ���ێ‌ ه���ۆكار‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ناڕاس���ته‌وخۆ وه‌ك‬ ‫جگه‌ره‌كێشان خواردنه‌وه‌ كهولیه‌كان‌و‬ ‫خۆراكی‌ ناته‌ندروس���ت‌و له‌قوتوكراوو‬ ‫قه‌ڵه‌وی‌‌و نه‌كردنی‌ وه‌رزش‌و پیسبونی‌‬ ‫ژینگ���ه‌ به‌دوكه‌ڵی‌ س���ه‌یاره‌و یان هه‌ر‬ ‫پاش���ه‌رۆیه‌كی‌ تر‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا هۆكاری‌‬ ‫بۆم���اوه‌و بونی‌ هه‌وكردن بۆ ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌له‌ش���دا هه‌مو ئه‌مانه‌ هۆكارن بۆ‬ ‫توشبون به‌شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬نیشانه‌كانی‌ نه‌خۆشه‌كه‌‪.‬‬ ‫دكتۆر دۆستی‌‪ :‬نیشانه‌كان له‌جۆرێكی‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌وه‌ بۆ یه‌كێكی‌ تر ده‌گۆڕێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم زیات���ر نیش���انه‌كان بریتی���ن‬ ‫له‌كۆكه‌یه‌ك���ی‌ ب���ه‌رده‌وام هه‌رچه‌ن���د‬ ‫چاره‌س���ه‌ریش وه‌ربگرێ���ت ه���ه‌ر‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت‪ ،‬دابه‌زینی‌ كێش���ی‌‬ ‫زۆر له‌ماوه‌یه‌ك���ی‌ ك���ه‌م‪ ،‬كه‌مخوێنی‌‪،‬‬ ‫خوێنبه‌ربون���ی‌ زۆر له‌هه‌ن���دێ‌ جۆری‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی‌ خوێن‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئای���ا نه‌خۆش���ییه‌كه‌‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌ له‌كه‌سێكه‌وه‌ بۆ یه‌كێكی‌‬ ‫تر؟‬ ‫دكتۆر دۆستی‌‪ :‬نه‌خێر به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫باڵونابێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم باش���تروایه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ توشی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ ده‌بن‬ ‫خوێن نه‌به‌خشن‪.‬‬

‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئای���ا ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌یه‌كانیش‬ ‫كارده‌كه‌ن مه‌ترسی‌ توشبونیان هه‌یه‌؟‬ ‫دكتۆر دۆس���تی‌‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬به‌اڵم ئه‌بێت‬ ‫ئاگاداری‌ ئه‌وه‌بن ك���ه‌ ده‌بێت به‌وردی‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و چاره‌سه‌رو تیشكه‌‬ ‫كیمیاویان���ه‌ بك���ه‌ن‪ ،‬چونك���ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ هه‌ڵ مامه‌ڵه‌ی‌ بكه‌ن له‌وانه‌یه‌‬ ‫ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ ببێته‌ هۆی‌ توشبونی‌‬ ‫ستافه‌ ته‌ندروستیه‌كه‌ به‌نه‌خۆشییه‌كه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬رێژه‌ی‌ توش���بون له‌هه‌ردو‬ ‫ره‌گه‌ز وه‌ك یه‌كه‌؟‬ ‫دكتۆر دۆستی‌‪ :‬هه‌ندێ‌ جۆری‌ شێرپه‌نجه‌‬ ‫له‌ژنان زۆره‌ وه‌ك شێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌مك‪،‬‬ ‫هه‌ندێك���ی‌ ت���ر له‌پی���اوان زۆره‌ وه‌ك‬ ‫پرۆستات‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئایا چاره‌سه‌ری‌ هه‌یه‌؟‬ ‫دكتۆر دۆستی‌‪ :‬جاران ئه‌م نه‌خۆشییه‌‬ ‫ب���ه‌ده‌رده‌ پیس���ه‌كه‌ ناوده‌ب���را‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێس���تا به‌ه���ۆی‌ ئه‌و چاره‌س���ه‌رانه‌ی‌‬ ‫ئێس���تا له‌دونیاو الی‌ ئێم���ه‌ش هه‌یه‌‬ ‫زۆرین���ه‌ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌كان ئه‌گه‌ر زو‬ ‫فریای‌ بكه‌ویت چاره‌س���ه‌ری‌ هه‌یه‌‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه‌ ش���ێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌م���ك ئه‌گه‌ری‌‬ ‫چاكبونه‌وه‌ی‌ ‪%85‬ه‌‪ ،‬پرۆستات ‪ %80‬ه‌‪،‬‬ ‫لیمفه‌گرێكان ‪ %90‬ه‌ زیاتر‪ ،‬كۆلۆن ‪%70‬‬ ‫ه‌‪ .‬به‌گشتیش سه‌رجه‌م نه‌خۆشییه‌كه‌‬ ‫له‌‪ %60‬چاره‌سه‌ری‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬رێنمایی‌ تۆ بۆ كه‌س���ه‌كان‬ ‫چیه‌؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬پێویس���ته‌ ئافره‌ت���ان دوای‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 40‬س���اڵی‌ تیشكی‌ مامۆگرافی‌‬ ‫بگرن سااڵنه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌هه‌ردو ره‌گه‌ز‬ ‫پێویس���ته‌ هه‌ر ش���ه‌ش مانگ جارێك‬ ‫پشكنینی‌ گشتی‌ بكه‌ن‪ ،‬له‌كاتی‌ بونی‌‬ ‫هه‌ر گرێیه‌ك پێویس���ته‌ به‌زوترین كات‬ ‫سه‌ردانی‌ پزیشك بكات بۆ ئه‌وه‌ی‌ دواتر‬ ‫نه‌بێته‌ كێشه‌‪ ،‬وه‌رزشكردن‌و خواردنی‌‬ ‫خۆراكی‌ ته‌ندروست‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫هه‌ندێج���ار ئ���ه‌و حه‌بان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ .3‬‬ ‫به‌كارده‌هێنرێ���ت بۆ خ���ه‌و ئه‌بنه‌ هۆی‌‬ ‫دروس���تبونی‌ پرخه‌ چونكه‌ ئه‌و حه‌بانه‌‬ ‫ماسولكه‌كان خاوده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫خه‌وتن له‌س���ه‌ر الته‌نیشت‌و‬ ‫‪ .4‬‬ ‫پشتیه‌كی‌ به‌رز به‌كاربهێنه‌ له‌كاتی‌ نوستن‬ ‫بۆ یارمه‌تیدانی‌ كرداری‌ هه‌ناسه‌دان‪.‬‬

‫به‌پێ���ی‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌كان ئ���ه‌و‬ ‫فه‌رمانبه‌ران���ه‌ی‌ له‌ش���وێنی‌ كاره‌كانیان‬ ‫ئاس���وده‌نین به‌ه���ۆی‌ ناره‌حه‌تكردنیان‬ ‫له‌الی���ه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانیان���ه‌وه‌ زیات���ر‬ ‫توشی‌ نه‌خۆش���ی‌ ده‌بن‌و له‌ئه‌ركه‌كانیان‬ ‫خاوده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ك���ه‌ له‌یه‌كێك‬ ‫له‌زانكۆكان���ی‌ ویالیه‌ت���ه‌ یه‌كگرتوه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا ئه‌نجام���دراوه‌ ئام���اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ئ���ه‌و فه‌رمانبه‌ران���ه‌ی‌ مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫ناخۆش���یان به‌رامب���ه‌ر ده‌كرێت له‌الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانیان زیاتر توش���ی‌ كێش���ه‌‬ ‫ته‌ندروس���تیه‌كان ب���ون‪ .‬ه���ه‌ر به‌پێی‌‬

‫توێژین���ه‌وه‌كان ئ���ه‌و ناره‌حه‌تیی���ه‌و‬ ‫هیالكییه‌ی‌ كه‌ له‌ش���وێنی‌ كار توش���ی‌‬ ‫ده‌بیت ئه‌بێته‌ هۆی‌ گۆڕانكاری‌ له‌چاالكی‌‬ ‫خان���ه‌ به‌رگریه‌كان���ی‌ ل���ه‌ش‌و به‌مه‌ش‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ زۆره‌ توش���ی‌ هه‌وكردنی‌ به‌هێز‬ ‫ببیت‪ .‬دكت���ۆر رالف ئیفان���ز راوێژكاری‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ ده‌رونیزانی‌ پیشه‌س���ازی‌‪.‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت به‌كارهێنانی‌ وش���ه‌ی‌ ناخۆش‌و‬ ‫هاواركردن به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌ران كاریگه‌ری‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌سه‌ر ده‌رون‌و مێشكیان‌و دابه‌زینی‌‬ ‫وره‌یان به‌م���ه‌ش مێش���ك‌و كۆئه‌ندامی‌‬ ‫به‌رگری‌ خۆیان ئاماده‌ ئه‌كه‌ن بۆ شه‌ڕێك‌و‬ ‫هه‌میشه‌ به‌و شه‌ڕه‌وه‌ مێشكیان سه‌رقاڵ‬ ‫ده‌بێت‌و كه‌متر بایه‌خ به‌كار ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫ب ‌ه ‪ 7‬هه‌نگاو گورچیله‌كانت بپارێزه‌‬ ‫گۆرچیل����ه‌كان رۆلێك����ی‌ گرینگیان هه‌یه‌‬ ‫له‌جه‌سته‌و رێكخس����تنی‌ شله‌ له‌له‌شدا‪،‬‬ ‫بۆیه‌ له‌كاتی‌ بونی‌ گرفت له‌گۆرچیله‌كان‬ ‫چه‌ندی����ن گرفت����ی‌ ته‌ندروس����تی‌ ب����ۆ‬ ‫مرۆڤ دروس����ت ده‌كات‪ .‬له‌م باره‌یه‌وه‌‬ ‫پس����پۆرانی‌ ب����واری‌ كۆئه‌ندامی‌ میزه‌رۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌سه‌لمێنن كه‌ ده‌كرێت پارێزگاری‌‬ ‫له‌گورچیله‌كان بكرێت به‌چه‌ند هه‌نگاوێك‬ ‫له‌وانه‌‪.‬‬ ‫په‌ستانی‌ خوێن‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكی‌ بۆ‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی‌ گورچیله‌ ئاشكرایكردوه‌‬ ‫پێویس����ته‌ تێكڕای‌ په‌س����تانی‌‌ خوێن بۆ‬ ‫نه‌خۆش����ه‌كانی‌ گورچیل����ه‌ ‪80/130‬بێت‬ ‫تاكو كاروباره‌كانی‌ ئه‌نجامبدات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ خوێ‌ له‌خواردن‪،‬‬ ‫ئه‌نجامدان����ی‌ وه‌رزش‪ ،‬به‌كارهێنان����ی‌‬ ‫ده‌رمانی‌ به‌رزبونه‌وه‌ی‌ په‌س����تانی‌ خوێن‬ ‫له‌و كه‌سانه‌ی‌ په‌ستانی‌ خوێنیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ش����ه‌كر‪ ،‬پێویس����ته‌ پارێزگاری‌ بكرێت‬ ‫له‌هاوسه‌نگی‌ ش����ه‌كر له‌خوێندا چونكه‌‬ ‫به‌رزبون����ه‌وه‌ی‌ ئاس����تی‌ گلوك����ۆز زیان‬ ‫به‌گورچیل����ه‌ ده‌گه‌یه‌نێ����ت‪ ،‬ده‌توانرێت‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ كه‌مخواردنی‌ شه‌كرو ئه‌نجامدانی‌‬ ‫وه‌رزشه‌وه‌ پارێزگاریی‌ لێبكرێت‪.‬‬ ‫توێژین����ه‌وه‌كان‬ ‫جگه‌ره‌كێش����ان‪،‬‬ ‫ده‌ریانخس����توه‌ كاریگه‌ری‌ راس����ته‌وخۆ‬ ‫له‌س����ه‌ر گورچیله‌كان دروس����تده‌كات‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر خۆی‌ گرفتی‌ گورچیله‌كانی‌ هه‌بێت‬ ‫ده‌بێته‌هۆی‌ زیادبونی‌‪.‬‬ ‫شله‌مه‌نی‌‪ ،‬بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ گرفته‌كانی‌‬ ‫گورچیله‌ پێویسته‌ ئاوو‌ شله‌مه‌نی‌ زیاتر‬ ‫بخورێته‌وه‌ باش����تره‌ رۆژانه‌ لیترو نیوێك‬ ‫ئاو بخورێته‌وه‌‌‪.‬‬ ‫ده‌رمان����ی‌ ئازارش����كێن‪ ،‬پێویس����ته‌‬ ‫ئ����ه‌و ده‌رمانان����ه‌ كه‌مبكرێت����ه‌وه‌ وه‌ك‪:‬‬ ‫نابرۆكس����ین‪ ،‬ئه‌س����پرین‪ ،‬ئیبرۆفی����ن‪،‬‬ ‫ئیس����تامینۆفین‪ ،‬چونك����ه‌ ده‌بێته‌هۆی‌‬ ‫بچوككردن����ه‌وه‌ی‌ خوێنبه‌ره‌كان‌و دواجار‬ ‫كه‌مرۆشتنی‌ خوێن بۆ گورچیله‌كان‪.‬‬ ‫سیس����تمی‌ خۆراك‪ ،‬له‌وانه‌ی����ه‌ به‌هۆی‌‬ ‫كه‌ڵه‌كبونی‌ به‌رهه‌مه‌ پرۆتینی‌و كانزاكانی‌‬ ‫وه‌ك فس����فۆڕو پۆتاس����یۆم گورچیل����ه‌‬ ‫فرمانه‌كان����ی‌ وه‌ك پێویس����ت ئه‌نج����ام‬ ‫نه‌دات‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌بێت����ه ‌هۆی‌ چه‌ندین‬ ‫گرفتی‌ مه‌ترسیدار‪.‬‬ ‫دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌كه‌س����ێك كه‌ نه‌خۆشه‌‪:‬‬ ‫ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ نه‌خۆش����ی‌ گورچیله‌یان‬ ‫هه‌یه‌ باش����تر خۆیان له‌سه‌ردانی‌ كردنی‌‬ ‫ئ����ه‌و كه‌س����انه‌ بپارێزن نه‌خۆش����یه‌كی‌‬ ‫گ����وازراوه‌ یاخ����ود هه‌رهه‌وكردنێكی����ان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫حكومه‌ت‌و خه‌م ‌ی‬ ‫ته‌ندروست ‌ی‬ ‫هاواڵتیان!‬ ‫پێده‌چێت زۆرێك له‌ئێمه‌ ئه‌و پرسیاره‌مان‬ ‫الدروس���ت بوبێ���ت‪ ،‬كه‌ بۆچ���ی‌ دۆخی‌‬ ‫نه‌خۆش���یه‌ مه‌ترس���یداره‌كان له‌وانه‌ش‬ ‫نه‌خۆش���یه‌كانی‌ ش���ێرپه‌نجه‌‌و جه‌ڵته‌ی‌‬ ‫دڵ‌و په‌س���تانی‌ خوێن‪ ،‬له‌هه‌رێمی‌ نه‌وتدا‬ ‫ب���ه‌و رێژه‌ مه‌ترس���یداره‌ روی‌ له‌زیادبون‬ ‫كردبێت؟‬ ‫ئه‌م پرس���یاره‌ پێش ئه‌وه‌ی‌ پرس���یاری‌‬ ‫هاواڵتی���ان بوایه‌ پێویس���تی‌ ب���ه‌وه‌ بو‬ ‫پرس���یاری‌ جیدی‌ حكومه‌ت‌و ‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ بوای���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫‌وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تی‌ بوه‌ته‌ (عه‌داد)‬ ‫ته‌نها رێژه‌و ژماره‌ی‌ نه‌خۆشیه‌كان حساب‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ وته‌ی‌ س���ه‌رچاوه‌ پزیشكیه‌كان‌و‬ ‫پسپۆرانی‌ پزیش���كی‌ به‌شێك له‌هۆكاری‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ گه‌شه‌ی‌ ئه‌م جۆره‌ نه‌خۆشیانه‌‬ ‫ب���ه‌و ج���ۆره‌ خێرای���ه‌ به‌پل���ه‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌خۆراك‌و ژینگه‌‌و به‌ش���ێكی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌بۆماوه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫الیه‌ك���ی‌ ت���ری‌ ئ���ه‌و راگه‌یاندن���ه‌‬ ‫مه‌ترس���یداره‌یه‌ كه‌ حكومه‌ت‌و‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ به‌رده‌وام له‌سه‌ر نه‌خۆشیه‌‬ ‫مه‌ترس���یداره‌كان ب�ڵ�اوی‌ ده‌كات���ه‌وه‌‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت نه‌خۆشی‌ ش���ێرپه‌نجه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫دۆخی‌ ته‌ندروستی‌ هه‌رێمی‌ به‌م جۆره‌ی‌‬ ‫ئێس���تا بڕوات ئه‌وا ئیدی‌ حه‌قوایه‌ هه‌رێم‬ ‫ناوبنێی���ن "پیاوه‌ نه‌خۆش���ه‌كه‌" له‌چه‌ند‬ ‫ساڵی‌ ئاینده‌شدا واڵت ده‌بێته‌ (هه‌رێمی‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌)‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وام ‌وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‌و‬ ‫حكومه‌ت به‌ره‌مزی‌ ش���انازی‌ ‌وه‌س���فی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێت" بڕی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫(‪ )...‬بۆ دۆخی‌ ته‌ندروستی‌‌و چاره‌سه‌ری‌‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ س���ه‌رفكردوه‌"‬ ‫له‌كاتێك���دا له‌سیاس���ه‌ت‌و س���تراتیژی‌‬ ‫ته‌ندروس���تیدا پێویس���ته‌ پێش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌ مه‌ترسیدارانه‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬هه‌ن���گاو‌و رێگرییه‌كان���ی‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردن بگرێته‌ به‌ر بۆ رێگریكردن‬ ‫له‌گه‌شه‌كردنی‌ ئه‌م جۆره‌ نه‌خۆشیانه‌‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم خه‌می‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫هاواڵتیان���ی‌ نیه‌‪ ،‬چونك���ه‌ حكومه‌تێكه‌‬ ‫چه‌نده‌ له‌سیاس���ه‌تدا بێ‌ س���تراتیژو بێ‌‬ ‫پالنه‌‪ ،‬هێنده‌ش له‌ته‌ندروستیدا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ له‌تۆپ سیسته‌می‌ ته‌ندروستیدان‬ ‫خه‌ڵكانێ���ك نی���ن له‌پالن‌و سیاس���ه‌ت‌و‬ ‫ستراتیژی‌ ته‌ندروستیدا شاره‌زابن‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمونه‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ راب���ردودا داواكاری‌‬ ‫گش���تی‌ لیس���تێكی‌ باڵوكرده‌وه‌ كه‌ تێدا‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌هه‌ندێ���ك خ���ۆراك كردبو‬ ‫ئه‌وانیش‪ ،‬پێكهاتب���ون له‌كۆمه‌لێك ماده‌‬ ‫كه‌ له‌ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تیدا قه‌ده‌غه‌ بون‪،‬‬ ‫ی مه‌ترس���ین له‌سه‌ر‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌و مادانه‌ ‌‬ ‫نه‌خۆشی‌ ش���ێرپه‌نجه‌‌و په‌ستانی‌ خوێن‌و‬ ‫هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵێك ماده‌ی‌ مه‌ترس���یداری‌‬ ‫دیكه‌ ك���ه‌ كاریگه‌ری‌ خراپیان له‌س���ه‌ر‬ ‫ته‌ندروستی‌ هاواڵتیان هه‌بوه‌‌و هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ‌وه‌زاره‌ت���ی‌ ته‌ندروس���تی‌ ‌وه‌ك‬ ‫ماده‌یه‌كی‌ ئیعالمی‌ مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵ كرد‬ ‫هیچ ج���ۆره‌ به‌داوداچونێكی‌ پێویس���تی‌‬ ‫نه‌ك���رد بۆ ئ���ه‌و خۆراكانه‌ی‌ مه‌ترس���ین‬ ‫له‌س���ه‌ر ژیان���ی‌ هاواڵتیان‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئه‌و لیس���ته‌ی‌ باڵوكرابویه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك كۆدی‌ هێمای‌ زانستی‌ بون كه‌‬ ‫تێگه‌یشتنیان بۆ هاواڵتیان ئاسان نه‌بو‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ‌وایكرد كه‌ هاواڵتیان نه‌زانن ئه‌و‬ ‫مادان���ه‌ چین‌و له‌كوێدا ه���ه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خۆیانی‌ لێبه‌دور بگرن‪.‬‬ ‫له‌به‌داوداچونێكم���دا وه‌ك میدیاكارێكی‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ به‌راوردێك���ی‌ ئ���ه‌و كۆد‌و‬ ‫هێمایان���ه‌م كرد كه‌ له‌لیس���تی‌ داواكاری‌‬ ‫گش���تی‌‌و له‌یبڵی‌ ئ���ه‌و خۆراكانه‌دا له‌ناو‬ ‫هه‌ندێك له‌بازاڕو سوپه‌رماكێته‌كاندا بونی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وانیش هه‌ندێك جۆری‌ خۆراك‌و‬ ‫ماده‌ غازیی���ه‌كان‌و هه‌روه‌ه���ا كۆمه‌لێك‬ ‫له‌ش���یره‌مه‌نیه‌كان بون‪ ،‬ئه‌وه‌م به‌دیكرد‬ ‫كه‌ هه‌ندێك ل���ه‌و مادانه‌ كه‌ له‌ئاس���تی‌‬ ‫نێو ده‌وڵه‌تیدا قه‌ده‌غ���ه‌ن‪ ،‬له‌بازاڕه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمدا به‌دیده‌كرێت!‬ ‫حكومه‌ت‌و لیژنه‌ی‌ ته‌ندروستی‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫‌وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ له‌كوێ‌ سیسته‌می‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ ئه‌م هه‌رێم���ه‌ن؟ ئه‌كرێت‬ ‫هاواڵتی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ له‌به‌رده‌م مه‌رگێكی‌‬ ‫له‌س���ه‌رخۆدابن به‌هۆی‌ ئه‌و خۆراكانه‌ كه‌‬ ‫بازرگان‌و كۆمپانیاكان���ی‌ ئێوه‌ ده‌یهێننه‌‬ ‫هه‌رێم���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێ���وه‌ش بێده‌نگیتان‬ ‫لێهه‌ڵبژاردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌رێم بوه‌ته‌ "پیاوه‌ نه‌خۆشه‌كه‌" ئێوه‌ش‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م لێپرس���راوێكی‌ ئه‌خالق���ی‌‌و‬ ‫یاسایی‌‌و ته‌ندروس���تی گه‌وره‌دان‪ ،‬مێژو‬ ‫لێتان خۆش نابێت‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪xwindnyawene@gmail.com‬‬

‫رۆژی ڤاالنتاین‌و پیاوه‌‬ ‫گیرفانخاڵییه‌كان‬

‫وه‌زیری میلله‌ت بن نه‌ك‌وه‌زیری حزب‬

‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی ناپرسێت!‬ ‫كه‌س له‌وه‌زاره‌تی‌ كاروبار ‌‬ ‫روناك فه‌ره‌ج ره‌حیم‬

‫له‌دونی���ای ئه‌م���رۆی ‌‌واڵت��� ‌ه‬ ‫دروس���تبونی‬ ‫پێش���كه‌وتوه‌كاندا‬ ‫حكومه‌ت به‌پێی رێژه‌ی هێنانی ده‌نگ ‌ه‬ ‫له‌الی���ه‌ن ئه‌و حیزبان���ه‌ی ك ‌ه ده‌نگی‬ ‫زیاتر ده‌هێنن‌و به‌ڵێنی خزمه‌تكردن‌و‬ ‫باش���تركردنی ژیان���ی تاكه‌كانی ناو‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا ده‌ده‌ن‪ ،‬ئ���ه‌و حیزبانه‌ی‬ ‫حكوم���ه‌ت پێكدێن���ن كاندیده‌كانیان‬ ‫بۆ‌وه‌زاره‌ت���ه‌كان كه‌س���انی به‌تواناو‬ ‫لێهات���ون‌و به‌پێچه‌وان���ه‌ی حكومه‌تی‬ ‫‌واڵت ‌ه ش���ه‌رقیه‌كان له‌جیاتی ئه‌وه‌ی‬ ‫ك���ه‌ حیزب���ه‌ ب���راوه‌كان هه‌وڵبده‌ن‬ ‫كه‌ ته‌نه���ا‌وه‌زاره‌ته‌ پ���اره‌دارو پار‌ه‬ ‫دروستكه‌ره‌كان له‌به‌رچاوبگرن زۆرتر‬ ‫گرنگ���ی به‌و وه‌زاره‌تان��� ‌ه ده‌ده‌ن ك ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ خه‌ڵ���ك له‌په‌یوه‌ندی���دان تا‬ ‫بتوانن كێشه‌و گرفتی خه‌ڵك تێبگه‌ن‌و‬ ‫كارئاسانییان بۆ بكه‌ن له‌و رێگه‌یه‌و‌ه‬ ‫س���ه‌ركه‌وتنی خۆی���ان له‌ده‌نگدان���ی‬ ‫داهاتو مسۆگه‌ر بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تاندا‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌زمونی چه‌ند س���اڵی رابردو‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ی كه‌ حیزبه‌كان هه‌وڵیانداوه‌‬ ‫‌وه‌زاره‌ته‌كانی س���امانه‌ سروشتیه‌كان‌و‬ ‫دارایی‌و ناوخۆ به‌ده‌ستبێنن ئه‌وه‌نده‌یان‬ ‫بۆ گرنگ نه‌بوه‌‌وه‌زاره‌تێكی‌وه‌ك كارو‬ ‫كاروب���اری كۆمه‌اڵیه‌تی‌و په‌روه‌رده‌یان‬ ‫به‌ده‌ستبێت ئه‌گه‌ریش به‌ده‌ستیانبوبێ‬ ‫هه‌س���تیان به‌گرنگ���ی ئ���ه‌و‌وه‌زاره‌ته‌‬ ‫نه‌كردوه‌و نه‌یانتوانیوه‌ وه‌زیرێكی كاراو‬ ‫دڵس���ۆزی بۆ دابنێ���ن‪ .‬به‌نمونه‌ كارو‬ ‫كاروباری كۆمه‌الیه‌تی ئه‌و ‌وه‌زاره‌ته‌ی‬ ‫كه‌ گرنگترین‌و هه‌ستیارترین كاره‌كانی‬

‫خانه‌ی جه‌س���ته‌ی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌ی‬ ‫الیه‌ ك���ه‌ خێزانه‌‌و له‌ناو خێزانیش���دا‬ ‫پێداویس���تیه‌ مادی‌و مه‌عنه‌ویه‌كان بۆ‬ ‫توێژه‌ په‌راوێزو گیرۆده‌كان دابین ده‌كات‬ ‫بۆیه‌ ته‌نها كه‌سێك كه‌ بتوانێت ده‌ركی‬ ‫ئه‌م‌وه‌زاره‌ته‌ بكات كه‌ تاكی له‌نه‌وت بۆ‬ ‫گرنگتر بێت‪ .‬ئه‌م ‌وه‌زاره‌ته‌ ‌وه‌زاره‌تی‬ ‫بێ���وه‌ژن‪ ،‬ئه‌و ژنان���ه‌ی جیاده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫پیره‌كان‪ ،‬منداله‌بێ سه‌رپه‌رشته‌كان‪،‬‬ ‫گه‌وره‌ كچان‪ ،‬ژنانی هه‌ڕه‌شه‌ لێكراوه‌‪،‬‬ ‫‌وه‌زاره‌تێك به‌م هه‌مو مه‌سه‌له‌گرنگه‌وه‌‬ ‫له‌یه‌ك���ه‌م كابینه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ جێگ ‌ه بایه‌خ نه‌بوه‌ بۆ‬ ‫پیاوانی سیاسی ئه‌م‌واڵته‌‪ ،‬رۆژ به‌رۆژ‬ ‫رون ده‌بێت���ه‌وه‌ كه‌ جیاكردنه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫‌وه‌زاره‌ت���ه‌ له‌وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی‬ ‫له‌سه‌ره‌تای دروس���تبونی حكومه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌ب���ه‌ر گرنگی���ی ‌وه‌زاره‌ته‌ك���ه‌ نه‌بو‬ ‫به‌ڵك���و داتاش���ینی ‌وه‌زاره‌تێ���ك بۆ‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌‪ .‬ئه‌وان تا ئێستا گرنگیی‬ ‫خێزانی���ان ال رون نه‌بۆته‌وه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫رۆژ به‌رۆژ ژماره‌ی كێش���ه‌كانی خێزان‬ ‫به‌رزده‌بێته‌وه‌‪ .‬ساڵی پار زیاتر له‌‪1000‬‬ ‫كێشه‌ی خێزانی ته‌نها له‌دادگای هه‌ولێر‬ ‫هه‌بو‪ ،‬ئه‌مساڵیش من كه‌ خۆم ئه‌ندامی‬ ‫لیژنه‌ی ئاشته‌وایی خێزانیم له‌دادگای‬ ‫هه‌ولێ���ر هه‌فتانه‌ به‌هه‌م���و لیژنه‌كان‬ ‫نزیكه‌ی زیاتر له‌‪ 200‬دۆسیه‌ی خێزانی‬ ‫له‌بنكه‌ی پۆلیس���ه‌وه‌ دێت���ه‌ لیژنه‌كه‌‪.‬‬ ‫له‌سلێمانی‌و دهۆك به‌هه‌مانشێوه‌ زۆر‬ ‫له‌دۆس���یه‌كانیش به‌جیابونه‌وه‌ كۆتای‬ ‫دێت‪ .‬به‌پێ���ی دوائاماریش جیابونه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان ته‌نها له‌‪9‬مانگی‬ ‫س���اڵی پ���ار ‪ 4603‬ب���وه‌‪ ،‬خانه‌كانی‬ ‫داڵده‌دان كه‌ ‪ 4‬خان���ه‌ن زۆربه‌ی كات‬ ‫ژم���اره‌ی ئه‌و ژنان���ه‌ی له‌وێن له‌نێوان‬ ‫‪25‬بۆ ‪ 40‬ژنی هه‌ڕه‌شه‌لێكراوی تێدایه‌‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی زۆریش بێ���وه‌ژن هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌كی به‌رچاو گه‌وره‌ كچ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هاوكاری ئه‌م‌وه‌زاره‌ته‌ نه‌یگرتونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫تا دێ���ت ژماره‌ی ژن���ه‌ بێالنه‌كان رۆژ‬

‫وه‌زیری کاروباری‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی ك ‌ه‬ ‫بۆی گرنگ بو‬ ‫وێنه‌ی بگیرێت‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كان‬ ‫باڵوبێته‌و‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه كاری بۆ‬ ‫مه‌سه‌له‌كان نه‌كرد‬ ‫ب���ه‌رۆژ زی���اد ده‌كات‪ .‬حكومه‌ت گه‌ر‬ ‫له‌مه‌ترس���ی دابڕانی من���داڵ له‌دایك‌و‬ ‫ب���اوك‌و چون���ی گه‌ن���ج ب���ۆ زیندان‌و‬ ‫راكردنی ژن له‌ماڵ‌و نه‌بونی خانه‌یه‌كی‬ ‫شایس���ته‌‌و هاوكارینه‌كردن���ی گه‌وره‌‬ ‫كچان‌و چون���ه‌ ش���ه‌قامی بێالنه‌كانی‬ ‫دره‌ك نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬حكوم���ه‌ت بین���ای‬ ‫دروستكردوه‌‪ ،‬فه‌رمانبه‌رو به‌رێوه‌به‌رو‬ ‫هێزێك���ی زۆری كاركردنی هه‌یه‌ به‌اڵم‬ ‫‌وه‌ك هه‌م���و رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت‬ ‫به‌رپرس���ی شایسته‌ بۆ ئه‌و شوێنه‌ كه‌‬ ‫لێ���زان بێت‌و ب���ڕوای به‌كاره‌كه‌ بێت‌و‬ ‫كاری فك���ری‌و مه‌یدانی ب���ۆ كردبێت‬ ‫دانانێت‪ .‬به‌ڵكو به‌رێكه‌وتنی ناو حیزب‬ ‫كه‌سانێك داده‌نرێن كه‌ ته‌نها رازیكردنی‬

‫ئ���ه‌م باڵ‌و ئ���ه‌و باڵ���ی حیزبیه‌‪ ،‬گه‌ر‬ ‫حیزبه‌كانی ئێمه‌ ده‌یانه‌وێت هه‌نگاوێك‬ ‫به‌ره‌وپێشه‌وه‌ بچن‌و به‌ده‌ردو مه‌ینه‌تی‬ ‫خه‌ڵك ئاش���نابن ده‌بێت دڵسۆزترین‌و‬ ‫لێزانترین كه‌سیان له‌م پۆسته‌ دابنێن‬ ‫تا ره‌زامه‌ندی‌و دڵخۆشی خه‌ڵك بۆ الی‬ ‫خۆیان رابكێشن‪‌ .‬وه‌زاره‌تی كاروباری‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی كه‌ له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنی‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێمه‌وه‌ به‌ر یه‌كێك له‌و‬ ‫دو حیزبه‌ كه‌وتوه‌ ئه‌وانیش نه‌یانتوانی‬ ‫كه‌س���ێك بدۆزنه‌وه‌ ك���ه‌ گرنگیی ئه‌م‬ ‫‌وه‌زاره‌ت���ه‌ بزانێ���ت‪ ،‬بۆی���ه‌ زۆرترین‬ ‫كێش���ه‌كان له‌م ‌وه‌زاره‌ته‌دایه‌ ‌وه‌زیره‌‬ ‫یه‌ك ل���ه‌دوای‌ یه‌كه‌كانی ئه‌م‌وه‌زاره‌ته‌‬ ‫ش���ه‌ڕیان نه‌كرد ب���ۆ وه‌زاره‌ته‌كه‌یان‬ ‫هه‌ریه‌كه‌یان‌وه‌زاره‌ته‌كه‌ی به‌كۆمه‌ڵێك‬ ‫كێش���ه‌وه‌ به‌جێهێش���ت كه‌ من زیاتر‬ ‫روی ده‌مم له‌دوای���ن ‌وه‌زیره‌ ژنه‌كه‌یه‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی بۆ مه‌س���ه‌له‌ی خێزان‌و‬ ‫ژن ئ���ه‌و چاوه‌ڕوانیه‌ی ل���ه‌و هه‌مانبو‬ ‫له‌پی���او نه‌مانبو كه‌ وه‌ك خۆی به‌های‬ ‫پێب���دات؟ ئ���ه‌م خانم���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫ك���ه‌ بۆی گرن���گ بو وێن���ه‌ی بگیرێت‬ ‫له‌راگه‌یاندن���ه‌كان باڵوبێته‌وه‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫كاری بۆ مه‌س���ه‌له‌كان نه‌كرد كه‌ ته‌نها‬ ‫گۆشه‌یه‌كی بچوكی كه‌مته‌رخه‌میه‌كانی‬ ‫‌وه‌رده‌گرم‪ ،‬پاش���ان خوێن���ه‌ر حوكم‬ ‫بدات‪ ،‬به‌لێبوردنی گشتی بكوژی ژنان‬ ‫به‌ربون‪ ،‬شه‌ڵته‌ره‌كان رۆژ به‌رۆژ به‌ره‌و‬ ‫خراپتر چ���ون‌و چه‌ندین ژن هه‌ڵهاتن‌و‬ ‫تا گه‌یش���ته‌ ئه‌وه‌ی كه‌ كچێك دو جار‬ ‫له‌خانه‌ی دهۆك بدرێت به‌شوو‪ .‬كچێك‬ ‫له‌خانه‌ی سلێمانی به‌پالنی چاودێرێكی‬ ‫ش���ه‌و ببرێته‌ ده‌ره‌وه‌و ده‌س���تدرێژیی‬ ‫بكرێته‌ س���ه‌رو كه‌ من چ���وم بۆ خانه‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و كوڕه‌ی ده‌س���تدرێژییان‬ ‫كردبو له‌ناو شه‌ڵته‌ردا مامه‌ڵه‌یان ده‌كرد‬ ‫به‌چه‌ند پاره‌ خۆش ده‌بێت؟! له‌زیندانی‬ ‫ژنانی هه‌ولێر به‌رپرسی ژنه‌كان سزای‬ ‫ژنه‌كانی دابوو ئه‌م به‌رپرس���ه‌ سزادرا‬ ‫له‌جیات���ی جێبه‌جێكردن���ی س���زاكه‌‬

‫كردیه‌ به‌رێوه‌به‌ری شه‌ڵته‌ری هه‌ولێر‪،‬‬ ‫سوتانی ش���ه‌ڵته‌ری سلێمانی له‌الیه‌ن‬ ‫ژنێ���ك له‌ژنه‌كان���ی خان���ه‌وه‌و مردنی‬ ‫ئ���ه‌و ژنه‌و ده‌ی���ان پێش���ێلكاری تر‪.‬‬ ‫ماوه‌ی ‪ 4‬س���اڵ نوێن���ه‌ری ‌وه‌زاره‌تی‬ ‫كاروب���اری كۆمه‌اڵیه‌تی‌و رێكخراوه‌كان‬ ‫به‌سه‌رپه‌رش���تی رێكخ���راوی هاردالند‬ ‫په‌یڕه‌وێك���ی كاری���ان ب���ۆ خانه‌كان‬ ‫نوس���ی بۆ ئه‌وه‌ی له‌و س���ه‌رگه‌ردانیه‌‬ ‫ده‌ربچێت تا رۆشت بڕیاری نه‌دا كاری‬ ‫پێبكرێ���ت‪ ،‬هاوكارینه‌كردن���ی گه‌وره‌‬ ‫كچان كه‌ بۆ یه‌كه‌مجار به‌پش���تیوانی‬ ‫به‌رپرس���ی نوس���ینگه‌ی رێكخ���راوی‬ ‫راگه‌یان���دن‌و روناكبیری ژن���ان چونه‌‬ ‫الی بۆ هاوكاری ئ���ه‌و گه‌وره‌ كچانه‌ی‬ ‫ته‌مه‌نیان س���ه‌رو ‪ 50‬س���اڵه‌ جۆرێك‬ ‫مامه‌ڵه‌ی كردن كه‌ یه‌كێكیان‌وتی‪ :‬خۆ‬ ‫بۆ س���واڵ نه‌هاتوین! بۆ ژنانی بێالنه‌‬ ‫چه‌ندینجار ئه‌م داوایه‌مان به‌رزكرده‌وه‌‬ ‫پشتگوێیخست‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی دابه‌شكردنی‬ ‫موچ���ه‌ی بێوه‌ژنه‌كان ك���ه‌ ئه‌مه‌ پڕه‌‬ ‫له‌نادادپ���ه‌روه‌ری‪ .‬كه‌مئه‌ندام���ان‪،‬‬ ‫كارگوزاران���ی خه‌ڵوه‌تگ���ه‌ی پی���ری‪،‬‬ ‫زیندانه‌كان هتد‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی ك���وردی له‌ئێس���تادا‬ ‫س���ه‌رقاڵی مامه‌ڵه‌كردن���ه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫پۆس���ت‌و مه‌قام���ه‌كان‪ ،‬لێ���ره‌دا‬ ‫داواده‌ك���ه‌م له‌س���ه‌رۆكی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م‌و الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان گه‌ر‬ ‫پۆستی ‌وه‌زاره‌ته‌كان دابه‌ش ده‌كه‌ن‬ ‫ئ���ه‌و‌وه‌زاره‌تانه‌ی كه‌ به‌مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫ژن‌و منداڵ‌و ناوه‌ڕۆك���ی كۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫سه‌روكاریان هه‌یه‌ كه‌سی گونجاویان‬ ‫بۆ دابنێن له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای‬ ‫ك���وردی رۆژ ب���ه‌رۆژ گرفت���ی زیاتر‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬گرنگه‌ به‌دڵسۆزیی‌و خه‌مه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵیدا روبه‌روبێت���ه‌وه‌و چاره‌یه‌ك‬ ‫بدۆزێت���ه‌وه‌ ب���ۆ كێش���ه‌كان ته‌نها‬ ‫له‌فكری پۆس���ت‌و مه‌قام‌و كاركردن‬ ‫بۆ حیزبه‌كه‌ی نه‌بێ���ت به‌ڵكو خۆی‬ ‫به‌وه‌زیری میلله‌ته‌كه‌ی بزانێت‪.‬‬

‫بانگه‌وازێك‪ :‬له‌پێناو پاراستنی سیمای شارستانێتی شارو‬ ‫شارۆچكه‌كانی كوردستان له‌بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژادنه‌‌كاندا‬

‫د‪ .‬سه‌یران ته‌ها ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌ڕێزان‪ /‬كۆمسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬هه‌مو فراكسیۆن‌و پارته‌‬ ‫سیاس����یه‌كان‪ ،‬پارێ����زگا‌و ئه‌نجومه‌ن����ی‬ ‫پارێ����زگاكان‪ ،‬قائیمق����ام‪ ،‬س����ه‌رۆك‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی ش����اره‌وانیه‌كان‪ ،‬كاندید‌و‬ ‫ئه‌ن����دام په‌رله‌مانه‌كان����ی كوردس����تان‌و‬ ‫‌عێ����راق‪ ،‬كه‌ناڵه‌كان����ی ڕاگه‌یان����دن‪،‬‬ ‫ڕێكخراوه‌كان����ی كۆمه‌ڵ����گای مه‌ده‌نی‪،‬‬ ‫هاواڵتی‌و هاونیشتمانیانی كوردستان‪.‬‬ ‫ب���ا به‌هه‌مومان هه‌وڵبده‌ین س���یمای‬ ‫شارس���تانێتی شار‌و ش���ارۆچكه‌كانی‬ ‫كوردستان بپارێزین‪ ،‬به‌تایبه‌تی كه‌ئێستا‬ ‫له‌به‌رده‌م دو هه‌ڵبژاردن���ی په‌رله‌مانی‬ ‫عێ���راق‌و ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگاكانین‪،‬‬ ‫‌به‌هیوای ئه‌وه‌ی بتوانین ڕێگری بکه‌ین‬ ‫له‌و شێواندنانه‌ی له‌ئه‌نجامی داپۆشینی‬ ‫شاره‌كان به‌پۆسته‌ر‌و‌وێنه‌ی كاندیده‌كان‬ ‫په‌رله‌مان���ی‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‬ ‫كوردستاندا ڕویاندا له‌(‪‌‌)2013/9/21‬و‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی پێشتریش���دا‪ ،‬كه‌تا‬ ‫ئێستا سیمای ش���ێواندنه‌كان له‌هه‌مو‬ ‫بس���تێكی ئ���ه‌م هه‌رێم���دا ده‌بینرێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی له‌پارێ���زگای س���لێمانی‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری‪ ،‬كه‌كاره‌ساتی شێواندنه‌كان‬ ‫‌هه‌مو پێوه‌رێکیان تێپه‌ڕاند‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی گومانی تێدا نی ‌ه كه‌شێوازی‬ ‫بیركردن���ه‌وه ‌له‌پاراس���تنی جوان���ی‌و‬ ‫سیمای ش���ار پێوه‌رێكه ‌بۆ ناساندن‌و‬ ‫جیاكردن���ه‌وه‌ی ناس���نامه‌ی كه‌لتوره‬ ‫‌جی���اوازه‌كان‪ .‬كه‌واته‌ده‌توانین بڵێین‪،‬‬ ‫ك ‌ه جوانی ش���ار‪ ،‬پاك ڕاگرتنی ش���ار‪،‬‬ ‫ناسنامه‌یه ‌بۆ كه‌لتور‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی‬

‫ئاستی ڕۆشنبیریی تاكه‌كانی‪‌،‬له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا دیاریكردنی ئاس���تی‌پێشكه‌وتنی‬ ‫كۆمه‌ڵگاكان‪.‬‬ ‫ده‌پرس���ین‌ك���ێ هه‌یه‌جوان���ی ناو‬ ‫م���اڵ‌و پاكڕاگرتن���ی ن���او ماڵی خۆی‬ ‫به‌الو‌ه مه‌به‌س���ت نه‌بێ���ت؟ ئایا كه‌س‬ ‫ڕازی ده‌بێ���ت ناوماڵه‌كه‌ی به‌ش���ێوه‌ی‬ ‫سه‌رجاده‌و كۆاڵنه‌كان بشێوێنرێت؟ ئایا‬ ‫كێ هه‌یه ‌له‌دڵه‌وه ‌هه‌س���ت به‌بێزاری‌و‬ ‫ئ���ازار نه‌كات‪ ،‬ك ‌ه س���ه‌نته‌ری ش���ار‌و‬ ‫ده‌روازه‌و ستون‌و پایه‌‌كانی به‌رزه‌پردو‬ ‫‌دیواره‌ڕاگره‌كان به‌و شێوه‌یه‌شوێنراوه‬ ‫‌ده‌بینێت؟‬ ‫شێواندنه ئامانجمان ‌ه‬ ‫‌‌‬ ‫بۆ ڕێگه‌گرتن له‌م‬ ‫ك���ه‌هه‌وڵبده‌ین ئه‌و‌وش���یاریی ‌ه له‌الی‬ ‫‌تاك���ی كورد دروس���ت بكه‌ین ك ‌ه چۆن‬ ‫ڕێز له‌جوانی‌و سیماكانی شارستانێتی‬ ‫بگرێ���ت له‌هه‌م���و كاتێكدا به‌گش���تی‪،‬‬ ‫له‌كات���ی بانگه‌ش���ه‌ی هه‌ڵبژادنه‌‌كاندا‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش له‌ڕێگ���ه‌ی‬ ‫دروس���تكردنی ژینگه‌یه‌كی ته‌ندروست‬ ‫بۆ هاوكاریكردن‌و له‌یه‌كتر تێگه‌یش���تن‬ ‫به‌به‌ش���داریكردنی هه‌مو چین‌و توێژه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌‪.‬‬ ‫دروستكردن‌و به‌هێزكردنی ئینتیمای‬ ‫نیشتمانی له‌سه‌ر بنه‌مای خۆشه‌ویستی‬ ‫بۆ نیشتمان نه‌ك تاك‌و حیزب په‌رستن‪،‬‬ ‫ب���ا ئینتیمام���ان (له‌ج���اده‌و كۆاڵن‌و‬ ‫دیواره‌كانی���ه‌وه‌ده‌س���تپێبكات‪ ،‬به‌ره‌و‬ ‫به‌هاكانی تر)‪ .‬پێویس���ته‌ پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫ب���اس له‌ده‌وڵه‌تی ك���وردی بكه‌ین‪ ،‬با‬ ‫فێری خۆشه‌ویستی کوچه‌و كۆاڵنه‌كانی‌و‬ ‫پاراستنیان ببین‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���تمانه‌ ب���ۆ تێگه‌یاندنی هه‌مو‬ ‫تاكێك���ی كورد‪ ،‬كه‌مافی هاواڵتیبونی‌و‬ ‫موڵكدارێتی خۆیه‌تی بۆ هه‌مو بستێكی‬ ‫ئه‌م نیش���تمانه‌كه‌بتوانی���ن بڵێین نا‬ ‫ب���ۆ ش���ێواندن‌و تێكدانی ڕوخس���اری‬ ‫شارستانی شار‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی جێگای سه‌رنج‌و بایه‌خپێدانه‬ ‫‌ل���ه‌م بانگه‌وازه‌مان���دا‪ ،‬كه‌پێویس���ته‬ ‫‌بپرس���ین‪ ،‬له‌پێن���اوی چی���دا ئ���ه‌م‬ ‫ش���ێواندنانه‌ئه‌نج���ام ده‌درێ���ت‪ :‬ئایا‬

‫له‌ڕێگه‌ی ش���یواندنی س���یمای ش���ار‌و‬ ‫كاول���كاری ژینگه‌ی���ی‪ ،‬ده‌ربڕین���ی‬ ‫دڵس���ۆزی‌و‌وه‌فادارییه‌بۆ خودی تاك‌و‬ ‫حزبه‌كان؟ ئایا به‌هه‌ڵواسینی زۆرترین‬ ‫الفیته‌و پۆسته‌ره‌كان‪ ،‬كاریگه‌ریی هه‌یه‬ ‫‌له‌به‌ده‌ستهێنانی زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كاندا؟‬ ‫ئای���ا بێده‌نگبونم���ان له‌پیس���كردن‌و‬ ‫ناش���یرینكردن‌و ش���ێواندنی ژینگه‌ی‬ ‫ش���ار‌و ش���ارۆچكه‌كاندا‪ ،‬جۆرێك نیه‬ ‫‌له‌به‌شداریكردنێكی نێگه‌تیفانه ‌تیایدا؟‬ ‫ئایا ئه‌م ش���ێواندنه‌‪ ،‬پێوه‌رێک‌نیه‌بۆ‬ ‫نرخاندنی ئاستی ‌وش���یاری تاكه‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا؟ ك���ه ‌پێمانده‌ڵێ���ت چه‌ند‬ ‫پێویس���ته‌كار له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ی تاك‬ ‫بكه‌ین؟ ئایا په‌نابردنه‌به‌ر ڕێ‌و شوێنی‬ ‫یاس���ایی‌و‪‌ ،‬توندكردنی شێوازو جۆری‬ ‫سزادان له‌كاتی س���ه‌رپێچیكردنه‌كاندا‬ ‫ته‌نها چاره‌س��� ‌هر‌و ڕێگره‌ل���ه‌م دیارده‬ ‫‌ناشارس���تانیانه‌‪ .‬ك���ێ به‌رپرس���یار‌ه‬ ‫‌له‌ڕێگه‌گرت���ن ل���ه‌م ش���ێواندنه‌؟ ئه‌ی‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیف���ه‌كان كامان���ه‌ن له‌ب���ری‬ ‫هه‌ڵواسینی پۆس���ته‌ره‌كان به‌و شێو‌ه‬ ‫ناشارستانیانه‌؟ بۆ‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی هه‌مو‬ ‫ئه‌م پرس���انه‌‪ ،‬هه‌وڵده‌ده‌ین ڕیزبه‌ندی‬ ‫كۆمه‌ڵێك داواكاری‌و ڕاسپارده‌ بخه‌ینه‌ڕو‪،‬‬ ‫ك���ه‌ گرنگترینی���ان‪ :‬به‌رپرس���یارێتی‬ ‫یه‌كه‌می پاكڕاگرتنی شار‌و جوانی شار‬ ‫ده‌كه‌وێته ‌ئه‌س���تۆی ش���اره‌وانیه‌كان‪،‬‬ ‫پارێ���زگا‌و ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگاكان‪،‬‬ ‫كه‌چاوپۆش���ی نه‌كرێ���ت له‌هه‌مو ئه‌و‬ ‫زیاده‌ڕۆیان���ه‌ی (تج���اوزات) ده‌كرێت‬ ‫له‌داپۆشینی ش���ار‌و شارۆچكه‌كاندا كه‬ ‫‌به‌پۆسته‌ری كاندیده‌كان‪ ،‬هه‌ر له‌شوێن ‌ه‬ ‫گش���تیه‌كان‌و دی���وار‌و ده‌روازه‌كان ‌تا‬ ‫ده‌گاته ‌هێما‌و ترافیك���ی هاتوچۆكان‪.‬‬ ‫ڕێگه‌ن���ه‌دان به‌هه‌ڵواس���ینی الفیت���ه‌و‬ ‫ڕیكالمه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی‌و‬ ‫پۆس���ته‌ری كاندید‌و حیزبه‌كان له‌كاتی‬ ‫بانگه‌ش���ه‌ی هه‌ڵبژاردن���ه‌كان له‌بازار‌و‬ ‫شوێنه‌گشتیه‌كاندا ته‌نها له‌و شوێنانه‌دا‬ ‫‌نه‌بێت كه به‌پێی یاس���ا‌و ڕێنماییه‌كانی‬ ‫له‌الیه‌ن ش���اره‌وانیه‌كان‌و كۆمس���یۆنی‬ ‫ب���ااڵو‌ه ته‌رخ���ان ده‌كرێ���ن ب���ۆ ئه‌م‬

‫مه‌به‌س���ته‪ .‬هه‌وڵبدرێت پۆسته‌ره‌كان‌و‬ ‫ژیاننام���ه‌ی كاندی���ده‌كان‌و كاره‌كانیان‬ ‫له‌شاش���ه‌ی تایب���ه‌ت به‌ڕیكالم���ه‌كان‬ ‫به‌فیدیو له‌چه‌ند شوێنێكی دیاریكراو‪ ،‬بۆ‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی یه‌كسان‬ ‫ڕێگه‌یان پێبدرێت باڵوبكرێته‌وه‌‪ .‬یاخود‬ ‫به‌شێوه‌ی باڵوكراوه‌(منشورات) به‌سه‌ر‬ ‫مااڵن‌و قوتابخان���ه‌كان‪ ،‬فه‌رمانگه‌كاندا‬ ‫باڵوبكرێته‌وه‪ ،‬ئه‌مه‌جگ ‌ه له‌كه‌ناڵه‌كانی‬ ‫ڕاگه‌یاندن‌و ‌وێبس���ایت‌و فه‌یسبوك‌‪....‬‬ ‫هت���د‪ ،‬گه‌وره‌تری���ن كاریگه‌ریی���ان‬ ‫ده‌بێت ل���ه‌م بواره‌دا‪ .‬ب���ا به‌هه‌مومان‬ ‫ڕێگ��� ‌ه له‌هه‌ڵواس���ینی هه‌ڕه‌مه‌ك���ی‌و‬ ‫ب���ێ به‌رنامه‌ییانه ‌بگری���ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ش���اره‌كا‌نمان ش���ایه‌نی نازن���اوی‬ ‫كه‌لتوری‌و ڕۆش���نبیری‪ ،‬یان پایته‌ختی‬ ‫گه‌ش���توگوزاری بێت‪‌.‬وه‌ك هه‌نگاوێكی‬ ‫ده‌ستپێش���خه‌ری‌و‪‌،‬ب���ۆ ده‌رخس���تنی‬ ‫هه‌ڵوێس���تی راس���ته‌قینه نه‌ك ته‌نها‬ ‫به‌وش���ه به‌ڵكو به‌‌كردار‪‌ ،‬داوا ده‌كه‌ین‬ ‫له‌ئه‌ن���دام په‌رله‌م���ان‌و‌هه‌روه‌ه���ا ئه‌و‬ ‫كاندی���ده‌به‌ڕێزان���ه‌ی ك���ه‌ده‌رنه‌چون‬ ‫به‌هه‌ڵگرتن���ی‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‪،‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌به‌رپرس���یارێتی‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌ته‌رخانكردنی بڕی موچه‌ی مانگێكیان‬ ‫بۆ بۆیاخك���ردن‌و پاككردن���ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫كاولكاریانه‌ی ئه‌نجامدراوه‌له‌هه‌ڵواسینی‬ ‫پۆسته‌ره‌كانیاندا‪ .‬پێشنیار ده‌كه‌ین ك ‌ه‬ ‫جۆری ئه‌و سزایانه‌ی بۆ سه‌رپێچیه‌كان‬ ‫دانراب���ون توندتر بكرێت‌و ‌به‌ڕاس���تی‬ ‫جێبه‌جێ بكرێت به‌س���ه‌ر ن���ه‌ك ته‌نها‬ ‫حی���زب‌و ڕێكخراوه‌كانی���ان‪ ،‬به‌ڵك���و‬ ‫ش بگرێته‌وه‌‪ .‬داوا‬ ‫خ���ودی كاندیده‌كانی ‌‬ ‫له‌كۆمس���یۆنی بااڵ ده‌كه‌ین‪ ،‬ك ‌ه ڕۆڵی‬ ‫كاریگه‌رتر ببینێ���ت‪ ،‬به‌قه‌ده‌غه‌كردنی‬ ‫‌هه‌ڵواس���ینی پۆسته‌ر له‌س���ه‌ر دیوار‌و‬ ‫س���تونه‌كانی كوچه‌و كۆاڵن‌و ش���ه‌قام‌و‬ ‫شوێن ‌ه گش���تیه‌كاندا‪ .‬كاركردن له‌سه‌ر‬ ‫به‌رزكردن���ه‌وه‌ی ئاس���تی ‌وش���یاری‬ ‫تاك���ی كورد‌و‌هه‌ڵوێس���ت‌وه‌رگرتن بۆ‬ ‫قبوڵنه‌كردنی كاولكاری‌و ناشیرینكردنی‬ ‫شار به‌ده‌س���تی هه‌ركه‌سێك‌و الیه‌نێك‬ ‫بێت‪ ،‬كه‌ ئه‌م جۆره‌كارانه‌ ش���ێواندنی‬

‫تایبه‌ت‬

‫ژینگه‌یه‪‌ ،‬تێپه‌ڕاندنی (تلوث بصري)‬ ‫یه‌‪ ،‬ده‌بێت بخرێت ‌ه خانه‌ی تاوانه‌وه‌‪ .‬كارا‬ ‫كردنی ڕۆڵی میدیاكان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫گشتی له‌هه‌مو ئاسته‌كاندا‪ ،‬له‌نامۆكردنی‬ ‫ئه‌م دیارد‌ه ناشارستانیانه‌‌و‪‌ ،‬گه‌یاندنی‬ ‫په‌یامێ���ك به‌هه‌م���و چی���ن‌و توێ���ژه‬ ‫‌جی���اوازه‌كان‪ ،‬كه ‌ئه‌م ج���ۆر‌ه كارانه‬ ‫‌ته‌نها سیمای كۆمه‌ڵگا دواكه‌وتوه‌كانن‬ ‫كه‌ له‌ڕوی پێشلكاری یاسا‌و گه‌نده‌ڵیدا‬ ‫له‌لوتكه‌دان‪.‬‬ ‫دوا‌وته‪:‬‬ ‫به‌هه‌مو حی���زب‌و الیه‌ن���ه‌كان به‌بێ‬ ‫جیاوازی (به‌وانه‌ی كه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدان‬ ‫ی���ان ئۆپۆزس���یۆنن‪ ،‬به‌چه‌پ���ه‌كان‌و‬ ‫به‌س���ه‌ربه‌خۆ‌و‬ ‫عه‌لمانی���ه‌كان‪،‬‬ ‫ئیس�ل�امیه‌كان) ده‌ڵێ���م‪ :‬تكای���ه‪ ،‬با‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‪‎‬ئه‌مجاره‌دا‪ ،‬پاراستنی‬ ‫جوانی شار‌و سیمای شارستانێتی شار‪،‬‬ ‫ببێته‌ڕه‌مز‌و ڕیكالمی هه‌ڵبژاردنه‌كانتان‪.‬‬ ‫تكایه‌ئه‌و بودج���ه‌خه‌یاڵیانه‌ی كه‌بۆ‬ ‫هه‌ڵواسینی پۆسته‌ر به‌دارو دیواره‌كانی‬ ‫شار‌و شارۆچكه‌كاندا ته‌رخان ده‌كرێت‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و له‌نۆژه‌نكردنه‌‌وه‌و س���ه‌رله‌نوێ‬ ‫بۆیاخك���ردن‌و پاككردن���ه‌وه‌ی دیوارو‬ ‫ستونی به‌رزه‌پرد‌و كاره‌باكان به‌‌كاربهێنن‪.‬‬ ‫به‌هه‌مو كاندیده ‌پاڵێوراوه‌كان ده‌ڵێیم‪:‬‬ ‫تكایه‌به‌‌پاكڕاگرتنی ش���ار‌و تێكنه‌دانی‬ ‫جوانی ش���ار دڵس���ۆزی خۆتانمان بۆ‬ ‫نیشانبده‌ن‪ ،‬پاشان باسی به‌رنامه‌و پالن‌و‬ ‫مانیفێستی حیزبه‌كانتان بكه‌ن‪ .‬تكایه‬ ‫‌به‌پۆست ‌هر‌و‌وێنه‌كانتان شه‌قام‌و كوچه‌و‬ ‫كۆاڵنه‌كانی ش���ارو ش���ارۆچكه‌كانمان‬ ‫لێمه‌ش���ێوێنن‪ .‬پێش���نیار ده‌ك���ه‌م‪ ،‬با‬ ‫به‌هه‌موم���ان كه‌مپینێ���ك ڕابگه‌یه‌نین‪،‬‬ ‫(نا بۆ ش���ێواندن‌و تێكدانی س���یمای‬ ‫شارستانێتی ش���ار‌و شارۆچكه‌كان)‪ .‬با‬ ‫به‌هه‌مومان بوه‌س���تین دژی ئه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫ئیراده‌ی حیزبێك‪ ،‬یان تاكه‌كه‌س���ێك‬ ‫له‌سه‌رو یاس���ا‌و ڕێنماییه‌كانه‌وه ‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌ی بیانه‌وێت‪ ،‬ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی‬ ‫كاتی‬

‫»» ‪19‬‬

‫هۆزان مه‌حمود‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌ش���ێوه‌یه‌كی سه‌رس���وڕهێنه‌ر‬ ‫له‌كوردستاندا به‌دی ده‌كرێ خۆ سه‌رقاڵكردن ‌ه‬ ‫به‌ڤاالنتاین���ه‌و‌ه له‌‪14‬ی فێبرای���ه‌ردا‪ .‬له‌م‬ ‫ڕۆژه‌دا به‌تایب���ه‌ت پیاوان به‌پێخۆش���بونی‬ ‫خۆی���ان بێت ی���ان‌وه‌ك چاولێكه‌ریی بێت‬ ‫ده‌كه‌ون ‌ه‌كڕینی گ���وڵ‌و دیاری گرانبه‌ها بۆ‬ ‫یار‌و هاوس���ه‌ره‌كانیان‪ .‬ئه‌وه‌ی من ده‌یبینم‬ ‫له‌ڕێگه‌ی ئه‌و ‌وێنانه‌و‌ه كه‌ پۆست ده‌كرێن ‌ه‬ ‫س���ه‌ر فه‌یس���بوكی ه���اوڕێ كورده‌كانم‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ك ‌ه ئه‌م بۆنه‌ی���ه‌ خه‌ریكه‌ ده‌چێت ‌ه‬ ‫قاڵبی جه‌ژنێكی نه‌ته‌وه‌یی یان دینی ‌وه‌ك‬ ‫ڕه‌مه‌زان‌و قوربانه‌وه‌‪ .‬ب���ۆ نمونه‌ ده‌بینیت‬ ‫ته‌واوی خانه‌واد‌ه كه‌ رۆژی ڤاالنتاین جه‌ژن‬ ‫ده‌گێ���ڕن‌و زۆر به‌گرنگی ده‌زانن له‌م ڕۆژه‌دا‬ ‫دیاری به‌یه‌كتر پێشكه‌ش بكه‌ن‪ .‬له‌كاتێكدا‬ ‫ك ‌ه واڵتی ئێم���ه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ی توندوتیژی‌و‬ ‫بێڕێ���زی تێ���دا ئه‌نجام ده‌درێ���ت به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌مێین ‌ه نیو ئه‌وه‌نده‌ خۆشه‌ویستی‌و عه‌شق ‌ی‬ ‫تێدا نابینرێ‪ .‬له‌هه‌مانكاتیش���دا بانكه‌كانی‬ ‫كوردس���تان خاڵی���ن له‌پ���اره‌‪ ،‬كارمه‌ند‌و‬ ‫موچه‌بگیره‌كان ناچار به‌خۆپیشاندان كران‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی موچه‌كانیان بۆ س���ه‌رف بكرێ‪.‬‬ ‫من ده‌پرس���م له‌م دوالیزم���ه‌ی بێموچه‌یی‌و‬ ‫توندوتیژیی���ه‌‌دا چ���ۆن ده‌ك���رێ ڕۆژێ���ك‬ ‫هه‌بێت بۆ خۆشه‌ویستی؟ ئایا ئه‌م رۆژه‌‌و‌ه‬ ‫بیرهێنانه‌وه‌ی ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ ش���تێك هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌ناوی خۆشه‌ویس���تی؟ یان س���ه‌پاندنی‬ ‫رۆژێك���ی سه‌رتاس���ه‌رییه‌ بۆ نیش���اندانی‬ ‫خۆشه‌ویس���تی له‌ڕیگ���ه‌ی كڕین���ی دیاری‬ ‫گرانبه‌ه���اوه‌‪ .‬ئایا ئ���ه‌وه‌ی گیرفانی خاڵی‬ ‫بێت ل���ه‌م ڕۆژه‌دا ده‌بێت چی بكات؟ چۆن‬ ‫خۆشه‌ویستی خۆی ده‌ربڕێ بۆ هاوسه‌ر یان‬ ‫یاره‌كه‌ی؟‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی راس���تی بێ���ت ئ���ه‌م ڕۆژ‌ه‬ ‫سه‌رتاسه‌رییان ‌ه له‌بازاڕی س���ه‌رمایه‌داریدا‬ ‫ڕۆژێكه‌ بۆ س���اخكردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه‌كان‌و‬ ‫خه‌ریككردنی خه‌ڵ���ك به‌پار‌ه خه‌رجكردن‌و‬ ‫به‌رخۆرییه‌وه‌‌‪ .‬له‌هه‌م���و حاڵه‌تێكدا خاوه‌ن‬ ‫بازاڕو كۆمپانیا‌و فاكتۆریه‌كان سودمه‌ندن‪.‬‬ ‫ل���ه‌م حاڵه‌ت���ه‌دا پی���اوی گیرف���ان خاڵی‬ ‫‌وادێته‌پێشچاو كه‌ دڵی خاڵی بێت له‌عه‌شق‪.‬‬ ‫به‌و مانایه‌ی ك��� ‌ه ئه‌م پیاوێك نییه‌ توانای‬ ‫پێشكه‌ش���كردنی دیاری گرانبه‌های هه‌بێت‬ ‫به‌هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‪ .‬كولت���وری به‌رخۆریی‌و‬ ‫خه‌رجك���ردن‌و تێرنه‌ب���ون له‌كڕینی هه‌مو‬ ‫س���تایله‌كانی خش���ڵ‌و زێ���ڕو ئه‌ڵم���اس‌و‬ ‫ج���ل‌و ب���ه‌رگ كراوه‌ت���ه‌ خولی���ای ژنان‪.‬‬ ‫ئه‌و پیاوه‌ش���ه‌ی ك ‌ه به‌حیس���اب ژنه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫یاره‌كه‌ی یان عه‌ش���یقه‌كه‌ی خۆش���بوێت‬ ‫ده‌بێت ئه‌وه‌نده‌ گیرفانی پڕبێت ك ‌ه بتوانێت‬ ‫له‌ئاست ئه‌م به‌رخۆریه‌دا بێت‪ .‬ئا لێره‌دای ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه خۆشه‌ویس���تی‌و ڕۆژی ڤاالنتاینی���ش‬ ‫ده‌كرێت���ه‌ بۆنه‌یه‌ك���ی بازاڕی���ی‌و به‌هاكه‌ی‬ ‫ته‌نه���ا ده‌بێت ‌ه ئه‌وه‌ی چه‌ند‌ه پیاو بتوانێت‬ ‫توانای كڕین���ی كااڵی هه‌بێ���ت‪ .‬بێگومان‬ ‫ده‌بێ���ت ئه‌و پرس���یاره‌ش له‌خۆمان بكه‌ین‬ ‫ك���ه‌ ئایا بۆ به‌ته‌نها پیاو ده‌خرێنه‌ به‌ر ئه‌م‬ ‫به‌رپرسیارێتییه‌ی كااڵ كڕینه‌وه‌‌؟ بۆ ده‌بێت‬ ‫ئه‌وان گیرفان پڕبن‌و ده‌ستپێش���خه‌ربن بۆ‬ ‫كڕین���ی دیارییه‌كان‪ ،‬ژن له‌كوێی ڤاالنتاین‌و‬ ‫خۆشه‌ویستیدا‌وه‌ستاوه‌؟ كاتێك په‌یوه‌ندی‬ ‫هێن���ده‌ ناهاوس���ه‌نگ بێت‌و پی���او ببێت ‌ه‬ ‫پاڵه‌وان���ی نمایش���كردنی خۆشه‌ویس���تی‪،‬‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی پێشكه‌ش���كردنی دیارییه‌ك���ی‬ ‫ئاڵتون ی���ان ئه‌ڵماس‌و یان هه‌ر ش���تێكی‬ ‫تره‌وه‌ ئیدی به‌های یه‌كسانیی فڕێده‌درێت ‌ه‬ ‫كام گۆش���ه‌یه‌وه‌؟ ئ���ه‌م رۆژ‌ه له‌خۆرئاوا‌و‬ ‫له‌خۆرهه‌اڵتیش كراوه‌ته‌ ڕۆژێك بۆ به‌رخۆریی‬ ‫زیات���ر‪ ،‬كڕینی دیاری‌و پ���اره‌ خه‌رجكردن‬ ‫له‌ڕێستورانت‌و شوێنه‌ گرانه‌كاندا‪ .‬پیاو له‌م‬ ‫ڕۆژه‌دا ب���ۆ ئه‌وه‌ی بیس���ه‌لمێنێ ك ‌ه چه‌ند‬ ‫هاوڕێكه‌ی ی���ان هاوژینه‌كه‌ی خۆش ده‌وێ‬ ‫ده‌بێت له‌وه‌پێشتر مش���وری گیرفانی یان‬ ‫كارتی بانقه‌كه‌ی خواردبێت كه‌ پاره‌ی تێدا‬ ‫بێت‪ .‬له‌هه‌مانكاتیشدا مرۆڤه‌ هۆشیاره‌كان‌و‬ ‫عاش���ق ‌ه ڕاس���ته‌قینه‌كان له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫به‌نۆرمكردنه‌ی ڕۆژی خۆشه‌ویستییه‌ ژیانی‬ ‫خۆیان ڕێ���ك ده‌خه‌ن‪ .‬له‌الیه‌ك���ی دیكه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌م رۆژه‌ جۆرێكه‌ له‌س���ه‌پاندن‌و جه‌خت‬ ‫له‌س���ه‌ركردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی ته‌نها له‌نێوان‬ ‫ژن‌و پی���اودا ‌واته‌(هێترۆسێكس���واڵی)‌و‬ ‫ته‌ئكیدكردنه‌وه‌ی���ه‌ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگا هێترۆنۆرمه‌تیڤه‌و خۆشه‌ویس���تی‬ ‫ته‌نه���ا له‌نێ���وان نێرومێ���دا ده‌خوڵق���ێ‬ ‫نه‌ك ئه‌وانی ت���ر‪ .‬ئ���ه‌م جه‌ختكردنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر هێترۆنۆرمه‌تیڤبون���ی كۆمه‌ڵ���گا‪،‬‬ ‫هۆمۆسێكس���واڵ‌و‬ ‫خس���تنه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ترانس���جێنده‌ره‌كانه‌ ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ی نۆرمی‬ ‫باوی خێزان‪ .‬به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك ئه‌م رۆژ‌ه‬ ‫ده‌بێت ‌ه ڕۆژێك بۆ نوخبه‌‪ ،‬دیاره‌ نوخبه‌یه‌ك‬ ‫له‌پاره‌داری هێترۆسێكس���واڵ‪ .‬به‌بڕوای من‬ ‫خۆشه‌ویستی‌و عه‌شق هه‌ڵگری هیچ یاسا‌و‬ ‫س���ه‌پاندنێك نین‪ ،‬مرۆڤ ده‌بێت له‌وپه‌ڕی‬ ‫ئازادی���دا ئاهه‌نگ���ی خۆشه‌ویس���تی خۆی‬ ‫دیاری بكات له‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌ر مۆدێلێك یان‬ ‫عه‌قدێكی كۆمه‌اڵیه‌تی سه‌پێنراو‪.‬‬ ‫بۆ من ئه‌و ڕۆژ‌ه ڕۆژی خۆشه‌ویس���تیی ‌ه‬ ‫ك ‌ه دور له‌هه‌مو به‌رخۆریی‌و به‌بازاڕیكردنێك‬ ‫مرۆڤ���ه‌كان چێ���ژ له‌په‌یوه‌ن���دی خۆی���ان‬ ‫‌وه‌رده‌گ���رن‪ .‬ب���ۆ من هه‌م���و ڕۆژێك ڕۆژی‬ ‫خۆشه‌ویس���تییه‌ ن���ه‌ك به‌ته‌نه���ا ‪14‬ی‬ ‫فێبرایه‌ر‪.‬‬ ‫‪houzan2007@yahoo.com‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫‪17‬‬

‫شیرخواردن‪ ،‬دو خۆشه‌ویست ده‌كاته‌وه‌ خوشك‌و برا‬ ‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫سوپاس بۆ فه‌یسبوك كه‌ پاش‬ ‫چه‌ندین ساڵ دوركه‌وتنه‌وه‌‪ ،‬دو هاوڕێی‌‬ ‫منداڵی‌ پێكه‌وه‌ كۆكرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ یه‌كتری‌ ده‌دۆزنه‌وه‌و‬ ‫هاوڕێیه‌تیه‌كه‌یان به‌هێزده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ورده‌‬ ‫ورده‌ په‌یوه‌ندییه‌كه‌یان سه‌رده‌كێشێت‬ ‫بۆ خۆشه‌ویستی‌‌و پاشان باس‌و خواسی‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ دێته‌ پێشه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ناهێڵێت ئه‌م چیرۆكه‌ به‌كۆتایی‌‬ ‫بگات‪ ،‬شیره‌‪.‬‬ ‫شیالن‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪ 23‬ساڵ‪ ،‬ماوه‌یه‌ك به‌ر‬ ‫له‌ئێس���تا له‌رێگه‌ی‌ فه‌یسبوكه‌وه‌ كوڕێكی‌‬ ‫كۆن���ه‌ دراوس���ێی‌ خۆی���ان ده‌دۆزێته‌وه‌‬ ‫كه‌ پێش���تر هه‌ردوكی���ان له‌یه‌ك گه‌ڕه‌ك‬ ‫گه‌وره‌ب���ون‌و قۆناغ���ی‌ سه‌ره‌تایش���مان‬ ‫له‌هه‌مان قوتابخانه‌ ته‌واوكردوه‌‪.‬‬ ‫پ���اش ماوه‌ی���ه‌ك هاوڕێیه‌تیه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫فه‌یسبوكیان ده‌گۆڕێت بۆ په‌یوه‌ندیه‌كی‌‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌‌و پ���اش س���اڵ‌و نیوێك‬ ‫بڕی���ارده‌ده‌ن كه‌ هاوس���ه‌رگیری‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم "خۆزگه‌ ه���ه‌ر به‌خۆشه‌ویس���تی‌‬ ‫بماینایه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ واده‌كات ش���یالن خۆزگه‌یه‌كی‌‬ ‫وا بخوازێ���ت‪ ،‬رێگری‌ خێزانی‌‌و زانس���تی‌‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو ش���تێكه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ زیاتر‬

‫به‌بیروب���اوه‌ڕی‌ ئاین���ی‌ كلتوریه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش بابه‌تی‌ شیرخواردنی‌ پێكه‌وه‌ییه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌كۆتاییدا شیالن بۆی‌ ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫ئه‌و كوڕه‌ی‌ به‌نیازه‌ هاوسه‌رگیری‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بكات برای‌ شیریه‌تی‌‪.‬‬ ‫له‌روی‌ ئاینی���ه‌وه‌ مامۆس���تا جه‌عفه‌ر‬ ‫گوانی‌ كه‌ كه‌س���ایه‌تیه‌كی‌ ئاینیه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"به‌پێ���ی‌ ئیمام���ی‌ ش���افعی‌‪ ،‬هه‌ركاتێك‬ ‫منداڵێ���ك پێنججار به‌ته‌واوه‌تی‌ ش���یری‌‬ ‫ژنێك بخ���وات‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌بێ���ت به‌منداڵی‌‬ ‫خۆی‌‌و هه‌مو كه‌س���وكاری‌ ئه‌و ژنه‌ وه‌ك‬ ‫دایك‌و باوك‌و كوڕو كچه‌كانی‌ پورو خاڵ‌و‬ ‫مام ده‌بن به‌هه‌مان كه‌س���ی‌ منداڵه‌كه‌ش‌و‬ ‫م���اره‌ی‌ لێیاننایه‌ت‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا مه‌رجی‌‬ ‫دوه‌می���ش ئه‌وه‌ی���ه‌ ده‌بێت ئ���ه‌و منداڵه‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ل���ه‌دو س���اڵ كه‌متربێت كاتێك‬ ‫شیری‌ ئه‌و ژنه‌ی‌ خواردوه‌"‪.‬‬ ‫ش���یالن توشی‌ ش���ۆك ده‌بێت كاتێك‬ ‫ب���ۆ یه‌كه‌مجار رازی‌ دڵی‌ ل���ه‌الی دایكی‌‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌‪" ،‬چونك���ه‌ كاتێ���ك دایك���م‬ ‫ئاگادارك���رده‌وه‌ ك���ه‌ ئه‌مه‌وێ���ت له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ارام‪-‬ی‌ ك���وڕی‌ حه‌پس���ه‌خانی‌ كۆنه‌‬ ‫دراوس���ێی‌ خۆمان هاوس���ه‌رگیری‌ بكه‌م‪،‬‬ ‫دایكم تێیگه‌یاندم كه‌ هه‌رگیز ناتوانم ئه‌و‬ ‫خه‌ونه‌م بێنمه‌دی‌"‪.‬‬ ‫موس���وڵمانه‌كان‌و‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌‬ ‫كورده‌واریدا‪ ،‬شیرپێدان له‌الیه‌ن دایكه‌وه‌‬ ‫به‌منداڵێ���ك ك���ه‌ ته‌نان���ه‌ت ه���ی‌ خۆی‌‬

‫نه‌بێ���ت‪ ،‬په‌یوه‌ندیه‌كی‌ پته‌و له‌نێوان ئه‌و‬ ‫منداڵه‌و وه‌چه‌كانی‌ دایكه‌كه‌دا له‌داهاتودا‬ ‫دروستده‌كات‪ ،‬به‌جۆرێك كه‌ رێگر ده‌بێت‬ ‫له‌وه‌ی‌ هاوسه‌رگیری‌ روبدات له‌نێوانیاندا‪.‬‬

‫به‌وه‌كرد‪" ،‬هیچ كاتێك خواردنی‌ شیرێكی‌‬ ‫تر جگه‌ له‌شیری‌ دایكی‌ خۆی‌‪ ،‬زیانی‌ نیه‌و‬ ‫بگره‌ ‪ 1000‬جار باش���تره‌ له‌وه‌ی‌ ش���یری‌‬ ‫قوت���و بخوات‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌و پێكهاتانه‌ی‌‬ ‫له‌ش���یری‌ دایكدایه‌ له‌هیچ شیرێكی‌ تردا‬ ‫نیه‌و چه‌ندین سودی‌ ته‌ندروستی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ دكتۆره‌ ئاواز نازانێت له‌روی‌‬ ‫ئاینیه‌وه‌ هۆكاری‌ رێگری‌ له‌هاوسه‌رگیری‌‬ ‫چیه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل���ه‌روی‌ ته‌ندروس���تییه‌وه‌‬ ‫پێیوای���ه‌‪" ،‬هی���چ كاتێك ئ���ه‌و حاڵه‌ته‌‬ ‫زیانی‌ بۆ ئه‌و دو كه‌س���ه‌ نیه‌ كه‌ شیریان‬ ‫پێكه‌وه‌ خ���واردوه‌و ته‌نانه‌ت بۆ دوارۆژی‬ ‫منداڵه‌كانیشیان"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم بیركردن���ه‌وه‌ی‌ دایكی‌ ش���یالن‬ ‫جی���اوازه‌و ئ���ه‌م وتانه‌ی‌ دكت���ۆره‌ ئاواز‬ ‫ناتوانێ���ت بۆچون���ی‌ بگۆڕێ���ت‪ ،‬بۆی���ه‌‬ ‫به‌بیستنی‌ چیرۆكی‌ كچه‌كه‌ی‌ ده‌ستبه‌جێ‌‬ ‫به‌ش���یالن ده‌ڵێ���ت‪" ،‬خ���وا غه‌زه‌بم���ان‬ ‫لێده‌گرێ���ت‪ ،‬چۆن ش���و به‌ب���رای‌ خۆت‬ ‫ده‌كه‌یت؟"‪ .‬به‌مه‌ش ته‌ونی‌ ئه‌و چیرۆكه‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���ایه‌وه‌ كه‌ ماوه‌ی‌ چه‌ند ساڵێك‬ ‫ش���یالن‌و ئارام خه‌ون���ی‌ ره‌نگاوره‌نگیان‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌ڵده‌چن���ی‌‌و په‌یوه‌ندیه‌كه‌یان‬ ‫له‌ئه‌وینداریه‌وه‌ هاته‌وه‌ س���ه‌ر خوش���ك‌و‬ ‫برایه‌تی‌‪.‬‬

‫مامۆستا جه‌عفه‌ر ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌ئاینی‌ ئیسالمدا هۆكاره‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ دو ش���ت "یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ شیر‬ ‫پی���رۆزه‌ له‌نێوان دای���ك‌و منداڵ‌و ده‌بێت‬ ‫رێز له‌و پیرۆزییه‌ بگیرێت‪ ،‬دوه‌میش���یان‬ ‫په‌یوه‌ندی���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كه‌ی���ه‌"‪ ،‬بۆی���ه‌‬ ‫له‌شه‌ریعه‌تی‌ ئیسالمدا هاوسه‌رگیری‌ نێوان‬ ‫منداڵه‌كه‌و دایكه‌ ش���یرده‌ره‌كه‌ به‌یه‌كێك‬ ‫له‌هۆكاره‌كانی‌ حه‌رامبون داده‌نرێت‪.‬‬ ‫چیرۆكی‌ ش���یرپێدانی‌ ئ���ارام له‌الیه‌ن‬ ‫دایكی‌ شیالنه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وكاته‌ی‌‬ ‫كه‌ دایكی‌ ئارام نه‌خۆشبوه‌و كه‌س نه‌بوه‌‬ ‫شیری‌ پێبدات‪ ،‬بۆیه‌ ناچار دایكی‌ شیالن‬ ‫گرتویه‌تی���ه‌ خۆی‌‌و بۆ ماوه‌یه‌ك ش���یری‌‬ ‫پێداوه‌‪.‬‬ ‫له‌رو ‌ی ته‌ندروستیه‌وه‌ حاڵه‌تی‌ خوشك‌و‬ ‫برای شیری له‌زانس���تی‌ پزیشكیدا بونی‌‬ ‫نیه‌و تاوه‌كو ئێس���تا هیچ توێژینه‌وه‌یه‌ك‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌خراپ���ی‌ ئه‌و ش���یرخواردنه‌‬ ‫نه‌كردوه‌ له‌هیچ رویه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ دكتۆره‌ ئ���اواز كه‌مال‪،‬‬ ‫لێپرس���راوی‌ هۆبه‌ی‌ خۆراك‌و گه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫تێبین���ی‌ ناوه‌كان���ی‌ ئ���ارام‌و ش���یالن‬ ‫منداڵ له‌هۆبه‌ی‌ خۆپاراس���تن‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ خوازراون‬

‫یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه‌ هیچ كاتێك ئه‌و‬ ‫حاڵه‌ته‌ زیانی‌‬ ‫كه‌ شیر پیرۆزه‌‬ ‫بۆ ئه‌و دو‬ ‫له‌نێوان دایك‌و‬ ‫كه‌سه‌ نیه‌ كه‌‬ ‫منداڵ‌و ده‌بێت‬ ‫رێز له‌و پیرۆزییه‌ شیریان پێكه‌وه‌‬ ‫بگیرێت‪ ،‬دوه‌میشیان خواردوه‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫بۆ دوارۆژی‬ ‫په‌یوه‌ندی ‌ه‬ ‫منداڵه‌كانیشیان‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كه‌یه‬

‫دو خوشك‪ ،‬هه‌م دوكاندارو هه‌م خوێندكار‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫له‌یه‌كێك له‌گه‌ڕه‌كه‌ نوێیه‌ میللیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫شاری‌ سلێمانیدا‌و له‌سه‌ر شه‌قامێكی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌‪ ،‬دوكانێك له‌پاڵ ده‌یان‬ ‫دوكانی‌ دیكه‌دا‪ ،‬له‌هه‌مویان جیاوازتر‬ ‫دێته‌پێشچاو‪ ،‬جیاوازیه‌كه‌ نه‌‬ ‫دوكانه‌كه‌یه‌‪ ،‬نه‌ كه‌لوپه‌له‌كانی‌ ناوی‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو خاوه‌نه‌كه‌یه‌تی‌ كه‌ دو خوشكی‌‬ ‫تازه‌پێگه‌یشتون‌و له‌هه‌مانكاتیشدا‬ ‫خوێندكارن‪.‬‬ ‫ئه‌و دو خوش����كه‌‪ ،‬فرۆش����گایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫جلوبه‌رگ به‌ناوی‌ (س����یدرا) له‌س����ه‌ر‬ ‫شه‌قای‌ جوت‪-‬س����ایدی‌ هه‌واری‌ شار‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن ك����ه‌ یه‌كێكه‌ له‌گه‌ڕه‌كه‌‬ ‫میللیه‌ تازه‌ دروستبوه‌كانی‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ به‌شی‌ رۆژئاوای‌ شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫س����ۆنیا‪ 18 ،‬ساڵ‪ ،‬كه‌ خوێندكاری‌‬ ‫پۆلی‌ یانزه‌ی‌ ئاماده‌ییه‌‪ ،‬له‌س����ه‌ره‌تادا‬ ‫كه‌مێ����ك دودڵ ب����وه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ بتوانن‬ ‫سه‌ركه‌وتوبن‪ ،‬به‌اڵم به‌تێپه‌ڕبونی‌ كات‬ ‫ئه‌و ترس����ه‌ ره‌ویوه‌ته‌وه‌و ئێستا وه‌ك‬ ‫فرۆش����یارێكی‌ پۆشاكی‌ ژنان‌و مندااڵن‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كه‌كه‌ی‌ خۆیان ناسراوه‌‪ .‬ئه‌و بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ باس ل����ه‌وه‌ ده‌كات "یه‌كه‌مجار‬ ‫كه‌ دایك����م‌و باوك����م بیرۆكه‌كه‌یان بۆ‬ ‫باس����كردم‪ ،‬تا ڕاده‌ی����ه‌ك قورس بو‬ ‫به‌الم����ه‌وه‌‪ ،‬چونك����ه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫تا ڕاده‌ی����ه‌ك ئه‌وه‌ قبوڵناكات ئافره‌ت‬ ‫بێته‌ده‌ره‌وه‌و ئیشی‌ سه‌ربه‌خۆ بكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم خۆمان پێمانخۆش بو"‪.‬‬ ‫خوش����كه‌كه‌ی‌‬ ‫س����ۆنیاو‬ ‫وابیریانكردوه‌ته‌وه‌ كه‌ له‌روی‌ مادییه‌وه‌‬ ‫پش����ت به‌خۆی����ان ببه‌س����تن‌و هی����چ‬ ‫بارگرانی����ه‌ك نه‌خه‌نه‌ س����ه‌ر باوكیان‪،‬‬ ‫"بۆچ����ی‌ خۆمان كارنه‌كه‌ین تا خۆمان سۆماو سۆنیا له‌کاتی کارکردن له‌دوکانه‌که‌یاندا‬ ‫پێبگه‌یه‌نین؟"‬ ‫سۆما‪ ،‬هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ له‌خستنه‌ڕوی‌‬ ‫ئ����ه‌وان له‌پ����اڵ به‌ڕێوه‌بردن����ی‌‬ ‫بیرۆكه‌ك����ه‌ی‌ بۆ كچه‌كان����ی‌‪ ،‬ئامانجی‌‬ ‫به‌رده‌وامیش����ن‬ ‫دوكانه‌كه‌ی����ان‪،‬‬ ‫سه‌ره‌كی‌ ده‌س����تكه‌وتی‌ قازانج نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫له‌خوێن����دن‌و ئیش����ه‌كه‌یان نه‌بوه‌ت����ه‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش ناش����ارێته‌وه‌ ك����ه‌ ئ����ه‌وان‬ ‫رێگ����ر له‌ب����ه‌رده‌م خوێندنه‌كه‌ی����ان‪،‬‬ ‫سه‌ركه‌توبون‌و زیانیان نه‌كردوه‌ له‌روی‌‬ ‫"چونكه‌ له‌گه‌ڵ خوش����كه‌كه‌م به‌نۆبه‌‬ ‫مادیی����ه‌وه‌‪" ،‬ته‌نها ویس����تم كچه‌كانم‬ ‫سه‌رپه‌رش����تی‌ دوكانه‌ك����ه‌ ده‌كه‌ین‌و‬ ‫سجن نه‌بن له‌ماڵه‌وه‌و بیسه‌لمێنن كه‌‬ ‫له‌كاتی‌ ده‌ستبه‌تاڵییش����دا كۆش����ش‬ ‫ئافره‌تانیش ده‌توانن كاربكه‌ن"‪.‬‬ ‫ده‌كه‌م"‪ ،‬سۆنیا وای‌ وت‪.‬‬ ‫"من هه‌مو شته‌كانیان بۆ دابینده‌كه‌م‌و‬ ‫به‌پێ����ی‌ خش����ته‌یه‌ك كاره‌كان����ی‌‬ ‫نرخه‌كانیان بۆ جێگیرده‌كه‌م‌و ئه‌وانیش‬ ‫دوكانه‌كه‌و خوێندنیان دابه‌ش����كردوه‌‪،‬‬ ‫كاروباره‌كانی‌ دیكه‌ ده‌به‌ن به‌ڕێوه‌‪ ،‬من‬ ‫كاتێ����ك س����ۆنیا له‌قوتابخانه‌ی����ه‌‪،‬‬ ‫ده‌ستوه‌رناده‌مه‌ ئیش����وكاره‌كانیان"‪،‬‬ ‫س����ۆمای‌ خوش����كی‌ سه‌رپه‌رش����تی‌‬ ‫‌وه‌ستا به‌ختیار وا ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫دوكانه‌كه‌ ده‌كات‌و پاشان رۆڵه‌كانیان‬ ‫به‌دریه‌‪ ،‬دایكی‌ ئه‌و دو خوش����كه‌یه‌و‬ ‫ده‌گۆڕن����ه‌وه‌و س����ۆما دوكانه‌ك����ه‌ بۆ هاوڕێكانماندا باس����ی‌ ده‌كه‌م‪ ،‬ئه‌وان به‌گه‌ش����بینیه‌وه‌ ده‌دوێ����ت‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫خوشكه‌كه‌ی‌ جێده‌هێڵێت‌و ده‌چێت بۆ هانم����ده‌ده‌ن بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وامبم‪ ،‬هانی‌ ئه‌وانه‌ش ده‌دات كه‌ هاوشێوه‌ی‌ وه‌ك خ����ۆی‌ ده‌ڵێ����ت‪" ،‬زۆر‬ ‫چونكه‌ ده‌ڵێن خۆش����ه‌ كاتێك خۆتان خ����ۆی‌ خولیایه‌كی‌ له‌و ش����ێوه‌یه‌یان یارمه‌تییانده‌ده‌م‌و هاوكاریه‌كی‌ باش����م‬ ‫قوتابخانه‌‪.‬‬ ‫ی دێنه‌ ده‌ره‌وه‌و له‌ماڵه‌وه‌ هه‌ی����ه‌‪" ،‬هه‌م����و كه‌س����ێك توان����ای‌ كردون له‌س����ه‌ره‌تاو‌ه بۆ ده‌س����تكردن‬ ‫سۆما‪ 14 ،‬ساڵ‪ ،‬خوێندكاری‌ پۆلی‌ به‌سه‌ربه‌ست ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌وڵبدات‪ ،‬به‌كاره‌كه‌‪ ،‬چونكه‌ ه����ه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌‬ ‫هه‌ش����ته‌می‌ بنه‌ڕه‌تیه‌‌و به‌ش����انازیه‌وه‌ دورده‌كه‌ونه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ س����ۆما به‌ته‌مه‌ن هێشتا بۆی����ه‌ داوا له‌و ئافره‌تان����ه‌ ده‌كه‌م كه‌ ئاواته‌خوازب����وم وه‌ك پیاوان خاوه‌نی‌‬ ‫باس����ی‌ پیش����ه‌كه‌ی‌ ك����ردوه‌ ب����ۆ‬ ‫هاوپۆله‌كان����ی‌‌و ده‌ڵێ����ت‪" ،‬زۆر كه‌س ئه‌زمونێكی‌ ئه‌وت����ۆی‌ كاركردنی‌ نیه‌‪ ،‬ده‌خوازن هه‌نگاوی‌ له‌و شێوه‌یه‌ بنێن‪ ،‬ئابوری‌ سه‌ربه‌خۆو سامانی‌ خۆم بم"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وان له‌رێكخس����تنی‌ كاروباره‌كانی‌‬ ‫ده‌ستخۆشییان لێكردوین‌و كاتێكیش به‌اڵم ئه‌و به‌جۆرێك متمانه‌ی‌ به‌خۆی‌ نه‌ترسن"‪.‬‬ ‫وه‌س����تا به‌ختیار‪ ،‬باوكی‌ س����ۆنیا‌و ناوماڵیشدا كاره‌كانیان دابه‌شكردوه‌‪.‬‬ ‫له‌قوتابخان����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ خوێن����دكاره‌ هه‌یه‌ كه‌ باس����ی‌ كاره‌ك����ه‌ی‌ ده‌كات‪،‬‬

‫داوا له‌و ئافره‌تانه‌ ده‌كه‌م كه‌ ده‌خوازن‬ ‫هه‌نگاوی‌ له‌و شێوه‌یه‌ بنێن‪ ،‬نه‌ترسن‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ وایكردوه‌ دوكانه‌كه‌ی‌ سۆما‌و‬ ‫سۆنیا جیاوازبێت له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كاتێ����ك كڕی����اره‌كان ك����ه‌ زۆرینه‌یان‬ ‫ئافره‌ت����ن‪ ،‬دێن����ه‌ دوكانه‌كه‌ هه‌س����ت‬ ‫به‌ئاسوده‌یی‌‌و س����ه‌ربه‌خۆییه‌كی‌ زیاتر‬ ‫ده‌ك����ه‌ن له‌مامه‌ڵه‌ك����ردن‌و داواكردنی‌‬ ‫پێداویس����تیه‌كانیاندا‪ ،‬به‌تایب����ه‌ت كه‌‬ ‫ده‌بینن خاوه‌نی‌ فرۆشگاكه‌ له‌ره‌گه‌زی‌‬ ‫خۆیانه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا كارئاس����انی‌ له‌الی����ه‌ن‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ كراوه‌ بۆ ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌‬ ‫ده‌خوازن ببنه‌ خاوه‌نی‌ پڕۆژه‌و كاری‌‬ ‫خۆیان‪ ،‬ئه‌وی����ش له‌رێگه‌ی‌ وه‌رگرتنی‌‬ ‫بڕێ����ك پاره‌وه‌ به‌ش����ێوه‌ی‌ قیس����ت‪،‬‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی‌ پالنێكدا كه‌ به‌قه‌رزی‌‬ ‫بچوك ناسراوه‌و ئافره‌تانیش ده‌توانن‬ ‫لێی‌ سودمه‌ندبن‪.‬‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ قه‌رزی‌ بچوك ماوه‌ی‌ س����ێ‌‬ ‫س����اڵه‌ له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ خراوه‌ته‌‬ ‫بواری‌ جێبه‌جێكردن����ه‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫هه‌ر كه‌سێكی‌ خاوه‌ن پیشه‌ ده‌توانێت‬ ‫بڕێك پاره‌ ك����ه‌ له‌ملیۆنێكه‌وه‌ بۆ ‪15‬‬

‫ملی����ۆن دین����ار ده‌بێ����ت له‌حكومه‌ت‬ ‫وه‌ربگرێ����ت‌و بیخات����ه‌ پ����ڕۆژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كاره‌كه‌یه‌وه‌و به‌شێوه‌یه‌كی‌ درێژخایه‌ن‬ ‫لێی‌ وه‌رده‌گیرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌باس ئه‌كره‌م‪ ،‬وته‌بێژی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫كارو كاروباری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬له‌ماوه‌ی‌ ئه‌و سێ‌ ساڵه‌دا‪،‬‬ ‫‪ 779‬ژن پڕۆژه‌یان ئه‌نجامداوه‌و قه‌رزی‌‬ ‫بچوكیان وه‌رگرتوه‌"‪.‬‬ ‫س����اڵی‌ ‪ ،2011‬نزیك����ه‌ی‌ ‪ 188‬ژن‬ ‫قه‌رزی‌ بچوكیان وه‌رگرتوه‌و پرۆژه‌یان‬ ‫پێئه‌نجامداوه‌‪ ،‬س����اڵی‌ ‪ 2012‬ژماره‌كه‌‬ ‫بوه‌ته‌ ‪ 314‬ژن‌و له‌س����اڵی‌ ‪2013‬شدا‪،‬‬ ‫‪ 225‬ژن قه‌رزه‌كه‌یان وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫پرۆژه‌كانی����ش زیات����ر بواره‌كان����ی‌‬ ‫وه‌ك س����اڵۆن‌و جوان����كاری‌‌و درومان‬ ‫ب����ون‌و تاڕاده‌یه‌كیش س����ه‌ركه‌توبون‬ ‫له‌و كاره‌یاندا‪ ،‬به‌اڵم س����ۆنیا‌و س����ۆما‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ كرێچین له‌دوكانه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫كه‌لوپه‌كانیش����دا‬ ‫له‌دابینكردن����ی‌‬ ‫پشتیان به‌س����امانی‌ خۆیان به‌ستوه‌و‬ ‫سودمه‌ندنه‌بون له‌و پڕۆژه‌یه‌‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬

‫هێزێكی چه‌پی كاریگه‌ر له‌كوردستاندا بونی نییه‌‬ ‫گفتوگۆیه‌ك له‌گه‌ڵ‌ ئیبراهیمی‌ عه‌لیزاده‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫"ئیبراهیم��� ‌ی عه‌لی���زاده‌" ك��� ‌ه ته‌مه‌نێك ‌ی‬ ‫له‌ن���او كۆمه‌ڵ���ه‌‌و له‌گ���ه‌ ‌ڵ بی���ر‌و كار ‌ی‬ ‫چه‌پ‌و كۆمۆنیس���تیدا به‌س���ه‌ربردوه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫گفتوگۆی���ه‌ ‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێ���ت "ره‌گێك ‌ی‬ ‫چه‌پبون له‌په‌كه‌كه‌و یه‌كێتی‌‌و گۆڕانیش���دا‬ ‫به‌دیناكرێت"‪.‬‬

‫تێبینی‌‪ :‬ئه‌مه‌ به‌شێكه‌ له‌گفتوگۆی‌‬ ‫ئاوێنه‌ له‌گه‌ڵ ئیبراهیمی‌ عه‌لیزاده‌‪،‬‬ ‫بۆ خوێندن���ه‌وه‌ی‌ كۆی‌ گفتوگۆكه‌‪،‬‬ ‫سه‌ردانی‌ سایتی‌ ئاوێنه‌نیوز بكه‌‪:‬‬ ‫‪www.awene.com‬‬

‫په‌كه‌كه‌‌و پاشه‌كشێ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تا له‌كوردس���تان ‌ی گه‌وره‌دا‬ ‫چه‌ندین حی���زب‌و رێكخراو ‌ی جیاجیا هه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ب���ڕوا ‌ی تۆ له‌نێ���و ئه‌م هه‌م���و حیزب‌و‬ ‫رێكخراوان���ه‌دا‪ ،‬هێزێكی وا هه‌ی��� ‌ه بخرێت ‌ه‬ ‫خانه‌ی چه‌په‌وه‌؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬له‌كوردستانی ئێران‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه ئه‌و ده‌وره‌ی هه‌یه‌‪ ،‬له‌ش���وێنه‌كانی‬ ‫دیكه‌ی كوردس���تان رێكخراوی چه‌پ هه‌ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر مه‌به‌س���ت هێزێكی چه‌پی‬ ‫رادیكاڵی كاریگه‌ر بێ‪ ،‬بونی نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪" :‬پ‪.‬ك‪.‬ك" س���ااڵنێك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫خۆی به‌بزوتنه‌وه‌یه‌ك ‌ی چه‌پ ده‌ناساند‪ .‬ئایا‬ ‫ئێستا ده‌كرێ ئه‌و پێناسه‌یه‌ی بۆ بكه‌ین؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪" :‬پ‪.‬ك‪.‬ك" له‌رابوردوی‬ ‫دوردا هه‌رچ���ی بوبێ���ت‪ ،‬ئێس���تا له‌روی‬ ‫پرۆگرامی سیاسی‌و له‌روی ئامانجێكه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫بۆ خۆی دیاریك���ردوه‌‪ ،‬وه‌كو رێكخراوێكی‬ ‫ناسیۆنالیست پێناس��� ‌ه ده‌كرێت‪ .‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫الموای ‌ه وه‌ك���و رێكخراوێك���ی نه‌ته‌وه‌ییش‬ ‫له‌س���ه‌ر ئامانج ‌ه دیاریكراوه‌كانی پێش���وی‬ ‫خ���ۆی پێداگری ن���اكات‌و له‌م روه‌ش���ه‌وه‌‬ ‫پاشه‌كشه‌ی كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م پاشه‌كشه‌ی ‌ه بۆچی‌؟ بۆچی‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك" له‌چه‌پ���ه‌و‌ه ده‌س���تیپێكردو‬ ‫ئه‌مڕۆك ‌ه ئاراسته‌یه‌كی دیك ‌ه ده‌گرێته‌به‌ر؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لیزاده‌‪ :‬چه‌پب���ون‌و چه‌پ‬ ‫مان���ه‌و‌ه ب���ه‌ر له‌هه‌ر ش���تێك پێویس���تی‬ ‫به‌پێگ���ه‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی له‌ن���او چین���ی‬ ‫كرێ���كاردا هه‌ی���ه‌‪" .‬پ‪.‬ك‪.‬ك" ئه‌گه‌رچ���ی‬ ‫ناوی كرێكارانی كوردس���تانی به‌سه‌ره‌وه‌بو‬ ‫هه‌رگی���ز ئاوڕێكی له‌خه‌باتی س���ه‌ربه‌خۆی‬ ‫كرێ���كاران نه‌دایه‌وه‌‪ .‬جگ ‌ه له‌و‌ه "پ‪.‬ك‪.‬ك"‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی به‌ه���ۆی بارودۆخ���ی توركیا‌و‬ ‫س���ته‌مكاری بێس���نوری ده‌وڵه‌تی توركیا‬ ‫بو‌ه به‌رێكخراوێك���ی به‌هێزی جه‌ماوه‌ریی‪،‬‬ ‫له‌هیچ���كام له‌قۆناغه‌كانی ژیانی سیاس���ی‬ ‫خۆی���دا وه‌اڵم���ده‌ره‌وه‌ی پێویس���تیه‌كانی‬ ‫زه‌مانه‌ی خ���ۆی نه‌بوه‌‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه ئه‌گه‌ریش‬ ‫خۆی به‌چه‌پ ناس���اندبێ‪ ،‬وه‌كو رێكخراوی‬ ‫چ���ه‌پ عه‌مه‌ل���ی نه‌ك���ردوه‌‪" .‬پ‪.‬ك‪.‬ك"‬ ‫له‌س���اڵه‌كانی س���ه‌ره‌تای پێكهاتنی���دا‪،‬‬ ‫پێوه‌ندیه‌ك���ی توندوتۆڵ���ی له‌گ���ه‌ڵ هێز‌ه‬ ‫چه‌په‌كانی توركی���او ته‌نانه‌ت ناوچه‌كه‌ش‬ ‫ب���و‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌و هێز‌ه ك ‌ه له‌و ش���وێنه‌و‌ه‬ ‫ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬ده‌گات به‌و‌ه ك ‌ه ده‌بینین‬ ‫س���اڵی رابردو له‌كاتێكدا ك ‌ه حه‌ره‌كه‌یه‌كی‬ ‫جه‌ماوه‌ری���ی به‌هێز له‌س���تانبوڵ‌و ش���ار‌ه‬ ‫گه‌وره‌كانی توركیا ده‌كه‌وێته‌ڕێ‪" ،‬پ‪.‬ك‪.‬ك"‬ ‫به‌ش���داری تێدا ناكات‪ .‬ئه‌م ‌ه له‌حاڵێكدای ‌ه‬ ‫ك ‌ه ئێو‌ه ده‌زانن "پ‪.‬ك‪.‬ك" سااڵنی رابردو‬ ‫ده‌یتوانی به‌ته‌نه���ا حه‌ره‌كه‌ی جه‌ماوه‌ریی‬ ‫گه‌ور‌ه له‌ستانبوڵ‌و ش���ار‌ه توركنشینه‌كان‬ ‫بخات���ه‌ڕێ‌و هاوئاهه‌نگی بكات له‌گه‌ڵ هێز‌ه‬ ‫چه‌په‌كانی توركیا‪ .‬به‌مج���ۆر‌ه "پ‪.‬ك‪.‬ك"‬ ‫خۆی له‌هاوپش���تی‌و هاوكاری ره‌وتی چه‌پ‬ ‫له‌توركی���ا بێبه‌ش���كرد‪ .‬ئ���ه‌م بۆچونه‌ی‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌هێزه‌كان���ی پارچه‌كانی دیكه‌ی‬ ‫كوردس���تانیش هه‌ر ب���ه‌م ش���ێوه‌ی ‌ه بو‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت ئه‌و هه‌ڵوێست ‌ه ئینفیعالی ‌ه به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌حه‌ره‌ك���ه‌ی جه‌ماوه‌ری���ی س���اڵی پار‪،‬‬ ‫كوردستانیش���ی گرته‌وه‌‪ .‬له‌ده‌وره‌یه‌كدا ك ‌ه‬ ‫پرۆسه‌ی ئاش���تی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی توركیا‬ ‫له‌ئاراداب���و‪" ،‬پ‪.‬ك‪.‬ك" له‌جیات���ی ئه‌وه‌ی‬ ‫ك ‌ه زه‌ختی جه‌ماوه‌ر له‌ش���ار‌ه گه‌وره‌كانی‬ ‫كوردس���تان به‌كاربێنێ بۆ ئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركیا ناچار ب���كات به‌ڵێنه‌كانی جێبه‌جێ‬ ‫بكات‪ ،‬له‌و س���اڵه‌دا كوردس���تانی توركیا‬ ‫له‌هه‌میش ‌ه بێده‌نگتربو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌س���تناكه‌ی ئه‌م گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ی‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك" گه‌ڕانه‌وه‌ی��� ‌ه ب���ۆ ریالی���زم‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه به‌هۆ ‌ی ناس���ینی كلتورو ئ���ه‌و ژیانه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌ی خه‌ڵك���ی تێی���دا ده‌ژین‪،‬‬ ‫سیاسه‌تێك ‌ی واقیعبینان ‌ه په‌یڕه‌و ده‌كات؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لیزاده‌‪ :‬ك���رده‌و‌ه پێوانه‌ی‬ ‫حه‌قیقه‌ت���ه‌‪ .‬ئای���ا "پ‪.‬ك‪.‬ك" له‌ئاكام���ی‬ ‫ره‌چاوكردن���ی ئ���ه‌و ج���ۆر‌ه سیاس���ه‌تان ‌ه‬ ‫به‌هێزتر بو‌ه یان الوازتر؟ به‌بڕوای من ئه‌م‬ ‫جۆر‌ه هه‌ڵوێس���ت‌و سیاسه‌ت ‌ه "پ‪.‬ك‪.‬ك"ی‬ ‫الوازكردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ب���ڕوای ت���ۆ "پ‪.‬ك‪.‬ك"‬

‫به‌هۆی ناكامی‬ ‫سیاسیه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫یه‌كێتی‬ ‫نیشتمانی له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كی‬ ‫سیاسی زیندو‬ ‫به‌ره‌و ڕوه‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‬ ‫نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه بۆ واقیعیه‌ت؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه بۆ‬ ‫واقیعیه‌ت‪ ،‬به‌ڵكو ته‌سلیمی دواكه‌وتوییه‌كانی‬ ‫رو له‌له‌ناوچونی كۆمه‌ڵگا بوه‌‪ .‬ته‌س���لیمی‬ ‫ئه‌و دواكه‌وتوییانه‌ی ك ‌ه هێزێكی پێش���ڕه‌و‬ ‫نه‌ك هه‌ر نابێ سه‌ریان بۆ دانه‌وێنێ‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫پێویس���ت ‌ه بیانگۆڕێت‪" .‬پ‪.‬ك‪.‬ك" ده‌وری‬ ‫پێشڕه‌وایه‌تی له‌وباره‌یه‌وه‌ نابینێت‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و قاسملو‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێتی نیش���تمانی كوردستان‬ ‫یه‌كێك له‌و هێزان ‌ه بو ك ‌ه پێش���تر به‌شێك‬ ‫له‌پێكهاته‌ك���ه‌ی چه‌پ ب���و‪ .‬ئایا تۆ ره‌وتی‬ ‫چ���ه‌پ له‌یه‌كێت���ی نیش���تمانی ئه‌م���ڕۆدا‬ ‫به‌دیده‌كه‌یت؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬یه‌كێتی نیش���تمانی‬ ‫كوردس���تان هه‌ر رابردویه‌كیش���ی بوبێت‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆك ‌ه له‌باشترین حاڵه‌تدا وه‌كو هێزێكی‬ ‫سۆس���یال دیموكرات پێناس��� ‌ه ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئێم��� ‌ه هێ���ز‌ه سۆس���یال دیموكراته‌كانی‬ ‫جیهانی به‌گشتی به‌یه‌كێتی نیشتمانیشه‌و‌ه‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی چه‌پ���دا نابینین‪ .‬به‌رنامه‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی هێز‌ه سۆسیال دیموكراته‌كانی‬ ‫جیه���ان‪ ،‬ئه‌م���ڕۆ جیاوازیه‌ك���ی ئه‌وتۆی‬ ‫له‌گه‌ڵ هێزه‌كان���ی نه‌یاری دوێكه‌یان نییه‌و‬ ‫جاری واش هه‌ی ‌ه له‌وانیش راس���تترن‪ .‬بۆ‬ ‫نمون ‌ه ئێس���تا جیاوازیه‌كی به‌رچاو له‌نێوان‬ ‫به‌رنام���ه‌ی پارت���ی‌و یه‌كێتی���دا نابین���ی‪.‬‬ ‫جیاوازیه‌ك له‌نێوان به‌رنامه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫یه‌كێتی‌و گۆڕاندا نابینی‪ .‬ئه‌وه‌ند‌ه نه‌بێ ك ‌ه‬ ‫گۆڕان ده‌ڵێت ك ‌ه ئه‌گه‌ر هاتین ‌ه ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫گه‌نده‌ڵ نابین‪ .‬ئه‌وه‌ش جیاوازی سیاسی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێتی له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه گرنگیه‌كی‬ ‫زۆری به‌ئه‌ده‌بیاتی چه‌پ نه‌داوه‌؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬ئ���ه‌و‌ه پێوه‌ندی‬ ‫ب���ه‌ده‌وره‌ی خه‌بات���ی پێش���مه‌رگانه‌یان‬ ‫بوه‌‪ .‬ئێس���تا ئه‌و ئه‌ده‌بیات ‌ه به‌كارناهێنن‌و‬ ‫پێكهاته‌ی رێكخراوه‌ییه‌كه‌ش���یان گۆڕاوه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نج���ده‌ران نه‌م���اوه‌و یه‌كێتی‬ ‫له‌بۆچونه‌كانی چه‌پی رابردو پاشه‌كش���ه‌ی‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م پاشه‌كش���ه‌ی ‌ه بۆچ ‌ی رویدا‌و‬ ‫به‌بڕوای تۆ له‌چ س���اته‌وه‌ختێكه‌و‌ه یه‌كێتی‬ ‫ئه‌و پاشه‌كشه‌یه‌ ده‌كات؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لیزاده‌‪ :‬ئه‌م پاشه‌كش���ه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌راب���ردودا‪ ،‬ورده‌ورد‌ه ده‌ك���را‪،‬‬ ‫له‌وكات���ه‌و‌ه ك ‌ه یه‌كێتی ده‌بێ به‌به‌ش���ێك‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتی هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫ره‌وتێك���ی خێرات���رو قه‌تعیت���ر به‌خۆیه‌و‌ه‬ ‫ده‌گرێ���ت‪ .‬چه‌پمان���ه‌و‌ه له‌ده‌وره‌یه‌كدا ك ‌ه‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتدابو‪ ،‬به‌واتای ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه پشت‬ ‫به‌هێ���زی رادیكاڵی كۆمه‌ڵ���گاو بزوتنه‌و‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی پێشڕه‌و ببه‌ستێ‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌گه‌ڵ مه‌نتیقی پاراستنی ده‌سه‌اڵت به‌هه‌ر‬ ‫قیمه‌تێك نایه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬قسه‌یه‌ك هه‌ی ‌ه ك ‌ه ده‌ڵێت قاسملو‬ ‫ده‌وری هه‌بو‌ه له‌وه‌دا ك ‌ه مام جه‌الل به‌ره‌و‬ ‫سۆسیال دیموكرات هه‌نگاو بنێت؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لی���زاده‌‪ :‬به‌بڕوای من دكتۆر‬ ‫قاس���ملو كاریگه‌ریه‌كی فیكری له‌سه‌ر مام‬ ‫ج���ه‌الل نه‌بو‪ .‬له‌س���ه‌ر یه‌كێتی‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫م���ام جه‌اللیش كاریگ���ه‌ری فیكری نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫به‌جۆرێك ك ‌ه بڵێین ئه‌وانی به‌ره‌و سۆسیال‬ ‫دیموكراس���ی راكێش���ابێت‪ .‬دكتۆر قاسملو‬ ‫چونك ‌ه خۆی له‌ناو سۆسیال دیموكراته‌كانی‬ ‫ئه‌وروپ���ادا‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی دوای ئه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫دژایه‌تی له‌گه‌ڵ هێرش���ی سۆڤیه‌ت بۆ سه‌ر‬ ‫چێكوسلواكی كردو ئه‌و واڵته‌ی به‌جێهێشت‪،‬‬ ‫كه‌س���ایه‌تیه‌كی ناس���راو بو‪ ،‬له‌م بابه‌ته‌و‌ه‬ ‫كارئاس���انی دیپلۆماتیكی ب���ۆ مام جه‌الل‬ ‫ده‌كرد‪ .‬به‌هۆی ئه‌و پێوه‌ندیانه‌و‌ه ك ‌ه هه‌یبو‬ ‫به‌ئه‌م‌و ئه‌وی ده‌ناساندن‪ .‬راست ‌ه ك ‌ه حیزبی‬

‫دیموكرات به‌هۆی به‌ش���داری له‌بزوتنه‌وی‬ ‫خه‌ڵكی كورددا‪ ،‬پێوه‌ن���دی نزیكی له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ئه‌نته‌رناسیونالی سوسیالیست هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قاسملو نه‌ك هه‌ر ده‌وری كاریگه‌ری فیكری‬ ‫له‌س���ه‌ر مام جه‌الل بۆ نزیكبونه‌و‌ه له‌بیری‬ ‫سۆسیال دیموكراتیك نه‌بو‪ ،‬به‌ڵكو خۆیشی‬ ‫وه‌ك���و بیروبۆچ���ون لێیدوركه‌وتبۆوه‌‪ .‬مام‬ ‫جه‌الل له‌ڕوی نه‌ریتی سیاس���ی‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌خالقیش���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌كو شه‌خس���ی خۆی تا‬ ‫راده‌یه‌ك���ی زۆر له‌ژێر كاریگه‌ری ماویس���م‬ ‫دا ب���و‪ ،‬ئه‌و كاریگه‌ری���ه‌ی له‌گه‌ ‌ڵ خۆی تا‬ ‫ئیستاش هێناوه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و ملمالنێكان ‌ی ئێستای‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تاو له‌رابردودا‪" ،‬ی‪.‬ن‪.‬ك"‬ ‫حیزبێكی پڕ له‌ملمالن ‌ێ بوه‌‪ .‬به‌تایبه‌ت گه‌ر‬ ‫له‌م ساته‌وه‌خته‌دا سه‌یری بكه‌ین‪ ،‬پێتوای ‌ه‬

‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫له‌باشترین حاڵه‌تی‬ ‫خۆیدا هه‌وڵده‌دات‬ ‫حیزبێكی سۆسیال‬ ‫دیموكراتی‬ ‫له‌جۆری رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاستیه‌كه‌ی‬ ‫بێت‬ ‫ئ���ه‌م ملمالنێیه‌ی���ان هۆكارێك���ی فیكری‬ ‫له‌پشته‌وه‌ی ‌ه یان كێشه‌كان شه‌خسین؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لیزاده‌‪ :‬یه‌كێك له‌گرفته‌كان‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه هیچ���كام ل���ه‌و كوتالنه‌ی ناو‬ ‫"ی‪.‬ن‪.‬ك" ك��� ‌ه له‌میدیاكان���دا باس���یان‬ ‫لێده‌ك���رێ‪ ،‬خاوه‌نی پالتفۆرمی سیاس���ی‬ ‫ش���ه‌فاف‌و رون نی���ن تا بتوانین له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و ئه‌ساس��� ‌ه بیانناس���ین‪ .‬به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫جیاواز‪ ،‬ستراتیژێكی جیاواز‪ ،‬یان ته‌نانه‌ت‬ ‫ش���ێوه‌كارێكی جیاواز ك ‌ه ئه‌میان له‌ئه‌ویان‬ ‫جیاكاته‌وه‌‪ ،‬باس���ی لێناك���رێ‪ .‬ژماره‌یه‌ك‬ ‫له‌ئه‌ندامانی ریزه‌كانی یه‌كێتی ك ‌ه به‌س���ه‌ر‬ ‫كوتله‌كاندا دابه‌ش بون‪ ،‬له‌روی خۆشه‌ویستی‬ ‫شه‌خس���ی‪ ،‬بیره‌وه‌ری‌و پێشینه‌ی مێژویی‬ ‫ئه‌م یا ئه‌و به‌رپرس‪ ،‬یان ئه‌وه‌ی ك ‌ه له‌پشت‬ ‫س���ه‌ری ئه‌م‌و ئ���ه‌و ده‌گوت���رێ‪ ،‬ئینتخابی‬ ‫خۆی���ان ده‌ك���ه‌ن‌و ژماره‌یه‌ك���ی زۆرتریش‬ ‫بێهه‌ڵوێس���ت ده‌مێننه‌وه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه رواڵه‌تێكی‬ ‫ناسیاسی به‌كێش���ه‌كان داوه‌و رێگه‌ی داو‌ه‬ ‫به‌وه‌ی ك ‌ه چاوراو به‌س���ه‌ر واقیعیه‌ته‌كاندا‬ ‫حاكم بێت‪ .‬یه‌كێتی نیشتمانی رێكخراوێكی‬ ‫ئیعتی���ادی نییه‌‪ ،‬به‌ش���ێك له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫له‌مێژوی ئ���ه‌و واڵته‌ی���ه‌‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه له‌وه‌ها‬ ‫رێكخراوێكدا‪ ،‬چونك ‌ه كێش���ه‌كان به‌واقیعی‬ ‫هه‌ن ئه‌گه‌ر خۆیان به‌شه‌فافی ده‌رینه‌خ ‌هن‌و‬ ‫جیاوازیه‌كان���ی خۆی���ان باس���ی نه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵگا له‌كۆتایی���دا بیركردنه‌وه‌ی خۆی‬ ‫له‌جێگه‌ی واقیعیه‌ت داده‌نێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌وات ‌ه ئه‌و ملمالنێیان ‌ه له‌كوێو‌ه‬ ‫سه‌رچاو‌ه ده‌گرن؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لیزاده‌‪ :‬به‌ه���ۆی كه‌مبونی‬ ‫مه‌علومات له‌مباره‌و‌ه هه‌ڵسه‌نگاندن ئاسان‬ ‫نیی���ه‌‪ .‬ئاماژ‌ه به‌دو فاكت���ۆر له‌وانه‌ی ‌ه له‌م‬ ‫بابه‌ته‌و‌ه یارمه‌تی���ده‌ر بێت‪ .‬یه‌كه‌م ئه‌وه‌ی‬

‫ك ‌ه یه‌كێتی نیش���تمانی هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫پێكهاتنیه‌و‌ه خه‌س���ڵه‌تێكی نیمچ ‌ه به‌ره‌یی‬ ‫هه‌ب���وه‌و بونی مینب���ه‌ری جی���اواز تێیدا‬ ‫به‌ره‌سمی ناسراوه‌‪ .‬كه‌وای ‌ه ئاسایی ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و رێچك ‌ه جیاوازی سیاس���یش‬ ‫له‌ناوی���دا به‌دیبك���رێ‌و س���ه‌ره‌نجام ئ���ه‌و‬ ‫جیاوازیان ‌ه خۆیان له‌پالتفۆرمی سیاس���ی‬ ‫جیاوازیش���دا ببیننه‌وه‌‪ .‬مه‌به‌س���ت ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫جی���اوازی ئه‌م‌و ئ���ه‌و ده‌توانێ پاس���اوی‬ ‫رێكخراوه‌ی���ی هه‌ب���ێ‪ .‬فاكت���ۆری دوهه‌م‪،‬‬ ‫شكس���تهێنانی یه‌كێتی��� ‌ه له‌هه‌ڵبژاردن���ی‬ ‫ئه‌خیردا‪ .‬لێكۆڵینه‌و‌ه له‌س���ه‌ر هۆكاره‌كانی‬ ‫ئه‌و شكسته‌و ئه‌وه‌ی ك ‌ه هه‌ر الیه‌نه‌ی چه‌ند‌ه‬ ‫لێیبه‌رپرس���یار‌ه كێش���ه‌كانی ته‌قانده‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێت���ی نیش���تمانی ل���ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا‪،‬‬ ‫س���تراتیژێكی رونی نه‌بو‪ .‬بۆ نمون ‌ه كاتێك‬ ‫یه‌كێت���ی بڕی���ارده‌دات ك��� ‌ه له‌هه‌ڵبژاردندا‬ ‫به‌لیستی جیاواز به‌ش���داری بكات‪ ،‬مانای‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه ده‌بێ له‌هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردندا‪،‬‬ ‫جیاوازیه‌كانی له‌گه‌ڵ ئه‌م الیه‌ن‌و ئه‌و الیه‌ن‬ ‫باس بكات‪ .‬ئێم ‌ه له‌كه‌مپه‌ینی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫یه‌كێتی���دا‪ ،‬نه‌مانزان���ی جیاوازیه‌كان���ی‬ ‫له‌به‌رنامه‌و س���تراتیژو تاكتیكی سیاسی‌و‬ ‫له‌حوكمڕانیدا‪ ،‬له‌گه‌ڵ پارتی‌و ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆڕانی���ش چییه‌؟ كۆمه‌ڵگای كوردس���تان‬ ‫له‌به‌رانب���ه‌ر گه‌لێك كێش���ه‌و پرس���یاری‬ ‫واقیعیدای���ه‌‪ ،‬ك ‌ه وه‌اڵمی ئه‌م پرس���یاران ‌ه‬ ‫ده‌توانێ جیاوازیه‌كان ده‌ربخات‪ :‬بۆ نمون ‌ه‬ ‫وه‌اڵمدانه‌و‌ه به‌كێشه‌ی ناڕه‌زایه‌تی خه‌ڵك‌و‬ ‫كه‌مبونی خزمه‌تگوزاری گش���تی‪ ،‬گه‌نده‌ڵی‬ ‫دارایی‌و ئی���داری‌و ه���ۆكاری قوڵبونه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رسوڕهێنه‌ری كه‌لێنی چینایه‌تی‪ ،‬یاسای‬ ‫كارو كێشه‌ی كرێكارانی كۆچبه‌ر‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی‬ ‫دیموكراس���ی له‌كوردس���تان‪ ،‬ئابوری ئه‌و‬ ‫واڵت ‌ه به‌گش���تی‌و ئابوری پیشه‌سازی نه‌وت‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‪ ،‬پێوه‌ندی له‌گ���ه‌ڵ ده‌وڵه‌تی‬ ‫مه‌رك���ه‌زی‌و گیروگرفته‌كان���ی‪ ،‬ته‌ناقوزاتی‬ ‫وه‌زعی واقیعی له‌گه‌ڵ یاساكانی فیدراڵیزم‪،‬‬ ‫پرس���ی ناوچ ‌ه داب���ڕاوه‌كان‪ ،‬سیاس���ه‌ت‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌ده‌وڵه‌تانی ئیقلیمی‪ ،‬سیاس���ه‌ت‬ ‫به‌رانب���ه‌ر به‌بزوتنه‌وه‌ی كورد له‌پارچه‌كانی‬ ‫دیكه‌ی كوردس���تان‪ ،‬كێشه‌كانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاست به‌گش���تی ك ‌ه كار ده‌كه‌ن ‌ه سه‌ر‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‌و پریشكی ئاوریان له‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌ش نزیكبۆت���ه‌وه‌؛ ئه‌مان ‌ه هه‌مویان‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی واقیعین ك ‌ه جی���اوازی بۆچون‬ ‫له‌س���ه‌ریان له‌نێوان هێز‌ه سیاس���یه‌كاندا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی له‌نێوان یه‌كێت���ی‌و ئه‌وانیتردا‬ ‫باس���یان لێوه‌ناكرێ���ت‪ .‬هیچ���كام له‌وان ‌ه‬ ‫نابن به‌ناوه‌ڕۆكی كه‌مپه‌ین���ی هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫كاتێ���ك ئه‌مان ‌ه مه‌علوم نین‌و شكس���تیش‬ ‫به‌سه‌ردا دێت‪ ،‬ئه‌وجار كێش ‌ه شه‌خسیه‌كان‬ ‫زه‌قده‌بن���ه‌وه‌‪ .‬دی���ار‌ه ئیختیالف له‌س���ه‌ر‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی ته‌كنیك���ی‌و رێكخراوه‌ی���ی‌و‬ ‫شێوه‌كار له‌ناو حیزبگه‌لێكی وه‌كو یه‌كێتی‬ ‫نیش���تمانیدا‪ ،‬به‌رده‌وام هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆچی‬ ‫وای لێدێ ك��� ‌ه حیزبێك ده‌بات��� ‌ه به‌رده‌م‬ ‫ئه‌زم���ه‌ی له‌و چه‌ش���نه‌وه‌؟ به‌ب���ڕوای من‬ ‫ئه‌ساس���ه‌ن به‌هۆی ناكامی سیاسیه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێتی نیش���تمانی له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگایه‌كی‬ ‫سیاس���ی زیندو ب���ه‌ره‌و ڕوه‌‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫به‌رنامه‌و پرۆژه‌ی سیاس���ی جیاوازی خۆی‬ ‫به‌شه‌فافی بخات ‌ه به‌رده‌ست‌و به‌به‌رده‌وامیش‬ ‫ئه‌و كار‌ه بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێتی نیش���تمانی كوردستان‬ ‫له‌م بارودۆخه‌ ‌ی ئێس���تایدا چۆن پێناس��� ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ی؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬له‌بارودۆخی ئێستادا‪،‬‬ ‫به‌ه���ۆی ئه‌و هاوس���ه‌نگی سیاس���یه‌ی ك ‌ه‬ ‫له‌كوردستاندا پێكهاتو‌ه الوازبونی یه‌كێتی‬ ‫نیشتمانی له‌و هاوسه‌نگیه‌دا زیانبه‌خشه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێ ‌ی هه‌مو ئه‌وانه‌ ‌ی كه‌ باستكرد‬ ‫پێتوانی ‌ه یه‌كێتی له‌قه‌یراندا ده‌ژی؟‬

‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬بێگومان یه‌كێتی‬ ‫نیشتمانی له‌ئه‌زمه‌دایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ك��� ‌ه مێژویه‌كی دورودرێ���ژی له‌موقاوه‌مه‌ت‬ ‫به‌دیكتاتۆری به‌عسدا هه‌یه‌‪ ،‬به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ك ‌ه مێ���ژوی ئ���ه‌و حیزب ‌ه له‌گ���ه‌ڵ مێژوی‬ ‫خوێناوی‌و پڕ له‌هه‌ڵس���وكه‌وتی میلله‌تێك‬ ‫تێكه‌ڵبوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و زه‌رفیه‌ته‌ی هه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌م‬ ‫ئه‌زمه‌ی ‌ه ده‌ربازبێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوای��� ‌ه ئه‌و مێ���ژو‌ه فریای‬ ‫ده‌كه‌وێ؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لی���زاده‌‪ :‬تا ماوه‌یه‌ك به‌ڵێ‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌ك بۆ هه‌میشه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وات��� ‌ه یه‌كێت���ی ده‌توانێ له‌و‬ ‫قه‌یرانان ‌ه ده‌ربازبێت؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لیزاده‌‪ :‬رێ���گای ده‌ربازبون‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كامه‌یه‌؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬كێشه‌كان به‌شێوه‌ی‬ ‫سیاسی‌و له‌س���ه‌ر ئه‌ساس���ی وه‌اڵمدانه‌و‌ه‬ ‫به‌گرینگترین پرس���یارگه‌لێك ك ‌ه له‌به‌رده‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگادان به‌ش���ه‌فافی خۆیان ده‌رخه‌ن‪.‬‬ ‫چونك��� ‌ه ه���ه‌ر وه‌كو وت���م یه‌كێت���ی هه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه ئه‌وه‌ی به‌ره‌سمی ناسیو‌ه ك ‌ه‬ ‫رێكخراوێكی فر‌ه مینبه‌ره‌‪ ،‬كه‌وای ‌ه ده‌توانێ‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و كێش���ان ‌ه هه‌ڵب���كات‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ملمالنێ له‌س���ه‌ریان له‌خاڵی الوازه‌و‌ه بكات‬ ‫به‌خاڵی به‌هێز بۆ خۆی‪ .‬یه‌كێتی نیشتمانی‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا‪ ،‬ك ‌ه حیزبێك���ی دیاریكراوه‌‪،‬‬ ‫رێكخراوێكی جه‌ماوه‌ریش���ه‌‪ ،‬بۆ ش���كڵدان‬ ‫به‌هاوس���ه‌نگی واقیعی له‌كێشه‌كانیش���دا‪،‬‬ ‫پێویس���ت ‌ه جه‌ماوه‌ر بێنه‌كایه‌وه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫م���ه‌رج ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه هه‌مو الی���ه‌ك پابه‌ندی‬ ‫پێڕه‌وی ناوخ���ۆی ملمالنێكان بن‪ .‬پێڕه‌وی‬ ‫ناوخۆ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك نیی ‌ه بۆ رازاندنه‌وه‌ی‬ ‫رواڵه‌ت���ی حی���زب‪ ،‬به‌ڵك���و ئام���رازی‬ ‫رێكخستنی ئه‌و ملمالنێیه‌شه‌‪ .‬بۆچی ده‌بێ‬ ‫هاتنه‌خواره‌وه‌ی به‌رپرس���ێك له‌ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه هه‌ڵه‌ی ئاش���كرای كردب���ێ‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌كی پ���رژان‌و ئازاربێ���ت؟ بۆچی‬ ‫ده‌بێ كه‌س���انێك به‌رپرس���یارێتی خۆیان‬ ‫له‌م یان له‌و هه‌ڵه‌ی سیاسی‌و رێكخراوه‌یی‬ ‫نه‌س���ه‌لمێنن؟ پێویس���ت ‌ه پابه‌ند به‌ده‌نگی‬

‫حكومه‌تی هه‌رێم‌و‬ ‫به‌تایبه‌تی پارتی‬ ‫كۆمه‌ڵێك به‌رژه‌وه‌ندیان‬ ‫له‌گه‌ڵ توركیا هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن بیپارێزن‌و‬ ‫هه‌ڵبه‌ت پاراستنی ئه‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیانه‌ش بۆ‬ ‫ئه‌وان باجی خۆی هه‌یه‬ ‫جه‌م���اوه‌ری حیزبه‌كه‌یان ب���ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌گه‌ر پێویس���ت ب���و به‌بێ س���ڵكردنه‌و‌ه‬ ‫كورسی ده‌سه‌اڵت به‌جێبێڵن‪.‬‬ ‫گۆڕان له‌نێوان دو به‌رداشدایه‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تا له‌هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫ده‌بینین ك��� ‌ه بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان یه‌كێك ‌ه‬ ‫له‌هێز‌ه كاریگه‌ره‌كان‌و به‌پێی ئه‌نجامه‌كانی‬ ‫دواهه‌ڵبژاردنیش ب���راوه‌ی دوهه‌م بوه‌‪ ،‬تۆ‬ ‫ك ‌ه سه‌یری گۆڕان ده‌كه‌ی‪ ،‬ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌چ خانه‌یه‌كدا پێناس ‌ه ده‌كه‌یت؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لی���زاده‌‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫تا ئێستا ده‌وری ئیجابی هه‌بو‌ه له‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫رێگان���ه‌دات جه‌ماوه‌ری خه‌ڵ���ك به‌ره‌و بێ‬ ‫ته‌فاوه‌تی خه‌مساردی له‌سیاسه‌تدا بڕوات‪.‬‬ ‫ده‌وری بو‌ه له‌وه‌ی ك ‌ه خه‌ڵك له‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاسی بێخه‌م نه‌بێت‪ .‬ئایا ئه‌و بزوتنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌توانێ له‌نواندنی ئ���ه‌م ده‌وره‌ی خۆیدا‪،‬‬ ‫ه���ه‌روا به‌رده‌وامبێ���ت؟ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫به‌دوای هه‌ڵبژاردندا له‌به‌رده‌م ئینتخابێكی‬ ‫چاره‌نوسس���ازدایه‌‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر بچێت��� ‌ه ناو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و له‌ن���او ده‌س���ه‌اڵتدا‪ ،‬وه‌اڵمی‬ ‫ئ���ه‌و ته‌وه‌قوعات ‌ه بدات���ه‌و‌ه ك ‌ه خۆی له‌ناو‬ ‫خه‌ڵك���دا پێكیهێن���اوه‌و به‌و هۆیه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌نگی له‌خه‌ڵك وه‌رگرتوه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ده‌سه‌اڵت‬ ‫زۆر زو به‌بنبه‌س���ت ده‌گات‪ .‬خ���ۆ ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫به‌پێی ئه‌و ته‌وه‌قوعه‌ش ك ‌ه لێیانده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وت نه‌كه‌ن پێگه‌ی جه‌ماوه‌رییان‬ ‫له‌ده‌ستده‌ده‌ن‪ .‬خه‌ڵك چاوه‌ڕێی ده‌سكه‌وتی‬ ‫مه‌لموس���یان لێده‌كه‌ن‪ .‬خۆ ئه‌گه‌ر نه‌چن ‌ه‬ ‫ناو ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬ده‌بێ ده‌سه‌اڵت بخه‌ن ‌ه ژێر‬ ‫فشاری ش���ه‌قامه‌وه‌‪ .‬له‌وه‌ش���دا‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانی به‌رده‌ركی سه‌را دیتمان‬ ‫زۆر به‌پارێزن‌و نایانه‌وێ داهاتوی سیاس���ی‬

‫خۆیان له‌س���ه‌ر ئه‌ساس���ی خۆپیشاندان‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌ت���ی ده‌ربڕینی سه‌رش���ه‌قام بینا‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر وه‌كو ئۆپۆزیسیۆن بمێننه‌وه‌و‬ ‫خه‌ڵك له‌ئاكام���ی هه‌وڵه‌كانی ئه‌وان وه‌كو‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن گۆڕانكاریه‌ك نه‌بینن‪ ،‬پێگه‌ی‬ ‫جه‌ماوه‌ریی���ان الواز ده‌بێ���ت‪ .‬بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان له‌ژێر به‌رداشی ئه‌م دو حاڵه‌ته‌دایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تۆ له‌ناو بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕاندا‪،‬‬ ‫ره‌گێكی چه‌پبون به‌دی ده‌كه‌یت؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لی���زاده‌‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫له‌باش���ترین حاڵه‌تی خ���ۆدا‪ ،‬هه‌وڵده‌دات‬ ‫ل���ه‌روی پێكهات���ه‌ی رێكخراوه‌ی���ی‌و پێڕه‌و‬ ‫پرۆگ���رام‌و له‌روی به‌رنامه‌ی سیاس���یه‌وه‌‪،‬‬ ‫حیزبێك���ی سۆس���یال دیموكراتی له‌جۆری‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���تیه‌كه‌ی نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫بكات‪ .‬دی���ار‌ه به‌لێكدانه‌وه‌ی���ه‌ك ك ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫بۆ چه‌پ هه‌مانه‌‪ ،‬بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان له‌م‬ ‫خانه‌دا ناگونجێت‪.‬‬ ‫پارتی‌‌و كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی محافزكار‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هێزێك���ی دیك���ه‌‪ ،‬پارت���ی‬ ‫دیموكراتی كوردس���تانه‌‪ ،‬ئای���ا ئه‌و ده‌نگ ‌ه‬ ‫زۆره‌ی ك��� ‌ه هێنای‪ ،‬ده‌الل���ه‌ت له‌و‌ه ناكات‬ ‫هێش���تا كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردی‪ ،‬كۆمه‌ڵگایه‌كی‬ ‫موحاف���زكاره‌‪ ،‬به‌حوكمی ئه‌وه‌ی ك ‌ه پارتی‬ ‫ده‌كرێ وه‌كو یه‌كێك له‌هێز‌ه محافزكاره‌كان‬ ‫پێناس ‌ه بكرێ؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لیزاده‌‪ :‬له‌كۆمه‌ڵگایه‌كدا ك ‌ه‬ ‫جه‌م���اوه‌ری خه‌ڵك تا راده‌ی���ه‌ك هاتبێت ‌ه‬ ‫مه‌یدان بۆ ئه‌وه‌ی له‌رێگه‌ی هه‌ڵبژاردنێكی‬ ‫پارله‌مانیه‌و‌ه له‌چاره‌نوسی سیاسی خۆیدا‬ ‫ده‌خاله‌ت ب���كات‪ ،‬جه‌م���اوه‌ر له‌نێوان ئه‌و‬ ‫هێزانه‌ی ك ‌ه له‌س���احه‌كه‌دا ه���ه‌ن به‌ناچار‬ ‫ئینتخاب���ی خ���ۆی ده‌كات‌و به‌وپێی ‌ه ده‌نگ‬ ‫ده‌خات ‌ه نێو س���ندوقه‌وه‌‪ .‬پێموانیی ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫نمونه‌یه‌ك بێ بۆ س���ه‌لماندنی محافزكاریی‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌‪ .‬جه‌ماوه‌ری خه‌ڵك ده‌زانن‬ ‫ك ‌ه ده‌ب���ێ ژی���ان به‌ڕێوه‌بچێ���ت‪ .‬كاتێك‬ ‫ك��� ‌ه هێزێكی جیاوازی دیك��� ‌ه نه‌بینن‪ ،‬یان‬ ‫هه‌بێ‌و متمان���ه‌ی خه‌ڵكی به‌ره‌و الی خۆی‬ ‫رانه‌كێش���ابێ‌و خه‌ڵك نه‌توان���ن متمانه‌ی‬ ‫پێبك���ه‌ن‪ ،‬به‌درێ���ژه‌ی وه‌زع���ی مه‌وجود‬ ‫ره‌زایه‌ت ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌كان‌و گرفت ‌ی تایبه‌تیان‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بێین ‌ه س���ه‌ر باس���ی حیزبه‌كانی‬ ‫رۆژهه‌اڵت��� ‌ی كوردس���تان‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫نزیكبونه‌وه‌ی���ه‌ك له‌نێ���وان دو كۆمه‌ڵ���ه‌دا‬ ‫هه‌ی ‌ه ك ‌ه یه‌كی���ان عوم���ه‌ر ‌ی ئیلخانیزاد‌ه‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی ده‌كاو یه‌كی���ان عه‌بدواڵ ‌ی‬ ‫موهت���ه‌دی‌‪ ،‬به‌بڕوا ‌ی تۆ وه‌كو س���كرتێری‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی حیزب ‌ی كومۆنیست ‌ی ئێران‪ ،‬چۆن‬ ‫له‌یه‌كگرتنه‌وه‌ی ئ���ه‌م دو الیه‌ن ‌ه ده‌ڕوانی‌و‬ ‫هۆكاره‌كانی چین؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬ئ���ه‌وان‬ ‫جیابونه‌وه‌یه‌كه‌یان هیچ مه‌بنایه‌كی سیاسی‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬یه‌كگرتنه‌وه‌ش���یان حه‌ره‌كه‌یه‌كی‬ ‫ئاس���اییه‌‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر هات���و یه‌كیانگرته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه راس���تگۆیی له‌خه‌باتی سیاس���یدا وا‬ ‫حوكم ده‌كات ك ‌ه ب���ۆ خه‌ڵكی رونبكه‌نه‌و‌ه‬ ‫ئه‌وكات ‌ه ب���ه‌چ هۆكارێ���ك لێكجیابونه‌وه‌؟‬ ‫ئه‌و هۆكاران ‌ه چۆن له‌به‌ینچون ك ‌ه ئێس���تا‬ ‫مه‌جالی یه‌كگرتنه‌و‌ه ره‌خس���اوه‌؟ هه‌روه‌ها‬ ‫ره‌خن��� ‌ه له‌و توندوتیژیان ‌ه بگرن ك ‌ه له‌كاتی‬ ‫جیابونه‌وه‌یاندا ل���ه‌دژی یه‌ك به‌كاریانهێنا‪.‬‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌و هه‌ڵسوكه‌وته‌ی ئه‌وكاتیان‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌كێشه‌كانیان‪ ،‬كاریگه‌ری له‌سه‌ر‬ ‫بیروڕای گش���تی خه‌ڵك بوه‌و ره‌خنه‌گرتن‬ ‫لێیان بۆ دوپاتنه‌بونه‌وه‌یان پێویسته‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوا ‌ی تۆ بۆ به‌و شێوه‌یه‌ كه‌رت‬ ‫بون‌و به‌م شێوه‌ی ‌ه یه‌كده‌گرنه‌وه‌؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬كه‌رتبونه‌كه‌یان هیچ‬ ‫ئه‌ساس���ێكی ئایدیۆلۆژیك‪ ،‬سیاس���ی یان‬ ‫به‌رنامه‌یی نه‌بو‪ ،‬كێشه‌ی رێكخراوه‌یی یان‬ ‫شه‌خسییان هه‌بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی یه‌كگرتنه‌وه‌كه‌یان؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬واپێده‌چ���ێ ك ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و جۆر‌ه كێش���انه‌ی ئ���ه‌وكات هه‌یانبو‬ ‫كه‌مبوبن���ه‌وه‌‪ .‬هه‌ڵب���ه‌ت به‌ڕێوه‌بردنی دو‬ ‫ته‌شكیالتی له‌و چه‌ش���ن ‌ه وه‌كو یه‌ك‪ ،‬له‌و‬ ‫بارودۆخه‌داو له‌كوردستانی عێراق‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌وانه‌ی��� ‌ه گیروگرفتی تایبه‌تی خۆی هه‌بێ‬ ‫ك��� ‌ه هانیان بدات به‌م جۆر‌ه چاره‌س���ه‌ر ‌ی‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫په‌كه‌كه‌و پارتی‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تا له‌ئاس���تی كوردستانی‬ ‫گ���ه‌وره‌دا‪ ،‬دو هێ���ز ه���ه‌ن له‌ملمالنێدان‪:‬‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك"و پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫ت���ۆ هه‌س���تده‌كه‌ی جیاوازیه‌ك���ی فیكری‬ ‫له‌نێوان ئه‌و دوانه‌دا هه‌یه‌؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬بێگومان جیاوازیه‌كی‬ ‫فیكری ق���وڵ له‌نێوانیاندا وج���ودی نییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ش���بێ زۆر كه‌مه‌‪ ،‬به‌اڵم جیاوازی‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌س���تراتیژی سیاس���یاندا‪ ،‬جیاوازی‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی رێكخراوه‌ییاندا‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تایبه‌ت‬ ‫ملمالن���ێ هه‌ی���ه‌ له‌س���ه‌ر نفوزی���ان‬ ‫له‌پارچه‌كان���ی دیك���ه‌ی كوردس���تاندا‪،‬‬ ‫جیاوازی هه‌یه‌ له‌بارودۆخێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ك���ه‌ هه‌ر كام ل���ه‌و دو الیه‌ن���ه‌ كاری تێدا‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ .‬ئ���ه‌و جیاوازیان���ه‌ كاریكردۆته‌‬ ‫س���ه‌ر پێوه‌ندیه‌كانی هه‌ردوال‪ .‬كێشه‌یه‌ك‬ ‫كه‌ ئێس���تا گرنگه‌ پێوه‌ن���دی به‌ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركیاوه‌ هه‌یه‌‪ ،‬الیه‌نێكیان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌حاڵی ش���ه‌ڕ یان بڵێین ئاماده‌باشی بۆ‬ ‫ش���ه‌ڕدایه‌و الیه‌نێكیان پێوه‌ندی دۆستانه‌و‬ ‫ئابوری درێژماوه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی توركیا‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ت���ۆ پێتوایه‌ ئه‌م���ه‌ هۆكاری‬ ‫سه‌ره‌كی ملمالنێی ئه‌م دو الیه‌نه‌یه‌؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬به‌رژه‌وه‌ندی ئابوری‬ ‫بۆ هه‌رێمی كوردستان‌و بۆ پارتی له‌سه‌روی‬ ‫پێوه‌ندیه‌كان���ی له‌گ���ه‌ڵ "پ‪.‬ك‪.‬ك"دایه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌رێگای توركیاوه‌ دابین ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ���ه‌ی‌ ملمالنێی���ان له‌نێوانیاندا‬ ‫نییه‌ له‌س���ه‌ر نفوزی���ان له‌پارچه‌كانی تری‬ ‫كوردستان؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬بێگومان ئه‌وه‌ش‬ ‫یه‌كێك له‌ملمالنێكانه‌‪ ،‬به‌اڵم الم وانییه‌ كه‌‬ ‫پارتی س���تراتێژیه‌كی كوردستانی به‌واتای‬ ‫كوردستانی گه‌وره‌ی هه‌بێت‪ .‬په‌ره‌پێدانی‬ ‫ئه‌و نفوزه‌ بۆ پارتی له‌پێناوی به‌هێزكردنی‬ ‫پێگه‌ی خ���ۆی له‌كوردس���تانی عێراقدایه‌‪.‬‬ ‫پارتی هه‌وڵده‌دات قواڵیی سیاس���ی نفوزی‬ ‫خۆی زیاتر بكات‪ .‬ده‌زانین كه‌ "پ‪.‬ك‪.‬ك"‬ ‫سه‌رده‌مانێك دروشمی كوردستانی گه‌وره‌ی‬ ‫به‌رزده‌كرده‌وه‌‪ ،‬ئێس���تاش له‌ناو ریزه‌كانی‬ ‫"پ‪.‬ك‪ .‬ك"دا كه‌منی���ن ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‬ ‫ك���ه‌ له‌روی ئه‌و ته‌وه‌هوم���ه‌وه‌ له‌ریزه‌كانی‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك"دا چاالك���ی ده‌ك���ه‌ن‪ .‬به‌مپێیه‌‪،‬‬ ‫ت���ا راده‌ی���ه‌ك جی���اوازی هه‌ی���ه‌ له‌نێوان‬ ‫ئامانجی "پ‪.‬ك‪.‬ك" ك���ه‌ هێزی پارتنێری‬ ‫خ���ۆی له‌پارچه‌كانی دیكه‌ی كوردس���تان‬ ‫دروستكردوه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئامانجی پارتی‪ .‬به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ كه‌ سیاس���ه‌تێكی جیاوازی به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌ئه‌زمه‌ی سوریا هه‌یه‌‪ ،‬ته‌ئیدی حكومه‌تی‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری رۆژئاوا ناكات‌و هه‌وڵده‌دات‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ الیه‌نه‌كانی نه‌یاری "پ‪.‬ی‪.‬د"‬ ‫به‌هێز ب���كات‌و جێگای���ان ب���ۆ بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كوردس���تانی توركیا ئ���ه‌و هه‌واڵنه‌ی كه‌‬ ‫هه‌یه‌ بێ سه‌مه‌ره‌و دروستكردنی به‌دیل بۆ‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك" كارێكی ئاسان نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی له‌كوردستانی رۆژهه‌اڵت؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬له‌كوردس���تانی‬ ‫رۆژهه‌اڵت حیزبی سیاسی هاوچه‌شنی ئه‌وان‬ ‫له‌مێژینه‌یه‌و له‌ژێر كاریگه‌ری ئه‌وانیش���دا‬ ‫پێكنه‌هات���وه‌‪ .‬پارت���ی له‌كوردس���تانی‬ ‫رۆژه���ه‌اڵت هه‌وڵده‌دات بۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌ناو‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌ ناسراوه‌كان‪ ،‬له‌ناو روناكبیران‌و‬ ‫هونه‌رمه‌نداندا الیه‌نگرانی خۆی بدۆزێته‌وه‌و‬ ‫ته‌قویه‌تیان بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌ی‌ ده‌گوت���رێ ئه‌و هه‌واڵنه‌ی‬ ‫ده‌درێت ب���ۆ یه‌كگرتن���ه‌وه‌ی دو باڵه‌كه‌ی‬ ‫دیموكرات‪ ،‬پارتی له‌پشتیه‌وه‌یه‌؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬دی���اره‌ هه‌ر دو‬ ‫باڵه‌ك���ه‌ی دیموكرات له‌زۆر روه‌وه‌ له‌پارتی‬ ‫نزیكت���رن‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ زۆرت���ر ده‌چێته‌‬ ‫ئ���ه‌و خانه‌یه‌وه‌ كه‌ ئ���ه‌و حیزبانه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫زیات���ر له‌روی مادی���ه‌وه‌ له‌یارمه‌تی پارتی‬ ‫به‌هره‌مه‌ند بن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆرجار باس���ی ئه‌وه‌ ده‌كرێ كه‌‬ ‫هۆكاری نه‌به‌س���تنی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‪،‬‬ ‫ملمالنێی نێ���وان پارت���ی‌و "پ‪.‬ك‪.‬ك"یه‌‪.‬‬ ‫ئێوه‌ ك���ه‌ یه‌كێ���ك له‌ئه‌ندامانی كۆمیته‌ی‬ ‫ئاماده‌كاربون‪ ،‬ئایا ئه‌و ملمالنێیه‌ به‌هۆكاری‬ ‫نه‌به‌ستنی كۆنگره‌ ده‌زانن؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬به‌ڵێ‪ ،‬به‌بڕوای ئێمه‌‬ ‫هۆكاره‌ س���ه‌ره‌كیه‌كه‌ی ئه‌مه‌ بو‪ .‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركی���ا به‌و هیوایه‌ بو به‌و پرۆس���ه‌یه‌ كه‌‬ ‫ناوی نابو "ئاشتی"‪" ،‬پ‪.‬ك‪.‬ك"و بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫كوردس���تانی توركیا الوازبكات‪ .‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫هه‌وڵیده‌دا كه‌ ئه‌وه‌نده‌ی بكرێت پرۆسه‌كه‌‬ ‫درێژبكاته‌وه‌‪ .‬بۆ "پ‪.‬ك‪.‬ك"ش ئه‌وه‌ باشبو‬ ‫كه‌ له‌رێگه‌ی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌ ته‌ئیدی‬ ‫هێزه‌كانی هه‌مو پارچه‌كانی كوردستانیشی‬ ‫ب���ۆ سیاس���ه‌ته‌كه‌ی خۆی دابی���ن بكات‪.‬‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك" ت���ا قۆناغێكی دیاریكراو له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌م پرۆسه‌یه‌ چوه‌ پێش‪ .‬به‌اڵم سه‌رئه‌نجام‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ ده‌وڵه‌تی توركیا ئاماده‌ نه‌بو‪،‬‬ ‫هیچ���كام له‌به‌ڵێنه‌كان���ی جێبه‌جێ بكات‪،‬‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك"ش له‌الی خۆیه‌وه‌ پرۆس���ه‌كه‌ی‬ ‫وه‌س���تاندو ته‌نانه‌ت سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌شی‬ ‫گۆڕانكاری تێدا پێكه���ات‪ .‬ئیتر كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی نه‌یده‌توانی نه‌ئامانجی ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركی���او نه‌ئامانج���ی "پ‪.‬ك‪.‬ك" دابی���ن‬ ‫بكات‪ .‬ه���ه‌ر له‌رۆژی یه‌كه‌م���ی دامه‌زرانی‬ ‫كۆمیته‌ی ئام���اده‌كارو له‌ڕه‌وتی كاركردنی‬ ‫ئه‌و كۆمیته‌ی���ه‌دا‪ ،‬به‌رانبه‌ر به‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ده‌وڵه‌تانی داگیركه‌ری كوردستان‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی توركیاش به‌رهه‌ڵه‌ست په‌یدابو‪.‬‬ ‫له‌گه‌رمه‌ی كاری كۆمیت���ه‌ی ئاماده‌كاردا‪،‬‬ ‫بارودۆخی كوردستانی سوریاش گۆڕانكاری‬ ‫به‌س���ه‌رداهات‌و ناكۆك���ی كه‌وت���ه‌ نێوان‬ ‫سیاس���ه‌تی پارت���ی‌و "پ‪.‬ك‪.‬ك" به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌پرس���ی ئه‌و ناوچه‌ی���ه‌‪ .‬گۆڕانكاریه‌كانی‬ ‫كوردس���تانی س���وریا له‌دژی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی توركی���ا بو‪ .‬ئه‌مان���ه‌ هه‌موی‬ ‫له‌الیه‌ك‌و له‌الیه‌كی دیكه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫وت���م بۆ پارت���ی پاراس���تن‌و به‌هێزكردنی‬ ‫پێوه‌ندی ئاب���وری له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی توركیا‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌كاتێكدا كه‌ پیشه‌سازی نه‌وت‬ ‫له‌كوردس���تان گه‌ش���ه‌ی كردب���و‪ ،‬گه‌لێك‬ ‫حه‌یاتی ب���و‪ .‬پارت���ی به‌رژه‌وه‌ندی خۆی‬ ‫ب���ۆ پێوه‌ندی له‌گ���ه‌ڵ ده‌وڵه‌ت���ی توركیا‬ ‫ب���ه‌الوه‌ گرینگتر له‌ش���وێن گرتنی كۆنگره‌‬

‫)‪ )416‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/2/18‬‬ ‫بو‪" .‬پ‪.‬ك‪.‬ك" هه‌س���تی ب���ه‌وه‌ ده‌كرد كه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ش���وێن به‌ڕێوه‌چون���ی كۆنگره‌دا‬ ‫ب���ڕوات‪ ،‬ناچ���ار ده‌بێت ئیمتی���ازی زۆرتر‬ ‫به‌پارتی بدات‪ .‬درێژه‌دان به‌م پرۆس���ه‌یه‌ی‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی خۆی���دا نه‌ده‌دیت‪ .‬ئه‌مانه‌‬ ‫ملمالنێی س���ه‌ره‌كی ب���ون‪ .‬هه‌ڵبه‌ت له‌ناو‬ ‫كۆمیته‌ی ئاماده‌كاردا‪ ،‬كێش���ه‌ی دیكه‌ش‬ ‫هه‌بو كه‌ به‌نیسبه‌ت كێشه‌ سه‌ره‌كیه‌كه‌وه‌‬ ‫الوه‌كی بون‪ .‬وه‌كو كێش���ه‌ له‌سه‌ر رێژه‌ی‬ ‫ئه‌ندامانی هه‌ر كام له‌پارچه‌كانی كوردستان‬ ‫له‌كۆنگ���ره‌دا‪ ،‬كێش���ه‌ی س���ه‌ركردایه‌تی‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی كۆنگره‌‪ ،‬كێشه‌ له‌سه‌ر ده‌قی‬ ‫بڕیارنامه‌كانی كه‌ ئاماده‌كرابون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ ئاماژه‌ت به‌دو شت كرد‪ ،‬ئایا‬ ‫رۆیش���تنی قه‌ره‌یالن‌و هاتنی جه‌میل بایك‬ ‫پێوه‌ندی به‌كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌و سیاسه‌تی‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك"ه‌وه‌ بو به‌رانبه‌ر به‌پارتی؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لیزاده‌‪ :‬م���ن مه‌علوماتێكم‬ ‫نیی���ه‌ له‌م باره‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌م گۆڕانكاریه‌‬ ‫له‌س���ه‌ركردایه‌تی "پ‪.‬ك‪.‬ك"دا‪ ،‬هاوكات���ه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌بنبه‌س���ت گه‌یش���تنی پرۆسه‌ی‬ ‫ئاشتی‌و په‌ره‌س���ه‌ندنی كێشه‌كانی پارتی‌و‬ ‫"پ‪.‬ك‪.‬ك" له‌س���ه‌ر بارودۆخ���ی س���وریاو‬ ‫كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‪ .‬هه‌ربۆیه‌ به‌ش���ێوه‌ی‬ ‫مه‌نتیقی ده‌توانین ته‌س���ه‌وری ئه‌وه‌ بكه‌ین‬ ‫كه‌ ئه‌م دو حاڵه‌ته‌ به‌یه‌كتر مه‌ربوت بون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئاماژه‌ت به‌رۆڵی توركیا كرد‪ .‬ئایا‬ ‫پێتوای���ه‌ كه‌ ده‌وڵه‌تی توركیا ده‌وری هه‌یه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر حیزبه‌ كوردیه‌كان له‌دیاریكردنی‬ ‫بڕیاری سیاسیدا؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لی���زاده‌‪ :‬بێگومان ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركی���ا ت���ا راده‌یه‌ك كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر‬ ‫حیزبه‌ سیاس���یه‌كانی كوردس���تان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌و كاریگه‌ری���ه‌ م���ه‌رج نییه‌ كه‌‬ ‫دیاریكردنی بڕیاری سیاسی بێت‪ .‬ده‌توانین‬ ‫ناوی بنێین رێكخستنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌وڵه‌ت���ی توركی���ا‪ .‬حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م‌و به‌تایبه‌ت���ی پارت���ی كۆمه‌ڵێك‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی���ان له‌گه‌ڵ توركی���ا هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن بیپارێزن‌و هه‌ڵبه‌ت پاراستنی‬ ‫ئه‌و به‌رژه‌وه‌ندیانه‌ش بۆ ئه‌وان باجی خۆی‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫پارتی‌‌و توركیا‌و‪ ..‬ئێران‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬یانی ده‌وڵه‌ت���ی توركیا رۆڵی‬ ‫هه‌یه‌ له‌سه‌ر دیاریكردنی ئاراسته‌ی سیاسی‬ ‫پارتیدا؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬ده‌وڵه‌تی توركیه‌‬ ‫كاریگه‌ری خۆی هه‌ی���ه‌‪ .‬به‌اڵم ته‌نیا ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌‪ .‬پارتی‌و حكومه‌ت���ی هه‌رێم چه‌ندین‬ ‫فاكته‌ری دیكه‌ش بۆ دیاریكردنی ئاراسته‌ی‬ ‫سیاسی خۆیان له‌به‌رچاو ده‌گرن كه‌ ئه‌وانه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی ده‌وڵه‌تی توركیا‬ ‫یه‌ك نین‪ .‬بۆ نمون���ه‌ پێوه‌ندی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م‌و ده‌وڵه‌ت���ی ناوه‌ن���دی عێ���راق‪،‬‬ ‫له‌به‌رچاوگرتن���ی هاوس���ه‌نگی هێز له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆماری ئیس�ل�امی ئێران‪ ،‬له‌به‌رچاوگرتنی‬ ‫سیاسه‌تی گشتی ده‌وڵه‌تی ئه‌مریكا به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌عێراق‌و ناوچه‌كه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ناكرێ بڵێین‬ ‫كه‌ ده‌وڵه‌تی توركیا به‌ته‌واوی موسه‌یته‌ره‌‬ ‫به‌س���ه‌ر دیاریكردنی بڕیاری سیاس���ی بۆ‬ ‫پارتی‌و بۆ حكومه‌تی هه‌رێم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌و هاوكێش���انه‌دا‪ ،‬رۆڵی ئێران‬ ‫چۆن ده‌بینی؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬كۆماری ئیس�ل�امی‬ ‫ئێران كاریگه‌ری له‌سه‌ر ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندی‬ ‫عێراق هه‌یه‌و زۆر ئاس���اییه‌ كه‌ هه‌وڵده‌دات‬ ‫كه‌ ئه‌و نف���وزه‌ی له‌كوردس���تانیش په‌ره‌‬ ‫پێبدات‪ .‬رژێمی ئێران هه‌وڵده‌دات كه‌ رێگا‬ ‫نه‌دات بۆشاییه‌كی وه‌ها پێكبێت كه‌ هه‌موی‬ ‫ده‌وڵه‌تی توركیا پڕیبكات���ه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم به‌و‬ ‫حاڵه‌شه‌وه‌ الموایه‌ كۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫له‌م بابه‌ته‌وه‌ دواكه‌وتوه‌و توركیا ده‌س���تی‬ ‫بااڵت���ری هه‌یه‌‪ .‬كۆماری ئیس�ل�امی ئێران‬ ‫نه‌له‌روی ئابوریه‌وه‌و نه‌له‌روی سیاس���یه‌وه‌‬ ‫توانیویه‌ له‌گه‌ڵ نف���وزی ده‌وڵه‌تی توركیا‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان به‌رانبه‌ركێ بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم ئێس���تا ده‌بینی���ن‬ ‫ك���ه‌ ئێ���ران له‌پێكهێنان���ی حكومه‌ت���دا‪،‬‬ ‫له‌لێكنزیككردنه‌وه‌ی جه‌مس���ه‌ره‌كانی ناو‬ ‫یه‌كێتیدا‪ ،‬رۆڵی سه‌ره‌كی هه‌یه‌؟‬ ‫ئیبراهی���م عه‌لی���زاده‌‪ :‬ده‌ی���ه‌وێ رۆڵی‬ ‫س���ه‌ره‌كی ببینێت‪ ،‬به‌اڵم تێیدا سه‌ركه‌وتو‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ .‬هه‌وڵه‌كان���ی بێ س���ه‌مه‌ر بوه‌‪.‬‬ ‫بۆ نمون���ه‌ ده‌بینی���ن ك���ه‌ نه‌یتوانی ئه‌و‬ ‫ج���ۆره‌ی كه‌ ئێوه‌ ده‌ڵێن جه‌مس���ه‌ره‌كانی‬ ‫یه‌كێتی لێكنزیكبكاته‌وه‌‪ ،‬یان س���ه‌ره‌ڕای‬ ‫هه‌وڵه‌كانیش���ی ت���ا ئێس���تا حكوم���ه‌ت‬ ‫پێكنه‌هاتوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر كۆم���اری ئیس�ل�امی‬ ‫نه‌بوایه‌ ئه‌و كێشمه‌كێش���انه‌ی ناو یه‌كێتی‬ ‫ئاراس���ته‌یه‌كی توندت���ری به‌خۆی���ه‌وه‌‬ ‫نه‌ده‌گرت؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لی���زاده‌‪ :‬به‌بڕوای من ئێران‬ ‫ده‌خاله‌تی نه‌بوایه‌ باش���تر ده‌بو‪ .‬كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی عاش���قی چاوو برۆی یه‌كێتی‌و‬ ‫هه‌رێمی كوردستان نییه‌‪ .‬كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران خێری هه‌رێمی كوردستان به‌گشتی‪،‬‬ ‫خێری یه‌كێتی نیشتمانی به‌تایبه‌تی ناوێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌س���تێوه‌ردان ده‌كا له‌كاروباره‌كان‬ ‫به‌ش���وێن به‌رژه‌وه‌ن���دی خۆیدایه‌‪ .‬كاتێك‬ ‫كه‌ ده‌یه‌وێ كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر كێشه‌یه‌ك‬ ‫دابنێ���ت ئه‌وه‌ بزانه‌ كه‌ خه‌ریكی پالندانانه‌‬ ‫بۆ پرۆژه‌یه‌ك���ی داهاتوی خ���ۆی‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫جه‌مس���ه‌ره‌كانی یه‌كێتی له‌جیاتی ئه‌وه‌ی‬ ‫كێش���ه‌كه‌یان به‌رنه‌ ت���اران له‌ئیمكانات‌و‬ ‫زه‌رفیه‌تێ���ك كه‌ له‌ناوخۆی كوردس���تان‌و‬ ‫له‌ناو هێزه‌ سیاس���یه‌كانیدا هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ڵكی‬ ‫وه‌رگرتبایه‌‪ ،‬به‌ئاكامی باشتر ده‌گه‌یشت‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫ستەمی خۆرهەاڵتی‌و ستەمی خۆرئاوایی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫بەڵک����و ئەوەی ب����ەردەوام دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫ئ����ەوەی هەمیش����ە دووبارەدەبێتەوە خودی‬ ‫جیاوازییە‪ .‬بەاڵم هاوش����ان ب����ەم پێداگرتنە‬ ‫لەس����ەر جیاوازیی‪ ،‬دۆلۆز تاکە فەیلەسوفی‬ ‫گەورەی خۆرئاواش����ە کە به‌بەرباڵوی قس����ە‬ ‫له‌فاش����یزم دەکات‪ ،‬تێ����زی دونیای����ەک کە‬ ‫له‌جیاوازیی دروس����تبووە الی دۆلۆز‪ ،‬بەرەو‬ ‫ئ����ەوەی ناب����ات‪ ،‬فاش����یزم ل����ەو جیهانەدا‬ ‫نەبینێت‪ ،‬یاخود باوەڕی به‌سیس����تم نەبێت‪،‬‬ ‫پێی ‌وانەبێ����ت کەپیتالیزم ‌وەک سیس����تم‪،‬‬ ‫هێزێک‌و ماش����ێنێکی گەورەی پەکخس����تن‌و‬ ‫لەکارخستنی ئارەزووەکان‌و جیاوازییەکانە‪.‬‬ ‫بوونی جیاوازیی‌وەک جەوهەری پرۆس����ەی‬ ‫گۆڕانی هەمیش����ەیی الی دۆل����ۆز‪ ،‬هیچ کات‬ ‫بەرەو ئ����ەو هەڵەیەی ناب����ات بڵێت چونکە‬ ‫جی����اوازی هەی����ە کەوات����ە فاش����یزم نییە‪،‬‬ ‫لێرەوە دۆلۆز چەندە قس����ە لەسەر جیاوازی‬ ‫دەکات‪ ،‬هێندەش قس����ە لەس����ەر فاشیزم‌و‬ ‫میکرۆفاش����یزم دەکات‪ .‬بوون����ی جی����اوازی‬ ‫مانای ئ����ەوە نییە کە سیس����تمێک نییە دژ‬ ‫به‌ئارەزووی مرۆڤ����ەکان کاربکات‪ ،‬بیانخاتە‬ ‫ناو یەک قاڵبەوە‪ ،‬یەکجۆر ئارەزوو‌و یاس����ا‌و‬ ‫نەزمیان بەسەردا بسەپێنێت‪ .‬جیاوازی خۆی‬ ‫جیاوازییەک نییە‪ ،‬ل����ەدەرەوەی پەیوەندی‪،‬‬ ‫لەدەرەوەی گۆڕانی ب����ەردەوام‪ ،‬له‌دەرەوەی‬ ‫دروس����تکردنی هەرێم����ی تایب����ەت به‌خۆی‪،‬‬ ‫پەیوەندی تایبەت به‌خۆی‪ ،‬ترس����ی تایبەت‬ ‫به‌خ����ۆی‪ ،‬هێزی تایب����ەت به‌خۆی‪ ،‬جیاوازی‬ ‫س����اتێکی داخراو نییە‪ ،‬جەوهەرێکی نەگۆڕ‬ ‫نییە بەرامبەر جەوهەرێک‪ ،‬بەڵکو جیاوازی‌و‬ ‫لێکچوون دوو دیوی بزۆک����ن‪ ،‬له‌پەیوەندیدا‬ ‫دروستدەبن‪ ،‬کە قسە له‌فاشیزم دەکەین‌واتا‬ ‫قسە له‌شوناسێک دەکەین کە پەیوەندییەکی‬ ‫پارانۆیی به‌جیهانەوە هەیە‪‌،‬واتە سوبێکتێکە‬ ‫بارک����راوە به‌توان����ای توندوتیژیی نالۆژیکی‪.‬‬ ‫بوون‌و نەبوونی جیاوازی کار له‌بوون‌و نەبوونی‬ ‫فاشیزم ناکات‪ ،‬چونکە جیاوازی بنەمایەکی‬ ‫ئەنتۆلۆژی بوونە‪ ،‬بەاڵم فاش����یزم دۆخێکی‬ ‫تایبەت����ی پەیوەندییە کە لەس����ەیرکردنێکی‬

‫تایبەتەوە بۆ جی����اوازی‌و له‌پەیوەندی نێوان‬ ‫جیاوازییەکانەوە دروستدەبێت‪.‬‬ ‫سێهەم‪ :‬به‌پێچەوانەی بانگەشەی لیبراڵ‌و‬ ‫راس����تڕەوەکانەوە‪ ،‬کە گوایە بانگەش����ە بۆ‬ ‫جیاوازی بانگەش����ەیە بۆ دیموکراس����ییەت‪،‬‬ ‫پێداگرتنی زۆر له‌س����ەر جیاوازی سیاس����ی‪،‬‬ ‫ڕێگایەک����ی نزیکە بەرەو فاش����یزم‪ .‬چونکە‬ ‫فاش����یزم بریتییە له‌خۆ دوورخستنەوەیەکی‬ ‫گ����ەورە له‌«ئەوی����دی»‪ .‬جیاکردنەوەیەکی‬ ‫رەهای����ە له‌نێ����وان «م����ن»‌و «ت����ۆ» دا‪.‬‬ ‫جیاکردنەوەی «حیزبەکان»‌و «فەردەکان»‌و‬ ‫«نەتەوەکان»ـ����ە به‌ن����اوی جیاوازبوونەوە‬ ‫لەس����ەر بنەمای «چ����اک»‌و «خ����راپ»‪.‬‬ ‫پێداگرتنی زۆر لەس����ەر جیاوازی‪ ،‬له‌زۆربەی‬ ‫دۆخەکاندا پێداگرتنە لەسەر دابەشکردنێک‬ ‫کە بەرەو دوالیزم����ە داخراوەکانمان دەبات‪.‬‬ ‫هیچ کات فاش����یزم بەبێ پێداگرتن لەس����ەر‬ ‫جیاوازی دروس����ت نابێت‪ .‬پێداگرتن لەسەر‬ ‫جیاوازی نێوان «مەسیحییەت»‌و «جوو»‪،‬‬ ‫له‌نێ����وان «ئاریب����وون»‌و «س����امیبوون»‪،‬‬ ‫له‌نێوان «جەرمان»‌و «ناجەرمان»‪ ،‬له‌نێوان‬ ‫«ناس����یونال سۆس����یالیزم»‌و «لیبرالیزم‌و‬ ‫کۆمۆنی����زم» دا‪ ،‬نازییەت����ی دروس����تکرد‪.‬‬ ‫فاشیزم ئەو خواستی خۆجیاکردنەوە قووڵە‬ ‫دروستیدەکات کە شوناس����ێک داگیردەکات‬ ‫‪ ،‬بەجۆرێ����ک به‌ن����اوی جیاوازیی����ەوە خۆی‬ ‫له‌تەواوی ژینگەی سیاس����ی جیادەکاتەوە‪.‬‬ ‫‌وەک س����اتی خۆ جیاکردن����ەوەی نازییەت‪،‬‬ ‫س����اتی خۆجیاکردنەوەی س����ەدام حوسەین‬ ‫له‌تەواوی کۆمەڵگای مرۆڤایەتی‌و شەڕکردنی‬ ‫لەگەڵ نیوەی دەوڵەتانی سەر زەویدا‪ ،‬ساتی‬ ‫خۆجیاکردنەوەی قاعیدە‌و دابەش����کردنی بۆ‬ ‫دونیا به‌سەر دوو بەش����دا‪ .‬هەڵبەت ناکرێت‬ ‫هەموو جۆرێ����ک له‌جیاوازی‌و خۆجیاکردنەوە‬ ‫به‌دەروازەی فاشیزم بزانین‪ .‬جیاوازی کاتێک‬ ‫دەبێتە دەروازەی فاش����یزم کە رەهەندێکی‬ ‫سیاس����ی رووتی هەبێت‪ ،‬به‌ڕۆحییەتی منی‬ ‫ب����اش‌و تۆی بەد ئیش����بکات‪ ،‬به‌ئاس����تێکی‬ ‫س����ەتحی فیکر قس����ە ب����ۆ ع����ەوام بکات‌و‬

‫ختوکەی هەستە پۆپۆلیس����تییەکان بدات‌و‬ ‫گەشبینی درۆزن‌و قارەمانێتی‌وەهمیان تێدا‬ ‫بچێنێت‪ ،‬بیانخاتە ژێر تیرۆری هەڵوێستەوە‌و‬ ‫بیەوێت له‌ژێر فشاری دابەشکردنی دونیا بۆ‬ ‫دووالنەی «خائین ـ نیشتیمان پەروەر»دا‪،‬‬ ‫عەقڵییەتی مرۆڤ����ەکان ‌وەک یەک لێبکات‪.‬‬ ‫س����روت‌و ڕیتواڵی دەستەجەمعی بخاتە گەڕ‪،‬‬ ‫‌وەک ئەوەی «ش����یوەنی دەس����تەجەمعی»‬ ‫بس����ازێنێت تا هەمووان لەدەوری مردویەکی‬ ‫موق����ەدەس کۆبکات����ەوە ی����ان له‌هیچ����ە‬ ‫س����اتەوەختی «س����ەرکەوتنی مێژوویی»‌و‬ ‫خوراف����ی دروس����تبکات‪ ،‬ی����ان ب����ەردەوام‬ ‫پێویستی به‌دوژمنێک هەبێت تا لەبەردەمیدا‬ ‫خۆی پاکتر‌و جوانتر نیشانبدات‪ .‬مەرجەکانی‬ ‫ئەمج����ۆرە له‌خۆجیاکردنەوەی فاشیس����تی‬ ‫له‌زۆرب����ەی خۆجیاکردنەوە سیاس����ییەکانی‬ ‫دونیای ئێمەدا هەیە‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬کوش����تنی جیاوازی له‌فاشیزمدا‬ ‫له‌ڕێ����گای ڕەتکردن����ەوەی جیاوازیی����ەوە‬ ‫نییە‪ .‬بەڵک����و له‌رێ����گای بێنرخکردن‌و کەم‬ ‫بەهاکردن‌و ناش����یرینیکردنی جیاوازییەوەیە‪،‬‬ ‫‌وات����ە دەرکردن����ی جیاوازە له‌ناو سیس����تم‪،‬‬ ‫دوورخس����تنەوەیەتی له‌خود‪ ،‬دروستکردنی‬ ‫س����نوورێکی ئاس����نینە کە هەرچی بکەوێتە‬ ‫ئەودی����و ئەو س����نوورەوە هەم����وو مافێکی‬ ‫لێدەس����ێنرێتەوە‪‌ .‬وات����ە فاش����یزم بریتییە‬ ‫له‌بوارن����ەدان به‌جیاوازییەکان تا دەربکەون‪،‬‬ ‫تا هەم����وو هەمان مافی����ان هەبێت‪ ،‬نەوەک‬ ‫له‌بنەڕەتدا هەر جیاوازی����ی قەبووڵ نەبێت‌و‬ ‫بۆ دۆخێکی‌وەک یەکی‌و تەبایی ئینس����انیی‬ ‫له‌نێوان هەموو شوناسەکاندا بگەڕێت‪ .‬فاشیزم‬ ‫پیشەسازیی دروستکردنی «ئەویدییەک» ـە‬ ‫کە ش����ایەنی ژیان نییە‪ ،‬شایەنی ئەوە نییە‬ ‫کە لەگەڵ سوبێکتی فاشیستیدا تێکەڵبکرێت‬ ‫یان بەراوردبکرێت‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬قسەکردن لەسەر فاشیزم مانای‬ ‫ئەوە نیی����ە کە ئەو جیاوازیان����ەی له‌فەزای‬ ‫سیاس����یدا هەیە بایەخیان نییە‪‌.‬واعیزەکانی‬ ‫لیبرالییەت‌وادەزانن کە قس����ەت له‌فاش����یزم‬

‫کرد‪ ،‬ئیتر مان����ای هیچ جیاوازییەک له‌نێوان‬ ‫هێزە سیاسییەکاندا قایل نیت‪ .‬یان فاشیزم‬ ‫شتێک نییە بکرێت بەرامبەری بوەستینەوە‪،‬‬ ‫کە قس����ە له‌فاش����یزم دەکەین قسە لەسەر‬ ‫پەیرەوپرۆگرامی باش یان خراپ نییە‪ ،‬قسە‬ ‫لەوە نییە کە دەش����ێت هەڵوێستی پارتێک‬ ‫بەرامب����ەر ئەم کێش����ە یان ئەویدی باش����تر‬ ‫بێت‪ ،‬بەڵکو قسەیە لەسەر فەزایەکی بارکراو‬ ‫به‌گیانی توندڕەوی‪ ،‬به‌ماشێنگەلێک کە نیازی‬ ‫شێواندن‌و تێکشکاندن له‌ناخیاندا پەروەردە‬ ‫دەبێت‪ .‬لێ����رەدا دەبێت بڵێی����ن کە ناکرێت‬ ‫جیاوازی له‌کایەی سیاس����ی خۆیدا تاکە ناو‌و‬ ‫پێناسەی جیاوازیمان پێشکەشبکات‪ .‬لێرەدا‬ ‫جارێکی تر هەڵەی کوشندەی پۆزەتیڤیست‌و‬ ‫لیبراڵ����ەکان دەردەکەوێت����ەوە کە بۆ هەموو‬ ‫زاراوەیەک تەنیا بۆ دیوە سیاسییە ڕووتەکەی‬ ‫دەگەڕێن����ەوە‌و ب����ۆ دی����وە سیاس����ییە زۆر‬ ‫ڕوکەش‌و سەتحییەکەشی‪ .‬لەم نێوکۆییەشدا‬ ‫جیاوازی به‌مان����ا ڕاس����تەقینە‌و قووڵەکانی‬ ‫کورتدەبێتەوە بۆ هەندێک جیاوازی سیاسی‬ ‫کورتبڕ‌و هەنوکەیی‌و پڕوپاگەندەیی کە هێزە‬ ‫سیاس����ییەکانی کوردس����تان بانگەشەی بۆ‬ ‫دەکەن‪ .‬بەمجۆرە چەند جیاوازیەکی ڕوکەش‬ ‫له‌دروش����مدا الی «یەکێتی‌و پارتی‌و گۆڕان‌و‬ ‫یەکگرت����وو ‪ ...‬هت����د» بەرزدەکرێنەوە بۆ‬ ‫پلەی جیاوازی ڕادی����کال‪ ،‬بۆ پلەی دابڕانی‬ ‫بنەڕەتی‌و ستراکتوریی‪ .‬هەر ئەم تێگەیشتنە‬ ‫ب����ۆ خۆی ش����اهیدە کە ئ����ەم عەقڵییەتە چ‬ ‫دیدگایەک����ی کاریکاتێری بۆ جیاوازیی هەیە‪،‬‬ ‫چۆن جیاوازییە کورتخای����ەن‌و الوەکییەکان‬ ‫بەرزدەکاتەوە بۆ ئاس����تی جی����اوازی هەرە‬ ‫گەورە‪ ،‬ت����ا له‌پش����ت ئ����ەم جیاوازییانەوە‬ ‫درێژە به‌مێژووی گەمە سیاس����ییە تەقلیدی‌و‬ ‫دووبارەکان����ی خ����ۆی بدات‪ .‬لەم خاڵەش����دا‬ ‫جیاوازی‌وەک کەرەستەیەک بۆ خزمەتکردنی‬ ‫دیموکراسییەت دەرناکەوێت‪ ،‬بەڵکو دەبێتەوە‬ ‫به‌کەرەس����تەیەک بۆ بونیادنانەوەی شوناسە‬ ‫لەخۆبایی‌و داخراو‌و خۆ به‌پاک زانەکان‪ ،‬کە‬ ‫هەنگاوی یەکەمن بۆ باوەشی فاشیزم‪.‬‬

‫ئەی ناو‪ ،‬من جەنگاوەری تۆ نیم‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫تێکەڵبون���ی "وەه���م"‌و "لۆژی���ک"ی‬ ‫ئونیڤێرس���الی لەن���او کۆمەڵ���گا‬ ‫نائارامەکان���دا هێش���تا س���ەرچاوەی‬ ‫تێکەڵکردن���ی "بەها"کانە‪ .‬خودی ئەو‬ ‫نائارامی���ەش‌وەک چ���ۆن بەرهەمێکی‬ ‫ئەو تێکەڵبونی "وەهم"‌و "لۆژیک"ەیە‪،‬‬ ‫سەرچاوەش���یەتی‪ ،‬بەم���ەش بونەتە‬ ‫کۆمەڵگای بەکارب���ەرو تیایاندا یەکێک‬ ‫لەگرنگتری���ن ئەو پایان���ە روخاوە کە‬ ‫فەرهەنگ���ی رۆژئ���اوای بەوج���ۆرەی‬ ‫ئێس���تا بەرهەمهێن���اوە ئەویش بریتیە‬ ‫له‌پیشەسازی‌و داهێنان‌و بەرهەمهێنان‪،‬‬ ‫بێ ئەمانەش هیچ دەوڵەتێک ناتوانێت‬ ‫بەرادەیەک سەربەخۆیی خۆی بەدەست‬ ‫بێنێت کە نەبێتە پاش���کۆی سیاسەت‌و‬ ‫کارلێکە نێودەوڵەتیەکانی دەوڵەتێکی‬ ‫دیک���ە‪ .‬دەب���و زۆر زوت���ر‪‌،‬وەک چۆن‬ ‫شۆڕش���ی پیشەس���ازی مرۆڤ���ی‌وای‬ ‫بەرهەمهێن���ا‪ ،‬حەقیق���ەت‌و ‌واقیع���ی‬

‫ژیانی کۆمەڵ���گا نائارامەکان تاکەکانی‬ ‫گەیاندبایە ئەو رایەی کە چیدی نەبێتە‬ ‫جەنگاوەری کەس���ی دیکە تەنها لەبەر‬ ‫ناوەک���ەی‪ ،‬بەڵک���و ببێتە ه���ەواداری‬ ‫بەهایەک کە بیگەیەنێتە ئاس���ودەیی‪.‬‬ ‫چیدیک���ە مرۆڤ���ەکان کوێرانە نەکەونە‬ ‫بەر س���یحری گوتار‌و بانگەش���ەکان‌و‬ ‫کەمێکیش له‌بەرهەم‌و دەستکەوتەکانی‬ ‫مرۆڤەکان بڕوانن‪.‬‬ ‫کۆمەڵگای کوردس���تان‪ ،‬ئێستا زیاتر‬ ‫لەهەرکاتێک پێویس���تی به‌ئەنجامدانی‬ ‫گفتوگۆیەکی ئازادانەی کراوەی ئازایانە‬ ‫هەیە‪ ،‬گفتوگۆی خوێندنەوەی بەهاکان‌و‬ ‫هەڵبژاردنی باشترین بەهاکان‪ .‬کۆمەڵگا‬ ‫پێویس���تی به‌بەرزکردنەوەی ئاس���تی‬ ‫گفتوگۆکان هەیە لەئاستی کەسەکاندا‬ ‫ب���ۆ ئاس���تی بەه���اکان‪ ،‬لەخوالنەوە‬ ‫بەدەوری ناوەکاندا بۆ هەڵس���ەنگاندنی‬ ‫بەرهەمەکانی���ان‪ ،‬ئ���ەو گفتوگۆی���ەش‬

‫پێویس���تی به‌فەراهەمکردن���ی زەمینە‬ ‫هەیە‪ ،‬زەمینەیەک کە تیایدا تاکەکان‪،‬‬ ‫زانکۆ‪ ،‬ئیلیت‪ ،‬سەندیکا پیشەییەکان‪،‬‬ ‫مێدیا‌و رێکخ���راوە مەدەنیەکان بتوانن‬ ‫بەتوان���او هێزێکی زیات���رەوە بکەونە‬ ‫چاالکیەک���ی بەرهەمهێنەر‪ ،‬لەئەنجامی‬ ‫روانی���ن له‌بەرهەم���ەکان‌و ش���ەڕی‬ ‫توان���اکان‌و کێبڕکێ���ی داهێنەران���ەوە‬ ‫پوش‌و پەاڵش���ی ناو سیاسەت لەکانیی‬ ‫ژیان دوربخرێت���ەوە‪ .‬لەجیاتی ئەوەی‬ ‫حزبەکان ببنە س���ەرچاوەی جواڵندنی‬ ‫حەماس‌و ش���وری تاکەکان‪‌ ،‬ویس���تی‬ ‫تاکەکان بۆ ژیانێکی شایس���تەتر ببێتە‬ ‫سەرچاوەی ئاراستەکردنی کاری حزبی‪،‬‬ ‫النیک���ەم ئایدۆلۆجیەک���ی ئاش���کرای‬ ‫سیاسی‪ ،‬لەچۆنیەتیی مامەڵەی رەوتە‬ ‫سیاسیەکان لەگەڵ بازاڕ‌و شەقام‌و ئایین‌و‬ ‫س���تراتیجە نەتەوەیی‌و نیشتمانیەکان‬ ‫جێ���گای خ���ودی قەب���ارەی ح���زب‌و‬

‫له‌ناو حزبەکانیش���دا ن���اوی دیاریکراو‬ ‫بگرێتەوە‪ ،‬بۆ ئەوەی کێشمەکێشەکانی‬ ‫نێ���وان ئەندامانی کۆمەڵگا بەرهەمێکی‬ ‫ئاش���کرای ه���زری‌و س���ەرەنجام‬ ‫بەرجەس���تەیان هەبێ���ت‌و تاک���ەکان‬ ‫له‌ئاستی ئەنجامدانی شەڕی تاکەکانی‬ ‫دیکەوە بچنە ئاس���تی سەرخس���تنی‬ ‫نەب���ەردی مەدەنی���ی خۆیان���ەوە‪.‬‬ ‫س���ەرەنجام دەوڵەت‌و ت���اک دەتوانن‬ ‫س���ود لەبەرهەم���ی کێشمەکیش���ێکی‬ ‫تەندروس���ت‌وەربگ���رن‌و چیدی بەدەم‬ ‫رکابەری‌و دوژمنایەتیەوە لەو بازنەیەدا‬ ‫نەخولێنەوە کە س���ەدان س���اڵە تیایدا‬ ‫دەخولێنەوەو ئیزافەیەکی بچوکیشیان‬ ‫نەخستۆتە سەر شارستانیەتی مرۆڤ‪.‬‬ ‫*خوێندکاری ماس���تەر له‌زانس���تە‬ ‫سیاس���یەکان‪ ،‬زانکۆی سینسیناتی ‪-‬‬ ‫ئەمریکا‬

‫سیاسه‌ت له‌نێوان پرسی شۆڕش‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫دی���اره‌ مش���تومڕی به‌ش���داریكردنی‬ ‫ئۆپۆزیس���ۆن له‌ده‌س���ه‌اڵتدا بۆ ئێمه‌ هه‌ر‬ ‫له‌م گۆش���ه‌نیگایه‌وه‌ گرنگ���ه‌ كه‌ پرۆژه‌ی‬ ‫مۆنۆپۆڵكردنی ده‌سه‌اڵت له‌الیه‌ن پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتییه‌وه‌ سس���ت‌و الوازبكرێت‌و پاشان‬ ‫ب���ه‌ره‌و له‌ناوچوون بڕوات‪ .‬ب���ه‌ڕای ئێمه‌‬ ‫هه‌موو درزخستنێك بۆ ناو ئه‌م سیسته‌مه‌‬ ‫سیاسییه‌ ئابووریی‌و سه‌ربازیی‌و ئه‌منییه‌ی‬ ‫كوردستان كرده‌یه‌كی رادیكااڵنه‌یه‌‌و گرنگێتی‬ ‫خۆی له‌پرۆسه‌ی گۆڕانی ژیانی سیاسییمان‬ ‫نیشانده‌دات‪ .‬به‌شداریكردنی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫له‌دامه‌زراندنی نه‌خش���ه‌ی سیاسیی‌واڵت‪،‬‬ ‫مانای تێركردن���ی ئاره‌زووه‌كانی ئه‌م یان‬

‫ئ���ه‌و گروپ‪ ،‬ئه‌م یان ئه‌و سیاس���ه‌تمه‌دار‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬گ���ه‌ر ئه‌مه‌بێت هی���چ مانایه‌ك بۆ‬ ‫به‌ش���داربوونی سیاس���ییان نامێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ده‌بێ���ت به‌مان���ای الوازك���ردن‌و‬ ‫پاشان تێكش���كاندنی پرۆژه‌ی سوڵتانیزم‬ ‫بێت له‌كوردس���تاندا‪ .‬هه‌ر هێزێكیش له‌و‬ ‫هێزان���ه‌ی ئه‌مڕۆ له‌ئۆپۆزیس���یۆندان گه‌ر‬ ‫بچووكتری���ن پاشه‌كش���ه‌ی سیاس���ییان‬ ‫به‌رامبه‌ر ب���ه‌م پڕۆژه‌یه‌ نیش���اندا‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫بێچه‌ندوچوون ده‌ب���ن به‌نموونه‌یه‌كی تری‬ ‫یه‌كێت���ی نیش���تیمانی كوردس���تان‪‌،‬واته‌‬ ‫ده‌بن به‌به‌ڵێنده‌رێكی سیاس���یی بۆ پرۆژه‌‬ ‫ئابووریی‌و ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌ سوڵتانییه‌كه‌ی‬

‫بانگه‌وازێك‪ :‬له‌پێناو‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫به‌خوێندن����گا‌و زانكۆكانتان‪ ،‬به‌باخچه‬ ‫‌گش����تیه‌‌كان‪ ،‬هێماكان����ی هاتوچ����ۆ‪،‬‬ ‫به‌س����تون‌و محه‌ول����ه‌ی كاره‌ب����اكان‬ ‫‌ته‌نان����ه‌ت دی����واری گۆڕس����تانه‌كان‪.‬‬ ‫تكای����ه‌ده‌نگ مه‌ده‌ن ب����ه‌و حیزبه‌ی‪،‬‬ ‫به‌و كاندیده‌ی كه‌ ئاماده‌یه ‌له‌پێناوی‬ ‫مس����ۆگه‌ركردنی ده‌نگێكی زیاتر‪ ،‬بێ‬ ‫گوێدانه‌ ڕێنمایی‌و یاس����اكان‪ ،‬زۆر بێ‬ ‫به‌زه‌ییانه‌‪ ،‬كوێرانه ‌س����یمای جوانی‌و‬ ‫شارستانێتی ش����اره‌كانمان ناشیرین‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫شێواندنێكی هه‌میش����ه‌یی دروست‬ ‫بكه‌ن‪ .‬هیوادارین كه‌خودی كاندیده‌كان‬ ‫خۆیان پشتگیری ئه‌م كه‌مپینه‌‌بك ‌هن‌و‬ ‫ڕازی نه‌بن پۆسته‌ره‌كانیان به‌و شێوه‌‬ ‫‌به‌رباڵوو هه‌ڕه‌مه‌كیه ‌هه‌ڵبواس����رێت‪.‬‬ ‫به‌هه‌م����و تاكێكی ك����ورد به‌جیاوازی‬ ‫ڕه‌نگ‌و بیر‌و بۆچونه‌كانتانه‌وه ‌ده‌ڵێم‪،‬‬ ‫هه‌ر هه‌مومان له‌به‌رده‌م به‌رپرسیارێتی‬ ‫‌ویژدان����ی‌و ئه‌ركێكی نیش����تمانیداین‪،‬‬ ‫به‌رپرسیارین له‌وه‌ی كه‌وشه‌و بڕیاری‬ ‫خۆمان هه‌بێت‪ .‬تكای����ه‌ ڕازی مه‌بن‪،‬‬ ‫ڕێگه‌ مه‌ده‌ن كه‌پۆسته‌ری كاندیده‌كان‬ ‫*مامۆس����تای زانكۆی س����لێمانی‪،‬‬ ‫هه‌ڵبواسرێت به‌دیواری ماڵ‌و مزگه‌وت‌و‬ ‫دوكانه‌كانت����ان‪ ،‬به‌نه‌خۆش����خانه‌كان‪ ،‬فاكه‌ڵتی یاسا‌و ڕامیاری‬

‫پارتی‪.‬‬ ‫ئێم���ه‌ ئ���ه‌و راس���تییه‌مان له‌ك���ه‌س‬ ‫نه‌ش���اردۆته‌وه‌ ك���ه‌ دونیای سیاس���ه‌ت‬ ‫له‌واڵت���ی ئێم���ه‌دا دونیایه‌كی ناش���رینه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕاده‌یه‌كیش ناشیرینه‌ كه‌ چاككردنه‌وه‌ی‬ ‫زه‌حمه‌ت���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی ده‌ش���ێت ئێمه‌‬ ‫له‌كه‌س���انیتر جیابكات���ه‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئێمه‌‬ ‫بێئومێ���د نی���ن‪ ،‬النیكه‌م ده‌س���تبه‌رداری‬ ‫هه‌وڵ���ی گۆڕان���ی ئ���ه‌و دونیا ناش���رینه‌‬ ‫نابین‪ .‬ئێمه‌ ده‌زانین سیاس���ه‌تی كوردیی‬ ‫ن���ه‌ به‌رۆش���نبیران جوانده‌كرێ���ت‌و ن���ه‌‬ ‫به‌ئۆپۆزیس���یۆنه‌ سیاس���ییه‌كانیش‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌وان خۆشیان چه‌ندان كێشه‌ی فیكریی‌و‬

‫سیاس���یی گه‌وره‌‌و قووڵی���ان هه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م ناش���رینێتییانه‌ ‌وامانلێن���اكات ته‌نها‬ ‫هێزه‌ ‌وێرانكه‌ره‌كه‌ی ده‌س���ه‌اڵت ببینین‌و‬ ‫پووچگه‌راییانه‌ باسی سیسته‌می سیاسیی‬ ‫دونیای خۆمان بكه‌ین‪ .‬ئه‌ركه‌ س���وكه‌كه‌‬ ‫هه‌ڵنابژێری���ن‌و بڵێین من قس���ه‌ی خۆمم‬ ‫له‌س���ه‌ر سیاس���ه‌ت كردوه‌‌و ته‌واو‪ ،‬باسی‬ ‫دوو هێزه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كه‌م كردوه‌‌و ته‌واو‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئێمه‌ به‌ئه‌ركی ڕۆشنبیرانی‬ ‫ده‌زانین له‌به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌یه‌كی فیكریی‌و‬ ‫ئه‌خالقی���ی‌و سیاس���یی به‌رده‌وامدابن بۆ‬ ‫ڕێگرتن له‌چه‌س���پاندنی زیاتری پایه‌كانی‬ ‫ئه‌و سوڵتانیزمه‌ سیاسییه‌ی به‌ڕێوه‌یه‌‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری‌ بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (شیرزاد قادر صالح) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* هه‌ویه‌یه‌كی‌ كۆمپانیای‌ بـه‌هــا ونبوه‌ به‌ناوی‌ (جمال عبدالقادر عبـدالكریم) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوینه‌‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫‪17‬ی شوبات‬ ‫بێده‌نگ تێپه‌ڕی‬ ‫ رێنوار نه‌جم‬ ‫‪ 3‬ساڵ به‌ر له‌ئێس����تاو دوای روداوه‌که‌ی به‌رده‌م لقی ‪4‬ی پارتی‌و‬ ‫کوژرانی مێرد منداڵێک به‌فیشه‌کی ڕاسته‌وخۆی پاسه‌وانی باره‌گاکه‌و‬ ‫برینداربونی چه‌ندانی دیکه‌‪ ،‬سلێمانیی‌و هه‌رێمی کوردستان رۆژێکی‬ ‫ته‌واو کپی به‌سه‌ربرد‪ .‬وه‌ک ده‌ڵێن بێده‌نگی پێش هه‌ڵکردنی زریان بو‪.‬‬ ‫له‌دوای ئه‌و رۆژه‌وه‌ له‌‪19‬ی ش����وباته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ خۆپیشاندانه‌کان‬ ‫ته‌نها له‌س����نوری پارێزگای س����لێمانیی ئه‌نجام ده‌درا‪ ،‬به‌اڵم ته‌واوی‬ ‫هه‌رێمی کوردس����تان له‌دۆخێکی ش����ڵه‌ژاودابو و ک����ه‌س نه‌یده‌زانی‬ ‫کاتژمێرێک دواتر چی ڕوده‌دات‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫هێشتا جله‌ سوره‌کانی له‌به‌ردایه‌‬

‫ریکالم‬

‫زمناکۆ رزگار‪ :‬بۆچی هه‌ر ل ‌ه ‪17‬ی شوبات منتان بیردێته‌وه‌؟‬

‫پێش ‪ 3‬ساڵ له‌مه‌وبه‌رو له‌رۆژی ‪17‬ی شوباتی ‪ ،2011‬زمناکۆ ڕزگار دوای ئه‌وه‌ی له‌قوتابخانه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌‪ ،‬بڕیارده‌دات له‌گه‌ڵ چه‌ند هاوڕێیه‌کیدا بچنه‌ ڕیزی ئه‌و خۆپیشاندانی ک ‌ه‬ ‫له‌به‌رده‌رکی سه‌را سازکرابوو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و له‌ماڵه‌وه‌ له‌الی دایکی ده‌ڵێت "ده‌چم بۆ بازاڕ بۆ پێاڵو‬ ‫کڕین"‪ .‬به‌اڵم ئه‌و ڕۆژه‌ بۆ زمناکۆ تراژیدی ده‌بێت‌و گولله‌یه‌ک ده‌نرێت به‌سه‌رییه‌وه‌و به‌سه‌ختی‬ ‫بریندار ده‌کرێت‪17 .‬ی شوبات له‌الی زمناکۆ به‌های خۆی هه‌یه‌‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت‪" :‬ئه‌و ڕۆژه‌ ڕۆژێکی‬ ‫گه‌وره‌یه‌و شۆڕشێکی پیرۆزبو له‌دژی گه‌نده‌ڵی‌و نادادی‌و سته‌مکاری"‪ ،‬ته‌نانه‌ت زمناکۆ ئه‌و جل‌و‬ ‫به‌رگانه‌شی خۆشده‌وێت که‌ له‌و رۆژه‌دا پێوه‌ی برینداربوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێستاش به‌رده‌وام به‌رگی سور‬ ‫ده‌پۆشێت‪ .‬دایکی ئه‌و برینداره‌ش ده‌ڵێت‪" :‬من شانازیی ده‌که‌م که‌ دایکی زمناکۆم‪ ،‬چونکه‌‬ ‫به‌هۆی دوای وه‌ک کوڕه‌که‌ی من ڕه‌نگ ‌ه چه‌نده‌ها که‌م‌و کوڕیی میلله‌ته‌که‌مان چاره‌سه‌ر بکرێت"‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ی له‌کاتژمێره‌کانی یه‌که‌می ئه‌و ڕوداوه‌وه‌ داواکاریی راسته‌وخۆ‌و‬ ‫بێ پێچ‌و په‌نای هه‌مو الیه‌کی ناڕازیی بو‪ ،‬ده‌ستگیرکردن‌و به‌دادگایی‬ ‫گه‌یاندن����ی ته‌قه‌ک����ه‌ران‌و هه‌مو ئه‌وانه‌ی له‌پش����ت رش����تنی خوێنی‬ ‫هاواڵتیانی مه‌ده‌نییه‌وه‌ بون‪ .‬ڕاسته‌ داواکاریی سه‌راکانی ئازادی رۆژ‬ ‫به‌رۆژ زیادی ده‌کرد‌و داوای گۆڕانکاریی ریش����ه‌یی ده‌کرا‪ ،‬به‌اڵم گه‌ر‬ ‫بیانوی����ه‌ک هه‌بوبێت ب����ۆ ئه‌و داواکارییانه‌ به‌و پاس����اوه‌ی کاتی زۆر‬ ‫ده‌وێت‪ ،‬بۆ نمونه‌ نه‌مانی گه‌نده‌ڵیی‌و به‌نیش����تمانی کردنی هێزه‌کانی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌و ناوخۆ‪ ،‬ئه‌وا بڕیاری ڕاده‌ستکردن‌و به‌دادگایی گه‌یاندنی‬ ‫ته‌قه‌ک����ه‌ران (که‌ به‌ش����ێکی زۆریان ئاش����کران‌و ته‌نان����ه‌ت به‌ڵگه‌ی‬ ‫ڤیدیۆییش����یان له‌س����ه‌ره‌) ته‌نها "به‌ڵێ‌"یه‌ک‌و ئیمزایه‌کی س����ه‌رۆک‌و‬ ‫مه‌کته‌ب سیاسییه‌کانی پێویسته‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی دوای ‪ 3‬ساڵ مایه‌ی تێڕامانه‌‪ ،‬هه‌ڵوێستی ئه‌و هێزانه‌یه‌ که‌‬ ‫تا دوێنێ ئۆپۆزسیۆن بوون‌و ئێس����تا هه‌ڵپه‌ی چوونه‌ ده‌سه‌اڵتیانه‌‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌تی گۆڕان‪ ،‬ئه‌وان له‌کاتی خۆپیش����اندانه‌کانی س����ێ ساڵ به‌ر‬ ‫له‌ئێستادا سه‌ری زمان‌و بنی زمانیان به‌جێ گه‌یاندنی داواکارییه‌کانی‬ ‫خۆپیشانده‌ران بو له‌پێش����ه‌وه‌یان به‌دادگایی گه‌یاندنی تۆمه‌تباران‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئێستاو له‌س����ه‌روبه‌ندی پێکهێنانی کابینه‌ی نوێدا‪ ،‬ئه‌و هێزانه‬ ‫که‌ خه‌ریکی گفتوگۆی راسته‌وخۆن له‌گه‌ڵ دو هێزه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌که‌‪،‬‬ ‫نه‌مانبیس����ت جارێک له‌جاره‌کان گه‌ر بۆ تاقیکردنه‌وه‌ش بێت‪ ،‬پرسی‬ ‫ڕاده‌ستکردنه‌وه‌ی تۆمه‌تبارانه‌ بورژێنن‪ .‬براده‌ران دڵسۆزی بۆ که‌س‌و‬ ‫کاری ش����ه‌هیدان‌و داواکاریی خۆپیش����انده‌ران به‌بڕینه‌وه‌ی موچه‌ بۆ‬ ‫چه‌ند که‌سێک نابێت‪ ،‬به‌ڵکو به‌دڵسۆزیتان ده‌بێت بۆ جه‌ختکردنه‌وه‌‬ ‫له‌سه‌روه‌ریی یاسا‌و ئه‌و به‌ڵێنه‌ی که‌ پێتان دابون له‌فشار دروستکردن‬ ‫له‌پێناو ئه‌و دۆزه‌دا که‌ بنچینه‌یه‌کی هه‌ره‌ سه‌ره‌کییه‌ بۆ په‌یڕه‌وکردنی‬ ‫دیموکراسیی‌و بنیاتنانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی له‌هه‌رێمی کوردستاندا‪.‬‬ ‫تێپه‌ڕینی یادکردنه‌وه‌ی ئه‌مس����اڵی ئه‌و ڕوداوه‌ گه‌وره‌یه‌ی مێژوی‬ ‫نوێی ئێمه‌‪ ،‬به‌چه‌ند به‌رنامه‌یه‌کی ته‌قلیدیی‌و کۆمه‌ڵێک قسه‌ی دوباره‌‪،‬‬ ‫گومانه‌کانمان به‌رامبه‌رتان زیاتر ده‌کات که‌ هێزه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌کانیش‬ ‫ناتوانن دونیایه‌کی جیاوازتر له‌وه‌ی یه‌کێتیی‌و پارتییمان بۆ دروست‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬

‫ل‪4‬‬

‫ل‪4‬‬ ‫ریکالم‬