ریکالم
www.awene.com
ژماره ()417 سێشەممە 2014/2/25
ماڵی شێخۆ ..ماڵێكی پڕ له‌كاره‌سات
12 »» 17 »»3
بنه‌ماڵه‌ی پۆلیسه‌که‌ی مه‌حه‌ته‌ی هه‌ولێر: کوڕه‌که‌مان خنکێنراوه
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
یه‌کێتی مامۆستایان
»» 16
ی موچ ه هه‌ڵوێست وه‌رگرتن به‌رامبه‌ر نه‌دان ناكۆكی ده‌خاته لقی سلێمانیه‌وه
ریکالم
قامیشلۆ
12 »» 17 »»5
دایکان به‌هه‌لهه‌له‌و چه‌پڵه‌ڕێزان ماڵئاوایی له‌کوڕ‌ه شه‌هیده‌کانیان ده‌که‌ن
د.به‌رهه‌م‌و كۆسره‌ت ره‌سو ڵ داوا ی ئاشكراكردنی بار ی ته‌ندروست ی تاڵه‌بان ی ده‌كه‌ن به‌ئاماده‌بون���ی ه���ه‌ردو جێگره‌كه‌ی تاڵه‌بانی له‌ده‌باش���ان ،مه‌س���ه‌له ی س���ه‌ردانكردنی تاڵه‌بان���ی له‌به‌رلین جێی مشتومڕی جه‌مسه‌ره ناكۆكه‌كان بوه ،له‌كاتێكدا كه به‌رهه‌م س���اڵح‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ خوازیاری ئهوه بون وه‌فدێ���ك پێكبهێنن‌و بچن له‌ئه‌ڵمانیا تاڵه‌بان���ی ببین���ن بۆ ئ���ه‌وه‌ی باری ته‌ندروستی ئه‌ویان بۆ رونبێته‌وه ،كه زیاتر له‌ساڵێكه جگه له‌هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حم���هدو نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریم هیچ ئه‌ندامێكی تری مه‌كته‌بی سیاس���یو جێگره‌كانیش���ی نه‌یانبینیوه ،الیه‌نی به‌رامبه‌ر پێش���وازی له‌م خواس���ت‌و داوایه نه‌ك���ردوه به‌وپێیه‌ی تاڵه‌بانی دوا وێنه‌ی باڵوکراوه‌ی تاڵه‌بانی خۆی نایه‌وێت كه‌س ببینێت.
به‌رهه‌م س���اڵح‌و كۆس���ره‌ت ره سوڵ پڕۆژه‌یه‌كی هاوبه‌ش بۆ چاره‌س���ه‌ری كێش���ه‌كانی یه‌كێت���ی ده‌خه‌نه‌ڕوو، ههردو جێگره‌ك���هی تاڵه‌بانی ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن ك���ه "ده‌زگا ئه‌منیه‌كان ش���یرازه‌ی ئۆرگانه‌كان���ی یه‌كێتیان ته‌واو شێواندوه‌و ،داوای ئاشكراكردنی باری ته‌ندروس���تی "مام جه‌الل"یش ده‌كه‌ن. ئاوێن���ه ،س���لێمانی :د.به‌ره��� هم‌و كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ له‌پڕۆژه‌كه‌یاندا به‌بێ ئهوهی ناوی "هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د" بهێنرێ���ت ره‌خنه‌ی ئهوهی ئاڕاسته ده‌كه‌ن كه رێگر بوه له‌به‌رده‌م به‌س���تنی كۆنگره‌داو ئام���اژه بهوه ده‌كه‌ن له‌كاتێكدا ك���ه "به‌هیوابوین
كۆنگره ببه‌ستین ،كه‌چی به‌پاساوی هه‌ڵبژاردن���هوه هه‌وڵ���ی پاراس���تن‌و راگرتن���ی وه‌زعی ئێس���تا ده‌درێت‌و ئه‌و راستییه رون‌و ره‌وانه فه‌رامۆش ده‌كرێ���ت ك���ه خه‌ڵك���ی نیگه‌ران���ه ل���ه‌م پێكهات���هو په‌یام‌و ش���ێوازه‌ی به‌ڕێوه‌بردنی ئێستای یه‌كێتی". یه‌كێك له‌خاڵ���ه گرنگه‌كانی پڕۆژه هاوبه‌ش���ه‌كه‌ی د.به‌رهه‌م‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵیش بریتییه له‌وه‌ی كه داوای "دڵنیاب���ون‌و به‌دواداچون���ی ب���اری ته‌ندروس���تی جه‌نابی م���ام جه‌الل" ده‌كه‌ن. باڵوكردن���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م پڕۆژه‌ی���ه له‌كاتێكدایه ك���ه مانگی رابردو له‌دوا كۆبونه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیدا
لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی یه‌كێت ی "له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر" ئام���اژه بهوه ده‌كات كه ئه‌گه‌ر قوباد كوڕی مام جه‌الل نه‌بوایه ،ره‌نگه شانسی ده‌ركه‌وتنی به‌م ده‌ره‌جه‌یه‌ی ئێس���تا نه‌بوایه‌‌و ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا به‌روس���وری ده‌رنه‌چین كێش���ه‌كانمان قورس���تر‌و
بونی نییه ،ئه‌س���ڵه‌ن كادر‌و ئه‌ندام ی ئاڵۆزتر ده‌بێت". ئاوێنه ،سلێمانی :له‌تیف شێخ عومه‌ر یه‌كێتی ئه‌خیر شت كه بۆی قبوڵ نییه له‌چاوپێكه‌وتنێكی تایبه‌ت به‌رۆژنامه‌ی ئهوهیه كه حیزبه‌كه‌ی بنه‌ماڵه‌یی بێت. ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه یه‌كێتی له‌مێژوی ئه‌و وتی "من وا ده‌بینم ئه‌گه‌ر یه‌كێتی دروستبونیه‌وه تا ئه‌م كاته هیچ شتێك به‌ڕوس���وری له‌م هه‌ڵبژاردنه ده‌ربچێت نایبه‌س���تێته‌وه به‌بنه‌ماڵه‌ییبون���هوهو به‌ئاس���انی كێشه‌كانی خۆی چاره‌سه‌ر بنه‌ماكانی بنه‌ماڵه‌ییبون له‌ناو یه‌كێتیدا ده‌كات ،به‌پێچه‌وان���هوه ئه‌گه‌ر یه‌كێتی
یه‌كێتی :ئه‌گه‌ر له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا به‌ڕوسور ی ده‌رنه‌چین كێشه‌كانمان قورستر‌و ئاڵۆزتر ده‌بێت
مه‌حمود سه‌نگاوی: هه‌تا ماوم مقابه‌ل ه ناكه‌م
به‌ڕوسوری له‌م هه‌ڵبژاردنه ده‌رنه‌چێت فه‌رمانبه‌رێك‌و سیاس���یه‌كیش ده‌زان ێ ئه‌وا كێش���ه‌یه‌كی تریش ده‌چێته سه‌ر چۆنه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كێش���ه‌كانی ئێمه كێش���ه‌كانی ،كێشه‌كانیشی قورستر‌و ش���ه‌وو رۆژ له‌راگه‌یاندنه‌كان���هوه باس ده‌كرێ���ت ،به‌هۆی ئێم���هوه خوا رزقی ئاڵۆزتر ده‌بێت". ی مه‌حمود سه‌نگاوی ئه‌ندامی‌مه‌كته‌ب س���ه‌باره‌ت به‌پێشبینیشی بۆ دۆخی رۆژنامه‌كانیشی داوه". سیاس���ی یه‌كێتی رایده‌گه‌یه‌نێت ك ه یه‌كێتی له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتودا ،ناوبراو ی ی رۆژنامه‌وان هه‌تا ماوه چاوپێكه‌وتن وت���ی "وه‌زعی یه‌كێتی كاس���بكارێك‌و ناكات‌و یه‌كشه‌ممه‌ی رابردوش ئاماده ی نه‌بو بچێت ه به‌رده‌م دادگا به‌مه‌به‌ست ی ی كه به‌هۆ لێكۆڵینهوه لهو سكااڵیه ی هه‌ڕه‌ش���ه‌كردن ل���ه‌كاوه گه‌رمیان��� له‌سه‌ری تۆماركرابو. ی س���لێمانی ،ئاوێن���ه :له‌لێدوانێك تایبه‌ت���دا مه‌حم���ود س���ه‌نگاوی، ی ی مه‌كته‌بی سیاس���یی یه‌كێت ئه‌ندام ره‌تیكرده‌وه له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته لێدوان بدات به‌اڵم وت���ی " ،ئیتر هه‌تا ماوم ی رۆژنامه‌نوس���ی ناكه‌م"، مقابه‌ل���ه سه‌نگاوی پاس���اوی ئهوهی هێنایهوه ی ك��� ه "ئێس���تا كۆمه‌ڵێ���ك كێش���ه چه‌كداره تون���دڕه‌وه‌كان به‌ئاره‌زوی نێ���وان حكومه‌ت���ی ناوه‌ندی���یو هه‌ی ه له‌گ���ه‌ڵ ژماره‌ی���ه‌ك رۆژنامه‌و خۆیان سنوری كوردستان ده‌به‌زێنن هه‌رێ���م‌و بڕین���ی موچ���هی هه‌رێم ،گۆڤار كه ش���تی نایاساییان له‌سه‌رم ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ری���كا ه���ه‌ر بێده‌نگه ،ئه‌مه‌ریكا الیه‌نگری مالیكی ده‌كات .باڵوكردوه‌ته‌وه‌و تا ئه‌و كاته‌ی ئه‌وان ه له‌كاتێك���دا ئه‌گ���ه‌ر دو چه‌ك���دار له‌سه‌رو ئه‌مانه‌یش���دا ههردو پارتی یهكالنهبنهوه چاوپێكه‌وتن ناكه‌م". ی به‌پێی بڕیاری‌دادگای‌لێكۆڵینه‌وه له‌س���نوری ئه‌فغانستاندا ده‌ربكه‌ون ،ده‌س���ه‌اڵتداری هه‌رێمی كوردستانی ئه‌مه‌ریكا فڕۆكه‌ی بێ فڕۆكه‌وانی بۆ له‌لیستی تیرۆردا داناوه‌و رێگه نادات كه‌الر ،بڕیاربو یه‌كش���ه‌ممه‌ی رابردو هه‌ڵده‌ستێنێت ،به‌اڵم بۆ كوردستان ئه‌ندامه‌كانیان س���ه‌ردانی ئه‌مه‌ریكا دادگایكردن���ی مه‌حمود س���ه‌نگاوی بكه‌ن ،له‌كاتێكدا م���ن به‌ڵگه‌م الیه به‌ڕێوه‌بچێ���ت ،له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���هو هیچ شتێكی وه‌ها ناكات". هه‌روه‌ها ئام���اژه به‌قۆناغی دوای به‌ه���ه‌زاران كه‌س له‌به‌عس���ییه‌كان‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی ك ه به‌ته‌له‌فۆن له‌شه‌هید روخان���ی رژێم���ی به‌ع���س ده‌كات ئه‌نفالچییه‌كان لهو كونس���وڵخانه‌یه كاوه گه‌رمیان���ی كردبو ،به‌اڵم ناوبراو ئاماده‌ی دانیشتنه‌كه‌ی‌دادگا نه‌بو. كه لهو كاته‌ش���دا ئه‌مه‌ریكا پش���تی ڤیزه وه‌رده‌گرن". ی له‌الی���ه‌ن خۆیش���یهوه پارێزه‌رێك به‌بڕوای وته‌بێژه‌ك���هی وه‌زاره‌تی له‌ك���ورد كردوه ،نه‌قش���به‌ندی وتی "له‌سه‌رده‌می پۆڵ بریمه‌ردا ئه‌مه‌ریكا ئه‌وقاف حكومه‌تی هه‌رێم ده‌سه‌اڵتی س���ه‌نگاوی به‌ن���اوی س���ه‌یوان ئاماده‌نه‌بو ته‌نها یه‌ك ش���ارۆچكه‌ی هه‌یه كونس���وڵخانه دابخات‌و ده‌ڵێت س���یروان ،وتی" ،له‌الی���ه‌ن دادگاوه كوردس���تان بگه‌ڕێنێته‌وه له‌كاتێكدا "ل���ه‌م باردودۆخه‌دا هی���چ مانایه‌ك ئاگادارنه‌كراوینه‌ت���هوه ت���ا له‌دادگا نهماوه بۆ بونی ئه‌و كونس���وڵخانه‌ی ئاماده‌بین". سوپاو حكومه‌تی عێراق نه‌مابو". وتیش���ی "ئێس���تاش له‌كێشه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌هه‌ولێر".
3
وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف داوا ده‌كات كونسوڵخانه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌هه‌ولێر دابخرێت
بارزانی: ئێران زۆر مه‌ترسیداره ی ئێران زۆر بارزانی پێیوای ه سیاسه‌ت ی ی "هه‌نگوین مه‌ترسیدار ه به‌وپێیه ی ژه‌هراوی" ده‌رخواردی به‌رامبه‌ره‌كه ده‌دات ،ب����ه‌اڵم له‌ب����اره‌ی توركیاوه ده‌ڵێت ،هه‌نگوین‌و ژه‌هرت ده‌داتێ، ب����ه‌اڵم ده‌زانی����ت كامی����ان ژه‌هره‌و كامیشیان هه‌نگوینه. ی ئاوێن����ه ،تایب����هت :به‌پێ���� به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك����ی نهێنی ویكیلیكس ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وتوه، كه كۆپیه‌ك ی له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ی ی گه‌شبین ئه‌مریكا ،نێچیرڤان بارزان خۆی به‌رامبه‌ر په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان هه‌رێ����م‌و توركیا نیش����انداوه ،به‌اڵم به‌رامبه‌ر ئێران ره‌شبین بوه.
6
وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی ئه‌وق���اف داوا ده‌كات كونس���وڵخانه‌ی ئه‌مه‌ری���كا له‌ش���اری هه‌ولێر دابخرێت‌و ده‌ڵێت "پێویس���ت وای���ه كورد به‌ش���وێن هاوپه‌یمانی تردا بگه‌ڕێت". ئاوێن���ه ،س���لێمانی :مه‌ری���وان نه‌قش���به‌ندی وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی ئه‌وق���اف به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند كه هه‌رچه‌ن���ده كورد تاكه گه‌له له‌هه‌مو رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���تدا ،به‌خه‌ڵك‌و حكومه‌ت���هوه خ���ۆی به‌هاوپه‌یمان‌و دۆس���تی ئه‌مه‌ریكا بزانێ���ت ،به‌اڵم ئه‌مه‌ریكا ئهوهی له‌به‌رچاو نه‌گرتوه، ئه‌و وت���ی "وه‌ك ده‌بینی���ن توركیا به‌ئ���اره‌زوی خۆی به‌فڕۆكه‌و س���وپا بۆردومان���ی كوردس���تان ده‌كات‌و ئه‌مه‌ری���كا بێده‌نگ���ه .هه‌روه‌ه���ا
مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندی
چی له‌ئۆکرانیاوه فێرده‌بین؟ ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش -به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان
ته‌له‌فۆن 3201274 :
6
12 کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
تایبه‌ت
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
به‌رهه‌م ساڵح :ده‌زگا ئه‌منیه‌كان شیرازه‌ی یه‌كێتیان ته‌واو شێواندوه
ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان
به‌له‌می س ێ كون عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف
ئا :هاوکار حسێن به‌رهه‌م ساڵح له‌چوار ساڵی رابردودا به‌ئاشكرا مه‌ترسی خۆی به‌رامبه‌ر ده‌زگا ئه‌منیه‌كانی سه‌ربه یه‌كێتی نیشانداوه ،چونكه به‌رێگری سه‌ره‌كی زانیوه له‌به‌رده‌م جموجوڵه‌كانی خۆی له‌ناو ئۆرگانه‌كانی حزبدا ،ئه‌مه‌ش به‌ئاشكرا لهو پڕۆژه‌نامه‌یه‌دا ئاماژه‌ی پێكراوه كه له‌گه‌ڵ كۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لی ئاراسته‌ی ئه‌ندامانی یه‌كێتی كردوه. پ����اش 8رۆژ له‌چاوه‌ڕوانیك����ردن‌و گیرخواردن����ی له‌ن����او گفتوگۆكان����ی مه‌كته‌ب����ی سیاس����یی حزبه‌كه‌ی����دا، دواجار ناوه‌رۆكی ئه‌و پڕۆژه‌یه دزه‌ی كرده ناو ده‌زگاكان����ی راگه‌یاندن كه به‌رهه‌م س����اڵح‌و كۆس����ره‌ت ره‌سوڵ به‌مه‌به‌س����تی ئه‌نجامدانی چاكسازیی له‌ن����او یه‌كێتی����دا خس����تبویانه ب����ه‌رده‌م ئه‌ندامان����ی حزبه‌كه‌ی����ان. سه‌رنجڕاكێشترین خاڵی ئه‌و پڕۆژه‌یه تیشكخستنه‌س����ه‌ر دورخس����تنهوهی ده‌زگا ئه‌منیه‌كانه له‌كاروباری ناوخۆی حزب. رۆژی ،2/21قوباد تاله‌بانی ئه‌م وێنه‌یه‌ی له‌په‌یجی تایبه‌تی خۆیدا باڵوکرده‌وه،له‌وێنه‌که‌دا هه‌ریه‌ک له ده‌رباز‌و شااڵوو ی هۆ ه "ب ، ه ���و � هات دا ه ��� � ی ه پڕۆژ لهو تاڵه‌بانی‌و چه‌تۆ گه‌رمیانی له‌گه‌ڵ دکتۆر به‌رهه‌مدا له‌هۆتێل دیڤان له‌هه‌ولێر کۆبونه‌ته‌وه ده‌س����تتێوه‌ردانی ده‌زگا ئه‌منی����ه‌كان رێكخس����تن‌و له‌جومگه‌كان����ی ئۆرگانه‌كانی یه‌كێتی ،به‌ترس����اندن‌و جیاوازی نێوان به‌رهه‌م س����اڵح‌و ئه‌و زه‌وتكراوه‌‌و رێكخستنه‌كان له‌خه‌ڵكی ملمالنێیان����هو ئه‌گ����ه‌ری كه‌وتنه‌ب����ه‌ر ده‌سته‌مۆكردن ،به‌ته‌رهیب‌و ته‌رغیب ،جه‌مس����ه‌ره‌ش له‌راب����ردودا زۆرج����ار دابڕێنراون‌و گیرۆده‌ی گێژاوی ملمالنێی مه‌ترس����یو پاگه‌ن����ده‌ی ئ����ه‌وه‌ش باڵوب����ۆوه ك����ه ره‌نگ����ه په‌الم����اری خۆخۆری كراون". ش����یرازه‌ی ئۆرگانه‌كان����ی یه‌كێت����ی گه‌یشتوه‌ته لوتكه. ت����ه‌واو ش����ێوێندراوه" ،ئه‌م����ه جاری به‌ش����ێكی زۆری ره‌خن����هی میدیاو ماڵه‌ك����هی ب����ده‌ن ،هه‌ر ل����ه‌م چه‌ند س����ه‌ره‌تای به‌هێزبونی جه‌مس����ه‌ره یه‌كه‌م نیه به‌رهه‌م س����اڵح مه‌ترس����ی ركابه‌ره‌ك هی به‌رهه‌م ساڵح دهگهڕێتهوه چاودێ����ران له‌راب����ردودا ئ����هوه بوه هه‌فته‌و مانگه‌ی رابردووشدا زنجیره‌یه‌ك ی س����ێی یه‌كێتی له‌رۆژی ك����ه زۆرج����ار ده‌زگا ئه‌منی����ه‌كان ته‌قینه‌وه‌و كوش����تن ئه‌نجامدراون كه خ����ۆی له‌ده‌س����تتێوه‌ردانی ده‌زگا بۆ كۆنگره ئه‌منی����ه‌كان ده‌رده‌بڕێ����ت ،به‌ڵك����و 1ی حوزه‌یران����ی ،2010كاتێ����ك له‌ملمالنێ سیاس����یه‌كان تێوه‌گالون‌و هه‌ندێ����ك له‌چاودێ����ران پێیانوای����ه پێش����تریش ئ����هو كاته‌ی س����ه‌رۆكی ژماره‌یه‌ك كه‌س����ایه‌تیه سه‌ربازیه‌كان نهیانتوانیوه به‌یه‌ك دوری یه‌كس����ان به‌شێكیان په‌یوه‌ندی به‌یه‌كالكردنه‌وه‌ی حكومه‌ت����ی كابینه‌ی شه‌ش����ه‌م بو ،هاتنه‌ن����او مه‌كته‌بی سیاس����یهوه كه له‌الیه‌نه سیاس����یه‌كانه‌وه بوه‌س����تن‌و حساباتی ناو یه‌كێتییه‌وه‌یه. به‌رهه‌م س����اڵح تاكه س����ه‌ركرده‌ی له‌ناو په‌رله‌مانی كوردستانداو له‌به‌رده‌م ه����ه‌ر ئه‌وكات چه‌ن����د كادرێكی نزیك ببنه هێزێكی نیش����تمانی ،وه‌ك چۆن ت����ه‌واوی ئه‌ن����دام په‌رله‌مان����ه‌كان‌و له‌به‌رهه‌م س����اڵح ئه‌مه‌یان به‌مه‌ترسی له‌دوای راگه‌یاندنی دواین هه‌ڵبژاردنی یه‌كێتی نیه باسی له‌مه‌ترسی تێوه‌گالنی ی په‌رله‌مان����ی كوردس����تان ل����ه 21ی به‌ش����ێك له‌مه‌كته‌یی سیاسیو هێزه میدیاكاندا دوان له‌بكه‌رانی سوتاندنی بۆ خۆیان له‌قه‌ڵه‌م����داو له‌ده‌زگاكان كه‌ناڵی نالیای ئاش����كراكردو ته‌نانه‌ت راگه‌یاندن����هوه ره‌خن����هی توندی����ان ئه‌یلولی ،2013دۆخی ئه‌منی سلێمانی ئه‌منیه‌كان����ی ناو یه‌كێت����ی كردبێت شڵه‌ژانێكی نائاسایی به‌خۆوه بینی‌‌و له‌ملمالن����ێ ناوخۆیه‌كان����دا ،به‌ڵك����و ی حزبه‌كه‌یان كرد. ناوی ئه‌و ده‌زگایانه‌شی هێنا كه كاریان ئاراسته تێداكردوه ئه‌وانیش (به‌وته‌ی خۆی، ده‌زگا ئه‌منیه‌كان����ی ن����او یه‌كێتی هاواڵتی����ان توش����ی دڵه‌ڕاوكێ بون ،پێش����تریش هه‌ڵو ئیبراهیم ئه‌حمه‌د، دژه تی����رۆرو وه‌زاره‌تی پێش����مه‌رگه) له‌دیدی به‌رهه‌م س����اڵحه‌وه ،به‌ته‌نها دوابه‌دوای ئه‌وه‌ش زنجیره‌یه‌ك روداوی برای هاوسه‌ری تاڵه‌بانی له‌لێدوانێكدا بون. مه‌ترس����ی نی����ن بۆس����ه‌ر دۆخ����ی ئه‌من����ی س����لێمانی گرت����هوهو تا كار بۆ ئاوێنه باسی لهوه كردبو كه‌له‌الیه‌ن به‌شێك له‌چاودێرانی دۆخی ناوخۆی سیاس����یی هه‌رێم‌و ئارامی هاواڵتیان ،گه‌یشته ئهوهی له‌هه‌ندێك سه‌رچاوه‌ی مه‌كته‌بی سیاس����یی یه‌كێتیه‌وه پیالن یه‌كێتی ئه‌و نیگه‌رانیه‌ی به‌رهه‌م ساڵح به‌ڵكو له‌لێدوانه‌كانیدا ئهوه ناشارێته‌وه نافه‌ڕمی����هوه ب����اس ل����هوه ك����را كه ب����ۆ كوش����تنی داڕێ����ژراوه ،هه‌روه‌ها بهوه لێكده‌ده‌نه‌وه كه لێپرس����راوانی كه بونه‌ته رێگر له‌به‌رده‌م پرۆس����هی به‌شێك له‌هێزه ئه‌منیه‌كان خراونه‌ته به‌رپرس����ی لق����ی چ����واری پارتیش یه‌كه‌م����ی ده‌زگا ئه‌منیه‌كان����ی گه‌ش����هی سیاس����یو به‌ره‌وپێشچونی ئاماده‌باش����یهوه ب����ۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی به‌هه‌مانشێوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاندبوو ناو یه‌كێتی س����ه‌ر به‌جه‌مس����ه‌رێكی سیاسیی خۆیشی له‌ناو ئۆرگانه‌كانی ملمالنێ ناوخۆیه‌كانی نێوان باڵه‌كانی ك����ه له‌الی����ه‌ن تاڵه‌بانیه‌وه ئ����اگادار جیاوازن كه له‌تاك����ه خانمه‌كه‌ی ناو یه‌كێتیدا‌و پێیوایه "ئیراده‌ی ئه‌ندامان‌و یه‌كێتی ،له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا به‌رهه‌م كراوه‌ت����هوه كه ئ����اگای له‌خۆی بێت مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیه‌وه نزیكن‌و تێكۆش����ه‌رانی ره‌س����ه‌نی یه‌كێت����ی س����اڵح به‌ده‌رنه‌بو له‌هاوكێشه‌ی ئه‌و پیالنێك هه‌یه بۆ كوشتنی.
ریکالم
کۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و قوبادو پاڤێل ی ترس����ی به‌رهه‌م س����اڵح له‌ب����اره له‌ده‌ستتێوه‌ردانی ئه‌و ده‌زگا ئه‌منیان ه له‌كاروباره ناوخۆیه‌كان����ی یه‌كێتیدا، یوس����ف گۆران كادری ب����ااڵ یه‌كێتی به‌ئاوێن����هی راگه‌یان����د ،ك����ه "ئێمه وه‌ك����و كادرانی یه‌كێتی هه‌س����تمان بهوه نه‌كردوه ئه‌و ده‌زگا ئه‌منیانه وه‌ك هه‌ڕه‌ش����ه به‌كاربهێنرێ����ن له‌كاروباری سیاس����یداو هیچ رۆڵێكیان لهو روهوه نه‌بوه". له‌ئێس����تادا یه‌كێت����ی به‌دۆخێك����ی ی گه‌یشتنیش هه‌ستیاردا ده‌ڕوات‌و ئه‌گه‌ر به‌چاره‌سه‌رێكی مامناوه‌ندی له‌نێوان جه‌مس����ه‌ره ناكۆكه‌كاندا له‌ئاس����ۆی نزیكدا به‌دیناكرێت ،ره‌نگه پێویسترین هه‌نگاو ك����ه بنرێت بۆ ره‌خس����اندی زه‌مینه‌ی رێككه‌وتن ،دورخستنه‌وه‌ی ده‌س����تی هێزو ده‌زگا ئه‌منیه‌كان بێت لهو ملمالنێیه‌ی كه ئێستا ئه‌و حزبه‌ی خه‌ریكی بێنه‌وبه‌رده كردوه ،ئه‌مه‌ش ته‌نان����هت ل����هو پڕۆژه چاكس����ازیه‌دا ئاماژه‌ی پێكراوه كه پێنج ساڵ له‌وبه‌ر له‌الیه‌ن خودی تاڵه‌بانی س����كرتێری گشتیه‌وه راگه‌یه‌نرا.
مۆرو ئیمزای فه‌الح مسته‌فا به‌رپرسی فه‌رمانگه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم ساخته ده‌كرێت كۆمپانیایه‌ك م����ۆرو ئیمزای فه‌الح مس����ته‌فای به‌رپرس����ی فه‌رمانگه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كان����ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێ����م س����اخته ده‌كات‌و فه‌الح مسته‌فاش داوای داخس����تنی كۆمپانیاك����ه ده‌كات. هێم����ن مامه‌ند ،هه‌ولێ����ر :به‌پێی نوس����راوێكی تایبه‌تی فه‌رمانگه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كان����ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێ����م به‌ژم����اره ( )8003كه واژۆی فه‌الح مسته‌فا به‌رپرس����ی فه‌رمانگه‌كه‌ی له‌س����ه‌ره‌و ئاڕاس����ته‌ی هه‌ری����ه‌ك له‌وه‌زاره‌ت����ی دادو به‌رێوه‌به‌رایه‌تی گش����تی تۆماركردن����ی كۆمپانیاكان كراوه‌و وێنه‌یه‌كی تایبه‌ت ده‌س����ت ئاوێن����ه كه‌وت����وه تێی����دا هات����وه "هاواڵتی كه‌یفی خاوه‌ن كۆمپانیای ( )TRAVELكه ده‌كه‌وێته شه‌قامی 30مه‌تری ش����اری هه‌ولێر ته‌نیشت چێش����تخانه‌ی ئۆسكار نیزك بازاڕی
په‌له‌وه‌ر ب����ڕی پێنج ه����ه‌زار دۆالر له‌به‌ڕێز دڵزار ئه‌س����كه‌نده‌ر مه‌ال كه هاواڵتیه‌ك����ی نابینای����هو دایكه‌كه‌ی عه‌مب����ه‌ر عه‌ب����دواڵ ئیس����ماعیل وه‌رگرت����وه ،به‌بیان����وی وه‌رگرتنی ڤی����زه‌و واده‌ی دكت����ۆر له‌ئه‌ڵمانیا. ب����ۆ هاواڵت����ی دڵ����زارو دایكه‌كه‌ی پاش����ان له‌رێگه‌ی كونسڵگه‌ریه‌وه، هه‌ست به‌س����اخته‌كاریه‌كه كرابو، بۆیه هاواڵت����ی ناوبراویان ره‌وانه‌ی فه‌رمانگه‌كه‌مان كردو ئه‌وكات ئێمه راستیه‌كه‌مان بۆ ده‌ركه‌وت .هاوپێچ وێنه‌یه‌ك له‌نوسراوی ساخته‌كراوی فه‌رمانگه‌و له‌گه‌ڵ وێنه‌یه‌ك له‌شوێن‌و تابلۆی ناوبراو بۆ به‌رێزتان ده‌نێرین به‌مه‌به‌ستی داخس����تنی كۆمپانیای ناوب����راوو لێكۆڵین����هوه س����ه‌باره‌ت به‌كرداره‌ك����هی كۆمپانیای ناوبراوو له‌وه‌اڵمت����ان ئاگادارمانبكه‌ن����هوه. تكایه".
(یه‌كێت����ی هێزێكه له‌ش����ه‌ڕدا به‌هێز ئه‌بن‌و له‌ئاشتیدا له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵئه‌وه‌شێن) ،فرانسۆ حه‌ریری له‌زۆر شوێن‌و كاتی جیاوازدا ئه‌م قسه‌یه‌ی كردوه .جارێكیان له‌سه‌ر تیڤی وتی (بۆیه پێش����نیازم بۆ بارزانی كردوه ش����ه‌ڕ رابگرێت‌و رێكه‌وتنی ئاشتی مۆر بكات). كاتێ����ك دو ئیداره‌ی����ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان یه‌كیانگرت����هوه ،به‌ش����ایه‌تی‌و ئاماده‌بونی نوێنه‌رانی ئه‌مه‌ریكاو رێكه‌وتننامه‌ی����ه‌ك ئینگلی����ز له‌هۆڵی په‌رله‌مانی كوردس����تاندا خوێنرای����هوه .ك����ه زیات����ر له‌رێكه‌وتننام����هی دو ده‌وڵه‌ت����ی دراوسێ ئه‌چو له‌سه‌ر بنامه‌یه‌كی پته‌وو ئاره‌زومه‌ندانه یه‌كبگرنه‌وه. یه‌كێتیی����ه‌كان بیریانچۆت����هوه چ����ۆن وه‌النراو دوای دو س����اڵی ت����ر رێكه‌وتننامه‌ی س����تراتیجی له‌جێگه‌ی ئ����هو ئیمزاكرا ،تیایدا پارت����ی به‌ش����ێوه‌یه‌ك مامه‌ڵه‌ی حكومه‌ت����ی هه‌رێمی����ان ئه‌ك����رد وه‌ك ئهوهی ئیداره‌ی س����لێمانی به‌په‌ش����یمانی‌و خه‌جاڵه‌تیی����هوه ته‌س����لیمی ق����ه‌ده‌ری دۆڕاندنی شه‌ڕی ناوخۆ بوبێت .وه‌زیره‌كانی یه‌كێت����ی ته‌نها پاس����اوه‌كانیان یه‌كێت����ی ب����ون‌و هیچ����ی ت����ر، ئاماده‌نه‌ب����ون چ����وار س����اڵی سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت كارگێڕیی، ئابوری ،ئاس����ایش‌و سیاس����هت وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی له‌رێكه‌وتنه‌ك����ه‌دا هاتبو به‌ش بكه‌ن‌و ش����ه‌راكه‌تی راس����ته‌قینه بكه‌ن .ته‌نانه‌ت بۆ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی زیانلێكه‌وتوانی ش����ه‌ڕیش كه دۆخێكی ئینسانی بو پارتیی����ه‌كان ماف����ی خۆیان ب����ۆ گه‌ڕای����هوهو یه‌كێتییه‌كان تیایدا بێبه‌ش����بون ،موڵكی ماڵی ئه‌نوه‌ر به‌گی بێتوات����ه به‌نمونه وه‌ربگری����ن ئه‌وانه‌ی س����ه‌رده‌می شه‌ڕی بێتواته‌ش����یان له‌یه‌كێتی وه‌رگرت����هوه ،زه‌وی له‌س����نوری س����لێمانی ب����ۆ كادره‌كان����ی یه‌كێت����یو ئاواره‌كانی ش����ه‌ڕی ناوخۆ ته‌رخانكراوه ،س����ه‌رۆكی حكومه‌ته‌ك����هی پارتی زیاتر له9 ساڵه بۆیان تاپۆ ناكات‌و كێشه‌ی یه‌كێتییه‌كان����ی ئه‌وب����ه‌ری زێ (بادینان) به‌كێشه‌ی عه‌شایه‌ری ئه‌چوێنێ����ت .له‌به‌غداو كه‌ركوك‌و دیال����ه ش����ه‌ریكبون‌و هه‌رگی����ز ش����ه‌راكه‌تی ئه‌ودیو دێگه‌ڵه‌یان قه‌بوڵنه‌ك����رد .ده‌ن����گ‌و داوای ناڕه‌زای����ی له‌یه‌كێتیدا گه‌یش����ته ئه‌و ئاس����ته‌ی س����ه‌ركرده‌كانیان به‌پارتی بڵێ����ن چیتر جه‌ماوه‌ری ئێم����ه ،كادری ئێم����ه ،قه‌بوڵی ئ����هو ناهاوس����ه‌نگی‌و ناجۆرییه له‌پێك����هوه ژیان ناكات ،كێش����ه ناوخۆییه‌كانی یه‌كێتی رۆژ به‌رۆژ زیادو زیاتر ئه‌بون ،له‌سه‌ریشه‌وه، له‌كۆبون����هوه هاوبه‌ش����ه‌كاندا ئومێدێكی وایان ئه‌به‌خش����ی كه ماڵباتی بارزانی پش����ت‌و په‌نای ئه‌وان����هو هه‌رگی����ز الس����ه‌نگیی ت����ه‌رازوی هێز قه‌ب����وڵ ناكه‌ن‌و سه‌رانی ده‌سترۆیشتوی یه‌كێتی شاگه‌شكه ده‌بون كه ده‌یانبیست س����ه‌رۆك بارزان����ی وتویه‌ت����ی (به‌هه‌مو توان����او هێزی مادیی‌و مه‌عن����ه‌وی پارتی پش����تگیریتان ئه‌كه‌ین) .ههمیشه له‌هه‌وڵه‌كانی رێكه‌وت����نو پێكه‌وه‌ی����یو به‌هێزبون����ی باڵ����ه جیاوازه‌كاندا پاڵنه‌ری س����ه‌ره‌كی ده‌رپه‌ڕاندنی هاوڕێو هاوس����ه‌نگه‌ره‌كان بون، شكس����تپێهێنانی هه‌وڵه‌كان����ی ن����ه‌ورۆزی پارس����اڵ نمون����هی زیندوی سیاس����ه‌تی پارتییه بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی یه‌كێتی‌و تێزی ش����كاندنی په‌نجه‌كان .ئێستاش ك����ه یه‌كێت����ی وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی كه له‌به‌له‌مێكی س����ێ كون����دا بێت كه‌س خۆزگه به‌حاڵی ناخوازێت، یه‌كێتیی����ه‌كان بیریانچۆته‌وه كه ئ����ه‌وه‌ی به‌م حاڵ����هی گه‌یاندون پارتی‌و س����ه‌ركردایه‌تیه‌كه‌یه‌تی ن����ه‌ك ه����اوڕێ‌و هاوس����ه‌نگه‌ره دێرینه‌كانیان.
هه‌نوکه
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
3
لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی یه‌كێتی :ئه‌گه‌ر كاك قوباد كوڕی مام جه‌الل نه‌بوایه ره‌نگه شانسی ده‌ركه‌وتنی به‌م ده‌ره‌جه‌یه‌ی ئێستا نه‌بوایه
ئا :ئاسۆ سه‌راوی لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی یه‌كێتی، له‌تیف شێخ عومه‌ر ،له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "وه‌زعی یه‌كێتی كاسبكارێك‌و فه‌رمانبه‌رێك‌و سیاسیه‌كیش ده‌زان ێ چۆنه". ئاوێن���ه :دوای هێ���رۆ خان ،ت���ۆ كرایت به‌لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی ،ده‌كرێت بزانی���ن دانانتان له‌م پۆس���ته له‌س���ه‌ر چ بنه‌مایه‌ك بو؟ له‌تیف شێخ عومه‌ر :دیاره دوای ده‌ست له‌كاركێش���انه‌وه‌ی ئه‌و به‌ڕێ���زه ،مه‌كته‌بی سیاس���ی ده‌ب���و كه‌س���ێك دابن���ێ ،دوای كۆبونه‌وه‌ی���ان منیان دیاریكرد كه ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی بوم ،پێموانییه بۆ دانانی من ،هیچ ناڕه‌زاییه‌ك هه‌بوبێت. ئاوێنه :كه‌س ركه‌به‌رت نه‌بو بۆ وه‌رگرتنی ئه‌م پۆسته؟ له‌تیف شێخ عومه‌ر :من لهو كۆبونه‌وه‌یه‌دا نه‌بوم ،كه دیاریكرام ،ره‌نگه قس���ه له‌سه‌ر یه‌ك دو ناو كرابێت ،به‌اڵم دواجار هه‌مویان پێیان باش بوه كه من بم. ئاوێنه :ئای���ا كه ئه‌م لێپرس���راوێتیه‌ت درایه ،مه‌ڵبه‌ند بێ كێشهو باڵباڵێن بو؟ له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر :وه‌زعی مه‌ڵبه‌ندی س���لێمانی به‌ش���ێكه له‌وه‌زع���ی یه‌كێتی، چ���ی له‌یه‌كێتیدا روی���داوه‌‌و هه‌یه به‌باش‌و خراپیه‌وه له‌مه‌ڵبه‌ندی سلێمانیشدا به‌كه‌م‌و زۆریه‌وه پێش���بینی ده‌كرێت هه‌بێت ،به‌اڵم راس���تیه‌ك هه‌ی���ه له‌وه‌ت���هی م���ن هاتوم كێش���ه‌یه‌كم نه‌بوه له‌گه‌ڵ هاوڕێكانم ناوی باڵباڵێن‌و ده‌سته‌گه‌ریی بوبێت. ئاوێنه :له‌ناو مه‌ڵبه‌ند باڵباڵێن نییه؟ له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر :ئێستا ده‌توانم وا بڵێم ،به‌اڵم ناتوانم‌و بۆشم نییه باسی پێشتر بك���ه‌م ،بڵێم هه‌بوه یان نه‌بوه ،چونكه من لێ���ره نه‌بوم ،دورو نزیكیش ئیش���م له‌گه‌ڵ ئێره‌دا نه‌بوه ،ئێستا ده‌توانم به‌متمانه‌یه‌كی زۆره‌وه ئهوه بڵێم كه مه‌ڵبه‌ندی س���لێمانی به‌ش���ێك نییه له‌كێشه‌ی ده‌س���ته‌گه‌ریی‌‌و گروپ گروپێنه. ئاوێنه :كه هاتیت بۆ مه‌ڵبه‌ند كێش���هو گرفته‌كان چی بون؟ له‌تیف شێخ عومه‌ر :پێشتر وتم كێشهو گرفته‌كانی مه‌ڵبه‌ندی س���لێمانی ،به‌شێكه له‌كێش���هو گرفته‌كانی یه‌كێتی ،كێشه‌یه‌ك نییه له‌ناو مه‌ڵبه‌ند كه له‌ناو یه‌كێتیدا نه‌بێت، هه‌مو ئه‌و كێش���انه‌ی كه یه‌كێتی هه‌یه‌تی له‌مه‌ڵبه‌ندی س���لێمانیدا هه‌بون ،ره‌نگه نه مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی‌‌و نه مه‌ڵبه‌نده‌كانی تریش ئهوه كێشه‌یه‌ی كه یه‌كێتی هه‌یه‌تی له‌گه‌ڵ خه‌ڵكدا په‌یوه‌ندی به‌وانه‌وه هه‌بێت ،چونكه له‌بنچینه‌دا مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی‌‌و ده‌زگاكانی ت���ری یه‌كێت���ی ده‌زگای خزمه‌تگوزاریی‌‌و حكومه‌تیی نین ،تا به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكیان راسته‌وخۆ له‌البێت.
ئاوێن���ه :ب���ه‌اڵم تاوه‌ك���و ئێس���تا هه‌ر له‌مه‌ڵبه‌ن���دهوه به‌رپرس���انی فه‌رمانگ���ه حكومیه‌كان دانراون؟ له‌تیف شێخ عومه‌ر :له‌سه‌ر هه‌ندێ پۆست كه له‌سلێمانی به‌سیادی ناوده‌برێت ،یه‌كێتی وه‌ك���و حیزبێك كه ده‌س���ه‌اڵتداره به‌مافی خۆی زانیوه بۆچونی له‌سه‌ر هه‌بێت ،ئه‌گینا بۆ دانان دانه‌نراوه ئێستاش���ی له‌سه‌ربێت، ئهوه ئیشی حكومه‌ت خۆیه‌تی كێ داده‌نێ، به‌اڵم ئه‌و پۆستانه‌ی له‌سلێمانی به‌سیادی داده‌نرێن بهدڵنیاییهوه مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی قسه‌ی هه‌بوه له‌سه‌ریان. ئاوێن���ه :ده‌توان���ی ن���اوی چه‌ن���د فه‌رمانگه‌یه‌كم���ان پێبڵێی���ت ك���ه به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌یان یه‌كێتی نه‌بێت؟ له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر :ئێستا بیرم نییه، ب���ه‌اڵم زۆر ه���ه‌ن كه یه‌كێتی نی���ن ،ئه‌مه ش���تێكی خراپیش نییه ،چونكه ئه‌م شاره هه‌موی یه‌كێتی نییه ،ئه‌و كه‌سانه خه‌ڵكانی زۆر باشیشن‌و ئیش‌و كاری خۆیان به‌باشی كردوه. ئاوێنه :كاری لێپرسراوه‌كانی پێش خۆت له‌م مه‌ڵبه‌نده‌دا چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت ،كه وه‌ك ده‌زانیت به‌درێژایی 10ساڵی رابردو، ژم���اره‌ی ئه‌ندامانت���ان كه‌مبۆت���هوه وه‌ك به‌ئه‌نجام���ی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا له‌س���لێمانی ده‌رده‌كه‌وێت؟ له‌تیف ش���ێخ عوم���ه‌ر :ئه‌م قس���ه‌یه‌ی ده‌یكه‌م ب���ۆ هه‌م���و مه‌ڵبه‌نده‌كانی تریش راس���ته ،یه‌كێتی له‌به‌رئ���هوه ده‌نگه‌كانی كه‌می نه‌كردوه ،كه مه‌ڵبه‌نده‌كان به‌ئیش‌و كاری خۆیان هه‌ڵنه‌ساون ،یان ئیش‌و كاری خۆیان به‌دڵس���ۆزیی نه‌كردوه ،كه‌مكردنی ده‌نگه‌كانی یه‌كێتی ،په‌یوه‌ندی به‌سیاسه‌تی گشتی یه‌كێتیه‌وه هه‌یه ،په‌یوه‌ندی به‌ئه‌دای یه‌كێتی���هوه هه‌یه له‌حی���زب‌و حكومه‌تدا، په‌یوه‌ن���دی به‌و چاوه‌ڕوانیان���هوه هه‌یه كه خه‌ڵكی هه‌یه‌تی له‌یه‌كێتی له‌ناو حكومه‌تدا، یه‌كێتی كه حیزبێكی سۆس���یالدیموكراته، دروشمی عه‌داله‌تی كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌ڵگرتوه، دروشمی گهوره گه‌وره‌ی خستۆته ئه‌ستۆی خۆی ،خه‌ڵك چاوه‌ڕوانیه‌كی زۆری له‌یه‌كێتی هه‌ی���ه ،یه‌كێتی���ش ناتوان���ێ هه‌م���و ئه‌و چاوه‌ڕوانیانه یان به‌شێك لهو چاوه‌ڕوانیانه به‌نمونه‌ی���ی جێبه‌جێ ب���كات ،له‌به‌رئه‌وه خه‌ڵك���ی لێده‌تۆرێت ،ده‌نگی لێده‌گرێته‌وه، س���ه‌باره‌ت به‌كاره‌كانی به‌رپرسی پێشوی مه‌ڵبه‌ندیش پێموانییه له‌روی دڵس���ۆزیی‌‌و ئیداریی���هوه كه‌موكوڕییه‌ك���ی هه‌بوبێ���ت، ئه‌مه به‌رگری نییه له‌مه‌ڵبه‌ندی س���لێمانی به‌ته‌نه���ا ،به‌رگریی���ه له‌هه‌مو به‌رپرس���ی مه‌ڵبه‌ن���ده‌كان ،ئه‌گ���ه‌ر ده‌ن���گ كه‌مكردن په‌یوه‌ندی به‌به‌رپرسی مه‌ڵبه‌نده‌وه هه‌بێت، ئه‌وا ده‌بێ���ت بڕۆینه خ���وارهوه بۆ ئه‌ندام كه‌رت‌و ئه‌ندام پۆلێك‌و بڵێین ئه‌وان ئه‌خیر س���ه‌نگه‌ری خواره‌وه‌ن ئه‌وان به‌رپرس���ن، به‌اڵم هه‌رگیز به‌و جۆره نییه. ئاوێن���ه :باس���ی سۆس���یالدیموكراتت
ك���رد ،پێتوای���ه یه‌كێت���ی وه‌ك حیزبێكی سۆسیالدیموكرات مامه‌ڵه ده‌كات؟ له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر :ه���ه‌ر حیزبێكی سۆس���یالدیموكرات له‌دنیای���ه ،ئ���هو به‌رنامه‌یه‌ی جێبه‌ج���ێ ده‌كات ،به‌راوردی بكه‌یت به‌به‌رنامه‌ی سۆسیالدیموكرات ته‌واو یه‌كناگرێته‌وه‌‌و نمونه‌ی���ی نییه ،یه‌كێتیش وه‌ك حیزبێكی سۆسیال دیموكرات له‌واقعی كوردس���تانه ،كێش���هو گرفتی زۆر هاتۆته پێ���ش جا رێگری���ی له‌ناو خۆم���ان هه‌بوه ل���ه‌دره‌وه‌ی خۆمان هه‌بوه ،ب���ه‌اڵم ئهوهی ئێمه جیاده‌كاته‌وه له‌گ���ه‌ڵ حیزبه‌كانی تر سۆسیال دیموكراته‌كه‌یه. ئاوێنه :به‌اڵم له‌م حیزبه‌دا كار بۆ هێنانه پێشه‌وه‌ی كوڕی س���كرتێری حیزبه‌كه‌تان ك���راوه ،ئایا ئه‌مه ئیش���كردنه به‌به‌رنامه‌ی سۆسیال دیموكرات یان به‌بنه‌ماڵه‌ییكردنی حیزب؟ له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر :یه‌كێتی به‌مێژوی دروس���تبونی تا ئه‌م كاته‌ش هیچ ش���تێك نایبه‌س���تێته‌وه به‌بنه‌ماڵه‌ییبونه‌وه ،ئه‌گه‌ر ك���وڕی جه‌نابی م���ام جه‌الل فرس���ه‌تێكی هه‌بێت ،له‌ناو یه‌كێتیدا ش���وێنێكی هه‌بێت په‌یوه‌ن���دی به‌كه‌فائه‌تی خۆی���هوه هه‌یه، بنه‌ماكان���ی بنه‌ماڵه‌ییب���ون له‌ناو یه‌كێتیدا بونی نییه ،ئه‌سڵه‌ن كادر‌و ئه‌ندامی یه‌كێتی ئه‌خیر شت كه بۆی قبوڵ نییه ،ئهوهیه كه حیزبه‌كه‌ی بنه‌ماڵه‌یی بێت. ئاوێنه :ب���ه‌اڵم له‌واقعدا پێچه‌وانه‌ی ئهوه ده‌بینین ،نمونه‌ك���ه‌ش كوڕه‌كه‌ی تاڵه‌بانیه ك���ه ئێس���تا هه‌وڵ���ی هێنانه پێش���ه‌وه‌ی ده‌درێت؟ له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر :ئه‌گه‌ر كاك قوباد له‌تیف شێخ عومه‌ر فۆتۆ :ئاسۆ كوڕی مام جه‌الل نه‌بوایه ،ره‌نگه شانس���ی ده‌ركه‌وتن‌و لێهاتویی‌‌و شاره‌زاییه‌كانی خۆی فه‌رمانبه‌ر‌و پێش���مه‌رگه‌ی خانه‌نش���ینمان ئێمه له‌م مه‌ڵبه‌ن���ده به‌رنامه‌یه‌كمان هه‌یه ،له‌وێ پێویس���ته ب���ۆ ئهوهی هه‌ڵوێس���تی به‌م ده‌ره‌جه‌یه‌ی ئێس���تا نه‌بوایه ،ئێس���تا هه‌یه ،ئهوه هه‌یه نزیكه‌ی 90فه‌رمانبه‌رمان به‌رنام���هی هه‌ڵمه‌ت���ی هه‌ڵبژاردن���ه ،دو هه‌ڵبژاردنمان به‌هێزتر ب���كات ئه‌وا رۆژانه له‌ناو یه‌كێتیدا ده‌یان‌و س���ه‌دان كه‌س هه‌ن ههیهو نزیكه ی 80كادریشمان هه‌یه. هه‌ڵبژاردن له‌به‌رده‌مماندای���ه بڕیارمانداوه ده‌یكه‌ین ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ریش���ه‌یی‌‌و بنه‌ڕه‌تی ئاوێن���ه :وه‌ك باس ده‌كرێت تۆ س���ه‌ر لێ���ره‌وه ت���ا رۆژی هه‌ڵب���ژاردن ،جگ���ه بێت ،ئ���ه‌وا له‌ده‌س���ه‌اڵتی ئێم���ه‌دا نییهو كه بتوانێ ،له‌من باش���تر ئ���ه‌م مه‌ڵبه‌نده به‌ڕێوه‌بب���ات ،به‌اڵم ئاخی���ره‌ن هه‌ر یه‌ك به‌باڵێكی ن���او یه‌كێتیت ،ئایا ئه‌مه گرفتت له‌ئیش���كردن بۆ ئه‌م به‌رنامه‌یه ش���تێكی بۆش���مانناكرێت ،ئهوه به‌كۆنگره ده‌كرێت، ت���ر كۆمانناكاته‌وه ،چیم���ان بۆ بكرێت بۆ ده‌بێت بۆ ئهوه چاومان له‌كۆنگره بێت. كه‌س هه‌ڵده‌بژێردرێ ،ره‌نگه له‌ناو یه‌كێتیدا بۆ دروستناكات؟ له‌تیف شێخ عومه‌ر :من له‌گه‌ڵ زۆربه‌ی سه‌رخس���تنی به‌رنامه‌كانی یه‌كێتی درێغی ئاوێن���ه :پێش���بینی ده‌ك���ه‌ن وه‌زعتان ده‌یان كه‌سی وه‌ك كاك قوباد هه‌بن ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و ناسراوه شانسێكی زیاتری هه‌ڤاڵه‌كانی مه‌كته‌بی سیاسی كارمكردوه ،ناكه‌ین ،به‌اڵم كاری یه‌كه‌ممان ئیش���كردنه له‌هه‌ڵبژاردن���ی داهاتودا له‌س���لێمانی چۆن ده‌بێت ب���ۆ ئهوهی پۆس���تێك وه‌ربگرێت ،ماوه‌یه‌ك ش���ه‌ره‌فی ئه‌وه‌ش���م هه‌بو له‌ال ی ب���ۆ هه‌ڵمه‌ت���ی هه‌ڵبژاردن ،م���ن واده‌بینم بێت؟ له‌تی���ف ش���ێخ عوم���ه‌ر :نامه‌وێ���ت ئه‌گینا له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی كه كوڕی مام جه‌الله جه‌نابی مام جه‌الل بم ،من كه هه‌ر ساڵه‌ی ئه‌گه‌ر یه‌كێتی به‌ڕوسوریی له‌م هه‌ڵبژاردنه ده‌بێ���ت به‌واس���ته‌ی ئ���ه‌وه‌وه پۆس���تێك له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێك كارمكردبێت ،ئه‌گه‌ر ده‌ربچێ���ت به‌ئاس���انی كێش���ه‌كانی خۆی پێش���بینیه‌كانم بچێت���ه بانگه‌ش���هی به‌و پێوانه‌یه بێت ،ده‌بێت باڵی هه‌موانبم ،چاره‌س���ه‌ر ده‌كات ،به‌پێچه‌وان���هوه ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌وه ،وه‌زعی یه‌كێتی كاسبكارێك‌و وه‌ربگرێت ،ئه‌مه له‌ناو یه‌كێتیدا نییه. ئاوێن���ه :ژم���اره‌ی رێكخس���تنه‌كانتان ب���ه‌اڵم راس���تیه‌كه‌ی من باڵ���ی یه‌كێتیم ،یه‌كێت���ی به‌ڕوس���وریی ل���ه‌م هه‌ڵبژاردنه فه‌رمانبه‌رێك‌و سیاسیه‌كیش ده‌زانێ چۆنه، به‌درێژایی ژیانی خۆم له‌گه‌ڵ هه‌ر كه‌سێك ده‌رنه‌چێت ئه‌وا كێشه‌یه‌كی تریش ده‌چێته له‌به‌رئه‌وه‌ی كێش���ه‌كانی ئێمه ش���ه‌وو رۆژ چه‌نده؟ له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر :پێوه‌ری سه‌ره‌كی كارمكردبێت دو مه‌بده‌ئم پاراس���توه ،یه‌ك سه‌ر كێش���ه‌كانی ،كێشه‌كانیشی قورستر‌و له‌راگه‌یاندنه‌كان���هوه باس ده‌كرێت ،به‌هۆی ئێمه ده‌نگه‌كانمانه ،ده‌نگه‌كانمان ئاشكرایه به‌سه‌رڕاستیی كارمكردوه ،دو بۆ یه‌كێتیش ئاڵۆزتر ده‌بێت. ئێمه‌وه خوا رزقی رۆژنامه‌كانیش���ی داوه، له‌سلێمانی نزیكه‌ی 90هه‌زارێكه ،پێموایه كارمكردوه. ئاوێنه :ئایا ئێوه كاتی ئه‌وه‌تان له‌به‌رده‌م له‌به‌رئ���هوه ئه‌نجام���ی هه‌ڵبژاردن���ی ئێمه ئاوێن���ه :به‌اڵم النیكه‌م له‌ن���او یه‌كێتیدا ماوه بۆ نوێبونهوهو چاكسازیی‌‌و گۆڕانكاری به‌نده به‌ڕاده‌ی هه‌ڵمه‌تی هۆشیاركردنه‌وه‌ی هه‌مو حیزب���ه‌كان به‌ن���اوی ئه‌ندامیان كه له‌س���ه‌ر كاغ���ه‌ز نوس���راوه زۆره ،ب���ه‌اڵم ئێس���تا دو ئاراسته‌ی كاركردن هه‌یه ،هێرۆ وه‌ك خۆتان ههمیشه ده‌ڵێن ،به‌تایبه‌ت كه خه‌ڵك ،ده‌بێت ئ���هوه رونبێت كورتهێنانی گرنگ ئ���هو ده‌نگانه‌ن ك���ه له‌هه‌ڵبژاردندا خ���ان له‌الیه‌ك‌و د.به‌رهه‌م له‌الیه‌كی تر ،تۆ به‌ره‌و دو هه‌ڵبژاردن ده‌ڕۆن؟ ده‌نگ���ی یه‌كێتی ،به‌راس���ته‌خۆ كاریگه‌ریی له‌گه‌ڵ كام ئاراسته‌یه‌یت؟ له‌تیف شێخ عومه‌ر :لێره تا هه‌ڵبژاردن ده‌بێت له‌س���ه‌ر ده‌س���تكه‌وته‌كانی خه‌ڵك ده‌یانهێنێ. له‌تیف شێخ عومه‌ر :ئه‌شێ من به‌شێكی ئه‌گه‌ر به‌پڕۆس���ه‌یه‌كی گهوره ی نوێبونهوهو له‌بواره‌كانی ئازادی راده‌ربڕین‌و دیموكراسی ئاوێن���ه :له‌مه‌ڵبه‌ند چه‌ند كه‌س موچه‌ی بۆچونی الیه‌كیانم به‌دڵبێت ،بۆ الیه‌نه‌كه‌ی چاكس���ازیی ناویبنێی���ن نا ،ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌كوردستاندا. هه‌یه؟ له‌تی���ف ش���ێخ عوم���ه‌ر :ئێم���ه كادر‌و تریان به‌ش���ێكی ترم به‌دڵ بێت ،ئێس���تا چاومان ل���هو نوێبونه‌وه‌یه بێت ،كه لێره‌و
سلێمان ی ئارامترین شوێنی دنیایه
»» 19
بنه‌ماڵه‌ی پۆلیسه‌که‌ی مه‌حه‌ته‌ی هه‌ولێر :کوڕه‌که‌مان خنکێنراوه ئا :به‌ختیار حسێن "ئه‌گه‌ر نه‌مگه‌نێ ده‌مكوژن"! ئه‌مه دوا رسته بوه كه (سه‌میر بیالل) ئه‌و پۆلیسه‌ی رۆژی هه‌ینی له‌به‌ندینخانه‌ی مه‌حه‌ته‌ی هه‌ولێر به‌ر له‌گیان له‌ده‌ستدانی به‌براكه‌ی وتوه ،بۆیه كه‌سوكاره‌كه‌ی ئه‌و پۆلیسه گومانیان هه‌یه له‌وه‌ی كه كوڕه‌كه‌یان خۆی خنكاندبێت به‌ڵكو خنكێنراوه ،پۆلیسیش ئهوه ره‌تده‌كاته‌وه كه ئه‌و كه‌سه خنكێنرابێت به‌ڵكو خۆی خنكاندوه.
سه‌میر بیالل شێخۆ
دوای ئ����ه‌وه‌ی له‌به‌ندینخان����هی چاكس����ازی گه‌وران����ی هه‌ولێ����ر ك ه به(مه‌حه‌ته) ناس����راوه پۆلیس����ێك به‌ناوی (س����ه‌میر بیالل ش����ێخۆ)، ته‌م����ه‌ن 35س����اڵ ك����ه پۆلیس����ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی نه‌هێش����تنی تاوان بوه ،به‌هۆی ئهوهی له‌كاره‌كه‌ی غیاب بوه سزای گرتنی به‌سه‌ردا جێبه‌جێ ده‌كرێ����ت ،پێش ئهوهی س����زاكه‌ی ته‌واوبێ����ت (ك����ه دو رۆژی ماب����و) رۆژی هه‌ین����ی ،2/21كاتژمێر 7.5 ئێواره گیانی له‌ده‌ستدا ،كه به‌وته‌ی پۆلی����س "خۆی خنكان����دوه" ،به‌اڵم
بنه‌ماڵه‌ك����هی ئ����هوه ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‌و ده‌ڵێن "كوڕه‌كه‌مان خنكێنراوه". دایك����ی ئه‌و پۆلیس����ه كه ته‌مه‌نی 60ساڵه‌‌و ئێستا ره‌شپۆشه ،به‌ده‌م گریان����هوه بۆ ئاوێنه دواو وتی "خوا مافمان وه‌ربگرێت����هوه ،كوڕه‌كه‌مان خنكێنراوه‌و خۆی نه‌خنكاندوه ،ئه‌و چاوه‌ڕێی كۆرپه نۆبه‌ره‌كه‌ی ده‌كردو بڕیاربو رۆژی یه‌كشه‌ممه بگه‌ڕێته‌وه بۆ ناویان‌و به‌خێزان����ه دوگیانه‌ك هی شادبێته‌وه ،كه‌چی جه‌سته‌ی ساردو سڕی گه‌ڕایه‌وه ناویان". دایك����ی س����ه‌میر ك����ه له‌گ����ه‌ڵ الواندن����ه‌وه‌ی كوڕه‌كه‌یدا ده‌س����ته له‌رزۆك‌و الوازه‌كانی ده‌جواڵن‌و به‌كوڵ ده‌گریا ،ئام����اژه‌ی بۆ ئهوه كرد كه سه‌میر یه‌كه‌م قوربانی خێزانه‌كه‌یان نیه ،به‌ڵكو له‌ساڵی 1994دا كوڕێكی ت����ری به‌ن����اوی كام����ه‌ران به‌ته‌ق هی پۆلیس كوژراوه‌‌و باوكیشیان (واته بیاللی هاوسه‌ری) له‌ناو هه‌مان ئه‌و به‌ندینخانه‌یه‌دا گیانی له‌ده‌س����تداوه كه ئێس����تا س����ه‌میری كوڕی گیانی تێدا سپاردوه ،ئه‌و وتی "كاتی خۆی وا باڵوكرایه‌وه ك����ه پیاوه‌كه‌م خۆی خۆی خنكان����دوه ،به‌اڵم ئه‌وكاته‌ش گومانم����ان له‌خنكاندن����ی ئه‌وی����ش هه‌بو".
ئه‌م خێزانه سورن له‌سه‌ر ئهوهی ك����ه كوڕه‌كه‌یان خنكێن����راوه ،نه‌ك ئهوهی كه خۆی خنكاندبێت. (رزگار بی��ل�ال) كه ب����را گه‌وره‌ی س����ه‌میره به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند كه براكه‌ی ئ����هو خنكێنراوه نه‌ك خۆی خنكاندبێت ،چونكه سه‌میر پێشتر به‌م����ی راگه‌یاندبو ك����ه ده‌یانه‌وێت له‌ناویببه‌ن‌و بیكوژن ،ئه‌مه‌ش توشی ترسێكی گه‌وره‌ی كردبو ،به‌گوته‌ی كامه‌ران براكه‌ی ئه‌وان هیچ گرفتێكی ده‌رون����ی نه‌ب����وه‌و كه‌س����ێك ب����وه كاره‌كه‌ی خۆی زۆر خۆشده‌ویست، ب����ه‌اڵم به‌ه����ۆی ئهوهی غی����اب بوه له‌الیه‌ن به‌رپرسه‌كه‌ی بڕیاری گرتنی بۆ ده‌ركراوه. ده‌رب����اره‌ی گومانكردنیش����یان، كه‌س����وكاری ئه‌و پۆلیس����ه كوژراوه ب����اس ل����هوه ده‌ك����ه‌ن كه ئ����ه‌وان له‌ئێس����تادا چاوه‌ڕوان����ی راپۆڕت����ی پزیش����كی دادوه‌ری����ی ده‌ك����ه‌ن تا هۆكاره‌ك����هی بزان����ن ،ئه‌گینا ئه‌وان خۆی����ان ئاماده‌كردوه كه س����كااڵی یاس����ایی له‌س����ه‌ر چه‌ند به‌رپرسێك تۆماربك����هنو گومانی����ان هه‌ی����ه له‌خنكاندنی كوڕه‌كه‌یان. له‌الیه‌ن خۆش����یهوه رائید كاروان به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری عه‌بدولكه‌ری����م،
ماڵی شێخۆ.. ی پڕ له‌كاره‌سات ماڵێك ماڵی شێخۆ كه هه‌فته‌ی رابردو كوڕێكیان له‌زیندانی مه‌حه‌ته گیان ی له‌ده‌ستدا ،قه‌ده‌ری رۆژگار له‌چاره‌نوسی نوسیون كه له‌هه‌لومه‌رجێكی پڕ له‌كاره‌سات‌و مه‌رگه‌ساتدا كۆتایی به‌ژیانیان بێت. له‌ساڵی 1994دا ،كامه‌ران بیالل ش���ێخۆ ،به‌ته‌قه‌ی پۆلیس كوژرا. زس���تانی ،1996بیالل ش���ێخۆ له‌هه‌مان ئ���هو به‌ندینخانه‌یه گیانی ی رابردو سه‌میری كوڕی گیانی تیادا سپارد. له‌ده‌ستدا ،كه هه‌فته راگه‌یاندن‌و وته‌بێژی پۆلیسی هه‌ولێر به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه ئه‌و پۆلیسه نه‌خنكێن����راوه ،به‌ڵك����و خۆی خۆی خنكاندوه ،ناوبراو وتی "لێكۆڵینهوه له‌روداوه‌ك����ه ك����راوه‌و ته‌رمه‌كه‌ش ره‌وان����هی نه‌خۆش����خانه‌ی رزگاری كرا‌و به‌پێ����ی راپۆڕتی پزیش����كی‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌كانی����ش كه به‌ده‌س����ت ئێمه گه‌یشتوه ده‌رده‌كه‌وێت كه ئه‌و كه‌سه خۆی خنكاندوه". بۆ س����ه‌لماندنی ئه‌م����ه‌ش وته‌ی شایه‌تحاڵی روداوه‌كه وه‌رگیراوه كه
له‌گه‌ڵ ئ����ه‌ودا بون له‌به‌ندینخانه ،تا ئێس����تاش لێكۆڵینهوه له‌كه‌یسه‌كه به‌رده‌وام����هو دادگا كاری له‌س����ه‌ر ده‌كات ،ده‌رب����اره‌ی ئ����ه‌وه‌ش چۆن كه‌سێك ده‌توانێت له‌ناو به‌ندینخانه‌‌و به‌به‌رچاوی پۆلیس خۆی بخنكێنێت له‌كاتێكدا ئه‌و به‌ندینخانه‌یه چه‌ندین چاودێری هه‌یه؟ وته‌بێژه‌كه‌ی پۆلیس ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات كه روداوه‌كه به‌به‌رچ����اوی كه‌س����هوه نهبوهو ئه‌و كه‌س����ه له‌ناو wcبه‌بان����دج خۆی خنكاندوه .
4
هەنوکە
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
یه‌كگرتو ی ئیسالم ی له‌ژێر بار ی قه‌رزدا هانا بۆ حكومه‌ت ده‌بات
شوقه‌کانی یه‌کگرتو فۆتۆ :رێبه‌ر نه‌جم ئا :هاوکار حسێن یه‌كگرتوی ئیسالمی له‌دروستكردنی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی نیشته‌جێبوندا ده‌كه‌وێته ژێر باری قه‌رزێكی زۆره‌وه‌و ئه‌مه‌ش وایلێده‌كات داوای یارمه‌تی له‌وه‌زاره‌تی داراییو ئابوری حكومه‌تی هه‌رێم بكات بۆ گواستنهوهی قه‌رزه‌كه بۆ سه‌ر سندوقی نیشته‌جێبون كه بڕه‌كه‌ی زیاتر له‌ملیارێك‌و سێ سه‌د ملیۆن دیناره‌‌و وه‌زاره‌تی داراییش له2014/1/28دا ره‌زامه‌ندی نیشانداوه له‌سه‌ر داواكه‌ی، ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه به‌هۆی دواكه‌وتنی موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانه‌وه حكومه‌ت خۆی كه‌وتۆته ژێر فشارێكی زۆره‌وه‌و بانكه‌كانیش بێ پاره‌ن. له‌چه‌ند س���اڵی راب���ردودا ،یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان كۆمه‌ڵه شوقه‌یه‌ك ی له‌ناوچه‌ی زێڕینۆك له‌رۆژهه‌اڵتی سلێمانی دروستكرد به‌بڕی 2ملیۆن دۆالر ،به‌هۆی ئه‌مه‌ش���هوه كه‌وته ژێ���ر قه‌رزێكی زۆری بانكێكی بازرگانیه‌وه به‌ناوی بانكی بابان، بۆ رزگاربون لهو قه‌یرانه‌ش ،مانگی رابردو
وه‌زاره‌تی دارایی بڕیاریدا به‌گواستنه‌وه‌ی قه‌رزه‌كه بۆ س���ه‌ر بانكی نیشته‌جێبون، له‌كاتێكدا هه‌رێمی كوردستان له‌ئێستادا به‌دۆخێك���ی قه‌یراناوی���ی ب���ێ پاره‌ییدا ده‌گوزه‌رێ���ت‌و موچ���هی فه‌رمانبه‌رانیش له‌واده‌ی دیاریكراوی خۆیدا نادرێت. به‌پێی نوس���راوێكی وه‌زاره‌تی داراییو ئاب���وری ك���ه كۆپیه‌كی ده‌س���ت ئاوێنه كه‌وت���وه‌و به‌ژم���اره ( )4078ل���ه‌رۆژی ( )2013/5/5ئاراس���ته‌ی نوس���ینگه‌ی جێگ���ری س���ه‌رۆكی حكوم���هت ،عیماد ئه‌حم���ه‌د ،ك���راوه ،تێی���دا یه‌كگرتوی ئیس�ل�امی به‌نوس���راوێكی ره‌س���می كه له‌الیه‌ن مه‌كته‌بی سیاس���ی ئه‌و حزبه‌وه نێردراوه ،داوای لێخۆشبونی كردوه "لهو قه‌رزانه‌ی كه پێیان���دراوه له‌رابردودا بۆ دروس���تكردنی باڵه‌خانه‌ی نیشته‌جێبون به‌بڕی ( 2ملیۆن دۆالر) به‌ڕێژه‌ی (،)2% یاخود گواس���تنهوهی قه‌رزه‌كه بۆ سه‌ر بانكی خانوبه‌ره". له‌وه‌اڵمی ئ���هو نوس���راوه‌دا ،جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت ،له‌رێگه‌ی فه‌رمانگه‌ی یاسایی سه‌ر به‌سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه له‌ب���ه‌رواری ()2013/5/19و
به‌نوس���راوی ژماره ( )4678ره‌زامه‌ندی نیشانده‌دات بۆ گواستنهوهی قه‌رزه‌كه ی یه‌كگرتو له‌بانكی بابانه‌وه بۆ سه‌ر بانكی نیش���ته‌جێبونی س���لێمانی كه بڕه‌كه‌ی (یه‌ك ملیارو س���ێ سه‌دو سی‌‌و هه‌شت ملیۆن‌و نه‌وه‌دو ش���ه‌ش هه‌زار‌و نۆ سه‌د) دیناره ،به‌بێ گێڕانه‌وه‌ی سودی وه‌رگیراو له‌رابردودا. له‌نوس���راوه‌كه‌ی وه‌زاره‌ت���ی داراییو ئابوریی���دا دان ب���ه‌وه‌دا ن���راوه ك���ه گواس���تنهوهی ئه‌و قه‌رزه بۆ سه‌ر بانكی خانوبه‌ره ،به‌ده‌ره له‌یاسا‌و رێنماییه‌كانی بانكه بازرگانیه‌كان‌و بانكی خانوبه‌ره. هاوكات له‌دابه‌شكردنی شوقه‌كانیشدا، به‌ش���ێوه‌یه‌كی س���ه‌ره‌كی ئه‌ندامان���ی یه‌كگرت���وی ئیس�ل�امی كوردس���تان س���ودمه‌ندی یه‌كه‌م بون‌و له‌ناویش���یاندا خێزان‌و كه‌سوكاری چه‌ند په‌رله‌مانتارێك هه‌ن ،ئه‌مه‌ش لهو لیس���ته 79كه‌سیه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت كه له‌به‌رده‌ستی ئاوێنه‌دایه‌و له‌الیه‌ن مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتوه‌وه نێ���ردراوه ب���ۆ بانكی نیش���ته‌جێكردنی س���لێمانی به‌مه‌به‌ستی خه‌رجكردنی ئه‌و ب���ڕه پاره‌یه‌ی له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی داراییو
ره‌زامه‌ندی وه‌زاره‌تی دارایی له‌كاتێكدایه هه‌رێمی كوردستان له‌ئێستادا به‌دۆخێكی قه‌یراناویی بێ پاره‌ییدا ده‌گوزه‌رێت ئابوریی���هوه ره‌زامه‌ن���دی س���ه‌رفكردنی له‌سه‌ر دراوه . له‌وباره‌ی���هوه ئازاد عه‌لی حه‌س���ه‌ن، به‌رپرس���ی لیژن��� هی سه‌رپه‌رش���تیاری ش���وقه‌كان ،له‌لێدوانێك���دا به‌ئاوێن���هی
کۆپیه‌کی یه‌کێک له‌به‌ڵگه‌نامه‌کان راگه‌یاند ،ل���هو مااڵنه‌ی كه قه‌رزه‌كانیان البوه 79 ،ماڵیان ره‌زامه‌ندبون له‌س���ه‌ر ئهوهی قه‌رزه‌كه‌یان بخرێته سه‌ر سندوقی نیش���ته‌جێبون ،چونكه مه‌رجی ئه‌وه‌یان له‌سه‌ر دانراوه كه هه‌ر كه‌س ێ لهو قه‌رزه س���ودمه‌ندبێت بۆی نی���ه جارێكی دیكه سودمه‌ندبێت.
ئه‌و زه‌وی���هی باڵه‌خانه‌كانی له‌س���ه‌ر دروس���تكراوه له‌س���ه‌ر حس���ابی حزب ی وه‌رگیراوه‌و له‌ساڵی 2005هوه ده‌ستكراوه به‌دروستكردنیان‌و ساڵی 2008ته‌واوبوه‌و بڕی 2ملی���ۆن دۆالری تێچوه .ژماره‌ی باڵه‌خانه‌كان 12دانه‌یه‌و 252ماڵ تێیدا نیشته‌جێن .
به‌رپرسی لقی دوی پارتی :نه‌ناردنی موچه ،به‌ته‌نها سیاسه‌تی به‌غدا نیه ،به‌ڵكو سیاسه‌تی خه‌ڵكێكی دیكه‌شه له‌پشت بهغداوه ئا :نزار گزالی ،هه‌ولێر ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سهركردایهتیو به‌رپرسی لقی دوی پارتی دیموكراتی كوردستان له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "نه‌ناردنی موچه ،به‌ته‌نها سیاسه‌تی به‌غدا نیه ،به‌ڵكو سیاسه‌تی خه‌ڵكێكی دیكه‌شه له‌پشت به‌غداوه‌و ده‌یانه‌وێت ئێمه سه‌ربه‌خۆیی داراییمان نه‌بێت". ئاوێنه :چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر جه‌میل بایك له‌لێدوانێكدا به‌ئاش����كرا وتی پارت ی له‌دژی په‌كه‌كه‌و پهیهده پیالن ده‌گێڕێت‌و ناكرێت به‌ئاس����انی هه‌ڵوێسته‌كانی قبوڵ بكرێ����ت ،بۆچی ئێ����وه ب����هو ئه‌ندازه‌یه خۆتان له‌كاروباری رۆژئاوای كوردس����تان هه‌ڵده‌قورتێنن؟ عه‌ل����ی حوس����ێن :س����ه‌باره‌ت بڕگه‌ی یه‌كه‌می پرس����یاره‌كه‌ت ئه‌وه‌بو مه‌كته‌بی سیاسی پارتی‌و وته‌بێژی پارتی به‌فه‌رمی وه‌اڵم����ی په‌كه‌ك����هو په‌ی����ه‌ده‌ی دایه‌وه، س����ه‌باره‌ت به‌بڕگ����هی دوه‌می����ش پارتی پابه‌نده به‌سه‌وابیتی نه‌ته‌وه‌یی له‌هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردس����تان به‌له‌به‌رچاوگرتنی خه‌باتی سیاس����ی له‌ه����ه‌ر پارچه‌یه‌ك‌و تایبه‌تمه‌ن����دی ه����ه‌ر پارچه‌یه‌كی����ش، به‌بێ ئهوهی ئێم����ه له‌جیاتی پارچه‌كان بڕی����ار بده‌ی����ن ،ئێمه ته‌نه����ا هاوكارین. پارتی دیموكراتی كوردس����تان سه‌باره‌ت به‌رۆژئاواو سیاس����ه‌تی به‌رانبه‌ر رۆژئاوا، رای په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت واتا سیاسه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌الی ئێمه‌وه گرنگه ن����ه‌ك حزبێكی سیاس����ی ،هه‌روه‌ها رای پارت����ی دیموكراتی كوردس����تان هه‌مان ئاراس����ته‌گه‌ری س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس����تانه كه جه‌نابی سه‌رۆك ده‌ڵێت پێكهاته‌كان‌و الیه‌نه سیاسیه‌كانی رۆژئاوا بۆ خۆیان چ بڕیارێك بده‌ن ئهوه الی ئێمه قبوڵه ،واتا بۆ خۆی����ان زۆرینه‌ی الیه‌نه سیاسیه‌كانی رۆژئاوا سه‌باره‌ت به‌ئیداره، كانتۆن ،پڕكردنه‌وه‌ی بۆش����ایی ئیداری، په‌یوه‌ندی����ان له‌گ����ه‌ڵ رژێمی ئێس����تای سوریا ،په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ل ئۆپۆزسیۆنی سوری‌و تاد ...بۆ داهاتوی كورد له‌سوریا زۆرینه‌ی الیه‌نه سیاس����یه‌كان چ بڕیارێك
ب����ده‌ن هه‌رێم����ی كوردس����تان‌و پارت����ی دیموكراتی كوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه. ئاوێنه :باس لهوه ده‌كرێت كه عه‌بدوال ئۆجه‌الن له‌نامه‌كه‌ی����دا بۆ بارزانی داوای لێكردوه رێز له‌ئیراده‌ی كوردی رۆژئاواو كانتۆنه‌كانی په‌ی����ه‌ده بگرێت‌و دژایه‌تی نه‌كات ،ئایا وایه؟ عه‌ل����ی حوس����ێن :خه‌ڵكێك����ی نیش����تمانپه‌روه‌رو خه‌ڵكی سیاسی وه‌ك له‌یال زاناو چه‌ند كه‌سایه‌تیه‌كی سیاسی دیك����ه ،س����ه‌ردانی جه‌نابی س����ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس����تان‌و س����ه‌ردانی به‌ڕێز ئۆجه‌النیشیان كرد ،بۆ ئهوهی هه‌وڵبده‌ن كه كاریگه‌ری����ه‌ك یان خاڵ����ی هاوبه‌ش كۆبكرێن����هوه بۆ ئهوهی بتوانن ئه‌و خاڵه هاوبه‌شانه بكه‌نه په‌یامێكی هاوبه‌ش بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێش����انه .جه‌نابی سه‌رۆك بارزانی په‌یامه‌كه‌ی زۆر به‌ئیجابی وه‌رگ����رت .هه‌روه‌ه����ا په‌یام����ی هه‌ردوال په‌یامی زۆر ئیجابی بون ،به‌اڵم بێگومان خه‌ڵكانێك����ی دیك����ه له‌ژێ����ر كاریگه‌ری سیاس����ه‌تی ناوچه‌كه ئاراس����ته‌گه‌ریه‌كه به‌ئاراس����ته‌یه‌كدا ببه‌ن ك����ه نه‌گونجێت له‌گه‌ڵ ئه‌و په‌یامه‌ی كه به‌كرده‌یی وه‌ك په‌یامێكی نهتهوهییو نیش����تمانیی رێزی بێت ،یان به‌واتایه‌كی دیكه خوێندنه‌وه‌ی دیكه‌ی بۆ بكه‌ن. ئاوێنه :وات����ا له‌ناوه‌ڕۆك����ی نامه‌كه‌ی ئۆجه‌الندا داوای ئهوه له‌بارزانی نه‌كراوه كه رێ����ز له‌ئی����راده‌ی ك����وردی رۆژئاواو كانتۆنه‌كانی په‌ی����ه‌ده بگرێت‌و دژایه‌تی نه‌كات؟ عه‌لی حوس����ێن :نامه‌كه راس����ته‌وخۆ بۆ خ����ودی جه‌نابی س����ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس����تان بو ،ره‌نگه ناوه‌رۆكی نامه‌كه هه‌موی باسی لێوه‌نه‌كرێت چی بوهو چی نه‌بوه .به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی ئێمه ئاگاداریبوین نامه‌ك����ه ( )4-3خاڵی گرنگ����ی تێدابو، داواكراب����و ك����ه جه‌نابی س����ه‌رۆك رۆڵی زیات����ر ببێنێ����ت ه����ه‌م له‌مه‌س����ه‌له‌ی كۆنگره‌ی نهتهوهییو هه‌م بۆ مه‌س����ه‌له‌ی پێش����ه‌وه‌چونی پرۆس����هی ئاش����ته‌وایی له‌توركیا ،هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به‌رۆژئاواش هه‌ندێ تێبینی هه‌بو سه‌رجه‌م پێشنیارو تێبینی����ه‌كان به‌ش����ێوه‌یه‌كی ئه‌رێیان����ه وه‌رگی����ران‌و ئێمه‌ش وه‌كو پارتی تێبینی
كه كێشهو گرفت له‌ناو هه‌ر حزبێكدا هه‌بێت بڕیارێكی یه‌كگرتو ئاسان نیهو ئێستا له‌یه‌کێتیدا بڕیاردان وه‌ك ئهوهی پارتی‌و گۆڕان‌و الیه‌نه‌كانی دیكه نیهو گفتۆگۆی زیاتری ده‌وێت نه‌رێیانه‌مان نه‌بو له‌س����ه‌ر ئالۆگۆڕكردنی نام����هو راو بۆچ����ون له‌نێ����وان جه‌نابی بارزان����یو به‌رێ����ز ئۆجه‌الن ،س����ه‌رۆكی هه‌رێمی����ش نام����هی به‌رێ����ز ئۆجه‌النی به‌ئیجابی وه‌رگرتوه. ئاوێن����ه :بۆچی به‌ته‌نه����ا له‌ناو هه‌مو هێ����زه كوردییه‌كان����دا ئێوه پش����تگیری له‌دروس����تبونی كانتۆنه‌كان����ی رۆژئاوای كوردستان ناكه‌ن؟ عه‌ل����ی حوس����ێن :مه‌س����ه‌له‌كه پش����تگیریكردن‌و نه‌كردن نیه ،خۆی دو ش����ت هه‌ن كه پێیانده‌گوترێت دژایه‌تی‌و پشتگیری ،سه‌باره‌ت بهوهی یه‌كه‌م ئێمه دژایه‌ت����ی ناكه‌ین ،هه‌روه‌ها س����ه‌باره‌ت به‌پشتگیریكردنیش ئێمه پشتگیری له‌هه‌ر جۆره پێش����ه‌وه‌چونێك یان ش����ێوه‌یه‌ك
له‌ئیداره‌و ده‌سه‌اڵت ده‌كه‌ین كه زۆرینه‌ی الیه‌نه سیاس����یه‌كانی رۆژئاوا پێیڕازیبن، هه‌ر الیه‌نێكی سیاس����ی به‌تاكڕه‌ویی هه‌ر ش����تێك رابگه‌یه‌نێت به‌رای ئێمه نابێته رای س����ه‌رجه‌م پێكهاته‌كان����ی رۆژئاوا، بۆی����ه ئێمه ده‌س����توه‌رناده‌ینه چۆنیه‌تی بڕیاریان‌و دژایه‌تیش����ی ناكه‌ین ،به‌اڵم بۆ پشتگیریكردن ده‌بێ زۆرینه‌ی الیه‌نه‌كان رێكبك����ه‌ون له‌س����ه‌ر ش����ێوه‌ی ئیداره‌و مامه‌ڵه‌كردن .دوپاتیشی ده‌كه‌مه‌وه ئێمه دژایه‌تیمان نه‌كردوه چونكه هه‌ستده‌كه‌ین گوزارش����ت له‌هه‌مو الیه‌نه‌كان����ی رۆژئاوا ناكات ،له‌كات����ی پش����تگیریكردنی هه‌ر الیه‌نێكش ئه‌مه به‌نه‌رێیانه ده‌ش����كێته‌وه بۆ الیه‌نه‌كانی دیك����ه .ئێمه ده‌مانه‌وێت زۆرین����هی الیه‌نه‌كان رێكبكه‌ون له‌س����ه‌ر
ج����ۆره ئیداره‌ی����ه‌ك ی����ان هه‌ر ش����ێوه مامه‌ڵه‌یه‌ك كه گوزراشت له‌سه‌رجه‌میان بكات. ئاوێنه :به‌ش����ێك له‌خه‌ڵكی كوردستان پێیوای����ه ه����ۆكاری نه‌ناردن����ی موچه‌ی حكومه‌ت����ی ناوه‌ن����دی بۆ كوردس����تان ده‌گه‌ڕێت����هوه ب����ۆ سیاس����ه‌تی نه‌وتیی پارتی ،ئایا ئه‌مه یاریكردن نییه به‌ژیانی خه‌ڵكی؟ عه‌ل����ی حوس����ێن :س����ه‌ره‌تا زۆر له‌پارێزگاكان����ی عێراق هه‌ر نه‌وتیان نیهو رۆژێكی����ش بودجه‌كه‌ی����ان دوانه‌كه‌وتوه، بودج����ه قوت����ی خه‌ڵك����ه په‌یوه‌ن����دی راس����ته‌وخۆی به‌خه‌ڵكه‌وه هه‌یه ،نابێت مامه‌ڵ����ه به‌بودج����هوه بكرێ����ت ل����ه‌روی سیاسیه‌وه .بۆ مه‌سه‌له‌ی نه‌وتیش یاساو ده‌س����تور هه‌یه ،حكومه‌تی ناوه‌ند ئه‌گه‌ر واهه‌س����ت ده‌كه‌ن هه‌ر مافێكی یاساییان ههیهو پێشێلكراوه ئهوه له‌دادگای فیدراڵ داوا تۆم����ار بكه‌ن .نه‌ك هه‌ر ئه‌مه به‌ڵكو ئه‌گه‌ر هه‌س����تده‌كه‌ن ش����تێكی نایاسایی ناده‌س����توریی هه‌ی����ه ئهوه په‌ن����ا ببنه ب����ه‌ر دادگای نێوده‌وڵه‌ت����ی .به‌اڵم ئه‌مه كارتێكی سیاسیه به‌كارده‌هێنرێت ،پێش هه‌مو شتێك دژی خه‌ڵكی كوردستانه بۆ ئهوهی گوشار دروست بكه‌ن‌و ئێمه بچینه ژێر باڵی كۆمه‌ڵێك شت كه له‌به‌رژه‌وه‌ندی پێش����ه‌وه‌چونی هه‌رێم����ی كوردس����تان‌و دۆزی ك����ورد نیه ،هه‌روه‌ها ئه‌مه به‌ته‌نها سیاس����ه‌تی به‌غدا نیه ،به‌ڵكو سیاسه‌تی خه‌ڵكێكی دیكه‌ش����ه له‌پش����ت به‌غداوه‌و ده‌یانه‌وێت ئێمه س����ه‌ربه‌خۆیی داراییمان نه‌بێت ،ده‌یانه‌وێت ب����ۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتو به‌رانبه‌رمان به‌كاریبهێنن ،هه‌روه‌ها له‌نێوخۆیاندا ده‌زانن كه س����ه‌ركردایه‌تی سیاس����ی كوردس����تان هه‌وڵی����داوه لهو پرۆسه‌یه له‌روی ئابوریه‌وه سه‌ربكه‌وێت، بۆیه ده‌یانه‌وێت له‌مپ����ه‌ر له‌به‌رده‌م ئه‌و سه‌ركه‌وتنه دروست بكه‌ن. ئاوێنه :پێكهێنانی كابینه ی هه‌ش����ته‌م زۆر دواكه‌وت ،ئێوه هۆكاری دواكه‌تنه‌كه‌ی ده‌خه‌نه ئه‌ستۆی چ الیه‌نێك؟ عه‌ل����ی حوس����ێن :كۆمه‌ڵێ����ك هۆكار هه‌ن ،یه‌كێك ل����هو هۆكارانه ئهوهیه كه هه‌ڵبژاردنی ئه‌مج����اره‌و ده‌رئه‌نجامه‌كانی تا راده‌یه‌ك نه‌خش����هی سیاسی گۆڕی،
به‌ر له‌هه‌ڵب����ژاردن دو ئاڕاس����ته هه‌بون ك����ه ده‌س����ه‌اڵت‌و ئۆپۆزس����یۆن ب����ون، ئێس����تا ئۆپۆزس����یۆنیش ئاماده‌ی هاتنه نێ����و پرۆس����هی حوكمڕانی����ن ،ئه‌مه‌ش به‌دڵنیایی����هوه گفتوگۆی زیاتری ده‌وێت‌و كاتێك����ی زۆریش����ی خایه‌ند ب����ۆ ئهوهی لهو گۆڕانكاریانه تێبگه‌ین‌و ده‌س����ه‌اڵت‌و ئۆپۆزس����یۆن كه تا دوێنی به‌رانبه‌ر یه‌ك بون ئێستا ئاماده‌ن به‌یه‌كه‌وه دابنیشن‌و بگه‌ن����ه ده‌رئه‌نج����ام ،بۆی����ه تا ئێس����تا هه‌نگاوی باش نراوه ،واشی بۆ ده‌چم كه ش����تێك نهماوه كه نه‌گه‌ینه ده‌رئه‌نجام. خاڵیك����ی دیكه‌ش هه‌یه ك����ه گرفته‌كانی ناو یه‌كێتی نیش����تمانی‌و ئه‌و دۆخه‌ی ناو یه‌كێتی به‌شێك له‌كێشه‌كانی دواكه‌وتنی حكومه‌ت����ه ،چونكه گرف����ت هه‌بوه له‌ناو یه‌كێتی ئه‌و گرفتانه‌ش ئێمهو دۆسته‌كان‌و الیه‌نه سیاسیه‌كانیش خه‌ریكی ئهوه بوین رۆڵێكی ئیجابی بگێڕین ،بهدڵنیاییهوه كه كێشهو گرفت له‌ناو هه‌ر حزبێكدا هه‌بێت بڕیارێك����ی یه‌كگرت����و ئاس����ان نیه وه‌ك ئهوهی پارتی‌و گۆڕان‌و الیه‌نه‌كانی دیكه‌و گفتۆگۆی زیات����ری ده‌وێت .به‌اڵم ئهوهی من ئاگاداربم كۆس����پێكی گهوره نه‌ماوه‌و ته‌نها چاوه‌ڕێی راگه‌یاندنی حكومه‌تین. ئاوێنه :به‌پێی ئه‌و هه‌واڵنه‌ی باڵوكرانه‌وه بارزانی له‌گه‌ڵ ئهوه نییه وه‌زاره‌تی ناوخۆ بدرێته گۆڕان ،ئه‌مه بۆچی؟ عه‌ل����ی حوس����ێن :س����ه‌ره‌تا ئه‌گ����ه‌ر ره‌چاوی ئیس����تحقاقی هه‌ڵبژاردن بكه‌ین بێگومان ئه‌و حزبه‌ی زۆرترین كورس����ی هه‌یه ده‌بێت ره‌چاوی پێگه‌كه‌ی بكرێت، به‌تایبه‌ت له‌چه‌ن����د وه‌زاره‌تێكی گرنگ. خاڵی دووه‌م ئێم����ه وه‌كو خۆمان ره‌نگه زۆر كێشه‌ی وه‌زاره‌تی ناوخۆمان نه‌بێت، بۆ گۆڕان بێت یان هه‌ر الیه‌نێكی دیكه‌ی سیاس����ی .به‌اڵم گۆڕانكاریه‌كانی ئه‌وڕۆی هه‌رێمی كوردس����تان‌و ئه‌و هه‌ستیاریه‌ی له‌نێ����وان هه‌ن����دێ الیه‌ن دروس����ت بووه ئیم����ه وامان به‌باش زان����ی كه وه‌زاره‌تی ناوخۆ له‌ده‌س����ت الیه‌نێكدا بێت دوربێت له‌حه‌ساس����یه‌ت .به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌كه‌ر تیكه‌یش����تنی هه‌موو الیه‌نه‌كان و ره‌چاو كردنی ئه‌م بارودۆخه‌ی كوردستان زۆر ئاس����ایه وه‌زاره‌ت����ی ناوخۆ یان هه‌ر وه‌زاره‌تیكی تر بدرێته گۆڕان.
کوردستانی
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
5
قامیشلۆ :ماڵئاوایی له‌شه‌هیدان به‌هه‌لهه‌له‌و چه‌پڵه‌ڕێزان ئا :رۆژ ئه‌حمه‌د .قامیشلۆ دایكانی كورد له‌ڕۆژئاوای كوردستان مه‌راسیمی به‌خاكسپاردنی كوڕ‌و كچ ه شه‌ڕڤانه‌كانیان‌وه‌ك ڕۆژی هاوسه‌رگیری ئه‌وان ئه‌ژمار ده‌كه‌ن ،به‌هه‌لهه‌له‌و ده‌ستی به‌خه‌نه دوا ماڵئاوایی خۆیان له‌ته‌رمی ڕۆڵه‌كانیان ده‌كه‌ن .ئه‌مه‌ش وه‌ك ئه‌ركێكی خۆیان بۆ به‌رز ڕاگرتنی وره‌ی شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان ده‌بینن. به‌یانی رۆژی دوش���ه‌ممه‌ی ئه‌م مانگه قامیشلۆی پایته‌ختی كوردستان به‌ده‌نگی هه‌لهه‌ل���هی ژنان له‌ش���ه‌قامه‌كان له‌گه‌ڵ سترانی شۆڕشگێڕی‌و ده‌نگی چاالكوانان به‌خه‌ب���ه‌ر ه���ات ،ك���ه داوای���ان ده‌كرد دانیشتوان له‌مه‌راس���یمی به‌خاكسپاردنی ش���ه‌ڕڤانی یه‌كینه‌كانی پاراس���تنی گه‌ل (یه‌په‌گه) به‌شداربن ،كه له‌به‌ره‌ی جه‌نگ له‌گه‌ڵ هێزه ئیسالمیس���ته‌كانی ده‌وڵه‌تی ئیسالمی عێراق‌و شام (داعش)و جه‌بهه‌ی نوسره له‌ناوچه‌ی ته‌ل حه‌مه‌یس گیانیان سپاردبو. داعش ته‌رمه‌كانی ب���ۆ ماوه‌ی ٤٤رۆژ الی خۆی گرتب���وو دوای ئهوهی یه‌په‌گه ت���ه‌ل حه‌میس‌و ته‌ل ب���اراك‌و گونده‌كانی ده‌وروبه‌ری گرتبۆوه ،گیراوانی داعش���یان به‌ته‌رمه‌كان ئاڵوگۆڕ كردبو. قامیش���لۆ كش‌و مات بو ئ���هو ڕۆژه، دوكان‌و ب���ازاڕ هه‌مو گیرابون بۆ ڕێزگرتن له‌گیانس���پاردنی ئ���هو ش���ه‌ڕڤانانه‌ی یه‌په‌گه .دوات���ر ژن‌و پیاو ،پیر‌و منداڵ، به‌ره‌و گۆڕس���تانی ش���ه‌هیدان له‌قامیشلۆ به‌بێده‌نگ���ی به‌ڕێكه‌وتن .هه‌ر یه‌ك له‌وان یه‌كێ���ك له‌ئااڵی بزوتن���هوه كوردیه‌كان، ئااڵی یه‌په‌گ���ه یان‌وێنه‌ی ك هس‌و كاریان هه‌ڵگرتبو ،وێنه‌ی ئه‌و شه‌هیدانه كه له‌م دواییانه‌دا له‌به‌ره‌كانی جه‌نگ له‌گه‌ڵ هێزه جیهادیسته‌كان گیانیان سپاردبو. ماته‌مگێڕان له‌گۆڕس���تانی ش���ه‌هیدان له‌قامیش���لۆ له‌گه‌ڵ گوێگرت���ن له‌گۆرانیه شۆڕش���گێڕیه كوردی���ه‌كان چاوه‌ڕێ���ی هاتنی ته‌رمی ش���ه‌ڕڤانه‌كانیان ده‌كرد بۆ به‌خاكسپاردن .هیچ سیمبول‌و ده‌ستورێكی ئاینی له‌گۆڕستانه‌كه له‌به‌رچاوان نه‌بون. دایك���ی یه‌كێ���ك له‌ش���ه‌هه‌یده‌كان وتی"،من دایكی شه‌هید جوانم‌و ده‌مه‌وێت
دایكان پرسه‌ی ماته‌مینی كوڕه‌كانیان وه‌ك ئاهه‌نگی هاوسه‌رگیریی ده‌چوێنن بۆ ئه‌وه‌ی‌وره به‌رز ڕابگرن‌و نیشانی بده‌ن كه ئه‌وان دڵخۆشن‌و باش تێده‌گه‌ن ك ه كوڕ‌و كچه‌كانیان بۆچی شه‌ڕیانكرد‌و شه‌هید بون دایکێک له‌کاتی شه‌هیدبوونی کوڕه‌که‌یدا هه‌ر به‌و ناوه‌ش بناسرێم .كوڕه‌كه‌م له‌ناو ئه‌م ش���ه‌هیدانه‌دایه‌و پێی س���ه‌ربڵندم. ش���ه‌هاده‌تی له‌هه‌مو گه‌لی ك���ورد پیرۆز ده‌كه‌م". كاتێ���ك له‌ڕی���زی دایكانی ش���ه‌هید له‌گۆڕس���تانه‌كه‌دا ڕاوه‌س���تابو ،ج���ار نا جارێك زمان���ی به‌په‌له ده‌جواڵنده‌وه‌‌و بێ ئهوهی یه‌ك فرمێس���ك له‌چ���اوی بێت، له‌گ���ه‌ڵ ژنه‌كان���ی ته‌نیش���تی هه‌لهه‌له‌ی لێ���ده‌دا .دوای هه‌لهه‌له‌یه‌كی دورودرێژتر له‌وه‌ی ژنه‌كانی الته‌نیشتی،وتی" ،ئه‌مڕۆ وه‌ك ئاهه‌نگی هاوس���ه‌رگیریی كوڕه‌كه‌م وایه بۆ من". ژنان له‌خۆرهه‌اڵت���ی ناوین هه‌لهه‌له بۆ ساته دڵخۆش���ه‌كان به‌كارده‌هێنن‌و له‌ناو
كوردیش���دا له‌ن���او خێ���زان‌و به‌تایبه‌تی له‌ئاهه‌نگی هاوس���ه‌رگیریدا زۆرتر به‌رگوێ ده‌كه‌ون .لێ ئێس���تا دایكان���ی ڕۆژئاوای كوردستان هه‌لهه‌له‌و چه‌پڵه‌ڕێزانی ته‌رمی ڕۆڵه ش���ه‌هیده‌كانیان ده‌كه‌ن بۆ ئهوهی وره‌ی خه‌ڵ���ك‌و به‌رگریی���ان له‌رۆژئاوای واڵت ،به‌رز ڕابگرن. ڕێزان گه‌لۆ ،به‌رپرسی ده‌زگای ماڵباتی ش���ه‌هیدان له‌رۆژئاوای كوردستان ،وتی، "دایكان پرس���هی ماته‌مینی كوڕه‌كانیان وه‌ك ئاهه‌نگی هاوس���ه‌رگیریی ده‌چوێنن بۆ ئ���ه‌وه‌ی وره به‌رز ڕابگرن‌و نیش���انی بده‌ن كه ئه‌وان دڵخۆشن‌و باش تێده‌گه‌ن كه كوڕ‌و كچه‌كانیان بۆچی ش���ه‌ڕیانكرد‌و شه‌هید بون .به‌ڕاس���تی ئێمه له‌رۆژئاوای
كوردس���تان هه‌موم���ان ق���ه‌رزاری ئ���ه‌م شه‌هیدانه‌و دایكه ئازاكانیانین". جگ���ه له‌هه‌لهه‌ل���ه ،هه‌ندێ���ك دایكان ده‌س���تیان له‌خه‌نه گرتبو بۆ ئهوهی زیاتر نیش���انی بده‌ن ك���ه ئه‌وان ب���ۆ ئاهه‌نگی ك���وڕو كچه‌كانیان هاتون نه‌ك پرس���هی ماته‌مینیی���ان .وه‌كوتری���ش ،هه‌ندێكیان گۆزه‌یه‌كی قوڕی���ان پێبو كه تیایدا گوڵ‌و هه‌نگوی���نو پ���اره‌ی تیادا ب���و ،ئه‌وه‌ش كه‌لتورێكی دیكه‌ی رۆژئاوای كوردس���تانه له‌ئاهه‌نگی هاوسه‌رگیریی به‌كارده‌هێنرێت، ك���ه لهو كاته‌ی ب���وك ده‌چێته ماڵی زاوا، وه‌ك س���یمبولی خێ���رو به‌ره‌ك���هت ،ئه‌و گۆزه‌یه له‌به‌رپێیانی بوكه ده‌شكێنن. یه‌كێك له‌دایكی شه‌هیده‌كان له‌سه‌ر مایكی
فۆتۆ :رۆژ
ته‌خه‌تی پێشكه‌شڤانی گۆڕستانه‌كه دوای هه‌لهه‌له‌یه‌كی درێژ به‌ئامه‌ده‌بوانی‌وت" ،من ئه‌مڕۆ زۆر دڵخۆشم‌و شانازی به‌كوڕه‌كه‌مه‌وه ده‌كه‌م ،چونكه ئه‌مڕۆ پرس���هی ئه‌و نیه، به‌ڵكو ئاهه‌نگی هاوسه‌رگیریه‌تی .هه‌موتان به‌خێربێ���ن بۆ ئ���ه‌م ئاهه‌نگ���ه .كوڕه‌كه‌م به‌رگری له‌خه‌ڵكی هه‌ژار كرد له‌دژی هێزه تاریك���ه‌كان ،بۆیه گۆزه‌كانتان بش���كێنن كاتێك به‌خاكی ده‌س���پێرن ،چونكه ئیتر ئه‌و ده‌بێته هاوس���ه‌ری كوردستان ،واڵته خۆشه‌ویسته‌كه‌ی هه‌مومان". وتیش���ی" :من ناگریم چونكه نامه‌وێت دوژم���ن بمبینێ���ت كه دڵته‌نگ���م .دوژمن دڵخ���ۆش ده‌بێ���ت ك���ه ده‌بینێ���ت ئێمه خه‌مباربوی���ن ،پێویس���ته نه‌گرین .ده‌بێت
دڵخۆشی ئێمه له‌دوژمنانمان بگه‌یه‌نێت كه ئێمه هه‌مومان ئاماده‌ین به‌رده‌وامی بده‌ین ب���ه‌م به‌رخۆدان���ه هه‌تاوه‌كو ئ���هو كاته‌ی ئه‌وان ده‌س���ت له‌كوش���تنی منداڵه‌كانمان هه‌ڵده‌گرن". له‌گۆڕس���تانه‌كه‌ی قامیش���لۆ هه‌م���و دایك���ه‌كان ئه‌وه‌ن���ده دڵخ���ۆش نه‌بون. هه‌ندێكیان چاو پڕ له‌فرمێس���ك به‌س���ه‌ر ئه‌و تابوتانه‌وه ده‌گریان كه ته‌رمی كوڕ‌و كچه‌كانیانی تیادا بون ،به‌اڵم هه‌ر كاتێك كه‌سێك به‌الیاندا تێده‌په‌ڕی‌و نامۆ ده‌هاته پێش���چاویان ،ڕاس���ته‌وخۆ هه‌وڵیانده‌دا گریانه‌كه‌یان ڕابگرن .هه‌ندێكی دیكه لهو ساته‌دا هه‌ناس���ه‌یه‌كی درێژیان ده‌كێشا، فرمێسكه‌كانیان خێرا ده‌سڕی‌و بێوچان، هه‌لهه‌له‌یان لێده‌دا.
كۆنگره‌ی ژنانی پهیهده :با پیاوان له‌بڕیاری مژاره‌كانی ژناندا به‌شدار نه‌بن ئا :رۆژ ،قامیشلۆ ڕۆژی هه‌ین����ی 21ی ئ����ه‌م مانگ����ه، ژنان����ی پارت����ی یه‌كێت����ی دیموكرات����ی (په‌ی����ه‌ده) له‌ڕۆژئ����اوای كوردس����تان یه‌كه‌مین كۆنگره‌ی دامه‌زراندنی خۆیان له‌قامیشلۆ به‌ست‌و كۆنگره‌ش بڕیاریدا: "ژنان بڕیاری چاره‌نوسی خۆیان بده‌ن‌و پی����اوان له‌بڕی����اری مژاره‌كان����ی ژناندا به‌شدار نه‌بن". ههرچهنده م����اوه‌ی چه‌ند س����اڵێك ه په‌یه‌ده‌‌وه‌ك گه‌وره‌ترین پارتی سیاسی ڕۆژئاوای كوردس����تان ئه‌ژمار ده‌كرێت، به‌اڵم به‌شی ژنانی تاوه‌كو ئێستا له‌هێڵی گشتی پارته‌كه جیانه‌كرابۆوه .كۆنگره‌ی ژنانی پارته‌كه‌ش له‌قامیشلۆ به‌زۆرینه‌ی ده‌نگ ،بۆ یه‌كه‌مجار له‌مێژوی پارته‌كه‌و ڕۆژئاوای كوردستاندا ،به‌شی ژنانی‌وه‌ك ڕێكخس����تنێكی جیاوازی ن����او پارته‌كه ڕاگه‌یان����د .دوای چه‌ن����د كاتژمێرێ����ك دیالۆگی جی����اواز له‌نێ����وان ئه‌ندامانی كۆنگره‌دا ،بڕیاردرا ك����ه ئیدی پیاوانی سیاسی پارته‌كه له‌بڕیاری به‌شی ژناندا، "به‌هیچ شێوه‌یه‌ك به‌شدار نه‌بن ،چونكه ئازادی ژنان ته‌نیا له‌وكاته‌دا مانادار‌ه كه خۆیان چاره‌نوسی خۆیان دیاری بكه‌ن له‌ناو پارت‌و جڤاكدا". به‌شیره ده‌رویش ،ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری په‌ی����ه‌ده له‌رۆژئ����اوای كوردستان‌و ئه‌ندامی كۆنگره له‌قامیشلۆ، وتی" ،یه‌كێك له‌بڕیاره گرنگه‌كانی كۆنگره ئهوهیه كه ژنانی ڕۆژئاوای كوردس����تان له‌ده‌ره‌وه‌ی ڕێكخستن نه‌مێنن ،مه‌به‌ست ته‌نی����ا ڕێكخس����تنی سیاس����ی پهیهده
نیی����ه ،به‌ڵكو ه����ه‌ر ڕێكخس����تنێك ك ه خۆیان پێیانباشه یان ڕێكخستنێك كه له‌ڕۆژئاوای كوردستاندا نییهو بیانه‌وێت خۆزایی دایبمه‌زرێنن بۆ زیاتر پته‌وكردنی پرۆژه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌بردن����ی دیموكراتیك ل����ه‌م پارچه‌ی����هی كوردس����تاندا .بۆیه هاندانی ژنان به‌گشتی بۆ خۆڕێكخستن ئه‌ركی س����ه‌ره‌كی ژنانی په‌یه‌ده‌یه دوای كۆنگره". وتیشی" :له‌م ناوچانه‌دا مێنتاڵێتیه‌كی زاڵ هه‌یه كه به‌رده‌وام شكست بۆ ژنان ده‌خوازێ����ت‌و بانگ����ه‌واز ده‌كات كه ژن ناتوانێت سیاس����هت ب����كات ،به‌اڵم ئه‌م كۆنگره‌یه‌ی پهیهده سه‌لماندی كه ژنان نه‌ك ته‌نیا سیاس����هت ده‌ك����ه‌ن ،به‌ڵكو پێش����ڕه‌ویی له‌سیاس����ه‌ت‌و به‌ڕێوه‌به‌ری پارتیه‌ك����ی سیاس����ی جه‌ماوه‌ری����ی به‌كاریگه‌ریشدا ده‌كه‌ن كه له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆیی‌و هه‌رێمی‌و نێوده‌وڵه‌تی حسابی بۆ ده‌كرێت .پهیهده له‌س����ه‌ر ئاس����تی سوریادا ئه‌مڕۆ زۆرترین كادیری سیاسی ژنانی ههیهو ئه‌مه به‌ڵگه‌نه‌ویس����ته ،لێ له‌س����ه‌ر ئاس����تی نێوده‌وڵه‌تیش ژنانی په‌ی����ه‌ده كاریگه‌رییان هه‌ی����ه ،له‌كاری دیپلۆماتیدا بۆ نمون����ه جێگای دیاریان گرت����وه .بڕیاری ئه‌م كۆنگره‌یه‌ش����مان ئ����هو بۆچونه باوه‌ی شكس����تپێهێنا كه له‌س����ه‌ر ژن هه‌یه به‌گشتی .لێره‌وه ئیتر ژن����ان به‌ره‌و س����ه‌ركه‌وتن به‌س����ه‌ر ئه‌و زهنیه‌ته دواكه‌وت����وه‌دا هه‌نگاوی مه‌زن ده‌هاوێژن". بڕیارێك����ی دیكه‌ی كۆنگ����ره‌ی ژنانی پهیهده له‌قامیشلۆ له‌سه‌ر بابه‌تی كاندیدی ژنانی پارته‌كه بو بۆ هه‌ڵبژاردنی گشتی له‌ڕۆژئاوای كوردس����تاندا ،كه ده‌وترێت
کۆنگره‌ی ژنانی پهیهده له‌مانگی گواڵندا ئه‌نجام ده‌درێت .دوای چه‌ندین دیالۆگ����ی درێژماوه‌‌و دواتریش به‌زۆرین����هی ده‌نگ په‌س����ه‌ندكرا كه بۆ كاندیده‌كانی به‌ش����ی ژنان����ی پهیهده، "هه‌ڵبژاردن ئه‌نج����ام بدرێن ،هه‌روه‌ها، ئه‌كادیمی سیاس����ی تایبه‌ت به‌ژنانیش دروست بكرێن بۆ په‌روه‌رده‌ی سیاسیو به‌م نزیكانه‌ش كۆنگره‌ی ژنانی پهیهده له‌كانتۆنی كۆبانێ‌و عه‌فرین ئه‌نجامبدرێن تاوه‌كو به‌س����تنی كۆنگره‌ی گشتی هه‌ر سێ كانتۆنه‌كه‌ی ڕۆژئاوای كوردستان". میوانان����ی كۆنگ����ره‌ش پێكهاتب����ون له‌نوێنه‌ران����ی حكومه‌ت����ی به‌ڕێوه‌به‌ری كاتیی رۆژئاوای كوردستان‌و نوێنه‌رانی پارت����ه سیاس����یه ك����وردی‌و عه‌ره‌بی‌و سریانیه‌كانی كانتۆنی جیزیر .هه‌روه‌ها، چه‌ندین ڕۆژنامه‌وانی بیانی ژنیش وه‌ك میوان ئاماده‌بون كه له‌هه‌مانكاتدا روماڵی كۆنگره‌ی����ان ب����ۆ ده‌زگا راگه‌یاندنه‌كانی ئه‌وروپا ده‌كرد.
ئه‌م كۆنگره‌یه‌ی پهیهده سه‌لماندی كه ژنان نه‌ك ته‌نیا سیاسه‌ت ده‌كه‌ن ،به‌ڵكو پێشڕه‌ویی له‌سیاسه‌ت‌و به‌ڕێوه‌به‌ری پارتیه‌كی سیاسی جه‌ماوه‌ریی به‌كاریگه‌ریشدا ده‌كه‌ن كه له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆیی‌و هه‌رێمی‌و نێوده‌وڵه‌تی حسابی بۆ ده‌كرێت
ڕه‌مزی����ه محه‌مه‌د ،وه‌زی����ری ئابوری كانتۆنی جیزیره‌‌و ئه‌ندامی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كاتی ڕۆژئاوای كوردستان ،كه ئه‌ویش وه‌ك می����وان له‌كۆنگره‌ك����ه‌دا ئاماده‌بو، وت����ی" :كۆنگره‌یه‌كی سیاس����ی تایبه‌ت به‌ژن له‌ڕۆژئاوای كوردس����تاندا به‌ڕاستی پڕ‌واتایه ،چونكه له‌ناو پارتیه سیاسیه كوردیه‌كاندا به‌گشتی به‌شی ژنان نییهو گرنگی پێنادرێت ،كه له‌وانه‌یه بۆ ئهوه بگه‌ڕێته‌وه كه هه‌ندێك پارتی سیاس����ی تازه دروس����ت ده‌بن‌و خۆی����ان بانگه‌واز ده‌كه‌ن لێره .ل����ێ گرنگ بو كه پهیهده ئه‌م هه‌نگاوه‌ی ن����ا وه‌ك نمونه‌یه‌ك بۆ پارته‌كانی دیكه .وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموكراتی رۆژئاوای كوردستانیش ئێمه به‌م زوانه له‌كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا". ژن����ان لێره‌و له‌ن����او حكومه‌تی كاتیی هیوادارین پارته سیاس����یه‌كان به‌گشتی هه‌موی����ان چاو له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كاتیی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری دیموكرات����ی ڕۆژئ����اوای بكه‌ن ،كه چۆن ژن جێگیان تیادا گرتوه‌‌و كوردس����تاندا له‌پێگ����هی زێ����ده گرنگی ئه‌م ژنانه‌ش داخوازی سیاسیان ههیهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی����دا كار ده‌ك����ه‌ن ك����ه نوێنه‌رایه‌تی سیاس����ی خۆیان ده‌خوان له‌هه‌رێمی كوردس����تانی عێراق‌و‌واڵتانی
به‌ختی����ار عه‌لی ل����ه‌م ژماره‌یه‌دا به‌ه����ۆی کاری تایبه‌ته‌و‌ه گۆشه‌ی ژورێک له ئاوێن ه نانوسێت له‌گه‌ڵ داوای لێبوردندا
چوار ده‌ور‌وێنه‌یان نییهو له‌خۆرهه‌اڵتی ناوینیش����دا هاوش����ێوه‌یان زۆر كه‌م����ه. یه‌كینه‌كانی پاراس����تنی ژن (یه‌په‌ژه)، بۆ نمونه ،هێزێكی سه‌ره‌كی سه‌ربازییه كه هاوشانی یه‌كینه‌كانی پاراستنی گه‌ل (یه‌په‌گ����ه) كاره‌كانی به‌رده‌وام ده‌كات. یه‌په‌ژه له‌ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كان جێگیره‌و ته‌نی����ا له‌ب����ه‌ره‌ی جه‌نگ����ی ده‌ره‌وه‌ی شار به‌ش����دار ده‌بێت .له‌ناو شاره‌كانی رۆژئاوای كوردستانیش����دا ئاسایش����ی ناوخ����ۆی تایبه‌ت به‌پیاوان‌و ژنان هه‌یه. ناوه‌ندی ئاسایشی گشتی ژنانی ڕۆژئاوای كوردستان ،بۆ‌وێنا ،ته‌نیا له‌هێزی ژنان پێكهاتوه‌‌و به‌ناو شه‌قامه‌كانی قامیشلۆ ده‌گه‌ڕێن‌و ده‌وریه‌كانیان به‌چه‌ك‌و جل‌و به‌رگ����ی تایبه‌تی خۆیانه‌وه به‌ش����دارن له‌هه‌م����و روداوێك����دا،وه‌ك ئه‌وانه‌ی كه ئاسایش����ی ناوخۆی هه‌ر ناوچه‌‌و‌واڵتێك پێویسته له‌چاره‌سه‌ركردنیدا به‌شداربن. ڕه‌مزیه له‌كۆتاییدا له‌سه‌ر بڕیاره‌كانی كۆنگره‌ش‌وتی" ،بێگومان ئه‌م كۆنگره‌یه له‌سه‌ر سیاسه‌تی ڕۆژئاوای كوردستان كاریگه‌ری خ���ۆی ده‌بێت .چونكه ئیتر ژنان���ی پهیهده خۆی���ان ئاماده ده‌كه‌ن بۆ خۆ كاندیدك���ردن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی كانتۆندا كه ئێس���تا حكومه‌تی كاتیی ئاماده‌كاری بۆ ده‌كات .گرنگه پارته‌كانی دیك���ه‌ش هه‌ن���گاو بنێ���نو كاندی���دی ژنان بخه‌نه پێش���هوه ب���ۆ هه‌ڵبژاردن، تاوه‌ك���و ڕۆڵ���ی ژن له‌به‌ڕێوه‌به‌رییه‌كی دیموكراسیو یه‌كسانیخوازی نمونه‌ییدا ل���ه‌م پارچه‌ی���هی كوردس���تان به‌یه‌ك ده‌س���ت دروس���ت بك��� هنو كاریگه‌ری له‌سه‌ر پارچه‌كانی دیكه‌ی كوردستان‌و ناوچه‌كه‌ش دابنێت".
6
تایبه‌ت
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
ی بكه‌وێت ی نهێنیدا چاوی به‌بارزان قاسم سوله‌یمانی داوا ده‌كات له‌حه‌شارگه‌یه‌ك
بارزانی :ئێران زۆر مه‌ترسیداره‌‌و هه‌نگوین ی ژه‌هراوی ده‌رخواردی به‌رامبه‌ر ده‌دات ئا :هاوكار حسێن مه‌سعود بارزانی پێیوایه سیاسه‌تی ئێران زۆر مه‌ترسیداره به‌وپێیه‌ی "هه‌نگوینی ژه‌هراوی" ده‌رخواردی به‌رامبه‌ره‌كه‌ی ده‌دات ،به‌اڵم له‌باره‌ی توركیاوه ده‌ڵێت، هه‌نگوین‌و ژه‌هرت ده‌داتێ ،به‌اڵم ده‌زانیت كامیان ژه‌هره‌و كامیشیان هه‌نگوینه ،بۆیه نێچیرڤان بارزانیو مه‌سعود بارزانی داواكارییه‌كی قاسمی سوله‌یمانیان ره‌تكردوه‌ته‌وه بۆ كۆبونه‌وه له‌حه‌شارگه‌یه‌كی نهێنیدا. به‌پێی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی نهێنی ویكیلیكس ك���ه كۆپیه‌كی ده‌س���ت ئاوێن���ه كه‌وتوه، له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك���دا له‌گ���ه‌ڵ به‌رپرس���انی ئه‌مریكا ،نێچیرڤ���ان بارزانی ،برازاو زاوای مه‌سعود بارزانی گه‌شبینی خۆی به‌رامبه‌ر په‌یوه‌ندیه‌كان���ی نێ���وان هه‌رێ���م‌و توركیا نیش���انداوه ،به‌اڵم به‌رامبه‌ر ئێران ره‌شبین بوه. ئ���هو كۆبونه‌وه‌ی���ه ك���ه دهگهڕێتهوه بۆ س���اڵی ،2008تێیدا نێچیرڤ���ان ئاماژه‌ی به‌پته‌وبونی په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان هه‌ولێرو به‌غدا كردوه ،ئه‌وه‌ش دوای ئهوهی مه‌سعود بارزانی له‌په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فۆنیدا له‌گه‌ڵ نوری مالیكی ،پێشنیازیكردوه "له‌هه‌ر كوێ حكومه‌تی عێراق پێویس���تی پێبێت ،هێزی پێشمه‌رگه‌ی بۆ ره‌وانه ده‌كات". به‌ڵگه‌نامه‌كه كه هێمای زۆر نهێنی لێدراوه، باس له‌وه‌ش ده‌كات كه له‌باره‌ی ئێرانه‌وه، "بارزانی كه‌متر گه‌شبینی پێوه‌دیار بو .ئه‌و وتی ،قاسم سوله‌یمانی فه‌رمانده‌ی سوپای قودس داوای كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ مه‌س���عود بارزان���یو نێچیرڤ���ان بارزانی ك���ردوه بۆ تاووتوێكردنی بارودۆخی به‌س���ره له‌هه‌مان ئه‌و حه‌ش���ارگه نهێنیه‌ی كه پێشتر تێیدا چاویكه‌وتبو به‌جه‌الل تاڵه‌بانی ،به‌اڵم ئه‌وان ره‌تیانكردوه‌ته‌وه چاویان پێبكه‌وێت". له‌به‌شێكی دیكه‌ی به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا هاتوه، نێچیرڤ���ان په‌ندێك���ی مه‌س���عود بارزانی مامی هێناوه‌ته‌وه ك���ه وتویه‌تی" ،توركیا ژه‌ه���رو هه‌نگوین���ت ده‌داتێ‌‌و ده‌ش���زانیت لێكیانجیابكه‌یت���هوه ،ب���ه‌اڵم ئێ���ران زۆر مه‌ترسیداره ،چونكه هه‌نگوینی ژه‌هراویت ده‌رخوارد ده‌دات". ده‌قی به‌ڵگه‌نامه‌كه: ئای دی: باب���هت :نێچیرڤ���ان بارزانی ستایش���ی په‌یوه‌ندی دۆستانه‌ی نێوان هه‌ولێرو به‌غدا ده‌كات 08BAGHDAD1168
نێچیرڤان بارزانیو مه‌سعود بارزانی س���ه‌رچاوه :باڵیۆزخان���هی ئه‌مری���كا له‌به‌غدا به‌روار14 :ی نیسانی 2008 پۆلێن :زۆر نهێنی رۆژی 12ی نیسان ،ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی ئه‌مریكی له‌گه‌ڵ نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆك ی حكومه‌تی هه‌رێم ،كۆبونه‌وه‌و تێیدا بارزانی باس���ی لهوه كرد كه دوای پشتیوانی كورد له‌مالیكی بۆ ئه‌و ئۆپه‌راس���یۆنه‌ی له‌به‌سره ئه‌نجامی���دا ،په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان هه‌ولێرو به‌غدا به‌ره‌وپێش���چونی دراماتیكی به‌خۆوه بینیوه .له‌دیدی بارزانیه‌وه ،مالیكی هه‌نگاوی عاقاڵنه‌ی ناوه له‌باره‌ی یاسای نه‌وت‌و غازو دابینكردنی بودجه‌ی پێشمه‌رگه كه پێشتر گه‌وره‌ترین ته‌نگژه‌ی س���ه‌ر په‌یوه‌ندیه‌كانی هه‌ردوال ب���و ،هه‌روه‌كو مالیك���ی رازیبوه به‌دانوس���تان له‌سه‌ر ره‌شنوس���ی یاسای نه‌وت‌و غ���ازی مانگ���ی ش���وباتی .2007 هه‌روه‌ها بارزانی باسی له‌چه‌ند پالنێك كرد ب���ۆ دوباره باش���كردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عێراق‌و توركیا ،به‌نیازیشه چاویبكه‌وێت به‌نوێنه‌رانی توركیا له‌ماوه‌ی س���ه‌ردانه‌كه‌ی بۆ به‌غدا .ئه‌و گه‌شبین بو له‌ب���اره‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانیان له‌گه‌ڵ توركیاو ره‌ش���بین ب���و به‌رامب���ه‌ر په‌یوه‌ندی���ه‌كان له‌گه‌ڵ ئێران ،هه‌روه‌ك پشتیوانی خۆیشی
نیشاندا بۆ په‌یوه‌ندیه‌كان له‌گه‌ڵ واشنتۆن له‌چوارچێ���وه‌ی رێككه‌وتنه‌كانی س���ه‌وفاو چوارچێوه‌ی ستراتیژی. بارزان���ی باس���ی ل���هوه كرد ،ل���ه‌دوای پرۆسه‌كانی س���ه‌ر به‌سره ،په‌یوه‌ندیه‌كانی نێ���وان به‌غداو هه‌ولێر به‌ش���ێوه‌یه‌كی دیار به‌ره‌وپێشچونی به‌خۆوه بینیوه ،به‌تایبه‌تی به‌هۆی په‌یوه‌ندیه ته‌له‌فۆنیه‌كه‌ی مه‌سعود بارزانی له‌گه‌ڵ مالیكی كه تێیدا پشتیوانی خۆی بۆ نیش���اندا‌و پێش���نیازیكرد له‌هه‌ر كوێ حكومه‌تی عێراق پێویس���تی پێبێت، هێ���زی پێش���مه‌رگه‌ی بۆ ره‌وان���ه بكه‌ن. له‌كۆبون���ه‌وه‌ی پێش���تریاندا ،مالیك���ی نه‌رمیه‌كی زۆری نواندوه له‌س���ه‌ر دو خاڵی س���ه‌ره‌كی :یاس���ای نه‌وت‌و غازو بودجه‌ی پێشمه‌رگه .له‌مباره‌یه‌وه نێچیرڤان بارزانی پێیوابو مالیكی ئه‌مجاره‌یان واقعبین بوه. (له‌كاتێكدا له‌كۆبونه‌وه‌ی كانونی یه‌كه‌می ،2007مالیك���ی له‌خۆبای���ی دیارب���وه). هه‌روه‌ها بارزانی ستایش���ی ئۆپه‌راس���یۆنه س���ه‌ربازییه‌كه‌ی به‌س���ره‌ی كردو پێیوابو، ئیراده‌ی له‌مش���ێوه‌یه ب���ۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی میلیش���یاكان یه‌كێك���ه ل���هو هه‌ڵوێس���ته یه‌كالكه‌ره‌وان���هی كه كورد ماوه‌ی چه‌ندین مانگ بوه له‌مالیكی خواستوه. ئهوهی جێگ���هی س���ه‌رنجه ئهوهیه كه بارزانی باس���ی له‌وه‌كرد خ���ۆی‌‌و مالیكی
رازیبون له‌س���ه‌ر ئهوهی دانوستانه‌كانیان درێژه پێبده‌ن له‌س���ه‌ر بنه‌مای ده‌س���تورو ره‌شنوس���ی یاس���ای نه‌وت‌و غازی مانگی شوباتی ( 2007ئاشتی هه‌ورامی ،وه‌زیری س���امانه سروشتیه‌كان پێش���تر له‌شوباتی 2007باس���ی لهوه كرد كه ئه‌و ره‌شنوسه ناده‌س���توریه) .پاش���ان بارزانی باس���ی له‌سه‌ره‌تاكانی س���ه‌رهه‌ڵدانی ناكۆكیه‌كانی نێ���وان به‌غداو هه‌ولێر كرد كه دهگهڕێتهوه ب���ۆ كۆبونه‌وه‌یه‌كی رۆژی 13ی نیس���انی نێوان شه‌هرستانی‌‌و ئاشتی هه‌ورامی . بارزان���ی پالنی هه‌یه له‌گه‌ش���ته‌كه‌ی بۆ به‌غدا چاویبكه‌وێت به‌به‌رپرس���انی توركیا له‌وان���ه ئه‌حم���ه‌د دادود ئۆغل���ۆ‌و مورات ئۆزچلی���ك .بارزانی وتی توركه‌كان داوایان لێكردوم له‌ده‌وحه ،ئوردون‌و به‌غدا له‌گه‌ڵیان كۆببم���هوه ،به‌اڵم من به‌غ���دام هه‌ڵبژارد. هه‌روه‌ها پێش���بینیكرد بانگهێشتبكرێت بۆ ئه‌نكه‌ره به‌مزوانه .بارزانی وتی دۆستایه‌تی توركیا زۆر گرنگه ،به‌شێوه‌یه‌ك به‌یه‌كه‌مین هاوبه‌ش���ی بازرگانی���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم داده‌نرێ���ت‌و خاوه‌ن���ی بۆریه‌ك���ی نه‌وتی به‌سوده بۆ نه‌وت‌و گازی عێراق .نێچیرڤان سكااڵی ئهوهی كرد كه توركیا چاوه‌ڕوانی زۆری هه‌ی���ه له‌به‌رپرس���انی هه‌رێم���ی كوردس���تان ،كه‌چی نایه‌وێ���ت گفتوگۆیان له‌گ���ه‌ڵ ب���كات‌و به‌رده‌وامیش���ه له‌س���ه‌ر
چاره‌س���ه‌ری سه‌ربازی بێكه‌ڵك بۆ كێشه‌ی په‌كه‌كه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ئه‌و گه‌شبین بو به‌ئاینده‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانیان له‌گه‌ڵ توركیا. بارزان���ی به‌ڵێنیدا هه‌وڵه‌كان���ی حكومه‌تی هه‌رێ���م به‌رده‌وامبێ���ت ب���ۆ ئیحتیواكردنی جموجوڵه‌كانی په‌كه‌كه. له‌ب���اره‌ی ئێران���هوه ،بارزان���ی كه‌متر گه‌ش���بینی پێوه‌دیارب���و .وت���ی ،قاس���م س���وله‌یمانی فه‌رمانده‌ی س���وپای قودس داوای كۆبون���ه‌وه‌ی له‌گ���ه‌ڵ مه‌س���عود بارزان���یو نێچیرڤ���ان بارزانی ك���ردوه بۆ تاووتوێكردنی بارودۆخی به‌س���ره له‌هه‌مان ئه‌و حه‌ش���ارگه نهێنیه‌ی كه پێشتر تێیدا چاویكه‌وتبو به‌جه‌الل تاڵه‌بانی .به‌اڵم ئه‌وان ره‌تیانكردوه‌ته‌وه چاویان پێبكه‌وێت له‌به‌ر دو هۆكار ،یه‌كه‌میان پێیانوابوه كۆبونه‌وه له‌حه‌شارگه‌یه‌كی نهێنیدا ناگونجێت له‌گه‌ڵ شان‌و ش���ه‌وكه‌تیاندا ،دوه‌میان كۆبونه‌وه له‌گه‌ڵ س���وپای ق���ودس پێچه‌وانه دێته‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌و ش���ه‌ڕه‌ی كه حكومه‌تی عێراق به‌رپایك���ردوه دژی میلیش���یاكانی س���ه‌ر به‌ئێ���ران .نێچیرڤ���ان په‌ندێكی مه‌س���عود بارزان���ی مامی هێناوه‌ت���هوه كه وتویه‌تی، "توركی���ا ژه‌ه���رو هه‌نگوین���ت ده‌دات���ێو ده‌ش���زانیت لێكیانجیابكه‌یت���هوه ،ب���ه‌اڵم ئێران زۆر مه‌ترسیداره ،چونكه هه‌نگوینی ژه‌هراویت ده‌رخوارد ده‌دات".
توركیا ژه‌هرو هه‌نگوینت ده‌داتێ‌‌و ده‌شزانیت لێكیانجیابكه‌یته‌وه، به‌اڵم ئێران زۆر مه‌ترسیداره، ی چونكه هه‌نگوین ژه‌هراویت ده‌رخوارد ده‌دات
كه‌سوكاری كاوه گه‌رمیانی هه‌ڕه‌شه‌ی خۆپیشاندان ده‌كه‌ن
مه‌حمود سه‌نگاوی :هه‌تا ماوم ئیتر مقابه‌ل ه ناكه‌م ئا :ئاوێنه مه‌حمود سه‌نگاوی ئه‌ندامی‌مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی رایده‌گه‌یه‌نێت كه هه‌تا ماوه چاوپێكه‌وتنی رۆژنامه‌وانی ناكات‌و دوێنێش ئاماده نه‌بو بچێته به‌رده‌م دادگا به‌مه‌به‌ستی لێكۆڵینهوه لهو سكااڵیه‌ی كه به‌هۆی هه‌ڕه‌شه‌كردن له‌كاوه گه‌رمیانی له‌سه‌ری تۆماركرابو، كه‌سوكاری كاوه‌ش هه‌ڕه‌شه‌ی خۆپیشاندان ده‌كه‌ن له‌حاڵه‌تی وه‌اڵمنه‌دانه‌وه بۆ ته‌میزكردنه‌وه‌ی بڕیاری ئازادكردنی سه‌نگاوی. به‌پێی بڕی���اری‌دادگای‌لێكۆڵینه‌وه‌ی ك���ه‌الر ،بڕیارب���و رۆژی یه‌ک ش���ه‌مه‌ی رابردو دادگایكردنی مه‌حمود سه‌نگاوی به‌ڕێوه‌بچێ���ت ،له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���هو هه‌ڕه‌ش���انه‌ی كه به‌ته‌له‌فۆن له‌ش���ه‌هید كاوه گه‌رمیان���ی كردبو ،ب���ه‌اڵم ناوبراو ئاماده‌ی دانیشتنه‌كه‌ی‌دادگا نه‌بو. هاوكات به‌پێ���ی زانیاریه‌كانی ئاوێنه، مه‌حم���ود س���ه‌نگاوی هه‌وڵی���داوه ئه‌و س���كااڵیه پوچه‌ڵبكاته‌وه كه نزیكه‌ی دو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌الیه‌ن كاوه گه‌رمیانیه‌وه له‌س���ه‌ری تۆماركراوه ،به‌و پاساوه‌ی كه كاوه ته‌نها یه‌ك س���كااڵی تۆماركردوه‌و ئاماده‌ی دادگا نه‌بوه. له‌لێدوانێكیدا ب���ۆ ئاوێنه كاوه له‌تیف پارێ���زه‌ری خۆبه‌خش���ی خان���ه‌واده‌ی كاوه گه‌رمیان���ی ئ���هو زانیاریی���هی
پشتڕاس���تكرده‌وه‌و رایگه‌یاند" ،مه‌حمود س���ه‌نگاوی له‌رێگ���هی پارێزه‌ره‌كانیه‌وه داوایكردوه ئه‌و سكااڵیه‌ی پێشتر له‌الیه‌ن خ���ودی كاوه‌وه له‌س���ه‌ری تۆماركرابو ره‌وانه‌ی دادگای ته‌میزبكرێته‌وه‌‌و كۆتایی بهێنرێت به‌كه‌یس���ه‌كه ،به‌وپێیه‌ی كاوه خۆی ئاماده‌نه‌بوه". كاوه ئه‌وه‌شی ئاش���كراكرد كه ئه‌وان به‌به‌ڵگه‌وه ده‌یس���ه‌لمێنن كه دو سكااڵ ل���ه‌دادگا هه‌ی���ه" ،یه‌كێكی���ان ئهوهیه ك���ه له‌فه‌یس���بوك تۆمارێك���ی ده‌نگی باڵوبوه‌ت���هوه ك���ه 11خول���ه‌ك‌و 48 چركه‌ی���هو تێی���دا مه‌حمود س���ه‌نگاوی تۆمه‌ت���ی تی���رۆر ده‌داته پ���اڵ كاوه‌و ده‌ڵێت ئه‌وانه‌ی ده‌س���تیان له‌گه‌ڵ تیرۆر تێكه‌ڵ كردوهو ده‌س���تیان له‌پشت كاوه گه‌رمیانیه‌وه‌یه ،...دوه‌میش���یان له‌سه‌ر ئهوهی���ه ك���ه به‌ته‌له‌فۆن هه‌ڕه‌ش���هی لێكردوه". به‌وت���هی كاوه له‌تیف،دادگاییكردنی مه‌حمود سه‌نگاوی به‌پێی‌ماده‌ی()2ی کاوه گه‌رمیانی یاسای‌ژماره()6ی ساڵی2008ی تایبه‌ت به‌خراپ به‌كارهێنانی مۆبایل بوه ،به‌اڵم گۆڤار كه ش���تی نایاس���اییان له‌سه‌رم باڵوكردوه‌ت���هوهو تا ئ���هو كاته‌ی ئه‌وانه ناوبراو ئاماده‌ی دادگاییه‌كه نه‌بوه. له‌الی���ه‌ن خۆیش���یهوه له‌لێدوانێك���ی یهكالنهبنهوه چاوپێكه‌وتن ناكه‌م". له‌الی���ه‌ن خۆیش���یهوه پارێزه‌رێك���ی تایبه‌تدا مه‌حمود سه‌نگاوی ره‌تیكرده‌وه له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ته لێ���دوان بدات به‌اڵم سه‌نگاوی به‌ناوی‌سه‌یوان سیروان ،وتی، وت���ی " ،ئیتر هه‌ت���ا م���اوم مقابه‌له‌ی "له‌الیه‌ن دادگاوه ئاگادار نه‌كراوینه‌ته‌وه رۆژنامه‌نوسی ناكه‌م" ،سه‌نگاوی پاساوی تا له‌دادگا ئاماده‌بین". ی بابه‌تێ���ك به‌ه���ۆی باڵوكردن���هوه ئهوهی هێنایهوه كه "ئێس���تا كۆمه‌ڵێك كێشه‌ی هه‌یه له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك رۆژنامه‌و له‌گۆڤ���اری گ���ه‌ڕان له‌س���ه‌ر مه‌حمود
مه‌حمود سه‌نگاوی س���ه‌نگاوی ،له‌رێكه‌وت���ی2012/7/24 س���ه‌نگاوی به‌ته‌له‌ف���ۆن هه‌ڕه‌ش���هی ل���ه‌كاوه گه‌رمیان���ی‌ك���رد .له‌به‌رامبه‌ر ئ���هو هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌دا كاوه گه‌رمیان���ی له‌ڕێكه‌وت���ی 2012/7/25ل���ه‌دادگای كه‌اڵر س���كااڵی‌یاسایی له‌سه‌ر مه‌حمود س���ه‌نگاوی تۆمارك���رد ،ب���ه‌اڵم به‌هۆی ئاماده‌نه‌بونی ئ���هو ئه‌ندامه‌ی مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتی له‌ب���ه‌رده‌م دادگادا،
تائێس���تا ئه‌و كه‌یسه له‌دادگا ماوه‌ته‌وه‌و یه‌كالیی نه‌كراوه‌ته‌وه. ه���اوكات كاروان ئه‌حم���ه‌د ،ب���رای رۆژنامه‌نوسی تیرۆركراو كاوه گه‌رمیانی به‌ئاوێن���هی وت " ،ئێم���ه ب���ۆ ئ���هوه رۆیشتین که وته‌مان وه‌ربگیرێت ،له‌سه‌ر که‌یسی هه‌ڕه‌شه به‌ته‌له‌فۆن ،که پێشتر کاوه گه‌رمیانی خۆی س���کااڵی له‌س���ه‌ر مه‌حمود س���ه‌نگاوی تۆمارکردبو ،به‌اڵم
ئه‌وان به‌ش���ێوه‌یه‌کی نایاساییانه ههردو دۆسیه‌که‌یان تێکه‌ڵ کردوه" . س���ه‌باره‌ت ته‌میزکردن���ه‌وه‌ی بڕیاری دادگای ك���ه‌الر که بڕی���اری ئازادکردنی مه‌حمود س���ه‌نگاویی ده‌رک���رد ،کاروان رایگه‌یاند" :نزیکه‌ی مانگێکه ئه‌و بڕیاری ته‌میزکردنه‌وه‌یه هی���چ ده‌نگێکی نییه، ئێمه هه‌تا پێنج شه‌ممه چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین. ئه‌گ���ه‌ر تا ئه‌و رۆژه بڕی���اری ته‌میزه‌که نه‌یه‌ته‌وه ،ئه‌وا ئێمه رۆژی یه‌کش���ه‌ممه له‌ب���ه‌رده‌م دادگای تێهه‌ڵچون���ه‌وه‌ی که‌رکوک-گه‌رمی���ان له‌ش���اری ک���ه‌اڵر خۆپیشاندان ساز ده‌که‌ین". سه‌ره‌تای مانگی 12ی 2013ژماره‌یه‌ك چه‌ك���دار له‌ماڵه‌كه‌ی خ���ۆی له‌گه‌ڕه‌كی س���ه‌ركه‌وتنی قه‌زای كه‌اڵر ده‌س���تڕێژی گوله‌یان ل���ه‌كاوه گه‌رمیانی ،په‌یامنێری ئاوێنه‌و سه‌رنوس���ه‌ری گۆڤ���اری ڕایه‌ڵ كردو تیرۆیانكرد. ههرچهنده له‌س���ه‌ره‌تای ڕوداوه‌كه‌وه‌و به‌تۆمه‌ت���ی كوش���تنی‌كاوه گه‌رمیانی، مه‌حمود س���ه‌نگاوی ،ئه‌ندامی‌مه‌كته‌بی سیاس���ی‌یه‌كێت���یو عه‌دنان���ی‌حه‌مه‌ی مینا ،ئه‌ندامی‌سه‌ركردایه‌تی‌ئه‌و حزبه‌و چه‌ند گومانلێكراوێكی تر ده‌ستگیركران‌و بانگهێش���تی‌دادگا كران ،ب���ه‌اڵم دواتر به‌پاساوی نه‌بونی به‌ڵگه‌ی پێویست بۆ تۆمه‌تباربونیان سه‌رجه‌میان ئازادكران. له‌ئێستاش���دا ته‌نه���ا ی���ه‌ك تۆمه‌تبار له‌زینداندایه به‌تاوانی تیرۆركردنی كاوه گه‌رمیانی‌‌و دانی‌به‌تاوانه‌كه‌دا ناوه.
عێراق
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
پارله‌مانتارێك ی ده‌وڵه‌ت ی قانون: كشانهوه ی وه‌زیر‌ه كورده‌كان هیچ سودێك ی نابێت ئا :بارام سوبحی به‌هۆ ی به‌رده‌وام ی كێشه‌كانی نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ند له‌باره ی پرس ی بودجه‌و نه‌وته‌وه ،به‌رپرسێك ی بااڵ ی كورد هه‌ڕه‌شه ی كشانهوه ی وه‌زیر‌ه كورده‌كان له‌حكومه‌ت ی ناوه‌ند ی ده‌كات. پارله‌مانتاران ی ده‌وڵه‌ت ی قانونیش رایده‌گه‌یه‌نین كشانهوه ی كورد هیچ سودێك ی بۆ چاره‌سه‌ر ی كێشه‌كانی نێوان هه‌ولێرو به‌غدا نابێت. هه‌ڕه‌ش���ه ی كش���انه‌وه ی وه‌زیران ی كورد له‌كاتێكدای ه تائێس���تا حكومه‌ت ی ناوه‌ند ی موچ���ه ی مانگ��� ی ش���وبات ی فه‌رمانبه‌ران ی هه‌رێم ی كوردس���تان ی نه‌ناردوه ،حكومه‌ت ی عێراقیش به‌مه‌رج ی چاره‌سه‌ركردن ی پرس ی نه‌وت ئاماده‌ی ه بودجه ی هه‌رێم ره‌وان ه بكات. پارله‌مانتارێك��� ی كوردی���ش رایده‌گه‌یه‌نێت كۆبون���هوه ی ئه‌م هه‌فته‌ی���ه ی ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زیران یهكالكهرهوه ده‌بێت. ئه‌ندام��� ی مه‌كته‌ب��� ی سیاس��� ی پارت��� ی دیموكرات ی كوردس���تان‌و جێگر ی س���ه‌رۆك وه‌زیران ی عێراق بۆ كاروبار ی ئابور ی د.رۆژ نور ی شاوه‌یس ،له‌لێدوانێك ی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر حكومه‌ت ی ناوه‌ند ی موچه ی فه‌رمانبه‌ران ی هه‌رێم نه‌نێرێت ،ئه‌وا وه‌زیر‌ه كورده‌كان ده‌كشێنه‌وه. شاوه‌یس ،راگرتن ی ناردن ی بودجه ی هه‌رێم له‌الی���ه‌ن ناوه‌ن���دهوه به"هه‌نگاوێكی هه‌ڵه" ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت "نه‌ناردن ی موچ ه ده‌بێت ه ه���ۆ ی ئهوه ی هاواڵتیان ی ك���ورد متمانه‌یان به‌حكومه‌تی ناوه‌ندی نه‌مێنێت". لێدوانه‌كان��� ی ش���اوه‌یس له‌كاتێكدای��� ه له‌ماوه ی دوو مانگ ی راب���ردودا ،حكومه‌ت ی
ناوه‌ندی‌‌و هه‌رێم له‌س���ه‌ر ئاس���ت ی سه‌رۆك وه‌زیران س��� ێ كۆبونه‌وه‌ی���ان ئهنجامداوهو چه‌ندی���ن نامه‌ی���ان له‌نێ���وان خۆیان���دا ئاڵوگۆڕكردوه ،به‌اڵم تائێستا له‌سه‌ر پرس ی په‌سه‌ندكردن ی بودجه ی ()2014و دۆسیه ی هه‌نارده‌كردن ی نه‌وت ی هه‌رێم بۆ بازاڕه‌كان ی جیهان نه‌گه‌یشتونه‌ت ه رێكه‌وتن. س���ه‌باره‌ت به‌لێدوانه‌ك���ه ی ش���اوه‌یس، پارله‌مانتار ی ده‌وڵه‌ت ی قانون خالید ئه‌سه‌دی، ده‌ڵێت "هه‌ڕه‌ش���ه ی كورد به‌كش���انه‌وه ی وه‌زیره‌كانیان له‌حكومه‌ت ی ناوه‌ند ی سود ی نابێت‌و كێش��� ه هه‌ڵپه‌س���ێراوه‌كان ی نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ند چاره‌سه‌ر ناكات" .ئه‌سه‌د ی دواكار‌ه بۆ چاره‌س���ه‌ر ی گرفت���ه‌كان ته‌نها رێگه‌چاره ی دیال���ۆگ به‌كاربهێنرێت‌و وه‌كو پێوه‌رێك��� ی بنه‌ڕه‌تی���ش بۆ چاره‌س���ه‌ر ی كێش ه هه‌ڵپه‌س���ێراوه‌كان پشت به‌ده‌ستور ببه‌سترێت. حكومه‌ت��� ی ناوه‌ن���د ی هه‌نارده‌كردن��� ی رۆژان ه ( )400هه‌زار به‌رمیل نه‌وت ی له‌الیه‌ن هه‌رێم���هوه كردۆت ه یه‌كێ���ك له‌مه‌رجه‌كان ی رێكه‌وت���ن ،هۆكاره‌كه‌ش��� ی ده‌گێڕێته‌و‌ه بۆ پركردۆنه‌وه ی ئ���هو كورتهێنانه ی دوچار ی بودج���ه ی عێ���راق هات���وه .له‌وباره‌ی���هوه پارله‌مانت���ار ی ده‌وڵه‌ت��� ی قان���ون عه‌باس به‌یاتی ،رایده‌گه‌یه‌نێت كێش���ه‌كان ی نێوان هه‌رێ���م‌و ناوه‌ند "به‌هه‌ڕه‌ش��� ه چاره‌س���ه‌ر ناكرێن" ،به‌ه���ۆكار ی ئهوه ی "چونكه ئهوه كێش���ه ی ته‌نها الیه‌نێك نیهو كێش���ه‌یه‌ك ی نیشتیمانیه ،كورتهێنان ی بودجه‌ش ده‌گات ه ( )36ترلیۆن دینار ،ئه‌م كورتهێنان ه چۆن پرده‌كرێته‌و‌ه ئه‌گه‌ر به‌هه‌نارده‌كردن ی نه‌وت له‌كوردستانه‌وه نه‌بێت". هه‌م���و هه‌فته‌ی���ه‌ك رۆژان ی سێش���ه‌ممه كۆبون���هوه ی ئه‌نجومه‌ن��� ی وه‌زیران ی عێراق
به‌هۆی ئهوه ی الیه‌نه سیاسیه‌كان نهیانتوانیوه چاره‌سه‌ر بۆ كێشهو قه‌یرانه‌كانی واڵت بدۆزنهوه "بارودۆخی واڵت به‌ره‌و خراپتر ده‌چێت ئه‌نج���ام ده‌درێت ،پارله‌مانتارێك ی كوردیش رایده‌گه‌یه‌نێ���ت كۆبونه‌وه ی ئه‌م هه‌فته‌یه ی ئه‌نجومه‌ن��� ی وه‌زی���ران بۆ مان���هوه یاخود كشانهوه ی وه‌زیر‌ه كورده‌كان یهكالكهرهوه ده‌بێت. پارله‌مانت���ار ی س���ه‌ربه‌خۆ ی ك���ورد د.مه‌حمود عوسمان ،رایگه‌یاند به‌مه‌به‌ست ی یه‌كالكردنه‌وه ی كێش���ه ی بودجه‌ی هه‌رێم‌و موچ���ه ی فه‌رمانب���ه‌ران كۆبون���هوه ی ئه‌م هه‌فته‌ی���ه ی ئه‌نجومه‌ن��� ی وه‌زی���ران ب���ۆ مانهوه یان كش���انه‌وه ی وه‌زیر‌ه كورده‌كان له‌حكومه‌ت ی ناوه‌ند ی یهكالكهرهوه ده‌بێت. هه‌روه‌ه���ا له‌پێن���او ی تێپه‌ڕاندن ی بودجه ی
ئه‌مساڵ‌و چاره‌سه‌ركردن ی گرفته‌كانیش داوا له‌هه‌ردو حكومه‌ت ده‌كات مه‌رجه‌كان ی یه‌كتر قبوڵ بكه‌ن‌و بگه‌ن ه سیغه‌یه‌ك ی هاوبه‌ش ك ه جێگه ی ره‌زامه‌ند ی ه���ه‌ردوال بێت ،چونك ه "هه‌ردوال له‌دواكه‌وتن��� ی بودج ه زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن". ب���ه‌ده‌ر له‌پارله‌مانتاران ی كوردو ده‌وڵه‌ت ی قان���ون ،ك ه دوو جه‌مس���ه‌ر ی س���ه‌ره‌ك ی كێشه‌كان ی ئێستا ی عێراقن ،پارله‌مانتاران ی لیس���ت ه جیاوازه‌كان ی دیك���ه ی پارله‌مانی عێراقی���ش بۆچون��� ی تایبه‌ت��� ی خۆی���ان، هه‌ندێكی���ان داواده‌كه‌ن حكومه‌ت ی ناوه‌ند ی هه‌ڵوێست ی یهكالكهرهوه ی هه‌بێت ،هه‌ندێك ی دیكه‌ش هۆكار ی به‌رده‌وامبون ی كێش���ه‌كان ده‌گێڕنه‌و‌ه بۆ زاڵبون ی به‌رژه‌وه‌ند ی كه‌سی‌‌و حیزب ی به‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی نیشتیمانیدا. پارله‌مانت���ار ی عێراقی���ه ی ئ���ازاد عالی ه نوسه‌یف ،داوا له‌حكومه‌ت ی ناوه‌ند ی ده‌كات هه‌ڵوێس���تێك ی یه‌كالك���ه‌ره‌وه ی له‌به‌رانبه‌ر هه‌ڕه‌ش���ه‌كان ی ك���ورد ب���ۆ كش���انه‌وه ی وه‌زیره‌كانی���ان ههبێ���ت .ئ���ه‌م خانم��� ه پارله‌مانتار‌ه زۆر راشكاوان ه ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر هه‌رێم ده‌یه‌وێت بكش���ێته‌و‌ه یان جیابێته‌و‌ه بابچێت بیكات". له‌الیه‌ن خۆیه‌وه ،پارله‌مانتار ی لیس���ت ی عێراقی ه سالم دل ی سه‌بعاو ی رایده‌گه‌یه‌نێت به‌ه���ۆ ی ئ���هوه ی الیه‌ن��� ه سیاس���یه‌كان نه‌یانتوانی���وه چاره‌س���ه‌ر ب���ۆ كێش���هو قه‌یرانه‌كان ی واڵت بدۆزنهوه "بارودۆخ ی واڵت به‌ره‌و خراپتر ده‌چێت" ،له‌باره ی ملمالنێ‌‌و ناكۆكیه‌كان ی نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ندیش���هوه، ده‌ڵێ���ت "ئ���هوه ی له‌ئێس���تادا ده‌یبینی���ن به‌ڵگه‌یه‌ك ی رون ه له‌س���ه‌ر شكس���ت ی الیه‌ن ه سیاسیه‌كان دوا ی ده ساڵ ك ه نهیانتوانیوه دۆخی واڵت به‌ره‌و باشتر بگۆڕن".
به‌بۆچون��� ی س���ه‌بعاوی ،ه���ۆكار ی سه‌ره‌ك ی كێش��� ه چاره‌س���ه‌ر نه‌كراوه‌كان ی زاڵبون��� ی به‌رژه‌وه‌ندیی ه كه‌س���یو حیزبی‌‌و تائیفیه‌كان ه به‌س���ه‌ر بارودۆخ ی گش���تیدا‌و ئه‌وه‌ش به‌هۆكار ی ونبون��� ی به‌رژه‌وه‌ندیی ه نیش���تیمانیه‌كان ناده‌بات‌و پێیوای ه "ته‌نها هاواڵتیانیش باج ی ئه‌و دۆخ ه ده‌ده‌ن". كێش���هو ملمالنێكان��� ی نێ���وان هه‌رێم‌و ناوه‌ند ك ه له‌ئێس���تادا له‌سه‌ر پرس ی نه‌وت چڕبۆته‌وه ،پارله‌مانتارێك ی كورد هۆكاره‌كه ی ده‌گێڕێت���هوه ب���ۆ شكس���ت ی سیاس���هت ی به‌ڕێوه‌بردن ی نه‌وت له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت ی نه‌وت ی عێراق���هوهو ده‌ڵێت هه‌رێم ئاماده نیه باج ی ئه‌و سیاسه‌ت ه هه‌اڵن ه بدات. پارله‌مانت���ار ی هاوپه‌یمان ی كوردس���تان (پارتی) ئه‌ش���واق ج���اف ،رایده‌گه‌یه‌نێت حكومه‌ت��� ی ناوه‌ن���د ی له‌به‌ڕێوه‌بردن��� ی دۆس���یه ی نه‌وت���دا شكس���تیهێناو‌ه "به‌و هۆیه‌و‌ه كۆمپانیا نه‌وتی ه گه‌وره‌كان ی جیهان ده‌خوازن له‌كوردس���تان كاربكه‌ن‌و له‌كێڵگ ه نه‌وتیه‌كان ی باشور بكش���ێنه‌وه" .به‌بڕوا ی ناوبراو سیاسه‌ت ی نه‌وت ی هه‌رێم سه‌ركه‌وتو ب���وه‌و "به‌ب���ه‌راورد به‌سیاس���هت ی نه‌وت ی حكومه‌ت��� ی ناوه‌ند ،س���ه‌ركه‌وتن ی گهوره ی به‌ده‌ستهێناوه". له‌به‌رانبه‌ر لێدوان ی پارله‌مانتاران ی ده‌وڵه‌ت ی قان���ون ك��� ه رایده‌گه‌یه‌نن داهات��� ی نه‌وت ی هه‌رێ���م ته‌نها بۆ هه‌رێمه‌و ناچێت ه خه‌زێنه ی حكومه‌ت��� ی ناوه‌ندییه‌وه ،ئه‌ش���واق جاف جه‌خت لهوه دهكاتهوه داهات ی نه‌وت ی هه‌رێم بۆ هه‌مو گه‌ل ی عێراق ده‌بێت نه‌وه‌كو ته‌نها كوردس���تان .هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "حكومه‌ت ی هه‌رێم ئاماده‌نی ه به‌رپرس���یارێت ی شكست ی وه‌زاره‌ت��� ی نه‌وت ی عێ���راق له‌به‌ڕێوه‌بردن ی دۆسیه‌ی نه‌وتدا له‌ئه‌ستۆ بگرێت".
ی ئاسمانی عێراق ده‌بوژێنێته‌وه ی سلێمان به‌گ هێڵ روداوه‌كان
به‌رپرسانی كه‌ركوك :فه‌رمانده‌یی دیجل ه له‌تێكچون ی ره‌وش ی ئه‌من ی به‌رپرسه ئا :ئاوێنه به‌رپرسان ی كه‌ركوك فه‌رمانده‌ی ی ئۆپه‌راسیۆن ی دیجله‌له‌تێكچون ی ره‌وش ی ئه‌من ی ده‌وروبه‌ر ی كه‌ركوك‌و ناوچه‌كان ی سنور ی قه‌زا ی خورماتو تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن، به‌رپرسان ی دیجله‌ش باس له‌گرتنه‌به‌ر ی رێوشوێن ی ئه‌منی توندوتۆڵ ده‌كه‌ن. به‌رپرسێك ی هێڵ ی ئاسمانی عێراقیش رایده‌گه‌یه‌نێت به‌هۆ ی ئاڵۆزییه‌كان ی سلێمان بهگهوه ،گه‌شت ی ئاسمان ی نێوان هه‌ولێرو به‌غدا به‌ره‌و زیادبون چوه. م���اوه ی نزیك���ه ی دوو هه‌فته‌ی ه ش���ه‌ڕو پێكدادان��� ی نێ���وان چه‌كداران��� ی س���ه‌ر به‌رێكخراو ی ده‌وڵه‌ت ی ئیس�ل�ام ی له‌عێراق‌و ش���ام "داعش"و س���وپا ی عێراق له‌ناحیه ی کاروانێکی هێزه‌کانی سوپای عێراق له‌سلێمان به‌گ س���لێمان به‌گ ی س���ه‌ر ب ه قه‌زا ی خورماتو وه‌ستاوییه‌كیان پێوه دیاره‌و ئیش‌و كارمان له‌سه‌روه‌خت ی دروستكردن ی فه‌رمانده‌ی ی به‌درێژای ی ئه‌و رێگای ه داناوه. به‌رده‌وامه ،پریش���ك ی ئ���هو ئاڵۆزییانه‌ش وته‌بێ���ژ ی فه‌رمانده‌ی��� ی دیجله‌عه‌می���د به‌ره‌و وه‌ستان ده‌چێت". گه‌یشتۆت ه ناوچه‌كان ی باش���ور ی رۆژئاوا ی دیجله‌دا ،كێشهو ناكۆكیه‌ك ی توندو له‌نێوان هێڵ ی وش���كان ی نێ���وان هه‌رێ���م‌و به‌غدا كه‌ركوك .ئه‌م ه له‌كاتێكدای ه به‌رپرسیارێت ی حكومه‌ت��� ی هه‌رێ���م‌و ناوه‌ند س���ه‌ریهه‌ڵدا ،غالب كه‌رخ���ی ،رایده‌گه‌یه‌نێ���ت رێكار ی ئه‌من ی ئه‌و ناوچان ه له‌ئه‌ستۆ ی فه‌رمانده‌ی ی چونك��� ه دیجل���ه‌داوا ی دورخس���تنه‌وه ی ئه‌من��� ی توندی���ان له‌ناحیه‌كان��� ی عوزێم‌و به‌هه‌ر س��� ێ پارێزگا ی پڕ له‌ئاڵۆز ی دیاله‌و ئۆپه‌راس���یۆن ی دیجله ی س���ه‌ر ب ه سوپا ی هێ���ز ی پێش���مه‌رگه ی ده‌ك���رد .له‌به‌رانبه‌ر حه‌مری���ن گرتۆته‌به‌ر ك ه بریتی��� ه له‌دانان ی س���ه‌اڵحه‌دین‌و كه‌ركوكدا ده‌ڕوات .به‌وته ی دروس���تكردن ی دیجله‌دا هه‌رێ���م هێزه‌كان ی بۆس���هو خاڵ ی پش���كنین به‌درێژای ی هێڵ ی ئه‌و كه‌س���انه ی لهو هێله‌كارده‌كه‌ن له‌نێوان عێراقدایه. س���ه‌رۆك ی لیژنه‌ی ئه‌من��� ی ئه‌نجومه‌ن ی پێش���مه‌رگه ی به‌ره‌و ده‌وروبه‌ر ی كه‌ركوك‌و س���نور ی له‌گه‌ڵ كه‌ركوك‌و س���ه‌اڵحه‌دین ،پارێزگاكان��� ی هه‌رێم‌و به‌غدا نزیكه ی س���ه‌د پارێ���زگا ی كه‌ركوك ئه‌حمه‌د عه‌س���كه‌ری ،خورماتو جواڵندو هه‌ندێكیان تائێس���تاش به‌تایبه‌ت��� ی دوا ی ئهوه ی زانیاریان له‌باره ی مین ی پاس‌و كه‌متر له‌وه‌ش پاس��� ی گهوره جموجۆڵ ی چه‌كداران ی داعشه‌و‌ه پێگه‌یشوه .له‌كاردان .كۆمپانیا ی گواستنه‌وه ی وشكان ی رایده‌گه‌یه‌نێت فه‌رمانده‌ی ی ئۆپه‌راس���یۆن ی لهو شوێنانه‌دا ماونه‌ته‌وه. به‌بۆچون ی عه‌سكه‌ری ،له‌گه‌ڵ پێكهێنان ی هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "به‌ه���ۆ ی مامه‌ڵه‌كردنمان عێراقی���ش ب���ۆ گواس���تنه‌وه ی هاواڵتیان‌و دیجل ه هه‌ماهه‌نگ ی له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌یان نیهو له‌پێش���هات ه ئه‌منی���ه‌كان ئاگاداریان فه‌رمانده‌ی ی دیجله‌دا "كردهوه تیرۆریسته‌كان له‌ماوه ی ده س���اڵ ی رابردودا ش���اره‌زایمان ش���تومه‌ك له‌ڕێگا ی س���تراتیژ ی عوزێمه‌و‌ه ناكه‌ن���هوه ،بۆی��� ه ده‌ڵێ���ت "فه‌رمانده‌ی ی رو ی له‌هه‌ڵكش���ان كردوه" ،هه‌روه‌ها باس ی له‌به‌ره‌نگاربونه‌وه ی چه‌كداران په‌یداكردوه‌و ك ه به‌ناحیه ی سلێمان به‌گدا تێپه‌ڕ ده‌بێت، گرێبه‌ستی له‌گه‌ڵ ( )32كۆمپانیا ی كه‌رت ی دیجله‌به‌رپرس��� ه له‌تێكچون ی ره‌وشی ئه‌من ی له‌وه‌ش���كرد ئ���هو ناوچان���ه ی له‌س���نور ی رێگه‌مان به‌زیادبون ی ژماره‌یان نه‌داوه". ناحیه ی س���لێمان به‌گ ده‌ڕوانێت به‌سه‌ر تایب���هت هه‌یه .به‌هۆ ی تێكچون ی ره‌وش��� ی ناوچه‌كان��� ی ده‌وروبه‌ر ی كه‌رك���وك‌و هاتن ه قه‌ڵه‌مڕه‌و ی فه‌رمانده‌ی ی دیجله‌دان ناكۆك ی سیاس���یو مه‌زهه‌بی‌‌و نه‌ته‌وه‌ی��� ی تێدایه‌‌و هێڵ ی گواستنه‌وه ی وشكان ی نێوان هه‌رێم‌و ئه‌من ی س���لێمان به‌گیش���هوه ،گه‌شتیاران ناوه‌وه ی چه‌كداران بۆ سلێمان به‌گ". وه‌زاره‌ت��� ی به‌رگ���ر ی عێ���راق رۆژ ی گروپ ه چه‌كداره‌كانیش ئ���هو ناكۆكیانه‌یان به‌غدا ،رۆژانه‌ش ده‌یان هاواڵت ی به‌و رێگایه‌دا ناچارن په‌نا ببه‌ن ه به‌ر هێڵی ئاسمانی. سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌ده‌س���ه‌اڵت ی فڕۆكه‌وان ی ( )2012/7/3پێكهێنان��� ی فه‌رمانده‌ی���ی قۆستۆته‌و‌ه بۆ "ئاژاو‌ه نانه‌وه‌و دروستكردن ی گه‌ش���تده‌كه‌ن‌و هه‌ر له‌وێش���هوه ماده‌كان ی خۆراك��� ی بایه‌ع��� ی هاواڵتی���ان ره‌وان���هی مه‌ده‌ن ی عێراق رایگه‌یاند له‌دوا ی هه‌ڵكشان ی ئۆپه‌راسیۆن ی دیجله ی به‌سه‌رۆكایه‌ت ی فه‌ریق پشێوی". به‌بۆچون ی چاودێ���ران ،داعش ده‌یه‌وێت ش���اره‌كان ی هه‌رێم‌و دیاله‌و تكریت ده‌كرێت .توندوتیژییه‌كان ی سلێمان بهگهوه ،ژماره ی عه‌بدولئه‌میر زه‌ی���د ی فه‌رمانده ی ئه‌وكات ی فیرقه ی ( )12ی س���وپا ی عێراق راگه‌یاند ،له‌ڕێگه ی كۆنترۆڵكردن ی ناحیه ی س���لێمان به‌اڵم به‌هۆ ی پێكدادان ه چه‌كدارییه‌كان ی ئه‌و كڕین ی بلیت ی گه‌ش���تكردن له‌ڕێگه ی هێڵ ی ئه‌رك ی ئه‌م فه‌رمانده‌ییه‌ش سه‌روكاریكردن ی بهگهوه كۆنترۆڵ ی رێگا ی س���ه‌ره‌ك ی نێوان ناحێیه‌و‌ه هاتوچۆ ی ئه‌و هێله‌به‌ره‌و كزبون ئاس���مان ی عێراقه‌وه‌له‌به‌غ���داوه بۆ هه‌ولێر "به‌رزبونه‌وه‌یه‌ك��� ی به‌رچ���او ی به‌خ���ۆوه دۆسیه ی ئه‌من ی پارێزگاكان ی سه‌اڵحه‌دین‌و هه‌رێم‌و به‌غداد بكات .ئه‌و رێگایه‌ش له‌ساڵ ی ده‌چێت. كامه‌ران عه‌ل ی ش���ۆفێرێك ی هێڵ ی نێوان بینیوه".وتیش��� ی "له‌فڕۆكه‌خانه ی بهغداوه دیاله‌و كه‌ركوك بو .به‌اڵم به‌رپرسان ی شار ی ( )2006به‌دواوه‌و به‌هۆ ی هه‌ڵكشان ی كردهوه كه‌ركوك‌و خورماتو ره‌تیانكرده‌و‌ه فه‌رمانگ ه چه‌كداری‌‌و توندوتیژییه‌كانه‌و‌ه لهو ناوچه‌ی ه به‌غدا س���لێمانیه ،ئاماژه به‌وه‌كرد به‌هۆ ی رۆژان ه گه‌ش���ت بۆ كوردس���تان ههیهو له‌م ئه‌منی‌‌و سه‌ربازییه‌كان ی شاره‌ك ه بخه‌ن ه ژێر ب ه رێگا ی م���ه‌رگ ناوده‌برا .بۆی ه هێزه‌كان ی روداوه‌كان��� ی س���لێمان ب���ه‌گ‌و ناوچه‌كان ی دواییانه‌ش���دا ژماره ی گه‌شتیاران ی به‌غدا - س���وپا چه‌ندی���ن بازگه‌و خاڵ ی پش���كنیان ده‌وروبه‌ریی���هوه "گه‌ش���ته‌كانمان نیمچ��� ه هه‌ولێر زیادیانكردوه". ده‌سه‌اڵت ی دیجله‌وه.
ناحی هی سلێمان به‌گ ده‌ڕوانێت به‌سه‌ر هێڵی گواستنهوهی وشكانی نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا رۆژانه‌ش ده‌یان هاواڵتی به‌و رێگایه‌دا گه‌شتده‌كه‌ن‌و هه‌ر له‌وێشه‌وه ماده‌كانی خۆراكی بایه‌عی هاواڵتیان ره‌وان هی شاره‌كانی هه‌رێم‌و دیاله‌و تكریت ده‌كرێت
پرۆفایل
7
سۆمۆ ههرچهنده ته‌نها به‌پیت ی "ك" جیاوازیی له‌گه‌ڵ ناو ی كۆمپانیا ی "كۆمۆ" هه‌یه ،به‌اڵم له‌ئێس���تادا یه‌كێك ه له‌خاله‌ج ێ ناكۆكه‌كان ی نێوان ه���ه‌ردو حكومه‌ت ی هه‌رێ���م‌و ناوه‌ند له‌بوار ی هه‌نارده‌كردن‌و فرۆشتنی نه‌وتدا. كۆمپانیا ی س���ۆمۆ ،یه‌كێك ه له‌گرنگترین كۆمپانیاكان��� ی كه‌رت ی ن���ه‌وت له‌عێراقداو به‌پێ ی قانون��� ی عێراق ی الیه‌ن��� ی فه‌رمی‌‌و راس���پێردراوه بۆ واژوكردن ی گرێبه‌ست بۆ هه‌نارده‌كردن ی نه‌وت��� ی خاوو هاورده‌كردن ی به‌رهه‌م��� ه نه‌وتی���ه‌كان به‌پێ��� ی رێ���كاره جیهانی���ه‌كان .كۆمپانی���ا ی "كۆم���ۆ"ش سه‌روكار ی هه‌نارده‌كردن ی نه‌وت ی كوردستان ده‌كات. دوا ی بڕیار ی خۆماڵیكردن ی نه‌وت له‌الیه‌ن حكومه‌ت ی عێراق���هوه له( ،)1972/6/1بۆ س���ه‌روكاریكردن ی به‌بازاڕخس���تن ی نه‌وت ی خاوو به‌رهه‌م ه نه‌وتیه‌كان ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی گش���ت ی به‌بازاڕخس���تن ی نه‌وت دامه‌زراوه. له‌وكاته‌ش���دا ب���ۆ رێكخس���تنه‌وه ی كه‌رت ی نه‌وت‌و بۆ ماوه‌یه‌ك��� ی كورت كۆمپانیاكان ی گواس���تنه‌وه ی ن���ه‌وت‌و به‌بازاڕخس���تن ی پێك���هوه به‌س���تراون ،ب���ه‌اڵم دواتر لێك جیاكراونه‌ته‌وه. له‌س���ه‌ره‌تادا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت��� ی گش���ت ی به‌بازاڕخستن ی نه‌وت سه‌ر ب ه سه‌رۆكایه‌ت ی كۆمپانیا ی نیش���تیمان ی ن���ه‌وت بوه ،به‌اڵم به‌هۆ ی سروش���ت ی كار ی به‌بازاڕخس���تن‌و پێویس���ت ی وه‌رگرتن��� ی بڕی���ار ی خێ���را، به‌تایبه‌ت ی دوا ی خۆماڵیكردن ی نه‌وت ،ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ه خراوه‌ت ه سه‌ر سكرتاریه‌ت ی لیژن���ه ی به‌دواداچون ی كاروب���ار ی نه‌وت‌و ده‌س���ه‌اڵت ی راپه‌ڕاندن ی پێویس���ت دراوه‌ت ه به‌ڕێوه‌به‌ر ی گش���تیو دواتر به‌دامه‌زراوه ی گش���ت ی به‌بازاڕخس���تن ی نه‌وت "س���ۆمۆ" ناس���راو ه (STATE OIL MARKETING
.)ORGANIZATION
دوا ی هه‌ڵوه‌شانه‌وه ی لیژنه ی به‌دواداچون ی كاروبار ی نه‌وت ،ده‌سته ی سه‌رپه‌رشتیار ی به‌بازاڕخستن ی نه‌وت دوباره رێكخراوه‌ته‌وه‌و وه‌زیر ی نه‌وت بوه‌ت ه سه‌رۆكی‌‌و نوێنه‌رێك ی دیوان ی سه‌رۆكایه‌ت ی كۆمارو بانك ی ناوه‌ندی‌‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ی جێبه‌جێ���كار ی دامه‌زراوه‌ك ه بون ه ئه‌ندام .له‌ساڵ ی ( )1998كۆمپانیا ی به‌بازاڕخس���تن ی نه‌وت ناوه‌كه ی گۆڕاو‌ه بۆ كۆمپانی���ا ی گش���تیو له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت ی بازرگان ی وه‌كو كۆمپانیایه‌ك تۆماركراوه. كار ی س���ه‌ره‌ك ی ئه‌م كۆمپانیای ه بریتی ه له‌به‌بازاڕخس���تن ی نه‌وت ی س���وك ی به‌سره‌و نه‌وت ی خاو ی كه‌رك���وك له‌ڕێگه ی به‌نده‌ر ی به‌س���ره‌و خ���ۆرو به‌ن���ده‌ر ی جه‌یهان��� ی توركیهوه .هه‌روه‌ها هه‌ر به‌رهه‌مێك ی نه‌وت ك ه له‌پێداویس���تیه‌كان ی ناوخۆ زیاتر بێت، له‌ڕێگه ی ئ���ه‌م كۆمپانیای���هوه هه‌نارده ی ده‌ره‌و‌ه ده‌كرێ���ت .ه���ه‌ر كاتێكیش بازاڕ ی ناوخ���ۆ پێویس���ت ی به‌ه���ه‌ر به‌رهه‌مێك��� ی نه‌وت ی هه‌بێت ،ئ���ه‌وا ئه‌رك ی هاورده‌كردن‌و دابینكردن ی له‌ئه‌س���تۆ ی ئ���ه‌م كۆمپانیای ه ده‌بێت. به‌پێ ی راگه‌یه‌نراوه‌كان ی س���ۆمۆ ،به‌هۆ ی شه‌ڕو ئاڵۆزیی له‌په‌یوه‌ندیی ه سیاسیه‌كاندا، له‌ئێستادا نه‌وت ی عێراق ره‌وانه ی به‌نده‌ر ی بانیاس له‌س���وریاو ته‌رابل���وس له‌لوبنان‌و به‌ن���ده‌ر ی یه‌نب���وع له‌س���عودیی ه ناكرێت. به‌ڵكو ته‌نها له‌ڕێگه ی به‌نده‌ره‌كان ی به‌سره‌و جه‌یهان��� ی توركیهوه ره‌وان���ه ی بازاڕه‌كان ی جیهان ده‌كرێت. س���ه‌ره‌تا ی ره‌وانه‌كردن��� ی نه‌وت ی عێراق له‌الی���ه‌ن حكومه‌ته‌و‌ه بۆ بازاڕه‌كانی جیهان چیرۆكێك ی سه‌رنجڕاكێش���ه ،چونك ه دوا ی ئهوه ی بۆ یه‌كه‌مجار حكومه‌ت پشك ی خۆ ی ك��� ه له‌كۆمپانیاكان ی ن���ه‌وت وه‌رده‌گرێت، ناتوانێ���ت به‌نرخ��� ی فه‌رم��� ی راگه‌یه‌نراو بیفرۆش���رێت ،بۆی ه له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانیایه‌ك ی یۆنان��� ی رێكده‌كه‌وێ���ت‌و ب���ه‌داو ده‌رم���ان ده‌یگۆڕێته‌وه. له‌س���اڵ ی ( )1972تائێس���تا ده كه‌س س���ه‌رۆكایه‌ت ی ئه‌م كۆمپانیایه‌یان كردوه، شه‌ش كه‌سیان هه‌ریه‌كه‌و بۆ ماوه ی ساڵێك یان كه‌متر سه‌رۆك بون .د.ره‌مز ی سه‌لمان نۆزد‌ه ساڵ سه‌رۆك بوهو درێژترین ماوه ی س���ه‌رۆكایه‌ت ی هه‌بوه ،له‌س���اڵ ی ()2006 یشه‌و‌ه تائێس���تا د.فه‌الح جاس���م عامر ی سه‌رۆك ی كۆمپانیا ی سۆمۆیه. حكومه‌ت��� ی هه‌رێم��� ی كوردس���تان رایده‌گه‌یه‌نێت به‌پێ ی قانون ی نه‌وت‌و غاز ی كوردس���تان كۆمپانیا ی "كۆم���ۆ"ی هه‌یه، بۆی��� ه راز ی نابێت نه‌وت ی خ���ۆ ی له‌ڕێگه ی سۆمۆو‌ه ره‌وانه ی بازاڕه‌كان ی جیهان بكات. پارله‌مانتار ی ك���ورد مه‌حما خه‌لیل ده‌ڵێت "سیس���تم ی كاركردن��� ی س���ۆمۆ كۆنه‌و ب ه كه‌ڵك ی ئێس���تا نایه‌ت ،بۆی ه كورد نایه‌وێت نه‌وته‌كه ی له‌ڕێگه ی كۆمپانیا ی س���ۆمۆو‌ه بفرۆشێت".
8
ئابوری
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
"له2018دا كێشه‌ی رێگا‌وبان ،له‌پارێزگای سلێمانی نامێنێ" پارێزگای سلێمانی 700كلیۆمه‌تر شه‌قامی پێویسته
ئا :ئاسۆ سه‌راوی "ئه‌گه‌ر گرفت ی البه‌المان بۆ دروست نه‌بێت ،تا 2018كێشه ی رێگا‌وبان ه سه‌ره‌كیه‌كان ی سنور ی له‌پارێزگا ی سلێمان ی به‌ته‌واوه‌ت ی چاره‌سه‌ر ده‌بێت" .به‌ڕێوه‌به‌ر ی گشت ی رێگا‌وبان‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و نیشته‌جێكردنی سلێمان ی وه‌ها ده‌ڵێت. به‌وته ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی گشت ی رێگا‌وبان‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و نیشته‌جێكردنی سلێمانی، توانا كه‌مال جه‌الل ،له‌سنوره‌كه ی ئه‌ودا كێشه ی رێگا‌وبان ه سه‌ره‌كیه‌كان نزیكه ی 700كلیۆمه‌ت���ر ی ماوه ،ئ���ه‌وه‌ش وه‌ك خ���ۆ ی باس��� ی ده‌كات ،ئه‌گ���ه‌ر گرفت ی تریان بۆ دروس���ت نه‌بێت ئه‌وا تا ساڵ ی 2018هه‌مو ئ���هو رێگایان ه ته‌واو ده‌كه‌ن "له2018دا كێش���ه ی رێگا سه‌ره‌كیه‌كان ی پارێزگا ی سلێمانی نامێنی". ئه‌و پڕۆژانه ی ساڵ ی پێشو كراون له‌دیدارێك��� ی ئاوێن���ه‌دا به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ی گش���ت ی رێگا‌وب���ان‌و ئاوه‌دانكردن���هوهو نیشته‌جێكردن ی س���لێمان ی توانا كه‌مال باس له‌كێشه‌‌و گرفت‌و كار‌و پرۆژه‌كانیان‌و به‌رنام���ه ی كاركردنیان بۆ س���اڵ ی 2014دروستکردنی شه‌قامێک له‌سلێمانی فۆتۆ :رێبه‌ر نه‌جم ده‌كات. به‌پێ ی وت���ه ی ئه‌و له‌س���اڵ ی 2013دا (وارم���اوا ده‌ربه‌ندیخ���ان) ده‌بێ���ت ،ك ه تا ك���و ێ پاره ی هه‌بێت ته‌واو ی ده‌كه‌ین ،ك ه ناتوان ێ به‌باش��� ی كار ی تێدا بكات" .زۆرینه ی پڕۆژه س���ه‌ره‌كیه‌كانیان كار ی ب���ڕ ی 207ملیار دیناریان بۆ دابینكراوه ،درێژییه‌كه ی نزیكه‌ی 4كلیۆمه‌تر ده‌بێت‌و ك ه نه‌ما ناچارین ته‌واوكردن ی بۆ قۆناغێك ی ئه‌و ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات ك ه كۆمه‌ڵێك دیزای���نو ته‌نده‌ركردنیان ت���ه‌واو ده‌بێت، مه‌رجی���ان ب���ۆ كۆمپانی���ا ناوخۆیه‌كان هه‌تا ده‌گات��� ه ئهوه ی ك ه بڵ��� ێ "ئه‌گه‌ر ل���ه %75ی ئه‌و پاره‌یه‌ش���یان بۆ نزیكه ی به‌س��� ێ س���اڵ ته‌واو ده‌بێ���ت ،هه‌روه‌ها تر هه‌ڵبگرین". دان���اوه ،بۆ ئ���هوه ی پرۆژه‌ی���ان بده‌نێ ،گرفت ی البه‌المان بۆ دروس���ت نه‌بێت ،تا 85پرۆژه خه‌رج كردوه له‌گرنگرترین ئه‌و كارك���ردن له‌قۆناغ��� ی س���ێیه‌م ی رێگا ی له‌وان��� ه هێنان��� ی ئامێر ی نوێو س���تاف ی 2018كێش���ه ی رێگا‌وبان ه سه‌ره‌كیه‌كان ی بۆ پڕۆژه‌كان نادرێت ه به‌ڵێنده‌ر ی پرۆژانه‌ش دروس���تكردن ی جوت ساید ی چوارقوڕن��� ه دوكان به‌رده‌وامی��� ی ده‌بێت ش���اره‌زا ی بیان���یو چه‌ن���د مه‌رجێك��� ی سنور ی له‌پارێزگا ی سلێمان ی به‌ته‌واوه‌ت ی ناوخۆیی رێگا ی (سه‌یدس���ادق -پێنجوێ���ن) بوه له‌گه‌ڵ دروس���تكردن ی چه‌ند پرۆژه‌یه‌ك ی گله‌ییه‌ك��� ی ت���ر ك��� ه روب���ه‌رو ی ئه‌و تری���ش "پرۆژه‌م���ان هه‌ی ه به‌هاوبه‌ش��� ی چاره‌س���ه‌ر ده‌بێت ك��� ه نزیك���ه ی 700 هه‌روه‌ها نۆژه‌نكردنه‌وه ی سایدی یه‌كه‌م ی تر. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی��� ه ده‌بێت���هوه ،له‌الی���ه‌ن داومانه‌ت ه كۆمپانیایه‌ك ی بیانی‌‌و ناوخۆی ی كلیۆمه‌ترێك ده‌بێت". (وارماوا -ده‌ربه‌ندیخان)و دروس���تكردن ی به‌ڵێنده‌ران ی ناوخۆییه‌وه‌یه ،ئه‌وان ده‌ڵێن وه‌ك پرۆژه ی جوت س���اید ی (كه‌الر – پرۆژه‌كان به‌ته‌واونه‌كراوی ی سایدی دوه‌م ی ئه‌و رێگای ه بوه جیاوازی نێوان رێگا‌وبان ی سلێمانی‌‌و زۆربه ی پ���رۆژه‌كان به‌به‌ڵێنده‌ر ی بیان ی ده‌ربه‌ندیخان) ك ه له‌الیه‌ن كۆمپانیایه‌ك ی به‌جێده‌هێڵرێن ئه‌م ه جگ��� ه له‌كارك���ردن له‌رێگاكانی هه‌ولێر چییه؟ گله‌یی���ه‌ك ك ه ههمیش��� ه روبهرو ی ئه‌م ده‌درێ���ت ،ن���ه‌ك ناوخۆی ی ل���ه‌م روهوه ئیماراتی‌‌و ناوخۆییه‌و‌ه زۆر به‌باش ی كار ی (چوارقوڕن ه – دوكان)و (سه‌یدسادق - ك��� ه باس��� ی رێگا‌وبان���ه‌كان ده‌كرێت، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ه ده‌بێته‌وه ،به‌جێهێشتن ی توان���ا باس لهوه ده‌كات ك��� ه ئه‌وه‌نده ی تێدا ده‌كرێت". هه‌ڵه‌بجه)و چه‌ندین پرۆژه ی تریش. ههمیش��� ه به‌ش���ێك له‌خه‌ڵك ی سلێمان ی پرۆژه‌كان��� ه به‌نیوه‌ته‌واوك���راوی ،توان���ا پێیانكرابێ���ت رێنمای��� ی به‌ڵێنده‌رانی���ان كه‌مال دان به‌وه‌دا ده‌نێ ،ك ه ئه‌و گله‌ییه ی كردوه ك��� ه تواناكانی���ان به‌رزبكه‌نه‌وه‌‌و له2018دا كێشه‌سه‌ره‌كیه‌كان كۆتاییان خۆیان به‌شار ی هه‌ولێر به‌راورد ده‌كه‌ن‌و دروستكردن ی ده‌ڵێن "ك��� ه رێگا‌وبانه‌كان ی ئه‌و ش���اره دێت هاواڵتی���ان له‌ش���وێن ی خۆیدای���ه ،به‌اڵم ئامێ���ر ی نو ێ بۆ كارك���ردن به‌كاربهێنن، تونێلێك ی نوێ هه‌ر له‌م دیداره‌دا به‌ڕێوه‌به‌ر ی گش���ت ی زۆر باش���تر‌ه له‌س���لێمانی" ،به‌اڵم توانا س���ه‌باره‌ت به‌به‌رنامه ی كاركردنیان بۆ ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت "ده‌بێت هاواڵتیان ئه‌وه‌ش ئه‌و ده‌ڵێت "به‌راست ی ناكرێت پڕۆژه‌یه‌ك ی س���اڵی ،2014له‌گرنگتری���ن پرۆژه‌كانیان بزانن ك ه بودجه‌كه ی ئێم ه سنورداره ،ك ه گهوره ی ستراتیژ ی بده‌ین ه كۆمپانیایه‌ك ی رێگا‌وبان‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه ،هێما به‌وه‌ش كه‌م���ال بۆچونێك ی ت���ر ی ههیهو ده‌ڵێت دروس���تكردن ی جوت تونێل ی سه‌ر رێگا ی ده‌ست به‌دروستكردن ی رێگایه‌ك ده‌كه‌ین ،ناوخۆی���ی ،له‌كاتێك���دا دڵنیابین لهوه ی ده‌كات ،ك��� ه تا كۆتای ی س���اڵ ی " ،2015له‌سلێمان ی دو هێنده ی هه‌ولێر پرۆژه ی
ئه‌مساڵ كار بۆ دروستكردنی تونێلی (وارماوا ده‌ربه‌ندیخان)ده‌كه‌ین رێگا‌وب���ان كراوه" ئه‌و هێما بهوه ده‌كات، ك ه له‌شار ی هه‌ولێر گرنگ ی دراوه به‌رێگا س���ه‌ره‌كیه‌كان‌و الوه‌كیه‌كان تا راده‌یه‌ك فه‌رامۆشكراوه ،به‌اڵم له‌سلێمان ی وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێ���ت "ناحیه‌یه‌ك نهماوه رێگا ی قیر ی ب���ۆ نه‌چوبێت ،هه‌ند ێ له‌قه‌زا‌و ناحیه‌كان له‌ئێستادا خه‌ریك ی دروستكردن ی رێگا ی جوت سایدین بۆیان".
موچه‌ی سه‌گێك له‌ناوچه‌ی سه‌وز ی به‌غدا پێنج هه‌زار دۆالره ئا :ئاوێنه رۆژێكیان له‌پاسه‌وانێكم پرسی موچه‌ی ئه‌م سه‌گه چه‌نده؟ وتی پێنج هه‌زار دۆالر ،وتم ئه‌ی موچه‌ی خۆت چه‌نده: كابرا مۆڕه‌یه‌كی لێكردم‌و وتی هه‌زار دۆالر .ئه‌مه به‌سه‌رهاتی پارله‌مانتارێكی كورده له‌گه‌ڵ یه‌كێك لهو پۆلیسانه‌ی له‌ناوچه‌ی سه‌وز پارله‌مانتاران‌و ئه‌و كه‌سانه‌ی به‌ناوچه‌یه‌دا گوزه‌ر ده‌كه‌ن به‌سه‌گه‌ك هی ده‌پشكنێ. ل���ه‌دوای روخان���ی رژێم���ی به‌عس���هوه له‌س���اڵی ( ،)2003ناوچه‌ی س���ه‌وز بوه‌ت ه گرنگترین ناوچه‌ی عێراق ،چونكه باره‌گای سه‌رۆكایه‌تی كۆمارو پارله‌مان‌و حكومه‌ت‌و ماڵ���ی زۆرب���هی وه‌زی���رو پارله‌مانت���ارو به‌رپرس���ه‌كانی لێی���ه .ژماره‌یه‌كی زۆر لهو به‌رپرس���انه‌ش به‌مه‌به‌ستی چاودێریكردن‌و خۆپاراستن سه‌گی پۆلیسی به‌كارده‌هێنن. له‌سه‌رده‌می رژێمی به‌عسدا به‌خێوكردنی سه‌گی پۆلیس���ی ته‌نها له‌ده‌سه‌اڵتی ده‌زگا ئه‌منیه‌كان���دا بو ،له‌س���ااڵنی نه‌وه‌ده‌كانی س���ه‌ده‌ی رابردوه‌وه هاورده‌كردنی س���ه‌گ ده‌س���تی پێكردو كۆلێ���ژی پۆلیس ئه‌ركی راهێن���ان‌و په‌روه‌رده‌كردنی له‌ئه‌س���تۆ بو. به‌اڵم له‌ئێستادا له‌ماڵی زۆرێك له‌به‌رپرساندا هه‌یه. سه‌گ‌و ته‌قه‌مه‌نی پۆلیس���ێك كه له‌بازگه‌یه‌ك���ی ناوچه‌ی سه‌وز به‌و س���ه‌گه پۆلیسیه‌ی به‌ده‌ستیه‌وه بو س���ه‌رقاڵی پش���كنینی ئۆتۆمبێله‌كان‌و جانتای سه‌رنش���ینه‌كانی بو ،دوای ئهوهی چه‌ند وش���ه‌یه‌كی ئینگلیزی به‌س���ه‌گه‌كه وت ،وتی "متمانه‌یه‌كی زۆر به‌م س���ه‌گانه ده‌كه‌ین‌و له‌ئامێ���ری دۆزینه‌وه‌ی ته‌قه‌مه‌نی زیاتر متمانه‌یان پێده‌كه‌ین".
سه‌گ ی ئه‌مریكیه‌كان به‌وته‌ی ئه‌حمه‌د عه‌بدولقادر كه خاوه‌ن ی مه‌شته‌لێكه له‌شاری به‌غدا ،له‌الیه‌ن به‌رپرسه حكومی����ه‌كان‌و كه‌س����ایه‌تیه فه‌رمی����ه‌كان‌و ده‌وڵه‌مه‌ن����ده‌كان‌و كۆمپانی����ا بیانی����ه‌كان‌و دانیشتوانی ناوچه‌ی سه‌وزه‌وه داواكارییه‌كی زۆر له‌سه‌ر سه‌گی پۆلیسی هه‌یه. ناوب����راو ،ب����اس ل����ه‌وه‌ده‌كات دوای هاتن����ی ئه‌مریكیه‌كان بۆ عێراق له‌س����اڵی ( ،)2003چه‌ندین جۆری س����ه‌گی پۆلیسی ده‌ركه‌وت����ون ،به‌تایبه‌تی ل����هو كاتانه‌دا كه س����ه‌گێك فه‌رمانه‌كان����ی به‌جێنه‌ده‌هێن����ا، ئ����ه‌وا له‌الی����ه‌ن ئه‌مریكیه‌كان����هوه ده‌یاندا به‌وه‌رگێڕه‌كان یان به‌سیاسیه‌كان به‌تایبه‌تی پارله‌مانت����اران .ئه‌وه‌ش هانی به‌رپرس����انی داوه هه‌وڵی په‌یداكردنی س����ه‌گی پۆلیسی بده‌ن‌و بۆ پاس����ه‌وانی خۆیان‌و ماڵه‌كانیان به‌كاریبهێنن. به‌سه‌رهاتی د.مه‌حمود عوسمان پارله‌مانت���اری عێراق ئوس���امه جه‌میل، باس له‌وه‌ده‌كات جارێكیان سیاسه‌تمه‌داری كورد د .مه‌حمود عوسمان ئه‌م به‌سه‌رهاته‌ی وتیان :ئاخ���ر ئه‌ویش لێره نیهو هیچ چاره خۆی ب���ۆ گێڕاوه‌ت���هوه :س���اڵی ( )2004نیهو ده‌بێ چاوه‌ڕێك���ه‌ن ..ئیتر به‌ناچاری ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی حوكم بوم ،رۆژێكیان ماوه‌یه‌ك���ی زۆر چاوه‌ڕێمان كرد تا س���ه‌گه ده‌چووم بۆ ده‌وام له‌ناوچه‌ی سه‌وز ،ئه‌وكاته فه‌نی به لوتفی خۆی له‌خه‌و هه‌س���تاو هات ئه‌مریكیه‌كان ناوچه‌ی سه‌وزیان ده‌پاراست‌و بۆنی كردین ،ك���ه دڵنیابوو هیچمان پێنیه سه‌رپه‌رش���تیان ده‌كرد ،گه‌یش���تنه بازگه‌و گه‌ڕایه‌وه شوێنی خۆیو ئێمه‌یان ئیزندا! دایانگرتین بۆ پشكنین ،چه‌ند سه‌ربازێكی سه‌گی ئۆكرانی‌‌و ئه‌ڵمانی عێراقی ئێمه‌یان پش���كنی ،پاش���ان وتیان ئه‌ب���و ئه‌حم���ه‌د ب���رای پارله‌مانتارێكه‌و بوه‌ستن با سه‌گیش بێ بۆنتان بكا ،وتمان باب���ه ئێمه ئه‌ندامی مه‌جلیس���ی حوكمین ،له‌الی���ه‌ن براكه‌ی���هوه راس���پێردراوه ب���ۆ وتیان :ناخواو ئه‌مه ئه‌م���ره ..كه زانیمان ده‌ستخس���تنی نوێتری���ن جۆری س���ه‌گی بێسووده وتمان :ده باشه بیهێنن ،وتیان :پۆلیس���ی ،بۆی���ه له‌گه‌ڵ چه‌ن���د الیه‌نێكی ج���ارێ چاوه‌ڕێكه‌ن ،وتم���ان :بۆ؟ وتیان :ئۆكران���ی له‌مامه‌ڵه‌دایه ب���ۆ هاورده‌كردنی ئاخ���ر س���ه‌گه‌كه خه‌وتووه ،وتم���ان :ئێ س���ه‌گ له‌ڕێگ���هی فڕۆكه‌خان���هی بهغداوه خه‌ب���ه‌ری بكه‌نه‌وه ..وتی���ان مه‌منوعه ،یا به‌مه‌به‌س���تی راهێنانی ،ك ه به‌وته‌ی خۆی ئه‌بێ خۆی له‌خه‌و هه‌ستێ یا ئه‌بێ سه‌ربازه تێچوی هه‌ر یه‌كێكیان سه‌دان دۆالره. ناوبراو ،باس له‌وه‌ده‌كات ئه‌و س���ه‌گانه‌ی ئه‌مریكیه‌كه له‌خه‌وی هه‌س���تێنێ ،وتمان: ده‌ی به ئه‌مریكیه بڵێن با بێ هه‌ڵیس���ێنێ .ده‌یانهێن���ن هه‌مو به‌ڵگه‌یه‌كی پێویس���تیان
ئه‌گه‌ر موچه‌ی ئه‌م سه‌گ ه له‌هی په‌رله‌مانتاره‌كان زیاتر بوایه ،بۆ هاوتاكردنی موچه‌که‌یان له‌گه‌ڵ ئه‌م سه‌گه ،پرۆژه یاسایه‌ك پێشكه‌ش به‌په‌رله‌مان ده‌كرا
خه‌رج ده‌كه‌م ،بۆ ئه‌وی خه‌رجده‌كه‌م‌و وه‌كو ئه‌ندامێك���ی خێزانه‌كه‌مان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كه‌م". به‌وته‌ی ئه‌و كه‌س���انه ی ئاره‌زوی شه‌ڕه س���ه‌گ ده‌كه‌ن ،ئه‌و جۆره شه‌ڕانه به‌زۆری له‌وه‌رزی زس���تان‌و له‌كۆاڵنه قه‌ره‌باڵغه‌كاندا ده‌كرێت. به‌رپرس���ێكی وه‌زاره‌تی مافی مرۆڤ كه له‌ناوچه‌ی س���ه‌وز ده‌ژێت ،وتی "سه‌گه‌كه‌م ن���او ناوه ئۆبام���ا ،چونك���ه زۆر فێڵبازه‌و جموجۆڵه‌كان���ی له‌جموجۆڵه‌كان���ی ئۆباما ده‌چێت".
سه‌گێک له‌کاتی پشکنینی ئۆتۆمبێلدا له‌گه‌ڵه‌‌و دوای ئهوهی راهێنانیان پێده‌كه‌ن ده‌یفرۆش���نه‌وه به‌به‌رپرس���انی دیك���ه ی ناوچه‌ی سه‌وز .هه‌روه‌ك ئه‌وه‌شی راگه‌یاند له‌ئێستادا چه‌ندین هاوڕێی ئه‌و كاره ده‌كه‌ن‌و له‌ئه‌ڵمانی���او ئه‌وروپ���اوه س���ه‌گ ده‌هێنن، كه نرخی هه‌ندێكی���ان ده‌گاته چوار هه‌زار دۆالر .وتیشی "ئه‌و سه‌گانه به‌رده‌وام پاك ده‌كرێنه‌وه‌و له‌ڕوی ته‌ندروستیه‌وه چاودێری ده‌كرێ���نو خواردنی تایبه‌تی���ان پێده‌درێ، به‌شامپۆی تایبه‌تیش ده‌شۆردرێن". موچه‌كه‌یان په‌نجا گه‌اڵیه پارله‌مانتاری یه‌كگرتوی ئیسالمی ئوسام ه جه‌میل ،باس له‌وه‌ده‌كات له‌ساڵی ()2010و ب���ه‌ر له‌كش���انه‌وه‌ی هێزه‌كان���ی ئه‌مریكا، سه‌گێكیان هێناوه بۆ بۆنكردنیان ،ئه‌ویش له‌پاس���ه‌وانه‌كه‌ی پرس���یوه موچ���هی ئه‌م سه‌گه چه‌نده؟ وتی 5000هه‌زار دۆالر (50
گ���ه‌اڵ) بزه‌یه‌كم كردو وتم :ئه‌ی موچه‌ی تۆ چه‌نده؟ كابرا مۆڕه‌ی���ه كی لێكردم‌و وتی: ده گه‌اڵ! ناوبراو ،دوای بیستنی ئه‌و هه‌واله‌ده‌ڵێت "له‌دڵی خ���ۆم وتم :باش نه‌ب���وو موچه‌ی ئه‌م س���ه‌گه له‌هی په‌رله‌مانت���اره‌كان زیاتر نه‌ب���وو ،ئه‌گین���ا ب���ۆ هاوتاكردنی موچه‌ی په‌رله‌مانت���اران له‌گه‌ڵ ئه‌م س���ه‌گه ،پرۆژه یاسایه‌ك پێشكه‌ش به‌په‌رله‌مان ده‌كرا". جاك‌و ئۆباما قاسم حه‌سه‌ن هاوسێی ماڵی به‌رپرسێكه‌و له‌گه‌ڕه‌ك���ی به‌غ���داو دو س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر هاوڕێیه‌كی س���ه‌گێكی به‌دی���اری پێداوه‌‌و ئه‌میش ناوی ناوه جاك ،له‌ئێستاش���دا بۆ شه‌ڕه س���ه‌گ به‌كاریده‌هێنێت .وه‌كو خۆی ده‌ڵێت "له‌كاتی ش���ه‌ڕدا زۆر دڕه" ،پاشان به‌پێكه‌نینه‌وه وتی "زیاتر له‌وه‌ی بۆ خۆمی
ته‌قینه‌وه‌و په‌الماردان سه‌گه‌كانی ناوچه‌ی سه‌وز له‌ته‌قینه‌وه‌كان به‌ده‌رنه‌ب���ون .چونك���ه وه‌ك���و خاتون���ی پارله‌مانت���ار (ح .ن) ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات، سه‌گێكی هه‌بوه‌و به‌ر ته‌قینه‌وه‌یه‌ك كه‌وتوه‌و له‌دوای خۆی س���ێ به‌چكه‌ی به‌جهێشتوه. ئه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت زۆر پشت به‌سه‌گه‌كانیان ده‌به‌س���تن ،چونكه "كاتێك كه‌سێكی نامۆ ده‌بین���ێ به‌تون���دی ده‌وه‌ڕێ‌‌و خ���ۆی بۆ په‌الماردان���ی ئام���اده ده‌كات‌و ماڵه‌كه‌مان ده‌پارێزێ ،بۆیه ناتوانم ده‌سبه‌رداری بم". ره‌نگ���ه زۆر ك���ه‌س ئیره‌ی���ی به‌ژیان���ی پارله‌مانتاران به‌رێت ،ئه‌وه‌ش به‌هۆی ئه‌و موچه‌و ئیمتیازاته زۆرانه‌ی كه هه‌یه‌تی. ب���ه‌اڵم هاوس���ه‌ری پارله‌مانتارێك هێما بۆ ئهوه ده‌كات زۆر له‌ژیانی خۆیو ئه‌و هه‌مو پاسه‌وانی‌‌و ره‌وش���ه ئه‌منیه بێزاره‌‌و ئاواته خ���وازه بگه‌ڕێت���هوه بۆ ژیانه س���اده‌كه‌ی پێش���وی خ���ۆی له‌گه‌ڕه‌ك���ی ئه‌عزه‌میه. ه���ه‌روه‌ك ده‌ڵێت "ئێم���ه رۆژی هه‌زار جار ده‌مرین ،سه‌گه‌كه‌ش���مان ده‌ترس���ێو وه‌كو ئێم���ه ده‌مرێ ،بۆی���ه ده‌یبینی به‌بونی له‌م ناوچه‌یه‌دا خۆشحاڵ نیه". * سود له‌راپۆرتێكی رۆژنامه‌ی (المدی) وه‌رگیراوه
لۆکاڵ
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
9
له‌پاش سێ ساڵ ،موڵكه داگیركراوه‌كانی حكومه‌ت نه‌گه‌ڕێنرانه‌وه
له 100موڵكی داگیركراوی سلێمانی 10 ،دانه‌یان گه‌ڕێنراونه‌ته‌وه ئا :ئاسۆ سه‌راوی
له‌ژێر فشاری خۆپیشاندانه‌كانی 17شوبات ،بڕیاری گه‌ڕانه‌وه‌ی موڵكه داگیركراوه‌كانی حكومه‌ت ده‌رچو، كه له‌الیه‌ن حیزبه‌كان‌و هاواڵتیانه‌وه داگیركرابو ،به‌اڵم له‌پاش نزیكه‌ی سێ ساڵ ،كه‌مترین ئه‌و موڵكانه گه‌ڕاونه‌ته‌وه ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی موڵكه داگیركراوه‌كانیش له‌سلێمانی رایده‌گه‌یه‌نێ ،كه كاره‌كانیان بێ ئاكام بوه ،چونكه "لیژنه ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێكردنی نییه ،بۆیه رێنمایی فه‌رمانگه حكومیه‌كانمان كرد كه خۆیان له‌دادگا سكااڵ تۆمار بكه‌ن".
لیژنه ی گه‌ڕانه‌وه‌ی موڵكه داگیركراوه‌كانی حكومه‌ت ،كاره‌كانیان بێ ئاكام بو
له‌ژێر فشاری خۆپیشاندانه‌كانی 17ی شوبات بڕیاره‌كه ده‌رچو دوای خۆپیشاندانه‌كانی 17ی شوباتی س���اڵی ،2011س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانی ئه‌و كاته‌ی هه‌رێم د.به‌رهه‌م له‌ژێر فشاری خۆپیشاندانه‌كانی ئه‌و رۆژگاره‌دا، بڕیاریدا كه هه‌مو موڵكه داگیركراوه‌كانی حكوم���هت بگه‌ڕێنرێنه‌وه ،ك���ه له‌الیه‌ن حیزب���ه‌كان‌و هاواڵتیانه‌وه داگیركرابو ،بۆ ئه‌و مهبهس���ته‌ش له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێم 4 لیژنه دروستكرا ،بۆ پارێزگاكانی سلێمانی‌‌و هه‌ولێ���رو ده���ۆك‌و س���نوری ئی���داره‌ی گه‌رمیان ،پاش ماوه‌یه‌كی زۆر له‌هه‌وڵدان هه‌ر یه‌ك لهو لیژنه‌نانه كۆمه‌ڵێك كاریان ك���رد ،ب���ه‌اڵم وه‌ك س���ه‌رۆكی لیژنه‌كه‌ی بینای مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی له‌سلێمانی یه‌کێک له‌موڵکه داگیرکراوه‌کانی وه‌زاره‌تی پهروهرده سلێمانی دادوه‌ر س���االر ره‌وف مه‌حمود ئاماژه‌ی پێده‌كات كاره‌كانیان نه‌گه‌یش���ت لهوه زیاتر بون ك���ه حیزبه‌كان داگیریان كه موڵكی���ان داگیركراوه ،ت���ا له‌رێگای س���كااڵ بكه‌ن ،به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ی ئاگاداربم به‌ئاكامی راس���ته‌قینه‌ی خ���ۆی ،چونكه كردب���ون" ئه‌و باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات كه دادگاوه‌‌و به‌پێ���ی یاس���ای ژم���اره 40ی هه‌ندێكیان س���كااڵیان كردوه ،ناش���زانم "لیژنه كاره‌كانی س���نورداره‌‌و ده‌سه‌اڵتی له‌زیات���ر ل���ه 100موڵك���ی داگیركراوی س���اڵی ،1951سكااڵ تۆمار بكه‌ن له‌سه‌ر گه‌یشتون به‌كوێ". "بڕیاره‌كه بۆ كاتی خۆی باش بوه" سنوری س���لێمانی ئه‌و ده‌مه نزیكه‌ی 10ئ���هو ك��� هس‌و حیزبان���ه ی موڵكه‌كانیان جێبه‌جێكردنی نییه". دادوه‌ر ساالر ستایش���ی ئه‌و بڕیاره‌ش موڵكێك گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه ،كه گرنگترینیان داگیرك���ردون "دوای ئ���ه‌وه‌ی به‌كاركردن زیاتر له100موڵك 10یان گه‌ڕێنراونه‌ته‌وه ئه‌و بینایه بو كه له‌س���لێمانی رێكخراوه گه‌یشتینه ئه‌و راس���تیه‌ی كه به‌لیژنه‌كان ده‌كات ك���ه كات���ی خۆی ده‌رچ���وه بۆ هه‌مو موڵكه‌كان ناگه‌ڕێنرێنه‌وه ،رێنمایی گه‌ڕانه‌وه‌ی موڵكه داگیركراوه‌كان‌و ده‌ڵێت ئ���هو دادوه‌ره رونیده‌كاته‌وه لیژنه‌كه‌ی دیموكراتیه‌كانی یه‌كێتی تێدا بوه، فه‌رمانگه‌كان���م كرد ك ه له‌دادگا س���كااڵ "له‌ژێر هه‌ر فشارێكدا بوبێت‌و هه‌ر نیه‌تێكی ئه‌وان له‌مانگی 5ی 2011ده‌س���تبه‌كاربو تۆمار بكه‌ن ،چونكه بڕیاری دادگا هێزی له‌پش���ته‌وه بوبێ���ت بڕیارێك���ی بوێرانه‌‌و پێویسته له‌دادگا سكااڵ تۆمار بكه‌ن ه���ه‌ر ئه‌وكات���ه نوس���راویان ب���ۆ هه‌مو پاش هه‌وڵدانێك���ی زۆر له‌كاركردن بۆ جێبه‌جێكردنی هه‌ی���ه ،وه‌ك لیژنه نییه ،باش بوه ،ئ���هو لیژنانه‌ش ئه‌گه‌ر هیچیان فه‌رمانگ���ه حكومی���ه‌كان‌و قایمق���ام‌و به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌كان كردوه تا ژماره‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی موڵك���ه داگیركراوه‌كانی تر ،ئه‌وه‌ش���م كرد به‌مه‌رج له‌س���ه‌ریان ئه‌گه‌ر نه‌كردبێت ،ئه‌وا توانیویانه ژماره‌ی موڵكه موڵكه داگیركراوه‌كانیان به‌نوسراوێك بۆ دادوه‌ر س���االر ده‌گاته ئه‌و ده‌ره‌نجامه‌ی سكااڵ تۆمار نه‌كه‌ن ،ئه‌وا داواكاری گشتی داگیرك���راوه‌كان دیاری بك���هنو هه‌ندێ ڕه‌وانه بكه‌ن "ئ���ه‌وه‌ی دوای ئهوه بۆمان ك���ه به‌لیژنه ده‌س���ه‌اڵت ی ئه‌وه‌یان نابێت لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كات ،ههرچهنده له‌موڵكه داگیركراوه‌كانیش بگه‌ڕێننه‌وه". رونبۆوه ئه‌وه‌بو ئه‌و زه‌وی‌‌و موڵكانه‌ی كه هه‌م���و موڵكه‌كان بگه‌ڕێنن���هوه هه‌ربۆیه من وه‌ك دادوه‌رێك ناتوانم ئه‌و سكااڵیانه ئه‌و رونیش���كردهوه له‌س���نوری سلێمانی له‌الیه‌ن هاواڵتیان���هوه داگیركرابون ،زۆر به‌نوسراوێك رێنمایی ئه‌و شوێنانه ده‌كات ببینم ،چونكه خ���ۆم رێنمایم كردون كه ئه‌و وه‌زاره‌تانه‌ی ك���ه زۆرترین موڵكیان
فۆتۆ :رێبه‌ر نه‌جم داگیرك���راوه به‌پێی ریزبه‌ن���دی بریتیبون له‌وه‌زاره‌ته‌كانی داراییو ش���اره‌وانیه‌كان‌و پ���ه‌روه‌رده‌‌و ته‌ندروس���تی ،ئ���ه‌وه‌ی له‌ش���اری سلێمانیش���دا زۆر دیاره موڵكه داگیركراوه‌كانی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌یه كه بینای قوتابخانه‌یه‌كه له‌ئێستادا مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی تێدایه. بینای مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی ،تا ئێستا داگیركراوه به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تی پ���ه‌روه‌رده‌ی س���لێمانی ،مامۆس���تا نه‌جمه‌دین عه‌لی، ئاماژه بهوه ده‌كات كه تاوه‌كوه ئێس���تا 9موڵك���ی داگیركراویان ب���ۆ گه‌ڕاوه‌ته‌وه "هه‌رچه‌ن���ده وه‌رمانگرتۆت���هوه ،ب���ه‌اڵم
سه‌رۆكی لیژنه‌كه‌ی سلێمانی :كاتی خۆشی وتم لیژنه توانای گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌مو موڵكه‌كان نییه به‌ش���ێك له‌وان���ه كه‌متری���ن س���ودیان لێده‌بینین ،چونك���ه زۆر كۆنن به‌جۆرێك هه‌ندێكی���ان به‌كه‌ڵك���ی نۆژه‌نكردنه‌وه‌ش نایه‌ن" .له‌ب���اره‌ی ئه‌و بینایه‌ش���یان كه مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتی داگیریكردوه‌‌و كه‌وتۆته سه‌ر شاڕێی سالم ،به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی پ���ه‌روه‌رده‌ی س���لێمانی ئهوهی رونكرده‌وه كه تاوه‌كو ئێستا له‌گفتوگۆدان بۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌جیاتی ئه‌و بینایه ،یه‌كێتی كۆمه‌ڵگایه‌كی په‌روه‌رده‌ییان بۆ دروس���ت بكات "داوامان له‌یه‌كێتی كردوه ،له‌جیاتی بینای مه‌كته‌بی سیاسی ،له‌شوێنێكی تر كۆمه‌ڵگایه‌كی په‌روه‌رده‌ییمان بۆ دروست بكه‌ن ،به‌اڵم تا ئێس���تا نه‌گه‌یش���توینه‌ته رێكه‌وتن".
وه‌زاره‌تی پهروهرده له‌سه‌ر خه‌رجکردنی ده‌رماڵه‌ی قوتابیان قسه‌ی هه‌یه ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د یاسای ده‌رماڵ هی قوتابیان ،كه بۆ قۆناغه‌كانی خوێندنی سه‌ره‌تایی‌‌و ناوه‌ندی‌‌و ئاماده‌یی له‌عێراقدا ده‌رچوه ،تێیدا موچه بۆ ئه‌و قۆناغانه ده‌بڕرێته‌وه .یاساكه له‌مانگی 10ی ئه‌مساڵ ته‌نیا بۆ قۆناغی سه‌ره‌تایی جێبه‌جێ ده‌كرێت ،هه‌مان مانگ بۆ ساڵی داهاتو له‌قۆناغه‌كانی ناوه‌ندی‌‌و ئاماده‌ییش جێبه‌جێ ده‌كرێت. به‌پێ���ی ئ���هو یاس���ایه‌ی ده‌رماڵ���هی قوتابی���ان كه له‌ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران ی عێ���راق ده‌رچ���وه ،هات���وه ب���ۆ ه���ه‌ر قوتابیه‌كی قۆناغی س���ه‌ره‌تایی مانگانه ب���ڕی 30ه���ه‌زار دینار دابینك���راوه كه له‌مانگی 10ی ئه‌مس���اڵ ده‌كه‌وێته بواری جێبه‌جێكردن���هوه ،هه‌روه‌ه���ا ب���ۆ هه‌ر قوتابیه‌كی ناوه‌ن���دی‌‌و ئاماده‌یی مانگانه بڕی 50هه‌زار دیناری���ان بۆ دابینكراوه كه له‌مانگی 10ی س���اڵی داهاتو ئه‌ویش ده‌كه‌وێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه. ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌لیژن���هی پ���ه‌روه‌رده بوره���ان حه‌مه ف���ه‌ره‌ج له‌وباره‌یه‌وه ئام���اژه‌ی به‌وه‌دا ك���ه ده‌رماڵه‌كه بۆ قۆناغی س���ه‌ره‌تایی له‌مانگ���ی 10ی ئه‌مس���اڵه‌وه ده‌كه‌وێته ب���واری جێبه‌جێكردن���هوه" ،له‌بودجه‌ی ئه‌مساڵدا پاره‌ی بۆ دابینكراوه" هاوكات ب���ۆ قۆناغه‌كان���ی ناوه‌ن���دی‌‌و ئاماده‌یی له‌مانگی 10ی س���اڵی داهاتو ده‌كه‌وێته بواری جێبه‌جێ���وه "ئه‌وه‌یان له‌بودجه‌ی ساڵێكی تر پاره‌ی بۆ دابین ده‌كرێت". ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد له‌ئێستادا وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی عێراق س���ه‌رقاڵی دۆزینه‌وه‌ی میكانیزمێكن بۆ ئ���ه‌وه‌ی بزانن چۆن ئه‌و پاره‌یه به‌س���ه‌ر
ههندێک له‌قوتابیانی کوردستان بهمجۆره ده‌خوێنن له‌به‌رژوه‌ندی قوتابیانی كوردستان بێت، قوتابیاندا دابه‌ش بكه‌ن. ئه‌و ئه‌ندامه‌ی لیژنه‌ی په‌روه‌ده جه‌خت ئێم���ه جێبه‌جێی ده‌كه‌ی���ن" ،به‌اڵم ئه‌و ل���هوه دهكاتهوه كه "ده‌بێ���ت له‌هه‌رێمی یاسایه پێویستی به‌پێداچونه‌وه‌‌و هه‌ندێك كوردس���تانیش ئ���هو یاس���ای ه جێبه‌جێ گۆڕانكاری هه‌یه كه له‌گه‌ڵ سیس���ته‌می بكرێت ،ئه‌گه‌ر نا ده‌بێت یاس���ایه‌كی تر هه‌رێمی كوردستان ناگونجێت". وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده‌ی بۆ ئه‌و بابه‌ته ده‌رب���كات‌و له‌په‌رله‌مانی ی بكات یان ئه‌و حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان هاجه‌ر كوردس���تان په‌س���ه‌ند یاس���ایه‌ی عێ���راق به‌زۆرین���هی ده‌نگ داود له‌لێدوانێك���ی بۆ ئاوێن���ه له‌باره‌ی یاسای ده‌رماڵه‌ی قوتابیان وتی"یاسایه‌ك له‌په‌رله‌مان په‌سه‌ند بكرێت". له‌به‌رامب���ه‌ر ئه‌وه‌ش���دا وته‌بێ���ژی له‌به‌رژه‌وه‌ندی قوتابیان بێت بهدڵنیاییهوه وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی ئێم���ه پاڵپش���تی ده‌كه‌ین ،ب���ه‌اڵم ئه‌و كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێـت هه‌ر یاسایه‌ك پاره‌ی���هی ب���ۆ قوتابی���ان دابینكراوه تا
فۆتۆ :ئاوێنه ئێستا نه‌گه‌یشتوه به‌هه‌رێمی كوردستان‌و به‌اڵم ئێم���ه ته‌نیا دو قۆناغم���ان هه‌ی ه هه‌ركاتێ���ك بگات���ه كوردس���تان ئێمه ئه‌وی���ش (بنه‌ڕه‌تی‌‌و ئاماده‌ی���ی) بۆیه په‌یوه‌ست ده‌بین پێوه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێویس���ته پێداچونه‌وه بكرێت به‌س���ه‌ر پێویس���تی به‌پێداچون���هوهو گۆڕانكاری چۆنیه‌تی خه‌رجكردنی ئه‌و بڕه پاره‌یه" هاجه‌ر داود جه‌خت لهوه دهكاتهوه دوای هه‌یه". له‌باره‌ی ئه‌و پێداچونه‌وه‌‌و گۆڕانكاریه‌ی ئهوهی گه‌یش���ته هه‌رێمی كوردس���تان‌و كه پێویس���ته له‌یاساكه بكرێت وته‌بێژی ئه‌و ج���ۆره پێداچونه‌وانه كران‌و له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده ئاماژه‌ی بهوه كرد حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان ره‌وانه‌ی كه ئه‌وان له‌هه‌رێم سیسته‌می خوێندنیان وه‌زاره‌تی پهروهرده كرا "ئه‌وكاته ئێمه‌ش له‌گ���ه‌ڵ عێ���راق جیاوازه" ،ئه‌وان س���ێ جێبه‌جێی ده‌كه‌ین". سه‌رپه‌رش���تیارێكی په‌روه‌رده‌ی���ی قۆناغ���ی خوێندنیان هه‌ی���ه قۆناغه‌كان ی (س���ه‌ره‌تایی‌‌و ناوه‌ن���ده‌ی‌‌و ئاماده‌یی) ،ئاماژه ب���هوه ده‌كات "ئ���هو هاوكاریه‌ی
ب���ۆ قوتابی���ان دابینك���راوه ش���تێكی ره‌مزی���هو پێویس���ته زی���اد بكرێ���ت به‌تایبه‌تی ب���ۆ قوتابیانی كه‌مده‌رامه‌ت". سه‌رپه‌رشتیاری په‌روه‌رده‌یی م.عه‌بدول فه‌تاح عه‌بدولره‌حمان ئهوه رونده‌كاته‌وه ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ی وه‌كو هاوكاری ده‌درێته قوتابی���ان ،ئه‌گه‌رچی ش���تێكی ره‌مزیه، به‌اڵم جێگای دڵخۆش���یه "به‌تایبه‌تی بۆ قوتابیانی كه‌مده‌رامه‌ت ،هه‌روه‌ها ده‌كرێت له‌الیه‌ن به‌رێوه‌به‌رایه‌تی قوتابخانه‌كانه‌وه ئ���هوه بكرێته م���ه‌رج ب���ۆ ئاماده‌بونی قوتابی ،ه���ه‌ر رۆژێك نه‌هاتب���و به‌پێی ئ���هو رۆژه هاوكاریه‌ك���هی لێببڕدرێت". ناوبراو ئام���اژه بهوه ده‌كات دابینكردنی ئه‌و پاره‌یه بۆ قوتابیان له‌الیه‌كی تره‌وه ده‌بێته هۆكارێ���ك‌و پاڵنه‌رێك بۆ ئهوهی قوتابی بخوێنێت‌و زیاتر په‌یوه‌س���ت بێت به‌قوتابخانه‌‌و بێ���زار نه‌بێت له‌خوێندن‌و پله‌ی باش به‌ده‌ستبهینێت. ئ���هو سه‌رپه‌رش���تیاره‌ی پ���ه‌روه‌رده به‌پێویستیش���ی ده‌زانێت جگ���ه له‌وانه موچه‌یه‌ك���ی تایبه‌تیش ب���ۆ قوتابیانی بێب���اوك ببڕدرێت���هوه ،چونك���ه ئه‌وان زیات���ر له‌قوتابیانی تر پێویس���تیان به‌و پاره‌یه هه‌یه"،ده‌توانرێت به‌و ش���ێوه‌یه پێداویستیه‌كانی پێ پڕبكرێته‌وه‌‌و ناچاری وازهێنان نه‌بێت له‌خوێندن". ئه‌ندام���ی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان د.ش���ێركۆ حه‌م���ه‌د ئه‌می���ن له‌ب���اره‌ی جێبه‌جێكردن���ی ئه‌و یاس���ایه بۆ ئاوێنه وتی"هه‌ر یاسایه‌ك له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ده‌ربچێت پێویس���ته حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان "ئیلزام"بێت به‌و یاس���ایه، س���ه‌باره‌ت به‌یاسای ده‌رماڵه‌ی قوتابیان زۆر پێویس���ته له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان یاسایه‌كی لهو شێوه‌یه هه‌بێت ،بۆ ئهوهی ببێته هانده‌رێكی باش بۆ به‌رده‌وامبونی قوتابیان له‌خوێندن".
10
rangalayawene@gmail.com
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
ره‌نگاڵه
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
ی ماوه‌ت به‌ره‌و كۆتایی ده‌چێت چیرۆكی كه‌ڵه‌شێره‌كان
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ
ئا :هاوكار حسێن رۆژگارێ���ك ژیان���ی كه‌ڵه‌ش���ێره‌كان له‌الیه‌ن خه‌ڵك���ی ماوه‌ت���هوه پارێزراو ب���و ،چونك ه له‌سه‌رده‌مێكی دیاریكراودا رۆڵی فریادڕه‌سیان بینیوه‌و ژیانی به‌ش���ێكی زۆری خه‌ڵكه‌كه‌یان له‌روداوێك���ی كتوپ���ڕ رزگارك���ردوه ،به‌اڵم پێده‌چێت له‌ئێس���تادا ئه‌م چیرۆكه س���حری خۆی له‌ده‌س���تدابێت ،به‌وپێیه‌ی به‌ش���ێكی زۆری دانیش���توانی ناوچه‌ك���ه ،س���ه‌ربڕین‌و خواردنی گۆشتی كه‌ڵه‌شێریان له‌ال ئاساییه .
جاكێت ی شاندار ی زیاتر جوانیه‌ك به‌خانمان ده‌به‌خشێت
پیرۆزی كه‌ڵه‌ش���ێر له‌الی خه‌ڵك���ی ماوه‌ت په‌یوه‌ندی به‌روداوێك���ی مێژوییه‌وه هه‌یه ك ه پێش ئهوهی سوپای داگیركه‌ر هه‌ڵبكوتنه‌سه‌ر دانیش���توانه‌كه‌ی ،كه‌ڵه‌ش���ێره‌كانی ماوه‌ت ره‌ویانكردوه بۆ شوێنێكی بهرزو به‌ناڕاسته‌وخۆ ئ���اگاداری خه‌ڵكه‌كه‌ی���ان كردوه‌ت���هوه كه كاره‌س���اتێك به‌ڕێوه‌یه‌و پێویسته گونده‌كه چۆڵبكه‌ن.
ی ی سه‌ره‌تاكان ی زستان‌و ده‌ركه‌وتن ی وه‌رز ی هاتن له‌گه ڵ كۆتای ی ی به‌هاردا ،دیزاینه‌ر‌ه به‌ناوبانگه‌كانی جیهان بایه‌خێك وه‌رز ی ی به‌خشین ی شاندار ده‌ده‌ن به‌مه‌به‌ست زیاتر به‌جاكێت‌و عه‌ز ی جوان‌و سه‌رنجڕاكێشتر به‌خانمان. دیمه‌نێك جاكیه‌یه‌ت����ی ش����اندار له‌س����اڵه‌كانی 1990وه ب����ه‌دواو‌ه ك ه ی زۆر ی خه‌ڵكێك به(كه‌تاف����ی) ناوده‌برا له‌الی خۆمان ل����ه‌ال ی پیاوو ی س����ه‌رنجڕاكێش‌و په‌سه‌ندكراو بوو ،زۆربه مۆدیلێك ی ئه‌و س����ه‌رده‌م ه ئه‌م جۆره پۆس����اكه‌یان پۆش����یوه، ژنان ههرچهنده ئێس����تا كه‌متر له‌م جۆره جاكێت‌و عه‌زیان ه ی دیزاینه‌ره‌كانی جلوبه‌رگ به‌دیده‌كرێت ب����ه‌اڵم زۆربه ی به‌رچاویان ی داهات����وو بایه‌خێك ی به‌هار بۆ وه‌زر بهمجۆره پۆشاك ه داوه ،بۆیه ئه‌گه‌ر تا ئێستاش له‌ناو جله‌كانتا پارچه‌یه‌ك یان چه‌ند پارچه‌یه‌كت مابێت وا هه‌س����تده‌كه‌یت ك���� ه مۆدێلی نه‌مابێت، مه‌ترس���� ه ل ه له‌بركردنیان به‌ڵكو بگره له‌ئێس����تادا جواتری����ن چاكیه‌ت یان عه‌زی ئه‌وانه‌ن ك ه ش����اندارن (كه‌تافی) دارن. ی ی نمایش����ه‌كان ده‌توانی����ت له‌زۆر له‌كۆلێكش����نی ئه‌مس����اڵ جلوبه‌رگدا بگه‌ڕێیت بۆ ئهوهی ك ه مه‌به‌ست ه له‌جاكێت یاخود عه‌زی ،ههمیش���� ه كاتێك ئه‌ته‌وێت جوانپ����ۆش ده‌ركه‌ویت‌و كات����ت نیی ه ب����ۆ دیاریكردن����ی پارچه‌یه‌كی گونج����او له‌ناو جله‌كانتدا ،له‌به‌ركردنی جاكیه‌تێكی ش����انداری ڕه‌ش له‌گه‌ل هه‌رپارچه‌یه‌كدا باشترین هه‌ڵبژاردنه.
د و کا
ن ێ ک ه
کاوڕ گه‌ر ده‌ته‌وێ���ت ئاواته‌كانت بێنه‌دی، باشتر وای ه س���ه‌برت هه‌بێت ،له‌زۆر روهوه هه‌ندێ���ك دڵس���اردبون‌و ماندوبونیت پێوه دیاره.
ههرچهنده مێ���ژوی ته‌واوه‌تی ئ���هو روداو‌ه نه‌زانراوه ،به‌اڵم به‌پێی گێڕانه‌وه مێژوییه‌كان، له‌س���ه‌رده‌می میر ئه‌س���كه‌نده‌ر ناوێكدا كه له‌ناوچه‌ی ماوه‌ت میرایه‌تی كردوهو ش���وێنی
ئێستای ماوه‌ت ئه‌و كات پێی وتراوه ده‌شتی مه‌یدان‌و خودی ماوه‌تیش له‌به‌شی سه‌ره‌وه ی ئێستا بوهو به (ماوه‌ته كۆن) به‌ناوبانگ بوه. لهو سه‌رده‌مه‌دا سوپایه‌كی رۆم به‌ناوچه‌كه‌دا تێپه‌ڕیوه‌و بۆ یه‌ك دو شه‌و له‌ده‌شتی مه‌یدان الیانداوه. دوای ئهوهی له‌شكره‌كه بنه‌و بارگه له‌ناوچه‌كه ده‌خ���ه‌ن ،خه‌ڵكی م���اوه‌ت نوێنه‌ری خۆیان ده‌نێرن���ه الیان بۆئه‌وه‌ی له‌نیازی هاتنیان بۆ ناوچه‌كه تێبگه‌ن ،به‌اڵم س���وپاكه دڵنیایان ده‌كه‌نه‌وه كه ته‌نها رێبوارن‌و ده‌یانه‌وێت به‌و ناوچه‌یه‌دا تێپه‌ڕن. خه‌ڵكی ماوه‌ت تاڕاده‌یه‌ك به‌وته‌ی س���وپاكه بڕواده‌كه‌ن‌و بێخه‌م ده‌بن ،به‌اڵم له‌دره‌نگانێك ی ئێواره‌ی یه‌ك���ه‌م رۆژی هاتنی س���وپاكه‌دا، تێكڕای كه‌ڵه‌شێره‌كانی ماوه‌ت ده‌ستده‌كه‌ن به‌خوێندن‌و به‌ره‌و ناوچه‌یه‌كی به‌رزتر ده‌ڕۆن كه پێی ده‌وترێت شاخه‌سور ،ئه‌م جموجوڵه نامۆیه‌ی كه‌ڵه‌ش���ێره‌كان واده‌كات به‌ش���ێك له‌خه‌ڵك���ی ماوه‌ت ،به‌تایب���هت دنیادیده‌كان روبكه‌نه ش���اخه‌كه ،چونكه گومانیان كردوه ش���تێكی نه‌خوازراو روبدات ،به‌شێكیش���یان له‌ناو گونده‌كه‌دا ماونه‌ت���هوهو بڕوایان بهوه
نه‌كردوه كه‌ڵه‌ش���ێره‌كان بیانه‌وێت په‌یامێك بگه‌یه‌ن���ن .بۆیه له‌نیوه ش���ه‌ودا س���وپاك ه هه‌ڵیانكوتاوه‌ته س���ه‌ر م���اوه‌ت‌و جه‌نگێكی خوێن���اوی ده‌قه‌ومێت ،كوش���تارو بریندارو ده‌س���تگیركراو له‌ه���ه‌ردوال ده‌كه‌وێت .ئیتر ئه‌و كه‌سانه‌ی رزگاریان بوهو به‌هۆی قوقه‌ی كه‌ڵه‌ش���ێره‌كانه‌وه رویان كردب���وه چیاكان، ده‌گه‌ڕێن���هوهو بڕی���ارده‌ده‌ن وه‌ك وه‌فایه‌ك، چیتر كه‌ڵه‌شێر سه‌رنه‌بڕن . هه‌ر به‌گوێره‌ی گێڕانه‌وه مێژوییه‌كان ،تاسااڵنی په‌نجاكانی سه‌ده‌ی رابردوش ،كه‌س له‌ماوه‌ت كه‌ڵه‌ش���ێری س���ه‌رنه‌بڕیوه ،به‌اڵم له‌ئێستادا به‌ده‌گمه‌ن ه���ه‌ن له‌ناوچه‌كه‌دا پابه‌ندی ئه‌م بنه‌مایه بن ،ته‌نانه‌ت له‌م س���ااڵنه‌ی دواییدا په‌یكه‌رێك بۆ كه‌ڵه‌شێر له‌ناوه‌ڕاستی ناوچه‌ی ماوه‌ت دروس���تده‌كرێت ،به‌اڵم ئه‌م چیرۆكه له‌الی نه‌وه به نه‌وه‌ی خه‌ڵكی ماوه‌ت خه‌ریكه سحری خۆی له‌ده‌ستبدات. سیروان ماوه‌تی ،كه گه‌نجێك‌و رۆشنبیرێكی ناوچه‌كه‌یه له‌وباره‌یه‌وه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند، "من بۆ خۆم كه‌ڵه‌ش���ێر س���ه‌رده‌بڕم ،به‌اڵم له‌هه‌مان كاتدا به‌س���یمبولی خۆمانی ده‌زانم" ئه‌و كه سه‌رپه‌رشتی دروستكردنی په‌یكه‌ری
كه‌ڵه‌ش���ێره‌كه‌ی ناو ماوه‌تی كردوه ،ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت كه "پێویس���ته خه‌ڵكی رێزی هه‌بێت بۆ كه‌ڵه‌شێر". دای���ه ئامین���ه ،ته‌مه‌ن 72س���اڵ ،كه وه‌ك خۆی ده‌ڵێت باوباپیرانیش���ی لهو ناوچه‌یه‌دا له‌دایكبون ،نه‌خواردنی كه‌ڵه‌ش���ێر به‌شتێكی ئه‌فسانه ده‌زانێت‌و ده‌ڵێت" ،ئاساییه گۆشتی كه‌ڵه‌شێر بخۆین‌و ئهوه ته‌نها وه‌ك چیرۆكێك باس���ده‌كرێت له‌ناوچه‌كه‌ماندا‌و كه‌س پێوه‌ی پابه‌ند نیه". له‌الیه‌ن خۆیش���یهوه حاجی محه‌مه‌دی مه‌ال برای���م ،ته‌مه‌ن 65س���اڵ ،له‌كاتێكدا ورده ورده رێگه هه‌ورازو سه‌خته‌كه‌ی به‌ره‌و ماڵی خۆیان به‌پێ ده‌بڕی‌‌و سه‌رده‌كه‌وت بۆ به‌رزایی ماڵه‌كان‌و سێ چوار عه‌الگه‌ی به‌ده‌سته‌وه بو، به‌پێكه‌نینه‌وه باس���ی لهوه كرد كه "خه‌ڵكی ماوه‌ت ئێس���تا ش���تی تری���ش ده‌خۆن نه‌ك كه‌ڵه‌شێر" ،به‌اڵم ئاماده‌نه‌بو ناوی ئه‌و شته بدركێنێت. حاج���ی محه‌م���ه‌د ده‌ڵێ���ت" ،من ب���ۆ خۆم كه‌ڵه‌شێر سه‌رده‌بڕم‌و گۆشته‌كه‌شی ده‌خۆم، چونك���ه هی���چ جیاوازیه‌ك نابین���م له‌نێوان
كه‌ڵه‌شێرو په‌له‌وه‌ره‌كانی دیكه‌دا" .به‌بۆچونی حاجی محه‌م���ه‌د یه‌كێك له‌تایبه‌تمه‌ندیه‌كان ی گوند ئهوهیه كه‌ڵه‌ش���ێری تێدابێت‌و ده‌ڵێت، "هه‌ر ش���وێنێك سه‌گ‌و كه‌ڵه‌شێرو گوێدرێژی تێدابێت ،به‌گوندو ئاوه‌دانی داده‌نرێت" . خۆشه‌ویس���تیو رێ���زی خه‌ڵكی م���اوه‌ت بۆ كه‌ڵه‌شێر وایكردوه ،له‌ساڵی ،2005په‌یكه‌رێك ی گ���ه‌وره‌ی له‌ناوه‌ن���دی ش���ارۆچكه‌كه‌دا ب���ۆ دروستبكرێت‌و له‌ژێر په‌یكه‌ره‌كه‌شدا نوسراوه "له‌دێ���ر زه‌ماندا ،خوێندنی كه‌ڵه‌ش���ێره‌كان په‌یامێك���ی ناوه‌خت بو ب���ۆ وریاكردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی ئه‌م ش���اره له‌هێرش���ی داگیركه‌ران، ئه‌مه‌ش مێژویه‌كی بۆ ماوه‌ت دروستكرد .ئه‌م په‌یكه‌ره‌ش گوزارشته له‌ئه‌مه‌كی خه‌ڵكی ئه‌م ش���اره بۆ به‌رزڕاگرتنی سیمای پیرۆزمه‌ندی كه‌ڵه‌شێر" . ماوه‌ت ب���ه‌دوری 52كم ده‌كه‌وێته ده‌كه‌وێته باكوری رۆژهه‌اڵتی پارێزگای س���لێمانیه‌وه‌و به‌پێ���ی چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك له‌ناوه‌ڕاس���تی سه‌ده‌ی حه‌ڤده‌دا میر بوداقی كوڕی ئه‌حمه‌د پاشای داره‌ش���مانه لهو ناوچه‌یه‌دا میرایه‌تی بابانیه‌كانی كردوه ،ئێس���تاش نزیكه‌ی 200 ماڵ له‌قه‌زاكه‌دا ژیان ده‌گوزه‌رێنن.
په‌یکه‌ری که‌ڵه‌شێره‌که‌ی ناحیه‌ی ماوه‌ت ناحیه‌ی ماوه‌ت
ناوچه‌ی شین ..شوێنێک بۆ ته‌مه‌ن درێژیی‌و ته‌ندروستیی باش کوردستان له‌کوێی ناوچه‌ی شین-دایه؟
ا و شێ
و ه ی
ههرچهنده مرۆڤ له‌ژیانی خۆیدا چه‌ندین خولی���او ئاواتی جۆراوجۆری هه‌یه ،به‌اڵم ڕێڕه‌وه‌ی سه‌ختی ژیان زۆربه‌ی که‌سه‌کان والێده‌کات که ده‌س���تبه‌رداری خولیاکانی خۆیان ببن‌و کارێک بکه‌ن بۆ دابینکردنی بژێ���وی ژیانیان .به‌اڵم ههندێک که‌س���ی دیکه‌ش هه‌یه که له‌هه‌رش���وێنێک بن واز له‌خولیاکانی خۆی���ان ناهێنن‌و به‌رده‌وام ده‌بن .نوس���ینگه‌ی س���اماڵی که‌له‌پوری له‌شاری س���لێمانی یه‌کێکه لهو نمونانه‌ی که ههرچهنده ش���وێنێکه بۆ دابینکردنی بژێوی ،به‌اڵم الیه‌نێکی گه‌وره‌ی هونه‌ریی پێوه دیاره .لهو دوکانه بچوکه‌دا به‌سه‌ده‌ها وێن���هی کۆن���ی ڕه‌ش‌و س���پیی مێژویی
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
11
گ ه ل ه ری
ئا :رێنوار نه‌جم
(چا) به‌ئاڵتون دروستده‌که‌ن
هه‌ڵواسراوه ،به‌شێوه‌یه‌ک هیچ شوێنێکی به‌ت���اڵ نه‌م���اوه له‌ن���اوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی دوکانه‌ک���ه‌دا وێنه‌یه‌ک���ی پێ���وه نه‌بێت. عه‌بدول ڕه‌حمان حاجی عه‌بدواڵ پیاوێکی به‌ته‌مه‌نه‌و خاوه‌نی ئه‌و نوس���ینه‌گه‌یه‌یه، بۆ ئاوێن���هی ڕونکرده‌وه که کۆکردنه‌وه‌ی وێنه کۆنه‌کان خولی���ای خۆیه‌تی‌و چه‌ند س���اڵێکه س���ه‌رقاڵی کۆکردنه‌وه‌یه‌ت���ی. ئاماژه‌شی به‌وه‌دا که به‌شێک له‌وێنه‌کان له‌الی���ه‌ن هاوڕێکانییه‌وه بۆی ده‌هێنرێت‌و هه‌ندێکیش���یانی کڕیوه‌ته‌وه .ئه‌و دوکانه ئه‌رش���یفێکی باش���ی وێنه‌ی���ی هه‌ی���هو ده‌کرێت بۆ زۆر الیه‌نی مێژویی س���ودی لێببینرێت.
گا
ده‌سه‌اڵتدارانی شاری دوبه‌ی ئیمارات هۆش���داریی ده‌ده‌ن له‌باڵوبون���ه‌وه‌ی دیارده‌ی���ه‌ک ئه‌وی���ش دروس���تکردنی (چا)یه به‌ئاڵتون له‌هه‌ندێک ش���وێنه راقییه‌کانی ئه‌و ش���اره .ئه‌و (چا)یه له‌ئاڵتونی عه‌یاره 22دروستده‌کرێت‌و نرخ���ی ه���ه‌ر کوپێک���ی ده‌گاته 62 دۆالر .ل���ه‌دوای باڵوبون���ه‌وه‌ی ئ���هو دیارده‌یه ش���اره‌وانی دوبه‌ی به‌یانێکی باڵوک���رده‌وه‌و ڕایگه‌یان���د ک���ه ئ���هو قسانه‌ی ده‌ڵێن گوایه ئه‌و جۆره (چا) یه س���ودی بۆ ته‌ندروستی هه‌یه هیچ بنه‌مایه‌کی زانستیی نییه ،به‌ڵکو ته‌نها پروپاگه‌نده‌یه‌ک���ی درۆی بازرگانه‌کانه
دوانه
ی توڕه‌یت ،ئه‌م���ه‌ش ئه‌بێت ه ی ك ه كه‌س���ێك ی خوێندنهوه به‌و ش���ێوه‌ی ه له‌رو ی ده‌وروبه‌رت ،راس���ت ه ی زویربون پێویس���ت ه هه‌وڵناده‌ی���ت ،زۆر خ���ۆت ه���ۆ ی الوه‌كیی���هوه خه‌ریككردوه ،هه‌ن���دێ كات ناره‌حه‌ت���ت ده‌كه‌ن لهو به‌ش���ت ی كاری تێدا ده‌كه‌ت. شوێن ه پێویسته هه‌وڵه‌كانت بخه‌یته‌گه‌ڕ.
قرژاڵ
شێر
ب���ۆ ده‌س���تکه‌وتنی پ���اره‌ی زیات���رو هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی هاواڵتیان. خاوه‌نی ئ���هو دوکانان���هی ئه‌و (چا) یه ده‌فرۆش���ن ،وه‌ها له‌کڕیاره‌کانیان ده‌گه‌یه‌نن که ئ���هو چایه تێکه‌ڵه‌یه‌که له‌ئاڵتون‌و به‌رهه‌م���ی ڕوه‌کیی‌و جۆره گوڵێک‌و هیچ ج���ۆره ماده‌و ڕه‌نگێکی دروس���تکراوی تێ���دا نیی���ه ،ئه‌مه‌ش یارمه‌تی له‌ش ده‌دات بۆ هێوربونه‌وه‌و پشودان . به‌اڵم ده‌سه‌اڵتدارانی دوبه‌ی رایده‌گه‌یه‌نن که ئه‌و بانگه‌شانه ناڕاستن‌و ئه‌و (چا) یه هیچ جۆره سودێکی بۆ ته‌ندروستی مرۆڤ نییه.
فه‌‌ریک
جیهان ب���هو گه‌وره‌ییه ،ت���ۆ له‌خۆتت س���ه‌ركه‌وتنێكی گ���ه‌وره چاوه‌ڕێ���ت گه‌ر له‌كه‌سێك زویربویت‌و ناڕه‌حه‌ت ی بچوككردوه‌ت���هوه ،راس���ت ه ئیش‌و كار ده‌كات‌و ئه‌م���ه‌ش په‌یوه‌ندی به‌هه‌وڵ‌و ل����هو ناكۆكیی���� هی نێوانت����ان ،ئه‌وا پێویس���ته ،به‌اڵم باش���تر‌ه كاتیش بۆ كۆششته‌وه هه‌یه كه ماوه‌یه‌كه هه‌وڵی په‌له‌مه‌كه هه‌مو ش����تێك له‌نێوانتان به‌كۆتا دێت. بۆ ده‌ده‌یت. خۆت ته‌رخان بكه‌یت.
ههرچهنده م���رۆڤ له‌مێ���ژ‌ه له‌هه‌وڵی دۆزینه‌وه‌ی س���یحری ژیانی ئه‌به‌دیی‌و نه‌مریدایه ،به‌اڵم جار له‌دوای جار نائومێد ده‌بێت ل���هو دۆزینه‌وه‌یه ،به‌اڵم ئهوهی ههمیش ه بێ کۆڵدان هه‌وڵی بۆ ده‌دات، به‌رده‌وامییه‌ت���ی بۆ درێ���ژه‌دان به‌ژیان بۆ س���ااڵنێکی زیاتر به‌ته‌ندروستییه‌کی باشه‌وه .ناوچه‌ی شین ()Blue zone چه‌مکێک��� ه به‌کاردێت ب���ۆ ناوچه‌یه‌کی جوگرافی���ی دیارییکراو ک ه مرۆڤ تێیدا ته‌مه‌نێکی درێژترو ته‌ندروس���تتر ده‌ژی به‌به‌راود به‌ناوچه‌کانی دیکه .له‌ئێستادا پێن���ج ناوچ��� ه له‌س���ه‌ر زه‌وی وه‌ک "ناوچه‌ی شین" ده‌ستنیشانکراون .لهو ناوچان ه به‌گشتی ئاستی ته‌مه‌ن ده‌گات ه 100س���اڵ به‌ته‌ندروستییه‌کی باشه‌وه. ناوچه‌کانیش بریتین له: دورگه‌ی ساردینیا له‌ئیتاڵیا. ئۆکیناوا له‌یابان. لۆما لین���دا له‌ویالیه‌تی کالیفۆرنیایئهمهریکا.
ته‌‌رازوو
نیمچه دورگه‌ی نیکۆیا له‌کۆستاریکا. ئیکرایا له‌یۆنان.دیکۆمێنتاری���ی له‌به‌رنامه‌یه‌ک���ی عه‌ره‌بیدا ک ه به‌ش���ێک ل���هو ناوچانه‌ی به‌س���ه‌رده‌کرده‌و‌ه ک��� ه له‌ناوچ���هی "ش���ین"دا بون ،هۆکاری ته‌مه‌ندرێژیی هاواڵتیانی ئه‌و ناوچانه‌ی ڕونده‌کرده‌وه. یه‌کێک له‌و‌شوێنان ه گوندی ئۆکیناوا-بو له‌واڵتی یابان .له‌وێ ژنێکی به‌ته‌مه‌نیان به‌سه‌رکرده‌و‌ه ک ه ته‌مه‌نی 96ساڵ بو، به‌اڵم هێشتا وه‌ک که‌سێک ژیان ده‌بات ه سه‌ر ک ه پێویس���تی به‌هاوکاری که‌س نه‌بێت .س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش ئ���هو ژن ه به‌رده‌وام له‌باخێکدا س���ه‌رقاڵی ئیش‌و کاری کش���توکاڵییه ،ئه‌م��� ه به‌به‌راورد به‌زۆرێ���ک له‌ناوچه‌کان���ی جیه���ان‌و کوردس���تانی خۆش���ماندا ،ش���تێکی ده‌گم���هنو سه‌رس���وڕهێنه‌ره .ئه‌و ژن ه به‌ته‌مه‌ن ه رۆژان ه 2بۆ 3کاتژمێر له‌ناو باخه‌که‌ی���دا کار ده‌کات .له‌ئۆکین���اوه له‌هه‌ر 200که‌سێکدا ،یه‌کێکیان ته‌مه‌نی 100ساڵ تێپه‌ڕ ده‌کات، به‌پێی ش���یکارییه‌کی ئه‌و به‌رنامه‌ی ه 5 ه���ۆکار هه‌ن ک��� ه کاریگه‌رییان ده‌بێت ی ته‌مه‌ن‌و ته‌ندروستییه‌کی له‌سه‌ر درێژی باش له‌کاتی هه‌ڵکشانی ته‌مه‌ندا: یه‌ک���ه‌م :سیس���تمی خ���واردن؛ چی ده‌خۆیت‌و چۆن ده‌یخۆیت؟ دوه‌م :رۆحانیی���هت؛ پابه‌ندبون���ت به‌باوه‌ڕێکی ئاسمانیی. س���ێیه‌م :وه‌رزش؛ جوڵه‌ی به‌رده‌وامی
دوپشک
له‌ش. چواره‌م :په‌یوه‌ندی���ی خێزانیی باش؛ ده‌رکه‌وت���وه ئه‌و که‌س���انه‌ی ته‌مه‌نیان درێ���ژ‌ه په‌یوه‌ندییه‌ک���ی خێزانی���ی توندوتۆڵی���ان هه‌ی��� ه له‌گه‌ڵ که‌س��� ه نزیکه‌کانیاندا. پێنجه‌م :بون���ی ئامانجێ���ک له‌ژیاندا؛ دیارییکردنی ئامانجێکی ڕون‌و تێکۆشان له‌پێناو گه‌یشتن به‌و ئامانجه. کۆمه‌ڵێ���ک له‌دانیش���توانی ئ���هو گونده‌ی یابان ،له‌س���اڵی 1940چون ه به‌رازیل‌و له‌وێ نیش���ته‌جێبون ،دواتر لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کیان کرد له‌سه‌ر ته‌مه‌نی ئه‌و که‌س���ان ه گونده‌که‌یان جێهێشتبو، ده‌رکه‌وت هه‌مویان به‌ڕێژی 17س���اڵ ته‌مه‌نیان کورتتر بوه‌ته‌و‌ه له‌وانه‌ی هه‌ر له‌گوند‌ه یابانییه‌ک ه مابونه‌وه .ئه‌مه‌ش ئه‌و که‌ش‌و هه‌واو شێوازی ژیانه‌ی ئه‌و گوند‌ه ده‌رده‌خات ک ه چه‌ند کاریگه‌ریی هه‌ی ه له‌سه‌ر درێژبونی ته‌مه‌ن ،به‌تایبه‌تی شێوازی خواردنیان ،چونک ه دانیشتوانی به‌رازیل زیاتر پشت به‌خواردنی گۆشت ده‌به‌س���تن ،به‌پێچه‌وانه‌ش���هوه ئ���هو گونده‌ی یابان ،به‌ش���ێوه‌یه‌کی به‌رچاو پشت به‌س���ه‌وزه‌وات‌و گۆشتی ماسیی ده‌به‌ستن له‌ژه‌مه‌کانی خواردنیاندا. هه‌رچه‌ن���ده له‌هه‌رێم���ی کوردس���تاندا ئام���ارو زانیارییه‌ک���ی وردی فه‌رمیی نیی ه س���ه‌باره‌ت به‌پێش���بینی ته‌مه‌نی هاواڵتیانی دانیش���توی کوردس���تان، ب���ه‌اڵم به‌ڵگه‌نه‌ویس���ت ه ک��� ه رێ���ژه‌ی
که‌‌وان
هاواڵتیانی ته‌مه‌ندرێژ به‌ته‌ندروس���تی باشه‌وه ،دیارده‌یه‌کی که‌مێک ده‌گمه‌ن ه به‌تایبه‌تی له‌ناو شاره‌کاندا ،به‌هۆکاری پیس���یی ژینگ���هو ئ���هو سیس���تمی خواردنه‌ی له‌کوردس���تاندا باوه ،ئه‌م ه سه‌ره‌ڕای نه‌خۆشی جۆراوجۆر .به‌پێی زانیارییه‌کانی ماڵپه‌ڕی ،BBCته‌مه‌نی پێش���بینیکراو بۆ تاک���ی عێراقی (ک ه هه‌رێمی کوردس���تانیش ده‌گرێته‌وه) بۆ ڕه‌گ���ه‌زی نێر 68س���اڵه‌و بۆ ڕه‌گه‌زی مێ 73س���اڵه .هه‌روه‌ه���ا به‌پێی ئه‌و زانیارییان���هی له‌به‌ش���ی ئینگلی���زی ماڵپ���ه‌ڕی ده‌س���ته‌ی وه‌به‌رهێنه‌رانی کوردستاندا هه‌یه ،ته‌مه‌نی پێشبینیکراو ب���ۆ هاواڵتیان���ی هه‌رێمی کوردس���تان به‌مش���ێوه‌یه‌یه :ڕه‌گ���ه‌زی نێر 68.8 ساڵ ،ڕه‌گه‌زی مێ 71.7ساڵ. له‌ریزبه‌ندی جیهانیش���دا واڵتی عێراق له‌پله‌ی 120دێت له‌ڕوی درێژی ته‌مه‌نی هاواڵتیانیی���هوه .له‌هه‌م���ان ریزبه‌ندیدا واڵتی یاب���ان له‌یه‌که‌مدای��� ه به‌رێژه‌ی 82.7ک ه ته‌مه‌نی پێش���بینیکراو‌ه بۆ هه‌ر تاکێک���ی یابان���ی ،دوای ئه‌ویش هه‌ری���ه‌ک له‌واڵتانی‌سویس���را ،س���ان مارین���ۆ ،ئیتاڵیاو س���ه‌نگافور‌ه دێن. له‌کۆتایی ریزبه‌ندییه‌که‌ش���دا ک ه پله‌ی 192ه واڵتێکی ئه‌فه‌ریقیی دێت به‌ناوی سیرالیۆن‌و ته‌مه‌نی پێش���بینیکراو بۆ دانیش���توانی ئه‌و واڵت��� ه ته‌نها 46.5 ساڵه .ئه‌م زانیارییانه‌ش به‌پێی ماڵپه‌ڕی .worldlifeexpectancy.com
گیسک
ته‌مه‌نی پێشبینیکراو بۆ هاواڵتیانی کوردستان نزیکه‌ی 70ساڵه
سه‌‌تڵ
ی نی ه خۆت له‌هه‌راو قه‌ره‌باڵه‌غی‌‌و كێش���ه‌كان هه‌ندێج���ار خ���ۆت ب���ه‌دور ده‌گری���ت ی بۆ گه‌یش���تن په‌ش���یمانبونه‌و‌ه هیچ س���ودێك ی گرنگت له‌پێش ه ك ه پێویست ه هه‌ندێج���ار زۆر به‌په‌ل ه بڕیارێك ی روی���داوه ناگه‌ڕێت���هوه ،به‌اڵم بپارێ���زه ،ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ه زۆر كێش��� ه له‌په‌یوه‌ندی ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ،ئه‌مه‌ش ی ئ���هوه ی له‌گه‌ڵ به‌ئامانجه‌كان���ت ،ئه‌مه‌ش جگ ه لهوه ی وردیی���هوه مامه‌ڵ ه به‌وپ���ه‌ڕ ی ناته‌وێت كێش���هت بۆ ی ئهوه ی روبه‌روت بونه‌ته‌وه ،ئێس���تا ورده ورده به‌بیانو ی ئه‌گه‌ر بیر له‌داهاتو بكهیتهوه زۆرین ه ی كات له‌قازانجت كاره‌كان���ت خ���راپ ده‌كات توش��� بكه‌یت ،به‌خت زۆرب ه دروست بێت. به‌ره‌و كۆتایی ده‌ڕوات. شته‌كان له‌ژیانت سه‌ركه‌وتو ده‌بێت. دودڵیشت ده‌كات. ده‌بێت.
نه‌‌هه‌‌نگ ی دارایت خراپبوه ،چونك ه ماوه‌یه‌ك ه بار ی پرۆژه‌كانت شكستتهێناوه، له‌زۆرین ه ئاگادارب��� ه با كێش���ه‌كانت لهوه زیاتر نه‌بن.
10
rangalayawene@gmail.com
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
ره‌نگاڵه
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
ی ماوه‌ت به‌ره‌و كۆتایی ده‌چێت چیرۆكی كه‌ڵه‌شێره‌كان
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ
ئا :هاوكار حسێن رۆژگارێ���ك ژیان���ی كه‌ڵه‌ش���ێره‌كان له‌الیه‌ن خه‌ڵك���ی ماوه‌ت���هوه پارێزراو ب���و ،چونك ه له‌سه‌رده‌مێكی دیاریكراودا رۆڵی فریادڕه‌سیان بینیوه‌و ژیانی به‌ش���ێكی زۆری خه‌ڵكه‌كه‌یان له‌روداوێك���ی كتوپ���ڕ رزگارك���ردوه ،به‌اڵم پێده‌چێت له‌ئێس���تادا ئه‌م چیرۆكه س���حری خۆی له‌ده‌س���تدابێت ،به‌وپێیه‌ی به‌ش���ێكی زۆری دانیش���توانی ناوچه‌ك���ه ،س���ه‌ربڕین‌و خواردنی گۆشتی كه‌ڵه‌شێریان له‌ال ئاساییه .
جاكێت ی شاندار ی زیاتر جوانیه‌ك به‌خانمان ده‌به‌خشێت
پیرۆزی كه‌ڵه‌ش���ێر له‌الی خه‌ڵك���ی ماوه‌ت په‌یوه‌ندی به‌روداوێك���ی مێژوییه‌وه هه‌یه ك ه پێش ئهوهی سوپای داگیركه‌ر هه‌ڵبكوتنه‌سه‌ر دانیش���توانه‌كه‌ی ،كه‌ڵه‌ش���ێره‌كانی ماوه‌ت ره‌ویانكردوه بۆ شوێنێكی بهرزو به‌ناڕاسته‌وخۆ ئ���اگاداری خه‌ڵكه‌كه‌ی���ان كردوه‌ت���هوه كه كاره‌س���اتێك به‌ڕێوه‌یه‌و پێویسته گونده‌كه چۆڵبكه‌ن.
ی ی سه‌ره‌تاكان ی زستان‌و ده‌ركه‌وتن ی وه‌رز ی هاتن له‌گه ڵ كۆتای ی ی به‌هاردا ،دیزاینه‌ر‌ه به‌ناوبانگه‌كانی جیهان بایه‌خێك وه‌رز ی ی به‌خشین ی شاندار ده‌ده‌ن به‌مه‌به‌ست زیاتر به‌جاكێت‌و عه‌ز ی جوان‌و سه‌رنجڕاكێشتر به‌خانمان. دیمه‌نێك جاكیه‌یه‌ت����ی ش����اندار له‌س����اڵه‌كانی 1990وه ب����ه‌دواو‌ه ك ه ی زۆر ی خه‌ڵكێك به(كه‌تاف����ی) ناوده‌برا له‌الی خۆمان ل����ه‌ال ی پیاوو ی س����ه‌رنجڕاكێش‌و په‌سه‌ندكراو بوو ،زۆربه مۆدیلێك ی ئه‌و س����ه‌رده‌م ه ئه‌م جۆره پۆس����اكه‌یان پۆش����یوه، ژنان ههرچهنده ئێس����تا كه‌متر له‌م جۆره جاكێت‌و عه‌زیان ه ی دیزاینه‌ره‌كانی جلوبه‌رگ به‌دیده‌كرێت ب����ه‌اڵم زۆربه ی به‌رچاویان ی داهات����وو بایه‌خێك ی به‌هار بۆ وه‌زر بهمجۆره پۆشاك ه داوه ،بۆیه ئه‌گه‌ر تا ئێستاش له‌ناو جله‌كانتا پارچه‌یه‌ك یان چه‌ند پارچه‌یه‌كت مابێت وا هه‌س����تده‌كه‌یت ك���� ه مۆدێلی نه‌مابێت، مه‌ترس���� ه ل ه له‌بركردنیان به‌ڵكو بگره له‌ئێس����تادا جواتری����ن چاكیه‌ت یان عه‌زی ئه‌وانه‌ن ك ه ش����اندارن (كه‌تافی) دارن. ی ی نمایش����ه‌كان ده‌توانی����ت له‌زۆر له‌كۆلێكش����نی ئه‌مس����اڵ جلوبه‌رگدا بگه‌ڕێیت بۆ ئهوهی ك ه مه‌به‌ست ه له‌جاكێت یاخود عه‌زی ،ههمیش���� ه كاتێك ئه‌ته‌وێت جوانپ����ۆش ده‌ركه‌ویت‌و كات����ت نیی ه ب����ۆ دیاریكردن����ی پارچه‌یه‌كی گونج����او له‌ناو جله‌كانتدا ،له‌به‌ركردنی جاكیه‌تێكی ش����انداری ڕه‌ش له‌گه‌ل هه‌رپارچه‌یه‌كدا باشترین هه‌ڵبژاردنه.
د و کا
ن ێ ک ه
کاوڕ گه‌ر ده‌ته‌وێ���ت ئاواته‌كانت بێنه‌دی، باشتر وای ه س���ه‌برت هه‌بێت ،له‌زۆر روهوه هه‌ندێ���ك دڵس���اردبون‌و ماندوبونیت پێوه دیاره.
ههرچهنده مێ���ژوی ته‌واوه‌تی ئ���هو روداو‌ه نه‌زانراوه ،به‌اڵم به‌پێی گێڕانه‌وه مێژوییه‌كان، له‌س���ه‌رده‌می میر ئه‌س���كه‌نده‌ر ناوێكدا كه له‌ناوچه‌ی ماوه‌ت میرایه‌تی كردوهو ش���وێنی
ئێستای ماوه‌ت ئه‌و كات پێی وتراوه ده‌شتی مه‌یدان‌و خودی ماوه‌تیش له‌به‌شی سه‌ره‌وه ی ئێستا بوهو به (ماوه‌ته كۆن) به‌ناوبانگ بوه. لهو سه‌رده‌مه‌دا سوپایه‌كی رۆم به‌ناوچه‌كه‌دا تێپه‌ڕیوه‌و بۆ یه‌ك دو شه‌و له‌ده‌شتی مه‌یدان الیانداوه. دوای ئهوهی له‌شكره‌كه بنه‌و بارگه له‌ناوچه‌كه ده‌خ���ه‌ن ،خه‌ڵكی م���اوه‌ت نوێنه‌ری خۆیان ده‌نێرن���ه الیان بۆئه‌وه‌ی له‌نیازی هاتنیان بۆ ناوچه‌كه تێبگه‌ن ،به‌اڵم س���وپاكه دڵنیایان ده‌كه‌نه‌وه كه ته‌نها رێبوارن‌و ده‌یانه‌وێت به‌و ناوچه‌یه‌دا تێپه‌ڕن. خه‌ڵكی ماوه‌ت تاڕاده‌یه‌ك به‌وته‌ی س���وپاكه بڕواده‌كه‌ن‌و بێخه‌م ده‌بن ،به‌اڵم له‌دره‌نگانێك ی ئێواره‌ی یه‌ك���ه‌م رۆژی هاتنی س���وپاكه‌دا، تێكڕای كه‌ڵه‌شێره‌كانی ماوه‌ت ده‌ستده‌كه‌ن به‌خوێندن‌و به‌ره‌و ناوچه‌یه‌كی به‌رزتر ده‌ڕۆن كه پێی ده‌وترێت شاخه‌سور ،ئه‌م جموجوڵه نامۆیه‌ی كه‌ڵه‌ش���ێره‌كان واده‌كات به‌ش���ێك له‌خه‌ڵك���ی ماوه‌ت ،به‌تایب���هت دنیادیده‌كان روبكه‌نه ش���اخه‌كه ،چونكه گومانیان كردوه ش���تێكی نه‌خوازراو روبدات ،به‌شێكیش���یان له‌ناو گونده‌كه‌دا ماونه‌ت���هوهو بڕوایان بهوه
نه‌كردوه كه‌ڵه‌ش���ێره‌كان بیانه‌وێت په‌یامێك بگه‌یه‌ن���ن .بۆیه له‌نیوه ش���ه‌ودا س���وپاك ه هه‌ڵیانكوتاوه‌ته س���ه‌ر م���اوه‌ت‌و جه‌نگێكی خوێن���اوی ده‌قه‌ومێت ،كوش���تارو بریندارو ده‌س���تگیركراو له‌ه���ه‌ردوال ده‌كه‌وێت .ئیتر ئه‌و كه‌سانه‌ی رزگاریان بوهو به‌هۆی قوقه‌ی كه‌ڵه‌ش���ێره‌كانه‌وه رویان كردب���وه چیاكان، ده‌گه‌ڕێن���هوهو بڕی���ارده‌ده‌ن وه‌ك وه‌فایه‌ك، چیتر كه‌ڵه‌شێر سه‌رنه‌بڕن . هه‌ر به‌گوێره‌ی گێڕانه‌وه مێژوییه‌كان ،تاسااڵنی په‌نجاكانی سه‌ده‌ی رابردوش ،كه‌س له‌ماوه‌ت كه‌ڵه‌ش���ێری س���ه‌رنه‌بڕیوه ،به‌اڵم له‌ئێستادا به‌ده‌گمه‌ن ه���ه‌ن له‌ناوچه‌كه‌دا پابه‌ندی ئه‌م بنه‌مایه بن ،ته‌نانه‌ت له‌م س���ااڵنه‌ی دواییدا په‌یكه‌رێك بۆ كه‌ڵه‌شێر له‌ناوه‌ڕاستی ناوچه‌ی ماوه‌ت دروس���تده‌كرێت ،به‌اڵم ئه‌م چیرۆكه له‌الی نه‌وه به نه‌وه‌ی خه‌ڵكی ماوه‌ت خه‌ریكه سحری خۆی له‌ده‌ستبدات. سیروان ماوه‌تی ،كه گه‌نجێك‌و رۆشنبیرێكی ناوچه‌كه‌یه له‌وباره‌یه‌وه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند، "من بۆ خۆم كه‌ڵه‌ش���ێر س���ه‌رده‌بڕم ،به‌اڵم له‌هه‌مان كاتدا به‌س���یمبولی خۆمانی ده‌زانم" ئه‌و كه سه‌رپه‌رشتی دروستكردنی په‌یكه‌ری
كه‌ڵه‌ش���ێره‌كه‌ی ناو ماوه‌تی كردوه ،ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت كه "پێویس���ته خه‌ڵكی رێزی هه‌بێت بۆ كه‌ڵه‌شێر". دای���ه ئامین���ه ،ته‌مه‌ن 72س���اڵ ،كه وه‌ك خۆی ده‌ڵێت باوباپیرانیش���ی لهو ناوچه‌یه‌دا له‌دایكبون ،نه‌خواردنی كه‌ڵه‌ش���ێر به‌شتێكی ئه‌فسانه ده‌زانێت‌و ده‌ڵێت" ،ئاساییه گۆشتی كه‌ڵه‌شێر بخۆین‌و ئهوه ته‌نها وه‌ك چیرۆكێك باس���ده‌كرێت له‌ناوچه‌كه‌ماندا‌و كه‌س پێوه‌ی پابه‌ند نیه". له‌الیه‌ن خۆیش���یهوه حاجی محه‌مه‌دی مه‌ال برای���م ،ته‌مه‌ن 65س���اڵ ،له‌كاتێكدا ورده ورده رێگه هه‌ورازو سه‌خته‌كه‌ی به‌ره‌و ماڵی خۆیان به‌پێ ده‌بڕی‌‌و سه‌رده‌كه‌وت بۆ به‌رزایی ماڵه‌كان‌و سێ چوار عه‌الگه‌ی به‌ده‌سته‌وه بو، به‌پێكه‌نینه‌وه باس���ی لهوه كرد كه "خه‌ڵكی ماوه‌ت ئێس���تا ش���تی تری���ش ده‌خۆن نه‌ك كه‌ڵه‌شێر" ،به‌اڵم ئاماده‌نه‌بو ناوی ئه‌و شته بدركێنێت. حاج���ی محه‌م���ه‌د ده‌ڵێ���ت" ،من ب���ۆ خۆم كه‌ڵه‌شێر سه‌رده‌بڕم‌و گۆشته‌كه‌شی ده‌خۆم، چونك���ه هی���چ جیاوازیه‌ك نابین���م له‌نێوان
كه‌ڵه‌شێرو په‌له‌وه‌ره‌كانی دیكه‌دا" .به‌بۆچونی حاجی محه‌م���ه‌د یه‌كێك له‌تایبه‌تمه‌ندیه‌كان ی گوند ئهوهیه كه‌ڵه‌ش���ێری تێدابێت‌و ده‌ڵێت، "هه‌ر ش���وێنێك سه‌گ‌و كه‌ڵه‌شێرو گوێدرێژی تێدابێت ،به‌گوندو ئاوه‌دانی داده‌نرێت" . خۆشه‌ویس���تیو رێ���زی خه‌ڵكی م���اوه‌ت بۆ كه‌ڵه‌شێر وایكردوه ،له‌ساڵی ،2005په‌یكه‌رێك ی گ���ه‌وره‌ی له‌ناوه‌ن���دی ش���ارۆچكه‌كه‌دا ب���ۆ دروستبكرێت‌و له‌ژێر په‌یكه‌ره‌كه‌شدا نوسراوه "له‌دێ���ر زه‌ماندا ،خوێندنی كه‌ڵه‌ش���ێره‌كان په‌یامێك���ی ناوه‌خت بو ب���ۆ وریاكردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی ئه‌م ش���اره له‌هێرش���ی داگیركه‌ران، ئه‌مه‌ش مێژویه‌كی بۆ ماوه‌ت دروستكرد .ئه‌م په‌یكه‌ره‌ش گوزارشته له‌ئه‌مه‌كی خه‌ڵكی ئه‌م ش���اره بۆ به‌رزڕاگرتنی سیمای پیرۆزمه‌ندی كه‌ڵه‌شێر" . ماوه‌ت ب���ه‌دوری 52كم ده‌كه‌وێته ده‌كه‌وێته باكوری رۆژهه‌اڵتی پارێزگای س���لێمانیه‌وه‌و به‌پێ���ی چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك له‌ناوه‌ڕاس���تی سه‌ده‌ی حه‌ڤده‌دا میر بوداقی كوڕی ئه‌حمه‌د پاشای داره‌ش���مانه لهو ناوچه‌یه‌دا میرایه‌تی بابانیه‌كانی كردوه ،ئێس���تاش نزیكه‌ی 200 ماڵ له‌قه‌زاكه‌دا ژیان ده‌گوزه‌رێنن.
په‌یکه‌ری که‌ڵه‌شێره‌که‌ی ناحیه‌ی ماوه‌ت ناحیه‌ی ماوه‌ت
ناوچه‌ی شین ..شوێنێک بۆ ته‌مه‌ن درێژیی‌و ته‌ندروستیی باش کوردستان له‌کوێی ناوچه‌ی شین-دایه؟
ا و شێ
و ه ی
ههرچهنده مرۆڤ له‌ژیانی خۆیدا چه‌ندین خولی���او ئاواتی جۆراوجۆری هه‌یه ،به‌اڵم ڕێڕه‌وه‌ی سه‌ختی ژیان زۆربه‌ی که‌سه‌کان والێده‌کات که ده‌س���تبه‌رداری خولیاکانی خۆیان ببن‌و کارێک بکه‌ن بۆ دابینکردنی بژێ���وی ژیانیان .به‌اڵم ههندێک که‌س���ی دیکه‌ش هه‌یه که له‌هه‌رش���وێنێک بن واز له‌خولیاکانی خۆی���ان ناهێنن‌و به‌رده‌وام ده‌بن .نوس���ینگه‌ی س���اماڵی که‌له‌پوری له‌شاری س���لێمانی یه‌کێکه لهو نمونانه‌ی که ههرچهنده ش���وێنێکه بۆ دابینکردنی بژێوی ،به‌اڵم الیه‌نێکی گه‌وره‌ی هونه‌ریی پێوه دیاره .لهو دوکانه بچوکه‌دا به‌سه‌ده‌ها وێن���هی کۆن���ی ڕه‌ش‌و س���پیی مێژویی
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
11
گ ه ل ه ری
ئا :رێنوار نه‌جم
(چا) به‌ئاڵتون دروستده‌که‌ن
هه‌ڵواسراوه ،به‌شێوه‌یه‌ک هیچ شوێنێکی به‌ت���اڵ نه‌م���اوه له‌ن���اوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی دوکانه‌ک���ه‌دا وێنه‌یه‌ک���ی پێ���وه نه‌بێت. عه‌بدول ڕه‌حمان حاجی عه‌بدواڵ پیاوێکی به‌ته‌مه‌نه‌و خاوه‌نی ئه‌و نوس���ینه‌گه‌یه‌یه، بۆ ئاوێن���هی ڕونکرده‌وه که کۆکردنه‌وه‌ی وێنه کۆنه‌کان خولی���ای خۆیه‌تی‌و چه‌ند س���اڵێکه س���ه‌رقاڵی کۆکردنه‌وه‌یه‌ت���ی. ئاماژه‌شی به‌وه‌دا که به‌شێک له‌وێنه‌کان له‌الی���ه‌ن هاوڕێکانییه‌وه بۆی ده‌هێنرێت‌و هه‌ندێکیش���یانی کڕیوه‌ته‌وه .ئه‌و دوکانه ئه‌رش���یفێکی باش���ی وێنه‌ی���ی هه‌ی���هو ده‌کرێت بۆ زۆر الیه‌نی مێژویی س���ودی لێببینرێت.
گا
ده‌سه‌اڵتدارانی شاری دوبه‌ی ئیمارات هۆش���داریی ده‌ده‌ن له‌باڵوبون���ه‌وه‌ی دیارده‌ی���ه‌ک ئه‌وی���ش دروس���تکردنی (چا)یه به‌ئاڵتون له‌هه‌ندێک ش���وێنه راقییه‌کانی ئه‌و ش���اره .ئه‌و (چا)یه له‌ئاڵتونی عه‌یاره 22دروستده‌کرێت‌و نرخ���ی ه���ه‌ر کوپێک���ی ده‌گاته 62 دۆالر .ل���ه‌دوای باڵوبون���ه‌وه‌ی ئ���هو دیارده‌یه ش���اره‌وانی دوبه‌ی به‌یانێکی باڵوک���رده‌وه‌و ڕایگه‌یان���د ک���ه ئ���هو قسانه‌ی ده‌ڵێن گوایه ئه‌و جۆره (چا) یه س���ودی بۆ ته‌ندروستی هه‌یه هیچ بنه‌مایه‌کی زانستیی نییه ،به‌ڵکو ته‌نها پروپاگه‌نده‌یه‌ک���ی درۆی بازرگانه‌کانه
دوانه
ی توڕه‌یت ،ئه‌م���ه‌ش ئه‌بێت ه ی ك ه كه‌س���ێك ی خوێندنهوه به‌و ش���ێوه‌ی ه له‌رو ی ده‌وروبه‌رت ،راس���ت ه ی زویربون پێویس���ت ه هه‌وڵناده‌ی���ت ،زۆر خ���ۆت ه���ۆ ی الوه‌كیی���هوه خه‌ریككردوه ،هه‌ن���دێ كات ناره‌حه‌ت���ت ده‌كه‌ن لهو به‌ش���ت ی كاری تێدا ده‌كه‌ت. شوێن ه پێویسته هه‌وڵه‌كانت بخه‌یته‌گه‌ڕ.
قرژاڵ
شێر
ب���ۆ ده‌س���تکه‌وتنی پ���اره‌ی زیات���رو هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی هاواڵتیان. خاوه‌نی ئ���هو دوکانان���هی ئه‌و (چا) یه ده‌فرۆش���ن ،وه‌ها له‌کڕیاره‌کانیان ده‌گه‌یه‌نن که ئ���هو چایه تێکه‌ڵه‌یه‌که له‌ئاڵتون‌و به‌رهه‌م���ی ڕوه‌کیی‌و جۆره گوڵێک‌و هیچ ج���ۆره ماده‌و ڕه‌نگێکی دروس���تکراوی تێ���دا نیی���ه ،ئه‌مه‌ش یارمه‌تی له‌ش ده‌دات بۆ هێوربونه‌وه‌و پشودان . به‌اڵم ده‌سه‌اڵتدارانی دوبه‌ی رایده‌گه‌یه‌نن که ئه‌و بانگه‌شانه ناڕاستن‌و ئه‌و (چا) یه هیچ جۆره سودێکی بۆ ته‌ندروستی مرۆڤ نییه.
فه‌‌ریک
جیهان ب���هو گه‌وره‌ییه ،ت���ۆ له‌خۆتت س���ه‌ركه‌وتنێكی گ���ه‌وره چاوه‌ڕێ���ت گه‌ر له‌كه‌سێك زویربویت‌و ناڕه‌حه‌ت ی بچوككردوه‌ت���هوه ،راس���ت ه ئیش‌و كار ده‌كات‌و ئه‌م���ه‌ش په‌یوه‌ندی به‌هه‌وڵ‌و ل����هو ناكۆكیی���� هی نێوانت����ان ،ئه‌وا پێویس���ته ،به‌اڵم باش���تر‌ه كاتیش بۆ كۆششته‌وه هه‌یه كه ماوه‌یه‌كه هه‌وڵی په‌له‌مه‌كه هه‌مو ش����تێك له‌نێوانتان به‌كۆتا دێت. بۆ ده‌ده‌یت. خۆت ته‌رخان بكه‌یت.
ههرچهنده م���رۆڤ له‌مێ���ژ‌ه له‌هه‌وڵی دۆزینه‌وه‌ی س���یحری ژیانی ئه‌به‌دیی‌و نه‌مریدایه ،به‌اڵم جار له‌دوای جار نائومێد ده‌بێت ل���هو دۆزینه‌وه‌یه ،به‌اڵم ئهوهی ههمیش ه بێ کۆڵدان هه‌وڵی بۆ ده‌دات، به‌رده‌وامییه‌ت���ی بۆ درێ���ژه‌دان به‌ژیان بۆ س���ااڵنێکی زیاتر به‌ته‌ندروستییه‌کی باشه‌وه .ناوچه‌ی شین ()Blue zone چه‌مکێک��� ه به‌کاردێت ب���ۆ ناوچه‌یه‌کی جوگرافی���ی دیارییکراو ک ه مرۆڤ تێیدا ته‌مه‌نێکی درێژترو ته‌ندروس���تتر ده‌ژی به‌به‌راود به‌ناوچه‌کانی دیکه .له‌ئێستادا پێن���ج ناوچ��� ه له‌س���ه‌ر زه‌وی وه‌ک "ناوچه‌ی شین" ده‌ستنیشانکراون .لهو ناوچان ه به‌گشتی ئاستی ته‌مه‌ن ده‌گات ه 100س���اڵ به‌ته‌ندروستییه‌کی باشه‌وه. ناوچه‌کانیش بریتین له: دورگه‌ی ساردینیا له‌ئیتاڵیا. ئۆکیناوا له‌یابان. لۆما لین���دا له‌ویالیه‌تی کالیفۆرنیایئهمهریکا.
ته‌‌رازوو
نیمچه دورگه‌ی نیکۆیا له‌کۆستاریکا. ئیکرایا له‌یۆنان.دیکۆمێنتاری���ی له‌به‌رنامه‌یه‌ک���ی عه‌ره‌بیدا ک ه به‌ش���ێک ل���هو ناوچانه‌ی به‌س���ه‌رده‌کرده‌و‌ه ک��� ه له‌ناوچ���هی "ش���ین"دا بون ،هۆکاری ته‌مه‌ندرێژیی هاواڵتیانی ئه‌و ناوچانه‌ی ڕونده‌کرده‌وه. یه‌کێک له‌و‌شوێنان ه گوندی ئۆکیناوا-بو له‌واڵتی یابان .له‌وێ ژنێکی به‌ته‌مه‌نیان به‌سه‌رکرده‌و‌ه ک ه ته‌مه‌نی 96ساڵ بو، به‌اڵم هێشتا وه‌ک که‌سێک ژیان ده‌بات ه سه‌ر ک ه پێویس���تی به‌هاوکاری که‌س نه‌بێت .س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش ئ���هو ژن ه به‌رده‌وام له‌باخێکدا س���ه‌رقاڵی ئیش‌و کاری کش���توکاڵییه ،ئه‌م��� ه به‌به‌راورد به‌زۆرێ���ک له‌ناوچه‌کان���ی جیه���ان‌و کوردس���تانی خۆش���ماندا ،ش���تێکی ده‌گم���هنو سه‌رس���وڕهێنه‌ره .ئه‌و ژن ه به‌ته‌مه‌ن ه رۆژان ه 2بۆ 3کاتژمێر له‌ناو باخه‌که‌ی���دا کار ده‌کات .له‌ئۆکین���اوه له‌هه‌ر 200که‌سێکدا ،یه‌کێکیان ته‌مه‌نی 100ساڵ تێپه‌ڕ ده‌کات، به‌پێی ش���یکارییه‌کی ئه‌و به‌رنامه‌ی ه 5 ه���ۆکار هه‌ن ک��� ه کاریگه‌رییان ده‌بێت ی ته‌مه‌ن‌و ته‌ندروستییه‌کی له‌سه‌ر درێژی باش له‌کاتی هه‌ڵکشانی ته‌مه‌ندا: یه‌ک���ه‌م :سیس���تمی خ���واردن؛ چی ده‌خۆیت‌و چۆن ده‌یخۆیت؟ دوه‌م :رۆحانیی���هت؛ پابه‌ندبون���ت به‌باوه‌ڕێکی ئاسمانیی. س���ێیه‌م :وه‌رزش؛ جوڵه‌ی به‌رده‌وامی
دوپشک
له‌ش. چواره‌م :په‌یوه‌ندی���ی خێزانیی باش؛ ده‌رکه‌وت���وه ئه‌و که‌س���انه‌ی ته‌مه‌نیان درێ���ژ‌ه په‌یوه‌ندییه‌ک���ی خێزانی���ی توندوتۆڵی���ان هه‌ی��� ه له‌گه‌ڵ که‌س��� ه نزیکه‌کانیاندا. پێنجه‌م :بون���ی ئامانجێ���ک له‌ژیاندا؛ دیارییکردنی ئامانجێکی ڕون‌و تێکۆشان له‌پێناو گه‌یشتن به‌و ئامانجه. کۆمه‌ڵێ���ک له‌دانیش���توانی ئ���هو گونده‌ی یابان ،له‌س���اڵی 1940چون ه به‌رازیل‌و له‌وێ نیش���ته‌جێبون ،دواتر لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کیان کرد له‌سه‌ر ته‌مه‌نی ئه‌و که‌س���ان ه گونده‌که‌یان جێهێشتبو، ده‌رکه‌وت هه‌مویان به‌ڕێژی 17س���اڵ ته‌مه‌نیان کورتتر بوه‌ته‌و‌ه له‌وانه‌ی هه‌ر له‌گوند‌ه یابانییه‌ک ه مابونه‌وه .ئه‌مه‌ش ئه‌و که‌ش‌و هه‌واو شێوازی ژیانه‌ی ئه‌و گوند‌ه ده‌رده‌خات ک ه چه‌ند کاریگه‌ریی هه‌ی ه له‌سه‌ر درێژبونی ته‌مه‌ن ،به‌تایبه‌تی شێوازی خواردنیان ،چونک ه دانیشتوانی به‌رازیل زیاتر پشت به‌خواردنی گۆشت ده‌به‌س���تن ،به‌پێچه‌وانه‌ش���هوه ئ���هو گونده‌ی یابان ،به‌ش���ێوه‌یه‌کی به‌رچاو پشت به‌س���ه‌وزه‌وات‌و گۆشتی ماسیی ده‌به‌ستن له‌ژه‌مه‌کانی خواردنیاندا. هه‌رچه‌ن���ده له‌هه‌رێم���ی کوردس���تاندا ئام���ارو زانیارییه‌ک���ی وردی فه‌رمیی نیی ه س���ه‌باره‌ت به‌پێش���بینی ته‌مه‌نی هاواڵتیانی دانیش���توی کوردس���تان، ب���ه‌اڵم به‌ڵگه‌نه‌ویس���ت ه ک��� ه رێ���ژه‌ی
که‌‌وان
هاواڵتیانی ته‌مه‌ندرێژ به‌ته‌ندروس���تی باشه‌وه ،دیارده‌یه‌کی که‌مێک ده‌گمه‌ن ه به‌تایبه‌تی له‌ناو شاره‌کاندا ،به‌هۆکاری پیس���یی ژینگ���هو ئ���هو سیس���تمی خواردنه‌ی له‌کوردس���تاندا باوه ،ئه‌م ه سه‌ره‌ڕای نه‌خۆشی جۆراوجۆر .به‌پێی زانیارییه‌کانی ماڵپه‌ڕی ،BBCته‌مه‌نی پێش���بینیکراو بۆ تاک���ی عێراقی (ک ه هه‌رێمی کوردس���تانیش ده‌گرێته‌وه) بۆ ڕه‌گ���ه‌زی نێر 68س���اڵه‌و بۆ ڕه‌گه‌زی مێ 73س���اڵه .هه‌روه‌ه���ا به‌پێی ئه‌و زانیارییان���هی له‌به‌ش���ی ئینگلی���زی ماڵپ���ه‌ڕی ده‌س���ته‌ی وه‌به‌رهێنه‌رانی کوردستاندا هه‌یه ،ته‌مه‌نی پێشبینیکراو ب���ۆ هاواڵتیان���ی هه‌رێمی کوردس���تان به‌مش���ێوه‌یه‌یه :ڕه‌گ���ه‌زی نێر 68.8 ساڵ ،ڕه‌گه‌زی مێ 71.7ساڵ. له‌ریزبه‌ندی جیهانیش���دا واڵتی عێراق له‌پله‌ی 120دێت له‌ڕوی درێژی ته‌مه‌نی هاواڵتیانیی���هوه .له‌هه‌م���ان ریزبه‌ندیدا واڵتی یاب���ان له‌یه‌که‌مدای��� ه به‌رێژه‌ی 82.7ک ه ته‌مه‌نی پێش���بینیکراو‌ه بۆ هه‌ر تاکێک���ی یابان���ی ،دوای ئه‌ویش هه‌ری���ه‌ک له‌واڵتانی‌سویس���را ،س���ان مارین���ۆ ،ئیتاڵیاو س���ه‌نگافور‌ه دێن. له‌کۆتایی ریزبه‌ندییه‌که‌ش���دا ک ه پله‌ی 192ه واڵتێکی ئه‌فه‌ریقیی دێت به‌ناوی سیرالیۆن‌و ته‌مه‌نی پێش���بینیکراو بۆ دانیش���توانی ئه‌و واڵت��� ه ته‌نها 46.5 ساڵه .ئه‌م زانیارییانه‌ش به‌پێی ماڵپه‌ڕی .worldlifeexpectancy.com
گیسک
ته‌مه‌نی پێشبینیکراو بۆ هاواڵتیانی کوردستان نزیکه‌ی 70ساڵه
سه‌‌تڵ
ی نی ه خۆت له‌هه‌راو قه‌ره‌باڵه‌غی‌‌و كێش���ه‌كان هه‌ندێج���ار خ���ۆت ب���ه‌دور ده‌گری���ت ی بۆ گه‌یش���تن په‌ش���یمانبونه‌و‌ه هیچ س���ودێك ی گرنگت له‌پێش ه ك ه پێویست ه هه‌ندێج���ار زۆر به‌په‌ل ه بڕیارێك ی روی���داوه ناگه‌ڕێت���هوه ،به‌اڵم بپارێ���زه ،ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ه زۆر كێش��� ه له‌په‌یوه‌ندی ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ،ئه‌مه‌ش ی ئ���هوه ی له‌گه‌ڵ به‌ئامانجه‌كان���ت ،ئه‌مه‌ش جگ ه لهوه ی وردیی���هوه مامه‌ڵ ه به‌وپ���ه‌ڕ ی ناته‌وێت كێش���هت بۆ ی ئهوه ی روبه‌روت بونه‌ته‌وه ،ئێس���تا ورده ورده به‌بیانو ی ئه‌گه‌ر بیر له‌داهاتو بكهیتهوه زۆرین ه ی كات له‌قازانجت كاره‌كان���ت خ���راپ ده‌كات توش��� بكه‌یت ،به‌خت زۆرب ه دروست بێت. به‌ره‌و كۆتایی ده‌ڕوات. شته‌كان له‌ژیانت سه‌ركه‌وتو ده‌بێت. دودڵیشت ده‌كات. ده‌بێت.
نه‌‌هه‌‌نگ ی دارایت خراپبوه ،چونك ه ماوه‌یه‌ك ه بار ی پرۆژه‌كانت شكستتهێناوه، له‌زۆرین ه ئاگادارب��� ه با كێش���ه‌كانت لهوه زیاتر نه‌بن.
12
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
چی له‌ئۆکرانیاوه فێرده‌بین؟ ژیژێک‌وەک مارکە ()1
ماوەی چەند ساڵێکە سالڤۆ ژیژێک بووە بەیەکێک لەو ناوانەی لەناو ڕۆشنبیریی ئێمەدا باسدەکرێت‌و هەندێکجاریش‌وەک مەرجەعێکی فیکریی‌و تیوریی بەکاردەهێنرێت ،ئەگەرچی تا ئەمڕۆ نووس����ینێکی ڕاس����ته‌قینه لەسەر ژیژێک به‌زمانی کوردیی بوونی نییە کە تێما سەرەکی‌و دیدە تیوریی‌و کێشەفیکرییەکانی ئ����ەم نووس����ەرەی بەش����ێوەیەکی ماقوڵ‌و دوور له‌س����ادەگەریی‌و ئیعجابێکی بێوێنەوە نیش����اندابێت ،نووس����ینێک هه‌ڵگ����ری النی هەرەکەم����ی باس����کردنێکی سیس����تماتیکی فیکریی ئەم پیاوەبێت. ل����ەزۆر ڕووەوە ژیژێک ئەم����ڕۆ ئەوەندەی دیاردەیەک����ی میدیاییە ئەوەندە دیاردەیەکی فیکری����ی نییە،ئەوەن����دەی "مارکە"یەک����ی دیاریک����راوە ،ئەوەن����دە میتۆدێکی تایبەتی ش����یکردنەوە‌و ڕاڤەکردن����ی دیاردەکاننییە. لەمڕووەوە جێرمی گیلبەرت ،پرۆفیس����ۆری ب����واری "ش����یکردنەوەی کولتوریی" ،ئەوەی بەئینگلیزی پێیدەڵێن " ،cultural analysis دەرب����ارەی ژیژێ����ک دەڵێت "ئ����ەم پیاوە هەندێ����ک کتێبی باش����ی نووس����یوە ،بەاڵم ژمارەیەک����ی زۆر گەورەتر کتێبی زۆر خراپی نووسیوە"(کتێبی ژیژێکی ڕاستەقینە کێیە؟ ل .)٦١کتێبه باش����ەکانی ئەو کتێبانەن کە ب����اس له‌کۆمەڵێک بیروبۆچ����وون‌و دیاردەی کۆنکریت دەک����ەن ،کتێبه خراپەکانیش����ی ئەوانەن کە پ����ڕن له‌گش����تگیریی ،ناکۆکی لۆژیکی ،حوکمی نەسەلمێندراو‌و موناقەشاتی بێزەنتی بێسود‌و بێئامانج( ل .)٦١ ئ����ەم نووس����ەرە دەڵێت ژیژێ����ک یەکێکە لەو نووس����ەرە "پۆست مارکس����ییانە"ی کە کۆمەڵێک پرسیاری گرنگ‌و پێویست دەکات، ب����ەاڵم‌وەاڵمەکان����ی زۆر ناب����وت‌و بێکەڵکن (ل .)٦٢ئ����ەوەی کەمەکێ����ک بەفیک����ری ژیژێک ش����ارەزابێت ئەوەی بۆ دەردەکەوێت ئەم پی����اوە له‌هێرش����ێکی بەردەوامدایە بۆ سەرهەمووش����تێک ،خەریک����ی ڕەخنەکردنی هەم����وو ش����تێکە ،ب����اس له‌پێداویس����تی دۆزینەوەی چارەس����ەر بۆ هەموو کێشەکان دەکات ،بەبێئەوەی هێما بۆ یەک چارەسەری کۆنکریت بکات ،باس له‌گۆڕینی"سیس����تم"و جێگرتن����ەوەی بەش����تێکی ن����وێ دەکات بەبێئ����ەوەی بزانی����ن ئەم جێگ����رەوە نوێیە چییە‌و کامەیە. جێرم����ی گیلبەرت هێما بۆ ئەو ڕاس����تییە دەکات ژیژێک بەناوی شتێکەوە کە به"پۆست مارکس����یزم"ناودەبرێت هێرش����دەکاتە سەر سەرجەمی لقە جیاوازەکانی فیکری ڕەخنەیی چەپ ،هێرش دەکاتە سەر کایە گرنگەکانی وەک "لێکۆڵینەوەی کولتوریی"" ،فێمینیزم"، "بیرۆکە‌و سیاسەتی فرەکولتوریی"،فیکریی پۆس����ت مۆدێرنیزم"" ،پۆست کۆلۆنیالیزم"، "هیستۆریس����یزم"و "تەفکیکی����ەت"و زۆری تریش.هەم����وو ئەمان����ەش بەش����ێوەیەکی هێج����گار گش����تگیر‌و بەڕۆحیەتێک����ی تەواو س����تالینیانەوە .لەم ڕووەوە ئەم نووس����ەرە دەڵێ����ت ژیژێک "بەب����ێ بوون����ی النیکەمی زانیاری لەسەر ئەو کایە ئەکادیمییە ئاڵۆز‌و پڕموناقەشاتانەی س����ەرەوە" قسە دەکات‌و "بەبێبوون����ی زانیاریی پێویس����ت ڕەخنەیان ڕووبەڕوودەکات����ەوە"(ل . )٦٧ژیژێک،وەک ئەم نووس����ەرە دەڵێ����ت ،دونیایەک ڕەخنە له‌کایەی "ش����یکردنەوەی کولتوریی"وکایەی "لێکدانەوەی پۆس����ت کۆلۆنیالی" دەگرێت، بەاڵم هێما بۆ تاقە یەک تێکس����تی سەر بەم دوو کایەیە ناکات ،ناوی یەک س����ەرچاوەی کۆنکریت����ی ناو ئەم دوو کایەی����ە ناهێنێت، ئیقیتاباسێکی نییە نیشانیبدات کە نووسینی ن����او ئ����ەم کایان����ەی خوێندبێت����ەوە‌و النی هەرەکەمی زانیاریی دەربارەی هەریەکێکیان هەبێت .ئەم نووسەرە تا ئەو شوێنە دەڕوات کە بڵێت "ئەوەی ژیژێک لەم بوارەدا دەیکات له‌قوتابییەک����ی س����اڵی یەکەم����ی خوێندنی زانک����ۆ قبووڵناکرێت"( ل .)٦٥بەبۆچوونی ئەم نووس����ەرە ئەو ش����ێوازە نووس����ینەی ژیژێک پەیڕەوی دەکات پەیوەندی بەبوونی ئوسلوب یان شێوازێکی تایبەتی نووسینەوە نییە ،بەڵکو"ئ����اکاری منێک����ی فوتێکراوی بەناوبانگ����ە" (ل .)٦٦-٦٥منێ����ک پێیوایە هەموو ش����تێک دەزانێت‌و ش����ارەزای هەموو کایەکانە‌و دەتوانێت لەس����ەر هەموو شتێک قسە بکات‌و هەرچییەکشی وت هەققیەتێکی بنبڕ‌و هەمیشەییە. پرسیار ئەوەیە ژیژێک بۆ کێ دەنووسێت؟ ئ����ەو خوێن����ەرە نموونەیی����ە کێی����ە ک����ە نووس����ینەکانی ژیژێک دەیدوێنێت؟ جێرمی گیلبەرت لە‌وەاڵمی ئەم پرسیارە دەنووسێت: ئەو "خوێنەرە نموونەییە"ی ژیژێک شتەکانی بۆ دەنووس����ێت ،کەسێک نییە شارەزای ئەو بوارانە بێت کە ژیژێک تیایاندا دەنووس����ێت، لێزانی ئەو بوارانە نییە کە ژیژێک پەالماریان
ئه‌م پیاوه خەریکی ڕەخنەکردنی ھەموو شتێکە ،باس له‌پێداویستی دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ھەموو کێشەکان دەکات، بەبێئەوەی ھێما بۆ یەک چارەسەری کۆنکریت بکات
ئەدات ،بەڵکو کەس����ێکە ش����ارازەیی لەهیچ یەکێ����ک ل����ەو بوارانەدا نییە ،ی����ان ئەوەیە هێچیان لەبارەوە نازانێت یان ش����تێکی زۆر کەمیان ده‌ربارە دەزانێت .بۆیە ئەو خوێنەرە توان����ای ئەوەی نییە ڕاس����تیی‌و ناڕاس����تیی ڕەخنە‌و داوەرییکردن‌و حوکمەکانی ژیژێکی لەس����ەر ئەو بوار‌و کایانە ب����ۆ دەربکەوێت. ئ����ەو خوێن����ەره‌ی ژیژێک بۆی دەنووس����ێت کەسێکە زۆرجار پێش����وەخت بڕیاری خۆی داوە ،کەس����ێکە بەدوای دیدی تر‌و ڕوانینی ئەلتەرناتیڤدا بۆ دی����دو ڕوانینەکانی ژیژێک ناگەڕێ����ت .ئەو کەس����ە کەس����ێکە له‌هەموو دۆخێک����دا ژیژیکی خۆش����دەوێت‌و بەوەفایە ب����ۆی وەک نووس����ەرێک .ئ����ەم دۆخەی����ە وایک����ردوە ژیژێک لەنێو ئاپۆرەی خوێنەرانی ناشارەزا‌و ناپسپۆڕ لەو بوارانەدا کە لەسەری دەنووسێت ،هێجگار خۆشەویست‌و بەناوبانگ‌و ڕێزلێگیراوبێ����ت،وەک ئی����دۆل یان جۆرێک له‌پێغەمەب����ەر مامەڵە بکرێت ،بەاڵم الی ئەو کەسانەی کە شارەزا‌و پسپۆری ئەو بوارانەن کە ژیژێک قس����ەیان تێ����دا دەکات ،ئەوەی ژیژێ����ک دەیڵێت نرخێک����ی ئەوتۆی نەبێت. خوێنەرە نەشارەزا‌و نیمچە شارەزاکان ژیژێک وەک نووس����ەرێک مامەڵە ناکەن کە بکرێت له‌نووسینەکانی بپرسرێتەوە ،ڕەخنە بکرێت، یان ئەگ����ەری هەڵەب����وون له‌بۆچوونەکانیدا ببینرێت ،بەڵکو‌وەکو "مارکە‌و عەالمەت"ێک مامەڵە دەکرێت" .ئەوەش����ی‌وادەکات ئەو جۆرە خوێنەرانە ب����اوه‌ڕی خۆیان به‌ژیژێک ببەخشن بەناوبانگبوونی ژیژێکە" (ل .)٦٨ ئەم نووس����ەرە تا ئەو ش����وێنە دەڕوات کە بڵێت "دیاردەی درس����تبوونی کەسانی‌وەک ژیژێک له‌دونیای ئەمڕۆدا شتێک نییە جێگای سەرس����وڕمان بێت ،چونکە ژیژێک بەرهەمی گواس����تنەوەی "کولتوری مەش����هور بوونە"، وەک بەش����ێک له‌کولتوری ئیستهالکی‌و وەک بەشێکی گرنگ له‌فیکری نیولیبرالی ،بۆ ناو کایەی ڕۆشنبیریی" (ل .)٦٨ بێگوم����ان ژیژێک ل����ەوه‌دا ڕاس����تدەکات ک����ە ئایدیۆلۆژی����ای نیولیب����رال ب����ووە به‌ئایدیۆلۆژیایەکی بەهێز لەدونیای ئەمڕۆدا‌و چەن����دان هێ����زی کۆمەاڵیەت����ی چەپگەریی دەستەمۆکردوە ،بەاڵم ژیژێک هاوکات گاڵتە بەس����ەرجەمی ئەو بزوتن����ەوە کۆمەاڵیەتی‌و سیاس����ییانە دەکات ک����ە دژ به‌نیولبیرالیم‌و دژ به‌پرۆس����ەی بەجیهانیبوونی نیولیبراالنە هاتوونەتەکای����ەوە‌و کاردەک����ەن" .ژیژێ����ک لەبات����ی ئ����ەوەی بی����ر لەوەبکات����ەوە چۆن ئ����ەم هێ����زە ڕەخنەییانەی دونی����ای ئەمڕۆ والێبکرێن ڕۆحێکی نوێی دژە کاپیتالیزمیان پێبدرێت ،لەباتی ئەوە قس����ەی ناش����یرین به‌چاالکەوانەکانی ئەم بوارە دەڵێت‌و بچووک‌و بێمانایان دەکات‌و باس لەوە دەکات دەبێت وەک لێنین نالێبوردەبین" (ل .)٧٧ پەنابردنی ژیژێک بۆ لینین گەڕانە بەدوای ڕێگایەک����دا ب����ۆ پیادەکردن����ی گۆڕانکاریی ڕیشەیی ،بەاڵم ئەوەی نووسینەکانی ژیژێک لەس����ەر لینین بخوێنێتەوە ،بەئاسانی بۆی دەرده‌کەوێ����ت ئەوەی ئەم پیاوە لەس����ەر لینین����ی دەڵێت ش����تێک نیی����ە دەربارەی ئ����ەو لینین����ە مێژووی����یو پراگماتییەی کە زۆربەمان دەیناس����ین ،بەڵکو دروستکردنی بوونەوەرێکی ئەفس����انەییە ،بوونەوەرێکی ت����اک‌و بێوێنەی����ە ،س����وپەرمانێکە توانای بەرپاکردن����ی "ڕووداو"ێکی هەیە کە هەموو "سیس����تم"ەکە بەس����ەریەکەوە دەگۆڕێت. ژیژێ����ک‌وەک چ����ۆن‌وێن����ەی لینین‌وەک فریادڕەس����ێکی ئەفس����انەیی دەکێش����ێت، بەدی����وی ئەودیویش����دا هەم����ان وێن����ە بۆ خۆی دەکێش����ێت،وێنەی ڕۆش����نبیر‌وەک "گراندایزەر".
دیمه‌نێک له کاتی خۆپیشاندان سه‌ردار عه‌زیز ئ���ه‌وه‌ی له‌ئۆکرانی���ا به‌رێوه‌ده‌چێ���ت کۆمه‌ڵێ���ک وانه‌ی به‌س���ودی تێدایه بۆ ک���ورد له‌ڕوی جیوپۆله‌تی���ک‌و ملمالنێی زلهێزه‌کان���ی جیه���ان له‌گ���ه‌ڵ ناوچ���ه س���نوریه‌كاندا .له‌روی جیوپۆله‌تیکه‌وه ئۆکرانیا هاوبه‌شی هه‌یه له‌چه‌ند ئاستێکدا له‌گه‌ڵ کوردس���تاندا .ئه‌گ���ه‌ر به‌چاوی جیوپۆله‌تیکی جیهانیه‌وه له‌نه‌خش���هی ئ���هو ناوچه‌ی���ه بنواڕین ک���ه پێیده‌ڵێن ئیرۆئه‌ش���یا،یانی ئه‌وروپاو ئاسیا :ئه‌وا دو ج���ۆر له‌هێ���ز ده‌بینی���ن؛ یه‌كه‌میان هێ���زی زه‌به‌الحی مێژویی ،دوه‌میان ئه‌و پانتاییانه‌ی ک���ه ده‌كه‌وێته نێوانیانه‌وه. هێ���زه زه‌به‌الحه‌كان بریتی���ن له‌یه‌کێتی ئه‌وروپا ،روس���یا ،له‌ئاستی جیهانیه‌وه ئه‌مریکاو چین ،به‌اڵم له‌ئاستی ناوچه‌ییدا هێزه گه‌وره‌كان بریتین له‌تورکیا ،ئێران، سعودیه. له‌نێ���وان ئ���ه‌م هێزانه‌دا س���ێ ناوچه هه‌یه که جێگای ته‌راتێن‌و ملمالنێی ئه‌م هێزانه‌یه ،ئه‌وانیش ئه‌و‌رپای رۆژهه‌اڵت، ئاس���یای ناوه‌ند ،رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست. له‌چه‌ند س���اڵی دواییدا چه‌ندین روداوی ش���ه‌ڕو پێکدادان‌و ناس���ه‌قامگیری له‌م ناوچانه‌دا رویداوه؛ وه‌ك روداوی جۆرجیا، عێراق ،سوریاو ئێستا ئۆکرانیا. ئێمه بۆ ئاسانکاری دو پۆلێن ده‌كه‌ین یه‌كه‌می���ان :واڵتانی زلهێ���زی جیهانی‌و ناوچه‌ی���ی دوه‌می���ان واڵتان���ی بچوک‌و مامناوه‌ن���د .واڵتان���ی زلهێ���ز له‌دونیای جیهانگه‌ریدا ته‌نی���ا ئامانجیان ئه‌وه‌نیه که س���نوری خۆی���ان بپارێ���زن .به‌ڵکو له‌راستیدا به‌گشتی سنوریان له‌مه‌ترسیدا نیه ،به‌ڵکو ئهوهی له‌مه‌ترسیدایه سنوری قه‌ڵه‌مڕه‌وییانه .له‌زانستی جیوپۆله‌تیکدا جیاکاری نێ���وان ئه‌م دوان���ه له‌رێگای چه‌مکی بۆردرو فرۆنتێ���ره‌وه ده‌كرێت. به‌کورتی سنور چه‌سپیوه به‌پێی یاسا، قه‌ڵه‌مڕه‌وی نه‌چه‌س���پیوه‌و پشت به‌هێز ده‌به‌ستێت .سنور س���ه‌ر به‌سیسته‌می ده‌وڵ���هت نه‌ته‌وه‌یه ،قه‌ڵه‌مڕه‌وی س���ه‌ر به‌سیسته‌می ئیمپراتۆریه‌ته .سه‌رگه‌رمیی ئ���ه‌م واڵتانه به‌گش���تی ئهوهیه که هه‌تا چه‌ندێ���ک له‌ده‌ره‌وه‌ی س���نوری خۆیان هه‌ژمونیان ههیهو ده‌توانن سودی لێببینن له‌روی سیاسیو ئابوریو ئاسییشه‌وه. ئه‌م خه‌م���ی فراونکردنی قه‌ڵه‌مڕه‌ویه ک���ه ب���ۆ نمون���ه الی که‌س���ێکی وه‌ك ئه‌حم���ه‌د داود ئۆغلۆ ناوده‌نرێت قواڵیی س���تراتیژی ،وه‌ها ده‌كات که ئه‌م واڵته زلهێزه جیهان���یو ناوچه‌ییانه به‌رده‌وام له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دابن چۆن سود له‌کێشه‌و ملمالن���ێ ناوخۆییه‌كانی واڵتانی بچوک‌و مامناوه‌ندی نێوانیان وه‌ربگرن بۆ زیاتر فراوانکردن���ی قه‌ڵه‌مڕه‌وییان‌و ملمالنێی‌و رکه‌به‌رایه‌تی زلهێزه‌كانی تری نه‌یاریان. ئه‌م هه‌وڵدانه بۆ فراوانکردنی قه‌ڵه‌مڕه‌وی ههمیشه پێویس���تی به‌‌وه‌یه به‌هانه‌یه‌كی هه‌بێت .به‌هانه‌كان ههمیشه ئه‌و کێشه‌و ملمالنێی ناوخۆییانه‌ن که له‌ناو ئه‌م واڵته بچوک‌و مامناوه‌ندانه‌دا روده‌ده‌ن .یه‌كێک له‌خه‌سڵه‌ته س���ه‌ره‌كیه‌كانی ئه‌م واڵته بچوک‌و مامناوه‌ندانه ئهوهیه که به‌هۆی ملمالنێی مێ���ژوی زلهێزه‌كانه‌وه هه‌رگیز ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌یان نه‌بوه که ببنه خاوه‌ن
ده‌بێت ههمیشه لهوه ئاگاداربیت که نه‌بیته گۆڕه‌پان ،یان نه‌كرێیته گۆڕه‌پان. تاکه رێگرێکیش له‌به‌رده‌م بون به‌گۆڕه‌پاندا ئهوهیه که له‌ناوه‌وه سه‌قامگیری دابین بکه‌یت گۆڕه‌پانی سه‌ربه‌خۆیی پێش خۆپیشاندان و دوای خۆپیشاندان پێگه‌و بنه‌ماو شوناس‌و ده‌زگای تۆکمه‌ی ئاگاداربی���ت که نه‌بیت���ه گۆڕه‌پان ،یان خۆیان .به‌ڵکو بونیان ههمیشه بونێکی نه‌كرێیت���ه گۆڕه‌پان .تاک���ه رێگرێکیش برینداره .ههندێک ده‌ڵێن ئۆکرانیا یانی له‌به‌رده‌م ب���ون به‌گۆڕه‌پاندا ئهوهیه که س���نور ،هه‌ندێکی تر ده‌ڵێ���ن یانی بون له‌ن���اوه‌وه س���ه‌قامگیری دابین بکه‌یت. له‌قه‌راخ .ڕه‌نگه بێگومان ههردو ماناکه هه‌تا ملمالنێ له‌ن���اوه‌وه زیاتر بێت ئه‌وا بدات .له‌روی جیوپۆله‌تیکه‌وه یانی بون واڵتانی تینوو برسی به‌قه‌ڵه‌مڕه‌وی زیاتر له‌پانتاییه‌ك���دا که ههمیش���ه روبه‌روی به‌بیانو به‌هانه‌ی جیاواز زیاتر ده‌س���ت ناس���ه‌قامگیری‌و ملمالنێ���یو پێکدادان‌و وه‌رده‌ده‌ن���ه ن���او کاروب���اری ناوخۆوه. گۆڕانی سیسته‌م‌و کوێخاو ئاغا .هاتوچۆی ده‌ستوه‌ردانی زیاتر یانی ناسه‌قامگیری ئه‌م هێزانه له‌میانه‌ی مێژودا سروش���تی زیاترو په‌رتبون‌و الوازبونی زیاتر. دوه‌م ،نابێ���ت جۆرێک له‌سیاس���هت ئه‌م کۆمه‌ڵگایانه ده‌ژه‌نێت به‌جۆرێک که بگیرێته‌ب���ه‌ر که ببێته ه���ۆکاری ئهوهی به‌ئاسانی ناتوانێت سه‌قامگیربێت. له‌ئه‌مرۆی دونیادا ده‌بینین کاتێک که ناوچه‌ک���ه ببێت���ه مای���هی تێکدان���ی ده‌سه‌اڵتی ناوه‌ندی له‌م ناوچانه‌دا توشی هاوسه‌نگی هێزی نێوان زلهێزه ناوچه‌یی‌و الوازی ده‌بێت ئ���ه‌وا خێرا پانتایی واڵت جیهانی���ه‌كان .ک���ورد ده‌بێ���ت ل���هوه له‌نیشتمانی خه‌ڵکه‌وه ده‌بێته گۆڕه‌پانی ئاگاداربێت که دو ئه‌گه‌ری له‌به‌رد‌‌ه‌مدایه یان ده‌بێ���ت له‌گه‌ڵ هه‌م���وان به‌هه‌مان ملمالنێ. به‌پێی ئهوهی کوردس���تان له‌هه‌ناوی ئاس���ت په‌یوه‌ندی ههبێ���ت یان بێالیه‌ن یه‌كێک ل���ه‌م ناوچانه‌دایه ک���ه له‌قه‌راخ بێ���ت .ئه‌گ���ه‌ر بێتو الیه‌ن���ی الیه‌نێکی ئیمپراتۆری���ه‌ت‌و زلهێزه‌كاندای���ه ئ���ه‌وا گرت ئ���ه‌وا ناچارده‌بێ���ت بکه‌‌وێته ژێر به‌هه‌مانشێوه‌ی ناوچه هاوشێوه‌كانی تر ،قه‌ڵه‌مڕه‌ویه‌وه .هه‌رێم ئێستا له‌دۆخێکی ههمیشه ئه‌گه‌ری ئهوهی هه‌یه که ببێته ترس���ناکدایه‌له‌مبار‌ه‌وه هه‌تا بێت زیاتر گۆڕه‌پانی ملمالنێ���ی زلهێزه گه‌وره‌كانی ده‌بێت���ه جێگای ملمالنێ���ی دو زلهێزی ناوچه‌ك���ه .بۆ نمونه له‌ئاس���یای ناوه‌ند ناوچه‌یی :ئێران‌و تورکیا. سێیه‌م ،زلهێزه ناوچه‌یی‌و جیهانیه‌كان ده‌بینین که روس���یا ،چین ،ئه‌مه‌ریکا، ئێ���ران ،تورکی���ا له‌ملمالنێ���دان ب���ۆ هه‌م���و ش���تێک به‌كارده‌هێن���ن له‌پێناو فراوانکردن‌و تۆکمه‌كردنی قه‌ڵه‌مڕه‌ویان .فراوانکردنی قه‌ڵه‌مڕه‌وییاندا .هیچ ناوه‌ندو له‌عێراق‌و س���وریا ده‌بینی ک���ه ئێران ،ده‌زگاو الیه‌ن‌و گرێبه‌ست‌و ناوبژییه‌ك بێ تورکیا ،س���عودیه ،روس���یاو ئه‌مه‌ریکا ئامانج نیه .ب���ۆ نمونه ههردو ئه‌ڵمانیاو ئه‌مه‌ریکا رۆژانێکی زۆره له‌رێگای خانه‌ی له‌ملمالنێدان. له‌خ���وارهوه له‌چه‌ن���د خاڵێک���دا ئه‌و بیره‌كانیان���هوه خه‌ریکی دروس���تکردنی خه‌سڵه‌ت‌و مه‌ترسیانه کورت ده‌كه‌مه‌وه دی���دو که‌س���ایه‌تی‌و ده‌زگاو ناوه‌ن���دن که ده‌بێت ئه‌م جێگا بچوک‌و مامناوه‌ندیانه له‌پێن���او ئامانجی خۆیان���دا .له‌م روهوه ههمیشه دیموکراسی ،مافی مرۆڤ ،مافی لێیبه‌ئاگابن به‌تایبه‌ت کوردستان. یه‌ك���ه‌م ،ده‌بێ���ت ههمیش���ه ل���هوه ئافره‌ت ،مافی ئاین ،شوناسه‌كان ،هه‌مو
به‌كارده‌برێن له‌پێناو ئ���هو ئامانجانه‌دا. دیاره لێره‌دا مهبهس���ت ئ���هوه نیه که دژایه‌ت���ی رێکخراوی ماف���ی مرۆڤ یان مافی ئافره‌ت بکرێ���ت ،هه‌ندێکجار یان زۆربه‌ی جار ئه‌و که‌سایه‌تی‌و رێکخراوانه به‌نی���ازی باش له‌الی���ه‌ن واڵته‌كانیانه‌وه به‌كارده‌برێ���ن .بۆیه باش���ترین رێگری ئهوهی���ه که واڵتان ب���اری مافی مرۆڤ‌و مافی ئافره‌ت‌و ئازادیه‌كان‌و قه‌یرانه‌کانی تریان چاره‌س���ه‌ر بکه‌ن هه‌تا رێکخراوی له‌مج���ۆره هاریکاربن ن���ه‌ك بتوانن ببنه ئامرازی سه‌پاندنی قه‌ڵه‌مڕه‌وی. چواره���ه‌م ،له‌واڵت���ه بچ���وک‌و مامناوه‌نده‌كان���دا ،رێگایه‌ك���ی ت���ر بۆ رێگه‌گرت���ن له‌کاریگ���ه‌ری ئ���ه‌م زلهێزه ناوچه‌یی‌و جیهانیانه حکومه‌تێکی باشه. حکومه‌ت���ی خراپ ههمیش���ه به‌كاردێت وه‌ك ده‌س���که‌الیه‌ك ب���ۆ ئامانج���ی ده‌ره‌ك���ی .گه‌نده‌ڵ���ی زۆری حکومه‌تی ئۆکران���ی یه‌کێکه له‌ئامرازه‌كان که هێزه ده‌ره‌كیه‌كان به‌كاریده‌هێنن بۆ فوتێکردنی زیاتر به‌دۆخه‌كه .ئه‌مه‌ریکا هه‌تا ئێستا پێن���ج ملی���ار دۆالری خه‌رجکردوه له‌م پێناوه‌دا ،وه‌ك ڤیکتۆریا نۆالن به‌ئاشکرا ئاماژه‌ی بۆ کرد. پێنج���ه‌م ،هێ���زی ده‌ره‌ك���ی ته‌نه���ا له‌س���اته‌وه‌ختی قه‌یران���دا ده‌ستبه‌كارنابێت ،یان ئاماده‌یی نابێت، به‌ڵک���و له‌س���اته‌وه‌خته‌كانی هێمنی���دا خه‌ریک���ی بونیادنان���ه ب���ۆ به‌كاربردنی له‌س���اته‌وه‌ختی قه‌یران���دا .ب���ۆ نمونه به‌پێ���ی توێژینه‌وه‌كانی (خالد المازنی) هاریکاری خه‌یری یه‌كێکه له‌ئامڕازه‌كانی سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی واڵتانی که‌نداوی عه‌ره‌بی.
بیروڕا
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
birura.awene@gmail.com
13
گه‌ل ی كورد له‌ئه‌شكه‌وتی شانه‌ده‌ره‌و‌ه به‌ره‌و كوێ؟!
دانـــــا زه‌نــــدی له‌ئه‌نجا می‌كنه‌كر د ن���ی ئه‌ركیۆلۆجیسته‌كان (شوێنه‌وارناسه‌كان) له‌شوێنه‌واری شارستانی ه هه‌ره‌دێرینه‌كان‌و ش���یكردنه‌وه‌‌و لێكدانه‌وه‌ی زانس���تیانه ی هێماكان ی ئه‌و پاشماوانه ،بۆیانده‌ركه‌وتو‌ه كه شۆڕش���ی نیۆلیتی���ك ()Neolithic (چاخ ی به‌ردین���ی نو ێ 7300 – 9600 پ.ز) ك���ه ب���وه ه���ۆی جێنش���ینبون‌و دۆزین���ه‌وه‌ی كش���توكاڵ‌و به‌خێوكردن ی ئ���اژه‌ڵ ،س���ه‌ره‌تای راس���ته‌قینه‌ی ئه‌م شارس���تانیه‌ی ئێس���تای مرۆڤایه‌تی���ه. به‌اڵم شۆڕش���ی ش���ارگه‌ری ،چوارچێو‌ه سه‌ره‌تاییه‌كه‌ی شارس���تانی ئێستامان ی دیاریك���رد ك ه تا ئێس���تاش له‌بنه‌ماكان ی كۆمه‌ڵگا ی نوێی مرۆڤایه‌تیدا بون ی هه‌یه. دیاره سه‌رجه‌م شارستانیه‌كان ،ئهوه ی ك ه تا ئێستا ماوه‌و ئهوه ی له‌ناویشچوه، له‌قۆناغه‌كان���ی س���ه‌ره‌تای مێ���ژو ی شارس���تانیه‌كه‌یاندا ،ئه‌م دو شۆڕشه‌یان ئه‌نجامداوه .زانس���ت ی شوێنه‌وارناس��� ی نوێ���ش پێداگری ل���ه‌وه‌ده‌كات ك ه ههردو شۆڕش���ی نیۆلیتی���ك‌و ش���ارگه‌ری ،بۆ یه‌كه‌مجار له‌مێژوی مرۆییدا له‌خۆرهه‌اڵت ی نزیكی دێریندا (ش���رق اڵ‌دن���ی القدیم) ئه‌نجامدراوه ،ته‌نها ناوچه‌ش��� ه ك ه ههردو شۆڕش���ه‌كه ی به‌بێ كاریگ���ه‌ری ده‌ره‌ك ی ئه‌نجام���داوه ،به‌م���ه‌ش ب���وه به‌نمونه ی سه‌ره‌تا بۆ گۆڕانكاریه‌كانی لهوه دواتر ی ناوچه‌كان ی تر له‌جیهاندا. له‌ئه‌نجام���ی پش���كنین‌و لێكۆڵین���هوه له‌ش���وێنه‌وار‌ه هه‌ر‌ه دێرینه‌كان ،له‌ناوچ ه ش���اخاویه‌كانی باك���وری رۆژهه‌اڵت��� ی نیوه‌بازن���ه ی خۆرهه‌اڵت���ی نزیك (هیالل الخصیب) كه ناوچه ی هه‌رێم ی كوردستان ی باش���ور ده‌كات ،زانا ئاركیۆلۆجیسته‌كان بۆیانرونبوه‌ت���هوه ك ه له‌هه‌م���و جیهاندا بۆ یه‌كه‌مج���ار شۆڕش���ی نیۆلیتیك له‌م ناوچه‌ی���هوه س���هریههڵداوه .ه���ه‌ردو ش���وێنه‌وارناس (& R.J.Braidwood )B.Howeله‌ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌كانیان س���ه‌باره‌ت به‌س���ه‌ره‌تای س���ه‌رهه‌ڵدان ی وه‌رزێری���یو ئاژه‌ڵ���داری له‌جیهان���دا، به‌هاوڕێیه‌ت���ی تیمێك���ی زانس���تی ك��� ه پێكهاتب���ون له‌پس���پۆرانی زانس���ت ی
دیاریكردن���ی مێ���ژوی ش���وێنه‌وار‌ه دێرین���ه‌كان به‌كاربۆن���ی تیش���كاوه‌ر‌و جیۆلۆجیس���ت‌و روه‌كناسی‌‌و ئاژه‌ڵناسی‌‌و ژماره‌ی���ه‌ك له‌پس���پۆرانی ئاركیۆلۆجی، له‌ناوه‌ڕاس���ته‌كان ی س���ه‌ده‌ی راب���ردودا، له‌ناوچه‌ی گوند ی چه‌رمۆی دێرین له‌نزیك شارۆچكه ی چه‌مچه‌ڵ ،كاری لێكۆڵینهوه زانستیه‌كانیان ئهنجامداوهو له‌ده‌رئه‌نجام ی لێكۆڵینه‌وه‌كانیش���یان زۆر بهدڵنیاییهوه ئه‌و بۆچونه‌ی���ان پشتڕاس���تكردوه‌ته‌و‌ه كه س���ه‌ره‌تای س���ه‌رهه‌ڵدانی كشتوكاڵ‌‌و ئاژه‌ڵ���داری له‌جیهان���دا له‌ناوچ���ه ی كوردس���تانی عێ���راق بوهو س���ه‌ره‌تا ی ده‌ركه‌وتن ی مرۆڤ ی هۆشمه‌ند‌و شارستانی ه سه‌ره‌تاییه‌كه‌ش���ی هه‌ر ل���هو ناوچه‌یه‌دا سه‌ریهه‌ڵداوه كه مێژوه‌كه‌ی دهگهڕێتهوه ب���ۆ ه���ه‌زاره‌ی حه‌وته‌می پێ���ش زایین. شۆڕش���ی ش���ارگه‌ری‌‌و هاتنه‌كای���ه ی شاره س���ه‌ره‌تاییه‌كانیش ،له‌سۆمه‌ره‌و‌ه س���هریههڵداوه له‌ناوچ���هی میزۆپۆتامیا، پاش���ان لهوێوه له‌رێگ���هی (هوریه‌كان‌و هیتیت���ه‌كان)هوه ك��� ه به‌ش���ێك ی گرنگ ی گه‌الن ی س���ومه‌ر پێكده‌هێنن‌و ره‌چه‌ڵه‌ك‌و باوانی گه‌لی كوردی ئێس���تان ،له‌رێگه ی دورگه ی كریت‌و قوبڕس���هوه گوێزرایه‌و‌ه ب���ه‌ره‌و خۆرئ���اوا بۆ یۆنان‌و پاش���ان بۆ ئه‌وروپا ،به‌ره‌و باش���ور بۆ میسر‌و به‌ره‌و خۆرهه‌اڵتیش بۆ هیندستان. بێگوم���ان ئ���ه‌م گه‌واهیه‌ی پاش���ماوه دێرینه‌كان���ی شارس���تانی مرۆڤایه‌ت��� ی ( )artifactsس���ه‌باره‌ت به‌مێژو ی هه‌ر‌ه دێرینی مرۆڤه‌كانی كوردس���تان ی گهوره به‌گش���تیو به‌تایبه‌ت ئه‌م ناوچه‌یه‌ی ك ه ئێس���تا به‌هه‌رێمی كوردس���تانی عێراق ناسراوه ،مایه‌ی ش���انازی گه‌لی كورده، چونك���ه دۆكیۆمێنته مێژویی���ه‌كان ئهوه ده‌س���ه‌لمێنن ك��� ه به‌درێژای���ی مێ���ژوی مرۆڤایه‌تی ،ئه‌و مرۆڤانه‌ی له‌م ناوچه‌یه‌دا ژیاون هه‌ر ئه‌و مرۆڤانه‌ن ك ه له‌سه‌ره‌تاو‌ه گه‌لی كوردیان پێكهێناوه. دیاره من ل���ه‌م گوتاره‌مدا مهبهس���تم گێڕان���ه‌وه‌ی مێژو ی دێرینی كوردس���تان بهگشتیو به‌تایبه‌ت ئه‌م به‌شه‌ی باشور ی كوردس���تان نی���ه ،هه‌روه‌ها مهبهس���تم باسكردنی سه‌روه‌ریه مێژویی ه دێرینه‌كان ی گه‌ل���ی ك���ورد نی���ه ،ته‌نها مهبهس���تم وه‌بیرهێنانه‌وه‌یه‌ك���ی خێرا ی مێژو ی ئه‌م گه‌له‌و ناوچه‌كه‌یه‌تی بۆ ئه‌و كه‌س‌و الیه‌ن ه كوردانه‌ی ك ه ئه‌م���ڕۆ فه‌رمانڕه‌وایی ئه‌م ناوچ��� ه هه‌ر‌ه گرنگه ی هه‌س���اره‌ی زه‌و ی ده‌كه‌ن كه س���ه‌رجه‌م گه‌الن ی گۆی زه‌و ی له‌گه‌یشتنیان به‌م شارس���تانیه مه‌زنه ی ئه‌مڕۆیان ،قه‌رزاری گه‌ل ه دێرینه‌كه‌ی ئه‌م ناوچه‌یه‌ن. ن���ۆ هه‌زار س���اڵ ب���ه‌ر له‌ئێس���تا ،بۆ
ته‌نها گه‌لێك ی مه‌زن ی‌وه‌ك كورد ده‌توانێت له‌سایه ی حكومه‌تێكی زۆر هه‌ژار له‌رو ی سیسته‌م‌و ستراتیجی دورو پاشاگه‌ردانیه‌ك ی ئیداری ئاوادا، هیوابڕاو نه‌بێت‌و به‌رده‌وامی به‌ژیان بدات یه‌كه‌مجار له‌هه‌مو گ���ۆ ی زه‌ویدا ،مرۆڤ ی ژی���ری هۆش���مه‌ند )Sapiensله‌ئه‌ش���كه‌وته‌كانی چیاكان ی كوردستان ی باشور ده‌ركه‌وتوه،واته ژیر ی مرۆڤ‌و پرۆسه ی هۆشمه‌ند ی مرۆڤایه‌ت ی ل���ه‌م ناوچه‌یه‌دا كۆنتری���ن مێژو ی هه‌یه، له‌مێژو ی سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تیدا. له‌وانه‌یه ئێس���تا ،له‌م سه‌رده‌مه‌دا ،زۆر كه‌س به‌داخبن سه‌باره‌ت به‌مێژو ی نوێو هاوچه‌رخ���ی ئ���ه‌م ناوچه‌ی���هو دڵگرانبن سه‌باره‌ت به‌م بارودۆخه‌ی ئێستا ی گه‌ل ی كورد له‌خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت ،یاخود به‌دیدێك ی نه‌رێنی���هوه بڕوانن ه تواناكان ی گه‌لی كورد له‌م س���ه‌رده‌مه‌دا‌و به‌گومانبن ل���ه‌وه‌ی ك��� ه ئه‌و گه‌ل���هی یاخ���ود ئه‌و مرۆڤانه ی نۆ هه‌زار س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌م ناوچه‌یه‌دا ژیاون ك���ورد بوبن .به‌اڵم من به‌پێچه‌وانه ی ئه‌و بۆچونه‌وه ،تا دێ زیاتر ب���ۆم رونده‌بێته‌و‌ه ك ه ئه‌م گه‌لی كورده ی ئێس���تا هه‌ر ئه‌و مرۆڤه مه‌زنه ی نۆ هه‌زار س���اڵ له‌مه‌وبه‌ره ،ته‌نها ب���هدو خاڵیش پشتگیری له‌م بۆچونه‌م ده‌كه‌م: یه‌كه‌می���ان /له‌نێو ئه‌و گه‌ل��� ه دێرین ه مه‌زنانه ی ك ه له‌مێژوی دێریندا له‌ناوچه ی (Homo Sapiens
میزۆپۆتامی���او خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت به‌گش���تی بونیان هه‌ب���وه ،ته‌نها گه‌ل ی كورد توانیویه‌ت ی له‌م ناوچ ه جوگرافیه ی خۆ ی بونی خۆ ی بپارێزێت‌و‌وێڕای مێژو ی كۆن‌و نوێی پڕ له‌شه‌ڕو شۆڕ‌و داگیركار ی ئ���ه‌م ناوچه‌ی���ه ،ئه‌م گه‌ل���ه توانیویه‌ت ی ناس���نامه ی نهتهوهییو زم���ان‌و كلتور ی خۆی له‌ده‌ستنه‌دات. دوهه‌میان /له‌رۆژی ئه‌م���ڕۆدا ك ه له‌م كوردس���تانی باش���وره‌دا حكومه‌تێك��� ی س���ه‌ربه‌خۆی ك���ورد فه‌رمانڕه‌وایی ئه‌م به‌ش���هی كوردس���تان ده‌كات ،گه‌لێ���ك دیارده‌ی حوكمڕان��� ی نه‌رێنی‌‌و نه‌خوازراو ب���ه‌د ی ده‌كرێت ،ه���ه‌روه‌ك قۆڕخكردن ی زۆربه‌ی ه���ه‌ره‌زۆر ی جومه‌گه‌كانی ژیان له‌الی���ه‌ن به‌ش���ێك له‌به‌رپرس��� ه حزبی‌‌و ئیداریه‌كانی ئه‌م هه‌رێمی كوردس���تانه‌‌و نه‌بون���ی ی���ان ئیفلیج���ی سیس���ته‌م ی به‌ڕێوه‌بردن���ی ئی���داره ی هه‌رێ���م ك���ه نادادپه‌روه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی لێكه‌وتوه‌ته‌وه، نه‌بون یان ش���ێواندنی س���ه‌ره‌تاییترین ماف ی مرۆڤی ئه‌م سه‌رده‌مه ك ه كۆمه‌ڵگا له‌سیس���ته‌می كۆیالیه‌تی جیاده‌كاته‌وه، ئه‌ویش پێدانی كرێ���ی كاركردنه له‌كات ی خۆی ك��� ه بریتیه له‌موچ���هی مانگانه ی فه‌رمانبه‌رانی حكوم���هت ،دیاره ئه‌مه‌ش ئه‌ركێك��� ی بنه‌ڕه‌تی ه���ه‌ر حكومه‌تێكه‌‌و ده‌بێ���ت له‌كاتی دیاریك���راوی خۆیدا بۆ موچه‌خۆرانی خۆی دابینی بكات ،هه‌روه‌ها زۆر كه‌مب���ون‌و ناڕێك���یو نادادپه‌روه‌ر ی دابه‌شكردنی وزه‌ی كاره‌با له‌م سه‌رده‌م ی عه‌وله‌م���هو ئینته‌رنێ���ت‌و ته‌كنه‌لۆژی���ا دیجیتاڵیه‌دا.وێڕای گشت ئه‌م ئاسته‌نگ‌و ته‌گه‌رانه‌ی به‌رده‌م ژیانی مرۆڤه‌كانی ئه‌م هه‌رێمه كه ئه‌مه‌ی ده‌یڵێم ته‌نها مشتێك ه له‌خه‌روارێ���ك گه‌نده‌ڵی ،ل���ه‌م هه‌رێم ی كوردس���تانه‌دا ژیان به‌رده‌وام���هو گه‌ل ی كورد به‌زۆره‌ملێش بێت له‌به‌ره‌وپێشچون نه‌وه‌س���تاون‌و هیوابڕاونین به‌داهاتویه‌ك ی گه‌ش���تر‌و هێنانه‌كای���هی سیس���ته‌مێك ی مرۆڤدۆستانه‌ی دادپه‌روه‌رانه. بۆی���ه ب���ه‌ڕای م���ن ته‌نه���ا گه‌لێك ی مه‌زن��� ی‌وه‌ك كورد ده‌توانێت له‌س���ایه ی حكومه‌تێكی زۆر هه‌ژار له‌رو ی سیسته‌م‌و ستراتیجی دورو پاشاگه‌ردانیه‌كی ئیدار ی ئ���اوادا ،هیواب���ڕاو نه‌بێ���ت‌و به‌رده‌وامی به‌ژیان بدات! له‌كۆتایی���دا جێی خۆیه‌ت��� ی بڕوابونم به‌تیۆریه‌ك���ی گه‌ردون���ی بخه‌م���ه‌ڕو ك���ه ده‌ڵێ���ت "هه‌م���و سیس���ته‌مێك له‌هه‌ڕه‌مه‌ك���یو ناسیس���ته‌میه‌وه له‌دایك ده‌بێت" .به‌وهیوایه‌ی ل���ه‌م هه‌ڕه‌مه‌كی‌‌و ناسیس���ته‌میه‌ی هه‌رێمی كوردس���تاندا، سیس���ته‌مێكی تۆكمهو هاوچه‌رخ له‌دایك ببێت.
سود‌و زیانی الیەنەکان له‌دواکەوتنی پێکهێنانی حکومەت ئاری ئەبوبەکر ڕۆژ بەڕۆژ گرێکانی پێکهێنانی حکومەت زیات���ر کوێ���ر دەبێت���ەوە ،چونکە هیچ هێزێکی سیاسی له‌یەکەم‌و دوەم‌و سێیەم هێز ،ئامادەنین تەنازول بۆ ئەوەی تریان بکەن ،هەر هێزە‌و دەیەوێت ئەو بەش���ە بەرێت کە دەتوانێت س���ودی لێببێت بۆ زیادکردن���ی دەنگ���ی له‌هەڵبژاردنەکانی داهاتودا. پارت���ی وەک یەک���ەم هێزی ب���راوە، زۆر ب���ۆی گرنگ���ە کە نە دڵ���ی یەکێتی هاوپەیمانی بش���کێنێت‌و زوی���ری کات، ن���ە ئەوەندە کەمیش ب���دات به‌گۆڕان کە بکش���ێتەوە‌و ببێتە ئۆپۆزس���یۆن ،بۆیە پارتی تاکە هێزە کە تێماوە ،نازانێت به‌چ بارێکیاندا بیشکێنێتەوە ،چونکە یەکێتی ت���ا ئەم لەحزەی���ە هێزێک���ی گوێڕایەڵی پارتییە‌و بێ دڵی پارتی ناکات ،پارتیش ئەم���ەی لەژێ���ر ن���اوی ڕێککەوتننامەی س���تراتیژیدا ش���اردۆتەوە‌و دەزانێت کە یەکێتی هاوپەیمانی نییە ،بەڵکو هێزێکی گوێڕایەڵ���ی پارتیی���ە ،ئ���ەوە نەبێت کە یەکێتی درکی بەم ڕاس���تییە نەکردبێت، به‌پێچەوان���ەوە یەکێت���ی واقیعەک���ەی لەبەرچاوە ،بەاڵم بریندارییەکانی یەکێتی هێن���دە زۆرن ،دەیەوێت ل���ەم واقیعەدا بمێنێت���ەوە ،بەمەرجێ���ک پ���ارە‌و هێزی ئەمنی‌و هەواڵگری لەژێر دەستیدا بێت. هەڵبەت تا حکومەت دوابکەوێت پارتی قازانجێتی ،چونکە ئەجێندای پارتی به‌بێ کێش���ە بەرەو بەرجەستە بون دەچێت( بەتایبەت���ی ئەجێندای نەوتی پارتی ،کە بوەت���ە خەون‌و خەیاڵ���ی پارتی) ،بەاڵم پارت���ی دەیەوێت له‌ش���تێک دڵنیابێت، ئەویش مس���ۆگەربونی ه���ەردو یەکێتی‌و
گۆڕان له‌حکومەتدا بەشداریبکات هەر قازانجێتی‌و بەشداریش نەکات هەر قازانجێتی گۆڕان ب���ۆ بەش���داریکردن له‌حکومەت، ئەگەر ئ���ەو دوهێزە گرەنتی بەش���داری بدەن به‌پارتی ،ئەوا پارتی باکی نییە تا چەند حکومەت دوادەکەوێت. یەکێتی بوەتە هێزێک خۆشی نازانێت ب���ەرەو کوێ ملدەنێت ،نە ئایندەی دیارە نە ئێستا ،کێش���ە ناوخۆییەکانی هێندە کەڵەکەب���ون ،ئەگ���ەر بەزوتری���ن کات نەتەقێت���ەوە ،ئەوا نەخۆش���ی گانگرین چاوەڕێ���ی یەکێتییە ،کە مەبەس���ت لێی ڕزین‌و هەڵوەرینی کادێر‌و ئەندامانی ئەو حزبەیە‌و ڕوکردنە گۆڕانی ئەو کادێرانە. له‌دواکەوتن���ی پێکهێان���ی حکومەتدا یەکێت���ی دەیەوێ���ت ،به‌پارت���ی بڵێت، زۆنی س���ەوزی جاران تەس���لیم ناکەم، نە به‌گۆڕان‌و نەبەهی���چ هێزێک ،جێگری س���ەرۆکی حکومەت ه���ەر دەبێت بۆ من بێ���ت ،ئەمەش ن���ەک لەبەرئ���ەوەی کە
بیەوێت لەو ڕێگای���ەوە دۆڕاندنی دوایین هەڵبژاردن بێنێتەوە مایە ،چونکە یەکێتی دڵنیایە تازە نابێت���ەوە به‌یەکێتییەکەی جاران‌و بەدەس���تهێنانەوەی دەنگەکانی پێش���وتر له‌مەحاڵ مەحاڵترە ،دوساڵی ڕابردو شاهێدی ئەوە دەدەن کە پۆستی جێگری سەرۆکی حکومەت لەژێردەستی یەکێتی بو ،ب���ەاڵم نەیتوانی یەک دەنگ له‌گۆڕان بکاتەوە‌و بیخاتە سەر خەرمانی دەنگەکانی خۆی ،بەاڵم یەکێتی لەڕێگەی پۆستی جێگری س���ەرۆکی حكومەتەوە دەیەوێ���ت ئ���ەوەی هەیەتی لەدەس���تی نەدات ،واتا پارێ���زگاری بەو دەنگانەوە بکات ،ک���ە بەهۆی ئەو پۆس���ت‌و هێزە چەکدارانەوە هەیەتی ،چونکە لەدەستدانی پۆس���تی جێگری سەرۆکی حکومەت ،کە گ���ۆڕان پێداگری لەس���ەر دەکرد،واتای تەس���لیمکردنی حاکمیەتی زۆنی س���ەوز به‌گ���ۆڕان ،چونکە هەمو ل���ەوە دڵنیان ک���ە حکومەت دو حکومەتەو س���ەرۆکی حكومەت ل���ه‌کام البو تەنه���ا دەتوانێت حوکمی زۆنی خ���ۆی بکات‌و جێگرەکەی له‌هەرالیەنێکی ت���ر بو حوکمی زۆنەکەی تر دەکات ،ئ���ەم‌واقیعە پارتی‌و گۆڕان‌و یەکێتیش باش تێیدەگەن. گۆڕان له‌ئێس���تادا له‌دۆخی متبوندایە، نەک لەبەر ئەوەی بەش���داری حکومەت دەکات ،وەک ئەوەی بەهەڵە ش���رۆڤەی بۆ دەکرێت ،نەخێر گۆڕان بۆیە بێدەنگە، دەیەوێ���ت لەڕێگەی ئ���ەم بێدەنگییەوە به‌پارتی بڵێت ،ئەگ���ەر بمەوێت دەتوانم هەمو ش���تێکتان بەرامبەر بکەم ،ئەگەر ویستیش���م(وەک ئەوەی ئێستا) بێدەنگ ب���م ،ئ���ەوا پرۆژەکانی ئێ���وە ناکەوێتە خەتەرەوە‌و دەتوان���ن به‌ئاره‌زوی خۆتان هەڵس���وڕێن ،بێ سەرئێشە دروستکردن
بۆتان ،ئەمەش پیشاندانی ڕوە نەرمەکەی گۆڕانە به‌پارتی. ب���ۆ گۆڕان بەش���داریکردنی حکومەت گرنگ���ە ،تەنه���ا لەب���ەر ئ���ەوەی ک���ە خ���ۆی بس���ەلمێنێت بەرامب���ەر هەردو یەکێتی‌و پارتی‌و نیش���اندانی شتی تازە به‌دەنگدەرانی،واتا نیو ئۆپۆزسیۆن‌و نیو دەسەاڵت. گ���ۆڕان له‌حکومەت���دا بەش���داریبکات هەر قازانجێتی‌و بەش���داریش نەکات هەر قازانجێتی ،چونکە بەش���داری بکات بەو ش���ێوەیەی خ���ۆی دەیەوێ���ت ،یەکێتی دەتوێنێت���ەوە بەتەواوەت���یو بەڕەک���ە له‌ژێ���ر پێی یەکێت���ی دەردەهێنێت ،خۆ ئەگەر بەش���داری نەکات‌و پەراوێزبخرێت له‌حکومەتدا ،ئەوا له‌داهاتودا سەرئێشەی زۆر بۆ پارتی دروس���تدەکات ،بەتایبەتی له‌سیاس���ەتی نەوت���دا ،ک���ە زیاتر له١٨ بی���رە نەوت ل���ەو ٣١بی���رە نەوتەی کە پارتی گرێبەس���تی لەگەڵ کۆمپانیاکاندا پێکردوە ،دەکەونە زۆنی س���ەوزەوە ،کە گ���ۆڕان له‌داهات���ودا حاکمیەتی دەکات. بۆی���ە هەرس���ێ الیەن���ە کاریگەرەک���ە، بەشێکی قازانجیان لەوەدایە کە حکومەت بەم زوان���ە پێکنەیەت ،ب���ەاڵم زۆرترین قازانجی���ان لەوەدای���ە بەزویی حکومەت پێکنەیه‌ت‌و بکەوێتە کات���ی نزیکبونەوە له‌هەڵبژاردنەکانی مانگی نیسان. تەنها شتێک کە مس���ۆگەرە ،ئەوەیە، ب���ەم داواکارییانەی الیەن���ەکان هەیانە له‌ئیس���تادا ،پێناچیت حکومەتی بنکە فراوان پێکهێنانی ئاسان بێت ،بەتایبەت یەکێت���یو گۆڕان ،ک���ە پێناچیت لەیەک بۆتەی حکومەتدا بتوانن بتوێنەوە. Ariabubaker@gmail.com
دژی توندوتیژی ریبین هەردی "ئەگ���ەر هەقیقەت له‌ئاس���ۆی ژیاندایە، ئەوا تاکە رێگەی گەیش���تن بەم ئاس���ۆیە ناتوندوتیژیە" رامی���ن جهانبگل���و له‌کتێب���ی" زهن���ی زستانی"
توندوتیژی کرداری کەسێکە کە توانای هەڵکردن‌و چارەسەری گرفت‌و کێشەکانی بەردەمی خۆی لەهیچ رێگەیەکەوە جگە له‌توندتیژی نیە .کردەی ئەو مرۆڤەیە کە ناتوانێت به‌توانا‌و بەهرە مرۆیەکانی خودا پێیبەخشیوە له‌پاڵ مرۆڤەکانی تردا به‌ئاسانی بژی
لەم رۆژانەی پێشودا گرتەیەکی ڤیدیۆیی له‌توڕە کۆمەاڵیەتیەکاندا باڵوبۆوە کە هەموو بینەرانی گرتەک���ەی راچەڵەکاند .گرتەکە له‌دڵڕەقی���دا کەم‌وێنەو لەهەمانکاتدا پڕمانا بوو بۆ جیهان‌و ئەو جۆرە س���ایکۆلۆژیای لەن���او ئێمەدا بوونی هەی���ە .لەو گرتەیەدا گورگێکی به‌تەڵەوە بوو لەالیەن پیاوێکەوە زۆر به‌دڵڕەقیانە به‌دار لێئەدریت‌و گورگەکە کە قاچی به‌تەڵەوە بووە لەتاو ئازار له‌لورە لور‌و قروس���کان نەبێت هیچ���ی پێناکرێت. لێدانەک���ە بەی���ەک دارو دوو دار کۆتای���ی نای���ەت ..هەر چەن���د چرکەی���ەک‌و کابرا دارەکەی بەرزئەکات���ەوە‌و به‌هەموو هێزی خۆی جارێ���ک به‌قاچ‌و جارێک به‌پش���ت‌و جارێک بەسەریدا ئەکێش���ێت .هەندێکجار گورگەکە لەئ���ازاردا بۆ چەن���د چرکەیەک بێهۆش‌و بێجوڵە ئەکەوێت ،کە بۆ یەک سات بینەری گرتەکە هەس���ت ئ���ەکات مردووە، بەاڵم ی���ەک ت���ۆز ئەجوڵێت���ەوە‌و لەگەڵ جواڵنەکەیدا دیسانەوە کابرا بەهەمان رق‌و توانایەوە دارێکی تری بەهەموو هێزی خۆی پیائەکێشێت‌و بەمشێوەیە. چەن���د رۆژیک دوای باڵوبون���ەوەی ئەم گرتەیە‌و لەیەكێک له‌ش���ەقامەکانی ش���ارو کە‌وێنەی بگیرێ���ت‌و پەخش بکرێت.واتە له‌ئێوارەیەک���ی دەرنگوەخت���دا کەس���ێکم لێرەدا کامێراکە لەب���ەر رودای توندوتیژی بین���ی به‌شیش���ێکی گ���ەورە دوای ئەوەی ل���ەوی نی���ە ،بەڵک���و توندوتی���ژی لەبەر قاچی پش���یلەیەکی ش���کاندبوو به‌دوایەوە بون���ی کامێراکە ئامادەی���ە .به‌بێ نمایش‌و ب���وو بۆ ئ���ەوەی زیاتر لێیبدا .پش���یلەکە دەرخس���تن ،توندوتی���ژی مان���ای نی���ە. بەزەحمەت توانای رۆیشتنی هەبوو ،بەاڵم بێهودە نیە تا ئێس���تاش زۆرێک له‌دەوڵەتە س���ەیر ئەوەبوو هەموو هەوڵی لەوه‌دا بوو ناشرینەکانی ئەم ناوچەیە هەموو سزادانێک له‌کەس���ەکە دوربکەوێت���ەوە بێئەوەی هیچ وێن���ە ئەگرن‌و باڵوئەکەن���ەوە یان النیکەم نوزەیەکی لێوە بێت ..وەک ئەوەی کپبونی هەواڵەک���ەی رائەگەیه‌نن .له‌س���ێدارەدان وەک بەشێک بێت له‌خۆ‌ونکردن لەم شیش له‌مەیدانی گش���تیدا کە کۆماری ئیسالمی ئێران پەیڕەوی ئەکات‌و سەربڕین‌و کوشتن بەدەستەی نازانێت چیە‌و بۆ لێیدەدات. ئەم دڵڕەقی���ە بێوێنەی���ە بەرامبەر بەو به‌بەرچاوی کامێراوە کە گروپە توندڕەوکانی گیان���دارە بێزمانان���ە ک���ە هەر ناش���زانن قاعیدە‌و هاوش���ێوەکانی پەیڕەوی ئەکەن، لەبەرچی‌و لەس���ەر چ���ی لێئەدرێن ،رەنگە هی���چ نیە جگ���ە له‌کردارێکی نمایش���ی بۆ رادەی ئ���ەو دڵڕەقی���ە ئاش���کرابکات کە دەرخستنی دەسەاڵت‌و تواناو خۆدەرخستن ب���ووە به‌بەش���ێک له‌کارەکت���ەری زۆرێک وەک هێزێک کە بەس���ەر هەموو ش���تێکدا له‌ئینس���انەکانی ئێم���ە .ئ���ەم دڵڕەقی���ە بااڵدەستە .بەس پارادۆکسەکە ئەوەیە تەنها بەرامبەر گیانلەبەری بێزمان ،زۆر به‌ئاسانی بێدەس���ەاڵتەکان ،پێویس���تیان به‌نمایشی ئەگەڕێتەوە بۆ ئ���ەوەی روو له‌گیانلەبەری دەس���ەاڵت هەی���ە .توندوتیژی ک���رداری زمانداری���ش ب���کات .پەیوەندیەکی گەورە کەسێکە کە توانای هەڵکردن‌و چارەسەری لەنێ���وان دڵڕەق���ی بەرامب���ەر به‌ئ���اژەڵ‌و گرفت‌و کێش���ەکانی بەردەمی خۆی لەهیچ دڵڕەقی بەرامب���ەر به‌مرۆڤدا هەیە .یەکێک رێگەیەکەوە جگە له‌توندتیژی نیە .کردەی له‌گیراوەکان���ی رێکخراوی قاعیدە له‌یەکێک ئەو مرۆڤەیە ک���ە ناتوانێت به‌توانا‌و بەهرە له‌دانپیانانەکانی���دا له‌کەناڵ���ی عێراقی���ە مرۆیەکانی خ���ودا پێیبەخش���یوە ،له‌پاڵ زۆر به‌ڕون���ی ئەم پەیوەندیەی س���ەلماند .مرۆڤەکان���ی تردا به‌ئاس���انی بژی .کردەی تۆمەتبارەکە به‌تۆمەتی س���ەربڕینی چەند کەس���ێکە توانای تەحەمول‌و قەبوڵکردنی کەسێک دەستگیرکرابوو ،کاتێک پرسیاری ش���ێوازی تری ژیان‌و بیرکردن���ەوەی نیە، لێکرا له‌کوێ‌و چۆن وا بەئاسانی ئەتوانێت چونک���ە ناتوانێ���ت لەپ���اڵ ئەو ش���ێواز‌و سەری مرۆڤێک ببڕێت ،گوتی :له‌شوێنەکانی بیرکردنەوان���ەی تردا به‌ئام���رازی جیاواز راهێناندا ماوەیەکی زۆر راهێنانیان لەسەر له‌توندوتیژی ،شانس���ی مان���ەوە بۆ خۆی س���ەربڕین کردووە .یەکەمجار به‌سەربڕینی دەستەبەر بکات .توندوتیژی کار‌و کردەوەی گا دەستیانپێکردووە .گوتی لەو راهێنانەدا ئەو کەسانەیە کە دەسەاڵت‌و توانای ئەوەیان گایان ب���ۆ ئەهێناین‌و داوای���ان لێئەکردین نیە به‌ئاس���ودەیی‌و ئارامی لەپاڵ کەسانی س���ەریببڕین .گوتی من یەکەمجار ترس���م تردا هەبن‌و مەترس���ی ئەوەیان نەبێت کە هەبوو ،بەاڵم دواجار بەسەربڕینەکە راهاتم‌و ئەتوانن بمێننەوە .بۆیە هەرکاتێکیش پەنا دوای ئەم راهاتنەش س���ەربڕینی مرۆڤ الم بۆ توندوتی���ژی ب���ەرن ،توندوتیژیەکەیان نمایش���ی ئەبێ���ت‌و لەبنەڕەت���دا پەیامێک ئاسانتر بوو. پەیوەندیەکی نزیک لەنێوان توندوتیژی‌و ئەبێت نەک بۆ ئەو کەسانەی توندوتیژیان دڵڕەق���ی بەرامب���ەر به‌ئ���اژەڵ‌و بەرامبەر ئاراس���تە ئەکات ،بەڵکو بۆ ئەو کەسانەی به‌مرۆڤدا هەیە .له‌کوێ توندوتیژی بەرامبەر توندوتیژیەکە ئەبینن یان ئەبیستن .کردەی به‌ئاژەل هەێیت ،ه���ەر لەوێش توندوتیژی توندوتیژی ئاراس���تەی بینەران‌و بیسەرانی بەرامب���ەر به‌م���رۆڤ‌و هاورەگەزەکان���ی کردارەکەیە‌و دەرخس���تنی دەسەاڵتی زیان پێگەیاندنی هەموو کەس���ێکە کە ئەکەوێتە ئامادەیە. کردەی توندوتیژی هەمیشە کردەیەکی بەر رقی کەسی توندوتیژ" .کەسی توندوتیژ نمایش���یە .کردەیەکە کە تیایدا نمایشەکە به‌جیه���ان ئەڵێت ناو ،ئ���ەوە رەدئەکاتەوە بەش���ێکی س���ەرەکی روداوەکە دروس���ت کە بارودۆخەک���ە لەبەرچاو بگرێت‌و لەگەڵ ئ���ەکات " .توندوتی���ژی لەبنەڕەت���دا هەلومەرجەک���ەدا بگونجێت" .لەراس���تیدا کردارێک���ی نمایش���یە ک���ە تاکەکەس یان گەڕانەوە ب���ۆ هەڵبژاردنی توندوتیژی‌وەک گروپێک هەوڵئ���ەدات لەرێگەی���ەوە لەناو تاکە رێگە چارەیەک بۆ گرفتەکانی جیهان، ئ���ەو دۆخەدا کە بێدەس���ەاڵت‌و بێچارەیە ،هیچ نیە جگە له‌هەڵبژاردنی کەس���انێک کە دەوری پاڵه‌وانێک بگێڕیت کە دەس���ەاڵتی نەئەتوان���ن تەحەمول���ی هەمەرەنگی دنیا بەس���ەر هەموو شتێکدا هەیە" .توندوتیژی بکەن‌و نە تواناو دەسەاڵتی ئەوەشیان هەیە بریتیە له‌هەوڵدان بۆ خۆدەرخس���تن وەک لەرێگەی جیاواز له‌توندوتیژیەوە شانس���ی کەسێکی به‌دەس���ەاڵت‌و به‌توانا له‌دۆخێکدا مان���ەوەی بیرکردن���ەوە‌و هەڵبژاردنەکانی کە لەراس���تیدا زۆر بێدەسەاڵت‌و بێتوانایە .خۆیان مسۆگەر بکەن. بیرکردن���ەوە له‌رێگەکانی توندوتیژی بۆ واتە لەبنەڕەت���دا توندوتیژی ئامرازێکە بۆ ش���اردنەوەی الوازیی‌و بێچارەیی کەس���ێک گۆڕان ،هیچ نیە جگ���ە له‌هەڵبژاردنی ئەو ی���ان گروپێ���ک ک���ە توانای ئ���ەوەی نیە مرۆڤە تاک رەهەندانەی ناتوانن تەحەمولی کونتڕۆڵی جیهان���ی خۆی لەرێگەی جیاواز هەمەرەنگی دنیا بکەن‌و تەنها لەیەک دۆخدا له‌توندوتیژی���ەوە ب���کات .لەبەرئەوەش کە ئەتوان���ن لەناوی���دا بژین ک���ە هەموو دنیا توندوتیژی بۆ ش���اردنەوەی الوازیە ،ئەبێت ش���کڵی ئەوان‌وەربگرێت .ئەم هەڵبژاردنە کردارێک���ی نمایش���یو بینراو‌و گ���ەر کرا کە زۆرجار بەناوی شۆرش���گێڕییەوە خۆی بیستراو بێت .ئەو کەسەی گرتەی ڤیدیۆیی نمای���ش ئ���ەکات ،له‌جەوه���ەردا رقێک���ی له‌لێدانی گورگە بەس���تەزمانەکە گرتووە ،گەورەیە له‌ژیان‌و له‌نەبونی تەحەمولکردنی گرت���ەو وێنەکانی له‌خ���ودی کردارەکە بۆ بونی کەس���انی تری جیاواز له‌بیرکردنەوە‌و گرنگترە ..بگرە لێدانەکە لەبەرئەوە هەیە ،له‌شێوازی ژیانکردن‌و هەڵبژاردندا.
14
بیرورا
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
دور گۆشه‌یه‌که سه‌ردار عه‌زیزو نیاز نه‌جمه‌دین ده‌ینوسن
چەند ملیار دۆالر کێشەی هایدرۆکاربۆن نزیک ڕوبەڕوی حکومەتی کوردستان دەبێتەوە
خه‌می زیادبونی دانیشتوان نیاز نه‌جمه‌دین به‌پێی یاس����ای ( ،)70ئه‌گ����ه‌ر رێژه‌ی گه‌شه‌ی دانیشتوان له‌هه‌رێمدا ( )%2بێتو به‌گریمانه‌ی به‌رده‌وامی ئه‌م رێژه‌یه)35( ، س����اڵیتر هه‌رێم ده‌بێت به‌دو هێنده،واته نزیكه‌ی ( )10ملیۆن كه‌س ( 70دابه‌ش����ی رێژه‌ی گه‌ش����ه بكه) .بۆچی ئه‌مانه دێن‌و ئاینده‌ی ئێمه به‌ره‌و كوێ ده‌به‌ن؟ گه‌ر به‌خێرای����یو نیوه‌ناچڵ����ی وه‌اڵمی پرس����یاری یه‌ك����ه‌م بده‌م����هوه ،جگ����ه له‌مس����ۆگه‌ركردنی پاڵپش����تیه‌ك ب����ۆ س����ه‌رده‌می پیری ،هه‌م����وان ده‌یانه‌وێت نه‌مربن‌و له‌یاد نه‌كرێن ،یه‌كێك له‌رێگاكان وه‌چه خس����تنه‌وه‌یه .سه‌رباری ئه‌مانه‌ش، له‌زۆر‌واڵت هێش����تا دروس����تكردنی "كوڕ" مه‌راقی خێزانه‌كانه ،هه‌ر له‌م پرۆسه‌یه‌شدا هه‌زاران مرۆڤ پێیان خس����ته سه‌ر زه‌وی. كوڕ‌وه‌كو س����یمبولی "نێ����ر" ره‌هه‌ندێكی ئابوریشی هه‌یه :ئه‌م ره‌گه‌زه له‌توانایدایه بژێوی خێزان به‌ره‌و باشتر به‌رێت .له‌سه‌ر ئاستی سیاس����ی ،له‌زۆر ش����وێندا منداڵ دروستكردن ترسه له‌سڕینه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ی����ان مه‌زهه‌ب����یو ئاینی .ئه‌م����ه به‌ته‌نیا له‌په‌یوه‌ندی نێوان فه‌له‌س����تینی-جوله‌كه‌و شیعه-س����وننه‌دا نابینین ،به‌ڵكو له‌نێوان عه‌ره‌ب-كوردیش����دا .مندااڵن����ی كورد بۆ زیادبونی ژماره له‌دژی عه‌ره‌ب له‌رویه‌كه‌وه هێنراون یان ده‌هێنرێنه سه‌ر زه‌وی .دۆخی كه‌ركوك گه‌واهی ئه‌م راستیه ده‌دات .زۆر له‌ئێمه‌ی كورد بۆ ش����ه‌ڕێكی سیاسی یان كۆمه‌اڵیه‌تی دروستكراوین ،بۆیه سه‌یر نیه رێژه‌یه‌ك����ی كه‌می به‌خته‌وه‌ریی هاوڕێیه‌تی كردوین. ئابوریناس����ی به‌ریتانی تۆماس ماڵتۆس ( )1834-1766خۆش����حاڵ نی����ه به‌بونی ئێمه‌ی مرۆڤ‌و‌وه‌ك به‌رهه‌می غه‌ریزه‌یه‌كی شه‌یتانی س����ه‌یرمان ده‌كات .ئه‌و له‌خه‌می باڵوبونه‌وه‌ی هه‌ژاری‌و برسێتیدا بو .وه‌ك له() Essay in the principle of Population دا باسی ده‌كات ،هه‌ر كات باری گوزه‌ران باش����تر بو ،مرۆڤ بیر له‌هاوس����ه‌رگیری‌و منداڵ دروس����تكردن دهكاتهوه ،كاروانێكی ت����ری هاتن����ی مرۆڤ ب����ۆ س����ه‌ر زه‌وی له‌كاتێكی كه‌مدا به‌دوای خۆیدا ده‌هێنێت. له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی زه‌وی توان����ای دابینكردنی خۆراكی بۆ ئه‌و هه‌م����و گه‌ده‌یه به‌هه‌مان خێرایی نیه ،م����رۆڤ هیچیتری پێناكرێت جگه له‌هه‌وڵی خۆڕزگاكردن له‌برس����ێتی. هه‌ر ئه‌مه‌ش ،له‌پێناوی راگرتنی هاوسه‌نگی س����ه‌ر زه‌وی ،زیندوان دهكاتهوه قوربانی‌و له‌ناویان ده‌بات .ماڵتۆس ده‌یویست هانی له‌دایكب����ون نه‌درێ����ت بۆ ئ����ه‌وه‌ی رێژه‌ی گه‌شه‌ی دانیشوان خاو ببێته‌وه . هاتنی به‌لێشاوی ئه‌م مه‌خلوقه ئاڵۆزه‌ی ناوی مرۆڤه سه‌رئێش����هی بۆ ئابوریناسی به‌ریتانی "داڤید ریكاردۆ"ش دروستكردوه. خه‌می س����ه‌ره‌كی ریكاردۆ ئ����هوه نیه كه زۆربونی دانیشتوان رێگری ده‌وڵه‌مه‌ندبونی نه‌ته‌وه‌ی����ه،وه‌ك ماڵت����ۆس رایده‌گه‌یاند، به‌ڵكو ئهوهیه دابه‌شكردنی به‌رهه‌م به‌سه‌ر ئه‌وانه‌ی به‌شدارییانكردوه له‌دروستكردنیدا ده‌ش����ێوێنێت .ئه‌و رای وایه پێشكه‌وتن‌و به‌رهه‌مداری س����ه‌ری زیاتر ده‌هێنێته سه‌ر ئه‌م هه‌س����اره‌یه ،ب����ه‌اڵم ناتوانێت پارچه زه‌وی زیات����ر ب����ۆ خۆراكپێدانیان بهێنێت. له‌ده‌گمه‌ن����ی زه‌وی خ����اوه‌ن موڵك����ه‌كان س����ودمه‌ند ده‌بن ،كرێ����كاران ته‌نیا نرخی سروشتی كاره‌كه‌یان‌وه‌رده‌گرن ،كه بریتیه له‌ئاستێكی كرێ بۆ ئهوهی خۆی به‌تایبه‌تی نه‌مرێت‌و چه‌ش����نی مرۆڤ به‌گشتی له‌ناو نه‌چێ����ت .له‌ناو ئه‌م ج����ۆره له‌په‌یوه‌ندی به‌رهه‌مهێنان‌و به‌تایبه‌تی به‌هۆی ده‌گمه‌نی روب����ه‌ری زه‌وییه‌وه ،هاتن����ی مرۆڤی دیكه سه‌رچاوه‌ی خۆشبه‌ختی نابێت بۆ زۆرینه، به‌ڵكو كه‌مخۆراكی دروست ده‌كات‌و ئاستی بژێ����وی داده‌به‌زێنێ����ت ،هه‌ژاری ده‌س����ت ده‌نێته گه‌رویان‌و ده‌یانخنكێنێت. له‌گه‌ڵ ئهوهی به‌رهه‌می توێژینه‌وه‌كانی ئ����ه‌م دو ئابوریناس����ه مه‌زنه به‌به‌ش����ێك له‌سه‌رمایه‌ی زانس����تی جیهان داده‌نرێت، به‌اڵم ئه‌مه رێی له‌ره‌خنه‌گرتنیان نه‌گرت. خاوه‌ن����ی نۆبڵ����ی ئابوری����ی 1991گاری بێكه‌ر رای‌وایه هه‌ر گه‌ش����ه‌یه‌كی ئابوری (زیادبونی داهات����ی نه‌ته‌وه‌و تاك) مه‌یلی زاوزێ ك����ه‌م ده‌كات����هوه ،پاس����اوه‌كانی هاتنه‌ب����ون الواز ده‌كات .ل����ه‌م دۆخ����ه‌دا، به‌ته‌نیش����ت گه‌ش����هی بواری پزیشكی كه كۆنتڕۆڵ����ی زاوزێی ده‌س����ته‌به‌ر كرد ،تاك یان هاوس����ه‌رگیری دواده‌خات یان منداڵ دروستكردن كه‌مده‌كاته‌وه .به‌پێچه‌وانه‌ی جاران����هوه ،دایكی ئێس����تا ك����ه ده‌بینێت
زۆرێک له‌ئێمه‌ی كورد بۆ شه‌ڕێكی سیاسی یان كۆمه‌اڵیه‌تی دروستكراوین ،بۆیه سه‌یر نیه رێژه‌یه‌كی كه‌می به‌خته‌وه‌ریی هاوڕێیه‌تی كردوین له‌بازاڕدا داه����ات به‌رزبوه‌ت����هوه ،مانهوه له‌ماڵه‌وه گران ده‌وه‌س����تێت له‌سه‌ری .له‌م ملمالنێیه‌دا ،ژن كاركردن ده‌خاته جێگای منداڵ دروس����تكردن .ه����ه‌ر ئه‌مه یه‌كێك ده‌بێ����ت له‌هۆكاره‌كان����ی فڕین����ی رێژه‌ی ته‌اڵق .به‌م مانایه ،ئه‌گه‌ر هه‌ژاری له‌پشت كێش����هی خێزانیه‌وه‌ی����ه ،ئه‌وا گه‌ش����هی ئاب����وریو به‌رزبونه‌وه‌ی داهات له‌پش����ت هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی ئ����ه‌م دامه‌زراوه‌ی����هو به‌خشینی فۆرمی دیكه‌یه پێی .خاوبونه‌وه‌ی رێژه‌ی گه‌ش����هی دانیشتوان له‌ئه‌مه‌ریكا تا ئه‌و راده‌یه‌ی پێشبینی ده‌كرێت له‌سه‌ده‌ی داهاتودا نزیكببێته‌وه له‌س����فر ،پشتیوانی ده‌رئه‌نجام����ی توێژینه‌وه‌كان����ی بێك����ه‌ر ده‌كات. وه‌اڵمه‌كه‌ی ئابوریناسی ئه‌مه‌ریكی مایكڵ كرێم����ه‌ر بۆ ماڵتۆس پڕاوپڕه .به‌ڕای ئه‌م، ئاستی بژێوی جیهانی حه‌وت ملیار كه‌سی ئه‌مڕۆ زۆر باشتره له‌جیهانی ( )1900كاتێك ژماره‌ی دانیشتوان نه‌گه‌یشتبوه دو ملیار. كرێمه‌ر باوه‌ڕیش����ی‌وایه نه‌ته‌وه‌ی به‌ژماره گهوره ههمیش����ه كارگ����هی به‌رهه‌مهێنانی داهێنه‌ران بوه،وه‌كو ئه‌مه‌ریكا. ری����كاردۆ ئ����ه‌وه‌ی نه‌بینی ك����ه ئابوری هاوچه‌رخ له‌س����ایه‌ی هێزی كاری كارامه‌و س����ه‌رمایه‌و ته‌كنۆلۆجی����ا له‌روب����ه‌ری كه‌م����دا به‌رهه‌می زۆر دروس����ت ده‌كات‌و نادادپه‌روه‌رییش له‌دابه‌شكردندا په‌یوه‌ندی به‌ژم����اره‌ی دانیش����توانه‌وه نی����ه .واقیع هه‌ندێك له‌بۆچونه‌كان����ی گاری بێكه‌ریش پوچ����ه‌ڵ ده‌كات����هوه .بۆچونه‌ك����هی ئه‌و زیاتر ب����ۆ ئابورییه‌كی هه‌مه‌ڕه‌نگی به‌هێزه له‌دروس����تكردنی ده‌رفه‌ت����ی كاردا ،تیایدا بازاڕ رێ����زی تواناو كارامه‌یی‌و گه‌ش����هی ته‌كنۆلۆج����ی ده‌گرێ����ت.واڵتان����ی نه‌وتی چیرۆكێك����ی جیاوازی����ان هه‌ی����ه .به‌پێی ( ،) Indexmundi.comهێش����تا رێ����ژه‌ی گه‌ش����هی دانیش����توان له‌واڵتی س����عودیه له( ،)%1.5له‌ئیمارات له( ،)%3له‌عێراق له( )%2كه‌متر نیه .زۆرینه‌ی خه‌ڵكی ئه‌م واڵتانه به‌ش����داری گهوره له‌دروستكردنی داهاتی س����ه‌ره‌كییاندا ناك����هنو له‌كه‌رتی گش����تیدا كار ده‌كه‌ن .كارك����ردن بۆ ئه‌م كه‌رت����ه فش����اری زۆر ناخاته س����ه‌ر‌وزه‌و كاته‌كانیان ،له‌گه‌ڵ ئه‌و هۆكاره سیاس����ی- كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی له‌س����ه‌ره‌تاوه باسمكردن، واده‌كات بیركردنه‌وه له‌منداڵ دروستكردن به‌هه‌مانش����ێوه‌ی رۆژئ����اوا ناگۆڕێ����ت. كرێمه‌ریش له‌وه‌دا س����ه‌ركه‌وتو نه‌بوه كه داهێنان‌و به‌هره‌مه‌ندی به‌ستۆته‌وه به‌زۆری ژماره‌ی دانیشتوانه‌وه .له‌گه‌ڵ گه‌وره‌بونی ژماره‌ی كورد نابینین ژماره‌ی داهێنه‌رانی زۆرت����ر بوبێ����ت .هه‌رگی����ز گره‌نتیش نیه داهێنه‌رانی ئێمه لهو ( )5ملیۆنه‌دا بن كه به‌ڕێوه‌ن ،وه‌ك چۆن مه‌رجیش نیه شه‌ڕو كوشتار له‌گه‌ڵ خۆیان بهێنن. ئه‌گ����ه‌ر ژی����ان توش����كردن بێ����ت یان تاقیكردنه‌وه ،تازه ئێمه لێره‌ین‌و ئه‌وانیش دێ����ن .مه‌ترس����یه گه‌وره‌ك����ه ئهوهیه هه‌ر مرۆڤێكی هاوچ����ه‌رخ چه‌ند جاره‌ی مرۆڤی ( )200ساڵ له‌مه‌وپێش پێداویستی هه‌یه. به‌اڵم گه‌ر زیندوانی ئێستاو ئاینده بتوانن ش����ه‌مه‌نه‌فه‌ری به‌رهه‌مهێن����ان بخه‌نه‌ڕێ‌و میوه‌كانی بخه‌نه خزمه‌تی كۆی گیانله‌به‌ران له‌بری كه‌مینه ،ئازاری بون كه‌مده‌بێته‌وه‌و هاتنی ئه‌وانیش زه‌وی‌وێران ناكات.
رێبوار فه‌تاح پرسێکی گرانبەها ڕوبەڕوی هەر الیەنێك دەبێتەوە ،کە بیەوێ مامەڵەی بەرهەمەکانی هایدرۆکارب����ۆن لەگ����ەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستاندا بکات. گ����ەر حکومەتی کوێ����ت ناچاربێ2.5 ، ملی����ار دۆالری ئەمەریک����ی س����زای ماڵیی بدات بەکۆمپانیای هەمەنەتەوەی کیمیاوی <داو>وەك قەرەب����و ب����ۆ پوچکردنەوەی گرێبەس����تێك ،یەك مانگ دوای بەستنی، دەبێ حکومەتی هەرێمی کوردس����تان بڕی چەند قەرەبو ڕادەس����تی دان����ە گاز بکات، ک����ە به‌وت����ەی بەڕێوەبەران����ی 1.2ملیار دۆالریان له‌کوردس����تاندا له‌م����اوەی حەوت س����اڵدا‌وەبەرهێناوەو ،چەند ملیار دۆالرێك قازانجیان لەالیەن هەرێمەوە پێنەدراوە؟ کێشەکەی کوێت گرفتێکی تریشی بەدوای خۆیدا هێنا.وەزیرێك‌و بەرپرس����ێكی بااڵی کۆمپانیایەکی نەوتی حکومەت له‌گوش����اردا دەستیان له‌کارەکانیان کێشایەوە .داخۆ چ بەرپرسێكی بااڵ لەس����ەر کێشەی دانە گاز له‌حکومەتی هەرێمی کوردس����تان دەس����ت لەکار بکێش����ێتەوە! خۆ ڕەنگە باشتر‌وایە بڵێی����ن :ئایا هی����چ کەس����ێك له‌حکومەتی کوردس����تان خۆی به‌بەرپرس له‌کێشەکەی دانە گاز یان کێش����ەکانی ت����ر کە ڕوبەڕوی هەرێم دەبنەوە دەزانێ؟ کەیس����ی کۆمپانیای کیمی����اوی داو ،کە دەرس����ێکە بۆ حکومەت����ی هەرێم بەمجۆرە س����ەریهەڵدا .کۆمپانی����ای <پیشەس����ازی پەترۆکیمی����اوی کوێ����ت> ،کە بەش����ێکە له‌کۆئۆپۆرەیش����نی پەترۆلیۆم����ی کوێ����ت (ک����ەی پی س����ی ،) KPCله‌دێس����ەمبەری 2008دا گرێبەس����تێکی دو قۆڵی لەگەڵ داو پوچکردەوە تەنیا مانگێك دوای بەس����تنی. ڕێکەوتننامەک����ە ڤێنچەیەکی دو قۆڵی -50 50ی لەخۆ دەگرت لەگەڵ بەشی پالستیکی داودا‌و ،ن����اوی دەنرا ک����ەی -داو K-Dow. ئێنتەرپرازە نوێیەکە دەبوایە سەرمایەکەی 17.4ملی����ار دۆالری ب����ۆ تەرخانبکرایە؛ س����ااڵنە چاوەنواڕ دەکرا زی����اد له 11ملیار دۆالر دەس����تکەوتی بێ‌و 5000 ،کەسیش����ی لەسەرتاسەری جیهاندا بخاتە سەرکار. هێشتا مەرەکەبی سەری‌وشكنەبوبوەوە، پەڕلەمانی کوێت گوش����اری له‌کەی پی سی کرد ب����ۆ پوچکردن����ەوەی گرێبەس����تەکە؛ ئەمیش دەس����توبرد بڕیارەکەی پەڕلەمانی جێبەجێ کرد .له‌ئەنجامدا ،داو کەیسێکی، له‌نیوی����ۆرك ،له‌دادگای جیهانی ناوبژیکردن
دەستبەسەراگرتنی سامانی كوردستان ئەو ئامانجەیە كە دانەگاز‌و هاوپشكەكانی هەوڵی بۆ دەدەن،وەك ڕێیەك بۆ چارەسەری كێشەكەیان لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتیەكاندا بەرزک����ردەوە‌و ،ل����ه2012دا ،دادگاکە بڕی 2.16ملیار دۆالری قەرەبوی به‌کۆمپانیەکە بەخش����ی .س����اڵی پار ،دادگاک����ە قازانج‌و خەرجی خستە س����ەر بەخشینەکە‌و بڕەکە زیادیکرد بۆ 2.48ملیار دۆالر. کەیس����ەکە لێ����رەدا کۆتای����ی نەهات. له‌ژمارەیەکی مانگی مایس����ی س����اڵیپاردا، ڕۆژنام����ەی ئەلقه‌بەس����ی کوێت����ی داوای هەڵوێستێکی سەختی کرد دژی ئەوانەی کە له‌کێشەکەدا بەشداربون .ڕۆژنامەکە ئەمەی به‌فیڕۆدانی س����امانی نیشتمانی لەقەڵەمدا، بۆی����ە نوس����ی" :هەڵەیەك له‌پڕۆس����یجەر، له‌مامەڵەکەدا‌و له‌پوچکردنەوەیدا ،چەندین ملی����ار [دۆالر] لەس����ەر دەوڵ����ەت کەوت". "کەسانێك بەرپرس����ن لەم کارە‌و پێویستە بەرپرس����یارێتی‌وەربگرن ".خۆ ڕەنگە گەر ڕۆژنامەیەک����ی ک����وردی کارێکی لەمجۆرەی له‌بەرامبەر حکومەتی هەرێم بکردایە ،خۆی ل����ه‌دادگادا ببینایه‌تەوە یان س����ەروچاوی سەرنوس����ەرەکەی ،لەالی����ەن کەس����انی نەناسراوەوە ،بکوترایەتەوە .دیارە کێشەکە له‌کوێ����ت به‌جۆرێکی ت����ر مامەڵەی لەگەڵدا کرا. پەڕلەمان����ی کوێ����ت داوای‌وەاڵمدانەوەی له‌وەزیری نەوت هانی حوسێن کرد‌و ،چەندین
بەرپرس����ی بااڵی پیشەسازی نەوتی کوێت کارەکانیان لەدەستدا ،به‌بەڕێوەبەری هەرە بااڵی کەی پی سی-ەوە .بەرزترین پله کە بوە قوربانی‌وەزیر خۆی بو ،هانی حوسێن، کە نامەی دەست لەکار کێشانەوەکەی ،بەر لەوەی پرسی لێبکرێ لەالیەن کۆمیتەیەکی پەڕلەمانەوە ،ڕادەستکرد. بۆچ����ی پێویس����تە حکومەت����ی هەرێمی کوردس����تان ئەم کێش����ەیەی کوێت به‌هەند وەربگرێ؟ دیارە ئەمە کێشەیەکی ناوخۆی کوردس����تان نی����ە ،کە بتوانرێ به‌ئاس����انی له‌دادگایەکدا دی����زە بەدەرخۆنە بکرێ یان به‌دانانی لیژنەیەک����ی تایبەت لەبیر خەڵك ببرێتەوە .بەخێر ،کەیس����ێکی نێودەوڵەتی زۆر جدیە .له‌ئۆکتۆبەری 2013دا دانە گاز، کرێزن����ت پەترۆلیۆم‌و پێ����رڵ پەترۆلیۆمی ئیماراتی عەرەبی کە بەرهەمهێنی کێڵگەی گازی خ����ۆر م����ۆرن ،پێڕەوێک����ی قانونیان له‌دادگای جیهانی ناوبژیکارLondon Court )of International Arbitration (LCIA له‌لەن����دەن دەس����تپێکرد ،دوای ئەوەی كە وەزارەتی سامانە سروشتیەكانی حکومەتی هەرێم����ی کوردس����تان ،گوای����ە هەوڵیداوە سامانی كۆنس����ۆرتیۆمەكە به‌الیەنی سێیەم بفرۆش����ێ .ئەم هەوڵ����ە ،دوای ناكۆكیەكی دورودرێژ لەس����ەر مافی گرێبەستەكە درا. س����ەرباری ئەم����ەش ،وەزارەتی س����امانە سروشتیەكانی كوردستان پوڵ ڕادەستكردنی بۆ كۆمپانیاكە ڕاگرت .کێڵگەی گازی خۆر مۆر بۆ بەرهەمهێنانی کارەبای کوردس����تان به‌کاردێ .خۆ گ����ەر ئەم الفانەی دانە گاز‌و هاوپش����کەکانی دروس����ت نین ،پێویس����ته حکومەتی هەرێمی کوردس����تان هەڵوێست وەربگرێ. ئامانجی س����ەرەكی كۆنس����ۆرتیۆمەكەی ئیم����ارات له‌دادگایكردنەك����ە ئەوەی����ە كە دادگاكە پێناس����ەی مافە گرێبەس����تەكان لەخۆبگ����رێ‌و یەكالییبكات����ەوە .ئەم����ەش دەك����رێ‌وەك بناغەی����ەك بەكاربهێنرێ بۆ هەڵوێس����تی قانونی له‌بەرامبەر حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ قەرەبوكردنەوە. بەپێ����ی س����ەرچاوەکان دان����ە گاز‌و هاوپش����کەکانی گەورەترین وەربەرهێنەر‌و بەرهەمهێنەری هایدرۆکاربۆنن له‌کوردستاندا. یەکێکن له‌گەورەکانی بەخش����ینی دەرفەتی کار له‌ب����واری هایدرۆکاربۆندا .له 2008ەوە 1.2ملیار دۆالری ئەمەریکیان خستوەتەکار له‌کوردس����تاندا‌و هاوت����ای 100ملی����ون بەرمیل ن����ەوت گاز‌و پەترۆلیۆمی ش����لیان بەرهەمهێناوە .دانە گاز دەڵێ کە ئەمەش
هاوکاری بەرهەمهێنان����ی کارەبای هەرزان‌و گۆڕانی باری ئابوری کوردستانی کردوە. خۆ ڕەنگە کێش����ەی هەولێر لەوەشدابێ ک����ە له‌ڕەوت����ی دادگایەک����ەی دان����ە گازدا سەرپەرشتیاری دادگای ئێڵ سی ئای ئەی لۆردی قانونی لۆرد لیۆنارد هۆفمەنە – کە ناوبژیکار بوە له‌کەیسەکەی کوێتدا لەگەڵ کۆمپانیای داو کێمیکەڵدا. هەرچەن����دە کوێت له‌کەیس����ەکەی داودا دەمودەس����ت س����زا ماڵیەکەی ڕادەستکرد، ب����ەاڵم له‌هەمو بارەکاندا ڕادەس����تکردنەکە وەها خێرا ناکرێ. ئاژانس����ی دەنگوباس����ی ڕۆیت����ەرز له‌دێسەمبەری س����اڵی پاردا ڕایگەیاند ،كە دەستبەس����ەراگرتنی س����امانی كوردستان ئەو ئامانجەیە كە دانە گاز‌و هاوپشكەكانی هەوڵ����ی ب����ۆ دەدەن،وەك ڕێی����ەك ب����ۆ چارەسەری كێش����ەكەیان لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتیەكاندا. ڕاپۆرتەکەی ڕۆیتەر ئەوەشی خستەڕو کە تورکیا‌و هەرێمی کوردس����تان گرێبەستێکی چەند ملیۆن دۆالریان بەس����توە بۆ ناردنە دەرەوەی نەوتی کوردستان بۆ تورکیا ،کە یەکێكە له‌مۆرکەرانی کۆنڤێنشنی نیویۆرکی ناوبژیوانی����ە . New York Conventionدانە گاز دەیەوێ دەستبەس����ەر نەوتی هەرێمی کوردس����تاندا بگ����رێ ،به‌قانونی کە دەگاتە تورکی����ا ،هەت����ا هەمو زیانەکان����ی قەرەبو دەکات����ەوە .دی����ارە بڕی زیان����ەکان دادگا نێودەوڵەتیەک����ەی لەندەن دەستنیش����انی دەکات .جا بۆی����ە حکومەتی هەرێم ناکرێ ئەم دادگا جیهانیە فەرامۆش بکات. ڕۆیت����ەرز نوس����یبوی" ،ئەم����ە [دەستبەس����ەراگرتنی نەوتی کوردس����تان له‌تورکیا] دەک����رێ ،گ����ەر ناوبژیکردنەکە له‌بەرژەوەندی کۆنسۆریۆمەکە [ی دانە گاز] بش����کێتەوە‌و حکومەتی هەرێمی کوردستان گوێڕایەڵی بڕیاری دادگاکە نەبێ". جگە له‌الیەنی ئابوریو دارایی ،کەیسەکە س����ومعەی هەرێمی کوردستان دەخاتە بەر پرس����یار لەالی‌وەبەرهێنەرانی جیهان .هەر الیەنێک����ی نێودەوڵەتی کە بیەوێ مامەڵەی هایدرۆکاربۆن بکات ،ئەوە لەبەرچاو دەگرێ، کە حکومەتی هەرێم ڕێز له‌گرێبەس����تەکانی ناگرێ. له‌کوێت پەڕلەمان له‌وەزیر‌و بەرپرس����انی بااڵی نەوتی پرس����یەوە .ئای����ا پەڕلەمانی کوردس����تان هێندە چاونەترسە کە بتوانێ تەحەدای حکومەت بکات لەسەر ئەم کێشە گرنگە.
نه‌وشیروان مسته‌فا‌و حكومه‌ت ه بنك ه فراوانه‌كه کامیل عومه‌ر بێش���كم له‌وه‌ی ك���ه به‌ش���داریكردنی بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان له‌حكومه‌ت���ی بنك ه فراوان���دا ،هێن���ده بیرۆك���هو بڕی���اری به‌ڕێ���ز نه‌وش���یروان مس���ته‌فا رێكخه‌ری بزوتنه‌وه‌كه‌ی���ه ،هێن���ده دی���دو بڕیاری س���ه‌كردایه‌تی گ���ۆڕان‌و هه‌ڵس���وڕاوانی نی���ه .له‌كاتێكدا ده‌بو گ���ۆڕان بۆ بڕیاری به‌ش���داریكردن له‌م ج���ۆره حكومه‌ته‌دا، راپرس���یی له‌نێو ده‌نگده‌رانی���داو له‌ناوچه جیاجیاكاندا بكردایه ،چونكه كاتی خۆی له‌هه‌ڵمه‌ته‌كان���ی هه‌ڵبژاردندا ،بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌یگوت "ده‌چینه ده‌سه‌اڵت" ،نه‌ك "ده‌چین���ه حكومه‌تی بنكه ف���راوان" ،كه ئێس���تا نیگه‌رانی الی ده‌نگده‌رانی گۆڕان له‌به‌ش���داریكردنی ئه‌و هێزه له‌حكومه‌تی بنك���ه فراوان���دا به‌رون���یو به‌رفراوان���ی هه‌س���تی پێده‌كرێت .جگه ل���ه‌وه‌ی‌‌وه‌ك بیریاری سیاس���ی كورد د .بورهان یاسین له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی كه‌ناڵ���ی ()KNNدا گوتی "به‌ش���داریكردن له‌حكومه‌تی بنكه فراوان ،ئینتیحاری سیاسیه". ئێس���تا ك���ه نه‌وش���یروان مس���ته‌فا به‌ش���داریی پێكهێنان���ی حكومه‌ته بنكه فراوانه‌كه‌ی یه‌كالكردۆت���هوه ،ئایا گۆڕان تا چه‌ند ده‌توانێت له‌ئاس���ت‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌و هه‌مو دروش���م‌و قسه گه‌وره‌‌و جوانانه بێ���ت كه خودی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‌و میدیاو هه‌ڵس���وڕاوه‌كانی گۆڕان له‌ماوه‌ی ئۆپۆزسیۆنبوندا ،بانگه‌شه‌یان بۆ ده‌كرد. له‌وانه‌ش: * هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی ده‌س���تورو به‌پارله‌مانیكردنی سیس���تمی حكومڕانی، كه ئێس���تا ده‌س���ه‌اڵته ئابوریو سیاسیو دبلۆماس���ییو ئه‌من���یو س���ه‌ربازییه‌كان له‌ده‌ستی سێ كه‌سی یه‌ك بنه‌ماڵه‌دایه. * سه‌ربه‌خۆكردنی هه‌رسێ ده‌سه‌اڵته‌كه، به‌تایبه‌تی ده‌س���ه‌اڵتی داد كه تا ئێس���تا سه‌روه‌ری یاسا له‌ژێر پرسیار‌و گومانێكی زۆردایه‌‌و تاوانباران له‌الی ده‌س���ه‌اڵتداران
داڵده‌درێن‌و ده‌پارێزرێن. له‌داه���ات‌و ش���ه‌فافیه‌ت * خه‌رجیه‌كان���ی‌‌واڵت ،به‌تایبه‌ت���ی داهاتی نه‌وت كه ههمیش���ه گ���ۆڕان به‌داهاته‌‌ون‌و ش���اراوه‌‌و دزراوه‌كه ناویب���ردوهو خه‌ڵكی له‌سه‌ر پڕكردوه. * جێبه‌جێكردن���ی المه‌ركه‌زیه‌ت���ی پارێ���زگا‌و قه‌زاو ناحی���ه‌كان‌و گونده‌كان، هه‌م بۆ‌وردكردنه‌وه‌ی زیاتری دیموكراسیو هه‌م بۆ به‌ڕێوه‌بردنێكی باشتر‌و كاراتر كه كێش���ه‌كانی خه‌ڵك چاره‌سه‌ر بكات‌و ئیتر خه‌ڵك كێشه‌ی ئهوهی نه‌بێت ئه‌و شوێنه‌ی لێی ده‌ژی ،قه‌زایه ،یان پارێزگایه ،یاخود پایته‌خته. * كاركردن ب���ۆ هێنانه‌دی دادپه‌روه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی ،كه ده‌بێ ئه‌م داده‌په‌روه‌رییه له‌هه‌م���و بواره‌كان���ی ژیان���ی سیاس���یو ئاب���وریو كۆمه‌اڵیه‌تی���دا ره‌نگبدات���هوهو هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردس���تان هه‌س���ت بك���ه‌ن له‌واڵتێك���دان ك���ه النیكه‌م���ی دادپ���ه‌روه‌ری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی بونی ههیهو مافی هاواڵتیبونیان پارێزراوه. جه‌ناب���ی كاك نه‌وش���یروان ،ئێ���وه له‌ئۆپۆزس���یۆنبوندا ،دروش���می جوانتان به‌رزكرده‌وه‌‌و خه‌ڵكتان به‌زۆر له‌مافه‌كانی خۆی ئاشنا كرد كه پێش���تر نه‌یده‌زانی، ب���ه‌اڵم گه‌ر ئێوه كار ب���ۆ گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و مافان���ه نه‌ك���ه‌ن ،ئیتر دروش���م‌و قس���ه به‌ده‌ردی خه‌ڵك ناخوات‌و تێری له‌قس���ه خ���واردوه.واته گ���ه‌ر ئێ���وه له‌رابردودا مه‌عنه‌ویه‌ن سودتان به‌خه‌ڵك گه‌یاندبێت، ئه‌وا ئێس���تا خه‌ڵك گه‌ره‌كیه‌تی مادییه‌ن شتی پێبگات. * خه‌ڵك ده‌یه‌وێت چیتر له‌سه‌ر ده‌ریای نه‌وتدا كێشه‌ی سوته‌مه‌نی نه‌بێت‌و به‌ده‌به نه‌وت نه‌كڕێت. * خه‌ڵ���ك ده‌یه‌وێ���ت له‌واڵتێك���ی ده‌وڵه‌مه‌ندا ،بێ كار‌و ه���ه‌ژار نه‌بێت ،كه ئێس���تا رێژه‌یه‌كی زۆر له‌خه‌ڵ���ك هه‌ژار‌و بێكاره‌‌و ئه‌م ژماره‌یه‌ش به‌هۆی نادادیه‌وه به‌رده‌وام له‌زیادبوندایه.
خه‌ڵك بۆ گۆڕین ی ئاغایه‌ك به‌ئاغایه‌كی تر پشتیوانی له‌ئێوه نه‌كردوه ،به‌ڵكو ده‌بێ ئه‌نجامی ده‌نگه‌كانیان ببینین * خه‌ڵك گه‌ره‌كیه‌تی مافی خانه‌نشینی‌‌و ماف���ی دڵنیایی ژی���ان‌و دڵنیایی بێكاری‌‌و دڵنیایی ته‌ندروس���تی هه‌بێت ،كه ئێستا ته‌نها بۆ ده‌سه‌اڵتداران‌و كادێره‌كانی حزب هه‌یه. * خه‌ڵك ده‌یه‌وێ���ت هه‌موان له‌به‌رده‌م یاس���ادا‌وه‌ك یه‌ك بن‌و جیاوازی نه‌كرێت له‌نێوان هه‌ژار‌و ده‌وڵه‌مه‌ند ،ده‌س���ه‌اڵتدار‌و بێده‌سه‌اڵتدا. به‌ڕێز نه‌وشیروان ،لێپرسینه‌وه یه‌كێكه ی باش ،كه له‌بنه‌ماكان���ی حكومڕانیه‌ك جه‌نابت ههمیشه قس���هت له‌سه‌ر ئهوه بوه لێپرس���ینه‌وه نیهو تا ئێس���تا هیچ وه‌زیر‌و كاربه‌ده‌س���تێ له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵی دادگای���ی نه‌ك���راوه .بۆیه ده‌ب���ێ ئێوه ئه‌م���ه بكه‌ن‌و كارێك بكه‌ن كه پۆس���ت وه‌رگرت���ن له‌م‌واڵته‌دا ئه‌ركێكی قورس‌و به‌پرس���یاریه‌تیه‌كی ئاسان نه‌بێت ،نه‌ك قات‌و بۆینباخ له‌ملكردن‌و ببێته خاوه‌نی ڤیال‌و ئۆتۆمۆبێلی مۆدیل بهرزو سه‌رقاڵی
گه‌شتی‌‌واڵتان‌و شه‌راكه‌تی كۆمپانیاكان بێت. ده‌ب���ێ ئ���هوه بزان���ن ،خه‌ڵ���ك هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی زه‌حمه‌ت ب���و بتوانێ ده‌نگی خ���ۆی له‌حزب���ه خ���اوه‌ن ره‌وایه‌تی���ه شۆڕش���گێڕییه‌كان بگرێته‌وه‌‌و له‌س���ێ پرۆس���هی هه‌ڵبژاردندا ،متمانه به‌ئێوه ببه‌خش���ێت‌و ئومێدێكی گه‌وره‌ی له‌سه‌ر دروش���مه‌كانی ئێوه هه‌ڵبچنێ ،خۆ گه‌ر ئێوه له‌ئاس���ت متمان���هی ئه‌و خه‌ڵكه‌دا نه‌ب���ن ،ئ���ه‌وا زۆر ئاس���انتر ده‌توان���ن ده‌نگه‌كانیان له‌ئێ���وه بگرنه‌وه ،چونكه خه‌ڵك بۆ گۆڕینی ئاغایه‌ك به‌ئاغایه‌كی تر پش���تیوانی له‌ئێوه نه‌كردوه ،به‌ڵكو ده‌بێ ئه‌نجام���ی ده‌نگه‌كانیان ببینین، وه‌ك له‌كورده‌واری���دا ده‌وترێ���ت "بۆیه پێتده‌ڵێ���م خاڵ���ۆ ،كه چۆله‌ك���ه‌م بۆ بگریت". ئێوه‌ی گ���ۆڕان ،له‌وه‌ته‌ی ویس���توتانه به‌شداری له‌حكومه‌تی بنكه فراوان بكه‌ن، بێده‌نگیه‌ك���ی ب���ێ ئه‌ن���دازه دایگرتون، له‌كاتێكدا زیاتر له 10ساڵ ده‌بێت ،هێنده‌ی ئ���ه‌م چه‌ند مانگ���ه هه‌رێمی كوردس���تان به‌قه‌یران���ی گ���ه‌وره‌دا تێنه‌په‌ڕی���وه .ئه‌م بێده‌نگبونه‌ت���ان به‌جۆرێكه ،ك���ه بونه‌ته گاڵته‌ج���اڕی به‌رپ���رس‌و كادیره‌كانی ئه‌و حزبه‌ی س���ه‌ری ڕه‌ش ،كه ئێستا بونه‌ته هاوپه‌یم���ان‌و ب���را بچوك���ی ،هه‌ندێكیان به‌ش���داریكردنیه‌وه ده‌ڵێن":به‌ه���ۆی له‌حكومه‌ت ،گۆڕان بوه‌ته ماستی مه‌یو"، هه‌ندێكی تریش���یان ده‌ڵێن":گۆڕان شه‌ڕی وه‌رگرتنی پۆس���ت ده‌كات ،نه‌ك ش���ه‌ڕی به‌رنامه". هه‌ربۆیه ،بێده‌نگبونی ئێوه له‌به‌رامبه‌ر به‌ش���داریكردنتان له‌حكومه‌ت���ه بنك���ه فراوانه‌كه ،نه‌ك هه‌ر ده‌بێته نائومێدكردنی خه‌ڵكی كوردستان بهگشتیو ده‌نگده‌رانتان به‌تایبه‌تی ،به‌ڵكو ئاگر به‌ردانه له‌خه‌رمانی خه‌باتی نه‌وشیروان مسته‌فا‌و هاوڕێكانی‌‌و هه‌م���و ئ���هو كه‌س���انه‌ی ك���ه به‌ه���ۆی بزوتنه‌وه‌كه‌یه‌وه قوربانییان داوه.
ته‌ندروستی tandrostyawene@gmail.com
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
له‌سنور ی پارێزگای سلێمانی 2هه‌زار كه‌س رۆماتیزمیان هه‌یه پسپۆڕی نه‌خۆشیه‌كانی جومگه‌و رۆماتیزم ،دكتۆر چیمه‌ن حه‌سه‌ن مه‌حمود ،رایگه‌یاند له‌سنوری پارێزگای سلێمانی كه دانیشتوانه‌كه‌ی نزیكه‌ی 2ملیۆن كه‌سه ،زیاتر له 2هه‌زار توشبو به‌نه‌خۆشییه‌كه هه‌ن. ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌كرد ههرچهنده تاوه‌كو ئێستا له‌كوردستان داتایه‌ك یاخود توێژینه‌وه‌یه‌كی‌‌وه‌ها نه‌كراوه بۆ زانینی رێژه‌ی توشبوانی ژنان به‌رامبه‌ر به‌پیاوان ،به‌اڵم ئه‌و چه‌ند توێژینه‌وه‌یه‌ی كه ئه‌م پسپۆره‌و هاوڕێیه‌كی پزیشكی ئه‌نجامیداوه ده‌ركه‌وتوه كه له‌كوردستان ژنان 9جار له‌پیاوان زیاتر توشی جۆره‌كانی نه‌خۆشیی رۆماتیزمه ده‌بن .دكتۆره چیمه‌ن‌وتی به‌گشتی به‌راوردی بكه‌ین به‌عێراق به‌هۆی ساردیی ناوچه‌كه‌وه رێژه‌كه له‌هه‌رێمی كوردستان زیاتره. هه‌ر له‌م باره‌یه‌وه دكتۆر چیمه‌ن به‌م شێوه‌یه باسی له‌نه‌خۆشییه‌كه كرد:
هۆكاری نه‌خۆشییه‌كه؟ هه‌ندێكیان كاتی���نو له‌ئه‌نجامی زۆر به‌كارهێنانی یاخ���ود هه‌ڵه به‌كارهێنان ی���ان به‌ركه‌وتنی ئ���هو جومگه‌یه‌یه ،بۆ نمونه كه‌س���ێك یاری تێن���س ده‌كات به‌هه‌ڵ���ه هه‌ن���دێ جوڵ���ه به‌ده‌س���تی ده‌كات له‌ئه‌نجام���دا توش���ی هه‌وكردن ده‌بێت .ئه‌م���ه ته‌نها به‌پش���ودان به‌و ش���وێنه چ���اك ده‌بێته‌وه‌و پێویس���ت به‌هیچ چاره‌س���ه‌رێكی پزیشكی ناكات، به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر رۆماتیزمه‌كه له‌جومگه‌كه بدات‌و درێژخایه‌ن بێ���ت یاخود له‌هه‌ر ش���وێنێكی ت���ر ب���ۆ ماوه‌یه‌ك���ی درێژ بێ���ت ئ���هوه هۆكاره‌ك���هی نه‌زانراوه،
به‌اڵم ل���ه %100بۆم���اوه رۆڵ���ی هه‌ی ه شوێنه‌كانی تری جه‌سته ،بۆ سییه‌كان‌و ی تر گورچیله‌كان چاوه‌كان. له‌نه‌خۆش���ی رۆماتیزمه .هۆكارێك په‌یوه‌ندی به‌ڤایرۆس���ه‌كان ،كه‌روه‌كان، بۆچی نه‌خۆشییه‌كه له‌ژنان زیاتر؟ مش���ه‌خۆره‌كان هه‌ی���هو له‌گه‌ڵیش���یدا به‌هۆی ئ���هو گۆڕانكاری���ه خێرایه‌ی كه‌سه‌كه هه‌ڵگری جینه‌كه بێت ،ئه‌مه‌ش هۆكاریك���ی ت���ر ده‌بێت بۆ توش���بون له‌هۆرمۆنه‌كان روده‌ده‌ن ،به‌هۆی سوڕی به‌رۆماتیزمه .له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا هۆكاره مانگانه‌‌و دوگیانیی‌‌و وه‌س���تانی س���وڕ له‌ته‌مه‌نی نائومێدیی. سه‌ره‌كیه‌كه‌ی نه‌زانراوه. نیشانه‌كانی به‌گشتی چین؟ ئازارو ئاوس���ان‌و ره‌قبون‌و بێتوانای ی ل���هو ش���وێنه‌ی ك���ه رۆماتیزمه‌ك���هی تێدایه ،ده‌س���ت ی���ان قاچ ی���ان هه‌ر شوێنێكی تر له‌گرینگترین نیشانه‌كانی نه‌خۆشییه‌كه‌ن‌و دواتر ده‌گویزرێته‌وه بۆ
ه‌ته تایب کان کی شیه شه‌یه خۆ گۆ نه به
پرسیاری نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك
ئاوی سپی
خۆپاراستن له‌نه‌خۆشییه‌كه؟ خواردنی ته‌ندروست‌و دور له‌چه‌وریی‌‌و س���وێریی‌‌و ،وه‌رزش���كردنی ب���اش‌و خۆپاراس���تن له‌س���ه‌رما‌و دوركه‌وتنه‌وه له‌زۆر خۆ ماندوكردن.
گورچیله‌كان‌و توشی سستییان ده‌كات یاخود توشی دڵ‌و س���ییه‌كان ده‌بێت‌و ئه‌گه‌ری مردنی كه‌س���ه‌كه زۆر ده‌بێت، یاخود توش���ی كوێربونت ده‌كات .بۆیه زۆر مه‌ترسیداره‌‌و پێویسته زو چاره‌سه‌ر وه‌ربگرێت.
كه‌ی سه‌ردانی پزیشك بكرێت؟ هه‌ر كاتێ���ك ئازارێك���ی زۆرت هه‌بو له‌جومگ���ه‌كان ب���ۆ م���اوه‌ی زیات���ر له‌هه‌فته‌یه‌ك‌و به‌ده‌رمانی ئازارش���كێن چاكنه‌بویته‌وه ئه‌وا پێویسته به‌زوترین كات سه‌ردانی پزیشك بكه‌یت .هه‌روه‌ها ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌خێزانه‌كانیان كه‌سێكی چاره‌سه‌ری هه‌یه؟ تر ئ���ه‌م نه‌خۆش���ییه‌یان هه‌یه ئه‌میش چاره‌س���ه‌ری بنه‌ڕه‌تیی نی���ه ،به‌اڵم هه‌ندێ نیش���انه‌ی زۆر س���ه‌ره‌تایی ئه‌و نه‌خۆش���ییه‌ی هه‌یه ئه‌وا پێویس���ته زو ده‌رمانه‌ك���ه ده‌یوه‌س���تێنیت‌و ناهێڵیت گه‌ش���ه ب���كات .هه‌ندێجاری���ش له‌ش سه‌ردانی پزیشك بكات. خ���ۆی به‌ه���ۆی به‌هێزی���ی كۆئه‌ندامی به‌رگریه‌وه ده‌یپه‌ڕێنێت ،توێژینه‌وه‌كان نه‌خۆشییه‌كه مه‌ترسیداره؟ یه‌كێكه له‌نه‌خۆشییه مه‌ترسیداره‌كان‌و ده‌ڵێن له%3ی توشبوان نه‌خۆشییه‌كه ئه‌گه‌ر زو چاره‌سه‌ر نه‌كرێت ئه‌وا ده‌گاته له‌له‌شیاندا نامێنێت.
ئه‌گه‌ر كۆكه‌ت هه‌ی ه به‌م شێوه‌ی ه بیوه‌ستێنه ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێت خۆت له‌ناره‌حه‌ت ی كۆك���هو ئازاره‌كان���ی رزگار بكه‌یت به‌ش���ێوه‌یه‌ك به‌ب���ێ به‌كارهێنان���ی هی���چ چاره‌س���ه‌رێكی پزیش���كیی ئ���ه‌وا ده‌كرێت س���ود له‌م گی���راوه سروش���تیانه‌‌وه‌ربگریت‌و له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا چاره‌سه‌ری كۆكه‌كه‌ت بكه‌یت:
ی دكتۆر س���ه‌عید ئه‌حمه‌د ،پسپۆر ی چاو نه‌خۆشیه‌كان ی چیه؟ ی سپ نه‌خۆش :ئاو ی دكتۆر س���ه‌عید :بریتی ه له‌لێڵبون هاوێنه‌ی چاو،واتا كه‌سی نه‌خۆش‌وا ی ته‌ماویدایه‌‌و هه‌ست ده‌كات له‌شوێنێك ی كێشه‌ی هه‌یه له‌خوێندنه‌وه‌و لێخوڕین ئۆتۆمبێل له‌شه‌ودا. نه‌خۆش :نیشانه‌كانی نه‌خۆشیه‌كه؟ ی دكت���ۆر س���ه‌عید :نیش���انه‌كان له‌س���ه‌رخۆن‌و هێ���واش هێ���واش ی ده‌رده‌ك���ه‌ون‌و س���ه‌ره‌تا كاریگه‌ری��� له‌س���ه‌ر بینین نیه ،به‌اڵم دواتر چه‌ند ی وه‌ك بینینی ته‌ماوی‌‌و نیش���انه‌یه‌ك ره‌شكه‌و پێشكه ،هه‌ستكردن به‌خراپ ی بینی���ن له‌كاتی ش���هو ،هه‌س���تیاری ی ی به‌روناك��� به‌روناك���ی ،پێویس���تی ی ی خوێندن���هوه یان له‌كات زۆر له‌كات ی چاویلكه. كاركردن ،زۆر گۆڕین ی ی دروس���تبون نه‌خ���ۆش :هۆیه‌كان ی چیه؟ ی سپ ئاو دكت���ۆر س���ه‌عید :گرنگترین هۆكار به‌س���ااڵچونه ،هه‌ندێج���ار زگماكی��� ه
نه‌شته‌ر د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
کێ ببێت به‌وەزیرو چۆن؟
ئا :كورده عه‌بدولكه‌ریم
نه‌خۆشیی رۆماتیزمه چیه؟ بریتیه له‌ئاوس���ان‌و ره‌قبون‌و ئازار ی هه‌مو پێكهاته‌كانی كۆئه‌ندامی ئێسك‌و په‌یكه‌ره ماسولكه جگه له‌سه‌رو ناوسك‌و هه‌مو ش���وێنێك ده‌گرێته‌وه‌و ئه‌مانیش پۆلێن ده‌كرێ���ن بۆ دو گروپ یه‌كێكیان له‌جومگه‌كانه‌و پێیده‌وترێت هه‌وكردنی درێژخایه‌نی جومگه‌كه‌‌و دووه‌میش���یان له‌نه‌رم ه شانه‌كانه ،له‌پێسته ،له‌نینۆكه، به‌هه‌ردوكیان ده‌وترێت رۆماتیزمه.
15
له‌منداڵی تازه له‌دایكبو ،به‌اڵم له‌مه‌یاندا ی ئه‌گه‌ر زو چاره‌سه‌ر بكرێت كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر بینین نابێ���ت .هه‌ندێجاریش ی نه‌خۆشیی شه‌كره‌یه ،یان هۆكاره‌كه بۆماوه‌یی��� ه یاخود مێ���ژوی خێزانیی‌‌و ی چاو. نه‌شته‌رگه‌ری ی پزیشك نه‌خۆش :كه‌ی س���ه‌ردان بكرێت؟ دكتۆر س���ه‌عید :هه‌ركات هه‌س���تت ی كرد پێویست ه به‌زوترین به‌نیشانه‌كان ی پزیشك بكرێت .هه‌روه‌ها كات سه‌ردان ی پێش 60 ی ئاس���ای پێویس���ته له‌كات ساڵی هه‌ر دو ساڵ جارێك پشكنین بۆ چاوه‌كان بكرێت‌و دوای ئه‌و ته‌مه‌نه‌ش ی جارێك ئه‌و پشكنین ه بكرێت. ساڵ ی نه‌خ���ۆش :چۆن خۆ له‌ئاوی س���پ بپارێزرێ؟ ی دكتۆر س���ه‌عید :خواردنی خۆراك ی س���ه‌وزه‌و ته‌ندروس���ت‌و زۆر خواردن میوه ،خۆپاراس���تن له‌تیش���كی خۆر، دوركه‌وتن���هوه له‌جگه‌ره‌كێش���ان، ی ش���ه‌كره لهو ی ئاس���ت كۆنترۆڵكردن ی ش���ه‌كره‌یان ی نه‌خۆش���ی كه‌س���انه هه‌یه.
ئاو زۆر بخۆره‌وه: زۆر خواردنه‌وه‌ی ئاو ده‌بێته هۆ ی نه‌رمبونه‌وه‌ی روپۆش���ی ن���اوه‌وه‌ی س���ینگ ،به‌تایبه‌تی ئ���هو كۆكانه‌ی له‌ئه‌نجامی ئه‌نفلۆنزاوه‌و توشت ده‌بن، خواردنه‌وه‌ی ئاو باشترین رێگه‌یه بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی كۆكه‌و باشتره رۆژانه 8په‌رداخ بخورێته‌وه .هه‌روه‌ها باش���تر‌وایه هه‌ندێجار ئاوی لیمۆشی بۆ زیادبكرێت بۆ زوت���ر چاكبونه‌وه له‌كۆكه‌كه. هه‌ڵمژینی هه‌وای شێدار: هه‌وای شێدار بۆریه‌كانی هه‌ناسه‌دان ده‌كات���هوهو به‌مه‌ش ده‌توانی س���ود له‌هه‌ڵمی كترییه‌ك���ی ئاو‌وه‌ربگریت‌و ده‌م‌و چ���اوت بخه‌یت���ه س���ه‌ر كتریه ئاوه‌ك���هو خاولییه‌ك بده‌یت به‌س���ه‌ر س���ه‌رتداو هه‌ڵمه‌ك���ه بچێت���ه ن���او ده‌مت���هوهو هه‌ڵیبمژی���ت .هه‌وڵبده رۆژان���ه چه‌ند جارێك ئه‌م���ه دوباره بكهیتهوه. خواردنی هه‌نگوین: لێكۆڵینه‌وه‌كان ئه‌وه‌یان ده‌رخستو‌ه ئه‌و كه‌سانه‌ی كۆكه‌یان هه‌یه به‌تایبه‌تی له‌شه‌ودا ده‌توانن شه‌وانه دو كه‌وچكی بچوك هه‌نگوین بخ���ۆن به‌ماوه‌یه‌كی زۆر ك���ه‌م هه‌س���ت به‌كه‌مبونه‌وه‌ی
كۆكه‌كه ئه‌ك���هنو خه‌وێكی ئارامیان ده‌س���ت ده‌كه‌وێت .هه‌روه‌ها ده‌توانن هه‌نگوینه‌كه بخه‌نه ناو كوپێكی چای رون یان په‌رداخێك ئاوی گه‌رمه‌وه، به‌اڵم ناكرێت هه‌نگوین به‌كاربهێنرێت بۆ چاره‌سه‌ری كۆكه بۆ خوار ته‌مه‌نی
له‌ملمالن���ێو گفتگۆکانی دروس���تکردنی حکومەت ئەو پرسیارە زەقانەی چاودێرانی تەندروستی دەیکەن ئەوەیە کە ئاخۆ دەبێت وەزیری تەندروس���تی له‌کابینەی هەشتەم ک���ێ بێت؟ لەپاڵ گرنگی ئەو پرس���یارە، لەوەش گرنگتر ئەوەیە بزانین ئاخۆ چۆن وەزیری تەندروستی دەستنیشان دەکرێت‌و پرۆس���ەی دەستنیش���انکردنەکە بەچ���ی شێوازێک بەڕێوەدەچێت .پرسیاری یەکەم پەیوەندی به‌فاکتەرێکی تێپەڕ هەیە (کە ڕەنگە ٤ساڵ بڕ نەکات) بەاڵم پرسیاری دوەم فاکتەرێکی هەمیشەیی‌و مێژوییە. گومان���ی تیا نی���ە کە ه���ەر یەکێک لەو حیزب‌و بزوتنەوە سیاسیانەی کە بڕیاری بەش���داریکردنیان داوە له‌حکوم���ەت، له‌خەیاڵی خۆیان���دا کۆمەڵێک وەزارەت‌و دەزگای حکومەتی���ان ب���ۆ خۆی���ان یەکالکردوەتەوە .هەڵەبەتە وەاڵمدانەوەی ئەوەی بۆچی ئەو حیزب‌و بزوتنەوانە فاڵنە وەزارەتیان پێباشە‌و ئەوی تریان پێ باش نیە بۆ خۆی دەتوانێت دنیایەک زانیاریمان بۆ ئاش���کرا بکات لەس���ەر دنیابینی ئەو حی���زب‌و بزوتنەوانە .ئەوەش پێویس���تی به‌توێژینەوەیەک���ی بەرفراوان هەیە لەڕێی چاوپێکەوتن لەگەڵ بڕیاربه‌دەس���تەکانی ئ���ەو الی���ەن‌و حیزبان���ەو خوێندنەوەی ئەدەبیات���ە حیزبیەکانیان .ئەوەی لێرەدا مەبەستمانە ئەوەیە چۆن چۆنی حیزبەکان قسە لەسەر کەس���ایەتیەکان دەکەن‌و چ جۆرە هەڵس���ەنگاندن‌و چ پرۆس���ەیەکی دەستنیش���انکردن بەکاردەهێن���ن ب���ۆ دیاریکردن���ی کاندیدەکانیان بۆ پۆس���تە سیاسیەکان؟ ڕەنگ���ە ک���ەس نکۆڵی لەوە ن���ەکات کە بەش���ێکی گەورەی هۆکاری قەیرانەکانی سیستم‌و‌وەزارەتی تەندروستی بۆ تەسکی دنیابینی‌و ناش���ارەزایی‌و نازانستی بونی کاربه‌ده‌س���تانی تەندروستی دەگەڕێتەوە له‌ئێس���تاو ڕابوردودا .ئەوانەی کە تاوەکو ئێستا دەس���تبەکاربون هەمویان لەسەر دو بنەمای دیاریکراو دەستنش���یانکراون؛ یەکەمیان پزیش���کبونیانە‌و دومیش���یان به‌قس���هی حی���زب ده‌ک���ه‌ن .هیچێ���ک لەو‌وەزیرانەی کە پێش���تر بون به‌وەزیر، نەیانتوانیوە تاقە (نا)یەک به‌حیزبەکانی خۆیان‌و باڵە دەستڕۆیش���توەکانی ناویان بڵێن .لەڕاس���تیدا دەستنیش���انکردنی دو کەسایەتی س���ەر به‌دو باڵی دیاریکراوی ناو یەکێتی نیشتیمانی بۆ هەردو پۆستی وەزیری تەندروس���تی عێراق‌و کوردستان زۆر ش���تمان پێ دەڵێت لەسەر پرۆسەی دەستنیش���انکردنەکان .پرۆس���ەیەک کە لەپش���ت دەرگا داخراوەکان‌و بەگوێرەی بەرژەوەن���دی ب���اڵ‌و کوتله‌ڕەکابەرەکان بوە .ئەگەر کەس���ایەتی خ���ودی‌وەزیری تەندروس���تی کاریگ���ەری هەبوبێ���ت لەس���ەر باش���یو خراپ���ی بەڕێوەچونی کارەکانی ن���او‌وەزارەت ،ئەوا پرۆس���ەی دەستنیشانکردنەکە بۆ خۆی دەرئەنجامی کوشندەی هەبوە له‌دیاریکردنی کەسەکان‌و کاریگەری لەسەر چۆنیەتی بەڕێوەچونی کارەکان ،دوای دەس���تبەکاربونی وەزیرەکە. دوا کارێک کە حیزب‌و الیەن‌و بزوتنەوەکانی بەش���داربو له‌گفتگۆکانی دروس���تکردنی حکومەت بیکەن ئەوەیە دیسانەوە هەمان هەڵەکانی ه���ەردو حیزبی دەس���ەاڵتدار دوب���ارە بکەن���ەوە لەڕێ���ی بەڕێوەبردنی پرۆسەیەکی ناشەفاف‌و داخراو بۆ چۆنیەتی دەستنیش���انکردنی کاندیدەکانی���ان ب���ۆ پۆستە حکومییەکان .دەستنیشانکردنی کاندی���دەکان‌و هەڵس���ەنگاندنیان له‌ژورە داخراوەکان‌و فەراه���ەم نەکردنی بوار بۆ خەڵک بهگشتیو ئەوانەی کە پەیوەندییان به‌وەزارەتێکی تایبەتەوە هەیە (هاواڵتی، نەخۆش ،پزیشک‌و کارمەند) له‌پەیوەست به‌وەزارەت���ی تەندروس���تیەوە ،دیس���ان دەمانگەڕێنێتەوە بۆ خاڵی سەرەتا .ئەگەر کاندیدەکانی پۆستە جیا جیاکان ،کوتله‌و باڵەکانی ناو حیزبەکان دەستنیش���انیان بکەن ،دواجار ئەوە بەرژەوەندی کوتلەکان دەبێت کە قس���ەی س���ەرەتا‌و کۆتاییان دەبێ���ت له‌ئاراس���تەکردنی کاری‌وەزی���رو بەرپرس���ەکانی داهات���و (وەک���و ئەوەی له‌کارەکانی‌وەزیری ئێس���تای تەندروستی به‌ئاشکرایی هەستی پێدەکرێت). دەکرا ئەو ماوە زۆرەی کە دروس���تکردنی حکوم���ەت خایان���دی (ک���ە ب���ۆ خۆی ئابڕوچۆنێکی گەورەیە) سودی لێوەرگیرابا ب���ۆ ئاش���کرا کردن���ی کاندیدەکانی هەر حیزبێ���ک ب���ۆ پۆس���تەکانی حکومەت‌و سیڤی‌و پالن‌و بەرنامەیان بخستایەتە ڕو. ئەوە تەنها سودی نەدەبو بۆ ئامادەکردنی بەرپرس���ەکانی کابین���ەی هەش���تەم بۆ ئەرکەکانی داهاتو بەڵکو کێبڕکێیەکیشی دروس���تدەکرد له‌نێوان حیزب‌و الیەنەکان لەس���ەر باش���ترین بەرنام���ەو پ�ل�ان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان.
16
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
xwindnyawene@gmail.com
"ئه‌گه‌ر ئه‌م مانگه‌ش موچه دوابكه‌وێت هه‌ڵوێستی توندترمان ده‌بێ"
هه‌ڵوێست وه‌رگرتن به‌رامبه‌ر نه‌دانی موچ ه ناكۆك ی ده‌خاته نێو لق ی سلێمانی یه‌كێتی مامۆستایانه‌وه ئا :ئاوێنه هه‌ڵوێست وه‌رگرتن به‌رامبه‌ر نه‌دانی موچه ،به‌دو شێوه‌ی جیاواز له‌الیه‌ن سه‌رۆكی لقی سلێمانی یه‌كێتی مامۆستایان‌و كارگێڕانی لقه‌كه‌وه، كارگێڕێك ده‌ڵێت "پابه‌ندنه‌بونی سه‌رۆكی لق به‌بڕیاره‌كانی ئه‌نجومه‌نی لق‌و ئه‌نجومه‌نی ته‌نفیزیه‌وه‌‌و به‌بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ ئه‌وان‌و به‌فه‌رمانی حیزبه‌كه‌ی بڕیاریداوه‌‌و ئه‌مه‌ش هۆكاری سه‌رهه‌ڵدانی ناكۆكیه‌كه‌یه". كارێگ����ڕی لق����ی س����لێمانی یه‌كێت���� ی مامۆستایان "نه‌وش����یروان حه‌مه‌غه‌ریب"، به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د كه دوای ئهوهی كه موچه‌ی مامۆس����تایان دواك����ه‌وت‌و ئه‌وان وه‌ك لقی سلێمانی بۆ یه‌كه‌مجار به‌كۆمه‌ڵ له1/29دا بڕیاریان����داوه بایكۆتی خوێندن بكرێت ت����ا وه‌رگرتنی موچ����ه ،هه‌روه‌ها س����كرتاریه‌تی یه‌كێت����ی مامۆس����تایانیش پێش����تر رایگه‌یاندبو كه ئه‌گ����ه‌ر موچه‌ی مانگ����ی یه‌كیش دوابكه‌وێ����ت به‌توندترین ش����ێوه هه‌ڵوێس����ت وه‌رده‌گ����رن ته‌نانه‌ت به‌كلیلدان����ی ده‌رگه‌ی خوێندن����گاكان ،كه له‌زاری س����ه‌رۆكی یه‌كێتی مامۆستایانه‌وه راگه‌یه‌نرا" ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ته‌واوبونی مانگی یه‌كدا له‌لقی سلێمانی یه‌كێتی مامۆستایان هی����چ كۆبونه‌وه‌یه‌ك نه‌ك����راو كۆبونه‌وه‌كه خرایه ،2/1ل����هو كۆبونه‌وه‌یه‌دا بڕیاردرا ئه‌گ����ه‌ر تا 2ی مانگ موچ����ه نه‌درا له3ی مانگه‌وه بایكۆتی هۆڵه‌كانی خوێندن بكرێت تا وه‌رگرتنی موچه ،وه‌ك له‌به‌یاننامه‌كه‌ی لق����ی س����لێمانی یه‌كێتی مامۆس����تایاندا راگه‌یه‌ن����راو نوس����ینگه‌ی په‌رله‌مانیش����ی له‌سلێمانی لێئاگادار كرایه‌وه". نه‌وشیروان حه‌مه غه‌ریب وتی "له2/1دا ئه‌نجومه‌نی ته‌نفیزی كۆبونه‌وه‌یه‌كی كردو رایگه‌یان����د ئه‌گ����ه‌ر موچه ن����ه‌درا تا 3ی مانگ ئه‌وا له‌لقی س����لێمانی ده‌ستده‌كرێت به‌بایكۆتك����ردن ب����ۆ 2وان����ه ،ئه‌گه‌ر تا 5ی مانگی����ش موچه ن����ه‌درا بایكۆتكردن له‌سه‌رتاسه‌ری كوردستان ده‌ستپێبكات". وتیش����ی "ئێم����ه وه‌ك كارگێڕانی لقی سلێمانی به‌پێی ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی پێماندراوه له‌په‌ی����ڕه‌وی ناوخۆدا بڕیارماندا پابه‌ندبین به‌به‌یاننامه‌ك����هی لق����هوه ،ك����ه بایكۆت ب����ه‌رده‌وام بێت تا وه‌رگرتنی موچه ،به‌اڵم له2ی مانگدا ئه‌نجومه‌نی لق له‌كۆبونه‌وه‌ی خۆیدا گفتوگۆی له‌س����ه‌ر ئهوه كرد كه 2 وانه بێت وه‌كو بڕیاره‌كه‌ی س����كرتاریه‌ت ی����ان بایكۆتكردن ت����ا وه‌رگرتنی موچه،
له‌كۆتایی����دا زۆرینه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا بون كه نه‌دو وانه‌كه نه‌بایكۆتكردن ،به‌ڵكو بۆ یه‌ك رۆژ بایكۆت بكرێت به‌حوكمی ئهوهی 4ی مانگیشیان كرده پشو بۆ ئهوهی بزانرێت هه‌ڵوێستی الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كان چۆن ده‌بێت. ب����ه‌اڵم به‌داخه‌وه له‌ش����ه‌ودا له‌هه‌ندێك كه‌ناڵی سه‌ر به‌یه‌كێتییه‌وه هه‌م سه‌رۆكی لقی س����لێمانی‌‌و هه‌م س����ه‌رۆكی یه‌كێتی مامۆستایانی كوردس����تان كه هه‌ردوكیان س����ه‌ر به‌یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستانن، به‌ب����ێ گه‌ڕان����هوه ب����ۆ ئه‌نجومه‌ن����ی لق‌و ئه‌نجومه‌نی ته‌نفیزی بڕیاری هه‌ڵپه‌ساردنی بایكۆتیان باڵوكرده‌وه".
وا ساڵی خوێندن ته‌واو بو كه‌چی تا ئێستا له‌الیه‌ن سه‌رۆكی لقه‌وه رێگری لهوه ده‌كرێت سه‌ردانی خوێندنگاكان بكه‌ین‌و كۆبونه‌وه له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری قوتابخانه‌كان بكرێت ئ����ه‌م لێ����دوان‌و بڕی����اره‌ی س����ه‌رۆك ی لقی س����لێمانی‌‌و هه‌م س����ه‌رۆكی یه‌كێتی مامۆستایانی كوردستان وه‌ك نه‌وشیروان حه‌مه غه‌ریب ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات بوه هۆی سه‌رهه‌ڵدانی ناكۆكی له‌نێوان ستافه‌كه‌دا‌و دروستكردنی ئه‌م رارایی‌و لێدوانی پێچه‌وانانه له‌ناو خوێندنگاكانیش����دا كاریگه‌ری خۆی هه‌بوه ،كه یه‌ك هه‌ڵوێس����تی مامۆستایان له‌ناڕه‌زایی ده‌ربڕیندا به‌دینه‌هات. نه‌وش����یروان حه‌مه غه‌ریب ئه‌م كاره‌ی ئه‌و دو به‌رپرس����هی یه‌كێتی مامۆستایان به‌پێچه‌وان����هی په‌ی����ڕه‌وی ناوخ����ۆی یه‌كێتی مامۆس����تایان‌و ئ����هو رێكه‌وتنه‌ش ناوده‌بات كه له‌نێوان لیس����تی هاوب هش‌و
لیس����تی كوردس����تانیدا كراوه ،كه ده‌بێت له‌گه‌وره‌ترین����هوه ت����ا بچوكتری����ن بڕیار به‌ته‌وافوق بێت. ئێس����تا له‌لق����ی س����لێمانی یه‌كێت����ی مامۆستایاندا ،كارگێڕانی لیستی هاوبه‌شی لقه‌ك����ه له‌الی����ه‌ك‌و س����ه‌رۆكی لقه‌ك����ه‌ش له‌الیه‌ك����ی تر وه‌س����تاون ،نه‌وش����یروان حه‌م����ه غه‌ریب وتی "ئێس����تا ئێمه داوای رونكردنه‌وه‌و ده‌س����ت له‌كاركێش����انه‌وه‌ی سه‌رۆكی لق ده‌كه‌ین له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌رتبونی خسته نێو ریزی مامۆستایانه‌وه‌‌و به‌فه‌رمانی حیزبه‌كه‌ی ئه‌و بڕیاریانداوه كه هه‌ردوكیان سه‌ر به‌یه‌كێتی نیشتمانی كوردستانن". وتیش����ی "ئێس����تا كێش����ه‌كه ب����ه‌م ش����ێوه‌یه به‌رده‌وامه‌و به‌نیازی هه‌ڵوێست وه‌رگرتنیش����ین ئه‌گ����ه‌ر جارێكیتر موچه دوابكه‌وێت‌و ره‌فتاری ئ����ه‌م دو به‌ڕێزه‌ش وامان لێده‌كات ده‌ستكراوه بین له‌هه‌ڵوێست وه‌رگرتن����داو ئه‌گه‌ر ئ����ه‌م مانگه‌ش موچه دوابكه‌وێ����ت كاردان����هوهو هه‌ڵوێس����تی توندترم����ان ده‌بێ‌‌و جارێكیتر ناگه‌ڕێینه‌وه بۆ س����كرتاریه‌تی یه‌كێتی مامۆس����تایان‌و مامۆس����تایان ده‌كه‌ینه مه‌رجه‌عی خۆمان، چونك����ه ئه‌وان����ه به‌فه‌رمان����ی حی����زب هه‌ڵده‌سوڕێنن‌و به‌رژه‌وه‌ندی مامۆستایان ره‌چاو ناكه‌ن". ناوب����راو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه ئه‌وان له‌مه‌ودوا نایانه‌وێت هیچ له‌مامۆس����تایان بشاردرێته‌وه ،ئه‌و وتی "وا ساڵی خوێندن ته‌واو بو كه‌چی تا ئێستا له‌الیه‌ن سه‌رۆكی لقه‌وه رێگ����ری لهوه ده‌كرێت س����ه‌ردانی خوێندن����گاكان بكه‌ی����نو كۆبونه‌وه له‌گه‌ڵ نوێن����ه‌ری قوتابخانه‌كان بكرێت ،هه‌روه‌ها تا ئێس����تا پڕۆژه‌ی گۆڕی����نو هه‌ڵبژاردنی به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان پش����تگوی ده‌خرێت ،بۆیه گه‌ر به‌مشێوه‌یه بڕوات بیر له‌رێگه‌چاره‌یه‌كی تر ده‌كه‌ینه‌وه". له‌به‌رامبه‌ریشدا ،سه‌رۆكی لقی سلێمانی یه‌كێتی مامۆستایان "دڵشاد مه‌جید" نكوڵی لهوه ده‌كات كه ناكۆكی كه‌وتبێته نێو لقی سلێمانی یه‌كێتی مامۆستایانه‌وه ناڕه‌زایی ههبێ����ت ،ناوبراو به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند كه رۆژی 2/1كۆبونه‌وه‌ی مه‌كته‌بی ته‌نفیزی یه‌كێتی مامۆستایان ئه‌نجامدرا‌و وا بڕیاربو رۆژی 2ی مان����گ هه‌ڵوێس����ت وه‌ربگرێت‌و مامۆس����تایان له‌لقی س����لێمانیش نه‌چنه ن����او ناوه‌نده‌كانی خوێن����دن‌و ئه‌گه‌ر هه‌ر موچ����ه‌ش نه‌درا ،ئه‌وا 5ی مانگی بایكۆتی سه‌رتاسه‌ری ئه‌نجامبدرێت. ئه‌و وتی "دواتر ئێمه له‌گه‌ڵ دو وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و دارایی كه‌وتینه گفتوگۆكردن‌و
"په‌یکه‌ری مامۆستا" له‌به‌رده‌م بینای یه‌کێتی مامۆستایان لقی‌سلێمانی س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ش كه هه‌ڵوێس����تیان وه‌زیری پ����ه‌روه‌رده ئام����اژه‌ی بهوه كرد ك����ه 5ی مان����گ موچ����هی مامۆس����تایان به‌رامبه‌ر نه‌دان����ی موچه له‌م مانگه‌دا چ ی دابه‌شده‌كرێت ،به‌پێویس����تمان نه‌زانی 2ده‌بێت ،ئ����هو وتی "له‌قۆناغی ئێس����تادا وانه ب����ۆ 2رۆژ بایكۆت بكه‌ین .وتمان تا له‌گ����ه‌ڵ مه‌كته‌ب����ی س����كرتاریه‌تیدا راوێژ 5ی مان����گ چاوه‌ڕێ ده‌كه‌ین ئه‌گه‌ر موچه ده‌كه‌ین بۆ ئهوهی بزانین به چ ش����ێوازێك نه‌ب����و مانگرتن����ی سه‌رتاس����ه‌ری ئه‌نجام كار بكه‌ین؟ به‌اڵم ئهوهی تا ئێس����تا هه‌یه ده‌ده‌ین ،ئه‌وه‌بو ل����ه 5ی مانگدا موچه‌ی قس����ه‌مان لێنه‌ك����ردوهو پێده‌چێ����ت له‌م رۆژانه‌دا مه‌كته‌بی س����كرتاریه‌ت سه‌ردانی مامۆستایان دابه‌شكرا". وتیش���� ی "له‌ناو مه‌كته‌بی ته‌نفیزی هیچ لقی س����لێمانی بك هنو له‌س����ه‌ر ئه‌و باسه ده‌نگێك����ی ناڕازی����ی نه‌ب����وه له‌به‌رئه‌وه‌ی گفتوگۆ بكه‌ین .هه‌ر هه‌ڵوێس����تێك هه‌بێت پرۆس����ه‌كه‌و بڕیاردان����ه‌كان به‌ده‌نگ����دان پێویس����ته له‌س����ه‌ر ئاس����تی كوردستان گشتگیربێت". به‌ڕێوه‌چوه".
مامۆستایه‌ك ی وه‌رزش له‌قوتابیه‌كی هه‌شت سااڵن ده‌دات‌و توشی خوێنبه‌ربونی ده‌كات ئا :جوتیار شه‌ریف له‌ده‌ربه‌ندیخان مامۆستایه‌ك له‌قوتابیه‌كی ته‌مه‌ن هه‌شت سااڵن ده‌دات‌و لوتی بریندار ده‌كات، به‌وهۆیه‌وه مامۆستاكه له‌الیه‌ن پۆلیسه‌وه ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌كرێت. له‌قوتابخان����هی چیمه‌نی بنه‌ڕه‌ت ی له‌قه‌زای ده‌ربه‌ندیخان ،مامۆستایه‌كی وه‌رزش له‌قوتابیه‌كی پۆلی س����ێی بنه‌ڕه‌تی ده‌دات‌و به‌هۆی برینداربونی لوتیه‌وه توشی خوێنبه‌ربون ده‌بێت‌و به‌وته‌ی پزیشک لوتی ئه‌و خوێندکاره پێویستی به‌نه‌ش����ته‌رگه‌ریی هه‌یه، خێزانی قوتابیه‌كه‌ش سكااڵی یاسایی له‌سه‌ر مامۆستاكه تۆمارده‌كه‌ن. به‌وته‌ی فه‌تاح حه‌مه كه‌ریم باوكی قوتابیه‌ك����ه ،ڕۆژی 2014/2/11 كاتێ����ك منداڵه‌ك����هی له‌قوتابخانه گه‌ڕاوه‌ته‌وه ،جله‌كانی خوێنی پێوه ب����وه" ،ههرچهنده ئاوی پێداكردبو، به‌اڵم هێشتا هه‌رخوێنی پێوه‌مابو، كاتێك لێمپرس����ی ب����ۆ واتلێهاتوه؟ به‌گریانه‌وه وتی مامۆستای وه‌رزش
ره‌نگاوڕه‌نگ له‌سه‌ر دیواری زۆرێك لێیدام". فه‌تاح حه‌مه كه‌ری����م روداوه‌كه‌ی له‌قوتابخانه‌و باخچه‌كان نوس����راوه، ل����ه‌زاری كوڕه‌كه‌یه‌وه به‌مش����ێوه‌یه ب����ه‌اڵم پابه‌ندنه‌بون پێیانه‌وه بوه‌ته ب����ۆ ئاوێنه گێڕای����هوه" ،منداڵه‌كه‌م باو. ره‌وه‌ند فه‌ت����اح ئه‌و قوتابیه‌یه كه وتویه‌تی مامۆستای وه‌رزش كردوینی به 2گروپه‌وه ،گروپی یه‌كه‌م یارییان روبه‌ڕوی ئازاری جه‌سته‌یی بوه‌ته‌وه‌و كردوه ،ئێمه‌ش چاوه‌ڕوانبوین‌و من وته‌كانی باوكی پشتڕاستده‌كاته‌وه‌و له‌س����ه‌ر زه‌وی ته‌نیشت گۆڕه‌پانه‌كه ده‌ڵێ����ت" ،من هیچم نه‌كردبو ،ته‌نها دانیش����تبوم‌و به‌رده‌كانم ڕیزده‌كرد ،به‌ردم ڕیزئه‌كرد ،هه‌مو قوتابیه‌كانی به‌اڵم مامۆستای وه‌رزش به‌بێده‌نگی هاوڕێم شاهیدی ئه‌وه‌ن". باوكی ره‌وه‌ندیش له‌دادگا سكااڵی هاتو بۆكس����ێكی كێش����ا به‌لوتمداو سه‌رئه‌ژنۆیه‌كی كێش����ا به‌پشتمداو له‌س����ه‌ر مامۆس����تاكه تۆماركردوه‌و دواتر كه هه‌س����تامه‌وه زله‌یه‌كیشی ئێس����تا مامۆس����تاكه له‌الی����ه‌ن لێدام ،كاتێك بین����ی خوێن له‌لوتم دادوه‌ره‌وه له‌پۆلیسی ده‌ربه‌ندیخان دێت به‌توڕه‌ییه‌وه وت����ی بڕۆ لوتت ده‌ستبه‌س����ه‌ره ،به‌اڵم "مه‌س����ه‌له‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی بێزاریانكردوم‌و فشاریان بشۆ". هه‌رچه‌ن����ده به‌پێ����ی سیس����تمی بۆ هێناوم بۆ ئهوهی لێیخۆشبم". دوای س����کااڵکه‌ی باوک����ی قوتابخانه‌كان قه‌ده‌غه‌یه مامۆس����تا ئازاری ده‌رونی‌‌و جه‌سته‌یی قوتابی خوێندکاره‌ک����ه ،ئ����هو مامۆس����تایه بدات ،له‌هه‌مانكات����دا به‌پێی بنه‌ما بۆ ماوه‌ی چه‌ن����د رۆژێک ده‌خرێته یاس����اییه‌كانی جاڕنامه‌ی گه‌ردونی زیندانه‌وه‌و دواتر به‌هۆی س����وڵحی مافی مرۆڤ نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك عه‌شایه‌رییه‌وه ئازاد ده‌کرێت. له‌په‌یوه‌ندییه‌ك����ی ته‌له‌فونی����دا منداڵ ڕوبه‌ڕوی س����زادانی ده‌رونی‌‌و جه‌سته‌یی ببێته‌وه ،هاوكات زۆربه‌ی م .محه‌م����ه‌د س����لێمان ،به‌ڕێوبه‌ری بڕگه‌كانی ئ����هو جاڕنامه‌یه به‌بۆیه‌ی قوتابخانه‌ی (چ) بنه‌ڕه‌تی روداوه‌كه‌ی
پشتڕاس����تكرده‌وه‌و به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند" ،كێش����ه‌كه هێنده گه‌ور ه نیه ،باوكی قوتابیه‌كه وای لێكردوه. قوتابیه‌كه ده‌س����تی له‌خۆڵدا بوهو مامۆس����تاكه‌ش زلله‌یه‌ك����ی لێداوه‌و به‌رێكه‌وت به‌رلوتی كه‌وتوه‌و خوێنی لوت����ی به‌رب����وه" ،ئ����هو به‌ڕێوبه‌ره پێشیوایه" ،ڕاسته مامۆستاكه هه‌ڵه بوه ،به‌اڵم كه‌رامه‌تی مامۆس����تاش هێنده بچوك نیه وا مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بكرێت". له‌به‌ن����دی 52ی سیس����تمی په‌روه‌رده‌ی قوتابخان����ه بنه‌ڕه‌تی‌‌و ئاماده‌یی����ه‌كان‌و له‌خاڵ����ی دوه‌مدا هات����وه" ،هه‌م����و ش����ێوه‌كانی به‌جه‌س����ته‌یی‌‌و هه‌راس����انكردن ده‌رونیش����هوه له‌م بواره‌داو تایبه‌ت به‌هه‌راسانكردنی (قوتابی-قوتابی) و (قوتابی-مامۆس����تا) قه‌ده‌غه‌یه‌و به‌پێ����ی ڕێنماییه‌كان����ی وه‌زاره‌تی پهروهرده چاره‌سه‌ر ده‌كرێن" ،به‌اڵم له‌كوردس����تان به‌هۆی كه‌مته‌رخه‌می له‌جێبه‌جێكردنی یاساو ڕێنماییه‌كان ن����ه‌ك ته‌نه����ا قوتاب����ی زۆرج����ار مامۆستاش ده‌بێته قوربانی.
دوای سکااڵکه‌ی باوکی خوێندکاره‌که ،ئه‌و مامۆستایه بۆ ماوه‌ی چه‌ند رۆژێک ده‌خرێته زیندانه‌وه‌و دواتر به‌هۆی سوڵحی عه‌شایه‌رییه‌وه ئازاد ده‌کرێت
خوێندن
ته‌خته سپی
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
خوێندنگا وه‌ك ده‌زگایه‌كی ئه‌منی به‌ڕێز عه‌باس له‌مس���اڵدا زۆرێك له‌خوێندنگاكان له‌پاڵ ئه‌و هه‌مو كێشهو گیروگرفتانه‌ی كه هه‌یانه له‌پای چاره‌س���ه‌ركردنیان گرفت���ی تری���ان ب���ۆ دروس���تكرا، لێپرسراوانی بواری پهروهرده كه‌وتنه كڕین���ی ئامێری كامێ���رای چاودێری‌‌و دانانی له‌قوتابخان���هو خوێندنگاكاندا! خه‌رجكردنی ب���ڕی پاره‌یه‌كی زۆر بۆ كڕینی كامێ���رای چاودێری به‌بۆچونی ئێمه ن���ه‌ك هه‌ر باش نییهو س���ودی نییه ،به‌ڵكو ده‌ركه‌وته‌یه‌كی خراپیشی لێده‌كه‌وێت���هوه ،چه‌ندینجار ئه‌وه‌مان وتوه ك���ه بڕیاربه‌ده‌س���تانی ناوه‌نده په‌روه‌رده‌ییه‌كان���ی ئ���ه‌م هه‌رێم���هی ئێم���ه هه‌ندێ���ك بڕی���ار ده‌رده‌كه‌ن‌و جێبه‌جێ���ی ده‌كه‌ن كه هیچ په‌یوه‌ندی به‌كایه‌ی په‌روه‌ده‌وه نییهو بگره زیانی زۆریشی لێده‌دات ،با ئێمه پرسیارێكی جه‌وهه‌ری بكه‌ین ،ئایا ئێمه به‌شێكی ئهوهی په‌روه‌رده‌و فێركردنمان كێشه‌ی ههیهو ته‌ندروست نییه بهوهی ئهوهیه ك���ه كامێ���رای چاودێریم���ان نهبوهو داماننه‌ن���اوه؟ به‌بۆچوون���ی ئێمه بۆ هه‌ر كه‌س���ێك كه ئاگاداربێت‌و ئیشی كردبێت له‌ناوه‌ن���دی په‌روه‌رده‌یی ئه‌م هه‌رێم���ه وه‌اڵمه‌كه‌ی نه‌خێ���ره ،گه‌ر كاربه‌ده‌ستانی په‌روه‌رده‌یی وه‌اڵمێكی ئیجابییان دژی ئ���ه‌م بۆچونه‌ی ئێمه ههبێ���ت‌و به‌رگری له‌دانان���ی كامێرای چاودێری بكه‌ن ،به‌بۆچونی ئێمه ئه‌و وه‌اڵم‌و بۆچونه‌ی���ان له‌پراكتیكدا جێی خۆی ناگرێت‌و به‌سلبیات ده‌شكێته‌وه، وه‌ك���و هه‌م���وو ئ���هو ئامێران���هی تر ك���ه له‌كۆمه‌ڵ���گای ئێم���ه به‌خ���راپ به‌كارده‌هێنرێ���نو ئه‌می���ش هه‌روه‌ها ده‌بێت‌و بۆ مهبهس���ته ئه‌س���ڵییه‌كه‌ی خ���ۆی به‌كارناهێنرێت ،ئ���ه‌وه‌ی ئێمه تێبینییمان كردبێت ئه‌م ئامێرانه له‌ناو پۆله‌كاندا دانه‌نراوه بۆ ئهوهی بزانرێت مامۆستا به‌ش���ێوه‌یه‌كی ته‌ندروست‌و ڕێ���ك‌و پێ���ك‌وانه‌كه ده‌ڵێت���هوه یان ن���ا ،دره‌ن���گ دێ���ت ب���ۆ ده‌وام یان زوو ،گوم���ان ده‌ك���ه‌م ڕازیبونای���هو قبوڵیانبكردای���ه ب���ۆ چاودێری ئه‌وان دابنرایه ،ئه‌م كامێرایانه زیاتر روویان له‌خوێن���دكاری ن���او خوێندنگاكانه‌و پشتیشی له‌مامۆس���تا! له‌دانانی ئه‌م كامێرایانه‌دا باری ده‌روونی خوێندكار به‌هی���چ جۆرێ���ك ره‌چاونه‌ك���راوه‌و بی���ری لێنه‌كراوه‌ت���هوهو بوه‌ته هۆی دروستكردنی دڵه‌ڕاوكێ الی خوێندكار، له‌الیه‌ن مامۆستایانی خوێندنگاكانه‌وه بۆ خوێن���دكاران رووننه‌كراوه‌ته‌وه ئه‌و كامێرانه بۆچی؟ خوێندكار‌واهه‌س���ت ده‌كات تاوانباره‌و بۆ ئه‌و دانراوه (هه‌ر بۆ خوی به‌كارهێنانی هه‌ردو‌وش���هی ((كامێ���رای چاودێری)) كه ئێس���تا له‌زۆر بواردا به‌كارده‌هێنرێت وش���هی قبوڵكراو نیین‌و دروستكردنی كه‌شێكی نائاس���اییه ،خوێندكار ناتوانێت له‌ناو گۆڕه‌پانی خوێندنگاكه‌ی ئه‌و پشوه‌ی وه‌ریگرتوه تۆزێ���ك به‌خێرایی رابكات چونكه كامێ���رای چاودێری���ی ههیهو ده‌یبینێ���ت دوات���ر بانگ���ی ده‌كه‌ن‌و لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن ،ناتوانێت هاوار بكات‌و به‌ده‌نگی به‌رز قسه بكات كامێرای چاودێری ههیهو مامۆس���تاو به‌ڕێوب���ه‌ره‌كان ل���ه‌ژوره‌وه ده‌یبینن، به‌كورت���ی ل���ه‌زۆر ڕوه‌وه ئ���ازادیو جوڵه‌ی خوێندكار به‌ڕێژه‌یه‌كی ئێجگار زۆر پێش���ێل ده‌كرێ���ت‌و به‌تێڕوانینی خوێن���دكار دیواری���ش گوێ���ی هه‌یه، ئه‌و ناوه‌ن���ده په‌روه‌رده‌ییه فێركارییه ئه‌بێت به‌ده‌زگایه‌كی سه‌ربازی‌‌و ئه‌منی به‌ش���ێوه‌یه‌كی تر ،هه‌ر له‌كاتی دانانی ئه‌م كامێ���رای چاودێرییان���ه زۆرێك له‌مامۆس���تایانی ئه‌و خوێندنگایانه‌ی كه ئ���ه‌م ئامێره‌یان ب���ۆ دانراوه یه‌ك ڕس���ته‌یان دووباره ده‌كرده‌وه (دانانی ئه‌م كامێرایانه زۆر باشن ئیتر خوێندكار ناتوانێ���ت جوڵ���ه بكات) مهبهس���ت له‌وتنی ئه‌م ڕسته ئه‌وه‌نده‌ی بۆ لێدانی خوێن���دكاره ئه‌وه‌ن���ده له‌به‌رژه‌وه‌ندی خوێندكاردا نیی���ه .به‌دانانی كامێرای چاودێ���ری له‌خوێندنگاكان���دا نابی���ن به‌مۆدێرن ،به‌ڵكو به‌مامۆستای باش‌و هوشیارو خوێندنگای نوێو پرۆگرامی ن���وێ‌‌و دابینكردن���ی پێداویس���تیه نوێیه‌كانی په‌روه‌رده‌و فێركردن ده‌بین به‌مۆدێرن. barezabas@hotmail.com
کۆمه‌اڵیه‌تی komalayatyawene@gmail.com
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
17
مندااڵنی ڕۆژئاوای كوردستان :بێ زمان ژیان نابێت ئا :رۆژ ئه‌حمه‌د ،قامیشلۆ دروشمه‌كانی سه‌ر زاری مندااڵنی كورد كه بانگه‌وازیان ده‌كرد" ،بژی به‌رخۆدانی مامۆستا"و "به‌بێ زمان ژیان نابێت"، له‌گه‌ڵ ده‌نگی ته‌پڵ‌و هاواری پڕ دڵخۆشی مندااڵنی كورد له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان، رۆژی پێنجشه‌ممه قامیشلۆی پایته‌ختی رۆژئاوای كوردستانیان به‌هۆش هێنا كه سبه‌ینێ هه‌ینی21 ،ی ئه‌م مانگه" ،رۆژی جیهانی زمانی دایكه" ،بۆ ئه‌وانیش كه نزیكه‌ی ٤٠ساڵه زمانی كوردییان لێقه‌ده‌غه‌كرابو ،ئه‌م ڕۆژه‌‌وه‌ك جه‌ژنێكی بێوێنه‌ی نه‌ته‌وه‌یی خۆی نمایش ده‌كرد. له‌گه‌ڕه‌ك���ی عه‌نته‌ری���ه له‌قامیش���لۆ، ئاسایش���ی ناوخ���ۆی كانتۆن���ی جیزی���ر ش���ه‌قامه‌كانی گه‌ڕه‌كی���ان گرتب���وو ته‌نیا بۆ مندااڵن���ی خوێندكار‌و مامۆس���تاكانی خوێندنگا كوردیه‌كان ڕێگایان ده‌كرده‌وه، له‌دوره‌وه دروشم‌و دیالنی مندااڵنیش خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌یان به‌ره‌و الی خۆیان ڕاده‌كێشاو ل���ه‌ده‌وری خۆی���ان كۆیانده‌كردن���هوه، له‌ماڵه‌كانی باڵه‌خانه‌كانیش���هوه ،خه‌ڵكی له‌فزوله‌ته‌وه بۆ تێگه‌ش���تن له‌هاواری ئه‌و زارۆكانه ،په‌نجه‌ره‌ی ماڵه‌كانیان یه‌كه یه‌كه ده‌كرده‌وه‌‌و له‌گه‌ڵ تێڕامان له‌گردبونه‌وه‌ی ئه‌و زارۆك���ه خوێندكارانه ،له‌باله‌كۆنه‌كانی خۆیان ده‌مانه‌وه‌‌و باڵكێشانه له‌بوێری ئه‌و مندااڵنه ،ده‌فكرین. "ڕۆژی جیهان���ی زمان���ی دایك" له‌الیه‌ن نه‌ت���هوه یه‌كگرتوه‌كانه‌وه ب���ۆ یه‌كه‌مجار له‌س���اڵی 1999به‌فه‌رمی ناس���راو كرایه ڕۆژێكی جیهانی ،ئامانجی به‌رز راگرارتنی ته‌واوی زمانه‌كانی دنیایه‌‌وه‌ك به‌ش���ێكی گرن���گ له‌پێش���ه‌وه‌چونی ژیان���ی جڤاكی مرۆڤ���ه‌كان ،بۆی���ه قه‌ده‌غه‌كردنیش���ی وه‌ك دواكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه ده‌ناس���ێنێت‌و ئ���ازادیو دیموكراس���یش به‌هه‌بونی فره زمان ل���ه‌‌واڵت‌و ناوچه‌یه‌ك���ی حوكمڕانیدا گرێ���ده‌دات ،هه‌ربۆیه ل���ه‌زۆر‌واڵتانی دنیا ئه‌م رۆژه پی���رۆز ده‌كرێت ،به‌تایبه‌تی الی ئه‌و گ هل‌و نه‌ته‌وانه‌ی بۆ ماوه‌یه‌ك توش���ی چه‌وساندنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی هاتبن ،هاوكات، له‌زۆر‌واڵتیش ك���ه ڕۆژێك زمانی دایكیان لێقه‌ده‌غه نه‌كراوه ،بیریش���ی لێناكرێته‌وه، لێ ب���ۆ كورد به‌گش���تیو ب���ۆ ڕۆژئاوای كوردس���تان به‌تایبه‌تی ،ئ���ه‌م ڕۆژه‌‌وه‌ك جه‌ژنێك چاوی لێده‌كرێت‌و خوێندكارانیش له‌گ���ه‌ڵ یه‌كتر بینیندا‌وه‌ك جه‌ژنه پیرۆزه ئه‌م ڕۆژه‌یان له‌یه‌كتر پیرۆز ده‌كرد. رون���اك عوس���مان ،ك���ه دایك���ی ٤ منداڵه‌و هه‌مویان خوێن���دكاری خوێندنگا كوردیه‌كانن له‌قامیش���لۆ‌و له‌گردبونه‌وه‌ی
ئێم ه پێشتر له‌ماڵه‌كاندا بهدزیهوهوانهی كوردیمان ده‌وته‌و‌ه ئه‌مڕۆ به‌سه‌دان قوتابخانه‌ی كوردی كراونه‌ته‌وه‌و به‌ئاشكرا بانگه‌وازی كوردبون ده‌كه‌ین منداڵێک له‌کاتی خۆپیشاندانه‌که‌دا دروشمێکی به‌رزکردۆته‌وه خوێندكاره‌كاندا به‌ش���دار ب���و ،به‌ئاوێنه‌ی وت"،دو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر كه ڕێكخستنه‌كانی زمانی كوردی خوێندنگاكانیان كردوه ،من یه‌كس���ه‌ر منداڵه‌كانم ن���ارد تاوه‌كو فێری زمانی دایكیان بن"،وتیش���ی" ،له‌س���ایه‌ی ش���ه‌هیده‌كانمان‌و هێزی ك���وڕو ژنه‌كانمان ك���ه ل���ه‌ده‌ره‌وه ده‌مانپارێزن ،ئ���ه‌م رۆژه وه‌ك ڕۆژێك���ی پی���رۆز به‌منداڵه‌كانم���ان ده‌ناسێنێن له‌ناو شاردا ،تا ئه‌و به‌رگریه‌ی ئه‌و گه‌نجه له‌خۆبوردوانه بۆ ژیانی ئێمه‌ی ده‌ك���ه‌ن به‌تاڵ نه‌مێنێت ،به‌ڕاس���تیش كه منداڵه‌كانمان به‌زمانی خۆیان ده‌نوس���نو ده‌خوێنن ئێستا ،بۆ ئێمه‌ی له‌وان گه‌وره‌تر ئه‌مه خه‌ون بو ،بڕوامان نه‌ده‌كرد ڕۆژێكی وه‌ك ئه‌مڕۆ دروست ببێت". مامۆستای خوێندنگای "شه‌هید خه‌ڵه‌ف" له‌قامیشلۆ ،شیرین س���لێمان ،به‌ئاوێنه‌ی وت "،ئه‌مڕۆ بۆ ئێمه جه‌ژنه چونكه به‌زمانی خۆمان ده‌خوێنین‌و ده‌نوس���ین‌و ناترسین له‌وه‌ی وه‌ك له‌س���ه‌رده‌می نیزامی به‌عس بڵێین كه دراوس���ێكه‌مان ،ئه‌من سیاسیو عه‌س���كه‌ری‌و ئه‌مانه بێن لێمانبپرسنه‌وه،
ئێمه پێش���تر له‌ماڵه‌كاندا بهدزیهوهوانهی كوردیم���ان ده‌وت���هوه ،ئه‌مڕۆ به‌س���ه‌دان قوتابخانه‌ی كوردی كراونه‌ته‌وه‌و ،به‌ئاشكرا بانگه‌وازی كوردبون ده‌كه‌ین ،هه‌ر گوندێكی كورد قوتابخانه‌یه‌كی كوردی لێیه‌و ئه‌مه‌ش به‌رهه‌می خوێنی ش���ه‌هیده‌كانمانه كه دو س���اڵه به‌رگری ده‌كه‌ن ،ئه‌مڕۆ به‌ڕاس���تی جه‌ژنێكه له‌هه‌مو جه‌ژنێكی دیكه خۆشتره بۆ ئێمهو خوێندكاره‌كانمان". وتیش���ی" :ئه‌م جه‌ژن���ه له‌هه‌مو جیهان پیرۆز ده‌كه‌ی���ن ،ههرچهنده بڕوام‌وایه كه زۆر كه‌م نه‌ته‌وه هه‌ب���ن له‌دنیادا به‌قه‌ده‌ر ئێم���هی ك���ورد ق���ه‌دری زمان���ی دایكی خۆیان بزانن ،چونكه ئهوه نزیكه‌ی س���ه‌د س���اڵه له‌ژێر ناوی ڕژێم���ی جیاجیادا بۆ له‌ناوبردنمان ،لێمانقه‌ده‌غه ده‌كرێت". ڕۆژئاوای كوردستان سه‌نته‌رێكی مێژوییه بۆ زمانی كوردی‌و ڕێزمانی التینی زاراوه‌ی كرمانجی لهوێوه نوسراوه‌ته‌وه ،كه ئه‌مڕۆ زۆرتری���ن ژماره‌ی ك���وردان له‌پارچه‌كانی كوردس���تاندا ئاخافتنی پێده‌ك���ه‌ن ،ئێره ئه‌و پارچه‌یه‌ی كوردس���تانه كه جه‌الده‌ت
فۆتۆ :رۆژ به‌درخان���ی زمانن���اس ،دوای ئاواره‌بونی له‌باك���وری كوردس���تانهوه ،ش���وێنی خۆی تی���ادا گ���رت‌و دوای كاری رۆژانه‌ی جوتیاریش���ی له‌ده‌ربه‌ری���دا ،ڕه‌شنوس���ی ڕێزمانی كوردی‌و ڕێنوس���ی التینی كوردی بۆ یه‌كه‌مجار نوسی‌و لێره به‌رهه‌می هێنا، هه‌ربۆیه منداڵه خوێندكاره‌كانی قامیش���لۆ له‌گردبونه‌وه‌كه‌یان‌و دواتر ڕێپێوانه‌كه‌یاندا، وێنه‌كانی به‌درخانیان له‌گه‌ڵ پۆسته‌ره‌كانی ئه‌حمه‌دی خان���یو زه‌كی ئه‌لكان‌و عه‌بدواڵ ئۆجاالندا ،به‌ده‌م رێگاوه به‌ده‌سته‌كانیانه‌وه بڵند گرتبو. سه‌رباری به‌رفراوانی خه‌باتی ئه‌كادیمی ك���ورد ب���ۆ زم���ان‌و نوس���ین له‌رۆژئاوای كوردس���تان هه‌تا نیوه‌ی سه‌ده‌ی ڕابردو، له‌گه‌ڵ هاتنی ڕژێمی به‌عسدا ،خه‌ونه‌كانی ئه‌و تێكۆشینه ئه‌كادیمیه به‌ره‌و فه‌نابونی هێدی هێدی چون ،به‌س له‌سوریا له‌ماوه‌ی ٤٠س���اڵی ڕابردودا زمان���ی كوردیی دایك به‌یاس���ا له‌خوێندنگاكان���دا قه‌ده‌غه كرد، توندت���ر دوای ئهوهی دروش���می ده‌وڵه‌تی به‌عسی سوریا بوه" ،سوریای یه‌ك زمان،
عه‌ره‌بی ،یه‌ك ئااڵ ،به‌عس‌و یه‌ك نه‌ته‌وه، عه‌ره‌ب". له‌به‌رامبه‌ر به‌عسیشدا ههمیشه كورد له‌م پارچه‌یه به‌گریكردوه ،تاوه‌كو بۆ یه‌كه‌مجار له‌س���اڵی 2٠٠٤دا له‌س���ه‌رهه‌ڵدانێكیدا له‌قامیش���لۆ خ���ۆی مانیفێس���ت ك���رد، دوابه‌دوای ڕاپه‌رینی خه‌ڵكی سوریاو دواتر جه‌نگی ناوخۆش له‌س���اڵی 2011به‌دواوه، كورد كه لێره كه‌وتنه خۆپاراستنی خۆیان، په‌روه‌رده‌ی زمان���ی كوردییان به‌گرنگترین خه‌بات���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی به‌ڕێوه‌ب���رد، هه‌ربۆیه‌شه ئێستا ته‌نیا له‌ناو قامیشلۆ 7٤ خوێندنگای ن���وێ كراونه‌ته‌وه كه به‌زمانی كوردی‌وانه‌یان تیاده‌وترێنه‌وه ،ئێس���تاش حكومه‌تی كانتۆنی جیزیر بیر له‌كردنه‌وه‌ی په‌یمانگ���ه ده‌كاته‌و به‌زمان���ی دایك ،لێ كه‌ی ئه‌م هه‌نگاوه‌ش بهاوێژن ،دیس���انه‌وه په‌یوه‌سته به‌ڕه‌وشی ناسه‌قامگیری سوریاو رۆژئ���اوای كوردس���تان‌و بااڵنس���ی هێزه سیاسیه نێوده‌وڵه‌تی‌و هه‌رێمیه‌كان. تۆنی حه‌س���ه‌نی ته‌مه‌ن 12س���اڵ ،كه له‌ڕێپێوانه‌كه‌ی قامیشلۆ له‌گه‌ڵ خوێندكاره
هاوته‌مه‌نه‌كانی���دا به‌ش���داربو ،وت���ی"، له‌كاتێك���دا هه‌م���و ده‌وڵه‌ت���ه‌كان‌و هه‌مو عه‌ر‌هب‌و س���ریانی به‌زمانه‌كان���ی خۆیان ده‌یانخوێن���د ،به‌ئێمه‌ی���ان ده‌وت مه‌چنه سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان با نه‌تانكوژن ،ئێمه‌ش وتمان چیمان له‌وان���ه زیاتره كه كوژران، با ئێمه‌ش بكوژن ،ئیتر ده‌ركه‌وتینه س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كان‌و سه‌رباری ئاس���ته‌نگیه‌كان، له‌س���ه‌ر ئه‌و زمانانه ئێمه‌ش زمانی دایكی خۆمان هێنایه مه‌یدان". له‌گه‌ڵ بینینی كامێره‌و رۆژنامه‌نوساندا، مندااڵن كۆده‌بون���هوهو یه‌ك به‌دوای یه‌كدا ده‌یانوت كه ئه‌وان زۆر حه‌ز له‌زمانی كوردی ده‌كه‌ن‌و بۆ ئهوه هاتون ئه‌و حه‌زه نیشانی گشت بده‌ن له‌قامیشلۆ ،دوای ڕێپێوانێكی یه‌ك كاتژمێریی ،به‌ناو گه‌ڕه‌كی عه‌نته‌ریه‌و ش���ه‌قامه‌كانی ده‌وروبه‌ری ئ���هو گه‌ڕه‌كه ناوه‌ندی���ه‌دا ،دوای چه‌ند ب���اره‌‌وتنه‌وه‌ی دروشم‌و ده‌ستگرتنیان بۆ دیالن ،به‌سرودی نه‌ته‌وه‌یی "ئه‌ی ڕه‌قیب" ،ده‌م به‌خه‌نده بۆ ئه‌و ڕۆژه ماڵئاواییان له‌شه‌قام‌و دانیشتوانی پایته‌خته‌كه‌یان كرد.
هه‌رزه‌كارێكی كورد ل ه له‌نده‌ن كوژرا دایكی داوا ده‌كات كۆتایی به‌توندوتیژیی بهێنرێت ئا :كاوه ڕه‌ش ،به‌ریتانیا دایكی ئه‌و كوڕه هه‌رزه‌كاره كه یه‌كه‌م كه‌سه له‌مساڵدا له‌له‌نده‌نی پایته‌خت بكوژرێت،وه‌ك رێزلێنان له‌گیانی كوڕه‌كه‌ی ،داوا ده‌كات كۆتایی بهێنرێت به‌شه‌ڕو توندوتیژی‌و چه‌قۆ‌وه‌شاندن. باس���یل م���ورادی ته‌مه‌ن ١٩س���اڵ، له‌ئه‌نجام���ی لێ���دان‌و به‌ركه‌وتن���ی چه‌قۆ له‌سكی ،له‌یه‌كێك له‌شوقه‌كانی گه‌ڕه‌كی Maryleboneی له‌ن���ده‌ن ،دوای ئ���ه‌وه‌ی پزیش���كه‌كان هه‌وڵ���ی خۆیاندا ب���ۆ ڕزگاركردن���ی ،ب���ه‌اڵم كاتژمێر دوی به‌ره‌به‌یان گیانی له‌ده‌ستدا. دایك���ی ئه‌و كورده كه ناوی ش���ادیه‌و ته‌مه‌ن���ی ٥٠س���اڵه ،ده‌ڵ���ێ "كوڕه‌كه‌م ده‌یویست ببێت به‌به‌ڕێوه‌به‌ری بازرگانیی‌و ته‌نه���ا هه‌فته‌ی���ه‌ك ب���و ده‌س���تیكردبو به‌خوێندن���ی ئه‌و كۆرس���ه له‌كۆلێج ،ئه‌و ده‌یویس���ت ببێت به‌پیاوێك���ی بازرگان، ه���ه‌ر وه‌ك باوك���ی خ���ۆی" .دایكی كه له‌ن���او خانوی خێزانه‌كه‌ی���هوه لهBaker Streetقس���هی بۆ رۆژنام���هیLondon Eveningده‌كرد ،كوڕه‌كه‌ی به‌كه‌سێكی ڕوخ���ۆش‌و خۆشه‌ویس���ت ناوده‌برد ،هه‌ر كاتێ���ك ده‌گه‌ڕایه‌وه م���اڵ ده‌م به‌خه‌نده ده‌س���تیده‌كرد به‌قسه‌ی خۆش‌و ماڵه‌كه‌ی ڕۆشن ده‌كرده‌وه.
ئه‌و خێزان���ه كه كوردن‌و م���اوه‌ی ده س���اڵێك ده‌بێت هاتونه له‌نده‌ن .ده‌ڵێن، وامانزانی له‌نده‌نی پایته‌خت ش���وێنێكی س���ه‌المه‌ته ،بۆیه هاتینه ئێره تا ژیانێكی خ���ۆش‌و ئ���ارام به‌س���ه‌ربه‌رین له‌گ���ه‌ڵ كه‌س���وكارمان .به‌اڵم له‌وه‌ت���هی ماوه‌ی س���ااڵنی راب���ردوه‌وه ،ب���ه‌رده‌وام به‌ره‌و خراپ���ی ده‌ڕوات‌و توندوتی���ژی له‌س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كان زیاد ده‌بێ���ت‌و ده‌بینرێت. ئ���هو خێزانه ك���ورده ده‌ڵێن ،پێویس���ته ڕێگا نه‌درێ���ت گه‌نجه‌كان وا به‌ئاس���انی ده‌ستیان بگات به‌ده‌س���تكه‌وتنی چه‌قۆ، بۆ ئهوهی گیانی گه‌نجه‌كان له‌مه‌ترس���ی مه‌رگ دوربكه‌وێته‌وه .عومه‌ری ته‌مه‌ن ٥٠ ساڵ كه باوكی ئه‌و هه‌رزه‌كاره‌یه‌و ئه‌ویش كوڕه‌ك���هی به‌ئه‌ندامێكی خۆشه‌ویس���تی خێزانه‌ك���هی ناوب���رد .ئ���هو ده‌ڵ���ێ "به‌له‌ده‌س���تدانی كوڕه‌كه‌مان ماڵه‌كه‌مان كاول بوه" .ئه‌وه‌ش���ی زیادك���ردو ،وتی "ئێم���ه ت���ا ئێس���تاش المان ئه‌س���ته‌مه بڕوا ب���هو كاره‌س���اته بكه‌ین" .باس���یل توانای باش���ی هه‌بوه له‌یاری تۆپی پێ، هانده‌رێكی سه‌رس���ه‌ختی مانچه‌س���ته‌ر س���یتی بو .برا ته‌مه‌ن ١٥ساڵه‌كه‌ی كه ناوی (عه‌بدواڵ)یه ،گوت���ی ،براكه‌م تازه ده‌ستیكردبو به‌كۆرس���ه‌كه‌ی ئه‌و بازنه‌ی له‌س���ه‌ر ڕۆژمێره‌ك���ه‌دا بو ،ب���ۆ ئهوهی ڕۆژانی چ���ون بۆ كۆلێج دی���اری بكات. ئه‌و به‌رده‌وام ئام���ۆژگاری ده‌كردم ،بۆیه
وامانزانی له‌نده‌ن شوێنێكی سه‌المه‌ته، هاتینه ئێره تا ژیانێكی خۆش‌و ئارام به‌سه‌ربه‌رین ،به‌اڵم به‌رده‌وام به‌ره‌و خراپی ده‌ڕوات‌و توندوتیژی له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان زیاد ده‌بێت ئێستا هه‌س���ت ده‌كه‌م الیه‌كی جه‌سته‌م له‌ده‌ستداوه .هیالل ،برا گه‌وره‌ی باسیل، ل���هو رۆژه تراجیدیه‌دا ،یادی ٢١س���اڵه‌ی له‌دایكبونی بوه. باس���یل ل���هو ش���ه‌وه‌دا له‌ش���وقه‌ی براده‌ره‌كانی بوه ،كاتێ���ك ئه‌و ڕوداوه‌ی
باسیل موراد له‌الی ده‌ستی ڕاسته‌وه له‌گه‌ڵ عه‌بدواڵی برای به‌س���ه‌ردا هاتوه .خێزانه‌ك���هی ده‌ڵێن، پۆلیس فه‌رمانی‌وه‌رگرتوه به‌پێی ماده‌ی ٦٠تابتوانێت به‌ش���ێوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌مه‌كی خه‌ڵك���ی ڕابگرێ���ت ،ب���ۆ دۆزین���ه‌وه‌ی ئه‌نجام���ده‌ری ئ���هو تاوان���ه .پۆلیس تا ئێس���تا دو تۆمه‌تباری ده‌س���تگیركردوه،
تۆمه‌تباری یه‌كه‌م به‌ناوی یوسف ئه‌لجاف ته‌مه‌ن ١٩ساڵ .له‌الیه‌ن دادوه‌ری دادگای Westminster magistratesبه‌تۆمه‌تی كوش���تنی ئ���هو ه���ه‌رزه‌كاره له‌زینداندا ڕاگیراوه .كه‌س���ی دوه‌م كه ته‌مه‌نی ٣٥ س���اڵه ،له‌الی���ه‌ن دادوه‌ره‌وه به‌بێ تاوان
ئازادك���را .هه‌فته‌ی داهاتو دانیش���تنێكی دیكه‌ی ئه‌و كه‌یسه به‌ڕێوه ده‌چێت. London Evening رۆژنام���هی باڵویكردۆته‌و ،له‌ماوه‌ی س���اڵی رابردودا ١٢ه���ه‌رزه‌كار له‌پایته‌خ���ت به‌چه‌ق���ۆ كوژراون.
18
تایبه‌ت
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
هه‌ورامیه‌كان ..كاراو كاریگه‌ر ئا :دانا مه‌له‌كی ده‌ركه‌وت���نو كاریگ���ه‌ری هه‌ورامیه‌كان له‌هاوكێش���هو پێگه زانستی‌و سیاسیو ئابوریه‌كان���ی كۆمه‌ڵگ���هو جڤات���ی كوردیدا‌وایك���ردوه كه ههمیش���ه تواناو لێهاتوی���یو زیره‌كی ئه‌وان هه‌م له‌بواره كلتوری‌و فه‌رهه‌نگیه‌كانداو هه‌م له‌كایه ئابوریو سیاس���یو زانستیه‌كاندا ببێته جێی سه‌رنجی هاونیشتیمانیانی كورد. له‌م راپۆرته‌ی ئاوێنه تیش���ك ده‌خرێته س���ه‌ر ئه‌و پێگه گرنگه‌ی هه‌ورامیه‌كان له‌هه‌رێمی كوردستان. ناوی هه‌ورامان له‌كوێوه هاتوه؟ چه‌ندین راو لێكدان���ه‌وه‌ی جیاواز بۆ بنه‌چه‌ی هه‌ورامییه‌كان‌و ناوی هۆرامان هه‌ی���ه ،ب���ه‌اڵم نوس���ه‌رو هه‌ورامیناس (ئه‌یوب رۆسته‌م) پێیوایه كه گرنگترینی ئه‌و رایانه ئهوهیه "له‌به‌رئه‌وه‌ی خه‌ڵكی هه‌ورامان زیاتر ئاهورا په‌رس���ت بون، بۆیه پێیانوت���راوه (ئاهورامه‌زدا مان) و دوات���ر گۆڕان���ی به‌س���ه‌ردا هاتوه‌و گ���ۆڕدراوه ب���ۆ (هورئامان)و ئێس���ته به(هۆرام���ان) ناوده‌برێ���ت" ،ب���ه‌اڵم له‌س���ه‌رچاوه مێژویه‌كانیشدا ئاماژه بۆ ئ���ه‌وه‌ش كراوه كه ن���اوی (هۆرئامان) پێده‌چێ���ت له‌س���ه‌ختی ناوچ���هی هه‌ورامانه‌وه‌‌وه‌رگیرابێت ،كه ناوچه‌یه‌كی ش���اخاوی بهرزو س���ه‌خته (هورئامان _ ش���وێنی هه‌ڵكشان)و دواتر گۆڕانی به‌س���ه‌ردا هاتبێ���ت‌و گۆڕدرابێ���ت بۆ ناوه‌كه‌ی ئێستای.
فۆتۆ :رێبه‌ر نه‌جم ناوچه‌ی هه‌ورامان
بێگانه‌و ده‌ره‌كی نه‌بوه ،له‌كه‌وش���هوه تا كاڵوی س���ه‌ر ،هه‌ر ئه‌مه‌ش‌وایكردو‌ه ك���ه ببێت���ه مه‌ركه‌زێك���ی عیرفان���یو عیلمی‌و پاكیه‌تی‌و دڵس���ۆزی نه‌ته‌وه‌یی هه‌ربۆیه ئه‌مه كاریگه‌ر ئه‌بێت له‌س���ه‌ر هه‌وڵدان‌و دڵس���ۆزی‌و به‌ده‌سخس���تنی ناوچه‌و هه‌ڵكه‌وته‌ی جوگرافی ئابوری خۆیان تا به‌ئه‌مڕۆش ده‌گات"، هه‌ورامیه‌كان ئه‌و دابه‌ش���كاریه‌ی زلهێ���زه‌كان كه ئه‌مه رای هه‌ریه‌ك له(ئه‌یوب رۆسته‌م) به‌سه‌ر كوردستاندا هێناویانه به‌شێكی و (مامۆس���تا جه‌مال بیدار)ی نوسهرو ب���ه‌ر هه‌ورام���ان كه‌وت���وه ،هه‌ورامان شاره‌زا له‌مێژو كلتوری هه‌ورامیه‌كانه. هۆرامان به‌گشتی ناوچه‌یه‌كی شاخاوی له‌ئێسته‌دا له‌نێوان سنوره‌كانی ئێران‌و عێراقدا دابه‌شبوه ،ههرچهنده په‌یوه‌ندی سارده‌و به‌گش���تی ناوچه‌ی ده‌شته‌كی خوێنی‌و خزمایه‌تی تا ئێسته‌ش له‌نێوان كه‌مه‌و ژیان تێیدا سه‌خت‌و له‌زه‌تتداره، له‌رابردودا ئابوری هه‌ورامیه‌كان پشتی دانیشتوانی ههردو سنوردا هه‌یه. ئه‌و به‌ش���هی هه‌ورامان كه ده‌كه‌وێته به‌به‌رهه‌م���ه باخداریه‌كانی‌وه‌ك (گوێزو س���نوری باش���وری كوردس���تانهوه ت���و هه‌نجیرو ت���رێ‌و هت���د )...له‌گه‌ڵ به(هه‌ورامانی لهۆن) ناوده‌برێت‌و به‌شه به‌رهه‌مه ده‌ستچنیه‌كانی‌وه‌ك (كاڵش‌و كه‌مه‌كه‌ی سنوری هه‌ورامانه ،روبه‌ره‌كه‌ی ش���اڵ‌و فه‌رش چنین‌و بل���وس چنین‌و نزیكه‌ی ( 1170كم)٢/یه ،ژماره‌ی ئه‌و گوندو ش���اره‌دێیانه‌ش كه ده‌كه‌ونه ئه‌م س���نوره‌ی هه‌ورامانه‌وه به‌نزیكی خۆی له( )36گوندو ش���اره‌دێدا ده‌بینێته‌وه، كه دیارترینیان (بی���اره)و (ته‌وێڵه)و (ئه‌حمه‌د ئاوا)ن .ژماره‌ی هه‌ورامیه‌كان به‌پێ���ی ئاماره ناره‌س���میه‌كان نزیكه‌ی ( )1055000ی���ه‌ك ملیۆن‌و په‌نجاو پێنچ هه‌زار كه‌س���ه تا س���اڵی ( ،) 2000كه نزیكه‌ی سه‌دو بیست هه‌زار ( )120000 كه‌س���یان له‌باشوری كوردس���تاندان‌و ئه‌ویدییان له‌رۆژهه‌اڵتی كوردستان یان په‌رژو باڵوبونه‌ته‌وه به‌شوێنه‌كانی تردا. كلتورو فه‌رهه‌نگ‌و دینی هه‌ورامیه‌كان هه‌ورامیه‌كان له‌روی دینداریه‌وه به‌زۆری په‌یڕه‌وكه‌رانی دینه‌كانی (زه‌رده‌شتی، كاكه‌ی���ی ،ئیس�ل�امی (ته‌ریق���هت) ن ،هۆرامی���ه‌كان به‌گش���تی ل���ه‌روی فه‌رهه‌نگیه‌وه نه‌رم‌و نیان‌و بێكێش���هنو كۆمه‌ڵێ دابی تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌یه كه جیاوازه له‌شوێنه‌كانی تر ،هه‌ورامیه‌كان گرنگی به‌عه‌ش���یره‌ت‌و عه‌شیره‌تگه‌رایی ناده‌ن ،ژن به‌ژن‌و گهوره به‌بچوك له‌نێو ئه‌واندا شه‌رم بوه ،له‌رابردو ئێسته‌شدا، ژن پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی باش���ی هه‌بوه‌و نه‌چه‌وس���اوه‌ته‌وه‌و زۆرج���ار رۆڵ‌و كاریگه‌ری ژن دیاربوه. "سروشتی ناوچهكهو جۆریه‌تی كاری ن���او خه‌ڵك���ی ش���اره‌دێ‌و دێهاته‌كانی هه‌ورامان‌واقیعێكی‌وه‌ه���ای س���ه‌پاندوه كه ژن���ان‌و پیاوان���ی ناچار ب���ه‌كاری هاوبه‌ش ك���ردوه ،ئه‌مه‌ش به‌تێپه‌ڕبونی كات یه‌كس���انی كۆمه‌اڵیه‌تی ئافراندوه، هه‌ربۆیه له‌كلتورو فه‌رهه‌نگی هه‌ورامیدا ش���تێك نابینیت به‌نێوی جیاكردنه‌وه‌ی ژن له‌پیاوان‌و یاخود په‌راوێزخس���تنی ژنان له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌دا" ،ئه‌مه‌‌وته‌ی خاتو (نوخش���ه ناس���یح)ی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ناحیه‌ی بیاره‌یه ،س���ه‌باره‌ت به‌پێگه‌ی ژن له‌كلتورو فه‌رهه‌نگی هه‌ورامیه‌كاندا.
هه‌ورامیه‌كان له‌مێژودا خۆیان حوكمڕانی خۆیان كردوهو ئه‌زمونی حوكمڕانی حكومه‌تی خۆجێی‌و ئۆتۆنۆمییان هه‌بوه‌و ههمیش ه یه‌گرتو بون‌و نه‌ریتی خیانه‌ت‌و خۆفرۆشی له‌نێویاندا نه‌وه‌ك كلتور نه‌وه‌ك دیارده له‌نێویاندا نه‌بوه
هتد )..ده‌به‌ست ،كه یا بۆ به‌كارهێنان‌و خواردن به‌كاریانهێن���اون یان له‌ناوچ ه ده‌ش���ته‌كیه‌كان له‌گه‌ڵ شاره‌زوریه‌كاندا گۆڕانكاری���ان پێك���ردوه به‌به‌رهه‌م���ه ده‌ش���ته‌كیه‌كان ،ب���ه‌اڵم له‌ئێس���ته‌دا ئ���ه‌م به‌رهه‌م���ه ده‌س���چنیانه روی���ان له‌كه‌می ك���ردوه له‌ب���ه‌ر زۆرخایانیان‌و گرنگی پێنه‌دانیان‌و س���ه‌ختی ژیانه‌وه‌و هاواڵتیانی هۆرامان له‌ئێسته‌دا به‌زۆری پش���ت به‌موچه‌ی حكومی ده‌به‌س���تن، ئه‌مه جگه له‌وه‌ی كه له‌بواری بازرگانی‌‌و بزنس���دا چه‌ندین خاوه‌نكاری ناسراوی هه‌ورامی هه‌ن.
پێگه‌ی زانستی هه‌ورامیه‌كان "هه‌ورامان ههمیشه ناوه‌ندی خوێندنی ئاینی‌و خانه‌قاكان‌و باڵوبونه‌وه‌ی عیلم‌و عیرفان بوه ،ه���ه‌ر ئه‌مه‌ش فاكته‌رێكی ئابوری هه‌ورامیه‌كان (شێخ محه‌مه‌د به‌رزنجی) پێشه‌وای گرنگ���ی كه‌ڵه‌كه‌بون���ی هۆش���یاری‌و كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی له‌ب���اره‌ی ئابوری خوێندنهوه الی هه‌ورامیه‌كان بوه". ئه‌مه‌‌وته‌ی (هێمن هه‌ورامی) ئه‌ندامی هه‌ورامیه‌كانه‌وه ده‌ڵێت؛ "هه‌ورامان هه‌ر ل���ه‌زوه‌وه مه‌ركه‌زی ئاینی‌و س���ه‌قافی‌و سهركردایهتیو به‌رپرسی په‌یوه‌ندیه‌كانی ئابوری زاتی بوه ،خه‌ڵكی هه‌ورامان بۆ ده‌ره‌وه‌ی (پ.د.ك)ه ،س���ه‌باره‌ت پێویستی خۆیان نیزیان به‌هیچ شتێكی به‌رۆڵی زانستی هه‌ورامیه‌كان له‌ئێسته‌و
له‌رابردودا( ،مامۆس���تا عه‌بدولكه‌ریمی موده‌ریس) س���ه‌رۆكی پێشوی یه‌كێتی زانایان���ی ئیس�ل�امی عێ���راق‌و (دكتۆر ئه‌فراس���یاب هه‌ورامی)و (پرۆفیس���ۆر مس���ته‌فا زه‌ڵمی) كه له‌مساڵدا خه‌اڵتی رێزلێن���ان له‌به‌رهه‌مه‌كان���ی له‌زانكۆی (ئه‌زه���ه‌ر) لێن���راو (دكتۆر ئاش���تی هه‌ورامی)وه‌زیری سامانه سروشتیه‌كان‌و (دكتۆر راس���تگۆ هه‌ورام���ی)و براوه‌ی خه‌اڵتی ئۆسكاری زانستی‌و (دكتۆر تاهیر هه‌ورامی)وه‌زیری پێش���وی ته‌ندروستی حوكمه‌ت���ی هه‌رێ���م‌و (دكت���ۆر دالوه‌ر عه‌الئه‌دین)وه‌زیری پێشوی خوێندنی بااڵ له‌كه‌س���ایه‌تیه به‌رجه‌سته‌كانی ئه‌مڕۆی هه‌ورامیه‌كان���ن له‌بواره زانس���تیه‌كان‌و پێگه زانستیه‌كاندا. (دكتۆر راس���تگۆ هه‌ورامی) براوه‌ی خه‌اڵتی (ئۆس���كاری زانستی) له‌سه‌ر ئ���هو دۆزینه‌وه‌ی���هی ك���ه له‌ب���واری ( _ crystalsdetectorدۆزینه‌وه‌ی كریس���تاڵ)دا له‌ویالیه‌ته یه‌گرتوه‌كانی ئه‌مه‌ری���كا به‌ده‌س���تیهێنا ده‌ڵێ���ت "هه‌ورام���ان ههمیش���ه رۆڵێكی به‌رچاو گرنگ���ی بینیوه له‌خوڵقاندن‌و ئافراندنی تاكی رۆش���نبیرو زانس���تخوازدا مێژوی هه‌ورامانیش ش���ایه‌تی ئ���ه‌م ره‌هه‌نده زانستیه‌ی هه‌ورامیه‌كان ده‌دات". له‌ب���اره‌ی چۆنیه‌تی به‌ده‌س���تهێنانی خه‌اڵتی ئۆسكاری زانس���تیه‌وه ده‌ڵێت "من نزیك���هی 13س���اڵ ئه‌زمونم له‌م كاره‌ی خۆم���دا هه‌ی���هو تا ئێس���تا 25 پێكهات���هی كریس���تاڵیم هه‌ی���هو 17 پێكهاته‌ی���ان له‌ئاس���تی س���تانداردی جیهانیدان‌و 2له‌وان له‌ئێسته‌دا له‌بواره هه‌ر پێش���كه‌وتوه‌كان‌و تاقیگه‌و زانكۆ حكومی���ه‌كان‌و كۆمپانیاكان���ی جیهاندا له‌واڵته هه‌ر پێش���كه‌وتوه‌كاندا كاریان له‌س���ه‌رده‌كه‌ن له‌بواری‌وه‌به‌رهێنان���داو ئ���هو بوارانه‌ی ك���ه ئه‌م كریس���تااڵنه كاری���ان پێده‌كرێت تێی���دا بواره‌كانی ئاسایش���ی گشتی‌و كه‌ش���فكردنی كانه نه‌وته‌كان‌و‌وێن���ه پزیش���كیه‌كانه ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م داهێنانه بو له‌س���اڵی 2010 بانگهێش���تی كۆشكی سپی كرام له‌گه‌ڵ تیمێ���كاو خه‌اڵت���ی "" award 100م پێبه‌خش���را كه به‌خه‌اڵتی ئۆس���كاری زانستی ناسراوه". "سروش���تیو س���ه‌ختی ناوچه‌كه‌ش وایك���ردوه كه ههمیش���ه هه‌ورامیه‌كان له‌خۆوه هه‌ن���گاو هه‌ڵنه‌گ���رن ،به‌ڵكو له‌ه���ه‌ر كارێك���دا گه‌ڕاونه‌ت���هوه ب���ۆ بیركردن���هوهو ئه‌ق���ڵ" ،ئه‌مه‌‌وت���هی (حه‌م���هی حه‌م���ه س���ه‌عید) ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی (ی.ن.ك) له‌وه‌اڵم���ی هۆكاری زانس���تیبونی هه‌ورامیه‌كاندا، (مامۆس���تا جه‌م���ال بی���دار) پێیوایه كه فه‌لس���ه‌فه‌ی ژیان���ی هه‌ورامیه‌كان كاریگه‌ری قوڵی هه‌بوه له‌س���ه‌ر ئهوهی ك���ه هه‌ورامی���ه‌كان گرنگی به‌زانس���ت بده‌ن ،چونكه "هه‌ورامیه‌كان ههمیش���ه ب���ه‌دوی عه‌ش���یره‌تگه‌رایی‌و جه‌ن���گ‌و ئه‌مج���ۆره ش���ته‌وه نه‌ب���ون‌و ئه‌مه‌ش ناوچه‌یه‌ك���ی ئ���ارام‌و بیركردنه‌وه‌یه‌كی ئارام���ی به‌هه‌ورامیه‌كان به‌خش���یوه‌و بێگومان له‌ئارامی‌و ئاشتیشدا ههمیشه ئه‌قڵ‌و فكر گه‌شه ده‌كات".
تێزو فكره سیاس����یو ئینتیما حیزبییه جیاجی����اكان ،هۆكار گه‌ل����ی دیكه بوبن له‌به‌ش����داری زیاتری سیاس����ی خه‌ڵكی ناوچه‌ك����ه له‌بزوتنه‌وه‌ی شۆڕش����گێڕی كوردس����تاندا .جوگرافی����ای س����ه‌ختی ناوچه‌ك����ه ،فاكته‌ریك����ی له‌ب����ار بوه، شانبه‌شانی پێشكه‌وتنی بیری سیاسیو به‌شداری سیاسی ناوچه‌كه ،تاوه‌كو‌وه‌ك ناوچه‌یه‌ك����ی ئازادك����راو له‌شۆڕش����ی ئه‌یلول‌و گواڵن ،به‌ش����داری خه‌ڵكی ئه‌م ناوچه‌یه له‌خه‌باتی پێشمه‌رگانه له‌ناوچه جیاجیاكانی كوردستان‌و بونی ئه‌و رێژه زۆره‌ی شه‌هیدو قوربانی له‌ناو سه‌رجه‌م الیه‌نه سیاسیه‌كاندا ،ئاماژه‌یه‌كی گرنگی ئه‌كتیڤ����ی خه‌ڵكی ئ����ه‌م ناوچه‌یه له‌ناو بزاوتی شۆڕشگیریدا ده‌سه‌لمێنێت". له‌درێژه‌ی‌وته‌كانیدا (هێمن هه‌ورامی)
پێگه‌ی سیاسی هه‌ورامیه‌كان له‌راب����ردو ئێس����ته‌دا هه‌ورامی����ه‌كان له‌جومگ����ه ئه‌ساس����یه‌كانی حی����زب‌و الیه‌نه سیاس����یه‌كانی هه‌رێمدا رۆڵێكی كاریگه‌ری����ان هه‌ب����وه‌و هه‌ی����هو له‌پێگه بااڵكان����ی حیزبه‌كاندا كه‌س����ایه‌تی دیار به‌رچاوده‌كه‌وێ����ت ه����ه‌ر له‌یه‌كێت����یو پارتیه‌وه تا به‌كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو ده‌گات له‌نێ����و ئۆرگانه‌كانی حیزب‌و هاوكێش����ه سیاس����یه‌كانی هه‌رێم����دا هه‌ورامیه‌كان له‌كه‌س����ه كاریگ����ه‌رو به‌رچاوه‌كانی ئه‌و حیزبان����هنو هه‌ر له‌پێش����ه‌وای كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی‌و ئه‌مینداری گش����تی یه‌گرتو تا ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تیه‌وه به‌رپرسی په‌یوه‌ندیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی پارتی به‌رپرسی نوسینگه‌ی تایبه‌تی نێچیرڤان بارزانیو ت����ا به‌وه‌زیره‌كانی نێو حكومه‌ت ده‌گات هه‌ورامیه‌كان ب����ون‌و كاریگه‌ریان هه‌یه له‌نێو كایه‌ی سیاسی هه‌رێمدا ،له(ئازاد هه‌ورامی) ش����ه‌هیده‌وه ت����ا به(حه‌مه‌ی حه‌مه سه‌عید)و (دكتۆر فوئاد مه‌عسوم) ده‌گات له‌ناو یه‌كێتیی����داو هه‌ر له(نادر هه‌ورامی)ی����هوه تا (هێم����ن هه‌ورامی)و (فه‌ره‌ی����دون جوانرۆیی)و (د.ئاش����تی هه‌ورامی)و (دیاری حس����ێن)و (سه‌رباز هه‌ورامی) ده‌گات له‌نی����و پارتیدا ،هه‌ر له(دكتۆر یوس����ف محه‌مه‌د)ی سه‌رۆكی لیستی گۆڕانه‌وه تا به(دكتۆر محه‌مه‌د عه‌لی)ی گۆڕان ده‌گات‌و هه‌ر له(شێخ محه‌مه‌د به‌رزنجی) پێش����ه‌وای كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امیه‌وه ت����ا به(دكتۆر س����ه‌باح به‌رزنجی)و (ئارام ق����ادر)و (هه‌ورامان گه‌جێنه‌یی) ئه‌ندامانی س����ه‌ركردایه‌تی‌و په‌رله‌مانتارانی كۆم����ه‌ڵ ده‌گات ،له‌نێو یه‌گرتوشدا هه‌ر له(سه‌الحه‌دین محمه‌مه‌د به‌هائه‌دی����ن)ی ئه‌مین����داری گش����تیو (محه‌مه‌د فه‌ره‌ج)ی ئه‌مینداری ئێس����تا ت����ا به(مه‌ولود باوه موراد)و (س����ه‌میر س����ه‌لیم)و (سه‌بریه غه‌فار)ی ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی ده‌گات .له‌نێو شیوعیشدا خه‌باتكار (سوبحی مه‌هدی). (حه‌مه‌ی حه‌مه س����ه‌عید) كاریگه‌ریی هه‌ورامی����ه‌كان له‌نێو كایه‌ی سیاس����ی ئام����اژه به‌رۆڵی كلت����وریو فه‌رهه‌نگی هه‌رێمدا بۆ چه‌ند هۆكارێك ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌و ناوچه‌ك����ه ده‌كات كه چ����ۆن ئه‌قڵیه‌تی پێیوایه كه خۆ به‌كوردی ره‌سه‌ن زانینی خێڵه‌كی له‌نێویاندا وه‌الن����راوه له‌پێناو هه‌ورامی����ه‌كان یه‌كێكه ل����هو هۆكارانه‌ی دۆزی نیش����تیمانیدا‌و ده‌ڵێ����ت "ی����ه‌ك كه‌‌وایك����ردوه ههمیش����ه هه‌ورامی����ه‌كان له‌خه‌س����ڵه‌ته‌كانی دیكه‌ی ئه‌و ناوچه‌یه رۆڵێك����ی كاریگه‌ریان ههبێ����ت له‌پێگه ئهوهیه كه فكری ناوچه‌گه‌ریی تێدا زۆر سیاس����یه‌كانی هه‌رێمداو ده‌ڵێت "چه‌ند الوازه‌و ئینتیما بۆ كوردس����تان‌و دۆزی هۆكارێك هه‌ن ی����ه‌ك له‌وانه ئهوهیه كه نیشتیمانی زۆر به‌هێزه" . س����ه‌باره‌ت به‌رۆڵ����ی سیاس����یانه‌ی هه‌ورامیه‌كان له‌مێژودا خۆیان حوكمڕانی خۆیان ك����ردوهو ئه‌زمون����ی حوكمڕانی ژنان����ی هه‌ورامان (نوخش����ه ناس����یح) حكومه‌ت����ی خۆجێ����یو ئۆتۆنۆمیی����ان ده‌ڵێت "سه‌باره‌ت به‌رۆڵی سیاسیانه‌ی هه‌بوه‌و ههمیش����ه یه‌گرتو بون‌و نه‌ریتی ژن����ان له‌هه‌وراماندا به‌ر له‌س����ه‌ده‌ی 19 خیانه‌ت‌و خۆفرۆش����ی له‌نێویاندا نه‌وه‌ك راس����تیه‌كه‌ی زانیاریه‌ك����ی ئه‌وتۆم نیه، كلتور نه‌وه‌ك دیارده له‌نێویاندا نهبوهو به‌اڵم له‌س����ه‌ره‌تای ناوه‌ڕاستی سه‌ده‌ی ههمیشه سیاس����ی بون‌و دژ به‌سیستم‌و راب����ردوه‌وه رۆڵ����ێ سیاس����یانه‌ی ژن ده‌س����ه‌اڵته داگیركه‌ره‌كان جه‌نگاون بۆ به‌رچاو‌و به‌رجه‌سته ده‌بێت ،تێكه‌ڵبونی نمونه هیچ كات نه‌ته‌سلیمی (ئه‌شكانی) سیاسه‌ت به‌كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌ورامی ژنانی و (قاجاری)و (سه‌فه‌وی)و نه‌ته‌سلیمی ئه‌و ناوچه‌یه‌ش����ی تێكه‌ڵ به‌و پرۆسه‌یه كرد" ب����ه‌اڵم له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌وانه‌ش����دا (په‌هله‌ویه‌كان) بون". (هێمن هه‌ورامی) ئه‌مه بۆ سیاسه‌تی ئاماژه بهوه ده‌كات كه ناوچه‌ی هه‌ورامان پاكت����اوی رژێم����ه داگیركاری����ه‌كان دواجار به‌ش����ێكه له‌كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی ده‌گێڕێت����هوهو به‌یه‌كێ����ك له‌هۆكاره‌كان وه‌ك هه‌مو كۆمه‌ڵگه رۆژهه‌اڵتیه‌كانی دی ده‌زانێ����ت له‌پاڵ كاریگه‌ری سروش����تی كاریگه‌ری كلتوری عه‌ره‌بیان له‌سه‌ره كه س����ه‌ختی ناوچهكهو كرانه‌وه‌ی خه‌ڵكی به‌ربه‌س����ت له‌به‌رده‌م ئه‌ودا‌وه‌ك ژنێكی هه‌ورامان له‌گه‌ڵ تێزو فكره سیاس����یه رۆژهه‌اڵتی دروست ده‌كات. له‌گ����ه‌ڵ هه‌مو ئه‌م رۆڵ����ه كاریگه‌ره‌ی حیزبیه‌كانداو ده‌ڵێت "كراوه‌یی له‌به‌رده‌م
هه‌ورامیه‌كان گرنگی به‌عه‌شیره‌ت‌و عه‌شیره‌تگه‌رایی ناده‌ن ،ژن به‌ژن‌و گهوره به‌بچوك له‌نێو ئه‌واندا شه‌رم بوه، له‌رابردو ئێسته‌شدا ،ژن پێگه‌یه‌کی كۆمه‌اڵیه‌تی باشی هه‌بوه
پیاوێک به‌جلوبه‌رگی تایبه‌ت به هه‌ورامان خه‌ڵكی هه‌وراماندا به‌اڵم (حه‌مه‌ی حه‌مه س����ه‌عید) پێیوایه ناوچ����هی هه‌ورامان ناوچه‌یه‌كی وه‌الن����راوه‌و دواكه‌وتوترین ناوچ����هی گه‌ش����ت‌وگوزاریه له‌س����ایه‌ی ئه‌م حكومه‌ت����ه خۆماڵیه‌داو هیواخوازه كه حكومه‌ت الیه‌ك����ی ئاوه‌دانی به‌روی ناوچ����هی هه‌ورامان����دا بكاته‌وه‌‌و ده‌ڵێت "ئه‌مه‌وێ����ت ئ����هوه بڵێم ك����ه هه‌ورامان روبهرو ناوچه‌یه‌كی زۆر كه‌مه به‌اڵم هه‌مو ئه‌و قوربانیانه‌ی كه داویه‌تی بۆ شۆڕشه یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی كوردستان هه‌ر له‌ئه‌یلول‌و شۆڕش����ی نوێو گواڵنه‌وه تا به‌خه‌باتی نیش����تیمانی ئیس��ل�امیه‌كان ده‌گات له‌چ����او ئ����هو ژم����اره كه‌م����هی هه‌ورامی����ه‌كان‌و ناوچه‌كه‌یان����دا یه‌كجار زۆره ،به‌اڵم به‌داخه‌وه‌م كه له‌ئێس����ته‌دا هه‌ورامان له‌س����ایه‌ی ئ����ه‌م حكومه‌ته‌دا دواكه‌وتوتری����ن ناوچ����هی كوردس����تانه ل����ه‌روی خزمه‌تگوزاریه‌وه‌و دیس����انه‌وه ده‌یڵێم ك����ه زۆر به‌داخ����هوه هه‌ورامان له‌سایه‌ی ئه‌م حكومه‌ته‌دا زۆر مه‌زڵومه ل����ه‌روی خزمه‌تگوزاری گه‌ش����تیاریه‌وه، له‌كاتێكدا هه‌ورامان گه‌وره‌ترین ناوچه‌ی گه‌ش����تیاریه له‌روی سروش����تیه‌وه ،هه‌ر له‌ئه‌حمه‌دئاواو هاواره‌وه تا به‌باخه‌كۆن‌و ته‌وێڵه‌و بی����اره ده‌گات ،ئێمه به‌هیواین حكومه‌ت الیه‌ك له‌ناوچ����هی هه‌ورامان بكاته‌وه به‌پێی پێویست". (ش����ێخ محه‌مه‌د به‌رزنجی) پێشه‌وای كۆمه‌ڵیش‌وه‌ك خۆی ده‌ڵێت گله‌ییه‌كی زۆری له‌رۆش����نبیران‌و ده‌س����ه‌اڵتداران هه‌یه كه‌‌وه‌ك پێویس����ت الیان به‌س����ه‌ر هه‌وراماندا نه‌كردوه‌ته‌وه. (مامۆستا جه‌مال بێدار)ی نوسهرو شاعیر‌و كه‌سایه‌تی رۆشنبیری دیاری ناوچه‌ك���ه‌ش پێیوایه ئ���هو به‌رپرس‌و كه‌س���ایه‌تیه هه‌ورامیانه‌ی نێو حیزب‌و حكومه‌ت نه‌ك ئهوهی هیچ قازانجیان به‌ناوچه‌كه نه‌گه‌یاندوه به‌ڵكو زۆر جار مایه‌ی زه‌ره‌ر بون بۆ ناوچهكهو ئه‌مان ئه‌وه‌ن���ده توانایان نه‌بوه كه حكومه‌ت ناچاربكه‌ن كه الیه‌كی ئاوه‌دانی به‌سه‌ر ناوچه‌كه‌دا بكاته‌وه‌‌و ده‌ڵێت "هه‌ورامان كه‌س���ایه‌تی سیاس���یو ئیداری زۆری تێ���دا بوه به‌اڵم ئه‌مان���ه هه‌ر له‌بواری كلت���وریو فه‌رهه‌نگ���یو زمانه‌وان���یو ته‌نان���هت ئاب���وریو خزمه‌تگوزاریه‌وه هیچ س���ودێكیان بۆ هه‌ورامان نه‌بوه به‌ڵك���و زۆر ج���ار زه‌ره‌رمه‌ن���د بون ب���ۆ هه‌ورام���ان‌و خه‌ڵك���ی هه‌ورامان ئه‌مانه ب���ه‌س بۆ پێگه‌كان���ی خۆیان هه‌وڵیان���داوه‌‌و ده‌یانوێ���ت خزمه‌ت���ی خه‌ڵكی ده‌سه‌اڵتدارتر له‌خۆیان بكه‌ن به‌اڵم كه‌س خزمه‌تی ئه‌وان نه‌كات". ب����ه‌اڵم به‌رێوه‌به‌ری ناحی����هی بیاره (نوخشه ناس����یح) رایه‌كی تا راده‌یه‌ك جی����اوازی ههیهو پێیوای����ه كه ناوچه‌ی هه‌ورامان ناوچه‌یه‌كی سنوریه‌و له‌واڵته رۆژهه‌اڵتیه‌كان����دا ناوچه س����نوریه‌كان ناتوانرێ����ت وه‌ك ناوچه‌كان����ی ت����ر ته‌ماش����ابكرێن‌و ده‌ڵێ����ت "ناوچ����هی هه‌ورام����ان ناوچه‌یه‌ك����ی س����نوریه، ناوچه س����نوریه‌كانیش ههمیشه له‌روی وه‌به‌رهێنانه‌وه جی����اوازن له‌ناوچه‌كانی ت����ر ،چونكه ئێوه ده‌زان����ن‌وه‌به‌رهێنان پێویس����تی به‌ئاسایش����هو ئاسایش����ش له‌ناوچه سنوریه‌كانی زۆرێك له‌واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا جێگیر نیه".
تایبه‌ت
) )417سێشه‌مم ه 2014/2/25
یه‌كێتی مامۆستایان به‌ره‌و كوێ!؟
ی (محمد ممتاز) م .جه‌زا عه‌ل نام����ه‌وێ بچم����ه قواڵی����ی 51 س����اڵ له‌ته‌مه‌نی ئه‌م ڕێكخ����راوه كه ل����ه15ـ5ـ1962دا دام����ه‌زراوه ،ل����ه‌م مێ����ژوه به‌دواوه (ی.م) ی����ان دوانزه كۆنگره‌ی گرێداوه‌و دوانزه‌لقی له‌ناوچه جیاجیاكان����ی ئه‌م هه‌رێمه كردۆته‌وه، به‌ڵكو پێمخۆش����ه چاوێ����ك به‌مێژوی دواكۆنگره‌ی ئه‌م ڕێكخراوه‌دا بگێڕین‌و بگه‌ڕێین����هوه بۆ 2ـدوان����زه‌ـ 2010كه دواهه‌ڵبژاردنه‌كانی مامۆستایانی تیادا ئه‌نجامدرا ،كه بێگومان ئهوه ده‌نگی مامۆس����تایان بو كه بوه س����ه‌رچاوه‌و ش����ه‌رعییه‌تی یاس����ایی بۆ به‌س����تنی كۆنگ����ره‌ی دوان����زه ،به‌ڵ����ێ رۆژانی 6-4ـ10ـ 2011ئه‌م كۆنگره‌یه به‌ستراو توان����را به‌هه‌مو ئ����هو تێبینیانه‌ش كه
له‌سه‌ری هه‌بو كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری‌‌و چ����اككاری باش بكرێ����ت له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆكه‌یدا به‌ئاڕاسته‌ی خزمه‌تكردن به‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی مامۆس����تایان به‌و مه‌رجه‌ی به‌رپرس����انی ئه‌م ڕێكخراوه بیانتوانیای����ه پراكتی����زه‌و په‌ی����ڕه‌وی خاڵ‌و به‌نده‌كانیان بكردایه‌و له‌ئاس����ت ئه‌و هه‌مو به‌ڵێن‌و دروشمانه‌دا بونایه كه به‌ئێمه‌ش����هوه به‌مامۆستایانماندا له‌پێ����ش هه‌ڵبژارده‌كان����دا ..هه‌ربۆیه لێ����ره‌وه س����ه‌رنجی مامۆس����تایان‌و به‌رپرسانی ئێستای ئه‌م ڕێكخراوه بۆ چه‌ند خاڵێك ڕائه‌كێش����م له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ئه‌ركانه‌ی كه له‌سه‌رش����انیان بوه بیكه‌ن ب����ه‌اڵم نه‌یانكردوه كه هه‌ندێك له‌وان����ه له‌كۆنگره‌دا هه‌م����و الیه‌كمان له‌سه‌ری كۆك بوین له‌وانه: 1ـ له‌هه‌ر قوتابخانه‌یه‌كدا دۆسێیه‌ك هه‌یه به‌ناوی دۆس����ییه‌ی (ی.م)یان كه پڕپڕه له‌نوس����راوی كۆكردنه‌وه‌ی ئابونه‌و پیرۆزبای����ی جۆراوجۆر به‌اڵم خاڵی خاڵ����ی له‌په‌ی����ڕه‌وی ناوخۆی ڕێكخراوه‌كه‌ی����ان‌و پرۆژه‌ی به‌س����ودو كاری موژده‌هێن بۆ مامۆستایان. 2ـ كردن����ه‌وه‌ی نوس����ینگه‌ی س����كرتارییه‌تی ئه‌م ڕێكخراوه له‌شاره گه‌وره‌كان����ی هه‌رێم ،واته له‌س����نوری لقی س����لێمانی‌‌و دهۆك بۆ ڕاییكردن‌و
ی كێش����هو ئاریش����ه‌كانی كارئاس����ان مامۆستایان. 3ـ پێكهێنان‌و گۆڕینی س����تافه‌كانی نوس����ینگه‌ی ئه‌وروپا ك����ه به‌داخه‌وه ئێستاش����ی له‌گه‌ڵداب����ێ هه‌م����ان ئه‌و كه‌س����انه به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن كه ده‌یه‌ها ساڵه دانراون. 4ـ س����نوردانان ب����ۆ دیاریك����ردن‌و دانان����ی به‌ڕێوه‌ب����ه‌رو یاری����ده‌ده‌ری قوتابخان����ه‌كان‌و س����ه‌رجه‌م پۆس����ته كارگێ����ڕی‌‌و په‌روه‌رده‌ییه‌كان له‌الیه‌ن حیزبه‌كان����هوهو ،پاراس����تنی ناوه‌نده له‌ده‌خاله‌ت����ی په‌روه‌رده‌یی����ه‌كان به‌رده‌وامی حیزبی. 5ـ هه‌وڵدانی ج����دی بۆ دابینكردنی ده‌رماڵ����هی پیش����ه‌یی‌‌و بیم����هی ته‌ندروس����تیو زیادكردنی ده‌رماڵه‌ی هاوسه‌رو منداڵ. ئه‌م����ه س����ه‌رباری ئ����ه‌وه‌ی كه ئه‌م ڕێكخ����راوه مانگان����ه ب����ڕی ()3000 دین����ار له‌مامۆس����تایان وه‌رده‌گرێت، ك����ه به‌پێی تازه‌ترین ئ����هو داتایانه‌ی به‌رده‌س����ته ( )138هه‌زار مامۆس����تا له‌هه‌رێم����دا بونی هه‌ی����ه ،كه به‌وته‌ی سه‌رۆكی پێشوی (ی.م) یان نیوه‌ی ئه‌م ڕێژه‌ی����ه ئه‌ندامی ئه‌م ڕێكخراوه‌ن ك����ه ( )69هه‌زار مامۆس����تا ئه‌كات) چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی (ی.م)
www.awene.com
ی����ان له‌ڕۆژنامه‌ی به‌ی����ان ژماره()25 ل����ه3ـ5ـ 20دوانزه باڵوبۆت����هوه) ك ه بۆ ( )26مانگی ته‌مه‌نی ئه‌م س����تافه نوێیان����ه ( )5ملی����ار دین����ارو به‌ره‌و ژور ده‌كات ،ئه‌م����ه له‌كاتێكدای����ه ك����ه یه‌كێت����ی مامۆس����تایان به‌ناوی مامۆستایانه‌وه مانگانه ( )34ملیۆن دینار له‌حكومه‌تی هه‌رێم وه‌رده‌گرێت هاوكاریكردن����ی له‌چوارچێ����وه‌ی ڕێكخ����راوه ناحكومیه‌كان ،كه ئه‌ویش ده‌كات����ه ( )880ملی����ۆن دین����ار ، پرس����یاره‌كه ئهوهیه ئایا (ی.م) یان به‌قه‌ده‌ر ئه‌و بڕه پ����اره قه‌به‌یه‌ی كه وه‌ك ئابونه له‌مامۆستایان‌و هاوكاری له‌حكومه‌ت����ی هه‌رێ����م وه‌ریانگرت����وه به‌ن����اوی مامۆس����تایانه‌وه توانیویانه خزم����هت به‌هاوپیش����ه‌كانیان بك����ه‌ن هه‌روه‌ك چ����ۆن توانیویانه چه‌نده‌ها ده‌س����كه‌وت ب����ۆ خۆی����ان به‌دیبێنن، به‌ڵێ یه‌كێت����ی مامۆس����تایان له‌بری ئه‌و كارانه‌ی كه پێویس����ت بو بیكات‌و نه‌یكردوه ئه‌م ده‌س����تكه‌وتانه‌یان بۆ خۆیان به‌ده‌ستهێناوه: 1ـ كڕین����ی ئۆتۆمبێل����ی گرانبه‌ه����ا له‌جۆره‌كانی تۆیۆتا-پرادۆ بۆ جێگرانی سه‌رۆكی (ی.م) یان‌و ،دواتر بڕیاردان له‌سه‌ر كڕینی ( )9ئۆتۆمبێل له‌جۆری ئۆپترا ب����ۆ لقه‌كانی ئ����ه‌م رێكخراوه
لێپرسراو ی مه‌ڵبه‌ند ی سلێمان ی یه‌كێتی :ئه‌گه‌ر كاك قوباد ...پاشماوه ئاوێن����ه :زۆرێ����ك پێیانوای���� ه ی نائارامه ،ئێو ه سلێمانی شارێك ی ی سلێمان خۆتان له‌دۆخی شار رازین؟ له‌تیف شێخ عومه‌ر :من پێموای ه ی نمونه‌ی����ی س����لێمانی ش����ارێك ئارامیه ،ئێمه‌ش پێمانخۆش����بو ئه‌م شار ه شامی شه‌ریف بوایه، ن ه ك����ه‌س بكوژرای����هو ن ه كه‌س ته‌ع����دای لێبكرای����هو ن���� ه كه‌س عاجز بوایه ،به‌س ئه‌مه له‌دنیادا نییه ،ده‌ڵێن له‌به‌هه‌شتدا هه‌یه، ی به‌دات����او زانیاری����ش س����لێمان ی له‌چه‌ندین رو له‌پێش شاره‌كان تره‌وه‌ی����ه ،س����لێمانی ئارامترین ی تاوان‌و ی دنیایه ل����ه‌رو ش����وێن ی توندوتیژییش����هوه ،من ئه‌ندام ی ی یه‌كێتیم‌و به‌رپرس سه‌ركردایه‌ت مه‌ڵبه‌ندیشم براده‌ره‌كانم ده‌زانن كه ده‌وام ت����ه‌واو ده‌بێت به‌ته‌نها ده‌ڕۆمه‌و ه بۆ ماڵه‌وه ،ئۆتۆمبیل لێده‌خوڕم‌و به‌یانیانیش به‌ته‌نها دێم ،ته‌نیا كه‌س����ێك كه بمگرێت پۆلیس����ی هاتوچۆی����ه ،ئه‌ویش ی ته‌له‌فون ده‌كه‌م له‌س����ه‌ر ئهوه له‌ئۆتۆمبێله‌كه‌مدا ،زۆریش له‌سه‌ر ئهوه سزادراوم. ئاوێنه :پێدانی وه‌زاره‌تی ناوخۆ ی له‌س����ه‌ر به‌گ����ۆڕان كاریگه‌ری���� وه‌زعی ئێوه نابێت له‌زۆر روهوه، ی ی له‌ن����او هێزه‌كان���� به‌تایبه‌ت���� ناوخۆدا؟ له‌تیف ش����ێخ عوم����ه‌ر :هه‌مو وه‌زاره‌تێك����ی س����یادی بۆی���� ه ێ له‌س����ه‌ر حیزب����ه‌كان كێبڕك���� وه‌رگرتنی ده‌كه‌ن چونك ه گرنگه، به‌دڵنیایی كاریگه‌ریی خۆی هه‌یه، ی بۆ حیزبه‌كان له‌پێش����هو ه ئ����ه گفتوگ����ۆ له‌س����ه‌ر وه‌زاره‌ت���� ه سیادیه‌كان ده‌كه‌ن؟ ئه‌گه‌ر گرنگ نه‌بێت ئهوه ناكرێت.
ڕونکردنەوەیەکی پێویست گۆڤارێ���ک بەناوی "بەڵگە" ،لەژمارە ()91ی ڕێکەوت���ی19ی فێبری���وەری 2014دا ،بێ هەر جۆرە ڕەچاوکردنێکی ئەتەکێت���ی ڕۆژنامەگەری���ی ،ب���ێ هەر جۆرە گەڕانەوەو پرس���کردنێک بەمن، لەخۆیەوە ،بەشێک لەزنجیرەی یەکەمی (لەژێ���ر س���اباتی یادەوەرییەکانمدا)ی
وەرگرتوەو باڵویکردوەتەوە. من لێرەوە ،بەهەمو الیەکی ڕادەگەیەنم، کە پێش���ێلکردنی مافی سەرەتاییی من وەکو نوسەرێک ،بەبێ مەبەست یاخود بەهەر مەبەستێک بێت ،دەستدرێژکردنە بۆ س���ەر مافی سروشتیی کەسایەتییم. دڵنیام ئەگەر ئەو برادەرەی ئەو گۆڤارە
له‌ناویاندا لقی سلێمانی ڕێگه‌ی پێدراو‌ه ئۆتۆمبێلی گرانبه‌هاتر بكڕێت) تێبینی: كڕینی ئ����ه‌م ئۆتۆمبێالن����ه به‌بڕیاری ژماره ( )530له7ـ10ـ2013ی مه‌كته‌بی ته‌نفیزی كراوه2 .ـ ڕێكخس����تنی ئه‌و گه‌ش����تانه‌ی بۆ ههردو واڵتی توركیاو مالیزیا بۆ ئه‌ندامانی سكرتارییه‌تی ئه‌م ڕێكخراوه ،كه نه‌ك هه‌ر مامۆس����تایان به‌ڵكو ته‌نانه‌ت هه‌ن����دێ له‌لقه‌كانیش لێ����ی ئاگادارنین كه له‌پاره‌ی گیرفانی مامۆس����تایان ده‌كرێ����ت ،وات����ه لهو 10%ی����هی كه له (دوان����زه) لقه‌كه‌وه بۆ س����كرتارییه‌ت ئه‌چێت له‌ئابونه‌ی مامۆستایان3 .ـ دابینكردنی ژماره‌یه‌ك سیم كارت بۆ مامۆستایان كه له‌كاتی خۆیدا قس����هو باس����ی زۆری به‌دوای خۆیدا هێناو من نام����ه‌وێ دوباره‌یان بكه‌مه‌وه 4 .ـ بیركردنه‌وه له‌پرۆژه‌ی (ش����اری مامۆس����تایان) ك����ه ئ����ه‌م پرۆژه‌یه كه‌موكورت����ی زۆری تیادایه‌و ب����هو میكانیزمه‌ی كه ئ����هو به‌رێزانه خس����تویانه‌ته‌ڕو هی����چ خزمه‌تێ����ك به‌مامۆس����تایان ن����اكات چونك����ه له‌به‌رامبه‌ر شوقه‌یه‌كی 100م نرخێكی زۆر له‌مامۆس����تایان وه‌رده‌گیرێ����ت كه بڕه‌ك����هی ( )55ه����ه‌زار دۆالره) تێبینی :ئێمه له‌ده‌سته‌ی داكۆكیكردن له‌مافی مامۆس����تایان له‌كاتی خۆیداو
19
پ����اش به‌دواداچونێكی ورد له‌ئێواره ی 16ـ11ـ 2013له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا سه‌رجه‌م كه‌موكورتیه‌كان����ی ئ����ه‌م پرۆژه‌یه‌مان به‌چه‌ند خاڵێك بۆ ڕای گشتی‌‌وسه‌رجه‌م مامۆس����تایان ڕونكردۆت����هوه) 5 .ـ هه‌وڵ����دان ب����ۆ كردن����ه‌وه‌ی كۆلیژی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌ت بۆ به‌ده‌ستهینانی هه‌ل����ی خوێندن بۆ مامۆس����تایان كه پێش����تریش به‌ش����ێك له‌مامۆستایان به‌ش����داربون لهو هه‌واڵنه ،كه به‌ڕای ئێمه ئه‌مه‌یان جێگای ده‌ستخۆش����ی لێكردنه .لێره‌وه به‌پێویستی ئه‌زانین ئ����هو په‌یامه ب����ۆ به‌رپرس����انی ئه‌م رێكخراوه دوباره‌بكه‌ینه‌وه‌و پێیانبڵێین هه‌وڵب����ده‌ن ئ����ه‌م ڕێكخ����راوه ل����هو چه‌قبه‌ستویه‌ی كه هه‌یه ڕزگار بك هنو بێنه‌وه س����ه‌ر ش����اڕێی خزمه‌تكردن به‌مامۆس����تایان ،ئه‌گه‌ری����ش نا ئه‌وا مامۆس����تایان له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتوی ئه‌م ڕێكخراوه وه‌اڵمی دروستی خۆیان ئه‌ده‌نه‌وه. له‌كۆتاییدا پێمخۆش����ه ب����ه‌م په‌نده دوای����ی به‌م بابه‌ته بهێن����م كه ئه‌ڵێ: پرده‌كانی پشته‌سه‌ر تێكمه‌ده ،چونكه ناچار ده‌بن چه‌ندینجاری تر له‌هه‌مان ڕوباره‌وه بپه‌ڕنه‌وه) .ب����هو ئومیده‌ی په‌ندێ����ك بێ����ت بۆ به‌رپرس����انی ئه‌م ڕێكخراوه.
سوپاسنامه به‌ناوی بنه‌ماڵه‌ی كۆچكردوو س���االری عه‌بدواڵ به‌گی جاف ،س���وپاس‌و پێزانین ی خۆمان ئاڕاسته‌ی هه‌موو ئه‌و خزم‌و دۆست‌و هاوڕێو كه‌سایه‌تی‌‌و به‌رپرسه حكومی‌‌و حیزبیه به‌ڕێزانه‌ی كوردستان ده‌كه‌ین كه له‌رێوره‌سمی به‌خاك سپاردن‌و پرسه‌ی خوالێخۆش���بودا به‌ش���داریان كرد ،یاخود له‌ڕێگه‌ی ته‌له‌فون‌و نامه‌وه هاوخه‌می خۆی���ان به‌بنه‌ماڵه‌كه‌مان ڕاگه‌یاند .وێڕای س���وپاس‌و پێزانینمان له‌خوای گهوره داواكارین كه هه‌رگیز ناخۆشی نه‌بینن. بنه‌ماڵه‌ی كۆچكردوو ساالری عه‌بدواڵ به‌گی جاف
فه‌رمانگه‌ی دادنوسانی سلێمانی 1 كارگێری خۆیی ژماره/ ڕێكه‌وت2014/2/19/
ئــاگــاداری
به‌پێی ئ���هو داوایه‌ی كه له‌الیه‌ن داواكار پێش���كه‌ش ب���ه‌م فه‌رمانگه‌یه كراوه له‌الی���ه‌ن ((گـۆران صـدیـق حـه‌مـه كـریـم )) پێش���كه‌ش ب���ه فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه خاوه‌نی كارگه‌ی ((كـــاژاو بۆ كاری ئه‌له‌منیۆم‌و پالستیك )) له‌به‌روار ،2014\2\10داوای تۆمار كردنی ئه‌و ئامێرانه‌ی كردوه كه له( سـلێمانی \ قـڕگه ) دانراوه كه ئامێره‌كانی له‌خواره‌وه دیاری كراوه به پێی یاس���ای دادنوس���ان ژماره( )33س���اڵی ( )1998به‌ركار له هه‌رێمی كوردستان باڵوی ده‌كه‌ینه‌وه هه‌ر كه‌س���ێ خۆی ب���ه په‌یوه‌ندیدار یا خاوه‌نی هه‌ریه‌ك ل���هو ئامێرانه داده‌نێ له‌ماوه‌ی ( )15پانزه ڕۆژدا س���ه‌ردانی ئه‌م فه‌رمانگه‌ی���ه بكات ،به‌پێچه‌وانه‌وه به‌ناوی داواكار تۆماری ده‌كه‌ین‌و بڕوانامه‌ی تۆماری ئامێره‌كانی پێده‌درێت .. له‌گه‌ل ڕێزدا............. دادنوسی سلیمانی1/ فارو كالن شریف 2014/2/19
ئامێره‌كان:
/1ئامێری مش���ار / 12792/ NAWA /توركی / 2013/كاره‌بایی /2ئامێری ته‌شریح كیلۆن هه‌مان جۆر / 12756/توركی / 2013/ كاره‌بایی /3ئامێری له‌حیم هه‌مان جۆر / 12712 /توركی /2013 /كاره‌بایی /4ئامێری بڕینی ماسیكه هه‌مان جۆر / 12973/توركی / 2013/كاره‌بایی /5ته‌شریح كیلۆن هه‌مان جۆر / 12766 /توركی / 2013 /كاره‌بایی /6كۆمپرێسه‌ری هه‌وا / 10586 / 500 /ایتالی / 2013 /كاره‌بایی / TIEDAOژ .مۆدیل / 93255 /سوق /7ئامێری سینه‌ر / ئه‌وروپی / 2013 /كاره‌بایی
ونبون * ناس���نامه‌یه‌كی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به‌ن���اوی (هـه‌ریـم خـالیـد مـحمـود) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه. * ناس���نامه‌یه‌كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به‌ناوی (پـه‌یـوه‌نـد حـه‌مـه عـلـی مــولـود ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه.
بەڕێوە دەبات ،بەو س���یبۆلەی لەالپەڕە چواردا باڵوکراوەتەوە .ناسیارو ئاگادار بوایە ،وەها کارێکی نەدەکرد. من لەو کەسانە نیم کە چاوچنۆکبم‌و بەدوی فرەسەتدا بگەڕێم ،بۆیە لەمافی یاس���ایی خ���ۆم خۆش���دەبم‌و دەرکەی دادگای لێناگرم .بەاڵم دەمەوێت جەخت
لەس���ەر ئەوە بکەمەوە ،ک���ە گۆڤاری ناوبراوو هیچ ک���ەس‌و الیەنێکی دیکە، بەب���ێ ئ���اگاداری‌و ڕەزامەندیی خۆم، بۆی نییە هیچ بەش���ێک ل���ەو بەرهەمە وەربگرێت‌و باڵویبکاتەوە. حاجی مەمۆ
* ناس���نامه‌یه‌كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به‌ناوی (عـبـدالله عـوسـمان عـلـی) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه. *مه‌نه‌فێس���تێکی ئوتۆمبێلی جۆری (كیاس���ــۆرینتۆ) ونبوه به‌ناوی (ریبوار حه‌م���ه امین) مۆدیل ( )2014ڕه‌نگی س���پی ژم���اره ( )106521كاتی دهۆك، هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه.
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
نه حه‌مام ،ن ه ده‌وڵه‌ت! خه‌اڵت عومه‌ر س���ه‌عاتی زه‌مان له‌س���ه‌ر ڕێكه‌وتی ش���ه‌وی 2007\7\28ڕاده‌وه‌س���تێت ،زه‌نگی ته‌له‌فۆنه‌كه لێئه‌دا ،له‌وس���ه‌ری تێله‌وه س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌ت ی هه‌رێمی كوردس���تان‌و له‌م سه‌ریشه‌وه س���ه‌رۆك كۆماری عێراق‌و سكرتێری گشتی (ی ن ك) ،جه‌الل تاڵه‌بانیه .به‌ئاس���مانی ئه‌و تێله‌دا پرسیارێك به‌رۆكی نێچیری ئیدریس بارزانی ده‌گرێت ،تاڵه‌بانی لێیده‌پرسێت :ئه‌گه‌ر حكومه‌تی نێوه‌ندی به‌غدا پاره بۆ حكومه‌تی هه‌رێم نه‌نێرێت ،به‌ته‌نها به‌رگه‌ی چه‌ند ده‌گرین؟ (یه‌ك مانگ) .ئه‌مه وه‌اڵمه‌كه‌ی نێچیر بارزانییه! ئه‌م قس���ه‌یه له‌ڕوی فشه‌ڵی بنه‌ماكانی ده‌وڵه‌تمه‌داریی ئه‌زمونی هه‌رێمه‌وه ڕاسته، به‌اڵم به‌دیوێكی تریشیدا ناڕاسته ،چونكه هه‌رێمی كوردستان ،سه‌رچاوه‌ی داهاتی زۆری هه‌یه (جگه له‌به‌ش���ه بودجه‌ی له‌ده‌وڵه‌تی عێ���راق) ،گومرگ ،باج‌و خه‌راج، بازرگان���ی له‌گه‌ڵ واڵتانی ده‌وروبه‌ردا ،فرۆش���تنی نه‌وت‌و ش���یرینیه‌كانی‌‌و...هتد. له‌سایه‌ی ئه‌و گه‌نده‌ڵیه‌ش كه هه‌یه ،ئێستا هه‌رێم یه‌كێكه له‌گه‌وره‌ترین بازاڕه‌كانی جیهان ،بۆ س���پیكردنه‌وه‌ی پاره .بێهوده نیه له‌كوردستان وه‌كو قارچك ملیۆنه‌ر هه‌ڵئه‌تۆقین( .عه‌بدواڵ په‌شێو) وته‌نی ملیۆنه‌ر دۆالر وه‌كو به‌راز ئه‌تره‌كێن‌و ئه‌بن به‌ملیار. له‌هه‌رێم���دا پاره‌و داهاتێكی مۆڵ هه‌یه ،به‌اڵم بزرو نادی���اره .نادیاره له‌به‌رئه‌وه‌ی بانك نیه ،له‌وه‌ش ناچێت له‌كوردس���تان به‌مزوانه سیس���تمی بانكیی دابمه‌زرێت، چونكه به‌دامه‌زراندنی ئه‌م سیستمه یاریه‌كه ئاشكرا ده‌بێت ،ژماره‌كان ده‌رئه‌كه‌ون‌و جوڵه‌و بزاوت‌و مامه‌ڵه‌ی پاره شوێنپێیان هه‌ڵده‌گیرێت‌و ئاشكرا ده‌بێت .سیستمی بانكیی هه‌بێت ،بانكه‌كانی كوردستان ئه‌به‌سترێنه‌وه به‌بانكی واڵتانه‌وه‌و ئه‌وساش، سپیكردنه‌وه‌ی پاره كارێكی قورس‌و گران ده‌بێت. ئه‌و كێش���ه داراییه‌ی ئێستا به‌رۆكی هه‌رێمی كوردستانی گرتوه ،هه‌ر ئهوه نیه كه ده‌وڵه‌تی عێراقی پاره ڕه‌وانه‌ی هه‌رێم ناكات .به‌ڵكو كێشه‌كه نه‌بونی بانكه .ئه‌گه‌ر بانك هه‌بوایه هه‌رێم یه‌ده‌گی پاره‌ی بیانی ده‌بو ،هه‌رگیز قه‌یرانی له‌شێوه‌ی ئهوهی به‌رۆكی هه‌رێمی گرتوه ،ڕوی نه‌ده‌دا. به‌پێی دواهه‌می���ن زانیاریه‌كان بانكی مه‌ركه‌زیی عێراق ،نزیكه‌ی 76بۆ 86ملیار یه‌ده‌گی له‌پاره‌ی بیانی هه‌یه .س���ه‌ركرده‌كانی كوردس���تان ،عێراق به‌ده‌وڵه‌تێكی فاشیل‌و هه‌ڵوه‌شاو سه‌یر ده‌كه‌ن ،كه‌چی ئهوه حاڵی بانكی عێراق‌و ئه‌مه‌ش حاڵی بانكه‌كانی هه‌رێمه ،كه ته‌نانه‌ت پاشه‌كه‌وتی مندااڵنی كوردستانیش زه‌وت ده‌كات، ئه‌وسا موچه‌ی مانگێكی پێنادرێت! لهو عێراقه فاشیله‌دا له‌كێلگه‌یه‌كی نه‌وتی وه‌كو (قوڕه‌نه) یه‌ك ملیار شیرینی نه‌وت وه‌رده‌گیرێت ،به‌اڵم ئه‌چێته خه‌زێنه‌ی ده‌وڵه‌ته‌وه ،له‌م هه‌رێمه‌ش���دا كه به‌ش���ان‌و باڵیدا هه‌ڵئه‌ده‌ن ،كه‌س ئاگای له‌تاڵ‌و شیرینی نه‌وت‌و داهاتی واڵت نیه! چه‌ند س���اڵێكه به‌توندی ڕه‌خنه له‌ئه‌زمونی حوكمڕانی كوردستان ده‌گرین ،له‌سه‌ر ئهوه نیه ش���ه‌قام قیرتاو ناكات ،له‌س���ه‌ر ئهوه نیه ،زێراب دروست ناكات ،له‌سه‌ر ئهوهیه كه هیچ بۆ ژێرخانی ئه‌م واڵته نه‌كراوه ،له‌س���ه‌ر ئهوهیه هێشتا ئابوریه‌كی تۆكمهو به‌هێزمان نیه ،له‌سه‌ر ئهوهیه به‌رگه‌ی هیچ ناگرین. له‌سه‌ر ئهوهیه ئێمه ده‌مانه‌وێت بنه‌ماو بناغه‌یه‌كی به‌هێز بۆ واڵته‌كه دابمه‌زرێت ،به‌ر له‌دروستكردنی ده‌وڵه‌ت ،ده‌وڵه‌تمه‌داریی پێڕه‌و بكرێت .ئێمه به‌ڕاستی ده‌مانه‌وێت كوردستان ببێته ده‌وڵه‌تێكی به‌هێز ،نه‌ك ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ی كه ته‌نها له‌پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردندا بونی ههیهو یه‌ك مانگ زیاتر خۆی پێ به‌ڕێوه ناچێت. ئێمه الیه‌نگری سیاس���ه‌تی نه‌وتی كوردستان بوین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئومێدمان بهوه بو ببێته داهاتێك‌و ئابوری كوردستان سه‌ربه‌خۆ بكات‌و ده‌وڵه‌تی پێ دروست بكه‌ین، ئێس���تا ئه‌و سیاسه‌ته نه‌وتیه بۆته هۆی ئهوهی ،كه ته‌نانه‌ت موچه‌ی هاواڵتیانیش ببڕدرێت؟ ئاوها ده‌وڵه‌ت دروستده‌كه‌ن؟ پێش���ینیان وتویان���ه "حه‌مام به تڕ گ���ه‌رم ناكرێت" .منیش ئه‌ڵێ���م ده‌وڵه‌ت ئاوا دروستناكرێت.
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
هه‌ورامییه‌کان ..کاراو کاریگه‌ر
هه‌رچه‌ن���ده هه‌ورامیی���ه‌کان ژماره‌یه‌کی که‌می دانیش���توانی کوردس���تان پێکدێن���ن ،ب���ه‌اڵم کاریگه‌ریی���ان زۆر زیاتره له‌ژماره‌ی���ان .له‌نێو هه‌ورامییه‌کاندا چه‌ندین که‌س���ی به‌توانا له‌ڕوی زانس���تیی‌و سیاس���ییو پێگه‌ی دیکه‌ی جۆراو ج���ۆره‌وه ده‌رکه‌وتون له‌ڕابردو و ئێستاش���دا. هه‌ورامان له‌ڕوی جوگرافییه‌وه دابه‌شبوه به‌سه‌ر ههردو واڵتی ئێ���ران‌و عێراقداو کۆمه‌ڵێک داب‌و
ریکالم
نه‌ریتی تایب���هت به‌خۆیان هه‌یه ک���ه جیاوازن له‌ش���وێنه‌کانی ت���ر .ئ���ه‌وان گرنگ���ی ن���اده‌ن به‌عه‌شیره‌ت‌و عه‌شیره‌تگه‌رایی .ژن به‌ژن‌و گهوره به‌بچوک له‌نێو ئه‌واندا ش���ه‌رم بوه .ژن پێگه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی باشی هه‌بوه‌و نه‌چه‌وساوه‌ته‌وه‌و زۆر ج���ار رۆڵ‌و کاریگه‌ریی ژن له‌الی هه‌ورامییه‌کان دیاربوه.
18
ریکالم