ریکالم
پرۆسه‌ی ئاشتی به‌ره‌و خاڵی سفر ده‌ڕوات
www.awene.com
ژماره ()428 سێشەممە 2014/5/13
به‌رپرس‌و زه‌وی شاره‌وانی
12 »» 17 »»2
ی سه‌ربازیی له‌كۆی ه 800مه‌تر به‌رپرسێك ی شاره‌وانی داگیرده‌كات زه‌و
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
کێشمه‌کێشی بارزانیو مالیکی
12 »» 17 »»6
بارزانی :چیتر متمانه‌م به‌مالیكی نهماوهو كاتی ئهوه هاتوه ده‌رسی دابدرێت
ئایا به‌غدا موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران ده‌نێرێت؟
18
»» 8
ی ی مالیك بۆ موچه‌ی‌فه‌رمانبه‌ران دۆسته‌كه ی خۆشی پێی ه هه‌واڵ
حاكم قادر ده‌بێته جێگر ی سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و قوباد تاڵه‌بانیش بۆ پۆستێكی بااڵی حیزبی ئاماده ده‌كرێت یه‌كێت���ی پۆس���تی جێگران���ی س���ێ س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم���ی كوردس���تان وه‌رده‌گرێ���ت ،حاكم قادر بۆ پۆس���تی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت دیاریده‌كرێت‌و قوب���اد تاڵه‌بانیش ئام���اده ده‌كرێت بۆ ئهوهی له‌سێ ساڵی داهاتودا پۆستێكی بااڵی حیزبی پێبسپێردرێت. ئاوێنه ،سلێمانی :دوێنێ ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت���ی نیش���تمانی كوردستان به‌زۆرینه‌ی ده‌نگ ره‌زامه‌ندی
له‌س���ه‌ر ئ���هو پاكێج���ه ده‌رب���ڕی كه پێرێ ،5/11وه‌فدێك���ی بااڵی یه‌كێت ی له‌گ��� هڵ بارزانی له‌س���ه‌ری رێككه‌وتن، به‌پێی ئه‌و رێككه‌وتنه جێگرانی س���ێ س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌‌و پێن���ج وه‌زاره‌ت بۆ یه‌كێت���ی ده‌بێ���ت ،ه���ه‌ردو وهزارهتی ناوخۆو شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوانیش هه‌ر دو س���اڵ جارێك له‌نێوانیاندا ئاڵوگۆڕ ده‌كرێت. ئه‌م���ڕۆ سێش���ه‌ممه ،5/13وه‌فدی
دانوس���تانكاری یه‌كێتی له‌گ هڵ وه‌فدی دانوس���تانكاری پارت���ی كۆده‌بنه‌وه بۆ گفتوگۆك���ردن س���ه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی له‌حكوم���هتو به‌ش���داریكردنیان دیاریكردنی ئه‌و كه‌س���هی بۆ وه‌رگرتنی پۆس���تی جێگری س���ه‌رۆكی حكومه‌ت راده‌س���پێردرێت ك���ه حاك���م ق���ادر ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتییه. هه‌روه‌ها له‌كۆبونه‌وه‌ك���هی ئه‌مڕۆیاندا وه‌ف���دی یه‌كێتی هه‌وڵی ئ���هوه ده‌دات
كه پارتی بهوه رازی بكات دو س���اڵی یه‌كه‌می وهزارهتی ناوخ���ۆ به‌پێی ئه‌و دابه‌ش���كردنه‌ی له‌س���ه‌ری رێككه‌وتون یه‌كه‌مجار ب���ه‌ر یه‌كێتی بكه‌وێت‌و دوای دو ساڵی تر بۆ پارتی بێت. س���ه‌باره‌ت به‌دیاریكردنی حاكم قادر بۆ پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت، س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئ���اگادار به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د كه "قوب���اد تاڵهبانیو حاكم ق���ادر دو كاندی���دی به‌هێ���ز ب���ون بۆ
پارتی :ال ی ئێم ه هه‌مو الیه‌نه‌كان گرنگن، به‌اڵم یه‌كێت ی گرنگترینیانه یه‌كێتی به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی پۆست ی وهزارهتی ناوخۆ فش����اری ئهوهی بۆ پارت����ی هێناوه ،كه به‌پێش����نیازێكی مالیك����ی رازی ده‌بێ����ت‌و دهگهڕێتهوه بۆ دو ئیداره‌یی ئه‌گه‌ر له‌وه‌زاره‌تێكی ئه‌من����ی بێبه‌ش بكرێ����ت ،ئه‌ندامێكی س����ه‌ركردایه‌تی پارتیش ده‌ڵێت "الی ئێمه هه‌مو الیه‌ن����ه‌كان گرنگن ،به‌اڵم یه‌كێتی گرنگترینیانه". ئاوێن����ه ،هه‌ولێ����ر :به‌پێ����ی ئ����هو زانیاریانه‌ی ده‌س����ت ئاوێنه كه‌وتون،
نوری مالیكی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق به‌س����ه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی راگهیاندوه "ئاماده‌م موچه‌ی ئیداره‌ی س����لێمانی بنێرم ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ پارتی نه‌گه‌یشتنه ئه‌نجام" ،پارتیش ئه‌م پرسه‌ی به‌هه‌ند وه‌رگرتوه‌و ترس����ی ئهوهی هه‌بوه ،كه جارێكیتر مۆدیلی دو ئیداره‌یی بێته‌وه ئ����ارا ،بۆیه پێنش����یازی ب����ۆ یه‌كێتی كردوه ،كه پۆس����تی وهزارهتی ناوخۆ به‌نیوه‌ی����یو ه����ه‌ر دو س����اڵ جارێك له‌الی����ه‌ن یهكێتیو پارتی����هوه به‌رێوه
ببرێت. س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئایا پارتی چۆن ی پۆستی وهزارهتی رازی بوه كه ماوه ناوخۆ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی به‌نیوه‌یی دابه‌ش بكات؟ ئاوێنه په‌یوه‌ندی كرد به‌عه‌دنان موفت����ی ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس����ی یه‌كێتی نیش����تمانی كوردس����تانه‌وه، به‌اڵم ناوبراو ته‌نها ئهوهی راگه‌یاند كه "له‌براده‌رانی پارتی بپرسن ،چۆن رازی بون‌و با ئه‌وان وه‌اڵمتانبده‌نه‌وه". عه‌لی حوس����ێن به‌رپرسی لقی دوی
پارتی دیموكراتی كوردستان‌و ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی ئه‌و حزبه س����ه‌باره‌ت به‌رازیبون����ی پارت����ی به‌كه‌رتكردن����ی پۆس����تی وهزارهتی ناوخۆ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د ك����ه "الی ئێم����ه هه‌م����و الیه‌ن����ه‌كان گرنگ����ن ،به‌اڵم ب����ۆ ئێمه یه‌كێتی گرنگترینیانه ،بۆیه ئاس����اییه به‌المانه‌وه ئه‌گ����ه‌ر له‌هه‌ندێك حه‌قی خۆشمان خۆشبین‌و سازش بكه‌ین".
گۆڕان ده‌ڵێت یه‌كێتی به‌هاوكار ی ئێران ساخته‌کاری كردوهو یه‌كێتیش ره‌تیده‌كاته‌وه دوای راگه‌یاندنی ئه‌نجامه به‌راییه‌كانی هه‌ڵبژاردن‌و به‌رزبونه‌وه‌ی ده‌نگه‌كانی یه‌كێتی نیشتیمانیو كه‌مبونه‌وه‌ی ده‌نگه‌كانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌هه‌ندێك شوێن ،له‌ئێستادا به‌شێك له‌به‌رپرسانی گۆڕان باس لهوه ده‌كه‌ن كه یه‌كێتی به‌هاوكاری ئێران "ساخته‌كاری" ئه‌نجامدابێت، ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیش ره‌تیده‌كاته‌وه‌‌و ده‌ڵێت" ئه‌وان له‌پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن شكستیانهێناوه ،بۆیه تۆمه‌ت بۆ یه‌كێتی دروست ده‌كه‌ن". به‌رپرس����ی ژوری هه‌ڵبژاردن����ی بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان رایده‌گه‌یه‌نێت كه یه‌كێتی چه‌ندین جۆر ته‌زویری كردوه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش به‌ڵگه‌ی ته‌واویان له‌به‌رده‌سته.
2
له‌چاوه‌ڕوانی ده‌نگداندا
3
وه‌رگرتنی ئه‌و پۆس���ته ،ب���ه‌اڵم حاكم قادر له‌كۆبونه‌وه‌ی دوێنێی ئه‌نجومه‌ن ی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی���دا رازی نه‌ب���و به‌وه‌ی بۆ وه‌رگرتنی ئه‌و پۆسته له‌گه‌ڵ قوباد تاڵه‌بانی بخرێنه ده‌نگدانه‌وه ،ئه‌و پۆس���ته‌ی به‌مافی شه‌رعی خۆی زانی، به‌وپێیه‌ی ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیه‌و چه‌ندین ساڵه لهو حیزبه‌دا تێده‌كۆشێ‌‌و قوربانی داوهو پێشتریش كاندید بوه بۆ وه‌رگرتنی ئه‌و پۆسته".
3
"هه‌مو نزیكبونه‌وه‌یه‌ك ی ی جۆرێك له‌سزادان له‌پارت ی به‌دوادا دێت" جه‌ماوه‌ری ی ی مه‌كته‌ب���ی سیاس��� ئه‌ندامێك��� یه‌كگرت���وی ئیس�ل�امی ره‌خنه‌ی توند ی ی ئه‌میندارو س���ه‌ركردایه‌ت ئاڕاس���ته ی له‌س���ه‌ر ی ده‌كات‌و پێداگر حیزبه‌كه ئ���هوه ده‌كات كه "پێویس���ت ه یه‌كگرتو ئازابێت‌و نه‌ترس���ێت لهوهی بڵێت ئێم ه پاشه‌كش���ه‌مان كردوه" ،ئ���هو ده‌ڵێت "هه‌م���وو نزیكبونه‌وه‌ی���ه‌ك له‌پارتی، ی هه‌ستیاردا به‌تایبه‌تی له‌هه‌ندێك كات ی جه‌ماوه‌ریی به‌دوادا جۆرێك له‌سزادان دێت". ی ئاوێن���ه ،هه‌ولێ���ر :ئه‌بوبه‌كرد عه‌ل ی ی یه‌كگرتوو ی سیاس ی مه‌كته‌ب ئه‌ندام ی تایبه‌ت ی له‌چاوپێكه‌وتنێك ئیس�ل�ام ی بهئاوێنهدا رایگه‌یاند ك��� ه "ئه‌میندار ی كوردس���تان ی ئیس�ل�ام یه‌كگرت���وو ی ی ك ه كه‌س��� به‌حوكم���ی پۆس���ته‌ك ه
ی ی یه‌كه‌م یه‌كه‌می حزبه‌كه‌یه ،لێپرسراوی ی ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆ ك ه ئه‌و پاشه‌كشه‌یه ی یه‌كگرت���وو له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا تووش��� بووه" .ناوب���راو ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات ی ك ه "به‌ش���ێك له‌كێش���ه‌كه په‌یوه‌ند ی به‌مۆدێل���ی حزبه‌ك���هوه ،له‌س���ایه مامۆستا سه‌الحه‌دینیش هه‌ڵبژاردنمان ی ك���ردوه ئ���هو كات���ه‌ش له‌س���ه‌رده‌م ی چ���وار حزبه‌ك ه ئێم ه هاوپه‌یمانیه‌ت��� ده‌نگه‌كانمان كه‌میكرد". ی "پێویس���ت ه یه‌كگرت���و ئ���هو وت��� ئازابێت‌و نه‌ترس���ێت لهوهی بڵێت ئێم ه ی پاشه‌كش���ه‌مان كردوه ،سه‌ركرده‌كان ی بگرن ه نه‌ترسن لهوهی به‌رپرسیاریه‌ت ئه‌ستۆ‌و بڵێن هه‌ڵه‌مانكردوه".
"سه‌ركردایه‌تیی یه‌کێتی پێویستی به‌ده‌ستكاریكردن‌و گۆڕانكار‌ییه" ی ی ده‌س���ته‌ی بااڵی ئاماده‌كار وته‌بێژ كۆنگ���رهی یه‌كێتی ،د.یوس���ف گۆران ی ئاماژه بهوه ده‌كات ك��� ه به‌ڕێوه‌بردن ی ی به‌هاتن ه پێشه‌وه یه‌كێتی ،پێویست ی ی نوێیه ،سه‌ركردایه‌تیی ئێستا نه‌وه‌یه‌ك ی "پێویستی به‌ده‌ستكاریكردن‌و یه‌كێت گۆڕانكاری هه‌یه". ئاوێنه ،س���لێمانی :د.یوسف گۆران له‌چاوپێکه‌وتنێک���ی تایبه‌ت بهئاوێنهدا ی رایگه‌یاند که "ئێستا به‌هه‌مان رۆحیه‌ت ی ئه‌و بۆچون ه هه‌ی ه پێشو له‌ناو یه‌كێت ی كۆنگره‌‌و ك��� ه په‌له‌بكرێت له‌به‌س���تن ی لیژنه‌كان ی ههره زۆر ئێس���تا به‌ش��� ی راپۆرت���ی خۆی���ان ن���اردوه‌‌و %80 ئاماده‌كاریه‌كان ته‌واوبوه". ئ���هو ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات ك��� ه "به‌دڵنیای���هوه ئه‌مس���اڵ كۆنگ���ره
فۆتۆ :نالی
س���ه‌رچاوه‌كه جه‌غتی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش ك���رده‌وه كه قوب���اد تاڵه‌بان���ی ئاماده ده‌كرێ���ت ب���ۆ ئهوهی له‌س���ێ س���اڵی داهات���ودا پۆس���تێكی ب���ااڵی حیزبی پێبسپێردرێت ،بۆ ئهوهی به‌وه‌رگرتنی پۆستی حكومییهوه س���ه‌رقاڵ نه‌بێت‌و له‌هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنیش���دا ده‌ركه‌وت كه ده‌توانێت رۆڵێكی كارا لهخستنهوه سه‌رپێی یه‌كێتیدا ببینێت.
ی ی به‌دیاریكراو ده‌به‌ستین ،به‌اڵم كاته‌كه ی نه‌بۆت���هوه .هه‌روه‌ك ج���ارێ یه‌كالی ی ی كۆنگ���ره ده‌ره‌نجامه‌ك ه دواخس���تن ده‌ركه‌وت ك ه باشبو". د .یوس���ف پێش���یوای ه ئ���هم ی س���ه‌ركردایه‌تیه‌ی ئێس���تا یه‌كێت��� به‌ده‌س���تكاریكردن‌و "پێویس���تی ی ی هه‌یه ،به‌ش���ێك له‌ئه‌رك گۆڕان���كار كۆنگره‌ش ئهوه ده‌بێت" .ئاماژه به‌وه‌ش ی وه‌كو ێ قوباد تاڵه‌بان ده‌كات ك ه ده‌كر ی تر به‌ش���ێك بێت لهو هه‌ر كه‌س���ێك نه‌وه نوێیه‌‌و "بڕواناكه‌م نه‌خۆش���یو ن ه ی ل���هوه كردبێتهوه ك ه یه‌كێتی���ش بیر ی ئه‌و به‌ته‌نها ببێت ه تاك ه رابه‌ری یه‌كێت ئاینده".
كارمه‌ندان ی كه‌ناڵ ی گه‌ل ی كوردستان ناچارده‌كرێن وێنه ی ده‌نگدانه‌كانیان تۆماربكه‌ن ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش -به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان
ته‌له‌فۆن 3201274 :
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
4
4
2 تیراژ 4500 :
2
تایبه‌ت
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
كارمه‌ندان ی كه‌ناڵ ی گه‌ل ی كوردستان ناچارده‌كرێن وێنه ی ده‌نگدانه‌كانیان تۆماربكه‌ن ی چه‌ند س���لێمانی ،ئاوێنه :به‌وت���ه ی به‌رپرس���انی ئیداره‌ی كه‌ناڵی گه‌ل ی ی ن���او كه‌ناڵ���ی گه‌ل كوردس���تان كارمه‌ندانی كه‌ناڵه‌كه‌یان س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ی ی ده‌نگدان���دا كوردس���تان ،ك���ه س���ه‌ر به‌مه‌كته‌ب ناچارك���ردوه له‌كات��� ی ی نیش���تمان ی یه‌كێت��� ی نیس���ان ،ده‌نگ راگه‌یاندن��� ی 30 له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه ی ی ب���ده‌ن‌و ب���ۆ دڵنیابونیش كوردس���تانه ،له‌كات���ی ده‌نگدان��� به‌یه‌كێت��� داوایانلێك���ردون به‌ش���ێوه‌ی ڤیدیۆیی‌‌و هه‌ڵبژاردن���ی په‌رله‌مان���ی عێ���راق‌و ی ی هه‌رێم��� ی پارێزگاكان��� به‌مۆبایله‌كانی���ان ده‌نگدانه‌كه‌ی���ان ئه‌نجومه‌ن��� ی كوردس���تان ،كارمه‌نده‌كان ناچاركراون ی ئیداره تۆماربك هنو پاش���ان پیشان ی ی تۆمار ی خۆیان به‌شێوه ده‌نگدانه‌كان بده‌ن.
ی بكرێت له‌بردن ه ژوره‌و‌هی مۆبایل ڤیدیۆیی له‌گ���هڵ خۆیاندا بهێننه‌وه بۆ رێگر ی ده‌نگ���دان ،دواتر به‌رده‌م به‌رپرسانی ئیداره‌ی كه‌ناڵه‌كه .بۆ ن���او بنكه‌كان��� ی له‌س���ه‌ر ئه‌م لێدوانه زۆرین���هی الیه‌ن ه ئه‌م ه له‌كاتێكدای ه له‌دوایین رۆژه‌كان ی یاساییان له‌سه‌ر ێ تۆفیق ،سیاسییه‌كان سكااڵ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردندا ،هاوڕ ی ناوبراو تۆماركرد. ی بااڵ ی ئۆفیس���ی كۆمسیۆن به‌رپرس ی ك���ه گرت ه یه‌كێ���ك لهو كه‌س���ان ه ی عێراق له‌سلێمانی ،ك ه هه‌ڵبژاردنه‌كان ی تۆماركردوه ،له‌لێدوانێكیدا بۆ ی ڤیدیۆكه ی نیشتمان ی نزیك له‌یه‌كێت به‌كه‌سێك ی كه‌ناڵه‌ك ه ی ئاوێنه رایگه‌یاند كه "ئیداره كوردس���تان داده‌نرێ���ت ،له‌لێدوانێك ی بۆ ی ده‌نگدانه‌كه ی به‌وه‌دا كه نابێت بۆ دڵنیابون ل���هوه رۆژنامه‌وانیدا ئاماژه
ی بوه ،دوج���ار بانگیانكردوم‌و یه‌كێت��� سه‌یری گرته ڤیدیۆییه‌كه‌یان كردوه". ی ئاوێنه په‌یوه‌ندیك���رد به‌به‌ڕێوه‌به‌ر كه‌ناڵ���ی گه‌لی كوردس���تان (بورهان ی ی ره‌ش���ید)هوه ،به‌اڵم به‌پاساو حاج ی ئ���هوهی كه ئ���هو كه‌ناڵ��� ه "كه‌ناڵێك ی حزبیه‌و س���ه‌رجه‌م كارمه‌نده‌كانیش��� حزبی���ن" ،ئاماده نه‌ب���و هیچ لێدوانێك بدات.
به‌رپرسێكی سه‌ربازی ی له‌كۆی ه 800مه‌تر زه‌و ی شاره‌وان ی داگیرده‌كات ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د
ی ی سه‌ربازی فه‌رمانده‌یه‌ك ی له‌شاری كۆیه له‌گه‌ڕه‌كی گرد ی ی شاره‌وان عه‌ره‌بیان زه‌وییه‌ك كه زیاتر ل ه 800مه‌تر ده‌بێت ی ی شاره‌وان داگیركردوه‌‌و سه‌رۆك كۆیه‌ش ده‌ڵێت "ئێمه تازه لهو مه‌سه‌له‌یه ئاگاداركراوینه‌ته‌وه ،بۆی ه ی بۆ ده‌كه‌ین تا بزانین به‌دواداچون ئهوه چۆن چۆنی بوه" ،فهرمانده سه‌ربازییه‌كه‌ش ده‌ڵێت "ئه‌و هه‌واڵ ه ی ناو راست نییهو پڕوپاگه‌نده خه‌ڵكه". به‌پێ���ی زانیاریه‌كان���ی ئاوێن��� ه فه‌رمانده‌یه‌ك���ی س���ه‌ربازیی س���ه‌ر به‌یه‌كێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان به‌ناوی (ح،ز) كه پله‌كه‌ی "عه‌قیده" له‌ن���او هێزی پێش���مه‌رگ ه 800مه‌تر زه‌وی ش���اره‌وانی داگیرك���ردوه له‌گه‌ڕه‌كی گردی عه‌ره‌بیان ،هاوكات زه‌وییه‌كه‌ش���ی ده‌كه‌وێته روكنه‌وه‌‌و ی ی دروستكردن له‌ئێستاش���دا خه‌ریك بینایه. سه‌رۆكی ش���اره‌وانی كۆی ه هیمداد ی مه‌جی���د له‌ب���اره‌ی داگیركردن��� ی زه‌ویه‌كه‌ی ش���اره‌وانیه‌و‌ه به‌ئاوێنه راگه‌یاند كه "ئێمه تازه لهو مه‌سه‌له‌ی ه ئاگاداركراوینه‌ته‌وه بۆیه له‌ئێس���تادا هه‌وڵده‌ده‌ین به‌دواداچونی بۆ بكه‌ین‌و بزانین ئه‌و ش���ته چ���ۆن چۆنی بوه چونكه س���ه‌ره‌تا هیچ نازانین ده‌بێت ی به‌دوایدا بچین بزانین ئایا ئهوه موڵك شاره‌وانیه یان كڕیویه‌تی". ناوب���راو ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ی "دوای ئ���هوهی زانیمان ئهوه موڵك
ئه‌و پارچه زه‌وییه‌ی که فهرمانده سه‌ربازییه‌که داگیری کردوه شاره‌وانیه‌‌و داگیركراوه ،ئهوا ده‌بێت ی بیگه‌ڕێنین���هوه ب���ۆ س���ه‌ر موڵك ش���اره‌وانی به‌اڵم له‌ئێس���تادا ته‌نیا به‌دواداچون ده‌كه‌ین". ی ئاوێن ه ه���ه‌ر به‌پێی زانیاریه‌كان��� ی شاره‌وانی كۆی ه چه‌ندینجار سه‌رۆك
ی ئه‌و زه‌ویه‌ی ك���ردوه ك ه س���ه‌ردان ی بینان له‌ئێستادا خه‌ریكی دروستكردن تیایدا ،ب���ه‌اڵم له‌الیه‌ن ئه‌و فهرمانده سهربازیهوه هیچ وه‌اڵمنه‌دراوه‌ته‌وه‌و پشتگوێخراو‌ه . ی له‌باره‌ی داگیركردنی زه‌وی شاره‌وان
گۆڕان ده‌ڵێت یه‌كێت ی به‌هاوكار ی ئێران ته‌زویر ی كردوهو یه‌كێتیش ره‌تیده‌كاته‌وه ئا :شاهۆ ی ئه‌نجام ه ی راگه‌یاندن دوا ی به‌راییه‌كانی هه‌ڵبژاردن‌و به‌رزبونه‌وه ی یه‌كێتی نیشتیمانیو ده‌نگه‌كان ی كه‌مبونه‌وه‌ی ده‌نگه‌كانی بزوتنهوه گۆڕان له‌هه‌ندێك شوێن ،له‌ئێستادا ی گۆڕان باس به‌شێك له‌به‌رپرسان ی لهوه ده‌كه‌ن كه یه‌كێتی به‌هاوكار ئێران "ساخته‌كاری" ئه‌نجامدابێت، ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیش ئه‌ندامێك ره‌تیده‌كاته‌وه‌‌و ده‌ڵێت" ئه‌وان ی هه‌ڵبژاردن شكستیانهێناوه، له‌پرۆس ه ی دروست بۆیه تۆمه‌ت بۆ یه‌كێت ده‌كه‌ن". ی ی هه‌ڵبژاردن��� ی ژور به‌رپرس��� ی گ���ۆڕان رایده‌گه‌یه‌نێت ك ه بزوتنهوه ی چه‌ندین جۆر ته‌زویری كردوه یه‌كێت��� ی ته‌واویان بۆ ئه‌و مهبهس���ته‌ش به‌ڵگه له‌به‌رده‌سته. ی ی هه‌ڵبژاردن��� ی ژور به‌رپرس��� ی گ���ۆڕان زمناك���ۆ جه‌الل بزوتن���هوه ی ی ته‌زویر به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،یه‌كێت ی ده‌نگدان‌و زۆری كردوه له‌رێگای كارت ی ی هه‌ویه‌‌و دروس���تكردن دروس���تكردن ی ب���اری شارس���تانی‌‌و ناس���نام ه ی ی ناو ی ن���اوو هاتنه‌وه دوباره‌بونه‌وه ی م���ردو ك ه هه‌مو ئه‌وانه به‌ش���ێوه‌یه‌ك رێكخراو ئه‌نجامدراوه". ناوبراو ئاماژه بهوه ده‌كات كه ئه‌وان وه‌كو چ���وار حزب (گ���ۆڕان ،پارتی، یه‌كگرتو ،كۆم���هڵ) داوایانكردو‌ه هه‌مو ئ���هو په‌نج��� ه مۆران���ه به‌راوردبكرێت
ی پارت���یو گ���ۆڕان كۆبون���هوه ،هاوكات ی ده‌نگ ی بزانرێت چه‌ن���د بۆ ئ���هوه ی ی له‌وه‌فده‌ك ه ی یه‌كێتی داوا دوباره‌ی���هو چه‌ن���دی ته‌زویرك���راوه ،به‌رپرسان هه‌روه‌ه���ا "ئێم��� ه خۆش���مان چه‌ندین ئێران كرد فش���ار بخاته س���ه‌ر گۆڕان‌و ی بۆ پێدانی وهزارهتی پێشمه‌رگ ه دۆكیومێنتمان ده‌س���تكه‌وتو‌ه ك ه چۆن پارت ی به‌یه‌كێتی. ته‌زویركراوه ،هه‌ربۆیه ئێمه س���كااڵ ی ی سه‌ركردایه‌ت له‌به‌رامبه‌ردا ئه‌ندام یاساییمان تۆماركردوه". پێشتر كاندیدێكی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان یه‌كێت���ی ،بێگه‌رد تاڵه‌بانی ك ه هاوكات ی ی ئه‌و حزبه‌ی���ه ،له‌باره ب���ۆ په‌رله‌مانی عێ���راق ،مه‌حمود ره‌زا په‌رله‌مانت���ار ی وتارێك ته‌زویرك���ردن‌و س���ودبینین له‌هه‌ندێك ی نوس���ین ئه‌می���ن له‌میان���ه ی راگه‌یاند" ی ئێ���ران ،به‌ئاوێنه ی ئاوێن ه ئاماژه‌ی بهوه كردبو ته‌كنیك له‌س���ایت ی ی ئه‌وان (گ���ۆڕان) خۆیان له‌پرۆس���ه ی ئێران یارمه‌ت كه "بۆ ئ���هوه ده‌وڵه‌ت ی ئه‌وجاره شكستیانهێناوه‌‌و یه‌كێت���ی داوه ته‌زویر ب���كات ،چونك ه هه‌ڵبژاردن ی پاشه‌كش���ه‌یانكردوه بۆی ه ئه‌و تۆماتان ه ی خۆی پێویس���ت بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان ی ده‌به‌خش���نه‌وه به‌یه‌كێت���ی ،له‌كاتێكدا ی وه‌كو یه‌كێت ی ده‌سته‌مۆكراو به‌هێزێك ی یه‌كێتی ئهمجاره زۆر غه‌دری لێكراوه". ی عێراق هه‌یه ،هه‌روه‌ه���ا گۆڕه‌پان��� ناوب���راو ده‌پرس���ێت" ،بۆچی ئه‌گه‌ر كردوه‌ته مه‌یدانی روبه‌روبونه‌وه له‌گه‌ڵ هێزه نه‌یار‌و دوژمن ه لۆكاڵی‌‌و ناوچه‌یی‌‌و ئ���ه‌وان له‌پرۆس���ه‌یه‌كی هه‌ڵب���ژاردن ی خ���ۆی ،بۆیه ئه‌گه‌ر ئه‌و س���ه‌ركه‌وتوبن ئ���ه‌وا ئاس���اییه‌‌و ب���ێ جیهانیه‌كان ی ب���ۆ نه‌كردبایه ،ئ���ه‌وا ئه‌و كێشه‌یه ،به‌اڵم بۆ ئه‌گه‌ر له‌پرۆسه‌یه‌ك ته‌زوی���ره ی بو ئ���ه‌وان شكس���تیانهێناو ده‌نگه‌كانیان هه‌ڵبژاردنه دواهه‌ڵبژاردنی گش���ت كه‌میك���رد ئ���ه‌وا پرۆس���ه‌ك ه به‌ته‌زویر یه‌كێتی به‌شداری تێدا بكردایه". ی جۆراوجۆریش ئ���هو وتان���هی به‌رپرس���انی گۆڕان له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‌و تۆمه‌ت ی ی دروست ده‌كه‌ن؟ سه‌ره‌ڕا ی رابردو بۆ یه‌كێت ی مانگ له‌كاتێكدایه ،ناوه‌ڕاست ی الیه‌ن ه ئ���ه‌وه‌ش ئ���هوه دادگا هه‌ی���ه ئه‌گه‌ر (نیس���ان) له‌گه‌ڵ نزیكبونه‌وه ی ه���ه‌ر به‌ڵگه‌یه‌كی���ان هه‌ی ه با س���كااڵ س���ه‌ره‌كیه‌كانی هه‌رێم ب���ۆ پێكهێنان ی تۆماربكه‌ن". كابین���هی هه‌ش���ته‌م‌و پێنه‌دان��� ی جه‌خت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش تاڵه‌بان��� ی به‌یه‌كێتی، ی ئه‌من��� هی���چ پۆس���تێك ی به‌هی���چ ی ده‌كات���هوه ك��� ه "یه‌كێت��� ی ب���ااڵی ئێ���ران به‌ئه‌ندامێت وه‌فدێك ی به‌هیچ هێزێك نی ه ی شێوه‌یه‌ك پێویست سه‌ردار مهس���جدی ،راوێژكاری قاسم ی بدات بۆ ئهوهی ته‌زویربكات، س���وله‌یمانی‌‌و محه‌م���ه‌د جه‌عف���ه‌ر له‌ده‌رگا ی ی یه‌كێتی هیچ پێویس���ت ی له‌به‌رئ���هوه ش���ه‌هره‌رودی ،راوێژكاری س���ه‌رۆك په‌رله‌مانی ئێران گه‌یش���تنه سلێمانیو به‌ته‌زوی���ر نیهو ئێم ه ل���هو هێزانه نین له‌گ���هڵ به‌رپرس���انی ب���ااڵی یهكێتیو ته‌زویر بكه‌ین".
له‌الیه‌ن فه‌رمانده‌یه‌كی سهربازیهوه، ی كۆیه ش���ێخ چاپوك ی قه‌زا قایمقام ێ عومه‌ر به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك ه "به‌ڵ ی ئه‌و مه‌سه‌له‌یه راست ه له‌گه‌ڕه‌كی گرد عه‌ره‌بیان هه‌وڵی زیاده‌رۆی دراوه ك ه ی سهربازیهوه بوه له‌الیه‌ن به‌رپرسێك
له‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ئێمه له‌ئێستا ی خۆمان له‌پۆلیس���ی كۆیه ئیجرائات ی یاسا له‌گه‌ڵیان مامه‌ڵ ه ده‌كه‌ین به‌پێ ی هاواڵتی ده‌كه‌ین ،ب���ه‌اڵم لهبهرئهوه ی به‌رزیان هه‌ی ه ی نین‌و پل���ه ئاس���ای له‌وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه بۆیه ده‌بێت
به‌ئوس���لوبێكی جی���اواز مامه‌ڵه‌یان له‌گه ڵ بكه‌ین". ناوبراو ئاش���كرای ده‌كات به‌ته‌نیا ئ���هو كه‌س��� ه نه‌ب���وه ك���ه زه‌وی ش���اره‌وانی داگیركردو‌ه به‌ڵكو چه‌ند ی تریش ئه‌و ی سه‌ربازی فه‌رمانده‌یه‌ك كاره‌یان كردوه ،بۆی ه ئێم ه له‌ئێستادا ی ئه‌و ی ئه‌وه‌داین چاره‌س���ه‌ر له‌هه‌وڵ كێشه‌ی ه بكه‌ین‌و موڵكه‌ك ه بگه‌ڕێنینه‌و‌ه بۆ شاره‌وانی". ی ی مه‌ده‌ن��� ی كۆمه‌ڵ��� چاالكوان��� ی كۆیه" ،خه‌س���رهو مه‌مه‌ند" له‌شار ی ی زه‌وی شاره‌وان له‌باره‌ی داگیركردن له‌الیه‌ن به‌رپرسانی سه‌ربازیی كۆیهوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك��� ه "بهداخهوه ی ئێم ه ی نیگه‌رانی���ه له‌م واڵته جێگا ی گشتی ده‌به‌خشرێت موڵك‌و سامان به‌كه‌س���انێكی نزی���ك له‌خۆی���ان‌و ی حزبه‌كانیان له‌پێن���اوی به‌رژه‌وه‌ند ی لێر‌ه خۆیان ك ه به‌راس���تی ئ���هوه روده‌دات "مه‌هزه‌له‌ی���ه" چونك���ه ی ئه‌و زه‌ویان ه له‌به‌رامبه‌ر دابه‌شكردن جێبه‌جێكردنی كارێك بوه كه ئه‌وه‌ش ته‌نیا له‌واڵت���ه دیكتاتۆره‌كانی دونیا به‌دیده‌كرێت". ی ناوبراو ئومێده‌وار‌ه له‌گه‌ڵ پێكهێنان ی ی نوێی حكوم���ه‌ت كۆتای كابین���ه ی به‌و دیارده ناش���یرین ه بێتو ته‌واو ی بگه‌ڕێنرێته‌و‌ه موڵك‌و سامانی گشت بۆ حكوم��� هتو چیت���ر زه‌وی‌‌و ماڵو ی گشتی تااڵن نه‌كرێت. سه‌روه‌ت ئاوێن���ه ب���ۆ به‌دواداچون���ی ئ���هم ی ك���رد به‌فه‌رماند‌ه بابه‌ته ،په‌یوه‌ند ی راگه‌یاند سه‌ربازیه‌كه‌وه ،ته‌نها ئهوه ی شاره‌وانیم داگیرنه‌كردوه‌و ك ه "زه‌و ئه‌و هه‌وااڵنه ئه‌سڵ‌و ئه‌ساسیان نیهو ی ناو خه‌ڵكن". ته‌نها پڕوپاگه‌نده
هه‌ڵبژاردن ی 30ی نیسان، یهكێتیو گۆڕان ناچار به‌رێككه‌وتن ده‌كات ئا :هاوكار حسێن ده‌ركه‌وتنی س����ه‌ره‌داوه‌كانی ئه‌نجام ی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی 30ی نیس����ان ،هه‌ردو هێزه سه‌ره‌كییه‌كه (گۆڕان‌و یه‌كێتی) ی له‌پارێ����زگای س����لێمانی ناچ����ار به‌لێكنزیكبونه‌وه كرد ،چونكه نزیكی ئه‌نجام����ه‌كان له‌یه‌كه‌وه ه����ه‌ردوالی لهو راس����تیه ئاگاداركرده‌وه كه هیچ الیه‌كی����ان ناتوانن به‌ب����ێ ئه‌وی دیكه ئیداره‌ی س����لێمانی به‌س����ه‌ركه‌وتویی به‌ڕێوه‌ببه‌ن. هه‌رچه‌ن����ده هێش����تا ئه‌نجام����ه ره‌س����میه‌كانی هه‌ڵب����ژاردن له‌الیه‌ن كۆمسیۆنه‌وه رانه‌گه‌یه‌نراون ،به‌اڵم ئه‌و ژمارانه‌ی له‌الیه‌ن ده‌زگای هه‌ڵبژاردنی باڵوده‌كرێن����هوه، حزبه‌كان����هوه له‌پارێزگای سلێمانی ،گۆڕان به‌نزیكه‌ی 100هه‌زار ده‌ن����گ له‌پێش یهكێتیهوه دێ����ت‌و ئه‌نجامه به‌رایی����ه‌كان ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه ئه‌گه‌ر گۆڕان بتوانێت 13كورس����ی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگاكه بباته‌وه ،ئ����ه‌وا یه‌كێتی پێده‌چێت 10 كورسی به‌رێت. ئه‌م لێكنزیكی����هی ئه‌نجامه‌كان بوه هۆی ئهوهی له‌چه‌ند رۆژی رابردوداو به‌ده‌ستپێشخه‌ری هه‌ندێك كه‌سایه‌تی، یه‌كێت����یو گ����ۆران النیكه‌م له‌س����ه‌ر ئاس����تی میدیای����ی په‌یوه‌ندییه‌كانیان ئاسایی بكه‌نه‌وه‌و زه‌مینه‌سازیی بكه‌ن بۆ گه‌یش����تن به‌جۆرێ����ك له‌ته‌وافوق، ه����ه‌ردوالش دان ب����ه‌وه‌دا ده‌نێن كه
ئه‌نجامه‌كان����ی هه‌ڵبژاردنی ئهمجاره ،به‌زوتری����ن كات یه‌كالبكرێت����هوه له‌نێوانیاندا. ئه‌و واقیعه‌ی هێناوه‌ته‌وه پێشه‌وه. مسته‌فای سه‌ید قادر ،هه‌ڵسوڕاوی د .محه‌م����ه‌د حاج����ی ل����ه‌ژوری توێژین����هوهی سیاس����یی بزوتنه‌وه‌ی بااڵی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ،لهوبارهیهوه گۆڕان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،له‌قۆناغی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د" ،هیچ بڕیارێك ئێس����تادا كه خه‌ریك����ه ئه‌نجامه‌كانی نیه بۆ ئهوهی ئێمه له‌س����ه‌ر ئاس����تی هه‌ڵبژاردن به‌ره‌س����می راده‌گه‌یه‌نرێن ،س����ه‌ره‌وه له‌گه‌ڵ یه‌كێتی كۆببینه‌وه‌‌و پێویس����ت ده‌كات ته‌واف����وق بكرێت ئه‌گه‌ر بڕیارێكی له‌وشێوه‌یه‌ش هه‌بێت له‌سه‌ر چۆنیه‌تی ئیداره‌دانی سلێمانی ،من ئاگاداری نیم". هه‌روه‌ها ئیبراهیم جه‌الل ،ئه‌ندامی كه تێی����دا بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان هێزی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی نیشتمانی یه‌كه‌مه‌و یه‌كێتیش دوه‌مه". محه‌مه‌د حاجی ته‌ئكیدی له‌س����ه‌ر كوردس����تان ،به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند، وته‌كان����ی مس����ته‌فای س����ه‌ید قادر "هێش����تا هیچ كۆبونه‌وه‌یه‌ك له‌نێوان كرده‌وه كه "تا ئێس����تا هیچ بڕیارێك هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو نه‌وش����یروان مسته‌فا نه‌كراوه". بۆ كۆبونه‌وه نه‌دراوه". ج����ه‌الل نه‌یش����ارده‌وه ك����ه هاوكات س����ه‌عدی ئه‌حم����ه‌د پیره، ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس����یی یه‌كێتی "ده‌ره‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن كاریگه‌ری نیش����تمانی كوردس����تان" ،به‌گشتیی هه‌بوه له‌سه‌ر ئه‌م لێكنزیكبونه‌وه‌یه‌ی یه‌كێت����ی كۆبون����هوه له‌گ����هڵ هه‌مو نێ����وان گۆڕان‌و یه‌كێت����ی كه هه‌ردوال الیه‌نه‌كانی تر ده‌كات" ،سه‌عدی پیره ناچاربن له‌س����ه‌ر ئاس����تی پارێزگای به‌هه‌مانش����ێوه دانی ب����ه‌وه‌دا نا كه سلێمانی دابنیشن". ل����ه‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كان����ی 21ی "ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنی 30ی نیسان كاریگه‌ری هه‌بوه ب����ۆ هه‌نگاونانێكی ئه‌یلول����ی -2013ش ،بزوتن����هوهی ده‌ستپێش����خه‌رییه‌كی لهو شێوه‌یه ،به‌اڵم پێشتریش جۆرێك گ����ۆڕان له‌وش����ێوه‌یه‌ی به‌رامب����ه‌ر یه‌كێت����ی له‌لێكتێگه‌یشتن هه‌بوه". به‌پێ����ی زانیاریه‌كان����ی ئاوێن����ه ،راگه‌یاند ،به‌مه‌به‌س����تی دروستكردنی هێش����تا هیچ كۆبونه‌وه‌یه‌كی ره‌سمی به‌ره‌یه‌كی هاوبه‌ش له‌به‌رامبه‌ر پارتی له‌نێوان ئه‌و الی����ه‌دا نه‌كراوه‌و گۆڕان دیموكراتی كوردستان ،تا به‌وشێوه‌یه چاوه‌ڕوان����ی دوای 25ی ئ����هم مانگه بچنه ناو دانوس����تانه‌كانی پێكهێنانی ی كابینه‌ی هه‌ش����ته‌م ،به‌اڵم ئه‌م هه‌وڵه ده‌كات كه هاوكاته له‌گه‌ڵ راگه‌یاندن ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵب����ژاردن‌و یه‌كێتیش شكس����تیهێناو دواتر گۆڕان یه‌كێتیان ده‌خوازێت پرس����ی رێككه‌وتن له‌سه‌ر ب����هوه تۆمه‌تبارك����رد كه ه����ۆكاری چۆنیه‌ت����ی ئیداره‌دان����ی س����لێمانی سه‌ره‌كی له‌باربردنی ئه‌و هه‌وڵه بوه.
هه‌نوکه
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
3
یه‌كێتی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم ،جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان ،جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت وه‌رده‌گرێت
حاكم قادر ده‌بێته جێگری سه‌رۆك ی حكومه‌ت دكتۆر به‌رهه‌م كاندید ده‌بێت بۆ پۆستی سه‌رۆك كۆمار قوباد تاڵه‌بان ی ئاماده ده‌كرێت بۆ وه‌رگرتنی پۆستێكی بااڵ ی حیزب ی ئا :ئاوێنه ی ێ ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌ت دوێن ی كوردستان ی نیشتمان یه‌كێت ی ی ده‌نگ ره‌زامه‌ند به‌زۆرین ه ی كه له‌سه‌ر ئه‌و پاكێجه ده‌ربڕ ی ێ وه‌فدێكی بااڵی یه‌كێت پێر ی رێككه‌وتن، ی له‌سه‌ر له‌گ هڵ بارزان به‌پێی ئه‌و رێككه‌وتنه جێگری ی سه‌رۆكی هه‌رێم ،جێگری سه‌رۆك ی په‌رله‌مان ،جێگری سه‌رۆك ی ده‌بێت، حكومه‌ت بۆ یه‌كێت ی ناوخۆو كاروباری هه‌ردو وه‌زاره‌ت شه‌هیدان دو ساڵ جارێك له‌نێوانیاندا ئاڵوگۆڕ ده‌كرێت. ی ئه‌و زانیاریان هی ده‌س���ت به‌پێ��� ی له‌دوا ئاوێن���ه كه‌وت���ون ،یه‌كێت��� كۆبونه‌وه‌ی���دا له‌گ��� هڵ بارزان���ی ی راب���ردو ك���ه رۆژی یه‌كش���ه‌مم ه ی پیرمام س���ازدرا، له‌هاوینه‌هه‌وار گه‌یش���تونه‌ت ه رێككه‌وتنێ���ك ك��� ه ی ی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌ت زۆرین ه ی له‌كۆبون���هو هی دوێنێیاندا یه‌كێت ی چونه پش���تگیرییان لێكردو بڕیار ناو حكومه‌تیان راگه‌یاند. به‌پێی ئه‌م رێككه‌وتنه ك ه له‌شێو هی ی ی جێگ���ر پاكێجێكدای���ه ،پۆس���ت س���ه‌رۆكی هه‌رێم (به‌شێوه‌یه‌ك ك ه كارا بكرێت) ده‌درێ���ت به‌یه‌كێتی، هه‌روه‌ه���ا جێگ���ری س���ه‌رۆكی په‌رله‌مانی���ش ب���ۆ یه‌كێتی ده‌بێت، هه‌رچه‌نده ئه‌م پۆست ه له‌هه‌ڵبژاردنی ی س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌ماندا ده‌ست ه درابو به‌پارتی ،هه‌روه‌ك پێشتریش ی جێگری راگه‌یه‌ندرابو یه‌كێتی پۆست سه‌رۆكی حكومه‌تیش وه‌رده‌گرێت. ه���ه‌ر به‌پێ���ی رێككه‌وتنه‌ك���ه، ه���ه‌ردو وهزارهتی ناوخۆو كاروباری ش���ه‌هیدانیش هه‌ر دو سا ڵ جارێك الی یهكێتیو الی پارتی ده‌بێت ،لهو دو ساڵه‌شدا كه وهزارهتی ناوخۆ الی ی یه‌كێتی پارتی ده‌بێت ،جێگره‌ك ه ی ی وه‌زاره‌ته‌كان ده‌بێت ،وێڕای ئه‌و ه ی ته‌ندروستی‌‌و رۆشنبی‌ری‌و خوێندن ب���ااڵو ئاوه‌دانكردن���ه‌وه‌ش ده‌درێن ی وه‌زی���ری به‌یه‌كێت���ی ،جێگ���ر ی ده‌بێت، پێش���مه‌رگه‌ش بۆ یه‌كێت ی ك���ه وه‌زاره‌ته‌ك ه ب���ه‌ر بزوتنه‌و ه گۆڕان كه‌وتوه. به‌پێ���ی زانیاریه‌كان���ی ئاوێن���ه، ئه‌م���ڕۆ سێش���ه‌ممه ،5/13وه‌فدی ی یه‌كێتی له‌گ ه ڵ وه‌فدی دانوستانكار
قوباد تاڵه‌بانی پۆستی حیزبیی پێده‌درێت بۆئه‌وه ی به‌وه‌رگرتن ی پۆست ی حكومییهوه سه‌رقا ڵ نه‌بێت‌و له‌هه‌ڵمه‌ت ی هه‌ڵبژاردنیشدا ده‌ركه‌وت ك ه ده‌توانێت رۆڵێك ی كارا لهخستنهوه سه‌رپێ ی یه‌كێتیدا ببینێت ی كۆده‌بنه‌وه بۆ دانوستانكاری پارت گفتوگۆكردن سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌ت ی به‌ش���داریكردنیان له‌حكوم���هتو دیاریكردن���ی ئ���هو كه‌س��� هی ب���ۆ وه‌رگرتن���ی پۆس���تی جێگ���ری ی حكومه‌ت راده‌سپێردرێت س���ه‌رۆك ك��� ه په‌رله‌مانی كوردس���تان له‌دوا دانیشتنیدا س���به‌ینێ چوارشه‌ممه ی وه‌ك دوا واده دیاریك���ردو ه 5/14 ی ئه‌و بۆ وه‌اڵمدان���هوهو دیاریكردن ی سه‌رۆكی ی ك ه ده‌بێته جێگر كه‌س ه ی به‌فه‌رمی حكوم���ه‌ت ب���ۆ ئ���هو ه له‌الیه‌ن په‌رله‌مان���هو ه ناوبهێنرێن‌و ی راس���پێررێن بۆ پێكهێنانی كابین ه هه‌شته‌م. ی ئه‌مڕۆ وه‌ف���دی دانوس���تانكار ی ی له‌كۆبونه‌وه‌یدا له‌گ ه ڵ وه‌فد یه‌كێت ی پارتی ،هه‌وڵی ئه‌و ه دانوستانكار ی ی یه‌كه‌می وه‌زاره‌ت ده‌دات ك ه دو ساڵ ناوخ���ۆ به‌پێی ئه‌و دابه‌ش���كردن هی له‌سه‌ری رێككه‌وتون یه‌كه‌مجار به‌ر ی تر ی دو س���اڵ ئه‌وان بكه‌وێت‌و دوا
قوباد تاڵه‌بانی
قادر عه‌زیز
بێگه‌رد تاڵه‌بانی
به‌رهه‌م ساڵح
پارت���ی وه‌ریبگرێت ،چونك ه وه‌فدی ی یه‌كشه‌ممه ی یه‌كێتی له‌كۆبونه‌و ه رابردویاندا له‌گ ه ڵ بارزانی ،هه‌ستیان ی س���ور ه له‌سه‌ر بهوه كردوه پارت ئه‌و هی وهزارهتی ناوخۆ له‌دو ساڵی یه‌كه‌مدا الی ئه‌وان بێتو دو ساڵی ی بێت. دوه‌م بۆ یه‌كێت س���ه‌باره‌ت به‌یه‌كالییكردن���هوهی ی جێگ���ری س���ه‌رۆكی پۆس���ت حكوم���ه‌ت له‌كۆبون���هو هی دوێنێی ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیدا، ئه‌نجومه‌ن س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د كه "حاكم قادر پۆس���تی جێگ���ری س���ه‌رۆكی حكومه‌ت���ی پێده‌س���پێررێت" ،سه‌رچاوه‌ك ه وتی "هه‌رچه‌ن���د ه قوباد تاڵهبانیو حاكم ق���ادر دو كاندی���دی به‌هێز بون بۆ ی ئه‌و پۆسته ،به‌اڵم حاكم وه‌رگرتن قادر له‌كۆبون���هو هی دوێنێدا رازی نه‌بوه ب���هو هی ب���ۆ وه‌رگرتنی ئه‌و پۆسته له‌گ هڵ قوباد تاڵه‌بانی بخرێنه ده‌نگدانه‌وه ،ئه‌و پۆس���ت هی به‌مافی
ش���ه‌رعی خۆی زانیوه ،به‌وپێیه‌ی ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیه‌و چه‌ندین س���اڵه لهو حیزبه‌دا تێده‌كۆش���ێ‌‌و قوربانیداوه‌‌و پێشتریش كاندید بوه بۆ وه‌رگرتنی ئه‌و پۆسته". س���ه‌رچاوه‌كه ئه‌وه‌ش���ی ب���ه‌دور زانی كه كۆس���ره‌ت ره‌سول پۆستی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم وه‌ربگرێت، وتی "ئێستا له‌ناو یه‌كێتیدا تاوتوێی ئهوه ده‌كرێت كێ بۆ ئه‌و پۆس���ته دیاریبكرێت". ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���کرد که بێگه‌رد تاڵه‌بانی که خزمی نزیکی تاڵه‌بانی سکرتێری گش���تی یه‌کێتی ده‌بێته جێگ���ری س���ه‌رۆکی په‌رله‌م���ان، هه‌روه‌ه���ا جه‌غتی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه ك���ه قوباد تاڵه‌بانی ئاماده ده‌كرێت بۆ ئهوهی له‌س���ێ س���اڵی داهاتودا پۆس���تێكی بااڵی حیزبی پێبسپێررێت ،بۆئه‌وه‌ی به‌وه‌رگرتنی پۆس���تی حكومیی���هوه س���ه‌رقاڵ نه‌بێت‌و له‌هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنیشدا
ده‌رك���ه‌وت كه ده‌توانێ���ت رۆڵێكی كارا لهخستنهوه سه‌رپێی یه‌كێتیدا ببینێت. س���ه‌رچاوه‌كه وتی "له‌به‌ش���ێكی دیك���هی كۆبونه‌وه‌ك���هی دوێنێ���ی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیدا باسی پۆس���تی سه‌رۆكایه‌تی كۆمار كرا ،له‌مباره‌یه‌شه‌وه ئه‌و ئاڕاسته‌یه به‌س���ه‌ر كۆبونه‌وه‌ك���ه‌دا زاڵ بو كه وه‌رگرتنه‌وه‌ی ئه‌و پۆس���ته له‌الیه‌ن یه‌كێتییه‌وه پێویستی به‌ته‌وافوقاتی سیاسیه له‌كوردستان‌و له‌به‌غداش، ئه‌گه‌ر یه‌كێتی 20كورسیش بهێنێت ناتوانێ���ت به‌ته‌نها بچێ���ت له‌به‌غدا دانوس���تانی له‌س���ه‌ر بكات‌و داوای وه‌رگرتن���ی ئ���هو پۆس���ته بكات، وه‌رگرتنی ئه‌و پۆس���ته له‌پێش���دا پێویستی به‌پش���تگیریی‌‌و كۆكبونی الیه‌نه كوردییه‌كانه". وتیش���ی "به‌هێزتری���ن كاندیدی یه‌كێتی بۆ وه‌رگرتنی ئه‌و پۆس���ته، دكتۆر به‌رهه‌مه".
وه‌رگرتنه‌وه ی پۆستی سه‌رۆک کۆما‌ر له‌الیه‌ن یه‌كێتییه‌وه پێویست ی به‌ته‌وافوقات ی سیاسی ه له‌كوردستان‌و له‌به‌غداش
یه‌كێتی بۆ وه‌رگرتنی وهزارهتی ناوخۆ ،هه‌ڕه‌شه‌ی گه‌ڕانه‌وه بۆ دو ئیداره‌یی كرد
پارتی :ال ی ئێمه هه‌مو الیه‌نه‌كان گرنگن ،به‌اڵم یه‌كێتی گرنگترینیانه
ئا :هێمن مامه‌ند یه‌كێتی به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی پۆستی وهزارهتی ناوخۆ فشاری ئهوهی بۆ پارتی هێناوه ،كه به‌پێشنیازێكی نوری مالیكی رازی ده‌بێت‌و دهگهڕێتهوه بۆ دو ئیداره‌یی ئه‌گه‌ر له‌وه‌زاره‌تێكی ئه‌منی بێبه‌ش بكرێت ،ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی پارتیش ده‌ڵێت "الی ئێمه پۆست گرنگ نییه ،به‌ڵكو گرنگ ئه‌وه‌یه له‌سه‌ر جه‌وهه‌ری پرسه‌كان رێكبكه‌وین". به‌پێ����ی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌س����ت ئاوێنه كه‌وتون ،نوری مالیكی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق به‌س����ه‌ركرده‌كانی یه‌كێت����ی راگهیاندوه "م����ن ئاماده‌م موچه‌ی ئیداره‌ی س����لێمانی بنێرم‌و پێش����نیازی ئ����هوهی ب����ۆ یه‌كێتی كردوه ،له‌حاڵه‌تێكدا ،ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ
پارت����ی نه‌گه‌یش����تنه ئه‌نج����ام بۆ به‌شداریكردن له‌حكومه‌ت ئهوا وه‌كو جاران بیكه‌نه‌وه ب����ه‌دو ئیداره‌یی‌‌و ئاماده‌یی خۆش����ی نیش����انداوه ئه‌و كاته به‌هه‌مو ش����ێوه‌یه‌ك ئاماده‌یه ه����اوكاری ئی����داره‌ی س����ه‌وزبكات‌و موچ����هی س����ه‌رجه‌م فه‌رمانبه‌رانی ئیداره‌ی سلێمانیش ده‌نێرێت". هه‌ر به‌پێ����ی زانیاریه‌كانی ئاوێنه رای����ه‌ك له‌ناو یه‌كێت����ی له‌گه‌ڵ ئه‌و پێش����نیازه‌ی ن����وری مالیكی بوه، ئه‌گه‌ر پارت����ی نه‌هاته ژێر داواكانی یه‌كێت����ی ،به‌اڵم رایه‌كی����ش له‌گه‌ڵ ئهوه نه‌بون‌و پێیانوابوه كه مۆدیلی دو ئیداره‌ی����ی باوی نهماوهو خه‌ڵك ئه‌وه‌یان لێ قه‌بوڵ ناكات". هاوكات هه‌ر به‌پێ����ی زانیاریه‌كان پارتی ئه‌م پرسه‌ی به‌هه‌ند وه‌رگرتوه‌و ترس����ی ئهوهی هه‌بوه كه جارێكیتر مۆدیل����ی دو ئیداره‌یی بێته‌وه ئارا، بۆیه له‌پێن����او زیندونه‌بونه‌وه‌ی دو
عه‌دنان موفتی :له‌براده‌ران ی پارتی بپرسن چۆن راز ی بو ن وهزارهتی ناوخۆ بدرێت ب ه یه‌کێتی با ئه‌وان وه‌اڵمتانبده‌نه‌وه ئیداره‌یی‌‌و تێكنه‌چونی بارودۆخه‌كه پێنش����یازی بۆ یه‌كێتی كردوه ،ك ه پۆستی وهزارهتی ناوخۆ به‌نیوه‌یی‌‌و ه����ه‌ر دو س����اڵ جارێ����ك له‌الیه‌ن یهكێتیو پارتیه‌وه به‌رێوه‌ببرێت". سه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئایا پارتی چۆن رازی بوه كه ماوه‌ی پۆستی وهزارهتی ناوخ����ۆ له‌گه‌ڵ یه‌كێت����ی به‌نیوه‌یی
دابه‌ش بكات؟ ئاوێنه په‌یوه‌ندیكرد به‌عه‌دنان موفتی ئه‌ندامی مه‌كته‌ب ی سیاس����ی یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردس����تانه‌وه ،به‌اڵم ناوبراو ته‌نها ئهوهی راگه‌یاند ك����ه "له‌براده‌رانی پارتی بپرس����ن ،چۆن رازی بون‌و با ئه‌وان وه‌اڵمتانبده‌نه‌وه". عه‌لی حوس����ێن به‌رپرس����ی لقی
دوی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی ئه‌و حزب ه س����ه‌باره‌ت به‌رازیبون����ی پارت����ی به‌كه‌رتكردن����ی پۆس����تی وهزارهتی ناوخ����ۆ به‌ئاوێن����هی راگه‌یان����د كه "ئێمه مادام هه‌موم����ان بڕوامانوایه حكومه‌تێكی بنكه فراوان پێكبهێنین، گرنگ نییه چه‌ند پۆس����ت ده‌درێت
به‌كێ‌‌و پۆسته‌كان الی كێ ده‌بێت، ههتا ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر حیسابی پارتیش بێت ،بۆیه الی ئێمه پۆس����ت گرنگ نییه ،به‌ڵكو الی پارتی ئهوه گرنگه كه له‌س����ه‌ر جه‌وهه‌ری پرس����ه‌كان رێكبكه‌وین". وتیش����ی "ئێمه پێمانوایه ،ئه‌گه‌ر له‌كوردستان پێكهوه بین ده‌توانین له‌سه‌ر ئاینده‌ی عێراق‌و له‌به‌رامبه‌ر عێراقیش پێكه‌وه‌بین". ناوبراو جه‌غتی له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ش ك����رده‌وه ك����ه "الی ئێم����ه هه‌م����و الیه‌ن����ه‌كان گرنگن ،ب����ه‌اڵم بۆ ئێمه یه‌كێت����ی گرنگتره ،چونك����ه ئێمه رۆژانێك به‌یه‌ك����هوه كارمانكردوه‌و خاڵی هاوبه‌ش����مان هه‌ب����وه ،بۆیه له‌پێن����او به‌رژه‌وه‌ن����دی گش����تیو له‌پێناو كاركردن به‌یه‌كه‌وه‌و له‌پێناو یه‌كڕیزیی كورد ،ئاساییه به‌المانه‌وه ئه‌گه‌ر له‌هه‌ندێك حه‌قی خۆش����مان خۆشبین‌و سازش بكه‌ین".
4 ی یه‌كگرتو ه ی پاشه‌كشه‌كه‌مان ئه‌مینداری گشت ی یه‌كه‌م ئه‌بوبه‌كر عه‌لی :به‌رپرس
هەنوکە
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
هه‌مو نزیكبونه‌وه‌یه‌ك له‌پارتی جۆرێك له‌سزادانی جه‌ماوه‌ریی به‌دوادێت ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتوی ئیسالمی ئه‌بوبه‌كر عه‌لی له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "پێویسته یه‌كگرتو ئازابێت‌و نه‌ترسێت لهوهی بڵێت ئێمه پاشه‌كشه‌مان كردوه". ئاوێن����ه :دوای پاشه‌كش����ه‌كردنتان ده‌س����ت داوای له‌هه‌ڵب����ژاردن له‌كاركێشانه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تی ده‌كرێت، ت����ۆ پێتوایه ئۆباڵی ئه‌م پاشه‌كش����ه‌یه ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆی سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌تان‌و هه‌ڵه‌كانی چی بو؟ ئه‌بوبه‌كر عه‌لی :باس له‌سه‌ركردایه‌تی نه‌كراوه داوای ده‌ستله‌كاركێش����انه‌وه‌ی مه‌كته‌ب����ی سیاس����ی یه‌كگرت����و كراوه به‌ئه‌ن����دازه‌ی ه����ۆكاره‌كان راس����ته‌وخۆ په‌یوه‌ندی به‌یه‌كگرتو خۆیه‌وه هه‌یه هه‌ر ئۆرگانه‌‌و به‌رپرس����یاریه‌تی به‌رده‌كه‌وێت هه‌ر له‌مه‌كته‌بی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی‌‌و ئۆرگانه‌كانی خواره‌وه. ئاوێن����ه :ئایا له‌م نێوه‌دا به‌رپرس����ی یه‌كه‌می ئه‌م پاشه‌كش����ه‌یه مامۆس����تا محه‌مه‌د فه‌ره‌جی ئه‌مینداره؟ ئه‌بوبه‌كر عه‌لی :مهس����ه‌له‌كه شوێنی كه‌س����ه‌كه ته‌حه‌كوم ده‌كات به‌حوكمی پۆسته‌كه‌ی كه كه‌سی یه‌كه‌می حزبه‌كه‌یه لێپرس����راویی یه‌كه‌می ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆ بۆیه ئهوه پێگه‌ی كه‌س����ه‌كه‌یه له‌حزبدا واتا ش����تێكی نه‌ریتیه به‌پێی پێگه‌كان لێپرس����راویه‌كان داب����ه‌ش ده‌كرێن ،به‌و ئه‌ندازه‌ی����ه كه‌س����ه‌كان ده‌س����ه‌اڵتیان زیاتر بێ����ت توان����ای ئاراس����ته‌كردنی
حزبی����ان زۆرتربێت زۆرتر به‌ش����داربن له‌دروس����تكردنی بڕیاردا ،به‌سروش����تی حاڵ لێپرس����راوییان ده‌كه‌وێته ئه‌س����تۆ له‌هه‌ر حاڵه‌تێك بێته پێشه‌وه. ئاوێنه :ئای����ا ئه‌دای ئه‌و له‌ئاس����تی پێویستدا بو؟ ئه‌بوبه‌كر عه‌لی :ئهوه ئیش����ی من نیه ئێمه داموده‌زگای به‌دواداچونمان هه‌یه هه‌ر لیژنه‌یه‌كی تر دروس����ت ده‌كرێت بۆ تاوتوێكردنی پرس����ی به‌خۆداچونه‌وه‌‌و هۆكاره‌كان����ی كه‌مكردن����ی ده‌نگ����ه‌كان ئه‌و ده‌توانێت دی����اری بكات ئه‌و چۆن بوهو چه‌ندی به‌رپرسیاریه‌تی ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆ. ئاوێن����ه :هه‌ندێ����ك ده‌ن����گ له‌ن����او ی ده‌س����ت س����ه‌ركردایه‌تی ئێوه‌دا داوا له‌كاركێش����انه‌وه‌ی س����ه‌ركردایه‌تیتان ده‌كات ،وه‌ك عوم����ه‌ر عه‌بدولعه‌زی����ز ك����ه نزیكه له‌مامۆس����تا س����ه‌الحه‌دین به‌هائه‌دینه‌وه ،خوێندن����ه‌وه‌ت بۆ ئه‌مه چییه؟ ئه‌بوبه‌ك����ر عه‌لی :هی����چ په‌یوه‌ندی به‌مامۆس����تا س����ه‌الحه‌دینه‌وه نی����ه، بۆچونێكی تایبه‌تی مامۆس����تا عومه‌ره كه پێموایه ئهوه ش����تێكی ئاساییه كه خۆی بۆچونێك ده‌رببڕێت له‌په‌رۆشی بۆ بارودۆخه‌كه ،یان تێڕوانینی بۆ چۆنیه‌تی چاره‌س����ه‌ركردنی كێشه‌كان ،بۆیه ته‌نیا بۆچونی شه‌خسی خۆیه‌تی. ئاوێنه :پێتوایه ئه‌گه‌ر ئێستا مامۆستا س����ه‌الحه‌دین ئه‌مینداربوای����ه یه‌كگرتو روبه‌روی ئه‌م شكسته بوایه‌ته‌وه؟ ئه‌بوبه‌كر عه‌لی :به‌ش����ێك له‌كێشه‌كه په‌یوه‌ندی به‌مۆدێل����ی حزبه‌كه‌وه هه‌یه
به‌شێك له‌كێشه‌ك ه پێویسته یه‌كگرتو ئازابێت‌و نه‌ترسێت په‌یوه‌ندی لهوه ی بڵێت ئێم ه به‌مۆدێلی حزبه‌كه‌وه هه‌ی ه پاشه‌كشه‌مان كردوه، كه‌سه‌كان به‌پێی سه‌ركرده‌كانی نه‌ترسن خۆیان كاریگه‌ری لهوهی به‌رپرسیاریه‌ت ی بگرنه ئه‌ستۆ‌و بڵێن هه‌یه هه‌ڵه‌مانكردوه ئه‌بوبه‌كر عه‌لی كه‌سه‌كان به‌پێی خۆیان كاریگه‌ری هه‌یه، به‌اڵم پێموانیه كاریگه‌ری یه‌كالكه‌ره‌وه ی ته‌واوی هه‌بێت له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌س����ایه‌ی مامۆستا س����ه‌الحه‌دینیش هه‌ڵبژاردنمان ك����ردوه ئ����هو كات����ه‌ش له‌س����ه‌رده‌می هاوپه‌یمانیه‌ت����ی چوار حزبه‌ك����ه ئێمه ده‌نگه‌كانم����ان كه‌میكردوه ،كه‌س����ه‌كان رۆڵی����ان هه‌یه به‌اڵم هێن����ده‌ی مۆدێلی حزبی‌‌و ش����ێوازی كارك����ردن‌و ته‌مه‌نی قیاده به‌ش����ێوه‌یه‌كی گشتی كاریگه‌ری هه‌یه كه‌س����ه‌كان ئه‌وه‌ن����ده كاریگه‌ریان نیه.
ئاوێنه :تۆ پێتوایه نزیككه‌وتنه‌وه‌تان له‌پارت����یو ره‌خنه‌كانت����ان له‌س����ه‌ر گۆڕان رۆڵ����ی له‌م پاشه‌كش����ه‌كردنه‌ی ده‌نگه‌كانتاندا هه‌بو؟ ئه‌بوبه‌ك����ر عه‌لی :میزاج����ی خه‌ڵكی س����لێمانی ئێس����تاش خه‌ڵك����ی دهۆك هاتوه‌ته سه‌ر جگه له‌جه‌ماوه‌ری تایبه‌تی پارتی هه‌م����و نزیكبونه‌وه‌یه‌ك له‌پارتی به‌تایبه‌تی له‌هه‌ندێك كاتی هه‌س����تیاردا جۆرێ����ك له‌س����زادانی جه‌ماوه‌ری����ی به‌دوادێت. ئاوێنه :ب����ۆ ده‌ربازبون له‌م دۆخه كه
ناڕه‌زاییه‌كی گه‌وره‌ی له‌ن����او ریزه‌كان ی خ����واره‌وه‌دا دروس����تكردوه پێویس����ته یه‌كگرتو چی بكات؟ ئه‌بوبه‌كر عه‌لی :پێویس����ته یه‌كگرتو ئازابێت‌و نه‌ترس����ێت لهوهی بڵێت ئێمه پاشه‌كشه‌مان كردوه ،س����ه‌ركرده‌كانی نه‌ترس����ن لهوهی به‌رپرسیاریه‌تی بگرنه ئه‌ستۆ‌و بڵێن هه‌ڵه‌مانكردوه ،مه‌سه‌له‌ی به‌خۆداچون����ه‌وه‌ش جدی بێتو ئیش����ی ب����ۆ بكرێت به‌ش����ێوه‌یه‌كی زانس����تیانه
لێكۆڵین����هوه بكرێ����ت به‌جۆرێك بزانین هۆكاری راس����ته‌قینه‌ی كێشه‌كان چیه ئه‌وكات نیه‌تی ئیش����كردن‌و ش����ێوازی ئیش����كردن‌و نیه‌تی قیاده پێداچونه‌وه بكرێت نه‌خش����ه رێگایه‌كی چاره‌سه‌ر بۆ كێش����ه‌كان دابنرێت كه جۆرێك دابڕان له‌گه‌ڵ رابردو دروس����ت بكات هه‌ناسه‌‌و س����یمایه‌كی جوانی پێ����وه دیاربێت تا ببێته س����ه‌رچاوه‌ی ئومێدێكی نوێ بۆ شوێنكه‌وتوان.
ی یه‌كێتی: ی ئاماده‌كاری كۆنگره ی بااڵ ی ده‌سته وته‌بێژ
بڕواناكه‌م قوباد تاڵه‌بان ی بیری لهوه كردبێتهوه كه ببێت ه تاكه رابه‌ر ی ئاینده‌ی یه‌كێت ی ئا :ئاسۆ سه‌راوی وته‌بێژی ده‌سته‌ی بااڵی ئاماده‌كاری كۆنگره‌ی یه‌كێتی د.یوسف گۆران كه هاوكات لێپرسراوی ده‌سته‌ی راوێژكارانی مه‌كته‌بی سیاسی ئه‌و حیزبه‌یه ،له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "به‌ڕێوه‌بردنی یه‌كێتی، پێویستی به‌هاتنه پێشه‌وه‌ی نه‌وه‌یه‌كی نوێیه". ئاوێنه :هه‌ڵب����ژاردن كۆتایی هات، ئایا یه‌كێتی ئیتر ئاماده‌یه بۆ به‌ستنی كۆنگره؟ د.یوس����ف گۆران :به‌ڵ����ێ یه‌كێتی پێشتریش ئاماده‌بوه كۆنگره ببه‌ستێ، به‌اڵم پێمانوابو ئه‌وكاته باش نه‌بو بۆ به‌ستنی كۆنگره ،ئێستا هه‌ڵبژاردنه‌كان كۆتای����ی هاتوه ،به‌هه‌م����ان رۆحیه‌تی پێشو له‌ناو یه‌كێتی ئه‌و بۆچونه هه‌یه كه په‌له‌بكرێت له‌به‌ستنی كۆنگره. ئاوێن����ه :ئێ����وه ئاماده‌كاریی����ه‌كان له‌كوێوه ده‌س����تپێده‌كه‌نه‌وه له‌خاڵی سفره‌وه یان لهو شوێنه‌وه كه له‌مانگی یه‌كدا وه‌س����تێنراو دواخ����را بۆ دوای هه‌ڵبژاردن؟ د.یوس����ف گۆران :له‌راستیدا له‌روی كرداری����هوه ئیش����كردن بۆ به‌س����تنی كۆنگره نه‌وه‌ستابو ،راسته ئێمه كاتی به‌ستنی كۆنگره‌مان دواخستبو ،به‌اڵم لهو كاته‌ش����هوه به‌شێك له‌لیژنانه‌كان به‌رده‌وامب����ون له‌س����ه‌ر نوس����ینی راپۆرته‌كانی����ان ،واته ئهوه نییه ئێمه ل����ه1/31وه كاره‌كانم����ان راگرتبێ����ت ئ����هو كات����ه‌ش ته‌نها كاتی به‌س����تنی كۆنگره‌كه دواخرابو ،ئێس����تا به‌ش����ی ه����ه‌ر زۆری لیژنه‌كان راپۆرتی خۆیان ناردوه ،راسته چه‌ند لیژنه‌یه‌ك ماوه، به‌اڵم به‌ش����ی ههره زۆریان راپۆرتیان ن����اردوه ،خۆی هه‌م����وی 14لیژنه بو نزیكه‌ی 11بۆ12ی����ان راپۆرته‌كانیان تهواوكردوه ،ده‌توانین بڵێین له%80ی
با قسه له‌سه‌ر قوباد تاڵه‌بانی وه‌ك كه‌سێك نه‌كه‌ین به‌ته‌نها ،به‌ڵكو قسه له‌سه‌ر ئهوه بكه‌ین كه یه‌كێت ی پێویست ی به‌نه‌وه‌یه‌كی نوێ هه‌یه ،لهو نه‌وه نوێی ه ده‌كرێت قوباد تاڵه‌بان ی كه‌سێكیان بێت ئاماده‌كاریه‌كان ته‌واوبوه. ئاوێن����ه :كه‌وات����ه ك����هی كۆنگره ده‌به‌ستن؟ د.یوس����ف گ����ۆران :ئێمه پێش����تر بڕیارمانداب����و له‌مس����اڵدا كۆنگره‌ك����ه بكه‌ین ،به‌دڵنیایه‌وه ئه‌مساڵ كۆنگره ی ی به‌دیاریكراو ده‌به‌ستین ،به‌اڵم كاته‌ك ه جارێ یه‌كالیی نه‌بۆته‌وه ،ئێستا ئێمه سه‌رقاڵی ده‌ره‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و پێكهێنان����ی حكومه‌تی����ن ،مه‌كته‌بی سیاس����یو س����ه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كه زیاتر به‌وه‌و‌ه سه‌رقاڵه ،ره‌نگه له‌چه‌ند هه‌فته‌ی داهاتودا ئه‌گه‌ر ئه‌و سه‌رقاڵیه
د.یوسف گۆران كه‌مبێته‌وه بڕیار له‌س����ه‌ر كاته‌كه‌شی بدرێت. ئاوێنه :ئه‌گه‌ر پێش����تر كۆنگره‌تان ببه‌س����تایه ،پێتانواب����و ،ده‌ره‌نجامی هه‌ڵبژاردن هه‌روه‌كو ئێستا ده‌بو؟ د.یوس����ف گۆران :نه‌خێ����ر ،ئه‌گه‌ر كۆنگ����ره لهو كات����ه‌دا ببه‌س����ترایه، به‌شێك له‌كادرانمان س����ه‌رقاڵده‌بون به‌كێش����هی الوه‌كیه‌وه‌‌و نه‌یانده‌توانی وه‌كو پێویس����ت كار ب����ۆ هه‌ڵبژاردن بك����ه‌ن ،له‌به‌رئ����هوه ئ����هو بۆچون����ه هه‌بو كه دوابخ����رێ ،به‌فیعلییش ئه‌و بۆچونه راس����تتربو ،چونك����ه ئه‌گه‌ر به‌راوردی بكه‌ی����ن به‌هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی پێش����و ده‌نگه‌كانی یه‌كێتی له‌ماوه‌ی ئ����هو 6مانگ����ه‌دا ل����ه %25ت����ا %30 زیادیكردوه له‌س����ه‌رجه‌م كوردستاندا، ئ����ه‌وه‌ش رێژه‌یه‌كی زۆره ،كه‌واته ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ی دانرابو س����ه‌ركردایه‌تی‌‌و كادرانیش پشتگیریانكرد بۆ دواخستنی كۆنگره ده‌ره‌نجامه‌كه‌ی ده‌ركه‌وت كه باشبو. ئاوێن����ه :ده‌رنه‌كه‌وتن����ی زۆرێ����ك له‌س����ه‌ركرده‌كانی یه‌كێت����ی ل����هم
هه‌ڵبژاردن����ه‌دا هۆكارێ����ك ب����وه ب����ۆ زیادبونی ده‌نگه‌كانت����ان ،ئه‌مه مانای ئ����هوه نییه كه به‌ش����ێك له‌جه‌ماوه‌ر‌و كادێران����ی یه‌كێت����ی س����ه‌ركردایه‌تی ئێستای ناوێ‌‌و خوازیارن له‌كۆنگره‌دا دوربخرێنه‌وه؟ د.یوس����ف گۆران :ئێم����ه ناتوانین بڵێین جه‌م����اوه‌ری یه‌كێتی هه‌مو ئه‌م س����ه‌ركردایه‌تیه‌ی ئێس����تای ناوێت، به‌اڵم ئه‌گه‌ر پرس����یاره‌كه به‌م جۆره بێت ،ك����ه كادرانی یه‌كێتی له‌س����ه‌ر هه‌م����و س����ه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كه‌یان كۆك����ن ،من پێموایه به‌ش����ێكی زۆری كادران����ی یه‌كێت����ی پێیانوایه كه ئه‌م س����ه‌ركردایه‌تیه‌ی ئێس����تا یه‌كێت����ی به‌ده‌س����تكاریكردن‌و پێویس����تی گۆڕانكاری هه‌یه ،به‌ش����ێك له‌ئه‌ركی كۆنگره‌ش ئهوه ده‌بێت. ئاوێنه :ئایا ئه‌م ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه، له‌ملمالنێ����ی باڵه‌كان����دا ناڕژێت����ه به‌رژه‌وه‌ن����دی باڵو س����ه‌ركرده‌یه‌كی دیاریكراوی یه‌كێتییه‌وه؟ د.یوسف گۆران :ئه‌مه زیاتر ده‌چێته خزم����ه‌ت بۆچونێك كه له‌ناو یه‌كێتیدا
هه‌یه ،نه‌ك باڵێك ،چونكه من پێموایه به‌ش����ی هه‌ر زۆری ئهوهی ناویده‌نێن باڵباڵێن ،به‌شی ههره زۆریان كۆكبون له‌س����ه‌ر ئه‌و سیاس����ه‌ته‌ی گیرایه‌به‌ر، ده‌توانم بڵێم %95ی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ ئه‌و سیاس����ه‌ته بو كه پێش 4/30ئێم����ه پێڕه‌ومان كردبو، له‌به‌رئ����هوه ئه‌گه‌ر ئهوه س����ه‌ركه‌وتن بێت ،ئهوا سه‌ركه‌وتنی هه‌موانه. ئاوێنه :به‌اڵم ئهوهی ئێمه بینیمان سه‌ركرده هه‌بو به‌شدارییه‌كی ئه‌وتۆی له‌هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌دا نه‌كرد بۆ نمونه دكتۆر به‌رهه‌م ،هه‌ش بو هه‌مو كات‌و هه‌وڵ����ی خۆی بۆ ته‌رخانكرد بۆ نمونه قوباد تاڵه‌بانی ،ئه‌مه كاریگه‌ری نابێت له‌كۆنگره‌دا؟ د.یوس����ف گ����ۆران :بهپێچهوانهوه ئه‌م س����ه‌ركه‌وتنه‌ی یه‌كێتی واده‌كات ئ����هو جیاوازیان����هی پێش����وش هه‌بو كه‌مبێته‌وه ،به‌جۆرێك كه به‌ش����ێكی زۆری ئ����هو براده‌رانه له‌ی����ه‌ك نزیك بكات����هوه ،ئهوهی ئێس����تا هه‌س����تی پێده‌كرێت ئه‌وه‌یه كه له‌دوای 4/30وه كه‌متر ب����اس له‌باڵباڵێنی ناو یه‌كێتی ده‌كرێت ،كه‌مت����ر باس له‌بیروبۆچونی دژبه‌یه‌ك ده‌كرێت. ئاوێنه :پێش����تر دكت����ۆر به‌رهه‌م‌و كۆس����ره‌ت ره‌س����وڵ له‌به‌یاننامه‌یه‌كی هاوبه‌ش����دا ناڕه‌زایی����ان به‌رامب����ه‌ر به‌ته‌ده‌خوالت����ی هێ����زه ئه‌منی����ه‌كان ده‌رب����ڕی ،ئای����ا هێ����زه ئه‌منی����ه‌كان رۆڵیان نییه لهوهی بردنه‌وه‌ی باڵێك له‌كۆنگره‌دا مسۆگه‌ر بكه‌ن؟ د.یوس����ف گ����ۆران :ئه‌وكاته‌ش من بۆچون����م وابو كه ش����تێك نیه ناوی ته‌داخوالت����ی ئه‌منی بێت بۆ ناو دام‌و ده‌زگاكانی حیزب. ئاوێنه :كه‌واته كۆس����ره‌ت ره‌سوڵ‌و د.به‌ره����هم راس����تیان نه‌پێ����كاوه كه باسیان له‌شتێكی وه‌ها كردوه؟ د.یوس����ف گ����ۆران :م����ن بۆچونی خۆم ده‌ڵێم ،بۆ نمونه له‌كۆنگره‌كانی
پێشوی یه‌كێتیدا كه‌مترین كه‌سایه‌تی ك����ه توانیبێت����ی س����ه‌ربكه‌وێت ب����ۆ سه‌ركردایه‌تی ،كه‌سایه‌تیه ئه‌منیه‌كان بون ،زیاتر كه‌س����ایه‌تیه عس����كه‌ری‌‌و رێكخستنه‌كان توانیویانه ده‌ربچن. ئاوێنه :ئهوه خاڵی به‌هێزی یه‌كێتیه یان خاڵی الوازیه‌تی؟ د.یوس����ف گۆران :ئه‌مه واقعی ناو یه‌كێتیه ،كه‌واته ئ����هو بۆچونه‌ی كه پێیوای����ه ك����ه ئاراس����ته‌یه‌كی ئه‌منی هه‌یه بۆ به‌ڕێوه‌بردن����ی یه‌كێتی ئهوه راس����ت نیی����ه ،به‌به‌ڵگه‌یه‌كی تریش ئه‌گ����ه‌ر س����ه‌یری ئه‌وان����ه بكه‌ین كه له‌هه‌ڵبژاردندا ده‌رچون یان شانس����ی ده‌رچونیان زیاتره له‌باڵه جیاجیاكانی یه‌كێتی بون ،له‌سه‌ر الیه‌نێك حساب ناكرێن ،لهبهرئهوه ئه‌م س����ه‌ركه‌وتنه ی هه‌مو الیه‌نه‌كانه. سه‌ركه‌وتن ئاوێنه :تۆ وه‌ك ئاماده‌كاری كۆنگره تا چه‌ند پێشبینی ده‌كه‌یت كه قوباد تاڵه‌بانی پیاوی بڕیاربه‌ده‌ستی قۆناغی دوای كۆنگره‌ی یه‌كێتی بێت؟ د.یوس����ف گ����ۆران :با ئێمه قس����ه له‌س����ه‌ر قوباد تاڵه‌بانی وه‌ك كه‌سێك نه‌كه‌ین به‌ته‌نها ،به‌ڵكو قس����ه له‌سه‌ر ئ����هوه بكه‌ین كه یه‌كێتی پێویس����تی به‌نه‌وه‌یه‌ك����ی نوێ هه‌یه ،ل����هو نه‌وه نوێی����ه ده‌كرێ����ت قوب����اد تاڵه‌بان����ی كه‌سێكیان بێت ،چه‌ندین ده‌م‌وچاوی نوێ هه‌یه له‌ناو یه‌كێتیدا كه پێویسته گه‌ش����ه بكه‌ن ،پ����ه‌ره به‌تواناكانیان بدرێت ،چونك����ه ئێمه باس له‌گۆڕینی به‌شێك له‌سه‌ركردایه‌تی ده‌كه‌ین ،یان گۆڕینی به‌ش����ێك له‌نوخبه‌ی سیاسی یه‌كێت����ی ده‌كه‌ی����ن ،دی����اره ئه‌وه‌ش پێویستی به‌هاتنه‌پێشه‌وه‌ی نه‌وه‌یه‌كی ن����وێ هه‌یه ،ئه‌كرێ قوب����اد تاڵه‌بانی وه‌كو هه‌ر كه‌س����ێكی تر به‌شێك بێت لهو نه‌وه نوێیه بڕواناكه‌م نه‌خۆش����یو نه یه‌كێتیش بیری ل����هوه كردبێتهوه ك����ه ئه‌و به‌ته‌نها ببێت����ه تاكه رابه‌ری یه‌كێتی ئاینده.
کوردستانی
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
5
قەیرانی سیاسی حیزبەکانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان‌و ئایندەی کورد لەئێران ئا :شوان حەمە دۆخی سیاسی ڕۆژهەاڵتی کوردستان لەقەیرانێکی ڕاستەقینەدایە .هەریەک لەحیزبی دیموکرات‌و کۆمەڵە‌و سازمانی خەبات‌و یەکێتی شۆڕشگێڕان ،چەندین باڵو گروپیان لێجیابوەتەوە .تەتانەت ئەو پارت‌و گروپە بچوکانەی لەم سااڵنەی دواییدا لەئەوروپا دروستبون‌و ژمارەی ئەندام‌و الیەنگرانیان لەچەندکەسێک تێپەڕ ناکات، لێکترازاون‌و بونەتەو گروپی دوکەسی‌و چوارکەسی. بۆ هەر چاودێریک لەنزیکەوە ئاگاداری ئ���ەم حیزبگەلە بێت ،زو تێ���دەگات کە هیچ ج���ۆرە جیاوازیەک���ی ئایدۆلۆجی‌‌و فیکری‌و ستراتیجی‌و تەنانەت تاکتیکیش لەنێوان ئەو حیزبانە‌و باڵەجیاوازەکانیاندا کۆنفرانسی ڕاوێژی نیی���ە .خاوەنداریەتی لەن���اوو لەمێژوی حیزبی دای���ک ،بەتایبەت لەناو باڵەکانی دیوکراس���ییە .زۆرێک لەدیموکراتەکان‌و س���ەرۆکی پ���ژاک‌و نوێنەران���ی چەندین دیموکرات‌و کۆمەڵەدا ،یەکێک لەدیارترین کۆمەڵ���ەکان دەڵێ���ن پ���ژاک باڵێک���ی حیزبی سیاس���یو ڕێکخ���راوی کۆمەڵی کێشەکانی ئەو الیەنانەیە .هەر یەک لەو پەکەکەیەو ئەوان ئامادەنین وەک حیزبێک مەدەنی ڕۆژهەاڵتی کوردستان ئامادەبون. حی���زب‌و گروپە سیاس���ییانەش ئامادەن مامەڵ���ەی لەگەڵدا بک���ەن .بەاڵم کاتێک لەباکوری کوردستان ڕەمزی کارتال وەک لەگەڵ نوێنەری حیزبە ئێرانیەکانی وەک پرسیاریان لێدەکەین ئایا ناتوانن بێ پژاک س���ەرۆکی کۆنگرەی گ���ەل ،لەڕۆژئاوای شاهەنش���اهیەکان‌و موجاهی���دی خەلق‌و کۆببنەوە لەن���او خۆیاندا بگەنە جۆرێک کوردس���تان پارتی یەکێت���ی دیموکراتی دەستەو تاقمە سیاسیەکانی تر ببنەوە ،لەهاوڕایی‌و کاری هاوبەش ،لەوەاڵمدا هەر (پەیەدە)و لەباش���وری کوردس���تانیش ب���ەاڵم ئامادەنی���ن لەگەڵ یەکت���ر ،یان الیەو الکەیتر بەبەرژەوەندخواز تۆمەتبار نوێنەرانی یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕان بەشداربون .جەمیل بایک سەرۆکی لەگەڵ پارتی ژیانی کوردس���تان (پژاک) دەکات. مانگی ڕابردو لەشاری ڤاستەرۆسی واڵتی کۆما جڤاک���ی کوردس���تان (کەجەکە) کۆببنەوە. سوید بەسەرپەرشتی کۆنگرەی نەتەوەیی لەپەیامێک���ی ڤیدیۆی���ی تایب���ەت ب���ۆ س���اڵی ٢٠٠٤پارت���ی ژیان���ی ئازادی کوردس���تان (کەنەکە) کۆنفرانسێک بۆ کۆنفرانسەکە ،شرۆڤەی سیاسی جیهانی‌و کوردس���تان (پژاک) دامەزرا .بەش���ێک ڕاوێژی نەتەوەیی ڕۆژهەاڵتی کوردس���تان ناوچەیی‌و ئێرانی ک���ردو وتی "حیکمەتە لەگەری�ل�او کادیرەکان���ی پژاک پێش���تر بەڕێوەچ���و .کۆنفرانس���ەکە هەوڵێک بو الیەنە سیاسیەکانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان ئەندامی پارتی کرێکاران (پەکەکە) بون .بۆ دۆزین���ەوەی دەروازەیەک بۆ دیالۆگی لەدەوری یەکتر کۆببنەوە" ،بەگوێرەی ئەو پژاک ،ئۆجەالن بەڕاب���ەری ئایدیۆلۆجی ناوخۆی کوردی ڕۆژهەاڵتی کوردس���تان .زانیاریانەی بەردەس���تکەوتون (کەنەکە) خۆی دەزانێت‌و ب���ڕوای بەکۆنفیدرالیزمی ل���ەو کۆنفرانس���ەدا حاج���ی ئەحمەدی کاردەکات بۆ ئامادەکردنی کۆنفرانس���ێک
نەتەوەیی ڕۆژهەاڵتی کوردستان لەپەرلەمان���ی ئەوروپ���ا س���ەبارەت ڕۆژهەاڵتی کوردس���تان لەو کۆنفرانسەدا. ئ���ەوەی جێگەی س���ەرنجی ئامادەبوانی کۆنفرانس���ەکەی سوید بو ،ئامادەنەبونی دیموکراتەکان‌و کۆمەڵەکان بو. عەبدواڵ حیجاب یەکێک لەبەشداربوانی کۆنفرانسەکەو ئەندامی دەستەی کارگێڕی ڕێکخ���راوی نەت���ەوە بێ نوێن���ەرەکان ،UNPOس���ەبارەت بەکۆڕوکۆبونەوەی هاوبەشی الیەنە سیاسیەکانی ڕۆژهەاڵتی کوردس���تان به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د ک ه "ئ���ەم کۆڕوکۆبونەوانە زۆر گرنگن .ئێمە گرفت���ی پێکەوەکارنەکردن‌و تێگەیش���تن لەدیموکراس���ی پێکهێنان���ی زیهنیەت���ی هاوبەشمان هەیە". ده‌رباره‌ی بەش���دارنەبونی الیەنەکانی تری���ش ،وتی "ڕەنگە ئەو الیەنانە ڕەخنە
ئەم کۆنفراسە هەنگاوێکی سەرەتایی باشە دەکرێت کاری باشتر‌و وردترو بەرفراوانتری بۆ بکرێت
لەش���ێوازی ئامادەکردنی کۆنفراس���ەکە بگرن ،بەاڵم من پێموای���ە بایکۆتکردنی دیالۆگ���ی ناوخۆیی جێگ���ەی ڕەخنەیە" س���ەبارەت بەئەگ���ەری لێکنزیکبونەوەی حیزبەکان���ی ڕۆژهەاڵت���ی کوردس���تان، عەب���دواڵ حیجاب وتی "ئەم کۆنفراس���ە هەنگاوێکی س���ەرەتایی باشە ،دەکرێت کاری باش���ترو وردت���رو بەرفراوانتری بۆ بکرێت ،بەاڵم بەگشتی بەشداریکردن لەم پرسەدا ئەرکێکی نەتەوەییە". هاشم ڕۆستەمی یەکێکە لەکەسایەتییە دیارەکانی حیزبی دیموکراتی کوردستان ک���ە خالیدی عەزی���زی س���کرتێریەتی. ڕۆستەمی ئەوەی پشتڕاستکردەوە کە بۆ لەکۆنفرانسەکەی س���وید بانگهێشتکراوە بەاڵم ئامادە نەبوە بەشداربێت ،ڕۆستەمی وتی "بەش���دارینەکردنی دیموکراتەکان‌و
کۆمەڵەکان ،چاوەڕوانک���راو بو ،چونکە نەپەیوەندیەک���ی ئەوتۆی���ان لەگ���ەڵ پێکهێن���ەری کۆنفرانس���ەکەدا هەی���ە، نەپێشتریش راوێژیان لەگەڵ کراوە". هاشم ڕۆس���تەمی ڕەخنە لە(کەنەکە) دەگرێ���ت ک���ە نەیتوانی���وە ببێتە جێی متمان���ەی حیزب���ە کوردس���تانیەکانی پارچەکانی کوردستان‌و جەخت دەکاتەوە ک���ە بەب���ێ بەش���داری دیموکراتەکان‌و کۆمەڵەکان هەوڵەکانی دیالۆگ بێ ئاکام دەمێننەوە .هەمانکات ڕۆستەمی رەخنە لەدیموکراتەکان‌و کۆمەڵەکان دەگرێت کە لەپێناوی بەرژەوەن���دی حیزبی خۆیان، نەیانتوانی���وە ببن���ە خاوەن���ی پەیامی هاوبەش. سەبارەت بەئەگەری ئاڵوگۆڕی سیاسی لەئێران‌و ئامادەیی هێزە سیاس���یەکانی ڕۆژهەاڵتی کوردس���تان ،هاشم ڕۆستەمی دەڵێت "ل���ە هەلومەرجێکی لەو جۆرەدا، شەرایەت‌و فەزایەک خۆی حاکم دەکات، ک���ە هەموان ناچ���ار دەکات ک���ە بەرەو وەحدەتێکی نەتەوەیی بچن". کادیرێک���ی پش���کەوتوی یەکێ���ک لەحیزبەکان���ی ڕۆژهەاڵت���ی کوردس���تا ن له‌وه‌اڵم���ی ئهوهی که "ئەگەر س���بەینێ، بەهەر هۆیەک ڕژێمی جمهوری ئیسالمی بڕوخێ���ت ،ئای���ا پارتە سیاس���یەکانی ڕۆژهەاڵت���ی کوردس���تان ،ب���ەم دۆخەی ئێس���تاوە دەتوانن ڕۆژهەاڵتی کوردستان بەڕێ���وە ببەن؟" لەوەاڵمدا ئ���ەو کادیرە کە داوایک���رد ناوی خ���ۆی‌و حیزبەکەی نەبرێ���ت ،وت���ی "هی���وادارم جمه���وری ئیس�ل�امی بەش���ێوەی کتوپڕ نەڕوخێت، چونکە حیزبە کوردیەکانی ئێمە ئامادەی ئاڵوگۆڕێکی لەو شێوەیە نین". hamashwan,awene@yahoo.no
"كۆمه‌ڵه ئه‌نفال ی كردین" ئا :ئاوێنه پێشتر چه‌ندین جار کۆمه‌ڵ ه توشی لێکترازان بووه‌و ئێستا چه‌ندین گروپی جیاجیا هه‌ن که به‌ناوی کۆمه‌ڵه‌و‌ه چاالکی ده‌که‌ن ،له‌درێژه‌ی ئه‌م لێکترازانانه‌دا به‌مدواییه گروپێك ی ی زه‌حمه‌تكێشان له‌نێو كۆمه‌ڵه كوردستان وه‌ك ناڕه‌زایی ده‌ربڕین ی به‌رامبه‌ر به‌سیاسه‌ت‌و هه‌ڵسوكه‌وت ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌و حیزبه ،هاتنه‌ده‌رو له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا ره‌خنه‌ی توندیان ی سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كه‌یان ئاڕاسته كرد ،جه‌لیلی ئازادیخواز ناسراوترین ی كه‌سایه‌تی ئه‌م گروپه‌یه ك ه ئه‌ندام ی ی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه كۆمیته زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان بو ،ئه‌و له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئه‌و ی حكومه‌تی هه‌رێم‌و پاره‌و هاوكاریه یهكێتیو پارتی ده‌یده‌ن به‌كۆمه‌ڵ ه كه‌س نازانێت چۆن خه‌رج ده‌كرێت‌و چی لێده‌كرێت". ی له‌كۆمه‌ڵ���ه كوردس���تان
ئاوێن���ه :ئێ���وه ی زه‌حمه‌تكێش���ان جیابونه‌ته‌وه ،بۆچی؟ ی ئازادیخ���واز :له‌ڕاس���تیدا جه‌لیل��� ئێم��� ه جیانه‌بوینه‌ته‌وه‌‌و ئینش���یعاب‌و ئینشیقاقمان نه‌كردوه ،ئێمه ده‌ستمان ی به‌درێژه‌دان به‌كاركردن له‌چوارچێوه ئ���هو رێكخ���راوه‌دا هه‌ڵگرت���وه، هۆكاره‌كه‌ش ه���ه‌ر زاده‌ی ئه‌مڕۆ نیه، ی درێ���ژی بڕیوه، ی زه‌مه‌ن پرۆس���ه‌یه‌ك ی كه‌م���هوه دهگهڕێتهوه بۆ دو ك ه به‌ال ی ی سێهه‌م ساڵ له‌مه‌وبه‌رو بۆ كۆنگره ی زه‌حمه‌تكێش���ان ك��� ه دو كۆمه‌ڵ��� ه ی هاتبون ه كای���هوه ،ئێم ه خه‌ت���ی فكر ی پێمانوابو ك ه كۆمه‌ڵ ه نهیتوانیوه له‌ڕو فك���ریو هزریی���هوه س���ه‌ركه‌وتوبێت‌و ی ی ئایدیۆل���ۆژی‌‌و فكر هه‌ن���گاوی جد ی ی له‌كۆ نه‌نرابو ،كۆمه‌ڵ���ه نه‌یده‌توان ره‌هه‌ن���ده سیاس���یو كۆمه‌اڵیه‌ت���یو فكریه‌كانی كۆمه‌ڵگاش���دا هیچ ر‌وڵێك بگێڕێت ،ته‌نها وه‌ك ناوێك ماوه‌ته‌وه، قه‌واره‌یه‌ك��� ه له‌ناوه‌ڕۆك���دا خاڵیی���ه، له‌به‌رئ���هوه ئێمه پێمانوابو پێویس���ت ه ی بكاته‌وه ،ئه‌م ه ی یه‌كالی كۆمه‌ڵ��� ه خۆ ی ج���دی ب���و الی ئێمه. مهس���ه‌له‌یه‌ك ی ت���ر كۆمه‌ڵ��� ه هی���چ جۆره له‌الیه‌ك��� ی نه‌بو ،رێكخستنه‌كانی‌‌و سیس���ته‌مێك ی هیچ ی تر راگه‌یاندنه‌كانی‌‌و به‌ش���ه‌كان ی نه‌بو ،له‌ڕاس���تیدا به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌یه‌ك ی ئه‌گه‌ر توند نه‌ڕۆیشتبم ئێستا كۆمه‌ڵه
ی پشك زه‌حمه‌تكێش���ان كۆمپانیایه‌ك تایبه‌ته. ی ئه‌م ی پش���كه‌كان ئاوێن���ه :زۆربه كۆمپانیای ه هی كێیه؟ ی ئ���هو ی ئازادیخ���واز :ه��� جه‌لیل��� ی س���ه‌ركردانه‌ی ه كه ده‌یگێڕن به‌یارمه‌ت ی كوردس���تان، ی هه‌رێم��� حكومه‌ت��� ی ده‌درێن له‌ڕاستیدا ئه‌و پاره‌و یارمه‌تیانه ی رۆژهه‌اڵتی كوردس���تان، به‌حیزبه‌كان ی خزمه‌ت ی ئهوه له‌هه‌ندێكج���اردا له‌بر بكات پێچه‌وانه كه‌وتوه‌ته‌وه. ئاوێن���ه :حكومه‌تی ههرێ���م مانگان ه چه‌ندتان ده‌داتێ؟ جه‌لیل���ی ئازادیخ���واز :دی���اره من ی ده‌زانم ،به‌اڵم پێویس���ت ناكات به‌ورد لێره‌دا بیڵێم. ی ئهوهی ه ئاوێنه :ئ���هو یارمه‌تیی ه بای ی ك���ه بتوانێت راگه‌یاندن‌و رێكخس���تن گه‌وره پێكبهێنێت؟ جه‌لیلی ئازادیخواز :به‌ر لهوه ،حیزب ی ی خۆ ده‌بێت له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‌و توانا ی دابڕێژێت. پڕۆژه‌كان ئاوێنه :به‌اڵم بۆ ئ���هو پڕۆژان ه پاره پێویست نییه؟ ی ئازادیخ���واز :یه‌كێ���ك جه‌لیل��� ێ له‌ئاماده‌كارییه س���ه‌ره‌تاییه‌كان به‌ڵ ی پاره‌ی���ه ،ب���ه‌اڵم حیزب نابێ���ت چاو ی خۆی بێ���ت ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ه له‌ده‌ره‌و‌ه ی ده‌ڵێم ده‌بێت له‌سه‌ر تواناو ده‌سه‌اڵت ی دابڕێژێ���ت ،ده‌بێت ی پڕۆژه‌كان خ���ۆ ی ی خۆی به‌خێو بكاو له‌س���ه‌ر پێ خۆ خۆی راوه‌س���تێ‌‌و خۆی بتوانێت میدیا رێكبخات ،ئه‌گینا هه‌ر نه‌یكات باشتره ی بیكه‌یت‌و باش‌و خراپ بێت. تا ئهوه ی ئاوێن���ه :ب���ه‌اڵم هی���چ حیزبێك��� ی ی كوردس���تان هه‌ی���ه له‌ڕو رۆژهه‌اڵت مادییه‌و‌ه خۆی بژێنێت؟ ی ئازادیخواز :م���ن پێموای ه جه‌لیل��� ی به‌ش���ێكی زۆر لهو حیزبان ه س���ه‌ره‌ڕا ی ده‌درێ���ن ،توانیویان ه ی یارمه‌ت ئهوه ی په‌یدا بكه‌ن‌و ی دارایی‌‌و ئابور سهرچاوه ئه‌مڕۆ بێت به‌دادیانه‌وه‌‌و یارمه‌تیان بدات. كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێش���ان نهیتوانیوه ئهوه بكات ،له‌ڕاس���تیدا ده‌مه‌وێت ئهوه ی ی رۆژهه‌اڵت بڵێم هه‌ندێك له‌حیزبه‌كان ی كوردس���تان ك ه ماونه‌ت���هوه له‌جیات ی خزمه‌تكردن به‌رۆژه���ه‌اڵت ،حكومه‌ت هه‌رێم ده‌بێت پێداچونه‌وه‌ی جدی له‌م ی مه‌سه‌له‌یه‌دا بكات ،خه‌ریك ه ته‌فره‌ق ه زیات���ر ده‌خات ه ناو ئۆپۆزیس���یۆن‌و ناو ی رۆژهه‌اڵت، ی رزگاریخ���واز بزوتنهوه هۆكاره‌كه‌شی ئه‌و پاره‌یه‌یه. ی ی هه‌رێم چ رۆڵێك ئاوێنه :حكومه‌ت
هه‌یه له‌وه‌دا؟ جه‌لیل���ی ئازادیخ���واز :به‌پێی ئه‌و پاره‌یه‌ی ده‌یدات به‌ڵێ ،ئه‌و پاره‌یه بوه به‌میكانیزمێ���ك بۆ ئه‌نفالكردنی خه‌ڵك به‌جۆرێك. ئاوێنه :چۆن؟ جه‌لیل���ی ئازادیخ���واز :نمونه‌ت بۆ دێنم���هوه ،ته‌نه���ا ئ���هو پارانه‌یه ك ه توانیویه‌تی به‌شێك لهو هێزه سیاسیان ه رابگرێت ،له‌س���ه‌ر پ���ێ بیانهێڵێته‌وه‌و ئۆردوگایه‌كیان هه‌بێت‌و چوار ماش���ێن بێتو چوار ماش���ێن بڕوات ،خه‌ڵك بۆ پێش���مه‌رگایه‌تی دێته دهرهوه ،خه‌ڵك ك ه دێ���ت‌و روی���ان تێ���ده‌كات له‌گ ه ڵ س���ه‌رابێك روبه‌ڕو ده‌بێت���هوه ،كه له‌م س���ه‌رابه‌دا هیچ كارێك بۆ رێكخستن‌و ی كاری سیاسیو خزمه‌تكردن به‌خه‌بات ی كوردس���تان ی رۆژهه‌اڵت��� خه‌ڵك��� به‌دیناكات ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و براده‌ران ه له‌ده‌س���تدایه‌و میكانیزمه‌كه‌ی���ان ی ی خۆ خه‌ڵكیش له‌ب���ه‌ر جێگه‌و رێگه ی ك ه ئ���اواره ده‌بێت ،ده‌بێت��� ه نانخۆر ی ده‌خه‌نه س���ه‌ر ی وا ئه‌وان ،فش���ارێك ی موتڵه‌ق بێت، ی���ان ده‌بێت ته‌س���لیم ی ی كوردستان ی ناو شاره‌كان یان ره‌وانه ده‌كه‌ن بۆ كرێكاری���ی ،به‌ڕاده‌یه‌ك ك ه ئێس���تا پێمانده‌ڵێن پێناسه‌كانیشتان لێده‌ستێنینه‌وه. ی هه‌رێم ئاوێنه :باش ه ئه‌گه‌ر حكومه‌ت ئ���هو یارمه‌تییه‌ش ببڕێ���ت دۆخی ئه‌و حیزبانه خراپتر نابێت؟ جه‌لیل���ی ئازادیخواز :م���ن ناڵێم ئه‌و هاوكاریی ه لهو حیزبان ه ببڕێت ،من ده‌ڵێم ئ���هم یارمه‌تیی ه ك��� ه ده‌درێت نه‌كرێت ی به‌میكانیزمێك بۆ س���ه‌ركوتكردنه‌و‌ه ی من ئه‌وه‌یه. خه‌ڵك ،مه‌به‌سته‌ك ه ی ئاوێنه :وات��� ه ده‌تانه‌وێت حكومه‌ت ی ههرێ���م چاودێربێت به‌س���ه‌ر چۆنیه‌ت ی ئ���هو خه‌رجك���ردن‌و دابه‌ش���كردن هاوكاریه‌وه؟ جه‌لیلی ئازادیخواز :رێك مه‌به‌سته‌كه‌م ئهوهی ه ك ه چاودێربێت له‌چ رێگه‌یه‌كه‌و‌ه س���ه‌رف ده‌كرێت‌و بۆچی مهس���ره‌ف ی ده‌كرێ���ت ،له‌كوێ���وه ده‌ڕوات‌و بۆچ ی ی حكومه‌ت ده‌ڕوات ،ئه‌م پاره‌ی ه پاره هه‌رێمه ،ئ���هم پاره‌ی ه بۆچی ده‌درێت؟ خه‌ڵكانێك كه دێن‌و له‌وێ كۆده‌بنه‌وه‌‌و ئ���اواره ده‌ب���ن ،ره‌وای ه ك��� ه 50كه‌س ی 100 له‌كه‌مپێك بێن���ه‌ده‌ره‌وه ك ه خۆ ی كه‌س دانیش���توانیه‌تی ،ی���ه‌ك دینار پێنه‌ده‌ن بۆ كرێ ئوتومبێله‌ك هی؟! ی ی زه‌حمه‌تكێشان ئاوێنه :ئایا كۆمه‌ڵه كوردستان بهوجۆره مامه‌ڵه‌یان له‌گ ه ڵ
كردون؟ جه‌لیل���ی ئازادیخ���واز :به‌جۆرێ���ك ێ ئه‌نفالكراوی���ن ،ی���ه‌ك دین���ار ك���ر ئوتومبێلی���ان پێنه‌داوی���ن ،ب���ه‌زۆر له‌ماڵه‌كانم���ان كراوینه‌ت���ه‌ده‌ره‌وه، ی ئه‌وان���هی ك ه وازی���ان هێن���اوه داوا لێس���ه‌ندنه‌وه‌ی پێناس���یان لێده‌كه‌ن، ده‌ڵێ���ن به‌حكومه‌تی ههرێ���م ده‌ڵێین ئیقامه‌كانتان به‌تاڵبكاته‌وه ،جا ئه‌مان ه خۆ ئه‌گه‌ر حكومه‌ت بن‌و ده‌س���ه‌اڵتیان بێ���ت ،ددان���ی نانخواردن���ی خه‌ڵ���ك ده‌كێشن‌و ده‌یبڕن. ئاوێن���ه :ئه‌گ���ه‌ر راش���كاوان ه ی وه‌اڵممانبده‌یت���هوه ،خاڵێك���ی ناكۆك ئێ���وه په‌یوه‌ندی ب���هو پاره‌یه‌وه هه‌ی ه ك��� ه حكومه‌ت���ی هه‌رێم ده‌ی���دات به‌و حیزبانه؟ جه‌لیلی ئازادیخواز :هه‌رگیز. ی زۆرت ئاوێنه :به‌اڵم ت���ۆ ره‌خنیه‌ك له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه؟ ی ئازادیخ���واز :له‌به‌رئه‌وه‌ی ه جه‌لیل��� ی له‌ده‌س���تداوه‌و ی ژیان كه ئه‌و خه‌ڵكه ی هاتوه‌ت���ه ده‌ره‌وه‌و ئێس���تا ناكۆك��� ی سیاسیه‌و‌ه ی له‌گه‌ڵ تۆیه‌و له‌ڕو بیرورا ی له‌گه‌ل تۆ ناگونجێ���ت ،به‌كام پێوه‌ر ی ناو ی روت‌و قوت‌و ب���ه‌ره‌اڵ ئه‌خالق��� ی من له‌سه‌ر ی بكه‌یت؟! قسه‌كه شاره‌كان پاره‌ك ه ئه‌مه‌یه ،ئ���هم پاره‌یه به‌حیزب ێ ده‌درێت به‌ش���ه‌خس نادرێت ،ده‌مه‌و ی كوردس���تان، ی نیش���تمان روله‌یه‌كێت رو له‌پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان‌و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان بكه‌م ی دیاریكراو ك ه ئایا بودج ه به‌كه‌سانێك ی ی ئۆپۆزیس���یۆن ده‌ده‌ن ی���ان یارمه‌ت ك���وردو حیزبه‌كانی���ان ده‌ده‌ن؟ ئه‌گه‌ر ی به‌حیزبه‌كان ده‌درێت ده‌بێت چاودێر به‌سه‌ره‌و‌ه بێت. ی ئه‌و پاره‌و ئاوێن���ه :واته تۆ ده‌ڵێ��� ی یارمه‌تی��� هی ده‌درێت ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ند شه‌خسی به‌كارده‌هێنرێت؟ ی ئازادیخ���واز :خۆی���ان جه‌لیل��� ی پێوه به‌هه‌رجۆرێك بیانه‌وێت مامه‌ڵ ه ده‌كه‌ن ،مه‌سه‌له‌كه ئه‌وه‌یه. ئاوێنه :ئێستا ئێوه هاتونه‌ته دهرهوه ێ خانوی بۆ گرتون؟ ك جه‌لیلی ئازادیخواز :هیچ كه‌س. ی ی زانیاریه‌كان ئاوێن���ه :به‌اڵم به‌پێ��� ی ی چوار خانو ی موهته‌د ئێم ه عه‌بدواڵ بۆ ته‌رخانكردون؟ جه‌لیل���ی ئازادیخ���واز :دی���اره هێ���زه كوردس���تانیه‌كانی رۆژه���ه‌اڵت په‌یوه‌ندیانگرتوه‌و وتویانه چی به‌ئێم ه ده‌كرێت بۆتان ده‌كه‌ین ،چونكه ده‌زانن
ی هاتوینه‌ت ه ئێم���ه به‌ده‌س���تی خاڵ��� دهرهوه ،هه‌موی���ان په‌یوه‌ندی���ان پێوه كردوی���ن ،له‌به‌رئ���هوه هه‌ندێك له‌ئه‌ندامانم���ان خاوه‌ن���ی ژن‌و منداڵن ی س���ه‌رپه‌نایه‌كمان لێك���ردون بۆ داوا ی ئه‌مان���ه ،كاك عه‌ب���دواڵی موهت���ه‌د چوارده‌س���ت ماڵی ب���ۆ دابینكردوین‌و ی تریش چون ی ده‌كه‌ین ،ئه‌وان سوپاس بون به‌باخه‌وان‌و پاس���ه‌وانی كۆمپانیا ی���ان كرێكاریی ده‌ك���ه‌ن ،ئایا ناڕه‌وای ه ی كاك عه‌ب���دواڵ یارمه‌ت���ی خه‌ڵكێك��� بهوجۆره بدات؟! ئاوێنه :به‌اڵم ئه‌م ه وا لێكده‌درێته‌و‌ه ی ده‌ستی خستۆت ه ی موهته‌د كه عه‌بدواڵ ن���او كۆمه‌ڵ��� هی زه‌حمه‌تكێش���انه‌وه‌و ی هان���ی ئێ���وهی داوه بۆ ئ���هوهی لێ دوركه‌ونه‌وه؟ جه‌لیل ی ئازادیخواز :له‌دورو نزیك ئه‌م ی قسه‌ی ه راس���ت نیه ،پێشتریش بارام ی ی هه‌ر به‌هۆی ناڕه‌زاییه‌و‌ه كۆمه‌ڵه ره‌زای ی ئه‌وه‌ش نامه‌یه‌كم بۆ به‌جێهێشت ،دوا كاك عومه‌ری ئیلخانیزاده ناردو پێموت كه ئه‌م حیزبه‌ی ئێم ه كه‌وتوه‌و رماوه‌و هه‌ره‌سی هێناوه ده‌بێت راستبكرێته‌وه، ی ئه‌گه‌ر حیزبایه‌تی بكه‌ین ئاوا حیزبایه‌ت ی ناكرێت ،ئ���هم حیزب ه ب���ه‌ره‌و نابوت ی ده‌چێت ،لهبهرئهوه هیچ په‌یوه‌ندییه‌ك ی به‌كاك عه‌ب���دواڵوه ههیهو نه‌په‌یوه‌ند ی ئه‌م دواییانه‌و‌ه هه‌یه، به‌یه‌كگرتنه‌وه ی ی هه‌ناو هه‌ناو ی ئه‌م ه قه‌یرانێك هۆكار كۆمه‌ڵ ه خۆیه‌ت���ی .من نایش���ارمه‌و‌ه ی وتوم ه ی ناوه‌ند ی كۆمیت ه له‌كۆبونه‌و‌ه كه یه‌كێك ل���هو فاكته‌رانه‌ی ده‌توانێت كۆمه‌ڵ��� هی زه‌حمه‌تكێش���ان له‌قه‌یران بپه‌ڕێنێت���هوهو ده‌توانێ���ت خزم���ه‌ت ی ی كراوه ی كوردو چه‌پێك به‌بزوتن���هوه دیموكرات بكات ،یه‌كگرتنه‌وه‌یه له‌گه ڵ ی ی زه‌حمه‌تكێشان ی شۆڕشگێڕ كۆمه‌ڵه كوردس���تان‌و ئێس���تاش ئه‌م ه ده‌ڵێم، ی ئ���هم یه‌كگرتنه‌وه‌یه‌دا ئه‌وان له‌هه‌وڵ جدی نه‌بون‌و ئێم���ه‌ش پێمانوتون ك ه ئه‌گه‌ر یه‌كنه‌گرنه‌و‌ه ئیتر ئێمه له‌گه‌ڵتان ی نابین‌و ده‌ڕۆین ،به‌بڕوای ئێم ه كۆمه‌ڵ ه ی ی كوردستان فه‌لسه‌ف ه زه‌حمه‌تكێشان ی سیاس���یو بون���ی نه‌م���اوه ،رۆڵ��� كۆمهاڵیهتیو كلتوری نی���هو ناتوانێت ی نی ه رۆ ڵ بگێڕێت ،چ���ون هیچ رۆڵێك ی قه‌یران ب���ه‌رده‌وام له‌ناوخۆیدا توش��� ده‌بێ���ت ،كۆمه‌ڵ���هی زه‌حمه‌تكێش���ان ی فك���ری موتڵه‌قدا له‌س���ه‌رگه‌ردانییه‌ك ی ی شه‌خسی ك ه شیاو ده‌ژی‌‌و كێش��� ه باسكردن نیی ه تالوه به‌م سه‌رگه‌ردانیی ه ی ی كۆمه‌ڵ ه ی سیاس فكرییه‌دا ،ساختار
جه‌لیلی ئازادیخواز
جا ئه‌مانه خۆ ئه‌گه‌ر حكومه‌ت بن‌و ده‌سه‌اڵتیان بێت ،ددانی نانخواردنی خه‌ڵك ده‌كێشن‌و ده‌یبڕن ی ی كۆتای زه‌حمه‌تكێش���ان مێژوه‌ك���ه هاتوه ،ئیتر ته‌واو بو ،راگرتن‌و درێژه‌دان به‌كۆمه‌ڵ���ه دژایه‌تیكردن���ی مێ���ژوه. ی هاتوه له‌به‌رئ���هوهی مێژوه‌كه‌ی كۆتای ی به‌رده‌وام قه‌یران دروس���ت راگرتنه‌كه ی ك ه ده‌كات ،یه‌كێك لهو میكانیزیمانه‌ش رایگرتو‌ه ئه‌و پاره‌و ئیمكاناته مادییه‌ی ه ی ك���ه له‌حكومه‌تی ههرێ���م‌و حیزبه‌كان باشوری وه‌رده‌گرێت.
6
تایبه‌ت
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
ویکیلیکس 2008 بارزانی: چیتر متمانه‌م به‌مالیكی نهماوهو كاتی ئهوه هاتوه ده‌رس ی دابدرێت ئا :هاوكار حسێن مه‌سعود بارزانی ئاماژه بهوه ده‌كات كه چیتر متمانه‌ی به‌مالیكی نهماوهو پشتیوانیكردنیشی له‌رابردودا زیانی به‌په‌یوه‌ندیه‌كانی گهیاندوه له‌گه‌ڵ سعودیه‌دا ،بۆیه ئێستا كاتی ئه‌وه‌یه ده‌رسی مالیكی دابدرێت. ئه‌مه‌ریكاش هۆشداری داوه‌ته بارزانی كه ده‌ستكه‌وته‌كانی كورد نه‌خاته مه‌ترسیه‌وه. به‌پێ���ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی س���ایتی ویكیلیك���س ك���ه له‌الی���ه‌ن باڵیۆز ی ئهمهری���كا له‌به‌غدا نوس���راوهو ئاوێنه ده‌قه‌كه‌ی كردوه به‌ك���وردی ،بارزانی ئاماژه‌ی بهوه كردوه كه "چیتر متمانه‌م به‌مالیكی نه‌م���اوه" .هه‌روه‌ها بارزانی دانی به‌وه‌دا نا كه "پش���تیوانیكردنی له‌مالیك���ی ته‌نانه‌ت زیان���ی گهیاندوه به‌په‌یوه‌ندیه‌كانی له‌گه‌ڵ سعودیه‌شدا". له‌به‌ش���ێكی ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا كه مێژوه‌كه‌ی بۆ ساڵی 2008دهگهڕێتهوه، باڵیۆزی ئه‌مه‌ریكا هۆش���داری داوه‌ته بارزان���ی كه "ده‌س���تكه‌وته‌كانی كورد نه‌خاته مه‌ترسیه‌وه‌و عێراقیشی به‌یه‌ك وشه وه‌سفكردوه :ترس". هاوكات هات���وه" ،بارزانی ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه ئێس���تا كاتی ئه‌وه‌یه ده‌رسی مالیكی دابدرێت پێش ئهوهی تانك‌و فڕۆكه‌كانی بۆ بێن". ئه‌مه‌ریكیه‌كانیش ئه‌م هه‌ڵوێس���ته‌ی بارزانیان والێكداوه‌ت���هوه كه "بارزانی هه‌س���ت به‌په‌راوێزخس���تن ده‌كات، به‌شه‌خسیش هه‌س���ت ده‌كات له‌الیه‌ن مالیكی���هوه خیانه‌ت���ی لێك���راوهو گه‌م���ارۆدراوه .بارزان���ی پێیوای���ه هه‌وڵه‌كان���ی حكومه‌ت���ی عێ���راق بۆ دابڕاندن���ی خانه‌قی���ن له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان ،یه‌كه‌مین هه‌نگاوه به‌ره‌و كه‌ركوك‌و ته‌نانه‌ت هه‌ولێر". ده‌قی به‌ڵگه‌نامه‌كه: ئای دی08BAGHDAD3062 :
بابه‌ت :بارزانی ،هیچ شتێك وه‌ك ئهوه نیه كه پێویست بوبێت به‌روار23 :ی ئه‌یلولی 2008 س���ه‌رچاوه :باڵیۆزخان���هی ئه‌مه‌ریكا له‌به‌غدا پۆلێن :نهێنی پوخته: رۆژی 16ی ئه‌یلولی ،2008سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس���تان ،مه‌سعود بارزانی به‌باڵی���ۆزی ئهمهری���كای راگه‌یاند كه ئه‌و متمانه‌ی به‌سه‌رۆك وه‌زیران نوری مالیكی نهماوهو ئه‌گ���ه‌ر مالیكی لهوه زیاتر په‌نای بۆ هێزی سه‌ربازیی ببردایه، ئ���ه‌وا پێكدادانی چه‌ك���داری ده‌قه‌وما. بارزانی گه‌یش���توه‌ته ئه‌و باوه‌ڕه‌ی كه مالیكی خیانه‌ت���ی له‌هاوڕێیه‌تیه‌كه‌یان كردوهو سوپای عێراقی به‌كارده‌هێنێت بۆ ده‌س���تكه‌وتی شه‌خس���ی .له‌الیه‌ن خۆیه‌وه باڵیۆزی ئه‌مه‌ریكا هۆشداریدا لهوهی پێكدادانی چه‌ك���داری له‌نێوان هێزه كوردیه‌كان‌و س���وپای نیشتمانی عێراق���دا ده‌بێته مایه‌ی كاره‌س���ات بۆ هه‌مو الی���ه‌ك .باڵیۆز هان���ی بارزانی دا بۆ ئ���هوهی په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ مالیك���ی نوێبكاته‌وه‌و دی���داری له‌گه‌ڵ س���ازبكات ،هاوپه‌یمانی نوێ له‌به‌غدا پێكبهێنن .هه‌روه‌ها باڵیۆز پێویس���تی داڕش���تنی دیدێك���ی س���تراتیجی بۆ عێراقی نوێ ب���ۆ بارزانی رونكرده‌وه. ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش���كرد ك���ه هێڵ���ی پێش���هوهی به‌رگریكردن له‌كوردستان له‌به‌غدای���ه نه‌ك خانه‌قی���ن .بارزانیش وتی چاوه‌ڕوانی گه‌ڕانه‌وه‌ی س���ه‌رۆك تاڵه‌بانی ده‌كات بۆ نوێنه‌رایه‌تیكردنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی كورد له‌به‌غدا. بارزان���ی به‌ش���ێوه‌یه‌كی س���اده به‌باڵی���ۆزی وت" ،هه‌مو رۆژێ مالیكی هه‌ڕه‌ش���ه له‌ك���ورد ده‌كات ،تۆ خۆت بێنه جێگه‌ی ئێمه" .پاش���ان بارزانی پرس���یارێكی وروژان���د" :ئێ���وه ت���ا چه‌ن���د چاوه‌ڕێی ئهوه ده‌ك���ه‌ن ئێمه په‌رچه‌كردارمان نه‌بێت؟" .ئه‌و باس���ی لهوه كرد كه مالیكی خه‌ریكی گۆڕینی پێكهاته‌ی س���ه‌ركردایه‌تیه له‌لوتكه‌ی
ئێس���تا له‌هه‌مو كاتێكی تر له‌رابردودا باشتره له‌مێژودا .ش���یعه‌ی عێراقیش ئێستا له‌باشترین بارودۆخدان له‌ماوه‌ی 1400ساڵی رابردودا .ئه‌و هۆشداریدایه بارزانی ك���ه ده‌س���تكه‌وته‌كانی كورد نه‌خاته مه‌ترسیه‌وه .هه‌روه‌ها باڵیۆزی عێراقی به‌یه‌ك وشه وه‌سفكرد :ترس. باڵیۆز شتێكی به‌بیر بارزانی خسته‌وه ك���ه كات���ی خ���ۆی پێیوتبو :ش���یعه له‌رابردو ده‌ترسێت ،سوننه‌ش له‌داهاتو ده‌ترسێت‌و كوردیش له‌رابردوو داهاتو. جارێكی دیكه پێویسته ئه‌و تێڕوانینه گه‌ش���ه‌بكات كه گه‌ره‌نتی ئهوه هه‌بێت هیچ كه‌سێك پێویست نه‌كات بترسێت. بارزانی ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه ئێستا كاتی ئه‌وه‌یه ده‌رسی مالیكی دابدرێت پێش ئ���هوهی تان���ك‌و فڕۆكه‌كانی بۆ بێن.
بارزانی هه‌ست به‌په‌راوێزخستن ده‌كات به‌شه‌خسیش هه‌ست ده‌كات له‌الیه‌ن مالیكیه‌و‌ه خیانه‌ت ی لێكراوه‌و گه‌مارۆدراوه
ی و مالیکی بارزان به‌شه‌كانی س���وپادا .بارزانی وتیشی، زۆرینه‌ی ئه‌و ئه‌فس���ه‌ره س���ه‌ربازییه كوردان���هی له‌ناوچ���ه جێناكۆك���ه‌كان خزم���ه‌ت ده‌ك���ه‌ن ،ش���وێنگۆڕكێیان پێكراوه .بارزانی ئه‌وه‌شی رونكرده‌وه كه دانانی فه‌رمانده‌ی گشت به‌شه‌كانی س���وپای عێ���راق پێویس���ته له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران���ی عێراق���هوه ره‌زامه‌ندیی���ان له‌س���ه‌ر بدرێت ،به‌اڵم مالیكی كار به‌و یاسایانه ناكات. له‌باره‌ی ناوچ���ه جێناكۆكه‌كانه‌وه، بارزانی ئام���اژه‌ی بهوه كرد كه نابێت هی���چ كرده‌وه‌یه‌كی تاكالیه‌نانه بنرێت. هۆش���یداری ئه‌وه‌ش���یدا ك���ه مالیكی س���وپای عێ���راق به‌كارده‌هێنێ���ت بۆ ده‌رپه‌ڕاندنی هێزی پێشمه‌رگه له‌ناوچه جێناكۆك���ه‌كان .ئاماژه‌ی بهوه كرد كه نازانێت كێ مالیكی هانده‌دات بۆ ئهوهی له‌م كاته‌دا سیاس���ه‌تی به‌عه‌ره‌بكردنی ناوچه جێناكۆك���ه‌كان په‌یڕه‌و بكات. بارزان���ی وت���ی ئ���هو به‌تامه‌زرۆییه‌وه چاوه‌ڕێی گه‌ڕانه‌وه‌ی تاڵه‌بانی ده‌كات بۆ ئهوهی نوێنه‌رایه‌تی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ك���ورد بكات له‌به‌غ���دا .له‌هه‌مانكاتدا، بارزانی هه‌ڕه‌ش���هی ئه‌وه‌شی كرد كه مالیكی نابێت هیچ هێزێكی سه‌ربازیی عێراق به‌رێته ناوچه جێناكۆكه‌كانه‌وه،
ده‌نا وه‌اڵمێكی جیاوازمان ده‌بێت. بارزانی گێڕایه‌وه كه له‌ساڵی 1982 ب���ۆ ،1983ك���ورده‌كان مالیكی���ان له‌ده‌ستی سه‌ددام رزگاركردوه ،به‌وه‌ی رێگه‌یان پێدا له‌كوردستان بمێنێته‌وه‌و پێش���وازییان لێكرد .بارزانی ئاماژه‌ی بهوه كرد كه چیتر متمانه‌م به‌مالیكی نه‌ماوه( .كۆمێنت :س���ه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌جیا باسی لهوه كرد كه بارزان���ی به‌تایبه‌تی برینداره، له‌به‌رئ���هوهی پێیوای���ه ك���ورده‌كان مالیكیان رزگارك���ردوه‌‌و وه‌ك برایه‌ك له‌كوردس���تان مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ���دا كردوه ،به‌اڵم ئێس���تا له‌وه‌ده‌چێت ئه‌و ش���تانه له‌بیركرابن) بارزان���ی مالیكی به‌كه‌سێكی لوتبه‌رز تۆمه‌تباركرد‌و وتی ناتوانم نیازو مهبهس���تی راسته‌قینه‌ی مالیكی دیاریبكه‌م .باسی له‌وه‌ش كرد كه مالیك���ی وه‌ك دیكتاتۆرێك مامه‌ڵه ده‌كات‌و سوپا بۆ به‌رژه‌وه‌ندی شه‌خسی ی دانی به‌وه‌دا نا به‌كارده‌هێنێت .بارزان كه پشتیوانیكردنی له‌مالیكی ته‌نانه‌ت زیان���ی گه‌یان���دوه به‌په‌یوه‌ندیه‌كان���ی له‌گ���هڵ سعودیه‌ش���دا .مالیكی په‌نای بردوه بۆ جواڵندنی رای گشتیی له‌دژی كورده‌كان ،ئه‌مه‌ش وای له‌كورد كردوه هه‌س���ت به‌نامۆیی بك���ه‌ن له‌عێراقدا.
پشتیوانیكرد ن له‌مالیكی ته‌نانه‌ت زیانی گهیاندوه ی به‌په‌یوه‌ندیه‌كان بارزانی له‌گه‌ڵ سعودیه‌شدا بارزانی بانگه‌ش���هی ئ���هوهی كرد ك ه مالیكی چیتر كورد وه‌كو هاوبه‌ش���ێك نابینێت له‌حكومه‌تی عێراقدا. له‌الیه‌ن خۆیه‌وه باڵیۆز وتی كه ئه‌و توشی سه‌رسوڕمان نه‌بوه به‌وه‌ی عێراق روبه‌روی ئه‌و جۆره گرفتانه ده‌بێته‌وه، ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه كوردس���تان
كۆمێنت: ئه‌م���ه به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌یه ك���ه بارزان ی هه‌س���ت به‌په‌راوێزخس���تن ده‌كات، به‌شه‌خسیش هه‌س���ت ده‌كات له‌الیه‌ن مالیكی���هوه خیانه‌ت���ی لێك���راوهو گه‌م���ارۆدراوه .بارزان���ی مان���ۆڕه تاكالیه‌نه‌ك���هی مالیك���ی له‌ناوچ���هی خانه‌قین وه‌ك خیانه‌تێكی شه‌خس���ی له‌هاوڕێیه‌تیه‌كه‌یان لێكده‌داته‌وه .له‌گه‌ڵ بونی رای گش���تیی له‌دژی كورده‌كان، توركیاو ئێرانیش ده‌ستوه‌رده‌ده‌نه ناو كاروباری عێراقه‌وه‌‌و هیچ تێگه‌یشتنێكی رونیش نیه له‌باره‌ی نیه‌تی راسته‌قینه‌ی مالیك���ی ،بارزانی كه‌وتوه‌ت���ه الیه‌نی به‌رگریه‌وه .بارزانی پێیوایه هه‌وڵه‌كانی حكومه‌تی عێراق بۆ دابڕاندنی خانه‌قین له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان ،یه‌كه‌می���ن هه‌ن���گاوه به‌ره‌و كه‌رك���وك‌و ته‌نانه‌ت هه‌ولێر .نه‌مانی متمان���ه له‌نێوان ئه‌و دو سه‌ركرده‌یه‌دا كاریگه‌رو بێزاركه‌ره. پێویس���ته ئێمه به‌به‌رده‌وامی چاومان له‌سه‌ر مه‌سعود بارزانی بێت .هه‌روه‌ها پێویسته بارزانی رازیبكه‌ین بۆ ئهوهی له‌گه‌ڵ مالیكی ئاش���تبێته‌وه‌و دانیشتی تایبه‌تیات هه‌بێت له‌به‌غدا.
كورد به‌هه‌مان مه‌رجه‌كان ی 13ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ده‌چێته‌وه به‌غدا ئا :هاوكار ی نیسانی له‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی 30 ئه‌مساڵ ،سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم وه‌ك بااڵترین ده‌سه‌اڵت له‌هه‌رێمی كوردستان مه‌رجه‌كانی به‌شداربونی كوردی له‌حكومه‌تی داهاتوی عێراق ئاشكراكرد كه هه‌مان ئه‌و مه‌رجانه‌ن نوێنه‌رانی هه‌رێم له‌رابردودا داوایانکردوه‌و تا ئێستاش هه‌ر له‌قۆناغی چاوه‌ڕوانیدا ماونه‌ته‌وه. پێنجش����ه‌ممه‌ی راب����ردو مهس����عود بارزان����ی ،س����ه‌رۆكی ههرێ����م له‌میانی كۆبونه‌وه‌یه‌ك����دا له‌گ����هڵ باڵیۆزان����ی یه‌كێت����ی ئه‌وروپ����ا له‌عێ����راق ئاماژه‌ی به‌چه‌ن����د خاڵێك كرد وه‌ك پێش����مه‌رج بۆ به‌ش����داربون له‌حكومه‌تی داهاتوی عێراق ،ئه‌م����ه‌ش دوای ئه‌و هه‌ڵبژاردنه گش����تییه‌ی كه له‌رۆژی 30ی نیس����انی ئه‌مس����اڵدا هاوكات له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگاكان����ی هه‌رێم����ی كوردستان ،ئه‌نجامدرا. مه‌رجه س����ه‌ره‌كییه‌كانی بارزانی بۆ به‌ش����داریكردنی ك����ورد له‌حكومه‌ت����ی داهاتوی عێراقدا ئه‌مانه بون" :شه‌راكه‌تی راس����ته‌قینه به‌ك����رده‌وه بچه‌س����پێت، ده‌س����تور جێبه‌جێبكرێت ،ماده‌ی 140 جێبه‌جێبكرێت ،سوپای عێراق له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی نیش����تمانی دابمه‌زرێته‌وه، كێشه‌ی پێش����مه‌رگه چاره‌سه‌ربكرێت، یاس����ای ن����ه‌وت‌و غاز په‌س����ندبكرێت، س����ه‌رژمێری گش����تیی ئه‌نجام بدرێت‌و ی له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌ستور ئه‌و دامه‌زراوانه دامه‌زراون الببرێن".
ئ����هم مه‌رجان����هی بارزان����ی هه‌مان ئه‌و م����ه‌رج‌و داواكارییان����ه‌ن كه كورد ل����ه‌دوای ئازادكردنی عێراق له‌س����اڵی 2003و پێكهێنانی یه‌كه‌مین حكومه‌تی هه‌ڵبژێردراوی عێراق ل����ه 20ی ئایاری ،2006چاوه‌ڕوان����ی جێبه‌جێكردنیه‌تی، له‌گ����هڵ پێكهێنانی ه����ه‌ر كابینه‌یه‌كی نوێش����دا ك����ورد دیس����ان به‌كۆمه‌ڵێك مه‌رجه‌وه به‌شداربوه ،به‌بێ ئهوهی یه‌ك مه‌رجیان وه‌ك خ����ۆی جێبه‌جێبكرێت، ی به‌مانه‌وه داوه ،هه‌روه‌ك كورد درێژه له‌س����اڵی 2010ك����ورد به‌وه‌ره‌قه‌یه‌كی 14خاڵی به‌ش����داربو له‌كابینه‌ی نوێدا، ب����ه‌اڵم س����ه‌رجه‌م خاڵه‌كان����ی ن����اوی په‌راوێزخران. چاودێ����ران پێیانوای����ه مه‌رجه‌كانی ئێس����تای بارزانی له‌رابردودا رێوشوێنی به‌هێزترو كارتی فش����اری كاریگه‌ریان له‌گه‌ڵدا بو جێبه‌جێنه‌كران ،ئێستا كه پێگه‌ی كورد له‌به‌غ����دا الوازبوه له‌چاو رابردودا ،دور نیه پاش 4س����اڵی دیكه كورد به‌هه‌م����ان مه‌رجه‌وه بچێته‌وه ناو حكومه‌تی نوێوه .ئه‌و خااڵنه‌ی بارزانی وه‌ك مه‌رجی سه‌ره‌كی ئاماژه‌ی پێداون ب����ۆ به‌ش����داربون له‌كابین����هی نوێدا، له‌رابردودا به‌م جۆره بوه: "شه‌راكه‌تی راسته‌قینه به‌كرده‌وه بچه‌سپێت ،ده‌ستور جێبه‌جێبكرێت" له‌هه‌م����و كابینه‌یه‌ك����ی عێراقدا ئه‌م رسته‌یه ،وێردی سه‌ر زمانی نوێنه‌رانی كورد بوه له‌به‌غداو له‌هه‌ش����ت س����اڵی رابردودا كورد به‌گش����تییو س����ه‌رۆكی هه‌رێم به‌تایبه‌ت ،گه‌وره‌ترین كێش����هی له‌گه‌ڵ نوری مالیكی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق����دا هه‌بوه گوای����ه "دیكتاتۆرانه"
شه‌راكه‌تی راسته‌قینه به‌كرده‌وه بچه‌سپێت، دهستورو ماده ی 140جێبه‌جێبكرێت ،سوپا له‌سه‌ر بنه‌مایه‌ك ی نیشتمانی دابمه‌زرێته‌وه، كێشه‌ی پێشمه‌رگه ،یاسای نه‌وت‌و غاز، سه‌رژمێری گشتیی چاره‌سه‌ربكرێن واڵت به‌رێوه‌ده‌ب����ات‌و پره‌نس����یپ ی شه‌راكه‌تی راسته‌قینه له‌به‌رچاوناگرێت، به‌اڵم له‌س����اڵی ،2010به‌سیناریۆیه‌كی خودی بارزان����ی جارێكی دیكه مالیكی كرایه‌وه به‌س����ه‌رۆك وه‌زیران ،ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ن پارتی دیموكراتی كوردستانه‌وه به‌ده‌س����تكه‌وتێكی مێژویی بۆ بارزانیو پارته‌كه‌ی وه‌س����فده‌كرا .به‌اڵم پاش 2 ساڵ‌و دوای ئاڵۆزبونی بارودۆخی ناوچه جێناكۆك����ه‌كان‌و دروس����تبونی گرژی له‌نێوان س����وپای عێراق‌و پێشمه‌رگه‌دا، بارزان����ی ره‌خنه‌ی توندی ئاراس����ته‌ی سیاس����ه‌ته‌كانی مالیك����ی ك����ردو ب����ه "تاكڕه‌و"و "دیكتاتۆر" تۆمه‌تباری كرد. "مادد‌هی 140جێبه‌جێبكرێت" ماده‌ی 140ماده‌یه‌كی ده‌س����تورییه‌و س����ێ قۆناغ بۆ جێبه‌جێكردن له‌خۆی ده‌گرێ����ت ،ئه‌وانیش ئاس����اییكردنه‌وه، سه‌رژمێریكردن‌و پاش����ان راپرسی ،تا
به‌پێی ئه‌م سێ قۆناغه چاره‌نوسی ئه‌و ناوچانه له‌نێوان هه‌رێمی كوردس����تان‌و به‌غدا یه‌كالییبكرێنه‌وه .له‌گه‌ڵ ئهوهی ك����ورد كۆتایی س����اڵی 2007دیاریكرد وه‌ك دوایین واده ب����ۆ جێبه‌جێكردنی ئ����هو ماده‌ی����ه ئه‌گه‌رن����ا له‌حكوم����ه‌ت ده‌كش����ێنه‌وه ،ب����ه‌اڵم تا ئێس����تا هیچ ی به‌ت����ه‌واوی نه‌چوه‌ته بواری قۆناغێك جێبه‌جێكردن����هوهو نوێنه‌رانی كوردیش كارته‌كه‌یان به‌كارنه‌هێنا. "سوپای عێراق له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی نیشتمانی دابمه‌زرێته‌وه ،كێشه‌ی پێشمه‌رگه چاره‌سه‌ربكرێت" به‌رپرس����انی هه‌رێم له‌گ����هڵ ئهوهی ده‌زان����ن ب����ه‌رده‌وام رێژه‌ی به‌ش����داری كورد له‌س����وپای عێراق����دا رۆژ به‌رۆژ له‌كه‌مبونه‌وه‌دای����ه ،به‌اڵم ئه‌م پرس����ه ته‌نها له‌كاتی ته‌نگژه‌كان‌و دروستكردنی كابینه نوێیه‌كاندا دێنه‌وه به‌رباس.
لیوا جه‌بار یاوه‌ر ئه‌مینداری گش����تی وهزارهتی پێشمه‌رگه ،كه مانگی ئایاری ،2012له‌كۆنگره‌یه‌ك����ی ڕۆژنامه‌وانی����دا له‌شاری هه‌ولێر رایگه‌یاند" ،به‌گوێره‌ی یاس����ای بودجه‌ی س����ااڵنه‌ی عێراق ، له‌س����اڵی ، 2012 –2007بودج����هی پێش����مه‌رگه وه‌ك به‌شێك له‌سیسته‌می به‌رگری نیشتمانی عێراقی دیاریده‌كرێ ك����ه خ����ۆی له‌موچ����هو پێداویس����تیو چه‌كداركردن ده‌بینێته‌وه به‌اڵم ئه‌و بڕگه یاسایه جێبه‌جێ نه‌كراوه ،له‌ماوه‌ی ئه‌و شه‌ش ساڵه زیاتر له 36ترلیۆن دینار وه‌ك بودجه بۆ وهزارهتی به‌رگری عێراق خه‌رجكراوه ،كه‌چی هیچی به‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه نه‌دراوه" .كێشه‌ی پێشمه‌رگه تا ئێس����تاش به‌رده‌وامی ههیهو یه‌كێكه له‌گرفت����ه هه‌ڵپه‌س����ێردراوه‌كانی نێوان به‌غداو هه‌ولێر. "یاسای نه‌وت‌و غاز په‌سندبكرێت" كێش����ه به‌چه‌ق����ی ن����ه‌وت هه‌ڵپه‌س����ێردراوه‌كانی نێ����وان هه‌رێمی كوردستان‌و حكومه‌تی فیدراڵی عێراق ئه‌ژمارده‌كرێت ،به‌وپێی����هی بۆ هه‌رێم ده‌بێته مایه‌ی سه‌ربه‌خۆیی ئابوریو بۆ به‌غداش فراوانبونی ده‌س����ه‌اڵت به‌سه‌ر تێكڕای ناوچه‌كانی عێراقدا. تاكه ره‌شنوس����ێك كه تایبه‌ت بێت به‌نه‌وت بریتیه له‌یاس����ای نه‌وت‌و غازی س����اڵی ،2007ك����ه س����ه‌رجه‌م الیه‌نه سیاس����ییه‌كان به‌ته‌واف����وق له‌س����ه‌ری رێككه‌وت����ن له‌ئه‌نجومه‌ن����ی وه‌زیران����ی عێراق����داو پاش����ان له‌مانگ����ی ئایاری 2007هوه ره‌وانه‌ی په‌رله‌مانی عێراق كرا به‌مه‌به‌ستی په‌سندكردنی ،به‌اڵم یاساكه له‌م وێستگه‌یه‌دا گیریخواردو له‌وكاته‌وه
تا ئێس����تا فراكس����یۆنه جیاوازه‌كانی كورد ،سوننهو ش����یعه نه‌گه‌یشتونه‌ت ه ئ����هو خاڵه‌ی كه ره‌زامه‌ن����دی بده‌ن بۆ تێپه‌ڕاندنی. چه‌قبه‌ستنی ئه‌م یاسایه‌ش راسته‌وخۆ كاریكردوه‌ته س����ه‌ر كێش����ه‌كانی نێوان هه‌ولێرو به‌غداو تا هه‌نوكه‌ش نه‌توانراوه پرسی هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی هه‌رێم بۆ دهرهوه چاره‌س����ه‌ربكرێت ،به‌ڵكو رۆژ ب����ه‌رۆژ قوڵتر ده‌بێته‌وه ،تا گه‌یش����ته ئهوهی سه‌ره‌تای ساڵی ،2014موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم له‌الیه‌ن به‌رپرسانی به‌غداوه ببڕدرێت. "سه‌رژمێری گشتیی ئه‌نجامبدرێت‌و ئه‌و دامه‌زراوانه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌ستور دامه‌زراون الببرێن" له‌پ����اش رزگاركردن����ی عێراقه‌وه تا ئێس����تا نه‌توان����راوه س����ه‌رژمێرییه‌كی دروس����ت له‌سه‌رتاس����ه‌ری عێ����راق ئه‌نجامبدرێ����ت‌و حكوم����ه‌ت ناچ����اره پشتببه‌ستێت به‌ئاماره‌كانی وهزارهتی بازرگانی‌‌و كۆبۆنی خ����ۆراك ،هه‌روه‌ها به‌رپرس����انی هه‌رێم ترسیان له‌هه‌ندێك دامه‌زراوه‌ی عێ����راق هه‌یه لهوهی ببنه مایه‌ی هه‌ڕه‌ش����ه بۆ س����ه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی هه‌رێمی كوردستان. به‌وته‌ی به‌رپرس����انی ب����ااڵی ئه‌منی ههرێ����م" ،وهزارهتی به‌رگ����ری عێراق‌و فه‌رمانده‌ی هێزه چه‌كداره‌كانی عێراق‌و ده‌زگای دژه تی����رۆری عێراق یاس����ایی نییه ،به‌ڵكو به‌یاسای سه‌رده‌می سه‌دام كار ده‌كه‌ن‌و له‌گه‌ڵ ده‌ستور ناگونجێن". ره‌نگه ئه‌مانه‌ش ئه‌و دامه‌زراوانه‌بن كه س����ه‌رۆكی هه‌رێم پێیوای����ه له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌ستورن.
عێراق
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
پرۆفایل
مالیكی له‌ڕێگه‌ی په‌رتكردنی نه‌یاره‌كانیه‌و‌ه ده‌یه‌وێت ببێته‌وه سه‌رۆك وه‌زیران ئا :بارام سوبحی به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنه‌وه‌ی خولێكی نوێی سه‌رۆكایه‌تی وه‌زیران، مالیكی كار له‌سه‌ر په‌رتكردنی ریزی الیه‌نه كوردییه‌كان‌و الیه‌نه سونیه‌كان ده‌كات .هه‌روه‌ها ده‌یه‌وێت به‌هاوپه‌یمانیكردنی له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی بااڵ كۆتایی به ناڕه‌زایه‌تیه‌كانی مه‌رجه‌عه‌كانی شیعه بهێنێت.
باڵێوزێك ی نوێ
حكومه‌تی نوێ كه‌ی‌‌و چۆن پێكدێت؟ كۆمیسیۆنی بااڵی س����ه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان رایگه‌یاندوه به‌ر له‌كۆتای ی مانگ����ی ئای����ار ،ئه‌نجام����ی كۆتای����ی هه‌ڵبژاردن����ی پارله‌مان ل����ه ()4/30 راده‌گه‌یه‌نێت. ئه‌گه‌ر دادگای فیدراڵی تاوه‌كو ناوه‌ڕاس����تی مانگی حوزه‌یران ئهنجامهكانپهس����ه‌ند بكات ،ئهوا س����ه‌رۆك كۆمار داوای كۆبونه‌وه‌ی پارله‌مان ده‌كات له‌ماوه‌ی پانزه رۆژداو ده‌كرێت ئه‌و ماوه‌یه بۆ یه‌كجار درێژ بكرێته‌وه. له‌یه‌ك����هم كۆبونه‌وه‌ی پارله‌مان����دا ده‌بێت س����ه‌رۆكی پارله‌مان‌و ههردووجێگرهكهی هه‌ڵبژێردرێت. پێویسته پارله‌مان له‌ماوه‌ی سی رۆژدا سه‌رۆك كۆمار هه‌ڵبژێرێت. سه‌رۆك كۆماریش ده‌بێت له‌ماوه‌ی پانزه رۆژدا گه‌وره‌ترین فراكسیۆنی ناوپارلهمان رابپسێرێت بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت له‌ماوه‌ی سی رۆژدا. ئه‌گ����ه‌ر هه‌ن����گاوه‌كان به‌م جۆره بڕۆن ،پێده‌چێت النیكه‌م له‌ناوه‌ڕاس����تیمانگی ته‌موزدا یاخود له‌كۆتایی مانگی ئه‌یلولدا ،وه‌كو ئه‌وپه‌ڕی حكومه‌تی نوێی عێراق پێكبهێنرێت.
هه‌رچه‌نده تائێستا به‌فه‌رمی ئه‌نجام ی هه‌ڵبژاردن����ه‌كان‌و دانوس����تانه‌كانی پێكهێنان����ی كابینه‌ی نوێی حكومه‌تی عێراق ده‌س����تی پێنه‌ك����ردوه ،به‌اڵم هه‌نگاوه سه‌ره‌تاییه‌كان بۆ پێكهێنانی هاوپه‌یمانێتی سیاس����ی به‌مه‌به‌ستی دروس����تكردنی حكوم����ه‌ت ده‌س����تی پێكردوه. ئه‌نجام����ه به‌راییه‌كان����ی هه‌ڵبژاردن نزیكه‌ی سه‌د كورس����ی ،ئه‌نجومه‌نی ده‌ریده‌خ����ه‌ن ك����ه مالیك����یو بااڵو ره‌وتی س����ه‌دریش بگه‌نه (- 65 هاوپه‌یمانه‌كان����ی هێ����زی یه‌ك���� همو )70كورسی. شیكه‌ره‌وانی دۆخی سیاسی عێراق، پێش����ه‌نگن له‌عێراقدا ،به‌اڵم ژماره‌ی كورسیه‌كانیان ناگاته ئاستی ئهوهی ئام����اژه به‌وه‌ده‌كه‌ن ب����ۆ پێكهێنانی به‌بێ هاوبه‌ش����ی الیه‌نه‌كان����ی دیكه كابین����هی نوێ����ی حكومه‌ت����ی عێراق حكوم����ه‌ت دروس����ت بك����ه‌ن .بۆیه مالیكی س����ێ بژارده‌ی له‌به‌رده‌مدایه. مالیك����یو الیه‌نه‌كانی دیك����ه هه‌وڵی بژارده‌ی یه‌ك����هم تایبه‌ته به‌نێو ماڵی پێكهێنانی هاوپه‌یمانی سیاسی نوێ شیعه .ئه‌گه‌ر بێتو مالیكی هاوپه‌یمان ی له‌گه‌ڵ ره‌وتی سه‌در بكات ،ئهوا ده‌بنه ده‌ده‌ن. به‌گوێره‌ی ئه‌نجامه به‌راییه‌كان ،له‌ناو گه‌وره‌ترین قه‌واره‌ی ش����یعه‌و خاوه‌نی الیه‌نه شیعه‌كاندا لیس����تی ده‌وڵه‌تی نزیكه‌ی ( )130كورسی. ئه‌گه‌ر ئه‌و بژارده‌یه س����ه‌ربگرێت، قانون به‌س����ه‌رۆكایه‌تی نوری مالیكی ده‌بێته خاوه‌نی ( )85 - 75كورسی ،ئهوا مالیكی ده‌توانێت ره‌وتی س����ه‌در ئه‌نجومه‌نی بااڵ ( )45 - 40كورسی ،رابكێش����ێته ناو حكومه‌ته‌كه‌ی‌‌و خۆی ره‌وتی س����ه‌در به‌هه‌رسێ لیسته‌كه‌ی له ره‌خنه‌و گازان����ده به‌رده‌وامه‌كانی ( )25 - 20كورسی ،ره‌وتی چاكسازی س����ه‌درییه‌كان رزگاربكات ،هه‌روه‌ها ئیبراهیم جه‌عفه‌ری پێنج كورس����یو مالیك����ی ده‌توانێ����ت له‌ڕێگ����هی حیزبی فه‌زیله‌ش پێنج كورسی .به‌م حكومه‌ته‌كه‌یه‌وه به‌سه‌ر سه‌درییه‌كاندا جۆره‌ش پێش����بینی ده‌كرێت پشكی زاڵ بێتو رێگه‌یان لێ بگرێت كه زیان مالیكی‌‌و هاوپه‌یمانه‌كانی (جهعفهریو به حكومه‌ته‌كه‌ی بگه‌یه‌نن. ب����ژارده‌ی دوه‌م����ی مالیك����ی، فه‌زیل����هو لیس����ته تاك����ه‌كان) بگاته س����ه‌درییه‌كان‌و دورخس����تنه‌وه‌ی
هاوپه‌یمانیه له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیس��ل�امی به‌س����ه‌رۆكایه‌تی عه‌ممار حه‌كیم .ئ����هم هاوپه‌یمانی����ه ده‌بێته خاوه‌نی نزیكه‌ی ( )145 - 140كورسی پارله‌م����ان ،به‌م����ه‌ش هاوپه‌یمانیه‌كی به‌هێز له‌به‌رانبه‌ر الیه‌نه كوردییه‌كان‌و سوننیه‌كان پێكدێت. چاودێران����ی سیاس����ی ئاش����كرای ده‌كه‌ن ،مالیك����ی به‌هاوپه‌یمانیكردنی له‌گ����هڵ ئه‌نجومه‌ن����ی بااڵ ل����ه تانه‌و ته‌ش����ه‌ری مه‌رجه‌ع����ه ش����یعه‌كانی نه‌جه‌ف رزگاری ده‌بێ����ت .چاودێران وای بۆده‌چن به‌هۆی فتواكه‌ی ش����ێخ به‌شیر نه‌جه‌فی كه وتی حه‌رامه ده‌نگ ب����ه ئیتالفه‌كه‌ی مالیكی بدرێت15( ، )20كورس����ی پارله‌مان كه پێدهچوبۆ مالیكی بچوایه بۆ ئه‌نجومه‌نی بااڵ رۆیشتوه. بژارده‌ی س����ێیه‌می به‌رده‌م مالیكی بۆ پێكهێنان����ی حكوم����ه‌ت ،جگه‌له هاوپه‌یمانیك����ردن له‌گ����هڵ الیه‌ن����ه ش����یعه‌كان په‌رتكردنی ریزی كوردو س����وننه‌كانه .به‌جۆرێك مالیكی له‌ناو
مالیكی هێ����زه كوردییه‌كان����دا هاوپه‌یمان���� ی له‌گه‌ڵ یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان بكات ،ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ك ده‌بێته هۆی په‌رتكردنی ریزی الیه‌نه كوردییه‌كان، له‌الیه‌ك����ی دیك����ه‌ش ده‌بێت����ه هۆی دورخس����تنه‌وه‌ی پارت����ی دیموكراتی كوردستان كه له‌ماوه‌ی رابردودا بوه یه‌كێك له نه‌یاره سه‌رس����ه‌خته‌كانی مالیكی. له‌سه‌ر ئاستی الیه‌نه سوننه‌كانیش، ره‌نگ����ه مالیك����ی بیه‌وێ����ت له‌ڕێگه‌ی پێدانی یه‌كێك له پۆسته بااڵكانه‌وه، هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ ئوسامه نوجه‌یفی ی����ان س����اڵح موتڵه‌گ یاخ����ود ئه‌یاد ع����ه‌الوی بكات ،ئهوهی ئ����هم كاره‌ی مالیكی ئاسان ده‌كات ئه‌وه‌یه ئه‌و سێ سه‌ركرده‌یه به لیستی جیاواز به‌شداری هه‌ڵبژاردنی����ان كرد .ئه‌گ����ه‌ر مالیكی بتوانێت له‌م بژارده‌یه‌دا س����ه‌ركه‌وتو بێت ،ئهوا حكومه‌تێك به‌به‌ش����داری هاوپه‌یمانه‌كانی دروستده‌كات ،به‌اڵم له‌به‌رانب����ه‌ردا ئۆپۆزس����یۆنێكی كاراو
نه‌یاری له پارله‌ماندا ده‌بێت. چاودێرانی سیاسی پێیانوایه مالیكی بۆ ئهوهی وای پیشانبدات حكومه‌ته‌كه‌ی نوێنه‌رایه‌ت���ی هه‌مو الیه‌نه‌كان ده‌كات، پارته چ��� هپ‌و لیبراڵه‌كانیش بهێنێته ن���او حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌‌و وه‌زاره‌ته‌كانی رۆشنبیری یان گه‌شتوگوزاریان بداتێ. دوای كۆبونه‌وه‌ی نێ����وان مالیكی‌‌و ی ئیتالفی وه‌فا ،نوسینگه‌كه‌ی ئه‌ندامان مالیكی له‌به‌یاننامه‌یه‌ك����دا رایگه‌یاند تائێس����تا چه‌ندین قه‌واره‌ی سیاسی ب����راوه ،ئاماده‌ی����ی خۆی����ان ب����ۆ به‌ش����داریكردن له‌حكومه‌ت����ی نوێی عێراق ده‌ربڕیوه .هه‌روه‌ها مالیكی له كۆبونه‌وه‌ك����ه‌دا وتویه‌تی :حكومه‌تی نوێ له‌س����ه‌ر بنه‌مای نیش����تیمانی‌‌و بڕوابون به یه‌كێتی عێراق‌و سه‌روه‌ری ده‌س����تورو قانون‌و كاراكردنی قانونه په‌ككه‌وت����وه‌كان ده‌بێت ،له‌پێش����ی هه‌مویان����هوه قانون����ی ن����ه‌وت‌و غازو قانون����ی دابه‌ش����كردنی س����ه‌رچاوه نه‌وتیه‌كان.
گۆڕان‌و یه‌كگرتو: یه‌كێـتی‌‌و پارتی له‌ئێستاوه شه‌ڕ ی پۆست ده‌كه‌ن ئا :ئاوێنه یهكێتیو پارتی ده‌یانه‌وێت پۆستی سه‌رۆك كۆمار به‌ده‌ستبهێنن، به‌بێ بونی ڕوئیایه‌كی نیشتمانی بۆ كێشه‌كانی كورد له‌به‌غدا، به‌رپرسێكی بااڵی یه‌كگرتوی ئیسالمی واده‌ڵێت .له‌الیه‌ن خۆیه‌وه هه‌ڵسوڕاوێكی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌ڵێت "ده‌بێ یهكێتیو پارتی بزانن هه‌ردو پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و كۆمار سێو نیه ،له‌نێوان خۆیاندا به‌شی بكه‌ن". دوای تێپه‌ڕبونی نزیكه‌ی دو هه‌فت ه به‌س����ه‌ر ئه‌نجامدان����ی هه‌ڵبژاردن����ی پارله‌مانی عێراقدا ،تائێستا ئه‌نجامی كۆتای����ی رانه‌گه‌یه‌ن����راوه .ب����ه‌اڵم له‌ئێستاوه به‌رپرسانی یهكێتیو پارتی له‌ڕێگه‌ی میدیاوه ب����اس له‌وه‌رگرتنی پۆس����تی س����ه‌رۆك كۆم����ار ده‌كه‌ن، هه‌رچه‌نده تائێس����تا ئه‌و پۆس����ته بۆ كورد یه‌كالنه‌بۆته‌وه. ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان د.موسه‌ننا ئه‌مین، كه پێده‌چێت لیسته‌كه‌ی ببێته خاوه‌نی چوار كورس����ی له پارله‌مانی عێراقدا، رایده‌گه‌یه‌نێ����ت دوای ده‌ركه‌وتن����ی ئه‌نجام����ه به‌راییه‌كان����ی هه‌ڵبژاردن، پارتیو یه‌كێتی ده‌س����تیانكردووه به "كۆكردنه‌وه‌ی غه‌نیمه‌تی پۆس����ت له به‌غ����دا" ،هه‌روه‌ها ده‌ڵێ����ت "به‌ڕونی دیاره هه‌ردوال ده‌یانه‌وێت پۆسته‌كانی به‌غداو به‌دیاریكراوی پۆستی سه‌رۆك كۆمار به‌ده‌س����ت بهێنن ،به‌بێ بوونی روئیایه‌كی نیش����تمانی بۆ كێشه‌كانی كورد له‌به‌غدا". دیارترین كێش����ه‌كانی كورد له‌دوای روخانی رژێمی به‌عس����هوه ،بریتین له
كێش����هی ناوچه دابڕاوه‌كان ،موچه ی پێشمه‌رگه ،به‌شه بودجه‌ی كوردستان، به‌شداری كورد له ده‌سه‌اڵتی عێراقدا، كێش����هی نه‌وت .هه‌رچه‌نده له‌ماوه‌ی هه‌ش����ت ساڵی رابردودا كورد خاوه‌نی پۆس����تی س����ه‌رۆك كۆم����ارو جێگری س����ه‌رۆك وه‌زیران‌و جێگری سه‌رۆكی پارله‌م����ان‌و چه‌ندین وه‌زی����رو ده‌یان پارله‌مانتار بوه ،ب����ه‌اڵم نه‌یانتوانیوه ئه‌و كێش����انه به‌ته‌واوه‌تی چاره‌س����ه‌ر بكه‌ن. د .موسه‌ننا ،كه یه‌كێكه له كاندیده سه‌ركه‌وتوه‌كانی یه‌كگرتوی ئیسالمی بۆ پارله‌مانی عێراق ،ئاشكرای ده‌كات یهكێتیو پارتی به‌نهێنی ده‌ستیان به دانوستان كردووه له‌گه‌ڵ نوری مالیكی. ره‌خن ه له‌وه‌ش ده‌گرێ����ت هه‌رچه‌نده مالیكی ماوه‌ی چه‌ند مانگێكه موچه‌ی هاواڵتیانی هه‌رێمی بڕیوه‌و هێزه‌كانی دیجله‌ی دروستكردوه ،كه‌چی "پارتیو یه‌كێت����ی ئاماده‌ن هه‌موو ئه‌و كێش����ه چاره‌نوسسازانه له‌بیر بكه‌ن‌و بیكه‌نه قوربانی چه‌ند پۆستێك له به‌غدا". دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر پارتی دیموكراتی كوردس����تان به‌هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ چه‌ند الیه‌نێكی ش����یعه‌و س����وننه هه‌وڵیاندا مالیكی له پۆس����ته‌كه‌ی دوربخه‌نه‌وه، به‌اڵم س����ه‌ركه‌وتو نه‌بون ،له‌ئێستادا ئاماژه‌كان ب����ۆ ئه‌وه‌ده‌چ����ن مالیكی بۆ جاری س����ێیه‌م ببێته‌وه س����ه‌رۆك وه‌زیران. ئه‌و به‌رپرسه‌ی یه‌كگرتوو ،داواكاره رێگا به‌هیچ هێزێك نه‌درێت "سازش" له‌گه‌ڵ هیچ لیس����ت‌و س����ه‌ركرده‌یه‌كی عێراقی براوه بكات‌و"تاكالیه‌نانه هه‌وڵی هاوپه‌یمانی بدات بۆ به‌ده‌س����تهێنانی به‌رژه‌وه‌ن����دی شه‌خس����یو حزب����ی". ئ����هوهی به‌الی د.موس����ه‌نناوه گرنگه ئهوهی����ه كه چ الیه‌نێكی عێراقی كورد
پێكهاته‌ی كوردی به‌رده‌وام وه‌ك ته‌ریك له‌حوكم‌و معاره‌زه‌ی كابینه‌ی حكومه‌ته‌كان ی له‌كابین ه عه‌الویه‌وه تا جهعفهریو مالیكی ده‌ركه‌وتوه ده‌ك����ه‌ن به‌ش����ه‌ریكی حه‌قیقی بڕیارو ده‌ڵێت "ه����ه‌ر ج����ۆره رێككه‌وتنێك ی تاكالیه‌نه درزێكی گ����ه‌وره‌و گورزێكی كه‌مه‌رش����كێنه ل����ه هه‌ڵوێس����ت‌و به‌رژه‌وه‌ندییه نیشتمانیه‌كان". دوای به‌ڕێوه‌چون����ی هه‌ڵبژاردن����ی پارله‌مان ،سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی عادل موراد رایگه‌یاند پۆستی سه‌رۆك كۆمار پشكی حیزبه‌كه‌یه‌تی، به‌اڵم هه‌ندێك به‌رپرسی پارتی وه‌اڵمی ئه‌و لێدوانه‌یان دایه‌وه .هه‌ندێك كه‌ناڵی راگه‌یاندنیش باس له‌وه‌ده‌كه‌ن پارتی
7
ی بۆ پۆستی سه‌رۆك هۆش����یار زێبار كۆمار دیاریكردوه. هه‌ڵس����وڕاوی بزوتن����هوهی گۆڕان هۆش����یار عه‌بدواڵ ،ره‌خنه له‌یه‌كێتی‌‌و پارت����ی ده‌گرێ����ت ك����ه له‌ئێس����تاوه كه‌وتونه‌ت����ه ملمالنێی یه‌كتر له‌س����ه‌ر وه‌رگرتنی پۆس����تی س����ه‌رۆك كۆمار، له‌كاتێكدا هێشتا ئهوه یه‌كالنه‌بۆته‌وه كه ئه‌و پۆسته بۆ كورد ده‌بێت. بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له ()2010/3/7 بۆ یه‌كه‌مجار به‌ش����داری هه‌ڵبژاردنی پارله‌مان����ی عێراقی كردو بوه خاوه‌نی هه‌ش����ت كورس����ی ،به‌پێ����ی ئه‌نجامه به‌راییه‌كان����ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره‌ش ره‌نگ����ه ببێته خاوه‌نی ده كورس����ی. به‌گوێ����رهی ئه‌نجام����ه به‌راییه‌كان����ی هه‌ڵبژاردن ،هۆش����یار عه‌بدواڵ یه‌كێكه له‌كاندی����ده براوه‌كانی ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه ب����ۆ پارله‌مان����ی عێ����راق .به‌بۆچونی هۆش����یار ،كورد له‌عێراقدا،دو كێشه‌ی بونی����ادی‌و قوڵی هه‌یه،ك����ه ئه‌وانیش كێش����هی خاك‌و جۆری هاوبه‌شیه‌تی له‌ده‌سه‌اڵتی سیاسیدا .له‌باره‌ی پرسی خاكه‌وه ،ده‌ڵێ����ت "له‌رابردودا خاك‌و ناوچه كوردستانیه كێشه له‌سه‌ره‌كان ئه‌وله‌ویه‌تی س����ه‌ركرادیه‌تی یهكێتیو پارتی نه‌بون". سه‌باره‌ت به‌پرسی به‌شداری سیاسی ك����ورد له‌عێراقدا ،ئه‌و هه‌ڵس����وڕاوه‌ی گۆڕان ئاماژه به‌وه‌ده‌كات كورد به‌ره‌و الوازی����ی ده‌چێت .لهوبارهیهوه ده‌ڵێت "پێكهات����هی كوردی ب����ه‌رده‌وام وه‌ك ته‌ریك له‌حوك����م‌و معاره‌زه‌ی كابینه‌ی حكومه‌ته‌كان له‌كابینه‌ی عه‌الویه‌وه تا جهعفهریو مالیكی ده‌ركه‌وتوه". ناوبراو ،ره‌خن����ه له‌یه‌كێتی‌‌و پارتی ده‌گرێ����ت له‌ئێس����تاوه خواس����تی یه‌كه‌میان پۆس����تی سه‌رۆكی كۆماره‌و نه‌وه‌ك����و خ����اك .به‌ه����ۆكاری ئهوهی
له‌ماوه‌ی چه‌ند س����اڵی رابردودا كورد له‌ڕێگه‌ی پۆس����ته‌كانیه‌وه نهیتوانیوه كێشه‌ی خاك چاره‌سه‌ر بكات‌و ده‌ڵێت "پۆست‌و كورسی كاتێك گرنگه رۆڵی بۆ دۆزه نه‌ته‌وه‌ییه‌كه هه‌بێت". س����ه‌باره‌ت به‌هه‌وڵ‌و هه‌نگاوه‌كانی یهكێتیو پارتی له‌ئێس����تادا ،هۆشیار ده‌ڵێت "ده‌ب����ێ یهكێتیو پارتی بزانن هه‌ردو پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و كۆمار سێو نیه له‌نێوان خۆیان به‌شی بك هنو ئێس����تا س����ه‌رده‌می په‌نج����ا به‌په‌نجا نه‌ماوه". له‌الیه‌ن خۆیه‌وه مهس����عود بارزانی س����ه‌رۆكی هه‌رێم����ی كوردس����تان له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا مه‌رجه‌كانی هه‌رێمی كوردس����تانی ب����ۆ به‌ش����داریكردن له‌حكومه‌تی داهاتوی عێراقداراگه‌یاندكه خ����ۆی له‌جێبه‌جێكردنی ده‌س����تورو به‌دیهێنانی ش����ه‌راكه‌ت ده‌بینێته‌وه. بارزان����ی ده‌ڵێ����ت "ده‌ب����ێ س����وپای عێراق له‌س����ه‌ر بنه‌مایه‌كی نیشتیمانی دابمه‌زرێته‌وه‌و كێش����هی پێش����مه‌رگه چاره‌سه‌ر بكرێت‌و یاسای نه‌وت‌و غاز په‌س����ه‌ند بكرێت‌و سه‌رژمێریی گشتی ئه‌نج����ام بدرێت‌و ئ����هو دامه‌زراوانه‌ی ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌س����توور دام����ه‌زراون هه‌ڵبوه‌شێنرێنه‌وه". سه‌باره‌ت به پۆستی سه‌رۆك كۆمارو داواكاری����ی كورد ب����ۆ وه‌رگرتنی ئه‌م پۆس����ته ،بارزانی ئاماژه‌ی به‌وه‌داوه كه "وێڕای ته‌ش����ریفاتیبونی پۆستی س����ه‌رۆك كۆمار ،پ����اش راگه‌یاندنی فه‌رم����ی ئه‌نجام����ه‌كان‌و دوای ئهوهی ك����ورد لهوه دڵنیا بێ����ت كه‌عێراق بۆ دۆخی پێش����و ناگه‌ڕێت����هوه ،ئه‌وكات ئێم����ه پێداگیریی له‌س����ه‌ر وه‌رگرتنی پۆستی س����ه‌رۆك كۆمار ده‌كه‌ین‌و به ئیس����تیحقاقێكی نه‌ته‌وه‌ی����ی هه‌رێمی كوردستانی ده‌زانین".
ی ی پارله‌مان ی هه‌ڵبژاردن له‌گه‌ڵ ته‌واوبون عێراق‌و ده‌س���تپێكردنی هه‌وڵ���ه‌كان بۆ ی حكومه‌تی ن���وێ ،ئه‌مه‌ریكا پێكهێنان��� ێ ره‌وان هی به‌غدا ده‌كات. باڵێوزێكی نو ی ئهمهری���كا ب���اراك ئۆباما س���ه‌رۆك له‌به‌یاننامه‌یه‌ك���دا رایگه‌یان���د دو ی ی كاروب���ار ی ش���اره‌زا دیبلۆمات���كار رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���تی پااڵوت���وه ،بۆ ئهوهی ببن ه باڵێوزی واڵته‌ك هی له‌به‌غداو قاهیره .باڵێ���وزی ئه‌مه‌ریكا له‌ئوردنه‌و‌ه ی ی به‌غدا ده‌كرێ���ت ،باڵێوزه‌ك ه ره‌وان���ه به‌غ���داش ره‌وان��� هی قاهی���ره ده‌كرێت. ی یه‌كه‌میان ئه‌م��� ه له‌كاتێكدای ه له‌واڵت��� ی دوه‌میش هه‌ڵب���ژاردن به‌ڕێوه‌چوه‌و واڵت ی نوێدای���ه. له‌ب���ه‌رده‌م هه‌ڵبژاردنێك��� بڕیاره‌ك���هی ئۆباماش كاتێ���ك ده‌چێت ه ی ی جێبه‌جێكردنه‌وه ،كه ئه‌نجومه‌ن بوار ی بكات. ی په‌سه‌ند ی واڵته‌كه پیران ی ئۆباما ،ستیوارت ی بڕیاره‌كه به‌گوێره ی ێ س���اڵ ه باڵێوز ی س��� جۆنز ك ه ماوه ئه‌مه‌ریكای ه له‌ئوردن دێت ه به‌غدا ،رۆبه‌رت س���تیڤن بیكرۆفت ك ه له‌س���اڵی ()2012 ی ئهمهری���كا له‌عێراق، بوه‌ت���ه باڵێ���وز ره‌وانه‌ی قاهیره ده‌كرێت. جۆن���ز ،یه‌كێك���ه ل���هو دیبلۆماتكار‌ه ی ئه‌مه‌ریكیان���هی ش���اره‌زاییه‌كی باش��� ی عێراق���هوه هه‌یه. له‌باره‌ی پرس���ه‌كان ی (- 1994 به‌ه���ۆی ئ���هوهی له‌س���ااڵن ی )1996له‌ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ی ی به‌ش���ی عێراق ئهمهری���كا به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ی به‌عس ی رژێم ب���وه .ل���ه‌دوای روخان��� ی ی ( ،)2003بوه‌ته هه‌ماهه‌نگكار له‌ساڵ ی ی ئهمهری���كا له‌گ���هڵ پارێزگا ئی���داره ئه‌نب���ارو په‌یوه‌ندییه‌كی باش���ی له‌گه‌ڵ ی ئه‌و پارێزگایه‌دا كه‌سایه‌تی ه ناسراوه‌كان هه‌یه .له‌نێوان س���ااڵنی ()2010 - 2008 ی ئه‌مه‌ریكا بوه له‌به‌غدا. ی باڵێوز جێگر ل���ه( )2011/7/21كراوه‌ت���ه باڵێ���وز ی ی یاریده‌ده‌ر له‌ئوردن .ماوه‌یه‌ك جێگر ی ی كاروبار وه‌زی���ر ب���وه له‌نوس���ینگه ی ئه‌وروپاو ئۆراس���یا له‌وه‌زاره‌تی دهرهوه ی ئه‌مه‌ریكا .ل��� ه ( )2008 - 2005جێگر باڵێوز بوه له‌قاهیره .هه‌روه‌ها له‌توركیاو س���لڤادۆرو كۆڵۆمبی���اش كاریك���ردوه. ی هه‌روه‌ه���ا یاریده‌ری تایبه‌ت���ی نوێنه‌ر ئه‌مه‌ریكا بوه له‌نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان. ی ی دی���وك‌و كۆلێژ جۆن���ز كه زانك���ۆ ی تهواوكردوه، ی په‌نسلڤانیا مافی زانكۆ له‌كاتێك���دا دهگهڕێتهوه بۆ عێراق ،ك ه تا ی ی ئه‌نبار به‌ته‌واوه‌ت ئێس���تاش پارێزگا ی ی حكومه‌ت له‌ژێ���ر كۆنترۆڵی هێزه‌كان��� ی چه‌كداریش عێراقدا نیه ،شه‌ڕو پێكدادان ی له‌نێوان گروپ��� ه چه‌كداره‌كان‌و هێزه‌كان حكومه‌ت لهو پارێزگایه‌دا به‌رده‌وامه. ی ئهمهری���كا له‌كاتێكدا ی نوێ باڵێ���وز ی زیات���ر له‌د‌ه دێت��� ه به‌غدا ،ك ه م���اوه ی عێ���راق ی پارله‌مان��� رۆژه هه‌ڵبژاردن��� ی ئه‌نجامدراوه ،به‌اڵم تا ئێس���تا به‌فه‌رم ی هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه رانه‌گه‌یه‌نراوه، ئه‌نجام ی ی ك���ردار هه‌روه‌ه���ا به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی دانوس���تانه‌كانی پێكهێنان���ی كابین���ه ی ی عێ���راق ده‌س���ت ی حكومه‌ت��� نوێ��� ی عێراقیش پێنه‌كردوه‌و هێزه سیاسیه‌كان ی یه‌كتردان .هه‌ر له‌ملمالنێیه‌كی س���ه‌خت به‌هۆی ئه‌و ملمالنێیانه‌و‌ه بو چوار س���اڵ ی هه‌شت مانگ ئینجا الیه‌ن ه له‌مه‌وبه‌ر دوا ی حكومه‌ت سیاسیه‌كان له‌سه‌ر پێكهێنان رێكه‌وتن. ی سیاسی، ی به‌شێك له‌چاودێران به‌بڕوا ی ی جۆنز په‌یوه‌ندی به‌كێشه‌كان دیاریكردن ئێس���تای پارێ���زگای ئه‌نب���اره‌وه هه‌یه، ی هه‌وڵدان پێده‌چێ���ت یه‌ك���هم كاریش��� ی سیاسیان ه ی به‌ش���ێوه‌یه‌ك بێت بۆ ئهوه ی ئ���هو پارێزگای��� ه ی به‌قه‌یران��� كۆتای��� ی بهێنرێت .ئه‌مه جگ��� ه لهوهی حكومه‌ت ی ئه‌مه‌ریكا ده‌یه‌وێت له‌پێكهێنانی كابینه ی ی حكومه‌تی عێراقدا ،رۆڵ‌و نه‌خش��� نوێ ی خۆی هه‌بێ���ت‌و گۆڕه‌پانه‌ك ه به‌ته‌واوه‌ت بۆ ئێ���ران‌و ده‌وڵه‌تان���ی ناوچه‌كه چۆڵ نه‌كات. ی ی له‌سه‌ر كارالبردنی محه‌مه‌د مورس دوا ی ی ساڵ ی میسر له‌مانگی ته‌مموز سه‌رۆك رابردو ،په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان ئه‌مه‌ریكاو میس���ر به‌ره‌و ئاڵ���ۆزی رۆیش���تن ،بۆی ه ی له‌ئێستادا ئه‌مه‌ریكا به‌ناردنی باڵێوزه‌كه ی ب���ۆ قاهی���ره ،ده‌یه‌وێت كار بۆ به‌غدا ی په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ ئاساییكردنه‌وه ئه‌و واڵت���ه‌دا بكات ،به‌تایبه‌تی له‌كاتێكدا ی كه میس���ر له‌به‌رده‌م هه‌ڵبژاردنێكی نوێ س���ه‌رۆكایه‌تیدایه .ب���ه‌اڵم پرس���یاره‌ك ه ئهوهی��� ه ئایا ئ���هم دو باڵێ���وز‌ه نوێی ه ی واڵته‌كه‌یان ده‌توانن خه‌ون‌و خواسته‌كان ی سیاسیدا له‌دو شاری پڕ له‌كێشمه‌كێش به‌دیبهێنن؟
8
ئابوری
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
بۆ موچه‌ی‌فه‌رمانبه‌ران دۆسته‌كه‌ی مالیكی هه‌واڵی خۆشی پێیه ی فه‌رمانبه‌ران ده‌نێرێت؟ ئایا به‌غدا موچه ئا :ئاسۆ سه‌راوی به‌رپرسێكی هێزی پێشمه‌رگه ی ئهوهی له‌دانیشتنێكدا ده‌یوت "به‌هۆ موچه‌یان وه‌رنه‌گرتوه ،چه‌ندین پێشمه‌رگه‌م هه‌یه 250هه‌زار دیناری ته‌بع له‌گیرفانیاندا نییه".
نیسانی ئه‌مساڵ له‌خانه‌قین نوێنه‌رێكی نوری مالیكی بینیوه به‌ناوی س���ام ی ركابی ك���ه له‌ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانی عێ���راق ده‌وام ده‌كات ،م���وراد به‌و‌ی راگهیاندوه كه باجیاوازیه‌كانیان له‌گه‌ڵ هه‌ولێ���ر نه‌بێته ه���ۆی بڕینی موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم" ،به‌نوێنه‌ره‌كه‌ی مالیكیم وت سزای فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم مه‌ده‌ن به‌هۆی جیاوازیه سیاسیه‌كانتان له‌گ���هڵ هه‌ولێ���ر" .ئه‌و به‌رپرس���هی یه‌كێت���ی ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات كه نوێنه‌ره‌كه‌ی مالیك���ی پهیمانیداوه كه گرفتی موچ���هی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم چاره‌س���ه‌ر بك���هنو موچ���ه ره‌وانه‌ی ههرێ���م بك���ه‌ن "به‌ڵێنیان���داوه موچه بنێرن ،له‌ئێستاش���دا ئێم���ه چاوه‌ڕێی جێبه‌جێكردن���ی به‌ڵێنه‌كه‌یانی���ن". ئ���هو غه‌مباری���ش ب���و ب���هوهی كه له‌راب���ردودا له‌س���ه‌ر ئ���هو هه‌واڵنه‌ی داوێت���ی ب���ۆ گه‌ڕان���هوهی موچ���هی فه‌رمانبه‌ران،له‌الیه‌ن هه‌ندێك كه‌س���ی سیاس���یه‌وه ره‌خنه‌ی ئهوهی لێگیراوه كه ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ندی حیزبه‌كه‌ی خۆی ئ���هو كاره ده‌كات‌و هاوكات باس���یان له‌هاومه‌زهه‌بی���ی ئ���هو دو هاوڕێی���ه نیه موچه‌ی هێزی پێش���مه‌رگه دابین ده‌كرد كه هه‌ردوكیان ش���یعه‌ن ،به‌اڵم به‌رپرس���ه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌ن���ی ناوه‌ندی بكات. یه‌كێتی به‌توندی ئ���هوهی ره‌تكرده‌وه عادل موراد چی كردوه كه هه‌وڵه‌كانی بۆ ئه‌و مهبهس���ته‌بێت، بۆ موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران؟ س���كرتێری ئه‌نجومه‌ن���ی ناوه‌ندی رایگه‌یان���د ك���ه جگ���ه له‌مه‌به‌س���تی یه‌كێت���ی ع���ادل موراد كه دۆس���ت‌و مرۆڤایه‌ت���ی هیچ مهبهس���تێكی تری ی نوری مالیكی سه‌رۆك نییه"ئه‌و هه‌واڵنه‌ی من جگه له‌كارێكی هاوڕێی دێرین ی عێراق���ه ،ئ���هوه ئاش���كرا مرۆڤان���ه هی���چ مهبهس���تێكی ت���ری وه‌زیران��� ده‌كات له‌هه‌وڵه‌كان���ی به‌رده‌وام���ه بۆ له‌پشته‌وه نییه ،ئه‌وانه‌ی ئه‌و ره‌خنانه چاره‌س���ه‌ركردنی گرفت���ی نه‌ناردن���ی ده‌گ���رن ،ئه‌گه‌ر راس���ت ده‌ك���ه‌ن با موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم ،ئه‌و باس له‌پاره‌ی خۆیان موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی لهوه ده‌كات دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی 30هه‌رێم بده‌ن".
نوێنه‌ره‌كه ی مالیك ی پهیمانیداوه ك ه گرفت ی موچه ی فه‌رمانبه‌ران ی هه‌رێم چاره‌سه‌ر بكه‌ن‌و موچ ه ره‌وانه ی هه‌رێم بكه‌ن
دواكه‌وتن���ی موچ���ه‌ی‌فه‌رمانبه‌ران به‌رده‌وام���ی هه‌ی���ه ،به‌جۆرێ���ك تائێس���تاش به‌ش���ێك له‌موچه‌خۆران موچه‌ی مانگی س���ێیان وه‌رنه‌گرتوه، هه‌رێم ئۆباڵه‌كه‌ی ده‌خاته ئه‌س���تۆی مالیكی ب���هوهی موچه نانێرێت ،عادل مورادی سكرتێری ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی كه‌دۆس���ت‌و هاوڕێ���ی دێرینی مالیكیه‌ئاش���كرای ده‌كات هه‌وڵه‌كانی چڕكردۆته‌وه بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی ئه‌و گرفته "بڕیارمان���داوه موچه‌ی مانگی چوار بنێرین". چاوه‌ڕێی ده‌ره‌نجامی باش ده‌كات گرفته‌كان���ی نێوان ههرێ���م‌و به‌غدا له‌سه‌ر دۆس���یه‌ی نه‌وتی هه‌رێم،چه‌ند ناوبژیوان���زۆرن ،به‌اڵم كاریگه‌رترینیان مانگێك���ه درێ���ژه‌ی هه‌یه،گرفته‌كه تا عادل مورادی س���كرتێری ئه‌نجومه‌نی ئاس���تی بڕینی موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی ناوه‌ندی یه‌كێتیه كه دۆس���ت‌و هاوڕێی هه‌رێم رۆیشتوه ،به‌غدا داوای داهاتی دێرین���ی س���ه‌رۆك وه‌زیران���ی عێراق ن���ه‌وت له‌هه‌رێم ده‌كات‌و مه‌رجیش���ی ن���وری مالیكی���ه ،به‌هه‌وڵه‌كانی ئه‌و ب���ۆی هه‌ی���ه ك���ه رۆژان���ه 400هه‌زار له‌رابردودا موچه ره‌وانه‌ی هه‌رێم كرا، به‌رمی���ل ن���ه‌وت له‌رێ���گای ئ���ه‌وه‌وه له‌ئێستاش���دا وه‌ك خۆی بۆ ئاوێنه‌ی هه‌نارده‌ی دهرهوه ب���كات ،هه‌رێمیش ئاش���كراكردهه‌وڵه‌كانی به‌رده‌وام���هو تائێستا ره‌زامه‌ندی 100هه‌زار به‌رمیلی چاوه‌ڕێی ده‌ره‌نجامی باشیش ده‌كات. چیرۆكی سه‌یر‌و نیش���انداوه‌و به‌غ���دا ب���هم هه‌نگاوه‌ی هه‌ستبزوێن له‌بێده‌ره‌تانی ههرێ���م رازی نه‌ب���وه ،زه‌ره‌رمه‌ن���دی ئ���هو کارمه‌ندان���هی ك���ه زۆرترین یه‌كه‌میش له‌م نێوه‌نده‌دا فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێمن كه چه‌ند مانگێكه موچه‌كانیان كات موچه‌ی���ان دواده‌كه‌وێ���ت ،هێزی دواده‌كه‌وێت،هه‌رچه‌ن���ده الیه‌ن���ی پێش���مه‌رگه‌ن ،وه‌ك ب���اس ده‌كرێت
چه‌ند مانگێکه موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران دواده‌که‌وێ تائێستاش به‌شێكیان موچه‌ی مانگی سێیان وه‌رنه‌گرتوه ،له‌كاتێكدا ئێستا ناوه‌ڕاس���تی مانگی پێنجه ،چیرۆكی س���هیرو هه‌س���تبزوێن له‌بێده‌ره‌تانی خێزانی به‌ش���ێك له‌پێش���مه‌رگه‌كان ده‌گێڕدرێت���هوه ،به‌رپرس���ێكی هێزی پێش���مه‌رگه كه له‌س���نوری جه‌له‌وال ده‌وام ده‌كات ،له‌دانیش���تنێكدا به‌شێوه‌یه‌كی پێش���بینینه‌كرا‌و باسی له‌هه‌ژاریی به‌ش���ێك له‌پێشمه‌رگه‌كانی ده‌ك���رد به‌جۆرێك وه‌ك ئ���هو ده‌یوت چه‌ندی���ن پێش���مه‌رگه‌ی هێزه‌ك���هی "ته‌نه���ا 250هه‌زار دین���اری ته‌بعیش له‌گیرفانیان���دا نییه" ئه‌و ده‌یوت "هه‌ر
ئه‌وه‌نده‌م ده‌س���ه‌اڵته ماوه ماوه چه‌ند كه‌سێكیان بنێرمه‌وه تا كرێكاری بكه‌ن بۆ چه‌ند رۆژێ���ك بژێوی خێزانه‌كه‌یان دابین بكه‌ن". به‌پێ���ی ئه‌و زانیاریانه‌ی به‌ده‌س���ت هات���ون ،وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه نزیكه200ه���ه‌زار موچه‌خ���ۆری هه‌یه به‌وانه‌ش���هوه ك���ه خانه‌نش���ینكراون به‌پل���ه س���ه‌ربازی‌‌و تایبه‌تیه‌كان���هوه ده‌گات���ه نزیك���هی 400ه���ه‌زار كه‌س، ب���هم جۆره ك���ۆی گش���تی بودجه‌ی ئ���هو وه‌زاره‌ت���ه له‌س���اڵێكدا ده‌گاته نزیك��� هی 1ترلیۆن‌و400ه���ه‌زار دینار، ئهوه له‌كاتێكدا تائێس���تا به‌غدا رازی
له150رۆژی پشوه‌كان ی عێراقدا ( )1200كاتژمێر كار به‌هه‌ده‌ر ده‌ڕوات!
ئه‌و زیانانه‌ی پشوه‌كان به‌ئابوری واڵتی ده‌گه‌یه‌نن عوسمان محه‌مه‌د عه‌بدواڵ له‌س����ه‌رجه‌م واڵتان����ی دنی����ادا له‌چوارچێوه‌ی سیس����ته‌می ئابوریو ئی����داری ده‌وڵه‌تدا جی����ا له‌رۆژه‌كانی كارو ده‌وام����ی ئاس����ایی ،ڕۆژه‌كانی پشوو مۆڵه‌تیش ده‌ستنیشان ده‌كه‌ن، ئه‌م����ه‌ش له‌پێناو گه‌ڕان����هوهی وزهو ئارام����ی بۆ كرێ����كاران‌و فه‌رمانبه‌ران ت����ا بتوان����ن به‌هه‌ناس����ه‌یه‌كی نوێوه بگه‌ڕێنه‌وه س����ه‌ر كاره‌كانیان .به‌پێی یاس����ای پش����وه فه‌رمیه‌كانی عێراق 2013رێ����ژه‌ی پش����وه‌كان له‌عێراقدا ده‌گاته نزیك����هی 150رۆژ ،به‌مه‌ش عێراق ده‌بێته یه‌كه‌مین واڵتی جیهان له‌ڕوی رێژه‌ی ژماره‌ی پش����وه‌كانه‌وه (واڵت����ی پش����وه‌كان)و هه‌رێم����ی كوردستانیش تا ئێستا وه‌ك هه‌رێمێك له‌عێراقدا پابه‌ندی زۆربه‌ی ڕۆژه‌كانی پش����وه‌و به‌فه‌رمی په‌یڕه‌وی ده‌كات. لێره‌دا مه‌به‌ستمانه شیكردنه‌وه‌یه‌كی ئابوریانه ب����ۆ زیانه‌كانی ئه‌و حاڵه‌ته بكه‌ین. ئه‌گ���ه‌ر س���اڵێك ( )365رۆژ بێ���ت كه ده‌كات���ه 52هه‌فته‌‌و له‌هه‌ر هه‌فته‌یه‌كیشدا ڕۆژانی هه‌ینی‌و شه‌ممه ده‌وام نه‌بێت ده‌كاته ( )104رۆژ ئه‌مه به‌س پش���وی هه‌فتانه ،جگه له()50 رۆژی پش���وه فه‌رمی���ه‌كان كه خۆی له‌جه‌ژن‌و بۆنه نیشتیمانیو نهتهوهییو جیهانیه‌كاندا ده‌بینێته‌وه ،ئهوه به‌ده‌ر لهو پشوانه‌ی كه به‌هۆی دۆخی كه‌ش‌و هه‌واو باری ئه‌منی‌و پرۆسه‌ی سیاسی وه‌ك هه‌ڵبژاردنه‌كان���هوه دێته پێش، س���ه‌ره‌ڕای ئهوهی هه‌ر فه‌رمانبه‌رێك به‌پێی یاس���ا بۆی هه‌یه له‌س���اڵێكدا ( )30ڕۆژ مۆڵه‌ت وه‌ربگرێت ،هه‌روه‌ها مۆڵه‌تی دایكایه‌تی‌و نه‌خۆشی‌و حه‌ج‌و چه‌ندینی تر ،ئه‌گه‌ر ب���ه‌روارد بكه‌ین به‌واڵتانی تری دونیا كه پالن‌و كاتیان
چه‌ند کرێکارێک له‌کاتی کارکردندا به‌الوه گرنگه ئهوا رێژه‌ی پش���وه‌كانی ئێره‌و ئه‌وێ ئاسمان‌و رێسمانه ،بۆ نمون ه له‌م واڵتانه جگه له‌پشوه‌كانی كۆتایی هه‌فته ژماره‌ی پشوه فه‌رمیه‌كان به‌م جۆره‌یه (كه‌ن���ه‌دا‌و مالیزیا‌و كۆریای باش���ور 11رۆژ ،ئه‌مه‌ریكاو به‌رازیل‌و پاكس���تان 10رۆژ ،توركی���ا 7رۆژ، ئیس���پانیاو ئوس���تورالیا‌و ئه‌ڵمانی���او قه‌ته‌ر 9رۆژ ،چین 5رۆژه ،سویس���را 4رۆژ ،تایالن���د 40رۆژ) ه���ه‌ر ڕۆژێك به‌پێی س���تانداردی نێوده‌وڵه‌تی كاتی كاركاركردن بریتی���ه له()8كاتژمێری كار به‌م پێیه له‌عێراقدا له‌ماوه‌ی 150 رۆژ پش���ودا ( )1200كاتژمێری كاری به‌ه���ه‌ده‌ر ده‌ڕوات ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا كارو ده‌وام له‌دام‌و ده‌زگا حكومیه‌كاندا وه‌ك پێویس���ت نیه ،رێژه‌یه‌كی به‌رزی بێكاری ش���اراوه‌ی تێدایه‌‌و سوپایه‌ك فه‌رمانب���ه‌ر خراونه‌ته ن���او دام‌وده‌زگا جۆراو جۆره‌كان به‌جۆرێك به‌رهه‌مداری
له‌ساڵێکێدا فه‌رمانبه‌رێكی یابانی ( 4840كاتژمێر) كارئه‌كات
ل ه هه‌رێمدا به‌هۆ ی نه‌بون ی زانیاریه‌وه، نازانین به‌رهه‌مداری فه‌رمانبه‌رێك له‌ساڵێكدا چه‌نده؟
خزمه‌تگوزارییان له‌ئاستێكی كه‌مدایه، به‌داخ���هوه ئێمه ل���ه‌روی توێژینه‌وه‌ی زانس���تی ئابوریو داتاوه زۆر هه‌ژارین
نازانی���ن به‌رهه‌م���داری فه‌رمانبه‌رێك له‌داموده‌زگاكاندا چه‌ندێكه له‌ڕۆژێكدا ی���ان له‌كاتژمێرێك���دا ،له‌واڵتێك���ی
وه‌ك ئێران���دا كاتی ده‌وامی ئاس���ایی (8كاتژمێ���ره) له‌رۆژێك���دا به‌پێ��� ی توێژینه‌وه‌كانیان بۆیانده‌ركه‌وتوه هه‌ر فه‌رمانبه‌رێكیان له‌ماوه‌ی ئهوه هه‌شت كاتژمێره‌دا ته‌نها ( )65خوله‌كه (انتاج الفعلی) یان كاری ته‌واو دروستی هه‌یه له‌یه‌كێ���ك له‌س���اڵه‌كاندا گه‌یش���تۆته 2كاتژمێ���رو 6خوله‌ك وات���ه ئه‌گه‌ر كارمه‌ندێك 30س���اڵ خزمه‌تی هه‌بێت ل���هو ماوه‌یه‌دا ( )2860كاتژمێر كاری ته‌واو ئه‌نج���ام ئه‌دا كه ده‌كاته ()65 هه‌فته واتا له‌ماوه‌ی ئه‌و س���ی ساڵه‌دا ته‌نها (سێ) مانگ كاری ته‌وا ده‌كات، واته فه‌رمانبه‌رێكی ئێرانی له‌ساڵێكدا ته‌نه���ا ( 800كاتژمێ���ر) كارئ���ه‌كات ه���اوكات فه‌رمانبه‌رێكی پاكس���تانی (2200كاتژمێر) كار ده‌كات له‌س���اڵێدا فه‌رمانبه‌رێكی یابانی ( 4840كاتژمێر) كار ئه‌كات ،هه‌روه‌ها توركیه‌ك (2660 كاتژمێر)و ئه‌ڵمانیه‌ك ( 3400كاتژمێر) هه‌ڵبه‌ت واڵتێكی خاوه‌ن پیشه‌س���ازی خ���اوه‌ن بنه‌م���ای به‌رهه‌مهێن���ان جی���اوازی هه‌یه له‌گ���هڵ واڵتێكدا كه واڵتێكی نه‌وتی (ریعی) بێت ،له‌واڵته پیشه‌س���ازییه‌كاندا یه‌ك ڕۆژی پشوو ( )0,6داه���ات‌و به‌رهه‌می نه‌ته‌وه‌یی ئه‌و واڵته دێنێته خواره‌وه. دوای ته‌واوبون���ی جه‌نگ���ی دوه‌می جیهانی گوزاره‌ی���ه‌ك باوبو له‌واڵتانی پیشه‌س���ازییدا ده‌یانوت "له‌ده‌ستدانی خوله‌كێك كار له‌ده‌ستدانی ده‌رفه‌تێك بۆ پێش���كه‌وتن" به‌اڵم له‌واڵته نه‌وت فرۆشه‌كاندا كه به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی پش���ت به‌داهان���ی نه‌وت ده‌به‌س���تن نه‌ك 150رۆژ زیاتریش بكرێته پش���و ره‌نگه كاریگه‌ری له‌سه‌ر به‌رهه‌مهێنان نه‌بێ���ت ،چونكه واڵتێك���ی به‌رخۆر‌و مه‌سره‌فگه‌ران ,به‌اڵم كاروباری خه‌ڵك دواده‌خات‌و كاری س���هرمایهگوزاریو فه‌رم���ی په‌كده‌خ���ات‌و گرف���ت ب���ۆ
دامه‌زراوه په‌روه‌رده‌ییه‌كان دروس���ت ده‌كات له‌ڕوی ته‌واونه‌كردنی پرۆگرام‌و س���اردبونه‌وه‌و بێ���زاری خوێن���دكارو قوتاب���ی ...تاد ده‌گه‌ینه ئهوهی زۆری رێژه‌ی پش���وه‌كان له‌عێراق‌و هه‌رێمدا ده‌ره‌نجام���ی نه‌بونی سیس���ته‌مێكی ئیداری‌و ئابوریو سیاسیو په‌روه‌رده‌ییه كه گرنگی به‌سه‌رمایه‌ی مرۆیی‌و كات‌و كه‌ره‌سته‌كان نادات‌و له‌خه‌یاڵ پاڵویی‌و بێ پالنی‌و وه‌همێكی گه‌وره‌دا ده‌ژین‌و سیسته‌مێكی كالسیكی كارو رۆتینێكی ب���ێ مان���ا ت���ه‌واوی دام‌و ده‌زگاكانی گرتۆته‌وه. له‌هه‌رێم‌و عێراقیش به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی نه مافی كرێ���كار دراوه ،نه ئهویش مافی به‌كاره‌كه‌ی داوه له‌روی ئاماده‌ب���ون‌و به‌رهه‌م���داری‌و توان���او لێهاتویی‌‌و ئه‌بده‌یتكردنه‌وه‌ی زانیاری‌و ئه‌زمونه‌كان���ی كه بتوان���ێ هاوزه‌مان له‌گه‌ڵ بازاڕی كاردا خۆی بگونجێنێت، له‌هه‌مانكاتیش���دا له‌مان���ای پش���وش تێنه‌گه‌یش���توین كه میانه‌یه‌ك بێت بۆ ئارامی‌و خۆس���ازدانه‌وه بۆ سه‌رله‌نوێ چون���هوه س���ه‌ركار‌و به‌رهه‌مداربون، بۆیه پێویسته له‌هه‌رێمی كوردستاندا یاس���ایه‌كی تایب���ه‌ت هه‌بێ���ت ك���ه چه‌ندایه‌ت���یو چۆنایه‌تی پش���وه‌كان رێكبخات���هوه ،چونك���ه بنه‌مای كات‌و ئی���داره‌ی كات یه‌كێكه له‌بنه‌ما گرنگه كێبه‌ركێ كه ئێم���ه ئه‌مانه‌وێ ته‌به‌نی سیس���ته‌می ب���ازاڕی ئ���ازاد بكه‌ی���ن ئه‌بێ���ت ڕه‌چ���اوی خێرای���ی بكه‌ی���ن له‌به‌رهه‌مهێناندا. هه‌روه‌ه���ا ل���هو یاس���ایه‌دا ئ���هوه رێكبخات ،ئه‌گه‌ر ژماره‌ی پش���وه‌كان زۆر ب���و قه‌ره‌ب���وی ئ���هو كاتان���ه بكرێته‌وه كه له‌ده‌س���تچون ،سه‌ره‌ڕای ئهوهی پش���وه‌كان به‌جۆرێك بن ئه‌و كارمه‌ندان���ه‌ش بگرێته‌وه كه له‌كه‌رتی تایبه‌تدا كار ده‌كه‌ن.
لۆکاڵ
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
9
دواكه‌وتنی دۆسیه‌كانی دادگا ،گرفتێكی به‌رده‌وامی بێ چاره‌سه‌ر! "دۆسیه هه‌یه به 10ساڵ یه‌كالیی نه‌بۆته‌وه" ئا :ئاسۆ سه‌راوی كاتێك سكااڵی له‌سه‌ر ئه‌و كه‌س ه تۆماركرد ك ه هه‌ڕه‌شه‌ی لێكردبو، هه‌رگیز له‌خه‌یاڵی ئه‌وه‌دا نه‌بو، له‌دوای چه‌ندین ساڵ ئه‌وجا دادگا به‌دواداچون بۆ كێشه‌كه‌ی ده‌كات "كه بانگیانكردم بیری ئه‌و كێشه‌یه‌م هه‌ر نه‌مابو" .هاواڵتی شۆڕش ئه‌مین به‌و جۆره باس له‌دواكه‌وتنی دۆسیه‌ی ساكااڵیه‌كی ده‌كات له‌دادگای سلێمانی.
له 2005سكااڵم له‌سه‌ر كه‌سێك تۆماركردوه، تائێستا كه 2014 یه ئه‌و كه‌یسه یه‌كالیی نه‌بۆته‌وه
دره‌نگ یه‌كالیی بونه‌وه‌ی دۆسیه‌كان له‌دادگاكان����ی ههرێ����م ،یه‌كێك����ه لهو گرفتان����ه‌ی‌روب����ه‌روی ئه‌و كه‌س����انه ده‌بێت����هوه ك����ه كاری����ان ده‌كه‌وێته دادگاكان ،به‌بڕوای پارێزه‌رێك كۆنیی به‌شێك له‌یاس����اكان‌و سه‌روه‌رنه‌بونی یاس����او خاوی����ی به‌ش����ێك ل����ه‌ده‌زگا ئه‌منی����ه‌كان ب����ۆ ده‌س����تگیركردنی تۆمه‌تباران ،به‌شێكی گرنگی هۆكاری دواكه‌وتن����ی دۆس����ییه‌كانی دادگایه، به‌وت����هی دادوه‌رێكی����ش "دواكه‌وتنی دۆس����یه له‌دادگاكاندا له‌هه‌مو دنیادا بون����ی هه‌یه ،ته‌نها كێش����ه‌یه‌ك نییه له‌هه‌رێمدا". نزیكه‌ی ده ساڵه دۆسیه‌كه‌ی له‌دادگایه هاواڵتی ش����ۆڕش ئه‌مینكه هاوكات چاالكی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نیه‌‌ویه‌كێكه لهو كه‌سانه‌ی روبه‌روی ئه‌و گرفته‌بۆته‌وه بۆ چه‌ندین ساڵه دۆسیه‌یه‌كی له‌دادگا دواكه‌وتوه،باس لهوه ده‌كات له‌ساڵی 2005له‌س����ه‌ر ئ����هوهی به‌رپرس����ێك هه‌ڕه‌ش����هی لێك����ردوه ،له‌بنكه‌یه‌كی پۆلیس سكااڵی له‌سه‌ر ئه‌و به‌رپرسه تۆماركردوه ،دوای‌زیاتر له‌س����ێ ساڵ لهو ماوه‌یه‌‌و دروست له ،2008/3/30 كاتێك ئه‌و بیری له‌الی ئه‌و س����كااڵیه هه‌رنه‌ماوه له‌رێگای پۆلیسه‌وه ئاگادار ده‌كرێته‌وه كه به‌دواداچون بۆ سكااڵكه‌ی ده‌كرێ����ت ئه‌و لهو باره‌وه ده‌ڵێت "ئه‌و جاره‌ش ك����ه بانگیانكردمه‌وه ،وتیان گوای����ه ئ����هو به‌رپرس����ه په‌نجه‌مۆری پێده‌كرێت ،به‌اڵم ل����هو كاته به‌دواوه هه‌ر نه‌یانپرس����یوه‌ته‌وه ،به‌بێ ئهوهی
دادگای سلێمانی من دۆس����یه‌كه دابخه‌م ،واته له2005 سكااڵم له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه تۆماركردوه تا ئێستا كه 2014ئه‌و كه‌یسه یه‌كالیی نه‌بۆته‌وه ،ئه‌گه‌ر هه‌ڕه‌ش����ه‌كه‌ی ئه‌و به‌رپرسه جدی بوایه ره‌نگه ئێستا هه‌ر نه‌مامایه ،ئه‌وه‌نده‌ی بزانم ئهوه ته‌نها گرفتی من نییه چه‌ندین كه‌سی تریش هه‌ن كه دۆس����یه‌كانیان له‌دادگاكاندا دواده‌كه‌وێت". سه‌روه‌رنه‌بونی یاسا پارێزه‌ر كارزان فازیل له‌س����ه‌نته‌ری
په‌ره‌پێدان����ی دیموكراس����یو ماف���� ی مرۆڤ ،ب����اس لهوه ده‌كات دۆس����یه هه‌یه به 10س����اڵ یه‌كالیی نه‌بۆته‌وه "له‌راپۆرتی ساڵی رابردوماندا باسمان له‌حاڵه‌تێك����ی لهو ج����ۆره كردبو ،كه دۆس����یه هه‌بوه بۆ یه‌كالیی بونه‌وه10 ساڵی پێچوه" .ناوبراو ئهوه ده‌خاته‌ڕو ك����ه زی����اد له‌هۆكارێ����ك هه‌ی����ه بۆ دواكه‌وتنی دۆس����یه‌كان له‌دادگاكاندا، له‌گرنگترینی����ان وه‌ك ئ����هو باس����ی ده‌كات كۆنیی به‌ش����ێك له‌یاساكان‌و نه‌گونجانی له‌گه‌ڵ سه‌رده‌می ئه‌مڕۆدا
كارێكی هێنده ئاسان نییه".
"هه‌میش����ه وتومانه هه‌مواركردنه‌وه‌ی به‌ش����ێك له‌یاس����اكان به‌جۆرێك ك ه دادوه‌رێك چی ده‌ڵێت؟ له‌گه‌ڵ سه‌رده‌می ئه‌مڕۆماندا بگونجێ، دادوه‌ر س����االر ره‌ئوف ل����ه‌دادگای زۆرێك له‌گرفته‌كان چاره‌سه‌ر ده‌كات". س����ه‌روه‌رنه‌بونی یاساش به‌بڕوای ئه‌و س����لێمانی ،له‌گ����هڵ ئ����هوهی دان هۆكارێكی تری دواكه‌وتنی دۆسیه‌كانه ،به‌وه‌دا ده‌نێ كه دواكه‌وتنی به‌ش����ێك ئ����هو نمونه ب����هوه ده‌هێنێت����هوه كه له‌دۆس����یه‌كانله‌دادگاكاندا بونی هه‌یه، به‌ش����ێك له‌ده‌زگا ئه‌منی����ه‌كان خاون ه����اوكات جه‌خت ل����هوه ده‌كاته‌وه كه له‌ده‌ستگیكردنی كه‌س����انی تۆمه‌تبار ئ����هوه ته‌نها تایبه‌ت نیی����ه به‌هه‌رێم، "دیاره ئه‌وانیش پاساوی خۆیان هه‌یه ،به‌ڵك����و له‌زۆربه‌ی واڵتانی دنیادا ئهوه چونكه ده‌س����تگیركردنی كه‌س����انی بونی هه‌یه،وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "له‌هه‌مو به‌رپرس‌و بردنیان ب����ۆ به‌رده‌م دادگا دنی����ادا به‌ش����ێك له‌دۆس����یه‌كان هه‌ر
دواده‌كه‌ون" .به‌بڕوای ئ����هو دادوه‌ر‌ه هۆكارگه‌لێ����ك ه����ه‌ن ب����ۆ دواكه‌وتنی به‌ش����ێك له‌دۆس����یه‌كانی دادگاوه‌ك ئ����هو ده‌یخاته‌ڕو به‌ش����ێكی ئه‌ش����ێ په‌یوه‌ندی به‌هه‌ردوالیه‌نی سكااڵكه‌ر‌و سكااڵلێكراوه‌وه هه‌بێت ،به‌نمونه ئه‌شێ ی نه‌خۆش����كه‌وتنه‌وه الیه‌كی����ان به‌هۆ داوای دواكه‌وتن����ی دادگاییكردنه‌ك����ه بكات ،قانونیش رێگه‌ی پێداوه ،یاخود وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "ده‌گونجی ده‌ره‌نجامی سكااڵیه‌ك په‌یوه‌ست بێتبه‌ده‌ره‌نجامی س����كااڵیه‌كی تره‌وه ،یاخود هه‌ندێجار له دۆس����یه‌یه‌كدا دو كه‌س تۆمه‌تبارن یه‌كێكیان گی����راوه ئه‌وی تریان ماوه، یان هه‌ندێج����ار دواكه‌وتن����ی هێنانی ش����اهید ده‌بێت����ه ه����ۆی دواكه‌وتنی دۆسیه‌كه" .دادوه‌ری ناوبراو ئه‌وه‌شی خسته‌ڕو كه له‌رابردودا كه‌میی ژماره‌ی دادوه‌ره‌كان‌و دادگاكانهۆكارێك بو بۆ دواكه‌وتنی به‌ش����ێك له‌دۆس����یه‌كان، ب����ه‌اڵم "له‌ئێس����تاداكه تاراده‌ی����ه‌ك ژماره‌ی دادوه‌ره‌كان زۆربوه ئه‌و گرفته كه‌مبۆته‌وه".
"هه‌ندێك له‌په‌رله‌مانتاران ،له‌لیژنه‌یه‌كدان ك ه هیچ پسپۆریه‌كیان تێیدا نییه" "په‌رله‌مانتار هه‌ی ه هیچ خوێنده‌وار ی نیه ،به‌اڵم د ه ساڵ پێشمه‌رگ ه بوه چۆته لیژنه ی پێشمه‌رگه‌وه" ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د به‌پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردستان دابه‌شكردنی لیژنه‌كانی په‌رله‌مان ده‌بێت به‌پێی پسپۆری یان پێویستی یان ئاره‌زو دابنرێت،له‌خولی چواره‌می په‌رله‌مانی كوردستانیش له‌دانیشتنێكدا سه‌رجه‌م لیژنه‌كان دابه‌شكرا،په‌رله‌مانتارێكی یه‌كێتیش ده‌ڵێت "په‌رله‌مانتار هه‌یه هیچ خوێنده‌واری نیه ،به‌اڵم ده ساڵ پێشمه‌رگه بوه چۆته لیژنه‌ی پێشمه‌رگه‌وه". ی لیژنه‌ی یاسایی له‌په‌رله‌مانی سه‌رۆك كوردس����تان ڤاال فه‌رید كه به‌ر پارت ی دیموكراتی كوردستان كه‌وتوه له‌باره‌ی چۆنیه‌ت����ی دابه‌ش����كردنی لیژنه‌كانی په‌رله‌م����ان به‌س����ه‌ر په‌رله‌مانتاران بۆ ئاوێن����هی رونك����رده‌وه ك����ه به‌پله‌ی یه‌كه‌م به‌پێی پس����پۆری بوهو به‌پله‌ی دوه‌میش به‌پێی پێویستی بوه به‌پله‌ی سێیه‌میش به‌پێی ئاره‌زو بوه‌‌وئه‌و وتی "هه‌رسێ پله‌كه له‌به‌رچاوگیراوه ،به‌اڵم سه‌باره‌ت به‌لیژنه‌ی یاسایی سه‌رجه‌م ئه‌ندامه‌كان‌و سه‌رۆك‌و جێگر‌و بڕیارده‌ر به‌پێی پسپۆری ئه‌و بواره بوه". س����ه‌باره‌ت به‌كار‌و ئه‌رك����ی لیژنه‌ی یاس����ایی له‌په‌رله‌مان����ی كوردس����تان ناوب����راو ئاماژه‌ی بهوه ك����رد لیژنه‌ی یاس����ایی كاره‌ك����هی بریتی����ه لهوهی س����ه‌یری هه‌ر پرۆژه یاس����ایه‌ك بكات كه‌بۆی ده‌چێ����ت ،پێداچونه‌وه به‌هه‌ر
په‌رله‌مانی کوردستان یاس����ایه‌ك ك����ه گواس����تراوه‌ته‌وه بۆ لیژنه‌كان����ی ت����ر "له‌بنه‌ڕه‌ت����دا كار ی په‌رله‌مان یاس����ادانان‌و چاودێریكردنه ئ����هوهی په‌یوه‌ندی به‌یاس����ادانانه‌وه هه‌بێت لیژنه‌ی یاسایی ده‌یكات". ئه‌ندام����ی په‌رله‌مانی كوردس����تان له‌فراكس����یۆنی گ����ۆڕان كه‌ه����اوكات ئه‌ندامی هه‌ریه‌كه له‌لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌‌و خوێندن����ی ب����ااڵو لیژن����هی ئه‌وقاف‌و كاروباری ئاینیه د.جوان ئیس����ماعیل
ئام����اژه بهوه ده‌كات ك����ه ئه‌و خۆیی پسپۆری له‌په‌روه‌رده‌‌و خوێندنی بااڵیه، به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی ئاره‌زو ش����اره‌زای له‌ئه‌وق����اف‌و كاروب����اری ئاینی ههیهو "خۆشم كه‌سێكی دیندارم لهو رێگایه‌وه ده‌توانم یاسای باش پێشكه‌ش بكه‌م بۆ ئهوهی خزمه‌تی موسڵمانی هه‌رێمی كوردستان بكه‌م". به‌دابه‌ش����كردنی س����ه‌باره‌ت په‌رله‌مانت����اران به‌س����ه‌ر لیژن����ه‌كان
ناوب����راو هێمای بهوه كرد "هه‌وڵدراوه تا بتوانرێت به‌پێی پس����پۆری دابه‌ش بكرێت ،به‌اڵم هه‌موش����ی به‌و شێوه‌یه نه‌كراوه ،چونكه زۆر ئه‌سته‌مه هه‌موی به‌پێی پسپۆڕیی بێت،به‌ڵكو به‌شێكی زۆریش����ی به‌پێی ئاره‌زو‌و شاره‌زایی‌‌و لێهاتویی بوه". ه����ه‌ر س����ه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌ت����ی دابه‌ش����كردنی په‌رله‌مانتاران به‌سه‌ر لیژن����ه‌كان په‌رله‌مانت����اری یه‌كێت����ی
د.عزه‌ت س����ابیر كه‌هاوكات سه‌رۆكی لیژن����هی دارایی‌‌و كاروب����اری ئابوری ه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند هه‌وڵدراوه به‌پێی پس����پۆڕیی بێت ،به‌اڵم "په‌رله‌مانتار هه‌یه خوێنده‌واری نیه،به‌اڵم ده ساڵ پێش����مه‌رگه بوه ئێستا بوه به‌ئه‌ندام له‌لیژنه‌ی پێشمه‌رگه،په‌رله‌مانتاریش هه‌ی����ه هیچ بڕوانامه‌یه‌ك����ی نیه به‌س ژنه چوه‌ته لیژن����هی به‌رگری له‌مافی ئافره‌ت،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش لیژنه‌ی یاسایی هه‌مویان پسپۆڕییان هه‌یه له‌یاسا". س����ه‌باره‌ت به‌ئه‌رك����ی لیژن����هی دارای����یو كاروباری ئاب����وری ناوبراو ئهوهی خس����ته‌ڕو كه "لیژنه‌ی دارایی ئه‌ركێكی زۆر گرینگی هه‌یه ده‌توانێت لێپرسینه‌وه هه‌مو كێشه‌یه‌كی دارایی بكات له‌هه‌رێمی كوردستان بۆ نمونه نه‌مانی پاره له‌بانكه‌كان،سیس����ته‌می باج،سیس����ته‌می گومرگ،سیسته‌می موچه،سیسته‌می خانه‌نشین ،هه‌روه‌ها ده‌توانێت چاره‌سه‌ری هه‌مو ئه‌و كێشه ئابوریانه بكات كه روبه‌روی هه‌رێمی كوردستان ده‌بێته‌وه". س����ه‌رۆكی لیژن����هی پیشه‌س����ازی‌‌و وزهو سامانه سروشتیه‌كان د.شێركۆ جه‌وده‌ت كه به‌ر پش����كی یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی كه‌وتوه تیش����ك ده‌خاته سه‌ر ئهوهی كه‌پێویسته گه‌شه‌پێدانی ئاب����وری له‌گه‌ش����ه‌پێدانی مرۆڤی����دا به‌كاربێت"،به‌نده وه‌ك ئابوریناسێك كه پس����پۆریم هه‌یه له‌ئاب����وری بۆیه به‌باش����مزانی له‌نێوان لیژنه‌ی دارایی‌‌و لیژنه‌ی وزهو س����امانه سروشتیه‌كان ك����ه هه‌ردوكیان په‌یوه‌ن����دی به‌ژیانی
ئابوریه‌وه هه‌یه هه‌روه‌ها ئیستیحقاقی یه‌كگرتوه،بۆی����ه ده‌مانه‌وێت داهات ی سامانه سروشتیه‌كان به‌شه‌فافی بێت لێپرسینه‌وه بكرێت له‌وه‌زیری سامانه سروش����تیه‌كان،هه‌روه‌ها زمانێك����ی هاوبه‌ش����یش دروس����ت بكه‌ین له‌گه‌ڵ وهزارهتی س����امانه سروشتیه‌كان بۆ ئهوهی بتوانرێت هاواڵتیانی كوردستان ئاگاداری داهاتی ن����ه‌وت بن‌و خۆیان ورده‌كاری گرێبه‌سته نه‌وته‌كان ببن". لیژنه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستان به‌م شێوه‌یه به‌سه‌ر فراكسیۆنه‌كانی په‌رله‌مان دابه‌شكراوه: پارت����ی‌س����ه‌رۆكی هه‌ریه‌ك����ه ل����ه لیژنه‌كان����ی یاس����اییو پ����ه‌روه‌رده‌‌و خوێندنی بااڵو كاروباری كۆمهاڵیهتیو من����داڵ‌‌و خێ����زان‌و رۆش����نبیری‌‌و ئه‌وقاف‌وپێشمه‌رگه‌ی وه‌رگرتوه. بزوتن����هوهی گ����ۆڕان :س����ه‌رۆكی هه‌ریه‌ك����ه له‌لیژنه‌كان����ی ناوخ����ۆو ته‌ندروس����تیو ئاوه‌دانكردن����هوهو شاره‌وانی وه‌رگرتوه. یه‌كێت����ی ،س����ه‌رۆكی ه����ه‌ر یه‌ك له‌لیژنه‌كانی دارایی‌‌و كاروباری ئابوریو كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی وه‌رگرتوه. یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی ،س����ه‌رۆكی هه‌ریه‌كه له‌لیژنه‌كانی پیشه‌س����ازی‌‌و وزهو سروش����تیه‌كان‌و ده‌س����تپاكی وه‌رگرتوه كۆمه‌ڵی ئیسالمی :سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤی پێدراوه. هه‌ندێ����ك له‌لیژنه‌كانی په‌رله‌مانیش تا ئێستا یه‌كالنه‌بۆته‌وه.
10
rangalayawene@gmail.com
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
ره‌نگاڵه
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
شوێنه‌واره‌كان تێكدران‌و‌كران به‌گه‌راج
11
ئا :ئارام كه‌ریم چه‌ندین ماڵو بینای كۆن‌و دێرینی شاری سلێمانی له‌ماوه‌ی سااڵنی رابردودا به‌هۆی بایه‌خپێنه‌دانیانه‌وه بون به‌كه‌الوه یاخود روخێنراون‌و بینای نوێیان له‌جێ دروستكراوه، یان كراون به‌گه‌راج‌و ئوتومبێلیان به‌كرێ تیا راگیراوه ،لێكۆڵه‌رێكی بواری كه‌له‌پور ده‌ڵێت "شوێنه‌واره‌كان ناسنامه‌ی گه‌لن‌و له‌هه‌مو دنیادا ده‌پارێزرێن ،كه‌چی بهداخهوه له‌كوردستان تێكده‌درێن‌و ده‌شێوێنرێن". س���لێمانی یه‌كێكه لهو شارانه‌ی ك ه مێژویه‌ك���ی هێن���ده دێری���نو كۆنی ماڵێکی قه‌دیمیی نزیکی خانه‌قا که له‌به‌رده‌م نییه ،به‌اڵم هه‌ندێك له‌گه‌ڕه‌ك‌و بیناو تیاچوندایه ،له‌الیه‌کییه‌وه بینایه‌کی گه‌وره خانوه‌كانی به‌تایبه‌ت���ی له‌گه‌ڕه‌كانی دروستده‌کرێت‌و الیه‌کیتریشی کراوه به گه‌راج كانێس���كان‌و خانه‌ق���او مه‌ڵكه‌ندی‌‌و جول���ه‌كان‌و س���ه‌نته‌ری ش���ار وه‌ك به‌رده‌ركی سه‌را ،مێژویه‌كی ده‌یانساڵه بگره زیاد له‌سه‌د ساڵه‌شیان ههیهو ده‌وڵه‌تم���ان نه‌ب���وه له‌س���ه‌ده‌كانی دنیاو واڵتانی ده‌وروبه‌ریشمان وه‌كو هێشتا به‌پێوه ماون‌و خاوه‌نی نه‌خش‌و رابردودا ،زۆربه‌ی ش���وێنه‌واره‌كانمان س���امانێكی نه‌ته‌وه‌ی���ی مامه‌ڵه‌یان نیگارو دیزاینی تایبه‌ت به‌خۆیانن ،كه خه‌مخۆریان نه‌بوه‌و وه‌ك پێویس���ت له‌گه‌ڵ���دا ده‌كرێ���ت‌و ده‌پارێزرێ���نو ده‌ست به‌نۆژه‌نكردنه‌وه‌یان ده‌كرێت، به‌ش���ێكن له‌جوانیه‌كانی ئه‌و شاره ،نه‌پارێزراون". زۆرێك له‌م بیناو دوكان‌و قه‌یسه‌ری‌‌و ئه‌و وتی "ئه‌گه‌ر سه‌رنجبده‌ین مه‌گه‌ر به‌ش���ێوازێك ك���ه ده‌یگه‌ڕێنن���هوه خانوان ه له‌س���ااڵنی رابردودا بێباكانه ئه‌و شوێنه‌وارانه‌ی كه خۆیان ئه‌وه‌نده سه‌ر شێوازه ره‌س���ه‌نه‌كه‌ی خۆیان، ی هه‌مو قۆناغه له‌سه‌ره‌تادا چۆن بوه وای لێده‌كه‌ن‌و له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی بازرگانیدا تێك‌و به‌هێزبوبن‌و به‌رگ���ه پێك دراون له‌گ هڵ عه‌رد ته‌ختكراون ،مێژوییه‌كانی���ان گرتبێ���ت ،به‌پێوه پاره‌یه‌ك���ی زۆریش���ی تێ���دا خه‌رج ئه‌م���ه‌ش ناڕه‌زای���ی به‌ش���ێكی زۆر مابێتنه‌وه‌و له‌تیاچ���ون ده‌ربازبوبن ده‌كه‌ن". له‌خه‌ڵكی شارو رۆشنبیران‌و كه‌سانی وه‌ك له‌چی���ای پیره‌مه‌گ���رون‌و وتیشی "هه‌مو گه‌النی دنیا ،ناسنامه‌و دڵسۆزی ئه‌و بواره‌ی لێكه‌وتوه‌ته‌وه .قه‌ره‌داغ‌و قزقاپان ده‌یبینین ،ئه‌گینا كلتوری نه‌ته‌وه‌یی خۆیان ده‌پارێزن‌و له‌مب���اره‌وه ،ب���وار نوره‌دی���ن ك���ه ئه‌وانه‌ی تر كه‌س نه‌بوه بیانپارێزێ‌‌و له‌گه‌شتیارییشدا كه‌ڵكی لێوه‌رده‌گرن ب���ه‌اڵم به‌داخ���هوه له‌ش���اره‌كانی لێكۆڵه‌ری بواری فۆلكلۆر‌و كه‌له‌پوری روخێنراون". ك���ورده ،به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د كه ناوب���راو ئاماژه‌ی به‌و ش���وێنه‌وارانه كوردس���تان هه‌رچه‌ن���ده كۆمه‌ڵێك "ش���وێنه‌وارو ئاس���ه‌واره‌كانی ه���ه‌ر كرد كه ده‌كه‌ونه ناو ش���اره‌وه‌و وتی خه‌ڵكی زۆر داكۆكی لهو شوێنه‌وارانه گه‌لێك به‌شێكن له‌ناسنامه‌و كلتوری "ئ���هو ش���وێنه‌وارانه‌ی وه‌كو خانوو ،ده‌كه‌ن به‌اڵم بێسود بوهو روخێنراون، ئه‌و گه‌له ،ئێمه‌ش وه‌كو گه‌لی كورد دوكان‌و بازاڕو قه‌یس���ه‌ری‌‌و پرده‌كان ئه‌گ���ه‌ر داكۆك���ی سه‌رس���ه‌ختانه‌ی له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتێكی سیاسیو كه به‌ش���ێكن له‌ش���اره‌كان ،له‌هه‌مو مامۆس���تا عه‌بدولره‌قیب یوس���فیش
ماڵێکی کۆنی کانێسکان به شۆفڵ ده‌ڕوخێنرێت‌و ده‌کرێت به پڕۆژه‌ی بازرگانی
نه‌بوای���ه له‌وانه‌یه ئێس���تا س���ه‌رای س���لێمانیش نه‌مای���هو بڕوخێنرایه، ك���ه ئ���ه‌وو كۆمه‌ڵێ���ك خه‌ڵكی زۆر داكۆكییان لێكرد تا بوه به‌ش���ێكی كلتوری له‌شاری سلێمانی". ی به‌رامبه‌ر بهوه ناوب���راو حه‌یفی خۆ ده‌رده‌بڕێت كه ده‌یان باڵه‌خانه‌و خانو هه‌بون له‌شاری سلێمانیدا داكۆكییان
ی چینی بازاڕ پڕ بوه له‌ته‌كنه‌لۆژیای هه‌رزانبه‌ها
ی نییه" ی مندااڵن عه‌یب "بۆ یار ئا :ئاوێنه
"شاكۆ"ی ته‌مه‌ن 9سااڵن ،دڵی خۆشه به‌و ئامێره‌ی كه خۆی ناو ی ئایپادی لێناوه‌و پڕی كردوه له‌یاری ئه‌لكترۆنی‌‌و به‌م رۆژگاره یارییان پێده‌كات ،ئه‌و به‌ده‌م به‌په‌نجه جواڵنی یارییه‌كانه‌وه وتی "براكه‌م فولی كردوه له‌یاری ،ئه‌وه‌نده یاری خۆشی تیایه تاقه‌تم لێیناچێت، به‌اڵم شه‌حنه‌كه‌ی زو داده‌به‌زێت". ش����اكۆ نمونه‌یه‌ك����ه لهو ه����ه‌زاران منداڵ����هی كه هاتن����ی ته‌كنه‌لۆژیای ن����وێ ،له‌گه‌رم‌و گوڕی گه‌مه‌و یارییه میللیه‌كان بێبه‌شی كردون‌و مێشكی خۆیان ته‌نها به‌یاری ناو ئامێره‌كانی گاالكس����یو ئایپادو ئێكس بۆكس‌و پله‌یسته‌یشنه‌وه سه‌رگه‌رم ده‌كه‌ن‌و كاتێك����ی زۆری رۆژانه‌ی����ان بۆ ئه‌م ج����ۆره یارییانه ته‌رخ����ان ده‌كه‌ن، به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك ك����ه ئیتر خوی پێوه ده‌گرن. ئهوهی زیاتر بوه‌ته هۆی باڵوبونه‌وه‌‌و ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی ئه‌م جۆره ئامێرانه له‌ناو مندااڵندا ،هه‌رزانیه‌هایی چه‌ند جۆرێكیانه كه له‌رۆژانی هه‌ینیدا سه‌ر شۆسته‌ی بازاڕه‌كانی كوردستان پڕ ده‌كه‌ن‌و به‌خه‌ڵكی ده‌فرۆشن. دلێر كه له‌س����ه‌ر پرده‌كه‌ی سلێمانی چه‌ندین جۆر له‌م ئامێرانه‌ی له‌گه‌ڵ
کاوڕ پش���تگیریه‌كی زۆر ده‌كرێی���ت له‌ئیشوكاره‌كانت ،تۆش سود له‌م هه‌له وه‌ربگره .له‌روی خۆشه‌ویستیه‌وه هیچ گۆڕانكاریه‌ك نیه.
گا
دوانه
ی ده‌بیته‌و‌ه ێ گۆڕانكاری ی هه‌ند س����ود ل����هو هه‌ڵه‌ی����ه وه‌ربگ����ر ه روبه‌رو ی تێ���دا ده‌كه‌یت، ی كار ك����ه له‌ب����واری خۆشه‌ویس����تیت لهو ش���وێنه ی خۆشه‌ویس���تیهوه پاشه‌كشێت تێیكه‌وتویت ،ره‌نگه فرس����ه‌تێكی له‌رو پێوه دیاره. تر بێته پێشت.
لێكرا ب���ۆ ئهوهی نه‌ڕوخێنرێن ،به‌اڵم ب���وار وتی "لهبهرئهوه له‌س���ه‌ر هه‌ر داكۆكیكردنه‌كان هیچ كاریگه‌رییه‌كی تاكێك���ی ئ���هم گه‌له پێویس���ته كه ئه‌وتۆیان نه‌بو ،چه‌ندین شوێنه‌واری داكۆك���ی ل���هم ش���وێنه‌وارانه بكاو به‌بای���ه‌خ‌و ن���ازدار وه‌ك خاكێك���ی ده‌س���ه‌اڵتیش رێگه بهوه نه‌دات كه ئاس���ایی مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گ���هڵ كراو ئه‌و ش���وێنه‌واره كلتوری‌و دێرینانه روخێن���ران‌و بینای نوێیان له‌س���ه‌ر له‌ناوبچ���نو بش���ێوێنرێن ،چونك���ه دروس���تكرا ،یاخود كران به‌گه‌راج‌و به‌ش���ێكن له‌ناس���نامه‌و شوناس���ی ئێستا ئوتۆمبێلیان تێدا راده‌گیرێت .نهتهوهییو نیشتمانی ئێمه".
SAMSUNG، Toptouch، Mtouch،
CALLTOuchله‌س����ه‌ر نوس����راوهو له‌ڕوی دیزاینه‌وه هاوشێوه‌ی ئایپادو گاالكس����ین ،وتی "ئه‌مانه هه‌مویان زیاتر بۆ یاری منداڵ باشن ،چونكه نرخه‌كه‌یان گونج����اوه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بته‌وێت تامی ئایپادو گاالكسییه‌كی ئه‌س����ڵی بدات كه ب����ه 500یان 600 دۆالره ،ئ����ه‌وا ق����ه‌ت تام����ی ئه‌وانه نادات ،له‌به‌رئ����هوهی ئه‌مانه چینی‌‌و عادین". وتیش����ی "نرخی ئ����هم ئامێرانه كه به‌ش����ێوه‌یه‌كی عادی هه‌مان ئیشی گاالكس����یو ئایپ����اد ده‌ك����ه‌ن ،زۆر هه‌رزانه ،له‌نێوان 70بۆ 100دۆالردان، لهبهرئهوه فرۆشیان زۆره". سه‌ربه‌س����ت كه‌ریم ،ك����ه پیاوێكی چاك���� هتو پانتۆڵ له‌ب����ه‌ری ته‌مه‌ن 43س����اڵه ،ب����ه‌ده‌م س����ه‌وداكردنی ئامێره‌كان����هوه ،باس����ی له‌هۆكاری كڕین����ی ئ����هم ئامێرانه ك����رد ،ئه‌و وتی "وه‌عدم به‌خوش����كه‌زایه‌كم داوه ك����ه ئایپادێكی له‌مان����هی بۆ بكڕم، نرخه‌كه‌ی هه‌رزان����هو ده‌یكڕم‌و دڵی به‌مه خۆش ده‌كه‌م".
قرژاڵ
دوای روخانی خانویه‌کی دێرین شوێنه‌که‌ی کرا به‌گه‌راج
موته‌نه‌بی ،شه‌قام ی كتێب‌و شاعیران له‌به‌غدا ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد ـ به‌غدا
مۆبایل����ه "عادیه‌كان����ی" ئایف����ۆن‌و گاالكس����یدا ریزكردبو ،په‌یتا په‌یتا هاواری بۆ ده‌كرد تا خه‌ڵك له‌ده‌وری كه‌لوپه‌له‌كانی كۆبكاته‌وه ،ئه‌و به‌ده‌م وه‌سفكردنی ئامێره‌كانی به‌رده‌میه‌وه، كه ماركه‌ی Wintouch، VTOUCH،
به‌له‌دی ه کۆنه‌که‌ی سلێمانی تازه نۆژه‌نده‌کرێته‌وه
له‌پێیش روخانی رژێمی پێشو رێبوارو میوانێك نه‌بو سه‌ردانی شه‌قامی موته‌نه‌بی نه‌كات ،ئه‌و شوێن ه ماڵی كتێب‌و نوسه‌ران‌و ئه‌دیبان بوه، ئێستا ك ه ده‌چیت ه ئه‌و شوێن ه ته‌نها چه‌ند دوكان‌و كۆشكێكی كتێبفرۆشتن بونی ماوه ،چونك ه خراپی دۆخی ئه‌منی ئه‌و شوێنه‌شی بێنازكردوه، كتێبفرۆشێكیش ده‌ڵێت له‌ساڵی 1914 له‌م شوێنه كتێبیان له‌سه‌ر زه‌وی فرۆشتوه‌و پێشتر ناوی موته‌نه‌بی نه‌بوه. ی ئاوێن ه بو به‌میوانی موته‌نه‌بی ،خاوه‌ن كۆشكی كتێبفرۆشی مه‌حاكم له‌شه‌قامی موته‌نه‌بی به‌غدا جه‌مال ساعی خه‌له‌ف بۆماندواو به‌م شێوه‌یه گێڕایه‌وه "باوكم ی كردوه، له‌س���اڵی 1945وه ئه‌م كاره له‌پێش���دا له‌ش���وێنێكی بچوك‌و دواتر گه‌ش���هی پێكردو ك���ردی به‌كتێبخانه‌و پاش���ان كردویه‌تی به‌كۆش���ك ،منیش ی 45س���اڵ ه له‌منداڵیی���هوه واتا نزیكه له‌گه‌ڵ باوكمدا له‌م كۆشك ه كارمكردوه‌و ی بۆم ماوه‌ته‌وه ،به‌اڵم بهداخهوه له‌دوا 2003باوكم تیرۆركرا". جه‌م���ال س���اعی ته‌م���ه‌ن 54س���اڵ ده‌گێڕێته‌و‌ه ئه‌م ش���وێن ه واتا شه‌قامی ی سه‌رایه‌كه‌و موته‌نه‌بی به‌شێك ه له‌بازاڕ له‌س���اڵی 1914كتێبی تێدا فرۆشراوه، یه‌كه‌مج���ار ن���اوی (ده‌رب زاخه) بوه، ی ده‌رب وات���ا رێگاو زاخ���ه‌ش به‌زمان ئارامیی���ه‌كان واتا ئافره‌ت ،له‌س���اڵی 1932له‌سه‌ر ده‌ستی مه‌لیك فه‌یسه‌ڵی
شێر
ی گ���ۆڕی بۆ موته‌نه‌بی یه‌كه‌م ناوه‌كه وه‌ك رێزێ���ك ب���ۆ ش���اعیری گه‌وره‌ی سه‌رده‌می عه‌باس���ییه‌كان ئه‌بو ته‌یب ئه‌لموته‌نه‌بی. ش���ه‌قامی موته‌نه‌ب���ی یه‌كێك��� ه له‌به‌ناوبانگترین شوێنه‌كان له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت ،ئه‌و پی���اوه لهوبارهیهوه ده‌ڵێ���ت "له‌س���اڵی 1914چه‌ن���د كتێبخانه‌ی���ه‌ك له‌ش���ێوه‌ی مه‌زادخان ه بونی هه‌بوه ،له‌وان ه نه‌هزه‌و موس���ه‌ناو حلمیه‌و عه‌س���ریه‌و پاشان گه‌شه‌یكردو بو به‌چه‌ندی���ن كتێبخانه‌و كتێبفرۆش‌و كۆشكی بچوك". س���اعی خه‌له‌ف ،له‌گه‌ڵ هه‌ڵكێش���انی هه‌ناس���ه‌یه‌كی قوڵدا ،وتی "بهداخهوه له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبونی كاتداو له‌س���ه‌رده‌می ی كتێبف���رۆش‌و س���ه‌دامدا زۆرب���ه كتێبخان���ه‌ك نه‌م���ان‌و كه‌مبونه‌و بون ی په‌ڕاوگ��� ه به‌په‌ڕاوگ���ه ،له‌به‌رئ���هوه ی زیاتر بو ،چونك��� ه ئه‌وكات قازانج��� كتێب���ی سیاس���یو ئه‌ده‌ب���یو دینیو چه‌ندین���ی تر قه‌ده‌غه‌بو بفرۆش���رێت، بۆیه رۆژ به‌رۆژ كتێبخانه‌كان كه‌میكردو ی 70كتێبفرۆش‌و له‌ئێس���تادا نزیك���ه چه‌ند كۆشكێك بونی ماوه". له‌مس���ه‌ری ش���ه‌قامی موته‌نه‌ب���ی چایخانه‌یه‌كی كۆن به‌ناوی ش���ابه‌نده‌ر ته‌مه‌ن 100س���اڵ بونی ههیهو له‌گه‌ڵ كۆاڵنێك���دا ك��� ه تایبه‌ت��� ه به‌په‌ڕاوگه‌و پێداویس���تی قوتابخان���هو قوتاب���ی، ی ی شه‌قامه‌كه‌ش���هوه سه‌را له‌وس���ه‌ر ی موته‌نه‌بی‌و روباری به‌غداو په‌یكه‌رێك ی ده‌بینرێت. دیجل ه بون له‌ناوه‌ڕاس���تی ش���ه‌قامی موته‌نه‌بی���دا پیاوێك له‌س���ه‌ر زه‌وی دانیشتبو چه‌ند
فه‌‌ریک
ی خۆشگوزه‌رانیت لێده‌كرێته‌وه‌و ی ده‌روبه‌ره‌ك���ه‌ت ده‌كه‌یت ره‌خن����هی زۆرت لێده‌گیرێ����ت ده‌رگا ئامۆژگاری��� ی ی ب���اش ده‌نێی���ت ،ل���ه‌رو كه چ���ۆن مامه‌ڵ ه بك���ه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌و له‌بواری ئیشوكاره‌كانت ،به‌اڵم تۆ هه‌ن���گاو ی ده‌یانناس���ن ،خۆت كردوه پش����تت به‌خۆت به‌ستوه‌و گوێیان خۆشه‌ویس���تیهوه كێش���ه‌كانت به‌كۆتا كه‌س���انه هاتون. پێناده‌یت. به‌پاڵپشت بۆیان.
ئاوی حه‌مامۆكت خواردوه‌ته‌وه؟!
ی بداته‌و ه هه‌ر كه‌سێك ئاوی حه‌مامۆك بخواته‌و ه ده‌بێت قه‌رزه‌كه ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د
ئاوی حه‌مامۆك به‌هۆی شه‌ڕه شیعری شێخ ره‌زای تاڵهبانیو حاجی قادری كۆییه‌وه ناوبانگێكی خراپی په‌یداكردوه بۆ ئه‌وانه‌ی كۆیی نین‌و ده‌یخۆنه‌وه، لێكۆڵه‌ریش ئاماژه بهوه ده‌كات كه "دروستبونی شاری كۆیه له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌هۆی ئاوی حه‌مامۆكه‌وه بوه ،كه‌ئاوێكی سازگارو شیرینه‌و تا ئێستاش دانیشتوانی كۆیه بۆ خواردنه‌وه سودی لێوه‌رده‌گرن".
كتێبێكی له‌به‌رده‌م خۆیدا بۆ فرۆش���تن دانابو ،ئه‌و ناوی محه‌مه‌د غێدان بو ،بۆ ئاوێن ه وتی "له‌مێژدا كه‌س���ایه‌تییه‌كانی وه‌ك نوری سه‌عیدو سلێمان كوبه‌و عامر حسێن جه‌میل‌و عه‌لی وه‌ردی‌و زۆربه‌ی كه‌سایه‌تی‌و ئه‌دیب‌و نوسه‌ره‌كان رۆژان ه سه‌ردانی ئه‌م شوێنه‌یان ده‌كرد ،به‌اڵم ئه‌و سه‌رده‌مه گوزه‌شت‌و نه‌ما".
ته‌‌رازوو
غێدان باس���ی له‌وه‌شكرد له‌پێش 2003 خه‌ڵك���ی بیانی ده‌هاتن ه ئه‌م ش���وێنه، ی 2003هیچ بیانییه‌ك به‌هۆی به‌اڵم دوا دۆخی ئه‌منییه‌وه ناوێرن سه‌ردانی ئه‌م شوێن ه بكه‌ن ،ل ه 2007ته‌قینه‌وه‌یه‌كی گ���ه‌وره ل���هم ش���وێن ه ئه‌نجام���دراو ی گه‌وره‌ترین زیانی مادی‌‌و مرۆیی به‌دوا خۆیدا هێنا.
دوپشک
خانویه‌کی کۆن بوه به که‌الوه که پێشبینی ده‌کرێت هی جوله‌که‌کان بێت
ت���ا ئێس���تا ئ���اوی حه‌مام���ۆك له‌الی���ه‌ن (زانكۆی كۆیه ،فه‌رمانگه‌ی ئاودێری كۆیه، به‌رێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ندروس���تی گشتی كۆیه) وه ل���ه‌ڕوی به‌كتریۆلۆج���یو جیولۆجییه‌وه به‌دواداچ���ون‌و لێكۆڵین���هوهی مه‌یدان���ی له‌س���ه‌ركراوه‌‌و به‌پێی س���تانداردی جیهانی ده‌ركه‌وت���وه كه ئ���هم ئاوه ئاوێك���ی پاكه به‌اڵم له‌به‌ر ئ���هوهی خاكه‌كه‌ی ده‌وڵه‌مه‌نده به‌پێكهات���هی (جبس���ۆم)و كارلێك له‌گه‌ڵ ئ���اوی حه‌مام���ۆك ده‌كات‌و ده‌توێت���هوه له‌ئه‌نجام���دا م���اده‌ی كلس���ی زۆر له‌ئاوی حه‌مامۆك به‌دیده‌كرێت. ب���ۆ دروس���تبونی ئاوه‌كه‌ش���ی ده‌ڵێ���ن س���ه‌رچاوه‌كه‌ی چی���ای باواجی���ه چونكه ڕێژه‌ی ڕوپێ���وهی له‌كۆكردنه‌وه‌و گلدانه‌وه‌ی ئاوی ژێ���ر زه‌وی زۆره له‌پێوانه‌یداو به‌هۆی لێكۆله‌رانه‌وه س���ه‌لمێنراوه ئه‌وه‌ش به‌هۆی ئاوی بارانبارینه‌وه ئ���اوی حه‌مامۆك زیاتر ده‌بێ���ت ئه‌وه‌نده هێ���زی خێراییه‌كه‌ش���ی ده‌وه‌ستێته س���ه‌ر زۆری بارانبارین چونكه چی���ای باواجی ئه‌وه‌نده ب���ه‌رزه ئاووهه‌وای
که‌‌وان
ده‌ریای ناوه‌ڕاستیش���ی ده‌گاتێ واته بارانی زۆر لێده‌بارێت,جگ���ه له‌م���ه‌ش هه‌رله‌ژێر چیای باواجی‌‌و له‌ژێر به‌نداوه‌كه‌ی حه‌مامۆك كانیاوێ���ك ههیهو به‌م دو هێ���زه ئاوه‌یه‌وه سهرچاوه ئاوی حه‌مامۆك دروست ده‌بێت. سه‌رۆكی رێكخراوی ژینگه‌یه‌كی ته‌ندروست‌و سه‌وز له‌كوردس���تان رزگاری فه‌قێ سه‌لیم كه‌ه���اوكات چه‌ندین لێكۆڵین���هوهی كردوه له‌س���ه‌ر ئ���هو ئ���اوه له‌ب���اره‌ی گرنگیی‌‌و هۆكاری به‌ناوبانگیی ئ���هو ئاوه به‌ئاوێنه‌ی وت "له‌به‌رئه‌وه‌ی ئ���اوی حه‌مامۆك ئاوێكی سازگارو ش���یرین‌و به‌رده‌وامی هه‌یه گه‌رچی م���اده‌ی كلس���ی زۆره ،تاك���و ئێس���تاش دانیشتوانی كۆیه س���ودی لێوه‌رده‌گرن بۆ خواردن���هوهو ئاوه‌دان���ی ڕه‌زو باغ���ه‌كان, هۆكاری جێگیربونی شاری كۆیه به‌هۆی ئاوی حه‌مامۆكه‌وه بوه ,له‌گ���هڵ هاتنه‌خواره‌وه ئ���اوی حه‌مام���ۆك به‌ه���ه‌ردو به‌ره‌كه‌یه‌وه دارس���تانێكی چ���ڕ دروس���ت ده‌كات ك���ه جۆره‌ها ئاژه‌ڵ‌و باڵنده‌ی لێ جێگیر ده‌بێت له‌ژینگه‌یه‌ك���ی ته‌ندروس���تدا،جگه له‌وه‌ش دیمه‌نێكی ج���وان‌و دڵڕفێن ده‌به‌خش���ێت‌و ئاووهه‌واو ش���وێنه‌كه‌ی گونجاوه بۆ ئهوهی ببێته ش���وێنێكی گه‌ش���تیاری ب���ۆ ئهوهی خه‌ڵك ڕوی تێبكات. هه‌ر له‌ب���اره‌ی گرنگی���یو به‌ناوبانگی ئاوی حه‌مامۆك فه‌قێ سه‌لیم وتی"له‌كاتی خۆیدا حه‌مامۆك ئاته‌شگای لێبوه‌و دیاره ئاوه‌دانی‌‌و شارستانیه‌تی كۆیه س���ه‌ره‌تا له‌وێوه بوه، هه‌ربۆی���ه جاران خه‌ڵكه‌ك���ه حه‌مامی كه‌م ب���و له‌ماڵه‌كان نه‌بو له‌كاتی زس���تان به‌كۆ ده‌چونه سه‌رچاوه‌كه‌ی حه‌مامۆك ده‌یانوت بابچین���ه حه‌م���ام ,ورده ورده ناوه‌ك���هی
گیسک
گ���ۆڕاو بۆته (حه‌مام���ۆك) ,خه‌ڵكی كۆی ه بۆ كۆڵكردن‌و خۆشوش���تن‌و به‌ڕه‌و مافورو هه‌روه‌ها بۆ س���اوار كواڵن���دن ڕویانده‌كرده س���ه‌رچاوه‌ی ئاوی حه‌مامۆك ,ئه‌م شوێنه زۆر دڵی خه‌ڵكی خۆشده‌كرد,له‌م دواییه‌دا كه جاده‌كه‌ی به‌رفراوانكرا ئه‌م شوێنه‌وارانه‌ی لێ به‌دیاركه‌وت. سه‌باره‌ت به‌گرینگی ئاوی حه‌مامۆك ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد که له‌شوێنه به‌رزه‌كانی گازینۆیان لێدروستده‌كرد به‌تایبه‌تی له‌كاتی به‌هاراندا‌و ده‌نگ خۆش���ه‌كانی كۆیهوه لێیكۆده‌بونه‌وه جگه له‌گۆرانی وتن خۆش���یان لێ مهس���ت ده‌ك���ردو به‌س���ته‌و مه‌ق���ام‌و گۆرانییان لێ ده‌چڕی وه‌ك خاڵه تایه‌رو ئه‌حمه‌دی حه‌مه مه‌الو باقی ح���ه‌الق‌و جه‌ل���هی قاله بزنی‌‌و ش���ه‌فیق خه‌له‌ف‌و حه‌مه‌ده‌مین عه‌باس‌و...
سه‌‌تڵ
ی هه‌وڵبده پێش����تر خ����ۆت بۆ هه‌ر هه‌ن����دی گۆڕانكاری����ی له‌ژیان����ت ئه‌گه‌ر هه‌س����ت ده‌كه‌یت خه‌ریك ه هه‌س����ت به‌دڵخۆش����ی ده‌كه‌یت ،هه‌وڵی هێوركردنه‌وه‌ی كێشه‌كان ی زۆری نێوان خۆت‌و خۆشه‌ویس����ته‌كه‌ت ئیشێك ئاماده بكه‌یت كه به‌نیازی روده‌دات ك����ه هه‌رگی����ز ب����ڕوات توش����ی كێش����ه ده‌بی����ت له‌گ هڵ ل����هم چه‌ند رۆژه به‌ش����ێك ی زیاتر ئه‌نجام����ی بده‌یت .ته‌ندروس����تیت نه‌بو ش����تی وا روبدات .چاوه‌ڕێی هاوڕێكان����ت ،ئ����هوه دوربك����هوه ئیشوكاره‌كانت به‌رێكردوه .شه‌ممه بده .باشتر وایه تۆ هه‌نگاو سوپرایزی تر به. تۆزێك باش نیه. بنێیت. رۆژی به‌ختته. لێیان.
له‌گ���هڵ ئ���اوازی بولب���ول‌و ن���ه‌واو هاژه‌ی ڕوباره‌كان‌و بۆنخۆشی داره‌كانی ناوڕه‌زه‌كان ده‌بوه س���ه‌دایه‌ك‌و یه‌كجار دڵڕفێن‌و ده‌بوه شوێنی نه‌واو ژوانی ئاشقانی شاری كۆیه. هاوكات به‌هۆی گرنگی���ی ئاوی حه‌مامۆك‌و ناوبانگ���ی ئه‌و ئ���اوه‌وه چه‌ندین مهس���ه‌له ده‌گێڕنه‌وه ،له‌گرینگترین ئه‌و به‌سه‌رهاتانه‌ش ئهوهی���ه جارێكی���ان ش���ێخ ره‌زای تاڵه‌بان هاتوه بۆ شاری كۆیه له‌باره‌ی ئه‌و شاره‌وه وتویه‌تی "هه‌ركه‌س���ێك ئه‌س���ڵ‌و میزاجی فیتنه‌ی���یو به‌دگۆییه،ده‌س���تی ()...... هه‌بێت ئه‌وجا به‌ته‌حقیق كۆییه" له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ش���یعره‌ی ش���ێخ ره‌زای شاعیر حاجی قادری كۆیی وه‌اڵم ی ده‌داته‌وه‌‌و ده‌ڵێت"هه‌ر كه‌س���ێك ئاوی حه‌مامۆك بخواته‌وه ده‌بێت قه‌رزه‌كه‌ی به( )....بداته‌وه".
نه‌‌هه‌‌نگ به‌خ����ت یاوه‌رت����هو خه‌ریكه لهو ئاڵۆزییانه ده‌ربچیت كه توشیان بویت ،ئ����هم ماوه‌ی����ه هه‌نگاوی باشت ناوه.
10
rangalayawene@gmail.com
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
ره‌نگاڵه
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
شوێنه‌واره‌كان تێكدران‌و‌كران به‌گه‌راج
11
ئا :ئارام كه‌ریم چه‌ندین ماڵو بینای كۆن‌و دێرینی شاری سلێمانی له‌ماوه‌ی سااڵنی رابردودا به‌هۆی بایه‌خپێنه‌دانیانه‌وه بون به‌كه‌الوه یاخود روخێنراون‌و بینای نوێیان له‌جێ دروستكراوه، یان كراون به‌گه‌راج‌و ئوتومبێلیان به‌كرێ تیا راگیراوه ،لێكۆڵه‌رێكی بواری كه‌له‌پور ده‌ڵێت "شوێنه‌واره‌كان ناسنامه‌ی گه‌لن‌و له‌هه‌مو دنیادا ده‌پارێزرێن ،كه‌چی بهداخهوه له‌كوردستان تێكده‌درێن‌و ده‌شێوێنرێن". س���لێمانی یه‌كێكه لهو شارانه‌ی ك ه مێژویه‌ك���ی هێن���ده دێری���نو كۆنی ماڵێکی قه‌دیمیی نزیکی خانه‌قا که له‌به‌رده‌م نییه ،به‌اڵم هه‌ندێك له‌گه‌ڕه‌ك‌و بیناو تیاچوندایه ،له‌الیه‌کییه‌وه بینایه‌کی گه‌وره خانوه‌كانی به‌تایبه‌ت���ی له‌گه‌ڕه‌كانی دروستده‌کرێت‌و الیه‌کیتریشی کراوه به گه‌راج كانێس���كان‌و خانه‌ق���او مه‌ڵكه‌ندی‌‌و جول���ه‌كان‌و س���ه‌نته‌ری ش���ار وه‌ك به‌رده‌ركی سه‌را ،مێژویه‌كی ده‌یانساڵه بگره زیاد له‌سه‌د ساڵه‌شیان ههیهو ده‌وڵه‌تم���ان نه‌ب���وه له‌س���ه‌ده‌كانی دنیاو واڵتانی ده‌وروبه‌ریشمان وه‌كو هێشتا به‌پێوه ماون‌و خاوه‌نی نه‌خش‌و رابردودا ،زۆربه‌ی ش���وێنه‌واره‌كانمان س���امانێكی نه‌ته‌وه‌ی���ی مامه‌ڵه‌یان نیگارو دیزاینی تایبه‌ت به‌خۆیانن ،كه خه‌مخۆریان نه‌بوه‌و وه‌ك پێویس���ت له‌گه‌ڵ���دا ده‌كرێ���ت‌و ده‌پارێزرێ���نو ده‌ست به‌نۆژه‌نكردنه‌وه‌یان ده‌كرێت، به‌ش���ێكن له‌جوانیه‌كانی ئه‌و شاره ،نه‌پارێزراون". زۆرێك له‌م بیناو دوكان‌و قه‌یسه‌ری‌‌و ئه‌و وتی "ئه‌گه‌ر سه‌رنجبده‌ین مه‌گه‌ر به‌ش���ێوازێك ك���ه ده‌یگه‌ڕێنن���هوه خانوان ه له‌س���ااڵنی رابردودا بێباكانه ئه‌و شوێنه‌وارانه‌ی كه خۆیان ئه‌وه‌نده سه‌ر شێوازه ره‌س���ه‌نه‌كه‌ی خۆیان، ی هه‌مو قۆناغه له‌سه‌ره‌تادا چۆن بوه وای لێده‌كه‌ن‌و له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی بازرگانیدا تێك‌و به‌هێزبوبن‌و به‌رگ���ه پێك دراون له‌گ هڵ عه‌رد ته‌ختكراون ،مێژوییه‌كانی���ان گرتبێ���ت ،به‌پێوه پاره‌یه‌ك���ی زۆریش���ی تێ���دا خه‌رج ئه‌م���ه‌ش ناڕه‌زای���ی به‌ش���ێكی زۆر مابێتنه‌وه‌و له‌تیاچ���ون ده‌ربازبوبن ده‌كه‌ن". له‌خه‌ڵكی شارو رۆشنبیران‌و كه‌سانی وه‌ك له‌چی���ای پیره‌مه‌گ���رون‌و وتیشی "هه‌مو گه‌النی دنیا ،ناسنامه‌و دڵسۆزی ئه‌و بواره‌ی لێكه‌وتوه‌ته‌وه .قه‌ره‌داغ‌و قزقاپان ده‌یبینین ،ئه‌گینا كلتوری نه‌ته‌وه‌یی خۆیان ده‌پارێزن‌و له‌مب���اره‌وه ،ب���وار نوره‌دی���ن ك���ه ئه‌وانه‌ی تر كه‌س نه‌بوه بیانپارێزێ‌‌و له‌گه‌شتیارییشدا كه‌ڵكی لێوه‌رده‌گرن ب���ه‌اڵم به‌داخ���هوه له‌ش���اره‌كانی لێكۆڵه‌ری بواری فۆلكلۆر‌و كه‌له‌پوری روخێنراون". ك���ورده ،به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د كه ناوب���راو ئاماژه‌ی به‌و ش���وێنه‌وارانه كوردس���تان هه‌رچه‌ن���ده كۆمه‌ڵێك "ش���وێنه‌وارو ئاس���ه‌واره‌كانی ه���ه‌ر كرد كه ده‌كه‌ونه ناو ش���اره‌وه‌و وتی خه‌ڵكی زۆر داكۆكی لهو شوێنه‌وارانه گه‌لێك به‌شێكن له‌ناسنامه‌و كلتوری "ئ���هو ش���وێنه‌وارانه‌ی وه‌كو خانوو ،ده‌كه‌ن به‌اڵم بێسود بوهو روخێنراون، ئه‌و گه‌له ،ئێمه‌ش وه‌كو گه‌لی كورد دوكان‌و بازاڕو قه‌یس���ه‌ری‌‌و پرده‌كان ئه‌گ���ه‌ر داكۆك���ی سه‌رس���ه‌ختانه‌ی له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتێكی سیاسیو كه به‌ش���ێكن له‌ش���اره‌كان ،له‌هه‌مو مامۆس���تا عه‌بدولره‌قیب یوس���فیش
ماڵێکی کۆنی کانێسکان به شۆفڵ ده‌ڕوخێنرێت‌و ده‌کرێت به پڕۆژه‌ی بازرگانی
نه‌بوای���ه له‌وانه‌یه ئێس���تا س���ه‌رای س���لێمانیش نه‌مای���هو بڕوخێنرایه، ك���ه ئ���ه‌وو كۆمه‌ڵێ���ك خه‌ڵكی زۆر داكۆكییان لێكرد تا بوه به‌ش���ێكی كلتوری له‌شاری سلێمانی". ی به‌رامبه‌ر بهوه ناوب���راو حه‌یفی خۆ ده‌رده‌بڕێت كه ده‌یان باڵه‌خانه‌و خانو هه‌بون له‌شاری سلێمانیدا داكۆكییان
ی چینی بازاڕ پڕ بوه له‌ته‌كنه‌لۆژیای هه‌رزانبه‌ها
ی نییه" ی مندااڵن عه‌یب "بۆ یار ئا :ئاوێنه
"شاكۆ"ی ته‌مه‌ن 9سااڵن ،دڵی خۆشه به‌و ئامێره‌ی كه خۆی ناو ی ئایپادی لێناوه‌و پڕی كردوه له‌یاری ئه‌لكترۆنی‌‌و به‌م رۆژگاره یارییان پێده‌كات ،ئه‌و به‌ده‌م به‌په‌نجه جواڵنی یارییه‌كانه‌وه وتی "براكه‌م فولی كردوه له‌یاری ،ئه‌وه‌نده یاری خۆشی تیایه تاقه‌تم لێیناچێت، به‌اڵم شه‌حنه‌كه‌ی زو داده‌به‌زێت". ش����اكۆ نمونه‌یه‌ك����ه لهو ه����ه‌زاران منداڵ����هی كه هاتن����ی ته‌كنه‌لۆژیای ن����وێ ،له‌گه‌رم‌و گوڕی گه‌مه‌و یارییه میللیه‌كان بێبه‌شی كردون‌و مێشكی خۆیان ته‌نها به‌یاری ناو ئامێره‌كانی گاالكس����یو ئایپادو ئێكس بۆكس‌و پله‌یسته‌یشنه‌وه سه‌رگه‌رم ده‌كه‌ن‌و كاتێك����ی زۆری رۆژانه‌ی����ان بۆ ئه‌م ج����ۆره یارییانه ته‌رخ����ان ده‌كه‌ن، به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك ك����ه ئیتر خوی پێوه ده‌گرن. ئهوهی زیاتر بوه‌ته هۆی باڵوبونه‌وه‌‌و ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی ئه‌م جۆره ئامێرانه له‌ناو مندااڵندا ،هه‌رزانیه‌هایی چه‌ند جۆرێكیانه كه له‌رۆژانی هه‌ینیدا سه‌ر شۆسته‌ی بازاڕه‌كانی كوردستان پڕ ده‌كه‌ن‌و به‌خه‌ڵكی ده‌فرۆشن. دلێر كه له‌س����ه‌ر پرده‌كه‌ی سلێمانی چه‌ندین جۆر له‌م ئامێرانه‌ی له‌گه‌ڵ
کاوڕ پش���تگیریه‌كی زۆر ده‌كرێی���ت له‌ئیشوكاره‌كانت ،تۆش سود له‌م هه‌له وه‌ربگره .له‌روی خۆشه‌ویستیه‌وه هیچ گۆڕانكاریه‌ك نیه.
گا
دوانه
ی ده‌بیته‌و‌ه ێ گۆڕانكاری ی هه‌ند س����ود ل����هو هه‌ڵه‌ی����ه وه‌ربگ����ر ه روبه‌رو ی تێ���دا ده‌كه‌یت، ی كار ك����ه له‌ب����واری خۆشه‌ویس����تیت لهو ش���وێنه ی خۆشه‌ویس���تیهوه پاشه‌كشێت تێیكه‌وتویت ،ره‌نگه فرس����ه‌تێكی له‌رو پێوه دیاره. تر بێته پێشت.
لێكرا ب���ۆ ئهوهی نه‌ڕوخێنرێن ،به‌اڵم ب���وار وتی "لهبهرئهوه له‌س���ه‌ر هه‌ر داكۆكیكردنه‌كان هیچ كاریگه‌رییه‌كی تاكێك���ی ئ���هم گه‌له پێویس���ته كه ئه‌وتۆیان نه‌بو ،چه‌ندین شوێنه‌واری داكۆك���ی ل���هم ش���وێنه‌وارانه بكاو به‌بای���ه‌خ‌و ن���ازدار وه‌ك خاكێك���ی ده‌س���ه‌اڵتیش رێگه بهوه نه‌دات كه ئاس���ایی مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گ���هڵ كراو ئه‌و ش���وێنه‌واره كلتوری‌و دێرینانه روخێن���ران‌و بینای نوێیان له‌س���ه‌ر له‌ناوبچ���نو بش���ێوێنرێن ،چونك���ه دروس���تكرا ،یاخود كران به‌گه‌راج‌و به‌ش���ێكن له‌ناس���نامه‌و شوناس���ی ئێستا ئوتۆمبێلیان تێدا راده‌گیرێت .نهتهوهییو نیشتمانی ئێمه".
SAMSUNG، Toptouch، Mtouch،
CALLTOuchله‌س����ه‌ر نوس����راوهو له‌ڕوی دیزاینه‌وه هاوشێوه‌ی ئایپادو گاالكس����ین ،وتی "ئه‌مانه هه‌مویان زیاتر بۆ یاری منداڵ باشن ،چونكه نرخه‌كه‌یان گونج����اوه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بته‌وێت تامی ئایپادو گاالكسییه‌كی ئه‌س����ڵی بدات كه ب����ه 500یان 600 دۆالره ،ئ����ه‌وا ق����ه‌ت تام����ی ئه‌وانه نادات ،له‌به‌رئ����هوهی ئه‌مانه چینی‌‌و عادین". وتیش����ی "نرخی ئ����هم ئامێرانه كه به‌ش����ێوه‌یه‌كی عادی هه‌مان ئیشی گاالكس����یو ئایپ����اد ده‌ك����ه‌ن ،زۆر هه‌رزانه ،له‌نێوان 70بۆ 100دۆالردان، لهبهرئهوه فرۆشیان زۆره". سه‌ربه‌س����ت كه‌ریم ،ك����ه پیاوێكی چاك���� هتو پانتۆڵ له‌ب����ه‌ری ته‌مه‌ن 43س����اڵه ،ب����ه‌ده‌م س����ه‌وداكردنی ئامێره‌كان����هوه ،باس����ی له‌هۆكاری كڕین����ی ئ����هم ئامێرانه ك����رد ،ئه‌و وتی "وه‌عدم به‌خوش����كه‌زایه‌كم داوه ك����ه ئایپادێكی له‌مان����هی بۆ بكڕم، نرخه‌كه‌ی هه‌رزان����هو ده‌یكڕم‌و دڵی به‌مه خۆش ده‌كه‌م".
قرژاڵ
دوای روخانی خانویه‌کی دێرین شوێنه‌که‌ی کرا به‌گه‌راج
موته‌نه‌بی ،شه‌قام ی كتێب‌و شاعیران له‌به‌غدا ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد ـ به‌غدا
مۆبایل����ه "عادیه‌كان����ی" ئایف����ۆن‌و گاالكس����یدا ریزكردبو ،په‌یتا په‌یتا هاواری بۆ ده‌كرد تا خه‌ڵك له‌ده‌وری كه‌لوپه‌له‌كانی كۆبكاته‌وه ،ئه‌و به‌ده‌م وه‌سفكردنی ئامێره‌كانی به‌رده‌میه‌وه، كه ماركه‌ی Wintouch، VTOUCH،
به‌له‌دی ه کۆنه‌که‌ی سلێمانی تازه نۆژه‌نده‌کرێته‌وه
له‌پێیش روخانی رژێمی پێشو رێبوارو میوانێك نه‌بو سه‌ردانی شه‌قامی موته‌نه‌بی نه‌كات ،ئه‌و شوێن ه ماڵی كتێب‌و نوسه‌ران‌و ئه‌دیبان بوه، ئێستا ك ه ده‌چیت ه ئه‌و شوێن ه ته‌نها چه‌ند دوكان‌و كۆشكێكی كتێبفرۆشتن بونی ماوه ،چونك ه خراپی دۆخی ئه‌منی ئه‌و شوێنه‌شی بێنازكردوه، كتێبفرۆشێكیش ده‌ڵێت له‌ساڵی 1914 له‌م شوێنه كتێبیان له‌سه‌ر زه‌وی فرۆشتوه‌و پێشتر ناوی موته‌نه‌بی نه‌بوه. ی ئاوێن ه بو به‌میوانی موته‌نه‌بی ،خاوه‌ن كۆشكی كتێبفرۆشی مه‌حاكم له‌شه‌قامی موته‌نه‌بی به‌غدا جه‌مال ساعی خه‌له‌ف بۆماندواو به‌م شێوه‌یه گێڕایه‌وه "باوكم ی كردوه، له‌س���اڵی 1945وه ئه‌م كاره له‌پێش���دا له‌ش���وێنێكی بچوك‌و دواتر گه‌ش���هی پێكردو ك���ردی به‌كتێبخانه‌و پاش���ان كردویه‌تی به‌كۆش���ك ،منیش ی 45س���اڵ ه له‌منداڵیی���هوه واتا نزیكه له‌گه‌ڵ باوكمدا له‌م كۆشك ه كارمكردوه‌و ی بۆم ماوه‌ته‌وه ،به‌اڵم بهداخهوه له‌دوا 2003باوكم تیرۆركرا". جه‌م���ال س���اعی ته‌م���ه‌ن 54س���اڵ ده‌گێڕێته‌و‌ه ئه‌م ش���وێن ه واتا شه‌قامی ی سه‌رایه‌كه‌و موته‌نه‌بی به‌شێك ه له‌بازاڕ له‌س���اڵی 1914كتێبی تێدا فرۆشراوه، یه‌كه‌مج���ار ن���اوی (ده‌رب زاخه) بوه، ی ده‌رب وات���ا رێگاو زاخ���ه‌ش به‌زمان ئارامیی���ه‌كان واتا ئافره‌ت ،له‌س���اڵی 1932له‌سه‌ر ده‌ستی مه‌لیك فه‌یسه‌ڵی
شێر
ی گ���ۆڕی بۆ موته‌نه‌بی یه‌كه‌م ناوه‌كه وه‌ك رێزێ���ك ب���ۆ ش���اعیری گه‌وره‌ی سه‌رده‌می عه‌باس���ییه‌كان ئه‌بو ته‌یب ئه‌لموته‌نه‌بی. ش���ه‌قامی موته‌نه‌ب���ی یه‌كێك��� ه له‌به‌ناوبانگترین شوێنه‌كان له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت ،ئه‌و پی���اوه لهوبارهیهوه ده‌ڵێ���ت "له‌س���اڵی 1914چه‌ن���د كتێبخانه‌ی���ه‌ك له‌ش���ێوه‌ی مه‌زادخان ه بونی هه‌بوه ،له‌وان ه نه‌هزه‌و موس���ه‌ناو حلمیه‌و عه‌س���ریه‌و پاشان گه‌شه‌یكردو بو به‌چه‌ندی���ن كتێبخانه‌و كتێبفرۆش‌و كۆشكی بچوك". س���اعی خه‌له‌ف ،له‌گه‌ڵ هه‌ڵكێش���انی هه‌ناس���ه‌یه‌كی قوڵدا ،وتی "بهداخهوه له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبونی كاتداو له‌س���ه‌رده‌می ی كتێبف���رۆش‌و س���ه‌دامدا زۆرب���ه كتێبخان���ه‌ك نه‌م���ان‌و كه‌مبونه‌و بون ی په‌ڕاوگ��� ه به‌په‌ڕاوگ���ه ،له‌به‌رئ���هوه ی زیاتر بو ،چونك��� ه ئه‌وكات قازانج��� كتێب���ی سیاس���یو ئه‌ده‌ب���یو دینیو چه‌ندین���ی تر قه‌ده‌غه‌بو بفرۆش���رێت، بۆیه رۆژ به‌رۆژ كتێبخانه‌كان كه‌میكردو ی 70كتێبفرۆش‌و له‌ئێس���تادا نزیك���ه چه‌ند كۆشكێك بونی ماوه". له‌مس���ه‌ری ش���ه‌قامی موته‌نه‌ب���ی چایخانه‌یه‌كی كۆن به‌ناوی ش���ابه‌نده‌ر ته‌مه‌ن 100س���اڵ بونی ههیهو له‌گه‌ڵ كۆاڵنێك���دا ك��� ه تایبه‌ت��� ه به‌په‌ڕاوگه‌و پێداویس���تی قوتابخان���هو قوتاب���ی، ی ی شه‌قامه‌كه‌ش���هوه سه‌را له‌وس���ه‌ر ی موته‌نه‌بی‌و روباری به‌غداو په‌یكه‌رێك ی ده‌بینرێت. دیجل ه بون له‌ناوه‌ڕاس���تی ش���ه‌قامی موته‌نه‌بی���دا پیاوێك له‌س���ه‌ر زه‌وی دانیشتبو چه‌ند
فه‌‌ریک
ی خۆشگوزه‌رانیت لێده‌كرێته‌وه‌و ی ده‌روبه‌ره‌ك���ه‌ت ده‌كه‌یت ره‌خن����هی زۆرت لێده‌گیرێ����ت ده‌رگا ئامۆژگاری��� ی ی ب���اش ده‌نێی���ت ،ل���ه‌رو كه چ���ۆن مامه‌ڵ ه بك���ه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌و له‌بواری ئیشوكاره‌كانت ،به‌اڵم تۆ هه‌ن���گاو ی ده‌یانناس���ن ،خۆت كردوه پش����تت به‌خۆت به‌ستوه‌و گوێیان خۆشه‌ویس���تیهوه كێش���ه‌كانت به‌كۆتا كه‌س���انه هاتون. پێناده‌یت. به‌پاڵپشت بۆیان.
ئاوی حه‌مامۆكت خواردوه‌ته‌وه؟!
ی بداته‌و ه هه‌ر كه‌سێك ئاوی حه‌مامۆك بخواته‌و ه ده‌بێت قه‌رزه‌كه ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د
ئاوی حه‌مامۆك به‌هۆی شه‌ڕه شیعری شێخ ره‌زای تاڵهبانیو حاجی قادری كۆییه‌وه ناوبانگێكی خراپی په‌یداكردوه بۆ ئه‌وانه‌ی كۆیی نین‌و ده‌یخۆنه‌وه، لێكۆڵه‌ریش ئاماژه بهوه ده‌كات كه "دروستبونی شاری كۆیه له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌هۆی ئاوی حه‌مامۆكه‌وه بوه ،كه‌ئاوێكی سازگارو شیرینه‌و تا ئێستاش دانیشتوانی كۆیه بۆ خواردنه‌وه سودی لێوه‌رده‌گرن".
كتێبێكی له‌به‌رده‌م خۆیدا بۆ فرۆش���تن دانابو ،ئه‌و ناوی محه‌مه‌د غێدان بو ،بۆ ئاوێن ه وتی "له‌مێژدا كه‌س���ایه‌تییه‌كانی وه‌ك نوری سه‌عیدو سلێمان كوبه‌و عامر حسێن جه‌میل‌و عه‌لی وه‌ردی‌و زۆربه‌ی كه‌سایه‌تی‌و ئه‌دیب‌و نوسه‌ره‌كان رۆژان ه سه‌ردانی ئه‌م شوێنه‌یان ده‌كرد ،به‌اڵم ئه‌و سه‌رده‌مه گوزه‌شت‌و نه‌ما".
ته‌‌رازوو
غێدان باس���ی له‌وه‌شكرد له‌پێش 2003 خه‌ڵك���ی بیانی ده‌هاتن ه ئه‌م ش���وێنه، ی 2003هیچ بیانییه‌ك به‌هۆی به‌اڵم دوا دۆخی ئه‌منییه‌وه ناوێرن سه‌ردانی ئه‌م شوێن ه بكه‌ن ،ل ه 2007ته‌قینه‌وه‌یه‌كی گ���ه‌وره ل���هم ش���وێن ه ئه‌نجام���دراو ی گه‌وره‌ترین زیانی مادی‌‌و مرۆیی به‌دوا خۆیدا هێنا.
دوپشک
خانویه‌کی کۆن بوه به که‌الوه که پێشبینی ده‌کرێت هی جوله‌که‌کان بێت
ت���ا ئێس���تا ئ���اوی حه‌مام���ۆك له‌الی���ه‌ن (زانكۆی كۆیه ،فه‌رمانگه‌ی ئاودێری كۆیه، به‌رێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ندروس���تی گشتی كۆیه) وه ل���ه‌ڕوی به‌كتریۆلۆج���یو جیولۆجییه‌وه به‌دواداچ���ون‌و لێكۆڵین���هوهی مه‌یدان���ی له‌س���ه‌ركراوه‌‌و به‌پێی س���تانداردی جیهانی ده‌ركه‌وت���وه كه ئ���هم ئاوه ئاوێك���ی پاكه به‌اڵم له‌به‌ر ئ���هوهی خاكه‌كه‌ی ده‌وڵه‌مه‌نده به‌پێكهات���هی (جبس���ۆم)و كارلێك له‌گه‌ڵ ئ���اوی حه‌مام���ۆك ده‌كات‌و ده‌توێت���هوه له‌ئه‌نجام���دا م���اده‌ی كلس���ی زۆر له‌ئاوی حه‌مامۆك به‌دیده‌كرێت. ب���ۆ دروس���تبونی ئاوه‌كه‌ش���ی ده‌ڵێ���ن س���ه‌رچاوه‌كه‌ی چی���ای باواجی���ه چونكه ڕێژه‌ی ڕوپێ���وهی له‌كۆكردنه‌وه‌و گلدانه‌وه‌ی ئاوی ژێ���ر زه‌وی زۆره له‌پێوانه‌یداو به‌هۆی لێكۆله‌رانه‌وه س���ه‌لمێنراوه ئه‌وه‌ش به‌هۆی ئاوی بارانبارینه‌وه ئ���اوی حه‌مامۆك زیاتر ده‌بێ���ت ئه‌وه‌نده هێ���زی خێراییه‌كه‌ش���ی ده‌وه‌ستێته س���ه‌ر زۆری بارانبارین چونكه چی���ای باواجی ئه‌وه‌نده ب���ه‌رزه ئاووهه‌وای
که‌‌وان
ده‌ریای ناوه‌ڕاستیش���ی ده‌گاتێ واته بارانی زۆر لێده‌بارێت,جگ���ه له‌م���ه‌ش هه‌رله‌ژێر چیای باواجی‌‌و له‌ژێر به‌نداوه‌كه‌ی حه‌مامۆك كانیاوێ���ك ههیهو به‌م دو هێ���زه ئاوه‌یه‌وه سهرچاوه ئاوی حه‌مامۆك دروست ده‌بێت. سه‌رۆكی رێكخراوی ژینگه‌یه‌كی ته‌ندروست‌و سه‌وز له‌كوردس���تان رزگاری فه‌قێ سه‌لیم كه‌ه���اوكات چه‌ندین لێكۆڵین���هوهی كردوه له‌س���ه‌ر ئ���هو ئ���اوه له‌ب���اره‌ی گرنگیی‌‌و هۆكاری به‌ناوبانگیی ئ���هو ئاوه به‌ئاوێنه‌ی وت "له‌به‌رئه‌وه‌ی ئ���اوی حه‌مامۆك ئاوێكی سازگارو ش���یرین‌و به‌رده‌وامی هه‌یه گه‌رچی م���اده‌ی كلس���ی زۆره ،تاك���و ئێس���تاش دانیشتوانی كۆیه س���ودی لێوه‌رده‌گرن بۆ خواردن���هوهو ئاوه‌دان���ی ڕه‌زو باغ���ه‌كان, هۆكاری جێگیربونی شاری كۆیه به‌هۆی ئاوی حه‌مامۆكه‌وه بوه ,له‌گ���هڵ هاتنه‌خواره‌وه ئ���اوی حه‌مام���ۆك به‌ه���ه‌ردو به‌ره‌كه‌یه‌وه دارس���تانێكی چ���ڕ دروس���ت ده‌كات ك���ه جۆره‌ها ئاژه‌ڵ‌و باڵنده‌ی لێ جێگیر ده‌بێت له‌ژینگه‌یه‌ك���ی ته‌ندروس���تدا،جگه له‌وه‌ش دیمه‌نێكی ج���وان‌و دڵڕفێن ده‌به‌خش���ێت‌و ئاووهه‌واو ش���وێنه‌كه‌ی گونجاوه بۆ ئهوهی ببێته ش���وێنێكی گه‌ش���تیاری ب���ۆ ئهوهی خه‌ڵك ڕوی تێبكات. هه‌ر له‌ب���اره‌ی گرنگی���یو به‌ناوبانگی ئاوی حه‌مامۆك فه‌قێ سه‌لیم وتی"له‌كاتی خۆیدا حه‌مامۆك ئاته‌شگای لێبوه‌و دیاره ئاوه‌دانی‌‌و شارستانیه‌تی كۆیه س���ه‌ره‌تا له‌وێوه بوه، هه‌ربۆی���ه جاران خه‌ڵكه‌ك���ه حه‌مامی كه‌م ب���و له‌ماڵه‌كان نه‌بو له‌كاتی زس���تان به‌كۆ ده‌چونه سه‌رچاوه‌كه‌ی حه‌مامۆك ده‌یانوت بابچین���ه حه‌م���ام ,ورده ورده ناوه‌ك���هی
گیسک
گ���ۆڕاو بۆته (حه‌مام���ۆك) ,خه‌ڵكی كۆی ه بۆ كۆڵكردن‌و خۆشوش���تن‌و به‌ڕه‌و مافورو هه‌روه‌ها بۆ س���اوار كواڵن���دن ڕویانده‌كرده س���ه‌رچاوه‌ی ئاوی حه‌مامۆك ,ئه‌م شوێنه زۆر دڵی خه‌ڵكی خۆشده‌كرد,له‌م دواییه‌دا كه جاده‌كه‌ی به‌رفراوانكرا ئه‌م شوێنه‌وارانه‌ی لێ به‌دیاركه‌وت. سه‌باره‌ت به‌گرینگی ئاوی حه‌مامۆك ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد که له‌شوێنه به‌رزه‌كانی گازینۆیان لێدروستده‌كرد به‌تایبه‌تی له‌كاتی به‌هاراندا‌و ده‌نگ خۆش���ه‌كانی كۆیهوه لێیكۆده‌بونه‌وه جگه له‌گۆرانی وتن خۆش���یان لێ مهس���ت ده‌ك���ردو به‌س���ته‌و مه‌ق���ام‌و گۆرانییان لێ ده‌چڕی وه‌ك خاڵه تایه‌رو ئه‌حمه‌دی حه‌مه مه‌الو باقی ح���ه‌الق‌و جه‌ل���هی قاله بزنی‌‌و ش���ه‌فیق خه‌له‌ف‌و حه‌مه‌ده‌مین عه‌باس‌و...
سه‌‌تڵ
ی هه‌وڵبده پێش����تر خ����ۆت بۆ هه‌ر هه‌ن����دی گۆڕانكاری����ی له‌ژیان����ت ئه‌گه‌ر هه‌س����ت ده‌كه‌یت خه‌ریك ه هه‌س����ت به‌دڵخۆش����ی ده‌كه‌یت ،هه‌وڵی هێوركردنه‌وه‌ی كێشه‌كان ی زۆری نێوان خۆت‌و خۆشه‌ویس����ته‌كه‌ت ئیشێك ئاماده بكه‌یت كه به‌نیازی روده‌دات ك����ه هه‌رگی����ز ب����ڕوات توش����ی كێش����ه ده‌بی����ت له‌گ هڵ ل����هم چه‌ند رۆژه به‌ش����ێك ی زیاتر ئه‌نجام����ی بده‌یت .ته‌ندروس����تیت نه‌بو ش����تی وا روبدات .چاوه‌ڕێی هاوڕێكان����ت ،ئ����هوه دوربك����هوه ئیشوكاره‌كانت به‌رێكردوه .شه‌ممه بده .باشتر وایه تۆ هه‌نگاو سوپرایزی تر به. تۆزێك باش نیه. بنێیت. رۆژی به‌ختته. لێیان.
له‌گ���هڵ ئ���اوازی بولب���ول‌و ن���ه‌واو هاژه‌ی ڕوباره‌كان‌و بۆنخۆشی داره‌كانی ناوڕه‌زه‌كان ده‌بوه س���ه‌دایه‌ك‌و یه‌كجار دڵڕفێن‌و ده‌بوه شوێنی نه‌واو ژوانی ئاشقانی شاری كۆیه. هاوكات به‌هۆی گرنگی���ی ئاوی حه‌مامۆك‌و ناوبانگ���ی ئه‌و ئ���اوه‌وه چه‌ندین مهس���ه‌له ده‌گێڕنه‌وه ،له‌گرینگترین ئه‌و به‌سه‌رهاتانه‌ش ئهوهی���ه جارێكی���ان ش���ێخ ره‌زای تاڵه‌بان هاتوه بۆ شاری كۆیه له‌باره‌ی ئه‌و شاره‌وه وتویه‌تی "هه‌ركه‌س���ێك ئه‌س���ڵ‌و میزاجی فیتنه‌ی���یو به‌دگۆییه،ده‌س���تی ()...... هه‌بێت ئه‌وجا به‌ته‌حقیق كۆییه" له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ش���یعره‌ی ش���ێخ ره‌زای شاعیر حاجی قادری كۆیی وه‌اڵم ی ده‌داته‌وه‌‌و ده‌ڵێت"هه‌ر كه‌س���ێك ئاوی حه‌مامۆك بخواته‌وه ده‌بێت قه‌رزه‌كه‌ی به( )....بداته‌وه".
نه‌‌هه‌‌نگ به‌خ����ت یاوه‌رت����هو خه‌ریكه لهو ئاڵۆزییانه ده‌ربچیت كه توشیان بویت ،ئ����هم ماوه‌ی����ه هه‌نگاوی باشت ناوه.
12
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
birura.awene@gmail.com
هه‌رێمی سلێمانی
سەفەرو ئیستاتیکای ئولفەت هه‌موو س���ەفەرو گەڕاندنەوەیەکی کاتیی بۆ کوردس���تان کۆمەڵێک پرسیاری جیاواز لەمندادەوروژێنێ���ت ،لەهه‌موی���ان گرنگتر پرس���یاری من کێم‌و چیم؟ ئەم پرس���یارە الی هه‌ندێک کەسپرسیارێکی میتافیزیکییە، بەش���ێکە لەفەلس���ەفەی خودناسیی‌و وەک یەکێک لەپرس���یارە هه‌رەسەرەکیی‌و هه‌رە بنەڕەتییەکانی مرۆڤ ناودەبرێت .بەاڵم الی من ئەم پرسیارە پرسیارە دەربارەیشتە سادەو ڕۆژانەییەکان ،دەربارەی پەیوەندیی لەگەڵ زمان‌و ش���تەکان‌و دیاردەکاندا .پەیوەستە بەومانایان���ەوە ک���ە م���رۆڤ لەپەیوەندیدا بەناوەوەی خۆیەوەو ب���ەدەرەوەی خۆیەوە دروستیاندەکات.پرس���یارەکەش کەمت���ر پرسیارێکی فەلسەفی‌و دینیو سایکۆلۆژییەو زیاتر پرس���یارێکی سۆسیۆلۆژییە.پرسیارە دەربارەی ئەو ڕەهه‌ن���دە کۆمەاڵیەتییانەی کە مرۆڤ دەکەن���ە بوونەوەرێکی تایبەتی ناوژینگەیەکی تایبەت ،پرسیارە دەربارەی ”ئولفەت“. ئاش���کرایە پرس���یاری ”من کێم‌و چیم؟“ پرس���یارێکی دێرینە ،لەگەڵ دروستبوونی ھۆش���یاریی مرۆڤدا بەخۆی دروس���تبووە، بەش���ێکە لەخودناسیی مرۆڤ بۆ خۆی‌و بۆ ئەوانیت���رو بۆ ئەو دونیای���ەی تیایدادەژی. بەش���ێکی زۆری فیکری���ی ئینس���انی، لەفۆرم���ی دین یان فەلس���ەفە یان ئەدەب یان زانس���تەکۆمەاڵیەتیی‌و ئینسانییەکاندا، بەوەاڵمدانەوەی ئەم پرس���یارەو ئەو دەیان پرس���یارەی ترەوە س���ەرقاڵەکە لەکردنی ئەم پرسیارەوە دروستدەبن .مرۆڤ تا ئەو کاتەی ئەم پرس���یارە لەخۆی ناکات ،واتە تا ئەوکاتەی ئەم پرس���یارە نابێتە بەشێک لەھۆش���یاریی ئەووەک مرۆڤ ،وا دەزانێت ماناکان���ی بوون���ی ئەووبوون���ی ئەوانیترو بوون���ی پەیوەندیی���ەکان‌و ژینگەکان مانای ئاسان‌و سادەن‌و تێگەیشتنیانمەسەلەیەکی سروش���تییو خۆبەخۆی���ە ،ب���ەاڵم ه���ه‌ر ک���ە وچانێ���ک دەدات بۆئ���ەوەی بیریانلێبکات���ەوە،ڕووی ب���ەڕووی چەندەها ئاڵۆزی���ی گەورەدا دەتەقێت���ەوە .وەک وتم پرس���یاری ”من کێم؟“ دەشێتپرس���یارێکی میتایفیزیک���ی بێتو ڕوانینێکی فەلس���ەفی ئاراستەی بکات ،بەاڵم وەاڵمەکەی هه‌میشە لەن���او ڕووداوەکان���ی ژیان���ی ڕۆژانەدایە، لەن���او ش���تە وردەکان‌و پەیوەندیی���ەکان‌و ح���ەزو ئ���ارەزووە مرۆیی ەس���ادەکاندایە. دەش���ێت پرس���یاری ”من کێم؟“ لەس���اتە ه���ه‌رە گرنگەکان���ی ژیاندا بکرێ���ن ،مرۆڤ ئەمپرس���یارە لەبەردەم هه‌قیقەتی مردندا، لەبەردەم خواس���تی نەمریدا ،یان لەبەردەم س���یحری لەدایکبوونیبوون���ەوەری تازەدا، بکات .ئەم ساتانە ساتی بنەڕەتین‌و مرۆڤ دەش���ێت وێنەی���ەک بۆ من دروس���تبکات‌و پەیوەندییەکیشی بەمنەوە هه‌بێت ،جیاواز لەوەی لەدۆخەکانی ت���ری ژیاندا هه‌یەتی. دەشێت پرس���یاری ”من کێم؟“ لەو دۆخە بنەڕەتییان���ەدا م���رۆڤ بەئاقارێک���دا ببات جی���اواز ل���ەوەی لەن���او ژیان���ی ڕۆژانەدا دەیب���ات .بەاڵم تەنان���ەت ماناکانی مردن‌و نەمریی‌و لەدایکبوون ،مانای کۆمەاڵیەتیین‌و لەش���وێنێکەوە ب���ۆ ش���وێنێکی دیک���ەو لەکۆمەڵگایەک���ەوە ب���ۆ ئەویت���ر جیاوازە. ئەوەش���ی ئەم جیاوازییانە بەرهه‌مدەھێنێت تەفاس���یلە ئاڵۆزەکان���ی ژیان���ی ڕۆژانەیە، شتە ساده‌و گش���تییو ڕۆژانەییەکانە ،ئەو دونیاواقیعی‌و رەمزییەیە کە مرۆڤ لەو شتە ڕۆژانەییانە دروستیدەکات. پەیوەن���دی پرس���یاری "م���ن کێ���م؟" بەس���ەفەرەوە پەیوەندییەک���ی تایبەت���ە. س���ەفەر ئامرازی سەرەکیدەس���کاریکردنی ش���تە س���ادەو ڕۆژانەییەکانە .یەکەم شت لەس���ەفەردا ئاش���کرادەبێت ئەوەی���ە کە ”من“یەکەیەکی یەکگرتووی بێدابەشبوون‌و یەکانگیر نییە” .من“ شت نییە ،پێدراوێکی پێش���ین نییە،پێکهاتێ���ک نیی���ە ”ی���ەک“ ناوەرۆک‌و ”یەک“ ش���ێوازی هه‌ڵسوکەوت‌و تەنان���ەت ”یەک“ زمانیش���ی هه‌بێت.ئەگەر جۆرێ���ک لە ”یەکانگیری���ی“ و ”یەکێتی“ و ”هاوئاهه‌نگی���ی“ ناوەکیش لەن���او ”من“دا بوونی هه‌بێت ،ئەوا لەباشترین دۆخدا ،ئەو یەکانگیری���یو هاوئاهه‌نگییە دوو دیاردەی ھێج���گار ئاڵۆزو نادیارو پڕدرزو ش���ەبەقی دەرونیی‌و ڕۆحیی‌و کردەگیی گەورەن. م���رۆڤ ک���ە کۆچ���دەکات‌و دەڕوات، ک���ە دەچێتە ن���او دونیاو م���رۆڤ‌و زمان‌و کولتورەکانی ترەوە ،ئەوەی لەدەستیدەدات ئولفەت���ە ،دڵنیاییە س���ادەکانە ،ئەو دۆخە تایبەتەی���ە ک���ە ب���ڕو ڕادەی گومانەکانی س���نووردار دەکات ،دۆخێ���ک هه‌ندێ���ک
بیروڕا
کۆچ‌و گەڕانەوە گەوره‌ترین کارخانەی بەرهه‌مھێنانی گومانن. لەکۆچدا مرۆڤ تەنانەت گومانلەناوەکەی خۆشی دەکات ،گومان لەتەمەن‌و شوێنی لەدایکبوون‌و ئەو زمانەش دەکات کە قسەیپێدەکات پرسیار تەئجیل دەکات کە مرۆڤ بەردەوام پێویس���تی بەکردنیاننییە .کۆچ‌و گەڕانەوە گەوره‌تری���ن کارخان���ەی بەرهه‌مھێنان���ی گومانن .لەکۆچدا م���رۆڤ تەنانەت گومان لەناوەک���ەی خۆش���ی دەکات ،گوم���ان لەتەمەن‌و شوێنی لەدایکبوون‌و ئەو زمانەش دەکات ک���ە قس���ەیپێدەکات .هه‌ندێکج���ار دەش���ێت گومانیش لەوە بکات کە خاوەنی الشەیەکەو ئەم الشەیە هاوشێوەیالشەکانی ت���ری دەوروبەریەت���ی .ئ���ەم گومانکارییە مرۆڤ���ی کۆچب���ەر دەکات���ە مرۆڤێک���ی ”دیکارت“یی،بێئ���ەوەی بخوازێ���ت هه‌موو دونیای دەوروبەری دەبێتە پانتاییەکی گەورە لەگومان ،گومان���ی گەورە،گومان لەلەش‌و خەون‌و حەزو ئارەزووەکان ،گومان لەزمان‌و دین‌و کەس���ایەتی‌و تەنانەتناوه‌کانیش .ئەم گومانکردن���ە لەهه‌موو ش���تێک ئەوەندەی دۆخێکی هه‌راس���انکەرەو لەدۆزەخ نزیکە، ئەوەندە بەش���ێک نیی���ە لەژیانێکی ھێمن‌و ئارام‌و بارگاوی بەالنی هه‌رەکەمی دڵنیایی. گومانی لەمجۆرە دژەدیوی ئولفەتەو مرۆڤی بێئولفەتیش مرۆڤێکی ماندووە .هه‌م سەفەر ماندووی دەکات‌و هه‌مگەڕانەوەش .کۆچبەر وەک مرۆڤێک���ی دیکارتی دەش���ێت تا ئەو شوێنە بڕوات گومان لەبوونی خۆشیبکات، گومانی لەوە هه‌بێت ک���ە ئەو بونەوەرێکی مانادارە ،ک���ە ژیانی هه‌ڵگ���ری کۆمەڵێک مەبەستیتایبەتە ،کە دەشێت لەپەیوەندیدا لەگەڵ خ���ۆی‌و لەگەڵ کەس���انیترو لەگەڵ دونی���ادا بڕێ���ک لەمان���ا دروس���ت بکات‌و بڕێ���ک لەمانا وەربگرێ���ت‌و بڕێک لەماناش ببەخش���ێت .ب���ەالی من���ەوە گوم���ان تا ئەوش���وێنە مانادارە ک���ە دژەمانا نەبێت‌و مان���اکان نەکوژێت .ڕزگارب���وون لەگومان مانای گەڕان نییەب���ەدوای دڵنیاییەکدا کە ش���وێنی ھیچجۆرە دوودڵییەک نەھێڵێتەوە، وەک الی دی���کارت وابوو ،مەس���ەلەکەهه‌ر لەبنەڕەت���ەوە مەس���ەلەی هه‌ڵگرتن���ی گومانێکی میتۆدیی نیی���ە کە بەدوای ئەو جۆرە لەدڵناییدابگەڕێت کە نەکرێت گومانی لێبکرێ���ت .بەبۆچوون���ی م���ن مەس���ەلەی س���ەرەکی مەس���ەلەی ماناو مەبەس���تە. پرس���یارەکە ئەوەنییە ئایا م���ن لە خۆم‌و لەدونیا دڵنیام ،بەڵکو ئەوەیە کام کارو کام پەیوەندیی‌و کامج���ۆر لەپێکەوەبوون‌و کام س���بەینێ‌و کام ئێوارە لەوانیتر مانادارترە؟ کامی���ان دەتوانێ���ت ش���تێک بەبوونی من ببەخشێت قورساییە رەمزیی‌و ڕۆحییەکەی جیاوازبێ���ت لەقورس���ایی ش���تەکانی تر. وەکو وتم مەس���ەلەکە مەسەلەی پاراستن‌و بەرگریک���ردن نییە لەجۆرێک لەدڵنیایی کە م���رۆڤ لەهه‌موو جۆرە گومانێک بپارێزێت. ئەمجۆرە گەڕانە بەدوای دڵناییدا گەڕانێکی دینییە ،لەچەشنی گەڕانی مرۆڤە دینییەکان ب���ەدوای خودایەک���دا کە نەکرێ���ت قابیلی گومانلێکردن بێت .من دۆس���ت‌و هه‌واداریی ئەمج���ۆرە لەدڵنیایی نیم ،باوەڕیش���م وایە ئەوەی دڵنیایی ڕاس���تەقینە دەبەخش���ێت ئولفەت���ە ،دڵنییای���ەک بتوانێتببێ���ت بە ”ئولفەت“ ،بتوانێ���ت جۆرێک لەپەیوەندیی دروس���تبکات ک���ە پێویس���تی بەش���ەرح‌و پرس���یارکردن نەبێ���ت ،زمانێک���ی نەوێت ناچاربێ���ت بەبەردەوامی دونی���او مرۆڤ‌و پەیوەندییەکان تەفسیربکات.
پارێزگایه‌كی وه‌ك به‌س���رهو سه‌اڵحه‌دین داوای به‌هه‌رێمبونی���ان ك���رد ،ب���ه‌اڵم سه‌ركه‌وتو نه‌بون. ئه‌ی بۆ هه‌رێمی كوردستان چۆنه؟ پارێزگاكان���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان جیاوازت���رن له‌پارێزگاكان���ی ت���ری عێراق،چونك���ه ئه‌م���ان له‌چوارچێ���وهی هه‌رێمێكدا رێكخراون ،كه روخس���ارێكی نه‌ته‌وه‌ی���ی وه‌رگرتوه ،ه���ه‌ر هه‌وڵێك بۆ خه‌لیل عه‌بدوڵاڵ به‌هه‌رێمكردنی پارێزگای س���لێمانی یان ه���ه‌ر پارێزگایه‌كی ت���ری هه‌رێم ،پێگه‌ی ماوه‌ی���ه‌ك له‌میدیاكانی كوردس���تاندا نه‌ته‌وه‌یی هه‌رێم الواز ئه‌كات. ئ���هوه بێ لهوهی كه‌كۆده‌نگی له‌س���ه‌ر پرس���ی كردن���ی پارێ���زگای س���لێمانی به‌هه‌رێمێكی سه‌ربه‌خۆ وروژێنرا‌و قسه‌ی نابێ‌‌و گرفت دروست ئه‌كات‌و سه‌ركه‌وتن به‌ده‌س���تناهێنێ .ئهوه بێ ل���هوه هه‌مو له‌سه‌ر كرا. ئایا ئه‌و پرسه به‌ته‌نیا بابه‌تێكی میدیایی ئه‌وان���هی كه‌ئه‌بنه ئه‌ندام���ی په‌رله‌مانی بو ،یان نیه‌تێكی سیاس���یی له‌پش���ته‌وه كوردس���تان یان هه‌ر پۆس���تێكی بااڵی هه‌بو؟ ئایا له‌س���ه‌ر ئه‌رزی واقع‌و له‌روی جێبه‌جێكردن وه‌رئه‌گرن سوێندی قانونی ئه‌خۆن كه پارێ���زگاری له‌یه‌كێتی خاكی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه ده‌رفه‌ت بهوه ئه‌درێ؟ ئه‌ی دهستورو یاسا رێگه به‌دروستكردنی هه‌رێم بكه‌ن. پ���ڕۆژه‌ی ده‌س���توری هه‌رێم���ی هه‌رێمی سلێمانی ئه‌دات؟ م���اده‌ی 119ی ده‌س���توری عێ���راق كوردس���تانیش كه ل���ه 24ی حوزه‌یرانی به‌رون���ی مهس���ه‌له‌ی پێكهێنانی هه‌رێمی 2009هوه له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان نوێ���ی خس���ۆته‌رو ،به‌پێی ئ���هو ماده‌یه په‌س���ه‌ندكراوه ،له‌بڕگ���هی س���ێیه‌می هه‌ر پارێزگایه‌ك به‌ته‌نه���ا یاخود له‌گه‌ڵ م���اده‌ی دویدا ئاماژه‌ی ب���هوه كردوه كه پارێزگایه‌ك���ی تر ی���ان زیات���ر ئه‌توانێ ناب���ێ هه‌رێمی نوێ له‌س���نوری هه‌رێمی رێگه‌ی لێبگیرێت. ببێت���ه هه‌رێمێكی س���ه‌ربه‌خۆ ،ئه‌وه‌ش كوردستاندا دروستبكرێ. له‌س���وێندخواردنی قانونی ،س���ه‌رۆك‌و هه‌رچه‌نده ئه‌م پڕۆژه ده‌س���توره هه‌ر به‌دو رێگا ئه‌بێ ،یه‌كه‌میان له‌سه‌ر داوای س���ێیه‌كی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ،به‌پڕۆژه‌یی ماوه‌ته‌وه‌‌و نه‌بۆته ده‌س���تورو ئه‌ندامان���ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاش���دا كه دوه‌میش���یان له‌رێ���ی داواكاری ده‌یه‌كی كاری پێناكرێت ،به‌اڵم نوسینی بڕگه‌یه‌كی له‌یاس���ای پارێزگاكان���ی هه‌رێمدا هاتوه، وا ل���هو پرۆژه‌ی���ه‌دا به‌مانای ترس���ه لهو به‌رونی ئاماژه بهوه كراوه كه پارێزگاری ده‌نگده‌رانی پارێزگاكه‌وه. س���ه‌رباری ئه‌و ده‌قه ده‌ستورییه چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌‌و هه‌وڵدراوه له‌رێی ده‌ستوره‌وه له‌یه‌كێتیی هه‌رێمی كوردستان‌و سه‌المه‌تی
ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیش، هیچ لیستێكی نهكرده خاوه‌نی زۆرینه‌ی ره‌ها ئه‌وه‌ش وائه‌خوازێ كه‌به‌هاوبه‌شی ئه‌م پارێزگایه به‌ڕێوه‌ببرێ
خاكه‌ك���هی بكه‌ن.ئ���ه‌وه‌ش به‌مان���ای ئه‌وه‌یه كه نابێ هه‌وڵ���ی به‌هه‌رێمكردنی پارێزگاكه‌یان بده‌ن. وات���ه هه‌وڵ���ی به‌هه‌رێمكردن���ی هه‌ر پارێزگایه‌ك پێچه‌وانه‌ی یاساكانی هه‌رێمی كوردستانه‌‌و له‌حاڵه‌تی وادا‌و به‌پێی یاسای پارێزگاكانی هه‌رێم ،په‌رله‌مانی كوردستان ده‌س���ه‌اڵتی ئهوهی پێدراوه له‌سه‌ر داوای ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران یاخود س���ێیه‌كی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ،ئه‌نجومه‌نی پارێزگا هه‌ڵبوه‌ش���ێنێته‌وه‌‌و واده‌ی هه‌ڵبژاردن���ی ئه‌نجومه‌ن���ی نوێی پارێ���زگا له‌ماوه‌ی 60 رۆژدا دیاری بكات. له‌به‌ر رۆشنایی ئه‌و راستییه قانونیانه‌دا، رێگه بهوه نادرێ هیچ پارێزگایه‌كی هه‌رێم بكرێ به‌هه‌رێمێكی سه‌ربه‌خۆ ،چونكه ئهوه دژی یه‌كێتی خاك���ی هه‌رێم‌وبه‌رژه‌وه‌ندی بااڵی گه‌لی كوردستانه. ئه‌وه‌ش���ی له‌ب���اره‌ی به‌هه‌رێمكردن���ی پارێزگای س���لێمانییه‌وه له‌میدیاكان باس ئه‌كرا وه‌ك بابه‌تێكی میدیایی ئه‌مێنێته‌وه‌‌و زه‌مینه‌یه‌كی واقعی نییهو پێده‌چی ته‌نها وه‌ك هه‌ڕه‌ش���هو فشارێكی سیاسی باسی كرابێ. ئه‌نجام���ی هه‌ڵبژاردن���ی ئه‌مج���اره‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای س���لێمانیش ،هیچ لیستێكی نهكرده خاوه‌نی زۆرینه‌ی ره‌ها، ئه‌وه‌ش وائه‌خوازێ كه‌به‌هاوبه‌ش���ی ئه‌م پارێزگایه به‌ڕێوه‌ببرێ ،بۆ ئهوهی شاری هه‌ڵمه‌ت‌و قوربانی‌و پایته‌ختی رۆشنبیری كوردستان ،جوانترو ئارامترو ئاوه‌دانتر‌و خۆشگوزه‌رانتر بێ.
دابه‌زینی ده‌نگی گۆڕان هۆكارو ده‌رهاویشته‌كانی ئیحسان مه‌ال فوئاد گ����ۆڕان له‌پ����اش ده‌ركه‌وتن���� ی ده‌س����تپێكی ئه‌نجام����ه‌كان له‌یه‌كه‌م ش����ه‌وی پ����اش هه‌ڵب����ژاردن هێنده ش����ڵه‌ژابو ده‌نگی وێس����تگه‌یه‌كی نێو بنكه‌یه‌كی له‌ناوه‌ندێكدا باڵو ده‌كرده‌وه ك����ه هه‌م����و وێس����تگه‌كه 250ده‌نگ نه‌ده‌ب����و ،له‌كاتێك����دا له‌هه‌ڵبژاردنی پێشودا هێنده بێباك بو ته‌نها ده‌نگی ناوه‌نده‌كانی باڵوده‌كرده‌وه. به‌ده‌ر لهوهی ده‌نگه‌كانی دابه‌زیوه له‌چاو ه����ه‌ردو ركابه‌ره‌كه‌یدا یهكێتیو پارتی ،كه‌چی لهو رۆژه‌وه نه‌مانبینی داوای لێبوردنێك ئاڕاس����ته‌ی ئه‌ندام‌و ده‌نگده‌رو دۆست‌و الیه‌نگرانیان بكه‌ن كه ده‌نگه‌كانیان له‌ئاس����ت خواست‌و داخوازی ئه‌واندا نه‌بوه‌و دان به‌هه‌ڵه‌و لوتبه‌رزی هه‌ڵس����وڕاوه بااڵكانی نێو ژوره فێنك����ه داخراوه‌كانیاندا بنێن، ئ����ه‌وان هێنده بێب����اك‌و لوتبه‌رز بون ده‌یان����وت ده‌نگه‌كان����ی ئێم����ه %90 جێگیرو نه‌گۆڕه‌و به‌ره‌و زیاتر ده‌ڕوات، بهپێچهوانهوه كوڕی سكرتێرو سه‌رۆكی یه‌كێت����ی ك����ۆاڵن به‌ك����ۆاڵن‌و دوكان به‌دوكانی له‌فه فرۆشتن ده‌گه‌ڕاو زۆر به‌ئاس����انی كاری ده‌كرده سه‌ر ناخی ده‌نگده‌ری سانای كورد. لێره‌وه چه‌ند هۆكارێك بۆ دابه‌زینی ده‌نگه‌كانی گۆڕان به‌دیارده‌خه‌ین. ه����ۆكاری یه‌ك����همو ئه‌ساس����ی پێكهێنان����ی حكوم����ه‌ت له‌پێ����ش هه‌ڵب����ژاردن‌و رێككه‌وتن����ی پارت����یو گۆڕان‌و نمایش����كردنی له‌شاشه‌كانه‌وه به‌تایب����ه‌ت راگه‌یاندنی ئه‌و پێكهێنانه له‌الیه‌ن دو كه‌سایه‌تی حزبی (فازیل میران����یو عوم����ه‌ر س����ه‌ید عه‌لی) كه ده‌بوایه له‌الیه‌ن هه‌ڵسوڕاوه نوێكانه‌وه ئ����هو راگه‌یاندن����ه ئه‌نجامبدرای����هو رونكردنه‌وه‌ی زیاتر پێشكه‌ش بكرایه كه ئهوه رێككه‌وتنی ئیداری حكومی دو زۆرترین ب����راو‌هی هه‌ڵبژاردنه‌كانه نه‌ك سیاسیو س����تراتیژی ژێربه‌ژێرو مه‌ترسی هه‌بێت بۆ سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی گش����تی وه‌ك له‌راب����وردودا ك����راوه، دی����اره ئه‌مه‌ش یه‌كه‌م فێ����ڵ‌و لێدانی یه‌كه‌م بزماری پارتی بو دژ به‌گۆڕان، چونكه له‌مه‌دا ته‌نها گۆڕان‌و یه‌كێتی دابه‌گژیه‌كداو یه‌ك مانگی بانگه‌ش����ه مه‌شغوڵیكردن له‌قازانجی خۆی. دوه‌م ،پێشكه‌ش����كردنی ده‌نگ����ی
هه‌مو ئه‌ندامان‌و الیه‌نگران‌و دۆستانی په‌كه‌ك����هو پارت����ی چاره‌س����ه‌ر ك���� ه نزیكه‌ی 10هه‌زار ده‌بێت بۆ یهكێتیو له‌به‌رامب����ه‌ر ئهوهی یه‌كێت����ی ته‌نها وتویه‌تی پاڵپش����تی رۆژئ����اواو باكور ده‌كه‌ی����ن ،به‌پێچه‌وانه‌ی گۆڕانه‌وه كه وت����اری ل����هو باره‌ی����هوه رون نه‌بوه‌و نییه. سێیه‌م هۆكار نه‌ناسراوی‌‌و بێهێزی زۆرب����هی كاندی����ده‌كان له‌هه‌رس����ێ پارێزگای سلێمانیو هه‌ولێرو كه‌ركوك‌و ئی����داره‌ی گه‌رمیان ك����ه نیو هێنده‌ی كاندیده‌كان����ی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردس����تان س����ه‌نگیان نه‌بو ،دیاره ب����ه‌ده‌ر له‌هه‌ندێكیان ك����ه به‌په‌نجه‌ی ده‌ست ده‌ژمێردرێن. یه‌كێكی تر له‌ه����ۆكاره‌كان غروری سیاس����یو بێباك����ی بزوتن����هوهی گۆڕان به‌گش����تیو هه‌ڵس����وڕاوه كۆنه یه‌كێتییه‌كان‌و به‌هه‌مانشێوه راهێنانی ئه‌ندام‌و دۆستانیان له‌خواره‌وه له‌سه‌ر ئه‌و لوتبه‌رزییه كه وایان لێكدابوه‌وه گۆڕان له‌سلێمانی‌و كه‌ركوك‌و گه‌رمیان یه‌كه‌می سوپه‌ر ژماره‌و له‌هه‌ولێریش دوه‌می ئێك����س الرج ده‌بێت‌و یه‌كێتی له‌م هه‌ڵبژاردن����ه‌دا ده‌بێته حزبه‌كه‌ی كاك����ه حه‌مه كه ده‌كرێت بۆ له‌مه‌ودوا زۆر به‌جیدی كار له‌س����ه‌ر ئه‌م خاڵه بكرێت. هۆكارێك����ی دیك����ه ئهوهی����ه ک����ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێش����ودا هاواڵتی‌و بین����ه‌رو ده‌نگ����ده‌ری س����انای كورد به‌چاوه‌ڕوانییه‌كی زۆره‌وه چاوه‌ڕوانی ده‌ركه‌وتنی نه‌وش����یروان مس����ته‌فاو گوێگرت����ن بون له‌قس����ه ك����ورت‌و پڕ ی ماناكانی ،بهپێچهوانهوه ده‌ركه‌وتنه‌و‌ه تاڵهبانیو كه‌مده‌ركه‌وتنی به‌رپرس����ه له‌به‌رچاو بێ����زراوو كۆنه‌كانی یه‌كێتی كاریگ����ه‌ری خ����ۆی هه‌ب����و ،چونكه رێژه‌یه‌ك����ی زۆری ده‌نگ����ده‌ری كورد سروشتێكی له‌م شێوه‌یه‌ی هه‌یه. ناكرێ����ت‌و نابێ����ت رۆڵ����ی ئێران‌و پالنه‌كانی ب����ۆ یه‌كێتی به‌كه‌م بزانین ك����ه یه‌كێت����ی ژماره‌یه‌ك����ی به‌نرخه به‌الی ئه‌و واڵته‌وه ،چونكه سه‌ره‌ڕای ئابڵوقه‌دان����ی ئهمهری����كاو واڵتان����ی ئه‌وروپا بۆ س����ه‌ر ئه‌و واڵته ،سنوری یه‌كێت����یو س����اغكردنه‌وه‌ی 10ملیار دۆالری س����ااڵنه‌ی ش����مه‌كی ئێران����ی به‌ش����ێكی زۆری ئ����هو ئابڵۆقه‌ی����هی كه‌مكردوه‌ت����هوه ،بۆی����ه ئ����هو واڵته به‌وپ����ه‌ڕی هه‌وڵ‌و توانایه‌وه نایه‌ڵێت‌و
پارتی زۆر زیره‌كان ه نمایشی رێككه‌وتنه‌كه ی خۆی‌و گۆڕانی ده‌كردو دژی یه‌كێتی پیشانی ده‌دا ،ته‌نها له‌به‌ر ئهوهی ده‌نگی گۆڕان كه‌مبكاته‌وه ،چونك ه پارتی له‌نێوان گۆڕان‌و یه‌كێتیدا یاری ده‌كات‌و هه‌ردوالیان لهو یارییه‌دا به‌كارده‌هێنێت نایه‌وێت ئ����هو ژماره‌یه له‌ده‌س بدات‌و نرخی بچوكببێته‌وه. هۆكاری حه‌وته‌م ماندوبونی گۆڕان له‌بانگه‌شه كه هه‌ر له‌یه‌كه‌م شه‌وه‌وه كردی به‌ه����ات‌و ه����اوارو بێزاركردنی خه‌ڵ����ك‌و نیلیكردن����ی عه‌م����ودو ش����ه‌قام‌و كوچه‌و كۆاڵنه‌كان ،یه‌كێتی به‌پێچه‌وان����هوه هێمنت����رو بێده‌نگترو له‌ژێره‌وه كاری ده‌كرد ،چونكه گۆڕان ل����هم هه‌ڵبژاردن����ه‌دا وه‌ك����و یه‌كێتی هه‌ڵبژاردنی پێشوی كارو بانگه‌شه‌ی ده‌ك����رد له‌ه����اش‌و ه����وش‌و ه����ات‌و هاوارو په‌ڕۆو ئ����ااڵ هه‌ڵكردن‌و گه‌ڕان به‌سه‌ر ش����ه‌قامه‌كان‌و بردنی الیه‌نگرو ئه‌ندامه‌كانیان بۆ ئاهه‌نگه‌كانیان له‌م شاره‌وه بۆ ئه‌و شارو بهپێچهوانهوه. الوازی كه‌ناڵ����ی ك����هی ئی����ن ئێن له‌چه‌ن����د ته‌وه‌رێك����دا هۆكارێك����ی
دیكه‌ی����ه ،یه‌كه‌م بانگهێش����تنه‌كردنی نوسه‌ران‌و خه‌ڵكانی ئه‌كادیمی ئیدار ی به‌مه‌به‌ستی رونكردنه‌وه‌ی باوه‌ڕپێكراو ده‌رب����اره‌ی پێكهێنان����ی حكوم����هتو رێككه‌وتن����ی له‌گه‌ڵ پارت����ی ،دوه‌م بانگهێشتنه‌كردنی ئه‌ندامانی پێشوی په‌رله‌مان����ی عێراق كه ده‌یان ش����ه‌ڕو كاری گه‌وره‌یان كردوه له‌به‌غدا ته‌نها به 8په‌رله‌مانتاره‌وه‌و خس����تنه‌ڕوی شكسته‌كانی پارتیو یه‌كێتی ،سێییه‌م تاڕاده‌ی����ه‌ك به‌رێچكه‌ی تی ڤی گه‌لی كوردستانی هه‌ڵبژاردنی پێشو كاری ده‌كرد. گ����ۆڕان ل����هم هه‌ڵبژاردن����هو بانگه‌ش����ه‌كانیدا به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك باس����ی درێژكردنه‌وه‌ك����هی م����اوه‌ی بارزان����یو گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ده‌س����توری نه‌كرد كه ئه‌م����ه‌ش هۆكارێكه‌و رۆڵی خۆی هه‌یه. پارت����ی زۆر زیره‌كان����ه نمایش����ی رێككه‌وتنه‌كه‌ی خۆی‌و گۆڕانی ده‌كردو دژی یه‌كێتی پیشانی ده‌دا ،ته‌نها له‌به‌ر ئهوهی ده‌نگی گ����ۆڕان كه‌مبكاته‌وه، چونك����ه پارت����ی له‌نێوان گ����ۆڕان‌و یه‌كێتیدا ی����اری ده‌كات‌و هه‌ردوالیان لهو یارییه‌دا به‌كارده‌هێنێت. له‌باره‌ی ده‌نگه‌كانی گۆڕان له‌هه‌ولێر ئه‌وه‌بو ئه‌ندامان‌و الیه‌نگران‌و دۆستانی گۆڕان لهو شاره دوژمنی سه‌رسه‌ختی پارتین‌و پێشتر له‌داخی نزیكبونه‌وه‌ی یه‌كێت����ی له‌پارت����ی ب����ون به‌گۆڕان‌و ده‌نگی����ان پێی����دا ،كه‌چ����ی گ����ۆڕان له‌گه‌ڵی����دا رێككه‌وت‌و كه‌ناڵه‌كه‌ش����ی نه‌یتوان����ی به‌باش����ی رونكردن����هوه له‌س����ه‌ر ئه‌و رێككه‌وتن����ه بدات ،بۆیه لهو كاته‌دا ده‌نگ����ده‌ری گۆڕان ئه‌گه‌ر ده‌نگ به‌گۆڕان ن����ه‌دات به‌دڵنیاییه‌وه ده‌یبه‌خش����ێته یه‌كێتی نه‌ك حزبێكی تر. كه‌وات����ا كه‌مبون����هوهی ده‌نگه‌كانی ده‌رهاویشته‌ی خراپی هه‌بوه‌و ده‌بێت له‌س����ه‌ر زیهن����ی ئه‌ن����دام‌و الیه‌نگرو ده‌نگده‌رانی گ����ۆڕان‌و ده‌بێته زامێك كه هه‌میش����ه له‌بیری����ان نه‌چێته‌وه‌و له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان����ی ت����ردا ئ����هو زامه ده‌كولێت����هوهو ئ����هم هه‌ڵبژاردن����هی 2014یان بیر دههێنێتهوه كه یه‌كێتی چه‌ن����د به‌گپ����ی گێچ����ی ده‌نگه‌كانی به‌رزبوه‌وه‌و ده‌بێته ترسێك له‌ناخیاندا، كه‌واتا ده‌بێت گۆڕان رونكردنه‌وه‌یه‌كی پوخت ش����ۆڕبكاته‌وه بۆ ئۆرگانه‌كانی خواره‌وه‌ی به‌مه‌به‌ستی هه‌ستانه‌وه‌ی.
بیروڕا
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
birura.awene@gmail.com
بیرکردنەوەی دەنگدەر ئاراس عومەر الی هەموان ئاش���کرایە دەنگدەری کورد لەدو دەیەی رابردودا بەشداریی لەچەن���د هەڵبژاردنێک���ی جی���اوازدا ک���ردوە ،یەکێ���ک لەو خەس���ڵەتە دی���ارو ئاش���کرایانەی کە هەمیش���ە ئ���ەم دەنگدەرەی پێ دەناس���رایەوە بریت���ی ب���و لەیەکالییبون���ەوەی پیشوەخت ،بەجۆرێک تەنانەت پێش دەستپێکردنی بانگەشەی هەڵبژاردن‌و خس���تنەڕوی بەرنامەی کاری حیزبە بەش���دارەکانی هەڵبژاردن ،دەنگدەر بڕیاری کۆتایی خۆی دابو کە دەنگی بۆ چ الیەنێکی سیاسی دەبێت. ب���ەاڵم ،لەنێ���وان دو هەڵبژاردنی رابردوداو بەپێی ئەنجامە بەراییەکان، ئەوەی بەئاشکرا هەستی پێدەکرێت ئاڵوگ���ۆڕی ژمارەیەک���ی بەرچ���اوی دەنگەکانە لەنێوان پارتە سیاسیەکاندا. ئاڵوگۆڕێک ،ک���ە دەکرێت بەدیوێکدا ئاماژەی دڵخۆش���کەری لەپش���تەوە بێت ،بەدیوێکی تریشدا ببێتە مایەی نیگەران���ی .ئەوەی من مەبەس���تمە ل���ەم نوس���ینەدا بیخەم���ەڕو تەنها ئاماژە دلخۆش���کەرەکانە ،بەوپێیەی ئەزمونێک���ی درێژو نوس���راوێکی زۆر هەن سەبارەت بەدیوە نێگەتیڤەکانی دەنگدەری کورد. ئەگەرچ���ی لەماوەی نێ���وان ئەم دو هەڵبژاردنەی ڕاب���ردودا ،هیچکام لەحیزب���ە سیاس���یەکان‌و الیەن���ە بەش���داربوەکانی هەڵب���ژاردن هی���چ پ���رۆژەو کارێکی باش���یان لەس���ەر ئ���ەرزی واقیع ئەنجامنەداوە تا ببێتە هەوێن���ی بڕیار الی دەنگدەری کورد، بەاڵم خ���ۆ نکوڵ���ی ل���ەوە ناکرێت ک���ە هەریەکە لەو حی���زب‌و الیەنانە کۆمەڵێ���ک هەڵەی گ���ەورەو بچوکی ئەوتۆیان ریزکردوە کە دەکرێت ببێتە بنەم���او بەرچاوڕونیەک بۆ دەنگدەر. خۆشبەختانە کەم تا زۆر ،لەئێستادا ژمارەیەکی بەرچاو لەدەنگدەری کورد گەش���توەتە قۆناغێک ک���ە دەیەوێت بیربکات���ەوە ،ب���ەاڵم بەدبەختان���ە لەتەوقیتێکی لەم ش���ێوەیەدا کاتێک دەنگ���دەر چاودەکات���ەوە ،جگ���ە
لەهەڵەی زەق کارێکی باش���ی ئەوتۆ بەدیناکات ،بۆی���ە ناچارانە لەجیاتی (کاری ب���اش)( ،هەڵە)ی حیزبەکان دەکاتە پێ���وەرو لەجیاتی (هاندان‌و پاداش���ت)یش دەنگی خۆی دەکاتە (فش���ارو توڕەی���ی) ،ک���ە ئەمەش حاڵەتێک���ی دڵخۆش���کەری ئەوتۆیە ئەکرێ هەڵوێستەی لەسەربکرێت. بۆ سەلماندنی ئەم بۆچونەم ناچارم پەنا ببەمە بەر چەند رونکردنەوەیەک‌و بەڵگەیەک���ی لۆجیکیان���ە ،ئەوی���ش بەوەرگرتنی دۆخ���ی گۆڕان‌و یەکێتی بەنمون���ە .گ���ەر لەهەڵبژاردنەکانی ٩/٢١وە دەس���تپێبکەین دەبینی���ن، کاتێک گۆڕان زۆرین���ەی دەنگەکانی ئەوکات���ی بەدەس���تهێنا ئیتر مانای ئەوە نەبو کە گۆڕان گەشەی کردوەو کاری مەیس���ەرە ،چونک���ە ب���ەڕای م���ن دەنگەکانی ئەوکات���ەی گۆڕان، ئەوەن���دەی دەنگ���ی یەکێت���ی بون‌و وەک "فشار"ێک لەس���ەر ئەو حیزبە بەکارهێنران لەالی���ەن دەنگدەرەوە، ئەوەندە "پاداشت" نەبون بۆ گۆڕان. ئەوەن���دەی توڕەیی ب���وون لەهەندێ هەڵ���ەی وەک درێژکردنەوەی ماوەی سەرۆکایەتی‌و هەندێ شتی تر لەالیەن یەکێتیەوە ،ئەوەندە "هاندان" نەبو بۆ گۆڕان .چونکە لەبنەڕەتدا گۆڕان هیچ کارێکی باشی نەکردبو لەسەر ئەرزی واقیع ،بگرە هەر لەدەسەاڵتیشدا نەبو تا بتوانێت هیچ پرۆژەیەک جێبەجێ بکات .تاکە شتێک کەئەوکات گۆڕان وەک توڕەی���ی ،ب���ەاڵم ئەمجارەیان ش���انازی پێوەدەک���رد ،بریت���ی بو بەپێچەوان���ەوە ،لەبەرژەوەن���دی لەگفتدان بۆ ئەنجامدانی بەڵێنەکانی یەکێتی‌و وەک فش���ار لەسەر گۆڕان. کاتێک دەبێتە بەشێک لەدەسەاڵت .بەڕای من هەڵەیەک���ی گەورەیە گەر لەماوەیەکی زۆر کورتداو تا دەگاتە یەکێتی وابزانێ���ت لەهەڵبژاردنەکانی هەڵبژاردنەکانی ٣٠ی نیسان دۆخەکە ئەمجارەدا س���ەرکەوتنێکی گەورەی تا ڕادەیەک پێچەوانە بوەوە .هەروەها بەدەس���تهێناوە ،ه���ەروەک چ���ۆن وەک باس���مانکرد م���اوەی نێ���وان هەڵەیەک���ی گەورەی���ە هی���چ کەس‌و هەردوهەڵبژاردنەک���ە هێند درێژ نەبو الیەنێکی ناو یەکێتی پش���کی شێری تا هیچ الیەنێک فریای جێبەجێکردنی س���ەرکەوتنەکانی ئەمج���ارە بەخۆی پرۆژەیەک یان کارێک بکەوێت لەپێناو ببەخش���ێت .تاک���ە هۆکارێ���ک کە خەڵک���دا ،بۆیە تاک���ە بنەمایەک کە پشکی ش���ێری لەس���ەرکەوتنەکانی دەکرا دیسان دەنگدەرێکی بیرکەرەوە یەکێتی���دا بەردەکەوێ���ت هەڵەکانی پشتی پێببەستێت بریتی بو لە"هەڵە" ،گ���ۆڕان‌و بیرکردن���ەوەی دەنگدەرن، ئەمجارەشیان بەهەمانشێوە دەنگدەر چونک���ە هەم���وان دەزان���ن یەکێتی گەڕای���ەوە ب���ۆ مومارەس���ەکردنی ل���ەدوای پاشەکش���ەکەی ٩/٢١هیچ ماف���ی خ���ۆی‌و دەربڕین���ی دەنگی هەنگاوێکی باش���ی نەنابو ،نە لەسەر
هەڵەیەکی گەورەیە گەر یەکێتی وابزانێت لەهەڵبژاردنەکانی ئەمجارەدا سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەستهێناوە، هەروەک چۆن هەڵەیەکی گەورەیە هیچ کەس‌و الیەنێکی ناو یەکێتی پشکی شێری سەرکەوتنەکانی ئەمجارە بەخۆی ببەخشێت
ئاس���تی ناوخۆی حیزب ،نە لەس���ەر ئاس���تی خەڵک ،نەلەس���ەر ئاستی پەیوەندیەکانی لەگ���ەڵ حیزبەکانی دەرەوە .بەاڵم گ���ۆڕان لەبەرامبەردا کەوتب���وە کۆمەڵێ���ک هەڵ���ەوە، لەهەن���دێ هەڵوێس���تەوە بیگ���رە تا دەگات بەبێدەنگیەکەی���ان دەرحەق بەهەندێ مەس���ەلەی هەس���تیار ،کە هەواداران���ی ئ���ەو حیزب���ە گۆڕانیان بەو ش���ێوەیە نەناس���یبو .بۆیە ئەم ڕێژەیە لەئاڵوگ���ۆڕی دەنگەکان لەدو هەڵبژاردنی نزیک لەیەکدا ،دەمانخاتە بەردەم پرس���یارێکی لۆجیکیەوە کە ئەمەی���ە :ئای���ا لەم���اوەی نێوان دو هەڵبژاردنی لەمشێوەیەداو لەکاتێکدا یەکێتی‌و گ���ۆڕان هی���چ هەنگاوێکی باشیان نەنابێت ،ئەم دەنگە زیادانەی هەرجارەو یەکێکیان بەدەستی دەهێنن ئاماژە بۆچی دەکەن؟! ئایا لۆجیکە تۆ کارێکی ئەوتۆی باشت نەکردبێت‌و دەنگەکانیش���ت لەهەڵکشاندابێت؟! ئەم���ە ئ���ەو پرس���یارە جدیەیە کە دەبێ���ت دواجار یەکێت���یو گۆڕانیش لەخۆیانی بکەن ،ب���ۆ وەرگرتنەوەی وەاڵمەکەش���ی تاکەڕێگا گەڕانەوەیە ب���ۆالی ئەو دەنگدەرە تێگەش���توەی کە چیت���ر دەیەوێت بیربکاتەوە ،ئەو دەنگ���دەرەی کە زیادەڕەوی نیە گەر بڵێین هیوای تێدا بەدی دەکرێت. لەکۆتایی���دا پێموای���ە ،ئەگەرچی هێشتا دەنگدەری کورد نەگەشتوەتە ئەو قۆناغەی ک���ە بڕیاری دەنگدانی لەس���ەر هەڵس���ەنگاندنی بەرنامەی کاری حیزب���ەکان‌و کاندیدەکان بێت، بەاڵم ئەو قۆناغە چەقبەستوەش���ی تێپەڕان���د کە بەر لەچەن���د مانگێک لەهەڵبژاردن���ەکان بڕی���اری کۆتایی خۆی دابێت ،هی���چ نەبێت دەتوانێت لەسەر هەڵەی حیزبەکان بوەستێت‌و قس���ەی خۆی هەبێ���ت .بۆیە بەڕای من ،س���ەرەڕای ئەوەی کە هێش���تا دەنگدەری کورد زۆری ماوە ببێتە ئەو دەنگدەرەی کە لەڕێگەی دەنگدانەوە شەڕی بەدەستهێنانی ئامانجە گشتیی‌و تایبەتەکانی بکات ،بەاڵم ئەم دۆخەی ئێستای دەنگدەرو بیرکردنەوەکانی، یەکێکە لەو هەنگاوانەی کە دەکرێت دڵخۆشمان بکات.
رۆژنامه‌گه‌ری كورد ی یان ئه‌نارشیزم غه‌مبار جه‌باری Xambar_jabary@yahoo.com
س���ه‌ره‌تا ب���ا باس���ێك له‌مێژویه‌ك ی نزیكی رۆژنامه‌گه‌ری بكه‌ین له‌باش���وری كوردس���تاندا ،به‌تایبه‌ت دوای راپه‌ڕین‌و دروستبونی حكومه‌تێكی خۆبه‌ڕێوه‌بردن له‌هه‌رێمی كوردستاندا. ی كه بێگوم���ان پاش ئ���هو مێ���ژوه پێیده‌وترێ���ت ڕاپه‌ڕی���ن ك���ه ڕێ���ك له‌س���ه‌ره‌تاكانی س���اڵی 1991هوه ده‌س���تپێده‌كات ،ئ���هم مێ���ژوه‌ش به‌ره‌نجام���ی ته‌قینه‌وه‌ی س���ه‌رجه‌می خه‌ڵكی كوردستان بو به‌ڕوی داگیركاری به‌عس���یداو چیتر قبوڵنه‌كردنی زوڵم‌و سته‌مكاری بو ،هه‌ر له‌دوای ئه‌م مێژوه‌وه ئیت���ر جوڵه‌یه‌كی گش���تگیرو ئاودامان س���ه‌رجه‌م كایه‌كانی كۆمه‌ڵگای كوردی گرته‌وه ،به‌جۆێك مه‌نفه‌زێك بۆ ئازادی وه‌كو چه‌مكێكی ره‌هاو سیاسه‌تكردن‌و س���هرمایهگوزاریو وه‌گه‌ڕخستنی توانا جی���اوازه‌كان‌و بوژان���هوهی زانكۆكان‌و دروس���تبونی رۆژنامه‌گه‌ری به‌تایبه‌ت، به‌گش���ت جۆره‌كانیی���هوه (بین���راو، بیستراو ،خوێندراو) ،به‌تایبه‌ت رۆژنامه حیزبییه‌كان. لێره‌وه رۆژنامه‌ی كوردی له‌باشوردا، ره‌وتێك���ی جی���اوازی له‌ئه‌كادیمیك���ی وه‌رگ���رت ،ئه‌زمونگ���ه‌ری كاری پێكراو ش���ه‌مه‌ندۆفێری رۆژنامه‌گ���ه‌ری دوای راپه‌رین وه‌گه‌ڕ كه‌وت ،بێگومان زۆرینه‌ی ه���ه‌ره زۆری رۆژنامه‌كان���ی س���ااڵنی نه‌وه‌ده‌كان به‌تایب���ه‌ت ،هه‌ر له‌خاوه‌نی ئیمتی���ازه‌وه تا هه‌واڵنێ���ری گوندێكی دوره‌ده‌س���ت ،ده‌بو ئه‌ندام���ی ئۆرگانه سیاس���ییه‌كه بوایه ك���ه رۆژنامه‌كه‌ی ده‌رده‌ك���رد ،بێگوم���ان داڕش���تنه‌وه‌و سیاغه‌كردنی هه‌ر ژانرێكی رۆژنامه‌وانی ب���ۆ رۆژنامه‌ك���ه ،ده‌ب���و له‌خزمه‌ت���ی ئ���ۆرگان‌و حیزبه‌ك���ه بوای���ه ،هه‌ر له‌م سه‌روبه‌ندو مێژوه‌شدا ،ئه‌نارشیزمییه‌تی
رۆژنامه‌گ���ه‌ری ك���وردی وه‌ده‌ركه‌وت، ب���هوهی پارت���ه سیاس���ییه‌كانی كورد له‌باش���ور كه‌وتن ه وێزه‌ی یه‌كتر ئهوهی به‌ش���ه‌ڕی (براك���وژی) ،ناوده‌برێ���ت، له‌راستیش���دا ه���ه‌ر واب���و ،مێژویه‌كی ناش���رین‌و تاڵه ب���ۆ نه‌ت���هوهی كورد له‌باشورو هه‌ر ئه‌و شه‌ڕی براكوژییه‌ش بو زیاتر له‌چاره‌كه سه‌ده‌یه‌ك هێناینیه دواوه له‌سه‌رجه‌م كایه‌كانی ژیاندا له‌چاو نه‌ته‌وه‌كانی تری دراوسێ‌و جیهان. ئه‌نارش���یزمی رۆژنامه‌گه‌ری كوردی چۆن بو؟ بێگومان ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ئارشیڤی رۆژنامه‌و تیڤییه حیزبییه‌كانی ئه‌وكاتی سااڵنی نه‌وه‌ده‌كان‌و به‌تایبه‌ت 1999-1996و زیاتری���ش ،ئ���ه‌وا زۆر به‌رون���ی زمان���ی نابه‌رپرس���یارانه‌ی راگه‌یاندنی كوردییمان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت، كه چ���ۆن مامه‌ڵه له‌گ���هڵ روداوه‌كاندا ده‌ك���ه‌ن ،چۆن زمانی زبرو ته‌ش���هیرو ته‌نان���ه‌ت جنێ���و ئامێزی���ش له‌گوتارو دارش���تنه‌وه‌كانیاندا وه‌ده‌رده‌كه‌وێ���ت، ئه‌مه به‌كۆتاییه‌كانی س���ه‌ده‌ی بیسته‌م هه‌ژم���ار ده‌كرێ���ت ،ب���ه‌اڵم ه���ه‌ر ئه‌م جه‌نجاڵییه له‌رۆژنامه‌گه‌ریدا له‌س���ه‌ده‌ی بیس���ت‌و یه‌ك‌و له‌ئێستای كوردستاندا، ئێس���تایه‌ك جیهانگیری‌‌و ته‌كنۆلۆژیاو تاراده‌یه‌ك قه‌ڵه‌م‌و س���ندوقی ده‌نگدان وه‌ك���و ژانرێك���ی گرنگی دیموكراس���ی به‌حیس���اب فه‌رمانده‌ك���ه‌ن ،كه‌چ���ی له‌گه‌ڵ زۆربونی حیزبه‌كان‌و راگه‌یاندنی حیزبه‌كان���دا ،چه‌مكی ئه‌نارش���یزمی‌‌و نابه‌رپرس���یارییه‌تی له‌راگه‌یاندن���داو نائه‌كادیمیك���یو وه‌گه‌ڕنه‌خس���تنی ئه‌زمون‌و ره‌چاونه‌كردن���ی مۆرفۆلۆژیاو س���ینتاكس وه‌كو دو زانستی سه‌ره‌كی له‌داڕشتنه‌وه‌ی په‌یامه ئیعالمییه‌كاندا، جارێكی ترو به‌ش���ێوازێكی ترو هه‌مان ناوه‌رۆكه‌وه دێته‌وه بون. سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌مو بڕوانامه بااڵیانه‌ی له‌زانس���تی راگه‌یاندن���دا هێن���راون، س���ه‌ره‌ڕای ئ���هو هه‌مو توانا باش���هی ك���ورد له‌راگه‌یاندن���دا هه‌یه‌تی ،كه‌چی
زۆرینه‌ی ههره زۆری كه‌ناڵه حیزبییه‌كان ته‌شهیرو له‌یه‌كدانی سیاسیو شكاندنی كارێزمای سیاسیه‌كان‌و رادیكاڵی ئیعالمی بو نه‌ك بانگه‌شه‌یه‌كی ته‌ندروست‌و نه‌ته‌وه‌یی تاراده‌ی پێویس���ت راگه‌یاندنی كورد ی نه‌یتوانی���وه تینویه‌ت���ی وه‌رگر ،وه‌رگر وه‌كو موعاده‌له‌ی ئیعالمی بش���كێنێت، ئه‌مه‌ش به‌بۆچونی من بۆ زۆری‌‌و بۆری رۆژنامه‌نوس���ی نابه‌رپرسیارو به‌تایبه‌ت راگه‌یاندن���ی حیزب���ی ده‌گه‌ڕێت���هوه، چونكه تائێستاش عه‌قڵیه‌تێكی حیزبی هه‌یه له‌س���ه‌روی عه‌قڵیه‌تی ئه‌كادیمی‌‌و زانس���تییه‌وه مامه‌ڵ���ه ده‌كات‌و به‌زۆر خۆی ده‌س���ه‌پێنێت به‌سه‌ر ئه‌ماندا ،كه ئه‌مه ترسناكترین دۆخه بۆ ڕاگه‌یاندنی كوردی ،كه‌س���ێك له‌مه‌كته‌بی سیاسیی حیزبێك���هوه كه‌ناڵێك هه‌ڵس���وڕێنێت‌و كه‌چ���ی خۆیش���ی هیچ له‌ئه‌ل���ف‌و بێی راگه‌یاندن نه‌زانێت.
ئ���هم بۆچون���ه تاراده‌ی���ه‌ك بۆ ئه‌و راگه‌یاندنانه‌ش راس���ته كه به‌س���ێبه‌ر ناوده‌برێن ،چونكه به‌شێكی زۆری ئه‌و كه‌سانه‌ی كار له‌م راگه‌یاندنه‌دا ده‌كه‌ن، كاریگه‌رییه كۆمهاڵیهتیو سیاسییه‌كان‌و به‌تایب���ه‌ت رای كه‌س���انی ده‌ره‌وه‌ی جیهانی رۆژنامه‌گه‌رییان به‌سه‌ره‌وه‌یه، ئه‌م���ه‌ش هی���چ رۆژنامه‌نووس���ێك لێی ب���ه‌ده‌ر نییه ،به‌اڵم كه‌م ك���ه‌س هه‌یه بتوانێت هاوسه‌نگی بپارێزێت ،به‌تایبه‌ت به‌ش���داربوانی تۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان، كاریگ���ه‌ری زۆری���ان هه‌ی���ه له‌س���ه‌ر باڵوكردن���هوهی خێ���رای زانیاریی���ه نادروس���ته‌كان‌و زۆرجاری���ش به‌تایبه‌ت له‌پێگه ئه‌لیكترۆنییه‌كاندا هه‌مان بابه‌تی كه‌سێكی ئاسایی كه هیچ ره‌چاوبونێكی ئیعالمی‌‌و زمانه‌وان���ی تیانییه ،كۆپی‌و په‌یس���ت كراوه‌و وێنه‌یه‌كی بۆ دانراوه‌و باڵوكراوه‌ته‌وه. ی له‌كوردستاندا ی ناره‌سم ی ئامارێك به‌پێ زیاتر ل���ه 1000كه‌ناڵی راگه‌یاندن هه‌یه به‌هه‌ر س���ێ جۆره‌كه‌یه‌وه ،كه‌چی له‌م ف���ه‌زا زۆره‌ی ئیعالم���دا ،كه‌مترینی���ان به‌ره‌وتی ئه‌كادیمی‌‌و په‌یڕه‌وی زمانه‌وانی كار ده‌ك���ه‌ن ،هه‌ر ئه‌مه‌ش���ه وایكردوه كه وه‌رگ���ر سه‌رلێش���ێواو ده‌ربكه‌وێت له‌نێو ئ���هم هه‌مو كه‌ناڵ���ه كوردییه‌دا، ئه‌مه س���ه‌ره‌ڕای ئهوهی زۆرجار هه‌ڵه‌ی یاس���اییو مۆراڵی ئیعالمیش ده‌كرێت‌و به‌س���ه‌ر دادگاو ئیعالمییه‌كانیش���دا تێده‌په‌ڕێت. س���ه‌رجه‌م ئه‌مان���هی باس���مانكرد، له‌دو هه‌فته‌ی رابردوی پێش ئێس���تای كوردستاندا كه سه‌روبه‌ندی هه‌ڵبژاردنی ی ده‌رده‌كه‌وت پارێزگاكان‌و عێراقدا به‌ڕون كه خیتاب���ی ئیعالمی زۆرین���هی ههره زۆری كه‌ناڵ���ه حیزبییه‌كان ته‌ش���هیرو له‌یه‌كدانی سیاسیو شكاندنی كارێزمای سیاسیه‌كان‌و رادیكاڵی ئیعالمی بو ،نه‌ك بانگه‌شه‌یه‌كی ته‌ندروست‌و نه‌ته‌وه‌یی.
»» 19
13
سیاسەت‌و کات سیاس����ەت لەس����ەردەمی مۆدێرندا یەکێکە ل����ەو کەرەس����ە بنەڕەتییانەی ک����ە چەمکی کات����ی نەتەوەیی بۆ تاک‌و گروپەکان����ی کۆمەڵگا دروس����تدەکات، وش����یارییەکی تایب����ەت بەرامب����ەر بەو زەمەنەی تیایدا دەژین ،بەرهەمدەهێنێت‌و لەرێگای بەدامودەزگاییکردنی کاتیشەوە بەهایەک����ی تایب����ەت ب����ۆ کات دێنێتە کایەوە. ئەو پرسیارەی بۆ من جێگای تێڕامانە ئەوەی����ە :ئایا سیاس����ەت لەکۆمەڵگای هەرێم����ی کوردس����تاندا چبەهایەکی بۆ کات بەرهەمهێناوە؟ ب����ۆ وەاڵمدانەوەی ئەم پرسیارە دەبێت بگەڕێینەوە بۆ سێ کۆڵەکەیس����ەرەکیی کات کە کۆمەڵگای مۆدێرن لەس����ەری بەندە .بەشێوەیەکی گشتیی کات لەکۆمەڵگای مۆدێرندالەسێ رەگەزی گرن����گ پێکدێ����ت .یەکەمیان س����تاندارتکردنی کات����ە ،دووهەمی����ان دروس����تکردنی فۆرمیدەزگای����ی کاتەو سێهەمیشیان سەرهەڵدانی نۆرم‌و بەهای کۆمەاڵیەتی تایبەتە بۆ کات. س����تاندارکردنی کات مانای گرێدانی کاتی ئینسانەکانە لەس����ەر بناغەیەکی راستەئاسا بۆ پێوانی کات کە لەکاتژمێرو کالێندەرو کرۆنۆلۆگیی ساڵدا بەرجەستە دەبێ����ت .وات����ە کاتژمێ����رو مانگژمێرو س����اڵژمێر .ئەم سیس����تەمە دەش����ێت تاکە سیس����تەمێک بێت کە کۆمەڵگای ئێمەش ،وەکو کۆمەڵگاکانی تری دونیا، لەخۆرئاوا وەریگرتووەو کاری پێدەکات. گەرچی لەهەندێ����ک واڵتانی دەوروبەری ئێمەدا بەهۆیمێ����ژووی تایبەتی خۆیان‌و پاش����ان ئایدیۆلۆژیای ناس����یۆنالیزمەوە هەوڵی دروستکردنی دابڕانێکیان لەگەڵ شارستانی خۆرئاواییداو بۆ ستاندارکردنی کات ناگەڕێن����ەوە س����ەر چەمکی کاتی مەسیحیی بەمانا کالێندەرییەکەی ،بەڵکو پشت بەکالێندەری ئیسالمی یان ئێرانیی دەبەس����تن .ناس����یۆنالیزمی کوردی����ش وەکو الس����اییکردنەوەیەکی ئەم مۆدێلە لەناس����یۆنالیزمی ناوچەکە ،س����ااڵنێک بەش����ێوە دەڵەمەی����یو فەریکییەک����ەی خەریک����ی کارک����ردن ب����وو لەس����ەر مۆدێلێکی تایبەت بۆ بەستانداردکردنی کالێندەری کاتی کوردی����ی .گومانیتێدا نیی����ە ،جگ����ە لەچەژنی ن����ەورۆز ،کۆی ئ����ەم هەواڵنە هیچی����ان نەیانتوانی ببن بەبەش����ێک لەهۆش����مەندیی کات الی ئینس����انی ئێمە ،چونکی ناسیۆنالیزمی ک����وردی مۆدێلێکی زۆر لەرزۆک‌و بێهێزو بێبنەم����ای فەلس����ەفیی‌و مێژووی����یو دەزگاییە ک����ە نەیتوانی بچووکترین کار لەس����ەر ئەم مۆدێلە ب����کات‌و لەرێگای بەدەزگاییکردنییەوە هۆش����مەندییەکی نەتەوەیی بۆ کات بەرهەمبهێنێت. کۆڵەک����ەی دووهەمی����ان بریتیی����ە ل����ە بەدامودەزگاییکردن����ی کات. دامودەزگاییکردن����ی کات بریتیی����ە لەو ریتمەیکە سیاس����ەت بەکاتی کۆمەڵگای دەبەخش����ێت .هەم����وو کۆمەڵگای����ەک کاتێکی گش����تیی بۆ ت����اک‌و گروپەکانی دروس����تدەکات‌و لەو چوارچێوەیەش����دا سیستەمی ئابووری‌و ئایین‌و ئایدیۆلۆژیا رۆڵی بنەڕەتی����ی دەگێڕن‌و هەندێک لەو رۆژان����ەش رەهەندێک����ی نێونەتەوەییان هەی����ەو لەزۆرین����ەی واڵتان����ی دونیادا کراون بەپشووی فەرمی ،وەکو لەیەکی ئایاردا دەیبینی����ن .لەواڵتانی خۆرئاواو ئەوانەی ئەو مۆدێل����ەی خۆرئاوایان بۆ رێکخستنی ئابووری کات هەڵبژاردووە، ش����ەممەو یەکش����ەممە کاتی پش����ووە، لەواڵتە ئیس��ل�امییەکان رۆژی هەینییەو لەهەندێک واڵتی ئیسالمیی دیکە هەینی‌و شەممەیەو هتد .لەهەموو واڵتێکدا چەژنی ئایینی هەی����ەو ه����ەر واڵتێکیش رۆژی تایبەتی خۆی هەیە ک����ە وەکو چەژنی نەتەوەییتەماشایدەکات‌و ئەو رۆژانەشی کردووە بەپش����ووی فەرم����ی .لەهەموو واڵتانی دونیادا پش����ووی نەتەوەییهەیە، وات����ە ئەو رۆژانەی کە رووداوی گەورەی تێ����دا دروس����تبووە ،کراون بەپش����ووی فەرمی ،بۆنموونەسەربەخۆیی نەتەوەیی یان یەکگرتنەوەی دوو دەوڵەتی خاوەن یەک زم����ان‌و کولتوورو هتد .لەهەندێکی تریان����دا یادکردنەوە هەیە ،هەندێک لەم یادکردنەوان����ە نەتەوەیی����نو هەندێکی تریان نێونەتەوەیینکە مەرج نییە بکرێن بەپشووی فەرمیی‌و نەتەوەیی .دەشێت تەنان����ەت لەسیس����تەمێکی فیدرالی����دا لەناوچەیەکدا رۆژێکی ئایینی پش����ووی فەرمی����ی بێ����ت‌و لەناوچەیەک����ی تر کە ئایین����زای جیاوازی����ان هەیەهەمان رۆژ
لەبەردەم ئەگەری ئەوەداین کە کۆمەڵگای ئێمە ببێت بەکۆمەڵگایەک کەخەریکە لەبەر بێبەرهەمیی‌و نەبوونی ئابوورییەکی تایبەت بەکات ،کاتی ئەوەندە زۆربێت کەبتوانێت یادی هەموو رۆژە جیهانییەکان بکاتەوە پشوو نەبێت ،وەکو لەئەڵمانیادا هەیە. لەکۆمەڵ����گای ئێمەدا سیس����تەمێکی ئیداری‌و ئابووری پڕ لەفەوزاو بێبەرهەم دامەزرێنراوە کە تیایداکاتی ئینسانەکان بەپرۆسەی بەرهەمهێنانەوە گرێنەدراوە، بەڵکو پابەندە بەسیستەمێکی بێبەرهەم‌و بەرخۆر کە ژیانی کار تیایدا لەپشوویەکی بەردەوام����ی نافەرمی دەچێت .زۆرینەی دەزگاکان دەوامیفەرمیی����ان هەیە ،بەاڵم کارمەندەکان تەنها بۆ ئیسپاتی وجودو ب����ۆ یەکتربینین دەڕۆن ب����ۆ دەوام نەک بۆبەرهەمهێن����ان .هۆکاری س����ەرەکیش بۆ ئەم دۆخ����ەش بریتیی����ە لەنەبوونی سیاس����ەتێکی ئاب����ووری نەتەوەی����یو بوونی ئابوورییەکی حیزبیی .سیستەمە ئیدارییەکەی بەپرنسیپی مەحسوبییەت کاردەکات‌و سیس����تەمە ئابوورییەکەشی بەرخۆرو مش����ەخۆر .کاری س����ەرەکیی لەم سیس����تەمەدا هێندەی دابەشکردنی پارەینەوتە بۆ کڕینی وەالئەتی لۆکاڵیی ئینس����انەکان ،هێن����دە بریتیی����ە نییە لەدامەزراندنی ئابوورییەکی بەرهەمدارو س����ەربەخۆی نەتەوەیی .هەر ئەمەش����ە وادەکات کە گەندەڵیی لەدونیای ئێمەدا بەپلەی یەکەم لەتێکشکاندنی پەیوەندیی نێوان کارو بەرهەمدا تێبپەڕێت کە کات تیای����دا رەگەزی س����ەرەکییە .بۆئەوەی بەزووترین کات کارەکانمان راییبکرێت، دەبێت بەو سیس����تەمە مەحس����وبییەتە تێپەڕبیت کە سیستەمیئیدارەو ئابووری کاتی حیزب بەرهەمیهێناوە .بەمانایەکی ت����ر لەکۆمەڵ����گای ئێم����ەدا ئاب����ووری حیزب جێ����گای بەئاب����ووری نەتەوەیی چۆڵک����ردووەو ئ����ەوەی بەه����ای کات دیاریدەکات حی����زب‌و پەیوەندییەکانێتی بەئابووری����ی کۆمەڵ����گاوە ،ن����ەک عەقاڵنییەتی ئابوورییەکی سەربەخۆ. بەشێوەیەکی گشتیی ئێمە لەبەردەم ئەگەری ئەوەدای����ن کە کۆمەڵگای ئێمە ببێ����ت بەکۆمەڵگایەک کەخەریکە لەبەر بێبەرهەمی����یو نەبوون����ی ئابوورییەکی تایبەت ب����ەکات ،کاتی ئەوەندە زۆربێت کەبتوانێت یادی هەموو رۆژە جیهانییەکان بکات����ەوە ،بێئەوەی ئ����ەم یادکردنەوانە بچووکترین هۆشمەندییفەردی‌و نەتەوەیی بەرهەمبهێنێ����ت .کۆمەڵگایەکمان هەیە تاوەک����و ئەمڕۆ هی����چ ریتمێکی تایبەتی نییە بۆدابەش����کردنی کاتەکانی خۆی‌و کەس بەتەواوی نازانێت س����اڵی داهاتوو پش����ووەکانی چەند رۆژن .لەبریئەوەی بەریتمێک����ی راستەئاس����ا رۆژانی کارو پشووەکان بێدەس����تکاری دیاریبکرێت، دەبینی����ن بەریتمێکیمەزاج����ی ئ����ەم پش����ووە فەرمییانە گۆڕانیان بەس����ەردا دێ����ت‌و کەس����یش نازانێ����ت ه����ۆکاری س����ەرەکیی ئەم پش����ێوییە گەورەیە بۆ کات����ی کۆمەڵگا چییە .لەراس����تیدا ئەم دۆخە هیچ بەرهەمنەهێنێت یەک ش����ت بەرهەمدەهێنێ����ت ،ئەوی����ش نەبوون����ی کاتێکی نەتەوەیی بەدامودەزگایی کراوی عەقاڵنییە کە ئینسانەکان بتوانن لەسەر بناغەی ئ����ەو سیس����تەم‌و ریتمە ژیانی خۆیان رێکبخەن‌و هەس����تبکەن کە لەناو یەکەیەکی نەتەوەی����یو دەزگایی کاتدا دەژین‌و
»» 19
14
بیرورا
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
دور گۆشه‌یه‌که سه‌ردار عه‌زیزو نیاز نه‌جمه‌دین ده‌ینوسن
نزیک
مێژوی ساختە،مرۆڤی ساختەو درۆزن دروستیدەكات
بۆچی ئه‌مه‌ریکا دژ به‌سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمه؟ فوئاد سدیق
سه‌ردار عه‌زیز ل����ه‌دوا نوس����ینیدا ده‌رب����اره‌ی په‌یوه‌ندی ههرێ����م‌و تورکیاو ئهمهری����کا لێکۆڵه‌ره‌وه‌ی ئینگلیزی بڵ پارک ئاماژه به‌ئه‌وه‌ده‌كات که ئه‌مه‌ریکا ئهوهی که هه‌رێم به‌ده‌س����تیهێناوه هه‌ت����ا ئێس����تا به‌ئه‌وپ����ه‌ڕی ده‌زانێ����ت، به‌له‌وه زیاتر ڕازی نابێت .ش����ایانی باس����ه توێژینه‌وه‌ک����هی پارک ئه‌كادیمیای ش����ه‌ڕی ئهمهریکی پاڵپش����تیکردوه .ل����ه‌دوا دیداریدا له‌که‌ناڵ����ی س����کای نیوز مهس����عود بارزانی به‌ڕون����ی نیگه‌رانی خۆی ده‌رباره‌ی ئه‌مه‌ریکا ده‌رده‌بڕێت[ .بارزانی ده‌ڵێت که نازانێ چی ئێران‌و ئه‌مه‌ریکا کۆده‌كاته‌وه له‌پاڵپشتکردنی مالیکی!] شێوازی وتن‌و نه‌‌وتنی ئاماژه‌یه‌کی رون����ه که په‌یوه‌ندی هه‌رێم‌و ئه‌مه‌ریکا ڕه‌نگه له‌س����اردترین رۆژگاریدابێت له‌پاش روخانی رژێمی عێراق����هوه .ئایا ئه‌م س����نورداریه‌ی ئه‌مه‌ریکا بۆ زیاتر به‌هێزبون‌و سه‌ربه‌خۆبونی ههرێ����م له‌کوێوه س����ه‌رچاوه ده‌گرێت .گه‌ر بگه‌ڕێین����هوه ب����ۆ ناوه‌ڕاس����ت‌و کۆتای����ی هه‌ش����تاکانی س����ه‌ده‌ی ڕاب����وردو ،رۆژگاری کۆتایی شه‌ڕی سارد ده‌بینین کۆمه‌ڵێک ده‌ق له‌ناوه‌نده بااڵکانی ئه‌مه‌ریکاوه سه‌رهه‌ڵئه‌دات که ئام����اژه ده‌کات به‌هاتنی س����ه‌رده‌مێکی نوێ :ده‌قی وه‌ك ده‌وڵه‌تی بازرگانی ریتچارد رۆسنکرۆس ،ده‌سه‌اڵتی نه‌رمی جۆزێف نای، کۆتایی مێژوی فۆکۆیاما .ئاش����کرایه که بۆ خوێنه‌ری قاڵبو له‌بواری سیاسه‌تدا به‌ئاشکرا پێکه‌وه‌گرێدانێ����ک ده‌بینێ����ت له‌نێ����وان ئه‌م ده‌قانه‌دا ،که خ����ۆی له‌نیولیبرالیزم‌و بازاڕو کااڵدا ده‌بینێته‌وه .له‌م نوسینه‌دا ئامانجمان نی����ه ڕاڤ����هی ئ����هم ده‌قانه بکه‌ی����ن ،به‌ڵكو مهبهس����تمان ئه‌وه‌یه که چ دیدێکی سیاسی ده‌هێنن����ه ئ����اراوه .وه‌ك رونه ک����ه زۆربه‌ی بیرمه‌ندانی ئهمهریکی بۆ حکومه‌ت کارده‌كه‌ن به‌ش����ێوه‌ی ڕاسته‌‌وخۆو ناڕاس����ته‌وخۆ .به‌م پێی����ه ئای����ا ده‌قێک����ی وه‌ک کۆتایی مێژوی فۆکۆیاما ده‌توانێ����ت چ وه‌اڵمێکمان پێبدات ده‌رباره‌ی نه‌یاریی ئه‌مه‌ریکا بۆ سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێم .ده‌قی کۆتایی مێژو ده‌قێکی هێگڵیه، به‌اڵم به‌ڕاڤه‌كاریه‌كی کۆژیه‌ف [ئه‌و بیرمه‌نده روس����یه فه‌ره‌نس����یه که ڕۆڵێکی بااڵی هه‌بو له‌کارک����ردن ب����ۆ گه‌ش����ه‌دان به‌یه‌كێت����ی ئه‌وروپا] .ده‌ق����ی کۆتایی مێژو پێمانده‌ڵێت که س����ه‌رده‌مێکی نوێ له‌سیاسه‌تی جیهانیدا هاتوه‌ت����ه ئاراوه ئهویش س����ه‌رده‌می بازاڕه. بازاڕ به‌مانا فه‌لس����ه‌فیه‌كه‌ی یانی لیبرالیزم، یانی کردنه‌وه‌ی س����نوره‌کان ،یانی گه‌شه‌ی گۆڕین����هوهی کااڵ له‌نێ����وان واڵتانی دونیادا. [دیاره کۆتایی جه‌نگی س����ارد یانی کۆتایی واڵتان����ی داخ����راو له‌دونی����ا] .ئ����هم قۆناغه ده‌توانی����ن به‌قۆناغ����ی ش����ت ناوبه‌رین یان قۆناغی کااڵ .قۆناغی پێشینه‌ی ئه‌م قۆناغه قۆناغ����ی خاک بو .ئای����ا کااڵ به‌رامبه‌ر خاک چیمانپێده‌ڵێ����ت؟ له‌س����ه‌رده‌می گرنگ����ی خاکدا ،هێ����زه‌كان له‌ملمالنێداب����ون به‌وه‌ی که ده‌ستبگرن به‌س����ه‌ر خاک‌و پانتاییه‌كانی جیهاندا .خاک س����ه‌رچاوه‌ی هێزو بژێوی بو. به‌اڵم له‌سه‌رده‌می کااڵدا بهپێچهوانهوه خاک گرنگ نیه به‌ڵكو ئهوهی گرنگه ده‌ستگه‌یشتنه به‌بازاڕ ،به‌بونی ئازادی گۆڕینه‌وه ،هاتوچۆی کااڵ .گه‌رچی ده‌قی کۆتایی مێژو له‌هه‌ندێک ئاس����تدا توش����ی ڕه‌خنه‌و قه‌ی����ران بو به‌اڵم ئهوهی ڕاس����تی بێت ئه‌وه‌یه که دونیا به‌بێ جیاوازی ب����ه‌ره‌و ئابوری نیولیبرالیزمی بازاڕ ده‌چێت ،ته‌نانه‌ت واڵتانی کۆمۆنیستی وه‌ك چی����نو کوباش .له‌هه‌مانکاتدا ههتا ئێس����تا هی����چ ئه‌ڵته‌رناتیڤێک����ی ت����ر له‌ئارادانیه بۆ بازاڕی ئازاد[ .ئێمه لێره‌دا قسه له‌سه‌ر‌باش‌و خراپی ناکه‌ین به‌ڵکو قس����ه له‌س����ه‌ر ئه‌مری واقی����ع ده‌که‌ین] .کۆتایی مێژو وه‌ك دیدێکی ب����ۆ سیاس����ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئهمهری����کا یانی کۆتای����ی گۆڕینی جوگرافیا ،کۆتایی ملمالنێ له‌سه‌ر خاک ،کۆتایی شه‌ڕی هێزه‌کان له‌سه‌ر داگیرکردن����ی جێگای����ه‌ک .چونکه له‌قۆناغی کۆتایی مێژودا سه‌رتاپا گۆی زه‌وی دابه‌شبوه به‌سه‌ر دو به‌ر‌دا به‌ره‌ی ئه‌وانه‌ی له‌مێژودان، ب����ه‌ره‌ی ئه‌وانه‌ی که مێژوی����ان تێپه‌ڕاندوه. ئه‌وانه‌ی له‌مێژودا هیچ چارێکیان نیه به‌ڵکو ته‌نه����ا ده‌بێت له‌مێژو ده‌رچ����ن .دیاره مێژو یانی ش����ه‌ڕو ملمالنێ‌و یه‌كتر کوشتن .ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ریکا ڕابه‌ری کۆتایی مێژوه ئهوا واڵتانی دونی����ا رێگاچاره‌ی تریان نی����ه به‌ڵکو ده‌بێ ئه‌مه‌ریکایی ببن .ئه‌م به‌ئه‌مه‌ریکاییبونه یانی نیولیبرالیزم ،یان����ی بازاڕی ئازاد ،یانی بون به‌پانتایی سودگه‌یاندن به‌ئه‌‌مه‌ریکا .لێره‌وه
به‌شی یه‌که‌م
سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان له‌سیاسه‌تی ئه‌مه‌ریکیدا یانی کۆتایی عێراق. یان بونی عێراق به‌واڵتێکی الوازی نێوان دو به‌ره‌ی دژ به‌یه‌ك ده‌بین����ی که ئهمهری����کا دژ به‌گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ س����ه‌رده‌می جیوپۆله‌تی����ک یان س����ه‌رده‌می خ����اک .چونکه له‌س����ه‌رده‌می خاکدا ئازادای کااڵو ش����تومه‌ك بونی نامێنێ����ت .به‌م پێیه ئهمهری����کا خوازیاری کاڵبونه‌وه‌ی س����نورو ش����لبونه‌وه‌ی پانتاییه‌كانه نه‌ک ش����ه‌ڕکردن له‌سه‌ر خاک‌و سنور .له‌م قۆناغه‌دا ئه‌مه‌ریکا باس له‌مافی مرۆڤ‌و ماف����ی ئافره‌ت‌و مافی ئاین‌و مافی ده‌ربڕین‌و ئه‌م شتانه ده‌كات ،که هه‌مو ئازادی تاکن له‌ن����او کایه‌ی ده‌وڵه‌تدا. (دی����اره ئه‌م بنه‌مایانه ک����ه به‌كاردێن وه‌ك ئامرازی سیاس����ی زۆرب����هی خه‌ڵکانێک که چاالکوان����ن ل����هم بوارانه‌‌دا هێنده ئاس����تی ئاگایی����ان نیه بزانن که چ����ی ده‌گوزه‌رێت). ئه‌گه‌ر ئێس����تا چوارچێوه‌ک����ه رون بێت ئهوا دێنه سه‌ر په‌یوه‌ند ئه‌مه‌ریکاو هه‌رێم. س����ه‌ربه‌خۆیی هه‌رێم����ی کوردس����تان له‌سیاسه‌تی ئه‌مه‌ریکیدا یانی کۆتایی عێراق. ی����ان بونی عێراق به‌واڵتێک����ی الوازی نێوان دو ب����ه‌ره‌ی دژ به‌ی����ه‌ك .ب����هم پێیه کاتێک عێراق هه‌ڵده‌وه‌ش����ێته‌وه له‌ئه‌نجامدا ده‌بێته هۆی چی؟ ترس����ی ئهمهری����کا له‌وه‌دایه که ببێته ه����ۆی به‌هێزبونی واڵتانێک‌و الوازبونی واڵتانێکی تر به‌جۆرێک ببێته سه‌ره‌تایه‌ك بۆ ملمالنێیه‌كی ناوچه‌ی له سه‌ر خاک‌و ناوچه‌ی قه‌ڵه‌مڕه‌وی .لێره‌دا پێویس����ته بگه‌ڕێینه‌وه بۆ سایکس-پیکۆ .له‌دوا دیداریدا له‌ناوه‌ندی ف����ۆرد کیس����نجه‌ر له‌باس����کردنی له‌س����ه‌ر چاره‌نوسی س����وریا ئاماژه به‌سێ رێگاچاره ئ����ه‌دات ،مانه‌وه‌ی ئه‌س����ه‌د ،س����ه‌رکه‌وتنی ئۆپۆزسیون یان دابه‌شکردنی سوریا به‌سه‌ر چه‌ن����د ناوه‌ندێکی ئۆتۆنۆمدا که که‌س����یان نه‌توانن به‌س����ه‌ر ئه‌ویتریاندا زاڵبن( ،ئه‌مه‌ی دواییان باشترینه به‌الی کیسنجه‌ره‌وه) .ئه‌م پرینسیپه که کیسنجه‌ر باسی ده‌كات نه‌بونی توانای هیچ الیه‌ک به‌زاڵبونه به‌سه‌ر الیه‌نه‌که‌ی تردا هه‌مان پرینس����یپه که سایکس-پیکۆی لێبونیادن����راوه .له‌م ڕوانگه‌‌ی����هوه ئه‌مه‌ریکا بیر له‌تێکچونی هاوس����ه‌نگی ده‌كاته‌وه ،بیر له‌دروستبونی واڵتانێک ده‌كاته‌وه له‌ناوچه‌كه ک����ه له‌خۆی����ان ڕاببینن که بتوانن به‌س����ه‌ر واڵتان����ی تردا زاڵب����ن .بۆیه هێش����تنه‌وه‌ی جوگرافی����ای سیاس����ی ناوچه‌كه وه‌ك خۆی به‌شێکه له‌پرینس����یپی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئهمهریکی له‌پێن����او رێگه‌گرتن له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ملمالنێ له‌سه‌ر خاک . ئ����هم ب����اوه‌ڕه‌ی ئهمهری����کا به‌کۆتای����ی مێ����ژوو دژایه‌ت����ی گه‌ڕانه‌وه بۆ س����ه‌رده‌می جیوپۆله‌تی����ک یان����ی گه‌ش����هی چه‌مک����ی جیهانگی����ری ،ته‌کنه‌لۆجیا ،ب����ازاڕ ،خێرایی گه‌یاندن‌و گواس����تنه‌وه ،به‌اڵم دژایه‌تی مافی جیابون����هوه یان گۆڕین����ی جوگرافیا .دیاره لێ����ره‌دا کۆمه‌ڵێک قه‌یران����ی زۆر له‌ئارادایه، تورکیا خوازیاری گۆڕین یان ده‌ستکاریکردنی سایکس-پیکۆیه ،ئێران له‌هه‌وڵی فراوانکردنی قه‌ڵه‌مڕه‌ویدایه به‌ش����ێوازو ئامرازی جیاواز، ئایا کورد له‌نێوان ئه‌م به‌رداش����انهدا ده‌بێت سیاس����ه‌تی چۆن بێت .دیپلۆماسی کوردی ده‌بێت بێته ئاراوه .ئهوه کاری پسپۆره نه‌ک که‌سانی تر. سوپاس س����وپاس‌و پێزانینی ئاوێنه بۆ دکتۆر نیاز نه‌جمه‌دی����ن ،ک����ه له‌ژماره‌کان����ی رابردودا له‌رێگه‌ی ستونه‌کانییه‌وه هاوکاری کردین.
وەنەب���ێ تەنه���ا ك���ورد مێژویەكی شاراوەو نادیار ،ئینجا درۆزن‌و ساختەو شێوێنراوو تیفتیفەكراوی هەبێت ،ئەگەر بە‌وردی لەمێژو بڕوانین ،دەبینین مێژو زۆرترین مەرگەسات‌و كارەساتی بەسەردا هاتوە ،ئەم مێژوەی كە هەیە مێژویەكی درۆزنانەیە ،ئەی كوا مێژوی راستەقینە ؟ بەدرێژای���ی مێ���ژو ،مێ���ژو زوڵمی لێك���راوەو لێدەكرێ،چونكە لەوەتەی هەی���ە ،بوختانی بۆ دروس���تدەكرێ، پاش���قوڵی لێدەگیرێ ،لەهەمانكاتیشدا مكیاجیشی بۆ دەكرێ ،كەوابێ ئێستا هەم���و گەالنی دونیا دو مێژویان هەیە، وایلێهات���وە ه���ەردو مێژوەكەیان وەها تێكەاڵو كردوە وەك تان‌و پۆ ،مێژویەك زۆر الپەڕەی ش���اراوەیە ،مێژویەكیش دەیان كتێب���ی پڕكردۆتەوە ...،ئێمەی ك���ورد ل���ەم هەرێم���ە ،خاوەن���ی دو مێژوی���ن ،مێژویەك رۆژان���ە چەپڵەی ب���ۆ لێدەدەی���نو ب���ۆی هەڵدەپەڕین‌و هوتاف���ی بۆ دەكێش���ین ،مێژویەكیش الپەڕەكانی،كتێبەكان���ی هێش���تا لەن���او باوڵ���ەكان قف���ڵ دراون ،لەبن ئەستێڕكەكان ش���اردراونەتەوە ،لەناو كۆمپیوت���ەرەكان كراونەتە فۆڵدەرێك‌و لەكونجێك���دا دانراون ،بەچەندین كلیك لەسەركردن ئینجا پێیدەگەی،مەترسی ڤایرۆسیش���یان لەس���ەرە ،ئاخۆ كەی دەتوانین روخساری جوانی ئەو مێژوە دەربخەین ،كە كەسمان ئەو جورئەتەمان نیە خۆی لەقەرەی بدا .ئاخر بۆمبێكی چێن���راوە ،ئەوەی یاری لەگەڵدا بكات، بەروی���دا دەتەقێتەوە؟ ئ���ەی كەواتە چیبكەین؟ من لێرە هەوڵدەدەم تەنها هەندێك پ���رس دەوروژێنم ،وروژاندنی ئەم پرس���انە ئەگەر گ���ەورەش نەبن بێگومان بچوكیش نین. ك���ێ دەتوان���ێ پێمبڵێ س���ەری ساڵی كوردی چۆن دروست بوە؟ ئایا هیچ روداوێكی زیندوی بۆ كورد وەك نەت���ەوە تێدا هەبوە ،ی���ان ئەو مێژوە رۆژی مەینەتیی نەتەوەیەك بوە ،كەچی ئەوە 2714س���اڵە نەك بەهەڵە بەڵكو ئەوپەڕی گەمژەییەوە دروستمانكردوەو شانازیش���ی پێوە دەكەین ،نازانم كام ش���انازی ،شانازی ژێردەس���تەییبونی نەتەوەیەك؟ ئاینی مەسیحی ئەمڕۆ لەسەرتاسەری ئەم جیهانە ،بەگەورەترین‌و بەرفراوانترین ئایی���ن دادەن���رێ ،چونك���ە زۆرترین پەیڕەوكارانی هەیە ،كە دو ملیار كەس زیاترە ،ب���ەاڵم س���ەیر لەوەدایە ،ئەم ئایینە خودی عیسا دروستی نەكردوە، عیس���ا تەنها داوای هەندێك ریفۆرمی ئایین���ی – كۆمەاڵیەتی لەناو خودی ئایینی جولەكە ك���ردوە ،تەنانەت هەر بیریش���ی لەدروس���تبونی ئایینێكی تر بەناوی مەسیحییەت نەكردۆتەوە ،وەك نیچە عیس���ا بەپیاوێكی ترس���نۆكیش ناودەب���ا ،بەواتایەك���ی رونتر عیس���ا بەجولەكەیی مردو هی���چ هەوڵینەداوە ئایینێكی نوێ دروست بكات ،تەنانەت شوێنكەوتوەكانیش���ی ئ���ەو كارەیان نەك���ردوە ،بەڵكو ( 30تا )33س���اڵ بەسەر مردنی عیسا تێپەڕببو ،گروپێك درێژەیان بەچاكسازییەكەی عیسا داو، داوای���ان لەخەڵك���ی ناجولەكە دەكرد ببن���ە جولەكە ،ئەمەش وەك عیس���ا ناوی لێنابو مەس���یح وات���ا رزگاریكار- رزگارب���ون .بەاڵم كاتێك گروپێكی زۆر لەخەڵكی حەزیان نەكرد ببنە جولەكە، وردە وردە فراوانتر بون تا گروپێك كە رابەرەكەیان ناوی (شایۆل ترسۆسی) بو،كە دواتر بە(پۆلس) ناوی دەركرد. پۆلس رۆشنبیرێكی جولەكە بو خەڵكی رۆمان بو ،عیس���ای نەدەناسی‌و دەیان س���اڵ دوای مردنی عیس���ا وردە وردە لەئایینی جولەكە هەڵگەڕایەوە)36( . ساڵ بو عیسا مردبو،كە پۆلس ئیمانی بەش���وێنكەوتوانی (رێگا)هێن���ا ك���ە یەعقوبی برای عیسا رابەرایەتیدەكرد. ئیمپراتۆرییەتی رۆمان كە قوستەنتین بو دوای زیاتر لەسێ سەدە پاش مەرگی عیس���ا ئینج���ا ئایینی مەس���یحییەتی بەئایینی فەرمی ناساند .رۆڵی عومەری ك���وڕی خەتاب چەند ب���ەرز رادەگیرێ لەفراوانكردن���ی ئایین���ی ئیس�ل�امدا،
رۆڵی پۆلس���یش بۆ ئایینی مەس���یحی زۆرترو بەرزترە .پۆلس نەبوایە ئایینی مەسیحی نەدەگەیشتە توركیاو یۆنان‌و رۆم .ئەو ئینجیالنەی نوسراونەتەوەش لەماوەی نێوان س���ااڵنی ( 65تا )100 ساڵ دوای مردنی عیسا نوسراونەتەوە. ئینجیلەكان دور لەشوێنی لەدایكبونی عیسا نوسراونەتەوە ،ئینجیلی یوحەننا زۆر درەنگتریش لە( )3سێ ئینجیلەكەی تر نوسراوە ،ئینجیلی مەرقەس لەرۆم ، ئینجیلی مەتا لەئەنتاكیە نوسراون.ئیتر كێ دەتوانێ بیسەلمێنێ كە كاریگەری عیسا بەسەر ئەو ئینجیالنەوە چی بوە؟ بەاڵم سەیركەن مێژو چۆن عیسای بەرەو ئاسمان برد ،نەك بۆ قواڵیی زەوی؟ ئەو عیسایەی كە ئەمڕۆ گەورەترین روداوی مێژویی���ە لەئەوروپ���اداو ت���ا ئەمڕۆش مەس���یح كاریگەرتری���ن كەس���ایەتی‌و بەرفراوانتری���ن ش���وێنكەوتوی هەی���ە لەدونی���ادا ،كەچی هی���چ هێزێك نییە بتوان���ێ رۆژی لەدایكبونی رابگەیەنێ، ئ���ەو رۆژی لەدایكبونەی ئێس���تاكەی بۆی دروستكراوە .ئەو رۆژژمێرەی كە ئێستا هەمو مرۆڤەكانی دونیا پەیڕەوی لێدەكەن ،هی���چ بنەمایەكی راس���ت‌و دروستی نییە ،تەنها ئەوە رونە كە ئەو ساڵەی پاشا هیرۆدۆس مردوە ،عیساش لەدایكبوە .روونتر عیسا چەند ساڵێك بەر لەدەستپێكردنی چاخێك لەدایكبوە كە بەلەدایكبونی ئەو دەس���تپێدەكات. ئ���ەدی ئەم مێ���ژوە س���اختەیە چۆن بەبەرعیس���ادا بڕدراوە؟ ئەو رۆژمێرەی ئێس���تا هەمو دونیا لەسەری دەڕوات، خۆ تا س���ەدەی شەش���ەمی زایینیش هیچ رۆژمێرێك نەبو( ،دیۆنۆس���یۆس ئێگزیگۆس) لەسەدەی شەشەمی زایینی رۆژژمێرێكی پێش���كەش كرد ،بەاڵم پڕ بو لەهەڵە..ئێس���تاش ئ���ەو رۆژژمێرە زیات���ر لە ()4چ���وار س���اڵ جیاوازی لەدایكبونی عیس���ایە.ئەی بۆچی ئەم س���ەری س���اڵی زایینییە تا ئێستاش پەی���ڕەوی لێدەكرێ؟ بەبڕوای من ئەم هەمو هەڵە مێژویی���ە بۆیە رویانداوە، چونكە عیسا وەكو پێغەمبەری ئیسالم بانگەش���ەی ئایینێك���ی نەك���ردو ئەو ن���اوی پێغەمبەرایەتی لەخ���ۆی نەنا، بۆیە س���اڵی لەدایكبونی زۆر جێگەی
كاوە كوردە یان زوحاك؟باشە كورد بۆچی ئەو ئەفسانەیەی كرد بەجەژنی نەتەوەیی خۆی ،كورد گوتەنی كە نە سەری دیارەو نە بن؟ گرنگیپێدان نەبو. بەهۆی( پۆڵ���س)ەوە ،رۆم یەكەم واڵت ب���و لەدونیادا كە ب���ڕواو ئیمانی بەمەس���یحییەت هێن���ا( .ئیگناتۆس) یش یەكەم مەس���یحی بو كە زاراوەی (كاسۆلیك)ی بۆ كڵێس���ا بەكارهێنا. ئیگناتۆس دەوروبەری ساڵی 112ز وتی: حەكیمێك هەیە ،جەستەیی‌و روحانی، لەدایكبوەو نەبوە ،خودایەكە لەمرۆڤ، ژیانی راستەقینەش���ی لەمەرگایە ،هەم لەمەریەمەو هەم لەخودا ،س���ەروەری هەمومانە ،عیس���ای مەسیح .سەیری ئەم مێژوە ،دوای 112س���اڵ بەس���ەر مردنی عیس���ا تۆ ئەم قس���ەیە بكەی. لەس���ەدەی چوارەمی���ش ئیمپرات���ۆر كونس���تانتینی یەكەم بااڵدەس���ت بو لەدونی���ادا ك���ە پش���تیوانی خۆی بۆ ئ���ەو ئایین���ی مەس���یحییە راگەیاند، ئیت���ر بەهاتن���ە ری���زی ئیمپراتۆرەوە ئایینی مەس���یح چوە قۆناخێكی نوێی باڵوبونەوە.ب���ەاڵم ئایین���ی مەس���یح بەهێ���زی شمش���ێر خۆی نەس���ەپاند، تا عیس���ا مابو ،ئەوپەڕی ئەهریمەنی نیشانئەدا ،دواتر ئەوە كڵێسا بو بەناوی مەس���یحییەتەوە خەڵكی دەس���وتاندو زمانیانی لەبنەوە دەبڕی .ئەوەی زمانی جیۆردانۆ بڕۆنۆی لەتكردو سەری بڕی كە س���ەریان لەجەس���تەی جیاكردەوە برۆكانی هەر هەڵدەپەڕین ،بەم حاڵەوە جەستەكەشیان خستە سەر ئاگردانەوە
ت���ا ت���ەواو س���وتا ،ئ���ەوەی گالیلۆی ناچاركرد پەش���یمانبێتەوە دەنا ئاگری دۆزەخێك چاوەڕوانیدەكات ،ئەوەی،... ئەوەی ،...هەمو ئەمانە كڵێس���ا بون، ئەو كڵێس���ایەی دورو نزیك پەیوەندی بەخودی مەسیحەوە نەبو. ئێم���ەی كوردی���ش گەورەتری���نو بەرزتری���ن جەژن���ی نەتەوەییم���ان، ن���ەورۆزە ،ب���ەاڵم كەس���مان نازانین كاوە ل���ەچ س���ەردەمێكدا ژیاوەو ،لەچ نەتەوەیەكی���ش بوە؟ ،ئ���ەی زوحاك لەكام نەتەوە ب���وە؟ ،ئایا زوحاك ئەو پیاوە ستەمكارەی ه بو ،یان لەبەرامبەر ستەمكاریدا وەستایەوەو بەو دەردەیان برد؟ كاوە كوردە یان زوحاك؟باش���ە كورد بۆچ���ی ئەو ئەفس���انەیەی كرد بەجەژن���ی نەتەوەی���ی خ���ۆی ،كورد گوتەنی كە نە س���ەری دیارەو نە بن؟ نەتەوەی كورد لەوەتەی هەیە شەهیدو قوربان���ی لەپێناوی ئازادی���دا دەدات، كەچ���ی رۆژە نەتەوەییەكەی ئاوا پڕە لەپرس���یاری بێ وەاڵم ،بۆ؟ئایا كاتی ئەوە نەهاتوە رۆژی نەتەوەیی خۆمان بنوسینەوە ،رۆژێك كە نەبونی هێنایە بون‌و مەحاڵی بەتاڵكردەوە؟ ئایا رۆژی ئاوا پڕ لەنەبەردیم���ان زۆر نییە؟ئەی بۆچی خۆمان تەس���لیمی ئیرادەیەكی ئەفسوناوی كردوە؟ زاراوەی س���ەدەكانی ناوەڕاست تا كۆتایی نەهاتبو ،كەس���ێك ئەو ناوەی بەبااڵدا نەبڕیبو ،بەاڵم لەسەدەی ،16 مێژوزانی ئیتاڵی(فالڤیۆوبوند) زاراوەی سەدەكانی ناوەڕاستی داهێنا ،كە رێك س���ەدەی پێنجەم تا س���ەدەی پازدە دەگرێتەوە ،رونتر بڵێین لەسااڵنی(500 )1500ز دەگرێت���ەوە .مێ���ژوی فیكروفەلس���ەفەی ئەوروپا هەزار س���اڵێك دەب���و ،چەقی گرتبو ،دی���كارت توانی وەك باوك���ی فەلس���ەفەی نوێ خۆی نیش���انبدات‌و ئەو گۆمە چەقبەس���توە بش���ڵەقێنێ ،ل���ەدوای گالیلۆ یەكەمین گورزی كوش���ندە لەئەرستۆ بوەشێنێ، گالیل���ۆ لەب���واری زانس���تییەكەی‌و دیكارتیش لەبواری فیكرو فەلسەفەدا. بەاڵم لەراستیدا ئەمانۆیل كانت باشتر لەدیكارت سەرلەنوێ ئابڕوی هێنایەوە بەر فەلس���ەفە،بەاڵم نازن���اوی باوكی فەلس���ەفە دیكارت بۆ خۆی برد نەك كانت .ل���ەدوای راپەڕینەوەو لەوەتەی حكومەت���ی هەرێم پێكهات���وە ،دۆخی سیاس���ی لەم هەرێمە چەقیبەس���توە. بزوتنەوەی گۆڕان توانی وەكو هێزێكی ركابەری دەسەاڵت‌و وەكو بزوتنەوەیەكی بەرهەڵستكار خۆی نیش���انبدات‌و ئەو گۆم���ە چەقبەس���توەی ش���ڵەقاندوە، بەاڵم لەراستیدا پێویستیمان بەهێزێكە س���ەرلەنوێ ئاب���ڕو بێنێت���ەوە ب���ەر دەس���ەاڵت ،گۆڕان هێشتا نەگەیشتۆتە دەس���ەاڵت ،هیوادارم ئەگەر گەیش���ت بەدەس���ەاڵت ئەو جەسارەتەی هەبێت ئابڕو بێنێتەوە بەر دەسەاڵت.هەرچەندە بزوتنەوەی گۆڕانیش نەیتوانیوە ببێتە بزوتنەوەیەكی فیكری-سیاسی بۆیە ئەو ئەركە بۆ گۆڕانیش ئەستەمە .فرانسیس بیكۆن گاڵتەی بەو كەسانە دەكرد كە بڕوای���ان وابو زەوی ب���ەدەوری خۆردا دەس���وڕێتەوە ،بیكۆن هی���چ گومانی لەوە نەبو كە زەوی چەقەكەیەو خۆرو ئەستێرەكانیش بەدەوری دەخولێنەوە، چونكە ئەوەی بەچاو دەبینرا ئەوەبو كە خۆر دەخولێتەوە نەك زەوی ،هەر ئەم هۆكارەش بو ئینجیل كەوتە هەڵەیەكی زەقەوە كە پێیوابو خۆر بەدەوری زەوی دەخولێتەوە ،ب���ەاڵم ئەوەتا دەركەوت زەوی لەم���اوەی 24كاتژمێ���ر جارێك بەدەوری خۆیدا دەخولێتەوەو لەماوەی ساڵێكیش���دا جارێك بەدەوری خۆردا دەخولێتەوە .تا ئێس���تا زۆرن ئەوانەی ئیمڕۆ سەركردایەتی حزب پێكدەهێنن كە هێشتا لەئەقڵی(بیكۆن)یان تێپەڕ نەكردوە ،هێشتا بەالی ئەوانەوە فیكر بزوێن���ەری كۆمەڵگە نییە بەڵكو تەنها دراو بزوێنەری ن���ەك هەر كۆمەڵگەیە بەڵكو بزوێنەری ئەقڵ‌و مێژوشە.بەاڵم ئەوان���ە هێش���تا كتێبەكان���ی (ئالفین تۆفلەر)بەتایبەت(گۆڕانی دەس���ەاڵت) یان نەخوێندۆتەوە. ئاالن تۆری���ن دەڵێت ئاگ���ری مێژو هێشتا خامۆش نەبوە .مەبەستی ئاالن تۆرین ئەوەی���ە تا مرۆڤ���ەكان یەكتر بكوژن‌و خوێ���ن بڕێژن‌و ئاگر لەیەكتری بەربدەن ،مێژوش هەر تاوئەسێنێ ،ئەو قسەیەی ئاالن تۆرین بۆ ئەوروپا نییە، بەڵكو مەبەستی ئەو واڵتانەیە تا ئێستا هەندێك لەسەركردەكانیان بەئەقڵیەتی من حیزبم ،من دەوڵەتم ،من ئااڵم ،من نەتەوەم ،من منم ،من هەمو ش���تێكم، منی���ش نەبم هیچ ش���تێك بونی نییە، رەفت���ار دەكەن .مۆس���ۆلینی‌و هیتلەر
لەدوای راپەڕینەوەو لەوەتەی حكومەتی هەرێم پێكهاتوە، دۆخی سیاسی لەم هەرێمە چەقیبەستوە بزوتنەوەی گۆڕان توانی وەكو هێزێكی ركابەری دەسەاڵت‌و وەكو بزوتنەوەیەكی بەرهەڵستكار خۆی نیشانبدات‌و ئەو گۆمە چەقبەستوەی شڵەقاندوە هەردوكی���ان بەرێگای دیموكراس���یو جەماوەرەوە گەیشتنە دەسەاڵت ،بەاڵم دوای���ی دیموكراس���ییەتیان بەتەواوی لینگەو قوچ كردەوەو جەماوەریش���یان ب���ۆ جەهەنەم ن���ارد ،وەك ئەو مێژوە س���اختەو درۆزن���ەی بەب���ااڵی كورد درواوە .م���ن زۆرج���ار دەكەوم���ە ناو لێكدانەوەی كەس���انێك كە لەقۆناخی رزگاری نیش���تمانی‌و لەچی���اكان پێش���مەرگەو نەبەرد بون ،بەاڵم دوای راپەڕین بەش���ێك لەو كەس���انە ،دزو گەندەڵ دەرچون ،ش���ەهامەتیان تێدا نەما ،من نازانم ئەو چەند س���اڵە چۆن لەس���ەنگەری بەرگری‌و پێشمەرگایەتی مابونەوە؟ ئاخر ئێستا ئەوەندە بچوك‌و بودەڵەن ،مرۆڤ قێزیان لێدەكاتەوە. ئەگەر فلۆبێر نەبوایە ،نوێخوازییەكەی جیمس جۆیس‌و مارس���یل پڕۆس���ت‌و كاف���كا ،بەجۆرێكی ترو بەدیدێكی ترو بەئاراس���تەیەكی تر دەب���ون ،یان هەر نەدەب���ون‌و ناووناوبانگیش���یان بۆ دور نەدەڕۆیی، ،بەاڵم سەیریكەن جۆیس‌و كافكا ن���اوو ناوبانگیان لەفلۆبێر زیاتر دەرك���رد ،ئەمە چ مێژویەك���ە ،فلۆبێر كەوتە پشتەوەی كافكاو جۆیس؟ لەم هەرێمەی ئێمەش زۆر شاعیر هەوڵیان ب���ۆ درا ،بب���ن بەش���اعیری نوێخوازو گەورەو ..هتد بەاڵم ئەو مێژوە ساختەی كە بۆ (گۆران)ی ش���اعیر دروستكرا، زو ئاش���كرابو ،ئ���ەوەی ب���ۆ كامەران موكریش دروس���ت كرا ،دیس���ان بڕی نەك���ردو زو پوكایەوە .ئیتر نەتوانییان كامەران موكری بك���ەن بە(گۆران)و، نە(گۆران)یش���یان بۆ بچوككرایەوە.. ت���ا ش���ێركۆ بێكەس نەهاتب���و گۆران لوتكە بو ،بەاڵم شێركۆ ئەو لوتكەیەی لێس���ەندەوە ،هێش���تا دیارنییە دوای چەندین دەیەی دیك���ە كێ زاتی ئەوە دەكات ئەو لوتكەیەی شێركۆ لەسەری هەڵكورماوە ،لێیبسەنێتەوە .دڵنیام ئەو نەوەیەی ئێمە كە تەمەنیان نیوسەدەی تەواو كردوە نایبینن. مەزهەبی مەسیحییەتی ئەرتۆدۆكسی كە روس���یا بەچڕی پەیڕەوی لێدەكرد، ئەوەبو كە قەش���ە ئەرتۆدۆكس���ەكان دەتوانن ژن بێنن ،ب���ەاڵم لەمەزهەبی كاس���ۆلیكی رۆمایی ،قەشە كاسۆلیكە رۆمانیی���ەكان ناتوان���ن ژن بێنن ،كە جگە لەروس���یا یۆنان‌و سربیاش تەواو ئەرتۆدۆكسین .ئەمە لەكاتێكدا ئایینی مەسیحییەت زۆر بەدرەنگەوە گەیشتە روس���یاو لەدوای 988ز كە فالدیمێری فەرمان���ڕەوا باوەڕی بەمەس���یحییەت هێنا ،ئەم ئایینە روسیای گرتەوە. ئێمەی ك���ورد ئەوەن���دە نەگبەتین تەنها ئەوەندە دەزانین كە لەسەردەمی عومەری كوڕی خەتابدا ئایینی ئیسالم لەژێ���ر ن���اوی فتوحات���ەوە گەیش���تە كوردس���تان ،بەاڵم كەس باس���ی ئەو مقاوه‌م���ەت‌و بەرەنگاربونەوەیەی كورد ناكات كە بەرامبەر بەس���وپای ئیسالم نواندیان ،ئیس���تاش گردو شاخ‌و دۆڵ‌و كێوەكان���ی كوردس���تان ،پڕن لەگۆڕی س���ەحابەكان ،ب���ەاڵم ك���ێ دەتوانێ روی راستی كوش���تنی ئەو سەحابانە دەربخات؟
»» 19
15 ئاژار
ته‌ندروستی tandrostyawene@gmail.com
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
ئیفلیجیی مندااڵن چیه؟
سیاسەتی تەندروستی
دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده‌ینوسێت
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
Polio نه‌خۆشیه‌ك ی هه‌رێمی
داڕشتن‌و ریفۆرم بۆ سیاسەتی تەندروستی لەئەستۆی کێیە ؟
ڕێکخ����راوی تەندروس����تی جیهان����ی پێناس����ەی سیاس����ەتی تەندروستی ب����ەم ش����ێوەیە دەکات ( بریتیی����ە لەبڕی����اردان ،پ��ل�ان‌و ئ����ەو کارانەی ئەنجامدەدرێ����ن ب����ۆ بەدیهێنان����ی کۆمەڵێ����ک ئامانجی دیاریکراولەبواری چاودێری تەندروستیدا .سیاسەتێکی تەندروس����تی ڕون دەتوانێت چەندین ئامان����ج بەدەس����تبهێنێت‌و دیدێک بۆ ئایندە پێناس����ە دەکات کە بەهۆیەوە یارمەتی چەس����پاندنی ئامانج‌و خاڵی نزیک‌و مامناوەند دەدات .پێش����ترێتی (اولویە)و ڕۆڵی چاوەڕێکراوی کۆمەڵە جیاوازەکان دیاری دەکات ،کۆدەنگی بونی����ات دەنێ����ت‌و خەڵک ئ����اگادار دەکاتەوە). ئامان����ج چیی����ە لەسیاس����ەتی تەندروستی؟ :سیاسەتی تەندروستی کار دەکات ب����ۆ بەدیهێنان����ی یەکێک لەمافەکانی م����رۆڤ کە ئەویش مافی تەندروستیە. کەوات����ە ئەنجومەنی یاس����ادانان ئەم سیاس����ەتە دادەڕێژێت‌و حکومەتیش پی����ادەی دەکات ت����ا هاواڵتی����ان س����ودمەندبن لەبەرزتری����ن ئاس����تی تەندروس����تی کە بتوانرێت دەستەبەر بێت. کۆڵەک����ە بنەڕەتیەکانی سیاس����ەتی تەندروستی پێکدێن لەمانە : • ئ����اوی خواردنەوەی س����ەالمەت‌و ئاوەڕۆی گونجاو. • خواردنی سەالمەت. • خۆراک‌و خانوبەرەی پێویست. • کارو ژینگەی تەندروست. • خوێن����دن‌و زانی����اری لەب����واری تەندروستیدا. • یەکسانی ڕەگەز. • پێشکەش����کردنی چاودێ����ریو تەندروس����تی خزمەتگ����وزاری (ک����ە پەیوەن����دە بەئەو سیس����تمە تەندروس����تییەی ک����ە وەزارەت����ی تەندروستی پیادەی دەکات). لەم����ەوە بۆم����ان ڕوندەبێت����ەوە کە سیس����تمی تەندروس����تی بریتییە لەو نەخش����ەیەی کە پەرلەمان دایڕشتوە
ب����ۆ پێشکەش����کردنی چاودێ����ریو خزمەتگوزاری تەندروستی. ئاش����کرایە ک����ە حکومەت����ی هەرێمی کوردس����تان لەبەرنام����ەی کاری����دا پێش����ترێتی ن����ەداوە بەسیاس����ەتی تەندروستی ،پێشترێتی ئەوان چییە؟ لەوانەیە سیاسەتی نەوت‌و غاز بێت. هەرێم����ی کوردس����تان ٢٢س����اڵە پەرلەمانی هەیە کەچی تا ئێس����تاش ئ����ەو پەرلەمان����ە ل����ەدورو لەنزیک هەنگاوی نەناوە بۆ داڕشتنێکی نوێ‌و س����ەردەمیانە بۆ ئەم سیستمە کۆنە، ئەگەر گۆڕانکارییەکیش کرابێت هێندە س����ادەو کاتییە کە تەنانەت ناتوانرێ بخرێتە خانەی ریفۆرمەوە. لەواڵت����ی ئێمەدا کار بەسیس����تمێکی تەندروستی کۆن دەکرێت کە لێوانلێوە لەتێکەڵ����یو پاش����اگەردانی ،ڕیفۆرم تیایدا ونە ،سیستمێکە هاوتەریب نییە لەگەڵ گۆڕانکاریی����ە بەردەوامەکاندا، شکس����تی هێن����اوە لەمامەڵەکردن‌و چارەسەرکردنی بچوکترین قەیران. س����ەندیکای پزیش����کانیش لەبری ئ����ەوەی دامەزراوەیەک����ی پیش����ەیی سەربەخۆبێت‌و شانبەشانی وەزارەتی تەندروستی کار بکات بۆ فەراهەمهێنانی بارودۆخێ����ک ب����ۆ پزیش����کان ت����ا بتوان����ن بەهۆیەوە بەرزترین ئاس����تی تەندروستی بۆ هاواڵتیان بەدیبهێنن، بەداخەوە ئەم س����ەندیکایە لەپەنجا ساڵی ڕابوردوو ئێستاشی لەگەڵ بێت یەکێک ب����وە لەبەرێوەبەرایەتییەکانی سەر بەوەزارەتی تەندروستی. داڕشتنەوەو ریفۆرم لەسیاسەتی تەندروستیدا پرۆسەیەکی گشتگیرەو کاری پارلەمان‌و حکومەتە ،سەندیکای پزیشکانیش ئەگەر کارابێت دەتواتێت الیەن����ە سیاس����یەکان هانب����دات تا لەبەرنامەی کاریاندا پێشترێتی بدەن بەریفۆرمی تەندروستی‌و کاندیدکردن‌و پش����تگیریکردنی پزیشکی بەئەزمون‌و خاوەن پالن‌و پیشەیی بۆ پەرلەمان‌و ئەنجومەنی پارێ����زگاکان تا هاوکاری حکوم����ەت ب����ن لەداڕش����تن‌و ریفۆرم لەسیاسەتی تەندروستیدا.
ی ی مه‌ترسیداره توش نه‌خۆشیه‌ك مندااڵن ده‌بێت به‌تایبه‌تی خوار ی ڤایرۆسه‌وه‌یه ك ه 5ساڵ‌و به‌هۆ ی په‌له‌كان ئه‌بێت ه هۆی ئیفلیج به‌تایبه‌تی به‌شی خواره‌وه. ئه‌م نه‌خۆشیه دو جۆره: جۆری یه‌كه‌م: ڤایرۆس���ه‌كه هێرش���ده‌كاته س���ه‌ر خانه‌كان���ی مێش���ك ك ه به‌رپرس���ن ی په‌له‌كانی خواره‌وه‌و له‌ماسولكه‌كان سه‌رو ناوپه‌نچك‌و سك‌و حه‌وز. ی دوه‌میان: جۆر به‌هێزتری���ن ج���ۆره‌و ڤایرۆس���ه‌ك ه هێرش���ده‌كات ه سه‌ر خانه‌كانی مێشك
ی نه‌خۆشییه‌كه چین؟ نیشانه‌كان ی سه‌رو ی بریتین له‌ئازار نیش���انه‌كان چۆن نه‌خۆشییه‌كه باڵوده‌بێته‌وه؟ ی ی توش مل‌و پش���ت‌و ل���ه‌رزو تاو قورس���ی ئه‌م نه‌خۆش���یی ه له‌كه‌س���ێك بو بۆ كه‌سێكی س���اغ دهگوێزرێتهوه له‌قوتدان���ی خ���واردن‌و دواتری���ش ی نیش���انه‌كان له‌په‌له‌كان ده‌رده‌كه‌وێت ی به‌ركه‌وت���نو له‌رێگ��� ه له‌رێگ���ه ی جوڵه‌و ره‌قبونی‌‌و ئازارو ی ل���وت‌و ده‌م وه‌ك وه‌ك كه‌می ده‌ردراوه‌كان��� ی وه‌ستان له‌جوڵه. پژمین‌و كۆك���هو به‌ڵغه‌م‌و ماچكردن ن���اوده‌م‌و لی���ك‌و ی���ان ه���ه‌ر جۆره ی نه‌خۆش ،خۆپاراستن؟ ش���له‌یه‌كی له‌ش‌و پیسای ی ته‌نها له‌رێگ���هی كوتان���هوه ده‌بێت هه‌روه‌ها له‌رێگه‌ی خواردنه‌وه‌ی ئاو پیسبو به‌ڤایرۆسه‌كه .له‌م رێگایانه‌و‌ه به‌چه‌ن���د قۆناغێ���ك ب���هم كوتان��� ه ی له‌نه‌خۆشییه‌ك ه ڤایرۆس���ه‌ك ه ده‌چێت��� ه دهمو ل���وت‌و ده‌توانرێت به‌ته‌واوه‌ت له‌قوڕگ‌و گ���ه‌ده‌دا گه‌ش��� ه ده‌كات‌و منداڵه‌كه‌ت بپارێزیت.
پرسیاری نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك
ته تایبه کان کی شیه شه‌یه خۆ گۆ ه‌ن ه ب
ئه‌م وه‌رزشه به‌په‌نجه‌كانت بكه
ك��� ه به‌رپرس��� ه له‌جوڵه‌كان���ی چاوو ی زمان‌و مل‌و ئ���هو ده‌مارانه‌ی یارمه‌ت هه‌ناسه‌دان ده‌ده‌ن.
ی خوێنه‌وه ده‌چێت بۆ پاشان له‌رێگه ی جه‌سته. سه‌رجه‌م به‌شه‌كان
ته‌ندروستی دهمو ددانی ژنانی دوگیان ئا :كورد‌ه عه‌بدولكه‌ریم د .کرمانج ئه‌حمه‌د پسپۆری نه‌خۆشییه‌کانی دهمو ددان
شاره‌زایانی بواری وه‌رزشی ئاماژه به‌چه‌ند جوڵه‌یه‌كی ده‌سته‌كان ده‌كه‌ن كه وه‌رزشێكی باشه بۆیان‌و ده‌كرێت هه‌فته‌ی چوار رۆژ ئه‌نجام بدرێن بۆ به‌هێزبونیان .وه‌رزشه‌كانیش ئه‌مانه‌ن: 1ـ وه‌ك له‌وێن����هی یه‌كه‌مدا هاتوه بۆ ماوه‌ی 30چركه س����ه‌ری په‌نجه‌كانت بنوش����تێنه‌وه پاشان ده‌ستت ئاسایی
بك����ه‌ره‌وه .ئ����هم جوڵه‌ی����ه س����ێجار هه‌مانكات دوباره بكه‌ره‌وه. 2ـ وه‌ك له‌وێن����هی دوه‌م ده‌یبینی����ت ده‌س����تت ب����ۆ م����اوه‌ی 30چرك����ه بنوش����تێنه‌وه به‌ش����ێوه‌یه‌ك په‌نج����ه گه‌وره‌ت له‌سه‌ر چوار په‌نجه‌كه‌ی ترت بێت پاشان ده‌س����تت بكه‌ره‌وه وه‌ك له‌وێنه‌كه ده‌یبینین ئه‌م جوڵه‌یه سێجار له‌هه‌مانكات دوباره‌ی بكه‌ره‌وه.
3ـ وه‌ك له‌وێنه‌ی س����ێیه‌م ده‌یبینیت ده‌ستت له‌سه‌ر مێزێك یان هه‌رشتێك ته‌خ����ت بكه پاش����ان هه‌ر ج����اره‌ی په‌نجه‌یه‌كت به‌رزبك����ه‌ره‌وه بۆ ماوه‌ی 30چركه بیوه‌س����تێنه دواتر په‌نجه‌ت دابن����ێ‌‌و هه‌مان ش����ت ب����ۆ په‌نجه‌ی دوای ئه‌و بكه .ئه‌م جوڵه‌یه س����ێجار له‌هه‌مانكات دوب����اره بكه‌وه بۆ هه‌مو په‌نجه‌كانت.
نه‌خۆش :پێویس���ته ژنانی دوگیان سه‌ردانی پزیشكی ددان بكه‌ن؟ د .کرمانج ئه‌حم���ه‌د :به‌ڵێ :چونكه به‌ه���ۆی گۆڕان���كاری هۆرمۆن���یو جه‌س���ته‌یی‌‌و ده‌رونیانه‌وه چه‌ندین كێش���ه ب���ۆ ددانه‌كانیان دروس���ت ده‌بێت. نه‌خۆش :گۆڕانكاریه‌كان به‌گش���تی چین؟ د .کرمان���ج ئه‌حمه‌د :به‌هۆی هه‌ندێ گۆڕانكاریی فیسیۆلۆجیی دوگیانیه‌وه خوێن زیاتر ده‌چێت بۆ پوكه‌كان بۆ ئهوهی زیاتر هه‌ستیار بێت ،هه‌روه‌ها گۆڕانكاریی له‌لیكدا دروست ده‌بێت له‌كاتی دوگیانی ئه‌مه‌ش ئه‌بێته هۆی زیاتر كۆبون���هوهی میكرۆب له‌نێوان ددانه‌كان ،ئه‌و كه‌س���انه‌ش پێشوتر هه‌وكردن���ی پوكیان هه‌ب���وه ئهوه له‌كاتی دوگیانی ئه‌م كێش���ه‌یه‌یان زیاتر ده‌بێت‌و پوكه‌كان ئه‌ئاوسێن‌و س���ورده‌بنه‌وه‌و توشی خوێنبه‌ربون ده‌بن. نه‌خ���ۆش :ئه‌و هه‌نگاوان���ه چین كه ده‌بێت ژنانی دوگیان بیگرنه‌به‌ر؟ د .کرمانج ئه‌حمه‌د: 1ـ شوش���تنی ددان���ه‌كان رۆژی دوجار. 2ـ كه‌مكردنه‌وه‌ی خواردنی شیرینی به‌تایبه‌تی پێش نوستن. 3ـ هه‌ناس���ه‌دان له‌رێگ���هی لوته‌وه. چونك���ه كاتێ���ك به‌ده‌م هه‌ناس���ه ده‌ده‌یت زیات���ر میكرۆبه‌كان چاالك ده‌بن له‌ناو دهمو هه‌روه‌ها ددانه‌كان
وشك ده‌بن‌و له‌ناوده‌چن. 4ـ به‌كارهێنان���ی ده‌زوی ددان پاككردنه‌وه دوای نانخواردن ،ئه‌گه‌ر تۆزێ���ك خوێ���ن به‌ده‌زوه‌كه‌وه هات پێویست به‌ناره‌حه‌تی ناكات چونكه مه‌ترسیدار نیه. نه‌خۆش :ل���ه‌چ كاتێكدا پێویس���ته سه‌ردانی پزیشك بكرێت؟ د .کرمان���ج ئه‌حمه‌د :له‌س���ێ مانگی دوه‌م���ی س���كپڕیی مانگه‌كان���ی ( .)6،5،4هه‌ركاتێكیش كێش���ه‌ت هه‌ب���و له‌ددان���ه‌كان وه‌ك ئ���ازارو هه‌وكردن‌و بۆنی ناخۆشی ناو دهمو برینی ناوده‌م كه به‌هۆیه‌وه نه‌توانیت نانبخۆیت. نه‌خۆش :ئه‌و خواردنانه چین كه بۆ دهمو ددانی ژنانی دوگیان باشن؟ د .کرمانج ئه‌حمه‌د: 1ـ گۆش���تی س���ورو هێلكه‌و شیرو ماس���ی ،بڕێك���ی زۆری ڤیتامین A تێدایه كه به‌سوده بۆ زو ده‌رهاتنی ددانی منداڵ. 2ـ س���ه‌وزه‌و میوه‌و مزره‌مه‌نیه‌كان وه‌ك لیم���ۆو پرته‌ق���اڵ‌و الله‌نگی‌‌و س���ندی .ئه‌مانه ڤیتامین Cتێدایه كه بۆ پوك باش���هو ناهێڵیت توشی خوێنبه‌ربون بێت.
ره‌نگه له‌كۆندا چیرۆكی ئه‌و كه‌سانه ی كه به‌ه���ۆی ئیفلیجبون���ی مندااڵنه‌وه توش���ی نه‌خۆش���ی بوب���ن زۆرب���ن، به‌تایبه‌ت ئ���هو مندااڵنه‌ی كه له‌ناوچه هه‌ژارنش���ینه‌كاندان ،ب���ه‌اڵم دوای تێپه‌ڕبونی قۆناغێكی مێژویی دیاریكراو له‌ئێستادا ئه‌م چیرۆكانه دوباره ده‌بێته مانش���ێتی رۆژنامه‌و خه‌می رێكخراوه ته‌ندروستیه جیهانیه‌كان. ئیفلیجی مندااڵن كه به Polioناسراوه نه‌خۆش���یه‌كی ڤایرۆسی كۆنی مێژویه، مه‌ترس���ی ئ���هم ڤایرۆس���ه له‌وه‌دایه له‌رێ���گای ده‌م���هوه ده‌گوازرێت���هوه، نه‌خۆشیه‌كه كاریگه‌ری له‌سه‌ر جه‌سته‌و هه‌ردو په‌له‌كانی خواره‌وه‌و سه‌ره‌وه‌ی منداڵده‌بێت ،به‌وه‌ش منداڵه‌كه توانای راگرتنی په‌له‌كانی به‌ش���ێوازی ئاسایی نابێت ،ناتوانێت س���ودی پێویست لهو په‌النه‌ی وه‌ربگرێت. له‌ئه‌مه‌ری���كا له‌س���اڵی 1921كه (رۆز فێڵد) سه‌رۆكایه‌تی ئه‌و واڵته‌ی كردوه یه‌كێك بو لهو كه‌س���انه‌ی كه توش���ی نه‌خۆشی پۆلیۆ بوه ،هه‌روه‌ها له‌ساڵی 1950دا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رباڵو چه‌ندین واڵتی جیهانی گرته‌وه. ئه‌م نه‌خۆشیه سێ جۆر ڤایرۆسی جیاواز له‌خۆده‌گرێت ئه‌وانیش به‌ڤایرۆسه‌كانی ( )Polio1، Polio2، polio3ناسراون، له %95ی ئه‌و كه‌سانه‌ش توشی شه‌له‌ل نابن به‌اڵن ماكی نه‌خۆش���یه‌كه له‌سه‌ر جه‌سته‌ی ئه‌و كه‌سانه ده‌رده‌كه‌وێت. دوای چه‌ندین س���اڵ كاركردن له‌ساڵی 1988رێكخ���راوی ته‌ندروس���تی جیهان���ی( )W.H.Oبڕیاریده‌رك���رد بۆ چۆنیه‌ت���ی كۆنت���رۆڵ‌و بنبڕكردنی نه‌خۆشی ئیفلیجی مندااڵن. هه‌روه‌ه���ا دوای چوارده‌س���اڵ له‌بنبڕكردنی ئه‌و نه‌خۆش���یه‌له‌عێراق، ئێستا نه‌خۆشیه‌كه سه‌ریهه‌ڵداوه‌ته‌وه‌و ئه‌گه‌رچی وهزارهتی ته‌ندروستی تاوه‌كو ئێس���تا هیچ جۆره داتایه‌كی لهو جۆره ئیعالننه‌كردوه ،به‌اڵم له‌كوردس���تانیش چه‌ند حاڵه‌تێ���ك ده‌ركه‌وتون‌و ئه‌وه‌ش مه‌ترسی له‌س���ه‌ر ته‌ندروستی مندااڵن دروست ده‌كات. باڵوبونه‌وه‌ی ئه‌م نه‌خۆش���یه له‌رێگای س���نوره‌كانی س���وریاوه بوه ،ئهویش دوای كۆچكردن���ی ژماره‌یه‌ك���ی زۆری هاواڵتی���ان ب���ۆ عێراق بۆیه له‌س���اڵی 2013ڤایرۆس���ه‌كه گوازراوه‌ت���هوه بۆ عێراق ،یه‌ك���هم حاڵه‌ت له 2014/3/1 له‌به‌غ���دا تۆماركراوه ،له‌ماوه‌ی س���ێ مانگدا له‌س���اڵی 2014دا 17حاڵه‌تی ئه‌و نه‌خۆش���یه تۆمارك���راوه ،رێژه‌ی باڵوبونه‌وه‌شی (.)80%-50% مه‌ترس���ی ئ���هم نه‌خۆش���یه له‌وه‌دایه ئه‌گه‌ر هاتو له‌م���اوه‌ی 14رۆژدا یه‌ك حاڵ���ه‌ت له‌ناوچه‌ی���ه‌ك تۆماربكرێت، پێویسته هه‌مو ئه‌و ناوچه‌یه پرۆسه‌ی كوتانی له‌رێگای ده‌مه‌وه یاخود له‌رێگا ده‌رزیه‌وه بۆ ئه‌نجام بدرێت به‌رێژه‌ی له %95زیاتر بێت. له‌ئێستاش���دا له‌س���ه‌ر نه‌خش���هی ته‌ندروس���تی جیهانی ئه‌م نه‌خۆش���یه له‌ئه‌فغانس���تان‌و نه‌یجیریا باڵوه‌و بونی هه‌یه. به‌پێی تی���ۆره ته‌ندروس���تیه‌كان هه‌ر ڤایرۆس���ێك له‌ناوچه‌یه‌كدا باڵوبێته‌وه مه‌ترسی ته‌شه‌نه‌كردنی بۆ ناوچه‌كانی دیكه زیاتره ،ئه‌وه‌ش به‌هۆی تێكه‌اڵوبون‌و به‌ریه‌ككه‌وتنی مرۆڤه‌كان پێكهوه ،بۆیه هه‌رنه‌خۆش���یه‌ك له‌به‌غداد باڵوبێته‌وه مه‌ترسی گواستنه‌وه‌ی ئه‌و نه‌خۆشیه‌و س���ه‌رهه‌ڵدانی له‌هه‌رێمدا زۆره ،چونكه ئه‌م ڤایرۆسه له‌رێگای ده‌مه‌وه‌ی نه‌قڵ ده‌بێت‌و دهگوێزرێتهوه. ی پێویست ه ی ته‌ندروست له‌ئێستادا وه‌زاره‌ت دوباره هه‌ڵمه‌تێكی به‌رباڵو ئه‌نجامبدات له‌رێ���گای راگه‌یاندن���ه‌كان به‌تایب���ه‌ت ت���ۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌وهۆكاره‌كان���ی په‌یوه‌ندیكردن ،بۆ ئهوهی كار له‌س���ه‌ر هۆش���یاری ته‌ندروس���تی تاك بكرێت، هه‌روه‌ها ده‌س���ت به‌هه‌ڵمه‌تی كوتانی مندااڵنیش بكات. هه‌روه‌ه���ا له‌س���ه‌ر دایكانپێویس���ته چاودێریی وردی منداڵه‌كانیان بۆ توش نه‌بون به‌و نه‌خۆش���یه بكه‌ن ،هه‌روه‌ها له‌رێگای ئه‌و زنجی���ره كوتانانه‌ی كه له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تیهوه دیاریكراوه ،كوتان ب���ۆ منداڵه‌كانیان ئه‌نجام بده‌ن ب���ۆ ئهوهی به‌دوربن له‌م نه‌خۆشیه ،چونكه چیرۆكه‌كانی ژیانی ئه‌و كه‌س���انه كه به‌و هۆیه‌وه توش���ی نه‌خۆشی بون مه‌ترسیدارن.
16
تایبه‌ت
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
پله‌ی یه‌كه‌می به‌ده‌ستهێناو ه یه‌كێتی داوا ده‌كات قه‌زای ره‌واندزو چۆمان له‌الیه‌ن ئه‌وانه‌وه به‌ڕێوه‌ببرێن ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی له‌دواین هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق‌و ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی هه‌رێمی كوردستان ،یه‌كێتی توانیویه‌تی له‌دو قه‌زای سنوری پارێزگای هه‌ولێر پله‌ی یه‌كه‌م به‌ده‌ستبهێنێت‌و به‌رێژه‌یه‌كی زۆر پێش پارتیو گۆڕان كه‌وتوه، لهبهرئهوه به‌رپرسانی ئه‌و حزب ه داوا ده‌كه‌ن كه ئیداره‌ی هه‌ردو قه‌زای چۆمان‌و ره‌واندز بكه‌وێت ه ده‌ستیان‌و له‌الیه‌ن یهكێتیهوه به‌ڕێوه ببرێن،به‌رپرسێكی پارتیش لهو ناوچه‌ی ه ده‌ڵێت "ئه‌و داوای ه ناقانونیه ،چونك ه هه‌ڵبژاردن بۆ پارێزگا كراوه نه‌ك قه‌زاكان". ی به‌پێی ئه‌نجامه س���ه‌ره‌تاییه‌كان دوا هه‌ڵبژاردن���ی په‌رله‌مانی عێراق‌و ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگاكان���ی هه‌رێمی كوردس���تان ،كه له 30نیسانی رابردو ئه‌نجامدرا ،یه‌كێت���ی له‌هه‌ردو قه‌زای ره‌وان���دزو چۆمان ،پل���هی یه‌كه‌می به‌ده‌ستهێناوه‌و پێش پارتیو گۆڕان كه‌وتوه .یه‌كێتی توانیویه‌تی له‌قه‌زای چۆمان 5هه‌زارو 375ده‌نگ ،پارتی 4ه���ه‌زارو 433ده‌ن���گ‌و گۆڕانیش 2هه‌زارو 881ده‌ن���گ‌و كۆمه‌ڵ 466 ده‌ن���گ‌و یه‌كگرت���و 288ده‌نگی���ان به‌ده‌س���تهێناوه .ب���ۆ په‌رله‌مان���ی عێراقی���ش له‌هه‌م���ان ق���ه‌زا ده‌نگی الیه‌نه‌كان به‌مش���ێوه‌یه‌یه ،یه‌كێتی: 5ه���ه‌زارو 135ده‌ن���گ ،پارت���ی4 : هه‌زارو 250ده‌نگ ،گۆڕان 2 :هه‌زارو 722ده‌ن���گ ،كۆم���هڵ 580 :ده‌نگ، یه‌كگرت���و 288 :ده‌ن���گ .هه‌روه‌ها به‌پێ���ی گوت���هی س���ه‌رچاوه‌یه‌كی كۆمیته‌ی ره‌واندز ،یه‌كێتی توانیویه‌تی به‌جی���اوازی نزیك���هی 1900ده‌ن���گ پێش پارتی بكه‌وێت‌و پله‌ی یه‌كه‌می به‌ده‌س���تهێناوه‌و هه‌ر یه‌ك له‌پارتی‌و
ره‌واندوز گۆڕانی���ش پله‌ی دوه‌م‌و س���ێیه‌میان گرتوه. به‌رپرسی كۆمیته‌ی یه‌كێتی له‌قه‌زای ره‌واندز ،ره‌سوڵ كه‌ریم له لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه ،باس ل���هوه ده‌كات ك ه ئێمه بێ گومانین لهوهی كه خه‌ڵكی ناوچه‌ی ره‌واندزو باڵه‌كایه‌تی له‌سه‌ر ی داوه، ئه‌و بنه‌مای ه ده‌نگیان به‌یه‌كێت ك���ه بتوانێت ئیداره‌ی ئ���هو ناوچان ه بدات‌و یه‌كێتی خۆی ئه‌و دو ش���وێن ه به‌ڕێوه‌ببات " .ئه‌و به‌رپرسه‌ی یه‌كێتی ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه راسته نزیكه‌ی چه‌ند ساڵێكه پارتیو یه‌كێتی ئیداره‌ی هه‌رس���ێ پارێزگاك���هی كوردس���تان ده‌كه‌ن‌و ئێمه‌ش له‌ده‌س���ه‌اڵتدا بوین، به‌اڵم به‌فیعلی هه‌ولێرو دهۆك پارتی ئیداره‌ی داون‌و یه‌كێتیش س���لێمانی به‌ڕێوه‌بردوه .له‌ماوه‌ی هه‌شت ساڵی حكومه‌ت���ی یه‌كگرتوش وه‌ك تێبینی كراوه‌و خه‌ڵ���ك بۆی باس���كردوین، ئهوه یهكێتیو یه‌كێتیه‌كانی ره‌واندزو باڵه‌كایه‌تی���ن وه‌ك هاواڵت���ی پله‌دو
س���ه‌یریانكراوه .بۆی���ه ئێس���تا به‌و به‌ڕێوه‌برن���ی قه‌زاو ناحیه‌كان ،ئه‌گه‌ر پێیه‌ی كه ئێمه لهو دو قه‌زایه براوه‌ی ره‌چ���اوی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن نه‌كرا، یه‌كه‌مین ،پێویس���ت ه له‌هه‌ر شوێنێك ئه‌وكات ئێمه قس���ه‌یخۆمان ده‌بێت. ك���ێ پله‌ی یه‌كه‌م بێ���ت ،ئیداره الی به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌ست ئاوێن ه ئه‌و هێزه بێت ،به‌اڵم به‌هاوبه‌ش���یو كه‌وت���ون ره‌نگه قاعی���ده‌ی یه‌كێتی به‌له‌به‌رچاوگرتنی خواستی جه‌ماوه‌رو له‌ره‌وان���دزو چۆمان ،فش���ار بخات ه ده‌نگ���ی الیه‌نه‌كانی دیك���ه‌ش .ئه‌و س���ه‌ر حزبه‌كه‌ی بۆ ئیداره‌دانی ئه‌و به‌رپرس���هی یه‌كێتی وتیشی "ئه‌گه‌ر دو ش���وێنه ،ئه‌مه‌ش به‌پشتبه‌س���تن به‌پێ���ی رێككه‌وتن���ی الیه‌نه‌كانیش به‌ئه‌نجام���ی هه‌ڵبژاردن���ه‌كان .هه‌ر بێ���ت ،ئێمه به‌مافی خۆمانی ده‌زانین ل���هم باره‌ی���هوه مس���ته‌فا محه‌مه‌د، ك���ه ئه‌و دو ش���وێنه له‌الیه‌ن ئێمه‌و‌ه رۆژنامه‌ن���وس‌و الیه‌نگ���ری یه‌كێتی، ئی���داره بدرێ���ن .وات���ه پێویس���ت ه ك���ه نیش���ته‌جێی ق���ه‌زای چۆمانه، ره‌چاوی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن بكرێت‌و له‌لێدوانێك���دا به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك ه له‌س���ه‌ر ئه‌و بنه‌مای ه مامه‌ڵه بكرێت ،له‌زۆربه‌ی واڵتان میكانیزمێك هه‌ی ه بۆ به‌تایبه‌ت له‌كاتی دانانی یاس���ایه‌ك ئهوهی كاروب���اره خزمه‌تگوزارییه‌كان ب���ۆ به‌ڕێوه‌ب���ردن‌و ئیداره‌دانی قه‌زاو به‌خواستی خه‌ڵك به‌ڕێوه‌بچن .بۆی ه ناحیه‌كان ،هه‌رنا پێویست ه به‌ته‌وافق‌و دوای هه‌ڵبژاردنی 30ی نیس���انیش، به‌پێی بنه‌م���ای هه‌ڵب���ژاردن هه‌قی ئه‌نجامدانی گۆڕان���كاری له‌چۆنیه‌تی الیه‌ن���ه‌كان بدرێت.ره‌س���وڵ كه‌ری���م به‌ڕێوه‌بردنی ش���ارو ش���ارۆچكه‌كان جه‌ختی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش���كرده‌وه ك ه بۆت��� ه ئه‌م���ری واقی���ع به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌گ���ه‌ر یاس���ایه‌كی ن���وێ ده‌رچو ،هێزه براوه‌كان .وتیش���ی " پێموای ه ی���ان رێككه‌وتنی الیه‌ن���ه‌كان كرا بۆ زۆربه‌ی خه‌ڵكی ئه‌م دو ناوچه‌یه‌ش،
فۆتۆS. A. Ali:
ئاره‌زویه‌ك���ی له‌م جۆره‌ی���ان هه‌یه. ئه‌م���ه‌ش خ���ۆی له‌گۆڕانكاریكردن‌و چۆنیه‌ت���ی ئی���داره‌دان‌و به‌ڕێوبردنی ش���اره‌كان ده‌بینێته‌وه ك ه پێویست ه پێداچون���هوهو گۆڕانكاری���ان تێ���دا بكرێ���ت‌و خواس���تی ت���اك‌و الیه‌نی زۆرینه‌و كه‌مین ه ره‌چاوبكرێت‌و ئه‌م ه به‌بنه‌ما وه‌ربگیرێت ب���ۆ ئیداره‌دانی ره‌واندزو چۆمان" .له‌الیه‌كی دیكهوه س���الم محه‌مه‌د كارگێ���ڕی لقی 10ی پارت���ی له‌س���ۆران ،له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه باس���ی له‌وه‌كرد ك���ه ره‌نگ ه به‌ڕێوه‌بردن‌و به‌بنه‌ماگرتنی هه‌ڵبژاردن ب���ۆ ئیداره‌دانی ره‌وان���دزو چۆمان‌و كورتكردنه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا بۆ قه‌زاو ناحیه‌كان ،شتێكی قانونی نه‌بێت .چونك ه هه‌ڵبژاردن بۆ پارێزگا كراوه ،نه‌ك بۆ به‌ڕێوه‌بردن‌و ئیداره‌دان���ی قه‌زاو ناحیه‌كان .ناوبراو وتیشی هه‌ندێك ش���تیش په‌یوه‌ندی به‌ڕێككه‌وتنی الیه‌نه سیاس���یه‌كانه‌و‌ه هه‌یه .ئه‌و به‌رپرسه‌ی پارتی ئه‌وه‌ش
خه‌ڵكی ناوچه‌ی ره‌واندزو باڵه‌كایه‌تی له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مای ه ده‌نگیان به‌یه‌كێت ی داوه ،كه بتوانێت ئیداره‌ی ئه‌و ناوچان ه بدات‌و یه‌كێتی خۆی ئه‌و دو شوێن ه به‌ڕێوه‌ببات
ره‌تده‌كات���هوه ك��� ه خه‌ڵكێك هه‌بێت وه‌كو هاواڵتی پل ه دو مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ كرابێت" .هه‌مو هاواڵتیان وه‌كو یه‌ك س���ه‌یركراون" .سالم محه‌مه‌د وتیشی ئ���هو بابه‌ته پێویس���تی به‌ڕێككه‌وتن هه‌ی ه له‌سه‌ر ئاستی كوردستان ،نه‌ك ته‌نها قه‌زای ره‌واندزو چۆمان ،چونك ه ئه‌گه‌ر بێت ه س���ه‌ر ئه‌و پرس���ه ،خۆ براده‌رانی یه‌كێتیش له‌زۆر شوێن ك ه پێشتر تێیدا بااڵده‌ستبون ،ئێستا لهو ی هه‌ڵبژاردن شوێنانه‌و به‌پێی ئه‌نجام بونه‌ته‌و‌ه به‌هێزی دوه‌م.
ریکالم
كۆمه‌اڵیه‌تی komalayatyawene@gmail.com
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
17
ئه‌و مندااڵنه ی له‌هه‌فته‌یه‌كدا ته‌نها 2كاتژمێر دایك‌و باوكیان هه‌ی ه ئا :هاوكار حسێن ئاریانی ته‌مه‌ن 5ساڵ له‌ناو باخه‌كه‌دا له‌گه‌ڵ دایكی خه‌ریكی یاریكردن بون به‌بوكه‌ڵه‌یه‌ك ،هه‌ردوكیان ئاسوده دیاربون ،له‌هه‌مان كاتیشدا نیگه‌ران بون ،چونكه ته‌نیا دو كاتژمێر مۆڵه‌تیان هه‌بو بۆئه‌وه‌ی پێكهوه بن، دوای ئهوه ئاریان به‌ته‌نیا له‌گه‌ڵ باوكی ناچاره باخه‌كه‌و دایكی جێبهێڵێت‌و تا دو هه‌فته‌ی تر دایكی نابینێته‌وه. ئه‌و ش���وێنه‌ی ئاریان‌و دایكی پێكهوه كۆكردب���ۆوه ،جێژوان���ی خێزان���ی بو، كه ده‌كه‌وێته ته‌نیش���ت باخی گش���تیی شاری سلێمانیو له‌بینایه‌كی دو نهۆمی‌‌و چه‌ن���د ژورێ���ك پێكهات���وه‌و باخێك���ی فراوان���ی له‌به‌رده‌مدایه ،ش���وێنێكه بۆ ش���ادبونه‌وه‌یه‌كی كاتی دای���ك‌و باوكه لێكجیابۆوه‌كان به‌دیداری منداڵه‌كانیان. هه‌مو ئه‌و مندااڵن���هی ده‌هێنرێنه ئه‌و شوێنه ،له‌روخساریان‌و له‌تێڕوانینه‌كانیاندا ب���ۆ دایك‌و باوكیان ،پرس���یارێكی قوڵ‌و بێ وه‌اڵم ده‌خوێنرێت���هوه" :ئه‌گه‌ر ئێوه به‌ڕاس���تی دایك‌و باوكی ئێم���ه‌ن ،ئه‌ی بۆچی پێك���هوه له‌گه‌ڵماندا ناژین" ،ئه‌م پرسیاره له‌الیه‌ن توێژه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی ئ���هو جێژوان���هوه به‌ئاش���كرا هه‌س���تی پێده‌كرێت. جێژوانی خێزانی‌سه‌ر به‌یه‌كێتی ژنانی كوردس���تانه‌و وابه‌سته‌یه به‌دادگاو هه‌مو دو هه‌فته‌ی���ه‌ك رۆژێك دیاریك���راوه تا ئه‌و هاوس���ه‌رانه‌ی بڕیاری جیابونه‌وه‌یان داوهو منداڵ���ی خ���وار ته‌مه‌ن���ی هه‌ژده س���اڵیان له‌نێواندایه ،بتوان���ن به‌دیداری منداڵه‌كانی���ان ش���ادببنه‌وه‌و ب���ۆ چه‌ند كاتژمێرێك���ی ك���هم هه‌س���تی دای���ك‌و باوكێتیان بۆ بگه‌ڕێننه‌وه ،به‌اڵم به‌وته‌ی یه‌كێ���ك له‌توێ���ژه‌ره كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان، زۆرینه‌ی ئه‌و مندااڵنه توش���ی نه‌خۆشی ده‌رونی ده‌ب���ن به‌هۆی ئ���هو بارودۆخه خێزانی هی تێیكه‌وتون. ئاری���ان ك���ه كوڕێكی گه‌ن���م ره‌نگی الوازو غه‌مگین بو ،دایك‌و باوكی ماوه‌ی س���اڵێك‌و 4مانگه لێكجابونه‌ته‌وه‌و ئه‌و
ئامانجان ئهوهی ه مندااڵن بپارێزین لهوهی له‌الیه‌ن دایك یان باوكه‌كه‌وه به‌كارنه‌هێنرێت، یه‌كتری بینین رێكبخه‌ین‌و هه‌وڵبده‌ین بۆ سه‌رله‌نوێ پێكهێنانه‌وه‌ی ئه‌و هاوسه‌رانه‌ی بڕیاری جیابونه‌وه‌یان داوه ئاریان‌و دایکی له‌جێژوانی خێزانی رۆژه له‌گه‌ڵ باوكی هاتب���و بۆ جێژوان ی خێزان���ی تا دایكی ببینێ���ت .هه‌مو ئه‌و ماوه‌ی���هی پێكهوه بون،وێنه‌كانی س���ه‌ر روخس���اری ئاریان له‌س���ه‌ر ی���ه‌ك ریتم نه‌ده‌ڕۆیش���تن .له‌گه‌رم���هی پێكه‌نیندا، وه‌ك ئهوهی بیری بكه‌وێته‌وه كه دیسان ده‌بێت تۆزێكی تر دایكی جێبهێڵێت‌و تا دو هه‌فته‌ی تر نه‌یبینێته‌وه ،له‌پڕ سیمای گرژ ده‌بوو ناوچاوانی تێكده‌ناو ده‌س���تی ده‌گرت به‌ناوچاوانیه‌وه. دایكی ئاریان ،كه ماوه‌ی شه‌ش ساڵ پێك���هوه ب���ون له‌گه‌ڵ هاوس���ه‌ره‌كه‌ی، ئام���اژه‌ی ب���هوه ك���رد كه س���ه‌ره‌تای جیابونه‌وه‌ی���ان ،ئاریان تێنه‌ده‌گه‌یش���ت
فۆتۆ :ئاوێنه لهوهی چ���ی روی���داوه" ،كاتێك ده‌هاتم ب���ۆ بینینی ،ت���ا م���اوه‌ی 2مانگ هه‌ر ده‌ستی به‌ناوچاوانیه‌وه ده‌گرت بۆئه‌وه‌ی نه‌مبینێت‌و هه‌رچیه‌كیشم پێده‌دا ،دوای تۆزێك ده‌یشكاند". به‌وت���هی توێژه‌رێك���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی ك���ه له‌ن���او جێژوانگه‌ك���ه‌دا كارده‌كات، زۆرینه‌ی ئ���هو مندااڵنه‌ی ده‌بنه قوربانی لێكجیابون���هوهی دای���ك‌و باوكی���ان، له‌كۆتاییدا توش���ی نه‌خۆش���ی ده‌رونی ده‌بن" ،چونكه كاتێك پرس���یار ده‌كه‌ن لهوهی كه بۆ به‌به‌رده‌وامی له‌الیان نابن، له‌الی���ه‌ن دایك یان باوكه‌ك���هوه وه‌اڵمی توندو زبر ده‌درێنه‌وه‌و توشی بێئومێدی
ده‌بن". له‌دوای س���اڵی ،1991ش���وێنی له‌م چه‌شنه‌ی جێژوانی خێزانی بونی هه‌بوه له‌س���لێمانی‌‌و به‌ن���اوی "بینین���ی منداڵ له‌رۆژانی هه‌ین���ی"هوه بوهو دواتر كراوه به‌م جێژوانگه‌یه‌ی ئێستا كه به‌ستافێكی 17كه‌س���ی به‌ڕێوه‌ده‌چێ���ت‌و پێكهاتون له‌كه‌سانی شاره‌زا له‌بواره‌كانی یاسایی، پزیشكی ،توێژه‌ری كۆمهاڵیهتیو ده‌رونی، داده‌ی پسپۆڕ‌و چاودێرانی ئه‌منی. له‌باره‌ی پێشینه‌ی كاره‌كه‌یان‌و ئامارو داتاكان���ی رابردو ئێس���تایان ،مه‌حبوبه فه‌تاح عه‌بدواڵ ،به‌ڕێوه‌به‌ری جێژوانگه‌ی خێزانی ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،تائێس���تا
چه‌وسانه‌وه‌ی ژن له‌نێو كایه كۆمه‌اڵییه‌تیه‌كاندا دالیا كه‌مال ی مێین ه ی ره‌گه‌ز چه‌وس����انه‌وه ی له‌پێش هه‌ر شتێكداو پێش ئهوه وێنه‌یه‌ك����ی یاس����اییو سیاس����ی ی وه‌ربگرێت ،چه‌وس����اندنه‌وه‌یه‌ك ی كۆمه‌اڵیه‌تییه ك���� ه له‌دامه‌زراوه خێزان����هوه ده‌س����تپێده‌كات ت����ا ده‌گات به‌س����ه‌ره‌كیترین كای���� ه كۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌كان ،له‌وێش����هوه ی یاسایی‌‌و ئه‌م كێش����هی ه ره‌نگێك ی وه‌رگرتوه. ده‌ستوری ی هه‌ڵه‌نیی ه ك ه هۆكار‌ه بنه‌ڕه‌تیه‌كان ی ژن جی����اكاری‌‌و چه‌وس����اندنهوه وه‌ك مه‌خلوق‌و كائینێك ،به‌كه‌متر له‌پیاو س����ه‌یركردنیه‌تی‌‌و ئه‌مه‌ش ناچاریكردوه نوچ بدات له‌به‌رده‌م ی ڕه‌گه‌زی نێرین����ه‌دا ،ك ه ویس����ت ویس����تێك ه ب����ۆ چه‌وس����اندنه‌وه‌و ی ژن .به‌نمون ه هه‌ر كۆنترۆڵكردن���� ی له‌دایكبونی منداڵێكه‌و‌ه له‌سه‌ره‌تا ك ه كچه ،ئه‌و جیاوازییه ڕه‌گه‌زیی ه ی كه ده‌س����ت پێ����ده‌كات ،ل����هوه پێش����وازیكردنی كۆم هڵ‌و خێزان له‌له‌دایكبونی كچێك زۆر س����اردو س����ڕتر ه له‌له‌دایكبون����ی منداڵێك ك����ه ك����وڕه ،به‌ڵكو ه����ه‌ر مایه‌ی پێش����وازیكردن‌و خۆشحاڵی نییه، ی دواب����ه‌دوای ئه‌وه‌ش له‌پرۆس����ه ناولێنان����ی هه‌ریه‌ك له‌كچ‌و كوڕدا، ب����ه‌ر حاڵه‌تێك����ی له‌م چه‌ش����ن ه ی زۆرجار ده‌كه‌وین .ئه‌میش بهوه ی ره‌نگه به‌مه‌به‌س����تێكی جیاكار ی له‌پشت ناولێنانیانه‌و‌ه بێت بهوه له‌كچان����داو ب����ه‌زۆری له‌رابردودا ی وه‌ك (ناس����ك ,تریفه, ناوه‌كان خونچ����ه) باوتری����ن ن����او ب����ون‌و له‌به‌رامبه‌ریش����دا ناوی كوڕه‌كان ده‌نێن (پۆاڵ ,تۆڵه ,س����ه‌رباز, شۆڕش). ی له‌خۆیدا ئ����هم ناولێنان ه خ����ۆ ی هه‌نگاوێكی س����ه‌ره‌تایی‌‌و گرنگ ی ی سیستم س����ایكۆلۆژیه ،عه‌قڵ ی دو پاتریاركییه بۆ جیاكردنه‌وه
ئامانجان ئهوهی ه مندااڵن بپارێزین لهوهی له‌الیه‌ن دایك یان باوكه‌كه‌وه به‌كارنه‌هێنرێت یه‌كتری بینین رێكبخه‌ین‌و هه‌وڵبده‌ین بۆ سه‌رله‌نوێ پێكهێنانه‌وه‌ی ئه‌و هاوسه‌رانه‌ی بڕیاری جیابونه‌وه‌یان داوه ره‌گه‌زه‌ك���� ه له‌یه‌كتر ،ڕه‌گه‌زێكیان ك����ه مێین����ه ناس����كترو الوازترو ی تر ك ه س����ۆزدارتر ه له‌ڕه‌گه‌زه‌كه نێرینه‌یه ,به‌م پێیه‌ش هه‌ریه‌كه‌یان هه‌ڵگری ن����اوو نازناوێك ده‌بن ك ه له‌گه‌ڵ خه‌س����ڵه‌ت‌و تایبه‌تمه‌ندی ه فس����یۆلۆژی‌‌و بایلۆژییه‌كانیان����دا ی هاوته‌ری����ب بێ����ت‌و له‌ڕوانگ����ه باوكس����االرییه‌و‌ه عه‌قڵیه‌ت����ی فس����یۆلۆژی‌‌و جیاوازیی����ه ی بایۆلۆژییه‌كان����ی ئاف����ره‌ت مایه
نه‌گبه‌تیی����هو فاكته‌رێكیش���� ه بۆ ی مێینه. ی ڕه‌گه‌ز ماكیاژكردن ێ ئه‌وه‌مان ئه‌مه ته‌نه����ا ده‌توان ی وه‌بیرحاته‌و‌ه كه چ����ۆن ڕه‌گه‌ز ی ی (س����پی پێست) شه‌رعیه‌ت سپ ی ده‌دا به‌خۆی ,به‌بیانوی جیاواز ی ره‌نگ����ی پێس����ته‌وه پاكت����او ی ی به‌به‌هان����ه ئه‌نگلۆسه‌كس����ۆن ڕه‌گ����ه‌زی ب����ااڵو ش����انازیكردن ی ی ناسك ی ش����ین‌و پێس����ت به‌چاو س����ورباوی خۆیان����هوه ،ژیانیان ی له‌ئه‌فریقایییه‌كان كرده دۆزه‌خێك زه‌مین����ی ,له‌كاتێك����دا ئه‌م���� ه ی ڕێژه‌ییه‌و بهپێچهوانهوه حاڵه‌تێك ی ڕه‌شه‌كانه‌وه( ،سپی) له‌چاویلكه ی بون ئه‌وپه‌ڕی ناشرینبون‌و بێزراو بوه. ی هه‌روه‌ك كۆمه‌ڵناسی ناسراو ی وه‌ردی ،نمونه‌یه‌ك عێراقی ،د .عه‌ل ل����هم باره‌ی����هو ه دههێنێتهوه ك ه چۆن كۆمه‌ڵ ه ڕه‌شپێستێك گاڵت ه ی پێستێك ده‌كه‌ن ،چونك ه به‌سپ زۆریان له‌ال ناشرین بو. ی ئه‌م هاوكێشه‌یه‌و ئه‌م جیاكارییه ی نێ����وان دو ڕه‌گه‌زه‌ك���� ه به‌بیانو ی فه‌سڵه‌جیه‌وه ده‌مانخات ه جیاوازی ب����ه‌رده‌م كۆمه‌ڵێ����ك پرس����یارو ی ی جیاوازییه‌كان ی بۆچ تێڕامان :ئه ی نه‌گبه‌تی‌‌و پیاو نه‌بۆت���� ه فاكتۆر ی نێرینه؟ ته‌نانه‌ت چه‌وساندنه‌وه ی ره‌های دایكدا ی ده‌سه‌اڵت له‌قۆناغ (ماتریاركی) ،ڕۆژێك له‌ڕۆژان پیاو نه‌چه‌وس����اوه‌ته‌وه ،به‌ڵكو شتێك ی چه‌وس����اندنهوه نه‌بوه ك����ه ناو بێ����ت ,چ هێ����زو كاركردنێ����ك واده‌كات كۆمه‌ڵ����ه جیاوازیی����ه‌ك ی چه‌وس����اندنهوه؟ یان ببێت ه هۆ گریم����ان ژن له‌هه‌م����و ڕویه‌كه‌وه له‌پیاو كه‌م هێزترو كه‌م تواناتره، ئ����هی چ لۆژیكێ����ك ڕێگ���� ه ده‌دا ی به‌پیاو له‌س����ه‌ر بنه‌مای "ماس ی بچوك ده‌خوات"، گه‌ور ه ماس���� ی بدات‌و ژن بچه‌وس����ێته‌وه‌و ئازار ی خۆی؟ بیكات به‌پاشكۆ
نزیكه‌ی 550خێزان س���ه‌ردانیانكردوین‌و پێكه‌وه‌ژی���ان ده‌ك���ه‌ن له‌گ���هڵ دایك‌و نزیكه‌ی 100خێزانمان رێكخس���توه‌ته‌وه‌و باوكیان ،ئه‌مانی���ش دو هه‌فته جارێك‌و 70خێزانیش ئێس���تا خۆی���ان له‌ماڵه‌وه بۆ ماوه‌ی 2كاتژمێ���ر ،ده‌بێت چه‌ندین كیلۆمه‌تر ببڕن تا به‌و مافه س���اده‌یه‌ی بینینی منداڵه‌كانیان رێكده‌خه‌ن". مه‌حبوبه ده‌ڵێ���ت" ،ئامانجان ئه‌وه‌یه خۆیان ش���ادببن ،بۆیه لێكدانه‌وه‌ی ئه‌م مندااڵن بپارێزین لهوهی له‌الیه‌ن دایك یان پرس���یاره ئاڵۆزه له‌مێشكی منداڵه‌كه‌دا باوكه‌كه‌وه به‌كارنه‌هێنرێت ،یه‌كتری بینین واده‌كات رق‌و توڕه‌ی���ی به‌رامبه‌ر دایك‌و رێكبخه‌ی���نو هه‌وڵبده‌ین بۆ س���ه‌رله‌نوێ باوكه جیابۆوه‌ك���هی هه‌ڵبگرێت ،دایكی پێكهێنانه‌وه‌ی ئه‌و هاوس���ه‌رانه‌ی بڕیاری ئاریان وتی" ،زۆرجار كه چاومان به‌یه‌ك ده‌كه‌وێ���ت ،پێمده‌ڵێت ت���ۆ دایكم نیت، جیابونه‌وه‌یان داوه". ئ���هو مندااڵن��� هی ده‌هێنرێ���ن ب���ۆ منی���ش پێیده‌ڵێم ئ���هی بیرتنایه‌ت كه جێژوانگه‌ك���ه ،تا ماوه‌یه‌ك���ی زۆر لهوه هه‌میشه پێكهوه ده‌نوستین؟" ئاریانیش تێناگه‌ن كه بۆچی هاوڕێكانیان له‌كۆاڵن به‌روگرژییه‌ك���هوه وه‌اڵمیده‌دات���هوه: به‌به‌رده‌وامی باس���ی كات به‌سه‌ربردن‌و "نه‌خێر".
ی دوبار ه دابه‌شكردنه‌و ه ی زه‌وی له‌هه‌ڵه‌بجه كێشه ی لێده‌كه‌وێته‌و ه كۆمه‌اڵیه‌ت ئا :میهره‌بان
دابه‌شكردنی ئه‌و زه‌ویانه ی پێشتر به‌ناوی كه‌سانی دیكهوه بون له‌هه‌ڵه‌بجه، كێشه‌ی كۆمهاڵیهتیو یاسایی لێده‌كه‌وێته‌وه‌و گرژی له‌نێوان هاواڵتیاندا دروستده‌كات، به‌جۆرێك یه‌ك ژماره‌ی زه‌وی به‌ناوی چه‌ندین كه‌سه‌وه دراوه‌و هاواڵتیانیش ده‌یانه‌ویت زه‌وییه‌كانیان بۆ قه‌ره‌بو بكرێته‌وه ،سه‌رۆكی شاره‌وانیش سوره له‌سه‌ر ئهوهی كه هیچ كێشه‌یه‌ك له‌ئارادا نیه. ل���هو رۆژه‌دا له‌ب���ه‌رده‌م ژوری س���ه‌رۆكی شاره‌وان ی هه‌ڵه‌بج���ه ژماره‌یه‌ك���ی زۆر له‌هاواڵتیان چاوه‌ڕوانبون تا سه‌رۆكی ش���اره‌وانی ببینن‌و كێش���ه‌كانیان بۆ چاره‌س���ه‌ر بكات ،گه‌نجێك به‌ناوی خه‌اڵت عوس���مان وتی" ،من خه‌ریكی كاركردنب���وم له‌زه‌وییه‌ك���هی خۆمدا ب���ه‌اڵم چه‌ند كه‌س���ێك هاتن وتیان ئه‌بێت ئه‌م كاركردنه ڕابگری���ت ،چونكه ئ���هم زه‌وییه به‌ن���اوی ئێمه‌وه‌ی���هو ئێمه وه‌ك ڕه‌قه‌م له‌ش���اره‌وانی هه‌ڵه‌بجه‌مان وه‌رگرت���وه‌و هه‌م���و كاره‌كانیمان تهواوكردوه به‌یاسایی".
خه‌ریكی كاركردنبوم له‌زه‌وییه‌ك هی خۆمدا چه‌ند كه‌سێك هاتن وتیان ئه‌بێت ئه‌م كاركردنه ڕابگریت چونكه ئه‌م زه‌وییه به‌ناوی ئێمه‌وه‌یه ژنێكیش به‌ن���اوی عالیه كه له‌ناو گه‌رم���او ئاپۆرای ئ���هو هاواڵتیانه‌ی س���ه‌ردانی ش���اره‌وانی هه‌ڵه‌بجه‌یان كردوه ،وتی" ،من ماوه‌ی دو هه‌فته‌یه سه‌ردانی شاره‌وانی ئه‌كه‌م بۆ ئهوهی چاوم به‌سه‌رۆكی شاره‌وانی بكه‌وێت‌و ئ���هو ڕه‌قه‌مه‌م بۆ یه‌كالیی بكه‌نه‌وه، چونك���ه پێیانوتوم به‌ن���اوی چه‌ند كه‌سێكی تره‌وه‌یه" . زۆرینه‌ی ئ���هو هاواڵتیانه‌ی گرفتی له‌وجۆره‌ی���ان هه‌ب���و ،هۆكاره‌كه‌یان ده‌گه‌ڕان���ده‌وه بۆ ئهوهی كه له‌كاتی بانگه‌ش���هی هه‌ڵبژاردندا ،شاره‌وانی هه‌ڵه‌بجه "زه‌وی به‌س���ه‌ر الیه‌نگرانی الیه‌نێك���ی سیاس���یی دیاریك���راودا دابه‌ش���كردوهو ئه‌م���ه‌ش هه‌م���ان ئه‌و زه‌ویانه‌ن كه پێش���تر به‌س���ه‌ر هاواڵتیاندا دابه‌شكراوه". له‌مباره‌ی���هوه كه‌ی���وان هه‌ورامی، ڕۆژنامه‌نوس به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند،
"ئێم���ه زانیاری ته‌واوم���ان الیه ك ه س���ه‌رۆكایه‌تی ش���اره‌وانی هه‌ڵه‌بجه زیات���ر له 400پارچه زه‌وی به‌س���ه‌ر خه‌ڵكیدا دابه‌ش���كردوه ،بۆ ئهوهی ده‌ن���گ به‌یه‌كێتی بده‌ن‌و س���ه‌رجه‌م ئه‌و كه‌سانه‌ش كه زه‌وییان پێ دراوه له‌الی���ه‌ن مه‌ڵبه‌نده‌كانه‌وه نێردراون‌و زۆرب���هی زه‌وییه‌كانی���ش ده‌كه‌ونه پش���ت مۆنۆمێنتی هه‌ڵه‌بجه‌وه ،واته گه‌ڕه‌كی كیمیاباران". هه‌ربه‌پێی زانیارییه‌كان ویستراوه، دو هه‌زار پارچه زه‌وی دابه‌شبكرێت، به‌اڵم له 15ڕۆژی كۆتایی بانگه‌شه‌دا ته‌نها 400پارچه زه‌وی دابه‌شكراوه‌و به‌وت���هی كه‌ی���وان "س���ه‌رجه‌میان به‌شێوه‌ی نایاسایی بوه". له‌به‌رامبه‌ردا خدر كه‌ریم ،سه‌رۆكی شاره‌وانی هه‌ڵه‌بجه ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ی ره‌تكرده‌وه‌و به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند، "ئێمه وه‌ك س���ه‌رۆكایه‌تی شاره‌وانی هه‌ڵه‌بجه هه‌مو ئه‌و ده‌نگۆیانه به‌درۆ ده‌خه‌ین���هوه ك���ه زه‌وییم���ان وه‌ك بانگه‌شه به‌كارهێنابێت‌و له‌هه‌مانكاتدا له‌م���اوه‌ی ئه‌م 6مانگ���هی ڕابردودا توانیومانه زیاتر له 700پارچه زه‌وی به‌سه‌ر ئه‌و كه‌س���انهدا دابه‌شبكه‌ین كه هه‌مو ڕێكاره یاساییه‌كان ههیهو هه‌مویان حكومین‌و دورن له‌كارو باری حیزبیه‌وه‌و تا ئێستاش به‌رده‌وامین له‌دابه‌ش���كردنی زه‌وی به‌س���ه‌ر فه‌رمانبه‌ران‌و ڕۆژنامه‌نوسانیشدا". ئه‌م وتان���هی خ���در له‌كاتێكدایه ژماره‌یه‌ك له‌فه‌رمانبه‌ران له‌س���اڵی 2005هوه فه‌رمانی س���ودمه‌ندبونیان هه‌ی���هو تاوه‌كو ئیس���تا س���ودمه‌ند نه‌ب���ون ،چونكه به‌وته‌ی س���ه‌رۆكی ش���اره‌وانی ته‌نه���ا ئ���هو كه‌س���انه ئه‌گرێته‌وه ك���ه كۆی خاڵه‌كانیان له 15خاڵ به‌ره‌و سه‌ره‌وه‌یه‌و ئه‌وانه‌ش كه له 9خاڵدان ئه‌وانیش ماوه‌یه‌كی دیكه سودمه‌ند ده‌بن.
18
تایبه‌ت
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
پرۆسه‌ی ئاشتی نێوان په‌كه‌كه‌و توركیا به‌ره‌و خاڵ ی سفر ده‌ڕواته‌وه
سه‌رۆك كۆماری دوای تاڵه‌بانی ئاالن ره‌ئوف
ده‌وڵه‌تی تورك جگ ه لهوهی خه‌ریكی لێدانی سه‌ربازگه‌یه ،هێزی خۆشی به‌ره‌و پێشه‌وه جواڵندوه ،له‌چه‌ند رۆژی رابردوشدا به‌هۆی ئه‌و جموجۆڵه سه‌ربازیانه‌ی ده‌وڵه‌تی توركیا شه‌ڕ رویداوه فۆتۆ :ئاوێنه ئه‌نجام���دراون‌و ه���ه‌زاران گه‌ری�ل�او چه‌ند گه‌ریالیه‌كی په‌که‌که له قه‌ندیل سه‌رباز بونه‌ته قوربانی. به‌پێی گوته‌ی به‌رپرسانی په‌كه‌كه له‌لێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه ئاماژه بهوه ئاگربه‌س���تی نێوانی���ان ،به‌اڵم وه‌ك ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی ده‌كات كه ئه‌و "جموجۆڵ‌و به‌یه‌كدادانه راگه‌یاندنی باڵی س���ه‌ربازی یه‌په‌گه ل���ه‌دوای ده‌س���تپێكردنی خه‌بات���ی س���ه‌ربازیه‌ی نێوان ئێمه‌و ده‌وڵه‌تی جه‌ختی له‌سه‌ر ده‌كاته‌وه" ،پێویسته چه‌كداری تاكو ئێس���تا ،زیاتر له‌نۆ پارتی كرێكارانی كوردستان تورك وه‌ك به‌رپرس���ه سیاسیه‌كانی ده‌وڵه‌تی ت���ورك به‌پێی مه‌رجه‌كانی جار ،په‌كه‌كه تاكالیه‌نانه ئاگربه‌ستی ئاماژه بهوه ده‌كات كه له‌دوای راگه‌یان���دوه .دوای نزیكبون���هوهی تێپه‌ڕبونی ساڵێك‌و دو مانگ به‌سه‌ر دیكه‌شمان باس���یانكردوه كاریگه‌ری ئاگربه‌ست بجوڵێته‌وه". له‌چه‌ند رۆژی رابردودا سوپای تورك په‌كه‌كه‌و توركیاش پاش په‌یامه‌كه‌ی خراپی له‌س���ه‌ر پرۆس���هی ئاش���تی ئاگربه‌ستی نێوانیان ،تا ئێستا له‌چیای جودی‌و ناوچه‌ی حه‌فتانین ،ئۆجه‌الن زیاتر ده‌ركه‌وت‌و قۆناغێكی ده‌بێت". توركیا هیچ هه‌نگاوێكی ئه‌رێنی دۆغان جه‌ختی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش به‌تانك‌و تۆپ ده‌ستی به‌جموجۆڵی نوێ هاته‌ئاراوه .به‌اڵم له‌چه‌ند رۆژی نه‌ناوه ،بهپێچهوانهوه خه‌ریكی هه‌ڵكه‌ندنی خه‌نده‌ق‌و دروستكردنی كرده‌وه ك���ه "ده‌وڵه‌تی تورك جگه سه‌ربازی كردوه .ئه‌مه‌ش نیگه‌رانی راب���ردوداو به‌ه���ۆی دروس���تكردنی لهوهی خه‌ریكی لێدانی سه‌ربازگه‌یه ،به‌رپرسه سیاس���یو سه‌ربازییه‌كانی 1600س���ه‌ربازگه له‌الیه‌ن توركیاوه‌و سه‌ربازگه‌و هێرش‌و په‌الماری به‌پێی زانیارییه‌كان���ی ئێمه ،هێزی په‌كه‌كه‌ی لێكه‌وتۆته‌وه‌و هه‌ڕه‌شه‌یان ده‌س���تپێكردنی په‌المارو جموجۆڵی سه‌ربازیه. خۆشی به‌ره‌و پێش���هوه جواڵندوه ،له‌ده‌وڵه‌تی تورك كردوهو باس���یان سه‌ربازی بۆ سه‌ر هه‌رێمی پاراستنی له‌چه‌ن���د رۆژی رابردودا له‌ناوچه‌ی له‌چه‌ند رۆژی رابردوشدا به‌هۆی ئه‌و لهوه كردوه كه توركیا ئاگربه‌س���تی میدی���ا ،ك���ه به‌ش���وێن‌و جێگ���هی قالب���ان‌و چی���ای حه‌فتانی���ن جموجۆڵه س���ه‌ربازیانه‌ی ده‌وڵه‌تی ش���كاندوه‌و ئه‌گ���ه‌ر دۆخه‌كه‌ش به‌و گه‌ریالكان���ی په‌كه‌ك���ه داده‌نرێ���ت، روبه‌روبون���هوهو به‌یه‌كدادان له‌نێوان توركیا ،به‌یه‌ك���دادان‌و روبه‌روبونه‌وه شێوه‌یه به‌رده‌وامبێت ،هیچ مانایه‌ك گ���رژی‌و ئاڵ���ۆزی كه‌وتۆت���ه نێوان گه‌ریالكانی یه‌په‌گه‌ی باڵی سه‌ربازی له‌نێوان گه‌ریالكانی ئێمه‌و ئه‌رته‌شی بۆ پرۆس���هی ئاش���تی نامێنێته‌وه‌و په‌كه‌كه‌و س���وپای توركیاو ئه‌مه‌ش مه‌ترس���ی توندبونه‌وه‌ی دۆخه‌كه‌ی په‌كه‌كه‌و س���وپای توركی���ا رویدا ،تورك له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌كی جیاوازدا ،گه‌ریال موداخه‌له ده‌كه‌ن. پارت���ی كرێكاران���ی كوردس���تان لێده‌كرێ���ت‌و ره‌نگه ب���هو هۆیه‌وه‌ش به‌گوت���هی به‌رپرس���انی په‌كه‌كه‌ش رویداو به‌و هۆیه‌شه‌وه سوپای توركیا (په‌كه‌كه) رۆژی 27تشرینی یه‌كه‌می به‌ت���ه‌واوی ئاگربه‌س���تی نێوانی���ان ئه‌مه ش���كاندنی ئاگربه‌سته له‌الیه‌ن زه‌ره‌رو زیانی پێگه‌یشتوه" . دوای په‌یامه‌كه‌ی عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،س���اڵی 1978له‌باكوری كوردستان كۆتایی پێبێت. توركی���اوه‌و ئ���ه‌وان ج���دی نی���ن دوران كاڵكان ،ئه‌ندامی ده‌سته‌ی له‌چاره‌س���ه‌ركردنی پرسی كورد لهو ڕێبه‌ری زیندانیك���راوی په‌كه‌كه ،كه به‌سه‌رۆكایه‌تی ئۆجه‌الن دامه‌زراوه‌و له‌نه‌ورۆزی س���اڵی 2013له‌ش���اری له15ی ئابی ساڵی 1984یش خه‌باتی به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌جه‌كه باڵی سیاس���ی واڵته‌دا. به‌ختی���ار دۆغ���ان ،به‌رپرس���ی ئامه‌د‌و له‌به‌رده‌م دو ملیۆن ئاماده‌بو چه‌كداریی���ان دژی ده‌وڵه‌تی توركیا په‌كه‌ك���ه ،ل���ه دوای���ن دیداری���دا، راگه‌یاندن���ی هێزه‌كانی پاراس���تنی خوێنرای���هوه ،س���ه‌رده‌مێكی ن���وێ ده‌ستپێكردوه ،له‌وكاته‌شه‌وه چه‌ندین ئاماژه ب���هوه ده‌كات كه له كرداردا گه‌ل ،YPGباڵی س���ه‌ربازی پارتی له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی په‌كه‌كه‌و ده‌وڵه‌تی ش���ه‌رو روبه‌روبونه‌وه‌ی س���ه‌ربازیی ئاگربه‌س���ت نه‌ماوه ،به‌ڵكو دۆخێكی كرێكارانی كوردس���تان (په‌كه‌كه) ،تورك هاته‌ئاراوه تا گه‌یشته قۆناغی له‌نێوان گه‌ریالكان‌و س���وپای توركیا سه‌ربازی هه‌یه.
"بزوتنهوه ی سۆسیالیست زیندو ده‌كرێته‌وه" ئا :هێمن مامه‌ند چاالك عه‌لی هه‌ژار ،که بنه‌ماڵه‌که‌یان رۆڵێکی دیاری ل ه حزبی سۆشیالیستدا هه‌بوه ،له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت " ده‌مانه‌وێت رێچكه‌و رێبازی ئه‌و سۆسیالیسته زیندوبكه‌ینه‌وه كه له‌ساڵی 1976خه‌باتیكردوه". ئاوێن����ه :له‌دوای ئه‌و هه‌مو س����اڵ ه له‌نه‌مانی بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالس����ت‌و هه‌بون����ی حزبێكی تر به‌ن����اوی حزبی سۆسیالس����ت دیموكراتی كوردستان، بۆچ����ی ده‌تانه‌وێ����ت بزوتن����هوهی سۆسیالست دابمه‌زرێننه‌وه‌و ئامانجت له‌مه چییه؟ چ����االك عه‌لی هه‌ژار :ئێمه باس����ی ئهوه ناكه‌ین كه ئێستا حزبێك به‌ناوی سۆسیالیسته‌وه هه‌یه یاخود نا ،به‌اڵم من وه‌كو س����ه‌ركرده‌یه‌كی بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالست‌و كوڕی س����ه‌ركرده‌یه‌كی بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالست له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌س����ێكی به‌ئه‌زم����ون كه پێش����وتر له‌ن����او بزوتن����هوهی سۆسیالس����ت كاریانكردوه ،گه‌یشتینه ئه‌و بڕوایه‌ی ك����ه پێویس����ته بزوتنه‌وه‌یه‌كی چه‌پ له‌كوردستان دروستبكه‌ین‌و به‌راستی ره‌نگدانه‌وه‌ی چه‌پ بێت له‌كوردستان، نه‌وه‌كو حزبێكی چه‌پی پاش����كۆبێت‌و نه‌زانێت رێچكه‌ی خ����ۆی چییه ،بۆیه
ی هه‌ژار چاالكی عه‌ل ئێم����ه گه‌یش����تینه ئه‌و بڕوای����هی كه ده‌بێ����ت بزوتن����هوهی سۆسیالس����ت زیندوبكه‌ین����هوهو بیهێنین����هوه ن����او گۆڕه‌پانی سیاسی كوردستان. ئاوێن����ه :ئێ����وه ده‌تانه‌وێ����ت بزوتنه‌وه‌یه‌ك����ی نوێی سۆسیالس����ت دروس����ت بكه‌ن����هوه ی����ان ده‌تانه‌وێت ببن����هوه خاوه‌ن����ی ئه‌و حزب����هی كه ئه‌م����ڕۆ به‌ناوی حزبی سۆسیالیس����ت له‌كوردستان كارده‌كات؟ چاالكی عه‌لی هه‌ژار :ئێمه ده‌مانه‌وێت ئ����هو بزوتنه‌وه‌ی����ه زیندوبكه‌ین����هوه ك����ه هه‌ب����وه‌و س����ه‌ركرده‌كانی ئ����هو بزوتنه‌وه‌یه ئامانجی����ان ئهوه بوه كه
ی ئه‌و سۆسیالیسته ك ه ئه‌مڕۆ ههیهو پاشكۆیه ،نازانێت راست‌و چه‌پ چییه خه‌بات ب����ه‌رده‌وام بكه‌ن ،نه‌وه‌ك ئه‌و سۆسیالیس����ته‌ی ك����ه ئه‌م����ڕۆ ههیهو پاشكۆیه‌و رۆژێك له‌گه‌ڵ ئیسالمیه‌كان هاوپه‌یمان����ی ده‌كات‌و رۆژێك له‌گه‌ڵ عیلمانیه‌كان‌و نازانێت راس����ت‌و چه‌پ چییه‌و رۆژێك له‌شه‌ڕی براكوژی له‌گه‌ڵ به‌ره‌یه‌ك����هو رۆژێك له‌گ����هڵ گۆڕینی هاوكێش����ه‌كان له‌به‌ره‌یه‌كی تره ،ئێمه نامانه‌وێت س����ه‌د له‌سه‌د له‌بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالیس����تی س����اڵی 1976بچین،
ب����ه‌اڵم ده‌مانه‌وێت رێچك����هو رێباز ی ئ����هو سۆسیالیس����ته زیندوبكه‌ینه‌وه ك����ه له‌س����اڵی 1976خه‌باتیك����ردوه ت����ا دروس����تبونی ئه‌زمون����ی هه‌رێمی كوردستان. ئاوێنه :ماوه‌ی س����ێ س����اڵه ئێوه به‌فه‌رم����ی داوای مۆڵه‌تت����ان كردوه ب����ۆ دامه‌زراندن����هوهی بزوتن����هوهی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان، ئای����ا ه����ۆكاری چییه ،كه تا ئێس����تا مۆڵه‌تتان پێنادرێت؟ چاالكی عه‌لی هه‌ژار :ئێمه له‌سه‌ره‌تاوه له‌به‌رئ����هوهی زۆرب����هی ئه‌ندام����ان‌و ئه‌ندامانی ده‌س����ته‌ی دامه‌زرێنه‌رمان له‌س����نوری پارێزگای سلێمانی بو ،بۆ مه‌سه‌له‌ی واژۆ كۆكردنهوهو به‌ڵگه‌نامه پێویس����ته‌كان له‌رێگ����هی پارێ����زگای س����لێمانی داوایه‌كمان به‌رزكرده‌وه بۆ وهزارهتی ناوخۆ ئه‌وه‌بو ئه‌م هه‌نگاوه یه‌ك ساڵی خایاند ،كه دۆسیه‌كه‌مان هێنای����ه وه‌زاره‌ت����ی ناوخ����ۆ ئ����ه‌وان پێیانوتین كاره‌كانتان نه‌قس����ی زۆری تێدایه ،ئه‌وه‌بو ئێمه دیس����ان جارێكی ت����ر مامه‌ڵه‌كانی خۆم����ان نوێكرده‌وه به‌گوێره‌ی یاساكانی وهزارهتی ناوخۆو په‌نجا كه‌سمان بۆ ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ر داناو پێنج س����ه‌دو په‌نجا كه‌سیشمان وه‌كو الیه‌نگرو ئه‌ندام پێشكه‌ش كرد، ئهوهی ئێستا ئێمه زانیاریمان هه‌بێت وهزارهتی ناوخۆ مۆڵه‌تی داوه ،به‌اڵم چاوه‌ڕێ����ی ره‌زامه‌ن����دی ئه‌نجومه‌ن����ی
ل���ه دوای هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی په‌رله‌مان���ی 2009/7/25ی 2010/3/7ی كوردس���تان‌و په‌رله‌مانی عێ���راق ئهوهی وایكرد پاشه‌كش���هو باری الری ی.ن.ك ل���ه‌دوای دو هه‌ڵبژاردن له‌ناوخۆی كوردس���تان‌و عێ���راق‌و ده‌وروبه‌ر راستبكاته‌وه‌‌و بیكاته‌وه به‌یاریزانی س���ه‌ره‌كی ناو گۆڕه‌پانی سیاسی عێراق وه‌رگرتنی پۆستی سه‌رۆك كۆماری عێراق بو به 12كورسیه‌وه له‌وه‌ش گرنگتر به‌رێوه‌بردنی ئه‌و پۆس���ته‌بو له‌الی���ه‌ن كاره‌كته‌ری كاریزمایی مام جه‌الله‌وه. س���ه‌رۆكایه‌تیكردنی كۆم���اری عێراقی���ش ب���ۆ دو خ���ول له‌الی���ه‌ن تاڵه‌بانی���هوه به‌ندێكی ده‌ستوریی نوسراو‌و چه‌سپاندن‌و یه‌كالبون���هوهی ئ���هو مافه نه‌بو بۆ ك���ورد له‌عێراقی ت���ازه‌دا كه ب���ۆ ئه‌به‌د ك���ورد س���ه‌رۆكایه‌تی كۆماربێت ,به‌ڵكو ئهوه س���ه‌نگ‌و قورس���ایی كه‌س���ایه‌تی سیاسیو دبلۆماسی‌و كاریزمایی مام جه‌الل خۆی به‌پله‌ی یه‌ك���همو پێداگری پارت���یو بارزانی له‌س���ه‌ر پێدانی سه‌رۆك كۆمار به‌تاڵه‌بانی به‌پله‌ی دوه‌م ,ئه‌وی پارتیش گه‌ر جارێك له‌به‌رخاتری ك���وردو مام جه‌الل بوبێ ئ���ه‌وا چه‌ندینجار بۆ خاتری س���اغبونه‌وه‌‌و چه‌قاندنی پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ بارزانی. له‌ئێستاش���دا دوای چاوه‌ڕوانی راگه‌یاندن���ی ئه‌نجام���ی كۆتایی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی عێراق س���ه‌رباری دوركه‌وتن���هوهی م���ام ج���ه‌الل به‌هۆی نه‌خۆش���یه‌وه ده‌ستوری عێراقی���ش رێگره لهوهی جارێكی تر تاڵه‌بانی بۆ ویالیه‌تی س���ێیه‌م خ���ۆی كاندیدبكات���هوه ئه‌وه‌ش وای كردوه الیه‌نه سیاس���یه‌كانی عێ���راق‌و پێكهات���ه جیاجیاكانی له‌ج���اران زیاتر چاویان له‌س���ه‌ر وه‌رگرتن���ی ئ���هو پۆس���ته بێتو دورنیه زۆرترین ملمالنێی سیاسی له‌عێراق له‌دوای پۆستی سه‌رۆك وه‌زیر كورسیه‌كه‌ی سه‌رۆك كۆمار بێت. ب���ۆ ك���ورد جارێك���ی ت���ر وه‌رگرتن���هوهی ئ���هم پۆس���ته له‌چه‌ندین ره‌هه‌ند‌و گۆش���ه‌نیگاوه گرنگه به‌هه‌مانش���ێوه بۆ ی.ن.ك یش گرنگتر ,به‌اڵم پرس���یاره‌كه ئهوهی���ه كێی���ه له‌ن���او ك���ورددا جێگه‌ی تاڵه‌بانی ده‌گرێته‌وه یان دوای تاڵه‌بانی له‌یه‌كێتیدا ده‌بێته سه‌رۆك كۆمار ؟ گ���ه‌ر بڕی���اره ئه‌م پۆس���ته بۆ كورد بێت به‌رله‌وه‌ی بۆ حزبێكی دیاریكراو ره‌نگه گونجاوترین كه‌س له‌ناو ئه‌م هاوكێش���ه سیاسیه‌ی عێراقدا كه وه‌ك كوردێك بتوانێت له‌كۆشكی سه‌المه‌وه سه‌رۆكایه‌تی عێراق ب���كات بارزانی بێت ,به‌دو هۆكار یه‌كه‌میان -دوای تاڵه‌بانی له‌ئێستادا كه‌س���ایه‌تیه‌ك هه‌بێت له‌ناوخۆی كوردس���تان‌و عێراق‌و مه‌حفه‌لی ئه‌قلیمی‌و نێوده‌وڵه‌تیدا سه‌نگ‌و پێگه‌‌و كاریزمای هه‌بێت‌و به‌هه‌م���ان نه‌فه‌س���ی تاڵه‌بان���ی توانای كۆكردنهوهو یه‌كخس���تنی پێكهاته جیاوازه‌كانی هه‌بێت وه‌ك پێشتر له‌هه‌ولێر كردی بارزانییه. دوه‌میان -بونی بارزانی به‌سه‌رۆك كۆماری عێ���راق هۆكارێكی گرنگ ده‌بێت بۆ هێنانه‌دی سه‌قامگیری سیاسی له‌عێراق‌و چاره‌سه‌ركردنی كێش���ه به‌رده‌وامه‌كان���ی نێ���وان هه‌رێم���ی كوردس���تان‌و به‌غ���داو راگرتنی بااڵنسی شیعه‌‌و سوننهو گره‌نتیه‌كی���ش ده‌بێ���ت بۆ الیه‌نه عێراقیه‌كان‌و واڵتانی دراوسێ كه له‌م قۆناغ���ه‌دا جیابونه‌وه‌ی كورد له‌عێراق مه‌حاڵه‌‌و بارزانی سه‌رۆك كۆمار خۆی زه‌مانه‌تی پاراستنی یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراقه.
ئه‌م خانمه گه‌ر بێته سه‌رۆك كۆمار یه‌كه‌مین ژن ده‌بێت له‌مێژوی كۆن‌و نوێی عێراقدا پۆستی سه‌رۆكی واڵت وه‌ربگرێت به‌وه‌ش نه‌ك به‌ته‌نها كوردو یه‌كێتی به‌ڵكو هه‌مو عێراقیه‌كان شانازی پێوه ده‌که‌ن
گه‌ر بڕیاریش���ه ئه‌م پۆسته بۆ ك���ورد بێ���ت‌و له‌ناو كوردیش���دا ب���ۆ ی.ن.ك بێ���ت ئ���ه‌وا له‌ناو یه‌كێتیدا چه‌ندین سه‌ركرده هه‌ن ك���ه له‌توانایاندایه ئه‌م پۆس���ته وه‌ربگرن‌و به‌رێوه‌یبه‌رن بێئه‌وه‌ی بگه‌نه دامێنی تواناكانی تاڵه‌بانی ب���ه‌اڵم بۆ ئه‌م دۆخه‌ی ئێس���تای یهكێتیو بونی چه‌ن���د پێوه‌رێك ره‌نگه شیاوترین كه‌س كه بتوانێ به‌هۆی پێگه‌‌و س���ه‌نگی سه‌رۆك كۆم���اره‌وه به‌ته‌نیش���ت ئه‌رك���ه نیش���تمانیه‌كه‌یه‌وه به‌جۆرێكی تر خزمه‌ت به‌هه‌ستانه‌وه‌‌و بوژانه‌وه‌ی یه‌كێتی بكات له‌ئاس���تی ناوخۆو ده‌ره‌وه‌دا هێرۆخان بێت. ئ���هو ك���ه خانم���ی یه‌كه‌م���ی عێراقه‌‌و خێزانی تاڵه‌بانی سه‌رۆك كۆمارو كچ���ی ئیراهیم ئه‌حمه‌ده س���ه‌ركرده‌ی به‌هێ���زو كاریزمی ئه‌م���رۆی یه‌كێتی���ه ,له‌ناوه‌ندی سیاس���ی عێراقیش���دا كه‌سێكی ناسراو‌و خاوه‌ن تۆڕی په‌یوه‌ندی‌و دۆستایه‌تی فراوانه له‌گه‌ڵ پێكهاته جیاوازه‌كان���ی عێ���راق له‌ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی تاڵه‌بانی هاوسه‌ریدا هێرۆخ���ان به‌ش���ێكی كاته‌كانی له‌به‌غدا به‌سه‌ربردوه‌‌و له‌نزیكه‌وه دیدار‌و گفتوگۆی له‌گه‌ڵ سه‌ركرده عێراقی���ه‌كان ئه‌نجام���داوهو الی ئه‌وانیش خانمێكی میهره‌بان بوه هه‌روه‌ك له‌زۆربه‌ی سه‌ردانه‌كانی تاڵه‌بانی س���ه‌رۆكدا ب���ۆ واڵتانی دهرهوه وه‌ك خانم���ی یه‌كه‌م���ی عێ���راق هاوس���ه‌فه‌ری تاڵه‌بانی بوهو له‌ئاس���تی نێوده‌وڵه‌تیش���دا خانمێكی ناس���راوه ,ئه‌م خانمه گه‌ر بێته سه‌رۆك كۆمار یه‌كه‌مین ژن ده‌بێ���ت له‌مێژوی كۆن‌و نوێی عێراقدا پۆستی س���ه‌رۆكی واڵت وه‌ربگرێت ب���ه‌وه‌ش نه‌ك به‌ته‌نها ك���وردو یه‌كێت���ی به‌ڵك���و هه‌مو عێراقیه‌كان به‌س���وننه‌‌و شیعه‌وه ده‌توان���ن له‌مه‌حفه‌لی سیاس���یو نێوده‌وڵه‌تی‌و دیموكراسیدا شانازی پێوه‌بك���هنو كه‌مێك روی زه‌ردی ئه‌زمونه‌كه‌یانی پێ سپیبكه‌نه‌وه.
تایبه‌ت
) )428سێشه‌مم ه 2014/5/13
19
مێژوی ساختە،مرۆڤی ساختەو درۆزن دروستیدەكات ...پاشماوه كورد كە نەیزانیوە پەیامی ئیسالم چییە ،شەڕی كردوە ،بەاڵم مێژوی ئەم شەڕە نزیكەی 1400ساڵە هێشتا ونە. تا ئێس���تا هیچ س���ەركردەیەكی سیاس���ی بەلینی���نو ماوتس���ی تۆن���گ‌و بەهەم���و رابەرە سیاس���یو شۆڕش���گێڕەكانی دونیا ،نەیانتوانیوە وەكو عەبدواڵ ئۆجەالن س���ەروەریبونی ژن بپارێزن ،چ ل���ەروی تیۆرییەوە ،چ لەروی پراكتیك‌و عەمەلییەوە .لەروی تیۆرییی���ەوە ت���ا ئێس���تا بەدرێژایی مرۆڤایەتی كەس���ێك وەك���و ئۆجەالن ئاوەها بەجورئەتانە پەنجەی لەس���ەر خاڵە هەرە گرنگەكانی چەوساندنەوەی ژن دانەن���اوە ،بەهەمانش���ێوە هی���چ س���ەركردەیەكی ناسیۆنالیس���تیو سۆسیالیس���یتی‌و دیموكراس���ی وەكو ئۆجەالن نەهاتوە گەورەیی ژن‌و بااڵیی ژن لەناو بزوتنەوەیەكی شۆڕش���گێڕیی بەرجەستە بكات ،وەك چۆن ئۆجەالن لەناو ( )pkkبەرجەس���تەی كردوە، س���ەیركەن لەم هەرێم���ەی ئێمە تێیدا دەژی���ن ،چۆن لە 22س���اڵی رابردودا توندوتیژی لەبەرامبەر ژن تاویسەندوە، چ���ۆن ئاف���رەت ل���ەم هەرێم���ە القە دەكرێت‌و ئیغتیس���اب دەكرێت‌و ئینجا زیندەبەچاڵی دەكەن‌و دەیكوژن؟! ئەمە مەرگەس���اتێكە بەردەرگای لێگرتوین؟ ئۆجەالن لەم بارەیەوە نوس���یویەتی،
ئەو پیاوە بااڵدەستانەی كە لەژێر ناوی ناموس���دا گەمەیەكی ترسناك دەكەن، لەیەكەمجاریان���دا بەئاف���رەت دەڵێن خۆش���مدەوێیت ،ب���ەاڵم لەدوەمجاریدا دەیدات���ە بەر چەقۆ .ئینج���ا دەڵێت، پێش هەمو شتێك هەوڵمدا لە ()pkk بگەیەنم كە شەڕكردن لەپێناو ئافرەتدا یارییەكی سادە نییە ،دواتریش كردمە جیدی‌و پرەنسیب .ئێستا ئەو بزوتنەوە كۆمەاڵیەت���ی -سیاس���ییەی ئۆجەالن دروس���تی ك���رد ،ژنەكان���ن دەتوانن چارەنوسی شەڕو ئاشتی دەستنیشان بكەن .كەچ���ی ئەوەت���ا الی زۆربەی س���ەركردەكانی ئەم هەرێم���ەی ئێمە رۆژانە وەكو توتی باس لەدیموكراسی دەكەن ،بەاڵم ئەقڵیان بەوە ناشكێ،كە س���ەركەوتنی كۆمەڵگای دیموكراسی بەئازادبون���ی ئافره‌ت���ەوە گرێ���دراوە، لەه���ەر كۆمەڵگایەك���دا بچوكتری���ن توندوتیژی بەرامب���ەر ئافرەت هەبێ، ئەو كۆمەڵگایە دیموكراسیو ئازادیش نیی���ە .ئەخالقی دەس���ەاڵت نابێ بەم مانایە بێت ك���ە هەندێك لەجۆرەكانی دەس���ەاڵت رێپێدراوبن‌و ئەوانی تریش بەرێپێن���ەدراو .بڕوای سیاس���ی ئەم خەڵك���ە هەرچییەك بێ���ت ،نابێ هیچ بەڵگەیەك بۆ ئەخالق���ی نادیموكراتی بونی هەبێت .ئەخالقی نادیموكراتی ئەو ئەخالقەیە كە زۆرێك لەتاكەكانی مرۆڤ
جیائەكات���ەوەو ئەڵێت :ئەمانە ئەبێت خاوەنی ش���تە باش���ەكان بن‌و ئەوانی تریش ئەبێت خزمەت���ی ئەوان بكەن. گرفتی دەسەاڵتی دیكتاتۆریی ئەوەیە ئەوەن���دەی چێ���ژ لەگاڵتەجاڕییەكانی خۆیان وەردەگ���رن ،نیو ئەوەندە چێژ لەسەركەوتنەكانی شەڕیش وەرناگرن. كریس���تۆڤ كۆلۆمب���ۆس بەدوای دۆزینەوەی س���ەرچاوەكانی زێڕ وێڵ‌و س���ەرگەردان بوبو.توانی بەو هۆیەوە بگات���ە دورگ���ەی س���ان س���لڤادۆرو دواتریش گەیش���تە كوباو هایتی.بەاڵم كۆڵۆمبۆس دوای چەندین س���ەفەری تر ،توش���ی شكس���ت ه���ات‌و كۆت‌و بەند(زنجی���ر لەپێ)كرا،تا مردیش هەر زنجی���ر لەپێ بو ،بۆی���ە پێش مردنی داوای ك���رد زنجیرەكەش���ی لەگ���ەڵ بنێژن.ئەوەی مەبەس���تمە لێرە بیڵێم، كۆڵۆمبۆس تا لە ژیاندا بو ،نەیدەزانی دورگەیەكی نوێ ،كیش���وەرێكی نوێی دۆزیوەتەوە،بۆی���ە كۆڵۆمب���ۆس ناوی لەو دورگەیە نابو ئاسیا ،بەاڵم ساڵێك دوای مردن���ی كۆڵۆمب���ۆس ،یەك���ێ لەجوگرافیناسە ئەڵمانییەكان لەساڵی 1507ز ناوی لێن���ا ئەمه‌ریكا ،بۆیەش ناوی ئەمه‌ریكای لێنرا ،چونكە ئەمریكۆ لەساڵی 1503ز لەنامەیەكیدا نوسیبوی ئەو جێگای���ەی كۆڵۆمبۆس پێیزانیوە كیش���وەرێكی تازەی���ە .س���ەیركەن
كۆڵۆمب���ۆس ت���ا مردی���ش نەیزان���ی كیش���وەرێكی ت���ازەی دۆزیوەت���ەوە، ئەگینا بەدڵنیاییەوە ئەو كیش���وەرەی كە ناوی لێنرا ئەمه‌ریكا ،ناوی لێدەنرا كۆڵۆمب���ۆس .ب���ەاڵم ئەم���ە مێژوە، زۆرن ئەوانەی لەناو مێژودا س���تەمیان لێكراوە ،زۆریش هەن ،ستەمیان بەسەر مێژوشدا كردوە(..گلینودی ڤیڤاڵدۆ)ی پورتوگالی یەكەم كەس بو دۆزینەوەی جوگرافی���ای خس���تە ئەستۆ،س���اڵی 1291ب���ەدو كەش���تی گ���ەورەوە گەش���تی دەریای دەس���تپێكرد،بەاڵم كەش���تییەكانی لەكەن���اری ئەفریقادا ش���كا ،سەرنشینەكانیش���ی ب���ون بەخۆراكی ماسی،ئەم كارەساتە هەمو دونیای ترس���اند تا ()200دوسەد ساڵ دوات���ر ئینجا خەڵكی تر جەس���ارەتی ك���رد گەش���تی لەمج���ۆرە بكاتەوە. بەهەمانش���ێوە لەچلەكانی س���ەدەی نۆزدەوە تا روخان���ی دیواری بەرلین‌و لەبه‌ریەكهەڵوەش���انەوەی یەكێت���ی س���ۆڤێت(،كانت)و فەلس���ەفەكەی سڕكرابو،كەچی لەماوەی ( )20ساڵی رابردودا،كانت لەهەمو فەیلەسوفەكانی دونی���ا زیات���ر هاتۆت���ەوە مەی���دان، فەلس���ەفەی مارك���س زۆر لەهەوڵ���ی ئەوەدا بو ،فریدریك نیچەش بەهەمان دەردی(كانت) ببا ،بەاڵم نیچە بەهۆی ئ���ەو بزێوییەی كە لەفەلس���ەفەكەیدا
نەقش���ی كردوە ،كەس نەیتوانی سڕی بكات ،ئێستاش فەلسەفە بەبێ نیچە، لەخانوی���ەك دەچ���ێ ،بێدەرگا،ب���ێ پەنجەرە ،تەنانەت سەریشی ئاوەاڵیە.. ئێس���تا نیچ���ەو كان���ت گۆڕەپان���ی فەلسەفەیان بەتەواوی كۆنتڕۆڵ كردوە. كانت باوكی ئەقاڵنیەت‌و نیچەش باوكی نائەقاڵنییەكانە.كانت باوكی مۆدێرنەو بەهێزكردن���ی رۆش���نگەرییە ،نیچەش دوژمنە گەورەك���ەی مۆدێرنەیە ،بۆیە هەندێكج���ار بەنیچە دەوت���رێ باوكی پۆس���تمۆدێرنە ،چونك���ە نیچە توانی مۆدێرنە بكوژێ .لەناو سیاسەتمەدارانی كوردیش دوكەس ب���ەم دەردە چون، هەمزە عەبدواڵ لەكۆتایی پەنجاكانەوە، پێچرایەوە ،برایم ئەحمەدیش لەسەرەتای حەفتاكانەوە،خرای���ە دەرەوەی بازنەی تێكۆش���ان‌و مێژوش .هەمزە عەبدواڵ، تەنه���ا لەبەر ئەوە نەبو،ك���ە ئەندامی حزبێكی كۆمۆنیستییە ،ئەگەر وابوایە، خ���ۆ برایم ئەحمەدیش كە لەش���وێنی ئەو كرا بەس���كرتێر ،س���كرتێری لقی حزبێكی نەتەوەیی بو ،جا چ فەرقێكی هەیە ،لەحزبێكی كۆمۆنیستی بیت یان ناسیۆنالیس���تی بیت ،ب���ەاڵم ئەنجام، مێژو هەردوكی ش���اردنەوە ،یەكێكیان بەدو باوڵی پڕ لەئەرش���یفی گرنگەوە، لەناو سلێمانی بەنامۆیی‌و گۆشەگیری س���ەرینایەوە ،تەنانەت ساڵڕۆژێكیشی
بۆ رێكناخرێ ،ئەوی تریش لەلەندەن‌و دور لە‌واڵت‌و نیشتیمان ،سەرینایەوەو بەمردویی هێنرایەوە واڵت .دەزانم ئێمە ئێس���تاش خەڵكی دڵس���ۆزمان زۆرە، وەكو دڵس���ۆزیی كامینیف‌و زینوفیف‌و بوخارین بۆ كۆمۆنیزم ،دڵسۆزیی ئەم سەركردانە زۆر زۆر زیاتر بو لەدڵسۆزیی س���تالین ب���ۆ كۆمۆنی���زم ،تەنان���ەت ئامادەب���ون لەدانپیانان���دا درۆ بكەن، بۆ ئەوەی خزمەتێ���ك بەئایدیۆلۆژیای كۆمۆنیزم بكەن ،ترۆتس���كی لەستالین دڵس���ۆزتر ب���و ب���ۆ كۆمۆنی���زم‌و بۆ نیش���تمانیش ،زۆری���ش رۆش���نبیرتر ب���و لەس���تالین،بەاڵم س���ەیركە چۆن بەخیانەتی لەكۆمۆنی���زم‌و لەتاراوگەدا كوش���تیان ،ئەم كوردستانەی ئێمەش زۆرن ئەوانەی دڵسۆزبون بۆ نیشتیمان‌و تەنانەت بۆ حزبیش دڵسۆزبون ،بەاڵم هەندێكجار واقیع‌و هەندێكجاریش قەدەر بەرەو جیهانێك���ی دیكەی بردن .ئێمە تا ئێس���تا خوێندنەوەیەكی زانس���تیو فەلس���ەفیمان بۆ ئەم هەم���و روداوانە نەكردوە ،كە پڕن لەتێكش���كان‌و پڕن لەئازاركێش���ان‌و مەرگ كێش���ان،بۆیە پێویس���تە ئیت���ر بەچاویلكەیەكی رون زۆررون بڕوانینە ئەم مێژوە شێواوەمان ك���ە نەوەكانمان راس���تییەكانیان لێ ش���اردراوەتەوەو مێژویەكی ساختەیان لەبەردەستی داناوە.
رۆژنامه‌گه‌ری كوردی یان ...پاشماوه ماڵەکەی پاڤلوڤ چیرۆکی بەرخودان‌و سەرکەوتنی ڕوسیا دەگێڕێتەوە
ی ئهوه هاتوه ،به‌تایبه‌ت ئێس���تا كات له‌هه‌مبه‌ر مهس���ه‌له نه‌ته‌وایه‌تییه‌كاندا ی ئیعالم���ی یه‌كبخرێت‌و كار بۆ گوتار ی رۆژنامه‌گه‌ری بكرێت. به‌یاسا كاركردن كه‌ناڵه‌كان���ی راگه‌یان���دن پێویس���ت ه ی زۆری كاره‌كانیاندا بچنه‌وه. به‌زۆرینه ی گرن���گ ئهویش به‌تایب���ه‌ت دو الیه‌ن زمانه‌وان���یو هه‌ڵبژاردن���ی په‌یامنێره، دوهه‌میان رادیۆو تیڤییه‌كان ده‌گرێته‌وه، كه به‌شێوه‌ی ده‌نگ‌و ره‌نگ گوێبیستی په‌یامنێ���ره‌كان ده‌بین ،ك���ه زۆربه‌یان هێنده الوازن له‌رێكخس���تن‌و یاریكردن ی به‌وشه ،وه‌رگر وه‌ڕس ده‌كه‌ن له‌بیستن ی هه‌واڵه‌ك���ه .پێویس���ت ه راگه‌یاندنێك نیشتیمانی هه‌بێت له‌كوردستانداو بایه‌خ
ی كوردستان ی تر به‌سه‌رجه‌م پارچه‌كان بدات‌و خیتابی نیش���تیمانی‌‌و سیاس���ی نیش���تیمانی لهو كه‌ناڵه‌وه وه‌ربگیرێت، ك���ه بێگوم���ان ئه‌م��� ه له‌ئێس���تادا ی دروس���تكردوه، بۆش���اییه‌كی گه‌وره ی ی پێگ���ه فه‌رمییه‌كان گورجكردن���هوه س���ه‌رجه‌م وه‌زاره‌ت���ه‌كان ،هه‌ندێ���ك وه‌زاره‌ت هه‌ی ه رۆژی دابه‌زاندنی دواین هه‌واڵیان دهگهڕێتهوه بۆ چه‌ند مانگێك ی خوێنه‌ر سه‌یری له‌وه‌وبه‌ری ئه‌و رۆژه ده‌كات. راگه‌یاندن���كاره‌كان س���ه‌رجه‌م ی به‌ه���اوكاری‌و به‌ش���داری پێكردن��� ی میساقی شه‌ره‌ف، زانكۆكان ،په‌یمان كه له‌زۆرێك له‌واڵتان‌و له‌نێوان زۆرێك
له‌ده‌زگا گ���ه‌وره ئیعالمییه‌كاندا هه‌یه، بنوس���نه‌وه‌و بكرێ���ت به‌ره‌وتێ���ك بۆ ی ئیعالمی، ی زمان‌و په‌یام باش���تركردن ی ی زمانزان چونك��� ه زۆربه‌ی هاواڵتیان��� ی كوردستان له‌به‌ر ئه‌و بۆشایی ه گه‌وره‌یه ی له‌راگه‌یاندنی كوردیدا هه‌یه، له‌زانیار په‌نا ب���ۆ راگه‌یاندنه بیانییه‌كان ده‌به‌ن تا تێربن له‌زانی���اری ته‌واو ،خوازیارین ی ی رۆژنامه‌گه‌ر ی 117ساڵه له‌ساڵیاد ی كوردی���دا راگه‌یاندنی كوردی ته‌كانێك ی خۆی دابێت ،چونك ه به‌په‌یام‌و زمان��� ی 116س���اڵ زۆره ب���ۆ بوارێك، مێژو نه‌نگییه له‌ماوه‌ی س���ه‌ده‌و چاره‌كێكدا ی زانس���تیو ئه‌كادیم���یو ره‌وتێك��� نیشتیمانی نه‌گرتبێت.
سیاسەت‌و کات ...پاشماوه ژیانیان لەگەڵ یەک لەسەر ریتمی یەک کاتی بەدامودەزگاییکراودادابەشبکەن. گرنگتری����ن بەه����ای کات لەهەم����وو کۆمەڵگای����ەک بریتیی����ە لەمتمان����ەی خەڵ����ک ب����ەو کاتان����ەی ک����ە دەوڵەت بۆیاندیاری����دەکات‌و لەوێش����ەوە ب����ەو بەهایانەی کە ئەو کۆمەڵگایانە بۆ کاتی خۆیان بەرهەمیدەهێنن .بۆ نموونەسێ رەگ����ەزی س����ەرەکیی لەکۆمەڵ����گای مۆدێرن����دا ب����ۆ کات بوون����ی هەی����ە، یەکەمیان رێزگرتنە ل����ەکات ،بۆنموونە کاتی هەڵبژاردن‌و جیاکردنەوەی خێرای
دەنگەکان ،کاتی دانیش����تنی پەرلەمان، کاتیدەستاودەس����تکردنی دەس����ەاڵت‌و پێکهێنانی حکومەتی نوێ‌و هتد ،پاشان لەئاس����تی ئیداریدا کاتیجێبەجێکردنی ئیشوکاری هاواڵتیان‌و لەئاستی ئابووریدا کات����ی دەس����تپێکردن‌و تەواوکردن����ی پرۆژەکان‌و لەئاس����تی کۆمەاڵیەتیش����دا رێزگرت����ن لەکات����ی یەکت����رو هتد .ئەم رەهەندانە لەکۆمەڵ����گای ئێمەدا هیچی لەشوێنی خۆیدا نییە ،هیچ رێزێک بۆ کاتە یاس����اییەکان دانانرێت‌و هیچ یاسایەکی سیاسیی‌و پرۆژەیەکیئابووریش لەکاتی
خۆی����دا جێبەجێناکرێ����ت .ئەم خاڵەش وادەکات ک����ە لەکۆمەڵ����گای ئێم����ەدا کولتوورێکینانەتەوەی����یو نادەزگای����یو ناکۆمەاڵیەتی بۆ بەهای کات بەرهەمبێت. ک����ۆی ئەم دۆخەش گەلێکیخەمس����اردو وێڵب����ووی ن����او زەمەن����ی مۆدێرنەمان ب����ۆ دروس����تدەکات ک����ە ئامادەنەبێت بیر لەکات����ی ئێس����تایبکاتەوەو خەمی کات����ی نەوەکانی دوای خۆش����ی بێت. هەر ئەمەش����ە وادەکات ک����ە لەزەمەنی پرۆس����ەیبەنەتەوەبوون لەریزبەن����دی دواکەوتووترین نەتەوە بین.
سوپاس و پێزانین به‌ناوی بنه‌ماڵه‌ی كۆچ كردو (فقی مه‌المصطفی) س���وپاس‌و پێزانینی خۆمان ئاراس���ته‌ی ئه‌و دۆست‌و الیه‌نانه ده‌كه‌ین كه‌به‌ش���دار بون له‌س���ه‌ردانی بۆ نه‌خۆشخانه‌و له‌به‌خاكسپاردن‌و پرس���كه‌دا له‌چوارقوڕنه‌وه هه‌روه‌ها سو‌پاسی ئه‌وانه‌ش ده‌كه‌ین به‌ته‌له‌فون په‌یوه‌ندیان كرد . هاورێ عبدالڵه فقی مصطفی له‌جیاتی بنه‌ماڵه‌ی كۆچكردوو
ونبون
ی محمد ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ * ناس���نامه‌یه‌كی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به‌ناوی (كاوه مصطف پرسگه‌ی ئــاوێنه. * ناس���نامه‌یه‌كی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به‌ناوی (علی جاس���م محمد) هه‌ركه‌س دۆزی���هوه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پرسگه‌ی ئــاوێنه. * ناسنامه‌یه‌كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به‌ناوی (كامه‌ران رسول ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پرسگه‌ی ئــاوێنه.
www.awene.com
ئاراس محه‌مه‌د شه‌ڕی شاری س����تالینگراد (شار ی ڤولگاگ����راد)ی ئێس����تا ،بەیەکێ����ک لەگەورەتری����نو گرنگتری����ن ش����ەڕی جەنگ����ی دوەم����ی جیه����ان هەژم����ار دەکرێ����ت ،کە لەنێ����وان ئەڵمانەکان‌و هاوپەیمانەکانیان (بەرەی نازییەکان) و یەکێتی سۆڤیەتی جاران (سوپای سور) رویداو ماوەی شەڕەکە نزیکەی 6مانگی خایان����د ،لە -22ئاب1942- دەس����تیپێکرد ،تا 2ی شوباتی 1943 بەردەوامبو ،كه تێیدا زیاترلەملیۆنێک‌و نی����و ک����وژراوو برین����دار لەه����ەردوال کەوتەوە ،هەروه‌ه����ا 110،000هەزار دی����ل لەبەرەی ئەڵمان����ەکان‌و 40،000 خەڵکی سڤیل لەم ش����ارەدا کوژران، دواجار ش����ەڕەکەش بەس����ەرکەوتنی یەکێتی سۆڤیەت کۆتایی هات . ب����ەدوری چەن����د س����ەد مەترێ����ک لەلێ����واری ڕوب����اری ڤۆل����گا ،ماڵێک لەشێوەی باڵەخانەیەکی چەند نهۆمی دەردەکەوێت‌و ئاس����ەواری ش����ەڕێکی بێئامان����ی پێوە دی����ارە .ئەو ماڵە بۆ ڕوسەکان کتێبێکی مێژوییەو یەکەم وش����ەی س����ەرکەوتنی تێدا نوسراوە، دێرەکانی پڕن لەبەرخودان‌و قوربانی، ئ����ەم س����ەرکەوتنەی ل����ەم خان����وە تۆمارک����راوە ،ب����ۆ مێ����ژوی جەنگی دوەمی جیهان����ی گرنگی خۆی هەیە،
چونکە شکس����تی ئەڵمانەکان لەوێوە دەکرایە س����ەر ماڵەکەی پاڤلوڤ ،کە دەس����تی‌پێکردو خ����ۆی نەگرت����ەوە ،لەکۆتاییدا پاڤلوڤ‌و تەنها 3سەربازی تاوەکو ڕوخانی هیتلەری بەدواداهات .تر لەتیمەکەی����ان بەزیندویی مانەوە، ئ����ەو ماڵەبەماڵی پاڤلۆڤ بەناوبانگە .بەم����ەش خۆڕاگری‌و ئی����رادەی تەنها یاکوف پاڤلۆڤ ئەو س����ەربازەیە کە چەند کەس����ێک ،ب����وە خاڵی گۆڕینی بەپل����ەی (رەقی����ب) ،دوای کوژرانی هێ����زو دواج����ار گۆڕینی نەخش����ەی ئەفسە رێک بەپلەی مالزم‌و رەقیبێک جیهان. لەس����ەرەتای مانگی ئای����اری هەمو کە سەرپەرشتیاری تیمێکی 30کەسی ب����ون لەفیرق����ەی ،13سەرپەرش����تی س����اڵێک ،بەتایبەت 9/5کە بەرۆژی تیمەک����ە لەئەس����تۆدەگرێت‌و ئە وان سەرکەوتنی روسیاو هەندێک له‌واڵتانی بەباوەڕێک����ی زۆرەوە لەپێناو بەرگری تری سەر بەیەکیتی سۆڤیەتی جاران نیش����تمانەکەیان دروشمی بەرخودان دادەنرێت ،گەش����تیاران رو لەم شارە تا م����ردن هەڵدەبژێ����رن‌و بۆ ماوەی دەک����ەن‌و لەماڵەک����ەی پاڤلۆڤ����ەوە دومان����گ ل����ەم باڵەخانەی����ە بەرگری پانۆرامای شەڕەکە دەبینن‌و ئەو ئیرادە دەک����ەن .ئ����ەوکات باڵەخانەک����ە گەورەیەی بوێریی پاڤلۆڤ‌و هاوڕێیانی شوێنێکی س����تراتیژی هەبوە ،چونکە دەخوێننەوە ،کە تێیدا بێهیواییان بۆ لەباک����ور نزیکەی 1کم هێڵی بینین بو گەورەترین سەرکەوتن گۆڕی. لەمێژوی بزوتن����ەوەی ڕزگاریخوازی ب����ۆ ئەوان ،ل����ەوکات نزیکەی %90ی شاری س����تالینگرادو زۆربەی شوێنە ک����ورد ،بەدەیان داس����تانی خۆڕاگری س����تراتیژیەکان کەوتب����وە دەس����ت هاوشێوەی پاڤلۆڤ‌و هاوڕێکانی هەیە، ئەڵمان����ەکان ،ب����ەاڵم بەقارەمانیەتی زۆرێک لەلوتکە چیاکانمان هاوشێوەی پاڤل����وڤ‌و ئەوانەی لەگەڵ����ی بون‌و ،ماڵەکەی پاڤلۆڤ داس����تانی گەورەی بەجێبەجێکردن����ی فەرمانی س����تالین سەرکەوتنیان لەسەر تۆمارکراوە ،وەلێ ژم����ارە( 227هیچ ه����ە نگاوێک نیە جیاوازی نێوان ئێمەو ئەوان لەوەدایە، بۆ دواوە) توانیی����ان ژمارەیەکی زۆر ڕوس����ەکان‌و گەالنی س����ەر بەیەکێتی لەس����ەربازە ئەڵمانەکان بکوژن ،وەک س����ۆڤیەتی جاران ،ئەم س����ەرکەوتنە دەڵێنزیاتربوە لەژمارە ی ئەو سەربازە بەس����ەرکەوتنی هەم����و نەتەوەکەی ئەڵمانان����ەی ک����ە لەگرتن����ی پاریس خۆیان دەزانن ،بەاڵم الی ئێمە بەهۆی ک����وژراون ،س����ەرەڕای تێکش����اندنی هەستی تەسکی حزبایەتی ،هەمیشە ژمارەیەک����ی زۆری تانکە ئەڵمانەکان ،لەهەوڵی بچوککردنەوەی‌داس����تانە پڕ ک����ە ڕۆژانە چەن����د جارێ����ک هێرش لەقارەمانییەتییەکانی خۆمانداین.
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
پێشمه‌رگه ،به‌دبه‌ختییه‌ك ی گه‌وره سه‌ردار محه‌مه‌د له‌نێو وه‌زیره‌كانی كابینه‌ی هه‌شته‌مدا ،وه‌زیری پێشمه‌رگه له‌هه‌مویان به‌دبه‌ختره، ئه‌و خوازیاره "هیچ یه‌كه‌یه‌كی حزبی‌‌و ئۆرگانی رێكخستن‌و سیاسی له‌ناو پێشمه‌رگه‌دا نه‌مێنێت" ،به‌اڵم هێزه ركه‌به‌ره‌كانی ئه‌م وه‌زیره‌ی گۆڕان ،له‌ئێس���تاوه قسه‌ی ئهوه ئه‌ده‌ن به‌گوێیدا كه "جه‌نابی وه‌زیر ،ده‌س���ه‌اڵت‌و قس���هی به‌سه‌ر هێزه‌كانی 70ی یهكێتیو 80ی پارتیدا ناڕوات" ،وه‌زیر ده‌یه‌وێت له‌یه‌كه‌م رۆژی ده‌ستبه‌كاربونیه‌وه، ئیداره‌ی هه‌مو هێزه‌كانی پێشمه‌رگه بكات ،پارتیو یه‌كێتیش به‌نیازن ناچار به‌وه‌ی بكه‌ن كه بڕوا بۆ خۆی ته‌نها ئیداره‌ی ئۆفیس‌و دیوانی وه‌زاره‌ته‌كه‌ی بكات! "حیزبی چه‌كدار" ،به‌مجۆره‌ی كه له‌كوردستان شه‌ریكه‌به‌شی ده‌سه‌اڵت‌و بڕیاردانی حكومه‌ت���ه ،نمونه‌ی له‌دنیادا زۆر ده‌گمه‌نه ،جا نه‌خاس���مه هێزگه‌لێك كه خۆیان به‌حیزبی سۆش���یال دیموكرات بناسێنن یاخود الف‌و گه‌زافی دیموكراسیو ئاشتی لێبده‌ن. پرۆس���هی به‌ره‌وپێشچونی دیموكراس���ی له‌م هه‌رێمه‌دا ،ئاسته‌نگ‌و گرفتی گه‌وره گ���ه‌وره‌ی له‌به‌رده‌مدایه ،له‌پێش���یانه‌وه ئه‌و هێزه زۆرو زه‌وه‌ن���ده چه‌كداره‌ی كه یه‌كێت���یو پارتی خاوه‌نین‌و 22س���اڵه (به‌ش���ه‌ڕ بوبێت یان به‌ئاش���تی) ئامڕازی سه‌پاندن ی ده‌سه‌اڵتی ئه‌وان بوه به‌س���ه‌ر خه‌ڵكی ئه‌م هه‌رێمه‌دا ،هه‌ر له‌هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌و زێڕه‌ڤانیه‌وه بگره تا ده‌گات به‌ده‌زگاكانی ئاسایش‌و پاراستن‌و دژه‌تیرۆر‌و زانی���اری ،بونی ئه‌م هێزانه‌ش هه‌یبه‌ت‌و ش���كۆیه‌كی راس���ته‌قینه‌یان بۆ حكومه‌ت نه‌هێش���توه‌ته‌وه ،ده‌مێك���ه حكومه‌تی هه‌رێمیان ك���ردوه به‌حكومه‌تێكی له‌رزۆك‌و كزو الواز ،كه ده‌س���ه‌اڵتی به‌س���ه‌ر هه‌مو كوردستاندا ناش���كێ‌‌و هه‌مو له‌حزه‌یه‌ك ده‌بێ���ت مل بۆ بڕیاری ئه‌وان ك���ه‌چ بكات .ئیتر له‌س���ایه‌ی دۆخێكی به‌مجۆره‌دا، دیموكراس���یو ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌س���ه‌اڵت ،چۆن نابێته درۆیه‌كی گه‌وره؟ ئایا ئه‌مه ئه‌و راستییه ناسه‌لمێنێت كه هێشتا كوردستان له‌مه‌نتیقی شۆڕش‌و شاخه‌وه نه‌په‌ڕیوه‌ته‌وه به‌ره‌و مه‌نتیقی شارو حكومه‌تی دامه‌زراوه؟ چه‌ك ،ته‌نهاو ته‌نها ده‌بێت له‌ده‌ستی حكومه‌ت‌و له‌ژێر فه‌رمانی ئه‌ودا بێت ،ته‌نها ئهویش له‌پاراستنی سه‌رو ماڵی هاواڵتیان‌و له‌پاراستنی ئه‌م هه‌رێمه به‌رامبه‌ر هه‌ر ده‌ستدرێژییه‌كی ده‌ره‌كی به‌رپرس بێت ،زه‌وتكردنی ئه‌و بڕیاره له‌حكومه‌ت ،به‌هه‌ر بیانویه‌كه‌وه بێتو هه‌ر هێزێك بیكات ،نامه‌شروع‌و ناڕه‌وایه. س���ه‌ركرده‌كانی پارتیو یه‌كێتی ،ئه‌گه‌ر هه‌ر له‌خه‌می ده‌س���ه‌اڵت‌و پاره‌و پێگه‌ی خۆیان نین‌و ئه‌م كوردستانه‌یان به‌ڕاستی خۆشده‌وێ ،وا چاكه كراسێك له‌حیزب‌و هێزه‌كانی ئیس���رائیله‌وه دادڕن ،ئه‌و حیزب‌و هێزانه‌ی كه ده‌وڵه‌تی ئیس���رائیلیان دامه‌زراند ،له‌س���ه‌روه‌ختی دامه‌زراندنی ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌دا ك���ه چوارده‌وری به‌دوژمن ته‌نراب���و ،گروپه چه‌كداره‌كان هه‌ر هه‌مویان له‌س���وپایه‌كی نیش���تمانیدا یه‌كخران به‌ناوی س���وپای ئیس���رائیلیه‌وه ،كه ئه‌ركی له‌پاراستنی س���نوره‌كانی ئیسرائیلدا كورتكرایه‌وه ،ئه‌م كاره‌ش له‌الیه‌ك گه‌وره‌ترین خزمه‌تی به‌پرۆس���هی دیموكراسیو ده‌ستاوده‌س���تكردنی ده‌س���ه‌اڵت لهو واڵته‌دا كردو له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌وه ئیسرائیلی كرد به‌خاوه‌نی به‌هێزترین‌و كارامه‌ترین هێزی س���ه‌ربازی‌‌و پیش���ه‌یی له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا. كاتی ئه‌وه‌یه نوخبه‌ی سیاس���ی كوردیش بگاته ئه‌و ئاستی هوشیاریه‌ی كه ئیتر هێزی پێش���مه‌رگه‌و ده‌زگا ئه‌منیه‌كان نه‌خرێته خزمه‌تك���ردن به‌به‌رژه‌وه‌ندی هیچ حیزب‌و شه‌خس���ێكه‌وه ،به‌تایبه‌تی هێزێكی وه‌ك پێشمه‌رگه كه رۆژگارێك مایه‌ی شانازیی میلله‌تێك بو ،به‌اڵم له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه یهكێتیو پارتی هاتن شه‌ڕی هێزه كوردیه‌كانی پارچه‌كانی تری كوردستانیان پێكردو له‌شه‌ڕی ناوخۆدا تێوه‌یانگالند‌و ب���ۆ یه‌كالیكردنه‌وه‌ی ملمالنێ سیاس���یه‌كانی ناوخۆش به‌كاریانهێنان ،ئێس���تاش موچه‌یان ناده‌نی‌‌و بۆ زۆركردنی ده‌نگه‌كانیشیان له‌هه‌ڵبژاردندا پشتی پێده‌به‌ستن، هێزێكی پێشمه‌رگه‌ی حیزبیی به‌مجۆره ،چه‌ند به‌دبه‌خته! به‌دبه‌خته هه‌ر بۆ خۆی نا ،به‌ڵكو به‌دبه‌ختییه‌كی گه‌وره‌ش���ه بۆ كۆی پرۆس���هی دیموكراسیو ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌سه‌اڵت له‌م هه‌رێمه‌شدا.
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
شوێنه‌واره‌كان تێكدران‌و‌كران به‌گه‌راج 10
ریکالم