ریکالم
www.awene.com
ژماره ()434 سێشەممە 2014/6/24
یه‌كێتی شه‌ڕی داعش دهكاو سنوری پارتی
12 ئارامه »» 17 »»3
مسته‌فا چاوڕه‌ش :ئهوه قسه‌ی بێمانایه ره‌نگه الی ئێمه دۆخه‌كه گه‌رمتربێت
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
نان بۆ نانه‌وا و گۆشت بۆ وه‌زیر
12 »» 17 »»4
سه‌عدی پیره :دوریی وه‌زیره‌كان له‌پسپۆرییه‌تی گرفت نییه" ،خۆ وه‌زیر كرێكاریی ناكات"
کاتی راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی نه‌هاتوه مالیكی له‌ڕێگه ی ئێرانهوه نامه‌ی نه‌ناردوه
9
»» 7
خالید شوانی :نامه بنیرێت بۆ سه‌ركردایه‌تی كورد كه‌ناڵی راسته‌وخۆ له‌نێوانیاندا هه‌یه
هه‌ریه‌ك له‌وه‌زیره‌كانی كابینه‌ی رابردو 45ملیۆن دیناری پێده‌درێت
15وه‌زیری خانه‌نشینکراو 675ملیۆن دینار وه‌رده‌گرن وه‌زیره خانه‌نشینكراوه‌كانی كابینه ی راب���ردو بڕی 45ملی���ۆن دینار وه‌ك ئیكرامی���ه وه‌رده‌گ���رن‌و هه‌ریه‌كه‌و ئۆتۆمبیلێ���ك‌و دو پاسه‌وانیش���یان الده‌مێنێت���هوه ،وات���ه 15وه‌زی���ری خانه‌نش���ینکراوی کابینه‌ی حه‌وته‌م پێک���هوه 675ملی���ۆن دیناری���ان پێده‌درێت. ئاوێن���ه ،هه‌ولێ���ر ـ هێمن مامه‌ند: له‌كابین���هی شه‌ش���همو حه‌وته‌م���ی هه‌رێمی كوردستان ،كه دو كابینه‌ی ته‌واوك���ه‌ری یه‌كتر ب���ون ،ژماره‌ی وه‌زیره‌كانی بیست وه‌زیر بون ،به‌اڵم پێنج وه‌زیریان له‌كابینه‌ی هه‌ش���ته‌م وه‌كو وه‌زی���ر مانه‌وه‌و خانه‌نش���ین کۆبونه‌وه‌یه‌کی کابینه‌ی حه‌وته‌می ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران نه‌كران ،به‌وپێیه‌ش له‌كۆی بیس���ت وه‌زیره‌كه‌ی راب���ردو پانزه وه‌زیریان به‌س���ه‌ر یه‌ك���هوه پێده‌درێ���ت ،به‌م موچ���هی وه‌زی���رو په‌رله‌مانتارو پله وه‌زی���رو په‌رله‌مانتاران‌و فه‌رمانبه‌ران پێیه‌ش هه‌ر وه‌زیرێكی خانه‌نش���ین تایبه‌تی���ه‌كان زۆره ،بۆیه هه‌میش���ه به‌یاسا رێكخراوه‌و مافی خۆیانه". خانه‌نشینكران". د .شێركۆ جه‌وده‌ت ئه‌ندامی لیژنه‌ی ئیكرامی���هی وه‌زی���رو په‌رله‌مانت���ار له‌وه‌زی���ره بڕی 45ملیۆن دینار وه‌رده‌گرێت". یه‌كێ���ك ی له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان دارای��� ئ���هو وه‌زی���ره خانه‌نش���ینكراوه مشتومڕ ده‌نێته‌وه". خانه‌نشینكراوه‌كانی كابینه‌ی رابردو له‌باره‌ی ئهو ئیكرامی���هی وه‌زیره س���ه‌باره‌ت ب���ه‌م پرس���ه به‌ئاوێنه‌ی ی یاساییه‌و كه نه‌یویس���ت ناوی ئاش���كرابكرێت وتیش���ی "ئه‌مه ش���تێك به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "به‌پێی یاس���ای هه‌مو فه‌رمانبه‌رێكی ده‌وڵه‌ت له‌كاتی خانه‌نشینكراوه‌كان س���ه‌رچاوه‌یه‌ك راگه‌یان���د كه "راس���ته ئه‌م پرس���ه خانه‌نشینیی وه‌زیرو په‌رله‌مانتاره‌كان ،خانه‌نشینی شه‌ش مانگی موچه‌ك هی له‌وه‌زاره‌تی داراییو ئابوری حكومه‌تی به‌یاس���ا رێكخراوه ،به‌اڵم پێویس���ته هه‌ر وه‌زیرێك كه خانه‌نش���ین ده‌بێت به‌س���ه‌ریه‌كه‌وه وه‌ك���و ئیكرامی��� ه هه‌رێم���ی كوردس���تان به‌ئاوێن���هی له‌م قه‌یرانه دارایی���ه‌دا ئهو وه‌زیرانه موچه‌ی شه‌ش مانگی وه‌كو ئیكرامیه پێده‌درێ���ت ،ب���ه‌اڵم له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی راگه‌یان���د "مه‌س���ه‌له‌ی ئیكرامیه‌ی ئهو بڕه پاره‌یه وه‌رنه‌گرن".
ئه‌مه‌ریكا ده‌یه‌وێت كورد بباتهوه بۆ به‌غدا ئه‌مڕۆ جۆن کی���ری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریکا به‌سه‌ردانێکی ره‌سمی ده‌گاته هه‌ولێرو به‌پێی س���ه‌رچاوه‌کانی هه‌واڵ ئه‌مه‌ریکا ده‌یه‌وێت کورد بباتهوه به‌غداو رایه‌ڵێکی په‌یوه‌ن���دی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندی عێراقدا دروستبکاته‌وه. ئاوێن���ه ،تایب���ه‌ت" :نیگه‌رانی���ه س���ه‌ره‌كیه‌كه له‌خه‌ڵك���ی عێ���راق، له‌یه‌كپارچه‌یی واڵت ،له‌س���نوره‌كانی‌‌و له‌س���ه‌روه‌ریه‌كه‌یه‌تی" ،ئه‌م���ه دوایین لێدوانی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا بو له‌پاش كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی بااڵی عێ���راق له‌به‌غدا كه به‌نیازیش���ه ئه‌مڕۆش بێته هه‌ولێ���رو چاویبكه‌وێت به‌ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی بااڵی كورد. به‌پێی ئ���هو زانیارییان���هی ئاوێنه سیاسییه‌كانی عێراقه ،به‌كوردیشه‌وه، له‌چه‌ن���د س���ه‌رچاوه‌یه‌كی جیهانی���یو بۆ په‌له‌كردن له‌پێكهێنانی حكومه‌تێكی ی تا به‌وهۆیه‌وه س���ه‌رجه‌م ناوخۆییه‌وه ده‌ستیكه‌وتوه ،مه‌به‌ستی نیش���تمان س���ه‌ره‌كی سه‌ردانه‌كه‌ی جۆن كیری بۆ پێكهاته‌كان یه‌كهه‌ڵوێس���تبن له‌ئاست یه‌كخستنی هه‌ڵوێس���تی گشت الیه‌نه ئهو مه‌ترسیانه‌ی چه‌ند رۆژێكه له‌الیه‌ن
جۆن کیری چه‌كداره توندڕه‌وه‌كانه‌وه له‌به‌ش���ێك له‌شاره سوننه‌نیشینه‌كان دروستبوه‌و ناسه‌قامگیریی لێكه‌وتوه‌ته‌وه. ئ���ه‌وه‌ی به‌رپرس���ه‌كه‌ی ئه‌مه‌ری���كا ل���ه‌م س���ه‌ردانه‌دا ده‌یه‌وێ���ت جه‌ختی
له‌س���ه‌ر بكاته‌وه ،رازیكردنی سه‌رجه‌م فراكس���یۆنه براوه‌كان���ی هه‌ڵبژاردن���ه بۆ ئه‌وه‌ی س���ه‌ره‌تای مانگ���ی داهاتو په‌رله‌مانی نوێ كۆببێته‌وه‌و س���ه‌رۆكی په‌رله‌م���ان دیاریبكرێت ،كه ماوه‌ی 30 رۆژی له‌به‌رده‌م ده‌بێت بۆ دیاریكردنی سه‌رۆك كۆمارو ئه‌ویش 15رۆژی هه‌یه ت���ا كه‌س���ێك له‌فراكس���یۆنی زۆرینه، راس���پێرێت ب���ۆ پێكهێنان���ی كابینه‌ی حكومه‌تێكی هاوب���ه‌ش ،به‌و هیوایه‌ی ئه‌مه به‌ربه‌س���تێكی نیش���تمانی بێت له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌كانی داعش. ه���ه‌ر دوێنێ���ش مه‌س���عود بارزانی له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی كه‌ناڵی س���ی ئێن ئێن ،رایگه‌یاند ،له‌كاتی هاتنی كیری بۆ هه‌ولێر" ،هه‌وڵده‌ده‌م بارودۆخه‌كه‌ی بۆ رونبكه‌مه‌وه‌و پێیبڵێم كه ئێمه لهماوهی 10ساڵی رابردودا چیمانكردوه له‌پێناوی سه‌رخس���تنی ئه‌زمونی دیموكراس���ی، به‌اڵم ئهوه ئه‌نجامه‌كه‌ی بو".
"به‌ده‌نگدان پۆستی پارێزگاری سلێمانی یه‌كالده‌كرێته‌وه" دوای ب���ێ ئه‌نجام���ی كۆبونه‌وه‌كان ی نێوان یهكێتیو گ���ۆڕان ،ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتی ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر نه‌گه‌ینه رێككه‌وتن سه‌باره‌ت به‌پۆس���تی پارێزگاری س���لێمانی، یه‌كالی���ی بونه‌وه‌ی ئ���هو گرێكوێریه به‌ده‌نگ���ی ئه‌ندامان���ی ئه‌نجومه‌نی
الیه‌نی به‌رامبه‌ریشیان كه بزوتنهوه ی پارێزگای سلێمانی ده‌بێت". ئاوێن���ه ،س���لێمانی :ش���ۆڕش گۆڕانه هه‌مان دواكاری ههبوه ،هه‌ر ئیس���ماعیل ئه‌ندام���ی مه‌كته‌ب���ی ئه‌وه‌ش بۆته هۆی ئه‌وه‌ی تائێس���تا سیاس���ی یه‌كێت���ی ،جه‌خ���ت لهوه نه‌گه‌نه هیچ ده‌رنجامێك ئهو ده‌ڵێت دهكاتهوه كه ئ���ه‌وان وه‌ك یه‌كێتی "تائێس���تا گرێكوێره‌ك���ه پۆس���تی له‌كۆبونه‌وه‌كانیان���دا له‌گ���هڵ گۆڕان پارێ���زگاره ه���ه‌ردوو الم���ان داوای داوای پۆس���تی پارێزگاریان كردوه ،وه‌رگرتنی ده‌كه‌ین".
داعش ..هێزێکی جیهادیی گلۆباله ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش -به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان
ته‌له‌فۆن 3201274 :
12
ئهو وت���ی ""هه‌ر الیه‌ك پۆس���ت ی پارێ���زگاری س���لێمانی به‌ربكه‌وێت، زۆرینه‌ی پۆس���ته‌كانی تر به‌ر الكه‌ی تر ده‌كه‌وێت ،پۆسته‌كانیش كه‌م نین نزیه‌كی 120پۆست ده‌بێت".
2
ئ���ه‌و‌وتی "له‌ئێس���تادا پ���رۆژه‌ی كه‌مكرن���ه‌وه‌ی موچه‌ی وه‌زیرو پله ی تایبه‌ته‌كان له‌په‌رله‌مانی كوردستانه‌و خوێندن���ه‌وه‌ی یه‌كه‌می ب���ۆ كراوهو هیواداری���ن له‌ئاینده‌یه‌ك���ی نزی���ك بخرێته به‌رنامه‌ی كارو ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت". پێشوتریش په‌رله‌مانتارانی خولی رابردو هه‌ریه‌كه‌ی���ان بڕی 49ملیۆن
دیناریان وه‌ك���و ئیكرامیه وه‌رگرت‌و ئه‌م���ه‌ش مش���تومڕێكی زۆری له‌نێو میدی���او ت���ۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان لێكه‌وته‌وه ،ئێس���تاش له‌م قهیرانی داراییه‌دا كه كوردس���تانی گرتۆته‌وه وابڕیاره ب���ڕی 675ملی���ۆن دینار بدرێت به 15وه‌زیری خانه‌نشینكراوی كابینه‌ی حه‌وته‌می حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان.
"كورد له‌مه‌نده‌لی ،له‌الیه‌ن سوننهو شیعهو ه وه‌ك دوژمن ته‌ماشا ده‌كرێت" هێزه شیعیو سوننیه‌كانی ناوچه ی مه‌نده‌ل���ی كوردی���ان كردوه‌ت���ه ئامان���ج‌و ده‌یانه‌وێ ل���هو ناوچه‌یه ب���ه‌زۆر ده‌ریانپه‌ڕێنن ،به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌كه ده‌ڵێت "كورد له‌مه‌نده‌لی له‌الیه‌ن س���وننهو شیعه‌شه‌وه وه‌ك دوژمن ته‌ماشا ده‌كرێت". ئاوێنه ،گه‌رمی���ان :به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی مه‌نده‌لی "عه‌بدول حسێن عه‌ب���اس" به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د كه به‌پێ���ی تۆم���اره فه‌رمیه‌كان، دانیش���توانی مه‌نده‌لی‌‌و گونده‌كانی ده‌وروب���ه‌ری نزیك���هی 120هه‌زار كه‌س ده‌بێت ،به‌اڵم ئێس���تا ته‌نها 30هه‌زار كه‌سی تێدا ده‌ژی "به‌هۆی ئاواره‌یی‌‌و راگواستنیانه‌وه ،زۆربه‌ی دانیش���توانه‌كه‌ی له‌شاره‌كانی تری كوردستان‌و عێراق ده‌ژین". عه‌بدول حسێن عه‌باس رونیكرده‌وه ك���ه ت���ا ناوه‌ڕاس���تی حه‌فتاكانی س���ه‌ده‌ی رابردو ،زیاتر له %75ی دانیش���توانی مه‌نده‌لی كورد بون، به‌اڵم ئێستا %20-15ی كوردی تێدا ماوه‌‌و به‌هۆی سیاسه‌تی ته‌عریبی رژێمی به‌عس‌و تی���رۆرو تۆقاندنی دوای س���اڵی 2003هوه كورده‌كان به‌رده‌وام ناوچه‌كه جێده‌هێڵن. ئهو وتی "له‌گه‌ڵ ده‌س���تپێكردنی هێرش���ه‌كانی داعش له‌ناوچه‌كانی موس���ڵو باڵوبون���ه‌وه‌ی ده‌نگۆی پێش���ڕه‌وی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه
ب���ه‌ره‌و ناوچ���ه جێناكۆكی���ه‌كان، چه‌كداره‌كان���ی (عه‌س���ائب ئه‌هل ئه‌لحه‌ق) ،كه میلیش���یایه‌كی نزیك له‌حكومه‌ت���ی مالیك���یو ئێران���هو له‌الی���هن (قه‌ی���س خه‌زعه‌ل���ی) هوه س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێ���ت، ده‌ستیانگرت به‌س���ه‌ر مه‌نده‌لیدا‌و كه‌وتنه ئازاردانی ك���وردو عه‌ره‌به سوننه‌كانی ناوچه‌كه". وتیش���ی "به‌رپرس���انی عه‌سائب خۆیان ده‌ڵێن هاتون بۆ رێگریكردن له‌هاتنی داعش‌و پێشمه‌رگه‌ش". كورده‌كان���ی مه‌نده‌ل���ی له‌روی مه‌زهه‌بیه‌وه ش���یعه‌ن ،به‌ش���ێكی زۆریش���یان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی عێراقدا ده‌نگیان بۆ الیه‌نه عێراقیه شیعه‌كاندا ،به‌اڵم به‌وته‌ی عه‌بدول حس���ێن عه‌ب���اس" ،چه‌كداره‌كانی (عه‌س���ائب ئه‌ه���ل ئه‌لح���ه‌ق) له‌نێ���وان مه‌نده‌لی‌‌و به‌ل���ه‌دروزدا خاڵی پشكنینیان داناوه‌‌و پرسیار له‌ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی سه‌رنشینانی ئۆتۆمبیله‌كان ده‌كه‌ن ،هه‌ركه‌سێك بڵێت كوردم دایئه‌گرن‌و سوكایه‌تی پێده‌كه‌ن". وتیش���ی "ته‌نان���ه‌ت به‌هه‌ندێك كوردیان وتوه :ئێره ش���وێنی تۆ نیه بڕۆ بۆ كوردستان".
چاره‌که سه‌ده‌یه‌كه مێژو ته‌واو بوه!
3 14
تیراژ4500 : کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
2
تایبه‌ت
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
په‌رله‌مان پاره ی نیی ه ئۆتۆمبیل بۆ په‌رله‌مانتاران بكڕێت ی ی پاره‌و قهیرانی دارای به‌هۆی نه‌بون په‌رله‌مانی كوردستان ناتوانێت ئۆتۆمبیل بۆ په‌رله‌مانتاران بكڕێت‌و ی په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت ،ئه‌م ه كار كردۆت ه سه‌ر چاالكی په‌رله‌مانتاران‌و ی سێ ئاماژه‌ش به‌وه‌ده‌كات ماوه مانگه ته‌نیا دو ملیۆن‌و نیو وه‌كو موچه وه‌رده‌گرن. هێمن مامه‌ند ،هه‌ولێر :دكتۆر شێركۆ ی وزه‌و ی لیژنه جه‌وده‌ت سه‌رۆك ی سامان ه سروشتیه‌كان له‌په‌رله‌مان ی كوردستان له‌سه‌ر لیستی یه‌كگرتو ئیسالمی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ی ی په‌رله‌مان "به‌هۆی قهیرانی دارای كوردستان ناتوانێت ئۆتۆمبیل بۆ په‌رله‌مانتارانی بكڕێت ئه‌مه‌ش تا ی راده‌یه‌ك كاری كردۆت ه سه‌ر چاالك ی بۆ ی مه‌یدان په‌رله‌مانتاران له‌سه‌ردان شوێنه‌كان". ی "به‌هیچ دكت���ۆر ش���ێرکۆ وتیش��� ی هاتوچۆمان ش���ێوه‌یه‌ك ده‌رماڵ���ه ب���ۆ خه‌رجناكرێت‌و داواش���مانكردوه ئۆتۆمبیل ب���ۆ په‌رله‌مانتار بكڕدرێت ی له‌په‌رله‌مانه‌و دواتر تا ئ���هو كات���ه ی لێیانبس���ه‌نرێته‌وه‌و ببێت��� ه موڵك��� ی ت���ر په‌رله‌م���ان‌و به‌په‌رله‌مانتاران��� بدرێت". س���ه‌باره‌ت به‌موچه‌كانیش���یان ئهو ی به‌ئاوێنه راگه‌یاند په‌رله‌مانتار‌ه ئهوه ی ئهو "م���اوه‌ی س���ێ مانگه به‌ه���ۆ قه‌یران���ه داراییه‌وه ،ته‌نیا دو ملیۆن‌و پێنجس���ه‌د هه‌زار دینار وه‌كو موچ ه وه‌رده‌گرین".
پارت ی زۆنی سه‌وزو زه‌رد دورستده‌كاته‌و‌ه ئا :هاوكار حسێن پارتی دیموكراتی كوردستان له‌پێكهێنانی ئیداره‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكاندا له‌هه‌ولێرو دهۆك، ته‌نها ره‌چاوی بنه‌مای ،1+50 ده‌كات‌و ئاماده‌نیه به‌شداری به‌یه‌كێتی‌‌و سێ الیه‌نه‌كه‌ی پێشوی ئۆپۆزسیۆن بكات ،ئه‌وانیش پێیانوایه به‌م هه‌نگاوه پارتی جارێكی دیكه زۆنی سه‌وزو زه‌ردی دروستكرده‌وه. پارت����ی دیموكراتی كوردس����تان، له‌كۆبونه‌وه‌ی دوێنێ����ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێ����زگای هه‌ولێ����ردا به‌ب����ێ به‌شداربونی چوار الیه‌نه براوه‌كه‌ی دیك����هی هه‌ڵب����ژاردن (یه‌كێت����ی، گۆڕان ،كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو) ،له‌س����ه‌ر بنه‌مای ،1+50ئی����داره‌ی پارێزگای هه‌ولێ����ری پێكهێن����ا ،له‌كاتێك����دا سه‌رچاوه‌كان باس لهوه ده‌كه‌ن كه له‌ئیداره‌ی س����لێمانی ،پارتی داوای له‌هه‌ولێر ،به‌رێككه‌وتن توانی س���ود %10ی پۆسته‌كانی ئهو پارێزگایه‌ی له‌كورس���ی كه‌مایه‌تیه‌كان���ی وه‌ك كردوه. توركمان‌و ئاشورییه‌كان وه‌ربگرێت‌و س���ه‌عدی پیره ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی به‌م���ه‌ش ژم���اره‌ی كورس���یه‌كانی سیاس���ییو ئه‌ندام���ی ش���اندی گه‌یانده 17كورس���ی ،له‌س���ه‌ر ئه‌م دانوس���تانكاری یه‌كێتی نیش���تمانی بنه‌مای���ه‌ش ن���ه‌وزاد ه���ادی‌‌و عه‌لی كوردس���تان لهوبارهیهوه به‌ئاوێنه‌ی ره‌شید له‌سه‌ر لیس���تی پارتی بونه راگه‌یان���د" ،ئه‌م هه‌ن���گاوه ئیجابی پارێ���زگارو س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نیه‌و پێمان جێگ���هی داخه ،ئه‌وه‌ی پارێزگاو ئازاد ئیكرام-یش له‌به‌ره‌ی ی بوه جێگری س���ه‌رۆكی ده���ۆك هه‌زمده‌كرا ،ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی توركمان��� هه‌ولێر به‌هیچ شێوه‌ك هه‌زمناكرێت‌و ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر. له‌دانیش���تنی داهات���ودا به‌جدی���ی له‌باره‌ی داواكردنی %10ی پۆسته له‌گه‌ڵیان باس ده‌كه‌ین". ئیدارییه‌كانی پارێزگای س����لێمانی پارت���ی كه خاوه‌نی 12كورس���یه له‌الی����هن پارتی����هوه ،پی����ره وتی،
هه‌ولێر "ده‌ش����ێت ئ����ه‌وان داوایه‌ك����ی له‌و ش����ێوه‌یه‌یان هه‌بێت ،ئێم����ه مادام باس����ی حكومه‌ت����ی بنكه‌ف����راوان‌و یه‌كڕیزی����ی نیش����تیمانی ده‌كه‌ین، نابێ����ت پارتیه‌كان����ی س����لێمانی س����زابده‌ین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌هه‌ولێر ئه‌وان به‌جۆرێك����ی دیكه مامه‌ڵه‌یان ك����ردوه ،ئێم����ه ئ����ه‌وه‌ی خۆم����ان جێبه‌جێده‌كه‌ین ،با ئه‌وان له‌هه‌ولێرو دهۆك نه‌یكه‌ن". ه����اوكات د .محه‌م����ه‌د ئه‌حمه‌د، ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان ئهو هه‌نگاوه‌ی پارت����ی به‌ناب����اش وه‌س����فده‌كات‌و
ده‌ڵێت" ،مافی خۆیه‌تی له‌سلێمانی داواكاریی هه‌بێت ،به‌اڵم ئه‌ركیش بو له‌سه‌ری له‌شوێنه‌كانی الی خۆیشی هه‌مان مافی ره‌چاوبكردایه ،كاتێك كه ئ����هو مافی خه‌ڵك ره‌چاونه‌كات، خه‌ڵكیش له‌وانه‌یه له‌شوێنه‌كانی تر مافی ئهو ره‌چاونه‌كه‌ن". ناوبراو وتیش����ی" ،به‌داخه‌وه ئێمه حه‌زمانده‌ك����رد ئهو دابه‌ش����كردنی زۆنی س����ه‌وزو زه‌رده نه‌مایه ،به‌ڵكو وێنه‌یه‌كی پێكه‌وه‌یی‌‌و هاوكارییمان نیشانبدایه". له‌وت����هی به‌رپرس����انی پارت����ی ده‌رده‌كه‌وێ����ت ،ك����ه ئ����هو حزب����ه
گه‌یش����توه‌ته ئهو بڕوای����هی له‌هه‌ر پارێزگایه‌ك����دا ئی����داره‌ی خۆجێیی له‌س����ه‌ر بنه‌مای ته‌وافوق پێكهات، ئ����هو ئیداره‌ی����ه له‌كاروباره‌كانی����دا سه‌ركه‌وتونابێت. له‌وباره‌ی����هوه ن����ه‌وزاد ه����ادی، سه‌رۆكی لیستی پارتی دیموكراتی كوردس����تان‌و پارێ����زگاری هه‌ولێر، به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،سروشتی ئیش به‌وجۆره‌یه‌و ئهوه نمونه‌ی كردارییه، پارێزگاكان����ی عێ����راق له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌ته‌وافوق دروستكراون ،ئیشه‌كانیان ن����اڕوات ،چونكه الیه‌نه‌كان ئیش����ی یه‌كتر راده‌گرن". له‌باره‌ی ش����ێوازی مامه‌ڵه‌كردنی الیه‌نه‌كان����ی دیك����ه له‌گ����هڵ پارتی له‌پارێزگای سلێمانی ،نه‌وزاد هادی له‌گه‌ڵ ئهوه نی����ه حزبه‌كه‌ی داوای پۆس����ت بكات‌و ده‌ڵێت" ،یه‌ك حزب س����لێمانی به‌ڕێوه‌بب����ات باش����تره، چونك����ه ببێته ته‌وافوق����ات ،ئیش ناڕوات‌و پڕۆژه‌كان جێبه‌جێناكرێن‌و خه‌ڵك زیانی لێده‌كه‌وێت". ن����ه‌وزاد ه����ادی پاس����اوی هه‌یه بۆ ئ����هو هه‌نگاوه‌ی ك����ه حزبه‌كه‌ی له‌هه‌ریه‌ك����ه له‌هه‌ولێ����رو ده����ۆك ناویه‌ت����ی بۆ پێكهێنان����ی حكومه‌ته لۆكاڵی����ه‌كان‌و ده‌ڵێت" :هه‌ڵبژاردنی ئی����داره‌ی پارێ����زگاكان په‌یوه‌ندی به‌جێبه‌جێكردن����ی پڕۆژه‌كانی ئاوو كاره‌باو خزمه‌تگوزارییه‌وه هه‌یه ،نه‌ك مه‌سه‌له سیاسیه‌كان‌و ماده‌ی 140و پێش����مه‌رگه ،ملمالنێ له‌هه‌ڵبژاردنی ئهو سێ پارێزگایه‌دا ههبوهو ئه‌وه‌ی بیبات����هوه حكوم����ه‌ت پێكدێنێ����ت، ئه‌وه‌ش مه‌بده‌ئی دیموكراتیه‌ته".
تا ئێستا گرێكوێره‌ی پۆست ی پارێزگار ی سلێمانی نه‌كراوه‌ته‌وه له‌پارێزگا ی سلێمانیدا نزیكه‌ی 120پۆستی جیاواز هه‌یه ئا :ئاسۆ سه‌راوی بێ ده‌ره‌نجامبونی كۆبونه‌وه‌كان، له‌نێوان یهكێتیو گۆڕان ،له‌سه‌ر پۆستی پارێزگاری سلێمانی ،ره‌نگه ئاراسته‌كان به‌ره‌و ئهوه به‌رێت كه یه‌كالییبونه‌وه‌ی به‌ده‌نگی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی بێت، نزیكیی ده‌نگه‌كانی ئهو دو الیه‌نه‌ش له‌ئه‌نجومه‌نه‌كه‌دا ،بۆته هۆی ئه‌وه‌ی یه‌كالییبونه‌وه‌ی ئهو پۆسته ببێته مه‌ته‌ڵێك‌و هه‌ڵهێنانی ئاسان نه‌بێت. له‌كۆبونه‌وه ی����ه‌ك له‌دواییه‌كه‌كانی ئ����هو دو الیه‌نه‌دا (گ����ۆڕان‌و یه‌كێتی) هه‌ردوالی����ان جه‌ختی����ان له‌س����ه‌ر وه‌رگرتنی پۆستی پارێزگاری سلێمانی كردۆته‌وه ئ����ه‌وه‌ش خاڵی جه‌وهه‌ریی ناكۆكیه‌كانیان ب����وه ،تا ئاماده‌كردنی ئه‌م راپۆرته‌ش نه‌گه‌یش����تونه‌ته هیچ
ده‌ره‌نجامێك. ش����ۆڕش ئیس����ماعیل ئه‌ندام���� ی مه‌كته‌بی سیاس����ی یه‌كێتی ،جه‌خت ل����هوه ده‌كات����هوه ك����ه ئ����ه‌وان وه‌ك یه‌كێت����ی له‌كۆبونه‌وه‌كانیان����دا له‌گه‌ڵ گ����ۆڕان داوای پۆس����تی پارێزگاریان ك����ردوه ،الیه‌نی به‌رامبه‌ریش����یان كه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه هه‌م����ان داواكاری ههبوه ،هه‌ر ئه‌وه‌ش بۆته هۆی ئه‌وه‌ی تا ئێس����تا نه‌گه‌نه هیچ ده‌ره‌نجامێك‌و ئ����هو ده‌ڵێت "تا ئێس����تا گرێكوێره‌كه پۆس����تی پارێ����زگاره ه����ه‌ردو المان داوای وه‌رگرتن����ی ده‌كه‌ین" .به‌بڕوای ئ����هو ئه‌ندام����هی مه‌كته‌بی سیاس����ی یه‌كێتی ئه‌گه‌ر ئهوه چاره‌س����ه‌ربكرێت ئه‌وا كێش����ه‌كانی تری نێوانیان به‌ره‌و چاره‌س����ه‌ركردن ده‌چێ����ت ،ئهو باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات ك����ه پۆس����ته‌كانی سنوری پارێزگای س����لێمانی نزیكه‌ی 120پۆست ده‌بێت "هه‌ر الیه‌ك پۆستی
پارێ����زگاری س����لێمانی به‌ربكه‌وێت، زۆرینه‌ی پۆس����ته‌كانی تر به‌ر الكه‌ی تر ده‌كه‌وێت ،پۆسته‌كانیش كه‌م نین نزیكه‌ی 120پۆست ده‌بێت". ئ����هو ئه‌ندامه‌ی مه‌كته‌بی سیاس����ی یه‌كێتی ئ����ه‌وه‌ش روندهكاتهوه ئه‌گه‌ر به‌رێككه‌وتنی سیاس����ی نه‌گه‌یش����تنه ئه‌نج����ام ،ئه‌وا مه‌س����ه‌له‌ی پۆس����تی پارێ����زگاری س����لێمانی به‌ده‌نگ����ی ئه‌ندامان����ی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگای سلێمانی یه‌كالیی ده‌بێته‌وه. پێش����تر ب����اس له‌پێش����نیاری دو س����اڵ به‌دو س����اڵ ده‌كرا كه هه‌ر دو ساڵه‌‌و پۆس����تی پارێزگاری سلێمانی ل����ه‌الی یه‌كێكی����ان بێ����ت ،ب����ه‌اڵم شۆڕش ئیس����ماعیل ره‌تیكرده‌وه كه له‌كۆبونه‌وه‌كانی نێوان ئه‌وان‌و گۆڕاندا باسێكی وه‌ها كرابێت. ههرچهنده شۆڕش ئیسماعیل نه‌چوه باسی ورده‌كاری ژماره‌ی ده‌نگه‌كانیان
له‌ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگای س����لێمانی، به‌اڵم به‌پێ����ی زانیاریه‌كان����ی ئاوێن ه یه‌كێتی جگه له 11كورسیه‌كه‌ی خۆی، ده‌نگی كورسی كۆتایی مه‌سیحیه‌كان‌و كورس����یه‌كه‌ی حزبی سۆسیالیس����تی مس����ۆگه‌ركردوه ،ب����ه‌م پێی����ه بێ����ت ژماره‌ی ده‌نگه‌كانی له‌ئه‌نجومه‌نه‌كه13 ده‌نگه ،هه‌رچی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیشه ك����ه 12كورس����ی له‌ئه‌نجومه‌نه‌ك����ه‌دا هه‌ی����ه ،پێده‌چێ����ت ده‌نگ����ی الیه‌نه ئیسالمیه‌كانیشی مس����ۆگه‌ركردبێت، كه 4كورس����یه ،ئه‌مه‌ش له‌س����ه‌ر ئهو بنه‌مایه‌ی پێش����تر پێك����هوه گۆڕان‌و ئیس��ل�امیه‌كان له‌به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆندا ب����ون ،ب����ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی ت����ا ئێس����تا ناڕونه ده‌نگی كورس����یه‌كانی پارتیه له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای س����لێمانی كه سێ كورس����یه‌‌و هه‌رالیان ده‌یه‌وێت بۆ خۆیی به‌رێت ،ئه‌گ����ه‌ر گۆڕان بتوانێ قه‌ناع����ه‌ت به‌پارت����ی ب����كات ده‌نگی
ئهو سێ كورس����یی لێوه‌ربگرێت ئه‌وا به‌ئاسانی ده‌توانێ به‌ده‌نگی ئه‌ندامان ی ئه‌نجومه‌نه‌كه پۆس����تی پارێزگاری بۆ خۆی به‌رێ����ت ،ب����ه‌اڵم ئه‌مه‌ش وه‌ك ب����اس ده‌كرێت ئاس����ان نییه ،چونكه به‌پێ����ی به‌دواداچونه‌كان����ی ئاوێن����ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی پارتیه‌كانی س����لێمانی له‌ئێس����تادا نزیكیی����ان له‌گه‌ڵ گۆڕاندا هه‌یه ،به‌اڵم مه‌كته‌ب سیاس����یه‌كه‌یان بۆچونێك����ی تری����ان هه‌ی����هو پێیان باش����تره له‌گه‌ڵ یه‌كێت����ی رێكبكه‌ون ئه‌مه‌ش تا ئێس����تا ناڕونه .به‌م جۆره گۆڕان به‌خۆی‌‌و ئیسالمیه‌كان (ئه‌گه‌ر ده‌نگی پێبده‌ن) له‌كۆی 32كورس����ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای س����لێمانی وه‌ك ئاش����كرایه 16ده‌نگی ده‌بێت ،هه‌رچی یه‌كێتیش����ه به‌كورس����یه‌كانی خۆی‌‌و كۆتای مه‌سیحیه‌كان‌و سۆسیالیست‌و 13كورس����ی ده‌بێت ،ئه‌گ����ه‌ر بتوانێ قه‌ناع����ه‌ت به‌پارتیش ب����كات ده‌نگی
سێ كورسیه‌كه‌ی بداتێ ،ئه‌وا ئه‌میش ژم����اره‌ی كورس����یه‌كانی ده‌گاته 16 ب����ه‌م جۆره ه����ه‌ردو الیان یه‌كس����ان ده‌ب����ن له‌ژماره‌ی كورس����یه‌كان ،هه‌ر ئه‌مه‌ش ئهو بۆچونه‌ی دروس����تكردوه یه‌كالییبونه‌وه‌ی پۆس����تی پارێزگاری س����لێمانی بۆته مه‌ته‌ڵێك‌و هه‌ڵهێنانی ئاس����ان نه‌بێ����ت ،له‌ئێس����تادا ئه‌وه‌ی ده‌مێنێت����هوه مه‌گ����ه‌ر رێككه‌وتن����ی یهكێتیو گۆڕان بتوانێ چاره‌نوس����ی پۆسته بااڵكه‌ی سلێمانی كه پارێزگاره یه‌كالیی بكاته‌وه. ئاوێن����ه په‌یوه‌ن����دی به‌ئه‌ندام����ی ئه‌نجومه‌ن����ی س����ه‌ركردایه‌تی پارتی له‌سلێمانی "محه‌مه‌د مه‌عروف" كردو ده‌رباره‌ی ئهوه پرسیاری ئاڕاسته‌كرد وه‌ك پارتی به‌نیازن بچنه پاڵ یه‌كێتی ی����ان گۆڕان له‌ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگای س����لێمانی ،ناوب����راو ئام����اده نه‌ب����و لهوبارهیهوه لێدوان بدات.
ی حكومه‌تی هه‌رێم له‌تاران: نوێنه‌ر
ئێران ده‌توانێت رۆڵ ی "گاندی" له‌عێراقدا ببینێت ئا :ئاوێنه ،ئاژانسه‌كانی ئێران
نازم ده‌باغ
نازم ده‌باغ نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێمی هه‌رێمی كوردستان له‌تاران ئاماژه بهوه ده‌كات كه كوردو ده‌وڵه‌تی عێراقیش له‌هاتنی داعش له‌سوریاوه روه‌و موسڵ به‌ئاگابون ،بۆ ده‌ربازبون له‌قه‌یرانی ئێستای عێراقیش پشتیوانی خۆی‌‌و حكومه‌تی هه‌رێم بۆ دامه‌زراندنی سوپایه‌كی به‌هێز دوپاتده‌كاته‌وه، ئهو ده‌ڵێت "گه‌شبین نیم به‌وه‌ی ئه‌م قه‌یرانه ئه‌منییه‌ی ئێستای عێراق وا زو كۆتایی بێت".
ن����ازم ده‌ب����اغ له‌میان����ه ی چاوپێكه‌وتنێكیدا له‌گه‌ڵ ئاژانس����ی هه‌واڵ����ی ئیرن����او مێزگردێكیش����دا ك����ه ئاژانس����ی ته‌س����نیمی ئێرانی س����ازیكردوه س����ه‌باره‌ت به‌داعش‌و ئاینده‌ی عێراق ،ئاماژه بهوه ده‌كات ك����ه له‌نێ����و ریزه‌كان����ی "داعش"دا چه‌ندین كه‌س����ی به‌ڕه‌گه‌ز ئه‌فغانی‌‌و پاكستانی‌‌و میسری‌‌و سعودی هه‌ن، ئهو وتی "به‌رله‌وه‌ی داعش ش����اری موسڵ بگرن ئاگامان له‌هاتنیان بو، ده‌وڵه‌ت����ی عێراقیش له‌هاتنی داعش بۆ موسڵ به‌ئاگابو ،ئێمه‌ش پێشتر به‌خه‌به‌ربوی����ن له‌وه‌ی ك����ه داعش
ده‌یه‌وێت ش����اری موس����ڵ بگرێت‌و بیخاته بنده‌ستی خۆیه‌وه‌‌و ئه‌مه‌شمان به‌ده‌وڵه‌تی عێراق راگه‌یاندبو ،به‌اڵم هه‌ندێك سیناریۆ بوه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی مالیك����ی ئ����ه‌م مه‌س����ه‌له‌یه نادیده بگرێ����ت‌و به‌مه‌ترس����ییه‌كی گه‌وره‌ی دانه‌نێت ،ره‌نگه هه‌ندێك له‌فه‌رمانده س����ه‌ربازییه‌كانی موس����ڵ راپۆرتی پێچه‌وانه‌ی����ان دابێ����ت به‌مالیك����یو ئه‌ویش گوێی له‌وان گرتبێت‌و گوێی له‌قسه‌ی ئێمه نه‌گرتبێت". وتیش����ی "مه‌گ����ه‌ر رێیتێده‌چێت موخابه‌رات����ی عێراق ئ����اگای لهوه نه‌بوبێت كه س����ێ هه‌زار چه‌كداری داع����ش له‌س����وریاوه روه‌و عێ����راق
ده‌جوڵێ����ن؟ ئ����هی راداره‌كان ،ئه ی فڕۆك����هو مانگ����ه ده‌س����تكرده‌كانی عێ����راق‌و ئه‌مه‌ری����كا له‌ك����وێ بون؟ ئه‌مانه هه‌موی جێی پرسیارن". نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له‌تاران پێشبینی ناكات كه قهیرانی ئه‌منیی عێ����راق به‌زویی كۆتای����ی بێتو بۆ ده‌ربازب����ون ل����ه‌م دۆخه‌ی ئێس����تا خوازی����اری پێكهێنانی س����وپایه‌كی به‌هێزی دور له‌ئینتیمای سیاس����یو تائیفی����ه بۆ به‌رگریك����ردن له‌خاكی عێراق ،ده‌باغ یه‌كێك له‌كێش����ه‌كانی عێ����راق له‌نه‌بونی كه‌س����ایه‌تییه‌كی سیاس����ی كاریزمای����ی له‌نێ����و عێراقییه‌كان����دا ده‌بینێ����ت‌و پێیوایه
عێراق پێویستی به‌گاندییه‌كی نوێی ه بۆ ئ����ه‌وه‌ی عێراقیی����ه‌كان به‌هه‌مو جیاوازی‌‌و ناكۆكییه‌كانیانه‌وه پێكه‌وه كۆبكات����هوه ،ئهو وتی "له‌ڕاس����تیدا عێراق پێویس����تی به‌كه‌سایه‌تییه‌كی وای����هو ئێ����ران ده‌توانێ����ت ئ����هو رۆڵ����ه ببینێ����ت‌و ئ����هو یه‌كگرتوییه به‌دیبهێنێت". وتیش����ی "داعش بۆ عێراق‌و هه‌مو ناوچه‌كه‌ش جێی مه‌ترسییه‌و پێویسته هه‌م����وان ل����ه‌دژی یه‌كبگرین ،به‌اڵم واڵتان����ی ناوچه‌كه له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی داعش����دا شێلگیر‌و لێبڕاو نین ،ته‌نها ئێران نه‌بێت ك����ه به‌جدیی دژایه‌تی داعش ده‌كات".
هه‌نوکه
یه‌كێتی شه‌ڕی داعش ده‌كات‌و سنور ی پارتی ئارامه
مسته‌فا چاوڕه‌ش :ئهوه قسه‌ی بێمانایه ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد
ئا :ئاوێنه ئێران‌و شیعه‌كان به‌هۆی روداوه‌كانی ئه‌مدواییه‌وه رقی خۆیان له‌بارزانی ناشارنه‌وه ،پێیانوایه ئهو یه‌كێكه له‌وانه‌ی سیناریۆی روداوه‌كانی ئه‌مدواییه‌ی عێراقیان نوسیوه‌‌و جێ په‌نجه‌شی به‌و روداوانه‌وه دیاره. ئ���هو رۆژه‌ی ك���ه فرانس���ۆ ئۆالن���دی سه‌رۆكی فه‌ره‌نسا پێش���وازی له‌بارزان ی كرد له‌ئه‌لیزێ ،ناوبراو لێدوانێكی گرنگی راگه‌یاند‌و هۆش���داری دا كه عێراق روه‌و پاشه‌ڕۆژ‌و تونێلێكی "نادیار" ملده‌نێت! زۆری نه‌خایاند پێشبینییه‌كه‌ی بارزانی هاته‌دی ،ئه‌مه مای���هی گومانی زۆربه‌ی هێ���زه ش���یعه‌كان‌و كۆماری ئیس�ل�امی ئێرانیش���ه ،به‌تایبه‌تی كه بارزانی وه‌ك س���ه‌رۆكی ده‌وڵه‌تێك له‌الی���هن واڵتێكی ئه‌وروپیی���هوه پێش���وازی لێك���را ،ك���ه به‌دوژمنی سه‌رس���ه‌ختی رژێمی به‌ش���ار ئه‌سه‌دو حیزبواڵی لوبنانیش داده‌نرێت، كۆبون���هوه ئاش���كراو نهێنییه‌كان���ی ئه‌وی���ش له‌پاری���س له‌گه‌ڵ س���هركرده نه‌یاره‌كانی رژێمی سوریاو ته‌نانه‌ت وه‌ك پڕوپاگه‌نده‌ش ده‌كرێت له‌گه‌ڵ سهركرده نه‌یاره‌كانی ئێرانیشدا ،ئه‌م گومان‌و رقه‌ی ئێران‌و ش���یعه‌كانی به‌رامب���ه‌ر به‌بارزانی ئه‌ستورتر كردوه ،به‌تایبه‌تی كه به‌دوای هێرش���ه‌كانی داعشدا بۆ س���ه‌ر موسڵو تكریت‌و رومادی‌‌و گه‌یشتنی چه‌كداره‌كانی به‌ده‌روازه‌كانی به‌غدا ،قسه‌ی ئهوه هاته ئاراوه كه "ئه‌گه‌ری ئهوه به‌هێزه كه‌مپی لیبرێتی موجاهیدینی خه‌لق بگوازرێته‌وه بۆ كوردستان". چه‌ند رۆژێكه زنجیره‌یه‌ك لێدوانی توند به‌رامبه‌ر به‌بارزانی له‌الیه‌ن په‌رله‌مانتارو پیاوان���ی ئایین���یو میدیاكان���ی هێ���زه شیعیه‌كان‌و ئێرانهوه ده‌رده‌بڕرێن‌و ناوبراو تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن به‌وه‌ی كه پش���تیوانی له‌گروپه چه‌كداره‌كان‌و شانه‌كانی حیزبی به‌عس ده‌كات‌و داڵده‌ی ش���وێنكه‌وتوانی عێزه‌ت دوری‌‌و ئهو سوننانه‌شی داوه كه له‌یاسا هه‌اڵتون‌و له‌ئوتێله‌كانی كوردستان حه‌واندونیه‌تیه‌وه‌‌و ئێس���تا هه‌ولێر چه‌قی پیالنگێڕیی به‌عسیه‌كانه. ناكۆك���ی تون���دی بارزان���یو مالیكی، زاده‌ی ئه‌مڕۆ نییه ،دهگهڕێتهوه بۆ چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر كه ته‌نانه‌ت كار گه‌یشت به‌وه‌ی له‌شكره‌كانیان له‌به‌رامبه‌ر یه‌كتردا بخه‌نه ئاماده‌باش���ییه‌وه ،بارزانی له‌زیاد له‌بۆنه‌یه‌ك رای خۆی به‌رامبه‌ر به‌و پیاوه ش���یعه‌یه نه‌ش���اردوه‌ته‌وه كه ده‌سه‌اڵت له‌عێراق���دا به‌ره‌و تاكڕه‌ویی‌‌و دیكتاتۆریی ده‌بات ،بارزانی ئه‌وه‌شی نه‌شاردوه‌ته‌وه كه خوازیاره چه‌قۆی نه‌یاره‌كانی له‌سه‌ر ملی حكومه‌ته‌كه‌ی نزیكبخاته‌وه‌و ته‌نانه‌ت هه‌مو هه‌وڵی خۆشی بۆ متمانه‌سه‌ندنه‌وه له‌م سه‌رۆك وه‌زیره‌ی عێراق خسته‌گه‌ڕ. له‌به‌رامبه‌ریش���دا ،مالیك���ی ك���ه پیاوێكی ته‌مه‌ن 64س���اڵه‌و بڕوانامه‌ی ماس���ته‌ره‌كه‌ی له‌زانكۆی س���ه‌الحه‌دین له‌هه‌ولێر به‌ده‌س���تهێناوه ،م���اوه‌ی 30 ساڵه له‌نزیكه‌وه بارزانی‌‌و سه‌ركرده‌كانی دیكه‌ی كورد ده‌ناس���ێ‌و سه‌ركرده‌یه‌كی دی���اری حزب���ی ده‌عوه‌یه‌و ل���ه2006هوه س���ه‌رۆك وه‌زیری عێراقه ،بهههمانشێوه س���ه‌رنج‌و روانینێك���ی باش���ی به‌رامبه‌ر به‌بارزانی نییه ،به‌پێ���ی به‌ڵگه‌نامه‌كانی ویكیلیك���س مالیك���ی له‌دانیش���تنێكیدا به‌كریس���تۆفه‌ر هێڵ باڵوێ���زی ئه‌وكاتی ئه‌مه‌ری���كای له‌به‌غ���دا راگه‌یان���دوه كه تاڵه‌بان���ی به‌ب���ه‌راورد به‌بارزانی "نه‌رم‌و كراوه‌ت���ر"ه .وێڕای ش���یعه‌كان‌و ئێران، له‌جه‌مس���ه‌ربه‌ندیی ناوچه‌ك���ه‌دا وه‌ك به‌ش���ێك له‌پڕۆژه‌ی توركیا‌و س���عودیه‌و قه‌ته‌ر له‌بارزانی ده‌ڕوانن‌و ته‌نانه‌ت بی بی سی له‌راپۆرتێكیدا ئاماژه بهوه ده‌كات كه بارزانی ره‌نگه ته‌نها كه‌س بێت له‌عێراقدا كه به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی پڕۆژه‌كانی قاسمی سلێمانی زه‌حمه‌ت‌و دژوار كردبێت . له‌سایه‌ی ئه‌م دۆخه نوێیه‌ی عێراقیشدا، پێده‌چێت هه‌ری���ه‌ك له‌مالیكی‌‌و بارزانی، هه‌روه‌ها شیعهو س���وننهو كورد سوربن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی دۆخی عێراق‌و كوردستان به‌ره‌و ئهو ئاڕاس���ته‌یه راپێ���چ بكه‌ن كه خۆیان مه‌به‌س���تیانه ،ئه‌مه‌ش درێژه به‌و ملمالنێی���ه ده‌دات ك���ه ماوه‌یه‌كی زۆره عێراقی تێكه‌وتوه.
ئایا داعش ته‌قه ده‌خاته نێوان هه‌ڵوێستی پارتی‌‌و یه‌كێتییه‌وه؟ ئه‌مه پرسیاری سه‌ره‌كی زۆربه‌ی ناوه‌نده سیاسیه‌كانی كوردستانه ،زۆرێك پێیانوایه جیاوازییه‌ك له‌چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌كردنی پارتی‌‌و یه‌كێتیدا له‌گه‌ڵ داعش به‌دیده‌كرێت ،یه‌كێتی شه‌ڕی داعش ده‌كات‌و سنوری پارتی ئارامه، به‌اڵم مسته‌فا چاوڕه‌ش ده‌ڵێت "ئهوه قسه‌ی بێمانایه". له‌نوێترین لێدوانی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن ی ناوه‌ن���دی (ی.ن.ك)دا ،ع���ادل م���وراد به‌رۆژنامه‌ی سه‌باحی عێراقی راگه‌یاندوه كه "داعش دروس���تكراوی ئه‌مه‌ریكایه"، ناوبراو جه‌غ���ت ل���ه‌وه‌ش دهكاتهوه كه ئه‌وه‌ی ئێستا له‌عێراق ڕوده‌دات پیالنێكی ئه‌مه‌ریكای���ه ب���ۆ نان���ه‌وه‌ی ئاڵۆزی���ی له‌ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و له‌الیه‌ن سعودیه‌و توركیا‌و قه‌ته‌رو گروپی ده‌وڵه‌تی ئیسالمی له‌عێ���راق‌و ش���ام (داع���ش) جێبه‌جێ ده‌كرێت. عادل موراد ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات كه داعش مه‌ترس���ییه‌كی گه‌وره‌یه بۆ س���ه‌ر هه‌رێمی كوردس���تان ،به‌اڵم له‌ئێس���تادا ته‌نیا هێ���رش ده‌كاته س���ه‌ر هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌ی یه‌كێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان ،له‌ناوچه‌كان���ی جه‌ل���ه‌والو سه‌عدیه‌و خانه‌قین ،له‌ناوچه‌كانی پارتی دیموكرات هیچ هێرش���ێك ئه‌نجام نادات، ئهو ده‌ڵێت "داعش هێرش ده‌كاته س���ه‌ر ناوچه كوردیه شیعیه‌كان ،له‌هه‌ر شوێنێك حس���ێنییه هه‌بێت هێرشی ده‌كه‌نه سه‌ر، بۆیه ئێستا پێشمه‌رگه‌ی یه‌كێتی به‌رگری له‌و ناوچانه ده‌كات كه كوردی ش���یعه‌ی تێدا نیشته‌جێن". له‌كاتێكیش���یدا ك���ه به‌ش���ێك له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی پێداگری له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌ن "داعش‌و كۆنه‌په‌رس���تانمان وه‌ك هاوس���ێ قبوڵ نییه" ،له‌به‌رامبه‌ردا زیات���ر ئهو بۆچونه له‌ناو پارتیدا زاڵه كه ه���ه‌ر جۆره هاوكارییه‌ك یان دژایه‌تیه‌كی الیه‌نێكی ش���ه‌ڕی نێوان سوننهو شیعه، له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی كورد ت���ه‌واو نابێت ،كه هه‌م داع���ش‌و هه‌م مالیكییش دۆس���تی راس���ته‌قینه‌ی كورد نین‌و نابێت كارێك له‌الیه‌ن كورده‌وه ئه‌نجامبدرێت كه ببێته هۆی به‌هێزبونی الیه‌كیان. به‌شێك له‌چاودێرانی سیاسی جیاوازی ئه‌م هه‌ڵوێستانه ده‌گه‌ڕێننه‌وه بۆ نزیكیی ئ���ه‌م دو هێزه له‌توركیا ی���ان ئێرانهوه، ته‌نانه‌ت پێش���تریش به‌رل���ه‌وه‌ی داعش شاره‌كانی موسڵو تكریت بخاته بنده‌ستی خۆیهوه ،سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی په‌یوه‌ندی نێوان كوردو مالیكی ،هه‌ڵوێستی جیاواز له‌نێوان یهكێتیو پارتیدا ههبوهو ته‌نانه‌ت وه‌ك راپۆرت���ه هه‌واڵییه‌كان ئاماژه‌ی بۆ
جوگرافیای هێزه‌کانی "داعش"و کوردو شیعهو سونن ه له‌عێراقدا موسڵ
ته‌له‌عفه‌ر
ئێ ران
ئێران‌و شیعه‌كان له‌بارزانی به‌گومانن
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
3
تورکیا روباری فورات
که‌رکوک هه‌رێمی کوردستان
ره‌قه بێجی
سه‌لمان به‌گ
تکریت
دێر زور
جه‌له‌وال سه‌عدیه میقدادی ه به‌عقوبه
سامه‌را
ره‌نگه الی ئێم ه دۆخه‌كه گه‌رمتربێت‌و الی پارتی وا نه‌بێت، ئهو شوێنانه‌ی ئێمه‌ی تێداین شه‌ڕو كێشه‌كانی هی ئه‌مڕۆ نییه‌و پێشوتریش پڕ كێشه‌و شه‌ڕ بوه
فه‌لوجه که‌ربه‌ال
دیجله راق
عێ
مه‌ڵبه‌ندی چاالکیی "داعش"
به‌سرا
شاره‌کانی‌ژێر کۆنترۆڵی "داعش"
کوه‌یت
ناوچ ه جێناکۆکه‌کان
فرۆکه هه‌ڵگری "یو ئێس ئێس جۆرج بۆش" که 90فرۆکه‌و دوو گه‌می سه‌ر به‌هێزی ده‌ریایی ئه‌مه‌ریکای له‌سه‌ره له‌که‌نداو
کورد عه‌ره‌بی شیعه
کێڵگه نه‌وتییه‌کان‌و دامه‌زراو ه سه‌ره‌کییه‌کان عه‌ره‌بی سونن ه مه‌رقه‌ده ئایینییه‌کانی شیعه
سه‌رچاوه
ده‌كه‌ن وه‌فدی یه‌كێت���یو حزبی ده‌عوه به‌نهێن���یو ب���ه‌دور له‌چ���اوی كامێراكان له‌به‌یروتی پایته‌ختی لوبنان كۆبونه‌ته‌وه‌‌و گه‌یش���تونه‌ته جۆرێ���ك له‌رێككه‌وت���ن ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی كه یه‌كێتی پش���تیوانی له‌بون���ه‌وه‌ی مالیكی بۆ جاری س���ێهه‌م به‌س���ه‌رۆك وه‌زیر بكات‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا حزبی ده‌عوه پشتگیری له‌پێدانی پۆستی س���ه‌رۆك كۆمار به‌یه‌كێت���ی بكات ،وه‌ك رۆژنامه‌ی مس���ته‌قبه‌لی لوبنانی ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات. به‌وته‌ی زۆرێك له‌چاودێران له‌ئێستادا یه‌كێت���ی له‌س���نوری ژێر ده‌س���ه‌اڵتیدا ك���ه له‌پارێزگای دیال���هوه درێژده‌بێته‌وه بۆ س���ه‌اڵحه‌دین‌و كه‌رك���وك به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان ش���ه‌ڕی داعش دهكاو پارتی
له‌سنوره‌كانی ژێر ده‌سه‌اڵتیدا كه له‌سنوری س���وریاوه درێژ ده‌بێته‌وه تا پارێزگاكان ی موسڵو كه‌ركوك ش���ه‌ڕی داعش ناكات، به‌اڵم ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یهكێتیو به‌رپرس���ی هێ���زه چه‌كداره‌كانی هه‌رێم له‌میحوه‌ری ناوچه‌ی دیالهو سه‌اڵحه‌دین، "مس���ته‌فا چاوڕه‌ش" ئهو قسانه به‌بێمانا ده‌زانێت‌و ده‌ڵێت "دوره له‌راستییه‌وه". مسته‌فا چاوڕه‌ش له‌لێدوانێكی تایبه‌تدا بۆ ئاوێنه وتی "ئهوه قس���هی بێمانایه‌و قسه‌ی كه‌سی عاقڵ‌و پیاوی سیاسی نییه، ره‌نگه الی ئێمه دۆخه‌ك���ه گه‌رمتربێت‌و الی پارت���ی وا نه‌بێت ،ئهو ش���وێنانه‌ی ئێمه‌ی تێداین ش���هڕو كێش���ه‌كانی هی ئه‌م���ڕۆ نییه‌و پێش���وتریش پڕ كێش���هو ش���ه‌ڕ بوه ،له2008دا مالیكی ویس���تی
ئ���هو ناوچان���ه بگرێته‌وه‌و نه‌مانهێش���ت بێنه پێش���هوه ،بۆیه ناوچه‌كه خۆی هه‌ر وابوه‌و تیرۆریست‌و داعش‌و هه‌مو گروپه چه‌كداره‌كانی لێكۆبونه‌ته‌وه". ئ���هو فه‌رمانده‌یه‌ی یه‌كێت���ی ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌ش كرد ك���ه خه‌ڵكێ���ك ده‌یه‌وێت ئهو درزه دروس���ت بكه‌ن‌و هی���وام وایه ئ���هو ش���تانه دروس���ت نه‌بێ���ت‌و ئێمه به‌دڵپاكی هاتوینه‌ته ئێره ،له‌ئاینده‌ش���دا ده‌رده‌كه‌وێ���ت‌و مێ���ژو ره‌ح���م به‌كه‌س ناكات كه هه‌ر كه‌س���ێك ئهوه بكات .ئهو وتی "ئه‌مه فرس���ه‌تێكی مێژوییه‌و نابێت له‌ده‌ستبدرێت ،هی حزبێك‌و دوان نییه‌و مافی هه‌مو خه‌ڵكی كوردستانه‌و چه‌ندین ساڵه باسی ئه‌م هه‌له ده‌كه‌ین". وتیشی "ئێس���تا س���ه‌نگه‌ری خۆمان
گرتوه‌و س���ه‌نگه‌رگرتنیش باجی ده‌وێت، ئه‌وه‌تا س���وپای عێراق هه‌ڵهاتوه‌و ده‌ڵێن كه هاتین���هوه ده‌بێت بچنه‌وه ش���وێنی خۆتان ،بۆیه ئه‌م دۆخه عه‌قڵی سیاسی باشی ده‌وێت ،به‌و هیوایه‌ین ئه‌گه‌ر بۆمان بكرێت یه‌ك مه‌تر نه‌كشێینه دواوه". س���ه‌باره‌ت به‌وه‌شی كه ده‌وترێت پاش هێوربونه‌وه‌ی ئ���ه‌م دۆخه مالیكی داوای كش���انه‌وه‌ی ك���ورد ده‌كات ،مس���ته‌فا چ���اوڕه‌ش ده‌ڵێت "مالیك���ی خۆی چی ماوه تاوه‌كو داوای كش���انه‌وه‌مان بكات، به‌اڵم ئێمه ئێس���تا له‌شوێنی خۆمانداین، ئهو نه‌فه‌سه‌ی كه هه‌مان ه به‌نیازنین یه‌ك هه‌ن���گاو بگه‌ڕێین���ه دواوه‌و خاك‌و واڵتی خۆمانه‌و هه‌مو خه‌ڵكی كوردس���تان داوا ده‌كه‌ن ئه‌مجاره هێزی كوردی نه‌كشێته‌وه‌و له‌رابوردوشدا هه‌ر وامانكردوه". له‌به‌رامبه‌ریش���دا ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ق���ه‌زای دوزخورماتو كه‌مال گلی پێیوایه ده‌س���ه‌اڵتی به‌غ���دا كۆتای���ی پێهاتوه‌و س���وننه‌كان‌و داعش‌و گروپه چه‌كداره‌كان له‌نزیكی ئه‌م ناوچانه‌ن كه پێش���مه‌رگه ده‌س���تی به‌س���ه‌ردا گرتون ،ئ���هو وتی "ئه‌م���ه‌ش كێش���ه‌یه بۆ ك���ورد ،چونكه س���نورێكی سوننه‌نش���ینه‌و له‌ئاین���ده‌دا ره‌نگ���ه كێش���ه له‌نێوان س���وننهو كورد دروستبێت". ی شه‌ڕی یه‌كێتی له‌باره‌ی پڕوپاگه‌نده دژی داعش به‌هۆی دۆستایه‌تی مالیكیه‌وه، ناوبراو وتی "پێموایه فشارێكی زۆر هه‌یه له‌س���ه‌ر یه‌كێتی كه شه‌ڕی داعش بكات، ب���ه‌اڵم رای خه‌ڵكی كوردس���تان ئه‌وه‌یه خۆمان به‌دوربگرین".
كوردانی مه‌نده‌لی ،له‌الیه‌ن سوننهو شیعه‌شه‌وه وه‌ك دوژمن ته‌ماشا ده‌كرێن ئا :محه‌مه‌د حسێن دوای كۆنترۆڵكردنی به‌شی ههره زۆری ناوچه عه‌ره‌بیه-سوننه‌كانی عێراق له‌الیه‌ن داعش‌و به‌هێزبونی ئاماده‌یی پێشمه‌رگه له‌ناوچه جێناكۆكیه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان‌و به‌غدا، له‌ئاستی جیهانی‌و ناوخۆیی عێراق‌و كوردستانیشدا كورد وه‌ك براوه‌ی یه‌كه‌می ئه‌م هاوكێشه تازه‌ی (داعش- مالیكی) ده‌ركه‌وت ،به‌اڵم ئه‌مه ته‌واوی وێنه‌كه نیه ،له‌هه‌ندێك ناوچه‌ی گرنگی مێژویی كوردستان ،وه‌ك مه‌نده‌لی، كورد به‌ته‌واوی ده‌ربه‌ده‌ركراوه‌‌و خه‌ریكه به‌ته‌واوی كۆڕه‌ویان پێده‌كه‌ن. ناحی���هی مه‌نده‌ل���ی ،س���ه‌ر به‌قه‌زای به‌له‌دروزی پارێزگای دیاله‌یه‌‌و به‌ش���ێك ه له‌ناوچ���ه جێناكۆكی���ه‌كان ،له‌ئێس���تادا س���ه‌ركردایه‌تی سیاس���ی كورد ده‌ستی لێش���ۆردوه‌‌و دانیش���توانه كورده‌كه‌شی روبه‌ڕوی هه‌ڵمه‌تێكی گه‌وره‌ی ترساندن‌و ده‌س���تدرێژی میلیشیا ش���یعه‌كانی وه‌ك (عه‌سائب ئه‌هل ئه‌لحه‌ق) بونه‌ته‌وه. به‌پێی تۆماره فه‌رمیه‌كان ،دانیشتوانی مه‌نده‌ل���یو گونده‌كان���ی ده‌وروب���ه‌ری نزیك���هی 120هه‌زار كه‌س ده‌بێت ،به‌اڵم ئێس���تا ته‌نها 30هه‌زار كه‌سی تێدا ده‌ژی "به‌ه���ۆی ئاواره‌ی���یو راگواس���تنیانه‌وه
زۆربه‌ی دانیش���توانه‌كه‌ی له‌ش���اره‌كانی تری كوردستان‌و عێراق ده‌ژین" به‌وته ی به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌كه ،عه‌بدول حس���ێن عه‌باس. عه‌بدول حسێن عه‌باس رونیكرده‌وه كه تا ناوه‌ڕاستی حه‌فتاكانی سه‌ده‌ی رابردو، زیات���ر له %75ی دانیش���توانی مه‌نده‌لی ك���ورد بون ،ب���ه‌اڵم ئێس���تا %20-15ی ك���وردی تێدا ماوه‌‌و به‌هۆی سیاس���ه‌تی ته‌عریبی رژێمی به‌عس‌و تیرۆرو تۆقاندنی دوای ساڵی 2003هوه كورده‌كان به‌رده‌وام ناوچه‌كه جێده‌هێڵن. وتیش���ی ،له‌گ���هڵ ده‌س���تپێكردنی هێرشه‌كانی داعش له‌ناوچه‌كانی نهینهواو باڵوبون���ه‌وه‌ی ده‌نگ���ۆی پێش���ڕه‌ویی هێزكان���ی پێش���مه‌رگه ب���ه‌ره‌و ناوچ���ه جێناكۆكیه‌كان ،چه‌كداره‌كانی (عه‌سائب ئه‌هل ئه‌لحه‌ق) ،كه میلیش���یایه‌كی نزیك له‌حكومه‌ت���ی مالیك���یو ئێرانه‌‌و له‌الیه‌ن (قه‌ی���س خه‌زعه‌لی)یه‌وه س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێت ،ده‌ستیانگرت به‌سه‌ر مه‌نده‌لیدا‌و به‌شێوه‌یه‌كی بێپێشینه كه‌وتنه ئازاردانی ك���وردو عه‌ره‌به س���وننه‌كانی ناوچه‌كه، له‌ئێستاش���دا له‌گ���هڵ گروپ���ه ش���یعه چه‌كداره‌كان���ی ت���ری وه‌ك (ئیس���ناد، خۆبه‌خش���ه‌كانی مه‌رجه‌عی���ه‌ت) هه‌مو ش���تێكی ناوچه‌كه‌ی���ان كۆنترۆڵكردوه؛ له‌یه‌ككات���دا رۆڵ���ی پۆلی���س ،هێ���زه ئه‌منیه‌كان‌و سوپای عێراقیش ده‌بینن.
به‌رپرسانی عه‌سائب ئه‌هل ئه‌لحه‌ق خۆیان ده‌ڵێن هاتون بۆ رێگریكردن له‌داعش‌و له‌پێشمه‌رگه‌ش عه‌بدول حسێن عه‌باس وتیشی ،بونی ئه‌م هێزه چه‌كداره ش���یعانه له‌ناحیه‌كه‌‌و نیش���اندانی هێزو توانایان به‌شێوه‌یه‌كی رۆژانه ته‌نها بۆ ئه‌وه‌یه رێگریی له‌هاتنی پێشمه‌رگه بكه‌ن بۆ ناوچه‌كه ،ئه‌گینا تا ئێستا كه‌س هه‌ستی به‌مه‌ترسی داعش‌و نائارامیه‌كان���ی ئ���ه‌م دوایی���هی عێراق نه‌ك���ردوه له‌مه‌نده‌لی ،رونیش���یكرده‌وه ك���ه "به‌رپرس���انی (عه‌س���ائب خۆیان
ده‌ڵێن هاتون ب���ۆ رێگریكردن له‌داعش‌و له‌پێشمه‌رگه‌ش". كورده‌كان���ی مه‌نده‌ل���ی ل���ه‌روی مه‌زهه‌بیه‌وه شیعه‌ن ،به‌شێكی زۆریشیان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق���دا ده‌نگیان بۆ الیه‌ن���ه عێراقیه ش���یعه‌كاندا ،ته‌نها هه‌ر ئه‌وانیش���ن له‌ناحیه‌كه‌دا شیعه‌ن ئه‌گینا عه‌ره‌ب���ه‌كان س���وننه‌ن ،ب���ه‌اڵم به‌وته‌ی عه‌بدول حس���ێن عه‌باس" ،چه‌كداره‌كانی (عه‌س���ائب ئه‌ه���ل ئه‌لح���ه‌ق) له‌نێوان مه‌نده‌لی‌‌و به‌له‌دروزدا خاڵی پش���كنینیان داناوه‌‌و پرسیار له‌ناس���نامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی سه‌رنش���ینانی ئۆتۆمبیل���ه‌كان ده‌كه‌ن، هه‌ركه‌س���ێك بڵێت ك���وردم دایئه‌گرن‌و س���وكایه‌تی پێده‌كه‌ن .وتیشی ته‌نانه‌ت به‌هه‌ندێك كوردیان وتوه" ،ئێره شوێنی تۆ نیه بڕۆ بۆ كوردستان". ه���ه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌هه‌ڕه‌ش���هو ده‌س���تدرێژیه‌كانی گروپ���ی (عه‌س���ائب ئه‌ه���ل ئه‌لحه‌ق) به‌رامبه‌ر ك���ورد ،رۆژی 2014/6/19س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم���ی كوردستان به‌یاننامه‌یه‌كی ده‌ركرد‌و تیایدا داوای‌كرد له‌مه‌رجه‌عه ئاینیه‌كان‌و پارت‌و كه‌سایه‌تیه سیاسیه‌كانی شیعه‌ی عێراق س���نورێك بۆ ئه‌م گروپ���ه دابنێن‌و رێگه نه‌ده‌ن به‌وجۆره دژایه‌تی كورد بكه‌ن. هه‌رچه‌ن���ده س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م داوایك���ردوه حكومه‌ت���ی عێ���راق به‌رپرسیارێتی یاس���ایی خۆی سه‌باره‌ت
به‌كوردانی دانیشتوی به‌غداو ناوچه‌كانی تری عێ���راق جێبه‌جێب���كات ،به‌اڵم ئه‌م گروپ���ه زۆر نزیك���ه له‌ن���وری مالیك���ی س���ه‌رۆكی حكومه‌ته‌وه ،له‌هه‌رشوێنێكدا جموجوڵ‌و چاالكیی���ان هه‌بێت به‌هێزترو له‌دام���ه‌زراوه ده‌ستڕۆیش���توترن حكومیه‌كان ،ته‌نانه‌ت له‌ئێس���تادا له‌ناو پۆلیس���ی مه‌نده‌لیدا كارده‌كه‌ن به‌وته‌ی عه‌بدول حسێن عه‌باس. حس���ێن خ���وداداد ،كوردێك���ی تری ناوچ���هی مه‌نده‌لیه‌‌و له‌س���اڵی 2007هوه ئاواره‌ی گه‌رمیان بوه ،به‌اڵم وه‌ك خۆی ده‌یگێڕێت���هوه ئ���هو له‌ده‌س���ت تیرۆری قاعی���ده‌و گروپه چه‌كداره س���وننه‌كانی ناوچه‌كه رایك���ردوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند، "ئه‌وكات ده‌یانكوشتین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه شیعه بوین ،به‌اڵم ئێستا له‌به‌رئه‌وه‌ی كه كوردین". هه‌رچه‌ن���ده تائیفی���ه‌ت (ناكۆكی���ه ئاینی‌و مێژوییه‌كانی ش���یعه‌و س���وننه) بزوێنه‌ری سه‌ره‌كی الیه‌نه شه‌ڕكه‌ره‌كانی عێراق���ه (حكومه‌ت���ی ن���وری مالیكیو شیعه‌كان له‌به‌رامبه‌ر داعش‌و هاوپه‌یمانه س���وننه‌كانی) به‌اڵم كوردان���ی مه‌نده‌لی وه‌ك دۆس���ت‌و برا ته‌ماشاناكرێن له‌الیه‌ن ش���یعه‌كانی عێراق���هوه ،به‌هه‌م���ان ئهو ئه‌ندازه‌ی���ه قاعیده‌و س���وننه‌كانی دیاله به‌دوژمنی���ان ده‌زانن‌و له‌س���ااڵنی 2006و 2007دا لێیانده‌كوشتن.
4
هەنوکە
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
نان بۆ نانه‌وا و گۆشت بۆ وه‌زیر
ی پیره :دوریی وه‌زیره‌كان له‌پسپۆرییه‌تیه‌كه‌ی خۆیان سه‌عد به‌گرفت نازانم ،چونكه "خۆ وه‌زیر كرێكاریی ناكات" ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی به‌شی زۆری ئهو كه‌سانه‌ی كه پۆستی وه‌زیرییان له‌كابینه‌ی هه‌شته‌می حكومه‌تی هه‌رێم وه‌رگرتوه ،بڕوانامه‌و پسپۆریه‌تییه‌كه‌یان زۆر دوره له‌و پۆسته وه‌زارییه‌ی كه پێیاندراوه، به‌رپرسێكی حیزبی ده‌ڵێت "له‌هه‌مو دونیادا وایه كه پۆستی وه‌زیر پۆستێكی سیاسیه‌و مه‌رج نیه هه‌مو ئه‌وانه‌ی كه ده‌كرێنه وه‌زیر له‌پسپۆرییه‌تیه‌كه‌یان نزیك بێت"، هاواڵتییه‌كیش ده‌ڵێت "حیزبه‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای نان بۆ نانه‌وا و گۆشت بۆ وه‌زیر" ئیشیانكردوه. س���ه‌ره‌نجام كابینه‌ی هه‌ش���ته‌م ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان، هاوكات له‌گه‌ڵ گه‌یشتنی چه‌كدارانی داعش بۆ س���ه‌ر سنوره‌كانی هه‌رێم، له‌دایكبون���ی خ���ۆی راگه‌یاند ،جگه ل���ه‌وه‌ی ك���ه س���ه‌رۆكی حكومه‌ت‌و جێگره‌كه‌ی س���ه‌ر به‌دو ماڵی ههره ناس���راوی هه‌رێمی كوردس���تانن كه زیاتر له‌په‌نجا ساڵه كایه‌ی سیاسی كوردس���تان له‌س���ه‌ر ن���اوی ئه‌وان "بارزان���یو تاڵه‌بان���ی" تاپۆكراوه، زۆرب���هی وه‌زیره‌كانی���ش كه‌س���ی ته‌كنۆك���رات‌و خ���اوه‌ن پس���پۆری بواره‌كان���ی خۆی���ان نی���ن ،له‌نێ���و ئه‌وان���هی ك���ه پۆس���تی وه‌زیرییان وه‌رگرتوه ،تیایاندایه به‌كالۆریۆس���ی له‌یاس���ادا هه‌یه كراوه‌ت���ه وه‌زیری ش���اره‌وانی ،هه‌ش���یانه بڕوانام���هی له‌جیۆلۆجیدا وه‌رگرت���وه‌و كراوه‌ته وه‌زیری ئه‌وقاف ،له‌زۆربه‌ی پۆس���ته وه‌زاریی���ه‌كان به‌ده‌گم���هن نه‌بێت، هه‌مویان ل���هو پۆس���ته وه‌زارییانه دانه‌نراون كه نزیكبن له‌پس���پۆڕیی‌و جۆری بڕوانامه‌كانیان. پێكهێنان���ی كابین���هی هه‌ش���ته‌م به‌مج���ۆره ،بابه‌تێكی گه‌رمی په‌یجه كوردییه‌كان���ی ت���ۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یس���بوك بو ،كه سه‌دان كۆمێنت‌و نوكت���هی له‌س���ه‌ر باڵوكراوه‌ت���هوه، به‌ش���داربوییه‌كی تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یس���بوك له‌په‌ڕه‌ی تایبه‌تی خۆی نوس���یویه‌تی "ئ���ه‌رێ ك���ه‌س هه‌یه بڕوانام���هی به‌كالۆری���ۆس له‌قورئان بكات���ه وه‌زی���ری كش���توكاڵ ،به‌اڵم به‌كه‌لۆریۆس له‌زانس���تی جیۆلۆجی بكات���ه وه‌زی���ری ئه‌وق���اف ،ی���ان به‌كه‌لۆریۆس له‌ئه‌ندازه‌ی ته‌الرسازی بكاته وه‌زیری داد؟". هاواڵتییه‌ك���ی دیك���ه‌ش له‌په‌یجه تایبه‌تییه‌ك���هی خۆی���دا كۆمێنتێكی ته‌نزئامێ���زی س���ه‌باره‌ت ب���ه‌م
رێوڕه‌سمی سوێندخواردنی سه‌رۆک‌و جێگرو وه‌زیره‌کانی کابینه‌ی هه‌شته‌م له‌په‌رله‌مان ی هه‌رێ���م پێكهاته‌ی���هی حكومه‌ت��� نوس���یوه‌و ده‌ڵێت "نان بۆ نانه‌وا و گۆشت بۆ وه‌زیر". حزب‌و الیه‌نه سیاس���یه براوه‌كانی هه‌ڵب���ژاردن له‌ب���اره‌ی دانان���ی وه‌زیره‌كانی���ان‌و ره‌چاونه‌كردن���ی پس���پۆریه‌تییان بۆچونی جیاوازیان هه‌ی���ه ،عه‌ل���ی حس���ێن ئه‌ندام���ی س���ه‌ركردایه‌تی‌و به‌رپرس���ی لق���ی 2ی پارتی له‌هه‌ولێ���ر ،له‌لێدوانێكدا به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند ك���ه "له‌هه‌مو دونیادا وایه ،پۆستی وه‌زیر پۆستێكی سیاسیه‌و مه‌رج نیه هه‌مو ئه‌وانه‌ی كه ده‌كرێنه وه‌زیر له‌پسپۆرییه‌تیه‌كه‌یان نزیكب���ن ،چونكه گرنگ سیس���ت همو ئهو به‌ڕێوه‌به‌ران���هن كه له‌وه‌زاره‌تدا كارده‌كه‌ن". ناوب���راو جه‌ختیش���ی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌كرده‌وه كه زۆربه‌ی وه‌زیره‌كانی پارت���ی له‌س���ه‌ر بنه‌م���ای تواناو تا ڕاده‌یه‌ك پس���پۆرییه‌وه دیاریكراون، ئ���هو وتی "ته‌نانه‌ت وه‌زیرمان داناوه ك���ه ئه‌ندامی پارتیش نیه ،بۆ نمونه ئاش���تی هه‌ورامی كه هه‌شت ساڵه وه‌زی���ره ئه‌ندامی ئێم���ه نیه‌و ته‌نها ئهوه نه‌بێت ك���ه له‌بواره‌كه‌ی خۆیدا كه‌س���ێكی ته‌كنۆكرات‌و سه‌ركه‌وتو‌و ش���اره‌زایه ،دیس���ان وه‌زیره‌كان���ی دیكه‌شمان بهههمانشێوه ،بۆ نمونه كاك كه‌ری���م ش���نگالی له‌بواره‌كه‌ی خۆیدا سه‌ركه‌وتوه ،هه‌روه‌ها د.عه‌لی س���ندی به‌هه‌مانش���ێوه له‌ب���اره‌ی پالندانانه‌وه كه‌س���ێكی س���ه‌ركه‌وتو بوه". وتیشی "به‌اڵم وه‌زیریشمان داناوه
كه له‌پس���پۆرییه‌كه‌یه‌وه دوره ،به‌اڵم ره‌نگ���ه ئه‌مه كێش���ه نه‌بێ���ت‌و به‌و مانایه‌ش نایه‌ت كه ئ���ه‌وان ناتوانن له‌پۆسته‌كانیان سه‌ركه‌توبن". د.ئاكۆ حه‌م���ه كه‌ری���م ،له‌ژوری توێژین���ه‌وه‌ی سیاس���ی بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان ،له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێنه جه‌ختی له‌س���ه‌ر ئهوه ك���ردهوه كه له‌بنه‌ڕه‌تدا پۆستی وه‌زیر ،پۆستێكی سیاس���یه نه‌ك پۆستێكی پیشه‌یی، ئ���هو وت���ی "له‌هه‌مو دونی���اش هه‌ر وای���ه ك���ه وه‌زاره‌تێ���ك وه‌رئه‌گرن، سیاسه‌تی حكومه‌ت به‌ڕێوه ئه‌به‌ن‌و ورده‌كارییه‌ك���هی به‌جێده‌هێڵرێت بۆ بریكاری وه‌زیرو راوێژكارو به‌ڕێوه‌به‌ره گشتیه‌كانی نێو وه‌زاره‌ت". وتیش���ی "هه‌ڵبه‌ت���ه ئێم���ه وه‌ك بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان خه‌ڵكێكی زۆر به‌توان���او متمانه‌دارم���ان هه‌یه كه ده‌توان���ن به‌رگ���ری له‌سیاس���ه‌تی بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان بك���هن ،ئهو وه‌زیرانه‌شمان كه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان داین���اون ،به‌هه‌مانش���ێوه خه‌ڵك���ی به‌توان���او جێگ���هی متمان���هن ،ئهو وه‌زیرانه‌شمان له‌سه‌ر بنه‌مای سیاسی دانراون ،به‌مه‌به‌ستی جێبه‌جێكردنی به‌رنامه‌كانی بزوتنه‌وه‌كه‌و به‌رگریكردن له‌سیاسه‌تی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان". ئاكۆ حه‌مه كریم ئه‌وه‌شی رونكرده‌وه كه تا ئێس���تا له‌بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان ته‌نها چوار كه‌س له‌كابینه‌ی هه‌شت ده‌ستبه‌كاربون ،چونكه به‌دڵنیاییه‌وه ئهو پۆستانه‌ی دیكه‌شمان كه ماون له‌سه‌ر بنه‌مای سیڤی‌و ته‌كنۆكراتی‌و كێبڕك���ێ ده‌بێت .وتیش���ی "بۆ ئهو
پۆس���تانه‌ی ك���ه ماون م���ه‌رج نیه كه‌سه‌كه ئه‌ندامی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بێت ،زۆر ئاس���اییه ئهو كه‌سه‌ی كه پۆستی پێده‌ده‌ین كه‌سێكی بێالیه‌ن بێت ،بۆیه جه‌خ���ت لهوه ده‌كه‌مه‌وه كه به‌المانه‌وه گرنگ نیه ئهو كه‌سه ئه‌ندامی گۆڕان���ه یاخود نا .ئه‌مه‌ش له‌داهات���ودا ره‌نگده‌دات���هوهو ئ���هو سیاس���ه‌ته په‌ی���ڕه‌و ده‌كه‌ین .به‌اڵم بۆ مه‌سه‌له‌ی پۆس���ته وه‌زارییه‌كان ئه‌مه‌یان شتێكی جیاوازتر بو". س���ه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی نیشتمانی كوردس���تان ،له‌ب���اره‌ی دانان���ی وه‌زیره‌كانیان له‌كابینه‌ی هه‌شته‌می حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م ،له‌لێدوانێك���دا ئه‌وه‌ی به‌ئاوێن���ه راگه‌یاند كه دوری وه‌زی���ره‌كان له‌پس���پۆرییه‌تیه‌كه‌ی خۆیان به‌گرفت نازانم ،چونكه" خۆ وه‌زیر كرێكاریی ناكات". ئ���هو وتی "ئ���هو كابینه‌ی���ه دوای نۆ مان����گ ئینج����ا له‌دایكبوه ،بۆیه هه‌رچۆنێك بێت با وه‌زیره‌كان سه‌د رۆژێك ئیش����ی خۆیان بكه‌ن ،ئنجا قسه‌یان له‌سه‌ر بكه‌ن". ئهو به‌رپرس����هی یه‌كێتی ئه‌وه‌شی رونك����ردهوه ك����ه له‌ن����او یه‌كێت����ی ته‌م����هنو ش����وێنی جوگراف����یو تا ڕاده‌یه‌كی����ش هه‌وڵ����درا پس����پۆریی به‌بنه‌م����ا وه‌ربگیرێ����ت ،ب����ۆ نمونه ئه‌وانه‌ی ك����ه پس����پۆریه‌تییه‌كه‌یان ره‌چاوك����راوه وه‌زیری رۆش����نبیرییه له‌وه‌ته‌ی هه‌یه له‌نێو راگه‌یاندن ئیش ده‌كات‌و زمانزانێك����ی باشیش����ه .بۆ وه‌زیره‌كانی دیكه‌ش بهههمانشێوه،
ئه‌بێ به‌شێوه‌یه‌كی گشتی تێڕوانینێكی نوێمان هه‌بێت ،به‌وه‌ی كه له‌خوار پۆستی وه‌زیری ،پێویسته ره‌چاوی پسپۆریی بكرێت‌و خه‌ڵكی به‌تواناو لێهاتوو لێوه‌شاوه بخرێنه ئهو شوێنانه تا راده‌یه‌كی باش ره‌چاوی بڕوانامه‌و پسپۆرییه‌كه‌یان كراوه. ئه‌بوبه‌كر عه‌لی ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس����ی یه‌كگرت����وی ئیس��ل�امی، له‌لێدوانێك����دا به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند ك����ه "م����ه‌رج نی����ه ئه‌م پرس����ه بۆ هه‌م����و وه‌زاره‌ته‌كان ببێته گرفتێكی گ����ه‌وره ،بۆیه ئه‌بێ به‌ش����ێوه‌یه‌كی گشتی تێڕوانینێكی نوێمان هه‌بێت، به‌وه‌ی كه له‌خوار پۆستی وه‌زیری، پێویسته ره‌چاوی پسپۆریی بكرێت‌و خه‌ڵكی به‌تواناو لێهاتوو لێوه‌شاوه، بخرێنه ئهو شوێنانه". ناوبراو ئه‌وه‌ش����ی رونكرده‌وه كه "له‌نێو یه‌كگرتو ت����ا راده‌یه‌كی زۆر ره‌چاوی جۆری پسپۆرییه‌كه كراوه، هه‌روه‌ك هه‌ندێك پس����پۆریش هه‌یه گشتیه‌و دیار نیه ،هه‌ندێك پۆستی وه‌زیری هه‌یه گش����تیه‌و كه‌س����ێكی سیاسی ئه‌توانێت به‌ڕێوه‌یان ببات". ناوب����راو وتی "به‌گش����تیش ئه‌وانه‌ی یه‌كگرت����و پس����پۆرییه‌كه‌یان نزیكه له‌پۆست‌و ئیشه‌كانیانه‌وه". وتیش����ی "ئێمه خاوه‌نی كادیرێكی زۆری����ن ،بۆیه حزبێك����ی وه‌ك ئێمه ئه‌گ����ه‌ر له‌نێو حزبه‌كه‌ی����دا ،خه‌ڵكی نه‌بێت ب����ۆ پۆس����تی وه‌زاره‌ته‌كان، ئاس����اییه ك����ه خه‌ڵك����ی ده‌ره‌وه‌ی خۆمان بهێنین ،ب����ه‌اڵم كه خه‌ڵك‌و كادیری ب����اش له‌نێ����و حزبه‌كه‌مان هه‌بێت پێویست بهوه ناكات خه‌ڵكی ده‌ره‌وه‌ی حزبه‌كه‌م����ان بهێنی����ن پۆس����تی پێبده‌ین ،چونك����ه ئهوه رونه كه ئه‌وله‌ویه‌ت بۆ كادیره‌كانی خۆمانه".
كابینه‌ی هه‌شته‌م به‌كۆمه‌ڵێك قه‌یرانه‌وه ده‌ستی به‌كاره‌كانی كرد ئا :ئاكۆ دوای 9مانگ له‌چاوه‌ڕوانی ،سه‌رئه‌نجام كابینه‌ی هه‌شته‌م به‌به‌شداری الیه‌نه براوه‌كانی هه‌ڵبژاردن‌و به‌كۆمه‌ڵێك قه‌یرانه‌وه ده‌ستی به‌كاره‌كانی كرد، ئه‌مه‌ش گرفتی گه‌وره‌ی بۆ هاواڵتیانی هه‌رێم دروستكردوه. له‌ئێستادا قهیرانی دارایی ،دواكه‌وتنی موچه ،قهیرانی به‌نزین‌و سوته‌مه‌نی، كه‌مبونه‌وه‌ی بڕی كاره‌با ،قهیرانی وه‌ستانی پرۆژه‌كان ،نه‌هاتنی بودجه ،ڕێكنه‌كه‌وتنی هه‌رێم‌و به‌غدا ،به‌رزبونه‌وه‌ی نرخی كااڵو كه‌لوپه‌له‌كان‌و دواجار هاتنی گروپی داعش بۆ نزیك سنوری ناوچه كوردییه‌كان، به‌ته‌واوی باڵی به‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستاندا كێشاوه‌و ئه‌مه‌ش هاواڵتیانی نیگه‌رانكردوه. له‌نێو ئهو قه‌یرانه جۆربه‌جۆرانه‌دا ،كابینه‌ی هه‌شته‌م پێكهات. به‌ش���ێك له‌هاواڵتی���ان به‌نیگه‌رانی���هوه ده‌ڕواننه ئهو دۆخه‌ی كه ئێستا كوردستانی گرتۆته‌وه‌و پێیانوایه زیانمه‌ندی یه‌كه‌م ته‌نها خۆیانن .ڕێبوار شاكر كه هاواڵتییه‌كی ته‌مه‌ن 37س���اڵه ،له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه نیگه‌رانی خۆی له‌و بارودۆخه ده‌ربڕی‌و گه‌ش���بین نیه به‌وه‌ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم بتوانێت به‌زویی‌و به‌ئاس���انی زاڵبێت به‌س���ه‌ر ئهو قه‌یرانانه، "چونكه حكومه‌ت هیچ پالن‌و به‌رنامه‌یه‌كیان نیه بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی قه‌یرانه‌كان ،پێش���تر چۆن بون ئێستاش هه‌ر وان". هاوكات سه‌ربه‌س���ت ئه‌حمه‌د كه پیشه‌ی مامۆس���تای س���ه‌ره‌تاییه ،بۆچونی وایه كه "له‌بری پێكهێنانی كابین���ه ،هه‌ق وابو ئهو به‌رپرس���انه‌ی ئێس���تا كه به‌ش���ی زۆریان دروس���تكه‌رو خوڵقێن���ه‌ری قه‌یرانه‌كانـ���ن، ده‌ست له‌كار بكێشنه‌وه". ئه‌یوب س���ماقه‌یی ،مامۆس���تایی زانكۆو ش���اره‌زای بواری ئاب���وری ،له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه جه‌ختی له‌سه‌ر ئهوه كردهوه كه ئهو قه‌یرانانه‌ی ئێستا كوردستانیان گرتۆته‌وه، درێژه ده‌كێشێن" .بۆ نمونه له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی قهیرانی به‌نزین له‌هه‌رێمی كوردستان ،بڕی پێویستمان نیه له‌موش���ته‌قاتی نه‌وتی ،تا ئێس���تا پااڵوگه‌ی پێویستمان نیه .خاوه‌نی فڕۆك���هو فڕۆكه‌خانه‌ی���ن ،كه‌چ���ی قهیرانی به‌نزینمان ههیهو هاواڵتیان زۆر به‌ئه‌س���ته‌م به‌نزینی���ان ده‌س���تده‌كه‌وێت‌و ئه‌م دۆخه‌ش به‌رده‌وام ده‌بێت". س���ماقه‌یی وتیش���ی" ،داهات���ی ن���ه‌وت به‌ش���ی موچه‌و به‌ڕێوه‌بردنی كاروباره‌كانی داموده‌زگاكان���ی حكوم���ه‌ت ن���اكات ،بۆیه هه‌ردو قهیرانی داراییو سوته‌مه‌نی به‌رده‌وام ده‌بێ���ت‌و درێ���ژه ده‌كێش���ێت ،له‌وانه‌ش���ه قهیرانی دیكه‌ش���ی به‌دوادابێت ب���ۆ نمونه قهیرانی نیشته‌جێبون". ناوبراو پێشیوایه كه ئێستا له‌كوردستان قه‌یران قه‌یران راده‌كێشێت‌و ئهو بارودۆخه‌ش قه‌یرانێكی مه‌ترسیدار به‌دوای خۆیدا دێنێت، كه ئه‌ویش بریتیه له‌كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌رفه‌تی كارو دروس���تبونی رێژه‌یه‌كی زۆری بێكاری، چونكه ئه‌گه‌ر خه‌ڵك بێكار بو هه‌ژار ده‌بێت‌و كه‌وات���ه رێژه‌ی هه‌ژاریی���ش به‌رزده‌بێته‌وه، به‌مج���ۆره‌ش كێش���هی سیاس���یو ئابوری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی به‌دوای خۆیدا دێنێت.
له‌چوار ساڵ ی ئاینده س ێ كه‌ناڵه‌كه ی پێشوی ئۆپۆزسیۆن چۆن مامه‌ڵ ه ده‌كه‌ن؟ ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د هه‌رسێ كه‌ناڵه‌كه‌ی پێشوی ئۆپۆزسیۆن (كه‌ی ئێن ئێن ،سپێده ،په‌یام) له‌چوار ساڵی رابردودا به‌شێوه‌ی میدیایه‌كی ئۆپۆزسیۆنی ره‌خنه‌گر به‌رامبه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت كاریانكردوه كه حزبه‌كانیان لهدهرهوهی حكومه‌ت بون ،به‌اڵم ئێستا هه‌رسێ الیه‌نه پێشوه‌كانی ئۆپۆزسیۆن (گۆڕان ،یه‌كگرتو ،كۆمه‌ڵ) به‌شدارییان له‌كابینه‌ی هه‌شته‌می حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كردوه ،ئایا ئهو كه‌نااڵنه له‌قۆناغی داهاتودا به‌هه‌مانشێوه‌ی رابردو كار ده‌كه‌ن یان شێوازی كاركردنیان ده‌گۆڕن؟ سه‌رپه‌رشتیاری گشتی كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێنی س����ه‌ر به‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ،شۆڕش حاجی له‌باره‌ی سیاسه‌تی كه‌ناڵه‌كه‌یانه‌وه بۆ چوار ساڵی ئاینده ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "سیاس����ه‌تی كه‌ناڵی ك����هی ئێن ئێن هه‌مان سیاس����ه‌تی پێشوی ده‌بێت له‌روی هۆشیاركردنه‌وه‌ی خه‌ڵك‌و پێدانی زانیاری ده‌ستنیش����انكردنی كه‌موكوڕی����ه‌كان‌و چاودێریكردن����ی ئ����ه‌دای حكومه‌ت ،به‌اڵم
ده‌كرێت شێوازی نامانه‌وێت كه‌ناڵی په‌یام ببێته ره‌خنه‌گرتنه‌كه گۆڕانكاری به‌سه‌ردا قوربانی یه‌ك دو وه‌زیری كۆمه‌ڵ بێت ته‌نی����ا گۆڕانكاریه‌ك بكرێ����ت له‌چۆنیه‌ت ی زمان����ی ره‌خنه‌گرتنه‌كه‌مان����هوه ده‌بێت، هه‌ربۆیه به‌چاوێكی ره‌خنه‌گرانه‌وه سه‌یری په‌رله‌م����ان‌و حكومه‌ت ده‌كه‌ی����ن هه‌روه‌ها ل����ه‌كاره باش����ه‌كانیان ده‌ستخۆش����ییان لێده‌كه‌ی����نو له‌كه‌موكوڕیی����ه‌كان ره‌خنه ده‌گرین". ناوب����راو ئاماژه‌ی ب����ه‌وه‌ش كرد كه ئهو
له‌چوار ساڵ ی رابردو چۆن بوین له‌ئاینده‌ش هه‌ر واده‌بین
كاته‌ی له‌ئۆپۆزسیۆن بوین به‌زمانێك قسه بو ئه‌دایان به‌و ش����ێوه‌یه‌ی ئێس����تا نه‌بو، ده‌كه‌ین ،به‌اڵم له‌ئێس����تا له‌ناو حكومه‌تین له‌ئێستاشدا كه‌ی ئێن ئێن جه‌خت له‌سه‌ر به‌زمانێكی تر قس����ه‌ده‌كه‌ین ،ئێستا له‌ناو ئ����هوه دهكاتهوه كه ده‌بێت ده‌نگی خه‌ڵك حكومه‌تین له‌نزیك����هوه چاودێریی ئه‌دای بێتو داواكاری خه‌ڵك بگه‌یه‌نێته شوێنی وه‌زاره‌ته‌كان ده‌كه‌ین له‌پێش ههمویانهوه خۆی ،هه‌روه‌ها هه‌مو ئهو پرۆژه یاسایانه ئه‌دای وه‌زی����رو كارمه‌نده‌كانی بزوتنه‌وه‌ی بهێنینه پێش����هوهو موناقه‌شه‌ی بكه‌ین كه گ����ۆڕان ،جاران ك����ه له‌په‌رله‌م����ان بوین له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكی كوردستان بێت". وتیشی "به‌شێوه‌یه‌ك میدیاكانی گۆڕان ك هش‌و ه����ه‌وای په‌رله‌مان به‌ش����ێوه‌یه‌ك
رێكده‌خه‌ین����هوه كه بتوانی����ن هه‌م رۆڵی چاودێری����یو هه‌م رۆڵی پێدان����ی زانیار ی گه‌یاندن به‌خه‌ڵكی كوردستان ببینن". له‌باره‌ی سیاس����ه‌تی كه‌ناڵی ئاس����مانی سپێده له‌چوار ساڵی ئاینده‌دا ،به‌رێوه‌به‌ری گشت ی كه‌ناڵی ئاسمانی سپێده به‌وه‌كاله‌ت حامید محه‌مه‌د عه‌لی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئێمه وه‌كو كه‌ناڵی سپێده له‌به‌رئه‌وه‌ی كه میدیا ده‌سه‌اڵتی چواره‌مه ده‌بێت له‌خه‌می داواكاریه‌كان����ی خه‌ڵكی كوردس����تان بێت چ ئه‌وه‌ی سیاس����ی كه خزمه‌ت به‌ئامانجه نه‌ته‌وه‌یه‌كه بكات چ ئه‌وه‌ش����ی په‌یوه‌ندی به‌خزمه‌تگوزاریه‌كان‌و الیه‌نی رۆشنبیریی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه هه‌یه". ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه راسته له‌ئێس����تادا یه‌كگرتوی ئیسالمی به‌شداری له‌حكومه‌ت كردوه ،به‌اڵم ئهوه واناكات كه ئێمه ده‌س����تبه‌رداری قسه‌كردن ده‌رباره‌ی كه‌موكوڕیه‌كانی����ان بی����ن ،به‌ڵكو ده‌كرێت ش����ێوازی ره‌خنه‌گرتنه‌ك����ه گۆڕان����كاری به‌سه‌ردا بێت. له‌باره‌ی چۆنیه‌تی گوتاری س����پێده‌وه محه‌مه‌د جه‌ختی له‌س����ه‌ر ئهوه كردوه‌وه كه ئه‌وان حزبێكی ئیس��ل�امی میانڕه‌ون‌و باوه‌ڕم����ان به‌توندوتیژی نیه نه له‌گوتاری
راگه‌یاندنم����ان ن���� ه له‌مامه‌ڵه‌كردن����ی موماره‌سه‌ی رۆژانه‌مان. به‌رێوه‌ب����ه‌ری كه‌ناڵ����ی ئاس����مانی په‌ی����ام له‌ب����اره‌ی چۆنیه‌ت����ی كاركردنی كه‌ناڵه‌كه‌یان����هوه به‌ئاوێن����هی راگه‌یان����د "په‌ی����ام وه‌كو خ����ۆی كار ده‌كات له‌گه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی س����ه‌ر به‌پارتێكی ئۆپۆزس����یۆن بوین ،به‌اڵم به‌به‌رده‌وامی ئهو ده‌رفه‌ته‌مان به‌كابینه‌كان داوه له‌سه‌ره‌تای پێكهێنانی حكومه‌ته‌وه به‌پێویس����تمان زانیوه تا ئهو كاته‌ی ده‌كه‌ونه س����ه‌ر ڕێ����ڕه‌وی خۆیان، چونك����ه له‌س����ه‌ره‌تای ده‌س����تبه‌كاربونی وه‌زیره‌كان له‌ناو وه‌زاره‌ته‌كان كه شاره‌زایی پس����پۆڕییان نیه نابێت ئێمه ده‌ستبكه‌ین به‌ره‌خنه‌گرتن به‌ڵكو ده‌رفه‌تی ساڵێكیان پێده‌ده‌ین له‌و ماوه‌یه به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی ره‌خنه بگرین پێشنیار ده‌كه‌ین". ناوب����راو ئام����اژه ب����ه‌وه‌ش ده‌كات به‌ش����داریكردنی كۆمه‌ڵ����ی ئیس��ل�امی له‌حكوم����ه‌ت وا له‌كه‌ناڵی په‌ی����ام ناكات چاوپۆشی بكات لهههڵهو كه‌موكوڕیه‌كانی حكومه‌ت به‌ڵكو له‌وه‌زاره‌ته‌كانی كۆمه‌ڵه‌وه ده‌س����تپێده‌كه‌ین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی نامانه‌وێت كه‌ناڵ����ی په‌ی����ام بێته قوربان����ی یه‌ك دو وه‌زیری كۆمه‌ڵ.
کوردستانی
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
5
ی ئیسالمییه‌و ه شه‌هیده؟ ئایا گیانله‌ده‌ستدان له‌شه‌ڕ ی "داعش" له‌دید ی كۆمه‌ڵ
ئه‌ندامێك ی مه‌كته‌ب ی سیاسی :شه‌هیدیی شتێك نی ه ئێمه بیبه‌خشینه‌وه ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستان نازم عه‌بدواڵ جه‌غت لهوه دهكاتهوه كه هێشتا زوه حوكم له‌سه‌ر سیسته‌می حوكمڕانی داعش بدرێت‌و ده‌ڵێت "بڕواناكه‌م ئهو جوڵه‌یه‌ی ئه‌وان كردویانه بۆ قه‌ده‌غه‌كردنی نێرگه‌له‌كێشان بێت". ن����ازم عه‌ب����دواڵ له‌لێدوانێك����دا بۆ ئاوێن����ه ئام����اژه‌ی بهوه ك����رد كه بۆ په‌یب����ردن به‌پێش����ڕه‌وییه خێراكانی داعش له‌ش����اره‌كانی موسڵو تكریت‌و ئه‌نب����اردا پێویس����ته خوێندنه‌وه‌مان بۆ ك����ۆی عێراق هه‌بێت ن����ه‌ك بێین ئ����هو ناوچانه جیابكه‌ین����هوهو پارچه پارچه‌ی بكه‌ین ،ئهو وتی "ماوه‌یه‌كی زۆره عێراق به‌بارودۆخێكی قه‌یراناویدا تێپه‌ڕده‌بێ����ت به‌ه����ۆی ده‌س����ه‌اڵتی مالیكیی����هوه ،حوكمڕانی����ی مالیكی جۆرێك له‌خۆسه‌پاندنی پێوه دیاربو، گوێی به‌ده‌س����تور نه‌دا ،حس����ابی بۆ پێكهاته‌كانی دیك����هی عێراق نه‌كردو ئه‌م����ه‌ش وای لێهات ك����ه له‌كۆتاییدا به‌مجۆره دۆخه‌ك����ه بته‌قێته‌وه ،ئه‌م بارودۆخ����ه ده‌رئه‌نجامی سیاس����ه‌تی سیاسه‌تی هه‌ڵه‌ی مالیكی وایكرد داعش ده‌ست به‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك شارو ناوچه‌ی عێراقدا بگرێت هه‌ڵه‌ی حكومه‌تی عێراقییه". ی ئه‌ڵێن داعش ،به‌اڵم له‌نێو داعش چه‌ند ناوب����راو جه‌غتی ل����هوه كردهوه كه كورده‌وارییه‌وه هه‌ركه‌س����ێك له‌سه‌ر ده‌زانن له‌هه‌رێمی كوردستان ،ئهو وت سیاس����ه‌تی هه‌ڵه‌ی مالیك����ی وایكرد ش����تێكی پیرۆز بكوژرێت ،به‌تایبه‌ت "ئێمه واجب ه هه‌مومان نه‌ك هه‌ر هێزی گروپ هه‌ی���ه ،به‌عس���یه‌كان‌و خه‌ڵكی داعش ده‌ست به‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك شارو له‌س����ه‌ر مه‌س����ه‌له‌ی به‌رگریك����ردن پێشمه‌رگه ،له‌هه‌ر شوێنێكه‌و‌ه مه‌ترسی دیكه‌و زۆر گروپی دیك ه هه‌ن ،لهبهرئهوه ناوچ����هی عێراقدا بگرێ����ت‌و جۆره‌ها له‌گ����ه‌ل‌و واڵت ،ئه‌م����ه پێیده‌گوترێت له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان دروستببێت هه‌ر حوكمێك بده‌ین له‌سه‌ر ئهو جۆره گروپ بێنه ناو عێراق كه هه‌ندێكیان ش����ه‌هید .له‌روی عورفیه‌وه كه پیشه پارێ���زگاری بكه‌ین ،چونك��� ه هه‌رێمی به‌ڕێوه‌بردنه ،هێشتا زوه". ی به‌چۆنیه‌ت��� س���ه‌باره‌ت نامۆن‌و ناسراو نین ،ئهو وتی "ئه‌وه‌ی پیرۆزبێ����ت ،هه‌ركه‌س����ێك بكوژرێت كوردس���تان كه‌ش���تییه‌كه هه‌مومانی ئێس����تا هاتوه‌ته ناو عێراقه‌وه به‌شی ئه‌بێته شه‌هید". تێدای���ن .وات ه ته‌نها حزبێك‌و الیه‌نێك‌و به‌ڕێوه‌بردن���ی ناوچه‌كانیش���یان ك��� ه زۆری خه‌ڵك����ی س����وننه پش����تیوانی وتیشی "له‌روی ئیسالمه‌تیشه‌وه هه‌ر پارتێ���ك‌و ئاینێك���ی تیا نی���ه ،هه‌مو ب���اس له‌به‌رته‌س���ككردنه‌وه‌ی ئازادیی ه لێده‌كه‌ن". ی كه‌سێك نیه‌تی پرۆژه‌كه‌ی پیرۆزبێت ،حزب‌و الیه‌نه سیاسیو ئاینی‌و پێكهات ه تاكه‌كه‌س���ییه‌كان‌و قه‌ده‌غه‌كردن��� له‌رۆژان����ی راب����ردودا پڕوپاگه‌نده‌ی وه‌كو دیفاعكردن له‌گه‌ل‌و واڵت ،ئهوه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی هه‌رێمی كوردس���تان چه‌ندین ئامڕازی ساده‌ی ژیان ده‌كرێت، ئ����هوه ك����را ك����ه س����ه‌ركرده‌یه‌كی الی خودا شه‌هیده .دواتریش ئه‌كه‌وێته له‌ناو كه‌ش���تی هه‌رێمی كوردستاندان .ناوبراو وت���ی "بڕواناكه‌م ئهو جوڵه‌یه‌ی كۆمه‌ڵی ئیس��ل�ام ی سه‌باره‌ت به‌گیان س����ه‌ر عه‌قیده‌و دینی ئهو خه‌ڵكه الی بۆیه ئه‌ركی سه‌رشانی هه‌مو الیه‌كمان ه ك ه ئه‌وان كردویان��� ه بۆ قه‌ده‌غه‌كردنی نێرگه‌ل���هو جگهره کێش���ان بێت ،بۆی ه له‌ده‌س����تدانی پێش����مه‌رگه له‌شه‌ڕی خوا ،ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كه له‌گه‌ڵ خوا بێتو پارێزگاری لێبكه‌ین". داعشدا قورسه به"شه‌هید" ناوببرێن ،له‌س����ه‌ر پرۆژه‌یه‌كی پیرۆز بجه‌نگێت، ی پرسیارێكیش���دا سه‌باره‌ت نابێت ئێستا حوكم له‌سه‌ر ئه‌وان بده‌ین له‌وه‌اڵم ی وه‌اڵ نێرگه‌له‌ی���ان قه‌ده‌غه‌كردو فاڵن‌و ی ئه‌وان وه‌ك هێزێكی ئیسالم ئاوێنه ئ����ه‌م پرس����یاره‌ی له‌ئه‌ندامی به‌دڵنیاییه‌وه ئهوه ش����ه‌هیده .ئه‌گه‌ر به‌زانیار مه‌كته‌ب سیاس����یه‌كه‌ی كۆمه‌ڵ كرد ،له‌گه‌ڵ خواش نه‌بێت ،كاره‌كه‌ی پیرۆز كه داعش كێ���نو چۆن به‌ڕێوه‌ده‌برێت ،فیسار شتیان قه‌ده‌غه كرد ،ئهو جۆره ئهو بو ،ئهوه له‌نێو خه‌ڵك هه‌ر به‌شه‌هید نازم عه‌بدواڵ وتی "ئێم ه نازانین ئه‌وان حوكمه نابێت بدرێ���ت ،ئه‌بێت له‌كۆی وت����ی "مه‌س����ه‌له‌ی ش����ه‌هیدی ناو ئه‌برێ����ت‌و به‌دڵنیاییه‌وه جێگه ی چه‌ن���د گروپ���نو چه‌ند كه‌س���نو كێ ئهو سیسته‌مه حوكمڕانیی ه بڕوانین ك ه ش����تێك نی����ه ئێمه بیبه‌خش����ینهوه .ته‌قدیره". به‌ڕێوه‌یان ئه‌ب���ات‌و قیاده‌یان ئه‌كات ،له‌ناوچه‌یه‌كدای ه پێیده‌ڵێن سێگۆش���هی ش����ه‌هیدی ئه‌كه‌وێته س����ه‌ر پیرۆزیی ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه ئه‌وان به‌ڕاس���تی ئێم ه له‌م روهوه ئاگادارنین‌و س���وننه ،دوای بزانین له‌س���ه‌ر جۆره پیش����ه‌كه‌وه ،بۆ نمونه له‌روی عورفی هێزی پێش���مه‌رگ ه به‌هێزێكی پارێزگار زانیارییمان نی���ه ،ئهوهنده ئه‌زانین ك ه حوكمێك ئیس���تیقرار ئ���ه‌كات ،دواتر
بڕواناكه‌م ئهو جوڵه‌یه‌ی ك ه داعش كردویان ه بۆ قه‌ده‌غه‌كردنی نێرگه‌له‌‌و جگهره کێشان بێت ،بۆی ه نابێت ئێستا حوكم له‌سه‌ر ئه‌وان بده‌ین
ئه‌بێت بڕیاری له‌سه‌ر بده‌ین ،به‌راستی من ناتوانم هیچ جۆره بڕیارێك له‌س���ه‌ر ئ���هو سیس���ته‌می حوكم���هی داعش بده‌م ،ك ه ب���اس ده‌كرێت ،چونك ه هیچ زانیارییه‌كی وردم لهبارهوه نیه". ی ئ���هو پرسیاره‌ش���دا ك ه له‌وه‌اڵم��� كۆمه‌ڵی ئیسالمی چۆن پێناسه‌ی داعش ده‌كات‌و چ ناوێ���ك له‌و گروپ ه ده‌نێن؟ ئهو وتی "داعش ،پێكهاته‌كه‌یه چه‌ندین ناوو پێناس���هی هه‌ی���ه ،لهبهرئهوه من ناتوانم ئێستا یه‌ك پێناسه‌ی بۆ بكه‌م، له‌به‌رئه‌وه‌ی شتێكی مه‌جهول‌و نادیاره. بۆیه ئێس���تا ناتوانم پێناسه‌یه‌كیان بۆ بكه‌م چونك ه زانیاری وردم له‌س���ه‌ریان نیه". ن����ازم عه‌ب����دواڵ جه‌غت����ی له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ش كردهوه كه كۆمه‌ڵی ئیسالمی چه‌ن����د مانگێك له‌مه‌وب����ه‌ر به‌فه‌رمی ڕایانگه‌یاندوه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان گه‌نجان‌و الوانی هه‌رێمی كوردستان له‌نێوخۆی واڵت����دا خه‌بات����ی سیاس����یو دینی‌‌و
زانستی بكه‌ن ،ئهو وتی "ئێمه به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ئهوه نین كه هیچ گه‌نجێكی هه‌رێمی كوردستان بۆ كاری سیاس����ی روبكاته ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان‌و بچێته ناو داعشه‌وه". ی ئهو ناوچانه‌ش ك ه پێشتر ده‌رباره له‌ژێر ده‌س���تی س���وپای عێراقدا بون‌و ئێستا له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی پێشمه‌رگه‌دان، ی "ئهو شوێنانه مافێكی نازم عه‌بدواڵ وت ده‌س���توریی هه‌رێمی كوردستانه ،ك ه ناوچه‌كانی ماده‌ی 140یشی پێده‌وترێت، مافێكی ش���ه‌رعیی ه ك ه بگه‌ڕێنه‌وه سه‌ر هه‌رێم���ی كوردس���تان .به‌اڵم له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی میكانیزم���ی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئهو شوێنان ه چۆن بێت؟ ئهوه دهگهڕێتهوه س���ه‌ر بڕیاری س���ه‌ركردایه‌تی سیاسی ك���ورد ،كه له‌م روهوه ئه‌بێت بڕیارێكی حه‌كیمان ه بدات‌و به‌شێوازێكی جوان ئهو ناوچان ه به‌ده‌ستبێنینه‌وه‌و هه‌وڵبده‌ین به‌كه‌متری���ن مه‌س���ره‌ف ،زۆرتری���ن ده‌سكه‌وت به‌ده‌ستبهێنین".
"داوا لەپەرلەمانی کوردستان دەکەین بەفەرمی دەسەاڵتی ڕۆژئاوای کوردستان بناسێنێت" ئا :ئاوێنە ،شوان حەمە ساڵح گەدۆ بەنوێنەرایەتی هەرسێ کانتۆنەکەی ڕۆژئاوای کوردستان، لەرێگەی ئاوێنەوە داوا لەسەرۆکی پەرلەمان ،یوسف محەمەد دەکات پەرلەمانی کوردستان بەفەرمی دەسەاڵتی خۆسەری ڕۆژئاوای کوردستان بناسێنێت. س���اڵح گ���ەدۆ دەڵێ���ت "بەناوی ڕێبەڕایەتی خۆس���ەری دیموکراتی، داوا لەپەرلەمانی کوردس���تان‌و بەڕێز یوسف محەمەد ،سەرۆکی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان دەکەم لەنزیکترین کۆبون���ەوەدا پەرلەمانی کوردس���تان بەفەرمی دان بەڕێبەری خۆس���ەری دیموکرات���ی ڕۆژئاوای کوردس���تاندا بنێت". لەئێس���تادا ش���اندێکی ڕۆژئ���اوای کوردس���تان بەس���ەرۆکییەتی ساڵح گەدۆ ،لەگەش���تێکی دیپلۆماس���یدا، س���ەردانی چەندین واڵتی ئەورپییان کردوەو تا ئێس���تاش گەش���تەکەیان بەردەوامە. ئاوێن���ە :ب���ا ل���ەم گەش���تەوە دەس���تپێبکەین ،ئێ���وە بۆچ���ی لەئەوروپان؟ س���اڵح گ���ەدۆ :ئێم���ە هاتوین بۆ ئەوروپا تا پش���تگیری بۆ ڕۆژئاوای کوردستان دەستبخەین .لەبوارەکانی بەڕێوەبردن‌و تەندروستی‌و پەروەردەو ئاسایشدا پێویس���تمان به‌هاوکارییە، دەمانەوێ���ت کادیرەکانمان باش���تر
پ���ەروەرده بکرێ���ن ،بەب���ڕوای ئێمە ئەوروپیەکان لەب���واری جۆراوجۆردا دەتوانن هاوکاریمان بکەن ئاوێنە :س���ەردانی چەن���د واڵتتان ک���ردوەو چ���ۆن پیش���وازییتان لێدەکرێت؟ س���اڵح گەدۆ :تا ئێس���تا سەردانی بەلجی���کاو ئەڵمانی���او س���وید‌و نەرویجمان کردوە .لەگەڵ کارمەندانی وەزارەتەکانی دەرەوەی ئەو واڵتانەدا چەندین کۆبونەوەم���ان ئەنجامداوە. هەمانکات لەئەڵمانیا لەگەڵ کارمەندانی باڵێۆزخانەی ئەمه‌ریکا کۆبونەوەمان کردوە .دەی���ان پەرلەمانتاری حیزبە ئەوروپیەکانمان بینیوە .لەوەزارەتی دەرەوەی نەروی���ج وەک ش���اندی واڵتانی تر ،بەفەرمی پێش���وازییمان لێکرا .ئێمە پێمانوایە ئەم گەشتەمان س���ەرکەوتوبوە‌و چاوەڕوانی ئەنجامی باشی لێدەکەین. ئاوێنە :لەماوەی ڕابردودا رێکخراوی لێبوردن���ی نێودەوڵەت���ی ڕەخن���ەی لەدەسەاڵتدارانی ڕۆژئاوای کوردستان گ���رت ،ئێ���وە ئ���ەو ڕاپۆرت���ە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟ س���اڵح گ���ەدۆ :م���ن ڕاپۆرتەکەم بینیوە .ڕاپۆرتەکە هەندێک ڕاستیی تێدایە‌و ئێمە لەئێستادا کاری لەسەر دەکەین .ئێمە نوێین ،ئەزمونمان زۆر نییە .پێویستمان بەپەروەردەی زیاتر هەی���ە .بۆ نمونە س���ەبارەت بەبونی مێردمن���داڵ لەڕیزەکان���ی یەپەگەدا، ڕێبەرایەتی بڕیاریداوە نابێت تەمەنی گەریال لەخوار هەژدەس���اڵەوە بێت. لەئێس���تادا ئ���ەو بڕی���ارە جێبەجێ
ئێم���ە دەستخۆش���ی لەپێش���مەرگەکانی یەکێتی نیش���تیمانی دەکەی���ن ک���ە لەخ���وار کەرکوکەوە پش���تێنەیەکی ئەمنیی���ان دروس���تکردوە تا ڕێگە لەداعش بگرن دەکرێ���ت .ئامانج���ی ئێم���ە ل���ەم سەردانە ،داوای هاوکاریی‌و بەشداری ئەروپیەکان���ە بۆ پڕکردن���ەوەی ئەو ج���ۆرە کەموکوڕییان���ەو پەرەپێدان لەبوارە جیاوازەکاندا. ئاوێن���ە :ئ���ەی س���ەبارەت بەدورخس���تنەوەی ئ���ەو بەرپرس���ە
حزبیان���ەی ڕۆژئ���اوای کوردس���تان ک���ە لەپارتی‌و مەس���عود بارزانییەوە نزیکن؟ س���اڵح گ���ەدۆ :ئێم���ە دژی دورخس���تنەوەی هەر کەسێکین .من بانگهێشتی هەمو ئەو کەس‌و الیەنانە دەک���ەم ب���ا بێ���ن ،فەرم���و لەڕیزی
پێش���ەوە دابنیش���ن ،ئێمە ئامادەین لەپێناوی بەرژەوەن���دی گەلی کورد تەنازولیان بۆ بکەی���ن ،با بێن لەناو ڕێبەرایەتی خۆس���ەریدا جێی خۆیان بگرن .دان بەڕێبەرایەتیدا بنێن .ڕێز لەهەڵبژاردن‌و زۆرینەو کەمینە بگرن، ئێمەش ئامادەی هەمو هاوکارییەکین. هەڵەیە بوترێت ڕۆژئاوای کوردستان تەنی���ا لەژێ���ر دەس���ەاڵتی پارت���ی یەکێتی دیموکرات���ی (پەیەدە)دایە، لەڕۆژائاوای کوردس���تان فرەحزبیی هەیە .بۆ نمونە ،من سکرتێری پارتی چەپی دیموکراتی کوردی س���وریام، بەرپرس���ی پەیوەندیەکانی دەرەوەم، هەمانکات وەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرەم‌و لەئێستادا بەسەرۆکایەتی شاندێکی ڕۆژئاوا هاتوینەتە ئەوروپا. ئاوێنە ،ئێ���وە زیاتر لەدو س���اڵە لەگ���ەڵ چەکدارەکان���ی دەوڵەت���ی ئیس�ل�امی لەعێراق‌و شام (داعش)دا شەڕ دەکەن ،سەرنجی ئێوە سەبارەت بەهێرشەکانی داعش بۆ سەر عێراق‌و هەرێمی کوردستان چییە؟ س���اڵح گەدۆ :هێرش���ەکانی داعش بۆ س���ەر عێراق‌و باشوری کوردستان دەیسەلمێنن کە ئەوەی ئێمە پێشتر سەبارەت بەداعش دەمانوت ڕاستین. ئەوکاتەی ئێمە لەش���ەڕی داعش���دا بوین‌و داوای کۆمەکمان لەباش���وری کوردس���تان کرد ،لەکاتێکدا خەڵکی شارەکان هاوکارییان کردین ،بەداخەوە پارتی دەروازەی سنوریی فیشخاپوری لێداخستین .ئێمە پشتگیری خۆمان بۆ باشوری کوردستان دوپاتدەکەینەوە، دەستخۆش���ی لەپێش���مەرگەکانی
یەکێت���ی نیش���تیمانی دەکەی���ن کە لەخ���وار کەرکوکەوە پش���تێنەیەکی ئەمنیی���ان دروس���تکردوە ت���ا ڕێگە لەداعش بگرن‌و کەرک���وک‌و خەڵکی ناوچەکە بپارێزن .هیوادارم الیەنەکان ل���ەوە تێگەیش���تبێتن ک���ە لەهەمو کاتێک زیاتر پێوستمان بەیەکڕیزیی‌و یەکدەنگ���ی کورد هەی���ە .دەمەوێت لەڕێگەی ئاوێنەوە بەناوی ڕێبەڕایەتی خۆس���ەری دیموکراتی ڕۆژئاوا ،داوا لەپەرلەمان���ی کوردس���تان‌و بەڕێ���ز یوسف محەمەد ،سەرۆکی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان بکەم ،لەنزیکترین کۆبون���ەوەدا پەرلەمان بەفەرمی دان بەڕێب���ەری خۆس���ەری دیموکرات���ی ڕۆژئاوای کوردستاندا بنێت. ئاوێنە :کێشەی ئێوە لەگەڵ پارتیدا چییە؟ ساڵح گەدۆ :ئێمە هیچ کێشەیەکمان لەگ���ەڵ پارتی���دا نیی���ە ،کێش���ەکە الی پارتیی���ە ن���ەک الی ئێمە .ئێمە هیوادارین پارتی جارێکیتر بەحساباتی خۆیدا بچێتەوە ،بەتایبەت لەئێستادا هەڕەش���ەکانی داعش‌و مەترسیەکانی ڕوب���ەڕوی هەموم���ان بوەت���ەوە. ڕێبەرایەت���ی خۆس���ەری لەڕۆژئ���اوا ڕاس���تیەکە ،لەئەوروپ���ا پێش���وازی لێدەکرێت .لەباش���وری کوردس���تان یەکێتی‌و گ���ۆڕان‌و یەکگرتوو کۆمەڵ‌و سۆسیالیس���ت‌و زەحمەتکێش���ان‌و حزبەکانی تر پیشوازییان لێکردوین، بەڕاستی من تا ئێستاش نازانم پارتی چێ لەئێمە دەوێت! hamashwan.awene@yahoo.no
6
تایبه‌ت
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
ویکیلیکس 2010 ئه‌مه‌ریكا هه‌رێم ی كوردستان ده‌خات ه ڕیزی ناوچه مه‌ترسیداره‌كانه‌و‌ه ئا :هاوكار حسێن ئه‌مه‌ریكا هه‌رێمی كوردستان ده‌خاته ڕیزی ئهو ناوچانه‌ی كه مه‌ترسییان بۆ سه‌ر ژیانی هاواڵتیانی ئه‌مه‌ریكی ههیهو له‌هۆشدارییه‌كدا بۆ هاواڵتیانی خۆی ،وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی واشنتۆن رایده‌گه‌یه‌نێت" ،پێویسته كارمه‌ندانی حكومه‌تی ئه‌مه‌ریكا له‌هه‌رێمی كوردستان ،له‌كاتی چونه‌ده‌ره‌وه‌یان بۆ ده‌ره‌وه‌ی ناوچه پارێزراوه‌كانیان، تیمی تایبه‌تی ئه‌منییان له‌گه‌ڵدا بێت". به‌پێ���ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی س���ایت ی ویكیلیك���س ك���ه له‌الی���هن وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا نوسراوه‌و ئاراسته‌ی باڵیۆزخانه‌ی به‌غ���دا كراوهو ئاوێنه‌ش ده‌قه‌كه‌ی كردوه به‌كوردی ،به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئهو واڵته هۆشداریی هاتوچۆكردن‌و گه‌ش���تكردن له‌عێراق، به‌هه‌رێمی كوردستانیش���هوه ،ده‌ده‌نه هاواڵتیانی خۆیان‌و رایده‌گه‌یه‌نن" ،هیچ ش���وێنێك ناكرێت به‌پارێزراو دابنرێت. هێرشه‌كان بۆس���ه‌ر ئامانجه مهدهنیو س���ه‌ربازییه‌كان له‌سه‌رتاسه‌ری عێراق به‌رده‌وامن ،به‌ناوچه‌ی سه‌وزو باكوری عێراقیشه‌وه (كه مه‌به‌ست له‌هه‌رێمی كوردستانه)". له‌به‌ش���ێكی ئهو به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا كه مێژوه‌كه‌ی بۆ ساڵی 2010ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و تێیدا بارودۆخی عێراق به "مه‌ترسیدارو چاوه‌ڕواننه‌كراو" وه‌س���فكراوه ،هاتوه، "كارمه‌ندانی باڵیۆزخانه ،به‌وانه‌شه‌وه ك���ه له‌باك���وری عێ���راق (هه‌رێم���ی كوردس���تان) نیش���ته‌جێن ،ده‌ش���ێت پێویستیان به‌رێپێدان بێت". ه���اوكات ئاماژه ب���ه‌وه‌ش كراوه كه "پێویسته هه‌مو گه‌ش���تیاران خاوه‌نی ڤی���زای عێراق���ی ب���ن ك���ه له‌الیه‌ن حكومه‌تی نیش���تمانیه‌وه ده‌رده‌چێت. ئهو مۆڵه‌تی داخڵبون���هی كه له‌الیه‌ن هه‌رێم���ی كوردس���تانه‌وه ده‌رده‌چێت، له‌ناوچه‌كان���ی دیكه‌ی عێ���راق كاری پێناكرێت".
وه‌زاره‌تی دهرهوه به‌رده‌وام ئاگاداری هاواڵتیان���ی ئه‌مه‌ریك���ی ده‌كات���هوه له‌و مه‌ترس���یانه‌ی په‌یوه‌ن���دی هه‌یه به‌گه‌ش���تكردنه‌وه بۆ عێ���راق ،له‌گه‌ڵ هیچ گه‌شتێك نیه مه‌گه‌ر هی پێویست له‌چوارچێوه‌ی ئهو واڵته‌دا ،به‌وپێیه‌ی بارودۆخ���ی ئه‌منیی ش���لۆقه .چه‌ندان گروپی به‌رهه‌ڵس���تكار هێشتا چاالكانه كارده‌ك���هن له‌سه‌رتاس���ه‌ری عێراقدا. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا كه ئۆپه‌راسیۆنه‌كان له‌الیه‌ن هێ���زه ئه‌منییه‌كانی عێراقه‌وه له‌دژی ئهو گروپانه به‌رده‌وامه ،هێشتا په‌الماره‌كان بۆ سه‌ر هێزه ئه‌منیه‌كانی عێراق‌و ئه‌مه‌ریكا له‌زۆر ناوچه‌ی واڵتدا به‌رده‌وام���ه .هێزه‌كان���ی حكومه‌ت���ی توركی���ا چه‌ندی���ن ئۆپه‌راس���یۆنیان له‌دژی پارتی كرێكارانی كوردس���تان (په‌كه‌كه) ئه‌نجام���داوه كه به‌درێژایی سنوره‌كانی باكوری عێراق نیشته‌جێن. گه‌شته مه‌ده‌نیه ئاسمانی‌‌و زه‌مینیه‌كان له‌ناوخۆی عێراقدا هێشتا مه‌ترسیدارن. ئه‌م هۆشدارییه‌ی گه‌شتكردن جێگه‌ی ئ���ه‌وه‌ی 15ی حوزه‌یران���ی 2009 ده‌گرێت���هوه ،ئه‌وه‌ش بۆ س���ه‌رله‌نوێ خس���تنه‌ڕوی ره‌وش���ی ئۆپه‌راسیۆنه س���ه‌ربازییه‌كانی ئه‌مه‌ری���كا له‌عێراق، كۆنترۆڵ���ی ناوچ���ه‌كان له‌الی���هن ده‌سه‌اڵتدارانی عێراقه‌وه‌و روداوه‌كانی سه‌ر سنوره‌كانی عێراق.
ره‌وشی عێراق به‌مه‌ترسیدارو چاوه‌ڕواننه‌كراو ده‌مێنێته‌وه. له‌كاتێك���دا هه‌ندێك ناوچ���ه له‌ناو عێراقدا كه‌مت���ر روداوی توندوتیژییان به‌خۆوه بینی���وه له‌چ���او ناوچه‌كانی دیك���ه‌دا له‌م س���ااڵنه‌ی دواییدا ،به‌اڵم توندوتیژی‌‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌كان بۆ س���ه‌ر هاواڵتیان���ی ئه‌مه‌ریك���ی به‌رده‌وامه‌و هیچ ش���وێنێك ناكرێت به‌پارێزراو له‌و حاڵه‌ت ه مه‌ترس���یدارانه دابنرێت ،وه‌كو ته‌قینه‌وه‌كان ،رفاندن���ه‌كان‌و په‌الماره تیرۆریس���تیو تاوانكارییه‌كانی دیكه. هێرش���ه‌كان بۆ سه‌ر ئامانجه مهدهنیو س���ه‌ربازییه‌كان له‌سه‌رتاسه‌ری عێراق به‌رده‌وامن ،به‌ناوچه‌ی سه‌وزو باكوری عێراقیشه‌وه (كه مه‌به‌ست له‌هه‌رێمی كوردس���تانه :وه‌رگێ���ڕ) .ش���ێوازی ده‌قی به‌ڵگه‌نامه‌كه: هێرشه‌كان خۆی ده‌بینێته‌وه له‌بۆمبی ئای دی10STATE17899 : بابه‌ت :هۆش���داریی گه‌ش���تكردن :چێنراوی سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان ،هاو‌هن‌و رۆكێت ،بۆمبی چێنراوی شه‌خس���یو عێراق س���ه‌رچاوه :وه‌زاره‌ت���ی ده‌ره‌وه‌ی ئۆتۆمبێ���ل ،ته‌قه‌ك���ردن .رفاندنه‌كان هێش���تا روده‌ده‌ن ،نوێتری���ن هه‌واڵی ئه‌مه‌ریكا رفاندن���ی هاواڵتیان���ی ئه‌مه‌ریكی كه به‌روار26 :ی شوباتی 2010 پۆلێن :پۆلێننه‌كراو گه‌یش���تبێت به‌باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ریكا پوخته: له‌به‌غ���دا ،مانگ���ی حوزه‌یران���ی 2010
رویدا له‌به‌غدا .له‌كاتێكدا توندوتیژیی ه تیرۆریس���تیو تائیفیه‌كان به‌رده‌وامن، به‌اڵم له‌ئاستێكی نزمتر له‌چاو سااڵنی پێش���و .كارمه‌ندانی حكومی ئه‌مه‌ریكا له‌هه‌مو كاتێكدا پێویستیان به‌مۆڵه‌تی تایب���هتو تیمی پارێزه‌ران���ی ئه‌منیی هه‌ی���ه ،له‌كات���ی گه‌ش���تكردنیان بۆ ده‌ره‌وه‌ی ناوچه پارێزراوه‌كان ،ده‌شێت رێگری���ی گه‌ش���تكردنیان لێبكرێت بۆ هه‌ندێك ناوچ���هی دیاریكراوی عێراق، ئه‌وه‌ش له‌س���ه‌ر بنه‌مای ئهو ره‌وش���ه ئه‌منییه زاڵه‌ی كه هه‌یه. كه‌مكردنه‌وه‌ی هێزه ئه‌منیه‌كانی ئه‌مه‌ریكا: له‌ناوه‌ڕاس���تی س���اڵی ،2009هێزه ش���ه‌ڕكه‌ره‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌سه‌رجه‌م شاره سه‌ره‌كییه‌كانی عێراق كشانه‌وه به‌به‌غداش���هوه ،له‌ژێر ئ���هو پالنه‌دا، ئه‌مه‌ریكا ژماره‌ی هێزه سه‌ربازییه‌كانی خۆی له‌عێ���راق كه‌مده‌كاته‌وه‌‌و كۆتایی دینێ���ت به‌پرۆس���ه‌كانی روبه‌ڕوبونه‌وه له‌عێ���راق له‌ئاب���ی 2010و له‌كۆتای���ی س���اڵی 2011ش ،كش���انه‌وه‌ی هێ���زه سه‌ربازییه‌كان كۆتایی پێدێنێت. هاتوچۆكردن بۆ عێراق‌و به‌پێچه‌وانه‌وه: ئ���هو گه‌ش���تیارانه‌ی رێگ���هی گواس���تنه‌وه‌ی بازرگانی به‌كارده‌هێنن بۆ چونه ناو عێراق یاخود جێهێشتنی، پێویسته لهوه به‌ئاگابن كه ههرچهنده هیچ په‌المارێكی تازه بۆ س���ه‌ر فڕۆكه مه‌ده‌نیی���ه‌كان تا ئێس���تا روینه‌داوه، به‌اڵم هێشتا هه‌ڕه‌ش���هی جدیی بونی هه‌یه ،وه‌ك چۆن له‌س���ه‌ر گه‌شتیارانی رێگه‌ی وش���كانیش هه‌ی���ه به‌وجۆره‌ی له‌س���ه‌ره‌وه باس���كرا .كارمه‌ندان���ی حكومه‌تی ئه‌مه‌ریكا ،به‌ده‌ر له‌هه‌ندێك شتی سنوردار ،پێویس���ته له‌سه‌ریان به‌گش���تیی فڕگه‌ی س���ه‌ربازیی یاخود ره‌س���می به‌كاربهێنن له‌كات���ی چونه ناو عێ���راق یاخود جێهێش���تنی .هیچ روداوێك���ی ئه‌منیی نوێ روینه‌داوه كه په‌یوه‌ندی هه‌بێت به‌كاركردنی فڕگه‌ی مه‌ده‌نی���هوه .كارمه‌ندانی باڵیۆزخانه، به‌وانه‌ش���هوه ك���ه له‌باك���وری عێراق (هه‌رێمی كوردس���تان) نیش���ته‌جێن، ده‌شێت پێویس���تیان به‌رێپێدان بێت، له‌ژێر بارودۆخی تایبه‌تی دیاریكراویشدا، مۆڵه‌ت وه‌رده‌گرن بۆ به‌كارهێنانی هێڵی ئاسمانی‌‌و فڕۆكه‌ی بازرگانیو مه‌ده‌نی، له‌كات���ی چونه ناو عێراق���هوه یاخود جێهێشتنی .هاواڵتیان ،به‌گه‌شتیاران‌و كه‌سانی بازرگان‌و دانیشتوانی كاتییش،
ب���ه‌اڵم توندوتیژیی���ه‌كان به‌رده‌وامن. پێویس���ته كارمه‌ندان���ی حكومه‌ت��� ی ئه‌مه‌ری���كا له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان، له‌كات���ی چونه‌ده‌ره‌وه‌یان بۆ ده‌ره‌وه‌ی ناوچه پارێزراوه‌كانیان ،تیمی تایبه‌تی ئه‌منیی���ان له‌گه‌ڵ���دا بێ���ت .ته‌نانه‌ت هه‌ندێ���ك په‌الم���اری تیرۆریس���تیو توندوتیژی���ی چه‌كدارانه له‌س���لێمانی‌‌و هه‌ولێ���رو ده���ۆك رویان���داوه ،به‌اڵم له‌ئاس���تێكی نزم���دا ب���وه له‌چ���او ناوچه‌كان���ی دیكه‌ی عێراق .ره‌وش���ی ئه‌منیی له‌سه‌رتاسه‌ری عێراقدا شلۆقه. توندوتیژی تائیفی به‌نیسبه‌ت بارودۆخی كه‌ركوك���هوه پێده‌چێت به‌رده‌وامبێت‌و گروپه به‌رهه‌ڵس���تكاره‌كان به‌رده‌وامن له‌چاالكیه‌كانی���ان له‌ناوچه‌كانی باكور. له‌كاتێكدا زۆر ناوچه‌ی باكوری عێراق ئارامترن ،هه‌ندێك ناوچه‌ی سه‌رسنوری وه‌ك پارێزگاكانی نه‌ینه‌وا ،سه‌اڵحه‌دین، دیالهو ته‌ئمیم ،به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی له‌ناو یاخود ده‌وروبه‌ری كه‌ركوك‌و موسڵن، توندوتیژییو ناسه‌قامگیرییان به‌خۆوه بینی���وه .وێ���ڕای ئ���ه‌وه‌ش ،چه‌ندین كێڵگ���هی مینڕێژك���راوی پاكنه‌كراوه هێشتا به‌دێژایی سنوره‌كان وه‌ك خۆیان ماونه‌ت���هوه .حكومه‌ته‌كان���ی توركیا‌و ئێرانی���ش به‌رده‌وام���ن له‌ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راس���یۆنه س���ه‌ربازییه‌كان له‌دژی گروپ���ه به‌رهه‌ڵس���تكاره‌كان له‌ناوچه شاخاوییه‌كاندا .ئهو ئۆپه‌راسیۆنانه‌ش خۆی���ان له‌جموجوڵ���ی س���ه‌ربازیی‌‌و پێویسته ئاش���نای ئهو مه‌ترسیانه بن بۆردومان���ی زه‌مینی���یو ئاس���مانییدا كه په‌یوه‌س���ته به‌گه‌ش���تی ئاسمانیی ده‌بیننه‌وه. ب���ۆ عێ���راق ،پێویستیش���ه ره‌چاوی به‌ربه‌سته‌كانی سیاس���ه‌تی ئه‌منی���ی بری���كاره‌كان‌و ناوچه‌ی نێوده‌وڵه‌تی كۆمپانی���اكان‌و سپۆنس���ه‌ره‌كانیان باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ری���كا ده‌كه‌وێته بكه‌ن .پێویس���ته هه‌مو گه‌ش���تیاران خاوه‌نی ڤیزای عێراقی بن كه له‌الیه‌ن ناوچ���هی نێوده‌وڵه‌ت���ی له‌به‌غدا .ئهو حكومه‌تی نیش���تمانیه‌وه ده‌رده‌چێت .ناوچه‌ی���ه ش���وێنێكه چون���ه‌ژوره‌وه ئهو مۆڵه‌تی داخڵبون���هی كه له‌الیه‌ن س���نورداره .له‌رۆژی 30ی حوزه‌یرانی هه‌رێم���ی كوردس���تانه‌وه ده‌رده‌چێت ،2009 ،ده‌س���ه‌اڵتدارانی عێ���راق كۆنترۆڵكردن���ی له‌ناوچه‌كان���ی دیكه‌ی عێ���راق كاری به‌رپرس���یارێتی پێناكرێت .باڵیۆزخانه چه‌ند هه‌واڵێكی ئهو ناوچه‌یه‌ی���ان گرته‌ئه‌س���تۆ .ئهو پێگه‌یش���توه له‌الیه‌ن ئهو گه‌ش���تیاره گه‌ش���تیارانه‌ی رێی���ان ده‌كه‌وێته ئه‌م ئه‌مه‌ریكیان���هی گه‌یش���تونه‌ته عێراق‌و ناوچه‌ی���ه پێویس���ته ل���هوه به‌ئاگابن هه‌ڵگ���ری ڤیزای حكومه‌ت���ی فیدراڵی كه ده‌س���ه‌اڵتدارانی عێراق ده‌ش���ێت عێراق ب���ون ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا داوای ناس���نامه‌ی تایبه‌تی���ان لێبكه‌ن رێگرییان لێكراوه له‌وه‌ی بچنه ناو ئهو ب���ۆ چون���ه‌ژوره‌وه یاخ���ود ده‌ش���ێت باج���ی تایب���ه‌ت به‌چونه‌ژوره‌وه‌یان بۆ واڵته‌وه. ده‌ربكرێت. باكوری عێراق حكومه‌تی ئه‌مه‌ریكا ئهو هه‌ڕه‌ش���ه ل���ه‌م چه‌ن���د س���ااڵنه‌ی دوایی���دا، بارودۆخ���ی ئه‌منی���ی له‌پارێزگاكانی چاوه‌ڕێكراوانه له‌سه‌ر ئهو كارمه‌ندانه‌ی س���لێمانی ،هه‌ولێرو دهۆك له‌باكوری حكومه‌ت���ی ئه‌مه‌ریكا ك���ه له‌عێراقدا عێراق ،له‌چاو پاش���ماوه‌ی ناوچه‌كانی كارده‌كه‌ن ،ت���ه‌واو به‌جدیی ده‌زانێت، دیكه‌ی ئهو واڵته زیاتر سه‌قامگیرتره ،بۆی���ه داواكاره لێی���ان ك���ه له‌ژێ���ر
پێویسته هه‌مو گه‌شتیاران خاوه‌نی ڤیزای عێراقی بن ك ه له‌الیه‌ن حكومه‌تی نیشتمانیه‌و‌ه ده‌رده‌چێت .ئهو مۆڵه‌ت ی داخڵبونه ی كه له‌الیه‌ن هه‌رێم ی كوردستانهوه ده‌رده‌چێت، له‌ناوچه‌كانی دیكه ی عێراق كاری پێناكرێت
رێنوێنی���ه ئه‌منی���ه توندوتۆڵه‌كان���دا بمێنن���هوه یاخ���ود كاربك���هن .هه‌مو ئ���هو فه‌رمانب���ه‌ره حكومییانه‌ی له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ریكادان، پێویس���ته له‌كاتی جێهێش���تنی بینای باڵیۆزخانه‌ك���ه‌دا به‌ش���ێوه‌ی دو دو یاخود زیات���ر بچن���ه‌ده‌ره‌وه‌‌و له‌گه‌ڵ خۆش���یاندا ئامێرێكی گه‌یاندنی وه‌ك مۆبایل هه‌ڵبگرن. ئ���هو زانیارییان���هی گه‌یش���تونه‌ته به‌رده‌ستی حكومه‌تی ئه‌مه‌ریكا ئاماژه بهوه ده‌ك���هن كه هه‌ندێ���ك له‌گروپه تیرۆریس���تی یاخ���ود تون���دڕه‌وه‌كان به‌رده‌وامن له‌به‌ئامانجگرتنی هاواڵتیانی ئه‌مه‌ریكی به‌مه‌به‌ستی رفاندنیان .ئهو كه‌سانه‌ش���ی كه نیش���ته‌جێن یاخود هاتوچۆده‌كه‌ن له‌چوارچێوه‌ی ناوچه‌ی نێوده‌وڵه‌تیدا ،پێویس���ته ب���ه‌رده‌وام ره‌چ���اوی رێنماییه‌كان���ی تایب���ه‌ت به‌خۆپاراستنی كه‌سی بكه‌ن. پشتگیریی به‌په‌له‌ی سنوردار بۆ هاواڵتیانی ئه‌مه‌ریكی باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ریكا خزمه‌تگوزاریی ڤیزای سنوردار دابینده‌كات بۆ خه‌ڵكی گش���تیی‌‌و خزمه‌تگوزاری���ی به‌په‌له‌ی س���نوردار ب���ۆ هاواڵتیان���ی ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق .توانای باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ریكا ب���ۆ ته‌رخانكردن���ی خزمه‌تگوزاریی بۆ ئه‌مه‌ریكییه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌ی به‌غ���دا، به‌ش���ێوه‌یه‌كی تایب���ه‌ت س���نورداره به‌گوێ���ره‌ی بارودۆخ���ه ئه‌منیه‌ك���ه. ئه‌مه‌ریكا هیچ كونسوڵخانه‌یه‌ك له‌عێراق ناپارێزێت .ئهو هاواڵتیه ئه‌مه‌ریكیانه‌ی كه سه‌ردان یاخود له‌عێراق ده‌مێننه‌وه به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌م هۆشدارییه‌ی گه‌ش���تكردنه ،داوای���ان لێده‌كرێ���ت به‌رپرس���یارێتی به‌رامبه‌ر ئاسایش���ی خ���ودی خۆی���ان‌و كه‌لوپه‌له‌كانی���ان (به‌پاسپۆرته‌كانیش���یانه‌وه) بگرن���ه ئه‌س���تۆ ،هه‌روه‌ها خۆیان به‌دوربگرن له‌قه‌ره‌باڵغی ،به‌تایبه‌ت���ی گردبونه‌وه یاخ���ود خۆپیش���اندان ،ش���وێنی مانه‌وه‌ش���یان له‌عێراق به‌باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ری���كا رابگه‌یه‌ن���ن .هه‌م���و ئه‌مه‌ریكیه‌ك له‌عێراق ،به‌وانه‌شه‌وه كه به‌شێوه‌ی گرێبه‌ست كار بۆ حكومه‌تی ئه‌مه‌ریكا ده‌ك���هن ،داوایان لێده‌كرێت ناوی خۆیان ل���ه‌الی باڵیۆزخانه تۆمار بكه‌ن .به‌هۆی ئه‌م خۆناونوسكردنه‌وه، هاواڵتیان���ی ئه‌مه‌ریك���ی كارئاس���انی ده‌كه‌ن ب���ۆ باڵیۆزخانه به‌مه‌به‌س���تی دابینكردن���ی زانی���اری ئه‌منی���ی نوێ یاخود په‌یوه‌ندیكردن پێیانه‌وه له‌كاتی پێویستدا.
خاوه‌نه‌كه ی ویكیلیكس دو ساڵ ه روناكیی خۆری نه‌بینیوه ئا :هاوكار جولیه‌ن ئاسینج ،دامه‌زرێنه‌ری وێبسایتی ویكیلیكس ،كه ماوه ی دو ساڵه روناكیی خۆری نه‌بینیوه، یادی دوه‌مین ساڵرۆژی مانه‌وه‌ی خۆی له‌ناو باڵیۆزخانه‌ی ئیكوادۆر له‌له‌نده‌ن ده‌كاته‌وه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت كه به‌نیاز نیه بگه‌ڕێته‌وه بۆ سوید، چونكه ناوبراو له‌و واڵته روبه‌روی تۆمه‌تی ده‌ستدرێژیی سێكسی ده‌بێته‌وه. له‌كاتێكدا الیه‌نگران���ی لهدهرهوه ی باڵیۆزخان���ه به‌وتن���ه‌وه‌ی چه‌ندی���ن دروشم ،هوتافیان ده‌كێشا ،ئاسینج، س���وربو له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی كه نایه‌وێت بگه‌ڕێته‌وه بۆ سوید ،له‌به‌رئه‌وه‌ی هیچ گه‌ره‌نتیه‌كی نیه بۆ ئه‌وه‌ی راده‌ستی ئه‌مه‌ریكا نه‌كرێت ،كه هێشتا له‌و واڵته لێكۆڵین���هوه له‌دزه‌پێكردنی س���ه‌دان هه‌زار به‌ڵگه‌نام���هی نهێنی ئه‌مه‌ریكا له‌الی���هن ویكیلیكس���هوه به‌رده‌وامیی هه‌یه. له‌الی���هن خۆیش���یه‌وه وه‌زی���ری ده‌ره‌وه‌ی ئیك���وادۆر ،ریكاردۆ پاتینۆ رۆژی پێنجش���ه‌ممه رایگه‌یاند ،چه‌ند پێویس���ت بكات ،ئاس���ینج ده‌توانێت
له‌ن���او باڵیۆزخانه‌كه‌یاندا بمێنێته‌وه‌و له‌دایكب���وه ،ئاس���ینج له‌منداڵی���دا هی���چ هه‌وڵێكی���ش له‌ئارادانی���ه بۆ ژیانێك���ی س���ه‌یرو س���ه‌مه‌ره ژیاوه‌و ناچاركردن���ی ناوبراو ت���ا بگه‌ڕێته‌وه ب���ه‌رده‌وام له‌هاتوچۆدا ب���وه له‌گه‌ڵ دایكی ،كریستن ،هاوكات باوه‌پیاره‌ی سوید. ئاس���ینج كه وه‌ك رۆژنامه‌نوسێك ،به‌ن���اوی برێ���ت ئاس���ینج ،خه‌ریكی پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ریی‌‌و چاالكوان به‌رهه‌مهێنان���ی كاری ش���انۆیی بون. ناس���راوه ،ل���ه3ی ته‌مم���وزی 1971ئاسینج تا خوێندنی ته‌واوكردوه37 ، له‌ش���اری تاوس���ڤیلی ئوس���تورالیا قوتابخانه‌ی گۆڕیوه.
ئاسینج هه‌ر له‌ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كارییه‌وه خولیای زۆری بۆ كۆمپیوتهرو زانست ی ته‌كنه‌لۆژیا ههبوه ،بۆیه له‌ته‌مه‌نی 16 ساڵیدا دایكی كۆمپیوته‌رێكی به‌دیاری بۆ ده‌كڕێت‌و هه‌رزو بیر لهوه دهكاتهوه چۆن بتوانێ���ت له‌رێگه‌ی هاككردنه‌وه بچێته ن���او كۆمپیوتهرو سیس���تمی داتابه‌یسه‌كان.
له‌ساڵی 2006ده‌ستده‌كات به‌كاركردن یاسایی بوه‌ته‌وه‌و له‌سه‌ره‌تای مانگ ی ب���ۆ دامه‌زراندن���ی س���ایتێك به‌ناوی ئابی ئهو ساڵه‌وه له‌ژێر لێكۆڵینه‌وه‌ی ویكیلیكس كه وێبسایتێكی تایبه‌تیه‌و پۆلیس���ی س���ویددا ب���وه به‌تۆمه‌تی كار له‌سه‌ر كۆكردنه‌وه‌‌و باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی ده‌ستدرێژیی سێكسی كردوه‌ته زانیاری نهێنی ده‌كات له‌س���ه‌ر ئاستی س���ه‌ر ئافره‌تێك .رۆژی 6ی كانونی نێوده‌وڵه‌تی .ئه‌م س���ایته له‌س���اڵی یه‌كه‌م���ی ،2010له‌الی���هن پۆلیس���ی 2007له‌سوید ده‌كه‌وێته كار ،هۆكاری س���ویده‌وه بڕیاری ده‌ستگیركردنی بۆ هه‌ڵبژاردنی ئهو واڵت���ه‌ش په‌یوه‌ندی ده‌رده‌چێت ،به‌اڵم ئاس���ینج زو فریای به‌و یاساو رێسا توندوتۆاڵنه‌وه ههبوه خۆی ده‌كه‌وێ���ت‌و خۆی راده‌س���تی كه ل���هو واڵته‌دا هه‌ن بۆ پاراس���تنی پۆلیسی له‌نده‌ن ده‌كات. دوای زنجیره‌ی���ه‌ك دانیش���تنی ناس���نامه‌ی س���ه‌رچاوه‌كانی زانیاری‌‌و دادگا له‌س���ه‌ره‌تای س���اڵی ،2011بۆ كه‌سه نهێنیه‌كان. دوای س���اڵێك ،ئه‌م س���ایته تازه ئ���ه‌وه‌ی تێهه‌ڵچونه‌وه ل���هو فه‌رمانی دامه‌زراوه چه‌ندین به‌ڵگه‌نامه‌ی نهێنیو ده‌س���تگیركردنه بكرێ���ت ،له‌كۆتایی زانیاری وردی دامه‌زراوه‌ی سه‌ربازیی هه‌مانساڵدا ئاس���ینج بۆی ده‌ركه‌وت ئه‌مه‌ری���كای باڵوك���ردهوه له‌س���ه‌ر ك���ه دادگای ب���ااڵ داواكارییه‌ك���هی گرتوخان���هی گوانتانامۆ .هه‌ر هه‌مان ب���ۆ تێهه‌ڵچون���هوه ره‌تكردوه‌ته‌وه. ساڵ سایته‌كه چه‌ند ئیمه‌یڵێكی سارا ناچ���ار ئهو په‌نای ب���ۆ دادگای بااڵی ی سه‌رۆكی به‌ریتانیا برد ،به‌اڵم دوای بێئومێدبون پالین-ی پاڵێوراو بۆ جێگر ئه‌وكات���ی ئه‌مه‌ریكا باڵوك���ردهوه كه ئاس���ینج له‌ترس���ی ئه‌وه‌ی راده‌ستی له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی نه‌ناسراوه‌وه له‌مانگی ده‌س���ه‌اڵتدارانی س���وید نه‌كرێته‌وه، رۆژی 19ی حوزه‌یران���ی ،2012خۆی ئه‌یلولی 2008دا وه‌ریگرتبو. باڵوكردنه‌وه‌ی ئهو زانیاری‌‌و نهێنیانه كرد به‌ناو باڵیۆزخان���هی ئیكوادۆردا بۆ ئاس���ینج ه���ه‌روا بێ سه‌رئێش���ه له‌له‌نده‌ن .دوای به‌سه‌ربردنی نزیكه‌ی تێنه‌په‌ڕی ،به‌تایبه‌ت كه ئهو سه‌نگه‌ری دو مانگ له‌و ش���وێنه‌دا له‌مانگی ئابی له"زلهێزێكی" وه‌ك ئه‌مه‌ریكا گرتبو ،2012 ،ماف���ی په‌نابه‌رێتی سیاس���ی بۆیه له‌كانونی یه‌كه‌می ،2010ئاسینج له‌الی���هن حكومه‌ت���ی ئیك���وادۆره‌وه رایگه‌یاند ،كه توشی چه‌ندین گرفتی وه‌رگرت.
عێراق
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
مالیك ی له‌ڕێگه ی ئێرانهوه نامه ی بۆ كورد نه‌ناردوه
پرۆفایل
7
ی شیعهو سوننه خالید شوانی :پێویسته كورد نه‌بێت ه به‌شێك له‌شه‌ڕ ئا :سۆران كامه‌ران
ی ی یه‌كێت ی سه‌ركردایه‌ت ئه‌ندام ی ی كوردستان‌و پارله‌مانتار نیشتیمان پێشوی عێراق خالید شوانی، له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێن ه باس ی له‌وه‌ده‌كات له‌نێوان كوردو مالیك ی راسته‌وخۆ ههیهو پێویست هێڵ ی ئێرانهوه نام ه بهوه ناكات له‌ڕێگه ئاڵوگۆڕبكرێت .هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر هاتو كورد به‌هه‌مان داواو ی جاران بچێت ه گفتوگۆو‌ه میكانیزم له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌ندی ،هه‌ڵ ه ده‌كات". ی ئێس���تا ئاوێن���ه :ئ���هو روداوانه له‌موس���ڵو دیال���هو تكری���ت‌و چه‌ند ی سوننه‌نش���ین ی دیكه ناوچه‌یه‌ك��� روده‌دات ،هه‌ن���دێ له‌س���وننه‌كان ی ناویده‌به‌ن، ی جه‌ماوه‌ری به‌شۆڕش��� ی جه‌ماوه‌ریی ه ئای���ا ئه‌م��� ه شۆڕش��� ی گروپ ه چه‌كداره‌كان ه بۆ یاخود پالن ی سوپای عێراق؟ دژایه‌تیكردن ی شوانی :ئاش���كرای ه سیاسه‌ته‌كان ی رابردودا ی هه‌شت ساڵ ی له‌ماوه مالیك ی توڕه‌بون‌و ی دروس���تبون بوه‌ت ه هۆ ی س���وننی، ی پێكهاته ی له‌ال ناڕه‌زای ی ئه‌م س���وننه‌كان پێیانوای ه له‌ماوه هه‌شتساڵه‌دا سته‌میانلێكراوه .به‌اڵم ی ئێس���تا ی پێیوابێ ك ه ئهوه ئ���هوه ی جه‌ماوه‌ریی��� ه دژ روده‌دات شۆڕش��� به‌حكومه‌ت ،ئ���هوه هه‌ڵه‌یه .پێموای ه ی تیرۆریس���تین ئه‌مان ه هه‌ندێ گروپ ی ئێستا ك ه س���ودیان له‌و بارودۆخه وه‌رگرت���وه ،ره‌نگ ه هه‌ن���دێ لههێزه ی ئهو ئیقلیمیه‌كانی���ش پالنداڕێ���ژه‌ر بابه‌ته‌بن .جگ ه له‌حكومه‌ت س���وپاو ی ده‌زگا ئه‌منیه‌كانی���ش هۆكارێك��� ی گرفته‌كانن ،چونك ه ئهو هێزو دیكه ی نیشتیمانیان ه ده‌زگایان ه به‌شێوه‌یه‌ك مامه‌ڵه‌یان نه‌كردوه .س���وپا جارێك
خالد شوانی ی ك���ردوه‌و جارێكیش ی كورد دژایه‌ت ی عێراق ته‌نها ی سوننه ،سوپا دژایه‌ت ی مالیك���ی جێبه‌جێكردوه‌‌و ئه‌جێندا ی روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی���ان تیرۆریان توان���ا نه‌بوه. ی ئێوه پێویس���ت ه ئاوێن���ه :به‌بڕوا ی الیه‌ن��� ه كوردیی���ه‌كان هه‌ڵوێس���ت ی ئه‌م روداوانه‌دا چۆن بێت؟ له‌ئاست شوانی :كورد گرنگ ه نه‌بێت ه به‌شێك ی له‌و ش���ه‌ڕه ،چونك ه ئهوه ش���ه‌ڕێك ی نێ���وان س���وننهو ش���یعه‌یه، رون��� ی ی گروپ��� ه توندڕه‌وه‌كان به‌تایبه‌ت��� ی ی ش���یعه .ل���ه‌دوا س���ونن ه ل���ه‌دژ ی ش���یع ه ی مه‌رجه‌ع��� ه بااڵكان فت���وا ی ی جیه���ادو هه‌ڵگرتن ك ه بانگه‌ش���ه چه‌كیان كرد له‌الی���هن هاواڵتیانه‌وه، ی ئ���هو بابه‌ت��� ه به‌ت���ه‌واوی‌‌و به‌زه‌ق ده‌ركه‌وت .پێویست ه كورد ئاگاداربێت ئه‌م شهڕه پاشه‌ڕۆژ یه‌خه‌ی ئه‌وانیش ده‌گرێت ،ئه‌گه‌ر هاتو ئه‌م گروپان ه له‌م شه‌ڕه‌دا س���ه‌ركه‌وتوبن .گرنگ ه كورد ی بپارێزێت‌و نه‌هێڵێت ی خۆ ناوچه‌كان ی زیاتر گروپ ه تون���دڕه‌وه‌كان هه‌نگاو
بنێ���ن ،له‌بیرم���ان نه‌چێ���ت ك ه ئه‌م ی ئیقلیمیه‌و میحوه‌ر‌ه شهڕه ش���ه‌ڕێك ی تێدا ی گ���ه‌وره ئیقلیمی���ه‌كان رۆڵ ده‌گێڕن. ئاوێن���ه :ئهو ده‌وڵه‌ت��� ه ئیقلیمیان ه كامانه‌ن ك��� ه له‌م ش���ه‌ڕه‌دا رۆڵیان هه‌یه؟ شوانی :میحوه‌ره‌كان رونن‌و دیاره ی كێن ئهو ش���ه‌ڕان ه ده‌كه‌ن ،ئه‌وانه ی س���ونن ه به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن ك ه میحوه‌ر ی گروپ��� ه س���وننه‌كانن‌و ه���اوكار ی ش���یع ه ی ك���ه میحوه‌ر ئه‌وانه‌ش��� ی ش���یعه‌كانن‌و به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن هاوكار هه‌مان بۆچونیان له‌سوریا هه‌یه. ئاوێن���ه :له‌ئێس���تادا پێش���مه‌رگ ه هاتۆت��� ه ناوچ ه داب���ڕاوه‌كان ،ئه‌گه‌ر ی ی خۆ ی مالیك ی حكومه‌ت هاتو سبه گرته‌وه ،پێتوای��� ه رێگ ه بهوه ده‌دات ك ه پێش���مه‌رگ ه ل���ه‌م ناوچان ه جێگر بكرێت؟ ی ی دیك ه حكومه‌ت ش���وانی :جارێك ی ی ناتوان���ێ س���وپاك ه عێراق��� دروس���تبكاته‌وه‌و هێ���ز بێنێت ه ئه‌م
ی ئه‌گه‌ر مالیك بیه‌وێ نام ه بنیرێت ی بۆ سه‌ركردایه‌ت ی كورد كه‌ناڵ راسته‌وخۆ له‌نێوانیاندا ههیهو پێویست به‌ئێران ناكات ی ناوچانه‌و جێگیریان بكات ،لهبهرئهوه ی نه‌ماوه. ی ئ���هوه ی توانا س���وپاكه هه‌روه‌ه���ا نابێت هێزی پێش���مه‌رگ ه ی ئه‌م ناوچان ه چۆڵب���كات‌و حكومه‌ت ی دیك��� ه ناتوانێ ئه‌م ی جارێك عێراق ناوچان ه بپارێزێت ،به‌ڵكو ئهوه هێزی ی ئه‌م پێش���مه‌رگه‌ی ه ك��� ه توانیویه‌ت ناوچان ه بپارێزێت .ئه‌گه‌ر بێتو كورد ی ج���اران باس به‌هه‌م���ان میكانیزم ی ()140 ی م���اده له‌جێبه‌ج���ێ كردن ب���كات هه‌ڵه‌یه ،ئه‌گ���ه‌ر هاتو كورد ی جاران به‌هه‌م���ان داواو میكانیزم��� ی بچێت ه گفتوگ���ۆو‌ه له‌گه‌ڵ حكومه‌ت ناوه‌ند هه‌ڵه‌یه. ی ئاوێنه :باس لهوه ده‌كرێت مالیك ی ی ئاڕاسته ی ئێرانهوه نامه‌یه‌ك له‌ڕێگا ی ی كورد كردوه ،ئهوهنده سه‌ركردایه‌ت ی ئه‌م ه تاچه‌ند راسته؟ ئاگادارب ی ش���وانی :پێموانی��� ه مالیك���
ی ی ئێرانهوه نام ه ئاڕاس���ته له‌ڕێ���گا ی كورد بكات ،چونك ه س���ه‌ركردایه‌ت ده‌توان���ێ راس���ته‌وخۆ بینێرێ���ت، ی كورد ل���ه‌دوو كۆبونه‌وه‌دا نوێنه‌ران ی به‌ش���داریان كرد ك ه س���ه‌ركرده‌كان ی ی عێراقیش به‌شداربون‌و له‌ماڵ دیكه ی ئه‌نجامدرا ،بۆی ه ئیبراهیم جه‌عفه‌ر ی بیه‌وێ نام ه بنیرێت بۆ ئه‌گه‌ر مالیك ی راسته‌وخۆ ی كورد كه‌ناڵ سه‌ركردایه‌ت له‌نێوانیاندا ههیهو پێویست به‌ئێران ناكات. ی هه‌ندێ���ك ئاوێن���ه :به‌ب���ڕوا ی سیاس���ی، ش���یكه‌ره‌وه‌و چاودێ���ر ی ك ه ئێستا له‌عێراقدا روده‌دات ئهوه ی عێراق ه بۆ سێ ی دابه‌شبون سه‌ره‌تا ی تۆ له‌مباره‌یه‌و‌ه چییه؟ هه‌رێم ،را ش���وانی :ئه‌گه‌ر ئه‌م ه س���ه‌ره‌تای ی دابه‌ش���بون بێت ،ئ���هوه حاڵه‌تێك ی دروس���ت بوه ك ه عێراق بۆت ه واقیع ی ی هه‌رێم س���ێ به‌ش���هوه ،به‌ش���ێك ی ناوچ���هی كوردس���تانه‌و به‌ش���ێك ی ی دیك���ه س���وننه‌كانه‌و به‌ش���ێك ش���یعه‌كانن ،بۆی ه ئه‌گه‌ر به‌فه‌رمیش عێراق دابه‌ش نه‌بوبێت ،ئهوه له‌سه‌ر ی واقیعدا عێراق بۆ س���ێ هه‌رێم ئه‌رز دابه‌شبوه. ئاوێنه :له‌ئێستادا كۆده‌نگیه‌ك له‌ناو س���وننه‌كان‌و به‌شێك له‌ش���یعه‌كان‌و ته‌نان���ه‌ت ئه‌مریكاش هه‌یه ،له‌س���ه‌ر ی س���ێه‌م ی ویالیه‌ت ی ك ه مالیك ئهوه ی ی تۆ ك ه له‌ماوه وه‌رنه‌گرێت ،به‌بڕوا ی ی راب���ردودا ئه‌ندام هه‌ش���ت س���اڵ ی ی عێ���راق بوی���ت ،مالیك پارله‌مان ی س���ێه‌م ی ویالیه‌ت��� ده‌س���تبه‌ردار ده‌بێت؟ ی ش���وانی :پێموانی��� ه مالیك��� ی سێیه‌م بێت، ی ویالیه‌ت ده‌ستبه‌ردار ی ئه‌م روداوان ه به‌اڵم له‌ئێستاداو له‌دوا ی نه‌ماوه ،چ ی جاران ی هێزه‌كه مالیك ی ده‌ره‌وه‌شدا له‌ناوخۆ‌و چ له‌سه‌ر ئاست پاڵپشتی نه‌ماوه.
ئه‌مه‌ریكیه‌كان دژ ی ویالیه‌تی سێیه‌م ی مالیكین
ی النه‌برێت بارودۆخه‌ك ه هێور نابێته‌وه ی نوجه‌یفی :مالیك راوێژكارێك ئا :بارام سوبحی ی سه‌در ی ره‌وت ی بااڵ به‌رپرسێك ی ی البردن رایده‌گه‌یه‌نێت توانا ی مالیكیان هه‌یه ،هه‌روه‌ها نور ی ی ئوسامه نوجه‌یف راوێژكارێك رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌مریكیه‌كان راشكاوان ه پێیان راگه‌یاندون له‌گه‌ڵ ی مالیكین .له‌به‌رانبه‌ردا البردن ی ده‌ڵێت ی مالیك وته‌بێژ ی ی ده‌بێت ه هۆ ی مالیك "له‌كارخستن پاشاگه‌ردانی". ی ی ئه‌من ی تێكچونی ره‌وش��� له‌دوا ی عێراق‌و ناوچ ه س���ونن ه نش���ینه‌كان ی ی هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجام په‌س���ه‌ندكردن ی بااڵوه، پارله‌م���ان له‌الی���هن دادگا هه‌وڵ��� ه ناوخۆی���یو ده‌ره‌كیه‌كان بۆ ی عێراق ی نوێ ی حكومه‌ت��� پێكهێنان ی پێكردوه .چه‌ند الیه‌نێكیش ده‌س���ت ی ئه‌وه‌ن به‌ئاش���كرا رایده‌گه‌یه‌نن دژ ی س���ێیه‌م ببێته‌و‌ه ی بۆ جار مالیك��� سه‌رۆك وه‌زیران. ی ده‌ستپێده‌كات ئه‌مه‌ریكا هه‌وڵه‌كان ی ی ئه‌مه‌ریك ی واشنتن پۆست رۆژنامه ی ی ئۆباما به‌جد باڵویكرده‌وه ،ئیداره ی ده‌س���تپێكردوه ب���ۆ هه‌وڵه‌كان��� ی ی كه‌سێك بۆ شوێنگرتنهوه دۆزینهوه مالیكی .بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش هه‌ریه‌ك ه ی دهرهوه ی وه‌زی���ر له‌یاری���ده‌ده‌ر ی ئه‌مه‌ریكا بریت ماكگ���ۆرك‌و باڵێوز له‌عێراق رۆبه‌رت س���تیڤن بیكرۆفت، دیدارو كۆبونه‌وه‌كانیان له‌گه‌ڵ الیه‌ن ه سیاسیه‌كانی عێراق ده‌ستپێكردوه. ی رۆژنامه‌ك��� ه رونیده‌كاته‌و‌ه بۆچون ی ئه‌مریكای ه وای ه هه‌ر كه‌سێك ئیداره ی ی داهاتو ی سه‌رۆك وه‌زیران بۆ پۆست عێ���راق كاندی���د بكرێ���ت ،ده‌بێ���ت ی له‌سه‌ر ی كوردو س���وننه ره‌زامه‌ند ی بێ���ت ،هه‌روه‌ه���ا بتوانێ���ت كۆتای
ی گروپ ه چه‌كداره‌كان بهێنێت، به‌شه‌ڕ ی جگه‌له‌وانه‌ش هه‌وڵبدات بۆ رازیكردن ی كوردو س���وننه‌كان‌و جێیه‌جێكردن داواكانیان ،چونك ه "كوردو س���ونن ه ی ئه‌وه‌ی���ان هه‌ی ه به‌رده‌وام س���كااڵ ی راسته‌قینه نین له‌واڵتدا". به‌شدار ی ك��� ه ی عێراق��� دو به‌رپرس��� نه‌یانویس���توه ناویان ئاشكرابكرێت، به‌رۆژنامه‌كه‌ی���ان راگه‌یان���دوه الیه‌ن ه ی ئه‌مه‌ریكا عێراقیه‌كان‌و به‌رپرس���ان ی به‌غدا ژماره‌یه‌ك كۆبونه‌وه‌یان له‌شار ئه‌نجامداوه ،ئهو به‌رپرس���ان ه ده‌ڵێن "ئام���اژه‌كان ده‌ڵێ���ن ئه‌مریكیه‌كان ی دیك ه ی ب ه كه‌سێك ده‌یانه‌وێت مالیك ی بگ���ۆڕن" .س���ه‌باره‌ت به‌به‌دیله‌كان ئه‌مه‌ری���كا ،به‌رپرس���ه‌كان ده‌ڵێ���ن ێ پاڵێوراو‌و "له‌الیه‌ن شیعه‌كانه‌و‌ه س ی دیك���ه‌ش دو پاڵێوراویان الیه‌نه‌كان پێشكه‌شكردوه". ی له‌الیه‌ن خۆیهوه سهركرده له‌حزب ی حه‌س���انی، ده‌ع���وه عه‌بدوله���اد رایده‌گه‌یه‌نێت ئاگادارن ك ه ژماره‌یه‌ك ی ی هاوپه‌یمان ی هه‌وڵ ی سیاس��� الیه‌ن له‌گ���هڵ هێزه ده‌ره‌كی���ه‌كان ده‌ده‌ن، ی قانون ی ده‌وڵه‌ت ی ئهوه به‌مه‌به‌س���ت ی بخه‌ن ه ژێر فشاره‌وه .سه‌باره‌ت بهوه ی ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان ده‌یانه‌وێ���ت مالیك ی دیك ه بگ���ۆڕن ،ده‌ڵێت به‌كه‌س���ێك "ئێم ه ئهوه ده‌زانی���ن ئه‌مه‌ریكیه‌كان ئ���هو رێس���ا دیموكراتیان ه پێش���ێل ی هه‌یه". ناكه‌ن ،ك ه بڕوایان پێ
له‌ئێستادا ته‌نها ی گرفت البردن مالیكی نیه ،به‌ڵكو ی ئهو كه‌سانه‌ش ی بۆ شوێنگرتنهوه ی مالیك باسده‌كرێن، كۆده‌نگی الیه‌ن ه سیاسیه‌كانیان له‌سه‌ر نییه
ی كه‌ركوكدا بنێت‌و رازی بێت له‌ش���ار ی ی ئهو ش���اره به‌هه‌رێم ب ه لكاندنه‌وه ی كوردس���تانه‌وه .هه‌روه‌ها حكومه‌ت ی بێ���ت به‌فرۆش���تنی ی راز ناوه‌ن���د ی ی كوردستان له‌الیه‌ن حكومه‌ت نه‌وت هه‌رێمه‌وه. كوردو سونن ه چیان ده‌وێت؟ ی الیه‌ن��� ه س���وننه‌كانه، هه‌رچ��� ی ی ئ���هو زانیارییان���ه به‌گوێ���ره ی یه‌كێك ل ه ی كوردو داواده‌ك���هن به‌ڕێوه‌بردن ی به‌رپرس���ان له‌كۆبون���هوه ی واڵت به‌نمون��� ه ی ئه‌مه‌ریكی���هوه دزه‌یكردۆت ه ده‌زگا ئه‌منیه‌كان��� الیه‌ن��� ی یان ناوخۆ بدرێت ه ی به‌رگر ی وه‌زاره‌ت ی ك���ورد ن���او میدی���اكان ،الیه‌ن��� ی س���وننه ،هه‌روه‌ها ی سه‌رۆك كه‌س���ایه‌تیه‌ك ی پۆس���ت جگ ه له‌وه‌رگرتن ی پهروهرده یان ی دیكه‌یان هه‌یه ،یه‌كێك له‌وه‌زاره‌ته‌كان كۆماری ،دو داواكار ی بااڵ وه‌ربگرن. ی خوێندن ی ناوه‌ند ی حكومه‌ت ك ه بریتین لهوه ی ی لیست ی سه‌رۆك ی سیاس راوێژكار ی كورد ی دان به‌ده‌س���ه‌اڵت به‌فه‌رم���
ی ههرچهنده ی ده‌كرێت ،عه‌الو موته‌حیدون ئوسام ه نوجه‌یفی ،نه‌بیل عه‌الو ی ی نزیك ی ش���یع ه مه‌زه‌ب ه به‌اڵم به‌هۆ ێ "ئێم ه رێگ ه به‌ویالیه‌ت خه‌شاب ده‌ڵ ی سونن ه ی ناده‌ی���ن ،ئه‌گه‌ر له‌سوننه‌كان له‌س���ه‌ر پشك ی مالیك س���ێیه‌م ش���یعه‌كان ده‌یانه‌وێ���ت بارودۆخه‌ك ه ئه‌ژمارده‌كرێت. ی میانڕه‌وو ی به‌كه‌سێك عه‌بدولمه‌هد ی هێ���ور بێت���هوه پێویس���ت ه مالیك ی ب���اش له‌گه‌ڵ خ���اوه‌ن ئه‌زمونێك��� ی دیك ه بگۆڕن". به‌كه‌سێك ی به‌رده‌م ی لیسته‌كه‌یان كورده‌كان ناوبرده‌ێت ،گرفت سه‌باره‌ت به‌كۆبونه‌وه ی ()2009 ی ئه‌مه‌ریكا ،خه‌شاب ناوبراویش ئه‌وه‌ی ه له‌س���اڵ له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ی له‌دزیكردن ی مه‌ه���د ی پاس���ه‌وانه‌كان ی چوارشه‌ممه ده‌ڵێت "له‌كۆبونه‌وه ی ئه‌حمه‌د ی ئه‌مه‌ریكا ،له‌بانكێك تێوه‌گالن .هه‌رچ رابردودا ل��� ه باڵێوزخانه ی رۆژنام ه ئه‌مه‌ریكیه‌ك ه بریت‌و باڵێوز به‌ئاشكرا ئهو په‌یامه‌یان چه‌له‌بی ه به‌وته ی هه‌ی���هو ی ئاڵ���ۆز ی مالیكی���ان كه‌س���ایه‌تیه‌ك گه‌یان���د ك��� ه مان���هوه ی له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكاو تائێستا په‌یوه‌ند ناوێت". ی ی س���ه‌ره‌ك ی خه‌ش���ابدا ،ئێ���ران هه‌ی���ه .گرفت��� له‌به‌رانبه‌ر لێدوانه‌كه ی ههبوه ی ئه‌وه‌ی��� ه ده‌س���ت ی چه‌له‌ب��� ی موسه‌و ی عه‌ل ی مالیك وته‌بێژ به‌ناو ی ژماره‌یه‌ك���ی زۆر ی گونجاو له‌دورخس���تنه‌وه رایده‌گه‌یه‌نێت ئێستا كاتێك ی ی مالیكی ،سونن ه ل ه پۆسته‌كانیان ،به‌اڵم چه‌له‌ب نیی ه بۆ هه‌وڵدان بۆ البردن ی وا له‌ئێس���تادا ده‌ڵێت "له‌گ���هڵ ئه‌وه‌م له‌وباره‌ی���هوه ده‌ڵێ���ت "كارێك��� ی ی ریشه‌كێشكردن ی كاركردن به‌یاس���ا ل���ه‌م كاته‌دا ته‌نه���ا پاش���اگه‌ردان به‌عس بوه‌ستێنرێت". لێده‌كه‌وێته‌وه". ی ی ناوخ���ۆ له‌س���ه‌رده‌م وه‌زی���ر ی ی كات���یو دوات���ر وه‌زیر حكومه‌ت��� ی مالیكیو گرفته‌كانیان به‌دیله‌كان ی به‌ی���ان باقر جه‌بر س���ۆالغ، ی سیاس���ی ،دارای ی چاودێران به‌بۆچون��� ی ی دیكه‌ی ه له‌و كه‌س���ایه‌تیانه ی یه‌كێك له‌ئێس���تادا ته‌نه���ا گرف���ت البردن ی ی ناو ی بۆ بۆ ش���وێنگرتنه‌وه‌ی مالیك��� ی نیه ،به‌ڵكو ئهو كه‌سانه‌ش مالیك ی باسده‌كرێن ،ده‌هێنرێت .الیه‌ن ه سوننه‌كان سۆالغ ی مالیك شوێنگرتنهوه ی ی الیه‌ن��� ه سیاس���یه‌كانیان ب���هوه تۆمه‌تبار ده‌ك���هن ئهو كاته كۆده‌نگ��� ی ناوخ���ۆ ب���وه رێگه‌ی���داوه له‌س���ه‌ر نیی���ه ،چونك��� ه هه‌مویان وه‌زی���ر پێش���ێلێكاری‌‌و ی ی به‌ئه‌نجامدان��� كه‌س���ایه‌تی ه سیاسی ه ناس���راوه‌كان ی زیندانی ه سوننه‌كان. ئه‌شكه‌نجه‌دان ی سیاسی عێراقن. گۆڕه‌پان ئ���هوه ته‌نها الیه‌ن��� ه كوردییه‌كان‌و ئ���هو كه‌س���انه‌ی له‌ئێس���تادا ب���ۆ ی ی سێیه‌م ی خول ی ناوی���ان س���وننه‌كان نین دژ ی مالیك��� ش���وێنگرتنه‌وه ی مالیكی���ن ،به‌ڵك���و له‌ن���او الیه‌ن��� ه ی پێشو ده‌هێنرێت ،بریتین له‌جێگر ی ی مالیك��� ی شیعه‌كانیش���دا دژایه‌ت��� ی دیار سه‌رۆك كۆمارو س���هركرده ی عادل ده‌كرێت .لهوبارهیهوه س���هركرده ل ه ی ئیس�ل�ام ی بااڵ ئه‌نجومه‌ن��� ی ی س���ه‌ر به‌ره‌وت ی ئه‌ح���رار ی كوتله ی كۆنگره عه‌بدولمه‌هدی ،س���ه‌رۆك ی ی عێراق ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی ،سه‌در ،زیا ئه‌سه‌دی ،ده‌ڵێت "مالیك نیشتیمان ی نییه ،ئێم ه ی س���ێیه‌م ی ویالیه‌ت ی ماف ی ئه‌نجومه‌ن��� ی دی���ار س���هركرده ی ی ك ه ده‌توانین له‌ڕێگه ی به‌ی���ان باقر جه‌بر ،دڵنیاین لهوه ی ئیس�ل�ام بااڵ ی ی الیه‌ن ه سوننه‌كانیش رێ���كاره ده‌س���تورییه‌كانه‌و‌ه مالیك له‌سه‌ر ئاس���ت باس له‌ئوس���ام ه نوجه‌یف���یو ئه‌یاد البه‌رین".
زه‌ینه‌ب‌و داعش چه‌ن���د رۆژێ���ك ب���و س���ه‌رقاڵی خۆ ئاماده‌ك���ردن بو ب���ۆ تاقیكردنه‌وه‌كان ی ی ئ���هو رۆژه بو كۆتایی س���اڵ ،به‌هیوا خوێندن ته‌واوبكات‌و ببێت ه پزیشك ،به‌اڵم له‌شه‌وێكدا گرمه‌و ناڵه‌ی ته‌قه‌و تۆپه‌كانی داع���ش ،س���ه‌رجه‌م خه‌ونه‌كان���ی كرده س���ه‌راب .له‌ئێستاش���دا به‌بێ قاچه‌كانی له‌سه‌ر چرپایه‌كی نه‌خۆشخانه كه‌وتوه‌‌و ئاخ بۆ رۆژانی رابردوی هه‌ڵده‌كێش���ێت: ئه‌مه چیرۆكی كچه قوتابیه‌كی دانیشتوی قه‌زای ته‌له‌عفه‌ره. زه‌ینه‌ب محه‌مه‌د حه‌ی���ده‌ری ته‌مه‌نی پانزه ساڵ ،دانیشتوی قه‌زای ته‌له‌عفه‌ری سه‌ر به‌پارێزگای موسڵه .ئهو به‌هیوایه‌كی زۆره‌وه خ���ۆی ب���ۆ تاقیكردنه‌وه‌كان���ی كۆتایی ساڵ ئاماده‌كردبو ،خه‌ونی ئهوه ب���و له‌داهات���ودا ببێته پزیش���ك ،به‌اڵم له‌پڕێكدا خه‌ونه‌كه‌ی گۆڕا بۆ ئه‌س���ته‌م، دوای ئ���ه‌وه‌ی به‌ه���ۆی پارچ���هی چه‌ند موش���ه‌كێكه‌وه قاچه‌كانی له‌ده‌س���تداو ی بۆ نه‌هامه‌تی‌‌و ژیانی خۆی‌‌و خێزانه‌كه كاره‌س���ات گۆڕا .ته‌نها تاوانی ئه‌م كچه‌و خێزانه‌كه‌ی ئه‌وه‌بو له قه‌زای ته‌له‌عفه‌ری باكوری عێراق ده‌ژی���ان ،ئه‌م قه‌زایه‌ش هه‌فته‌ی رابردو له‌الی���هن چه‌كداره‌كانی داعش���هوه په‌الم���اردراو به‌موش���ه‌ك بۆردومان كرا. زه‌ینه‌ب به‌هۆی سه‌ختی برینه‌كه‌یه‌وه له‌ئێس���تادا له‌به‌شی ئێس���ك‌و شكاوییه له‌نه‌خۆش���خانه‌ی یه‌رم���وك له‌ش���اری به‌غدا ،خۆی‌‌و دایكی له‌س���ه‌ر چرپایه‌كی ئهو نه‌خۆش���خانه‌یه كه‌وت���ون .له‌باره‌ی س���اتی روداوه‌كه‌وه محه‌م���ه‌دی باوكی زه‌ین���ه‌ب ده‌ڵێ���ت "س���ه‌عات دوو نیوی ش���ه‌وی دوشه‌ممه‌ی رابردو بو ،له‌ده‌نگ‌و ناڵه‌ی ته‌قه‌و ت���ۆپ خه‌به‌رمان بویه‌وه. من‌و هاوس���ه‌ره‌كه‌م‌و ش���ه‌ش منداڵه‌كه‌م له‌ده‌نگ���ی موش���ه‌ك به‌خه‌ب���ه‌ر هاتین‌و رامانك���رده حه‌وش���ه ،موش���ه‌كێك به‌ر ماڵی ئێمه كه‌وت ،به‌و هۆیه‌وه ژنه‌كه‌م‌و كچه‌ك���ه‌م بریندارب���ون‌و كچێك���م مرد، ئه‌وان���هی له‌ده‌وروبه‌رم ب���ون هه‌مویان هاواریانده‌كردو ده‌گریان". به‌وته‌ی محه‌مه‌د ،ئه‌وان ژیانێكی ئارام‌و ئاس���وده‌یان ههبوه ،به‌هۆی س���ه‌ختی‌‌و توندی شه‌ڕه‌كه بۆ ماوه‌یه‌ك نه‌یانتوانیوه ته‌له‌عف���ه‌ر به‌جێبهێڵن .ب���ه‌اڵم دواجار بڕیاریانداوه زێ���دی خۆیان به‌ره‌و به‌غدا به‌جێبهێڵن .له‌به‌رئه‌وه‌ی خێزانێكی شیعه مه‌زه‌ب بون‌و ترساون له‌وه‌ی بكه‌ونه به‌ر رق‌و تۆڵه‌ی چه‌كداره‌كانی سه‌ر به‌تاقمی ده‌وڵه‌ت���ی ئیس�ل�امی له‌عێراق‌و ش���ام "داعش". محه‌مه‌د ،ده‌ڵێت "ده‌بو چاره‌س���ه‌رێك بدۆزم���هوه بۆ رزگاركردن���ی خێزانه‌كه‌م له س���ه‌ر بڕی���ن ،چونك ه داع���ش بوه‌ته س���ه‌رچاوه‌ی ترس بۆ هه‌م���وان ،ئه‌وان به‌س���ه‌ربڕین‌و تۆڵه‌كردن���هوه له‌تایه‌فه‌ی شیعه ناس���راون ،باش���م ده‌زانی ئه‌گه‌ر بكه‌وینه چنگی ئه‌وان چیمان لێده‌كه‌ن، ئێم���ه ته‌نه���ا ب���ه بیركردن���هوه لهوه ی رابكه‌ین". ده‌ترساین‌و نه‌مانده‌توان ته‌له‌عف���ه‌ر گه‌وره‌تری���ن قه‌زای س���ه‌ر به‌پارێزگای نه‌ینه‌وایه ،دانیش���توانه‌كه‌ی نزیكه‌ی چوارسه‌د هه‌زار كه‌سه ،زۆرینه‌یان توركمان���نو عه‌ره‌ب‌و كوردیش���ی تیایه. ناحیه‌كانی ره‌بیعه‌و زومم���ارو عیازیه‌ی به‌س���ه‌ره‌وه‌یه .دره‌نگانێك���ی ش���ه‌وی ( )2014/6/15چه‌كداره‌كان���ی داع���ش له‌رۆژه���ه‌اڵت‌و باش���وره‌وه په‌الماریاندا‌و س���وپای عێ���راق به‌ره‌نگاریانبوی���هوهو به‌هۆی���هوه ده‌ی���ان ك���ه‌س له‌ه���ه‌ردوال كوژران. نه‌هامه‌تیه‌كان���ی ئه‌م خێزان���ه ته‌نها برینداربونی زه‌ین���ه‌ب نیه ،به‌ڵكو وه‌كو محه‌م���ه‌د باس���یده‌كات كوڕه ه���ه‌ژده ساڵه‌كه‌ی له‌شه‌وی په‌الماره‌كه‌وه دوچاری ش���ۆكێكی تون���د بوهو زمان���ی گیراوه‌‌و قس���هی پێناكرێت .ئ���هو له‌كاتێكدا له نه‌خۆشخانه به‌دیار هاوسه‌رو كچه‌كه‌یه‌وه وه‌ستابو ،به‌قوڕگێكی پڕ گریانه‌وه ده‌یوت "هیچ ش���تێك وه‌كو جارانی لێنایه‌ته‌وه، مناڵێك‌و ماڵه‌كه‌م له‌ده‌س���تدا ،ژنه‌كه‌م‌و كچه‌ك���ه‌م قاچی���ان له‌ده‌س���تدا ،ده‌بێت به‌درێژایی ژیانمان گرفتاربین‌و نازانین بۆ كوێ بڕۆین‌و چی بكه‌ین". باوك���ی زه‌ینه‌ب ،وه‌ك���و قوربانیه‌كی شه‌ڕی نێوان داعش‌و سوپای عێراق ،داوا له‌هه‌مو واڵتانی جیهان ده‌كات هاوكاری هاواڵتیان���ی عێراق بكه‌ن ،به‌مه‌به‌س���تی كۆتایهێنان به‌و شه‌ڕه‌ی چه‌ندین ناوچه‌ی جیاوازی عێراقی گرتۆته‌وه.
8
ئابوری
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
له‌كارنامه‌كه‌ی حكومه‌تدا باس له‌چاكسازی ی داراییو ئابوری كرا
دادپه‌روه‌ریی له‌موچه‌‌و موچه‌ی خانه‌نشینیدا ،به‌ڵێنێكی كابینه نوێكه‌یه ئا :ئاسۆ سه‌راوی ی له‌كارنام هی كابین هی هه‌شت حكومه‌تدا ،به‌ڵێنی گه‌لێك ی ئابوری به‌هاواڵتیان چاكساز دراوه‌‌و باس له‌وه‌ش كراوه كه‌به‌ڕێ كارییاساییچاوبه‌سیسته‌میخانه‌نشین ی ی‌وموچه‌داده‌خشێننه‌وه‌‌وبه‌جۆرێك ی دادپه‌روه‌رانه‌رێكیده‌خه‌نه‌وه ،ئه‌ندامێك ی كارنامه‌كه له‌بزوتنه‌و‌ه نوسینه‌وه گۆڕان ده‌ڵێتئه‌و‌هی‌له‌كارنامه‌كه‌دا هاتوه هه‌وڵ بۆ جێبه‌جێكردنی ده‌ده‌ن ی "ئه‌وه‌شی بۆمان نه‌كرا ،به‌هاواڵتیان ده‌ڵێین هۆكاره‌كه‌ی چیبوه". ی كارنامه‌كه لهكارو پرۆژه وه‌زاره‌ته‌كاندا ی ی نوس���ینهوه ی لیژن��� ه ئه‌ندام��� ی حكومه‌ت ی هه‌ش���ت ی كابین ه كارنام ه د.ئاك���ۆ حه‌مه‌كه‌ری���م ك��� ه ه���اوكات ی سیاسی ه ی توێژینه‌و‌ه ی ژور به‌رپرس��� ی گ���ۆڕان ،ئهوه ده‌خاته‌رو له‌بزوتنه‌و‌ه ی ی گش���ت ك��� ه ئ���هو كارنامه‌ی��� ه هێڵ ی كارنامه‌ك ه كاركردنه‌‌و ده‌بێت ت���ه‌واو له‌پالن‌وپڕۆژه‌كانی‌حكومه‌ت‌و به‌رنامه‌ی وه‌زاره‌ته‌كانداڕه‌نگبداته‌و‌ه "ئێم ه وه‌كو ی ی ده‌ده‌ین ،ئهوه ی جدی گۆڕان هه‌وڵ��� ی له‌كارنامه‌كه‌دا هاتوه له‌و وه‌زاره‌تان ه له‌الی ئێمه‌ی ه ره‌نگدانه‌و‌هی هه‌بێت".
یه‌که‌م کۆبۆنه‌وه‌ی کابینه‌ی هه‌شت ی ی دروس���تكردنه‌ك ه پ���رۆژه یاس���ا له‌ئێس���تادا نێردراوه‌ت ه په‌رله‌مان ئهو ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ئهو س���ندوق ه دروست ی نه‌وت ته‌واو ش���ه‌فاف بكرێ���ت داهات ی ده‌بێ���ت‌و ده‌چێت��� ه ژێ���ر چاودێ���ر ی په‌رله‌مان‌و الیه‌ن��� ه په‌یوه‌ندیداره‌كان ی حكومه‌ته‌وه". تر
ئایا داهاتی نه‌وت راسته‌وخۆ دابه‌ش ده‌كرێت؟ ی سندوقێك بۆ داهات پێشتر به‌شێك له‌حزبه‌كان ،به‌تایبه‌ت نه‌وت دروست ده‌كرێت ی ی دیموك���رات له‌بانگه‌ش��� ه ی كارنامه‌كه‌دا هاتوه ك ه پارت��� له‌بڕگه‌یه‌ك��� ی ل���هوه ده‌كرد ك ه حكومه‌ت كار ده‌كات بۆدروستكردنیس هه‌ڵبژاردندا باس��� ی نه‌وت راس���ته‌وخۆ ندوقیكوردستانبۆداهاتینه‌وت‌ودامه‌زراند به‌ش���ێك له‌داهات نیكۆمپانیاینه‌وتیهه‌رێموه‌كله‌یاسایژماره به‌س���ه‌ر هاواڵتیاندا داب���ه‌ش ده‌كه‌ن، ی ێ داهات ی ده‌زان ()22ی 2007یتایبه‌تبه‌نه‌وت‌وگازیهه‌رێم به‌اڵم د.ئاكۆ ب���ه‌دور داهاتوه ،ههرچهنده زۆر ده‌مێك ه بڕیار نه‌وت راس���ته‌وخۆ به‌س���ه‌ر هاواڵتیاندا ی ی ئهو سندوق ه دراوه ،دابه‌ش���بكرێت ،به‌ڵكو وه‌ك ئهو باس له‌سه‌ر دروستكردن ی ی تایبه‌ت ،ده‌كات ئ���هو داهات ه تێك���هڵ به‌داهات ی یاسایه‌ك ی نه‌بون به‌اڵم به‌هۆ ی ده‌كرێت ،دواجار هاواڵتیان له‌و تائێستا دروستنه‌كراوه ،به‌اڵم وه‌ك ئهو گشت ی پێده‌كات ،رێگایه‌و‌ه لێس���ودمه‌ند ده‌ب���ن "مه‌گه‌ر ی گۆڕان ئام���اژه ئه‌ندام ه
ی پترۆ دۆالردا ئهوه بكرێت ك ه له‌پڕۆژ‌ه ی بۆ بۆ هه‌ر به‌رمیلێك نه‌وت یه‌ك دۆالر ی ئهو ناوچان ه خه‌رج ده‌كرێت ك ه خه‌ڵك نه‌وته‌ك هی لێده‌رده‌هێنرێ". چۆن جیاوازی ه زۆره‌كه‌له‌موچه‌دا ناهێڵن سیس���ته‌می ده‌س���تكاریكردنی خانه‌نش���ینی‌و موچ��� ه له‌هه‌رێم���دا ی تێدا بێت، به‌جۆرێك ك ه دادپ���ه‌روه‌ر ی ی كارنامه‌ك��� ه ی جه‌وه���ه‌ر خاڵێك��� حكومه‌ت���ه ،وه‌ك پێش���تر باس���كراوه ی ئێجگار گهوره له‌هه‌رێم���دا جیاوازیه‌ك ی گشتیو له‌نێوان موچ ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی خانه‌نش���ینیدا هه‌یه ،كه‌س موچ��� ه ی زیاتر له‌شه‌ش هه‌ی ه خانه‌نش���ینیه‌ك ه تا حه‌وت ملیۆن دیناره ،له‌هه‌مانكاتدا خه‌ڵكانێكی���ش هه‌ن ب ه 200هه‌زار دینار خانه‌نش���ینكراون ،ههرچهنده پێش���تر ی حزب���ه‌كان به‌تایب���ه‌ت له‌بانگه‌ش��� ه
ی ئهو ی نه‌هێش���تن هه‌ڵبژاردندا په‌یمان جیاوازی ه زۆره‌یان داوه ،به‌اڵم له‌واقیعدا ی تائێستا به‌و جۆره‌یه ،ئهو هه‌ڵسوڕاو‌ه ی ئ���هو جیاوازی ه گ���ۆڕان جه‌خت له‌بون زۆره ده‌كاته‌وه‌‌وئ���هوه ده‌خات���ه‌رو ك ه ی ئهو هه‌م���و هه‌وڵێكیان بۆ نه‌هێش���تن ی جیاوازی ه زۆرهی ه به‌تایبه‌ت كه‌وه‌زاره‌ت ی ئێمه، ی ئه‌وان��� ه "ئامانج ی له‌ال دارای وه‌ك گۆڕان ئه‌وه‌ی ه ئهو نادادپه‌روه‌ری ه ی نه‌هێڵی���ن ك��� ه له‌موچ���هو موچ��� ه خانه‌نشینیدا هه‌یه ،بۆ ئه‌وه‌ش به‌نیازین ی ی ش���اره‌زا لهدهرهوه كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك ی راوێژیان واڵت بهێنی���ن ب���ۆ ئ���هوه پێبكه‌ین ل���هو روهوه" .ئ���هو جه‌خت ی ل���ه‌وه‌ش دهكاتهوه ل���ه‌وروه‌و‌ه هه‌وڵ ی بۆمان ی خۆیان ده‌ده‌ن "ئه‌وه‌ش ته‌واو ی رونده‌كه‌ینه‌و‌ه ك ه نه‌كرا ب���ۆ خه‌ڵك��� ی چییه ،به‌اڵم گه‌شبینیش���م هۆكاره‌ك ه ی زۆر باشمان بۆ ده‌كرێت". ك ه كار چاره‌سه‌ركردنی كێش هی نیشته‌جێبون‌و
ی كار دۆزینه‌وه‌ی هه‌ل ی كێش��� ه ی چاره‌س���ه‌ركردن نیش���ته‌جێبونیش ،ك ه تائێستا به‌شێك ی هاواڵتیان، له‌گرفت��� ه س���ه‌ره‌كیه‌كان ی حكومه‌ت���دا به‌جۆرێك له‌كارنامه‌ك��� ه ی ی چاره‌س���ه‌ركردن له‌جۆره‌كان په‌یمان ی ی گۆڕان گومان دراوه،ئهو هه‌ڵسوڕاو‌ه ی حكومه‌تدای ه ی ك ه له‌ده‌سه‌اڵت نی ه لهوه ئ���هو گرفت ه چاره‌س���ه‌ر ب���كات "به‌اڵم ی گیراونه‌ته‌به‌ر پێش���تر ئهو رێگایان��� ه ی ئهو كێشه‌ی ه وه‌كو بۆ چاره‌س���ه‌ركردن ی كار ی هه‌ل پێویست نه‌بون" .دۆزینهوه ب���ۆ هاواڵتیان ،به‌تایب���ه‌ت بۆ گه‌نجان ی ی كارنامه‌ك ه ی ت���ره له‌به‌رنام ه یه‌كێك ی حكومه‌ت ،له‌و روهوه ی هه‌شت كابین ه ی د.ئاكۆ ئهوه ده‌خاته‌رو ك ه دامه‌زراندن ی گش���تیدا زۆرێك له‌ده‌رچوان له‌كه‌رت ی نیی���ه ،به‌ڵكو ی بێكاری��� چاره‌س���ه‌ر ی تایبه‌تدا ی كار له‌كه‌رت ی هه‌ل ره‌خساندن ی ی باش���هوه) چاره‌سه‌ر (به‌ئیمتیازات ی ده‌كات "ئێمه‌ش زۆرێ���ك له‌كێش��� ه
ئهوه ی له‌كارنامه‌كه‌دا باسكراوه هێڵی گشتی كاركردنه، ده‌بێت لهكارو به‌رنامه‌ی وه‌زاره‌ته‌كاندا ڕه‌نگبداته‌وه ی ی كار ێ كارێك بكه‌ین ده‌ست ده‌مانه‌و ی له‌پرۆژه‌كان���دا بكه‌وێت ه كارو ناوخۆی ی بێت ه ی بیان ی كار كه‌متری���ن ده‌س���ت پرۆژه‌كانی ناوخۆوه". ی زۆرێك له‌مه‌له‌فی داراییو ئابور له‌الی گۆڕان ه ی وه‌زاره‌ت‌و ی دابه‌ش���كردن له‌پرۆس ه ی حكوم���ه‌ت ی ت���ر داموده‌زگاكان��� ی ی ئابوری‌و داراییدا به‌ش���ێك له‌مه‌له‌ف ی گۆڕان كه‌وتو‌ه ی به‌ر بزوتن���هوه زۆر ی دارای���یو له‌وان��� ه وه‌زاره‌ته‌كان��� ی ی ده‌ست ه ئابوری ،بازرگانی،س���ه‌رۆك ی وه‌به‌رهێنان ،هه‌ربۆی ه ئ���هو ئه‌ندام ه ی حكومه‌ت، ی كارنامه‌ك ه نوس���ینهوه ئهوه روندهكاتهوه ك ه ئه‌وان هه‌وڵده‌ده‌ن ی الیان ه ئهو ی ئ���هو وه‌زاره‌تان ه له‌رێگا كارنامه‌ی ه بخه‌ن ه بواری‌جێبه‌جێكردنه‌و‌ه ی له‌كارنامه‌كه‌دا باسكراوه چونك ه "ئهوه ی كاركردنه ،ده‌بێت لهكارو ی گشت هێڵ به‌رنامه‌ی وه‌زاره‌ته‌كاندا ڕه‌نگبداته‌وه".
نرخی هه‌ندێ له‌مه‌واده‌كانی به‌شه خۆراكی مانگانه به‌رزده‌بێته‌وه
به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی دابه‌شكردنی كۆمپانیای خۆراك:هیچ گرفتێكمان له‌هاتنی به‌شه خۆراكی هاواڵتیاندا نییه ئا :شكۆ
نرخی هه‌ندێ له‌و خۆراكان هی، ی ی بریكاره‌كانی دابه‌شكردن له‌رێگا خۆراكه‌و‌ه مانگانه به‌سه‌ر هاواڵتیاندا دابه‌ش ده‌كرێت ،له‌بازاڕه‌كاندا به‌رز ی ده‌بێته‌وه ،به‌ڕێوه‌به‌ری گشت ی ی خۆراك دابه‌شكردنی كۆمپانیا سلێمانیش ره‌تیده‌كاته‌وه ك ه ی خۆراك له‌الی ئه‌وان دابه‌شكردن كێش هی تێكه‌وتبێت "به‌رده‌وامین ی له‌سه‌ر دابه‌شكردنی به‌ش ه خۆراك مانگان هی هاواڵتیان‌و هیچ گرفتێكمان بۆ دروست نه‌بوه ،پێشبینی ه هه‌ڵه‌كانی هه‌ندێ له‌هاواڵتیان ئهو گرانی هی دروستكردوه".
ئه‌گه‌ر هه‌ر كااڵو خۆراكێكیان به‌گران پێفرۆشتی په‌یوه‌ندی به‌م ژماره‌یه‌وه بكه07701450755
ی عێراق‌و ی ئه‌م دوای��� ه ئاڵۆزیه‌كان��� ی ی ئیسالم ی ده‌وڵه‌ت ی چه‌كداران ش���ه‌ڕ له‌عێ���راق‌و ش���ام ناس���راو به(داعش) ی عێراق ،به‌ش���ێك دین���اره‌و‌ه به‌رزبۆت���هوه ب���ۆ زیاتر ل ه له‌چه‌ن���د ناوچه‌یه‌ك ی ی چاودێری ی 30هه‌زار دینار ،به‌ڕێوه‌به‌ر ی هاواڵتیان��� ی رۆژان��� ه له‌پێداویس���ت ی سۆران عه‌بدولغه‌فور ی سلێمان گرانك���رد ،به‌تایب���ه‌ت به‌ش���ێك ل���هو بازرگان ی ی له‌و روهوه ئهوه ده‌خاته‌رو ك ه هۆكار ی بریكاره‌كان ی ك ه له‌رێ���گا خۆراكان ه ێ له‌و خۆراكان ه بۆ ئه‌م���ه‌ش وایكردوه نرخی���ان له‌بازاڕدا ی هه‌ند ی خۆراكه‌و‌ه مانگان ه به‌سه‌ر به‌رزبون���هوه دابه‌شكردن ی ئهوه دهگهڕێتهوه ك ه له‌ئێستادا كه‌متر كه‌مێك به‌رزبێته‌وه". هاواڵتیان���دا دابه‌ش ده‌كرێت ،ك ه له‌ال ی ی بازرگان ی چاودێری��� به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر هاواڵتیان ئهو خۆراكان ه ده‌فرۆش���نه‌و‌ه هاواڵتیان به(بایه‌عی) ناسراوه. ی ی كه‌ه���اوكات س���ه‌رۆك ی خۆراكه‌و‌ه س���لێمان ی بریكاره‌كان��� ی ك��� ه له‌رێگا ی په‌نجا كیلۆی ی یه‌ك فه‌رد‌ه ئارد نرخ ی ی قایمقامیه‌ت��� ی "پێش���وتر ،لیژن��� ه هاوبه‌ش���ه‌كان ی خۆراكه‌و‌ه وه‌ریده‌گ���رن‌و ئ���هو وت ی بریكاره‌كان��� ك��� ه له‌رێگا ی سلێمانیش��� ه داوا له‌هاواڵتی���ان ده‌كات ی هاواڵتی���ان ئ���اردو برنج دابه‌ش ده‌كرێت ،پێش���تر له‌بازاڕه‌كاندا زۆرین��� ه ی 18هه‌زار دین���ار بو ،به‌اڵم بایه‌عییان ده‌فرۆش���ته‌وه ،به‌اڵم ئێستا ئه‌گه‌ر بۆی���ان ده‌رك���ه‌وت بازرگانێك به‌نزیك��� ه ی ی ئه‌م دواییه ،یان خ���اوه‌ن دوكانێ���ك كااڵو خۆڕاك ی ش هڕو ئاڵۆزیه‌كان ی به‌رزبۆته‌و‌ه بۆ به‌هۆ له‌ئێس���تادا نرخه‌ك��� ه ێ ه���ۆ گرانك���ردوه به‌تایبه‌ت ك ه ی ده‌ترس���نو كه‌مترینیان ئهو به‌ب��� ی خه‌ڵك��� ی 25هه‌زار دینار ،هه‌روه‌ها نرخ نزیك ه ی ره‌م���ه‌زان نزیكده‌بینه‌وه ،ئه‌وا ی ل ه 25هه‌زار خۆراكان ه ده‌فرۆشنه‌و‌ه ك ه وه‌ریده‌گرن ،له‌مانگ ی بایه‌ع یه‌ك فه‌رد‌ه برنج
ی ی ژم���اره مۆبایل راس���ته‌وخۆ له‌رێگا 07701450755په‌یوه‌ندییان پێوه بكه‌ن، تا ئه‌وانیش راسته‌وخۆ به‌دواداچون له‌م ی "هه‌ركاتێك باره‌یه‌و‌ه بكه‌ن ئ���هو وت ی ئهو ب���و هاواڵتیان ده‌توان���ن له‌رێگا ژماره مۆبایل���هوه په‌یوه‌ندییمان پێوه بكه‌ن به‌دڵنیایی���هوه ئێم ه به‌دواداچون ی ئهو بازرگانه‌ش ی توند ده‌كه‌ین‌و سزا ده‌ده‌ین ك ه نرخ گران ده‌كات".س���ۆران ی عه‌بدولغه‌فور ره‌تیشیكرده‌و‌ه ك ه بوتڵ
ی "نرخه‌ك ه ی مااڵن گرانبوبێت‌و وت غاز هه‌ر وه‌كو پێشتر ل ه 6هه‌زار دیناردایه، هه‌ر هاواڵتیه‌ك به‌گران پێیانفرۆش���ت ێ به‌هه‌مانش���ێوه ئاگادارمان ده‌توان��� ی ی توند بكاته‌وه ،چونك ه ئێم ه س���زا ئهو غازفرۆشان ه ده‌ده‌ین ك ه له‌خۆیانه‌و‌ه نرخیان گرانكردوه". ی ی دابه‌ش���كردن ی گش���ت به‌ڕێوه‌به‌ر ی شه‌وكه‌ت ی خۆراك له‌سلێمان كۆمپانیا ی نیشاندا ی خۆ محه‌مه‌د سه‌رس���وڕمان
ێ له‌و مه‌وادان هی‌ك ه ی هه‌ند له‌به‌رزبونه‌و‌ه ی خۆراكه‌و‌ه ی بریكاره‌كان مانگان ه له‌رێگا ی لهوه داب���ه‌ش ده‌كرێت ،ئه‌وجه‌خت��� ی كردهوه ك ه وه‌كو پێشتر به‌ش ه خۆراك هاواڵتیان بۆ دێت‌و هیچ گرفتێكیان بۆ ی ئه‌وه‌ش دروس���ت نه‌بوه ،هاوكات بای ی عه‌مباركراویان هه‌ی ه ك ه ئه‌گه‌ر خۆراك گرفتێكیش دروستبو بتوانن به‌رده‌وامبن ی ی مانگان ه ی به‌ش ه خۆراك له‌دابه‌شكردن ی "ئهو گرانی ه به‌شێك هاواڵتیان‌وئه‌و وت له‌هاواڵتیان خۆیان دروس���تیانكردوه، ی ده‌ده‌ین��� ه هاواڵتیان ك ه ئێم ه دڵنیای ی مانگان ه ی به‌ش��� ه خۆراك دابه‌شكردن ی بۆ ی ده‌بێت‌و هیچ گرفتێك به‌رده‌وامی دروس���ت نابێت" .ئهو ره‌تیشیكرده‌و‌ه ی به‌غداو‌ه به‌ش��� ه ك��� ه ته‌نها له‌رێ���گا ی ی مانگان ه بگات ه ده‌ستیان‌و وت خۆراك ی ی ك ه وه‌زاره‌ت ی ئهو گرێبه‌ستان ه "به‌پێ ی خۆراكمان ی ده‌یكات،جۆره‌كان بازرگان ی ێ ج���ار له‌رێ���گا پێ���ده‌گات ،هه‌ن���د توركیاو‌ه راسته‌وخۆ دێت". ی ی رابردو له‌رێگا ی ره‌مه‌زان��� له‌مانگ ی خۆراك���هوه ب���ۆ ه���ه‌ر بریكاره‌كان��� هاواڵتی���ه‌ك نیوكیلۆ نیس���ك‌و 5كلیۆ ێ به‌رامبه‌ر دابه‌شكرا، ی س���فر به‌ب ئارد ی ئه‌مس���اڵ تائێس���تا به‌اڵم بۆ ره‌مه‌زان هیچ ش���تێك لهوبارهیهوه نییه ،به‌اڵم ی ی دابه‌ش���كردن ی گش���ت به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ی سلێمانیله‌و روهوه ی خۆراك كۆمپانیا ی ده‌كه‌م گه‌ش���بینه‌و ده‌ڵێت "پێشبین ی وه‌ها هه‌بێت ،به‌اڵم ئه‌مساڵیش شتێك تائێس���تا هیچ بڕیارێك ل���هو باره‌یه‌و‌ه ی ی وه‌زاره‌ت ی فه‌رمان��� نیی���هو چاوه‌ڕێ بازرگانی عێراقین".
لۆکاڵ
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
"ئه‌م ساته‌وه‌خت ه گونجاو نیی ه بۆ راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی"
9
ی نه‌كراوه" ی بۆ سه‌ربه‌خۆی ی ناوخۆییو ده‌ره‌ك ی له‌سه‌ر ئاست "زه‌مینه‌سازی ئا :ئاسۆ سه‌راوی ی به‌وت���هی ش���اره‌زایه‌كی ب���وار سیاسه‌ت ،ئه‌م س���اته‌وه‌خته گونجاو ی نییه ب���ۆ راگه‌یاندنی س���ه‌ربه‌خۆی ی ناوخۆ‌و كورد ،چونكه‌له‌س���ه‌ر ئاست ده‌ره‌كیشزه‌مینه‌س���ازیی ب���ۆ ئ���هوه نه‌كراوه"له‌ئاستی ناوخۆییدا حزبه‌كان ئه‌ندامه‌كانیان له‌سه‌ر ئهوه پهروهرده نه‌كردوه ،به‌ڵكو هه‌میشه پێیانوتون ئێم���ه به‌ش���ێكین له‌عێراق،له‌س���ه‌ر ی وه‌ها ئاس���تی ده‌ره‌كییش ش���تێك ی ی 194ده‌وڵه‌ت نه‌كراوه ،ئای���ا له‌كۆ ناو نه‌ت���هوه یه‌كگرتوه‌كان ،چه‌ندیان ی ی كورد ده‌كه‌نبۆراگه‌یاندن پشتگیری سه‌ربه‌خۆیی؟". حزبه‌كان چۆن باسی گه‌یشتن به‌سه‌ربه‌خۆییان كردوه؟ ی زانس���ت ه سیاسیه‌كان مامۆس���تا له‌زانك���ۆی س���لێمانی د.س���ه‌ردار ق���ادر له‌دیدارێك���ی ئاوێن���ه‌دا ئهوه ده‌خات���ه‌رو كه له‌به‌رنام���هی زۆرێك ی له‌حزبه‌كانی كوردس���تان باسی ماف چ���اره‌ی خۆنوس���ین ك���راوه ،به‌اڵم ی زۆرینه‌ی���ان نه‌چونه‌ت ه ناو ورده‌كار ی گه‌یش���تن به‌و مافه ،وه‌ك چۆنێت ئ���هو رونیده‌كاته‌و‌ه هه‌رچی یهكێتیو پارتیه،باس���یان ل���هوه ك���ردوه كه له‌رێگای فیدراڵ���ی یان ریفراندۆمه‌و‌ه ی ی ده‌بێته‌وه ،بزوتنهوه ئهوه یه‌كالی گۆڕانی���ش ورده‌كاری له‌وباره‌ی���هوه ی ی حزبه‌كه‌یدا بون له‌به‌رنامه‌‌و پڕۆگرام نییه ،كۆمه‌ڵی ئیسالمییش به‌هه‌مان ی له‌به‌رنامه‌‌و ی وه‌ها ش���ێوه باس���ێك
ئه‌بێت له‌م قۆناغه‌دا له‌سه‌ر ئاستی پارچه‌كانی كوردستان كار بكه‌ین ،چونكه بۆ ئه‌م قۆناغه باسكردن له‌ده‌وڵه‌تی كوردستانی گهوره له‌روی واقعیهوه قورس‌و مه‌ترسیداریشه رێگایه‌ك���ی س���تانداردیان نیی���ه بۆ گه‌یشتن به‌س���ه‌ربه‌خۆیی" .ئهو باس ی له‌وه‌ش ده‌كات هه‌ركاتێك بار‌ودۆخێك ی وه‌ها هاته‌پێش���هوه بۆ باس���كردن ی ی حزبه‌كه‌یدا به‌راسته‌وخۆ سه‌ربه‌خۆیی "پێویس���ت ه حكومه‌ت پڕۆگرامیدا نه‌كردوه "به‌اڵم ئێس���تا له‌به‌رنامه ی هه‌رێم به‌هاوكاریی س���ه‌رجه‌م الیه‌ن ه وه‌ك ده‌بیس���تین پرۆژه‌یه‌كی���ان داوای جیابون���هوهو س���ه‌ربه‌خۆی ی ك���وردی كردوه‌‌وئه‌و ده‌ڵێت "ده‌كرێت سیاسیه‌كان ئهو هه‌نگاوه بنێت ،نه‌ك له‌وباره‌ی���هوه هه‌ی���ه" .یه‌كگرت���و ی حزبه‌كان حزبێك به‌ته‌نها". ئیسالمییش به‌پێچه‌وانه‌ی ههمویانهوه بڵێین به‌شێوه‌یه‌كی گشت
ی زه‌مینه‌سازیی له‌سه‌ر ئاست ی نه‌كراوه ناوخۆییو ده‌ره‌ك ی ی گونجانی س���اته‌وه‌خت له‌ب���اره ی راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی بۆ كوردان باش���وری كوردس���تان ،به‌تایب���ه‌ت ێ ی عێراقدا كه بارودۆخێكی نو له‌ئێستا ی هاتۆته ئاراوه،وه‌ك ئهو ش���اره‌زایه ی پێده‌كات، بواری سیاس���ه‌ت ئاماژه له‌ئێس���تادا س���اته‌وه‌خته‌ك ه گونجاو ی له‌سه‌ر نییه ،چونك ه زه‌مینه‌س���ازی ئاس���تی ناوخۆی���یو ده‌ره‌كییش بۆ سه‌ربه‌خۆیی نه‌كراوه ،به‌بۆچونی ئهو، ی حزبه‌كانی كوردس���تان به‌شێوه‌یه‌ك ی ئه‌ندامه‌كانیان وه‌ها پهروهرده گشت كردوه ،ك ه ئه‌وان به‌شێكن له‌عێراق‌و فیدراڵیی���ان به‌چاره‌س���ه‌ر زانی���وه، له‌س���ه‌ر ئاستی ده‌ره‌كییش وه‌ك ئهو ی ی له‌س���ه‌ر دهكاتهوه ،كارێك جه‌خت وه‌ها نه‌كراوه ،بۆیه‌ئه‌و ده‌پرسێ ،ئایا ی ئه‌ندام له‌نه‌ته‌و‌ه له‌كۆی 194ده‌وڵه‌ت ی كار یه‌كگرتوه‌كان،ك���ورد توانیوێت ی له‌س���ه‌ر چه‌ندیان بكات ب���ۆ كارێك وه‌ه���ا؟ به‌تایبه‌ت ئهو واڵتانه‌ی له‌ناو نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان مافی ڤیتۆیان ههیهو بریتین له‌ئه‌مه‌ریكا ،به‌ریتانیا، فه‌رنسا ،چین ،روسیا"كورد تائێستا ی له‌هی���چ كام له‌و نه‌یتوانی���وه گرنت ی ڤیتۆیان هه‌ی ه پێنج واڵته‌ی ك ه ماف له‌نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان وه‌ربگرێت بۆ ی سه‌ربه‌خۆیی". راگه‌یاندن ئ���هو ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات ك ه ی قس���ه‌كردن له‌س���ه‌ر ده‌وڵه‌ت��� كوردس���تانی گهوره ،وات ه هه‌ر چوار پارچه‌ك ه به‌یه‌كه‌وه ،ل���ه‌م قۆناغه‌دا بهههمانشێوه گونجاو نییه "ئه‌بێت له‌م
ی قۆناغه‌دا له‌س���ه‌ر ئاستی پارچه‌كان كوردس���تان كار بكه‌ی���ن ،چونكه بۆ ی ئ���ه‌م قۆناغه باس���كردن له‌ده‌وڵه‌ت ی گهوره له‌روی واقعیهوه كوردس���تان قورس‌و مه‌ترسیداریشه". كورد كورسیه‌كی پێویسته له‌نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان ی ئه‌گه‌ر ك���ورد به‌ب���ێ ره‌چاوكردن ی ی ده‌ره‌كی‌‌وواڵت ه گه‌وره‌كان ره‌زامه‌ند ی هه‌رێمه‌ك���ه ی دنیاس���ه‌ربه‌خۆی رابگه‌یه‌ن���ێ ،ئای���ا ئهو مه‌ترس���یان ه چین ك ه روبه‌روی ده‌بنه‌وه ،بۆ ئه‌م ه د.س���ه‌ردار ق���ادر باس ل���ه‌دو تیۆر ده‌كات ك ه له‌دنیای ئه‌مڕۆدا قسه‌یان لهبارهوه ده‌كرێت ،یه‌كێكیان ئه‌وه‌ی ه ك��� ه ده‌ڵێتماف���ی چاره‌نوس���ی هه‌ر ی به‌هیچ الیه‌كه‌و‌ه میلله‌تێك په‌یوه‌ند ی ی نه‌بێت ،ئ���هوه مافێك نییه خ���ۆ سروشتی خۆیانه‌چ بڕیارێك ده‌ده‌ن، ب���ه‌اڵم تیۆرێكی تر یش هه‌یه ده‌ڵێت ده‌بێ���ت ره‌زامه‌ندی واڵتان وه‌ربگریت بۆ ئ���ه‌وه‌ی ببیت ه ئه‌ن���دام له‌نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان‌و سه‌روه‌ریی خاكه‌كه‌ت ی پارێزراوبێت .به‌ڕای ئه‌م مامۆستایه زانك���ۆی س���لێمانی ل���ه‌م قۆناغه‌دا ده‌بێت كورد وه‌ك گه‌وره‌ترین میلله‌ت كه خاوه‌ن ده‌وڵ���ه‌ت نییه ،هه‌وڵ بۆ ی ی چاودێری ئهوه بدات ،كورس���یه‌ك له‌نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان هه‌بێت "وه‌ك فه‌له‌س���تینیه‌كان ك���ه كورس���یه‌كی ی چاودێریی���ان هه‌ی���ه ،ب���ه‌اڵم ماف ده‌نگدانی���ان نییه ،بۆ ئ���ه‌م قۆناغ ه ئهوه زۆر پێویس���ته كورد هه‌وڵی بۆ بدات".
وه‌زیر ی كار: له‌باره‌ی هه‌ل ی كاره‌و‌ه مژد‌ه ده‌دات ه ده‌رچوان ی زانكۆو په‌یمانگاكان ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د وه‌زیری نوێی وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌رێم كه سه‌ر به‌یه‌كگرتوی ئیسالمیه، به‌ڵێنده‌دات كه چاكسازیه‌كی گشتی له‌ناو وه‌زاره‌ته‌كه‌یدا بكات‌و ده‌ڵێت"هه‌وڵده‌ده‌ین هه‌لی كار بۆ هه‌موده‌رچوانی زانكۆو په‌یمانگاكان بدۆزینه‌وه".
سااڵنه قوتابیه‌كی زۆر هه‌ن زانكۆ یان په‌یمانگا ته‌واو ده‌كه‌ن به‌شێكی زۆریان ده‌رفه‌تی هه‌لی دامه‌زراندنیان له‌به‌رده‌مدا نییه
وه‌زیری كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌رێ���م محه‌مه‌د هاودیان���ی له‌باره ی كارنام���هی خۆیهوه بۆ وه‌زاره‌ته‌كه‌ی به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د ك���ه كاری چاكس���ازیی ده‌بێت به‌ش���ێوه‌یه‌كی تۆكمه‌‌و پالنڕێژیی چاره‌سه‌ربكرێت‌وئه‌و وتی "ئێمه پالنێكی تۆكمه‌مان ده‌بێت بۆ چوار ساڵی ئاینده به‌شێوه‌یه‌كی قۆناغبه‌ندیی جێبه‌جێ ده‌كرێت له‌ناو وه‌زاره‌ت ه���ه‌ر له‌هه‌یكه‌لی وه‌زاره‌ت‌و جۆر‌و پێكهاته‌كه‌ی به‌و ش���ێوه‌یه‌ی هه‌یه‌تی،هه‌ربۆیه چاره‌س���ه‌ری هه‌مو ئهو كێشانه ده‌كه‌ین كه گاریگه‌رییان هه‌ب���وه له‌چۆنیه‌ت���ی ئ���ه‌دای ئهو وه‌زاره‌ته". له‌ب���اره‌ی چاكس���ازی ك���ردن ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه كار ده‌كه‌ن بۆ په‌یداكردنی كار بۆ كرێكاران‌و له‌زیندانه‌كان ئ���هو وتی"به‌گرنگیه‌كی دابینكردنی ب���ۆ خزمه‌تکردنی چینی زۆره‌وه ئیش له‌س���ه‌ر ره‌وش���ی ناو کرێکاران ده‌س���ته‌به‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی زیندانی���ه‌كان ده‌كه‌ی���ن ،به‌تایبه‌تی بۆیان"هه‌رێمی كوردستان پێویستی ئه‌وان���هی س���زادراون،له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌پالنڕێژیه‌كی باش هه‌یه به‌تایبه‌تی له‌روی یاس���اییه‌وه زین���دان بریتییه له‌ده‌زگایه‌ك���ی چاكس���ازیی ن���ه‌ك بۆ خزمه‌تكردنی ئهو چینه". وه‌زیری كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌زگایه‌ك���ی چاودێریی،هه‌ربۆی���ه له‌باره‌ی گه‌شه‌پێدانی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه ئیش���كردن ل���هو ب���واره‌ش یه‌كێكه جه‌خت له‌س���ه‌ر ئهوه دهكاتهوه كه له‌پرۆژه‌كانی ئێمه". له‌باره‌ی كه‌مئه‌ندامانه‌و‌ه هاودیانی خاڵی الواز هه‌یه كه‌ده‌بێت چاره‌سه‌ر بكرێت ،هه‌ر له‌ب���واری خزمه‌تكردن هێما بۆ ئهوه ده‌كات كه‌به‌رنامه‌یه‌كی به‌ش���ه‌ڵته‌ره‌كانی ژن���ان ،هه‌روه‌ها باش���یان ل���هو روهوه بۆ س���ه‌رجه‌م چۆنیه‌ت���ی مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گ���هڵ كه‌مئه‌ندامان���ی كوردس���تان داناوه گه‌شه‌پێدانی كۆمه‌اڵیه‌تی "ئه‌وانه‌ش "ئه‌وانه چینێكی گرینگی كۆمه‌ڵگای كۆمه‌ڵێك پێویس���تی هه‌یه كه ئێمه ئێمه‌ن‌و پێویس���ته خزمه‌تێكی باش به‌ش���ێوه‌ی خ���اڵ كاریان له‌س���ه‌ر بكرێ���نو ج���ۆری كه‌مئه‌ندامیی���ان له‌به‌رچاوبگیرێ���ت له‌یارمه‌تی���دان‌و ده‌كه‌ین".
گرینگی پێدانیان". له‌ب���اره‌ی ده‌رچوان���ی زانك���ۆو له‌درێ���ژه‌ی په‌یمانگه‌كان���هوه باس���كردنی به‌رنامه‌ی خۆی وه‌زیری كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی تیش���كی خسته‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی ك���ه به‌رنامه‌یان بۆ ئه‌وانه‌ش هه‌یه ك���ه ده‌چێته ناو پالن���ی وه‌زاره‌ت���هوه به‌تایب���ه‌ت كه س���ااڵنه قوتابیه‌كی زۆر هه‌یه زانكۆ یان په‌یمانگا ته‌واو ده‌كات ئهو وتی "له‌وانه‌یه به‌ش���ێكی زۆری���ان بواری مونافه‌سه‌ی دامه‌زراندنیان كه‌مبێت‌و ئهو هه‌له‌یان بۆ نه‌ره‌خسێت نه‌توانن
به‌ش���ێوه‌یه‌كی تۆكمه ئ���هوه بكه‌ن، بۆیه ئێمه كار ده‌كه‌ین له‌سه‌ر ئهوه ی كه‌چ���ۆن بتوانین هه‌م ئ���ه‌وان هه‌لی كاریان ده‌ستبكه‌وێت له‌هه‌مانكاتیشدا به‌بێ كار نه‌مێننه‌وه ،ئه‌وه‌ش پالنێكه كه كاتی خۆی له‌كاتی بانگه‌ش���هی هه‌ڵب���ژاردن یه‌كگرت���وی ئیس�ل�امی به‌ڵێنی پێدابون ك���ه چۆن بتوانێت خزمه‌تی ئه‌وان���ه بكات،هه‌ر بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش گرینگیدان به‌وان یه‌كێك ده‌بێت له‌پرۆژه‌كانمان". له‌ب���اره‌ی چۆنیه‌ت���ی كاركردنیان له‌وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی
محه‌م���ه‌د هاودیان���ی رایگه‌یان���د كه ئه‌وان له‌رێگای به‌گه‌ڕخستنی تواناو لێهاتویی‌‌و پس���پۆریی ئهو كه‌سانه‌ی له‌ن���او وه‌زاره‌ت ئی���ش ده‌ك���هن بۆ روبه‌روبونه‌وه له‌وه‌ی ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ك هه‌ب���و ی���ان جۆرێ���ك له‌س���امانی گش���تی به‌فیڕۆچوبێت چاره‌س���ه‌ری بكه‌ن‌و نه‌خش���هو پالنی تایبه‌تی بۆ دابڕێژین. له‌ب���اره‌ی كه‌رتی تایبه‌ته‌یش���هوه كه‌جیاوازی ده‌كرێ���ت له‌گه‌ڵ كه‌رتی گش���تی وتی"ئه‌سڵ وایه هه‌ركه‌سێك له‌و واڵته كاتێك نه‌توانێت كاره‌كانی
بكات‌و ماوه‌یه‌كیش له‌سه‌ر كاره‌كانی به‌رده‌وامبو كه‌خزمه‌تێكی ئهو واڵته ی كردوه پێویسته ئهو خزمه‌ته‌ی به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت ،هه‌ربۆیه به‌هه‌مانشێوه‌ش ئهو جۆره پێدانی مافه له‌چوارچێوه‌ی كارنامه‌ی ئێمه‌یه بۆ ئهو كه‌سانه". له‌كۆتاییدا وه‌زی���ری كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی به‌ڵێنی ئه‌وه‌ش���یدا كه هه‌وڵده‌ده‌ن فه‌رمانبه‌رانی وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی هاوشێوه‌ی وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی حكومه‌ت���ی عێ���راق موچه‌ی���ان هاوتابێت.
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
شارستانییه‌تی میسریی له‌دوکانێکی سلێمانیدا
ده‌س���تکردی میس���ری نمایشده‌کات‌و ئا :ئاوێنه ده‌یانفرۆشێت ک ه تێکڕایان له‌و واڵته‌ی له‌یه‌کێک له‌نهۆم���ه به‌رزه‌کانی ته‌الری باکوری ئه‌فه‌ریق���اوه هێنراون بۆ ئه‌م کاسۆ مۆڵ له‌ناوه‌ندی شاری سلێمانی ،شاره‌ی باشوری کوردستان. دوکانێکی ده‌گمه‌ن هه‌یه ،که له‌ناو ئهو هه‌مو شتومه‌ک ه چینیی‌و ئاسیاییانه‌ی محه‌م���ه‌د مه‌حم���ود میس���ری ته‌مه‌ن ل���هو ته‌الره‌دا هه‌ی���ه ،چه‌ندین بابه‌تی 39س���اڵ که هاواڵتییه‌کی میسرییه‌و
خاوه‌ن���ی فرۆش���گای "خ���ان خه‌لیلی میسریی به‌رچاو ده‌که‌وێت که به‌شێکی میسری"یه ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ک ه زیاد زۆریان هێمان بۆ شارس���تانییه‌تی ئهو ل ه 2مانگه ئهو دوکانه‌ی کردوه‌ته‌وه‌و واڵت���ه ،وه‌ک په‌یک���ه‌ری بچوککراوه‌ی سه‌رجه‌م که‌ل‌و په‌له‌کانی ده‌ستکردی هه‌ڕه‌م���ه‌کان‌و فیرعه‌ونه‌کان ،هه‌روه‌ها میسره‌و له‌وێوه راسته‌وخۆ ده‌هێنرێن ه ج���ل‌و ب���ه‌رگ‌و تابلۆی تایب���ه‌ت به‌و واڵته. سلێمانیی. له‌و دوکانه‌دا چه‌ندین دیاریی گرانبه‌های به‌وته‌ی خاوه‌نه‌که‌ی ،ئهو فرۆش���گای ه
س���ێ بنکه‌ی س���ه‌ره‌کیی هه‌یه ،جگ ه له‌م���هی س���لێمانی ،ئه‌وان���ی دیک��� ه له‌واڵته‌کانی میسر‌و سودانن. له‌ب���اره‌ی پێش���وازیی هاواڵتی���ان بۆ شتومه‌ک ه میسرییه‌کان ک ه زیاتر وه‌ک دیاری���ی به‌کاردێ���ن ،محه‌مه‌د ده‌ڵێت: "ههرچهنده هێش���تا شوێنه‌که‌مان زۆر
11
نه‌ناسراوه ،به‌اڵم هاواڵتیانی سلێمانیی‌و ش���اره‌کانی دیکه‌ی عێراقیش حه‌ز به‌م بابه‌ته میس���رییان ه ده‌که‌ن ،به‌تایبه‌تی هاواڵتیی ه به‌ته‌مه‌نه‌کان ،چونک ه ئه‌وان زیاتر شاره‌زای شارستانییه‌ت‌و کلتوری میسریین".
كه‌نیسه‌یه‌كی ئاشوریه‌كانی دیانا "په‌یوه‌ندی کراوه‌ی خێزانی" ته‌مه‌نی زیاتر ل ه 200ساڵه نمایش دهکرێت
نش���ینگه‌یه‌ك جا مه‌س���یحی بێت یان ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی موسڵمان به‌بێ بونی شوێنی عیباده‌ت كه‌نیس���هی مارگیورگی���س له‌ناحیه‌ی نابێت" .ناوبراو ئه‌وه‌ش���ی رونكرده‌وه دیانای سه‌ر به‌قه‌زای سۆران زیاتر له كه به‌حوكمی ئه‌وه‌ی ئه‌م كه‌نیس���ه‌یه 200ساڵه دروس���تكراوه‌و تا ئێستاش مێژویه‌كی درێژی ههبوه ،بۆیه‌ش هه‌ر ماوه‌ت���هوهو تێكن���ه‌دراوه‌و چه‌ن���د له‌س���ه‌ده‌ی هه‌ژده‌ه���ه‌م تاكو به‌ئیمڕۆ ده‌گات ،ژماره‌یه‌ك���ی زۆر له‌پیاوان���ی جارێكیش نۆژه‌ن كراوه‌ته‌وه. ئایینی به‌پله‌ی جیاواز وه‌ك قه‌ش���هو دیانا له‌شه‌س���ته‌كانی سه‌ده‌ی رابردو مه‌ت���ران خزمه‌تیان به‌م كه‌نیس���ه‌یه له‌س���ه‌رده‌می حوكم���ی عه‌بدولكه‌ریم ك���ردوه .كه‌نیس���هی مارگیورگیس���ی قاسم به‌ش���ێوه‌یه‌كی فه‌رمی كراوه‌ته ناحیه‌ی دیانا كه س���ه‌ر به‌كه‌نیس���هی ناحی���هو موس���ڵمان‌و ئاش���وری تێدا رۆژهه‌اڵت���ی ئاش���ورییه ،به‌گوت���هی نیشته‌جێن .ئیڤان جانی ،مامۆستای ئیڤان جانی یه‌كێكه له‌كه‌نیس���ه ههره زانكۆو شاره‌زای مێژوی ئاشوریه‌كانی كۆنه‌كانی پارێ���زگای هه‌ولێر كه تاكو دیانا له‌باره‌ی دروس���تبونی كه‌نیسه‌ی ئێس���تا مابێته‌وه .وتیش���ی "روبه‌ری مارگیورگی���س به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند بنیاتراوی كه‌نیس���ه‌كه 4مه‌تر به‌رینه " مێ���ژوی دروس���تبونی كه‌نیس���هی و 10مه‌تر درێژه ،جگه له‌مه حه‌وشێكی مارگیورگیس له‌دیانا زۆر كۆنه ،به‌پێی تایبه‌تی هه‌یه به‌اڵم به‌دروستی نازانم ئ���هو به‌ڵگان���هی كه له‌الم���ان ههیهو كه روبه‌ری هه‌مو كه‌نیسه‌كه به‌گشتی باس له‌دروس���تبونی ئه‌م كه‌نیس���ه‌یه چه‌ن���ده" .ئ���هو وت���ی "هه‌ندێكج���ار ده‌كرێت له‌س���ه‌ده‌ی هه‌ژده‌هه‌م .به‌اڵم عیب���اد‌هت‌و نوێ���ژ وس���روتی خۆمان به‌تێڕوانینی من له‌م مێژوه زۆر كۆنتره ،تیای���دا ئه‌نجامده‌ده‌ین ،ب���ه‌اڵم له‌به‌ر چونكه بون���ی مه‌س���یحییه‌ت له‌دیانا بچوكی روبه‌ره‌ك���هی زۆرجار ناتوانین دهگهڕێتهوه بۆ سه‌ره‌تای ده‌ركه‌وتن‌و هه‌مو س���روته‌كانمان له‌و كه‌نیس���ه‌یه باڵوبونه‌وه‌ی مه‌س���یحییه‌ت له‌عێراقی ئه‌نجامبده‌ین .پێشان ئه‌م كه‌نیسه‌یه، ئه‌م���ڕۆدا ،وه‌ك ئاشكراش���ه كه هیچ كه‌نیس���هی سه‌ره‌كی ئاش���ورییه‌كانی
ته‌‌رازوو
دوپشک
دیان���ا بو ،ب���ه‌اڵم ل���ه‌دوای بنیاتنانی كه‌نیس���ه‌یه‌كی نوێ ك���ه ئه‌ویش هه‌ر به‌ناوی مارگیورگیس���ه ،له‌س���ه‌ره‌تای سااڵنی هه‌شتاكانی س���ه‌ده‌ی رابردو، ئیتر زۆربه‌ی سروتی ئایینی كه پێشتر ل���ه‌م كه‌نیس���ه‌یه‌دا ئه‌نجام���ده‌دران، گواسترانه‌وه بۆ كه‌نیسه‌ی نوێ" .ئیڤان ئه‌وه‌شی رونكرده‌وه كه ئهو كه‌نیسه‌یه چه‌ند جارێك نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌و ئێستاش جێگه‌ی ئه‌م كه‌نیسه‌یه ماوه ،به‌اڵم بینا كۆنه‌كه‌ی نییه به‌ڵكو نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه. وتیش���ی "ئه‌م كه‌نیس���ه‌یه به‌نیسبه‌ت ئێمه‌ی ئاش���وری به‌شێكه له‌مێژومان، له‌بونمان ،له‌ناس���نامه‌مان .به‌ڕاستی زۆر مان���ای تری هه‌یه .ك���ه‌س نییه ل���ه‌م گونده یادگاری خۆش���ی نه‌بێت له‌گ���ه‌ل ئه‌م كه‌نیس���ه‌یه ،هه‌یبه‌تێكی تایبه‌تی هه‌یه ،به‌حوكمی كۆنیه‌كه‌ی، ئێمه وه‌كو پاسه‌وان یاخود پارێزگاری خۆم���ان‌و گونده‌كه‌م���ان ده‌زانی���ن، چونكه ب���اوه‌ڕی ئایینی زۆرمان پێیه‌و په‌یوه‌ندییه‌كی روحی به‌تینمان له‌گه‌ڵدا هه‌یه ،جا بۆیه من به‌ش به‌حاڵی خۆم كه ماڵم له‌م كه‌نیس���ه‌یه نزیكه‌و ئه‌مه چه‌ند ساڵێكه هه‌ر له‌دیانا ده‌ژیم ،دیانا به‌الی منه‌وه به‌نده به‌م كه‌نیسه‌یه‌وه.
که‌‌وان
ئا :ئاوێنه له‌کارێکی نوێیدا شانۆکار زه‌ریا سامی سه‌رقاڵی ده‌رهێنانی کارێکی شانۆیی نوێی���هو له‌ئێس���تادا له‌پرۆڤ���ه‌دان. ده‌قی ش���انۆکه به‌ن���اوی "په‌یوه‌ندی ک���راوه‌ی خێزانی" له‌نوس���ینی داریۆ ف���ۆو فرانکارام���هی هاوس���ه‌رییه‌تی‌و له‌وه‌رگێڕانی مه‌ری���وان هه‌ڵه‌بجه‌ییه.
گیسک
له‌ب���اره‌ی ده‌قه‌ک���هوه وه‌رگێڕه‌ک���ه به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د" :ئ���ه‌م ده‌ق ه جیاوازییه‌کی زۆری هه‌یه له‌زۆربه‌ی ئهو ده‌قانه‌ی تر که داریو فۆ نوسیویه‌تی. چونکه داریوفو به‌وه‌ناسراوه نوسه‌رێکی سیاس���ییه‌و ب���ه‌رده‌وام له‌ده‌قه‌کانیدا ره‌خن���ه له‌ده‌س���ه‌اڵت و دام���وده‌زگا داپڵۆس���ێنه‌ره‌کانی ده‌گرێ���ت ،به‌اڵم ده‌قی (په‌یوه‌ندی ک���راوه‌ی خێزانی)
سه‌‌تڵ
ی ره‌نگه گومانه‌كه‌ت له‌ش����وێنی خۆی پێویسته هه‌ندێ كات خۆت رابێنیت هاوڕێكان����ت وا ئه‌زانن تۆ دژی ئه‌وان به‌ه����ۆی دۆخ����ی ئێس����تاوه خه‌ریكه ره‌نگه كاتت بوێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌ئامانج ی ب����واری كارئه‌كه‌ی����ت ،بۆی����ه باش����تره بواری توشی قه‌یرانێكی دارایی ئه‌بیت .گه‌ر خۆت بگه‌یت ،له‌وانه‌یه هه‌ندێ ش����ت نه‌بوبێت .پێویس����ته تۆزێك به‌خۆتدا له‌گ����هڵ ئ����هو ناله‌باریی����ه بچیته‌وه‌و هێنده كه‌سێكی خۆپه‌رست كاره‌ك����ه‌ت ،ئازاب����هو وا بزانه ئه‌وه‌ی ئیشكردنت بۆ هه‌موان رونبكه‌یته‌وه .وریا نه‌بیت هێنده‌ی تر كێش����ه‌كانت روبده‌ن له‌ژیاندا كه به‌دڵت نه‌بێت. گهوره ده‌بن. توشت ده‌بێت وانه‌یه‌كی ئامۆژگارییه. مه‌به.
ب���اس له‌ژیان���ی هاوس���ه‌رێتی‌و ژیانی رۆژان���هی ناو م���اڵ ده‌کات و ده‌کریت بڵێی���ن زیات���ر ده‌قێک���ه به‌نیگایه‌گی فیمینستیانه". بۆ ئه‌م ش���انۆییه هه‌ریه‌ک له‌ئه‌کته‌ران "ش���ادی ئارام ،هون���ه‌ر دێوانه ،هاڤڵ س���امی" به‌ش���داری ده‌ک���هنو بڕیاره له‌ئاینده‌یه‌کی نزیکدا له‌شاری سلێمانیی نمایش بکرێت.
نه‌‌هه‌‌نگ هه‌ن����دێ كات دابنێ بۆ بیركردنه‌وه له‌خ����ۆت‌و خێزانت .ته‌ندروس����تیت باشتره به‌اڵم له‌هه‌مانكات پشتگوێی مه‌خه.
10
rangalayawene@gmail.com
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
ره‌نگاڵه
"ئاواره‌یی، هه‌ست ی كوردبون نزیكه‌ی چل ساڵ كه‌بابچێت ی كردوهو به‌هێز ده‌كات" خاوه‌نی 15گۆرانیی تۆماركراوه ئه‌حمه‌د كه‌بابچی
ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی
كۆیار تاهیر
ئا :ماردین ئهو منداڵه كوردانه‌ی ئاواره‌و په‌ڕیوه ی دوره واڵت ده‌بن ،هه‌ستی كوردبونیان زیات����ر تی����ا به‌هێز ده‌بێ����ت ،كاتێك مندااڵنی چ����وارده‌وری خۆیان ده‌بینن ش����انازی به‌نه‌ته‌وه‌و ئااڵو س����هركرده مێژوییه‌كانیانه‌وه ده‌كه‌ن. كۆیار تاهیری ته‌مه‌ن 8س����ااڵن ،زۆر منداڵ ده‌بێت كاتێك له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌ی ده‌گات����ه توركی����ا ،به‌مه‌به‌س����تی س����ه‌فه‌ركردن روه‌و ئه‌مه‌ری����كا ،ئهو س����ه‌ره‌تا ده‌چێته باخچه‌ی ساوایان‌و پاش����ان پێش ئه‌وه‌ی به‌ره‌و ئه‌مه‌ریكا به‌ڕێبكه‌ون پۆلی یه‌ك‌و دوی سه‌ره‌تایی له‌و واڵته ته‌واو ده‌كات. كۆیار ئاماژه ب����هوه ده‌كات كه "ئهو رۆژان����هی له‌س����ه‌ره‌تایی ده‌مخوێن����د له‌توركی����ا ،زۆرج����ار ك����ه ده‌مبینی مناڵه‌كان ستایشی ئه‌تاتورك ده‌كه‌ن، ده‌ڕۆشتمه‌وه له‌دایكم ده‌پرسی دایكه كورد كێ سه‌رۆكیه‌تی؟ بۆ توركه‌كان ده‌ڵێن مس����ته‌فا كه‌م����ال ئه‌تاتورك س����ه‌رۆك‌و باوك����ی هه‌مومان����هو ئهو نه‌مردوه‌و له‌دڵی ئێمه‌دایه؟". كۆی����ار وتی "زۆرجاری����ش منداڵه‌كان له‌قوتابخان����ه لێیانده‌پرس����یم ئێ����وه كێ ب����اوك‌و س����ه‌رۆكتانه ،مناڵێكیان
کاوڕ روب����ه‌روی هه‌ن����دێ ناڕه‌حه‌ت����ی ئه‌بیت����هوه .به‌اڵم گرن����گ ئه‌وه‌ی ه باوه‌ڕت بهوه هه‌بێت كه ده‌توانیت ناڕه‌حه‌تیه‌كه چاره‌سه‌ربكه‌یت.
ئه‌حم���ه‌د محمه‌د ش���ه‌ریف ناس���راو به‌ئه‌حمه‌د كه‌بابچی‌و ئه‌حمه‌د مه‌ندان، كه ته‌مه‌نی نزیكه‌ی سه‌رو په‌نجا ساڵه، ئام���اژه بهوه ده‌كات ك��� ه نزیكه‌ی چل ساڵه به‌كاری كهبابچێتیهوه سه‌رقاڵه‌و وه‌ك خۆش���ی ده‌ڵێت زۆر له‌كاره‌كه‌ی ئاس���وده‌یه .ئه‌حم���ه‌د كه‌بابچ���ی ك ه له‌ناحی���هی دیان���ای س���ه‌ر به‌قه‌زای س���ۆران له‌دایكبوه ،باس لهوه ده‌كات ك ه ئه‌وان هه‌ر به‌خانه‌واده‌و‌ه له‌كۆنه‌و‌ه ب���ه‌كاری كهبابچێتیهوه س���ه‌رقاڵبون. ناوب���راو به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "پێش���تر بابم له‌سااڵنی سه‌ره‌تای شه‌سته‌كانه‌و‌ه له‌دیانا خواردنگه‌یه‌كی تایبه‌ت به‌تكه‌و كه‌بابی دانا .دوات���ر ئێمه له‌ته‌مه‌نێكی زوه‌وه الی بابمان ده‌س���تمان به‌و كاره كردو س���ه‌ره‌تا وه‌كو به‌رده‌ست .ئنجا من كه‌بابم دهبرده نزیك سه‌ربازگه‌كانی دیان���او ل���ه‌وێ كه‌بابم ده‌فرۆش���ت". وتیشی "ئێستا له‌خانه‌واده‌ی ئێم ه براو كوڕه‌كانیش���م به‌و كاره‌و‌ه سه‌رقاڵن". ئهو ،جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش دهكاتهوه ك��� ه زۆر له‌كاره‌كه‌ی���دا ئاس���وده‌یه‌و هه‌س���ت به‌دڵخۆش���ی ده‌كات .چونك ه ئه‌حمه‌د كه‌بابچی به‌گوت���هی خۆی به‌هۆی ئ���هو كاره‌و‌ه هه‌م ناس���راو بوهو هه‌میش توانیویه‌تی له‌ڕێ���ی ئ���هو كاره‌و‌ه یارمه‌تی خه‌ڵكی بدات .ئهو هیواش���ی بهوه خواست ك ه بۆچی به‌كه‌بابچی ناوی ده‌ركردوه ،وتی پیش���ه‌كه‌ی ،كاری هونه‌رییش���ی هه‌ندێكجاری���ش خه‌ڵك���ی به‌تایبه‌ت���ی كوڕه‌كان���ی له‌داهات���ودا به‌رده‌وامبن‌و "به‌هۆی ئه‌وه‌ی من له‌ساڵی 1976هوه ئه‌نجام���ده‌دا .ناوبراو ل���ه‌م روهوه وتی جیلی هه‌شتاو نه‌وه‌ده‌كان به‌و ناوه‌یان درێژه به‌و كاره ب���ده‌ن ،به‌ڵكو بتوانن به‌كاری كهبابچێتیهوه س���ه‌رقاڵم له‌نێو "پێشتر من له‌ساڵی 1978هوه ده‌ستم بانگده‌ك���رد .له‌ب���اره‌ی چیرۆك���ی ئهو به‌ته‌واوی شوێنی من بگرنه‌وه .ئه‌حمه‌د خه‌ڵكی���دا زیاتر به‌و ناوه ناس���راوم ".به‌كاری هونه‌ریی كردو تاكو سه‌ره‌تای ناوه‌شی وتی "چونكه من یه‌كه‌م كاری ی 1991له‌و كاره به‌رده‌وامبوم‌و له‌و هونه‌ری���م له‌س���اڵی 1978هوه به‌وتن‌و كه‌بابچی ئ���ه‌وه‌ش رونده‌كات���هوه ك ه كه‌م كه‌س هه‌یه ك ه س���ه‌ردانی سۆران ساڵ خه‌ڵكی بیانی زۆر س���ه‌ردانی ده‌كه‌ن .بكات‌و سه‌رێك له‌و كه‌بابخانه‌ی ه نه‌دات ماوه‌یه‌دا له‌گه‌ڵ تیپی هونه‌ری پاش���ای تۆماركردنی گۆرانیه‌ك ه ده‌س���تپێكرد، ئهو وتی " زۆرب���هی ئهو بیانیانه‌ی ك ه ب���ۆ خواردنی ن���ان‌و كه‌بابێ���ك .هه‌ر گ���ه‌وره ،توانیم پ���ازد‌ه گۆرانی تۆمار به‌ناوی مه‌ن���دان مه‌ندانێ ،هه‌ربۆیه‌ش دێن ه س���ۆران ،س���ه‌ردانی من ده‌كه‌ن‌و بۆیه‌ش ناوبراو به‌هۆی كاره‌كه‌یه‌و‌ه الی بك���ه‌م .به‌اڵم به‌ه���ۆی هه‌ندێك زروفی دوای په‌خش���كردنی ئ���هو گۆرانی��� ه كه‌بابم له‌ال ده‌خ���ۆن ،زۆرجار هه‌ندێك خه‌ڵكی زۆر ناسراوو خۆشه‌ویسته .ئهو خۆمه‌وه ده‌س���به‌رداری كاری هونه‌ریی له‌ئیزگ���هو ته‌له‌فزیۆنی كه‌ركوك ،ئیدی له‌ئینگلی���زه‌كان به‌ك���وردی پێمده‌ڵێن جگ ه له‌كاری كه‌بابچێتی پێش���تریش‌و بوم" .جگه له‌ئه‌حمه‌د كه‌بابچی ناوبراو له‌نێو خه‌ڵكی به‌و ناوه‌ش بانگده‌كرام‌و سوپاس زۆر به‌تامه" .له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی تاكو س���ه‌ره‌تای ساڵی 1991هاوشانی زۆرجاریش به‌ئه‌حمه‌د مه‌ندان ناسراوه‌و ناسرام".
چله‌ی که‌مه‌ندی له‌سلێمانی به‌ڕێوه‌ده‌چێت
ده‌ی����وت باوكی����ان ن����اوی بارزانییه، هاوڕێیه‌كی تریش����م ده‌یوت له‌دایكیم پرس����یوه س����ه‌رۆكی ك����ورد كێیه، وتویه‌تی تاڵه‌بانیه ،ناوی مالیكیشیان ده‌هێنا". كۆیار كه تازه توركیای به‌جێهێشتوه‌و گه‌یش����توه‌ته ئه‌مه‌ریكا ،ئاماژه بهوه ده‌كات ك����ه كاتێ����ك ب����ۆ ماوه‌یه‌كی دیاریكراو له‌توركی����اوه گه‌ڕاونه‌ته‌وه ب����ۆ كوردس����تان س����ه‌یری لێهات����وه ل����ه‌وه‌ی له‌كوردس����تان ك����ه‌س ئااڵی خۆشنه‌ویس����توه ،ئهو وتی "له‌توركیا زۆر بی����رم لهوه ده‌ك����ردهوه ،كه بۆ م����اوه‌ی دو س����اڵ له‌قوتابخانه‌یه‌كی نمونه‌یی بوم كه‌س ساڵوی بۆ ئااڵكه نه‌ده‌كرد؟ كه‌چ����ی لێره ده‌بێت هه‌مو هه‌فته‌یه‌ك س��ڵ�او له‌ئااڵكه‌یان بكه‌ن‌و سرودیشی بۆ ئه‌ڵێن؟". وتیش����ی "ب����ه‌اڵم كاتێ����ك له‌ری����زی هاوڕێكانمدا بوم‌و سرودیان به‌توركی بۆ ده‌وت ،من له‌ناخی دڵمه‌وه سرودی ئه‌ی ره‌قیبم ده‌خوێنده‌وه‌‌و ده‌موت هه‌ر ماوه قه‌ومی ك����ورد زمان ،مناڵه‌كانی هاوڕێشم فێركردبو". كۆی����ار نمونه‌یه‌كه له‌زۆرب����هی ههره زۆری ئهو نه‌وه‌ی دوه‌م‌و س����ێهه‌مه‌ی كه ئێس����تا لهدهرهوهی كوردستانن‌و هه‌رگی����ز ره‌چه‌ڵكی كوردبونی خۆیان له‌بیرناكه‌ن.
گا
بڕیاره ده‌زگای رۆشنبیری جه‌مال عیرفان له‌س���ه‌ره‌تای مانگ���ی داهاتودا له‌ش���اری سلێمانی مه‌راس���یمێک به‌بۆنه‌ی تێپه‌ڕینی چل رۆژ به‌س���ه‌ر کۆچی دوایی هونه‌رمه‌ند عه‌باس���ی که‌مه‌ندی رێکبخ���ات .به‌ختیار س���ه‌عید به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگاک��� ه رایگه‌یاند که له‌ئێس���تادا ئاماده‌کاریی���ه‌کان بۆ ئهو مه‌راس���یم ه ده‌س���تیپێکردوه‌و ده‌یه‌وێ���ت بانگهێش���تی خێزان���ی ئ���هو هونه‌رمه‌ند‌ه کۆچکردو‌ه بکات ک ه دانیش���توی ش���اری س���نه‌ی رۆژهه‌اڵتی کوردستانن .هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا که مه‌راس���یمه‌ک ه له‌هۆڵی س���لێمانی پااڵس رۆژی 2ی مانگی داهاتو به‌ڕێوه‌ده‌چێت. هونه‌رمه‌ندو ش���اعیر‌و شێوه‌کار عه‌باس���ی که‌مه‌ن���دی رۆژی له‌ته‌مه‌ن���ی 2014/5/22 62س���اڵیدا له‌ش���اری س���ن ه به‌نه‌خۆشی کۆچی دوایی کرد.
دوانه
كێش����ه‌یه‌كی زۆرت له‌ئه‌ستۆ گرتوه .ئه‌م چه‌ند رۆژه باشترین هه‌له بۆ ده‌ست به‌كه‌مكردنه‌وه‌ی ئهو كێشانه‌ی پشودان‌و نه‌هێشتنی بێتاقه‌تیی، سه‌رش����انت بكه با لهوه زیاتر نه‌بن‌و هه‌لێك����ه له‌ده‌س����ت خۆتان����ی مه‌ده‌ن. به‌اڵت بۆ دروست نه‌كه‌ن.
قرژاڵ
شێر
فه‌‌ریک
كات����ی ئه‌وه‌یه ئهو پالن����هی هه‌ته‌و ئه‌گه‌ر تا ئێستا ئهو ساردییه له‌نێوان له‌ناختدا زۆر ش����تی ج����وان هه‌ن‌و ماوه‌یه‌ك���� ه نه‌خش����ه‌ت بۆ كێش����اوه ئه‌ندامانی خێزانتدا هه‌یه ده‌كرێت له‌م ه����ه‌ر ئه‌مان����ه بونه‌ته ه����ۆی ئه‌وه‌ی هاوڕێكان‌و كه‌سه نزیكه‌كانت هه‌میشه جێبه‌جێ����ی بكه‌یت .ش����ه‌مم ه رۆژی كاته‌دا چاره‌سه‌ر بكرێت. پشتت پێببه‌ستن. به‌ختته.
12
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
بایەخی ستراتیجی رەبیعەو سنجار بۆ کوردستان داعش
()٢-١ باشترین وەسفێک لەچەند ڕۆژی ڕابوردودا بۆ هاتنی داعش بۆ شاری موسڵو ناوچەکانی تری عێراقدا دیبێتم ،هی نوسەری عەرەب، عەدنان حسێنە .ئەم پیاوە لەوتارێکدا بەناوی "عێراقی دوای ٩حوزەیران" ڕوداوی هاتنی داعش بەڕوداوی "جەنگی ش���ەش ڕۆژەی" نێوان ئیسرائیل‌و عەرەب لەحوزەیرانی ساڵی ١٩٦٧دا بەراورد دەکات .وەک چۆن شەڕی حوزەیران س���اڵی ١٩٦٧نیشانیدا سیستمی سیاس���ییو کۆمەاڵیەتی���یو س���ەربازیی‌و فەرهەنگیی دونی���ای عەرەبی چەند بۆش‌و چ���روک و وێرانە ،ڕوداوەکانی ٩حوزەیرانی شاری موس���ڵیش بەهەمانش���ێوە نیشانیدا ئەوەی لەعێراقدا ناوی لەش���کرو دەوڵەت‌و دەزگاکانی حوکمڕانیی‌و کۆگیریی‌و هەستی هاونیش���تیمانی‌و هاواڵتیبون���ە ،درۆیەکەی ش���اخدارو گەورەیە .پەالم���اردان‌و گرتنی موسڵ نیشانیدا ش���تێک بەناوی"عێراق"ەوە وەک "دەوڵەتی نەتەوەیی" و شتێک بەناوی "نەتەوەی عێراق"ەوە وەک چوارچێوەیەکی مرۆیی لەئارادا نییە .کەوتن‌و تەفروتونابونی س���وپای عێ���راق" لەبەردەم داعش���دا ئەو ڕاستییە س���ادەیەمان بۆ دوباره دەکاتەوە کە دروستکردنی سوپا تەنها بەسەرفکردنی پارەو بەکۆکردنەوەی ژمارەی زۆری خەڵک لەژێر جلوبەرگی س���ەربازییدا دروستنابێت. س���وپای عێراق لەس���ێ س���اڵی ڕاب���ردودا نزیکەی ٥٠ملیار دۆالری تیا س���ەرفکراوەو باش���ترین‌و تازەتری���ن جۆر چ���ەک‌و تفاقی شەڕیشی لەبەردەستدا بوە ،کەچی بەرگەی هێرش���ێکی بچوکی ئەو دیوی س���نورەکانی نەگرت .ئەوەی بۆ دروس���تبونی سوپایەکی نەتەوەیی پێویستە هەمان ئەو شتەیە کە بۆ دروستکردنی نەتەوە خۆشی پێویستە ،واتە دروستکردنی هەس���تێکی گشتیی‌و هاوبەش بەنیش���تیمانێک پێویس���تە کە سەربازەکان بەقابیل���ی بەرگریلێکردنی بزان���ن .هاتنی داع���ش بۆ ج���اری دەی���ەم‌و زیاتریش جلی لەبەرهەم���و ئەو وەهمان���ە داکەند کە باس لەبونی "واڵت" و "دەوڵەت" و "نەتەوە"یەک دەکەن لەعێراقدا .بەاڵم داعش خۆی کێییەو ئاکارە سەرەکییەکانی ئەم هێزە کامانەن؟ داع���ش هێزێک���ی جیهادی���ی بەگلۆب���ال بوە ،س���ەحنەی کارک���ردن‌و جواڵندنەوەی س���ەحنەیەکەی بەجیهانیب���وەو ه���ەم چاالکییەکان���یو ه���ەم ش���ێوازی جوڵ���ەو هەڵسوکەوت‌و هەم ئایدیۆلۆژیا دینییەکەیان، لەپش���تی دەوڵەتی نەت���ەوەوە کاردەکەن. س���یفەتی س���ەرەکی ئ���ەم بەگلۆب���ال‌و بەجیهانیبون���ە ئەوەی���ە کە ڕێزی س���نورە نەتەوەیی���ەکان ناگرێ���ت ،ل���ەم واڵتەوە بۆ ئ���ەو واڵت‌و لەم س���نورەوە بۆ ئەو س���نور دەپەڕێتەوە ،بەش���ێکی گرنگی هێزەکەشی لەکەسانی سەر بەنەتەوە جیاوازەکانی دونیا دروس���تبوە .ئایدیۆلۆژی���ا دینییە ڕادیکاڵ‌و توندوتیژەکەشی بەناو بیرکردنەوەی ڕادیکاڵی چەندان نوس���ەری س���ەر بەنەتەوەو ناوچە جیاوازەکان���دا تێدەپەڕێ���ت ،لەئەبو عەالی مەودودی پاکس���تانییەوە ،بۆ سەید قوتبی میسریی‌و لەعەبدواڵ عەزامی فەلەستینییەوە بۆ بنالدنی سعودیی ،بەتێپەڕین بەناو دەیان ن���اوی تردا کە بەس���ەریەکەوە نەخش���ەی ئایدیۆلۆژیای "ئیس�ل�امی سیاسیی ڕادیکاڵ" لەپەنج���ا س���اڵی ڕاب���ردودا پێکدەهێن���ن. ئەوەش���ی ئەم گروپە بەک���ردەوە بونیادی ئەنێن ئەوەن���دەی ئیماراتی دینیی داخراوە لەس���ەر س���نوری دەوڵەتە نەتەوەییەکان، ئەوەندە یەکەیەکی سیاسیی‌و نەتەوەیی نییە کە توانای ژیان‌و مانەوەی هەبێت‌و بتوانێت لەناو "نەزمی جیهانیی" و لەناو پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا بژی‌و بمێنێتەوە. بەدیوی ئەودیودا داعش خۆش���ی ،وەک هێزێکی جیهادیی گلۆبالی ،دیاردەیەکی تازە نییەو بونی ئەمجۆرە گروپانە تەنها تایبەت نییە بە "خۆرهەاڵت! " یان بەم ناوچەیەی ئێمەوە ،بەڵکو بەشێکە لەکەلەپوری جەنگ‌و بەرەنگاربونەوەی نێونەتەوەیی گلۆبالی کە لەس���ەدەی بیس���تەمدا لەزیاد لەشوێنێکی دونی���اداو لەزیاد لەفۆرمێک���داو لەپاڵ زیاد لەئایدیۆلۆژیایەکدا دەرکەوتوە .لەسییەکان‌و چلەکان���ی س���ەدەی بیس���تەمدا بەهەزاران جەن���گاوەری چەپگ���ەری سۆسیالیس���ت‌و کۆمۆنیس���ت لەواڵتە جیاوازەکانی دونیاوە چ���ون بۆ ئیس���پانیا بۆ ش���ەڕکردن لەگەڵ ڕژێمەک���ەی جەن���ەراڵ فرانک���ۆدا ،ئەمانە ئامادەب���ون ژیان‌و بونی خۆیان ببەخش���نە مەسەلەیەک‌و کێشەیەک کە مەسەلەو کێشەی نەتەوەیی‌و نیشتیمانی ئەوان نەبو .نوسەری بریتانی ج���ۆرج ئۆرویل یەکێکە لەکەس���ە هەرە بەناوبانگەکانی ئەو بەشدارییە .لەناو ڕێکخراوە فەلەستینییەکانی سااڵنی هەفتاو
دروستکردنی گروپی ئایدیۆلۆژیی توندڕەوو توندوتیژ لەمڕۆدا لەهەمو کاتێکی تر ئاسانترە، تۆڕەکانی ئینتەرنێت دەتوانن هەمو ئەو ڕۆاڵنە ببینین کە جاران پارتە سیاسییەکان‌و ئۆرگانە مەدەنیی‌و سەربازیی‌و هەواڵگرییە نهێنیو نانهێنییەکان دەیانبینی هەشتادا ،چەندان کەس���ی سەر بەنەتەوەو شوێنی جیاوازی دونیا هەبون‌و شانبەشانی فەلەستینیەکان دژ بەئیسرائیل دەجەنگین. لەن���او پارت���ی کرێکاران���ی کوردس���تاندا، پەکەکە ،چەندان گەنج���ی ئەڵمانیی هەن‌و وەک ک���وردەکان دژ بەس���وپای تورکی���ا دەجەنگ���ن .لەناو خەباتکەرانی ئەمه‌ریکای التین���دا چەن���دان ژن‌و پی���اوی ئەوروپایی هەن‌و تا ئەم ساتەش دەجەنگن .دیاردەی "جیڤاریزم" ،لەجیڤ���اراوە ،دیوە عەلمانیی‌و سۆسیالیس���تییەکەی ئەم بەگلۆبالیزەبونەی "خەب���ات" و "ش���ۆڕش"ە "پێکدادان���ی سیاسیی"یە لەدونیای ئەمڕۆدا .ترۆتسکییە مارکس���ییەکانی جاران باسیان لە "شۆڕشی ب���ەردەوام" و "شۆڕش���ی جیهانیی" دەکرد، داع���ش‌و هاوش���ێوە دینییەکان���ی باس لە "جیهادی جیهانی���ی" و "جیهادی بەردەوام" دەکەن .چونی نوسەرو ڕۆشنبیرێکی وەک، ڕێجیس دۆبرێ ،لەفەرەنساوە بۆ الی جیڤارا لەئەمه‌ریکای التی���نو چونی فرانز فانونیش لەفەرەنس���اوە ،بۆ ناو شۆڕشی جەزائیریی نمون���ەی تری هەمان دیاردەن .لەڕاس���تیدا لەسەدەی نۆزدەهەم خۆش���یدا شتێک لەم جۆرە تایبەتەی بەگلۆبالبونی "بەش���داریی سیاس���یی" هەب���وە ،گ���ەورە ش���اعیری ئینگلیزی���ی لۆرد بایرۆن لەبریتانیاوە چو بۆ یۆنان ،بۆ شەڕکردن لەپاڵ یۆنانییەکاندا دژ بەئیمپراتۆریەت���ی عوس���مانی‌و هەر لەوێش کوژرا. ئەوەی لەس���ەرەتای س���ەدەی بیس���ت‌و یەکەم���دا هێزێک���ی وەک داع���ش لەوان���ی پێش���خۆی جیادەکاتەوە گەورەیی ژمارەی ئەندامانی سەر بەنەتەوەکانی ترو بەخشینی رەوایەتییەک���ی دینییە بەم هەڵس���وکەوتە گلۆبالییە ،ئەمە جگە لەتوانای خۆنمایشکردنی ئاس���ان‌و نیش���اندانی وردەکاری���یو وێنەی تۆقێنەری کردە توندوتیژو خوێناوییەکانیان لەڕێگای تۆڕەکان���ی ئینتەرنێتەوە بەدونیا. ب���ەاڵم هەمو ئەمان���ە دەرەنجامی جیاوازیی دی���اردەی بەجیهانیبون خۆی���ن .لەدونیای بەجیهانیبوی ئەم���ڕۆدا ،بەبەراورد بەپەنجا س���اڵێک لەمەوبەر ،نەک تەنها ژمارەیەکی زۆر لەمرۆڤی سەر بەنەتەوەو گروپە ئەتنی‌و کولتوریی‌و دینییە جیاوازەکان بەسەر ناوچە جۆربەجۆرەکان���ی دونی���ادا باڵوبونەتەوە، بەڵک���و بەهۆی گەش���ەکردنی تەکنۆلۆژیای پەیوەندییشەوە ،بەیەکگەیشتن‌و کۆبونەوەی "ب���را ئایدیۆلۆژییەکان"بەیەک���ەوە ،زۆر ئاس���ان بوە .هاوکات دروستکردنی گروپی ئایدیۆلۆژی���ی تون���دڕەوو توندوتیژ لەمڕۆدا لەهەم���و کاتێکی تر ئاس���انترە ،تۆڕەکانی ئینتەرنێ���ت دەتوان���ن هەم���و ئ���ەو ڕۆاڵنە ببینی���ن کە ج���اران پارتە سیاس���ییەکان‌و ئۆرگانە مەدەنیی‌و س���ەربازیی‌و هەواڵگرییە نهێن���یو نانهێنیی���ەکان دەیانبین���ی .ئەمە جگە لەدروس���تبونی کۆمەڵێ���ک ملمالنێی نێودەوڵەت���یو هەرێمایەتی���ی ک���ە ڕێ بۆ گەورەبون‌و بەهێزبون���ی هێزی وەک داعش خۆش���دەکەن‌و وەک بەش���ێک لەئام���رازە س���ەرەکییەکانی ئەو ملمالنێیانە دەیانخەنە کارەوە .بەکورتی بۆ تێگەیش���تن لەداعش تێگەیش���تن ل���ەم ڕەهەندان���ە کاری هەرە سەرەکیی‌و هەرە سەرەتاییە.
د .ئارام رەفعەت
د .شێرکۆ کرمانج
ل���ەدوای هەرەس���هێنانی س���وپای عێراق لەپارێزگای موسڵو ناوچە سوننەنشینەکانی دیک���ەی باکوری عێراق ل���ە١٠ی حوزەیرانی ئەمس���اڵدا ،هێ���زی پێش���مەرگە چ���وە ناو رەبیع���ەوەو ئ���ەو ناوچەی���ان خس���تە ژێر بایەخی ستراتیجی سنجار کۆنترۆڵی خۆیانەوە .لەئاکامیش���دا ئێس���تا هێزی پێشمەرگەو ئاسایشی هەرێم کۆنترۆڵی بۆ هەرێمی کوردستان خاڵی سنوری رەبیعەی نێوان سوریاو عێڕاق، قەزای سنجار یەکێک لەقەزا کوردییەکانی کە لەراستیدا کوردستانی باشورو رۆژئاوایە ،پارێزگای نەینەوایە .روبەری قەزاکە 3188 دەکەن .لەوەتەی عوسمانییەکان لەناوەڕاستی كیلۆمەتر دوجایە .گرنگی س���تراتیجی ئەم س���ەدەی نۆزدەهەمەوە هۆزەکانی شەمەرو قەزایە بۆ هەرێمی کوردستان‌و کانتۆنەکانی جبوریان لەناوچەی رەبیعە نیشتەجێکردوە ،رۆژئاوا لەم خااڵنەدا روندەکەینەوە: ئەوە یەکەمجارە دەسەاڵتی کورد بگەڕێتەوە یه‌ک���ه‌م ،س���نجار هەرێمی کوردس���تان، بۆ ئەو ناوچەیە. یان واڵت���ە چاوەڕونکراوەکەی کوردس���تان، زۆرینەی توێژەرو ئەکادیمی‌و رۆژنامەنوس‌و به‌کانتۆنی جزیرە لەرۆژئاوای کوردستان ،یان چاودێ���رە سیاس���ییە کوردس���تانییەکان واڵتێکی دراوسێ کە‌سوریایە دەبەستێتەوە. لەبابه‌تاکانیان���دا گرنگ���ی به‌الیه‌ن���ی هاوسنوربونی هەرێمی کوردستان‌و کانتۆنی س���ۆزوعاتیفەو مێژویی‌و سیاس���ییو ئابوری جزیرە یان واڵتی س���وریا ،س���نجار دەکاتە ناوچە کوردس���تانییەکانی دەرەوەی هەرێم ده‌روازه‌یه‌ک���ی س���ەرەکی ب���ۆ په‌یوه‌ن���دی ده‌ده‌ن .به‌اڵم که‌متر گرنگی به‌مه‌وقیعییه‌تی سیاسیو کۆمەاڵیەتی‌و کەلتوری‌و بازرگانیو س���تراتیجی یه‌که‌یه‌که‌ی ناوچه دابڕاوه‌کان ،هاتوچ���ۆ له‌نێوان هەرێ���م‌و کۆنتۆنەکە ،یان یان چاکتر بڵێین ناوچە تازە-ئازادکراوەکان سوریا. دراوه ،ج���ا چ که‌رکوک بێت یان ناوچه‌کانی دوەم ،بایه‌خی ئ���ه‌م ده‌روازه‌یه‌بۆ هەرێم دیک���ه‌وه‌ک :س���نجار ،ش���ێخان ،مه‌خمور ،به‌رزت���ر ده‌بێته‌وه ئه‌گه‌ر تورکیا ش���ێوازی توزخورمات���و ،خانه‌قی���ن .ئ���ەم وت���ارە مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ کوردستان له‌دراوسێیەکه‌وه، لەگۆشەنیگایەکی س���تراتیجییەوە دەڕوانێتە کە ئێس���تا پەی���ڕەوی دەکات ،بگۆڕێت بۆ گرنگی‌و بایەخی دو ناوچەی تازە-ئازادکراوی نەیارێک .ئه‌گه‌ری ئەم ئاڵوگۆڕە لەسیاسەتی کوردستان ،رەبیعەو سنجار ،لەچەند خاڵێکدا گفتوگۆ لەس���ەر مەوقعییەتی ستراتیجی ئەم دو ناوچەیە بۆ کوردس���تان ،چ لەئێس���تا چ دوای بەدەوڵەتبونی ،دەکات.
ببەسترێتەوە .ئەوە بەو مانایەیە کە بایەخی س���تراتیجی س���نجارو رەبیع���ە تەواوکەری یەکدین‌و بێ رەبیع���ە ناکرێت بیر لەبایەخی ستراتیجی سنجار بکرێتەوە.
بااڵدەستی هەرێمی کوردسستان بەسەر رەبیعەداو بەستنەوەی بەهەرێمەوە بەمانای کۆنترۆڵکردن‌و سودمەندبونی هەرێمە لەو دەروازە گرنگە بازرگانییەی کە عێراق‌و سوریای بەیەکەوە بەستۆتەوە
بایەخی ستراتیجی رەبیعە بۆ هەرێمی کوردستان یەک���ەم ،رەبیعە تا ئازادبون���ی ناوچەکە سەرەکیترین دەروازەی نێوان عێراق‌و سوریا بو .بااڵدەستی هەرێمی کوردسستان بەسەر رەبیعەداو بەستنەوەی بەهەرێمەوە بەمانای کۆنترۆڵکردن‌و س���ودمەندبونی هەرێمە لەو دەروازە گرنگ���ە بازرگانیی���ەی ک���ە ئەم دو واڵت���ەی بەیەک���ەوە بەس���تۆتەوە .ئەوەش س���ەرەڕای مس���ۆگەرکردنی داهاتێکی زۆر بۆ هەرێمی کوردس���تان ،پێگەی ستراتیژی هەرێمیش لەناوچەکە بەش���ێوەیەکی بەرچاو بەرزدەکاتەوەو بەهێز دەکات. دوەم ،لەئاکام���ی ئ���ەم جێگۆڕکێی���ە لەدەسەاڵتی دەروازەی رەبیعە ،لێرە بەدواوە، دەروازەکە‌و ناوچەکە دەبن بەسنوری هاوبەش لەنێوان هەرێمو رۆژئاوای کوردستان .بەمەش سنورێکی ١٥٠-١٠٠کیلۆمەتر هەردو پارچەی کوردس���تان بەیەک���ەوە گرێ���دەدات .ئەمە لەکاتێکدایە کە ئێس���تاکانێ دیوی رۆژئاوای س���نورەکە ل���ەدەروازەی تەلکۆچ���ەر لەژێر کۆنترۆڵی ش���ەڕڤانەکانی یەپەگە ()YPG دایە. س���ێیەم ،کۆنترۆڵکردن���ی ئەم س���نورە درێ���ژەو دەروازەکان���ی لەالی���ەن هەرێم���ی تورکی���ا ل���ه‌دواڕۆژی هه‌م نزی���ک هه‌م دور کوردستان لەم دیوەو شەڕڤانەکانی یەپەگە له‌ئارادایه. لەودی���و گرنگییەکی بێئەن���دازەی هەیە بۆ س���ێیەم ،ئەگ���ەر ناوچەکانی س���نجارو پاراستن‌و تۆکمەبونی ئاسایشی نیشتیمانیی رەبیع���ە بەگرێدراوەی���ی لەژێ���ر کۆنترۆڵی کوردس���تان .ئ���ەم پێش���هاتێکی بێوێنەیە هەرێم���دا بمێنێت���ەوە ئ���ەوە ئ���ەو ناوچانە لەمێ���ژوی هاوچەرخی کوردس���تاندا چونکە دەکات بەبژاردەیەک���ی دیکە بۆ لوله نه‌وت‌و بۆ یەکەمجارە دو دیوی کوردس���تان لەڕوی گازه‌کانی کوردستان تاوەکو له‌ڕێی سوریاوه ئاس���ایش‌و بەڕێوەبەریی���ەوە بکەوێت���ە ژێر بگه‌یه‌نرێن به‌ده‌ریای ناوه‌ڕاس���ت‌و له‌وێشه‌وه دەسەاڵتی کوردس���تانیان‌و ئەمەش پێگەی به‌بازاڕی جیهانی .ئەمەش هەژمونی تورکیا هەرێم���ی کوردس���تان‌و کانتۆنەکانی رۆژئاوا بەس���ەر هەرێمی کوردستان کاڵتردەبێتەوەو لەناوچەکەدا بەهێزتر دەکات. کاریگەری نەرێنی بااڵده‌ستیش���ی بەس���ەر چوارەم ،ئەم پێش���هاتە قواڵیی جوگرافی هەرێمدا کەمتر دەبێت. هەردو پارچەی کوردستان زۆر زیاتر دەکات، چ���وارەم ،بایەخێکی دیک���ەی ناوچەکانی ئەم���ەش پاڵپش���تێکی بەهێ���زی مان���ەوەو س���نجارو رەبیعە بۆ کوردس���تان لەگرنگیی بەردەوامبون���ی دەس���ەاڵت‌و قەڵەمڕەوی���ی س���تراتیجی پارێزگای نەینەوادایە .ژمارەی حکومەتی هەرێمو کانتۆنەکانی رۆژئاوایه. دانیش���توانی پارێ���زگای نەین���ەوا نی���وەی پێنجەم ،کە لەهەمویان گرنگترە ،ناوچەی دانیش���توانی هەرێمی کوردس���تان دەبێت. رەبیع���ە تاکە رێ���ڕەوەو پانتای���ی خاکە کە ئەم قورساییەی دانیشتوان هەمیشە توانای ناوچ���ەی س���نجار بەهەرێمی کوردس���تان مەترس���ی دروس���تکردنی بەس���ەر هەرێمی ببەستێتەوە .بەواتایەکی دیکە ،بەبێ ناوچەی کوردس���تانەوە هەیە .ل���ەروی بازرگانییەوە رەبیعە س���ەختە ئەگەر نەڵێین مەحاڵە قسە ش���اری موس���ڵ کە مەرکەزی پارێزگاکەیە لەس���ەر گەڕانەوەی س���نجار بکەین بۆ سەر ئێستاش���ی لەگەڵدابێت کێبڕکێی شارەکانی هەرێمی کوردستان. کوردس���تان دەکات لەراکێشانی سەرمایەی شەشەم ،لەدەستدانی رەبیعە واتە پچڕانی دەڤەرەکە .لەروی سیاسییەوە موسڵ لەیەک س���نجار .ل���ەو حاڵەتەش حاڵەتی س���نجار کات���دا مەرکەزی فکری عروب���ەو ئیخوانیی‌و وەک غەززەی فەلەس���تینییەکانی لێدێت کە عێراقچێتیی���ە .کاریگ���ەری بیرۆکە عروبیی‌و دابڕان���ە جوگرافییەکەی یەکێ���ک لەهۆکارە عێراقچێتییەکانی موس���ڵ بەس���ەر پێکهاتە س���ەرەکییەکانی ئەو ب���ەدو حکومەتبونەی ئایینییەکان���ی هەرێمی کوردس���تان دیارەو فەلەستینی لێکەوتۆتەوە. جێ���گای فەرامۆش���کردن نیی���ە .ه���اوکات بەکورتی ،بایەخی س���تراتیجی س���نجار فک���رە ئیخوانییەکەش���ی بەس���ەر بادینان‌و بۆ هەرێمی کوردس���تان کاتێک مانابەخش‌و هەولێر جێگای تێڕامان���ە .بۆیە گێڕانەوەی بەرجەستە دەبێت کاتێک سنجارو دەوروبەری یەکجارەک���ی ناوچەکانی رەبیعەو س���نجار لەرێگای رەبیعەوە بەهەرێمی کوردس���تانەوە بەمانای دروستکردنی پشتێنەیەکی کوردییە
بەدەوری ش���اری موسڵو پارێزگای نەینەوا. لەبەر نزیکی ئەم پش���تێنە کوردییە لەشاری موس���ڵو دەوروبەره‌کەی جۆرێک هاوسەنگی هێز دروستدەکات. پێنج���ەم ،ب���ەردەوام لەه���ەردو واڵت���ی س���وریاو عێراقدا رەوت‌و جواڵنەوەو تەوژمی ئایدیۆلۆژی فاش���ی و تون���دڕەوو دژە کورد س���ەریهەڵداوەو گەش���ەی ک���ردوەو ئەم دو واڵتە بەردەوام کاریگەرییان لەسەر یەکتری داناوە .بیرۆکەی بەعس���یزم لەشەس���ت بۆ حەفت���ا س���اڵی راب���ردودا نمونەیەکی ئەو حاڵەتەیە .بەعسیزم لەسوریا سەرهەڵدەدات و جگە لەس���وریا لەعێراقیش���دا پێگەیەکی لەبار بۆ گەش���ەکردن و گەیشتنە دەسەاڵت دەدۆزێتەوە .بەهەمانش���ێوە داعش لەعێراق س���ەرهەڵدەدات و جگە لەعێراق لەسوریاش پێگەیەکی لەب���ار بۆ هەژم���ون پەیداکردن پەیدا دەکات .جگە لەوەی هەریەک لەبەعس و داعش دو لەخوێناویترین و توندەڕەوترین جواڵنەوەن لەناوچەکەدا ،هەردوکیشیان زۆر سەرس���ەختانە هەمو مافێک���ی گەلی کورد رەتدەکەنەوە .گەڕانەوەی رەبیعەو سنجار بۆ س���ەر هەرێمی کوردستان پانتایی تەماس و بەیەکگەیش���تنی سوریاو عێراق و سەرەنجام رەوت و جواڵن���ەوە توندڕەوەکان���ی ئەو دو واڵتە بەرتەس���کدەکاتەوە .لەهەمانکاتیشدا ئەو ناوچەیە وەک بەرەی پێش���ەوە دەبێتە لەمپەرو بەربەس���تێک هەرێمی کوردستان و کانتۆنەکان���ی رۆژئاوا لەتەماس و کاریگەری هەرێم بۆ گەمەکردن لەنێوان بلۆکی سوننەو بلۆکی شیعە لەناوچەکە ،بەواتەیەکی راستەوخۆی ئەو جواڵنەوانە دەپارێزێت. دیکە بەبێ درێژەدان‌و مانەوەی ناوچەکانی شەش���ەم ،وەک ئەمری واقی���ع‌و حوکمی تاری���خ‌و باج���ی ٩٠س���اڵ ژێردەس���تەیی ،رەبیعەو س���نجار وەک بەش���ێک لەهەرێمی کوردستان چه‌ند قه‌زاو ناحییەیه‌کی که‌رکوکی کوردس���تان نزیکبون���ه‌وە لەگ���ەڵ تورکیاو له‌ده‌ستداوە ،لەوانە :حه‌ویجه‌و رەشادو ریاز .واڵتە سوننەکانی دیکەی ناوچەکەو هاوکات ئ���ەم پش���تێنە عەرەبییە بەدەوری ش���اری نزیکبونەوە لەسوریاو ئێران زۆر سەختە. دوانزە ،لەحاڵەتی گەمارۆی ئابوری لەالیەن کەرکوک���دا هەمیش���ە ش���اره‌که‌ده‌خاته‌ژێر ترسێکی هه‌میشه‌یی .بۆ راگرتنی هاوسەنگی تورکیا یان عێ���راق ئەوە بەبونی ناوچەکانی مەترسییەکانی سه‌ر که‌رکوک ،هێشتنەوەی س���نجارو رەبیعە هەرێم دەتوانێت دەروازەی رەبیعەو سنجار ،وەک پشتێنەیەکی کوردیی ،سوریا یان کانتۆنە کوردییەکە بەکاربێنێت، لەژێر کۆنترۆڵی هەرێم گرنگییه‌کی دیکه‌بەم پێچەوان���ەی ئەم���ەش ه���ەر راس���تە ،واتە دو ناوچەیە دەبەخشێت .ئەمە بەو مانایەیە بەلەدەس���تدانی ناوچەکانی سنجارو رەبیعە ک���ە لەروی س���ەربازییەوە دهکرێت ش���اری پەیژەکان���ی دەوروب���ەری هەرێ���م دەرفەتی موس���ڵ بخرێته ژێر مه‌ترسییه‌وه‌هه‌رکاتێک تێپەڕینیان زۆر کەمدەبێتەوە ئەگەر نەڵێین که‌رکوک بەرەوروی مەترس���ییەکی هاوشێوه نامێنێت. س���یانزە ،وەک چۆن هەرێمی کوردستان بێتەوە. حەوت���ەم ،بایەخێکی دیکەی س���تراتیجی توانی کارت���ی نه‌وت‌و غ���از به‌کاربێنێت بۆ ناوچه‌ی سنجار بونی زنجیرە چیای سنجارە پته‌وکردنی په‌یوه‌ندییه‌کانی لەگەڵ تورکیا، کە راس���تەوخۆ بۆت���ە لەمپەرێکی جوگرافی بەهەمانش���ێوە لەحاڵەتی هاوسنوری لەگەڵ بەردەم بیابانێک���ی بەرینی عەرەبی .گرنگی س���وریادا ،هەرێم دەتوانێت لەهەمان کارت ئەم���ەش لەبەرزکردن���ەوەو ئەس���تورکردنی کەڵک وەربگرێت .گرنگی ئەم خاڵە لەوکاتانە تواناکانی به‌رگریکردنە له‌هه‌ر هێرش���ێک بۆ زیاددەکات کە پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمو س���ه‌ر کوردستان له‌الیه‌ن سوریا ،عێراقیان تورکیا تێکبچن. چ���واردە ،کاریگەری���ی کوردس���تانێک تورکیا بێت. هەشتەم ،به‌گه‌ڕانه‌وەی ناوچەکانی رەبیعەو بەرەبیع���ەو س���نجارەوە لەوەدایە کە هەرێم سنجار ئیدی تورکیا ئه‌گه‌ری هه‌ڕه‌شه‌کردنی دەکات بەدروس���تکەری پادش���ا (king ئ���ه‌وه‌له‌ده‌س���ت ده‌دات ک���ه ده‌روازه‌یه‌کی )makerلەناوچەک���ەدا .ئ���ەو دو ناوچەیە سنوری ڕاسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ ناوچه‌کانی دیکه‌ی ئەگەرەکانی پەیداکردنی زیاتر لەهاوپەیمانێک عێراق بکاته‌وه به‌مه‌به‌س���تی که‌مکردنه‌وه‌ی لەناوچەک���ەدا بۆ هەرێم زیاد دەکات ،واتە وا گرنگ���ی ده‌روازی ئیبراهی���م خه‌لی���ل .لەهەرێ���م دەکات هەم���و هێلکەکانی نەخاتە لەراب���ردودا تورکیا چه‌ن���د جارێک پڕۆژه‌ی س���ەبەتەی تورکیاو واڵتە س���وننییەکان و کردن���ەوەی دەروازەی بەدیل بۆ تێپەڕاندنی ئەمه‌ریکا .ئەمە ئەگ���ەری ئەوە دێنێتەپێش (بایپاس���کردنی) هەرێم���ی کوردس���تانی کە وا لەئێران بکات کە فش���ار نەخاتە سەر خستۆته به‌رباس و لێکۆڵینه‌وه .ئه‌گه‌ر ئەم هەرێم چونکە هەرێم دەتوانێت یارمەتی ئێران دو ناوچه‌یە نه‌گه‌ڕێنە‌وه‌س���ه‌ر هه‌رێم،ئەوە بدات لە‌گه‌یشتنی ده‌ستی بەسوریاو‌لوبنان‌و هەر ئاڵوگۆڕێ���ک لەحوکمڕان���ی تورکیا کە پاراستنی هیاللی ش���یعیی .بەواتایەکی تر، ئەگەرەکانی تێکچونی پەیوەندییەکانی نێوان کام لەو دو بلۆکە هاوپەیمانی و پش���تیوانی هەرێمو تورکیای لەخۆحەشارداوە ،لەوانەیە هەرێم بن ،بااڵنسی هێز لەبەرژەوەندی ئەودا ببێتە مای���ەی جێبەجێکردنی ئەو پرۆژەیە .دەگۆرێ���ت .لەم هاوکێش���ەیەدا هەم بلۆکی ئ���ەوکات بەکارێک���ی ل���ەم ج���ۆرە تورکیا سوننە هەم بلۆکی شیعە ئیدی وەک پاشکۆ مش���ته‌کۆڵه‌یه‌ک له‌ئابوریی���ه له‌رزۆکه‌که‌ی تەماش���ای هەرێم ناکەن بەڵکو کوردس���تان دەبێتە یاریکەرێکی سەرەکی. هەرێمی کوردستان دەدات. بەکورت���ی،کوردس���تانییه‌کان نابێ���ت نۆیەم ،بەمانەوەی هەردو ناوچەی سنجارو رەبیع���ە لەژێر دەس���ەاڵتی هەرێ���م ،تورکیا به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ک مس���اوه‌مه‌له‌س���ه‌ر بەتەواوی لەدەوڵەتی عێراق دادەبڕێت .ئەمە ناوچەکانی رەبیعەو سنجار بکه‌ن ،چونکە گرنگی هەرێم هێندەی دیکە هەم بۆ تورکیا بێجگ���ە لەراس���تکردنەوەی ناهەقییەکی هەم ب���ۆ عێراق زیات���ر دەکات چونکە هیچ مێژویی ،ئ���ەم دو ناوچەی���ە گرنگییەکی کام لەم واڵتانە بێ تێپەڕبون بەکوردس���تان ستراتیجی هەیە کە پەیوەندی بەئاسایشی ناتوانن دەستیان بگات بەبازاڕەکانی دیکە .نیش���تیمانییەوە هه‌یه .بۆیە واچاکە لەم بایەخ���ی ئەم خاڵە دە ئەوەندەی دیکە زیاد قۆناغەدا حکومەتی هەرێم بۆ عێراقییه‌کانی دەکات ئەگ���ەر عێ���راق بیەوێ���ت لەڕێگەی بسه‌لمێنێت که سه‌ره‌ڕای سوربونی لەسەر هەرێمەوە ن���ەوت‌و گاز رەوانەی تورکیا یان گێڕانه‌وه‌ی شارەکانی کەرکوک‌و سنجارو ناوچە تازە -ئازادکراوەکانی دیکە بۆ سه‌ر ئەوروپا بکات. دەیەم ،ناوچه‌ی س���نجار وه‌ک ناوچه‌یه‌کی هەرێمی کوردستان به‌اڵم حکومەتی هەرێم به‌ناوبان���گ له‌به‌رهه‌مهێنان���ی گه‌ن���م و جۆ و ئەو ناوچانە هه‌ر وه‌ک به‌شێک له‌عێراق بایەخێک���ی گرنگ���ی هەیە ب���ۆ زامنکردنی ده‌مێنن���هوه .سیاس���ەتمەداران و میدیای ئاسایش���ی خۆراکی کوردس���تان بەتایبەتی کوردستانی پێویستە تا بکرێت له‌وروژاندن ئەگەر پرۆژەی ئاودێری بەدەش���تی سنجارو و ختوکەدانی ئیحساسی نەتەوەیی و دینی شیعەو س���وننە عەرەبەکان دوربکەونەوە. رەبیعە بگەینرێت. یازدە ،لەسەر ئاستی ناوچەکە ،به‌مانەوەی پێویس���تە ل���ەم قۆناغ���ەدا ئەولەوییەتی ناوچه‌ی س���نجارو رەبیعە له‌س���ه‌ر هه‌رێمی ئامانجەکانی گەلی کوردستان جێگیرکردنی کوردستان ،چ لەحاڵەتی راگەیاندنی دەوڵەتی دەسەاڵتی پێشمەرگەو هەرێم بێت بەسەر سەربەخۆی کوردس���تانیی یان مانەوە وەک ناوچە تازە -ئازادکراوەکان‌و پارێزگاریکردن هەرێمێک لەعێراق ،ئەوە هەرێمی کوردستان بێت لێیان .بەهەمانش���ێوە پێویستە لەم ه���ەردو واڵتی س���وریاو ئێ���ران بەیەکتری قۆناغ���ەدا دڵنیایی بدرێتە تورکیاو ئێران‌و دەگەیەنێ���ت .ئەمەش وا لەهەرێم دەکات کە واڵت���ە عەرەبییەکان .ئێم���ە دڵنیاین کە بتوانێت لەنێوان هەردو بلۆکی شیعیو سوننی چۆن سنوری ئێستای هەرێم بوە بەواقیع کە هەری���ەک لەتورکیاو ئێ���ران رابەرایەتی پاش ماوەیەکی دیکە ئەو سنورە نوێیەی دەکەن یاریکەرێکی باش بێتو س���ەرەنجام هەرێمیش دەبێت بەواقیع ئەگەر پاراستنی لەنێوان کێشمەکێش���ەکانی ئ���ەو دو بلۆکە ئەو ناوچانە بکرێتە ئەولەوییەتی سیاسەتی بوارێ���ک بۆ مانەوە بەدەس���تبێنێت .توانای هەرێمی کوردستان.
چۆن سنوری ئێستای هەرێم بوە بەواقیع پاش ماوەیەکی دیکە ئەو سنورە نوێیەی هەرێمیش دەبێت بەواقیع ئەگەر پاراستنی ئەو ناوچانە بکرێتە ئەولەوییەتی سیاسەتی هەرێمی کوردستان
بیروڕا
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
birura.awene@gmail.com
13
سه‌رکه‌وتنی کورد لهدهرهوهی ئیراده‌ی کاربه‌ده‌سته‌کانی دانا ئه‌وڕه‌حمان دواجار چه‌ند ه���ه‌زار چه‌كدارێكی داعش به‌چه‌كی سوك‌و بێ پشتیوانی ڕاسته‌وخۆی ده‌ره‌كی ،ده‌ستیانگرت به‌س���ه‌ر زۆربه‌ی پارێزگای نهینهواو سه‌الحه‌دیندا .له‌م ناوچانه‌دا ،زیاتر له‌سه‌د هه‌زار سه‌ربازو ده‌ره‌جه‌داری س���وپای عێراق بێ هیچ به‌رگریه‌ك ته‌س���لیمبون‌و س���وپاكه‌ی مالیكی به‌ته‌واوی له‌م ناوچانه لێكهه‌ڵوه‌شا. ئ���هوه واقیعی عێراقه كه س���وپای عێراقی تازه له‌ناوچه‌كانی س���وننه، میوانێك���ی داگیركه‌ره‌و له‌س���ایه‌ی ئه‌م دۆخه‌ش���دا بێ هیچ گوش���ارێك ئه‌م میوان���ه داگیركه‌ره له‌كه‌ركوك‌و گه‌رمیان به‌په‌له‌پ���ه‌ل خ���ۆی ته‌س���لیمی پێشمه‌رگه كرد. ئ���ه‌وه‌ی جێگه‌ی هه‌ڵوه‌س���ته‌یه،
ڕه‌فت���اری س���ه‌ركرده‌كانی ك���ورده به‌تایبه‌ت���ی ئه‌وان���هی به‌غ���دا ك��� ه 11س���اڵه به‌ش���ان‌و باڵ���ی عێراقی یه‌كگرت���وو یه‌كپارچه‌ی���ی خاك���ی عێراقدا هه‌ڵئ���ه‌ده‌ن‌و به‌دیار ماده‌ی 140هوه پاڵیانداوه‌ت���هوه ،س���ه‌ودا به‌ناوچه كوردستانیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمه‌وه ئه‌ك���هن ،له‌پێناوی پاره‌و پۆس���تی بێمه‌عن���ا ،ناوچه‌كان���ی كه‌ركوك‌و دوزو سه‌عدیه‌و جه‌له‌والیان به‌س���وپایه‌كی داگیرك���ه‌ری به‌زی���و س���پاردوه‌و له‌س���ایه‌یدا ده‌یانهه‌زار ك���ورد بونه‌ته خۆراك���ی ئۆتۆمبێله بۆمبڕێژك���راوه‌كان‌و هه‌زاران خێزانی كورد ئ���ه‌م ناوچانه‌یان به‌ره‌و هه‌رێم جێهێشتوه. ئه‌وه‌ی چه‌ند ڕۆژی ڕابردو له‌سایه‌ی داعش���دا ،ڕویدا ،گه‌رچ���ی هه‌لێكی زێڕین بو بۆ كوردو هێزی پێشمه‌رگه، به‌اڵم لهدهرهوهی پێشبینی‌و ئیراده‌ی
سه‌ركردایه‌تی كورد بو .هه‌ره‌سهێنانی سوپاكه‌ی مالیكی ،ته‌واوی سیاسه‌تی ده‌سه‌اڵتدارانی كوردستانی لهماوهی 11س���اڵی ڕاب���ردودا خس���ته ژێر پرس���یاری جدییه‌وه كه به‌چ بیانوو ب���ه‌كام حیكم���ه‌ت ،به‌درێژایی ئهو ماوه‌یه ئهوهنده ب���ێ ئیراده‌و الواز، مامه‌ڵیان له‌گه‌ڵ به‌غدا كردوه؟! هه‌ره‌س���هێنانی س���وپای عێراق، چه‌نده ده‌سكه‌وتی گه‌وره‌ی بۆ كورد لێئه‌كه‌وێته‌وه ،ئه‌وه‌نده‌ش بێئاگایی كاربه‌ده‌س���تانی ك���ورد ده‌رئه‌خات له‌خوێندنه‌وه‌ی���ان بۆ ڕوداوه‌كان ،كه ئاخۆ ئه‌مانه به‌كام پاساو 11 ،ساڵ توان���او وزه‌ی كوردی���ان به‌فیڕۆداو نه‌یانتوان���ی یه‌ك تاكه گوند بێننه‌وه سه‌ر هه‌رێمی كوردس���تان؟ دواجار حه‌ق نیه به‌رپرس���انی كوردو ده‌زگا هه‌واڵگریه‌كانی���ان ،ب���ێ پرس���یارو لێپێچینه‌وه ،بۆی ده‌ربچن.
سەربەخۆبونی توندوتیژیی ئه‌وه‌ی چه‌ند ڕۆژی ڕابردو ڕویدا ،هه‌لێكی زێڕین بو بۆ كوردو هێزی پێشمه‌رگه،به‌اڵم لهدهرهوهی پێشبینی‌و ئیراده‌ی سه‌ركردایه‌تی كورد بو
ده‌بێ كابینه‌ی هه‌شته‌م چۆن حكومه‌تێك بێت؟
فارس نه‌ورۆڵی ل����ه‌دوای ڕاپه‌ڕین����ی مه‌زن����ی خه‌ڵك����ی كوردس����تان‌و ده‌ركردن����ی به‌عس����یه‌كان له‌كوردستان له‌و كاته‌وه سه‌ره‌ڕای نه‌هامه‌تی‌‌و قۆناغی سه‌خت كوردستان هه‌نگاو هه‌نگاو به‌ره‌و پێشه‌وه چوه به‌تایبه‌تی له‌پڕۆسه‌ی دیموكرات����یو ئازادی����ه‌كان‌و ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی له‌و كاته‌وه تا ئێس����تا كوردستان چه‌ندان جار چوه‌ته ناو پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی جیاجیاوه ه����ه‌ر له‌هه‌ڵبژاردنی په‌ڕله‌مانی كوردس����تان‌و په‌ڕله‌مانی عێراق‌و ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگاكان‌و هه‌ڵبژاردن����ی س����ه‌ندیكاو كۆمه‌ڵ����هو ڕێكخ����راوه‌كان‌و كۆنفرانس����ی حزبه‌كان ئه‌م����ه جگه له‌وه‌ی ده‌ك����رێ بڵێی����ن كوردس����تان له‌قۆناغ����ی ڕاهێنان����ی دیموكراتیدای����ه ئه‌وه‌ش����مان بۆ یه‌كالده‌كات����هوه ك����ه خه‌ڵكی كوردس����تان ئاماده‌یی وه‌رگرتنی چه‌مكی دیموكراتییه‌تی ههیهو كار بۆ به‌كه‌لتوربونی ده‌كات ،ئه‌گه‌ر ب����ه‌وردی له‌ڕوی ده‌رونی‌‌و كۆمه‌ڵناس����یه‌وه خوێندن����هوه بۆ ش����ه‌قامی ك����وردی بكه‌ین ئه‌وه‌مان ده‌س����ت ده‌كه‌وێ ك����ه هه‌ڵبژاردن دوای هه‌ڵبژاردن هۆشیاری ده‌نگدان به‌ره‌و س����ه‌رتر ده‌ڕوات‌و خه‌ڵكی ئارامتر بانگه‌شه ده‌كه‌ن بۆیه ئه‌ركی س����ه‌ره‌كی بۆ بره‌ودان ب����ه‌م پرۆس����ه‌یه‌و زیات����ر به‌مه‌ده‌نیكردنی ده‌كه‌وێته ئه‌س����تۆی حزبه‌كان‌و ڕۆشنبیران ك����ه ب����ه‌رده‌وام كار له‌س����ه‌ر س����ڕینه‌وه‌ی ده‌مارگ����رژی بك����هنو ب����ره‌و به‌كه‌لت����وری ناتوندوتی����ژی بده‌ن ئه‌گه‌ر به‌ربه‌س����تیش بێت����ه ڕێ����گا ئ����ه‌وا ده‌توانین به‌س����ه‌ریدا زاڵبی����ن ،هه‌ڵبژاردنی ()9/21ی په‌رله‌مانی كوردستان به‌جۆرێك جوگرافیای سیاسیو هاوسه‌نگی هێزی تا ڕاده‌یه‌ك له‌كوردستان گۆڕی‌‌و خۆش����به‌ختانه هیچ شتێكی سلبی ب����ۆ ده‌رئه‌نجامه‌ك����هی ڕوین����ه‌دا ئه‌م����ه‌ش نیش����انه‌ی هۆشیاری سیاس����ی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان‌و حزبی كوردی‌‌و باشبونی باری داراییو بژێوی خه‌ڵك نیشانده‌دا ههرچهنده پێكهێنانی حكومه‌ت درێژه‌ی كێشاو له‌سه‌ر مه‌س����ه‌له‌ی پله‌و وه‌زاره‌ت����ه‌كان حیزبه‌كان پاش (ن����ۆ) مانگ تێپ����ه‌ڕی ئه‌مجا متمانه به‌حكومه‌ت درا ڕاس����ته ئه‌مه چاوه‌ڕوانكراو نه‌بو به‌اڵم له‌بارێك����ی تره‌وه ده‌كرێ بڵێین شتێكی سروشتییه له‌به‌رئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای كوردس����تان له‌قۆناغ����ی گواس����تنه‌وه‌داین به‌ره‌و پرۆس����هی دیموكرات����یو كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی گرن����گ نیه دواكه‌وتنی ئهو ماوه‌یه گرنگ ئه‌وه‌یه په‌ندی لێوه‌ربگرین‌و هه‌موان له‌پێكهێنان����ی حكومه‌ت����دا به‌قه‌ده‌ر ده‌نگ‌و سه‌نگی خۆیان به‌شداری بكه‌ن‌و هه‌ستیاری قۆناغه‌ك����ه ده‌رك بك����هن چونكه ئێس����تا كوردس����تان له‌هه‌مو كات زیاتر پێویس����تی به‌یه‌كخستنی ماڵی كورد هه‌یه له‌به‌رئه‌وه‌ی ناوچه‌ك����ه به‌قۆناغێك����ی چاره‌نوسس����ازدا تێده‌په‌ڕێ‌‌و بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد له‌هه‌م����و پارچه‌كان به‌ره‌وپێ����ش ده‌چێت‌و ته‌نها قه‌اڵی ئه‌وانیش باشوری كوردستان‌و حكومه‌ت����ی هه‌رێم����ی كوردس����تانه بۆی����ه س����ه‌ره‌ڕای هه‌ر كه‌موك����وڕی‌‌و ناعه‌داله‌تی‌‌و گه‌نده‌ڵییه‌ك پاراستنی هه‌رێمی كوردستان‌و ده‌س����تكه‌وته‌كان ئه‌ركێك����ی نه‌ته‌وه‌ی����یو ئه‌خالقی‌‌و ئایینیه چونكه هه‌مو شكۆی كورد
به‌ستراوه به‌ش����كۆی هه‌رێمی كوردستانهوه له‌هه‌مو قۆناغه مێژوییه‌كانیشدا خاڵی ههره الوازی ك����ورد ناڕێكی‌‌و ناكۆك����ی ناوخۆیی بوه بۆیه ده‌كرێ س����ود له‌مێ����ژو وه‌ربگرین ئهو هه‌اڵنه‌ی كه كوردی توش����ی شكست‌و دۆڕان ك����ردوه دوباره‌ینه‌كه‌ین����هوهو زیاتر ڕیزه‌كان����ی خۆمان یه‌كبخه‌ی����ن وه‌ك كورد ده‌ڵێ "هه‌ر ئه‌قڵه‌و له‌خه‌سارێك" ههرچهنده ئێمه سه‌دان خه‌س����ارمان كردوهو په‌ندمان لێوه‌رنه‌گرتوه به‌اڵم ئێستا جاران نیه كورد خوێنده‌واری زۆره دنیای به‌ڕودا كراوه‌ته‌وه ده‌كرێ س����ودی لێوه‌ربگرێت پرسیاری ئه‌م سه‌رده‌مه به‌ئه‌رێنی‌‌و ئیجابی وه‌اڵمبده‌ینه‌وه هه‌ر سه‌رده‌مه‌و پرسیاری خۆی ده‌خوڵقێنێ پرس����یاری ئ����ه‌م س����ه‌رده‌مه‌ی كۆمه‌ڵگای كوردس����تان بۆ هێزه سیاسییه‌كان ئه‌وه‌یه ئایا ده‌توانین س����ود له‌ڕاب����ردو وه‌ربگرین‌و كه‌ش����تی كورد بگه‌یه‌ننه كه‌ناری ئارامی؟ مێژو هه‌مو الیه‌ك له‌به‌رده‌م ئه‌م پرسیاره‌دا به‌رپرس����یار ده‌كات كه‌وات����ه ده‌رئه‌نج����ام پاش ش����ه‌ش مان����گ ل����ه ()2014/4/17 كابینه‌ی هه‌ش����ته‌می حكومه‌ت����ی هه‌رێمی كوردس����تان پێكه����ات لههێزه ب����راوه‌كان‌و توركمان‌و كلدان‌و ئاشور ههرچهنده یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان به‌شدارنه‌بو سه‌ره‌تا ڕێككه‌وتن له‌نێوان پارتی‌‌و گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌ككگرتو ڕاگه‌یه‌نرا ئه‌وه‌ش په‌رچه‌كرداری له‌الیه‌ن هه‌ندێ كه‌س����ی ن����او(ی.ن.ك)ی لێكه‌وته‌وه به‌ش����ێوه‌ی جیاجیاو پێیانوایه یه‌كێتی پش����تگوێخراوه به‌ڕای من ئه‌وه‌ش بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه كۆمه‌ڵگای كوردستان پێشینه‌یه‌كی باش����مان له‌یه‌كتر قبوڵكردندا نیه بۆیه هه‌مو هێزێك له‌س����ڕینه‌وه‌ی خۆی ده‌ترسێ به‌اڵم ئهو قۆناغه تێپه‌ڕیوه هێزێك بیه‌وێت به‌هێز هێزێكی تر بسڕێته‌وه چونكه یاساكانی یارییه‌كه سه‌رله‌به‌ری گۆڕاون ته‌نها له‌ڕێگه‌ی پڕۆژه‌ی جوان‌و خزمه‌تی زیاتره‌وه بردنه‌وه به‌ده‌ست ده‌هێنرێت كه بۆیه ده‌بێ هه‌مو الیه‌نه‌كان ڕۆڵی حه‌كیمێك بگێڕن بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی نه‌خۆش����یه كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس����یو ئاب����وری‌‌و ئاسایش����ییه‌كان له‌م باره‌ی����هوه (ڕۆدول����ف ڤیرچاوی)باوك����ی نه‌خۆشی زانین له‌سه‌ده‌ی نۆزده‌دا وتویه‌تی "سیاس����ه‌ت هیچ نی���� ه جگه له‌پزیش����كی له‌ئاس����تێكی ت����ری به‌رزتردا" ئ����هو وته‌یه وته‌ی سه‌ده‌ی نۆزده‌یه تۆ بڵێی سه‌ركرده‌و سیاس����ییه‌كانی ك����وردو ئه‌ندامان����ی بااڵی حیزبه‌كان له‌سه‌ده‌ی بیس����ت‌و یه‌كدا له‌مه تێنه‌گه‌ن؟ كه‌واته باش����تر وایه هه‌مو الیه‌نه به‌شداربوه‌كان به‌گفتوگۆو به‌سایكۆلۆژییه‌كی ئارام ئه‌م چوارس����اڵه تێپه‌ڕێنن به‌تایبه‌تی ئێس����تا كه عێراق‌و ناوچه‌ك����ه له‌دۆخێكی هه‌س����تیاردایه پاشان بێینه س����ه‌ر ئه‌وه‌ی بپرس����ین ده‌ب����ێ ئ����ه‌م كابینه‌ی����ه چ����ۆن حكومه‌تێك بێت؟ پێش هه‌مو شتێك ده‌بێ ئه‌م حكومه‌ته به‌رنامه‌یه‌كی هه‌بێت به‌جدیی كاری له‌سه‌ر بكه‌ن‌و ئامانجه‌كانیان ڕونبێت له‌مباره‌ی����هوه (تش����ارلز جینز)ده‌ڵێ "بێ دیاریكردنی ئامانج ژیان ده‌بێته گواستنه‌وه له‌كێش����ه‌یه‌كه‌وه بۆ كێش����ه‌یه‌كی تر له‌بری گواس����تنه‌وه له‌هه‌لێكه‌وه ب����ۆ هه‌لێكی تر" خ����ۆ ئه‌گه‌ر حزبه‌كان ه����ه‌ر خه‌ریكی كاری حیزباندنی وه‌زاره‌ته‌كان بن ئه‌وا كێشه‌كان قوڵترده‌بنه‌وه بۆیه ئه‌گه‌ر تا ئێستا له‌سه‌ر پۆس����ت وه‌رگرتن حكومه‌ت دوای نۆ مانگ پێكهات ده‌ب����ێ له‌مه‌ودوا له‌س����ه‌ر به‌رنامه درێ����ژه به‌كاربده‌ن گه‌وره‌تری����ن كارێك كه ده‌بێ ئه‌م حكومه‌ته‌و وه‌زیره‌كان‌و حزبه‌كان بیكه‌ن ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی����ه له‌گه‌ڵ هه‌ڵه‌كانی خۆیان لێره‌وه ده‌توانن ئاس����ۆی سه‌ركه‌وتن دیاریبكرێ����ت ،چونك����ه م����ادام حكومه‌ت له‌هه‌مو الیه‌نه‌كانی كۆمه‌ڵگای كوردس����تان پێكهاتوه هه‌موان به‌رپرس����ن له‌شكس����ت‌و
كابینه‌ی هه‌ش����ته‌م ئه‌زمونێك����ی نوێ����ی فه‌ر ما نڕ هو ا یی����ه له‌كو ر د س����تا ن له‌الی����ه‌ك به‌ه����ۆی گۆڕانی هاوس����ه‌نگی له‌الی����ه‌ك هێ����ز به‌ش����داری هه‌م����و الیه‌نه سیاسییه‌كان به‌وانه‌شه‌وه كه دوێنێ ئۆپۆزسیۆن بون سه‌ركه‌وتن زۆریش گرنگه بۆ ئه‌م قۆناغه‌ی كوردس����تان ك����ه هه‌م����وان له‌حكومه‌تێكدا به‌ش����دارن (هێربێ����رت ماركۆزه)ده‌ڵ����ێ "هه‌مو كۆمه‌ڵگایه‌كی ڕێك‌وپێك پێویس����تی به‌هێزێك هه‌ی����ه كه له‌الی����هن ههمویانهوه په‌سه‌ندكرابێت" كه‌واته مادام ئه‌م حكومه‌ته له‌الی����هن هه‌موانه‌وه په‌س����ه‌ندكراوه ده‌بێ حكومه‌تێكی وه‌اڵمده‌ره‌وه بێت مه‌به‌س����ت له‌حكومه‌تی وه‌اڵمده‌ره‌وه له‌الیه‌نی: 1ـ وه‌اڵمدان����ه‌وه‌ی حقوقی :وه‌اڵمدانه‌وه‌ی حقوقی به‌و مانایه‌ی كه ته‌وای كاربه‌ده‌ستانی ده‌وڵ����ه‌ت هه‌ڵبژێ����راو دیاریك����راو له‌كاتی قانونش����كاندن له‌كاره‌كانیان����دا له‌به‌رامبه‌ر دادگا به‌رپرس����ن ،چه‌مك����ی حكومه‌ت����ی قانونی����ش له‌بنه‌م����اوه ه����ه‌ر ل����ه‌وه‌دا خۆ ده‌نوێنێ ئه‌مه به‌و مانه‌یه كه ئهو كه‌سانه‌ی كه قانون‌و سیاسه‌ته‌كان ڕاده‌په‌ڕێنن خۆیان ده‌بێ����ت به‌گوێره‌ی ده‌س����ه‌اڵتێك كه قانون دیاریك����ردوه‌و هه‌روه‌ها به‌گوێ����ره‌ی قانون ئه‌ساسی كاربكه‌ن واته یاسا یه‌كسان بێت له‌جێبه‌جێكردندا. 2ـ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی سیاسی الیه‌نی دوه‌می وه‌اڵمدانه‌وه حكومه‌ته وه‌اڵمدانه‌وه‌ی سیاسی ب���هو مانه‌یه كه حكومه‌ت یا به‌رپرس���انی ئیجرائی واڵت ده‌بێ له‌به‌رامبه‌ر په‌رله‌مان‌و خه‌ڵكدا له‌باره‌ی سیاسه‌ته‌كانیان‌و هه‌روه‌ها ئه‌وله‌وی���هتو چۆنیه‌ت���ی به‌جێگه‌یاندن���ی یاخ���ود وه‌اڵمبده‌ن���هوه به‌پێچه‌وان���هی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی حقوقی ك���ه په‌یوه‌ندییه‌كی س���اكاری ههیهو ته‌نی���ا په‌یوه‌ندی نێوان كاربه‌ده‌س���تانی حكومه‌ت‌و دادگاكانه‌وه، وه‌اڵمدان���ه‌وه‌ی سیاس���ی قه‌واره‌یه‌ك���ی بادراوتری هه‌ی���ه له‌م جۆره وه‌اڵمدانه‌وه‌یه بنیات���ه هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌كان���ی حكوم���ه‌ت وه‌ك خزمه‌ت���ه گش���تییه‌كان ،هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌و پۆلی���س‌و ئاس���ایش له‌گه‌ڵ ئ���هو وه‌زیرانه‌ی كه حزب���ه‌كان دایناون بۆ به‌شداریكردن له‌حكومه‌تدا وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ن‌و ه���ه‌م له‌به‌رامبه‌ر په‌رله‌م���ان یاخود هێزی قانون دان���ان ك���ه به‌نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵك ده‌ستنیش���ان ده‌كرێ���ت ،نوێنه‌ران���ی په‌رله‌مانی���ش له‌به‌رامبه‌ر ده‌نگ ده‌ره‌كانی خۆیاندا به‌رپرسی وه‌اڵمدانه‌وه‌ن.
3ـ وه‌اڵم دانه‌وه‌ی ماڵی(ئابوری) :واته به‌رپرس���یارییه‌تی ده‌وڵه‌ت له‌خه‌رجكردن ی داهات���ی ب���اج‌و ده‌س���تكه‌وته‌كانی ت���ری حكومه‌ت بۆ مه‌به‌ستی په‌سه‌ندكراوه‌كانی په‌رله‌مان به‌ش���ێوه‌ی كار بڕی‌‌و ده‌س���ت پێوه‌گرتن لێره‌شدا شێوه‌ی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی سیاسیه به‌م جیاوازییه كه له‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی دارای���ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی���ه‌ك به‌ن���اوی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پێڕاگه‌یش���تنی حیس���ابی گش���تی هه‌ی���ه له‌به‌رامب���ه‌ر په‌رله‌مان���دا به‌رپرس���ه به‌اڵم له‌كاری چاودێری به‌سه‌ر خه‌رجییه‌كان���ی حكومه‌تدا سه‌ربه‌س���تانه له‌په‌رله‌ماندا كار ده‌كات ،دواجار كابینه‌ی هه‌ش���ته‌م ئه‌زمونێكی نوێی فه‌رمانڕه‌واییه له‌كوردس���تان له‌الی���ه‌ك به‌ه���ۆی گۆڕانی هاوس���ه‌نگی هێز له‌الیه‌ك به‌شداری هه‌مو الیه‌ن���ه سیاس���ییه‌كان به‌وانه‌ش���هوه كه دوێنێ ئۆپۆزس���یۆن ب���ون كه‌واته ده‌بێت هه‌م���و الیه‌نه به‌ش���داربوه‌كان بزانن ئه‌مه تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی گرنگه هه‌م به‌نیس���به‌ت كۆمه‌ڵگای كوردس���تان‌و هه‌م به‌نیس���به‌ت هێزه‌كانه‌وه ده‌بێ بێ دودڵی به‌هه‌مو الیه‌ك كار له‌سه‌ر ئهو به‌رنامه‌یه بكه‌ن كه بۆ چوار س���اڵی ئاینده بۆ حكوم���ه‌ت دانراوه نه‌ك به‌گومان‌و سه‌نگه‌ر له‌یه‌ك گرتن به‌رده‌وامبن ئه‌م چوار ساڵه سه‌نگی مه‌حه‌كه بۆ ئه‌وه‌ی جارێك���ی تر میلله‌ت ده‌ن���گ به‌هه‌ر الیه‌ك بدات���هوه خه‌ڵك چاوه‌ڕوان���ی به‌ڵێنه‌كانی بانگه‌ش���هی هه‌ڵب���ژاردن ده‌كات كات���ێ وه‌زاره‌تی پهروهرده پارتی ئیداره‌ی ده‌دات ده‌ب���ێ خه‌ڵ���ك چاودێری ب���كات‌و بزانێت دوای چ���وار س���اڵی تر چه‌ن���د قوتابخانه له‌كوردس���تان دروس���تكراوه‌و سیسته‌می پ���ه‌روه‌رده ب���ه‌چ ئاقارێك���دا ڕۆیش���توه له‌هه‌مانكات���دا ك���ه بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان وه‌زاره‌تی دارایی وه‌رده‌گرێ چه‌نده شه‌فاف ده‌بێ‌‌و ئهو به‌ڵێنه‌ی كه دابوی گوایه موچه ب���ۆ هه‌مو ژنی ماڵ دابی���ن ده‌كات چه‌نده سه‌ركه‌وتوه‌و به‌ڵێنه‌كانی ده‌باته سه‌ر ،كه یه‌كێتی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی وه‌رده‌گرێت ئهوه چه‌نده ئاستی ته‌ندروستی كوردستان ده‌باته پێش���هوهو له‌ده‌رمانی به‌س���ه‌رچو ڕزگاری ده‌كات‌و بین���ای پێداویس���تی بۆ جێ���گا پێویس���ته‌كان دروس���ت ده‌كات ههرچهنده كابینه‌ی حه‌وته‌م تا ڕاده‌یه‌كی زۆر ب���اش كێش���هی كاره‌بای چاره‌س���ه‌ر كرد بزانی���ن یه‌كگرتوی ئیس�ل�امی هه‌مو كێش���ه‌كانی كاره‌با چاره‌سه‌ر ده‌كات یان چاكس���ازی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی ده‌گه‌یه‌نێته چ ئاس���تێك ،ئه‌وه‌ش���مان له‌بیر بێت یه‌كێك ل���هو خااڵنه‌ی كه ئۆپۆزس���یۆن پێش���تر كاری له‌سه‌ر ده‌كرد مه‌سه‌له‌ی كشتوكاڵ‌و ئاژه‌ڵ���داری ب���و هه‌میش���ه ده‌یانگ���وت له‌گونده‌كانی كوردس���تان ماست‌و په‌نیری توركی‌‌و ئێرانی به‌كاردێت چونكه حكومه‌ت به‌رنامه‌ی نیه ئێس���تا وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی ئیداره‌ی ده‌دات بزانین به‌رهه‌می خۆماڵی كش���توكاڵی ئاژه‌ڵداری ده‌گه‌یه‌نێت���ه ئهو ئاس���ته‌ی پێویس���تمان به‌هاورده‌ی دهرهوه نه‌بێت ئه‌مه ئه‌س���ڵی كاری حكومه‌ته‌و خه‌ڵكی چاوه‌ڕێی ده‌كات‌و چاودێره ،له‌هه‌موی گرنگتر چه‌س���پاندنی عه‌داله‌تی كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه به‌ڕێژه‌یه‌كی زۆر واته ئهو جیاوازییه‌ی كه له‌نێوان گیرفانی خه‌ڵكدا هه‌یه تا چه‌ند هاوسه‌نگ ده‌كرێ‌‌و تا چه‌ند دابه‌شكردن ڕێكده‌خرێ واته ده‌بێ كابینه‌ی هه‌ش���ته‌م بۆ پاراستنی حكومه‌ت ده‌بێ عه‌داله‌ت بكا به‌ش���ورای پاراس���تنی حكومه‌ت ئیتر كه‌س مه‌به‌س���تم حزبه‌كانه نه‌ك هاواڵت���ی ،نابێ گله‌ی���ی هه‌بێ ئهوه هه‌موی به‌ش���داره فه‌رمون خزمه‌ت بكه‌ن‌و نمونه‌ی جوان پێش���كه‌ش بكه‌ن واته ئهوه ئه‌رزو ئهوه گه‌ز.
ئاراس فه‌تاح جەن���گ وات���ە دوئێ���ل " ،"Duelیان موب���ارەزەی نێ���وان دو ک���ەس ی���ان دو هێ���ز یاخ���ود دو دەوڵ���ەت کە رێس���ای تایب���ەت بەخۆی هەیە .ئ���ەم تێڕوانینەی بیرمەندی گ���ەورەی ئەڵمانیی "کارل فۆن کالوزەڤیتز"،جارێکی تر دەمانگەڕێنێتەوە ب���ۆ ئەو تێ���زە بەناوبانگەی ک���ە دەڵێت "جەن���گ درێژک���راوەی سیاس���ەتە بەکەرەس���ەی تر" .بەڕای ئەو سیاس���ەت بڕیار لەسەر دەستپێکردنی جەنگ دەدات‌و هەر سیاسەتیشە بڕیارلەسەر کۆتاییهێنان بەجەن���گ دەدات .واتە ئەوە پاراس���تنی رێس���اکانی جەنگ���ە ک���ە روبەرێ���ک بۆ یەکالییکردنەوەی ئەم ملمالنێ توندوتیژە دەهێڵێت���ەوە ،ئەوی���ش گفتوگۆک���ردن‌و سازانە کە دەرئەنجامەکەی بەرقەرارکردنی ئاش���تییە .وات���ە جەنگ کردەی���ەک نییە کە ئامانج���ی خ���ودی توندوتیژیی بێت، بەڵکوکردەیەکە کە دوا ئامانجی گەیشتنە بەئاش���تی کە الی ئ���ەم بیری���ارە بەدوا قۆناغی جەنگ ناودێری دەکات .ئاش���تیو س���ازانیش لەلۆژیکی براوەوە جیایە وەک لەلۆژیکی دۆڕاو. کاتێک جەغد لەسەر ئەوە دەکرێتەوە کە جەنگ درێژکراوەی سیاسەتە بەکەرەسەی ت���ر ،وات���ە ئ���ەم ک���ردەی توندوتیژییە لەالیەن سیاس���ەتەوە ئاڕاس���تە دەکرێت، ن���ەک لەالی���ەن توندوتیژیی���ەوە .لێرەوە ئامانجی سیاس���ەت خ���ودی توندوتیژیی نییە ،بەڵکو ملکەچکردن���ی الیەکە لەناو رێس���اکانی جەنگدا لەرێگای بەکارهێنانی توندوتیژییەوە .گەڕانەوە بۆ ناتوندوتیژیی‌و رێککەوت���ن لەس���ەر ئاش���تی ئامانج���ی سیاس���ەتە لەجەنگ���دا ،نەک کوش���تن‌و ت���ااڵن‌و وێرانکردن .ه���ەر توندوتیژییەک ئەم روبەرەی سیاس���ەتی تێدا نەمێنێت، ل���ەوە دەردەچێ���ت جەنگ بێ���ت بەمانا تەقلیدییە سیاس���ییەکەی ،بەڵکو دەبێت بەتیرۆر‌و کوش���تنی بێڕێسا‌و بێیاسا ،واتە تێکش���کاندنی هەم���و ئێتیکەکانی خودی جەنگ‌و رێککەوتننامە نێودەوڵەتییەکان. مێژوی جەنگ گۆڕانی زۆری بەس���ەردا هاتوە‌و لەقۆناغی ئێستاشدا لەبری جەنگی نێ���وان دەوڵەتان بەم مانا سیاس���ییەی، فۆرم���ی نوێی توندوتیژی���ی دەبینین؛ بۆ نمونە شەڕی ناوخۆییو شەڕی دەوڵەتان دژ بەتی���رۆر .ئ���ەم چەش���نە ملمالن���ێ توندوتی���ژەش دیاردەیەکی نوێ لەمێژوی ش���ەڕدا بەرهەمدەهێنێ���ت ک���ە زۆرێ���ک لەلێکۆڵ���ەران بە"بەناودەوڵەتیکردن���ی جەن���گ" ناودێ���ری دەک���ەن .یەکێ���ک لەدەرکەوتە مەترسیدارەکانی ئەم جەنگە نوێی���ەش بریتییە لە"بەناسیاس���ییکردنی جەنگ"و بەخشینی ش���ەرعییەت‌و رێسا‌و دینامیکییەتی نوێ بەکردەی بەکارهێنانی توندوتیژیی .رەهەندێکی تر لەپرۆس���ەی بەناسیاس���ییکردنی جەن���گ لەملمالن���ێ نادەوڵەتییەکاندا بریتییە لە‌ونبونی هەمو رێساکانی کوشتن‌ونەمانی مۆراڵی جەنگ‌و لەدوادەرئەنجامیش���دا الوازب���ون‌و نەمانی رەگەزی گفتوگۆکردن‌و رێککەوتن‌وگەیشتن بەئاشتی .ئەم میکانیزمە نوێیە لەجەنگی ناوخۆییو دژ بەتیرۆردا بەمانای ئەوە دێت کە مەبەس���ت لەبەکارهێنانی توندوتیژیی ملکەچکردنی بەرامب���ەر نییە لەبەرەکانی جەنگ���دا ،ئامانجی تەنه���ا بەرهەمهێنانی ماڵوێران���یو کەالوە نییە ب���ۆ الیەنەکەی ت���ر ،بەڵکو ئامانجی س���ەرەکیی بریتییە لەلەناوبردن‌و تەفروتووناکردنی بەرامبەر. واتە ملکەچکردنی بەرەیەک‌و دامەزراندنی ئاش���تی لەس���ەر بناغەی دۆڕان‌و بردنەوە لەجەنگدا ،رێس���اکانی ئەم جەنگە نوێیە بەڕێوەنابەن ،بەڵکو خەسڵەتی سەرەکیی جەنگی نوێ بریتییە لەکوش���تنی بێڕێسا‌و بەئامانجکردن���ی بەکارهێنانی توندوتیژیی وەک خەسڵەتی جەوهەریی جەنگ. دوژمن لەجەنگی کالسیکیدا موجریمێک نیی���ە ،کە بەهەم���و ش���ێوەیەک دەبێت لەناوببرێت ،بەڵک���و دوژمن بەرامبەرێکی هاوتای���ە کە ناکۆکیی���ت لەگەڵیدا هەیە‌و بەکەرەسەی توندوتیژیی ملمالنێی لەگەڵدا دەکەیت. ئەم ملمالنێیەش رێسای خۆی هەیە ،بۆ نمونە خەڵکی مەدەنی ،تەنانەت چەکداری مەدەنیش ئامانجی لەشکر نییە لەجەنگدا. ئەم جیاکارییە لەنێوان مەدەنی‌و نامەدەنیدا یەکێک���ە لەو رێس���ایانەی ک���ە لەجەنگی تەقلیدی���دا رێزی لێدەگیرێ���ت .لەجەنگدا "رێ���ز" لەژیانی س���ەربازێک دەگیرێت کە خۆی تەس���لیم دەکات‌و وەکو دیلی جەنگ تەماشادەکرێت ،بەاڵم لەجەنگی ناتەقلیدیدا لە‌وێن���ەی جەنگی ناوخۆییو تیرۆردا ،ئەم رێس���او بەهایانە بونیان نامێنێت ،چونکی ئامانجی جەنگ کوش���تنی بەئەنقەس���ت‌و لەناوبردنی بەرامبەرە ،نەک ملکەچکردنی‌و رێزگرت���ن لەیاس���ا نێودەوڵەتییەکان���ی
بەکارهێنان���ی توندوتیژی���یو رێس���اکانی بەڕێوەبردنی جەنگ. دی���ارە ل���ەروی تیۆریی���ەوە زۆر پەرادۆکسە باس لەئێتیکی جەنگ بکەین، لەکاتێکدا کە کوشتن‌وماڵوێرانیی یەکێکە لەدەرئەنجامەکان���ی ،ب���ەاڵم تاوەکو ئەو چرکەس���اتەی کە جەنگ���ی نێودەوڵەتان رێس���ای خۆی هەبێت ،ئاشتی دواقۆناغی توندوتیژیی���ە ل���ەم ملمالنێی���ەدا .بەاڵم لەجەنگ���ی ناوخۆی���یو تی���رۆردا ئ���ەم رێس���ایانە نەک هەر تێکدەشکێن ،بەڵکو ئامانج تیایدا ئاش���تی نییە ،بەڵکو خودی کوشتن‌و لەوێشەوە لەناوبردنی بەرامبەرە. بەم چەش���نە جەنگی ناوخۆی���یو تیرۆر، جەنگێکی بێرێسا‌و نائێتیکییە ،جەنگێکە ک���ە براوەیەکی راس���تەقینەی تێدا نییە. لەم ج���ۆرە ملمالنێیەدا ئاش���تی ئامانجی سیاسەت نییە ،رێکخستنەوەی پەیوەندی نێوان هێزەکان ستراتیژ نییە. ل���ەم جەنگ���ە نوێی���ەدا دوژمن���ەکان بەجلوبەرگ���ی س���ەربازییان لەیەکت���ر جیاناکرێن���ەوە ،دەش���ێت هەرچەکدارێک دوژمن بێت ،دیلەکان پێش ئەوەی بکوژرێن سوکایەتییان پێدەکرێت ،خەڵکی مەدەنی‌و بێچەک وەک���و بێالیەن تەماش���اناکرێن، بەڵک���و وەکو دوژمنێک هەڵس���وکەوتیان لەگەڵدا دەکرێت ،چونکی سەر بەگروپێکی سیاسی یان ئەتنی یان دینیین کە دەبێت لەناوببرێ���ت .ئامانج تیای���دا وێرانکردنی روبەرەکان���ی ژیان���ی هەمو ئ���ەو گروپ‌و کەس���انەیە کە س���ەر بەالیەنی هێرشبەر نین .ئەم چەش���نە جەنگە ،جەنگی گشتە دژ بەگش���ت بەبێ رەچاوکردنی بچوکترین رێسای تەقلیدیی جەنگ .لێرەوە لەم جۆرە جەنگانەدا خودی توندوتیژیی سەربەخۆیی خۆی وەردەگرێت‌و دینامیکییەتی تایبەت بەخ���ۆی بەرهەمدەهێنێ���ت کە مافی هیچ کەسێکی تێدا پارێزراو نییە .تەنها مافێک بون���ی هەبێت بریتییە لەمافی کوش���تن. ئ���ەوەی رزگاری دەبێ���ت ،ی���ان رێکەوت کۆمەک���ی دەکات ی���ان پ���ارە .لەجەنگی تەقلیدیدا بارمتە نییە ،بەتایبەت خەڵکانی مەدەنی ناکرێ���ن بەبارمت���ەو ئامانج یان قەڵغانی بەرگرییک���ردن (لەو جەنگانەی کە کارەس���اتی واش���ی تێ���دا ڕودەدات، وەکو تاوان دژی مرۆڤایەتی‌و کۆمەڵکوژی هەژماردەکرێن) ،بەاڵم لەجەنگی ناوخۆییو تیرۆردا نەک شوێنە مەدەنییەکان دەکرێن بەئامانج‌و مۆڵگەی چەکداران ،بەڵکوهەمو کۆمەڵ���گا دەکرێ���ت بەبارمت���ەی گروپە توندڕەوو هێزە ناکۆکەکان .هەر الیەنێکیان ئامادەیە خەڵک���ی مەدەنی بەناوی گەل‌و ئایی���نو رەگەزەوە ب���ۆ بەرەکانی جەنگ سەوق بکات‌و بیانکات بەزەخیرەی جەنگ. کاتێک باس لەپرۆس���ەی "سەربەخۆبونی توندوتیژی���ی" دەکەم ،مەبەس���ت لەوەیە کە چیدی سیاسەت جەنگ بەڕێوە نابات، بەڵک���و جەنگ سیاس���ەت بەڕێوەدەبات. جەنگ دەبێ���ت بەئامانج‌و توندوتیژیش تا دوا پل���ە پیرۆز دەکرێ���ت .بەپیرۆزکردنی جەن���گ ،بەن���اوی ئایی���نو نەت���ەوەو رەگەزەوە ،بەپیرۆزکردن���ی توندوتیژییو نەمانی رێس���اکانی جەنگ���ە ،کە یەکێک لەکۆڵەکەکان���ی جیاکاریی���ە لەنێ���وان س���ەرباز‌و مەدەنیدا .ئەم چەشنە جەنگە، جەنگ نییە لەپێناو ئامانجێکی سیاس���یی دیاریکراودا ،بەڵک���و ئامانجی لەناوبردن‌و تەفروتوناکردنی بەرامب���ەرە بەهەمو ئەو کەرەسانەوە کە لەبەردەستیدایە. کاتێ���ک ب���اس لە‌ونبون���ی ئامانج���ی سیاس���یی دەکەم لەم چەشنە جەنگەدا، مەبەس���تم ئەوە نییە کە ئامانجی سیاسی بەمانا تەقلیدییەک���ەی بونی نییە ،بەڵکو مەبەس���تم ئەوەیە کە جەن���گ ئامانجێکی سنورداری سیاسیی هەیە‌و بەتێکشکاندنی بەرامبەر لەبەرەکانی جەنگدا ،الیەنی براوە ئیمالی بەرژەوەندییەکانی خۆی لەفۆرمی رێککەوتننامەیەکی ئاشتییدا دەکات ،بەاڵم لەجەنگی نوێدا ئەم رەهەندە سیاسییەی جەنگ ونە ،چونکی ئامانجی لەناوبردنێکی گشتگیرانەی بەرامبەرە ،نەک رێککەوتن‌و سازان .هەر ئەمەشە وادەکات کە روبەرێک بۆ گفتوگۆ‌و ئاشتی لەم جۆرە جەنگانەدا نەمێنێتەوە. جەنگ���ی تائیفی لەعێراقدا یەکێکە لەو فۆرم���ە جەنگانەی بەرەو ئ���ەوە دەڕوات ببێ���ت بەجەنگێک���ی ناوخۆیی گش���تگیر (تۆت���ال) کە تاکە ئامانج���ی بریتی بێت لەکوشتن‌و تەجریمکردنی رەهای بەرامبەر‌و نەمان���ی رێس���اکانی جەن���گ‌و جیاوازیی لەنێوان چەک���دارو مەدەنی���دا .جەنگێک کە چی���دی عەق���ڵو سیاس���ەت جڵەوی راس���تەقینەی ناکات ،بەڵکو زەبروزەنگی ڕوت‌و س���تراتیژی لەناوبردن���ی بەرامبەر جڵەوەکانی ئەم جەنگە دەگرنە دەس���ت‌و ل���ەدوا دەرئەنجامیش���دا س���ەربەخۆبونی خودی توندوتیژیی دەبێت بەخەس���ڵەتی سەرەکی ئەم جەنگە.
▼
14
بیرورا
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
نزیک له‌كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانه‌وه که سه‌ده‌یه‌كه مێژو ته‌واوبوه! چاره تا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان دور
گۆشه‌یه‌که سه‌ردار عه‌زیز ده‌ینوسێت
بیس���ت‌و پێن���ج س���اڵ له‌مه‌وپێش فرانس���یس فۆکۆیاما تێ���زی کۆتایی مێ���ژوی هێنای���ه ئ���اراوه .پوخته‌ی تێزه‌ك���ه ب���ه‌م ش���ێوه‌یه‌یه :پ���اش داڕمانی سیسته‌می س���ۆڤیه‌تی بیری س���ه‌رمایه‌داری ک���ه له‌لیبرالی���زم‌و نیولیبرالیزم���دا خ���ۆی ده‌بینێته‌وه بو به‌بی���ری بااڵده‌س���ت له‌جیهاندا .بیری نیولیبرالی���زم بیری ب���ازاڕی ئازاده، به‌م پێیه ئ���ه‌وه‌ی ده‌بێت���ه ناوه‌ندی کێبرکێ له‌نێوان واڵتاندا ئابوریه ،نه‌ک ئایدیۆلۆژیا یان هه‌ر شتێکی تر .بازاڕ وه‌ك پانتایی���ه‌ک ئه‌گه‌ری زۆری هه‌یه که ببێته هۆی قازانجی هاوبه‌شی نێوان واڵتان له‌بری هاوکێشه‌ی زیان به‌رامبه‌ر قازانج ،ئه‌م���ه به‌تایبه‌ت بۆ په‌یوه‌ندی نێوده‌وڵه‌ت���ی .هه‌رچ���ی په‌یوه‌ن���دی ناوه‌كیه ئه‌وا کیشه‌كان زیاتر له‌رێگای دیموکراسیه‌وه چاره‌سه‌ر ده‌كرێت .به‌م پێی���ه له‌جیهاندا کێش���ه نامێنێت که ببێته ه���ۆی ملمالنێی گه‌ردونی .ئه‌مه به‌مانای ئ���هوه نایه‌ت ک���ه له‌دونیادا هیچ کێشه‌یه‌ك بونی نامێنێت ،به‌ڵکو هێشتا کێشه‌و ملمالنێ زۆر ده‌مێنێت، له‌هه‌رکوێ کێشه‌و ملمالنێ هه‌بێت ئه‌وا هێشتا له‌قۆناغی مێژودان .به‌اڵم بونی ئه‌م کێش���انه نابێته ه���ۆی کاریگه‌ری به‌رفراوان له‌س���ه‌ر ڕه‌وش���ی سیاسه‌ت له‌جیهان���دا ،به‌ڵکو کێش���ه‌كان زیاتر ناوچه‌ی���ی ده‌بن .کۆتایی مێژو کۆتایی جیاوازیه به‌و جۆره‌ی که ببێته هۆکاری ش���ه‌ڕ .به‌و مانایه دیارنه‌مانی چه‌مکی ش���ه‌ڕه له‌ئاستی جیهاندا .لێره‌وه ئیتر پرۆس���هی جیهانگی���ری‌و نه‌م���ان یان کاڵبونه‌وه‌ی سنوره‌كان‌و بچوکبونه‌وه‌ی دونی���ا هاتنه‌ئ���اراوه .هه‌روه‌ه���ا ئه‌م پرۆسه‌یه کاریگه‌ری ڕاسته‌وخۆی هه‌بو له‌سه‌ر شوناس���ی ده‌وڵه‌ت ،به‌جۆرێک ک���ه‌م نه‌بون ئه‌وانه‌ی که بانگه‌ش���هی ئه‌وه‌ی���ان ده‌كرد که ده‌وڵ���ه‌ت به‌ره‌و کۆتای���ی ده‌چێت .گ���ه‌ر کرۆکی بیری هیگڵ خۆی له‌به‌رجه‌سته‌بونی ده‌وڵه‌تدا ده‌بینین���هوه :ک���ه به‌رهه‌م���ی بااڵیی عه‌قڵ���ه له‌س���اته‌وه‌ختی به‌ئاگابونی له‌خۆی ،ئه‌وا کۆتایی مێژوی فۆکۆیاما له‌گۆڕانی ریشه‌یی سیسته‌می ده‌وڵه‌ت ب���ۆ سیس���ته‌می جیهانگیری���دا خۆی ده‌بینیه‌وه .به‌م پێیه به‌گه‌ش���ه‌پێدانی هێ���گڵ بی���ری م���رۆڤ الی فۆکۆیاما له‌ئاستی گه‌ردونیدا ده‌گاته دوا ئاستی، نه‌ک ته‌نها له‌ناو کایه‌ی ده‌وڵه‌تدا. بی���ری فۆکۆیام���ا ده‌كرێ���ت به‌زۆر ش���ێوه بخوێنرێت���هوه ،له‌س���اده‌ترین ش���ێوازیدا وه‌ك جۆرێک له‌پڕوپاگه‌نده بۆ سه‌رکه‌وتنی بیری س���ه‌رمایه‌داری به‌سه‌ر بیری سۆشیالیزمی سۆڤیه‌تیداو بااڵده‌س���تبونی که‌پیتالی���زم ب���ۆ هه‌میشه .ڕه‌نگه بنه‌مای ئه‌م ڕه‌خنه‌یه بگه‌ڕێته‌وه بۆ س���اته‌وه‌ختی تێزه‌كه، پێش���ینه‌ی کاری بیرمه‌نده‌كه (وه‌ك کارمه‌ندێک له‌ده‌زگا بااڵکانی حکومه‌تی ئه‌مه‌ریک���ی) ،هه‌روه‌ه���ا سروش���تی بانگه‌ش���ه‌یی تێزه‌كه به‌تایبه‌ت له‌روی جیوپۆله‌تیک���هوه .لێ���ره‌وه ئ���ه‌وه‌ی دێته ئاراوه ته‌نه���ا بریتی نیه له‌تێزی بیرمه‌ندێک به‌ڵکو پێودانگی سیاس���ی ڕاسته‌وخۆی هه‌یه .بۆ نمونه دروشمی وه‌ك :نه‌مانی کۆمه‌ڵگا ،نه‌مانی به‌دیل، هاتنه‌ئارای سیسته‌می کارگێڕی نوێ، که خۆی له‌بچوککردنه‌وه‌ی حکوم هتو به‌رفراوانکردن���ی که‌رت���ی تایبه‌ت���دا ده‌بینێته‌وه( .لێره‌دا ده‌كرێت قس���ه له‌س���ه‌ر هایه‌ك‌و تۆم���اس فریدمان‌و زۆری تر بکه‌ین) .له‌روی سیاس���یه‌وه قس���ه له‌س���ه‌ر کۆتایی هاتنی جه‌نگی سارد بکه‌ین وه‌ک قۆناغێک له‌ملمالنێی گه‌ردون���ی بۆ بااڵده‌س���تی ئه‌مه‌ریکاو بونی به‌مۆدێل بۆ ژیان‌و ژیار له‌س���ه‌ر گ���ۆی زه‌وی .له‌الیه‌ک���ی ت���ره‌وه بۆ گۆڕینی شێوازی ملمالنێ له‌شه‌ڕه‌وه بۆ کێبرک���ێ‌و به‌رهه‌مهێنانی کااڵ .که‌واته کۆتای���ی مێژو هیچ بوارێک ناهێڵێته‌وه که ده‌س���تکاری ن���ه‌كات .بۆیه تێزی فۆکۆیاما تێزێکی تیوری نیه به‌ته‌نها، به‌ڵکو له‌دونیای ئه‌مڕۆش���دا پێودانگی واقیعی ڕاس���ته‌قینه‌ی هه‌یه .قهیرانی چه‌پ له‌نه‌بونی به‌دیلێک بۆ سیسته‌مێکی قه‌یران���اوی نیولیبرالی���زم به‌ش���ێکه له‌کۆتای���ی مێ���ژو .به‌وپێی���ه گه‌رچی ئهو سیس���ته‌مه‌ی هه‌ی���ه له‌قه‌یراندایه به‌اڵم هێش���تا ئه‌ڵته‌رناتیڤێکی واقیعی بون���ی نی���ه .لێ���ره‌وه چه‌پێکی وه‌ک ژی���ژاک ب���اس ل���هوه ده‌كات کات���ی
نه‌جات نوری ره‌شبینی به‌واتای به‌ره‌و له‌ناوچون... نیچه
له‌کاتێکدا هه‌مومان هه‌وڵئه‌ده‌ین گاڵته به‌فۆکۆیامان بکه‌ین، له‌هه‌مانکاتدا هه‌مومان هه‌مان ڕامان هه‌یه
بیرکردنه‌وه‌یه له‌دونی���ا نه‌ك هه‌وڵدان ب���ۆ گۆڕین���ی ،به‌لنگه‌وقوچکردنه‌وه‌ی تێزه به‌ناوبانگه‌که‌ی مارکس له‌س���ه‌ر فیورباخ. له‌یادم���ه که خوێن���دکاری قۆناخی به‌کا‌لۆریوس بوم بی���ری فۆکۆیامامان به‌چه‌ن���د جۆرێک خوێن���د .جارێکیان له‌وانه‌یه‌ک���دا یه‌کێ���ک له‌س�ل�ایده‌كان دو وێن���ه‌بو ،یه‌کێکی���ان بۆ پیاوێکی روم���ه‌ت ژاپۆن���ی ئه‌ویتریش���یان بۆ که‌سێکی رومه‌ت موس���وڵمان .پیاوه رومه‌ت ژاپۆنیه‌كه فرانسیس فۆکۆیاما ب���و ،پیاوه رومه‌ت موس���وڵمانه‌كه‌ش ئوسامه بن الدن بو .ئه‌وه‌ی سالیده‌كه ده‌یگه‌یان���د ئه‌وه‌بو ک���ه مێژو کۆتایی نه‌ه���ات ،به‌هانه‌ش ب���ۆ ئه‌مه روداوی یانزه‌ی س���ێپته‌مبه‌ره .ئ���ه‌م روداوه ته‌نانه‌ت فۆکۆیاماش خۆش���ی توشی جۆرێ���ک له‌ڕاچه‌نین ک���رد .به‌جۆرێک ده‌كرێت بپرسین ئایا ئیسالمی سیاسی جێگ���ره‌وه‌ی کۆمۆنیزم���ه له‌رکه‌به‌ری سیس���ته‌می س���ه‌رمایه‌داریدا .ئای���ا هێشتا ئێمه له‌س���ه‌رده‌می حیکایه‌ته گه‌وره‌كانداین ،مێژو کۆتایی نه‌هاتوه، مرۆڤ���ه‌كان ئاماده‌ن له‌س���ه‌ر باوه‌ڕو ئایدیۆ‌لۆجیاكانیان بجه‌نگن؟ هه‌وڵێکی زۆر هه‌ب���و ب���ۆ وێناکردنی ئیس�ل�امی سیاسی وه‌ک قوتابخانه‌یه‌كی به‌رگری له‌به‌رامبه‌ر سیس���ته‌می سه‌رمایه‌داری به‌تایبه‌ت له‌ش���ێوازه ئه‌مه‌ریکیه‌که‌یدا. ته‌نانه‌ت الی هه‌ندێک توێژه‌ر کێشه‌ی ئیس�ل�امی سیاس���ی بگاته هاوتایه‌کی عه‌قاڵنیه‌تی رۆژئ���اواو تۆمه‌تبارکردنی عه‌قاڵنیه‌ت���ی رۆژئاوا به‌س���نورداری، ئه‌مه به‌رونی الی رۆکسانه ئیبن دیاره له‌کتێب��یی sEnemy in the mirror: I lamic fundamentalism and the limit of modern rationalism
هه‌ر ئه‌م دیده‌ی���ه که له‌زۆر جێگای رۆژئاوا ئیسالمی سیاسیو چه‌پ له‌یه‌ک نزیکده‌بن���هوه .ب���ه‌اڵم به‌تێڕوانینێکی وردتر ده‌بینین له‌ڕاس���تیدا ئیس�ل�امی سیاس���ی هێزێک���ی به‌رگ���ری نی���ه له‌نیولیبرالیزم یان سه‌رمایه‌داری به‌ڵکو بریتیه له‌په‌رچه‌كردارێ���ک له‌به‌رامبه‌ر کۆمه‌ڵێک گۆڕانکاری فره ئاس���ت ،که هێزی ئیس�ل�امی سیاس���ی ده‌خوازێت رێگریان لێبکات به‌داخستنی کۆمه‌ڵگا ئیسالمیه‌كان‌و کردنیان به‌پانتاییه‌كی دابڕوا له‌شارستانیه‌ت .به‌م جۆره ئێمه له‌به‌رامب���ه‌ر هیچ جۆرێ���ک له‌به‌رگریدا نی���ن به‌ڵکو ئ���ه‌وه‌ی هه‌ی���ه جۆرێک له‌خ���ۆ به‌ندکردن که پاش���ان ده‌بێته هۆکاری الوازی‌و دواکه‌وتویی‌و دابڕان‌و ناشارس���تانیبون .ئیس�ل�امی سیاسی کاری س���ه‌ره‌كی دانانی دیوارو فلته‌رو پ���ه‌رده‌و حیجابه له‌س���ه‌ر جه‌س���ته، عه‌قڵ ،سۆز ،په‌یوه‌ندی ،بیرکردنه‌وه‌و زۆر ب���واری ت���ر .له‌ڕاس���تیدا هه‌مان په‌رچه‌كردار له‌ناو کایه‌ی سیس���ته‌می مۆدرێن یان سه‌رمایه‌داریدا بونی هه‌یه که خۆی له‌فه‌نده‌مینتالیزمی ئاینی یان دژ رۆشنگه‌ریدا ده‌بینێته‌وه.
»» 19
فردری���ش نیچ���ه له‌ش���وێنێكدا ئاوا ده‌نوس���ێت :ئهو به‌ه���ا گه‌ورانه‌ی كه مرۆڤ ده‌بێ ژیانی خ���ۆی بۆ ته‌رخان بكات به‌تایبه‌ت���ی كاتێك كه ئهو كاره به‌الی���هوه زۆر دژوارو ناچاره نرخێكی زۆری بۆ ب���دات ...به‌م دێڕه ده‌مه‌وێت بچمه س���ه‌ر ئهو رۆحیه‌ته‌ی كه دواجار ده‌یه‌وێت به‌خۆی���هوه هه‌مو رۆحه‌كانی تریش هه‌ڵته‌كێنێت‌و له‌ن���اوی به‌رێت، الی ئه‌م رۆحیه‌ت���ه پیرۆزكردنی گیان‌و هێشتنه‌وه‌ی ئه‌م گیانه له‌به‌رده‌م بیری ناته‌بای���یو خۆمه‌اڵس���دان ب���ۆ زیاتر تۆڵه‌كردن���هوه له‌ده‌رفه‌تێك���دا له‌بری ئ���ه‌وه‌ی ك���ه ناتوانێ���ت ئیت���ر درێژه به‌ئامانجه تایبه‌تیه‌كان���ی ژیانی خۆی ب���دات .وێنه‌ی ئه‌م گیانان���ه به‌رده‌وام ده‌رگای ئ���هو پرس���یاره‌مان ب���ه‌رودا دهكاتهوه كه مێ���ژوی هیچ رێكخراوێك ل���ه‌م هه‌رێمه‌دا ناتوانێ���ت‌و نه‌یتوانیوه دوربێت له‌م جۆره گیانانه‌و بۆ زه‌مه‌نێك بونه‌ته هۆكاری زۆر گ���ه‌وره له‌به‌رده‌م ئامانجه‌كان���ی ئ���هو رێكخراوان���ه‌دا كه جارجار سه‌ریانهه‌ڵداوه ،لێره‌وه قسه‌م له‌سه‌ر به‌شێك له‌و گیان‌و رۆحیه‌تانه‌یه كه وه‌كو ناوی (شۆڕش���گێڕ) سه‌ره‌تا ن���اوی خۆی���ان له‌ن���او (كۆمه‌ڵ���هی ره‌نجده‌ران)دا تۆماركردو به‌هاتنیشیان بۆ ناو(بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان)نه‌یانتوانی كۆتایی به‌و رۆحیه‌ته‌ی جارانیان بهێنن ك���ه خ���ۆی له‌رۆح���ی ناته‌بای���یو تۆڵه‌كردنه‌وه‌دا ده‌بینیه‌وه ،به‌شێك له‌م رۆحیه‌تانه پ���ه‌روه‌رده‌ی قۆناغێكن كه ه���ه‌ر له‌الوێتی���هوه ت���ا ئێس���تایان نه‌یانتوانی���وه لێیداببڕێ���ن كه ئه‌ویش گیانی به‌رژه‌وه‌ن���دی‌و ناكۆكیه .ده‌بێت لێره‌دا بڵێم س���ه‌روكاری ئ���ه‌م بابه‌ته دهگهڕێتهوه بۆ س���ااڵنێك پێش ئێستا، تێڕوانین���م بۆ رفتارو كرداری به‌ش���ێك له‌و كه‌س���انه‌ی كه خۆیان له‌ژێر ناوی شۆڕش‌و به‌رگی سۆس���یالیزم‌و چه‌پ‌و ن���اوی كۆمه‌ڵه‌دا گلداب���وه‌وه ،ده‌مزانی ئه‌م رۆحیه‌تانه دواجار بۆ ئامانجێك كه خۆی له‌ئامانجی تاكه‌كه‌سیدا ده‌بینێته‌وه نه‌ك دادپ���ه‌روه‌ری بۆ كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك كارده‌كه‌ن .ده‌مزانی ئهو شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌ی كه ئه‌مانه له‌فارگۆنی یه‌كه‌میدا بونه‌ته سه‌رنش���ینی‌و ده‌یان سه‌رنشینی تریش ك���ه له‌فارگۆنه‌كان���ی تریدا ب���ێ ئاگا له‌دیوی ناوه‌وه‌ی ئه‌مانه خۆیان كردۆته قوربانی ،ده‌مزانی كه ئه‌م شه‌مه‌نده‌فه‌ره ب���ه‌م ده‌موچاوانه‌وه هیچ كاتێك ناگاته دوا وێس���تگه‌ی خ���ۆی ،له‌گ���هڵ ئه‌م هه‌س���ته‌مدا كه جارێكیش له‌بابه‌تێكدا نوس���یم گومان ده‌كه‌م هیچ شۆڕشێك له‌م هه‌رێمه‌دا وه‌كو شۆڕشی راسته‌قینه رویدابێ���ت .به‌هۆكاری ئه‌وه‌ی كه چه‌ند س���اڵێكم له‌ن���او (ئ���ااڵی ش���ۆڕش)و (یه‌كێتی نیشتمانی)دا برده سه‌ر ،له‌و سااڵنه‌دا به‌رده‌وام جیاوازتر له‌هاوڕێكانم له‌بیرو كردارو قسه‌و به‌رنامه‌ی به‌شێك له‌و كه‌سانه‌م ده‌ڕوانی كه به‌رپرسم بون یان هاوڕێی كاركردن���م بون له‌ئۆرگانه جیاجیاكان���دا ،ت���ا به‌ئێس���تا ده‌گات ب���ه‌رده‌وام وێن���هی ئ���هو كه‌س���انه‌م له‌به‌رچ���اوه ،پێموای���ه الی به‌ش���ێك له‌دۆس���ته‌كانم زۆركات له‌وێن���هی ئهو كه‌س���انه دواوم وتومه به‌ڵك���و ئه‌وان بتوان���ن ئه‌م ب���راده‌ره ئازیزانه كه‌مێك به‌هۆش بێننه‌وه‌‌و به‌زه‌ییه‌كیان به(ئااڵی ش���ۆڕش)و دواجاری���ش به(یه‌كێتی)دا بێته‌وه‌‌و به‌ڵكو بتوانن ره‌نجی ئهو هه‌مو الوه جوان‌و تێكۆشه‌رانه به‌فیڕۆنه‌چێت، ب���ه‌اڵم كێ ئاماده‌بو گ���وێ بگرێت؟ بۆ خۆیش���م چه‌ند جارێك له‌به‌رده‌م یه‌ك دو به‌رپرس���ی ب���ااڵدا به‌تون���دی قسه‌مكردوه‌و پێموتون كه دواجار ئێوه س���ه‌ری پی���رۆزی ئ���ه‌م شۆڕش���ه له‌گۆڕده‌نێ���نو كۆمه‌اڵن���ی خه‌ڵكی���ش لێتانخۆش���نابن .تا به‌ئێستاش ده‌گات هیچ كاتێ���ك ناتوانم ئهو ئازار‌و ژانانه‌م بیربچێت���هوه كه ئ���ه‌م براده‌رانه یه‌ك به‌یه‌ك له‌ناو ئااڵی ش���ۆڕش‌و یه‌كێتیدا چۆن چۆنی له‌پێناو ویس���تی خۆیاندا دونیای سه‌دان كه‌سیان به‌ره‌و وێرانبون ب���ردو خه‌ون���ی س���ه‌وزی مرۆڤ���ه ره‌نجده‌ره‌كانی���ان له‌گۆڕنا ،كاتێك بیر ل���هو وێنانه ده‌كه‌مه‌وه كه چه‌ند وێنه‌ی
ته‌ڵ���خ‌و نامۆبون به‌رۆح���ی هه‌مو ئهو شۆڕشگێڕانه‌ی كه خۆیان له‌پێناو گه‌لدا به‌كوش���تدا ،هیچ گومانیش���م نیه ئه‌م دۆس���تانه ب���اش ده‌زان���ن ك���ه ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای دروس���تبونی كۆمه‌ڵه‌وه خۆی���ان له‌پێناو چیدا ئ���ه‌م كارانه‌یان ده‌كرد‌و س���ه‌دانی وه‌كو منی���ان به‌گژ یه‌كتریدا ده‌كرد‌و ش���ه‌ڕی پۆسته‌كانیان به‌رۆح���ی ئێمه ده‌كرد ،مرۆڤ س���ه‌یره هیچ كاتێ���ك نایه‌وێ���ت دان به‌هه‌ڵه‌ی گرانی خۆیدا بنێت ،من ده‌زانم زۆر له‌م براده‌ران���ه دوربون له‌فیكرو گه‌یش���تن به‌خزمه‌تكردن به‌كۆمه‌ڵگا ،به‌واتایه‌كی تر ئه‌م دۆستان ه له‌س���ه‌ر رێگای هه‌مو ئ���هو قوربانیان���هی ك���ه رۆڵ���هی ئه‌م كۆمه‌ڵگا چه‌وس���اوه‌یه ب���ون ئه‌وان بۆ ویس���تێكی تر ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ش���ۆڕش بیریانده‌ك���رده‌وه‌‌و له‌ش���وێنێكی دورتر بیریان له‌ئامانج���ی خۆیان ده‌كرده‌وه، دواتر‌و ئهو چه‌ند ساڵه‌ش���ی له‌گه‌ڵیاندا بردمه س���ه‌ر هه‌س���تمده‌كرد زۆریان نه كه‌س���انی سیاسین‌و نه رۆش���نبیرو نه خه‌م���ی ئامانجه‌كان���ی ش���ۆڕش‌و یه‌كێتیش���یان هه‌یه ،كه به‌شێكیشیان هاتنه ناو بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه زانیم زۆری���ان به‌رگه‌ی ئ���ه‌م قۆناغه ناگرن‌و له‌روانگ���هی بیریان���هوه ن���ا به‌ڵك���و له‌روانگه‌ی ئهو هه‌س���ته كوش���ندانه‌ی هه‌یانه بۆ نه‌گونجان‌و پێكه‌وه هه‌ڵكردن له‌گه‌ڵ كه‌س���انی تردا ،له‌زۆر شوێنیش ئه‌مه‌م وت���وه كه ئه‌م گیانان���ه ده‌بنه هۆكاری سه‌رهه‌ڵدانی زۆر كێشه بۆ ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی���ه ،له‌و س���ااڵنه‌ی كه كارم له‌گه‌ڵ���دا ده‌كردن ی���ان له‌كاره‌كانیانم ده‌ڕوانی له‌ناو(یه‌كێتی)دا ئه‌م دۆستانه مرۆڤێ���ك ب���ون هه‌میش���ه ئاگرێ���ك له‌ناخیان���دا دژ به‌یه‌كتری ده‌گڕا ،ناته‌با له‌گ هڵ یه‌كتریدا ،كاركردن بۆ سڕینه‌وه‌ی یه‌كتری به‌كوشنده‌ترین رێگا ،داننه‌نان ب���ه‌كاری چاك���هی ئه‌وانی ت���ردا ،ئه‌م دۆس���تانه هه‌میشه الی من ناوێك بون ب���ۆ س���وتاندنی رۆح���ی یه‌كت���ری‌و له‌ناوبردنی شۆڕش ،جارێكیش له‌به‌رده‌م ده‌یان كادردا به‌جێگری مام جه‌اللم وت ئێ���وه هیچتان ناتوان���ن وه‌كو (ئارام)
ئه‌م دۆستانه مرۆڤێك بون هه‌میش ه ئاگرێك له‌ناخیاندا دژ به‌یه‌كتری ده‌گڕا، ناته‌با له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا، كاركردن بۆ سڕینه‌وه‌ی یه‌كتری به‌كوشنده‌ترین رێگا ،داننه‌نان به‌كاری چاكه‌ی ئه‌وانی تردا، ئه‌م دۆستانه هه‌میش ه الی من ناوێك بون بۆ سوتاندنی رۆحی یه‌كتری‌و له‌ناوبردنی شۆڕش چۆن بیانگێڕم���هوه ،ئهو كاتانه كاتێك ب���و بۆ هه‌نج���ن هه‌نجنكردن���ی رۆحی یه‌كتری‌و س���ڕینه‌وه‌ی ناوه جوانه‌كانی ناو ش���ۆڕش ،نه‌ك بۆ كاری پێكه‌وه‌ی‌و دانان���ی به‌رنامه‌یه‌كی س���ه‌قامگیر بۆ س���ه‌ركه‌وتنی ئامانجه‌كانی ش���ۆڕش‌و یه‌كێتی ،هه‌میش���ه سه‌رس���ام ده‌مام‌و له‌خۆم ده‌پرسی كه بۆچی ده‌بێت ئه‌م مرۆڤانه ئاوا به‌رۆح���ی یه‌كتری بكه‌ن‌و یه‌كتری بس���ڕنه‌وه‌‌و كۆتای���ی به‌ژیانی تێكۆش���انی یه‌كتری بهێن���ن ،ئاوا ئه‌م گیانه ناته‌باو نه‌گونجاوانه بونه هۆكاری
ئه‌م دۆستان ه بونه‌وه‌رێك بون ئاماده‌بون سه‌دان كه‌سی رۆشنبیرو تێكۆشه‌ر به‌نه‌خوێنده‌وارێك بگۆڕنه‌و‌ه چونكه به‌ڵێیان بۆ ده‌كردن ،سه‌رئه‌نجامیش زۆر له‌م كه‌سان ه پێگه‌یشتن‌و پله‌و ویستی خۆیان ده‌ستكه‌وت‌و هه‌مو ئامانجه‌كانی شۆڕشیان كرده قوربانی ویستی خۆیان بم���رن‌و خه‌ڵك حورمه‌ت���ی گۆڕه‌كه‌تان بگرێ���ت ،ئێوه ئهو ئاگره‌ن كه خودا بۆ سوتاندنی شۆڕش هێاڵونیه‌تیه‌وه نه‌ك چاك���هی تر ،هیچ كاتێ���ك ناكرێت ئهو وێنه ئازاراویان���ه‌م بیربچێته‌وه كه ئه‌م دۆس���تانه به‌رۆحی یه‌كتری���ان ده‌كرد ته‌نی���ا له‌پێن���او پۆس���ت‌و زیادكردنی موچه‌كانیاندا ،بۆ ده‌بو ئه‌م دۆستانه‌ی ناو ش���ۆڕش ئ���اوا به‌گیان���ی یه‌كتری بك���هن؟ بۆ یه‌ك جاری���ش وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره‌م ده‌س���تنه‌كه‌وت .ناتوانم ئهو سه‌رنجه ئازاراویانه له‌بیر خۆم به‌رمه‌وه ب���ۆ ئهو چه‌ن���د رۆژه‌ی ك���ه گۆنگره‌ی (ئ���ااڵی شۆڕش���ی) له‌هۆڵ���ی یه‌كێتی نوس���ه‌ران له‌گه‌ڕه‌كی به‌ختیاری شاری س���لێمانی تێدا گیرا له‌ساڵی 1992دا، ئه‌ی س���وێی ئهو وێنه تاڵ‌‌و به‌ژانانه‌ی كه گۆنگره‌ی دوی (یه‌كێتی نیشتمانی) له‌هۆڵی كارگه‌ی جلوبه‌رگی س���لێمانی له‌ساڵی 2000و هه‌ڵبژاردنی مه‌ڵبه‌نده‌كان له‌س���اڵی 2006داو چه‌ن���د ورده هه‌ڵبژاردنێكی تر .له‌هه‌مو ئه‌م كاتانه‌دا مانایه‌ك بۆ شۆڕش‌و فیكر نه‌ده‌مایه‌وه، ده‌سته ده‌سته ئێمه ده‌كراین به‌قوربانی زۆر ش���ت كه نازان���م ناویانبنێم چی‌و
هێنانه‌كایه‌ی رێگای���ه‌ك كه هه‌مومانی دهبرده س���ه‌ر رێگای گۆڕستان .ده‌زانم به‌شێك له‌و كه‌سانه هه‌میشه ناكۆكبون له‌گ���هڵ ویس���ت‌و بی���ری خۆیان���دا، نه‌یانده‌توانی له‌گه‌ڵ كه‌سدا هه‌ڵبكه‌ن‌و بڕوا به‌ئیراده‌ی به‌رامبه‌ره‌كه‌یان بكه‌ن، بێئاگابون له‌ناوی ش���ۆڕش‌و كۆمه‌ڵگا، بێئاگاب���ون له‌به‌ڕێوه‌بردن���ی واڵت‌و خزمه‌تك���ردن به‌خه‌ڵ���ك ،بێئاگاب���ون له‌خوێندن���هوهو ناس���ینی كتێ���بو شارس���تانی هتو پێش���كه‌وتن‌و بی���ری سیاس���ی ،بێئاگابون له‌گرتنی گۆنگرهو فه‌لسه‌فه‌ی گۆنگرهو ژیان له‌ناو حیزبدا، ئه‌م دۆستانه بونه‌وه‌رێك بون ئاماده‌بون س���ه‌دان كه‌سی رۆش���نبیرو تێكۆشه‌ر به‌نه‌خوێنده‌وارێ���ك بگۆڕن���هوه چونكه به‌ڵێیان بۆ ده‌كردن ،س���ه‌رئه‌نجامیش زۆر ل���ه‌م كه‌س���انه پێگه‌یش���تن‌و پله‌و ویس���تی خۆیان ده‌س���تكه‌وت‌و هه‌مو ئامانجه‌كانی شۆڕش���یان كرده قوربانی ویس���تی خۆیان ،س���ه‌دان ناوی باش‌و رۆشنفیكریان خسته ده‌ره‌وه‌ی یهكێتیو هێش���تا خۆیان به‌س���ه‌ركه‌وتو ده‌زانی، ب���هو تێبینیانه‌م له‌و س���ااڵنه‌دا هه‌م بو هی���چ هێزێك���م نه‌بینی ب���و به‌قه‌ده‌ر
یه‌كێتی ئازاری رۆحی كادره‌كانی خۆی ب���دات‌و لێی���ان به‌ئه‌همیه‌ت ب���ێ ،له‌م ره‌فتارانه‌یان���هوه ده‌زانم به‌ش���ێك له‌م دۆس���تانه هه‌ر له‌سه‌ره‌تای دروستبونی شۆڕش���هوه یان كۆمه‌ڵ���هوه ناته‌بابون له‌گه‌ڵ (نه‌وشیروان مس���ته‌فا)و (مام جه‌الل)دا ،ویس���تی ئه‌م كه‌س���انه ئهو ویس���ته بوه كه خۆیان له‌م دو كه‌سه پ���ێ مه‌زنت���ر ب���وه ،له‌روانگ���هی ئه‌م ویسته‌یشیانه‌وه ئیتر ده‌رگای ناكۆكیان له‌نێ���وان ئ���ه‌م دو كه‌س���ایه‌تیه‌دا ت���ا به‌ئێستا ده‌گات كردۆته‌وه‌و هه‌میشه‌ش ئ���ه‌م كه‌س���انه له‌روانگ���هی ناته‌بایی‌و هه‌ڵنه‌ك���ردن له‌گ���هڵ یه‌كتریدا ئه‌م دو كه‌سایه‌تیه‌یان به‌تاكڕه‌و ناوزه‌ندكردوه، رۆژانێك���ی تاڵم له‌ی���اده‌‌و ناكرێت هیچ كاتێ���ك بی���ر ل���هو رۆژه ناخۆش���انه نه‌كه‌مه‌وه كه ئه‌م دۆستانه چۆن چۆنی ئاوا یهكێتیو كۆمه‌ڵه‌و ئااڵی شۆڕشیان خسته سه‌ر لێواری مه‌رگ‌و هێشتا دان به‌هه‌ڵ���هی مه‌زن���ی خۆیان���دا نانێ���ن، هیوادارم هه‌ڵه‌بم كاتێ���ك لێره‌دا له‌ناو ئ���ه‌م كه‌وانه‌ی���ه‌دا ئه‌م دێڕه ده‌نوس���م (هی���چ گومانم نیه ئهوه نه‌وش���یروان مستهفاو ،مام جه‌الل نه‌بو كه یه‌كێتیان گه‌یان���ده ئه‌م رۆژه) ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م كه‌وانه‌ی���ه به‌هیوام زۆر ك���ه‌س بتوانن به‌ش���وێن ئه‌م راس���تیه‌دا بچن ،ئه‌گه‌ر نه‌یش���چن ئه‌وا مێژو خۆی ئهو راستیه راده‌گه‌یه‌نێت .به‌درێژایی ئهو مێژوه كه خۆی له‌و ملمالنێ كوشندانه‌دا كۆتایی پێده‌هێنێ���ت به‌ش���ێك له‌م كه‌س���انه سه‌ركه‌وتنه‌كانیان ده‌كرده هی خۆیان‌و شكسته‌كانیش���یان ده‌خسته په‌نا (مام ج���ه‌الل‌و نه‌وش���یروان مس���ته‌فا) به‌و ته‌ماش���اكردنانه‌ی هه‌مب���وه بۆ ژیان‌و كاری به‌ش���ێك له‌م دۆستانه به‌رده‌وام له‌كاره‌كانیاندا شكستیانخواردوه‌و به‌هیچ جۆرێكی���ش ئاماده‌نه‌ب���ون ك���ه‌س لێیانبپرس���ێته‌وه‌‌و خۆیش���یان جارێك له‌ج���اران ئهو ویس���ته‌یان نه‌ب���وه كه بتوانن ئیتر واز له‌كاری سیاسی بهێنن‌و رێگه بۆ كه‌سانی تر چۆڵبكه‌ن ،له‌گ هڵ ئه‌مه‌شدا به‌رده‌وام گێچه‌ڵیان به‌كه‌سانی ب���اش‌و س���ه‌ركه‌وتو ك���ردوه .ئه‌وه‌ش ده‌زانم له‌زۆر شكس���تی ئه‌م دۆستانه‌دا ئه‌م دو كه‌سایه‌تیه زۆر كات ئه‌مانه‌یان هه‌ڵده‌س���تانده‌وه‌‌و ده‌یانخستنه‌وه سه‌ر رێگای كارك���ردن ،به‌اڵم بۆ یه‌كجاریش له‌ژیانی سیاس���ی خۆیاندا س���ه‌ركه‌وتو نه‌ب���ون ،درێژه‌كێش���انی ئ���ه‌م وێن���ه ئازاراویانه ئه‌وه‌بو زۆر كه‌سی لێهاتوی پ���ه‌ره‌وازه ك���رد ،ناوێك ب���ۆ پێكه‌وه كاركردن‌و به‌رنامه‌‌و فه‌لسه‌فه‌ی یه‌كێتی نه‌م���ا ،تێكڕای ئه‌م هۆكارانه ئیتر ئهوه بو كه ده‌بێت (نه‌وش���یروان مستهفاو هاوڕێكان���ی) به‌ش���وێن رێگایه‌كی تردا بگه‌ڕێن ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتی ،چونكه نه‌ده‌ك���را كۆمه‌ڵگا به‌م هه‌مو ئازارانه‌وه به‌جێبهێڵن ،به‌ش���ێكی تریشان ئیتر بۆ هه‌میش���ه له‌یه‌كێت���ی دوركه‌وتن���هوهو ونبون ،ئه‌وه‌بو كه نه‌وشیروان مستهفاو ئهو دۆستانه‌ی كه ده‌یانتوانی له‌گه‌ڵیدا كاربك���هن (بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان)ی���ان راگه‌یاند ،له‌كۆمه‌ڵ���هوه بۆ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌بێت���ه ش���ارێگای هاتوچۆی به‌ش���ێك له‌م كه‌س���انه‌و به‌تێكڕای ئهو مێ���ژوه زۆری���ان له‌نی���وه‌ی رێ���گا كه زانیویان���ه تێیدا ناگه‌ن به‌مه‌به‌س���تی خۆی���ان ئیت���ر بونه‌ت���ه ه���ۆكاری سه‌رهه‌ڵدانی سه‌دان كێشه‌و دوبه‌ره‌كی، به‌ش���ێك ل���ه‌م هه‌ڤااڵن���ه ب���ه‌رده‌وام هۆكارب���ون ب���ۆ لێكهه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ���هو یه‌كێت���یو ئااڵی ش���ۆڕش‌و بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان ،له‌كوێ جوڵه‌یه‌ك هه‌بوبێت بۆ گه‌یش���تن به‌ئامانجه‌كانی خه‌ڵ���ك زۆری���ان س���اردو س���ڕییان پێبه‌خشیوه‌‌و كێشه تایبه‌ته‌كانی خۆیان كردۆت���ه به‌ربه‌س���ت له‌به‌رده‌م���ی ئهو جواڵنه‌وان���ه‌دا ،لێوردبون���هوهو رۆچون به‌ژیان‌و كه‌سایه‌تی به‌ش���ێك له‌مانه‌دا ده‌مانگه‌یه‌نێ���ت به‌و راس���تیه‌ی زۆریان هیچ كاتێك نه‌یانتوانیوه له‌گه‌ڵ كه‌سه یه‌كه‌مه‌كان���ی ن���او ئ���هو جواڵنه‌وانه‌دا هه‌ڵبكه‌ن ،له‌سه‌ر بناغه‌ی هه‌ندێك كار ئیت���ر ت���ا س���ه‌ر جه‌نگی ئه‌م كه‌س���ه یه‌كه‌مانه‌ی���ان كردوهو هی���چ كاتێكیش تێ���دا س���ه‌ركه‌وتو نه‌ب���ون ،هه‌مو ئه‌م سه‌رنه‌كه‌وتنانه‌ش���یان خس���تۆته ملی به‌رامبه‌ره‌كانی���ان‌و خۆی���ان له‌هه‌م���و گوناهه‌كان بێبه‌ری كردوه،
»» 19
ته‌ندروستی tandrostyawene@gmail.com
سیاسەتی تەندروستی
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
قاچ شێالن دڵڕاوك ێ كه‌مده‌كاته‌وه
دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده‌ینوسێت
کۆچبەران‌و مافی تەندروستی پەڕەی ڕاس����تیی ژم����ارە ٣١ی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانیی کاریگەری کۆچکردن لەس����ەر مافی تەندروس����تی بەم شێوەیە پێناس����ە دەکات :کۆچک����ردن بوەت����ە دیاردەیەکی سیاسیو کۆمەاڵیەتی‌و ئابوری گەورە لەدونیادا ،ئەم دیاردەیە کاریگەری ڕاستەوخۆو گرنگی هەیە لەسەر مافەکانی مرۆڤ. ڕێکخ����راوی کۆچبەری����ی نێودەوڵەت����ی ژمارەی کۆچبەرانی خەماڵندوە بەنزیکەی ٢٠٠ملیۆن لەگش����ت ناوچەکانی جیهاندا. ڕێکخ����راوی کاری نێودەوڵەتی����ش دەڵێت ٩٠ملی����ۆن لەمانە کرێ����کاری کۆچبەرن. هەرچەن����دە کۆچبەری����ی کاریگەری هەیە لەس����ەر مافی تەندروستی لەهەردو واڵتی نیشتمان‌و خانەخوێش ،بەاڵم ئێمە لێرەدا تیش����کدەخەینە س����ەر کۆچبەران لەواڵتە خانەخوێکان����دا .ئەوان س����ودمەندبونیان لەمافەکانی تەندروس����تی سنوردار دەبێت نەک تەنه����ا لەبەرئەوەی کۆچبەرن بەڵکو هۆکارەکانی ت����ری وەک جیاکاری‌و زمان‌و کۆس����پی کلتوری یان حاڵەتی یاساییان دو هەندەو س����ێ هەندە بێبەشیان دەکات لەس����ودمەندبون بەمافی تەندروس����تی. هەندێ����ک حاڵەت‌و بارودۆخ����ی دیاریکراو دۆخەکە نالەبارتر دەکات وەک( :کۆچبەرە تۆمارنەک����راوەکان‌و ڕیزپەڕەکان‌و ئەوانەی کە لەدەستبەسەریدان). دەوڵەت����ەکان بەئاش����کرا ڕایانگەیان����دوە لەب����ەردەم دەس����تەکانی ماف����ی مرۆڤی نێودەوڵەتی یان دەس����تەی یاس����ادانانی نیش����تمانی ک����ە ئ����ەوان ناتوان����ن ی����ان گونجاونیی����ە الی����ان کە هەمان ئاس����تی پاراس����تن‌و خزمەتگوزاری تەندروستی بۆ کۆچبەران دابین بکەن وەک ئەوەی کە بۆ هاواڵتیانی خۆیانی دابین دەکەن ،لەسەر ئەو بنەمایە زۆربەی واڵتەکان پابەندبونی لەچوارچێوەیەک����دا تەندروس����تییان س����نوردار ک����ردوە ب����ۆ کۆچب����ەران کە ئەوی����ش تەنه����ا "چاودێ����ری بنەرەت����ی" یان "چاودێ����ری تەندروس����تی کتوپڕ"ە. لەبەرئەوەی مانای ئەم تێگەیش����تنانەش لەواڵتێک����ەوە بۆ یەکێکی ت����ر دەگۆڕێت بۆیە زۆرجار لێکدانەوەی بەجێدەهێڵرێت ب����ۆ فەرمانبەرانی چاودێری تەندروس����تی ئەم����ەش ڕیخۆش����کەرە ب����ۆ پیادەکردنی هەڵسوکەوت‌و یاسای جیاکاری. ئەو ئاس����تەنگە گەورانەی کە کۆچبەران
ڕوبەڕوی ئەبنەوە (بەتایبەتی کۆچبەرانی بێبەڵگەنامە) لەبواری مافی تەندروستیدا ئەمانەن: • بەش����ێوەیەکی گش����تی خزمەتگوزاری دام����ەزراوە تەندروس����تییەکانی دەوڵەت کۆچب����ەران بەت����ەواوی داناپۆش����ێت، زۆرجاری����ش کۆچب����ەران ناتوانن تێچوی دڵنیایی تەندروستی بدەن. • کۆچب����ەری سێکس����کارو کۆچبەرانی بێبەڵگەنام����ە کەمتر دەس����تیان دەگات تەندروس����تیو بەخزمەتگوزاری����ی کۆمەاڵیەتی. • کۆچب����ەران ڕوب����ەروی ئاس����تەنگ ئەبنەوە لەبەدەستهێنانی زانیاری لەبارەی بابەتە تەندروس����تییەکان‌و خزمەتگوزاریی بەردەس����ت .زۆرجاریش دەوڵەت زانیاری تەواو پێشکەش ناکات. • کۆچبەرانی بێبەڵگەنامە ناوێرن بگەنە چاودێری تەندروس����تی لەترس����ی ئەوەی ن����ەوەک پێشکەش����کارانی تەندروس����تی ئاش����کرایان ب����کات الی دەس����ەاڵتدارانی کۆچبەریی. • کارەک����ەران لەماڵەکان����دا بەتایبەتی لەوانەیە دوچاری خراپەکاری سیکس����یو توندوتیژی ببنەوە. • زۆرجارکرێ����کارە کۆچب����ەرەکان کار لەدۆخ����ی ناس����ەالمەت‌و ناتەندروس����تدا دەکەن. • لەوانەی����ە کرێ����کارە کۆچب����ەرەکان بەه����ۆی دۆخ����ی هەس����تیاریانەوە ک����ە دورن لەخێزانەکانی����ان زیاتر توش����باری هەڵس����وکەوتی سێکسی ترسناک ببنەوەو لەهەمانکاتدا بێبەشن لەبەرنامە گەورەکانی خۆپاراس����تن‌و چاودێ����ری لەنەخۆش����یە گواس����تراوەکان لەڕێ����گای سێکس����ەوەو ڤایرۆسی کەمیی بەرگەگریی/ئەیدز. • دۆخ����ی نەگونج����اوی ئ����ەو بنکانەی ک����ە کۆچبەران����ی بێبەڵگەنام����ەی تی����ا دەستبەسەرکراون هۆکارە بۆ باڵوبونەوەی نەخۆشی. • ڕێب����وارەکان دوچ����اری توندوتی����ژی جەس����تەیی‌و خراپ����ەکاری دەبن����ەوەو ڕوبەروی کۆس����پی ترس����ناک ئەبنەوە کە پەیوەندە بەمافی تەندروستی زاوزێیانەوە (نەخۆش����یە گواس����تراوەکان لەڕێ����گای سێکسەوەو ڤایرۆسی کەمیی بەرگەگریی/ ئەیدز ،س����کپڕی نەویس����تراو ،لەبارچونی ناسەالمەت).
مه‌رگ‌و قوربانی له‌سیسته‌می ته‌ندروستی هه‌رێم
به‌پێی توێژینه‌وه‌كانی په‌یمانگاكانی لێكۆڵینه‌وه‌ی ته‌ندروس����تی شێالن ی قاچ����ه‌كان هه‌س����تكردن به‌ئ����ازار كه‌مده‌كات����هوهو زیات����ر ئارامی����ت پێده‌به‌خش����ێت‌و خه‌وێكی باشت بۆ ساز ده‌كات. به‌پێ����ی توێژین����ه‌وه‌ی په‌یمانگای ناوبراو شێالنی قاچه‌كان بۆ ماوه‌ی
15خول����ه‌ك هه‌س����ت به‌ماندوێتی به‌وپێی����ه‌ش كه ش����ێالن دڵه‌ڕاوك ێ ده‌ڕه‌وێنێت����هوهو زیات����ر چاالك����ت كه‌مده‌كاته‌وه له‌كاتی كه‌مبونه‌وه‌ی ده‌كات‌و دڵه‌ڕاوك����ێ كه‌مده‌كاته‌وه .دڵه‌ڕاوكێ����ش س����وڕی خوێن باش توێژینه‌وه‌ك����ه س����ودی ش����ێالنی ده‌بێت‌و به‌م����ه‌ش خانه‌كان چاالكتر قاچه‌كانی بۆ ئ����هوه گه‌ڕانده‌وه ئهو ده‌بن ،شاره‌زایان باس لهوه ده‌كه‌ن خوێنه‌ی كه به‌له‌ش����دا ده‌سوڕێته‌و ه كه باشتر وایه زه‌یت له‌كاتی شێالن ی زه‌یتی به‌رپرسه له‌گواستنه‌وه‌ی ئۆكسجین‌و به‌كاربهێنرێ����ت به‌تایبه‌ت���� خ����ۆراك ب����ۆ خانه‌كان����ی ل����ه‌ش .زه‌یتون.
3گیراوه‌ی سروشتی بۆ نه‌هێشتن ی په‌ڵ ه له‌وه‌رزی هاوین ی چون ه دهرهوه كه‌م ك���ه‌س هه‌ن به‌هۆ له‌هاوی���ن په‌ڵ���ه له‌س���ه‌ر پێس���تیان دروس���ت نه‌بوبێت و چه‌ندین رێگه‌یان به‌كارنه‌هێنابێ���ت ب���ۆ له‌ناوبردنی .بۆ ی ی جوانكاری ی بوار ئه‌مه‌ش شاره‌زایان سێ گیراوه‌یان داناوه بۆ رزگاربون له‌و ی كه هه‌تاوی هاوین دروس���تیان په‌اڵنه ده‌كات‌و رایانگه‌یان���دوه ب���ه‌م گیراوان ه ی رزگاریان ده‌بێت. به‌ته‌واوه‌ت گیراوه‌كه: تۆزێك ئاوی لیم���ۆ له‌گه‌ڵ كه‌وچكێك هه‌نگوینی ئه‌س���ڵ تێكه‌ڵ به‌یه‌ك بكه‌و ی 20خوله‌ك له‌پێس���تتی بده‌‌و بۆ ماوه ی رۆژانه دوب���اره‌ی بكه‌ره‌و‌ه له‌ماوه‌یه‌ك زۆر كه‌مدا ئهو په‌ڵه‌ی ه نامێنێت. ی ی 15خوله‌ك ماست ماس���ت :بۆ ماوه ی شیرین له‌ده‌م‌و چاوت بده دواتر به‌ئاو سارد بیشۆ. پیاز ی ی پیازه‌ك ه بگره‌‌و رۆژ ی سور :ئاو ی ب���ده به‌چه‌ند س���ێجار له‌ده‌م‌و چاوت رۆژێكی كه‌م ئهو په‌اڵنه نامێنن.
رۆژو و نه‌خۆشیه‌كان
خواردنی به‌په‌له سودی خواردن ناهێڵێت دكتۆر یوسف عه‌لوان عه‌لی ی هه‌ناوی‌‌و پسپۆڕی نه‌خۆش���یه‌كان دڵ نه‌خۆش :ئه‌وانه‌ی حه‌بی ش���ه‌كره‌و ی به‌كارده‌هێن���ن ،ده‌توان���ن ده‌رز به‌رۆژوبن؟ دكت���ۆر :س���ه‌ره‌تای رۆژوگرت���ن ش���ه‌كره دائه‌به‌زێت ،ب���ه‌اڵم دواتر ی ئاس���ایی ده‌بێته‌وه .ئه‌وانه‌ی حه‌ب ش���ه‌كره به‌كارئه‌هێن���ن كێش���ه‌یان نی ه به‌اڵم ئه‌وانه‌ی له‌س���ه‌ر ده‌رزین ی كه‌س‌و پێویس���ته له‌ژێ���ر چاودێر كاریان‌و پزیش���كه‌كه‌یان به‌رۆژوبن. ی واتا ئه‌گ���ه‌ر پزیش���كه‌كه‌یان دوا ی پش���كنین بۆی ده‌ركه‌وت كێش���ه نی ه ده‌توانێت .ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا ی ده‌بێت كه‌سوكاریان رۆژانه ئاگادار دۆخه‌كه‌یان بن. نه‌خ���ۆش :كاریگه‌ری رۆژو له‌س���ه‌ر ێ چیه؟ برینی گه‌ده‌و دوانزه‌گر ی ئه‌م دكت���ۆر :هه‌رچه‌ن���ده ئه‌وانه ی برینه‌ی���ان هه‌یه له‌كاتی برس���ێت ی زیاتر هه‌ست به‌ئازار ده‌كه‌ن به‌هۆ
رژێنه‌كانی گهده ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ده‌رمان ی بخۆن به‌پێی چاودێریی پزیش���كی دژی ئهو ده‌ردراوانه‌ی گهده ئه‌وا هیچ كێش���ه‌یان نیه‌و ده‌توانن به‌رۆژوبن. ی ب���ه‌اڵم باش���تره ئ���هو خواردن���ه له‌پارشێوو به‌ربانگ ده‌خورێن چه‌ور بێ���ت یاخ���ود س���وره‌وه‌كراو بێتو ی زۆر نه‌خورێت. هه‌روه‌ه���ا ش���یرین چونكه ئه‌وان ه هه‌مو ئ���ازاری گهده بۆ ئه‌م كه‌س���انه دروس���ت ده‌كه‌ن‌و ی سه‌ره‌وه‌ی گهده خاوده‌كه‌نه‌و‌ه بۆر ی به‌تایبه‌تی له‌ش���ه‌وداو ئه‌بێته هۆ ی گه‌ڕانه‌وه‌ی ترش���ه‌ڵۆكه‌كان بۆ بۆر سورێنچك. ی دڵیان نه‌خۆش :ئه‌وانه‌ی نه‌خۆش��� هه‌ی ه ده‌توانن به‌رۆژوبن؟ دكتۆر :ئه‌م كه‌س���ان ه هیچ كێشه‌یان نی ه ئه‌گ���ه‌ر به‌رۆژوبن ،به‌اڵم ده‌بێت ی ی به‌رێكوپێكی���ی خواردن ئ���اگادار ده‌رمانه‌كانیان بن؟ ی گورچیله‌یان نه‌خ���ۆش :ئه‌وان���ه چاندو‌ه ده‌توانن به‌رۆژوبن؟ دكت���ۆر :ئ���ه‌م كه‌س���انه ناتوان���ن ی به‌رۆژوبن چونكه له‌شیان پێویست به‌شله‌مه‌نی زیاتر هه‌یه.
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
هه‌ڵه كوشنده‌كان ی دكتۆره‌كان
ه‌ته ی تایب کان ه‌ک شیه ۆشه‌ی خۆ گ هن ه ب
پرسیاری نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك
15 ئاژار
ی خواردن ش���اره‌زایان ئاماژه به‌خراپی ی ی ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێن هێنده زیان به‌خێرای ی خۆراك زۆره كه به‌ش���ێوه‌یه‌كه سود نه‌ك ناهێڵێت ،به‌ڵكو زیان به‌جه‌سته‌ش ده‌گه‌یه‌نێت. ی هه‌رس بهوه ده‌س���تپێده‌كات ك���ردار ك��� ه كاتێك ده‌م خ���واردن ورد ده‌كات ی كه له‌لیكدا ی ئهو ئه‌نزیمانه به‌هاوكار هه‌ن‌و دوات���ر ده‌ینێرێت ب���ۆ گهده بۆ ی ه���ه‌رس‌و دواتر ی كردار ته‌واوكردن��� مێش���ك ئاگاداری گهده دهكاتهوه ك ه ئه‌نزیم���ه‌كان بڕێژێت‌و به‌م���ه‌ش گهده كرداره‌ك��� ه ده‌كات‌و دوات���ر مێش���ك ی ئاگادارده‌كاته‌و‌ه كه پێویستی به‌خواردن زیات���ر نیه .به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر به‌په‌ل ه نان بخورێت ئ���ه‌وا ئهوه له‌نێ���وان گه‌ده‌و مێش���ك په‌له‌بونێك دروس���ت ده‌بێت‌و گهده ناتوانێت مێش���ك ئاگاداربكاته‌و‌ه ی پێویس���ت نیه .ئیتر كه ئیتر خواردن كه‌س���ه‌ك ه به‌رده‌وام ده‌بێت له‌خواردن‌و ئه‌مه‌ش��� ه ك ه قه‌ڵه‌وی دروست ده‌كات. ی بخورێت بۆیه هه‌رچه‌ند خواردن به‌خاو ئهوه گه‌ده‌و مێش���ك زوتر یه‌ك ئاگادار ی ی به‌خواردن ده‌كه‌ن���هوه ك ه پێویس���ت ت���ر نیه‌و هه‌روه‌ها گ���ه‌ده‌ش ده‌توانێت
ی ی ئهو خاو نانخواردنه س���ود له‌س���ه‌ر ن���ان خ���واردن س���ه‌رقاڵ له‌ئه‌نجام ی ن���او خواردنه‌ك ه سه‌یركردنی ته‌له‌فیزیۆن مه‌به. له‌به‌ها خۆراكیه‌كان كه‌م كه‌م خ���واردن بخ ه قاپه‌كه‌ته‌وه‌و وه‌ربگرێت‌و هه‌ڵیبمژێت. ی بخۆیت ه���ه‌ر جارێ���ك قاپه‌كه‌ت پڕك���ردهوه ی خ���واردن به‌خاوی بۆ ئهوه ده‌كرێت ئ���ه‌م هه‌نگاوان���هی خواره‌و‌ه تۆزێك بوه‌س���ته‌و یه‌كس���ه‌ر قاپه‌كه‌ت پڕمه‌كه‌ره‌وه. ئه‌نجامبده‌یت: ی بجو پاش���ان 20ب���ۆ 30خول���ه‌ك له‌س���ه‌ر خواردن خواردنه‌ك ه زۆر به‌باش��� قوتی بده. بمێنه‌ره‌وه.
چیرۆك����ی ئ����هو كه‌س����انه‌ی ك����ه ده‌بن ه قوربانی هه‌ڵه‌ی پزیش����كیی دكتۆره‌كان له‌كوردس����تاندا رۆژان����ه رو له‌زیادب����ون ده‌كات ،هه‌ندێ����ك ل����هو چیرۆكان����ه كاره‌كته‌ره‌كانیان دی����ارن‌و ده‌رده‌كه‌ون، به‌اڵم هه‌ندێكی دیكه به‌مردنی مرۆڤه‌كان ئیدی كاره‌كته‌ری قوربانیه‌كان ون ده‌بن، به‌بێ ئه‌وه‌ی بكه‌ری روداوه‌كه هیچ جۆره لێپرسینه‌وه‌یه‌كی له‌گه‌ڵ بكرێت. ژم����اره‌ی چیرۆكه‌كان����ی هاواڵتیانی ئه‌م هه‌رێم����ه كه ده‌بن����ه قوربان����ی هه‌ڵه‌ی پزیشكه‌كان زۆرن ،به‌شێك له‌و قوربانیانه په‌یوه‌ندی راس����ته‌وخۆیان به‌سیسته‌می ته‌ندروس����تیو كه‌رت����ی ته‌ندروس����تیه‌وه هه‌یه ،به‌ش����ێكی دیك����هی په‌یوه‌ندیداره به‌پس����پۆران‌و پزیش����كه‌كانی كه‌رت����ی ته‌ندروستیه‌وه. رێ����ژه‌ی مردنی هاواڵت����ی به‌هۆی هه‌ڵه‌ی پزیشكه‌كانه‌وه له‌جیهاندا كه‌م‌و ناوازه‌ن، به‌اڵم بۆ ه����ه‌ر مردنێكی ل����هو جۆره‌ش سیسته‌می یاسایی‌‌و دادوه‌ری‌‌و داواكاری گشتی له‌هه‌ر واڵتێكدا لێپرسینه‌وه له‌هه‌مو ئ����هو مردنان����ه ده‌كات ك����ه گوماناوین، ئه‌وه‌ش واده‌كات دكتۆره‌كان به‌وریایه‌وه كار له‌جه‌س����ته‌ی نه‌خۆشه‌كانیان بكه‌ن، ده‌رمانی گونجاوو ته‌شخیس����ی شیاویش بۆ نه‌خۆشه‌كان ئه‌نجام بده‌ن. سیسته‌می ته‌ندروستی له‌هه‌رێمی نه‌وتدا، سیس����ته‌مێكه توان����ای لێپرس����ینه‌وه‌و س����زادانی دكتۆره‌كان����ی نی����ه ،ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندی راس����ته‌وخۆی ب����ه‌وه‌وه هه‌یه ك����ه ( )Top managementهه‌مو ئه‌م سیس����ته‌مه دكتۆره‌و ئه‌وه‌ش هۆكار بوه بۆ ئه‌وه‌ی چاوپۆش����ی له‌زۆرێك لهههڵهو كه‌موكورتی دكتۆره‌كان بكرێت. له‌چه‌ن����د رۆژی رابردودا یه‌كێك له‌هاوڕێ رۆژنامه‌نوس����ه‌كانم توشی سنگه كوتێ‌و ش����یبونه‌وه‌ی ده‌موچ����ای ب����و ،پ����اش گه‌یاندنی بۆ نه‌خۆش����خانه ،پس����پۆرانی پزیش����كی نه‌خۆش����خانه‌كه به‌تیم����ی رۆژنامه‌نوس����یه‌كه‌یان راگه‌یاندوه كه ئه‌م حاڵه‌ته (تس����مم)ه ،به‌چه‌ن����د ده‌رزی‌‌و وه‌رگرتنی موغه‌زییه‌ك چاكده‌بێته‌وه. ئه‌گه‌رچ����ی ده‌ركه‌وتن����ی نیش����انه‌ی ل����هو ج����ۆره به‌ش����ێكی زۆر كه‌م����ی په‌یوه‌ندی به‌ته‌س����مومه‌وه هه‌یه ئه‌ویش شیبونه‌وه‌كه‌ی‌‌و دڵ تێكه‌ڵهاتنه‌كه‌یه‌تی، ب����ه‌اڵم به‌هی����چ جۆرێ����ك س����نگه‌كوتێ په‌یوه‌ن����دی ب����هو حاڵه‌ته‌وه نی����ه ،بگره ئه‌وه‌ی شاره‌زای ئه‌لف‌و بێی ته‌ندروستی بێت ئازاری سنگ په‌یوه‌ندی راسته‌خۆی به‌قه‌س����ه‌باتی به‌هێزی ئهو كه‌سه‌وه یان نیشانه س����ه‌ره‌تاییه‌كانی جه‌ڵته‌ی دڵه‌وه هه‌یه. دوای زیاتر له‌بیست كاتژمێر هێشتنه‌وه‌ی ئه‌م نه‌خۆشه له‌نه‌خۆشخانه‌دا ،به‌داخه‌وه گیان����ی له‌ده‌س����تداو ئه‌ویش ب����وه هۆی زیادبونی ژماره‌یه‌كی دیكه‌ی قوربانیه‌كانی پسپۆرانی ته‌ندروستی ئه‌م هه‌رێمه. له‌چه‌ن����د رۆژی رابردویش����دا له‌یه‌كێ����ك له‌پرسه‌گه‌ی نه‌خۆش����خانه‌كاندا پیاوێكی به‌ته‌م����هن ویس����تی بڕوات����ه الی كچ����ه تاقانه‌كه‌ی به‌اڵم پرسگه‌ی نه‌خۆشخانه‌كه رێگه‌ی نه‌دا ،دواتر ئهو پیاوه پێ وتبون ك����ێ ناڵێت ئه‌وی����ش به‌ه����ۆی ده‌رمانی هه‌ڵه‌وه ناكوژن؟ بۆ نایه‌ڵن بڕۆم سه‌ردانی بكه‌م؟ پرسیاریان لێكرد وتیان خاڵه منداڵه‌كانی ترت چیی����ان لێهاتوه ،وتی دو كچی ترم هه‌بو هه‌ردوكیان دكتۆره‌كانی ئه‌م واڵته كوش����تنی ،یه‌كێكیان ماوه‌ی ئه‌مس����اڵ بو ،له‌یه‌كێك له‌نه‌خۆش����خانه به‌ناوبانگه حكومیه‌كانی ( )...ش����اری س����لێمانیدا وه‌فاتیكرد ،دوای مردنیش����ی دكتۆره‌كان هاتنه ماڵه‌وه‌و پێیانوتم "به‌هۆی هه‌ڵه‌ی ئێمه بوه كچه‌كه‌ت مردوه ،چیت ئه‌وێت‌و چه‌ند پاره‌ت ئه‌وێت با بتده‌ینێ؟". ئه‌م دۆخی ته‌ندروس����تی ئه‌م هه‌رێمه‌یه، رۆژان����ه چه‌ندین هاواڵت����ی هه‌رێم به‌هۆی له‌ده‌س����تدانی متمان����هی دكتۆره‌كان����ی روده‌كه‌نه واڵتانی دهرهوه بۆ چاره‌سه‌ر، له‌كاتێكدا س����ااڵنه‌ش كۆلیژه‌كانی ئێمه‌ی چه‌ندی����ن خوێندكار ده‌رده‌چ����نو ده‌بنه دكتۆر ،به‌اڵم زۆرێك له‌خاوه‌ن دكتۆراكانی ئێمه هێن����ده بیر له‌ئه‌ته‌كێتی جلوبه‌رگ‌و پێاڵوو جۆری ماش����ێنه‌كانیان ده‌كه‌نه‌وه، هێنده بیر له‌زانست‌و چاره‌سه‌ری ده‌رده بێده‌واكانی ئه‌م واڵته‌یان ناكه‌نه‌وه ،كورد وته‌نی"مشتێك نمونه‌ی خه‌روارێكه".
16
خوێندن
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
قۆپییه ..مۆته‌که‌ی ناو هۆڵی تاقیکردنه‌وه‌کان ئا :رێنوار نه‌جم
دیارده‌ی قۆپییه‌کردن له‌ناو خوێندگاکانی کوردستاندا په‌ره‌ده‌سه‌نێت‌و ئامێری ته‌کنه‌لۆژی نوێ بۆ ئهو مه‌به‌سته به‌کارده‌هێنرێت. به‌ڕێوه‌به‌ری تاقیکردنه‌وه‌کانیش ئاماژه به‌سزایه‌کی قورس ده‌کات بۆ ئهو خوێندکارانه‌ی قۆپییه ده‌که‌ن‌‌و توێژه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تیش هۆکاره‌کانی په‌نابردنی خوێندکاران بۆ ئهو رێگا یاساغه ڕونده‌کاته‌وه. قۆپییه‌کردن دیارده‌یه‌کی جیهانییه‌و ک���ه‌م ت���ا زۆر له‌نێ���و هۆڵه‌کان���ی تاقیکردن���ه‌وه‌ی واڵت���ه جیاوازه‌کاندا به‌دیده‌کرێت .له‌خوێندنگاکانی هه‌رێمی کوردستانیش���دا ئ���ه‌م دیارده‌یه بونی ههیهو هه‌ندێک جار ئاش���کرا ده‌بێت‌و زۆر جاریش به‌په‌نهانی ده‌مێنێته‌وه. له‌گ���هڵ پێش���که‌وتنی ته‌کنه‌لۆژیادا رێگاکان���ی قۆپییه‌ک���ردن ده‌گۆڕێت‌و ره‌نگ���ه ئاشکراکردنیش���ی له‌الی���هن چاودێری تاقیکردنه‌وه‌کانه‌وه قورستر ببێ���ت .له‌ئێس���تادا باوتری���ن رێ���گا له‌هه‌رێم���ی کوردس���تان به‌تایب���ه‌ت له‌تاقیکردنه‌وه ویزارییه‌کاندا ،بریتییه له‌و ئامێره‌ی ک���ه قه‌باره‌یه‌کی بچوکی هێن���ده‌ی ده‌نک���ه نیس���کێکی ههیهو ده‌خرێت���ه ن���او گوێوه‌و په‌یوه‌س���ت دهکرێت به‌مۆبایل���هوه که خوێندکاران له‌شوێنێکی هه‌س���تیاردا هه‌ڵیده‌گرن، دواتر که‌س���ێکی تر لهدهرهوهی هۆڵی تاقیکردنه‌وه‌و له‌رێگ���هی ته‌له‌فۆنه‌وه وه‌اڵمی پرس���یاره‌کانیان پێده‌ڵێته‌وه. به‌پێی به‌دواداچونه‌کان���ی ئاوێنه ئهو ئامێره له‌هه‌ندێک شوێن ده‌فرۆشرێت‌و نرخه‌که‌ی ده‌گاته 300دۆالر ،هه‌روه‌ها به‌کرێش ده‌درێت‌و ئه‌مه‌یان بۆ رۆژێک به‌په‌نجا هه‌زار دیناره. ب���ۆ رێگرتن له‌ئه‌نجامدانی ئهو جۆره له‌قۆپییه‌ک���ردن ،وه‌زاره‌تی پهروهرده چه‌ن���د ئامێرێک���ی ئه‌له‌کترۆن���ی ب���ۆ ناو هۆڵ���ی تاقیکرن���هوه ویزارییه‌کان دابینکردوه .به‌اڵم پرسیار هه‌یه له‌سه‌ر راده‌ی س���ه‌رکه‌وتویی ئ���هو رێکارانه. مامۆس���تا ئیبراهی���م به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری تاقیکردنه‌وه‌کانی په‌روه‌رده‌ی رۆژئاوای
هۆڵێکی تاقیکردنه‌وه‌ی خوێندکاران س���لێمانیی ،س���ه‌باره‌ت به‌و ئامێرانه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" :دو جۆره ئامێری ئه‌له‌کترۆنی ه هن ،یه‌کێکیان پێیده‌ڵێن وه‌ستانی په‌خشی مۆبایل که به‌دانانی ئ���هو ئامێره که‌س ناتوانێت په‌یوه‌ندی ب���کات به‌مۆبایله‌کان���ی ن���او هۆڵ���ی تاقیکردنه‌وه‌و به‌جێگیریی له‌ناو هه‌مو هۆڵێک���دا داده‌نرێ���ت‌و به‌کاره‌با ئیش ده‌کات. ئامێ���ری دوه‌می���ش له‌کات���ی چون���ه‌ژوره‌وه‌ی خوێندکاران به‌کاردێت بۆ ئاشکراکردنی مۆبایل‌و رێگریکردنه له‌بردن���ه ژوره‌وه‌ی مۆبای���ل ب���ۆ ناو هۆڵه‌کان‌و ئه‌مه‌یان به‌پیل ئیشده‌کات". هه‌رچه‌ن���ده به‌رپرس���انی پ���ه‌روه‌رده ئاماژه بهوه ده‌که‌ن ک���ه ئهو ئامێرانه له‌ناو هه‌م���و هۆڵه‌کاندا دانراون ،به‌اڵم
به‌پێ���ی به‌دواداچونه‌کان���ی ئاوێن���ه ،ئه‌ویش ناچاربوه کاره‌بای ئهو مه‌کته‌به ئهو ئامێران���ه به‌رێژه‌یه‌کی که‌م له‌ناو ببڕێت له‌رێی محاویله‌ی یه‌کێک له‌ستون ه هۆڵه‌کاندا به‌کاردێن‌و هه‌ندێکیش���یان کاره‌باییه‌کان ت���ا بتوانێت په‌یوه‌ندی له‌ڕوی کوالیتییه‌وه خراپن‌و کاره‌کانی بکات به‌هاوڕێکه‌یه‌وه. به‌ب���ڕوای توێ���ژه‌ری کۆمه‌اڵیه‌ت���ی، خۆیان ناکه‌ن. ههرچهنده رێگریی‌و به‌ربه‌س���تی زۆر چۆم���ان ئه‌حم���ه‌د هۆکاره‌کان���ی هه‌ن بۆ قۆپییه‌کردن ،به‌اڵم له‌هه‌ندێک قۆپییه‌کردن ک���ه ئ���هو خوێندکارانه جاردا خوێندکاران هه‌مو به‌ربه‌سته‌کان په‌ن���ای بۆ ده‌به‌ن ک���ه ده‌یانه‌وێت بێ ده‌ش���کێنن بۆ گه‌یشتن به‌ئامانجه‌که‌ی کۆشش���کردن ده‌ربچ���ن ،دهگهڕێتهوه خۆیان .خوێندکارێک که سااڵنی رابردو بۆ جێبه‌جێنه‌کردنی یاس���ا به‌سه‌ر ئهو ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی خوێندنگاک���ه یارمه‌تی خوێندکارانه‌ی ئه‌م کاره ئه‌نجام ده‌ده‌ن‌و خوێندکارێکی هاوڕێی داوه‌و له‌ڕێگه‌ی له‌بری یاسا په‌ناده‌برێته به‌ر شکاندنی مۆبایل���هوه وه‌اڵم���ی پرس���یاره‌کانی خوێندکاره‌که .هه‌روه‌ه���ا "کاریگه‌ری پێوتوه‌ته‌وه ،ئاش���کرایکرد که کاتێک باگراون���دی کلتوریی‌و س���ه‌یرنه‌کردنی ویس���تویه‌تی ته‌له‌فۆن ب���ۆ هاوڕێکه‌ی قۆپییه وه‌ک بابه‌تێک���ی نه‌رێنی .ئه‌م ب���کات زانیویه‌ت���ی ئامێ���ری نه‌مانی بابه‌ت���ه ڕواڵه‌تێکی ناش���رین‌و دزێوی ش���ه‌به‌که له‌ن���او هۆڵه‌ک���ه‌دا دانراوه ،نییه الی تاکی کوردی ،به‌ڵکو هه‌ندێک
خوێندکار به‌مافی خۆی ده‌بینێت". به‌وت���هی مامۆس���تا ئیبراهی���م ئه‌مس���اڵدا له‌تاقیکردنه‌وه‌کان���ی ته‌نه���ا له‌پ���ه‌روه‌رده‌ی رۆژئ���اوا نزیک���هی 10خوێن���دکار ئاش���کرابون له‌کات���ی قۆپییه‌کردندا .س���زای هه‌ر خوێندکارێکی���ش ک���ه به‌قۆپیی���هوه بگیرێ���ت "ئ���هو س���اڵه به‌ڕاس���ب هه‌ژمارده‌کرێ���ت‌و له‌خولی دوه‌میش���دا بۆی نییه تاقیکرنه‌وه بکات". به‌بڕوای توێ���ژه‌ره کۆمه‌اڵیه‌تییه‌که ده‌بێت مامۆستایان قۆپییه‌کردن وه‌ک تاوانێ���ک نه‌بینن ،به‌ڵک���و هه‌ڵه‌یه‌که‌و پێویسته له‌سه‌ریان رێنمایی ببه‌خشن. هه‌روه‌ها ب���ۆ که‌مکردن���ه‌وه‌ی رێژه‌ی ئهو خوێندکارانه‌ی په‌ن���ا ده‌به‌نه به‌ر ئهو رێگا یاس���اغه ،چۆم���ان ئه‌حمه‌د
ده‌بێت مامۆستایان قۆپییه‌کردن وه‌ک تاوانێک نه‌بینن ،به‌ڵکو هه‌ڵه‌یه‌که‌و پێویست ه له‌سه‌ریان رێنمایی ببه‌خشن .هه‌روه‌ها بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی رێژه‌ی ئهو خوێندکارانه‌ی په‌نا ده‌به‌نه به‌ر ئهو رێگا یاساغه ،ده‌بێت هه‌نگاوی سه‌ره‌تا خۆشه‌ویستکردنی پرۆسه‌ی خوێندن‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌هابێت بۆ زانست پێیوایه که ده‌بێت هه‌نگاوی س���ه‌ره‌تا خۆشه‌ویستکردنی پرۆسه‌ی خوێندن‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌هابێت بۆ زانست ،هه‌روه‌ها "جێبه‌جێکردن���ی یاس���ای س���زادانی قۆپییه‌کردن به‌سه‌ر خوێندکاراندا به‌و ش���ێوازه‌ی هاتوه به‌بێ په‌نابردنه به‌ر شکاندن‌و س���وککردنی ئهو قوتابییه‌و چاودێریکردنێک���ی ته‌ندروس���ت ک���ه رێگربێ���ت له‌قۆپییه‌کردن به‌اڵم نه‌وه‌ک مامۆس���تا ببێته پۆلیس���ێک به‌س���ه‌ر خوێندکاره‌وه".
ریکالم
كۆمه‌اڵیه‌تی komalayatyawene@gmail.com
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
كوشتن ده‌بێت ه دیارده‌و حكومه‌تیش بۆت ه ته‌ماشاكه‌ر ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی روداوه‌كانی كوشتن خه‌ریكه ده‌بێت ه دیارده‌و هه‌فته نیه هه‌رێمی كوردستان روداوێكی كوشتن به‌ڕێنه‌كات‌و به‌پێی زانیارییه‌كانیش زۆربه‌ی بكوژو تۆمه‌تباره‌كانی ئهو تاوانان ه ده‌ستگیر ناكرێن .سه‌رۆكی ده‌سته‌ی مافی مرۆڤی هه‌رێمی كوردستانیش جه‌خت لهوه دهكاتهوه ك ه زۆربونی روداوه‌كانی كوشتن‌و ده‌ستگیرنه‌كردنی تۆمه‌تباران ،حكومه‌ت‌و مافی مرۆڤ‌و یاسا ده‌خات ه ژێر پرسیاره‌وه، توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تیش رایده‌گه‌یه‌نێت كه ئه‌گه‌ر به‌ر به‌م دیاریده‌یه نه‌گیرێت‌و تۆمه‌تباری روداوه‌كان سزانه‌درێن ،ئاشتی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌كه‌وێت ه مه‌ترسیه‌وه. له‌ماوه‌كانی رابردوداو له‌چه‌ند رۆژی پێشتر ،چه‌ندین روداوی كوشتن له‌شاره جیاجیاكان���ی هه‌رێمی كوردس���تاندا رویان���داوه‌و به‌پێ���ی زانیارییه‌كانیش زۆرێ���ك له‌تۆمه‌تب���اره‌كان تا ئێس���تا ده‌ستگیرنه‌كراون .دوایین روداوه‌كانیش، كوش���تنی چه‌ن���د هاواڵتیی���ه‌ك ب���و له‌سلێمانی‌و زاخۆو ناحیه‌ی كه‌ڵه‌كچی‌و شارۆچكه‌ی سۆران‌و چه‌ند ناوچه‌یه‌كی دیكه‌ی هه‌رێم. زیا بترس ،سه‌رۆكی ده‌سته‌ی مافی مرۆڤی هه‌رێمی كوردستان دان به‌وه‌دا ده‌نێت ك���ه له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا روداوه‌كان���ی كوش���تن له‌زیادبوندان‌و به‌پێویستیشی ده‌زانێت كه له‌سه‌ر ئه‌م دیارده‌یه داواكاری گشتی بێته ده‌نگ. زۆربون���ی روداوه‌كان���ی كوش���تن‌و س���زانه‌دانی ده‌س���تگیرنه‌كردن‌و تاوانباران ،به‌بڕوای زیا “مافی مرۆڤ‌و حكومه‌ت‌و یاس���ا له‌م واڵت���ه ده‌خه‌نه ژێ���ر پرس���یاره‌وه ،بۆیه پێویس���ته ڕێگه‌چاره‌ی���ه‌ك ب���ۆ ئ���ه‌م كێش���ه‌یه بدۆزرێته‌وه”. ناوب���راو ئام���اژه ب���ه‌وه‌ش ده‌كات كه مه‌س���ه‌له‌ی كڕین‌و فرۆش���ی چه‌ك ه���ۆكاری س���ه‌ره‌كی زیادبونی رێژه‌ی
دابونه‌ریتی كومه‌ڵگه‌ی كوردی‌‌و زاڵبونی بیری تۆڵه‌كردنه‌وه‌و زۆرجاریش هه‌ژاریی وایكردوه ئهو كه‌سه‌ی كرداری كوشتن ئه‌نجامده‌دات باكی به‌هیچ شتێك نه‌بێت
دنیا كوشتن‌و تاوانن“ ،بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش نوسراومان ئاراسته‌ی وه‌زاره‌تی ناوخۆ ك���ردوه ك���ه مامه‌ڵه‌ك���ردن به‌كڕین‌و فرۆش���ی چه‌ك قه‌ده‌غه بكات .دوه‌م
پێویس���ته به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك ڕێگه سێیه‌م ئه‌وانه‌شی كه سه‌ر به‌حكومه‌تن‌و به‌هه‌ڵگرتن���ی چه‌ك نه‌درێ���ت‌و ته‌نها له‌س���لكی پۆلیس‌و ئاسایش���ن به‌هیچ له‌چه‌ن���د حاڵه‌تێكی تایب���ه‌ت نه‌بێت ،ش���ێوه‌یه‌ك نابێت ڕێگه‌یان بدرێت كه ئه‌ویش پێویس���ته مۆڵه‌ت���ی هه‌بێت .چه‌كه‌كانیان به‌رنه‌وه ماڵه‌وه ،چونكه
زۆربه‌ی روداوه‌كانی كوشتن له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا له‌ڕێگ���هی چه‌ك���هوه ئه‌نجامده‌درێن”. زی���ا به‌پێویستیش���ی ده‌زانێت كه هه‌مو ئه‌وانه‌ی فه‌رمان���ی گرتنیان بۆ ده‌رچوه ،وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆ به‌زوترین كات ده‌س���تگیریان بكات‌و راده‌س���تی یاسایان بكه‌ن“ ،چونكه تا بكوژه‌كان به‌ئازادی بس���وڕێنه‌وه ئه‌سته‌مه ڕێگه ل���هو دیارده‌ی���ه بگیرێ���ت” .له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی كه زۆرێك له‌بكوژه‌كان له‌الیه‌ن به‌رپرس���ان‌و ده‌سترۆیشتوان‌و خودی ده‌س���ه‌اڵته‌وه داڵده‌ده‌درێ���نو ناهێڵن ده‌س���تگیر بكرێ���ن ،زی���ا به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند“ ،به‌ڵێ راس���ته ئهو كێشه‌یه هه‌ی���ه .ئه‌م هه‌رێم���ه ئه‌گه‌ر ده‌یه‌وێت به‌ته‌واوی مهدهنیو دیموكراسی بێت، پێویسته یاسا به‌ته‌واوی سه‌روه‌ربێت‌و هیچ كه‌س له‌س���ه‌روی یاساوه نه‌بێت، چونكه ده‌بێت یاسا هیچ جیاوازییه‌ك نه‌كات له‌س���زادانی تاوانب���ارو بكوژان ج���ا له‌هه‌ر ح���زب‌و پۆس���ت‌و ئاین‌و بنه‌ماڵه‌یه‌كدا بێت ،بۆیه ئه‌گه‌ر یاس���ا ئه‌مه ن���ه‌كات ،مانای وایه له‌م هه‌رێمه یاسا سه‌روه‌ر نیه”. له‌باره‌ی ئ���ه‌وه‌ی خه‌ڵ���ك وا باس ده‌كات ك���ه ده‌س���ته‌ی ماف���ی مرۆڤ بێده‌نگه له‌ئاست روداوه‌كانی كوشتن‌و هه‌ڵوێس���تی نیش���اننه‌داوه ،سه‌رۆكی ده‌س���ته‌ی مافی مرۆڤ وت���ی“ ،ئێمه ده‌س���ته‌یه‌كی جێبه‌جێ���كار نی���ن. ت���ا ئێس���تا چه‌ندین نوس���راومان بۆ وه‌زاره‌ت���ی ناوخ���ۆو دادو داواكاری گشتیو ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی كردوهو س���ه‌رجه‌م داواكارییه‌كانم���ان ل���هو نوس���راوانه‌دا خس���تۆته‌رو كه به‌شی زۆری ئهو نوسراوانه په‌یوه‌ندییان به‌م پرسانه‌وه هه‌یه”. له‌الیه‌كی دیكه‌وه كه‌لسوم گه‌زنه‌یی توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی ،له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه دهكاتهوه ك���ه زۆربه‌ی كێش���ه كومه‌اڵیه‌تیه‌كان له‌رێگای سوڵحی عه‌شایه‌ری چارسه‌ر ده‌كرێن“ ،به‌وه‌ش زۆرجار كێش���ه‌كان قوڵترده‌بنه‌وه‌و چارس���ه‌ری كێشه‌كان
17
بنه‌ب���ڕ نابێت‌و زۆرجاری���ش هاواڵتیان ناتوان���ن ڕو ل���ه‌دادگاكان بك���هن بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كان‌و به‌مه‌ش متمانه له‌نێوان هاواڵتیان‌و یاسادا نامێنێت”. كه‌لس���وم بۆچونه‌كان���ی س���ه‌رۆكی ده‌سته‌ی مافی مرۆڤ دوپاتده‌كاته‌وه‌و هه‌ڵگرتنی چه‌كی بێمۆڵه‌ت به‌گرفتێكی مه‌ترس���یدار داده‌نێ���ت له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان ،به‌جۆرێ���ك “یاس���اش نه‌یتوانی���وه ئ���هو ڕۆڵ���ه ببینێت بۆ چاره‌س���ه‌ری ئ���هو كێش���ه‌یه” .ئهو توێژه‌ره به‌پێویستیش���ی ده‌زانێت كه الیه‌نی په‌یوه‌ندی���دارو ریكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی هه‌وڵبده‌ن كارتی گوش���ار به‌روی حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‌و دادگاكان به‌رزبكه‌ن���هوه“ ،بۆ ئه‌وه‌ی چیت���ر ڕێگ���ه نه‌درێ���ت هاواڵتی���ان به‌ئاره‌زوی خۆی���ان چه‌ك هه‌ڵبگرن”. كه‌لس���وم پێش���یوایه دابونه‌ریت���ی كومه‌ڵگ���هی ك���وردی‌‌و زاڵبونی بیری تۆڵه‌كردن���هوهو زۆرجاری���ش هه‌ژاریی وایكردوه ئهو كه‌سه‌ی كرداری كوشتن ئه‌نجام���ده‌دات باكی به‌هیچ ش���تێك نه‌بێ���ت“ ،زۆرجاری���ش لێبوردنه‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ب���ۆ زیندان���ه‌كان گرفت دروس���ت ده‌كه‌ن‌و كه‌س���انێك ئ���ازاد ده‌كرێ���ن كه هێش���تا چاره‌كی سزادانه‌كه‌یان ته‌واونه‌كردوه ،ئه‌مه‌ش مه‌ترسی دوباره ئه‌نجامدانه‌وه‌ی تاوانی لێده‌كرێت” .ئهو ده‌ڵێت“ ،ئه‌گه‌ر ئه‌م دیارده‌یه ب���ه‌ری پێنه‌گیرێت‌و بكوژان س���زانه‌درێن ،هیچ مانایه‌ك بۆ یاساو ئاسایشی كۆمه‌اڵیه‌تی نامێنێته‌وه .بۆیه له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت پێویسته كه ئه‌م پرسه به‌هه‌ند وه‌ربگرێت‌و ڕێگه نه‌دات كه‌س له‌یاس���ا رابكات ئه‌گینا رۆژ دوای رۆژ خه‌ڵك متمانه‌ی به‌ده‌سه‌اڵت نامێنێت له‌و حاڵه‌ش���دا خه‌ڵك خ���ۆی تۆڵه‌ی خ���ۆی ده‌كاته‌وه‌و ئه‌مه‌ش هێنده‌ی تر گرفته‌كان قوڵترده‌كاته‌وه”. له‌باره‌ی ده‌ستگیرنه‌كردنی به‌شێك له‌بكوژو تۆمه‌تب���اره‌كان ،ئاوێنه زۆر هه‌وڵیدا لێدوانی به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی ناوخۆ وه‌ربگرێت ،به‌اڵم هه‌وڵه‌كان بێ ئه‌نجام بون.
ریکالم
18
تایبه‌ت
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
قسه‌یه‌ك ی پێویست بۆ لێپرسراو ی مه‌ڵبه‌ند ی سلێمانی (ی.ن.ك)
لهماوهی شه‌ش مانگی رابردودا ،دو جار رۆژنامه‌ی ئاوێن���ه چاوپێكه‌وتنی له‌گه‌ڵ لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر ك���ردوه ،هه‌ردو جاره‌كه‌ش ،وه‌ك خۆی یان به‌رپرسی نوس���ینگه‌كه‌ی په‌یوه‌ندیی���ان ب���هو كه‌سانه‌وه كردوه كه چاوپێكه‌وتنه‌كه‌یان له‌گ���هڵ ئه‌نجام���داوه ،له‌هه‌ڵبژاردنی مانشێته‌كان "په‌ست‌و توڕه" بوه! مانش���ێتی یه‌كه‌میان ئ���هوه بو كه "ئه‌گ���ه‌ر كاك قوباد كوڕی مام جه‌الل نه‌بوایه ،ره‌نگه شانس���ی ده‌ركه‌وتنی ب���ه‌م ده‌ره‌جه‌یه‌ی ئێس���تا نه‌بوای ه"و مانشێتی دوهه‌میشیان هه‌فته‌ی رابردو بو كه "له‌زاری لێپرس���راوی مه‌ڵبه‌ندی
س���لێمانی یه‌كێتیی���هوه هات���وه :من وشه‌ی هه‌ڵه‌وه‌ڕم دۆزییه‌وه بۆ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر"! ئ���هو به‌ڕێ���زه جارێكیت���ر ك���ه چاوپێكه‌وتن���ی كرد ،پێویس���ته ئه‌م چه‌ند خاڵه له‌به‌رچاو بگرێت: یه‌كه‌م :به‌پێی ئیتیكی رۆژنامه‌گه‌ری، هه‌ڵبژاردنی مانش���ێت له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و ئه‌س���تۆی رۆژنامه‌كه‌دای���ه نه‌ك ئهو كه‌س���هی كه چاوپێكه‌وتن���ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێ���ت ،وات���ه ئ���هوه رۆژنامه‌كه‌یه دیاریده‌كات كه پێویس���ته چی بكرێت به‌مانشێت نه‌ك ئهو. دوه‌م :ئه‌گه‌ر لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان
هه‌س���ت ده‌كات ئهو قس���انه له‌سه‌ری ده‌كه‌وێت دوای باڵوكردنه‌وه‌یان ،ئه‌وا پێویس���ته یان چاوپێكه‌وت���ن نه‌كات یان پێشوه‌خت حس���ابی ئهوه بكات‌و له‌كات���ی چاوپێكه‌وتنه‌كانیدا ئه‌وجۆره قس���انه به‌زاریدا نه‌یه‌ت ،خ���ۆ ئاوێنه ئ���هو قس���انه‌ی نه‌خس���توه‌ته پاڵ‌‌و بۆی هه‌ڵنه‌به‌س���توه ،ت���ا له‌كردنیان به‌مانشێت ،په‌ست‌و بێزار بێت. سێهه‌م :سێش���ه‌ممه‌ی رابردو دوای باڵوبون���ه‌وه‌ی رۆژنام���هی ئاوێنه ،كه چاوپێكه‌وتنێكی له‌گ���هڵ ناوبراو تێدا ئه‌نجامدرابو ،له‌وه‌اڵمی پرس���یارێكدا س���ه‌باره‌ت ب���هو الفیتان���هی له‌ن���او سه‌نته‌ری سلێمانی له‌كاتی هه‌ڵبژاردنی
رابردوی په‌رله‌مانی عێراق‌و ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی كوردس���تان باڵوكرانه‌وه‌و "هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر"ی���ان به"هه‌ڵه‌وه‌ڕ" ناوبردب���و ،ده‌ڵێت "ئه‌وانه ته‌ش���هیر نه‌ب���ون به‌ڵكو ئهوه راس���تییه‌ك بون مه‌به‌س���تمان ب���و ،به‌خه‌ڵك���ی بڵێین كه شاری س���لێمانی شایسته‌ی كۆنه به‌عس���ییه‌ك نییه ببێت���ه پارێزگاری‌‌و دوه‌میان وتومانه‌و ئێستایش ئه‌یڵێین شه‌رمه‌زارییه بۆ الیه‌نێك هه‌ڵه‌وه‌ڕێكی كۆنه به‌عس���ی ب���كات به‌به‌رپرس���ی س���لێمانی ،به‌ڵێ ئهو دروشمانه خۆم نوسیومن‌و س���وربوم زۆرترین ژماره‌ی لێهه‌ڵبواسرێ ،زۆریش گه‌ڕام تا وشه‌ی هه‌ڵه‌وه‌ڕم دۆزیه‌وه كه پڕ به‌پێس���تی
هه‌ڵه‌وه‌ڕه". با خوێنه‌ران حوكم بده‌ن مه‌به‌ست ی له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر له‌م قسانه كێیه جگ���ه له‌هه‌ڤ���اڵ ئه‌بوبه‌ك���ر؟! ئیتر گێچه‌ڵكردن���ی ب���هو دو كه‌س���هی كه چاوپێكه‌وتنه‌كه‌یان كردوه له‌پای چی كه ئاوێنه نوس���یویه‌تی "لێپرس���راوی مه‌ڵبه‌ن���دی س���لێمانی ده‌ڵێ���ت :من وشه‌ی هه‌ڵه‌وه‌ڕم دۆزییه‌وه بۆ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌ك���ر"و داوای باڵوكردن���ه‌وه‌ی پ���ۆزش‌و رونكردنه‌وه‌یان لێده‌كات به‌و بیانوه‌ی كه به‌ناوی هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كری نه‌هێناوه؟! هه‌واڵه‌ك����هی ئاوێنه ن����ه هه‌ڵه‌یه‌و نه دروستیش����كراوه ،نه ده‌رچونیشه
كرێی خانو ده‌فڕێت
"به‌هۆی ئاواره‌وه كرێی خانو ل ه 200هه‌زاره‌و ه بۆ 600هه‌زار دینار به‌رزده‌بێته‌وه"
له‌ئیتیك����ی رۆژنامه‌وانی‌‌و پێویس����ت به‌هی����چ پ����ۆزش‌و رونكردنه‌وه‌یه‌كیش ن����اكات ،ئه‌گ����ه‌ر به‌ڕێزت����ان وه‌ك لێپرس����راوێكی ناو حزبێكی سۆسیال دیموك����رات خۆتان ل����هوه به‌مه‌زنتر ده‌زانن ك����ه ناوی هه‌ڤ����اڵ ئه‌بوبه‌كر به‌زارتان����دا بێت ،ئهوه ب����ۆ خۆتان، ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه جێی پرس����یاره :ئایا ئێوه له‌و قسانه‌ی سه‌ره‌وه مه‌به‌ستتان جگه له‌هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر كه‌سێكی تره یان نا؟ ئه‌گه‌ر مه‌به‌س����تتان كه‌سێكی تره فه‌رم����ون پێمانبڵێن ت����ا بزانین كاممان هه‌ڵه‌ین! رۆژنامه‌ی ئاوێنه
زۆر به‌ڕێز سه‌رۆك ی ئه‌نجومه‌ن ی په‌رله‌مان ی كوردستان زۆر به‌ڕێز ئه‌ندامان ی ئه‌نجومه‌ن ی په‌رله‌مان ی كوردستان ساڵوێكی گه‌رم له‌به‌ڕێزتانه‌وه ئاش����كرایه له‌مه‌وپێ����ش ماوه‌ی����ه‌ك یاسایه‌ك ده‌رچو له‌حكومه‌تی ناوه‌ندییه‌وه به‌ناوی یاس����ای خانه‌نش����ینی یه‌كگرت����و بۆ باش����كردنی باری گوزه‌رانی خانه‌نشینان‌و نه‌مانی جیاوازی له‌به‌ینی موچ����ه له‌گه‌ڵ ئهو ناحه‌قیی����ه زۆرهی كه كراوه له‌به‌ش����ی زۆریان به‌تایبه‌تی ئهو خانه‌نشینانه‌ی موچه‌یان ل����ه 400هه‌زار دینار كه‌متره به‌ژماره ( )9س����اڵی 2014 ك����ه له‌رۆژنام����هی وه‌قائعی عێراقی ژم����اره 4314رۆژی 2014/3/10باڵوكراوه‌ته‌وه.
خێزانێکی ئاواره ـ فۆتۆ: ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد پاش سه‌رهه‌ڵدانی قهیرانی ئاواره‌یی عه‌ره‌به‌كان له‌ئه‌نجامی شه‌ڕی داعش‌و سوپای عێراق له‌ناوچه سوننییه‌كانی سنوری هه‌رێمی كوردستان، ده‌ستكه‌وتنی خانوی كرێ بوه‌ته ئه‌سته‌م‌و كرێی خانو بوه‌ته سێ هێنده ،ئه‌مه جگه له‌فڕینی نرخی شتومه‌كه‌كانی بازاڕ ،خاوه‌نی نوسینگه‌یه‌كی خانوبه‌ره‌ش ده‌ڵێت كرێی خانو %300به‌رزبوه‌ته‌وه واتا سێ هێنده ،هاونیشتیمانییه‌كی كوردیش نیگه‌رانه له‌و دۆخه. خاوه‌نی نوسینگه‌ی باوه‌شاسوار بۆ مامه‌ڵ����هی زه‌وی‌و خانوبه‌ره محه‌مه‌د مه‌ال ئه‌حمه‌د له‌كفری ئهوه ده‌خاته‌رو به‌ه����ۆی هاتنی به‌لێش����اوی ئاواره‌ی ع����ه‌ره‌ب له‌تكری����ت‌و س����ه‌اڵحه‌دین‌و دیاله‌وه كرێی خانو %300زیادیكردوه، واتا سێ هێنده به‌رزبوه‌ته‌وه ،بۆ نمونه پێش����تر كرێی خانوی����ه‌ك 200هه‌زار دینار بوه ئێستا به‌رزبوه‌ته‌وه بۆ 600 هه‌زار دینار ،ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری زۆری كردوه‌ته سه‌ر ژیانی هاونیشتیمانیانی
كورد. خاوه‌نی نوس����ینگه‌ی باوه‌شاس����وار ب����ۆ ئاوێن����ه ئاش����كرای ده‌كات ك����ه خێزانێك����ی زۆری ع����ه‌ره‌ب هاتونه‌ته گه‌رمی����ان به‌تایبه‌ت كف����ری‌و كه‌الر، ئێمه‌ش ئه‌گه‌ر نوس����راوی ئاسایش����ی پێنه‌بێ����ت ئ����ه‌وا خان����وی پێناده‌ین، چونكه به‌رپرسیارێتی له‌سه‌ره ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر 50خێزان له‌نوس����ینگه‌كانه‌وه گرێبه‌ستی پێدانی خانویان بۆ كرابێت، ئ����ه‌وا خه‌ڵكی ش����اره‌كه ده‌یان ماڵی دیكه‌ی به‌بێ گرێبه‌س����ت‌و به‌نوسراوی ئاسایش جێگیركردوه. به‌س����ام عوس����مان هاواڵتییه‌ك����ی دانیشتوی قه‌زای تكریته‌و به‌ئاواره‌یی هاتوه‌ته كفری ،ئ����هو له‌باره‌ی كرێی خان����وه‌وه وت����ی "قاتی س����ه‌ره‌وه‌ی خانویه‌كم گرتوه به 400هه‌زار دینار، وه‌اڵ مه‌گه‌ر س����واڵ بك����ه‌م پێم دابین بكرێت ،داواكارم له‌حكومه‌ت‌و خه‌ڵك ئێم����ه لێمانقه‌وم����اوه‌و ئ����اواره‌ی الی كورده‌كانین كرێی خانو كه‌مبكه‌نه‌وه، چونك����ه ره‌نگه ئه‌م ش����هڕو ئاژاوه‌یه س����اڵێكی تریش كۆتای����ی پێنه‌یه‌ت‌و ناتوانی����ن ئ����هو نرخ����ه زۆرهی كرێ بده‌ین".
له‌گ����هڵ به‌رزبون����ه‌وه‌ی كرێی خانو به‌هۆی ئ����اواره عه‌ره‌به‌كانه ،هاوكات كاریگ����ه‌ری كردوه‌ت����ه س����ه‌ر ژیانی هاونیش����تیمانیانی كوردیش ،سه‌رمه‌د نوری هاونیشتیمانی له‌قه‌زای كفری كه خێزانداره‌و خاوه‌نی ژنێك‌و دو منداڵه‌و له‌خان����وی كرێدایه ،ده‌گێڕێته‌وه پاش به‌رزبون����ه‌وه‌ی كرێ����ی خانو ،خاوه‌نی خانوه‌ك����ه داوای لێكردوه كرێكه‌ی بۆ زیاد ب����كات ئه‌گینا ده‌بێت ده‌ربچێت، ناچار كرێكه‌ی له 150هه‌زار دیناره‌وه زیادكردوه بۆ 250هه‌زار دینار. ئهو هاواڵتییه به‌توڕه‌ییه‌وه ئاماژه‌ی به‌بێپالن����ی حكومه‌ت كردو داوای كرد چ زوه حكومه‌ت رێگه له‌و به‌ره‌اڵییه‌ی بازاڕ بگرێت ،چونكه هاتنی ئاواره‌كان له‌زیادبوندان‌و ره‌نگه ئهو شهڕه چه‌ند ساڵی تر به‌رده‌وامبێت ،بۆیه له‌و كاته‌دا ل����ه‌م بێموچه‌یی‌و بێكاریی����ه‌دا ژیانی كورده‌كان ده‌كه‌وێته مه‌ترسییه‌وه. به‌پێی ئهو زانیارییانه‌ی له‌ئاسایشی كفریی����هوه ده‌س����ت ئاوێن����ه كه‌وتون زیاتر ل����ه 100خێزانی عه‌ره‌ب هاتون له‌ن����او ق����ه‌زای كف����ری‌و گونده‌كانی ده‌وروب����ه‌ری جێگیرب����ون ،ئه‌گ����ه‌ر گه‌نجێك به‌ته‌نیاو بێ خێزان بێت ئه‌وا
ده‌بێت له‌شوێنی خۆیهوه ئه‌ستۆپاكی بهێنێ����ت كه داواك����راو نییه ،به‌اڵم بۆ ئاواره‌كان ده‌بێت هه‌مو خێزانه‌كه‌یان پێكه‌وه‌ب����ن ،نه‌ك گه‌نجێ����ك به‌ته‌نیا بێ����ت‌و خێزانه‌ك����هی نه‌هاتبێت ،یان خێزانه‌كه‌ی هاتبێت‌و مێردو كوڕه‌كانی نه‌هاتبن‌و دژی پێشمه‌رگه شه‌ڕ بكه‌ن، ئه‌گه‌رنا ده‌یگه‌ڕێنینه‌وه. ئهو سه‌رچاوه‌یه‌ی ئاسایش ئاماژه‌ی به‌وه‌ش ك����رد كه خێزانه ئ����اواره‌كان به‌مه‌رجێ����ك له‌كف����ری جێگه‌ی����ان ده‌كرێت����هوه ده‌بێت كه‌س����ێك ببێت به‌كه‌فیلیان سه‌د ده‌رسه‌د گه‌ره‌نتیان بكات ك����ه دوای باش����بونی دۆخه‌كه بگه‌ڕێنه‌وه شوێنی خۆیان. به‌وت����هی ئابوریناس����انیش هاتنی به‌لێش����اوی ئ����اواره‌ی ع����ه‌ره‌ب‌و بێبه‌رنامه‌یی حكومه‌تی هه‌رێم ده‌بێته ه����ۆی به‌رزبونه‌وه‌ی نرخ����ی ته‌واوی كه‌ره‌سته‌و شتومه‌ك‌و پێداویستییه‌كان، به‌تایبه‌ت ل����هو ئه‌نجام����ه‌دا قهیرانی شوێنی نیش����ته‌جێبون‌و خانو دروست ده‌بێت‌و ته‌نها هاواڵتی كوردیش زیانی گهوره ده‌كات. ره‌نگه بێپالن����یو بێده‌نگی حكومه‌ت له‌قۆرخ����كاری ب����ازاڕ ببێت����ه ه����ۆی
AFP
پاش����اگه‌ردانی‌و قه‌یران����ی گ����ه‌وره‌ی ئاب����وری ،ئابورین����اس محه‌مه‌د نه‌جم له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه وتی "ده‌بێت حكومه‌ت‌و په‌رله‌م����ان له‌یه‌كه‌م رۆژی شه‌ڕو كێشه‌كانی ناوچه سنورییه‌كانی كوردس����تان كۆبونه‌وه‌ی نائاس����ایی ئه‌نجامبدای����هو به‌رنام����هو پالن����ی روبه‌روبونه‌وه‌ی بازاڕو كۆنترۆڵكردنی نرخه‌كان����ی رێكبخس����تایه ،نه‌ك به‌م ش����ێوه‌یه‌ی ئێس����تا كه ئه‌گ����ه‌ر زۆره قه‌یرانێكی خ����راپ‌و مه‌ترس����یدار رو له‌هه‌رێمی كوردستان بكات". ئهو ئابوریناس����ه پێیوایه پێویسته له‌ئێستادا یه‌كه ئیدارییه لۆكاڵییه‌كان له‌پارێ����زگاو ق����ه‌زاو ناحیی����ه‌كان روبه‌روی ئ����هو گرانییه‌ی بازاڕو كرێی خانو به‌تایبه‌تی ببنه‌وه به‌س����زادانی ب����ازرگان‌و قۆرخكاره‌كان����ی ب����ازاڕ، چونك����ه به‌رزبونه‌وه‌ی نرخ����ی بازاڕو خان����وی ك����رێ هه‌رچه‌ن����ده له‌زیانی ئاواره‌كانه ،له‌پێشدا زیانی گه‌وره‌ی بۆ هاونیشتیمانیانه ،چونكه ئه‌گه‌ر رۆژێك ئاواره‌كانی����ش بگه‌ڕێن����هوه ئه‌وا بازاڕ به‌ئاس����انی دانابه‌زێت‌و جێگیر نابێت، چونكه هه‌رێمی كوردس����تان خاوه‌نی هیچ سیستمێكی ئابوری نییه.
ی ی خانه‌نشین به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت هه‌رێ����م هه‌روه‌ك����و عاده‌تی خۆیان په‌یڕه‌وی ئهو یاسایه ناك����هن به‌بیانوی ئ����ه‌وه‌ی هێش����تا حكومه‌ت����ی هه‌رێم پێكنه‌هێنراب����و ،ح����اڵ وایه ل����ه2014/4/1هوه كه رۆژی به‌جێهێنانی ئهو یاس����ایه‌یه له‌هه‌م����و پارێزگاكانی عێراق په‌یڕه‌وك����راوه هه‌رچه‌ن����ده ئه‌وانی����ش حكومه‌تیان نیه موچه‌ی خانه‌نشینیه‌كانیان به‌پێی ئ����هو یاس����ا تازه‌یه راس����تكردوه‌ته‌وه بۆی����ان خه‌رجكردون ،ب����ۆ زانیاری به‌ڕێزتان یاس����ای پێش ئهو یاسایه‌ش هه‌ر په‌یڕه‌ونه‌كراو هه‌تا ش����كاتمان ب����رده الی به‌ڕێز مام جه‌الل. جا تكایه له‌به‌رئه‌وه‌ی ئێوه نوێنه‌ری خه‌ڵك����ی هه‌رێمن به‌ڵك����و ناچاری����ان بك����هن به‌په‌یڕه‌وكردنی ئهو یاس����ا تازه‌یه موچ هی خانه‌نشینانی هه‌رێم راستبكرێته‌وه به‌پێی بڕگه‌كانی. زۆر سوپاس����تان ئه‌كه‌ین له‌گه‌ڵ رێزماندا كه‌میل ئه‌مین شه‌كیب یه‌كێت���� ی س����ه‌رۆكی خانه‌نش����ینان ـ كوردستان ـ سلێمانی
تایبه‌ت
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
19
كۆمپانیا جیهانییه‌كانی نه‌وت یاساكانی هه‌رێم جێبه‌جێ ناكه‌ن ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد كۆمپانیا جیهانییه‌كانی بواری وزه زۆرترین خاڵ‌و بڕگه‌كانی یاسای نه‌وت‌و گازی هه‌رێمیان پێشێلكردوه، به‌اڵم لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا ناكرێت، سه‌رۆكی لیژنه‌ی وزه‌و سامانه سروشتییه‌كانی په‌رله‌مانیش ده‌ڵێت، ئێمه ده‌یانده‌ینه دادگا. به‌بڕوای ش���اره‌زایانی بواری ژینگه، یه‌كێ���ك له‌گرنگترین خاڵه‌كانی تایبه‌ت به‌ژینگ���ه له‌یاس���اكانی حكومه‌ت���ی هه‌رێم له‌الیه‌ن كۆمپانی���ا بیانیه‌كانه‌وه پێش���ێلكراوه ،ئه‌ویش خاڵی سێیه‌می بڕگه‌ی چواره‌می ماده‌ی 37ی یاس���ای ژم���اره 22ی س���اڵی 2007ی ن���ه‌وت‌و گازی هه‌رێمی كوردستانه ،كه له‌باره‌ی پاراس���تنی ژینگه‌وه هاتوه" ،پێویسته رێ���گاكان و ئ���هو هه‌ڵس���وكه‌وتانه به‌كاربهێنن كه كارلێكردن له‌پرۆسه‌كانی نه‌وت له‌سه‌ر ژینگه كه‌مده‌كاته‌وه". لهوبارهیهوه هیمداد فه‌یسه‌ڵ ،شاره‌زای بواری بازرگانی نه‌وت‌و گاز له‌لێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن���ه وت���ی "ج���ارێ كۆمپانیا جیهانییه‌كان���ی ن���ه‌وت له‌س���ه‌ره‌تای وه‌به‌رهێنان���ی نه‌وتدان ،بۆیه حكومه‌ت هه‌ندێك كات چاوپۆش���ی كردوه ،به‌اڵم بابه‌تی ژینگ���هو چاره‌س���ه‌ركردنی بۆ چه‌ند ساڵی ئایینده ده‌بێته كێشه‌یه‌كی جیدی‌و گهوره ،بۆیه پێویسته حكومه‌ت
به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌مه‌كی له‌ناوده‌برێن" .هیچ خاڵێكی یاساكانی هه‌رێم جێبه‌جی له‌به‌رامبه‌ردا س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی وزه‌و ناكه‌ن ،به‌تایب���ه‌ت بواری ژینگه ،به‌اڵم س���امانه سروش���تییه‌كانی په‌رله‌م���ان هیچ رێوشوێنێكی یاساییان له‌به‌رامبه‌ردا ش���ێركۆ ج���ه‌وده‌ت بۆ ئاوێن���ه وتی ،نه‌گیراوه‌ته‌به‌ر. ش���ێركۆ جه‌وده‌ت لهوبارهیهوه وتی "ئێمه به‌گه‌رمی چه‌ن���د به‌رنامه‌یه‌كمان ده‌س���تپێكردوه ،یه‌كه‌م له‌روی یاسای "نابێت كه‌س له‌یاسا ده‌ربچێت‌و ئه‌گه‌ر س���ندوقی ن���ه‌وت‌و گازی هه‌رێم���ی پێشوتر پێشێلكرابێت ،ئه‌وا له‌م خوله‌دا كوردس���تان ك���ه له‌ئێس���تادا ئاماده‌ی رێگه‌ی پێنادرێت‌و ده‌یانده‌ینه دادگا". هاوكات پزیشكی ته‌ندروستی گۆران ده‌كه‌ین ،بڕگه‌یه‌كی سه‌ره‌كیمان داناوه ك���ه جگه له‌وه‌ی كۆمپانی���اكان ده‌بێت عه‌بدواڵ ئ���هو كاریگه‌رییه س���لبیانه‌ی كار له‌و بواره‌دا بكه‌ن ،به‌هه‌مانش���ێوه كاركردنی كۆمپانیا نه‌وتیه‌كان له‌س���ه‌ر له‌داهاتی ئهو س���ندوقه به‌شێكی باش ژینگه ده‌خاته‌روو ده‌ڵێت "پیس���كردنی ته‌رخانده‌كرێت بۆ فریاكه‌وتنی ژینگه" .ژینگه له‌الیه‌ن كۆمپانیا نه‌وتییه‌كانه‌وه ئه‌مه له‌كاتێكدایه له‌خولی پێش���وی چه‌ندین جۆر زیانی هه‌یه ،له‌وانه ئافره‌تی په‌رله‌مان���دا س���ه‌رۆكی لیژن���هی وزه‌و دوگیان نزیك له‌كێڵگه نه‌وتییه‌كان زیاتر سامانه سروشتییه‌كان باسی لهوه كرد له‌ئافره‌تی دیكه توشی له‌بارچون ده‌بن، ك���ه "ئێمه چه‌ندین كۆمپانیامان داوه‌ته خه‌ڵكی ئهو ناوچان���ه زیاتر له‌خه‌ڵكی دادگا كه‌چی دادگه لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵدا ناوچه‌كانی تر توشی شێرپه‌نجه ده‌بن، نه‌كردون‌و بابه‌ته‌كه‌ی پشتگوێخستوه" .به‌تایبه‌ت منداڵی خوار ته‌مه‌ن 10ساڵ، له‌باره‌ی چۆنیه‌تی كاری كۆمپانیان ،هه‌روه‌ه���ا چه‌ندی���ن ج���ۆری ژه‌هر له‌و له‌خاڵی سێیه‌می بڕگه‌ی دوه‌می ماده‌ی ئه‌نجامه‌دا باڵوده‌بنه‌وه". پاشماوه‌یه‌کی کۆمپانیاکانی نه‌وت له‌گه‌رمیان به‌پێی راپۆرت‌و په‌رتوكه‌كانی رێكخراوی 36ی یاس���ای نه‌وت���ی هه‌رێم ،هاتوه، "ده‌بێت كه‌س���ی رێگه‌پێدراو هه‌مو ئهو مه‌سه‌له تا ئێستا رێكخراوه‌كانی بواری گرنگی به‌چه‌ن���د الیه‌نێك بدات یه‌كێك ده‌رهێنانی نه‌وت چ كاریگه‌رییه‌كی هه‌یه ههرچهنده له‌هه‌ندێك ش���وێن كێش���ه شتانه‌ی له‌پرۆسه‌كانی نه‌وت له‌ناوچه‌ی ژینگه‌و ده‌س���ته‌ی ژینگه‌ی هه‌رێم زۆر گرێبه‌س���ته‌كه الببات و پاكیانبكاته‌وه الوازب���ون له‌به‌دواداچون بۆ ئهو بواره‌و له‌و الیه‌نانه بابه‌ت���ی ژینگه‌یه‌و كرۆكی له‌س���ه‌ر ئاوو زه‌وی‌و زه‌وی كشتوكاڵی‌و دروستبوه. ه���اوكات پس���پۆری ب���واری ژینگه‌و وه‌ك���و پاككردنه‌وه‌ی ئهو پیس���ییه‌ی كاری كۆمپانیاكان. ه���ه‌واو سروش���ت به‌گش���تی" .ناوبراو كێشه‌كانه". له‌ئێس���تادا كوردستان دابه‌شكراوه‌ته له‌به‌رامبه‌ردا د .بێوار خنسی راوێژكار ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���كرد كه له‌ده‌س���توری ئاودێری ،موته‌ڵیب ره‌فعه‌ت لهوبارهیهوه له‌ئه‌نجامی پرۆسه‌كانی نه‌وت په‌یدابون له‌وه‌زاره‌تی س���امانه سروش���تییه‌كان هه‌رێم هات���وه نابێت هیچ بیره نه‌وتێك ده‌ڵێ���ت" ،به‌داخه‌وه تا ئێس���تا كه‌س یان خه‌رج���ی ئهو پاككردن���هوه بدات سه‌ر 57بلۆكی نه‌وت و گاز به‌مه‌به‌ستی پشكنین‌و گه‌ڕان‌و دۆزینه‌وه‌و هه‌ڵكه‌ندن‌و به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د" ،پێویس���ته هه‌ڵكه‌نرێت‌و هی���چ چاالكییه‌كی نه‌وتی نازانێ���ت چی ب���ه‌م هه‌مو پاش���ماوانه به‌هه‌رێم". به‌پێ���ی راپۆرت���ی رێكخ���راوه ده‌رهێنان‌و فرۆشتنیان له‌الیه‌ن كۆمپانیا ی ورد له‌سه‌ر ده‌كرێ���ت؟ ،ئای���ا ب���ه‌چ ش���ێوه‌یه‌ك پسپۆرانی ژینگه كار له‌سه‌ر ورده‌كاری‌‌و هه‌بێت تاوه‌كو لێكۆڵینه‌وه ئه‌گه‌ره‌كانی پیسبونی ژینگه بكه‌ن ،ئایا ئ���هو ش���وێنه‌و ده‌وروب���ه‌ری ده‌كرێت ،له‌ناوده‌برێن؟ ،ئایا وه‌كو پاشه‌ڕۆكانی تر ناحكومییه‌كانی ئهو بواره ،كومپانیاكان جیهانییه‌كانه‌وه.
له‌كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانه‌وه تا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ...پاشماوه له‌كۆتای���ی هه‌م���و ئ���ه‌م ج���ۆره رێگایانه‌ش���دا ئ���ه‌وان ئیت���ر به‌وپه‌ڕی توندوتیژیه‌وه ده‌نگی���ان هاتوه‌و به‌گژ زۆر مه‌به‌س���تی ت���ردا چونه‌ت���هوهو له‌روانگ���هی ژیانی خۆیان���هوه كاریان بۆ مان���ه‌وه‌ی ویس���ته تایبه‌تیه‌كانیان ك���ردوه ،به‌تێبینیم بۆ زۆر وێنه‌ی ئه‌م دۆس���تانه هه‌میش���ه خۆیان له‌سه‌رو هه‌مو ماناكانی شۆڕشه‌وه بینیوه‌ته‌وه‌و وێنه‌كی پیرۆزیان به‌خۆیان به‌خشیوه‌و هیچ كاتێك خۆیان به‌خاوه‌نی شكستی ش���ۆڕش‌و كاره‌كانی خۆیان نه‌زانیوه، ئ���ه‌م وێنانه ده‌بێته زۆر وێنه كه له‌ناو كۆمه‌ڵ���هی ره‌نجده‌ران���هوه درێ���ژه‌ی كێشاوه بۆ ناو ئااڵی شۆڕش‌و دواتر بۆ ناو یهكێتیو ئه‌وسا بۆ ناو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش ،راوه‌س���تان بۆ شیكاركردن‌و تێڕام���ان بۆ وێن���هی ئه‌م دۆس���تانه هه‌ڵده‌گرێ���ت س���ه‌دان هه‌زار وش���هی
لهبارهوه بنوسرێت ،ده‌كرێت زۆر كه‌سی بێالیه‌ن‌و ده‌رونناس بتوانن له‌سه‌ر ناوی ئه‌م كه‌س���انه كاری قوڵ ئه‌نجامبده‌ن، تاوتوێی ئ���هوه بكه‌ن‌و رۆبچنه ناو ئهو كاران���هوه ك���ه له‌ناو ش���ۆڕش‌و دوای راپه‌ڕینیشدا ئه‌م كه‌س���انه كردویانه، له‌و تێگه‌یشتنانه‌ی من هه‌م بوه بۆ زۆر وێنه‌ی ئه‌م كه‌س���انه هیچ كاتێك هیچ بیرو ئایدۆلۆژیای���ه‌ك ،رۆژگارو روداوه مه‌زنه‌كان نه‌یانتوانیوه ئه‌م دۆس���تانه له‌ناكۆكی‌و رق‌و ناته‌بایی دوربخه‌نه‌وه‌‌و فێری خۆگونجاندنی���ان بكه‌ن ،ئه‌مانه جۆره گیانێك بون ئه‌وه‌ی ده‌یژیاندن‌و ژیاندونی تاكو ئێس���تا گیانی ناته‌بایی بوهو زۆر كاتیش ده‌س���تكه‌وتی باشی بۆی���ان هه‌ب���وه ،هیچ كاتێك له‌س���ه‌ر بنه‌مان���ی مه‌عریفه كاری���ان نه‌كردوه‌و گوتارێك���ی دژ به‌یه‌كی���ان به‌درێژایی س���ااڵنی ته‌مه‌نیان به‌رێ���وه بردوه كه
هیچ كاتێك خزمه‌تی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی نه‌كردوه ،هه‌ر ئه‌م جۆره گوتاره بو ك ه ده‌كرێت به‌گوتاری م���ردن ناویبه‌رین، سه‌رئه‌نجام ئه‌م دۆستانه نه‌توانیان نه له‌كۆمه‌ڵه تا سه‌ر بمێننه‌وه‌و نه توانیان له‌ناو یه‌كێتی���دا كاری جدی بك هنو نه توانیش���یان له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕاندا كار بۆ گۆڕین���ی بیرو ره‌فتاری خۆیان بكه‌ن ،به‌مه‌ش گۆڕان بۆ زۆر كه‌س كه خۆیان له‌كه‌سانی سیاسیو رۆشنبیرو س���ه‌ربازییدا وێن���ا ده‌ك���هن ده‌بێته ده‌س���تكه‌وت ،به‌و واتایه ك���ه ئه‌مانه س���ه‌ره‌تا ده‌بنه گۆڕان‌و بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كه‌ن ،به‌اڵم له‌دیوه شاراوه‌كه‌یانه‌وه دواتر ئ���ه‌م گۆڕانه ده‌كه‌ن���ه قازانجی پله‌و م���اده بۆ خۆی���ان‌و به‌داواكردنی پل���هو موچه‌ی ب���ه‌رز ده‌گه‌ڕێنه‌وه ناو الیه‌نه‌كانی ترو س���ه‌دان نمونه‌ش هه‌ن كه ئه‌م دی���ارده ناته‌بایه ده‌رده‌خه‌ن.
رونكردنه‌وه ی ی خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌ت به‌ناو ی س���ه‌باره‌ت به‌خانمێك ی ئاوێنه‌دا بابه‌تێك ی رۆژنام ه له‌ژمار‌ه ()430و الپه‌ڕ‌ه ( )16 ی به‌ڕێزێک ده‌کرد به‌ناوی به‌یان ،ئه‌م بابه‌ت ه وه‌ك ی له‌خه‌م‌و ئازاره‌كان "ته‌نیایی ئێس���تای ئێمه‌یه" ئاماده‌كرابوو ،كه باس��� ی ی مرۆیی ئهو بووه‌و له‌گ هڵ داوا ی ئازار ی الیه‌ن ی پیش���اندان ی له‌گه ڵ كراوهو ته‌نها مه‌به‌س���ت ی رۆژنامه‌وانی مامه‌ڵه ماده‌یه‌ك لێبوردن‌و رێزو خۆشه‌یستیمان بۆ ناوبراو. رۆژنامه‌ی ئاوێنه
هه‌لی كار ی ی به( )25كه‌س هه‌ی ه له‌ڕه‌گه‌زی (نێر) بۆ كاری( كارگوزاری سه‌رشه‌قام ) به‌مووچ ه كۆمپانیای (جبل لبنان) پێویست ی كاركردن ه ی كاركردن ،هه‌ركه‌س خوازیار مانگانه‌ی ( )500.000پێنج سه‌د هه‌زار دیناری عێراقی له‌ڕۆژێكدا ( )8كاتژمێر ی ی _ سه‌رووی به‌ریده‌ك ه ته‌الر ی مه‌وله‌و ی بكات له‌ش���ه‌قام ی س���لێمان لهماوهی ( )15رۆژدا س���ه‌ردانی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی كار ی بۆ كرێكاران نهۆمی سێهه‌م ... به‌ڕێوبه‌رایه‌تی ده‌سته‌به‌ری كۆمه‌اڵیه‌ت ی بكات به‌م ژماره ته‌له‌فونانه‌‌وه: یان په‌یوه‌ند 07480421943 07719214822
ونبون
* ناس���نامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به‌ناوی (ڕه‌زا قادر محمد) هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه پرسگه‌ی ئاوێنه. * ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به‌ناوی ( رانكۆ كامل حسن )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه پرسگه‌ی ئاوێنه. * ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به‌ناوی (عمر صابر مصطفی )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه پرسگه‌ی ئاوێنه.
m
.co e n e
aw
w ww
دیاره هه‌میشه جواڵنه‌وه‌كان ئه‌م جۆره وێنانه‌ی تێده‌كه‌وێ���ت كه دڵنیام هیچ الیه‌نێك س���ود له‌تواناو مه‌به‌س���تیان وه‌رناگرێت ،له‌كۆمه‌ڵه‌وه تا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان زۆر كه‌س ئاوا ژیاون‌و هه‌میشه گه‌مه‌یان به‌جواڵنه‌وه‌كان كردوهو كۆی داخوازیه‌كان���ی كۆمه‌اڵن���ی خه‌ڵكیان له‌ناو ناته‌بایه‌كانی خۆیاندا خنكاندوه. ئ���ه‌م مێژوه هه‌ڵگ���ری زۆر وێنه‌یه كه كاتێك لێیانراده‌مێنین ئه‌وسا ده‌زانین ك���ه بۆچ���ی شۆڕش���ه‌كانی ئێمه هیچ كاتێ���ك خۆی���ان له‌س���ه‌ر بنه‌مایه‌كی مه‌عریف���ی رانه‌گرت���وه ،په‌یوه‌ن���دی نێوان شۆڕش‌و س���ه‌ركرده‌كانی ئه‌گه‌ر مه‌عریفه‌ی له‌گ���هڵ نه‌بو كۆتایی هه‌مو ئهو شۆڕشانه كۆتاییه‌كی مه‌رگهێنه‌رو كوش���نده‌یه ،هه‌ر ئه‌م هۆكاره‌یشه كه وایكردوه زۆر كات كه‌س���ه باشه‌كانی ناو ش���ۆڕش له‌ژێر كاریگه‌ری كه‌س���ه
بێمه‌عریفه‌كان���دا بخرێن���ه ده‌ره‌وه‌ی ش���ۆڕش‌و ئامانجه‌كان���یو كۆمه‌اڵن���ی خه‌ڵكی���ش به‌هه‌م���و قوربانیه‌كانیه‌وه باجی ئ���ه‌م هه‌ڵ���ه خراپان���ه بده‌ن. ده‌كرێ���ت له‌و لیس���ته ن���اوه بڕوانین كه له‌سااڵنی شه‌س���ت‌و حه‌فتاكانه‌وه ب���ۆ ئێس���تا ك���ۆی ته‌مه‌نی���ان له‌ناو شۆڕش���ه‌كان‌و جواڵنه‌وه‌كاندا كاركردن ب���وه بۆ هێنان���ه‌دی كه‌ش���ێكی تاڵ‌‌و تاریك ،ئه‌م ناوانه زۆر كات نه‌ك هه‌مو هێزی خۆیان به‌فیڕۆداوه به‌ڵكو هاتون كاریش���یان بۆ له‌به‌ریه‌كهه‌ڵوه‌شاندنی س���ه‌دان ده‌نگی جدیتر كردوه به‌ته‌نیا له‌پێناو ئه‌وه‌ی خۆی���ان بتوانن بژین‌و ئیراده‌ی خۆیان سه‌ربخه‌ن ،قۆناغه‌كانی ته‌مه‌نی ئه‌م ناوانه پڕه له‌وێنه‌ی نامۆو سه‌یر س���هیر كه ناكرێت وا به‌ئاسانی له‌بیری���ان بكه‌ی���نو خوێندنه‌وه‌یان بۆ نه‌كه‌ی���ن ،دیوی ن���اوه‌وه‌ی ئه‌م وێنانه
به‌زۆر ك���ه‌س ناخوێنرێن���هوه ،ده‌بێت قۆناغ به‌قۆناغ به‌سه‌رهه‌ڵدان‌و ته‌مه‌نی ئه‌م ناوانه‌دا بۆ ئێس���تا بگه‌ڕێین ،ئه‌م ناوان���هی ناو شۆڕش���ه‌كانی ئێمه ،له‌و وێن���ه نامۆی ه دور نیه ،له‌و س���اوه بۆ ئێس���تا ك���ۆی كاره‌كانی شۆڕش���یان گۆج‌و ئیفلی���ج كردوهو ت���ا كۆتاییش ئه‌م ناوانه ناتوانن له‌هیچ ش���وێنێكدا وه‌كو كه‌س���انی رۆش���نفكرو سیاسی بژین‌و ده‌س���تبه‌رداری ئ���هو رۆحیه‌ته ناكۆكه‌ی ناو گیانی خۆیان بن .كاتێك له‌دروستبونی كۆمه‌ڵه‌وه تا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان خوێندنه‌وه‌یه‌ك له‌س���ه‌ر ژیانی به‌ش���ێك له‌م كه‌س���انه ده‌كه‌ین ئهوه ده‌خوێنین���هوه كه به‌چ جۆرێك ئه‌مانه سه‌رس���ه‌ختانه به‌ره‌نگاریی���ان ب���ۆ ویسته‌كانی خۆیان كردوه .له‌كۆی ئه‌م قۆناغانه‌شدا دواجار هیچیان نه‌یانتوانی سه‌ركه‌وتوبن.
چاره‌که سه‌ده‌یه‌كه مێژو ته‌واوبوه! ...پاشماوه پ����اش بیس����ت‌و پێنج س����اڵ گه‌شتبوه خاڵێک که تێپه‌ڕاندنی له‌نوس����ینی تێزی کۆتایی مێژو مه‌حاڵ بو .باش����ترین ش����ت که دونی����ا له‌س����ه‌ر روبه‌رێک����ی پڕ م����رۆڤ ده‌توانێت بیکات بریتیه له‌قه‌یراندا ده‌ژی .قهیرانی ئابوری ،له‌چۆنێت����ی ب����اش به‌ڕێوه‌بردنی که هه‌ندێک به‌کۆتایی ش����ێوازی سیس����ته‌می س����ه‌رمایه‌داری. نیولیبرالی����زم ده‌یبینن ،قهیرانی لێره‌وه‌ی����ه بی����ری کارگێڕی زۆر سیاسی که ده‌رئه‌نجامی قهیرانی زیاتر بااڵبو ،له‌بی����ری ئابوری‌و ئابوریه که خۆی له‌هه‌ڵکش����انی سیاس����یو فه‌لس����ه‌فی .ب����ه‌اڵم فاشیزمدا ده‌بینێته‌وه ،هه‌روه‌ها له‌ئه‌نجام����ی قه‌یرانه ئابوریه‌کان الوازبون‌و ناشیرینبونی ئه‌مه‌ریکا ئێمه هه‌س����ت به‌گه‌شانه‌وه‌یه‌کی له‌دونیادا .ئێمه له‌س����ه‌رده‌مێکی به‌س����ودی بیری چه‌پ ده‌كه‌ین تایبه‌ت����دا ده‌ژی����ن .مرۆڤایه‌تی له‌داکۆکیک����ردن له‌ماف����ی ژیان. له‌قه‌یران����ی بیرکردنه‌وه‌دای����ه ماف����ی ژیان ل����ه‌روی ئابوریه‌وه له‌کێش����ه ئاڵۆزه‌كان����ی چونکه یانی دورخستنه‌وه‌ی پێداویستیه له‌بیست‌و پێنج ساڵی ڕابوردودا س����ه‌ره‌كیه‌كانی ژیان����ی مرۆڤ هه‌مو ج����ۆره بیرکردنه‌وه‌یه‌كی له‌ملمالنێ له‌رێگای دابینکردنی جی����اواز وه‌ه����ا بین����راوه ک����ه ب����ڕی داهاتی بنه‌ڕه‌ت����ی .نابێت بێکه‌ڵک����ه چونک����ه مرۆڤایه‌تی م����رۆڤ له‌ملمالنێی یه‌كتردا بێت
ب����ۆ دابینکردنی بژێ����وی به‌ڵکو ده‌بێت کێبرکێ بگوێزرێته‌وه بۆ نێو کایه‌ی داهێنان .له‌ڕاس����تیدا هه‌م����ان دید بو له‌پش����ت تێزی دابه‌ش����کردنی داهاوتی سامانی سروش����تی هه‌رێ����م به‌س����ه‌ر هاواڵتیان����دا به‌یه‌كس����انی ،که ئێمه له‌کتێبی حکومه‌تی هه‌رێم‌و سامانی سروشتیدا پێشنیارمان ک����رد .ماوه‌ت����هوه بڵێی����ن که تێزی کۆتایی مێ����ژو له‌کاتێکدا دهکرێت مایه‌ی گاڵته‌جاڕی بێت له‌هه‌مانکات����دا ده‌كرێت تێزێکی جی����دی بێت .من هه‌م����ان ڕای ژیژاکم هه‌یه :له‌کاتێکدا هه‌مومان هه‌وڵئه‌ده‌ین گاڵته به‌فۆکۆیامان بکه‌ی����ن ،له‌هه‌مانکاتدا هه‌مومان هه‌مان ڕامان هه‌یه.
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
سەرۆک‌و جێگرەکەی لەسەردەمی کۆلێرادا!
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر
"داعش" ژیان ل ه مندااڵنیش تێکده‌دات
سلێمان عەبدواڵ یونس سیاس���ەت لەهەرێمی ئێمەدا خاڵیە لەمتمانە .خاڵیە لەگیانی هەڤاڵبەندی‌و خاڵی���ە لەو ڕایەڵە گرنگ‌و مەتین‌و کۆمەاڵیەتیەی ،کە شوناس���ی پۆزەتیڤی کۆمەڵگای کوردستان‌و خه‌سڵەتی مانەوەو بەهێزبونی کۆمەڵگای سۆزنشینی ڕۆژهەاڵتە. لەدنی���ای حزبی کوردیدا ئ���ەوەی بەتەواوەتی کاڵبۆت���ەوە متمانەو ڕێزو خۆشەویستی نێوان سیاسیەکان‌و تەنانەت هەڤااڵن‌و ئەندامانی یەک حزبیشە. کاڵبونەوەی���ەک ،کە جوانیەکانی واڵتی ئێمەی کوش���ت‌و خ���ەون‌و خەیاڵ‌و بەها ئەخالقیەکانی ئەم مەملەکەتەی وردوخاش���کردو رس���تێک لەنامۆبونی کۆمەاڵیەتی لەگەڵ خۆیدا ،کردە گەردنی یەک بەیەکەمانەوە. بەداخ���ەوە ئەم کاڵبونەوە نێگەتیڤە ،هەر زو لەهەناوی خۆیدا ،کۆمەڵێک شتی نەخواس���تراوی هێنایەبون .ش���تەگەلێک ،کە نامۆبون بەسەرزەمینی کوردەواری‌و نامۆبون ،بەئەدگارو بەئاکارو ناکۆکبون بەهەڵوێست‌و بەمۆڕاڵی ئینس���انی کوردی .ش���تگەلێک ،کە میزاجی جوانی ناو سیاسەتی کوشت‌و لەگەڵ خۆیدا زۆرێک لەمیراتی بەنرخی ناو دنیای شۆڕشگێڕی‌و حزبایەتیمانی بەهەدەردا. لەسایەی ئەم دۆخە حزبیە مادی‌و خاڵی لەفکرو مۆڕاڵ‌و ڕوئیاو مەعنەویەدا، خەریکە مۆڕاڵ‌و بەهاو وەفاداری‌و ڕۆحیەتە بڵندەکانی هاوڕێیەتی بەیەکجاری ماڵئاوایی دەکەن .خەریکە هەمو ش���تێک کێش���انەو پێوان���ەی مادیبونێکی ئەبس���راکت وەردەگرێت‌و چەمکی هەڤاڵبەندی کە چەمکێکی پایەداری واڵتی ئێم���ە بوە ،بەتەنها دەبێت���ە یادەوەریەکی ش���یرین .یادەوەریەک ،کە هیچ کونجێکی لەناو کایەکانی حزب‌و هیچ س���وچێکی لەناو س���ایەو ساباتەکانی سیاسەتدا بۆ نەهێڵراوەتەوە. لەدوای ڕاپەڕینەوە جوانیەکانی ناو سیاس���ەتمان کوشت‌و بەکۆمەڵ بەهاو دیسپلینە سپیەکانی ناو حزبی کوردیمان لەناو ماکینەیەکی حزبایەتی ڕەشدا هاڕی‌و تەالرێک لەدیاردەی نامۆو تەالرێک لەدڵڕەقی ناو سیاسەت‌و تەالرێک لەبەرژەوەندی ئینسانکوژمان لەسەری بەرزکردەوە .تەالرێکی مادی موجەڕەد. تەالرێکی تژی لەئیرەی‌و س���یخناخ لەبەدبینی‌و لەس���ڕینەوەی نامٶڕاڵیانەی یەکتری .تەالرێک ،کە تیایدا ،هەڤاڵبەندی وەکو پرس���ێکی هیوماندۆس���ت، بارگ���ەی خۆی دەپێچێتەوەو ڕایەڵە مانادارو ڕەنگاوڕەکانی ناو دنیای زەردو سوری نەریتە جوانەکانمان بەهەوارێکی سیاسی خاڵی لەوەفا دەسپێرێ! بیس���ت س���اڵە لێرە حزب بەدەس���ت تاعون���ی کۆلێرایەک���ی کۆمەاڵیەتی کوژەوە گیرۆدەیە .تاعونێک ،کە ئەفس���وس تیایدا ،واخەریکە یەک بەیەکی جوانیەکانی س���ەردەمی ش���اخی شۆڕشگێڕان‌و س���ەردەمی ڕاپەرینی ئێمەو سەردەمی خۆشەویستی نەوەی ئێس���تامان دەکوژێت .تاعونێک ،کە بیست س���اڵە بێ پەروا چون تاعونی کۆلێرا ،دەچێتە ناو مێژوی شۆڕش���گێڕەکان‌و تێکەڵ بەخوێن‌و تێکەڵ بەژیان‌و تێکەڵ‌و بەدین‌و تێکەڵ بەنیشتیمان‌و تێکەڵ بەڕوئی���او ڕوانین‌و تیکەڵ بەخەون‌و خولی���او بیرکردنەوەمان دەبێت‌و مردنی پەیوەندی���ە کۆمەاڵیەتیە جوانەکانی نێوان خەڵک‌و خاک‌و خوای ئەم هەرێمە زیندە بەچاڵ دەکات! لەس���ەردەمی ئەم تاعونە حزبیەدا ،نامەک���ەی نێچیرڤان بارزانی بۆ عیماد ئەحمەدی جێگری ،لەئەندێش���ەی مارکیزێکی سیاس���ی ک���ورد دەچێت ،کە ڕۆمانی وەفاو ک���ە ڕۆمانی متمانەو کە ڕۆمانی خۆشەویس���تی کارکردنێکی پێکەوەییمان لەسەردەمێکی دژواردا بۆ دەگێڕێتەوە! فۆتۆ
Die Welt:
ریکالم