ژماره‌ 435

‫ئیسرائیل‌و كورده‌كان‬ ‫بێده‌نگیی ئاڵتونه‌‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)435‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/7/1‬‬

‫په‌یڕه‌وی ناوخۆی یه‌کێتی هه‌موار ده‌کرێته‌وه‌‬

‫ئاوێنه‌ گرنگترین خاڵه‌ هه‌مواركراوه‌كان ‌ی‬ ‫په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌ باڵوده‌كاته‌وه‌‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪4‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬

‫‪5‬‬

‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫"تانكه‌رێک نه‌وت ب ‌ه ‪ 12‬هه‌زار دۆالر‬

‫داعش نه‌وت ده‌فرۆشێت‌و بازرگانه‌‬ ‫کورده‌‌كانیش ده‌یكڕن‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪5‬‬

‫توندوتیژی دژ ب ‌ه ژنان‬

‫»» ‪17‬‬

‫زۆرینه‌ی‌ ژنه‌ قوربانیه‌كانی‌ توندوتیژی‬ ‫خوێنده‌وارن‌و له‌نێوان ‪ 20‬بۆ ‪ 40‬ساڵیدان‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر‪:‬‬ ‫كوردستان مه‌ترس ‌ی زۆر گه‌وره‌ی‌ له‌سه‌ره‌‬ ‫ش���انازییمان ب���ه‌وه‌ ده‌ك���رد هێزی‌‬ ‫حیزبین‪ ،‬به‌اڵم كه‌ ئێس���تا له‌شارین‌و‬ ‫حكومه‌تم���ان هه‌یه‌ ده‌بێت هه‌مومان‬ ‫له‌ژێ���ر كۆنتڕۆڵی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمدا‬ ‫بین‪ ،‬من پێش���تریش وتومه‌‪ ،‬هێزی‌‬ ‫حی���زب هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌ بۆ س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫ده‌س���تكه‌وتانه‌ی‌ كه‌ هه‌مانه‌‪ ،‬ئه‌بێت‬ ‫ئێمه‌ هێزێكی‌ نیشتمانیمان هه‌بێت‪،‬‬ ‫نه‌ك حیزبی‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو جه‌غتی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫ك���رده‌وه‌ ك���ه‌ ده‌بێت هه‌م���و هێزه‌‬ ‫كوردییه‌كان یه‌كده‌نگ‌و یه‌كهه‌ڵوێست‬ ‫بن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "هه‌ر الیه‌نێك یه‌كده‌نگیی‌‬ ‫كورد نه‌پارێزێت به‌ش���به‌حاڵی‌ خۆم‬ ‫به‌خیانه‌تكاری‌ ده‌زانم"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌رچه‌نده‌ ل���ه‌‪2003‬دا‬ ‫له‌ژێ���ر فش���ارێكی‌ زۆری‌ ئه‌مه‌ریكا‌و‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كان���ی‌ ل���ه‌و ناوچان���ه‌‬ ‫كش���اینه‌وه‌ كه‌ ئێس���تا به‌ده‌س���ت‬ ‫پێش���مه‌رگه‌وه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مج���اره‌‬ ‫مه‌حاڵه‌ ل���ه‌و ناوچانه‌ بكش���ێینه‌وه‌‬ ‫ئه‌بێت به‌سه‌ر الشه‌ماندا بڕۆن"‪.‬‬

‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر مس���ته‌فا وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش���وی‌ پێش���مه‌رگه‌‌و ئه‌ندام���ی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێت���ی‌ ئاماژه‌‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ "هێ���زی‌‬ ‫حی���زب هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌ بۆ س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫ده‌س���تكه‌وتانه‌ی‌ ك���ه‌ هه‌مانه‌"‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ئێستا كوردستان مه‌ترسی‌‬ ‫زۆر گه‌وره‌ی‌ له‌سه‌ره‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬شێخ جه‌عفه‌ر‬ ‫مس���ته‌فا له‌گفتوگۆیه‌ك���ی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه‌ "به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫كوردستان مه‌ترسی‌ زۆری‌ له‌سه‌ره‌‪،‬‬ ‫مه‌ترسیه‌ گه‌وره‌كه‌ش ئه‌و بارودۆخه‌‬ ‫نوێیه‌ی���ه‌ ك���ه‌ له‌عێراق���دا هاتۆته‌‬ ‫ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێس���تا س���نوری‌‬ ‫كوردس���تان له‌عێراقه‌وه‌ هه‌ر هه‌موی‌‬ ‫چه‌كداری‌ داعش‌و تیرۆریس���ته‌كان‌و‬ ‫كۆنه‌ به‌عس���یه‌كانن‪ ،‬دیاره‌ ئه‌وانه‌ش‬ ‫مه‌ترسی‌ گه‌وره‌ن بۆ سه‌ر كوردستان‪،‬‬ ‫به‌جۆرێ���ك له‌ج���ۆره‌كان ده‌كرێ���ت‬ ‫بڵێی���ن ئ���ه‌و ده‌س���تكه‌وتانه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌كوردستاندا هه‌ن مه‌ترسی‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یان له‌سه‌ره‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "نابێت حیزب چه‌كداری‌‬ ‫بمێن���ێ‌‪ ،‬ئێم���ه‌ ت���ا له‌ش���اخ بوین‬

‫‪3‬‬

‫ماهیر عه‌بد ره‌شید ژه‌نراڵی‌ به‌عس‌و‬ ‫ناودارتری���ن فه‌رمانده‌ی‌ س���ه‌ربازیی‌‬ ‫جه‌نگی‌ قادسیه‌ی‌ سه‌دام‌و خه‌زوری‌‬ ‫قوسه‌ی‌ سه‌دام حسێن‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫برایه‌ك���ی‌‌و چه‌ن���د كه‌س���وكارییه‌وه‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ چاره‌سه‌ركردن هێنرابوه‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬له‌میوانخان���ه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستاندا بون‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬تایب���ه‌ت‪ :‬به‌پێ���ی‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار بۆ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫ماهیر عه‌بد ره‌شید "ماوه‌ی‌ زیاتر له‌دو‬

‫مانگه‌ نه‌خۆشه‌‪ ،‬زیاتر له‌هه‌فته‌یه‌كیشه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ به‌رزانی‌ برای‌و كچێكی‌ برازای‌‌و‬ ‫ژنێكی‌ نزیكیاندا له‌تكریته‌وه‌ به‌هۆی‌‬ ‫تێكچون���ی‌ ب���اری‌ ته‌ندروس���تییه‌وه‌‬ ‫هێنراوه‌ته‌ شاری‌ سلێمانی‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ وتی‌ "ئ���ه‌م خێزانه‌‬ ‫یه‌كه‌مجار ده‌چن���ه‌ ئوتێل‌و دوای‌ دو‬ ‫رۆژ مانه‌وه‌ی���ان له‌ئوتێ���ل ده‌برێنه‌‬ ‫میوانخان���ه‌ی‌ تایبه‌ت���ی‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "دوێن���ێ‌ دوش���ه‌ممه‌‪،‬‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬پێشتریش وتومه‌‪ ،‬هێزی‌ حیزب هه‌ڕه‌شه‌یه‌ بۆ سه‌ر ئه‌م ده‌ستكه‌وتانه‌ی‌ كه‌ هه‌مانه‬

‫خێزانه‌كه‌ ‌ی "ماهیر عه‌بد ره‌شید" گۆڕان‌و یه‌كێت ‌ی له‌سه‌ر پارێزگار ‌ی‬ ‫سلێمان ‌ی گه‌یشتونه‌ت ‌ه بنبه‌ست‬ ‫له‌میوانداری ‌ی یه‌كێتیدا بون‬ ‫پاش رۆژێك مانه‌وه‌ی‌ له‌س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫ته‌رمه‌ك���ه‌ی ماهی���ر له‌الی���ه‌ن براو‬ ‫كه‌س���وكاره‌كه‌یه‌وه‌ ب���ه‌ره‌و تكریت‬ ‫برایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ی‌ رابردو‪ ،‬كاتژمێر ‪7:30‬‬ ‫ده‌قیق���ه‌ ماهیر عه‌بد ره‌ش���ید برای‌‬ ‫پارێزگاری‌ ئێس���تای‌ س���ه‌الحه‌دینی‌‬ ‫سه‌رده‌می‌ داعش‪ ،‬له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌كی‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 72‬ساڵیدا مرد‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫كێش���ه‌ی‌ نێ���وان یه‌كێت���ی‌‌و گ���ۆڕان‬ ‫سه‌باره‌ت به‌پۆستی‌ پارێزگاری‌ سلێمانی‌‬ ‫به‌رده‌وام���ه‌‪ ،‬ئه‌ندامێكی‌ دانوس���تانكاری‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ده‌توانین‬ ‫زۆرینه‌ دروس���تبكه‌ین"‪ ،‬گۆڕانیش ده‌ڵێت‬ ‫"دانیشتنه‌كانمان به‌بنبه‌ست گه‌یشتوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬له‌باره‌ی‌ پاس���اوی‌‬ ‫پێداگری���ی‌ یه‌كێت���ی‌ له‌س���ه‌ر وه‌رگرتنی‌‬ ‫پۆس���تی‌ پارێ���زگار‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌یه‌ك‬ ‫له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"یه‌كێت���ی‌ ده‌ڵێ���ت ناكرێ���ت پارتی‌ دو‬

‫پارێزگاری‌ هه‌بێت‌و ئێمه‌ هیچمان نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئێم���ه‌ش پێمانوتون كه‌ ئێوه‌ كه‌ركوكتان‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ نه‌شارده‌وه‌ كه‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانیان "ئێس���تا گه‌یش���توه‌ته‌‬ ‫گرێكوێره‌ی���ه‌ك‌و هیچ به‌ره‌وپێش���چونێك‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند رۆژێكمان له‌به‌رده‌م ماوه‌‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌رێككه‌وتن"‪.‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن خۆیش���یه‌وه‌ له‌تیف ش���ێخ‬ ‫عومه‌ر‪ ،‬ئه‌ندامی‌ ش���اندی‌ دانوستانكاری‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‌و به‌رپرسی‌‬

‫مه‌ڵبه‌ندی‌ یه‌كی‌ ئ���ه‌و حزبه‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ له‌م هه‌فته‌یه‌دا‬ ‫جارێك���ی‌ دیك���ه‌ داده‌نیش���ین‌و خاڵ���ی‌‬ ‫هاوبه‌ش���مان له‌گ���ه‌ڵ هه‌م���و الیه‌نه‌كان‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ك���ه‌ ده‌مانه‌وێ���ت به‌ته‌واف���وق‬ ‫هه‌موان به‌ش���داربین له‌به‌ڕێوه‌بردنی‌ ئه‌م‬ ‫ش���اره‌دا‪ ،‬خاڵی‌ ناكۆكیشمان ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئێمه‌ س���ورین له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ پارێزگار‬ ‫ئیس���تیحقاقی‌ خۆمانه‌‪ ،‬بۆ شاره‌كه‌مان‌و‬ ‫بۆ ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌ی‌ ئێستای‌ كوردستان‬ ‫به‌ئێمه‌ باشتر به‌ڕێوه‌ده‌برێت"‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫هێمن هه‌ورامی‌‪ :‬له‌ناو یه‌كێتیدا كه‌سانێك هه‌ن ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ له‌سه‌ر ده‌ستی بارزانی دروستبێت له‌دژین‬ ‫هێمن هه‌ورامی‌ ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌و به‌رپرسی مه‌كته‌بی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی پارتی ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه ده‌بێت یه‌كێتی خۆیان‬ ‫رێگه‌نه‌ده‌ن خه‌ڵكانێك یه‌كێتی بخه‌ن ‌ه‬ ‫قۆناغێكه‌وه‌ ك���ه‌ له‌قۆناغی ئیجماعی‬ ‫كوردی به‌ده‌ریانبگ���رن‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"كه‌سانێك هه‌ن له‌ناو یه‌كێتیدا ئه‌گه‌ر‬

‫ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆش له‌سه‌ر ده‌ستی‬ ‫بارزانی دروس���تبێت‪ ،‬دژی ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی كوردستان ده‌وه‌ستن"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬هێم���ن هه‌ورامی‌‬ ‫له‌گفتوگۆیه‌ك���ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یان���د كه‌ "ئێس���تا گونجاوترین‬ ‫ی‬ ‫كاته‌ ب���ۆ راگه‌یاندنی‌ س���ه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫كوردس���تان"‪ .‬ئه‌و وت���ی‌ "پێمانوای ‌ه‬

‫ئێستا له‌هه‌ركاتێك زیاتر كۆده‌نگیی‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌ناو هێ���زه‌ كوردییه‌كاندا بۆ‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌‪ ،‬هه‌ر الیه‌نێكی سیاسیش‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر به‌رژه‌وه‌ن���دی حزب���ی خۆی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م كۆده‌نگیه‌ یه‌كنه‌گرێته‌و‌ه‬ ‫بۆ رازیكردن���ی ئه‌مالو ئه‌وال‪ ،‬بیه‌وێت‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ئیجماعی كوردی سیاسه‌ت‬ ‫بكات یان هه‌ڵوێستی دیك ‌ه بنوێنێت‪،‬‬

‫نه‌ جوگرافیای كوردستان ن ‌ه مێژوی‬ ‫كوردستان ره‌حمی پێده‌كات"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "یه‌كێتی له‌ناو كۆبونه‌و‌ه‬ ‫ره‌س���میه‌كان پش���تیوانی سیاسه‌تی‬ ‫جه‌نابی سه‌رۆك بارزانین‪ ،‬پشتیوانی‬ ‫ئه‌و هه‌وڵوێسته‌ن كه‌ سه‌رۆك بارزانی‌و‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان گرتویه‌تیه‌به‌ر‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌رپرسێكی نابه‌رپرسیان لێر‌ه‬

‫یان له‌وێ قسه‌یه‌ك ده‌كات‪ ،‬به‌ڕاستی په‌كه‌كه‌شدا كه‌ رایگه‌یاندبو "پارتی‌‌و‬ ‫پێمانوایه‌ ك ‌ه ئه‌و‌ه یه‌كێتی زیاتر ئیحراج بارزان���ی‌ هاوكاری‌ داع���ش ده‌كه‌ن"‪،‬‬ ‫ی "جه‌میل بایك له‌جیاتی ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌كات‪ .‬ده‌بێت یه‌كێتی خۆشیان رێگ ‌ه وت��� ‌‬ ‫ن���ه‌ده‌ن خه‌ڵكانێك یه‌كێت���ی بخه‌ن ‌ه چاره‌سه‌ری كێش���ه‌ی په‌كه‌ك ‌ه بكات‬ ‫قۆناغێكه‌وه‌ ك��� ‌ه له‌قۆناغی ئیجماعی گرفتی زیاتری‌ بۆ دروستده‌كات"‪.‬‬ ‫كوردی به‌ده‌ریانبگرن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ورامی‌‪ ،‬له‌وه‌اڵم���ی‌ لێدوانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م دواییه‌ی‌ جه‌میل بایك سه‌ركرده‌ ‌‬

‫‪4‬‬

‫سه‌ربه‌خۆیی كوردستان‪ :‬راگه‌یاندن بۆ ده‌وڵه‌ت نه‌ك بۆ مێژو‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ ‬

‫ ‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫ ‬

‫‪18‬‬ ‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫خێزانه‌كه‌ی‌ ماهیر عه‌بدره‌شید له‌میوانداری‌ یه‌كێتیدا بون‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ی‌ رابردو‪ ،‬كاتژمێر ‪7:30‬‬ ‫ی‬ ‫ده‌قیقه‌ یه‌كێك له‌ژه‌نراڵه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سااڵنێك ‌‬ ‫به‌عس‪ ،‬دوا ‌‬ ‫زۆر له‌كوشتارو خوێنڕشتن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌كی‌ سلێمانی‌ چاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م جیهانه‌ ‌‬ ‫لێكناو بۆ یه‌كجاری ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قوسه‌ ‌‬ ‫به‌جهێشت‪ ،‬ئه‌و خه‌زور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌دام‌و برای‌ پارێزگار ‌‬ ‫كوڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رده‌م ‌‬ ‫ی سه‌الحه‌دین ‌‬ ‫ئێستا ‌‬ ‫داعش بو‪.‬‬ ‫ئه‌و نه‌وه‌یه‌ی‌ كوردس���تان‌و عێراق‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ده‌ ‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ده‌یه‌ی‌ هه‌ش���تا ‌‬ ‫راب���ردودا ته‌مه‌نیان هه‌رزه‌كار‌و به‌ره‌و‬ ‫ژور ب���و‪ ،‬هه‌مویان به‌ن���اوی‌ "ماهیر‬ ‫عه‌بد ره‌شید" ئاشنان‪ ،‬ئه‌و یه‌كێك بو‬ ‫ی‬ ‫له‌ناودارترین فه‌رمانده‌ سه‌ربازییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رده‌می‌ جه‌نگ���ی‌ "قادس���یه‌ ‌‬ ‫ی ت���رس‌و‬ ‫س���ه‌دام"‌و ئ���ه‌و رۆژگاره‌ ‌‬ ‫ی كوش���ت‌و‬ ‫خۆفێك���ی‌ گه‌وره‌‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌عسییه‌كانه‌وه‌ باڵ ‌‬ ‫بڕ‌و قه‌ساوه‌ت ‌‬ ‫به‌س���ه‌ر سه‌رتاس���ه‌ری‌ كوردستان‌و‬ ‫عێراقدا كێشابو‪.‬‬ ‫ژه‌ن���راڵ‌ ماهی���ر ك���ه‌ خاوه‌ن���ی‬ ‫ده‌یان نه‌وتی ش���وجاعه‌و ویس���امی‬ ‫ی‬ ‫رافیده‌ین���ه‌‪ ،‬له‌قۆناغه‌كان���ی‌ كۆتای ‌‬ ‫جه‌نگی‌ قادس���یه‌ی‌ سه‌دامدا‪ ،‬كاتێك‬ ‫هێزه‌كانی‌ س���وپای‌ پاسدارانی‌ ئێران‬ ‫ده‌ستیان به‌سه‌ر ش���ارۆچكه‌ی‌ فاودا‬ ‫گرت‌و شكس���تێكی گه‌وره‌یان به‌سه‌ر‬ ‫گاردی كۆم���اری‌و س���وپای عێراقدا‬

‫هێنا‪ ،‬به‌ڵێنیدا كه‌ "فاو" ده‌گرێته‌وه‌و‬ ‫هه‌ر كه‌ سه‌ركه‌وتنیش���ی‌ له‌و شه‌ڕه‌دا‬ ‫به‌ده‌س���تهێنا‪ ،‬لومای‌ كچی به‌دیاری‬ ‫ده‌دات به‌كوڕه‌ك���ه‌ی س���ه‌دام‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫ی برده‌سه‌ر‪.‬‬ ‫هه‌ردو به‌ڵێنه‌كه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ماهی����ر ه����ه‌م له‌ب����ه‌ر گرتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫شارۆچكه‌ی‌ فاو زیاتر ناوی‌ ده‌ركردو‬ ‫ه����ه‌م له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ له‌ڕێگ����ه‌ی‌ ژن‌و‬ ‫ژنخوازیشه‌وه‌ بو به‌خزم‌و كه‌سوكاری‌‬ ‫نزیكی‌ س����ه‌دام‪ ،‬ئ����ه‌و به‌درێژایی‌ ئه‌و‬ ‫سااڵنه‌ی‌ كه‌ پله‌ به‌پله‌ پۆستی‌ به‌رزو‬ ‫به‌رزتر ده‌كرایه‌وه‌‪ ،‬ته‌نها تكریتیه‌كانی‬ ‫وه‌ك پاس����ه‌وان‌و جێمتمان����ه‌ له‌ده‌ور‬ ‫بو‪ ،‬سه‌رس����ه‌ختانه‌ش شه‌ڕی‌ له‌پێناو‬ ‫به‌عس‌و بۆ س����ه‌پاندنی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫تكریتی����ه‌كان له‌عێراق����دا ده‌ك����رد‪،‬‬ ‫دڵڕه‌قی����ی‌‌و توندوتیژیی‌ ئ����ه‌م پیاوه‌‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك بو كه‌ به‌پێی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫عه‌بدولعه‌زیم ش����ه‌كرچی فه‌رمانده‌ی‬ ‫تیپی ‪419‬ی عێراق‪ ،‬كاتێك محه‌مه‌ره‌‬ ‫له‌الیه‌ن ئێرانیه‌كان����ه‌وه‌ ده‌گیرێته‌وه‌و‬ ‫س����وپای‌ عێراق به‌نیاز ب����وه‌ هێرش‬ ‫بكاته‌وه‌‪ ،‬له‌مه‌یدانی‌ جه‌نگه‌وه‌ ته‌له‌فون‬ ‫بۆ ماهیر ده‌كات‌و پێیده‌ڵێت "گه‌وره‌م‬ ‫بریندارێك����ی زۆرمان هه‌ن‌و له‌مه‌یدانی‌‬ ‫جه‌نگدا كه‌وتون‪ ،‬با به‌ر له‌هێرشكردن‬ ‫ئه‌وان هه‌ڵبگرین‌و ئه‌وس����ا پێشڕه‌ویی‬ ‫بكه‌ین ت����ا تانك‌و زریپۆش����ه‌كانمان‬ ‫خێراتر بجوڵێن‪ .‬ماهی����ر پێیده‌ڵێت‪:‬‬ ‫به‌تانك‌و زریپۆش����ه‌كانتان به‌سه‌ریاندا‬ ‫بڕۆن"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار بۆ‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬ئه‌م پی����اوه‌ تكریتییه‌ ته‌مه‌ن‬

‫له‌الی راسته‌وه‌‪ ،‬ماهیر عه‌بد ره‌شید‬ ‫‪ 72‬س����اڵه‌ كه‌ له‌ش����ه‌ڕه‌كانی‌ ‪1991‬و‬ ‫‪2003‬ی‌ دژ به‌ئه‌مه‌ریكا به‌ش����داریكرد‌و‬ ‫دوای‌ داگیركردن����ی‌ عێ����راق له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌مه‌ریكاوه‌ ده‌س����تگیركراو دواتریش‬ ‫ئازادك����را‪ ،‬ماوه‌ی‌ زیات����ر له‌دو مانگه‌‬ ‫نه‌خۆشه‌‪ ،‬زیاتر له‌هه‌فته‌یه‌كیشه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫به‌رزانی‌ برای‌و كچێكی‌ برازای‌‌و ژنێكی‌‬ ‫نزیكیاندا له‌تكریته‌وه‌ به‌هۆی‌ تێكچونی‌‬ ‫باری‌ ته‌ندروستییه‌وه‌ هێنراوه‌ته‌ شاری‌‬ ‫سلێمانی‌"‪ .‬س����ه‌رچاوه‌كه‌ باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ "ئه‌م خێزان����ه‌ یه‌كه‌مجار‬ ‫ده‌چنه‌ ئوتێل‌و دوای‌ دو رۆژ مانه‌وه‌یان‬

‫له‌ئوتێل ده‌برێنه‌ میوانخانه‌ی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫ی بۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئاماژه‌ ‌‬ ‫كرد كه‌ دوای‌ گرتنی‌ ش���اری‌ تكریت‬ ‫له‌الیه‌ن داعش���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌حم���ه‌د عه‌بد‬ ‫ره‌ش���ید تكریتی برای ژه‌نرا ‌ڵ ماهیر‬ ‫عه‌بد ره‌شید كراوه‌ به‌پارێزگاری نوێی‬ ‫ێ‬ ‫ی "دوێن ‌‬ ‫سه‌الحه‌دین‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ وت ‌‬ ‫ی‬ ‫دوش���ه‌ممه‌‪ ،‬پاش رۆژێ���ك مانه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ ،‬ته‌رمه‌كه‌ی ماهیر له‌الیه‌ن‬ ‫براو كه‌سوكاره‌كه‌یه‌و‌ه به‌ره‌و تكریت‬ ‫برایه‌وه‌"‪.‬‬

‫شوناسی به‌رزان‌عه‌بد ره‌شید برای ماهیر عه‌بد ره‌شید‬

‫محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬له‌داهاتودا كورد توشی‌ شه‌ڕی‌ داعش ده‌بێت‬ ‫ی مه‌حم���ود‪ :‬ئه‌م ‌ه‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاج ‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫یه‌كه‌مج���ارم نی���ه‌‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪1991‬‬ ‫له‌كه‌ركوك برینداربوم‪ ،‬له‌ساڵی‌ ‪2003‬ش‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‪،‬‬ ‫لێره‌ بوم‪ ،‬له‌كات���ی‌ هاتنی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫سكرتێری‌ حزبی‌ سۆشیالیست‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنی‌ دیجل���ه‌ش لێره‌بوین‪.‬‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان له‌م‬ ‫چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ ئاوێنه‌ هۆشداریده‌دات بۆیه‌ وه‌ك پێش���مه‌رگه‌یه‌ك‌و واجبێكی‌‬ ‫نیشتمانی‌ هاتوینه‌ته‌ كه‌ركوك كه‌ ئه‌م‬ ‫له‌وه‌ی‌ ره‌نگه‌ له‌داهاتودا كورد‬ ‫شاره‌ جێگه‌ی‌ خۆی‌ هه‌یه‌ له‌دڵی‌ هه‌مو‬ ‫توشی‌ شه‌ڕ ببێت له‌گه‌ڵ داعش‪.‬‬ ‫تاكێكی‌ كورد‪ ،‬سه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش هاته‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێره‌و كۆبونه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ هێزه‌كه‌مان‌و‬ ‫ئه‌م هێزه‌ی‌ داعش بمێنێته‌وه‌‪ ،‬كورد‬ ‫الیه‌نه‌كان كرد‪.‬‬ ‫ده‌بێت تاهه‌تایه‌ له‌سه‌نگه‌ردابێت‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ ئێستا به‌رپرسیارێتی‬ ‫به‌رامبه‌ریان‪ .‬ئه‌و كه‌ به‌بڕیاری‌‬ ‫سه‌ربازییت هه‌یه‌؟‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم سه‌رپه‌رشتی‌ پالنی‌‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬راس���ته‌‬ ‫ئه‌منیی‌ كه‌ركوك ده‌كات‪ ،‬ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ئه‌و بڕی���اره‌ی‌ داوه‌‪،‬‬ ‫"ئێمه‌ شه‌ڕی‌ داعش بكه‌ین‌و نه‌كه‌ین‬ ‫به‌اڵم به‌نیس���به‌ت خۆم���ه‌وه‌ هه‌روه‌ك‬ ‫ی ئێمه‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئه‌و شه‌ڕ ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌ك لێره‌م‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و هێزه‌ی‌ له‌گه‌ڵتدابو‪ ،‬سه‌ر‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێت به‌بڕیاری‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم سه‌رپه‌رش���تی‌ پالن���ی‌ ئه‌منیی به‌كوێن؟‬ ‫محه‌م���ه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حم���ود‪ :‬ئه‌و‬ ‫كه‌ركوك ده‌كه‌یت؟‬

‫هێزه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌ لیوا هاوبه‌شه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌دایه‌‌و هێزه‌كه‌ی‌‬ ‫سۆشیالیس���ت جیای���ه‌‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ جه‌باره‌و قه‌ره‌ته‌په‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچونت چیه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌وترێ���ت تااڵنكاریی‌ ك���راوه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ندێك فه‌رمانده‌ی‌ س���ه‌ربازیی‌ كورد‬ ‫له‌كه‌ركوك؟‬ ‫محه‌م���ه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حم���ود‪ :‬له‌و‬ ‫كه‌ره‌س���تانه‌ی‌ له‌هێزی‌ سوپای‌ عێراق‬ ‫جێم���اوه‌ ‪%75‬ی‌ ده‌س���ت هێزه‌كانی‌‬ ‫داعش كه‌وتوه‌و ‪%25‬ی‌ ده‌ست خه‌ڵكی‌‬ ‫تر كه‌وتوه‌و به‌تااڵنبراوه‌‪ ،‬هه‌ندێكیشی‌‬ ‫ره‌نگه‌ ده‌ست پێشمه‌رگه‌ كه‌وتبێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كرێ���ت‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ یه‌كێت���ی‌ جۆرێك له‌فره‌‬ ‫بڕیاری‌ سه‌ربازیی‌ هه‌یه‌‪ ،‬راسته‌؟‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬كۆمه‌ڵێك‬ ‫هێزی‌ جی���اواز هه‌یه‌ ك���ه‌ هه‌ندێكیان‬ ‫هێزی‌ هاوبه‌ش���ن له‌نێ���وان یه‌كێتی‌‌و‬

‫گۆڕان‌و یه‌كێت ‌ی له‌سه‌ر پارێزگار ‌ی‬ ‫سلێمان ‌ی گه‌یشتونه‌ته‌ بنبه‌ست‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگار ‌‬ ‫گرێكوێره‌ی‌ پۆست ‌‬ ‫ی له‌نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕاندا‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫تا دێت بێئومێدیی‌ له‌نێوانیاندا‬ ‫ی‬ ‫دروستده‌كات‌و ئه‌ندامێك ‌‬ ‫دانوستانكاری‌ یه‌كێتی‌ ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ده‌توانین زۆرین ‌ه‬ ‫دروستبكه‌ین‪ .‬گۆڕانیش ده‌ڵێت‬ ‫دانیشتنه‌كانمان به‌بنبه‌ست گه‌یشتوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ااڵ له‌بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان ك��� ‌ه ئاگاداری‌ دانوس���تانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوانیانه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێت���ی‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێش���نیاری‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬یه‌كێت ‌‬ ‫ی پارێزگار به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫كردوه‌ كه‌ پۆست ‌‬ ‫یه‌كالییبكرێته‌و‌ه ك ‌ه هه‌ر دو س���اڵێك‬ ‫ی یه‌كێكیان بێت‪ ،‬به‌اڵم هێشتا گۆڕان‬ ‫ال ‌‬ ‫ی ئه‌و پێش���نیاره‌ی‌ نه‌داوه‌ته‌وه‌و‬ ‫وه‌اڵم ‌‬ ‫له‌دیراسه‌كردنیدایه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پێداگری‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی پاس���او ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬

‫ی پارێزگار‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر وه‌رگرتنی‌ پۆس���ت ‌‬ ‫ی گۆڕان كه‌ نه‌یویست‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌ی ‌ه ‌‬ ‫ی بهێنرێت‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫ناو ‌‬ ‫ی دو‬ ‫ی ده‌ڵێت ناكرێ���ت پارت ‌‬ ‫"یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی هه‌بێ���ت‌و ئێم���ه‌ هیچمان‬ ‫پارێ���زگار ‌‬ ‫نه‌بێ���ت‪ ،‬ئێمه‌ش پێمانوت���ون ك ‌ه ئێو‌ه‬ ‫كه‌ركوكتان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ ئه‌وه‌شی‌ نه‌شارده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانیان "ئێس���تا گه‌یشتوه‌ت ‌ه‬ ‫گرێكوێره‌یه‌ك‌و هیچ به‌ره‌وپێش���چونێك‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌اڵم چه‌ن���د رۆژێكمان له‌به‌رده‌م‬ ‫ماوه‌ بۆ گه‌یشتن به‌رێككه‌وتن"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیش���یه‌وه‌ له‌تیف ش���ێخ‬ ‫ی‬ ‫ی دانوستانكار ‌‬ ‫ی شاند ‌‬ ‫عومه‌ر‪ ،‬ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‌و به‌رپرس ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ یه‌كی‌ ئه‌و حزبه‌‪ ،‬به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ له‌م هه‌فته‌یه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی دیك���ه‌ داده‌نیش���ین‌و خاڵ ‌‬ ‫جارێك��� ‌‬ ‫هاوبه‌ش���مان له‌گه‌ڵ هه‌م���و الیه‌نه‌كان‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك���ه‌ ده‌مانه‌وێ���ت به‌ته‌واوفق‬ ‫هه‌موان به‌شداربین له‌به‌ڕێوه‌بردنی‌ ئه‌م‬

‫شاره‌دا‪ ،‬خاڵی‌ ناكۆكیشمان ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ی پارێزگار‬ ‫ئێمه‌ سورین له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئیستیحقاقی‌ خۆمانه‌‪ ،‬بۆ شاره‌كه‌مان‌و‬ ‫بۆ ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌ی‌ ئێستای‌ كوردستان‬ ‫به‌ئێم ‌ه باشتر به‌ڕێوه‌ده‌برێت"‪.‬‬ ‫له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر ئاشكرایكرد ك ‌ه‬ ‫ی زۆرینه‌دا بگه‌ڕێین‪،‬‬ ‫"ئه‌گه‌ر ئێمه‌ به‌دوا ‌‬ ‫زۆر ئاسانه‌ بۆمان زۆرینه‌ دروستبكه‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌مانه‌وێت به‌ته‌وافوق بێت"‪.‬‬ ‫ی ‪ 2‬س���اڵ به‌‪2‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ پێش���نیار ‌‬ ‫ی‪،‬‬ ‫ی پارێزگار‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ساڵیش بۆ پۆست ‌‬ ‫"من له‌سایت‌و میدیاكانه‌وه‌ بیستومه‌"‪.‬‬ ‫ی ته‌نها یه‌ك هه‌فته‌ له‌به‌رده‌مدا‬ ‫ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و كۆبونه‌وه‌ كراوه‌یه‌ ‌‬ ‫ماوه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كۆتایی‬ ‫ی پارێزگاری‌ سلێمان ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫بێت ك ‌ه درایه‌ الیه‌نه‌كان بۆ گه‌یش���تن‬ ‫ی یه‌كێتیش‬ ‫به‌رێككه‌وت���ن‪ .‬ئه‌ندامه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌لێ���ت‪" ،‬ئێم ‌ه ل���ه‌الی خۆمانه‌وه‌ زۆر‬ ‫ی له‌م���اوه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫گه‌ش���بینین ب���ه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌ی‌ له‌به‌رده‌س���تدا ماو‌ه بگه‌ین ‌ه‬ ‫رێككه‌وتن"‪.‬‬

‫پارتی‌‪ ،‬بۆیه‌ ئ���ه‌م هێزانه‌ جیاوازییان‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌كاتی‌ رێكخس���تنیدا‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ یان سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم سه‌رپه‌رشتی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ���ه‌و ملمالنێیه‌ی‌ پێش���تر‬ ‫له‌نێوان یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫هه‌ب���و‪ ،‬له‌ئێستاش���دا هه‌س���تی‌‬ ‫پێده‌كرێت؟‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاج���ی‌ مه‌حمود‪ :‬نه‌ك‬ ‫ته‌نها له‌نێوان یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌شێت له‌ناو حزبێكدا یاخود له‌ناو یه‌ك‬ ‫فه‌وج‌و لیواشدا ئه‌و ملمالنێیانه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌یه‌ كێ‌ ئیش���ی‌ باشتر‬ ‫بكات‪ ،‬خۆش���به‌ختانه‌ هه‌مو هێزه‌كان‬ ‫یه‌كهه‌ڵوێستن له‌س���ه‌ر پاراستنی‌ ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ كوردستانیانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ت���ۆ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌دایت كه‌‬ ‫ماده‌ی‌ ‪ 140‬كۆتایی‌ هاتوه‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬ماده‌ی‌‬ ‫‪ 140‬یه‌ك بابه‌ت نیه‌و ته‌نیا په‌یوه‌ندی‌‬

‫به‌كوردس���تانه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆری‌ جێبه‌جێك���راوه‌و ئێس���تا ره‌نگه‌‬ ‫ئ���ه‌رزی‌ كوردس���تان ‪%15‬ی‌ مابێ���ت‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ س���ه‌ر كوردس���تان‪ .‬ئێستا‬ ‫ئه‌و ماده‌یه‌ ئاسانكاریی‌ وای‌ بۆ كراوه‌‬ ‫كه‌ ره‌نگه‌ هه‌ر بڕیاری‌ سیاس���یی‌ یان‬ ‫ئیداریی‌ یان قانون���ی‌ مابێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫زۆرینه‌ی‌ جێبه‌جێكراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌وترێ���ت یه‌كێتی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ش���ه‌ڕكردنه‌ له‌دژی‌ داع���ش‌و پارتیش‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی���ه‌ خ���ۆ به‌دوربگیرێت‪،‬‬ ‫سیاسه‌تی‌ كامیان واقعیه‌؟‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬پێموایه‌‬ ‫ئه‌مری‌ واقیع گرنگه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆمانبكرێت‬ ‫هه‌مو خاكی‌ كوردس���تان بگه‌ڕێنینه‌وه‌‬ ‫سه‌ر هه‌رێم كارێكی‌ باشه‌‪ ،‬یاخود ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێس���تا هه‌یه‌ بیپارێزین‪ .‬له‌م قۆناغه‌دا‬ ‫ئێمه‌ پێویستمان به‌به‌رگرییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واته‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ نیت كورد‬ ‫ی داعش بكات؟‬ ‫شه‌ڕ ‌‬

‫محه‌م���ه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حم���ود‪ :‬ئێم ‌ه‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ داعش بكه‌ی���ن‌و نه‌كه‌ین ئه‌و‬ ‫شه‌ڕی‌ ئێمه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم قۆناغه‌كان‬ ‫چه‌ند یارمه‌تیمان ده‌دات‪ ،‬پرسیاره‌كه‌ش‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ داعش تاك���ه‌ی‌ ده‌توانێت‬ ‫بمێنێته‌وه‌؟ بۆی���ه‌ ده‌بێت كورد خۆی‌‬ ‫ئاماده‌ بكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م هێزه‌ی‌ داعش‬ ‫بمێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬كورد ده‌بێ���ت تاهه‌تایه‌‬ ‫له‌سه‌نگه‌ردابێت به‌رامبه‌ریان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ت���ۆ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫ریفراندۆمیت؟‬ ‫محه‌م���ه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حم���ود‪ :‬به‌ڵێ‌‬ ‫به‌ته‌ئكید‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ تۆ ئاراس���ته‌ی‌ ئه‌م‬ ‫بارودۆخه‌ به‌ره‌و كوێ‌ ده‌چێت؟‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬پێموایه‌‬ ‫ك���ورد ده‌بێت یه‌كهه‌ڵوێس���تیی‌ خۆی‌‬ ‫بپارێزێت‌و ژیرانه‌ مامه‌ڵه‌ بكات‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫له‌داهاتودا كورد توشی‌ شه‌ڕێكی‌ رۆژانه‌‬ ‫ببێت له‌گه‌ڵ داعشدا‪.‬‬

‫نه‌ورۆز تێل‌و هاوپشكه‌كانی ده‌بێت ‌ه کێشه‌یان‬ ‫له‌س���ه‌ر كۆمپانیای ناوبراو تۆماركردوه‌‌و‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‬ ‫دواتر به‌نوسراوی ژماره‌ ‪ 263‬له‌به‌رواری‬ ‫‪ 2014-4-24‬ك���ه‌ وێنه‌یه‌ك���ی الی ئاوێنه‌‬ ‫كۆمپانیای نه‌ورۆز تیلیكۆمی‬ ‫پارێزراوه‌‪ ،‬هۆشداری داوه‌ته‌ به‌رێوه‌به‌ری‬ ‫بواری گه‌یاندن‌و ئینته‌رنێت له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كۆمپانی���ای ریجین���اڵ تلیك���ۆم‌و تیایدا‬ ‫هاوپشكه‌كانی كۆمپانیای نه‌ورۆز تێل‬ ‫هاتوه‌ كه‌ "به‌پێی گرێبه‌س���تی واژۆكراو‬ ‫توشی‌ كێشه‌ ده‌بێت‪ ،‬كه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫ل���ه‌‪ 2013/11/10‬س���ه‌روه‌ت عیزه‌ت كه‌‬ ‫له‌هاوبه‌شه‌كانی نه‌ورۆز تیلیكۆم‪.‬‬ ‫پش���كه‌كانی ده‌كاته‌ ‪%15‬و به‌بڕی (‪)7‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێنه‌ ملیۆن دۆالر فرۆش���تویه‌تی‌ به‌كۆمپانیای‬ ‫كه‌وتون‪ ،‬كۆمپانیای ن���ه‌ورۆز تیلیكۆمی ریجین���اڵ تیلیكۆم"‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ناوبراو‬ ‫بواری گه‌یاندن‌و ئینته‌رنێت‪ ،‬كه‌ به‌یه‌كێك له‌س���ه‌ره‌تای كاركردنی كۆمپانیاكه‌و‌ه تا‬ ‫له‌كۆمپانیا زه‌به‌الحه‌كانی بواری گه‌یاندن‌و س���اڵی ‪ 2013‬داوای (‪ )3‬ملی���ۆن دۆالر‬ ‫ئینته‌رنێ���ت له‌قه‌ڵه‌مده‌درێ���ت‌و بنكه‌ی وه‌ك قازانجی كۆمپانیاكه‌ ده‌كات به‌پێی‬ ‫سه‌ره‌كی له‌ش���اری هه‌ولێره‌‌و پێكهاتوه‌ ‪ %15‬پش���كه‌كانی‌و الیه‌ن���ی دوه‌میش تا‬ ‫له‌هه‌ریه‌ك له‌كۆمپانیاكانی (نه‌ورۆز تێل‪ ،‬ئێس���تا ئاماده‌نیه‌ ئه‌و ب���ڕه‌ پارانه‌ بدات‬ ‫ریجیناڵ تیلیكۆم‪ ،‬ڤ���ی تێڵی ئوردنی)‪ ،‬به‌سه‌روه‌ت عیزه‌ت‪.‬‬ ‫له‌مباره‌ی���ه‌وه‌ س���ه‌روه‌ت عی���زه‌ت‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ هاوبه‌ش���ه‌كانی ن���ه‌ورۆز تێل كه‌‬ ‫بریتین له‌وه‌زاره‌تی گواستنه‌وه‌و گه‌یاندنی كێش���ه‌كه‌ی بۆ ئاوێنه‌ پشتڕاستكرده‌وه‌و‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێ���م‌و كۆمپانیانی ریجیناڵ وت���ی "ماوه‌یه‌ك���ه‌ كێش���ه‌یه‌كی گه‌وره‌‬ ‫تیلیكۆم‌و س���ه‌روه‌ت عی���زه‌ت محێدین‪ ،‬له‌نێ���وان پش���كداره‌كانی ن���ه‌ورۆز تێلدا‬ ‫له‌كێشه‌یه‌ك ‌ی گه‌وره‌دان‌و كار گه‌یشتوه‌ته‌ هه‌ی���ه‌و كۆمپانی���ای ریجین���اڵ تیلیكۆم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌دادگا سكااڵ له‌سه‌ر یه‌كتر تۆمار حس���اب نه‌ بۆ ئێمه‌‌و نه‌ ب���ۆ وه‌زاره‌تی‬ ‫گه‌یاندنی���ش ده‌كات‪ ,‬ئه‌وه‌ب���و به‌هۆی‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه‌ له‌ئێس���تادا كه‌ڵه‌كه‌بونی كێشه‌كان من وه‌ك خاوه‌نی‌‬ ‫پش���كدار س���ه‌روه‌ت عی���زه‌ت له‌رێگه‌ی ‪%15‬ی‌ پش���كه‌كان بڕیارمدا له‌هاوبه‌شی‬ ‫فه‌رمانگه‌ی دادنوس���ی عه‌نكاوه‌‪ ،‬داوای بێمه‌ ده‌ره‌وه‌و پشكه‌كانی خۆم له‌مانگی‬

‫‪ 2013- 11‬به‌بڕی (‪ )7‬ملیۆن فرۆش���ت‬ ‫به‌كۆمپانیای ریجین���اڵ تیلیكۆم‪ ,‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وان ئاماده‌نین ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌م پێبده‌ن‪,‬‬ ‫وێڕای ئه‌وه‌ی گرێبه‌س���تیش له‌نێوانمادا‬ ‫هه‌یه‌‪ ,‬بۆیه‌ من دوج���ار له‌به‌رواره‌كانی‬ ‫‪ 4-24‬و ‪ 2014-6-3‬هۆشداریم داونه‌تێ‪,‬‬ ‫به‌اڵم وێڕای هۆش���داریه‌كانی ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫الیه‌نی داواكار ته‌نان���ه‌ت وه‌اڵمێكی زۆر‬ ‫ناش���یرین‌و گاڵته‌ئامێزیان داوینه‌ته‌وه‌‪,‬‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌زمانی عه‌ره‌بییش نوسراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی "كێشه‌كه‌ ئێس���تا له‌دادگایه‌‪,‬‬ ‫ئێمه‌ هیواداری���ن دادگا یه‌كالییبكاته‌وه‌‪,‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر یه‌كالیینه‌كرێته‌وه‌ له‌ئاینده‌دا‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كان ورده‌كاری زیاترو زانیاری‬ ‫وردتر له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌و كێشه‌ی دیكه‌ی‬ ‫نێو كۆمپانیاك ‌ه ده‌خه‌مه‌ڕو"‬ ‫ئاوێنه‌ زۆر هه‌وڵی���دا ڕای به‌رێوه‌به‌ری‬ ‫كۆمپانی���ای ریجیناڵ تیلیك���ۆم (كاوه‌‬ ‫عه‌بدواڵ) وه‌ربگرێت به‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌كان‬ ‫ئه‌نجامیان نه‌بو‪ ,‬پاش���ان په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫به‌به‌رێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی نه‌ورۆز تیلیكۆم‬ ‫(فاتی���ح به‌رزنجی)‪ ،‬ناوب���راو وتی "ئه‌م‬ ‫كێشه‌یه‌ په‌یوه‌ندی به‌نه‌ورۆز تێله‌وه‌یه‌‪,‬‬ ‫تاكه‌ كه‌س���یش كه‌ بتوانێت قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌ ب���كات كاك كاوه‌یه‌‪ ،‬وابزانم‬ ‫كاك كاوه‌ش له‌سه‌فه‌ره‌"‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )435‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/1‬‬

‫‪3‬‬

‫وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌ بۆ هه‌ر شوێن‌و جه‌نگێك فه‌رمانم پێبكات ئاماده‌م بچم‬

‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‪ :‬هێزی‌ حیزب هه‌ڕه‌شه‌یه‌ بۆ سه‌ر ئه‌م ده‌ستكه‌وتانه‌ی‌‌هه‌مان ‌ه‬

‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌‌و ئه‌ندام ‌ی‬ ‫ی پێشو ‌‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌ ‌‬ ‫فه‌رمانده‌ی ‌ی گشت ‌ی هێز ‌‬ ‫كوردستان جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا له‌م‬ ‫ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "له‌كه‌ركوك‬ ‫گفتوگۆیه‌ ‌‬ ‫ناكشێینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر فشارمان له‌سه‌ر‬ ‫دروست بكه‌ن‪ ،‬ئه‌بێت به‌سه‌ر‬ ‫مه‌یته‌كانماندا بڕۆن"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئێ����و‌ه س����ااڵنێك ‌ی زۆر‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌ش بون‪،‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌و وه‌زیر ‌‬ ‫به‌پێ ‌ی لێكدانه‌وه‌كانتان ئایا كوردستان‬ ‫له‌ئێستادا مه‌ترس ‌ی له‌سه‌ره‌؟‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‪ :‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫ی له‌سه‌ره‌‪ ،‬هه‌ر‌ه‬ ‫كوردستان مه‌ترس ‌ی زۆر ‌‬ ‫مه‌ترس����ی ‌ه گه‌وره‌كه‌ش ئ����ه‌و بارودۆخ ‌ه‬ ‫نوێیه‌ی���� ‌ه ك ‌ه له‌عێراق����دا هاتۆت ‌ه ئاراوه‌‪،‬‬ ‫ی كوردس����تان له‌عێراقه‌و‌ه‬ ‫ئێستا سنور ‌‬ ‫ی داع����ش‌و‬ ‫ی چه‌ك����دار ‌‬ ‫ه����ه‌ر هه‌م����و ‌‬ ‫تیرۆریس����ته‌كان‌و كۆن ‌ه به‌عس����یه‌كانن‪،‬‬ ‫دی����ار‌ه ئه‌وانه‌ش مه‌ترس���� ‌ی گه‌وره‌ن بۆ‬ ‫سه‌ركوردس����تان‪ ،‬به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ده‌كرێت بڵێین ئه‌و ده‌س����تكه‌وتانه‌ ‌‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌كوردس����تاندا هه‌ن مه‌ترس����ی‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یان له‌سه‌ره‌‪ ،‬هه‌ڕه‌شه‌كه‌ش به‌و‬ ‫جۆر‌ه نیی ‌ه ك ‌ه بڵێین ئیتر ته‌واو ده‌توانن‬ ‫ده‌ست به‌سه‌ر كوردستاندا بگرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌ترسییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ك ‌ه مه‌ترس ‌ی له‌سه‌ر كوردستان‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬ئایا له‌ئێس����تادا ك����ورد توانای‌‬ ‫ی هه‌یه‌؟‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌عفه‌ر ش����ێخ مسته‌فا‪ :‬به‌ڵ ‌ێ توانا ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه هه‌ر هه‌ڕه‌ش����ه‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس����تان ببێته‌و‌ه به‌توند ‌‬ ‫روبه‌رو ‌‬ ‫وه‌اڵممان ده‌بێت‪ ،‬له‌رابردوشدا ئه‌وه‌مان‬ ‫سه‌لماندوه‌‪.‬‬ ‫ی پێش����مه‌رگ ‌ه به‌م‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم هێز ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئێستا‬ ‫شێو‌ه فره‌بڕیاریی‌و حیزبییه‌ ‌‬ ‫ده‌یبینی����ن هێزه‌كان ‌ی ‪‌80‬و ‪‌70‬و ته‌نانه‌ت‬ ‫سۆسیالیست‌و گۆڕانیش له‌گۆڕه‌پانه‌كه‌دا‬ ‫ه����ه‌ن‪ ،‬ئای����ا ب����ه‌م هه‌مه‌جۆریی ‌ه ئیش‬ ‫ده‌كرێت؟‬ ‫جه‌عف����ه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا‪ :‬راس����ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هێزه‌كان هه‌مه‌جۆرن‪ ،‬به‌اڵم ئێستا ژور ‌‬ ‫ی‬ ‫عه‌مه‌لیات دروس����تبو‌ه له‌سه‌رتاس����ه‌ر ‌‬ ‫هه‌رێم���� ‌ی كوردس����تان‪ ،‬ئ����ه‌و ژوران���� ‌ه‬ ‫سه‌رپه‌رش����ت ‌ی هه‌مو به‌ره‌كان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌مو ئه‌و هێزان���� ‌ه له‌ژێر كۆنتڕۆڵی‌ ئه‌و‬ ‫ژورانه‌دان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���� ‌ه ئێستا ده‌بینین زۆرێك‬ ‫ی خۆیانه‌و‌ه‬ ‫له‌حیزب����ه‌كان به‌چه‌ك����دار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌نگ����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه مانا ‌‬ ‫ده‌چن ‌ه به‌ره‌ ‌‬ ‫ی پێش����مه‌رگه‌ هێشتا‬ ‫ئه‌و‌ه نیی ‌ه ك ‌ه هێز ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كگرتو نییه‌‌و حیزب خاوه‌ن ‌ی چه‌كدار ‌‬ ‫خۆیه‌تی‌؟‬ ‫ی راست ‌ه‬ ‫جه‌عفه‌ر ش����ێخ مسته‌فا‪ :‬خۆ ‌‬ ‫ی بمێنێ‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫نابێ����ت حیزب چه‌ك����دار ‌‬ ‫ت����ا له‌ش����اخ بوی����ن ش����انازییمان به‌و‌ه‬ ‫ی حیزبین‪ ،‬به‌اڵم كه‌ئێس����تا‬ ‫ده‌كرد هێز ‌‬ ‫له‌ش����ارین‌و حكومه‌تم����ان هه‌ی ‌ه ده‌بێت‬ ‫هه‌موم����ان له‌ژێر كۆنتڕۆڵ���� ‌ی حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم����دا بین‪ ،‬من پێش����تریش وتومه‌‪،‬‬ ‫ی حیزب هه‌ڕه‌ش����ه‌ی ‌ه بۆ س����ه‌ر ئه‌م‬ ‫هێز ‌‬ ‫ی ك ‌ه هه‌مانه‌‪ ،‬ئه‌بێت ئێم ‌ه‬ ‫ده‌ستكه‌وتانه‌ ‌‬

‫هه‌فته‌ نه‌بو‌ه‬ ‫به‌ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫نه‌ڵێم داعش‬ ‫ده‌توان ‌ێ موسڵ‬ ‫بگرێت‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬ ‫هێزێك���� ‌ی نیش����تمانیمان هه‌بێت‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ی ده‌بین ‌ی سۆسیالیس����ت‬ ‫حیزبی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌هێزێكه‌و‌ه رۆیش����تو‌ه ب����ۆ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ئه‌و هێ����ز‌ه پاس����ه‌وان ‌ی باره‌گاكانیانه‌‌و‬ ‫س����ه‌ر به‌وه‌زاره‌ت ‌ی ناوخۆی���� ‌ه ئه‌وان ئه‌و‬ ‫هێزانه‌ی����ان كۆكردۆت����ه‌وه‌‪ ،‬چ����ون بۆ‬ ‫ی‬ ‫به‌رگریكردن له‌كورد‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌هێز ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‌و حیزبه‌كان ‌ی تریش‪ ،‬هیچ ‬ ‫رێگرییه‌ك ‌ی سیاس���� ‌ی نه‌ب����و‌ه له‌به‌رده‌م‬ ‫ی هێزه‌كانی����ان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫یه‌كخس����تنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی رێگربو نه‌بون ‌ی موس����ته‌لزه‌مات ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫پێویس����ته‌‪ ،‬یه‌كێ����ك له‌وان���� ‌ه نه‌بون���� ‌ی‬ ‫میزانییه‌یه‌ك ‌ی ته‌واو ب����وه‌‪ ،‬دیار‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫كۆسپ بو‌ه بۆ یه‌كخستن ‌ی ئه‌و هێزانه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬كه‌وات���� ‌ه نه‌بون���� ‌ی بودجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫پێویس����ت هۆكار بو‌ه ب����ۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كوردستان یه‌كنه‌خرێت؟‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ‌‬ ‫جه‌عف����ه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا‪ :‬به‌ڵ���� ‌ێ‬ ‫ی‬ ‫ی پێویس����ت رێگر ‌‬ ‫نه‌بون���� ‌ی بودج����ه‌ ‌‬ ‫ی پێش����مه‌رگ ‌ه‬ ‫یه‌ك����ه‌م بو‌ه له‌وه‌ی‌ هێز ‌‬ ‫یه‌كنه‌خرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئایا وه‌ك پارت����ی‌‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫یه‌كهه‌ڵوێس����تن س����ه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌ت ‌ی‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنتان له‌گه‌ڵ‌ داعش؟‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‪ :‬به‌ڵ ‌ێ یه‌كده‌نگ‌و‬ ‫یه‌كهه‌ڵوێس����تین‪ ،‬ه����ه‌ر الیه‌نێكی����ش‬ ‫یه‌كده‌نگی ‌ی كورد نه‌پارێزێت به‌شبه‌حاڵ ‌ی‬ ‫ی ده‌زانم‪.‬‬ ‫خۆم به‌خیانه‌تكار ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب����ه‌اڵم زیاتر له‌س����نوره‌كان ‌ی‬ ‫یه‌كێت ‌ی ش����ه‌ڕ‌و پێكدادان���� ‌ی زیاتر هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌راورد به‌سنوره‌كان ‌ی پارتی‌؟‬ ‫ی‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‪ :‬ئه‌و‌ه هه‌مو ‌‬ ‫دور‌ه له‌راس����تیه‌وه‌‪ ،‬ئێم ‌ه ئێس����تا له‌ناو‬ ‫ی هاوبه‌شمان‬ ‫ی پێش����مه‌رگه‌دا هێز ‌‬ ‫هێز ‌‬ ‫هه‌ی���� ‌ه له‌مه‌نده‌لی‌‌و خانه‌قینه‌و‌ه تا هه‌مو‬ ‫سنوره‌كان‪ ،‬هه‌مو هێزه‌كان پێكه‌وه‌ین‪،‬‬ ‫ێ ش����وێن ه����ه‌ن گرنگی ‌ی‬ ‫ب����ه‌اڵم هه‌ند ‌‬ ‫زیاتریان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وان له‌و ش����وێنانه‌و‌ه‬ ‫زیاتر ش����ه‌ڕ ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬به‌داخ����ه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫ی ناحه‌زان ‌ی‬ ‫ێ زیاتر قسه‌ ‌‬ ‫قسه‌ی ‌ه ك ‌ه ده‌كر ‌‬ ‫ك����ورده‌‪ ،‬حه‌ق نیی ‌ه میدیاكان ‌ی ئێم ‌ه ئه‌و‬ ‫جۆر‌ه پرسیاران ‌ه بوروژێنن‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌چ حاڵه‌تێك����دا ئێوه‌ده‌چن ‌ه‬ ‫ی دژ به‌داعشه‌وه‌؟‬ ‫شه‌ڕ ‌‬ ‫جه‌عف����ه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا‪ :‬ئێم���� ‌ه‬ ‫له‌حاڵه‌ت���� ‌ی به‌رگریداین‪ ،‬له‌‌و ش����وێنان ‌ه‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ك���� ‌ه كوردیانتێدای����ه‌‌و به‌ناوچه‌ ‌‬ ‫ی پێش����مه‌رگه‌یان تێدا‬ ‫ده‌ناس����رێن هێز ‌‬ ‫جێگیرك����راوه‌‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر زیات����ر بڕۆی����ن‬ ‫ده‌چین���� ‌ه ناو ع����ه‌ره‌ب‪ ،‬ك ‌ه چوش����ین‪،‬‬ ‫ی كورد‌و‬ ‫ش����ه‌ڕه‌كه‌مان ده‌بێت به‌ش����ه‌ڕ ‌‬ ‫ع����ه‌ره‌ب‪ ،‬له‌كاتێك����دا ئه‌و‌ه خواس����ت ‌ی‬ ‫ی‬ ‫ئێم ‌ه نیه‌‌و به‌هیچ جۆرێك ئێمه‌ ش����ه‌ڕ ‌‬ ‫عه‌ره‌ب ناكه‌ین‪ ،‬له‌هه‌ر شوێنێك چوین ‌ه‬ ‫پێش����ه‌و‌ه ده‌بێ����ت هاوپه‌یمانێتیه‌كمان‬ ‫ی داعش‌و‬ ‫له‌گه‌ڵدا بێت تا پێكه‌و‌ه ش����ه‌ڕ ‌‬ ‫تیرۆریس����تان بكه‌ین‪ ،‬بۆی ‌ه پێشڕه‌وییش‬ ‫ناكه‌ین ده‌ترس����ین ش����ه‌ڕه‌ك ‌ه بگۆڕێت‬ ‫ی ك����ورد‌و ع����ه‌ره‌ب‪ ،‬ئه‌گین����ا‬ ‫به‌ش����ه‌ڕ ‌‬ ‫ی تیرۆریستی ‌ی له‌هه‌ر شوێنێك‬ ‫رێكخراو ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌بێت پێشمه‌رگ ‌ه له‌و شوێنه‌ی ‌ه شه‌ڕ ‌‬ ‫تیرۆر ده‌كات‪ ،‬چونك ‌ه تیرۆر گه‌وره‌ترین‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی ‌ه بۆ سه‌ر هه‌رێم ‌ی كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌ب����ڕوای‌ ت����ۆ لێدوانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ‪140‬‬ ‫ی ماده‌ ‌‬ ‫بارزان ‌ی س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ ‌‬ ‫كۆتای ‌ی هاتوه‌‪ ،‬له‌جێ ‌ی خۆیدا بو ك ‌ه بو‌ه‬ ‫ی توڕه‌بون ‌ی عه‌ره‌به‌كان ‌ی كه‌ركوك؟‬ ‫مایه‌ ‌‬ ‫جه‌عف����ه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا‪:‬‬ ‫ماده‌ی‌‪140‬ماده‌یه‌ك���� ‌ی ده‌س����توریه‌‌و‬ ‫ی ب����ۆ ئه‌و ناوچان���� ‌ه دانراوه‌‬ ‫كات���� ‌ی خۆ ‌‬ ‫ك ‌ه كێش���� ‌ه له‌س����ه‌ر بون‪ ،‬ك ‌ه به‌ش����ێك‬ ‫له‌خاك ‌ی كوردس����تانیان ده‌كه‌وێت ‌ه ناو‪،‬‬ ‫ئێم���� ‌ه له‌روخان ‌ی س����ه‌دام پێش����تریش‬ ‫ه����ه‌ر له‌گفتوگۆدا بوین ب����ۆ دۆزینه‌وه‌و‬ ‫ی ئه‌و ناوچانه‌‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌رێك‌و گه‌ڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم نه‌ك����راوه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆش ك ‌ه س����وپا ‌‬ ‫عێراق���� ‌ی ل����ه‌و ناوچان ‌ه نه‌م����اوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی هه‌ڕه‌ش���� ‌ه ده‌بونه‌و‌ه‬ ‫ناوچان���� ‌ه روبه‌رو ‌‬ ‫ی پێش����مه‌رگه‌‪،‬‬ ‫بۆی���� ‌ه ئێم���� ‌ه وه‌ك هێز ‌‬ ‫چوین ‌ه ئه‌و ناوچان ‌ه بۆ پاراستن ‌ی ئه‌من‌و‬ ‫ئاس����ایش‪ ،‬بۆ زانیاریت ئێم ‌ه چوینه‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌و ناوچان���� ‌ه ك ‌ه ئه‌مڕۆ كوردیان تێدایه‌‬ ‫نه‌چوینه‌ت ‌ه هه‌مو خاك ‌ی كوردس����تان ك ‌ه‬ ‫به‌زۆر عه‌ره‌بیان بۆ هێنراوه‌‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌و ناوچان ‌ه ناكشێنه‌وه‌؟‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‪:‬خاك ‌ی خۆمان ‌ه‬ ‫ێ بكشێینه‌وه‌؟‬ ‫بۆ كو ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ل���� ‌ه ‪2003‬دا هه‌ر خاك ‌ی‬ ‫خۆتان بوو كشانه‌وه‌؟‬ ‫جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا‪ :‬له‌‪2003‬دا‬ ‫ی ئه‌مه‌ری����كا‌و‬ ‫له‌ژێ����ر فش����ارێك ‌ی زۆر ‌‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كان ‌ی كشاینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌گ����ه‌ر ئه‌مجاره‌ش‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئ����ه‌ ‌‬ ‫ئه‌مه‌ری����كا‌و هاوپه‌یمانه‌كان ‌ی فش����ارتان‬ ‫له‌س����ه‌ر دروس����تبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ه����ه‌ر‬ ‫ناكشێنه‌وه‌؟‬ ‫جه‌عف����ه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا‪ :‬نه‌خێر‬ ‫ناكش����ێینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌بێت به‌سه‌ر الشه‌ماندا‬ ‫بڕۆن ب����ۆ كش����انه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر هێزیان‬ ‫هێنای ‌ه س����ه‌رمان تا توانامان تێدا بێت‬ ‫شه‌ڕ ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر مسقاڵ ‌ه زه‌ڕه‌یه‌ك‬ ‫غیره‌تمان تێدا بێ����ت ئه‌بێت بمێنینه‌و‌ه‬ ‫هێزه‌كانیان به‌سه‌ر الشه‌كانماندا بڕوات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچ ‌ی كاك ‌ه حه‌م ‌ه (ك ‌ه راست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دێرینه‌) كرای ‌ه فه‌رمانده‌ ‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناو كه‌ركوك‪ ،‬له‌كاتێكدا ش����ه‌ڕ ‌‬ ‫هێز ‌‬ ‫ی پارتیزانی ‌ی نییه‌‌و‬ ‫ی ئێو‌ه ش����ه‌ڕ ‌‬ ‫ئێستا ‌‬ ‫پێویست ‌ی به‌پسپۆڕی ‌ی سه‌ربازیی‌ نوێیه‌؟‬ ‫جه‌عف����ه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا‪ :‬ئه‌بێت‬ ‫ئه‌مڕۆ هه‌موم����ان مه‌منون ‌ی كاك ‌ه حه‌م ‌ه‬ ‫بین ك ‌ه س����ه‌رۆك ‌ی حیزبێك����ه‌‌و ئاماده‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك����و پێش����مه‌رگه‌یه‌ك بێ����ت به‌رگر ‌‬ ‫له‌كه‌رك����وك بكات‪ ،‬ئه‌و‌ه هه‌ڵوێس����تێك ‌ه‬ ‫ب����ه‌رز ده‌نرخێن����رێ‌‪ ،‬ئێو‌ه ك ‌ه باس���� ‌ی‬ ‫كه‌ركوك ده‌كه‌ن واده‌زانن وه‌ك ماس����ت ‌ی‬ ‫ی‬ ‫مه‌ی����و وایه‌‪ ،‬زه‌مان زه‌مان���� ‌ی محه‌مه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌هدیه‌‪ ،‬كه‌ركوك چه‌ندی����ن پێكهاته‌ ‌‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬به‌شێكیان عه‌ره‌ب ‌ی ته‌عریبكراوو‬ ‫توندڕه‌وه‌كان����ن ئه‌وان���� ‌ه ك���� ‌ه دوژمن ‌ی‬ ‫سه‌رس����ه‌خت ‌ی كوردن‪ ،‬ماڵ���� ‌ی كوردیان‬ ‫داگیركردو‌ه بۆی���� ‌ه له‌هه‌ر كاتێكدا بۆیان‬ ‫بگونج ‌ێ هه‌وڵ����ده‌ده‌ن په‌الماری‌ كورد‬ ‫ب����ده‌ن‪ ،‬ك����ورد پێویس����ت ‌ی به‌هێزێك ‌ی‬ ‫ی كۆنتڕۆڵ ‌ی‬ ‫یه‌كگرت����و هه‌ی ‌ه بۆ ئ����ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و بارودۆخ ‌ه بكات‪ ،‬دیار‌ه كاك ‌ه حه‌م ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و پۆس����ته‌ ‌‬ ‫به‌توانا‌و لێهاتوی ‌ی خۆ ‌‬

‫ی هه‌مو حیزبه‌كان‬ ‫پێسپێردراو‌ه به‌هاوكار ‌‬ ‫ێ كار ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆر ستایش���� ‌ی ئ����ه‌و ڕۆڵه‌ ‌‬ ‫كاك���� ‌ه حه‌م ‌ه ده‌كه‌یت‪ ،‬ك���� ‌ه له‌كه‌ركوك‬ ‫ی بۆچ ‌ی به‌رپرس����ان ‌ی‬ ‫ماوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌ ‌‬ ‫ئێوه‌ش چاو له‌وناكه‌ن؟‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‪ :‬ئه‌مڕۆ شوانێك‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌ی ‌ه بچێت بۆ ئه‌و ناوچان ‌ه به‌رگر ‌‬ ‫ی س����ااڵنێك ‌ی‬ ‫ب����كات‪ ،‬نه‌خوازه‌اڵ ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی كوردس����تان‬ ‫زۆر‌ه خه‌ب����ات بۆ رزگار ‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬بۆی ‌ه ه����ه‌ر حیزبێ����ك به‌هه‌ر‬ ‫ی بڵ ‌ێ بچۆر‌ه كه‌ركوك‬ ‫به‌رپرسێك ‌ی خۆ ‌‬ ‫ئاماده‌ی ‌ه بچێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر كه‌سه‌‌و ئیش‌و‬ ‫ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرسیارێت ‌ی له‌شوێن ‌ی خۆ ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتانوای���� ‌ه هێزه‌كان ‌ی داعش‬ ‫ده‌توان����ن ب����ۆ ماوه‌یه‌ك���� ‌ی درێژخایه‌ن‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هێزه‌كان ‌ی عێراقدا خۆڕاگری ‌ی‬ ‫بك����ه‌ن‌و له‌ناوچ����ه‌ سوننه‌نش����ینه‌كاندا‬ ‫بمێننه‌وه‌؟‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مس����ته‌فا‪ :‬بارودۆخێك‬ ‫له‌عێراقدا هاتۆته‌ئاراو‌ه ئه‌گه‌ر هێزه‌كان ‌ی‬ ‫ی عێراق بش����توانن بچنه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫س����وپا ‌‬ ‫ی ك ‌ه لێیان داگیركراوه‌‪ ،‬ناتوانن‬ ‫شارانه‌ ‌‬ ‫به‌ئاس����ان ‌ی ل����ه‌و ش����ارانه‌دا بمێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئازادكردن���� ‌ی عێ����راق به‌چه‌ند‬ ‫ل����ه‌دوا ‌‬ ‫س����اڵێك ئ����ه‌و هێزان���� ‌ه دروس����تبون‪،‬‬ ‫شه‌ڕیش����یان كردو‌ه عێ����راق نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫له‌ناویانبه‌رێت‪ ،‬ئه‌مه‌ریكاش نه‌یتوان ‌ی ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫هێزان ‌ه له‌عێراقدا ده‌ربكات‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫كۆنتڕۆڵكردن���� ‌ی ئه‌وان���� ‌ه ئاس����ان نییه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه بتوانن ش����وێنیان لێوه‌ربگرنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناتوانن ده‌ریانبكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬كه‌وات ‌ه دابه‌ش����بون ‌ی عێراق‬ ‫چاره‌سه‌ره‌؟‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مس����ته‌فا‪ :‬ئه‌و‌ه ئێستا‬ ‫به‌كردار عێراق دابه‌ش بوه‌‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫عێراق ناگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ سه‌رده‌م ‌ی پێش ئه‌م‬ ‫باردۆخ ‌ه نوێی ‌ه ك ‌ه هاتۆت ‌ه ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بشیانه‌وێت ئارامی ‌ی بۆ عێراق بگه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫ته‌نها دابه‌شكردن چاره‌سه‌ره‌كه‌یه‌تی‌‪.‬‬ ‫ی ش����یع ‌ه‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ژماره‌یه‌ك���� ‌ی زۆر ‌‬ ‫ی سیس����تانیه‌و‌ه‬ ‫ی فه‌تواك����ه‌ ‌‬ ‫به‌ه����ۆ ‌‬

‫خۆبه‌خش����ان ‌ه چه‌كیان هه‌ڵگرتوه‌‪ ،‬ئێو‌ه‬ ‫به‌حوكم���� ‌ی ئه‌زمون ‌ی خۆتان پێتانوانیی ‌ه‬ ‫ی دروس����تكردن ‌ی‬ ‫ئه‌م ‌ه ببێت ‌ه س����ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی پاسداران‬ ‫ی سوپا ‌‬ ‫هێزێك ‌ی هاوش����ێوه‌ ‌‬ ‫له‌عێراقدا؟‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‪ :‬دروستكردن ‌ی‬ ‫به‌دیل بۆ س����وپای‌ عێراق���� ‌ی له‌ژێر هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ناوێك����دا باش نیی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم س����وپا ‌‬ ‫عێراقیش س����وپایه‌ك ‌ی نیشتیمان ‌ی نه‌بوو‬ ‫هه‌م����و پێكهاته‌كان���� ‌ی عێ����راق به‌پێ ‌ی‬ ‫ی خۆیان هێزیان له‌ناویدا نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫قه‌باره‌ ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی كورد له‌سوپا ‌‬ ‫تۆ بڕوان ‌ه رێژه‌ ‌‬ ‫ده‌بوای ‌ه له‌س����ه‌دا بیس����ت بۆ له‌س����ه‌دا‬ ‫بیست‌وپێنج بوایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌دا دو بۆ‬ ‫سێیه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا باشترین شه‌ڕكه‌ره‌كان‬ ‫ی عێراقیدا كورده‌كانن‪ ،‬ئێستاش‬ ‫له‌سوپا ‌‬ ‫ی ش����ه‌ڕ ده‌كه‌ن هه‌ر ئه‌و‬ ‫له‌دیال ‌ه ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی عێراقدا‬ ‫كوردانه‌ن ك���� ‌ه له‌ناو س����وپا ‌‬ ‫ماون‪ ،‬كه‌وات ‌ه ئه‌م س����وپای ‌ه ك ‌ه نه‌بۆت ‌ه‬ ‫ی ده‌گرێت ك ‌ه‬ ‫نیشتیمان ‌ی به‌و جۆر‌ه خۆ ‌‬ ‫بینیمان‪ .‬‬ ‫ی له‌موسڵ رویدا‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌وات ‌ه ئه‌وه‌ ‌‬ ‫چاوه‌ڕوانكراو بو؟‬ ‫ی‬ ‫جه‌عفه‌ر ش����ێخ مسته‌فا‪ :‬جگ ‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫له‌س����ه‌رو ئێمه‌ش پێیانوت����را‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫وه‌ك وه‌زاره‌ت ‌ی پێش����مه‌رگ ‌ه له‌رابردودا‬ ‫چه‌ندینجار ئه‌وه‌م����ان به‌ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫وتو‌ه ك���� ‌ه هه‌فتان���� ‌ه ده‌هاتن���� ‌ه المان‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫پێمانده‌وتن هه‌ر ده‌قه‌یه‌ك داعش بیه‌و ‌‬ ‫ده‌توان���� ‌ێ موس����ڵ بگرێ����ت‪ ،‬له‌رابردودا‬ ‫هه‌فت���� ‌ه نه‌بو‌ه به‌ئه‌مه‌ریكی����ه‌كان نه‌ڵێم‬ ‫داع����ش ده‌توان ‌ێ موس����ڵ بگرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ێ ئه‌و‌ه بكات‪،‬‬ ‫پێموانه‌ب����و داعش بی����ه‌و ‌‬ ‫ی له‌چه‌ند ش����وێنێك‬ ‫ئ����ه‌و ده‌هات ته‌قه‌ ‌‬ ‫ده‌كرد‌و چه‌ن����د گه‌ڕه‌كێك ‌ی بۆ ماوه‌یه‌ك‬ ‫ده‌گرت‌و ده‌ڕۆیش����ت‪ ،‬به‌اڵم ك ‌ه بینییان‬ ‫ی عێراق ‌ی به‌ب ‌ێ ته‌ق���� ‌ه ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫س����وپا ‌‬ ‫ئه‌وانیش ده‌ستیان به‌سه‌رداگرت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی هاتبون بۆ موس����ڵ له‌‪900‬كه‌س‬ ‫ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫تێنه‌ده‌په‌ڕین‪ ،‬ئای����ا ‪900‬كه‌س ده‌توان ‌ێ‬ ‫ی‬ ‫ش����ارێك بگرێت كه‌‪80‬ه����ه‌زار چه‌كدار ‌‬ ‫ی گرتن ‌ی ش����ارێك ‌ی وه‌ها‬ ‫تێدا بێت؟ خۆ ‌‬ ‫پێویس����ت ‌ی به‌‪100‬هه‌زار چه‌ك����دار هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌چ ‌ی داعش ب ‌ه ‪ 900‬چه‌كدار به‌ب ‌ێ ته‌ق ‌ه‬ ‫گرتی‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‌ه هه‌بو‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش����تر ده‌نگۆ ‌‬ ‫ك ‌ه ئێو‌ه وه‌ك یه‌كێت ‌ی ئاماده‌نین چه‌ك‌و‬ ‫ته‌قه‌مه‌نیه‌كانت����ان راده‌س����ت ‌ی وه‌زی����ر‌ه‬ ‫ی پێش����مه‌رگ ‌ه بكه‌ن ك ‌ه س����ه‌ر‬ ‫نوێیه‌كه‌ ‌‬ ‫ی گۆڕانه‌‪ ،‬ئ����ه‌و‌ه تاچه‌ند‬ ‫به‌بزوتن����ه‌وه‌ ‌‬ ‫راست بو؟‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‪ :‬نه‌خێر راست‬ ‫ی حكومه‌ت ‌ی‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬ئه‌و وه‌زیر‌ه وه‌زی����ر ‌‬ ‫هه‌رێم ‌ی كوردستانه‌‪ ،‬ئه‌و وه‌زیر‌ه له‌هه‌ر‬ ‫ك����ه‌س‌و الیه‌نێك بێت ئێم���� ‌ه هه‌مومان‬ ‫ئاماده‌ین له‌ژێ����ر فه‌رمانیدا بجوڵێینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێس����تا ئه‌و وه‌زی����ر‌ه بۆ هه‌ر ش����وێن‌و‬ ‫جه‌نگێ����ك فه‌رمان����م پێب����كات ئاماده‌م‬ ‫بچ����م‪ ،‬من پێش����مه‌رگایه‌تیم ب����ۆ ئه‌و‌ه‬ ‫كردو‌ه حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم ‌ی كوردس����تان‬ ‫دروس����تبێت‪ ،‬ده‌بێ����ت هێ����ز‌و چه‌ك���� ‌ی‬ ‫ی كوردستان له‌ژێر فه‌رمان ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و وه‌زیره‌دا بێت‪ ،‬هه‌ر كه‌سێك وه‌زیر ‌‬ ‫پێش����مه‌رگ ‌ه بێت‪ ،‬تا من پێش����مه‌رگه‌بم‬ ‫ی فه‌رمانه‌كانی‌ ده‌بم‪.‬‬ ‫پابه‌ند ‌‬

‫ئازاد جوندیان ‌ی مه‌زبه‌ته‌ ‌ی لێكرا یان خۆ ‌ی ده‌ست ‌ی له‌كاركێشایه‌وه‌؟‬

‫جوندیانی‌ رۆژنامه‌یه‌كی‌ هه‌فتانه‌و وێبسایتێك داده‌مه‌زرێنێت به‌ناوی‌ "نیشتیمان"‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌مه‌كته‌بی‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌ یه‌كێتییه‌وه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئازاد جوندیانی‌‬ ‫مه‌زبه‌ته‌ی‌ لێكراوه‌و ئیمزا‬ ‫كۆكراوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌پۆستی‌‬ ‫لێپرسراویه‌تی‌ مه‌كته‌بی‌ راگه‌یاندن‬ ‫دوربخرێته‌وه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫نزیك له‌ئازاد جوندیانیش ئه‌وه‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت "خۆی‌ ده‌ستی‌‬ ‫له‌كاركێشاوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌مه‌كته‌بی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫راگه‌یاندن���ی‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تمان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ ك���ه‌ نه‌یویس���ت ناوی‌‬ ‫ئاش���كرابكرێت به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬

‫"له‌سه‌ره‌تای‌ مانگی‌ حوزه‌یراندا‪ ،‬شه‌ش‬ ‫لێپرس���راوی‌ كه‌ناڵ���ه‌ مه‌ركه‌زیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌ ئیمزایان له‌دژی‌ ئازاد جوندیانی‌‬ ‫لێپرسراوی‌ مه‌كته‌بی‌ راگه‌یاندنی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫كۆكردوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌پۆسته‌كه‌ی‌‬ ‫الببرێت‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ یاداشتێكیان‬ ‫ئاڕاس���ته‌ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫كردوه‌‌و تیایدا پێداگرییان له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ ئازاد جوندیانی‌ له‌راپه‌ڕاندنی‌‬ ‫ئه‌رك‌و كاره‌كانیدا س���ه‌ركه‌وتو نه‌بوه‌و‬ ‫پێویسته‌ دوربخرێته‌وه‌ له‌پۆسته‌كه‌ی‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ وت���ی‌ "ه���ه‌ر ئ���ه‌م‬ ‫ناڕه‌زای���ی‌ ده‌ربڕین���ه‌ش س���ه‌ره‌نجام‬ ‫وایكرد كه‌ جوندیانی‌ به‌ناچار ده‌س���ت‬ ‫له‌كاربكێشێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫نزیك له‌ئازاد جوندیان���ی‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬

‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "ئه‌و قس���ه‌یه‌‬ ‫راس���ت نیی���ه‌‪ ،‬ئ���ازاد جوندیان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دورنه‌خراوه‌ته‌وه‌ یان ناچار به‌ده‌س���ت‬ ‫له‌كاركێش���انه‌وه‌ نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو خۆی‌‬ ‫ده‌ستی‌ له‌كاركێشاوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ نزیكه‌كه‌ له‌ئازاد جوندیانی‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد كه‌ "پێش���تریش‬ ‫چه‌ندینجار ئازاد جوندیانی‌ ویستویه‌تی‌‬ ‫ده‌ست له‌‌و پۆس���ت‌و كاره‌ی‌ هه‌ڵبگرێ‬ ‫ك���ه‌ ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ پێیس���پێردراوه‌‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوایخس���ت بۆ دوای‌ دروستبونی‌‬ ‫كابینه‌ی‌ هه‌شته‌می‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫له‌ئێستاش���دا كاك عیم���اد ئه‌حم���ه‌د‬ ‫راسپێردراوه‌ ئه‌و پۆسته‌ وه‌ربگرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ ئه‌وه‌شی‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌ئێس���تادا جوندیانی‌ س���ه‌رقاڵی‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ ده‌زگایه‌كی‌ راگه‌یاندنه‌‬

‫كه‌ پێكدێ���ت له‌رۆژنامه‌یه‌كی‌ هه‌فتانه‌‌و‬ ‫وێبس���ایتێك به‌ناوی‌ (نیش���تیمان)‪،‬‬ ‫كه‌ ل���ه‌‪%20‬ی‌ كاره‌كانی‌ ئ���ه‌و ده‌زگایه‌‬ ‫گواستنه‌وه‌ی‌ هه‌واڵ‌و زانیاری‌ ده‌بێت‌و‬ ‫ل���ه‌‪ %80‬كه‌ش���ی‌ گرنگی���دان ده‌بێت‬ ‫به‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌ بیروڕا‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ س���ه‌رچاوه‌ی‌ دارای���ی‌‬ ‫ده‌زگاكه‌ش‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌كه‌ وتی‌ "هه‌ر‬ ‫خودی‌ كاك ئازاد جوندیانی‌ دابینكه‌ری‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ دارایی‌ ده‌زگاكه‌ ده‌بێت‪،‬‬ ‫هی���چ په‌یوه‌ندیه‌ك���ی‌ به‌یه‌كێتیی���ه‌وه‌‬ ‫نابێت"‪ .‬له‌باره‌ی‌ سه‌رنوسه‌ره‌كه‌ش���ی‌‬ ‫ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ زانی���اری‌ وردی‌ له‌ال‬ ‫نه‌بو به‌اڵم وتیش���ی‌ "جوندیانی‌ خۆی‌‬ ‫وه‌ك سه‌رنوس���ه‌ر ناوی‌ نابێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫راس���ته‌وخۆ له‌پش���تی‌ ده‌زگاك���ه‌وه‌‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫پێشتریش جوندیانی‌‬ ‫ویستویه‌تی‌ ده‌ست‬ ‫له‌‌و پۆست‌و كاره‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبگرێ كه‌‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ زۆر‌ه‬ ‫پێیسپێردراوه‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫جه‌میل بایك له‌جیاتی ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری كێشه‌ی په‌كه‌ك ‌ه بكات گرفتی زیاتر ‌ی بۆ دروستده‌كات‬

‫هێمن هه‌ورامی‌‪ :‬ده‌بێت یه‌كێتی رێگه‌نه‌دات خه‌ڵكانێك‬ ‫یه‌كێتی بخه‌ن ‌ه قۆناغێكه‌وه‌ له‌ئیجماعی كوردی به‌ده‌ریانبگرن‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‬ ‫هێمن هه‌ورامی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌و به‌رپرسی مه‌كته‌بی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی پارتی‬ ‫دیموكراتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‪ ،‬له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئێستا‬ ‫گونجاوترین كاته‌ بۆ راگه‌یاندنی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪:‬چه‌ن���د رۆژێك���ه‌ په‌یتاپه‌یت���ا‬ ‫كاربه‌ده‌س���تانی‌ ئیسرائیل پش���تیوانی‌‬ ‫خۆیان له‌راگه‌یاندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردستان‬ ‫راده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬ئێوه‌ چ���ی‌ له‌م لێدوانانه‌دا‬ ‫ده‌خوێنن���ه‌وه‌‌و تێبین���ی‌‌و س���ه‌رنجتان‬ ‫له‌سه‌ری‌ چییه‌؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬مه‌سه‌له‌ی سه‌ربه‌خۆیی‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ مافێك���ی سروش���تیی خه‌ڵك���ی‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ئێم���ه‌ تێبینیمان‬ ‫ك���ردوه‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی میدیاكان تێگه‌یشتنێكی‬ ‫زیات���ر ب���ۆ مه‌س���ه‌له‌ی س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردس���تان هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وی���ش په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌وه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ كوردستان توانیویه‌تی‬ ‫مۆدێلێكی س���ه‌ركه‌وتو له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی‬ ‫دیموكراسی‌و مافه‌كانی مرۆڤ‌و ئاسایشی‬ ‫وزه‌و پێشكه‌وتنی ئابوری‌و پێكه‌وه‌ژیان‬ ‫بخاته‌ڕو‪ ،‬واتا كوردستان له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست له‌و دۆخه‌‬ ‫نا س���ه‌قامگیریه‌ی كه‌ هه‌یه‌‪ ،‬توانیویه‌تی‬ ‫س���ه‌قامگیریی خۆی بسه‌لمێنێت‌و ببێته‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌كلیلی چاره‌سه‌ر له‌ناوچه‌كه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌بینی نه‌ك ته‌نه���ا ئه‌و واڵتانه‌‪،‬‬ ‫ده‌بینی له‌سه‌ر ئاستی میدیای ئه‌مه‌ریكی‪،‬‬ ‫میدیای ئه‌وروپی‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫میدیای توركیش له‌رۆژانه‌ تێگه‌یشتنێكی‬ ‫زیاتر‌و مه‌قبولیه‌تێكی زیاتر بۆ پرس���ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كوردستان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ ئێوه‌ كورد ئێس���تا‬ ‫ئاماده‌یه‌ بۆ راگه‌یاندنی‌ ده‌وڵه‌ت؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬ئێمه‌ ده‌ڵێین ئێس���تا‬ ‫له‌هه‌ر كاتێك گونجاوتره‌‪ ،‬من به‌باوه‌ڕی‬ ‫خۆم ل���ه‌دوای ئیمپراتۆریه‌ت���ی ماده‌وه‌‬ ‫یه‌كه‌مج���اره‌ ك���ورد ده‌بێت���ه‌ خاوه‌نی‬ ‫ته‌واوی خاكی خۆی‪ ،‬واتا كورد ئێس���تا‬ ‫كێشه‌ی خاكی خۆی نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم كورد‬ ‫ده‌بێت هه‌وڵی ئه‌وه‌ بدات به‌یه‌كگرتویی‬ ‫س���نوره‌كانی خۆی بپارێزێ���ت‌و نه‌بێته‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌ش���ه‌ڕی تایفی‪ ،‬واتا شه‌ڕی‬ ‫مه‌زهه‌بی نێوان شیعه‌و سوننه‌ له‌ناوچه‌كه‌‪،‬‬ ‫كورد دیبلۆماسیه‌تێكی هاوسه‌نگ له‌گه‌ڵ‬ ‫واڵتانی ده‌وروبه‌ری خۆی‌و به‌هه‌مانشێوه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تیش‬

‫بگرێته‌ب���ه‌ر‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌یان‬ ‫زیاتر ال دروس���ت بكات كه‌ كوردس���تان‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ره‌و س���ه‌ربه‌خۆییش بڕوات هه‌ر‬ ‫به‌فاكت���ه‌ری س���ه‌قامگیریی له‌ناوچه‌كه‌‬ ‫ده‌مێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ورد نابێت���ه‌ فاكته‌ری‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ بۆ هی���چ یه‌كێ���ك له‌واڵتانی‬ ‫ئیقلیمی یان بۆ هیچ كام له‌پێكهاته‌كانی‬ ‫دیك���ه‌ی ئه‌و واڵته‌ی ك���ه‌ پێیده‌گوترێت‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئای���ا راگه‌یاندنی‌ ده‌وڵه‌ت به‌م‬ ‫دۆخه‌ ئاڵۆزه‌وه‌ كه‌ هێزه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫یه‌كهه‌ڵوێس���ت نین‌و هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫حیزبییه‌و كوردستان یه‌ك مه‌رجه‌عیه‌تی‌‬ ‫تێ���دا نییه‌‪ ،‬ك���ورد روبه‌ڕوی‌ مه‌ترس���ی‌‬ ‫گه‌وره‌ ناكاته‌وه‌؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬من له‌گه‌ل ئه‌و پرسیاره‌‬ ‫نیم كه‌ هێزه‌كان حزبی بن‌و یه‌كمه‌رجه‌ع‬ ‫نه‌بن‪ ،‬له‌كوردستان سه‌رۆكێكی هه‌رێمی‬ ‫هه‌ڵبژێ���ردراو هه‌ی���ه‌‪ ،‬په‌رله‌مانێك���ی‬ ‫هه‌ڵبژێردراو هه‌یه‌‪ ،‬كابینه‌ی هه‌ش���ته‌می‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان دروس���تكراو هێزه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كیه‌ براوه‌كانی كوردستان تێیدا‬ ‫به‌ش���دارن‪ .‬كۆبون���ه‌وه‌ی فراوانی هه‌مو‬ ‫هێزه‌ سیاسیه‌كان له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫كراوه‌و تیایدا جه‌خت له‌سه‌ر كۆده‌نگی‌و‬ ‫یه‌كده‌نگ���ی كوردس���تان كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫كورد به‌شێكه‌ له‌چاره‌سه‌ر‌و به‌شدارنابێت‬ ‫له‌ش���ه‌ڕی تایف���ی‪ ،‬به‌هه‌مانش���ێوه‌ش‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی كوردستان ئێستا به‌درێژایی‬ ‫ه���ه‌زار‌و په‌نج���ا كیلۆمه‌ت���ر س���نوری‬ ‫كوردس���تان ده‌پارێزێت‪ .‬ئ���ه‌وان خاكی‬ ‫كوردس���تان ده‌پارێزن‪ ،‬بۆی���ه‌ پێیانوایه‌‬ ‫ئێستا كۆده‌نگی نێوان هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌هه‌مو كاتێكی پێشتر زیاتره‌‪ ،‬به‌ڵگه‌ش‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ به‌ش���داری فراوانی هه‌مو هێزه‌‬ ‫سیاسیه‌كان بوه‌ بۆ پشتگیری كردن له‌و‬ ‫ختابه‌ سیاس���یه‌ی كه‌ س���ه‌رۆك بارزانی‬ ‫هه‌یبوه‌‪ .‬پێمانوایه‌ ئێس���تا له‌هه‌ر كاتێك‬ ‫زیاتر كۆده‌نگی هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ر الیه‌نێكی‬ ‫سیاسی ئه‌گه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی حزبی خۆی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌م كۆده‌نگی���ه‌ یه‌كنه‌گرێته‌وه‌‬ ‫بۆ رازیكردن���ی ئه‌مالو ئ���ه‌وال‪ ،‬بیه‌وێت‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ئیجماعی كوردی سیاس���ه‌ت‬ ‫بكات یان هه‌ڵوێستی دیكه‌ بنوێنێت‪ ،‬من‬ ‫پێموانیه‌ نه‌ جوگرافیای كوردس���تان نه‌‬ ‫مێژوی كوردستان ره‌حمی پێبكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئێوه‌ كار بۆ ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ك���ه‌ بارزانی‌ ببێته‌ تاك���ه‌ مه‌رجه‌عیه‌تی‌‬ ‫هه‌مو كورد؟‬ ‫هێم���ن هه‌ورام���ی‪ :‬س���ه‌رۆك بارزانی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌ڵبژێ���ردراوی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تانی عێراقه‌‪ ،‬س���ه‌رۆك بارزانی‬ ‫تاك���ه‌ س���ه‌ركرده‌ی خ���اوه‌ن كاریزماو‬

‫هێمن هه‌ورامی‬

‫كه‌سانێك هه‌ن له‌ناو یه‌كێتیدا ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆش له‌سه‌ر ده‌ستی‬ ‫بارزانی دروستبێت‪ ،‬دژی ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی كوردستان ده‌وه‌ستن‬ ‫شه‌رعیه‌تی شۆڕش���گێڕیی‌و شه‌رعیه‌تی‬ ‫یاسایی ئێس���تای هه‌رێمی كوردستانه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ س���ه‌رۆك بارزانی مێژو ئه‌و رۆڵه‌ی‬ ‫پێبه‌خشیوه‌‪ ،‬شه‌رعیه‌تی هه‌ڵبژاردن ئه‌و‬ ‫رۆڵه‌ی پێبه‌خشیوه‌ هه‌روه‌ها پشتیوانی‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‌و‬ ‫زۆرین���ه‌ی خه‌ڵك���ی كوردس���تان ئ���ه‌و‬ ‫پێگه‌یه‌ی پێبه‌خشیوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كرێت پێش‬ ‫داگیركردنی‌ موس���ڵ‌ له‌الیه‌ن داعشه‌وه‌‪،‬‬ ‫بارزان���ی‌ ئاگاداربوه‌و ته‌نانه‌ت به‌ش���ێك‬ ‫له‌شیعه‌كان‌و میدیاكانی‌ ئێرانیش ده‌ڵێن‬ ‫جێ په‌نجه‌شی‌ به‌و روداوانه‌وه‌ دیاره‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ئێوه‌ جۆره‌ لێكتێگه‌یشتن‌و رێككه‌وتنێكی‌‬ ‫پێشوه‌ختتان له‌گه‌ڵ‌ داعش هه‌بوه‌؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬ئه‌و تۆمه‌تانه‌ خه‌ڵكی‬ ‫فاش���یل ئاراس���ته‌ی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان‌و جه‌نابی س���ه‌رۆك بارزانی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌گین���ا جه‌ناب���ی س���ه‌رۆك‬ ‫له‌دوای (‪)2003‬و روئی���ای رونی هه‌بو‪،‬‬ ‫پێیواب���وه‌ ش���ه‌ڕی تایف���ی له‌عێ���راق‪،‬‬ ‫عێراق ب���ه‌ره‌و دۆخێكی ئاڵۆزتر ده‌بات‪،‬‬ ‫به‌س���ه‌نته‌ركردنی ده‌س���ه‌اڵت له‌به‌غداو‬ ‫تاكڕه‌وی���ی مالیك���ی له‌به‌غ���دا‪ ،‬عێراق‬

‫به‌ره‌و دۆخێكی تازه‌ت���ر ده‌بات‪ .‬كاتێك‬ ‫سه‌رۆك بارزانی له‌نه‌ورۆزی ساڵی ‪2012‬‬ ‫هۆش���داریی دا له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی بارودۆخی‬ ‫عێراق به‌ره‌و ئاڵۆزی���ی ده‌ڕوات مالیكی‬ ‫تاكڕه‌وان���ه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئ���ه‌م دۆخه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وكات خه‌ڵكانێك ده‌یانگوت‬ ‫بارزانی كێش���ه‌ی كه‌سیی له‌گه‌ڵ مالیكی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا هه‌م���و الیه‌نه‌كان‬ ‫هاتنه‌ سه‌ر ئه‌و پێشبینیانه‌ی كه‌ جه‌نابی‬ ‫سه‌رۆك بۆ دۆخی عێراقی هه‌بوه‌‪ .‬پێش‬ ‫روداوه‌كانی موسڵ هه‌ر بۆ زانیاری ئێوه‌‬ ‫كاتێك مالیكی چوه‌ الی ئۆباما‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫جه‌نابی س���ه‌رۆك بارزان���ی به‌ته‌له‌فون‬ ‫قسه‌ی له‌گه‌ل مالیكی كردوه‌و پێیگوتوه‌‬ ‫كه‌ دۆخێكی مه‌ترس���یدار له‌سه‌ر موسڵ‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ .‬ئێمه‌ ئاماده‌ی���ن پێكه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫حكومه‌تی عێ���راق‌و له‌گ���ه‌ڵ هێزه‌كانی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬هێزه‌ س���وننیه‌كان به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫هاوب���ه‌ش دابنێین بۆ ئه‌وه‌ی مه‌ترس���ی‬ ‫تیرۆر نه‌هێڵی���ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر وابڕوات‬ ‫مه‌ترسی تیرۆر له‌موسڵ‌و له‌شوێنه‌كانی‬ ‫دیك���ه‌ش زۆر ده‌بێت‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫مالیكی گرنگیی به‌م زانیارییه‌‌و داواكه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم نه‌دا‪ .‬دوای ئه‌وه‌ پێش‬

‫روداوه‌كانی موس���ڵیش به‌چه‌ند رۆژێك‬ ‫سه‌ركردایه‌تی سیاسی ئێمه‌ له‌خه‌ت بون‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غدا بۆ ئه‌وه‌ی ئاگاداریان بكه‌ن‬ ‫كه‌ دۆخه‌كه‌ به‌ره‌و مه‌ترس���یدار ده‌چێت‪.‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كانیش له‌س���ه‌ر خه‌ت‬ ‫بوه‌ له‌گه‌ڵ به‌غ���داو پێیگوتوه‌ دۆخه‌كه‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و مه‌ترس���یدار ده‌چێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ مالیك���ی گوێی به‌هیچ كامێك‬ ‫له‌م هۆش���دارییانه‌ نه‌داو دۆخه‌كه‌ی به‌م‬ ‫ئاقاره‌ گه‌یاند‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ بۆچی‌ ناوچه‌ سنورییه‌كانی‌‬ ‫ئێوه‌ له‌گه‌ڵ‌ داعش به‌راورد به‌ناوچه‌كانی‌‬ ‫ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ یه‌كێتی‌ ئارامتره‌؟‬ ‫هێم���ن هه‌ورام���ی‪ :‬ئه‌م���ه‌ تۆمه‌تێكی‬ ‫بێبناغه‌یه‌و له‌س���ه‌ر بنچین���ه‌ی زانیاری‬ ‫دروست نیه‌‪ ،‬ئێوه‌ رۆژنامه‌نوسن ده‌توانن‬ ‫بچن له‌راس���تیه‌كان بكۆڵنه‌وه‌‪ ،‬سنوری‬ ‫كوردس���تان هه‌زار‌و په‌نج���ا كیلۆمه‌تره‌‬ ‫له‌باش���وری خانه‌قی���ن ده‌س���تپێده‌كات‬ ‫ت���ا ده‌گاته‌ ش���ه‌نگال‌و ره‌بیع���ه‌‪ .‬ئیدی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌و ناوچانه‌ هه‌ن‪ ،‬بۆ زانیاری‬ ‫ئێوه‌ ئێمه‌ (‪ )40‬پێش���مه‌رگه‌ی شه‌هید‌و‬ ‫(‪ )96‬بریندارمان هه‌یه‌‪ .‬زۆرینه‌ی هه‌مو‬ ‫ئه‌و شه‌هیدانه‌ رونه‌ كه‌ له‌كوێ كوژراون‪.‬‬ ‫به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌مه‌ براده‌رانی ئێمه‌ ئێستا‬ ‫زۆر ئاكتیڤان���ه‌ له‌جه‌له‌وال له‌ش���ه‌ڕدان‪،‬‬ ‫له‌گوندی مه‌ال عه‌بدواڵو چه‌ندین شوێنی‬ ‫دیك���ه‌ له‌ش���ه‌ڕدان‌و رونه‌ كێیه‌ ش���ه‌ڕ‬ ‫ده‌كات‪ .‬بۆی���ه‌ ئه‌و ده‌نگه‌ نه‌ش���ازانه‌ی‬ ‫كه‌ به‌و جۆره‌ قس���ه‌ له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و ده‌یانه‌وێت ناس���نامه‌ی حزبی‬ ‫به‌پێشمه‌رگه‌و سنوری كوردستان بده‌نه‌وه‌‬ ‫پێموایه‌ هه‌رێمی كوردستان له‌جوگرافیاو‬ ‫مێژوی خ���ۆی به‌ری ك���ردون‌و خه‌ڵكی‬ ‫فاشیلن زیاتر ئه‌و قسانه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم جه‌میل بای���ك له‌دوا‬ ‫لێدوانیدا ده‌ڵێت بارزانی‌‌و پارتی‌ هاوكاری‌‬ ‫داعش ده‌كه‌ن‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌ وانییه‌؟‬ ‫هێم���ن هه‌ورامی‪ :‬به‌داخ���ه‌وه‌ جه‌میل‬ ‫له‌جیاتی ئه‌وه‌ی چاره‌س���ه‌ری كێش���ه‌ی‬ ‫په‌كه‌كه‌ ب���كات گرفتی زیاتر بۆ په‌كه‌كه‌‬ ‫دروس���ت ده‌كات‪ .‬جه‌می���ل بایك به‌بیرو‬ ‫بۆچونه‌ توندڕه‌وه‌كانی خۆی ناس���راوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌م قس���انه‌ جگ���ه‌ له‌تۆمه‌ت هیچ‬ ‫بنه‌مایه‌كی راستیان نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ست به‌جیاوازییه‌ك ده‌كرێت‬ ‫له‌هه‌ڵوێس���تی‌ ئێوه‌و یه‌كێتیدا به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌داعش‌و به‌رامب���ه‌ر به‌مالیكییش‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌م���ه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌وه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ئه‌وان‬ ‫له‌ئێرانه‌وه‌ نزیكن‌و ئێوه‌ش له‌توركیاوه‌؟‬ ‫هێمن هه‌ورام���ی‪ :‬كۆبونه‌وه‌ی جه‌نابی‬ ‫س���ه‌رۆك بارزانی له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری هه‌مو‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان كه‌ به‌یاننامه‌ی هاوبه‌شی‬

‫لێده‌رچ���وه‌‪ ،‬وه‌ف���دی ب���ااڵی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاس���ی یه‌كێتیش له‌وێ به‌ش���داربوه‌‪،‬‬ ‫به‌ئاماده‌بونی هه‌مو الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫پشتیوان‌و هاوبۆچون بون له‌گه‌ڵ جه‌نابی‬ ‫سه‌رۆك له‌مه‌سه‌له‌ی مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‬ ‫داعش‪ ،‬له‌گه‌ڵ عێ���راق‪ ،‬له‌گه‌ڵ مالیكی‪.‬‬ ‫دواتر پێكهاته‌ی یه‌كێتی له‌ناو حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان پێكهاته‌یه‌كی دیاره‌‪،‬‬ ‫له‌یه‌كه‌م كۆبونه‌وه‌ی كابینه‌ی هه‌ش���ته‌م‬ ‫كه‌ یه‌كێتی جێگری س���ه‌رۆك وه‌زیران‌و‬ ‫چه‌ن���د وه‌زیرێكی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وان له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌م���ان نه‌هجی سیاس���ی له‌به‌یاننامه‌ی‬ ‫هاوبه‌شی كابینه‌ی هه‌شتیش هاتون‪ ،‬واتا‬ ‫كۆی گشتی پرۆس���ه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ یه‌كێتی‬ ‫له‌ناو كۆبونه‌وه‌ ره‌س���میه‌كان پشتیوانی‬ ‫سیاسیه‌تی جه‌نابی س���ه‌رۆك بارزانین‪،‬‬ ‫پش���تیوانی ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ن كه‌ سه‌رۆك‬ ‫بارزانی‌و هه‌رێمی كوردس���تان گرتویه‌تیه‌‬ ‫به‌ر‪ .‬ئه‌گه‌ر به‌رپرس���ێكی نابه‌رپرس���یان‬ ‫لێ���ره‌ ی���ان ل���ه‌وێ قس���ه‌یه‌ك ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌ڕاس���تی پێمانوایه‌ كه‌ ئ���ه‌وه‌ یه‌كێتی‬ ‫زیات���ر ئیح���راج ده‌كات‪ .‬ده‌بێت یه‌كێتی‬ ‫خۆشیان رێگه‌نه‌ده‌ن خه‌ڵكانێك یه‌كێتی‬ ‫بخه‌نه‌ قۆناغێكه‌وه‌ ك ‌ه له‌قۆناغی ئیجماعی‬ ‫كوردی به‌ده‌ریانبگرن‪ .‬هه‌روه‌ها پێمانوایه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی ئه‌و قسانه‌ ده‌كه‌ن گوایه‌ پارتی‬ ‫له‌توركیا نزیكه‌‌و ی���ان یه‌كێتی له‌الیه‌كی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬یان به‌ش���ێوازێكی دیكه‌ ته‌فسیر‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬به‌ڕاس���تیی‌ ئه‌م���ه‌ جۆرێكه‌‬ ‫له‌تێنه‌گه‌یشتن‌و جۆرێكه‌ له‌تێنه‌گه‌یشتویی‬ ‫سیاسی‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم چه‌ند به‌رپرس���ێكی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ وه‌ك جۆرێ���ك له‌ره‌تكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ناڕاس���ته‌وخۆی‌ ئه‌و قسه‌یه‌ی‌ بارزانی‌ كه‌‬ ‫وتی‌ ماده‌ی‌ ‪ 140‬كۆتایی‌ هاتوه‌ به‌ئاشكرا‬ ‫ده‌ڵێن م���اده‌ی‌ ‪ 140‬ت���ه‌واو نه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫جیاوازیه‌ چۆن ده‌بینن؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬ئێمه‌ حس���اب بۆ رای‬ ‫فه‌رمی یه‌كێتی ده‌كه‌ین‪ ،‬رای فه‌رمیشیان‬ ‫ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ وه‌فدی بااڵیان رایانگه‌یاندوه‌‬ ‫به‌ئاماده‌بون‌و ش���اهێدیی هه‌م���و الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌كان‪ .‬ئه‌وانه‌ی كه‌ ده‌ڵێن ماده‌ی‬ ‫‪ 140‬جێبه‌جێ نه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ن كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌تی س���ه‌ربه‌خۆش له‌سه‌ر ده‌ستی‬ ‫بارزان���ی دروس���تبێت‪ ،‬دژی ده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی كوردستان ده‌وه‌ستن‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫ده‌بێ���ت هه‌مو الیه‌نێك ش���انازیی بكات‬ ‫كه‌ به‌ڵ���ێ م���اده‌ی ‪ 140‬جێبه‌جێكراوه‌‪،‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ئێستا سنوره‌كانی كوردستان‬ ‫ده‌پارێزێت‪ .‬بۆ یه‌كه‌مجاره‌ له‌مێژوی كورد‬ ‫خاكی كوردستان له‌الیه‌ن كورده‌وه‌ ئیداره‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌مانه‌ی وا بیرده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ جۆرێكه‌ له‌تێنه‌گه‌یشتنی سیاسی‪.‬‬

‫ئاوێن ‌ه گرنگترین خاڵ ‌ه هه‌مواركراوه‌كان ‌ی په‌یڕه‌و ‌ی ناوخۆ ‌ی یه‌كێت ‌ی باڵوده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬به‌رهه‌م ئه‌حمه‌دو عه‌بدواڵ گۆران‬ ‫په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ (ی‌‪.‬ن‪.‬ك) هه‌موار‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬له‌كۆی‌ ‪ 1000‬ئه‌ندامی‌‬ ‫به‌شداربوی‌ كۆنگره‌ی‌ یه‌كێتی‌‪450 ،‬‬ ‫كه‌سیان به‌بێ‌ هه‌ڵبژاردن ده‌چنه‌‬ ‫كۆنگره‌وه‌‪ ،‬رێژه‌ی‌ ژنان له‌سه‌ركردایه‌تیدا‬ ‫ده‌بێته‌ ‪‌%25‬و له‌ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تیش كه‌مده‌كرێته‌وه‌و‬ ‫ده‌سه‌التێكی‌ زیاتر ده‌درێت به‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ناوه‌ند‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ "هه‌مواری‌ نوێی‌ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌"‪ ،‬كه‌ كۆپییه‌كی‌ ده‌ست رۆژنامه‌ی‌‬ ‫ئاوێن���ه‌ كه‌وتوه‌و ل���ه‌رۆژی‌ ‪2012/6/11‬‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ كۆمس���یۆن له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ یه‌كێتی‌ ش���یكردنه‌وه‌ی‌ ماده‌و‬ ‫بڕگه‌كانیان بۆ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬چه‌ندین گۆڕانكاری‌ گرنگ كراوه‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ بڕیارله‌سه‌ردانی‌ له‌كۆنگره‌ی‌‬ ‫داهاتوی‌ یه‌كێتیدا‪.‬‬ ‫له‌م���اده‌ی‌ ‪4‬دا له‌په‌ی���ڕه‌وی‌ پێش���وی‌‬ ‫ناوخۆ رێژه‌ی‌ به‌ش���داربونی‌ ژن ‪ %20‬بو‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌هه‌مواركراوه‌كه‌دا كراوه‌ به‌‪،%25‬‬ ‫له‌ماده‌ی‌ ‪12‬دا ده‌س���ه‌التی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ كه‌مكراوه‌ت���ه‌وه‌و بڕیارده‌ركردن‬ ‫له‌س���ه‌ركردایه‌تییه‌و‌ه گواستراوه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ند‪ ،‬كه‌ پێشتر پێچه‌وانه‌‬ ‫بو‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ گۆڕینی‌ په‌ی���ڕه‌وی‌ ناوخۆی‌‬

‫یه‌كێتی‌‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ حاكم ق���ادر حه‌مه‌جان‬ ‫كارگێ���ڕی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌لێدوانێكی‌ تایبه‌تدا به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"به‌ڵ���ێ‌ ئ���ه‌و گۆڕانكارییان���ه‌ راس���تن‌و‬ ‫پێش���نیاركراون بۆ كۆنگ���ره‌ی‌ داهاتوی‌‬ ‫یه‌كێتی‌"‪.‬‬ ‫له‌ماده‌ی‌ ‪15‬ی‌ په‌یڕه‌وه‌ هه‌مواركراوه‌كه‌دا‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ دراوه‌ كه‌ ده‌بێت كۆنگره‌ هه‌ر‬ ‫دو س���اڵ جارێك ببه‌سترێت‪ ،‬له‌په‌یڕه‌وی‌‬ ‫ناوخۆی‌ پێش���ودا ئاماژ‌ه به‌ماوه‌‌و ساڵی‌‬ ‫به‌س���تنی‌ كۆنگ���ره‌ نه‌ك���راوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌و په‌ی���ڕه‌وه‌ هه‌مواركراوه‌كه‌دا ژماره‌ی‌‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ كۆنگره‌ دیاریكراوه‌ كه‌ نابێت‬ ‫‪ 1000‬ئه‌ندام زیاتر بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌په‌یڕه‌وی‌ نوێ ماده‌ی‌ ‪16‬دا‬ ‫ئه‌ندامانی‌ كۆنگره‌ دیاریكراوه‌ كه‌ پێكدێن‬ ‫له‌ (ئه‌ندامانی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ناوه‌ند كه‌ ‪ 151‬ئه‌ندامن‪ ،‬مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫پێش���و ‪ 50‬ئه‌ندام‪ ،‬ئه‌ن���دام مه‌كته‌به‌كان‬ ‫ك���ه‌ ‪ 12‬مه‌كته‌به‌ ‪ 90‬ئه‌ن���دام‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫رێژه‌ی‌ نوێنه‌رانی‌ رێكخستن دیارینه‌كراوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وانی���ش پێش���مه‌رگه‌ دێرینه‌كان‌و‬ ‫زیندانیی���ه‌ سیاس���ییه‌كان‌و رێكخس���تنه‌‬ ‫دێرینه‌كان ده‌گرێته‌وه‌و فراكس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق‌و كوردستان‌و‬ ‫سه‌رجه‌م وه‌زیره‌كانی‌ یه‌كێتی‌ كوردستان‌و‬ ‫عێ���راق‪ ،‬هه‌روه‌ها نوێن���ه‌رو باڵیۆزه‌كانی‌‬ ‫س���ه‌ر به‌یه‌كێتی‌ له‌ده‌ره‌وه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌‬ ‫گش���تیه‌كان)‪ ،‬ئه‌م���ه‌ له‌كاتێدای���ه‌ ك���ه‌‬

‫سكرتێری‌ گش���تی‌ یه‌كێتی‌ ‪ 120‬ئه‌ندامی‌‬ ‫كۆنگره‌ دیاریده‌كات‪.‬‬ ‫له‌په‌ی���ڕه‌وه‌ نوێك���ه‌دا‪ ،‬كۆی‌ گش���تی‌‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ كۆنگ���ره‌ به‌ب���ێ‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌گات���ه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 450‬ئه‌ندام‪ ،‬واته‌ ته‌نیا‬ ‫‪ 550‬ئه‌ندام ده‌مێنێته‌وه‌ بۆ به‌ش���داربون‬ ‫به‌هه‌ڵب���ژاردن له‌ن���او رێكخس���تنه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌كوردستان‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪.‬‬ ‫ل���ه‌م په‌ی���ڕه‌وه‌ تازه‌ی���ه‌دا به‌گریمانه‌‬ ‫ژم���اره‌ی‌ هه‌م���و ئه‌ندامان���ی‌ یه‌كێتی‌ به‌‬ ‫‪ 250‬ه���ه‌زار ئه‌ن���دام مه‌زه‌نده‌ك���راوه‌و‬ ‫رێژه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنیش ب���ه‌‪ %46‬واته‌ هه‌ر‬ ‫‪ 460‬ئه‌ندام به‌ته‌نه���ا نوێنه‌رێكی‌ ده‌بێت‬ ‫له‌كۆنگره‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌م���اده‌ی‌ ‪17‬ی‌ په‌یڕه‌وه‌‬ ‫نوێیه‌كه‌دا هات���وه‌ "ژماره‌ی‌ چاودێره‌كان‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ تایبه‌تمه‌ندیی‌ پس���پۆڕییان‬ ‫هه‌ی���ه‌ ل���ه‌‪ 100‬كه‌س���ه‌وه‌ بكرێن���ه‌ ‪25‬‬ ‫كه‌س‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و پس���پۆڕه‌ شاره‌زایانه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌ر ش���اره‌زایانی‌ ناو حیزب ‌ه سۆسیال‬ ‫دیموكراته‌كان���ی‌ ئه‌ڵمانی���ا‪ ،‬سویس���را‪،‬‬ ‫فه‌ره‌نس���ا‪ ،‬یۆنان‪ ،‬هه‌روه‌ها حیزبی‌ ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ی‌ كه‌ ش���اره‌زاییان له‌سه‌ر حیزبی‌‬ ‫مۆدیرن هه‌یه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ دادو گه‌شه‌پێدانی‌‬ ‫توركی‌‌و‪CDO‬ی‌ ئه‌ڵمانی‌"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌په‌یڕه‌وه‌ تازه‌ك���ه‌داو له‌ماده‌ی‌‬ ‫‪18‬دا ئام���اژه‌ش ب���ه‌وه‌ش دراوه‌ ك���ه‌‬ ‫كۆنگره‌ به‌بڕیاری‌ ئه‌نجومه‌نی‌ جێبه‌جێكار‬ ‫پێكده‌هێنرێ���ت ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ كه‌‬ ‫له‌په‌یڕه‌وه‌كه‌ی‌ پێشودا كۆنگره‌ به‌بڕیاری‌‬

‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كۆنگره‌دا‬ ‫ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫كه‌مده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌ی پێكده‌هێنرا‬ ‫نه‌ك ئه‌نجومه‌نی‌ جێبه‌جێكار‪.‬‬ ‫له‌كۆنگره‌ی‌ دوو سێدا‪ ،‬ملمالنێی‌ توند‬ ‫له‌نێوان كوتله‌كاندا هه‌بو‪ ،‬كه‌ كام كوتله‌‬ ‫زۆرتری���ن ئه‌ندام���ی‌ ده‌ب���ێ له‌كۆمیته‌ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌‪ ،‬ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ زۆرترین‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت به‌ده‌س���تبهێنێت له‌هه‌م���و‬ ‫بواره‌كاندا‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی م���اده‌ی‌ ‪43‬ی‌ په‌ی���ڕه‌وی‌‬ ‫هه‌موارك���راوی‌ یه‌كێتی���ش ك���ه‌ تایبه‌ته‌‬ ‫به‌مه‌كت���ه‌ب‌و ده‌زگاكان كه‌ ‪ 11‬مه‌كته‌ب‌و‬

‫ده‌زگا له‌خۆده‌گرێ���ت‪ ،‬له‌كۆنگ���ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چواره‌م���ی‌ یه‌كێت���ی‌ بڕی���اری‌ البردن���ی‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ دراوه‌و ده‌زگای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌و حیزبه‌ش بكرێته‌ ده‌زگای‌‬ ‫ئامارو هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی‌ هه‌مواری‌ نوێ���ی‌ په‌یڕه‌وی‌‬ ‫ناوخ���ۆی‌ یه‌كێتی‌ ل���ه‌رۆژی‌ ‪2012/6/11‬‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ كۆمس���یۆن له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ یه‌كێت���ی‌ ش���یكرنه‌وه‌و ماده‌و‬ ‫بڕگه‌كانیان بۆ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌په‌ی���ڕه‌وه‌ تازه‌ك���ه‌ی‌ یه‌كێتی���دا‬ ‫به‌ته‌واوی‌ ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫كه‌مكراوه‌ته‌وه‌و له‌به‌رامبه‌ردا ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫زۆر دراوه‌ به‌ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ند بۆ نمونه‌‬ ‫له‌ماده‌ی‌ ‪21‬ی‌ په‌یڕه‌وه‌ تازه‌كه‌دا ئه‌رك‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌ كۆنگ���ره‌ دیاریكراوه‌ كه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ سكرتێری‌ گشتی‌‌و هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ن���ده‌‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌‬ ‫كه‌ له‌په‌ی���ڕه‌وه‌ كۆنه‌ك���ه‌دا هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫سكرتێری‌ گشتی‌‌و هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌ندامانی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تییه‌‪.‬‬ ‫حاكم قادر كارگێڕی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ له‌كۆنگره‌دا‬ ‫ده‌توانرێت گۆڕانكاری‌ له‌به‌رنامه‌و دروشم‌و‬ ‫په‌یڕه‌و بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ئ���ه‌م پێش���نیارانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كادران���ی‌ یه‌كێتیی���ه‌وه‌ پێش���كه‌ش‬ ‫به‌كۆمس���یۆنی‌ بااڵی‌ ئاماده‌كاری‌ كۆنگره‌‬ ‫ك���راون‪ ،‬له‌كۆنگ���ره‌دا ئ���ه‌و پێش���نیارو‬

‫بۆچونانه‌ ده‌خرێن���ه‌ به‌رباس‌و دوابڕیاری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌درێت له‌پێن���او خزمه‌تكردن ‌ی‬ ‫یه‌كێتیدا"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر به‌پێ���ی‌ په‌ی���ڕه‌وه‌ تازه‌ك���ه‌‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌كانی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ زیادكردنی‌ ماده‌یه‌كه‌ بۆ‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ له‌كاره‌كانی‌ پێشویان‪.‬‬ ‫حاكم قادر باس���ی‌ له‌وه‌ش كرد كه‌ ئه‌و‬ ‫گۆڕانكاریانه‌ هیچیان بۆ ئێستا بڕیارنین‌و‬ ‫گوتیش���ی‌"هیچ كۆمس���یۆنێك ناتوانێت‬ ‫بڕی���ار بدات له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و گۆڕانكاریانه‌‬ ‫ته‌نها كۆنگره‌و ئه‌ندامانی‌ كۆنگره‌ نه‌بێت‬ ‫به‌زۆرینه‌ی‌ ده‌نگ بڕیاری‌ له‌سه‌رده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫كۆنگره‌ی‌ یه‌كی‌ یه‌كێت��� ‌ی له‌رۆژه‌كانی‌‬ ‫كۆتای���ی‌ كانونی‌ یه‌كه‌می‌ س���اڵی‌ ‪1991‬‬ ‫ده‌س���تیپێكرد‪ ،‬كۆنگ���ره‌ی‌ دوی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ مانگی‌ ‪ 2001/2‬گیرا‪ ،‬له‌هۆڵی‌‬ ‫كارگه‌ی‌ جلوبه‌رگ له‌سلێمانی‌‪ ،‬كه‌ ژماره‌ی‌‬ ‫ئه‌ندامانی‌ كۆنگ���ره‌ (‪ )1225‬ئه‌ندام بو‪.‬‬ ‫كۆنگ���ره‌ی‌ دو دوای‌ كۆنگ���ره‌ی‌ یه‌ك به‌‬ ‫(‪ )9‬نۆ س���اڵ‌و مانگێ���ك گیرا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫كۆنگره‌ی‌ س���ێ له‌ ‪ 2010/6/1‬له‌ته‌الری‌‬ ‫هونه‌ر له‌ش���اری‌ س���لێمانی‌‌و به‌به‌شداری‌‬ ‫(‪ )1340‬ئه‌ندام به‌سترا‪.‬‬ ‫جێ���ی‌ ئاماژه‌یه‌‪ ،‬له‌كۆتای���ی‌ په‌یڕه‌وی‌‬ ‫ناوخ���ۆ هه‌مواركراوه‌ك���ه‌ی‌ یه‌كێتی���داو‬ ‫له‌ماده‌ی‌ ‪68‬دا ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫پرۆگرام‌و په‌یڕه‌وه‌ پاش په‌س���ه‌ندكردنی‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن كۆنگ���ره‌ی‌ چ���واره‌م به‌ ‪3/2‬‬ ‫ده‌نگه‌كانی‌ په‌سه‌ندو جێبه‌جێ‌ ده‌كرێت‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫داعش نه‌وت ده‌فرۆشێت‌و بازرگان ‌ه کورده‌‌كانیش ده‌یكڕن‬

‫‪5‬‬

‫"تانكه‌ری‌ ب ‌ه ‪ 12‬هه‌زار دۆالر ده‌كڕن‌و ده‌یبه‌ن بۆ ئێران"‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫داعش ده‌ستیكردوه‌ به‌فرۆشتنی نه‌وت‌و‬ ‫قاچاغچییه‌ كورده‌كانیش نه‌وته‌كه‌یان‬ ‫ساغده‌كه‌نه‌وه‌و ئێرانیش سودمه‌ند‌ه‬ ‫له‌كڕینی‪ ،‬بازرگانێك ده‌ڵێت "پاش‬ ‫تێپه‌ڕینی‌ دو رۆژ به‌سه‌ر كۆنترۆڵكردنی‬ ‫سه‌اڵحه‌دیندا‪ ،‬داعش ده‌ستیكرد‬ ‫به‌فرۆشتنی نه‌وت‌و حكومه‌تی هه‌رێمیش‬ ‫هیچ رێگری لێنه‌كردین بۆ هێنان ‌ه‬ ‫ناوه‌وه‌ی‌"‪ ،‬قایمقامی دوزخورماتوش‬ ‫ده‌ڵێت "ئێستا وه‌زیری ناوخۆ قه‌ده‌غه‌ی‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانی���اری‌‌و به‌دواداچونه‌كان ‌ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬رێكخراوی ده‌وڵه‌تی ئیس�ل�امی‬ ‫له‌عێ���راق‌و ش���ام (داع���ش) له‌تكریتی‬ ‫س���ه‌نته‌ری‌ پارێ���زگای‌ س���ه‌اڵحه‌دین‌و‬ ‫پارێزگا ‌ی موسڵ چه‌ند بۆرییه‌كی نه‌وتیان‬ ‫كونكردوه‌و ده‌س���تیانكردو‌ه به‌فرۆشتنی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬كڕی���ارو بازرگانه‌كان���ی‌ نه‌وتیش‬ ‫ده‌چن له‌و ش���وێنان ‌ه ده‌یكڕن‌و داعشیش‬ ‫تاوه‌كو ئه‌و سنوره‌ی‌ به‌ده‌ستیه‌وه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫له‌زاڵگه‌ی‌ خۆی���ان ده‌یپه‌ڕێنێته‌وه‌و دواتر‬ ‫به‌ره‌و ئێران ده‌برێت‌و ده‌فرۆشرێت‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كان���ی ئاوێن ‌ه له‌قه‌زا ‌ی‬ ‫كفری چه‌ندین قاچاغچ���ی‌‌و بازرگان ئه‌و‬ ‫كاره‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬یه‌كێك له‌و بازرگانان ‌ه ك ‌ه‬ ‫س���ه‌رقاڵی ئه‌و كاره‌یه‌ "حسێن عه‌لی"یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و له‌لێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫"ئه‌و نه‌وت ‌ه ده‌هێنرێت���ه‌ كفری‌و ئێمه‌ش‬ ‫ده‌یبه‌ین‌و ده‌یفرۆشین‪ ،‬به‌اڵم ئێستا رێگه‌ ‌ی‬

‫هه‌ر دو رۆژ دوای‬ ‫کۆنترۆڵکردنی‬ ‫ئه‌و ناوچان ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن داعشه‌و‌ه‬ ‫نه‌وت فرۆشتن‬ ‫ده‌ستیپێکرد‬ ‫ریزبونی ته‌نکه‌ر‌ه نه‌وته‌کان له‌سه‌ر سنوری کوردستان‬ ‫قادر كه‌ره‌می سه‌ر به‌قه‌زا ‌ی دوزخورماتوو‬ ‫چه‌ند رێگایه‌كی دیكه‌یان گرتوه‌و نایه‌ڵن‬ ‫بیبه‌ین‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی ئه‌وه‌ی ‌ه ده‌ڵێت ئه‌و‬ ‫نه‌وته‌ داعش ده‌یفرۆش���ێت‌و نابێت بێت ‌ه‬ ‫كوردستانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و بازرگان ‌ه بۆ ئاوێن ‌ه باسی له‌وه‌شكرد‬ ‫كه‌ ئ���ه‌و نه‌وته‌ نه‌وتی خامه‌و له‌تكریت و‬ ‫سامه‌ڕاو چه‌ند ش���وێنێكی‌ دیكه‌ ‌ی سه‌ر‬ ‫به‌پارێ���زگای‌ س���ه‌اڵحه‌دین ده‌هێنرێت‌و‬ ‫داع���ش تانكه‌ری‌ ب��� ‌ه ‪ 12‬ه���ه‌زار دۆالر‬

‫ی رێكخستن "عومه‌ر‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫به‌بڕیار ‌‬ ‫كڵۆڵ‌" ده‌كرێته‌ ئه‌ندام مه‌ڵبه‌ند‬ ‫عومه‌ر كڵۆڵ‌‪ :‬مه‌ڵبه‌ند ‌ی ‪‌ 11‬ی گه‌رمیان‌و‬ ‫‪8‬ی‌ خانه‌قین ته‌گه‌ره‌ ‌ی تێده‌خات‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫به‌بڕیارێكی‌ مه‌كته‌بی‌ رێكخستن‪ ،‬داوا‬ ‫له‌مه‌ڵبه‌ندی‌ ‪11‬ی‌ گه‌رمیان ده‌كرێت عومه‌ر‬ ‫حسێن قادر ناسراو به‌"عومه‌ر كڵۆڵ‌"‬ ‫كه‌ سكرتێری‌ پێشوی‌ "گروپی‌ كه‌رگه‌لی‌‬ ‫كوردستان"ه‌و گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ناو ریزه‌كانی‌‬ ‫(ی‌‪.‬ن‪.‬ك) بكرێته‌ ئه‌ندام مه‌ڵبه‌ند‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫عومه‌ر كڵۆڵ‌ ده‌ڵێت "له‌وه‌ته‌ی‌ شااڵوی‌‬ ‫عه‌لی‌ عه‌سكه‌ری‌ له‌وێ‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬كارگێڕ‬ ‫مه‌ڵبه‌نده‌كان قۆچم لێئه‌ده‌ن‪ ،‬منیش‬ ‫جوته‌یان لێئه‌وه‌شێنم‌و هه‌زار دژایه‌تی‌ بكرێم‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌جێناهێڵم"‪.‬‬ ‫عومه‌ر كڵۆڵ‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ پاش‬ ‫وازهێنانم له‌"گروپی‌ كه‌رگه‌لی‌ كوردس���تان"‌و‬ ‫گه‌ڕان���ه‌وه‌م ب���ۆ ن���او یه‌كێت���ی‌ داوامكرد‬ ‫له‌مه‌ڵبه‌ن���دی‌ ‪11‬ی‌ گه‌رمی���ان كاربك���ه‌م‪،‬‬ ‫داواكارییه‌ك���ه‌م له‌ڕێگ���ه‌ی‌ ش���ااڵوی‌ عه‌لی‌‬ ‫عه‌س���كه‌ری كه‌ ئه‌وكات لێپرسراوی‌ مه‌ڵبه‌ند‬ ‫بو به‌رزكرای���ه‌وه‌ بۆ مه‌كته‌بی‌ رێكخس���تن‪،‬‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "مه‌كته‌بی‌ رێكخس���تنی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫به‌بڕیاری‌ ژماره‌ ‪ 348 – 11‬له‌‪2014/2/23‬دا‬ ‫بڕیاریدا كه‌ پله‌ی‌ ئه‌ندام مه‌ڵبه‌ندم پێبدرێت‬ ‫له‌مه‌ڵبه‌ن���دی‌ ‪11‬ی‌ گه‌رمی���ان‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫فه‌رمانه‌ چومه‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ گه‌رمیان"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "تا كاك شااڵوی‌ عه‌لی‌ عه‌سكه‌ری‌‬ ‫لێپرسراوی‌ مه‌ڵبه‌ند بو رێزی‌ زۆر لێئه‌گرتم‌و‬ ‫ده‌یوت من ئه‌ندامی‌ تۆم‪ ،‬به‌س كه‌ ئه‌و نه‌ما‬ ‫من گورگان خواردوبوم‪ ،‬كارگێڕ مه‌ڵبه‌نده‌كان‬ ‫كه‌وتن���ه‌ ق���ۆچ لێدان���م‪ ،‬منی���ش جوت���ه‌م‬ ‫لێوه‌شاندوه‌و هه‌میش���ه‌ ئه‌موت گوناح نییه‌‬ ‫كه‌الر ش���اری‌ جه‌اللییه‌ یه‌كێتی‌ ده‌رنه‌چێت؟‬ ‫ئێوه‌ كه‌مته‌رخه‌من"‪.‬‬

‫ناوب���راو ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ پاش‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌مه‌ڵبه‌ندی‌ گه‌رمی���ان ته‌گه‌ره‌یان‬ ‫بۆ بون به‌ئه‌ندام مه‌ڵبه‌ندێتی‌ دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫داوای‌ ك���ردوه‌ بگوازرێته‌وه‌ ب���ۆ مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫خانه‌قین‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "داوام له‌كاك ره‌فعه‌ت‬ ‫لێپرس���راوی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ رێكخس���تن ك���رد‬ ‫نه‌قڵبكرێم ب���ۆ خانه‌قین‪ ،‬وتی‌ له‌پێش���ه‌وه‌‬ ‫بڕۆ بزان���ه‌ نه‌وه‌كو نه‌یانه‌وێیت‪ .‬وا دو مانگه‌‬ ‫م���ن هه‌وڵئه‌ده‌م له‌گه‌ڵ‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ خانه‌قین‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ وه‌اڵمم ناده‌نه‌وه‌‪ ،‬دو ش���ه‌و له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫ته‌له‌فونم بۆ لێپرسراوی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ خانه‌قین‬ ‫كرد‪ ،‬كه‌چی‌ وتی‌‪ :‬خه‌ڵك خوا خوایه‌تی‌ له‌م‬ ‫كاته‌دا دوربكه‌وێته‌وه‌ شه‌ڕه‌‪ ،‬بۆچی‌ بۆ خۆت‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ دانانیشیت؟!"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "خۆ من له‌وه‌ته‌ی‌ داعش هاتوه‌‬ ‫له‌ناو شه‌ڕه‌كه‌دام‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ سه‌ر به‌هیچ‬ ‫مه‌ڵبه‌ندێك���ی گه‌رمی���ان ی���ان خانه‌قینیش‬ ‫بم‪ ،‬وه‌ك ك���ه‌ری‌ ناو جۆگ���ه‌ له‌هه‌ردوكیان‬ ‫ده‌له‌وه‌ڕێم"‪.‬‬ ‫كڵۆڵ‌ جه‌غت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌و له‌نێوان سااڵنی‌ ‪ 1977‬تا ‪ 1979‬كادری‌‬ ‫یه‌كێتی‌ بوه‌و كاتێك له‌سه‌ره‌تای‌ هه‌شتاكانی‌‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ رابردوش���دا گروپ���ی‌ كه‌رگه‌ل���ی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ دامه‌زراندوه‌‪ ،‬بۆ پاڵپشتیكردن‬ ‫له‌یه‌كێتی‌ بوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "كه‌رێتێكه‌ش���م هه‌ر‬ ‫به‌رنام���ه‌ی‌ یه‌كێتی‌ بو‪ ،‬ئه‌مویس���ت خه‌ڵك‬ ‫جاشایه‌تی‌ نه‌كات‪ ،‬دروشمه‌كه‌مان كه‌رایه‌تی‌‌و‬ ‫كوردایه‌تی‌ نه‌ك جاشایه‌تی‌‌و پاشایه‌تی‌ بو"‪.‬‬ ‫ناوب���راو هه‌رچه‌ن���ده‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ كه‌رێتی‌ له‌ناخیدایه‌‌و هه‌تا مردن‬ ‫خۆشیده‌وێت‌و به‌ناچاری‌ وازیلێهێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وتی‌ "هه‌زار دژایه‌تی���ش بكرێم هه‌ر یه‌كێتی‌‬ ‫به‌جێناهێڵ���م‪ ،‬چونكه‌ هه‌ر یه‌كێتی بوم‌و ئه‌و‬ ‫كه‌ره‌ش نیم یه‌كێتی‌ به‌جێبهێڵم"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئیحسان‬

‫ده‌فرۆش���ێت‪ ،‬ئێمه‌ش تانكه‌رو شۆفێری ده‌ڵێت "هه‌فته‌ی پێشو وه‌زیری ناوخۆی زه‌رگ���ه‌ی‌ ق���ه‌زای‌ تكری���ت له‌خورئاوا ‌ی‬ ‫به‌ره‌گه‌ز عه‌ره‌بی بۆ ده‌نێرین‌و ده‌یهێنین‪ .‬حكومه‌تی هه‌رێم سه‌ردانی دوزخورماتو ‌ی قه‌زای‌ دوزخورماتوی س���ه‌ر به‌پارێزگا ‌ی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌واده‌ی‌ فرۆشتنی ئه‌و نه‌وت ‌ه كردو بڕیاریدا به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك رێگ ‌ه س���ه‌اڵحه‌دینه‌وه‌ ده‌یهێنی���ن‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫له‌الیه‌ن داعشه‌و‌ه حسێن وتی "هه‌ردو رۆژ له‌هاتنه‌ناوه‌وی‌ ئ���ه‌و تانكه‌ران ‌ه بگیرێت‌و داعش���ه‌وه‌ به‌بڕ ده‌یفرۆشن واتا به‌تانكه‌ر‬ ‫دوا ‌ی كۆنترۆڵكردنی ئه‌و ناوچان ‌ه له‌الیه‌ن نه‌یه‌ته‌ نێو سنوری‌ كوردستانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌ك به‌ته‌ن‪ ،‬بۆ ه���ه‌ر تانكه‌رێكیش بڕی‬ ‫پێشتر ئه‌و كاره‌ ده‌كراو به‌تانكه‌رو پاره‌و ‪ 12‬ه���ه‌زار دۆالر ده‌ده‌ین‌و ئێمه‌ش به‌ته‌ن‬ ‫داعشه‌وه‌ نه‌وتفرۆشتن ده‌ستیپێكرد"‪.‬‬ ‫ده‌یفرۆش���ین‪ ،‬ك ‌ه هه‌ر ته‌نێ���ك ده‌ده‌ین‬ ‫پرس���یار ئه‌وه‌ی���ه‌ ئای���ا كوردس���تان قاچاخ ده‌هێنرا"‪.‬‬ ‫به‌اڵم بازرگانێكی دیك ‌ه به‌ناوی‌ (م ر) به‌شه‌ش���ه‌ هه‌زار دۆالرو ه���ه‌ر تانكه‌رێك‬ ‫ده‌بێته‌ س���ه‌نته‌ر ‌ی ساغكردنه‌وه‌ ‌ی نه‌وت ‌ی‬ ‫داع���ش‪ ،‬له‌و باره‌ی���ه‌و‌ه قایمقامی قه‌زا ‌ی رونكرده‌وه‌ی‌ زیاتر بۆ ئاوێنه‌ ده‌خاته‌روو نزیكه‌ ‌ی ‪ 36‬ته‌ن ده‌بێت"‪.‬‬ ‫كاتێ���ك پ���اش دو رۆژ كۆنترۆڵكردنی‬ ‫دوزخورماتو ش���ه‌الل عه‌بدول بۆ ئاوێن ‌ه ده‌ڵێت "ئ���ه‌و نه‌وتی‌ خام��� ‌ه له‌ناوچه‌ ‌ی‬

‫س���ه‌اڵحه‌دین داع���ش ده‌س���تیكرد‬ ‫به‌فرۆش���تنی نه‌وت‪ ،‬له‌الیه‌ن پێشمه‌رگه‌و‬ ‫پۆل���ی‌و حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه‌ هیچ رێگری‬ ‫له‌كڕی���اران‌و بازرگانان نه‌گی���راو رۆژانه‌‬ ‫چه‌ندین تانكه‌ریان ده‌هێنا‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ ‌ی‬ ‫(م ر) ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌كه‌ له‌الیه‌ن پۆلیسی‬ ‫نه‌وت‌و گازی هه‌رێم���ه‌وه‌ له‌ناوچه‌ ‌ی قادر‬ ‫كه‌ره‌م رێگ ‌ه ناده‌ن به‌ره‌و سلێمانی بیبه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش شكست به‌و كار‌ه ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و بازرگان���ه‌ رونیش���یكرده‌و‌ه الی‬ ‫داع���ش تانكه‌رێ���ك به‌كه‌مت���ر ل���ه‌‪1,5‬‬ ‫كاتژمێر پڕده‌كرێت‌و چه‌ند تانكه‌ر ببه‌یت‬ ‫بۆت پڕده‌ك ‌هن‌و ده‌یهێنی���ن‌و ده‌یبه‌ن بۆ‬ ‫س���لێمانی‌و له‌وێو‌ه ده‌برێت ب���ۆ ئێران‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ریش هه‌یه‌ ب���ه‌م نزیكان ‌ه حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم‌و وه‌زاره‌تی س���امان ‌ه سروشتیه‌كان‬ ‫رێگاك���ه‌ بكات���ه‌وه‌و له‌ب���ری په‌ڕینه‌وه‌ ‌ی‬ ‫تانكه‌رێك ‪ 200‬دۆالر گومرك وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫ش���ایه‌تحاڵێكی نزی���ك ل���ه‌و كار‌ه‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند هه‌مو ئه‌و تانكه‌رانه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و كاره‌یان ده‌ك���رد له‌الیه‌ن حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمه‌و‌ه ده‌س���تیان به‌س���ه‌ردا گیراوه‌و‬ ‫بڕیار نیی���ه‌ بیانده‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌و‬ ‫تانكه‌ره‌ ‌ی به‌به‌تاڵییش گیراو‌ه نادرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بازرگان حسێن عه‌لی ئه‌و ئه‌و وته‌ی ‌ه‬ ‫ره‌تده‌كات���ه‌وه‌ ده‌ڵێت "هی���چ تانكه‌رێك‬ ‫نه‌گیراوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ش���ایه‌تحاڵه‌ ئاشكراشیكرد خه‌ڵك‬ ‫هه‌ی��� ‌ه له‌هاواڵتی ك���ورد رۆژان ‌ه ‪200-100‬‬ ‫تانكه‌ر ‌ی له‌سنور ‌ی داعشه‌و‌ه په‌ڕاندوه‌ته‌و‌ه‬ ‫بوه‌ت���ه‌ خاوه‌ن���ی ده‌یان ده‌فت���ه‌ر دۆالر‬ ‫له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا‪.‬‬

‫ئیسرائیل‌و كورده‌كان‪ ،‬بێده‌نگیی ئاڵتونه‌‬ ‫سینیا ئێسڤیتۆڤا*‬ ‫له‌ئینگلیزیه‌وه‌‪ :‬ئوسامه‌ گوڵپی‬ ‫هه‌ر كه‌ ده‌وڵه‌تی عێراق وه‌ها ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫به‌رچ���او دواهه‌ناس���ه‌كانی بكێش���ێت‪،‬‬ ‫كورده‌كان به‌رده‌وام هێزی خۆیان كه‌ڵه‌كه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ .‬ده‌س���تگرتن به‌س���ه‌ر كه‌ركوكی‬ ‫زه‌نگی���ن به‌ن���ه‌وت ل���ه‌م چه‌ن���د هه‌فته‌ی‬ ‫پێش���و بوه‌ نیشانه‌ی سه‌رده‌مێكی نوێ بۆ‬ ‫كورده‌كان���ی عێراق‪ ،‬كه‌ بۆ چه‌ندین س���اڵ‬ ‫داوایانده‌كرد به‌غدا سیسته‌مێكی گونجاوی‬ ‫دابه‌ش���كردنی قازانج���ه‌كان ب���ۆ ئاڵتونه‌‬ ‫ڕه‌ش���ه‌كه‌ دابمه‌زرێنێت‪ .‬ئێستا كورده‌كان‬ ‫نابێ���ت ل���ه‌وه‌ زیاتر بوه‌س���تن‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‬ ‫ئارامگرت���ن له‌مڕۆی عێراق���دا نه‌ك كلیلی‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو شكسته‌‪ .‬ئه‌وان‬ ‫له‌پ���اش ده‌س���تگرتن به‌س���ه‌ر كه‌ركوكدا‬ ‫ده‌س���تیان به‌ناردنی نه‌وت ب���ۆ كڕیارێكی‬ ‫ش���ه‌یدا ده‌س���تپێكرد – به‌پێی ئاژانس���ی‬ ‫ڕۆیته‌رز‪ ،‬یه‌كه‌م گوژمی نه‌وتی كورد سه‌ری‬ ‫له‌به‌نده‌ری ئاش���كه‌لۆنی ئیسرائیل له‌سه‌ر که‌شتییه‌ بار هه‌ڵگره‌ نه‌وت هه‌ڵگره‌که‌ی کوردستان له‌نزیک به‌نده‌رێکی ئیسرائێل‬ ‫ده‌ریای ناوه‌ڕاست ده‌ركرد‪.‬‬ ‫هاوسه‌نگیه‌كی نوێی ده‌سه‌اڵت له‌ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫ئه‌وانه‌ی كه‌ چاودێ���ری په‌یوه‌ندیه‌كانی چاوێك به‌و په‌یوه‌ندیه‌دا بخشێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫كورد ئیسرائیل ده‌كه‌ن سه‌ریان له‌م هه‌واڵه‌‬ ‫چه‌ند س���اڵێك له‌مه‌وبه‌ر‪ ،‬باڵوكراوه‌یه‌ك ناوه‌ڕاس���ت بخوڵقێنێت‌و س���ودی بااڵی بۆ‬ ‫نه‌سوڕما‪ .‬په‌یوه‌ندیه‌كانی ئیسرائیل‌و كورد به‌نێوی "ئیسرائیل‪-‬كورد" له‌شاری هه‌ولێر ئیسرائیل هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌م ده‌قه‌دا ده‌كرێت جێی س���ه‌رنج بێت‬ ‫له‌سه‌ره‌تای شه‌س���ته‌كانی سه‌ده‌ی ڕابردو له‌باك���وری عێ���راق ده‌س���تی به‌وه‌ش���ان‬ ‫ده‌ستیپێكرد‪ ،‬كاتێك كارمه‌ندانی هه‌واڵگری ك���رد‪ .‬گۆڤاره‌ك���ه‌ به‌عه‌ره‌ب���ی‌و ك���وردی هه‌ڵسه‌نگاندان بۆ دۆخی كوردستانی سوریا‬ ‫ئیس���رائیل له‌كوردستانی عێراق چاالكییان باڵوده‌كرای���ه‌وه‌‪ ،‬ش���رۆڤه‌ی له‌م���ه‌ڕ مێژوو بكرێت‪ .‬له‌وێ كه‌ كورده‌كان به‌هه‌مانشێوه‌‬ ‫كردوه‌و یارمه‌تی ده‌سه‌اڵته‌ خۆجێییه‌كانیان سیاس���ه‌تی ئیس���رائیله‌وه‌ له‌خۆده‌گ���رت‪ .‬هه‌وڵ���ده‌ده‌ن هه‌رێمێك���ی ئۆتۆنۆم���ی‬ ‫كردوه‌‪ .‬ئاس���تی هه‌ماهه‌نگی به‌شێوه‌یه‌كی سه‌رنوس���ه‌ره‌كه‌ی ڕونیك���رده‌و‌ه كه‌ جوو دابمه‌زرێنن‪ .‬ڕه‌شنوس���ێكی ده‌س���تور كه‌‬ ‫دیار له‌پاش هه‌ره‌س���ی س���ه‌دام حس���ێن ك���ورد زیاتر له‌په‌یوه‌ندیه‌كی هاوس���ێیه‌تی له‌الیه‌ن پارتی فه‌رمانڕه‌واوه‌ پێشكه‌شكراوه‌‪،‬‬ ‫زیادیك���رد‪ :‬كاتێ���ك به‌ڵێن���ده‌رو كۆمپانیا كۆیانده‌كاته‌وه‌‪ :‬له‌ڕاس���تیدا خزمی نزیكی به‌پێچه‌وانه‌ی ده‌ستوری واڵتانی عه‌ره‌به‌وه‌‪،‬‬ ‫ئیس���رائیلیه‌كان چون���ه‌ ناو كوردس���تانی یه‌ك���ن كه‌ هه‌م���ان ڕه‌چه‌ڵه‌كی���ان هه‌یه‌– ش���ه‌ریعه‌تی ئیس�ل�امی وه‌ك بنه‌م���ای‬ ‫عێ���راق‌و باڵوكردنه‌وه‌ی هه‌واڵ له‌ڕاگه‌یاندنه‌ مه‌به‌ست پێی باوكی ئینجیلی ئیبراهیم‪-‬ه‌‪ .‬یاس���ادانان دانانێت‪ .‬له‌كاتێك���دا ڕێكخراوه‌‬ ‫عێراقیه‌كان له‌باره‌ی كۆماندۆ ئیسرائیلیه‌كان ئ���ه‌م دیده‌ له‌نێو كورده‌كانی كوردس���تانی توندڕه‌وه‌ ئیس�ل�امیه‌كانی وه‌ك "ده‌وڵه‌تی‬ ‫كه‌ مه‌شقیان به‌پێش���مه‌رگه‌ی كورد كردوه‌ عێ���راق به‌رب�ڵ�اوه‌‪ ،‬ل���ه‌وێ ك���ه‌ زۆرێ���ك ئیسالمی له‌عێراق‌و شام" (داعش) له‌نێوان‬ ‫بوه‌ته‌ شتێكی ئاسایی‪.‬‬ ‫پێیانوایه‌ كورده‌كان ن���ه‌وه‌ی ئیبراهیم‪-‬ن‪ .‬دانیشتوانی سوننیدا پشتیوانی جه‌ماوه‌ری‬ ‫هه‌رچه‌نده‌‪ ،‬په‌یوه‌ن���دی فه‌رمی هه‌رگیز ب���ه‌اڵم په‌یوه‌س���تبون به‌ئیس���رائیل‪-‬ه‌وه‌ به‌ده‌ستهێنا له‌س���وریاو عێراق‪ ،‬كورده‌كان‬ ‫پێكنه‌هێنراون‪ ،‬به‌شێكی به‌هۆی په‌یوه‌ندی له‌ئاس���ت ئیبراهی���م ناوه‌س���تێت‪ ،‬به‌ڵكو به‌گشتی مه‌یلیان بۆ ڕوانینێكی میانڕه‌وتری‬ ‫كوردی عێراق به‌ئێ���ران‪-‬ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌كته‌رێكی زۆرێك له‌كورده‌كان هێڵگه‌لێكی هاوته‌ریب ئیس�ل�ام پیش���انداوه‌و له‌پێناو ده‌وڵه‌تێكی‬ ‫گرنگ���ی هه‌رێمی ك���ه‌ ح���ه‌ز به‌په‌یوه‌ندی به‌ئیس���رائیل ده‌كێش���ن‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یه‌كی نا‪ -‬هاوچه‌رخ ده‌كۆش���ن كه‌ تێی���دا ژنان مافی‬ ‫دۆس���تانه‌ی كورد له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ناكات‪ .‬عه‌ره‌ب كه‌ هه‌م���و دوژمنه‌كانی ده‌وروبه‌ری یه‌كسانیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‪ ،‬ئیسرائیل نه‌ نزیكترین‌و‬ ‫ده‌كرێت ئه‌مه‌ش هۆكاری نكوڵی ئاڵۆسكاوی دژایه‌تی سه‌ربه‌خۆیی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كانی كورد بێت‬ ‫پێش���ه‌نگیه‌كانی ته‌كنه‌لۆژی ئیسرائیل‌و ن���ه‌ گرنگترین هاوپه‌یمانی هه‌ر ده‌وڵه‌تێكی‬ ‫له‌مه‌ڕ راپۆرتی فرۆشی نه‌وت به‌ئیسرائیل‪ .‬س���وپا ب���اش پڕچه‌ككراوه‌ك���ه‌ی‪ ،‬له‌گه‌ڵ كوردییه‌ له‌داهاتودا‪ .‬ل���ه‌ڕوی ئابورییه‌وه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌و وه‌زاره‌ت���ه‌وه‌ به‌تۆڕی سروش���تی گۆڕاوی كۆمه‌ڵگه‌ی ئیس���رائیل كوردس���تانی عێراق په‌یوه‌سته‌ به‌توركیا‪-‬‬ ‫ك���وردی ڕوداوی راگه‌یان���دوه‌ ك���ه‌ "ئه‌وان هه‌مو وێنه‌ی س���ه‌ره‌كین بۆ ك���وردان‪ ،‬كه‌ ه‌وه‌ – نه‌وتی كورد به‌بۆری به‌ستراوه‌ته‌وه‌‬ ‫هه‌رگیز راسته‌وخۆ یان ناراسته‌وخۆ نه‌وتیان هه‌رگیز وازیان له‌خه‌ونبینین به‌ده‌وڵه‌تێكی به‌به‌ن���ده‌ری جیه���ان‪-‬ه‌وه‌‪ .‬توركی���ا هه‌م‬ ‫به‌ئیسرائیل نه‌فرۆش���توه‌‪ ".‬ئیسرائیل‪-‬یش س���ه‌ربه‌خۆی كوردی نه‌هێناوه‌‪ .‬الیه‌نگرانی گه‌وره‌ترین ب���ازاڕی هه‌ر جۆره‌ به‌رهه‌مێكی‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‌ دودڵ ب���وه‌ په‌یوه‌ندیه‌كه‌ی په‌یوه‌ن���دی دۆس���تانه‌ له‌گه‌ڵ ئیس���رائیل كوردیی���ه‌و ه���ه‌م ی���ه‌ك له‌گه‌وره‌تری���ن‬ ‫ئاش���كرا بكات‪ ،‬تا به‌و ج���ۆره‌ په‌یوه‌ندی باوه‌ڕیان وایه‌ كه‌ كورده‌كانیش ش���تێكیان هه‌ن���ارده‌كاری ش���مه‌كه‌ بۆ كوردس���تان‪.‬‬ ‫خۆی له‌گه‌ڵ توركیا نه‌خاته‌ مه‌ترس���یه‌وه‌‪ .‬هه‌ی���ه‌ پێشكه‌ش���ی ئیس���رائیل‪-‬ی بكه‌ن ئێران‪-‬یش هه‌روه‌ه���ا گرنگه‌ بۆ كورده‌كان‬ ‫هه‌رچۆنێ���ك بێ���ت‪ ،‬ئێس���تا ك���ه‌ دۆخی – هاوبه‌ش���یه‌كی نزی���ك له‌س���ه‌ر بنه‌مای له‌عێراق‪ ،‬هه‌م هاوس���ێیه‌كی راس���ته‌وخۆو‬ ‫هه‌ڵكه‌وته‌ی سیاس���ی به‌ش���ێوه‌یه‌كی دیار به‌رژه‌وه‌ن���دی‌و به‌ه���ای دوالیه‌ن���ه‌‪ .‬ئ���ه‌م هه‌م واڵتێك كه‌ دانیش���توانێكی به‌رچاوی‬ ‫گۆڕانی به‌س���ه‌ردا هات���وه‌‪ ،‬ڕه‌نگه‌ هه‌ردوال هاوبه‌ش���یه‌‪ ،‬هه‌ندێك ده‌ڵێن‪ ،‬له‌توانایدایه‌ كوردی هه‌یه‌‪ .‬سه‌ركرده‌ی كورد نێچیرڤان‬

‫فۆتۆ‪Haartez‌:‬‬ ‫بارزانی به‌م دواییانه‌ سه‌ردانی ئێرانی كرد‬ ‫تا گفتوگۆ له‌م���ه‌ڕ یاخیبونی جیهادیه‌كانی‬ ‫داعش بكه‌ن له‌عێراق‌و پێوه‌ری گونجاو بۆ‬ ‫ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی دابنێن‪ .‬ئێران به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫له‌قه‌تیس���كردنی كورده‌كان له‌عێراقدا هه‌یه‌‬ ‫تا بتوانێت هه‌ر جۆره‌ هه‌ڵچونێكی هه‌ستی‬ ‫كوردایه‌تی له‌نێو ناوچه‌ كوردنیش���نه‌كانی‬ ‫خۆیدا خامۆش ب���كات‪ .‬كورده‌كانی عێراق‬ ‫ده‌كۆشن بۆ ده‌ستخس���تنی سه‌ربه‌خۆیی‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌شخوازن خۆیان ببوێرن له‌پێكدادان‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌س���ه‌اڵتێكی مكوڕی هه‌رێمی وه‌ك‬ ‫ئێران‪.‬‬ ‫وه‌ه���ا ڕه‌چاوكردنێ���ك چ ج���ۆره‌‬ ‫كاریگه‌رییه‌ك���ی له‌س���ه‌ر په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫كورده‌كان‌و ئیس���رائیل ده‌بێت؟ له‌ئێستادا‬ ‫وادیاره‌ كه‌ ه���ه‌ردوال قه‌باره‌ی په‌یوه‌ندیان‬ ‫زیاد ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ سروش���تی نهێنی‬ ‫په‌یوه‌ندی���ه‌كان ه���ه‌ر ده‌مێنێت���ه‌وه‌‪ .‬گه‌ر‬ ‫كورده‌كانی عێراق له‌كۆتاییدا سه‌ربه‌خۆییان‬ ‫به‌ده‌س���تهێنا‪ ،‬ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی���ان‪ ،‬به‌الیه‌نی‬ ‫كه‌مه‌وه‌ له‌س���ه‌ره‌تادا‪ ،‬زۆر له‌وه‌ الوازتر و‬ ‫ناس���كتر ده‌بێت په‌یوه‌ندی فه‌رمی له‌گه‌ڵ‬ ‫قودس ببه‌س���تێت‪ .‬بۆیه‌ بۆ ده‌می ئێستا‪،‬‬ ‫باڵیۆزخان���ه‌ی ئیس���رائیل له‌كه‌رك���وك –‬ ‫ش���اره‌كه‌ به‌قودسی كوردستان ناسراوه‌ –‬ ‫ڕێی تێناچێت‪.‬‬ ‫*سینیا ئێسڤیتۆڤا شرۆڤه‌كاری كاروباری‬ ‫عه‌ره‌به‌ بۆ كه‌ناڵی ‪-٩‬ی ئیسرائیل به‌زمانی‬ ‫ڕوس���ی‌و هه‌روه‌ها توی���ژه‌ره‌ له‌"میتڤیم"‪،،‬‬ ‫په‌یمانگای ئیسرائیل بۆ سیاسه‌ته‌ ده‌ره‌كیه‌‬ ‫هه‌رێمیه‌كان‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬ئای‪ ٢٤‬نیوز‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫ویکیلیکس ‪‌2008‬‬ ‫كورد ئاماده‌یه‌ واز له‌نه‌وته‌كه‌ ‌ی كه‌ركوك بهێنێت‌و سه‌ربه‌خۆیی‌ مه‌حاڵه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا له‌زار ‌‬ ‫به‌رپرسان ‌‬ ‫سه‌ركرده‌ كورده‌كانه‌وه‌ گه‌یشتونه‌ت ‌ه‬ ‫ی بۆ‬ ‫ئه‌و بڕوایه‌ی‌ ك ‌ه سه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫ی كوردستان مه‌حاڵه‌و ئاماده‌ن‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ده‌ستبه‌رداری‌ نه‌وته‌ك ‌هی‌ كه‌ركوك‬ ‫ببن‪ ،‬به‌وته‌ی‌ به‌رپرسێكی‌ كوردیش‬ ‫له‌به‌غدا‪ ،‬مالیكی‌ پالنی‌ هه‌بو‌ه‬ ‫له‌دوای‌ ده‌رپه‌ڕاندنی‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫له‌پارێزگای‌ دیاله‌‪ ،‬ده‌ستبگرێت به‌سه‌ر‬ ‫كه‌ركوكیشدا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ایت ‌‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ویكیلیكس كه‌ له‌الی���ه‌ن باڵیۆزخان ‌ه ‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا له‌به‌غدا نوس���راوه‌و ئاوێن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كردو‌ه به‌كوردی‌‪ ،‬به‌رپرسان ‌‬ ‫ده‌قه‌كه‌ ‌‬ ‫باڵیۆزخانه‌ك��� ‌ه ئاماژ‌ه ب���ه‌و‌ه ده‌كه‌ن‬ ‫ك���ه‌ "كورده‌كان تێده‌گ���ه‌ن له‌وه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ی مه‌حاڵه‌‪ ،‬به‌الیانه‌و‌ه‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌ شتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسایی ‌ه ئه‌گه‌ر ده‌س���تبه‌رداری‌ نه‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ركوك بن‪ ،‬به‌اڵم ن���ه‌ك ئیداره‌ك ‌ه ‌‬ ‫شاره‌كه‌"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا ك ‌ه‬ ‫له‌به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی ‪ 2008‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی بۆ ساڵ ‌‬ ‫مێژوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تێیدا ئاماژ‌ه محه‌مه‌د ئیحسان‪ ،‬نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی ‪140‬‬ ‫ی ماد‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێم بۆ لیژنه‌ ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌غدا‪ ،‬ده‌ڵێت‪" ،‬ئێم���ه‌ ده‌وڵه‌تێك ‌‬ ‫س���اخته‌مان ناوێت ك ‌ه له‌نێوان عێراق‪،‬‬ ‫توركیا‌و ئێران���دا گیربخوات‪ ،‬نه‌توانین‬ ‫نه‌وت هه‌نارده‌بكه‌ین‌و تێكبشكێین"‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌وه‌ش كردو‌ه‬ ‫ئیحس���ان ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی س���وپای‌ عێ���راق‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ك���ه‌"دوا ‌‬ ‫ی دیال ‌ه وه‌ده‌رنا‪،‬‬ ‫ی له‌پارێزگا ‌‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دان���او‌ه بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫مالیك���ی‌ پالن ‌‬ ‫ده‌س���تبگرێت به‌س���ه‌ر كه‌ركوكیشدا‌و‬ ‫هێ���ز‌ه كوردیی���ه‌كان ل���ه‌و ناوچانه‌ش‬ ‫ده‌ربكات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه���اوكات به‌ڵگه‌نامه‌ك��� ‌ه ل���ه‌زار ‌‬ ‫ئیحسانه‌و‌ه ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌گه‌ر عه‌ره‌به‌كان‬ ‫نیگه‌رانب���ن ل���ه‌وه‌ی‌ ك ‌ه ك���ورده‌كان‬ ‫ی كه‌ركوكه‌ بۆ‬ ‫خواستیان له‌سه‌ر نه‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌تێك ‌‬ ‫دروستكردن ‌‬ ‫خۆبژێ���و‪ ،‬ئ���ه‌وا با مه‌س���ه‌له‌ی‌ نه‌وت‬ ‫ی جیابكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌حاڵه‌ته‌ ئیداره‌كه‌ ‌‬ ‫ئیحس���ان ئه‌وه‌شی‌ نه‌ش���اردوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ی ن���ور ‌‬ ‫ی ده‌ع���وه‌ ‌‬ ‫ك��� ‌ه حزب ‌‬ ‫"پشتیبه‌س���توه‌ به‌ژماره‌یه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫له‌به‌عسیه‌كان بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌ واڵت ك ‌ه‬ ‫هیچ خۆشه‌ویستیه‌كیان بۆ كورد نیه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هیچ كاتێكیش وه‌ك ئێس���تا هه‌س���ت ‌‬ ‫ی په‌ره‌ینه‌س���ه‌ندوه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫دژه‌ كوردایه‌ت ‌‬ ‫سااڵنه‌شه‌وه‌ كه‌ پرۆس ‌هی‌ ئه‌نفالی‌ تێدا‬ ‫كراوه‌"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ی دی‌‪:‬‬ ‫ئا ‌‬ ‫ی ب���ااڵی‌ كورد‬ ‫باب���ه‌ت‪ :‬به‌رپرس���ێك ‌‬ ‫ی كوردو‬ ‫دانده‌نێت به‌هه‌نگاونانی‌ هه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دژ‌ه كورد‪ ،‬داوا ‌‬ ‫ی بۆچون ‌‬ ‫په‌ره‌سه‌ندن ‌‬ ‫‪08BAGHDAD3030‬‬

‫پشتیوانی‌ ئه‌مه‌ریكاش ده‌كات‪.‬‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان���ه‌ ‌‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫ی ‪2008‬‬ ‫به‌روار‪21 :‬ی‌ ئه‌یلول ‌‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫ی ‪21‬ی‌ ئه‌یلول‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ رۆژ ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا تۆماس‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ راوێژكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫كراجێسكی‌‪ ،‬به‌رپرس ‌‬ ‫هه‌رێ���م له‌به‌غ���دا‪ ،‬ئیحس���ان محه‌مه‌د‬ ‫جه‌ختیكرده‌و‌ه ك ‌ه ك���ورد هاوپه‌یمان ‌ه‬ ‫ی خراپ‬ ‫ی به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان ‌‬ ‫ئیداره‌داوه‌‌و به‌شێك له‌به‌رپرسیارێتیان‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌س���تۆیه‌ به‌رامبه‌ر بونی‌ هه‌س���ت ‌‬ ‫فراوانی‌ دژ‌ه كورد‪ .‬به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫ی‬ ‫سه‌رزه‌نشتی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران نور ‌‬ ‫مالیكیش���ی‌ كرد بۆ پاشه‌كش���ه‌كردن‬ ‫به‌فیدرالی���زم‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و رۆڵ ‌ه‬ ‫ی توركی���ا‌و ئێ���ران‌و‬ ‫نایارمه‌تی���ده‌ره‌ ‌‬ ‫كۆنه‌ به‌عس���یه‌كان بینیویانه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫ی‬ ‫ی كاریگ���ه‌ری‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬وت ‌‬ ‫الوازبون ‌‬ ‫ی هاوپه‌یمانیمان ده‌ده‌ین‬ ‫"ئێم ‌ه باج��� ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا"‪ .‬ئیحس���ان داوایكرد‬ ‫ی زیات���ر چاالكان ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا رۆڵێك��� ‌‬ ‫ی چاره‌س���ه‌ر بۆ‬ ‫ببینێ���ت له‌دۆزینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ناكۆكیانه‌ی‌ له‌س���ه‌ر مه‌سه‌له‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت‌و گاز‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵته‌كان ‌‬ ‫یاس���ا ‌‬ ‫ی له‌سه‌ره‌كان‌و‬ ‫پێشمه‌رگه‌‪ ،‬ناوچ ‌ه ناكۆك ‌‬ ‫بودجه‌‪ .‬ئ���ه‌و دانی‌ به‌وه‌دا نا كه‌ كورد‬ ‫ی‬ ‫له‌روی‌ سیاس���ییه‌وه‌ ناتوانێت مالیك ‌‬ ‫دوربخاته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ریه‌كه‌ له‌عادل‬ ‫ی‬ ‫عه‌بدولمه‌هدی‌‪ ،‬ئه‌ی���اد عه‌الوی‌‌و عه‌ل ‌‬ ‫ی به‌الوه‌ په‌سه‌نده‌‪ .‬ئیحسان ك ‌ه‬ ‫ئه‌دیب ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ فه‌رعی‌ ماده‌ ‌‬ ‫‪ 140‬دان���راو‌ه ك��� ‌ه تایبه‌ت���ه‌ به‌ناوچ ‌ه‬ ‫ی باش���وری‌ به‌غ���دا‪.‬‬ ‫جێناكۆكه‌كان��� ‌‬ ‫ناوب���راو به‌گومانه‌ له‌داواكاری‌ ش���یع ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫ب���ۆ ناوچه‌ی‌ نوخه‌ی���ب – ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ی پالن ‌‬ ‫ئه‌نبار‪ .‬ئه‌و وتی‌‪ ،‬مالیك ‌‬ ‫ی ‪140‬‬ ‫ی ماده‌ ‌‬ ‫ی لیژن���ه‌ ‌‬ ‫بۆ به‌كارهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پشتیوان ‌‬ ‫ی كۆكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ع���و‌ه له‌پێش هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫بۆ حزب ‌‬ ‫ی پارێ���زگاكان‪ .‬كورده‌كان‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ س���ه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫تێده‌گ���ه‌ن ل���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ش���تێكی‌ مه‌حاڵه‌‪ ،‬به‌الیانه‌وه‌ ئاسایی ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌س���تبه‌رداری‌ نه‌وتی‌ كه‌ركوك‬ ‫ی شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫بن‪ ،‬به‌اڵم نه‌ك ئیداره‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ری���كا بۆ‬ ‫ی ب���ااڵ ‌‬ ‫راوێ���ژكار ‌‬ ‫ی عێ���راق‪ ،‬تۆماس‬ ‫ی باكور ‌‬ ‫كاروب���ار ‌‬ ‫كراجێسكی‌ كه‌ له‌الیه‌ن جۆ كاسیدی‌‌و‬ ‫رێبیكا فۆنگ‪ ،‬به‌رپرس���انی‌ سیاسیی‬ ‫ی‬ ‫باڵیۆزخان���ه‌و‌ه ی���اوه‌ری‌ ده‌كرا‪ ،‬رۆژ ‌‬ ‫ی ‪ ،2008‬چاویك���ه‌وت‬ ‫ی ئه‌یلول��� ‌‬ ‫‪‌ 21‬‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫به‌محه‌مه‌د ئیحسان‪ ،‬نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم له‌به‌غدا‪ .‬محه‌مه‌د وه‌ك سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دانوستانكاری‌ كورد بۆ ماده‌ ‌‬ ‫لیژنه‌ ‌‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‬ ‫‪‌ 140‬‬ ‫ی‬ ‫دیاریكراوه‌‪ .‬هه‌روه‌ك كراوه‌ به‌سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 140‬‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ماده‌ ‌‬ ‫ی فه‌رع ‌‬ ‫لیژنه‌ ‌‬

‫كه‌ركوك بكه‌وێته‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪" .‬ئێمه‌ له‌ماوه‌ی‌ ‪20‬‬ ‫ساڵی‌ رابردودا خه‌باتمان بۆ كه‌ركوك‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬چ���ۆن ده‌كرێ���ت به‌خه‌ڵكی‌‬ ‫بڵێین‪ ،‬ئێستا وازی‌ لێدێنین؟"‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫عه‌ره‌ب���ه‌كان نیگه‌رانبن ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫كورده‌كان خواس���تیان له‌سه‌ر نه‌وتی‌‬ ‫كه‌ركوكه‌ بۆ دروستكردنی‌ ده‌وڵه‌تێكی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی‌ خۆبژێ���و‪ ،‬ئ���ه‌وا ب���ا‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ نه‌وت له‌حاڵه‌ته‌ ئیداره‌كه‌ی‌‬ ‫جیابكه‌نه‌وه‌‪" .‬له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئێمه‌ نیه‌‬ ‫نه‌وتی‌ كه‌ركوك به‌ده‌ستبێنین‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫داهات���ی‌ نه‌وتی‌ ش���وێنه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫عێراق‪ ،‬به‌هاوبه‌شی‌ دابه‌ش نه‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئیحس���ان وتی‌‪ ،‬س���ه‌ركردایه‌تی‌ كورد‬ ‫به‌عه‌قاڵن���ی‌‌و دور له‌هه‌س���ت‌و س���ۆز‬ ‫ده‌ڕوانێته‌ مه‌حاڵبونی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌‪.‬‬ ‫"ئێم���ه‌ ده‌وڵه‌تێك���ی‌ س���اخته‌مان‬ ‫ناوێ���ت كه‌ له‌نێوان عێ���راق‪ ،‬توركیا‌و‬ ‫ئێران���دا گیربخ���وات‪ ،‬نه‌توانین نه‌وت‬ ‫هه‌نارده‌بكه‌ین‌و تێكبشكێین"‪.‬‬ ‫هێزه کوردییه‌کان له‌که‌رکوک‬ ‫ی عێراق‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫خوارو ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫ی كێشه‌له‌سه‌ری‌ وه‌ك نوخه‌یب‬ ‫ناوچه‌ ‌‬ ‫له‌پارێزگای‌ ئه‌نبار‪.‬‬ ‫ئیحسان بونی‌ هه‌ستی‌ دژ‌ه كورد‬ ‫دوپاتده‌كاته‌وه‌‪:‬‬ ‫ی له‌وه‌ش‬ ‫محه‌مه‌د به‌راشكاوانه‌ باس ‌‬ ‫ی‬ ‫كرد كه‌ هیچ كاتێك وه‌ك ئێستا هه‌ست ‌‬ ‫ی په‌ره‌ینه‌س���ه‌ندوه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫دژه‌ كوردایه‌ت ‌‬ ‫سااڵنه‌شه‌وه‌ كه‌ پرۆسه‌ی‌ ئه‌نفالی‌ تێدا‬ ‫ی‬ ‫كراوه‌‪ ،‬كاتێك النیكه‌م هاوس���ۆزییه‌ك ‌‬ ‫ی هه‌بو بۆ قوربانیه‌ كورده‌كان‪.‬‬ ‫عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫دانی‌ به‌وه‌ش���دا نا ك ‌ه س���ه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی به‌ش���ێكی‌ گرنگ ‌‬ ‫ك���ورد ئۆباڵ ‌‬ ‫به‌رپرسیارێتیه‌یان له‌ئه‌ستۆیه‌‪ ،‬وتیشی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ خ���راپ ئیداره‌ ‌‬ ‫هاوپه‌یمانێتی ‌ه سیاسییه‌كانیان كردوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌باره‌ی‌ یاسای‌ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی نه‌وت‌و گاز‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫پارێزگاكان‌و یاسا ‌‬ ‫ی دیاریكرد‪:‬‬ ‫ئه‌وه‌شدا ‪ 4‬هۆكاری‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ی خواستێك له‌الیه‌ن عه‌ره‌ب ‌ه‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬بون ‌‬ ‫قه‌ومیه‌كان‪ ،‬به‌نوری‌ مالیكیش���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ی راس���ته‌قین ‌ه‬ ‫دوركه‌وتنه‌و‌ه له‌فیدراڵ ‌‬ ‫له‌عێراق‪ .‬دوه‌م‪ ،‬ئه‌و رۆڵه‌ الوازه‌ به‌اڵم‬ ‫ی ك��� ‌ه كۆنه‌به‌عس���یه‌كان‬ ‫ش���اره‌زاییه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوپه‌یمانێت ‌‬ ‫ده‌یگێڕن بۆ تێكدان��� ‌‬ ‫ی نێوان كوردو شیعه‌‪ .‬سێیه‌م‪،‬‬ ‫سیاسی ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئێران‌و‬ ‫ئه‌و رۆڵ��� ‌ه نایارمه‌تیده‌ر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫توركی���ا ده‌یبینن‪ .‬چ���واره‌م‪ ،‬الوازی ‌‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬ك��� ‌ه هانی‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫نه‌یاران���ه‌ی‌ دژ به‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان��� ‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا ده‌دات‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ هێرش‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ن ‌ه س���ه‌ر كورد وه‌ك هاوپه‌یمانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ .‬ئیحسان وتی‌‪" ،‬ئێمه‌ باج ‌‬ ‫هاوپه‌یمانێتیم���ان له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌ده‌ین"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ده‌عوه‌ ‌‬ ‫حزب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫نور ‌‬ ‫"پشتیبه‌ستو‌ه‬ ‫ی زۆر‬ ‫به‌ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌به‌عسیه‌كان‬ ‫ی‬ ‫بۆ به‌ڕێوه‌بردن ‌‬ ‫واڵت كه‌ هیچ‬ ‫خۆشه‌ویستیه‌كیان‬ ‫بۆ كورد نیه‌‬ ‫ی‬ ‫ی یارمه‌ت ‌‬ ‫ئیحسان داوا ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ده‌كات‪:‬‬ ‫كاراجێس����كی‌ ئاماژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌دا كه‌‬ ‫باڵی����ۆز كرۆك����ه‌ر هانی‌ س����ه‌ركرده‌‬ ‫كورده‌كان����ی‌ داوه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫مالیكی‌‌و به‌رپرس����انی‌ دیكه‌ له‌به‌غدا‬ ‫كۆببن����ه‌وه‌‌و ئ����ه‌و هاوپه‌یمانێتی����ه‌‬

‫سیاس����ییه‌ی‌ نێوان ببوژێن����ه‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر بنه‌م����ای‌ به‌رژه‌وه‌ن����د ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوبه‌ش����ه‌‪ .‬ئیحسان گومانی‌ خۆیشی‌‬ ‫نیش����اندا ب����ه‌وه‌ی‌ حزب����ی‌ ده‌ع����وه‌‬ ‫پشتیبه‌س����توه‌ به‌ژماره‌یه‌ك����ی‌ زۆر‬ ‫له‌به‌عس����یه‌كان بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌ واڵت‬ ‫كه‌ هیچ خۆشه‌ویس����تیه‌كیان بۆ كورد‬ ‫نی����ه‌‪ .‬وتیش����ی‌ پێویس����ته‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫رۆڵی‌ نێوانكارێك����ی‌ چاالكتر ببینێت‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌ س����ه‌ره‌كیانه‌ی‌‬ ‫كه‌ الیه‌ن����ه‌ سیاس����ییه‌كانی‌ عێراقی‌‬ ‫دابه‌ش����كردوه‌‪ ،‬له‌گرنگترینیان یاسای‌‬ ‫ن����ه‌وت‌و گاز‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵته‌كانی‌ هێزه‌‬ ‫ئه‌منیه‌كانی‌ حكومه‌تی‌ فیدراڵ‌و هێزی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬ماده‌ی‌ ‪‌140‬و مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫بودجه‌و سامانی‌ سروشتی‌‪ .‬ئیحسان‬ ‫وتیش����ی‌‪ ،‬تێپه‌ڕبون����ی‌ كات واده‌كات‬ ‫چاره‌س����ه‌ری‌ ئه‌و مه‌س����ه‌النه‌ ئاسان‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬له‌سه‌ر پرسێكی‌ وه‌كو ناوچه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان‪" ،‬ئێمه‌ پێشتر ‪ 3‬ساڵ‬ ‫دوامانخس����توه‌‪ ،‬ناتوانین سێ‌ ساڵی‌‬ ‫دیكه‌ چاوه‌ڕێبكه‌ین"‪.‬‬ ‫كه‌ركوك سیمبوڵێكه‌ شایسته‌ی‌‬ ‫شه‌ڕكردنه‌ بۆی‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫كوردستان مه‌حاڵه‌‬ ‫كراجێسكی‌ وتی‌‪ ،‬پێویسته‌ كورده‌كان‬ ‫رازیب���ن به‌رێككه‌وتنێك���ی‌ هاوب���ه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر كه‌ركوك‌و پرس���یاری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئیحس���ان كرد كه‌ ئاخ���ۆ بۆچونی‌‬ ‫ئ���ه‌و چیه‌ بۆ چاره‌س���ه‌ر‪ .‬ئیحس���ان‬ ‫وت���ی‌‪ ،‬پێویس���ته‌ كه‌ركوك ل���ه‌روی‌‬ ‫دیموگرافی���ه‌وه‌ بكرێته‌ چه‌ند ناوچه‌ی‌‬ ‫وه‌كی���ه‌ك‪ .‬له‌هه‌مانكات���دا ده‌ش���ێت‬ ‫كه‌ركوك بكرێت���ه‌ ناوچه‌یه‌كی‌ ئیداری‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬كورده‌كان رازینابن به‌وه‌ی‌‬

‫مالیكی‌ به‌رده‌وام ‌ه‬ ‫له‌سه‌ركوتكردنی‌ كورده‌كان‬ ‫ئیحسان ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ س���وپای‌ عێراق پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫له‌پارێزگای‌ دیال���ه‌ وه‌ده‌رنا‪ ،‬مالیكی‌‬ ‫پالنی‌ داناوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ده‌س���تبگرێت‬ ‫به‌سه‌ر كه‌ركوكیشدا‌و هێزه‌ كوردییه‌كان‬ ‫له‌و ناوچانه‌ش ده‌ربكات‪ .‬ناوبراو دانی‌‬ ‫به‌وه‌ش���دا نا كه‌ كورد توانای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫نیه‌ مالیك���ی‌ له‌ده‌س���ه‌اڵت البه‌رێت‪،‬‬ ‫وه‌ك چ���ۆن ئیبراهیم جه‌عفه‌ری‌ البرد‬ ‫له‌سااڵنی‌ رابردودا‪.‬‬ ‫ی جێناكۆكی‌ ته‌لكێف‬ ‫ناوچه‌ ‌‬ ‫ئیحس����ان وتی‌ كه‌ ئ����ه‌و ماوه‌یه‌ك ‌ه‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ ته‌لكێفی‌ سه‌ر به‌پارێزگای‌‬ ‫نه‌ین����ه‌وا گه‌ڕاوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ك����ه‌ له‌وێ‌‬ ‫به‌رنامه‌ی����ه‌ك په‌ی����ڕه‌و ده‌كرێ����ت بۆ‬ ‫س����ڕینه‌وه‌ی‌ ئاس����ه‌واری‌ ته‌عریب كه‌‬ ‫له‌پاش ‪ 2003‬رویداوه‌‪ .‬به‌پێی‌ وته‌كانی‌‬ ‫ئیحسان‪ ،‬عه‌ره‌به‌ سوننه‌كانی‌ ناوچه‌ی‌‬ ‫بێجی‌‌و شوێنه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ پارێزگای‌‬ ‫سه‌اڵحه‌دین‪ ،‬به‌ش����ێوه‌ی‌ زۆره‌ملێیی‌‬ ‫زه‌وی‌‌وزاریان له‌خێزانه‌ مه‌سیحیه‌كان‬ ‫وه‌رگرت����وه‌‪ ،‬له‌ته‌لكێفیش ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ ئ����ه‌و خێزانان����ه‌ هه‌اڵت����ون بۆ‬ ‫ناوچه‌كان����ی‌ هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‪.‬‬ ‫لیژنه‌ی‌ م����اده‌ی‌ ‪ 140‬سه‌رپه‌رش����تی‌‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك ده‌كات ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫خێزان����ه‌ عه‌ره‌ب����ه‌ هاوردان����ه‌ی‌ تازه‌‬ ‫هاتونه‌ته‌ ناوچه‌كه‌‪ ،‬الببرێن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌رێگ����ه‌ی‌ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌یان به‌بڕی‌‬ ‫‪ 20‬ملی����ۆن دین����اری‌ عێراقی‌ بۆ هه‌ر‬ ‫خێزانێكی����ان‪ .‬هه‌روه‌ها پێدانی‌ بڕێك‬ ‫پاره‌ به‌خێزانه‌ مه‌سیحیه‌كان بۆ دوباره‌‬ ‫نیش����ته‌جێبونه‌وه‌یان‪ .‬خێزانه‌ عه‌ره‌به‌‬ ‫س����وننه‌كان یه‌ك مانگیان له‌به‌رده‌مه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ چۆڵی‌ بكه‌ن‪.‬‬

‫سه‌ركردایه‌ت ‌ی كورد هاوڕانین له‌سه‌ر ماده‌ ‌ی ‪140‬‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ ماو‌ه‬ ‫مه‌سعود بارزان ‌‬ ‫بۆدرێژكراوه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ی رابردو رایگه‌یاند‬ ‫له‌چه‌ند رۆژ ‌‬ ‫ی ‪ 140‬ته‌واوبوه‌‌و پێویست‬ ‫ماده‌ ‌‬ ‫ناكات قسه‌ی‌ له‌سه‌ر بكه‌ین‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ یه‌كێتیش‬ ‫ی یاساییه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪ 140"،‬ماده‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ندێك هه‌نگاوی‌ بۆ هاویشتراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌نگاوه‌ گرینگه‌كان ماوه‌"‪،‬‬ ‫ی یاساییش ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫پسپۆرێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات "پێویسته‌ ئه‌و شوێنانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێستا به‌ده‌ستی‌ كورده‌وه‌ن له‌رو ‌‬ ‫یاساییه‌وه‌ به‌رێوه‌بچێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌ران��� ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌ ئارێز عه‌بدواڵ‬ ‫عێراق له‌لیست ‌‬ ‫ی ‪140‬و‌ه‬ ‫ی ماده‌ ‌‬ ‫ی جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند"ئه‌گ���ه‌ر هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان ده‌یه‌وێت له‌چوارچێو‌ه ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ عێ���راق بمێنێت���ه‌و‌ه ئه‌وا‬

‫ده‌بێت هه‌ن���گاو‌ه یاس���اییه‌كان بنێت‬ ‫ئه‌ویش ئاساییكردنه‌وه‌‌و سه‌رژمێریی‌‌و‬ ‫ریفراندۆمه‌‪ ،‬راس���ته‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌و‬ ‫ش���وێنانه‌ی ‌ه ك ‌ه پێیانده‌وترێت ناوچ ‌ه‬ ‫دابڕێن���راوه‌كان‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫عێراق���ه‌و‌ه دانی‌ پێنه‌ن���راو‌ه هه‌روه‌ها‬ ‫ی وه‌ك���و كه‌ركوك‌و‬ ‫ئ���ه‌و ناوچانه‌ش��� ‌‬ ‫ی نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه س���ه‌ر‬ ‫قه‌زاو ناحیه‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌گه‌ر شتی‌ وابێت‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌وا پێویس���ته‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ تێدا بكات���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 140‬وه‌كو خۆیه‌ت ‌‬ ‫من پێموایه‌ ماده‌ ‌‬ ‫ته‌نیا شتێك هه‌بێت ئه‌وه‌ی ‌ه پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی پڕكردوه‌ت���ه‌وه‌‌و هیچ‬ ‫ئه‌و ناوچان���ه‌ ‌‬ ‫گۆڕانكاری‌ تێدا نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ی پێش���مه‌رگه‌ له‌و شوێنان ‌ه‬ ‫ره‌نگه‌ بون ‌‬ ‫(ناوچ��� ‌ه دابڕێن���راوه‌كان) ب���ۆ خێرا‬ ‫ی‬ ‫په‌له‌ك���ردن له‌جێبه‌جێكردن���ی‌ ماده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 140‬باش بێت‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ش ده‌رفه‌تێك ‌‬ ‫له‌بارهاتوه‌ته‌ پێشه‌وه‌‪" ،‬به‌اڵم هه‌ندێك‬ ‫ی لێدوانه‌كانی���ان‌و‬ ‫ك���ه‌س له‌رێ���گا ‌‬

‫ی گه‌ڕان���ه‌و‌هی‌ ناوچ ‌ه‬ ‫موزایه‌ده‌كانیان له‌بایه‌خی‌ ئه‌و ده‌رفه‌ت ‌ه مس���ته‌فا له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی دابڕێنراوه‌كان ‌‬ ‫كه‌مده‌كه‌ن���ه‌و‌ه یاخ���ود له‌ده‌س���ت ‌‬ ‫راگه‌یاند"ئه‌و ناوچان ‌هی‌ پێیانده‌وترێت‬ ‫ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫ی كوردس���تان هێش���تا ماوه‌‪ ،‬بۆ نمون ‌ه‬ ‫ی ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی حه‌ویج���ه‌ ت���ا حه‌مری���ن پێیده‌ڵێ���ن‬ ‫ی كوردس���تان عه‌ل ‌‬ ‫پارت���ی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‪ ،‬كوردستان‪ ،‬به‌اڵم كۆتا هێزی‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫عه‌ون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 140‬به‌ئه‌زمون ده‌ركه‌وت هه‌تا ل���ه‌دوزه‌‪ 40 ،‬كیلۆمه‌ت���ر له‌س���نور ‌‬ ‫"ماده‌ ‌‬ ‫ی عێراق حه‌مری���ن دوره‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه زۆر ش���وێن‬ ‫موباده‌ره‌ك ‌ه له‌ده‌ستی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌وا هه‌رگیز ناچێته‌ پێش���ه‌وه‌‪ .‬ماوه‌ به‌تایبه‌تی‌ ئه‌و شوێنان ‌هی‌ سنور ‌‬ ‫ی پارتیش‬ ‫ی یه‌كێتیه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌س���نور ‌‬ ‫ئه‌وه‌ دو جاره‌ بۆمان ده‌ركه‌وت سود ‌‬ ‫ی جوگرافیه‌و‌ه‬ ‫ی ‪ 1970‬ئه‌و ش���وێنانه‌ نین له‌رو ‌‬ ‫نابێ���ت‪ ،‬یه‌كه‌می���ان له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی پێیانده‌ڵێن كوردس���تان‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌دام حسێن هه‌روه‌ها له‌ساڵ ‌‬ ‫‪2003‬ه‌وه‌ له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌ت���ی‌ عێراق‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ئه‌و كار‌ه هه‌نگاوێكی‌ باش��� ‌ه‬ ‫ی له‌‪2003‬‬ ‫ی ئ���ه‌و هه‌ڵ ‌ه گ���ه‌وره‌ ‌‬ ‫به‌وه‌ ‌‬ ‫راستتر بڵێم شیعه‌كان‪.‬‬ ‫ی داعشه‌و‌ه‬ ‫ناوبراو پێیوای ‌ه باشترین كار ئه‌وه‌ی ‌ه كردیان ئێس���تا له‌س���ای ‌ه ‌‬ ‫ئێم��� ‌ه خۆم���ان هه‌س���تین‌و له‌خۆمان هاته‌و‌ه نیوه‌ تایم"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی یاس���ا قۆناغه‌كان ‌‬ ‫داوا بكه‌ین به‌پێ ‌‬ ‫حاك���م ش���ێخ له‌تیف ك��� ‌ه هاوكات‬ ‫ی ‪ 140‬بهاوین‌و‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی‌ م���اده‌ ‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كانیش یه‌كگرتوبین‌و پس���پۆڕی‌ یاس���اییه‌‪ ،‬جه‌خت له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ده‌كاته‌و‌ه ك ‌ه پێویس���ت ‌ه ئه‌و‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌ئاوازێك نه‌بین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌هی‌ لێی ‌ه له‌رو ‌‬ ‫ی شوێنانه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی پێش���و ‌‬ ‫په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫نوێنه‌ران���ی‌ عێ���راق ش���ێخ له‌تی���ف یاس���ایه‌وه‌ به‌رێوه‌بچێت‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك‬

‫ی كه‌ركوك ‪3/1‬‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ ئه‌نجومه‌ن بڕیار له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ بده‌ن‪ ،‬كه‌ ده‌بێت ئه‌و ش���وێنان ‌ه‬ ‫ی كوردستان‪،‬‬ ‫بگه‌ڕێته‌و‌ه س���ه‌ر هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫یان به‌شێوه‌یه‌كی‌ تر ‪ 10/1‬هاواڵتیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و شوێنانه‌ بڕیاربده‌ن له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫كه‌ پێویسته‌ ئه‌و ناوچان ‌ه بچێته‌و‌ه سه‌ر‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه ئه‌وكات‬ ‫ی یاس���ایه‌و‌ه كورد ئه‌و‬ ‫ده‌توانین له‌رو ‌‬ ‫شوێنانه‌ به‌ڕێوه‌به‌رێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌دار‌و چاودێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ورد د‪.‬مه‌حمود عوس���مان له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماد‌ه ‌‬ ‫ی جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫هه‌نگاوه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند"ده‌بێت له‌رو ‌‬ ‫‪ 140‬به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫یاس���ایه‌و‌ه ریفراندۆم بكرێت‪ ،‬ئه‌وكات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئه‌و ناوچان ‌ه بڕیارده‌ده‌ن له‌و‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه ‪ 140‬هه‌لێكی‌ ده‌س���توریه‌‪ ،‬به‌وه‌ش‬ ‫رو‌ه یاس���ایه‌ك ‌ه چاره‌س���ه‌ر ده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی ‌ه ئه‌گه‌ر زۆرین ‌هی‌ خه‌ڵك وتیان‬ ‫ده‌بێت ئه‌و ش���وێنان ‌ه بگه‌ڕێته‌و‌ه سه‌ر‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬ئه‌و كاته‌ هیچ كه‌س ناتوانێت‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ لێبگرێت"‪.‬‬

‫هه‌ندێك كه‌س‬ ‫ی‬ ‫له‌رێگا ‌‬ ‫لێدوانه‌كانیان‌و‬ ‫موزایه‌ده‌كانیان‬ ‫ی‬ ‫له‌بایه‌خ ‌‬ ‫ئه‌و ده‌رفه‌ت ‌ه‬ ‫كه‌مده‌كه‌نه‌وه‌‬

‫عێراق‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫پرۆفایل‬

‫پارله‌مانتار ‌ی سه‌ربه‌خۆ ‌ی عێراق شێخ سه‌باح ساعیدی‌‪:‬‬

‫‪7‬‬

‫نوری‌ مالیك ‌ی هۆكار ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی قه‌یرانه‌كانی‌ ئێستا ‌ی عێراقه‬ ‫ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌‬ ‫عێراق شێخ سه‌باح ساعدی‌‪ ،‬مالیكی‌‬ ‫به‌هۆكاری‌ راسته‌وخۆی‌ قه‌یرانه‌كانی‌‬ ‫ئێستای‌ عێراق ده‌زانێت‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫به‌وه‌ تۆمه‌تباری‌ ده‌كات زانیارییه‌‬ ‫ئه‌منیه‌كانی‌ شاردۆته‌وه‌و نه‌یداوه‌ته‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‌و ئاماده‌ش‬ ‫نه‌بوه‌ بچێته‌ پارله‌مان‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌ڵێت "روداوه‌كانی‌ نه‌ینه‌واو تكریت‬ ‫سه‌ركرده‌ سیاسی‌‌و سه‌ربازییه‌كانی‌‬ ‫دوچاری‌ سه‌رسوڕمان‌و حه‌په‌سان‬ ‫كرد"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چ���ۆن ده‌ڕوانن���ه‌ ئ���ه‌و‬ ‫پاشه‌كش���ێیه‌ی‌ س���وپای‌ عێراق���ی‌‬ ‫له‌شاره‌كانی‌ موسڵ‌و تكریت‌و ناوچه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ دوچاری‌ هات؟‬ ‫س���اعدی‌‪ :‬هیچ كه‌س له‌ س���ه‌ركرده‌‬ ‫سیاسیی‌‌و س���ه‌ربازییه‌كان چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫نه‌ده‌ك���رد به‌و خێراییه‌ ئه‌و دو ش���اره‌‬ ‫بكه‌ونه‌ ده‌س���ت چه‌كداره‌كانی‌ داعش‪،‬‬ ‫پێشتر هه‌ندێك هه‌واڵ هه‌بون باسیان‬ ‫له‌ دزه‌كردنی‌ چه‌كدارانی‌ داعش بۆ ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ ده‌ك���رد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ده‌نگۆیانه‌‬ ‫له‌و ئاسته‌دا نه‌بون كه‌ ئه‌و دو شاره‌ به‌و‬ ‫ئاسانیه‌ ده‌كه‌وێته‌ ده‌ستیان‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫وایك���رد به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ س���ه‌ركرده‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان له‌ هێرش‌و پێش���ڕه‌وی‌‬ ‫گروپه‌ چه‌كداره‌كان به‌و شێوه‌یه‌ توشی‌‬ ‫سه‌رسوڕمان‌و حه‌په‌سان ببن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سه‌رۆك وه‌زیران فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫گشتی‌ هێزه‌ چه‌كداره‌كانه‌‪ ،‬ئایا ئه‌ویش‬

‫به‌رپرس نییه‌ له‌و داڕوخانه‌ی‌ دوچاری‌‬ ‫سوپاو ئه‌و ناوچانه‌ هات؟‬ ‫ساعدی‌‪ :‬س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‬ ‫فه‌رمان���ده‌ی‌ هێ���زه‌ چه‌كداره‌كان���ه‌‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ راب���ردوودا هه‌م���وو جۆره‌‬ ‫زانیاریه‌كی‌ له‌س���ه‌ر ره‌وش���ی‌ ئه‌منی‌‬ ‫ش���اردۆته‌وه‌و نه‌یداوه‌ت���ه‌ الیه‌ن���ه‌‬ ‫سیاسیه‌كان‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ چه‌ند جارێك‬ ‫داوای‌ ئاماده‌بونی‌ ك���را له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌نه‌بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ مه‌رجه‌عی‌ بااڵی‌‬ ‫شیعه‌كان داوای‌ چه‌ك هه‌ڵگرتنی‌ كرد‪،‬‬ ‫هه‌ندێ له‌كه‌س���ایه‌تییه‌ سونه‌كان ئه‌و‬ ‫هه‌وڵه‌یان به‌ نه‌رێنی‌ وه‌سفكرد‌و باسی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان ده‌ك���رد مه‌رجه‌عیه‌ت له‌بری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پاڵش���تی‌ خه‌ڵكی‌ چه‌وس���اوه‌‬ ‫بكات‪ ،‬پاڵپش���تی‌ حكومه‌ت���ی‌ مالیكی‌‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫ساعدی‌‪ :‬پێویسته‌ راستیه‌كان وه‌كو‬ ‫خۆی���ان بگوزرێن���ه‌وه‌‪ ،‬مه‌رجه‌عیه‌ت‬ ‫پاڵپشتی‌ هیچ هێزێكی‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫خه‌ڵكی‌ هانداوه‌ له‌سه‌ر هه‌ڵگرتنی‌ چه‌ك‌و‬ ‫به‌گژاچونه‌وه‌ی‌ تیرۆر كه‌ مه‌ترسیه‌ بۆ‬ ‫س���ه‌ر عێراق‪ .‬فه‌تواكه‌ داوای‌ نه‌كردوه‌‬ ‫گروپی‌ میلیش���ایی‌ دروس���ت بكرێت‪،‬‬ ‫وه‌ك���و هه‌ندێك ك���ه‌س‌و الیه‌ن هه‌ندێ‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ ب���ۆ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ڵك���و داوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كردوه‌ خه‌ڵكی‌ چه‌ك هه‌ڵگرن‌و‬ ‫به‌هان���ای‌ س���وپای‌ عێراقی���ه‌وه‌ بچن‬ ‫ب���ۆ به‌گژاچونه‌وه‌ی‌ تی���رۆر‪ .‬له‌بیرمان‬ ‫نه‌چێت تی���رۆر س���ه‌رجه‌م پارێزگانی‌‬ ‫عێ���راق ده‌كاته‌ ئامانج‌و مه‌ترس���یه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر هه‌موان به‌بێ جیاوازی‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ تۆ ل���ه‌م قۆناغه‌دا‬ ‫پێویسته‌ سه‌رۆك وه‌زیران چی‌ بكات؟‬

‫سه‌باح ساعیدی‌‬

‫ی‬ ‫دو كێش ‌ه ‌‬ ‫سه‌ره‌كیمان هه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ عێراق‪ ،‬كێشه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كه‌م كێش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫تیرۆره‌و كێش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫دووه‌م كێش ‌ه ‌‬ ‫سیاسیه‬ ‫ساعدی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر من له‌شوێنی‌ مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بوم ده‌س���ت له‌كاركێشانه‌وه‌ی‌ خۆم‬ ‫پێش���كه‌ش ده‌ك���رد‪ ،‬خۆم ده‌خس���ته‌‬ ‫جێگ���ه‌ی‌ به‌رپرس���یارێتی‌‌و ژێ���ر‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ راستگۆیانه‌ رێز‬ ‫له‌ئیراده‌ی‌ خه‌ڵكی‌ بگرم‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باش���ه‌ به‌ب���ڕوای‌ تۆ چی‌‬

‫ی‬ ‫* س���ه‌باح جه‌لوب فال���ح حام ‌‬ ‫ساعیدی‌‪.‬‬ ‫* س���اڵی‌ (‪ )1974‬له‌به‌س���ر‌ه‬ ‫له‌دایكبووه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫* به‌كالۆریۆس��� ‌‬ ‫وه‌رزشی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫* له‌س���اڵی‌ (‪)2006‬ه‌و‌ه تائێستا‬ ‫ی پارله‌مانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫* توێژه‌رو مامۆستایه‌ له‌حه‌وزه‌ ‌‬ ‫ی سه‌در‪.‬‬ ‫عیلمی‌‌و زانكۆی‌ ئاین ‌‬ ‫ی‬ ‫* تائێس���تا چه‌ندی���ن دۆس���ی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌كان ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیك��� ‌‬ ‫كاره‌ب���او نوس���ینگه‌ ‌‬ ‫ئاشكراكردوه‌‪.‬‬ ‫وایك���ردوه‌ مالكی‌ ده‌س���ت ب���ه‌رداری‌‬ ‫پۆسته‌كه‌ی‌ نه‌بێت؟‬ ‫ساعدی‌‪ :‬به‌رده‌وامی‌ له‌پۆست‌و پله‌و‬ ‫پایه‌ وایكردوه‌ مالیكی‌ ده‌س���تبه‌رداری‌‬ ‫پۆسته‌كه‌ی‌ نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوانی���ه‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش‬ ‫مالیكی‌ ده‌كاته‌وه‌ به‌ سه‌رۆك وه‌زیران‬

‫بۆ خولی‌ سێیه‌م‪ ،‬به‌هۆی‌ سه‌رقاڵبون ‌‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ن���ه‌ سیاس���یه‌كان به‌و ش���ه‌ڕه‌وه‌‬ ‫البردنی‌ مالیكیان بیرده‌چێته‌وه‌؟‬ ‫س���اعدی‌‪ :‬ئێمه‌ هه‌موان س���ه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ب���ه‌رده‌وام له‌دژایه‌تی‌‬ ‫داعش���ین‪ ،‬به‌اڵم مالیكیش���مان له‌بیر‬ ‫نه‌كردوه‌‪ .‬پێمانوای���ه‌ مالیكی‌ هۆكاری‌‬ ‫ئ���ه‌م قه‌یرانه‌یه‌ كه‌ له‌عێراقدا رویداوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌هه‌موو ش���ێوه‌یه‌ك هه‌ڵوێستی‌‬ ‫ئێم���ه‌ دیاره‌ كه‌ دژی‌ كاندیدكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫مالیكین بۆ ویالیه‌تی‌ سێیه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ڕای‌ تۆ چ���ی‌ وایكردوه‌‬ ‫له‌ش���ه‌ڕی‌ ئ���ه‌م ج���اره‌دا داع���ش‌و‬ ‫به‌عسیه‌كان پێكه‌وه‌ كۆببنه‌وه‌؟‬ ‫ساعدی‌‪ :‬دو كێش���ه‌ی‌ سه‌ره‌كیمان‬ ‫هه‌یه‌ ل���ه‌ عێ���راق‪ ،‬كێش���ه‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫كێش���ه‌ی‌ تی���رۆره‌و كێش���ه‌ی‌ دووه‌م‬ ‫كێش���ه‌ی‌ سیاس���یه‌‪ .‬پێویسته‌ پێش‬ ‫هه‌موو شتێك كێشه‌ی‌ تیرۆر چاره‌سه‌ر‬ ‫بكه‌ین‌و ناوچه‌كانی‌ خۆم���ان له‌تیرۆر‬ ‫پاك بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬كێش���ه‌ سیاسیه‌كه‌ش‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ده‌بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم چه‌ن���د‬ ‫كه‌س���انێك هه‌ن ده‌یانه‌وێ ئه‌م كێشه‌‬ ‫سیاس���یه‌ بقۆزنه‌وه‌‪ ،‬چاره‌سه‌ر كردنی‌‬ ‫ئ���ه‌م كێش���ه‌یه‌ش ته‌نه���ا له‌ڕێ���گای‌‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌وه‌ ده‌بێ���ت‪ .‬پێویس���ته‌‬ ‫ئێم���ه‌ به‌دو ش���ێواز بڕۆی���ن‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫ب���ۆ پاكردن���ه‌وه‌ی‌ عێراق ل���ه‌ تیرۆرو‬ ‫به‌عس���یه‌كان‪ ،‬دوه‌م چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫كێش���ه‌ی‌ سیاس���ی‌ له‌ڕێ���گای‌‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌وه‌‪ .‬بۆ چاكس���ازیش له‌‬ ‫كای���ه‌ی‌ سیاس���ی‌‪ ،‬ته‌نها پێویس���ته‌‬ ‫گۆڕانكاری‌ بكه‌ی‌‪ ،‬چونكه‌ چاكس���ازی‌‬ ‫له‌كایه‌ی‌ سیاسیدا به‌بێ گۆڕانكاری‌ به‌‬ ‫كه‌سه‌كان ناكرێت‪.‬‬

‫كورد به‌شدار ‌ی ده‌كات‌و سونن ‌ه بایكۆت ‌ی ده‌كات‬ ‫مالیكی‌‪ :‬كۆبونه‌وه‌ ‌ی پارله‌مان رو ‌ی راسته‌قینه‌ی‌ الیه‌نه‌كان ده‌رده‌خات‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫بڕیاره‌ ئه‌مڕۆ یه‌كه‌مین كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫خولی‌ نوێی‌ پارله‌مانی‌ عێراق‬ ‫ئه‌نجام بدرێت‪ .‬هه‌ر سێ‌ لیسته‌‬ ‫سوننه‌كه‌ رایده‌گه‌یه‌نن به‌شداری‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ ناكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم الیه‌نه‌‬ ‫كوردییه‌كان به‌شداری‌ كۆبونه‌وه‌كه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬پارله‌مانتاری‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫قانون عه‌بدولسه‌الم مالیكی‌ ده‌ڵێت‬ ‫"كۆبونه‌وه‌كه‌ روی‌ راسته‌قینه‌ی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ ده‌رده‌خات كه‌ خێرو‬ ‫خۆشیان بۆ عێراق ده‌وێت‌و بڕوایان‬ ‫به‌پرۆسه‌ی‌ دیموكراسی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫جێگری‌ س����ه‌رۆك كۆم����اری‌ عێراق‬ ‫خوزه‌ی����ر خوزاع����ی‌ به‌مه‌رس����ومێكی‌‬ ‫كۆماری‌ داوای‌ له‌س����ه‌رجه‌م پاڵێوراوه‌‬ ‫براوه‌كان����ی‌ هه‌ڵبژاردن����ی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫عێراق كرد كه‌ رۆژی‌ (‪ )7/1‬ئاماده‌ی‌‬ ‫یه‌ك����ه‌م كۆبون����ه‌وه‌ی‌ پارله‌مان ببن‪.‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ش له‌الی����ه‌ن مه‌ه����دی‌‬ ‫حافز كه‌ به‌ته‌مه‌نتری����ن پارله‌مانتاره‌‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كرێ����ت‪ .‬ئه‌م����ه‌‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ تائێستا الیه‌نه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫پۆستی‌ س����ه‌رۆك كۆمارو پارله‌مان‌و‬ ‫حكومه‌ت رێكنه‌كه‌وتون‪ ،‬الیه‌نه‌كانیش‬ ‫بۆچون����ی‌ جیاوازی����ان له‌ب����اره‌ی‌‬ ‫به‌شداریكردن له‌ كۆبونه‌وه‌كه‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫كورد مالیكی‌ ناوێت‬ ‫پارله‌مانت����اری‌ پارت����ی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس����تان نه‌جیب����ه‌ نه‌جی����ب‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ����ت هه‌م����و الیه‌ن����ه‌‬ ‫كوردستانیه‌كان كۆكن له‌سه‌ر پێویستی‌‬ ‫به‌ش����دارییه‌كی‌ كارا له‌پێكهێنان����ی‌‬ ‫حكومه‌ت����دا‪ ،‬ب����ۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ش‬ ‫ئام����اده‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ی‌ پارله‌مان‬ ‫ده‌بن‪ .‬وتیش����ی‌ "له‌ رۆژانی‌ داهاتودا‬ ‫رێكه‌وتن له‌س����ه‌ر س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كان‬ ‫ده‌كرێ����ت‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ ئه‌وه‌دای����ن نوری‌‬ ‫مالیكی‌ نه‌بێته‌وه‌ سه‌رۆك وه‌زیران"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت سه‌رۆك‬

‫وه‌زیران����ی‌ داهاتو چۆن بێت‪ ،‬نه‌جیبه‌‬ ‫ده‌ڵێت "پێویس����ته‌ سه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی‬ ‫داهات����و بتوانێت واڵت ل����ه‌ ته‌نگژه‌ی‌‬ ‫ئێستا رزگار بكات‪ ،‬هه‌روه‌ها گره‌نتی‌‬ ‫بداته‌ الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان كه‌ هاوبه‌شی‌‬ ‫راسته‌قینه‌ به‌دیده‌هێنێت"‪.‬‬ ‫سوننه‌كان‪ :‬بایكۆت‌و رێكنه‌كه‌وتن‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن����ی‌ (‪ )4/30‬پارله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق����دا‪ ،‬س����ێ‌ لیس����تی‌ عه‌ره‌ب����ی‌‬ ‫س����وننه‌ توانیان كورس����ی‌ پارله‌مان‬ ‫به‌ده‌س����تبهێنن‪ .‬ئه‌وانی����ش لیس����تی‌‬ ‫به‌س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫موته‌حی����دون‬ ‫ئوس����امه‌ نوجه‌یفی‌‌و لیستی‌ وه‌ته‌نیه‌‬ ‫به‌س����ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌ی����اد ع����ه‌الوی‌‌و‬ ‫لیستی‌ عه‌ره‌بیه‌ به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ ساڵح‬ ‫موتڵه‌گ‪.‬‬ ‫لیس����تی‌ وه‌ته‌نیه‌ به‌س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫ئه‌یاد ع����ه‌الوی‌‪ ،‬ل����ه‌ به‌یاننامه‌یه‌كدا‬ ‫داوای‌ دواخستنی‌ یه‌كه‌م كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫پارله‌م����ان ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬تا ئ����ه‌و كاته‌ی‌‬ ‫رێكه‌وت����ن له‌س����ه‌ر "پڕۆژه‌یه‌ك����ی‌‬ ‫نیشتیمانی‌" ده‌كرێت‪ .‬له‌به‌یاننامه‌كه‌دا‬ ‫هاتوه‌ "پێویس����ته‌ رێكه‌وتنی‌ سیاسی‌‬ ‫هه‌بێت پێ����ش كۆبون����ه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م‪،‬‬ ‫داواده‌كه‌ین كۆبونه‌وه‌كه‌ دوابخرێت تا‬ ‫ئه‌و كاته‌ی‌ رێكه‌تن له‌سه‌ر پڕۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫نیش����تیمانی‌ ده‌كرێ����ت‌و ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫به‌دیهێنان����ی‌ ئاس����ایش‌و یه‌كێت����ی‌‬ ‫عێراق"‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی‌ ئه‌نجامی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪،‬‬ ‫پۆستی‌ س����ه‌رۆك وه‌زیران بۆ الیه‌نه‌‬ ‫شیعه‌كان یه‌كالبۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تائیستا‬ ‫الیه‌نه‌ ش����یعه‌كان له‌سه‌ر دیاریكردنی‌‬ ‫كه‌سێك بۆ ئه‌و پۆسته‌ رێكنه‌كه‌وتون‪.‬‬ ‫هه‌رچی‌ الیه‌نه‌ كوردییه‌كانیشه‌ داوای‌‬ ‫پۆستی‌ سه‌رۆك كۆمار ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ پۆستی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫پارله‌مان بۆ س����وننه‌كان بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش تائێستا له‌سه‌ر كه‌سێك بۆ‬ ‫ئه‌و پۆسته‌ رێكنه‌كه‌وتون‪.‬‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ لیس����تی‌ موته‌حی����دون‬ ‫خالی����د عه‌لوان����ی‌‪ ،‬ئ����ه‌و زانیارییانه‌‬

‫پشتڕاستده‌كاته‌وه‌ كه‌ تائێستا له‌سه‌ر ئام����اده‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ی‌ پارله‌مان ساعیدی‌ ئاش����كرای‌ ده‌كه‌ن به‌شداری‌‬ ‫پاڵێوراوێك بۆ پۆس����تی‌ س����ه‌رۆكی‌ نابین"‪ .‬داینی‌ جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ی‌ پارله‌م����ان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫پارله‌م����ان رێكنه‌كه‌ت����ون‪ ،‬به‌ه����ۆی‌ هه‌ر سێ‌ لیس����ته‌ سوننه‌كه‌ به‌شداری‌ هه‌رچه‌ن����ده‌ ب����ه‌دوری‌ ده‌زان����ن ل����ه‌‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌مدا س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫رێكنه‌كه‌وت����ی‌ الیه‌نه‌كانیش له‌س����ه‌ر كۆبونه‌وه‌كه‌ ناكه‌ن‪.‬‬ ‫پارله‌م����ان هه‌ڵبژێردرێ����ت‪ ،‬چونك����ه‌‬ ‫پۆستی‌ س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كان‪ ،‬عه‌لوانی‌‬ ‫"الیه‌ن����ه‌كان رێكنه‌كه‌وت����ون‌و ره‌نگه‌‬ ‫ده‌ڵێت "پێشبینی‌ ده‌كه‌م كۆبونه‌وه‌ی‌ شیعه‌كان‪ :‬دابه‌شبون‌و یه‌كده‌نگی‌‬ ‫به‌ه����ۆی‌ فش����ار‌ه ناوخۆی����ی‌‌و نیس����ابی‌ یاس����ایی‌ ب����ۆ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫یه‌ك����ه‌م پرۆتۆكۆل����ی‌ بێ����ت‌و س����ێ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی����ه‌كان‌و پێداگ����ری‌ نوری‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ش پێكنه‌یه‌ت"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ هه‌ڵنه‌بژێردرێت"‪.‬‬ ‫بۆچونه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌ی‌‬ ‫س����اعیدییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ندام����ی‌ دی����اری‌‬ ‫ئیتالفی‌ مه‌واتنی‌ س����ه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ب����ااڵی‌ ئیس��ل�امی‌‪ ،‬ئیبراهیم محه‌مه‌د‬ ‫به‌حرلعلوم‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت چاوه‌ڕوان‬ ‫ده‌كه‌ن ژماره‌یه‌كی‌ زۆری‌ پارله‌مانتاران‬ ‫ئام����اده‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ی‌ پارله‌مان‬ ‫ب����ن "زۆرین����ه‌ی‌ پارله‌مانتارانی����ان‬ ‫به‌ڵێنانیداوه‌ ئاماده‌بن"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ پۆس����تی‌‬ ‫س����ێ‌ س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی‌ عێراقه‌وه‌‪،‬‬ ‫ناوب����راو رایده‌گه‌یه‌نێ����ت له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫ئیتالفی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانون‌و لیسته‌كانی‌‬ ‫دیكه‌دا له‌ دانوس����تاندان بۆ رێكه‌وتن‬ ‫له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و پۆس����تانه‌‪ ،‬وتیش����ی‌‬ ‫"له‌پێناوی‌ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ پۆس����تی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیه‌كان‪ ،‬پێویسته‌ پابه‌ندی‌‬ ‫واده‌ ده‌س����تورییه‌كان بی����ن‌و بگه‌ینه‌‬ ‫وته‌بێ����ژی‌ لیس����تی‌ عه‌ره‌بی����ه‌ی‌ مالیكی‌‌و لیس����ته‌كه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانون ته‌واوفوق"‪.‬‬ ‫هه‌رچی‌ لیس����تی‌ ده‌وڵه‌ت����ی‌ قانونه‌‬ ‫موتڵ����ه‌گ‪ ،‬جاس����م فه‌الح����ی‌ ئاماژه‌ له‌س����ه‌ر وه‌رگرتنی‌ پۆس����تی‌ سه‌رۆك‬ ‫ب����ه‌وه‌ده‌كات تاوه‌ك����و ه����ه‌ر س����ێ‌ وه‌زیران‪ ،‬تائێس����تا الیه‌نه‌ شیعه‌كان كه‌ پۆستی‌ سه‌رۆك وه‌زیران به‌ مافی‌‬ ‫پۆس����تی‌ س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی‌ عێراق له‌سه‌ر دیاریكردنی‌ كه‌سێك بۆ پۆستی‌ لیسته‌كه‌یان‌و سه‌رۆكه‌كه‌یان ده‌زانن‪،‬‬ ‫یه‌كالنه‌كرێت����ه‌وه‌و رێكه‌وتن له‌س����ه‌ر سه‌رۆك وه‌زیران رێكنه‌كه‌وتون‪ ،‬به‌اڵم داوا له‌هه‌م����و الیه‌ن����ه‌كان ده‌ك����ه‌ن‬ ‫جێبه‌جێكردن����ی‌ داواكارییه‌كانی����ان س����ه‌رجه‌م الیه‌نه‌ ش����یعه‌كان جه‌خت ئاماده‌ی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ پارله‌مان بن‌و‬ ‫نه‌كرێ����ت به‌ش����داری‌ كۆبون����ه‌وه‌ی‌ له‌به‌ش����داریكردن ل����ه‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ له‌ موزایه‌ده‌ی‌ سیاسی‌ دوربكه‌ونه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانت����اری‌ ده‌وڵه‌ت����ی‌ قان����ون‬ ‫ی ده‌ڵێت پارله‌م����ان ده‌كه‌ن‪ ،‬ره‌نگ����ه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫پارله‌م����ان ناكه‌ن‪ .‬فه‌الح���� ‌‬ ‫"به‌شداریكردن له‌ كۆبونه‌و‌ه له‌سایه‌ی‌ به‌ه����ۆی‌ فت����وای‌ مه‌رجه‌ع����ی‌ بااڵی‌ عه‌بدولسه‌الم مالیكی‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫ئه‌م ره‌وشه‌ی‌ ئێستادا‪ ،‬پێشێلكردنی‌ ش����یعه‌كان بێت كه‌ داوایكرد به‌زویی‌ كۆبون����ه‌وه‌ی‌ پارله‌مان����ه‌وه‌ ده‌ڵێ����ت‬ ‫ماف����ی‌ هاواڵتیان����ی‌ پارێزگاكانمانه‌و حكوم����ه‌ت پێكبهێنرێت‌و رێز له‌ واده‌ "كۆبونه‌وه‌كه‌ روی‌ راس����ته‌قینه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ ده‌رده‌خات كه‌ خێرو خۆشیان‬ ‫ده‌ستورییه‌كان بگیرێت‪.‬‬ ‫ی كه‌رامه‌تیانه‌"‪.‬‬ ‫برینداركردن ‌‬ ‫لیس����تی‌ ئه‌حراری‌ س����ه‌ر به‌ ره‌وتی‌ بۆ عێراق ده‌وێت‌و بڕوایان به‌پرۆسه‌ی‌‬ ‫له‌الی����ه‌ن خۆی����ه‌وه‌ پارله‌مانت����اری‌‬ ‫لیس����تی‌ موته‌حی����دون ناهی����ده‌ سه‌در یه‌كێكن له‌و الیه‌نانه‌ی‌ به‌توندی‌ دیموكراس����ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ده‌مامك له‌ڕوی‌‬ ‫داین����ی‌‪ ،‬ده‌ڵێ����ت "به‌هۆی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ دژایه‌تی‌ وه‌رگرتنی‌ پۆس����تی‌ سه‌رۆك ئه‌و كه‌س����انه‌ الده‌بات ك���� ‌ه روخانی‌‬ ‫الیه‌نه‌كان له‌س����ه‌ر هه‌ر سێ‌ پۆستی‌ وه‌زیران له‌الی����ه‌ن مالیكیه‌وه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬عێراق‌و پارچه‌كردنی����ان بۆ ویالیه‌تی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ رێكنه‌كه‌وتون‪ ،‬بۆیه‌ به‌اڵم له‌س����ه‌ر زاری‌ پارله‌مانتار ریاز بچوك ده‌وێت"‪.‬‬

‫پێویست ‌ه سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ داهاتو‬ ‫ی ئێستا رزگار‬ ‫بتوانێت واڵت له‌ ته‌نگژ‌ه ‌‬ ‫بكات‪ ،‬هه‌روه‌ها گره‌نتی‌ بدات ‌ه الیه‌ن ‌ه‬ ‫ی راسته‌قین ‌ه‬ ‫سیاسیه‌كان كه‌ هاوبه‌ش ‌‬ ‫به‌دیده‌هێنێت‬

‫سیستانی‌‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كانی‌‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ راس���ته‌وخۆ‬ ‫به‌ش���داری‌ پرۆس���ه‌ی‌ سیاس���ی‌ ن���اكات‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم فتواكان ‌ی رۆڵێك���ی‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫ل���ه‌ بڕیاردانی‌ سیاس���یدا هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌كات ‌ی‬ ‫دروس���تبون ‌ی هه‌ر ناكۆكیه‌كیش له‌ناو ماڵ ‌ی‬ ‫ش���یعه‌دا الیه‌نه‌كان چاوه‌ڕوانی‌ دوا بڕیار ‌ی‬ ‫ئه‌و ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫مه‌رجه‌ع ‌ی بااڵی‌ شیعه‌كانی‌ عێراق ئایه‌تواڵ‬ ‫عه‌ل ‌ی سیستانی‌ س���اڵی‌ (‪ )1930‬له‌شار ‌ی‬ ‫ئیرشاد ‌ی ئێران له‌دایكبوه‌‪ ،‬له‌ته‌مه‌ن ‌ی پێنج‬ ‫س���اڵیه‌و‌ه ده‌ستیكردوه‌ به‌خوێندنی‌ ئاینی‌‪،‬‬ ‫س���اڵ ‌ی (‪ )1992‬بوه‌ت���ه‌ مه‌رجه‌ع ‌ی بااڵ ‌ی‬ ‫ش���یعه‌كانی‌ عێراق‪ .‬له‌س���ه‌رده‌می‌ رژێم ‌ی‬ ‫به‌عسدا له‌ژێر ئیقامه‌ ‌ی جه‌بریدا بوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌ئێس���تادا له‌ یه‌كێك له‌ كۆاڵنه‌كان ‌ی‬ ‫ش���ار ‌ی نه‌جه‌ف ده‌ژێت‌و ماڵه‌كه‌شی‌ له‌ژێر‬ ‫چاودێری‌‌و پاسه‌وانیه‌كی‌ توندایه‌‪ ،‬توانایه‌ك ‌ی‬ ‫به‌هێ���ز ‌ی له‌بڕیاردان���دا هه‌یه‌‪ ،‬پرۆس���ه‌ ‌ی‬ ‫دروس���تكردنی‌ بڕیار له‌الی‌ ئ���ه‌و لوغزێكه‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ك كه‌س���ی‌ كه‌م پ���ه‌ ‌ی پێ‌ ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ راس���ته‌وخۆ به‌شداری‌ پرۆسه‌ ‌ی‬ ‫سیاسی‌ ناكات‪ ،‬به‌اڵم له‌ماوه‌ی‌ یانزه‌ ساڵ ‌ی‬ ‫رابردودا له‌ڕێگه‌ی‌ بانگ���ه‌وازو فتواكانیه‌و‌ه‬ ‫رۆڵێكی‌ س���ه‌ره‌ك ‌ی له‌ پرۆس���ه‌ ‌ی سیاسیدا‬ ‫بینیوه‌‪.‬‬ ‫دواب���ه‌دوا ‌ی روخان���ی‌ رژێم���ی‌ به‌ع���س‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ ،)2003‬یه‌كه‌م بانگه‌وازی‌ خۆ ‌ی‬ ‫باڵوك���رده‌وه‌و رایگه‌یان���د ئه‌مریكیه‌كان ك ‌ه‬ ‫سه‌رپه‌رش���ت ‌ی روخانی‌ رژێمی‌ به‌عس���یان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬پێویست ‌ه كاره‌كانیان به‌سه‌رپه‌رشت ‌ی‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���وه‌كان بێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌رن���ا‬ ‫وه‌كو هێزی‌ داگیرك���ه‌ر مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫س���اڵ ‌ی (‪ )2005‬كه‌ ده‌س���توری‌ عێراق‬ ‫نوس���رایه‌وه‌‪ ،‬داوا ‌ی له‌ هاواڵتی���ان كرد ب ‌ه‬ ‫رێژه‌یه‌ك��� ‌ی زۆر به‌ش���داری‌ ل���ه‌ ده‌نگدان ‌ی‬ ‫راپرس���ی‌ له‌سه‌ر ده‌س���تور بكه‌ن‪ .‬ساڵێك‬ ‫دوا ‌ی ئه‌وه‌ش جارێكی‌ دیك ‌ه داوای‌ وه‌ستان ‌ی‬ ‫شه‌ڕ ‌ی نێوان چه‌كداره‌كانی‌ گروپی‌ موقته‌دا‬ ‫سه‌درو هێزه‌كانی‌ ئه‌مریكای‌ كرد‪ .‬له‌سااڵن ‌ی‬ ‫(‪ )2008 - 2006‬ك���ه‌ ش���ه‌ڕ ‌ی مه‌زه‌ب��� ‌ی‬ ‫نێوان شیعه‌و سوننه‌ له‌ناوچه‌كان ‌ی عێراقدا‬ ‫گه‌یش���ت ‌ه چڵه‌پۆپه‌‪ ،‬داوای‌ كۆتایهێنان به‌و‬ ‫شه‌ڕه‌ی‌ كرد‪.‬‬ ‫سیس���تانی‌‪ ،‬به‌تون���دی‌ ش���ه‌ڕی‌ تایه‌ف ‌ی‬ ‫ره‌تده‌كات���ه‌وه‌و پێیوای ‌ه له‌عێراقدا ملمالنێ ‌ی‬ ‫ئاین ‌ی له‌نێوان شیعه‌و سوننه‌دا نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫قه‌یران ‌ی سیاس���ی‌ هه‌یه‌‌و هه‌ندێك گروپ بۆ‬ ‫ده‌س���كه‌وت ‌ی سیاس���ی‌ خۆیان توندوتیژ ‌ی‬ ‫تایه‌فی‌ به‌كارده‌هێنن‌و ده‌یانه‌وێت واقیعێك ‌ی‬ ‫نو ‌ێ بخوڵقێن���ن‌و هاوس���ه‌نگی‌ هێز به‌ال ‌ی‬ ‫خۆیاندا بخه‌ن‪ .‬ئاماژ‌ه به‌وه‌شده‌كات "گروپ ‌ه‬ ‫ته‌كفیریی���ه‌كان" هه‌وڵ ب���ۆ قوڵكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ملمالنێ���كان ده‌ده‌ن‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ پڕۆژه‌ ‌ی‬ ‫تایبه‌تی‌ خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ناوب���راو‪ ،‬سیس���تمی‌ ویالیه‌ت ‌ی فه‌قیه بۆ‬ ‫عێ���راق به‌گونجاو نازانێت‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دای ‌ه‬ ‫ئیسالم ئاینی‌ فه‌رمی‌ واڵت بێت‪ ،‬سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫فیدراڵیه‌تیش ده‌ڵێت "ئه‌سڵی‌ فیدراڵی ‌هت‌و‬ ‫ئه‌و جۆره‌ی‌ بۆ عێراق ده‌گونجێت‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن نوێن���ه‌ره‌ هه‌ڵبژێردراوه‌كانی گه‌ل ‌ی‬ ‫عێراقه‌وه‌ بڕیاری‌ لێبدرێت"‪.‬‬ ‫نه‌وت یه‌كێك���ه‌ له‌ بابه‌ته‌ جێناكۆكه‌كان ‌ی‬ ‫نێوان حكومه‌ت��� ‌ی هه‌رێم‌و ناوه‌ند‪ ،‬له‌باره‌ ‌ی‬ ‫ئه‌م پرسه‌و‌ه سیس���تانی‌ ده‌ڵێت "پێویست ‌ه‬ ‫س���امانه‌كان ‌ی عێراق له‌نێوان ئه‌و كه‌سانه‌دا‬ ‫دابه‌ش���نه‌كرێت ك ‌ه رێگه‌ی���ان به‌خۆیانداو‌ه‬ ‫به‌ناو ‌ی عێراقه‌وه‌ بدوێن‪ ،‬به‌پێی‌ به‌رژه‌وه‌ند ‌ی‬ ‫تایبه‌تیان هه‌وڵ ‌ی دابه‌شكردنی‌ ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫دیاریكردن ‌ی چاره‌نوس���ی‌ شاری‌ كه‌ركوك‬ ‫بابه‌تێكی‌ دیك���ه‌ ‌ی جێگه‌ی‌ ناكۆكیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سیس���تانی‌ ده‌ڵێت "رێگه‌ به‌ لكاندنی‌ یان‬ ‫فرۆش���تنی‌ ناده‌ین‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وش���اره‌ ه ‌ی‬ ‫هه‌م���و عێراقیه‌كان���ه‌ ئیدی‌ بیروب���اوه‌ڕ ‌ی‬ ‫ئاینی���ان هه‌رچۆنێك بێت‪ ،‬ئ���ه‌و بابه‌ته‌ش‬ ‫جێگه‌ ‌ی گفتوگۆكردن‌و تاوتوێكردن نییه‌"‪.‬‬ ‫دوا ‌ی ئه‌وه‌ی‌ "داعش" په‌الماری‌ شاره‌كان ‌ی‬ ‫نه‌ین���ه‌واو تكریت���ی‌ دا‪ ،‬سیس���تانی‌ داوا ‌ی‬ ‫له‌س���ه‌رجه‌م تایفه‌كان كرد ش���ه‌ڕی‌ داعش‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬رونیك���رده‌وه‌ "ئه‌گه‌ر ئ���ه‌م گروپ ‌ه‬ ‫جیهادییه‌ تون���دڕه‌و‌ه له‌عێراق ده‌رنه‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا بانه‌ڕۆژ هه‌موان ژیوان ده‌بنه‌وه‌"‪ ،‬ئه‌و‬ ‫گروپه‌شی‌ ب ‌ه "گروپێكی‌ ته‌كفیری‌‌و به‌اڵیه‌ك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ كه‌ ناوچه‌كه‌ی‌ گرتۆته‌وه‌" ناوبرد‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ پێكهێنان��� ‌ی حكومه‌ت ‌ی نوێ ‌ی‬ ‫عێراق���ه‌وه‌‪ ،‬داوایكرد پارله‌م���ان له‌ واده‌ ‌ی‬ ‫ده‌س���توری‌ خۆیدا كۆبێته‌وه‌‪ ،‬به‌مه‌به‌ست ‌ی‬ ‫پێكهێنان��� ‌ی حكومه‌تێ���ك ك��� ‌ه "جێگه‌ ‌ی‬ ‫په‌س���ه‌ندی‌ هه‌مو الیه‌نه‌ نیش���تیمانیه‌كان‬ ‫بێت"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )435‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/1‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ ‌ی قه‌یرانه‌ك ‌ه پااڵوتگه‌ ‌ی بازیان به‌رهه‌م ‌ی به‌نزین زیاد ده‌كات‬

‫ی ‪ 20‬ملیۆن كه‌سیی‌ به‌نزین به‌کارده‌هێنێت"‬ ‫ی واڵتێك ‌‬ ‫ی كوردستان هێنده‌ ‌‬ ‫"هه‌رێم ‌‬

‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫به‌هۆی‌ دروستبونی‌ قه‌یرانی‌ كه‌میی‌‬ ‫به‌نزین‪ ،‬پااڵوتگه‌ی‌ بازیان به‌رهه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژانه‌ی‌ زیاد ده‌كات‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ پااڵوتگه‌كه‌ رایده‌گه‌یه‌نێ‌‪،‬‬ ‫هه‌مو توانای‌ خۆیان خستۆته‌ كار بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌م ئه‌زمه‌یه‌دا بڕێكی‌ زیاتر‬ ‫به‌نزین به‌رهه‌مبێنن "له‌ئێستادا نزیاد‬ ‫له‌ملیۆنێك لیتر به‌نزینبه‌رهه‌مده‌هێنین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ئه‌وپه‌ڕی‌ توانای‌ پااڵوتگه‌كه‌یه‌‬ ‫له‌ئێستادا"‪.‬‬ ‫شه‌ش جۆر سوته‌مه‌نی‌ به‌رهه‌مدێت‬ ‫پااڵوتگ���ه‌ی‌ بازیان له‌گه‌ڵ پااڵوتگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ڵه‌ك���ی‌ هه‌ولێ���ر‪ ،‬ب���ه‌دو گه‌وره‌ترین‬ ‫پااڵوتگه‌ی‌ هه‌رێم داده‌نرێن‪ ،‬پااڵوتگه‌ی‌‬ ‫بازی���ان رۆژان���ه‌ نزیك���ه‌ی‌ ‪5‬ملی���ۆن‬ ‫لیت���ر نه‌وتی‌ خ���او له‌رێ���گای‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪155‬ته‌نك���ه‌ره‌وه‌ له‌كێڵگ���ه‌ نه‌وت���ی‌‬ ‫ته‌قته‌ق���ه‌وه‌ ك���ه‌ نزیكه‌ی‌‪110‬كلیۆمه‌تر‬ ‫لێوه‌ی‌ دوره‌ پێده‌گات‪ ،‬دواتر له‌و نه‌وته‌‬ ‫خاوه‌ ‪6‬جۆر سوته‌مه‌نی‌ به‌رهه‌مده‌هێنێت‬ ‫كه‌ بریتیه‌ له‌نه‌وتی‌ س���پی‌ ئه‌وه‌ی‌ مااڵن‬ ‫به‌كاریده‌هێن���ن‪ ،‬نه‌فت���ا‪ ،‬گاز‪ ،‬نه‌وتی‌‬ ‫ره‌ش‪ ،‬به‌نزی���ن‌و غ���ازی‌ مااڵن‪،‬هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌و جۆرانه‌ش به‌بڕی‌ جیاواز به‌رهه‌میان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫بڕی‌ به‌رهه‌می‌ سوته‌مه‌نیه‌كان چه‌نده‌؟‬ ‫به‌رهه‌مهێن���ان‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌‬ ‫له‌پااڵوتگ���ه‌ی‌ نه‌وت���ی‌ بازی���ان توانا‬ ‫نه‌جمه‌دی���ن ئه‌وه‌ ده‌خات���ه‌رو كه‌نه‌وتی‌‬ ‫س���پی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌مااڵن���دا ب���ه‌زۆری‌‬ ‫به‌كاردێت‪،‬رۆژان���ه‌ نزیكه‌ی‌‪550‬ه���ه‌زار‬ ‫لیتر به‌رهه‌مدێنین‪ ،‬گازیش كه‌ به‌زۆری‌‬ ‫له‌وێستگه‌كانی‌ كاره‌بادا به‌كارده‌هێنرێ‌‬ ‫به‌رهه‌می‌ رۆژانه‌ی���ان نزیكه‌ی‌‪650‬هه‌زار‬ ‫لیتر‪،‬نه‌وتی‌ ره‌شیش ‪1‬ملیۆن‌و‪500‬هه‌زار‬ ‫لیت���ر به‌رهه‌مده‌هێنن كه‌ به‌زۆری‌ كارگه‌‬ ‫گه‌وره‌كان كاری‌ پێده‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌رهه‌می‌‬ ‫نه‌فتاش ك���ه‌ به‌كردارێك���ی‌ زۆر ئاڵۆز‬ ‫دواج���ار به‌نزینی‌ لێدروس���ت ده‌كرێت‬ ‫به‌رهه‌مێك���ی‌ تریان���ه‌ ئه‌وی���ش رۆژانه‌‬ ‫نزیكه‌ی‌‪1‬ملی���ۆن‌و ‪100‬ه���ه‌زار به‌رهه‌می‌‬

‫هه‌ی���ه‌‌و هه‌رچی‌ به‌رهه‌می‌ به‌نزینیش���ه‌‬ ‫زی���اد له‌ملیۆنێ���ك لیت���ر به‌رهه‌م��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‌وغ���ازی‌ مااڵنیش‪80‬ه���ه‌زار لیت���ر‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه‌یه‌ت���ی‌‪،‬وه‌ك توان���ا جه‌ختی‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌ ئه‌وپه‌ڕی‌ توانای‌‬ ‫پااڵوتگه‌كه‌یه‌ له‌به‌رهه‌مهێناندا "ده‌كرێت‬ ‫بڵێی���ن جۆرێ���ك له‌موجازه‌فه‌ش���مان‬ ‫كردوه‌ كه‌ هه‌مو توانای‌ پااڵوتگه‌كه‌مان‬ ‫خس���تۆته‌كار بۆ به‌رهه‌مهێنانی‌ به‌نزین‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌به‌ر زۆریی‌ پێداویس���تی‌‌و ئه‌و‬ ‫ئه‌زمه‌یه‌ی‌ ئێستا دروست بوه‌ ئه‌وه‌مان‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫ناتوانن مامه‌ڵه‌ به‌یه‌ك لیتره‌وه‌ بكه‌ن‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئاس���تی‌ ئۆكتان���ی‌‬ ‫به‌نزینه‌كه‌شیان وه‌ك ئه‌و رونیده‌كاته‌وه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ ئه‌و‬ ‫به‌نزینه‌ی‌ به‌رهه‌میده‌هێنن ئۆكتانه‌كه‌ی‌‬ ‫‪ 91‬ب���ۆ ‪ ،92‬ئه‌و ب���اس له‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ك���ه‌ وه‌ك خۆیان بۆیان نیی���ه‌ مامه‌ڵه‌‬ ‫به‌یه‌ك لیت���ری‌ ئه‌و به‌نزین���ه‌وه‌ بكه‌ن‬ ‫كه‌ به‌رهه‌میده‌هێنن "هه‌موی‌ راده‌ستی‌‬ ‫الیه‌ن���ی‌ په‌یوندی���داری‌ حكوم���ه‌ت‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬ئێمه‌ ته‌نه���ا كاری‌ هونه‌ریی‌‌و‬ ‫به‌رهه‌مهێن���ان ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫س���امانه‌ سروشتیه‌كان ئه‌و الیه‌نه‌یه‌ كه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ به‌به‌رهه‌مه‌ سوته‌مه‌نیه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫پااڵوتگه‌یه‌وه‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫پێنج ملیۆنه‌‌و هێنده‌ی‌ ‪20‬ملیۆن به‌نزین‬ ‫خه‌رج ده‌كات‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ به‌رهه‌مهێنانی‌ پااڵوتگه‌ی‌‬ ‫بازیان‪ ،‬سه‌رس���وڕمانی‌ خۆشی‌ نیشاندا‬ ‫له‌زۆریی‌ خه‌رجكردنی‌ به‌رهه‌می‌ به‌نزین‬ ‫له‌هه‌رێم���دا‪ ،‬به‌ب���ڕوای‌ ئ���ه‌و هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان كه‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪5‬ملیۆن كه‌س ده‌بێت هێنده‌ی‌ واڵتێكی‌‬ ‫‪20‬ملیۆن كه‌سیی‌ به‌نزین خه‌رج ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "هه‌رێمی‌ كوردس���تان هێنده‌ی‌‬ ‫واڵتێك���ی‌ ‪20‬ملی���ۆن كه‌س���یی‌ به‌نزین‬ ‫خه‌رج ده‌كات"‪ .‬هۆكاری‌ ئه‌مه‌ش ته‌نها‬ ‫ناگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كه‌مته‌رخه‌می‌ هاواڵتیان‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و وه‌ك ئه‌و ئام���اژه‌ی‌ پێده‌كات‬ ‫پێویس���ت بوهۆكاره‌كانی‌ گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫گش���تی‌ ب���ۆ هاواڵتیان له‌وه‌ی‌ ئێس���تا‬ ‫زیاتر دابین بكرای���ه‌ "لێره‌ هۆكاره‌كانی‌‬

‫له‌ئێستادا رۆژان ‌ه‬ ‫زیاد له‌ملیۆنێك‬ ‫لیتر به‌نزین‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وپه‌ڕی‌ توانا ‌‬ ‫پااڵوتگه‌كه‌یه‌‬ ‫گواستنه‌وه‌ی‌ گشتی‌ زۆر نییه‌ هه‌ربۆیه‌‬ ‫هاواڵتی���ان ب���ۆ ئیش���ی‌ زۆر ئاس���ای ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژانه‌یان ئۆتۆمبێل���ی‌ تایبه‌تی‌ خۆیان‬ ‫به‌كارده‌هێنن‪ ،‬جگه‌ل���ه‌وه‌ هاواڵتیانیش‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م���ن ب���ه‌وه‌ی‌ به‌نزینێكی‌ زۆر‬ ‫به‌كارده‌هێن���ن"‪ .‬ئ���ه‌و جه‌خت له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌ "ئه‌و به‌نزین���ه‌ی‌ كه‌ لیتری‌‬ ‫به‌‪500‬دینار ده‌درێته‌ هاواڵتیان له‌س���ه‌ر‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم زۆر زیاتر ده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی���ه‌ نه‌وته‌ خاوه‌كه‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫واڵتی‌ خۆمانه‌‌و ناكڕدرێت"‪.‬‬ ‫دروستبونی‌ قه‌یرانی‌ كه‌میی‌ به‌نزین‪،‬‬ ‫دوای‌ نه‌هاتن���ی‌ به‌رهه‌م���ی‌ پااڵوتگه‌ی‌‬ ‫بێجی‌ بو‪ ،‬بۆ هه‌رێم‪ ،‬كه‌ پێشتر به‌شێك‬ ‫له‌س���وته‌مه‌نی‌ هه‌رێ���م له‌رێ���گای‌ ئه‌و‬ ‫پااڵوتگه‌یه‌وه‌ دابین ده‌ك���را‪ ،‬كه‌به‌پێی‌‬ ‫زانیاریه‌كانی‌ ئه‌‌و ئه‌ندازیاره‌ رۆژانه‌ ئه‌و‬ ‫پااڵوتگه‌ی���ه‌ ‪310‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وتی‌‬ ‫پااڵوتوه‌‌و به‌رهه‌می‌ به‌نزینیشی‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪5‬ملیۆن لیتر بوه‌‪.‬‬ ‫*پااڵوتگ���ه‌ی‌ بازی���ان نزیكه‌ی ‌‪500‬‬ ‫كارمه‌ن���دی‌ هه‌ی���ه‌ كه‌ ‪40‬كه‌س���ێكیان‬ ‫چه‌ند کارمه‌ندێکی پااڵوتگه‌ی بازیان فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬ ‫پسپۆڕی‌ بیانین‬

‫بۆ رێكخستنی‌ موچه‌ی‌ خانه‌نشین ‌ی دو پرۆژ‌ه یاسا له‌په‌رله‌مان ‌ه‬

‫ی په‌رله‌مانتار‌و پله‌تایبه‌تیه‌كان‪ ،‬هه‌رێم چاو له‌به‌غدا ده‌كات؟‬ ‫ی خانه‌نشین ‌‬ ‫ی موچه‌ ‌‬ ‫له‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو دادگای‌ فیدڕاڵی‌ عێراق‬ ‫موچه‌ی‌ خانه‌نشینی‌ په‌رله‌مانتار‌و ‬ ‫پله‌تایبه‌تیه‌كانی‌ هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌ له‌رێگای‌‬ ‫یاسای‌ موچه‌ی‌ خانه‌نشینی‌ یه‌كگرتوی‌‬ ‫عێراق‪،‬فراكسیۆنی‌ گۆڕان له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان داوا ده‌كات هه‌مان یاسا‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستانیش جێبه‌جێ‌‬ ‫بكرێت‪ ،‬به‌اڵم كۆمه‌ڵێك ده‌ستكاری‌ تێدا‬ ‫بكرێت‪،‬سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌‌و كاروباری‌‬ ‫ئابوریش ده‌ڵێت"به‌زوترین كات پرۆژه‌‬ ‫یاسایه‌ك ئاماده‌ ده‌كه‌ین بۆ چاوخشاندنه‌وه‌‬ ‫به‌موچه‌ی‌ هه‌مو پله‌تایبه‌تیه‌كان"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ فراكس����یۆنی‌ گۆڕان له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان د‪.‬ش����ێركۆ حه‌مه‌ده‌مین له‌باره‌ ‌ی‬ ‫یاسای موچه‌ی‌ خانه‌نشینی‌ یه‌كگرتوی‌ عێراق دانیشتنێکی په‌رله‌مان‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ ئه‌و پرۆژه‌ یاس����ایه‌‬ ‫له‌مانگی‌ ش����وباتی‌ ‪ 2014‬له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق كوردستان هه‌ی ‌ه بارگرانیه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫په‌س����ه‌ندكراوه‌‪،‬ئه‌وانیش وه‌كو فراكس����یۆنی‌ واڵت‌و ئه‌گ����ه‌ر هات����و موچه‌ی‌ خانه‌نش����ینی‌‬ ‫گ����ۆڕان داوا ده‌كه‌ن هه‌مان یاس����ا له‌هه‌رێمی‌ رێكبخرێـته‌وه‌ هه‌م دادپه‌روه‌ری‌ تێدا ده‌كرێت‬ ‫كوردس����تانیش جێبه‌ج����ێ‌ بكرێـت‪،‬ئه‌و وتی‌ هه‌م له‌خزمه‌تی‌ ئابوری‌ هه‌رێم ‌ی كوردستانیش‬ ‫"ب����ه‌اڵم پێویس����ت ب����ه‌وه‌ ده‌كات كۆمه‌ڵێك ده‌بێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ یاس����ایی‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫ده‌س����تكاری‌ بكرێت ئه‌و كاته‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گش����تی‌ له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ هاواڵتیانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان د‪.‬ڤاال فه‌رید له‌ب����اره‌ی‌ موچه‌ی‌‬ ‫كوردس����تانه‌ كه‌ نزمترین موچ����ه‌ ‪ 400‬هه‌زار خانه‌نش����ینیه‌وه‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ دو‬ ‫پرۆژه‌ یاسا له‌باره‌ی‌ موچه‌ی‌ خانه‌نشینیه‌وه‌‬ ‫دیناره‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات كه‌ئێس����تا خوێندن����ه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م����ی‌ ب����ۆ كراوه‌"دواجار‬ ‫له‌هه‌رێم كه‌سی وا هه‌یه‌ رۆژێك وه‌زیر نه‌بوه‌ ئێمه‌ له‌لیژنه‌ی‌ یاس����ایی‌ كار ده‌كه‌ین له‌سه‌ر‬ ‫به‌اڵم به‌پله‌ی‌ وه‌زیر خانه‌نش����ین كراوه‌‪"،‬بۆیه‌ س����یاغه‌كردنی‌ پرۆژه‌ یاس����ایه‌ك به‌جۆرێكی‌‬ ‫ئه‌و جۆره‌ خانه‌نش����ینیه‌ی‌ ئێستا له‌هه‌رێمی‌ ئه‌وتۆ له‌به‌ر رۆش����نایی‌ ئه‌و پرۆژانه‌ بێت كه‌‬

‫ی زۆر‬ ‫جیاواز ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌موچ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫خانه‌نشین ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێمدا‪ ،‬جیاواز ‌‬ ‫ی‬ ‫چینایه‌ت ‌‬ ‫دروستكردوه‌‬ ‫پێش����كه‌ش كراوه‌‪،‬له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌ پێویسته‌‬ ‫بگونجێت له‌گه‌ڵ كاره‌كانی‌حكومه‌ت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و دو پرۆژه‌ یاس����ایه‌وه‌ ناوبراو‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد كه‌وا له‌پرۆژه‌ یاس����ای‬ ‫یه‌ك����ه‌م داوا ده‌كرێ����ت یاس����ای موچ����ه‌ی‌‬ ‫خانه‌نشینی‌ یه‌كگرتوی‌ عێراق جێبه‌جێ‌ بكرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ندێ����ك ده‌س����تكاری‌ بكرێت‪،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫تری����ش هه‌مانش����ێوه‌یه‌ ب����اس له‌موچ����ه‌ی‌‬ ‫خانه‌نش����ینی‌ كاتی‌‌و كۆمه‌ڵێك مه‌بادیئی‌ تر‬ ‫ده‌كات‪"،‬به‌شێوه‌یه‌كی‌ گش����تی‌ هه‌ردو پرۆژه‌‬ ‫یاسایه‌كه‌ پێویستی‌ به‌پێداچونه‌وه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ یاس����ایی‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌‬

‫ك����ه‌ له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و دو پرۆژه‌ یاس����ایه‌ وه‌رده‌گرین"‪.‬ناوب����راو ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد‬ ‫تابعێك����ی‌ مادیی����ان هه‌یه‌ "بۆیه‌ پێویس����ته‌ ئه‌و پرۆژه‌ یاس����ایه‌ ل����ه‌دوای‌ جێبه‌جێكردن ‌ی‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ حكوم����ه‌ت‌و ئه‌وان ره‌زامه‌ندی‌ كاریگ����ه‌ری‌ ئه‌وتۆی‌ نابێت له‌س����ه‌ر ئابوری‌‬ ‫واڵت‪"،‬به‌اڵم ده‌كرێت له‌داهاتو س����ودی‌ زۆری‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌رببڕن"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌‌و كاروباری‌ ئابوری‌ هه‌بێت بۆ نه‌وه‌كانی‌ دوای‌ ئێمه‌"‪.‬‬ ‫ئابوریناس����ێك پێیوایه‌ پرۆژه‌ یاس����اكه‌ی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان كوردستان د‪.‬عزه‌ت سابیر له‌باره‌ی‌‬ ‫موچه‌ی‌ خانه‌نش����ینی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ په‌رله‌مان����ی‌ عێراق(موچ����ه‌ی‌ خانه‌نش����ینی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ س����ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان قس����ه‌یانكردوه‌ یه‌كگرت����وی‌ عێراق) ش����تێكی‌ باش����ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ك����ه‌ به‌زوترین كات پرۆژه‌ یاس����ایه‌ك ئاماده‌ له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان جێبه‌ج����ێ‌ بكرێت‬ ‫بك����ه‌ن بۆ چاوخش����اندنه‌وه‌ به‌موچه‌ی‌ هه‌مو به‌تایبه‌تی‌ سودی‌ هه‌یه‌ بۆ چینی‌ ناوه‌ند‪.‬‬ ‫خانه‌نش����ینی‌‌و ئیمتیازات����ی په‌رله‌مانت����ار‌و ئابورین����اس‌و مامۆس����تای‌ زانك����ۆ ئه‌میر‬ ‫پله‌تایبه‌تیه‌كان‪ ،‬ئه‌و وتیشی‌ "سود له‌یاسای‌ ئه‌حم����ه‌د له‌ب����اره‌ی‌ موچه‌ی‌ خانه‌نش����ینی‌‬ ‫موچه‌ی‌ خانه‌نش����ینی‌ یه‌كگرت����و ‌ی عێراقیش په‌له‌مانت����ار‌و پله‌تایبه‌تی����ه‌كان به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬

‫راگه‌یاند"ئه‌و جۆره‌ موچه‌ی‌ خانه‌نش����ینیه‌ی‌‬ ‫ئێس����تا له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان بونی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫جی����اوازی‌ چینایه‌تی‌ دروس����ت ده‌كات وه‌كو‬ ‫له‌س����ه‌رده‌می‌ ده‌ره‌به‌گایه‌ت����ی‌ هه‌بوه‌‪،‬به‌اڵم‬ ‫ئێس����تا به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ مۆدێرن چینی‌ سه‌رو‬ ‫خوارو دروس����ت ب����وه‌‌و چین����ی‌ ناوه‌ند زۆر‬ ‫كه‌مه‌‪،‬هه‌ربۆیه‌ پێویسته‌ ئه‌و كه‌سه‌ی‌ كه‌ماوه‌ی‌‬ ‫خولی‌ په‌رله‌مانتاریه‌كه‌ی‌ ی����ان وه‌زیریه‌كه‌ی‌‬ ‫ته‌واو ده‌كات ئه‌گ����ه‌ر ته‌مه‌نی‌ مابێت ده‌بێت‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ س����ه‌ر كاره‌كه‌ی‌ پێشوی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ر ش����تێك بوه‌‪،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێستا‬ ‫هه‌ی����ه‌ كاریگ����ه‌ری‌ نه‌رێنی‌ كردوه‌ته‌ س����ه‌ر‬ ‫ئاب����وری‌‌و به‌رهه‌مهێنان����ی‌ كه‌مكردوه‌ت����ه‌وه‌‬ ‫به‌وه‌ی‌ له‌جیاتی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و داهاته‌ له‌پرۆژه‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنان خه‌رج بكات ده‌یخاته‌ ده‌س����تی‌‬ ‫كه‌س����ێكه‌وه‌ كه‌كه‌رتی‌ نابه‌رهه‌مهێن دروست‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫ناوب����راو به‌پێویس����تی‌ ده‌زانێ����ت ئ����ه‌و‬ ‫داهات����ه‌ی‌ ده‌درێت به‌موچه‌ی‌ خانه‌نش����ینی‌‬ ‫له‌بواری‌ به‌رهه‌مهێن����ان به‌كاربهێنرێت یاخود‬ ‫س����ندوقێك دابنرێ����ت تایب����ه‌ت ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كه‌مده‌رامه‌ت سودی‌ لێببینێت‪،‬یاخود‬ ‫ده‌توانی����ن موچ����ه‌ی‌ فه‌رمانب����ه‌ران ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫له‌ئاس����تێكی‌ نزمدایه‌ له‌رێگای‌ ئه‌و داهاته‌وه‌‬ ‫به‌رزبكرێته‌وه‌ به‌تایبه‌تی‌ بۆ كه‌مئه‌ندامان‪.‬‬ ‫ئه‌و ئابوریناس����ه‌ پێی‌ باشه‌ هه‌مان یاسای‬ ‫موچ����ه‌ی‌ خانه‌نش����ینی‌ یه‌كگرت����وی‌ عێراق‬ ‫له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان جێبه‌ج����ێ‌ بكرێت‪،‬‬ ‫"به‌اڵم پێویس����ته‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‬ ‫كۆمه‌ڵێك ده‌ستكاری‌ بكرێت‌و پێداچونه‌وه‌ی‌‬ ‫پێدا بكرێـته‌وه‌ به‌ش����ێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان بگونجێت"‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )435‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/1‬‬

‫‪9‬‬

‫سه‌رۆکی زانکۆی سلێمانی‪:‬‬

‫له‌هه‌ندێ کۆلێژ مامۆستامان زیاده‌‬

‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫له‌دیدارێكی‌ ئاوێنه‌دا سه‌رۆكی‌ زانكۆی‌‬ ‫سلێمانی‌ د‪.‬سه‌اڵحه‌دین سه‌عید ‏وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ندین پرسیاری‌ هه‌ستیار ده‌داته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ بۆته‌ پرسیاری‌‬ ‫به‌شێك له‌مامۆستیان‌و خوێندكارانی‌‬ ‫زانكۆی‌ سلێمانی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ندێ‌ مامۆس���تاتان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌مو مانگێ���ك موچه‌ی‌ ته‌واو‬ ‫وه‌رده‌گرێ‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌مترین ده‌وام ده‌كات‬ ‫به‌نمونه‌ دكتۆر‪ ...‬هه‌فته‌ی ‪ ١٢‬كاتژمێر‬ ‫سه‌روانه‌ی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌چی‌ كه‌مترین ده‌وام‬ ‫ده‌كات‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ دكتۆر‪ ،...‬هه‌فته‌ی‬ ‫‪ ١٨‬كاتژمێر س���ه‌روانه‌ی هه‌یه‌ ئه‌ویش‬ ‫هه‌مان گرفتی‌ هه‌یه‌‪ ،‬مامۆستاش هه‌یه‌‬ ‫كاتژمێرێ���ك دوابكه‌وێ���ت له‌موچه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌بڕدرێت‪ ،‬ئه‌م جیاوازیه‌ بۆ؟‬ ‫د‪.‬س���ه‌اڵحه‌دین‪ :‬ج���ارێ‌ پێش هه‌مو‬ ‫ش���تێك من به‌دواچون بۆ ئ���ه‌و ناوانه‌‬ ‫ده‌كه‌م ك���ه‌ پێتوت���م‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێت‬ ‫بزانی���ت هه‌ن���دێ‌ له‌مامۆس���تایانمان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌ركی‌ وتنه‌وه‌ی‌ وانه‌ی‌‬ ‫تیۆرییان له‌س���ه‌ره‌ سه‌رپه‌رش���تی‌ وانه‌‬ ‫پراكتییه‌كانی���ش ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫ره‌نگ���ه‌ هه‌بێت به‌ش���ێك له‌وانه‌ له‌به‌ر‬ ‫س���ه‌رقاڵبونیان به‌وانه‌ عه‌مه‌لیه‌كانه‌وه‌‬ ‫ئاماده‌بونی���ان له‌وانه‌ تیۆریه‌كاندا وه‌كو‬ ‫پێویست نه‌بێت‪ ،‬ئێمه‌ خۆشمان ده‌رك‬ ‫به‌وه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌وه‌ش كێشه‌ی‌ زۆینه‌ی‌‬ ‫زانكۆكانی‌ عێراق‌و هه‌رێمیش���ه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش س���زای‌ مامۆس���تامان داوه‌‌و‬ ‫پاره‌م���ان لێبڕی���وه‌‪ ،‬ئه‌ركی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫به‌شه‌كانیش���ه‌ چاودێریی‌ مامۆستایان‬ ‫بك���ه‌ن‌و بزان���ن ئاماده‌بونیان هه‌یه‌ یان‬ ‫نا‪ ،‬ده‌كرێت به‌ش���ێك له‌وانه‌ هه‌ر له‌ناو‬ ‫زانك���ۆدا ئیلتزامی‌ ئیداریی���ان هه‌بێت‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش وا ب���كات ك���ه‌ نه‌توانن وه‌كو‬ ‫پێویست له‌وانه‌ تیۆریه‌كاندا ئاماده‌بن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌زۆربه‌ی سكوڵ‌و به‌شه‌كانی‌‬ ‫زانكۆ ژماره‌ی مامۆس���تاو دكتۆره‌كان‬ ‫زۆر زیات���ره‌ له‌ژم���اره‌ی خوێن���دكاره‌‬ ‫ده‌رچوه‌كان‪ ،‬به‌نمونه‌ كۆلێجی پزیشكی‬ ‫گشتی ‪ ٢٢٣‬مامۆس���تای‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫س���اڵی‌ پێش���و ژماره‌ی‌ خوێن���دكاره‌‬ ‫ده‌رچوه‌كانیان ته‌نه���ا ‪ ١٢٣‬خوێندكار‬ ‫بوه‌‪ ،‬واتا‌هه‌ر مامۆس���تایه‌ك ته‌نها نیو‬ ‫خوێن���دكاری پێگه‌یاندوه‌‪ ،‬له‌س���كوڵی‬ ‫كش���توكاڵ نزیك���ه‌ی ‪ ٢٤٥‬مامۆس���تا‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬كه‌چی‌ س���اڵی‌ پێش���و ته‌نها‬ ‫‪١٩٩‬خوێندكاریان پێگه‌یاندوه‌‪ ،‬له‌سكوڵی‬

‫سایته‌كه‌ی‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌‬ ‫له‌الیه‌ن كۆمپانیایه‌كه‌وه‌‬ ‫دروست ده‌كرێت‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫زانكۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫ئایتی‌‌و به‌شی‌‬ ‫كۆمپیوته‌ریشی‌ هه‌یه‬

‫له‌هه‌ندێ‌ به‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫زانكۆی‌ سلێمانی‌‬ ‫ژماره‌ی‌ مامۆستایان‬ ‫له‌خوێندكاران‬ ‫زیاتره‌‬

‫د‪.‬سه‌اڵحه‌دین سه‌عید سه‌رۆکی زانکۆی سلێمانی فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬ ‫ڤێتێن���ه‌ری‌‌و چه‌ندینی‌ تر هه‌مان ش���ت‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ ئاساییه‌؟‬ ‫د‪.‬س���ه‌اڵحه‌دین‪ :‬ج���ارێ‌ ژم���اره‌ی‬ ‫ده‌رچوان به‌ژماره‌ی مامۆستیان به‌راورد‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ژماره‌ی ده‌رچوان شتێكه‌‌و كۆی‬ ‫گشتی ژماره‌ی خوێندكاران له‌و سكوڵه‌دا‬ ‫شتێكی‌ تر‪ ،‬له‌به‌ش���ێك له‌و سكواڵنه‌ی‌‬ ‫ناوتبرد ئێمه‌ مامۆستامان لێزیاد نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم لێتناش���ارمه‌وه‌ له‌كۆلێژه‌ زانسته‌‬ ‫مرۆڤایه‌تیه‌كاندا مامۆس���تامان لێزیاده‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌ندێ‌ به‌ش���یش مامۆستامان كه‌مه‌‬ ‫وه‌ك شوێنه‌وار‌و تاراده‌یه‌ك هونه‌ریش‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ ئێس���تا زانكۆی‌‬ ‫س���لێمانی‌ ‪20‬ه���ه‌زارو ‪ 500‬خوێندكاری‌‬ ‫هه‌یه‌‌و نزیك���ه‌ی‌‪ 1400‬مامۆستاش���مان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ مامۆستای‌ زانكۆ ته‌نها‬ ‫ئه‌ركی وانه‌وتنه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌ركی‌ توێژینه‌وه‌شی له‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���ه‌ ئه‌و توێژیانه‌وانه‌ چین‬ ‫كه‌ مامۆستایانی‌ ئێوه‌ كردویانه‌؟‬ ‫د‪.‬س���ه‌اڵحه‌دین‪ :‬هه‌ر س���اڵی پێشو‬ ‫نزیك���ه‌ی‌ ‪ 150‬توێژین���ه‌وه‌ی زانس���تی‬ ‫مامۆس���تایانی‌ ئێم���ه‌‪ ،‬له‌گۆڤ���اره‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كاندا باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و توێژینه‌وانه‌ س���ودیان بۆ‬ ‫هه‌رێم چی‌ بوه‌؟‬ ‫د‪.‬س���ه‌اڵحه‌دین‪ :‬خۆی‌ توێژینه‌وه‌ دو‬ ‫ج���ۆری‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌كادیم���ی‌و پراكتیكی‪،‬‬ ‫ئه‌و قس���ه‌یه‌ راس���ت نییه‌ بڵێت سودی‌‬ ‫بۆ كوردس���تان چیه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ راسته‌وخۆ‬ ‫ئێستا سوده‌كه‌یان به‌ده‌رنه‌كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم‬

‫بۆ ئاینده‌ی‌ زانستی‌ كوردستان سودی‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ هه‌ر له‌مس���اڵدا س ‌‬ ‫ێ‬ ‫مامۆستامان داهێنانی‌ زانستییان كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ به‌ش���ێك له‌خه‌ڵك���ی‌ به‌بێ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ زانیارییان هه‌بێت هه‌ڵسه‌نگاندن‬ ‫ب���ۆ كاره‌كانی‌ زانكۆ ده‌كه‌ن‪ .‬له‌و روه‌وه‌‬ ‫زۆر غ���ه‌در له‌مامۆس���تایان ده‌كرێ���ت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ مای���ه‌ی‌ خۆش���حاڵیه‌ به‌نیازین‬ ‫له‌ئاین���ده‌دا گه‌وره‌تری���ن س���ه‌نته‌ری‌‬ ‫توێژینه‌وه‌ له‌عێراقدا دروست بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ت���ۆ ب���اس له‌توێژینه‌وه‌‌و‬ ‫داهێنان���ی‌ زانس���تی‌ ده‌كه‌ی���ت‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ ئایت���ی‌و‬ ‫به‌ش���ی‌ كۆمپیوته‌ریش���تان هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی‌ س���ایته‌كه‌ی‌ زانك���ۆ له‌الیه‌ن‬ ‫گروپی‌ ئاڤێس���تاوه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی زانكۆ‬ ‫دروستكراوه‌‪ ،‬ئه‌ی‌ ئه‌مه‌ مانای‌ چی‌؟‬ ‫د‪.‬سه‌اڵحه‌دین‪ :‬له‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌دا‬ ‫دو پل���ه‌ی‌ دكتۆرا‌و دو ماس���ته‌ر هه‌یه‌‬ ‫ئه‌وان���ی‌ تر فه‌رمانبه‌رن‪ ،‬راس���ته‌ ئێمه‌‬ ‫به‌شی‌ كۆمپیوته‌ریش���مان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وانه‌ سه‌رگه‌رمی‌ كاری‌ خۆیانن له‌وانه‌‬ ‫وتنه‌‌وه‌و كاره‌ ئیداریه‌كانی‌ تر‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫رێنماییه‌ داراییه‌كان رێگه‌ به‌من ناده‌ن‪،‬‬ ‫كه‌ مامۆس���تایه‌ك كه‌ كارێكی‌ زیاده‌ی‌‬ ‫پێبكه‌م بتوان���م له‌گه‌ڵ وانه‌وتنه‌وه‌كانی‌‬ ‫كارێكی‌ تری‌ پێبكه‌م‌و بشتوانم به‌بڕێك‬ ‫پاره‌ پاداشتی‌ بكه‌م‪ ،‬بۆیه‌ به‌ناچاری‌ بۆ‬ ‫كارێكی‌ وه‌ها ده‌بێت په‌نا بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫زانك���ۆ به‌رین كه‌ ئه‌مه‌ ش���تێكی‌ باش‬ ‫نییه‌‪.‬‬

‫مامۆستا ته‌نها‬ ‫ئه‌ركی وانه‌وتنه‌وه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌ركی‌‬ ‫توێژینه‌وه‌شی‬ ‫له‌سه‌ره‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌كه‌مپی نوێی‌ زانكۆ بیناكانی‬ ‫فاكه‌ڵتی زانست‌و په‌روه‌رده‌ زانستیه‌كان‪،‬‬ ‫كه‌ چه‌ندین مانگ���ه‌ خوێندكار ده‌وامی‌‬ ‫تێ���دا ده‌كات‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ته‌واوبوه‌ بۆچی‬ ‫تا ئێستا ئیش���ی تێدا ده‌كرێت؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌واو نه‌بوه‌ چۆن وه‌رگیراوه‌و مه‌سعه‌د‬ ‫ئی���ش ناكات‪ ،‬توالێت هه‌ی���ه‌ دو مانگه‌‬ ‫داخراوه‌و چاكنه‌كراوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫د‪.‬س���ه‌اڵحه‌دین‪ :‬خۆت���ان ده‌زان���ن‬ ‫كه‌مپ���ی نوێ���ی‌ زانكۆ قۆن���اغ به‌قۆناغ‬ ‫وه‌رگیراوه‌‪ ،‬كۆلێژی زانست گه‌وره‌ترین‬ ‫بینایه‌ له‌زانكۆدا كه‌ له‌‪6‬به‌شی زانستی‬

‫پێكهاتوه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪ 80‬تاقیگه‌ی‌ زانستی‌‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬كاتێك ئێمه‌ بیناكه‌مان وه‌رگرت‬ ‫خ���ۆ له‌ن���او دیزاینه‌كه‌دا نه‌ب���وه‌ بڵێت‬ ‫ئ���ه‌وه‌ تاقیگه‌ی‌ فاڵن‌و ئ���ه‌وه‌ تاقیگه‌ی‌‬ ‫به‌ش���ێكی‌ تره‌‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ ئێستا‬ ‫ئێمه‌ گرێبه‌ستمان له‌گه‌ڵ كۆمپانیایه‌كی‌‬ ‫ئه‌ڵمانی‌ ك���ردوه‌ بۆ رێكخس���تنی‌ ئه‌و‬ ‫تاقیگان���ه‌‌و دانانی‌ چه‌ندی���ن بۆری‌ كه‌‬ ‫پێداویس���تی‌ تاقیگه‌ك���ه‌ن‌و جگه‌ له‌وه‌‬ ‫دانانی‌ بۆری‌ ئاوه‌ڕۆ چه‌ند پێداویستیه‌كی‌‬ ‫تریش هه‌م���و ئه‌و كۆمپانی���ا ئه‌ڵمانیه‌‬ ‫بۆمان ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی‌‬ ‫به‌و كۆمپانیایه‌وه‌ نییه‌ كه‌ كه‌مپی‌ نوێی‌‬ ‫زانكۆی‌ دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌وترێ‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئاستی زانكۆكانی ناوه‌‌ڕاست‌و باشوری‬ ‫عێراق زۆر باش نیه‌ یان له‌هه‌ره‌ ئاسته‌‬ ‫نزمه‌كاندان‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تاش ئه‌وان‬ ‫ده‌بن���ه‌ سه‌رپه‌ش���تیاری خوێن���دكاری‬ ‫دكتۆرا له‌زانكۆی سلێمانی؟‬ ‫د‪.‬س���ه‌اڵحه‌دین‪ :‬نه‌خێ���ر ئێس���تا‬ ‫ئێم���ه‌ مامۆس���تای‌ باش���مان به‌پله‌ی‌‬ ‫جی���اوازی‌ زۆرب���اش هه‌ی���ه‌ كه‌مترین‬ ‫راوێژ به‌مامۆس���تایانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬له‌هه‌ندێ‌ ب���واری‌ زۆر كه‌م‬ ‫نه‌بێت كه‌ نیمان���ه‌ ئه‌وه‌یش به‌ناچاری‌‬ ‫په‌نا بۆ مامۆس���تایانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌به‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌رچه‌نده‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ بونی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی براده‌رایه‌ت���ی له‌نێ���وان‬ ‫خوێندكاری‌ دكتۆراو سه‌رپه‌شتیاره‌كه‌ی‌‬

‫شتێكی زۆر نه‌شیاوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر قه‌ده‌غه‌ش‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك ده‌وترێ‌ لێره‌ ئه‌وه‌ زۆر‬ ‫ئاسایی‌ بوه‌ ته‌نانه‌ت گه‌یشتۆته‌ ئاستی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ خوێندكار سه‌رپه‌ش���تیاره‌كه‌ی‬ ‫ده‌عوه‌ت ده‌كات؟‬ ‫د‪.‬سه‌اڵحه‌دین‪ :‬دكتۆرا وه‌ك ماسته‌ر‬ ‫نییه‌‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كی‌ هاوبه‌شه‌ خوێندكاره‌كه‌‌و‬ ‫سه‌رپه‌ش���تیاره‌كه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ ده‌یكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ زۆر ئاساییه‌ خوێندكار له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاره‌كه‌ی‌ نانی���ش بخۆن‌و‬ ‫پێكه‌وه‌ گه‌شتیش بكه‌ن‪.‬‬ ‫ێ له‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێ‌ هه‌ند ‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ به‌س���ه‌رنه‌كه‌وتویی (فش���ل)‬ ‫له‌خوێندنه‌كه‌یان گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌؟ هه‌یانه‌‬ ‫لێره‌ تقدی���م خوێندنی ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ئاساییه‌؟‬ ‫د‪.‬س���ه‌اڵحه‌دین‪ :‬به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫وانیی���ه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر له‌قۆناغ���ی‌ یه‌كه‌مدا‬ ‫س���ه‌ركه‌وتو نه‌بو بۆی‌ نیه‌ تا سێ‌ ساڵ‬ ‫پێشكه‌شی‌ بكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ رێنماییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ره‌نخنه‌یه‌كیش له‌دكتۆره‌كانی‌‬ ‫به‌ش���ی‌ پزیشكیی‌ ده‌گیرێ‌ كه‌ هه‌میشه‌‬ ‫س���ه‌رقاڵن‌و هی���چ كاتی���ان نیی���ه‌ بۆ‬ ‫ئاماده‌كردنی‌ وانه‌كانیان‪ ،‬پێتانوایه‌ ئه‌م‬ ‫ره‌خنه‌یه‌ له‌شوێنی‌ خۆیدایه‌؟‬ ‫د‪.‬س���ه‌اڵحه‌دین‪ :‬به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫ده‌ره‌نجامان���ه‌ی‌ ده‌یبینی���ن نه‌خێر‪ ،‬با‬ ‫به‌نمونه‌ ش���تێكت پێبڵێم‪ ،‬له‌ئێس���تادا‬ ‫باش���ترین دكتۆره‌كانی‌ دڵ له‌سلێمانی‌‬ ‫ده‌رچوی‌ س���كوڵی‌ پزیش���كیی‌ زانكۆی‌‬ ‫سلێمانین‪.‬‬

‫كه‌س باس ‌ی چاالكیه‌كانی‌ پایته‌خت ‌ی گه‌شتیاری ‌ی هه‌ولێر ناكات‬

‫ی ‪ 35‬یان كردوه‌‌و قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و داعش هۆكارن"‬ ‫"له‌‪ 100‬چاالك ‌‬ ‫ ئا‪ :‬شکۆ‬ ‫قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و ئاڵۆزیه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫دواییه‌ی‌ عێراقگرفتیانبۆ چاالكیه‌كانی‌‬ ‫فیستیڤاڵی‌ پایته‌ختی‌ گه‌شتیاریی‌‬ ‫واڵتانی‌ عه‌ره‌بی‌ بۆ ساڵی‌ ‪2014‬ی‌‬ ‫هه‌ولێر دروستكردوه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌ندامێكی‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌ فیستیڤاڵه‌كه‌ش‬ ‫ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات‪ ،‬له‌كۆی‌ ‪ 100‬چاالكی‌‬ ‫ته‌نها نزیكی‌ ‪ 35‬چاالكییان كردوه‌‬ ‫"له‌سه‌ره‌تادا قه‌یرانی‌ دارایی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫به‌مدواییه‌ش ئاڵۆزییه‌كانی‌ عێراق بۆوه‌‬ ‫هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ چاالكیه‌كانمان كێشه‌ی‌ ‬ ‫گه‌وره‌ی‌ بۆ دروست بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و چاالكیانه‌ی‌ له‌سه‌ره‌تادا كرا‬ ‫یه‌كێ���ك له‌ئامانج���ه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كان ‌ی‬ ‫به‌ده‌س���تهێنانی‌ نازن���اوی‌ پایته‌خت���ی‌‬ ‫گه‌ش���تیاری‌ واڵتانی‌ عه‌ره‌بی‌ بۆ س���اڵی‌‬ ‫‪ 2014‬هه‌ولێر‪ ،‬ناساندنی‌ زیاتری‌ هه‌رێم‌و‬ ‫هاتنی‌ گه‌شتیارێكی‌ زۆر تر بو بۆهه‌رێمی‌‬ ‫كورستان‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌رێگای‌ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫چه‌نده‌ها چاالكی‌ جۆراوجۆر‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا وه‌ك ئه‌ندامه‌ لیژنه‌ی‌ بااڵی‌‬ ‫چاالكیه‌كان���ی‌ پایته‌ختی‌ گه‌ش���تیاریی‌‬ ‫واڵتان���ی‌ عه‌ره‌ب���ی‌ له‌هه‌ولێ���ر هه‌م���زه‌‬ ‫حامی���د ئام���اژه‌ی‌ پێده‌كات‪ ،‬به‌ش���ێك‬ ‫له‌چاالكیه‌كانیان ك���ردوه‌ له‌وانه‌ هاتنی‌‬ ‫به‌شێك له‌رۆش���نبیران‌و رۆژنامه‌نوسانی‌‬ ‫واڵتانی‌ عه‌ره‌ب���ی‌‌و ئه‌نجامدانی‌ چه‌نده‌ها‬

‫چاوپێكه‌وتن‌وئه‌نجامدان���ی‌‬ ‫دی���دار‌و‬ ‫فیس���تیڤاڵی‌ ئادار‌و نه‌ورۆز‌و خلیس���كان‬ ‫له‌س���ه‌ر به‌فر‌و چه‌ند چاالكیه‌كی‌ تریش‬ ‫كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم روبه‌روبون���ه‌وه‌ی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫دارای���ی‌ هه‌رێم له‌مانگه‌كانی‌ س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫ئه‌مس���اڵدا بۆت���ه‌ ه���ۆی‌ راوه‌س���تانی‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌چاالكیه‌كانی���ان‌و ب���ه‌م‬ ‫دواییه‌ش كه‌مبونه‌وه‌ی‌ هاتنی‌ گه‌ش���تیار‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ داوای‌ دروستبونی‌‬ ‫ئاڵۆزییه‌كانی‌ ئه‌م دواییه‌ی‌ عێراق‪.‬‬

‫دۆالرم���ان كردب���و‪ ،‬ب���ه‌اڵم هیچیان‬ ‫ی‬ ‫پێنه‌داین‪ ،‬له‌كاتێكدا پێشتر بۆ شار ‌‬ ‫به‌غدا‌و نه‌جه‌ف س���ه‌دان ملیۆن دۆالر‬ ‫دیاریكرابو"‪.‬‬

‫له‌‪ 20‬ملیۆن‬ ‫دۆالر‬ ‫حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم ‪ 5‬ملیۆن‬ ‫دۆالری‌ بۆ‬ ‫خه‌رجكردوین‬

‫ته‌نها ‪5‬ملیۆن دۆالری‌ بۆ خه‌رجكردون‬ ‫ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ لیژنه‌ی‌ بااڵی‌ چاالكیه‌كان ‌ی‬ ‫پایته‌ختی‌ گه‌ش���تیاریی‌ ب���اس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م س���ه‌ره‌تا‬ ‫بڕیاریداوه‌ ‪20‬ملی���ۆن دۆالر بۆ خه‌رجی‌‬ ‫چاالكی���ه‌كان ته‌رخ���ان ب���كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ تاوه‌كو ئێس���تا خه‌رجی‌ كردوه‌‬ ‫ته‌نها ‪5‬ملی���ۆن دۆالر بوه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌مه‌ش‬ ‫هۆكارب���وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌و ‪ 100‬چاالكیه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌نیازبون ئه‌نجامی‌ بده‌ن تائێس���تا‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 35‬چاالكیی���ان كردوه‌‪" ،‬دیاره‌ دیمه‌نێک له‌شاری هه‌ولێر فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫قه‌یران���ی‌ دارای���ی‌ هۆكاربو ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ی ئه‌وان‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م نه‌توانێ‌ ته‌واوی‌ ئه‌و گه‌ش���تیاریی‌ بۆ دابینكردن���ی‌ خه‌رجی‌ به‌ده‌ر له‌وه‌ پێشتریش كه‌ شاری‌ نه‌جه‌ف له‌سه‌ر ده‌كاته‌و‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫پاره‌یه‌مان بۆ دابین بكات"‪.‬‬ ‫ی ‪ 50‬ملیۆن دۆالریان‬ ‫ته‌نه���ا له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم نه‌بوه‌‪ ،‬به‌ڵكو نازناوی‌ پایته‌ختی‌ رۆشنبیر ئیسالمی‌ بۆ ب���ۆ هه‌ولێر داوا ‌‬ ‫وه‌ك هه‌م���زه‌ حامید هێم���ای‌ بۆ ده‌كات ‪ 2012‬پێدراوه‌‌و به‌هه‌مانش���ێوه‌ به‌غداش كردب���و‪ ،‬به‌اڵم تاك ‌ه دۆالرێكیش���یان‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫داوای‌ ‪50‬ملیۆن دۆالریان له‌حكومه‌تی‌ به‌نیازبون حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی عێراقیش نازناوی‌ پایته‌ختی‌ رۆشنبیر عه‌ره‌بی‌ بۆ پێن���ه‌دراو‌ه "ئ���ه‌و پاره‌ی���ه‌ ‌‬ ‫عێراقی‌ كردبو‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌ند ‌‬ ‫بڕه‌ پاره‌یه‌كیان بۆ دابین بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ش ساڵی‌ ‪ 2013‬پێدراوه‌‪ ،‬له‌هه‌ردو جاره‌كه‌دا داوامانكردب���و له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی ئه‌ندامان���ی‌ لیژنه‌ی‌ بااڵی‌ پشتبه‌س���تن به‌وه‌ی‌ ئه‌و نازناوه‌ له‌سه‌ر حكومه‌تی‌ عێراق���ی‌ پاره‌یه‌كی‌ زۆری‌ بۆ زۆر كه‌مب���و‪ ،‬وه‌ك ده‌ڵێ���ن وه‌ك‬ ‫ی ‪ 50‬ملیۆن‬ ‫سه‌رپه‌شتیاری‌ فیس���تیڤاڵی‌ پایته‌ختی‌ ئاس���تی‌ عێراق دراوه‌ته‌ شاری‌ هه‌ولێر‪ ،‬دیاریكردون‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌و جه‌ختی‌ ئه‌زعه‌ف���ول ئیم���ان داوا ‌‬

‫نه‌وه‌ستاون‪ ،‬به‌اڵم گرفتیان بۆ‬ ‫دروستبوه‌‬ ‫ی دارای���ی‌‪ ،‬‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌قه‌یران��� ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی ئه‌م دوایی���ه‌ ‌‬ ‫ئاڵۆزیه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی چكداران ‌‬ ‫ی ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی له‌عێراق‌و ش���ام ناس���راو‬ ‫ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ب��� ‌ه (داع���ش) وه‌ك هه‌م���ز‌ه حامید‬ ‫ی ت���ر بو‌ه‬ ‫ی ده‌كات هۆكارێك��� ‌‬ ‫باس��� ‌‬ ‫ی گه‌ش���تیار‌و‬ ‫ی هاتن ‌‬ ‫ب���ۆ كه‌مبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاستنه‌گ بۆ چاالكیه‌كان ‌‬ ‫دروستبون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شتیاریی‌‪ ،‬ئه‌ندامه‌كه‌ ‌‬ ‫پایته‌خت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رپه‌ش���تیار ‌‬ ‫ی ب���ااڵ ‌‬ ‫لیژن���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پایته‌خ ‌‬ ‫ی چاالكیه‌كان ‌‬ ‫فیس���تیڤاڵ ‌‬ ‫ی رونكردو‌ه ك ‌ه بۆ‬ ‫ی ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫گه‌شتیاری ‌‬ ‫ی ‪65‬‬ ‫ی ك ‌ه ماون نزیكه‌ ‌‬ ‫ئه‌و چاالكیانه‌ ‌‬ ‫چاالكیه‌ك ده‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر كۆمپانیا‬ ‫گ���ه‌وره‌كان ببن ‌ه سپۆنس���ه‌ریان ئه‌وا‬ ‫ئه‌نجامی���ده‌ده‌ن به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫ناتوان���ن ئ���ه‌و چاالكیان��� ‌ه بكه‌ن ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پاره‌یه‌ك ‌‬ ‫پێویستیان به‌دابینكردن ‌‬ ‫ی "بۆی ‌ه ناكرێت‬ ‫زۆر هه‌یه‌‪.‬ئه‌و وتیش��� ‌‬ ‫بڵێی���ن چاالكیه‌كانم���ان وه‌س���تاوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌یران ‌‬ ‫به‌ڵك���و ده‌ڵێی���ن به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌م دواییه‌ ‌‬ ‫دارایی‌‌و ئاڵۆزیه‌كان ‌‬ ‫ی بۆ دروستبوه‌"‪.‬‬ ‫عێراق گرفت ‌‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫‪11‬‬

‫"له‌تابلۆکانمدا ئازاره‌کانی ئه‌و که‌سانه‌ ده‌ردەبڕم ‬ ‫ک ‌ه خوازیاری ئاشتی‌و ئازادیین"‬

‫ئا‪ :‬رێنوار‬ ‫کۆچی هونه‌رمه‌ندانی کوردی هه‌ر‬ ‫چوار پارچه‌که‌ی کوردستان بۆ واڵتانی‬ ‫رۆژئاواو په‌ره‌پێدانی هونه‌ره‌که‌یان‬ ‫له‌و واڵتانه‪ ‌،‬مێژویه‌کی کۆنی هه‌یه‌و‬ ‫چه‌ندین نمونه‌ی به‌رچاوی له‌و شێوه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬گه‌ر کۆچی به‌شێک له‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندانه‌ به‌هۆی سه‌ختی ژیان‬ ‫له‌ناوخۆی واڵت‌ یاخود کۆکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌زمون بێت له‌واڵتانی النکه‌ی‬ ‫هونه‌ر‪ ،‬ئه‌وا زۆرینه‌یان به‌هۆی نه‌بونی‬ ‫ئازادیی‌و هه‌ڵهاتن بوه‌ له‌ده‌ست سته‌م‌و‬ ‫زوڵمی سیستمه‌ دیکتاتۆره‌کان‪.‬‬ ‫دالو‌ه‌ر عوم���ه‌ر (‪ 27‬س���اڵ) یه‌کێک ‌ه‬ ‫ل���ه‌و هونه‌رمه‌ن���د‌ه کوردان���ه‌ی‬ ‫رۆژئ���اوای کوردس���تان ک���ه‌ به‌ه���ۆی‬ ‫س���ه‌رکوتکه‌رییه‌کانی رژێمی به‌عس���ی‬ ‫س���وریا‪ ،‬ئه‌و واڵته‌ی ب���ه‌ره‌و ئه‌وروپا‬ ‫جێهێشتوه‌و ئێس���تا نیشته‌جێی واڵتی‬ ‫سویسرایه‌‪.‬‬ ‫دالوه‌ر رایگه‌یان���د ک���ه‌ له‌ته‌مه‌نێک���ی‬ ‫منداڵییه‌و‌ه خولیای وێنه‌کێشان‌و هونه‌ری‬ ‫شێوه‌کاریی بو‌ه "هه‌ر له‌و رێگه‌یه‌شه‌و‌ه‬ ‫هه‌ستم به‌رامبه‌ر نه‌هامه‌تییه‌کانی ژیان‬ ‫ده‌ربب���ڕم به‌تایبه‌تی چه‌وس���اندنه‌وه‌ی‬ ‫گه‌لی کورد"‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌سه‌ره‌تاوه‌ چه‌ندین رێگای جیاوازی‬ ‫هونه‌ری���ی وێنه‌کێش���انی به‌کارهێناوه‌‪،‬‬ ‫تا دواجار ش���ێوازێکی تایبه‌ت به‌خۆی‬ ‫دۆزیوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وی���ش له‌نێ���وان‬ ‫"ئه‌بستراکت"و "ئێکسپرێشیۆنیزم"دایه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ن���ده‌ رایده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه‬ ‫له‌رۆژئ���اوای کوردس���تان له‌ب���واری‬ ‫ش���ێوه‌کارییدا چه‌ندی���ن هونه‌رمه‌ندی‬ ‫به‌توان���ا ه���ه‌ن ک ‌ه خاوه‌ن���ی رێچکه‌ی‬ ‫تایب���ه‌ت به‌خۆیان���ن‪" ،‬ب���ه‌اڵم له‌ب���ه‌ر‬ ‫توندوتیژییه‌کانی رژێمی به‌عسی دڕند‌ه‬

‫زۆربه‌ی���ان واڵتیان به‌جێهێش���تو‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی بتوانن به‌ئازادی کاربکه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "وه‌ک کوردێک که‌ بێبه‌شم‬ ‫له‌ناس���نامه‌ی کوردایه‌ت���ی‪ .‬هه‌وڵمداو‌ه‬ ‫له‌رێگه‌ی ش���ێوه‌کاریی بونی خۆم وه‌ک‬ ‫مرۆڤێ���ک‌و وه‌ک کوردێک له‌تابلۆکانمدا‬ ‫بکێشم"‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت‪" :‬له‌تابلۆکانم‬ ‫وێنه‌ی ئاش���تی‌و ئازادی‌و خۆشه‌ویستی‬ ‫ده‌کێش���م ک��� ‌ه ک���ورد له‌پێناوی���دا‬ ‫تێده‌کۆشێت‪ .‬هه‌وڵمداو‌ه له‌تابلۆکانمدا‬ ‫ئازاره‌کان���ی ئه‌و که‌س���ان ‌ه ده‌رببڕم ک ‌ه‬ ‫خوازیاری ئاشتی‌و ئازادیین"‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ س���ه‌رهه‌ڵدانی شۆڕش له‌سوریا‬ ‫دالوه‌ر به‌چه‌ن���د تابلۆیه‌ک پش���تیوانی‬ ‫خۆی له‌و شۆڕش���ه‌ ده‌رب���ڕی‌و پێیوای ‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه شۆڕشی کوردیش���ه‌ دژی رژێمی‬ ‫به‌عس���ی س���وریا‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ دالوه‌ر‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬ناتوانم چاوه‌کانم دابخه‌م‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌و روداوان���ه‌ی‬ ‫ک���ه‌ له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت‬ ‫ڕوده‌ده‌ن به‌تایبه‌تی له‌سوریا"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێیوای���ه‌ س���ه‌رکه‌وتنی‬ ‫شۆڕش���ی سوریا س���ه‌رکه‌وتنی‬ ‫کورده‌کانیش��� ‌ه "چونک ‌ه ئه‌وانیش‬ ‫به‌ش���ێکبون ل���ه‌م شۆڕش���ه‌و ه���ه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ دژی دیکتاتۆرییه‌ت���ی‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی ئه‌سه‌د بون ک ‌ه هه‌ر ده‌نگێکی‬ ‫ئازادییخواز کپ ده‌که‌ن"‪.‬‬ ‫له‌کۆتاییش���دا دالوه‌ر عوم���ه‌ر پێیوای ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ن���دی نێ���وان هونه‌رمه‌ندان���ی‬ ‫کوردس���تان له‌پارچ��� ‌ه جی���اوازه‌کان‬ ‫گرنگ��� ‌ه ب���ۆ به‌هێزکردن���ی هون���ه‌ری‬ ‫ک���وردی له‌رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت‪.‬‬ ‫پێشیوای ‌ه ک ‌ه له‌ئێس���تادا به‌هۆی تۆڕ‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندیی نێوان‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دان باش���ه‌و له‌ئه‌نجامی ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییانه‌ش "هونه‌ری کوردی بوه‌ت ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ناوو ناسنامه‌ی خۆی"‪.‬‬

‫دوکانه‌کانی مه‌یفرۆشتن داده‌خرێن‬

‫مه‌یخۆره‌کان زه‌خیره‌ی مانگێک ده‌خه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫کۆتا سه‌عاته‌کانی کارکردنی بو‪ .‬دوای‬ ‫چه‌ند سه‌عاتێک ده‌بوای ‌ه دوکانه‌که‌ی‬ ‫بۆ ماوه‌ی مانگێک دابخستایه‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ نوێژی جه‌ژندا بیکردایه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫"هه‌رچه‌نده‌ تا ئێستا که‌س ن ‌ه‬ ‫له‌ئاسیش‌و نه‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫گه‌شت‌و گوزار هاتوه‌ بڵێ دایبخه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم خۆمان ده‌زانین که‌ ده‌بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زاندا‬ ‫دوکانه‌کانمان دابخه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌م��� ‌ه وت���ه‌ی ‌خاوه‌ن���ی دوکانێک���ی‬ ‫مه‌یفرۆش���تن ب���و له‌یه‌کێک له‌ش���وێن ‌ه‬ ‫گه‌شتیارییه‌کانی شاری سلێمانیی‪.‬‬ ‫چه‌ند س���اڵێکه‌ له‌گه‌ڵ یه‌که‌مین رۆژی‬ ‫مانگ���ی ره‌مه‌زاندا‪ ،‬هه‌مو دوکان‌و یانه‌و‬ ‫ش���وێنه‌کانی مه‌یفرۆش���تن داده‌خرێن‌‌و‬ ‫ئه‌و داخس���تن ‌ه ماوه‌ی مانگێک درێژ‌ه‬ ‫ده‌کێشێت‪.‬‬ ‫خاوه‌نی دوکانه‌که‌ که‌ کوڕێکی گه‌نجی‬ ‫یه‌زیدیی ب���و‪ ،‬رایگه‌یاند که‌ س���ااڵنی‬ ‫راب���ردو ته‌نها له‌رۆژه‌کان���ی ره‌مه‌زاندا‬ ‫دوکانه‌کانیان داده‌خست‌و دواتر شه‌وان‬ ‫ده‌یانک���رده‌وه‌‪" ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و‌ه چه‌ند‬ ‫س���اڵێک ده‌بێت‪ ،‬له‌س���ه‌رمان ئیجبار‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ناتوانیت زاڵبیت به‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫گۆڕانكاریانه‌ی‌ ئێستا له‌به‌رچاوت‬ ‫روئه‌دات ئه‌گه‌ر به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫باش بی���ر له‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫نه‌كه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫کراو‌ه ک ‌ه ت���ه‌واوی مانگه‌ک ‌ه دوکانه‌ک ‌ه‬ ‫دابخه‌ین"‪ .‬له‌وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌ی ک ‌ه‬ ‫کێ پێیانداده‌خات‪ ،‬ئه‌و وتی‪" :‬س���اڵی‬ ‫پار ئاسایش ده‌هات‌و پێیده‌وتین ده‌بێت‬ ‫دایبخه‌ن‌و له‌و مانگه‌دا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫مه‌ی نه‌فرۆشن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مساڵ تا ئێستا‬ ‫که‌س نه‌هات���وه‌‪ ،‬به‌اڵم خۆمان ده‌زانین‬ ‫ده‌بێت دایبخه‌ین"‪ .‬هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند‬ ‫ک ‌ه له‌و مانگه‌دا زه‌ره‌رێکی زۆر ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫"مانگان ‌ه سێ هه‌زار دۆالر کرێی دوکانه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌ده‌م‪ ،‬ئه‌م مانگه‌ش به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ‬ ‫دوکانه‌ک���ه‌ش بکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت کرێک ‌ه‬ ‫بده‌ی���ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش زه‌ره‌رێک���ی زۆر‌ه بۆ‬ ‫ئێمه‌"‪.‬‬ ‫پیاوێک���ی به‌ته‌مه‌ن‪ ،‬ک ‌ه ل���ه‌و کاته‌دا‬ ‫خه‌ریک���ی کڕینی بڕێک���ی زۆر له‌مه‌ی‬ ‫ب���و‪ ،‬وه‌ک خۆی ده‌یگ���وت "زه‌خیره‌ی‬ ‫مانگێ���ک ده‌خات"‪ ،‬پێیواب���و ک ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫پێشێلکردنی ئازادیی تاکه‌‪ .‬ئه‌و ده‌یوت‬ ‫"هه‌ر که‌سه‌و ئازاده‌ خۆی چی ده‌کات‪،‬‬ ‫بۆچی رێگرییمان لێده‌که‌ن له‌و مانگه‌دا‬ ‫مه‌شروب بخۆینه‌وه‌؟ خۆ به‌حساب ئێم ‌ه‬ ‫حکومه‌تێکی عه‌لمانیمان هه‌یه‌!"‪.‬‬ ‫خاوه‌نی دوکانه‌ک ‌ه ب���ه‌ده‌م به‌ڕێکردنی‬ ‫موشته‌رییه‌کانیه‌وه‌ ک ‌ه سه‌رقاڵیانکردبو‪،‬‬ ‫له‌وه‌اڵمدان���ه‌وه‌ی‬ ‫به‌رده‌وامب���و‬ ‫پرس���یاره‌کانی ئاوێن���ه‌‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌فرۆش���تنی مه‌ی له‌چه‌ن���د رۆژی به‌ر‬

‫دوپشک‬ ‫چ���وارده‌ورت ناتوان���ن ئ���ه‌و‬ ‫ئازایه‌تی���ه‌ی‌ تۆ له‌بیر بكه‌ن كه‌‬ ‫له‌كاره‌كانتدا ئه‌یكه‌یت‪ ،‬تۆ زۆر‬ ‫ش���ت ئه‌كه‌یت بۆ سه‌ركه‌وتنی‌‬ ‫خۆت‪.‬‬

‫له‌هاتن���ی مانگ���ی ڕه‌م���ه‌زان ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌دا که‌ به‌ش���ێکی زۆری کڕیاره‌کان‬ ‫بڕێکی زۆر له‌مه‌شروب ده‌به‌ ‌ن که‌ به‌شی‬ ‫مانگێکیان بکات‪" ،‬موش���ته‌رییم هه‌ی ‌ه‬ ‫پێش���تر رۆژان ‌ه چه‌ند بیره‌یه‌کی که‌می‬ ‫بردوه‌‪ ،‬به‌اڵم رۆژی پێش���و هات‌و سێ‬ ‫ک ‪24‬‬ ‫کێ���س بیره‌ی برد (هه‌ر کێس���ێ ‌‬ ‫بیره‌ له‌خۆ ده‌گرێت)"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌ماوه‌ی مانگه‌که‌دا سه‌رجه‌م‬ ‫دوکانه‌کانی مه‌ی فرۆش���تن داده‌خرێن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ل���ه‌و ماوه‌یه‌دا فرۆش���تنی مه‌ی‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی قاچ���اخ ده‌س���تپێده‌کات‪،‬‬ ‫ک��� ‌ه نرخه‌کانی به‌ش���ێوه‌ی چه‌ند قات‬ ‫به‌رزده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫خ���ۆت ئاماده‌بك���ه‌ ب���ۆ‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ كێش���ه‌ی‌ تازه‌‪،‬‬ ‫روداوه‌كان له‌شوێنی‌ ئیشه‌كه‌ت‬ ‫به‌باشی‌ ناڕۆن ئاگاداربه‌‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ وزه‌یه‌كی‌ باشت هه‌یه‌‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناتوانیت‬ ‫به‌پێ���ی‌ پێویس���ت س���ودی‌‬ ‫لێوه‌ربگری���ت‪ .‬ره‌ش���بین مه‌به‌‬ ‫هه‌مو شتێك چاكده‌بێت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫كه‌شێكی‌ خۆش���ه‌ ئه‌م ماوه‌یه‌‬ ‫بۆ له‌دایكبوانی‌ ئ���ه‌م بورجه‌‪،‬‬ ‫قورسه‌ بۆت واز له‌بیركردنه‌وه‌‬ ‫كۆنه‌كانت بێنیت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫زۆر ح���ه‌ز ئه‌كه‌ی���ت نهێن���ی‌‬ ‫ده‌وروبه‌ره‌ك���ه‌ت بزانی���ت‌و‬ ‫كه‌س���ێكی‌ زۆر خۆتت خۆش‬ ‫ئه‌وێت‪ .‬ه���ه‌ر ئه‌م���ه‌ش وای‌‬ ‫لێكردوی‌ كه‌ كه‌متر هاوكاریی‌‬ ‫خه‌ڵك بكه‌یت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫قه‌یرانی دارایی بازاڕی میکیاژ کز ناکات‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ب���ازاڕی میکی���اژی کچان یه‌کێک ‌ه ل���ه‌و بازاڕانه‌ی ک ‌ه هیچ کاتێ���ک کزنابێت‌و هیچ‬ ‫قه‌یرانێک دایناخات‪ .‬له‌ئێس���تادا که‌م خان���م هه‌ی ‌ه گه‌ر بۆ چونه‌ ده‌ره‌وه‌یه‌کی که‌میش بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا میکیاژه‌کانی به‌کارنه‌هێنێت‪.‬‬ ‫شادان مسته‌فا‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪ 26‬ساڵ‪ ،‬فه‌رمانبه‌ر له‌یه‌کێک له‌فه‌رمانگه‌کانی شاری سلێمانی‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫که‌ هه‌مو به‌یانییه‌ک ‪ 30‬بۆ ‪ 40‬خوله‌ک س���ه‌رقاڵ ده‌بێت به‌میکیاژکردن‌و هه‌ڵبژاردنی ئه‌و پۆش���اکه‌ی ئه‌و رۆژ‌ه‬ ‫له‌به‌ری ده‌کات‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش���ی ئاشکراکرد گه‌ر بۆ شوێنێکی تایبه‌تی وه‌ک ئاهه‌نگ یاخود میوانییه‌کی گرنگ‬ ‫بڕوات‪ ،‬ئه‌وا کاتێکی زیاتر سه‌رقاڵده‌بێت به‌میکیاژکردنه‌وه‪‌.‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ له‌ئێس���تادا که‌م کچ هه‌بێ���ت به‌بێ میکیاژ بچێت ‌ه ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ش���ادان له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێ���ت‪" :‬میکیاژکردن بو‌ه‬ ‫به‌پێویس���تییه‌کی رۆژانه‌‌‪ ،‬گه‌ر له‌شوێنێکی گش���تیی یاخود له‌بۆنه‌یه‌کدا کچێک ببینین هیچ میکیاژێکی نه‌کردوه‌ ئه‌وا‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوڕێکانماندا باس���ی ده‌که‌ن"‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌و دان به‌وه‌ش���دا ده‌نێت ک ‌ه هه‌ندێکجار کچان به‌شێوه‌یه‌ک میکیاژ‬ ‫ده‌که‌ن که‌ پێشتر جوانتر ده‌رده‌که‌وتن‪" ،‬میکیاژیش لێزانین‌و سه‌لیقه‌ی ده‌وێت"‪.‬‬ ‫شادان ئه‌وه‌شی راگه‌یاند که‌ هه‌مو مانگێک به‌شێک له‌موچه‌که‌ی ته‌رخان ده‌کات بۆ کڕینی میکیاژو ئه‌و بڕه‌ پاره‌ی ‌ه‬ ‫له‌هیچ شتێکی دیکه‌دا سه‌رف ناکات‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی یه‌کێک له‌فرۆش���یاره‌کانی میکیاژ‌و پێداویستییه‌کانی جوانکاریی خانمان‪ ،‬ئه‌و که‌ره‌ستان ‌ه هه‌میش ‌ه‬ ‫بازاڕێک���ی گه‌رمیان هه‌یه‌و به‌رده‌وام کچان ڕویان تێده‌ک���ه‌ن‌و داوای جۆری نوێ له‌میکیاژ ده‌که‌ن‪ .‬ئه‌و‬ ‫فرۆش���یار‌ه ده‌ڵێت‪" :‬س���ه‌ره‌ڕای ئه‌و‌ قه‌یرانی داراییه‌ی کوردستانی تێکه‌وتوه‌‪ ،‬به‌اڵم بازاڕی ئێم ‌ه‬ ‫نه‌وه‌ستاوه‌‪ ،‬به‌رده‌وام موشته‌رییه‌کانمان سه‌ردانمان ده‌که‌ن"‪ .‬هه‌روه‌ها وتیشی‪" :‬زۆربه‌ری‬ ‫کااڵکانمان له‌واڵته‌کانی لوبنان‌و تورکیاوه‌ ده‌هێنین‌و به‌رده‌وام جۆری نوێ‌و مارکه‌ی‬ ‫نوێی که‌ره‌س���ته‌کانی جوانکاریی خانم���ان ده‌که‌وێت ‌ه بازاڕه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌دڵی کڕیاره‌کانی ئێمه‌یه‌"‪.‬‬

‫دراماکانی ره‌مه‌زان‬

‫ره‌مه‌زان ب ‌ه کاریکاتێر‬ ‫ره‌مه‌زانی جاران‬

‫ره‌مه‌زانی ئێستا‬

‫گه‌ڕان به‌دوای مانگدا‪...‬‬

‫کاوڕ‬ ‫قه‌ده‌ر رۆڵێك���ی‌ گرنگی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌ژیانت���دا‪ ،‬چونك���ه‌ روبه‌رو ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێ‌ حاڵ���ه‌ت ئه‌بیته‌وه‌ كه‌‬ ‫هه‌رگیز بڕوات نه‌ئه‌كرد‪.‬‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫ی هه‌ست به‌ئاس���وده‌یی‌ ئه‌كه‌یت‬ ‫كارئاس���انی‌ دێته‌ رێ���ت له‌كات ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنت له‌گه‌ڵ كه‌س���انی‌ له‌و ئیش���انه‌ی‌ ك���ه‌ ده‌یانكه‌یت‬ ‫ت���ر‪ ،‬هه‌موان ب���ه‌ره‌و روت دێن‌و بۆ خۆت‪ ،‬ئه‌م كه‌ش���ه‌ خۆش���ه‌‬ ‫به‌ته‌نه���ا بۆ تۆ نی���ه‌ به‌ڵكو بۆ‬ ‫په‌رۆشن هه‌واڵت بزانن‪.‬‬ ‫چوارده‌وره‌كه‌ته‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ئێس���تا كاتی‌ ئه‌وه‌ هات���وه‌ ك ‌ه‬ ‫خه‌ونه‌كانت بێنیته‌ دێ‌‪ ،‬هه‌س���ت‬ ‫به‌ئازای���ی‌ ئه‌كه‌یت ك���ه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆت���ه‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ گۆڕانكاری‌‬ ‫له‌ژیانت دروستبێ‌‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ش���وێنی‌ كاره‌كه‌ت پێویس���تی‌‬ ‫به‌لێهاتویی‌‌و به‌هره‌كانت هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌مه‌ش وایكردبێت بڕوات‬ ‫به‌خۆت زیاتربێت‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ جه‌س���ته‌ییت‌و‬ ‫ده‌رونیت له‌باشترین دۆخدایه‌‪،‬‬ ‫مه‌هێڵ���ه‌ هیچ كاتێك���ت بڕوات‬ ‫به‌بێ‌ بیرلێكردنه‌وه‌‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫داعش‌و کێشەی خوێندنەوە‬ ‫‪٢-٢‬‬ ‫لەئەدەبیات���ی قس���ەکردن لەس���ەر‬ ‫دونیای عەرەب‌و خۆرهەاڵتی ناوەڕاستدا‬ ‫ئاراس���تەیەک هەی���ە ک���ە پێیوایە ئەم‬ ‫بەش���ەی دونی���ا لەهیچ ش���وێنێکی تر‬ ‫ناچێت‪ ،‬ئەم ناوچەی���ە تەواو "ناوازە"و‬ ‫"تایبەت"ە‪ ،‬نە کێش���ەکانی لەکێشەی‬ ‫بەش���ەکانی ت���ری دونی���ا دەچێ���ت‪،‬‬ ‫ن���ە چۆنیەت���ی بەرەنگاربون���ەوەو‬ ‫چارەسەرکردنیش���یان‪ .‬جارێک ئیسالم‬ ‫دەکەنە س���ەرچاوەی هەمو کێشەکان‪،‬‬ ‫جارێک خێ���ڵ‌و خێڵگەرای���ی‪ ،‬جارێک‬ ‫کولتور‪ ،‬جارێکی تر تائیفیەت‌و لەدۆخی‬ ‫تریش���دا پاتریارکیەت‪ .‬ئەم ئاراستەیە‬ ‫لەبیرکردن���ەوەدا پێیدەڵێ���ن "ناوازەیی‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت"‪ ،‬بەئینگلیزیی‪:‬‬ ‫"‪."Middle East exceptionalism‬‬ ‫لەئەدەبیاتی زانس���تیدا ئەم ش���ێوازە‬ ‫لەڕوانین ب���ۆ خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت‬ ‫بەیەکێ���ک لەخراپتری���ن‌و الوازتری���ن‌و‬ ‫هەڵەتری���ن ش���ێوازەکانی ڕوانی���ن بۆ‬ ‫ئەم بەش���ەی دونی���ا دادەنرێت‪ .‬خاڵی‬ ‫س���ەرەکی ئەم ڕوانینە ئەوەیە کە هەر‬ ‫ج���ارەو فاکتەرێ���ک ل���ەو فاکتەرانەی‬ ‫س���ەرەوە دەکاتە یەکەی شیکردنەوەی‬ ‫دیاردەکانی ئەم دونیایەو پێ لەس���ەر‬ ‫ئەوەش دادەگرێت کە ئەم بەشەی دونیا‬ ‫لەهیچ شوێنێکی تر ناچێت‪.‬‬

‫ناوچەیە‪ .‬بەر لەهەمو شتێک پێویستە‬ ‫چەمکی تائیف���ەو تائیفیەت لەم رەوتە‬ ‫مێژویی���ە تایبەت���ەی ئەم���ڕۆدا جێگیر‬ ‫بکرێ���ت‪ ،‬ماناکان���ی لەم س���اتەوەختە‬ ‫تایبەت���دا ببینرێ���ت‪ ،‬لەپەیوەندی���دا‬ ‫بەکاریگەریی���ە فرەجەمس���ەرەییەکانی‬ ‫چەن���دان ڕوداوی ناوەکی���ی‌و دەرەکیی‬ ‫جیاوازەوە بەکاربهێنرێت‪ .‬ببەسترێتەوە‬ ‫بەچەمکه‌کان���ی چی���ن‌و ملمالن���ێ‬ ‫کۆمەاڵیەتیی���ە توندەکانی ناوچەکەوە‪،‬‬ ‫بەقەیران���ی دەوڵ���ەت‌و هەالرهەالربونی‬ ‫دەزگاکانییەوە‪ .‬بەش���ێوازێکی هێجگار‬ ‫خراپ‌و‌وێرانکەری دابەشکردنی سەروەت‌و‬ ‫سامانی ئابوریی‌و سەرمایەی ڕەمزییەوە‪،‬‬ ‫بەداخرانی گ���ەورەو بەردەوامی کایەی‬ ‫سیاس���ییەوە بەڕوی النی هەرە کەمی‬ ‫پلورالیزم���ی سیاس���یدا‪ .‬بەگۆڕان���ی‬ ‫ژم���ارەی دانیش���توان‌و دروس���تبونی‬ ‫ملیۆنەها گەنجی بێ���کارو بێئومێدەوە‪.‬‬ ‫لەهەموش���ی گرنگتر ناس���ینەوەی ئەو‬ ‫هێزو پرۆژەو پالن‌و س���تراتیژانەیە کە‬ ‫لەپشتی پێناسەکردنەوەو‌وەگەڕخستن‌و‬ ‫بەکارهێنان���ی چەمکەکان���ی تائیف���ەو‬ ‫زۆر‬ ‫س���ێکتاریزمەوە ئام���ادەن‪.‬‬ ‫گرنگیش���ە بزانین ئ���ەو بکەرانەی کە‬ ‫ب���ۆ چەمکەکانی تائیفەو س���ێکتاریزم‬ ‫دەگەڕێن���ەوە‪ ،‬چ مان���او ن���اوەرۆک‌و‬ ‫ئاراستەو مەبەس���تێکیان دەدەنە پاڵ‌و‬ ‫چ تێگەیش���تنێکیان بۆیان هەیەو بەچ‬ ‫ش���ێوەیەک بەگەڕیاندەخەن‪ .‬هاوکات‬ ‫ئەم چەمکە دەخەنە چ پەیوەندییەکەوە‬ ‫لەگەڵ س���ەرچاوە داراییەکان‌و دەزگاو‬ ‫تواناکان���ی دەوڵەت���ەوە‪ ،‬دەیانخەنە چ‬ ‫پەیوەندییەک���ەوە لەگ���ەڵ مەس���ەلەی‬ ‫شوناس‌و ڕێکخستنی جیاوازییەکانەوە؟‬ ‫س���ێکتاریزمی دینیی هەرگیز ناتوانێت‬ ‫بەتەنه���او بەدابڕاوی لەچەمکەکانی ترو‬ ‫لەڕوداوەکانی تری ناوچەکە بەسبێت بۆ‬ ‫ئەوەی لەدۆخی ئاڵ���ۆزی ئەو ناوچەیە‬ ‫تێبگەین‪.‬‬

‫چی بەپەیوەندیی نێوان ئێرانی شیعەو‬ ‫ئەلقاعیدەی س���وننی مەزهەبدا بڵێین‪.‬‬ ‫چۆن ملمالنێی نێوان هێزە شیعییەکانی‬ ‫ناو عێراق لەگەڵەیه‌کدا لێکبدەینەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە چۆن جەنگی "س���وپای مەهدی"‬ ‫س���ەر بەموقت���ەدای س���ەدر بەرامبەر‬ ‫بەس���وپای‌ عێراق‪ ،‬ک���ە زۆرینەی هەرە‬ ‫زۆریان ش���یعەن‪ ،‬لێکبدەینەوە‪ .‬ئەی‬ ‫لەکوردس���تانی خۆماندا چی بەرامبەر‬ ‫بەش���ەڕی نێ���وان پارت���ی‌و یەکێتی‪،‬‬ ‫پارت���ی‌و پەکەکە‪ ،‬پەکەک���ەو یەکێتی‬ ‫نیش���تیمانی‪ ،‬بڵێین کە هەمویان هەم‬ ‫کوردن‌و هەم سوننە مەزهەبن‪ .‬ملمالنێی‬

‫ئەوەشی ئەم ملمالنێ‌و‬ ‫کێشانە ئاراستە‬ ‫دەکات‪ ،‬کولتورو دین‌و‬ ‫تائیفیەت نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ستراتیژی ناوەکی‌و‬ ‫دەرەکی دەسەاڵت‌و‬ ‫هەیمەنەیە بەکارهێنان‌و‬ ‫بەگەڕخستنی دین‌و‬ ‫کولتورو تائیفیەت‬ ‫بەشێکن لەم گشتە‬ ‫گەورەیە‬

‫کێشەی تیورە یان‬ ‫کێشەی زانیاریی ڕاستەقینە‬ ‫کێشەی س���ەرەکی قسەکردن لەسەر‬ ‫دیاردەکان���ی خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت‬ ‫نەبون���ی ڕوانین���ی تی���وری‌و نەبون���ی‬ ‫دەزگای چەمکی���ی فرەچەش���ن نییە‪،‬‬ ‫لەم���ڕوەوە چەندەها تی���ورەو چەندان‬ ‫دەزگای چەمکی���ی جی���اواز ه���ەن‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی نییە‪ ،‬ی���ان ک���ەم‌و دەگمەنە‪،‬‬ ‫زانیاری���ی‌وردو ڕاس���تەقینەیە لەس���ەر‬ ‫کولتورگەرایی‌وەک ڕێگر‬ ‫دیاردەکان���ی ئ���ەو بەش���ەی دونی���او‬ ‫لێکدانەوە هەرە سادەو هەرە هەڵەکەی‬ ‫لەس���ەر رەوتە مێژوییەکانیان‪ .‬نەبونی‬ ‫لێکۆڵینەوەی کۆنکریتە لەس���ەر دیاردە دیاردەکانی ئ���ەم ناوچەیە ئەوەیە ئەو‬ ‫کۆنکریتەکانی ئەو دونیایە‪ .‬بەش���ێکی دیاردان���ە بدەینە پاڵ بون���ی ئه‌م یان‬ ‫بەرچاوی ئەوەی هەیە حوکمی تیوریی ئ���ەو کولتور‪ ،‬پاڵ ئەم کەلەپوری دینی‬ ‫گش���تگیرو قەبەیەو ئەوەش���ی غائیبە یان ئەویتریان‪ ،‬پێمانوابێت سەرچاوەی نێ���وان س���وننەکانی عێراقیش لەگەڵ‬ ‫توندوتیژیی���ەکان‌و یەکدا هیچ���ی کەمتر نیی���ە لەملمالنێ‬ ‫شیکردنەوەی‌وردو مێژویی پشتئەستورە ناجێگیری���ی‌و‬ ‫بەدات���او زانیاریی‌و دیدێک���ی مێژویی‪ .‬ناکۆکییەکان‌و گرفتەکانی ئەم بەش���ەی تائیفییەکەی���ان لەگ���ەڵ ش���یعەکاندا‪،‬‬ ‫زۆربەی هەرە زۆری ئەو نەخۆشییانەی دونی���ا کولتور یان دین���ە‪ ،‬کولتورێکە شەڕی نێوان "بزوتنەوەی سەحوەکان"‌و‬ ‫لە "خۆرهەاڵتناس���یی" تەقلدییدا هەیە‪ ،‬ک���ە ناهێڵێ���ت لێبوردنی سیاس���یی‌و ئەلقاعی���دە‪‌،‬وەک هەردوکیان دو هێزی‬ ‫لەم تەرزە خوێندنەوەیەش���دا ئامادەیە‪ .‬کۆمەاڵیەتیی دروستببێت‪ ،‬کە پلورالیزم س���وننین‪ ،‬هیچی کەمتر نەبو لەشەڕی‬ ‫لەم ج���ۆرە خوێندنەوە س���ادانەدا‪ ،‬بۆ لەهەم���و ش���ێوازەکانیدا دەکوژێتخ کە نێوان ئەلقاعیدەو هێزە ش���یعییەکان‪.‬‬ ‫نمونە‪ ،‬مێ���ژوی لوبنان کورتدەکرێتەوە هەمو شێوەیەکی لێبوردن لەناودەبات‪ .‬ئەم نمونانە نیش���انی ئ���ەدات ئەوەی‬ ‫بۆ مێژوی ناکۆکییەکی تائیفی لەنێوان ئ���ەم دی���دە "کولتورچییەتی���ی"ە‪ ،‬کە ملمالنێکانی ئەم ناوچەیە ئاراس���تە‬ ‫موسڵمانەکان‌و مەسیحییەکاندا‪ ،‬مێژوی بەئینگلی���زی ‪،culturalist‬دەیەوێت ئەوە دەکات ن���ە کولتورو نە س���ێکتاریزمە‪،‬‬ ‫میس���ر بۆ ناکۆکی نێوان موس���ڵمان‌و بس���ەلمێنێت لەم ناوچەیەدا کۆمەڵێک ئەگەرچی ئەو دوانە دەش���ێت هەندێک‬ ‫قیبتییەکان‪ ،‬مێژوی باک���وری ئەفریقا میللەت���ی س���ەیرو س���ەمەرەو گەمژەو کاریگەرییان هەبێت‪ .‬بۆ تێگەئش���تن‬ ‫بۆ ملمالنێی نێوان بەربەرو عەرەبەکان‪ ،‬ن���ەزان‌و تون���دڕەو دەژی���ن‪ ،‬کۆمەڵێک لەکێش���ەکان دەبێت بچین���ە ئەودیوی‬ ‫مێ���ژوی تورکیا ب���ۆ ملمالنێ���ی نێوان مرۆڤ کە ناتوان���ن مەدەنی‌و مۆدێرن‌و تەفسیریی دینی‌و کولتورییەوە‪.‬‬ ‫ت���ورک‌و ک���وردەکان‪ ،‬مێ���ژوی عێراق‌و لێبوردە بن‌و ناتوانن خاوەنی ڕوانینێکی‬ ‫شوناس‌وەک دروستکراوێکی‬ ‫س���عودیەو‌واڵتانی خەلیج بۆ ملمالنێی ڕێژەیی‌و عەقاڵنیی کراوەبن‪ ،‬ئەوەش���ی‬ ‫ئایدیۆلۆژیی‬ ‫نێوان شیعەو سوننەکان‪ ،‬مێژوی ئێران بۆ لەم گش���تە گەورەیە بەرپرسیارە ئەم‬ ‫هەمو ئەو شوناسانەی باسمکردن‪،‬‬ ‫ملمالنێی نێوان کوردو فارس‌و ئازەریی‌و ی���ان ئەو ئایەتی دینی‌و ئ���ەم یان ئەو‬ ‫عەرەبەکان‪ .‬زۆرجاریش باس لەئامادەگی گۆڕانی فۆلکلۆریی‌و ئەم یان ئەو بەهای شوناسی س����وننی‌و شیعیی‌و تائیفی‌و‬ ‫دینی‌و ئەتنی‪ ،‬شوناسی دروستکراوو‬ ‫گشتگیریی ئیسالم لەم بەشەی دونیادا ئەخالقییه‌‪.‬‬ ‫ئەمج���ۆرە لێکدانەوان���ە جگە لەوەی داهێن����راوی ئایدیۆلۆژی����ن‪ ،‬ڕاس����تە‬ ‫دەکرێت‌و ئەو ئیسالمەش‌وەک فاکتەری‬ ‫هەرە س���ەرەکی گ���ۆڕان‌و نەگ���ۆڕان‪ ،‬ل���ەڕوی زانس���تییەوە هەڵ���ەو لەڕوی هەندێک ڕەگوڕیشەیان لەمێژوی کۆندا‬ ‫س���تەمگەریی‌و دواکەوتن‪ ،‬توندوتیژیی‌و تیوریی���ەوە الواز‪ ،‬بەاڵم س���ودی بۆ دو هەیە‪ ،‬ب����ەاڵم هەمو ئەو شوناس����انە‬ ‫خوێنڕش���تن‌و‌وەک ه���ۆکاری دەی���ان‌و ب���ەرەی سیاس���یی هەی���ە‪ .‬یەکەمیان لەدونیایەکی نوێ����داو لەناو کۆمەڵێک‬ ‫سەدان دیاردەی تر دەبینن‪ .‬هاوکات بەو بۆ ئەو نوخبە سیاس���ییە س���تمەگەرو هاوکێش����ەو پ����رۆژەو چوارچێ����وەی‬ ‫ئیسالمە جەوهەرێکی نەگۆڕو نامێژویی دیکتاتۆرانەی ناوچەکەیە کە سااڵنێکی تایبەتی دەسەاڵت‌و مەعریفەی مۆدێرندا‬ ‫دەبەخشن‌و ئەو جەوهەرەش لەوێنەیەکی درێژە حوکمڕانن‌و میللەتەکانی خۆیان‌وەک دروس����تدەکرێنەوەو دەخرێنەگ����ەڕ‪.‬‬ ‫داعیشیانەو تائیفییانەدا نمایش دەکەن هەڵگری "کولتورێکی دواکەوتو" دەبینن ڕابردو لێرەدا ڕابردو نییە بەمانا کۆن‌و‬ ‫کە جگە لەکوشتن‌و بڕین‌و سوکایەتیکردن کە ئەم کولت���ورە مرۆڤ���ەکان دەکات تەقلیدییەک����ەی‪ ،‬ب����ەاڵم ڕابردویەکی‬ ‫بەمرۆڤ شتێکی تری لێچاوەڕێناکرێت‌و بەگیانلەبەرو ئاژەڵی دڕندە‪ .‬دوهەمیان داهێنراوو دروس����تکراوە لەئێس����تادا‪،‬‬ ‫شتێکی تریشی نەکردوە‪ .‬ئەگەرچی ئەم س���ودی بۆ ئەو سیاسەتە خۆرئاواییانە ڕابردویەکە لەئێس����تادا بەو ش����ێوەیە‬ ‫ش���ێوازە خوێندنەوەیە لەزۆر ناوەندی هەیە کە بۆ پاراستنی قازانج‌و مەبەستە دروس����ت دەکرێت کە بەدەم کێش����ەو‬ ‫ڕۆشنبیریی‌و ئەکادیمیدا ئامادەیە‪ ،‬بەاڵم س���تراتیژییەکانی هەندێ���ک لەواڵت���ە ملمالن����ێ‌و تەحەداکان����ی ئێس����تاوە‬ ‫توان���ای ئەوەی نیی���ە هاریکارمان بێت خۆرئاواییەکان لەناوچەکەدا‪ ،‬هاریکاری بچێ����ت‪ ،‬بتوانێت ببێت بەبەش����ێکی‬ ‫بۆ ناس���ینی سادەترین دیاردەکانی ئەم دیکتاتۆرەکان���ی ناوچەک���ە دەک���ەن‪ .‬گرنگ����ی پەیوەندییەکی دەس����ەاڵت‌و‬ ‫ئەگەر ڕاس���تبێت کولتور یان دین یان پەیوەندیییەکانی مانا لەئێستادا‪.‬‬ ‫بەشەی دونیا‪.‬‬ ‫ئ���ەم شوناس���ە ئایدیۆلۆژییان���ە‪،‬‬ ‫سێکتاریزم دەستنیشانی هەڵسوکەوت‌و‬ ‫ستراتیژە سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتییەکانی ک���ە لەن���اوەوە تەماحی دەس���ەاڵت‌و‬ ‫سێکتاریزم‌وەک چەمک‬ ‫ک���ە ب���اس لەمێ���ژوی خۆرهەاڵتی ناوچەک���ە بکات‪ ،‬ئەی چ���ی بڵێین‪ ،‬بۆ ملمالنێیەکی‌وێرانکەر بۆ کۆنترۆڵکردنی‬ ‫ناوەڕاس���ت دەکرێت‪ ،‬ک���ەس ناتوانێت نمونە‪ ،‬بەکاریی پێکەوەیی‌و هاریکاریی‌و دەوڵەت‌و س���ەروەت‌و س���امان‌و نفوز‬ ‫نکوڵی لەبونی سێکتاریزم‪‌،‬واتە تائیفیەت‪ ،‬دروس���تکردنی ب���ەرەی هاوب���ەش ئاراس���تەیان دەکات‪ ،‬خۆی���ان‌وەک‬ ‫تو‌وەک فاکتەرێک���ی کۆمەاڵیەتیی لەلوبنان���دا لەنێوان مەس���یحییەکانی درێ���ژەدان بەکولتورێک���ی دێری���ن‬ ‫ب���کا ‌‬ ‫گرنگ نەیبینێ���ت‪ .‬چەمکەکانی تائیفەو سەر بەمیش���ێل عۆن‌و شیعەکانی سەر نمایش���دەکەن کە پێویس���تی بەوەالی‬ ‫سێکتاریزم چەمکی گرنگن‪ ،‬بەتایبەتی بەحیزبواڵدا‪ .‬ئەمانە لەجەنگی لوبنانی ڕەه���ای تاکەکەس���ەکان هەی���ەو‬ ‫کو‌واجبێکی دینی‌و‬ ‫لەمڕۆکەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاستدا‪ ،‬بەاڵم نێوان س���ااڵنی ‪١٩٩٠-١٩٧٥‬دا دوژمنی ئەم‌وەالیەش‌وەک ئەر ‌‬ ‫پەنابردن بۆ ئەم چەمکە بەتەنها بەس سەرس���ەختی یەکتر بون‪ ،‬بەاڵم ئەمڕۆ ئەخالقیی نمایشدەکەن‪ .‬ململنێی نێوان‬ ‫نییە بۆ تێگەیش���تن لەڕوداوەکانی ئەم دۆس���تی ژمارە یەک���ی یەکترن‪ .‬ئەی شیعەو سوننە لەئێستادا گەڕانەوە نییە‬

‫بۆ ملمالنێیەک کە زیاد لەهەزار س���اڵ‬ ‫مێ���ژوی هەی���ە‪ ،‬بەڵک���و ملمالنێیەکی‬ ‫سەرس���ەختی ئەمڕۆیە کە ڕابردو بەو‬ ‫شێوەیە دروستدەکات‌و دادەڕێژێتەوە کە‬ ‫لەڵەگ تەماح‌و پالن‌و ستراتیژییەکانی‬ ‫ئێس���تادا بگونجێ���ت‪ .‬ش���ەڕی نێوان‬ ‫داع���ش‌و دەوڵەتی ناوەن���دی لەبەغدا‬ ‫درێژەدان نییە بەو شەڕەی کە له‌نێوان‬ ‫یەزی���دی کوڕی مەعاویەو حوس���ەینی‬ ‫کوڕی عەلی���دا زیاد لەهەزار س���اڵێک‬ ‫لەمەوبەر ڕویداوە‪ ،‬ئەم جۆرە تەفیسرە‬ ‫نەک تەنها هەڵەیەکی گەورەیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ڕێگرێکی گەورەشە لەبەردەم تێگەیشتن‬ ‫لەکێشەکانی ئێستا‪ .‬ملمالنێی داعش‌و‬ ‫دەوڵەتی ناوەندی عێراق هەم بەشێکە‬ ‫لەملمالنێیەکی سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫دین���ی ناوەکی���ی‌و ه���ەم لەکۆمەڵێک‬ ‫ملمالنێ‌و س���تراتیژیی هەرێمایەتی کە‬ ‫بەچەن���دان ڕایەڵی دی���ارو نادیارەوە‬ ‫گرێ���دراوە بەدابەش���بونە سیاس���یی‌و‬ ‫س���تراتیژییەکان لەئاس���تی دونی���ادا‪.‬‬ ‫ملمالنێ���ی نێ���وان حوس���ەین‌و یەزید‬ ‫بەش���ێکە لەمێژویەکی دێرین کە ئەمڕۆ‬ ‫بەش���ێوازی جی���اواز لەالی���ەن بکەری‬ ‫جیاوازەوە‪ ،‬لەدونیایەکی تەواو جیاوازدا‪،‬‬ ‫بۆ مەبەس���تی جیاواز بەکاردەهێنرێن‪.‬‬ ‫ئەوەش���ی بک���ەرەکان‌و پالن���ەکان‌و‬ ‫س���تراتیژییەتەکان دەجوڵێنێ���ت‪ ،‬ئەو‬ ‫ملمالنێ دێرینە نیی���ە ئەگەرچی‌وێنەو‬ ‫نمایش���ەکانی بەس���ەختی ئام���ادەن‪،‬‬ ‫بەڵکو بەریەککه‌وتنی کۆمەڵێک هێزی‬ ‫ناوەکی���ی‌و هەرێمایەتی���ی‌و جیهانییە‬ ‫لەپێن���اوی هەیمەن���ەی سیاس���یی‌و‬ ‫ئابوریی‌و فەرهەنگیی لەناوچەکەدا‪.‬‬ ‫بایۆلۆژیا‌و قەدەر؟؟‬ ‫نمایش���ە ئایدیۆلۆژییە کولتورییەکان‬ ‫هەموو ش���وناس‌و ئینتیما دروستکراو‌و‬ ‫پێش���نیارکراو‌وفانتازییەکان‪ ،‬شوناسی‬ ‫شیعەبوون‌و سونەبوون بۆ نموونە‪‌،‬وەک‬ ‫دیاردەی بایۆلۆژیی نیش���انئەدەن‪،‬وەک‬ ‫قەدەرێک���ی بایۆلۆژی���ی ک���ە م���رۆڤ‬ ‫نەتوانێ���ت لێیاندەربازبێ���ت‪ .‬هەموو‬ ‫ئەمان���ە ل���ە دۆخێکدابەهێزب���وون‌و‬ ‫س���ەرلەنوێ بیناکردن���ەوەی خێ���ڵ‌و‬ ‫تائیفە‌و ئینتیمای سێکتاریانە دیاردەی‬ ‫کولتوریی‌وبایۆلۆژی���ی نی���ن‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫دیاردەی سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتین‌و بە‬ ‫دەیان ش���ێوازی جیاواز ب���ە ملمالنێ‬ ‫لەسەردەسەاڵت‌و بەشێوازی ڕێکخستنی‬ ‫پەیوەندییەکانی دەسەاڵتەوە گرێدراون‪.‬‬ ‫ڕۆڵی بەکارهێنانیبەرفراوانی توندوتیژیی‪،‬‬ ‫چ لەالیەن دەوڵەت خۆیەوە‪ ،‬چ لەالیەن‬ ‫یەکە نادەوڵەتییەکانەوە ڕۆڵێکیگەورەیە‬ ‫لە زیندووکردنەوە‌و بەهێزکردنەوەی ئەو‬ ‫شوناسانەدا‪ ،‬جا چ لە فۆرمی شوناسی‬ ‫خێڵەکی یانتائیفدا بێت‪ .‬زیندوکردنەوەی‬ ‫خێڵ‌و خێڵگەرایی‪ ،‬ئەوەی بە ئینگلیزی‬ ‫پێیدەڵێن ‪،Retribalisation‬بەشێکبووە‬ ‫لە سیاسەتی ئەو نوخبە دەسەاڵتدارانەی‬ ‫ل���ە چەن���د دەی���ەی ڕاب���ردوودا لەم‬ ‫ناوچەیەداحوکمڕانبوون‪ .‬ئەمەش لەبەر‬ ‫ئەوە نا کە خێڵ‌و خێڵگەرایی دیاردەی‬ ‫سروش���تین‌و بەش���ێکن لەبایۆلۆژیای‬ ‫کۆمەاڵیەتی کۆمەڵگاکانی ئەم ناوچەیە‪،‬‬ ‫بەڵکو لەبەر ئەوەی تەواو گونجاوبوون‬ ‫لەگەڵ ئەوشێوازە لە حوکمڕانی خراپ‌و‬ ‫نابەرپرس���یاردا ک���ە ل���ەم ناوچەیەدا‬ ‫سەروەربوون‪ .‬حوکمڕانییەک کەپەنابردن‬ ‫بۆ توندوتیژیی بەش���ێکی س���ەرەکی‌و‬ ‫بنەڕەتی شێوازی دەسەاڵتدارێتیان بووە‪.‬‬ ‫بەدیویئەودیودا مرۆڤ لەناو دونیایەکی‬ ‫پڕ لە توندوتیژیدا بەدوای ئەو یەکانەدا‬ ‫دەگەڕێ���ت ک���ە دەتوانێتبیانپارێزێت‪،‬‬ ‫ئەگەر دەوڵ���ەت‌و دەزگا فەرمییەکانی‬ ‫حوکمڕان���ی ئ���ەم کارەی���ان نەک���رد‪،‬‬ ‫یاخ���ود خ���ودی دەوڵەت خ���ۆی بوو‬ ‫بەیەکەێک لە گەمەکەرە توندوتیژەکان‪،‬‬ ‫ئەودەم زیندوکردن���ەوە‌و گەڕانەوە بۆ‬ ‫خێڵ‌وتائیف���ەی دینی بۆ خۆپاراس���تن‬ ‫کاردانەوەیەکی سروشتییە‪.‬‬

‫دروستدەکات زۆرهۆکارن کە هەندێکیان‬ ‫پەیوەس���تن بەش���ێوازی کارک���ردن‌و‬ ‫ئیداره‌دان���ی دەوڵەت���ەوە‪ ،‬هەندێکیان‬ ‫به‌پەیوەندیه‌ هەرێمایەتییەکانەوە هەیە‪،‬‬ ‫بڕێک���ی تری���ان پابەس���تە بەدیاردەی‬ ‫بەجیهانیبونەوە‌وەک یەکێک لەچوارچێوە‬ ‫س���ەرەکییەکانی دونی���ای ئەم���ڕۆو‬ ‫ئەوانیتریش���یان ڕەگوڕیشەی ئابوریی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیان هەیە‪ .‬بۆ نمونە لەئاستی‬ ‫کۆمەاڵیەتی���دا بەرزبونەوەی بڕو ڕادەی‬ ‫نەخوێندەواریی لەدونی���ای عەرەبیدا‪،‬‬ ‫پاشەکش���ێی ت���ەواوی فێرگەکان���ی‬ ‫خوێندن‌و‌وێرانبونی سیستمی پەروەردەو‬

‫هەر خوێندنەوەیەک‬ ‫بۆ دیاردەکانی ئەم‬ ‫ناوچەیە باز بەسەر ئەم‬ ‫ڕاستییە سادانەدا بنێت‌و‬ ‫باس لەکاریگەریی ئەم‬ ‫دێڕ یان ئەو دێڕی‬ ‫قورئان‪ ،‬ئەم یان ئەو‬ ‫گوتەی پێغەبەر‪ ،‬فاڵن‬ ‫یان فیسار کتێبی‬ ‫عولەماکانی کەالم‬ ‫بکات‌و وەک هۆکاری‬ ‫ئەو دۆخەی ئەمڕۆ لەم‬ ‫ناوچەیدا نمایشیان‬ ‫بکات‪ ،‬هەم خۆی‌و هەم‬ ‫هەمومان بەهەڵەدا‬ ‫دەبات‬

‫بۆشی‌و بەتاڵی زانکۆکانی ئەم ناوچەیە‬ ‫لەه���ۆکارە س���ەرەکییەکانن‪ .‬دوای‬ ‫ئەمانەش دەرەنجامەکانی بااڵدەستیی‬ ‫میدیایەکی ئاراستەکراوی بێناوەرۆک‌و‬ ‫بێپرسیار‪ ،‬کە کاری هەرە سەرەکییان‬ ‫مرۆڤەکان���ە‪،‬‬ ‫مێشکش���ۆرینەوەی‬ ‫ش���تگەلێکن قابیل���ی نکوڵیلێک���ردن‬ ‫نین‪ .‬ئەمە جگە لەبااڵدەس���تیی زوڵم‌و‬ ‫زۆرو پەراوێزخس���تنی کۆمەاڵیەتی���ی‌و‬ ‫گوێنەگرت���ن‌و ڕێزنەگرت���ن بەس���ەدان‬ ‫شێوازی جۆربەجۆر لەمرۆڤ‪ .‬گەورەبونی‬ ‫ژم���ارەی س���واڵکەرەکان لەدونی���ای‬ ‫عەرەبدا‪ ،‬پەیدابونی هەژاریی کوشندە‬ ‫لەپ���اڵ دەوڵەمەندبونێک���ی بێوێن���ەو‬ ‫خەیاڵی���دا‪ ،‬دروس���تبونی خەڵکانێک‬ ‫ئاوێک دەخۆنەوە نەخۆشیان دەخەن‪،‬‬ ‫لەپ���اڵ خەڵکانێکدا هەمو ئەو ش���تانە‬ ‫دەخۆن‌و دەخۆنەوە کە لەگرانبەهاترین‬ ‫کارخانەکان���ی دونیادا دروس���تکراوە‪،‬‬ ‫هۆکاری دیکەی دروستبونی ئەو دۆخەی‬ ‫ئەمڕۆن‪ .‬دروستکردنی دونیایەک لەسی‬ ‫ساڵی ڕابردودا کە تیایدا بڕێکی گەورە‬ ‫لەگەنجان‌و الوان���ی ئەو دونیایە خەون‬ ‫بەکۆچکردن‌و هەاڵتن‌و سەرهەڵگرتنەوە‬ ‫دەبین���ن بۆ ش���وێنێک بتوانێت لەپاڵ‬ ‫دابینکردن���ی نان‌و ئاوێکی پاکدا‪ ،‬بڕێک‬ ‫لەڕێزو کەرامەتیشیان پێببەخشێتەوە‪،‬‬ ‫گەنجنێک ئامادەبن لەدەریاکاندا بمرن‪،‬‬ ‫بەاڵم نەبن بەبەش���ێک ل���ەو بێڕیزی‌و‬ ‫بێکەرامەتییەی لەنیش���تیمانی خۆیاندا‬ ‫ملمالنێکانی دونیای ئەمڕۆ‬ ‫ملمالنێکان���ی دونی���ای ئەمڕۆ چەند بەرامبەریان دەکرێت‪.‬‬ ‫ملمالنێ���ی نێ���وان تائیف���ە دینیی���ە‬ ‫کێشەکانی دەوڵەت‬ ‫جیاوازەکان‌و گروپە ئەتنیە جیاوازەکانە‪،‬‬ ‫لەم ناوچەی���ەدا هەڵوەش���اندنەوەو‬ ‫ئەوەن���دەش ملمالنێی ناو یەک تائیفەو‬ ‫یەک گروپی دینی‌و ئەتنیشن‪ .‬کێشەی هەالرهەالربونی بەردەوامی دەزگاکانی‬ ‫سوننەکان لەناو خۆیاندا‪ ،‬ملمالنێی نێوان دەوڵەت‪‌،‬وێرانبون���ی دەوڵ���ەت‌وەک‬ ‫باڵە جیاوازەکانی هێزە ش���یعییەکان‪ ،‬ناوکۆییەکی کۆمەاڵیەتیی‪ ،‬لەدەستدانی‬ ‫هیچی‌وای کەمتر نییە لەگەڵ ملمالنێی توان���ای مۆنۆپۆڵکردن���ی توندوتیژیی‪،‬‬ ‫ئ���ەو الیەنانە لەگەڵ یەک���دا‪ .‬ئەوەی کۆنترۆڵکردن���ی دەزگاکان���ی لەالیەن‬ ‫ئ���ەم ملمالنێیەش لەدونی���ای ئەمڕۆدا نوخبەیەک���ی بچوکی نابەرپرس���یارو‬

‫س���تەمگەرەوە‪ ،‬دروستکردنی لەشکری‬ ‫تایبەت‌و لەش���کری تەریب‌و لەش���کری‬ ‫ناوچەیی‌و حیزبی‌و هت���د‪ ...‬لەئاکارە‬ ‫س���ەرەکییەکانی ژیان���ی دەوڵەتە لەم‬ ‫چەند دەیەی دوایی���دا‪ .‬جگە لەمانە‬ ‫دروس���تبونی "نەزمێکی هەرێمایەتی"‪،‬‬ ‫بەمان���ای "نیزامێک���ی ئیقلیمی���ی"‪،‬‬ ‫ک���ە تیای���دا دەوڵەتەکان���ی ناوچەکە‪،‬‬ ‫هەریەکەو بۆ مەبەس���تێکی جیاواز کە‬ ‫هەمیش���ە مەبەس���تی دینیی‌و تائیفی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬دەس���توەرئەدەنە کاروب���اری‬ ‫دەوڵەتەکانی دراوسێییانەوەو پرۆسەی‬ ‫چاکس���ازیی‌و گۆڕانکاریی سیاس���یی‌و‬ ‫پێشخس���تنی ئابوری���ی پەکدەخ���ەن‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمونە دەس���توەردانی س���عودیەو‬ ‫تورکیاو ئێران لەعێراقدا‪ ،‬دەستوەردانی‬ ‫ئێران‌و ئیسرائیل‌و س���وریا لەلوبناندا‪،‬‬ ‫دەس���توەردانی س���عودیەو قەت���ەر‬ ‫لەمیس���ردا‪ ،‬دەس���توەردانی تورکیاو‬ ‫ئێران‌و عێراق‌و س���عودیەو ئیس���رائیل‌و‬ ‫قەت���ەرو ئەوانیتر لەس���وریادا نمونەی‬ ‫زەق‌و بەرچ���اوی ئ���ەم دۆخەن‪ .‬هەمو‬ ‫ئەم دەس���توەردانانە‪ ،‬کە مەبەس���تی‬ ‫سیاسیی‌و تەماحی دەس���ەاڵتدارێتی‌و‬ ‫خەون���ی هەیمەنەک���ردن ئاراس���تەیان‬ ‫دەکات‪ ،‬دەرەنجامی هێجگار نێگەتیڤ‌و‬ ‫خراپیان بۆ س���ەرجەمی کۆمەڵگاکانی‬ ‫ئ���ەم ناوچەی���ە هەی���ە‪ .‬ئ���ەم نەزمە‬ ‫هەرێمایەتیی���ە‪ ،‬ک���ە بەدەی���ان هێڵی‬ ‫دیارو نادی���ارەوە بەملمالنێ جیهانی‌و‬ ‫گرێ���دراوە‪،‬‬ ‫نێودەوڵەتییەکان���ەوە‬ ‫بەشێکی گرنگ‌و سەرەکیی کێشەکانی‬ ‫ئەم ناوچەیە‪ .‬ئەوەشی ئەم ملمالنێ‌و‬ ‫کێش���انە ئاراس���تە دەکات‪ ،‬کولت���ورو‬ ‫دین‌و تائیفیەت نییە‪ ،‬بەڵکو ستراتیژی‬ ‫ناوەکی‌و دەرەکی دەسەاڵت‌و هەیمەنەیە‪.‬‬ ‫بەکارهێن���ان‌و بەگەڕخس���تنی دی���ن‌و‬ ‫کولتورو تائیفیەت‪ ،‬بەشێکن لەم گشتە‬ ‫گەورەیە‪ ،‬ب���ەاڵم بەهیچ مانایەک هێزو‬ ‫هۆکاری دەستنیش���انکەرو س���ەرەکی‬ ‫نین‪.‬‬ ‫دەره‌نجامێکی سەرەتایی‬ ‫بەکورتی‪ ،‬کێش���ەکانی ئەم ناوچەیە‬ ‫کەمتر کێش���ەی کولت���ورو دین‌و زیاتر‬ ‫کێش���ەی ئابوری���ی‌و کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫سیاس���ین‪ .‬خاڵێ���ک لەکۆتای���ی ئەم‬ ‫نوس���یەندا بمەوێ���ت باس���ی بک���ەم‬ ‫کێش���ەی گەنجان‌و الوانی ئەم ناوچەیە‬ ‫‪ ،%٦٠‬شەست لەس���ەدی‪ ،‬دانیشتوانی‬ ‫خۆرهەاڵت���ی ناوەڕاس���ت گەنجانی ژێر‬ ‫تەمەنی س���ی س���اڵن‌و زۆربەی هەرە‬ ‫زۆریش���یان کەس���انی ه���ەژارو بێکارو‬ ‫بێئایندەن‪ ،‬لەدۆخ���ی بێئومێدییەکەی‬ ‫ق���وڵ‌و ترس���ناکدا دەژی���ن‪ ،‬توان���ای‬ ‫دروس���تکردنی خێزانیان نییەو لەڕوی‬ ‫کۆمەاڵیەتییەوە لەدۆخی پەراوێزخستن‌و‬ ‫تەنهاییەکی گەورەدا دەژین‪ .‬بەبۆچونی‬ ‫من هەر خوێندنەوەیەک بۆ دیاردەکانی‬ ‫ئەم ناوچەیە باز بەس���ەر ئەم ڕاستییە‬ ‫سادانەدا بنێت‌و باس لەکاریگەریی ئەم‬ ‫دێ���ڕ یان ئەو دێ���ڕی قورئان‪ ،‬ئەم یان‬ ‫ئەو گوتەی پێغەبەر‪ ،‬فاڵن یان فیس���ار‬ ‫کتێبی عولەماکان���ی کەالم بکات‌و‌وەک‬ ‫هۆکاری ئەو دۆخەی ئەمڕۆ لەم ناوچەیدا‬ ‫نمایش���یان ب���کات‪ ،‬هەم خ���ۆی‌و هەم‬ ‫هەمومان بەهەڵەدا دەبات‪ .‬کێشەکانی‬ ‫ئ���ەم ناوچەیە کێش���ەی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئابوری���ی‌و سیاس���یین‪ ،‬پەیوەندی���ان‬ ‫بەش���ێوازی حوکمڕان���ی‌و ژم���ارەی‬ ‫دانیش���توان‌و پرۆس���ەی هەاڵوێ���ردن‌و‬ ‫پەراوێزخس���تن‌و هەژارخستنەوە هەیە‪،‬‬ ‫ئەمان���ەش کێش���ەگەلێکن ناکرێ���ت‬ ‫بەگریمان���ەی ئ���ەوەی گوای���ە دی���ن‌و‬ ‫کولتورێ���ک ئامادەیە کە هەزار س���اڵە‬ ‫بێگ���ۆڕان ئام���ادەن‪ ،‬لێکبدرێت���ەوە‪.‬‬ ‫نیشاندانی کێشەکانی ئەم ناوچەیە‌وەک‬ ‫دەرەنجامی "کولتوری دواکەوتو"‪ ،‬یان‬ ‫"دواکەوتویی کولتوریی"‪ ،‬لەباش���ترین‬ ‫دۆخدا‪ ،‬بینینی درەختێکی بچوکە بەبێ‬ ‫بینینی دارس���تانەکە‪ .‬دەکرێت لێرەدا‬ ‫لەخۆمان بپرس���ین ‪:‬باش���ە ئەگەر ئەو‬ ‫سەرمایەو سامانە زۆرەی لەناوچەکەدا‬ ‫هەی���ە‪ ،‬ئەگ���ەر ئەو کەرەس���تە خاوە‬ ‫زۆران���ەی کە هەن‪ ،‬ئەگ���ەر ئەو توانا‬ ‫مرۆییەی کە ئامادەیە‪ ،‬بەش���ێوەیەکی‬ ‫باش بخرانایەتە کار بۆ دۆزینەوەی‌ کار‬ ‫بۆ بێکاران‌و بۆ پێشخستنی ژیانی ئەو‬ ‫ژم���ارە زۆرە لەگەنجانی ناوچەکە‪ ،‬ئایا‬ ‫کێش���ەکانی ئەم ناوچەیە‌وەک ئەمڕۆکە‬ ‫دەب���ون؟ ئای���ا ڕادەی نائومێدی���ی‌و‬ ‫توڕەبون‌و بەدبین���ی لەناوچەکەدا‌وەک‬ ‫ئەمڕۆ دەبو؟‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫داعش‪ ،‬ئیسالم‪ ،‬عه‌ره‌ب‬ ‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫ئای���ا داع���ش به‌رهه‌م���ی گه‌ش���ه‌ی‬ ‫ئیسالمی سیاس���یه‪ ،‬یان ده‌رئه‌نجامی‬ ‫دۆخی سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئابوری‬ ‫کۆمه‌ڵ���گای عه‌ره‌ب���ه؟ دی���اره داعش‬ ‫رێکخراوێک���ی دابڕاو نی���ه له‌هه‌مو ئه‌و‬ ‫رێکخراوه هاوش���ێوانه‌ی که پێش ئه‌و‬ ‫هه‌بون‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌م ڕوانگه‌یه‌وه بنواڕین‪،‬‬ ‫به‌و جۆره‌ی که داعش هێزێکی ڕادیکاڵی‬ ‫توندڕه‌وه له‌ئه‌وپه‌ڕی توندوتیژیدا ئه‌وا‬ ‫ڕه‌گی ئه‌م جۆره دونیابینیه ده‌گه‌ڕێته‌وه‬ ‫ب���ۆ رێکخراوه پێش���ینه‌كانی‪ .‬ده‌كرێت‬ ‫لێره‌دا بپرس���ین ئایا ئیسالمی سیاسی‬ ‫ب���ه‌چ ئاراس���ته‌یه‌كدا ده‌ڕوات؟ ئای���ا‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای هاتنه نێو پانتایی گشتی‬ ‫ئیس�ل�امی سیاس���ی به‌ئاراس���ته‌یه‌كی‬ ‫س���تونی هه‌تا بێت توندڕه‌وتر ده‌بێت‪،‬‬ ‫یان توندڕه‌وبون ته‌نها باڵێکه له‌ئیسالمی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬به‌جۆرێ���ک له‌هه‌مانکات���دا‬ ‫هاوش���ان به‌توندڕه‌وب���ون‪ ،‬ئیس�ل�امی‬ ‫سیاسی به‌پێچه‌وانه‌وه له‌هه‌ندێ جێگادا‬ ‫میانڕه‌و یان نه‌رمڕه‌و ده‌بێت‪ .‬له‌ڕاستیدا‬ ‫بۆ سه‌لماندنی ئه‌وه‌ی که ئایا ئیسالمی‬ ‫سیاس���ی زیاترو زیاتر توندڕه‌و ده‌بێت‬ ‫یان هاوش���ان به‌توندڕه‌ویی میانڕه‌ویش‬ ‫ده‌بێ���ت پێویس���تی به‌توێژینه‌وه‌یه‌كی‬ ‫به‌رفراوان���ی ورد هه‌ی���ه ک���ه له‌توانای‬ ‫ئ���ه‌م نوس���ینه‌دانیه‪ .‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫له‌به‌رده‌س���تدایه ئه‌وه‌یه که رێکخراوی‬ ‫تون���دڕه‌و له‌هه‌مانکات���دا رێکخ���راوی‬ ‫میانڕه‌ویش هه‌ن له‌نێو کایه جیاوازه‌کانی‬ ‫ئیس�ل�امی سیاس���یدا‪ .‬هه‌بونی هه‌ردو‬ ‫ئاراس���ته‌كه ئه‌وه‌م���ان پێده‌ڵێ���ت که‬ ‫ئیسالمی سیاس���ی ده‌رئه‌نجامی دیدی‬ ‫که‌سه‌كانه‪ ،‬نه‌ك سروش���تێکی دینی‪.‬‬ ‫به‌م پێیه ئه‌وه که‌س���ه‌كانن که به‌پێی‬ ‫پێگه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی‌و ئابورییان‬ ‫ک���ه ئیس�ل�ام به‌پێ���ی دی���دی خۆیان‬ ‫ڕاڤه‌ئه‌كه‌ن‪ .‬ئه‌م دیارده‌یه پێمانده‌ڵێت‬ ‫ک���ه ئیس�ل�ام له‌ئیمان���ه‌وه بوه‌ته ڕاو‬

‫بۆچون‌و ڕاڤه‌کردن‪ .‬چۆنێتی ڕاڤه‌كردن‬ ‫بنه‌مای چۆنێتی ڕایه‪ .‬دیاره ئاشکرایه‬ ‫که جیاوازیه‌كی گ���ه‌وره هه‌یه له‌نێوان‬ ‫ئیم���ان‌و ڕادا‪ .‬به‌پێی ئیبن موقه‌فه‌ع ڕا‬ ‫له‌رێگای نه‌یاریه‌وه ده‌س���ه‌پێت‪ .‬بۆیه‬ ‫کاتێک دین ده‌بێته ڕا ئه‌وا دین ده‌بێته‬ ‫ئامرازێک���ی نه‌یاری���ی‪ .‬بۆیه کاتێک که‬ ‫دین ده‌بێته ڕا ئه‌وا که‌س���ی خاوه‌ن ڕا‬ ‫ده‌بێت���ه ڕاڤه‌كه‌ری دی���ن‪ .‬ئه‌گه‌ر هاتو‬ ‫که‌س���ێک دینی به‌پێی خواستی خۆی‬ ‫یان بۆخۆی ڕاڤه‌كرد ئه‌وا بێدینه‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌پانتایی دین���دارو بێدینیی‬ ‫دوربکه‌وینه‌وه‪ ،‬کاتێ���ک دین ڕایه ئه‌وا‬ ‫ئه‌‌سته‌مه قس���ه له‌سه‌ر ڕاستیی بکه‌ین‬ ‫چونکه جیاوازی ڕا مانای ڕاستێتی یان‬ ‫ناڕاس���تێتی نیه‪ .‬ده‌رئه‌نجامی ئه‌مه‌ش‬ ‫لێکدان���ه‌وه‌ی ناکۆت���ای دین���ه به‌پێی‬ ‫خواستی سیاسی‌و ئابوری‌وکۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫ئێمه گ���ه‌ر به‌خێرایی ئاوڕێک له‌مێژوی‬ ‫چه‌ن���د ده‌ی���ه‌ی ڕاب���وردو بده‌ین���ه‌وه‬ ‫ده‌بینی���ن ک���ه دۆخ���ی کۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و ئابوری راسته‌وخۆ به‌رپرس‬ ‫بون له‌به‌رهه‌مهێنانی جۆری ڕاڤه‌كردنی‬ ‫ئیسالم‪ .‬که له‌ئه‌نجامدا بوه‌ته هۆکاری‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی جۆری جیاوازی ڕ‌‌ه‌وتی‬ ‫ئیسالمی‪ .‬لێره‌وه ده‌مه‌وێت بێمه که‌رتی‬ ‫دوه‌می دیده‌كه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌به‌شی یه‌كه‌مدا‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی ڕاسته‌وخۆ هه‌بێت له‌نێوان‬ ‫داع���ش؛ وه‌ك رێکخراوێکی ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی تیرۆریس���ت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ژینگه‌ی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی‌و ئابوری کۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫کهله‌ئه‌نجامدا ئیسالم ڕاڤه‌ده‌کات به‌پێی‬ ‫ئه‌و شێوازه‌ی که به‌پێویستی ده‌زانێت‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و دۆخه کۆمه‌اڵیه‌تیه‪،‬‬ ‫ئه‌وا په‌یوه‌ندیه‌كی ڕاسته‌وخۆش هه‌یه‬ ‫له‌نێوان جۆری ئیس�ل�امی سیاس���ی‌و‬ ‫عه‌ره‌ب‪ .‬عه‌ره‌ب چ وه‌ک که‌لتور چ وه‌ك‬ ‫دۆخی سیاس���ی‪ .‬ئه‌مه ده‌رئه‌نجامێکی‬ ‫تا ئاستێک ترس���ناکه‪ .‬چونکه ئه‌گه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ن���دی نێوان ج���ۆری کۆمه‌ڵگاو‬ ‫جۆری ئیسالمی سیاسی په‌یوه‌ندیه‌کی‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆبێت‪ .‬هیچ کۆمه‌ڵگایه‌كیش‬ ‫له‌هی���چ کۆمه‌ڵگایه‌ك���ی ت���ر نه‌چێت‬ ‫له‌زۆر بواردا‪ .‬ئه‌وا ئیس�ل�امی سیاسی‬ ‫کۆمه‌ڵگای ‌هك‌ ناگونجێت بۆ کۆمه‌ڵگایه‌كی‬ ‫تر‪ ،‬به‌م پێیه ئیس�ل�امی سیاس���ی که‬ ‫بانگه‌ش���ه‌ی جیهانێت���ی ده‌ک���ه‌ن یان‬ ‫نه‌یارێتی ش���ێوازی رێکخستنی مۆدرێن‬ ‫ده‌كه‌ن ب���ۆ دونیا که خۆی له‌ده‌وڵه‌تی‬ ‫نه‌ته‌وه‌و سنور ده‌بینێته‌وه‪ ،‬بۆ خۆیان‬

‫ئایا ده‌كرێت بڵێین‬ ‫که ئیسالمی‬ ‫سیاسی به‌گشتی‌و‬ ‫ئیسالمی سیاسی‬ ‫توندڕه‌و شێوازێکن‬ ‫له‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‬ ‫خواست‌و‬ ‫نه‌هامه‌تیه‌كانی‬ ‫کۆمه‌ڵگاکانیان؟‬ ‫رێکخ���راوی په‌یوه‌س���تن به‌کۆمه‌ڵگاو‬ ‫ده‌وڵه‌ت‌و نه‌ته‌وه‌كانه‌وه‪.‬‬ ‫به‌پشتبه‌س���تن ب���ه‌م دی���ده ئای���ا‬ ‫ده‌كرێت بڵێین که ئیس�ل�امی سیاسی‬ ‫به‌گشتی‌و ئیس�ل�امی سیاسی توندڕه‌و‬ ‫که له‌ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس���تدا‬ ‫چاالک���ن کۆمه‌ڵ���ه بزوتنه‌وه‌یه‌كن که‬ ‫په‌یوه‌س���تن به‌کۆمه‌ڵگاکانیان���ه‌وه‪،‬‬ ‫ش���ێوازێکن له‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی خواست‌و‬ ‫نه‌هامه‌تیه‌كان���ی کۆمه‌ڵگاکانیان‪ .‬به‌م‬ ‫پێیه ئیس�ل�امی سیاس���ی عه‌ره‌بی بۆ‬ ‫دونی���ای کوردی ناگونجێ���ت به‌تایبه‌ت‬ ‫کاتێک ع���ه‌ره‌ب گه‌لی چه‌وس���ێنه‌ری‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی کوردن‪.‬‬ ‫ئێم���ه س���ه‌ره‌تاکانی جیابون���ه‌وه‌و‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی ئیسالمی سیاسی کوردی‬ ‫ده‌بینی���ن ل���ه‌م رۆژان���ه‌دا‪ ،‬به‌هیواین‬ ‫ته‌نه���ا موجامه‌له نه‌بێ���ت بۆ دۆخه‌كه‬ ‫به‌ڵك���و پچڕانێک���ی ڕاس���ته‌قینه بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیس�ل�امی سیاس���ی عه‌ره‌بدا‪.‬‬ ‫ماده‌م ئیس�ل�امی سیاس���ی ڕایه‪ ،‬ڕاش‬ ‫ده‌رئه‌نجامی دۆخی دونیای که‌سه‌كانه‬ ‫ئه‌وا ته‌نها سروش���تیه که ڕای کوردی‬ ‫جیاوازبێ���ت بۆ دونیا ل���ه‌ڕای عه‌ره‌ب‪،‬‬

‫له‌ئه‌نجامدا ئیس�ل�امی سیاسی کوردی‬ ‫جیاوازبێت له‌ئیسالمی سیاسی عه‌ره‌ب‪.‬‬ ‫دی���اره پچڕانێك���ی وه‌ها ئاس���ان نیه‬ ‫به‌تایبه‌ت کاتێک ئیس�ل�امی سیاس���ی‬ ‫کوردی به‌رهه‌می ئیس�ل�امی سیاس���ی‬ ‫عه‌ره‌به‌و چه‌‌ندین س���اڵه ئه‌ندامه‌کانی‬ ‫به‌بیروڕای بیری عه‌ره‌ب گۆش ده‌كات‪.‬‬ ‫ئێس���تا پچڕانێک���ی وه‌ها پێویس���تی‬ ‫به‌وه‌یه که ڕاڤ���ه‌كاری جیاواز بهێنێته‬ ‫ئاراوه‪ .‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی ده‌یبینین بریتیه‬ ‫له‌خۆس���ه‌پاندنی روداو به‌س���ه‌ر بیردا‪.‬‬ ‫ئه‌م دۆخ���ه ده‌مانبات بۆ دونیای بیری‬ ‫پۆس���تمۆدرێن که تیایدا روداو رۆڵێکی‬ ‫گرنگ ده‌بینێت له‌داڕشتن‌و سه‌رله‌نوێ‬ ‫داڕشتنه‌وه‌ی چۆنێتی دونیابینی‪ .‬روداو‬ ‫س���اته‌وه‌ختی پچڕان���ه له‌به‌رده‌وامیی‬ ‫مێژو‪ ،‬س���اته‌وه‌ختی ڕاماڵینی پۆشاکی‬ ‫سه‌ر واقیعه‪ ،‬ساته‌وه‌ختی ڕامانه له‌وه‌ی‬ ‫که چی���دی پێودانگ‌و ڕاڤ���ه‌و وه‌اڵمه‬ ‫کۆنه‌كان موقنیع نی���ن‪ .‬به‌اڵم قه‌یرانی‬ ‫روداو بریتی���ه ل���ه‌وه‌ی که که‌ی‌و چۆن‬ ‫هه‌‌س���تی پێده‌كرێت که روداوه‪ ،‬چۆن‬ ‫ده‌بێته مامانی بیری نوێ‪ ،‬دیدی نوێ‪،‬‬ ‫ڕاڤه‌ی ن���وێ‪ .‬ئایا روداوه‌كانی ئه‌مڕۆی‬ ‫ناوه‌ڕاستی عێراق‌و جێگاکانی تر به‌سن‬ ‫بۆئه‌وه‌ی ئیسالمی سیاسی کوردی بێته‬ ‫ئاراوه؟ ده‌بێت ئه‌وه‌ بوترێت که یه‌كێک‬ ‫له‌پاڵنه‌ره‌كانی گۆڕانکاری له‌هه‌ڵوێستی‬ ‫هێزه ئیس�ل�امیه سیاس���یه‌كانی هه‌‌رێم‬ ‫بریتیه له‌بونی جۆرێک له‌دیموکراسی‌و‬ ‫میدی���ای جیاواز له‌هه‌رێم‪ .‬بۆیه دۆخی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی جارێکی تر بااڵده‌س���ت‬ ‫ده‌بێت���ه‌وه له‌چۆنێت���ی داڕش���تنی‬ ‫دونیابین���ی‪ .‬وه‌ک چۆن کۆمۆنیس���تی‬ ‫چینی‌و کۆمۆنیستی سۆڤیه‌تی نه‌یاربون‪،‬‬ ‫ئاساییه که ئیسالمی سیاسی کوردی‌و‬ ‫ئیسالمی سیاسی عه‌ره‌بییش‪ ،‬سه‌رباری‬ ‫هاوشێوه‌یی مه‌رجه‌عیان‪ ،‬جودابن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی مایه‌ی پرسیاره ئه‌وه‌یه که ئایا‬ ‫هه‌تا چه‌ندێک ئیسالمی سیاسی کوردی‬ ‫ده‌توانێت روداو بگۆڕێت بۆ فیکر‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ته‌نها ده‌رخس���تنی هه‌ڵوێس���تێک یان‬ ‫خیتابێکی جی���اواز‪ .‬به‌تایبه‌ت کاتێک‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێست‌و خیتابانه به‌كاربهێنرێن‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ی ک���ه فش���اری دۆخه‌ك���ه‬ ‫که‌مبکه‌نه‌وه‌و پاش���ان بگه‌ڕێنه‌وه سه‌ر‬ ‫دۆخه کۆنه‌که‪ .‬به‌ش���ێوه‌یه‌کی تر ئایا‬ ‫ئێمه چه‌‌ندێک له‌گ���ه‌ڵ واقیعدا مامه‌ڵه‬ ‫ده‌که‌ین‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا چه‌ندێک له‌گه‌ڵ‬ ‫وتارێکی هه‌نوکه‌ییدا مامه‌ڵه‌ ده‌که‌ین؟‬

‫حكومه‌تی‌ بنكه‌فراوان‌و ده‌سه‌اڵت ‌ی خۆجێیه‌ت ‌ی حزبی‬

‫ی حاجی‌ عینایه‌ت‬ ‫عومه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنداو له‌چه‌ند‬ ‫له‌س���ه‌روبه‌ند ‌‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌م كرد ك ‌ه‬ ‫نوس���ینێكمدا باس��� ‌‬ ‫ی كۆتای‌ توركمان‪ ،‬مه‌سیحی‌‪،‬‬ ‫كورسیه‌كان ‌‬ ‫ئه‌رمه‌ن موڵكی‌ پارتیه‌ به‌خستنه‌بری‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی س���ودلێوه‌رگرتن له‌كات��� ‌‬ ‫به‌نی���از ‌‬ ‫ی خۆیان كورس���یان‬ ‫خۆیدا زیاد له‌ماف ‌‬ ‫پێدراو‌ه له‌پارله‌مان‌و له‌ئه‌نجومه‌نه‌كان‪،‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ گوێ ش���لنه‌كرا ب���ۆ ئه‌م‬ ‫ی خۆش���م‬ ‫بۆچون��� ‌ه ته‌نانه‌ت هاوڕێیان ‌‬ ‫له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان نه‌یانویس���ت ئه‌م‬ ‫بابه‌ت��� ‌ه بوروژێنرێ‌و وتی���ان كاتی‌ نی ‌ه‬ ‫ی هه‌ندێ‬ ‫به‌ئێستاش���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌س‌و الیه‌ن نان‌و پیاز به‌م بۆچونه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆن‌و وای‌ لێكنه‌ده‌نه‌وه‌ كه‌ من دژ ‌‬ ‫مافی‌ كه‌مه‌نه‌ته‌وه‌كانم‪ ،‬پێشنیازی‌ من‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كورس���ی كۆتا هه‌بێت بۆ كه‌م ‌ه‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌كان‌و ئاینزاكانی‌ وه‌ك یه‌زیدی‌‌و‬ ‫كاك ‌هی‌و ره‌چ���اوی‌ كه‌می���ی‌ ژماره‌یان‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن(القاسم‬ ‫بكرێت هاوكۆلكه‌ ‌‬ ‫االنتخاب���ی) بۆ ئه‌وان بكرێ���ت به‌نیو‌ه‬ ‫ی‬ ‫یان یه‌ك له‌سه‌ر سێ‪ ،‬وات ‌ه دیاریكردن ‌‬ ‫كورس���یه‌كانیان به‌پێ���ی پێوه‌رێ���ك‬ ‫بێت ك��� ‌ه پارله‌مان دیاری���ده‌كات نه‌ك‬ ‫ی یاسایی‌و ئه‌وكاته‌ ئازاد ده‌بن‬ ‫بێبنه‌ما ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌بیروبۆچون‌و ده‌نگ���دان‌و پێكهێنان ‌‬ ‫ی یان ئه‌نجومه‌نه‌كان‌و‬ ‫كوتله‌ی‌ پارله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راس���ته‌قینه‌و پارێ���زه‌ر ‌‬ ‫نوێن���ه‌ر ‌‬ ‫ی كه‌م��� ‌ه نه‌ته‌وه‌كان‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان ‌‬ ‫ئاینزاكان ده‌بن‌و هیچ الیه‌نێك ناتوانێ‬ ‫ی خۆی‌ به‌كاریانبێنێ‪.‬‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ند ‌‬

‫ی‬ ‫ی دیموكرات ‌‬ ‫ی ‪ 2014/6/23‬پارت ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان بێگوێدان���ه‌ ده‌نگده‌ران��� ‌‬ ‫گ���ۆڕان‌و یه‌كێت���ی‌‌و یه‌كگرتوو كۆمه‌ڵ‪،‬‬ ‫ی‬ ‫شیوعی‌‪ ...‬هتد حكومه‌ته‌ خۆجێیه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ولێری‌ پێكهێن���ا به‌په‌نابردنه‌ به‌ر ‪5‬‬ ‫كورس���ی‌ كۆتای‌ كه‌مینه‌كان‪ ،‬سێ رۆژ‬ ‫له‌مه‌وبه‌ریش له‌دهۆك حكومه‌تی‌ خۆجێی‬ ‫ی‬ ‫به‌ته‌نه���ا پێكهێنا‪ ،‬ئێس���تا حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێ���رو دهۆك وات ‌ه ئ���ه‌و ناوچه‌یه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه پێیده‌وترێ زه‌رد (ك ‌ه له‌راس���تیدا‬ ‫زۆرین���ه‌ی‌ زه‌رد نی���ه‌) یه‌كالبویه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی حكومه‌تی‌ دامه‌زراوه‌یی‬ ‫پارتی‌‌و له‌بر ‌‬ ‫بنكه‌ف���راوان‌و حكومه‌ت���ی‌ خه‌ڵ���ك‪،‬‬ ‫ی حزب به‌رده‌وام���ی‌ ده‌بێ‌و‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌م شێوه‌ی ‌ه پارتی‌ ده‌ستی‌ له‌سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵگرت‌و سێ كورسیه‌كه‌ی‌ سلێمانیش ‌‬ ‫ی به‌رده‌وامی‌ ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫ده‌كاته‌ قوربان ‌‬ ‫حزبیه‌كه‌ی‌ له‌دهۆك‌و هه‌ولێر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫پارت���ی‌ له‌پێكهێنان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 1 +50%‬‬ ‫هه‌رێمیش���دا‪ ،‬گه‌ر توانیبا ‌‬ ‫كورس���یه‌كانی‌ مس���ۆگه‌ر بكات هه‌مان‬ ‫هه‌ن���گاوی‌ ده‌نا به‌اڵم ب ‌ه ‪ 11‬كورس���ی‬ ‫ی‬ ‫كۆت���ای‌ كه‌مین���ه‌كان‌و ‪38‬ی‌ خ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ده‌گه‌یش���ت ‌ه ‪ 56‬كورسی بۆی ‌ه ئه‌مه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ نه‌ك���را په‌نایبرده‌ ب���ه‌ر حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫بنكه‌ف���راوان‌و ده‌ی���ه‌وێ ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ی س���لێمانی‌‌و‬ ‫خۆجێ���ی له‌پارێ���زگا ‌‬ ‫ی گه‌رمیان‌و‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌و ئیداره‌ ‌‬ ‫پارێزگا ‌‬ ‫بیتوێن بكات ‌ه ئ���ه‌و پارچه‌ كێكه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دی پێبدات ‌ه ش���ه‌ڕو خۆ ‌‬ ‫الیه‌نه‌كان��� ‌‬ ‫ل���ه‌دوره‌و‌ه چاودێری���ی ب���كات‌و ببێت ‌ه‬ ‫ده‌مڕاستیان‪.‬‬ ‫ی له‌دهۆك‌و‬ ‫ی ب���ه‌م دو هه‌نگاوه‌ ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك��� ‌ه ب���اوه‌ڕ ‌‬ ‫هه‌ولێ���ر س���ه‌لماند ‌‬ ‫به‌حكومه‌ت���ی‌ یه‌كگرتوی‌ كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كگرتن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫نی���ه‌و هه‌وڵه‌كان��� ‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌ گه‌ڕان���ده‌وه‌ چوار‬ ‫ی ئه‌و دو‬ ‫گۆشه‌ی‌ یه‌كه‌م‌و به‌كۆنترۆڵكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مانایه‌ك بۆ حكومه‌ت ‌‬ ‫پارێزگایه‌ ئید ‌‬ ‫بنكه‌فراوان نامێنێ حكومه‌ت‌و پارله‌مان‬ ‫ی بێمانا‪ ،‬توركمان‌و‬ ‫ده‌بن���ه‌ دو ده‌زگا ‌‬

‫گه‌ر پارتی‌ چاو‬ ‫به‌م بڕیاره‌یدا‬ ‫نه‌خشێنێته‌وه‌‬ ‫پێویسته‌ الیه‌نه‌كانی‌‬ ‫دی‌ به‌تایبه‌ت گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی‌‌و ئیسالمیه‌كان‬ ‫له‌حكومه‌ته‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێر بكشێنه‌وه‬ ‫مه‌س���یحی‌‌و كلدانه‌كانیش باش ده‌زانن‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ئه‌وان به‌شكڵ به‌شداری‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی فیعلی‌ به‌ده‌ست‬ ‫خۆجێیه‌تین‌و ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫پارتی ده‌بێ‪ ،‬لیس���تی‌ كه‌مه‌نه‌ته‌وه‌كان‬ ‫ده‌بێ چۆن وه‌اڵمی‌ ئه‌و الیه‌نانه‌ بده‌نه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 13‬كورسین‌و له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫ك ‌ه خاوه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مس���اوه‌م ‌ه ‌‬ ‫خۆجێ���ی هه‌ولێر به‌هۆ ‌‬ ‫ئه‌وانه‌و‌ه بێبه‌ش���كران‪ ،‬ئه‌و راستیه‌ش‬ ‫باش ده‌زانن ك ‌ه ده‌نگه‌كانیان سه‌دانجار‬ ‫ی ئه‌وان زیات���ره‌؟ ئه‌م ‌ه‬ ‫له‌ده‌نگه‌كان��� ‌‬ ‫ی كه‌مه‌نه‌ته‌وه‌كان‬ ‫پرسێك ‌ه ئه‌بێ لیست ‌‬ ‫وه‌اڵمیبده‌نه‌وه‌و ئه‌و ئیحراجی ‌ه له‌به‌رده‌م‬ ‫رای‌ گش���تی‌ هه‌ولێری���ه‌كان چۆن پین ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی زه‌رد ‌‬ ‫ی ناوچ ‌ه ‌‬ ‫ده‌كه‌ن؟ ئێستا پارت ‌‬ ‫ی مس���ۆگه‌ركردو ش���ه‌ڕ به‌سێ‬ ‫بۆ خۆ ‌‬

‫ی‬ ‫كورسیه‌كه‌ی‌ ئه‌كات له‌سلێمانی‌‌و گومان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ش هه‌یه‌ كه‌ س���ێ كورس���یه‌ك ‌ه ‌‬ ‫س���لێمانی‌ بدات��� ‌ه ئ���ه‌و الیه‌ن���ه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫قایلده‌بێت ب���ه‌و حكومه‌ت ‌ه خۆجێیان ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و كه‌ له‌هه‌ولێرو دهۆك پێكیهێناوه‌و‬ ‫ی ب���ۆ دروس���تناكات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سه‌رئێش���ه‌ ‌‬ ‫الیه‌ن���ه‌ش ك��� ‌ه پارت���ی‌ ده‌نگی‌ س���ێ‬ ‫ی‬ ‫كورسیه‌كه‌ی‌ ده‌داتێ ئه‌بێ یان یه‌كێت ‌‬ ‫بێت یان گۆڕان هه‌ركامیش���یان بێت بۆ‬ ‫ئه‌و گرنگ نی���ه‌ ئه‌گه‌ریش هه‌یه‌ ده‌نگ‬ ‫ی‬ ‫به‌هیچیان نه‌دات‪ ،‬گرنگ كۆنترۆڵكردن ‌‬ ‫ی رێككه‌وتن ‌ه‬ ‫ی زه‌رده‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆ ‌‬ ‫ناوچ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫س���تراتیجیه‌ك ‌هی‌! نێوانی���ان ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫پێدان���ی‌ ده‌نگی‌ ئه‌و س���ێ كورس���ی ‌ه‬ ‫ی نزیكتره‌ ئه‌گه‌ریش زۆره‌ ك ‌ه‬ ‫به‌یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی پۆست وه‌رنه‌گرێت‪،‬‬ ‫ی له‌س���لێمان ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر وه‌ریش���یگرت ئه‌وه‌ پۆس���تێك ‌‬ ‫ره‌مزیی‌ وه‌رده‌گرێ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی ژمار‌ه ‪‌ 4‬‬ ‫به‌پێی یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگاكان‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ی پارێزگایه‌و‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫چاودێری���ی ال ‌‬ ‫ی مه‌یدانییش‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫ی ئه‌وتۆ‬ ‫به‌فیعلی‌ پارێزگاره‌و ئیتر رۆڵێك ‌‬ ‫بۆ پارله‌مان‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌سه‌ر‬ ‫ی ده‌مێنێ‬ ‫ی ناوخۆ نامێنێ‌و ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئاست ‌‬ ‫ی نه‌وت ‌ه ك ‌ه‬ ‫سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌و بازرگان ‌‬ ‫هه‌ردوكیان به‌ده‌ست پارتیه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫م���ن لێ���ره‌وه‌ به‌كۆمه‌اڵن��� ‌‬ ‫كوردستانی‌ راده‌گه‌یه‌نم گه‌ر پارتی‌ چاو‬ ‫به‌م بڕیاره‌یدا نه‌خشێنێته‌وه‌‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫ی به‌تایب���ه‌ت گ���ۆڕان‌و‬ ‫ی د‌‬ ‫الیه‌نه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و ئیسالمیه‌كان له‌حكومه‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر بكشێنه‌وه‌‪ ،‬ناكرێت له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫بنكه‌ف���راوان هاوبه‌ش بن‌و له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫خۆجێیی ك ‌ه حكومه‌تی‌ فیعلیه‌ بێبه‌ش‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش له‌یادنه‌كه‌ین به‌پێی یاس���ای‬ ‫پارێزگاكان پارێزگار كه‌س���ی یه‌كه‌مه‌و‬ ‫ی فیعلی‌ پارێزگای���ه‌ له‌هه‌مو‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی پارێزگا ته‌نها‬ ‫رویه‌كه‌وه‌و ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫رۆڵی‌ چاودێریی ده‌بینێ‪...،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫شکستی دەوڵەتی‬ ‫پاش کۆلۆنیالیزم‬ ‫رێبین هەردی‬ ‫هەندێک بیریاری فکری سیاسی بەهاری‬ ‫عەرەب���ی بەکۆتاییهاتنی نمونەی دەوڵەتی‬ ‫پاش کۆلۆنیالی���زم ئەزانن‪ .‬بەکۆتاییهاتنی‬ ‫ئ���ەو حوکمڕانیەی ئەزانن ک���ە لەزوربەی‬ ‫جێگەکاندا یان بەشۆڕش دژی کۆلۆنیالیزم‬ ‫هاتن���ە س���ەر حوک���م‪ ،‬ی���ان بەکوده‌تای‬ ‫سەربازیی دژی ئەو دەس���ەاڵتدارێتیانەی‬ ‫ه���اوکار یان دەستنیش���انکراوی دەوڵەتی‬ ‫کۆلۆنیال بون‪ .‬ئەم نوسەرانە بڕوایان وایە‬ ‫ئەوەی رویدا هیچ نیە جگە لەکۆتاییهاتنی‬ ‫ئ���ەم ش���ێوازە لەحوکمڕانی ک���ە لەپاش‬ ‫کۆلۆنیالیزمەوە دروس���تبوە‪ .‬حوکمڕانیەک‬ ‫کە گەرچی پاش کۆلۆنیالیزم دروس���تبوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بڕێکی زۆر لەخەس���ڵەتەکانی هەمان‬ ‫دەس���ەاڵتی لەناوخۆی���دا هەڵگرتوە‪ .‬ئەم‬ ‫حوکمڕانیە ب���ەردەوام لەقەیرانی دەرەکی‬ ‫یان ناوخۆییدا ئەژیاو لەقەیرانێکەوە بەرەو‬ ‫قەیرانێکی ت���ر هەنگاوی ئەنا‪ .‬دەزگایەکی‬ ‫س���ەرکوتکەرانەی لەپۆلیس���ی سیاس���ی‬ ‫بەناوی جیاوازەوە دروس���تکرد کە بەناوی‬ ‫پاراستنی ئاسایش‌و نەتەوەو نیشتیمانەوە‪،‬‬ ‫زیندانەکانی پڕکرد لەهەمو ئەو هاواڵتیانەی‬ ‫کە لەگەڵ ئاراس���تەو بەرنامەو ش���ێوازی‬ ‫حوکمڕانی���دا نی���ن‪ .‬لەراس���تیدا دەوڵەتی‬ ‫نیش���تیمانی کە بەناوی رزگاری‌و شۆڕش‌و‬ ‫دژایەتی کۆلۆنیالیزمەوە هاتبو‪ ،‬لەناوەڕۆکدا‬ ‫گۆڕاب���و ب���ۆ دەس���ەاڵتدارێتی خێزان یان‬ ‫چەن���د خێزانێک���ی سیاس���ی ک���ە هەمو‬ ‫شتێکی واڵتیان خس���تبوە ژێر کۆنتڕۆڵی‬ ‫خۆیانەوەو بەرژەوەن���دی تایبەتی خۆیان‬ ‫بەناوی بەرگریکردن لەواڵتەوە ئەپاراست‪.‬‬ ‫س���ااڵنێکی زۆری حوکمڕان���ی بەخوێ���ن‌و‬ ‫ئاگرو تیرۆر دەستیپێکرد کە رێزی لەهیچ‬ ‫ش���تێک نەئەگرت کە پەیوەندی بەماف‌و‬ ‫ئازادی هاواڵتیەکانی خۆیەوە هەبێت‪ .‬ئەم‬ ‫دەوڵەتەی پاش کۆلۆنیالیزم دروس���تبو‪،‬‬ ‫دەوڵەتێکی پۆلیس���یی پڕ لەپیشێلکاری‌و‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی چاوچنۆکان���ەی چەن���د‬ ‫خێزانێک���ی سیاس���ی بو ک���ە رەوایەتی‬ ‫بون���ی خ���ۆی بەکارئەهێنا ب���ۆ هەرچی‬ ‫س���ەرکوتکردنی زیاترو س���ەقامگیرکردنی‬ ‫هەرچ���ی زیات���ری دەس���ەاڵتی خ���ۆی‪.‬‬ ‫بەمانایەکی تر لەسەرەتاداو لەدەوڵەتاکانی‬ ‫پ���اش کۆلۆنیالیزم���دا تی���رۆری دەوڵەت‬ ‫هەبو‪ ،‬ئەش���کەنجەو زیندانیکردن‌و کوشتن‬ ‫بەدەس���تی دەوڵەت���داران هەبو‪ .‬دەوڵەتی‬ ‫پ���اش کۆلۆنیالی���زم ن���ەک لەبەدیهاتنی‬ ‫ئ���ەو چاوەڕوانیان���ەدا شکس���تی هێنا کە‬ ‫هەم���و کۆمەڵ���گاکان دوای کۆلۆنیالی���زم‬ ‫چاوەڕێی���ان لێئەک���رد‪ ،‬بەڵک���و چەندان‬ ‫قەیران‌و کێشەو گرفتی تازەی لەسەرجەم‬ ‫ئ���ەو کۆمەڵگایان���ەدا دروس���تکرد‪ .‬ئەم‬ ‫دەوڵەتە لەهەم���و ئاس���تەکانی ئابوری‪،‬‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‌و تەنانەت ئەخالقیدا‬ ‫نەک شکستی هێنا‪ ،‬بەڵکو دەسەاڵتدارێتی‬ ‫خۆی بو بەگرفتێکی س���ەرەکی کە نزیک‬ ‫نیوس���ەدە (کەمتر یان زیاتر) حوکمڕانی‬ ‫واڵتەکان���ی بەخوێ���ن‌و زیندان‌و کوش���تن‬ ‫کرد‪ .‬هەرچەندە ئەم دەس���ەاڵتدارێتیە زۆر‬ ‫بەهێزو لە س���کان نەهات���و دەرئەکەوت‪،‬‬ ‫بەتایبەتی پ���اش ئەوەی توانی لەس���ەر‬ ‫رێگ���ەی خۆی ب���ەر بەهەم���و هەوڵەکانی‬ ‫گۆڕانکاری چ ئاش���تیانە یان توندوتیژانە‬ ‫بگرێت‪ ،‬ب���ەاڵم بەراپەڕینە ئاش���تیخوازو‬ ‫جەماوەریەکان���ی واڵت���ە عەرەبی���ەکان‬ ‫لەتونس‌و بەتایبەتی لەمیس���ر‪ ،‬سەرەتای‬ ‫کۆتاییهاتن���ی ئ���ەم ش���ێوازە حوکمڕانیە‬ ‫دەس���تیپێکرد‪ .‬هەرچەن���دە نوس���ەرێکی‬ ‫ئەمەریکی بەرەگەز ئێرانی بەناوی حەمید‬ ‫دەباش���ی‪ ،‬بزوتن���ەوەی س���ەوزی ئێران‬ ‫بەس���ەرەتای دەرکەوتنی ئەم ش���ێوازەی‬ ‫شۆڕش دائەنێت‪ ،‬بەاڵم دان بەوەدا ئەنێت‬ ‫کە ئەوەی لەمەیدانی ئازادی میسر رویدا‪،‬‬ ‫ترۆپکی ئەو شێوازە خەباتەیە کە کۆتایی‬ ‫بەدەوڵەتی پ���اش کۆلۆنیالیزم هێنا‪ .‬ئەم‬ ‫کۆتاییهاتنەش وەک هەمان نوسەر ئەڵێت‪،‬‬ ‫تەنها کۆتاییهاتنی سیستەمێکی حوکمڕانی‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵک���و لەگەڵ خۆیدا کۆتای بەهەمو‬ ‫ئەو کلتورو بڕوا سیاسیانەش ئەهێنیت کە‬ ‫لەقۆناغی کۆلۆنیالیزم‌و دوای کۆلۆنیالیزمدا‬ ‫دروس���تبون‌و س���ەریانهەڵدا‪ ،‬ک���ە حەمید‬ ‫دەباش���ی ئیسالمی سیاس���یش بەیەکێک‬ ‫لەوانە دائەنێت‪ .‬بەراس���تیش لەمیس���ردا‬ ‫کە هەمو پێش���بینیەکان بۆ ئەوە ئەچون‬ ‫ئیس�ل�امی سیاس���ی لەنمون���ەی ئیخواندا‬ ‫ئەبێت���ە ئەڵتەرناتیڤێکی بەهێ���ز بۆ ئەم‬ ‫قۆناغە تازەیە‪ ،‬بەاڵم ئەم ئەزمونە بەهۆی‬ ‫زیاد لەهۆیەکەوە نەیتوانی لەساڵیک زیاتر‬ ‫خ���ۆی رابگرێ���ت‌و وەک ئەڵتەرناتیڤێکی‬ ‫بەهێز خۆی پیش���انی هەم���و کۆمەڵگای‬ ‫میس���ری بدات‪ .‬جیهان���ی دوای کەوتنی‬ ‫دەوڵەتی پاش کۆلۆنیالیزم بەو ش���ێوازانە‬ ‫حوکمڕان���ی ناکرێت ک���ە بەرهەمی هەمان‬

‫ئەو دڵڕەقی‌و‬ ‫توندوتیژیەی داعش‌و‬ ‫هاوسەنگەرەکانی‬ ‫بەکاریدێنن‪ ،‬هەمان‬ ‫دڵڕەقی‌و توندوتیژی‬ ‫دەوڵەتی پاش‬ ‫کۆلۆنیالیزمە کە‬ ‫سااڵنێکی زۆرە‬ ‫بەدڵڕەقیەکی زۆرەوە‬ ‫هەمو کۆمەڵگای‬ ‫لەزیندانێکی گەورەدا‬ ‫سەرکوتکردوە‬ ‫دنیاو قۆناغ بون‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەم راپەڕینە لەهەمو شوێنەکاندا‬ ‫بەهه‌م���ان نەخش���ەو رێگادا نەڕوێش���ت‌و‬ ‫بەهۆی زی���اد لەهۆکارێک���ەوە کە لەجێی‬ ‫دی باس���مانکردوە‪ ،‬لەراپەڕینێک���ی‬ ‫ئاش���تیخوازانەوە گۆڕا ب���ۆ پەنابردنە بەر‬ ‫توندوتیژیەک کە دڵڕەقانەترین شێوازەکانی‬ ‫شەڕی تیا بەکاردێت‪ ،‬وەک لەلیبیاو سوریاو‬ ‫تا ڕادەیەک یەمەندا ئەیبینین‪.‬‬ ‫دۆخ���ی عێ���راق کەمێ���ک ئاڵۆزت���رە‪،‬‬ ‫چونکە ئەو دەوڵەت���ەی پاش کۆلۆنیالیزم‬ ‫دروستبوبو بەدەس���تی دەرەکی روخێنرا‪،‬‬ ‫هەر لەبەرئ���ەوەش هەمو ئ���ەو هـێزانەی‬ ‫کە حوکمڕانییان کەوتە دەس���ت بەهەمان‬ ‫عەقڵیەت���ی دۆخ���ی پ���اش کۆلۆنیالیزم‬ ‫حوکمڕانیی���ان ک���رد‪ ،‬ئ���ەم ئەزمون���ە‬ ‫لەحوکمـڕان���ی مالیکیدا بەجۆرێک چڕبۆوە‬ ‫کە کاب���را خەونی بەدەس���ەاڵتدارێتیەکی‬ ‫ناوەندگەری وەک سەدام حسێنەوە ئەبینی‬ ‫کە ئەمجارە لەبری سوننیەکان‪ ،‬بەدەست‬ ‫شیعەکانەوەیە‪ .‬ساویلکەیی مالیکی لەوەدایە‬ ‫لەکاتێکدا هەوڵی دوبارەکردنەوەی هەمان‬ ‫شێوازی حوکمـڕانی ئەدا کە هەم قۆناغەکە‬ ‫لەروی سیاس���یەوە بەجێیهێش���توەو هەم‬ ‫خۆشی ئەو کەرەستانەی لەبەردەستدا نیە‬ ‫کە رێگەی ئەمجۆرە حوکمڕانیەی پێبدەن‪.‬‬ ‫مالیک���ی بەدڵڕەقیەکی گەورەوە پەالماری‬ ‫هەم���و ئەو هێزە س���وننی مەزهەبانەی دا‬ ‫کە لەگەل خەونی بەشیعەکردنی سەرجەم‬ ‫دامودەزگاکان���ی عێراق���دا ناک���ۆک بون‪.‬‬ ‫تەنانەت ئەو خۆپیش���اندانه‌ گەورانەش���ی‬ ‫بەتوندی س���ەرکوتکرد کە بەش���ێوازێکی‬ ‫مەدەنی ئەیانویس���ت ب���ەر بەتاکڕەویی‌و‬ ‫بەش���یعەکردنی دەوڵەتی عێ���راق بگرن‪.‬‬ ‫ئەزمونی عێراقی کە بەدەس���تی دەرەکی‬ ‫دروس���تکرابو‪ ،‬ئەو هێزانەی بەڕەاڵو ئازاد‬ ‫کردو بەحوکمڕانی گەیاند کە پەروەردەی‬ ‫سیاس���ی دەوڵەتی پاش کۆلۆنیالیزمن‌و‪،‬‬ ‫جگە لەش���ێوازەکانی ئەم دەوڵەتەش هیچ‬ ‫ش���ێوازێکی تازەی حوکمرانی نە ئەزانن‌و‬ ‫نە فێر ئەبن‪ .‬ئەوەی لەموس���ڵ‌و تکریت‌و‬ ‫ناوچە س���وننیەکان رویداو روئەدات‪ ،‬هیچ‬ ‫نیە جگە لەشکس���تی بەردەوامی شێوازی‬ ‫حوکمڕان���ی دەوڵەتی پ���اش کۆلۆنیالیزم‬ ‫کە جگ���ە لەقەی���ران‌و جەن���گ‌و دڵڕەقی‬ ‫هیچی ت���ر بەرهەمناهێنێت‪ .‬ئەو دڵڕەقی‌و‬ ‫توندوتیژیەی داعش‌و هاوس���ەنگەرەکانی‬ ‫بەکاریدێنن‪ ،‬هەم���ان دڵڕەقی‌و توندوتیژی‬ ‫دەوڵەتی پاش کۆلۆنیالیزمە کە سااڵنێکی‬ ‫زۆرە بەدڵڕەقیەکی زۆرەوە هەمو کۆمەڵگای‬ ‫لەزیندانێکی گ���ەورەدا س���ەرکوتکردوە‪.‬‬ ‫لەبەرامبەر هەر گرت���ە ڤیدیۆیەکدا کە بۆ‬ ‫دڕندەی���ی داع���ش ئەهێنرێت���ەوە‪ ،‬دەیان‬ ‫گرت���ە ڤیدیۆی ت���ر هەن بۆ ئ���ەو هێزانە‬ ‫ئەهێنرێن���ەوە ک���ە گوایە دژی داعش���ن‪.‬‬ ‫ئەکرێ���ت دەیان نمونە بۆ دڵڕەقی بێوێنەو‬ ‫سوکایەتیکردن بەمرۆڤ‌و رێزنەگرتنی هیچ‬ ‫پره‌نس���یپێکی ئینسانی یاسایی‪ ،‬ئەخالقی‬ ‫لەن���او هەمو ئەو هێزان���ەدا بهێنینەوە کە‬ ‫بەش���ێوەی جیاواز ئامادەگییان لەساحەی‬ ‫سیاس���ی ئەم ناوچەیدا هەیە‪ .‬ناوچەیەک‬ ‫کە تا هەنوک���ەش دۆخ���ی کۆلۆنیالیزم‌و‬ ‫دوای کۆلۆنیالیزمی بەجێنەهێش���توەو تا‬ ‫ئەم دۆخ���ەش بەجێنەهێڵێت‪ ،‬هەر ئەبێت‬ ‫لەقەیرانێکەوە بۆ قەیرانێکی تر بچێت‪.‬‬

‫▼‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫ره‌هه‌ندی‬ ‫سێیه‌م‬

‫میکانیزمەکانی دامەزراندنی دەوڵەتی کوردستانیی‬

‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"نه‌وزاد جه‌مال" ده‌ینوسێت‬

‫رەخنە لەسەردەمی حکومەتی‬ ‫پاش ئۆپۆزسیۆندا‬ ‫لێرەدا قسەم لەوە نییە ئاخۆ بەشداریکردنی‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن لەحکومەت����دا ش����یاوە یا نا‪،‬‬ ‫چونک����ی هەم����و هێ����زێ دەس����ەاڵتخوازە‬ ‫بەئەندازەی بانگەش����ەکانی‪ .‬ب����ەاڵم ئەوەی‬ ‫لەدواکەوتن����ی کابینەی حکومەت����دا نکوڵی‬ ‫لێناکرێ‪ ،‬فراوانکردنی هاوبەش����یکردنەکەیە‪.‬‬ ‫جگ����ە ل����ەوەی پرس����ەکە لەپش����کدارییدا‬ ‫ن����ەک بەش����داریی راس����تیینەدا چڕبۆت����ەوە‬ ‫ک����ە ئامانجەک����ە رازیکردن����ی الیەنەکان����ە‬ ‫لەبەشینەوەی پێگەو پۆستەکاندا‪ .‬لەکاتێکدا‬ ‫پشکداریی لەبەش����داریکردنێک کە مەبەستی‬ ‫بەجێگەیاندنی بەڵێن‌و بەرنامەگەلێکە جیایە‪.‬‬ ‫سەرەڕای چونی ئۆپۆزسیۆن بۆ ناو حکومەت‪،‬‬ ‫لەو باوەڕە زاتییەوە نییە کە بەنەخشەڕێیان‬ ‫دەتوان����ن حوکمڕان����ی بکەن‪ .‬ه����اوکات ئەو‬ ‫دروشم‌و بانگەش����انەی سااڵنی رابوردوشیان‪،‬‬ ‫تەنها لەئاس����تی میدیایی‌و ش����ەقامدا راستە‪،‬‬ ‫دەن����ا وەرگێڕانی بۆ کاری سیاس����ی لەنزیک‬ ‫م����ەودادا‪ ،‬ئەگ����ەر نەڵێین ئەس����تەمە‪ ،‬ئەوا‬ ‫رێیتێناچ����ێ‪ .‬بۆیە‪ ،‬خواس����تی پش����کداریی‪،‬‬ ‫بەرئەنجامێکی س����ایکۆلۆجی‌و بیرکردنەوەی‬ ‫هێزی سیاس����ییەکانە کە دەستاودەستکردنی‬ ‫دەسەاڵت لەبیرکردنەوەیاندا نییە‪ .‬لەبەرئەوە‪،‬‬ ‫بێهواب����ون پاڵنەرێک����ە بۆ ئ����ەوەی دەرفەتە‬ ‫لەدەستچوەكه‌ی سەروبەندی خۆپیشاندانەکانی‬ ‫(‪)١٧‬شوبات‪ ،‬دوبارەنەبێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم پرسیارەکە ئەوەیە‪ :‬کاتێ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دەبێتە بەش����ێکی حکومەت‪ ،‬فەزای گش����تی‬ ‫چی بەس����ەر دێ؟ تا چەند دەنگی ناڕەزایی‬ ‫مایەپ����وچ‌و کایەی رەخنەش چ����ۆڵ دەبێ؟‬ ‫هەڵب����ەت‪ ،‬ئەمانە پرس����یارێکن لەنیگەرانی‌و‬ ‫بەش����ێکی لەبۆچونێک����ی س����ادەوەیە ک����ە‬ ‫رەخنەکاری بەئۆپۆزسیۆنەوە دەبەستێتەوە‪.‬‬ ‫بۆچونێک نەک هەر ناڕاستە‪ ،‬بەڵکو کوشتنی‬ ‫رەخنەو بێکارکردنی ئۆپۆزسیۆنیشە لەکایەی‬ ‫سیاسییدا‪ .‬رەخنە جۆرێکە لەئۆپۆزسیۆنێتی‪،‬‬ ‫بەاڵم ئۆپۆزسیۆن‪ -‬بون بریتی نییە لەرەخنە‪.‬‬ ‫پاشان‪ ،‬ئۆپۆزس����یۆنیش وەک هەر الیەنێکی‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬مای����ەی رەخنەگرتن����ە‪ .‬بۆی����ە‪،‬‬ ‫رەخنە لەئاس����ت ئۆپۆزس����یۆندا ناوەستێ‪.‬‬ ‫هەڵبەت لەم س����ااڵنەدا بۆچونێک بەجۆرێک‬ ‫رەوایەتی س����اختەی وەرگرتبو‪ :‬نابێ رەخنە‬ ‫لەئۆپۆزس����یۆن بگیرێ‪ ،‬بەپاس����اوی ئەوەی‬ ‫ل����ەدەرەوەی دەس����ەاڵتدایە‪ .‬جگ����ە لەوەی‬ ‫ئۆپۆزس����یۆنێ کە لەو س����ااڵنەدا ئەزمونکرا‪،‬‬ ‫بەرەخنەگرم نەزانی����وە‪ .‬چونکی لەبنەڕەتدا‬ ‫ئامانجێک����ی رەخنەییان نەب����وە بەئەندازەی‬ ‫هەنگاوی دەس����ەاڵت گرتنە دەس����ت‪ .‬دیارە‪،‬‬ ‫نوێنەرایەتیکردن����ی جۆرێ����ک رەخن����ەو‬ ‫ناڕەزایی بەمانای پ����رۆژەی رەخنەیی نییە‪.‬‬ ‫هەڵبەت نوێنەرایەتیکردن����ی رەخنە جیاوازە‬ ‫لەرەخنەگرتنێک کە پیشەکارێکی رۆشنبیریی‬ ‫س����ەربەخۆیە‪ .‬ئەو راستییەش لەبیرکرابو کە‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن بۆیە رەخن����ەو گلەیی‌و گرفتی‬ ‫لەگەڵ حکومەتدایە تا ئەوەی باوەڕی پێیەتی‪،‬‬ ‫لەناو حکومەتدا جێبەجێی بکات‪.‬‬ ‫ئاشکراش����ە‪ ،‬گرفتێک����ی دەس����ەاڵتدارانی‬ ‫خۆره����ەاڵت ئەوەی����ە ک����ە "رەخن����ە"‬ ‫بەئۆپۆزس����یۆنێکی هەڕەش����ەکەرو هێزێکی‬ ‫رەتک����ەرەوەی بونی خۆی����ان دەزانن‪ .‬ئەمە‬ ‫ن����ەک تێنەگەیش����تنە لەسروش����تی رەخنە‪،‬‬ ‫بەڵکو لەچییەتی ئۆپۆزس����یۆنیش‪ .‬لێرەوە‪،‬‬ ‫رەتکردنەوەی رەخنە لێدانی ئۆپۆزسیۆنیشە‬ ‫ک����ە ت����ا ئێس����تەش لەئاس����تی جی����اوازدا‬ ‫مامەڵەیەک����ی نەیاران����ەو ناحەزان����ە لەگەڵ‬ ‫رەخنەگردا ک����راوە‪ .‬گرفتارییەکەش لەوەدایە‬ ‫کە لەبەرەی ئۆپۆزسیۆنیشدا‪ ،‬هەمان مامەڵە‬ ‫لەگ����ەڵ رەخنەدا کراوە‪ .‬هەر کاتێ رەخنەیان‬ ‫بەدڵنەبوە‪ ،‬خستویانەتە خانەی دەسەاڵتەوە!‬ ‫کەوات����ە‪ ،‬هەڵەتێگەیش����تنەکە لەوەدایە کە‬ ‫هەمیشە ئۆپۆزسیۆن رەخنەگرو دەسەاڵتیش‬ ‫رەخنەلێگیراو بێ‪.‬‬ ‫ئەم هاوکێشە هەڵەیە جۆرێک لەشەرعیەتی‬ ‫سیاس����ی ب����ۆ خ����ۆی پچ����ڕی‪ :‬پێناس����ەی‬ ‫رەخنەگرتنی خزاندە جوغزی ئۆپۆزسیۆنەوە‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا بەهۆی ئۆپۆزسیۆنەوە‪ ،‬رەخنەگرتن‬ ‫بۆ نوسەرانی بێالیەن کارێکی دژوارو سەخت‬ ‫ب����و‪ .‬بەتایبەت کە رەخن����ەش بوە گوتارێکی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن نوێنەرایەتی پێدەکردو‬ ‫هەر رەخنەیەک لەدەسەاڵت نەک هەر بۆیاخی‬ ‫الیەنگیری����ی ئۆپۆزس����یۆنی لێدەکەوت����ەوە‪،‬‬ ‫بەڵکو رەخنەگرتنیش لەرەفتاری‪-‬ئەتیتیودی‪-‬‬ ‫سیاسی ئۆپۆزس����یۆن بۆ روناکبیرو نوسەری‬ ‫جیدی نالەبارترکرد‪ .‬نەبادا دەسەاڵت لەپێناو‬ ‫الوازک����ردن‌و بچوکكردنەوەی ئۆپۆزس����یۆندا‬ ‫بیقۆزێت����ەوە‪ .‬بۆی����ە‪ ،‬نوس����ەرە بێالیەنەکان‬ ‫لەخۆسانس����ۆرکردنێکی بەردەوام����دا کەوتنە‬ ‫"زۆنی سێبەر"ەوە‪ .‬زۆنێک کە هەم دەسەاڵت‌و‬ ‫هەم ئۆپۆزس����یۆنیش ئامرازگەرییانە ماس����ی‬ ‫خۆیان تێدا راو دەکرد‪ .‬دواجار ئەو زۆنە بوە‬ ‫پەراوێزی ئازادیی‪ .‬پەراوێزێ کە بەئۆپۆزسیۆن‬ ‫فراوان نەبو‪ ،‬بەڵکو بەرەخنەکاریی بەردەوام‬

‫تێزی "حکومەتی‬ ‫بنکەفراوان" بەجۆرێک‬ ‫پێچانەوەی هەڵوێستی‬ ‫رەخنەیی جەماوەریی‌و‬ ‫بێدەنگکردنی‬ ‫ناڕازییەکانە‬ ‫دروستکردنی مۆدێلێکی‬ ‫سیاسییە کە حکومەت‬ ‫ببێتە پشکوەرگرتن‬ ‫کە دواجار بنەمای‬ ‫دەستاودەستکردنی‬ ‫دەسەاڵت ئەستەم بێ‬

‫کە دەبێتە بەش����ێکی بیرکردنەوەی ئاس����ایی‬ ‫خەڵکی‪.‬‬ ‫لەم سۆنگەوە‪ ،‬مەیدانی رەخنە بەڕۆیشتنی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن نەک چۆڵنابێ‪ ،‬بەڵکو وەک هەر‬ ‫کارێکی رۆش����نبیریی درێ����ژەی دەبێ‪ .‬بەاڵم‬ ‫ت����ا چەند وەک "هێز"و فش����ارێکی سیاس����ی‬ ‫کاریگەر دەب����ێ؟ وەک بیرمەندو ش����اعیری‬ ‫فەرەنس����ی "پۆل ڤالێری" دەڵێ سیاس����ەت‬ ‫"هونەری رێگرتنە لەو ش����تانەی پەیوەس����تن‬ ‫بەژیانمانەوە" دیارە رەخن����ەش دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم چەندەش رێگریی بکرێ‪ ،‬هێشتا ناکاتە‬ ‫هۆی پەککەوتنی رەخنە‪ .‬رەنگە مەترسیەکە‬ ‫هەڵوێستی دژە رەخنەیی نەبێ‪ ،‬بەئەندازەی‬ ‫ئەوان����ەی نوێنەرایت����ی گوتارێ����ی رەخنەیی‬ ‫دەکەن‪ .‬چونک����ی لەنمایش����کردنی رەخنەدا‬ ‫مرۆڤ ئەوەی دەستی پێڕاناگات پەرۆشیەتی‪،‬‬ ‫ت����ا ئەوپەڕی رقلێبونەوەو رەتکردنەوە‪ .‬وەلێ‬ ‫لەپێگەیشتنیدا‪ ،‬دەبێتە وابەستەبون‪ .‬ئەمەش‬ ‫لەبیرۆکەی حکومەت����ی بنکەفراوان‌و لەپێناو‬ ‫سازانی گشتیدا دەرکەوت کە ئۆپۆزسیۆنێتی‬ ‫وەک بنەمایەکی دیموکراسی پوچەڵکردەوە‪.‬‬ ‫دیموکراسیەک کە زادەی ئەقڵێکی خێڵەکییە‬ ‫نە رەخنەو نە ئۆپۆزسیۆنیشی قبوڵە‪ .‬چونکی‬ ‫نەیار رەخنەگرەو پێداهەڵدەریش خۆمانەیە!‬ ‫دیارە هەڵپەی "گ����ۆڕان"و ئەوانیتر بۆ چونە‬ ‫نێ����و حکومەتەوە‪ ،‬هاندەری ئ����ەو میکانیزمە‬ ‫بو ک����ە دواجار هێ����زە گ����ەورەکان توانییان‬ ‫رکابەرەکانی����ان لەدورم����ەودادا وەک خۆیان‬ ‫لێبکەن‪ .‬بەتایب����ەت "پارتی" لەگەڵ هێزێکدا‬ ‫باشتر مانوڤەر دەکات کە بەجێگرەوەی خۆی‬ ‫نەزانێ‪.‬‬ ‫لەبەرئەوە‪ ،‬تێزی "حکومەتی بنکەفراوان"‬ ‫بەجۆرێک پێچانەوەی هەڵوێس����تی رەخنەیی‬ ‫جەماوەری����ی‌و بێدەنگکردن����ی ناڕازییەکانە‪.‬‬ ‫هەروەها دروس����تکردنی مۆدێلێکی سیاسییە‬ ‫کە حکومەت ببێتە پشکوەرگرتن کە دواجار‬ ‫بنەم����ای دەستاودەس����تکردنی دەس����ەاڵت‬ ‫ئەستەم بێ‪ .‬چونکی لەبری دەسەاڵتگۆڕکێ‪،‬‬ ‫هەمو دەبنە جەس����تەی دەسەاڵتەکە‪ .‬لێرەدا‬ ‫گرفتەکە ئەوەیە هەمو وەک قەوارەو هەروەک‬ ‫ئەو ش����وێنەی لێیهاتون‪ ،‬تێیدا نوێنەرایەتی‬ ‫پاش����خانی حزبی����ان دەک����ەن‪ .‬لەجیاتی����ی‬ ‫بون بەبەش����ێک لەسیاس����ەتی حکومەتەکە‪،‬‬ ‫حکومەت دەکەنە پاش����کۆی ئەجێنداکانیان‪.‬‬ ‫وەک ئەندام����ی جەس����تەیەکیتر لەنێ����و‬ ‫حکومەتدا تەشەنە دەکەن‌و دەیکەنە ئامرازی‬ ‫خواس����تەکانی پێش����وتریان‪ .‬س����ەرئەنجام‬ ‫پێکهاتەی حکوم����ەت دەکەوێتە دۆخێکەوە‪:‬‬ ‫لەپێناو بەشەپۆس����تەکاندا‪ ،‬دەبێ نەک (‪)٤‬‬ ‫س����اڵ‪ ،‬بەڵکو (‪)٢‬و ئاواش بڕوا (‪ )١‬س����اڵ‬ ‫جارێک پۆستەکان بگۆڕدرێ‪ .‬لێرەوە‪ ،‬شتێک‬ ‫نامێنێتەوە ناوی سیستمس����ازی بەڕێوەبردن‬ ‫بێ‪ ،‬بەڵکو پڕکردنەوەی پۆس����تەکان دەبێتە‬ ‫سیستم‪ .‬وەزیرێک بەدو ساڵ جارێک بگۆڕێ‌و‬ ‫جێگرەوەکەش����ی بەمیزاجی شەخسی‪ -‬حزبی‬ ‫کارەکانی پش����تگوێدەخات لەکاتێکدا خۆشی‬ ‫ب����ەدو س����اڵ ناپەرژێتە س����ەر کێش����ەکان‪.‬‬ ‫داواج����ار لەپێن����او پۆس����تگۆڕکێدا رێ����ڕەوو‬ ‫نەریتێک����ی کارگێ����ڕی دروس����تنابێ‪ .‬لەباتی‬ ‫دەستاودەستکردنی دەسەاڵت‪ ،‬پۆستگۆڕکێ‬ ‫دەبێتە سیس����تم‪ .‬ئەمەش ئامانجی دەسەاڵتە‬ ‫بۆ کپکردن����ەوەی ناڕەزاییەکان‌و خواس����تی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیش����ە لەبەجێهێش����تنی رەخنەدا‪،‬‬ ‫وەلێ خودی کایەکە پەکی ناکەوێ‪.‬‬

‫د‪ .‬ئارام رەفعەت‬ ‫س����ااڵنێکە کاتی دامەزراندن����ی دەوڵەتی‬ ‫کوردس����تانی هاتوە‪ .‬یەکێک لەو هۆکارانەی‬ ‫کە کوردستانیان لەهەنگاوێکی لەم شێوەیە‬ ‫دودڵکردب����و بونی ناوچەیەک����ی بەرفراوانی‬ ‫کوردس����تان ب����و ل����ەدەرەوەی دەس����ەاڵتی‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ .‬لەگەڵ داڕمانی سوپای‬ ‫عێراقی لەناوچە سوننەنشینەکان لەبەردەم‬ ‫هێرش����ەکانی داعش‌‌و گروپ����ە چەکدارەکان‬ ‫هێزەکانی پێش����مەرگەو ئاسایش هەلەکەیان‬ ‫قۆزت����ەوەو زۆرینەی ناوچ����ە دابڕاوەکانیان‬ ‫گێڕایەوە ژێر دەسەاڵتی کوردستانییان‪ .‬ئەو‬ ‫هەلەی ک����ە هاتەپێش هیواو حەزو ئارەزوی‬ ‫سەدان ساڵەی کوردس����تانییانی لەگەیشتن‬ ‫بەس����ەربەخۆیی‌و دامەزراندن����ی دەوڵەتێکی‬ ‫کوردس����تانیی نەک هەر زیندوکردوە بەڵکو‬ ‫کردوە بەداوایەکی جەماوەریی‪ .‬ئێستا لەهەر‬ ‫کات زیات����ر دەوڵەت����ی کوردس����تانیی بۆتە‬ ‫خەون����ی زۆرینەی گەلی کوردس����تان‪ .‬چیتر‬ ‫بەتەنی����ا پرۆژەی حزبێک یان س����ەرکردەی‬ ‫الیەنێک نییە‪.‬‬ ‫لەسەرەتا دەبێت ئەوە بڵێین کە شێوازو‬ ‫پرۆسەی دامەزراندنی هەر دەوڵەتێك یەکێکە‬ ‫لەو فاکتەرە سەرەکییانەی‪ ،‬کە تا ڕادەیەک‪،‬‬ ‫لەدوارۆژ چارەنوس����ی دەوڵەتە دامەزراوەکە‬ ‫دیاریدەک����ەن‪ .‬ئ����ەم فاکت����ەرە بەتایبەتی‬ ‫لەحاڵەتی کوردستاندا زۆر باڵکێشە‪ ،‬چونکە‬ ‫هەنگاوێک����ی لەم جۆرە روب����ەڕوی چەندان‬ ‫تەحەدا‌و ئاس����تەنگی ناوخۆی����ی‌و دەرەکی‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫یەکێک لەبنەماکانی سەرکەوتن‌و خۆڕاگری‬ ‫هەر دەوڵەتێک پەیوەس����تە بەوەی کە ئەو‬ ‫دەوڵەت����ە ت����ا چ ڕادەیەک لەپش����تیوانی‌و‬ ‫بەشداری‌و رەزامەندی زۆرینەی خەڵکەکەی‬ ‫بەهرەمەن����دە‪ .‬ش����ێوازی ڕاگەیاندن����ی‬ ‫مژدەبەخشانە پێچەوانەی بەجەماوەریکردنی‬ ‫پرۆس����ەی دامەزراندن����ی دەوڵەت����ە‪ .‬رۆڵی‬ ‫جەم����اوەر لەڕاگەیاندنی مژدەبەخش����انەی‬ ‫دەوڵەتدا نەک هەر غائیبە‪ ،‬بەڵکو لەکارێکی‬ ‫‌وادا جەم����اوەر بێئاگادەکرێ����ت لەپرۆژەکە‪.‬‬ ‫دەوڵەت����ی کوردس����تانیی پەیوەس����تە‬ ‫بەچارەنوس‌و خواستی خەڵکی کوردستان‪.‬‬ ‫ئەوەش بەش����داریکردن‌و بەش����داریپێکردنی‬ ‫زۆرینەی جەماوەری کوردستان دەخوازێت‪.‬‬ ‫بەواتایەک����ی ت����ر‪ ،‬پێویس����تە راپرس����ی‬ ‫جەماوەریی ببێتە ئەڵتێرنەیتیڤی راگەیاندنی‬ ‫مژدەبەخشانە ‪.‬‬ ‫راپرسی گشتی میکانیزمی سەرەکی‬ ‫دامەزراندنی دەوڵەت؟‬ ‫بەجەماوەریک����ردن‌و هەمەالیەنکردن����ی‬ ‫بڕی����اردان لەچارەن����وس یەکێک����ە‬ ‫لەپێش����مەرجەکانی س����ەرکەوتنی پرۆسەی‬ ‫دامەزراندن����ی دەوڵەت����ی کوردس����تان‪.‬‬ ‫دامەزراندنی دەوڵەتی کوردس����تانیی ناکرێت‬ ‫س����ەرکردەیەک‪ ،‬پێگەکەی هەرچییەک بێت‪،‬‬ ‫‌وەک م����ژدە ڕایبگەیەنێت‪ .‬ئێم����ە پێمانوایە‬ ‫دەبێ����ت خەڵک����ی کوردس����تان لەرێگ����ەی‬ ‫راپرسییەکی سەرتاسەریەوە بڕیاری خۆی بۆ‬ ‫دامەزراندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆ بەجیهان‬ ‫ڕابگەیەنێت‪ .‬پێداگری ئێمە بنەمای لەس����ەر‬ ‫ئەم خااڵنەی خوارەوە داناوە‪:‬‬ ‫‪1‬ـ لەراپرس����یدا خودی گەلی کوردس����تان‬ ‫کارەکتەری س����ەرەکی دەبێت لەپرۆس����ەی‬ ‫دامەزراندن‌و ڕاگەیاندنی دەوڵەتەکەی‪.‬‬ ‫‪2‬ـ لەراپرس����یدا هەمو خەڵکی کوردستان‬ ‫ماف����ی بەش����داریکردن‌و دەنگدانیان دەبێت‌و‬ ‫هەمو الیەنە سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و نەتەوەیی‌و‬ ‫ئاینیی����ەکان‌وەک یەک دەتوانن بەش����داربن‬ ‫تێیدا‪ ،‬بۆیە پرۆس����ەیەکی ئ����اوا هەر خۆی‬ ‫لەخۆیدا جۆرێکە لەمسۆگەرکردنی كۆده‌نگیی‬ ‫سه‌رجه‌م هێزو الیه‌نه‌ کوردستانییەکان‪.‬‬ ‫‪3‬ـ راپرس����ی دەکرێت بکرێت����ە بنەمایەک‬ ‫ب����ۆ یەکخس����تەوەی هەرچی زیات����ری ماڵی‬ ‫کوردس����تانییان به‌جۆرێ����ك كه‌ هەمو الیەک‬ ‫بەگش����تی‌و بێدودڵی پش����تیوانی لەپڕۆژه‌ی‬ ‫دامەزراندنی دەوڵەتەکەیان بکەن‪.‬‬ ‫‪4‬ـ راپرس����ی چاکتری����ن‌وەس����یلەیە ب����ۆ‬ ‫زامنکردن����ی پش����تیوانی نێودەوڵەتی‌و ڕای‬ ‫گش����تی جیهان����ی چونک����ە‌ وەک بەش����ێک‬ ‫لەپراکتیزەکردنی دیموکراس����ی دەبینرێت‌و‬ ‫دادەنرێ����ت‪ .‬پێچەوانەک����ەی‪ ،‬ڕاگەیاندن����ی‬ ‫دەوڵ����ەت بەمژدە‪ ،‬ن����ەک هەر پش����تیوانی‬ ‫نێودەوڵەت����ی لێناکەوێت����ەوە بەڵک����و‌وەک‬ ‫پراکتیزەکردن����ی دیکتاتۆریی����ەت‌و بڕیارێکی‬ ‫تاکالیەنانە‌وێنادەکرێت‪.‬‬ ‫‪5‬ـ راپرس����ی داخ����وازی کوردس����تانییان‬ ‫لەداخوازییەک����ی تاکەکەس����ی‪ ،‬حزب����ی‪،‬‬ ‫ئایدیۆلۆجی دەگوازێت����ەوە بۆ داخوازییەکی‬ ‫جەماوەری����ی‌و ش����ەرعیەتی ناوخۆی����ی‌‬ ‫پێدەدات‌و بواری بەدەستهێنانی شەرعییەتی‬ ‫نێودەوڵەتیش زیاتر دەکات‪.‬‬

‫د‪ .‬شێرکۆ کرمانج‬ ‫‪6‬ـ راپرس����ی زامنکەری پێداویستییەکانی‬ ‫بەرگریک����ردن لەدەوڵەتەک����ە دەبێت چونکە‬ ‫بەشداریکردن‌و بەشداریپێکردنی جەماوەری‬ ‫کوردس����تان بەهەم����و گروپ����ە سیاس����ی‌و‬ ‫نەتەوەی����ی‌و ئاینیی����ەکان‌و کەلتورییەکان‌‪،‬‬ ‫زامنی ئەو هێ����زە دەکات کە لەئەگەرەکانی‬ ‫هەر هێرشێکی دەرەکی بیپارێزێت‪ ،‬ئەگەرێک‬ ‫کە ه����ەر ئێس����تاکە لەئارادای����ە چ لەالیەن‬ ‫تیرۆریستەکانی داعش چ لەالیەن هێزەکانی‬ ‫حکومەتی مەرکەزی‪.‬‬ ‫‪7‬ـ ئەزمونی‌واڵت����ە تازە دام����ەزراوەکان‪،‬‬ ‫‌وەک ته‌یموری ڕۆژهەاڵت‌و کۆسۆڤۆ‌و باشوری‬ ‫س����ودان ئەو ڕاستییە پشتڕاس����تدەکەنەوە‬ ‫کە ئەم س����ەردەمە س����ەردەمی راپرس����ی‌و‬ ‫گەڕانەوەیە بۆ خەڵک لەجیاتی بەکارهێنانی‬ ‫هێ����ز‪ .‬ئەوەش����مان پێدەڵێت کە باش����ترین‬ ‫شێوازیش����ە ب����ۆ دڵنیاب����ون لەپش����تیوانی‬ ‫نێودەوڵەتی‌و دانپێنان‪.‬‬ ‫‪8‬ـ راپرس����ی باشترین هەل دەڕەخسێنێت‬ ‫بۆ تێکەڵکردنی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان‬ ‫بەچاودێریکردنی پرۆسەکە‪ .‬ئەمەش زەمانەتی‬ ‫پشتیوانی نەتەوە یەکگرتووەکان دەکات کە‬ ‫بۆ پرۆسەیەکی ئاوا چارەنوسساز‪.‬‬

‫کە ئەم سەردەمە‬ ‫سەردەمی راپرسی‌و‬ ‫گەڕانەوەیە بۆ خەڵک‬ ‫لەجیاتی بەکارهێنانی‬ ‫هێز‪ .‬ئەوەشمان‬ ‫پێدەڵێت کە باشترین‬ ‫شێوازیشە بۆ‬ ‫دڵنیابون لەپشتیوانی‬ ‫نێودەوڵەتی‌و دانپێنان‬ ‫وەک گوتم����ان راپرس����ی کلیل����ی‬ ‫بەجەماوەریکردن����ی پرۆس����ەی دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەت����ی کوردس����تانییە‪ ،‬ب����ەاڵم ب����ۆ‬ ‫بەجەماوەریکردنی پرۆسەکە‌و بەشداریکردن‌و‬ ‫بەش����داریپێکردنی‌کۆمەڵگەی کوردس����تانی‬ ‫دەبێ����ت النیکەم لەدو ئاس����تدا لەپرس����ەکە‬ ‫نزیکببینەوە‪ .‬یەکەم‪ ،‬ئاس����تی هێز‌و الیەنە‬ ‫سیاس����ی‌و مەدەنیی����ەکان‪ ،‬دوەم‪ ،‬ئاس����تی‬ ‫جەماوەر‪ .‬هەوڵدەدەین لەخوارەوە پرۆس����ەو‬ ‫میکانیزم����ەکان لەس����ەر ه����ەردو ئاس����تدا‬ ‫دیاریبکەین‪.‬‬ ‫پێکهێنانی ئەنجومەنی بااڵی سەرپەرشتیی‬ ‫ب����ۆ ئ����ەم مەبەس����تە ئێمە پێش����نیازی‬ ‫دامەزراندن����ی ئەنجومەنێکی ب����ااڵ دەکەین‬ ‫ک����ە بڕی����اردەرو جێبەجێک����ەری پرۆس����ە‌و‬ ‫میکانیزمەکان‌ بێت‌و ئەرکەکانی دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتەکە بخاتە ئەستۆی خۆی‪ .‬بۆ ئەوەی‬ ‫بەشداریکردنی هێز‌و الیەنە سیاسی‌و ئاراستە‬ ‫فک����ری‌و پێکهاتە ئایین����ی‌و نەتەوەییەکانی‬ ‫کوردستان بەشێوەیەکی کاریگەر‌و هاوبەشانە‬ ‫زامنبکرێت‪ ،‬ئێمە پێمانباش����ە دابەش����بون‌و‬ ‫قورس����ایی هێزەکان لەپەرلەمانی کوردستان‬ ‫بکرێتە پێ����وەر‌و قەبارەی نوێنەرایەتی هێز‌و‬ ‫الیەنەکان لەئەنجومەنە بااڵکەدا‪.‬‬ ‫ئەنجومەنەکە بەدیل����ی پەرلەمان نابێت‌و‬ ‫سروشتێکی کاتی دەبێت‌و کۆمەڵێک ئامانج‌و‬ ‫ئەرکی پێدەس����پێردرێت‪ ،‬لەگەڵ بەدیهێنانی‬ ‫ئ����ەرک‌و ئامانجەکان����دا ئەنجومەنەک����ە‬ ‫هەڵدەوەش����ێتەوە‪ .‬لەس����ەرەتا ئێم����ە‬ ‫پێش����نیازدەکەین ک����ە ئەنجومەنە کاتییەکە‬ ‫بەمشێوەیەی خوارەوە دابمەزرێت‪:‬‬ ‫‪1‬ـ قەب����ارەی‪ ‌،‬واتە ژم����ارەی ئەندامانی‪،‬‬ ‫بەشدار لەئەنجومەنەکە بۆ هەر حزب‌و الیەن‌و‬ ‫گروپێ����ک بەرێ����ژەی یەک لەس����ەر چواری‪،‬‬ ‫واتە چارەكێکی‪ ،‬کورس����ییەکانی ئەو الیەنە‬ ‫لەپەرلەمانی کوردستان دەبێت‪.‬‬ ‫‪2‬ـ پەرلەمانی کوردستان لە ‪ ١٠٠‬کورسی بۆ‬

‫پارتە سیاسییەکانی کوردستان‌و ‪ ١١‬کورسی‬ ‫کۆتای کەمین����ەکان پێکدێت‪ .‬بۆیە دەکرێت‬ ‫ئەنجومەنەکە رەنگدانەوەی ئەو دابەشکردنە‬ ‫بێ����ت‌و هەر حزبێک لەئەنجومەنەکەدا بەیەک‬ ‫لەس����ەر چواری ژم����ارەی کورس����ییەکانی‬ ‫لەپەرلەمان����دا نوێن����ەری لەئەنجومەنەک����ە‬ ‫هەبێت‪.‬‬ ‫‪3‬ـ گروپە نەتەوەیی‌و ئاینییەکانی بەشدار‬ ‫لەپەرلەم����ان هەریەکەی����ان بەئەندامێ����ک‬ ‫بەشداردەبن‪.‬‬ ‫‪4‬ـ هەر الیەنێک بەبلۆکێک لەئەنجومەنەکە‬ ‫بەش����داریدەکات کە پێکهات����ەی بلۆکەکەی‬ ‫دابەش����دەکرێت بۆ سەر چوار بەش‪ ،‬بریتین‬ ‫لە‪:‬‬ ‫‪A‬ـ نوێنەرانی پەرلەمانیی الیەنەکە‪.‬‬ ‫‪B‬ـ نوێنەران����ی مەکتەب����ی سیاس����یی‬ ‫الیەنەکە‪.‬‬ ‫‪C‬ـ نوێنەران����ی ئەکادیمی‌و ڕۆش����نبیریی‬ ‫دانراو لەالیەن الیەنەکە‪.‬‬ ‫‪D‬ـ نوێنەران����ی رێکخراوەکانی‌کۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی دانراو لەالیەن الیەنەکە‪.‬‬ ‫بۆ نمونە ئەگەر حزبێک بیس����ت کورسی‬ ‫لەپەرلەمانی کوردستان هەبێت ئەوە دەبێت‬ ‫پێنج ئەندام����ی لەئەنجومەنەکە هەبێت‪ ،‬کە‬ ‫الیەنەکە بەخ����ۆی بڕیاردەدات لەدیاریکردنی‬ ‫ئەندام����ە بەش����داربوەکانی‪ .‬بەمەرجێ����ک‬ ‫نوێنەرایەت����ی ژنان‪/‬ئافرەت����ان مس����ۆگەر‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫بۆ پێنج الیەنە س����ەرەکییە بەش����دارەکە‬ ‫لەحکومەتی هەرێم‪ ،‬پارتی‌و گۆڕان‌و یەکێتی‌‌و‬ ‫یەکگرتوو کۆمەڵ‪ ،‬وا چاکە لەنوێنەرایەتیکردنی‬ ‫ئ����ەم الیەنان����ە بەش����داریکردنی س����ەرۆکی‬ ‫الیەنەکە‪ ،‬لەگەڵ بەشداری سەرۆکی هەرێم‌و لەس����ەقامگیرکردنی ئاش����تی‌و تەبای����ی‌و‬ ‫سەرۆکی حکومەت‌و جێگرەکانییان هەروەها پێکەوەژیان لەناوچەکەو جیهاندا‪.‬‬ ‫‪Iii‬ـ جەختکردن����ەوە لەس����ەر راپرس����ی‌و‬ ‫‌وەزیرەکانی پالندانان‪ ،‬پێش����مەرگە‪ ،‬ناوخۆ‌و‬ ‫تێکەڵکردن����ی ڕێکخ����راوە نێودەوڵەتییەکان‬ ‫دارایی بکرێنە مەرج‪.‬‬ ‫‪5‬ـ بەشداریپێکردنی خەڵکی ناوچە تازە‪ -‬لەپرۆسەکە‪.‬‬ ‫‪Iv‬ـ دڵنیاکردنەوەی ڕای گش����تی لەوەی‬ ‫ئازادکراوەکان زۆر بەگرن����گ دەزانین‪ ،‬واتە‬ ‫راپرسییە پێشنیازکراوەکە هاوکات لەهەرێم‌و کە پرۆس����ەکە ش����ەفافانەو دیموکراس����یانە‬ ‫ناوچ����ە تازە‪ -‬ئازادک����راوەکان بەڕێوەبچێت‪ ،‬بەڕێوەدەبردرێت‪.‬‬ ‫‪V‬ـ جەختکردن����ەوەو س����ەلماندنی ئەوەی‬ ‫چونکە ناوچە تازە‪ -‬ئازادکراوەکان بەشێکی‬ ‫زۆر لەخاک‌و دانیشتوانی کوردستان پێکدێنن‌و کە کوردس����تانێکی ئازاد بەت����ەواوی مافی‬ ‫چارەنوسیان هاوبەشە لەگەڵ کوردستانییانی تورکمانەکان‪ ،‬عەرەبەکان‪ ،‬مەس����یحییەکان‪،‬‬ ‫هەرێ����م‌و ناکرێ����ت لێکجیابکرێن����ەوە‪ .‬بۆیە ئێزیدیی����ەکان‪ ،‬کاکەییەکان‪ ،‬ش����ەبەکەکان‌و‬ ‫بەش����داریپێکردنیان گرنگ����ە‌و س����ەنگی هەم����و گروپ����ە سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەت����ی‌و‬ ‫خ����ۆی هەی����ە‪ ،‬بەتایبەتی لەک����ۆڕو کۆمەڵە ئاینییەکان دەپارێزێت‪.‬‬ ‫‪Vi‬ـ دڵنیاکردن����ەوەی کۆمەڵگ����ەی‬ ‫نێونەتەوەییەکان‪ .‬ئێمە پێمانباشە‪:‬‬ ‫‪A‬ـ ه����ەر قەزای����ەک (بێجگ����ە لەقەزای نێودەوڵەتی لەپاراس����تن‌و زامنکردنی مافی‬ ‫ناوەندی کەرکوک ک����ە‌ وا چاکە ‪ ٤‬نوێنەری ژنان لەکوردستانی سەربەخۆدا‪.‬‬ ‫‪Vii‬ـ دڵنیاکردن����ەوەی ‌کۆمەڵگ����ەی‬ ‫هەبێت) بە ‪ ٢‬نوێنەر بەش����داری ئەنجومەنە‬ ‫نێودەوڵەتی لەپاراس����تنی مافەکانی مرۆڤ‌و‬ ‫بااڵکە بکات‪ ‌،‬واتە‪:‬‬ ‫‪B‬ـ هەریەک لەقەزاکانی شەنگال‪ ،‬شێخان‪ ،‬ئازادییە مەدەنیی����ەکان‌و ئازادی رادەربڕین‌و‬ ‫مەخم����ور‪ ،‬داق����وق‪ ،‬دوب����ز‪ ،‬دوزخورماتو‌و رۆژنامەگەری‪.‬‬ ‫‪Viii‬ـ دەرکردنی هەرچی زوتری کۆمەڵێک‬ ‫خانەقین دەبێت ‪ ٢‬نوێنەریان هەبێت‪.‬‬ ‫‪C‬ـ دەش����تی موس����ڵ دەکرێت بەدو قەزا یاس����ا‌و ڕێس����ا‌و میکانیزم����ی گونج����او بۆ‬ ‫جێبەجێکردن����ی خاڵەکان����ی (‪v ، vi ،‬‬ ‫هەژمار بکرێت‌و ‪ ٤‬ئەندامی هەبێت‪.‬‬ ‫‪ ،)vii‬چونک����ە ‌کۆمەڵگ����ەی نێودەوڵەت����ی‬ ‫بەمش����ێوەیە ئەنجومەن����ە بااڵک����ە بەقس����ەی گەورەو شیعارات رازینابن‌‪ .‬ئەوان‬ ‫دەوروب����ەری ‪ ٥٠‬ئەندام����ی دەبێت‪‌.‬وا چاکە شتی بەرجەس����تە‌وەک یاسا‌و میکانیزمیان‬ ‫لەنوێنەرایەتییەکانی دەرەوەی هەرێم پێکهاتە دەوێت‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ئەنجومەن����ە بااڵک����ە بەهاوئاهەنگ����ی‌و‬ ‫سیاسی‌و ئاینیی‌و نەتەوەییەکانی ناوچەکان‬ ‫ڕەچاوبکرێن‪ .‬نوێنەرایەتی قایمقام‌و سەرۆکی بەسودوەرگرتن لەدامەزراوەی دەزگای بااڵی‬ ‫هەڵبژاردن لەکوردستان‌و هاوکاری‌ وەزارەتە‬ ‫ئەنجومەنی قەزاکە بەچاک دەزانین‪.‬‬ ‫پەیوه‌ندارەکان����ەوە دەس����ت بەپرۆس����ەی‬ ‫ئەرک‌و ئامانجی ئەنجومەنە بااڵکە‬ ‫س����ەرژمێری لەهەرێمی کوردس����تان‌و ناوچە‬ ‫‪1‬ـ هەوڵدان ب����ۆ بەرزکردنەوەی ئیرادەی تازە‪-‬ئازادکراوەکان دەکات‪.‬‬ ‫خەڵ����ک‌و س����ازکردنیان‌و هاندانی����ان ب����ۆ‬ ‫‪5‬ـ ئەنجومەنەک����ە رۆژێ����ک بۆ س����ازدانی‬ ‫پش����تیوانیکردن لەپرۆس����ەی دامەزراندنی راپرس����ی دیاری����دەکات‌و ئامادەکارییەکانی‬ ‫دەوڵەتی کوردستانیی‪.‬‬ ‫مسۆگەر دەکات‪.‬‬ ‫‪2‬ـ دانانی بەرنامە‌و میکانیزمی جۆراوجۆر‬ ‫‪6‬ـ ئەنجومەنەکە ئەنجامدانی راپرسییەکە‬ ‫ب����ۆ دروس����تکردنی کۆدەنگ����ی خەڵک����ی دەگرێتە ئەستۆ‪ .‬بۆ ئەو مەبەستەش فۆرمی‬ ‫کوردس����تان لەپەیوەند بەپرس����ەکە لەسەر تایب����ەت بەراپرس����ی بەزمانەکانی عەرەبی‌و‬ ‫هەمو ئاستەکان‪ .‬دەبێت هەوڵبدات کۆدەنگی کوردی‪ ،‬ئەگەر پێویست بکات بەئینگلیزیش‪،‬‬ ‫الیەن����ە سیاس����ی‌و ئاینی����ی‌و نەتەوەی����ی‌و ئامادە دەکات‪.‬‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و مەدەنییەکان مسۆگەر بکات‪.‬‬ ‫‪7‬ـ ئەنجومەنەکە کۆمیتەیەک لە‌وەزیرەکانی‬ ‫‪3‬ـ کۆکردنەوەی پشتیوانی نێودەوڵەتی‌و پێش����مەرگە‌و دارای����ی‌و پالندان����ان‌و ناوخۆ‬ ‫نێونەتەوەی����ی لەهەم����و جیهان����دا‪ .‬بۆ ئەم پێکدێنێت بۆ‪:‬‬ ‫مەبەستە‌وا چاکە‪:‬‬ ‫‪A‬ـ دابینکردن����ی بودج����ەی پێویس����ت‬ ‫‪A‬ـ لیژنەیەکی کارامە‌و پرۆفیشناڵ‌و زمانزان بەش����ێوەیەکی ش����ەفافانە ب����ۆ ئەنجامدانی‬ ‫پرۆسەکە‪.‬‬ ‫پێکبهێنرێت بۆ ئەنجامدان‌و بەدواداچون‪.‬‬ ‫‪B‬ـ دابینکردنی میکانیزم‌و فەراهەمکردنی‬ ‫‪B‬ـ پێکهێنان����ی لیژنەی فەرع����ی لەهەمو‌‬ ‫واڵتە گەورە‌و بڕیار بەدەستەکانی جیهان کە پێداویستییەکانی ئەنجامدانی راپرسییەکە‪.‬‬ ‫‪C‬ـ دابینکردنی ئاسایش����ی پرۆس����ەکە‌و‬ ‫دەکرێت ه����ەم نوێنەرایەتییەکانی حکومەتی‬ ‫هەرێم هەم ڕەوەن����دی کوردیی لەدەرەوەی‌ خۆئامادەکردن بۆ ه����ەر ئەگەرێک‪ ،‬لەوانە‪:‬‬ ‫واڵت بۆ ئەم ئەرکە کەڵکیان لێوەربگیردرێت‌و ئەگ����ەری کاری تیرۆریس����تی‌و تێکدەران����ە‬ ‫لەالیه‌ن گروپە تیرۆریستییەکان‌و تەدەخولی‬ ‫وەگەڕبخرێن‪.‬‬ ‫‪C‬ـ بەس����ەرکردنەوەی دۆس����تە ک����ۆن‌و س����ەربازی حکومەت����ی عێراق����ی‪ .‬ب����ۆ ئەو‬ ‫تازەکان����ی کورد‌و کۆکردنەوەی����ان لەگروپی مەبەس����تە ت����ەواوی هێ����زە چەکدارەکانی‬ ‫کوردس����تان‌و هێزی بەرگ����ری میللی دەبێت‬ ‫لۆبی لە‌واڵتەکاندا‪.‬‬ ‫‪D‬ـ پێکهێنانی گروپێک لەڕۆژنامەنوس����ان لەحاڵەتی ئامادەباش����یدا بن‪ .‬دەبێت هەمو‬ ‫لەن����اوەوەو دەرەوەی‌ واڵت بۆ خس����تەڕوی هێزەکان لەژێر یەک فەرماندەییدا رێکبخرێن‌و‬ ‫پرس����ی بەدەوڵەتبونی کوردس����تان لەدیدی تەیار بکرێن‪.‬‬ ‫لەکۆتایی ئێمە جەخت لەس����ەر دو خاڵ‬ ‫کوردس����تانییانەوە‪ .‬گرنگی دەبێت بەچەند‬ ‫دەکەینەوە‪ ،‬یەکەم پێش ئەنجامدانی راپرسی‬ ‫الیەنێک بدرێت‪ .‬لەوانە‪:‬‬ ‫‪I‬ـ ڕەوایی‌و شەرعیەتی مافی سەربەخۆیی بۆ سەربەخۆی کوردستان دەبێت تاکالیەنانە‪،‬‬ ‫واتە لەالیەن حکومەتی هەرێمەوە‪ ،‬بەفەرمی‬ ‫بۆ کوردستانییان‪.‬‬ ‫‪Ii‬ـ ئیقناعکردن����ی سیاس����ەتمەداران‌و ڕای ناوچە تازە‪ -‬ئازادکراوەکان بخرێنەوە س����ەر‬ ‫گش����تی جیهانی ک����ە دامەزراندنی دەوڵەتی هەرێ����م‪ .‬دوەم‪ ،‬ئ����ەو بڕگ����ەو خااڵنەی لەم‬ ‫کوردس����تانیی ن����ەک خەت����ەر نیە لەس����ەر پێشنیازە هاتون هەموی قابیلی دەستکاری‌و‬ ‫ئاش����تی ناوچەکە بەڵکو فاکتەرێکی گرنگە دەوڵەمەندکردنن‪.‬‬

‫یەکێک لەبنەماکانی‬ ‫سەرکەوتن‌و خۆڕاگری‬ ‫هەر دەوڵەتێک‬ ‫پەیوەستە بەوەی کە‬ ‫ئەو دەوڵەتە تا چ‬ ‫ڕادەیەک لەپشتیوانی‌و‬ ‫بەشداری‌و رەزامەندی‬ ‫زۆرینەی خەڵکەکەی‬ ‫بەهرەمەندە‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫سیاسەتی تەندروستی‬

‫دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده‌ینوسێت‬

‫ژن‌و مافی تەندروستی‬ ‫بەشی یەکەم‬ ‫هەمان ئەو نەخۆش����یانەی کە پیاوان‬ ‫توش����ی ئەبن بەهەم����ان ڕێژە ژنیش‬ ‫توش����ی دەبێت لەس����ەرو ئەمەشەوە‬ ‫زۆربەی ژنان بەش����ێوەیەکی بەرباڵو‬ ‫دەناڵێنن بەدەس����ت نەخۆشیەکانی‬ ‫تایبەت بەژنان‌و زاوزێ‪ ,‬سەرەڕای ئەم‬ ‫ڕاس����تیانە چەندەها هۆکاریش هەیە‬ ‫کە کاریگەری نەخۆشیەکان له‌ژناندا‬ ‫خراپت����ر دەکات وەک����و‪ :‬بەرباڵویی‬ ‫ه����ەژاری‌و ناس����ەربەخۆیی ئابوری‌و‬ ‫نااڵندنی ژن بەدەس����ت توندوتیژی‌و‬ ‫جیاکاری ڕەگەزی‌و کەمیی دەسەاڵتی‬ ‫ژن لەژیان����ی سێکس����ی‌و زاوزێ‌و‬ ‫نزمیی ئاس����تی ڕۆڵی ژن لەبەشداری‬ ‫دروستکردنی بڕیارەکانی ناو خێزان‪.‬‬ ‫ژن ڕوب����ەڕوی دوهەندەو س����ێهەندە‬ ‫لەجی����اکاری دەبێتەوە کاتێک لەگەڵ‬ ‫کۆمەڵەکانی تر وەک ئاوارەکان‌و ژنانی‬ ‫بێخانەو ئەو ژنانەی کە نیش����تەجێی‬ ‫گەڕەکە دوروهەژارنشینەکانن‪ ،‬ژنانی‬ ‫ئ����ەو گەالن����ەی کۆنەنیش����تەجێن‌و‬ ‫لەناوچە دێهاتەکان ژیان بەسەردەبەن‬ ‫ئەو ژنانەی کەمئەندامن‌و توش����بوی‬ ‫ڤایرۆسی کەمیی بەرگەگری مرۆڤن‪/‬‬ ‫ئەیدز‪ .‬لەم����ەوە بۆمان دەردەکەوێت‬ ‫ک����ە ژن یەکێک����ە ل����ەو کۆمەاڵنەی‬ ‫ک����ە پێویس����تی بەپێش����ترێتی‬ ‫هەی����ە بەمەبەس����تی زامنکردن����ی‬ ‫سودمەندبونیان لەمافی تەندروستی‬ ‫لەم پێناوەشدا دەوڵەتەکان هەروەک‬ ‫پەڕەی ڕاستی ژمارە‪٣١‬ی ڕێکخراوی‬ ‫تەندروستی جیهانی ئاماژەی کردوە‬ ‫ب����ۆ چەندەه����ا ڕێکكەوت����ن‌و بەڵێن‬ ‫لەوانەش‪:‬‬ ‫ڕێکكەوتن����ی نەهێش����تنی هەم����و‬ ‫ش����ێوەکانی جی����اکاری دژی ژن لە‬ ‫(مادەی‪)١٢‬دا دەڵێت‪:‬‬ ‫‪-١‬ـ دەوڵەت����ە ئەندام����ەکان هەم����و‬ ‫هەنگاوێک����ی گونج����او دەگرنەبەر بۆ‬ ‫نەهێشتنی جیاکاری دژی ژنان لەبواری‬ ‫چاودێریی تەندروستیدا بۆ دڵنیابون‬ ‫ل����ەوەی کە ژن����ان خزمەتگ����وزاری‬ ‫تەندروستیان دەستدەکەوێت بەپێی‬ ‫بنەمای یەکسانی لەنێوان پیاوو ژندا‪،‬‬

‫لەو خزمه‌تگوزاریانەش کە پەیوەندیان‬ ‫بەڕێکخستنی خێزانەوە هەیە‪.‬‬ ‫‪-٢‬ـ س����ەرەڕای فەرمانەکانی بڕگەی‬ ‫‪ ١‬ل����ەم مادەی����ە دەبێ����ت دەوڵەتە‬ ‫ئەندام����ەکان خزمەتگوزاری پەیوەند‬ ‫بەس����کپڕی‌و لەدایکب����ون‌و م����اوەی‬ ‫زەیستانی بۆ ژنان دابین بکەن‪ ،‬جگە‬ ‫لەخزمه‌تگ����وزاری بێبەرامبەر لەکاتی‬ ‫پێویس����تدا‪ ،‬هەروەها خۆراکی تەواو‬ ‫لەکاتی سکپڕی‌و شیردان‪.‬‬ ‫بەڵێن����ی نێودەوڵەت����ی تایب����ەت‬ ‫بەمافەکانی ئاب����وری‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ڕۆشنبیری‪ ،‬بڕگەی(‪)٢‬لەمادەی‪١٠‬‬ ‫دابینکردنی پاراس����تنی تایبەتی بۆ‬ ‫دایکان ب����ۆ ماوەیەکی گونجاو پێش‌و‬ ‫پ����اش لەدایکب����ون‪ .‬پێدانی مۆڵەتی‬ ‫بەموچە لەم کات����ە دیاریکراوەدا یان‬ ‫مۆڵەتی����ک کە س����ودەکانی دڵنیایی‬ ‫کۆمەاڵیەتی تەواوی لەگەڵ بێت‪.‬‬ ‫هەردو پەیمانی نێودەوڵەتی تایبەت‬ ‫بەمافەکانی ئاب����وری‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ڕۆش����نبیری‌و ڕێکكەوتنی نەهێشتنی‬ ‫هەمو شێوازەکانی جیاکاری دژی ژنان‬ ‫داوای نەهێشتنی جیاکاری دژی ژنان‬ ‫دەکەن لەبواری چاودێری تەندروستی‬ ‫مس����ۆگەرکردنی‬ ‫شانبەش����انی‬ ‫بەدەس����تهێنانی یەکسانی نێوان ژن‌و‬ ‫پی����او لەگەیش����تن بەخزمەتگوزاری‬ ‫تەندروس����تی‪.‬‬ ‫چاودێ����ری‬ ‫چارەس����ەرکردنی هەمو شێوازەکانی‬ ‫جی����اکاری‪ ،‬ئەوان����ەش لەب����واری‬ ‫دابینکردنی چاودێری تەندروس����تی‪.‬‬ ‫دڵنیابون لەدەستەبەرکردنی یەکسانی‬ ‫نێوان پیاوو ژن مەبەستی سەرەکین‬ ‫ل����ەدۆزی مافی تەندروس����تیدا‪ ،‬هەر‬ ‫لەمبارەیەوە ڕێکكەوتنی نەهێش����تنی‬ ‫هەمو ش����ێوازەکانی جی����اکاری دژی‬ ‫ژنان(م����ادەی‪ )١٤‬بەدیاریکراوی داوا‬ ‫لەدەوڵەت����ە ئەندام����ەکان دەکات کە‬ ‫“دەبێت ژن لەناوچ����ە دێهاتەکان‪...‬‬ ‫بەشداربن‌و س����ودمەندبن لەگەشەی‬ ‫دێه����ات” و “ باش دەس����تیان بگات‬ ‫بەئامڕازەکانی چاودێری تەندروستی‌و‬ ‫ئام����ۆژگاری‌و خزمەتگوزاری پەیوەند‬ ‫بەڕێکخستنی خێزان”‪.‬‬

‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫نه‌خۆشی‌ شه‌كره‌و ره‌مه‌زان‬

‫دكت���ۆر یه‌حی���ا عه‌ل���وان پس���پۆڕی‌‬ ‫هه‌ناویی‌‌و كوێره‌ڕژێنه‌كان‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئایا هه‌مو ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ ش���ه‌كره‌یان هه‌یه‌ ناتوانن‬ ‫به‌رۆژوبن؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬نه‌خێ���ر ته‌نها هه‌ندێ‌ حاڵه‌ت‬ ‫نه‌بێت كه‌ ئه‌ویش پزیش���ك ده‌توانێت‬ ‫بڕیارب���دات كاتێ���ك ك���ه‌ نه‌خ���ۆش‬ ‫ده‌بینێت‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئ���ه‌و ژنان���ه‌ی‌ دوگیانن‌و‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ ش���ه‌كره‌یان هه‌ی���ه‌ ئایا‬ ‫ده‌توانن به‌رۆژوبن؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئه‌و ژنانه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌كره‌ی‌ دوگیانییان هه‌ی���ه‌ نابێت‬ ‫به‌رۆژوب���ن‪ .‬چونك���ه‌ زی���ان به‌دایك‌و‬ ‫كۆرپه‌له‌ ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬كاتێك نه‌خۆش���ی‌ ش���ه‌كره‌‬ ‫ش���ه‌كره‌كه‌ی‌ زۆر دائه‌به‌زێ‌ ئه‌توانێت‬ ‫رۆژوه‌كه‌ی‌ بشكێنێت؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر هاتو ش���ه‌كره‌كه‌ی‌‬ ‫ل���ه‌ ‪ 60‬كه‌مت���ر بو ئه‌وه‌ پێویس���ته‌‬ ‫به‌زوترین كات رۆژوه‌كه‌ی‌ بشكێنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌و رێژه‌یه‌ به‌رزتر بو ئه‌وا‬ ‫پێویست ناكات‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬وه‌رزشكردن بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬

‫شه‌كره‌یان هه‌یه‌ كه‌ی‌ پێویسته‌؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬ئه‌بێت له‌ش���ه‌ودا بێت پاش‬ ‫دو كاتژمێ���ر زیات���ر دوای‌ به‌ربانگ‌و‬ ‫وه‌رزشی‌ قورس نه‌كرێت‪ .‬باشترینیان‬ ‫رێكردنه‌ به‌پێ‌‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئه‌وانه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ده‌رزی‌‬ ‫ئه‌نس���ۆلینن ئه‌بێ���ت ل���ه‌رۆژدا‬ ‫به‌كاریبهێنن؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬به‌ڵێ‌ ئه‌بێ���ت ده‌رزیه‌كانیان‬ ‫به‌كاربهێنن‪ ،‬نابێت بوه‌ستن له‌سه‌ری‌‬ ‫به‌بیانوی‌ ئه‌وه‌ی‌ ب���ه‌رۆژون‌و له‌وانه‌یه‌‬ ‫شه‌كره‌كه‌یان دابه‌زیبێت‪ ،‬به‌اڵم باشتره‌‬ ‫له‌دكتۆره‌كه‌ بپرسین كه‌ ده‌بێت چه‌ند‬ ‫(جرعه‌) وه‌ربگیرێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬نه‌خۆش���ی‌ ش���ه‌كره‌ ئه‌بێت‬ ‫له‌به‌ربان���گ هه‌مو ش���تێك به‌ئازادی‌‬ ‫بخوات چونك���ه‌ به‌درێژیی‌ رۆژ به‌رۆژو‬ ‫بوه‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬نه‌خێر نابێت شیرینی‌ بخوات‬ ‫ته‌نها شتێكی‌ زۆر كه‌م نه‌بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫باش���تره‌ ئ���ه‌و خۆراكانه‌ بخ���وات كه‌‬ ‫كاربۆهیدراتی‌ دوانی‌ تێدایه‌و هه‌روه‌ها‬ ‫پێویسته‌ ش���له‌مه‌نی‌ زۆر بخوات نه‌ك‬ ‫ته‌نها له‌كاتی‌ به‌ربانگ به‌ڵكو به‌درێژایی‌‬ ‫شه‌وه‌كه‌ به‌پارشێویشه‌وه‌‪.‬‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫چەند ڕێنماییەکی‌ تەندروست‬ ‫بۆ ڕۆژوان‌و مانگ ‌ی ڕەمەزان ‌ی پیرۆز‬

‫ئا‪ :‬سەرخێڵ ئاراز فازڵ‬ ‫پسپۆڕی‌ خۆپاراستنی‌ تەندروستی‌‬ ‫بەهۆی‌ هاتنی‌ مانگی‌ پیرۆزی‌ ڕەمەزان‬ ‫بەتایبەتی‌ لەمساڵدا کە زیاتر لە‬ ‫‪ 17‬کاتژمێر موسوڵمانانی‌ هەرێمی‌‬ ‫کوردستان بەڕۆژو دەبن لەهەمانکاتدا‬ ‫ڕەمەزانی‌ ئەمساڵ لەسەرەتای‌ وەرزی‌‬ ‫هاویندایەو پلەی‌ گەرمای‌ تێدا بەرزە‪،‬‬ ‫بۆیە ڕێگەی‌ تەندروست پەیڕەوبکەین‬ ‫تا ڕۆژویەکی‌ ناڕەحەت نەبێت بۆمان‌و‬ ‫زیانی‌ بۆ سەر تەندروستیمان نەبێت‬ ‫بەڕه‌چاوکردنی‌ ئەم خااڵنەی‌ خوارەوە‪:‬‬ ‫‪ -1‬پێویس���تە چەن���د ڕۆژێ���ک پێش‬ ‫هاتنی‌ مانگی‌ پی���رۆزی‌ ڕەمەزان ژەمە‬ ‫خواردنەکانمان کەمبکەینەوە هەرنەبێت‬ ‫ئەو بڕەی‌ ڕۆژانی‌ پێش���وتر دەمانخوار‬ ‫کەمتری‌ بکەینەوە تاوەکو جەستەمان‬ ‫بەشێوەیەکی‌ کتوپڕ لەخواردنی‌ ڕۆژانە‬ ‫دانەبڕین‪.‬‬ ‫‪ - 2‬ئ���ەوەی‌ ڕۆژوان زیات���ر نیگ���ەران‬ ‫دەکات تینوێتیە کە ئەمەش ئەتوانرێت‬ ‫کۆنتڕۆڵبکرێ���ت بەخواردنەوەی‌ ئاوی‌‬

‫پێویست پێش پارش���ێو هەروەها زۆر‬ ‫گرنگبدەین بەخواردن���ی‌ ئەو میوانە ‌‬ ‫ی‬ ‫پێکهاتەی‌ ڕیش���اڵیان هەیە بەتایبەت‬ ‫شوتی‌ کە ڕیشاڵیەو ئاوی‌ زۆری‌ تێدایەو‬ ‫زۆرتر له‌ڕیخۆڵەکان���دا ئەمێنێتەوە بۆ‬ ‫هەڵمژین‪.‬‬ ‫‪ 3‬دورکەوتن���ەوە لەخواردنی‌ س���وێرو‬‫چەور لەپارشێودا بەتایبەت نەخواردنی‌‬ ‫مریشک چونکە ئەوجۆرە خواردنانەی‌‬ ‫س���وێرن یاخود چەورن‌و پێویس���تی‌‬ ‫زۆریان بەئاو هەیە بۆ ڕاگرتنی‌ بااڵنسی‌‬ ‫خوێی‌ لەش‪.‬‬ ‫‪ - 4‬دورکەوتن���ەوە لەبەرکەوتنی‌ زۆر‬ ‫بەتیش���کی‌ خۆر کە ئەمە ئەبێتە هۆی‌‬ ‫بەرزبون���ەوەی‌ پل���ەی‌ گەرمیی‌‌و زیاتر‬ ‫دەردان���ی‌ ئاره‌قی‌ لەش ک���ە وادەکات‬ ‫بااڵنسی‌ ئاو لەلەش���دا کەمبکات بۆیە‬ ‫ڕۆژوان هەست بەتینوێتی‌ زۆر دەکات‪.‬‬ ‫‪ - 5‬شوش���تن‌و فێنکكردن���ەوەی‌‬ ‫دەموچ���اوو ق���ۆڵ بەتایبەت بەش���ی‌‬ ‫سەرەوەی‌ قۆڵ بەئاوی‌ فێنک‌و سارد‪،‬‬ ‫چونکە ئەوبەشەی‌ بەعەزەاڵت ناسراوە‬ ‫هەندێک مولولەو لیمفەکانی‌ تێدایە زیاتر‬ ‫ئۆکس���جین ئاڵوگۆڕ دەکەن بۆ خوێن‌و‬ ‫پلەی‌ گەرمیی‌ لەش دادەبەزێنن‪.‬‬

‫‪ - 6‬نەخواردنی‌ شیرینی‌ زۆر پاش ڕۆژو‬ ‫ش���کاندن (وەک پاقالوە‪ ،‬لوقمەقازی‌‌و‬ ‫ش���یرینەکانی‌ تر کە شیلەو بڕێکی‌ زۆر‬ ‫شەکریان تێدایە)‪ ،‬چونکە ئەبێتە هۆی‌‬ ‫بەرزبونەوەی‌ ڕێژەی‌ ش���ه‌کر هەروەها‬ ‫مانەوه‌یان لەناو گ���ەدەدا کە وادەکات‬ ‫ل���ەڕۆژدا زیات���ر هەس���ت بەتینوێتی‌‬ ‫زیاتربێت‪.‬‬ ‫‪ - 7‬پاش ڕۆژوشکاندن‌و پێش نانخوادن‬ ‫خواردن���ەوەی‌ بڕێک ئاو پێویس���تە بۆ‬ ‫پاککردن���ەوەی‌ ڕێخۆڵ���ەکان‌و زیات���ر‬ ‫چاالککردن���ی‌ کاری‌ هەڵمژینی‌ خواردن‬ ‫لەالیەن ڕیخۆڵەکانەوە‪.‬‬ ‫‪ - 8‬دوربکەونەوە لەش���ەربەتە گیراوەو‬ ‫ت���ۆزەکان‪ ،‬گرنگی���دان بەش���ەربەتی‌‬ ‫سروشتی‌‪.‬‬ ‫‪ - 9‬پ���اش خواردن���ی‌ نان���ی‌ ئێوارەو‬ ‫ش���کاندنی‌ ڕۆژو دوربک���ەوەرەوە‬ ‫لەپاڵکەوتن پاش نانخ���واردن چونکە‬ ‫زیانی‌ هەیە بۆ گەدەو هەرس���نەکردنی‌‬ ‫خواردن‪.‬‬ ‫‪ - 10‬دوربکەوەرەوە لەکێشانی‌ جگەرە‬ ‫بەتایب���ەت ڕاس���تەوخۆ دوای‌ ڕۆژو‬ ‫ش���کاندن کار لەسەر ترشەلۆکی‌ گەدە‬ ‫دەکات بۆ هەرسنەکردنی‌ خواردن‪.‬‬

‫مریشك پێش كواڵن مه‌شۆنه‌وه‌‬ ‫پس����پۆرانی‌ به‌ریتان����ی‌ تایب����ه‌ت‬ ‫به‌خ����ۆراك رایده‌گه‌یه‌ن����ن ك����ه‌‬ ‫له‌ش����ۆردنه‌وه‌ی‌‬ ‫دوربكه‌ون����ه‌وه‌‬ ‫گۆش����ت‌و مریش����ك پێش لێنانی‌‪.‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌بێته‌ ه����ۆی‌ باڵوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ج����ۆره‌ به‌كتریای����ه‌ك كه‌ ناس����راوه‌‬ ‫ب����ه‌((‪ Campylobacte‬كه‌ هۆكاری‌‬ ‫توش����بونی‌ مرۆڤ����ه‌ به‌ژه‌هراویبونی‌‬ ‫به‌خ����ۆراك‪ .‬پزیش����كانی‌ لیكۆڵ����ه‌ر‬ ‫ده‌ڵێن له‌نیش����انه‌كانی‌ توشبون به‌و‬ ‫به‌كتریای����ه‌ بریتیه‌ له‌ئازاری‌ س����ك‌و‬ ‫هێڵنج����دان‌و س����كچونێكی‌ توندو‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌م نیش����انانه‌ زیاترو زوتر‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ����ت له‌هه‌ندێ‌ كه‌س وه‌ك‬ ‫پیرو منداڵ‪ .‬هه‌روه‌ها له‌و كه‌س����انه‌‬ ‫زیاتر گه‌ش����ه‌ ئه‌كات ك����ه‌ به‌رگریی‌‬ ‫له‌شیان كه‌مه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م نیشانانه‌ پاش دو بۆ پێنج رۆژ‬ ‫دوای‌ چون����ه‌ژوره‌وه‌ی‌ به‌كتریاكه‌ بۆ‬

‫له‌ش ده‌رده‌كه‌وێت‪ .‬توێژه‌ره‌وه‌كان‬ ‫ده‌ڵێن سااڵنه‌ سه‌دان خه‌ڵك به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ژه‌هراویبون����ی‌ خ����ۆراك له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫به‌كتری����ای‌ (‪))Campylobacter‬‬ ‫له‌واڵت����ی‌ به‌ریتانیا گیان له‌ده‌س����ت‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬پزیش����كه‌كان ده‌ڵێن جگه‌‬

‫له‌وه‌ی‌ مریش����ك هۆكاری‌ سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫باڵوبون����ه‌وه‌ی‌ به‌كتریاكه‌ی����ه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م ج����ۆره‌ به‌كتریای����ه‌ له‌هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌ئ����اوی‌ پیس‌و جگه‌ری‌ مریش����ك‌و‬ ‫هه‌ندێ‌ ئاژه‌ڵی‌ تر هه‌یه‌ كه‌ له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫لێده‌نرێن‪.‬‬

‫ی ناوك ‌ه شوتی‌ ئه‌م هه‌مو سوده‌ی‌ هه‌یه‌‬ ‫ئایا ئه‌زان ‌‬ ‫هه‌رچه‌ن����ده‌ ش����وتی‌ یه‌كێك����ه‌ ل����ه‌و‬ ‫میوان����ه‌ی‌ كه‌ س����ودێكی‌ زۆری‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌هه‌مانكاتیش����دا ناوكه‌كه‌ش����ی‌‬ ‫چه‌ندین س����ودی هه‌یه‌و ش����اره‌زایانی‌‬ ‫بواری‌ خۆراك ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫پێویسته‌ تۆوی‌ ش����وتی‌ فڕێنه‌درێت‌و‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌ی‌ ش����وتێكه‌ بخورێت‪.‬‬ ‫پس����پۆره‌كان باس����یان ل����ه‌وه‌ كردوه‌‬ ‫ناوكی‌ شوتی‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌پرۆتین‌و‬ ‫هه‌روه‌ها بڕێك����ی‌ زۆر چه‌وریی‌ تێدایه‌‬ ‫كه‌ سه‌رجه‌میان چه‌وریه‌ كه‌متێره‌كانن‬ ‫ك����ه‌ به‌س����وده‌ ب����ۆ دڵ‌و ده‌یپارێزێ‬ ‫له‌نه‌خۆشیه‌كان‌و به‌سوده‌ بۆ پێست‌و‬ ‫ده‌یپارێزێت له‌پیربون‪ .‬هه‌روه‌ها تۆوی‬ ‫ش����وتی‌ كانزاكانی‌ فس����فۆری‌ تێدایه‌‬ ‫كه‌ بۆ ئێس����ك باش����ه‌و پۆتاسیۆم كه‌‬ ‫ده‌تپارێزێت له‌نه‌خۆشی‌ به‌رزبونه‌وه‌ی‌‬

‫په‌س����تانی‌ خوێن‌و مس����ی‌ تێدایه‌ كه‌ به‌پێس����ت‌و قژ‪ .‬جگه‌ ل����ه‌م كانزایانه‌‬ ‫یارمه‌تی‌ دروستكردنی‌ ماده‌ی‌ میالنین مه‌گنیسیۆم‌و زه‌نكیش له‌تۆوی‌ شوتیدا‬ ‫ده‌دات بۆ ئه‌وه‌ی‌ ره‌نگێكی‌ جوان بدات هه‌یه‌‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫سیاسەتکردن‬ ‫لەناو سیستمی‬ ‫تەندروستی‬ ‫لەیەک���ەم رۆژی دەس���تبەکاربونەوەی‪،‬‬ ‫وەزی���ری تەندروس���تی ک���ۆن‌و ت���ازە‪،‬‬ ‫س���ەلماندی کە ش���ایانی ئەو پۆستە نیە‬ ‫لەبەر هۆکارێکی زۆر سادە ئەویش ئەوەیە‬ ‫جەنابی وەزیر لەباتی ئەوەی سیاس���ەتی‬ ‫تەندروس���تی ب���کات‪ ،‬سیاس���ەت دەکات‬ ‫لەبواری تەندروستیدا‪.‬‬ ‫بڕیاری بواردان بەکارمەندانی تەندروستی‬ ‫بۆ ئەوەی کۆگای دەرمان بکەنەوە‪ ،‬یەکێک‬ ‫بو لەو بەڵێنانەی کە وەزیر بەکوتلەکانی ناو‬ ‫یەکێتی نیشتیمانیدا لەبەرامبەر گەرەنتی‬ ‫پاڵپش���تی ئەوانەی دوای���ی بۆ کردنەوەی‬ ‫بەوەزیر‪ .‬ئ���ەم بڕیارە س���ەرباری ئەوەی‬ ‫کە نایاس���اییە‪ ،‬هیچ پەیوەندییەکیش���ی‬ ‫بەئامانجی هەر وەزارەتێکی تەندروستیەوە‬ ‫نی���ە ک���ە خزمەتکردن���ی تەندروس���تی‬ ‫هاواڵتیانە‪ .‬به‌پێچەوانەوە‪ ،‬بڕیارەکە تەنها‬ ‫سود بەدەس���تەبژێرێکی کەمی کارمەندان‬ ‫دەکات کە لەحزبەوە نزیکن‌و توانای دارایی‬ ‫ئەوتۆی���ان هەی���ە بۆ کردن���ەوەی کۆگای‬ ‫دەرمان‪.‬‬ ‫نابێ���ت ئەم���ە وا لێکبدرێت���ەوە ک���ە بۆ‬ ‫کارمەندان نەبێت بەهیچ جۆرە دەرمانێکەوە‬ ‫مامەڵە بکەن‪ .‬لەڕاستیدا ئەوە کارمەندانن‬ ‫ک���ە بنک���ە تەندروس���تیەکان‌و لەهەندێ‬ ‫حاڵەتیشدا تەنانەت نەخۆشخانەکانیشیان‬ ‫لەڕوی دەرمانەوە بەڕێوەبردوە‪ .‬بەاڵم ئەو‬ ‫بڕیارەی وەزیر هیچ پەیوەندییەکی بەپێگەو‬ ‫رۆڵ���ی کارمەندانەوە نی���ە‪ .‬ئەمەی وەزیر‬ ‫دەیکات ئەوەی���ە کە د‪ .‬دالوەر عەالئەدین‬ ‫ناویدەنێت رۆڵبینین���ی ئاگرکۆژینەرەوەو‬ ‫خۆماندونەکردن بەچارەکردنی‌ هۆکارەکانی‬ ‫ئاگرەکە‪.‬‬ ‫بۆ چارەکردنی ئەم گرفتە‪ ،‬پێویستە واز لەو‬ ‫دەس���تەواژە ئیهانەکەرە بهێنرێت کە ناوی‬ ‫لێنراوە "عیادەی الکۆاڵن" و بەلۆژیکیانیە‬ ‫بیر لەچارەیەکی بنەڕەتی بۆ ئەو کێشەیە‬ ‫بکرێتەوە‪ .‬ئەوەی لەس���ەرەتادا د‪ .‬تاهیر‬ ‫هەورام���ی ک���ردی‌‪ ،‬هەوڵێکی پۆلیس���یی‬ ‫بو ب���ۆ داخس���تنی ه���ەر ‪ ٤٠٠٠‬عیادەکە‬ ‫لەڕێی ماسولکەی ئاس���ایش‌و پۆلیسەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئ���ەم وەزیرەی ئێس���تا دەیکات‪،‬‬ ‫مەساجکردنی ئەو دەس���تەیە کە نەتوانرا‬ ‫بابدرێت‪ .‬باش���ترین چارەسەر ئەوەیە کە‬ ‫ئەو عیادانە بکرێن بەماڵی تەندروس���تی‌و‬ ‫کارمەندەکانیان بەگرێبەس���ت لەحکومەت‬ ‫کاربکەن بەمەرجێک کە چیی‌ تر لەکەرتی‬ ‫گش���تیدا کارنەکەن‌و لەو کەرتە خانەنشین‬ ‫بکرێن‪ .‬واتە ئەو کارمەندانەی لەو عیادانەدا‬ ‫کاردەک���ەن ڕوبەڕوی دو بژاردە بکرێنەوە‪،‬‬ ‫یەکەمیان ئەوەیە کە یا لەکەرتی گش���تی‬ ‫کاردەک���ەن‌و عیادەی الکۆاڵنی���ان نابێت‪،‬‬ ‫یانیش عیادەی الکۆاڵنیان دەبێت‌و لەکەرتی‬ ‫گش���تی کارناکەن‪ .‬ئەوان���ەی کە بژاردەی‬ ‫دوەم هەڵئەبژێ���رن‪ ،‬پێویس���تە یارمەتی‬ ‫بدرێن لەڕوی دەرمان‌و ڕاهێنان‌و پاڵپشتی‬ ‫ترەوەو‪،‬وەکو یەکەمین هێڵی مامەڵەکردن‬ ‫لەگەڵ نەخۆش���دا بەکاربهێنرێن‪ .‬پێویستە‬ ‫لیس���تێکی دیاریکراو لەدەرمان (ئەوە نا‬ ‫کە وەزارەت ئێس���تا دایناوە کە زۆر لەوە‬ ‫زۆرترە کە پێویس���تە کارمەندان مامەڵەی‬ ‫پێوە بکەن) دەستنیشانبكرێ کە دەکرێت‬ ‫لەو ماڵە تەندروس���تیانەدا بەکاربهێنرێت‪.‬‬ ‫بەکورت���ی ئەرکی س���ەرەکی ئ���ەو ماڵە‬ ‫تەندروس���تیانە پێشکەشکردنی هۆشیاری‬ ‫تەندروستی‌و ئەنجامدانی چەند خزمەتێکی‬ ‫تەندروستی دیاریکراو دەبێت‪.‬‬ ‫بەدیوەک���ەی ت���ردا‪ ،‬دەبێ���ت ت���ەواوی‬ ‫مامەڵەکردن لەگەڵ دەرمان (بەدیاریکراوی‬ ‫ئەو دەرمانانەی کە لەو لیستەی سەرەوەی‬ ‫کارمەندان���دا نی���ە) لەالیەن پزیش���کانی‬ ‫دەرمانسازەوە بکرێت‪ .‬بەاڵم ئەم مۆنۆپۆلە‬ ‫ناکرێت بەبێ بەرامبەر بێت‪ .‬پێویستە ئەو‬ ‫ڕەفتارانەی لەالیەن هەندێک لەپزیشکانی‬ ‫دەرمانسازەوە دەکرێت وەکو بەکارهێنانی‬ ‫بڕوانام���ەو فرۆش���تنی مۆڵەتەکانیان بۆ‬ ‫بازرگانەکانی بواری دەرمان‌و شلکردنەوەی‬ ‫ستانداردە زانس���تیەکانیان‌و شەریکایەتی‬ ‫لەگەڵ هەندێک لەپزیش���کانی پسپۆر (کە‬ ‫هەڵەی ئەوانەی دوایش���ی تیایە) کۆتایی‬ ‫پێبهێنرێت‪ .‬دیس���انەوە هیچێ���ک لەمانە‬ ‫ناکرێ���ت ئەگەر ئەو دو کارەییەی هەیە لە‬ ‫بواری تەندروستیدا لەنێوان کەرتی گشتی‌و‬ ‫کەرت���ی تایبەت کۆتای���ی پێنەیەت‪ .‬واتە‬ ‫دیسانەوە دەرمانسازانیش دەبێت بخرێنە‬ ‫ب���ەردەم دو بژاردە‪ ،‬یا کەرتی گش���تی یا‬ ‫کەرتی تایبەت‪.‬‬ ‫دەبێ���ت وەزارەت���ی تەندروس���تی واز‬ ‫لەسیاس���ەتکردن لەبواری تەندروس���تیدا‬ ‫بهێنێت‌و دەستبداتە سیاسەتی تەندروستی‬ ‫پشستئەس���تور بەزانست‌و پالن‌و ستراتیژ‬ ‫نەک گواس���تنەوەی کێش���ەی کوتلەکانی‬ ‫ناو حزبێکی دیاریک���راو بۆ ناو وەزارەت‌و‬ ‫سیستمی تەندروستی‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫وانه‌ی ئینگلیزیی‪ ..‬له‌قوتابخانه‌کانه‌وه‌ بۆ سه‌نته‌ره‌کان‬ ‫بۆچی خوێندکار لەسەنتەرەکان فێردەبێت‌و لەقوتابخانەکان فێرنابێت؟‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫له‌کاتێکدا له‌خوێندنگاکاندا‌ وانه‌یه‌کی‬ ‫سه‌ره‌کیی بۆ زمانی ئینگلیزیی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و‌ وانه‌یه‌ ئامانجه‌کانی خۆی‬ ‫ناپێکێت‌و فێرخوازان بۆ بره‌ودان‬ ‫به‌ئاستی زمانی ئینگلیزییان په‌نا‬ ‫ده‌به‌نه‌ به‌ر خول‌و سه‌نته‌ره‌کان‌‪.‬‬ ‫زمان���ی ئینگلیزی بوه‌ت���ه‌ زمانێکی‬ ‫جیهانی‌و له‌ته‌واوی دنیادا به‌کارده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫به‌هۆی باڵویی ئه‌و زمانه‌ له‌سه‌رانسه‌ری‬ ‫جیهان���دا ژماره‌یه‌ک���ی زۆر له‌فێرخواز‬ ‫هه‌وڵی فێربونی ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستانیش���دا گرنگیدان‬ ‫به‌زمان���ی ئینگلیزی���ی له‌ئاس���تێکی‬ ‫به‌رچاودایه‌و جگه‌ له‌وه‌ی ‌وانه‌ی زمانی‬ ‫ئینگلیزی���ی له‌ت���ه‌واوی قۆناغه‌کان���ی‬ ‫خوێندندا ده‌خوێنرێت‪ ،‬هاوکات چه‌ندین‬ ‫س���ه‌نته‌رو خولی تایبه‌تی���ش هه‌یه‌ بۆ‬ ‫فێربونی ئه‌و زمانه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جێ���ی پرس���یاری زۆرێ���ک‬ ‫له‌چاودێرانی په‌روه‌رده‌ی���ه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌‬ ‫سه‌ره‌ڕای بونی‌وانه‌ی زمانی ئینگلیزیی‬ ‫فێربونی زمانی ئینگلیزی پێویستییه‌کی سه‌رده‌م‌‬ ‫له‌ته‌واوی قۆناغه‌کانی خوێندندا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌و‌وانه‌یه‌ ئامانج���ه‌ی خۆی ناپێکێت بدرێت‪ ،‬بەداخەوە ‌وەزارەتی پەروەردە ئه‌وه‌ی یه‌که‌می���ان له‌ماوه‌یه‌کی که‌مدا‬ ‫ب���ه‌وه‌ی دوای دوانزه‌ س���اڵ خوێندن‪ ،‬ئامێ���ری ب���ۆ ئ���ه‌و مه‌به‌س���تانه‌ لەناو زۆرترین س���ود به‌فێرخواز بگه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫هێشتا خوێندکاران ناتوانن سه‌ره‌تاکانی پۆلەکان���دا دابیننەکردوە‌و‌وانەبێژانیش ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی دوه‌م له‌ماوه‌یه‌ک���ی‬ ‫کەمتەرخەمیي���ان تیادا ک���ردوە‪ .‬جگه‌ درێژخایه‌نیش���دا ناتوانێت ئ���ه‌و کاره‌‬ ‫ئه‌و زمانه‌ فێرببن‌و به‌کاریبهێنن‪.‬‬ ‫مامۆس���تا بیردۆس���ت محه‌م���ه‌د‪ ،‬له‌وانه‌ش لەن���او پۆلدا زمانی ئینگلیزی‌ بکات؟‬ ‫مامۆس���تا غه‌ریب س���اڵح مامۆس���تا‬ ‫مامۆس���تای یه‌کێ���ک له‌خوێندنگاکانی وەکو زمانی پەیوەندی یان بەکارنایەت‬ ‫له‌س���ه‌نته‌ری هێدوه‌ی‪ ،‬که‌ سه‌نته‌رێکی‬ ‫ش���اری س���لێمانی‪ ،‬پێیوایه‌ که‌ چه‌ند یان کەم بەکاردێت"‪.‬‬ ‫له‌پ���اڵ قوتابخانه‌کان���ی س���ه‌ر تایبه‌ته‌ به‌فێربون���ی زمانی ئینگلیزیی‪،‬‬ ‫کێش���ه‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تی���ی ه���ه‌ن ک���ه‌‬ ‫هۆکاری ئاس���تنزمی ئه‌و‌وانه‌یه‌‪ ،‬له‌وانه‌ به‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌‪ ،‬له‌ناو شاره‌کانی س���ه‌رکه‌وتویی س���ه‌نته‌ره‌کان له‌چ���او‬ ‫"کەمی م���اوەی ‌وانەکانە کە لەزۆربەی هه‌رێمی کوردس���تان چه‌ندین سه‌نته‌رو ناوه‌نده‌کان���ی خوێندن���ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‬ ‫شوێنەکان س���ی‌و پێنچ خولەکه‌‪ ،‬ئەمە په‌یمانگای تایبه‌ت هه‌ی���ه‌ بۆ فێربونی پ���ه‌روه‌رده‌ ب���ۆ چه‌ن���د هۆکارێ���ک‬ ‫س���ەرەڕای زۆری ژمارەی خوێندکاران زمانی ئینگلیزیی‪ .‬س���ااڵنه‌ ژماره‌یه‌کی ده‌گه‌ڕێنێت���ه‌وه‌‪ .‬ه���ۆکاری یه‌ک���ه‌م‬ ‫لەپۆلەکان���دا"‪ .‬هه‌روه‌ها "بەکارنەهێنان زۆر له‌خوێندکاران‌و توێژه‌کانی دیکه‌ش‪" ،‬په‌یوه‌ندی هه‌یه‌ به‌مامۆستاوه‌‪ ،‬به‌شێک‬ ‫یاخ���ود کەم���ی بەکارهێنانی بەش���ی روده‌که‌نه‌ ئه‌و سه‌نته‌رانه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی جێی له‌مامۆستایانی‌ وانه‌ی ئینگلیزیی توانای‌‬ ‫گوێگرتن لەناو پۆلدا کە بەش���ێکی پڕ س���ه‌رنجه‌ زۆرێ���ک ل���ه‌و فێرخوازانه‌ی وتن���ه‌وه‌ی مه‌نهه‌ج���ی سه‌نڕایس���ییان‬ ‫بایەخ‌و سەرنجڕاکێش���ە بۆ خوێندکار‌و ده‌چنه‌ ئه‌و س���ه‌نته‌رانه‌‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا نییه‌و حه‌ق���ی خۆی پێناده‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫تیایدا گوێبیس���تی گفتوگۆی ئینگلیزی له‌قوتابخانه‌کانن یاخود پێش���تر‌ وانه‌ی په‌یوه‌ن���دی خوێن���دکارو مامۆس���تا‬ ‫دەبن‪ ،‬یاخود بۆ سه‌رنجراکێشانی زیاتری‌ ئینگلیزیی���ان له‌قۆناغه‌ جی���اوازه‌کان ته‌واو جیاوازه‌ له‌نێوان س���ه‌نته‌ره‌کان‌و‬ ‫وانه‌ک���ه‌ هه‌ندێکجار پێویس���ت ده‌کات خوێندوه‌‪ .‬ئایا جیاوازیی ئه‌و سه‌نته‌ران ‌ه خوێندگاکان"‪.‬‬ ‫هۆکاری دوه‌م "په‌یوه‌ندی به‌پۆله‌کانه‌وه‌‬ ‫کورته‌ فیلمێک پیشانی خوێندکاره‌کان چیی���ه‌ له‌گه‌ڵ پۆله‌کان���ی خوێندن‪ ،‬که‌‬

‫فێرخواز بۆ خوێندنی‬ ‫هه‌ر خولێکی زمان‬ ‫له‌سه‌نته‌ره‌کان بڕێک‬ ‫پاره‌ی لێوه‌رده‌گیرێت‬ ‫ئه‌مه‌ش‌وایکردوه‌‬ ‫هه‌ندێک له‌سه‌نته‌ره‌کان‬ ‫گرنگی به‌ئاستی‬ ‫فێربون نه‌د‌هن‌و‌وه‌ک‬ ‫شوێنێکی بازرگانی‬ ‫لێبێت‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬پۆلێکی ته‌ندروس���ت بۆ فێربونی‬ ‫زم���ان‪ ،‬ده‌بێت ‪ 8‬ب���ۆ ‪ 16‬خوێندکاری‬ ‫تێدابێ���ت‪ .‬له‌پۆل���ی قوتابخانه‌کان���دا‬ ‫ژماره‌یه‌ک���ی زۆر له‌خوێندکار له‌پۆلێکی‬ ‫بچوکدان‌و دو ئه‌وه‌نده‌و سێ ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫ئ���ه‌و رێ���ژه‌ س���تاندارده‌یه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش‬ ‫چانسی پراکتیککردنی زمانه‌که‌ له‌الیه‌ن‬ ‫خوێن���دکاره‌وه‌ که‌مده‌کات���ه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫له‌سه‌نته‌ره‌کاندا ژماره‌ی فێرخواز که‌مه‌و‬ ‫چانس���ی پراکتیک���ردن زۆرتره‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫هه‌لی فێربون زیاتر ده‌ڕه‌خسێنێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا "هۆکارێک���ی دیک���ه‌ش‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌حه‌زه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ندێ که‌س‬ ‫حه‌زی له‌فێربونی زمانه‌که‌ نییه‌و ره‌نگه‌‬ ‫به‌شێکی خوێندکارانی ناو خوێندنگاکان‬ ‫حه‌زی���ان به‌فێربون���ی زمانه‌که‌ نه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌م���و ئه‌و فێرخوازان���ه‌ی دێنه‌‬ ‫سه‌نته‌ره‌کانی فێربون به‌حه‌زی خۆیان‬ ‫دێن"‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای مامۆس���تا برادۆس���تیش‬

‫هۆکاری سه‌رکه‌وتویی سه‌نته‌ره‌کان "ئه‌و‬ ‫میکانیزمەی لەخوێندنگە حکومیەکاندا‬ ‫بەکاردێ���ت زۆر جیاوازت���رە ل���ەوەی‬ ‫لەخوێندنگ���ە تایبەتیەکاندا بەکاردێت‪،‬‬ ‫ئەمە جگە لەجیاوازی کەرەستە‌و بینای‬ ‫خوێندنگەکان‪ .‬زۆرجار سەرپەرشتیارانی‬ ‫پ���ەروەردە‌ وانەبێ���ژان ناچاردەک���ەن‬ ‫بەتەواوکردن���ی پەرتوکەک���ە‪ ،‬ئەمەش‌‬ ‫وادەکات مامۆس���تاکە زیاتر بایەخ بدات‬ ‫بەتەواوکردنی پەرتوکەکە نەک چەندێتی‬ ‫فێرب���ون"‪ .‬هه‌روه‌ه���ا "ئه‌و ش���ێوازەی‬ ‫لەپەیمانگا کاری پێدەکرێت کراوەترە‌و‬ ‫پۆلەکانیش سەرنجڕاکێشترن‪ ،‬لەالیەکی‬ ‫تریش���ەوە خوێن���دکارەکان ئازادترن‌و‬ ‫ئاسودەتر دەردەکەون‪ ‌.‬وێنەی مامۆستا‬ ‫بەگش���تی لەخوێندنگەکاندا ‌وێنەیەکی‬ ‫جێگی���رەو خوێندکاران زۆرجار بێ هیچ‬ ‫گرفتێ���ک مملمالنێ���ی لەگەڵدا دەکەن‌و‬ ‫لێکتێگەیشتنێکی کەم هەیە"‪.‬‬ ‫فێرخواز ب����ۆ خوێندنی هه‌ر خولێکی‬

‫زم����ان له‌س����ه‌نته‌ره‌کان بڕێ����ک پاره‌ی‬ ‫لێوه‌رده‌گیرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‌وایکردوه‌ هه‌ندێک‬ ‫له‌سه‌نته‌ره‌کان گرنگی به‌ئاستی فێربون‬ ‫نه‌د‌هن‌و‌وه‌ک شوێنێکی بازرگانی لێبێت‪،‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ مامۆستا غه‌ریب ئاشکرای‬ ‫ده‌کات ک����ه‌ هه‌ندێک له‌س����ه‌نته‌ره‌کان‬ ‫ته‌نها مه‌به‌س����تیان بازرگانییه‌‪" ،‬راسته‌‬ ‫س����ه‌نته‌ره‌کانی فێربونی زمان نیه‌تێکی‬ ‫بازرگانیی تێدایه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش که‌وتوه‌ته‌وه‌‬ ‫سه‌ر س����ه‌نته‌ره‌کان‌و جیاوازییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێکیان ته‌نها مه‌به‌ستیان بازرگانییه‌‪.‬‬ ‫پێویس����ته‌‌ وه‌زاره‌ت����ی پ����ه‌روه‌رده‌‬ ‫لێپرس����ینه‌وه‌ی جدیی له‌و س����ه‌نته‌رانه‌‬ ‫بکات‪ .‬ئه‌و چاودێریی‌و لێپرس����ینه‌وه‌ی‬ ‫ئێس����تا‌ هه‌یه‌ له‌الی���� ‌هن‌ وه‌زاره‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫س����ه‌نته‌ره‌کان‪ ،‬زۆر ڕۆتینییه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‬ ‫هه‌ندێکج����ار که‌ چاودێران����ی په‌روه‌رده‌‬ ‫ده‌چن����ه‌ س����ه‌نته‌ره‌کان‪ ،‬ئ����ه‌وان ل����ه‌و‬ ‫‌رۆژه‌دا ژم����اره‌ی خوێن����دکاری پۆله‌کان‬ ‫که‌مده‌که‌نه‌وه‌و پێداویس����تییه‌کان دابین‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم کاتێک رۆیش����تن‌ وه‌ک‬ ‫خ����ۆی لێدێته‌وه‌‪ .‬پێویس����ته‌ کۆمه‌ڵێک‬ ‫که‌سی پس����پۆڕ به‌وردی چاودێری ئه‌م‬ ‫کاره‌ بکه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا مامۆستا برادۆست‬ ‫گه‌شبینه‌و پێیوایه‌ که‌ ئه‌گه‌ر له‌سااڵنی‬ ‫رابردودا خوێن���دکار دوای ته‌واوکردنی‬ ‫س���ه‌رجه‌م قۆناغه‌کان هێش���تا ئاستی‬ ‫زمانی ئینگلیزیی زۆر الوازبوبێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫له‌ئێس���تادا به‌و ش���ێوه‌ ره‌هایه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و‪ ،‬گۆڕین���ی مه‌نهه‌جی ئینگلیزیی بۆ‬ ‫سه‌نرایس به‌کارێکی گرنگ‌وه‌سفده‌کات‬ ‫"گۆڕینی پەرتوکی خوێندن بەس���ەنڕایز‬ ‫کارێک���ی باش بو‪ ،‬ئ���ەم پەرتوکە زۆر‬ ‫باش���ە گرنگی���دەدات بەبەکارهێنان���ی‬ ‫ئینگلیزی‌و شیوازە کۆنەکە قبوڵناکات‪،‬‬ ‫به‌اڵم گەر بەو شێوازە کۆنە بوترێتەوە‬ ‫ئەوا کاریگەری دروس���ت ن���اکات‪ ،‬کە‬ ‫زۆر بەداخ���ەوە هێش���تا ئەم ش���ێوازە‬ ‫کۆن���ە ڕەگەکەی لەب���ن دەرنەهێنراوە‌و‬ ‫بەکاردەهێنریت‪ .‬دەتوانم بڵێم کاریگەری‬ ‫گ���ەورەی ئەم پەرتوکە نوێیە هێش���تا‬ ‫بەڕونی دەرنەکەوتوە لەسااڵنی ئایندەدا‬ ‫هەس���تی پێدەکەین‪ ،‬هێش���تا ماویەتی‬ ‫ڕەوتی خۆی‌وەربگرێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫‪17‬‬

‫زۆرینه‌ ‌ی ژنه‌ قوربانیه‌كان ‌ی توندوتیژی‬ ‫خوێنده‌وارن‌و له‌نێوان ‪ 20‬بۆ ‪ 40‬ساڵیدان‬ ‫ئا‪ :‬دالیا كه‌مال‬ ‫ئاماره‌كان ئه‌وه‌ نیشانده‌ده‌ن كه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا رێژه‌ی‌‬ ‫توندوتیژی‌ دژ به‌ژنان ساڵ به‌ساڵ‬ ‫له‌زیادبوندایه‌و زۆربه‌ی‌ ئه‌و ژنانه‌ش‬ ‫كه‌ توندوتیژییان به‌رامبه‌ر كراوه‌‬ ‫خوێنده‌وار بون‌و ئاستی‌ ته‌مه‌نیان‬ ‫له‌نێوان ‪ 40- 20‬ساڵیدا بوه‌‪،‬‬ ‫چاالكوانێكی‌ بواری‌ ژنانیش پێوایه‌‪،‬‬ ‫ئاستی‌ خوێندن ناتوانێت به‌ته‌واوی‬ ‫كاریگه‌ریی‌ راسته‌وخۆی‌ هه‌بێت‬ ‫له‌سه‌ر رێگریكردن له‌توندوتیژی‌ دژ‬ ‫به‌ژنان‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و ئاماره‌ی‌ له‌سااڵنی‌ نێوان‬ ‫‪ 2013- 2007‬له‌الی���ه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ توندوتی���ژی‌ دژی‌‬ ‫ژنان له‌سلێمانی‌ تۆماركراوه‌و كۆپیه‌كی‌‬ ‫ده‌س���ت ئاوێن���ه‌ كه‌وت���وه‌‪ ،‬زۆرینه‌ی‌‬ ‫ه���ۆكاری‌ توندوتیژیی���ه‌كان خێزانین‌و‬ ‫ئه‌نجامده‌ران���ی توندوتیژیه‌كانی���ش‬ ‫هاوسه‌ری‌ ژنان خۆیانن‪.‬‬ ‫ئاماری‌ توندوتیژیه‌كانی‌ ساڵی‌ ‪2007‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ ‪ 507‬حاڵه‌ت بوه‌‬ ‫كه‌ (‪)%72‬یان كێش���ه‌ی‌ خێزانی بون‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ ،2008‬كۆی‌ گش���تی ‪991‬‬ ‫حاڵه‌تی‌ توندوتیژی‌ دژی‌ ژنان رویداوه‌‬ ‫كه‌ ‪489‬یان كێش���ه‌ی‌ خێزانین‌و ‪319‬‬ ‫حاڵه‌ت به‌ه���ۆی‌ مێرده‌كانیانه‌وه‌ بوه‌‪،‬‬ ‫هاوكات ‪ 387‬له‌و ئافره‌تانه‌ خوێنده‌وار‬ ‫بون‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 2009‬ك���ۆی‌ گش���تی‌‬ ‫حاڵه‌ته‌كان ‪ 1183‬بوه‌و ‪%45‬ی‌ كێشه‌ی‌‬ ‫خێزان���ی‌ ب���ون‌و ل���ه‌ ‪%33‬ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫مێرده‌كانیان���ه‌وه‌ ئه‌نجام���دراوه‌‌و ‪765‬‬ ‫ئه‌و ژنانه‌ خوێنده‌واربون‪ .‬كۆی‌ گشتی‌‬ ‫توندتیژیه‌كان له‌س���اڵی‌ ‪2010‬دا ‪1617‬‬ ‫حاڵه‌ت بوه‌و ‪%63‬ی‌ كێش���ه‌ی‌ خێزانی‌‬ ‫بون‌و ‪%46‬ی‌ له‌الیه‌ن مێرده‌كانیانه‌وه‌‬

‫ئه‌نجام���دراوه‌‪ ،‬ك���ه‌ ‪%43‬ی‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫ئافره‌ته‌كان له‌نێوان (‪ )30-21‬بوه‌‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪2011‬دا ك���ۆی‌ گش���تی‌‬ ‫توندوتیژی���ه‌كان دژی‌ ئافره‌تان ‪1673‬‬ ‫ب���وه‌و رێژه‌ی‌ ‪%68‬ی‌ ئ���ه‌و ئافره‌تانی‌‬ ‫هۆكاره‌ك���ه‌ی‌‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌دراون‬ ‫كێش���ه‌ی‌ خێزانی بوه‌و ‪%47‬ی‌ به‌هۆی‌‬ ‫مێرده‌كانیان بوه‌و ‪%34‬ی‌ ئه‌و ژنانه‌ش‬ ‫خوێنده‌وار بون‪ ،‬زۆربه‌شیان ته‌مه‌نیان‬ ‫له‌نێوان (‪ )40- 31‬ساڵ بوه‌‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪2012‬ش‪ ،‬ك���ۆی‌ گش���تی‌‬ ‫توندوتیژی���ه‌كان ‪ 1924‬حاڵ���ه‌ت‬ ‫ب���وه‌ كه‌ ئه‌م���ه‌ش به‌رزتری���ن رێژه‌ی‌‬ ‫توندوتیژی���ه‌كان بوه‌و له‌م���اوه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ش���ه‌ش س���اڵه‌ی‌ رابردودا‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫‪ 444‬حاڵ���ه‌ت ئه‌ش���كه‌نجه‌دان ب���وه‌و‬ ‫ته‌مه‌ن���ی‌ زۆرب���ه‌ی قوربانیه‌كانی���ش‬ ‫له‌نێوان (‪ )30- 21‬ساڵیدا بوه‌‪ ،‬رێژه‌ی‌‬ ‫‪%40‬ی‌ ئه‌و ئافره‌تانه‌ش خوێنده‌وار بون‬ ‫كه‌ ‪%56‬یان له‌الی���ه‌ن مێرده‌كانیانه‌وه‌‬ ‫توندوتیژیان به‌رامبه‌ر كراوه‌‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 2013‬دا رێ���ژه‌ی‌‬ ‫توندوتیژییه‌كان كه‌مێك دابه‌زیوه‌و كۆی‌‬ ‫گشتی بریتی بوه‌ له‌ ‪ 1270‬حاڵه‌ت كه‌‬ ‫زۆربه‌یان به‌هۆی‌ حااڵتی‌ خۆسوتانه‌وه‌‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ زۆرینه‌ی‌ قوربانیه‌كان‬ ‫له‌وان���ه‌ن ك���ه‌ خوێن���ده‌وارن‪ ،‬به‌هار‬ ‫مونزیر‪ ،‬به‌رێوه‌به‌ری‌ رێكخراوی‌ خه‌ڵك‬ ‫بۆ گه‌ش���ه‌پێدان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫بەب���اوەڕی من خوین���دن گرنگە بەاڵم‬ ‫ناتوانی���ت بەتەواوەت���ی کاریگ���ەری‬ ‫ڕاس���تەوخۆی هەبێت کە ژنان نەهێڵن‬ ‫توندوتیژییان بەرامبەر بکرێت”‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ كه‌ زۆربه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ژنانه‌ی‌ توندوتیژبان به‌رامبه‌ر ئه‌كرێت‬ ‫له‌ته‌مه‌ن���ی‌ ‪ 40- 21‬س���اڵیدان‪ ،‬به‌هار‬ ‫پێیوایه‌‪“ ،‬کچی منداڵیش لەبەر کچبونی‬ ‫جیاوازی لەگەڵ دەکرێت‪ ،‬به‌اڵم تەمەنی‬ ‫گەورەبونەکەیه‌ت���ی دەبێت���ە مۆتەکە‬

‫نەبونی ئازادی‬ ‫نێوان نێرو می‬ ‫نامۆبونە لەیەکتری‬ ‫بۆیە کاتێک‌ دەچنە‬ ‫ژیر سەقفێکەوە‪،‬‬ ‫هەموو کێشەکان‬ ‫سەرهەڵدەده‌ن‌و‬ ‫دونیایه‌ك جیاوازییان‬ ‫دەبێت‬ ‫بۆ خێزانی‌و هاوس���ەری‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫لەکۆمەڵگای‌ دواکەوتودا ژنان هەڵگری‬ ‫ناموسی خیزانن‌و لەکەداربونی مه‌ترسی‌‬ ‫دروستدەکات”‪.‬‬ ‫به‌بۆچونی‌ ئ���ه‌و چاالكوانه‌ی‌ بواری‌‬ ‫ژن���ان‪ ،‬زۆربه‌ی‌ توندوتیژی���ه‌كان بۆیه‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن مێرده‌كانیان���ه‌وه‌ روئه‌دات‪،‬‬ ‫چونكه‌ “نەبونی ئازادی نێوان نێرو می‌‬ ‫نامۆبونە لەیەکتری‪ ،‬بۆیە کاتێک دەچنە‬ ‫ژیر س���ەقفێکەوە‪ ،‬هەموو کێش���ەکان‬ ‫سەرهەڵدەد‌هن‌و دونیایه‌ك جیاوازییان‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬لەبەرئ���ەوە ئەم���ە دەبێتە‬

‫سەره‌تای سەرهەڵدانی ناڕێکی”‪.‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ چاالكوان���ان س���كااڵیان‬ ‫له‌وه‌ هه‌ی���ه‌ كه‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌ رودانی‌‬ ‫حاڵه‌ته‌كان���ی‌ توندوتی���ژی‌ دژی‌ ژنان‪،‬‬ ‫راگه‌یاندن���ه‌كان به‌گه‌رمی���ه‌وه‌ باس���ی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ ماوه‌یه‌ك بێئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌دواداچون بكرێت بۆ ده‌ره‌نجامه‌كانی‌‬ ‫كه‌یسه‌كه‌‪ ،‬فه‌رامۆش ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئ���ااڵ له‌تیف‪ ،‬به‌رپرس���ی‌ الپه‌ڕه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ له‌رۆژنام���ه‌ی‌ هاواڵت���ی‌‬ ‫له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه‌ وتی‌‪“ ،‬هیچ‬ ‫شتێك به‌قه‌ده‌ر هه‌واڵی‌ كوشتن‌و تاوان‬

‫له‌م هه‌رێمه‌ی‌ ئێمه‌دا زو ته‌له‌ف نابێت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ به‌پێی‌ ئه‌و په‌نده‌ كوردیه‌ مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ باسكردنه‌وه‌ی‌ تاوانه‌كان ده‌كه‌ین‬ ‫كه‌ ده‌ڵێت “كای‌ كۆن به‌با مه‌كه‌“‪.‬‬ ‫ئ���ااڵ پێیوای���ه‌ باس���نه‌كردنه‌وه‌و‬ ‫له‌بیركردن���ی‌ ئ���ه‌و تاوانان���ه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ راگه‌یاندنه‌كانی���ش‪،‬‬ ‫“كارێكی‌ وه‌ه���ای‌ كردوه‌ ك���ه‌ الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان���ی‌ وه‌ك پۆلی���س‌و‬ ‫دادگاش وه‌ك پێویس���ت به‌دواداچون‬ ‫بۆ ئه‌و كه‌یسانه‌ نه‌كه‌ن‪ ،‬یان تۆمه‌تبار‬ ‫به‌هه‌ریه‌ك له‌و كه‌یس���انه‌ به‌سوكترین‬

‫سزا ده‌ربازیان ببێت”‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و راگه‌یاندنكاره‌ دان به‌وه‌ش���دا‬ ‫ده‌نێ���ت كه‌ “نابێت لێ���ره‌ به‌دوا ته‌نها‬ ‫به‌ پێوان���ه‌ی‌ بونی‌ ره‌گ���ه‌زی‌ كۆنی‌‌و‬ ‫تازه‌ی���ی‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌ كه‌یس���ه‌كانی‌‬ ‫تاواندا بكه‌ین‪ ،‬ئ���ه‌و تاوانانه‌ی‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫روده‌ده‌ن ده‌رئه‌نجامی‌ پشتگوێخستنی‌‬ ‫ئ���ه‌و تاوانانه‌ی���ه‌ كه‌ دوێن���ێ‌ رویانداو‬ ‫له‌بیرمانكردن”‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ راب���ردودا ژماره‌ی���ه‌ك‬ ‫حاڵه‌ت���ی‌ توندوتی���ژی‌ دژی‌ ژن���ان‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا رویاندا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پاش ماوه‌یه‌ك باس���كردنی‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاندنه‌وه‌‪ ،‬ئیدی‌ وه‌ك كه‌یسه‌كانی‌‬ ‫رابردو ه���ه‌رزو له‌بیرك���ران‪ ،‬دیارترین‬ ‫نمونه‌ی���ان كوش���تنی‌ دنی���ای‌ ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 15‬س���ااڵن بو له‌الیه‌ن مێرده‌كه‌یه‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌رۆژانی‌ س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫تاوانه‌كه‌ تا ڕاده‌ی���ه‌ك به‌گه‌رموگوڕیی‌‬ ‫قس���ه‌ی‌ له‌س���ه‌ركرا‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫كه‌مترین ب���اس‌و خواس���ی‌ له‌باره‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‌ له‌الیه‌ن رۆژنامه‌نوسان‬ ‫خۆیانه‌وه‌ زیاتر هه‌س���تی‌ پێده‌كرێت‪،‬‬ ‫ئااڵ ده‌ڵێت‪“ ،‬ئه‌و دۆخه‌ی‌ كه‌ ئێس���تا‬ ‫له‌كوردس���تان هه‌ی���ه‌ واده‌خوازێت كه‌‬ ‫بیربكه‌ین���ه‌وه‌ چۆن‌و به‌چ ش���ێوازێك‬ ‫رێگه‌ نه‌ده‌ین ئه‌م تاوانانه‌ له‌بیرنه‌كرێن‌و‬ ‫تاوانب���اران به‌بێ‌ س���زا تێنه‌په‌ڕن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌مانه‌ش پێویستمان به‌وه‌یه‌ النیكه‌م‬ ‫نمونه‌ی‌ ی���ه‌ك كه‌یس ببه‌ین���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌هۆی‌ كاریگ���ه‌ری‌ راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌‬ ‫تاوانبار به‌سزای‌ خۆی‌ گه‌یشتبێت”‪.‬‬ ‫ئاماره‌كان���ی‌ كوش���تن‌و ت���اوان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ ئه‌نجامدان���ی‌ توندوتیژی‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌ژن���ان رۆژ ل���ه‌دوای‌ رۆژ‬ ‫به‌رزت���ر ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا ده‌یان‬ ‫رێكخراو‪ ،‬س���ه‌نته‌ر‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‌و‬ ‫دام���وده‌زگا له‌هه‌رێم���دا كارده‌كه‌ن بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ رێژه‌ی‌ توندوتیژیه‌كان‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫‪19‬‬

‫هه‌نگاوه‌كانی ده‌وڵه‌تی كوردی له‌توركیاو ئێرانن‪،‬‬ ‫نه‌ك له‌ئه‌مه‌ریكا‬ ‫كێش���ه‌زای ده‌وڵه‌ت���ی عێراق���ه‌ كه‌ هه‌ر‬ ‫ئاراسته‌ی دوه‌م كه‌ ده‌بێت كاری له‌سه‌ر‬ ‫بكرێت بانگهێشتكردن‌و كاركردنه‌ له‌گه‌ڵ زوبێر ره‌سوڵ*‬ ‫له‌دوای ‪2003‬وه‌ ئاراسته‌كانی تا راده‌یه‌ك‬ ‫دیاربون‪ ،‬ب���ه‌اڵم روداوه‌كانی ئه‌مدواییه‌ی‬ ‫ناوه‌نده‌ توێژینه‌وه‌ دیاره‌كانی ئه‌مه‌ریكا بۆ‬ ‫به‌پێی زۆری���ك له‌ش���اره‌زایان‌و میدیا موسڵ به‌ته‌وای په‌رده‌ی له‌سه‌ر شكستی‬ ‫كاركردن‌و مانه‌وه‌ له‌كوردستان‪ ،‬بۆ بینینی‬ ‫دۆخی سیاسی كوردس���تان‌و ناوچه‌كه‌‪ ،‬جیهانیه‌كانیش دوای حوزه‌یران ده‌سپێكی ئه‌و مۆدیل���ه‌ی بونیاتنان���ه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت‬ ‫چونكه‌ تێگه‌یش���تنێكی هه‌ڵ���ه‌ له‌زیهنی قۆناغێك���ی ت���ری پرۆس���ه‌ی سیاس���یه‌ الدا ك���ه‌ ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان ل���ه‌دوای ‪2003‬‬ ‫ئه‌م توێژه‌ره‌وان���ه‌دا هه‌یه‌ كه‌ كاریگه‌ری له‌عێراقدا‪ ،‬به‌تایبه‌ت دوای شكس���تهێنانی گرتبویانه‌به‌ر‪.‬‬ ‫له‌په‌رواێزی ئه‌م كێش���ه‌ جه‌وهه‌ریانه‌ی‬ ‫له‌س���ه‌ر سیاس���ه‌تی ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر ئه‌و فۆرم���ه‌ی بونیاتنان���ه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫پرس���ی كورد هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌ی كه‌ نوێی‌ عێراق له‌الی���ه‌ن ئه‌مه‌ریكاوه‌‪ .‬دوای كه‌ ئاماژه‌مان پێدان له‌ئێس���تادا پرس���ی‬ ‫ئه‌گه‌ر كورد له‌عێ���راق جیاببێته‌وه‌ ئه‌وه‌ تێپه‌ڕبونی یانزه‌ س���اڵ دیس���ان ناكۆكیه‌ جیابون���ه‌وه‌ی هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت ده‌بێت���ه‌ گۆمی مه‌زهه‌ب���ی‌و ئیتنی���ه‌كان كێش���ه‌ی هه‌ره‌ له‌ده‌وڵه‌تی عێراقدا بابه‌تی هه‌ره‌ سه‌ره‌كی‬ ‫خوێن‌و‪ ،‬ئێران‌و توركیاو س���وریاو عێراق سه‌ره‌كی مانه‌وه‌ی عێراقن به‌یه‌كگرتویی‪ .‬میدی���ا جیهان���ی‌و هه‌رێمیه‌كان���ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه‌كده‌گ���رن‌و پێك���ه‌وه‌ ده‌یڕوخێنن‪ .‬كه‌ هه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كان نه‌یانتوانی ده‌رس له‌واقیعدا ئه‌م پرس���ه‌ پرس���ێكی ئالۆزه‌و‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ قۆناغی ئێس���تا دروس���ت نییه‌‪ .‬له‌و هه‌اڵنه‌ی به‌ریتانی���ه‌كان وه‌ربگرن كه‌ ره‌هه‌نده‌ نێوده‌وڵه‌تی‌و ئیقلیمیه‌كانی زۆر‬ ‫بۆی���ه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی سیاس���ه‌تی دره‌وه‌ی له‌بیس���ته‌كاندا فۆرم���ی ده‌وڵه‌ت���ی نوێی زیاتره‌ له‌ره‌هه‌نده‌ ناوخۆیه‌كانی‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بگۆڕیت ده‌بێت كار له‌سه‌ر ئه‌م عێراقیان له‌س���ه‌ر بونیاتنای���ه‌وه‌‪ ،‬به‌بێ‌ ئام���اژه‌كان وامانپێده‌ڵێن ك���ه‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ناوه‌نده‌ توێژینه‌وان ‌ه بكرێت كه‌ به‌نوسین‌و ره‌چاوكردنی جیاوازیه‌ ئیتنی‌و مه‌زهه‌بی‌و ئه‌م جاره‌ش���یان له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‬ ‫توێژینه‌وه‌ی ن���وێ رۆڵببینین له‌گۆڕینی كولتوریه‌كانی نێوان پێكهاته‌كانی عێراق‪ .‬عێراقدا نیه‌‪ ،‬ئ���ه‌م روانینه‌ی ئه‌مه‌ریكاش‬ ‫سیاس���ه‌تی ئه‌مه‌ری���كا به‌روی پرس���ی لۆجیك���ی به‌ریتانی���ه‌كان مامه‌ڵه‌كردن بو له‌بنه‌ڕه‌تدا په‌یوه‌سته‌ به‌ناله‌باریی ملمالنێ‬ ‫ك���ورددا‪ .‬هه‌ڵبه‌ت نوس���ین‌و توێژینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و دیفاكتۆیه‌ی كه‌ له‌دوای هاتنی ئایینی‌و سیاسیه‌كانی ناوچه‌كه‌ به‌گشتی‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر كوردستان له‌س���ااڵنی رابردو تا به‌ریتانیه‌كان بۆ كه‌ن���داوی فارس هه‌بو‪ ،‬ئالۆزبون���ی هاوكێش���ه‌ ئیقلیمی���ه‌كان‌و‬ ‫راده‌ی���ه‌ك زیادیكردوه‌ ب���ه‌اڵم زۆرینه‌ی ئه‌ویش بریتی بو له‌به‌هێزیی س���وننه‌كان‌و ناس���ه‌قامگیری سیاس���ی كه‌ ناوچه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌و نوس���ین‌و توێژینه‌وانه‌ به‌ئاراس���ته‌ی بااڵده‌ستییان به‌سه‌ر داموده‌زگا سیاسی‌و پێدا تێپه‌ڕ ده‌بێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌و دۆخه‌ی‬ ‫دروس���تكردنی ت���رس له‌پرس���ی كوردو س���ه‌ربازیه‌كانی ده‌وڵه‌ت���ی عوس���مانی‪ .‬كه‌ له‌دوای دابه‌ش���بونی عێراقدا دروست‬ ‫جیابونه‌وه‌ی كورد كاریكردوه‌‪ .‬به‌ڵگه‌ش هه‌مان لۆجی���ك له‌فۆرمێكی تردا له‌الیه‌ن ده‌بێ���ت‪ ،‬دور نی���ه‌ دیس���ان ئه‌مه‌ری���كا‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ راپۆرت‌و توێژینه‌وه‌كانی سااڵنی ئه‌مه‌ریكیه‌كان���ه‌وه‌ په‌یڕه‌وك���را ئه‌وی���ش په‌لكێش���ی تێوه‌گالنی سه‌ربازی بكات بۆ‬ ‫راب���ردو بو ك���ه‌ ئی���داره‌ی ئه‌مه‌ریكایان مامه‌ڵه‌كردن بو له‌گ���ه‌ڵ دیفاكتۆی دوای ناوچه‌كه‌ كه‌ جێگای خۆش���حاڵی نه‌بێت‬ ‫قه‌ناعه‌تپێكردب���و ك���ه‌ م���اده‌ی ‪140‬و ‪ 2003‬كه‌ بریتی بو له‌به‌هێزیی شیعه‌كان‌و له‌الیه‌ن جیرانه‌كانی عێراق‌و دۆس���ته‌كانی‬ ‫پرس���ی كه‌رك���وك "به‌رمیل���ه‌ باروته‌"و (كوردیش به‌رێژه‌یه‌ك���ی كه‌متر) الوازیی ئه‌مه‌ریكادا‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاراسته‌ی ئیداره‌ی‬ ‫به‌مه‌ترس���یدارترین كێش���ه‌ ئه‌ژماركرابو س���وننه‌كان‪ ،‬به‌تایبه‌ت به‌له‌به‌رچاوگرتنی ئۆباماش په‌یڕه‌وی ئه‌م جۆره‌ سیاسه‌تانه‌‬ ‫له‌عێراق‪ .‬هه‌ر له‌س���ه‌ر راس���پارده‌ی ئه‌م زۆرینه‌ی ش���یعی له‌عێراقدا‪ ،‬هه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌م ن���اكات له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ه���ه‌ر وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫تۆژینه‌وانه‌ ئه‌مه‌ریكا به‌ش���ێكی تایبه‌تی فۆرمه‌ی بونیاتناوه‌ی ده‌وڵه‌ت كه‌ هه‌ریه‌كه‌ له‌سوریادا بینیمان‪.‬‬ ‫له‌باڵیۆزخانه‌ بو‌ چاودێریكردنی ره‌وش���ی له‌به‌ریتانیه‌كان له‌ ‪1920‬و ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫خاڵێكی جه‌وهه‌ری هه‌یه‌ كه‌ پێویس���ته‌‬ ‫كه‌ركوك‌و ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان كرده‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌‪2003‬دا له‌عێراقدا كردی���ان‪ ،‬فۆرمێكه‌ سه‌ركردایه‌تی كورد بیخاته‌ نێو دۆسیه‌ی‬ ‫پاش���ان كۆنس���وڵگه‌رییه‌كی له‌كه‌ركوك پێویس���تی به‌ده‌وڵه‌تێكی مه‌ركه‌زی به‌هێز ستراتیجی خۆیه‌و‌ه گه‌ر به‌نیازی راگه‌یاندنی‬ ‫كرده‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی ترسی ئه‌مه‌ریكا له‌پرسی هه‌ی���ه‌ بۆ پاراس���تنی جیاوازی���ه‌ ئیتنی‌و كیانێكی سه‌ربه‌خۆ بێت‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ركوك‪ .‬به‌اڵم له‌پرسی سوننه‌و شیعه‌و مه‌زهه‌بی���ه‌كان‌و هێش���تنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت كه‌ بۆ هاتن���ه‌دی هه‌ر كیانێكی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫تاكڕه‌وی مالیكی‌و په‌راوێزخستنی سوننه‌ به‌یه‌كگرتویی‪ ،‬سه‌دام به‌زه‌بری هێز توانی له‌رۆژهه‌اڵت���ی ناوین���دا رۆڵ���ی فاكته‌ره‌‬ ‫بایه‌خێك���ی ئه‌وتۆی پێ ن���ه‌درا له‌الیه‌ن پارێزه‌ری ئه‌و فۆرمه‌ی به‌ریتانیه‌كان بێت هه‌رێمیه‌كان بۆ س���ه‌ركه‌وتنی ئه‌م كیانه‌‬ ‫توێ���ژه‌ره‌ ئه‌مه‌ریكییه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ تاوه‌ك���و ‪ ،2003‬به‌اڵم واقیعی دوای ‪ 2003‬زۆر گرنگتره‌ له‌فاكته‌ره‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‪،‬‬ ‫ئی���داره‌ی ئه‌مه‌ری���كا به‌رچاوڕونییه‌كی هه‌رگیز ده‌رفه‌تی جێبه‌جێكردنی فۆرمێكی ئه‌وه‌ی من مه‌به‌س���تمه‌ بیڵێم ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئه‌وتۆی نه‌ب���و له‌مه‌ڕ ئه‌م پرس���ه‌ هه‌تا سه‌نته‌رگه‌رایی قبوڵ ناكات‪ .‬پێكهاته‌كانی كورد پێویس���ته‌ گره‌و له‌سه‌ر ره‌زامه‌ندی‬ ‫گه‌شته‌ ترۆپكی ته‌قینه‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك كوردو سوننه‌ مه‌حاڵه‌ ئه‌م لۆجیكه‌ ئه‌مه‌ریكا ن���ه‌كات بۆ بڕیاردان له‌كیانێكی‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی هه‌مو ئ���ه‌و تێبینیی‌و قبوڵ بك���ه‌ن‪ .‬هه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كانیش نه‌ته‌وه‌ی���ی س���ه‌ربه‌خۆ‪ .‬چونك���ه‌ ب���ۆ یه‌كپارچه‌ی���ی خاك���ی عێراق���ی ال گرنگ‬ ‫س���ه‌رنجانه‌ی ئێم���ه‌ باس���مانكردون‪ ،‬پارێزگاری ئ���ه‌و فۆرمه‌ی هێش���تنه‌وه‌ی دروستبونی ده‌وڵه‌تێكی كوردی هاوكاریی بێت چونكه‌ س���وننه‌كان مه‌حاڵه‌ دۆستی‬ ‫پێویس���تیی به‌وه‌یه‌ كابینه‌ی هه‌شته‌می یه‌كپارچه‌یی عێراق ب���ون‪ ،‬ئه‌و روانینه‌ی هێزه‌ هه‌رێمی���ه‌كان زۆر گرنگتره‌ له‌هێزه‌ عێراقێكی شیعی‪-‬ئێرانی بن له‌ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م هه‌وڵیان ب���ۆ بداو ‪CPA‬و بریمه‌ری���ش هه‌یبو ب���ۆ ده‌وڵه‌تی نێوده‌وڵه‌تی���ه‌كان‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت توركی���او س���وننه‌كان جگه‌ له‌سه‌ر ئێشه‌ بۆ شیعه‌و‬ ‫نیشتیمانییانی كوردس���تان وا لێبكا كه‌ نوێی عێراق ده‌كرێت بخرێته‌ ئه‌م قاڵبه‌وه‌‪ ،‬ئێ���ران‪ ،‬چونك���ه‌ هیچ كیانێك���ی كوردی ئێران ش���تێكی تر نی���ن‪ ،‬بۆیه‌ پێده‌چێت‬ ‫متمانه‌ی���ان به‌حكومه‌ته‌كه‌ی���ان هه‌بێ‌و پشتگیری ئه‌مه‌ریكاش بۆ حكومه‌ته‌كه‌ی ناتوانێ���ت س���ه‌ركه‌وتوبێت له‌ناوچه‌كه‌دا ئێران چیتر پاڵپش���تی یه‌كگرتویی خاكی‬ ‫كۆتایی به‌گه‌نده‌ڵی بهێنرێ‌و سیسته‌مێكی مالیكی تا ئێستاش���ی له‌گه‌ڵدا بێت هه‌ر به‌بێ پاڵپش���تی هێزه‌ هه‌رێمیه‌كانی وه‌ك عێ���راق نه‌بێ���ت‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ مه‌حمود‬ ‫دیمۆك���رات ئاوابك���رێ چونك���ه‌ هی���چ له‌م روانگه‌ی���ه‌وه‌ ده‌بینرێت‪ ،‬به‌و واتایه‌ی ئێران‌و توركیا‪ ،‬كورد زه‌روره‌ هه‌وڵه‌كانی هاشم ش���ه‌هرودی ئه‌وه‌ی ره‌تكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تێك راناگه‌یه‌نرێ‌و سه‌ركه‌وتونابێ مالیكی هه‌رده‌م هه‌وڵه‌كانی به‌ئاراس���ته‌ی به‌ئاراس���ته‌ی نزیكبون���ه‌وه‌ بێ���ت له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وان قبوڵ���ی كیانێكی ك���وردی بكه‌ن‬ ‫بێ پشتیوانیی گه‌ل‪ .‬ئه‌مڕۆ له‌بری ئه‌وه‌ی بونیاتنان���ی حوكمڕان���ی ده‌وڵه‌تێك���ی ئێران‌و توركیا‪ ،‬چونكه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌وان له‌ناوچه‌ك���ه‌دا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ هه‌ڵوێس���تی‬ ‫وه‌ك جه‌زائیریی���ه‌كان قوربانیی ملیۆنیی س���ه‌نته‌رگه‌راو به‌هێز بوه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ خۆی گه‌ره‌نتیی مانه‌وه‌و سه‌قامگیری ئه‌و كیانه‌ن فه‌رمیی ئێران نی���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌ كورد‬ ‫بده‌ین بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی‪ ،‬پێویس���تیمان له‌خۆی���دا به‌پێچه‌وانه‌ی ئاراس���ته‌ی ئه‌و كه‌ كورد به‌نیازه‌ رایبگه‌یه‌نێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ئێستادا زیاتر رو له‌توركیایه‌ تا ئێران‪،‬‬ ‫به‌پش���تیوانیی ملیۆنی���ی هه‌ی���ه‌‪ .‬ئ���ه‌و ده‌س���توره‌ رێره‌و ده‌كات كه‌ ده‌ستورێكه‌ ك���ه‌ له‌ئیس���تادا توركی���ا به‌رژه‌وه‌ن���دی بۆیه‌ ئاس���اییه‌ گه‌ر لێدوان���ی له‌م جۆره‌‬ ‫پشتیوانییه‌‪ ،‬ده‌بێ درێژیش بكرێته‌وه‌ بۆ له‌گ���ه‌ڵ به‌هێزی���ی س���ه‌نته‌ردا ناكۆكه‌‪ .‬ئابوری‌و سیاسی بۆ دروستبوه‌ له‌هه‌رێمی هه‌بێت له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێرانی���ش وه‌ك توركی���ا ده‌یه‌وێ���ت‬ ‫كوردانی دایاسپۆڕاو رۆژئاڤای كوردستان‌و ئه‌م���ه‌ی ئاماژه‌م���ان پێ���دا جه‌وه���ه‌ری كوردس���تاندا‪ ،‬ئێرانی���ش پێناچێت چیتر‬ ‫كوردستانی رۆژهه‌اڵت‌و كوردستانی باكور‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێم ده‌بێ دان به‌رۆژئاڤای‬ ‫كوردس���تاندا بنێ تا وه‌ك قه‌ڵغانێك بێ‬ ‫بۆ كوردستانی باشور‪ ،‬ده‌بێ پشتیوانیی‬ ‫پڕۆس���ه‌ی ئاش���تیی بكا له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‬ ‫باكوری كوردستان‪ .‬دوای هه‌مو ئه‌مانه‌‪،‬‬ ‫ب���ێ هه‌بونی یه‌كێتی���ی ناوخۆیی‪ ،‬هه‌مو‬ ‫دیاریكردنی‌ پۆس���تی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ده‌رككردن به‌مه‌ترس���ی ره‌وشه‌كه‌ داوا هه‌ڵبژاردن له‌كوێدایه‌؟ به‌هه‌مانشێوه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌گه‌ڵ ده‌سخۆش���یم بۆ‬ ‫شتێك مه‌حاڵ ده‌بێ‪.‬‬ ‫گش���تی‌‪ ،‬قایمقام‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ناحیه‌و له‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ پارت���ی‌ دیموكراتی‌ پارت���ی‌‪ ،‬یه‌كێتی���ش له‌س���لێمانی‌ س���ه‌ردانه‌كه‌ به‌اڵم چه‌ند پرس���ێكی‌ ال‬ ‫بۆچونی ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ سه‌ربه‌خۆیی‌و س���ه‌رۆكی‌ فه‌رمانگه‌كانی���ش الی‌ كوردستان ئه‌كه‌م بۆ پاراستنی‌ یه‌كڕیزیی‌ كورس���یه‌كی‌ كۆتای‌ مه‌سیحیه‌كانی‌ بۆ دروستكردم‪.‬‬ ‫بۆچی‌ وه‌زیری‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫جیابونه‌و‌ه له‌عێراق پرسێكی كردارییه‌و‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاو س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم خه‌ڵك‌و پارته‌ سیاسیه‌كانی‌ كوردستان‌و خ���ۆی‌ داناوه‌ كه‌ كه‌متر له‌ ‪ 400‬ده‌نگی‌‬ ‫پێویستی به‌كاركردن‌و ستراتیژی تۆكمه‌ ده‌بێ‌و به‌م ش���ێوه‌یه‌ به‌ڕه‌ له‌ژێر پێی هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‪ ،‬ده‌ست له‌سیاسه‌تی‌ هێناوه‌و بوه‌ته‌ خاوه‌نی‌ یه‌ك كورس���ی نه‌بو؟ كه‌ پێویس���ت ب���و له‌گه‌ڵی‌ بێت‬ ‫هه‌ی���ه‌ ن���ه‌ك رێته‌ریك‪ ،‬س���ه‌ربه‌خۆیی پارله‌مان‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێم ده‌رهێنراو حوكمداریی‌ تاكالیه‌نه‌ی‌ حزبی بهێنێ‌و له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگا‪ ،‬ئه‌گه‌ر زۆره‌ ب���ۆ ئاش���ناكردنی‌ به‌فه‌رمان���ده‌كان‌و‬ ‫كوردستان ئه‌مجاره‌ ده‌بێ بۆ ده‌وڵه‌تێكی به‌فیعلی‌ ناچاالككران‪ ،‬ئه‌م هه‌نگاوه‌ی‌ چۆن حكومه‌تی‌ بنكه‌فراوانیان له‌هه‌رێم ئه‌م كورسیه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌ ببنه‌ یه‌ك به‌رپرس���انی‌ كه‌رك���وك‌و راگه‌یاندن���ی‌‬ ‫چه‌س���پاو بێ نه‌ك بۆ مێ���ژو‪ .‬خراپترین پارت���ی‌ له‌م كات���ه‌ هه‌س���تیاره‌دا كه‌ پێكهێنا هه‌رواش به‌یه‌كڕیزیی‌ حكومه‌ته‌ كوتله‌و له‌گه‌ڵ گۆڕان هاوسه‌نگببن‪ .‬ئه‌و پشتگیری‌ خۆی‌ بۆ وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫كاته‌ ده‌رئه‌نجامی‌ هاوكێشه‌كه‌‪ ،‬پارتی‌‌و تازه‌ كه‌ له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌‪.‬‬ ‫كارێكیش كه‌ بكرێت به‌كارهێنانی پرسی باش���وری‌ كوردس���تان له‌هه‌ر ساتێكی‌ خۆجێیه‌كان دروستبكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌وه‌ س���ه‌یرتر ئه‌وه‌بو ك���ه‌ وه‌زیری‌‬ ‫یه‌كێتیش له‌س���لێمانی‌ كه‌ براوه‌ی‌ كۆم���ه‌ڵ‌و یه‌كگرت���وو سۆسیالیس���ت‬ ‫راگه‌یاندنی س���ه‌ربه‌خۆییه‌ وه‌ك كارتێكی دی‌ چاره‌نوس���ی نادیاره‌و گۆڕانكاریه‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‌ له‌سه‌ر كار الدراوی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫سیاسی بۆ ترساندنی نه‌یاره‌كانی كورد‪ .‬ناوخۆی���ی‌و ناوچه‌یی���ه‌كان به‌په‌ل���ه‌ دوهه‌مه‌و ‪ 11‬كورس���ی‌ هه‌یه‌و له‌دوای‌ یه‌كالیی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫گ���ه‌ر یه‌كێت���ی‌ س���وربێت له‌س���ه‌ر بو (كه‌ یه‌كێتیه‌)‪ ،‬نازانین به‌چ سیفه‌تێ‬ ‫ده‌وڵه‌تی ك���وردی پڕۆژه‌یه‌ك���ه‌ ده‌بێت روده‌ده‌ن‌و مه‌ترس���ی له‌سه‌ر ئه‌زمونی‌ گۆڕانه‌وه‌یه‌ به‌‪ 1‬كورس���ی (سه‌رباری‌‬ ‫به‌رله‌وه‌ی رابگه‌یه‌نرێ���ت ته‌واو بكرێت‌و‪ ،‬باش���وری‌ كوردس���تان زیات���ر ده‌بێ‪ ،‬سه‌رنجمان له‌چۆنیه‌تی‌ به‌ده‌ستهێنانی‌ وه‌رگرتنی‌ پۆستی‌ پارێزگا له‌سلێمانی‌ كردبویه‌ هاوس���ه‌فه‌ری‌ خۆی‌‪ ،‬له‌مه‌ش‬ ‫سازو ئاماده‌ بێت‪ .‬ئه‌وه‌ شتێكی رونه‌ الی ئاماژه‌یه‌كی‌ مه‌ترس���یدارمان ده‌داتێ‌و ئ���ه‌و ‪ 11‬كورس���یه‌)‪ ،‬گه‌ر ب���ۆی كرابا به‌س���ودوه‌رگرتن له‌كورس���ی كۆت���ای‌ س���ه‌یرتر ئه‌وه‌بو كه‌ سكرتێری‌ حزبی‬ ‫هه‌موان كه‌ راپرسیكردن بۆ سه‌ربه‌خۆیی پێمانده‌ڵ���ێ پارتی‌ كاتێ���ك یه‌كڕیزیی‌ هه‌م���ان رێچك���ه‌ی‌ پارت���ی‌ ده‌گ���رت مه‌سیحی‌‌و هاوكاری‌ پارتی‌‌و كورسیه‌كه‌ی‌ سۆسیالیست دیموكراتی‌ ته‌كلیف كرد‬ ‫ئاسانترین كاره‌و‪ ،‬ئه‌نجامه‌كه‌شی دیاره‌‪ ،‬نیش���تیمانی‌ ده‌وێ كه‌ خۆی‌ برا گه‌وره‌ ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و ده‌نگانه‌ی‌ كه‌ پێویس���ته‌ سۆسیالیست ئه‌وه‌ زۆنی‌ زه‌ردو سه‌وز به‌سه‌رپه‌رشتی‌ میحوه‌ری‌ كه‌ركوك‪.‬‬ ‫رۆژی‌ پێنجش���ه‌ممه‌ ‪2014/6/26‬‬ ‫ی حكومه‌ت���ی‌ خۆجێی دوب���اره‌ ده‌بێت���ه‌وه‌و وه‌ك مارو په‌یژه‌‬ ‫ئیت���ر به‌كارهێنان���ی ئه‌م پرس���ه‌ وه‌ك بێت! گ���ه‌ر وانه‌بێ ئه‌و ده‌س���ه‌اڵتێك ب���ۆ پێكهێنان��� ‌‬ ‫ی حكومه‌ت به‌یاوه‌ریی‌ قوباد‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌ك به‌رامبه‌ر نه‌یاره‌كان جگه‌ پێكدێنێ كه‌ خ���ۆی‌ (الكل فی‌ الكل) ب���ۆی‌ په‌یدا نابێ‪ ،‬س���ه‌رباری‌ ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێینه‌وه‌ دواوه‌و ئیتر مانایه‌ك بۆ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و ئاش���تی‌ هه‌ورامی‌ سه‌ردانی‌‬ ‫‌له‌ال‌وازكردن���ی پێگه‌ی سیاس���ی كوردو بێت با ناوچه‌كه‌ی‌ ژێر ده‌ستی‌ بچوكیش له‌مالو له‌وال باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات له‌به‌ر حكومه‌تی‌ بنكه‌فراوان نامێنێ‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪ 2014/6/26‬مه‌سعود بارزانی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران���ی‌ توركی���ای‌ كردو‬ ‫هاندان���ی نه‌یاره‌كانی ئ���ه‌م پڕۆژه‌یه‌ بۆ بێت گرنگ ئه‌وه‌یه‌ ده‌س���كه‌وته‌ مادی‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌ پۆستی‌ پارێزگار‬ ‫بۆ ئ���ه‌و بێت‪ ،‬گه‌ر پۆس���تی‌ پارێزگار سه‌ردانی‌ كه‌ركوكی‌ كرد وه‌ك سه‌رۆكی‌ وه‌زیری‌ دارایی له‌گ���ه‌ڵ نه‌بو‪ ،‬وه‌زیری‬ ‫فه‌ش���ه‌لپێهێنانی هی���چ س���ودێكی تری ئیداریه‌كانی‌ زۆر بێت‪.‬‬ ‫نییه‌‪ .‬ئه‌م هه‌وڵ���ه‌ی ئێمه‌ بۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫وه‌ك به‌رپرس���یاریه‌تی‌ مێژوی���ی‌و بۆ ب���راوه‌ی‌ دوهه‌م بێ���ت ئیتر نرخی‌ هه‌رێ���م‌و فه‌رمان���ده‌ی‌ گش���تی‌ هێزی‌ دارایی به‌ڕێز (رێباز محه‌مه‌د عه‌بدواڵ)‬ ‫هانی توێژه‌رو سیاسیه‌كانی كورد بده‌ین‬ ‫كه‌ بیر له‌نه‌خش���ه‌ رێگایه‌ك بكه‌نه‌وه‌ بۆ‬ ‫قۆناغی نوێ‪ ،‬هه‌ڵس���ه‌نگاندن بۆ تواناو‬ ‫ئاماده‌ی���ی كۆمه‌ڵگه‌و‪ ،‬هێزه‌ ئه‌منیه‌كان‌و * ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (حه‌مه‌ خورشید رحیم وه‌یس‌) هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‌‌‪‌.‬‬ ‫توان���ای به‌رگری‌و دۆزین���ه‌وه‌ی به‌دیل‌و‪ * ،‬ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی ( زانا صالح محمد )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‌‌‪‌.‬‬ ‫خس���تنه‌گه‌ڕی تیمی دیبلۆماسی كوردی * ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (دارا ابوبكر سعید )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‪‌‌‌.‬‬ ‫بۆ كاركردن به‌و ئاراس���ته‌یه‌‌و‪ ،‬پاش���ان * ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (هه‌ڵۆ زاهیر احمد )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‪.‬‬ ‫به‌ده‌زگاكردنی ئه‌م هه‌واڵنه‌‪.‬‬

‫مه‌حاڵه‌ ئه‌زمونی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ئه‌زمونێكی‬ ‫سه‌قامگیر بێت‬ ‫به‌بێ‌ ره‌چاوكردنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‬ ‫ئێران‌و توركیا‪،‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ته‌ ده‌بێت‬ ‫ئه‌و هه‌ڵه‌یه‌‬ ‫راستبكرێته‌وه‌‬ ‫كه‌ مه‌رج نیه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‬ ‫ئێران‌و توركیا‬ ‫ته‌نیا یه‌كسان‬ ‫بێت به‌زیانگه‌یاندن‬ ‫به‌پرسی كورده‌وه‌‬

‫ئ���ه‌وه‌ی بتوانرێت كیانێكی س���ه‌قه‌مگیر‬ ‫بێت له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ك���ه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌م ‌ه‬ ‫ترسی سه‌ره‌كی ئه‌مه‌ریكایه‌ له‌دابه‌شبونی‬ ‫عێراق���دا‪ ،‬نه‌ك خ���ودی ده‌وڵه‌تی عێراق‪.‬‬ ‫بۆیه‌ پاڵپش���تی هه‌رێم���ی‌و به‌رژه‌وه‌ندیه‌‬ ‫هه‌رێمی���ه‌كان كاریگه‌ری راس���ته‌وخۆیان‬ ‫ده‌بێ���ت له‌س���ه‌ر گۆڕین���ی دیدگابین���ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ب���ۆ هاتنه‌كایه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی‬ ‫ك���وردی ل���ه‌دوای مه‌رگی عێراق���دا‪ .‬به‌و‬ ‫واتای���ه‌ی مه‌حاڵ���ه‌ ئه‌زمون���ی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ئه‌زمونێكی س���ه‌قامگیر بێت‬ ‫به‌ب���ێ‌ ره‌چاوكردن���ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‬ ‫ئێ���ران‌و توركی���ا‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت���ه‌ ده‌بێت ئه‌و‬ ‫هه‌ڵه‌ی���ه‌ راس���تبكرێته‌وه‌ كه‌ م���ه‌رج نیه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی ئێ���ران‌و توركیا ته‌نیا‬ ‫یه‌كس���ان بێت به‌زیانگه‌یاندن به‌پرس���ی‬ ‫كورده‌وه‌‪ .‬پێموانی���ه‌ زیاده‌ڕۆیم كردبێت‬ ‫گ���ه‌ر بڵێم مانه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫وه‌ك كیانێكی سیاس���ی‌و ده‌س���توری تا‬ ‫ئاس���تێكی زۆر به‌رهه‌م���ی راگرتنی ئه‌و‬ ‫بااڵنسه‌ سیاسیه‌ بو كه‌ هێزه‌ كوردیه‌كانی‬ ‫به‌سه‌ر دابه‌شبون له‌دوای ‪ 1991‬كه‌ بریتی‬ ‫بو له‌به‌ره‌ی ئێران‌و به‌ره‌ی توركیا‪.‬‬ ‫ئێ���ران ش���اره‌زایی‌و مێژویه‌كی درێژی‬ ‫هه‌یه‌ له‌ده‌ستێوه‌ردانی ناوه‌خۆی واڵتانی‬ ‫ده‌وروبه‌ر هه‌ر له‌عێراقه‌وه‌ بگره‌ تا ده‌گاته‌‬ ‫لوبنان‌و فه‌له‌س���تین‌و واڵتان���ی كه‌نداوو‬ ‫ئه‌فگانستان‌و پاكستان‪ .‬ئه‌م سیاسه‌ته‌ی‬ ‫ئێران له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌م���و ناكۆكیانه‌ی كه‌‬ ‫رۆژئ���اوا له‌گه‌ڵ ئێرانی هه‌بو كه‌چی واڵته‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كانی ناچاركرد كه‌ دانوس���اندن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئێران بكات بۆ ئ���ه‌وه‌ی یارمه‌تی‬ ‫ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان ب���ده‌ن ب���ۆ پاراس���تنی‬ ‫س���ه‌قامگیری عێراق‪ .‬واڵته‌ یه‌گرتووه‌كان‬ ‫پاش ئ���ه‌و هه‌م���و چاوس���وركردنه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ئێران‌و بێ ره‌چاوكردن���ی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫میرنشینه‌كانی كه‌ندا‌و وا روه‌و دانوستانه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران‪ .‬ئێمه‌ی كورد ده‌بێت ده‌رس‬ ‫له‌م هه‌نگاوه‌ سیاسیانه‌ وه‌ربگرین‪ .‬ئێران‌و‬ ‫توركی���ا كاریگ���ه‌ری ئابوری‌و سیاس���ی‌و‬ ‫جیۆگراف���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی���ان به‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌ زۆر زیاتر تا واڵته‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان ئه‌مه‌ریكا‪ .‬دواتر ئێمه‌ی كورد‬ ‫بۆ زه‌مینه‌سازی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانمان ئه‌بێت‬ ‫س���ه‌ره‌تا جیرانه‌كانم���ان دڵنیابكه‌ینه‌وه‌‬ ‫كه‌ بونی كیانێك���ی كورد ده‌كرێت مایه‌ی‬ ‫مه‌ترس���ی نه‌بێت بۆ سه‌ر ئه‌وانی تر‪ .‬واتا‬ ‫هاوكاریكردنی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ‬ ‫توركیاو ئێراندا تا ئێستا ده‌ره‌نجامی باشی‬ ‫زۆر زیاتر بوه‌‪ .‬بۆیه‌ دوباره‌یده‌كه‌مه‌وه‌ كه‌‬ ‫كلیلی هاتنه‌كایه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی كوردی‬ ‫له‌ئێستاداو س���ه‌قه‌ماگیری دوای قۆناغی‬ ‫به‌ده‌وڵه‌تبون كه‌ زۆر گرنگتره‌ له‌جاڕدانی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی ده‌وڵه‌ت‪ ،‬الی ئێران‌و توركیایه‌‬ ‫نه‌ك واڵته‌ یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مه‌ریكا‪.‬‬

‫س���ودمه‌ندبێت له‌هاتنه‌كایه‌وه‌ی كیانێكی‬ ‫كوردی‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ی له‌م قۆناغه‌دا گرنگ ‌ه‬ ‫روكردن���ه‌ له‌ئێ���ران به‌پێدان���ی زه‌ماناتی‬ ‫سیاس���ی‌و ئاب���وری‌و ئه‌منی ت���ا راده‌ی‬ ‫رێككه‌وتن���ی س���تراتیجی درێژخای���ه‌ن‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌ت گه‌ر ك���ورد وه‌ك ئه‌و پێوه‌ندیه‌‬ ‫درێژخایه‌ن���ه‌ ئابوریه‌ی كه‌ له‌بواری وزه‌دا‬ ‫له‌گه‌ڵ توركیای مۆركردوه‌ ش���تێكی له‌م‬ ‫بابه‌ته‌ش له‌گه‌ڵ ئێران بكات ئه‌مه‌ ده‌كرێت‬ ‫كلیلی چاره‌سه‌ری ئه‌و گرێكوێره‌یه‌ بێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت كه‌ له‌ئێستادا ئێران له‌دۆخێكی‬ ‫ناس���ه‌قامگیریی ئابوریدای���ه‌‪ ،‬ده‌كرێ���ت‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی كورد س���ود ل���ه‌م خاڵه‌‬ ‫الوازه‌ی ئێران وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫ك���ورد نابێ���ت ت���ه‌واوی وزه‌كان���ی‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكاوه‌ سه‌رفبكات چونكه‌ له‌راستیدا‬ ‫ناتوانی���ن ش���تێكی وامان ده‌س���تكه‌وێت‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكا كه‌ یارمه‌تیده‌ربێت بۆ ئه‌م ئه‌و‬ ‫دۆخه‌ی ئێس���تای ئێمه‌‪ ،‬له‌هه‌مانكاتیشدا‬ ‫ئێم���ه‌ ناتوانین س���ه‌فه‌قاتی سیاس���ی‪-‬‬ ‫‪ political bargaining‬له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ده‌توانین له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێران‌و توركیادا بیكه‌ین‪.‬‬ ‫خاڵی دوه‌م ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئیداره‌ی ئۆباما‬ ‫له‌روی سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكادا‬ ‫زۆر بێجه‌س���اره‌تانه‌و به‌ح���ه‌زه‌ر مامه‌ڵه‌‬ ‫ده‌كات له‌گ���ه‌ڵ گۆڕانكاریه‌كان���ی دوای‬ ‫به‌هاری عه‌ره‌ب���ی له‌ناوچه‌ك���ه‌دا‪ ،‬دواتر‬ ‫له‌ئیس���تادا سیاس���ه‌ته‌كانی ئه‌مه‌ری���كا‬ ‫شكس���تیانهێناوه‌ له‌ت���ه‌واوی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین‌و عێراق‌و ناوچه‌كه‌ش���دا‪ .‬ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌ئێس���تادا بااڵده‌س���ت نیه‌ له‌رۆهه‌اڵتی‬ ‫ناویندا‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌واڵتانی شام‌و كه‌نداوی‬ ‫فارس���یدا‪ ،‬ئه‌مه‌ هێ���زه‌ ئیقلیمیه‌كانن كه‌‬ ‫بااڵده‌ست‌و یاریكه‌ری سه‌ره‌كی ناوچه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌تایب���ه‌ت ئه‌وانه‌ی س���ه‌ركردایه‌تی ئه‌و‬ ‫ش���ه‌ڕه‌ مه‌زهه‌بیه‌ی نێوان شیعه‌و سوننه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌تی تریش ئێران‌و توركیاو‬ ‫س���عودیه‌ كه‌ له‌ئێستادا س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫هه‌رێمی���ان گرتۆت���ه‌ ئه‌س���تۆو له‌وپه‌ڕی‬ ‫به‌هێزی���دان‌و س���ه‌ره‌كیترین هێزی بااڵی‬ ‫هه‌رێمی���ن ‪)regional super) powers‬‬ ‫له‌هه‌مانكات���دا كاریگه‌ری یه‌كالكه‌ره‌وه‌یان‬ ‫هه‌یه‌ به‌سه‌ر رێڕه‌وی روداوه‌ سیاسیه‌كانی‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬هه‌ر له‌عێراق‌و سوریاو لوبنان‌و‬ ‫میس���ره‌وه‌ بگره‌ تا ده‌گاته‌ ئه‌فگانستان‪.‬‬ ‫بۆیه‌ زۆر گرنگه‌ كوردو هه‌رێمی كوردستان‬ ‫نه‌كه‌وێت���ه‌ ته‌ڵزگه‌و به‌رداش���ی ملمالنێی‬ ‫نێوان هێ���زه‌ ئیقلیمی���ه‌كان ‪Regional-‬‬ ‫‪Powers‬و ش���ه‌ڕه‌ به‌وه‌كاله‌ت���ه‌كان‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ئێستادا له‌به‌هێزترین ئاستدایه‌‪.‬‬ ‫گرنگی ئه‌و بۆچونه‌ی ئێمه‌ له‌و خاڵه‌وه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ ده‌گرێت كه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین‬ ‫په‌ره‌ به‌بونیاتنانه‌وه‌ی ناسنامه‌ی سیاسی‌و‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ی – ‪ Nation-building‬ك���ورد‬ ‫بده‌ی���ن له‌رێگای ئ���ه‌و ده‌رفه‌ته‌ مێژویه‌ی‬ ‫*خوێندكاری دكتۆرا له‌زانكۆی ئێكسیتر‬ ‫ئێستا له‌ئارادایه‌ پێویسته‌ به‌ر له‌هه‌رشتێك‬ ‫پاڵپش���تی هه‌رێمی ب���ۆ كۆبكرێته‌وه‌ بۆ ـ به‌ریتانیا‬

‫حكومه‌تی‌ بنكه‌فراوان‌و ده‌سه‌اڵت ‌ی خۆجێیه‌ت ‌ی حزبی‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫ونبون‬

‫له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌و ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بااڵی‌ وزه‌یه‌ كه‌ پێكهاتوه‌ له‌چوار كه‌س‬ ‫ئه‌وانیش نێچیرڤان بارزانی‌ (سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت)‪ ،‬قوب���اد تاڵه‌بانی‌ (جێگری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت)‪ ،‬ئاشتی‌ هه‌ورامی‌‬ ‫(وه‌زیری‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان)‪ ،‬رێباز‬ ‫محه‌مه‌د عه‌بدواڵ (وه‌زیری‌ دارایی)‪.‬‬ ‫ی له‌كه‌ركوك‬ ‫پرسه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بۆچ ‌‬ ‫وه‌زیری‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم نه‌بو؟ بۆچی‌ بۆ توركیا وه‌زیری‌‬ ‫دارایی هاوسه‌فه‌ری‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫نه‌ب���و؟ بۆچی‌ له‌ب���ری‌ فه‌رمانده‌یه‌كی‌‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ به‌رپرس���ێكی‌ حزبی‌ كرده‌‬ ‫فه‌رمان���ده‌ی‌ میح���وه‌ری‌ كه‌رك���وك؟‬ ‫(له‌گ���ه‌ڵ رێ���زم بۆ كاك���ه‌ محه‌مه‌دی‌‬ ‫حاجی‌ مه‌حمودو توانا سه‌ربازیه‌كه‌ی‌)‪،‬‬ ‫بۆچی‌ له‌رێگای‌ وه‌زیری‌ پێش���مه‌رگه‌وه‌‬ ‫ئه‌م كاره‌ی‌ نه‌ك���رد؟ تۆ بڵێی نیازیان‬ ‫په‌راوێزخس���تنی‌ گۆڕان‌و وه‌زیره‌كانی‌‬ ‫بێ���ت؟ ئه‌مان���ه‌ ئاماژه‌گه‌لێك���ی‌‬ ‫ناته‌ندروستن‪ ،‬خۆزگه‌ پالن بۆ داڕێژراو‬ ‫نه‌بێت؟‬

‫‪18‬‬

‫چ ‌ی بكه‌ین؟‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )435‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/7/1‬‬

‫سه‌ربه‌خۆیی كوردستان‪:‬‬ ‫راگه‌یاندن بۆ ده‌وڵه‌ت نه‌ك بۆ مێژو‬

‫عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف‬ ‫بارودۆخی‌ سیاس���ی‌ ئه‌م سه‌روه‌خته‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ ،‬سه‌نگه‌ره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌و هه‌لومه‌رجی‌ ناوچه‌ گه‌رمه‌كان له‌هه‌مومان واده‌خوازێت له‌خزمه‌تیدا‬ ‫بوه‌ستین‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌رز‪ ،‬پابه‌ندی‌ ئه‌حكامه‌كانی‌ سه‌نگه‌رو ستونه‌كانی‌ به‌رگری‌‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌ربازیی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ گه‌لی‌ كوردستان بین‪.‬‬ ‫له‌رابردودا‪ ،‬قس���ه‌مان زۆر له‌سه‌ر به‌نیشتمانیكردنی‌ هێزه‌ چه‌كداره‌كان كرد‪،‬‬ ‫له‌م رۆژه‌ ئه‌ترساین‌و نه‌كرا‪ ،‬گفتوگۆی‌ زۆر‪ ،‬لیژنه‌ی‌ هاوبه‌ش‌و پسپۆڕ لێكدانه‌وه‌و‬ ‫سیناریۆی‌ ئه‌گه‌ره‌كانی‌ ئاینده‌‪ ،‬زۆری‌ له‌سه‌ر وتراو ستراتیژ‌و گوتارێكی‌ هاوبه‌ش‬ ‫پێكنه‌هات‪ ،‬ئێستا كورتترین پرسیاری‌ به‌رینترین فه‌زای‌ بیركردنه‌وه‌مان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ چی‌ بكه‌ین؟‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ كه‌لله‌ی‌ گش���ت گاو گۆتاله‌كانیان بۆ كواڵندن‌و رازاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫سفره‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان له‌په‌قره‌جی‌ ئه‌م هه‌رێمی‌ كوردستانه‌ په‌ستاندوه‌‪.‬‬ ‫هه‌واڵی‌ مردنی‌ ماهیر عه‌بدولره‌ش���ید س���ه‌ركرده‌ی‌ به‌عس���ییه‌كانی‌ عێراق‪،‬‬ ‫برای‌ پارێزگاری‌ ئێستای‌ س���ه‌الحه‌دین‌و هه‌ماهه‌نگیی‌ ده‌واعشه‌كان‪ ،‬له‌یه‌كێك‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌كانی‌ شاری‌ سلێمانی‌‪ ،‬وه‌اڵمه‌كه‌ی‌ شێواندم‪ ،‬پاكانه‌ی‌ سه‌ركرده‌‬ ‫بااڵكان���ی‌ كورد بۆ خه‌زره‌جی‌‪ ،‬ئازادی‌ بۆ تاری���ق ره‌مه‌زان‪ ،‬لوتف‌و میوانداری‌‬ ‫تاریق محێدین‪ ،‬حورمه‌ت‌و ماڵئاوایی‌ له‌ش���ێخ چۆپی‌‌و قاس���م ئاغا‪ ..‬ئه‌مانه‌و‬ ‫زۆریترم بیركه‌وته‌وه‌‪ .‬به‌ڵێ‌ ئه‌مه‌ ئه‌تككردنی‌ ش���اری‌ س���لێمانی‌‌و سه‌روه‌ریی‌‌و‬ ‫قوربانیه‌كانیه‌تی‌ له‌كاتێكدا‪ ،‬حكومداره‌كانی‌ ئه‌م واڵته‌ فه‌رشی‌ سور بۆ جه‌الدی‌‬ ‫رۆڵه‌كانی‌ راده‌خه‌ن‪ ،‬سوكایه‌تییه‌ به‌سه‌نگه‌ره‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌كاتێكدا‪ ،‬بكوژی‌‬ ‫هاوڕێ‌ پێش���مه‌رگه‌كانیان داڵ���ده‌ ئه‌د‌هن‌و ئه‌یانپارێزن‪ ،‬به‌رپرس���یارییه‌تیه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ه‌ به‌رامبه‌ر به‌ئاس���ایش‌و ئارامی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ له‌كاتێك���دا‪ ،‬هێزه‌كانی‌‬ ‫ئاس���ایش‌و پۆلیس ئه‌ركی‌ گرانی‌ ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌یان له‌ئه‌ستۆدایه‌و به‌فه‌رمانی‌‬ ‫فه‌رمانده‌كان���ی‌ حیزب ده‌خرێنه‌ خزمه‌تی‌ پاراس���تنی‌ گیانی‌ خانه‌واده‌ی‌ ماهیر‬ ‫عه‌بد ره‌شیده‌وه‌‪.‬‬ ‫چی‌ بكه‌ین؟ له‌گه‌ڵ‌ كام عه‌لی‌ رێبكه‌ین؟ حاته‌م یان شه‌مخانی‌؟ به‌ڕیشی‌ كام‬ ‫مه‌رده‌یان س���وێند بخۆین‪ ،‬مه‌جلیسی‌ سیاسی‌ شۆڕشگێره‌ سوننه‌كانی‌ عه‌ره‌ب‬ ‫له‌هه‌ولێر یان عه‌سائیبی‌ ئه‌هلی‌ حه‌ق له‌كه‌ركوك؟‬ ‫به‌خانه‌خوێكان ده‌ڵێین چی‌ بكه‌ین؟ وه‌اڵممانبده‌نه‌وه‌‪ ،‬كێ‌ به‌رپرس���یارییه‌تی‌‬ ‫پاراس���تنی‌ روحی‌ پیس‌و گاڵوی‌ جه‌الدی‌ قوربانیه‌كانی‌ كوردو ش���ه‌هیده‌كانی‌‬ ‫ی به‌ئێوه‌ سپاردوه‌؟‬ ‫خاكی‌ نیشتمان ‌‬

‫خه‌م ‌ی گه‌وره‌ ‌ی خوێندكاران ‌ی زانكۆ‬ ‫دامه‌زراندنه‌ نه‌ك ده‌رچون‬

‫ئا‪ :‬سه‌عید محه‌مه‌د گۆران‬ ‫زۆرینه‌ی‌ ئه‌و خوێندكارانه‌ی‌‬ ‫زانكۆو په‌یمانگاكان ته‌واوده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫چه‌نده‌ سه‌ركه‌وتنیان له‌و قۆناغه‌دا‬ ‫دڵخۆشیانده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ خه‌می‌‬ ‫دامه‌زراندن‌و خۆبژێویی‌ نیگه‌رانیان‬ ‫ده‌كات‌و به‌شێكیشیان ئه‌و خه‌مه‌‬ ‫به‌"گه‌وره‌ترین كۆسپی‌ به‌رده‌میان‬ ‫ده‌زانن"‪.‬‬ ‫ئه‌مساڵ له‌ ‪ 26‬ی‌ حوزه‌یرانی‌ ‪،2014‬‬ ‫له‌رێوره‌سمێكی‌ تایبه‌تدا خولی‌ ‪33‬یه‌مین‬ ‫ده‌رچوانی‌ زانكۆی‌ سه‌اڵحه‌دین له‌یاریگای‌‬ ‫فه‌رانسۆ هه‌ریری‌ له‌هه‌ولێر به‌رێوه‌چو‪,‬‬ ‫كه‌ تێ���دا زیاتر ل���ه‌ (‪ )3500‬خوێندكار‬ ‫بڕوانام���ه‌ی‌ ده‌رچونی���ان وه‌رگ���رت‪،‬‬ ‫هه‌ریه‌ك���ه‌و له‌بوارو پس���پۆریی‌ جیاواز‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم زۆربه‌یان به‌قس���ه‌كردنه‌كانیاندا‬ ‫دیارب���و كه‌ ه���ه‌ر له‌ن���او ئاهه‌نگه‌كه‌وه‌‬ ‫خه‌می‌ دامه‌زراندن دایگرتون‪.‬‬ ‫هێ���رش عومه‌ر‪ ,‬ده‌رچ���وی‌ كۆلێژی‌‬ ‫كارگێڕیی‌‌و رامیاری‌‪ ,‬به‌شی‌ ژمێریاری‌‪,‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ جێگای‌‬ ‫نیگه‌رانی���ه‌ الی‌ قوتابی���ان ل���ه‌دوای‌‬ ‫ده‌رچ���ون‌و ئه‌نجامدانی‌ ئ���ه‌و ئاهه‌نگه‌‬ ‫خۆشه‌و وه‌رگرتنی‌ بڕوانامه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫بی���ر له‌دامه‌زراندن ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‌و خه‌ونی‌‬ ‫هه‌م���و قوتابیه‌كی‌ ده‌رچ���وه‌‪ ,‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بوه‌ته‌ غ ‌هم‌و كۆسپێكی‌ گه‌وره‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫هه‌مو قوتابیه‌ك"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێیوای���ه‌ دانه‌مه‌زران���دن زۆر‬ ‫جار وایكردوه‌ كه‌ "خوێن���دكاران دوای‌‬ ‫ده‌رچ���ون بیر له‌چون���ه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‌و رێگریش���ه‌ له‌پێكهێنانی‌ ژیانی‌‬ ‫هاوسه‌ریی‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئه‌می���ر جیت���ۆ هه‌ركی‌‪,‬‬ ‫ده‌رچ���وی‌ كۆلێ���ژی‌ ئ���اداب به‌ش���ی‌‬ ‫راگه‌یاندن‪ ,‬له‌س���اڵی‌ ‪‌2013‬و هێش���تا‬ ‫دانه‌م���ه‌زراوه‌‪ ,‬ئه‌و ده‌ڵێ���ت‪ " :‬قوتابی‌‬ ‫س���ه‌ره‌تا خه‌می ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ كه‌ دوای‬

‫‪16‬س���اڵی ره‌ن���ج وماندوبون���ی گه‌رماو‬ ‫س���ه‌رما‌و نه‌بونی س���ه‌رچاوه‌ی مادیی‪،‬‬ ‫هی���چ هیوایه‌كی نه‌ماوه‌ بۆ دامه‌زراندن‪,‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رانه‌‬ ‫هه‌لی دامه‌زراندنی بۆ ناڕه‌خسێنن"‪.‬‬ ‫ئه‌می���ر پێیوای���ه‌ "ئ���ه‌وه‌ی ئێس���تا‬ ‫حكوم���ه‌ت په‌ی���ڕه‌وی ده‌كات بێپالنیه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی حه‌ق وایه‌ ئه‌نجومه‌نی راژه‌‬ ‫دابمه‌زرێنرێت بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ر قوتابیه‌ك‬ ‫بزانێت دوای ئ���ه‌وه‌ی كه‌ قۆناغی زانكۆ‬ ‫ته‌واو ده‌كات ئاس���ۆیه‌كی به‌رچاو ڕونی‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ سارا فه‌تاح‪ ,‬ده‌رچوی‌‬ ‫كۆلێژی‌ هونه‌ره‌جوانه‌كان‪ ,‬خه‌می‌ له‌وانی‌‬ ‫دیكه‌ كه‌مت���ر نیه‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬قوتابی‬ ‫ئێس���تا ئه‌وه‌نده‌ی خه‌می دامه‌زراندنی‌‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌وه‌نده‌ خه‌می ده‌رچونی‌ له‌زانكۆ‬ ‫نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ حكومه‌ت كه‌رتی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌ره‌و پێش ببات بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫قوتابیانه‌ی‌ دانه‌مه‌زراون بتوانن له‌كه‌رتی‌‬ ‫تایبه‌ت كاربكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وتیش���ی‌‪" ،‬ئاوات���ی هه‌م���و‬ ‫خوێندكارێك ده‌رچون���ه‌ له‌قۆناغه‌كانی‬ ‫خوێندن‪ ،‬به‌اڵم مه‌به‌س���تی س���ه‌ره‌كی‬ ‫له‌خوێن���دن‌و ته‌واوكردن���ی قۆناغه‌كان‪،‬‬ ‫ب���ۆ دابینكردنی پاش���ه‌رۆژی خۆیه‌تی‌و‬ ‫دامه‌زراندن خه‌مه‌ هه‌ره‌ گرنگه‌كه‌یه‌"‪.‬‬ ‫الی‌ خۆش���یه‌وه‌ پرۆفیس���ۆری‌‬ ‫یاری���ده‌ده‌ر دكت���ۆر ئه‌حم���ه‌د دزه‌یی‪,‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ زانكۆی‌ سه‌اڵحه‌دین‪-‬هه‌ولێر‪,‬‬ ‫له‌وتاره‌كه‌ی���دا باس���ی‌ له‌وه‌ ك���رد كه‌‬ ‫"به‌خته‌وه‌ری���ن ئه‌م���ڕۆ ك���ه‌ ئاهه‌نگی‌‬ ‫ده‌رچوانی‌ خول���ی‌(‪)33‬ی‌ زانكۆكه‌مان‬ ‫س���ازده‌كه‌ین‌و گروپێكی‌ دیكه‌ی‌ قوتابی‌‬ ‫ده‌سته‌بژێری‌ په‌روه‌رده‌كراو به‌مه‌عریفه‌ی‌‬ ‫جیاوازو هه‌گبه‌ پڕ له‌زانست‪ ,‬ئاراسته‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ ده‌كه‌ین‪ ,‬تاوه‌ك���و خزمه‌تی‌‬ ‫ئێس���تاو ئاین���ده‌ی‌ كوردس���تان بكه‌ن‬ ‫هه‌ریه‌ك���ه‌ له‌بوارو پس���پۆریی‌ خۆی‌ تا‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‌ ته‌ندروست بێته‌كایه‌وه‌"‪.‬‬

‫سه‌ركه‌وت شه‌مسه‌دین‬ ‫ب���ۆ ج���اری س���ێیه‌م كو ر د‬ ‫ده‌رفه‌تێك���ی گه‌وره‌ی مێژوی���ی هاتۆته‌‬ ‫پێش تا بتوانێ كۆتای���ی به‌و <زه‌واجه‌‬ ‫به‌زۆری>ی���ه‌ بهێنێ كه‌ له‌ده‌یه‌ی دوه‌می‬ ‫س���ه‌ده‌ی راب���ردوه‌وه‌ پێكهاته‌كان���ی‬ ‫واڵتی نێ���وان دو روباره‌كه‌و ده‌وروبه‌ری‬ ‫له‌عێراقێك���ی ناته‌بادا كۆكردۆته‌وه‌‪ .‬له‌دو‬ ‫ده‌رفه‌ت���ی راب���ردودا‪ ١٩٩١ ،‬و ‪ ٢٠٠٣‬دا‪،‬‬ ‫كورد بناغ���ه‌ی هه‌رێمێكی دروس���تكرد‬ ‫كه‌ ده‌كرێ ئێس���تا كات���ی ته‌واوكردنی‬ ‫ب���ێ‪ ،‬به‌س���تراتیژێكی نیش���تیمانیی كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تێك���ی س���ه‌قامگیر‪ ،‬خاوه‌نبڕیار‪،‬‬ ‫ماوه‌‪-‬درێ���ژ‪ ،‬دیمۆك���رات به‌ئاش���تییانه‌‬ ‫دروستبكرێ‪.‬‬ ‫پرس���ی ك���وردو ده‌وڵه‌ت���ی ك���وردی‬ ‫له‌ئێس���تادا یه‌كێكه‌ له‌مژاره‌ گه‌رمه‌كانی‬ ‫میدیایی‌و ناوه‌نده‌ توێژینه‌وه‌كانی دونیا‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌س���ه‌ر ئاس���تی به‌رپرس���انی‬ ‫ده‌وڵه‌تان باس‌و خواسێكی گه‌رمه‌ كه‌ ئایا‬ ‫كورد كۆتایی به‌<زه‌واجه‌ به‌زۆری>یه‌كه‌و‬ ‫<گرێبه‌س���ته‌ ئازاد>انه‌كه‌ی فیدرالیزم‬ ‫له‌عێ���راق دێنێت‌و به‌ره‌و س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫هه‌ن���گاو ده‌نێت؟ هۆكاره‌كانی وروژاندنی‬ ‫ئ���ه‌م پرس���ه‌ له‌ئێس���تادا زۆرن ب���ه‌اڵم‬ ‫دیارترینی���ان بریتیی���ه‌ له‌كۆنترۆڵكردنی‬ ‫ئه‌و ناوچان���ه‌ی كه‌ پێیده‌وترا <ناوچه‌ی‬ ‫جێناكۆك> كه‌ ئێس���تا له‌ده‌ستی هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی كوردس���تاندایه‌ به‌شاری‬ ‫كه‌ركوكی ده‌وڵه‌مه‌ند به‌نه‌وتیشه‌وه‌‪ ‌،‬كه‌‬ ‫پێش���تر ئه‌م پرس���ه‌ وه‌ك خاڵی الوازی‬ ‫كورد له‌گه‌ڵ به‌غ���دا ده‌بینرا‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی سوننه‌كان‌و شیعه‌كان له‌ترۆپكی‬ ‫ملمالنێكانیان���دان ك���ه‌ تێی���دا به‌هۆی‬ ‫گۆڕانكارییه‌كان���ی عێراق‌‌ س���وننه‌كان‌و‬ ‫گروپه‌ توندڕه‌وه‌كان باك���وری رۆژئاوای‬ ‫عێراقی���ان كۆنترۆڵكردوه‌‌و شكس���تیان‬ ‫به‌س���وپای عێراق هێناوه‌‪ ‌.‬له‌ئێس���تادا‬ ‫پرسی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی عێراق له‌ئارادایه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئایا كوردس���تان ب���ۆ راگه‌یاندنی‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت ئاماده‌ی���ه‌؟ ئای���ا پایه‌كان���ی‬ ‫ده‌وڵه‌تب���ون تا چه‌ند دام���ه‌زراوه‌؟ ئایا‬ ‫ئه‌گ���ه‌ره‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌كانی راگه‌یاندنی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی چییه‌و چه‌ن���ده‌ خه‌ڵك‌و‬ ‫حكومه‌تی كوردس���تان هۆشیارن پێی؟‬ ‫هه‌وڵ���ه‌ دیبلۆماس���ییه‌كانی ك���ورد چی‬ ‫پێده‌كرێت؟ رۆڵی ئه‌مه‌ریكاو توركیا له‌م‬ ‫نێوه‌نده‌دا چییه‌؟ ئێمه‌ له‌م ش���یكارییه‌‬ ‫سیاس���ییه‌دا هه‌وڵده‌ده‌ی���ن وه‌اڵم ب���ۆ‬ ‫به‌ش���ێك له‌و پرس���یارانه‌ی س���ه‌ره‌وه‌‬ ‫بدۆزینه‌وه‌‌و‪ ،‬ش���یكردنه‌وه‌ی پێویست بۆ‬ ‫به‌ش���ێكی تریان بكه‌ین تا ئه‌وه‌ی ببێته‌‬ ‫ده‌سپێكی كاری توێژینه‌وه‌ی ستراتیژی‬ ‫توێ���ژه‌ری ك���ورد به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و ده‌زگاكانی ت���ری حكومه‌ت‬ ‫كاری بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تانی عێ���راق له‌دوای‬ ‫‪ 2003‬بوژانه‌وه‌یه‌ك���ی ئاب���وری‌و ب���ازاڕو‬ ‫بونیاتنان���ه‌وه‌ی به‌خۆی���ه‌وه‌ بینیوه‌ كه‌‬ ‫به‌ب���ه‌راورد به‌ش���اره‌كانی ت���ری عێراق‬ ‫جێگ���ه‌ی س���ه‌رنج‌و ت���ا ڕاده‌یه‌كی���ش‬ ‫سه‌رس���امیی به‌ش���ێك له‌بیانییه‌كان���ه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌م���ه‌ به‌‌مانای ئ���ه‌وه‌ نایه‌ت كه‌‬ ‫كوردس���تان زۆر پێش���كه‌وتوه‌‪ ،‬به‌ڵك���و‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ب���ه‌راوردی بكه‌ین به‌به‌ش���كانی‬ ‫تری عێراق جیاوازییه‌ك���ی زۆری هه‌یه‌‪.‬‬ ‫پێش���كه‌وتنی كوردستان هێشتا نه‌چۆته‌‬ ‫قۆناغی س���ه‌ربه‌خۆیی ئاب���وری‌و زۆرێك‬ ‫له‌كه‌رت���ه‌كان نه‌ك هه‌ر پێش���نه‌كه‌وتون‬ ‫به‌ڵكو یه‌كجار له‌پاش���ن‪ .‬به‌نمونه‌ كه‌رتی‬ ‫بان���ك كه‌ له‌دونی���ادا یه‌كێ���ك له‌كه‌رته‌‬ ‫هه‌ره‌ گرنگانی بازرگانی‌و پێش���كه‌وتنه‌‪،‬‬ ‫له‌كوردس���تان له‌خراپترین ره‌وش���یدایه‌و‬ ‫هی���چ رۆڵێكی بانك وه‌ك دامه‌زراوه‌یه‌كی‬ ‫بازرگانی بۆ پشتیوانیكردنی وه‌به‌رهێنان‌و‬ ‫بازاڕ نابینرێت‪.‬‬ ‫وه‌به‌رهێن���ان له‌كوردس���تان كه‌رت���ه‌‬ ‫س���تراتیژی‌و گرنگه‌كان���ی نه‌گرتۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ی هه‌ره‌ زۆری وه‌به‌رهێنانی ئێستا‬ ‫كه‌رت���ی نیش���ته‌جێبون‌و میوانخان���ه‌ی‬ ‫گرتۆته‌وه‌‪ ،‬كه‌رته‌ به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كانی وه‌ك‬ ‫كشتوكاڵ‪ ،‬پیشه‌سازی ناوخۆیی‪ ،‬گه‌شت‌و‬ ‫گوزارو هاتوچۆی گش���تیی نه‌گرتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫هیچ ده‌وڵه‌تێكی گه‌شه‌سه‌ندو یان تازه‌‪-‬‬ ‫گه‌شه‌س���ه‌ندو نیه‌ له‌دونیادا كه‌ ته‌واوی‬

‫كه‌مال چۆمانی‬

‫به‌ته‌نیا ئابورییه‌كی‬ ‫باش به‌س نییه‌ بۆ‬ ‫ده‌وڵه‌‌تی سه‌ربه‌خۆ‪،‬‬ ‫به‌ڵكو گه‌ره‌نتیكردنی‬ ‫پشتوانی واڵتانی‬ ‫ئه‌وروپاو ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫واڵتانی عه‌ره‌بی‌و‬ ‫ئیسالمیی گرنگه‌‪.‬‬ ‫راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ئه‌وكاته‌ ده‌بێت كه‌‬ ‫پایه‌كانی ده‌وڵه‌ت‬ ‫دامه‌زراوبن له‌ناوخۆ‬ ‫له‌روه‌كانی ئابوری‌و‬ ‫كه‌لتوری‌و پاشان‬ ‫به‌رگری‬ ‫ئه‌م كه‌رتانه‌ یان به‌شێك له‌م كه‌رتانه‌ی‬ ‫نه‌بوژاندبێته‌وه‌ به‌جۆرێ���ك كه‌ بتوانێت‬ ‫زۆرتری���ن پشتبه‌خۆبه‌س���تنی هه‌بێ���ت‪.‬‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تانی عێ���راق ته‌واوی‬ ‫ئه‌م كه‌رتانه‌ی ن���ه‌ك هه‌ر نه‌بوژاندۆته‌وه‌‬ ‫به‌ڵكو له‌پاشه‌كشه‌دان‪ ،‬به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌مه‌‬ ‫ئامارو داتاكانی ژوری بازگانی‌و وه‌زاره‌تی‬ ‫بازرگانی هه‌رێم���ه‌ كه‌ به‌نزیكه‌ی ‪%85‬ی‌‬ ‫كااڵكانی رۆژانه‌‪ ،‬پێداویستی بیناسازی‌و‬ ‫جلوب���ه‌رگ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ب���ۆ هه‌رێم دێت‬ ‫به‌به‌رهه‌مه‌ خۆراكی‌و رۆژانه‌كانیش���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌ڕوی عه‌مباركردنی خۆراكه‌وه‌‬ ‫كوردستان توانای عه‌مباركردنی خۆراكی‬ ‫مانگێكی نییه‌‪ .‬تا ئێستا گه‌وره‌ترین كه‌رت‬ ‫بۆ ره‌خس���اندنی ده‌رفه‌ت���ی كار بریتییه‌‬ ‫له‌كه‌رتی گشتی كه‌ كه‌رتێكی به‌كاربه‌ره‌و‬ ‫بڕی ‪%70‬ی‌ بودجه‌ی سااڵنه‌ی كوردستان‬ ‫ده‌بات‪ .‬بۆیه‌ پێشكه‌وتنه‌كانی كوردستان‬ ‫نه‌ك هه‌ر نزیكنه‌بۆته‌وه‌ له‌ئاستی دوبه‌ی‪،‬‬ ‫به‌ڵكو نه‌گه‌شتۆته‌ ئاس���تی ئوردن‪ ،‬كه‌‬ ‫خاوه‌نی هیچ سه‌رچاوه‌یه‌كی نه‌وت‌و غاز‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫كه‌رت���ی وزه‌و س���امانی سروش���تی‬ ‫به‌س���تراتیژیترین س���ه‌رچاوه‌ی داه���ات‬ ‫له‌عێ���راق‌و هه‌رێمی كوردس���تان ئه‌ژمار‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م كه‌رته‌ به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫س���ه‌ره‌كی پش���ت به‌كڕی���اری ده‌ره‌كی‬ ‫ده‌به‌ستێت‌و په‌یوه‌سته‌ به‌ملمالنێ سیاسی‌و‬ ‫گۆڕانكاریی هه‌رێمی‌و نێوده‌وڵه‌تی‪ .‬جگه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ تا ئێس���تا نه‌توان���راوه‌ به‌رهه‌می‬ ‫سوته‌مه‌نی وه‌ك به‌نزین‌و گازو غازی شل‬ ‫هێن���ده‌ به‌رهه‌مبهێنرێت كه‌ تێری بازاڕی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان بكات‪ .‬روداوه‌كانی‬ ‫ئه‌م دواییه‌ی عێراق تێستێكی باش بو بۆ‬ ‫خه‌ڵك‌و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‌و‬ ‫به‌دیارك���ه‌وت كوردس���تان هێش���تا‬ ‫پێویس���تییه‌كی زۆری به‌ده‌ره‌وه‌ی خۆی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هێش���تا كه‌رتی وزه‌ی كوردستان‬ ‫پش���ت به‌به‌رهه‌می ده‌ره‌كی‌و ناوچه‌كانی‬ ‫تری عێراق ده‌به‌ستێت‪ ،‬سه‌ره‌ڕای بونی‬ ‫به‌رهه‌می ناوخۆیی‪ .‬له‌ئه‌گه‌ری راگه‌یاندنی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی ئه‌م قه‌یرانه‌ قوڵترده‌بێته‌وه‌و‪،‬‬ ‫فش���اری سیاس���ی‌و نێوده‌وڵه‌تی زیاتر‬ ‫ده‌بن‪ .‬كوردستان ته‌نانه‌ت له‌ڕوی كه‌رتی‬ ‫وزه‌وه‌ زۆر له‌پاش���ه‌و تاكه‌ هیوای كه‌رتی‬

‫وزه‌ هه‌نارده‌كردنیه‌ت���ی ب���ۆ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ناوخۆدا پێویس���تییه‌كان پڕناكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت به‌هێزترین خاڵی كه‌رتی نه‌وتی‬ ‫كوردس���تان بریتییه‌ له‌رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ‬ ‫توركی���ا كه‌ به‌ب���ێ ره‌زامه‌ندی���ی به‌غدا‬ ‫ئاماده‌یه‌ نه‌وتی كوردس���تان بفرۆش���ێت‬ ‫به‌اڵم هێشتاش رون نییه‌ توركیا دواجار‬ ‫ده‌مانفرۆشێ یا نا‪ ،‬له‌هه‌مانكاتیشدا ئه‌مه‌‬ ‫خاڵێك���ی الوازه‌ چونكه‌ بونی یه‌ك رێگه‌‬ ‫ب���ۆ بازاڕكردنی نه‌وت‪ ،‬ئابوری‌و داهاتوی‬ ‫كوردس���تان ل���ه‌ق ده‌كات‪ .‬ل���ه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫گه‌ڕێ به‌هه‌بونی پرسی كورد له‌توركیا‪،‬‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك توركیا جێگه‌ی متمانه‌‬ ‫نییه‌ به‌هۆی ئ���ه‌وه‌ی رێككه‌وتنه‌كان تا‬ ‫ئێس���تا له‌گه‌ڵ پارتی دادوگه‌شه‌پێدانن‌و‬ ‫له‌كات���ی نه‌مان���ی ئه‌ردۆغان‪ ،‬س���ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران‌و حزبه‌ك���ه‌ی له‌حوكمڕانێتییدا‪،‬‬ ‫ته‌واوی پیشه‌س���ازیی نه‌وتمان ده‌كه‌وێته‌‬ ‫مه‌ترس���ییه‌وه‌ به‌وپێیه‌ی كۆمارییه‌كان‌و‬ ‫نه‌ژادپه‌رس���ته‌كانی توركیا تا ئێستاش‬ ‫بڕوایان به‌سیاسه‌تكردنه‌ له‌گه‌ڵ مه‌ركه‌ز‪،‬‬ ‫به‌غدا‪ ،‬نه‌ك هه‌رێم‪ .‬راسته‌ ئه‌و قازانجه‌ی‬ ‫توركی���ا له‌هه‌رێم���ی كوردس���تانی ده‌كا‬ ‫هێنده‌ ده‌هێنێ كه‌ توركه‌كان چاوبپۆشن‬ ‫له‌نه‌ژادپه‌رستییان به‌رانبه‌ر كورد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی هه‌بونی پرس���ی كورد له‌ناوخۆی‬ ‫واڵتیان‪ ،‬زه‌حمه‌ته‌ ئه‌مه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫بودجه‌ی كوردستان‌و سیستمی به‌رگری‬ ‫قۆناغ���ی شۆڕش���گێڕیی‌و ناڕێكخراوه‌یی‬ ‫تێنه‌په‌ڕاندوه‌‪ .‬كوردستان به‌هۆی مانه‌وه‌ی‬ ‫له‌عێراقدا بودج���ه‌ی به‌رگری نییه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌موچ���ه‌و كه‌لوپه‌ل���ی پێش���مه‌رگه‌ كه‌‬ ‫كه‌موكوڕه‌یه‌كی زۆری تێدایه‌‪ .‬له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫راگه‌یاندن���ی ده‌وڵه‌ت ب���ۆ دامه‌زراندنی‬ ‫سیس���تمی به‌رگری‌و به‌دامه‌زراوه‌كردنی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ پێویستی به‌میزانیه‌ی تایبه‌ت‬ ‫هه‌یه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی میزانیه‌ی كارگێڕیی‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنانی حكومه‌تی هه‌رێم‪ .‬قه‌یرانی‬ ‫دارایی چه‌ند مانگی رابردو س���ه‌لماندی‬ ‫كه‌ كوردس���تان هێش���تا پێویس���تیه‌كی‬ ‫زۆری ب���ه‌و پاره‌یه‌ هه‌یه‌ ك���ه‌ له‌به‌غداوه‌‬ ‫بۆی ره‌وان���ه‌ ده‌كرێت‪ ،‬هێش���تا داهاتی‬ ‫ناوخۆیی‌و ته‌نانه‌ت كه‌رتی وزه‌ش توانای‬ ‫دابینكردنی پێویستییه‌كانی كوردستانی‬ ‫نیی���ه‌‪ .‬له‌ئه‌گ���ه‌ری راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌دۆخێك���ی ئاڵ���ۆزی وه‌ك ئێس���تا كه‌‬ ‫كوردستان س���نورێكی زیاتر له‌ ‪ 2‬هه‌زار‬ ‫كیلۆمه‌ت���ری له‌گه‌ڵ داع���ش‌و چه‌كداره‌‬ ‫س���وننه‌كاندایه‌‪ ،‬كه‌ تێچوی پاراس���تنی‬ ‫ئه‌م سنوره‌و رێگرتن له‌تێكچونی ره‌وشی‬ ‫ئاسایشی كوردستان میلیاران دۆالره‌‪.‬‬ ‫جیابون���ه‌وه‌ له‌عێ���راق‌و راگه‌یاندن���ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی تا راده‌ی���ه‌ك دو بابه‌تی‬ ‫جیاوازن‪ .‬جیابونه‌وه‌ له‌عێراق پرس���ێكی‬ ‫ده‌ستوریی‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی گرێبه‌ستی‬ ‫مانه‌وه‌ی ئ���ه‌م هه‌رێمه‌یه‌ له‌گه‌ڵ عێراقی‬ ‫عه‌ره‌بی كه‌ ده‌كرێ���ت به‌گفتوگۆو وتوێژ‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غ���داو واڵتانی تر ئه‌نجامبدرێت‬ ‫به‌تایب���ه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌م دۆخه‌ی ئێس���تا‬ ‫درێ���ژه‌ بكێش���ێت‪ .‬دیبلۆماس���یه‌تی‬ ‫كوردی‌و لۆبیگه‌ری له‌ئه‌وروپاو ئه‌مه‌ریكا‬ ‫بخرێته‌گه‌ڕ ب���ۆ دانپێدانانی نێوده‌وڵه‌تی‪.‬‬ ‫چونكه‌ به‌ته‌نی���ا ئابورییه‌كی باش به‌س‬ ‫نییه‌ ب���ۆ ده‌وڵه‌‌تی س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫گه‌ره‌نتیكردنی پشتوانی واڵتانی ئه‌وروپاو‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو واڵتانی عه‌ره‌بی‌و ئیس�ل�امیی‬ ‫گرنگ���ه‌‪ .‬راگه‌یاندن���ی س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ئه‌وكاته‌ ده‌بێت ك���ه‌ پایه‌كانی ده‌وڵه‌ت‬ ‫دامه‌زراوبن له‌ناوخۆ له‌روه‌كانی ئابوری‌و‬ ‫كه‌لتوری‌و پاش���ان به‌رگری‪ ،‬راگه‌یاندنی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی ده‌بێ���ت دواقۆن���اغ بێت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ده‌وڵه‌تێكی شكس���تخواردو كه‌‬ ‫توان���ای خۆڕاگرتنی نه‌بێ���ت له‌رابردودا‬ ‫تاقیكراوه‌ته‌وه‌و سه‌ره‌نجام روخاوه‌‪ .‬كورد‬ ‫ناتوان���ێ جارێكی تر به‌رگ���ه‌ی روخانی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی بگرێ‪ .‬هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ده‌بێ كاتێ س���ه‌ربه‌خۆیی رابگه‌یه‌نێ كه‌‬ ‫گه‌ره‌نتی مانه‌وه‌ پێشتر وه‌ده‌ستهاتبێ‪.‬‬ ‫رازیكردن���ی ئه‌مه‌ریكا ب���ۆ راگه‌یاندنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردستانی باشور‪،‬‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌ه���ۆكاره‌ ه���ه‌ره‌ به‌هێزه‌كان‪،‬‬ ‫ی���ان رونتر بڵێی���ن به‌هێزترین هۆكار بۆ‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن‌و راگه‌یاندنی ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م رازیكردن���ه‌ش به‌گفتوگۆیه‌ك���ی‬ ‫ته‌له‌فۆنیی نێوان بای���دن‌و بارزانی‪ ،‬یان‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كی پالن‪-‬بۆ‪-‬دانه‌نراوی نێوان‬ ‫جۆن كیری‌و سه‌ركردایه‌تیی كورد نایه‌ته‌‬ ‫بون‪ ،‬به‌ڵكو پێویس���تی به‌دروستكردنی‬ ‫لۆبییه‌ك���ی گ���ه‌وره‌ی كوردی���ی هه‌ی���ه‌‬ ‫له‌ئه‌مه‌ری���كا له‌الی���ه‌ك‌و به‌هێزكردن���ی‬ ‫نوێنه‌رایه‌تیكردن���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌ئه‌مه‌ریكا له‌الیه‌كه‌ی تر‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫جێگه‌ی نیگه‌رانیی���ه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ نزیكه‌ی‬ ‫دو س���اڵ ره‌تده‌بێ به‌س���ه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی‬

‫قوب���اد تاڵه‌بانی‪ ،‬نوێن���ه‌ری حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم له‌ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬شوێنه‌كه‌ی به‌به‌تاڵی‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌و هێش���تا كه‌س���ێك له‌شوێنی‬ ‫دانه‌نراوه‌ به‌هۆی ملمالنێكانی ناوخۆیی‪.‬‬ ‫رازیكردن���ی‌ ئه‌مه‌ریكا دو قۆناغه‌‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫قۆناغی دژایه‌تینه‌كردن‌و به‌كارنه‌هێنانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی خۆی له‌نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‬ ‫دژی ده‌وڵه‌تی كورد‪ .‬قۆناغی دوه‌م بریتییه‌‬ ‫له‌پشتیوانیكردن‌و پاراستنی كوردستان‬ ‫له‌هێرش���ی واڵتان���ی بیان���ی‪ .‬نیگه‌رانی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌دروستبونی ده‌وڵه‌تی كوردی‬ ‫ئه‌و ده‌رئه‌نجامه‌یه‌ كه‌ ئیداره‌ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫چاوه‌ڕوان���ی ده‌كات‪ ،‬كه‌ به‌بۆچونی ئێمه‌‬ ‫تێگه‌یش���تنێكی ناته‌واوه‌ بۆ پرسی كورد‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪ .‬ئه‌مه‌ریكا ترسی‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ كه‌ ده‌وڵه‌تی كوردی له‌عێراق‬ ‫ببێت���ه‌ ه���ۆی زیادبون���ی توندوتیژی‌و‪،‬‬ ‫جه‌نگێك���ی وێرانكه‌ر‪ ،‬پاش���ان ئه‌مه‌ش‬ ‫كاریگه‌ری هه‌بێت له‌سه‌ر هه‌نارده‌كردنی‬ ‫نه‌وتی عێراق‌و كوردستان بۆ بازاڕه‌كانی‬ ‫جیهان‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێ ده‌وڵه‌ت له‌ئاش���تییدا‬ ‫رابگه‌یه‌ن���رێ ن���ه‌ك له‌توندوتیژیی���دا‪،‬‬ ‫به‌اڵم پایه‌كانی ده‌وڵه‌ت ده‌كرێ ئێس���تا‬ ‫قایمبكرێن له‌كاتێك���دا توندوتیژی هه‌مو‬ ‫عێراقی گرتۆته‌و‌ه جگه‌ له‌كوردستان‪.‬‬ ‫ب���ۆ ره‌واندنه‌وه‌ی ئه‌م ترس���ه‌ كورد‬ ‫پێویسته‌ به‌دو ئاراسته‌ی جیا كاربكات‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان كاربكات بۆ رازیكردنی كۆماری‬ ‫ئیسالمیی ئێران‌و توركیا‪ ،‬عێراقی عه‌ره‌بی‬ ‫كه‌ ده‌وڵه‌تی كوردی نابێته‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر ئه‌وان‪ ،‬له‌م به‌ینه‌دا له‌گه‌ڵ كۆماری‬ ‫ئیبس�ل�امیی ئێران كارتی ئۆپۆزسیۆنی‬

‫كورد پێویست ‌ه‬ ‫به‌دو ئاراسته‌ی‬ ‫جیا كاربكات‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان كاربكات‬ ‫بۆ رازیكردنی‬ ‫كۆماری ئیسالمیی‬ ‫ئێران‌و توركیا‪،‬‬ ‫عێراقی عه‌ره‌بی كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردی‬ ‫نابێته‌ هه‌ڕه‌شه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر ئه‌وان‬ ‫ئێرانی���ی به‌كاربهێنرێت‪ .‬توركیا‪ ،‬گرنگتر‬ ‫له‌ئێران‪ ،‬ده‌بێ هه‌م هه‌وڵبدرێ له‌گه‌ڵیاندا‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی په‌كه‌كه‌و ده‌وڵه‌ت باشتر‬ ‫بكرێ‌و كۆتایی به‌شه‌ڕ بێ‌و داواكارییه‌كانی‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌ له‌به‌رچاوبگیرێ���ن‪ ،‬هه‌میش���ه‌‬ ‫هه‌وڵب���درێ له‌ڕێی توركی���اوه‌ قه‌ناعه‌ت‬ ‫به‌توركمان���ه‌كان بكرێ كه‌ حوكمڕانێتیی‬ ‫كوردستان هه‌ڵبژێرن نه‌ك به‌غدا به‌سه‌ر‬ ‫كه‌ركوكدا‪ .‬بۆ ئه‌مه‌‪ ،‬توركیا پێویستییه‌كی‬ ‫له‌راده‌به‌ده‌ری به‌كوردستان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كوردستان ده‌بێ بزانێ چۆن ئه‌و نه‌وت‌و‬ ‫گازه‌ وه‌ك كارتێكی سیاسه‌تكردن له‌گه‌ڵ‬ ‫توركی���ا به‌كاربهێنێ‪ .‬له‌گه‌ڵ س���وننه‌ی‬ ‫عێراقی���ش ده‌بێ���ت رێككه‌وتن له‌س���ه‌ر‬ ‫داهاتی نه‌وتی س���نوره‌ هاوبه‌ش���ه‌كان‌و‪،‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ ئاوییه‌كان���ی كوردس���تان‬ ‫به‌كاربهێنرێت بۆ رازیكردنیان‪ .‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ش���یعه‌ی عێ���راق ده‌بێ���ت گفتوگۆی‬ ‫به‌رده‌وام له‌نێوان مه‌رجه‌عه‌كانی شیعه‌و‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان بێته‌ئاراوه‌ بۆ پێدانی‬ ‫گه‌ره‌نت���ی ده‌س���توریی به‌پاراس���تنی‬ ‫شیعه‌كانی كوردستان‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی‬ ‫له‌كه‌ركوك‌و ناوچه‌كانی تر ده‌ژین‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كورد بتوانێت ئارامی له‌سنوره‌كانی خۆی‬ ‫بپارێزێ���ت‌و به‌كرداریی نیش���انی دونیای‬ ‫ب���دات‪ ،‬به‌جۆرێ���ك نه‌بێته‌ پش���تیوانی‬ ‫تیرۆر‪ ،‬به‌ڵكو مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ س���وننه‌كان‬ ‫بكات‌و‪ ،‬به‌رده‌وام���ی به‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌و‬ ‫به‌ده‌زگاكردن���ی په‌یوه‌ندیه‌كان���ی له‌گه‌ڵ‬ ‫توركی���او ئێ���ران‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ گه‌ره‌نتی دژ‬ ‫نه‌وه‌س���تانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكای���ه‌ له‌نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫‪Awene‬‬ ‫ریکالم‬

‫ریکالم‬