ریکالم
كورد دۆستی نیی ه "ئیسرائیل" نه‌بێت
www.awene.com
ژماره ()436 سێشەممە 2014/7/8
ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا ی سلێمانی
پارتیو کۆمه‌ڵ‌و یه‌کگرتو له‌کۆبونه‌وه‌ی ئه‌مرۆدا بێالیه‌ن ده‌بن
»» 2
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك
5
کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
سه‌ربه‌خۆیی كورد له‌دیدی فه‌له‌ستینیه‌كانه‌وه
12 »» 17 »»5
كونسڵی گشتی فه‌له‌ستین له‌كوردستان: به‌رنامه‌ی ئیسرائیل تێكدانی عێراقه
حكومه‌ت بنكه‌فراوان‌و پڕقه‌یرانه
12 »» 17 »»9
"به‌شداریی ئۆپۆزسیۆنی پێشو له‌حكومه‌تدا زۆر ناله‌بارانه‌‌و چاوه‌ڕواننه‌كراو بو"
یه‌كێتی :ده‌مانه‌وێت سیاسه‌تێكی سه‌ربه‌خۆمان هه‌بێت
ی به‌كێش ه ناوخۆییه‌كانه‌و ه قۆزته‌و ه بۆ به‌هێزكردنی خۆی ی یه‌كێت پارتی سه‌رقاڵبون
ی ئه‌سه‌س���ه‌رد ،ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌ت ی كوردستان‌و عێراق رونكرده‌وه. ی بارزانیی���هوه ،هه‌ڵوێس���ت ی له‌ده‌م��� ی ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌ت ئه‌ندام��� ی كوردستان له‌گه‌ڵ ه���اوكات به‌ش���ێك له‌چاودێران ئه‌م یه‌كێتی نیش���تمان ی له‌ناو یه‌كێتیدا له‌گه ڵ پارتیو ی فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد ئاماژه جیاواز یه‌كێت��� ی ی ئ���هوهی نایش���ارێتهوه ك���ه ناڕونی ی له‌م دۆخه ی ترو له‌ناوخۆیی یه‌كێتیش���دا فره‌ده‌نگییه‌ی ناو یه‌كێت ی الیه‌نه‌كان بهوه ده‌كات كه دوای نه‌خۆش���كه‌وتن ی ی هه‌یه له‌هه‌ڵوێس���ت‌و سیاس���ه‌ته‌كان ێ ئێستادا بهوه لێكدهدهنهوه كه یه‌كێت ی دروس���تكردوه ،ته‌نها دوێنێ‌‌و له‌س��� تاڵه‌بان���ی ،پارت���ی دیموكرات��� ی راگه‌یان���د ك ه ی جی���ادا ،هه‌ریه‌كه له‌كۆس���ره‌ت هه‌س���ت بهوه ده‌كات خ���ۆی ناتوانێت یه‌كێتی���دا ،به‌ئاوێن���ه ی كات كوردس���تان ،س���ه‌رقاڵیی یه‌كێت��� ی دو ی "له‌هه‌مو حاڵه‌تێك���دا ئێمه‌و پارت ی روداو دروستبكات‌و زۆرجار به‌ناچاری ی س���كرتێر به‌كێش ه ناوخۆییه‌كانیه‌وه قۆستوه‌ته‌و‌ه ره‌س���وڵ عه‌ل���ی ،جێگر ی جیاوازین ،هه‌رچۆنێكیش ببین ه ی ئهو روداوانه بكه‌وێت ك ه حزب��� ب���ۆ به‌هێزكردنی خۆی ،ئ���هو ده‌ڵێت گشتیی یه‌كێتی ،حاكم قادر حه‌مه‌جان ،ده‌بێ���ت دوا ی یه‌كتری ،هێشتا ی دیموكراتی كوردستان دروستیان هاوپه‌یمان‌و دۆس���ت ی هه‌ندێك كارگێ���ڕی مه‌كته‌بی سیاس���ییو عادل پارت "ده‌مانه‌وێت رێگه‌بگرین لهوه ی ده‌كات ،وه‌ك ته‌سلیم نه‌بونیش به‌رامبه‌ر دی���دی جیاوازم���ان بۆ مه‌س���ه‌له‌كان ی ناوه‌ند الی���ه‌ن بمانكه‌نه پاش���كۆو ده‌مانه‌وێت موراد س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن ی پارتی ،هه‌یه". ێ به‌یاننام���هی جیادا ئ���هو روداوه دروس���تكراوان ه ی له‌س��� یه‌كێت��� ی سه‌ربه‌خۆمان هه‌بێت". سیاسه‌تێك ئ���هو وتی "ئێم ه له‌س���اڵی پ���ارهوه ی ده‌كه‌وێت ه جۆرێك له‌ناڕه‌زایی ده‌ربڕین‌و ی شه‌خس���ی خۆیان لهباره ی هه‌ڵوێست ئاوێنه ،سلێمانی :پرسی ئه‌نجامدان ی ی نیشاندانی هه‌ڵوێستی جیا ،به‌اڵم فه‌رید به‌تایبه‌ت���ی دوای نه‌خۆش���كه‌وتن ی ئێس���تای ههرێم ی كوردس���تان ره‌وش���ی سیاسی ریفراندۆم‌و س���ه‌ربه‌خۆی
ی هه‌ندێك م���ام ج���ه‌الل‌و ده‌ركه‌وتن��� كێش���ه ،توش���ی دۆخێك���ی تایب���ه‌ت ی بوی���ن ،ئ���ه‌م ماوه‌یه زۆرت���ر خه‌ریك مه‌س���ه‌ل ه ناوخۆییه‌كانی خۆمان بوین، ی ی ئه‌م ماوه له‌به‌رامب���ه‌ردا پارتی توان ی یه‌كێتی بقۆزێته‌وه بۆ س���ه‌رقاڵبونه ی به‌هێزكردن���ی خۆیو ئاراس���ته‌كردن ی ی بۆ مه‌س���ه‌له‌كان ی خۆ تێڕوانینه‌كان كوردستان‌و دهرهوهی كوردستان". فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد ئام���اژه به‌وه‌ش ی ی "تا ڕاده‌یه‌ك ده‌كات كه ئێستا حزبه‌ك ه زۆر قۆناغی ناكۆكیه‌كانمان تێپه‌ڕاندوه‌و
ی خه‌ریك ه دهگهڕێینهوه بۆ سه‌ر رێڕه‌و ی ی هاوئاهه‌نگیه‌ك���ه دروس���تكردنه‌وه ی ی ئه‌یلول��� ی 21 پێ���ش هه‌ڵبژاردن��� .2013ئه‌مه‌ش ره‌نگ ه واپێویست بكات ی تایبه‌تم���ان به‌هه‌ندێك سیاس���ه‌تێك مه‌س���ه‌ل ه هه‌بێت‌و رێ لهوه بگرین ك ه ئێم ه ببین به‌پاشكۆ یان هه‌ندێك الیه‌ن بیانه‌وێت بمانكه‌ن ه پاشكۆ ،ده‌مانه‌وێت ی سه‌ربه‌خۆمان هه‌بێت". سیاسه‌تێك
3
"په‌رله‌مانتاران له‌به‌ر بێموچه‌ی ی به‌ته‌كسی‌‌و پیكاب ی ده‌ب ڵ هاتوچۆ ده‌كه‌ن" په‌رله‌مانتارێك ی په‌رله‌مانی كوردس���تان ئاماژه بهوه ده‌كات ك���ه "پارله‌مانتاران به‌سه‌یاره‌و به‌نزین‌و شۆفێر ی خۆشیانهوه نیوه‌موچ���ه‌ش وه‌رناگ���رن‌و هه‌ندێكیان به‌ته‌كسی هاتوچۆ ده‌كه‌ن‌و هه‌ندێكیشیان به‌پیكابی ده‌بڵ‌و به‌ئۆتۆمبێلی قه‌رز". ئاوێن���ه ،تایبه‌ت :په‌رله‌مانتار عومه‌ر ی
حاجی عینای���ه‌ت هه‌ڵه‌بجه‌یی له‌وتارێكدا كه ل���ه‌م ژماره‌یه‌ی رۆژنام���هی ئاوێنه‌دا باڵوبۆته‌و‌ه ئهوه رونده‌كاته‌و‌ه كه "سه‌رۆك ی پارله‌مان ب���ه‌رده‌وام چاوه‌ڕێی وه‌زاره‌ت ی دارایی ه ته‌مویل ی بكات بۆ ئهوه ی موچه ی پارله‌مانت���اران‌و كارمه‌نده‌كانی بدات ك ه ژماره‌ی���ان نزیك���ه ی 600كارمه‌نده‌و 60
كه‌س له‌م كارمه‌ندانه راوێژكارن به‌موچه ی به‌رزو تایب���هتو حاڵ ی حازر موچه‌كه‌یان له‌وه‌زیرو پارله‌مانتار زیاتره لهبهرئهوه ی موچه‌بڕین نایانگرێته‌وه". ئهو ده‌ڵێت "پارله‌مانتاران به‌س���ه‌یاره‌و به‌نزین‌و شۆفێری خۆشیانهوه نیوه‌موچه‌ش وه‌رناگرن‌و هه‌ندێكیان به‌ته‌كس ی هاتوچۆ
ده‌كه‌ن‌و هه‌ندێك به‌پیكابی ده‌بڵ‌و هه‌ندێك ده‌س���ته‌ی حیمای���هو چه‌ن���د ش���ۆفێرو به‌ئۆتۆمبێلی قه‌رز بۆ ئهوهی كه‌س ده‌رك س���ه‌رجه‌م پێداویس���تیه‌كانیان بۆ دابین بهوه نه‌كات كه به‌ته‌كسی هاتوچۆ ئه‌كه‌ن ده‌كرێ له‌الیه‌ن س���ه‌رۆك ی حكومه‌ته‌وه، خۆی���ان دوائه‌خه‌ن تا ئاخ���ر پارله‌مانتار هۆكاری ئه‌م ئیزدیواجیه‌ته رونه له‌نێوان ده‌رده‌چ���ێ ،ئیت���ر س���وار ی ته‌كس��� ی پارله‌مانت���اران وه‌زیره‌كان���دا س���ه‌رۆكی ده‌بن‌و له‌والش���هوه وه‌زی���ره‌كان له‌گه‌ڵ حكومه‌ت له‌پارتیه‌و له‌په‌نا حه‌جه‌كه‌دای ه ده‌س���تبه‌كاربونیان ره‌تڵ���ی ئۆتۆمبێل‌و واته (بودجه‌ی نه‌وت) ،به‌اڵم س���ه‌رۆك ی
پارله‌مان له‌گۆڕانه‌و دوره له‌س���ه‌رچاوه ی داه���ات‌و ده‌ب���ێ چاوه‌ڕێ���ی وه‌زاره‌ت���ی دارایی بێت وه‌زاره‌تی داراییش چاوه‌ڕێ ی وه‌زاره‌ت ی سامان ه سروشتیه‌كان"
13
ریکالم
ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش -به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان
ته‌له‌فۆن 3201274 :
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
تیراژ4500 :
2
تایبه‌ت
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمان ی هه‌مان سیناریۆی یه‌كه‌مجار دوباره‌ده‌كاته‌وه ئا :هاوكار حسێن ئه‌مڕۆ لیسته براوه‌كانی هه‌ڵبژاردن جارێكی دیكه ده‌چنه‌وه ناو هۆڵی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی، به‌بێ ئهوهی بگه‌نه رێككه‌وتن له‌سه‌ر دابه‌شكردنی پۆسته ئیدارییه‌كانی شاره‌كه له‌ماوه‌ی ئهو پانزه رۆژه‌ی كه بۆیان دیاریكرابو ،چاوه‌ڕوانیشده‌كرێت جارێكی دیكه ماوه‌كه درێژبكرێته‌وه، به‌اڵم كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو له‌گه‌ڵ ئهو ههنگاوه نین . له‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی 30ی نیسانی رابردو ،به‌ه���ۆی ناكۆكی نێوان الیه‌ن ه براوه‌كانی هه‌ڵبژاردن له‌سه‌ر چۆنیه‌تی ئیداره‌دان���ی پارێ���زگای س���لێمانی، به‌تایبه‌ت���ی گۆڕان‌و یه‌كێت���ی ،ئه‌مڕۆ دوه‌مجاره ئه‌نجومه‌نی نوێ كۆببێته‌وه،
ب���ه‌اڵم پێناچێت هێش���تا س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن‌و پارێزگار دیاریبكرێت. به‌پێی ئهو زانیارییانه‌ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وتون ،ئه‌گه‌ر بێتو تا دانیشتنه‌كه‌ی ئه‌م���ڕۆ یهكێتیو گۆڕان نه‌گه‌یش���تنه هیچ رێككه‌وتنێ���ك بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی پۆس���تی پارێزگارو ئهو پرس���ه خرایه ده‌نگدانه‌وه ،ئه‌وا لیسته هاوبه‌شه‌كه‌ی كۆم���ه‌ڵ‌و یه‌كگرتو ،هه‌روه‌ه���ا پارتی دیموكراتی كوردستانیش به‌بێ الیه‌نیی ده‌مێننه‌وه‌و ده‌نگ ناده‌ن ،به‌مه‌ش نه یهكێتیو نه گۆڕان ده‌توانن پره‌نسیپی قانون���ی 1+50ب���ۆ یه‌كالكردن���هوهی پۆسته‌كانی ئه‌نجومه‌ن ،به‌ده‌ستبهێنن. مه‌هدی مه‌حمود س���ه‌رۆكی لیستی هاوبه‌ش���ی یه‌كگرت���وی ئیس�ل�امی‌‌و كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی‌‌و ئه‌ندامی شاندی دانوستانكاری ئهو لیسته سه‌رسوڕمانی خۆی نیش���اندا له‌پێداگری���ی هه‌ریه‌كه
له‌گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی له‌س���ه‌ر پۆس���تی پارێ���زگاری س���لێمانیو به‌ئاوێن���ه ی راگه‌یان���د" ،نازانم بۆچی ته‌نها ش���تی موقه‌ده‌س له‌الیان پارێزگاره ،تا ئێستا ئه‌وه‌ن���ده‌ی ئێمه بزانی���ن هیچ الیه‌ك له‌گ���ۆڕان‌و یه‌كێت���ی پاڵێوراویان نیه بۆ س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن‌و جێگره‌ك هی، ئه‌مه‌ش واده‌كات كه دانیشتنه‌كه هیچ به‌رهه‌مێكی نه‌بێت". مه‌حمود وتیش���ی" ،ئه‌گ���ه‌ر ئه‌وان هه‌ردوالیان س���وربن له‌س���ه‌ر پۆستی پارێزگار ،ئه‌ی كێ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن بێت؟ به‌اڵم ئێمه نابین به‌س���ه‌رخه‌ری الیه‌ك به‌س���ه‌ر الیه‌كی تردا ،هه‌رچه‌ند هه‌ردوالی���ان داوایانلێكردوین ده‌نگیان پێبده‌ین". پێده‌چێ���ت به‌هێزتری���ن بڕی���ار كه له‌دانیش���تنی ئه‌م���ڕۆی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای س���لێمانیدا بدرێ���ت،
درێژكردن���هوهی ئ���هو ماوه‌یه بێت كه له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی یه‌ك���همو پانزه رۆژ پێش ئه‌مڕۆ درا ،هه‌ردو الیه‌نی گۆڕان‌و یه‌كێتی بۆ ئهوهی بگه‌نه رێككه‌وتن كه خاڵی ناكۆكیان پۆستی پارێزگاره. له‌الیه‌ن خۆیش���یه‌وه له‌تیف ش���ێخ عومه‌ر ،به‌رپرس���ی مه‌ڵبه‌ندی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان‌و ئه‌ندامی شاندی دانوس���تانكاری ئهو حزبه ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،كاتی زیاترمان پێویسته بۆ گه‌یشتن به‌رێككه‌وتن ،به‌اڵم تا ئێستا ئه‌وه‌مان بۆ نه‌كراوه" . ئه‌م وتانه‌ی شێخ عومه‌ر له‌كاتێكدایه ك���ه لیس���ته هاوبه‌ش���ه‌كه‌ی دو هێزه ئیسالمیه‌كه ئاماده‌نین بچنه ژێر بڕیاری درێژكردنه‌وه‌ی م���اوه‌ی كۆبونه‌وه‌كه، له‌وباره‌ی���هوه مه‌ه���دی مه‌حمود وتی، "ده‌ن���گ به‌درێژكردنه‌وه‌ك���ه ناده‌ین، ئه‌گه‌ر ماوه‌كه درێژبكرێته‌وه".
له‌تی���ف ش���ێخ عوم���ه‌ر جه‌خت���ی له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش كرده‌وه ك���ه ئه‌وان (یه‌كێت���یو گ���ۆڕان)" ،ه���ه‌ر ده‌بێت بگه‌ین به‌رێككه‌وت���ن‌و چاری دوه‌ممان نی���ه" .ب���ه‌اڵم دوپاتیش���یكرده‌وه كه ئ���ه‌وان به‌ته‌نیا نی���ن" ،به‌ڵكو الیه‌نی تری���ش هه‌ی���ه پێیوایه كه س���لێمانی له‌م هه‌لومه‌رجه سیاس���ییه‌ی ئه‌مڕۆدا به‌یه‌كێت���یو به‌پارێزگارێك���ی یه‌كێتی ده‌برێت بهڕێوه". به‌پێ����ی ئ����هو زانیارییان����ه‌ش ك����ه به‌ئاوێن����ه گه‌یش����تون ،بزوتن����هوهی گ����ۆڕان له‌ن����او خۆیاندا دابه‌ش����بون له‌سه‌ر پێش����نیازی وه‌رگرتنی پۆستی پارێ����زگار بۆ ماوه‌ی ته‌نها 2س����اڵ، به‌ش����ێك له‌گه‌ڵیدای����هو به‌ش����ێكیش دژیه‌تی ،خودی ئه‌م پۆسته‌ش بوه‌ته گرێكوێ����ره‌ی دانوس����تانه‌كانی نێوان یهكێتیو گۆڕان.
ی داعش عێراق جێده‌هێڵن‌و زۆربه ی چه‌كداران دهگهڕێنهوه بۆ سوریا ئا :هانا چۆمانی چه‌كدارانی خه‌الفه‌تی ئیسالمی ك ه پێشتر به"داعش" ناسرابون په‌یتا په‌یتا عێراق جێده‌هێڵن‌و به‌ره‌و سوریاو ناوچه‌كانی تری ئهو واڵته دهگهڕێنهوه. هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای سه‌رهه‌ڵدانی هێزه توندڕه‌وه‌كان���ی "جه‌بهه‌ی نوس���ره"و "داع���ش"هوه ،ژماره‌یه‌ك���ی زۆر كه‌م له‌گه‌نجانی هه‌رێمی كوردستان دوایان كه‌وتن‌و شانبه‌ش���انی ئ���ه‌وان له‌دژی نه‌یاره‌كانیان شه‌ڕیانكرد ،به‌شێكیشیان له‌هه‌ڵكوتانه س���ه‌ر موس���ڵدا له‌الیه‌ن هێزه‌كانی داعشه‌وه به‌ش���دارییانكرد، ئ���ه‌م گه‌نج���ه كوردانه‌ی ن���او داعش هه‌موی���ان ن���اوه كوردییه‌كانی خۆیان گۆڕیوه به‌ناوی عه‌ره‌بی‌‌و ئیسالمی. "ئه‌بو توراب ئه‌لكوردی" كه خه‌ڵكی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هیده‌و س���اڵێك زیاتره رویكردۆته س���وریا یه‌كێك���ه له‌وانه، ئ���هو له‌په‌یوه‌ندییه‌ك���دا له‌ڕێگ���هی فه‌یس���بوكه‌وه به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند كه "دوای ئهوهی موسڵو ئهو ناوچانه‌مان فه‌تح كردو به‌پشتیوانی الله ،حوكمی خوداو قورئان‌و ئاینی ئیسالممان تێدا سه‌پاند ،خۆشبه‌ختانه خه‌الفه‌ته‌كه‌مان س���ه‌ركه‌وتنی به‌ده‌س���تهێنا ،ئێس���تا گه‌ڕاوینه‌ت���هوه ،له‌س���وریاین‌و ل���ه‌وێ ده‌ست به‌جیهاد ده‌كه‌ینه‌وه دژی به‌شار ئه‌سه‌دی گومڕا". ئهو وت���ی "خه‌الفه‌ت‌و خه‌لیفه‌كه‌مان شێخ ئه‌بوبه‌كر به‌غدادی خوابیپارێزێت‌و بیهێڵێت بۆمان ،قورئانی كرده بنه‌مای حوكم‌و خۆشگوزه‌رانیی بۆ هاواڵتیانی
"چاوه‌ڕێین بزانین یه‌كێت ی چی ده‌دات به‌پارت ی له‌سلێمان ی جا ئێمه‌ش شتیان پێده‌ده‌ین" ب����ۆ پێدانی پۆس����ته‌كانی ئه‌نجومه‌ن ی پارێ����زگای هه‌ولێر به‌یه‌كێت����ی ،پارتی چاوه‌ڕێی ئهوه ده‌كات كه له‌س����لێمانی یهكێتیو گۆڕان چی به‌پارتی ده‌ده‌ن. ئاوێن����ه ،هه‌ولێ����ر :ئه‌ندامێك����ی س����ه‌ركردایه‌تی پارت����ی دیموكرات����ی كوردس����تان تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "مه‌سه‌له‌ی پۆس����تی پارێزگاری هه‌ولێر مافی خۆمانهو ئهوه یه‌كالبۆته‌وه". ئه‌ندامه‌ك����هی س����ه‌ركردایه‌تی پارتی كه نه‌یویس����ت ناوی بهێنرێت ئه‌وه‌شی به‌ئاوێنه راگه‌یاند "ئێس����تا دانوستانمان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان ده‌س����تپێكردوه ،به‌اڵم ی پۆس����ته‌كانی ده‌مانه‌وێت پێش پێدان ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر به‌گۆڕان‌و یه‌كێتی پرس����ی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگای سلێمانی یه‌كالبێته‌وه‌و چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌ین بزانی����ن ل����ه‌وێ چ����ی ده‌ده‌ن به‌پارتی، ئه‌گه‌ر هاتو ئه‌وان له‌سلێمانی پارتییان بێبه‌شكرد ،ئه‌وا ئێمه‌ش له‌هه‌ولێر مافی خۆمانه به‌زۆرینه‌ی ده‌نگ پۆس����ته‌كان بۆ خۆم����ان به‌رین‌و وه‌ك چ����ۆن ئه‌وان له‌س����لێمانی ئێمه بێبه‌ش بكه‌ن ئێمه‌ش هه‌مان مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ینه‌وه".
" تازه وه‌زیری سامان ه سروشتیه‌كان ده‌ڵێت له‌پالنماندا هه‌یه چه‌ند پااڵوگه‌یه‌ك دروست بكه‌ین" ئا :هێمن ی ئهو چوار ملیار دۆالرهی كه له‌كابین ه شه‌شه‌م له‌فرۆشی نه‌وت مابوه‌و‌ه تا ئێستا بوه به‌شه‌ش ملیار دۆالرو ی سامانه سروشتیه‌كانیش وه‌زیر لهبارهی ئهو بڕه پاره‌یه وه‌اڵمی نییه.
هێزه‌کانی داعش له عێراق خه‌الفه‌تی ئیس�ل�امی‌‌و ئێس���تا ئاینی پیرۆزی ئیس�ل�ام چه‌سپاوه‌و ئینشائه‌اڵ هه‌رگیز ناهێڵین ده‌س���ه‌اڵتی ش���یعه بگه‌ڕێته‌وه بۆ ئهو ناوچانه". وتیش���ی "چه‌ند ڕۆژێك پێش مانگی ڕه‌مه‌زانی پی���رۆز له‌الیه‌ن س���ه‌رۆكی ش���ورای ئه‌منیه‌تمان ئاگاداركراینه‌وه كه چه‌كه‌كانمان كۆبكه‌ینه‌وه‌و خۆمان حازربكه‌ی���ن بگه‌ڕێینه‌وه بۆ س���وریاو جیهاد له‌عێراق كۆتای���ی هات ،ئینجا له‌سوریا ده‌ستبكه‌ین به‌جیهاد". هه‌روه‌ه���ا ئه‌بو ئه‌یم���ه‌ن ئه‌لكوردی
ریکالم
هه‌لیکار
یه‌كێكی دیكه‌یه لهو گه‌نجه كوردانه‌ی نزیكه‌ی ساڵێكه چوه‌ته سوریاو ئێستا له‌ویالیه‌تی ئه‌لبه‌ره‌كه‌یه ،ئهو به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "ئێمه جیهادمان له‌عێراق كۆتایی ه���ات‌و نزیك���هی هه‌فته‌یه‌كه گه‌ڕاوینه‌ته‌وه بۆ سوریا بۆ فراوانكردنی س���نوری ده‌وڵه‌ته‌كه‌م���ان خه‌الفه‌تی ئیس�ل�امی‌‌و جێبه‌جێكردنی بڕیاره‌كانی خه‌لیفه". ئهو وتی "ئێمه بچینه هه‌ر شوێنێك ئاینی ئیسالم ده‌كه‌ینه په‌یڕه‌وی یاساو ژیان ،ئێمه له‌هه‌مو جیهان هه‌وڵده‌ده‌ین
هه‌ولێر ..له‌پایته‌خت ی گه‌شتیاریی عه‌ره‌به‌وه بۆ پایته‌خت ی ئاواره‌كانی عه‌ره‌ب ئا :هێمن مامه‌ند
ماڵپه‌ڕی (كه‌ركوك ناو) پێویستی به كارمه‌ندێكی ماركێتین هه‌یه. هه‌ر كه‌س���ێك خوازیاری كاركردن���ه با ()CVیه‌ك���هی بنێرێت بۆ ئه‌م ناونیشانه ()kirkuknownews@gmail.com یان په‌یوه‌ندی بكات به‌م ژماره ته‌له‌فۆنه‌وه: 0533192047
موس���ڵمانان ئازادبكه‌ین ئینش���ائه‌اڵ، ئه‌وه‌ش ته‌نیا به‌جیهادی شه‌ڕو جه‌نگ ده‌كرێت". وتیشی "ئێمه ناوچه زوڵملێكراوه‌كانی عێراقمان به‌حوكمی خوداو قورئانی پیرۆز ئازادكردو مه‌الئیكه‌تیش یارمه‌تییانداین، س���نوری ده‌وڵه‌ته‌كه‌مانمان دیاریكرد، جیهادی شیعه‌مان كرد ،ئێستا نۆره‌ی سوریایه". وتیش���ی "زۆرین���هی هێزه‌كانم���ان گه‌ڕاوینه‌ته‌وه سوریاو به‌شێكی كه‌ممان له‌عێراق م���اون ،ئه‌وێمان ته‌س���لیمی
موسوڵمانانی سونه كردوه‌ته‌وه ،له‌هه‌ر ش���وێنێك غه‌در له‌ئیسالم بكرێت ئه‌وا ئازادی ده‌كه‌ین‌و راده‌ستی موسڵمانانی سوننه‌ی ده‌كه‌ینه‌وه". به‌پێ����ی به‌واداچ����ون‌و وه‌رگرتن����ی زانیارییه‌كانی ناو چه‌كدارانی داعش، كه‌مبون����هوهی چاالكیه‌كانیان بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێت����هوه كه زۆرینه‌ی ئهو هێزه‌ی هاتبونه عێراق گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ سوریاو ئێستا ژماره‌یان كه‌مبۆته‌وه‌و سه‌رجه‌م چه‌كه‌كانیش����یان له‌گ����ه‌ڵ خۆیان����دا بردوه.
ی ی س���ه‌رۆك دكتۆر ش���وان قه‌اڵدزه‌ی ی ی ئیس�ل�ام ی بزوتن���هوه فراكس���یۆن ی كوردس���تان تایب���ه‌ت له‌په‌رله‌مان��� ی ئهو هه‌مو ی رایگه‌یاند "دوا به‌ئاوێن��� ه ی ی كورد تازه وه‌زیر ی حكومڕانی ساڵ ه سامان ه سروشتیه‌كان ده‌ڵێت له‌پالنماندا هه‌ی ه چه‌ند پااڵوگه‌یه‌ك دروست بكه‌ین، ی به‌و چوار ئه‌م ه له‌كاتێك���دا ده‌یانتوان ی شه‌ش���ه‌م ی ك ه له‌كابین ه ملیار دۆالره مابوه‌و‌ه ئ���هو پااڵوگانه‌یان دروس���ت ی بكردایه ،كه‌وات ه هێش���تا به‌ش���ێواز ی پااڵوگ ه دروس���ت ی به‌فیفت��� فیفت��� ده‌كرێت". ی ه���اوكات گ���ۆران جه‌الل س���ه‌رۆك ی ی س���ه‌وز تایبه‌ت به‌ئاوێن ه فراكسیۆن ی راگه‌یان���د "س���ه‌باره‌ت به‌پرس��� ی ی پااڵوگ���ه‌كان وه‌زی���ر دروس���تكردن ی س���امان ه سروش���تیه‌كان وه‌اڵمێك��� ی نه‌دایه‌وه، ی په‌رله‌مان��� باوه‌ڕپێك���راو ی پااڵوگه‌ش زۆر تازه بۆ دروس���تكردن دره‌نگه".
هاتنی ژماره‌یه‌كی زۆری ئاواره‌ی عه‌ره‌ب به‌ره‌و شاری هه‌ولێر، قه‌ره‌باڵغییه‌كی گه‌وره‌ی له‌شوێنه گشتییه‌كانی ئهو شاره‌دا دروستكردوه‌‌و نرخی پێداویستی ژیان‌و كه‌لوپه‌لیشی به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاو به‌رزكردوه‌ته‌وه ،هاواڵتیان‌و ئاواره عه‌ره‌به‌كانیش به‌توانجه‌وه ده‌ڵێن "هه‌ولێر بۆته پایته‌ختی ئاواره‌كانی عه‌ره‌ب بۆ ساڵی ."2014 "زیات���ر له‌چاره‌ك���ه س���ه‌عاتێكه لێ���ره به‌پێوه وه‌س���تاوین‌و مێزێكمان به‌رناكه‌وێت بۆ ئهوهی لێیدابنیشین".
ئه‌م���ه قس���هی مامۆس���تا نێرگ���ز محه‌م���ه‌دی ته‌مه‌ن 30س���اڵه بو ،ئهو كه له‌یه‌كێك له‌رێستۆرانته‌كانی شاری هه‌ولێ���ر چ���اوه‌ڕوان ب���و جێگه‌یه‌ك به‌تاڵبێت‌و بچن دابنیشن. ئهو وت���ی "ئێمه‌ش ئه‌زمونێكی تاڵ‌‌و ناخۆش���مان له‌گه‌ڵ ئاواره‌ی���ی هه‌یه، به‌تایبه‌تی كاتی كۆڕه‌وه‌كه ،هیوادارین قه‌یران���ی عێ���راق درێژه نه‌كێش���ێت‌و ئه‌مانیش به‌زویی بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ش���ارو شوێنی خۆیان". "هه‌ر به‌ته‌نیا ئ���اواره‌ی عه‌ره‌ب نین به‌ده‌یان جۆر ئاواره رویان له‌كوردستان كردوه" ،ئه‌مه قسه‌ی لوقمان مه‌عروف بو ،ئهو وتی "شاره‌كه به‌ته‌نیا ئاواره‌ی
عه‌ره‌ب���ی له‌خۆنه‌گرت���وه به‌ه���ه‌زاران ئاواره‌ی ف���ارس‌و كوردانی رۆژهه‌اڵت‌و باكوریش���ی له‌خۆگرت���وه به‌گش���تی هه‌رچی ئاواره‌ی دونیایه روی له‌هه‌ولێر كردوه". ئه‌گه‌رچ���ی هه‌ولێ���ر قه‌ره‌باڵغ بوه به‌هۆی هاتنی ئ���هو هه‌مو ئاواره‌یه‌وه، به‌اڵم دوكاندارو ئوتێل‌و رێستۆرانته‌كان به‌هۆی كران���هوهی زیاتری ئیش‌و كارو بازاڕیانه‌وه دڵیان به‌و ئاوارانه خۆشه. دان���ا كانه‌ب���ی ،ك���ه خاوه‌ن���ی سوپه‌رماركێتی دانایه له‌شاری هه‌ولێر لهوبارهیهوه وتی "له‌راستیدا له‌وه‌ته‌ی ئ���هو ئاوارانه روی���ان له‌هه‌ولێر كردوه بازاڕ‌و فرۆش���مان زیادیكردوه‌و ئه‌وان
پاره‌ی���ان زۆره‌و پاره خ���ه‌رج ده‌كه‌ن، ئه‌گ���ه‌ر له‌به‌ر ئ���ه‌وان نه‌بوایه به‌و بێ به‌نزینی‌‌و بێ موییه‌ی خه‌ڵكی بازاڕمان نه‌ده‌بو". دات���ای ورد له‌به‌رده‌س���تدا نیی���ه س���ه‌باره‌ت به‌ژماره‌ی ئهو هاواڵتیانه‌ی روی���ان له‌هه‌ولێ���ر ك���ردوه ،ب���ه‌اڵم هه‌مه‌ج���ۆرن ،تاهیر عه‌ب���دواڵ جێگری پارێزگاری هه‌ولێر سه‌باره‌ت به‌ژماره‌ی ئاواره‌كان���ی هه‌ولێر وتی "له‌راس���تیدا ته‌نیا ه���ه‌ر عه‌ره‌ب نین ،رۆژهه‌اڵتیمان ههیهو خه‌ڵكی باكورمان ههیهو خه‌ڵكی سوریاو رۆژئاوای كوردستان‌و سه‌دانی ترمان ههیهو ژماره‌كه ناجێگیره‌و رۆژ به‌رۆژ له‌به‌رزبونه‌وه‌دایه".
هه‌نوکه
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
ی یه‌كێتی: ی سه‌ركردایه‌ت ئه‌ندامێك
3
ده‌مانه‌وێت رێگه‌بگرین له‌وه‌ی هه‌ندێك الیه‌ن بمانكه‌نه پاشكۆ ئا :ئاوێنه لێدوانه جیاجیاكانی به‌شێك له‌سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی لهبارهی ئه‌م هه‌لومه‌رجه نوێیه‌ی عێراق‌و هه‌رێمی كوردستانی پێدا تێپه‌ڕده‌بێت ،ئهو حزبه‌ی روبه‌ڕوی ره‌خنه‌ی فره مه‌رجه‌عیی كردوه‌ته‌وه له‌بڕیارداندا، ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیش ئهو دۆخه بهوه لێكده‌داته‌وه كه ئه‌وان ده‌یانه‌وێت رێ لهوه بگرن "هه‌ندێك الیه‌ن بیانه‌وێت بمانكه‌نه پاشكۆ‌و ده‌مانه‌وێت سیاسه‌تێكی سه‌ربه‌خۆمان هه‌بێت". له‌ئێس����تادا جۆرێ����ك له‌یه‌كگرتوی ی به‌گوت����اری سیاس����یی هێ����زه كوردییه‌كان����هوه دی����اره ،به‌تایبه‌ت لهبارهی پرس����ی ریفراندۆم‌و ئه‌گه‌ری هه‌نگاونان به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆییبون كه زۆرتری����ن مش����تومڕی له‌ناوه‌نده‌كانی راگه‌یاندنی ناوچه‌كه‌و جیهان به‌دوای خۆیدا هێناوه ،به‌اڵم ئهوهی جێگه‌ی س����ه‌رنجه بۆچونی یه‌كێتی نیشتمانی كوردس����تانه لهمبارهیهوه كه هێشتا نه‌یتوانی����وه له‌رێگ����هی مه‌رجه‌عێكی خاوه‌نبڕی����ارهوه هه‌ڵوێس����تی خۆی به‌ت����ه‌واوی له‌س����ه‌ر ئ����هو پرس����انه رونبكاته‌وه. ته‌نها دوێنێ‌‌و له‌س����ێ كاتی جیادا، هه‌ریه‌ك ه له‌كۆس����ره‌ت ره‌سوڵ عه‌لی، جێگری س����كرتێری گشتیی یه‌كێتی، حاك����م ق����ادر حه‌مه‌ج����ان ،كارگێڕی مه‌كته‌ب����ی سیاس����ییو ع����ادل موراد سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی له‌س����ێ به‌یاننامه‌ی جیادا هه‌ڵوێستی
شه‌خس����ی خۆیان لهبارهی ره‌وش���� ی سیاسیی ئێستای هه‌رێمی كوردستان‌و عێراق رونكرده‌وه. هاوكات به‌ش����ێك له‌چاودێران ئه‌م فره‌ده‌نگییه‌ی ناو یه‌كێتی له‌م دۆخه‌ی ئێستادا بهوه لێكدهدهنهوه كه یه‌كێتی هه‌س����ت بهوه ده‌كات ناتوانێت روداو دروس����ت بكات‌و زۆرج����ار به‌ناچاری ده‌بێت دوای ئهو روداوانه بكه‌وێت كه پارتی دیموكراتی كوردستان دروستیان ده‌كات ،وه‌ك ته‌س����لیمنه‌بونیش به‌رامبه‌ر ئهو روداوه دروستكراوانه‌ی پارتی ،ده‌كه‌وێته جۆرێك له‌ناڕه‌زایی ده‌ربڕین‌و نیشاندانی هه‌ڵوێستی جیا. به‌اڵم فه‌رید ئه‌سه‌س����ه‌رد ،ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستان له‌گه‌ڵ ئهوهی نایشارێته‌وه ك����ه ناڕونی����ی هه‌یه له‌هه‌ڵوێس����ت‌و سیاس����ه‌ته‌كانی یه‌كێتیدا ،ده‌شڵێت، "له‌هه‌م����و حاڵه‌تێكدا ئێمه‌و پارتی دو حزبی جیاوازین ،هه‌رچۆنێكیش ببینه هاوپه‌یمان‌و دۆستی یه‌كتری ،هێشتا دیدی جیاوازمان بۆ مه‌سه‌له‌كان هه‌یه، به‌اڵم هه‌ندێك ش����تی هاوبه‌شیشمان له‌نێواندا هه‌یه". پرس����ی ئه‌نجامدان����ی ریفران����دۆم‌و سه‌ربه‌خۆیی له‌ده‌می مه‌سعود بارزانی، سه‌رۆكی پارتیو س����ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستانه‌وه كه‌وته ناو بازنه‌ی باس‌و مه‌یلێك له‌ناو یه‌كێت����ی به‌دیده‌كرێت خواس����ی ناوخۆی����یو ده‌ره‌كی ،به‌اڵم بۆئه‌وه‌ی ته‌گه‌ره ب����ۆ ئه‌م هه‌واڵنه‌ی ی دروس����تبكرێت‌و پێیانوایه به‌شێك له‌یه‌كێتی نیگه‌رانن له‌وه‌ی ئه‌م بارزان���� هه‌واڵنه‌ی پارت����یو بارزانی له‌حاڵه‌تی ئهوهی بارزانی ده‌یكات مانۆڕكردنه. ئه‌ندامه‌كه‌ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی- به‌ئه‌نجامگه‌یش����تنیدا ،ببێته‌ه����ۆی گه‌وره‌بون����ی زیاتری رۆڵ����ی بارزانیو یش ده‌ڵێت" ،خۆی سیاس����ه‌ت به‌بێ حزبه‌كه‌ی له‌س����ه‌ر ئاس����تی هه‌رێمی مانۆڕ نابێت ،ئێمه له‌س����اڵی پاره‌وه كوردس����تان‌و ناوچه‌كه‌ش����دا ،بۆی����ه به‌تایبه‌ت����ی دوای نه‌خۆش����كه‌وتنی
له‌هه‌مو حاڵه‌تێكدا ئه‌م فره‌ده‌نگییه‌ی ئێمه‌و پارتی دو ناو یه‌كێتی له‌م دۆخه‌ی ئێستادا بهوه حزبی جیاوازین، هه‌رچۆنێكیش ببینه لێكده‌درێته‌وه كه یه‌كێتی هه‌ست بهوه هاوپه‌یمان‌و دۆستی ده‌كات ناتوانێت روداو یه‌كتری ،هێشتا دروست بكات‌و زۆرجار دیدی جیاوازمان بۆ مه‌سه‌له‌كان هه‌یه، به‌ناچاری ده‌بێت به‌اڵم هه‌ندێك شتی دوای ئهو روداوانه هاوبه‌شیشمان بكه‌وێت كه پارتی له‌نێواندا هه‌یه ده‌یانخوڵقێنێت مام ج����ه‌الل‌و ده‌ركه‌وتن����ی هه‌ندێك كێش����ه ،توش����ی دۆخێك����ی تایبه‌ت بوی����ن ،ئه‌م ماوه‌یه زۆرت����ر خه‌ریكی مه‌سه‌له ناوخۆییه‌كانی خۆمان بوین، له‌به‌رامبه‌ردا پارتی توانی ئه‌م ماوه‌ی س����ه‌رقاڵبونه‌ی یه‌كێتی بقۆزێته‌وه بۆ به‌هێزكردن����ی خۆیو ئاراس����ته‌كردنی تێڕوانینه‌كانی خۆی بۆ مه‌سه‌له‌كانی
كوردستان‌و دهرهوهی كوردستان". فه‌رید ئه‌سه‌س����ه‌رد ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات ك����ه ئێس����تا حزبه‌ك����هی "تاڕاده‌یه‌كی زۆر قۆناغی ناكۆكیه‌كانمان تێپه‌ڕاندوه‌و خه‌ریك����ه دهگهڕێینهوه بۆ س����ه‌ر رێڕه‌وی دروس����تكردنه‌وه‌ی هاوئاهه‌نگیه‌كه‌ی پێ����ش هه‌ڵبژاردنی 21ی ئه‌یلول����ی .2013ئه‌مه‌ش ره‌نگه واپێویس����ت ب����كات سیاس����ه‌تێكی تایبه‌تمان به‌هه‌ندێك مه‌سه‌له هه‌بێت‌و رێ لهوه بگرین كه ئێمه ببین به‌پاشكۆ یان هه‌ندێك الیه‌ن بیانه‌وێت بمانكه‌نه پاش����كۆ ،ده‌مانه‌وێت سیاس����ه‌تێكی س����ه‌ربه‌خۆمان هه‌بێ����ت ،چونكه ئهو سیاسه‌ته سه‌ربه‌خۆیه له‌گه‌ڵ بۆچونی هه‌ندێك الیه‌ندا یه‌كتر ده‌بڕێت". ئه‌م هه‌ڵوێستانه‌ی یه‌كێتی له‌به‌رامبه‌ر پرسه هه‌نوكه‌ییه‌كانی سه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسیی هه‌رێم‌و عێراق له‌كاتێكدایه، كه هه‌ست به‌جۆرێك له‌زیندوكردنه‌وه‌ی ناكۆكیی����ه كۆن‌و نوێكانی ناو یه‌كێتی ده‌كرێ����ت ،ئه‌م����ه جگه ل����هوهی كه ناكۆكی����ی بیروبۆچون����ه ،ب����ه‌اڵم به‌ته‌واوی كاریگه‌ریی به‌جێهێش����توه له‌س����ه‌ر وه‌رگرتنی یه‌كهه‌ڵوێس����تیی له‌ئاست پرس����ه چاره‌نوسسازه‌كان، هه‌ر ئه‌م����ه‌ش وایكردوه زۆرینه‌ی ئهو ئه‌ندام مه‌كته‌ب سیاسییانه‌ی یه‌كێتی ك����ه به‌یاننامه‌ی����ان باڵوكردوه‌ته‌وه، زۆر به‌جدی����ی پێداگریی����ان له‌س����ه‌ر "یه‌كگرتویی‌‌و یهكێتیو یه‌كهه‌ڵوێستیی كورد" كردوه‌ته‌وه. له‌دیارتری����ن ده‌ركه‌وت����هی ناكۆكییه‌كانی ناوخ����ۆی یه‌كێتی كه چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌ت ئاماژه‌یان پێكرد ،له‌ئێستادا ئه‌وه‌یه كه به‌شێك
لهو باڵ����هی ده‌نگیان ن����ه‌دا به‌قوباد تاڵه‌بانی بۆ بون به‌جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تی ههرێم،له‌ئێستادا ده‌یانه‌وێ له‌مكات����ه‌دا تۆڵه‌ی خۆی����ان بكه‌نه‌وه له‌باڵه‌كه‌ی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د كه دارایی‌‌و ئاساییش‌و دژه تیرۆرو ده‌زگای زانیاریو په‌یوه‌ندییه‌كانی یه‌كێتییان له‌ده‌ستی خۆیاندا چڕكردوه‌ته‌وه. ه����اوكات له‌گ����ه‌ڵ رازیبون����ی سه‌ركردایه‌تی كورد بۆ به‌شداریكردن له‌پرۆس����هی سیاس����یی به‌غدا له‌ژێر فش����اره‌كانی ئه‌مه‌ریكادا ،له‌ئێستاوه هه‌ست به‌جۆرێك له‌ناكۆكیی ده‌كرێت له‌س����ه‌ر پرس����ی یه‌كالیكردن����هوهی پۆستی س����ه‌رۆك كۆمار كه یه‌كێتی به‌مافی خۆی ده‌زانێت‌و بۆئه‌مه‌ش هه‌م د.به‌رهه‌م س����اڵح‌و هه‌م د.نه‌جمه‌دین كه‌ریم ملمالنێیانه له‌سه‌ر وه‌رگرتنی. له‌الیه‌ن خۆشیه‌وه فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد به‌ئاوێن����هی راگه‌یان����د" ،هیچ كاتێك به‌راده‌ی ئێس����تا ناكۆكیه‌كانی نێوان باڵه‌كان كه‌منه‌بۆته‌وه". پێده‌چێ����ت ناڕونیی له‌هه‌ڵوێس����تی یه‌كێتی����دا په‌یوه‌ن����دی به‌بازنه‌یه‌كی فراوانتر ل����ه‌وه‌وه هه‌بێت كه به‌ته‌نها هه‌رێمی كوردستان بگرێته‌وه ،به‌ڵكو به‌شێك له‌چاودێران پێیانوایه هه‌ندێك له‌م هه‌ڵوێس����تانه‌ی یه‌كێتی ده‌شێت له‌ژێر فشاری ده‌ره‌كیدا بێت ،ئهوهی له‌م چوارچێوه‌یه‌ش����دا ده‌رده‌كه‌وێت ئه‌وه‌یه كه ئێران به‌به‌رده‌وامی له‌سه‌ر خه‌ته بۆ ئهوهی یه‌كێتی پشت نه‌كاته مالیكیو شیعه‌كان‌و به‌ته‌واوی نه‌چێته ئ����هو به‌ره‌یه‌وه كه بارزان����ی ده‌یبات بهڕێوه كه هه‌مو هه‌وڵ‌‌و كۆشش����ی بۆ البردنی مالیكی چڕكردوه‌ته‌وه.
د.مه‌حمود :سه‌ربه‌خۆی ی كوردستان نهێنییه‌كانی پشت كۆنترۆڵنه‌كردن ی جه‌له‌وال كارێك ی ئاسان نیی ه ئا :ئاوێنه له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ،د.مه‌حمود ی عوسمان سیاسه‌تمه‌داری ناسراو ی پێشوی عێراق كوردو په‌رله‌مانتار ی ئهوه نیم كه ده‌ڵێت "چاوه‌ڕوان كێشه‌كانی عێراق وا به‌زوی ی بگه‌ن ه چاره‌سه‌ر". ئاوێنه :كورد باس����ی س����ه‌ربه‌خۆی ی ده‌كات‌و له‌هه‌مانكاتیش����دا لێ����دوان‌و بۆچون����ی جیاواز‌و ته‌نان����ه‌ت ناكۆكیش لهمبارهیهوه ده‌رده‌ب����ڕن ،ئه‌م ناته‌بایی ه گرفتی زیاتر بۆ كورد دروستناكات؟ د.مه‌حمود :پێویسته كورد له‌م وه‌خته‌دا زۆر یه‌كده‌ن����گ بێ����ت ،لهالیهكهوه كورد ی نه‌مێنێت ،لهالیهكهوه ده‌یه‌وێ����ت مالیك باس����ی ریفراندۆم‌و سه‌ربه‌خۆیی ده‌كات، ئه‌مانه شت ی گهوره گه‌وره‌ن ،له‌كاتێكدا كه ئێران دژهو به‌ئاشكرا لێدوان ده‌دات‌و توركیا‌و روس����یا دژن‌و له‌والوه میسریش ی له‌س����ه‌ر دژهو ئه‌مه‌ریكاش ره‌زامه‌ندی نییه ،له‌م وه‌خته‌دا ئه‌م شته گه‌ورانه ك ه باس ده‌كرێن ،ئه‌گه‌ر كورد یه‌كڕیز نه‌بن دۆخیان زۆر خراپتر ده‌بێت ،لهبهرئهوه پێویس����ت ه به‌یه‌ك����هوه رێكبك����ه‌ون‌و ی یه‌كگرتوی����ان هه‌بێ����ت، سیاس����ه‌تێك مكوڕیش بن له‌سه‌ری ،چونكه یه‌كنه‌بون كێشه‌یان بۆ دروست ده‌كات. ئاوێن����ه :ئایا ئه‌م كات����ه گونجاوه بۆ سه‌ربه‌خۆیی؟ د.مه‌حمود :تا ئێس����تا كه‌س نه‌یوتو‌ه داوای س����ه‌ربه‌خۆیی ده‌كه‌ین ،ئێس����تا باس����ی ئهوه ده‌كرێت كۆمسیۆنێكی بااڵ بۆ هه‌ڵب����ژاردن له‌هه‌رێمی كوردس����تان دروس����تبكرێت ،ئه‌گه‌ر ئهو كۆمس����یۆن ه ی دروستكرا ئینجا بڕیار ده‌درێت بۆ ئهوه راپرسی بكرێت ،له‌ناوچه دابڕێنراوه‌كان ب����ۆ گه‌ڕانه‌وه بۆ س����ه‌ر كوردس����تان‌و راپرس����ییه‌كیش ك ه هی هه‌م����و كورده بۆ س����ه‌ربه‌خۆیی‌‌و ماف����ی دیاریكردن ی چاره‌نوس. ئاوێن����ه :خۆت له‌گه‌ڵ ئ����هوهی كورد سه‌ربه‌خۆبێت له‌م ئان‌و ساته‌دا؟ د.مه‌حمود :ك����ورد ماف����ی خۆیه‌ت ی ی س����ه‌ربه‌خۆبێت‌و ماف����ی چ����اره
ئه‌گه‌ر كورد یه‌كڕیز نه‌بن دۆخیان زۆر خراپتر ده‌بێت، لهبهرئهوه پێویسته بهیهكهوه رێكبكه‌ون‌و ی سیاسه‌تێك یه‌كگرتویان هه‌بێت ،مكوڕیش بن له‌سه‌ری، چونكه یه‌كنه‌بون كێشه‌یان بۆ دروست ده‌كات خۆنوس����ینی هه‌بێت ،ب����ه‌اڵم ئایا چۆن جێبه‌جێ ده‌كرێت؟ ده‌بێت هه‌لومه‌رج ی نێوده‌وڵه‌ت����یو ناوچه‌ك���� ه له‌گه‌ڵ���� ی بگونجێت ،ده‌وڵه‌ت هه‌بێت پش����تیوانیت لێب����كات ،س����ه‌ربه‌خۆی ی مافی خۆمانهو ئه‌گ����ه‌ر ریفراندۆمێ����ك بكرێ����ت له‌هه‌ر كوردێك بپرسیت سه‌ربه‌خۆی ی ده‌وێت، ب����ه‌اڵم س����ه‌ربه‌خۆیی‌‌و دامه‌زراندن���� ی ده‌وڵه‌ت بۆ كورد ش����تێك ی ئاسان نیی ه به‌ڕای من .ده‌بێت په‌رله‌مانی كوردستان له‌هه‌مو الیه‌نه سیاس����یو یاساییه‌كان ی
بكۆڵێته‌وه. ئاوێنه :ئایا بارزان ی وه‌ك به‌دیهێنان ی خه‌ونێك����ی مێژوی ی كورد مامه‌ڵ ه له‌گه ڵ پرس����ی س����ه‌ربه‌خۆیی ده‌كات یان وه‌ك ئامڕازێكی گوشار له‌سه‌ر به‌غدا؟ ی د.مه‌حمود :كاك مه‌س����عودو غه‌یر كاك مه‌س����عودیش ،هی����چ كوردێ����ك نییه س����ه‌ربه‌خۆیی نه‌وێ����ت ،به‌اڵم ئه‌م هه‌نگاوان����هی ك����ه ده‌درێن فش����ارێك ی گرنگیش����ن بۆ س����ه‌ر به‌غداو ده‌وڵه‌تان، ی كار بكه‌ن ت����ا حكومه‌تێك بۆ ئ����هوه له‌به‌غدا دروستبكه‌ن كه شه‌راكه‌تی تێدا ی بێتو ده‌س����تور جێبه‌ج ێ بكات‌و ئهوه تا ئێستا نهبوه ببێت ،ئه‌وه‌ش خاڵێك ی گرنگ����ه ،ئه‌م����ه وا ده‌كات ئه‌مه‌ری����كاو ده‌وڵه‌تان���� ی ترو عێراقیش حس����ابێك ی زیاتر بۆ كورد بكه‌ن ،به‌ڵ ێ ئه‌م ههنگاوه ك ه به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی بێت ئه‌گه‌ر پێ ی بكرێت باش����ه كه ئاس����ان نییه ،به‌اڵم ئامڕازێكی فشاریشه. ئاوێنه :ئه‌گه‌ر مالیكی واز له‌س����ه‌رۆك ی بهێنێت ،ئه‌م قس����هو باس���� ی وه‌زیری سه‌ربه‌خۆییه كۆتایی دێت؟ د.مه‌حم����ود :به‌ڕای من به‌ڕۆیش����تن ی مالیكی كێشه‌كه چاره‌سه‌رنابێت. ئاوێن����ه :به‌اڵم زیاتر جه‌غت له‌س����ه‌ر الچونی مالیكی ده‌كرێته‌وه؟ د.مه‌حم����ود :ئ����هوه راس����ته ،به‌اڵم ی كێشه له‌سیاس����ه‌ته‌كاندایه ،ئایا ئهوه ێ 140جێبه‌جێ ده‌كات؟ نه‌وت‌و ك����ه د گاز جێبه‌ج����ێ ده‌كات؟ پێش����مه‌رگه جێبه‌جێ ده‌كات؟ ئهو ش����تانه گرنگن، راست ه مالیكی بوه به‌كێشه‌‌و كۆسپ ،ن ه ی كورد له‌گه‌ڵیه‌تی نه س����وننه‌و نه نیوه ش����یعه‌ش ،به‌اڵم كێش����ه‌كه به‌گۆڕین ی شه‌خس چاره‌سه‌رنابێت. ئاوێنه :پێش����بینی ده‌كه‌ی����ت دۆخی عێراق به‌مزوانه ب����هرهو كرانه‌وه بڕوات یان به‌پێچه‌وانه‌وه؟ ی ئهوه نیم ك ه د.مه‌حم����ود :چاوه‌ڕوان كێش����ه‌كان وا به‌زوی ی بگه‌نه چاره‌سه‌ر، ی په‌رله‌مان كه بڕیاربو ته‌نانه‌ت دانیشتن ئه‌م����ڕۆ بكرێت خراوه‌ت���� ه ،8/12ئه‌م ه ی ئه‌وه‌یه كوتل����ه‌كان رێككه‌وتنیان مانا نیی ه له‌سه‌ر هیچ شتێك ،ئهوه له‌والشه‌و‌ه داعش ههیهو زۆر مه‌ترسیداره.
ی شه‌ڕ ده‌گۆڕن داعش به‌رده‌وام تاكتیك
داعش‌و قاعیده‌و نه‌قشبه‌ندی‌و به‌عسییه‌كانه‌و ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد لهو چه‌ن���د گه‌ڕه‌كه كۆبونه‌ته‌وه‌و ش���ه‌ڕی گهوره ده‌كه‌ن بۆ ئ���هوهی كورد كۆنترۆڵی له‌یه‌كه‌م رۆژی روداوه‌كانی دوای ش���اره‌كه نه‌كات ،به‌اڵم به‌هۆی ئه‌م چه‌ند موسڵو پێشڕه‌وی پێشمه‌رگه بۆ رۆژه‌ی رابوردوه‌وه پێش���مه‌رگه ئه‌زمونێكی ناوچه سنورییه‌كانی كوردستان ،تا وه‌رگرت���وه‌و ئومێ���ده‌وارم به‌زوترین كات ئێستا ته‌نها نه‌توانراوه هه‌ردو ناحیه‌ی كۆنترۆڵی بكه‌ن. جه‌له‌والو سه‌عدیه‌ی سه‌ر به‌پارێزگای له‌م چه‌ند رۆژه‌ی پێشودا چه‌ند قۆناغێكی دیاله كۆنترۆڵ بكرێت ،له‌ئێستادا گفتوگ���ۆ له‌گه‌ڵ كه‌س���ایه‌تی‌و س���ه‌رۆك له‌نێو هێزه سه‌ربازییه‌كاندا باس باسی هۆزه‌كان���دا ك���راوه‌و نه‌گه‌یش���تونه‌ته هیچ سه‌عدیه‌و جه‌له‌والو قه‌ناسه‌كانی گروپه ئه‌نجامێك‌و ده‌ڵێن ئێمه هیچمان به‌ده‌ست چه‌كداره‌كانه‌و هه‌ر رۆژه‌و چه‌ند كه‌سێك نیی���هو گروپ���ه چه‌ك���داره‌كان كۆڵناده‌ن‌و ده‌كوژن ،به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی جه‌له‌والش ش���ه‌ڕ ده‌كه‌ن ،به‌اڵم له‌گورزی پێشمه‌رگه ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر له‌ماوه‌ی 72-48كاتژمێر ئاگاداركراونه‌ت���هوه ئه‌گ���ه‌ر راس���پارده‌ی كۆنترۆڵ نه‌كرێت ئه‌وا مه‌ترسی گهوره چه‌كداره‌كان نه‌كه‌ن‌و شاره‌كه به‌جێنه‌هێڵن دروستده‌كات. یان رێگه‌ی ئاش���تی نه‌گرنه‌به‌ر ئه‌وا گورزی كوشنده‌یان لێده‌درێت. تا ئێستا نهێنیو هۆكاری كۆنترۆڵنه‌كردنی له‌یه‌ك���ه‌م رۆژی ئاڵۆزییه‌كان���هوه هه‌ردو گه‌ڕه‌كی وه‌حده‌و ته‌جنید له‌ناحیه‌ی له‌جه‌له‌والو س���ه‌عدی پێش���مه‌رگه‌و داعش جه‌له‌وال بوه‌ته جێی پرسیار ،به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی جه‌له‌وال ئه‌نوه‌ر حس���ێن پێیوایه ده‌كه‌ن‌و هێزو ته‌قه‌مه‌نی‌و پێداویستیان بۆ هه‌ر جاره‌و الیه‌كیان هێرش ده‌كه‌نه س���ه‌ر پێش���مه‌رگه‌و هێزه كوردیی���ه‌كان وادیاره دێ���ت ،له‌الیه‌كی تره‌وه هه‌رچی به‌عس���یو یه‌كت���ری ،به‌اڵم هیچ الیه‌كیان نه‌یانتوانیوه ئه‌زمونی ش���ه‌ڕی ناوش���اریان نییه ،ئه‌مه ش���ۆڤینییه‌كان لهو گه‌ڕه‌كانه كۆبونه‌ته‌وه‌و ده‌ستبه‌س���ه‌ر ش���وێنی الیه‌نی به‌رامبه‌ردا جگه ل���هوهی به‌رنامه‌یه‌ك���ی تۆكمه بونی دوژمنی سه‌رس���ه‌ختی كوردن‌و شه‌ڕی ماڵ بگرێت‌و له‌ئێس���تادا هه‌ردوالیان بۆردومانی نییه ب���ۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی داع���ش‌و گروپه به‌ماڵ ده‌كه‌ن‌و له‌به‌رامبه‌ردا پێشمه‌رگه‌ش یه‌كتری ده‌كه‌ن ،ئه‌مه جگه له‌وه‌ی چه‌كی قه‌ناس مه‌ترسیدارترین چه‌كه بۆ هه‌ردوال. تاكتیكی ئهو شه‌ڕه‌ی نییه. چه‌كداره‌كان. ئهو به‌رپرس���ه س���ه‌ربازییه‌ی كورد بۆ به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی ناحیه‌ی جه‌له‌وال مه‌ترسی به‌رپرسێكی س���ه‌ربازیی كورد له‌ناحیه‌ی جه‌ل���ه‌وال نه‌یویس���ت ن���اوی باڵوبكرێته‌وه دۆخه‌ك���ه ده‌خات���ه‌روو ده‌ڵێ���ت پێموایه ئاوێنه رونیش���یكرده‌وه هه‌تاوه‌كو جه‌له‌وال به‌بیانوی ئ���هوهی ناتوانن لێ���دوان بده‌ن دۆخه‌كه به‌ره‌و باش���ی ن���اڕوات‌و ده‌بێت چ كۆنت���رۆڵ نه‌كرێ���ت ناتوانرێ���ت ناحیه‌ی وته‌كانی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ناحیه‌ی جه‌له‌والی زوه هێزه كوردییه‌كان به‌رنامه‌یه‌كی تۆكمه سه‌عدیه كۆنترۆڵ بكرێت ،چونكه سه‌عدیه پشتڕاس���تكرده‌وه كه هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌ی دابڕێ���ژن ب���ۆ كۆنترۆڵكردنی ئهو ش���اره‌و به‌جه‌له‌والدا تێپه‌ڕ ده‌بێت ،له‌نێو جه‌له‌والشدا پێش���مه‌رگه‌و هێزه كوردییه‌كان ئه‌وه‌یه تا ئه‌گ���ه‌ر درێژه‌بكێش���ێت مه‌ترس���ی گهوره تا ئێستا چه‌ند گه‌ڕه‌كێك كۆنترۆڵ نه‌كراوه، ئێستا تاكتیكی شه‌ڕ نازانن‌و كۆمه‌ڵ كۆمه‌ڵ دروس���تده‌كات ،چونكه داع���ش به‌رده‌وام چونكه عه‌شیره‌تی كه‌ره‌وییه‌كان كه له‌كۆنه بهیهكهوه له‌ش���وێنێكدا كۆده‌بنه‌وه‌و شه‌ڕ تاكتیكی ش���ه‌ڕكردنیان ده‌گۆڕن‌و ئێس���تا به‌عسییه‌كان پێكدێت لهو شوێنه‌ن‌و رقێكی ده‌كه‌ن ،بۆیه به‌ئاس���انی ده‌كرێنه ئامانج‌و بۆم���ب به‌كارده‌هێن���ن‌و ماڵه ك���ورده‌كان زۆریان له‌كوردو به‌تایبه‌ت یه‌كێتییه ،بۆیه ده‌كوژرێن ،ته‌نها دژه تیرۆر هونه‌ری شه‌ڕی ده‌ته‌قێنن���هوه ،ئه‌گه‌ریش زیاتر دزه بكه‌نه شه‌ڕی مان‌و نه‌مان ده‌كه‌ن. ناحی���هی جه‌ل���ه‌وال ده‌كه‌وێت���ه باكوری نێو كۆاڵنه‌كانه‌وه‌و بۆمبڕێژی بكه‌ن مه‌ترسی كۆاڵنه‌كان ده‌زانێت‌و سه‌ركه‌وتوه. له‌به‌رامبه‌ردا به‌رپرسی محه‌لی خانه‌قینی گهوره دروستده‌كات ،بۆیه ده‌بێت له‌ماوه‌ی رۆژهه‌اڵت���ی ش���اری باقوبه‌ی س���ه‌نته‌ری حزبی ش���یوعی جه‌وهه‌ر خدر ئاشكرایكرد 72-48كاتژمێ���ردا ئهو ش���اره به‌ته‌واوی پارێ���زگای دیال���هو نزیك���هی 90ه���ه‌زار هاواڵتی له‌ك���وردو توركمان‌و عه‌ره‌ب تێیدا ك���ه به‌ته‌نها ئهو دو گه‌ڕه‌كه نییه كۆنترۆڵ كۆنترۆڵ بكرێت. به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی جه‌ل���ه‌وال زانیاری نیش���ته‌جێیه ،به‌اڵم به‌هۆی كۆچكردنه‌وه ناكرێ���ت ،به‌ڵكو له‌الیه‌ك ئ���هو دو گه‌ڕه‌كه ده‌كه‌وێته ئه‌وپه‌ڕی شاره‌كه‌و له‌وێوه ده‌چنه ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕو كه ئهوهی له‌ئێستادا شه‌ڕ له‌سااڵنی رابوردودا ژماره‌ی كورده‌كان روی سه‌عدیه‌و تبج‌و حه‌مرین‌و گونده‌كان‌و هاتوچۆ ده‌كات‌و ده‌ستبه‌رداری ئهو دو گه‌ڕه‌كه نابێت له‌كه‌مبونه‌وه كردوه.
دۆخه‌ك ه به‌ره‌و باشی ناڕوات‌و ئه‌گه‌ر شه‌ڕی جه‌له‌وال درێژه‌بكێشێت مه‌ترسی گهوره دروستده‌كات
4
هەنوکە
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
گه‌وره‌یی قه‌یرانه‌كان مه‌رجه‌كانی حكومه‌ت رێگره له‌داشكان ی نرخی به‌نزین ئاشتی هه‌ورامی نه‌رمده‌كات ئا :ئاسۆ سه‌راوی خاوه‌نی به‌نزیخانه‌یه‌كی بازرگانی ئاماژه بهوه ده‌كات ئه‌گه‌ر مه‌رج ه "قورسه‌كانی" هێنانی به‌نزینی بازرگانی الببرێت ،ئه‌وان نرخی لیترێك به‌نزینی بازرگانی داده‌به‌زێنن بۆ كه‌متر له‌هه‌زار دینار ،وه‌زیری سامانه سروشتیه‌كانیش به‌ڵێنده‌دات ئهو مه‌رجانه نه‌هێڵێت.
حكومه‌ت ی خۆشی شوێن ی عه‌مباركردن 30ملیۆن لیتر به‌نزینی نییه
قورسترین مه‌رجی هێنانی به‌نزینی بازرگانی به‌الی بازرگانانی ئهو بواره هه‌بون����ی ش����وێنی عه‌مباركردنی 30 ملیۆن لیتر به‌نزین����ه ،بازرگانێكیش ده‌ڵێت" ،حكومه‌ت خۆش����ی شوێنی هه‌ڵگرتنی ئهو بڕه له‌به‌نزینی نییه". به‌پێی بڕیاره‌كانی وه‌زاره‌تی سامانه سروش����تیه‌كان ،ه����ه‌ر بازرگانێك����ی س����وته‌مه‌نی ده‌بوای����ه هاورده‌كردنی رۆژانه‌ی 500هه‌زار لیتر به‌نزین كه‌متر نه‌بوایه ،دوای وه‌رگرتنی موڵه‌ته‌كه‌ش بواره داده‌نێن ،به‌راستی ئهو مه‌رجه ده‌بوای����ه له‌م����اوه‌ی 30رۆژدا ئ����هو ده‌بێته هۆی قۆرغكاری به‌وه‌ی چه‌ند به‌نزین����هی هاورده‌بكردایه ،هه‌روه‌ها كۆمپانیایه‌كی دیاریكراو بتوانن به‌نزین مه‌رجیشه هێنانی به‌نزین له 10ملیۆن بهێنن". خاوه‌ن����ی به‌نزیخان����هی ده‌روازه لیت����ر كه‌مت����ر نه‌بێت ،قورس����ترین مه‌رجیش به‌الی بازرگانانه‌وه ،شوێنی ئ����ه‌وه‌ش رونده‌كات����هوه ئه‌گ����ه‌ر ئهو عه‌مباركردنی30ملی����ۆن لیتر به‌نزین مه‌رجه قورس����انه هه‌ڵبگیرێن ،نرخی بو كه به‌وت����هی بازرگانێك حكومه‌ت هه‌ر لیترێك به‌نزینی بازرگانی كه‌متر خۆشی شوێنی عه‌مباركردنی 30ملیۆن ده‌بێته‌وه له‌هه‌زار دینار" ،ساڵی پێشو چونكه هاورده‌كردنی به‌نزین ئازادبوو لیتر به‌نزینی نییه. خاوه‌ن����ی به‌نزینخان����هی ده‌روازه مه‌رجی قورسی له‌سه‌ر نه‌بو ،لیترێك له‌س����لێمانی ،جه‌الل س����ه‌عید ئاماژه به‌نزینی باشی بازرگانی به 950دینار بهوه ده‌كات كه گه‌وره‌ترین عه‌مباری بو". خاوه‌نی به‌نزینخانه‌ی هه‌وار ،عه‌بدواڵ س����وته‌مه‌نی حكومه‌ت له‌س����لێمانی ئهوهی عه‌ربه‌ته كه نزیكه‌ی 25ملیۆن جه‌الل ،هه‌مان بۆچونی ههیهو پێیوایه لیتر سوته‌مه‌نی ده‌گرێت" ،ئیتر چۆن مه‌رجه قورسه‌كانی وه‌زاره‌تی سامانه مه‌رجی وه‌ها قورس بۆ بازرگانانی ئهو سروشتیه‌كان بۆ هاورده‌كردنی به‌نزین،
گرفتی كه‌میی به‌نزینی دروستكردوه‌‌و "چ����ۆن بازرگانێك ده‌توانێ ش����وێن ی عه‌مباركردنی 30ملیۆن لیتر به‌نزینی هه‌بێت ،ئهو مه‌رجه ته‌نها بۆ ئه‌وه‌یه چه‌ند كۆمپانیایه‌كی دیاریكراوی نزیك حزب س����ودمه‌ندبن له‌هێنانی به‌نزینی بازرگانی". یه‌كێكی ت����ر له‌مه‌رجه‌كان ،هێنانی 500ه����ه‌زار لیت����ره له‌رۆژێكدا ،به‌اڵم عه‌بدواڵ ج����ه‌الل ده‌ڵێ����ت" ،ئه‌وه‌ش مه‌رجێك����ی قورس����هو ئاس����ان نییه بازرگانێ����ك بتوانێ رۆژان����ه ئهو بڕه بێنێ". له‌كۆبون����هوهی دوێن����ی په‌رله‌مانی كوردس����تان ،وه‌زی����ری س����امانه سروشتیه‌كان ئاشتی هه‌ورامی جه‌ختی له‌س����ه‌ر ئهوه كرده‌وه كه دانانی ئهو مه‌رجان����ه ته‌نها ب����ۆ كۆنتڕۆڵكردنی هاورده‌كردن����ی به‌نزی����ن ب����وه ،نه‌ك ئیشكردن بێت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی چه‌ند كۆمپانیایه‌ك����ی حیزب����ی ،ئاماده‌یی خۆش����ی نیش����اندا بۆ هه‌ڵگرتنی ئهو مه‌رجانه" ،تا ئێستا ئێمه مه‌رجه‌كانی خۆش����مان جێبه‌جێ نه‌كردوه ،ئهوه له‌كاتێكدا ئاگادارین له‌سلێمانی كه‌س هه‌بوه به‌بێ مۆڵه‌تی ئێمه‌ش به‌نزینی هێناوه". په‌رله‌مانت����ار عه‌ل����ی حه‌مه‌س����اڵح لهبارهی ئهو به‌ڵێنه‌ی وه‌زیری سامانه سروشتیه‌كانه‌وه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند، "پێویس����ته ئهو به‌ڵێنه بكرێته بڕیارو ته‌نه����ا وه‌ك به‌ڵێ����ن نه‌مێنێت����هوه". ئهو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش����دا كه به‌شێكی ت����ر له‌قس����ه‌كانی وه‌زیری س����امانه سروشتیه‌كان پێویستی به‌به‌دواداچونه "به‌تایبه‌ت بردنی به‌ش����ێك له‌به‌نزینی حكومی له‌پااڵوتگه‌یه‌كی حكومیه‌وه‌‌و فرۆشتنی به‌نرخی بازرگانی".
ئا :هاوكار حسێن دوای هه‌ر بانگهێشتێكی ئاشتی هه‌ورامی بۆ په‌رله‌مان له‌رابردودا، شێوازی وه‌اڵمدانه‌وه‌و لێدوانه تونده‌كانی به‌رامبه‌ر په‌رله‌مانتاران بوه‌ته جێگه‌ی مشتومڕو ناڕه‌زایه‌تی لێكه‌وتوه‌ته‌وه ،به‌اڵم له‌دانیشتنه‌كه‌ی دوێنێدا ته‌واو به‌پێچه‌وانه‌وه ده‌ركه‌وت، په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت" ،گه‌وره‌یی قه‌یرانه‌كه شێوازی قسه‌كردنه‌كه‌ی نه‌رمكردوه". دوێن���ی ئاش���تی هه‌ورام���ی ،وه‌زیر ی سامانه سروشتیه‌كانی حكومه‌تی ههرێم بۆ رونكردنه‌وه‌ی قه‌یرانی كه‌میی به‌نزین‌و س���وته‌مه‌نی بانگێش���تی په‌رله‌مان كراو تێیدا جیاواز له‌بانگهێش���ته‌كانی پێشو، به‌وپ���ه‌ڕی نه‌رمیه‌وه وه‌اڵم���ی ته‌نانه‌ت پرس���یاره دوباره‌كانیش���ی ده‌دای���هوه، له‌كاتێك���دا زۆرج���ار له‌وان���هی رابردودا ئاماده‌نه‌بو وه‌اڵمی پرس���یارێك بداته‌وه ك���ه به‌دڵ���ی نه‌بوایه ،یاخ���ود هه‌ندێك به‌لێدوانی توند هێرش���ی ده‌كرده س���ه‌ر په‌رله‌مانتاران. دوایین هه‌ڵوێس���تی لهو شێوه‌یه‌ی ئهو پیاوه ته‌مه‌ن 66س���اڵه ،كۆبونه‌وه‌كه‌ی 4ی‌حوزه‌یران���ی ئه‌مس���اڵ ب���و ،كاتێك له‌وه‌اڵمی س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی گۆڕان توش���ی هه‌ڵچون ب���وو رایگه‌یاند" ،نابێ له‌مه‌ودوا ئاوا قس���ه‌بكه‌ن ،ئه‌لحه‌مدولیال ئۆپۆزسیۆن نه‌ماوه" .له‌به‌شێكی دیكه‌دا وت���ی" ،ئه‌گه‌ر نه‌هاتمای���هوه باوه‌ڕناكه‌م كه‌س بیزانیایه ماده‌ی خامی نه‌وتی چیه، كه‌س ده‌یزانی". ه���اوكات رۆژی 23ی نیس���انی ،2013 له‌دانیش���تنی په‌رله‌مانی كوردستاندا كه تایبه‌ت بو به‌خس���تنه‌ڕوو گفتوگۆكردنی پڕۆژه یاس���ای دیاریك���ردن‌و وه‌رگرتنی
شایسته داراییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان- عێ���راق له‌داهاته‌كانی فیدراڵ ،ئاش���تی هه‌ورامی له‌دانیش���تنه‌كه‌دا هێرشی كرده س���ه‌ر په‌رله‌مانتاران���ی ئۆپۆزس���یۆن‌و داوایكرد كه "خۆتان به‌به‌غدا مه‌فرۆشن"، ئهو وتانه‌ی گرژیی‌و ئاڵۆزیی لێكه‌وته‌وه‌و په‌رله‌مانت���اران داوایانك���رد داوای لێبوردنیان لێبكات ،دواتر وه‌زیر ناچاربو داوای لێبوردن بكات‌و به‌بڕیاری سه‌رۆكی په‌رله‌مانی���ش قس���ه‌كانی له‌پڕۆتۆكۆڵی ره‌سمی سڕدرایه‌وه. ئاش���تی هه‌ورام���ی ك���ه له‌س���لێمانی له‌دایكبوه‌‌و ناوی راس���ته‌قینه‌ی عه‌بدواڵ عه‌بدولڕه‌حان عه‌بدواڵیه ،پله‌ی دكتۆرای له‌ئه‌ندازه‌ی یه‌ده‌گی نه‌وت له‌س���كۆتله‌ندا وه‌رگرت���وه ،له‌س���اڵی 2006هوه به‌به‌رده‌وامی له‌پۆسته‌كه‌یدا وه‌ك وه‌زیری س���امانه سروشتیه‌كانی حكومه‌تی ههرێم ماوه‌ت���هوه .هه‌ڵچونه‌كانی ئ���هو به‌ته‌نها به‌رامب���ه‌ر په‌رله‌مانت���اران نهبوه ،به‌ڵكو هه‌ندێكجار له‌كۆنگره رۆژنامه‌نوسییه‌كاندا به‌ه���ۆی پرس���یاره هه‌س���تیاره‌كانه‌وه توڕه‌بوه‌و وه‌اڵمی توندی داوه‌ته‌وه. له‌س���ه‌ره‌تای مانگی ش���وباتی ،2013 له‌كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌نوسیداو له‌وه‌اڵمی پرسیارێكی رۆژنامه‌نوس���ێكی كه‌ناڵێكی ئۆپۆزس���یۆن ،ناوبراو كتوپ���ڕ توڕه‌بوو رۆژنامه‌نوس���ه‌كه‌ی ئامۆژگاریك���رد ك���ه "فه‌خرت هه‌بێت به‌وه‌زاره‌ت‌و حكومه‌ته‌كه‌ی خۆت‌و مه‌به به‌دوژمنی ناوخۆ". هه‌ندێك له‌په‌رله‌مانتاران پێیانوایه ئهو گۆڕانه‌ی ئێس���تا به‌سه‌ر شێوازی لێدوان‌و وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئاش���تی هه‌ورامیدا هاتوه، په‌یوه‌ن���دی هه‌ی ه به‌گه‌وره‌یی ئهو قه‌یرانه دارای���یو س���وته‌مه‌نیه‌ی ك���ه روبه‌روی حكومه‌تی هه‌رێ���م‌و وه‌زاره‌تی س���امانه سروشتیه‌كان بوه‌ته‌وه. د .عزه‌ت س���ابیر ،ئه‌ندام���ی لیژنه‌ی وزه‌و سامانه سروش���تیه‌كانی په‌رله‌مانی
كوردس���تان پێیوایه گه‌وره‌یی قه‌یرانه‌كه وایك���ردوه ش���ێوازی وه‌اڵمدان���هوه ی پرس���یاره‌كانی په‌رله‌مانت���اران له‌الیه‌ن ئاشتی هه‌ورامیه‌وه گۆڕانی به‌سه‌ردابێت‌و به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند" ،چونكه پێش���تر كێش���هی به‌نزین له‌مه‌ی ئێستا گه‌وره‌تر نهبوه ،قه‌یرانی دارایی‌‌و بێپاره‌یی حكومه‌ت هه‌رگیز له‌مه گه‌وره‌تر نهبوه ،كێشه‌كه‌ش هه‌مو شوێنه‌كانی تری گرتوه‌ته‌وه". ئ���هو په‌رله‌مانت���اره هۆكارێك���ی دیك���هی نه‌رمیی نواندنه‌ك���هی هه‌ورام ی ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ ئ���هوهی كه وه‌زاره‌تی س���امانه سروش���تیه‌كان ئهو پالنه‌ی كه دایناب���و ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنی قه‌یرانی س���وته‌مه‌نی" ،س���ه‌ركه‌وتو نه‌ب���و ،بۆیه هه‌س���تیان به‌فه‌ش���ه‌ل ده‌كرد ،هه‌روه‌ها په‌رله‌مانتارانی���ش له‌ش���تی واقیع���ی ب���ه‌والوه هیچ���ی تری���ان ن���ه‌وت ،بۆیه پێویس���ته له‌س���ه‌ری گوێبگرێت‌و وه‌اڵمی په‌رله‌مانتارانیش بداته‌وه‌و پێشنیاره‌كانی جێبه‌جێ بكات". عزه‌ت س���ابیر ره‌تیكرده‌وه وه‌اڵمه‌كانی ئاش���تی هه‌ورامی قه‌ناعه‌تی پێكردبێت‌و وتی" ،وه‌اڵمه‌كانی قه‌ناعه‌تی پێنه‌كردین، بۆیه سه‌پاندمان به‌سه‌ریدا كه پالنه‌كه‌ی بگۆڕێت". هه‌ر لهوبارهیهوه عادل عه‌زیز له‌لیژنه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان‌و رۆشنبیریی‌‌و راگه‌یاندنی په‌رله‌مانی كوردستان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند، "ئهو گۆڕانه له‌شێوازی قسه‌كردن ره‌نگه په‌یوه‌ندی به‌باری ده‌رونیی ئهو كه‌سه‌وه هه‌بێ���ت ،كاتێ���ك توندبی���ت ئه‌وی���ش كاردانه‌وه‌ی ده‌بێت". ع���ادل عه‌زیز به‌هه‌مانش���ێوه‌ی عزه‌ت سابیر ره‌تیكرده‌وه كه وه‌اڵمه‌كانی ئاشتی هه‌ورامی قه‌ناعه‌ت���ی پێكردین" ،چونكه زۆر وریایان���هو عاقاڵنه خ���ۆی ده‌دزیه‌وه له‌پرسیاره‌كان".
ریکالم
کوردستانی
سه‌ربه‌خۆی ی كوردستان له‌دیدی فه‌له‌ستینیه‌كانه‌وه
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
5
ی عێراقه كونسڵی گشتی فه‌له‌ستین له‌كوردستان :به‌رنامه ی ئیسرائیل تێكدان ئا :نزار گزالی نه‌زمی حه‌زوری ،كونسڵی گشتی فه‌له‌ستین له‌كوردستان له‌م گفتوگۆیه ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئێمه له‌گه‌ڵ مافی سه‌ربه‌خۆیی‌و چاره‌نوسی سه‌رجه‌م میلله‌ت ه چه‌وسێنراوه‌كانین له‌هه‌مو دونیا". ئاوێنه :ئێستا ئیسرائیل‌و سه‌ركرده‌كان ی به‌ش���ێوه‌یه‌كی ئاش���كراو په‌یت���ا په‌یت���ا پاڵپش���تی خۆی���ان ب���ۆ س���ه‌ربه‌خۆیی كوردستان راده‌گه‌یه‌نن ،به‌تێڕوانینی ئێوه ئه‌مه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆچی؟ نه‌زم���ی ح���ه‌زوری :س���ه‌ره‌تا ده‌مه‌وێت ئێوهی ك���ورد رق‌و قینی ئێم���ه به‌رانبه‌ر به‌ئیسرائیل تێكه‌ڵ به‌مه‌سه‌له‌ی پشتگیری ئیس���رائیل بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی كوردس���تان نه‌ك���ه‌ن ،واته ك ه ئێمه دژی ئیس���رائیلین ئه‌م ه واناگه‌یه‌نێت كه دژی س���ه‌ربه‌خۆیی ئێوه‌ین ،مه‌سه‌له‌ی نێوان ئێمه‌و ئیسرائیل كێش���ه‌یه‌كی له‌مێژینه‌ی���هو هه‌م���و جیهان تاوانكاریه‌كان���ی ئیس���رائیلی له‌به‌رچاوه، رۆژانه میدیا جیهانیه‌كانیش قس���ه له‌سه‌ر شه‌هیدبونی منااڵنی فه‌له‌ستینی ده‌كه‌ن ك ه به‌ده‌ستی ئیسرائیل ده‌كوژرێن .بۆ وه‌اڵمی پرسیاره‌كه‌ش���ت هه‌ڵوێس���تی ئیس���رائیل له‌الیه‌ن���ی به‌رژه‌وه‌ن���دی‌و جێبه‌جێكردنی مه‌رامه‌كانی س���ه‌رچاوه‌ی گرتوه ،ده‌یه‌وێت ج���ۆره كاریگه‌ریه‌كی���ش ب���ۆ ده‌وروب���ه‌ر دروس���تبكات ،هه‌روه‌ها بۆ جێبه‌جێكردنی سیاسه‌تی فیتنه‌گه‌رایی خۆی له‌چوارچێوه‌ی به‌رنام ه به‌رفراوانه‌كه‌ی بۆ تێكدانی عێراق‌و هه‌ڵوێستی به‌رانبه‌ر ئێران. ئاوێن���ه :لێ���ره‌و ل���ه‌وێ له‌نێ���و واڵت ه عه‌ره‌بیه‌كان���دا ب���اس ل���هوه ده‌كرێ���ت, ده‌وڵه‌تی كوردی ،ئیسرائیلی دوه‌م ده‌بێت له‌ناوچه‌كه‌دا ،به‌بڕوای تۆ وایه؟ نه‌زمی حه‌زوری :من گوێبیس���تی ئه‌م ه نه‌ب���وم ،ته‌نانه‌ت ئهوهی گوێبیس���تی بوم كۆمكار ی عه‌ره‌بی له‌بڕی���ارو لێدوانه‌كانیدا ده‌ڵێت هه‌رێمی كوردستان به‌شێك ه له‌عێراقی فی���دراڵ ،نه‌یانگوتوه ئیس���رائیلی دوه‌مه‌و له‌لێدوانێك���ی فه‌رمیدا داوا ده‌كه‌ن هه‌رێمی كوردس���تان پابه‌ندی رێككه‌وتنی س���اڵی 2005بێ���ت‌و هه‌رێمێك بێت له‌چوارچێوه‌ی
عێ���راق .هه‌روه‌ها من وه‌ك���و خۆم ئه‌گه‌ر شتێكی هاوش���ێوه‌ش گوترابێت ته‌واو دور له‌راستی ده‌زانم ،به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ش هه‌رێمی كوردس���تان به‌ش���ێكه له‌ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی، مه‌به‌ستم له‌ناوچه‌كه‌یه به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك چ له‌روی نه‌ریت‌و چ له‌روی ئاین‌و چ برایهتیو په‌یوه‌ن���دی ئه‌رێیان���هو ت���اد ..هه‌روه‌ها روداوه‌كانی ئه‌مدوایی ه ئهوهی س���ه‌لماندو‌ه ك ه هه‌رێمی كوردستان پارچه‌یه‌كی ئارام ه نه‌ك ته‌نها بۆ كورد ،به‌ڵكو ئهو عه‌ره‌بانه‌ی كه له‌ناوچه جیاوازه‌كانی عێراق‌و دهرهوهی عێراقیش روی تێده‌ك���ه‌ن ،كه له‌نێوانیاندا ره‌وه‌ندی فه‌له‌ستینیش���یی تێ���دا بوه ك ه له‌ش���اره‌كانی دیكه‌ی عێراق���هوه هاتونه‌ت ه هه‌رێمی كوردس���تان‌و به‌سنگفراوانیشه‌و‌ه پێش���وازیكراون ،بۆی��� ه هه‌ڵه‌ی ه ئه‌گه‌ر ئهو تێڕوانینه به‌رانبه‌ر به‌كوردستان هه‌بێت. ئاوێن���ه :چه‌ن���د رۆژێك��� ه له‌ت���ۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان هێرشێكی چڕتان ئاراست ه ده‌كرێ���ت ،گوای ه ئێوه دژی س���ه‌ربه‌خۆیی كوردستانن ،ته‌نانه‌ت كه‌مپینێك راگه‌یه‌نراو‌ه بۆ ئهوهی كونسڵخانه‌كه‌تان دابخرێت؟ نه‌زم���ی حه‌زوری :به‌ڕاس���تی ئهوهی تۆ باسی ده‌كه‌ی منیش گوێبیستی بوم‌و دوای ئاگاداركردن���ه‌وه‌م له‌الی���ه‌ن چه‌ند برایه‌كی كورد ،خۆشم ئهو هێرشه‌م بینی ،له‌رێگه‌ی ئاوێن���هوه ده‌مه‌وێت ب���ۆ خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردس���تان رونبكه‌م���هوه ،چونك ه ئهوهی كه وروژێنراوه بابه‌تێكی چه‌واشه‌كارانه‌یه، كه‌سێك وروژاندویه‌تی ك ه نازانم مه‌به‌ستی له‌م وروژاندن‌و قسه‌هه‌ڵبه‌ستن ه چیه! كۆی مه‌س���ه‌له‌ك ه دوای سه‌ردانێكی ئێمه بۆ ال ی برای به‌ڕێ���زم كه‌مال موس���لیمی وه‌زیری ئه‌وقاف‌و كاروب���اری ئاینی س���ه‌رچاوه‌ی گرت ،ئه‌وه‌بو من هه‌فته‌ی رابردو به‌بۆنه‌ی هاتنی مانگ���ی ره‌مه‌زان‌و ه���ه‌م به‌بۆنه‌ی ده‌س���تبه‌كاربونی وه‌ك وه‌زی���ری ئه‌وقاف‌و كاروباری ئاینیو هه‌روه‌ها بۆ دروستكردنی په‌یوه‌ندیه‌ك���ی برایان��� ه له‌گ���ه‌ڵ جه‌نابی وه‌زیر وه‌ك ئهوهی هه‌مان په‌یوه‌ندی رێزو برایانه‌مان له‌گه‌ڵ وه‌زیری پێش���ودا هه‌بو، له‌دانیشتنه‌كه‌دا چه‌ند بیرۆكه‌یه‌ك باسكراو باس���ی باردۆخ‌و كێش���ه‌كانی فه‌له‌ستین‌و باردۆخ���ی ناوچه‌كه‌و عێراقیش���مان كرد، هه‌روه‌ه���ا هیواكانم���ان هاوب���ه‌ش ب���ون،
نه‌زمی حه‌زوری به‌وپێیه‌ی ئێم ه هه‌ردوال له‌هه‌مان ئازارداین، به‌جه‌نابی وه‌زیرم راگه‌یاند ك ه ئێمه هه‌ردوال له‌ژێر زوڵمێكی مێژوییدا ده‌ژین ك ه به‌ریتانیا دروس���تیكردوه ،ئ���هو زوڵم��� ه مێژوییه‌ش په‌ڵه‌یه‌كی ره‌ش��� ه به‌س���ه‌ر به‌ریتانیاو‌ه تا ئه‌وكاته‌ی هه‌ڵوێستی خۆی راستده‌كاته‌و‌ه به‌رانب���ه‌ر به‌هه‌ردو میلله‌تی فه‌له‌س���تین‌و كوردستان ،گفتۆگۆكانمان رونبو ،به‌كورتی باسمان له‌دۆخی فه‌له‌س���ین‌و ئازاره‌كانی‌و جه‌نگی كاولكاری رۆژانه‌و پاشگه‌زبونه‌وه‌ی به‌رده‌وامی ئیس���رائیل له‌پرۆسه‌ی ئاشتیو بێهه‌ڵوێس���تیی ئه‌مه‌ریكا س���ه‌باره‌ت به‌م كارانه‌ی ئیسرائیل ،هه‌روه‌ها باسی پرۆسه‌ی ئاش���تبونه‌وه‌ی نیش���تمان ی فه‌له‌س���تین‌و تاد ...سه‌باره‌ت به‌مه‌س���ه‌له‌ی پاڵپشتیی به‌رپرسانی ئیس���رائیلیش بۆ سه‌ربه‌خۆیی كوردس���تان ،من وتم ئ���هو دوژمن ه دوای ئهوهی فه‌له‌ستینیه‌كان له‌پێناو ئاشته‌وایی ده‌ستبه‌رداری %78ی خاكی خۆمان بوین بۆ ئیس���رائیل ته‌نانه‌ت له‌پێناو ئاشته‌وایی كه‌چی ئه‌وان پابه‌ندی ئاشتیو ئاشته‌وایی
نابن‌و له‌كرده نادروسته‌كانیان به‌رده‌وامن، بۆی��� ه ئێوهی ك���ورد ئ���هو داواكاریه‌تان‌و هه‌ر هه‌نگاوێك به‌ئاڕاس���ته‌ی سه‌ربه‌خۆیی كوردس���تان ده‌رئه‌نجامی ره‌ن���ج‌و خه‌باتی چه‌ندین س���اڵه‌تانه‌و ده‌بێت رۆڵی ئه‌وانه‌ی ده‌وروبه‌رت���ان به‌هه‌ن���د وه‌ربگ���رن ،ئیدی س���ه‌رجه‌م دانیش���تنه‌ك ه زۆر ئه‌رێیانه بو، ب���هو ئه‌رێیان���ه‌ش كۆتایی پێه���ات .به‌اڵم ئه‌وكه‌سه‌ی ك ه چه‌ند قسه‌یه‌كی له‌خۆیه‌و‌ه هه‌ڵبه‌س���توه ك��� ه پۆس���تی به‌رێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقاف‌و كاروباری ئاینی ههیهو ناوی (مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندی) ه ته‌نانه‌ت له‌سه‌ره‌تای دانیشتنه‌كه‌ی من‌و جه‌ناب���ی وه‌زیر ك ه له‌هۆڵیك���ی گه‌وره‌بو، هه‌ر ئام���اده نه‌بو ،دواتر هات���ه ژوره‌كه‌و له‌سوچێكی دور له‌من دانیشت ،به‌شایه‌تی جه‌نابی وه‌زیرو هه‌م���و ئاماده‌بوه‌كان هیچ گفتۆگۆیه‌ك له‌نێوان م���ن‌و ئه‌ودا روینه‌دا، قس���ه‌كان له‌نێ���وان من‌و وه‌زی���ر بو وه‌ك ئهوهی له‌سه‌ره‌وه خستمه‌رو ،كه‌چی ئهوهی بوه جێی سه‌رس���وڕمان مه‌ریوان هه‌ڵساو‌ه
که ئێمه دژی ئیسرائیلین ئه‌م ه واناگه‌یه‌نێت ك ه دژی سه‌ربه‌خۆیی ئێوه‌ین، مه‌سه‌له‌ی نێوان ئێمه‌و ئیسرائیل كێشه‌یه‌كی له‌مێژینه‌یه له‌الپه‌ره‌كه‌ی خۆی له‌فه‌یس���بوك وا باس ده‌كات كه‌گفتوگ���ۆ له‌نێوان من‌و ئهو بوهو چه‌ندین شتی دیكه‌شی هه‌ڵبه‌ستوه ،ئه‌م ه زۆر ناراسته‌و شتی هه‌ڵبه‌ستراوه‌‌و گوزارشت له‌رای من ناكه‌ن‌و سه‌رجه‌م ئاماده‌بوانیش شایه‌دی ده‌ده‌ن. ئاوێنه :كه‌وابێت هه‌ڵوێس���تی فه‌رمیتان چی بوه؟ نه‌زمی ح���ه‌زوری :من دوای ئهو كرداری په‌یوه‌ندی���م به‌جه‌نابی وه‌زی���ر كرد ،وه‌زیر بێئاگای���ی خۆی له‌م كاره‌ی نه‌قش���به‌ندی نیش���انداو وتی من داوای لێبوردن ده‌كه‌م‌و به‌ڵێنیش���یدا به‌دواداچ���ون به‌رانب���ه‌ر ئهو كاره‌ی راگه‌یاندكاره‌ك���هی وه‌زاره‌ت بكات، من هه‌ر به‌مه‌ش نه‌وه‌س���تام یاداش���تێكی فه‌رمی���م ئاراس���ته‌ی وه‌زاره‌ت���ی ناوبراوو هه‌ری���ه‌ك له‌وه‌زی���ری ناوخ���ۆو به‌رێ���ز به‌رپرس���ی په‌یوه‌ندیه‌كان���ی دهرهوهو ته‌نانه‌ت س���ه‌رۆكایه‌تی حكوم هتو چه‌ندین الیه‌نی دیكه‌ی به‌رپرسیش���م له‌م قس��� ه بۆ هه‌ڵبه‌ستن‌و نانه‌وه‌ی ئاژاوه‌و له‌كه‌داركردنی
هه‌ڵویس���ته‌كانمان له‌الیه‌ن نه‌قشبه‌ندیه‌و‌ه ئاگاداركردونه‌ت���هوه ،هه‌روه‌ه���ا له‌ب���ه‌ر هه‌ڵویس���تی ج���وان‌و رێزگرتن���ی جه‌نابی وه‌زیری ئه‌وقاف‌و كاروباره‌ی ئاینی په‌نه‌مان بۆ ب���ه‌ر دادگا نه‌ب���ردوه ،چونكه جه‌نابی وه‌زیر كه‌س���ێكی زۆر هزر فراوان بوو دوای روداوه‌كه‌ش به‌ڵێنیداو‌ه به‌دواداچون بكات. من دوپاتی ده‌كه‌مه‌وه ك ه ئێستا بابه‌ته‌ك ه به‌رف���راوان بوهو چه‌ندین ب���رای كورد زۆر به‌توندی هێرشیان كردۆت ه سه‌ر ئێمه ،من لێرهوه رایده‌گه‌یه‌نم وێڕای ئهوهی كه ئه‌م بابه‌ته هه‌ڵبه‌س���تراوه ،به‌اڵم نیگه‌ران نیم له‌هه‌ڵوێستی توندی ئه‌وان چونك ه به‌رگری له‌ماف���ی ره‌وای خۆی���ان ده‌ك���ه‌ن .بۆی ه به‌پێویس���تی ده‌زانم رونیبكه‌مه‌و‌ه ئهوهی به‌رێز نه‌قشبه‌ندی وروژاندویه‌تی په‌یوه‌ندی به‌من���هوه نیهو گوزارش���ت له‌بۆچونی من ناكات ،په‌یوه‌ندی���ه به‌رفراوانه‌كانی منیش له‌گه‌ڵ چین‌و توێژه جیاوازه‌كانی كوردستان گه‌واهیده‌رن. ئاوێن���ه :هه‌ڵویس���تی ت���ۆ به‌رانب���ه‌ر به‌سه‌ربه‌خۆیی كوردستان چییه؟ نه‌زم���ی ح���ه‌زوری :ئێمه له‌گ���ه‌ڵ مافی سه‌ربه‌خۆیی‌و چاره‌نوسی سه‌رجه‌م میلله‌ت ه چه‌وسێنراوه‌كانین له‌هه‌مو دونیا ،له‌نێوانیاندا میلله‌تی كورد ،هه‌میشه‌ش گوتومانه گه‌لی كوردو س���ه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌ی نێو عێراق ت���ا ئهو كات���هی له‌ژێر س���ێبه‌ری عێراقدابن ده‌بێت تێبینی یاس���او سیستمی عێ���راق بك���ه‌ن ،ئێم���ه‌ش وه‌ك میلله‌تێك ك ه خه‌بات ده‌كه‌ین له‌پێناو س���ه‌ربه‌خۆیی بێگومان له‌گه‌ڵ گه‌ل���ی كوردین بۆ ئهوهی سه‌ربه‌خۆیی خۆی به‌ده‌ستبێنێت. ئاوێن���ه :ئایا ئێ���وه وه‌كو فه‌له‌س���تین ئام���اده‌ن دان به‌ده‌وڵه‌ت���ی كوردیدا بنێن ئه‌گه‌ر هاتو راگه‌یه‌نرا؟ نه‌زمی ح���ه‌زوری :ئهوه له‌ده‌س���ه‌اڵتی مندا نیه ،كونس���ڵێك یان باڵیۆزێك له‌هه‌ر ش���وێنێك بێت ناتوانێ���ت دان به‌واڵتبونی هه‌ر ش���وێنێكدا بنێت ،ئه‌م بڕیاره ده‌بێت س���ه‌رۆكایه‌تی فه‌له‌س���تین‌و ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانی واڵته‌كه‌م یه‌كالیی بكه‌نه‌وه ،به‌اڵم وه‌ك هه‌س���ت‌و هه‌ڵوێس���تی تاكه‌كه‌سیم، به‌ڵ���ێ من له‌گه‌ڵ ئازاره‌كانی گه‌لی كوردم‌و هیوادارم بگه‌ن به‌ئامانجه‌كانیان.
كورد دۆست ی نیی ه "ئیسرائیل" نه‌بێت! ئا :ئاوێنه سااڵنێكی زۆر كه كورد قڕان‌و كوشت‌و بڕ ده‌كرا ،جگه له‌چیاكان دۆستێكی دیكه‌ی نه‌بو ،ئێستاش نه‌گبه‌تی كورد له‌وه‌دایه كه هه‌نگاو بۆ سه‌ربه‌خۆیی ده‌نێت، بۆ پیشتوانی‌‌و داننان به‌م "ده‌وڵه‌ته رانه‌گه‌یه‌نراو"ه‌دا جگه له"ئیسرائیل" دۆستێكی دیكه‌ی نییه. چه‌ن���د رۆژێكه په‌یتا په‌یتا س���ه‌ركرده‌و سیاس���ه‌تمه‌دارانی ئیس���رائیلی پشتگیری راشكاوانه‌ی خۆیان بۆ دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی كوردس���تان ده‌رده‌بڕن ،زۆرب���هی كوردی باش���ور كه س���ااڵنێكی زۆر قورس‌و گران ئازاریان به‌ده‌س���ت ده‌سه‌اڵتدارانی عه‌ره‌بی "عێراق"هوه چه‌ش���توه ،وه‌ك س���ه‌ره‌تای ده‌ركه‌وتن���ی خێر ل���ه‌م لێدوانان ه ده‌ڕوانن، به‌ش���ێكیش پێیانوای���ه ئه‌م پش���تیوانی ده‌ربڕین���ه ل���ه‌م ئانوس���اته‌دا له"نه‌گبه‌تی كورددایه". ك���وردو ج���وه‌كان ه���ه‌ر له‌دێرزه‌مانه‌وه ئاشنای یه‌كتر بون‌و مێژویه‌كی دورودرێژیان پێك���هوه له‌كوردس���تان‌و ناوچه‌كه‌ش���دا به‌س���ه‌ربردوه ،ب���ه‌اڵم دوای دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌ت���ی ئیس���رائیل ،ئ���ه‌م په‌یوه‌ندییه ئاش���كرایه سه‌ریكێشاوه بۆ په‌یوه‌ندییه‌كی پڕ له‌نهێنی‌‌و شاراوه ،دروستكردنی یه‌كه‌مین رایه‌ڵی په‌یوه‌ندی نێوان ئیسرائیل‌و كورد، له‌ده‌س���تی كه‌س���ایه‌تییه‌كی پڕ له"ره‌مزو راز"ی مێ���ژوی كورد ده‌س���تپێده‌كات كه ئه‌ویش "كامه‌ران به‌درخان"ه ،ئهو پیاوه‌ی كه وه‌چه‌ی میرێكی ده‌ستڕۆیشتوی سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌م‌و مامۆس���تای زانكۆی س���ۆربۆن بو ،ئهو هه‌میش���ه خه‌ونی به‌ئازادی كوردو هه‌مو كه‌مایه‌تییه‌كان��� ی دیكه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ته‌وه ده‌بینی‌‌و هه‌مو ژیانی خۆی ب���ۆ ژیاندن���هوهی ك���وردو دامه‌زراندن���ی ده‌وڵه‌تی كوردس���تان ته‌رخانكرد .كامه‌ران به‌درخ���ان زۆر له‌نزیك���هوه دامه‌زرێن���ه‌ری ده‌وڵه‌تی ئیس���رائیل "دیڤید بن گۆریۆن"و "گۆڵدا مائیر"ی سه‌رۆك وه‌زیری پێشوتری ئیس���رائیلی ده‌ناس���یو هاوڕێ���ی نزیك���ی
دامه‌زرێنه‌رێك���ی وه‌زاره‌ت���ی دهرهوهی ئیسرائیل "مۆریس فیش���ه‌ر" بو ،ته‌نانه‌ت به‌پێ���ی هه‌ندێ���ك به‌ڵگه‌نام���ه "كامه‌ران به‌درخان ئیش���ی ب���ۆ ئیس���رائیل ده‌كردو چه‌ندی���ن كاری نهێن���یو موخابه‌راتی���ی له‌عێراق‌و لوبنان‌و س���وریادا بۆ ئیس���رائیل ئه‌نجامداوه" ،ئهو كه‌س���ێكی پ���ڕ له‌وزه‌ی له‌ب���ڕان نه‌هاتو بو كه ب���ه‌رده‌وام له‌نێوان پاریس‌و به‌یروت‌و تاراندا له‌هاتوچوندا بوهو س���ه‌رده‌مانێكیش رۆڵی باڵی���ۆزی له‌نێوان مسته‌فا بارزانیو جیهانی ده‌ره‌وه‌دا بینیوه‌و زۆربه‌ی كات ئیس���رائیلییه‌كان به‌مه‌به‌ستی پێشبینیكردنی روداوه‌كان پرس‌و راوێژیان پێكردوه‌‌و له‌نزیكیش���هوه ش���او ته‌یموری به‌ختیاری یه‌كه‌م سه‌رۆكی ساواكی ئێرانی ناسیوه. كام���ه‌ران به‌درخ���ان س���اڵی 1963 س���ه‌ردانی ئیس���رائیل ده‌كا‌و به‌نهێن���ی ده‌ستپێش���خه‌رییه‌كی بارزانی ده‌گه‌یه‌نێت به‌سه‌ركرده‌كانی ئیسرائیل. یه‌ك���ه‌م په‌یوه‌ندی راس���ته‌وخۆ‌و هاتنی مۆس���ادیش بۆ كوردستانی عێراق ،له‌الیه‌ن (دیڤی���د كه‌محی) پیاوی ده‌ستڕۆیش���توی مۆس���اده‌وه ئه‌نجامده‌درێت ،ك���ه له‌ئایاری 1965دا دیڤید كه‌محی‌‌و شه‌مسه‌دین موفتی (ك���ه به‌یه‌كێ���ك له‌باش���ترین هاوڕێكانی ئیسرائیل ناوده‌برێت) ،له‌ئێرانه‌وه ئاودیوی سنوری كوردستانی عێراق ده‌بن‌و ده‌چن بۆ الی بارزانی له‌حاجی ئۆمه‌ران. ئیتر هیڵێكی په‌یوه‌ن���دی موخابه‌راتیی ئه‌كتیڤ له‌نێوان ته‌لئه‌بیب‌و تاران‌و حاجی ئۆمه‌راندا ده‌كرێته‌وه‌‌و به‌هاوكاری مۆساد‌و س���اواكیش ده‌زگای "پاراس���تن"ی پارتی دروس���تده‌كرێت ك���ه ش���ه‌كیب عه‌قراوی‌‌و مه‌س���عود بارزانی رۆڵێك���ی گرنگیان لهو ده‌زگایه‌دا پێده‌س���پێردرێت‌و به‌مه‌به‌س���تی مه‌ش���قو راهێنانیش س���ه‌ردانی ئیسرائیل ده‌كه‌ن .به‌ش���ێك لهو ئیس���رائیلیانه‌ی كه هاتوچ���ۆی بارزانیی���ان ك���ردوه ،دوژمنی سه‌رس���ه‌ختی "عه‌ره‌ب" بون ،وه‌ك رافائیل ئیتان سه‌رۆك ئه‌ركانی پێشوی ئیسرائیلی، كه له‌یاداشته‌كانیدا به‌ناو "سه‌رباز" ئاماژه ب���هوه ده‌كات كاتێ���ك له‌س���اڵی 1969دا
ئازادی نرخ‌و باجی خۆی ههیهو ده‌بێت بدرێت به‌گشتی ئه‌م نرخ ه خوێن ،فرمێسك‌و شه‌ونخونیه س���ه‌ردانی بارزان���ی ك���ردوه خه‌نج���ه‌ر ی به‌رپشتێنه‌كه‌ی خۆی به‌دیاری پێبه‌خشیوه. له‌به‌رامبه‌ریشدا ،مسته‌فا بارزانیو چه‌ندین س���ه‌ركرده‌ی دیك���هی شۆڕش���ی ئه‌یلول، به‌نهێنی سه‌ردانی ئیسرائیلیان كردوه. "شلۆمۆ نكدیمۆن" له‌كتێبه‌كه‌یدا "موساد له‌عێ���راق‌و واڵتان���ی دراوس���ێ -داڕمانی ئومێ���دی ئیس���رائیلی‌‌و ك���ورده‌كان" ئهو په‌یوه‌ندییه نهێنیو موخابه‌راتییه ئاڵۆزانه ده‌گێڕێته‌وه كه چۆن موس���ادی ئیسرائیل‌و ساواكی ئێران ،شۆڕش‌و كێشه‌ی كوردیان ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ن���دی خۆی���ان وه‌ك كارتێكی سیاس���ی له‌دژی دوژمنه‌كانیان به‌كارهێنا‌و ئاماژه بهوه ده‌كات كه "بارزانیو دو كوڕه زۆر نزیكه‌كه‌ی ئیدریس‌و مه‌س���عود باوه‌ڕی ته‌واویان هه‌بو كه ته‌نها ئیسرائیل ده‌توانێت دانپێنانی ئه‌مه‌ریكا به‌ئه‌وان مسۆگه‌ر بكات"، هه‌روه‌ها پێداگری له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌كات كه ده‌زگاكانی ساواك‌و ته‌نانه‌ت موسادیش ژێر به‌ژێر رۆڵێك���ی كارا‌و گرنگیان بینیوه له‌شكستپێهێنانی گفتوگۆو ئاگربه‌سته‌كانی نێوان شۆڕشی ئه‌یلول‌و حكومه‌تی عێراق‌و
ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی شه‌ڕدا ،ئه‌م په‌یوه‌ندییه ژێر به‌ژێرانه به‌رده‌وام ده‌بن تا س���ه‌ره‌نجام له‌ئ���ازاری 1975دا كاتێك ش���او س���ه‌دام له‌جه‌زائی���ر رێكده‌ك���هون ،به‌ش���ێوه‌یه‌كی تراژیدیی هه‌مو شتێك هه‌ره‌س ده‌هێنێت. ب���ه‌اڵم دوای راپه‌ڕینی ،1991دیس���ان قس���هو باس س���ه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ندیه‌كانی كوردو ئیس���رائیل هاته‌وه ئ���ارا‌و هه‌ندێك له‌سه‌رچاوه‌كانی هه‌واڵیش له‌ئێستا ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن ك���ه خه‌ریكه په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان ئیس���رائیل‌و ك���ورد له‌چوارچێوه‌ی ئه‌منی‌‌و س���ه‌ربازیی تێده‌په‌ڕێ���ت‌و ده‌بنه په‌یوه‌ندی ئابوری. له‌میان���هی چاوپێكه‌وتنێك���دا ك���ه پێش���تر ئاوێنه له‌گ���ه‌ڵ د.جاكوێس نێریا راوێ���ژكاری س���ه‌رۆك وه‌زیرانی پێش���وی ئیس���رائیل (ئیس���حاق رابی���ن)و جێگری س���ه‌رۆكی هه‌واڵگریی س���وپای ئیسرائیل ئه‌نجامیداب���و ،ئهو وتی "په‌یوه‌ندی فه‌رمی له‌نێوان ئیس���رائیل‌و هه‌رێمی كوردستاندا نیه له‌به‌رئه‌وه‌ی كوردس���تان به‌ده‌وڵه‌تێكی س���ه‌ربه‌خۆ دانانرێ���ت ،له‌ئێس���تادا له‌ژێر سه‌روه‌ریی عێراقدایه .كه له‌ساڵی 1948هوه ئێمه له‌دۆخی ش���ه‌ڕداین له‌گ���ه‌ڵ عێراقدا، كه‌واته ئێس���تا ده‌توانیت تێبگه‌یت له‌وه‌ی بۆچ���ی په‌یوه‌ندی دیپلۆماس���ی فه‌رمیمان له‌گه‌ڵ كوردس���تان نیه ،به‌اڵم له‌ئاستێكی نافه‌رمیدا ئهو په‌یوه‌ندیه نزیكه‌ی 50ساڵه به‌رده‌وامه". وتیشی "ئیسرائیل هه‌رگیز هیچ ده‌رفه‌تێكی له‌ده‌س���تنه‌داوه بۆ هاندانی دروس���تكردنی واڵتێك���ی ك���وردی ،هه‌مو س���ه‌رۆكه‌كانی ئیسرائیل هه‌روا وه‌فاداربون ،بۆ ئه‌م واڵته كوردیه نوێیهو له‌وه‌ته‌ی هه‌رێمی كوردستان دروستبوه ئیسرائیلیه‌كان ناوه‌ناوه سه‌ردانی ئهو ناوچه‌یان كردوه". د .جاكوێ���س نێری���ا جه‌غتی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه كه "ئ���ازادی نرخ‌و باجی خ���ۆی هه‌ی���هو ده‌بێت بدرێت ،به‌گش���تی ئه‌م نرخه خوێن ،فرمێس���ك‌و شه‌ونخونیه، به‌ب���ێ ئه‌مان���ه‌ش س���ه‌ربه‌خۆیی بۆ كورد دروس���تنابێت‌و كه‌س���یش ل���ه‌م دنی���ادا الناكاته‌وه بۆ الی تۆ".
مسته‌فا بارزانی
دو ئاڕاسته‌ی پێچه‌وانه یه‌كه‌م :هه‌رچه‌نده ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو ی ی یه‌ك���ه‌م سیاس���ه‌تمه‌دار تاڵه‌بان��� ی ی كوردستان بون ك ه له‌هاوین باش���ور 1963دا له‌پاریس چاویان به‌ش���ه‌معون ی ئێس���تای ئیسرائیل پێرێس س���ه‌رۆك ی ئیسرائیل كهوتوه ك ه ئه‌وكات ه باڵیۆز ی بو له‌فه‌ره‌نس���ا ،به‌اڵم عوفره بینگۆ ی موش���ێ دایان لێكۆڵه‌ری س���ه‌نته‌ر له‌ته‌لئه‌بی���ب له‌كتێبه‌كه‌ی���دا (كوردی عێ���راق :بنیاتنان���ی ده‌وڵ���ه‌ت له‌نێو ده‌وڵه‌ت���دا) ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك ه تاڵه‌بان���یو هاوڕێكان���ی یه‌كه‌م كه‌س ی بون له‌ناو كورددا به‌مه‌به‌س���تی لێدان ی له‌بارزانی‌‌و ب���ۆ خزمه‌تكردن سیاس��� ی به‌فكری چه‌پانه‌یان ئه‌م په‌یوه‌ندییه كوردو ئیس���رائیلیان له‌قاودا ،دواتریش ی ی یه‌كێت��� ی دامه‌زراندن��� له‌س���ه‌ره‌تا نیشتمانی كوردس���تاندا ئه‌مه‌یان كرده خاڵێكی ناكۆكی نێوان خۆیان‌و پارتی. ی 2008دا له‌ئه‌س���ینا ب���ه‌اڵم له‌س���اڵ ی به‌س���تنی كۆنگره‌ی سۆشیال له‌كات ی دیموكراته‌كان���دا ،تاڵه‌بان���ی به‌گه‌رم ی یه‌هود ی خس���ت ه نێو ده‌س���ت ده‌ست ی ی دهرهوه باراك���ی وه‌زی���ری پێش���و ئیس���رائیلییه‌وه ،یه‌كێ���ك له‌وێن��� ه ی دیاره‌كانی هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ی دانیش���تنیه‌تی له‌پ���ا ڵ هاوسه‌ریش���
ی ی پێشوی دهرهوه ی وه‌زیر تسیڤی لیڤن ی ی كارا ی ژنان ئیسرائیل له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك ی جیهانداو سێهه‌میش���یان هاوسه‌رگیری ی قوباد تاڵه‌بانیی ه له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكییه‌ك ی كردهام" به‌ڕه‌گ���ه‌ز جوله‌ك ه "ش���یر ی ی كه‌س���ایه‌تییه‌كی دیار ك��� ه باوك��� جوله‌كه‌كانی ئه‌مه‌ریكایه. دوه‌م :هه‌رچه‌ن����ده ئیس����رائیل زۆر پێداگریی له‌سه‌ر هاوسۆزیی‌‌و پشتیوانی له‌ك����وردی باش����ور ده‌كات ،ب����ه‌اڵم ئه‌زمونێكی پ����ڕ له‌پیالنگێڕانی به‌رامبه‌ر به‌كوردی باكورو په‌كه‌كه هه‌یه .س����اڵی 1982له‌كاتی هێرش����كردنیدا بۆ س����ه‌ر به‌یروت ،ده‌س����تی چوه خوێنی چه‌ندین ئه‌ندام����ی په‌كه‌ك����هوه ،س����اڵی 1996 بنكه‌كانی په‌كه‌ك����هی له‌بیقاعی لوبنان بۆردومانك����رد ،ئیس����رائیل ب����ه‌رده‌وام كۆمه‌ك����ی موخابه‌راتیی‌‌و لۆجس����تییو س����ه‌ربازیی‌‌و سیاس����ی به‌توركی����ا ك����ردوه ل����ه‌دژی په‌كه‌ك����ه ،ته‌نان����ه‌ت له‌ده‌ستگیركردنی عه‌بدواڵ ئۆجه‌النیشدا له‌كینی����ا رۆڵێك����ی گرنگ����ی بین����وه له‌هاوكاریكردنی میتی توركیدا ،ئۆجه‌الن له‌رۆما به‌كرێس كۆچێ����رای راگه‌یاندوه كه "توركیا به‌دواوه‌یه‌تی‌‌و ش����وێن پێی هه‌ڵده‌گرێت ،به‌اڵم ئایا به‌بێ هاوكاریی ئیسرائیل ده‌توانێت بمگاتێ؟".
6
تایبه‌ت
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
ویکیلیکس 2009 بارزان ی بۆ ئۆباما 140 :نه‌خشه‌رێگه‌ی ناوچ ه دابڕاوه‌كان‌و كه‌ركوكه ئا :هاوكار حسێن مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی ههرێم له‌رێگه‌ی نامه‌یه‌كی تایبه‌ته‌وه بۆ سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا ،جه‌ختده‌كاته‌وه له‌پشتیوانیكردنی پرۆسه‌ی دیموكراتی له‌عێراق‌و پێشیوایه ماده‌ی 140 نه‌خشه‌رێگه‌یه‌كی رونه بۆ ناوچه دابڕاوه‌كان‌و بارودۆخی كه‌ركوك. له‌نامه‌یه‌ك���دا ك���ه به‌بۆن���هی بونی به‌س���ه‌رۆكی ئه‌مه‌ری���كا ئاراس���ته ی ب���اراك ئۆبام���ای ك���ردوه ،بارزان���ی نوس���یویه‌تی" ،ئێم���ه پێمانوای���ه ده‌س���توری عێراق ،له‌رێگ���هی ماده‌ی 140هوه نه‌خشه‌رێگه‌یه‌كی رونی داناوه بۆ دۆزینه‌وه‌ی چاره‌س���ه‌ری ئاشتیانه ب���ۆ ناوچه داب���ڕاوه‌كان ،به‌بارودۆخی كه‌ركوكیش���هوه .پێویسته بارودۆخی ئهو ناوچانه له‌رێگ���هی ریفراندۆمێكی جه‌ماوه‌ریی���هوه بڕیاری���ان له‌س���ه‌ر بدرێت". ده‌ق���ی ئ���هو نامه‌یه ك���ه له‌الیه‌ن پێگ���هی ره‌س���می ویكیلیكس���هوه باڵوكراوه‌ت���هوهو ئاوێن���ه ده‌قه‌ك���هی له‌خواره‌وه ك���ردوه به‌كوردی ،بارزانی له‌ب���اره‌ی ئاین���ده‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان به‌غداو هه‌ولێر ،نوس���یویه‌تی، "ئێمه له‌هه‌رێمی كوردس���تان هه‌میشه به‌شێكین له‌چاره‌سه‌ر بۆ ئهو كێشانه. سوریش���ین له‌سه‌ر پش���تیوانیكردنی پرۆس���هی دیموكراتی له‌عێراق .وه‌ك به‌ش���ێكیش له‌پرۆس���هی سیاس���یی عێراقێك���دا ده‌مێنینه‌وه كه پابه‌ندبێت به‌دیموكراسیه‌وه". مێژوی ناردنی ئهو نامه‌یه بۆ ساڵی ،2009ده‌گه‌ڕێت���هوه ئ���هو كاته‌ی كه باراك ئۆباما ب���ۆ یه‌كه‌مین جار وه‌ك سه‌رۆكی نوێی ئه‌مه‌ریكا هه‌ڵبژێردرا‌و بارزانی وێڕای پیرۆزبایی به‌و بۆنه‌یه‌وه، له‌نامه‌كه‌ی���دا هێڵ���ه گش���تییه‌كانی سیاس���ه‌تی ههرێم���ی كوردس���تان رونده‌كات���هوهو ده‌ڵێ���ت" ،جه‌ناب���ی س���ه‌رۆك داوای پشتیوانیتان لێده‌كه‌م ب���ۆ سیاس���ه‌ته‌كانمان .پێمانوایه كه سیاسه‌ته‌كانمان له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌مو گه‌النی عێراقدایه". له‌به‌شێكی دیكه‌ی نامه‌كه‌یدا بارزانی نوسیویه‌تی" ،به‌ته‌واویش بڕوامان وایه كه فیدراڵی باشه بۆ عێراق". ده‌قی به‌ڵگه‌نامه‌كه ئای دی: بابه‌ت :نامه‌یه‌ك له‌بارزانی سه‌رۆكی 09BAGHDAD138
ئێمه خۆمان به‌هاوپه‌یمانی والیه‌ته یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ده‌زانین‌و ئه‌م هاوپه‌یمانێتیه‌ش ته‌نها سود ده‌گه‌یه‌نێت به‌ئاسایش‌و سه‌قامگیری له‌عێراق‌و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی گهوره ههرێم بۆ سه‌رۆك ئۆباما س���ه‌رچاوه :باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌به‌غدا به‌روار20 :ی كانونی دوه‌می 2009 پۆلێن :زۆر نهێنی تیمی ئاوه‌دانكردن���هوهی هه‌رێمیی ئه‌مه‌ری���كا له‌هه‌ولێ���ر ئ���ه‌م نامه‌یه ی خواره‌وه‌ی له‌الیه‌ن مه‌س���عود بارزانی س���ه‌رۆكی ههرێم���ی كوردس���تانه‌وه پێگه‌یش���ت به‌مه‌به‌س���تی گه‌یاندن���ی به‌سه‌رۆك ئۆباما. ده‌قی نامه‌كه: سه‌رۆك باراك ئۆباما كۆشكی سپی واشنتن دی .سی. والیه‌ته یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مه‌ریكا سه‌اڵحه‌دین هه‌رێمی كوردستان ،عێراق 12ی كانونی دوه‌می 2009 به‌رێز سه‌رۆك ئۆباما، به‌ناوی خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان ی عێراق‌و خۆمه‌وه ،ده‌مه‌وێت جارێكی تر هیوای س���اڵێكی نوێی پڕ خۆشیت بۆ
ئۆباماو بارزانی بخوازم‌و به‌گه‌رمی پیرۆزباییت لێبكه‌م به‌ره‌وپێشه‌وه هه‌نگاوده‌نێت‌و له‌ساڵی ئهو رێككه‌وتنانه له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌مو به‌بۆن���هی هه‌ڵبژاردن���ت به‌س���ه‌رۆكی 2003هوه ،گه‌لێك پێشكه‌وتنی ئیجابی گه‌النی عێراقه ،به‌هه‌رێمی كوردستان‌و له‌عێراق هاتونه‌ته‌كایه‌وه .به‌اڵم له‌گه‌ڵ والیه‌ته یه‌كگرتوه‌كانیشه‌وه. والیه‌ته یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مه‌ریكا. ئێم���ه بڕوام���ان وایه ك���ه عێراق من ئ���ه‌م نامه‌یه بۆ ئێوه ده‌نوس���م ئه‌وه‌ش���دا ،عێراق هێش���تا له‌به‌رده‌م جه‌ناب���ی س���ه‌رۆك ت���ا به‌كورت���ی چه‌ندین ته‌حه‌دیاتی گه‌وره‌دایه .تیرۆر ،پێویس���تی به‌گه‌ش���هی ئابوری خێرا سیاس���ه‌تی ههرێم���ی كوردس���تانتان توندوتیژی تائیفی‌‌و ده‌س���توری عێراق هه‌ی���ه .ئابوری عێراق به‌ش���ێوه‌یه‌كی له‌سه‌ر چه‌ند پرسێكی گرنگ له‌عێراق س���ه‌رچاوه‌ی هه‌م���و نیگه‌رانیه‌كانن .سه‌ره‌كی پشتبه‌ستوه به‌نه‌وت .جێگه‌ی ئێمه له‌هه‌رێمی كوردس���تان هه‌میشه داخه ،تا ئێس���تا مامه‌ڵه‌ی حكومه‌تی بۆ رونبكه‌مه‌وه. له‌راس���تیدا خه‌ڵك���ی ههرێم���ی به‌شێكین له‌چاره‌سه‌ر بۆ ئهو كێشانه .فیدراڵ له‌گه‌ڵ كه‌رتی نه‌وتدا له‌ئاستی ئێم���ه له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان پێویس���ت نهبوه .بۆ ئهوهی ئابوریو كوردس���تانی عێراق زۆری چه‌ش���توه به‌ده‌ست رژێمه‌كانی پێشوی عێراقه‌وه .س���ورین له‌س���ه‌ر پش���تیوانیكردنی ژێرخانی ئابوری عێراق بنیاتبنێینه‌وه‌و له‌ساڵی هه‌ش���تاكانی سه‌ده‌ی رابردو ،پرۆس���هی دیموكراتی له‌عێراق .وه‌ك بیبوژێنین���هوه ،پێویس���ته هه‌نارده‌و زیاتر له 180هه‌زار كورد بێسه‌روشوێن به‌ش���ێكیش له‌پرۆس���هی سیاس���یی به‌رهه‌مهێنانی ن���ه‌وت زیادبكات .ئێمه ك���ران یاخود له‌ناوبران له‌الیه‌ن رژێمی عێراقێك���دا ده‌مێنینه‌وه كه پابه‌ندبێت له‌هه‌رێمی كوردس���تان ده‌توانین رۆڵی پێشوی س���ه‌ددام حسێنه‌وه .هه‌زاران به‌دیموكراس���یه‌وه .دژی ه���ه‌ر خۆمان ببینین .چه‌ند گرێبه‌س���تێكی گوندم���ان كاولكران .خه‌ڵك���ی ئێمه هه‌وڵێكیش ده‌وه‌ستینه‌وه كه رێگربێت نه‌وتیمان واژۆكردوه بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی روبه‌روی جینۆسایدێكی حاشاهه‌ڵنه‌گر له‌گه‌شه‌س���ه‌ندنی عێراق‌و مه‌به‌س���تی ئاس���تی به‌رهه‌مهێنان‌و هه‌نارده‌كردنی بۆوه‌‌و ئه‌م���ه‌ش له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مانی گه‌ڕان���هوه بێ���ت ب���ۆ دیكتاتۆریه‌ت‌و نه‌وت .ئه‌م گرێبه‌ستانه له‌به‌رژه‌وه‌ندی عێراق ،س���ه‌رۆكایه‌تی كۆماری عێراق‌و س���ه‌ركوتكاری س���ه‌رده‌می راب���ردو .گه‌الن���ی عێراقدای���ه .له‌ده‌ره‌نجام���ی ی نه‌بونی سیاس���ه‌تێكی رون���ی نه‌وتی دادگای بااڵی تاوان���ه‌كان له‌عێراقه‌وه به‌ته‌واویش بڕوامانوای���ه كه فیدراڵ دان���ی پێدان���راوه .له‌عێراق���ی نوێدا ،باشه بۆ عێراق .فیدراڵی دیموكراسیه‌ت له‌الیه‌ن حكومه‌تی فیدراڵی عێراقه‌وه، ئێمه هه‌رچیه‌كمان پێبكرێت ده‌یكه‌ین به‌هێز ده‌كات‌و یارمه‌تی به‌ره‌وپێشچونی واڵت روب���ه‌روی چه‌ندین به‌ربه‌س���تی ئابوری ده‌بێته‌وه. ب���ۆ دڵنیابون له‌وه‌ی ك���ه گه‌له‌كه‌مان ئاسایشیش ده‌دات له‌عێراق. س���ه‌باره‌ت به‌ناوچه داب���ڕاوه‌كان، ی لهو ئێم���ه به‌ت���ه‌واوی پش���تیوان هه‌رگیز جارێكی تر توشی ده‌رده‌سه‌ر ی رێككه‌وتنه نوێیانه ده‌كه‌ین كه له‌نێوان به‌بارودۆخ���ی كه‌ركوكیش���هوه ،ئێمه له‌وشێوه‌یه نه‌بێته‌وه. پرۆس���هی سیاس���یی له‌عێ���راق ئهمهریكاو عێراقدا ئیمزاكراون .پێمانوایه پێمانوایه ده‌ستوری عێراق ،له‌رێگه‌ی
ماده‌ی 140هوه نه‌خشه‌رێگه‌یه‌كی رونی بۆ دان���راوه به‌مه‌به‌س���تی دۆزینه‌وه ی چاره‌س���ه‌ری ئاش���تیانه بۆ ره‌وش���ی ئهو ناوچان���ه .پێویس���ته بارودۆخی ئهو ناوچانه له‌رێگ���هی ریفراندۆمێكی جه‌ماوه‌رییه‌وه بڕیاریان له‌سه‌ر بدرێت. وه‌ك به‌شێكی جیانه‌بۆوه له‌عێراق ،ئێمه له‌هه‌رێمی كوردستان ئاشتیو ئاسایش به‌رقه‌رارده‌كه‌ین ل���هو ناوچانه‌دا .ئهو ناوچانه به‌هۆی نه‌بونی ئاسایش���هوه روبه‌روی گه‌لێك كرده‌وه‌ی توندوتیژو تیرۆریس���تی بونه‌ته‌وه .ئێمه دڵنیاین ل���هوهی كه ئ���ه‌وان س���ودمه‌ند ده‌بن له‌هه‌مان ئهو راده‌ی ئاشتی ،ئاسایش‌و ی كه ئێس���تا له‌هه‌رێمی دیموكراسیه كوردستانی عێراق به‌رقه‌راره. عێ���راق واڵتێكی ف���ره نه‌ته‌وه‌و فره ئاینیی���ه .ئێمه بڕوام���ان به‌مافه‌كانی گشت پێكهاته ئه‌تنی‌‌و ئاینیه‌كان هه‌یه له‌هه‌رێمی كوردستان ،به‌توركمانه‌كان، كلدان���ه‌كان، ئاش���ورییه‌كان، موس���وڵمانه‌كان ،مه‌س���یحیه‌كان، ئێزدیی���ه‌كان‌و ئه‌وان���ی تریش���یه‌وه. ناس���نامه‌ی ه���ه‌ر پێكهاته‌یه‌ك���ی ئاین���یو ئه‌تنی���ش ،له‌هه‌رێمه‌كه‌ماندا رێزلێگیراوه .له‌راستیدا ،له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵی رابردودا ،چه‌ندین ئه‌ندامی ئهو پێكهاتانه به‌هۆی توندوتیژی‌و تیرۆره‌وه له‌ناوچه‌كانی دیكه‌ی عێراق هه‌اڵتون‌و په‌نایان بۆ هه‌رێمی كوردستان بردوه. له‌پڕۆژه‌ی ده‌س���توری خۆش���ماندا بۆ هه‌رێمی كوردستان ،ئێمه دڵنیاییمان داوه ك���ه ماف���ه ئاینیو سیاس���ییو كلتورییه‌كانی گشت كه‌مایه‌تیه ئه‌تنی‌‌و ئاینی���ه‌كان له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا ده‌سته‌به‌رده‌كرێت. جه‌نابی سه‌رۆك داوای پشتیوانیتان لێده‌كه‌م بۆ سیاسه‌ته‌كانمان .پێمانوایه ك���ه سیاس���ه‌ته‌كانمان له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌مو گه‌النی عێراقدایه. له‌كۆتاییدا ،جه‌نابی سه‌رۆك چاومان له‌په‌یوه‌ندیی���ه به‌رده‌وامه به‌هێزه‌كانی نێ���وان والیه‌ت���ه یه‌كگرت���وه‌كان‌و عێراق���ه ،به‌هه‌رێمی كوردس���تانه‌وه. ئێم���ه خۆم���ان به‌هاوپه‌یمانی والیه‌ته یه‌كگرتوه‌كان���ی ئه‌مه‌ری���كا ده‌زانین‌و ئ���ه‌م هاوپه‌یمانێتی���ه‌ش ته‌نها س���ود ده‌گه‌یه‌نێت به‌ئاس���ایش‌و سه‌قامگیری له‌عێ���راق‌و رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���تی گهوره. له‌گه‌ڵ ئه‌وپه‌ڕی رێزی تایبه‌تیم دڵسۆزتان مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستانی عێراق
پاش هێوربونه‌وه‌ی دۆخه‌كه مالیكی داوا ی كشانه‌وه‌ی كورد ده‌كات ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی قه‌زای دوزخورماتو :كشانه‌وه به‌خیانه‌ت ده‌زانم ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد خوێندنه‌وه‌كان بۆ دۆخی عێراق نه‌زانراوه، كورد گه‌یشتوه‌ته سنوری 100ساڵه‌ی رابوردوی خۆیو هێزی جێگیركردوه، ئه‌گه‌ر هه‌یه پاش هێوربونه‌وه‌ی دۆخی ئه‌منیی ناوچه‌كه ،مالیكیو به‌غدا داوای كشانه‌وه‌ی كورد بكه‌ن ،ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی قه‌زای دوزخورماتو ئهوه به‌دور نازانێت ،یه‌كێتیش ده‌ڵێت "سه‌ركردایه‌تی كورد بڕیاریداوه نه‌كشێته‌وه".
پێشمه‌رگه له‌ئاما‌ده‌باشیدا
به‌رپرسێكی بااڵی سه‌ربازیی نه‌یویست ناوی باڵوبكرێتـه‌وه بۆ ئاوێنه رونیكرده‌وه له‌سه‌ر ئاس���تی عێراق ،له‌كه‌ركوكه‌وه بۆ تازه‌خورمات���وو داق���وق‌و دوزخورمات���وو س���لێمان بگ‌و له‌وێوه تاوه‌ك���و چیاكانی حه‌مرین‌و نێوان���ی قه‌ره‌ته‌په‌و جه‌له‌وال كه ناوچه‌ی دبجی پێده‌وترێت ،له‌دبجیش���هوه ب���ۆ ناوچه‌ی نه‌دا له‌رێگای ئیمام وه‌یس تا ده‌گاته شاره‌بان‌و مه‌نده‌لی ،ئه‌مه خه‌تێكی زۆر به‌هێزی گروپه چه‌كداره‌كان‌و سوننه‌و به‌عس���ییه‌كانه كه ده‌توانم بڵێم له%90ی عه‌ره‌به‌كانی ئهو ناوچانه س���ه‌ر به‌گروپه چه‌ك���داره‌كان‌و به‌عس���ییه‌كانن ،بۆی���ه كۆنترۆڵكردنیان قورس ده‌بێت.
له‌به‌رامب���ه‌ردا ك���ورد هێ���زی خ���ۆی جێگیركردوه‌و كش���انه‌وه‌یان ال زه‌حمه‌ته، به‌اڵم ره‌نگ���ه پاش گه‌ڕان���هوهی ئارامیی ناوچه‌ك���ه مالیكی فش���اری كش���انه‌وه‌ی ك���ورد ب���كات ،ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی قه‌زای دوزخورماتو كه‌م���ال گلی به‌دوری نازانێ���ت مالیك���ی ئ���هو داوای���ه بكات‌و ده‌ڵێ���ت "بهدڵنیاییهوه ئه‌گ���ه‌ر دۆخه‌كه جێگیرببێته‌وه ئ���ه‌وا مالیكیو حكومه‌تی به‌غدا داوای كش���انه‌وه‌ی ك���ورد ده‌كه‌ن، به‌اڵم من كشانه‌وه به‌خیانه‌ت ده‌زانم". س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌سلێمان به‌گ به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند زنجیره گوندێك هه‌ن له‌دوزخورماتوه‌وه ده‌گاته پشتی سلێمان به‌گ‌و له‌وێشه‌وه به‌ره‌و باشوری خۆرهه‌اڵتی سلێمان به‌گ له‌چیاكانی حه‌مرین ،ئه‌مانه شوێنێكی سه‌ختن‌و به‌كه‌وتنه ده‌ستی داعش دۆخه‌كه زۆر خراپ ده‌بێت‌و ره‌نگه به‌چه‌ند س���اڵی تر نه‌توانرێت پێیان چۆڵبكرێت‌و له‌ژێ���ر ده‌س���تیان ده‌ربهێنرێ���ت ،چونكه ئه‌گه‌ر ئهو شوێنانه بكه‌وێته ده‌ستیان ئه‌وا به‌رۆژ خۆیان حه‌شارده‌ده‌ن‌و به‌شه‌وانیش چاالكیی گهوره ئه‌نجامده‌ده‌ن. ئ���هو س���ه‌رچاوه‌یه ئاش���كرایكرد له‌دو هه‌فته‌ی پێش���ودا كه ش���ه‌ڕ دروس���تبو گه‌وره‌تری���ن جبه‌خانه‌ی چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نی س���وك‌و قورس به‌تازه‌یی كه هی سوپای
عێراق ب���وه كه‌وتوه‌ته ده‌س���تی داعش‌و شه‌ڕی پێده‌كه‌ن. گونده‌كانی ده‌وروبه‌ری ناحیه‌ی سلێمان به‌گ���ی س���ه‌ر به‌ق���ه‌زای دوزخورماتو كه پێكدێت له‌لوق���م‌و حه‌فرییه‌و ئه‌لبوغه‌نام‌و مه‌فت���ول‌و حه‌فتولعێش���هو س���اری گۆل‌و چه‌ندی���ن گوندی تر ،به‌كه‌وتنه ده‌س���تی داعش مه‌ترس���ی گهوره دروست ده‌كه‌ن‌و به‌ئاسانی پێیان چۆڵناكرێت. الی خۆیه‌وه ئه‌ندامه‌ك���هی ئه‌نجومه‌نی ق���ه‌زای دوزخورماتو رایگه‌یاند گونده‌كانی س���لێمان به‌گ‌و ئ���هو زنجی���ره گوندانه‌ی ده‌وروب���ه‌ری تاوه‌ك���و س���نوری حه‌مرین نزیك���هی ش���ه‌ش س���اڵه پراكتیكیی���ه‌ن به‌ده‌س���تی داعش‌و نه‌قش���به‌ندی‌‌و گروپه چه‌كداره‌كانه‌وه‌ی���ه ،هه‌رچه‌ن���ده چه‌ندین س���اڵه ك���ورد داوای س���نوری حه‌مرینی كردوه ،كه‌چی زۆربه‌ی ئهو گوندانه كوردی لێنییه عه‌ره‌ب‌و توركماننشینن. ئای���ا كورد ده‌توانێت بۆ هه‌میش���ه لهو سنورانه بمێنێته‌وه یان كه دۆخه‌كه باش بو مالیكی به‌كورد ناڵێت بكشێنه‌وه وه‌ك ئهوهی له 2007رویدا؟ ئه‌مه ئهو پرسیاره‌یه تاكی كوردی وه‌اڵمه‌كه‌ی ده‌وێت ،لهبارهی نادیاری���ی دۆخی ئێس���تا ناوچه كێش���ه له‌س���ه‌ره‌كان‌و جێگیربونی هێزی كوردی، به‌رپرس���ی هێزه كوردییه‌كان له‌میحوه‌ری
ناوچ���هی دیاله‌و س���ه‌اڵحه‌دین مس���ته‌فا چاوڕه‌ش به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند "دۆخه‌ك ه زۆر ئاڵ���ۆزه‌و ناتوان���م خوێندنه‌وه بۆ ئه‌م دۆخ���هی عێراق بك���همو ك���ه‌س نازانێت ده‌گات���ه كوێ؟ به‌اڵم ئێمه لهو ش���وێنه‌ی س���نوری كوردس���تانه‌و خاكی كورده‌و تا ئهو شوێنه‌ی له‌ده‌سه‌اڵتی خۆمدایه كاری خۆمان كردوهو هێزی پێشمه‌رگه‌مان تێیدا جێگی���رو پته‌وكردوه‌‌و هه‌رگیز ناكش���ێینه دواوه". ه���اوكات كه‌م���ال گلیی���ش پێیوای���ه خۆێندن���هوهی ئ���ه‌م دۆخ���ه نه‌زان���راوه، "پێموای���ه به‌غ���دا كۆتای���ی پێهات���وه‌و س���وننه‌كان‌و داعش‌و گروپه چه‌كداره‌كان ل���ه‌م ناوچان���هنو پێش���مه‌رگه ده‌س���تی به‌س���ه‌ردا گرت���وه ،ئه‌مه‌ش كێش���ه‌یه بۆ كورد ،چونكه س���نورێكی سوننه‌نش���ینه‌و له‌ئایینده‌دا ره‌نگه كێشه له‌نێوان سوننه‌و كورد دروستبێت ،هه‌رچه‌نده كه‌سایه‌تی‌و خه‌ڵكی عاقڵی عه‌ره‌به س���وننه‌كانی ئه‌م ناوچه‌یه پێیانباش���ه ئه‌م سنورانه بخرێته سه‌ر هه‌رێمی كوردستان". له‌ئێستادا له‌سنوری دوزخورماتوو دیاله پارت���ی هیچ هێزێكی ئه‌وتۆی س���ه‌ربازیی نییه‌و ته‌نها له‌نێو دوزخورماتو ئاسایش���ی ههیهو هێزه‌كانی تر هه‌موی سه‌ر به‌یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستانه.
عێراق
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
ی رێكخراوه‌یی داعش باڵوده‌كاته‌وه ئاوێن ه په‌یكه‌ره
ی له‌لوتكه‌دایه‌و رێكخراوه‌ك ه به‌غدادی له‌چه‌ندین ده‌سته‌و ئه‌نجومه‌ن پێكدێت
هاوتاك هی مالیكی
ئا :بارام رێكخراوی ده‌وڵه‌تی ئیسالمی له‌عێراق‌و شام "داعش" ،كه له‌ئێستادا فه‌رمانڕه‌وای چه‌ند پارێزگاو ناوچه‌یه‌كی عێراقن، به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌می به‌ڕێوه‌ده‌برێت. به‌جۆرێك ئه‌بوبه‌كر به‌غدادی سه‌رۆكی رێكخراوه‌كه له لوتكه‌دایه‌‌و خاوه‌نی ده‌سه‌اڵتێكی ره‌هایه ،رێكخراوه‌كه‌ش له‌چه‌ندین ده‌سته‌و ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی‌‌و شه‌رعی پێكدێت.
ئه‌بوبه‌كر به‌غداد ی سه‌رۆكی رێكخراوه‌كه له لوتكه‌ی هه‌ڕه‌می داعشدایه حاكمی ره‌های رێكخراوه‌كه‌یه‌‌و ده‌سه‌اڵتی ته‌واوی هه‌یه ،ئه‌میرو به‌رپرسانی رێكخراوه‌كه‌و سه‌ركرده‌كان داده‌نێت
دوای كۆنترۆڵكردنی ش����اره‌كانی موسڵو تكری����ت له‌س����ه‌ره‌تای مانگ����ی حوزه‌یرانی ئه‌مس����اڵدا ،داعش بوه‌ت����ه یه‌كێكه له ناوه دیاره‌كان����ی میدی����ای ناوخۆی����یو جیهانی. ئه‌م رێكخراوه به‌هۆی ئهو ش����ێوازی نهێنی پارێزیی����هی په‌ی����ڕه‌وی ده‌كات ،تائێس����تا به‌فه‌رم����ی په‌یك����ه‌ره‌ی به‌ڕێوه‌ب����ردن‌و رێكخستنی خۆی ئاش����كرا نه‌كردوه ،به‌اڵم توێژه‌ران‌و شاره‌زایانی گروپه ئیسالمیه‌كان‌و ئ����هو به‌ڵگان����هی ده‌س����تكه‌وتون ،چۆنێتی به‌ڕێوه‌بردنی ده‌س����ته‌و ئه‌نجومه‌نه‌كانی ئهو رێكخراوه‌‌و به‌رپرسه‌كانی رونده‌كه‌نه‌وه. به‌غدادی ..حاكمی ره‌ها رێكخراوی داعش به‌ش����ێوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌م ی به‌ڕێوه‌ده‌برێت ،ئه‌بوبه‌كر به‌غدادی سه‌رۆكی رێكخراوه‌ك����ه له لوتك����هی هه‌ڕه‌مه‌كه‌دایه. حاكمی ره‌های رێكخراوه‌كه‌یه‌‌و ده‌س����ه‌اڵتی ت����ه‌واوی هه‌ی����ه ،ئه‌می����رو به‌رپرس����انی رێكخراوه‌ك����هو س����ه‌ركرده‌كان داده‌نێ����ت، ده‌توانێت فه‌رمان بۆ ئه‌نجومه‌نی س����ه‌ربازی ده‌ربكات ،له‌س����ه‌ر ه����ه‌ر بڕیارێكیش رازی نه‌بێت ڤیتۆی ده‌كات‌و ره‌تیده‌كاته‌وه.
ئه‌بوبه‌کر به‌غدادی
كه‌س����ه ،پێكدێن له‌س����ه‌ركرده ش����ه‌رعی‌‌و مێژوییه‌كان����ی رێكخراوه‌ك����ه ،به‌غ����دادی ئه‌ندامه‌كان����ی هه‌ڵده‌بژێ����رێ .ئه‌رك����ی ئه‌م ئه‌نجومه‌ن����ه متمانه به وال����ی ویالیه‌ته‌كان‌و ئه‌میره‌كان ده‌به‌خشێت‌و پێشكه‌شی به‌غدادی ده‌كات ،تاوه‌كو دوا بڕیاریان له‌سه‌ر بدات به ره‌تكردنه‌وه یان به په‌سه‌ندكردن. ئه‌ندامان����ی ئ����ه‌م ئه‌نجومه‌ن����ه ده‌توانن پێش����نیاری البردنی ئه‌میرو فه‌رمانداره‌كانی رێكخراوه‌كه بكه‌ن ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵتی البردنی ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی ئ����ه‌م ئه‌نجومه‌نه ئه‌ب����و ئه‌حمه‌د عه‌لوان ی ئهو كه‌س����انه ته‌نه����ا له‌ده‌س����تی ئه‌بوبه‌كر له‌گه‌ڵ س����ێ ئه‌ندامی دیكه‌دا سه‌رۆكایه‌تی به‌غدادییه. ده‌كات .ئه‌ركی ئ����ه‌م ئه‌نجومه‌نه پالندانان‌و ده‌سته شه‌رعییه‌كان سه‌رپه‌رشتی س����ه‌ركرده س����ه‌ربازییه‌كان‌و ئه‌بو محه‌مه‌د عانی سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات، به‌دواداچونی ش����ه‌ڕه‌كانه .به‌غ����دادی دوای راوێژكردن به ئه‌نجومه‌نی ش����ورا ،سه‌رۆكی ئه‌م ده‌س����ته‌یه دو ئه‌ركی س����ه‌ره‌كی هه‌یه، یه‌ك����ه‌م ق����ه‌زاوه‌ت‌و حوكمدان له‌س����ه‌ر ئهو ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی هه‌ڵده‌بژێرێت. كێش����هو ناكۆكیان����هی روده‌دان‌و روبه‌ڕوی ئه‌م ده‌سته‌یه ده‌كرێته‌وه .ئه‌وه‌ش خۆی له ئه‌نجومه‌نی شورا له‌الیه‌ن ئه‌بو ئه‌ركان عامری سه‌رۆكایه‌تی به‌جێهێنانی فه‌رمانه ش����ه‌رعیه‌كان‌و فه‌رمان ده‌كرێت‌و ژم����اره‌ی ئه‌ندامه‌كانی ( )11 - 9به‌چاكه‌و نه‌هیكردن له خراپه ده‌بینێته‌وه.
ده‌زگای میدیایی فورقان ئه‌ركی دوه‌می ده‌سته‌ی شه‌رعی رێنوێنی‌‌و ئ���ه‌م ده‌زگایه هه‌ش���ت س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر بانگه‌وازو په‌روه‌رده‌كردنی ئه‌ندامانه‌‌و خه‌ڵكی ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌اڵتیانه له‌سه‌ر بیروڕاو بۆ باڵوكردنه‌وه‌ی چاالكی���ه‌كان‌و گه‌یاندن ی په‌یامه‌كانیان دروستكراوه ،ب ه دامه‌زراوه ی بۆچونه‌كانی رێكخراوه‌كه. فورقان ناوده‌برێت .سه‌رپه‌رش���ت ی سایت‌و تۆڕو په‌یجه‌كانی س���ه‌ر به داعش ده‌كات. ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی‌‌و هه‌واڵگری ئه‌رك����ی ئ����ه‌م ئه‌نجومه‌ن����ه دابینكردنی له‌الی���ه‌ن ئه‌بو ئه‌س���یر عه‌مرو عه‌به‌س��� ی ش����وێنی مان����هوهی به‌غ����دای‌‌و دیاریكردن ی س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێ���ت ،هه‌روه‌ه���ا ئه‌بو واده‌ی چاوپێكه‌وتن‌و دیدارو كۆبونه‌وه‌كانی‌‌و محه‌م���ه‌د عه‌دنان���ی پۆس���تی وته‌بێ���ژ ی گواستنه‌وه‌یه‌تی له‌شوێنێكه‌وه بۆ شوێن ی تر ،رێكخراوه‌كه‌ی هه‌یه. هه‌روه‌ها سه‌رپه‌رشتی جێبه‌جێكردنی حوكمی ده‌سته‌ی دارایی ده‌سته شه‌رعیه‌كان ده‌كات .ئه‌ركێكی دیكه‌ی ئه‌رك���ی ئ���ه‌م ده‌س���ته‌یه دابینكردن��� ی ئ����ه‌م ئه‌نجومه‌نه پاراس����تن‌و رێگریكردنه له دزه‌كردنه ناو رێكخراوه‌كه له‌الیه‌ن كه‌س����انی پ���اره‌و كۆمه‌ك ی مادییه ب���ۆ رێكخراوه‌كه، یه‌كێك���ه ل���ه ده‌زگا گرنگه‌كان��� ی داعش. نامۆو نه‌یارو ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كانه‌وه. ئه‌بو عه‌لی ئه‌نباری ئه‌فس����ه‌ری پێش����وی سه‌رپه‌رش���تی پاره‌و دارای���ی رێكخراوه‌ك ه هه‌واڵگ����ری عێ����راق س����ه‌رۆكایه‌تی ئ����ه‌م ده‌كات ،له‌ئێستاش���دا داع���ش به‌یه‌كێك ل ه ئه‌نجومه‌نه ده‌كات .ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ش له سێ ده‌وڵه‌مه‌ندتری���ن رێكخ���راوه‌كان له‌جیهاندا ئه‌ن����دام پێكدێت ،كه هه‌مویان له س����وپای داده‌نرێت‌و به‌پێ���ی راپۆرته‌كان ی هه‌واڵگر ی رژێمی پێشوی عێراقدا ئه‌فسه‌ری هه‌واڵگری ئه‌مریكا خاوه‌نی زیاتر له دو ملیار دۆالرن. ئه‌م رێكخراوه بۆ دابینكردن ی الیه‌نی ماد ی بون.
پشت به‌چه‌ند س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ده‌به‌ستێت، له‌وان���ه :لهو ناوچانه ی ده‌س���ه‌اڵتیان هه‌ی ه باجی���ان له‌س���ه‌ر خه‌ڵك���ه ده‌وڵه‌مه‌نده‌ك ه داناوه‌و ده‌بێ���ت ( )%2.5داهاتیان بده‌ن ه رێكخراوه‌كه ،هه‌روه‌ها سه‌رانه "جیزیه" لهو هاواڵتی ه مه‌سیحیانه وه‌رده‌گرن كه له‌سنور ی قه‌ڵه‌مڕه‌وییاندا ده‌ژین .ئه‌م ه جگه‌له‌وه‌ی هه‌ر كه‌لوپ���ه‌ل‌و موڵك‌و ماڵێك ی ئهو الیه‌نانه‌یان ده‌ست بكه‌وێت ك ه شه‌ڕیان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن، ئه‌وا راسته‌وخۆ ده‌یكه‌ن ب ه موڵكی خۆیان. رفاندن ی هاواڵتیان‌و ئازادكردنیان له‌به‌رانبه‌ر پاره‌دا س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ی دیكه ی داهات ی ئه‌م رێكخراوه‌یه. راپ���ۆرت‌و زانیاریی���ه میدیایی���ه‌كان ب���اس له‌وه‌ده‌ك���ه‌ن دوای كۆنترۆڵكردن��� ی موسڵ ده‌س���تیان به‌س���ه‌ر ( )425ملیۆن دۆالر ی بانكه‌كان���ی ئ���هو ش���اره‌دا گرتوه. به‌گوێ���ره‌ی راپۆرتێك���ی تۆڕی س��� ی ئێن ئێن ی ئه‌مریكی ،داع���ش له‌الیه‌ن رێكخراوو هه‌ندێك له‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی كوه‌یت‌و قه‌ته‌رو سعودییه‌وه هاوكاری مادی ده‌كرێت.
ده‌وڵه‌ت ی قانون :كۆنترۆڵكردن ی كه‌ركوك له‌الیه‌ن كورده‌و‌ه كاتیه‌و كۆتای ی دێت ئا :بارام سوبحی دو پارله‌مانتار ی لیستی ده‌وڵه‌تی قانون رایده‌گه‌یه‌نن كۆنترۆڵكردنی كه‌ركوك‌و ناوچه جێناكۆكه‌كان له‌الیه‌ن هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌وه كاتیه‌و بۆ پاراستنی ئهو ناوچانه‌یه ،هه‌روه‌ك راشیده‌گه‌یه‌نن چه‌ندین بژارده‌ی قانونی‌‌و ده‌ستوری بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی ئهو ناوچانه هه‌ن ،داواشده‌كه‌ن به‌رپرسانی كورد به‌حیساباتی خۆیاندا بچنه‌وه. دوای ئهوهی له‌سه‌ره‌تای مانگی حوزه‌یرانی رابردودا ،گروپی داعش په‌الماری شاری موسڵ ی داو دواتر به‌ره‌و دیاله‌و كه‌ركوك‌و سه‌اڵحه‌دین كش���ان ،هێزه‌كان���ی پێش���مه‌رگه بڕیاریاندا به‌پاراس���تنی س���نوره‌كانی كوردس���تان لهو ناوچانه‌ی كه مادده‌ی ( )140ده‌یانگرێته‌وه‌و به‌ناوچه جێناكۆكه‌كان ناوده‌برێن. دوای كۆنترۆڵكردنی ناوچه جێناكۆكه‌كان، س���ه‌رۆكی هه‌رێم‌و به‌رپرسانی بااڵی حیزبی‌‌و حكومی له كوردستان رایانگه‌یاند ،هێزه‌كانی پێشمه‌رگه لهو ناوچانه ناكشێنه‌وه .هه‌فته‌ی رابردو مه‌س���عود بارزانی س���ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌وتارێكدا له پارله‌مانی كوردستان رایگه‌یاند بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی ئهو ناوچانه بۆ سه‌ر هه‌رێمی كوردستان راپرسی ده‌كه‌ن‌و هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌ش ل���هو ناوچانه ناكش���ێنه‌وه. ه���ه‌روه‌ك بارزانی رایگه‌یاند تائێس���تا ()53 پێش���مه‌رگه لهو ناوچانهو له روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی
به‌خۆیان���دا بچنه‌وه" .ئهو نیگه‌رانه له‌وه‌ی ك ه گروپی داعشدا گیانیان له‌ده‌ستداوه. هێزه كوردییه‌كان دۆخی ئێس���تای عێراقیان لێدوان‌و هه‌ڵوێس���تی به‌رپرس���انی ههرێم قۆس���تۆته‌وه بۆ كۆنترۆڵكردنی ئهو ناوچانهو س���ه‌باره‌ت به‌ئاین���ده‌و چاره‌نوس���ی ناوچه ده‌ڵێت "كورده‌كان بارودۆخی مه‌ترس���یداری جێناكۆكه‌كان ،كاردان���هوهی جیاوازی الیه‌نه ئێس���تای عێراقیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی عێراقیه‌كانی لێكه‌وت���هوه ،له‌الیه‌ن خۆیانه‌وه خۆیان به‌كاریانهێناوه ،بۆیه ده‌بێت به‌باش���ی پارله‌مانتارانی ده‌وڵه‌ت���ی قانون كه له‌الیه‌ن به‌حیساباتی خۆیاندا بچنه‌وه". نوری مالیكی سه‌رۆك وه‌زیرانه‌وه سه‌رۆكایه‌تی به‌گوێ���ره‌ی ده‌س���توری عێراق س���نوری ده‌كرێت ،به‌توندی به‌رپه‌رچی ئهو لێدوانانه‌یان ده‌س���ه‌اڵتی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م ،وات���ه ئهو دای���هوه ،ته‌نان���ه‌ت پارله‌مانتارێكی���ان ناوچان���هی تا پێش روخانی رژێمی به‌عس له رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ركوك له‌الیه‌ن پێشمه‌رگه‌وه نیسانی ( )2003له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمدا بوه داگیركراوه. ده‌كات���ه ( )41939ك���م ،2واتا ()%48.6ی پارله‌مانتاری ده‌وڵه‌تی قانون عه‌لی عه‌الق، خاكی باش���وری كوردستان .ئهو ناوچانه‌شی كۆنترۆڵكردنی سنوره‌كانی كوردستان له‌الیه‌ن به جێناكۆك ناوده‌برێن روبه‌ره‌كه‌ی ()44330 هێزه‌كان���ی پێش���مه‌رگه‌وه ب���ه داگیركردن ك���م 2وات���ا ()%51.4ی خاك���ی باش���وری ناوده‌ب���ات ،ئهو ده‌ڵێ���ت "بهدڵنیاییهوه ئه‌م كوردس���تان پێكدێنیت .له‌دوای روداوه‌كانی داگیركردن‌و كۆنترۆڵكردنه كاتیه‌و بۆ پاراستنی موس���ڵه‌وه تائێس���تا ( %65بۆ )%75خاكی ئهو ناوچانه‌یه‌‌و ئه‌وه‌ش كارێكی ئاس���اییه". ناوچ���هی جێناك���ۆك ئازادك���راوه‌وه‌و له‌ژێر له‌ب���اره‌ی لێدوان���ی به‌رپرس���انی هه‌رێمه‌وه، كۆنترۆڵی پێشمه‌رگه‌دایه. عه‌الق ده‌ڵێت "لێدوانی هه‌ندێك له به‌رپرسانی پارله‌مانتارێكی دیكه‌ی لیس���تی ده‌وڵه‌تی كورد ،كه جارێكی دیكه ئهو ناوچانه راده‌ست قانون پێیوایه به كۆنترۆڵكردنی ئهو ناوچانه ناكه‌نه‌وه ،ئ���هوه بابه‌تێكی تره‌و به‌م نزیكانه له‌الیه‌ن پێش���مه‌رگه‌وه ،كورد ده‌رگای گرفتی گه‌ل وه‌اڵمی خۆی لهوبارهیهوه ده‌بێت". به‌ڕوی خۆیدا كردۆته‌وه ،نه‌وه‌كو كێش���ه‌كانی له‌ده‌س���توری هه‌میش���ه‌یی عێراق���دا ك���ه س���اڵی ( )2005په‌س���ه‌ندكرا ،ماده‌ی ( )140كۆتایی س���اڵی ( )2007بو ،به‌اڵم تائێس���تا چاره‌سه‌ر كردبێت. پارله‌مانت���اری ده‌وڵه‌تی قانون هه‌نا تائی، ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنی كێش���هی كه‌رك���وك‌و ته‌نها قۆناغی ئاسایكردنه‌وه جێبه‌جێكراوه. پارله‌مانتار عه‌لی عه‌الق ،باس له‌وه‌ده‌كات پێیوایه مافی كورد نیه ده‌س���ت به‌سه‌ر ئهو ناوچه كوردس���تانیه‌كانی دهرهوهی هه‌رێمی كوردس���تان دیاریك���را ،س���ێ قۆناغیش بۆ بۆ گێڕانه‌وه‌ی كه‌ركوك‌و ناوچ ه جێناكۆكه‌كان ناوچانه‌دا بگرێت ،هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "كورده‌كان جێبه‌جێكردن���ی ئهو ماده‌ی���ه دانرا كه بریتی بۆ ژێر ده‌سه‌اڵتی حكومه‌ت ی ناوه‌ندی ،بژارده‌ی ب���ه‌م كاره‌ی���ان ده‌رگای گرفت���ی گه‌وره‌یان بون له ئاسایكردنه‌وه ،سه‌رژمێری‌‌و راپرسی ،ده‌س���توری‌‌و قانونی ههیهو ده‌ڵێت "پێویسته به‌سه‌ریان خۆیاندا له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌ندی‌‌و دوا واده‌ی جێبه‌جێكردن���ی ئ���هو ماده‌یه‌ش ك���ورده‌كان به‌باش��� ی پێداچون���هوه بكه‌ن‌و گه‌لی عێراقدا كردۆته‌وه" .راش���یده‌گه‌یه‌نێت
ناوچه جێناكۆكه‌کان روبه‌ره‌كه‌ی ( )44330كم 2واتا ()%51.4ی خاكی باشوری كوردستان له‌دوای روداوه‌كانی موسڵه‌وه تائێستا ( %65بۆ )%75 ئازادكراوه
پرۆفایل
7
ب���ژارده‌ی ده‌س���توری‌‌و قانون���یو قه‌زایی بۆ وه‌رگرته‌وه‌ی كه‌ركوك‌و ناوچه جێناكۆكه‌كان له‌ده‌ستی كورد هه‌یه. له‌ئێس���تادا س���ه‌نته‌ری ش���اری كه‌ركوك‌و قه‌زاكان���ی داق���وق‌و دبس له‌ژێ���ر كۆنترۆڵی هێزه‌كان���ی پێش���مه‌رگه‌دان ،ب���ه‌اڵم قه‌زای حه‌ویج���هو ناحیه‌كانی ره‌ش���ادو ری���از له‌ژێر كۆنترۆڵ���ی چه‌كداره‌كان���ی داعش���دان ،واته له‌كۆی ()9659كم 2روبه‌ری خاكی كه‌ركوك، تائێس���تا نزیك���هی ( %35ب���ۆ )%40ئازاد نه‌كراوه. ل���ه س���نوری پارێ���زگای دیاله تائێس���تا نزیكه‌ی نزیكه‌ی ( )%50خاكی كوردس���تانی ئهو پارێزگایه‌یه له‌ژێ���ر كۆنترۆڵی هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌دایه .له پارێزگای سه‌اڵحه‌دینیش خاكی ئازادك���راو نزیك���هی ( )%60ده‌بێت‌و خاك���ی ئازادنه‌ك���راوی كوردس���تانیش لهو پارێزگای���ه نزیك���هی ( )%40ده‌بێ���ت .ل���ه پارێ���زگا ی نه‌ین���ه‌واش نزیك���هی له ()%85 ی خاك���ی كوردس���تانی ئازادك���راوه‌و له‌ژێر كۆنترۆڵی پێشمه‌رگه‌دایه. خانم���ه پارله‌مانت���ار هه‌نا تائ���ی ،ئاماژه به‌وه‌ده‌كات به ئازادكردنی ئهو ناوچانه هه‌رێمی كوردستان خۆی له‌به‌ره‌ی "به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی گه‌ل���ی عێ���راق دان���اوه ،كاتێ���ك هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌ی بردۆت���ه كه‌رك���وك‌و ناوچ���ه جێناكۆكه‌كان‌و ره‌تیانكردۆته‌وه بكشێنه‌وه"، هۆكاری ئ���ه‌م بۆچونه‌ش���ی ده‌گێڕێته‌وه بۆ ئهوهی "تائێس���تا به‌پێی ده‌ستور چاره‌نوسی ئهو ناوچانه یه‌كالنه‌كراوه‌ته‌وه".
ل����ه نوس����ینگه‌ی جه‌عف����ه‌ری‌‌و مالیك ی كاریك����ردوه ،كه‌متری����ن ده‌ركه‌وتن����ی له راگه‌یاندنه‌كانه‌وه هه‌بوه ،سه‌رنج‌و گومانی زۆر له‌سه‌ر رابردوی هه‌یه ،به‌اڵم له‌ئێستادا یه‌كێك����ه له پاڵێ����وراوه به‌هێ����زه‌كان بۆ شوێنگرتنه‌وه‌ی مالیكی :تارق نه‌جم. ت����ارق نه‌جم عه‌ب����دواڵ ل����ه ته‌مموزی ( )1946له ناس����رییه له‌دایكبوه ،باوكی سه‌رۆكی هۆزی سه‌عداوییه بوه له قه‌زای ش����ه‌تره‌ی پارێزگای زیقار ،له‌ئێستاش����دا موحانی برای بوه‌ته سه‌رۆك هۆز .كۆلێژی ش����ه‌ریعه‌ی له زانكۆی به‌غدا ته‌واوكردوه. س����اڵی ( )1976عێراقی به‌ره‌و میس����ر جێهێش����توه ،له زانكۆی ئه‌زهه‌ر ماسته‌رو دكتۆرای له زمانی عه‌ره‌بیدا هێناوه. سه‌رچاوه ش����یعه‌كان باس له‌وه‌ده‌كه‌ن نه‌جم له‌كۆتایی شه‌سته‌كانه‌وه په‌یوه‌ندی به‌حیزب����ی ده‌ع����وه‌وه كردوه ،له‌ترس����ی ده‌س����تگیركردن‌و له‌س����ێداره‌دان چوه‌ته میس����ر .به‌اڵم هه‌ندێك سه‌رچاوه‌ی دیكه ده‌ڵێن ئه‌وكاته‌ی له‌میس����ر بوه په‌یوه‌ندی به‌هه‌واڵگری عێراقه‌وه هه‌بوه‌و تا خوێندنی ته‌واوك����ردوه ،مانگان����ه ( )400دۆالری له باڵێوزخانه‌ی عێراق وه‌رگرتوه. هه‌رچه‌نده الیه‌نگران����ی حیزبی ده‌عوه ب����اس له‌وه‌ده‌كه‌ن نه‌ج����م یه‌كێك بوه له نه‌یاره‌كان����ی رژێم����ی به‌ع����س‌و چه‌ندین چاالكی سیاس����یو میدیایی هه‌بوه ،به‌اڵم نه‌یاره‌كانی ئهوه ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌و ده‌ڵێن تا روخانی رژێمی به‌عس له‌س����اڵی ()2003و گه‌ڕان����هوهی بۆ عێراق ،هی����چ چاالكیه‌كی نهبوه. دوای وه‌رگرتن����ی بڕوانام����هی دكتۆرا، له‌س����ااڵنی ( )1986 - 1981له زانكۆی ی جه‌ده‌ی مه‌لی����ك عه‌بدولعه‌زیز له‌ش����ار سعودییه وانه‌ی وتۆته‌وه ،پاشان چوه‌ته زانك����ۆی ئیم����ارات‌و تا س����اڵی ()1991 له‌وێ وانه‌ی وتۆت����هوه .دواتریش به‌هۆی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی گرێبه‌س����ته‌كه‌ی چوه‌ته یه‌م����هنو تا ( )2001له زانكۆی س����ه‌نعاو له كۆلێژی ئاداب وانه‌ی وتۆته‌وه .س����اڵی ( )1996پله‌ی پرۆفیس����ۆری وه‌رگرتوه. س����اڵی ( )2001چوه‌ته له‌ن����ده‌ن‌و داوای مافی په‌نابه‌ری سیاسی كردوه. دوای روخان����ی به‌ع����س ل����ه()2003 گه‌ڕاوه‌ت����هوه عێ����راق ،له‌حكومه‌تی كاتی عێراقدا بۆ بریكاری وه‌زیری خوێندنی بااڵ پاڵێوراوه ،به‌اڵم حاكمی مه‌ده‌نی ئه‌مریكی ئه‌وكات����ی عێراق پ����ۆڵ بریم����ه‌ر رێگه‌ی پێنه‌داوه .له‌سه‌رده‌می سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیبراهی����م جه‌عفه‌ریدا ،بوه‌ته به‌ڕێوه‌به‌ری كارگێڕی له نوسینگه‌كه‌ی. به‌ناوبانگبونی نه‌ج����م ،هاوكاته له‌گه‌ڵ یه‌ك����ه‌م كابینه‌ی ن����وری مالیكی ،چونكه له‌ساڵی ( )2006له‌سه‌ر داوای عه‌بدولحه‌لیم زه‌هری ش����ێخی حیزبی ده‌عوه ،كراوه‌ته به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی نوسینگه‌كه‌ی مالیكیو پێنج س����اڵ ل����هو پۆس����ته‌دا ماوه‌ته‌وه. دواتریش بوه‌ته راوێژكارو یه‌كێك له كه‌سه نزیكه‌كانی مالیكیو پۆستی سه‌ركردایه‌تی له حیزبی ده‌عوه وه‌رگرتوه. ئهو به كه‌س����ێكی هێمن‌و نهێنی پارێزو وردو رێك ل����ه به‌جێهێنان����ی كاره‌كانیدا ده‌ناس����رێته‌وه .هه‌روه‌ه����ا به‌كه‌م����ی له میدیاوه ده‌رده‌كه‌وێت ،هه‌ندێك كه‌س����یش به‌عه‌ب����د حه‌مودی س����كرتێری س����ه‌دام حس����ێنی ده‌ش����وبهێنن .ته‌نانه‌ت ده‌ڵێن جارێك پارله‌مانتار س����ه‌لمان جومه‌یلی له شێخ خالید عه‌تیه‌ی س����ه‌رۆكی قه‌واره‌ی ده‌وڵه‌تی قانونی پرس����یوه :تارق نه‌جم چ كاره‌یه؟ ئه‌ویش وتویه‌تی :نازانم. به‌ده‌ر له‌وه‌زیفه حكومیه‌كه‌ی به‌شداری چه‌ند چاالكیه‌كی سیاس����ی ك����ردوه ،كه دیارترینیان ئه‌ندامێتی له‌ش����اندی عێراق بوه له‌كات����ی واژوكردن����ی رێكه‌وتنامه‌ی ئه‌من����ی له‌گ����ه‌ڵ ئه‌مری����كا ،هه‌روه‌ها بۆ هێوركردن����هوهی په‌یوه‌ندییه‌كان����ی نێوان هه‌ولێ����رو به‌غدا س����ه‌ردانی كوردس����تانی كردوه ،له‌كاتی سه‌رهه‌ڵدانی خۆپیشاندانی س����وننه‌كانی پارێزگای ئه‌نباریش����دا ،بۆ دانوس����تاندن له‌گه‌ڵیان����دا نوێنه‌رایه‌ت����ی مالیكی كردوه. له‌هه‌ڵبژاردن����ی پارله‌مان����ی عێراق����دا ل����ه ( )4/30س����ه‌رۆكایه‌تی كه‌مپه‌ین����ی هه‌ڵبژاردنی لیس����تی ده‌وڵه‌ت����ی قانونی ك����ردوه .چ����اوی ب����ه عه‌لی سیس����تانی مه‌رجه‌ع����ی ب����ااڵی ش����یعه‌كان كهوتوه، ده‌وترێت پش����تیوانی ناوب����راوی هه‌یه بۆ ئهوهی ببێته س����ه‌رۆك وه‌زیرانی داهاتوی عێراق.
8
ئابوری
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
پاره‌ی زه‌كاتی كوردستان سااڵنه نزیكه‌ی 100ملیۆن دۆالره
ی ئه‌وقافیش بێ ئه‌نجامه" ی وه‌زاره‌ت "%10ی ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان زه‌كات ده‌ده‌ن ،پرۆژه‌كه ئا :ئاسۆ سه‌راوی وته‌بێژی یه‌كێت ی وه‌به‌رهێنه‌رانی كوردستان باس لهوه ده‌كات ،ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ی هه‌رێمبه‌ته‌واوه‌تی زه‌كات بده‌ن ،ئه‌وا پاره‌ی زه‌كات ده‌گاته80تا100ملیۆن دۆالر ،به‌اڵم وه‌ك ئهو ده‌ڵێت "نزیكه ی %10ی ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان زه‌كات ده‌ده‌ن". پسپۆڕێكی ئابوری ئیسالمییش جه‌خت لهوه دهكاتهوه ،كه به‌شێك له‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان له‌فه‌لسه‌فه ی زه‌كات تێنه‌گه‌یشتون‌و وته‌بێژ ی وه‌زارت ی ئه‌وقافیش باس لهو پرۆژه‌یه‌یان ده‌كات ك ه هه‌یان ه بۆ كۆكردنه‌وه‌ی پاره‌ی زه‌كات. به‌شێكی كه‌م ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان زه‌كات ده‌ده‌ن وته‌بێ���ژی یه‌كێت���ی وه‌به‌رهێنه‌ران��� ی كوردس���تان یاس���ین مه‌حمود ره‌شید ئهوه ئاش���كرا ده‌كات ئه‌گ���ه‌ر ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ی هه‌رێمی كوردس���تان ،هه‌مویان به‌باش��� ی پ���اره‌ی زه‌كات بده‌ن ،ئه‌وا پاره‌كه له‌نێوان 80تا100ملی���ۆن دۆالردا ده‌بێت ،به‌اڵم وه‌ك ئهو باس���ی ده‌كات ته‌نه���ا نزیكه ی %10ی ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌كان ئه‌وی���ش به‌كه‌موكوڕیه‌و‌ه زه‌كات���ی پاره‌كانی���ان ده‌رده‌ك���ه‌ن ،هه‌ر به‌پێ���ی زانیاریه‌كانی ئهو ،نزیكه ی 10هه‌زار كه‌س له‌هه‌رێمدا س���ه‌روه‌ت‌و سامانه‌كه‌یان له‌س���هرو 5ملیۆن دۆالره‌وه‌یه ،كه نزیكه ی 3ه���ه‌زارو 300كه‌س���ێكیان له‌س���نور ی پارێزگای سلێمانیدایه"،ئه‌گه‌ر هه‌مو ئه‌وان ه به‌ته‌واوه‌تی زه‌كات بده‌ن ئه‌سته‌م ه هه‌ژارێك له‌كوردستاندا بمێنێ". ناوب���راو ئه‌وه‌ش ناش���ارێتهوه ك ه له‌رو ی زه‌كاتدان���هوه ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان���ی هه‌ولێ���ر له‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان���ی س���لێمانی باش���ترن، هه‌روه‌ه���ا ره‌خنه له‌وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقافیش ده‌گرێت بهوه ی چه‌ندین ساڵه پڕۆژه‌یه‌كیان
هه‌ی���ه بۆ كۆكردنه‌وه‌ی پاره‌ی زه‌كات وه‌كو هه‌مو واڵتانی ئیسالمی ،به‌اڵم تائێستا ئهو پرۆژه‌یه نه‌چۆته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه. "پێشبینی ده‌كه‌م پاره‌ی زه‌كاتی ئه‌مساڵ له‌پار كه‌متر بێت" وته‌بێ���ژ ی وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقاف‌وكاروبار ی ئایین ی مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندی ،لهبارهی كه‌م ی دانی زه‌كات ،هه‌مان بۆچون ی به‌زیاتریشه‌و‌ه ههیهو پێیوای���ه ئه‌گ���ه‌ر ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ی كوردستان به‌ته‌واوه‌ت ی زه‌كات له‌سه‌رو‌هت‌و س���امانه‌كانیان ده‌ربكه‌ن ،نه‌ك یه‌ك كه‌س ی ه���ه‌ژار له‌هه‌رێم���دا نامێن���ی ،به‌ڵكو وه‌ك ئ���هو ده‌ڵێ���ت "ئه‌گ���ه‌ر ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ی كوردس���تان به‌ته‌واوه‌ت���ی زه‌كات ب���ده‌ن، ده‌توانین به‌پاره‌ی زه‌كات یارمه‌تی هه‌ژار ی واڵتانی تریش بده‌ین ن���ه‌ك هه‌ژاری واڵت ی خۆمان".به‌پێی زانیاریه‌كانی ئهو وته‌بێژه ی وه‌زاره‌ت ی ئه‌وقاف س���اڵی پێش���و له‌هه‌مو هه‌رێمی كوردستاندا نزیكه ی 30بۆ40ملیۆن دۆالر پ���اره‌ی زه‌كات‌و س���ه‌رفتر‌ه له‌الیه‌ن موسڵمانانه‌وه‌دراوه ،به‌اڵم به‌دور ی زانی له‌م قه‌یرانه داراییه‌ی ئه‌مساڵدا هه‌مان بڕه پاره بدرێته‌و‌ه به‌تایبه‌ت له‌بواری زه‌كاتداندا ئهو وتی "من خه‌ڵك ده‌ناسم ك ه موچه‌یه‌ك ی باش ی حكومی ی هه‌یه س���اڵی پێش���و به‌ته‌واوه‌ت ی پاره‌ی زه‌كات ی ده‌ركردوه ،به‌اڵم ئه‌مس���اڵ به‌ه���ۆی دواكه‌وتنی موچ���هوه ئاماده‌نیی ه زه‌كات بدات ،بۆی ه پێشبین ی ده‌كه‌م پاره ی زه‌كاتی ئه‌مساڵ له‌پار كه‌متربێت". پرۆژه‌كه ی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف چی به‌سه‌ر هات؟ لهبارهی پ���رۆژه‌ی ده‌زگا ی كۆكردنه‌وه ی زاكات‌و سه‌رفتره له‌كوردستان ،نه‌قشبه‌ند ی جه‌ختی له‌سه‌ر ئهوه كرده‌وه ،ك ه تائێستاش به‌ج���د ی كار بۆ ئ���هو پرۆژه‌ی���ه ده‌كه‌ن‌و له‌س���اڵ ی 2009وه خه‌ریكی چاره‌سه‌ركردن ی
كه‌موكوڕیه‌كان���ی پرۆژه‌كه‌نله‌ئێستاش���دا پرۆژه‌ك��� ه له‌ئه‌نجومه‌ن��� ی وه‌زیران��� ی هه‌رێمه‌‌وچاوه‌ڕێ��� ی ئه‌وانن ،ئهو وتی "نازانم ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران بۆ بڕی���اری كۆتای ی لهوبارهیهوه نادات‌و بنێررێت بۆ په‌رله‌مان ی كوردس���تان ،چونك ه ته‌نها ش���وێنێك ك ه ده‌زگایه‌ك��� ی نه‌بێت بۆ كۆكردنه‌وه‌ی پاره ی زه‌كات كوردس���تانه ،له‌هه‌م���و واڵتان��� ی ئیس�ل�امیی له‌رێ���گای ده‌زگایه‌كه‌وه پاره ی زه‌كات كۆده‌كرێته‌وه‌‌و زۆرترین سودیش��� ی لێده‌بینن ،ته‌نانه‌ت له‌به‌غداش وه‌قف ی شیعه‌‌و س���ونن ه ش���وێنیان هه‌یه بۆ كۆكردنه‌وه ی پاره‌ی زه‌كات". "زۆرێك له‌فه‌لسه‌فه‌ی زه‌كاتدان تێنه‌گه‌یشتون" پس���پۆڕی ئاب���وری ئیس�ل�امیی‌‌و مامۆس���تای‌زانكۆ ی گه‌شه‌پێدانی مرۆیی د. هیوا ئه‌بوبه‌ك���ر قه‌ره‌داغ��� ی جه‌خت لهوه ده‌كات���هوه كه‌تا ئێس���تا له‌هه‌رێمدا زۆرێك له‌مس���وڵمانان له‌فه‌لس���ه‌فه‌ی زه‌كات���دان تێنه‌گه‌یش���تون‌و ئهو وت���ی "پاره‌ی زه‌كات نابێ���ت ته‌نها بدرێته خه‌ڵكانێك بۆ كاتێك ی دیاریكراو س���ود ی لێببینن‌و خه‌رج ی بكه‌ن، به‌ڵك���و ده‌كرێت بۆ پرۆژه‌یه‌ك ی وه‌به‌رهێنان س���ود ی لێببینرێ،ئ���ه‌وه‌ش فه‌لس���ه‌فه ی زه‌كاتدان���ه ،كه خه‌ڵكی له‌ه���ه‌ژاری رزگار بكه‌ی���ت ،نه‌ك ب���ۆ ماوه‌یه‌ك���ی دیاریكراو خه‌رجی بۆ دابین بكه‌یت" .ئهو پش���تگیر ی بۆچونه‌ك���ه ی وته‌بێ���ژ ی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف ده‌كات ب���هوهی ك���ه پێویس���ته حكومه‌ت ده‌زگایه‌كی ده‌س���تپاك‌و راستگۆی هه‌بێت به‌جۆرێك ك��� ه نوێنه‌ری زۆرێ���ك له‌الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌كان��� ی تێدا بێتو ئهو ده‌زگای ه به‌رپ���رس بێ���ت له‌كۆكردن���هوهی پاره ی زه‌كات‌و س���ه‌رفته‌ره له‌كوردستاندا "ئه‌گه‌ر ئهوه بكرێ���ت ده‌كرێ���ت وه‌ك پرۆژه‌یه‌ك ی وه‌به‌رهێنانی���ش لێیبڕوانی���ن‌و به‌ش���ێك
ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی كوردستان به‌ته‌واوه‌تی زه‌كات بده‌ن ،ده‌توانین به‌پاره‌ی زه‌كات یارمه‌تی هه‌ژاری واڵتانی تریش بده‌ین له‌ژێرخانی ئابوری پێببوژێنینه‌وه".لهباره ی بڕی پ���اره‌ی زه‌كاتی���ش له‌هه‌رێم���دا ئهو پسپۆڕه ئابوریه ئاماژه به‌وه‌ده‌دات به‌هۆ ی نه‌بونی ئامار‌و داتای ورد لهوبارهیهوه هیچ زانیاریه‌كی نییه. *به‌پێی ش���ه‌ریعه‌تی ئیس�ل�ام كه‌س���ی موسوڵمان ده‌بێت سااڵنه زه‌كات ی سه‌روه‌ت‌و س���امانه‌كه ی بدات ،وه‌ك لیژن���هی فتوا ی كوردس���تانیش دیاریكردوه ب���ۆ پاره ،هه‌ر موس���وڵمانێك 4ملیۆن‌و500ه���ه‌زار دینار ی هه‌بو س���اڵێك تێپه‌ڕی به‌س���ه‌ریدا ،ده‌بێت له‌س���ه‌دا دوونیو ی ئهو پاره‌یه وه‌ك زه‌كات بدات ه خه‌ڵكان ی هه‌ژار ،وات ه بۆ هه‌ر ملیۆنێك به‌رده‌م مزگه‌وتی گه‌وره‌ی سلێمانی دینار 25هه‌زار دینار بدات.
فۆتۆ :ئاوێنه
په‌رله‌مانتارێك :پێش جه‌ژن موچ هی مانگ ی شه‌ش ده‌درێت
ی موچ ه تائێستا هیچمان به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتو ه ی دارایی :بۆ دابه‌شكردن ی وه‌زاره‌ت وته‌بێژ ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د
ئه‌ندامێك ی لیژنه‌ی دارایی‌‌و كاروبار ی ئابور ی له‌په‌رله‌مانی كوردستان ئاشكرا ی ده‌كات پێش جه‌ژنی ره‌مه‌زان موچه ی مانگ ی شه‌شی فه‌رمانبه‌ران دابه‌ش ده‌كرێت،ئابوریناسێكیش ده‌ڵێت"به‌هۆ ی دواكه‌وتن ی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران خواست له‌بازاڕ كه‌مبۆته‌وه". ئه‌ندام ی لیژنه‌ی دارایی‌‌و كاروباری ئابور ی له‌په‌رله‌مان ی كوردس���تان عه‌ل ی حه‌مه‌ساڵح له‌ب���اره ی دابه‌ش���كردنی موچ���ه به‌س���ه‌ر فه‌رمانب���ه‌ران به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند"به‌پێ ی ئهو به‌دواداچونه‌ی ئێمه كردومانه هه‌رچه‌ند به‌ش���ێوه‌یه‌كی فه‌رم ی نیه،به‌اڵم قسه‌یه‌ك هه‌ی���ه كه پێ���ش جه‌ژنی ره‌م���ه‌زان موچ ه دابه‌ش بكرێت". ناوب���راو ئام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ش ك���رد ك ه ئه‌وان لێكۆڵینه‌وه‌یان كردوه به‌پشتبه‌ستن به‌ئاس���تی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت له‌هه‌رێم ی كوردس���تان ئه‌گه‌ر كێش���ه دروست نه‌بێت به‌و نه‌وت ی ئێستا هه‌ی ه وه‌كو خۆ ی پالنه‌ك ه جێبه‌جێ بكرێت "ش���ه‌ش بۆ حه‌وت مانگ ی ت���ر قه‌یرانی دارایی له‌هه‌رێمی كوردس���تان بازاڕێکی شاری سلێمانی چاره‌سه‌ر ده‌بێت". لهبارهی دابه‌ش���كردنی موچ���ه ی مانگ ی شه‌ش���ی فه‌رمانبه‌ران وته‌بی���ژ ی وه‌زاره‌ت ی رونكرده‌وه كه خواس���ت له‌زانستی ئابوری خواس���ت كاریگ���ه‌ری زۆر ده‌بێ���ت له‌بازاڕ دارای��� ی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م دلێ���ر تاریق ئه‌گه‌ر توانای مادیی نه‌بێت ئهو خواس���ت ه به‌وه‌ی له‌ئێس���تادا خواس���ت له‌سه‌رزۆرێك به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "دابه‌ش���كردنی موچهو ناچێت���ه بوار ی جێبه‌ج��� ێ نه‌كردنه‌وه ،ئهو له‌كااڵ‌و كه‌ل‌و په‌له‌كان كه‌مبۆته‌وه "خواست خش���ته ی موچهو هه‌ر زانیاریه‌كتان ویست وتی "ئێستا هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان له‌س���ه‌ر زێڕ له‌سه‌ر ئۆتۆمبیل به‌شێوه‌یه‌ك ی له‌ماڵپ���ه‌ڕی دارای���ی ئه‌گه‌ر هه‌بێ���ت ئێم ه حه‌ز ده‌كه‌ن به‌ر له‌هاتنی جه‌ژن به‌ماوه‌یه‌ك ی گشت ی كه‌مبۆته‌وه پێشینه‌كان ی خانوبه‌ره‌‌و باڵویده‌كه‌ینه‌وه،هه‌ربۆی���ه تاك���و ئێس���تا زۆر ش���تومه‌ك‌و جه‌لوب���ه‌رگ بكڕن،ب���ه‌اڵم هاوسه‌رگیری چه‌ندنی تریش نه‌ماون،هه‌مو هیچ ش���تێكمان به‌ده‌ستنه‌گه‌یش���توه تاكو به‌هۆ ی ئهوهی موچه‌ی پێنادرێت ناتوانێت ئه‌وانه ئه‌نجام���ی ئهوهی ه ك ه موچه نادرێت ئاماژه ی پێبده‌ی���ن‌و باڵوبكه‌ینه‌وه لهباره ی به‌ش���ێكی زۆر ی ئهو ش���تان ه دابین بكات به‌فه‌رمانبه‌ران‌و پاره‌ش ناخرێته بازاڕه‌وه". ئهو ئابوریناسه پێیوایه ناجێگری‌‌و ئاڵوز ی هه‌ربۆی ه ئه‌وه‌ش ده‌بێته هۆ ی كه‌مبونه‌وه ی دابه‌شكردن ی موچه‌وه". سیاسی ههرێم ی كوردستان له‌گه‌ڵ حكومه‌ت ی ئابوریناس مامۆس���تای زانك���ۆ د.خالید خواست". ناوبراو ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌ش كرد دابه‌زین ی ناوه‌ند كاریگ���ه‌ری ئابوری دروس���تكردوه حه‌یده‌ر له‌ب���اره‌ی دواكه‌وتن ی موچه‌ئه‌وه ی
شه‌ش بۆ حه‌وت مانگی تر قه‌یرانی دارایی له‌هه‌رێم چاره‌سه‌ر ده‌بێت
فۆتۆ :ئاوێن ه به‌وه‌ی ئ���ه‌وان (حكومه‌ت���ی ناوه‌ند) پاره ره‌وانه ناكه‌ن‌و كابینه‌ی تازه‌ی حكومه‌تیش پێكنه‌هاتوه‌‌و بودجه‌ش به‌مه‌به‌ست نانێرن، "ئه‌وه‌ش وا ده‌كات كارتێكی فشاری ئابور ی بدات به‌ده‌س���تی به‌غدا بۆ ئهوهی به‌رامبه‌ر به‌ئێمه‌ی به‌كاربهێنێـت". له‌ب���اره ی چۆنیه‌ت���ی چاره‌س���ه‌ركردن ی قه‌یران���ی دارای���ی له‌هه‌رێمی كوردس���تان د.خالی���د حه‌ی���ده‌ر جه‌خت له‌س���ه‌ر ئهوه دهكاتهوه له‌ئێس���تا هه‌رێمی كوردس���تان ده‌توانێت سه‌ربه‌خۆیی ئابور ی رابگه‌یه‌نێت‌و
س���ه‌ربه‌خۆیی كارگێڕیش���مان هه‌یه‌‌وئ���هو وتی "ئ���هوهی ده‌مێنێته‌وه س���ه‌ربه‌خۆی ی سیاسی ه بۆ ئهو مه‌به‌س���ته پێویسته په‌ل ه نه‌كه‌ین له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌بێت زه‌مان ی ئاست ی به‌رهه‌مهێنان سه‌رچاوه‌كانی داهاتو ئابور ی بكه‌ین،چونكه ئێس���تا ههرێم س���نوره‌كان ی له‌گه‌ڵ به‌غدا باش نیهو له‌گه‌ڵ سوریا باش نی ه له‌گه‌ڵ ئێران‌و توركیاش كه‌وتوه‌ت ه نێوان دو مه‌وقیفه‌وه،بۆیه باش���ترین چاره‌س���ه‌ر ئهوهی ه به‌بێ فشار له‌گه‌ڵ به‌غدا رێكبكه‌وین تا ئهو كاته ی به‌رهه‌مهێنان ی نه‌وت‌و داهات ی
له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان ده‌توانێت زه‌مان ی ئهوه بكات له‌رو ی سیاسیه‌و‌ه سه‌ربه‌خۆی ی خۆمان رابگه‌یه‌نین". له‌كۆتای���ی س���اڵی پێش���و زۆرێ���ك له‌فه‌رمانبه‌ران به‌ئومێدێكی زۆره‌وه چاویان له‌زیادكردن ی موچه‌كانیان بو ،به‌اڵم به‌هۆ ی ئهو گرژیانه ی كه‌وت���ه نێوان ههرێم به‌غدا، فه‌رمانب���ه‌ران نه‌ك موچه‌یان زیاد ی نه‌كرد، به‌ڵكو له‌ئێس���تادا ب���ۆ ماوه‌یه‌كی زۆریش موچه‌كانیان دواكه‌وت ،به‌پێی زانیاریه‌كان ی بریكاری ده‌ستله‌كاركێشاوه وه‌زارتی دارای ی عێ���راق فازی���ل نه‌بی له‌به‌غ���داش موچه ی فه‌رمانب���ه‌ران زیادینه‌كردوه ،ئه‌مه‌ش وه‌ك ئ���هو ده‌ڵێت "له‌به‌ر دو ه���ۆكار یه‌ك كات ی خۆش���ی وترا ئه‌گه‌ر بودجه ی 2014په‌سه‌ند ك���را موچه ی به‌ش���ێك له‌فه‌رمانبه‌ران زیاد ده‌كرێت كه تائێس���تا په‌سه‌ند نه‌كراوه ،دو داهات ی نه‌وتیش وه‌ك چاوه‌ڕوان ده‌كرا به‌و جۆره نه‌بو ،كه‌می كردوه".
لۆکاڵ
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
حكومه‌ت بنكه‌فراوان‌و پڕقه‌یرانه ،شه‌قامیش بێده‌نگه
9
"به‌شداریی ئۆپۆزسیۆنی پێشو له‌حكومه‌تدا زۆر ناله‌بارانه‌‌و چاوه‌ڕواننه‌كراو بو" ئا :ئاسۆ سه‌راوی له‌گه‌ڵ بونی قه‌یرانه‌كانی كه‌میی كاره‌با‌و به‌نزین ،دواكه‌وتنی موچه، نه‌مانی پێشینه‌كانی خانوبه‌ره‌‌و هاوسه‌رگیریی‌‌و چه‌ندینی تریش ،شه‌قام بێده‌نگه ،نوسه‌رێك ده‌ڵێت "به‌شداریی ئۆپۆزسیۆنی پێشو له‌حكومه‌تدا زۆر ناله‌بارانه‌یه ،چونكه له‌م دۆخه‌دا بێده‌نگییان هه‌ڵبژاردوه" .پسپۆڕێكی توێژینه‌وه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیش پێیوایه ئۆپۆزسیۆنی پێشو خیانه‌تی له‌شه‌قام كردوه ،به‌ڕێوه‌به‌ری رێكخراوێكی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نیش دان به‌وه‌دا ده‌نێ كه‌ڕه‌چاوی باردۆخی تایبه‌تی كوردستانیان كردوه "به‌اڵم شه‌قام هه‌ر دێته ده‌نگ". میلله‌ت باجی بێ ئۆپۆزسیۆنیی ده‌دات به‌پرس����ی حزبێ����ك ك����ه پێش����تر حزبه‌ك����هی ئۆپۆزس����ۆن ب����وه ،ب����ه‌اڵم ئێس����تا له‌ده‌س����ه‌اڵته،بۆچونی وای����ه كاریگ����ه‌ر نه‌مانیئۆپۆزس����یۆنێكی له‌محكومه‌ته‌دا بۆته‌هۆی ئهوهی میلله‌ت باجی زۆر شت بدات .په‌رله‌مانتاری پێشوی عێراق له‌فراكس����یۆنی یه‌كگرتوئوس����امه ئێستا خه‌ڵك وا هه‌ست ده‌كات بێخاوه‌نه فۆتۆ :ئاوێنه جه‌میل ،له‌الپه‌ڕه‌ی تایبه‌تی خۆی له‌تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یس����بوك له‌نوس����ینێكدا كێش����ه‌ناوخۆیه‌كانی خ����ۆی په‌رده‌پۆش بێت پێویسته النیكه‌م گۆڕان پێمانبڵێت نه‌ب����و ،بۆیه ده‌توانێ ئ����هو كاریگه‌ریه‌ی كاركردنی هیچ گۆڕانكاریه‌كی به‌س����ه‌ردا نه‌هات����وه ،ئ����هوهی گۆڕانی به‌س����ه‌ردا ب����اس له‌زۆری����ی قه‌یرانه‌كان����ی ئه‌مڕۆی كردوه ئه‌مجاره‌ش به‌ناوی مه‌ترسیه‌كانی ئ����هو مه‌ترس����یه گه‌وره‌ی����ه چیی����ه؟" .هه‌بێت". هاتوه په‌یامی ئۆپۆس����یۆنه‌كه‌ی دوێنێ‌‌و كوردستان ده‌كات،هه‌ر له‌قه‌یرانی كه‌میی داعشه‌وه ئهو هه‌وڵه ده‌دات‌و ئهو ده‌ڵێت ئ����هو رونیده‌كاته‌وه كه ج����اران به‌بونی ده‌سه‌اڵتداره‌كه‌ی ئه‌مڕۆیه". شه‌قام خیانه‌تێكی گه‌وره‌ی لێكراوه كاره‌با‌و به‌نزین‌و نه‌مانی پێش����ینه‌كانی "داع����ش ئهو مه‌ترس����یه‌یه ،ك����ه وه‌ك ئۆپۆزسیۆنێكی كاریگه‌ر خه‌ڵك ئومێدێكی ئهو جه‌خت لهوه دهكاتهوه بێده‌نگبونی هه‌ر لهو باره‌یه‌وه پسپۆری توێژینه‌وه‌ی هاوس����ه‌گیریی‌‌و خانوب����هرهو دواكه‌وتنی نیعمه‌تێك خوا داوێتی به‌م حكومه‌ته بۆ هه‌بوو هیواكانی پێدا هه‌ڵواسیبو ،به‌اڵم موچهو چه‌ندینی گرفتی تریش����هوه،كه ئهوهی كێش����هو كه‌موكوڕییه‌كانی خۆی "ئێس����تا خه‌ڵك وا هه‌س����ت ده‌كه‌ن بێ كۆمه‌اڵیه‌تی ناس����ك ق����ادر له‌لێدوانێكدا شه‌قام له‌ئاس����ت ئهو قه‌یرانانه‌ی ئێستا خاوه‌نن ،چونكه بهداخهوه ئۆپۆزسیۆنی بۆ ئاوێنه ئهوه ده‌خاته‌رو كه ش����ه‌قامی هه‌یه بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌وه كه پێش����تر چ����ۆن به‌هۆی نه‌بونی ئۆپۆزس����یۆنێكی له‌ئێستادا پێ په‌رده‌پۆش بكات". ئهو پێشیوایه به‌شداری ئۆپۆزسیۆن ی پێش����ونه‌یتوانی تاكی ئازاد به‌رهه‌مبێنێ ك����وردی خیانه‌تێكی گ����ه‌وره‌ی لێكراوه غه‌درێكی گه‌وره‌ی له‌الیه‌ن ئۆپۆزسیۆنی كاریگه‌ره‌وه ئ����هو قه‌یرانانه به‌ئاس����تی گه‌وره‌ی خۆیان باس ناكرێن‌و به‌بێده‌نگیی پێش����و ل����ه‌م حكومه‌ته‌دا‌وبێده‌نگبونیان تا له‌ئاماده‌نه‌بونی خۆشیدا شه‌قام هه‌ر به‌وه‌ی ده‌نگه ناڕازیه‌كانی س����ه‌ر شه‌قام پێشوه‌وه‌لێكراوه "ئێس����تا كاتی ئه‌وه‌یه تێده‌په‌ڕن ،ئهو ده‌نوسێ "ئاخرچۆنده‌بێ له‌ئاس����ت ئهو كێش����انه‌ی ئێس����تا هه‌یه پڕ جوڵه بێت" .ئهو به‌دوریش����ی ده‌زانێ له‌الیه‌ن هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌كانی پێشوه‌‌وه خه‌ڵكان����ی ئازادیخ����واز كۆده‌نگی����ی چاوه‌ڕواننه‌ك����راو ب����وه به‌تایب����ه‌ت بۆ ئ����هو چه‌ند حزبه‌ی ئێس����تا له‌ده‌ره‌وه‌ی به‌ناوی نوێنه‌رایه‌تبكردنه‌وه پێشكه‌شی له‌شه‌قامدا دروستبكه‌نه‌وه". واڵتبێ‌ئوپوزسیۆنبێ‌ئه‌یهاوار!". به‌ن����اوی مه‌ترس����یه ده‌ره‌كیه‌كانه‌وه ،بزوتنهوهی گۆڕان،ئهو ده‌ڵێت "به‌شداریی حكومه‌تن بتوانن فشارێكی زۆر دروست ده‌س����ه‌اڵت كراوه "ئۆپۆزس����یۆنی پێشو رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نییش ئۆپۆزس����یۆنی پێش����و له‌حكومه‌تدا زۆر بكه‌ن‌و ببنه ئۆپۆزسیۆنێكی كاریگه‌ر"ئهو خیانه‌تێكی گ����ه‌وره‌ی له‌ش����ه‌قام كرد، كێشه ناوخۆیه‌كان په‌رده‌پۆش ده‌كه‌ن بێده‌نگن نوس����هرو ره‌خنه‌گ����ر عه‌زی����ز ره‌ئوف ناله‌بارانه‌‌و پێشبینی نه‌كراو بو ،چونكه حزبانه هه‌مویان هه‌ڵگری ئایدیۆلۆژیایه‌كی هه‌رچ����ی ده‌نگ����ه ناڕازی����ه‌كان هه‌ب����و سه‌رۆكی رێكخراوی سكااڵ‌و چاودێریی له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه ئهوه ده‌خاته‌رو ئه‌گه‌ر مه‌ترسیه‌كی ئهوهنده گهوره هه‌یه تایبه‌ت به‌خۆیانن‌و كۆكردنه‌وه‌ی خه‌ڵك كۆیكرده‌وه‌و به‌ناوی نوێنه‌رایه‌تیكردنه‌وه ك����ه ده‌س����ه‌اڵتی ك����وردی هه‌میش����ه تا خه‌ڵك له‌ئاس����ت پێداویس����تیه‌كانی له‌ده‌وریان ئاس����ان نییه ،به‌اڵم پێش����تر پێشكه‌شی ده‌س����ه‌اڵتی كرد ،ده‌سه‌اڵتی ش����ڤان زه‌نگه‌ن����ه ئهوه ده‌خات����هرو كه به‌ن����اوی مه‌ترس����یه ده‌ره‌كیه‌كان����هوه رۆژانه‌ی‌‌و ئ����هو هه‌م����و قه‌یرانه‌بێده‌نگ گ����ۆڕان ئایدیۆلۆژیایه‌ك����ی دیاریكراوی پێش����و به‌تایب����ه‌ت پارت����ی ش����ێوازی به‌رپرسانی پێش����وی ئۆپۆزسیۆن نه‌ك
داعش ئهو مه‌ترسیه‌یه ،كه وه‌ك نیعمه‌تێك خوا داوێتی به‌م حكومه‌ته بۆ ئهوهی كێشه‌‌و كه‌موكوڕیه‌كانی خۆی له‌ئێستادا پێ په‌رده‌پۆش بكات وه‌ك جاران باس له‌كێش����ه‌كان ناكه‌ن، به‌ڵكو تاراده‌یه‌ك كه‌ناڵه‌كانی خۆش����یان بێده‌نگك����ردوه ،ئ����هو ده‌ڵێ����ت "ئه‌گه‌ر رێكخراوه‌كان����ی كۆمه‌ڵ����ی مه‌ده‌نیی����ش باس له‌كه‌موكوڕی����ه‌كان بكه‌ن‌و بیانه‌وێ شه‌قام بجوڵێنن ،چونكه وه‌كو پێویست ئهو كه‌نااڵنه نابن����ه هاوكاریان ئه‌وا ئهو هه‌واڵنه‌ش كاریگه‌ریه‌كی ئه‌وتۆی نابێت، ده‌بێ����ت له‌مه‌به‌دوا كه‌ناڵ����ه ئه‌هلیه‌كان ئهو ده‌وره ببینن" .ئهو نه‌شیش����ارده‌وه له‌ئێس����تادا به‌هۆی ئ����هو دۆخه نوێیه‌ی له‌عێراقدا هاتۆته ئاراوه رێكخراوه‌كانیش جۆرێ����ك بێده‌نگیی����ان هه‌ڵب����ژاردوه، به‌اڵم وتیش����ی "له‌ئاینده‌دا په‌رچه‌كردار هه‌ر دروس����ت ده‌بێت ،چونك����ه قه‌یرانه ناوخۆیه‌كان گه‌وره‌ن‌و تا سه‌ر په‌رده‌پۆش ناكرێن".
یه‌كێتی :ئه‌گه‌ر بیر له‌ده‌وڵه‌ت ی سه‌ربه‌خۆ بكهینهوه پێویست ناكات ریفراندۆم بكه‌ین "ئایا ریفراندۆم بۆ جێگا ناكۆكه‌كانه ،یاخود بۆ ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردستانه؟"
ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د په‌رله‌مانتارێكی یه‌كێتی باس لهوه ده‌كات ئه‌گه‌ر ئێمه وه‌ك كورد بیر له‌ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ ده‌كه‌ینه‌وه پێویست ناكات ریفراندۆم بكه‌ین،پسپۆرێكی یاساییش ده‌ڵێت"هیچ بڕگه‌یه‌ك له‌یاسای ده‌ستورییدا نیه ئاماژه به‌ریفراندۆم بكات".ئه‌نجامدانی ریفراندۆم له‌ناوچه دابڕێنراوه‌كان ،بۆ دیاریكردنی چاره‌نوسیان له‌به‌یاننامه‌یه‌كی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمدا هات دوای ئاڵۆزیه‌كانی ئه‌مدوایه‌ی عێراق په‌رله‌مانتار له‌فراكس���یۆنی س���ه‌وز له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان گۆران ئازاد له‌ب���اره‌ی ئه‌نجامدان���ی ریفراندۆم لهو ناوچانه‌ی له‌هه‌رێ���م دابڕاون به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د "ئه‌گه‌ر ریفران���دۆم له‌ناوچه جێگا ناكۆك���ه‌كان بكرێت كه‌واته ئێمه پابه‌ندین به‌ده‌وڵه‌ت���ی عێراقی ئه‌گه‌رنا ئێمه پێویست ناكات ریفراندۆم بكه‌ین، ئه‌گ���ه‌ر بی���ر له‌ده‌وڵه‌تی س���ه‌ربه‌خۆ بكهینهوه هه‌ر كاتێكیش قس���ه له‌سه‌ر ئ���هوه بكرێت ریفراندۆم لهو ش���وێنانه بكرێت كه‌واته ئێمه به‌شێكین له‌عێراق هه‌روه‌ه���ا م���اده‌ی 140ی���ش نامێنێت كه‌وات���ه ده‌بێ���ت بی���ر له‌به‌دیلێكی تر بكه‌ین���هوه ب���ۆ ریفران���دۆم كه‌ماده 3 له‌یاس���ای (تكوین���ی اقلیمی) س���اڵی 2008ی عێراق���ی رێگایه‌ك���ی گونجاوه كه‌ده‌ڵێت 3/1ئه‌نجومه‌نی پارێزگایه‌ك ئه‌گه‌ر ره‌زامه‌ندی بچێته سه‌ر هه‌رێمێك ئه‌گ���ه‌ر په‌رله‌مانی ئهو هه‌رێمه‌ش 3/1 ئ���هو داوایه‌ی قبوڵبو ئه‌وا ریفراندۆم بۆ ئهو ناوچه‌یه ده‌كرێت". له‌ب���اره‌ی جیابون���هوهی ههرێم���ی كوردس���تان له‌عێراق ناوب���راو ئاماژه‌ی
به‌وه‌دا ئ���هوه بڕراوه‌ته‌وه كه‌وا هه‌موان داوای جیابون���هوه ده‌ك���ه‌ن" ،ب���ه‌اڵم هیوادارم كورد ئهو كارته سوك نه‌كات‌و وه‌كو فش���ار به‌كارنه‌هێنێ���ت به‌رامبه‌ر به‌ده‌وڵه‌تان���ی دهرهوه،به‌ڵك���و بۆ بون به‌ده‌وڵه‌ت���ی س���ه‌ربه‌خۆی بێت،به‌اڵم ئ���هوهی م���ن له‌هه‌ڵوێس���تی بارزانی ده‌یخوێنم���هوه ئ���هو هه‌وڵ���ده‌دات كه ئهو كارته وه‌كو گوش���ار به‌كاربهێنێـت له‌سه‌ر ناوه‌نده سیاس���یه‌كانی عێراق‌و واڵتانی هه‌رێمی بۆ پش���تیوانی زیاتری ههرێم". لهبارهی قس���ه‌كه‌ی بارزانی كه‌وتبوی "ماده‌ی 140ته‌واوبوه‌‌و قس���هی له‌سه‌ر ناكه‌ی���ن" په‌رله‌مانتاره‌ك���هی یه‌كێتی پێیوای���ه جێبه‌جێكردن���ی م���اده‌ی 140نه به‌قس���هی س���ه‌رۆكی هه‌رێمه نه‌به‌قسه‌ی ئێمه‌یه‌‌و ئهو وتی"سه‌رۆكی هه‌رێ���م ده‌ڵێ���ت م���اده‌ی 140ت���ه‌واو بوه،ب���ه‌اڵم ریفران���دۆم ده‌كه‌ین خودی ریفراندۆم خاڵێكه له‌مه‌س���ه‌له‌ی ماده‌ی ،140له‌به‌رئه‌وه‌ی ئ���هو ماده‌یه بریتییه له‌گه‌ڕان���هوهی ك���ورده ره‌س���ه‌نه‌كان‌و ناردن���هوهی عه‌ره‌ب���ه ه���اورده‌كان‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی ك���ه‌الر‌و كفری‌‌و چه‌مچه‌ماڵ بۆ ئهو پارێزگایه‌‌و دوات���ر ئه‌نجامدانی ریفراندۆم،ئێستا ئهوهی كراوه سنوری سه‌ربازیی ههرێم گه‌یشتوه به‌و ناوچانه ماوه‌ته‌وه مه‌رجه‌عیه‌ت���ی ئیداره‌ی ئهو شوێنانه بگه‌ڕێته‌وه هه‌رێمی كوردستان، ئه‌گه‌ر له‌رێگای ریفراندۆمه‌وه بێت ئه‌وا ئێم���ه پابه‌ندین به‌ده‌وڵه‌ت���ی عێراقه‌وه ئه‌گه‌ری���ش ده‌مانه‌وێت جیابینه‌وه ئه‌وا با جیابین���هوهو مێژو س���ه‌لماندویه‌تی كه‌ئه‌و ناوچانه ش���وێنی كورده ئه‌وه‌ش چۆن ده‌بێ���ت؟ له‌رێ���گای ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك���هوه ده‌بێت كه‌تاكو ئێستا س���ه‌ركردایه‌تی كورد بیری لهوه نه‌كردوه‌ته‌وه".
په‌رله‌مانت���ار له‌فراكس���یۆنی زه‌رد له‌په‌رله‌مانی كوردستان ئاری هه‌رسین له‌ب���اره‌ی م���اده‌ی 140هوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه 140ماده‌یه‌كی ده‌س���توریه كورد 10ساڵه چاوه‌ڕێی جێبه‌جێكردنی ئهو ماده ده‌س���توریه‌یه ،كه‌تاكو ئێستا جێبه‌ج���ێ نه‌ك���راوه ،وه‌ك هه‌رس���ین ئام���اژه‌ی پێ���دا ئهوه به‌س���ێ هه‌نگاو ده‌كرێت ،یه‌كه‌م ئاساییكردنه‌وه‌یه دوه‌م س���ه‌رژمێریه سێیه‌م ریفراندۆم ئهو وتی "ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له ئاس���اییكردنه‌وه بێت هه‌ر س���اڵی یه‌كه‌م مالیك���ی نه‌یتوانی جێبه‌جێ���ی ب���كات ئ���هو ش���وێنانه‌ی ل���ه2003هوه پێش���مه‌رگه‌ی تێ���دا بوه هه‌م���و ئاساییكرابویه‌وه،مه‌س���ه‌له‌ی س���ه‌رژمێرییش هیچ هه‌نگاوێك نه‌نراوه له‌به‌رئ���هوه ئێم���ه حه‌قێك���ی خۆمانه ئهو پرۆس���ه‌یه جێبه‌ج���ێ بكرێت،ئێمه نه‌مانوت���وه ئه‌مڕۆ ریفران���دۆم ده‌كه‌ین به‌یانی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ راده‌گه‌یه‌نین ئێم���ه پرۆس���ه‌كه ئه‌نجامده‌ده‌ی���ن به‌چاودێری���ی الیه‌ن���ی س���ێیه‌م ئه‌وجا كه س���ه‌ركه‌وتوبو ئه‌وكات���ه جێبه‌جێ ده‌كه‌ین". له‌ب���اره‌ی دژایه‌تیكردن���ی ئهمهریكاو ئێران له‌بونی كوردس���تان به‌ده‌وڵه‌تی س���ه‌ربه‌خۆ ناوبراو ئهوهی رونكرده‌وه كه‌لێدوانی كه‌س���ێك له‌كۆش���كی سپی یاخود لێدوانی سیاسیه‌ك له‌ئێران ئهوه ته‌عبیر له‌ڕای ره‌هبه‌ری سیاسی له‌ئێران ی���ان رای رابه‌ری سیاس���ی ئی���داره‌ی ئه‌مه‌ریكا ناكات"،له‌به‌ر ئه‌وه‌ئه‌و قسانه هه‌رده‌بێ���ت گرنگ ئهوهی���ه له‌كۆتایی یاریه‌كه هه‌ڵوێستیان چۆن ده‌بێت،بۆیه من پێموای���ه گومانی ئێران له‌ده‌وڵه‌تی س���ه‌ربه‌خۆی ئێمه ئه‌وه‌یه كه‌س���نوری له‌گه‌ڵ ئێمه‌یه ،به‌اڵم وه‌كو دیاره له‌ماوه‌ی رابردو ئهوهی ئێرانی له‌ترس‌و تۆقاندن‌و تیرۆریس���تی به‌دور گرت���وه حكومه‌تی
ههرێم���ی كوردس���تان بوه،هه‌روه‌ه���ا هه‌مومان ده‌زانین به‌كشانه‌وه هێزه‌كان ی ئه‌مه‌ریكا له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت یه‌ك ناوچه س���ه‌قامگیریی ئه‌منی تێدا بوه، جگ���ه له‌هه‌رێمی كوردس���تان كه‌تێیدا دیموكراسی گه‌شه‌ی كردوه". هه‌ر لهبارهی ئه‌نجامدانی ریفراندۆمه‌وه پس���پۆڕی یاس���ایی د.خامۆش عومه‌ر راگه‌یاند"له‌یاس���ای به‌ئاوێن���هی ده‌س���تورییدا هیچ بڕگه‌یه‌كی تێدا نیه باس له‌ئه‌نجامدانی ریفراندۆم بكات،به‌اڵم ده‌توانین له‌ده‌قه ده‌ستوریه‌كان ئه‌گه‌ر به‌مانا فراوانه‌كه‌ی شیبكه‌ینه‌وه ده‌توانین بگه‌ڕێین���هوه بۆ رای گ���ه‌ل له‌هه‌ندێك پرس���ی چاره‌نوسس���ازدا به‌ده‌لیل���ی ئهوهی له‌ماده‌ی 1ی ده‌س���توردا هاتوه سیسته‌مه‌كه دیموكراس���یه كه ده‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه بۆ رای گه‌ل". ناوبراو ئاماژه‌ی بهوه كرد هێشتا رون نیه ئایا چۆن ریفراندۆمه‌كه ئه‌نجامده‌درێت هه‌روه‌ها بۆچیه؟ له‌به‌رئه‌وه‌ی ئێس���تا دو پ���رس له‌ئارادای���ه پرس���ی یه‌كه‌م ئایا ریفراندۆم بۆ جێ���گا ناكۆكیه‌كانه یان بۆ پرس���ی ده‌وڵه‌تی س���ه‌ربه‌خۆی كوردس���تانه،كاتێك ریفراندۆم ده‌كرێت چه‌ن���د بژارده‌یه‌ك ده‌درێت���ه هاواڵتیان ئایا جیابون���هوه له‌عێراقی ده‌وێت یان ده‌وڵه‌ت���ی عێراقی ده‌وێت،هه‌روه‌ها به‌ر له‌ئه‌نجامدانی ئهو ریفراندۆمه پێویسته كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان دابنرێت بۆ ئهوهی ل���هو رێگایه‌وه ریفراندۆم بكرێت بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش پێویسته په‌رله‌مانی كوردستان یاسایه‌ك ده‌ربكات له‌یاساكه ئاماژه بهوه بكات له‌چ رۆژێك ده‌كرێت‌و ب���ۆ چ مه‌به‌س���تێك ئه‌نجامده‌درێ���ت هه‌روه‌ها ئهو پرس���یارانه‌ی له‌هاواڵتیان ده‌پرس���رێت چیه به‌ر له‌وه‌ش پێویسته رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی خه‌ڵكی کورد گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه‌ی بێده‌وڵه‌ته هۆشیاربكه‌نه‌وه لهو پرسه.
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
ساڵێک به‌سه‌ر کۆچی شێرکۆ بێکه‌سدا تێده‌په‌ڕێت
11
له‌ساڵیاده‌که‌یدا هه‌ڵۆی کوڕی قه‌سید ه ته‌واو نه‌کراوه‌که‌ی دهخوێنێتهوه ئا :رێنوار نه‌جم ساڵێک به‌سه‌ر کۆچی دوایی شاعیری ناوداری کورد شێرکۆ بێکه‌سدا تێده‌په‌ڕێت‌و ده‌زگای سه‌رده‌م لهو یاده‌ده مه‌راسیمێک رێکده‌خات ک ه چه‌ند چاالکییه‌کی جۆراوجۆر له‌خۆ ده‌گرێت. هیوا قادر وته‌بێژی ده‌زگای س���ه‌رده‌م به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند که ده‌زگای سه‌رده‌م له‌رۆژی 4ی ئاب که هاوکاته به‌س���ه‌ر تێپه‌ڕینی ساڵێک به‌سه‌ر کۆچی دوایی شێرکۆ بێکه‌س���دا له‌هۆڵی رۆشنبیریی شاری س���لێمانیی مه‌راس���یمێک ساز ده‌کات .له‌ب���اره‌ی ورده‌کارییه‌کان���ی یاده‌ک���ه ،هیوا قادر وتی" :لهو رۆژه‌دا چه‌ند گۆڤارێکی سه‌رده‌م باڵوده‌بێته‌وه‌و مه‌له‌فی تایبه‌تی���ان ده‌بێت به‌یاده‌که. وه‌ک گۆڤ���اری ئه‌ده‌ب���ی س���ه‌رده‌م‌و
گۆڤ���اری ئه‌ده‌بی عه‌ره‌ب���ی ،هه‌روه‌ها ڕۆڤارێک���ی تایبه‌تی���ش به‌ش���ێرکۆ بێکه‌س" .ئه‌م���هی دواییان گۆڤارێکی تایبه‌ت���هو هه‌رجاره‌و ته‌رخان ده‌کرێت به‌که‌س���ایه‌تییه‌ک ،هه‌رچه‌نده له‌ساڵی رابردوش���دا رۆڤارێکی دیکه بۆ شێرکۆ بێک���ه‌س باڵوکراوه‌یه‌وه ،ب���ه‌اڵم هیوا قادر رایگه‌یاند ک���ه ڕۆڤاری ئه‌م یاده بابه‌تی نوێی تێدا ده‌بێت. هه‌روه‌ه���ا له‌یاده‌ک���ه‌دا هه‌ڵ���ۆی کوڕی شێرکۆ بێکه‌س ،به‌ش���ێک لهو قه‌سید‌ه ته‌واونه‌ک���راوه‌ی باوک���ی دهخوێنێتهوه به‌ن���اوی "یاده‌وه‌ری���ی پاس���کیلێکی که‌رکوکی���ی" ،ک ه به‌هۆی نه‌خۆش���ییو دواتر کۆچی دواییه‌و‌ه ش���ێرکۆ بێکه‌س نه‌یتوان���ی ئهو قه‌س���یده‌یه ته‌واوبکات. جگ ه ل���ه‌وه‌ش فیلمێک���ی دیکۆمێنتاریی په‌خش���ده‌کرێت له‌س���ه‌ر ژیانی شێرکۆ بێکه‌س ،له‌ئاماده‌کردنی خه‌سره‌و حه‌م ه
که‌ریم. له‌وه‌س���ێته‌که‌یدا ک ه چه‌ند س���اڵێک به‌ر له‌مردنی باڵوکرابویه‌وه ،شێرکۆ بێکه‌س داوای کردبو خه‌اڵتێکی سااڵن ه هه‌بێت بۆ باشترین دیوانه شیعریی ئهو ساڵه‌و لهو میراته‌ی له‌دوای خ���ۆی به‌جێده‌مێنێت، خه‌اڵته‌ک���ه دابین بکرێ���ت .لهبارهی ئهو خه‌اڵته‌وه ،هی���وا قادر ڕایگه‌یاند که ئهو خه‌اڵته په‌یوه‌ندی به‌خانه‌واده‌ی شێرکۆ بێکه‌س���هوه هه‌ی ه نازانرێ���ت ئاخۆ که‌ی ئاماده‌گیی���ان ده‌بێ���ت ب���ۆ پێدانی ئهو خه‌اڵته. هی���وا قادر ئاش���کرایکرد ک���ه ده‌زگای سه‌رده‌م خه‌اڵتێکی دیکه‌یان ئاماده‌کردو‌ه "ئێم ه خه‌اڵتێکمان داناوه له‌ژێر رۆشنایی وه‌س���ێته‌که‌یدا ،بۆ باش���ترین وه‌رگێڕ‌و باشترین نوسه‌ر بۆ به‌رهه‌می داهێنه‌رانه، به‌اڵم خه‌اڵته‌کان له‌ساڵیاده‌که‌دا نابێت، به‌ڵکو ل���ه‌رۆژی س���ه‌رده‌مدا ده‌بێت ک ه
ده‌که‌وێت مانگی تشرینی یه‌که‌م". له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه ده‌زگای ڕۆشنبیریی جه‌م���ال عیرفان لهو س���اڵیاده‌دا ،چوار کتێبی تایب���ه‌ت باڵوده‌کاته‌وه .به‌ختیار سه‌عید به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگاک ه به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یان���د که چ���وار کتێبه‌ک��� ه تایبه‌ت ده‌بێت به‌دنیای شیعری شێرکۆ بێکه‌س‌و ئهو لێکۆڵینه‌وانه‌ی له‌س���ه‌ر ئهو شاعیر‌ه کراون. شێرکۆ بێکه‌س ،شاعیری ناوداری کورد ل ه 1940/5/2له‌شاری سلێمانیی له‌دایکبوه‌و ل ه 2014/8/4له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌کی شاری س���تۆکهۆڵمی واڵتی سوید کۆچی دوایی ک���رد .یه‌که‌مین دیوانی خۆی له‌س���اڵی 1968به‌ن���اوی "تریفه‌ی هه‌ڵبه‌س���ت" باڵوکردوه‌ته‌وه‌و دواهه‌مینیشیان به‌ناوی "خێراکه ..مردن خه‌ریک ه بگات" له‌ساڵی 2013چاپکردوه.
هۆڵیود The Godfather :باشترین فیلمی مێژوه به‌پێ���ی راپرس���ییه‌ک که له‌نێ���وان به‌رهه‌مهێنه‌رانی فیلمه‌کان‌و خاوه‌کانی خه‌اڵته‌کانی ئۆس���کارو خاوه‌ن���ی تیڤییه‌کانه‌و‌ه کردویه‌تی ،گۆڤاری هۆڵیود مه‌گه‌زین لیس���تی باش���ترین فیلمه‌کانی مێژوی سینه‌مای هۆڵیودیان دیاریکردوه‌و به‌ریزبه‌ندیی باڵویکرده‌وه. ڕیزبه‌ندییه‌ک ه 100فیلم له‌خۆ ده‌گرێت‌و به‌فیلمی The Godfatherله‌پله‌ی یه‌که‌م ده‌س���تپێده‌کات‌و له‌ریزبه‌ندیی کۆتاییشدا به‌فیلمی The Seven Samuraiکۆتایی دێت. فیلمی The Godfatherفیلمێکی ئه‌مه‌ریکییه‌و له‌ساڵی 1972به‌شی یه‌که‌می به‌رهه‌مهێنراو‌ه له‌ده‌رهێنانی فرانسیس فۆرد کۆپ���ۆال .له‌فیلمه‌که‌دا هه‌ردو ئه‌کته‌ری به‌ناوبانگ مارلون براندوو ئه‌لپاچینۆ ڕۆڵی س���ه‌ره‌کیی ده‌گێڕن .چیرۆکی فیلمه‌ک ه ب���اس له‌خێزانێکی مافیای ئیتاڵیی ده‌کات که رۆش���تونه‌ته ئه‌مه‌ریکاو له‌وێش خه‌ریک���ی کاری تاوانکاریین‌و له‌گه‌ڵ چه‌ند خێزانێکی دیکه‌ی ئه‌مه‌ریکیدا ملمالنێ‌و ناکۆکییان ههیهو ئه‌مه‌ش ده‌بێته هۆی کوشتنی چه‌ندین که‌س .ناوه‌ڕۆکی فیلمه‌ک ه له‌رۆمانێکه‌وه وه‌رگیراوه به‌هه‌مان ناوهوه که له‌ساڵی 1969ک ه له‌الیه‌ن نوسه‌ری ئه‌مه‌ریکی ماریۆ پوزۆ-وه نوسراوه. ئه‌م فیلم ه بۆ حه‌وت خه‌اڵتی ئۆس���کار پاڵێوراوه‌و س���ێ خه‌اڵتیانی به‌ده‌س���تهێناوه ،ئه‌وانیش بۆ باشترین فیلم‌و باشترین ئه‌کته‌رو باشترین سیناریۆی وه‌رگیراو. دوای س���ه‌رکه‌وتنێکی به‌رچاوی فیلمه‌که ،له‌س���ااڵنی 1974و 1990به‌ش���ی دوه‌م‌و س���ێهه‌می فیلمی The Godfather به‌رهه‌مهێنرا. ئه‌مه‌ش ناوی باشترین 10فیلمه‌کانه به‌پێی ریزبه‌ندییه‌که‌ی هۆڵیود مه‌گه‌زین: Casablanca
6-
The Godfather
1-
The Godfather: Part II
7-
The Wizard of Oz
2-
E.T. The Extra-Terrestrial
8-
Citizen Kane
3-
2001: A Space Odyssey
9-
The Shawshank Redemption
4-
Schindler>s List
10-
Pulp Fiction
5-
گه‌ڕه‌ك ه دێرینه‌كان ی هه‌ڵه‌بج ه ده‌بن ه ماڵی ئاواره‌كان تێكچونی ره‌وش���ی ئه‌منی به‌شێك ئا :میهره‌بان سه‌الم ،هه‌ڵه‌بجه له‌ناوچه سوننه نشینه‌كانی عێراق، دانیش���توانی هه‌ڵه‌بجه داوا ده‌كه‌ن ژماره‌یه‌ك���ی زۆر ئ���اواره‌ی خێزانه گه‌ڕه‌ك���ه دێرینه‌كانی ش���اره‌كه‌یان عه‌ره‌ب���ه‌كان رویانكردوه‌ت���ه ئ���هو وه‌ك كان���ی عاش���قان‌و مۆردانه‌و گه‌ڕه‌كانه‌ی هه‌ڵه‌بجه. جول���ه‌كان بپارێزرێ���ن‌و له‌الی���ه‌ن خه‌ڵكی بێگان���هوه به‌كارنه‌یه‌ن ،ق���ادر ئه‌حم���ه‌د ،هاواڵتیه‌ك���ی ئه‌م���ه له‌كاتێكدایه هه‌ڵه‌بجه‌یه‌و به‌ناڕه‌زاییه‌وه باس���ی به‌ه���ۆ ی له‌هاتنی ئ���ه‌م خێزان���ه عه‌ره‌بانه ئه‌كردو به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" :هاتنی ئه‌م خێزانه عه‌ره‌بانه به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ره‌مه‌ك���ی مای���هی
ته‌‌رازوو ی ك��� ه بی���رت ئ���هو ئاس���ته‌نگیانه لێده‌ك���ردهوه ببێت ه رێگ���ر له‌ئیش‌و كاره‌كان���ت ،ورده ورده خه‌ریك��� ه ده‌رده‌كه‌ون‌و دێنه پێشت.
دوپشک ی ی زۆر نه‌رم‌و نیانی‌‌و خه‌ڵك كه‌س���ێك ی باش تۆیان قبوڵه ،به‌اڵم هه‌ر شتێك كه ئه‌یكه‌یت به‌زیان بۆت ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌و ی نابێت. ئه‌نجام
که‌‌وان ی ئێس���تاوه به‌ه���ۆی كۆڕانكاریه‌كان ێ له‌ئه‌ركه‌كانت له‌ژێر كۆنترۆڵت هه‌ند ی ی نائومێدیی‌‌و بێزاری ده‌رئه‌چن .توش ئه‌بیت.
گیسک ئه‌گ���ه‌ر ئ���اگاداری خ���ۆت نه‌بی���ت توڕه‌بونت زاڵئه‌بێت به‌سه‌رتداو زیانت ی پێده‌گه‌یه‌نێ���ت له‌دوارۆژدا .چاودێری ته‌ندروستیت بكه.
نیگه‌رانیه ،چونكه به‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رباڵو له‌هه‌ڵه‌بجه‌دا باڵوبونه‌ته‌وه‌و ئه‌گ���ه‌ر بێتو حاڵه‌تێكی نه‌ش���یاو ڕوب���دات ئ���ه‌وا ناتوانرێ���ت ڕێیان لێبگیرێت". به‌ش���ێك له‌دانیش���توانی هه‌ڵه‌بجه زیات���ر نیگه‌ران���ن ل���هوهی ئ���هو گه‌ڕه‌كه دێرینانه ئێس���تا ش���وێنی نیش���ته‌جێبونی چه‌ندی���ن خێزانی عه‌ره‌به كه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك مۆركی كوردانه‌یان پێوه نه‌ماوه‌و ژینگه‌ی ئهو ناوچانه‌یان پیس كردوه. س���ه‌باره‌ت به‌ڕێژه‌ی هاتنی خێزانه عه‌ره‌به‌كان بۆ ده‌ڤه‌ری ش���اره‌زور، نه‌قیب ئ���اراس محه‌م���ه‌د تۆفیق، به‌رپرس���ی به‌ش���ی راگه‌یاندن���ی ئاسایش���ی ش���اره‌زور ئاش���كرای ك���رد" ،له‌ح���ه‌وزه‌ی ش���اره‌زور (له‌سه‌یدس���ادق ,پێنجوێ���ن, هه‌ڵه‌بج���هی تازه) به‌كۆی گش���تی ( )1370خێزان���ی ع���ه‌ره‌ب
سه‌‌تڵ ره‌نگ���ه كۆمه‌ڵێك ك���ه‌س بیانه‌وێت ی بك���ه‌ن له‌س���ه‌ركه‌وتنت رێگ���ر له‌پرۆژه‌كانت ،به‌اڵم مه‌ترس ه چونك ه ی خ���ۆت هه‌ی��� ه خه‌ڵك���ی دڵس���ۆز یارمه‌تیت بده‌ن.
ك���ه ئه‌كات���ه ( )7609ك���ه‌س، هاتونه‌ته س���نوره‌كه‌مانه‌وه ،به‌اڵم ئێم���ه توانیومانه س���ه‌رجه‌م ئهو خێزانانه له‌هه‌م���و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه ئاسایش���ه‌كانمان ناوی���ان تۆم���ار بكه‌ین‌و له‌هه‌ر هه‌ڵه‌و سه‌رپێچیه‌كیان ئاگاداربین‌و تاوه‌كو ئیس���تاش هیچ جۆره كێشه‌یه‌ك ڕوینه‌داوه. ه���اوكات گوڵس���تان ئه‌حم���ه‌د، به‌رپرسی نوسینگه‌ی مافی مرۆڤی شاره‌زور وتی ،هه‌وڵمانداوه له‌گه‌ڵ هه‌مو قائیمقامی شاره‌كان‌و له‌گه‌ڵ مافی مرۆڤی عێراقی‌‌و به‌رپرس���ان بتوانی���ن هه‌مو ئ���اواره‌كان له‌یه‌ك جێگ���هی تایب���ه‌ت وه‌ك كه‌مپێك كۆبكه‌ین���هوه ،چونكه به‌م ش���ێوه باڵوه مه‌ترس���ی گ���ه‌وره‌ی هه‌یه، ئیس���تا هه‌ندێ گه‌ڕه‌ك���ی دێرینی هه‌ڵه‌بجه‌یه ،س���به‌ینێ ده‌یانخه‌نه قوتابخانه‌كان ك���ه ئه‌مه‌ش ئه‌بێته هۆی داگیركردنی موڵكی گشتی".
نه‌‌هه‌‌نگ ی ئهوه هاتوه هه‌مو ش���تێك بۆ كات خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت رونبكه‌یت���هوه، ی با كێش���ه داراییه‌كان���ت كاریگه‌ری له‌سه‌رت نه‌بێت.
10
rangalayawene@gmail.com
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
ره‌نگاڵه
ماڵی چاالک ..ماڵێک له‌شێوه‌ی مۆزه‌خانه‌و گه‌له‌ریی
ئا :رێنوار هه‌ر کاتێک به‌به‌رده‌میدا بڕۆیت، ئه‌سته‌م ه سه‌رنجت رانه‌کێشێت .له‌نێو ئهو هه‌مو هه‌وڵدان بۆ مۆدێرنبون‌و به‌رۆژئاواییبونه‌دا ،ئه‌وان دهگهڕێنهوه بۆ ده‌یه‌ها ساڵ له‌مه‌وبه‌رو هه‌وڵده‌ده‌ن پێمانبڵێن ده‌کرێت وه‌ک هونه‌رێکی دانسق ه سه‌یری مێژوی خۆمان بکه‌ین. ماڵ���ی چاالک ،کافێ‌و ریس���تۆرانتێکی دو نهۆمی ،له‌س���ه‌ر ش���اڕێی شه‌قامی س���المی شاری س���لێمانیی به‌جۆرێکی نوێی‌و جیاواز پێشوازیی له‌میوانه‌کانی ده‌کات. ده‌روازه‌و ده‌رگای ماڵ���ی چ���االک، هاوش���ێوه‌ی م���اڵ‌و س���ه‌را کۆنه‌کانی کوردستانه .له‌گه‌ڵ چون ه ژوره‌وه‌شدا، چه‌ند شتێک خێرا سه‌رنجت راده‌کێشن؛ وێنه‌یه‌کی گه‌وره‌ی ده‌رهێنه‌ری باکوری
کوردس���تان ،یه‌ڵم���از گون���ای .چه‌ند که‌ره‌سته‌یه‌کی کۆنی که‌له‌پوری کورد، وه‌ک قه‌وان‌و گاسن‌و تفه‌نگ .چاکه‌تێکی کۆن���ی هه‌ڵواس���راوو وێنه‌یه‌کی بچوک له‌ژێری���دا .جانتایه‌کی ره‌ن���گ قاوه‌یی قه‌باره گهوره .پیانۆیه‌ک‌و پاسکیلێکی گهوره ک ه به‌دیواره‌که‌دا هه‌ڵواس���راوه، له‌گه‌ڵ چه‌ندین تابلۆو ش���تی دانسقه‌ی دیک���ه‌دا .به‌بینین���ی ئ���هو دیمه‌نان��� ه واده‌زانیت هاوتویته‌ت ه مۆزه‌خان ه یاخود گه‌له‌رییه‌ک نه‌ک ریستۆرانتێک. چ���االک س���االر ،هه‌رچه‌ن���ده خ���ۆی له‌دایکبوی ش���اری که‌رکوک���هو چه‌ند س���اڵێک له‌به‌ریتانی���ا ژی���اوه ،به‌اڵم ریستۆرانت‌و کافێیه‌کی تایبه‌تی له‌شاری سلێمانی بنیاتناوه. ئ���هو چیرۆک���ی دروس���تبونی ئ���هو ش���وێنه‌ی بۆ ئاوێن���ه گێڕایه‌وه‌و وتی: "له‌دیس���ه‌مبه‌ری 2012کاتێ���ک وه‌ک گه‌ش���تیارێک گه‌ڕامه‌وه ب���ۆ ئێره ،ئه‌م
خانو‌ه که پێش���تر جیهان���ی که‌له‌پور بو ،س���ه‌رنجی راکێشام .من پێشتریش له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت له‌ریس���تۆرانت ئیشی خواردن���م ک���ردوهو هه‌روه‌ها ئیش���ی دیکۆریش ،ئه‌م ش���وێنه‌م به‌شیاو زانی بۆ هه‌ردوکیان". س���ه‌باره‌ت به‌دیزایین‌و که‌ره‌سته‌‌کانی، خاوه‌نی کافێک ه ڕونیکرده‌وه ک ه سه‌ره‌ڕای ئهوهی زۆر ش���تی به‌نرخ���ی کلتوریی‌و ئۆرژیناڵ���ی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت���هوه بۆ هێناوه ،هه‌ندێک له‌شته تایبه‌تییه‌کانی خۆیش���ی هێناوه‌و له‌کافێکه‌دا دایناون "مێزو کورسییه‌کانی ماڵی خۆمم هێناوه بۆ ئێره ،هه‌ندێ دیاریی تایبه‌ت ک ه بۆم هاتب���ون هه‌ر لێره دامن���اون .ته‌نانه‌ت تیشێرتی خۆشه‌ویسته‌که‌شم ماوه‌یه‌ک لێره هه‌ڵواسیبو!". به‌درکاندنی ئ���هو نهێنیانه ،زانیمان ک ه ئهو شتانه‌ی دانراون بێ چیرۆک‌و ئاماژه نی���ن ،بۆیه له‌چیرۆکی ئهو ش���تانه‌مان
پرس���ی ک��� ه له‌کاتی هاتن��� ه ژوره‌وه‌دا میوان���ان ده‌یبین���ن" ،وێنه‌که‌ی یه‌ڵماز گۆنای وه‌ک شانازییه‌کی ئێمه‌ی ه بۆ ئهو ده‌رهێنه‌ره گه‌وره‌یه .تفه‌نگ‌و قه‌وانه‌ک ه هی جیهانی که‌له‌پوربون‌و پێمخۆش���بو لێره دایبنێمه‌وه .چاکه‌ته‌ک ه هی شاعیر ش���ێرکۆ بێکه‌س-ه ک ه به‌سوپاس���هوه خانه‌واده‌که‌یان پێشکه‌ش���یان کردین‌و وێنه‌یه‌کی خۆیم���ان له‌ژێریه‌وه داناوه. جانتاکه‌ش یادگارییه‌کی تایبه‌تی خۆمه‌و ته‌مه‌نی 41ساڵه ،به‌و جانتایه‌و‌ه زۆرێک له‌واڵتان���ی ئه‌وروپا گ���ه‌ڕاوم .پیانۆک ه له‌ش���اری له‌نده‌نه‌و‌ه هێناومه‌و هی 91 س���اڵ پێش ئێس���تایه‌و پاسکیله‌که‌ش یه وه‌ک هێمایه‌که بۆ ئهو ئامێره س���اده ک ه هه‌م دۆستی ژینگه‌یه‌و هه‌م دۆستی له‌شی ئه‌وانه‌شه که به‌کاریده‌هێنن". له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ش���دا ،له‌نهۆمی دوه‌مدا، ده‌رگایه‌کی گه‌وره‌ی کۆنی ته‌خت ه هه‌ی ه که به‌دیواره‌که‌دا هه‌ڵواسراوه ،لهبارهی
چیرۆک���ی ئهو ده‌رگایه‌ش���هوه ،چاالک س���االر وت���ی" :ده‌رگای ماڵی باوکمه‌و ته‌مه‌نی 150بۆ 200س���اڵه ،له‌گه‌ڕه‌کی ئیم���ام قاس���م له‌ش���اری که‌رکوکه‌و‌ه هێناوم���ه ،له‌میراتیی ئ���هو خانوه‌ماندا من ته‌نه���ا ئه‌م ده‌رگای���ه‌م به‌رکه‌وتوه (به‌پێکه‌نین���هوه)" .هه‌روه‌ها له‌نهۆمی یه‌که‌م���ی تابلۆیه‌ک���ی ده‌س���تکردی گ���هوره هه‌ی���هو به‌وت���هی خاوه‌ن���ی کافێک��� ه درێژترین تابلۆیه ک ه له‌س���ه‌ر دیوار دروس���تکرابێت له‌کوردس���تاندا. قه‌باره‌ک���هی 7مه‌ت���ر ب ه 90س���انتیم مه‌ت���ره ،وێنه‌ی پردێکه له‌فلۆره‌نس���ا. هونه‌رمه‌ند سه‌عید ئیسماعیل به‌ماوه‌ی 40رۆژ دروستیکردوه. جگ���ه له‌دیزایی���ن‌و ئ���هو که‌ره‌س���ت ه به‌نرخانه‌ی تێیدایه ،به‌وته‌ی خاوه‌نه‌که‌ی ماڵ���ی چاالک خ���واردن‌و خواردنه‌وه‌ی تایبه‌تیش���ی هه‌یه ک ه له‌سه‌ر شێوازی ئیتاڵیی دروس���ت ده‌کرێ���ن .هه‌روه‌ها
ده‌فته‌رێکی میوان ههیهو هه‌ر که‌سێک چوه ئه‌وێ ده‌توانێ���ت تێبینی یاخود یادگارییه‌ک بنوسێت. له‌ب���اره‌ی پێش���وازیی خه‌ڵی ش���اری س���لێمانیی بۆ ش���وێنه‌که‌ی ،رایگه‌یاند زۆر پۆزه‌تیڤان��� ه بوه به‌ه���ۆی ئهوهی خه‌ڵکی س���لێمانیی خوازیاری ش���تی ئۆرژین���اڵ‌و کلتوریی���ن " ئه‌م���ه‌ش به‌هۆی ئهوهی بازرگانیان ه ئیش���ه‌که‌م نه‌کردوه ،هه‌وڵمداو‌ه ش���تی ئۆرژیناڵ بهێن���م‌و گرنگ���ی به‌الیه‌ن���ی کلتوریی بده‌م 5 .مانگ خه‌ریکی دروس���تکردنی شوێنه‌ک ه بوم‌و به‌شێک له‌که‌ره‌سته‌کانم له‌له‌نده‌ن‌و ئه‌س���ته‌نبوڵه‌و‌ه هێناوه .بۆ یه‌که‌مجار‌ه ریس���تۆرانتێک له‌سلێمانیی له‌ده‌ره‌وه‌ی هۆتێله‌کان خزمه‌تگوزاریی کحول پێشکه‌ش بکه‌ن ،ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئ���هوهی به‌ش���ێکی زۆری میوانانم���ان بیانی ن ئه‌وانیش به‌رده‌وام س���ه‌ردانمان ده‌که‌ن".
شیعرێکی چۆمان هه‌ردی ده‌بێته جوانترینه‌کانی 50ساڵی رابردو سەربانی هاوین ئا :ئاوێنه
تیمی ش���اعیرانی س���ه‌نته‌ری ساوس���بانک لیس���تی 50ش���یعریان باڵوک���ردهوه وه‌ک جوانترین ش���یعره‌کانی 50ساڵی ڕابردو ک ه بۆ خۆشه‌ویس���تیی نوسراون ،هه‌ڵبژێردراون. له‌نێو لیس���ته‌که‌دا که وێبس���ایتی رۆژنامه‌ی گاردیان باڵویکردوه‌ته‌وه‌و شاعیرانی 30واڵتی جی���اوازی له‌خۆگرتوه ،ناوی ژنه ش���اعیری کورد چۆمان هه‌ردی به‌دیده‌کرێت به‌شیعری "سه‌ربانی هاوین". چۆم���ان هه‌ردی حه‌وته‌مین منداڵی ش���اعیر ئه‌حمه‌د هه‌ردییه‌و له‌س���اڵی 1974له‌شاری س���لێمانیی له‌دایکب���وه‌و م���اوه‌ی زیاد له20 ساڵ ه له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌ژی .ئهو سه‌ره‌ڕای شیعرنوس���ینی به‌ه���ه‌ردو زمان���ی کوردیی‌و ئینگلیزی���ی ،خاوه‌ن���ی چه‌ن���د لێکۆڵینه‌وه‌و کتێبێکه له‌بوای ئه‌نفال‌و جینۆسایدی کورد. شیعری "سه‌ربانی هاوین" له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌زمانی رگێڕانه ئینگلیزیی نوس���راوه‌و ئه‌م ه ده‌قی وه کوردییه‌که‌یه‌تی ،هه‌رچه‌نده به‌وته‌ی چۆمان ه���ه‌ردی "به‌ش���ێکی زۆر لەئاوازی ش���یعرە ئینگلیزییەک���ەو وردەکاری ئ���ەو ش���تانەی کە نەگوت���راون ب���ەاڵم ھێمایان پێ���دراوە، لەوەرگێڕانەکەدا وندەبێت".
کاوڕ هیچ ش���تێك به‌دڵی تۆ ناڕوات ئه‌م ماوه‌یه ،به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر گۆڕانكاریت ێ خاڵ ه س���ه‌ره‌تاییه‌كان كرد له‌هه‌ند ئه‌وا هه‌ندێ هه‌نگاو ده‌نێیت.
گا
هەمو شەوێک ئەو هاوینە کە دەچوینە ناو جێگاوە لەسەر سەربان من بێداربوم ،بەتاسەوە دەمڕوانییە سەربانەکەی بەرامبەرمان، دەمڕوانییە تارمایی ئەو. پەیتا پەیتا ،لەگەڵ مژی جگەرەکەی، روناکییەکی بچکۆلە دادەگیرسا. رۆژێک تابلۆکانی ئەویان پێ نیشاندام کە گەیشتمەوە ژورەکەی خۆم لەدوتوێی پەڕتوکەکانما یەک لەدوای یەک ،ناوی ئەوم نوسییەوە. هەر خەیاڵی ئەوەم دەکرد کە ئاخۆ چیم پێبڵێت و چۆن وەاڵمی بدەمەوە. وێنام دەکرد هاوسەریم و کە نەخۆش کەوت خەمی دەخۆم، خواردنی بۆ دروستدەکەم ،قژی دەشۆم. خەیاڵم دەکرد لەگەڵ ئەو لەسەر هەمان سەربان دەنوم. ساڵێکی تەواو تێپەڕی و یەک وشەمان نەگۆڕییەوە. لەپڕێکدا بەرامبەرمان ماڵێکی چۆڵ، بانێکی چۆڵ ،کەس سەیری نەدەکردمەوە. ئەوەی الی منیش بەجێما بێخەويی بو. چەند ساڵ دواتر دوبارە یەکمان دییەوە هەر هەمان پیاو ،چەند پەنجەیەکی قرتابو، تاڵ و توڕە ،نەیدەتوانی فڵچە بگرێت. ئێمە هەرگیز پێکەوە قسەمان نەکرد، هەر یەکەمان لەسەر بانی خۆی مایەوە.
دوانه
ی ده‌كه‌یتن ده‌توانیت ئ���ه‌م چه‌ند رۆژه بنه‌مایه‌ك له‌م كاته‌دا ئیشه‌كانت به‌باش ی گروپێ���ك نه‌ك دروس���تبكه‌یت ك���ه له‌رێگایان���هوه ئه‌وی���ش به‌ه���اوكار خێزانه‌ك���ه‌ت ی به‌ته‌نها خۆت ،چێژ لهو ئیشانه‌ی ئه‌م په‌یوه‌ندیه‌كان��� دروستبكه‌یته‌وه. ماوه‌یه‌ت وه‌رده‌گریت.
قرژاڵ
شێر
ێ گۆڕان���كار هه‌ند ی ی له‌ژیانت روده‌ده‌ن .ش���ێر :خۆت ئاماده‌بك��� ه له‌ئه‌گه‌ر پێویس���ت ن���اكات ش���ه‌رم بكه‌ی���ت .ه���ه‌ر روبه‌روبونه‌وه‌یه‌ك ك ه چاوه‌ڕێت ی فراوانه‌وه ئهو گۆڕانكاری ه به‌سنگێك ی نه‌ده‌ك���رد .له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێك���ه‌ت ژیانت وه‌ربگره. به‌ركه‌وتنێكی سلبیتان ده‌بێت.
فه‌‌ریک ئه‌گ���ه‌ر ئه‌ته‌وێ���ت س���ه‌ركه‌وتن به‌ده‌س���تبێنیت ك��� ه به‌الت���هوه زۆر ی گرنگه ،ئێس���تا ده‌توانیت به‌هاوكار ی نزیك له‌خۆت بیكه‌یت. كه‌سان
12
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
birura.awene@gmail.com
له‌بۆستنه‌و‌ه بۆ كوردستان
ڕابوردوو ئێستا ئایا کێشەکانی دونیای ئەمڕۆ کێشەی ڕابوردوون و ئێمە لەمڕۆدا س���ەرلەنوێ بەرهەمیاندەهێنین���ەوە؟ ئایائ���ەوەی لەم���ڕۆدا ڕوودەدات هۆکارەکان���ی لە ڕابوردوودایە؟ ئایا کێشەکانی ئەمڕۆمان پەیوەندیان بەڕابوردویەکەوە هەیە کە "جەوهەر"ەک���ەی بەدرێژای���ی هەزاران س���اڵە وەک خۆی ماوەتەوەو دونیای ئێمە لەکێشەیەکەوە بۆ کێشەیەکی تر پاڵپێوەدەنێت؟ بەبۆچونی من ش���تێک بەن���اوی "جەوهەر"ێک���ی دواکەوتوەوە بونی نیە" ،کولتور"ێک یان "مرۆڤ"ێک ی���ان "کۆمەڵگا"ی���ەک بون���ی نییە کە بە"جەوهەر" دواکەتووبێت‌و لەکۆنەوە بۆ ئێستا بەردەوامبێت .نەخۆشییەکانیش لە "ئینس���ان"ی "ئێمە" و"کۆمەڵگا"ی "ئێمە" و "شارس���تانیەت"ی "ئێمە"دا نیی���ە بەو ڕەهاییەی کە باس دەکرێت، چونک���ە چەمکەکان���ی "کولت���ور" و "م���رۆڤ" و "کۆمەڵ���گا" و "ئێم���ە" چەمکی ئەبستراکتی نامێژویی‌و ڕەهاو ناکۆنکریت���ن‌و هیچ ش���تێکی مێژویی کۆنکریتمان لەس���ەر هیچ دیاردەیەکی مێژوی���ی کۆنکریت پێناڵێن .ش���تێک بونی نییە بەناوی "ئینس���انی کورد" و "ئینسانی عەرەب" و "ئینسانی تورک" و دەس���تەواژەی ڕەهاو گش���تیی تری لەم بابەتە ،ئ���ەوەی هەیە تاکەکەس‌و گ���روپ‌و توێ���ژو چین���ی کۆمەاڵیەتیی جیاوازیی نیشتەجێی ناو ساتەوەختی مێژویی جیاوازن کە ش���ێوازی تایبەتی ملمالن���ێ‌و کاری پێکەوەی���ی تایبەت ئەنجام ئەدەن .هەمو قس���ەکردنێکی گشتیی‌و گش���تگیرانە لەسەر "مرۆڤ" و"کۆمەڵگا" و "شارستانیەت" و "دین" و "کولتور" ،نەفیکردنی زەمەن‌و بازدانە بەس���ەر مێژوو جوڵەو گۆڕان‌و دابڕان‌و تازەبون���ەوەو ناجێگیری���دا ،بەس���ەر رەوت‌و سیاق‌و دۆخە مێژوییە تایبەت‌و جیاوازەکاندا .لەم وێناکردنەدا ئەوەی مێژو دەجوڵێنێت کۆمەڵێک "جەوهەر"ی نەگۆڕە ،هەمیش���ە"جەوهەر"ێک هەیە دەستنیش���انی ئەوە دەکات مرۆڤەکان لەئێس���تادا ،لەم چرکەس���اتە مێژوییە تایب���ەت‌و لەن���او ش���ێوازی تایبەتی پەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵت‌و مان���او بەرهەمێنانی ئەمڕۆدا ،چی بکەن‌و چی نەکەن. ئ���ەم "جەوهەرگەرایی"ە پێماندەڵێت بۆ ئەوەی لەکێشەکانی ئەمڕۆ تێبگەین دەبێ���ت ب���ۆ "ئەس���ڵ" و"جەوهەر" و "ڕاب���وردو"ە دورەکان بگەڕێین���ەوە. بۆ ئ���ەوەی لەداع���ش تێبگەین دەبێت بگەڕێینەوە بۆ س���ەرەتاکانی ئیسالم، بۆ ئەوەی لەئەلقاعیدە تێبگەین دەبێت بگەڕێین���ەوە ب���ۆ فتوحات���ەکان‌و بۆ ئ���ەوەی دیکتاتۆریەتیەتیش لەدونیای ئەمڕۆدا تێبگەین دەبێت بۆ ئەدەبیاتی س���وڵتانیی س���ەردەمی ئەمەوییەکان‌و عەباسییەکان بگەڕێینەوە .لەناو ئەم تێگەیشتنەدا وێنەیەک بۆ مێژو ئامادەیە ک���ە "یەک هێڵیی" و"یەک س���ەرە"یە، مێژو هێڵێکی ڕاستەو ڕابردو بەئێستاو ئێستاش بەئایندەوە گرێئەدات .ئەوەی ه هەیە "بەردەوامیی"ەیه‌کی دورودرێژیی غەیبی‌و ئەبس���تراکتە کە شوێنێک بۆ داب���ڕان‌و لێکجیابون���ەوەو گۆڕانکاری ناهێڵێت���ەوە ،ش���تێک نابینێ���ت ناوی "دابڕان���ی بونیادیی"انەو ب���ازدان بێت بەرەو پێشەوە لەڕێگای ئەو دابڕانەوە. لەم ڕوانینەدا داعش بەعسەو بەعسیش داعش ،س���ەدام حوسەین ئەبوعەباسی س���ەفاحەو ئەبو عەباس���یش س���ەدام حوس���ەین ،ملمالنێی حس���ێنی کوڕی عەلی لەگەڵ یەزیدی کوڕی مەعاوییەدا س���ەرچاوەی ئەو ملمالنێیەن کە ئەمڕۆ لەنێ���وان ش���یعەو س���وننە لەعێراق‌و خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���تدا هەیە هتد... ئەوەی "ئێستا" و "ئەمڕۆ" دروستدەکات دوێنیی���ە ،دوێنێی���ەک ک���ە لەڕێگای "بەردەوامیی"ەوە بۆ ئەمڕۆ هاتوە .ئەم ڕوانینە نەک تەنها دەسکەوتە فیکریی‌و مەعریفیەکان���ی دونی���ای هاوچ���ەرخ، لەنیتشەوە بۆ باشالرو لەباشالرەوە بۆ کون‌و فۆکۆو زۆرناوێکی تریش نابینێت، بەڵکو تەنانەت ناگاتە ئاستی ئەو دیدە دیالێکتیکییە س���ادەیەی کە هیجڵ بۆ
مێژوی هەی���ە ،دیدێک تیای���دا دوێنێ بەشدارە لەدروستکردنی ئەمڕۆدا ،بەاڵم ئەو ئەمڕۆی���ە ئەمڕۆیە کە تێپەڕێنەری دوێنێی���ە ن���ەک دوبارەک���ەرەوەو کۆپیکەرەوەی. کێش���ەی "جەوهەرگەرای���ی" ئەوەیە ناهێڵێ���ت "ئێس���تا" وەک ئێس���تا بخوێنرێت���ەوە ،بەڵکو وەک بەش���ێک لەڕاب���ردو ،وەک دوبارەکردنەوەی ئەو ڕاب���وردوە ،وەک دەرکەوتنەوەیەک���ی تری "جەوهەر"ی ئەو ڕابوردوە نەگۆڕە وێنای دەکات .ئەم تێگەیش���تنە واقیع لە "ئێستا"داو وەک واقیعێکی ئێستایی نابینێ���ت ،بەڵک���و وەکو سیس���تمێک وێنای دەکات کە یاس���اکان‌و بەهاکان‌و "جەوهەر"ەکەی لەداوەوە دێت .ئەوەی لەئێس���تادا هەیە ئێس���تا خۆی نییە، بەڵکو دەرکەوتێ���ک لەدەرکەوتەکانی ڕابردوە ،سێبەرێکە لەسێبەرە زۆرەکانی "جەوه���ەر"ی نەگۆڕی ئ���ەو ڕابوردوە. خوێندن���ەوەی زانس���تییو نیمچ���ە زانستییانە ڕێک پێچەوانەی ئەم ڕوانینە گریم���ان دەکات .وەک مارکس دەڵێت ئەوەی مانا بەڕابردو دەبەخشێت خودی ڕاب���ردو خۆی نییە ،بەڵکو ئێس���تایە، ڕابردو خۆی خۆی ناخوێنێتەوە ،بەڵکو "ئێستا" دەیخوێنێتەوەو ماناو وێنەکانی دروس���تدەکات ،ڕاب���وردو جەوه���ەری تایبەت بەخۆشی نییە ،بەڵکو دیدەکانی ئێس���تا"جەوهەر"ی بۆ دروستدەکەن‌و جەوه���ەری پێدەبەخش���ن .جوڵ���ەی مێژوی هەرگیز جوڵ���ەی بەردەوامیی‌و دوبارەبون���ەوە نیی���ە ،بەڵکو جوڵەی دابڕان‌و گۆڕان‌و بازدانە. ئەگەر هەر بەزمانە مارکسییە باوەکەی جاران قسە بکەین" ،شێوە بەرهەمهێنانی س���ەرمایەداریی"بەردەوامیی "ش���ێوە بەرهەمێنان���ی دەرەبەگایەتی���ی" یان "کۆیالیەتی���ی" نییە ،بەڵکو ش���تێکی ت���ەواو نوێی���ە ک���ە بک���ەرو ملمالنێ‌و تەکنی���ک‌و فیک���رو ڕەم���زو خ���ەون‌و چاوەڕوانی���یو مەعریفەی جیاوازلەگەڵ خۆی���دا دەهێنێ���ت .بۆ تێگەیش���تن لەشێوە بەرهەمهێنانی سەرمایەدارییش گەڕانەوە بۆ فیودالیزم‌و دەرەبەگایەتی هاریکاریم���ان ناکات ،ئ���ەوەی دەبێت بیکەین بینینی کاپیتالیزمە لەتازەبون‌و داب���ڕان‌و جیاوازییەکانیدا لەدونیای بەر لەخۆی .مەحاڵە بتوانین لەسیس���تمە سیاس���ییەکانی ناو کاپیتالیزم بگەین بەگەڕان���ەوە ب���ۆ س���تەمگەریی کۆن، ی���ان بۆ دین ،ی���ان بۆ ئ���ەم یان ئەو تێکست لەیۆنانی کۆنو لەسەرەتاکانی ئیس�ل�امدا .لەم گۆشەنیگایەوە ئەوەی ئەم���ڕۆ ل���ەم ناوچەی���ەدا ڕودەدات، هۆکارەکانی‌و مێژوەک���ەی ناگەڕێتەوە بۆ س���ەردەمی دروس���تبونی ئیسالم‌و قورئ���ان‌و خەلیفەکانی ڕاش���یدین ،یان ب���ۆ ڕۆژگاری ئەم���ەوی‌و عەباس���ییو ساسانییەکان ،بەڵکو لەباشترین دۆخدا دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاکانی دروستبونی دونیای نوێ لەنیوەی دوهەمی سەدەی نۆزدەه���ەم‌و س���ەرەتاکانی س���ەدەی بیس���تەمدا .گەڕانەوە ب���ۆ جاهیلیەت یان بۆ ئیس�ل�ام یان بۆ هەر "کولتور" و "کەلەپور"ێک���ی دێرین���ی ت���ری لەو بابەتە هاریکارمان نابن بۆ تێگەیش���تن لەوەی ئەم���ڕۆو لێرەدا ڕودەدات .وەک چۆن هاریکارمان نابێت بۆ تێگەیش���تن لەبونی���ادە کۆمەاڵیەتییەکانی ئەمڕۆو پەیوەندییەکان���ی نێوان ئەو بونیادانەو ئەو دونیاڕەمزییەش ک���ە لەنێوان ئەو بونیادانەدا دروستدەبێت .ئامادەگیی‌و بەردەوامی���ی ئەم یان ئ���ەو ڕەهەندی تایبەت���ی ڕاب���ردو لەم���ڕۆدا بەخودی ڕابردو خۆی تەفس���یر ناکرێت ،بەڵکو بەپەیوەندییەکان���ی ناو دونیای ئەمڕۆو کێش���ەو ملمالنێکانی ناو ئەو دونیایە لێکئەدرێت���ەوە .کێش���ەکانی دونیای ئێمە کێش���ەی مانەوەی ڕاب���ردو نییە لەئێس���تادا ،یان دزەکردنی ڕابردو بۆ ئێس���تا ،بەڵکو کێشەی ئێستایەکە کە پێویستی بەسەرلەنوێ دروستکردنەوەو بونیادنانەوەی ڕابردوە لەئێستادا وەک ستراتیژێک بۆ هێشتنەوەو بەرگریکردن لەو ئێستایە.
ئ����هو ناوچه‌یه ،ب����ه‌رده‌وام له‌قه‌یراندا دیالن حسێن ب����وه .مێ����ژوی ئهو ناوچه به‌گش����تی الی ئێواره‌ی����هو پیاس����ه به‌لێواری هه‌رگیز ئاشتی درێژخایه‌نی به‌خۆیه‌وه ڕوباری چارلز ئه‌كه‌م له‌شاری بۆستن .نه‌بینیوه .كه بی����ری لێده‌كه‌یته‌وه بۆ گوێم له‌ده‌نگی س����ه‌یاره‌یه كه به‌سه‌ر وایه‌و به‌وه‌اڵمێك����ی قایلكه‌ر ناگه‌یت، پردێك����ی ش����اڕێدا گیڤه‌ی����ان دێت .توش����ی بێهیوایی ده‌بیت .نا ،توشی له‌وب����ه‌ری ڕوباره‌ك����ه پاركێكی لێیه ،بێده‌ره‌تان����ی ده‌بی����ت .بێده‌ره‌تان����ی له‌والتریشه‌وه مۆزه‌خانه‌ی زانست كه زۆر له‌بێهیوای����ی ئازاربه‌خش����تره .كه له‌به‌رده‌میدا په‌یكه‌ری ده‌یناس����وڕێك بێده‌ره‌تانی����ت ،ده‌زانیت كه ش����تێك دان����راوه .به‌ش����ێكی زۆری ئه‌مه‌ریكا ده‌كرێ����ت وا نه‌بێ����ت ،ك����ه ئه‌كرێت وایه ،له‌یه‌ككاتدا چه‌ند شتێكی جودا باش����تر بێت ،به‌اڵم ت����ۆ وه‌ك تاكێك به‌یه‌ك كۆده‌كاته‌وه ،هه‌ر له‌كلتوره‌وه له‌به‌رامبه‌ریدا بێده‌س����ه‌اڵت .لێرهوه، بۆ دیزاینی ش����اره‌كان ئه‌م س����یفه‌ته غه‌م����ی بێده‌ره‌تان����ی زۆر له‌بێهیوایی ده‌بینیته‌وه .له‌پشتمه‌وه خۆر خه‌ریكه سه‌ختتره. م����ن س����ه‌یرم لێدێ����ت كه باس����ی ئاوا ئه‌بێت ،به‌س كاتێك ئاوڕئه‌ده‌مه‌وه، به‌رزه‌بینا نایه‌ڵێت خۆرئاوابون ببینم‌و دروستبونی ده‌وڵه‌تی كوردی ده‌كرێت. له‌جیاتیدا په‌ڵه‌یه‌كی په‌مه‌یی ئاسمانی هه‌رێمێك ك����ه دوای نزیكه‌ی چاره‌كه ڕه‌نگكردوه .وا بڕیاره دوای مانگێكی س����ه‌ده‌یه‌ك له‌حوكمڕان����ی ناوخۆیی تر بێمه‌وه بۆ كوردس����تان .له‌ڕاستیدا هێشتا دابه‌ش����بوبێت به‌سه‌ر ناوچه‌ی نامه‌وێ����ت بیر ن����ه له‌ڕۆش����تنه‌وه نه س����ه‌وزو زه‌رد ،كه له‌ش����ارێكی وه‌كو له‌كوردستان بكه‌مه‌وه ،به‌اڵم ناكرێت .س����لێمانی ئه‌ندام����ه خوێنگه‌رمه‌كانی بیركردنه‌وه له‌بیرنه‌كردنه‌وه له‌شتێك گ����ۆڕان‌و یه‌كێتی به‌ئاس����انی پێكه‌وه یان كه‌سێك زه‌حمه‌تترین كارێكه بتوانی هه‌ڵنه‌ك����ه‌ن ،هه‌رێمێ����ك ك����ه ئاوه‌ها بیكه‌یت .هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی دانت پێدا نا دابه‌شبوبێت ،ئیتر وشه‌گه‌لێكی وه‌ك كه ده‌ته‌وێت بیر له‌شتێك نه‌كه‌یته‌وه ،یه‌كێت����ی خاك‌و ده‌وڵه‌تی س����ه‌ربه‌خۆ ئیت����ر ب����ۆت ده‌رئه‌كه‌وێ����ت چه‌ندێك چ مانایه‌كیان هه‌یه .س����ه‌یرتر ئه‌وه‌یه پێویس����ته كه‌مێك كاتی بیركردنه‌وه كه وش����هی ده‌وڵه‌ت به‌كاردێت ،باسی به‌و شته ببه‌خشیت .به‌ته‌نهام‌و له‌سه‌ر جۆری ده‌وڵ����ه‌ت ناكرێت .ئهو هه‌رێمه كورسییه‌ك دائه‌نیش����م .بیركردنه‌وه ،تاوه‌كو ئێستاش سیاس����ه‌تێكی ڕون وه‌ك هایدگ����ه‌ر ئه‌ڵێ����ت ،كرده‌یه‌ك����ه به‌ڕێوه‌ی نه‌بردوه ،گومانیشم نیه كه مه‌سه‌له هاته س����ه‌ر ده‌وڵه‌ت ،ئهوهی كه‌سی ته‌نها پێیهه‌ڵده‌ستێت. كوردستان له‌قه‌یراندایه .ئهو هه‌رێمه ،باس����ی ناكرێ����ت‌و باس����یش ناكرێت
ش����ێوازی حوكمڕانی ده‌وڵه‌ت ده‌بێت. مێنتاڵت����ی خێ����ڵ ،ك����ه له‌په‌یوه‌ندی خوێ����ن‌و به‌رژه‌وه‌ن����دی ته‌س����كبین‌و كۆدگه‌لێكی ده‌مارگیری وه‌ك شه‌ره‌ف‌و ئازایه‌تی فوپیاكردو خۆی ئه‌بینێته‌وه، حوكمڕانی ئهو هه‌رێمه ئه‌كات. كه باس����ی كوردس����تان ده‌كرێت، منداڵێك����م بیردێت����هوه ك����ه داوای یاریی����ه‌ك ده‌كات‌و ك����ه یاریه‌ك����هی پێنادرێت ،ده‌گری ،كه یارییه‌كه‌ش����ی پێده‌درێت ،نایه‌وێت .كوردس����تان نه ده‌توانێ����ت جیابێت����هوهو ده‌وڵه‌تێكی س����ه‌ربه‌خۆبێت ،ن����ه ده‌ش����توانێت به‌ت����ه‌واوی له‌گ����ه‌ڵ نه‌ته‌وایه‌تییه‌كی تر به‌ش����داری ده‌وڵه‌تێ����ك بێت .ئهو ههرێم����ه نه توانای جیابونه‌وه‌ی هه‌یه نه به‌رگ����هی لكاندن����ی به‌ده‌وڵه‌تێكی تره‌وه ده‌گرێت .به‌ڕای من هۆكاره‌كان به‌ش����ێكیان مێژویی����ن ،به‌ش����ێكیان كلتوریی����ن ،كه لێ����ره‌دا ده‌رفه‌ت نیه باسیان بكه‌م. یه‌كێك له‌ئازاربه‌خشترین شته‌كانی ژیان له‌سه‌ر ئه‌م زه‌وییه ئه‌وه‌یه كورد بی����ت .كوردب����ون ،به‌مانای����ه‌ك یانی نه‌زانی چی����ت ،چی ئه‌بی����ت .ئه‌گه‌ر بش����زانیت چیت ،نه‌توانی ئه‌وه‌بیت. كوردبون وه‌ك ئهوه وایه تۆپێك بیت‌و فڕێدرابیته هه‌واوه ،نه ئه‌وه‌تا بكه‌ویته س����ه‌ر زه‌وی ،ن����ه ئه‌وه‌ت����ا باڵێ����ك، میكانیزمێ����ك په‌یدابكه‌ی����ت‌و بفڕیت به‌ره‌و ئاس����مان ،به‌ڵك����و هه‌تاهه‌تایه ئاوا ،به‌هه‌ڵپه‌سێردراوی ،ده‌مێنیته‌وه.
بیروڕا
یه‌كێك له‌ئازاربه‌خشترین شته‌كانی ژیان له‌سه‌ر ئه‌م زه‌وییه ئه‌وه‌یه كورد بیت كوردبون به‌مانایه‌ك یانی نه‌زانی چیت چی ئه‌بیت .ئه‌گه‌ر بشزانیت چیت نه‌توانی ئه‌وه‌بیت
دەوڵەتی نەتەوەیی لەنێوان بەرداشی ئەنتی پارتییەکان‌و شانازییەکانی پارتی خۆیدا ئاراس وه‌هاب زیات���ر لەس���ەد س���اڵە دوا ئیمارەتی کوردی دواهەناس���ەی خ���ۆی لەمیانەی هەڵوەشاندنەوەی نەخش���ەی جیهانیی کۆنو ئیشکردن لەسەر نەخشەیەکی تری نوێدا هەڵکێش���ا .بەدرێژایی ئەو زەمەنە دورودرێ���ژە هەرچ پارتێکی سیاس���یی ک���وردی توانیبێتی نفوز پەی���دا بکاتو ژمارەیەکی قورسی نێو مەیدانی سیاسی بوبێ���ت ،گەر خۆی نەدابێ���ت لەقەرەی کەیس���ی دەوڵەت ،ئۆتۆنۆمی ،فیدراڵیو کۆنفیدراڵ���ی ،ئەوا سەرزەنش���تکراوەو کوتراوەتەوە ،خۆ گەر توانیبێشیت ،ئەوا نەیارانی ،کە لەژماردن نایەن ،ڕاستەوخۆ قوتبونەتەوەو فرمێس���کیان بۆ یەکێتیی خاک���ی عێ���راق ڕش���توە! کام یەکێتی خاکی عێراق؟ ئەو یەکێتییەی بەزەبری تۆپی ئینگلیزو فەرەنس���یەکان لەدوای جەنگی جیهانی یەکەمەوە دروس���تکرا؟ ئەم بارودۆخە سیاس���یو س���ەربازییەی ئێستا لەئارادایە ،بەدرێژایی سەد ساڵی ڕاب���ردو نەخوڵق���اوە .لەهیچ س���اتێکی مێژویی هاوش���ێوەدا ،نە خاکی عێراق، نە نەتەوەی کورد ،وە نە واڵتانی زلهێزو دەوروبەر بەم ش���ێوەیەی ئیستا لەسەر پێ بون ب���ۆ درکاندنو تەقاندنەوەی ئەو بۆمبە کاتییەی لەس���ەرەتای س���ەدەی ڕابردوەوه نراوەتەوە .لەئێس���تادا هێزی س���وپای عێراقی نەک هەر الوازە بەڵکو لەڕاس���تیدا بونێکی واقیعیش���ی نییە، ئیتنیکو نەتەوەکان���ی نێو چوارچێوەی عێراق ،نەک ه���ەر یەکگرتو نین ،بەڵکو خەریک���ی قڕکردنی یەکت���رن ،واڵتانی زلهێز نەک هەر دژی بیرۆکەی دەوڵەتی کوردی نین ،بەڵکو ش���ەڕیانە لەس���ەر داهاتەکانیو ئارەزویان���ە بەزوترین کات لێ���ی بەهرەمەندب���ن .ئ���ەوەی جێگەی تێڕامان���ە ،ئ���ەوەی مێژوم���ان خەریکە پش���تی تێبکات ،بونی ئۆپۆزسیۆنێکی فراوانی ئ���ەو بیرۆکەیەیە لەنێو خەڵکو لەنێو پارتە سیاسییەکانیش���دا .ڕۆحی ڕەتکردنەوەی بیرۆکەی دەوڵەتی کوردی ل���ەالی ژمارەیەک���ی زۆر لەنوس���ەرانو ڕۆش���نبیرانی ئەنتی پارتی���ش زیندوەو بەگ���وڕەوە کار دەکات .گ���ەر چاوێ���ک بەمێ���ژوی میدیاکانماندا بخش���ێنینەوە دەبینین ڕێژەیەکی زۆری ئەو کەسایەتیو پارتانەی ئێس���تا دژی ئ���ەو بیرۆکەیەن زوتر ڕەخنەی توندیان لەدەسەاڵتدارانی سیاسیی کورد گرتوە ،کە گوایە بەهیچ ش���ێوەیەک خۆی���ان ن���ادەن لەقەرەی دەوڵ���ەت ،بەڵک���و ه���ەر خەریک���ی بەرژەوەندیی���ە حیزبییەکان���ی خۆیانن. ئ���ەو هەڵوێس���تانە زۆر کات ئەوەم���ان
ئەوەی پارتی هەوڵی بۆ دەدات ئەوەیە دەیەوێت ببێتە پاڵەوانی دروستکردنی دەوڵەتی کوردی نەک ئەوەی بیەوێت دەوڵەتی کوردیمان بۆ دابمەزرێنێت پێدەڵێ���ن ،کە گرنگ ئەوەیە دژی پارتی بیت ،ئیتر گرنگ نییە پارتی خاوەنی چ پرۆژەیەکە! بێگومان دەبێت لەئێس���تادا تێگەیش���تنمان بۆ ش���ێوازی کارکردنی پارتی بۆ ئەو کەیس���ە هەبێت .ئەوەی پارت���ی هەوڵ���ی ب���ۆ دەدات ،ئەوەی���ە دەیەوێت ببێتە پاڵەوانی دروس���تکردنی دەوڵەتی کوردی ن���ەک ئەوەی بیەوێت دەوڵەت���ی کوردیمان ب���ۆ دابمەزرێنێت، ک���ە بەالی من���ەوە جیاوازییەکی گەورە لەنێوان ئەو دو تێرم���ەدا هەیە .پارتی لەالیەک لەڕێگای قۆرغکردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان���ەوە کار لەس���ەر کوش���تنی یەکڕیزی���ی نەتەوەی���ی دەکات لەالکەی تریش بۆ کارکردن لەس���ەر ئەم کەیسە بانگەش���ەی بۆ دەکات ،بەاڵم بەڕای من ئەوەی کارکردنە لەس���ەر کوشتنەکەی لۆکاڵیەو ئەوی دیش ئینتەرناشیوناڵیە. ئ���ەم دیاردەی���ە دەکرێ���ت دو خوێندن���ەوەی ب���ۆ بکرێ���ت :یەک���ەم ئەوەیە ،هەرچ پارتێکی تری سیاس���یی لەکوردس���تان لەجێگ���ەی پارتی بێت، بەهەمانش���ێوەی پارتی مامەڵە لەگەڵ ئەو کەیسە دەکات ،چونکو عەقڵییەتی س���ەرکردایەتیی سیاس���یی ک���ورد ،کە بەش���ێکە لەعەقڵییەتی کۆمەڵگای ئێمە نەیتوانی���وە تەجاوزی ئ���ەو دنیابینییە کالس���یکە بکات .دوه���ەم ،ئەوەیە ئەم دیارده‌ی���ە بەمان���ای نەخوێندنەوەیەکی
هەمو ئاماژەکان ئەوەمان پێدەڵێن کە (ی ن ک) دژی بیرۆکەی دەوڵەتی کوردییە! پێدەچێت ئەو هەڵوێستەی لەئیستادا (ی ن ک) هەیەتی بچێتە خانەی هه‌ڵه‌ی مێژوییەوە واقیعیانەی مێژو دێت. بەڕای من شێوازی ئەو هەڵسوکەوتەی ئێس���تای پارتی زیاتر ئیشکردنە لەسەر میدی���ا ،ب���ەاڵم ئ���ەوەی لەدامەزراندنی دەوڵەت���ی کوردی���دا دەمێنێتەوە مێژوە نەک میدیا .هیچ ش���تێک هێندەی میدیا زاکیرەکورتو بێوەفا نییەو هیچ شتێکیش هێندەی مێژویەکی دروست زاکیرەفراوان بەوەفا نیی���ە .دەبێت ئەو ڕاس���تیەش بزانین ،گ���ەر بارزانی ئەو ش���انازییەی مس���ۆگەر کرد ،ئەوا گومانی تێدا نییە، هەوڵی قۆرغکردنی دەس���ەاڵتی سیاسی نەک ه���ەر لەباش���ور ،بەڵکو لەس���ەر ئاس���تی کوردس���تانی گەورەش بۆ چل تاکو پەنجا ساڵی داهاتو دەدات ،بەاڵم هێش���تا هەر ناتوانێت ڕێچکەی مێژومان لێبشێوێنێت! ئێس���تا کاتی ئەوەیە ڕۆش���نفکران‌و فەیلەسوفەکانمان کار بۆ باڵوکردنەوەی فیک���ری نەتەوەی���ی بک���ەن .مێ���ژوی ئەڵمانی���ای فیدراڵی فێرمان دەکات ،کە لەدوای یەکالییبونەوەی ش���ەڕی نێوان بڕوسیاو ئەڵمانیا لەبەرامبەر فەڕەنسادا ساڵی ١٨٧١ڕاس���تەوخۆ فەیلەسوفانی ئەڵمان���ی کەوتن���ە باڵوکردنەوەی بیری نەتەوەیی���و تەوزیفکردنی ئەو بیرۆکەیە ب���ۆ هەنگاونان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی فیدڕاڵی ئەڵمانی .لەو نێوەدا ڕۆڵی هەر یەک لەفەیلەس���وفان (گوتلیب فیشته‌و
(گوتفری���د هی���ردر) ،هەروەه���ا ڕۆڵی قوتابیان���و ڕێکخ���راوە نەتەوەییەکانیان ل���ەالی ئەڵمانیی���ەکان تاکو ئێس���تاش ب���ەرز دەنرخێنرێ���ت .ئ���ەو ئەڵمانی���ا گەورەوگرانەی ئێستا دەیبینین بەروبومی ئەو هەواڵنەی���ە .ئێمە دەبێ���ت وەهمو واقع لێک جیابکەین���ەوە .ڕۆحی ئەنتی پارتیو پۆزەکان���ی پارتی خۆی وەهمەو دەوڵەتی نەتەوەیی واقیعە .ئەم خەونە نەتەوەییە ،گەر نەش���بێتە فاکت ،ئەوا قۆناغێکی گەورەو س���ەختی خوێناوییە لەکۆڵ نەوەکان���ی داهاتومان دەبێتەوە. دەبێ���ت ئ���ەو ڕاس���تییەش بزانین ،کە پارتیی ئێس���تا پارتییەکەی هەشتاکانو نەوەت���ەکان نییە ،بەڵکو پارتی دەمێکە ش���ێوازی کاری سیاس���یی کالسیکیی لۆکاڵیی جێهێشتوەو ئینتەرناشیونااڵنە کار دەکات. یەکێتیی نیش����تیمانیی کوردس����تان لەئێس����تادا هەڵوێس����تێکی تەمومژاویو نادی����اری هەی����ە .هەم����و ئام����اژەکان ئەوەم����ان پێدەڵێن ،کە (ی ن ک) دژی بیرۆکەی دەوڵەتی کوردییە! پێدەچێت ئ����ەو هەڵوێس����تەی لەئیس����تادا (ی ن ک) هەیەت����ی بچێت����ە خان����ەی هه‌ڵه‌ی مێژوییەوە ،کە ٣١ی ئابەکە بەسەدانجار لەچاوی����دا بەئاو دەش����ۆردرێتەوە( .ی ن ک) ،کە پش����تیکردوه‌تە ئەو خەونە نەتەوەییەو ڕویکردوەتە ئێران دەش����ێت ڕۆژێک بێت زەریبەی ئەم هەڵوێس����تەی بدات����ەوە .قۆناغ����ی ئێس����تا قۆناغ����ی فۆرمۆڵەبونی نەتەوەیە ،ئەویش لەڕێگای یەکهەڵوێس����تیو هاودەنگیی����ەوە .ئێمە هەمو دەزانین هیچ پارتێکی سیاس����ی بەتەنها ناتوانێت ئەم ئامانجە بپێکێت، گەر پاڵپش����تی خەڵکو الیەنەکانی تری لە له‌پش����ت نەبێت .هی����چ نەتەوەکیش ل����ەدەرەوەی چوارچێ����وەی دەوڵەت����ی نەتەوەیی����دا ناتوانێ����ت بون����ی خ����ۆی بس����ەلمێنێت .کوردی باش����ور خاوەنی پێگەکانی ئابوری ،سەرچاوەی مرۆیی، پەیوەندیو کەناڵە دیبلۆماسییەکانە ،کە بەهۆیان����ەوە دەتوانێت هەوڵی کارکردن ب����ۆ ئەو بیرۆکەیە بدات .دەش����ێت ئەم بیرۆکەی����ە بەهیچ ش����ێوەیەک چەکەرە نەکات����و بێئ����اکام دەربچێ����ت ،ب����ەاڵم قۆناغێکەو ناش����ێت لەس����ەر دەس����تی خۆمان بێئاکام بێت. بەڕای من لەسەر ئاستی نێودەڵەتیدا دەکرێت جارێ کار لەسەر ئەوە بکرێت، کە کورد وەکو نەتەوەیەک لەچوارچێوەی عێراقێک���ی فرەئەتنیکدا بناس���ێنرێت، دواتریش جەخت لەس���ەر بەیاساییبونی ئەو ڕیفراندۆمە بکرێ���ت ،کە حکومەتی هەرێم ئامادەکاریی بۆ دەکات.
بیروڕا
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
birura.awene@gmail.com
13
گۆڕان كه‌م شانس ی هێنا یان دانوستانكاره‌كانی هه‌ڵه‌یانكرد یان هه‌ردوكیان؟!
ی حاجی عینایه‌ت عومه‌ر ی 24كورسی بزوتنهوهی گۆڕان توان ی 2013 ی ئه‌یلول ی 21 له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان مس���ۆگه‌ربكات‌و ببێت ه هێ���زی دوهه‌م له‌سه‌ر ئاس���تی كوردس���تان‌و له‌سه‌ر ی ئه‌م بنه‌مایه بزوتنهوهی گۆڕان بڕیار ی ی داو وه‌فدی دانوستان چونه ده‌سه‌اڵت ی بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ه دیاریكردو له‌ئه‌نجام ی ی پارله‌مان دانوستانی الیه‌ن ه براوه‌كان ی خایاند ئه‌م كوردس���تان ك ه 176رۆژ پۆستانه به‌ر گۆڕان كه‌وت: ی پارله‌مان -1سه‌رۆك -2وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه -3وه‌زاره‌تی دارایی ی بازرگانی‌‌و پیشه‌سازی -4وه‌زاره‌ت -5وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف -6ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنان س���ه‌رنج بده‌ن كاتێك گ���ۆڕان ئه‌م ێ كه‌مێك پۆستان ه وه‌رده‌گرێت‌و ده‌یه‌و ی گه‌لی كوردس���تان كه‌م له‌مه‌ینه‌تی��� ی خ���ۆی جێبه‌جێ ب���كات‌و به‌رنامه‌كان بكات بارودۆخه‌ك ه چی لێهات؟!
ی س���ه‌رۆكی پارله‌مان كه له‌بزوتنه‌وه ی ی پارله‌مان گۆڕان��� ه كاتێ���ك ئی���داره وه‌رگ���رت قاس���ه‌كه‌ی به‌ت���اڵ‌و ژماره ی بانكی ئیره‌یی پێنابرێ‌و حس���ابیه‌كه ی وه‌زاره‌تی دارایی ه به‌رده‌وام چاوه‌ڕێ��� ی ی موچه ك ه ته‌مویلی ب���كات بۆ ئهوه ی بدات پارله‌مانت���اران‌و كارمه‌نده‌كان��� ی 600كارمه‌نده‌و ك ه ژماره‌یان نزیك���ه 60ك���ه‌س له‌م كارمه‌ندان��� ه راوێژكارن به‌موچه‌ی ب���ه‌رزو تایبه‌ت‌و حاڵی حازر موچه‌كه‌یان له‌وه‌زیرو پارله‌مانتار زیاتره ی موچه‌بڕین نایانگرێته‌وه، له‌به‌رئ���هوه ی ی ئهوه ی داراییش س���ه‌ربار وه‌زاره‌ت ی خاڵی��� ه زیاتر ل ه ی خاڵ ك ه قاس���ه‌كه ی ههیهو 3ترلی���ۆن دینار كورت(عجز) ی هه‌ورامی‌‌و ی ده‌س���تی ئاش���ت چاوه‌ڕێ ی پارله‌مانیان گومرگه‌و نه‌ك هه‌ر بودجه ی پێنادرێت به‌ڵكو موچه‌ی وه‌زاره‌ته‌كان خۆشیان بۆ دابین ناكرێت ،پارله‌مانتاران ی خۆشیانهوه به‌سه‌یاره‌و به‌نزین‌و شۆفێر نیوه‌موچه‌ش وه‌رناگ���رن‌و هه‌ندێكیان به‌تاكس���ی هاتوچۆ ده‌ك��� هنو هه‌ندێك ی به‌پیكابی ده‌بڵ‌و هه‌ندێك به‌ئۆتۆمبێل ی ك���ه‌س ده‌رك بهوه ق���ه‌رز بۆ ئ���هوه نه‌كات كه به‌تاكس���ی هاتوچۆ ئه‌كه‌ن خۆی���ان دوائه‌خه‌ن تا ئاخر پارله‌مانتار ی ی تاكس��� ده‌رده‌چ���ێ ،ئیتر س���وار ی ی پارله‌مانی���ش به‌هۆ ده‌بن س���ه‌رۆك ی نه‌بونی بودجه‌ی پێویس���ت ده‌س���ت به‌س���تراوه‌و له‌والش���هوه وه‌زی���ره‌كان ی له‌گ���ه‌ڵ ده‌س���تبه‌كاربونیان ره‌تڵ��� ی حیمایه‌و چه‌ند ئۆتۆمبێل‌و ده‌س���ته
شۆفێرو س���ه‌رجه‌م پێداویستیه‌كانیان ی بۆ دابی���ن ده‌كرێ له‌الیه‌ن س���ه‌رۆك ی ئه‌م ئیزدیواجی ه حكومه‌ته‌وه ،هۆكار رون ه له‌نێوان پارله‌مانتاران وه‌زیره‌كاندا ی حكومه‌ت له‌پارتیه‌و له‌په‌نا س���ه‌رۆك حه‌جه‌كه‌دای ه وات���ه (بودجه‌ی نه‌وت) ی 8مان���گ ب���ه‌اڵم پارله‌مانت���ار دوا له‌سوێندخواردن هیچ پێداویستیه‌كیان ی ی سه‌رۆك بۆ دابین ناكرێت لهبهرئهوه ی پارله‌مان له‌گۆڕانه‌و دوره له‌سه‌رچاوه ی داه���ات‌و ده‌ب���ێ چاوه‌ڕێ���ی وه‌زاره‌ت ی دارایی بێت وه‌زاره‌تی داراییش چاوه‌ڕێ ی س���امان ه سروش���تیه‌كان، وه‌زاره‌ت��� لێ���رهوه رونده‌بێته‌وه كه به‌مه‌به‌س���ت ی بێ یان بێمه‌به‌ست ده‌یانه‌وێ سه‌رۆك ی پارله‌مان بێده‌سه‌اڵت وێنابكرێت‌و كار ی كه‌مبایه‌خ پارله‌مانت���ارو پارله‌مانتاری بكرێت. ی له‌الیه‌كی دی ئه‌وه‌ن���ده روداوه‌كان ی داعش‌و عێ���راق به‌تایب���ه‌ت هێرش��� گروپ��� ه تیرۆریس���ته‌كانی دی به‌په‌ل ه ی ی پارله‌م���ان فریا ب���و س���ه‌رۆكایه‌ت ی ئهو یاس���او ده‌رك���ردن‌و هه‌مواركردن بڕیاران ه ناكه‌وێت ده‌ریانبكات كه گۆڕان ی ی خه‌ڵك‌و ده‌نگده‌ران وه‌عدی به‌كۆمه‌اڵن ی ی دییه‌و‌ه به‌هۆ خۆی دابو ،له‌الیه‌ك��� ئهوهی دانیش���تنه‌كان ك���راوه‌ن‌و هه‌ر فراكس���یۆنێك‌و ه���ه‌ر پارله‌مانتارێ���ك ی ی تواناو دڵسۆزیی خۆ ده‌یه‌وێ نمایش ی بكات ب���ۆ ده‌نگده‌ره‌كانی كێبڕكێیه‌ك ی پارله‌مان ناته‌ندروس���ت له‌ناو هۆڵ��� دروستبوه ك ه ناهێڵن یاساو بڕیاره‌كان
دیموكراسی‌‌و ئه‌نت ی دیموكراسی
شه‌ونم یه‌حیا* ()Limits to Democracyفه‌یله‌سوفێكی بریتانی پارێزگاریخ���وازه ئارتكلیكی به‌ناو ی ( )Roger Scrutonرۆچر سكروتۆن واتا "سنوره‌كانی دیموكراسی" باڵوكردۆته‌وه تێی���دا ئام���اژه به‌س���ه‌ره‌تای بنه‌ماكان���ی دیموكراس���ی ئه‌كات‌و ئهو ده‌س���تكه‌وته بۆ پرۆتس���تانیه‌كان له‌بریتانیا ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌و ده‌ڵێت "كلتوری پرۆتستانی زیاتر له‌كلتوری ئیسالم له‌گه‌ڵ دیموكراسیه‌تدا ده‌گونجێت. ئه‌م وتاره‌ی رۆچر كۆمه‌ڵێك ش���یكردنه‌وه هه‌ڵده‌گرێت ده‌توانرێت له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ی عێراقی به‌نمونه جێبه‌جێ بكرێت، بنه‌م���او پرنس���یپه س���ه‌ره‌كیه‌كانی دیموكراس���یه‌ت ئه‌وكات���ه ده‌چه‌س���پێت كه ده‌وڵه‌تێكی عه‌لمانیه‌ت هه‌بێت ،دیموكراسیه‌ت ده‌رهاویشته‌یه‌كی گرنگه له‌ده‌رهاویشته‌كانی عه‌لمانی���ه‌ت ،وه‌ك���و "ئه‌لبی���رت كامۆ" كه فه‌یله‌سوفێكی فه‌ره‌نسیه ده‌ڵێ-: " ت���ۆ ناتوانیت یه‌ك یاس���ا دابنێیت یان دروستبكه‌ی بۆ كۆمه‌ڵێك هاواڵتی له‌ناو یه‌ك واڵتدا ئه‌گ���ه‌ر ئاین له‌ده‌وڵه‌ت جیانه‌كرێته‌وه "چه‌مك���ی (تیۆكراس���ی)و (دیموكراس���ی) بێگوم���ان ئ���ه‌م دو چه‌مك���ه ناتوانرێ���ت له‌حوكمڕانیدا بخرێت���ه ناو یه‌ك چوارچێوه‌و ببێته سیسته‌می به‌رێوه‌بردن( ،تیۆكراسی) واتای حوكمی ئاینی كه پشت به‌پێكهاته‌كانی ش���ه‌رع‌و ئه‌حكامه‌كان���ی ئای���ن‌و تێكس���ته دینیه‌كان ده‌به‌س���تێت‌و نابێت ده‌س���تكاری بكرێ���ت ،ئ���ه‌م بنه‌مایانه ده‌بن���ه ئامانجی حوكمداری ده‌وڵه‌ت ،لێره‌دا له‌ئه‌حكامه‌كانی ئاین راس���تیه‌كانی ناو ماڵ له‌پێش���ه‌وه‌ترن وه‌ك له‌بیركردنه‌وه فه‌لس���ه‌فیه‌كان‌و راستیه زانستیه‌كان ،له‌تیۆكراس���یدا هاواڵتی له‌ژێر ره‌حمه‌ت‌و سێبه‌ری رێنماییه‌كانی خودادایه، حوكمی ئاینی پش���ت به‌بیروب���اوه‌ری ڕه‌ها ده‌به‌س���تێت واتا له‌رابردوو داهاتوو ئیس���تا " ئاین به‌چاره‌س���ه‌ر ب���ۆ به‌رێوه‌بردنی دونیا داده‌نێ". دیموكراسیش وه‌كو پرنسیپێكی سه‌ره‌كی داده‌نرێت له‌ب���هرهو به‌عه‌لمانیبونی ده‌وڵه‌ت‌و جومگه‌یه‌ك���ی گرنگ���ی عه‌لمانیه‌ته ،یه‌كێك له‌مه‌رجه‌كان���ی دیموكراس���یه‌ت عه‌لمانیه‌ته ب���ه‌اڵم مه‌رجی���ش نی���ه هه‌م���و عه‌لمانیه‌ت دیموك���راس بێت ،وه‌كو "كۆمۆنیس���ته‌كان‌و فاشیسته‌كان" جێبه‌جێكردنی ئهو سیسته‌مه له‌كۆمه‌ڵگه‌ی���ه‌ك ك���ه ئای���ن‌و مه‌زهه‌ب���ه دینیه‌كان هێڵی س���ور بن ،له‌ویش���دا ده‌بێ باس له‌شكس���تی دیموكراس���یه‌ت‌و ئیفالسی دیموكراس���یه‌ت بكه‌ی���ن ،ش���یكردنه‌وه‌كانی
نوری مالیکی ک ه كاره‌كته‌رێكی دروستكراوی ده‌ستی مه‌زهه‌بیه‌ت بێت چۆن ئه‌توانێ حوكمداری سیسته‌مێكی دیموكراسی بكات؟ "سكروتۆن" ئهو راستیه‌مان بۆ ده‌رئه‌خات ك ه دیموكراسیه‌ت ناتوانێ سنوره‌كان بشكێنی‌‌و ناتوانێ له‌س���تراكتۆرێكی وه‌كو ستراكتۆری كۆمه‌ڵگه‌ی عێراقی وا به‌ئاس���انی دروس���ت بێت كه له‌س���ه‌ره‌وه هه‌تا خواره‌وه‌ی بنه‌ما ئاینی���ه‌كان‌و مه‌هه‌زب حوكمداریه‌تی ده‌كه‌ن، ئه‌مه دوالیزمیه‌تێكی گه‌وره‌یه. هه‌ربۆی���ه‌ش له‌گرنگترین ده‌رئه‌نجامه‌كانی پرۆسه‌ی سیاسی له‌كۆمه‌ڵگه‌ی عێراق روخانی دیكتاتۆری���ه‌ت ب���و له‌پێناو دروس���تكردنی سیس���ته‌می دیموكراس���ی ،دیموكراس���یه‌ت له‌كۆمه‌ڵگ���هی عێراقی وه‌ك���و مه‌كینه‌یه‌كی گ���ه‌وره‌ی به‌رهه‌مهێنان���ی "مافی���او دزو جه‌رده‌و پیاوكوژ "ی لێهات ،دیموكراسیه‌تی شكستخواردو له‌كۆمه‌ڵگه‌ی عێراقی ئهوهنده فۆرمێكی قێزه‌ونی نامرۆڤانه‌ی له‌خۆ گرت كه سنوری هه‌مو ئهو پێناسانه‌ی شكاند كه بۆ چه‌مكی دیموكراس���یه‌ت دانرابون ،تا ئاستی ئهوهی وا له‌كاره‌كت���ه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌نتی ئه‌م فۆرم ه له‌دیموكراس���یه‌ت بێت ،هۆكاری ئ���ه‌م دۆخه له‌وه‌دا خ���ۆی ده‌بینیه‌وه ئه‌گه‌ر له‌رۆژئاوا دیموكراسیه‌ت وه‌كو سیسته‌مێكی خزمه‌تگوزاری‌‌و پارێزگاریكردن له‌سه‌روه‌ریی م���رۆڤ توانی جێگای خۆی بكاته‌وه ،لێره‌دا ده‌پرسین ئایا وه‌كو " رۆچر "ده‌ڵێ هۆكاره‌كه‌ی كلتوری پرۆتستانی بو؟ به‌اڵم له‌كۆمه‌ڵگه‌ی عێراق���ی تێرمێكی تری به‌خۆی���هوه بینی، دیموكراسیه‌ت ئهوهنده بچوككرایه‌وه له‌شه‌ڕه گوتاری نێوان سیاس���یه‌كان‌و دروستكردنی كۆمه‌ڵێ���ك هێ���زی چه‌ك���داری میلیش���یاو پێش���اندانی هێزو خیت���اب‌و هه‌یمه‌نه‌كردنی گروپێك به‌سه‌ر ئهوهی ترو ئیستیفزازكردن‌و ترس���اندنی هاواڵتی���ان به‌خیتابه‌كانی���ان‌و تێكدان‌و وێرانك���ردن بترازێت هیچ مانایه‌كی بۆ مه‌ده‌نی هتو هاواڵتیبون‌و پارێزگاریكردن‌و
خزمه‌تگوزاری مرۆڤ نه‌هێشته‌وه. ئه‌گه‌ر چی ئهو دیموكراسیه‌ته‌ی له‌رۆژئاوا دروس���تبو هێزی رۆش���نبیرانی له‌پشته‌وه، به‌اڵم له‌كۆمه‌ڵگه‌ی عێراقی دیموكراس���یه‌ت به‌پاڵپشتی توێژێك بانگێشه‌ی بۆ ده‌كرا كه هێزی مه‌زهه‌به ئاینیه‌كان بو كه له‌بنچینه‌دا وه‌كو له‌س���ه‌ره‌وه ئاماژه‌م ب���ۆ كرد جۆرێك له‌دوالیزمی ناكۆكی گهوره له‌نێوان كاره‌كته‌ری تیۆكراس‌و سیسته‌می دیموكراسدا هه‌بو. هه‌روه‌ها غیاب‌و قه‌یرانی رۆشنبیران له‌خۆ به‌خاوه‌نكردن���ی ئهو دۆخ���ه كاریگه‌رییه‌كی زۆر هه‌بو له‌س���ه‌ر شكس���تی دیموكراسیه‌ت له‌كۆمه‌ڵگ���هی عێراقی ،پیاوان���ی مه‌زهه‌به ئاینیه‌كان ده‌یانویس���ت هه‌یمه‌نه‌ی دۆخێك بك���ه‌ن ك���ه ناكۆك ب���و له‌گ���ه‌ڵ كلتوری‌‌و بیركردنه‌وه‌ی���ان ئ���ه‌وان ده‌یانویس���ت ببنه خاوه‌نی دیموكراس���یه‌تی نوێ له‌كۆمه‌ڵگه‌ی عێراق كه مه‌حاڵ بو ،بۆیه‌ش دیموكراسیه‌تیش توش���ی ئیفالس هات ،قس���ه‌كردن له‌س���ه‌ر دیموكراسیه‌ت له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ی ئاینی شتێكی مه‌حاڵه‌و نامه‌تیقی‌‌و ناواقعیه ،چۆن ئه‌كرێت باس له‌دیموكراس���ی بكرێت كه كۆمه‌ڵ له‌ژێر هه‌یمه‌نی پیاوه ئاینیو سیاسیه‌كاندا بن؟ زۆربه‌ی س���ه‌ركرده‌كانی عێ���راق له‌رێگای مه‌زهه‌بی‌‌و پاش���خانی ئاینیه‌وه دروستبون‌و حوكم���ی ئهو كۆمه‌ڵ ده‌ك���ه‌ن .ئه‌وان له‌ژێر فش���اری ئاین‌و مه‌زهه‌بدان ،چونكه پرۆسه‌ی به‌رهه‌مهێنان���ی تاك له‌كۆمه‌ڵگ���هی عێراق به‌رده‌وامه له‌سه‌ر هه‌مان فۆرم‌و دۆخ‌و گۆڕینی ئهو تاكه له‌گه‌ڵ تاكێكی تر بۆ راستكردنه‌وه‌ی دۆخه‌كه هی���چ كاریگه‌ریه‌كی نابێت ،چونكه كاره‌كته‌رێك���ی مه‌زهه‌ب���ی له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك كه وابه‌س���ته‌یه به‌بنه‌ما ئاینیه‌كان ناتوانێت سیسته‌مێكی دیموكراسی به‌رێوه‌ببات. ب���ۆ نمون���ه "ن���وری مالیك���ی" پیاوێكی مه‌زهه‌ب���یو پابه‌ند به‌بنه‌م���ا مه‌زهه‌بیه‌كان‌و كاره‌كته‌رێك���ی دروس���تكراوی ده‌س���تی مه‌زهه‌بیه‌ت بێت چ���ۆن ئه‌توانێ حوكمداری سیس���ته‌مێكی دیموكراس���ی بكات بێگومان ناتوان���ێ" .له‌زۆرب���هی ئ���هو كۆمه‌ڵگایانه‌ی كه تیۆكراس���ی تێدا هه‌یمه‌نه‌داره‌و رۆڵێكی به‌رچ���اوو دی���اری له‌به‌رێوه‌بردن���ی كۆمه‌ڵ هه‌یه ،له‌وێدا بزوتنه‌وه‌كانی به‌ره‌وپێشبردنی كۆمه‌ڵ ئیفلیج و دوچاری فه‌ش���ه‌ل بۆته‌وه‌و، زیات���ر بزوتن���هوه فێنده‌مێنتالیس���ته‌كان په‌ره‌یسه‌ندوه‌و دروستبون .ئهو توندڕه‌وییه له‌ئای���ن‌و مه‌زهه‌ب���ه‌كان له‌عێ���راق ب���وه ه���ۆی ملمالنێ له‌س���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت له‌نێوان ئ���هو كه‌س���ایه‌تیه تیۆكراس���یانه ك���ه بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی���ه تایبه‌تیه‌كانیان له‌جموجۆڵدا ب���ون‌و به‌كارهێنانی ئاین ب���ۆ به‌هێزكردنی پێگه‌ی سیاس���یان ك���ه س���ه‌رئه‌نجام بوه هۆی س���ه‌رهه‌ڵدانی چه‌ندان حزبی سیاسی مه‌زهه‌بی‌‌و ته‌یارات���ی جۆراوجۆر كه ئه‌مه‌ش مه‌ترس���یه‌كی گهوره بو له‌س���ه‌ر پرۆس���هی دیموكراسیه‌ت. *پسپۆر له‌فه‌لس���ه‌فه‌ی – كۆمه‌ڵناسی, خوێن���دكاری دكتۆرا له‌زانكۆی س���ۆربۆن - پاریس.
وه‌زاره‌تی داراییش سه‌رباری ئهوهی كه قاسه‌كه‌ی خاڵی خاڵیه زیاتر له 3ترلیۆن دینار كورت(عجز)ی ههیهو چاوه‌ڕێی ده‌ستی ئاشتی هه‌ورامی‌‌و گومرگه‌و نه‌ك هه‌ر بودجه‌ی پارله‌مانیان پێنادرێت به‌ڵكو موچه‌ی وه‌زاره‌ته‌كانی خۆشیان بۆ دابین ناكرێت به‌ئاس���انی تێپ���ه‌ڕن به‌تایبه‌ت هه‌ندێ پارله‌مانت���ار كه ده‌ی���ه‌وێ ده‌قاوده‌ق ی حزبه‌كه‌ی‌‌و رێنمایی به‌رپرس ه به‌رنام ه
ی ی نه‌هێڵێ‌و سوپا ی ئهوهی هێزی حیزب حیزبیه‌كان جێبه‌جێبكات‌و به‌رژه‌وه‌ند ی ی پێكبێنێ هێز ی نیش���تمان ی رێكخراو حیزبی���ان الگرنگت���ره له‌به‌رژه‌وه‌ند ی ی بۆ ده‌نێرن‌و له‌به‌ر هه‌س���تیار گش���تیو هه‌ن���دێ پارله‌مانتاری���ش حیزب ێ ی ناتوان ی به‌رگر به‌مه‌به‌س���ت ب���ێ یان بێمه‌به‌س���ت وا بارودۆخه‌كه‌و پێویست ی ب���كات .وه‌زاره‌ت���ی بازرگانی‌‌و ره‌فتار ده‌كه‌ن‌و فش���ارو ره‌خنه‌كانیان مه‌نع ی پیشه‌س���ازی ،ئه‌م وه‌زاره‌ت ه له‌بنه‌مادا چڕكردوه‌ت���هوه له‌س���ه‌ر ده‌س���ت ه ی ی كه‌مبایه‌خ بوه له‌به‌رئ���هوهی بازرگان ی كه ده‌ست هی سه‌رۆكایه‌ت سه‌رۆكایه‌ت ی ی به‌ده‌س���ت كه‌رت پارله‌م���ان به‌كه‌متوان���ا نیش���انبده‌ن ئ���ه‌م واڵت��� ه %90 ی پارله‌م���ان ئیفلیج تایبه‌ته‌وه‌ی���ه حكوم���ه‌ت وه‌ك چاودێر ئه‌م���ه‌ش توان���ا ی پیشه‌سازیش رون ه چه‌ند ده‌كات‌و به‌رهه‌م���ی كه‌م ده‌بێت .نازانم وایه‌و ئاست ی له‌دوایه‌و له‌ده‌مێكدا درا به‌گۆڕان ن ه رێگا ی گ���ۆڕان بۆچ ی دانوس���تانكار لیژنه ی ن ه س���ه‌رمایه‌داره‌كان ی وه‌ك ماوه بۆ بازرگان ی خزمه‌تگوزا ی وه‌زاره‌تێك��� داوا ی بازرگانییان پێماوه‌و بایعیه‌كه‌ش ی ی���ان ئاوه‌دانكردنه‌و‌ه یان پاره ش���اره‌وان ی ی به‌زه‌حم���ه‌ت ده‌گات‌و مه‌ترس���ی بڕین كاره‌با یان ..هتد نه‌كرد ك ه په‌یوه‌ند ی ئه‌وقافی���ش ی رۆژانه‌ی خه‌ڵكه‌و‌ه له‌س���هره .وه‌زاره‌ت��� ی به‌ژیان راسته‌وخۆ ی حوشتر ی نه‌خۆشی كۆرۆنا ههیهو له‌وێ���وه بتوان���ن جێپه‌نجه‌یان له‌سه‌رده‌م ی گ���ۆڕان وا دیاربێ���ت‌و به‌ش���ێك له‌به‌رنامه‌كانیان كه‌وت ه ده‌س���ت وه‌زیرێك ح هج‌و عومره‌ش خه‌ریك ه مه‌نع ده‌كرێ. جێبه‌جێ بكه‌ن ی ی وه‌به‌رهێنانیش ك ه پش���ك ده‌س���ته كه‌وات ه گۆڕان چی كرد؟ ی گۆڕاندا وه‌به‌رهێنان پارله‌مانێكی بێ بودجه‌و پڕ له‌وه‌عدو گۆڕان ه له‌شانس��� ی له‌س���ه‌رده‌مێكی پڕ له‌كێش هی ناوخۆو س���فر بوه‌ته‌وه‌و به‌رنام��� هی حكومه‌ت ی هه‌رێمی���ش ئهوهی��� ه ك ه س���ێكته‌ر ده‌ره‌كیدا. ی نیشته‌جێبون له‌م ده‌سته‌ی ه جیابكاته‌و‌ه وه‌زاره‌ت���ی داراییه‌ك ك ه قاس���ه‌كه ی ك ه باشترین هه‌ل بو بۆ گۆڕان ك ه بتوانێ به‌تاڵ���هو له‌كاتێكدا له‌هه‌م���و واڵتان ی ی بۆ نه‌هێشتن ی خۆ دونیادا گش���ت وه‌زاره‌ت���ه‌كان ته‌مویل به‌پێی به‌رنامه‌كان ی نیشته‌جێ له‌كوردستانداو ئه‌م ی كێش ه له‌وه‌زاره‌تی دارای���ی وه‌رده‌گرن كه‌چ ی نامێنێ‌و سه‌رمایه‌گوزاریی ی دارایی چاوه‌ڕێی چانسه‌ش��� له‌م هه‌رێمه وه‌زاره‌ت ی ئاشتی هه‌ورامیه ك ه ده‌ره‌كی‌و ناوخۆش له‌نزمترین ئاستدایه. ی گوشراو ده‌ست ی گۆڕان ه یان نازان���م ئه‌م��� ه بێشانس��� ی فرۆشتنی نه‌وتی الیه. بودج ه ی گۆڕان، ی دانوستان ی پێشمه‌رگ ه له‌سه‌رده‌مێكدا نه‌شاره‌زایی وه‌فد وه‌زاره‌ت درا به‌گۆڕان ك��� ه له‌چوار الوه جه‌نگ‌و یان زیره‌كی به‌رامبه‌ره‌كه‌یان یان هه‌مو ی ئه‌گه‌ره‌كان پێكه‌وه؟! هه‌رای���هو وه‌زیری پێش���مه‌رگه له‌بر
داعش‌و سه‌ده ی جیۆپۆله‌تیك
حسێن مه‌حمود ئ���هو ڕوداوان���هی ئه‌م���ڕۆ له‌گۆڕه‌پان��� ی سیاس���ی عێراق���دا ڕوده‌ده‌ن ڕوداوگه‌لێكن پێویست ه له‌چه‌ندین گۆشه‌نیگای جیاوازه‌و‌ه بخوێنرێت���هوهو هه‌ڵوه‌س���ته ی له‌س���ه‌ر بكرێ .یه‌كێك لهو الی���هنو ڕه‌هه‌نده ی ك ه لێره‌دا ده‌مه‌و ێ له‌س���ه‌ر ی بوه‌س���تم بریتی ه له‌تێڕوانین ی جیۆپۆله‌تیك ی بۆ ئه‌م ڕوداوانه‌و به‌س���تنه‌وه‌ی بوی���ه‌ر ی ئه‌م���ڕۆ به‌تێگه ی (مفهوم) ی جیۆستراتیژی‌‌و جیۆپۆله‌تیكی. گروپێكی چه‌كداری توندڕه‌و به‌ناو ی ئاینه‌و‌ه دێ���ت‌و په‌المار ده‌دات‌و چه‌ن���د ناوچه‌یه‌ك داگیر ده‌كات ،هاوش���ان به‌م داگیركردنه‌ش له‌ئه‌رزی واقعدا ڕه‌فت���اری دژه مرۆییانه ی خۆشی ده‌سه‌لمێنێ. چاالكیی ئ���ه‌م گروپ ه كه ناوی داعش��� ه س���ه‌رزه‌مینێكی دیاریكراوو جوگرافیایه‌ك ی دیاریكراوه كه تێی���دا ده‌جوڵێته‌وه‌و خۆ ی نمای���ش ده‌كات ،ئ���ه‌م ش���وێنه‌ش زۆرجار به‌سێگۆشه‌ی سوننی ناوده‌برێ .ئه‌گه‌رچ ی به‌پێی هه‌ند ێ خوێندنه‌وه وا س���ه‌یر ی ئه‌م گروپه توندڕه‌وو په‌ڕگیره ده‌كرێ كه س���ه‌ر به‌ناش���وێنه‌و جوگرافیایه‌ك���ی دیاریكراو ی نی���هو هاتوچۆ ده‌كات ،ب���ه‌اڵم دواجار هه‌ر له‌جوگرافیایه‌كی دیاریكراوو سپه‌یس���ێك ی دیاریكراودا دێت‌و ده‌چێت‌و هاموشۆ ده‌كات. لێ���رهوه ده‌توانی���ن جه‌خت لهو ڕاس���تی ه بكهینهوه ك ه ئهوه ش���وێنێكی دیاریكراوه كه داعش ده‌توان ێ بمێنێته‌وه‌و هه‌ناس���ه ی سیاس���ی تێدا بدات .پێكهاته‌ی كه‌لتوریی‌‌و سۆسیۆسیاس���ی له‌ش���وێنێكی دیاریكراودا وایك���ردوه كه ئ���ه‌م گروپ��� ه فۆنده‌مێنتاڵ ه بتوان���ێ پێگه‌ی خۆی قایم ب���كات‌و توانا ی مان���هوه ی هه‌بێت .بۆ ئ���هوه ی له‌ڕوانگه ی جیۆپۆلهتیكیهوه له‌داعش تێبگه‌ین پێویست ه ئهوه رونبكه‌ینه‌و‌ه كه مه‌به‌ستمان له‌سه‌ده ی جیۆپۆله‌تیك چیه؟ س���ه‌ده ی جیۆپۆله‌تیك ناوی كتێبێكی جورج فریدمانه به‌ناونیشان ی (سه‌دس���اڵی داهاتو) كه له‌س���اڵ ی 2009دا باڵوكراوه‌ته‌وه .جورج فریدمان دامه‌زرێنه‌رو سه‌رۆك ی به‌ڕێوه‌بردنی كۆمپانیای ستراتفۆر‌ه كه پێشه‌نگه له‌بوار ی هه‌واڵگری ی تایبه‌تدا، هه‌روه‌ها وه‌ك پسپۆڕێكی ڕاگه‌یاندنیش كار
پیریی‌‌و له‌سه‌ده‌ی زێڕینی خۆیدایه. به‌ه���ۆی ئ���هو سیس���ته‌مه ته‌كنه‌لۆژی ه پێشكه‌وتوه ی ك ه هه‌یه‌ت ی توانیویه‌تی جیهان بخات��� ه ژێر كۆنترۆلی خۆیه‌وه .س���ه‌باره‌ت به‌چینیش كه خه‌ریكه ده‌بێته جه‌مسه‌رێك ی ئاب���وری ،ئهو له‌پێش���بینیه‌كانی خۆیدا بۆ سه‌دس���اڵی داهات���و ده‌ڵێ چی���ن به‌چه‌ند قۆناغێكی بوژان���هوهی ئابوریدا ده‌ڕوات ك ه ناوی ناوه خول���ی چین (الدور‌ه الصینیه)، به‌اڵم ناتوان��� ێ ببێت ه هێز ی گهوره ،چونك ه خاوه‌نی بنه‌مای س���ه‌ره‌كی جیۆپۆله‌تیك ی نیهو له‌ڕوی تۆپۆگرافیه‌وه چوار ده‌ور دراوه. له‌باكور س���یبریاو مه‌نگۆلیاو له‌باش���ور ی خۆرئاوا زنجیره چیاكانی هیماالیاو له‌باشور چیاو دارستانه‌كانی میانمارو الوس‌و ڤیتنام ته‌وقیانداوه .فریدمان باس له‌وه‌ش ده‌كات ك ه جه‌نگی ئیس�ل�ام‌و ئه‌مه‌ریكا كۆتایی پ ێ دێ‌‌و ملمالنێ ی دیك ه له‌ئاسۆدا ده‌رده‌كه‌ون، له‌م ڕوه‌ش���هوه ڕوسیا س���نوره‌كان ی خۆ ی ده‌ب���ڕێ‌‌و به‌ره‌و ئه‌وروپا ده‌كش���ێ .ئهوه ی جێگای س���ه‌رنج ه ئهوهی ه كه دو س���اڵ به‌ر له‌كه‌وتن ی حوس���نی موباره‌ك پێش���بین ی كه‌وتن ی ئ���هو ڕژێمه‌ی كردبو .لێره‌ش���هوه پێویس���ته ئاماژه بۆ خاڵیك ی گرنگ بكه‌ین ئه‌وی���ش ئهوهی���ه ك���ه بۆچونه‌كان��� ی ئه‌م پیاوه پێچه‌وانه‌ی ڕه‌وتێكه له‌بیركردنه‌وه ی سیاس��� ی كه پێیوای ه به‌هۆ ی گڵۆباڵیزمه‌و‌ه ده‌كات‌و ل���ه‌م ڕوه‌ش���هوه خاوه‌ن ی چه‌ندین س���نوره‌كان كاڵبونه‌ته‌وه‌و كات��� ی ئهوهی ه وت���ار ی میدیاییه س���ه‌باره‌ت به‌ئاسایش��� ی كه ماڵئاوای���ی له‌جیۆپۆله‌تیك بكرێ‌‌و چ ی نه‌ته‌وه‌ی���یو جه‌نگی زانی���اری .ئه‌م پیاوه دی س���نوره‌كان به‌هادارنین ،ب���ه‌اڵم بیرو خاوه‌ن دیدگایه‌ك ی ستراتیژی‌‌و جیۆپۆله‌تیك ی بۆچونه‌كانی فریدمان له‌سه‌ر زه‌و ی واقعیترو نوێیهو بۆچونه‌كان ی له‌ناوه‌نده جیاجیاكان ی ڕاسته‌قینه‌تره ،چونكه ڕوداوه‌كان له‌ڕۆژگار ی ئه‌مه‌ریكادا به‌هه‌ن���د وه‌رده‌گیرێ ،هه‌روه‌ها ئه‌م���ڕۆدا ئهو ڕاس���تیه دوپاتده‌كه‌نه‌وه ك ه خاوه‌ن��� ی چه‌ندین كتێبه وه‌ك���و (جه‌نگ ی ئێس���تا به‌هیچ جۆرێك كاتی ئهوه نه‌هاتو‌ه نهێن��� ی ئه‌مه‌ریكا)و (سه‌دس���اڵی داهاتو) ماڵئاوای���ی له‌جیۆپۆله‌تی���ك بكرێ .ئهوه ی ك��� ه ئه‌م���هی دواییان مش���تومڕێكی زۆر ی كه ئهو ڕاستی ه جه‌خت ده‌كاته‌وه‌و بایه‌خ ی لێكه‌وته‌وه‌و بوه ه���ۆی وروژانێك ی گهوره .جیۆپۆله‌تی���ك زیات���ر ده‌رده‌خ���ات بریتی ه سه‌دس���اڵی داهات���و یه‌كێك���ه له‌كتێب��� ه له‌ڕوداوه‌كان���ی نیمچ ه دورگه ی قرم له‌نێوان هه‌ستیاره‌كانی فریدمان ك ه ل ه 272الپه‌ڕ‌ه روس���یاو ئۆكرانیا ،كه ئ���ه‌م نیوه دورگه‌ی ه پێكهاتوه‌و دابه‌ش بوه به‌س���ه‌ر 13به‌شدا .بایه‌خێكی جیۆس���تراتیژی هه‌یه بۆ ڕوسیا، له‌م كتێب���ه‌دا فریدمان ب���اس له‌گرنگترین به‌هه‌مانش���ێوه له‌عێراقی���ش كه‌ركوك‌و ئهو ئهو گۆڕانكاری ه جیۆسیاس���یو دیمۆگرافی‌‌و ناوچان���هی ك���ه پێیانده‌وت���رێ جیناكۆك س���ه‌ربازیی‌‌و ته‌كنه‌لۆژییان���ه ده‌كات وه‌ك ڕه‌هه‌ن���د ی جیۆس���تراتیژی‌‌و جیۆپۆله‌تیك ی ئه‌گه‌رێكی نزیكی چاوه‌ڕوانكراو له‌س���ه‌ده ی گرنگی���ان هه‌یه بۆ كورد .ئه‌م قس���ه‌یه بۆ بیس���تویه‌كدا ،هه‌روه‌ها ب���اس له‌گرنگترین گروپێكی تیرۆریس���تی وه‌ك داعشیش هه‌ر جه‌نگه‌كانی داهاتو ده‌كات‌و شییانده‌كاته‌وه .راس���ته‌و ل���هو ناوچه‌یه‌دا ك���ه پێیده‌وتر ێ به‌كورت���ی فریدمان باس له‌به‌هێزی ی پێگه ی سیگۆشه ی س���ونن ی شه‌ڕ ده‌كات .سه‌ده ی سیاس ی ئه‌مه‌ریكا ده‌كات له‌سه‌ر نه‌خشه ی جیۆپۆله‌تیك تا ئه‌م ساته‌وه‌خته‌ش سه‌ده ی سیاسی جیهاندا ،ئه‌ویش به‌هۆی ئهو شوێن ه ته‌شه‌بوس���ه به‌زه‌وی ن���ه‌ك ماڵئاواییكردن جیۆستراتیژیه ی ك ه هه‌یه‌تی‌‌و به‌پێچه‌وانه ی بێت لێی .ئهوهی كه ئه‌مه‌ریكاش���ی كردوه زۆرێ���ك له‌بیروبۆچونی باو ك���ه پێیانوای ه ب���هو زلهێزه ل���ه‌روی جیۆپۆلهتیكیهوه ئهو خه‌ون���ی ئه‌مه‌ریكا تێكده‌ش���كێ ،ئهو لهو وته‌یه‌یه ك ه ده‌ڵێت (ئه‌مه‌ریكا له‌باوه‌ش��� ی بڕوایه‌دای ه كه ئه‌مه‌ریكا نه‌گه‌یشتۆته قۆناغ ی دو زه‌ریادایه).
ده‌توانین جه‌خت لهو ڕاستیه بكهینهوه كه ئهوه شوێنێكی دیاریكراوه كه داعش ده‌توانێ بمێنێته‌وه‌و هه‌ناسه‌ی سیاسی تێدا بدات .پێكهات هی كه‌لتوریی‌‌و سۆسیۆسیاسی له‌شوێنێكی دیاریكراودا وایكردوه كه ئه‌م گروپه بتوانێ پێگ هی خۆی قایم بكات
ئاراس فه‌تاح نوسه‌ری گۆشه‌ی "له‌نزیکه‌وه"به‌هۆی سه‌رقاڵیه‌و‌ه ئه‌م هه‌فته‌یه نه‌یتوانی ستنوکه‌ی بنوسێت له‌گه‌ڵ داوای لێبوردندا
▼
14
بیرورا
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
دور گۆشه‌یه‌که سه‌ردار عه‌زیز ده‌ینوسێت
نزیک پرسی ده‌وڵه‌ت له‌ڕوانینی بارزانیدا
ده‌وڵه‌تی کوردی :دیدی بزوتنهوهی گۆڕان لێره‌دا مه‌به‌س���ت له‌دی���دی گۆڕان؛ دیدی فه‌رمی بزوتن���هوهی گۆڕان نیه، به‌ڵکو بینینی دیدی گۆڕانه له‌ڕوانگه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌وه .ده‌كرێت دیدی گۆڕان بۆ ده‌وڵه‌تی کوردی له‌چه‌مکی بونیادناندا کورتبكرێت���هوه .ب���هو مانایه ده‌وڵه‌تی کوردی بۆ ئ���هوهی بێته ئاراوه ده‌بێت بونیادبنرێ���ت .له‌به‌رامبه‌ردا ،بۆ نمونه، ده‌كرێت دی���دی پارت���ی له‌ڕاگه‌یاندندا کورتبکرێته‌وه .دیاره به‌رونی نازانرێت ك ه دیدی هێزێکی وه‌ک یه‌كێتی نیشتمانی کوردس���تان چیه له‌مباره‌ی���هوه ،یان به‌رونی خ���اوه‌ن چه‌مکێک نین .هه‌ردو هێزه ئیسالمیه‌كه‌ی کوردستان :کۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوو ئێس���تا له‌هه‌وڵ���ی ئه‌وه‌دان که ئیس�ل�ام وه‌ها ڕاڤه‌بکه‌ن که ته‌بایه له‌گه‌ڵ بونی ک���ورد به‌خاوه‌ن ده‌وڵه‌تی خ���ۆی .هه‌ریه‌ک له‌م دیدان���ه قه‌یرانی تیوری ،فیکری ،جیهانبینی ،سیاسیو ئایدیو‌لۆژی خۆی هه‌یه .بۆچی هێزێک وه‌ها ده‌بینێت‌و هێزێکی تر به‌جۆرێکی تر ،له‌کاتێکدا هه‌ردو له‌س���ۆنگه‌ی یه‌ك کۆمه‌ڵ���گادا ده‌ژین .لێ���ره‌دا ده‌وڵه‌تی ک���وردی کۆمه‌ڵێک خه‌س���ڵه‌تی هه‌یه: یه‌ک���ه‌م ،نه‌بویه‌كه دێت���ه بون ،که‌واته کاری هێزی سیاسی ،کاتێک ئهو هێزه سیاسیه باوه‌ڕی به‌هێنانه‌بونی ده‌وڵه‌ت هه‌ی���ه ،جۆرێک���ه له‌مامان���ی .مامانی به‌مانای ئ���هوهی یارمه‌تیدان بۆ هاتنه دونیا ،بۆ ئاماده‌بون له‌دونیا .له‌الیه‌كی تره‌وه ده‌وڵه‌ت وه‌ک مافێک ده‌بینرێت، مافێک که ده‌بێت ده‌س���ته‌به‌ر بکرێت، هه‌روه‌ه���ا ده‌وڵ���ه‌ت وه‌ک به‌دیهێنانی خه‌ونێک .به‌اڵم هه‌ریه‌ك له‌م خه‌سڵه‌تانه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك خه‌سڵه‌تی ده‌وڵه‌ت نین ،ته‌نها خه‌س���ڵه‌تی چۆنێتی هێنانه ئارایی���ن .له‌دۆخی کوردیدا ،بونیادنانی ده‌وڵه‌ت بریتیه له‌دو پرۆس���ه :یه‌که‌م هون���ه‌ری دیپلۆماس���ی ه دوه‌م کارای���ی به‌رێوه‌ب���ردن .ب���ه‌م پێی���ه ده‌وڵ���ه‌ت خه‌س���ڵه‌تێکی ناوخۆیی‌و خه‌سڵه‌تێکی ده‌ره‌كی هه‌یه .خه‌س���ڵه‌ته ناوه‌كیه‌كه بریتی���ه له‌بونیادن���ان ،خه‌س���ڵه‌ته ده‌ره‌كیه‌ك���ه بریتی���ه له‌دانپیان���ان. بۆی���ه دیدی زۆرینه‌ی پارته سیاس���یه کوردیه‌كان ته‌نها یه‌ك هه‌نگاو ده‌ڕوات ئه‌ویش خ���ۆی له‌جاڕداندا ده‌بینێته‌وه. ده‌وڵ���ه‌ت ده‌بێت جاڕ بدرێت .ئێس���تا دوای هاتن���ی مه‌س���عود بارزان���ی بۆ په‌رله‌مان ئێمه له‌ب���ه‌رده‌م هه‌نگاوێکی نوێداین ئه‌ویش هێنانه ئارای میکانیزمی به‌رجه‌س���ته‌کردنی خواس���تی خه‌ڵکه. له‌مباره‌وه هه‌ریه‌ك له‌مانه گرنگن به‌اڵم له‌هه‌موی گرنگت���ر بونی پالن‌و دیدێکه ب���ۆ بونیادنانی ده‌وڵ���ه‌ت .ده‌وڵه‌تانی جیهانی س���ێ یان ئهو ده‌وڵه‌تانه‌ی که به‌واڵتان���ی پاش-کۆلۆنیال ناس���راون، هه‌تا ئێستا به‌ده‌گمه‌ن نه‌بێت نه‌بونه‌ته ده‌وڵه‌ت چونکه پاش تێکۆش���انیان بۆ ده‌وڵه‌ت وه‌ك مافێ���ک دیدی ئه‌وه‌یان نه‌بو که چۆن ده‌وڵ���ه‌ت بونیاد بنێن. ئه‌مه له‌ده‌رئه‌نجامدا ب���وه هۆی هاتنه ئارای جۆرێک له‌سیس���ته‌می سیاس���ی ک���ه له‌ئه‌ده‌بیاتی پۆس���ت-کۆلۆنیالدا به‌کۆلۆنیالیزم���ی ناوخۆیی ناس���راوه. به‌مانایه‌كی تر ده‌سته‌به‌رکردنی ده‌وڵه‌ت نهبوه هۆی هێنانه ئارای ئازادی به‌ڵکو بوه ه���ۆی به‌رده‌وامیدان به‌کۆلۆنیالیزم به‌شێوازێکی لۆکاڵی. ئالێره‌وه‌ی���ه ک���ه چه‌مک���ی بونیادی ده‌وڵه‌ت الی گۆڕان بایه‌خی خۆی په‌یدا ده‌كات .چه‌مک���ی بونیادنان���ی گۆڕان ده‌كرێ���ت له‌ڕوانگه‌یه‌كی میتۆدلۆجیه‌وه وه‌ه���ا ببینرێت که دیدێکه له‌ناوه‌وه بۆ ده‌ره‌وه‌یه ،له‌خواره‌وه بۆ سه‌ره‌وه‌یه. به‌پوخت���ی دی���دی گ���ۆڕان بریتیه له‌وه‌ی ک���ه ده‌وڵه‌ت بۆ ئ���هوهی بێته دی ده‌بێت خۆم���ان له‌ناوه‌وه بونیادی بنێین .ئه‌م پرۆسه‌ی بونیادنان ه بریتیه له‌کۆ پرۆسه‌یه‌کی زۆر ئاڵۆز که ده‌بێت سه‌رجه‌م کایه‌كان بگرێته‌وه .بونیادنانی ده‌وڵ���ه‌ت پرۆس���ه‌یه‌ك نیه س���ه‌ره‌تاو کۆتایی هه‌بێ���ت به‌ڵکو ده‌وڵه‌ت رۆژانه له‌ژیانی تاکه‌كاندا ده‌ژێت ،له‌هه‌مانکاتدا بونی���اد ده‌نرێت ی���ان داده‌روخێنرێت. بونیادن���ان وه‌ك دیدێک���ی ب���ااڵ ته‌نها بریتی نیه له‌ڕه‌هه‌ن���دی ناوه‌كی به‌ڵکو هه‌روه‌ها ڕه‌هه‌ن���دی ده‌ره‌كی هه‌یه .بۆ نمونه ئه‌گه‌ر له‌بیس���ت ساڵی ڕابوردودا کورد پرۆس���هی بونیادنان���ی ده‌وڵه‌تی هه‌بوایه ئێس���تا له‌بری دو ئیداره یه‌ك ئیداره‌ی هه‌بو ،له‌بری کۆمه‌ڵێک هێزی حزبی سوپای هه‌بو ،له‌بری ئابوریه‌كی
الواز ،سیس���ته‌مێکی ئاب���وری رون���ی هه‌ب���و ،له‌بری پشتبه‌س���تن به‌ده‌ره‌وه ب���ۆ هه‌م���و ش���تێک ئاسایش���ی وزه‌و ئاسایش���ی خۆراک‌و ئاسایش���ی مرۆیی خ���ۆی دابین ده‌كرد .ئ���هوهی گومانی تیادانی���ه ئه‌وه‌یه که ته‌نانه‌ت له‌س���ه‌ر بونیاد ن���اوه‌وه ده‌توانرێ���ت له‌ده‌ره‌وه وه‌ك هێزێکی خاوه‌ن توانا ده‌ربکه‌وێت. کاتێک که ده‌ڵێین کوردس���تان ئارامه، کوردس���تان جۆرێ���ک له‌دیموکراس���ی تیادایه ،کوردستان کراوه‌یه بۆ بازاڕی ده‌ره‌ک���ی ،هه‌م���و ئه‌مان���ه بونی���ادی ناوخۆیی���ن ک���ه ڕه‌هه‌ن���دی کاریگه‌ری ده‌ره‌كیی���ان هه‌یه .به‌م پێیه له‌س���ه‌ر میتۆدی گش���تی سیاس���ه‌تی دهرهوه، دهرهوه بریتی���ه له‌خزمه‌تکردنی ناوهوه یان تۆکمه‌كردنی ناوهوه .به‌اڵم ناوهوه کاتێک ناوه‌وه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رو خه‌ڵک دۆست‌و ئازادو س���ه‌قامگیر نه‌بێت ئه‌وا هه‌ر پشتگیریه‌كی ده‌ره‌كی ده‌بێت هۆی په‌رتبون‌و پشێوی زیاتری ناوهوه. ئه‌مه بریتیه له‌بینینی ده‌وڵه‌ت وه‌ك کۆده‌زگایه‌كی خزمه‌تی هاواڵتیان نه‌ك وه‌ک ده‌س���تکه‌وتێک یان سه‌روه‌ریه‌ك بۆ مێژوی تاکه‌که‌س���ی هه‌ندێک .به‌م پێی���ه ده‌وڵ���ه‌ت وه‌ه���ا ده‌بینرێت که بریتیه له‌پێداویس���تیه‌کی ژیاری گشت ئه‌ندامان���ی کۆمه‌ڵ���گا هه‌ت���ا بتوانن له‌دونیادا ئاماده‌بن به‌و ش���ێوازه‌ی که خۆیان ده‌خوازن. ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانکات���دا ڕه‌هه‌ن���دی جیوپۆله‌تیک���ی گ���ه‌وره‌ی هه‌یه .ئێمه کاتێ���ک ده‌بینه هێزێک که له‌ناوه‌وه‌و‌ها رێکخرابی���ن ک���ه زۆرین���هی ئه‌ندامانی کۆمه‌ڵ���گا حکوم���ه‌ت به‌حکومه‌ت���ی خ���ۆی بزانێ���ت ،به‌ده‌زگایه‌كی ببینێت که له‌خزمه‌‌ت���ی ژیان‌و ژیاری���دا بێت. ئه‌م���ه ه���ه‌ردو پرۆس���هی بونیادنانی که‌س���ی کورده وه‌ك که‌س���ێک خاوه‌ن شوناسی کوردی له‌گه‌ڵ ده‌زگایه‌كدا بۆ فه‌راهه‌مکردنی ج���ۆری ژیانی کوردی. ئه‌مه‌ش���ه له‌ئه‌نجام���دا ده‌بێته کرۆکی دابینکردنی ئاسایشی ئه‌م نیشتمانه یان ئهوهی به‌هه‌ڵه پێیده‌وترێت ئاسایش���ی نه‌ته‌وه‌یی. ڕه‌هه‌ندی جاڕدان یان ڕاگه‌یاندنی زیاتر پش���ت به‌پاڵپشتی ده‌ره‌کی ده‌به‌ستێت ک���ه له‌دۆخ���ی ئێس���تادا تورکیایه. ئاش���کرایه که تورکیا له‌س���اتێکدا که عێ���راق به‌ئاراس���ته‌یه‌كدا ب���ڕوات که چیدی هیچ سودێکی بۆ تورکیا نه‌بێت ئ���ه‌وا تورکیا نه‌ك نه‌ی���ار نابێت به‌ڵکو پش���تیوانی ده‌وڵه‌تی ک���وردی ده‌بێت کاتێک ئه‌م ده‌وڵه‌ته ،ک ه پێکهاته‌یه‌کی به‌هێزکه‌ری ئابوریو ئاسایش���ی وزه‌و کۆمه‌اڵیه‌ت���ی تورکیایه .هه‌روه‌ها ئه‌مه به‌رونی له‌پرۆژه‌ی ئه‌حمه‌د داود ئۆغلۆ ده‌بینرێت .به‌تایبه‌ت له‌ڕه‌خنه‌كانی دژ به‌سیسته‌می ده‌وڵه‌تی سایکس-پیکۆ .که له‌میانه‌یدا ڕه‌خنه‌یه دژ به‌ناسیونالیزم‌و عه‌لمانیه‌ت :وه‌ك دو پرۆس���ه که بونه هۆی دابڕانی مه‌مله‌كه‌تی عوس���مانی‌و دابڕانی پێکهاته‌كه‌ی له‌یه‌كتر. پرۆژه‌ی راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی کوردی له‌رێگای دابینکردنی پشتیوانی ده‌ره‌کی، ئه‌گ���ه‌ر ببێت���ه هۆکاری هاتن���ه ئارای ده‌وڵه‌ت یان حکومه‌ت ئه‌وا ده‌بێت ئهو ده‌وڵه‌ته یان حکومه‌ت���ه له‌ناو قواڵیی ستراتیژی ئهو واڵته‌دا بێت .بون له‌ناو قواڵیی ستراتیژیدا یانی بینینی رۆڵێک که ئهو ستراتیژییه ده‌خوازێت .قواڵیی ستراتیژی تورکیا رونه .به‌دۆستکردنی دراوسێکان ،کاڵکردنه‌وه‌ی سنوره‌كان، پێکه‌وه گرێدانی ئابوریو لۆجستی ،ئه‌مه له‌سه‌ر ئهوه وه‌س���تاوه ئایا له‌ڕوانگه‌ی چه‌پ���هوه ده‌یبینی���ن ی���ان له‌ڕوانگه‌ی لیبراڵ���هوه .له‌ڕوانگ���هی چه‌په‌وه یانی هاتنه ئارای پاش���کۆیی ،به‌پشتبه‌ستن به‌تیوره‌ی ئیمانوێل ڤاڵه‌رشتاین .به‌اڵم به‌پشتبه‌ستن به‌دیدی لیبراڵ یانی هاتنه ئارای ئاشتی له‌رێگای بازرگانیه‌وه ،که بنه‌ماک���هی ده‌گه‌ڕێته‌وه ب���ۆ ئیمانوێل کان���ت ،هه‌روه‌ها ده‌وڵه‌ت���ی بازرگانی الی رۆسنکرۆس .دیاره له‌به‌ر بازرگانی ئاشتی دێته ئاراوه ،به‌اڵم ئایا بازرگانی پرۆس���ه‌یه‌كی ئاشتیه یان له‌ژێر ئاشتی بازرگانی���هوه ش���هرو مالمالن���ێ خۆی مه‌اڵس���داوه .لێره‌دا وانه‌كانی میش���ێل فۆکۆ له‌س���اڵی ١٩٧٦/١٩٧٥له‌کۆلیج دی فرانس بێگومان به‌سودن.
»» 19
خاڵی دوه‌م ئهوهی ه له‌روانینی بارزانی فه‌رمان ڕه‌شاد ته‌نها ئهوه به‌رپرس���ی دروستكردنی له‌یه‌كێك له‌كۆبونه‌وه‌كانی مه‌كته‌بی ئهو ده‌وڵه‌ت��� ه بۆی���ه‌ش په‌له‌یه‌تی، سیاسی پارتی كاتێك گفتوگۆ له‌سه‌ر ته‌نان���ه‌ت له‌كات���ی دریژكردن���هوهی پرسی ده‌وڵه‌تی كوردی ده‌كرێت ،لهو م���اوه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی چه‌ندین ده‌م ه س���ه‌رۆكی پارتی ده‌ڵێت "ئهو بۆچون هه‌بون ك ه یه‌كێك له‌ئامانج ه كاره‌ی ك ه باوكم بۆ منی جێهێش���ت س���ه‌ره‌كیه‌كانی ئهو درێژكردنه‌وه‌ی ه ئهوهی��� ه بارزان���ی مه‌به‌س���تیه‌تی من بۆ نه‌وه‌كانمی جێناهێڵم". پێموای ه ئ���هو ڕس���ته‌یه‌ی بارزانی له‌م���اوه‌ی حوكمڕانی خۆیدا ده‌وڵه‌ت به‌ته‌نه���ا به‌س��� ه ب���ۆ ئ���هوهی لهوه ڕابگه‌یه‌ن���ێ ،بۆ ئ���ه‌وه‌ش گرنگ نی ه تێبگه‌ین ك ه چۆن بیر له‌دروستكردنی ئای ه سه‌رپێچی یاس���ایی له‌مانه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی كوردی ده‌كاته‌وه‌و ڕوانگه‌ی ئ���هو هه‌ی��� ه له‌س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم بۆ ئهو پرس��� ه چۆنه ،ئ���هوهی لهو یاخود ن���ا .له‌تێڕوانینی ئه‌ودا گرنگ ڕس���ت ه ده‌توانی���ن هه‌ڵیبهێنجین دو نی ه پرس���ی دروس���تكردنی ده‌وڵه‌ت ڕاس���تی ه ك��� ه به‌ئاش���كرا كاریگه‌ری خه‌مڵیو‌ه یاخود نا؟ واقیعی سیاسیو له‌س���ه‌ر تێڕوانینی الیه‌نه‌كان‌و خه‌ڵك نێوده‌وڵه‌تی لهباره یاخود نا؟ واقیعی ئابوریو ئیداری تا چه‌ند گونجاوه؟ له‌شه‌قام ده‌بینین. ڕه‌نگ ه له‌زۆر باردا دۆخه‌ك ه بخوازێ خاڵی یه‌كه‌م ئهوهی��� ه ك ه بارزانی وه‌ك س���ه‌رۆكی پارتیو بنه‌ماڵه‌كه‌ی ك ه كورد چیتر خۆی نه‌به‌س���تێته‌و‌ه ب���ڕوای وای ه ك ه تاك ه الی���ه‌ن ئه‌گه‌ر به‌عێراق‌و س���ه‌ربه‌خۆیی ڕابگه‌یه‌نێ‌و كوردس���تان كاته‌ك ه به‌شێوه‌یه‌ك بێ ك ه گونجاوبێ له‌به‌ده‌وڵه‌تبون���ی به‌رپرسیاربن ئهوه حیزبه‌كه‌ی ئه‌وه‌و بۆ هه‌ن���گاوی لهو ش���ێوه‌یه ،به‌اڵم له‌ناو حیزبه‌كه‌شی بنه‌ماڵه‌ی بارزانی ،ڕوانینه‌ك��� ه له‌وه‌ی ه ك��� ه بارزانی زۆر بۆی��� ه له‌كاتی گریمان���هی ئهوهی ك ه ئ���هو ڕه‌هه‌ندانه‌ی ب���ه‌الو‌ه گرنگ نی ه ئه‌گه‌ر خۆش���ی ده‌وڵه‌تی بۆ دروست به‌قه‌ده‌ر ئهوهی ك��� ه ده‌بێ لهو ماوه نه‌ك���را پێیوای��� ه ئ���هوه ئه‌ركێك ه بۆ كورت ه هه‌ر چۆنێك بێ ئهو ده‌وڵه‌ته‌ك ه نه‌وه‌كانی خۆی جێده‌هێلێت نه‌ك بۆ ڕابگه‌یه‌نێت. ئ���هو تێڕوانین���هی بارزان���ی ب���ۆ خه‌ڵكی تر هه‌روه‌ك چۆن كاتی خۆی پرس���ی ده‌وڵه‌ت كاریگه‌ری گه‌وره‌ی بارزانی باوك بۆ ئه‌وی جێهێشتوه!
به‌س���ه‌ر ڕوانینی الیه‌ن ه سیاسیه‌كان‌و خه‌ڵكیش به‌گش���تی هه‌یه ،له‌ئێستا ئه‌گه‌ر به‌خێرایی سامپڵێك وه‌ربگری تێده‌گه‌یت ك ه چ بێمتمانه‌ییه‌ك هه‌ی ه له‌نێ���و الیه‌نه‌كان بۆ دروس���تكردنی ده‌وڵ���ه‌ت ،زۆرێك له‌الیه‌ن���ه‌كان لهو خواس���ته‌ی بارزانی حاڵین ،ئه‌وه‌ش وایك���ردوه هه‌ن���دێ ك���ه‌س‌و الیه‌ن ته‌نانه‌ت له‌ناو یه‌كێتی نیشیمانیشه‌و‌ه هاوبۆچون نه‌بن له‌گه‌ڵ دروستكردنی ده‌وڵ���ه‌ت لهو ده‌م���ه ،هه‌مو ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ن���دی به‌بێمتمانه‌ی���ی ئه‌وه‌و‌ه هه‌ی��� ه ك ه له‌ئێس���تا دروس���تكردنی ده‌وڵه‌ت ئهوهنده پرۆژه‌یه‌كی حزبی ه ئهوهنده نیش���تیمانی نیهو كۆده‌نگی له‌سه‌ر نیه ،هاوكات نه‌خشه‌ڕێی ئهو ده‌وڵه‌ته‌ش ڕون نیه. بۆ ئه‌وه‌ش ئهوهی له‌ئێستادا له‌سه‌ر بارزان���ی پێویس���ته به‌جدییه‌و‌ه لهو نیگه‌ران���یو بێمتمانه‌ییه‌ی الیه‌نه‌كان بڕوانێ ،خۆ بواردن لێیان زیانی گهوره ب���هو پرۆژه‌ی ه ده‌گه‌یه‌ن���ێ ،هاوكات پێویستیش��� ه له‌س���ه‌ر ئاس���تی بااڵ لیژنه‌یه‌ك دروستبكرێ بۆ ئهو پرسه‌و هه‌نگاوه‌كان���ی ڕاگه‌یاندنی ده‌وڵه‌ت، به‌جۆرێ���ك هه‌ر الیه‌نێك ل���هو لیژن ه بااڵی ه ئه‌ركی پێبس���پێردرێ‌و هه‌ست بهوه بكات به‌ش���ێك ه ل���هو پرۆژه‌یه، خاڵێكی تر ئهوهی ه ك ه نه‌خش���ه‌ڕێی
بیست‌و سێ س���اڵه هه‌ر وا هێناومانه، یان ئه‌وه‌ت���ا ئه‌زمونه‌که‌مان ناس���که‌و به‌لێ���وه‌وه ده‌خ���ورێ ،ی���ان دۆخمان ناس���که‌و ماڵی بێ ددان���ه .لهبهرئهوه هیچ کاتێك گونجاو نییه بۆ خستنه‌ڕوی داواکاری���ی .ناس���کیی‌و ته‌نکیی دۆخ‌و ئه‌زمونیشمان ش���تێکی هه‌م ئه‌زه‌لیی‌و هه‌م هه‌زه‌لییشه .ئه‌زه‌لییه به‌و مانایه‌ی که ئه‌زمونه‌که‌مان هه‌ر له‌دروستبونه‌وه شه‌کرله‌مه‌ئاساو له‌دۆخێکی په‌شمه‌کییدا دروس���تبوه .هه‌زه‌لییه ب���هو مانایه‌ی خه‌ریکه نه‌ریتێك ده‌چه‌س���پێنرێت که داواکردنی پێداویستییه‌کانی ژیان‌و مافه که‌سیی‌و سه‌ره‌تاییه‌کان وه‌ك داواکاریی ناوه‌خ���ت‌و نه‌نگیی ته‌ماش���ا ده‌کرێت! بیست‌و سێ ساڵه باوکه سیاسییه‌کانمان فێری ئه‌وه‌مان ده‌که‌ن هه‌رچۆنێکه هه‌ر بیژه‌نین‌و ش���وکرانه‌بژێر بی���ن چونکه مه‌ترسی له‌س���ه‌ر ئه‌زمونه‌که‌مان هه‌یه. ب���ه‌اڵم ئه‌وان ب���ه‌ش به‌حاڵ���ی خۆیان بیس���ت‌و س���ێ س���اڵه شانبه‌ش���انی خۆده‌وڵه‌مه‌ندکردنی���ان ،کار له‌س���ه‌ر کوشتنی هه‌س���تی نیشتیمانپه‌روه‌ریی‌و
کوردایه‌تی‌و هه‌مو هه‌س���تێکی ئینتیما بۆ خاك‌و نه‌ته‌وه ده‌که‌ن ،به‌جۆرێك ک ه الی پارتێکیان کوردستان ته‌نها بریتییه له‌زۆن���ی س���ه‌وز ،الی ئه‌ویتریش���یان نه‌خێ���ر ته‌نها زۆن���ی زه‌رده .الی هه‌ر به‌رپرسێکیش کوردستان ته‌نها بریتییه لهو چه‌ندین هێکتار زهویو باخ‌و ڤێلالو س���ه‌دان‌و هه‌زاران ده‌فته‌ر دۆالرهی که خاوه‌نێت���ی ،یان ئهو س���ه‌دان دۆنمه‌ی که پ���ڕۆژه بازرگانییه‌کان���یو یه‌که‌ی نیشته‌جێبونه نرخ‌و به‌ها خه‌یاڵییه‌کانی خ���ۆی له‌س���ه‌ر دروس���تکردون .چ تراژیدیایه‌ک���ی گه‌وره‌یه که س���ه‌رکرده سیاسییه‌کانت هۆکاری کوشتنی هه‌مو هه‌س���تێکی ئینتیما ب���ن بۆ ئه‌م خاک‌و نیشتیمانه‌و ته‌نها هاتنی دوژمن‌و هێزێکی تاریك‌و تیرۆریست هۆکاری ژیاندنه‌وه‌و زیندوکردنه‌وه‌ی ئ���هو ئینتیمایه بێت! ڕه‌نگ���ه له‌مه‌ش تراژیدیت���ره ئهوه بێت که سه‌رکرده سیاسییه‌کانت هاتنه به‌ر ده‌رگای دوژم���ن وه‌ك که‌ره‌س���ته‌یه‌کی دیکه‌ی نوێ بۆ هه‌رچی زیاتر ڕامکردنی خه‌ڵکه‌که‌یان که‌ڵ���ك لێوه‌ربگرن ،وه‌ك
دوژمن وه‌ك شه‌وله‌بان سامان عه‌لی حامید
هی���چ مه‌ڵێ ،وس به ،ن���ه دادوبێداد بک���هو نه بێزاری���ی ده‌ربب���ڕه ،گله‌یی مه‌که‌و پچوکتری���ن ئاماژه‌ی بێتاقه‌تیی نیشانمه‌ده ،مه‌ڵێ بۆچی بانزین که‌وته قات‌و قڕیی‌و له‌پای چی شه‌ست‌و ئهوهنده ڕۆژو پتره موچه‌م وه‌رنه‌گرتوه‌و ،هۆی چییه ل���ه‌م قرچه‌ی هاوین���ه‌دا ماوه‌ی کاره‌باکه‌مان که‌مبویه‌وه‌و ڕۆژیی ده تا پانزه جار ده‌بڕێ���ت‌و ،زوربه‌ی کاتیش ئاوه‌که‌مان ب���ه‌دو ڕۆژ جارێک ناده‌نێ. داوایه‌کی ناوه‌خته‌و ،نه‌نگییه گه‌ر باسی ئهو شتانه بکه‌یت .چونکه نه بانزین‌و نه موچهو نه کاره‌باو نه ئاو ،ئهوه ده‌هێنن که م���رۆڤ به‌داواکردنی���ان‌و ده‌ربڕینی بێزاریی له‌نه‌ب���ون‌و که‌مبونه‌وه‌یان ،تا ڕاده‌ی ناش���یرینکردن خ���ۆی له‌که‌دار ب���کات ،خ���ۆ مرۆڤ���ی نیش���ته‌جێی (ئه‌ش���که‌وت)یش هه‌ر بێ ئهو ش���تانه ژیاوه! ئ���ه‌م بێده‌نگییلێکردنه بۆ هه‌مو ئان‌و ساتێك له‌جێی خۆیدایه‌تی ،چونکه
هه‌نگاوه‌كانی دروس���تكردنی ده‌وڵه‌ت ڕونبێ ،له‌ئێس���تا ته‌نها پارتی خۆی به‌خاوه‌ن���ی ئ���هو نه‌خش��� ه ده‌زانێ، هه‌روه‌ها پێویستیش ه لهو لیژنه بااڵی ه چه‌ندین كه‌سی شاره‌زای ئه‌كادیمی‌و سیاسی س���ه‌ربه‌خۆ به‌شدار پێبكرێن وه‌ك ڕه‌نگدانه‌وه‌ی خواستی شه‌قام، چونك ه به‌رته‌س���ككردنه‌وه‌ی بازنه‌ك ه جگ��� ه له‌زیانگه‌یان���دن به‌پرۆژه‌ك��� ه هیچ س���ودێكی تری نابێت ،بارزانی ئه‌گه‌ر بیه‌وێ س���ه‌روه‌ریه‌ك به‌ناوی خۆی تۆماربكات ئهوه بهدڵنیاییهوه كاتێ���ك دێته‌دی ك ه ئهو به‌ش���ێكبێ له‌پ���رۆژه‌ی دروس���كردنی ده‌وڵ���ه‌ت نه‌ك هه‌م���وی بێ���ت ،كۆكردنه‌وه‌ی جاروب���اری الیه‌ن���ه‌كان به‌ناوی راوێژ ئه‌گ���ه‌ر ته‌نه���ا ڕاگه‌یاندن���ه‌كان بۆ هه‌واڵ س���ودی لێوه‌ربگ���رن ئه‌گینا س���ودی ئه‌وتۆی ب���ۆ پرۆژه‌ك ه نیه، دواجار ئێس���تا گونجاوترین كات ه بۆ به‌نیش���تیمانیكردنی دروس���تكردنی ده‌وڵه‌ت ئه‌وه‌ش لێدان نی ه له‌پێگه‌ی كه‌س به‌قه‌ده‌ر خزمه‌تكردن ه به‌پرسێك ك��� ه ڕه‌نگ ه بۆ ماوه‌یه‌ك���ی دورودرێژ كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر دۆخی سیاس���ی كورد جێبهێڵێت. F_BLBAS@YAHOO.COM
بیست‌و سێ ساڵ ه باوک ه سیاسییه‌کانمان فێری ئه‌وه‌مان ده‌که‌ن هه‌رچۆنێک ه هه‌ر بیژه‌نین‌و شوکرانه‌بژێر بین چونک ه مه‌ترسی له‌سه‌ر ئه‌زمونه‌که‌مان هه‌یه ش���ه‌وله‌بانێکی ت���ر ب���ۆ ترس���اندنی نه‌ت���هوهی منداڵی���ان‌و بێده‌نگکردنیان له‌گه‌نده‌ڵییه‌کانی���ان بۆ ماوه‌یه‌کی تری نادیار .
ئێمه‌ش وه‌ك بزوتنهوهی ریفڕاندۆم وتمان! كنێر عه‌بدواڵ قس���هو باس‌و گه‌رموگوڕی روداوه‌كان س���ه‌باره‌ت به‌س���ه‌ربه‌خۆیی كوردستان له‌كات���ی دابه‌ش���بون‌و پارچه‌پارچه‌بونی خاكی كوردس���تان له‌الی���ه‌ن ده‌وڵه‌تانی زلهێ���زه‌وه هه‌میش���ه جێی مش���تومڕو هه‌ڵوه‌س���ته بوه .گه‌وره‌تری���ن روداوی مێژویی پاش راپه‌ڕینی گه‌لی كوردستانی ساڵی 1991بۆ ئهو مه‌به‌سته كاركردنی بزوتنهوهی ریفراندۆم بو له‌كوردس���تاندا ك���ه س���اڵی 2003وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری سه‌ربه‌خۆ سه‌رتاسه‌ری نه‌ك ههرێم���ی كوردس���تان ،به‌ڵك���و واڵتانی ده‌ره‌وه‌یش���ی گرت���هوه .ئامانج���ی ئه‌م بزوتنهوهی���ه له‌یه‌ك خاڵ���ی جه‌وهه‌ریدا خ���ۆی به‌دیده‌كرد ئه‌وه‌ش ب���ا خه‌ڵكی كوردس���تان خۆیان چاره‌نوسیان دیاری بكه‌ن به‌وه‌ی ده‌یانه‌وێت سه‌ربه‌خۆبن یان له‌ده‌وڵه‌تی عێراقدا بمێننه‌وه .كاره‌كانی ئ���ه‌م بزوتنه‌وه‌یه چاالك���یو به‌رفراوانی
خۆی هه‌بو تا ساڵی 2007كه گرنگترین چاالك���ی وه‌ك روداوی مێ���ژوی بریت���ی ب���و له‌ئه‌نجامدانی ریفران���دۆم له‌هه‌رێمی كوردس���تان‌و ده‌ره‌وه‌یدا به‌وه‌ی هاوكات له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی س���اڵی( )2005له‌پاڵ س���ندوقه‌كانی ده‌نگدان ب���ۆ په‌رله‌مانی كوردستان‌و عێراق س���ندوق‌و بنكه‌كانی ریفران���دۆم له‌سه‌رتاس���ه‌ری دونی���ادا بونی هه‌بو بۆ ده‌نگدان له‌س���ه‌ر ئهوهی ده‌ته‌وێت كوردس���تان س���ه‌ربه‌خۆ بێت یان له‌چوارچێ���وه‌ی عێراقدا بمێنێته‌وه. ده‌رئه‌نجامی جیاكردنه‌وه‌ی سندوقه‌كانی ده‌نگ���دان له‌الی���ه‌ن ئه‌ندامان���ی لیژنه‌ی بااڵی بزوتن���هوهی ریفران���دۆم ئه‌وه‌یان ده‌رخست كه %99ی خه‌ڵكی كوردستان داوای س���ه‌ربه‌خۆیی كوردس���تان ده‌كه‌ن .ئه‌م ده‌رئه‌نجام���ه ده‌نگدانه‌وه‌و كاریگه‌ری سیاس���یو مێژویی خۆی هه‌بو له‌سه‌رتاسه‌ری دونیادا ,به‌اڵم بهداخهوه ئه‌نج���ام‌و واقع ئ���هوهی نیش���انداین كه فه‌رمانڕه‌وایانی سیاسی كورد نه‌یانتوانی سود لهو ده‌رفه‌ت‌و ده‌رئه‌نجامه وه‌ربگرن وه‌ك كارتی فش���ارو به‌ده‌نگ���ی %99ی میلله‌ته‌كه‌یان كاربكه‌ن له‌گه‌ڵ زانینیان بۆ ئهو راس���تییه .به‌پێچه‌وانه‌وه یارمه‌تیده‌ر بون له‌دروستكردنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی عێراق كه له‌وپه‌ڕی الوازیدا بو . له‌ئێستاش���دا س���ه‌رۆكی ههرێم���ی كوردس���تان باس لهوه ده‌كات با خه‌ڵكی
كوردستان خۆی چاره‌نوسی خۆی دیاری بكات ،ئه‌گه‌رچی ده‌نگۆی باسه‌كان هه‌ر جاره به‌ش���ێوه‌یه‌ك ده‌خرێته گۆڕه‌پانی خه‌ڵك���هوه ب���هوهی جارێ���ك ده‌وترێت ریفراندۆم بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی كورردستان‌و جارێك���ی دی ب���ۆ گه‌ڕان���هوهی ناوچه دابڕاوه‌كان بۆ هه‌رێمی كوردستان ،وێڕای ئهوهی داخوازییه‌ك���ه وه‌ك تاكالیه‌نێكی سیاس���ی ده‌رده‌كه‌وێت نه‌ك وه‌ك كورد. پرس���یاره‌كه ئه‌وه‌یه ئه‌م هه‌ڵوه‌س���ته‌یه تا چه‌ن���د ئامانج���داره؟ به‌رزكردنه‌وه‌ی ئه‌م داوایه چه‌ند زه‌مینه‌و پش���تیوانی بۆ س���ازكراوه؟ چه‌ند جدیه‌تی‌و پشتیوانی نیوده‌وڵه‌ت���یو رێكه‌وتن���ی سیاس���ی له‌س���ه‌ر به‌نده؟ خۆ ئه‌گ���ه‌ر ئه‌مه ته‌نها سه‌رنجراكێش���انی خه‌ڵكی كوردس���تان بێت وه‌ك سیاس���ه‌تێك ئه‌مه‌ش قس���هی تر هه‌ڵده‌گرێت ،چونكه له‌دوا هه‌ڵوێستی راگه‌یه‌ندراوی كۆشكی سپیدا كه له‌ئاكامی كۆبون���هوهی ج���ۆن بای���دن‌و نوێنه‌رانی الیه‌نێكی سیاس���یدا هاتوه ده‌رده‌كه‌وێت كه ئه‌مه‌ریكا جه‌خت له‌یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراق‌و پشتیوانی عێراقێكی دیموكراتیی فره‌ی���ی یه‌كگرتو ده‌كات���هوه ،ئه‌مه لهو كاته‌دایه كه سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان داوا له‌په‌رله‌مانی كوردستان ده‌كات په‌له بكات له‌په‌سه‌ندكردنی یاسای پێكهێنانی كۆمس���یۆنی ب���ااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی كوردس���تان بۆ ئ���هوهی ببێته هه‌نگاوی
یه‌ك���همو دواتری���ش ئام���اده‌كاری ب���ۆ ئه‌نجامدانی راپرس���ی بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی كوردستان .ئه‌مه له‌كاتێكدا یه‌كناگرێته‌وه له‌گه‌ڵ به‌ش���داریكردنی نوێنه‌رانی كورد له‌كۆبونه‌وه‌كانی په‌رله‌مانی عێراقدا .ئهو وه‌اڵمدانه‌وه‌یه ئاش���كرایه‌ی هه‌ڵوێس���تی ئه‌مه‌ری���كا له‌كاتێكدای���ه جارێك���ی تر حكومه‌تی عێراق له‌الوازی‌و شكس���تدایه. ماوه‌ت���هوه ئهوهی ئایا كورد به‌یه‌كڕیزی‌و یه‌كهه‌ڵوێس���ته‌یی چ���ۆن س���ود ل���ه‌م گۆڕانكارییه سیاس���ییه‌ی ئه‌مڕۆی عێراق وه‌رده‌گرێت؟ تا چه‌ند ده‌توانێت پێداگیری بكات ل���ه‌داواو مافه‌كه‌ی؟ چونكه دواجار بێ بونی ئیراده‌و به‌رنامه‌یه‌كی یه‌كگرتوی تۆكمه‌و بێ بونی رێكه‌وتننامه‌و پشتگیری سیاس���ی نێوده‌وڵه‌ت���ی ،ئه‌نجامدان���ی ریفراندۆم بۆ هه‌ر یه‌ك لهو مه‌به‌ستانه‌ی باسكران سه‌رقاڵكردن‌و سه‌رنجڕاكێشانی الیه‌نی س���ۆزداری خه‌ڵ���ك‌و به‌فیڕۆدانی كاته له‌م���ه‌ڕ گه‌ش���ه‌كردن‌و په‌ره‌پێدان به‌كۆمه‌ڵگه ،جگه له‌بێهێزی ده‌س���ه‌اڵتی كورد له‌به‌رده‌م عێراق‌و واڵتانی ترو بگره ته‌نانه‌ت هه‌ڵوێس���تی واڵتان���ی دونیاش بۆت���ان هێنده‌ی ئ���هو گوێگرتنه ده‌بێت ك���ه ئاماده‌ییت���ان هه‌بو ب���ۆ ئه‌ندامانی بزوتن���هوهی ریفران���دۆم له‌كوردس���تان له‌به‌رامبه‌ر خس���تنه‌ڕوی واژوكردنه‌كانی %99ی ئیراده‌و ده‌نگی خه‌ڵكی كوردستان بۆ سه‌ربه‌خۆیی كوردستان.
ته‌ندروستی tandrostyawene@gmail.com
سیاسەتی تەندروستی
دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده‌ینوسێت
ژن‌و مافی تەندروستی مافی پیاوو ژن لەبەدەس���تهێنانی بەشی دوەم زانیاریو گەش���تن بەو ئامڕازانەی لەبەشی یەکەمی ئەم بابەتەدا ئەو خۆیان هەڵیئەبژێرن بۆ ڕێکخستنی هۆکارانەمان باسکرد کە دەبنە لەمپەر خێزان بەشێوەیەک کە سەالمەت‌و لەڕێگای س���ودمەندبونی ڕەگەزی کاریگەرو هەرزان‌و پەس���ەند بێت. مێ لەمافی تەندروس���تی بەبەراورد م���اف لەگەش���تن بەخزمەتگوزاری لەگەڵ ڕەگەزی نێر ،لەبەر ڕۆشنایی چاودێری تەندروس���تی گونجاو کە ئەم ڕاس���تیانە لیژنە تایبەتەکانی یارمەتی ژن ئەدات کە سکپڕیەک‌و س���ەر بەڕێکخراوە نێودەوڵەتیەکان لەدایکبونێکی سەالمەت بەڕێبکات‌و بڕی���ارو پێش���نیاری جۆراوجۆریان باش���ترین ه���ەل بڕەخس���ێنێ بۆ داڕش���توە تا دەوڵەتەکان پابەندبن ژن‌و مێ���ردەکان ک���ە منداڵێک���ی بەپێدانی پێش���ترێتی بۆ ڕەگەزی تەندروستیان ببێت. مێ لەس���ودمەندبونیان بەتەواوی لەبەرئ���ەوەی توندوتیژی دژی ژن بڕگەکانی مافی تەندروستی نمونەی هۆکارێکی باڵوە بۆ زیان‌و نااڵندنی ئ���ەم بڕیاران���ەش وەک لەپەڕەی جەستەیی‌و دەرونی ژنان ،هەروەها ڕاستی ژمارە ٣١دا باسی لێکراوە :پێشێلکردنی مافی تەندروستیشیانە. لیژنەی نەهێش���تنی جیاکاری دژی لیژن���ەی نەهێش���تنی جی���اکاری ژنان داوا لەدەوڵەتە بەش���دارەکان دژی ژن���ان داوا لەدەوڵەت���ەکان دەکات ک���ە خزمەتگوزاری گونجاو دەکات کۆمەڵێ یاس���او سیاسەت پەیوەند بەس���کپڕی‌و لەدایکبون‌و دابڕێژن‌و بچەس���پێنن ک���ە ژنان‌و زەیستانی دەس���ت ژنان بکەوێت ،کچان بپارێزێ لەتوندوتیژی‌و ئازار، لەگەڵیش���یا پالن���ی خێزان���یو دابینکردنی خزمەتگوزاری گونجاو چاودێ���ری لەدایکبون���ی کتوپ���ڕ .بۆ تەندروس���تی جەستەو دەرون‌و، لێرەدا بەش���ێوەیەک لەش���ێوەکان پێویس���تە کارمەندان���ی ب���واری داوای لەدەوڵەت���ەکان ک���ردوە کە چاودێ���ری تەندروس���تی ڕابهێنرێن دایکایەتیەک���ی س���ەالمەت لەگەڵ بۆ ناس���ینەوەو چارەس���ەرکردنی کەمکردن���ەوەی ڕێ���ژەی م���ردن‌و ئ���ەو ئەنجام���ە تەندروس���تیانەی ک���ە لەتوندوتی���ژی دژی ژن���ان نەخۆشی دایکان دابین بکات. تەندروس���تی سێکس���یو زاوزێ دەکەوێتەوە ،لەهەمانکاتدا پێویستە الیەنێکی تری س���ەرەکییە لەمافی ناشرینکردن‌و لێکردنەوەی ئەندامی ژن ب���ۆ تەندروس���تی .پێویس���تە زاوزێی کچان قەدەغە بکرێت(.)١٤ دەوڵەت���ەکان کارێ بک���ەن کە ژن پێویس���تە دەوڵەت���ەکان هەوڵ���ی بتوانێ کۆنترۆڵی ئەو بابەتانە بکات چاوەڕوانک���راو ب���دەن لەپێن���او کە پەیوەندن بەژیانی سێکسیانەوەو نەهێش���تنی ئ���ەم توندوتیژیی���ەو خاوەن بڕیاربن تیای���دا بەئازادی‌و لێکۆڵینەوەو بەدواداچونی یاسایی س���ودمەندبن بۆ بک���ەن ،جا ئەگەر ئ���ەم تاوانە لێپرس���راوێتی، لەتەندروس���تی سێکس���یو زاوزێ لەالیەن جموجوڵێک���ی دەوڵەتەوە بەبێ زۆرەملێ یان کەمیی زانیاری کرابێت یان کەس���انێکی تایبەت. مافی ڕزگاربوانە لەهەر ش���ێوازێک یان جیاکاری یان توندوتیژی. بەرنام���ەی کار لەکۆنفرانس���ی لەش���ێوازەکانی توندوتی���ژی دژی نێودەوڵەتی پەیوەند بەدانیشتوان‌و ژن���ان ک���ە قەرەب���وی تەواوی���ان پەرەس���ەندن()١٢و سەکۆی کاری بکرێتەوەو ڕاهێنانەوەی تەندروستی بێجین( )١٣تیشکیان خستە سەر جەستەیی‌و دەرونییان بۆ بکرێت.
ه‌ته ی تایب کان ه‌ک شیه ۆشه‌ی خۆ گ ه‌ن ه ب
پرسیاری نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
رێنمایی بۆ ئهو كه‌سانه ی جیوبیان هه‌یه
ئا :رۆزا شێخانی نەخۆشی جیوبی لوت یەکێکە لەو نەخۆشییانەی کە لەئێستادا زۆربەی کەسەکان پێوەی دەناڵینن، بەتایبەتی لەوەرزی زستاندا کە هەوا سارد دەبێت ،ئەمەش زیاتر کاریگەری هەیەو دەبێتە هۆی هەوکردن‌و ئاوسانی لوت‌و ئاراز لەلوتی کەسەکەدا دروست دەبێت. بۆیە پزیشکانی شارەزا لەم بوارەدا بەم ش���ێوەیە ئامۆژگاریی کەسەکان دەکەن:
1ـ هەوڵب���دە ئ���ەو س���ابونەی دەموچاوتی 4ـ دەموچ���اوت بەئاوی گەرم بش���ۆ پێدەشۆیت ،بۆنێکی تیژی نەبێت بەڵکو ئەو چونک���ە ئاوی س���ارد زیان���ی دەبێت‌و ج���ۆرە بێت کە بۆنی کەمە ،چونکە ئەو بۆنە هەروەها کاتێک دەموچاوت دەش���ۆیت زو وشکی بکەرەوە. تیژە زیانی هەیە. 2ـ کەمێک خوێ بکەرە ناو ئاوەوەو پاش���ان 5ـ هەوڵبدە نەچیتە ئەو شوێنانەی کە بیکەرە سەر ئاگر تا گەرم دەبێت‌و مەساجی س���اردەو هەوایەکی زۆری لێیە ،یاخود هەڵمی پێبکە بۆ ماوەی 5خولەک ،پاش���ان دوکەڵێکی زۆری جگەرەی لێیە. بەدەسڕێک لوتت بسڕە سودی زۆری دەبێت. 6ـ لەکات���ی ئیش���کردندا س���ەرت 3ـ پارچەیەک پەرۆ کەمێک گەرم بکەو بیخەرە دامەنەوێنە واتە با سەرت بۆ خوارەوە سەر لوتت ماوەیەک لەسەری دایبنێ‌و الیبدە نەبێت‌و هەوڵبدە هەمیشە سەرت بەرز ڕابگریت. تاکو بتوانی بەئاسانی هەناسە بدەیت.
رێگه باشه‌كانی كه‌مكردنه‌وه‌ی كێشت له‌م مانگه‌دا
كۆئه‌ندامه‌كانی له‌ش‌و رۆژو
دكتۆر حس���ێن عه‌لی حسێن پسپۆری نه‌خۆشیه‌كانی دڵ‌و هه‌ناو نه‌خۆش :س���ودی رۆژو بۆ كۆئه‌ندامی هه‌رس چیه؟ دكتۆر :له‌كاتی رۆژوگرتن ده‌ردراوه‌كانی گه‌ده كه‌مت���ر ده‌ڕژن چونكه خواردن له‌گ���ه‌ده نیه .به‌مه‌ش گ���ه‌ده كه‌متر جوڵه ده‌كات‌و پشویه‌ك وه‌رده‌گرێت. هه‌روه‌ها رۆژو پشوده‌دات به‌په‌نكریاس چونكه م���اده‌ی ئه‌نس���ۆلین ده‌ڕژێت كه ش���ه‌كر ده‌گۆڕێت بۆ نیشاس���ته‌و چه‌وریه‌كه خه‌زن ده‌كات له‌شانه‌كان. هه‌ركات خواردنه‌كه له‌رێژه‌ی ئه‌نسۆلین زیاتر بو ئه‌وا په‌نكریاس ماندو ده‌بێت‌و ناتوانێت به‌باش���ی ئیشی خۆی بكات به‌م���ه‌ش ورده ورده ش���ه‌كر له‌له‌ش كۆده‌بێته‌وه‌و ئه‌بێته هۆی نه‌خۆش���ی شه‌كره. نه‌خۆش :ئه‌ی سه‌باره‌ت به‌كۆئه‌ندامی مێشك‌و ده‌مار؟ دكتۆر :هی���چ كاریگه‌ریه‌ك���ی خراپی له‌س���ه‌ر ئه‌م كۆئه‌ندام���ه نیه ،به‌ڵكو سودی هه‌یه چونكه له‌كاتی رۆژوگرتن ل���ه‌ش چه‌وری���ه خه‌زنك���راوه‌كان به‌كارده‌هێنێ���ت .به‌م���ه‌ش رێ���ژه‌ی
كولیس���ترۆڵ له‌خوێندا كه‌مده‌كاته‌و‌ه كه به‌ه���ۆكاری یه‌ك���ه‌م داده‌نرێت بۆ جه‌ڵته‌ی مێشك. نه‌خۆش :ئایا كاریگه‌ری هه‌یه له‌سه‌ر برینی گه‌ده؟ دكتۆر :زۆربه‌ی توێژینه‌وه‌كان ئاماژه به‌وه‌ده‌كه‌ن كه رۆژوگرتن یارمه‌تی زو چاكبون���هوهی برینه‌كه ئه‌دات چونكه رۆژو كاریگه‌ری هه‌ی ه له‌س���ه‌ر به‌رزی‌‌و نزمی ترش���ه‌ڵۆكی گ���ه‌ده‌و ناهێڵێت ترش���ه‌ڵۆك زیاد بێتو ك���ه هۆكاری سه‌ره‌كه برینه‌كه‌یه. نه‌خۆش :ئای���ا رۆژو كاریگه‌ریی هه‌یه له‌سه‌ر دڵ؟ دكت���ۆر10% :ی ئ���هو خوێنه‌ی دڵ ده‌ینێرێت بۆ له‌ش ده‌ڕوات بۆ كۆئه‌ندامی هه‌رس بۆ كرداری هه‌رسكردن .له‌كاتی رۆژو ئهو رێژه خوێنه پێویس���ت نیه ب���ۆ كۆئه‌ندامی ه���ه‌رس به‌مه‌ش دڵ ئ���هو ئه‌ركه زۆره‌ی نابێ���ت .هه‌روه‌ها له‌ئه‌نجامی س���وتانی ئهو چه‌ورییه‌ی له‌له‌ش هه‌ی���ه له‌كاتی رۆژوو هه‌روه‌ها كه‌مبونه‌وه‌ی كۆلیس���ترۆڵی خوێن كه له‌دی���واری ن���اوه‌وه‌ی خوێنبه‌ره‌كان‌و كه‌مبونه‌وه‌ی ئه‌گ���ه‌ری به‌رزبونه‌وه‌ی په‌ستانی خوێن‌و جه‌ڵته‌ی دڵ.
15 ئاژار
گ����ه‌ر ده‌ته‌وێ����ت له‌گ����ه‌ڵ ئ����هوه ی به‌رۆژویت‌و كێش����ت كه‌مبكه‌یته‌وه، ده‌توانیت سود له‌م چه‌ند رێنماییه وه‌ربگریت كه پزیشكان‌و پسپۆرانی بواری خ����ۆراك ئاماژه‌ی پێده‌كه‌ن. له‌كاتی په‌یڕه‌وكردن����ی ئه‌م خااڵنه به‌ته‌واوه‌ت����ی س����ودت له‌ره‌م����ه‌زان وه‌رگرتوه بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی كێشت. زۆر خۆریی مه‌كه له‌كاتی به‌ربانگداو وهه‌وڵب����ده به‌هێواش����ی نانبخۆیت‌و پاروه‌كان به‌باش����ی بجوه .ئه‌مه‌ش ئه‌بێت����ه ه����ۆی ئهوهی زو هه‌س����ت به‌تێربون بكه‌یت‌و توش����ی كێشه‌ی هه‌رسكردن نابیت. به‌ربانگت سه‌ره‌تا به‌چه‌ند ده‌نكه خورمای����ه‌ك له‌گ����ه‌ڵ ئ����او یاخود ش����ه‌ربه‌تی سروش����تی یاخود كه‌م شه‌كر ده‌س����تپێبكه .پاشان تۆزێك ش����ۆرباو زه‌اڵته بخ����ۆ .ئینجا وه‌ره سه‌ر خواردنه س����ه‌ره‌كیه‌كان ،له‌م
كاته‌دا ناتوان����ی زۆر له‌م خواردنانه بخۆیت چونكه پێش����تر بڕێكی باش له‌ش����ۆرباو ئهو خواردنانه‌ی پێشو كه باس����مانكرد خواردوته .به‌مه‌ش گه‌ده‌ت بڕێكی باش خواردنی تێدایه بۆیه له‌كاتی خواردنه س����ه‌ره‌كیه‌كه ك����ه زۆرج����ار خواردن����ی برن����ج‌و ش����لهو خواردنه س����وره‌وه‌كراوه پڕ كالۆریه‌كانه ناتوانی زۆریان لێبخۆیت به‌مه‌ش كێشت كه‌م ده‌كات. شه‌وانه بڕێكی باش شله‌مه‌نی بخۆ به‌تایبه‌تی ئاوو شه‌ربه‌تی سروشتی‌‌و می����وه .ئه‌م خواردنه‌وان����ه یارمه‌تی ل����ه‌ش ده‌ده‌ن ك����ه ئهو ش����له‌یه‌ی ونیكردوه له‌رۆژدا به‌ده‌ستیبهێنیت‌و هه‌روه‌ها ئهو ش����له‌مه‌نیانه یارمه‌تی زو هه‌رسكردن ده‌ده‌ن. دوربكه‌وه له‌خواردنه گازیه‌كان‌و ئهو خواردنه‌وانه‌ی بڕێكی زۆر شه‌كریان تێدایه ،با هه‌وڵبدرێت میوه‌و سه‌وزه‌و
ئهو خۆراكانه بخورێت كه ریشاڵیان تێدای����ه .هه‌وڵبده ئ����هو خواردنانه بخۆیت ك����ه زیاتر ك����واڵوو برژاون چونك����ه زۆربه‌ی ئ����هو خواردنانه‌ی ل����ه‌م مانگ����ه ده‌خورێ����ت چ����ه‌ورو شیرینن بۆیه زۆر پێویسته جه‌خت بكرێته‌وه له‌س����ه‌ر ئهو خۆراكانه‌ی كه به‌ده‌رن له‌چه‌وریی‌‌و ش����یرینی. ئهو نانه‌ی ده‌یخۆیت باش����تره نانی جۆ بێ����ت یاخود خه‌می����ره‌ی تێدا نه‌بێت ،هه‌روه‌ها ئهو ش����یرینیانه‌ی دروس����تكراوه له‌ئاردی ب����ۆر بێت. باشتر وایه له‌بری ئهو شیرینیانه‌ی له‌ش����ه‌واندا ده‌خورێت له‌م مانگه‌دا بكرێ����ت به‌میوه واته باش����تره په‌نا ببرێته به‌ر میوه .جوڵه زۆر گرنگه. زۆر گرنگ���� ه دوای به‌ربان����گ به 2 كاتژمێ����ر هه‌ندێ جوڵ����هو راهێنان بكرێت به‌تایبه‌تی رێكردن به‌پێ بۆ ماوه‌ی 45خوله‌ك.
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
ته‌ندروستی خێزانی
وه‌رز ی هاوین‌و پاراستن ی ژیان ی مندااڵن ی كه چیرۆك���ی ژیانی ئ���هو مندااڵن���ه ی ی حاڵه‌ت ی گه‌رماوه توش��� به‌هۆی وه‌رز نه‌خ���وازراو ب���ون زۆرن ،هه‌ریه‌ك���ه لهو چیرۆكانه‌ش چه‌ندین هۆو هۆكاری جیاواز له‌پش���ت رودانیه‌وه‌یه‌ت���ی ،گرنگترینیان ی به‌رزبون���هوهی پله‌ی گه‌رم���او گۆڕین ی ك���ه‌ش‌و ه���ه‌وا ل���ه‌م وه‌رزه‌دا ،زۆربون ی ی میكرۆبه زیانبه‌خشه‌كان ،كه‌م گه‌شه ی ئاوی خواردنهوه. سه‌رچاوه پاكه‌كان ی مندااڵن ل���ه‌م وه‌رزه‌دا ژماره‌یه‌كی زۆر ی سكچون‌و ی حاڵه‌ت له‌كوردستاندا روبه‌رو ڕش���انه‌وه بونه‌ته‌وه ،ه���ۆكاری ئه‌مه‌ش ده‌گه‌رێت���هوه ب���ۆ نه‌ش���اره‌زایی دایكان له‌پاراس���تنی ته‌ندروستی منداڵه‌كانیان، ی ی ته‌ندروس���تیو به‌رز كه‌می هۆش���یار پله‌ی گه‌رما له‌م وه‌رزدا. له‌جیهان���دا هه‌فتانه زیات���ر له‌نیوملیۆن منداڵ له‌واڵت ه هه‌ژارنشینه‌كاندا ده‌مرن، ی ملیۆنه‌هاش ل���هو مردنانه به‌هۆی الواز ی چاودێریكردن���ی ته‌ندروس���تیو الواز ی گه‌ش���هی ئ���هو مندااڵنه‌وه‌ی��� ه به‌ه���ۆ نه‌خۆشیه جۆراوجۆره‌كان. ی سه‌ره‌كین سكچون‌و رش���انه‌وه هۆكار ی مندااڵن، ب���ۆ وش���كبونه‌وه‌و به‌دخۆراك سااڵنه‌ش سێ ملیۆن منداڵ به‌و هۆیه‌و‌ه گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن. ی سه‌ره‌كی ئه‌م جۆره نه‌خۆشی ه هۆكار ی له‌مندااڵندا په‌یوه‌س���ته به‌ره‌چاونه‌كردن ی دای���كان له‌پاراس���تنی ته‌ندروس���ت منداڵه‌كه‌ی���ان كات���ی ش���یردان پێیان، ی پێدانی شیری سروش���تی ه له‌بری شیر دایك. ی سه‌ده‌ی رابردودا له‌كۆتایی نه‌وه‌ده‌كان ی ژماره‌یه‌ك���ی زۆری من���دااڵن به‌ه���ۆ نه‌خۆش���ی جۆراوج���ۆره‌وه م���ردون، له‌ئێستاش���دا زۆرجار ئهوه به‌دیده‌كرێت ی سكچون كه مندااڵن توش���ی نه‌خۆش��� ده‌ب���ن ،به‌اڵم رێژه‌یه‌كی كه‌متر به‌و هۆی ه گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن. ی س���چكون ده‌بێت���ه ه���ۆی ده‌ردان��� ی ی له‌ش��� ی زۆر له‌ش���له‌مه‌ن ژماره‌یه‌ك��� منداڵ‌و وش���كبونه‌وه‌ی ،بۆیه پێویس���ت ه ی كه توش���ی ئهو حاڵه‌ت ه ئ���هو مندااڵنه ی ده‌بن ب���ه‌رده‌وام ش���له‌مه‌نییان له‌رێگا ده‌مه‌وه پێبدرێت بۆ ئهوهی لهو مه‌ترسی وشكبونه‌وه‌و مردنه پارێزراوبن. لێكۆلێن���هوه زانس���تیه‌كان ئهوهی���ان ی ئاشكراكردوه له‌س���ه‌د منداڵ ك ه توش ئه‌م نه‌خۆشیه ده‌بن ،منداڵێك به‌وهۆیه‌و‌ه گیان له‌ده‌ست ده‌دات. ی سكچون ده‌بن ئهو مندااڵنه‌ی كه توش��� ی ی میكرۆبێكه‌وه‌یه ك���ه به‌هۆ له‌رێ���گا ی ئ���اوو خواردنهوه یان پێداویس���تیه‌كان شیری منداڵ ده‌گوێزرێته‌وه ،راسته‌وخۆ ی له‌منداڵ���دا ده‌رده‌كه‌وێت نیش���انه‌كان له‌وانه‌ش به‌رزبون���هوهی پله‌ی گه‌رمی‌‌و هه‌س���تكردن به‌برس���یه‌تی‌‌و هه‌ندێ���ك جاریش منداڵه‌كه خ���واردن‌و خواردنهوه ناخواته‌وه. پێویس���ته ئام���ۆژگاری دای���كان بكرێت ی ئه‌گ���ه‌ر هات���و منداڵه‌كانی���ان توش��� ی حاڵه‌تێكی له‌وجۆره بون ،ئه‌وا رێژه‌یه‌ك ی كه‌متر شیر به‌منداڵه‌كانیان بده‌ن له‌كات نۆبه‌كانی س���كچوندا ،به‌اڵم دواتر له‌سه‌ر شیردانه‌كه‌یان به‌رده‌وامبن. ی هه‌روه‌ه���ا دوای كۆتای���ی هاتن��� ی سكچونه‌كه‌یان پێویس���ت ه دایكان ژه‌م خۆراك���ی زی���اده به‌منداڵه‌كه‌یان بده‌ن ی به‌تایب���ه‌ت ئ���هو مندااڵنه‌ی كه ش���یر ی دایك ده‌خۆن ،چونكه ئهو مندااڵنه دوا ی ی نه‌خۆشیه‌كه‌یان ئیشتیها كۆتایی هاتن بۆ خواردن زیاتر ده‌بێت. ی ئ���هو خۆراك���ه‌ش ده‌بێته جێگ���رهوه ی ی كه له‌ماوه ئهو خۆراك‌و ش���له‌مه‌نیه ی رابردودا له‌ده‌س���تی داوه ،تاوه‌كو كێش ی ی ئاسای ی نه‌گه‌ڕێـته‌وه بۆ كێش له‌ش��� ی ناتوانێ���ت بڵێت ئ���هو منداڵ���ه كۆتای به‌نه‌خۆشیه‌كه‌ی هاتوه. ی ی ده‌ركه‌وتن پێویسته خێزانه‌كان له‌كات ی ئه‌م نه‌خۆش���یه‌دا هیچ جۆره ده‌رمانێك دژی ئهو نه‌خۆش���یه‌و ئه‌نت���ی بایۆتیك به‌منداڵه‌كانیان نه‌ده‌ن ،به‌ڵكو راسته‌وخۆ ی س���ه‌ردانی نزیكتری���ن بنك���هو ناوه‌ند ی بكه‌ن. ته‌ندروست ی ته‌ندروس���تیو راگه‌یاندنه‌كانی وه‌زاره‌ت ناوه‌نده‌كانی میدیاكانی ئێمه پێویس���ت ه به‌رده‌وام كار له‌س���ه‌ر ئ���هوه بكه‌ن ك ه هۆش���یاری ته‌ندروس���تی ب���ۆ دایكان‌و خێزانه‌كانی باڵوبكه‌ن���هوه له‌م وه‌رزه‌دا، بۆ ئهوهی چیرۆكی مردنی منداڵ دوبار‌ه ی مه‌رگی ئهو نه‌خۆشیه‌ش نه‌بێته‌وه ،جاڕ له‌كوردستاندا بدرێت.
16
خوێندن
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
101گرفتی په‌روه‌رده‌یی ئاراسته‌ی وه‌زیر ده‌کرێت
له‌بری چه‌پکه‌گوڵی پیرۆزبایی ،گرفته‌کان دران به‌وه‌زیری نوێ ئا :رێنوار نه‌جم لەپرۆژەیەکی گشتگیرو ورددا، ئینستتیۆی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان 101 ،گرفت‌و کەموکوڕی لەوەزارەتی پەروەردەو ناوەندەکانی خوێندندا ده‌ستنیشانکردوه‌و ئاراستەی وەزیرە تازەکەی پەروەردە کردوه کە د.پشتیوان سادقەو لەسەر پشکی پارتی دیموکراتی کوردستان ئەو پۆستەی وەرگرتوە.
لەپڕێکدا ھەمو گرفتەکان چارەسەر نابێت ،به‌اڵم ئەگەر ئیرادە ھەبێت‌و پەروەردە خەمخۆری ھەبێت ،بەڵێ ھەمو خاڵەکانی جێبەجێ دەبێت .چونکە ئەوانە کۆسپن لەبەردەم پەروەردەداو دەبێت الببرێن
"دڵتان خۆش نه‌بێت ک ه بون به‌وه‌زیری په‌روه‌رده" پرۆژەکە کە کۆپییەکی دەستی ئاوێنە کەوتوەو بەبەیتێکی حاجی قادری کۆیی دەستپێدەکات ،پێکھاتوە لە 45الپەڕە، جگە لەپێشەکیەک کە تێیدا پیرۆزبایی ئاراستەی وەزیری نوێ دەکات ،ئاگادار دەکرێتەوە ل���ەوەی "ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێت ئه‌م چوار ساڵه حه‌ساوه‌بن ،دڵتان خۆش نه‌بێت که بون به‌وه‌زی���ری په‌روه‌رده، چونکه به‌ڕێزتان نه‌چونه‌ته وه‌زاره‌تێکی سیستماتیکی پێشکه‌وتوو رێک‌و پێک، به‌ڵکو چونه‌ته س���ه‌ر خانه‌یه‌کی وێران که خه‌ریکه داروپه‌ردوی به‌س���ه‌ر یه‌کدا بڕمێت". لەجیاتی چەپکە گوڵ ،گرفتەکانیان پێشکەش کرد د .سەروەر عەبدولڕەحمان ئەندامی پەرلەمانی خولی پێشوو بەڕێوەبەری ئێستای ئینستتیۆی پەی که خاوەنی ئه‌م پرۆژه‌یه‌ی���ه ،ئامانج‌و چۆنیەتی ئامادەکردن���ی 101گرفتەک���ەی بۆ ئاوێن���ە ڕونک���ردەوە" ،لەبەرئەوەی پێشه‌نگیی کاری ئێمە لەئینستتیۆکە بواری پ���ەروەردەو خوێندنی بااڵیە، بۆیە لەگەڵ دەستبەکاربونی کابینەی ھەشتەم‌و گۆڕینی وەزیری پەروەردە، نامەیەکی پیرۆزباییمان ئاراس���تەی وەزیری نوێ ک���رد ،بەاڵم نامەیەکی تەقلی���دی نەبو کە بەب���ەژن‌و بااڵیدا ھەڵبدەین ،بەڵک���و لەجیاتی چەپکە گوڵ 101 ،گیروگرفتی پەروەردەییمان
زۆریی ژماره‌ی قوتابی له‌پۆلێکدا به‌یه‌کێک له‌گرفته‌کان دانراوه بۆ خستەڕو". د .س���ەروەر ئەوەشی ڕونکردنەوە ک���ە لەدیارییکردنی ئەو 101گرفتەدا کە م���اوەی ھەفتەیەک���ی پێ چوە، میکانیزم���ی جیاوازیان گرتوەتەبەر. ئەو ئاماژەی بەوەدا کە جگە لەوەی خ���ۆی پێش���تر ئەندام���ی لیژنەی پ���ەروەردە ب���وە لەپەرلەم���ان‌و لەو رێگەیەوە ئاشنای زۆرێک لەکێشەکانی پەروەردە بوە ،راوێژیشیان بەکەسانی پسپۆڕی پەروەردەیی کردوە .ھەروەھا س���ەردانی ناوەندەکانی خوێندنیشی کردوە ب���ۆ لەنزیک���ەوە ئاگاداربون لەكێشەکان.
" ئەگەر پەروەردە خەمخۆری ھەبێت، ھەمو خاڵەکانی جێبەجێ دەبێت" پرۆژەکە بەداواکردنی دانانی یاسایەک بۆ پ����ەروەردە دەس����تپێدەکات‌و دواتر باس لەجێبەجێنەکردنی ئەو سیستمەی ئێستا دەکات ،ھەروەھا کەمی بودجەی پەروەردەو خراپ����ی ژینگەی خوێندن‌و کەمی بینای قوتابخانە‌و ده‌ستتێوه‌ردانی حیزب له‌ناوه‌نده‌کانی خوێندنیش چەند خاڵێک����ی پ����رۆژە 101خاڵییەکەی����ە. لەبارەی ئیمکانی چارەس����ەکردنی ئەو گرفتانە لەالیەن وەزارەتی پەروەردەوە، کە بەشێکیان چەندین ساڵە دەوترێتەوەو ھەندێکیشیان بودجەیەکی زۆری دەوێت،
ئامادەکاری پرۆژەک����ە وتی" :لەپڕێکدا ھەم����و گرفت����ەکان چارەس����ەر نابێت، به‌اڵم ئەگەر ئی����رادە ھەبێت‌و پەروەردە خەمخۆری ھەبێت ،بەڵێ ھەمو خاڵەکانی جێبەجێ دەبێت .چونکە ئەوانە کۆسپن لەبەردەم پەروەردەداو دەبێت الببرێن". ئەو ئاماژەش����ی بەوەدا کە سەرجەم گرفت����ەکان لەئەس����تۆی وەزارەت����ی پ����ەروەردە نیی����ە .بەڵک����و ھەندێکیان پەیوەن����دی بەپەرلەمان����ەوە ھەیە وەک دانانی یاسایەک بۆ پەروەردەو بودجەی وەزارەتەک����ە ،ھەندێک����ی دیکەش����یان لەئەس����تۆی ئەنجومەن����ی وەزی����ران‌و وەزارەت����ی دارای����یو بەڕێوەبەرایەتییە
گشتییەکان‌و ئیداره‌ی خوێندنگاکانه. وەزیر پرۆژەکەی وەاڵمدانەوەی باشی بۆ پرۆژەکە ھەبوە ھەفت���ەی راب���ردو لەس���یمینارێکدا پرۆژەکە ئاراستەی د .پشتیوان سادق کراو لەالیەن ئینس���تتیۆکەوە سەرجەم خاڵەکانی ب���ۆ ڕونکرای���ەوە .لەبارەی وەاڵمدانەوەی وەزیرەوە بۆ پرۆژەکە ،د. سەروەر رایگەیاند" :وەاڵمدانەوەی باشی ھەبو ،دڵخۆشبو بەوەی کە رێکخراوێکی کۆمەڵ���ی مەدەن���ی ھاوکاری بێ���ت لەچارەس���ەرکردنی گرفتەکان‌و بەڵێنی ئەوەش���یدا ک���ە دوای 6مانگی دیکە
دانیشتنێکی دیکە بکەینەوە بۆ ئەوەی بزانین چەندی گرفتەکان چارەسەربون‌و چەندی���ان ماون‌و پێویس���تییان بەرێگا چارەی تازە ھەیە". پرۆژەیەکی ھاوشێوەش پێشکەش بەوەزیری خوێندنی بااڵ دەکرێت د .س���ەروەر ئاشکراش���ی ک���رد کە ھەفتەی داھاتو پرۆژەیەکی ھاوشێوەی ئ���ەو پ���رۆژە 101خاڵییە ئاڕاس���تەی وەزیری خوێندن���ی بااڵ دەکرێت‌و تێیدا کەموکوڕی���یو گرفتەکانی ن���او زانکۆو پەیمان���گاکان دیاریی دەک���ەن‌و رێگا چارەکان دەخەنەڕو.
ریکالم
كۆمه‌اڵیه‌تی komalayatyawene@gmail.com
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
17
یەکێتی‌و یەکڕیزیی نیشتیمانیی‌و دەوڵەتی کوردستانیی، دەبێت چبکرێت؟ هەژارسابیر زانکۆی ساوس ئیلەنۆیس
د .شێرکۆ کرمانج زانکۆی ئوتارا مالیزیا دوای ب����ەدوای روداوەکانی موس����ڵ‌و هاتنی داعش‌و دامەزراندنی دەوڵەتێکی ئیسالمی لەبەشێک لەناوچەکانی عێراق‌و گەڕانەوەی ناوچە دابڕاوەکان‌و هاتنەگۆڕێی پرسی س����ەربەخۆیی کوردستان ئەوەی چاوەڕواندەکرا ئەوەبو کە کوردستانیان لەس����ەر گوت����ارو پرس����ی دامەزراندنی دەوڵەت����ی کوردس����تانی کۆکبن .بەاڵم سەرەڕای سۆزێکی جەماوەری گەورە بۆ سەربەخۆیی کەچی ناتەباییەک لەنێوان هێزە سەرەکییەکانی کوردستان بەرچاو دەکەوێت .پارتی هەر زو بەهەمو هێزو توانایەوە پش����تیوانی لەپرسەکە کرد؛ گۆڕان تا ئێس����تا بەفەرمی هەڵوێستی خ����ۆی دەرنەخس����توە ،لەوەدەچێ����ت ش����ۆکەکانی ئ����ەو بومەلەرزەی����ەی کە تەواوی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی هەژاندوە نەگەیش����تبێتە گردەک����ە؛ یەکێتی����ش هەڵوێست‌و دیدەکانی رارایی‌و دودڵییەکی زۆری پێوەدیارە .ئەم وتارە تەرخانکراوە بۆ قسەکردن‌و شیکردنەوەی هەڵوێست‌و دیدەکانی یەکێت����ی لەالیەک‌و هەوڵێکە بۆ رەواندنەوەی دودڵییەکانی نەک هەر یەکێتی بەڵکو هەمو هێزە سیاسییەکانی دیکە کوردس����تان لەڕێگەی خستنەڕوی کۆمەڵێ����ک پێش����نیار ب����ۆ پتەوکردنی یەکڕیزیی نیشتیمانی لەسەر ئەم پرسە چارەنوسسازە لەم کاتە ناسکەدا.
لەهەوڵەکان����ی پارتی دەک����ەن‌و بەبیر خەڵک دێنن����ەوە کە پارتی تا ماوەیەک پێش ئێستا داوای حوکمی زاتی دەکردو خەمی سەرەکی ئەو یەکپارچەیی خاکی عێراق بو. گروپ����ی دوەم ،دیدەکان����ی ئ����ەم گروپە زیاتر لەباڵێک����ی ناتەبا بەپارتی دەردەکەوێ����ت؟ دیدەکان����ی ئەم گروپە تا ڕادەی دژایەتیکردنی س����ەربەخۆیی کوردس����تان دەڕوات .ئەمان����ە بەتوندی گوم����ان دەخەن����ە س����ەر هەوڵ����ەکان‌و ک����ردارەکان‌و هەڵوێس����تەکانی پارتیو دەیانخەن����ە ژێ����ر پرس����یارەوە .بیانوو ئارگیومێنتەکانی ئەم گروپە لەهەندێک خاڵدا هاوبەش����ن لەگەڵ گروپی یەکەم ب����ەاڵم ئەمانەیان باس لەناراس����تگۆیی س����ەرکردایەتی پارتی دەکەن‌و هەوڵ‌و هەڵوێست‌و کردارەکانی پارتیو مەسعود بارزان����ی تاکڕەوان����ە لەقەڵەم����دەدەن. ئەمان����ە پێیانوای����ە کە پارتی پرس����ی س����ەربەخۆیی بۆ بەرژەوەندی بنەماڵەو پارت����ی بەکاردێنێت‌و مەبەس����ت لێیان س����ەربەخۆیی نییە بەڵکو فشارخستنە سەر بەغدایە .بەکورتییەکەی ئەم گروپە پێیانوای����ە پارتی بازرگانی بەپرس����ی سەربەخۆیی‌و ناوچە دابڕاوەکان دەکات لەقازانجی خۆیو واڵتانی ناوچە. گروپی سێیەم ،ئەوانەی راستەو راست پشتیوانی لەدەس����تهەڵنەگرتن لەناوچە تازە -ئازادکراوەکان دەکەن‌و پشتیوانی لەپرۆس����ەی س����ەربەخۆیی کوردستان دەکەن‌و ئەم هەل����ە بەهەلێکی مێژویی دەبین����ن .هەرچۆنێک بێ����ت ،دەکرێت هەڵوێس����تە نەرێنییەکانی یەکێتی لەدو هۆکاردا کۆبکرێنەوە ،رق‌و ترس.
ترس ئەزمونی شەڕکردن ( )٢٠٠٥-١٩٦٦و کارک����ردن ( )٢٠١٤-٢٠٠٥لەگەڵ پارتی وای لەیەکێتی کردوە کە لەهەڵوێس����ت‌و کردارەکان����ی پارتی بترس����ێت .هۆکار زۆرن لەپش����ت ئەم ترس����ە بەاڵم لێرە تەنیا ئاماژە بەهەندێکیان دەکەین. یەکەم ،پارتیو س����ەرکردایەتییەکەی لەرابردوو لەئێستاش مەیلی تاکڕەوییان هەب����وەو هەیە .پەراوێزخس����تنی هەمو الیەنە کوردس����تانییەکان لەپێکهێنانی حکومەت����ی ناوخۆیی پارێزگای هەولێر، پێش����تریش لەپارێزگای نەین����ەوا ،ئەو مەیلە تاکڕەوییەی سەلماندەوەو گومانی الیەنەکانی دیکەشی قوڵکردەوە.
وەک س����ەرۆکی لیس����تی کوردستانیی لەکەرک����وک‌و ئێس����تا وەک کاندی����د بۆ سەرۆک کۆماری عێراق. چوارەم ،یەکێتی واهەستدەکات ،وەک الیەنی سیاسیی ،پارتی براوەی یەکەم دەبێت لەسەربەخۆبونی کوردستان .ئەم هەس����تە الی خەڵکی عەوام‌و ژمارەیەک روناکبیریش هەستی پێدەکرێت .ئەمەش ترسی ئەوەی الی یەکێتی دروستکردوە کە لەم پرۆس����ەیەدا بکرێ����ت یان ببێت بەپاشکۆ. پێنج����ەم ،یەکێت����ی ،وەک زۆرب����ەی خەڵک����ی کوردس����تان ،پێیوای����ە بەدروس����تبونی دەوڵەتی کوردستانیی هێ����زە سیاس����ییەکان نابنە فریش����تەو ملمالنێ����کان لەس����ەر بەرژەوەندیی����ە حیزبییەکان کە ئێستا هەن درێژدەبنەوە ب����ۆ قۆناغەکانی دوای س����ەربەخۆیی. ترس����ی یەکێتی لەوێدا لەوەیە کە ئیدی دەرەقەتی پارتی نەیه‌ت.
نزیکیی یەکێتی لەئێران هەم وەک سیاسەت هەم وەک جوگرافیا ،هاوکات دژایەتیکردنی ئێران بۆ سەربەخۆیی کوردستان هێندەی دیکە سەنگ‌و گرنگی یەکێتی لەم هاوکێشانەدا زیادکردوە
مەترسییەکانی مانەوەی یەکێتی لەدەرەوەی پرۆسەکە گومانی تێدا نییە کە یەکێتی یەکێک لەهێزە هەرە سەرەکییەکانی کوردستان‌و ناوچەکەیە .ئەمە لەبەر راستی‌و دروستی سیاس����ەتەکانی یەکێتی نیی����ە بەڵکو واقیعێکە کە یەکێت����ی بەحکومی بونی ئەو هێ����زە س����ەربازیی‌و ئەمنییەی کە لەژێر دەستیدایە لەگەڵ ئەو جەماوەرە بەرفراوانەی کە پش����تیوانی لێدەکەن، بەتایبەتی لەکەرکوک ،س����ەپاندویەتی. بۆی����ە یەکێت����ی ناکرێت لەهاوکێش����ەو پرۆس����ەی س����ەربەخۆیی‌و دامەزراندنی دەوڵەت����ی کوردس����تانی وەدەربنرێت، ه����ەروەک ناکرێت هیچ هێزێکی دیکەش وەدەربنرێت .نزیکی����ی یەکێتی لەئێران هەم وەک سیاسەت هەم وەک جوگرافیا، ه����اوکات ،دژایەتیکردن����ی ئێ����ران بۆ س����ەربەخۆیی کوردستان هێندەی دیکە سەنگ‌و گرنگی یەکێتی لەم هاوکێشانەدا زیادک����ردوە .مان����ەوەی یەکێت����ی یان وەدەرنانی یەکێتی لەم پرۆسەیەدا نەک هەر ئەگەرەکانی سەرنەگرتنی پرۆسەکە زیاد دەکات بەڵکو س����ێ ترس����ی دیکە دێنێتە ئاراوە. یەکەم ،دابەشبونی کوردستان جارێکی دیکە بۆ دو زۆنی دەسەاڵت. دوەم ،رەخس����اندنی دەرفەتی زیاتر بۆ هێزە ئیقلیمییەکان لەدەس����توەردان لەکاروباری ناوخۆی کوردستان. س����ێیەم ،بون����ی کوردس����تان بەکێڵگەیەکی شەڕ ،ش����ەڕی لەجیاتی ( ،)proxy warهاوشانی عێراق‌و سوریا ب����ۆ یەکالکردنەوەی ملمالنێکانی ئێران‌و سعودییە. میکانیزمەکانی لەخۆگرتنی یەکێتی‌و الیەنەکانی دیکە لەپرۆسەی سەربەخۆیی کوردستان نەک ه����ەر یەکێتی بەڵکو بەش����ێکی زۆر لەخەڵک����ی کوردس����تان‌و الیەن����ە سیاس����ییەکانی دیک����ە بەگومان����ەوە دەڕواننە پرۆس����ەیەکی س����ەربەخۆیی ک����ە پارت����ی رابەرایەتی ب����کات .بۆیە
هەڵوێستەکانی یەکێتی لەنێوان رق‌و ترسدا بەبنەما لەسەر قس����ەو لێداوانەکانی بەرپرسە بااڵدەس����تەکان‌و کادیرەکان‌و نوسەرەکانی یەکێتی دەکرێت هەڵوێستی یەکێتی لەپەیوەند بەگێڕانەوەی ناوچە- دوەم ،یەکێت����ی ترس����ی ٣١ی ئاب‌و ئازادکراوەکانی کوردستان‌و راپرسی بۆ ٣٠حوزەی����ران لەلەش����یدا دەرنەچوەو رق سەربەخۆیی کوردس����تان بکرێن بەسێ مەبەس����ت لەرق ئەو هەس����تەیە الی بەئاس����انییش دەرناچێت .یەکێتییەکان گروپەوە. گروپی یەکەم ،بەگش����تی بەزمانێکی کۆمەڵێ����ک لەیەکێتییەکان دروس����تبوە لەو دو ڕوداوە پێیانوایە کە پارتی نەک ناڕۆش����ن‌و بەپێ����چ‌و پەن����او دودڵ����ی لەئاکامی کۆمەڵێک هەڵوێس����ت‌و روداوو ه����ەر غەدریلێکردون بەڵک����و خیانەتی لێکردون. هەڵوێستەکانیان دەردەبڕن .ئەم گروپە پێشهات ،لەوانە: سێیەم ،لەکاتێکدا کە یەکێتی لە ٢٠٠٥ یەک����ەم ،یەکێتی کە خۆی بەخاوەنی پاس����اوو بیانوی جۆراوجۆردەهێننەوە لەوانە لەبارنەبونی دۆخی نێودەوڵەتی ،پرۆژەی مافی چارەنوس دادەنێت بۆی ـەوە نەرمیی دەنوێنێت لەبەرابەر پارتی، ناتەبای����ی ناوخۆی����ی ،ناڕەزایی واڵتانی هەرسناکرێت کە ئەمڕۆ پارتی لەهەوڵی بۆ نمونە ،رازیبون بەدابەشکردنی بودجە لەس����ەر بنەمای %٤٨بۆ یەکێتی‌و %٥٢ دراوسێ .هاوکات لەقسەکانیان جۆرێک رابەرایەتیکردنی پرۆژەکەدایە. دوەم ،هەس����تکردنی هەندێ����ک بۆ پارتی؛ رێگەدان بەنێچیرڤان بارزانی لەگومان‌و راس����تگۆیی لەهەڵوێس����ت‌و کردارەکان����ی پارت����ی بەدیدەکرێ����ت .لەیەکێتیی����ەکان ک����ە ه����ۆکاری هەرە بەحوکمکردن بەچوار ساڵ لەجیاتی دو سەرەڕای ئەوە ئەم گروپەیان بانگەشەی س����ەرەکی الوازبونی یەکێت����ی پارتییە س����اڵ وەک ئەوەی لەسەری پێکهاتبون هاوهەڵوێستی‌و تەبایی‌و یەکریزیی کورد بەتایبەت����ی ل����ەدوای ٣١ی ئاب����ەوە .لەکابین����ەی پێنجەم؛ پش����تیوانیکردن دەکەن .ئەمانە قس����ە لەس����ەر ئەوەش رقەکان ل����ەدوای درێژکردنەوەی ماوەی لەدرێژکردنەوەی ماوەی س����ەرۆکایەتی دەکەن کە یەکێتی داهێنەری بیرۆکەی سەرۆکایەتی هەرێم‌لە ٣٠تەمموزی ٢٠١٣و هەرێم ،کەچ����ی لەبەرابەر هەمو ئەوانەو ماف����ی دیاریکردنی چارەن����وس بوە بۆ شکستەکانی یەکێتی لەهەڵبژاردنەکانی دەیان نەرمینواندنی دیکە پارتی هێڵی کوردس����تان‌و بەتەن����زو گومانەوە باس ٢١ی ئەیلولی هەمانساڵدا قوڵتربۆتەوە .سوری لەس����ەر نەجمەدین کەریم دانابو
ئ����ەوەی لێ����رە پێش����نیازدەکرێت وەک میکانیزمەکان����ی لەخۆگرتن مەبەس����ت لێیان بەجەماوەریکردن‌و هەمەالیەنکردنی پرۆس����ەی س����ەربەخۆیی کوردستانە. ئارگیومێنتی س����ەرەکیش بۆ ئەم پرسە خۆی ل����ەوەدا دەبینێتەوە کە پرس����ی س����ەربەخۆیی کورس����تان لەجەوهەردا پرس����ی گەلی کوردس����تانە نەک پرسی س����ەرکردەیەک ی����ان حیزبێ����ک .ب����ۆ لەخۆگرتن����ی یەکێتی‌و الیەنەکانی دیکە لێرە چەند میکانیزمێک پێشنیازدەکرێن. ئێم����ە پێمانوای����ە کە پێویس����تە هێزە کوردس����تانیەکان ،گ����ۆڕان‌و یەکێت����یو کۆمەڵ‌و یەکگرتو فشار دروستبکەن بۆ ناچارکردنی پارتی تاوەکو بەو خااڵنەی ک����ە لێ����رە پێش����نیازکراون رازیبێت، چونکە ئەمانە دەکرێت ببن بەبنەما بۆ بەهەمەالیەنک����ردن‌و بەجەماوەریکردنی پرسی سەربەخۆیی کوردستان. یەکەم ،پێکهێنان����ی لیژنەیەکی بااڵی هاوبەش لەهەمو الیەنە سەرەکییەکانی کوردس����تان ،کە هەر الیەنێک لەس����ەر ئاستی س����ەرۆکی الیەنەکە بەشداربێت تێی����دا .ئەرک����ی س����ەرەکی لیژنەک����ە سەرپەرشتیکردنی بڕیارو جێبەجێکردنی بڕیارو سیاس����ەتەکانی س����ەرۆکایەتی هەرێ����م‌و حکوم����ەت‌و پەرلەم����ان بێت لەپەیوەند بەو پێش����هاتانەی کە ئێستا لەعێ����راق هاتونەتەپێ����ش ،بەتایبەتی یەکالیکردن����ەوەی پرس����ی ناوچ����ە تازە -ئازادکراوەکان لەگەڵ پرۆس����ەی پێکهاتنێک دەبێ����ت رەزامەندیی هەمو سەربەخۆیی کوردستان. دوەم ،ب����ۆ زەمانەتکردنی بەش����داری الیەنەکان مسۆگەر بکات. شەشەم ،ماوەی حوکمڕانی حکومەتە هەمو الیەنە سیاس����ییە سەرەکییەکان لەکوردس����تان لەبڕی����اری سیاس����یی ئینتیقالییەک����ە بەس����ەرۆکەکەیەوە بۆ لەپەیوەند بەو دو پرسەی ئاماژەی پێکرا النیکەم دو س����اڵ‌و ئەوپەڕەکەی چوار واچاکە لیژنە بااڵ هاوبەشەکە لەمەسعود س����اڵ دیاریبکریت .دوات����ر هەڵبژاردنی بارزانی ،وەک سەرۆکی هەرێم‌و سەرۆکی گش����تی لەهەمو ناوچەکانی کوردستان پارتی دیموکراتی کوردستان؛ کۆسرەت بەڕێوەببرێت ب����ۆ پێکهێنانی حکومەت رەس����وڵ یان بەرهەم س����اڵح یان قوباد ئەمجارە لەس����ەر بنەمای ئیستیحقاقی تاڵەبان����ی ،وەک نوێن����ەری یەکێت����ی؛ هەڵبژاردن. حەوت����ەم ،لەبەراب����ەر پۆس����تە نەوش����یروان مس����تەفا ،وەک نوێنەری گۆڕان؛ محەمەد فەرەج ،وەک نوێنەری لەدەس����تچوەکانی یەکێت����ی لەعێراق، یەکگرتو؛ عەلی باپی����ر ،وەک نوێنەری لەحاڵەت����ی دامەزراندن����ی دەوڵەت����ی کۆمەڵ ،پێکبێت .دیارە لەس����ەر داوای س����ەربەخۆدا ،بۆ نمونە سەرۆک کۆمار، ئەم پێنج سەرکردەیە دەکرێت کەسانی واچاک����ە یەکێت����ی لەو پۆس����تانەی کە دیکە ئیزاف����ە بکرێن ب����ۆ لیژنەکە یان لەحکومەتە ئینتیقالییە س����ەربەخۆکە فەراهەمدەکرێ����ن قەرەبۆبکرێت����ەوە. لیژنەی دیکەی الوەکی دروستبکرێن. س����ێیەم ،لیژن����ە بااڵک����ە روئیایەکی پێش����نیاز دەکرێت پۆس����تی سەرۆکی هاوب����ەش بۆ پرۆس����ەی س����ەربەخۆیی کوردس����تان ی����ان س����ەرۆک وەزیرانی کوردستان‌و قۆناغی گواستنەوە لەدوای کوردس����تانی س����ەربەخۆ لەقۆناغ����ی س����ەربەخۆیی دابڕێژێت کە بەش����داری گواستنەوە بدرێت بەیەکێتی .ئەمە نەک هەم����و الیەن����ەکان لەس����ەر بنەم����ای هەر لەبەر ئەوەیە کە یەکێتی پۆس����تی نەک تەنی����ا ئیس����تیحقاقی هەڵبژاردن لەوێ لەدەستچوە بەڵکو لەبەر ئەوەشە بەڵکو بەئیزافەی ئەو س����ەنگه‌‌و هێزی کە یەکێتی هێ����زی یەکەمە لەپارێزگای الیەنەکانی����ش بەتایبەتی لەناوچە تازە -کەرکوک. هەش����تەم ،پێداگری لەس����ەر ئەوەی ئازادکراوەکان رەچاوبکات. چوارەم ،بۆ هەر لیژنەیەکی الوەکی کە ک����ە ه����ەم گێڕان����ەوەی ناوچ����ە تازە- لیژنە بااڵکە پێشنیازی دەکات بەشداری ئازادک����راوەکان‌و بڕی����اردان لەس����ەر یەکسانانەی الیەنەکان مسۆگەر بکات .چارەنوسی هەرێم لەڕێگەی راپرسییەوە پێنجەم ،هەر لەئێس����تاوە الیەنەکان ئەنجامبدرێت .ئەمانەش وەک میکانیزمی لەس����ەر فۆرم‌و پێکهات����ەی حکومەتی بەجەماوەریکردن‌و بە دیموکراسیکردنی دەوڵەت����ە س����ەربەخۆکە لەقۆناغ����ی پرۆس����ەی س����ەربەخۆیی بڕی����اردان گواس����تنەوە (ئینتیقالی) پێکبێن .هەر دادەنرێن.
یەکێتی پێیوایە بەدروستبونی دەوڵەتی کوردستانیی هێزە سیاسییەکان نابنە فریشتەو ملمالنێکان لەسەر بەرژەوەندییە حیزبییەکان کە ئێستا هەن درێژدەبنەوە بۆ قۆناغەکانی دوای سەربەخۆیی
چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ كه‌ركوك‌و شوێنه‌كانی تر بكه‌ین
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج كه‌رك���وك‌و ئهو ناوچان���هی به‌درێژایی ده‌یانساڵ له‌كوردستان دابڕێنرابون‌و هه‌مو ش���ێوازێكی س���ڕینه‌وه‌و گۆڕینی س���یمای كۆمه‌اڵیه‌ت���یو ژیارییان له‌گه‌ڵ پیاده‌كرابو، ئێستا له‌دۆخێكی دیكه‌دان ،ئه‌م بارودۆخ ه تازه‌یه چه‌ند بۆ كه‌ركوكیه‌كان گرنگ‌و جێی بایه‌خه ،زیاتر لهوه بۆ هه‌رێمی كوردستان‌و ده‌س���ه‌اڵتی سیاس���ی كورد ،هه‌رنا له‌به‌ر ی���ه‌ك هۆكاری زۆر گرن���گ ئه‌ویش ئهوهی ه كورد س���ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی قوربانیی زۆری
داوه له‌پێناوی كه‌رك���وك‌و ئهو ناوچانه‌دا، كه‌ركوك‌و ئهو ناوچانه‌ش هه‌میشه دیوارێكی پته‌وی به‌رده‌م ئهو ره‌ش���ه‌بای سته‌مكاری ه بون ك���ه له‌به‌غ���داوه به‌ره‌و كوردس���تان هه‌ڵیك���ردوه ،ئه‌مڕۆ له‌ب���ه‌رده‌م ئه‌م بارو زروفه تازه‌یه‌دا پێویس���ت ه بیر له‌ش���ێوازی تازه‌ی مامه‌ڵه‌و هه‌ڵس���وكه‌وت بكهینهوه، له‌الی���ه‌ك له‌گه‌ڵ خودی خۆم���ان له‌الیه‌ك له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وانی ت���ر ،ئه‌مه‌ش ب���ۆ ئهوهی جارێكی تر به‌هیچ سه‌وداو مامه‌ڵه‌یه‌ك لهو ناوچان ه نه‌كشێینه‌وه‌و هه‌وڵی ئه‌وه‌ش بده‌ین تا ده‌رفه‌ته‌كانی گفتوگۆو پێكه‌وه‌هه‌ڵكردن‌و پێكه‌وه گونجان وه‌س���تابن ،بیر له‌رێگه‌ی توندوتی���ژ نه‌كه‌ین���هوهو خۆمان له‌ش���ه‌ڕ بپارێزین .بۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر ئه‌م بارودۆخه نوێی ه سه‌ره‌تا ده‌ب ێ له‌په‌یوه‌ندی كوردی – كوردیه‌و‌ه ده‌س���تپێبكه‌ین په‌یوه‌ندیه‌ك ك ه له‌كه‌ركوك له‌ئاس���تێكی زۆر خراپدایه ئایا بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌م ه چی بكه‌ین؟ لهبارهی كورد خۆیه‌وه :یه‌ك���ه‌م :له‌ماوه‌ی رابردودا په‌یوه‌ن���دی پارت���یو یه‌كێت���ی له‌كه‌ركوك
له‌وپ���ه‌ڕی خراپیدا بوه ،تا ئ���هو راده‌یه‌ی له‌سه‌ر كه‌ناڵه‌كان قسه‌ی ساردوسڕ به‌یه‌كتر بڵێن ،بۆ ئه‌مه كۆی پارتی ده‌ستی تۆمه‌ت بۆ دكت���ۆر نه‌جمه‌دین كه‌ری���م پارێزگاری كه‌ركوك درێژئه‌كه‌ن ،له‌به‌رانبه‌ریشدا هه‌مو یه‌كێتی نا ،به‌اڵم زۆرێك كادیری یهكێتیو هه‌ندێج���ار خه‌ڵك���ی تریش لهو هێرش���انه پارتی به‌ناهه‌ق ده‌زانن ،بۆ ئه‌مه هه‌ركه‌س بڕوبیان���وی خ���ۆی هه‌ی���ه ،راس���تی ئهو په‌یوه‌ندیه به‌ڕاده‌یه‌ك تێكچو كه ئه‌ندامێكی بااڵی پارتی له‌كه‌ركوك له‌كه‌ناڵی ئاسمانی نالیاوه به‌دكتۆر نه‌جمه‌دین كه‌ریم بڵێت دزو درۆزن ،ئه‌م وشانه وشه‌گه‌لی زۆر نه‌شیاون كه پارتیو یه‌كێتی له‌كه‌ركوك لهو شوێنه‌ی الیه‌كی���ان ناوی ن���اوه دڵ‌و الیه‌كه‌ی دیك ه ناوی ناوه قودس به‌رانبه‌ر به‌یه‌كتر بیڵێن، بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی ئه‌م گرفت���ه پارتیو یه‌كێتی له‌ئاستی سه‌ره‌و‌ه پێویسته كۆتایی به‌م ناكۆكیه بهێنن ،بۆ ئه‌مه الموایه ئه‌گه‌ر پێویست به‌ناوبژیوانیی بكات بۆ كۆتاهێنان به‌م دۆخه گۆڕان‌و الیه‌نگه‌لی دیكه ده‌توانن
ئهو كاره بكه‌ن ،هه‌روه‌ك به‌رپرس���یاریه‌تی گرنگیش له‌ئه‌س���تۆی هه‌ریه‌ك له‌پارله‌مانی كوردستان‌و مه‌س���عود بارزانیو حكومه‌تی هه‌رێمه ك���ه لهوبارهیهوه هه‌نگاوی ئه‌رێنی بنێن ،ئیتر ده‌بێت سنورێك بۆ ئهو شه‌ڕی راگه‌یاندن‌و ش���ه‌ڕ‌ه ده‌نوك���ه دابنرێت ،ك ه هه‌ندێجار ده‌گاته ئاستی به‌خائین نیشاندانی یه‌كتر .دوه‌م :پێویس���ت ه بۆ كه‌ركوك‌و ئهو ناوچانه له‌ئێس���تاوه كار بۆ یه‌كخستنه‌وه‌ی ئاس���ایش ،پۆلیس ،داموده‌زگاكانی دیكه بكرێت ،كه تا ئێستا به‌سه‌ر ئهو ده‌زگایانه‌و‌ه سیمای حزبی زۆر زاڵتره‌و ته‌نانه‌ت له‌سه‌ر ئاستی پۆلیس���یش نه‌ك هه‌ر ئاسایش ئهو حزبیبون ه به‌ئاش���كرا دی���اره ،هه‌ر ئه‌مه‌ش ل���ه‌م دوایی���ه‌دا له‌ناو هێزی پێش���مه‌رگه‌و هێنان���ی پێش���مه‌رگه ب���ۆ ئهو س���نوران ه ره‌نگیدایه‌وه ،ناكر ێ تۆ باسی ده‌وڵه‌تداریی بكه‌یت‌و نه‌توانی دو ئاس���ایش یه‌كبخه‌یت، له‌كاتێكا ئه‌م ه ئه‌ركی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و س���ه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت ه ئهو كاره بكات‌و ئیت���ر ئهو دو جۆریی ه نه‌هێڵێت .س���ێیه‌م:
پێویس���ت ه له‌ن���او ده‌زگاكان���ی حكومه‌ت‌و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و پارله‌مان ئه‌گه‌ر وه‌ك چاودێری���ش ب���وه ،هه‌ندێ���ك خه‌ڵكی ئهو ناوچان ه جێیانبكرێته‌وه ،ئه‌مه س���ه‌باره‌ت كورد ،هه‌ڵبه‌ت سه‌باره‌ت ئه‌وانی تریش هه‌ر وایه ،ئێمه پێش���تر له‌گفتوگۆی دورودرێژدا قس���ه‌مان لهوه ده‌كرد ك ه مه‌رج نیه وه‌ك ئه‌ندام په‌رله‌مان ،ل���ێ وه‌ك نوێنه‌ری ئهو ناوچان ه هه‌ق ه 5تا 6كورس���ی له‌پارله‌مان نوێنه‌رایه‌تی ئهو ناوچان��� ه بكه‌ن‌و تایبه‌ت له‌كاتی پرس���ی ئهو ناوچان ه ئه‌وان قسه‌و دی���دو راپۆرت‌و س���ه‌رنجی خۆیان هه‌بێت. چواره‌م :ئه‌ركی الیه‌ن ه سیاسیه كوردیه‌كان ه گروپ���ی كاری هاوب���ه‌ش دروس���ت بكه‌ن‌و به‌رنامه‌ی پێك���هوه كاركردن په‌ره‌پێبده‌ن‌و النیك���ه‌م كۆبونه‌وه‌ی مانگانه‌یان هه‌بێت بۆ تاوتوێكردن���ی بابه‌ت ه هه‌س���تیاره‌كانی ئهو ناوچه‌یه‌و مانگان���ه‌ش یان دو مانگ جار ێ راپۆرتی هاوبه‌ش���یان هه‌بێ���ت بۆ به‌رده‌م سه‌رۆكایه‌تی پارله‌مان‌و هه‌رێم‌و حكومه‌تی ههرێم .لهبارهی عه‌ره‌به‌وه :ئێستا له‌هه‌ركات
زیاتر كورد پێویس���تی به‌وه‌ی ه دۆستایه‌تی خۆی له‌گه‌ڵ عه‌ره‌بی ئ���هو ناوچانه به‌هێز ب���كات‌و هه‌وڵی ئهوه بدات ك��� ه دڵنیایی‌و ئارامییان پێببه‌خشێت ،بۆ ئه‌م ه پێویسته: یه‌كه‌م :له‌ناو ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگاو قه‌زاو ناحی���هو دام���وده‌زگاو فه‌رمانگ���ه‌كان به‌و شێوازه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت كه ئه‌گ ه له‌ه���ه‌ر گۆڕانكاریه‌كدا ئ���هو ناوچانه هاتن ه سه‌ر هه‌رێمی كوردستان ئه‌وان نه‌ك هه‌مو مافێكیان پارێزراوه بگره وا كاریان له‌گه‌ڵ ده‌كرێت كه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی تیمی ك���وردی نی���ن ،هه‌ڵب���ه‌ت ئه‌مه بۆ توركم���ان‌و پێكهاته‌كان���ی دیك���ه‌ش هه‌ر وایه .دوه‌م :پێویس���ته گفتوگۆی به‌رده‌وام له‌نێوان الیه‌نی كوردی‌و ریشسپی‌و سه‌رۆك هۆزو نوێنه‌ری عه‌ره‌به‌كاندا هه‌بێت‌و له‌هه‌ر ك���وێ پێویس���تیان به‌هاوده‌نگی‌و یارمه‌تی كورد هه‌بو له‌بواری چاره‌س���ه‌ری كێش���هو پاراستنیان به‌هه‌ماهه‌نگی خۆیان ئهو كاره بكرێت.
»» 19
18
تایبه‌ت
) )434سێشه‌مم ه 2014/6/24
تیمێك ی سوید ی تایبه‌ت به‌ژینگه‌و ئاو:
واڵته‌كه‌تان زۆر جوانه بۆ ئه‌یشێوێنن له‌به‌ر پاره؟
ماریا ئۆداڵ ئا :ئاوێنه ی ژینگه‌و تیمێكی تایبه‌ت به‌پاراستن ی ئاو كه هاتونه‌ته كوردستان پاكژی سه‌رسوڕمانی خۆیان به‌رامبه‌ر بهوه ده‌رده‌بڕن چۆن هه‌ولێر كراوه‌ت ه پایته‌ختی گه‌شتیاریی ك ه ژینگه‌كه‌ی ی ستانداردی جیهانیی نییه، له‌ئاست ئه‌وان ده‌ڵێن "ئێوهی كورد وه‌ك حكومه‌ت‌و هاواڵتیش بێپالن كار ده‌كه‌ن ،دهرهوهی شارتان به‌تێكه‌ڵ‌و پێكه‌ڵی كردوه به‌ڤێال‌و خانو ،ئه‌ی كشتوكاڵ له‌كوێ ده‌كه‌ن؟". تانجه‌رۆ مه‌ترسیدارترین جێگه‌ی واڵته جۆن���اس رۆت���ۆرپ،Jonas rottorp پسپۆر له‌بواری ئاوو چاره‌سه‌ری ئاوی ئاوه‌ڕۆو پاككردن���هوهی ،چه‌ند جارێك ی كردوهو له‌هه‌مو س���ه‌ردانی كوردستان ی سه‌ردانه‌كانیشیدا ئهوه ده‌دات به‌گوێ ی هه‌رێمدا ك ه هاواڵتیان‌و كاربه‌ده‌ستان ی پاكژتان له‌مه‌ترس���یدایه‌و ژیان‌و ئاو گه‌ر مش���ورێكی به‌خێرای���ی نه‌خۆن، ی هه‌مانه‌كه دێته‌ده‌رو ده‌س���تتان له‌بن دوارۆژێكی ره‌شتان له‌به‌رده‌مدایه ،ئهو ی راگه‌یاند ك��� ه ئه‌مجاره‌ش به‌ئاوێن��� ه ی له‌حكومه‌تی ههرێم ده‌كات‌و روی ده‌م ی ب���ۆ ئه‌وانه بێت ده‌یه‌وێت په‌یامه‌كه ك��� ه له‌حكومه‌تدا بڕیاریان به‌ده‌س���ته، جۆناس وتی "ده‌بێت گوێمان لێبگرن، چونك ه ئاو به‌هایه‌كی مرۆڤایه‌تی هه‌یه، ژی���ان بێئ���او ناگوزه‌رێ ،ئ���او به‌های مادی‌و مه‌عنه‌وی‌و ئابوری هه‌یه ،چه‌ند ی بكه‌یت ،ئهوهنده زیاتر بێبایه‌خ سه‌یر زیانده‌كه‌یت ،ك ه له‌ده‌ستیشتدا ،ڕه‌نگ ه دوای���ی ب���ۆت چاكنه‌كرێ���ت‌و تێچونی چاككردنه‌كه‌ش���ی ده به‌رابه‌ر ئه‌بێت، ی له‌وانه‌ش ه س���ه‌ركه‌وتو نه‌بیت‌و تا ماو ی پاكژه‌وه بناڵێنیت". به‌ده‌ست كه‌مئاو ی "ئێم ه هه‌م���ان مه‌ینه‌تیمان وتیش��� به‌سه‌ردا هات بۆ س���تۆكهۆڵم ،خه‌ڵك له‌به‌ر پیسی شاره‌كه‌یان جێئه‌هێشت، حكومه‌تی س���ویدی پالنی چاككردنی داناو پالنه‌ك ه سه‌ركه‌وتوبو ،ئێستا ئهو ش���اره جوانتری���ن‌و پاكژترین جێگه‌ی س���ویده به‌جۆرێ���ك پاكب���وه كه هیچ كێشه‌یه‌كی ژینگه‌یی تێدا نه‌ماوه". جۆن���اس ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك ه ی نزیك كاتێك چون ه ناوچه‌ی تانجه‌رۆ ی قو ڵ دایگرتو‌ه ی خه‌مێك شاری سلێمان ی ی گهوره ی به‌كاره‌س���اتێك كه هه‌س���ت ی ئاو ك���ردوه ،ئهو ژینگه‌یی‌‌و پیس���ی وتی "تانجه‌رۆ مه‌ترسیدارترین جێگه‌ی واڵته‌كه‌تانه ،ده‌زان���م چه‌ندین جێگه‌ی وا خراپت���ان هه‌یه ،هیوادارم زو فریای ی ی زهویو خاكه‌كه‌ش بكه‌ون ،بۆ ئهوه بكه‌وێت��� ه بره‌و ت���ا جارێكی تر خه‌ڵك بتوانن تێیدا بژین". ی كوردیم وتیشی "حه‌زم ده‌كرد زمان بزانیای���ه تا ئه‌م قس���انه‌م ب���ۆ هه‌مو تاكێكی كورد بكردایه‌‌و تێمبگه‌یاندنای ه ی ك���ه ئێ���وه ب���هرهو چ مه‌ترس���ییه‌ك ی پاك���ژ هه‌نگاو ژینگه‌ی���یو كه‌مئاوی��� ده‌نێن‌و له‌ئاستیشیدا كه‌مته‌رخه‌من". جۆن���اس جه‌غتی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش ی ههرێم كرده‌وه ك ه ده‌بێ���ت حكومه‌ت واز له‌قس���ه‌كردن بهێنێت‌و پاره خه‌رج بكات‌و ئ���او بكات���ه یه‌كه‌م كه‌یس���ی
ئه‌نتۆن زینێل
ئولف تینگرۆس
كارنام���هی خ���ۆی ،ئهو وت��� ی "باش ههیهو ئێمه‌ش لهو بوارانه‌دا شاره‌زایی‌و چاوت���ان بكه‌نه‌وه‌و وردببن���هوهو بزانن ئه‌زمون‌و توانامان هه‌یه". نه‌وت جێگه‌ی ئاو ناگرێته‌وه ،ئاو ،ئاو، ی "ك ه كارمان ده‌س���تپێكرد، وتیش��� دواجاریش هه‌ر ئاو". ئێم ه ته‌نها پسپۆرو ئه‌ندازیار ده‌هێنین، هه‌مو كاره‌كانمان به‌كرێكاری ناوخۆیی ئه‌نجامده‌ده‌ین‌و فێریش���یان ده‌كه‌ین تا ئه‌ی كشتوكاڵ له‌كوێ ده‌كه‌ن؟ ئه‌نت���ۆن زینێ���ل Anton thynellببن ه هێزێكی كاری شاره‌زا". ل���ه‌ژوری بازرگان���ی س���وید‌و ئه‌ندامی رێكخ���راوی ئیپال iplaبۆ ژینگه‌پارێزی ك ه س���ه‌ر به‌نه‌ت���هوه یه‌كگرتوه‌كانه، ی تیم ه س���ویدییه‌ك ه ئه‌ندامێكی دیكه ی خۆی به‌رامبه‌ر بو ،ئهو سه‌رس���وڕمان ی ی كه كوردس���تان واڵتێك بهوه ده‌ربڕ زۆر جوانه ،به‌اڵم سه‌رده‌رناكا له‌وه‌ی بۆ ی "خه‌ڵك ئه‌یشێوێنن له‌به‌ر پاره ،ئهو وت هه‌ست به‌به‌رپرسیارێتی ناكه‌ن ،هه‌مو جوانیه‌كان تێكئه‌ده‌ن ،هه‌س���تده‌كه‌م بێپالن كارئه‌ك���ه‌ن ئه‌م ه تێكدانێكه بۆ دواڕۆژ په‌شیمانی له‌دوایه ،له‌ده‌ره‌وه‌ی ش���اره‌كان به‌تێك���ه‌ڵ‌و پێكه‌ڵی خانو دروستكراوه نازانم بۆ وا ده‌كه‌ن؟ ئه‌ی كشتوكاڵ له‌كوێ ده‌كه‌ن؟". ی "كوردس���تان وه‌ك واڵت‌و وتیش��� خه‌ڵكی���ش ،وه‌ك ت���اك ده‌توان���ن ی ئیپ�ل�ا iplaب���ۆ له‌ڕێكخ���راو ژینگه‌پارێ���زی بب���ن به‌ئه‌ن���دام ،ژور‌ه بازرگانیه‌كانی كوردستان بون به‌ئه‌ندام له‌ڕێكخراوه‌كه‌م���ان ،ب���ۆ ژینگه‌پارێزی سود له‌زانیاری ئه‌زمونی ئێمه‌و واڵتانی تر وه‌ربگ���رن ،ئێمه هه‌م���و زانیاریو راوێژكارییه‌ك ئه‌ده‌ین بێبه‌رامبه‌ر". ی ئهوهی كرد ك ه ئه‌نتۆن راس���پارده به‌هه‌ر ش���ێوه‌یه‌ك بێ���ت هه‌وڵبدرێت خۆڵ‌و خاشاك كه‌مبكرێته‌وه‌و ئه‌مه‌ش بكرێت��� ه كارو ئامان���ج تا ئ���هو ڕۆژه‌ی خاشاك له‌هه‌رێمی كوردستان ڕێژه‌كه‌ی ده‌بێت به‌س���فر ،چونكه به‌مشێوه‌یه‌ی ئێس���تا بڕوات ده‌بێت ه مه‌ترسییه‌ك ك ه له‌داهاتودا چاره‌سه‌ر ناكرێت. ی "ئیش���ی خه‌ڵك ه فش���ار ئ���هو وت بكاته س���ه‌ر حكومه‌ت ،ك ه ئهو پرس ه به‌جدی وه‌ربگرێت ،ئهوه ئیشی خه‌ڵكی ك���ورده ئێم���ه ئه‌توانی���ن هاوكارتان بی���ن‌و ڕێنماییتان بكه‌ین ب���ه‌اڵم ئێم ه ناتوانین گه‌لێكی تر بهێنین فش���ار بۆ س���ه‌ر حكومه‌ته‌كه‌ی ئێوه بهێنێت بۆ چاككردنی ژینگه".
تانجه‌رۆ مه‌ترسیدارترین جێگه‌ی واڵته‌كه‌تانه
گۆنار براك كاره‌كانتان توشی شكست بهێنێت".
ههرێم ئه‌وه‌بو ك ه هه‌ر پڕۆژه‌یه‌ك به‌نیازن ئه‌نجامیب���ده‌ن ده‌بێ���ت به‌پله‌ی یه‌كه‌م ی ئ���هوه ره‌چاو بكه‌ن ك���ه لێكۆڵینه‌وه زانكۆ +حكومه‌ت +كه‌رتی تایبه‌ت ی "گرنگ ی ب���ۆ بكرێ���ت ،ئهو وت��� ورد ماری���ا ئ���ۆداڵ Marie adahl نی��� ه ئێم ه بیكه‌ین ی���ان كۆمپانیایه‌كی ئه‌ندازیاری ته‌الرسازی‌و به‌رپرسی پالنی تر ،گرن���گ ئه‌وه‌یه درزێ���ك نه‌مێنێت شارس���ازییه ،ئهو ئه‌ندامێكی ئهو تیم ه له‌دیزاین‌و كوالێتی‌و گرێبه‌س���تدا ،وات ه سویدییه بو ك ه چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر، الیه‌ن���ی ته‌كنیكی‌‌و ئیداری‌و سیس���تم‌و رێس���ای ئه‌وروپ���ی به‌كاربهێنن‌و دوای ته‌واوكردن���ی هه‌م���و پرۆژه‌یه‌كی���ش هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ بكه‌ن‌و خاڵی الوازو به‌هێزی ده‌ستنیشان بكه‌ن ،له‌كواڵێتی بكۆڵن���هوهو بزان���ن ت���ا چ ئاس���تێك پرۆژه‌كه س���ودمه‌نده‌و ئامانجی پێكاو‌ه تا پاره‌ی واڵته‌كه‌تان به‌فیڕۆ نه‌ڕوات", وتیشی "ده‌بێت حكومه‌تی ههرێم چه‌ند ئامانجێك دیاریبكات‌و نه‌خشه‌ڕێگای بۆ دابنێ ،وه‌ك الی ئێمه ،من له‌بواره‌كه‌ی خۆمدا دو نمونه‌ی ئامانجی حكومه‌تی س���ویدی باس ئه‌كه‌م له‌چه‌ند ساڵێك پێش ئێس���تادا بڕیاردرا زبڵ‌و خاشاك ڕێژه‌ك���هی بكرێت به‌س���فرو نه‌مێنێت، هه‌روه‌ها كاره‌ساتی ئۆتۆمبیل‌و ڕێگاوبان نه‌مێنێت ،به‌ڵێ له‌ئێس���تادا خاشاك‌و زبڵ نه‌ماو ڕێژه‌كه‌ی بو به‌س���فر ،به‌اڵم له‌ڕێگاوبانه‌كاندا كاره‌س���اتی ئۆتۆمبیل هێش���تا ڕێژه‌یه‌كی كه‌می ه���ه‌ر ماوه، ڕهخن��� ه له‌خۆم���ان ئه‌گری���ن ،بۆ ئهو پرس ه چه‌ندین وه‌زیرو به‌رپرسی گهوره البران یان خۆیان وازیانهێناو ده‌ستیان
پێم سه‌یره هه‌ولێر كراوه‌ته پایته‌ختی گه‌شتیاریی ك ه ژینگه‌كه‌ی له‌ئاست ی ستانداردی جیهانیی نییه
senior consultant heat &power
دیمه‌نێک ل ه خۆڵ‌و ی رونك���ردهوه ك ه گۆن���ار ئه‌وه‌ش��� به‌نیازیش���ن كارێ���ك ئه‌نجامب���ده‌ن له‌كوردستان‌و له‌گ ه ڵ كۆمپانیای نۆكان گه‌یش���تونه‌ت ه جۆرێك له‌تێگه‌یش���تن‌و ی "نزیكه‌ی دو ساڵ ه رێككه‌وتن ،ئهو وت ی له‌په‌یوه‌ندیدای���ن له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانیا ن���ۆكان ،به‌ئیمه‌یل گۆڕینه‌وه ده‌س���تی پێك���ردو پاش���ان س���ه‌ردانی یه‌كمان كردوهو یاداشتنامه‌یه‌كمان ئیمزاكردو‌ه ب���هو نیازه‌ی به‌یه‌ك���هوه كارێك بكه‌ین یان پرۆژه‌یه‌ك جێبه‌جێ بكه‌ین". ی ناوبراو راسپارده‌ش���ی بۆ حكومه‌ت
تایبه‌ت ،ئه‌م سیانه بهیهكهوه پالندابنێن ی ب���ۆ پرۆژه‌ی نوێ پ���اش لێكۆڵینه‌وه ورد ،به‌ته‌كنۆلۆژیایه‌ك كه پێیده‌وترێت ته‌كنۆلۆژیای س���ه‌وز ك���ه نابێت زیان له‌ژینگ ه بدات". ناوب���راو جه‌غت ل���هوه دهكاتهوه ك ه كاتێ���ك ئه‌م ئه‌زمونه‌ی���ان الی خۆیان تاقیكردوه‌ته‌وه ،تێیدا سه‌ركه‌وتوبون، ی " ١٥س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر كارمان ئهو وت ب���هو ته‌كنه‌لۆژی���ا س���ه‌وز‌ه ك���ردوهو س���ه‌ركه‌وتنه‌كه‌ی به‌جۆرێكه كه ئێستا سوید له‌ڕیزی پێش���هوهی واڵت ه ژینگ ه پاكه‌كانه ،له‌بواری ته‌الرسازی ،له‌وزه، كه‌ره‌س���هی بیناس���ازی ،گواستنه‌وه، لۆجس���تیك‌و له‌هه‌م���و بواره‌كان���دا سه‌ركه‌وتو بوه". وتیش���ی "ئه‌م س���ێ الیه‌نه زانكۆ + حكوم���ه‌ت +كه‌رتی تایب���ه‌ت ،بڕیاری ڕاس���ت ئه‌ده‌ن‌و هه‌رسێ الش به‌رپرس ئه‌ب���ن له‌به‌رئ���هوهی هه‌مو به‌ش���دارن له‌بڕی���اردان ،ئه‌م��� ه تازه‌ترین مۆدێلی بزنسه". ماری���ا ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات ك ه به‌نیازیشن گهوره كۆمپانیاكانی سوید بهێنن��� ه كوردس���تان بۆ بزن���س‌و هه‌ر كۆمپانیایه‌كی ناوخ���ۆ بیه‌وێت ،ئه‌وان ی له‌گه‌ڵ بكه‌ن‌و ئه‌زمونی ئاماده‌ن كار خۆیانی بده‌نێ‌و فێ���ری مۆدێله تازه‌و تاقیك���راوه‌و س���ه‌ركه‌وتوه‌كانی بكه‌ن، ی "ئه‌مه‌وێت ش���تێكی گرنگ ئهو وت��� بڵێم ئه‌ویش ئهوهی ه ده‌توانن سود لهو كوردان ه وه‌ربگرن ك ه له‌سویدن ،چونك ه كه‌سانی به‌توانایان تێدایه‌و ئه‌زمونێكی باشیان وه‌رگرتوه". پالن ،پالن ،پالن
حكومه‌تی ههرێم ێ ئامانج‌و بێ نه‌خشه‌رێگایه ب گۆنار براك Gunnar barkنوێنه‌ری كۆمپانی���ای AF Division Industry ك��� ه یه‌كێكه له‌گ���هوره ش���اره‌زایانی ب���واری گه‌رمی���یو وزه ،دوهه‌مج���اره دێ���ت بۆ كوردس���تان ،یه‌كه‌مجار هات ه س���لێمانیو ئێستاش هاتوه بۆ هه‌ولێر، ئهو به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ك ه هاتم دیتم كوردستان واڵتێكی جوانه ،خه‌ڵكێكی باشی ههیهو حه‌زیان به‌هاوڕێیه‌تیه". گۆن���ار ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك��� ه ئه‌مانی���ش به‌جۆرێ���ك له‌ج���ۆره‌كان چاوی���ان له‌كۆمپانیا گه‌وره‌كان كردوهو ئه‌یانه‌وێ بێن ه كوردس���تان بۆ كاكردن ی ژینگه‌و ئ���او ،ئهو وتی "ئێم ه له‌بوار كۆمپانیایه‌كی گه‌وره‌ی���ن له‌زۆر بواردا كارده‌كه‌ین خوازیارین له‌كوردستانیش چه‌ند ئیشێك بكه‌ین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌م واڵت���ه پێویس���تی به‌ژێرخانێكی باش
جۆناس رۆتۆرپ
له‌كاركێش���ایه‌وه ،به‌اڵم كۆڵمان نه‌داو‌ه ه���ه‌ر ئه‌گه‌ین ه ئامانج���ی پالنه‌كه‌مان، هه‌رچه‌ن���ده ڕێژه‌كه‌م���ان به‌ج���ۆرێ كه‌مكردوه‌ته‌وه كه نزیكه له‌سفره‌وه". ی ل���ه‌وه‌ش كرده‌وه ك ه گۆنار جه‌غت ی پێویسته تازه‌ترین‌و مۆدێرنترین شێواز دنیا په‌یڕه‌و بكرێت بۆ داڕشتنی ته‌نده‌ر له‌كوردس���تان بۆ ئهوهی هیچ كه‌لێن‌و ی كه‌موكورتییه‌كی تێدا نه‌بێت ،ئهو وت "بهداخهوه من سه‌یری چه‌ند ته‌نده‌رێكی ئێوه‌م ك���ردوه ،ئه‌وانه ته‌ن���ده‌ر نین، بمب���ورن وا ئه‌ڵێ���م من الم ناخۆش��� ه
ئول���ف تینگ���رۆس Ulf tengroth ی ئهو تیم ه س���ویدیی ه ك��� ه ئه‌ندامێك��� ب���و هاتبون��� ه كوردس���تان‌و لهNGO كار ده‌كات ب���ۆ ئ���هوهی الیه‌ن��� ه په‌یوه‌ندیداره‌كان به‌مه‌به‌س���تی ژینگه‌و ئ���او كۆبكاته‌وه ،ئام���اژه بهوه ده‌كات ی كوردس���تانی پاشخستوه‌‌و ك ه بێپالن پێش���نیار ده‌كات ههرێم سود له‌تواناو ی س���وید ی كوردی نیش���ته‌جێ ئه‌زمون وه‌ربگرێت ك���ه زۆربه‌یان فێری كلتورو كاركردن‌و زانس���تی باش بون‌و بونه‌ت ه سه‌رچاوه‌یه‌كی مرۆیی باش‌و ده‌توانرێت ی بنیاتنانه‌وه‌ی كوردستاندا له‌پرۆس��� ه سودیان لێوه‌ربگیرێت. ی "ئێم��� ه له‌په‌یوه‌ندیكردندا ئولف وت زۆر خاوی���ن ،به‌اڵم كات���ی په‌یوه‌ندی ی ده‌به‌س���تین زۆر به‌ڕاس���تی په‌یوه‌ند خاشاکی تانجه‌رۆ ـ فۆتۆ :ئارام که‌ریم ی باش ده‌به‌س���تین‌و له‌س���ه‌ر بنه‌مایه‌ك بنیاتیده‌نێین‌و دڵس���ۆز ده‌بین بۆ ئهو په‌یوه‌ندیه ،بۆی��� ه ده‌مانه‌وێت له گه‌ڵ ی وۆرك شۆپ‌و خه‌ڵك���ی ك���ورد په‌یوه‌ندیه‌ك���ی باش به‌مه‌به‌س���تی ئه‌نجامدان كۆنفرانس���ێك سه‌باره‌ت به‌ژینگه‌و ئاوو دابمه‌زرێنین". ی "پالن ،پالن ،پالن ،بۆ هه‌مو وتیش مه‌ترسیه‌كانی له‌كوردستان بون ،ناوبراو ی راگه‌یاند ك��� ه "من له‌گه‌ڵ كارێ���ك ده‌بێت پالن هه‌بێت ئامانجه‌ك ه به‌ئاوێن���ه ش���انده‌كه هاتوم چاوم له‌سه‌ر ئهوهی ه گهوره بێت یا بچوك ،هه‌روه‌ها كه‌سانی له‌كوردس���تان كاربكه‌م‌و ئه‌زمونه‌كانی ئ���ازاو به‌توان���او ده‌س���تپاك كاری���ان س���وید بگوێزمه‌و‌ه بۆ ئێ���ره له‌ڕێگه‌ی پێبسپێررێت‌و سود له‌ئه‌زمونی واڵتانی بزنس���هوه triple helix on greenپێشكه‌وتو وه‌ربگرن ،ئه‌گه‌ر پڕۆژه‌یه‌ك س���ه‌ركه‌وتو نه‌بو ئازابین‌و بڵێن له‌به‌ر ."technology ی "خوازیارین ئه‌م ش���ێواز‌ه ئه‌م هۆیان ه شكس���تیهێناو ئهوه الیه‌ن ه ماریا وت له‌كارك���ردن بهێنینه ئ���ه‌م واڵته‌و‌ه ك ه نێگه‌تیڤه‌كان���ی بو ،ڕهخن��� ه له‌خۆمان به‌مان���ای زانك���ۆ +حكومه‌ت +كه‌رتی بگرین‌و ئه‌زمون‌و په‌ندی لێوه‌ربگرین".
تایبه‌ت
) )436سێشه‌مم ه 2014/7/8
كۆمه‌ڵگای كوردی له‌تێڕوانینی پارته سیاسییه كوردستانییه‌كانییه‌وه د.كه‌یوان ئازاد ئه‌نوه‌ر* kaiwanazad@yahoo.com
پێناچێت ئێمه‌ی كورد هیچ شتێكمان له‌نه‌ته‌وه‌و كۆمه‌ڵگانی تر بچێت ،هه‌ربۆی ه تا ئێس���تاش وه‌ك گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه‌ی سه‌ر ڕوی زه‌وی عه‌وداڵی سه‌ربه‌خۆیین‌و له‌خاكی خۆماندا ژێرده‌سته‌ی نه‌ته‌وه‌كانی (ت���ورك‌و ف���ارس‌و عه‌ره‌ب‌و ئ���ازه‌ری‌و ئه‌رمه‌نی)ی���ن .ئه‌مه‌و له‌كاتێك���دا ده‌بوا خاوه‌ن ده‌وڵه‌تی خۆمان بین ،تا ئێستاش داگیركراوی ده‌وڵه‌تانی (توركیا ،ئێران، ئێراق ،سوریا ،ئازه‌ربایجان ،ئه‌رمه‌نستان) ی���ن .له‌وان���ه‌ش سه‌رنجڕاكێش���تر ته‌نیا جیاوازییمان نییه له‌ش���ت ه گشتییه‌كاندا، به‌ڵك���و جیاوازیش���مان ب���وه ل���ه‌كاری حیزبایه‌تی‌‌و ئهو هه‌ڵ���ه زه‌ق‌و گه‌ورانه‌ی ئێم���هی كورد لهو بواره‌ش���دا كردومانه، ب���هوهی هه‌مو دیارده‌و ش���ته‌كانی ژیانی ڕۆژانه‌و داموده‌زگاكانمان به‌حزبی كردوه. وه‌ك زاراوه‌كانی (لق‌و ناوچه‌و ڕێكخراو) بۆ هێزێك���ی وه‌ك (پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان‌و (مه‌ڵبه‌ندو كۆمیته‌و شانه) ب���ۆ یه‌كێتیی نیش���تمانیی كوردس���تان! ته‌نان���ه‌ت كاتێك (بزوتن���هوهی گۆڕان) له‌س���اڵی (2009ز) بونی خۆی ڕاگه‌یاند ته‌نی���ا بۆ ئهوهی لهو (دو) هێزه نه‌چێت زاراوه‌كان���ی (مه‌ك���ۆ ،بازن���ه ،ڕایه‌ڵه) ی داهێن���ا! ته‌نانه‌ت ئهو داهێنانه‌ش���ی س���نوره‌كانی س���ه‌ره‌وه‌ی ب���ڕی به‌وه‌ی له‌بری (مه‌كته‌بی سیاس���یو ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی) وه‌ك زۆرب���هی ه���هره زۆری هێزه سیاس���ییه‌كانی كوردستان‌و جیه���ان ،ن���اوی (جڤاتی نیش���تمانی) داهێنا! پێشتریش (یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان) چه‌مكی (ئه‌نجومه‌نی شورای یه‌كگرت���و)ی وه‌ك كارێك���ی ئیس�ل�امی سه‌رده‌می ده‌وڵه‌تانی خه‌الفه‌تی ئیسالمی زیندوك���ردهوه .له‌پێش هه‌م���و ئه‌وانیش (حزبی شیوعی كوردستان) له‌بری (لق‌و مه‌ڵبه‌ن���دو مه‌كۆ) چه‌مك���ی (كۆمیته‌ی مه‌حه‌لی) بۆ هه‌ر پارێزگاو شارێكی گهوره دروستكرد! هه‌ر لهو چوارچێوه‌یه‌شدا ئهو
هێزانه‌و هێزه ئیسالمییه‌كانی هاوشێوه‌یان زاراوه‌كان���ی (قوتاب���یو خوێن���دكار)و (ئافره‌ت‌و ژن) (به‌ڕێزو ڕێزدار)و (وه‌فدو ش���اند)و (هه‌ڤ���اڵ‌و ه���اوڕێ)و چه‌ندین زاراوه‌ی تریان له‌نێ���وان خۆیان دابه‌ش‌و په‌رتكرد .لێرهوه ب���ۆ كادیرو ئه‌ندامێكی پارتی دیموكراتی كوردس���تان ڕه‌وا نه‌بو به‌لقه‌ك���هی بڵێ���ت (مه‌ڵبه‌ن���دو مه‌كۆ)و به‌هه‌مان ش���ێوه بۆ كادی���رو ئه‌ندامێكی یه‌كێتیش ڕه‌وا نه‌بو به(كۆمیته‌و ش���انه) كه‌ی بڵێ (ناوچه‌و ڕێكخراو) یان (بازنه‌و ڕایه‌ڵ���ه)! ئه‌م��� ه هه‌م���ان حاڵه‌تیش بۆ سه‌رجه‌م هێزه سیاسییه كوردستانییه‌كان هه‌ر ڕاس���ت بو! هه‌مو ئه‌وانه‌ش له‌س���ه‌ر ئهو بڕوایه‌ی ‘‘ئه‌گه‌ر هه‌موان له‌یه‌كبچن، كه‌واته چۆن بناسرێینه‌وه! سا بۆ ئهوهی پارته سیاس���ییه كوردییه‌كان له‌یه‌كتری بكرێن���هوه ،پێویس���ت ب���وه هه‌م���وان جیاوازبن! لێرهوه بۆ ئهوهی باش���تر بۆ ته‌وه‌ری بابه‌ته‌ك ه بڕۆین له‌س���ه‌ر ه���ه‌ر هێزێكی سیاس���ی پێویس���ت ب���وه له‌س���ه‌ر هه‌ر ڕوداوو پێش���هاتێك بۆچونی سه‌ربه‌خۆی خ���ۆی بنوێنێت ،تا ل���هوهی به‌رامبه‌ری نه‌چێ���ت .لهو بواره‌دا جێ���گای خۆیه‌تی حاڵه‌تێك بگێڕم���هوه ،كاتێك هاوڕێیه‌كم پێیوتم ‘‘مامۆس���تا ده‌كرێت ئهوه بزانم، كه بۆچ���ی له‌كتێبی (ئینجیلی)ی كتێبی ئایینی مه‌س���یحیدا ئاماژه بهوه كراوه ك ه (ئه‌گه‌ر زلله‌یه‌كیان له‌ڕومه‌تی ڕاس���تتدا ڕومه‌تی چه‌پیش���یان بۆ بگره‌وه) ،به‌اڵم له(قورئ���ان) كتێب���ی پی���رۆزی ئایینی ئیس�ل�امدا هاتوه (ئه‌گه‌ر یه‌كێك لێیدای تۆش به‌هه‌مانش���ێوه‌ی ئهو لێیبده‌ره‌وه)، له‌كاتێك���دا هه‌ردوكی���ان كتێب���ی پ���ه‌روه‌ردگارن‌و له‌ئاس���مانه‌و‌ه بۆ (دو) په‌یامبه‌ر دابه‌زی���ون؟ به‌نده‌ش له‌وه‌اڵمدا پێموت "ئاخر بۆ ئ���هوهی له‌یه‌كنه‌چن". هاوڕێكه‌م سه‌ریس���وڕماو وت���ی "جا بۆ له‌یه‌كنه‌چن ،بۆ هه‌ردوكیان بۆ یه‌ك خودا ناگه‌ڕێن���هوه"؟ له‌وه‌اڵم���دا پێموت "ئاخر ئه‌گ���ه‌ر له‌یه‌كبچن كه‌واته فه‌لس���ه‌فه‌ی هاتنی ئهو په‌یامبه‌ران���ه ،یه‌ك ل ه دوای یه‌ك چی بوه؟" ،هاوڕێكه‌م ك ه قه‌ناعه‌تی به‌وه‌اڵمه‌ك���ه‌م نه‌بو ،پێیوتم "تۆش وه‌كو هێزه كوردییه‌كان له‌وه‌اڵمی پرسیاره‌كان ڕاده‌كه‌ی���ت ،به‌ڕاس���تی تۆ ك���وردی؟"، ڕاستییه‌كه‌ش���ی هه‌روابو من كورد بوم، چونكه ئهو وه‌اڵم���هی به‌نده ئهوه نه‌بو، كه ده‌مویس���ت بیده‌مه‌وه ،چونكه لهوه ده‌ترسام خراپ به‌سه‌ر خۆمدا بشكێته‌وه، به‌وه‌ی هه‌مو كات ڕاس���تییه‌كان وه‌اڵمی
ئه‌گه‌ر ئه‌ندازیاری ده‌رهێنانی نه‌وتی كوردستان یه‌كێتیی‌و ئه‌ندازیاری فرۆشتن‌و به‌بازاڕكردنی پارتی بوبێت ،خۆ نابێت گۆڕان شانازی به‌وانه‌وه بكات، به‌ڵكو پێویست بو قسه له‌سه‌ر به‌تااڵنبردنی سامانی ژێر زه‌وی بۆ نه‌وه‌كانی ئاینده‌و ناڕۆشنیی فرۆشتنه‌كه‌ی بكات خه‌ڵك���ی نه‌ب���ون .ئهو حاڵه‌ت���ه‌ش هه‌ر وه‌ك هێ���زه كوردیی���ه‌كان چونیه‌ك بو، ب���هوهی ئه‌گه‌ر هێزێكی سیاس���ی هه‌مان به‌رنامه‌و پالن‌و سیناریۆی به‌رامبه‌ره‌كه‌ی پیاده‌كردبێت ،جه‌ماوه‌رو شوێنكه‌وتوانی له‌ده‌ستداوه .وه‌ك ئهوهی ئه‌گه‌ر ئه‌ندازیاری ده‌رهێنان���ی نه‌وتی هه‌رێمی كوردس���تان (یه‌كێتی���ی نیش���تمانیی كوردس���تان) و ئه‌ندازی���اری فرۆش���تن‌و به‌بازاڕكردنی (پارتی دیموكراتی كوردس���تان) بوبێت، خۆ نابێت (بزوتنهوهی گۆڕان) ش���انازی به‌ده‌رهێنان‌و فرۆشتنی نه‌وته‌و‌ه بكات ،تا له‌وان بچێت ،به‌ڵكو پێویس���ت بو قس��� ه له‌سه‌ر به‌تااڵنبردنی سامانی ژێر زه‌وی بۆ
نه‌وه‌كانی ئاینده‌و ناڕۆشنیی فرۆشتنه‌كه‌ی بكات ،تا ل���هو (دو) هێزه‌ی تر نه‌چێت! گه‌رن���ا ئه‌وی���ش وه‌ك ئ���ه‌وان له‌ناخه‌و‌ه باوه‌ڕی���ان به‌ده‌رهێنان���ی ئهو س���امانه‌و فرۆش���تنی هه‌بوه‌و پێش���یان خۆش بوه كه‌س به‌داهات‌و داراییه‌كانی نه‌زانێت .خۆ ئه‌گه‌ر مه‌به‌س���ته‌كه دابه‌شكردنی داهاتی نه‌وت بوه به‌سه‌ر س���ه‌رجه‌م هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردستانه‌وه ،ئه‌وا الموای ه هیچ كات بزوتنهوهی گۆڕان پێیخۆش نهبوهو نه‌یویستوه (پارتی دیموكراتی كوردستان) و به‌رپرس‌و كادیرو ئه‌ندامه‌كانی ئهوهنده پاره‌و داهاتیان بوبێت سه‌ری خۆیانی پێ بخورێنن! چ جای له‌سه‌ری بخۆن! ئه‌وه‌ش تێڕوانینی (پارتی دیموكراتی كوردستان) و ه���ه‌ر هێزێكی تری كوردس���تانی بو، ئه‌گه‌ر هێزێكی وه‌ك (بزوتنهوهی گۆڕان) ئ���هو كاره‌ی بكردایه ،بۆیه الموایه پارتی دیموكراتی كوردس���تانیش لهو سۆنگه‌و‌ه كاری به‌فرۆش���تنی داهاتی نه‌وت كردوه. س���ا ئ���ه‌وه‌ش ڕاس���تبوبێت ی���ان هه‌ڵ ه هاوشێوه‌ی بیركردنه‌وه‌و به‌رنامه‌و پالنی هه‌ر هێزێكی تری كوردس���تانی بوه ،ك ه به‌ر له‌پارتی به‌و كاره هه‌ستایه. سه‌رباری ئهو ڕاس���تیانه‌ی سه‌ره‌وه‌ش كاری حزبایه‌تی الی ئێمه‌ی كورد كارێكی ت���ری ك���ردوه ،كه هه‌ر بس���ته خاكێكی ئه‌م نیش���تمان ه به‌پێی س���ه‌نگ‌و پێگه‌و جه‌ماوه‌ری ئ���ه‌وان دابه‌ش بكرێت .وه‌ك ئهوهی ده‌ڤ���ه‌ری بادین���ان زۆنی زه‌ردو ده‌ڤه‌ری س���لێمانی زۆنی سه‌وزو نیللی‌و ده‌ڤ���ه‌ری هه‌ڵه‌بج���ه‌ش زۆن���ی قاوه‌یی‌و شاره‌زوریش زۆنی شینی ئاسمانیی بێت! بۆ ئه‌وه‌ش���ی برایانی حزبی ش���یوعیش لێم���ان زوی���ر نه‌بن خوێن���ی هاواڵتیانی كوردستانیش سور بوه ،به‌اڵم به‌ڕویه‌كی س���پی ،له‌به‌ر برایانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستان! سا كه‌وابێت ئه‌ی بۆ نه‌گه‌ین ه ئهوهی ،ك���ه بڵێی���ن ‘‘كاری حزبایه‌تی هه‌م���و ش���ته‌كانی كۆمه‌ڵ���گای كوردی به‌گشتی‌و هه‌رێمی كوردستانی به‌تایبه‌تی دابه‌ش���كردوه .ئه‌وه‌ش ڕاس���تبوبێت یان هه‌ڵه وه‌ك واقیع به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاكه‌مانه‌و‌ه سه‌پاوه‌و زۆریشی ماوه ،تا ئهو سیسته‌م ه سیاسیی ه هه‌ڵه‌یه به‌سیسته‌مێكی سیاسی ڕاس���ته‌قینه ئاڵوگۆڕ بكه‌ی���ن ،كه هه‌مو پێكهاته سیاسییه‌كان یه‌كتری قبوڵبكه‌ن‌و كورد واته‌نی (له‌یه‌ك جامدا ئاو بخۆنه‌وه). ئه‌وه‌ش هیوایه‌ك ه هه‌مو كوردێكی دڵسۆز ئومێدی له‌سه‌ر هه‌ڵچنیوه. *پسپۆری بواری مێژو
19
كه‌ركوكییه‌كان هاوڕانین له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی راپرسی ئا :سۆران كامه‌ران ،كه‌ركوك پێكهاته‌كانی توركمان‌و عه‌ره‌ب له‌كه‌ركوك بۆچونی جیاوازیان هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی راپرسی له‌ناوچه كوردستانیه ئازادكراوه‌كان، به‌شێكیان له‌گه‌ڵ ئهو پرۆسه‌یه‌دان‌و به‌شێكیشیان ره‌تیده‌كه‌نه‌وه. هه‌فت����هی رابردو مه‌س����عود بارزان ی س����ه‌رۆكی ماوه‌درێژك����راوی هه‌رێمی كوردس����تان چ����وه په‌رله‌مان����ی كوردس����تان‌و وتارێك����ی له‌ب����اره‌ی بارودۆخی سیاس����یی عێراق‌و هه‌رێمی كوردستان پێشكه‌ش����كردو گرنگترین خ����اڵ ك����ه باس����یكرد مه‌س����ه‌له‌ی ئه‌نجامدانی ریفراندۆم بو له‌ناوچه تازه ئازادكراوه‌كان به‌شاری كه‌ركوكیشه‌وه، ت����ا ل����هو رێگه‌یه‌وه چاره‌نوس����ی ئهو ناوچان����ه له‌نێ����وان هه‌ولێ����رو به‌غدا یه‌كالبكرێنه‌وه كه ده‌یانس����اڵه بوه‌ته هۆی ملمالنێیه‌كی قوڵی نێوانیان. نه‌جات حسێن ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك له‌س����ه‌ر لیس����تی توركمانی به‌ئاوێنه‌ی وت" ،پێشوازی له‌س����ه‌ردانه‌كه‌ی س����ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس����تان ده‌كه‌ین ب����ۆ كه‌ركوك‌و هێزه‌كانی پێش����مه‌رگه‌ش وه‌ك چۆن نه‌ته‌وه‌ی ك����ورد ده‌پارێزیت ،ئێمه‌ش ده‌پارێزێ����ت وه‌ك نه‌ته‌وه‌ی توركمان‌و هه‌م����وان بینیمان چۆن ش����ه‌ڕی برای توركمانه شیعه‌كانیان كرد له‌ناحیه‌ی به‌شیر". الی خۆیشیه‌وه سه‌ركرده‌ی به‌ره‌ی توركمانی له‌ش����اری كه‌ركوك ،ئایدن مه‌ع����روف به‌ئاوێن����هی راگه‌یان����د، "پش����تگیری له‌ئه‌نجامدانی ڕاپرس����ی ده‌كه‌ین له‌كه‌ركوك ،به‌اڵم به‌مه‌رجێك ك����ه زه‌وییه‌كانمان ب����ۆ بگه‌ڕێننه‌وه، ئهو زه‌وییانه‌ی له‌سه‌رده‌س����تی به‌عس داگیركرا ،وه‌ك نه‌ته‌وه‌ی توركمانیش گه‌ره‌نتی مافه‌كانمان پێبدرێت". ه����اوكات ئیس����ماعیل حه‌دی����دی س����ه‌ركرده له‌هاوپه‌یمان����ی عه‌ره‌ب����ی كه‌رك����وك به‌ئاوێن����هی وت ،په‌یامی مه‌س����عود بارازنی په‌یام����ی برایهتیو پێكه‌وه‌ژی����ان بو ،داوامانك����ردوه كه پێكدادان ڕونه‌دات له‌نێوان هێزه‌كانی
پێشمه‌رگه‌و چه‌كداره‌كان". به‌ش����ێكی دیك����ه له‌به‌رپرس����ان ی كه‌رك����وك بۆچونی تایبه‌تی����ان هه‌یه له‌س����ه‌ر ئه‌نجامدان����ی ریفران����دۆم‌و پێیانوای����ه ده‌بێ����ت كه‌ركوكیی����ه‌كان خۆی����ان به‌ش����داربن له‌بڕیارێكی لهو شێوه‌یه‌دا. راكان س����ه‌عید جێگ����ری پارێزگای كه‌رك����وك له‌وباره‌ی����هوه رایگه‌یان����د، "ئه‌نجامدانی راپرسی له‌كه‌ركوك به‌بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ خه‌ڵك‌و كه‌سه دیاره‌كانی ش����اری كه‌رك����وك ،په‌راوێزخس����تنی كه‌ركوكیه‌كان����ه ،بۆی����ه ئه‌نجامدانی ڕاپرسی له‌مكاته‌دا خزمه‌ت به‌كه‌ركوك ناكات". هه‌روه‌ه����ا حزب‌و الیه‌نه سیاس����یه كوردیه‌كان����ی كه‌رك����وك به‌گش����تیی پاڵپش����تی له‌ئه‌نجامدان����ی راپرس����ی ده‌كه‌ن لهو ش����اره‌داو داوا ده‌كه‌ن كه په‌له‌بكرێت. ئیبراهی����م خه‌لی����ل ئه‌ندام����ی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگای كه‌رك����وك له‌س����ه‌ر لیس����تی برایه‌تی به‌ئاوێنه‌ی وت" ،وه‌ك فراكس����یۆنی یه‌كگرت����و له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك داوای كۆبونه‌وه‌یه‌كی ئه‌نجومه‌نمان كردوه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی كه‌ركوك بۆ سه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان له‌ڕێگای ئه‌نجومه‌نه‌وه". وتیش����ی" ،داواكه‌ی ئێمه ئه‌گه‌ر هاتو بچێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه ،هێزی یاسایی ده‌بێت ،چونكه له‌ئێستادا كورد له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگا زۆرینه‌یه". له‌ك����ۆی 41كورس����ی ئه‌نجومه‌ن 23كورس����ی لیس����تی برایه‌تی����ه ك����ه ك����وردن ،ئه‌م����ه جگه ل����هوهی به‌ش����ێك له‌پێكهاته‌كان����ی ع����ه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كانیش پاڵپشتی ئهوه ده‌كه‌ن كه كه‌ركوك بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر هه‌رێمی كوردستان. چاودێرانی سیاسی له‌شاری كه‌ركوك پێیانوایه كه س����ه‌ردانه‌كه‌ی مه‌سعود بارزان����ی بۆ ش����اری كه‌رك����وك چه‌ند په‌یامێكی تێدابو له‌گرنگترین په‌یامی سه‌ردانه‌كه‌ی ویستویه‌تی به‌حكومه‌تی ناوه‌ند بڵێت كه‌ركوك چیتر به‌ش����ێك نی����ه له‌عێراقی دوای هاتنی هێزه‌كانی داعش‌و ئێستا له‌ژێر كۆنترڵی هه‌رێمی كوردستاندایه.
چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ كه‌ركوك ...پاشماوه
ده‌وڵه‌تی کوردی: دیدی بزوتنهوهی گۆڕان ...پاشماوه ڕه‌خنه‌ی دیدی بونیادیی گۆڕان یه‌ک���ه‌م ڕهخن���ه ک���ه ده‌توانرێ���ت ئاراسته‌ی دیدی گۆڕان بکرێت ئه‌وه‌یه که ڕه‌نگ���ه له‌جه‌ختکردنه‌وه‌ی زیاتری له‌سه‌ر ناوخۆیه‌تی ببێته هۆی جۆرێک له‌گۆشه‌گیری ده‌ره‌كی. دوه‌م ڕهخن���ه بریتی���ه ل���ه‌الوازی دیپلۆماس���یو نه‌قۆس���تنه‌وه‌ی هه‌ل‌و ده‌رف���ه‌ت بۆ دابینکردنی پش���تگیری. لێره‌دا ده‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه بۆ په‌یوه‌ندی دیالیتیک���ی دیفاکتۆو دی-یورێ .گه‌ر تۆکمه‌یی ناوه‌كی ببێته هۆکاری هاتنه ئارای دیفاکتۆ ئه‌وا چاالکبونی ده‌ره‌كی ده‌بێته هۆی هاتنه ئارای دییورێ .وه‌ك ده‌زانین که کێش���هی حکومه‌تی ههرێم نه‌بونی دییورێیه له‌حاڵی ئیستادا.
ونبون
* ناس���نامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به‌ناوی (س������ه‌ردار حه‌م ه مصطفی) هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه پرسگه‌ی ئاوێنه. * ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به‌ناوی ( عبدالرحمان عبدالل ه محمود )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه پرسگه‌ی ئاوێنه. * ناس���نامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به‌ناوی (نیان حه‌م ه رش������ید صالح )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه پرسگه‌ی ئاوێنه. * ناس���نامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به‌ناوی (مه‌ریوان عبدالرحمان كریم )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه پرسگه‌ی ئاوێنه. * پێناسه‌یه‌كی به‌ڵێنده‌رایه‌تی كۆمپانیای ( دڵی سیته‌ك ) ونبوه به‌ناوی ( نجم‌الدین علی محدین ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه.
س����ێیه‌م :له‌گه‌ڵ عه‌ره‌بی ئه‌م ناوچه‌یه‌دا پێكه‌وه بیر له‌ئاینده‌ی ئه‌م ناوچانه بكرێته‌وه‌و له‌ئاینده‌شدا جێگه‌ی ئ����ه‌وان دیاربێ����ت له‌نێو ده‌س����ه‌اڵت‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌م ش����وێنانه‌دا له‌ب����اره‌ی توركمان‌و پێكهاته‌كان����ی ت����رهوه :یه‌كه‌م: ده‌بێت توركمان‌و پێكهاته‌كانی تر هه‌ستی ئه‌وه‌یان ال دروستبكرێت كه به‌ش����ێكی دانه‌بڕاون له‌كوردو ئهو ده‌س����ه‌اڵت‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ریه‌ی ل����ه‌م ناوچان����ه هه‌ی����ه ،ئه‌ركی كورده ئهو دڵنیاییه ببه‌خش����ێت به‌وانی تر ،به‌تایبه‌ت به‌توركمان، كه هه‌میشه هه‌س����ت ده‌كه‌ن له‌م ناوچانه‌دا سته‌میانلێكراوه .دوه‌م: پێویسته به‌گوێره‌و قه‌باره‌ی خۆیان له‌ده‌ستوری هه‌رێمی كوردستاندا جێگه‌ی توركم����ان‌و پێكهاته‌كانی تر بكرێته‌وه‌و ناكرێ له‌ده‌ستوردا به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك ئه‌وان هه‌ست بك����ه‌ن فه‌رامۆش����كراون ،بۆ ئه‌مه ده‌بێ����ت ده‌س����توری ههرێم����ی كوردستان پێداچونه‌وه‌ی زیاتری تێدا بكرێت .س����ێیه‌م :بایه‌خدان به‌ناس����نامه‌و بون����ی توركم����ان‌و پاراس����تنی كه‌لتورو دابونه‌ریت‌و هه‌ڵس����وكه‌وت‌و تایبه‌تمه‌ندییان، له‌رێگه‌ی زیندوكردنه‌وه‌ی كه‌لتورو هونه‌رو نه‌ریت����ه جوانه‌كانیانه‌وه، هه‌مو پێكهاته‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ك هه‌میشه ش����انازیی به‌تایبه‌تمه‌ندیه‌كان����ی خۆیانه‌وه ده‌كه‌ن .من پێشتریش چه‌ندینج����ار وتوم����ه ئه‌رك����ی
پارله‌مان‌و الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانه كه ده‌ستوری ههرێم هه‌م بگێڕنه‌و ه ب����ۆ پارله‌مان ت����ا زیاتر جێی ئهو ناوچان����هی تێدا بكرێت����هوه هه‌م ئه‌گه‌ر ده‌س����تور خرایه ده‌نگدان‌و راپرسیه‌وه ،ده‌بێت ئهو ناوچانه‌ش هه‌مان ماف����ی ده‌نگدانیان هه‌بێت به‌ده‌س����توری هه‌رێ����م كه خه‌ڵكی ش����اره‌كانی هه‌رێمی كوردس����تان هه‌یانه .به‌گش����تی ئ����هو ناوچانه ئێستا له‌به‌رده‌م دۆخێكی تازه‌دان، ئه‌م����ه‌ش واده‌كات فراوانت����ر بیر لهوه بكهینهوه چۆن لهو ناوچانه هه‌ن����گاو ده‌نێی����ن ،به‌ب����اوه‌ڕی م����ن س����ه‌ره‌كیترین هه‌ن����گاوی ئێستا دروس����تكردنی ئاشته‌وایی گش����تیو پێكه‌وه‌ژیانی ئاشتیانه‌و ره‌خس����اندنی ب����واره ب����ۆ ئهوهی ئیداره‌ی ئه‌م ناوچانه بتوانن كاری باش����تر بكه‌ن ،هه‌ڵبه‌ت من بڕوای ته‌واویش����م بهوه هه‌یه ناكرێ ئه‌م ناوچانه به‌هیچ كلۆجێك‌و بۆ هیچ مه‌رامێك په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ به‌غدا ببچڕن‌و دام����وده‌زگاو فه‌رمانبه‌رو ئیش����وكاری ئ����ه‌م ناوچانه له‌ڕوی بودجه‌و راییكردنی كاره‌كانیانه‌وه په‌كبخرێ����ت ،بۆ ئه‌مه س����ه‌ره‌ڕای تێبینیشم له‌س����ه‌ر هه‌ڵسوكه‌وتی ئی����داره‌و چۆنێت����ی به‌ڕێوه‌بردنی ش����اره‌كان له‌گه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ش ،له‌م بابه‌ته‌دا ئ����ه‌وان زۆر باش ده‌كه‌ن نایانه‌وێ په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ڵ به‌غدا ببچڕن ،ه����ه‌روه‌ك ناكرێ هه‌رێمی كوردس����تانیش به‌ه����ه‌ر بیانویه‌ك
قه‌ی����ران له‌نێ����وان به‌غ����داو ئه‌م ناوچانه له‌ئێستادا دروست بكات. نابێت ئه‌وه‌شمان له‌بیربچێت ساڵی 2008لیس����تی برایه‌تی كه‌ركوك له‌ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگای كه‌ركوك ك����ه ژماره‌ی����ان 26ئه‌ن����دام بو داوایانك����رد كه‌ركوك بگێڕدرێته‌وه س����ه‌ر هه‌رێ����م ،ب����ه‌اڵم له‌الی����ه‌ن ههرێم����هوه هیچ هه‌ڵوێس����تێكی ئه‌رێنی نیشاننه‌درا ،ئێستاش پێش ئهوهی هه‌ر هه‌نگاوێك لهو ناوچانه بنرێ پێویس����ته ژیانی هاواڵتیان‌و فه‌رمانب����ه‌ران مس����ۆگه‌ر بكرێت. دوا قسه‌ش����م له‌سه‌ر راپرسیه له‌م ناوچانه كه ئێس����تا هه‌م بارزانی زۆر پێداگری له‌س����ه‌ر ده‌كات هه‌م كادیره‌كانی پارتیو دیاره هه‌ندێ قه‌ڵه‌م به‌ده‌ستی تریش بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كه‌ن ،من بۆ خۆیشم به‌یه‌كێ له‌رێ����گا گرنگه‌كان����ی ده‌بین����م، به‌ر له‌راپرس����ی پێویس����ته قه‌زا دابڕاوه‌كان����ی چه‌مچه‌ماڵ ،كه‌الر، كف����ری ،خورمات����و ،بگێڕدرێنه‌وه س����ه‌ر كه‌ركوك ،ژی����ان بكرێته‌وه به‌ب����ه‌ر نه‌وج����ول‌و قادرك����ه‌ر همو س����ه‌رگه‌ڕان‌و گون����ده وێرانه‌كانی گه‌رمیان����دا ،جگ����ه له‌راپرس����ی ب����ۆ حه‌ویجه ،به‌دره‌و جه‌س����ان، جه‌ل����ه‌وال ،س����ه‌عدیه ،قه‌ره‌ته‌په، ته‌له‌عفه‌ر ،هه‌ندێ ناوچه‌ی دیكه‌ی سنوری موسڵ بیر له‌رێگای دیكه بكرێته‌وه ،چونكه به‌راپرسی ئهو ش����وێنانه‌ی كه دواتر ناومبردون ده‌دۆڕێنین .
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
ریفراندۆمه‌كه ی پارتیو سه‌رۆك كۆمارییه‌كه ی یه‌كێتی
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر
قه‌یرانی به‌نزین‌و هێنانی به‌قاچاخ
كامیل عومه‌ر به‌رده‌وام هه‌مو هێزه سیاس����یه‌كانی كوردس����تان جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌نه‌وه، كه پێویس����ته كورد له‌به‌رامبه‌ر هه‌لومه‌رج‌و دۆخی سیاسی نوێی عێراق‌و ناوچه‌كه، یه‌كڕی����زو یه‌كگرت����وو ته‌با بێتو ئهو هه‌له زێڕینه له‌ده‌س����ت نه‌دات كه به‌هۆی ئهو هه‌لومه‌رجه نوێیه‌وه ره‌خساوه ،به‌اڵم ئایا ئهو هێزانه یه‌كڕیز‌و ته‌بان وه‌ك بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كه‌ن؟ گه‌ر كه‌مێك س����ه‌رنج بده‌ینه راگه‌یاندنه‌كانیان ،ناته‌بای����ی پارتیو یه‌كێتی كه دو هێزی س����ه‌ره‌كی‌‌و خاوه‌ن ده‌س����ه‌اڵت‌و خاوه‌ن بڕیارن به‌رامبه‌ر ب����ه‌م دۆخه نوێیه هه‌س����تپێده‌كه‌ین‌و به‌جۆرێ����ك وه‌ك كورد ده‌ڵێت هه‌ریه‌ك����هو له‌ئاوازێك ده‌خوێنین .پارتی باس له‌مافی چاره‌ی خۆنوسین‌و ریفراندۆم بۆ ناوچه دابڕێنراوه‌كان ده‌كات‌و یه‌كێتیش ته‌نها له‌خه‌ونی به‌ده‌ستهێنانه‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆك كۆماردایه‌‌و به‌رده‌وام ده‌ڵێت‌و ده‌ڵێت :پۆس����تی س����ه‌رۆك كۆماری عێراق بۆ كورده‌و له‌ناو كوردیشدا بۆ یه‌كێتیه. س����ه‌یره‌كه له‌وه‌دایه "مافی چاره‌ی خۆنوسین" دروش����مێكی دیاری یه‌كێتی بوه، كه‌چی له‌وه‌ته‌ی پۆس����تی سه‌رۆك كۆماری وه‌رگرتوه (هه‌رچه‌نده وه‌ك حزب زیانی گه‌وره‌ی لهو پۆسته كردوه) ،ئه‌م دروشمه له‌الی كاڵبۆته‌وه‌‌و هه‌ر باسیشی ناكات. به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه ئێستا پارتی بوه‌ته خاوه‌نی‌‌و جاڕده‌ری ئه‌م دروشمه .هه‌رچه‌نده تا ئێستا یه‌كێتی هیچ رونكردنه‌وه‌‌و پاساوێكی نهبوه بۆ دوركه‌وتنه‌وه‌‌و خۆدزینه‌وه لهو دروش����مه كه س����ااڵنێكی زۆر هه‌ڵگری بوهو بانگه‌ش����هی بۆ ك����ردوهو ئه‌ندام‌و الیه‌نگ����ری پێكۆكردۆته‌وه .له‌كاتێكدا هه‌موان كۆكین له‌س����ه‌ر ئ����هوهی كورد هیچ خێرێكی ئه‌وتۆی له‌پۆس����تی س����ه‌رۆك كۆماری‌‌و وه‌زیری دهرهوهو پۆسته‌كانی تر نه‌بینیوه به‌ئاستێك كه له 10ساڵی رابردودا ئهو پۆستانه یه‌ك سانتیمه‌تری ناوچه دابڕێنراوه‌كانیان بۆ س����ه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان نه‌گێڕاوه‌ته‌وه‌‌و دڵنیاشم 100ساڵی تریش ئهو پۆستانه هیچمان بۆ هه‌ڵناكڕێنێ. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ،پرسیاری ئهوه ده‌كرێت كه ئایا ئه‌م بانگه‌شه‌یه‌ی پارتی بۆ پرسی مافی چاره‌ی خۆنوسین‌و ریفراندۆم ،ته‌نها هاتوهاواره؟ (هاوشێوه‌ی ماده‌ی 140له 10ساڵی رابردودا) ،یان پرسێكه كاری بۆ كراوه‌‌و له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تانی زلهێزو خاوه‌ن بڕیاری ئێستای دنیا گڵۆپی سه‌وزی بۆ هه‌ڵكراوه‌‌و دڵنیایی دراوه‌ته كورد؟ ئه‌گه‌رچی قس����ه‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌پارله‌مانی كوردستان جۆرێك دڵنیای����ی پێوه دیاربو ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ته‌بایی‌‌و پاڵپش����تی ته‌واوی ناوخۆیی خه‌ڵكی كوردس����تان‌و هێزه سیاسیه‌كانی كوردس����تان‌و به‌تایبه‌تیش یه‌كێتی وه‌ك هێزێكی س����ه‌ره‌كی گۆڕه‌پانه‌كه‌ی له‌پشته‌وه نه‌بێت ،ئه‌وا گڵۆپی سه‌وزی ده‌وڵه‌تان به‌ته‌نها نامانگه‌یه‌نێته مافی چاره‌ی خۆنوسین. س����ه‌رباری ئه‌وانه‌ش ،بڕیاردان له‌مافی چاره‌ی خۆنوسین‌و ئه‌نجامدانی ریفراندۆم، كارێكی هێنده ئاسان نیهو پێویستی به‌ئاماده‌سازیی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی ئابوریو سیاسیو سه‌ربازیی هه‌یه ،چونكه دورنیه هه‌نگاوێكی له‌وجۆره روبه‌ڕوی قه‌یرانی گه‌وره‌‌و دژ وه‌س����تانه‌وه‌ی ناوخۆیی عێراقی‌‌و ده‌وڵه‌ته دراوسێكان‌و خاوه‌ن به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانمان نه‌كاته‌وه. ئێم����هی كورد ئه‌زمونێكی تاڵمان له‌نایه‌كگرتوی����یو ناته‌بایی‌‌و بێبه‌رنامه‌یی كورد له‌له‌ده‌ستدانی ئهو هه‌له چاره‌نوسسازانه‌دا هه‌یه ،هه‌ر له‌سه‌رده‌می شێخ مه‌حمودی حه‌فیده‌وه تا ده‌گاته س����اڵی ،2003كه هۆكاره سه‌ره‌كیه‌شی ئهوه بوه كورد خۆی خاوه‌ن����ی بڕیارو ئیراده‌ی خۆی نهبوهو دارده‌س����تی ده‌وڵه‌تانی ده‌ره‌كی بوه .ئیدی نازانین له‌م هه‌له‌ش����دا به‌پرس‌و راوێژ‌و ئه‌جێندای ده‌ره‌ك����ی بڕیارده‌ده‌ن ریفراندۆم بكه‌ین‌و چاره‌نوسی خۆمان دیاریبكه‌ین ،یان له‌گه‌ڵ عیراقێكی به‌زۆر پێكه‌وه‌لكێنراو ده‌مێنینه‌وه‌‌و پۆستی سه‌رۆك كۆمارییه‌كه‌ی به‌گرنگ ده‌زانین؟
فۆتۆ ستۆری :ئارام که‌ریم
ریکالم