ژماره‌ 437

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)437‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/7/15‬‬

‫کێ ده‌بێت به‌ سه‌رۆک؟‬

‫د‪.‬به‌رهه‌م‌و د‪.‬نه‌جمه‌دین‌ که‌ریم‌و‬ ‫د‪.‬فوئاد مه‌عسوم له‌كێبڕكێدان‬

‫»» ‪2‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫ل ‌ه چاوه‌ڕوانی ده‌وڵه‌تی كوردستاندا‪...‬‬

‫‌كورد كامیان هه‌ڵده‌بژێرێت‬ ‫به‌غدا یان ریفراندۆم؟‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪5‬‬

‫وه‌لید جانبوالد‬ ‫ئامۆژگاری‬ ‫مه‌سعود بارزانی‬ ‫ده‌کات‬

‫‪2‬‬

‫ئێران سنور داده‌خات‌‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪8‬‬

‫ئه‌گه‌ر توركیا ئاسمانی‌ بۆمان كراوه‌بێت‪،‬‬ ‫قه‌ره‌بوكردنه‌و‌هی‌ داخستن ‌ی سنوری‌ ئێران‪ ،‬ئاسانه‌‬

‫توێژه‌رێك ‌ی ئیسرائیلی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر بوێر نه‌بن‌و‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوه‌ نه‌نێن هه‌رگیز سه‌ربه‌خۆیی به‌ده‌ستناهێنن‬ ‫د‪.‬عوفر‌ه بێنجۆ‪ ،‬پرۆفیسۆر‌و توێژه‌ری‬ ‫كارا له‌سه‌نته‌ری توێژینه‌وه‌ی (مۆشێ‬ ‫دایان) له‌ئیسرائیل ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی بارزانی سه‌رۆك‬ ‫ك ‌ه له‌سه‌ر راسپارد‌ه ‌‬ ‫ی ئیس���رائیل‬ ‫ی ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫وه‌زی���رو وه‌زیر ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان ریكالمیان بۆ‬ ‫ل���ه‌ال ‌‬

‫ی ك���ورد كردوه‌‪ ،‬رایگه‌یاند ك ‌ه "كڕینی نه‌وتی كوردستان‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫پرس��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر بوێ���ر نه‌بن‌و ئه‌م له‌الیه‌ن ئیسرائیله‌و‌ه زیاتر سیاسی بو‪،‬‬ ‫هه‌نگاو‌ه نه‌نێن هه‌رگیز س���ه‌ربه‌خۆیی چونك��� ‌ه دوای دو هه‌فت ‌ه كه‌س نه‌وتی‬ ‫كوردستانی نه‌ده‌كڕی‪ ،‬بۆی ‌ه ئیسرائیل‬ ‫به‌ده‌ستناهێنن"‪.‬‬ ‫ی گرت ‌ه ئه‌ستۆی خۆی‌و نامه‌یه‌كی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬تایبه‌ت‪ :‬د‪.‬عوف���ر‌ه بێنجۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا ئاراسته‌ی جیهان كرد"‪.‬‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك��� ‌‬

‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬ئه‌و هێزه‌ی پارت ‌ی ک ‌ه ده‌ست ‌ی‬ ‫به‌سه‌ر نه‌وت ‌ی كه‌ركوكدا گرتو‌ه ده‌بێت بكشێته‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ن���د ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫حزبه‌كه‌ی���ان ناڕازیی��� ‌ه له‌هاتن��� ‌‬ ‫ی به‌س���ه‌ر‬ ‫ی ك ‌ه ده‌س���ت ‌‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫هێ���ز‌ه ‌‬ ‫ی كه‌ركوكدا گرتوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بیر‌ه نه‌وته‌كان ‌‬ ‫ی قبوڵ نیه‌‌و ده‌بێت‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌و‌ه قابیل ‌‬

‫ی قبوڵ‬ ‫كه‌ركوكدا گرتوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش قابیل ‌‬ ‫ئه‌و هێزه‌ بكشێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬كه‌رك���وك‪ :‬ئاس���ۆ مامه‌ند نییه‌ به‌هیچ جۆرێك"‪.‬‬ ‫ی "هی���چ پ���رس‌و راوێژێك‬ ‫ئ���ه‌و وت ‌‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك��� ‌‬ ‫ی ش���اره‌ك ‌ه نه‌كراو‌ه ك ‌ه ده‌بو‬ ‫ی به‌ئیدار‌ه ‌‬ ‫ێ ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫ی به‌ب ‌‬ ‫رایگه‌یان���د ك ‌ه "پارت ‌‬ ‫ی هه‌رێمیش‬ ‫ی شاره‌ك ‌ه بكرای���ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر حكومه‌ت��� ‌‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‌و ئیدار‌ه ‌‬ ‫ی داو‌ه خ���ۆ ده‌بو‬ ‫ی ل���ه‌و كار‌ه ‌‬ ‫ی بڕی���ار ‌‬ ‫ی به‌س���ه‌ر چه‌ند بیر‌ه نه‌وتێك ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌‬

‫وتیش���ی "له‌ئێستاش���دا كاته‌ك ‌ه زۆر‬ ‫ی "هه‌میش ‌ه ئیسرائیل به‌بوێر‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫ناسراوه‌‪ ،‬ده‌بێت ئێوه‌ی كوردیش وه‌ك گرنگ‌و گونجاو‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ی هه‌نگاوی‬ ‫ئیس���رائیل بوێربن له‌و خاڵه‌دا‪ ،‬چونك ‌ه س���ه‌ربه‌خۆیی بنێ���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێت‬ ‫زۆرجار ترس كێشه‌ی گه‌وره‌تر دروست له‌نێوخۆشتاندا یه‌كڕیزو یه‌كڕا بن"‪.‬‬ ‫ده‌كات‪ ،‬پێویس���ت ‌ه كوردستان بوێریی‬ ‫ل‪3‬‬ ‫زیاتری پێو‌ه دیاربێت"‪.‬‬

‫د‪.‬محه‌مه‌د كیانی‪:‬‬ ‫له‌كوردستان كوێخایه‌تی‌ هه‌یه‌و‬ ‫مه‌سعود بارزانیش كوێخایه‌‬

‫د‪.‬محه‌مه‌د كیانی‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌کات كه‌ رایگه‌یاند ك����ه‌ "ئه‌ندامانی‌ په‌رله‌مانی‌ گۆڕان‬ ‫ی حكومه‌ت ك ‌ه یه‌كێتی ‌ه له‌ئێس����تادا جۆرێ����ك له‌ناڕه‌زایه‌تی‌ به‌رامبه‌ر هیچ كامیان شاره‌زاییه‌كی‌ پێشوتریان نییه‌‪،‬‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫جگێر ‌‬ ‫ئ����ه‌داو كاركردن����ی‌ گۆڕان هه‌ی����ه‌‌و ده‌ڵێت " بۆیه‌ توشی‌ هه‌ندێك كێشه‌و گرفت ده‌بن"‪.‬‬ ‫ئاگاداربوایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "نه‌مانی‌ نه‌وش����یروان مس����ته‌فا‬ ‫ی له‌كوردس����تان كوێخایه‌تی هه‌یه‌و مه‌س����عود‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ی قورس���ای ‌‬ ‫ی "پارت ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫مه‌ترسیداره‌ بۆ گۆڕان چونكه‌ كه‌س ناتوانێت‬ ‫بارزانیش كوێخایه‪.‬‬ ‫له‌كه‌ركوكدا له‌به‌رچاوناگرێت"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬هه‌ولێ����ر‪ :‬د‪.‬محه‌م����ه‌د كیان����ی‌ شوێنی‌ بگرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ل‪4‬‬ ‫ل‪ 2‬له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی‌ تایب����ه‌ت به‌ئاوێن����ه‌دا‬

‫ریکالم‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ تیراژ‪4500 :‬‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬له‌كه‌ركوك پارتی‌ حه‌جم‌و قورسای ‌ی یه‌كێت ‌ی له‌به‌رچاوناگرێت‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ دوی‌ ئه‌و حزب ‌ه‬ ‫له‌كه‌ركوك‪ ،‬ئاسۆ مامه‌ند له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "پارتی‌ به‌بێ‌ ره‌زامه‌ندی‌‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‌و ئیداره‌ی‌ شاره‌كه‌‬ ‫ده‌ستی‌ به‌سه‌ر چه‌ند بیره‌ نه‌وتێكی‌‬ ‫كه‌ركوكدا گرتوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش قابیلی‌ قبوڵ نییه‌‬ ‫به‌هیچ جۆرێك"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ ده‌ڵێ���ن پێش���وه‌خت‬ ‫ئاگادارنه‌كراوینه‌ته‌وه‌ له‌ده‌س���تگرتن به‌سه‌ر‬ ‫دو كێڵگه‌ی نه‌وتدا له‌كه‌ركوك‌و راتانگه‌یاندوه‌‬ ‫ئه‌مه‌ هێزی پارتییه‌ له‌هه‌ولێره‌وه‌ هاتوه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌مه‌ به‌مانای ئه‌وه‌ دێت كه‌ ئێوه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئ���ه‌‌و كاره‌ به‌ته‌واوه‌ت���ی‌ ناڕازی���ن‪ ،‬یاخ���ود‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ناڕازین كه‌ پرستان پێنه‌كراوه‌؟‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬له‌هه‌ردوكی‌ ناڕازین‪ ،‬خۆتان‬ ‫ده‌زانن له‌كه‌ركوك پۆستی‌ پارێزگا به‌ده‌ست‬ ‫كورده‌وه‌یه‌ كه‌ كارێكی‌ وه‌ها ده‌كرێت نابێت‬ ‫به‌رپرسانی‌ شاره‌كه‌ی‌ لێئاگاداربكرێته‌وه‌ نابێت‬ ‫ئیداره‌ی‌ شاره‌كه‌ ئاگاداربێت به‌داخه‌وه‌ هیچ‬ ‫پرس‌و راوێژێك به‌ئیداره‌ی‌ شاره‌كه‌ نه‌كراوه‌‬ ‫كه‌ ده‌بو بكرایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر حكومه‌تی‌ هه‌رێمیش‬ ‫بڕیاری‌ ل���ه‌و كاره‌ داوه‌ خ���ۆ ده‌بو جگێری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت كه‌ یه‌كێتیه‌ ئاگاداربوایه‌‬ ‫ته‌نانه‌ت په‌رله‌مانیش ئاگاداری‌ كارێكی‌ وه‌ها‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت هیچ به‌رپرس���ێكی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌كارێكی‌ وه‌ه���ا ئاگادارنه‌كراوه‌ته‌وه‌‌و پرس‬ ‫به‌هیچ كام له‌به‌رپرسانی‌ یه‌كێتی‌ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ دواهه‌ڵوێستی‌ ئێوه‌ چییه‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ :‬ئه‌وه‌ قابیل���ی‌ قبوڵ نییه‌‬

‫به‌هیچ جۆرێك‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر كه‌ركوكمان ده‌وێت‬ ‫نه‌ك به‌ته‌نها بۆ نه‌وته‌كه‌ی‌ بۆ خاكه‌كه‌ش���ی‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت حس���ابی‌ ئه‌وه‌ش بكه‌ی���ن ئه‌گه‌ر تۆ‬ ‫ده‌ست به‌سه‌ر نه‌وتدا ده‌گریت‪ ،‬ره‌نگه‌ بودجه‌‬ ‫له‌به‌غداوه‌ ببڕرێت‪ ،‬ئه‌و كاته‌ ده‌بێت بودجه‌ش‬ ‫دابین بكه‌یت‪ ،‬خۆ ئه‌وه‌ مه‌سه‌له‌ی‌ ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫بڵێیت ئه‌وه‌ ته‌نك���ه‌ره‌ نه‌وتێكه‌‌و ته‌واو‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بیره‌ نه‌وتانه‌ی‌ له‌الیه‌ن پارتیه‌وه‌ ده‌س���تیان‬ ‫به‌سه‌ردا گیراوه‌ داهاتی‌ رۆژانه‌یان‪175‬هه‌زار‬ ‫به‌رمی���ل نه‌وته‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ داوامانكردوه‌‪ ،‬كه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫بێت له‌گه‌ڵ ئیداره‌ی‌ ش���اره‌كه‌ كۆبێته‌وه‌ بۆ‬ ‫چاره‌س���ه‌ری‌ گرفته‌كه‌‪ ،‬ئه‌و هێ���زه‌ی‌ هاتوه‌‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌كی‌ حزبی‌ سه‌رپه‌رشتییان ده‌كات‬ ‫كه‌ ئه‌ویش به‌رپرسی‌ لقی‌ مه‌خموری‌ پارتیه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ ئێمه‌ داوای‌ كش���انه‌وه‌ی‌ ئه‌و هێزه‌‬ ‫ده‌كه‌ین له‌گ���ه‌ڵ ئه‌و كه‌س���انه‌ش كه‌ وه‌كو‬ ‫هونه‌ری���ی‌ هاتون بۆ كاركردن‪ .‬ئه‌گه‌ر بڕیاره‌‬ ‫هه‌ر كه‌سێك له‌وێ‌ كاربكات ده‌بێت به‌پرس‌و‬ ‫راوێژبێت له‌گه‌ڵ ئیداره‌ی‌ شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئه‌مه‌ ئاماژه‌ نییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫هێزه‌ كوردییه‌كان له‌كه‌ركوك هه‌ماهه‌نگیی‌و‬ ‫ته‌نسیقیان له‌به‌یندا نییه‌؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ :‬ئه‌وه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌هێزه‌‬ ‫كوردیه‌كان���ه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ هێزێكه‌ به‌بێ‌‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌ حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و‬ ‫ئیداره‌ی‌ شاره‌كه‌ هاتوه‌و ئێمه‌ ده‌ڵێین‪ ،‬ده‌بو‬ ‫ئ���ه‌و بڕیاره‌ به‌كۆده‌نگیی‌ ك���ورد بدرایه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر باش بێت یان خراپ هه‌مومان‬ ‫پێكه‌وه‌ به‌رپرسبین لێی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تا كه‌رك���وك چه‌ند هێزێكی‬ ‫چه‌ك���داری حزب���ه‌ كوردی���ه‌كان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫توركمان‌و شیعه‌شی تێدایه‌‪ ،‬ئایا ئه‌م هێزانه‌‬ ‫فه‌رمانده‌ییه‌كی هاوبه‌ش���یان هه‌یه‌ یان هه‌ر‬

‫الیه‌نه‌و خۆبه‌خۆیه‌؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ :‬هێ���زی‌ چه‌كداریی‌ البه‌ال‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌و هێزانه‌ی‌ هه‌ن هێزی‌ هاوبه‌ش���ی‌‬ ‫هه‌م���و الیه‌نه‌كانن‌و ناو ش���اریش ده‌زگاكانی‌‬ ‫ئاس���ایش‌و پۆلیس كاری‌ خۆیان ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫پاراستنی‌ ئارامیی‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا پێش���بینی ده‌ك���ه‌ن‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی گه‌وره‌ له‌نێوان كوردو داعش‬ ‫له‌سنوری پارێزگای كه‌ركوك روبدات؟‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬داعش گروپێكی‌ تیرۆریستیی‌‬ ‫مه‌ترسیداره‌‌و هیچ كاتێك ئامانی‌ نییه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫كاتێك بۆی‌ بل���وێ‌ په‌المار ده‌دات‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ ئاماده‌باش���یی‌ خۆمان كردوه‌ بۆ هه‌مو‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌یه‌ك‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا هیچ ئاماده‌كاریه‌كتان كردوه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی موچ���ه‌ی فه‌رمانبه‌رانی كه‌ركوك‬ ‫دابین بكه‌ن؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ :‬خ���ۆ ئێم���ه‌ نه‌وته‌كه‌مان‬

‫نه‌بردوه‌ ت���ا ته‌گبیری‌ موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌‬ ‫كه‌ركوك بكه‌ی���ن‪ ،‬تۆ بڕوان���ه‌ رۆژانه‌ زیاتر‬ ‫له‌‪3‬ملیۆن لیتر به‌نزین به‌رهه‌می‌ پااڵوتگه‌كانی‌‬ ‫سلێمانی‌‌و هه‌ولێره‌‪ ،‬خۆشتان ده‌زانن ئێستا‬ ‫بێج���ی‌ به‌رهه‌می‌ نییه‌‌و به‌نزی���ن نانێرێت بۆ‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬قس���ه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌گه‌ر كه‌ركوك‬ ‫به‌ش���ێك بێت له‌هه‌رێم ده‌بێت به‌ش���ێك له‌و‬ ‫به‌نزین���ه‌ی‌ له‌هه‌رێ���م به‌رهه‌مدێ���ت بێت بۆ‬ ‫كه‌ركوك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پرس���یاره‌م ده‌رب���اره‌ی‌ موچه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ران���ی‌ كه‌ركوك كرد‪ ،‬ك���ێ‌ دابینی‌‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬ئه‌گه‌ر بیر له‌وه‌ ده‌كه‌ینه‌وه‌‬ ‫كه‌ركوك بخه‌ینه‌وه‌ س���ه‌ر هه‌رێم‌و نه‌وته‌كه‌ی‌‬ ‫به‌رین ده‌بێ���ت به‌دڵنیاییه‌وه‌ پێش ئه‌وه‌ بیر‬ ‫له‌وه‌ش بكه‌ینه‌وه‌ كه‌ موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و‬ ‫بودجه‌ی‌ ئیداره‌دانی‌ ش���اره‌كه‌ دابین بكه‌ین‪،‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌موچ���ه‌ش ت���ا ئێس���تا موچه‌‬

‫‌بارزان ‌ی بۆ باسكردن ‌ی‬ ‫س ‌ێ پرس چوه‌ت ‌ه توركیا‬

‫چوار سیاسه‌تمه‌دارو رۆژنامه‌نوسی‌ ناودار‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ "سه‌ربه‌خۆیی‌ كورد" ده‌دوێن‬

‫ی هه‌رێم بۆ توركیا‬ ‫وه‌فده‌كان ‌‬ ‫ی ئیسالمیه‌كان‬ ‫خاڵین له‌نوێنه‌ر ‌‬

‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫محه‌مه‌د حه‌سه‌نێن هه‌یكه‌ل‪ ،‬ئه‌میری‌‬ ‫تاهیری‌‪ ،‬وه‌لید جانبوالد‪ ،‬عه‌زمی‌‬ ‫به‌شاره‌‪ ،‬به‌شێك له‌گرنگترین ئه‌و‬ ‫كه‌سایه‌تییان ‌هی‌ له‌چه‌ند رۆژی‌ رابردودا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هه‌وڵی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫كوردستان دوان‌و زۆربه‌شیان وه‌ك‬ ‫چاودێران ده‌ڵێن "له‌دیدی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ خۆیانه‌وه‌ له‌و پرسه‌یان‬ ‫ڕوانی‌"‪.‬‬ ‫هه‌یكه‌ل‌و ئه‌میری‌ تاهیری‌‬ ‫محه‌م���ه‌د حه‌س���ه‌نێن هه‌یك���ه‌ل‌و‬ ‫ئه‌می���ری‌ تاهیری‌‪ ،‬كه‌ دو رۆژنامه‌نوس���ی‌‬ ‫ناوداری‌ میس���ریی‌‌و ئێرانی���ن‌و ته‌نها دو‬ ‫رۆژنامه‌نوسیشن دوای‌ هه‌ره‌سی‌ ‪1975‬ی‌‬ ‫شۆڕش���ی‌ ئه‌یلول له‌شاری‌ كه‌ره‌ج چاویان‬ ‫به‌مس���ته‌فا بارزان���ی‌ كه‌وت���وه‌ كاتێ���ك‬ ‫په‌نابه‌ر بوه‌ به‌رله‌و‌هی‌ ب���ه‌ره‌و ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌ڕێبكه‌وێ���ت‪ ،‬چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ش���یان جیابونه‌وه‌و س���ه‌ربه‌خۆیی‌ نه‌بون‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌رۆژنام ‌هی‌ ئه‌هرامی‌ میس���ری‌‌و كه‌یهانی‌ خوازیاری‌ دیموكراسی‌ بۆ ئێران‌و ئۆتۆنۆمی‌‬ ‫چاپی‌ ت���اران باڵوكراونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌فت ‌هی‌ بۆ كوردستان بون"‪.‬‬ ‫رابردو هه‌ردوكی���ان ده‌ربار‌هی‌ هه‌وڵه‌كانی‌‬ ‫ب���ه‌اڵم پێش���یوای ‌ه ك���ه‌ "گۆڕانكاریی‌‬ ‫كورد بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی‌ هه‌ڵوێستی‌ خۆیان سنوره‌كان هه‌میشه‌ مه‌ترسی‌ بۆ ئێرانیش‬ ‫ده‌ربڕی‌‪.‬‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ده‌بێت"‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ناوچ��� ‌ه ‌‬ ‫‌ل‬ ‫ه‬ ‫‌گ‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌وتنێكی���دا‬ ‫ه‬ ‫‌چاوپێك‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌ل‬ ‫ه‬ ‫‌یك���‬ ‫هه‬ ‫ناوه‌ڕاست كاغه‌زێكی‌ سپی‌ نییه‌ تا ئه‌مڕۆ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك���‬ ‫‌یان���د‬ ‫ه‬ ‫رایگ‬ ‫‌ه���رام"‪،‬‬ ‫ه‬ ‫"ئ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫رۆژنام���‬ ‫دابنیشیت‌و نه‌خش ‌هی‌ بكێشیته‌وه‌‪ ،‬عێراق‬ ‫"بارزانی‌ به‌ده‌ستگرتنی‌ به‌سه‌ر كه‌ركوكدا‪ ،‬له‌‪1921‬ه‌وه‌ هه‌یه‌‌و تێكدانی‌ كارێكی‌ ئاسان‬ ‫ده‌رگای‌ دۆزه‌خی‌ به‌ڕوی‌ كورددا كرده‌وه‌‌و نییه‌"‪ ,‬وتیش���ی‌ "من به‌مه‌سعود بارزانیم‬ ‫به‌هاوشێو‌هی‌ ده‌ستگرتنی‌ سه‌دام به‌سه‌ر وتوه‌ وایدابنێ���ت كه‌ ده‌وڵه‌تێكی‌ گه‌ور‌هی‌‬ ‫كوه‌یت���دا" ده‌یبینێت"‪ ،‬ئه‌و پێیوایه‌ "ئه‌مه‌ كورد پێكبێ���ت‌و هه‌مو ك���وردی‌ عێراق‌و‬ ‫ده‌بێت���ه‌ هۆی‌ ئه‌و‌هی‌ ك���ه‌ ئابوری‌ هه‌رێم ئێران‌و س���وریا‌و توركی���ا‌و ئازه‌ربایجان‌و‬ ‫هاڕه‌ بكات پێش كۆتایی‌ ئه‌مساڵی‌ ‪ ،"2014‬ئه‌رمینیا‌و گورجس���تان له‌خۆبگرێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫جه‌غت له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش ده‌كات���ه‌وه‌ كه‌ رابه‌ری‌ كلتوریی‌‌و فه‌رهه‌نگیی‌ ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫"هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ الوازه‌و فه‌رمانده‌كانی‌ له‌ده‌س���تی‌ كورده‌كانی‌ ئێران���دا ده‌بێت‪،‬‬ ‫چه‌ند بنه‌ماڵه‌یه‌ك���ی‌ گه‌نده‌ڵن‌و له‌یه‌كه‌م راب���ه‌ری‌ بازرگان���ی‌‌و ئابوری‌ له‌ده‌س���تی‌‬ ‫شه‌ڕ‌و روبه‌ڕوبونه‌وه‌دا خۆیان پێڕاناگیرێ‌‌و كورده‌كانی‌ توركیادا ده‌بێت‌و كورده‌كانی‌‬ ‫هه‌ره‌س ده‌هێن���ن"‪ .‬هاوكات پێش���بینی‌ عێراقیش ده‌بن به‌هاواڵتی‌ پله‌ دو‪ ،‬خودی‌‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ "ش���ه‌ڕ له‌نێوان كورد بارزانی���ش ده‌بێت به‌پارێ���زگاری‌ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬له‌نێ���وان س���لێمانی‌‌و هه‌ولێردا له‌بری‌ ئه‌و‌هی‌ كه‌ كه‌س���ایه‌تییه‌كی‌ دیاری‌‬ ‫هه‌ڵبگیرسێت"‪.‬‬ ‫عێ���راق بێت‪ ،‬من پێموانیی���ه‌ كه‌ كوردی‌‬ ‫ئه‌می���ری‌ تاهی���ری‌ رۆژنامه‌ن���وس‌و عێراق‌و خ���ودی‌ بارزانیش به‌هه‌ر نرخێك‬ ‫ش���اره‌زای‌ كاروباری‌ ناوچ ‌هی‌ رۆژهه‌التی‌ بێت به‌دوای‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردس���تانه‌وه‌ بن‪،‬‬ ‫ناوه‌ڕاستیش‪ ،‬له‌چاوپێكه‌وتنێكیدا له‌گه‌ڵ‌ پێموای���ه‌ بارزانی‌ له‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌ به‌پێی‌‬ ‫‪ DW‬ی‌ ئه‌ڵمانی‌‪ ،‬ئ���ه‌و‌هی‌ به‌دور زانی‌ كه‌ په‌ن���دی‌ "به‌مه‌رگ بیترس���ێنه‌ ب���ا به‌ تا‬ ‫هه‌وڵی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان رازیبێت" ده‌ڕوانێت‪ ،‬تا حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫ببێته‌ هۆی‌ هاندانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ كوردستان به‌غ���دا به‌لكان���ی‌ كه‌رك���وك به‌هه‌رێمی‌‬ ‫بۆ سه‌ربه‌خۆیی‌‌و وتی‌ "ئه‌وه‌ هه‌رگیز رێی‌ كوردستانه‌وه‌ رازیبێت‪ ،‬واته‌ تۆ مه‌سه‌ل ‌هی‌‬ ‫تێناچێت‪ ،‬قازی‌ محه‌مه‌د دروشمی‌ ئه‌وه‌بو كه‌ركوك وازلێبێنه‌ منیش ئه‌وسا مه‌سه‌ل ‌هی‌‬ ‫هه‌ر شوێنێك كه‌ ئێرانه‌ ئه‌وه‌ كوردستانه‌‪ ،‬سه‌ربه‌خۆیی‌ فه‌رامۆش ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫هه‌ر ش���وێنێكیش كه‌ كوردس���تانه‌ ئه‌وێ‌‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ ئ���ه‌و پرسیاره‌ش���دا كه‌ ئایا‬ ‫‌خۆییان‬ ‫ئێرانه‌‪ ،‬ئه‌وان خواس���تی‌ س���ه‌ربه‬ ‫مه‌سه‌ل ‌هی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌ كوردستان جدیی‌‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫‌نان���‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬حزب���ی‌ دیموك���رات‌و ته‬ ‫نییه‌؟ ئ���ه‌و وتی‌ "نا‪ ،‬یه‌كێت���ی‌ ناڕه‌زایی‌‬ ‫بون‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫كۆمۆنیس���تی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ش كه‌ چه‌پ‌و‬ ‫خ���ۆی‌ راگه‌یان���دوه‌و دكت���ۆر به‌رهه‌می‌‬ ‫كاتێك چه‌كیش���یان هه‌ڵگرتبو‪ ،‬خوازیاری‌ كاندید كردوه‌ بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌ كۆمار‪ ،‬تۆ‬

‫نه‌ب���ڕراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌وجۆره‌ ده‌س���ت‬ ‫به‌س���ه‌ر نه‌وته‌كه‌یدا بگرێ���ت به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫موچ���ه‌‌و بودج���ه‌ی‌ ش���اره‌كه‌ش ده‌ب���ڕن‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ ئه‌رك���ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌ موچه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌رانی‌ دابین بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوای ئێوه‌ ده‌رچون له‌م دۆخه‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی كورده‌ بۆ به‌غدا؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ :‬ناتوانم ئه‌وه‌ بڵێم به‌ته‌نها‬ ‫به‌ڵك���و پێویس���ته‌ به‌كۆده‌نگی���ی‌ بڕی���اری‌‬ ‫له‌س���ه‌ربدرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ به‌الی‌ ئێمه‌وه‌ گرنگه‌‬ ‫وه‌ك یه‌كێت���ی‌ یه‌كڕیزی���ی‌ ك���ورده‌‪ ،‬ه���ه‌ر‬ ‫بڕیارێكی���ش ده‌درێ���ت پێویس���ته‌ وردبینی‌‬ ‫ته‌واوی‌ تێدا بكرێت‪ ،‬چونكه‌ باردۆخه‌كه‌ زۆر‬ ‫هه‌ستیاره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێوه‌ له‌گه‌ڵ پارت���ی‌ به‌به‌رده‌وام‬ ‫له‌ن���او كه‌ركوكدا له‌ملمالنێیه‌ك���ی‌ تونددان‪،‬‬ ‫پێتانوایه‌ به‌مجۆره‌ ئه‌و یه‌كڕیزیه‌ ده‌پارێزرێ‌‬ ‫كه‌ تۆ باسی‌ ده‌كه‌یت؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ :‬ئه‌نجام���ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫له‌كه‌رك���وك ده‌ركه‌وت���وه‌ ك���ه‌ یه‌كێتی‌ له‌م‬ ‫ش���اره‌دا قورس���ایی‌ خۆی‌ هه‌یه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌‬ ‫له‌موس���ڵ كه‌ ئێس���تا داگیركراوه‌‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫كورس���یمان له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگاره‌كه‌ی‌‬ ‫هێنا كه‌چی‌ حس���ابێكی‌ وه‌هامان بۆ نه‌كرا‪،‬‬ ‫له‌هه‌ولێ���ر‌و دهۆكیش كه‌ پارتی‌ بااڵده‌س���ته‌‬ ‫هیچ حزبێكی‌ ت���ر له‌حكومه‌ته‌ خۆجێیه‌كاندا‬ ‫به‌ش���داری‌ پێنه‌كرا‪ ،‬به‌ڕاستی‌ ئه‌وه‌ی‌ پارتی‌‬ ‫ده‌ی���كات به‌و جۆره‌یه‌ ك���ه‌ ده‌ڵێت (ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خۆم بۆ خ���ۆم ئه‌وه‌ی‌ ت���ۆش ده‌خۆم)‪ ،‬تۆ‬ ‫بڕوانه‌ ئێمه‌ له‌هه‌ولێر ‪6‬كورسیمان هێناوه‌ كه‌‬ ‫به‌هه‌مو الیه‌نه‌كانی‌ تر ده‌گاته‌ ‪13‬كورس���ی‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ‪12‬كورسی‌ هێناوه‌ هه‌مو حزبه‌كانی‌ تری‌‬ ‫بێبه‌شكردوه‌‌و حكومه‌تی‌ خۆجێی‌ دروستكرد‪،‬‬ ‫ئه‌ی‌ ئه‌مه‌ ناوده‌نێی‌ چی‌؟ ئایا به‌مه‌ یه‌كڕیزیی‌‬

‫ ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ناوه‌رۆكی‌ سه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزانی‌ بۆ‬ ‫توركیا تایبه‌ت بوه‌ به‌تاوتوێكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫پرسی‌ داهاتی‌ نه‌وت‌و بارمته‌‬ ‫توركه‌كانی‌ الی‌ داعش‌و باس‌و خواسی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌‪ ،‬پێشتریش وه‌فدێكی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ حكومی‌ سه‌ردانی‌ هه‌مان واڵتی‌‬ ‫كرد‪ ،‬به‌اڵم هه‌ردو وه‌فده‌كه‌ خاڵیی‬ ‫بون له‌نوێنه‌ری‌ حزبه‌ ئیسالمیه‌كان‪،‬‬ ‫بڕیاریشه‌ وه‌فدێكی‌ بااڵی‌ یه‌كێتی‌ به‌م‬ ‫زوانه‌ سه‌ردانی‌ تاران بكات‪ .‬‬

‫ناتوانیت چاوت له‌س���ه‌ر سه‌رۆك كۆماری‌‬ ‫واڵتێك بێت كه‌ هه‌ڵیبوه‌شێنیته‌وه‌"‪.‬‬ ‫جانبوالد‌و به‌شاره‌‬ ‫وه‌لید جانبوالدی‌ س���ه‌ركرد‌هی‌ ناوداری‌‬ ‫دروزه‌كان���ی‌ لوبن���ان‌و عه‌زمی‌ به‌ش���اره‌‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ پێش���وی‌ ئیس���رائیل‪ ،‬دو‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌داری‌ دیار ب���ون كه‌ هه‌فت ‌هی‌‬ ‫رابردو له‌دو كات���ی‌ جیاوازو دو به‌رنام ‌هی‌‬ ‫هه‌ڤپه‌یڤین���ی‌ كه‌ناڵی‌ جه‌زیره‌دا باس���ی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌ كوردیان كرد‪.‬‬ ‫جانبوالد كه‌ به‌بنه‌چه‌ كورده‌و هاموشۆو‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ توندوتۆڵ���ی‌ له‌گه‌ڵ ماڵی‌‬ ‫بارزانی���دا هه‌یه‌‪ ،‬وتی‌ "ئامۆژگاری‌ بارزانی‌‬ ‫ده‌كه‌م كه‌ په‌له‌ نه‌كات له‌هه‌نگاونان به‌ره‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان له‌عێراق‪،‬‬ ‫ئه‌و جارێ‌ پێویس���تی‌ به‌ئۆتۆنۆمییه‌ نه‌ك‬ ‫به‌ڕیسككردن‌و سه‌رچڵیی‌"‪.‬‬ ‫داوای‌ له‌بارزانی���ش ك���رد ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی‌‬ ‫رانه‌گه‌یه‌نێت ك���ه‌ به‌چه‌ن���د ده‌وڵه‌تێكی‌‬ ‫به‌هێ���ز ده‌وره‌ دراوه‌‌و رێگ ‌هی‌ جیابونه‌وه‌‬ ‫له‌ده‌وڵه‌تی‌ عێراقی‌ پێناده‌ن‌و پێویس���تی‌‬ ‫به‌س���ه‌ربه‌خۆییش نییه‌ ل���ه‌م كاته‌دا‌و وا‬ ‫باشتره‌ كه‌ به‌م جۆره‌ بمێنێته‌وه‌ كه‌ دوای‌‬ ‫س���اڵێك رۆژانه‌ ده‌بێته‌ خاوه‌نی‌ ملیۆنێك‬ ‫به‌رمیل نه‌وت‪ ،‬ئیتر ڕیس���ك‌و سه‌ركێشیی‌‬ ‫بۆ چییه‌؟‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "هه‌لومه‌رج���ی‌ عێ���راق‬ ‫له‌س���وریا جیاوازه‌‪ ،‬له‌وێ‌ ته‌نها س���وننه‌و‬ ‫ش���یع ‌هی‌ عه‌ره‌ب نین‪ ،‬به‌ڵك���و كوردیش‬ ‫ه���ه‌ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ل���ه‌دوره‌وه‌ ئامۆژگاریی‌‬ ‫مه‌س���عود بارزان���ی‌ ده‌ك���ه‌م ك���ه‌ په‌له‌‬ ‫نه‌كات له‌هه‌نگاوه‌كانیدا‪ ،‬ئه‌و پێویس���تی‌‬ ‫به‌ڕیس���ككردن نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌س���ه‌ریه‌تی‌‬ ‫كه‌ ده‌س���كه‌وته‌كان بپارێزێ���ت‌و ئه‌زمونی‌‬ ‫باوكی‌ له‌به‌رچاوبێت كه‌ چوه‌ ناو شه‌ڕه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ وا باشتره‌ له‌عێراقدا بمێنێته‌وه‌‌و‬

‫كورد دروست ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێ‌ ئه‌گه‌ر د‪.‬نه‌جمه‌دین كه‌ریم‬ ‫پارێزگاری‌ كه‌ركوك نه‌بوایه‌ پارتی‌ پرس���ی‌‬ ‫به‌ئیداره‌ی‌ ش���اره‌كه‌ ده‌كرد‪ ،‬تا چه‌ند ئه‌وه‌‬ ‫راسته‌؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ :‬باش���ه‌ پارتی‌ بۆ ده‌بێت‬ ‫پێیناخ���ۆش بێ���ت ك���ه‌ ده‌نگی‌ ع���ه‌ره‌ب‌و‬ ‫توركمانیشمان هێناوه‌‪ ،‬دیاره‌ ئه‌وه‌ به‌شێكی‌‬ ‫زۆری‌ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌كه‌س���ایه‌تیه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ له‌كه‌ركوك وه‌كو كورد ‪ 8‬كورس���یمان‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا پێشتر به‌هه‌زارحاڵ‬ ‫‪ 6‬كورسیمان به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬كه‌واته‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌م ش���اره‌دا حه‌جم‌و قورسایی‌ خۆی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ هه‌ندێك الی���ه‌ن ئه‌وه‌یان قبوڵ‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬مه‌به‌س���تت ئه‌وه‌ی���ه‌ پارت���ی‌‬ ‫حه‌جم‌و قورس���ایی‌ یه‌كێتی‌ له‌به‌رچاوناگرێت‬ ‫له‌كه‌ركودا؟‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬به‌ڵێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا ئێ���وه‌ وه‌ك یه‌كێت���ی‬ ‫یه‌كالییبونه‌ته‌وه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ كاندیدتان‬ ‫بۆ پۆستی سه‌رۆك كۆمار كێیه‌؟‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ن���د‪ :‬له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و بابه‌ت���ه‌‬ ‫قسه‌ناكه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ له‌مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسیدا گرژیی ناكۆكی هه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ كاندیده‌ك���ه‌ د‪.‬نه‌جمه‌دین یان د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫بێت؟‬ ‫ئاسۆ مامه‌ند‪ :‬وه‌اڵ نازانم له‌هه‌ندێ‌ كه‌ناڵی‌‬ ‫راگه‌یاندنه‌وه‌ باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ كێش���ه‌‬ ‫هه‌ب���وه‌ له‌ناو مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و ناڕه‌زایی‌‬ ‫دروس���تبوه‌‪ ،‬م���ن خ���ۆم له‌كۆبونه‌وه‌كاندا‬ ‫به‌ش���داریم كردوه‌ ئه‌و بابه‌ته‌ هه‌ر له‌ئه‌سڵدا‬ ‫باس نه‌كراوه‌‪.‬‬

‫پارێزگاریی‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ بكات له‌گه‌ڵ‌‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌ له‌به‌غدا"‪.‬‬ ‫جانبوالد مالیكیش���ی‌ به‌"به‌عس���ییه‌كی‌‬ ‫نوێ‌‌و سه‌دام حسێنێك به‌ره‌نگێكی‌ تر"ه‌وه‌‬ ‫ناوبردو وتی‌ "پش���تیوانیكردن له‌مالیكی‌‬ ‫وه‌ك پش���تیوانیكردن له‌ئه‌س���ه‌د‪ ،‬عێراق‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێته‌ ئاس���ۆیه‌كی‌ داخراوو ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ هه‌ڵكش���انی‌ پاش���اگه‌ردانیی‌ زیاتر‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا"‪.‬‬ ‫عه‌زمی‌ به‌شاره‌‪ ،‬سیاسه‌تمه‌داری‌ ناوداری‌‬ ‫عه‌ره‌ب���ی‌ فه‌له‌س���تینی‌‌و په‌رله‌مانت���اری‌‬ ‫پێشوی‌ ئیسرائیل (كه‌ دروزه‌)‪ ،‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌خواس���تی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌ ك���ورد وتی‌‬ ‫"ئێمه‌ له‌قۆناغێكی‌ مێژویی‌ گرنگدا ده‌ژین‬ ‫ك���ه‌ له‌س���اته‌وه‌ختی‌ روخان���ی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫عوس���مانی‌ ده‌چێت‪ ،‬قه‌واره‌كانی‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌هه‌ره‌سهێناندان‪ ،‬ئێستا ته‌نها هێزێك كه‌‬ ‫پڕۆژ‌هی‌ دروستكردنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫هه‌بێ���ت ك���ورده‌‪ ،‬تاق���ه‌ پێكهاته‌یه‌ك���ی‌‬ ‫دانیشتوان له‌سوریا‌و عێراقیشدا كه‌ باسی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ بكه‌ن ك���وردن‪ ،‬ئه‌وانیتر هه‌مویان‬ ‫دابه‌شبون به‌س���ه‌ر تائیفه‌گه‌ریی‌ سوننه‌و‬ ‫شیعه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "بزوێنه‌ریان خواستی‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌و‬ ‫سیاس���ه‌تێكی‌ پراگماتیان���ه‌ش به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌هه‌مو دنیا په‌یڕه‌و ده‌كه‌ن‪ ،‬كورد ته‌نها‬ ‫هێزن وه‌ك قه‌واره‌یه‌كی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ به‌دوای‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان���ه‌وه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێمه‌‬ ‫له‌پاش���اگه‌ردانیداین‪ ،‬نه‌ك هه‌ر ملمالنێی‌‬ ‫تائیفیگه‌ریی‌ س���وننه‌و شیعه‌مانه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌ناو خودی‌ تائیفه‌یه‌كیش���دا ش���ه‌ڕمانه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و‌هی‌ كاممان سونن ‌هی‌ ره‌سه‌ن‌و‬ ‫كاممان سونن ‌هی‌ ناڕه‌سه‌نین‪ ،‬شیعه‌كانیش‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ شه‌ڕیانه‌ له‌سه‌ر ئه‌و‌هی‌ كه‌‬ ‫كامیان ش���یع ‌هی‌ تۆخ‌و كامیان ش���یع ‌هی‌‬ ‫كاڵن"‪.‬‬

‫ئه‌مه‌ دوه‌مج���اره‌ له‌م���او‌هی‌ كه‌متر‬ ‫له‌ساڵێكدا بارزانی‌ س���ه‌ردانی‌ توركیا‬ ‫ب���كات‪ ،‬كاتێك بۆیه‌كه‌مج���ارو حه‌وت‬ ‫مانگ له‌مه‌وبه‌ر س���ه‌ردانی‌ دیاربه‌كری‌‬ ‫كرد به‌مه‌به‌س���تی‌ هاندانی‌ ئه‌و پرۆسه‌‬ ‫ئاش���تییه‌ی‌ ك���ه‌ له‌نێ���وان حكومه‌تی‌‬ ‫توركی���ا‌و الیه‌ن���ه‌ سیاس���ییه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ توركیا قسه‌وباسی‌ لێوه‌‬ ‫ده‌كرا‪.‬‬ ‫ل���ه‌م س���ه‌ردانه‌ی‌ دوێنێدا‪ ،‬پرس���ی‌‬ ‫داهات���ی‌ نه‌وت له‌لوتك���ه‌ی‌ ئه‌جێندای‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ بارزانی‌ ب���وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رپرس���انی‌ بااڵی‌ توركی���ا‪ ،‬كه‌ تێیدا‬ ‫بارزان���ی‌ له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌ك���ه‌ له‌عه‌بدواڵ‬ ‫گویل‪ ،‬سه‌رۆكی‌ توركیا‌و ره‌جه‌ب ته‌یب‬ ‫ئه‌ردۆگان‪ ،‬س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ توركیا‬ ‫كۆبوه‌وه‌‪.‬‬ ‫دیداره‌كانی‌ بارزانی‌ له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی‌‬ ‫توركی���ا دور له‌ئ���اگاداری‌ میدی���اكان‬ ‫به‌ڕێوه‌چ���ون‌و هی���چ راگه‌یه‌نراوێك���ی‌‬ ‫ره‌س���می‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ باڵونه‌كرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ له‌چه‌ند‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كه‌وه‌ دزه‌یكردوه‌‪ ،‬مه‌به‌ستی‌‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزانی‌‪ ،‬كه‌ ئه‌و شانده‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵیدا بو زیاتر سه‌ربازیی‌ بون نه‌ك‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬بۆ تاوتوێكردنی‌ سێ‌ پرسی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ بوه‌‪ ،‬ئه‌وانیش داهاتی‌ ئه‌و‬ ‫نه‌وته‌ی‌ كه‌ هه‌رێم له‌رێگه‌ی‌ توركیاوه‌و‬ ‫به‌كه‌شتی‌ ره‌وانه‌ی‌ بازاڕی‌ وزه‌ی‌ جیهانی‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬ئه‌و باس‌و خواس���انه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌ئێستادا له‌باره‌ی‌ پرسی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌وه‌ له‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌و جیه���ان ئاڵوگۆڕده‌كرێن‪،‬‬ ‫هاوكات پرسی‌ ئه‌و بارمته‌ توركیانه‌ی‌‬ ‫كه‌له‌الی���ه‌ن چه‌كداران���ی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‌‬ ‫ئیس�ل�امیه‌وه‌ (داع���ش) له‌عێ���راق‬ ‫ده‌ستگیركراون‪.‬‬ ‫س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزان���ی‌ له‌الی���ه‌ن‬

‫نێچیرڤ���ان بارزانیه‌وه‌ رۆژێك پێش���تر‬ ‫ئاماده‌كاری‌ بۆ كرا‪ ،‬كاتێك سه‌رله‌به‌یانی‌‬ ‫رۆژی‌ یه‌كش���ه‌ممه‌ به‌س���ه‌ردانێكی‌‬ ‫چاوه‌ڕواننه‌كراوو به‌فڕۆكه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت‬ ‫ده‌گاته‌ ئه‌سته‌نبوڵ‌و دیدارێكی‌ كورتی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ره‌ج���ه‌ب ته‌ی���ب ئ���ه‌ردۆگان‬ ‫ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬دوای‌ دیداره‌ك���ه‌ش‬ ‫راسته‌وخۆ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ هه‌ولێر‪.‬‬ ‫ئه‌م سه‌ردانه‌ی‌ بارزانی‌ له‌كاتێكدابو‬ ‫رۆژێك پێش���تر‪ ،‬وه‌فدێكی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م پێكهاتو له‌هه‌ری���ه‌ك له‌قوباد‬ ‫تاڵه‌بانی‌‪ ،‬جێگری‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‪،‬‬ ‫ئاش���تی‌ هه‌ورامی‌‪ ،‬وه‌زیری‌ س���امانه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان‪ ،‬رێباز محه‌مه‌د وه‌زیری‌‬ ‫دارایی‌‪ ،‬س���ه‌ردانی‌ هه‌مان واڵتی‌ كردو‬ ‫به‌پێی‌ وت���ه‌ی‌ تانه‌ر یه‌ڵ���دز‪ ،‬وه‌زیری‌‬ ‫وزه‌ی‌ توركیا مه‌به‌س���ت له‌و سه‌ردانه‌‬ ‫بۆ گۆڕینی‌ حس���ابه‌ بانكیه‌ كاتیه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م بوه‌ بۆ حس���ابی‌‬ ‫هه‌میشه‌یی‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جێگه‌ی‌ تێبینی���ه‌‪ ،‬له‌هه‌ردو‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌دا الیه‌نه‌ به‌ش���داربوه‌كانی‌‬ ‫وه‌فده‌كه‌ له‌هه‌رس���ێ‌ الیه‌ن���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیش���تمانی‌‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و پارتی‌‬ ‫دیموكرات���ی‌ كوردس���تان ب���ون‌و هیچ‬ ‫ئه‌ندامێك���ی‌ دو الیه‌ن���ه‌ ئیس�ل�امیه‌كه‌‬ ‫(یه‌كگرت���وو كۆم���ه‌ڵ) تێ���دا نه‌ب���و‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌م پێنج الیه‌نه‌ له‌ژێر ناوی‌‬ ‫"حكومه‌ت���ی‌ بنكه‌فراوان"‪ ،‬كابینه‌یه‌كی‌‬ ‫هاوبه‌شیان پێكهێناوه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ سه‌میر سه‌لیم‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ به‌گومانه‌وه‌ له‌و وه‌فده‌‬ ‫ده‌ڕوانێت‌و به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫وه‌فده‌كه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌ تایبه‌تمه‌ندی‌‬ ‫بێت ئه‌وه‌ ئاس���اییه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌ش���ێت‬ ‫به‌شێكی‌ سیاسیی‌ بێت‌و وه‌ك له‌رابردودا‬ ‫جۆرێ���ك له‌قۆرخی‌ سیاس���یی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ردو حزبه‌كه‌ی‌ پێش���وی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫به‌سه‌ره‌وه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌‪ ،‬بڕی���اره‌ وه‌فدێكی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌به‌ش���داری‌ هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو‬ ‫ع���ادل م���ورادو نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریم‪،‬‬ ‫ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ سه‌ردانی‌‬ ‫تاران بكه‌ن به‌مه‌به‌ستی‌ تاوتوێكردنی‌‬ ‫ئه‌و بارودۆخه‌ نوێیه‌ی‌ له‌عێراق‌و هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان هاتوه‌ته‌ ئاراوه‌‪ ،‬له‌سه‌رو‬ ‫هه‌موش���یانه‌وه‌ پرس���ی‌ دیاریكردن���ی‌‬ ‫كه‌س���ێك بۆ پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ كۆماری‌‬ ‫عێراق له‌الیه‌ن یه‌كێتیه‌وه‌‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫توێژه‌رێكی‌ سه‌نته‌ری‌ تۆژینه‌وه‌ی‌ "موشێ‌ دایان"ی ئیسرائیل بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫‪3‬‬

‫ئه‌گه‌ر بوێر نه‌بن‌و ئه‌م هه‌نگاو‌ه نه‌نێن هه‌رگیز سه‌ربه‌خۆیی به‌ده‌ستناهێنن‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‬

‫د‪.‬عوفره‌ بێنجۆ‪ ،‬پرۆفیسۆر‌و توێژه‌ری‬ ‫كارا له‌سه‌نته‌ری توێژینه‌وه‌ی (مۆشێ‬ ‫دایان) له‌ئیسرائیل بۆ توێژینه‌وه‌‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و پسپۆر‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌ی كورد‪ ،‬كه‌ خاوه‌نی‌ چه‌ند‬ ‫كتێبێكه‌ له‌سه‌ر كوردستان‌و عێراق‌و‬ ‫توركیا‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌میشه‌ ئیسرائیل به‌بوێر ناسراوه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت ئێوه‌ی كوردیش وه‌ك ئیسرائیل‬ ‫بوێربن له‌و خاڵه‌دا‪ ،‬چونكه‌ زۆرجار‬ ‫ترس كێشه‌ی گه‌وره‌تر دروست ده‌كات‪،‬‬ ‫پێویسته‌ كوردستان بوێریی زیاتری‬ ‫پێوه‌ دیاربێت"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ ل���ه‌م ئانوس���اته‌دا‬ ‫به‌رپرس���انی‌ ئیس���رائیل (وه‌ك سه‌رۆك‬ ‫پێرێ���زو لیبه‌رمان���ی‌ وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌)‬ ‫له‌لێدوانه‌كانیاندا ئاماژه‌ به‌س���ه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫كوردستان ده‌كه‌ن‪ ،‬مه‌سه‌له‌كه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌چییه‌وه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬عوف���ره‌‪ :‬ئه‌مه‌ رێكه‌وت نیه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌رپرسه‌ گرنگه‌كانی ئیسرائیل قسه‌یان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ كرد‪ ،‬به‌پێی خه‌ماڵندنی‬ ‫من به‌رپرس���انی ئێوه‌‪ ،‬وه‌ك س���ه‌رۆك‬ ‫بارزان���ی‌و س���ه‌رۆكی حكومه‌ته‌كه‌ت���ان‬ ‫داوایانلێك���ردون بۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌والیه‌ته‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مه‌ریكا جۆرێك له‌ریكالم‬ ‫بۆ ئ���ه‌و پرس���ه‌ بك���ه‌ن‌و له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫پاڵپش���تییان بۆ ئه‌م پرسه‌ نیشانبده‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ تاكه‌ پێشبینی من ئه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانی ئێ���وه‌ داوایانلێك���راوه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ سیاس���ه‌تمه‌داره‌كانی ئێمه‌ زۆر‬ ‫هه‌ستیارو هۆشیارن شتێك ناكه‌ن زیان‬ ‫به‌كوردس���تان بگات‪ .‬بینیشتان سه‌رۆك‬ ‫پێرێ���ز قس���ه‌ی له‌گ���ه‌ڵ ئۆبام���ا كردو‬ ‫لیبه‌رمان���ی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ش قس���ه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ كیری كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی ئیس���رائیل به‌ده‌نگ ئه‌و‬ ‫داواكاریه‌ی كورده‌وه‌ هاتوه‌؟‬ ‫د‪.‬عوف���ره‌‪ :‬م���ن ناتوان���م وه‌اڵمێكی‬ ‫فه‌رمیت پێبڵێم به‌ناوی ئیس���رائیله‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی ئاش���كرایه‌ هاوڕێیه‌تی‌و‬

‫په‌یوه‌ندیه‌كی دێرین له‌نێوان س���ه‌ركرد‌ه‬ ‫كورده‌كان‌و ئیس���رائیلدا هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫كڕین���ی نه‌وتی كوردس���تان ل���ه‌و ئان‌و‬ ‫س���اته‌دا ئاماژه‌یه‌ك���ی دیك���ه‌ی پته‌وی‬ ‫ئ���ه‌و په‌یوه‌ندیه‌ی نێوان ه���ه‌ردو الیه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئیس���رائیل له‌رێگ���ه‌ی كڕینی نه‌وتی‬ ‫كوردس���تان نامه‌یه‌كی ئاراسته‌ی جیهان‬ ‫كرد‪ ،‬كه‌ ئیسرائیل یارمه‌تی سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردستان ده‌دات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا نه‌وت كڕینه‌كه‌ سیاسی‌ بو‬ ‫یان پێویستییه‌كی‌ ئابوری‌؟‬ ‫د‪.‬عوفره‌‪ :‬ناكرێت بڵێین مه‌به‌س���ته‌كه‌‬ ‫به‌ته‌نها سیاس���ی بو‪ ،‬یان پێویستیه‌كی‬ ‫ئابوری‪ ،‬به‌اڵم زیاتر سیاس���ی بو چونكه‌‬ ‫دوای دو هه‌فته‌ كه‌س نه‌وتی كوردستانی‬ ‫نه‌ده‌ك���ڕی‪ ،‬بۆیه‌ ئیس���رائیل ئه‌و نه‌وت‬ ‫كڕینه‌ی گرته‌ ئه‌ستۆی خۆی‌و نامه‌یه‌كی‬ ‫ئاراس���ته‌ی جیه���ان كرد‪ ،‬ك���ه‌ ده‌بێت‬ ‫نه‌وت له‌كوردس���تان بكڕدرێت‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌بیرنه‌كه‌ین ئیسرائیل په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‌‬ ‫به‌غدا نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ بۆ ئیسرائیل ئاسانه‌ نه‌وت‬ ‫له‌كوردستان بكڕێت‪ .‬هه‌روه‌ها ئێمه‌ ده‌بێت‬ ‫قسه‌ له‌سه‌ر سێگۆشه‌ی ناوچه‌كه‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫كه‌ پێكهاتوه‌ له‌كوردو ئیسرائیل‌و توركیا‪،‬‬ ‫راسته‌ پێشتر په‌یوه‌ندیه‌كانی ئیسرائیل‌و‬ ‫توركیا گ���رژ بون‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌رژه‌وه‌ندیه‌‬ ‫نه‌وت���ی‌و ئابوری���ه‌كان پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خ���وازن‪ ،‬بۆی���ه‌ پێموای���ه‌ توركیاش‬ ‫رۆڵێكی گرنگی هه‌یه‌ له‌هاوكێش���ه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هه‌نگاوانه‌ی ك���ه‌ توركی���ا ناونی‬ ‫هه‌نگاوی زۆر پێش���كه‌وتوبون‪ ،‬كه‌ هیچ‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی جیهان به‌وش���ێوه‌ هه‌نگاوی‬ ‫نه‌ن���اوه‌ بۆ مه‌س���ه‌له‌ی س���ه‌ربه‌خۆیی‪،‬‬ ‫م���ن له‌ ‪ 2012‬له‌نوس���ینێكدا ئاماژه‌م بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ كرد كه‌ توركی���ا هۆكارێك ده‌بێت‬ ‫ب���ۆ له‌دایكبونی ده‌وڵه‌تی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌عێراق���دا‪ ،‬چه‌ند رۆژێ���ك له‌مه‌وبه‌ریش‬ ‫نوس���ه‌رێك له‌رۆژنامه‌ی سه‌باحی توركی‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌س���ه‌ربه‌خۆیی كوردستان‬ ‫نوس���یبوی‌و ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌ كردبو كه‌‬ ‫له‌‪ 2011‬له‌دانیش���تنه‌كان له‌گه‌ڵ سه‌رۆك‬ ‫بارزانی قس���ه‌یان له‌سه‌ر س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردس���تان كردوه‌‪ ،‬واتا توركیا ده‌مێكه‌‬ ‫ئ���ه‌و بڕی���اره‌ی داوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ریكا‬

‫بارزانی داوای‬ ‫له‌به‌رپرسانی‌ ئیسرائیل‬ ‫كردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌الی‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫جۆرێك له‌ریكالم بۆ‬ ‫پرسی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫بك ‌هن‌و له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫پاڵپشتییان بۆ ئه‌م‬ ‫پرسه‌ نیشانبده‌ن‬ ‫رێگریی له‌و كارو بیركردنه‌وه‌یه‌ی توركیا ئه‌وه‌ی ئیس���رائیل بۆ باشوری سودانی‬ ‫ده‌كات‪ .‬م���ن ده‌ڵێم توركی���اش له‌گه‌ڵ ك���ردوه‌‪ ،‬هیچ گومانێكی تێدا نیه‌ هه‌مان‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كوردس���تانه‌‪ ،‬تا راده‌یه‌ك شت بۆ كوردس���تانی عێراقیش ده‌كات‪،‬‬ ‫ئیسرائیل‌و كوردو تورك له‌ناوچه‌كه‌ زۆر به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر كورده‌كانی عێراق خۆیان‬ ‫شتیان له‌یه‌ك ده‌چێت‌و هاوبه‌شن‪.‬‬ ‫داوای بكه‌ن‪ .‬به‌اڵم ئێوه‌ له‌كوردس���تان‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ تۆ كێش���ه‌ی ئێرانت���ان هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام‬ ‫چاوپێكه‌وتن‌و په‌یوه‌ن���دی‌ له‌م ماوه‌یه‌دا ده‌ترس���ن له‌ئێ���ران‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌ دوای‬ ‫له‌نێوان به‌رپرس���انی‌ ئیسرائیل‌و كورددا پێداگریی نه‌ته‌نیاهۆو ئه‌وانی دی‪ ،‬ئێوه‌ی‬ ‫كورد هی���چ په‌رچه‌كردارێكتان نه‌بو‪ ،‬من‬ ‫هه‌بوه‌؟‬ ‫د‪.‬عوف���ره‌‪ :‬من ئ���اگاداری ئه‌مه‌ نیم‪ ،‬دڵنیام ترس���تان له‌ئێران ه���ۆكاری ئه‌و‬ ‫به‌اڵم به‌پێی ئام���اژه‌كان ده‌بێت دیداری كپبونه‌وه‌یه‌ی ئێوه‌ بو‪ .‬به‌اڵم من دڵنیام‬ ‫ئیس���رائیل له‌پشت په‌رده‌ زۆری كردوه‌و‬ ‫له‌و شێوه‌یه‌ هه‌بوبێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئیس���رائیل ئاماده‌یه‌ وه‌ك زۆرتریش ده‌كات‪ ،‬له‌هه‌موی گرنگتر ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ یارمه‌تی‌ باش���وری‌ سودانی‌ دا بۆ كه‌ پاڵپشتیی ئیسرائیل له‌پشت په‌رده‌وه‌‬ ‫جیابونه‌وه‌و س���ه‌ربه‌خۆیی‌ به‌هه‌مانشێوه‌ بێت‪ ،‬پێموایه‌ هه‌ردوالش ئه‌وه‌ به‌په‌سه‌ند‬ ‫كۆمه‌ك���ی‌ كوردس���تان ب���كات ب���ۆ ده‌زانن‪ .‬سه‌باره‌ت ئه‌وه‌ی ئه‌م دواییه‌ش‬ ‫داعش‌و روداوه‌كان���ی ئه‌مدواییه‌ی عێراق‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌؟‬ ‫د‪.‬عوفره‌‪ :‬بێگومان‪ ،‬ده‌مێكه‌ من قسه‌م وایكرد هه‌ردوال هه‌نگاوی به‌ئاش���كرایان‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ كردوه‌‪ ،‬من گوتومه‌ ناو ئه‌وه‌ لێدوانه‌ ئاشكراكانی به‌رپرسانی‬

‫ئیسرائیلی لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئه‌م لێدوانانه‌ی‌ به‌رپرسان ‌ی‬ ‫ئیس���رائیل زیان به‌ك���ورد ناگه‌یه‌نن كه‌‬ ‫چوارده‌وری‌ دوژمنانی‌ ئیس���رائیله‌ وه‌ك‬ ‫عه‌ره‌ب‌و ئێران؟‬ ‫د‪.‬عوفره‌‪ :‬من پێموانیه‌ چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا پێیناخۆش بێ���ت ئه‌وه‌ باش‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ندێ���ك واڵتی دیكه‌ی‬ ‫ناوچه‌كه‌ وه‌ك سعودیه‌و قه‌ته‌رو واڵتانی‬ ‫دیك���ه‌ی كه‌نداو كه‌ هیچیان نیه‌ به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌كورد‪ ،‬كه‌وات���ه‌ كاریگه‌ریی نه‌رێیانه‌ی‬ ‫نابێت‪ .‬هه‌روه‌ها هه‌میش���ه‌ ئیس���رائیل‬ ‫به‌بوێر ناسراوه‌‪ ،‬ده‌بێت ئێوه‌ی كوردیش‬ ‫وه‌ك ئیس���رائیل بوێرب���ن ل���ه‌و خاڵه‌دا‪،‬‬ ‫چونكه‌ زۆرجار ترس كێش���ه‌ی گه‌وره‌تر‬ ‫دروس���ت ده‌كات‪ ،‬پێویس���ته‌ كوردستان‬ ‫بوێریی زیاتری پێوه‌ دیاربێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا ك���ورد س���ه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫رابگه‌یه‌نێت مه‌ترسی‌ له‌سه‌ره‌؟‬ ‫د‪.‬عوفره‌‪ :‬به‌ڵێ مه‌ترسی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بوێرنه‌بن‌و ئه‌م هه‌ن���گاوه‌ نه‌نێن‬ ‫هه‌رگیز س���ه‌ربه‌خۆیی به‌ده‌س���تناهێنن‪،‬‬ ‫وه‌ك���و ده‌گوترێ ئ���ه‌م په‌نجه‌ره‌یه‌ هه‌ر‬ ‫ده‌بێت بكرێته‌وه‌‪ .‬له‌ئێستاش���دا كاته‌كه‌‬ ‫زۆر گرنگ‌و گونجاوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی كورد ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌ بنێت‪ ،‬من پێموانی ‌ه له‌ئێس���تادا‬ ‫نه‌یاره‌كانی ئه‌م هه‌نگاوه‌ زۆربن‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫داعش رویكردۆته‌ دژایه‌تی به‌غداو شیعه‌و‬ ‫داعش به‌شیعه‌و به‌غدا سه‌رقاڵه‌‪ .‬توركیا‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر سه‌داس���ه‌د نه‌بێت‪ ،‬س���ه‌دا ‪90‬‬ ‫له‌گه‌ڵتانه‌‪ .‬روس���یا له‌گه‌ڵتانه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ئێرانیش ئێران تاكه‌ واڵته‌ كه‌ پێویسته‌‬ ‫تا ئه‌ندازه‌ی���ه‌ك كاری له‌س���ه‌ربكرێت‌و‬ ‫هه‌وڵ���ی له‌گه‌ڵ بدرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێموانیه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر س���ه‌ربه‌خۆیی رابگه‌یه‌نن ئێران‬ ‫ش���ه‌ڕتان له‌دژ رابگه‌یه‌نێت‪ .‬كه‌واته‌ كێ‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌ مه‌ترسیه‌؟ سه‌باره‌ت به‌واڵته‌‬ ‫عه‌ره‌بیه‌كانی���ش له‌ئێس���تادا هه‌موی���ان‬ ‫په‌رتوباڵون‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌و ده‌ستی به‌كاڵوی‬ ‫خۆی���ه‌وه‌ گرتوه‌‪ .‬س���ه‌یركه‌ كه‌س���یان‬ ‫به‌الیه‌وه‌ گرنگ نیه‌ ئێس���تا چی له‌غه‌زه‌‬ ‫روده‌دات‪ .‬ئیدی س���ه‌باره‌ت به‌كورد هه‌ر‬ ‫ده‌نگیان نابێت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش له‌بیر مه‌كه‌ن‬ ‫ئێ���وه‌ په‌یوه‌ندی چاكت���ان له‌گه‌ڵ چه‌ند‬

‫واڵتێك���ی عه‌ره‌ب���ی ناوچه‌ك���ه‌ هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش پرس���یاری ئه‌وه‌یان لێبكه‌ بڵێ‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی ش���یعیتان به‌الوه‌ په‌سه‌نده‌‬ ‫یان ده‌وڵه‌تێكی كورد‪ ،‬ده‌وڵه‌تی كوردی‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرن‪ ،‬دوپاتی ده‌كه‌مه‌وه‌و ده‌ڵێم‬ ‫كاته‌ك���ه‌ زۆر زۆر گونج���اوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێوه‌ هه‌نگاوی سه‌ربه‌خۆیی بنێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بێت له‌نێوخۆشتاندا یه‌كڕیزو یه‌كڕا بن‪.‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی مه‌ترسیش هیچ هه‌نگاوێك بێ‬ ‫مه‌ترسی نیه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌نگاوی له‌و شێوه‌یه‌‬ ‫ده‌بێ���ت بوێران���ه‌ كاری له‌س���ه‌ر بكرێت‬ ‫ئه‌گینا هه‌رگیز نایه‌ته‌دی‪ ،‬ئێوه‌ سه‌یری‬ ‫ئیس���رائیل بكه‌ن‪ ،‬به‌رده‌وام مه‌ترس���ی‬ ‫له‌سه‌ربوه‌و كۆڵی نه‌داوه‌‪ .‬ئێوه‌ش ده‌بێت‬ ‫له‌و مه‌ترسیه‌ الوه‌كیانه‌ سڵنه‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تا چه‌ند راسته‌ كیری‌ وه‌زیری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا هۆش���داریی‌ داوه‌ته‌‬ ‫بارزانی‌‌و س���ه‌ركرده‌كانی‌ ك���ورد له‌وه‌ی‌‬ ‫له‌عێراق جیانه‌بنه‌وه‌؟‬ ‫د‪.‬عوف���ره‌‪ :‬ئ���ه‌و ره‌نگ���ه‌ وا قس���ه‌ی‬ ‫كردبێت‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی ئه‌وه‌ی له‌ناوچه‌كه‌‬ ‫روده‌دات‌و ئ���ه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ داعش رویدا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ك���ه‌ ده‌بین���ی عێ���راق پارچه‌‬ ‫پارچه‌ ب���وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان به‌ره‌به‌ره‌‬ ‫له‌وه‌ی كه‌ گوتویانه‌ پاش���گه‌زده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌یادمه‌ك���ه‌ پێش چه‌ند رۆژێك‬ ‫س���ه‌رۆك مه‌س���عود بارزانی گوتی واڵته‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان���ی ئه‌مه‌ری���كا هاوكاری���ی‬ ‫جیابونه‌وه‌و س���ه‌ربه‌خۆیی ناكات به‌اڵم‬ ‫دژیش���ی نیه‌‪ .‬هه‌م���و ئه‌گه‌ره‌كانیش من‬ ‫پێموایه‌ ئه‌گه‌ر س���ه‌ربه‌خۆیی رابگه‌یه‌نن‬ ‫ئه‌مه‌ریكا كاردان���ه‌وه‌ی نه‌رێیانه‌ی نابێت‬ ‫هیچت���ان به‌رانبه‌ر ن���اكات‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫بتانه‌وێت وه‌ك باشوی سودان به‌ئاشكرا‬ ‫پش���تگیریتان بكات ئ���ه‌وه‌ ئه‌مه‌ریكا وا‬ ‫ن���اكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر دژایه‌تیتان نه‌كات‬ ‫ئه‌وه‌ باش���ه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم ده‌رئه‌نجام ده‌بێت‬ ‫بێته‌ س���ه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ كه‌ سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردس���تان باش���تره‌ له‌داعش‪ ،‬باشتره‌‬ ‫له‌ده‌وڵه‌تێكی ش���یعه‌‪ ،‬باشتره‌ له‌مالیكی‬ ‫كه‌ هیچ كێشه‌یه‌كی بۆ چاره‌سه‌ناكرێت‌و‬ ‫كێش���ه‌كان ئاڵۆزتر ده‌كات‪ .‬بۆیه‌ ده‌ڵێم‬ ‫هه‌م���و ده‌رهاویش���ته‌كان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ئێوه‌ی كورده‌ ئیدی ئێوه‌و بوێریتان‪.‬‬

‫ك ‌ێ ده‌بێت به‌سه‌رۆك؟‬

‫به‌رهه‌م‌و نه‌جمه‌دین‌ له‌كێبڕكێدان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫دوای‌ دو رۆژ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وام ‌ی‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‪ ،‬سه‌ره‌نجام یه‌كێتی‌‬ ‫نه‌گه‌یشتنه‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌ته‌وافوق كه‌سێك‬ ‫بۆ پۆستی‌ سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‬ ‫یه‌كالبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬وا بڕیاره‌ ئه‌مڕۆ ‪7/15‬‬ ‫ئه‌و پرسه‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ مه‌كته‌ب‬ ‫سیاسیدا به‌ده‌نگدان یه‌كالیی‌ بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‪،‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی‌ چاره‌نوسس���از ده‌بێ���ت‬ ‫بۆ یه‌كێتی‌‪ ،‬كه‌ چاره‌نوس���ی‌ س���ه‌ركرده‌‬ ‫ركه‌به‌ره‌كانی‌ ئ���ه‌و حزبه‌ی‌ تێدا ده‌خرێت‬ ‫به‌الیه‌كدا‪ ،‬ملمالنێ‌ له‌س���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫بون به‌"س���ه‌رۆك كۆمار" له‌ناو یه‌كێتیدا‬ ‫له‌نێوان د‪.‬نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریم‌و د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫س���اڵح له‌وپه‌ڕیدایه‌‪ ،‬باڵی‌ ده‌ستڕۆیشتوی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ د‪.‬نه‌جمه‌دی���ن بۆ ئه‌و پۆس���ته‌‬ ‫به‌ش���یاو ده‌زان���ن‌و به‌ش���ێك له‌مه‌كته‌ب‬ ‫سیاس���ی‌ یه‌كێتی���ش پش���تیوانی‌ ل���ه‌‬ ‫د‪.‬به‌رهه‌م ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم بۆ گه‌یشتن به‌و‬ ‫پۆس���ته‌‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌و چه‌ندین به‌ربه‌ستیان‬ ‫له‌به‌رده‌مدای���ه‌‪ ،‬د‪.‬نه‌جمه‌دی���ن روبه‌ڕوی‌‬ ‫ڤیتۆی‌ بارزان���ی‌ ده‌بێته‌وه‌و د‪.‬به‌رهه‌میش‬ ‫روبه‌ڕوی‌ ڤیتۆی‌ هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ د‪.‬فوئاد مه‌عس���وم‬ ‫كاندیدێكی‌ دیكه‌ی‌ یه‌كێتییه‌ بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫ئه‌و پۆس���ته‌‌و پێده‌چێت ئه‌م ملمالنێیه‌ش‬ ‫شانس���ی‌ ئه‌و بۆ وه‌رگرتنی‌ ئه‌و پۆس���ته‌‬ ‫زیاتر به‌رزبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫كێ‌ ده‌بێت به‌سه‌رۆك؟ ئه‌مه‌ پرسیاره‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كه‌یه‌‪.‬‬

‫س���ه‌ره‌نجام قوباد تاڵه‌بانی‌ بۆ پۆس���ت ‌ی‬ ‫جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان یه‌كالیی‌ كرایه‌وه‌‪ ،‬گه‌یشتن به‌و‬ ‫ئه‌نجامه‌‪ ،‬كات‌و كۆبونه‌وه‌ی‌ پڕ له‌مشتومڕ‌و‬ ‫قسه‌ی‌ توندو ته‌نانه‌ت زبریشی‌ ویست‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئ���اگادار به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د ك���ه‌ "ب���ۆ یه‌كێتی‌ گه‌یش���تنه‌‬ ‫ته‌وافوق باش���تره‌ تا هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن له‌پرس���ێكی‌ وادا كاردانه‌وه‌و‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ نه‌خ���وازراوی‌ لێبكه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌وپێیه‌ی‌ ئه‌مه‌ یه‌كه‌مینجاره‌ پرس���ێكی‌‬ ‫له‌وش���ێوه‌یه‌ به‌ده‌نگدان له‌ن���او یه‌كێتیدا‬ ‫یه‌كالییبكرێته‌وه‌‌و ئێستا زۆربه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌ له‌گه‌ڵ‌ هێ���رۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌ددایه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد‪ ،‬كه‌‬ ‫"بۆ نمونه‌ ئه‌گه‌ر ده‌نگدان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫د‪.‬به‌ره���ه‌م نه‌بێ���ت‪ ،‬چ���ۆن كاردانه‌وه‌و‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ نابێ���ت ك���ه‌ ئێس���تا له‌ناو‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی���دا خاوه‌نی‌ بڕیار‬ ‫نیه‌و له‌حكومه‌تیشدا هیچ پۆستێكی‌ نیه‌؟‬ ‫ئایا ئه‌وه‌ش���ی‌ پێڕه‌وا نابینرێت كه‌ وه‌ك‬ ‫سه‌رۆك كۆمار بچێته‌ به‌غدا"‪.‬‬

‫به‌رهه‌م‪ ..‬ده‌ره‌وه‌ پشتیوانیه‌تی‌‌و‬ ‫ناوخۆ دژیه‌تی‌‬ ‫د‪.‬به‌رهه‌م ساڵحی‌ ته‌مه‌ن ‪ 54‬ساڵ‌‪ ،‬كه‌‬ ‫زۆرێك له‌چاودێران به‌كه‌سێكی‌ شایسته‌ی‌‬ ‫ده‌زانن بۆ وه‌رگرتنی‌ ئه‌و پۆسته‌‪ ،‬ماوه‌ی‌‬ ‫زیاتر له‌س���اڵێكه‌ له‌گه‌ڵ‌ زۆرێك له‌بڕیارو‬ ‫سیاس���ه‌ته‌كانی‌ یه‌كێتیدا نییه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫وه‌ك ناڕه‌زای���ی‌ ده‌ربڕی���ن به‌رانب���ه‌ر به‌و‬ ‫سیاسه‌تانه‌ش ده‌ستی‌ له‌پۆستی‌ جێگری‌‬ ‫س���كرتێری‌ دوه‌می‌ یه‌كێتی‌ كێش���ایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێستا ئه‌م‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د وه‌ك‬ ‫ته‌وافوق یان هه‌ڵبژاردن؟‬ ‫یه‌كالكردن���ه‌وه‌ی‌ كاندی���د بۆ پۆس���ت ‌ه دو جه‌مسه‌ری‌ زۆر دور له‌یه‌ك ده‌رده‌كه‌ون‪،‬‬ ‫گرنگه‌كان له‌نێو یه‌كێتیدا‪ ،‬پرۆس���ه‌یه‌كی‌ به‌رهه‌م ئه‌وه‌نده‌ی‌ كه‌ پش���تیوانی‌ پارتی‌‌و‬ ‫قورس‌و دژواره‌‪ ،‬پێش���تر زۆری‌ خایاند تا الیه‌نه‌كان���ی‌ دیك���ه‌ی‌ عێ���راق‌و ته‌نانه‌ت‬

‫ ‬

‫ ‬

‫ئه‌و پۆسته‌ ده‌درێت ئه‌گه‌ر د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫له‌ده‌نگدانی‌ ئه‌مڕۆدا‬ ‫به‌هه‌مو كورد نه‌ك‬ ‫ته‌نها هه‌ر به‌یه‌كێتی‌‪ ،‬ده‌رنه‌چێت‌و واز‬ ‫له‌یه‌كێتی‌ بهێنێت‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌پێویسته‌‬ ‫ئه‌وا ناتوانێت بڵێت‬ ‫ره‌چاوی‌ خواستی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌ وازمهێنا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫خوازیاری‌ چاكسازیی‌‌‬ ‫دیكه‌ بكا‌و ناكرێت‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ بارزانی‌‌و بوم‪ ،‬پێیده‌ڵێن‬ ‫پارتی‌ هه‌روا به‌ئاسان ‌ی له‌به‌رئه‌وه‌ وازیهێنا كه‌‬ ‫نه‌كرا به‌سه‌رۆك كۆمار‬ ‫نادیده‌ بگرێت‬ ‫توركیا‌و ئه‌مه‌ریكاش���ی‌ بۆ وه‌رگرتنی‌ ئه‌و‬ ‫پۆسته‌ مسۆگه‌ركردوه‌‪ ،‬له‌ناوخۆی‌ یه‌كێتیدا‬ ‫پشتگیرییه‌ی‌ هاوشێوه‌ی‌ لێناكرێت‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ پێشتر تا مه‌س���ه‌له‌ی‌ قوباد تاڵه‌بانی‌‬ ‫یه‌كالكرایه‌وه‌‪ ،‬باس���ی‌ د‪.‬نه‌جمه‌دین‌و هیچ‬ ‫كه‌س���ێكی‌ تر له‌ئارادا نه‌بو بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫پۆستی‌ سه‌رۆك كۆمار‪ ،‬د‪.‬به‌رهه‌میش بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ره‌زامه‌ندی‌ ئ���ه‌وان بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫پۆستی‌ س���ه‌رۆك كۆمار مسۆگه‌ر بكات‪،‬‬ ‫پش���تیوان ‌ی له‌قوباد كرد له‌به‌رامبه‌ر حاكم‬ ‫قادردا ب���ۆ ب���ون به‌جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌‬

‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ حاكم زیاتر‬ ‫لێیه‌وه‌ نزیكب���و‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ كۆتاییهێنان‬ ‫به‌و پرس���ه‌‪ ،‬د‪.‬نه‌جمه‌دی���ن هێنرایه‌ ناو‬ ‫ناوانه‌وه‌ بۆ وه‌رگرتنی‌ پۆس���تی‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆمارو ئێستا باسی‌ د‪.‬فوئادیش ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر د‪.‬به‌رهه‌میش له‌ده‌نگدانی‌ ئه‌مڕۆدا‬ ‫ده‌رنه‌چێت‌و دواتر واز له‌یه‌كێتی‌ بهێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ناتوانێت وه‌ك پێشتر بڵێت وازمهێنا‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ خوازی���اری‌ چاكس���ازیی‌‌و‬ ‫گۆڕان���كاری‌ ب���وم له‌ناو یه‌كێتی���دا‪ ،‬ئیتر‬ ‫ئه‌وان ده‌ڵێن له‌به‌رئه‌وه‌ وازیهێنا كه‌ نه‌كرا‬ ‫به‌سه‌رۆك كۆمار‪.‬‬

‫د‪.‬نه‌جمه‌دین‪ ..‬ده‌بێت‌و نابێت‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌ د‪.‬به‌رهه‌م���ه‌وه‌‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫باڵی‌ ده‌ستڕۆیش���توی‌ یه‌كێتی‌ پێیانوایه‌‬ ‫گه‌ر به‌پش���تیوانی‌ پارتی‌‌و بارزانی‌ بچێته‌‬ ‫به‌غداو ببێته‌ سه‌رۆك كۆمار‪ ،‬ئه‌وا له‌بری‌‬ ‫كاركردن به‌خواستی‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬زیاتر له‌ژێر‬ ‫كاریگه‌ریی‌ بارزانی‌و سیاسه‌ته‌كانی‌ ئه‌ودا‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬د‪.‬نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریمی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 65‬س���اڵ‌‪ ،‬خاڵی‌ پێچه‌وانه‌ی‌ د‪.‬به‌رهه‌مه‌‬ ‫له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی���دا له‌گه‌ڵ‌‬ ‫بارزان���ی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ متمانه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌شیان پێیه‌تی‌ كه‌ ده‌چێته‌ پۆستێكی‌‬ ‫وا هه‌ستیاره‌وه‌‪ ،‬له‌و پێگه‌یه‌و له‌پایته‌ختی‌‬ ‫عێراق���ه‌وه‌ هه‌وڵ���ی‌ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نادات‪.‬‬ ‫ئێس���تا مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و پرس���ه‌‪ ،‬دو بی���روڕان‪،‬‬ ‫به‌شێكیان له‌گه‌ڵ‌ د‪.‬به‌رهه‌من‌و به‌شێكی‌‬ ‫دیكه‌ش���یان د‪.‬نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریمی���ان‬ ‫پێباشه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ له‌كه‌ركوكدا زۆری‌ بۆ‬ ‫یه‌كێتی‌ كردو له‌هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مجاره‌شدا‬ ‫یه‌كێك بو ل���ه‌و كاراكته‌رانه‌ی‌ كه‌ توانی‌‬ ‫پارسه‌نگی‌ الری‌ یه‌كێتی‌ راستبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو‬ ‫ش���انازی‌ خوش���كی‌‌و حه‌مه‌ س���ابیری‌‬ ‫هاوسه‌ری‌ ش���ێلگیرانه‌ دژایه‌تی‌ به‌رهه‌م‬ ‫س���اڵح ده‌كه‌ن‌و لێبڕاوان���ه‌ كار بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن د‪.‬نه‌جمه‌دی���ن ببێته‌ س���ه‌رۆك‬ ‫كۆم���ار‪ ،‬ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ یه‌كێت���ی‌‌و له‌نێو‬ ‫ماڵ���ی‌ كوردیدا روبه‌ڕوی‌ ئاس���ته‌نگێكی‌‬ ‫گه‌وره‌ ده‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ وه‌ك‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كه‌ ده‌ڵێت "بارزانی‌‬ ‫به‌هی���چ جۆرێك نایه‌ڵێ���ت د‪.‬نه‌جمه‌دین‬ ‫ببێت به‌سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق"‪.‬‬ ‫له‌كوردس���تاندا زۆر جه‌غ���ت ل���ه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌ كه‌ دانانی‌ پۆس���تی‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆم���اری‌ عێ���راق‪ ،‬ته‌نه���ا په‌یوه‌ن���دی‌‬ ‫به‌هێزێكی‌ دیاریك���راوه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬چونكه‌‬

‫ئ���ه‌و پۆس���ته‌ ده‌درێت به‌هه‌م���و كورد‬ ‫ن���ه‌ك ته‌نها هه‌ر به‌یه‌كێت���ی‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫پێویس���ته‌ یه‌كێتیش له‌دانانی‌ كه‌س���ێك‬ ‫بۆ پۆس���تێكی‌ وه‌هادا بیر له‌وه‌ بكاته‌وه‌‬ ‫ره‌چاوی‌ خواس���تی‌ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ بكا‌و ناكرێت هه‌ڵوێس���تی‌ بارزانی‌‌و‬ ‫پارتی‌ هه‌روا به‌ئاسانی‌ نادیده‌ بگرێت‪.‬‬ ‫ئێران‌و یه‌كێتی‌‪ ..‬په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫ستراتیجیی‬ ‫له‌گه‌مه‌ی‌ ك���ێ‌ ده‌بێت به‌س���ه‌رۆكدا‪،‬‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران‪ ،‬قسه‌ی‌ "هه‌وه‌ڵ‌‌و‬ ‫ئه‌خی���ر" ده‌كات‪ ،‬به‌ب���ێ‌ ره‌زامه‌ن���دی‌‬ ‫ئێرانی���ه‌كان ك���ه‌س نابێت به‌س���ه‌رۆك‪،‬‬ ‫ئێرانیه‌كان زۆر مه‌به‌س���تیانه‌ كه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫به‌م هێزو توانایه‌ی‌ ئێستایه‌وه‌ بهێڵنه‌وه‌‌و‬ ‫به‌درێژای���ی‌ چه‌ن���د مانگ���ی‌ راب���ردوش‬ ‫له‌س���ه‌ر خه‌ت بون بۆ ئه‌وه‌ی‌ سه‌ركرده‌‬ ‫ناكۆكه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ له‌یه‌ك نزیكبخه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ له‌دی���دی‌ ئێران���ه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێتی‌‬ ‫به‌درێژایی‌ سااڵنی‌ رابردو په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫توندوتۆڵیان له‌گه‌ڵ‌ ش���یعه‌كان هه‌بوه‌‌و‬ ‫نایانه‌وێت به‌الوازبونی‌ یه‌كێتی‌‌و تێكچونی‌‬ ‫بااڵنس���ی‌ هێز له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی‌ ش���یعه‌و ئێ���ران‬ ‫بكه‌وێت���ه‌ مه‌ترس���یه‌وه‌‌و هاوپه‌یمانێكی‌‬ ‫جێمتمانه‌ی���ان له‌كیس بچێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌م ساته‌وه‌خته‌ دژواره‌دا كه‌ شیعه‌كانی‌‬ ‫عێراق‌و ناوچه‌كه‌شی‌ تێكه‌وتوه‌‪ ،‬چاویان‬ ‫له‌س���ه‌ر یه‌كێتییه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان به‌یه‌كج���اری‌ ب���ۆ نێو ئه‌و‬ ‫مانۆڕه‌ هه‌ڵنه‌خلیس���كێت ك���ه‌ بارزانی‌‬ ‫ل���ه‌دژی‌ حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ن���دی‌ به‌غ���دا‬ ‫ده‌یكات‪ ،‬له‌چوارچێوه‌ی توندوتۆڵكردنی‌‬ ‫ئه‌م په‌یوه‌ندییانه‌شدا‪ ،‬وا بڕیاره‌ له‌چه‌ند‬ ‫رۆژی‌ داهات���ودا‪ ،‬وه‌فدێك���ی‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬ ‫سه‌ردانی‌ تاران بكات‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫د‪.‬محه‌مه‌د كیانی‪ :‬له‌كوردستان كوێخایه‌تی‌ هه‌یه‌و مه‌سعود بارزانیش كوێخایه‌‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬

‫د‪ .‬محه‌مه‌د كیانی‌ هه‌ڵسوڕاوی‌ دیاری‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫خولی‌ پێشوی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق‪ ،‬له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "به‌ڕای‌‬ ‫من دكتۆر نه‌جمه‌دین سه‌ركه‌وتوبوه‌‬ ‫له‌كاره‌كانی‌ له‌كه‌ركوك‪ ،‬به‌اڵم بۆ پارتی‌‬ ‫هه‌زمكردنی‌ ره‌نگه‌ قورس بێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬نزیكه‌ی‌ ساڵێك تێپه‌ڕ ده‌كات‬ ‫به‌س����ه‌ر خول����ی‌ چواره‌م����ی‌ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫هه‌ڵس����ه‌نگاندنی‌ ئێوه‌ بۆئ����ه‌م خوله‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مان چۆنه‌ به‌تایبه‌تی‌ كه‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مان له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌؟‬ ‫د‪.‬كیانی‌‪ :‬بونی‌ گ����ۆڕان له‌په‌رله‌ماندا‬ ‫ئه‌زمونێك����ی‌ نوێیه‌ به‌حوكم����ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئه‌زمونێك����ی‌ نوێیه‌‪ ،‬له‌راستیش����دا‬ ‫ئه‌ندامانی‌ په‌رله‌مانی‌ گۆڕان هیچ كامیان‬ ‫شاره‌زاییه‌كی‌ پێش����وتریان نییه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫توش����ی‌ هه‌ندێك كێش����ه‌و گرفت ده‌بن‪،‬‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتیش ئه‌زمونێك����ی‌ زۆری‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ چ����ۆن بتوانێ����ت ته‌حه‌كوم‬ ‫به‌په‌رله‌م����ان ب����كات‌و به‌كاریبێنێ����ت‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ تایبه‌تی‌ ده‌سه‌اڵتدا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ گۆڕان توشی‌ ئیشكاالت‬ ‫ده‌بن‪ ،‬بۆ نمونه‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌رابردو سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران����ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان كردی‌‬ ‫نمونه‌یه‌كی‌ جوان نه‌بو‪ ،‬كه‌ به‌م شێوه‌یه‌‬ ‫ره‌فت����اری‌ كرد له‌گ����ه‌ڵ په‌رله‌مانتاران‪،‬‬ ‫چونكه‌ په‌رله‌مان شوێنی‌ لێپێچینه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ده‌س����ه‌اڵتی‌ جێبه‌جێك����ردن‪ ،‬بۆی����ه‌‬ ‫نه‌ده‌بوایه‌ ئه‌م ره‌فتاره‌ی‌ سه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫به‌م ش����ێوه‌یه‌ به‌س����ه‌ریاندا تێپه‌ربوایه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا رێگ����ه‌دان ب����ه‌وه‌ی‌ وه‌زیری‌‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كان له‌په‌رله‌مان نرخی‌‬ ‫به‌نزین دیاری‌ بكات له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ چه‌ند‬ ‫بازرگانێك����ی‌ جه‌نگ ئ����ه‌وه‌ش جێگه‌ی‌‬ ‫ره‌خنه‌ی����ه‌ له‌په‌رله‌مانتاران����ی‌ گ����ۆڕان‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان كه‌ گۆڕانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بازرگانه‌كانی‌ جه‌نگ كێن؟‬

‫د‪.‬كیانی‌‪ :‬ئه‌وانه‌ن كه‌ مه‌رجی‌ هێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌نزی����ن داده‌نێن‪ ،‬ئه‌وان����ه‌ن كه‌ توانای‌‬ ‫خه‌زنكردنی‌ ‪ 30‬ملی����ۆن لیتر به‌نزینیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌س����انه‌ن ك����ه‌ له‌جه‌رگه‌ی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتن‪ ،‬كێش����ه‌ی‌ ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫سیاسه‌ت‌و بازرگانیمان تێكه‌ڵ به‌یه‌كتر‬ ‫ك����ردوه‌‪ ،‬له‌هه‌ر جێگایه‌ك سیاس����ه‌ت‌و‬ ‫بازرگانی‌ تێكه‌ڵ كران گه‌نده‌ڵیی‌ دروست‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وه‌ك����و بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫هه‌ستناكه‌ن توڕه‌یی‌‌و ره‌خنه‌یه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫جه‌ماوه‌ری����ی‌ له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و بێده‌نگیه‌و‬ ‫بێهه‌ڵوێستیه‌ی‌ ئێوه‌ هه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬كیان����ی‌‪ :‬به‌ڵ����ێ‌ ناڕه‌زایه‌تی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ناڕه‌زایه‌تیه‌كه‌ش ئه‌و بارودۆخه‌ ناله‌باره‌ی‌‬ ‫سیاسی‌‌و ئابوریه‌یه‌‪ ،‬كه‌ به‌سه‌ر هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان هاتوه‌‪ ،‬ئه‌م ناڕه‌زایه‌تیه‌ش‬ ‫زیاتر به‌سه‌ر گۆڕاندا شكاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫خه‌ڵك هه‌میشه‌ بێزاربوه‌ له‌ده‌سه‌اڵت‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مڕۆش گۆڕان به‌شێكه‌ له‌و ده‌سه‌اڵته‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌راس����تیدا ئێمه‌ی‌ گۆڕان كاتێك‬ ‫به‌ش����داریمانكرد له‌حكوم����ه‌ت‪ ،‬هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان توش����ی‌ ته‌نگه‌ژه‌یه‌ك����ی‌‬ ‫ئابوری‌‌و سیاسی‌ هات‪ ،‬له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫عێراق‌و داعش‌و نه‌هاتنی‌ موچه‌ له‌به‌غدا‪،‬‬ ‫ئه‌مان����ه‌ هه‌م����وی‌ ناڕه‌زایه‌ت����ی خه‌ڵكی‌‬ ‫لێكه‌وتۆته‌وه‌و خه‌ڵكیش حه‌قی‌ خۆیه‌تی‌‬ ‫توڕه‌بێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم حه‌ق نییه‌ توڕه‌ییه‌كه‌‬ ‫بش����كێنێته‌وه‌ به‌س����ه‌ر گۆڕان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫مه‌س����ه‌له‌كه‌ په‌یوه‌ندی‌ ب����ه‌و ته‌نگه‌ژه‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و ئابوری����ه‌وه‌ هه‌ی����ه‌ نه‌وه‌كو‬ ‫به‌گۆڕان‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پێتوانییه‌ به‌ه����ۆی‌ نه‌بونی‌‬ ‫ئالیه‌تێك ب����ۆ كاركردن����ی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬به‌نه‌مانی‌ نه‌وش����یروان مسته‌فا‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان به‌هه‌م����ان ده‌ردی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ نیش����تیمانی‌ كوردس����تان‬ ‫ده‌چێت؟‬ ‫د‪.‬كیانی‌‪ :‬له‌راستیدا نه‌مانی‌ نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا له‌ئێس����تادا خه‌ته‌ره‌ بۆ گۆڕان‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ تا ئێستا بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ئالیه‌تێك����ی‌ نییه‌‪ ،‬بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌دوای‌‬

‫نه‌مانی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫مه‌ترسیداره‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫دوای‌ ئه‌و ئالیه‌تێك‬ ‫نییه‌ بۆ كاركردن‬ ‫له‌ناو گۆڕاندا‬ ‫د‪.‬محه‌مه‌د كیانی‌‬ ‫نه‌مانی‌ نه‌وشیروان كاری‌ له‌سه‌ر بكات‪،‬‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی����ه‌ به‌رده‌وام‬ ‫بێ����ت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ئێم����ه‌ ئالیه‌تێكمان‬ ‫هه‌بێ����ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر كاك نه‌وش����یروان هه‌ر‬ ‫ش����تێكی‌ به‌س����ه‌رهات‪ ،‬به‌اڵم دوارۆژی‌‬ ‫گۆڕان نه‌فه‌وتێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تا چه‌ن����د له‌ئه‌دای‌ كاركردنی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران����ی‌ فراكس����یۆنی‌ گ����ۆڕان‬ ‫رازیت؟‬ ‫د‪.‬كیانی‌‪ :‬من رازی نییم له‌كاره‌كانیان‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ ده‌بێ����ت ئه‌دایه‌كی‌ تریان‬ ‫هه‌بێ����ت په‌یوه‌ندی����ان به‌خه‌ڵك����ه‌وه‌‬ ‫جیاوازبێ����ت‪ ،‬به‌ڕاس����تی‌ ده‌بێ����ت بچنه‌‬ ‫ن����او خه‌ڵكه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم م����ن ئه‌وه‌یان‬ ‫لێنابینیم‪ ،‬به‌راستی‌ ئه‌مه‌ش خه‌ته‌رێكه‌‬ ‫له‌عه‌مه‌لیه‌و كاری‌ گۆڕان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان‬ ‫ده‌بێت ل����ه‌وه‌ تێبگه‌ن كه‌ ئه‌وان موڵكی‌‬ ‫خه‌ڵك‌و موڵك����ی‌ گۆڕانن‪ ،‬ئه‌وان ده‌بێت‬ ‫له‌وه‌ تێبگه‌ن هه‌ر په‌رله‌مانتارێك ئه‌گه‌ر‬ ‫س����ه‌د هه‌زار ده‌نگیشی‌ هێنابێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬

‫به‌ربژێری‌ گۆڕان نه‌بوایه‌ ئه‌گه‌ر كاندید ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان نه‌بوایه‌ سه‌د ده‌نگیشی‌ نه‌ده‌هێنا‪،‬‬ ‫بۆیه‌ نابێت له‌خۆی����ان ده‌ربچن‌و ده‌بێت‬ ‫بچنه‌ ناو خه‌ڵكه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت ببنه‌ به‌شێك‬ ‫له‌ڕاپه‌راندنی‌ كاری‌ خه‌ڵك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گ����ۆڕان په‌ش����یمان نییه‌ كه‌‬ ‫به‌شداریی‌ له‌حكومه‌ت‌و كابینه‌ی‌ هه‌شت‬ ‫كرد؟‬ ‫د‪.‬كیان����ی‌‪ :‬نه‌خێر پێویس����ت ناكات‬ ‫په‌ش����یمانبێت‪ ،‬چونكه‌ ب����ۆ بارودۆخی‌‬ ‫ئه‌مڕۆی‌ كوردس����تان‌و عێراق‌و ناوچه‌كه‌‬ ‫پێویست بو ئێمه‌ هه‌مومان هه‌ست به‌و‬ ‫به‌پرس����یاریه‌تیه‌ بكه‌ی����ن‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ له‌پێش هه‌مو به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌‬ ‫تر بگرین‪ ،‬به‌اڵم له‌راس����تیدا له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان كوێخایه‌تی‌ هه‌یه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫گ����ۆڕان ئ����ه‌م كوێخایه‌تیی����ه‌ له‌ئه‌دای‌‬ ‫سیاسی‌ قه‌بوڵ نه‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و كوێخایه‌ كێییه‌؟‬ ‫د‪.‬كیانی‌‪ :‬به‌ڵێ‌ ئه‌م كوێخایه‌تیه‌ هه‌یه‌‪،‬‬

‫ئه‌م كوێخایه‌تییه‌ ره‌گێكی‌ مێژویی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كوێخایه‌تیه‌ك����ه‌ش له‌پارتی‌‌و مه‌س����عود‬ ‫بارزانیه‌‪ ،‬تۆ ناتوانیت ئه‌مه‌ بنبڕ بكه‌یت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ����ه‌و الی ‌هن‌و كه‌س����ه‌ی‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫ئ����ه‌و كوێخایه‌تییه‌ په‌یڕه‌و بكات دواجار‬ ‫به‌سودی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ناشكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ����ه‌ی‌ ئه‌گه‌ر وایه‌ بۆچی‌ ناوه‌‬ ‫ناوه‌ نه‌وش����یروان مسته‌فا دێته‌ الی‌ ئه‌و‬ ‫كوێخایه‌ی‌ كه‌ تۆ باسی‌ ده‌كه‌یت؟‬ ‫د‪.‬كیانی‌‪ :‬به‌بڕوای‌ من ئاساییه‌و ده‌بێت‬ ‫زیاتریش بچێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌؟‬ ‫د‪.‬كیانی‌‪ :‬ئه‌م����ه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌وه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ ده‌بێت ئێمه‌ پرس‌و رامان پێبكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و پرس‌و رایه‌ش پێویسته‌ راسته‌وخۆ‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ نه‌وش����یروان مس����ته‌فا بكرێت‬ ‫نه‌وه‌ك����و له‌ده‌س����تی‌ دوه‌م‌و له‌خه‌ڵكی‌‬ ‫تره‌وه‌ بێت‪ ،‬ئه‌و هه‌ماهه‌نگیه‌ی‌ ئێس����تا‬ ‫زۆر گرنگه‌‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ له‌بارودۆخێكی‌‬ ‫زۆر هه‌س����تیارداین ی����ان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫ئێمه‌ ته‌واو ده‌بێت یان ده‌بێته‌ ماڵوێرانی‌‌و‬ ‫به‌زیانی‌ ئێمه‌ ته‌واو ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێت‌و‬ ‫ئ����ه‌و زی����ان‌و زه‌ره‌ره‌ نه‌ته‌وایه‌تیی����ه‌ش‬ ‫بكه‌ی����ن‪ ،‬ئه‌وه‌ تا س����ه‌د س����اڵی‌ تریش‬ ‫پێمانه‌وه‌ ده‌نوسێت‌و ره‌نگه‌ فرسه‌تێكی‌‬ ‫تری‌ له‌و شێوه‌یه‌مان بۆ نه‌هێته‌ پێشه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ كاتێك نه‌وش����یروان دێته‌ هه‌ولێرو‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم ده‌بینێت شتێكی‌ باشه‌و‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و خاوه‌ن����ی‌ بیروبۆچون‌و رای‌‬ ‫خۆیه‌تی‌‌و گوێی‌ لێده‌گیرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ����ه‌و بارودۆخه‌ی‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌ئارادای����ه‌ ت����ا چه‌ن����د له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫كورددایه‌؟‬ ‫د‪.‬كیان����ی‌‪ :‬ت����ا ڕاده‌یه‌ك����ی‌ زۆر‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ كورددای����ه‌‪ ،‬چونك����ه‌‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ داع����ش ته‌نی����ا له‌عێراق‌و‬ ‫س����وریا نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵك����و له‌ت����ه‌واوی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‌و جیهاندایه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئ����ه‌و په‌رچه‌كرداران����ه‌ی‌ ك����ه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫تونده‌ڕه‌ویه‌كان����ی‌ داعش ده‌كرێت‌و‪ ،‬ئه‌و‬ ‫نادیموكراس����یه‌ی‌ ك����ه‌ له‌عێراقدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ كورددای����ه‌‪ ،‬به‌ڕای‌ من‬

‫ب����ێ ئه‌وه‌ی‌ كورد عامیلێكی‌ ئه‌ساس����ی‌‬ ‫بێت له‌ناو ئ����ه‌و فه‌وزای����ه‌ی‌ كه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بارودۆخێك����ی‌ باش بۆ ك����ورد هاتۆته‌‬ ‫ئاراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ م����ن پێموایه‌ له‌ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫نزیكدا كورد ده‌توانێت چاره‌نوسی‌ خۆی‌‬ ‫بڕیار بدات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وات����ه‌ پێتوایه‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ مه‌سعود بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫هه‌وڵی‌ بۆ ده‌دات بۆ پرس����ی‌ ریفراندۆم‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌ له‌جێگه‌ی‌ خۆیه‌تی‌؟‬ ‫د‪.‬كیانی‌‪ :‬لێره‌ ده‌وڵه‌تس����ازیی‌ هه‌یه‌‬ ‫نه‌وه‌ك ریفراندۆم‪ ،‬به‌ریفراندۆم ناكرێت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ده‌بێت بنه‌ماكانی‌ ده‌وڵه‌تس����ازیی‌‬ ‫دروس����ت بكه‌ین‪ ،‬ده‌بێت دام����ه‌زراوه‌ی‌‬ ‫یاسایمان هه‌بێت‪ ،‬دامه‌زراوه‌ی‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫یاس����ادانانمان هه‌بێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫ده‌بێت ده‌سه‌اڵتی‌ به‌رگریمان هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بۆ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ تۆ باس����یان‬ ‫ده‌كه‌یت نیمانن؟‬ ‫د‪.‬كیان����ی‌‪ :‬ئه‌وانه‌م����ان ه����ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌موی‌ حزبین ده‌بێت ئه‌مانه‌ بگۆڕدرێن‪،‬‬ ‫ده‌بێ����ت بكرێ����ن به‌دامه‌زراوه‌یه‌ك����ی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌‪ ،‬ئێس����تا هه‌ندێ����ك خیالفاتی‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌ن ئه‌وانه‌ بۆ ئێستا باش نین‪،‬‬ ‫ناكرێت خۆشنه‌ویستنی‌ یه‌كێك له‌الیه‌ن‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم بكرێته‌ كێش����ه‌یه‌كی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‪ ،‬ناكرێت ببێته‌ هۆی‌ له‌تكردنی‌‬ ‫یه‌كڕیزیی‌ كورد‪ ،‬یان ببێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ الیه‌نێكی‌ سیاسی‌ دوربكه‌وێته‌وه‌ له‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ی‌ كه‌ ئێستا هه‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌ رۆژانه‌‬ ‫ئه‌و ش����تانه‌ به‌چاوی‌ خۆمان ده‌بینین‪،‬‬ ‫نه‌جمه‌دین كه‌ریم ستایلێكی‌ خۆی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌كاركردندا ره‌نگه‌ ئه‌و س����تایله‌ به‌دڵی‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم نه‌بێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم نابێت‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ببێته‌ هۆی‌ رقلێبونه‌وه‌و كێش����ه‌‬ ‫دروستكردن‪ ،‬ش����تێكی‌ زۆر نه‌شازه‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆكێك ده‌س����توه‌رداته‌ ناو كاروباری‌‬ ‫حزبێكی‌ تر‪ ،‬كه‌ ئیش����كردن‌و س����تایلی‌‬ ‫كاری‌ ئه‌و حزبه‌ به‌دڵی‌ ئه‌و نه‌بێت‪ ،‬به‌ڕای‌‬ ‫من دكت����ۆر نه‌جمه‌دین س����ه‌ركه‌وتوبوه‌‬ ‫له‌كاره‌كانی‌ له‌كه‌ركوك‪ ،‬به‌اڵم بۆ پارتی‌‬ ‫هه‌زمكردنی‌ ره‌نگه‌ قورس بێت‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫ل ‌ه چاوه‌ڕوانی ده‌وڵه‌تی كوردستاندا‪...‬‬ ‫كورد كامیان هه‌ڵده‌بژێرێت به‌غدا یان ریفراندۆم؟‬

‫راپۆرتی شیكاری‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫ئه‌گه‌رچی زۆرێك له‌ چاودێران‌و ئاگایانی‬ ‫سیاس���ی له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌دان كه‌ هه‌لێكی‬ ‫زێڕی���ن له‌به‌رده‌م ك���وردا هه‌ڵكه‌وتووه‌‬ ‫بۆ جیابوونه‌وه‌ ل���ه‌ عێراق‌و راگه‌یاندنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردستان‌و مافی‬ ‫چاره‌نووس‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئام���اژه‌كان ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خه‌نه‌روو كه‌ هێش���تا سه‌ركردایه‌تی‬ ‫كورد چاوێك���ی له‌به‌غدای���ه‌و نایه‌وێت‬ ‫ده‌ستبه‌رداری پۆست‌و ده‌ستكه‌وته‌كانی‬ ‫ببێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی به‌رده‌وام‌و ماوه‌ ماوه‌‬ ‫گرژی توند به‌خۆده‌بینێت‪ ،‬هه‌ندێكیش‬ ‫پێیان‌وای���ه‌ كورد جورئه‌ت���ی بڕیاردانی‬ ‫راگه‌یاندنی س���ه‌ربه‌خۆیی نیه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫زۆرێك له‌و‌واڵتانه‌ی كه‌ س���ه‌ربه‌خۆییان‬ ‫راگه‌یان���دووه‌‪ ،‬ل���ه‌ رووی پش���تیوانی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‌و س���امانی سروش���تی‌و‬ ‫بنه‌ماكانی ده‌وڵه‌تداری���ه‌وه‌‌وه‌ك هه‌رێم‬ ‫كوردس���تان نه‌بوون‌و ده‌وڵه‌تیش���یان‬ ‫راگه‌یاند‪.‬‬ ‫كوردستانی رزگاركراو‬ ‫له‌دوای كۆنترۆڵكردنی شاروشارۆچك ‌ه‬ ‫س���ونه‌ نش���ینه‌كانی عێراق ل���ه‌ الیه‌ن‬ ‫داعش���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی زۆری خاك���ی‬ ‫كوردس���تانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێ���م‬ ‫(جێناك���ۆك به‌پێی ماده‌ی ‪ )140‬له‌ژێر‬ ‫كۆنترۆڵ���ی هێ���زی پێش���مه‌رگه‌دایه‌و‬ ‫رزگارك���راوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ته‌واوی ناوچه‌‬ ‫كوردس���تانیه‌كان رزگار نه‌كراوه‌ به‌اڵم‬ ‫ئه‌و ناوچه‌ی���ه‌ی رزگارنه‌كراوه‌ كه‌مترین‬ ‫رێژه‌ی ك���وردی تێ���دا م���اوه‌ به‌هۆی‬ ‫سیاسه‌تی ته‌عیریب‌و راگواستنه‌وه‌‪.‬‬ ‫باش���وری كوردس���تان (كوردستانی‬ ‫عێ���راق) روبه‌ره‌ك���ه‌ی (‪)68269‬‬ ‫كیلۆمه‌تر دوجایه‌‪ ،‬ئه‌و روبه‌ری باشوری‬ ‫كوردستانی به‌سه‌ر سێ ناوچه‌دا دابه‌ش‬ ‫ده‌بێت كه‌ پێكدێت‪.:‬‬ ‫‪ -1‬هه‌رێم���ی كوردس���تان س���نوری‬ ‫ده‌سه‌اڵتی حكومه‌تی هه‌رێم‪.‬‬ ‫‪ -2‬ناوچه‌ی كوردستانی رزگاركراوه‌‬ ‫‪-3‬ناوچه‌ی كوردستانی رزگارنه‌كراوه‌‬ ‫به‌و پێیه‌ش ئه‌و خاكه‌ی كوردستانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێ���م له‌ دوای رووداوه‌كانی‬ ‫موسڵ‌و هاتنی داعش���ه‌وه‌‪ ،‬رزگاركراوه‌‬ ‫نزیك���ه‌ی (‪ 30‬هه‌زار) ك���م‪‌2‬و به‌رێژه‌ی‬ ‫(‪)%67.7‬ك���م‪ 2‬خاك���ی ناوچ���ه‌ی‬ ‫كوردس���تانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم‌و نزیكه‌ی‬ ‫(‪ )14330‬كم‪ 2‬تا ئێستا رزگار نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ده‌كات���ه‌ (‪ )%32.3‬ی خاك���ی‬ ‫كوردستانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م ‪ /‬هه‌رێمی كوردستان‬ ‫كه‌ س���نوری ده‌س���ه‌التی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان ده‌گرێت���ه‌وه‌و‬ ‫سنوره‌كه‌ی ئه‌و ناوچانه‌ ده‌گرێته‌وه‌ كه‌‬ ‫تا ‪ 2003/3/19‬له‌ژێر ده‌ستی ده‌سه‌التی‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تاندایه‌و‬ ‫روب���ه‌ری خاكه‌ك���ه‌ی (‪ )41939‬كم‪‌2‬و‬ ‫(‪)%48.6‬ی خاكی باشوری كوردستان‬ ‫پێكدێنێت‪ ،‬ژماره‌ی دانیشتوانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان له‌ ئێستادا (‪ 5‬ملیۆن‌و ‪169‬‬ ‫هه‌زارو ‪ )647‬كه‌سه‌‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ /‬خاكی كوردستانی رزگاركراو‬ ‫ئه‌و خاكه‌ی كوردس���تانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬ك���ه‌ ل���ه‌ دوای رووداوه‌كانی‬ ‫داعشه‌وه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن هێزی پێشمه‌رگه‌وه‌‬

‫كۆنترۆڵك���راون‌و بۆنه‌ت���ه‌ دیفاكت���ۆ جه‌ب���اره‌) ئازادك���راوه‌‪ ،‬ك���ه‌ نزیكه‌ی‬ ‫(ئه‌مری‌واقیع)‪ ،‬ئه‌وانیش ل ‌ه س���نوری (‪ )%50‬ی خاك���ی كوردس���تانی ئ���ه‌و‬ ‫پارێزگاكانی كه‌ركوك‌و نه‌ینه‌واو دیاله‌و پارێزگایه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا ناحیه‌كانی‬ ‫سه‌اڵحه‌یدنن‪ ،‬ئه‌و ناوچانه‌ به‌م شێوه‌یه‌ سه‌عدیه‌‪ ،‬قه‌زای به‌له‌د روز‌و ناحیه‌كانی‬ ‫مه‌نده‌ل���ی‌و قه‌زانیه‌ له‌ژێ���ر كۆنترۆڵی‌‬ ‫دابه‌شبوون‪:‬‬ ‫هێزی پێش���مه‌رگه‌ نیه‌‪ ،‬پارێزگای دیاله‌‬ ‫‪ -1‬پارێزگای كه‌ركوك‬ ‫پارێ���زگای كه‌رك���وك ك���ه‌ روبه‌ری ژم���اره‌ی دانیش���توانه‌كه‌ی (‪ 1‬ملیۆن‌و‬ ‫خاكه‌كه‌ی (‪)9659‬ك���م‪ 2‬كه‌ركوك كه‌‬ ‫له‌ قه‌زاكانی ناوه‌ندی كه‌ركوك‌و داقوق‌و‬ ‫دبس‌و حه‌ویجه‌ پێكدێت‪ ،‬جگه‌ له‌ قه‌زای‬ ‫حه‌وجه‌و ناحیه‌كانی ره‌شاد‌و ریاز‌و زاب‌و‬ ‫عه‌باسی رزگار نه‌كراوه‌‪ ،‬ته‌واوی ناحیه‌و‬ ‫قه‌زاكانی ئه‌و پارێزگایه‌ رزگاركراوه‌‌واتا‬ ‫نزیك���ه‌ی (‪ )%45‬ی خاك���ی پارێزگای‬ ‫كه‌ركوك ئازاد نه‌كراوه‌ به‌و پێیه‌ی ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ی ئازاد نه‌كراون به‌اڵم زۆرترین‬ ‫چری دانیش���توان له‌و ناوچانه‌دایه‌ كه‌‬ ‫ئازاد كراون‪ ،‬له‌ پارێزگای كه‌ركوك‪ ،‬كه‌‬ ‫ژماره‌ی دانیش���توانی (‪ 1‬ملیۆن‌و ‪169‬‬ ‫هه‌زارو ‪ )171‬كه‌س���ه‌و ئ���ه‌و ناوچانه‌ی‬ ‫كه‌ رزگار نه‌كراوه‌ ل���ه‌ قه‌زای حه‌ویجه‌‬ ‫ك���ه‌ نزیك���ه‌ی (‪ 250‬ه���ه‌زار) كه‌س���ه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ل ناحیه‌كان���ی ره‌ش���اد‌و ریاز‌و‬ ‫عه‌باس���ی‌و زاب نزیكه‌ی (‪ 350‬هه‌زار)‬ ‫له‌ دانیش���توانی پارێزگای كه‌ركوك له‌‬ ‫ناوچه‌ رزگارنه‌كراوه‌كانه‌‌و نزیكه‌ی (‪85‬‬ ‫هه‌زار بۆ ‪ 900‬ه���ه‌زار)ی ده‌كه‌وێته‌ ئه‌و‬ ‫ناوچان���ه‌ی ك���ه‌ رزگار كراون‪‌،‬وات���ا له‌‬ ‫پارێزگای كه‌ركوك له‌كۆی (‪ 4‬قه‌زاو ‪12‬‬ ‫ناحیه‌‪ 3 ،‬قه‌زاو ‪ 11‬ناحیه‌ رزگاركراوه‌و‬ ‫‪ 1‬قه‌زاو ‪ 5‬ناحیه‌ رزگارنه‌كراوه‌)‬ ‫‪-2‬پارێزگای نه‌ینه‌وا (موسڵ)‬ ‫له‌ سنوری پارێزگای نه‌ینه‌وا له‌كۆی‬ ‫(‪ )32308‬كم‪ 2‬روبه‌ره‌كه‌ی (‪)10789‬‬ ‫كم‪ 2‬خاكی كوردس���تانیه‌‪ ،‬له‌و رێژه‌یه‌‬ ‫نزیك���ه‌ی له‌ (‪ %85‬بۆ ‪)%90‬كم‪ 2‬خاكی‬ ‫كوردس���تانی ل���ه‌ پارێ���زگای نه‌ینه‌وا‬ ‫ئازادكراوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌ ق���ه‌زای ته‌له‌عفه‌ر‬ ‫ته‌نها ش���اری ته‌له‌عفه‌ر زرگار نه‌كراوه‌‬ ‫ناحیه‌كان���ی زومارو عیازی���ه‌و ره‌بیعه‌‬ ‫ئازادكراوه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ ته‌واوی قه‌زاكانی‬ ‫پارێ���زگای نه‌ین���ه‌وا كه‌ له‌ س���نوری‬ ‫خاكی كوردس���تاندان رزگار كراون‪ ،‬له‌‬ ‫قه‌زاكانی مه‌خمور‪ ،‬حه‌مدانیه‌‪ ،‬تلكیف‪ 470 ،‬ه���ه‌زار) كه‌س���ه‌ ل���ه‌و ژماره‌ی���ه‌‬ ‫ش���ێخان‪ .‬پارێزگای نه‌ین���ه‌وا ژماره‌ی ك���ه‌ ق���ه‌زای خانه‌قین ب���ه‌ ناحیه‌كانی‬ ‫دانیش���توانی (‪ 3‬ملیۆن‌و ‪ 524‬هه‌زارو (جه‌ل���ه‌وال‪ ،‬قه‌ره‌ته‌په‌‪ ،‬جه‌ب���اره‌) له‌‬ ‫‪ )348‬كه‌س���ه‌ له‌و رێژه‌یه‌ زیاتر له‌ (‪ 1‬ناوچ���ه‌ ئازادكراوه‌كان���ه‌ به‌بێ ناحیه‌ی‬ ‫ملیۆن‌و ‪ 200‬هه‌زار) كه‌س���ی له‌ ناوچه‌ سه‌عدیه‌ كه‌ س���ه‌ربه‌ قه‌زای خانه‌قینه‌‪،‬‬ ‫رزگاركراوه‌كانه‌ له‌ قه‌زاكانی ش���ه‌نگار‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی قه‌زای به‌له‌دروز‬ ‫مه‌خمور‪ ،‬ته‌لكیف‪ ،‬حه‌مدانیه‌‪ ،‬شێخان‪ ،‬به‌ ناحیه‌كانی مه‌نده‌لی‌و قه‌زانیه‌‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌ قه‌زای ناوه‌ندی موس���ڵ‌و له‌ خاكی كوردس���تانیه‌ رزگار نه‌كراون‪،‬‬ ‫ته‌واوی ناحیه‌كانی ته‌له‌عفه‌ر‪ .‬كه‌ قه‌زای به‌اڵم به‌ كۆی دانیش���توانی رزگار كراو‬ ‫مه‌خمور له‌ س���اڵی ‪ 1996‬خرایه‌ سه‌ر نزیكه‌ی (‪ 200‬هه‌زار) له‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‬ ‫نه‌ینه‌وا هه‌رچه‌نده‌ له‌دوای ‪2003‬ه‌وه‌‌وه‌ك كه‌وتۆته‌ ناوچه‌ی رزگاركراو‪.‬‬ ‫‪ -4‬پارێزگای سه‌اڵحه‌دین‬ ‫ئی���داره‌ هه‌رێ���م له‌ پارێ���زگای هه‌ولێر‬ ‫پارێزگای سه‌اڵحه‌دین كه‌ روبه‌ره‌كه‌ی‬ ‫مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كات‪ ،‬به‌و پێیه‌ش له‌‬ ‫كۆی (‪ 7‬قه‌زاو ‪ 22‬ناحیه‌ی كوردستانی (‪ )24363‬ك���م‪ 2‬نزیكه‌ی (‪)4019‬كم‪2‬‬ ‫پارێزگای نه‌ینه‌وا‪ 6 ،‬قه‌زاو ‪ 20‬ناحیه‌ی روبه‌ره‌كه‌ی خاكی كوردس���تانیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رزگارك���راوه‌و ‪ 1‬قه‌زاو ‪ 2‬ناحیه‌ی رزگار تا ئێس���تا ته‌نها ق���ه‌زای دوزخورماتوو‬ ‫رزگاركراوه‌و ناحیه‌كانی سلێمان به‌گ‌و‬ ‫نه‌كراوه‌)‪.‬‬ ‫ئامرلی له‌ژێر كۆنترۆڵی پێشمه‌رگه‌ نین‪،‬‬ ‫‪ -3‬پارێزگای دیاله‌‬ ‫پارێ���زگای دیاله‌ له‌ كۆی روبه‌ره‌كه‌ی هه‌ربۆی���ه‌ خاكی ئازاد ك���راوه‌ نزیكه‌ی‬ ‫ك���ه‌(‪ )17685‬كم‪ ،2‬رووب���ه‌ری خاكی ‪ %60‬ده‌بێ���ت‌و خاك���ی ئازادنه‌ك���راوی‬ ‫كوردستانی له‌ پارێزگای دیاله‌ نزیكه‌ی كوردس���تانیش له‌و پارێزگایه‌ نزیكه‌ی‬ ‫دیال���ه‌ (‪)13884‬ك���م‪ 2‬ل���ه‌و رێژه‌یه‌ی ‪%40‬ی ئازادنه‌ك���راوه‌‪ ،‬پارێ���زگای‬ ‫خاكی كوردس���تانی له‌ پارێزگای دیاله‌ س���ه‌الحه‌دین كه‌ ژماره‌ی دانیش���توانی‬ ‫تا ئێس���تا ته‌نها ق���ه‌زای خانه‌قین به‌ (‪ 1‬ملیۆن‌و ‪ 117‬هه‌زارو ‪ )814‬كه‌س���ه‌‬ ‫ناحیه‌كان���ی (جه‌ل���ه‌وال‪ ،‬قه‌ره‌ته‌پ���ه‌‪ ،‬ل���ه‌و ژماریه‌ كه‌ ق���ه‌زای دوز خورماتوو‬

‫هه‌موو ئاماژه‌کان‬ ‫به‌و ئاراسته‌یه‌ن كه‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی سیاسی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه‬ ‫به‌غدادو جارێكی تر‬ ‫هه‌وڵی جدی ده‌دات بۆ‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌ی به‌غدادو‬ ‫هه‌موو ئه‌و ناوچانه‌ی‬ ‫كه‌ ئێستا بوونه‌ت ‌ه‬ ‫دیفاكتۆ جارێكی تر‬ ‫ده‌یكاته‌ قوربانی چه‌ند‬ ‫پۆست و ئیمتیازێك ل ‌ه‬ ‫به‌غداد‬

‫له‌ ئێستادا ئازادكراوه‌‪ ،‬به‌بێ ناحیه‌كانی‬ ‫(ئامرلی‪ ،‬سلێمان به‌گ) به‌اڵم ناحیه‌ی‬ ‫قادر كه‌ره‌م كه‌سه‌ر به‌ دووزخورماتوو له‌‬ ‫ناوچه‌ی ئازادكراوه‌‪‌،‬واتا له‌ كۆی نزیكه‌ی‬ ‫(‪ 150‬هه‌زار) دانیش���توانی ئه‌و قه‌زایه‌‬ ‫نزیكه‌ی (‪ 100‬هه‌زار) له‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‬ ‫له‌ ناوچه‌ ئازادكراوه‌كانه‌‪.‬‬ ‫هاوكات ل���ه‌ پارێزگای‌واس���تیش كه‌‬ ‫قه‌زای به‌دره‌ له‌ ناحیه‌كانی جه‌س���ان‌و‬ ‫زرباتی���ه‌ ل���ه‌ خ���ۆ ده‌گرێ���ت‌و خاكی‬ ‫كوردستانین‌و ئازاد نه‌كراوه‌ كه‌ نزیكه‌ی‬ ‫(‪ )3740‬كیلۆمه‌تر چواركۆشه‌یه‌و هیچی‬ ‫ئازاد نه‌كراوه‌‪ .‬له‌ پارێزگای میس���انیش‬ ‫ناحیه‌ی بازرگان نزیكه‌ی (‪ )2224‬كم‪2‬‬ ‫خاكی كوردستانیه‌و ئازادنه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫له‌ ئێس���تادا ئه‌و خاكه‌ی رزگاركراوه‌‬ ‫نزیك���ه‌ی (‪ 30‬ه���ه‌زار) كیلۆمه‌ت���ر‬ ‫چوارگۆشه‌یه‌و ژماره‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی‬ ‫نزیكه‌ی (‪ 3‬ملیۆن) كه‌سه‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ش‬ ‫به‌ چاوچ���ه‌ رزگاركراوه‌كانه‌وه‌ روبه‌ری‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ده‌بێته‌ نزیكه‌ی (‪72‬‬ ‫هه‌زار) كم‪‌2‬و ژماره‌ی دانیشتوانه‌كه‌شی‬ ‫زیاتر له‌ (‪ 8‬ملیۆن) كه‌س ده‌بێت‪.‬‬

‫بۆخ���ۆی دۆڕاندنی به‌ش���ێكی گه‌وره‌ی‬ ‫ناوچ���ه‌ كوردس���تانیه‌كانه‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‬ ‫له‌ ئێس���تادا ناوچه‌ی كوردستانی (به‌‬ ‫رزگارك���راوه‌و رزگارنه‌كراوه‌وه‌) نزیكه‌ی‬ ‫(‪ )44330‬كم‪‌2‬وات���ا (‪)%51.4‬ی‬ ‫خاكی باش���وری كوردستان پێكدێنیت‪،‬‬ ‫خۆئه‌گه‌ر ئ���ه‌و ماده‌یه‌ جێبه‌جێبكرێت‪،‬‬ ‫نزیك���ه‌ی (‪ )22671‬ك���م‪ 2‬به‌رێ���ژه‌ی‬ ‫(‪)%51.1‬ی خاك���ی كوردس���تانی‬ ‫ده‌دۆڕێنێ���ت‪ ،‬س���ه‌ره‌رای دۆڕاندن���ی‬ ‫ته‌واوی ئه‌و ناوچانه‌ی كه‌ له‌ ئێس���تادا‬ ‫له‌ژێر كۆنترۆڵی پێشمه‌رگه‌دا نین كورد‬ ‫به‌شێكی زۆری ناوچه‌ ئازادكراوه‌كانیش‬ ‫ده‌دۆڕێنێت‪ ،‬به‌و پێیه‌ی دیمۆگرافی ئه‌و‬ ‫ناوچان���ه‌ به‌ته‌واوی گ���ۆڕاون‪ ،‬كورد‪،‬له‌‬ ‫جه‌ل���ه‌وال رێژه‌ی كورد له‌ هه‌ش���تاكاندا‬ ‫(‪ )%70‬بووه‌و له‌ ساڵی ‪ 2003‬دا (‪)%33‬‬ ‫بووه‌و له‌ ئێستاشدا بۆ رێژه‌ی له‌ (‪)%19‬‬ ‫دابه‌زیوه‌‌واتا ته‌نها له‌ ماوه‌ی ‪ 10‬ساڵی‬ ‫دوای ئازادكردنی عێ���راق رێژه‌ی كورد‬ ‫(‪ )%14‬كه‌میكردووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ ناحیه‌ی‬ ‫سه‌عدیه‌ رێژه‌ی كورد له‌ ساڵی ‪ 2003‬دا‬ ‫له‌ (‪ )%40‬دواتر دابه‌ز یوه‌ بۆ (‪‌)%31‬و‬ ‫ئێس���تاش ب���ۆ (‪ )%7‬دابه‌زیوه‌‪،‬واتا له‌‬ ‫دوای ‪‌2003‬وه‌ ك���ورد به‌ رێژه‌ی (‪)%33‬‬ ‫كه‌میكردووه‌ له‌ ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په‌ش له‌‬ ‫هه‌شتاكانی س���ه‌ده‌ی رابردوودا رێژه‌ی‬ ‫كورد‌و عه‌ره‌ب به‌رامبه‌ر بووه‌‪ ،‬له‌ ساڵی‬ ‫‪ 2003‬دا رێژه‌ی ك���ورد (‪ )%27‬بووه‌و‬ ‫له‌ ئێستاش���دا رێژه‌ی كورد بۆ (‪)%12‬‬ ‫دابه‌زیوه‌‪ ،‬ئیتر چۆن كورد به‌و ناوچانه‌‬ ‫به‌ ریفران���دۆم ده‌بات���ه‌وه‌‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫رێكه‌وتنی پێش‌وه‌خت له‌گه‌ڵ توركمان‌و‬ ‫عه‌ره‌بی ناوچ���ه‌كان نه‌كرێت چاوه‌روان‬ ‫ده‌كرێت به‌ش���ێكی زۆرتری ئه‌وناوچانه‌‬ ‫بدۆرێنرێت‪.‬‬

‫له‌ نێوان به‌غداد‌و ریفراندۆمدا‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر س���ه‌ركردایه‌تی سیاس���ی‬ ‫كوردس���تان بیه‌وێت ریفراندۆم بكات بۆ‬ ‫دیاریكردنی مافی چاره‌ی خۆنوس���ین‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا ل���ه‌ ئێس���تادا هه‌لێك���ی زێرین‬ ‫له‌به‌رده‌مدایه‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ی له‌ ئێس���تادا‬ ‫به‌غداد له‌وپ���ه‌ری الوازیدای���ه‌‪ ،‬هه‌رێم‬ ‫ئیس���تقراری ئه‌منی‌و سیاس���ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌كی زۆری كۆمپانیا زه‌به‌الحه‌كانی‬ ‫جیهان له‌ هه‌رێمن بۆ ده‌رهێنانی نه‌وت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌موو ئاماژه‌کان به‌و ئاراسته‌یه‌ن‬ ‫كه‌ س���ه‌ركردایه‌تی سیاسی كوردستان‪،‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێن���ه‌وه‌ به‌غ���دادو جارێك���ی تر‬ ‫بژارده‌كانی به‌رده‌م كورد‬ ‫هه‌وڵی جدی ده‌دات بۆ هه‌س���تانه‌وه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ڵكه‌وتنی ئه‌و هه‌ڵه‌ زێرینه‌ی‬ ‫به‌غدادو هه‌موو ئه‌و ناوچانه‌ی كه‌ ئێستا له‌به‌رده‌س���تی كوردا هه‌ی���ه‌‪ ،‬خه‌ڵكی‬ ‫بوونه‌ته‌ دیفاكت���ۆ جارێكی تر ده‌یكاته‌ كوردس���تان چاوه‌ڕوان���ی ریفران���دۆم‌و‬ ‫قوربانی چه‌ن���د پۆس���ت‌و ئیمتیازێك بری���اری یه‌كالك���ه‌ره‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن ل���ه‌‬ ‫له‌ به‌غداد‪ ،‬ئ���ه‌و ناوچان���ه‌ ده‌خاته‌وه‌ الیه‌ن س���ه‌ركردایه‌تی كورده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رده‌م قوماری م���اده‌ی ‪ ،140‬كه‌ ئه‌و س���ه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كان له‌ ئێستاوه‌‬ ‫ماده‌یه‌ بۆخۆی بۆته‌ ژێرپه‌نجه‌ی ناوچه‌ هه‌ڵپ���ه‌ی پۆس���ت‌و دابه‌ش���كردنی‬ ‫كوردستانیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم‪ ،‬به‌و غه‌نیمه‌ی پۆس���ت له‌ به‌غداد ده‌س���تی‬ ‫پێی���ه‌ی جێبه‌جێكردنی م���اده‌ی ‪ 140‬پێك���ردووه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌م���وو ئه‌گه‌ره‌كان‬

‫‪5‬‬

‫به‌ ئاراس���ته‌ی گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ بۆ باوه‌شی‬ ‫به‌غداد‪ ،‬بۆی���ه‌ ده‌كرێت له‌ دۆخێكی‌وادا‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی هه‌رێم چه‌ند هه‌نگاوێك‬ ‫هه‌ڵگرێ له‌وانه‌‪.:‬‬ ‫‪ -1‬یه‌كخس���تنی ته‌واوه‌ت���ی گوتاری‬ ‫كورد كه‌ له‌ ئێس���تادا له‌سه‌ر زۆرێك له‌‬ ‫پرس���ه‌كان جیاوازه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ پته‌وكردنی‬ ‫ژێرخانی ئابوری‌و یه‌ده‌گی سوته‌مه‌نی‌و‬ ‫بودجه‌و میزانی���ه‌و به‌روبومی ناوخۆیی‬ ‫زیاد بكات بۆ ئاماده‌كاری بۆ ریفراندۆم‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی كردی‪.‬‬ ‫‪ -2‬ناوچ���ه‌ كوردس���تانیه‌كان‌وه‌ك‬ ‫دیفاكت���ۆ مامه‌ڵ���ه‌ی له‌گ���ه‌ڵ ب���كات‌و‬ ‫هه‌رگیز له‌وناوچانه‌ نه‌كشێته‌وه‌و بیكاته‌‬ ‫ئه‌مری‌واقی���ع‪ ،‬چونك���ه‌ ئه‌مریكاو‌واڵته‌‬ ‫زلهیزه‌كان‌و نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كانیش‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مری‌واقیع ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫سود له‌ نه‌وتی ئه‌و ناوچانه‌‌وه‌ربگیرێت‬ ‫بۆ خزمه‌تی خۆی���ان زیاتر له‌ به‌غداد‪،‬‬ ‫له‌رووی ئه‌منی‌و ئابوری‌و رۆش���نبیره‌وه‌‬ ‫ئاس���تی بژێوی ئه‌وناوچان���ه‌ بهێنرێته‌‬ ‫ئساتی هه‌رێم‪.‬‬ ‫‪ -3‬ل���ه‌ ئاس���تی نێوده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫هه‌نگاون���ان به‌ ئاراس���ته‌ی زامنكردنی‬ ‫پش���تیوانی‌واڵتانی دوونیا‪ ،‬ئه‌و‌واڵتانه‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی ئابوریان هه‌یه‌‪ ،‬راكێشانی‬ ‫س���ه‌رنجیان‪ ،‬ئه‌و‌والتان���ه‌ی جه‌خ���ت‬ ‫له‌س���ه‌ر ماف���ی م���رۆڤ‌و دیموكرات���ی‬ ‫ده‌كه‌وه‌‌وه‌ك‌واڵتان���ی ئه‌وروپا‪ ،‬ئه‌زمونی‬ ‫دیموكراتی‌وماف���ی مرۆڤی كوردس���تان‬ ‫پێش���بخرێت‪ ،‬ئه‌و‌واڵتان���ه‌ی ته‌ركیزیان‬ ‫له‌س���ه‌ر جینۆس���اید‌و قوربانیدان���ه‌‪،‬‬ ‫جینۆس���ایده‌كانی ك���ورد‌و ئه‌نف���ال‌و‬ ‫هه‌له‌بجه‌ بخرێته‌ به‌رده‌میان‪.‬‬ ‫‪ -4‬له‌ ئاستی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كانیش‬ ‫ده‌بێ���ت ك���ورد فایل���ی تایبه‌تی خۆی‬ ‫بكات���ه‌وه‌و زی���اد ل���ه‌ ده‌روازه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫بچێته‌ ناو ئه‌و دامه‌زروایه‌وه‌ كه‌ ئۆكه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردی الی ئه‌وانه‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬له‌سه‌ر ئاستی به‌غدادیش‪ ،‬ناكرێت‬ ‫به‌م گرژی‌و مامه‌ڵه‌ تونده‌وه‌ كورد بچێته‌‬ ‫پرۆسه‌ی ده‌وڵه‌تداریه‌وه‌‪ ،‬كه‌ گرژیه‌كانی‬ ‫ته‌نه���ا له‌گه‌ڵ یه‌ك الیه‌نی ش���یعه‌دایه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت س���ود ل���ه‌ مه‌رجه‌ع���ه‌كان‌و‬ ‫الیه‌نه‌كانی ت���ری ش���یعه‌‌وه‌ربگێرێت‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش���ی س���ونه‌كانیش‬ ‫سودی لێببینرێت‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫ویکیلیکس ‪‌2009‬‬

‫له‌زاری‌ مسته‌فا بارزانیه‌و‌ه‬ ‫هۆكار ‌ی كۆتاییهێنان‌ به‌شۆڕشه‌كه‌ ‌ی ئاشكرا ده‌بێت‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫به‌پێی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ مێژویی‌‪،‬‬ ‫مسته‌فا بارزانی‌ بۆ یه‌كه‌مجار له‌زاری‌‬ ‫خۆیه‌وه‌ هۆكاری‌ كۆتاییهاتنی‌‬ ‫شۆڕشی‌ ئه‌یلول باس ده‌كات‌و دان‬ ‫به‌وه‌دا ده‌نێت كه‌ له‌ژێر فشاری‌‬ ‫ئێراندا فه‌رمانی‌ به‌پێشمه‌رگه‌ كردوه‌‬ ‫چه‌كه‌كانیان دابنێن‪ ،‬پاساوی‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌شی‌ بۆ ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ "له‌وه‌ زیاتر‬ ‫خوێنڕشتن به‌رده‌وام نه‌بێت"‪.‬‬ ‫سێ‌ رۆژ پێش كۆتاییهاتنی‌ شۆڕشی‌‬ ‫ئه‌یلول‪ ،‬رۆژنامه‌نوسی‌ واشنتن پۆست‪،‬‬ ‫جیم هۆگالند چاوپێكه‌وتنێكی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫مس���ته‌فا بارزانی‌‪ ،‬رێبه‌ری‌ شۆڕشه‌كه‌‬ ‫ئه‌نجام���داوه‌و تێیدا باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ بارزانی‌ بێهیوا بوه‌ له‌وه‌ی‌ شۆڕش‬ ‫په‌ره‌پێبدات‌و "دۆزی‌ كوردی‌ به‌بێئومێد‬ ‫وه‌سفكردوه‌"‪.‬‬ ‫ناوه‌ڕۆك���ی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ هۆگالندو‬ ‫بارزانی‌ له‌الیه‌ن باڵیۆزخانه‌ی‌ ئه‌وكاتی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا له‌به‌ی���روت تۆمارك���راوه‌و‬ ‫له‌الیه‌ن پێگه‌ی‌ ره‌سمی‌ ویكیلیكسه‌وه‌‬ ‫باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌و ئاوێنه‌ش ده‌قه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌خواره‌وه‌ كردوه‌ به‌كوردی‌‪ ،‬كه‌ تێیدا‪،‬‬ ‫بارزان���ی‌ داوای‌ به‌په‌له‌ی‌ له‌حكومه‌تی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا كردوه‌ "بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌رچیه‌كی‌‬ ‫له‌ده‌ست دێت ئه‌نجامیبدات له‌هه‌مبه‌ر‬ ‫حكومه‌ته‌كان���ی‌ عێ���راق‌و ئێراندا بۆ‬ ‫پاراس���تنی‌ گه‌له‌كه‌ی‌ له‌"جینۆساید"‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا داوای‌ مافی‌ په‌نابه‌رێتی‌ بۆ‬ ‫خۆی‌‌و خێزانه‌كه‌ی‌‌و كه‌سه‌ نزیكه‌كانی‌‬ ‫خۆی‌ كردوه‌ له‌ئه‌مه‌ریكا"‪.‬‬ ‫مێژوی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ساڵی‌ ‪1975‬و له‌یه‌كێك له‌شه‌وه‌كانی‌‬ ‫كۆتای���ی‌ زس���تان‪ ،‬هۆگالن���د له‌ناو‬ ‫باره‌گاكه‌ی‌ مسته‌فا بارزانی‌ ئاماده‌بوه‌‬ ‫ك���ه‌ هه‌ری���ه‌ك له‌ئیدری���س بارزانی‌‌و‬ ‫مه‌حمود بارزانی‌‌و مه‌حمود عوسمانیش‬ ‫ئاماده‌ی‌ دانیش���تنه‌كه‌ بون‪ ،‬هۆگالند‬ ‫كه‌شی‌ ناو دانیشتنه‌كه‌یان به‌غه‌مگین‌و‬ ‫دڵته‌ن���گ وه‌س���فده‌كات‌و ده‌ڵێت‪" ،‬‬ ‫ئیدری���س‌و ئه‌وان بێهوای���ی‌ ته‌واویان‬ ‫پێ���وه‌ دیاربو له‌باره‌ی‌ په‌ره‌س���ه‌ندنه‌‬ ‫نوێیه‌كان���ی‌ باك���وری‌ عێ���راق‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌ ئه‌مانه‌وه‌‪ ،‬مس���ته‌فا‬ ‫بارزانی‌ تا ڕاده‌یه‌ك له‌سه‌رخۆو هێمن‬ ‫ده‌هاته‌ به‌رچاو"‪.‬‬ ‫له‌به‌شێكی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا‬ ‫باس له‌وه‌ كراوه‌ كاتێك بارزانی‌ بڕیاری‌‬

‫به‌شێكی‌ دیكه‌‬ ‫له‌هێزه‌كانی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌‬ ‫به‌ڵێنیاندابو‬ ‫كه‌ نه‌چنه‌ژێر‬ ‫فه‌رمانی‌ بارزانی‌‌و‬ ‫رو له‌به‌رزاییه‌كان‬ ‫بكه‌ن بۆ درێژه‌دان‬ ‫به‌خه‌باتی‌‬ ‫چه‌كداریی‌ له‌دژی‌‬ ‫سوپای‌ عێراق‬ ‫كۆتاییهاتنی‌ شۆڕشی‌ داوه‌‪" ،‬به‌شێك‬ ‫له‌هێزه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌ به‌ڵێنیاندابو‬ ‫كه‌ نه‌چنه‌ژێر فه‌رمان���ی‌ بارزانی‌‌و رو‬ ‫له‌به‌رزایی���ه‌كان بكه‌ن ب���ۆ درێژه‌دان‬ ‫به‌خه‌باتی‌ چه‌كداریی‌ له‌دژی‌ س���وپای‌‬ ‫عێراق"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪:‬‬ ‫باب���ه‌ت‪ :‬بارزانی‌ داوای‌ پش���تیوانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ده‌كات‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخانه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌به‌یروت‬ ‫پۆلێن‪ :‬زۆر نهێنی‌‬ ‫به‌روار‪22 :‬ی‌ مارسی‌ ‪1975‬‬ ‫رۆژی‌ ‪22‬ی‌ مارس����ی‌ ‪،1975‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس����ی‌ واش����نتن پۆس����ت‪،‬‬ ‫جیم هۆگالند س����ه‌ردانی‌ به‌رپرس����ی‌‬ ‫باڵیۆزخانه‌ی‌ ك����رد بۆ گه‌یاندنی‌ ئه‌و‬ ‫داواكارییه‌ به‌په‌له‌یه‌ی‌ كه‌ سه‌ركرده‌ی‌‬ ‫‪BEIRUT03547_b 1975‬‬

‫مسته‌فا بارزانی‌‌و چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ک‬ ‫كورد‪ ،‬مس����ته‌فا بارزانی‌ ئاراس����ته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكای‌ كردبو‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫دوای‌ ئه‌و‌هی‌ شه‌وی‌ ‪ 19‬له‌سه‌ر ‪20‬ی‌‬ ‫مارس هۆگالند چاوپێكه‌وتنێكی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بارزانی����دا ئه‌نجامدا له‌كوردس����تان‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ وته‌كانی‌ هۆگالن����د‪ ،‬بارزانی‌‬ ‫دۆزی‌ كوردی‌ به‌بێئومێد وه‌سفكردوه‌‌و‬ ‫وتویه‌ت����ی‌ له‌ژێ����ر فش����اری‌ ئێراندا‬ ‫فه‌رمانی‌ به‌پێش����مه‌رگه‌ ك����ردوه‌ بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ چه‌كه‌كانی����ان دابنێ����ن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌وه‌ زیات����ر خوێن به‌هه‌ده‌ر‬ ‫ن����ه‌ڕوات‪ .‬له‌هه‌مانكات����دا‪ ،‬داوای‌‬ ‫به‌په‌له‌ی‌ له‌حكومه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا كرد‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌رچیه‌كی‌ له‌ده‌ست دێت‬ ‫ئه‌نجامیبدات له‌هه‌مبه‌ر حكومه‌ته‌كانی‌‬ ‫عێراق‌و ئێراندا بۆ پاراستنی‌ گه‌له‌كه‌ی‌‬ ‫له‌"جینۆساید"‪ ،‬هه‌روه‌ها داوای‌ مافی‌‬ ‫په‌نابه‌رێتی‌ بۆ خ����ۆی‌‌و خێزانه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫كه‌س����ه‌ نزیكه‌كان����ی‌ خۆی‌ ك����ردوه‌‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا‪.‬‬

‫په‌ڕ‌هی‌ دوه‌م‬ ‫به‌یروت‪:‬‬ ‫هۆگالند كه‌ش���ی‌ ن���او باره‌گاكه‌ی‌‬ ‫مس���ته‌فا بارزانی‌ به‌ت���ه‌واو غه‌مگین‌و‬ ‫دڵته‌نگ وه‌سفكرد‪ ،‬هه‌ریه‌ك له‌ئیدریس‬ ‫بارزانی‌‌و مه‌حم���ود بارزانی‌‌و مه‌حمود‬ ‫عوسمان بێهوایی‌ ته‌واویان پێوه‌ دیاربو‬ ‫له‌باره‌ی‌ په‌ره‌سه‌ندنه‌ نوێیه‌كانی‌ باكوری‌‬ ‫عێ���راق‪( .‬به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌ ئه‌مانه‌وه‌‪،‬‬ ‫مس���ته‌فا بارزانی‌ بۆخۆی‌ تا ڕاده‌یه‌ك‬ ‫له‌س���ه‌رخۆو هێمن ده‌هاته‌ به‌رچاو)‪.‬‬ ‫هۆگالند وت���ی‌‪ ،‬هه‌ندێك له‌مه‌فره‌زه‌ی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌كان پێش���تر به‌ره‌و ئێران‬ ‫جوڵه‌ی���ان پێكرابوو چه‌كه‌كانیش���یان‬ ‫راده‌ستی‌ سوپای‌ ئێران كردبو‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌شێكی‌ دیكه‌ له‌هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫به‌ڵێنیاندابو ك���ه‌ نه‌چنه‌ژێر فه‌رمانی‌‬ ‫بارزان���ی‌‌و رو له‌به‌رزاییه‌كان بكه‌ن بۆ‬ ‫درێژه‌دان به‌خه‌باتی‌ چه‌كداریی‌ له‌دژی‌‬ ‫سوپای‌ عێراق‪.‬‬ ‫‪221238Z 03547‬‬

‫مس���ته‌فا بارزان���ی‌ به‌هۆگالن���دی‌‬ ‫راگه‌یان���دوه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌هه‌مو‬ ‫ش���تێك زیاتر نیگه‌رانی‌ كردوه‌ خه‌می‌‬ ‫قوڵ���ی‌ هاواڵتیان���ی‌ ك���ورده‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێش���بینیكردوه‌ كه‌ ه���ه‌ر زو خه‌ڵكی‌‬ ‫بێ پش���توپه‌نا ده‌مێننه‌وه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫برسێتی‌‌و نه‌خۆشی‌‌و سه‌رماو سۆڵه‌دا‪،‬‬ ‫هاوكات ده‌شێت بكه‌ونه‌ ژێر مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫دڵڕه‌قان���ه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ عێراق‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵم���ی‌ پرس���یارێكی‌ هۆگالند كه‌‬ ‫حكومه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا ده‌شێت چی‌ بكات‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ بارودۆخه‌كه‌ هێوربكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫بارزان���ی‌ پێش���بینیكردوه‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا پێویس���ته‌ هه‌ژمونی‌ خۆی‌‬ ‫به‌كاربهێنێ���ت ب���ۆ درێژكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌م ئاگربه‌س���ته‌ی‌ ئێستا النیكه‌م بۆ‬ ‫مانگێك‪ ،‬یاخ���ود له‌كۆتای���ی‌ مانگی‌‬ ‫نیسانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هۆگالن���د وای‌ بۆ ده‌چێت مس���ته‌فا‬ ‫بارزان���ی‌‌و ش���وێنكه‌وته‌ نزیكه‌كان���ی‌‬

‫خۆی‌ له‌ئێس���تادا باك���وری‌ عێراقیان‬ ‫جێهێش���تبێت‌و وه‌ك په‌ناب���ه‌ر‬ ‫رویانكردبێت���ه‌ ئێ���ران‪ .‬پێش���یوایه‌‬ ‫بارزان���ی‌‌و گروپه‌ك���ه‌ی‌ بیانه‌وێ���ت‬ ‫ده‌س���تبه‌رداری‌ هه‌مو كۆنترۆڵێك ببن‬ ‫به‌س���ه‌ر په‌ره‌س���ه‌ندنه‌كانی‌ داهاتودا‬ ‫له‌كوردس���تانی‌ عێراق‪ ،‬به‌و ئومێده‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ تا ڕاده‌یه‌ك رێگه‌خۆش���كه‌ربێت‬ ‫بۆ ئه‌و س���ه‌ركرده‌ كوردانه‌ی‌ كه‌ له‌وێ‌‬ ‫ماونه‌ت���ه‌وه‌ تا بگه‌ن���ه‌ رێككه‌وتنێك‬ ‫له‌گه‌ڵ رژێم���ی‌ به‌غدا‌و هه‌م���و گه‌لی‌‬ ‫كوردیش له‌تۆڵه‌س���ه‌ندنه‌وه‌ی‌ عێراق‬ ‫پارێزراوبن‪.‬‬ ‫زیاتر له‌وه‌ی‌ كه‌ باس���كرا ده‌شێت‬ ‫رۆژی‌ داهات���و یاخ���ود دوس���به‌ی‌‬ ‫له‌واش���نتۆن پۆس���ت باڵوبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هۆگالن���د به‌پ���ه‌رۆش ب���و بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌رچ���ی‌ زوه‌ داواكارییه‌كه‌ی‌‬ ‫مسته‌فا بارزانی‌ بگه‌یه‌نێته‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪.‬‬

‫یه‌ك ساڵه‌كه‌ ‌ی بارزانی‌ له‌سه‌ر ده‌ستور تێپه‌ڕی‌‌و هه‌مو الیه‌نه‌كانیش بێده‌نگن‬ ‫هه‌مواركردن���ی پ���ڕۆژه‌ی ده‌س���تورو‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار‬ ‫ئالییه‌ت���ی هه‌ڵبژاردن���ی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ���م"‪ ،‬ب���ه‌اڵم س���اڵێك تێپه‌ڕی‌‌و‬ ‫ئه‌و ماوه‌یه‌ی‌ مه‌سعود بارزانی‌‬ ‫هێش���تا ئه‌و پرس���ه‌ كه‌مترین باس‌و‬ ‫دیاریكرد بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫خواسی‌ له‌سه‌ر نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ره‌شنوسی‌ ده‌ستوری‌ هه‌رێمی‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ دانا س���ه‌عید سۆفی‌‪،‬‬ ‫كوردستان به‌زیاده‌وه‌ تێپه‌ڕی‌‌و‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ یه‌كێت���ی‌ له‌خول���ی‌‬ ‫ئه‌و الیه‌نانه‌ش كه‌ كاتی‌ خۆی‌‬ ‫س���ێیه‌می‌ په‌رله‌مان���دا به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ توندیان هه‌بو له‌سه‌ر‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬م���ن ه���ه‌ر ئ���ه‌و كاته‌‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ ده‌ستور‪ ،‬ئێستا‬ ‫بێده‌نگن‌و هیچ هه‌نگاوێكیش نه‌نراوه‌ پێش���بینمكرد كه‌ هیچ گره‌نتیه‌ك نیه‌‬ ‫بۆ ئه‌و ته‌وافوقه‌ی‌ له‌یاساكه‌دا هاتوه‌‪،‬‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌ته‌وافوق له‌سه‌ر‬ ‫ده‌بوایه‌ له‌ماوه‌ی‌ س���اڵێكدا ئه‌و كاره‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ده‌ستور بۆ په‌رله‌مان‌و‬ ‫بكرایه‌‪ ،‬النیكه‌م ده‌بو لیژنه‌ی‌ هه‌موار‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‪.‬‬ ‫دروس���تبكرایه‌ یان چه‌ند دانیشتنێك‬ ‫دو هه‌فت���ه‌ دوای‌ درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ له‌نێوان الیه‌نه‌كاندا بكرێت"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان به‌رێككه‌وتنی‌‬ ‫م���اوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی‌‪ ،‬بارزانی‌‬ ‫له‌په‌یامێك���دا رایگه‌یان���د‪" ،‬ه���ه‌ر هه‌ردو فراكس���یۆنی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستاوه‌ داوا له‌سه‌رۆكایه‌تیی خولی له‌ڕۆژی ‪2013/6/30‬دا به‌ده‌ركردنی دو‬ ‫داهاتوی په‌رله‌مانی كوردستان (خولی‌ یاسا‪ ،‬ماوه‌ی په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫چواره‌م) ده‌كه‌م‪ ،‬دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێم���ی كوردس���تانی درێژكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫‪ ،2013/9/21‬ده‌ستبه‌جێ له‌كۆبونه‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ش دواكه‌وتن���ی هه‌ڵبژاردن���ی‬ ‫ده‌س���تپێكییه‌كانی س���ه‌رۆكایه‌تیی س���ه‌رۆكی هه‌رێم���ی كوردس���تانی‬ ‫په‌رله‌ماندا به‌زوترین كات میكانیزمێك لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫دان���ا ك���ه‌ ئه‌وكاتی���ش ره‌خن���ه‌ی‌‬ ‫بدۆزنه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی له‌ماوه‌ی كه‌متر‬ ‫له‌س���اڵێكدا بگه‌نه‌ ته‌وافوق له‌س���ه‌ر له‌ناوه‌ڕۆك‌و میكانیزم���ی‌ تێپه‌ڕاندنی‌‬

‫یاساكه‌ گرت‪ ،‬پێیوایه‌ هیچ ئیراده‌یه‌كی‌‬ ‫سیاس���یی‌ نی���ه‌ له‌نێ���وان الیه‌نه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌و "به‌داخه‌وه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ده‌كردو‬ ‫ك���ه‌ زۆر پێداگ���ر ‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنیش باس���ی‌ له‌گۆڕین���ی‌‬ ‫ده‌ستورو سیستمی‌ سیاسیی‌ ده‌كرد‪،‬‬ ‫ئێس���تا بێده‌نگ���ه‌ی‌ لێك���راوه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫چاره‌نوسی‌ ده‌ستورمان به‌قه‌ده‌رێكی‌‬ ‫نادیار سپارد"‪.‬‬ ‫بارزانی‌ رۆژی‌ ‪16‬ی‌ ته‌مموزی‌ ‪،2013‬‬ ‫پاش ماوه‌یه‌ك چاوه‌ڕوانی‌ هاته‌ سه‌ر‬ ‫خ ‌هت‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ رایگه‌یاند‪" ،‬لێره‌دا‬ ‫دوپاتی ده‌كه‌مه‌وه‌ هیچ كات خولیای‬ ‫كورس���ی‌و پۆس���ت نه‌بوم‪ .‬ئه‌مڕۆش‬ ‫نام���ه‌وێ مێژوی خ���ۆم له‌خه‌بات بۆ‬ ‫رزگاری‌و ئازادی كوردس���تان به‌هیچ‬ ‫ش���تێكی دیكه‌ بگۆڕمه‌وه‌‪ .‬یاس���ای‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی م���اوه‌ی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تانم ئیمزاك���رد تاوه‌كو هیچ‬ ‫بۆش���اییه‌كی یاس���ایی‌و ده‌ستوریی‬ ‫له‌هه‌رێم���ی كوردس���تاندا دروس���ت‬ ‫نه‌بێت"‪.‬‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان له‌سه‌ره‌تای‌‬

‫ده‌ستبه‌كاربونی‌ له‌م خوله‌دا له‌رێگه‌ی‌ له‌ناوچه‌كه‌دا رویانداوه‌‪.‬‬ ‫عه‌دنان عوسمان ئه‌وه‌شی‌ نه‌شارده‌و‌ه‬ ‫رونكردنه‌وه‌یه‌كه‌وه‌ باس���ی‌ له‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌ "ئه‌وله‌ویه‌ت���ی‌ كاره‌كانیان بریتیه‌ كه‌ پێشر هیچ "قه‌یرانێك له‌ئارادانه‌بو‬ ‫له‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌ی‌ ده‌ستوری‌ الیه‌نه‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان ئاماده‌نه‌بون‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك ك���ه‌ له‌گه‌ڵ بچنه‌ ژێر باری‌ ئه‌و به‌رپرسیارێتیه‌وه‌‪،‬‬ ‫سیس���تمی‌ دیموكرات���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌ ئێس���تا كه‌ قه‌یرانێكی‌ گ���ه‌وره‌ روی‌‬ ‫له‌كوردستان بگونجێت"‪ ،‬به‌اڵم هێشتا له‌كوردس���تانه‌‪ ،‬پێموانی���ه‌ هه‌ندێك‬ ‫هه‌نگاو به‌و ئاراسته‌یه‌دا بنرێت"‪.‬‬ ‫به‌كرداریی‌ هیچ هه‌نگاوێك نه‌نراوه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕاندنی‌ ئه‌و یاس���ایه‌ كه‌‬ ‫عه‌دن���ان عوس���مان‪ ،‬په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫خولی‌ سێیه‌م له‌فراكس���یۆنی‌ گۆڕان دوایین كاری‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئێستاش نه‌چوه‌ ب���و له‌خول���ی‌ س���ێیه‌مدا‪ ،‬الیه‌ن���ه‌‬ ‫بچێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ چه‌ند ده‌س���ته‌یه‌ك ئۆپۆزس���یۆنه‌كان‌و به‌ش���ێكی‌ زۆری‌‬ ‫پێكبهێنرێ���ت ب���ۆ پێداچون���ه‌وه‌ چاودێران هه‌مو ئومێدیان له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫به‌ده‌س���توره‌كه‌و هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌‪ ،‬هه‌ڵچنیب���و كه‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ئه‌و‬ ‫چونك���ه‌ ئ���ه‌م كاتانه‌ی‌ كوردس���تان هه‌نگاو‌ه قبوڵن���ه‌كات‌و ره‌تیبكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫زۆر پێویس���ته‌ بۆ بونی‌ ده‌ستورێكی‌ ب���ه‌اڵم دوج���ار په‌یمان���ی‌ بارزان���ی‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ بو‪" :‬پ���اش ڕاوێژكردن له‌گه‌ڵ‬ ‫دیموكراتیانه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن���ه‌ زۆربه‌ی هێزو الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كانی‬ ‫ك���ه‌ له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ تایبه‌تی‌ ناو كوردس���تان یاس���ای درێژكردنه‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان ده‌س���تیكه‌وتوه‌‪ ،‬له‌مانگی‌ م���اوه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم���ی‬ ‫ئه‌یلول���ی‌ ئه‌مس���اڵدا لیژنه‌ی���ه‌ك كوردس���تانم ڕه‌تنه‌كرده‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫پێكده‌هێنرێ���ت ب���ۆ چۆنیه‌ت���ی‌ ڕه‌تنه‌كردنه‌وه‌یه‌ش به‌و مانایه‌ نییه‌ كه‌‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ پڕۆژه‌ ده‌ستوره‌كه‌ من له‌گه‌ڵ ش���ێوازو ناوه‌ڕۆكی یاسای‬ ‫یاخ���ود نوس���ینه‌وه‌ی‌ ده‌س���تورێكی‌ درێژكردن���ه‌وه‌ی ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی‬ ‫ی هه‌رێمدا بم‪ ،‬بۆیه‌ش ئیمزام نه‌كرد‪.‬‬ ‫ن���وێ‌ به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و گۆڕانكارییانه‌ ‌‬

‫به‌داخه‌وه‌ یه‌كێت ‌ی‬ ‫كه‌ زۆر پێداگر ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر ده‌كردو‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیش باس ‌ی‬ ‫له‌گۆڕینی‌ ده‌ستورو‬ ‫سیستم ‌ی سیاسی ‌ی‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬ئێستا‬ ‫بێده‌نگه‌ ‌ی لێكراوه‬

‫عێراق‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫‪7‬‬

‫لیسته‌ كوردییه‌كان له‌به‌غدا ئاگایان له‌یه‌كتر نییه‌‬

‫زانا رۆستایی‌‪ :‬راگه‌یاندنی‌ سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ په‌كینه‌كه‌وتو‌ه كه‌ نوێنه‌ران ‌ی كورد له‌به‌غدان‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالم ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌پارله‌مانی‌ عێراق زانا رۆستایی‌‪،‬‬ ‫داواده‌كات كورد به‌شداری‌ حكومه‌تێك‬ ‫نه‌كات كه‌ نوری‌ مالیكی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بكات‪ .‬هه‌روه‌ها رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫لیسته‌ كوردییه‌كان له‌به‌غدا تائێستا‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كیان نه‌كردوه‌و ئاگایان‬ ‫له‌یه‌كتر نییه‌‪ .‬ئاشكراشی‌ ده‌كات تا‬ ‫دێت را جیایی‌ نێوان پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‬ ‫خه‌ریكه‌ قوڵتر ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌‬ ‫كشانه‌وه‌ی‌ وه‌زیره‌ كورده‌كانیش‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ عێراق‪ ،‬ده‌ڵێت "بونی‌ ئه‌م‬ ‫وه‌زیرانه‌ كاریگه‌ری‌ چیه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئه‌و حكومه‌ته‌ی‌ ئه‌وانی‌ تێدان‬ ‫سیاسه‌تی‌ دوژمنكارانه‌ به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان پیاده‌ ده‌كات"‪.‬‬

‫به‌م بارودۆخه‌ ناگه‌ینه‌‬ ‫هیچ‪ ،‬تا ئێستا كوتله‌‬ ‫براوه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫بۆ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌ران‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كمان به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬نه‌مانتوانیوه‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ كوردستانی‌‬ ‫دروست بكه‌ینه‌وه‌و كه‌س‬ ‫ئاگای‌ له‌كه‌س نیه‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌كاتێكدا باس له‌سه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫ئه‌نجامدان���ی ریفراندۆم ده‌كرێت‪ ،‬بۆچی‬ ‫پارله‌مانتارانی كورد ده‌چنه‌وه‌ به‌غدا؟‬ ‫رۆستایی‌‪ :‬بێگومان رێی سه‌ربه‌خۆیی كورد تیایدا ب���ه‌ یه‌كگرتوویی‌و به‌ یه‌ك چاره‌سه‌ركردنی پرسه‌ هه‌ڵواسراوه‌كان‬ ‫كوردس���تان رێگایه‌كی‌ ئاسان نیه‌و به‌ گوت���اری‌ به‌هێز رۆڵی‌ خۆی‌ ببینێ‌‪ .‬ئه‌و بكات؟‬ ‫رۆس���تایی‌‪ :‬ه���ه‌ردوو بابه‌ته‌ك���ه‌‬ ‫ش���ه‌وو رۆژێكیش نایه‌ت���ه‌دی‌‪ ،‬به‌ڵكو پۆس���تان ‌ه ته‌نها ئه‌و كاته‌ س���ودیان بۆ‬ ‫پێویس���تی‌ به‌زه‌مینه‌س���ازی‌‌و كاری‌ ك���ورد ده‌بێت كه‌ ببنه‌ مای���ه‌ی‌ به‌ره‌و په‌یوه‌ندیان به‌یه‌كه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫جیدی���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌تا بك���رێ‌ به‌رێگه‌ی‌ پێشه‌وه‌چونی‌ داخوازیه‌كانمان‌و پێگه‌ی‌ كه‌سه‌ ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست لێی‌ مالیكی‌ بێت‬ ‫گه‌وره‌ترین رێگربو‌ه له‌به‌رده‌م هاتنه‌دی‌‬ ‫گفتوگۆو له‌یه‌كگه‌یش���تن له‌گه‌ڵ به‌غدا كورد ل ‌ه بڕیارداندا به‌هێز بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی به‌ئاشكرا رایگه‌یاندوه‌ مافه‌كان‌و چاره‌س���ه‌ربوونی‌ پرسه‌كان‪.‬‬ ‫هه‌وڵی‌ ب���ۆ ده‌ده‌ین‪ ،‬تا ئ���ه‌و كاتیش‬ ‫ناكرێ‌ كورد له‌پرۆسه‌ی‌ سیاسی‌ عێراق له‌دژی ئه‌وه‌یه‌ مالیكی ببێته‌وه‌ سه‌رۆك به‌ ئه‌زموونی‌ هه‌ش���ت س���اڵی‌ رابردوو‬ ‫ی رێگر‬ ‫داببڕێ‌‪ ،‬چونكه‌ به‌ش���ێك له‌و هه‌واڵنه‌ی‌ وه‌زیران‪ ،‬یه‌كێتی هه‌ڵوێس���تی ناڕونه‌‪ ،‬النیك���ه‌م ده‌بێت كورد ببێته‌ هۆ ‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی ره‌نگ��� ‌ه له‌نێ���و هۆڵ���ی‌ هه‌ڵوێستی ئێوه‌ وه‌كو كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌ سێباره‌ نه‌بونه‌وه‌ی‌ ویالیه‌تی‌ مالیكی‌‬ ‫ب���ۆ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ وه‌زیران���ی‌ عێراق‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌ران بێ���ت‪ .‬كه‌واته‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ چییه‌؟‬ ‫رۆس���تایی‌‪ :‬پرس���یاره‌ك ‌ه ده‌ب���ێ‌ هاوكاتیش ئه‌گه‌ر له‌به‌ر الوازی‌ یه‌كڕیزی‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫په‌كینه‌كه‌وتوه‌ ك���ه‌ نوێنه‌رانی‌ كورد له‌ ئاراس���ته‌ی‌ وته‌بیژی‌ كۆم���ه‌ڵ بكرێت‪ ،‬ك���وردی‌ نه‌بێت ئێس���تا كورد له‌س���ه‌ر‬ ‫من به‌ڕای‌ تایبه‌تی‌ خ���ۆم كورد نابێت زه‌مینی‌ واقیعدا له‌باشترین دۆخدایه‌ بۆ‬ ‫به‌غدان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تائێس���تا هی���چ كام ل���ه‌ به‌ش���داری‌ حكومه‌تێك بكات كه‌ نوری‌ گفتوگۆكردن له‌سه‌ر داخوازییه‌كانی‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬رۆژی هه‌ین���ی راب���ردو‪،‬‬ ‫كێش���ه‌كانی نێ���وان هه‌رێ���م‌و ناوه‌ن���د مالكی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ بكات له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ر نه‌كراون‪ ،‬ئیتر گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ له‌راب���ردوو له‌ئێستاش���دا ل���ه‌ كێش���ه‌ هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌ بیره‌ نه‌وته‌كانی‬ ‫به‌غداو وه‌رگرتنی پۆس���ته‌كانی جێگری دروس���تكردن بۆ گه‌له‌كه‌م���ان در ێغی‌ كه‌ركوكیان كۆنترۆڵكرد‪ ،‬ئێوه‌ چۆن له‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌ ده‌ڕوانن‌و ئایا ئه‌مه‌ چاره‌سه‌ره‌‬ ‫سه‌رۆكی پارله‌مان‌و سه‌رۆكی كۆمار بۆ نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ باش���تره‌ كورد ش���ه‌ڕ بۆ كێش���ه‌كانی ئێستا یاخود كێشه‌كان‬ ‫كورد چ سودێكی ده‌بێت؟‬ ‫ی كێشه‌كان له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ بكات كه‌سێك نه‌كرێته‌وه‌ قوڵتر ده‌كاته‌وه‌؟‬ ‫رۆستایی‌‪ :‬چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫رۆس���تایی‌‪ :‬پێویس���ته‌ ك���ورد هه‌ر‬ ‫دورب���ه‌دور نابێت‪ ،‬به‌ڵكو ل���ه‌ میانه‌ی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران یاخود ش���ه‌ڕ له‌سه‌ر‬ ‫مافه‌كان���ی‌و هه‌نگاوێك ب���ه‌ره‌و پێش���ه‌وه‌ بهاوێت‪،‬‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌كی‌ سیاسی به‌هێز ده‌بێت كه‌ به‌ده‌س���تهێنانه‌وه‌ی‬ ‫زانا رۆستایی‬

‫ب���ه‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌و راوێ���ژی‌ نێ���وان‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ سیاس���ی‌ بێ���ت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كات هه‌ن���گاوه‌كان س���تراتیجی‌ ده‌بن‌و‬ ‫پته‌و ده‌ب���ن‪ .‬به‌اڵم كاتێ���ك بڕیارێكی‌‬ ‫یه‌كالیه‌نه‌ ده‌درێ���ت‌و داواش له‌ هه‌موو‬ ‫كورد ده‌كرێت پشتیوانی‌ لێ‌ بكات ئه‌و‬ ‫كات كێش���ه‌ دروس���ت ده‌بێت‪ .‬ده‌بوایه‌‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان كه‌ ئه‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌ی‌ ده‌هاویش���ت حیسابێكی‌ بۆ‬ ‫رای‌ یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌ كوردس���تان‬ ‫كردب���ا‪ ،‬كه‌ هاوبه‌ش���ێكی‌ س���ه‌ره‌كیه‌‬ ‫له‌حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‌و خاوه‌نی‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫ده‌نگه‌كانی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوكه‌‪.‬‬ ‫كه‌وات���ه‌ خ���ودی‌ هه‌نگاوه‌ك���ه‌ ب���ۆ‬ ‫كۆنترۆڵكردنی‌ ته‌واوی‌ سنوری‌ پارێزگای‌‬ ‫كه‌ركوك تا حه‌مرین به‌هه‌مو دامه‌زراوه‌و‬ ‫كۆمپانی���او بیره‌ ن���ه‌وت‌و كارخانه‌كان‬ ‫به‌باش ده‌زان���م‪ ،‬به‌اڵم له‌چۆنیه‌تیه‌كه‌ی‌‬ ‫نیگه‌ران���م‪ ،‬چونك���ه‌ ده‌بێت���ه‌ مای���ه‌ی‌‬ ‫له‌یه‌كترازانی‌ زیاتری‌ نێوماڵی‌ كوردی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا له‌ كوردس���تان‬ ‫هه‌س���ت به‌جیاوازییه‌ك���ی زۆر ده‌كرێت‬ ‫له‌هه‌ڵوێستی یه‌كێتی‌و پارتی‪ ،‬پێتانوایه‌‬

‫ئه‌م را جیاییه‌ بگاته‌ به‌غداو كاریگه‌ری‬ ‫له‌سه‌ر یه‌كهه‌ڵوێستی كورد هه‌بێت؟‬ ‫رۆس���تایی‌‪ :‬ئه‌وه‌ ئه‌و مه‌ترسیه‌یه‌ كه‌‬ ‫ده‌مه‌وێت هۆشداری‌ لێ‌ بده‌م‪ .‬به‌رده‌وام‌و‬ ‫به‌درێژایی مێژوو ده‌رفه‌ته‌كان له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫ملمالنیی ناوخۆ له‌ده‌ستچوون‪ ،‬ئێستاش‬ ‫تا دێت ئه‌و را جیاییه‌ی‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‬ ‫خه‌ریكه‌ قوڵت���ر ده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬بۆنمونه‌‬ ‫یه‌كیان باسی‌ مافی‌ چاره‌ی‌ خۆنوسین‌و‬ ‫ریفراندۆم ده‌كات‪ ،‬ئه‌ویتر ده‌ڵێت كاتی‌‬ ‫نیه‌و هاش‌و هووشه‌‪ .‬یه‌كیان له‌شه‌ڕێكی‌‬ ‫گه‌رمدای���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ داع���ش‌و ئه‌ویت���ر‬ ‫س���نوره‌كه‌ی‌ ئارامه‌‪ .‬یه‌كی���ان مالیكی‌‬ ‫قه‌ب���وڵ نیه‌‌و ئه‌ویتر ده‌ڵێت ئێمه‌ هێڵی‌‬ ‫سورمان بۆ كه‌س نیه‌‪ .‬تائێستا حكومه‌ته‌‬ ‫خۆجێیه‌كانی‌ هه‌ولێرو سلێمانی‌‌و دهۆك‬ ‫پێكنه‌هاتوون له‌سه‌ری‌‪ ،‬كاندیده‌كانیان‬ ‫بۆ به‌ش���داری‌ له‌ ده‌وڵه‌تی‌ عیراق رون‬ ‫نین‌و له‌سه‌ری‌ ناكۆكن ‪....‬هتد‪.‬‬ ‫به‌م بارودۆخه‌ ئێمه‌ ناگه‌ینه‌ هیچ‪ ،‬تا‬ ‫ئێس���تا كوتله‌ براوه‌كانی‌ كوردستان بۆ‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌ران كۆبونه‌وه‌یه‌كمان‬ ‫به‌یه‌ك���ه‌وه‌ نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬نه‌مانتوانی���وه‌‬

‫هاوپه‌یمان���ی‌ كوردس���تانی‌ دروس���ت‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌و كه‌س ئ���اگای‌ له‌كه‌س نیه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و بێبه‌رنامه‌یی���ه‌ چاوه‌ڕوانی‌ خێری‌‬ ‫لێناكرێت‪ ،‬به‌ڵكو زه‌نگێكی‌ مه‌ترس���یه‌و‬ ‫پێویس���ته‌ هۆش���داری‌ لێبده‌ی���ن‌و كار‬ ‫بكه‌ین بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌و گوشاری‌‬ ‫جه‌م���اوه‌ری‌‌و میدیای���ی بخه‌ینه‌ س���ه‌ر‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان ب���ۆ گفتوگ���ۆو رێكه‌وت���ن‬ ‫له‌سه‌ر یه‌ك ستراتیجیه‌تی‌ كوردستانی‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌غدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌كاتێكدا ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆك كۆمار به‌پێی ده‌ستور زۆرتر‬ ‫ته‌ش���ریفاتیه‌‪ ،‬بۆچی ك���ورد پێداگری‬ ‫له‌سه‌ر وه‌رگرتنی ده‌كات؟‬ ‫رۆستایی‌‪ :‬راسته‌ ته‌شریفاتیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر ب���اش به‌كاربهێنرێ���ت رۆڵێكی‌‬ ‫باشی‌ ده‌بێت له‌ چه‌سپاندنی‌ مافه‌كانی‌‬ ‫گه‌ل���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬چونك���ه‌ روی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ عێراق پیش���انده‌دات‌و رۆڵی‌‬ ‫له‌یه‌ك نزیككردنه‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌ ناكۆكه‌كان‬ ‫ده‌بینێت‌و هه‌ندێجاری���ش مافی‌ ڤیتۆی‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌به‌رانب���ه‌ر لێدوانه‌كان���ی‬ ‫مالیكیدا‪ ،‬وه‌زیره‌ ك���ورده‌كان بایكۆتی‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان���ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانیان‬ ‫ك���رد‪ ،‬تاچه‌ند هه‌ڵوێس���تی وه‌زیره‌كان‬ ‫به‌گونجاو ده‌زان���ی‌و پێتوایه‌ ئه‌و كارته‌‬ ‫له‌كاتی خۆیدا به‌كارهێنراوه‌؟‬ ‫رۆستایی‌‪ :‬من پێم باشتربو هه‌ڵویسته‌كه‌‬ ‫شتێكی‌ تر بوایه‌‪ ،‬بۆنمونه‌ رابگه‌ینرابوایه‌‬ ‫كه‌ كورد به‌ش���داری‌ حكومه‌تێك ناكات‬ ‫ك���ه‌ مالیك���ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ب���كات‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش به‌بریارێك���ی‌ یه‌كگرتوو نه‌ك‬ ‫ب���ه‌ كاردانه‌وه‌یه‌كی‌ به‌په‌ل���ه‌‪ .‬پێموایه‌‬ ‫لێدوان به‌لێدوان وه‌اڵم بدرێته‌وه‌و كردرا‬ ‫ب���ه‌ ك���ردار‪ .‬كێش���انه‌وه‌ی‌ وه‌زیره‌كان‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ الوازی‌ تێدابوو‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫تێبین���ی‌ زۆرمان هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌دای‌‬ ‫ستافی‌ وه‌زیره‌ كورده‌كان‌و كاریگه‌ریان‬ ‫له‌سه‌ر بڕیاره‌كانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌‬ ‫عێراق���ی‌‌و ئ���ه‌و پرس���یاره‌ له‌مێژه‌ الی‌‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ كوردس���تان دروس���تبوه‌ كه‌‬ ‫بون���ی‌ ئه‌م وه‌زیران���ه‌ كاریگه‌ری‌ چیه‌؟‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌و حكومه‌ته‌ی‌ ئه‌وانی‌ تێدان‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ دوژمنكاران���ه‌ به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان پیاده‌ ده‌كات‪.‬‬

‫له‌بری په‌رله‌مان‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم بوه‌ته‌ مه‌رجه‌ع‬

‫په‌رله‌مانتارێكی گۆڕان‪ :‬پارتی هه‌میشه‌ خۆی به‌سه‌ر الیه‌نه‌كانی تردا ده‌سه‌پێنێ‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫له‌دوای‌ روداوه‌كانی‌ شار ‌ی موسڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌رجه‌م بڕیارو راسپارده‌كانی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌ چاره‌نوسی‌ كوردستان‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ هه‌ولێرو به‌غدا له‌بری‌‬ ‫پارله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬له‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ ده‌رده‌چن‪.‬‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ گۆڕان ده‌ڵێت‬ ‫"سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم نوێنه‌رایه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌ئاستی عێراق‌و ده‌ره‌وه‌دا ده‌كات‌و‬ ‫بااڵترین ده‌سه‌اڵته‌"‪ ،‬پارله‌مانتارێكی‌‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫تائێستا په‌رله‌مان نه‌بوه‌ته‌ مه‌رجه‌ع‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ئێمه‌ش هه‌وڵی بۆ ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫پارله‌مانتارێك ‌ی یه‌كێتیش ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ده‌كات بڕیاره‌كان به‌راوێژی‌‬ ‫سه‌رجه‌م سه‌رۆكایه‌تیه‌كان بوه‌‪.‬‬ ‫به‌بڕی���اری‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م‬ ‫پارله‌مانت���اره‌ ك���ورده‌كان به‌ش���داری‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ پارله‌م���ان ده‌ك���ه‌ن‪،‬‬ ‫به‌بڕی���اری‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م وه‌زیره‌‬ ‫ك���ورده‌كان بایكۆت���ی‌ كۆبونه‌وه‌كان���ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیرانی‌ عێ���راق ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر راس���پارده‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ بی���ره‌ نه‌وته‌كانی‌ كه‌ركوك‬ ‫كۆنت���رۆڵ ده‌كات‪ ،‬ئه‌مان���ه‌ به‌ش���ێكن‬ ‫ل���ه‌و هه‌وااڵنه‌ی‌ رۆژانه‌ ل���ه‌ میدیاكانه‌وه‌‬ ‫باڵوده‌كرێنه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ پێشتر‬ ‫سێ‌ پارته‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كه‌ی‌ كوردستان‬ ‫"بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬كۆم ‌هڵ‌و یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌" داوایانده‌ك���رد پارله‌مان���ی‌‬

‫كوردستان ببێته‌ مه‌رجه‌عی‌ بڕیاردان‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵم���ی‌ ئ���ه‌وه‌دا‪ ،‬بۆچ���ی‌ له‌بر ‌‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مان س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م بوه‌ته‌‬ ‫مه‌رجه‌ع‪ ،‬پارله‌مانتاری‌ عێراق له‌س���ه‌ر‬ ‫لیس���تی گ���ۆڕان د‪ .‬ده‌رب���از محه‌مه‌د‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "چ ده‌قێكی یاس���ایی هه‌یه‌ كه‌‬ ‫پارله‌مان بكاته‌ مه‌رجه‌ع‪ ،‬راسته‌ ده‌ڵێین‬ ‫په‌رله‌مان مه‌رجه‌عه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم ده‌س���ه‌اڵتێكه‌ نوێنه‌رایه‌تی هه‌رێم‬ ‫ده‌كات‌و له‌ئاس���تی عێراق‌و ده‌ره‌وه‌شدا‬ ‫بااڵترین ده‌سه‌اڵته‌"‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ هه‌ندێ���ك له‌چاودێ���ران‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم له‌بڕیاره‌‬ ‫چاره‌ن���وس س���ازه‌كاندا پارله‌مان���ی‬ ‫كردوه‌ت���ه‌ دامه‌زراوه‌یه‌كی الوه‌كی‪ .‬به‌اڵم‬ ‫پارله‌مانت���اری‌ عێراق له‌س���ه‌ر لیس���تی‬ ‫یه‌كێتی د‪ .‬ش���ێركۆ مه‌نگۆری‌‪ ،‬پێیوایه‌‬ ‫ده‌بێت هه‌مو سه‌رۆكایه‌تی‌و ده‌سه‌اڵته‌كان‬ ‫بڕی���اری یه‌كگرتوویان هه‌بێ���ت به‌ناوی‌‬ ‫بڕیاری‌ یه‌كگرتووی‌ سیاسی كوردستان‪،‬‬ ‫ئی���دی‌ "ئه‌و بڕی���اره‌ له‌پارله‌مانه‌وه‌ بێت‬ ‫یان س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫یه‌ك بۆچونی سیاس���ی له‌س���ه‌ر بێت‌و‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی بااڵی‌ خه‌ڵكدا بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و پارله‌مانت���ار‌هی‌ یه‌كێتی‌ دڵنیایی‌‬ ‫خۆی‌ پیش���انده‌دات‪ ،‬كه‌ ئه‌و بڕیارانه‌ی‌‬ ‫تائێس���تا دراون "به‌بێ ئاگایی" هه‌رسێ‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی‌ هه‌رێم نه‌بوه‌و ده‌ڵێت "هه‌ر‬ ‫بڕیارێك به‌بێ ره‌زامه‌ندی‌و یه‌كگرتوویی‬ ‫هه‌رسێ س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ بدرێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫بڕیارێ���ك ده‌بێت جێی خ���ۆی ناگرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ت���ا ئێمه‌ بۆ چ���ون‌و نه‌چونمان بۆ‬ ‫به‌غدا چاوه‌ڕێ���ی بڕی���اری یه‌كگرتووی‌‬

‫پێموانیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كشانه‌و‌ه ‌‬ ‫وه‌زیره‌كان‪ ،‬به‌بێ‬ ‫پرس‌و راوێژی‬ ‫وه‌زیره‌كانی‬ ‫یه‌كێتی‌و مه‌كته‌ب‬ ‫سیاسییه‌كه‌یان‬ ‫بوبێت‬

‫ئێمه‌ بۆ چون‌و‬ ‫نه‌چونمان بۆ به‌غدا‬ ‫چاوه‌ڕێی بڕیاری‬ ‫یه‌كگرتووی‌ سیاسی‬ ‫سه‌ركرده‌كانی‌ كوردین‌و‬ ‫ده‌بێت رێككه‌وتنی‬ ‫له‌سه‌ر بێت‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫كاره‌كان تێكده‌چن‬

‫سیاسی سه‌ركرده‌كانی‌ كوردین‌و ده‌بێت‬ ‫رێككه‌وتنی له‌سه‌ر بێت‪ ،‬ئه‌گینا كاره‌كان‬ ‫تێكده‌چن"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا جگه‌ له‌بڕیاری‌ كشانه‌وه‌ی‌‬ ‫وه‌زیره‌ ك���ورده‌كان له‌به‌غداو په‌یوه‌ندی‬ ‫دوو الیه‌ن���ه‌ی‌ نێ���وان هه‌رێ���م‌و ناوه‌ند‪،‬‬ ‫بابه‌ت���ی بیره‌ نه‌وته‌كانی ناوچه‌ كێش���ه‌‬ ‫له‌سه‌ره‌كانیشی هاتوه‌ته‌ پاڵ‌و ده‌وترێت‬

‫ته‌نها به‌بڕی���اری س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬پارله‌مانتارێكی یه‌كگرتوی‬ ‫ئیسالمی‌ له‌پارله‌مانی عێراق د‪.‬موسه‌ننا‬ ‫ئه‌می���ن‪ ،‬جه‌ختده‌كاته‌وه‌ كه‌ تائێس���تا‬ ‫په‌رله‌مان نه‌بوه‌ته‌ مه‌رجه‌عی بڕیاره‌كان‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ئێمه‌ش هه‌وڵی ب���ۆ ده‌ده‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ ئێس���تا له‌هه‌ندێك بابه‌تدا‬ ‫بڕی���ارده‌دات س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم���ه‌‬

‫نه‌ك پارله‌مان‌و له‌م���ه‌ودوا ره‌نگه‌ ئه‌وه‌‬ ‫نه‌مێنێت‌و بگۆڕێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و پارله‌مانتاره‌‪ ،‬به‌پێویستی‌ ده‌زانێت‬ ‫له‌م دۆخه‌ی‌ ئێس���تادا هه‌مو بڕیاره‌كان‬ ‫به‌راوێژی‌ هه‌موو الیه‌نه‌كان بێت‌و "بابه‌ته‌‬ ‫چاره‌ن���وس س���ازه‌كانیش په‌رله‌م���ان‬ ‫یه‌كالی���ی بكات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و بابه‌تانه‌ش���ی‬ ‫كتوپڕی���ن ده‌بێت س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫راوێژ به‌ سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كان بكات‪،‬‬ ‫ئینجا بڕیاربدات"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ بۆچی‌ له‌ماوه‌ی‌ چوار‬ ‫س���اڵی‌ رابردودا هێزه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان زۆر پێداگیری���ان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌ك���رد‪ ،‬ك���ه‌ پارله‌م���ان ببێته‌‬ ‫مه‌رجه‌عی‌ بڕیارو له‌ئێستاشدا بێده‌نگن‪،‬‬ ‫پارله‌مانتاره‌كه‌ی‌ یه‌كێتی رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫پێشتر ئۆپۆزسیۆن ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌ی‬ ‫بۆ مه‌رامێكی تایبه‌تی‌ به‌كارهێناوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌گ���ه‌ر هه‌ماهه‌نگ���ی‌‌و متمانه‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا چ په‌رله‌مان بڕیار ده‌ربكات‬ ‫ی���ان س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م‌و یاخ���ود‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران ئ���ه‌وا به‌قازانجی‬ ‫هه‌موو الیه‌كه‌"‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان یه‌كێ���ك بو له‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ی‌ زۆر س���ور بو له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پارله‌مانی‌ كوردس���تان ببێته‌ مه‌رجه‌عی‌‬ ‫بڕیاردان له‌كوردستاندا‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫كه‌ س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مان سه‌ر به‌ گۆڕانه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و داوای���ه‌ ناك���ه‌ن‪ .‬له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ی‌ ئێستاو پێشوی‌ گۆڕانه‌وه‌‪،‬‬ ‫د‪.‬ده‌رباز ده‌ڵێ���ت "پێكهاته‌ی‌ په‌رله‌مان‬ ‫جیاوازه‌و ناكرێت وه‌كو حكومه‌ت قس���ه‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬به‌كورتی‌ مه‌رج نییه‌ هه‌موو ئه‌و‬

‫بڕیاران���ه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ده‌ری‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌بێ پرسی الیه‌نه‌كان بوبێت"‪.‬‬ ‫ب���ه‌ڕای‌ د‪.‬ده‌رباز‪ ،‬ناكرێ���ت له‌بابه‌ته‌‬ ‫هه‌نوكه‌ییه‌كان���دا س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫چاوه‌ڕێ���ی په‌رله‌م���ان ب���كات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫"هه‌ندێ���ك پێش���هات جێبه‌جێ���كاری‌و‬ ‫ئێس���تاییه‌‌و ناكرێ���ت س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫هه‌مو كاتێك چاوه‌ڕێی په‌رله‌مان بكات‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا پێویس���ته‌ چ زوه‌ بڕیار بدات‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی تره‌وه‌ هه‌میش���ه‌ پارتی خۆی‬ ‫فه‌رز ده‌كات به‌س���ه‌ر الیه‌نه‌كانی ترداو‬ ‫خۆی وتاره‌كان پێش���كه‌ش ده‌كات‪ ،‬بۆ‬ ‫به‌شێكیش له‌و وتارانه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫الی الیه‌نه‌كانی ترو راوێژیان پێده‌كات"‪.‬‬ ‫هه‌ندێك له‌چاودێرانی‌ سیاس���ی‌ هێما‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ده‌كه‌ن به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێ���م س���ه‌رۆكی‌ پارت���ی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستانه‌و جێگره‌كه‌شی‌ ده‌سه‌اڵتێكی‌‬ ‫ئه‌وت���ۆی‌ نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌ئێس���تادا پارتی‌‬ ‫وه‌كو تاك���ه‌ فه‌رمانڕه‌وای‌ هه‌رێم مامه‌ڵه‌‬ ‫ده‌كات‌و دوایین هه‌ڵوێس���ت‌و بڕیاره‌كانی‌‬ ‫خۆی‌ له‌ڕێگه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫به‌یان ده‌كات‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاره‌ك���ه‌ی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬ئ���ه‌وه‌‬ ‫رونده‌كاته‌وه‌ به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م الی پارتیی���ه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ پارت���ی‬ ‫ده‌یه‌وێت "یه‌كێتی به‌دوای‌ راكه‌ی‌ خۆیدا‬ ‫رابكێش���ێت"‪ ،‬بۆ به‌ڵگاندنی‌ وته‌كانیشی‌‬ ‫نمونه‌ به‌كش���انه‌وه‌ی‌ وه‌زیره‌ كورده‌كان‬ ‫ده‌هێنێت���ه‌وه‌و ده‌ڵێ���ت "پێموانیی���ه‌‬ ‫كش���انه‌وه‌ی‌ وه‌زی���ره‌كان‪ ،‬به‌بێ پرس‌و‬ ‫راوێژی وه‌زیره‌كان���ی یه‌كێتی‌و مه‌كته‌ب‬ ‫سیاسییه‌كه‌یان بوبێت"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫له‌كاتی‌ داخستنی‌ سنور ‌ی ئێران رێگا ‌ی ئاسمانی ‌ی ده‌بێت ‌ه جێگره‌وه‌‬ ‫"ئه‌گه‌ر توركیا ئاسمان ‌ی بۆمان كراوه‌بێت‪ ،‬قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ ‌ی داخستن ‌ی سنور ‌ی ئێران‪ ،‬ئاسانه‌"‬

‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫داخستنی‌ سنوری‌ بازرگانی‌‬ ‫به‌روی‌ هه‌رێمدا له‌كاتی‌ جیابونه‌و‌ه‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی‌ ئێرانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا ئه‌گه‌رێكی‌ كراوه‌یه‌‪،‬‬ ‫نوێنه‌ری‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌و واڵته‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئێران‬ ‫له‌هه‌نگاوێكی‌ كورد رازی‌ نه‌بێت‬ ‫"بۆی‌ ئاساییه‌ هه‌مو په‌یوه‌ندیه‌كان‬ ‫بپچڕێنێ‌" به‌رپرسێكیش له‌ژوری‌‬ ‫بازرگانی‌ سلێمانی‌ ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫توركیا ئاسمانی‌ به‌ڕوی‌ هه‌رێمدا‬ ‫كراوه‌بێت‪ ،‬داخستنی‌ سنوری‌ ئێران‬ ‫كه‌مترین كاریگه‌ریی‌ ده‌بێت"‪.‬‬ ‫چاوه‌كان له‌سه‌ر ئێرانن نه‌ك توركیا‬ ‫گه‌مارۆدانی‌ ئابوری‌ هه‌رێم‪ ،‬له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫جیابونه‌وه‌ له‌عێراق له‌ئێستادا زۆرترین‬ ‫باس����ی‌ لێوه‌ده‌كرێ����ت‪ ،‬ب����ۆ ئه‌مه‌ش‬ ‫چ����اوه‌كان زیاتر له‌س����ه‌ر ئێرانننه‌ك‬ ‫توركیا‪ ،‬ئه‌مه‌ش پشتبه‌س����تو به‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌رێم رێككه‌وتنێكی‌ درێژخایه‌نی‌‬ ‫له‌گه‌ڵتوركی����ا هه‌ی����ه‌ بۆ فرۆش����تنی‌‬ ‫نه‌وته‌ك����ه‌ی‌ له‌رێگای‌ ئ����ه‌و واڵته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرس����انی‌ هه‌رێمی����ش لێكدانه‌وه‌ی‌‬ ‫جیاوازی����ان بۆ گه‌مارۆدان����ی‌ ئابوری‌‬ ‫هه‌رێم هه‌ی����ه‌ ل����ه‌دوای‌ جیابونه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌عێ����راق‪ ،‬ئابوریناس����ێكیش ب����اس‬ ‫له‌كاریگه‌ریه‌كان����ی‌ دۆخێك����ی‌ وه‌ه����ا‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ئاینده‌دا روبدات‪.‬‬ ‫"كرانه‌وه‌ی‌ ئاسمانی‌ توركیا‪،‬‬ ‫قه‌ره‌بوی‌ داخستنه‌كه‌ ده‌كاته‌وه‌"‬ ‫جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌ ژوری‌ بازرگانی‌‌و‬ ‫پیشه‌س����ازی‌ س����لێمانی‌ یاس����ین‬ ‫ره‌حی����م‪ ،‬پێش����بینی‌ ده‌كات له‌كاتی‌‬ ‫بڕی����اری‌ جیابونه‌وه‌ له‌عێ����راق‪ ،‬ئێران‬

‫وه‌زیری‌ بازرگانی‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫نوێنه‌ر ‌‬ ‫هه‌رێم‪ :‬هه‌مو‬ ‫له‌ئێران ‪:‬‬ ‫هه‌وڵێك ده‌ده‌ین‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێران‬ ‫ی كورد سنوره‌كان‬ ‫له‌هه‌نگاوێك ‌‬ ‫ی دانه‌خرێ‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫رازی‌ نه‌بێت‪ ،‬بۆ ‌‬ ‫داشخرا پالنمان‬ ‫ئاسایی ‌ه هه‌مو‬ ‫بۆ دوای‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان‬ ‫ده‌بێت‬ ‫بپچڕێنێ‌‬

‫ئه‌گه‌ر توركیا هه‌مو‬ ‫سنوره‌كانیشی‌‬ ‫كراوه‌بێت‬ ‫به‌ئاسانی‌‌و خێرایی‌‬ ‫ناتوانێ‌ ئه‌وه‌‬ ‫قه‌ره‌بو بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫النیكه‌م كااڵكان‬ ‫گرانتر ده‌بن‬

‫س����نوره‌كانی‌ به‌روی‌ هه‌رێمدا دابخات‪،‬‬ ‫له‌كاتێك����دا ب����ڕوای‌ ت����ه‌واوی‌ به‌وه‌ش‬ ‫هه‌یه‌ له‌هه‌نگاوێك����ی‌ وه‌هادا ئێرانیش‬ ‫ل����ه‌روی‌ ئابوریه‌وه‌ زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ هه‌میشه‌‬ ‫بڕیاری‌ سیاسیه‌كان له‌كاتێكی‌ وه‌هادا‬ ‫زاڵت����ر ده‌بێت‪ ،‬نه‌ك ئابوریناس����ان"‪.‬‬ ‫له‌دۆخێكی‌ وه‌هاش����دا ئه‌و به‌رپرسه‌ی‌‬ ‫ژوری‌ بازرگانی‌ سلێمانی‌ ته‌واو ره‌شبین‬ ‫نابێ����ت‪ ،‬چونكه‌وه‌ك خ����ۆی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫پێ����ده‌كات له‌به‌رامبه‌ردا واڵتێكی‌ تری‌‬ ‫دراوس����ێی‌ وه‌كو توركی����ا هه‌یه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫س����نوری‌ بازرگان����ی‌ ب����ه‌روی‌ واڵتانی‌‬

‫"ئه‌وه‌نده‌ی‌ ده‌چمه‌ س����وپه‌رماركێت‌و‬ ‫ب����ازاڕه‌كان كااڵی‌ تورك����ی‌‌و واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫ت����ر زیات����ر ده‌بین����م‪ ،‬ن����ه‌ك ئێرانی‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌رله‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ ئێستا‬ ‫بازرگانه‌كانم����ان روی����ان له‌توركی����ا‌و‬ ‫واڵتانی‌ عه‌ره‌بی‌‌و ئه‌وروپایی‌ كردوه‌ بۆ‬ ‫هێنانی‌ كااڵ‌و پێداویستی‌"‪.‬‬

‫جیهان كراوه‌یه‌وئ����ه‌و ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫ئاس����مانی‌ توركی����ا ب����ه‌ڕوی‌ هه‌رێمدا‬ ‫كراوه‌بێت‪ ،‬زۆر به‌ئاس����انی‌ ده‌توانین‬ ‫واڵتی‌ س����ێیه‌م بدۆزینه‌وه‌ بۆ هێنانی‌‬ ‫ت����ه‌واوی‌ كااڵ‌و خۆراك‌و پێداویس����تیه‌‬ ‫هه‌مه‌جۆره‌كان����ی‌ هاواڵتی����ان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئێمه‌ دو فرۆكه‌خانه‌مان هه‌ن (سلێمانی‌‬ ‫هه‌ولێر) ك����ه‌ له‌توانایاندا هه‌یه‌ رۆژانه‌‬ ‫"ئه‌گه‌ر رێگای‌ تریش هه‌بێت‪،‬‬ ‫چه‌نده‌ها گه‌شتی‌ بازرگانیی‌ رێكبخه‌ن"‪.‬‬ ‫نرخه‌كان به‌رزده‌بنه‌وه‌"‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ ناوبراو ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئابوریناس‌و سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌‌و‬ ‫كه‌ له‌ئێس����تادا به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌‬ ‫ئاس����تی‌ بازرگانیكردن����ی‌ هه‌رێم زیاتر ئابوری‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان د‪.‬‬ ‫روی‌ له‌توركیا‌و واڵتانی‌ تره‌ نه‌ك ئێران عیزه‌ت س����ابیر ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات‬

‫كه‌باسێكی‌ وه‌های‌ به‌رگوێ‌ كه‌وتوه‌‬ ‫كه‌ ئێران س����نوری‌ بازرگانی‌ به‌ڕو ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێمدا دابخ����ات‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر‬ ‫ك����ورد بڕیاری‌ جیابون����ه‌وه‌ له‌عێراق‬ ‫بدات‪ ،‬ئ����ه‌و باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ئه‌گه‌ر دۆخێكی‌ وه‌ه����ا روبدات ئه‌وا‬ ‫راس����ته‌وخۆ كاریگه‌ریی‌ ئابوری‌ بۆ‬ ‫س����ه‌ر هه‌رێم به‌تایب����ه‌ت پارێزگاری‌‬ ‫س����لێمانی‌ ده‌بێت‪" ،‬ئه‌گه‌ر شتێكی‌‬ ‫وه‌ه����ا ببێت‪ ،‬به‌ش����ێك ل����ه‌كااڵكان‬ ‫نرخه‌كانیان به‌رزده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫كاریگه‌ری����ی‌ زۆر ده‌بێ����ت به‌تایبه‌ت‬ ‫ئێس����تا كه‌ موچ����ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‬ ‫دواده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێش����یوانیه‌ توركیا به‌ئاسانی‌‬ ‫بتوانێ‌ قه‌ره‌بوی‌ ئه‌و داخس����تنه‌ بۆ‬ ‫هه‌رێم بكاته‌وه‌ "ئه‌گه‌ر توركیا هه‌مو‬ ‫سنوره‌كانیشی‌ كراوه‌بێت به‌ئاسانی‌‌و‬ ‫خێرای����ی‌ ناتوان����ێ‌ ئ����ه‌و قه‌ره‌بوه‌‬ ‫بكات����ه‌وه‌‪ ،‬النیك����ه‌م كااڵكان گرانتر‬ ‫ده‌بن‪ ،‬چونك����ه‌ خه‌رجیی‌ رێگایه‌كی‌‬ ‫دورتریان ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر"‪.‬‬ ‫ی هه‌رێم چی‌‬ ‫وه‌زیری‌ بازرگانی ‌‬ ‫ده‌ڵێت؟‬ ‫ه����ه‌ر س����ه‌باره‌ت به‌هه‌م����ان‬ ‫پ����رس وه‌زی����ری‌ بازرگان����ی‌ هه‌رێم‬ ‫س����اماڵ س����ه‌ردار له‌كۆنگره‌یه‌ك����ی‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسییدا له‌سلێمانی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خس����ته‌رو كه‌ هه‌م����و هه‌وڵه‌كانیان‬ ‫چڕده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ له‌هه‌مو حاڵه‌تێكدا‬ ‫ئێران س����نوری‌ بازرگانی����ی‌ به‌روی‌‬ ‫هه‌رێمدا دانه‌خات‌و ئه‌و وتی‌ "جارێ‌‬ ‫ئێم����ه‌ هه‌موهه‌وڵێكم����ان ب����ۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌بێت كه‌ سنوره‌كان له‌هیچ كاتێكدا‬ ‫دانه‌خرێ����ن‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر داش����خرا ئه‌وا‬ ‫پالنم����ان بۆ دوای‌ ئ����ه‌وه‌ش ده‌بێت‬ ‫كه‌چی‌ بكه‌ین"‪.‬‬

‫بۆچونی‌ نوێنه‌ری‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌ئێران چیه‌؟‬ ‫نوێنه‌ری‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌ئێران‪،‬‬ ‫نازم عومه‌ر تائێستا هیچ زانیاریه‌كی‌‬ ‫نییه‌ له‌باره‌ی‌ داخس���تنی‌ س���نوری‌‬ ‫بازرگانی‌ ب���ه‌ڕوی‌ هه‌رێم���دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ناش���ارێته‌وه‌ئه‌گه‌ر ئێران‬ ‫له‌هه‌نگاوێك���ی‌ ك���ورد رازی‌ نه‌بێت‬ ‫ئه‌وا وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "بۆی‌ ئاساییه‌‬ ‫هه‌مو په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێمدا‬ ‫بپچڕێنێ‌ به‌بازرگانیشه‌وه‌"‪.‬ئه‌و باس‬ ‫له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ له‌ئێستادا به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ تازه‌ی‌ له‌عێراقدا دروستبوه‌‪،‬‬ ‫ئاس���تی‌ بازرگان���ی‌ له‌مه‌رزه‌كان���ی‌‬ ‫باش���ماخ‌و په‌روێزخ���ان‌و حاج���ی‌‬ ‫ئۆمه‌ران الوازبوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "به‌شێك‬ ‫له‌كااڵ‌وكه‌ل‌وپه‌له‌كان به‌رێگای‌ هه‌رێمدا‬ ‫ده‌گه‌یش���تنه‌ ناوه‌ڕاس���ت‌و باشوری‌‬ ‫عێراق‪ ،‬له‌ئێس���تادا به‌هۆی‌ خراپیی‌‬ ‫رێگاوه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ به‌ئێمه‌ گه‌یش���توه‌‬ ‫ئ���ه‌و بازرگانی���ه‌ زۆر الوازبوه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌وه‌ خواستی‌ كڕین له‌كوردستانیشدا‬ ‫دابه‌زیوه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر قس���ه‌یه‌كی‌ ئاش���تی‌‬ ‫هه‌ورام���ی‌ وه‌زی���ری‌ س���امانه‌‬ ‫سروشتیه‌كانی‌ هه‌رێم كه‌ وتبوی‌‪ ،‬بۆ‬ ‫هه‌نگاوه‌كانمان پرسبه‌توركیا ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "وه‌ك كاك ئاشتی‌ده‌ڵێت‬ ‫پرس به‌توركیا ده‌كه‌ین‪ ،‬منیش ده‌ڵێم‬ ‫ده‌بێت پرس���ێكیش به‌ئێران بكه‌ین‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌ویش دراوسێمانه‌"‪.‬‬ ‫*مه‌ترسیه‌كانی‌ داخستنی‌ سنور ‌‬ ‫ی‬ ‫بازرگانی‌ له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدایه‌‬ ‫ك���ه‌ چه‌ند رۆژێكه‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫بڕیاریداوه‌ گه‌شته‌كانی‌ گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫خۆراك‌و كااڵ بازرگانی���ه‌كان به‌ڕوی‌‬ ‫هه‌رێمدا دابخات‬

‫"ئه‌گه‌ر گرانیش بكرێت ده‌بێت نرخی‌ به‌نزین ‪ 650‬دینار بێت نه‌ك زیاتر"‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت به‌ڵێنیداوه‌‪ ،‬له‌زوترین كاتدا لیترێک به‌نزین بكاته‌و ‌ه به‌ ‪ 500‬دینار‬ ‫ ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ فراكسیۆنی‌ گۆڕان‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت كاتێك وه‌زیری‌ سامان ‌ه‬ ‫سروشتیه‌كان هاتوه‌ته‌ په‌رله‌مان له‌راپۆرتی‌‬ ‫خۆیان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك باسی‌ زیادكردنی‌‬ ‫نرخی‌ به‌نزینیان نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫رێككه‌وتنی‌ نێوان سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ سامانه‌‬ ‫سروشتیه‌كان‌و حكومه‌ت به‌بێ‌ ئاگاداری‌‬ ‫ئێمه‌ كراوه‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ سامانه‌‬ ‫سروشتیه‌كانیش ده‌ڵێت"توانیمان بۆ پاس‌و‬ ‫ته‌كسی‌ له‌‪ 800‬دیناره‌وه‌ بكه‌ین به‌‪ 500‬بۆ‬ ‫ئۆتۆمبیلی‌ تایبه‌تیش له‌هه‌وڵداین"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانت����اری‌ فراكس����یۆنی‌ گ����ۆڕان‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان فایه‌ق مس����ته‌فا‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ قه‌یران����ی‌ به‌نزی����ن به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند"ئێم����ه‌ س����ه‌ره‌تا به‌دواداچونم����ان‬ ‫ك����رد بۆ ئ����ه‌و قه‌یرانه‌ هه‌س����تمانكرد ئه‌و‬ ‫قه‌یرانه‌ له‌ئاس����ت ئ����ه‌و واقیعه‌ نیه‌ كه‌هه‌یه‌‬ ‫به‌وه‌ی‌ دابڕانی‌ (ی����ه‌ك ملیۆن‌و ‪500‬هه‌زار)‬ ‫لیت����ر له‌‪8‬ملیۆن لیتر بۆیه‌ ئێمه‌ وا ده‌زانین‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌ زۆر له‌وه‌ قوڵتره‌ واتا ئه‌و دوكه‌ڵه‌‬ ‫ه����ی‌ ئه‌و ئاگره‌ نیه‌ ئه‌و قه‌یرانه‌ به‌ش����ێكی‌‬ ‫راسته‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شێكی‌ تری‌ به‌قاچاخبردنی‌‬ ‫به‌نزینه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ش ده‌كات ك����ه‌‬ ‫پێش����تر ‪3‬ملیۆن‌و ‪200‬ه����ه‌زار لیتر به‌نزینی‌‬ ‫ناوخۆییمان هه‌بوه‌ به‌‪ 500‬دینار فرۆش����راوه‌‬ ‫هه‌روه‌ها ‪2‬ملیۆنی‌ تر له‌ده‌ره‌وه‌ هاورده‌كراوه‌‬ ‫به‌نرخ����ی‌ ‪ 800‬دین����ار وه‌رگی����راوه‌‌و به‌‪500‬‬ ‫دراوه‌ته‌وه‌ به‌هاواڵتی����ان هه‌روه‌ها ‪1‬ملیۆن‌و‬ ‫‪ 500‬هه‌زاریش����مان له‌بێجیه‌وه‌ بۆ هاتوه‌ كه‌‬ ‫ئێستا بڕراوه‌‪،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر به‌نزینی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش����ی‌ هاورده‌ ده‌كرێت تێكه‌ڵی‌ بكه‌یت‬ ‫نرخی‌ ‪ 650‬دینار ده‌وه‌ستێت بۆ هاواڵتیان‬ ‫كه‌چ����ی‌ ئێس����تا نرخه‌كه‌ی‌ ك����راوه‌ به‌‪800‬‬ ‫دینار‪.‬‬

‫س����ه‌رۆكی‌ لیژن����ه‌ی‌ وزه‌و س����امانه‌‬ ‫سروش����تیه‌كان له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‬ ‫د‪.‬ش����ێركۆ جه‌وده‌ت له‌ب����اره‌ی‌ زیادكردنی‌‬ ‫نرخ����ی‌ به‌نزی����ن ئ����ه‌وه‌ی‌ رونك����رده‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌دواكۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫كه‌تایبه‌ته‌ به‌قه‌یرانی‌ به‌نزین داوای‌ لێكردوه‌‬ ‫كه‌ قه‌یران����ی‌ ئابوری‌ له‌هه‌رێم هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫كورتهێنان����ی‌ له‌بودجه‌و به‌نزین هه‌یه‌ نابێت‬ ‫ه����ه‌ژاران‌و ده‌س����تكورتانی‌ كۆمه‌ڵگه‌كه‌مان‬ ‫باجه‌كه‌ی‌ بده‌ن‪" ،‬به‌ڵكو ئه‌ركی‌ سه‌رشانی‌‬ ‫حكومه‌ت����ه‌ چاره‌س����ه‌ری‌ ب����كات به‌ه����ه‌ر‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ك بێت بۆی����ه‌ توانیمان بۆ پاس‌و‬ ‫ته‌كس����ی‌ له‌‪ 800‬دیناره‌وه‌ بیكه‌ینه‌وه‌ به‌‪500‬‬ ‫ئه‌وی����ش به‌ڵێنی����دا تاكو داهات����ی‌ نه‌وت‌و‬ ‫داهاته‌كان����ی‌ تر زیاتر بێ����ت ئه‌وكات نرخی‌‬ ‫ئۆتۆمبیلی‌ تایبه‌تیش ده‌بێته‌وه‌ به‌‪ 500‬دینار‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌كی‌ نزیكدا"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وته‌ی‌ ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌‬ ‫گۆڕان كه‌وتبوی‌"س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ سامانه‌‬ ‫سروش����تیه‌كان به‌ب����ێ‌ ئ����اگاداری‌ ئێم����ه‌‬ ‫رێككه‌وتن����ی‌ له‌گ����ه‌ڵ حكوم����ه‌ت كردوه‌"‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌كرد كه‌ به‌و ش����ێوه‌یه‌‬ ‫نه‌بو‪،‬به‌ڵك����و ئ����ه‌وان له‌رێگای‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ داوایانكردوه‌ له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت كۆببنه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ نرخی‌ به‌نزین‬ ‫كه‌مبكه‌نه‌وه‌ بۆیه‌ هه‌ر س����ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‬ ‫پێشنیاریكرد به‌نده‌ وه‌كو سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫س����امانه‌ سروش����تیه‌كان‌و د‪.‬عیزه‌ت سابیر‬ ‫وه‌ك����و لیژنه‌ی‌ دارایی‌‌و كاروب����اری‌ ئابوری‌‬ ‫س����ه‌ردانی‌ س����ه‌رۆكی‌ حكوم����ه‌ت بكه‌ین‌و‬ ‫قه‌یران����ی‌ به‌نزین تاوتوێ‌ بكه‌ی����ن دواجار‬ ‫گه‌یشتینه‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ی‌ نرخی‌ به‌نزین بۆ‬ ‫ته‌كس����ی‌‌و پاس بكرێته‌وه‌ به‌‪ 500‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ئۆتۆمبیلی‌ تایبه‌تیش به‌ڵێنیاندا له‌زوترین‬ ‫كاتدا بیكه‌نه‌وه‌ به‌‪.500‬‬ ‫ئابوریناس محه‌م����ه‌د كه‌ریم له‌مونته‌دای‌‬ ‫ئاب����وری‌ كوردس����تان له‌ب����اره‌ی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫به‌نزینه‌وه‌ ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ له‌ئێستادا‬

‫ئابوریناسێك‪ :‬بۆ پێشتر ده‌وترا‬ ‫به‌نزین‪ ،‬حكومه‌ت پارتی‌ پاره‌ی نه‌وت‬ ‫ده‌بات‪ ‌،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫ی‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ر پێنج الیه‌نه‌كه‌‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌رشان ‌‬ ‫ی البردوه‌و به‌یه‌كه‌وه‌ رێككه‌وتن‬ ‫خۆی ‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ سامانی‌‬ ‫خستویه‌ته‌ی ‌ه‬ ‫نیشتیمانی‌ له‌نێوان‬ ‫ی‬ ‫سه‌ر گیرفان ‌‬ ‫خۆیاندا دابه‌ش بكه‌ن‬ ‫هاواڵتیان‬ ‫خه‌ڵك موفلیسه‌‌و حكومه‌تیش ئیداره‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌ڵه‌ی‌ هه‌یه‌ "هه‌مو ئه‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و دزییانه‌ ‌ی‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ راب����ردو ك����راوه‌ ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌م����رۆ به‌ده‌ركه‌توه‌‪ ،‬ئێس����تا بارودۆخێك‬ ‫هاتوه‌ته‌ پێش����ه‌وه‌ ه����ه‌م زۆرێك له‌خه‌ڵكی‌‬ ‫موفلیس����ن‌وپاره‌یان نیه‌‪ ،‬ه����ه‌م حكومه‌ت‬ ‫موفلیس����ه‌‌و پ����اره‌ی‌ نیه‌‪،‬هه‌ربۆی����ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌نزین چاره‌س����ه‌ربكرێت‌و بكرێته‌وه‌ به‌‪500‬‬ ‫هێشتا به‌رهه‌مهێنانی‌ به‌نزین زیاتره‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫هاورده‌ی‌ بكات ئه‌بێته‌ دو قات له‌سه‌ری‌‪،‬بۆیه‌‬ ‫له‌ئێستاداحكومه‌ت قه‌یرانه‌كه‌ی‌ له‌سه‌رشانی‌‬ ‫خۆی البردوه‌و خستویه‌ته‌ گیرفانی‌ خه‌ڵك‪،‬‬ ‫راس����ته‌ ئێس����تا حكومه‌ت موفلیسه‌‪،‬به‌اڵم‬ ‫حزبه‌كان����ی‌ ده‌س����ه‌اڵت بانكه‌كانی‌ توركیا‌و‬ ‫ئه‌وروپای����ان پڕكردوه‌ له‌پاره‌‪ ،‬له‌ئێس����تادا‬

‫شتێك نیه‌ به‌ناوی‌ حكومه‌ت به‌ڵكو ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌ چوارچێوه‌یه‌كه‌ بۆ شه‌رعیه‌تدان به‌حزب‬ ‫ئه‌گه‌ر پێشتر ده‌وترا پارتی‌ دزیویه‌تی‌ ئێستا‬ ‫هه‌ر پێنج الیه‌نه‌كه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ رێككه‌وتن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ سامانی‌ نیشتیمانی‌ له‌نێوان خۆیان‬ ‫دابه‌ش بكه‌ن‪،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ دزراوه‌‌و له‌بانكه‌كان‬ ‫دانراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات كه‌ هه‌رگیز‬ ‫نه‌ده‌بو په‌رله‌مانی‌ كوردستان ئه‌و نرخانه‌ی‌‬ ‫قبوڵبكردایه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ "ئه‌و دو حزبه‌ ‪23‬‬ ‫س����اڵه‌ س����امانی‌ ئه‌و واڵته‌ ده‌به‌ن‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫په‌رله‌م����ان باس����ی‌ بانكه‌كان����ی‌ حكومه‌ت‬ ‫ده‌كات كه‌ پاره‌ی‌ تێدا نیه‌‪،‬به‌اڵم له‌پش����ت‬ ‫ئه‌وانه‌وه‌ بانكه‌كانی‌ ح����زب پڕیه‌تی‌ له‌پاره‌‬ ‫ویزتگه‌یه‌کی دابه‌شکردنی به‌نزین فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬ ‫كه‌چی‌ ناپرسن له‌كوێیه‌؟‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫‪9‬‬

‫"له‌درامادا توركه‌كان بااڵده‌ستن‌و قازانجه‌كه‌ ‌ی بۆ ئه‌وان له‌نه‌وت زیاتره‌"‬

‫ئه‌و دراما بیانییانه‌ی‌ به‌كوردی‌ ده‌كرێن‪ ،‬ئاڵقه‌ی‌ به‌چه‌ند ده‌كڕدرێن؟‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ژماره‌ی‌ وه‌رگێڕانی‌ دراما بیانیه‌كان بۆ‬ ‫كوردی‌ ساڵ له‌دوای‌ ساڵ زیاتر ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت وه‌ك كه‌سێكی‌ شاره‌زای‌‬ ‫بواره‌كه‌ ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات‪،‬له‌وروه‌وه‌‬ ‫توركه‌كان بااڵده‌ستی‌ خۆیان به‌سه‌ر‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌راستدا سه‌پاندوه‌ به‌جۆرێك‬ ‫"قازانجه‌كه‌ی‌ بۆ ئه‌وان زۆر له‌نه‌وت زیاتره‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و درامابیانیانه‌ی‌ ب����ه‌زۆری‌ له‌هه‌رێمدا‬ ‫ده‌كرێن����ه‌ ك����وردی‌‪ ،‬له‌ئێس����تادا به‌پله‌یه‌ك‬ ‫توركیه‌كانن كه‌ نرخ����ی‌ كڕینیان زۆر گرانه‌و‬ ‫دوای‌ ئه‌وانیش كۆری‌‌و ئێرانی‌‌و هیند‌و عاره‌بی‌‬ ‫دێ����ت كه‌ به‌پێی‌ كۆن‌و تازه‌ییان نرخه‌كانیان‬ ‫ده‌گۆڕێت‪.‬‬ ‫له‌به‌ر كه‌میی‌‌ونه‌بونی‌ درامای‌ كوردی‌ په‌نا‬ ‫بۆ بیانی‌ ده‌برێت‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی‌ له‌ب����واری‌ وه‌رگێڕان����ی‌ درام����ا‬ ‫بیانی����ه‌كان له‌هه‌رێم����دا كار ده‌كه‌ن جه‌خت‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن����ه‌وه‌ خراپی‌ یان كه‌می‌‬ ‫درامای‌ كوردی‌ بۆته‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌وان په‌نا‬ ‫بۆ كاری‌ وه‌رگێڕانی‌ درامای‌ بیانی به‌رن‪.‬‬ ‫پش����تیوان حه‌س����ه‌ن خ����اوێ‌‪ ،‬خاوه‌ن����ی‌‬ ‫كۆمپانی����ای‌ خاوێ‌ فیلم‪ ،‬ك����ه‌ كۆمپانیاكه‌ی‌‬ ‫چه‌نده‌ها درامای‌ بیانی‌ كردۆته‌ كوردی‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ وه‌كو كورد سیناریۆنوسی‌‬ ‫زۆر باشمان نییه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا سیناریۆ رۆحی‌‬ ‫درامای����ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ����ه‌ له‌كه‌مئه‌زمونی‌ كورد‬ ‫ل����ه‌و بواره‌دا‪،‬ئه‌و باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫له‌ئێس����تادا ئه‌وان هه‌وڵێكیان ده‌ستپێكردوه‌‬ ‫تا به‌كه‌س����انی‌ بیانی‌ درام����ای‌ كوردی‌ باش‬ ‫به‌رهه‌مبێن����ن نمون����ه‌ش ب����ه‌دوا به‌رهه‌میان‬ ‫ده‌هێنێت����ه‌وه‌ كه‌ درامای (چپ����ه‌ی‌ رابردو)‬ ‫ه‌ك����ه‌ ل����ه‌ ‪ 30‬ئاڵقه‌ پێكهاتوه‌‪ ،‬به‌نیازیش����ن‬ ‫دواتر به‌كه‌ناڵێكی‌ بیانی‌ بفرۆش����نه‌وه‌ "وه‌كو‬ ‫ئه‌زمونێك����ی‌ نوێ‌ ئه‌گ����ه‌ر به‌پاره‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫كه‌میش بێت‪ ،‬یاخود به‌دیارییش بێت ئاماده‌م‬ ‫ئه‌و درامایه‌ بده‌م����ه‌ كه‌ناڵێكی‌ بیانی‌تابزانن‬ ‫ئێمه‌ش درامامان هه‌یه‌"‪.‬‬

‫دراما بیانییه‌کان کۆنترۆڵی ته‌له‌فزیۆنه‌ کوردییه‌کانیان کردوه‌ فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫هه‌ربۆی���ه‌ له‌درام���ا نوێیه‌كه‌یان���دا وه‌ك‬ ‫پش���تیوان رونیده‌كات���ه‌وه‌ په‌نای���ان‬ ‫ب���ۆ چه‌ندی���ن كۆمپانی���ا ب���ردوه‌ ت���ا‬ ‫له‌دراماكه‌داناوه‌كانی���ان وه‌ك ریكالم���ی‌‬ ‫سێبه‌ر ده‌ربكه‌وێت‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌شدا‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌بێت���ه‌ هاوكاریه‌ك���ی‌ دارایی‌ بۆ‬ ‫دراماكه‌ "له‌به‌رامب���ه‌ر ئه‌و ریكالمانه‌دا‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ زۆرم���ان وه‌رنه‌گرتوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تاراده‌ی���ه‌ك هاوكاریه‌كه‌ ب���ۆ دراماكه‌‪،‬‬ ‫جگه‌ل���ه‌وه‌ شوێنه‌كانیش���یانمان وه‌ك‬ ‫لۆكه‌یش���ن به‌كارهێن���اوه‌و س���ودمان‬ ‫لێبینیوه‌"‪.‬خاوه‌نی‌ ئه‌و كۆمپانیا هونه‌ریه‌‬ ‫هێما ب���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌بونی‌ ش���ه‌ڕ‌و‬ ‫ئاژاوه‌یه‌ك���ی‌ زۆر له‌به‌ش���ێك له‌واڵتانی‌‬ ‫عاره‌بی‌‪ ،‬بۆته‌ هۆی‌ كه‌مبونه‌وه‌ی‌ درامای‌‬ ‫ریكالمی‌ سێبه‌ر له‌دراما كوردیه‌كاندا وه‌ك عاره‌ب���ی‌‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا توركه‌كان‬ ‫بااڵده‌ستی‌ خۆیان له‌و بواره‌دا سه‌پاندوه‌‬ ‫ئه‌زمونێكی‌ نوێ‌‬ ‫نه‌بون���ی‌ بودجه‌ی‌ پێویس���ت له‌وانه‌یه‌ به‌جۆرێ���ك وه‌ك ئ���ه‌و ده‌ڵێت"ئ���ه‌و‬ ‫یه‌كێ���ك له‌ه���ۆكاره‌ س���ه‌ره‌كیه‌كانی‌ بازرگانیه‌ی‌ تورك���ه‌كان له‌بواری‌ درامادا‬ ‫پێش���نه‌كه‌وتنی‌ درام���ای‌ ك���وردی‌ بێت‪ ،‬ده‌یكه‌ن‪ ،‬قازانجه‌كه‌ی‌ له‌نه‌وت بۆ ئه‌وان‬

‫زیات���ره‌‪ ،‬ئ���ه‌وان دو قازانج ده‌كه‌ن یه‌ك‬ ‫دراماكان به‌نرخێكی‌ گران ده‌فرۆشنه‌و‌ه‬ ‫دوش خه‌ڵكانێك���ی‌ زۆری‌ بیانی‌ بۆ ئه‌و‬ ‫ش���وێنه‌ گه‌ش���تیاریانه‌ راده‌كێش���ن كه‌‬ ‫دراماكانیانی‌ لێبه‌رهه‌مهێناوه‌"‪.‬‬

‫ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت هه‌رزانترن نرخ���ی‌ هه‌ر‬ ‫ئاڵقه‌یه‌كیان له‌‪ 300‬تا‪ 400‬دۆالردایه‌و ئه‌و‬ ‫وت���ی‌ "خۆم ئیمێڵم بۆ كۆریه‌ك كرد وتم‬ ‫بۆ نرخی‌ دراماكانتان ئه‌وه‌نده‌ هه‌رزانه‌؟‬ ‫وتی‌ ئێم���ه‌ ته‌نها حه‌ق���ی‌ كۆپیكردن‌و‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی‌ له‌ئێوه‌ ده‌سێنین‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ت���ری‌ حكومه‌ته‌كه‌م���ان دابینی‌ ده‌كات‬ ‫له‌پێناو باڵوبون���ه‌وه‌ی‌ كلتوری‌ كۆری‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئ���ه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو ك���ه‌ دراما‬ ‫عاره‌بیه‌كانیش به‌هه‌مانشێوه‌ی‌ كۆریه‌كان‬ ‫نرخی���ان هه‌رزان���ه‌‪ ،‬ئاڵقه‌یه‌ك���ی‌ له‌‪100‬‬ ‫ده‌س���تپێده‌كات بۆ ‪400‬دۆالر‪ .‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ئێرانیه‌كانیش ئه‌و كه‌مێك ره‌ش���بینه‌‌و‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ مامه‌ڵه‌یان ناخۆشه‌‬ ‫بۆ كڕینی‌ دراماكانیان‪.‬‬

‫دراما هه‌یه‌ هه‌ر ئاڵقه‌یه‌كی‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪1‬ملیۆن دۆالری‌ تێده‌چێت‬ ‫سه‌باره‌ت به‌نرخی‌ دراما بیانیه‌كانیش‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌و باس���ی‌ ده‌كات نرخ���ی‌ هه‌ر‬ ‫ئاڵقه‌یه‌ك���ی‌ درام���ا تورك���ه‌كان له‌‪1000‬‬ ‫ده‌س���تپێده‌كات تا‪30‬ه���ه‌زار دۆالری���ش‬ ‫ده‌ڕوات "به‌تایبه‌ت دراما مێژوییه‌كانیان‬ ‫زۆر گرانه‌"‪ ،‬هه‌ر به‌پێی‌ زانیاریه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫خراپترین درامای‌ توركی‌ هه‌ر ئاڵقه‌یه‌كی‌‬ ‫‪50‬ه���ه‌زار دۆالری‌ تێده‌چێ���ت ته‌نانه‌ت‬ ‫دراما ئێرانیه‌كان نرخیان چۆنه‌؟‬ ‫"درامایان هه‌یه‌ نزیكه‌ی‌ ‪1‬ملیۆن دۆالریشی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كۆمپانیای‌ (سكای‌ ئارت)‬ ‫تێده‌چێ���ت‪ ،‬ئێم���ه‌ ناتوانی���ن بیانكڕین‬ ‫زیات���ر كه‌ناڵه‌ عاره‌بی���ه‌ به‌ناوبانگه‌كان سه‌ردار حه‌س���ه‌ن كه‌ بۆ كه‌ناڵی‌ سپێده‌‬ ‫ی وه‌رگێڕانی‌ دراما ده‌كا بۆچونێكی‌‬ ‫ده‌یكڕنه‌وه‌"‪.‬درام���ا كوریه‌كانی���ش وه‌ك كار ‌‬

‫پێچه‌وانه‌ی‌ هه‌یه‌و ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫بۆ به‌ش���ێك له‌وه‌رگێڕانه‌كانیان پشتیان‬ ‫به‌دراما ئێرانیه‌كان به‌س���توه‌"ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫خۆمان هاوس���ه‌نگیه‌كمان له‌نێوان دراما‬ ‫ئێرانی‌‌و توركی‌‌و عاره‌بیه‌كاندا راگرتوه‌‪،‬‬ ‫ماوه‌ م���اوه‌ یه‌كێ���ك له‌به‌رهه‌مه‌كانیان‬ ‫به‌پێی‌ گونجاندنی‌ له‌گه‌ڵ كلتوری‌ كوردی‌‌و‬ ‫سیاسه‌تی‌ كه‌ناڵی‌ سپێده‌ وه‌رده‌گێڕینه‌‬ ‫س���ه‌ر زمان���ی‌ ك���وردی‌"‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌نرخیش���یان ئه‌و باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ دراما ئێرانی���ه‌كان هه‌ر ئاڵقه‌یه‌كیان‬ ‫ل���ه‌‪900‬دۆالره‌وه‌ ده‌س���ت پێ���ده‌كات‬ ‫ت���ا‪1200‬دۆالر‪ ،‬توركیه‌كانی���ش ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫دراماكه‌ نوێ‌ بێت‪ ،‬له‌‪2‬هه‌زار دۆالردایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر كۆنیش بێ���ت له‌‪1000‬ت���ا‪1500‬‬ ‫دۆالردای���ه‌‪ .‬س���ه‌باره‌ت به‌نرخ���ی‌ دراما‬ ‫عاره‌بیه‌كانیش وتی‌ "ئێمه‌ زنجیره‌ درامای‌‬ ‫سه‌الحه‌دینی‌ ئه‌یوبیمان كرد به‌كوردی‌ بۆ‬ ‫هه‌ر ئاڵقه‌یه‌ك ‪500‬دۆالرمان پێدا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫عومه‌ری‌ ك���وڕی‌ خه‌تابیش به‌پاره‌یه‌كی‌‬

‫ئیمێڵم بۆ كۆریه‌ك‬ ‫كرد تا بزانم بۆچی‬ ‫دراماكانیان ئه‌وه‌نده‌‬ ‫هه‌رزانه‌؟ وتی‌ ئێمه‌‬ ‫ته‌نها مافی‌ كۆپیكردن‌و‬ ‫گواستنه‌و‌هی‌ له‌ئێوه‌‬ ‫ده‌سێنین‪ ،‬ئه‌و‌هی‌‬ ‫تری‌ حكومه‌ته‌كه‌مان‬ ‫دابینی‌ ده‌كات‪ ،‬له‌پێناو‬ ‫باڵوبونه‌و‌هی‌ كلتوری‌‬ ‫كۆری‌‬ ‫زۆر گران كڕیمان‪ ،‬به‌اڵم كاتی‌ پیشاندانی‌‬ ‫له‌الی‌ ئێم���ه‌ گونجاو نه‌بو‪ ،‬چونكه‌ كات ‌ی‬ ‫هه‌ڵمه‌تی‌ هه‌ڵبژاردن بو"‪.‬‬ ‫پڕ بینه‌رترین‪،‬یه‌كێك ‌ه له‌مه‌رجه‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كان‬ ‫به‌رپرس���ی‌ به‌ش���ی‌ دۆبالژ له‌كه‌ناڵی‌‬ ‫(ك���ورد ماكس) مه‌س���عود عوس���مان‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‌ هاوڕایه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئێس���تادا تورك���ه‌كان بااڵده‌س���تی‌‬ ‫خۆیان له‌بواری‌ درامادا سه‌پاندوه‌‪،‬ئه‌وه‌‬ ‫رونده‌كاته‌وه‌ بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ هه‌ردرامایه‌ك‬ ‫ك���ه‌ وه‌ریده‌گێڕن ره‌چاوی‌ چه‌ند خاڵێك‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌وانه‌ ئاس���تی‌ بینه‌ری‌ دراماكه‌‬ ‫له‌و واڵته‌ی‌ لێوه‌ی‌ وه‌رده‌گرن‪ ،‬دودراماكه‌‬ ‫دژی‌ كلتور‌و دابونه‌ریتی‌ كوردی‌ نه‌بێت‪،‬‬ ‫س���ێ‌ ئاس���تی‌ هونه‌ری‌ خ���راپ نه‌بێت‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌نرخی‌ كڕینی دراماكانیش‬ ‫له‌الی‌ ئه‌وان‪ ،‬مه‌سعود ئاماده‌ نه‌بو هیچ‬ ‫شتێك له‌وباره‌یه‌وه‌ ئاشكرا بكات‪.‬‬

‫له‌حاج ‌ی ئۆمه‌ران‪ ،‬هاتوچۆ ‌ی بارهه‌ڵگره‌كان له‌‪ 500‬ئۆتۆمبیله‌و‌ه بۆ ‪ 100‬دابه‌زیوه‌‬ ‫ ئا‪ :‬هانا چۆمانی‌‬ ‫ئاڵۆزیه‌كانی‌ ئه‌م دوایه‌ی عێراق‬ ‫جموجۆڵی‌ بازرگانی‌ له‌سنوری‌ مه‌رز ‌ی‬ ‫حاجی‌ ئۆمه‌رانیش كه‌مكردوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫وه‌ك بازرگانێك ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات پێشتر‬ ‫ڕۆژانه‌ نزیكی‌ ‪ 500‬لۆری‌ بارهه‌ڵگری‌‬ ‫جۆراوجۆر له‌و سنوره‌وه‌ هاتۆته‌ ناو‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌‪ ،‬كه‌چی‌ ئێستا وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"له‌‪ 100‬لۆری‌ تێپه‌ڕ ناكات"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ كۆمه‌ڵ����گای‌ س����نوری‌‬ ‫حاج����ی‌ ئۆمه‌رانیش ئ����ه‌وه‌ ده‌خاته‌روئه‌و‬ ‫كه‌لوپه‌الن����ه‌ی‌ ب����ۆ ناوه‌ڕاس����ت‌و خواروی‌‬ ‫ده‌ڕۆیشتن به‌ڕێژه‌ی‌ ‪ %80‬كه‌میانكردوه‌‪.‬‬ ‫بازرگانێكی‌ ئه‌و سنوره‌ به‌ناوی‌ شێروان‬ ‫عه‌بدواڵئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات به‌ه����ۆی‌‬ ‫قه‌یران����ی‌ دارای����ی‌ هه‌رێمه‌وه‌له‌راب����ردودا‬ ‫س����نوره‌كه‌ كه‌مێك الوازی‌ بازرگانی‌ پێوه‌‬ ‫دیاربوه‌‪،‬به‌اڵم به‌ش����ێوه‌ی‌ به‌رچاو نه‌بوه‌و‬ ‫ئه‌و وتی‌ "كه‌چی‌ به‌هاتنی‌ داعش‌و ئاڵۆزی‌‬ ‫عێ����راق به‌ته‌واوه‌ت����ی‌ سس����تی‌ بازرگانی‌‬ ‫كه‌وتۆت����ه‌ س����نوره‌كه‌وه‌" ه����ه‌ر وه‌ك ئه‌و‬ ‫بازرگان����ه‌ باس����ی‌ ده‌كات پێش����تر ڕۆژانه‌‬ ‫له‌س����نوره‌وه‌ نزیكی‌ ‪ 500‬لۆری‌ بارهه‌ڵگری‌‬ ‫جۆراوجۆر هاتۆته‌ ناو سنوری‌ هه‌رێمه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا له‌ ‪ 100‬لۆری‌ تێپه‌ڕ ناكات‌وئه‌و‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ترانزێته‌كانی‌ هاتنی‌‬ ‫ئۆتۆمبێل ئه‌وه‌ش رێژه‌یه‌كه‌ تاكو ئێس����تا‬ ‫به‌و ئاسته‌ نه‌گه‌یشتوه‌"‪.‬‬ ‫ش����ۆفێرێكی‌ بارهه‌ڵگری‌ س����نوره‌كه‌ش‬ ‫هه‌مان بۆچونی‌ هه‌یه‌و ده‌ڵێت "ماوه‌ی‌زیاتر‬ ‫ل����ه‌ ‪ 30‬ڕۆژه‌ بارێك����م بارنه‌ك����ردوه‌‪،‬‬ ‫ئاڵوگۆڕت����ه‌واو كزب����وه‌ ئه‌گ����ه‌ر وابڕوات‬ ‫له‌وانه‌یه‌ زۆرینه‌ی‌ ش����ۆفێران‌و كاسبكاران‬ ‫بێكاربن‌و رو بكه‌نه‌ ئیشی‌ تر"‪.‬‬ ‫شۆفێریكی‌ ته‌كس����یش ئه‌وه‌ ده‌خاته‌رو‬ ‫كه‌ هی����چ كاتێك وه‌ك ئێس����تا هاتوچۆی‌‬ ‫هاواڵتیان له‌س����نوردا كه‌مینه‌كردوه‌ "ئێمه‌‬

‫پێشتر له‌م‬ ‫سنوره‌وه‌ رۆژانه‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪2000‬‬ ‫ئۆتۆمبێلی‌‬ ‫هه‌مه‌جۆر ده‌هاته‌‬ ‫ناو هه‌رێمه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ ئێستا له‌‬ ‫‪ 500‬ئۆتۆمبێل‬ ‫تێپه‌ڕناكات‬ ‫‪ 136‬ته‌كسین پێشتر ئه‌وه‌نده‌ نه‌فه‌ر زۆربو‬ ‫پێڕانه‌ده‌گه‌یش����تین نه‌ف����ه‌ر بگوازینه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێس����تا رۆژانه‌ ئه‌گه‌ر پێنج ته‌كسی‌‬ ‫نه‌ف����ه‌ری‌ هه‌بێت باش����ه‌‪ ،‬چونكه‌ خه‌ڵك‬ ‫به‌كه‌می‌ ده‌چێت بۆ ئێران‌و كارو كاسبیش‬ ‫له‌هه‌رێمدا كه‌میكردوه‌"‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌رپرس����ی‌ كوالێتی‌‬ ‫كۆنتڕۆڵی‌ س����نوره‌كه‌ كاروان عه‌بدولقادر‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ هێمای‌ به‌وه‌دا كه‌ جموجۆڵی‌‬ ‫بازرگان����ی‌ كه‌میك����ردوه‌‪ ،‬بۆ پش����تگیری‌‬ ‫قسه‌كانیش����ی‌ هاتنی‌ ئۆتۆمبیلی‌ به‌نمونه‌‬ ‫هێنایه‌وه‌ووت����ی‌ "هاتن����ی‌ ئۆتۆمبێل له‌م‬

‫سنوری هاجی ئۆمه‌ران فۆتۆ‪ :‬هانا چۆمانی‬ ‫س����نوره‌ ته‌واو كه‌میكردوه‌‪،‬پێشتر نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 2000‬ئۆتۆمبێ����ل له‌ڕۆژێك����دا به‌هه‌م����و‬ ‫جۆره‌كانی����ه‌وه‌ ده‌هاتنه‌ ناوه‌وه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان به‌اڵم ئێستا له‌ ‪ 500‬ئۆتۆمبێل‬ ‫تێپه‌ڕناكات"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا ك����ه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌لوپه‌النه‌ی‌ كه‌ پێش����تر ده‌ڕۆیش����تن بۆ‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و خواروی‌ عێراق‪ ،‬خه‌ریكه‌ به‌ره‌و‬ ‫كۆتایی‌ ده‌چن "زۆر كه‌میانكردوه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫بۆ قه‌یران����ی‌ دارایی‌‌و ئاڵۆزی����ی‌ ناوخۆی‌‬ ‫عێراق ده‌گه‌ڕێته‌وه‌"‬ ‫به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كۆمه‌ڵگای‌ س����نوری‌‬

‫حاجی‌ ئۆمه‌رانمه‌س����عود باتێل����ی‌ وێنه‌كه‌‬ ‫به‌گه‌وره‌ت����ر ده‌بین����ێ‌‌و ئام����اری‌ ‪6‬مانگ ‌ی‬ ‫رابردو به‌راورد ده‌كات به‌‪6‬مانگی‌ س����اڵی‌‬ ‫پێش����وو ئه‌و ده‌ڵێت "تێك����ڕای ئاڵوگۆڕی‌‬ ‫بازرگانی‌ نێوان هه‌رێم‌و كۆماری‌ ئیسالمی‌‬ ‫ئێران ل����ه‌‪ 6‬مانگ����ی‌ یه‌كه‌می‌ ئه‌مس����اڵ‬ ‫به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ س����اڵی‌ ڕابردو بۆ هه‌رێم‬ ‫زیادیكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ ناوه‌ڕاست‌و خواروی‌‬ ‫عێ����راق كه‌میك����ردوه‌"‪ .‬وه‌ك ئه‌و باس����ی‌‬ ‫ده‌كات ئ����ه‌و كه‌لوپه‌النه‌ی‌ ده‌ڕۆیش����تن بۆ‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت‌و خواروی‌ عێ����راق كه‌ل‌و په‌لی‌‬ ‫بیناسازی‌‌و كاره‌با بون‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌رێژه‌ی‌‬

‫‪ %80‬كه‌میك����ردوه‌‪ .‬س����ه‌باره‌ت به‌داهاتی‌‬ ‫گومرگی‌ س����نوری‌ حاجی‌ ئۆمه‌رانیش ئه‌و‬ ‫ئام����اده‌ نه‌بو هیچ بدركێن����ێ‌‌و ته‌نها وتی‌‬ ‫"ئ����ه‌و زانیارییانه‌ له‌وته‌بێ����ژی‌ وه‌زاره‌ت‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ دارایی‌ گومرگ وه‌ربگرن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ڕاش����یده‌گه‌یه‌نێت كه‌ تێكڕای‬ ‫ئاڵوگ����ۆڕی‌ بازرگان����ی‌ له‌ش����ه‌ش مانگی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ ئه‌مس����اڵ زیات����ر له‌‪798‬هه‌زارو‬ ‫‪493‬ت����ۆن ب����وه‌‪ .‬تێك����ڕای‌ ه����اورده‌ش‬ ‫‪784‬ه����ه‌زار‌و ‪111‬ت����ۆن بوه‌وهه‌ن����ارده‌ش‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌‪14‬هه‌زار‌و‪383‬تۆن‬ ‫بوه‌‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كۆمه‌ڵگا ‌ی سنوریی‌ حاجی‌‬ ‫ئۆمه‌رانباس����ی‌ ل����ه‌وه‌ش كرد كه‌ ش����ه‌ش‬ ‫مانگی‌ یه‌كه‌می‌ ئه‌مساڵ به‌به‌راورد به‌شه‌ش‬ ‫مانگی‌ یه‌كه‌می‌ ساڵی‌ پێشوو هاودره‌كردنی‌‬ ‫زیادیك����ردوه‌و "زیاتر له‌هه‌زار تۆن هاورده‌‬ ‫زیادیكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كه‌لوپه‌النه‌ی‌ كه‌ بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌ڕوات واته‌‬ ‫بۆ ناوه‌ڕاس����ت‌و خوارو ‌ی عێراق به‌رێژه‌ی‌‬ ‫‪ %80‬كه‌میكردوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتیش����ی‌ "به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ گش����تی‌‬ ‫ئه‌مساڵیش وه‌ك سااڵنی‌ ڕابردو كه‌لوپه‌لی‌‬ ‫هاورده‌‪%98‬و هه‌نارده‌ش ‪ %2‬بوه‌"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫قه‌یرانه‌کانی هه‌رێم ده‌بن ‌ه نوکته‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی قه‌یران ‌ه به‌رده‌وامه‌کانی‬ ‫هه‌رێمی کوردس����تان ژیانی به‌شێکی‬ ‫زۆر له‌هاواڵتیانی سه‌ختکردوه‌و ناچار‬ ‫به‌کارکردن����ی زۆری ک����ردون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌الیه‌کی تریشه‌وه‌ هه‌ر ئه‌و قه‌یرانانه‌‬ ‫بونه‌ته‌ هۆی دروستبونی ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆر له‌نوکته‌و قس����ه‌ی خۆش‌و رۆژانه‌‬ ‫له‌ت����ۆڕه‌ کۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌کان‌و س����ه‌ر‬ ‫ش����ه‌قامه‌کان وه‌ک ماده‌ی����ه‌ک ب����ۆ‬ ‫پێکه‌نین‌و که‌یفخۆشی ده‌گێڕدرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای‬ ‫راب����ردوداو‬ ‫له‌م����اوه‌ی‬ ‫ده‌س����تبه‌کاربونی کابین����ه‌ی نوێ����ی‬ ‫حکومه‌ت‌و دابه‌شکردنی وه‌زاره‌ته‌کان‬ ‫له‌نێوان حزبه‌کاندا‪ ،‬وه‌زاره‌تی کاره‌با‬ ‫درایه‌ یه‌کگرتوی ئیسالمیی‪ ،‬له‌دوای‬ ‫ئه‌و ماوه‌یه‌شه‌وه‌ هه‌رچه‌نده‌ هه‌رێمی‬ ‫کوردستان له‌وه‌رزێکی زۆر گه‌رمدایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم قه‌یرانی کاره‌با س����ه‌ریهه‌ڵداوه‌و‬ ‫رۆژان����ه‌ هاواڵتیان چه‌ندین س����ه‌عات‬ ‫بێ کاره‌با ده‌بن‪ .‬هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌شه‌‬ ‫ک����ه‌ نوێتری����ن نوکت����ه‌ له‌س����ه‌ر ئه‌و‬ ‫قه‌یران����ه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌ڵێ����ن "بۆیه‌‬ ‫وه‌زیره‌ ئیس��ل�امییه‌که‌ی کاره‌با به‌م‬ ‫هاوینه‌ کاره‌ب����ای که‌مکردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫له‌گه‌رمیی ئاگری جه‌هه‌نه‌م‌و تاریکیی‬ ‫قه‌بر ئاگادارمانبکاته‌وه"‌‪.‬‬ ‫له‌دوای ئ����ه‌وه‌ی چه‌کداره‌کانی داعش‬ ‫ش����اری موس����ڵیان گرت‌و مه‌ترسی‬ ‫بۆ س����ه‌ر هه‌رێم����ی کوردس����تانیش‬ ‫دروس����تبو‪ ،‬داعش ب����وه‌ ماده‌یه‌کی‬ ‫به‌هێ����ز ب����ۆ دروس����تکردنی زۆرترین‬ ‫نوکت����ه‌و باڵوبون����ه‌وه‌ی به‌ش����ێوه‌ی‬

‫خێرا له‌نێو تۆڕه‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کاندا‪.‬‬ ‫یه‌کێ����ک له‌نوکته‌ ب����اوه‌کان ئه‌وه‌ بو‬ ‫که‌ ده‌وت����را "هێزه‌کانی پێش����مه‌رگه‌‬ ‫چه‌کدارێکی داعشیان گرتوه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫داوای ک����ردوه‌ زو بیکوژن تا نیوه‌ڕۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌سحابه‌کاندا له‌و دنیا فریای‬ ‫نانخ����واردن بکه‌وێت‪ ،‬پێش����مه‌رگه‌ش‬ ‫وتویانه‌ دو سه‌عاتی تر ده‌تکوژین تا‬ ‫قاپه‌کانت پێ بشۆن"‪.‬‬ ‫دوابه‌دوای هاتنی داعشیش‪ ،‬قه‌یرانی‬ ‫به‌نزی����ن س����ه‌ریهه‌ڵدا‪ .‬ئه‌می����ش بوه‌‬ ‫هۆی دروس����تبونی نوکته‌یه‌کی زۆر‪.‬‬ ‫هه‌ندێ جاریش دو قه‌یران لێکده‌دراو‬ ‫نوکته‌یه‌ک����ی لێ دروس����ت ده‌کرا‪ .‬بو‬ ‫نمونه‌ له‌قه‌یرانی داع����ش‌و به‌نزیندا‪،‬‬ ‫ده‌وت����را "بۆی����ه‌ داع����ش نای����ه‌ت بۆ‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬چونکه‌ چه‌کداره‌کانیان‬ ‫تاقه‌تی����ان نییه‌ له‌س����ه‌ره‌ی به‌نزیندا‬ ‫بوه‌ستن!"‪.‬‬ ‫یاخود ده‌وترێت له‌دوای قه‌یرانه‌کانی‬ ‫عێ����راق‪ ،‬میس����ڕییه‌ک ته‌له‌ف����ۆن‬ ‫ب����ۆ عێراقیی����ه‌ک ده‌کات‌و ده‌ڵێ����ت‬ ‫بارودۆختان چۆن����ه‌؟ عێراقییه‌که‌ش‬ ‫وه‌اڵم ده‌دات����ه‌وه‌و ده‌ڵێت "ش����ه‌ڕواڵ‬ ‫له‌پێ ده‌که‌ین‪ ،‬عه‌ره‌ب ده‌مانکوژێت‪.‬‬ ‫دزداش����ه‌ له‌پێ ده‌که‌ین‪ ،‬کورد ده‌مان‬ ‫کوژێ����ت‪ .‬پانت����ۆڵ له‌پ����ێ ده‌که‌ین‪،‬‬ ‫داعش ده‌مانکوژێت‪ .‬ئه‌گه‌ر به‌ڕوتیش‬ ‫بسوڕێینه‌وه‌‪ ،‬گه‌رما ده‌مانکوژێت"‪.‬‬ ‫له‌دوای دۆڕاندنی هه‌ڵبژارده‌ی به‌رازیل‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ر هه‌ڵب����ژراده‌ی ئه‌ڵمانیا‬ ‫به‌ئه‌نجامێک����ی چاوه‌ڕواننه‌کراو ‪7-1‬‬ ‫له‌جام����ی جیهانی����دا‪ ،‬راس����ته‌وخۆ‬ ‫له‌دوای ئه‌و یارییه‌وه‌ به‌شێکی زۆری‬ ‫به‌کاربه‌رانی ت����ۆڕه‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬ ‫س����ه‌رقاڵی دروس����تکردنی نوکت����ه‌و‬

‫له‌کاتی میحنه‌تی‬ ‫گه‌وره‌‪ ،‬له‌الی‬ ‫کۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫مه‌زنه‌کان بیر‬ ‫دروست ده‌بێت‬ ‫له‌الی‬ ‫ئێمه‌ نوکته‬ ‫شیکاریی ئه‌و یارییه‌ بون‪ .‬به‌لێکدانی‬ ‫ئ����ه‌و دۆڕاندنه‌ی به‌رازی����ل‌و قه‌یرانی‬ ‫سوته‌مه‌نیی‪ ،‬نوکته‌ دروستکراو ده‌وترا‬ ‫"ئاش����تی هه‌ورامی له‌گه‌ڵ رێکخه‌رانی‬ ‫مۆندیال رێککه‌وتوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی به‌رازیل‬ ‫‪ 7‬گۆڵ����ی لێبکرێ����ت‌و دانیش����توانی‬ ‫هه‌رێ����م قه‌یرانه‌کانی����ان بیربچێته‌وه‌و‬

‫نه‌یانپه‌رژێت����ه‌ س����ه‌ر لۆمه‌کردن����ی‬ ‫حکومه‌ت‌و وه‌زاره‌ته‌که‌ی"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ نمونه‌یه‌ک����ی که‌مه‌ له‌و ده‌یه‌ها‬ ‫نوکته‌یه‌ی رۆژانه‌ له‌باره‌ی قه‌یرانه‌کانی‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ له‌ت����ۆڕه‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌کی‬ ‫باڵوده‌بن����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕواننه‌کراو له‌گ����ه‌ڵ هه‌ر ڕوداوو‬

‫ئا‪ :‬هێژین له‌تیف‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫خه‌ریكه‌ ده‌گه‌یته‌ خاڵی‌ كۆتایی‌‌و هه‌مو‬ ‫ده‌رگاكان به‌ڕوت���دا دائه‌خرێن‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫واتلێده‌كات ك���ه‌ خۆت له‌هه‌مو رویه‌كه‌و‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌ بده‌یت‪.‬‬

‫قه‌یرانێك���ی‌ داراییت توش بوه‌‪ .‬كاتێكی‌‬ ‫زۆری‌ ده‌وێت كه‌ خۆتی‌ لێرزگار بكه‌یت‪.‬‬ ‫هه‌وڵه‌ سوزداریه‌كانیش���ت س���ه‌ركه‌وتو‬ ‫نابن‪.‬‬

‫په‌خش بکرێت‪.‬‬

‫خانم��� ‌ه هونه‌رمه‌ند ش���ن ‌ه حه‌س���ه‌ن‬ ‫له‌دایکبوی گه‌ڕه‌کی مه‌ڵکه‌ندی ش���اری‬ ‫سلێمانییه‌و له‌ساڵی ‪1996‬ه‌وه‌ چوه‌ت ‌ه‬ ‫ژیانی هاوسه‌رییه‌وه‌‪ .‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی‬ ‫نه‌یتوانی���وه‌ خوێندن ته‌واوبکات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای منداڵیی���ه‌و‌ه حه‌زی‬ ‫به‌کاری نواندن کردوه‌و هه‌وڵی بۆ داو‌ه‬ ‫تا به‌و ئاواته‌ی بگات‪.‬‬ ‫یه‌که‌م کاری هونه‌ریی شن ‌ه کلیپێک بو‌ه‬ ‫بۆ ش���اری هه‌ڵه‌بج ‌ه له‌گه‌ڵ ده‌رهێنه‌ری‬ ‫کۆچکردو حسێن میسڕی‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫ک ‌ه حه‌ز به‌کاری ریکالم ناکات هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫چه‌ن���د جارێک داوایانلێک���ردوه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌ش���داریکردنی له‌ریکالمێک بۆ چاڤی‬ ‫الند به‌هۆی خۆشه‌ویس���تییه‌و‌ه بو‌ه بۆ‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌یه‌و مندااڵن‪.‬‬ ‫ش���نه‌ حه‌س���ه‌ن ئامۆژگاری���ی بۆ ئه‌و‬ ‫خانمان���ه‌ی دێنه‌ ب���واری هونه‌رییه‌و‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ کارکردنیان بۆ خۆده‌رخست ‌ن‬ ‫نه‌بێ‪ ،‬به‌ڵکو بۆ پێش���که‌وتنی هونه‌ری‬ ‫کوردیی بێت‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌ش���ڵێت ک ‌ه‬ ‫خۆش���حاڵ ‌ه به‌بونی خانم���ان له‌بوار‌ه‬ ‫جیاوازه‌کانی وه‌ک هونه‌رو راگه‌یاندن‪.‬‬ ‫ش���نه‌ حه‌س���ه‌ن ک ‌ه ئێس���تا ئه‌کته‌ر‌ه‬ ‫له‌درامای په‌تریپ���ۆت و رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ک���ه‌ ناتوانێ���ت وازی لێبهێنێت‪ ،‬کاری‬ ‫نوێی به‌ش���دارییکردن ‌ه له‌درامایه‌کی ‪30‬‬ ‫زنجیره‌یی���دا له‌گ���ه‌ڵ هونه‌رمه‌ند به‌کر‬ ‫ره‌شیدا که‌ بڕیاره‌ له‌که‌ناڵی کوردماکس‬

‫کوردس���تانی ب���ه‌ره‌و واڵت���ی‬ ‫سوید به‌جێهێشتوه‌‪ .‬خاوه‌نی‬ ‫دکتۆرای���ه‌ له‌ب���واری مێ���ژوو‬ ‫کلت���وری ک���ورددا له‌زانکۆی‬ ‫سۆفیا‪ .‬ره‌فیق سابیر خاوه‌نی‬ ‫ه���ه‌ردو ده‌ق���ی به‌ناوبانگ‬ ‫(الوکی هه‌ڵه‌بجه‌)و (وه‌رزی‬ ‫سه‌هۆڵبه‌ندان)ـه‌‪.‬‬

‫دوپشک‬

‫قه‌یرانێکدا به‌ده‌یه‌ها نوکته‌ی له‌سه‌ر‬ ‫دروست ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌دی مه‌ال‪ ،‬نوس����ه‌رو مامۆستای‬ ‫زانکۆ‪ ،‬له‌باره‌ی ئه‌و دۆخه‌وه‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"له‌کات����ی میحنه‌تی گ����ه‌وره‌‪ ،‬له‌الی‬ ‫کۆمه‌ڵگ����ه‌ مه‌زنه‌کان بیر دروس����ت‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬له‌الی ئێمه‌ نوکته‌"‪.‬‬

‫شنه‌ حه‌سه‌ن‪:‬‬ ‫ده‌بێت خانمان بۆ خۆده‌رخستن‬ ‫نه‌یه‌نه‌ بواری هونه‌ره‌وه‌‬

‫دیوانه‌کانیان‬ ‫چاپده‌کرێته‌وه‌‬ ‫له‌داهاتویه‌ک����ی نزیکدا دیوانی هه‌ردو‬ ‫شاعیری ناودار له‌تیف هه‌ڵمه‌ت‌و ره‌فیق‬ ‫سابیر که‌ کۆی به‌رهه‌مه‌ شیعره‌کانیان‬ ‫له‌خۆ ده‌گرێت باڵوده‌بێته‌وه‌و ده‌که‌وێته‌‬ ‫به‌ردیدی خوێنه‌ران‪.‬‬ ‫ناوه‌نده‌ن����ی چ����اپ‌و باڵوکردن����ه‌وه‌ی‬ ‫غه‌زه‌لن����وس هه‌ڵده‌س����تێت به‌چاپ‌و‬ ‫باڵوکردن����ه‌وه‌ی ئ����ه‌و دو دیوان����ه‌و‬ ‫رایانگه‌یان����د که‌ له‌ماوه‌یه‌کی داهاتوی‬ ‫نزیک����دا چاپکردنی ئ����ه‌و دو دیوانه‌‬ ‫قه‌باره‌ گه‌وره‌یه‌ ته‌واو ده‌بێت‪.‬‬ ‫پێش����تریش چه‌ند جارێ����ک دیوانی‬ ‫هه‌ری����ه‌ک له‌و دو ش����اعیره‌ به‌چه‌ند‬ ‫به‌رگێک باڵوکراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‬ ‫خواس����تی زۆره‌وه‌ له‌کتێبخانه‌کاندا‬ ‫نه‌ماون‌و بڕیاره‌ ئ����ه‌م چاپه‌ نوێیه‌‬ ‫له‌روی کوالێتییشه‌وه‌ له‌وانی پێشتر‬ ‫باشتر بێت‪.‬‬ ‫له‌تی����ف هه‌ڵم����ه‌ت له‌دایکب����وی‬ ‫س����اڵی ‪1947‬ی ش����اری کفرییه‌و‬ ‫یه‌ک����ه‌م دیوان����ی ش����یعریی به‌ناوی‬ ‫(خواو شاره‌ بچکۆله‌که‌مان) له‌ساڵی‬ ‫‪ 1970‬باڵوکردوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬جگه‌ له‌بواری‬ ‫شیعرنوس����ین‪ ،‬چه‌ن����د لێکۆڵینه‌وه‌و‬ ‫کتێبێکیش����ی هه‌ی����ه‌ له‌ب����اره‌ی‬ ‫سۆفیگه‌رێتییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌فیق سابیر له‌ساڵی ‪ 1950‬له‌شاری‬ ‫قه‌اڵدزێ له‌دایکبوه‌و له‌ساڵی ‪1989‬‬

‫‪11‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ره‌نگ���ه‌ ئیش���وكاره‌كانت توش���ی‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ت بكه‌ن‪ .‬به‌اڵم پێویس���ت‬ ‫به‌نیگه‌رانی‌ ناكات چونكه‌ له‌ئه‌ركه‌كانتدا‬ ‫نیه‌تت باشه‌‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫هه‌س���ت ده‌كه‌یت ئه‌و رقه‌ی‌ له‌ناختدای ‌ه‬ ‫رۆژێ���ك بێت توش���ی‌ كێش���ه‌ت بكات‪.‬‬ ‫هه‌ستێكی‌ خراپه‌ تكایه‌ وریابه‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئ���ه‌و كێش���ه‌یه‌ی‌ كه‌ ماوه‌یه‌ك���ی‌ زۆره‌‬ ‫به‌رۆكت���ی‌ گرت���وه‌ خه‌ریك���ه‌ له‌كۆڵت‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ .‬له‌روی‌ س���ۆزداریه‌وه‌ كه‌سی‌‬ ‫نوێ‌ ئه‌ناسیت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫هه‌لێكی‌ باش���ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ دڵی‌ خۆت‌و‬ ‫خێزانت خۆش بكه‌یت‪ .‬چونكه‌ به‌هۆی‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتنه‌ داراییه‌كانته‌وه‌ ده‌توانیت‬ ‫زۆر شت بكه‌یت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫"له‌کوردستان په‌ره‌ به‌ره‌گه‌زپه‌رستیی ده‌درێت"‬

‫حه‌مه‌ڕه‌شید هه‌ره‌س‪ :‬شانازی به‌و ڕه‌گه‌زپه‌رستییه‌و ‌ه ده‌که‌م‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫ل���ه‌دوای روداوه‌کانی مانگ���ی ڕابردوی‬ ‫ش���اری موس���ڵ‌و هاتنی به‌لێش���اوی‬ ‫ئاواره‌ی به‌ره‌گه‌ز عه‌ره‌ب بۆ شاره‌کانی‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تان‪ ،‬مش���تومڕێک‬ ‫دروس���تبو‌ه س���ه‌باره‌ت به‌ش���ێوازی‬ ‫مامه‌ڵه‌ک���ردن له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و ئاوارانه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێک پێیانوایه‌ ده‌بێت رێگ ‌ه نه‌درێت‬ ‫ئه‌و ئاوارانه‌ بێن ‌ه کوردستان‌و به‌شێکی‬ ‫تریش ئه‌و بیروبۆچونان ‌ه به‌فاشیس���ت‌و‬ ‫ڕه‌گه‌زپه‌ره‌ستیانه‌ ده‌زانن‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دی ب���واری نوان���دن‪،‬‬ ‫حه‌مه‌ڕه‌ش���ید ه���ه‌ره‌س له‌م���اوه‌ی‬ ‫رابردودا له‌ڕێی که‌مپین‌و نوس���ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫داوایکردبو هه‌ڵوێس���تی توند به‌رامبه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و ئ���اواره‌ عه‌ره‌بان���ه‌ بگیرێته‌به‌ر‪.‬‬ ‫ترس���ی ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ له‌هاتنی ئه‌و‬ ‫ژم���اره‌ زۆره‌ له‌هاواڵتیی عه‌ره‌ب‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ی باری ئه‌منیه‌‪ ،‬هاوکات ترس���ی‬ ‫شێواندنی شوناسی شاره‌ کوردییه‌کانه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‪" :‬به‌و‬ ‫ئه‌زمون���ه‌ی له‌گه‌ڵ عه‌ره‌ب���دا هه‌مانه‌‪،‬‬ ‫له‌کۆن���ه‌و‌ه له‌کاتی هێرش���ه‌کانی دینی‬ ‫ئیسالمه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و عه‌ره‌بانه‌ هه‌ر وه‌ختێک‬ ‫چوبنه‌ هه‌ر واڵتێکه‌وه‌‪ ،‬نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تاش ک��� ‌ه ب���ه‌م ش���ێوه‌ی ‌ه دێن ‌ه‬ ‫کوردستان له‌هه‌رش���وێنێکدا بمێننه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و ش���وێنه‌ ده‌که‌ن���ه‌وه‌ به‌حه‌ویجه‌‌و‬ ‫خانه‌قی���ن‌و مه‌نده‌ل���ی‪ .‬ده‌یکه‌ن���ه‌و‌ه‬ ‫به‌عه‌ره‌بس���تان‪ .‬ب���ۆ نمون��� ‌ه گه‌ڕه‌کی‬ ‫راپه‌ڕین منداڵ ‌ه ک���ورده‌کان به‌عه‌ره‌بی‬ ‫قس���ه‌ده‌که‌ن‪ ،‬گه‌ڕه‌کێکی وه‌ها گه‌ور‌ه‬

‫یه‌ک پارچ���ه‌ بوه‌ته‌ ع���ه‌ره‌ب‪ .‬ده‌بێت‬ ‫رێگرییان لێبکرێت بێنه‌ کوردستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌هه‌رچی ش���ه‌ڕ‌ه نه‌یانتوانی ئه‌و هه‌مو‬ ‫عه‌ره‌ب ‌ه له‌ش���ارێکی وه‌ک س���لێمانیدا‬ ‫جێبکه‌نه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌و‌ه گه‌وره‌ترین به‌اڵی ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر کوردستاندا هاتوه‌"‪.‬‬ ‫ی ئه‌وانه‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫لێقه‌وم���اون‌و په‌نایان بۆ کورد هێناوه‌‪،‬‬ ‫حه‌مه‌ڕه‌ش���ید هه‌ره‌س ده‌ڵێت‪" :‬کورد‬ ‫لێینه‌قه‌وماندون‪ ،‬عه‌ره‌ب لێیقه‌وماندون‪،‬‬ ‫با بڕۆن بۆ سعودیه‌‪ ،‬با بڕۆن بۆ ئێران‌و‬ ‫کوێت‪ ،‬ئه‌وان���ه‌ ده‌وڵه‌ت���ی عه‌ره‌بین‪.‬‬ ‫ئه‌وان به‌ئاس���انی ده‌توانن ناس���نامه‌ی‬ ‫کوردستان بگۆڕن‪ ،‬چونک ‌ه کوردستان‬ ‫هیچ پشتیوانییه‌کی نییه"‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم چاالکوانی کۆمه‌ڵ���ی مه‌ده‌نی‪،‬‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌ل���ی‪ ،‬به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ی‬ ‫حه‌مه‌ڕه‌ش���ید هه‌ره‌س‌ پێیوای ‌ه ده‌بێت‬ ‫ئه‌و ئاوارانه‌ له‌کوردس���تان پێشوازییان‬ ‫لێبکرێ���ت‌و پێدوایس���تییه‌کانیان ب���ۆ‬ ‫دابینبکرێت "ئه‌و ئاوارانه‌ ده‌بێت هه‌مو‬ ‫ئه‌و پێداویستیه‌ ستانداردانه‌ی ک ‌ه ئاوار‌ه‬ ‫له‌هه‌مو ش���وێنێکی دنیادا پێویستییان‬ ‫پێیه‌تی‪ ،‬بۆی���ان دابینبکرێ���ت‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫النیکه‌م���ی داواکارییه‌کانه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫به‌شێکی زۆری ئه‌و ئاوارانه‌ی دێنه‌ هه‌رێمی کوردستانه‌و‌ه ژن‌و منداڵن‬ ‫من پێموای ‌ه ئینس���ان له‌هه‌ر شوێنێک‬ ‫بێت هه‌ر ئینسانه‌و ده‌بێت مافه‌کانیان‬ ‫یه‌کسانبێت‪ .‬ناشبێت قورسایی هاتنی ه���ه‌ر بانگه‌ش���ه‌یه‌ک ب���ۆ رێگرییکردن ک ‌ه نه‌چومه‌ته‌ ب���ه‌رده‌م ئه‌و که‌مپینه‌و ئه‌بێ ئه‌وان���ه‌ی داوا ده‌که‌ن ئاواره‌کان‬ ‫ئ���اواره‌کان بخرێت���ه‌ س���ه‌ر هاواڵتیی له‌داڵده‌دان���ی ئ���اواره‌کان‪ ،‬بره‌ودان��� ‌ه پێیانبڵێ���م ئێوه‌ مافت���ان نیی ‌ه به‌ناوی نه‌یه‌ن ‌ه کوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت خۆیان‬ ‫ئاسایی‪ .‬به‌ڵکو ئه‌و‌ه ئه‌رکی حکومه‌ت ‌ه به‌رۆحی فاش���یزم‌و ڕه‌گه‌زپه‌رس���تیی‪ ،‬خه‌ڵکی کوردس���تانه‌وه‌ قس��� ‌ه بکه‌ن‪ .‬له‌کوردستاندا نه‌بن"‪.‬‬ ‫ک��� ‌ه پێدوایس���تییه‌کانیان ب���ۆ دابین "بانگه‌ش���ه‌و داواکردن ب���ۆ رێگریکردن ئ���ه‌و‌ه په‌ره‌دانه‌ به‌ره‌گه‌زپه‌ره‌س���تیی‌و له‌به‌رامب���ه‌ردا حه‌مه‌ڕه‌ش���ید هه‌ره‌س‬ ‫له‌هاتن���ی ئاواره‌‪ ،‬فاش���یزمێکی ڕوته‌‪ .‬ڕاسیزم‪ ،‬خوارترین هه‌س���تی ئینسان ‌ه ده‌ڵێت‪" :‬من شانازیی به‌و عونسوڕی ‌هت‌و‬ ‫بکات"‪.‬‬ ‫ده‌ک���ه‌م‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ش���ه‌ماڵ عه‌ل���ی پێیوای��� ‌ه ئه‌وه‌ی مای���ه‌ی ش���ه‌رمه‌زاریی ‌ه بۆ من به‌رامبه‌ر به‌و ئاوارانه‌ی هاتونه‌ته‌ ئێره‌‪ .‬ڕه‌گه‌زپه‌ره‌س���تییه‌و‌ه‬

‫بۆ کەمکردنەوه‌ی کێشەی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬ژنی دوەم مارە بکرێت؟‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كێشه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‬ ‫مامۆس���تایه‌كی‌ ئاینی‌ له‌ناوچه‌ی‌ پشده‌ر‬ ‫ژن���ی‌ دوه‌م ماره‌ ناكات ئام���اژه‌ به‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات ک���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌ئاین���ی‌‬ ‫ئیس�ل�امدا رێگ���ه‌ پێدراوه‌ ت���ا چوار ژن‬ ‫ماره‌ بكرێت به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ من له‌ناو‬ ‫ش���وێنێكی‌ عه‌ش���ایه‌ری‌ ده‌ژیم هه‌مو ئه‌و‬ ‫كێش���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی‌ دروس���ت ده‌بێت‬ ‫كه‌میان بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬مامۆس���تایه‌كی‌ ئاینی‌‬ ‫تری���ش ده‌ڵێت "بریاری‌ له‌و ش���ێوه‌ باش‬ ‫نیه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌ قورئان‬ ‫بریاری‌ له‌سه‌ر داوه‌"‪.‬‬ ‫پێش���نوێژ‌و وتارخوێنی‌ مزگه‌وتی‌ گه‌یالن‬ ‫له‌سه‌نگه‌س���ه‌ر م‪.‬عه‌الئه‌دی���ن س���لێمان‬ ‫له‌باره‌ی‌ ماره‌ نه‌كردنی‌ ژنی‌ دوه‌م ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ رونكرده‌وه‌ که‌ له‌ناوچه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ خه‌ڵك خزم‌و كه‌سوكاری‌ یه‌كترین‬ ‫بۆی���ه‌ زۆر ج���ار هه‌یه‌ كه‌س���وكاری‌ ژنی‌‬ ‫یه‌كه‌مه‌ك���ه‌ گرفتیان بۆ دروس���ت ده‌بێت‬

‫کاوڕ‬ ‫ئه‌ركێكی‌ زۆرت له‌سه‌ر شانه‌ هه‌وڵبد‌ه‬ ‫تۆزێك ل���ه‌و ئه‌ركان���ه‌ كه‌مبكه‌یته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ن���ا رۆژ به‌رۆژ ئاڵۆزت���ر ئه‌بن‌و بۆت‬ ‫چاره‌سه‌ر ناكرێن‪.‬‬

‫له‌گه‌ڵ كه‌سوكاری‌ ژنی‌ دوه‌م یان نێوانیان یاساناس فه‌رهاد عه‌لی‌ له‌باره‌ی‌ چۆنیه‌ت ‌ی‬ ‫تێده‌چێ���ت ‪،‬بۆیه‌ م���ن بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و هاوس���ه‌رگیری‌ له‌روی‌ یاس���ایه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كێشانه‌ كه‌مبكه‌مه‌وه‌‌و بنبڕیان بكه‌م ژنی‌ رونكرده‌وه‌ که‌ له‌یاس���ادا هاوس���ه‌رگیری‌‬ ‫دوه‌م ماره‌ ناكه‌م هه‌روه‌ها من نه‌بمه‌ هۆی‌ ته‌ندوست هه‌یه‌ که‌ بریتییه‌ له‌وه‌ی‌ ده‌بێت‬ ‫ه���ه‌ردو ره‌گه‌زی‌ نێرو مێ به‌یه‌كتری‌ رازی‌‬ ‫بونی‌ ئه‌و كێشانه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد راسته‌ له‌روی‌ بن‌و دو ش���اهێد هه‌بێت ئ���ه‌و كاته‌ ماره‌‬ ‫ش���ه‌رعه‌وه‌ ئاسایه‌ ژنی‌ دوه‌م ماره‌ بكرێت ده‌كرێت ‪.‬‬ ‫‪،‬به‌اڵم زۆر جار حس���اب ب���ۆ ژنی‌ یه‌كه‌م له‌ب���اره‌ی‌ فره‌ژنیه‌وه‌ له‌روی‌ یاس���ایه‌وه‌‬ ‫ناكرێت بۆیه‌ بیر له‌وه‌ ناكرێته‌وه‌ ئایا ئه‌و ناوب���راو وتی‌" ب���ۆ ئه‌نجامدان���ی‌ فره‌ژنی‌‬ ‫پیاوه‌ بۆچی‌‌و چۆن ژنی‌ دوه‌م خواس���توه‌ كۆمه‌ڵێ���ك م���ه‌رج هه‌یه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی‌ چی‌ بوه‌ یاخ���ود ئه‌و جۆره‌ پیاوه‌ی‌ بیه‌وێت ژنی‌ دوه‌م بهێنێت له‌وانه‌‬ ‫س���ۆزه‌ی‌ بۆ دوه‌می‌ هه‌یه‌ ئایا بۆ ئه‌وه‌ی‌ ده‌بێ���ت ئه‌و ئافره‌تی‌ یه‌ك���ه‌م رازی‌ بێت‬ ‫یه‌كه‌می���ش هه‌یه‌ت���ی‌ هه‌رچه‌ن���ده‌ مافی‌ به‌و هاوسه‌رگیره‌ هه‌روه‌ها پێویست باری‌‬ ‫خۆیه‌تی‌ به‌اڵم ده‌بێت هه‌مو ئه‌و ش���تانه‌ ئابوری‌ باش بێت هه‌روه‌ها پێویسته‌ له‌كاتی‌‬ ‫ماره‌كردنی‌ ژنی‌ یه‌كه‌م هیچ به‌ڵێننامه‌یه‌ك‬ ‫له‌به‌رچاو بگیرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس���تا ئاینه‌ باس له‌وه‌ ده‌كات که‌ نه‌بێت پ���ر نه‌كرابێته‌وه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ئ���ه‌و كاره‌ی‌ ئه‌و كردویه‌ت���ی‌ كاردانه‌وه‌ی‌ پیاوه‌ ژنی‌ تر نه‌هێنێت هه‌روه‌ها پێویسته‌‬ ‫هه‌بوه‌‌و خه‌ڵكێك���ی‌ زۆر پێیان باش بو‌ه دادپه‌روه‌ر بێت هه‌روه‌ها ده‌بێت عورزێكی‌‬ ‫‪،‬ب���ه‌اڵم ئیتر له‌وانه‌یه‌ هه‌ندێك كه‌س���یش شه‌رعی‌ هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ ژنی‌ دوه‌م ماره‌‬ ‫هه‌بوه‌ پێیان ناخۆش ب���وه‌‌و ئه‌و كار‌هی‌ بكات له‌گ���ه‌ڵ چه‌ند مه‌رجێكی‌ تر هه‌بێت‬ ‫ئه‌و كاته‌ ده‌توانرێت ماره‌ بكات"‪.‬‬ ‫منیان ال په‌سه‌ند نه‌بوه‌‪.‬‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫پێده‌چێ‌ هه‌م���و هاوكاری���ه‌كان جێگه‌ ‌ی دڵخۆش‌و گه‌ش���بین دیاری‌‌و زۆر به‌باشی‌‬ ‫خۆیان گرتبێت‪ .‬چونكه‌ له‌ئیش‌و كاره‌كانی‌ له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت ئه‌گونجێیت‪ .‬چێژ‬ ‫له‌م ماوه‌ كورته‌ وه‌ربگره‌‪.‬‬ ‫ئه‌م مانگه‌دا هه‌نگاوی‌ باشت ناوه‌‪.‬‬

‫م‪.‬مه‌حم���ود ئازادی‌ له‌ب���اره‌ی‌ فره‌ژنیه‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند"مه‌س���ه‌له‌ی‌ فره‌ژن ‌ی‬ ‫له‌قورئ���ان هاتوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم مه‌رجی‌ داناوه‌‬ ‫بۆ فره‌ژن ‌ی مه‌رجه‌كه‌ش���ی‌ ئه‌وه‌یه‌ ده‌بێت‬ ‫توان���ای‌ هه‌بێت هه‌م مادی‌ هه‌م مه‌عنه‌وی‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌بێ���ت عه‌داله‌ت���ی‌ هه‌بێـت‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ژنه‌كانی‌ ئه‌گه‌ر نه‌یتوانی‌ ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت ته‌نیا یه‌ك ژنی‌ هه‌بێت ‪،‬له‌ئێس���تا‬ ‫ده‌بینی���ن ئافره‌ت زۆر ب���وه‌ بۆیه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫فره‌ژنی‌ نه‌بێت واڵته‌كه‌مان به‌ره‌و فه‌س���اد‬ ‫ده‌ڕوات "‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌و مامۆس���تا ئایینییه‌ی‌ که‌‬ ‫بریاری‌ داوه‌ ژنی‌ دوه‌م ماره‌ نه‌كات ناوبراو‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ ك���رد که‌ مامۆس���تایانی‌‬ ‫ئاین���ی‌ ناتوانن ئه‌و كاره‌ بك���ه‌ن چونكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ مه‌س���ه‌له‌یه‌كه‌ قورئ���ان بڕییه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌و بریاره‌ی‌ ئه‌و مامۆس���تایه‌ش باش نیه‌‬ ‫‪،‬ئه‌وه‌ش هه‌ر له‌كوردستانی‌ خۆمان تۆزێك‬ ‫نامۆیه‌ ئه‌گینا بڕۆ سه‌یری‌ والتانی‌ خه‌لیج‬ ‫بك���ه‌ كابرا یه‌ك‌و دوان‌و س���ێ‌و چواریش‬ ‫ماره‌ ده‌كات زۆر ئاسایه‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ره‌گه‌زپه‌رستییه‌که‌ی من زۆر پیرۆزتر‌ه‬ ‫له‌ته‌قینه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ له‌س���ه‌ر شه‌قامی‬ ‫ش���اره‌کانی کوردس���تاندا‪ .‬پیرۆزت���ر‌ه‬ ‫ل���ه‌وه‌ی به‌عه‌ره‌بێکی ش���ۆڤێنی بڵێم‪،‬‬ ‫برا‪ ،‬ک��� ‌ه هاتوه‌و ئێ���ر‌ه به‌واڵتی خۆی‬ ‫ده‌زانێت"‪.‬‬ ‫ئای���ا هه‌مو ئه‌و هاواڵتیی��� ‌ه عه‌ره‌بانه‌ی‬ ‫هاتون‪ ،‬به‌نی���ازی تێکدانی بارودۆخی‬ ‫کوردستانن؟ ئه‌و پرسیاره‌مان ئاراسته‌ی‬ ‫حه‌مه‌ڕه‌ش���ید هه‌ره‌س ک���ردو ئه‌ویش‬ ‫وه‌ها وه‌اڵمیدایه‌وه‌‪" :‬له‌هه‌مو عه‌ره‌بێکدا‬ ‫رۆحی ئوسام ‌ه بن الدنی تێدایه‌‪ .‬له‌هه‌مو‬ ‫عه‌ره‌بێکدا ڕۆحی سه‌دام حسێن‌و نوری‬ ‫مالیکی هه‌یه‌‪ .‬هه‌مو ئه‌م واڵتان ‌ه به‌ناوی‬ ‫ئیسالمه‌و‌ه داگیرکراون و ئێستا شوێنی‬ ‫شۆڤێنیه‌تی عه‌ره‌به‌‪ .‬سبه‌ینێش به‌ناوی‬ ‫ئاواره‌یی‌و کوێره‌وه‌رییه‌و‌ه دێن‌و کاتێک‬ ‫ده‌زانیت کوردستانیان داگیرکردوه"‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا چاالکوانه‌که‌ی کۆمه‌ڵی‬ ‫مه‌ده‌نی ئه‌و بیرکردنه‌وا‌ن ‌ه به‌مه‌ترس���ی‬ ‫ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت‪" :‬کوردس���تان ده‌بێ‬ ‫پاکبکرێته‌وه‌ له‌بیروبۆچونی فاشیستانه‌و‬ ‫شۆڤێنیستیانه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ قوربانی ده‌س���تی ده‌س���ه‌اڵتێک‬ ‫بوین ک ‌ه فاشیستانه‌و ره‌گه‌زپه‌رستیان ‌ه‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ی له‌گ���ه‌ڵ ده‌کردی���ن‪ .‬ناکرێ‬ ‫خه‌ڵک���ی کوردس���تان هه‌م���ان ئ���ه‌و‬ ‫هه‌ڵس���وکه‌وتان ‌ه دوباره‌بکاته‌و‌ه ک ‌ه ئه‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتانه‌ به‌رامبه‌ر به‌ئێم ‌ه کردویانه‌‪.‬‬ ‫ئازادی���ی راس���ته‌قین ‌ه دورکه‌وتنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌و مۆدێله‌‪ .‬ب���ۆ ده‌بێت ئێم ‌ه له‌ئه‌وان‬ ‫بچین"‪.‬‬

‫له‌رێگای "سەما"و ‌ه‬ ‫باشترو ئازادانه‌تر بژی‬ ‫ئا‪ :‬دالیا کەمال‬ ‫لەش���اری س���لێمانی‌و لەپەیمان���گای‬ ‫ھون���ەرە جوان���ەکان کۆرس���ێکی‬ ‫س���ەمای ھاوچەرخ له‌ژێر ناونیشانی‬ ‫"له‌ڕێگای س���ه‌ماوه‌ باشترو ئازادانه‌تر‬ ‫ب���ژی" بەڕێوەدەچێ���ت ک���ە لەرۆژی‬ ‫‪10‬ی ئەم مانگەوە دەس���تیپێکردوە‪.‬‬ ‫لەبارەی کۆرسەکەوە‪ ،‬کاروان عومەر‬ ‫سەرپەرشتیارو مامۆستای کۆرسەکە‬ ‫بەئاوێنەی راگەیاند‪" :‬لەمانگی ئاداری‬ ‫ئەمساڵەوە بیرۆکەی کۆرسێکی سەما‬ ‫بۆ من���دااڵن‌و گەنج���ان ھاتەکایەوە‪.‬‬ ‫خۆش���حااڵنە دوای ماوەیەک توانیمان‬ ‫کارەکان بەئەنجام بگەیەنین"‪.‬‬ ‫کۆرسەکە ماوەی ‪ 20‬رۆژ دەخایەنێت‌و‬ ‫ژماره‌ی بەش���داربوان ‪ 28‬کەسن کە‬ ‫زۆربەیان رەگەزی کچن‪.‬‬

‫شێر‬

‫هه‌وڵبده‌ له‌و ش���ته‌ كۆنانه‌ دوربكه‌ویته‌و‌ه زۆر جێگ���ه‌ی‌ ب���ڕوای‌‪ ،‬ه���ه‌ر ئه‌مه‌ش‬ ‫ك���ه‌ ئه‌بنه‌ ه���ۆی‌ ناڕه‌حه‌ت���ی‌ بۆ خۆت‌و وایلێك���ردوی‌ ك���ه‌ چ���وارده‌ورت داوای‌‬ ‫چ���وارده‌ورت‪ .‬رێگه‌ی‌ ت���ازه‌ به‌كاربهێنه‌ هاوكاریت لێبكه‌ن بۆ ئیشوكاره‌كانیان‪.‬‬ ‫له‌ژیانت‪.‬‬

‫کاروان عوم���ەر وتیش���ی‪" :‬س���اڵی‬ ‫‪ 2008‬یەکەمجار وۆرکش���ۆپی سەمای‬ ‫ھاوچەرخم ئەنجامداوەو ساڵی پاریش‬ ‫وۆرکش���ۆپی دوەم���م ئەنجام���داوە‪.‬‬ ‫لەکۆتای���ی ھەردو وۆرکشۆپەکەش���دا‬ ‫بەرەنجامی کۆتاییمان پێشکەشکردوە"‪.‬‬ ‫ھەروەھا وتیشی‪" :‬بەرەنجامی کارەکان‬ ‫توانایەکی باشی گەنجان دەردەخات‌و‬ ‫گەورەکردنی ھەنگاوەکانە‪ .‬لەکۆتایی‬ ‫ئەم کۆرسەش���دا بەرەنجامی کارەکە‬ ‫پێشکەش دەکەین"‪.‬‬ ‫کاروان ئەوەشی ئاشکراکرد کە ئامانجی‬ ‫س���ەرەکیی ئەم کۆرسە دروستکردنی‬ ‫گروپێکە لەش���ێوەی پۆلێکی سەمادا‬ ‫لەژێر ناونیشانی گروپی پۆلی سەمای‬ ‫ھاوچەرخ‪ .‬گروپەکە لەدوای گەڕانەوەی‬ ‫من لەس���لێمانیی دەمێنێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبنە گروپێک بۆ پرۆژەکانی داھاتوی‬ ‫کۆمپانیای کاروان عومەر لەداھاتودا‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫كاتێكی‌ زۆر باش���ه‌ بۆ هه‌مو په‌یوه‌ندی ‌ه‬ ‫كه‌س���یه‌كانت‪ ،‬هه‌وڵب���ده‌ په‌یوه‌ندی���ه‌‬ ‫سۆزداریه‌كانیشت بگرێته‌وه‌ نه‌ك ته‌نها‬ ‫كاره‌كانت‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫خەڵکی کوردستان‬ ‫بۆچی ئاگادارناکرێنەوە‬ ‫لەستراتیژو ئەگەرەکان؟‬ ‫ئایا گەر هه‌ڵەیەک بکرێت‬ ‫هه‌ڵەی پارتییە بەتەنها‬ ‫یان هه‌ڵەی کۆی حزبە‬ ‫سیاسییەکانە؟ ئەوەی‬ ‫ئاشکرایە ئەو راستییەیە‬ ‫کە تاوەکو ئەمڕۆ ھیچ‬ ‫یەکێک لەحزبەکان‬ ‫دیدگای سیاسیی خۆی‬ ‫لەئاستی سەرکردایەتیدا‬ ‫روننەکردۆتەوە سەبارەت‬ ‫بەم دەسپێشخەرییەی‬ ‫پارتی بۆ پرسە‬ ‫چارەنوسسازەکان‬ ‫دەس���ەاڵتی هه‌رێم قبوڵبک���ەن‪ .‬نەک هه‌ر‬ ‫ئەمە‪ ،‬بەڵکو ئەو ریتۆریکی دروس���تکردنی‬ ‫دەوڵەت���ەی ڕۆژانە بەحەماس���ێکی زۆرەوە‬ ‫باسدەکرێت تەواو ڕێگرە لەدروستبونی هه‌ر‬ ‫دۆستێک‪ .‬ئەم دۆستە دەبێت بەکاری وردو‬ ‫لەسەرخۆو دور لەتەپڵلێدانی ناسیۆنالیستی‬ ‫بەدمەستانە دروس���تبکرێت‪ .‬ئەوەی ئێستا‬ ‫لەپاڵ سیاسەتی پارتیدا ڕودەدات بریتییە‬ ‫لەجێگۆڕک���ێ بەپایتەخت���ەکان‌و ئەجێندا‬ ‫سیاس���ییە ئیقلیمیی���ەکان‪ .‬ئ���ەو دۆخەی‬ ‫ئەمڕۆ هه‌رێمی تێدایە لەباش���ترین ئەگەردا‬ ‫گواس���تنەوەی پابەس���تبون‌و پشتبەستنە‬ ‫بەئەنق���ەرە لەبات���ی ت���اران‪ ،‬گۆڕینەوەی‬ ‫بەغدایە بەئەنقەرە‪ ،‬دانانی ھێلکە ناسکەکانی‬ ‫کوردە لەسەبەتەکەی ئۆردوگان‌و تورکیادا‬ ‫لەباتی س���ەبەتەکانی بەغداو تاران‪ .‬ئێمە‬ ‫وایدەبینی���ن کە کۆم���اری تورکیا تاوەکو‬ ‫ئەم���ڕۆ‪ ،‬کوردس���تان وەک واڵت‌و خەڵکی‬ ‫کوردس���تانیش وەک نەتەوەیەک نابینێت‪.‬‬ ‫دەوڵەت���ی تورکیا واڵتی کوردس���تان وەک‬ ‫بەنزینخانەیەکی هه‌رزانی گەورە تەماش���ا‬ ‫دەکات‌و ئاوات���ی نەتەوەیی خەڵکەکەش���ی‬ ‫وەک خەونێکی مەترس���یدار ب���ۆ داهاتوی‬ ‫نەتەوەیی خ���ۆی دەبینێت‪ .‬پرس���یارەکە‬ ‫بۆ ئێم���ە ئەوەیە‪ :‬لەکاتێک���دا کورد دوای‬ ‫تێکشکاندنی لەش���کری عێراقیی لەموسڵ‪،‬‬ ‫بەدرێژایی هه‌زار کیلۆمەتر‪ ،‬دراوس���ێییەکی‬ ‫هارترو دژەکوردتری بۆ دروس���تبوە‪ ،‬بەچ‬ ‫پێوەرێ���ک دەتوانێت لەگەڵ ئەم دراوس���ێ‬ ‫تازەیەدا ب���ژی‌و چۆن س���نورەکانی خۆی‬ ‫لەگەڵدا رێکدەخات؟ ئایا کێ بەرپرسیارێتی‬ ‫ئ���ەوە هه‌ڵدەگرێت کە گەلی کوردس���تان‬ ‫لەش���ەڕێکی نەخ���وازراوی تائیفی���ی یان‬ ‫ئیقلیمیی���ەوە تێوەبگلێ���ت؟ هه‌ڵبژاردن���ی‬ ‫س���تراتیژی "ئەم ش���ەڕە‪ ،‬ش���ەری ئێمە‬ ‫نییە" تاوەکو ئەو ش���وێنە راست‌و دروستە‬ ‫کە سیاس���ەتی ک���وردی نەکەوێت���ە نێوان‬ ‫بەرداش���ی ئەو گروپە ش���یعانەی بەغدایان‬ ‫کۆنترۆڵکردوەو ئەم دراوس���ێ مەترسیدارە‬ ‫نوێی���ەی کە لەدەوڵەتی ئیس�ل�امی‌و کۆنە‬ ‫بەعس���ی‌و س���ەرۆک خێڵە س���وننییەکان‬ ‫پێکدێن‪ .‬هه‌ڵەیەکی ستراتیژی گەورەیە کە‬ ‫سیاسەتی کورد لەسەر هه‌ڵبژاردنی دۆست‌و‬ ‫دوژمن لەنێوان دو ھێزی تائیفیی دژبەیەک‌و‬ ‫ناکۆک���دا گەمەبکات‪ ،‬لەکاتێکدا هه‌ردوکیان‬ ‫ل���ەڕوی سیاس���ییەوە هه‌ڵگ���ری پڕۆژەی‬ ‫دژ بەخواستە نیش���تیمانییەکانی خەڵکی‬ ‫کوردستانن‪ .‬هه‌ڵەی ستراتیژی گەورەتریش‬ ‫ئەوەی���ە کە کورد خ���ۆی بەیەکێک لەھێزە‬ ‫ئیقلیمیەکاندا هه‌ڵبواسێت‌و لەپاڵ ئەمیاندا‬ ‫ببێت بەدوژمن���ی ئەویتری���ان‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫هه‌مویان لەوەدا هاوڕان کە ویس���ت‌و حەزو‬ ‫ئارەزوی کوردەکان پێویس���تە س���نورێکی‬ ‫دیاریکراوی بۆ دابنرێت‪.‬‬ ‫دەوڵەتی داوەشاو‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ لەعێراقدا س���ەروەرە ئەو‬ ‫ش���ێوازەیە لەدەوڵ���ەت ک���ە لەئەدەبیاتی‬ ‫سیاس���یدا پێیدەگوترێ���ت "دەوڵەت���ی‬ ‫داوەش���او"‪ .‬ئەم ش���ێوازە لەدەوڵەت بەو‬ ‫دەوڵەتانە دەگوترێت کە لەس���ێ ئاس���تی‬ ‫سەرەکییدا فەش���ەلێکی تەواویان ھێناوە‪.‬‬

‫یەکەم‪ ،‬ئەم دەوڵەتە ناتوانێت سنورەکانی‬ ‫خ���ۆی بپارێزێت‪ .‬دوه���ه‌م‪ ،‬ناتوانێت باس‬ ‫لەگەلێ���ک ب���کات ک���ە ئ���ەو نوێنەرایەتی‬ ‫هه‌مویان دەکات‪ .‬سێهه‌م‪ ،‬دەسەاڵتەکەی چ‬ ‫بۆ ناوەوەو چ لەدەرەوە شەرعییەت‌و ھێزی‬ ‫نەم���اوە‪ .‬بەکورتییەکەی ئێمە لەم دۆخەی‬ ‫ئێستادا س���ەروکارمان لەگەڵ دەوڵەتێکدا‬ ‫هه‌یە کە ناتوانێت بەوەزیفە سەرەکییەکانی‬ ‫خۆی لەپاراستنی ئاساییش‌و خۆشنودیی‌و‬ ‫پیادەکردنی س���ەروەریی یاسا هه‌ڵبسێت‪.‬‬ ‫گومان���ی تێ���دا نییە ئەم فەش���ەلە‪ ،‬تەنها‬ ‫فەشەلی س���ەربازیی‌و ئەمنیی نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەپل���ەی یەکەم فەش���ەلێکی سیاس���یی‬ ‫گەورەی پڕۆژەی دوبارە دروس���تکردنەوەی‬ ‫دەوڵ���ەت‌و نەتەوەیە لەعێراقدا‪ .‬فەش���ەلی‬ ‫پرۆسەیەکی دورودرێژی شکستی سیاسەتی‬ ‫ئامێزانکردنی ئاش���تییانەی گروپەکانی ناو‬ ‫ئەم دەوڵەتەیە‪.‬‬ ‫س���ەرەڕای ئەوەی کە سیاسەتمەدارانی‬ ‫پارت���ی‌و یەکێت���ی بەرپرس���یارن‬ ‫لەبەش���ێکی شکس���تی ئ���ەم پ���رۆژەی‬ ‫دوب���ارە دروس���تکردنەوەیەی دەوڵەت���ە‬ ‫لەعێراق���دا‪ ،‬لەخ���ودی کوردستانیش���دا‬ ‫هه‌رس���ێ ڕەگەزەکەی ئەم فەشەلە بەپلەو‬ ‫ڕادەی جی���اواز ل���ەوەی لەعێراق���دا هه‌یە‪،‬‬ ‫ئامادەی���ە‪ .‬دەس���ەاڵتدارانی هه‌رێم ناتوانن‬ ‫س���نورەکانی هه‌رێم بپارێزن‪ ،‬هه‌م ئێران‌و‬ ‫ه���ه‌م تورکیا لەچەند س���اڵی ڕابردودا ئەم‬ ‫س���نورانەیان بەخەس���تی بۆمبارانکردوەو‬ ‫کەی ویستبێتیش���یان بەزاندویانەو کەیش‬ ‫ویستبێتیان دایانخستوەو کەییش بیانەوێت‬ ‫دەیبەزێنن‪ .‬لەئاییندەش���دا دەشێت بەغدا‬ ‫هه‌م���ان سیاس���ەت بگرێتەب���ەر ک���ە بۆ‬ ‫ئاساییش‌و ئابوریی کوردستان دەرئەنجامی‬ ‫چاوەڕواننەک���راوی دەبێت‪ .‬پێگەی تورکیا‬ ‫لەهه‌ولێ���رو پێگ���ەی ئێران لەس���لێمانیدا‬ ‫دەربڕێک���ی تری ئ���ەم دۆخ���ی الوازییەی‬ ‫سیاس���ەتی حکومەتی هه‌رێم���ە‪ .‬بەدیوی‬ ‫دوهه‌م���دا وەک چۆن دەس���ەاڵت لەعێراقدا‬ ‫دەس���ەاڵتێکی لۆکاڵیی���ە‌و ک���ێ لەکوێ���دا‬ ‫بەھێزبێت‪ ،‬هه‌مو دەس���ەاڵتەکان بۆ خۆی‬ ‫دەبات‌و ئەوانیتر جگە لەبرا بچوکێکی بێماف‬ ‫یان کەم م���اف ھیچیتریان بۆ نامێنێتەوە‪،‬‬ ‫تا ئەم���ڕۆش هه‌مان دۆخ لەکوردس���تاندا‬ ‫بااڵدەس���تە‪ .‬چۆنیەت���ی دروس���تکردنی‬ ‫دەس���ەاڵتە خۆجێییەکان لەدھۆک‌وهه‌ولێر‬ ‫لەالیەن پارت���ی‌و داواکارییەکانی یەکێتیش‬ ‫لەو حکومەتە خۆجێیەیدا لەسلێمانی هه‌مان‬ ‫لۆژیک ئاراستەی دەکات‪ .‬بەدیوی سێهه‌مدا‬ ‫تا ئەمڕۆ شتێک بەناوی س���تراتیژیەتێکی‬ ‫نیش���تیمانییەوە لەکوردستاندا بونی نییەو‬ ‫ئەم دۆخەی ئەمڕۆ دروستبوە دروستبونی‬ ‫ئەو ستراتیژەی ئاڵۆزترو زەحمەتتر کردوە‪،‬‬ ‫ئاسانترو سوکتری نەکردوە‪.‬‬ ‫سەرخۆشبونی نەتەوەیی‌و ستراتیژی‬ ‫ناکۆک‬ ‫بەڕای ئێمە لەکوردستانیشدا شتێک نییە‬ ‫بەناوی پ���ڕۆژەی بونیادنانی دەوڵەت بەو‬ ‫چەشنەی ئێمە لەمەسەلەی دەوڵەتدارێتی‬ ‫دەگەی���ن‪ ،‬بەڵکو ئەوەی هه‌ی���ە فۆرمێکە‬ ‫ل���ە "سەرخۆش���بونێکی نەتەوەی���ی" کە‬ ‫هه‌ردو حیزبە کوردییە بااڵدەس���تەکە بەدو‬ ‫س���تراتیژی جیاواز کاری لەس���ەر دەکەن‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ دەیبینین بریتییە لەفۆرمێکی‬ ‫نوێی دابەش���بونی ھێزو دەس���ەاڵتدارێتی‬ ‫لۆکاڵیی لەکوردستاندا لەناو ئەم هاوکێشە‬ ‫نوێیە عێراقی‌و ناوچەیی‌و نێودەوڵەتییەدا‪.‬‬ ‫دوای روداوەک���ەی موس���ڵ‌و کش���انەوەی‬ ‫لەش���کری دەوڵەت���ی عێراق���ی لەناوچ���ە‬ ‫کوردنش���ینەکانی دەرەوەی دەس���ەاڵتی‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬چ دەس���ەاڵتدارێتی یەکێت���ی‌و چ‬ ‫ئ���ەوەی پارتی���ش ل���ەروی جوگرافی���ی‌و‬ ‫مرۆییەوە کشانی گەورەیان بەسەرداهاتوە‪.‬‬ ‫هه‌ریەکەیان س���نورەکانی دەسەاڵتدارێتی‬ ‫خۆی لەو ناوچانەدا بنجبەستکرد کە پاش‬ ‫کشانەوەی لەشکری عێراقیی‪ ،‬بون بەزۆنی‬ ‫خاڵیی لەدەس���ەاڵتدارێتی‪ .‬بەبۆچونی ئێمە‬ ‫ئ���ەم زۆن���ە خاڵییانەی دەس���ەاڵتدارێتی‪،‬‬ ‫تەنها بەپێشمەرگەی حزبیی پڕناکرێنەوە‪،‬‬ ‫بەڵکو بەسیاسەتی ئیدارەکردنی عەقاڵنیی‬ ‫نیشتیمانیی کە ئاساییش‌و خۆشگوزەرانیی‌و‬ ‫دادپەروەریی بکات بەپرنسیپی پێکەوەژیانی‬ ‫ئاشتییانەی کوردو ئەتنییەکانی تر‪ .‬پرسی‬ ‫ئێمە لێرەدا نرخاندن���ی ئەم هه‌نگاوە نییە‬ ‫لەروی ئاساییش‌و سەربازییەوە‪ ،‬کە بێگومان‬ ‫گرنگیی تایبەتی خۆی هه‌یە‪ ،‬بەڵکو پرسی‬ ‫ئێم���ە بریتییە لەرەهه‌ندە سیاس���ییەکەی‬ ‫ئەم هاوکێش���ە نوێیە بۆ ناو دابەش���بونی‬ ‫میکانیزمەکانی ئیشکردنی دەسەاڵتدارێتی‬ ‫لۆکاڵی���ی لەکوردس���تاندا‪ .‬لەراس���تیدا‬ ‫شتێک نییە بەناوی س���ەرکردایەتی ھێزی‬ ‫پێشمەرگە لەالیەن سیاسەتێکی یەکگرتوی‬ ‫نیشتیمانییەوە‪ ،‬ئەوەی هه‌یە زیاتر بریتییە‬ ‫لەدابەشکردنی هه‌یمەنەو غەنیمەو هه‌ندێک‬ ‫رەهه‌ندی جیۆپۆلیتیکی نوێ کە هه‌ر حزبە‬ ‫بەھێمنیی‌وبێدەنگیی کاری بۆ دەکات‪.‬‬ ‫یەکێتی لەناو تەوەری ئێراندا سودمەندی‬ ‫ئەم دۆخەیەو پارتیش لەتەوەری تورکیادا‬ ‫براوەی ئەم دۆخەیە‪ .‬یەکێتی س���ودمەندە‪،‬‬

‫چونک���ی روبەرێکی گ���ەورەی جوگرافیای‬ ‫کەوتۆتە ژێردەست کە پارتی نییەتی‪ ،‬ئەم‬ ‫روبەرەش لەدو روەوە گرنگیی س���تراتیژیی‬ ‫خ���ۆی ب���ۆ یەکێت���ی هه‌ی���ە‪ .‬یەکەمیان‬ ‫ل���ەڕوی سیاس���ییەوە یەکێت���ی ھێزێک���ی‬ ‫مرۆی���ی گەورەتری لەناوچ���ەی پارتی بۆ‬ ‫دروستدەبێت کە لەملمالنێ سیاسییەکانی‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنەکانی داهاتودا گرنگیی ستراتیژیی‬ ‫خۆی بۆ گەورەبونی دەس���ەاڵتەکەی هه‌یە‪.‬‬ ‫دوهه‌میان الیەنە ئابورییەکەیەتی‪ ،‬چونکی‬ ‫یەکێتی لەئێس���تادا ناوچەیەکی گەورەتری‬ ‫لەژێردەس���تدایە کە لەروی سامان‌و وزەوە‬ ‫زۆر گەورەت���رە لەو ناوچان���ەی کە پارتی‬ ‫کۆنترۆڵ���ی دەکات‪ .‬هه‌ر ئەمەش دەش���ێت‬ ‫وەاڵمی ئەو پرسیارەمان بداتەوە کە بۆچی‬ ‫یەکێتی تاوەکو ئەمڕۆ س���تراتیژێکی رونی‬ ‫نییە بۆ ئەو پرس���ە نەتەوەییەی کە پارتی‬ ‫لەن���او گەمەی ملمالنێکاندا کاری لەس���ەر‬ ‫دەکات‪ .‬یەکێت���ی زۆر ب���اش دەزانێت کە‬ ‫کارتی سیاس���یی پارتی لەگەڵ تورکیایەو‬ ‫لەم دۆخەشدا پارتی گەر لەهه‌ڵوێستەکانیدا‬ ‫تەنان���ەت سیاس���ەتێکی دژە ئێرانی���ش‬ ‫پەیڕەوب���کات‪ ،‬وەکو یەکێت���ی زەرەرمەند‬ ‫نابێ���ت‪ ،‬چونکی س���نوری بەئێرانەوە بەند‬ ‫نییە‪ .‬لێ���رەوە دەتوانین لەوە تێبگەین کە‬ ‫بۆچی یەکێتی لەس���ەر هه‌رسێ میحوەری‬ ‫کوردی���ی‪ ،‬عێراقی���ی‌و ناوچەیی هاموش���ۆ‬ ‫دەکات‌و تێڕوانینێک���ی کۆنکرێ���ت بەھی���چ‬ ‫الیەکی���ان دژ بەالیەک���ەی تری���ان نادات‪.‬‬ ‫پرس���ی ئەوەی تا کەی یەکێتی دەتوانێت‬ ‫ئ���ەم ناڕونیی���ە بەهاوس���ەنگیی رابگرێت‪،‬‬ ‫پابەندی پرس���ی س���اغبونەوەی دەسەاڵتە‬

‫کێشەکە لەوەدایە هاوکات‬ ‫وەھم‌و حەماسەت‌و‬ ‫بەدمەستییەکی‬ ‫ناسیۆنالیستی وا‬ ‫لەکوردستاندا بەرهه‌مهاتوە‬ ‫کە نەک ناھێڵێت‬ ‫بزانین لەهه‌قیقەتی‬ ‫ئەو دونیایەدا چ باسە‬ ‫بەڵکو لەباتی بەخشینی‬ ‫ھێزیش بەمیللەتی ئێمەو‬ ‫بەھێزکردنی ئەگەرە‬ ‫ناوەکییەکان‪ ،‬ئەم‬ ‫حەماسەتسازییە تا ئەمڕۆ‬ ‫دوژمنی زیاترو گەورەترو‬ ‫ڕقاویتری بۆ میللەتی ئێمە‬ ‫دروستکردوە‬ ‫لەبەغ���داو ملمالنێی هه‌ژمون���ی ئەمه‌ریکاو‬ ‫ئێرانە لەعێراقدا‪.‬‬ ‫پارتیش لەمیح���وەری تورکیادا براوەی‬ ‫ئێس���تای ناو روبەری گشتیی کوردستانە‪،‬‬ ‫چونکی دۆخێکی خوڵقاندوە کە کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە توشی بەدمەستیی‌و سەرخۆشبونێکی‬ ‫نەتەوەیی ببێت‌و هه‌مو ھێزە سیاسییەکانیشی‬ ‫لەپرس���ێکەوە تێوەگالندوە‪ ،‬ک���ە ھیچیان‬ ‫ناتوانن دژایەت���ی تاکڕەوێتیی پارتی بکەن‬ ‫یان تەنانەت رەخنەش���ی بک���ەن‪ ،‬چونکە‬ ‫بابەتەکە پرس���ی دروس���تکردنی دەوڵەتی‬ ‫کوردییە‪ .‬پارتی دۆخەکەی بارگاوییکردوە‬ ‫بەپرس���ی نەتەوەی���ی‌و مەس���ەلەی مافی‬ ‫چ���ارەی خۆنوس���ین‌و ح���ەزو ویس���تی‬ ‫جیابونەوە لەعێراق‪ .‬س���ەرەڕای ئەوەی کە‬ ‫پرسی دروس���تکردنی دەوڵەت‌و مەسەلەی‬ ‫مافی چارەی خۆنوس���ین لەڕوی سیاسیی‌و‬ ‫مێژوییەوە لەداھێنان���ی پارتی نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمڕۆ بوە بەسەرکردەی تاک‌و تەنهای ئەم‬ ‫گوتارەو لەدەرەوە‌و ناوەوەی کوردس���تاندا‬ ‫بەتەنها ڕابەرایەت���ی دەکات‪ .‬گومانی تێدا‬ ‫نیی���ە بێدەنگیی ھێزە سیاس���ییەکانی تر‬ ‫وایک���ردوە کە ئەم پرس���ە نیش���تیمانییە‬ ‫گرنگ���ە لەم���ڕۆدا ببێت بەپرس���ی پارتی‬ ‫بەگش���تیی‌و بارزانی بەتایبەتی‪ .‬پرسیارە‬ ‫جەوهه‌رییەکە ئەوەیە‪ :‬ئایا گەر هه‌ڵەیەک‬ ‫بکرێت‌و کورد توشی شەڕو ماڵوێرانییەکی‬ ‫نەویس���تراو ببێت���ەوە‪ ،‬هه‌ڵ���ەی پارتییە‬ ‫ی���ان ھی کۆی ھێزە سیاسییەکانیش���ە کە‬ ‫بەبێدەنگییەکی مەترس���یدار دوای هه‌نگاوو‬

‫دەستپێش���خەرییەکانی پارتی���ی کەوتون؟‬ ‫دەش���ێت هه‌مومان لەسەر ئەوە رێکبین کە‬ ‫کورد مافی خۆیەت���ی دەوڵەتی نەتەوەیی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوەی جێگای پرس���یارە‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬ئایا بەڕاس���ت ھی���چ جیاوازییەک‬ ‫لەمیکانیزمەکان���ی جێبەجێکردن���ی ئ���ەم‬ ‫پرۆژەیە لەنێوان ھێزە سیاسییەکاندا نییە؟‬ ‫گەر جیاوازییەک هه‌یە‪ ،‬ئ���ەو جیاوازییانە‬ ‫چین‌و بۆچی‌ ھیچ کەس‌و ھێزێک بەرەسمیی‬ ‫قس���ەی خۆی ن���اکات‌و بۆچ���ی هه‌مویان‬ ‫ورتەیان لەخۆیان بڕیوە!‬ ‫بەڕای ئێمە بونی جیاوازیی لەتێڕوانین بۆ‬ ‫ئەم پرسە چارەنوسسازە نەک هه‌ر گرنگە‪،‬‬ ‫بەڵکو دۆخێکی تەندروستیشە‪ .‬ئێمە نابێت‬ ‫لەجیاوازیی بترسین‪ ،‬بەڵکو ئەوەی دەبێت‬ ‫لێیبترسین بریتییە لەتاکڕەویی‌و بێدەنگیی‌و‬ ‫ناکۆکییەکی پەنهانی قوڵ کە تەنها لەڕێگای‬ ‫تەسریحاتی ئەم‌و ئەوەوە بگاتە ناو روبەری‬ ‫گشتیی‪ .‬مەترس���ییەکە لەجیاوازییدا نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو لەبەرزبونەوەی جیاوازییەکاندایە بۆ‬ ‫ناکۆکیی‌و لێکدابڕانی نیش���تیمانیی‪ .‬ئێمە‬ ‫بۆخۆمان رامان وایە کە بەدیموکراسیکردنی‬ ‫کۆی ناوچەک���ە‪ ،‬النیکەم لەو چوار واڵتەدا‬ ‫کە کوردس���تانیان بەس���ەردا دابەشکراوە‪،‬‬ ‫بەچارەس���ەری پرس���ی نیش���تیمانیی‬ ‫کوردس���تان دەس���تپێدەکات‪ .‬دی���ارە ئەم‬ ‫پرۆسەیەش لەوێوە دەستپێدەکات کە ئێمە‬ ‫پرس���ی دەوڵەت‌و پرس���ی دیموکراسییەت‬ ‫لەکوردستانیش���دا بەیەک���ەوە ببەس���تین‪.‬‬ ‫بەاڵم کاتێک ئاوڕ لەناوەوەی کوردس���تان‬ ‫دەدەین���ەوە‪ ،‬ل���ەڕوی دەس���تورییەوە‪،‬‬ ‫پرسێکی ئاڵۆزی هه‌ڵپەس���ێراومان هه‌یە‪،‬‬ ‫لەڕوی ئابورییەوە وابەس���تەی س���ەد دەر‬ ‫س���ەدی دەرەوەین‪ ،‬جگە لەنەوتفرۆش���تن‬ ‫ھیچ بەرهه‌مێکی ترم���ان نییە کە خۆمانی‬ ‫پێبژێنین‪ .‬ئ���ەم دەوڵەت���ە کوردییەی کە‬ ‫ئێستا بانگەشەی بۆ دەکرێت‪ ،‬تاقه‌تی یەک‬ ‫مانگ ئابڵوقەی ئابوری واڵتانی دەوروبەرو‬ ‫عێراق ناگرێت‪ .‬ناڕەزاییە کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫تا دێن زۆرترو رەخنەی خەڵکیش لەئەدای‬ ‫حکوم���ەت گەورەتر دەبنەوە‪ .‬لەئاس���تی‬ ‫سیاس���ەتی ناوخۆییدا پارتی لەحکومەتە‬ ‫خۆجێییەکان���دا پرس���ی بەک���ەس نەکردو‬ ‫لەژێر مانش���ێتی براوەی یەکەمی "گەمەی‬ ‫دیموکراسیی هه‌ڵبژاردن"‌و بەلۆژیکی "هه‌مو‬ ‫ش���تێک بۆ خۆم"‪ ،‬هه‌رشتێک قابیلی بردن‬ ‫بو‪ ،‬بردی‪ .‬لەهه‌ردو ش���اری دھۆک‌و هه‌ولێر‬ ‫پێچەوانەی ئەو گوتارە ناسیۆنالیس���تییەی‬ ‫هه‌ڵیگرت���وە‪ ،‬خەریک���ی مۆنۆپۆڵکردن���ی‬ ‫س���ەرجەمی دەس���ەاڵتەکانە ب���ۆ خ���ۆی‪.‬‬ ‫لەسیاسەتی دەرەوەدا جگە لەوەی کە ئەم‬ ‫سیاس���ەتە لەالیەن یەک ھێزەوە ئاڕاس���تە‬ ‫دەکرێت‪ ،‬دیپلۆماسییەتێکی هه‌ژارو دەست‬ ‫سپیشمان لەئاستی ئیقلیمیی‌و نێودەوڵەتیدا‬ ‫هه‌یە‪ .‬پارتی لەھیچ یەکێک لەم ئاس���تانەدا‬ ‫پرس بەکەس ناکات‌و لەهه‌ردو حاڵەتەکشدا‬ ‫ئەجێندای سیاسیی خۆی جێبەجێ دەکات‪.‬‬ ‫بەشێوەیەکی گشتی پارتی لەناوەوە خەریکی‬ ‫دابەشنەکردنی دەسەاڵت‌و مۆنۆپۆڵکردنێتی‬ ‫لەئاس���تی پارێزگاکانداو لەدەرەوەش جگە‬ ‫ل���ەوەی هه‌مو پەیوەندییە ڕەس���مییەکانی‬ ‫کوردس���تانی بەدونی���ای دەرەوەوە‬ ‫کۆنترۆڵک���ردوە‪ ،‬ه���اوکات هه‌مو ھێزەکانی‬ ‫ت���ری بەدابەش���کردنی مەس���ئولییەتێکی‬ ‫نەتەوەیی گەورەوە بەندکردوەو گوتارێکی‬ ‫ناسیۆنالیس���تی بەرهه‌مھێن���اوە کە کەس‬ ‫جورئەتی رەخنەکردنی نەکات‪ .‬کێش���ەکە‬ ‫لەوەدایە پارتی تەنها جومگە سەرەکییەکانی‬ ‫دەس���ەاڵتی ناوەکیی‌و دەرەکیی مۆنۆپۆڵ‬ ‫نەکردوە‪ ،‬بەڵکو گوتارە نەتەوەییەکەش���ی‬ ‫مۆنۆپۆڵکردوەو ھیچ ھێزێکی سیاس���ییش‬ ‫نیی���ە بپرس���ێت‪ :‬ئێم���ە تاوەک���و کوێ‬ ‫لەگەڵ ئ���ەم سیاس���ەتەدا دەڕۆین؟ پالن‬ ‫ب���ۆ قەیرانەکان‌و بۆ ئەگەری دروس���تبونی‬ ‫تەنگەژە یان ئابڵوقەدانی ئابوریی کامانەن‌و‬ ‫چین‌و چۆن دەتوانین کوردستان‌و هاواڵتیانی‬ ‫لەم ئەگەران���ە بپارێزین؟ لەهه‌موی گرنگتر‬ ‫ئەگەر هاتو توشی جەنگ بوین‪ ،‬ئایا پالنی‬ ‫دوهه‌ممان‪ ،‬پالنی ب���ێ (‪ ،)B‬چییەو چۆن‬ ‫ئەم میللەت���ە لەئەگ���ەری کۆڕەوێکی ترو‬ ‫کۆمەڵکوژییەکی تر دەپارێزرێت؟ پرسیارە‬ ‫جەوهه‌رییەک���ە ب���ۆ ئێمە ئەوەی���ە‪ :‬ئایا‬ ‫خەڵکی کوردستان بۆچی ئاگادارناکرێنەوە‬ ‫لەستراتیژو ئەگەرەکان؟ ئایا گەر هه‌ڵەیەک‬ ‫بکرێت هه‌ڵەی پارتییە بەتەنها یان هه‌ڵەی‬ ‫کۆی حزبە سیاسییەکانە؟ ئەوەی ئاشکرایە‬ ‫ئ���ەو راس���تییەیە کە تاوەک���و ئەمڕۆ ھیچ‬ ‫یەکێک لەحزبەکان دیدگای سیاسیی خۆی‬ ‫لەئاستی س���ەرکردایەتیدا روننەکردۆتەوە‬ ‫سەبارەت بەم دەسپێشخەرییەی پارتی بۆ‬ ‫پرسە چارەنوسسازەکان‪ .‬ئەوەی دەیبینین‬ ‫بریتیی���ە لەوەدوکەوت���ن‌و چاوەنواڕییەکی‬ ‫بێدەنگانەی ئەم دۆخە پڕکێش���ەو ئەگەری‬ ‫نەخواس���تراوە‪ .‬ب���ەڕای ئێم���ە چەن���دە‬ ‫خەونی دروس���تکردنی دەوڵەتی کوردستان‬ ‫مژدەیەکی گەورەیە بۆ گەلی کوردس���تان‪،‬‬ ‫ئەم دابەش���بون‌و بێدەنگی‌و ناڕونی‌و دۆخە‬ ‫بێسەروبەرەی سیاسەتی ناوەوەو دەرەوەی‬ ‫کوردس���تانیش بەهه‌مان ئەن���دازە جێگای‬ ‫نائومێدییەکی گەورەیە‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫عێراق لەناوجەرگەی قەیراندا‬ ‫رێبین هەردی‬ ‫رەنگە لەمێژوی سیاس����ی ‪ ١٠٠‬ساڵی‬ ‫راب����ردودا بارودۆخێکی سیاس����ی وەک‬ ‫ئێس����تا نەهاتبێتە پێش����ێ‌ کە ئەوەندە‬ ‫هەڵگ����ری ئەگ����ەری سیاس����ی جیاوازو‬ ‫گ����ەورە بێت‪ .‬ئەگ����ەری وا کە رەنگە تا‬ ‫ئاستی هەڵوەش����اندنەوەی عێراق وەک‬ ‫دەوڵەتێک����ی سیاس����ی ب����ڕوات‪ .‬عێراق‬ ‫لەناوجەرگ����ەی قەیرانێک����ی سیاس����ی‬ ‫راس����تەقینەدا ئەژی کە هەمو شتەکان‬ ‫ئەڵێن‪ ،‬ئەستەمە بەئاسانی لێیدەربچێت‪.‬‬ ‫ئەوەی لەعێراقدا روئەدات دەرئەنجامی‬ ‫کەڵەکەبونی کێش����ەیەکی بونیادییە کە‬ ‫لەس����ەرەتاوە عێراقی لەسەر دامەزراوە‪.‬‬ ‫عێراق واڵتێکی فرەنەتەوەیی‌و مەزهەبی‬ ‫بەزۆر دروستکراوە کە النیکەمی رێزگرتن‌و‬ ‫قەبوڵکردن لەنێوان پێکهاتەکانیدا نیە‪.‬‬ ‫بگرە هەریەکەیان پێکهاتەکەی تر وەک‬ ‫دوژمنێکی سەرەکی خۆی تەماشا ئەکات‌و‬ ‫هەم����و هێزەکانی خۆی ب����ۆ دژایەتی‌و‬ ‫س����ەرکوتکردنی ئەویتر بەکارئەهێنێت‪.‬‬ ‫دەوڵەت����ی عێ����راق هیچ نەب����وە جگە‬ ‫لەئامرازێک بەدەستی پێکهاتەیەکەوە بۆ‬ ‫سەرکوتکردنی پێهاتەکانی دی‪ .‬جارێک‬ ‫ئامرازی سەرکوتکردنی سوننەکان بوەو‬ ‫لەم دواییانەشدا کە شیعەکان دەستیان‬ ‫بەسەر حکومەتدا گرتوە‪ ،‬لەسەردەستی‌‬ ‫کەس����ێکی وەک مالیکی کە خراپترین‌و‬ ‫توندڕەوتری����ن ش����یعەگەری عێراقە بو‬ ‫بەئامرازێکی ترسناک بۆ سەرکوتکردنی‬ ‫هەمو پێکهاتەکانی تر‪ .‬س����ەیر ئەوەیە‬ ‫مالیک����ی لەکاتێک����دا ئەیویس����ت ئ����ەم‬ ‫دەوڵەت����ە بکات����ە دەوڵەتی ش����یعە کە‬ ‫لەبنەڕه‌تەوە ئ����ەم دەوڵەتە بەو لۆژیکە‬ ‫دروس����تکرا کە بتوانێ����ت نوێنەرایەتی‬ ‫هەم����و پێکهاتەکانی تێدا بەش����داربن‌و‬ ‫رێگ����ە بەوە نەدرێت هی����چ پێکهاتەیەک‬ ‫بەپاڵنەری ئەتنی یان مەزهەبی‪ .‬بەتەنیا‬ ‫بیکاتە ئامرازی س����ەرکوتکردنی خۆی‪.‬‬ ‫حکومەتەک����ە لەبنەڕەت����ەوە ب����ۆ ئەوە‬ ‫دروستبو لەپاش ئەزمونی ستەمکارانەی‬ ‫بەعس‌و پێشێلکردنی بێ سنوری مافی‬ ‫شیعەو کوردەکان‪ ،‬حکومەتێک دروست‬ ‫ببێت بەهیچ ش����ێوەیەک ئ����ەو ئەزمونە‬ ‫دوبارەنەکاتەوەو هەموان بەجۆرێک لەم‬ ‫حکومەتەدا بەشداربن کە دڵنیابن لەوەی‬ ‫مافەکانیان تێیدا پارێزراو ئەبێت‌و نابنە‬ ‫قوربانی زی����ادەڕەوی هیچ پێکهاتەیەکی‬ ‫ت����ر‪ .‬س����ەرەتاکانی ئ����ەم حکومەت����ە‬ ‫بەرەدکردنەوەیەک����ی رادیکالی س����وننە‬ ‫دەستیپێکرد کە ئامادەنەبون بەشداری‬ ‫ل����ەم حکومەتەدا بک����ەن‌و بەحکومەتی‬ ‫داگی����رکاری‌و دەس����تی ئەمەریکای����ان‬ ‫لەقەڵ����ەم ئەدا‪ .‬س����ەردەمی تەقینەوەو‬ ‫شەڕی تائیفی‌و سەنگەرگرتن بەجۆرێک‬ ‫دەس����تیپێکرد کە عێراق دوای س����ەدام‬ ‫حس����ێنی کرد بەواڵتێکی پڕ لەقەیران‌و‬ ‫کوش����تار‪ .‬کوش����تن لەس����ەر شوناس‌و‬ ‫تائیفەو حوکمی میلیش����یای تائیفی بو‬ ‫بەس����یمایەکی س����ەرەکی ئەو قۆناغە‪.‬‬ ‫س����وننەکان زۆریان ویس����ت بۆ ئەوەی‬ ‫تێبگەن سەردەمی دەس����ەاڵتی رەهای‬ ‫ئ����ەوان کۆتایی پێهات����وەو رێگەیەکیان‬ ‫لەبەردەم����دا نیە جگە لەوەی هەوڵبدەن‬ ‫لەگ����ەڵ ئەم دۆخ����ە تازەی����ه‌دا خۆیان‬ ‫بگونجێن����ن‌و لەرێگەی بەش����داریکردن‬ ‫لەپرۆس����ەی سیاسی عێراقەوە هەوڵ بۆ‬ ‫جیکردن����ەوەی مافەکانی خۆیان بکەن‪.‬‬ ‫بەاڵم کاتێک سوننەکان ئەم بڕیارەیاندا‬ ‫کە مالیکی بو بەسەرەک وەزیرانی عێراق‪.‬‬ ‫هەمو پێشهاتەکانی دوایی دەریانخست‬ ‫ئەم پیاوە بەلۆژیکێکی تائیفی داخراوو‬ ‫بەعەقڵیەتی سەرکوتکردن‌و کۆکردنەوەی‬ ‫هەمو دەس����ەاڵتەکان لەدەس����ت خۆیدا‬ ‫کاری کرد‪ .‬سەرەتا پەالماری هاوپەیمانە‬ ‫ش����یعیەکانی خ����ۆی داو بەتایبەت����ی‬ ‫لەمیلیش����یاکانی س����ەدر‪ .‬ب����ەم لێدانە‬ ‫ئەو وێنایەی بەهەمواندا کە کەس����ێکی‬ ‫تائیفی نیەو هاتوە بۆ ئەوەی دەسەاڵتی‬ ‫میلیشیاکان کەمبکاتەوە‪ .‬لەبەرئەوە هەر‬ ‫لەو سەره‌تایانەدا بڕێکی زۆر لەرازیبونی‬ ‫الی س����وننەکانیش دروس����تکرد‪ .‬بەاڵم‬ ‫دواتر دەرکەوت هەمو ئەو جواڵنە تەنها‬ ‫بەس����ەقامگیرکردنی دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫خۆی بوە لەناو شیعەکانداو دواتر کەوتە‬ ‫گیانی سوننەکان‪ .‬یەکه‌مجار لەسوپاوە‬ ‫دەستیپێکردو سوپایەکی تەواو تائیفی‬ ‫پێکهێناو هەمو ئەو کەسانەی البرد کە‬ ‫گومان����ی لەوە ئەکرد ئینتیمایان بۆ ئەو‬ ‫نیە‪ .‬هێواش هێواش هەمو دەسەاڵتەکانی‬ ‫خس����تە دەس����تی‌ خۆی‌و کاری چەندان‬ ‫وەزارەتی گرنگی الی خۆی هێش����تەوە‪.‬‬ ‫کاتێ����ک لەهەڵبژاردن����ی دوهەمیش����دا‬

‫تەنانەت لەم دۆخەشدا‬ ‫کە سوپای مالیکی‬ ‫هەرەسێکی گەورەی‬ ‫هێناوەو ترسی‬ ‫کەوتنی بەغداشی‬ ‫لێنیشتوە‪ ،‬واز لەزمانی‬ ‫هەڕه‌شەو ناحەزیی‬ ‫بەرامبەر بەهەرێمی‬ ‫کوردستان ناهێنێت‪.‬‬ ‫سیاسەتەکانی مالیکی‬ ‫دۆخێکی سیاسی‬ ‫وا قەیراناوی‌و پڕ‬ ‫لەتەنگژەی دروستکرد‬ ‫کە دواجار بەم دۆخەی‬ ‫ئەمڕۆ گەیشت‬ ‫س����وننەکان بەس����ەرۆکایەتی عەالوی ‪٢‬‬ ‫کورسییان لەدەوڵەتی قانون زیاتر هێنا‪،‬‬ ‫لەبری ئەوەی رێگە بدات ئەوان شانسی‬ ‫دروس����تکردنی حکومەت تاقیبکەنەوە‪،‬‬ ‫لەگ����ەڵ ش����یعە هاوپەیمانەکانی����دا‬ ‫کوتلەیەکی دروستکردو بۆ جاری دوهەم‬ ‫خۆی کردەوە بەسەرەک وەزیران‪ .‬وەرزی‬ ‫دوهەمی س����ەرۆکایەتی ئەم سیاس����یە‬ ‫تائیفیە بەهەمو مانایەک کارەساتئامێز‬ ‫بو‪ .‬ن����ەک ه����ەر کەوتە گیان����ی هەمو‬ ‫سوننەکانی عێراق‪ ،‬بەڵکو بو بەدوژمنێکی‬ ‫سەرس����ەختی هەرێم����ی کوردس����تان‌و‬ ‫کاری گەیان����دە بڕینی موس����تەهه‌قاتی‬ ‫دارایی هەرێم‌و دروستکردنی قەیرانێکی‬ ‫گەورە بۆ هاواڵتیان����ی هەرێم‪ .‬تەنانەت‬ ‫خۆپیشاندانەکانی ناوچە سوننیەکانیش‬ ‫نەیانتوان����ی لەم سیاس����یە دەمارگیرو‬ ‫تائیفیە تێبگەیه‌نن کە ناتوانێت‌و نابێت‬ ‫بەم شێوازە حوکمڕانی بکات‌و ئەبێت واز‬ ‫لەسیاسەتی بەزۆر خۆسەپاندن‌و تائیفی‬ ‫بێنێ����ت‪ .‬مالیک����ی خۆپیش����اندانەکانی‬ ‫س����ەرکوتکرد بەب����ێ ئ����ەوەی ی����ەک‬ ‫داواکاری خۆپیش����اندەران جێبەج����ێ‌‬ ‫بکات‪ .‬دەرئەنجامی ئەم سیاس����ەتانەش‬ ‫بەوە گەیش����ت هەمو پارێزگای موسڵ‌و‬ ‫بەش����ێکی‌ زۆری س����ەاڵحەدین‌و ئەنبارو‬ ‫هەندێ����ک ش����وێنی دیال����ەش بکەوێتە‬ ‫دەس����ت چەکدارەکان����ی داع����ش‌و‬ ‫هاوپەیمانەکانی����ان کە ه����ەر هەمویان‬ ‫لەناڕه‌زاییەکانی پێکهاتەی سوننەکانن‪.‬‬ ‫تەنان����ەت لەم دۆخەش����دا کە س����وپای‬ ‫مالیکی هەرەس����ێکی گەورەی هێناوەو‬ ‫ترسی کەوتنی بەغداشی لێنیشتوە‪ ،‬واز‬ ‫لەزمانی هەڕه‌ش����ەو ناحەزیی بەرامبەر‬ ‫بەهەرێم����ی کوردس����تان ناهێنێ����ت‪.‬‬ ‫سیاسەتەکانی مالیکی دۆخێکی سیاسی‬ ‫وا قەیراناوی‌و پڕ لەتەنگژەی دروستکرد‬ ‫کە دواجار بەم دۆخەی ئەمڕۆ گەیشت‪.‬‬ ‫هەستیش ئەکەم س����وربونی الیه‌نگرانی‬ ‫دەره‌وەو ناوەوەی مالیکی لەسەر ئەوەی‬ ‫بۆ جارێ س����ێهەم حکوم����ەت بگرێتەوە‬ ‫دەس����ت‪ ،‬قەیرانەک����ە قوڵترئەکاتەوەو‬ ‫عێراق تا ئاس����تی دابەش����بونی تەواوو‬ ‫هەڵوەشاندنەوە پاڵ پێوە ئەنێت‪ .‬لەبەر‬ ‫هەمو ئەمانە دەرفەتێکی مێژویی گەورە‬ ‫بۆ هەرێمی کوردس����تان هاتۆتە پێشێ‌‬ ‫کە رەنگە لە ‪ ١٠٠‬س����ەد سالی رابردودا‬ ‫بۆ هیچ نەوەیەکی سیاس����ی کوردستان‬ ‫نەهاتبێتە پێشێ‪ .‬لەدەستنەدان‌و نەدانی‬ ‫ئەم دەرفەتە پەیوەس����ت نیە به‌توانای‬ ‫س����ەربازیی هەرێم����ی کوردس����تانەوە‪،‬‬ ‫چونکە هەستئەکەم هەرێمی کوردستان‬ ‫لەجوگرافیایەک����ی سیاس����ی وا ئاڵۆزدا‬ ‫ئەژی ک����ە هەرگیز رێگ����ەی پێنەدراوە‬ ‫خاوەنی ئ����ەو توانا س����ەربازییانە بێت‬ ‫کە بۆ بەالداخس����تنی کێشەی سیاسی‬ ‫گەورەو ئاڵۆز پێویستە‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫"بۆشایی دەسەاڵتدارێتی"‌و "سەرخۆشبونی ناسیۆنالیستی"‬

‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫سەرەتا‬ ‫ئ���ەوەی لەدوای ھێرش���ی داعش‌و ھێزە‬ ‫س���وننییە چەکدارەکانەوە بۆ سەر شاری‬ ‫موس���ڵ‌و ناوچەکانی تر لەعێراقدا ڕویداوە‪،‬‬ ‫دروس���تبونی دۆخێکی نوێی���ە کە دەکرێت‬ ‫بەدۆخی "بۆشایی دەسەاڵتدارێتی" ناودێڕی‬ ‫بکەین‪ .‬ئەم بۆش���اییەش بەتەنها پرسێکی‬ ‫س���ەربازیی نییە‪ ،‬بەڵکو بەپل���ەی یەکەم‬ ‫پرسێکی سیاسییە‪ .‬ئەوەی لەم بۆشاییەدا‬ ‫لەناوچوە‪ ،‬کۆی دەزگا ئیداری‌و یاس���ایی‌و‬ ‫ئەمنییەکانی دەوڵەت‌و لەپێش ئەمانیشەوە‬ ‫سنورە نەتەوەییەکەیەتی‪ .‬لەدوای کەوتنی‬ ‫موسڵەوە شتێک بەناوی "دەوڵەتی عێراق"‬ ‫کە خاوەن سەروەریی تایبەت بەخۆی بێت‪،‬‬ ‫بونی نەماوە‪ .‬بەبۆچونی ئێمە ئەم ڕوداوە‬ ‫ھێمایە ب���ۆ هاتنەکایەی قۆناغێکی نوێ کە‬ ‫تەنها قۆناغی ونبونی سەروەرێتی دەوڵەت‬ ‫نییە بەس���ەر س���نورەکانی خۆیدا‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەهه‌مانکاتیش���دا قۆناغ���ی ونبونی هه‌مو‬ ‫فۆرمەکان���ی پێکەوەبونی نیش���تیمانیی‌و‬ ‫نەتەوەییە لەناو ئەم دەس���ەاڵتدارێتییەدا‪.‬‬ ‫لەعێراقدا ئەمڕۆ چەندین دەس���ەاڵتدارێتی‬ ‫ناوچەی���ی‌و لۆکاڵی‌و وەالئەت���ی جیاوازی‬ ‫ئەتنیی‌و ئایینیی‌و حیزبیی‌و ئایینزانیی هه‌ن‬ ‫کە ھیچ یەکێکیان ئەویتریان ناخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫هه‌ریەکەیان خۆی بەمەرجەعی دەسەاڵت‌و‬ ‫ئایین‌و گەل‌و نەت���ەوە دەزانێت‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫مەرجەع���ە س���ەرەکییەکە ک���ە نەتەوەیە‪،‬‬ ‫بچوکترین دەس���ەاڵت‌و کەمترین قورسایی‬ ‫مەعنەوی یان ڕەمزیشی هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم دۆخ���ە وەک چ���ۆن ب���ۆ پارچە‬ ‫عەرەبییەکانی عێراق ڕاس���تە‪ ،‬بۆ هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تانیش دور نیی���ە لەڕاس���تییەوە‪.‬‬ ‫لەکوردستانیش���دا تاوەک���و ئەم���ڕۆ‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی لۆکاڵ���ی بەرق���ەرارە‪،‬‬ ‫"مەرجەع���ی نەتەوەی���ی" دروس���تکراوو‬ ‫قس���ەکەری زۆر بەن���اوی نەت���ەوەو‬ ‫نیش���تیمانەوە هه‌ن‪ ،‬ب���ەاڵم نەتەوە بەمانا‬ ‫سیاس���ییەکەی بونی نیی���ە‪ .‬وەالئەت بۆ‬ ‫ئ���ەم یان ئ���ەو ھێزو بنەماڵەی سیاس���یی‬ ‫بون���ی هه‌یە‪ ،‬ب���ەاڵم وەالئەت بۆ ش���تێک‬ ‫بەناوی نیش���تیمان‌و نەتەوەوە زۆر الوازە‪.‬‬ ‫گوتارێکی حەماسییانەی نەتەوەیی هه‌یە‪،‬‬ ‫بەاڵم سیاسەت تیایدا ئاکارێکی نیشتیمانیی‬ ‫نییە‪ ،‬یان تەواو الوازە‪ .‬ئەوەی لەم ئاستەدا‬ ‫دۆخی هه‌رێمی کوردستان لەبەشەکانی تری‬ ‫عێراق جیادەکاتەوە ئەوەیە‪ ،‬لەکوردستاندا‬ ‫گوتارێکی ناسیۆنالیستیی حەماسیی بەھێز‬ ‫هه‌ی���ە ک���ە پارچەپارچەیی‌و دابەش���بونە‬ ‫گ���ەورەکان دەش���ارێتەوەو ناھێڵێت وەک‬ ‫بەشەکانی تری عێراق بەرچاوو دیاربن‪.‬‬ ‫بەش���ێوەیەکی گش���تیی ئەوەی ئەمڕۆ‬ ‫لەبەش���ێکی زۆری ناوچەکەدا س���ەروەرە‪،‬‬ ‫دەس���ەاڵتی لۆکاڵییە‪ ،‬بونی چەندین ھێزی‬ ‫ئەتن���ی‌و ئایینزایی‌و ناوچەی���ی داخراوە‪،‬‬ ‫ئامادەگی���ی چەندان ئیمارەتی سیاس���یی‬ ‫ناوچەیی بچوک بچوک���ە کە هه‌ریەکێکیان‬ ‫شێخێکی سیاس���یی بەڕێوەی دەبات‪ .‬ئەم‬ ‫ش���ێخ‌و خەلیفە سیاس���ییانە‪ ،‬خۆیان ئەو‬ ‫ش���ەرعییەتە سیاس���ییە بەخۆیان دەدەن‬ ‫ک���ە بەناوی هه‌م���و ئەن���دام‌و گروپەکانی‬ ‫گەل‌و نەت���ەوەو ئوممەوە بدوێ���ن‪ .‬ئەمانە‬ ‫ک���ەی بیانەوێت جەنگ هه‌ڵدەگیرس���ێنن‪،‬‬ ‫هه‌رکاتێکی���ش ئارەزوی���ان بێ���ت‪ ،‬ب���اس‬ ‫لەئاش���تی‌و تەبای���ی‌و برایەت���ی دەکەن‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی لەم نەخش���ە سیاس���ییە نوێیەدا‬ ‫بەدیدەکرێ���ت ئ���ەو ڕاس���تییەیە کە ھیچ‬ ‫یەکێک لەم کایانە ناتوانێت بۆ ئاس���تێکی‬ ‫نیشتیمانیی بەرزببێتەوە‌و لەچوارچێوەیەکی‬ ‫بەدامودەزگاک���راوی دەوڵەتییدا "کۆمەڵگا"‬ ‫رێکبخ���ات‪ .‬س���ەرهه‌ڵدانی گروپ���ی‬ ‫داعش���یش نمونەیەکی زیندوی ئەم فۆرمە‬ ‫نوێیەی���ە لەدەس���ەاڵتدارێتی نادەوڵەتیی‌و‬ ‫دەرئەنجامێکی ئ���ەو ژینگەیەیە کە تیایدا‬ ‫مان���ای س���ەروەریی دەوڵ���ەت‌و بەهاکانی‬ ‫نەت���ەوە گۆڕانی قوڵیان بەس���ەردا هاتوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم پرۆس���ەیەش ئەگ���ەری گۆڕانکاریی‬ ‫لەنەخشەی سیاس���یی ناوچەکەدا لەهه‌مو‬ ‫کاتێک گەورەتر کردۆتەوە‪.‬‬ ‫داعش‌و شەڕی گەردونیی‬ ‫داع���ش ھێزێک���ی جیه���ادی گلۆباڵییە‪،‬‬ ‫لەناو ژینگەی داوەشانی دەوڵەت‌و ونبونی‬ ‫سەروەریی بەس���ەر سنورە نەتەوەییەکاندا‬ ‫سەرهه‌ڵدەدات‌و گەشەدەکات‪ .‬ئەم ژینگەیە‬ ‫زەمین���ەی ئەوە بۆ داعش دەڕەخس���ێنێت‬ ‫ئەو ھێزەی کە هه‌یەتی بەش���ێوازی جیاواز‬ ‫گەش���ەپێبدات‌و لەو کاتەدا ک���ە ئیماراتی‬ ‫دین���ی داخ���راو دروس���تدەکات‪ ،‬خەون���ی‬ ‫ئیمپراتۆرێتییانەی نوێشی تیادا دابڕێژێت‪.‬‬

‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫ئ���ەم گروپ���ە جیهادییە گلۆباڵ���ە نوێیە‬ ‫لەمڕۆی عێراق‌و س���وریادا دەستیان بەسەر‬ ‫س���نورێکی فراوان���دا گرت���وە‪ ،‬بەش���ێکی‬ ‫بەرچاو لەئابوریی نەوتیان کۆنترۆڵکردوە‪،‬‬ ‫چەکێک���ی زۆرو جبەخانەیەک���ی گەورەیان‬ ‫لەبەردەستدایەو ھێزێکی رێکخراوو پرمەشقی‬ ‫بزۆکیش���یان هه‌ی���ە ک���ە کۆنترۆڵکردن���ی‬ ‫ئاس���ان نییە‪ .‬س���ەرەڕای ئەو پشتیوانییە‬ ‫دارایی���ە بەرفراوان���ەی ک���ە هه‌یانە‪ ،‬دوای‬ ‫دەستگرتنیشیان بەسەر بڕێک لەبانکەکانی‬ ‫عێراقدا بون بەیەکێ���ک لەدەوڵەمەندترین‬ ‫"ھێ���زە نادەوڵەتی"یەکان���ی جیهان‪ .‬ئەم‬ ‫ھێزە ئامادەیە تا ئەوپ���ەڕی توندوتیژبون‬ ‫توندتیژبێ���ت‪ ،‬ئامانجێک���ی سیاس���یی‬ ‫دیاریکراوی نییە ش���ەڕی بۆ بکات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەتوانێت هه‌مو ش���تێک ب���کات بەئامانج‬ ‫بۆ ئەوەی ش���ەڕ ب���کات‪ .‬داع���ش ھێزێک‬ ‫نییە کە بەمانا کالس���یکییەکەی سیاسەت‬ ‫بکات‌وجەن���گ بگێڕێت‪ .‬سیاس���ەت بۆ ئەم‬ ‫گروپە پەیامێکی ئیالھیی گرێدراوی جەنگە‪.‬‬ ‫جەنگ���ی ئەوان نە جەنگێک���ی نەتەوەیی‌و‬ ‫نیش���تیمانییە‪ ،‬ن���ە جەنگێکی سیاس���ییە‬ ‫بەمان���ا تەقلیدییەک���ەی ب���ۆ ئامانجێکی‬ ‫دیاریکراو‪ .‬جەنگی داعش‌وهاوش���ێوەکانی‬ ‫جەنگێک���ی گەردونییە (كۆسمۆس���ییە)‪،‬‬ ‫جەنگێکە تیایدا دو ھێزی موتڵەق‪" ،‬ھێزی‬ ‫خێر" لەگەڵ "ھێزی شەڕ"‪" ،‬بەرەی دین‌و‬ ‫خوداوەن���د" لەگەڵ "بەرەی ش���ەیتان"دا‬ ‫لەشەڕێکی ناکۆتاو بێبڕانەوەدان‪ .‬ئەو زمان‌و‬ ‫کۆنس���ێپتانەی داع���ش بەکاریاندەھێنێت‬ ‫جەنگەکان���ی دەکات بەجەنگێک���ی دینیی‬ ‫گشتگییر‪ ،‬بەجەنگی دابەش���کردنی دونیا‬ ‫لەنێوان دیندارو بێدیندا؛ دین‌و بێدینیش بەو‬ ‫شێوە پەڕگیرو دابەشکردنە ڕەهایەی ئەوان‬ ‫خۆیان پێناسیدەکەن‌و بەکاریدەھێنن‪ .‬لەم‬ ‫جەنگەدا خوداوەندو بەجیهانیبون‪ ،‬ئیمان‌و‬ ‫گلۆباڵی���زە‪ ،‬ملمالن���ێ هه‌رێمایەتییەکان‌و‬ ‫تەم���اح‌و بەرژەوەندیی���ە جیهانیی���ەکان‬ ‫بەش���ێوەیەکی ف���راوان بەناویەکدادەچن‌و‬ ‫یەکتری بەھێ���ز دەکەن‪ .‬داعش بەش���ێک‬ ‫نییە لەو شێوازە کالس���یکییەی ئیسالمی‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬یان ئیس�ل�امیزم‪ ،‬کە دەکرێت‬ ‫ب���ە "ناس���یۆنالیزمی دین���ی" ناویببەین‪،‬‬ ‫لەنمون���ەی ھێزگەلێک���ی وەک "حەماس"ی‬ ‫فەلەس���تینی‌و "ح���زب الل���ە"ی لوبنانی‪.‬‬ ‫داع���ش ھێزێک���ی جیهادییە کە س���نورە‬ ‫نەتەوەییەکان ناناس���ێت‌و جەنگەکەش���ی‬ ‫لەگ���ەڵ دونی���ادا جەنگێک���ی ئەخالقیی‌و‬ ‫دینیی س���ەراپاگیرە‪ .‬ئایدیۆلۆژیاو کردەی‬ ‫سیاسیی حەماس‌و حزب اللە لەناو سنوری‬ ‫دەوڵەتەکانی خۆیاندا دەوەس���تێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫داوەش���انی دەوڵەت‌و نەمانی سەروەرێتی‬ ‫بەس���ەر س���نورەکانیدا‪ ،‬ئ���ەو زەمین���ەو‬ ‫ژینگەیەیە کە تیای���دا گروپی وەک داعش‬ ‫گەشەدەکەن‪ .‬ئەم گروپە سەروەریی خۆی‬ ‫لەنەمان���ی س���ەروەریی ئ���ەو دەوڵەتانەدا‬ ‫دەبینێت‌و بێسنوریی چاالکییەکانی خۆشی‬ ‫لەس���ڕینەوەی ئەو س���نورانەدا بەرجەستە‬ ‫دەکات‪ .‬داع���ش ھێزێک���ە دەیەوێ���ت نەک‬ ‫بەتەنها خۆی لەهه‌مو نەتەوەکان‌و س���نورە‬ ‫دەوڵەتییەکان���ی ناوچەک���ە ئازادب���کات‪،‬‬ ‫بەڵکو س���تراتیژی ئەوەی هه‌یە هه‌موشیان‬ ‫بسڕێتەوە‪ .‬بۆیە هه‌مو الوازییەکی دەزگای‬ ‫دەوڵ���ەت‌و نەمانی س���ەروەریی بەس���ەر‬ ‫س���نورەکاندا ئ���ەو دەریایەیە ک���ە گروپە‬ ‫داعش���ییەکان مەلەی تێدا دەکەن‪ .‬ئەمانە‬ ‫ن���ەک هه‌وڵی ئ���ەوە دەدەن دەوڵەتەکان‌و‬ ‫سنورەکان‌و نەتەوەکان بسڕنەوەو نەھێڵن‪،‬‬ ‫بەڵکو دەیانەوێت هه‌مو دونیا بکەن بەیەک‬ ‫سیس���تەمی دینی���ی سیاس���یی‌و خۆیان‌و‬ ‫گروپە هاوش���ێوەکانیان بەڕێ���وەی ببەن‪.‬‬ ‫داعش ھێزێک���ی ئایدیۆلۆژییش نییە بەمانا‬ ‫کالس���یکییەکەی‪ ،‬بەڵکو ھێزێکی یۆتۆپی‬ ‫نوێیە بەخەونێک���ی ئیمپراتۆرییانەوە‪ .‬ئەم‬ ‫گروپە تا س���ەر ئێسقان چەکدارو پارەدارو‬ ‫تەماحدارە‪ ،‬خ���اوەن لەش���کرێکی گەورە‬ ‫لەتون���دڕەوی دینیی���ە کە مردن���ی خۆیان‬ ‫بەس���ەرکەوتنی دینەکەیان‌و سەرخس���تنی‬ ‫پ���رۆژە ئیمپڕاتۆرییەکەی���ان دەزان���ن‪.‬‬ ‫بەشێوەیەکی گشتیی‪ ،‬ئەوەی داعش لەزۆر‬ ‫ھێزی تری ئیسالمی سیاسیی جیادەکاتەوە‬ ‫ئەوەیە ک���ە لەناوچە س���نورییەکان‌و لەو‬ ‫شوێنە لۆکااڵنەدا دروستدەبن‌و گەشەدەکەن‬ ‫کە تیایاندا دەوڵەت ھیچ س���ەروەرێتییەکی‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم ئەوان بیرکردنەوەیان گلۆبالیی‌و‬ ‫جیهانیی���ە‪ .‬ئەم جۆرە ھێزان���ە ھێزگەلێکن‬ ‫ش���تێکی بەرجەس���تەو واقیعییان ناوێت‪،‬‬ ‫ش���تێکیان ناوێت بپێورێ���ت‌و پێوانەکەی‬ ‫ببێت بەس���نور لەبەردەمیاندا‪ .‬ئەم ھێزانە‬ ‫باوەش���یان بەموتڵەقدا کردوە‪ ،‬بۆیە جگە‬

‫بەڕای ئێمە‬ ‫لەکوردستانیشدا شتێک‬ ‫نییە بەناوی پڕۆژەی‬ ‫بونیادنانی دەوڵەت‬ ‫بەو چەشنەی ئێمە‬ ‫لەمەسەلەی دەوڵەتدارێتی‬ ‫دەگەین‪ ،‬بەڵکو ئەوەی‬ ‫هه‌یە فۆرمێکە لە‬ ‫"سەرخۆشبونێکی‬ ‫نەتەوەیی" کە هه‌ردو‬ ‫حیزبە کوردییە‬ ‫بااڵدەستەکە بەدو‬ ‫ستراتیژی جیاواز کاری‬ ‫لەسەر دەکەن‬ ‫لەمەرگ ھیچ شتێک نایانوەستێنێت‪.‬‬ ‫داع���ش ئەمڕۆک���ە "دراوس���ێ"یەکی‬ ‫نەخ���وازراوی هه‌رێم���ی کوردس���تانە‪،‬‬ ‫دراوسێیەکی لەو بابەتەش مرۆڤ تەنانەت‬ ‫تەمەننا ن���اکات دوژمنەکەش���ی هه‌یبێت‪.‬‬ ‫وانەیەک مرۆڤ لەوردبونەوەو شیکردنەوەی‬ ‫جیهادیزم���ی گروپ���ە داعیش���ییەکانەوە‬ ‫فێربوبێ���ت‪ ،‬ئەوەی���ە ک���ە پش���توپەناو‬ ‫س���وتەمەنی س���ەرەکیی ئەم بزوتنەوەیە‬ ‫گەنجانە‪ .‬بن الدن خۆی بەئاشکرا دەیگوت‪،‬‬ ‫ئەو گرنگیی تەنها بەو کەس���انە ئەدات کە‬ ‫تەمەنی���ان لەنێوان ‪ ١٥‬بۆ ‪ ٢٥‬س���اڵن‪ .‬لەو‬ ‫ناوچەیەی ئێمەش���دا زۆرینەی دانیشتوان‬ ‫لەو تەمەنەدان‪ ،‬ئەمان���ە گەر لەدونیایەکدا‬ ‫نەژی���ن رێ���زی کەرامەت‌و توان���او خەون‌و‬ ‫ئارەزوەکانی���ان بگرێت‪ ،‬دەبن���ە بزوێنەرو‬ ‫باروتی ئەم ج���ۆرە گروپانە‪ .‬هه‌مو ئەمانە‬ ‫وا لەئێم���ە دەکات مەترس���یی داعش وەک‬ ‫مەترسییەکی ستراتیژیی‌و هه‌ڕەشەکانیشی‬ ‫وەک هه‌ڕەشەی بنەڕەتیی‌و ڕیشەیی ببینین‬ ‫بۆ س���ەر داهاتوی سیاسیی لەکوردستان‌و‬ ‫ناوچەکە‪.‬‬ ‫بکەری نادەوڵەتیی‬ ‫ئ���ەو بۆش���اییەی ل���ەدوای ڕوداوەکانی‬ ‫موس���ڵەوە دروس���تبوە‪ ،‬ت���ا ئێس���تا دو‬ ‫بک���ەر پڕیانکردۆت���ەوە ک���ە هه‌ردوکی���ان‬ ‫بک���ەری نادەوڵەتیین‪ .‬لەس���ەرێکەوە ھێزە‬ ‫چەکدارەکان���ی داع���ش‌و هه‌ندێک لەگروپە‬ ‫چەکدارە سوننییەکانن‪ ،‬لەسەرێکی دیکەوە‬ ‫ھێ���زی پێش���مەرگەی پارت���ی دیموکراتی‬ ‫کوردس���تان‌و یەکێتی نیش���تیمانین کە تا‬ ‫ئەم���ڕۆ دو ھێ���زی حزبی���ن‌و هه‌ڵگری ھیچ‬ ‫ئاکارێک���ی راس���تەقینەی نیش���تیمانیی‌و‬ ‫نەتەوەی���ی نی���ن‪ .‬ئ���ەوەی ئەمڕۆک���ەو‬ ‫لەپەیوەندیدا بەدۆخی کوردستانەوە ڕویداوە‬ ‫بریتیی���ە لەوەی ک���ە ڕوبەرێکی جوگرافیی‬ ‫گ���ەورە کەوتۆتەوە ژێر ڕکێف���ی دو پارتە‬ ‫س���ەرەکییەکەی کوردس���تانەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫لەئاس���تە ڕوکەش���ەکەیدا کۆتاییهاتنێکی‬ ‫یەکالیەنەی���ە بەو کێش���ەیەی ک���ە ناوی‬ ‫کێش���ەی "ناوچە جێناکۆکەکان"ە لەنێوان‬ ‫دەس���ەاڵتدارانی عێراق‌و هه‌رێمدا‪ .‬دەڵێین‬ ‫لەئاس���تی ڕوکەش���دا‪ ،‬چونکە ھێشتا ھیچ‬ ‫ڕێکكەوتنێکی سیاس���یی‌و یاسایی لەسەر‬ ‫ئەم ش���وێنانە نەکراوە؛ نە کورد هه‌نگاوی‬ ‫سیاسیی‌و یاسایی‌و پراکتیکی ناوە‌و نە ھیچ‬ ‫الیەنێکیش هه‌یە کە بەڕاکشاوی بڵێت ئێمە‬ ‫ئەم دۆخە نوێیەمان قبوڵە‪ .‬بەپێچەوانەوە‬ ‫هه‌م بەغداو هه‌م بەش���ێک لەس���وننەکان‬ ‫ئەم دۆخە تەواو ڕەتدەکەنەوەو ئەوەش���ی‬ ‫ڕویداوە وەک دەس���تدرێژیی هه‌رێم بۆسەر‬ ‫ئەو ناوچانە وێنادەکەن‪.‬‬ ‫لەدی���دی ئێم���ەدا ئ���ەوەی تا ئێس���تا‬ ‫ڕوی���داوە تەنها پڕکردنەوەی بۆش���اییەکە‬ ‫ک���ە لەئەنجامی پاشەکش���ێی لەش���کری‬ ‫عێراق���ی‌و نەمانی س���ەروەریی دەزگاکانی‬ ‫دەوڵەتەوە دروستبوە‪ .‬ئەم دۆخە زۆنێکی‬ ‫بێدەس���ەاڵتدارێتی بەرهه‌مھێن���اوە‪ ،‬ک���ە‬ ‫هاوش���ێوەی کشانەوەی لەشکری عێراق بو‬ ‫لەهه‌ندێ شارو ناوچەی کوردستان لەدوای‬ ‫جەنگی کەن���داوی دوهه‌مەوە‪ .‬پڕکردنەوەی‬ ‫ئەم بۆشاییە بەھێزی پێشمەرگەی پارتی‌و‬ ‫یەکێت���ی دەش���ێت لەقازانج���ی دو ھێ���زە‬ ‫س���ەرەکییەکەی کوردس���تاندا بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مانەوەی کێش���ەکان بەبێ چارەس���ەرێکی‬ ‫عەقالنی���ی سیاس���یی‪ ،‬لەئاس���تی دوردا‪،‬‬

‫کێش���ەو قەیرانی گەورە دروستدەکات کە‬ ‫دەشێت جڵەوی ئاراس���تەکردنی دۆخەکە‬ ‫لەدەس���تی ک���ورد خۆی���دا نەمێنێت‪ .‬ئەم‬ ‫دۆخەی ئێستا گەر بەشێوەیەکی عەقاڵنیی‬ ‫مامەڵ���ەی لەگەڵ���دا بکرێ���ت‌و ب���ەھۆی‬ ‫حەماسەت‌و ناسیۆنالیزمێکی بەدمەستانەوە‬ ‫دوژمنی گ���ەورەو بچوک دروس���تنەکرێت‪،‬‬ ‫دەشێت لەهه‌مو دانوس���انێکدا پێگەیەکی‬ ‫بەھێز بەهه‌رێمی کوردس���تان ببەخش���ێت‪،‬‬ ‫بەدانوسانیش���ەوە بۆ جیابون���ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کارکردن بۆ ئەم س���تراتیژە تەواو جیاوازە‬ ‫لەو جەنگە ریتۆریکییەی دەس���ەاڵتدارانی‬ ‫هه‌رێم لەگەڵ بەغدادا دروستیانکردوەو لەو‬ ‫گوتارە ناسیۆنالیس���تییە حەماسییەی کە‬ ‫بەبێ ئەوەی ھیچی وا ڕویدابێت‪ ،‬بەش���ێکی‬ ‫ناوچەکەی لەخۆی کردوە بەدوژمن‪.‬‬ ‫ئەوەی شوێنی سەرنجی ڕەخنەیی ئێمەیە‪،‬‬ ‫سەرهه‌ڵدانی "سەرخۆشبونێکی نەتەوەیی"ە‬ ‫کە بەبێ ستراتیژێکی نیشتیمانیی یەکانگیر‪،‬‬ ‫م���ژدەی دروس���تکردنی دەوڵەتی کوردیی‬ ‫بەکۆمەڵگای ئێمە دەبەخشێت‪ .‬ئەم دۆخە‬ ‫ئاگری حەماس���ەتێکی نەتەوەیی بێوێنەی‬ ‫خۆش���کردوە‪ ،‬بەڕادەی���ەک ک���ە هه‌رکەس‬ ‫فو بەئاگری ئەم گوتارە ناسیۆنالیس���تییە‬ ‫حەماس���ییەدا ن���ەکات‪ ،‬ڕاس���تەوخۆو‬ ‫ناڕاستەوخۆ وەک دژەکوردو تاوانبارو ناپاک‬ ‫دەربکەوێ���ت‪ .‬ئەم گوت���ارە‪ ،‬وەک لەچەند‬ ‫س���اڵی ڕابردودا بینیم���ان‪ ،‬بەپلەی یەکەم‬ ‫گوتاری پارت���ی دیموکراتی کوردس���تان‌و‬ ‫لەناو پارتیش���دا گوتاری سەرۆکی هه‌رێمە‪.‬‬ ‫ئەم گوتارە کێش���ەی سیاسیی‌و ئابوریی‌و‬ ‫یاسایی گەورەی هه‌یە‪ ،‬ئەوەی ئێمە لێرەدا‬ ‫هه‌وڵدەدەین نیشانیبدەین ئەو ڕەهه‌ندانەیە‬ ‫ک���ە ئ���ەم گوت���ارە لێیبێدەنگ���ەو ئ���ەو‬ ‫ملمالنێ ناوەکی���ی‌و بەرژەوەندییە حیزبی‌و‬ ‫ستراتیژانەشە کە ئەم گوتارە لەپشتی ئەم‬ ‫ماشێنە حەماسەتسازییەوە دەیشارێتەوە‪.‬‬ ‫دو چاوەڕوانیی جیاواز‬ ‫هه‌مو ئاماژەکان پێماندەڵێن ئەم گوتارە‬ ‫ناسیۆنالیستییە حەماسییە پێکهاتوە لەدو‬ ‫ج���ۆر چاوەڕوانییو جی���اوازو دژبەیەک کە‬ ‫یەکێکی���ان ئەوی تریان ئاڕاس���تە دەکات‪.‬‬ ‫یەکەمی���ان دروس���تکردنی چاوەڕوانی���ی‬ ‫بنیاتنان���ی دەوڵەت���ی کوردییە الی بڕێکی‬ ‫زۆری خەڵکی کوردس���تان‪ .‬لەمەش���دا ئەم‬ ‫گوتارە تا ڕادەیەکی زۆر س���ەرکەوتوبوەو‬ ‫توانیویەت���ی ئەم چاوەڕوانیی���ە لەناو زۆر‬ ‫کەس���دا بچێنێ���ت؛ بەڕادەی���ەک ژمارەی‬ ‫ئەوانەی ئەمڕۆکە لەکوردستاندا چاوەڕوانی‬ ‫دروستبونی ئەم دەوڵەتە دەکەن‪ ،‬لەهه‌مو‬ ‫کاتێ���ک زیات���رن‪ .‬س���ەرنجێکی خێ���رای‬ ‫میدی���ای کوردیی‪ ،‬بەتایبەت���ی میدیاکانی‬ ‫س���ەر بەپارتی‌و ت���ۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫ئ���ەم ڕاس���تییەمان نییش���اندەدەن‪ .‬ئەم‬ ‫چاوەڕوانیی���ەی خەڵک���ی کوردس���تانیش‬ ‫لەالی���ەن چاوەڕوانیی دوهه‌مەوە ئاڕاس���تە‬ ‫دەکرێ���ت‪ .‬چاوەڕوانی���ی‌ دوهه‌می���ش‪،‬‬ ‫چاوەڕوانیی‌ گەورەکردنەوەی جوگرافیاکانی‬ ‫دەسەاڵتدارێتی‌و پاراس���تنی بەرژەوەندییە‬ ‫ئابورییەکان���ی نوخب���ە سیاس���ییەکەی‬ ‫کوردس���تانە لەن���او هاوکێش���ە عێراقی‌و‬ ‫هه‌رێمیی‌و نێونەتەوەییەکاندا‪ ،‬بەتایبەتیش‬ ‫ھی دەسەاڵتدارە ڕاس���تەقینەکانی هه‌رێم‌و‬ ‫ئەو سیاس���ییانەی کە ئاگایان لەپاشخانی‬ ‫گەم���ەکان‌و ئەگ���ەرەکان‌و تەماحەکان���ە‪.‬‬ ‫ل���ەم میان���ەدا قس���ە ل���ە "پالندان���ان"‌و‬ ‫"خۆئامادەکردن"‌و "ڕێکخستنی ڕیفراندۆم"‌و‬ ‫شتی تری لەم بابەتە دەکرێت‪ ،‬قسە لە "مافی‬ ‫چارەی خۆنوس���ین" بۆ گەلێک دەکرێت کە‬ ‫"شایستە"ی دەوڵەتی نەتەوەیی خۆیەتی‪،‬‬ ‫باس لەوە دەکرێت پێویستە "گوێی" دونیا‬ ‫ڕابێت بە "بیس���تن"ی ماف���ی دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتی کوردیی‌و چیت���ر "عەیب" نەبێت‬ ‫"ب���اس" لە دامەزراندن���ی دەوڵەتی کوردی‬ ‫بکرێت‪ .‬هه‌مو ئەمانەش شتێکی تازە نین‪،‬‬ ‫بەڵکو ریتۆریکی ناو زمانێکی سیاس���یین‬ ‫کە چەند ساڵێکە لەکوردستاندا ئامادەیەو‬ ‫لەدەرەوەی ه���ه‌ر پالنێکی ڕاس���تەقینەی‬ ‫دامەزراندن���ی دەوڵەت���دان‪ .‬ئ���ەم زمان‌و‬ ‫ریتۆریکە سیاسییەی دەسەاڵتدارانی هه‌رێم‬ ‫بەشێک نین لەپالنێکی تۆکمەو حیساببۆکراو‬ ‫بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێک لەکوردس���تاندا‬ ‫لەس���ەر ئەرزی واقیع‪ ،‬بەڵک���و دەیانەوێت‬ ‫ئەو بۆچون���ە الی هاواڵتیان بەھێزبکەن کە‬ ‫دامەزراندن���ی دەوڵەتی کوردی پابەس���تی‬ ‫بڕیاری کورد خۆیەتی‌و پەیوەندی بەدونیای‬ ‫دەرەوەی کوردستانەوە نییە‪ ،‬ئەوەشی ئەم‬ ‫بڕیارە بۆ ک���ورد دەدات پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‌و سەرۆکەکەیەتی‪.‬‬ ‫ئەگەر مەبەست لەچاوەڕوانیی‌ یەکەمیان‬ ‫لەخش���تەبردنی ڕای گشتیی‌و دروستکردنی‬ ‫"بەدمەستییەکی ناسیۆنالیستی" هه‌مەالیەن‬ ‫بێت کە لەپاڵیدا بارزانی‌و پارتی وەک تاقە‬ ‫ھێزی نەتەوەیی دەربکەون‪ ،‬ئەوا چاوەڕوانیی‌‬ ‫دوهه‌میان بڕێکی زۆر لەعەقاڵنیەتی سیاسیی‬ ‫تێدای���ەو نوقم���ە لەناو جەبری هاوکێش���ە‬ ‫ناوەکیی‌و هه‌رێمیی‌و جیهانییە قورسەکاندا‪.‬‬ ‫بەبۆچون���ی ئێم���ە بارزانی دروس���تکردنی‬ ‫دەوڵەتی کوردیی بەئەگەرێکی ڕاس���تەقینە‬

‫نابینێت‪ ،‬ئەوەشی ورد گوێی لێبگرێت ئەم‬ ‫ڕاس���تییە لەقسەو هه‌ڵوێس���تەکانی خۆی‌و‬ ‫نێردراوەکانیدا دەبینێت‪ .‬بەاڵم کێش���ەکە‬ ‫لەوەدای���ە ه���اوکات وەھم‌و حەماس���ەت‌و‬ ‫بەدمەس���تییەکی ناسیۆنالیس���تی وا‬ ‫لەکوردستاندا بەرهه‌مهاتوە کە نەک ناھێڵێت‬ ‫بزانین لەهه‌قیقەتی ئەو دونیایەدا چ باسە‪،‬‬ ‫بەڵکو لەباتی بەخشینی ھێزیش بەمیللەتی‬ ‫ئێمەو بەھێزکردنی ئەگ���ەرە ناوەکییەکان‪،‬‬ ‫ئەم حەماسەتس���ازییە تا ئەمڕۆ‪ ،‬دوژمنی‬ ‫زیات���رو گەورەترو ڕقاویتری ب���ۆ میللەتی‬ ‫ئێمە دروس���تکردوە‪ .‬ئەمەیە وامانلێدەکات‬ ‫پێمانوابێت بونی ئەم گوتارە بەدمەس���تە‬ ‫نەتەوەییە لەباشترین دۆخدا بەکارھێنانیەتی‬ ‫وەک کارتی فش���ار‪ ،‬بۆ ئەوەی لەجەولەی‬ ‫داهاتوی دانیشتنەکاندا پێگەیەکی بەھێزتر‬ ‫بەدەس���ەاڵتدارانی هه‌رێ���م ببەخش���ێت‪.‬‬ ‫ئەوەش���ی ئەم ڕاس���تییەمان نیشاندەدات‬ ‫قس���ەو باس‌و وتوێژی سیاس���ەتمەدارانی‬ ‫هه‌رێمە لەگ���ەڵ ئەمه‌ریکی‌و بریتانییەکان‪.‬‬ ‫لەدانیشتنی دەس���ەاڵتدارانی هه‌رێم لەگەڵ‬ ‫ئەمه‌ریکییەکان���دا ب���اس لەدروس���تکردنی‬ ‫دەوڵەتی کوردستانی س���ەربەخۆ ناکرێت‪،‬‬ ‫بەڵک���و باس لەئامادەگی خۆیان دەکەن بۆ‬ ‫سەرلەنوێ دروس���تکردنەوەی حکومەتێکی‬ ‫نیش���تیمانیی بەرف���راوان لەعێراقدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارەی���ان بەمەرجی ک���ورد‪ ،‬واتە بەبێ‬ ‫مالیک���ی‪ .‬بەئاش���کرا دەبینی���ن ئ���ەوەی‬ ‫نوێنەران���ی حکومەتی هه‌رێ���م لەئەمه‌ریکا‬ ‫دەیڵێن‌و ئەوەی بەکردەوە لەبەغدا دەیکەن‬ ‫دو ش���تی تەواو جی���اوازو ناکۆکن بەوەی‬ ‫لەمیدیاکان���ی خۆی���ان‌و لەهه‌ندێک لەمیدیا‬ ‫دەرەکییەکاندا سەبارەت بەپرسی دەوڵەتی‬ ‫کوردستان دەیڵێن‪ .‬لەناو ئەم حەماسەت‌و‬ ‫بەدمەس���تییە ناسیۆنالیس���تییەدا‪ ،‬ک���ە‬ ‫دامەزراندن���ی دەوڵەتی ک���وردی ھێناوەتە‬ ‫ئەژن���ۆ‪ ،‬ت���ا ئێس���تاش هه‌م���و نوێنەرانی‬ ‫کورد‪ ،‬بەوەزی���رو گوزیرەوە‪ ،‬لەبەغدا لەناو‬ ‫حکومەتەکەی مالیکیدان‪ .‬تا ئێستاش هه‌مو‬

‫کوردستان بەکردەوە‬ ‫بوە بەدراوسێی دو ھێزی‬ ‫ترسناک‪ .‬یەکەمیان‬ ‫ھێزێکی جیهادیی‬ ‫ناوخۆیی‌و هه‌رێمیی‌و‬ ‫گلۆباڵییە کە دوژمنی‬ ‫سەرسەختی هه‌مو شتێکن‬ ‫کە لەخۆیان نەچێت‬ ‫دوای ئەوانیش ھێزی‬ ‫پاشماوەکانی بەعس‬ ‫خێڵ‌و گروپە سوننییە‬ ‫چەکدارەکانە‪ ،‬کە کەمترین‬ ‫شتێک لەسەریان بیڵێین‬ ‫ئەوەیە ھێزگەلی ترسناک‌و‬ ‫دژە کوردیین‬ ‫ھێزە جیهانی‌و ئیقلیمییەکان دڵنیادەکەنەوە‬ ‫کە ئامادەن بڕۆنەوە ب���ۆ بەغداو دەوڵەتی‬ ‫ناوەند بەمەرج���ەوە دروس���تبکەنەوە‪ .‬تا‬ ‫ئێس���تاش دەڵێن ئەگ���ەر کێش���ەکانمان‬ ‫چارەسەرنەبێت ئەوا ئەگەری تر هه‌یە‪ .‬زۆر‬ ‫قس���ەو هه‌ڕەش���ەی تری لەم بابەتە هه‌ن‪.‬‬ ‫بەشێوەیەکی گشتی‪ ،‬دەسەاڵتدارانی هه‌رێم‬ ‫سیاسەتی خۆیان بەسەر چەندان ئاراستەی‬ ‫ناکۆک بەیەکدا دابەش���کردوە کە دەتوانین‬ ‫لەم هاوکێش���ەیەدا بەرجەس���تەی بکەین‪:‬‬ ‫لەناوخ���ۆی کوردس���تان‌وبۆ ک���ورد خۆی‪،‬‬ ‫باس لە "ک���ردەی دامەزراندن"ی دەوڵەتی‬ ‫کوردی دەکەن‌و مەسەلەکە وانیشاندەدەن‪،‬‬ ‫گەر کورد ڕیفراندۆمی کردو وتی "بەڵێ بۆ‬ ‫دەوڵەت"‪ ،‬ئەوا دەوڵەتەکە دروس���تکراوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ میدیا جیهانیی‌و عەرەبییەکاندا باس‬ ‫لە "ماف"ی چارەی خۆنوسین دەکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەگەڵ حکومەت‌و سیاسەتمەدارە جیهانی‌و‬ ‫هه‌رێمییەکان���دا باس لە "دروس���تکردنی"‬ ‫عێراقێکی دیموکراس���یترو کراوەتر دەکەن‪،‬‬ ‫بەمەرجی دورخستنەوەی مالیکی لەترۆپکی‬ ‫دەس���ەاڵت؛ وەکی ئەوەی کێش���ەی کورد‬ ‫لەعێراق���دا بەشەخس���ی دیکتاتۆرەکان���ی‬ ‫بەغداوە بەس���ترابێت‪ .‬ئێمە ھیچ لۆژیکێک‬

‫لەنێوان پێداگریی بارزانی لەدورخستنەوەی‬ ‫مالیکی‌و دوبارە دروستکردنەوەی دەوڵەتی‬ ‫عێراق لەالیەک‌و بانگەش���ەی دروستکردنی‬ ‫دەوڵەتی کوردی لەالیەکی ترەوە نابینین‪.‬‬ ‫پرسیارە لۆژیکییەکە ئەوەیە گەر بەو تێزە‬ ‫باوە س���ادەیە کاربکەین کە دەڵێت داعش‬ ‫"نیعمەت" بو بۆ کورد‪ ،‬چونکی نەخشەیەکی‬ ‫سیاس���یی نوێی بۆ بەرهه‌مھێناین‪ ،‬دەبێت‬ ‫لەپاڵی���ا ئەو پرس���یارە بکەین‪ :‬ئەی کورد‬ ‫چ���ی داوە لەالبردنی شەخس���ی مالیکیی‌و‬ ‫دوبارە دروس���تکردنەوەی ماڵی سیاس���یی‬ ‫لەبەغ���دا؟ واتە گەر لۆژیکەکەی س���ەرەوە‬ ‫هه‌ڵگێڕین���ەوە‪ ،‬ئ���ەوا ئ���ەو "نیعم���ەت"ە‬ ‫دەش���ێت خ���ودی مالیکی بێ���ت‪ ،‬چونکی‬ ‫ب���ەم سیاس���ەتی داوەش���انی دەوڵ���ەت‌و‬ ‫دابەش���بونەی عێراق‪ ،‬سنورێکی پێکەوەیی‬ ‫لەنێوان کوردستان‌و بەغدادا نەھێشتۆتەوە‪.‬‬ ‫هه‌ر لەم گۆش���ەنیگایەوە دەبێت بپرسین‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا هه‌ولێر بانگەشەی دروستکردنی‬ ‫دەوڵەت���ی کوردیی دەکات‪ ،‬بۆچی س���ورە‬ ‫لەس���ەر گۆڕانکاری سەرکردایەتی لەبەغداو‬ ‫دروس���تکردنەوەی دەوڵەت���ی داوەش���اوی‬ ‫عێ���راق؟ خۆ نە کوردس���تان س���نورێکی‬ ‫راس���تەقینەی بەبەغ���داوە ماوەت���ەوەو نە‬ ‫دەوڵەتێکیش ماوەتەوە بەناوی عێراقەوە!‬ ‫پرسی نیشتیمانیی لەکوردستاندا پابەستی‬ ‫ملمالنێی نێوان بارزانی‌و مالیکی نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پەیوەندییەک���ی ئۆرگانی بەئیش���کالییەتی‬ ‫خودی چەمکی دەوڵ���ەت‌و نەتەوەوە هه‌یە‬ ‫لەعێراقدا‪.‬‬ ‫بێگومان ئەم گوتارە پڕناکۆکیی‌و چەند‬ ‫فاقییەی ئێستای سیاسەتی کوردی‪ ،‬منداڵی‬ ‫ئەمڕۆکە نییە‪ ،‬بەڵکو سااڵنێکە لەناو ھێزە‬ ‫سیاس���ییە س���ەرەکییەکانی کوردستاندا‬ ‫ئامادەیەو لەمڕۆشدا بکەرە سەرەکییەکەی‬ ‫لەس���ەرۆکی هه‌رێمدا بەرجەستە دەبێت کە‬ ‫میدیاکانی پارتی بەحەماس���ەتێکی زۆرەوە‬ ‫وەک "سەرۆکی کوردستان" ناوی دەبەن‪.‬‬ ‫دۆخێکی جیۆسیاسی‌و سەربازیی نوێ‬ ‫لەئێستادا‪ ،‬هاتنی داعش‌وکۆنەبەعسیی‌و‬ ‫خێڵ‌و ھێزە چەکدارە س���وننەکان بۆ سەر‬ ‫سنورەکانی هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬هاتنێکی‬ ‫بێدەنگ���ەو خۆی وەک دۆخێکی بێکێش���ە‬ ‫نیش���اندەدات‪ ،‬ب���ەاڵم بەبۆچون���ی ئێم���ە‬ ‫لەئاستی مامناوەندی‌و دوردا هه‌ڕەشەیەکی‬ ‫بنەڕەتی���ی‌و مەترس���ییەکی س���تراتیژیی‬ ‫گەورەی���ە‪ .‬کوردس���تان بەک���ردەوە ب���وە‬ ‫بەدراوس���ێی دو ھێزی ترسناک‪ .‬یەکەمیان‬ ‫ھێزێک���ی جیهادیی ناوخۆی���ی‌و هه‌رێمیی‌و‬ ‫گلۆباڵییە کە دوژمنی سەرس���ەختی هه‌مو‬ ‫ش���تێکن ک���ە لەخۆی���ان نەچێ���ت‪ .‬دوای‬ ‫ئەوانیش ھێزی پاشماوەکانی بەعس خێڵ‌و‬ ‫گروپە سوننییە چەکدارەکانە‪ ،‬کە کەمترین‬ ‫شتێک لەس���ەریان بیڵێین ئەوەیە ھێزگەلی‬ ‫ترس���ناک‌و دژە کوردیی���ن‌و گۆش���کراون‬ ‫بەڕەهه‌ندە هه‌رە ناش���یرین‌و ترسناکەکانی‬ ‫ناس���یۆنالیزمی عێراقیی‌و عەرەبیی‪ .‬هه‌ردو‬ ‫ھێزەک���ەش‌و هه‌ریەکەی���ان دەوڵەتێک یان‬ ‫چەند دەوڵەتێکی ناوچەکە‪ ،‬لەئێرانەوە بۆ‬ ‫تورکیاو لەسعودییەوە بۆ هه‌ندێک لەواڵتانی‬ ‫خەلیجی���ان لەپش���تە‪ .‬هه‌م���و ئ���ەم ھێزە‬ ‫سوننییانە چەندە دژی مالیکین‪ ،‬بەهه‌مان‬ ‫ڕادەو بگرە زیاتری���ش لەپاڵ یەکپارچەیی‬ ‫خاک���ی عەرەبیی‌و پاراس���تنی شوناس���ە‬ ‫عەرەبییەک���ەی دەوڵەت���ی عێراقییدان‌و دژ‬ ‫بەپرسی دەوڵەتی کوردیین‪ .‬شتێک بەناوی‬ ‫پارچەپارچەبون���ی عێراق���ەوە لەمەزهه‌بی‬ ‫ئەمان���ەدا بون���ی نیی���ە‪ .‬بەبۆچونی ئێمە‬ ‫دۆخی دروس���تبون‌و گەورەبون‌و بەھێزبونی‬ ‫هه‌رێمێکی س���وننیی لەس���ەر سنورەکانی‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تان‪ ،‬لەئاس���تی دوردا‪،‬‬ ‫دۆخی دروس���تبونی دراوسێییەکە کەمترین‬ ‫شت لەسەری بڵێین ئەوەیە‪ ،‬دراوسێییەکی‬ ‫ھێجگار ناسیۆنالیستی عەرەبیی توندوتیژو‬ ‫پەڕگیری دژەکوردە‪ .‬دروستبونی سنورێک‬ ‫بەدرێژایی ه���ه‌زار کیلۆمەت���ر لەگەڵ ئەم‬ ‫ھێزە سوننیانەدا ش���تێک نییە کەس دڵی‬ ‫پێیخۆش���بێت‪ .‬ئ���ەم س���نورە درێژە نەک‬ ‫تەنها ئەگەری هه‌ڕەش���ەی تێکدانی دۆخی‬ ‫ناوەک���ی هه‌رێمە‪ ،‬بەڵکو لەهه‌مو ش���تێکدا‬ ‫دەبێتە رکەبەرێکی خراپ‌و ملمالنێکەرێکی‬ ‫مەترس���یداری هه‌رێم؛ لەپرس���ی نەوتەوە‬ ‫بیگرە بۆ پرس���ی خاک‌و لەدەسەاڵتەوە بۆ‬ ‫ئارامیی‌و ئاساییش‪ ،‬لەشەڕی سامانی وزەوە‬ ‫تا دەگاتە ناکۆکیی لەس���ەر ئی���دارەدان‌و‬ ‫کۆنترۆڵکردنی دەروازە سنورییەکان‪.‬‬ ‫دروس���تبونی ئەم "هه‌رێمە س���ونییە"‌و‬ ‫رێگەدان بەچاالکی سیاسیی‌و دیپلۆماسیی‌و‬ ‫پش���تیوانیکردنی راستەخۆو ناڕاستەوخۆی‬ ‫هه‌ندێک ھێزو کەسایەتی ناو ئەم تائیفەیە‬ ‫لەهه‌ولێرەوە لەالیەک‌و دروستکردنی کێشەی‬ ‫گەورە لەگەڵ بەغداو شیعەکانداو کردنیان‬ ‫بەدوژم���ن‪ ،‬لەالیەکی ت���رەوە‪ ،‬گەمەیەکی‬ ‫سیاس���یی ھێجگار ترس���ناکە‪ .‬کێش���ەکە‬ ‫لەوەدایە سیاسەتی هه‌رێم‪ ،‬کە لەزۆر ڕوەوە‬ ‫یەکسانە بەسیاسەتی پارتی‪ ،‬تا ئەم ساتە‬ ‫بەدوای دۆستانێکدا نەگەڕاوە ئامادەبن دان‬ ‫بەکوردیبونی تەنانەت ئەو ناوچانەدا بنێن‬ ‫کە جێ���ی ناکۆکیین‌وگەڕاندنەوەیان بۆ ژێر‬

‫▼‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫ره‌هه‌ندی‬ ‫سێیه‌م‬

‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"نه‌وزاد جه‌مال" ده‌ینوسێت‬

‫بیرکردنەوەو رەخنەی رادیکاڵ‬ ‫لێرەدا رەخن����ەی "رای����دکاڵ" بەمانای‬ ‫توندوتی����ژی‌و ئایدۆلۆجیایەکی ش����ێلگیرو‬ ‫پەڕگی����ر نیی����ە‪ ،‬بەڵک����و بیرکردنەوەیەک‬ ‫کە خەس����ڵەتی رۆچون‌و قوڵبونەوەیەکی‬ ‫رەخنەی����ی هەڵتەکێن����ەری هەی����ە‪.‬‬ ‫بیرکردنەوەیەک کە تانوپۆی روادوو پێکهاتە‬ ‫سیاس����ی‌و کولت����وری‌و کۆمەاڵیەتی����ەکان‬ ‫دەکات����ە ژانرێکی رەخنەیی‪ .‬دواجار خۆی‬ ‫لەس����ەر ش����یتەڵکردنی واقیعی سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی‌و کولت����وری دادەمەزرێنێ‪.‬‬ ‫ئەگەرچ����ی ئێ����رە جێ����ی گێڕان����ەوەی‬ ‫س����ەرهەڵدان‌و گەش����ەکردنی ئەم جۆرە‬ ‫رەخنەیە نییە‪ ،‬ب����ەاڵم لەمێژوی کولتوری‬ ‫خۆرئ����اوادا‪ ،‬ئ����ەم ش����ێوازە رێچکەیەکی‬ ‫تێوری����ی ل����ە "کان����ت"ەوە ب����ۆ "هیگڵ"‪،‬‬ ‫"مارک����س" و "نیتش����ە" ت����ا قوتابخانەی‬ ‫فرانکفۆرتی‌و ئێس����تەش بیرمەندگەلێکی‬ ‫فەرەنس����ی گرت����وە‪ .‬رەخن����ەی رادیکاڵ‬ ‫س����ەرێکی لەهزری چەپ‪ /‬مارکس����ی کە‬ ‫وەک بیردۆزێک لەفەلسەفەی سیاسیدایەو‬ ‫سەرەکەی تریش لەرۆشنگەری رایدکاڵدایە‬ ‫(‪ .) Radical Enlightenment‬‬ ‫بەئاوڕدانەوەش لەکایەی رەخنەیی نێو‬ ‫کۆمەڵگەی خۆمان‪ ،‬دەبینین رەخنەکاری‬ ‫لەب����واری ئەدەب����دا مێژیینەیەکی درێژترو‬ ‫لەبواری سیاسەتیش����دا زەقت����ری هەیە‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا رەخن����ەی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئایین‌و‬ ‫کولتور‪ ،‬مێژویەکی بەرجەستەو ریشەقوڵی‬ ‫نیی����ە‪ .‬راس����تە‪ ،‬بیرکردن����ەوەی ب����اوی‬ ‫خوێندەوارو قەڵەم بەدەست‌و روناکبیرانی‬ ‫سەدەیەک لەمەوبەر‪ ،‬بەجۆرێک سەرنجی‬ ‫رەخنەی����ی‌و پەنجەی����ان خستۆتەس����ەر‬ ‫نەخۆش����ی‌و گرفتە کۆمەاڵیەتیەکان‪ .‬بەاڵم‬ ‫نەبونەتە رێچک����ەو بنەمایەکی تێوریی کە‬ ‫لەخۆیدا گەشەبکات‌و هاوکات خوێندنەوەی‬ ‫رەخنەیی پاش����تری بۆ بک����رێ‪ .‬چەندین‬ ‫خوێن����دەواری وەک "م����ەال کاکەحم����ە‪،‬‬ ‫پیرەمێ����رد‪ ،‬مەنگ����وڕی‪ ،‬ش����اکر فەتاح‪،‬‬ ‫محەڕەم ئەمین‪ ،‬مەس����عود محەمەدو هتد‪،‬‬ ‫ژیرانە گرێکوێرەکانی کوردیان لەچوار پنتدا‬ ‫کۆکردۆتەوە‪ :‬ه����ەژاری‪ ،‬نەخوێنداوەری‪،‬‬ ‫داگیرکردن‌و پاشکەوتویی‪.‬‬ ‫بەاڵم‪ ،‬دەستنیش����انکردنێ نەگەیش����تە‬ ‫ئاستی تێورێکی رەخنەیی سیستماتیک‌و‬ ‫بەرهەمێک����ی وای لێنەکەوتەوە کە ببێتە‬ ‫بەشێک لەبیرکردنەوەی گشتیی رۆشنبیران‌و‬ ‫کاریگەری لەسەر دامەزراوەی سیاسی ببێ‪.‬‬ ‫جگە لەوەی هەڵگرتنەوەی ئەو بیرکردنەوە‬ ‫رەخنەییە کاری توێژینەوەی زانکۆییە‪ ،‬تا‬ ‫ئێس����تاش جێنەکەوتوە‪ .‬لەبەرئەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫سەرنجە رەخنەییانە‪ ،‬لەئاستێکدا مانەوەو‬ ‫ژیانی گش����تیش بەدوربو لەهەر خەمێکی‬ ‫رۆش����نبیرانە بۆ چاکس����ازی‌و گۆڕانکاری‌و‬ ‫پێشخس����تن‪ .‬س����ەرەڕای پراکتیزەکردنی‬ ‫رەخن����ەی ئەدەبی لەژێ����ر هەژمونی بیری‬ ‫چ����ەپ‌و وەرگێڕانی ئەو باس‌و خواس����انە‬ ‫ک����ە لەدونیای ع����ەرەب‪ /‬ف����ارس زماندا‬ ‫زاڵب����و‪ ،‬هەوڵگەلێک نەبو ببێتە نەریتێکی‬ ‫رەخنەی����ی‪ .‬ئی����دی خاڵی بون����ی زەمینە‬ ‫کولت����وری‌و کۆمەاڵیەتی����ەکان لەرەخنەی‬ ‫تێوری����ی‪ ،‬کەمتوانای����ی خوێن����دەوارو‬ ‫رۆشنبیرەکانیش شتێک نییە قسەی زێتر‬ ‫هەڵنەگرێ‪.‬‬ ‫ ئەگەر سەرپێیانە بڵێین‪ ،‬لەکۆمەڵگەی‬ ‫ئێمەدا چینێ����ک نییە ناوی رۆش����نبیران‬ ‫ب����ێ‪ ،‬بەڵک����و توێژاڵێکی تەن����ک لەچینە‬ ‫جیاوازەکان����دا خەمێ����ک ی����ا بایەخێکی‬ ‫رۆش����نبیرانەی هەیە‪ ،‬دەنا رۆش����نبیریی‬ ‫کایەیه‌کی سەربەخۆ نییە‪ .‬هەڵبەت ئەگەر‬ ‫ئەم جیاکاریەم بەبێ دەستنیش����انکردنی‬ ‫چەمکی "چینی کۆمەاڵیەتی" لێوەربگیرێ‪.‬‬ ‫لەس����ەر ئاس����تی ئایدیۆلۆجیای حزبیش‪،‬‬ ‫جۆرێک لەپاشەکش����ێی مۆدەب����او هەیە‪.‬‬ ‫بەتایب����ەت لەپ����اش داڕمان����ی بلۆک����ی‬ ‫خۆره����ەاڵت‪ -‬ق����ەاڵی بیری مارکس����یزم‌و‬ ‫بەهێزبون����ی لیبرالیزمی بازاڕو گەڕانەوەی‬ ‫بیری ئایینگەریی بۆ ش����انۆی سیاسەت‪،‬‬ ‫زۆرێک پێیانواب����و مەیدانەکە بەچۆڵی بۆ‬ ‫کۆنەپارێزەکان ماوەتەوە‪ .‬دیارە‪ ،‬تایەکی‬ ‫ت����ەرازوە ئایدیۆلۆجیەک����ە لەبەرامب����ەر‬ ‫هەژمونی بیری لیبرالیزم‌و ئایینگەریش����دا‬ ‫چۆکیدا‪.‬‬ ‫ل����ەم س����ۆنگەوە‪ ،‬دەس����تەواژەی‬ ‫"پێکدادان����ی کولتوری����ی" پ����اش جەنگی‬ ‫س����ارد دەرهاویش����تەیەکی نوێی دونیای‬ ‫سیاس����ی بو‪ .‬ئیتر سەردەمی ئایدیۆلۆجیا‬ ‫کۆتای����ی پێه����ات‌و چوین����ە قۆناخ����ی‬ ‫پێکدادانی کولتوریی‌و شارس����تانیەتەکان‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم لەکوردس����تاندا وەرچەرخانەک����ە‬ ‫بەمجۆرە نەب����و‪ ،‬لەبەر هەژاریی کولتوریی‬ ‫ک����ە بەش����ێکی دەگەڕێتەوە ب����ۆ تەنکی‌و‬ ‫نەبونی جی����اوازی ئایدیۆلۆجی‌و ملمالنێی‌‬ ‫بیروب����اوەڕەکان ک����ە دواج����ار کاریگەری‬

‫حزبەکانی ئێستا‬ ‫بەڕواڵەت سۆشیال‬ ‫دیموکرات‪ ،‬پارتی‬ ‫کۆنەپارێز‪ ،‬ئیسالمی‌و‬ ‫گۆڕان‪ ،‬ئاوێتەیەکن‬ ‫لەلیبرالیزم‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەمانە هەمویان بەپێی‬ ‫باردۆخەکان لەحزبێکدا‬ ‫کۆدەبنەوە‬ ‫لەس����ەر الوازبونی رەخنە دان����ا‪ .‬لێرەوە‪،‬‬ ‫ئی����رادەی رەخنەیی پەرچەک����ردار نەماو‬ ‫ویس����تی بەرگ����ری وەک جەس����تەیەکی‬ ‫ساردوس����ڕ لەبەردەمی مردوش����ۆرەکەدا‬ ‫نوزەی لێبڕا‪ .‬هەروەک "فۆکۆ یاما" دەڵێ؛‬ ‫کۆتایی مێ����ژوی ملمالنێی ئایدیۆلۆجیا بو‬ ‫کە دواجار الیەنێ����ک ملمالنێ مێژویەکەی‬ ‫ب����ردەوە! وات����ە‪ ،‬لەس����ەردەمی کۆتایی‬ ‫ئایدیۆلۆجی����اکان‌و چیرۆک����ە مەزنەکاندا‪،‬‬ ‫بی����رو هزر لەبەردەمی ب����ازاڕی کەلوپەلدا‬ ‫یەکجارەکی پاڵی لێدەدەنەوە!‬ ‫لەکوردستانیش‪ ،‬لەبەرئەوەی دەسەاڵت‌و‬ ‫حزبەکانیش‪ ،‬لەرەهەندێکی ئایدیۆلۆجی‌و‬ ‫هزریی����ەوە کاری����ان نەک����ردوە‪ ،‬بەڵک����و‬ ‫زێتر لەپەن����ای دروش����مە ئایدیۆلۆجیی‌و‬ ‫س����ەردەمییەکاندا کاریان لەسەر توێژاڵە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان بەمەبەستی پاوانخوازی‌و‬ ‫پەلهاویش����تن ک����ردوە‪ .‬بۆی����ە‪ ،‬دەک����رێ‬ ‫بوترێ بەجۆرێ����ک پێکدادانی ئایدۆلۆجی‬ ‫لەسەرئاس����تێکی گش����تی‌و فراوان نەبوە‪،‬‬ ‫ت����ا بیرکردنەوەی رەخنەی����ی ببوژێتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەرچ����ی لەبزاڤی سیاس����ی ک����ورددا‪،‬‬ ‫س����ەرەتاکان ئایدیۆلۆجیای چەپ‌و راست‪،‬‬ ‫ئایینی‌و نائایینی‪ ،‬مارکس����ی‌و نەتەوەیی‪-‬‬ ‫ئایین لەنێو قەوارەی سیاس����ی جیاجیادا‬ ‫هەب����وە‪ .‬وات����ە‪ ،‬کایەی‪ -‬س����پێکتەرمی‪-‬‬ ‫سیاس����ی لەو سێ ئاڕاس����تەدا بوه‌‪ ،‬نەک‬ ‫ئایدیۆلۆجیایەکی شێلگیرو یەکالکەرەوە‪.‬‬ ‫جگە لەوەی زۆربەی حزبەکان بەپێکهاتە‬ ‫نزیکب����ون لەهەمو ئاڕاس����تەکانەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەلپەرس����تیی وایکرد کە خۆیان لەهەمو‬ ‫ئاڕاستەکاندا ببیننەوە‪ .‬جارێک سیکۆالر‪،‬‬ ‫جارێ مارکس����ی ئامێز‪ ،‬جارێ ئاینخواز‪،‬‬ ‫جارێ نەتەوەیی‌و لیبرال‌و هتد‪ .‬واتە مانۆڕ‬ ‫بوە نەک هەڵبژاردن‌و خۆساغکردنەوەیەکی‬ ‫ئایدیۆلۆج����ی‪ .‬لەبەرئ����ەوە‪ ،‬تاکتیکان����ەو‬ ‫ئایدیۆلۆجی����اکان‬ ‫دروش����مخوازانە‬ ‫لەساتەوەختێکدا خوازتوە‪.‬‬ ‫لەئێستاش����دا ئەگەرچ����ی ف����ەزای‬ ‫رۆش����نبیرییش هێش����تا لەمش����تومڕی‬ ‫ئایدیۆلۆجیدا هەژارە‪ ،‬بەجۆرێ تەس����لیمی‬ ‫ی����ا رەنگدان����ەوەی رەوش����ی سیاس����ی‬ ‫حزبەکان����ە‪ .‬حزبەکانی ئێس����تا بەڕواڵەت‬ ‫سۆش����یال دیموکرات‪ ،‬پارتی کۆنەپارێز‪،‬‬ ‫ئیسالمی‌و گۆڕان‪ ،‬ئاوێتەیەکن لەلیبرالیزم‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەمانە هەمویان بەپێی باردۆخەکان‪،‬‬ ‫لەحزبێک����دا کۆدەبن����ەوە‪ ،‬پێکهات����ە‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و کولتوریەک����ە وادەکات ئەو‬ ‫حزبانە لەناوخۆیدا هەرجارەی شتێک بن‪.‬‬ ‫ئەوەی ئیس��ل�امییە‪ ،‬نەتەوەیی نیشتمانی‬ ‫گوتار دەدات‪ ،‬ئەوەی سۆش����یال‌و چەپە‪،‬‬ ‫لەکۆنەپارێزی����ی نزیکە‪ ،‬ئ����ەوە لیبرالیزمە‬ ‫لەپارتێکی وەک گۆڕان نزیکە‪ .‬بۆ نمونە‪،‬‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن دەیویس����ت پێ����ش هەم����و‬ ‫ش����تێک‪ ،‬جەنگێک����ی ئایدیۆلۆجی بکات‬ ‫لەگ����ەڵ حزبەکانی دەس����ەاڵتدا‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫ئایدیۆلۆجیایەکی دیاریکراو بێ‪ .‬راس����تە‬ ‫ئیسالمیەکان لەئایدیۆلۆجی ئیسالمگەراوە‬ ‫رەفتاری ئۆپۆزس����یۆنانەیان دەکرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گۆڕان کام پارادایمی سیاسی رەچاوکرد؟‬ ‫هەندێکج����ار وەک لیبراڵێک����ی نوێ خۆی‬ ‫دەرخس����توە لەگەڵ هەندێ کەسێتی نێو‬ ‫پارتی دیموکرات����دا جیاوازییەکی ئەوتۆی‬ ‫ناب����ێ‪ .‬لەناو یەکێتیش ب����اڵ هەیە لەگەڵ‬ ‫هەن����دێ لەگۆڕان‌و ناو پارتیدا هەماهەنگ‌و‬ ‫نزیکی هەی����ە‪ .‬ئیدی هەم����و نزیکایەتی‌و‬ ‫هاوش����ێوەبونێک دواج����ار بەرک����ەوت‌و‬ ‫جیاوازیەکانی تەنککردەوە‪.‬‬

‫بیرورا‬

‫عێراق چی لێدێ؟‬ ‫رێبین محه‌مه‌د سۆفی‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیمڕۆ ‌‬ ‫ل���ه‌م بارودۆخ ‌ه هه‌س���تیاره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌دا‪ ،‬هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫حزب‌و سه‌ركرده‌كان‪ ،‬له‌عێراق‌و هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌و كاریگه‌ر ‌‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬باج ‌‬ ‫زۆر خێ���را له‌س���ه‌ر روداوه‌كان داده‌نێ‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵ��� ‌ه زۆرو ی���ه‌ك له‌دواییه‌كه‌كان��� ‌‬ ‫ی له‌دو به‌شه‌و‌ه‬ ‫مالیكی‌‪ ،‬سه‌ره‌تا عێراق ‌‬ ‫ێ به‌ش‪ .‬به‌اڵم‪ ،‬دابه‌شبون هه‌ر‬ ‫كرد‌ه س ‌‬ ‫له‌و ئاست ‌ه ناوه‌ستێ‌‪ ،‬چونك ‌ه كێشه‌كان‬ ‫ێ هه‌رێم‬ ‫له‌عێراق به‌س���ێ به‌ش یان س��� ‌‬ ‫نابڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئێس���تا‪ ،‬وه‌ك چه‌ن���د كوپ ‌ه‬ ‫عێراق ‌‬ ‫ی لێهاتوه‌‪ ،‬هه‌ر پێكهاته‌و‬ ‫ی شكاو ‌‬ ‫زێڕێك ‌‬ ‫ی له‌و‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ێ زۆرترین به‌ش ‌‬ ‫الیه‌ن ‌ه ده‌یه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫زێڕ‌ه ڕژاو‌ه ببا‪ .‬ته‌نانه‌ت‪ ،‬هه‌ندێ له‌واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش��� ‌‬ ‫دراوس���ێ‌و ناوچه‌كه‌ش داوا ‌‬ ‫خۆیان ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌روه‌ك‪ ،‬زلهێزه‌كانیش‪،‬‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان له‌عێراقدا‬ ‫پاراستن ‌‬ ‫ناشارنه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‪ ،‬ئه‌مرۆ هیچ‬ ‫كه‌س‌و الیه‌نێك نیه‌‪ ،‬بڵێ‌‪ :‬هه‌مو عێراق‬ ‫ی منه‌‪.‬‬ ‫ه‌‬ ‫ی س���وننه‌‪ ،‬ك ‌ه پتر له‌هه‌شتا‬ ‫پێكهاته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق��� ‌‬ ‫س���اڵ به‌ته‌نی���ا حوكمڕان��� ‌‬ ‫ی هه‌م���و واڵتیان بۆ‬ ‫ك���رد‪ ،‬خێ���رو بێر ‌‬ ‫ی روخانی‌‬ ‫خۆی���ان برد‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی گۆڕبه‌گۆڕ‪ ،‬ئافه‌رۆزو‬ ‫ی س���ه‌ددام ‌‬ ‫رژێم ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌راوێزخران‪ .‬ئێس���تا به‌چه‌ندین ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جۆراوج���ۆرو زۆرین���ه‌ ‌‬ ‫رێكخ���راو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی له‌ن���او به‌رگ ‌‬ ‫تیرۆریس���ت ‌‬ ‫سیاسی‌‌و عیلمانیه‌وه‌‪ ،‬هاتۆته‌و‌ه مه‌یدان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كۆن‌و به‌ش ‌‬ ‫ی هه‌ندێ له‌ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كات‪ .‬داع���ش ئه‌گه‌رچ��� ‌‬ ‫ئێس���تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ئێستا بااڵده‌س���ته‌و ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی راگه‌یان���دوه‌‪،‬‬ ‫له‌موس���ڵ‌و ده‌وروب���ه‌ر ‌‬

‫ی زانراو‬ ‫به‌اڵم ئه‌و رێكخراو‌ه ناس���نامه‌ ‌‬ ‫نیه‌‌و ل���ه‌زۆر واڵته‌و‌ه هات���ون‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی زلهێزه‌كان���ه‌‪ ،‬له‌دواجاردا‬ ‫ده‌س���تكرد ‌‬ ‫س���ه‌رناكه‌ون‌و وه‌ده‌ر ده‌نرێ���ن‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا‪ ،‬عه‌ره‌ب���ی س���ونن ‌ه به‌هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫حزب‌و گروپه‌كانی تریه‌وه‌‪ ،‬به‌پشتیوان ‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌و زلهێزه‌كان‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫واڵتان ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنیان مس���ۆگه‌ركردوه‌‪ .‬ئه‌وانه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی عێ���راق‪ ،‬ك ‌ه زۆربه‌ ‌‬ ‫جگ��� ‌ه له‌رۆژئاوا ‌‬ ‫ی‬ ‫سوننه‌نش���ینن‪ ،‬چاوی���ان له‌به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی به‌غداشه‌‪.‬‬ ‫ی كوردس���تان‌و له‌نیوه‌ ‌‬ ‫خاك ‌‬ ‫ی ئه‌مڕۆدا‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه مه‌حاڵ��� ‌ه له‌عێراق ‌‬ ‫به‌و بیركردنه‌وه‌ی‌‪ ،‬ك ‌ه له‌رابردوو ئێستا‬ ‫هه‌یانه‌‪ ،‬به‌یه‌ك هه‌رێم رازیبن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی شیعه‌ش به‌هۆی زۆرین ‌ه بون ‌‬ ‫الیه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫پێكهاته‌كه‌ی���ان له‌عێراقدا‪ ،‬هه‌ر له‌بیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌دان‪ ،‬به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێ‪ ،‬حوكم ‌‬ ‫هه‌مو عێراق بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك روداوه‌كان‬ ‫ی مه‌حاڵ‪.‬‬ ‫ده‌ریانخست ئه‌و‌ه بۆت ‌ه كارێك ‌‬ ‫ی به‌س���ره‌و‬ ‫ی ده‌توانن‪ ،‬هه‌رێم ‌‬ ‫ئه‌وپ���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی نه‌جه‌فیش دروستبكه‌ن‪ ،‬ك ‌ه هی‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی پڕ له‌نه‌وته‌و‪ ،‬مینای‬ ‫یه‌كه‌میان‪ :‬شوێنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫لێیه‌و پێش���تریش هه‌رێم بوه‌‪ ،‬جارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هی���چ هه‌رێمێك ‌‬ ‫ت���ر ناچێت ‌ه ژێر بار ‌‬ ‫ی پیرۆز‌ه‬ ‫دیكه‌‪ .‬دوه‌میش���یان‪ :‬شوێنێك ‌‬ ‫بۆ موس���ڵمانان به‌گش���تی‌‌و شیعه‌كان‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌‪ ،‬ل���ه‌روی ئای���ن‌و ئاینزاو‌ه‬ ‫ی سعودی ‌ه‬ ‫ی ش���وێن ‌ه پیرۆزه‌كان ‌‬ ‫كێبڕكێ ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬بۆی��� ‌ه ئاماد‌ه نی��� ‌ه بچێت ‌ه ژێر‬ ‫ی تر‪ .‬هه‌موشیان‬ ‫سێبه‌ری هیچ هه‌رێمێك ‌‬ ‫ی سوننه‌كان‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر یه‌ك به‌هه‌مان شێوه‌ ‌‬ ‫ی به‌غدا نابن‪ .‬ئێستا‬ ‫قه‌د ده‌س���تبه‌ردار ‌‬ ‫ی ئێران‌و چین‌و‬ ‫ی ده‌وڵه‌تان ‌‬ ‫به‌پش���تیوان ‌‬ ‫ی ئامانج ‌ه‬ ‫روس���یا‪ ،‬ئاماده‌ن‪ ،‬له‌پێن���او ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌زهه‌بی‌‌و سیاس���یه‌كانیاندا‪ ،‬ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫هه‌مو الیه‌ك بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی باشوریش‪ ،‬ئێستا نیمچه‌ دو‬ ‫كوردستان ‌‬

‫پێكهاته‌ ‌ی سوننه‌‬ ‫ك ‌ه پتر له‌هه‌شتا‬ ‫ساڵ به‌ته‌نیا‬ ‫حوكمڕانی‌ عێراق ‌ی‬ ‫كرد‪ ،‬خێرو بێر ‌ی هه‌مو‬ ‫واڵتیان بۆ خۆیان برد‬ ‫به‌اڵم له‌دوا ‌ی روخان ‌ی‬ ‫رژێم ‌ی سه‌ددام ‌ی‬ ‫گۆڕبه‌گۆڕ‪ ،‬ئافه‌رۆزو‬ ‫په‌راوێزخران‬ ‫ی كوردستان‪،‬‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌ ‌‬ ‫هه‌رێمه‌‪ .‬هێز ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی مێژوی ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر س���نور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ل ‌‬ ‫ی گرتوه‌و‪ ،‬به‌رگ���ر ‌‬ ‫س���ه‌نگه‌ر ‌‬ ‫ی نیش���تمان ده‌كات‪.‬‬ ‫كوردستان‌و خاك ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا‪ ،‬هه‌مو نه‌وت ‌‬ ‫ی هه‌رێم���ی‌‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫له‌بنده‌س���ت ‌‬ ‫ی ده‌ریدێنێ‌و‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬هه‌ر به‌خۆش ‌‬ ‫ده‌یفرۆشێ‌‪ .‬بێگومان‪ ،‬له‌سه‌ر كه‌ركوك‬ ‫كێشه‌گه‌لێك س���ه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن‪ ،‬له‌نێوان‬ ‫ی تر‪ ،‬له‌الیه‌ك‌و‬ ‫كوردو هه‌ردو پێهاته‌كه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی ده‌وروبه‌رو زلهێزه‌كان له‌الیه‌ك ‌‬ ‫واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬چونك ‌ه هیچ الیه‌كیان به‌ئاس���ان ‌‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی���ان‬ ‫ده‌س���تبه‌ردار ‌‬ ‫ێ به‌هێزو به‌یاس���ا‬ ‫نابن‪ ،‬ئه‌گه‌ر نه‌توانر ‌‬ ‫ی كوردستان‪،‬‬ ‫بگه‌ڕێنرێته‌و‌ه سه‌ر هه‌رێم ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ بمێنێ‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه به‌هه‌رێمێك ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم تاز‌ه ه���ه‌ر ك���ورد له‌كه‌ركوك‌و‬ ‫ی بااڵده‌س���ت‌و زۆرین ‌ه ده‌بێ‪.‬‬ ‫ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وان ‌ه هه‌موی له‌س���ه‌ر یه‌ك بۆ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی گ���ه‌وره‌ن‪،‬‬ ‫كوردس���تان ده‌س���تكه‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد به‌ئاس���ان ‌‬ ‫به‌اڵم ب���ۆ دوژمنان ‌‬ ‫هه‌زمناكرێ‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌نجام���دا‪ ،‬روداوه‌كان ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫لێده‌خوێنرێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه هیچ پێكهاته‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌ر یه‌ك هه‌رێم رێكناكه‌ون‪ ،‬هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان نه‌بێ‪ .‬بۆی ‌ه عێراق له‌داهاتودا‪،‬‬ ‫ی یه‌ك له‌دوای‬ ‫ی دابه‌شبون ‌‬ ‫به‌چه‌ند قۆناغ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌یه‌گجار ‌‬ ‫یه‌ك تێده‌په‌ڕێ‌‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ بۆ‬ ‫ی لێكبترازێن‌و دابه‌ش���ب ‌‬ ‫پێكهاته‌كان ‌‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬پێشتر‬ ‫چه‌ند ده‌وڵه‌تێك ‌‬ ‫ده‌بێت ‌ه (‪ )6-5‬هه‌رێم وه‌ك‪:‬‬ ‫ی موسڵ‌و ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی به‌غداو ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی به‌سره‌و ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ نه‌جه‌ف‌و ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان‌و‪ ،‬ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ت���ا جه‌ب���ه‌ل حه‌مری���ن‪ ،‬به‌مه‌رج���ێ‬ ‫ی كوردس���تان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫حزبه‌كان ‌‬ ‫روداوان���ه‌دا‪ ،‬یه‌كڕیزو یه‌ك هه‌ڵوێس���ت‬ ‫ێ له‌ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫بن‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا‪ ،‬هه‌ن���د ‌‬ ‫ی ناوچه‌ك��� ‌ه‬ ‫زلهێ���زه‌كان‌و ده‌وڵه‌تان��� ‌‬ ‫هه‌ڵوێس���تیان به‌رامبه‌ر كوردو كه‌ركوك‬ ‫ئه‌رێن���ی ب���ێ‪ ،‬ئه‌گه‌رن���ا روداوه‌كان‬ ‫ی گه‌لی‬ ‫ی ویس���ت‌و ئاره‌زو ‌‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ ‌‬ ‫كوردستان ده‌ڕوات؛‬ ‫ی كه‌رك���وك‌و ده‌وروب���ه‌ری‪،‬‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫دروست ده‌بێ‪.‬‬

‫له‌ڕێ ‌ی ریفراندۆمه‌وه‌ خه‌ڵك ‌ی كوردستان‬ ‫چاره‌نوسی‌ خۆ ‌ی دیار ‌ی ده‌كات‬ ‫م‪ .‬ئه‌حمه‌د هه‌وارمی‌‬ ‫كوردستان داده‌نرێت به‌كلیلی ناوچه‌ی‌‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس����ت له‌به‌ر ستراتیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫شوێنۆ بونی‌ سه‌رچاوه‌ی‌ كانزاو سامانی‌‬ ‫نه‌وتی‌ كه‌ گرنگیداوه‌ به‌ناوچه‌كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ جیهان‪.‬‬ ‫كوردس����تان نیش����تمانی‌ یه‌كگرت����وی‌‬ ‫ك����ورده‌و ژماره‌ی‌ دانیش����توانی‌ له‌ (‪)40‬‬ ‫ملی����ۆن كه‌س زیاتره‌و ڕوب����ه‌ری‌ (‪)550‬‬ ‫هه‌زار (كم‪ ،)2‬خاوه‌نی‌ گشت بنه‌ماكانی‌‬ ‫قه‌واره‌ی‌ سیاسیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ كورده‌كان گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه‌ن‬ ‫له‌جیهاندا ك����ه‌ بێده‌وڵه‌تن ئه‌و هۆكارانه‌‬ ‫بون����ه‌ ته‌گ����ه‌ره‌ له‌به‌رده‌م دروس����تبونی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردیدا له‌دوای‌ شه‌ڕی‌ جیهانی‌‬ ‫یه‌ك����ه‌م‪ ،‬كۆمه‌ڵگای‌ ك����وردی‌ بێ‌ ڕابه‌رو‬ ‫ستراتیژ دابه‌شكرا به‌سه‌ر چوار ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ژێر ده‌س����ته‌ی‌ ئیمپرالیس����ته‌كانداو ئه‌م‬ ‫ده‌وڵه‌تانه‌ دوای‌ بونه‌ ده‌وڵه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫به‌رانبه‌ر نه‌ته‌وه‌ی‌ كورد به‌پێی‌ په‌یمانی‌‬ ‫لۆزان����ی‌ س����اڵی‌ (‪1923‬ز) ئه‌م پالنه‌ش‬ ‫خه‌نجه‌رێ����ك بو له‌پش����تی‌ ك����ورد دراو‬ ‫كوردستانی دابه‌شكردو سنوری‌ وه‌همی‌‬ ‫بۆ دانراو زوڵمی‌ مێژوی‌ له‌نه‌ته‌وه‌ی‌ كورد‬ ‫كرا‪.‬‬ ‫له‌كوردس����تانی‌ باش����وردا له‌كاتێك����دا‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ كوردایه‌ت����ی‌ به‌پێ����ی‌‬ ‫ڕێكه‌وتننامه‌ی‌ جه‌زائیر‪ ،‬له‌ئازاری‌ ‪1975‬ز‬ ‫شكستی‌ هێناو ئه‌مه‌ریكاو واڵتانی‌ ڕۆژئاوا‬ ‫وازیانلێهێناو سۆڤیه‌ت‌و بلۆكی‌ ڕۆژهه‌اڵت‌و‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی‌ دۆخی‌ كوردیان فه‌رامۆشكرد‬ ‫گه‌ل����ی‌ ك����ورد كه‌وت����ه‌ ب����ه‌ر په‌الماری‌‬ ‫ڕژێمه‌كانی‌ عێراق‌و ئێرانی‌ ئه‌وكاته‌‪.‬‬ ‫له‌ئابی‌‪1988‬دا له‌كاتێكدا شه‌ڕی‌ عێراق‌و‬ ‫ئێران له‌كۆتایدا بو‪ ،‬ڕۆژهه‌اڵتناسی‌ ڕوسی‌‬ ‫(میخائی����ل الزاریف) وتی‌ ك����ورده‌كان‬ ‫ده‌رفه‌تێك����ی‌ مێژوییان له‌ده‌س����تدا كه‌‬ ‫ده‌بوای����ه‌ هه‌لومه‌رج����ی‌ ئه‌و ش����ه‌ڕه‌یان‬ ‫به‌كاربهێنایه‌ ب����ۆ دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌ نه‌وه‌ده‌كان����ه‌وه‌ ب����ۆ‬ ‫دۆزین����ه‌وه‌ی‌ ڕێگه‌چاره‌یه‌ك����ی‌ ره‌وایانه‌‬ ‫ب����ۆ كێش����ه‌ی‌ ك����ورد چه‌نده‌ه����ا كۆڕو‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌ له‌(قاهیره‌ بۆن‌و مۆس����كۆو‬ ‫ڕۆم����او ڤییه‌نناو لۆزان)دا س����ازدران بۆ‬ ‫خس����تنه‌ڕوی‌ ئه‌و تاوانان����ه‌ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫گه‌لی‌ كورد له‌كوردس����تان كرا به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ئه‌نفالكردن����ی‌ (‪ )182‬ه����ه‌زار هاواڵتی‌‬ ‫كوردو كیمیاباران����ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ كه‌ زیاتر‬

‫ڕیفراندۆم به‌ها ‌ی‬ ‫له‌وه‌دای ‌ه ك ‌ه ئه‌و‬ ‫نه‌ریت ‌ه سیاسی ‌ه‬ ‫دیموكراتیی ‌ه مۆدێرن ‌ه‬ ‫ده‌چه‌سپێنی‌‌و گه‌ل ‌ی‬ ‫كورد به‌ئازادان ‌ه بتوان ‌ێ‬ ‫گوزارشت له‌ڕاوبۆچون ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی بكات‌‬ ‫(‪ )5‬هه‌زار كه‌س گیانیان له‌ده‌س����تدا‪..‬‬ ‫هتد‪ .‬به‌ش����داران ڕایانگه‌یاند كاتی‌ ئه‌و‌ه‬ ‫هاتوه‌ كه‌ ده‌بێ‌ كورده‌كان به‌مافی‌ ڕه‌وای‌‬ ‫خۆیان شادبن‪.‬‬ ‫دوای‌ ڕوخان����ی‌ ڕژێم����ی‌ دیكتاتۆری‌ۆ‬ ‫ئازادبون����ی‌ عێ����راق‌و ڕزگاربونی‌ تێكڕای‌‬ ‫ناوچه‌كان����ی‌ كوردس����تان قۆناغێك����ی‌‬ ‫نوێ����ی‌ هێنایه‌ ئ����اراوه‌ ك����ه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫چاره‌نوسی‌ له‌س����ه‌ر گه‌لی‌ كورد هه‌بو‪,‬‬ ‫بۆ دوباره‌نه‌بونه‌وه‌ی‌ مێژوی‌ پڕمه‌ینه‌تی‌‌و‬ ‫دیاریكردن����ی‌ ش����وێنه‌وارێك ب����ۆ خۆی‌‬ ‫له‌نه‌خشه‌ی‌ داهاتوی‌ ناوچه‌كه‌دا ‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م قۆناغه‌ بۆ گه‌لی‌ كورد قۆناغێكی‌‬ ‫نوێ‌ بو له‌به‌رئه‌وه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ ڕیفراندۆم‬ ‫هاته‌ بون وه‌ك ده‌نگۆی����ه‌ك جه‌ماوه‌ری‌‬ ‫خۆی‌ ناس����اندو هه‌وڵیدا به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫مۆدێرن‌و ئاش����تیخوازانه‌ بۆ به‌دیهێنانی‌‬ ‫خواس����تنه‌كانی‌ بگرێته‌به‌ر‪ ,‬بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫ڕیفراندۆم به‌جدی‌ هه‌وڵئه‌دا بۆ ڕاپرس����ی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر چاره‌نوس����ی‌ گه‌لی‌ كوردستان‬ ‫له‌الیه‌ن جه‌ماوه‌ره‌وه‌ ‪.‬‬ ‫له‌ساڵی‌‪ 2003‬له‌كوردس����تانی‌ عێراقدا‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ ڕاپرس����ی‌ (ڕیفران����دۆم)‬ ‫دروس����تبو له‌پێن����او ڕاپرس����ی‌ گه‌لی‌ بۆ‬ ‫دیاریكردن����ی‌ چاره‌نوس����ی‌‪ ,‬له‌كانون����ی‌‬ ‫دوه‌می‌ ساڵی‌‪2004‬دا چه‌ند لیژنه‌و بنكه‌ی‌‬ ‫كۆكردن����ه‌وه‌ی‌ واژۆ (ئیم����زا) پێكهێنراو‬ ‫لیژن����ه‌ی‌ ڕاپرس����ی‌ له‌مانگی‌ ش����وباتی‌‬ ‫‪ 2004‬دو ملیۆن واژۆ له‌گه‌ڵ یاداش����تێك‬

‫پێشكه‌ش به‌الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان كرد‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ حوكم����ی‌ كاتی‌ له‌به‌غدا ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوپه‌یمان����ان‪ ,‬ب����ه‌اڵم وه‌اڵمدان����ه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئاس����تی‌ داخوازیه‌كان����ی‌ گه‌لی‌ كورددا‬ ‫نه‌بون‪.‬‬ ‫بۆ پش����تگیری‌ بۆ واژۆكان����ی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردس����تان چه‌ن����د خۆپیش����اندانێك‬ ‫له‌واڵتان����ی‌ ده‌ره‌وه‌و له‌ش����اره‌كانی‌‬ ‫كوردس����تاندا س����ازدران تاوه‌ك����و ل����ه‌‬ ‫‪2004/12/22‬دا وێنه‌ی����ه‌ك له‌واژۆكان����ی‌‬ ‫ڕاپرسی‌ پێش����كه‌ش به‌نوێنه‌رانی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان له‌نیویۆرك‌و له‌ ‪2005/1/5‬دا‬ ‫وێنه‌یه‌كی‌ تریان پێشكه‌ش به‌نوسینگه‌ی‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان له‌جنێف له‌سویسرا كرد كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش نیش����انه‌ی‌ بایه‌خدانه‌ به‌داواكانی‌‬ ‫گه‌لی‌ كورد له‌ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تیدا‪.‬‬ ‫ڕیفران����دۆم به‌های‌ له‌وه‌دای����ه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫نه‌ریته‌ سیاس����یه‌ دیموكراتییه‌ مۆدێرنه‌‬ ‫ده‌چه‌س����پێنی‌‌و گه‌لی‌ ك����ورد به‌ئازادانه‌‬ ‫بتوان����ێ‌ گوزارش����ت له‌ڕاوبۆچونی‌ خۆی‌‬ ‫بكات‌و هیچ هێزێكیش ش����ه‌رعیه‌تی‌ نیه‌‬ ‫له‌بری‌ ئه‌و قسه‌ بكات‪ ,‬چونكه‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫ڕیفران����دۆم له‌ڕێگ����ه‌ی‌ س����ندوقه‌كانی‌‬ ‫ده‌نگدان����ه‌وه‌ ده‌بێت‪ ,‬جه‌م����اوه‌ر مافی‌‬ ‫چاره‌نوس����ی‌ گه‌له‌كه‌ی‌ دی����اری‌ ده‌كات‪,‬‬ ‫ك����ه‌ ئ����ه‌م پڕۆس����ه‌یه‌ش زۆر له‌گ����ه‌الن‬ ‫په‌یڕه‌ویانكردوه‌ بۆ دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆی‌ خۆی����ان‌و ش����ه‌رعیه‌تی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ ڕاپرس����ی‌ له‌كوردس����تانی‌‬ ‫عێراق����دا ل����ه‌ڕۆژی‌ ‪ 2005/1/30‬هاوكات‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ عێراقدا‪ ,‬بڕیاریدا‬ ‫به‌دانانی‌ س����ندوقی‌ ده‌نگدان����ی‌ جیاواز‬ ‫له‌نزی����ك مه‌ڵبه‌نده‌كان����ی‌ هه‌ڵبژاردن بۆ‬ ‫خه‌ڵك����ی‌ كوردس����تان ئه‌وان����ه‌ی‌ مافی‌‬ ‫ده‌نگدانی����ان هه‌ب����و به‌ئازادان����ه‌ ده‌نگی‌‬ ‫خۆیان بده‌ن به‌مانه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ عێراقدا‬ ‫یا جیابونه‌وه‌یان له‌دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪.‬‬ ‫نزیكه‌ی‌ دو ملیۆن كه‌س له‌و ڕاپرسیه‌دا‬ ‫به‌ش����دارییانكرد ل����ه‌(‪ )259‬مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫ده‌نگ����دان له‌پارێزگاكان����ی‌ (هه‌ولێ����رو‬ ‫سلێمانی‌‌و موسڵ‌و كه‌ركوك)‌و شاره‌كانی‌‬ ‫(جه‌ل����ه‌والو ش����اره‌بان‌و خانه‌قی����ن)دا‪.‬‬ ‫ل����ه‌ڕۆژی‌ ‪ 2005/2/5‬له‌كۆنگره‌یه‌ك����ی‌‬ ‫ڕۆژنامه‌نوس����یدا لیژنه‌ی‌ بااڵی‌ ڕیفراندۆم‬ ‫له‌شاری‌ هه‌ولێر به‌ئاماده‌بونی‌ نوێنه‌رانی‌‬ ‫ڕێكخراوه‌ بیانی����ه‌كان‌و ڕێكخراوی‌ مافی‌‬ ‫م����رۆڤ‌و ڕۆژنامه‌نوس����ان‌و دادوه‌رو‬ ‫په‌یوه‌ندیداران به‌ڕاپرسیه‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌نجام����ی‌ ڕاپرس����یه‌كان ڕایانگه‌یاند‪،‬‬ ‫له‌كۆی‌ (‪ )1998061‬كه‌س (‪)1973412‬‬ ‫كه‌ ده‌نگیان بۆ سه‌ربه‌خۆی‌ كوردستاندا‪،‬‬ ‫له‌ئه‌نجام����ی‌ ڕاپرس����یه‌كه‌دا ده‌رك����ه‌وت‬ ‫ك����ه‌ گه‌ل����ی‌ ك����ورد ده‌ی����ه‌وێ له‌عێراق‬ ‫جیاببێت����ه‌وه‌و كوردس����تان ئازادبێ����ت‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ دابمه‌زرێنێت‪.‬‬ ‫ئه‌م���ڕۆ هی���چ ڕێگری���ه‌ك نه‌م���اوه‌‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م گه‌لی‌ كورددا له‌باش���ور بۆ‬ ‫بڕیاردان له‌س���ه‌ر مافی‌ چاره‌نوسی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ره‌نجامه‌ بنه‌ڕه‌تیانه‌ كه‌ په‌یوه‌س���تن‬ ‫به‌ئازادی‌ گه‌ل���ی‌ كورده‌وه‌ له‌دیاریكردنی‌‬ ‫چاره‌نوس���ی‌ ت���ا بون���ی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆی‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‌ دراماتیكیانه‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ ژێر ب���اری‌ هه‌لومه‌رجی‌ گه‌لی‌‬ ‫كورد‌و ئاماده‌باش���ی‌ پێداویستیه‌كانی‌‌و‬ ‫پیاده‌كردن���ی‌ ه���ه‌ر ش���ێوه‌یه‌ك ك���ه‌‬ ‫ئاره‌زومه‌ندان���ه‌ بێت ب���ۆی‌ له‌(فیدراڵی‌‬ ‫كۆنفیدراڵی‌‌و له‌كۆتایش���دا جیابونه‌وه‌ی‌‬ ‫دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ سه‌ربه‌خۆ) ئه‌مانه‌‬ ‫پێویس���تی به‌ڕه‌زامه‌ندی‌ نه‌ته‌وه‌كانی‌ تر‬ ‫نی���ه‌ له‌عێراقدا‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ ته‌نها مافی‌‬ ‫ی كورده‌‪.‬‬ ‫ی گه‌ل ‌‬ ‫خود ‌‬ ‫نامۆ نیه‌ ك���ه‌ ناكۆكی‌ نێو حكومه‌تی‌‬ ‫فیدراڵی‌‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫گه‌یش���تۆته‌ ڕاده‌ی���ه‌ك ك���ه‌ متمان���ه‌و‬ ‫به‌ڵێن���ه‌كان‌و هه‌ڵس���وكه‌وتی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫مالیك���ی‌و هاوبی���ره‌ ش���ۆڤێنیه‌كانی‌‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ هه‌ندێ له‌نه‌ته‌وه‌ په‌رسته‌كان‬ ‫كه‌ دژی‌ مافی‌ گه‌لی‌ كوردن له‌ده‌ستداوه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا قۆناغێكی‌ تازه‌ له‌ڕزگاریكردنی‌‬ ‫خاك‌و جێگیربونی‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌ناوچه‌‬ ‫دابڕێنراوه‌كانی‌ كوردس���تان ده‌رفه‌تێكی‌‬ ‫تری‌ ب���ۆ ئه‌و ڕه‌وش���ه‌ دروس���تكردوه‌‬ ‫پێگه‌ی‌ سیاسی‌‌و سه‌ربازی‌‌و تا ڕاده‌یه‌ك‬ ‫كران���ه‌وه‌ی‌ ده‌رگاكانی‌ جیه���ان به‌ڕوی‌‬ ‫كورد كردۆته‌وه‌ بۆ ڕه‌خساندنی‌ كات بۆ‬ ‫دیاریكردنی‌ چاره‌نوسی‌ ئاینده‌ی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ ئه‌و به‌رپرسیاریه‌تیه‌ مێژوییه‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫بۆ كۆمه‌اڵنی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان ڕاگه‌یاند‪،‬‬ ‫موباده‌ره‌ی���ه‌ك‌و ده‌رفه‌تێك���ی‌ مێژوییه‌‬ ‫كه‌ ده‌ب���ێ گه‌لی‌ ك���ورد به‌یه‌كگرتویی‌‌و‬ ‫یه‌كده‌ن���گ ب���ێ‌ س���ڵه‌مینه‌وه‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫سازدانی‌ ڕیفراندۆمدا بن بۆ دیاریكردنی‌‬ ‫مافی‌ چاره‌نوس���ی‌ ئاینده‌یی‌ گه‌له‌كه‌مان‬ ‫ی باشوردا‪.‬‬ ‫له‌كوردستان ‌‬ ‫• كادری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ ڕیفراندۆم‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫سیاسەتی تەندروستی‬

‫دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده‌ینوسێت‬

‫منداڵ‌و مافی تەندروستی‬ ‫بڕگەکان����ی پەری ڕاس����تی ژمارە‪٣١‬ی‬ ‫ڕێکخ����راوی تەندروس����تی جیهان����ی‬ ‫تیش����کدەخاتە س����ەر بابەتی منداڵ کە‬ ‫گرفتی تەندروستی‬ ‫چۆن ڕوبەڕوی‬ ‫تایبەت دەبنەوە کە پەیوەندە بەقۆناغی‬ ‫گەش����ەی جەس����تەیی‌و دەرونییان‪ ،‬کە‬ ‫وایان لێئەکات توش����باری بەدخۆراکی‌و‬ ‫نەخۆش����ییە درمیی����ەکان بب����ن‪ ،‬ئینجا‬ ‫توشباری کێشەی تەندروستی سێکسی‌و‬ ‫زاوزێ‌و دەرونی دەبن‪.‬‬ ‫دەتوانرێ ه����ۆکاری زۆربەی مردنەکان‬ ‫لەقۆناغی منداڵی����دا بۆ چەند هۆکارێکی‬ ‫گ����ەورە بگەرێنرێتەوە‪ :‬نەخۆش����یەکانی‬ ‫کۆئەندامی هەناسەدانی کتوپڕو سکچون‌و‬ ‫س����ورێژەو مەالری����او بەدخۆراکی ـ یان‬ ‫کۆمەڵێک لەم نەخۆشیانە‪.‬‬ ‫ه����ەر لەمبارەیەوە هەردو پەیمانی‬ ‫نێودەوڵەتی تایبەت بەمافەکانی ئابوری‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و ڕۆش����نبیریی‌و ڕێکكەوتنی‬ ‫مافەکانی منداڵ پابەندبونی دەوڵەتەکان‬ ‫دی����اری دەکات لەکەمکردنەوەی مردنی‬ ‫ش����یرەخۆرەو مندااڵن‌و جەنگکردن دژی‬ ‫نەخۆش����ی‌و بەدخۆراکی‪ ،‬لەمەش زیاتر‬ ‫ترسی مردن لەساڵەکانی یەکەم زیاترە لەو‬ ‫منااڵنەی کە دایکیان لەدەستداوە بەهۆی‬ ‫ماکەکانی سکپڕی‌و لەدایکبونەوە‪.‬‬ ‫تەندروستی ش����یرەخۆرە بەپلەیەک‬ ‫پەیوەندیی توندی هەیە لەگەڵ تەندروستی‬ ‫سێکس����ی‌و زاوزێ����ی ژن‪ .‬ڕێکكەوتن����ی‬ ‫مافەکانی منداڵ ئاڕاس����تەی دەوڵەتەکان‬ ‫دەکات بۆ دابینکردنی ڕێگاکانی گەشتنی‬ ‫من����داڵ‌و خێزانەک����ەی بەخزمەتگوزاریە‬ ‫تەندروس����تییە بنەڕەتییەکان بەتایبەتی‬ ‫خزمەتگوزاری چاودێری دایک لەماوەکانی‬ ‫پێش‌و پاش لەدایکبون‪.‬‬ ‫مەترسی توشبونی منداڵ بەڤایرۆسی‬ ‫کەمیی بەرگەگری����ی مرۆڤ کە زۆربەیان‬ ‫توش����دەبن لەڕێ����گای گواس����تنەوەی‬ ‫ڤایرۆس����ەکە لەدایک����ەوە (لەدایکێک����ی‬ ‫توش����بودا بەئەی����دز ڕێژەی توش����بونی‬ ‫منداڵە لەدایکبوەک����ەی بەئەیدز لەکاتی‬ ‫سکپڕی یان لەدایکبون یان شیرەخۆری‬ ‫دەگات����ە ‪ ٢٥‬ت����ا ‪ ٣٥‬لەس����ەد)‪ ،‬بۆی����ە‬ ‫پێویس����تە دەوڵەت����ەکان کرداربکەن بۆ‬ ‫ڕێگرتن لەم گواس����تنەوەیە ئەویش بەم‬

‫ڕێگایانە بۆ نمونە‪ :‬پرۆتۆکۆلی پزیشکی‬ ‫ب����ۆ تاقیکردن����ەوەی ڤایرۆس����ی کەمیی‬ ‫بەرگەگری����ی مرۆڤ لەکاتی س����کپڕیداو‪،‬‬ ‫هەڵمەت����ی ڕاگەیان����دن لەنێ����وان ژنان‬ ‫لەبارەی ئەم ش����ێوازانەو ش����ێوازەکانی‬ ‫گواس����تنەوەو‪ ،‬دابینکردن����ی دەرمان����ی‬ ‫ه����ەرزان‌و‪ ،‬دابینکردن����ی چاودێ����ری‌و‬ ‫چارەسەر بۆ ژنی توش����بو بەڤایرۆس‌و‪،‬‬ ‫مناڵەکان����ی‌و خێزانەک����ەی‪ ،‬تیایدا بێت‬ ‫ئام����ۆژگاری‌و هەڵبژاردەکان����ی خۆراکی‬ ‫شیرەخۆر‪.‬‬ ‫حکومەتەکان‌و پسپۆرانی تەندروستی‬ ‫پێویستە چارەس����ەری هەمو منداڵێک‌و‬ ‫مێردمنداڵێ����ک بک����ەن بەب����ێ هی����چ‬ ‫جیاکاریی����ەک‪ .‬ئەمەش ئەوە ئەگەیەنێت‬ ‫کە پێویستە لەسەریان کە زیاتر ئاگاداربن‬ ‫لەپێویس����تی‌و مافی چەن����د کۆمەڵێکی‬ ‫دیاریکراو‪ ،‬وەکو ئەو مندااڵنەی کە سەر‬ ‫بەکەمایەتییەکانن یان س����ەر بەکۆمەڵگا‬ ‫سروش����تییەکانن‌و مناڵ����ی نێرەم����وک‌و‬ ‫کچی بچوک‌و کچی ه����ەرزەکار کە لەزۆر‬ ‫الیەنەوە سودمەندنین لەتوانای گەیشتن‬ ‫بۆ کۆمەڵێکی ف����راوان لەخزمەتگوزاری‬ ‫لەگەڵیشیدا خزمەتگوزاری تەندروستی‪.‬‬ ‫بەش����ێوەیەکی وردتر پێویس����تە کچان‬ ‫س����ودمەندبن لەگەیش����تن بەخۆراک����ی‬ ‫تەواوو ژینگەی سەالمەت‌و خزمەتگوزاری‬ ‫تەندروستی جەستەو دەرون‪.‬‬ ‫پێویستیشە کرداری گونجاو بکرێت بۆ‬ ‫پەکخستنی خوە زیانبەخشە باوەکان کە‬ ‫زۆربەیان کاریگەری خراپیان هەیە لەسەر‬ ‫تەندروس����تی کچان وەک ناشرینکردنی‬ ‫ئەندام����ی زاوزێ����ی مێ‌و زو ش����وکردن‌و‬ ‫گرنگیدان بەکوڕان لەخۆراک‌و چاودێری‪.‬‬ ‫ئەو مندااڵنەی کە ئەناڵێنن بەدەس����ت‬ ‫پشتگوێخس����تن‌و چەوس����انەوەو ئازارو‬ ‫ئەش����کەنجەدان ی����ان ش����ێوازی ت����ری‬ ‫مامەڵ����ە ی����ان س����زای دڵڕەقان����ە یان‬ ‫نامرۆڤان����ە یان س����وکایەتیکردن ئەمانە‬ ‫پێویستیان بەپاراستنێکی تایبەت هەیە‬ ‫لەالی����ەن دەوڵەتەکان����ەوە‪ .‬ڕێکكەوتنی‬ ‫مافەکان����ی منداڵ (مادەی‪ )٣٩‬س����ورە‬ ‫لەسەر لێپرس����راوێتی دەوڵەت لەهاندانی‬ ‫چاکبون����ەوەی جەس����تەیی‌و دەرون����ی‌و‬ ‫تێکەڵبونەوەی کۆمەاڵیەتی منداڵەکە‪.‬‬

‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫مو ‌ی زیاده‌ی‌ له‌ش‬

‫دكتۆر كه‌ژان عه‌لی‌ تۆفیق‪ ،‬مامۆس���تاو‪،‬‬ ‫پسپۆری‌ نه‌خۆشیه‌كان ‌ی پێست‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬مو ‌ی زیاد‌ه چۆن جیاده‌كرێته‌و‌ه‬ ‫له‌مویه‌ك ‌ی ئاسایی‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬موی‌ زیاد‌ه ئه‌ستورو ره‌قن‌و زوتر‬ ‫دێن���ه‌وه‌و وه‌كو پیاو له‌هه‌ندێ‌ ش���وێن ‌ی‬ ‫له‌ش زۆرتر ده‌رده‌ك���ه‌ون وه‌ك له‌ریش‌و‬ ‫سمێڵ‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬هۆكاره‌كانی‌ چین؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬بۆماوه‌یی‌‪ ،‬هه‌س���تیاریی‌ ره‌گ ‌ی‬ ‫موه‌كان بۆ هۆرمۆن‪ ،‬ئاسایی‌ ك ‌ه له‌هه‌مو‬ ‫كه‌س���ێكدا هه‌ی���ه‌‪ ،‬تێكچون���ی‌ هۆرمۆن‬ ‫كاتێك كه‌س���ێك كێش���ه‌ ‌ی له‌هێلكه‌دان‬ ‫هه‌بێت یاخود دڵه‌ڕاوكێ‌ یان په‌ستانێك ‌ی‬ ‫ده‌رونی��� ‌ی هه‌بێ���ت‪ ،‬هه‌م���و ئه‌مان��� ‌ه‬ ‫كاریگه‌رییان له‌س���ه‌ر تێكچون ‌ی هۆرمۆن‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬خواردنیش رۆڵی‌ هه‌ی ‌ه به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫گۆشت‌و مریشك ك ‌ه له‌ئێستادا به‌هۆرمۆن‬ ‫قه‌ڵه‌و ده‌كرێن‌و ئه‌و هۆرمۆنه‌ش ده‌چێت ‌ه‬ ‫ل���ه‌ش‌و ئه‌بێت���ه‌ ه���ۆی‌ زیادبون ‌ی مو‪.‬‬ ‫پیسبونی‌ ژینگه‌و بون ‌ی سترێس‌و كێشه‌ ‌ی‬ ‫زۆرو جه‌نجاڵیه‌كانی‌ ژیان‪ .‬ئه‌مان ‌ه هه‌مو‬ ‫ئه‌گه‌رن‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئه‌م كێشه‌یه‌ له‌زیادبوندایه‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬له‌زیادبوندایه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگ ‌ه ئێستا‬ ‫زیاتر به‌هۆی‌ ئ���ه‌وه‌و‌ه بێت ك ‌ه خه‌ڵك ‌ی‬

‫زیاتر هوش���یاره‌و س���ه‌ردانی‌ پزیش���ك‬ ‫ده‌كه‌ن بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌‪ ،‬ئه‌گینا هیچ‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كم���ان له‌به‌رده‌س���تدا نی ‌ه‬ ‫هۆكاره‌كه‌ ‌ی بسه‌لمێنێت كه‌ زیادیكردوه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬چاره‌س���ه‌ری‌ ئه‌م نه‌خۆش���ی ‌ه‬ ‫چیه‌؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬به‌كارهێنانی‌ له‌یزه‌ر باش���ترین‬ ‫رێگه‌ی ‌ه بۆ چاره‌سه‌ركردن ‌ی ئه‌م حاڵه‌ته‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئایا له‌یزه‌ر كاریگه‌ری ‌ی خراپ ‌ی‬ ‫نیه‌ بۆ س���ه‌ر ئه‌ندامه‌كانی‌ له‌ش؟ ده‌ڵێن‬ ‫توش��� ‌ی نه‌زۆكی یاخود ش���ێرپه‌نجه‌ت‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬نه‌خێ���ر هیچ كاریگه‌ری ‌ی الوه‌ك ‌ی‬ ‫نی���ه‌ بۆ س���ه‌ر ئه‌ندامه‌كان ‌ی تری‌ ل ‌هش‌و‬ ‫ده‌توانن پرس به‌كه‌سان ‌ی تر بكه‌ن جگ ‌ه‬ ‫له‌پس���پۆری‌ پێس���ت‪ .‬چونك ‌ه تیشك ‌ی‬ ‫له‌یزه‌ر یه‌كێكه‌ له‌و تیشك ‌ه سه‌المه‌تانه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ ناچێت ‌ه ناو له‌ش���ه‌وه‌و ته‌نها له‌سه‌ر‬ ‫پێست كاریگه‌ری ‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬وه‌رزش كاریگه‌ری��� ‌ی هه‌ی��� ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر س���ه‌رجه‌م نه‌خۆش���یه‌كان‪ .‬ئایا‬ ‫كاریگه‌ریی‌ له‌سه‌ر موش هه‌یه‌؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬به‌ڵ���ێ‌‪ .‬چ���ۆن ئاوخواردنه‌و‌ه‬ ‫پێویسته‌ به‌هه‌مانشێوه‌ وه‌رزش پێویست ‌ه‬ ‫ب���ۆ كۆئه‌ندامه‌كانی‌ ل���ه‌ش‌و رژێنه‌كان‌و‬ ‫هه‌روه‌ها كاریگه‌ری ‌ی له‌س���ه‌ر ده‌رونیش‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫رێنمایی بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ ‌ی‬ ‫ی خوێنیان هه‌یه‌و‬ ‫په‌ستان ‌‬ ‫به‌رۆژون‬

‫رۆژوگرتن كاریگه‌ریی‌ هه‌یه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫هه‌مو ئه‌ندامه‌كانی‌ ل����ه‌ش‪ .‬به‌رزیی‌‬ ‫په‌س����تانی‌ خوێ����ن یه‌كێك����ه‌ ل����ه‌و‬ ‫نه‌خۆش����یانه‌ی‌ كه‌ رۆژو كاریگه‌ریی‌‬ ‫له‌س����ه‌ری‌ هه‌یه‌‪ .‬به‌پێی‌ پسپۆرانی‌‬ ‫بواری‌ پزیش����كیی‌ ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌‬ ‫په‌ستانی‌ خوێنیان كونترۆڵ نه‌كراوه‌‬ ‫واتا جێگیر نی����ه‌و زۆربه‌ی‌ كاته‌كان‬ ‫ب����ه‌رزه‌‪ .‬ناتوان����ن به‌رۆژوب����ن تاكو‬ ‫ئه‌و كاته‌ی‌ په‌س����تانی‌ خوێنه‌كه‌یان‬ ‫جێگیر ده‌بێت‌و ئ����ه‌و كاته‌ ده‌توانن‬ ‫به‌رۆژوبن‪ .‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌ش����دا‬ ‫پس����پۆرانی‌ بواری‌ خ����ۆراك چه‌ند‬ ‫ئامۆژگاریه‌ك ده‌ده‌ن به‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫په‌س����تانی‌ خوێنیان هه‌یه‌و به‌رۆژو‬ ‫ده‌ب����ن‪ .‬ئام����اژه‌ به‌وه‌ ده‌ك����ه‌ن كه‌‬

‫پێویس����ته‌ ره‌چاوی‌ ئه‌م خواردنان ‌ه‬ ‫بكه‌ن ئه‌گینا رۆژوگرتنه‌كه‌ زیانی‌ بۆ‬ ‫ته‌ندروستییان ئه‌بێت‪:‬‬ ‫پێویس����ته‌ ژه‌م����ه‌ خواردن����ه‌كان‬ ‫به‌رهه‌مه‌كان����ی‌ ش����یری‌ تێدا بێت(‬ ‫پێویسته‌ كه‌مچه‌وریی‌ بێت)‪.‬‬ ‫زیاتر بایه‌خ به‌خواردنی‌ س����ه‌وزه‌و‬ ‫میوه‌ بدرێت‪.‬‬ ‫هه‌فت����ه‌ی‌ دوج����ار پاقله‌مه‌نیه‌كان‬ ‫بخورێت وه‌ك( نیسك‪ ،‬نۆك‪ ،‬پاقله‌‪،‬‬ ‫ماش‪ ،‬فاسۆلیا‪ ..‬هتد)‪.‬‬ ‫النیكه‌م هه‌فته‌ی‌ دوجار ماسی‌ برژاو‬ ‫بخورێت‪.‬‬ ‫دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌زۆر خواردنی‌ گۆشتی‌‬ ‫سور‪.‬‬ ‫ك����ه‌م به‌كارهێنان����ی‌ خ����وێ‌‌و‬

‫دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌خواردنی‌ س����وێری‌‌و‬ ‫چه‌وریی‌‪.‬‬ ‫كه‌س����انی‌ جگه‌ره‌كێش‪ ،‬ئه‌م مانگه‌‬ ‫باش����ترین هه‌له‌ ك����ه‌ بتوان����ن واز‬ ‫له‌جگه‌ره‌كێشان بهێنن‪.‬‬ ‫وه‌رزشكردن زۆر پێویسته‌ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫رێك����ردن به‌پ����ێ‌ دوای‌ نزیكه‌ی‌ دو‬ ‫كاتژمێر پ����اش به‌ربان����گ‪ .‬به‌پێی‌‬ ‫پس����پۆران نوێژی‌ ته‌راویح جوڵه‌ی‌‬ ‫زۆری‌ تێدا ده‌كرێت‌و ده‌كرێت رۆژوان‬ ‫س����ودی‌ لێوه‌ربگرن‌و ئه‌نجامیبده‌ن‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ ئه‌گه‌ر له‌مزگه‌وت بكرێت‬ ‫چونكه‌ ئه‌و چون‌و هاتنه‌وه‌یه‌ به‌پێ‌‬ ‫وه‌رزشێكی‌ زۆر باش����ه‌‪ .‬باشتروایه‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ خواردنه‌كان س����یریان تێدا‬ ‫بێت‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ی‌ پێویسته‌ ژنانی‌ دوگیان‬ ‫بیكه‌ن له‌كاتی‌ رۆژوگرتن‬ ‫پسپۆرانی‌ بواری‌ ژنان‌و منداڵبون باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ژنان ‌‬ ‫ی‬ ‫دوگیان ده‌توانن به‌رۆژوبن له‌م مانگه‌دا‪ ،‬به‌اڵم پێویسته‌ ئاگاداری‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ خۆیان بن‌و پێویسته‌ پزیش���ك ئاگاداربكه‌نه‌وه‌‌و‬ ‫بزانن تا چه‌ند ده‌توانن به‌رۆژوبن‪ .‬به‌پێی‌ وته‌ی‌ پزیشكان رۆژو‬ ‫كاریگه‌ریی‌ له‌سه‌ر كۆرپه‌له‌ نیه‌و منداڵ ده‌توانێ‌ خۆراكی‌ خۆی‌‬ ‫وه‌ربگرێت له‌دایكه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دایكان خۆیان ده‌زانن ئه‌توانن‬ ‫به‌رۆژوبن یاخود نا‪ .‬واتا دایكه‌كه‌ ئه‌گه‌ر خۆی‌ تاقیكرده‌وه‌و‬ ‫هه‌س���تیكرد ده‌توانێت به‌رۆژوبێت ئه‌وه‌ كێشه‌ی‌ نیه‌و زۆر‬ ‫ئاس���اییه‌ به‌رۆژوبێت‪ .‬پس���پۆره‌كان ده‌ڵێ���ن ته‌نها ئه‌و‬ ‫دایكانه‌ ناتوان���ن به‌رۆژوبن كه‌‬ ‫شه‌كره‌ی‌ دوگیانییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌واتایه‌ك���ی‌ ت���ر له‌كات���ی‌‬ ‫دوگیان���ی‌ به‌رزیی‌ ئاس���تی‌‬ ‫شه‌كره‌یان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‌‬ ‫ئه‌م پسپۆرانه‌ پێویسته‌ ژنانی‌‬ ‫دوگیان ئه‌م چه‌ن���د رێنماییانه‌‬ ‫ره‌چ���او بكه‌ن كاتێ���ك به‌رۆژو‬ ‫ئه‌بن‪:‬‬ ‫پێویس���ته‌ ئ���ه‌و خواردن���ه‌ی‌‬ ‫له‌به‌ربانگه‌وه‌ تاوه‌كو پارش���ێو‬ ‫ده‌یخوات هه‌مه‌جۆرو هه‌مه‌ره‌نگ‬ ‫بن‪.‬‬ ‫له‌نێ���وان به‌ربه‌نگ بۆ پارش���ێو‬ ‫پێویسته‌ دو لیتر ئاو بخورێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ش���له‌مه‌نی‌ ت���ر زۆر‬ ‫بخورێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌نێوان ئه‌و دو كاته‌دا پێویسته‌‬ ‫چه‌ند ژه‌مێك بخورێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌بێت ژه‌مه‌كان كه‌م‬ ‫كه‌م بن‪.‬‬ ‫پێویسته‌ له‌كاتی‌ بونی‌ هه‌ر ناڕه‌حه‌تیه‌ك سه‌ردانی‌‬ ‫پزیشك بكرێت‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫دیکتاتۆری‬ ‫تەکنۆکرات‬

‫وەزیری تەندروستی نمونەیەکی کتومتی‬ ‫ئەوەی���ە کە مایکل ئیس���تەرلی لەکتێبی‬ ‫(س���تەمی ش���ارەزایان) ن���اوی دەنێت‬ ‫دیکتات���ۆری تەکنۆک���رات‪ .‬کۆمەڵێ���ک‬ ‫ئاماژەی سیاس���ی‌و تایبەت بەسیاسەتی‬ ‫تەندروس���تی هەن کە ئەم دەستنیشانەی‬ ‫ئێمە پشتڕاست دەکه‌نەوە‪.‬‬ ‫ئیستەرلی پێیوایە کە هەبونی شارەزایی‬ ‫یا ش���ارەزاییەکی گریمانەک���راو‪ ،‬دەبێتە‬ ‫بیانوی���ه‌ک ل���ەالی تەکنۆکرات���ەکان بۆ‬ ‫بەزاندنی هەمو س���نورە مرۆیی‌و ئابوری‌و‬ ‫سیاس���یەکان‪ .‬تەکنۆکرات���ەکان بەهۆی‬ ‫ئەو ت���ۆڕی پەیوەندی‌و ئەو ش���ارەزاییە‬ ‫گریمانەکراوەی هەیانە‪ ،‬دەتوانن مافەکانی‬ ‫مرۆڤ پێشێلبکەن‌و بەناوی شارەزاییەوە‬ ‫بەرژەوەندییەکانی خۆیان‌و دارودەس���تەو‬ ‫توێژەکانی نزیک لەخۆیانەوە پەرەپێبدەن‪.‬‬ ‫دەڵێم ش���ارەزاییەکی گریمانەکراو چونکە‬ ‫ئەگەر لەگەڵ نمونەکەی خۆمان بمێنینەوە‬ ‫(وەزیری تەندروستی) دەبینی ئەم پیاوە‬ ‫جگە لەوەی کە پزیش���کی قورگ‌و لوت‌و‬ ‫گوێی���ەو بڕوانامەیەکی لەبزنس���دا هەیە‪،‬‬ ‫هیچ پەیوەندیەکی زانستیی بەسیاسەت‌و‬ ‫سیس���تمی تەندروستیەوە نایبەستێتەوە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم س���ەرباری ئ���ەوە توانیویەت���ی‬ ‫پزیشکبونی بەکاربهێنێت وەکو ئامرازێکی‬ ‫خۆسەپاندن‌و بااڵدەستکردنی ئەو بیرۆکەو‬ ‫چەمکان���ەی کە خۆی‌و دارودەس���تەکەی‬ ‫بڕوای���ان پێیەت���ی‌و فرۆش���تنیان وەکو‬ ‫تەنها چارەس���ەری "زانس���تی" بۆ کێشە‬ ‫تەندروستیەکان‪.‬‬ ‫وەک���و هەم���و دیکتاتۆرێ���ک‪ ،‬وەزی���ری‬ ‫تەندروستی حەزێکی نارسیستی گەورەی‬ ‫هەیە بۆ خۆدەرخس���تن‪ .‬تەماشاکردنێکی‬ ‫خێرای پەیج���ی وەزارەتی تەندروس���تی‬ ‫لەفەیسبوک بۆت دەردەخات کە ئەم پیاوە‬ ‫چەند حەزی لەخۆدەرخستنە‪ .‬ئەو پەیجەی‬ ‫وەزارەت هیچ جیاوازیەکی لەگەڵ رۆژنامەو‬ ‫میدیاکانی واڵت‌و حزبە دیکتاتۆرەکان نیە‪،‬‬ ‫کە دەبێت لەالپەڕەی یەکەمدا وێنەیەکی‬ ‫سەرۆک یا فەرماندە دابنرێت‪ .‬ڕاگەیاندنی‬ ‫وەزارەتیش‪ ،‬لەباسکردنی سەردان‌و کارو‬ ‫"چاالکییەکانی" وەزی���ر کورتکراوەتەوەو‬ ‫هیچ خەمێکی تری نیە‪.‬‬ ‫بەدیوەکی تردا‪ ،‬ئەو دنیابینیەی کە وەزیر‬ ‫بڕوای پێیەت���ی‪ ،‬کتوم���ت وەرگێڕانێکی‬ ‫س���تەمکارانەی کۆمەڵێ���ک چەمک���ن کە‬ ‫مرۆڤایەتی لەدوای چەندین سەدە لەشەڕو‬ ‫کوش���تارو بەرخ���ودان پێیانگەیش���توە‪.‬‬ ‫وەزی���رو دارودەس���تەکەی‌و ئەوانەی کە‬ ‫ئام���ۆژگاری دەک���ەن دەیانەوێ���ت ئ���ەو‬ ‫چەمکانە ب���ۆ بەرژەوەندیەکانی خۆیانی‬ ‫بەکاربهێن���ن‪ .‬نمونەیەک���ی زەقی ئەمە‪،‬‬ ‫چەمکی "بەش���داریپێکردنی هاواڵتیانە"‪.‬‬ ‫الی وەزیرو دارودەس���تەو راوێژکارەکانی‬ ‫ئەم چەمکە یەک ماناو ئاماژەی هەیە کە‬ ‫ئەویش ئەوەیە هاواڵتی دەبێت لەگیرفانی‬ ‫خۆی بەش���داری لەپەیداکردنی داهات بۆ‬ ‫خزمەتی تەندروستی بکات‪ .‬جەنابی وەزیر‬ ‫ئ���ەوەی لەیادچوە یا خۆی لەو ڕاس���تیە‬ ‫بێئاگا دەکات کە بەشداریپێکردنی هاواڵتی‬ ‫لەسیستمی تەندروس���تیدا پێش ئەوەی‬ ‫سەپاندنی بەرپرسیارێتی بێت بەسەریاندا‪،‬‬ ‫بەش���داریپێکردنیانە لەبڕی���اری تایبەت‬ ‫بەسیستمەکە‌و سیاسەتەکانی‪ .‬لەواڵتێکی‬ ‫دیموکراتی���دا‪ ،‬پێش ئەوەی وەزیر یا هەر‬ ‫بەرپرسێکی تری حکومەت بوێرێت باسی‬ ‫پارە وەرگرتن لەهاواڵتیان بکات‪ ،‬دەبێت‬ ‫هەمو ئ���ەو مەرجانەی جێبەجێکردبێ کە‬ ‫مانایەک بۆ "بەشداریپێکردنی" هاواڵتیان‬ ‫دەهێڵنەوە‪ .‬بەش���داریپێکردنی هاواڵتیان‬ ‫مانای ئەوەیە کە هاواڵتی گوێی لێبگیرێ‬ ‫لەبڕیاری تایبەت بەسیستمی تەندروستی‪،‬‬ ‫ڕای وەربگیرێ لەس���ەر باش���ی‌و خراپی‬ ‫خزمەت���ی تەندروس���تی‪ ،‬ڕاوێژیپێکبرێ‬ ‫پێش بڕیارەکان���ی وەزارەت کە هەمویان‬ ‫پەیوەندییان بەژیانی هاواڵتیانەوە هەیەو‬ ‫دەبن���ە هۆی ژی���ان‌و مردن ب���ۆ خۆیان‌و‬ ‫منداڵەکانیان‪.‬‬ ‫مان���ەوەی وەزی���ری تەندروس���تی وەکو‬ ‫تاق���ە وەزیری س���ەر بەیەکێت���ی لەپاڵ‬ ‫وەزیرە پارتی���ەکان لەکابینەی حەوتەوە‬ ‫بۆ کابینەی هەش���ت پێماندەڵێت کە ئەم‬ ‫وەزیرە هیچ شتێک بەچەمکەکانی سۆسیال‬ ‫دیموکراتەوە نایبەستێتەوە‪ .‬لەپاڵ ئەوەی‬ ‫وەزیر بێئاگایە ل���ەو چەمکانە‪ ،‬جەنابیان‬ ‫بەرگریکارێک���ی بەئەمەکی بنەما فیکری‌و‬ ‫دنیابینیەکانی هێزێکی کۆنزەرڤاتیڤی وەکو‬ ‫پارتیە‪ .‬هاوکاتی���ش هێزە دەرەکییەکانی‬ ‫وەکو بانکی نێودەڵەتی بەئارەزوی خۆیان‬ ‫جەناب���ی وەزیر دەجوڵێن���ن‌و کۆمەڵێک‬ ‫چەمک‌و دەس���تەواژەی دەرخوارد دەدەن‬ ‫کە سیس���تمەکەمان ئەوەندەی تر بەرەو‬ ‫بەبازاڕک���ردن‌و بەتایبەتک���ردن دەب���ا‪.‬‬ ‫فرۆش���تنی چەمکی "بەش���داریپێکردنی‬ ‫هاواڵتی���ان" وەکو پ���ارە وەرگرتن لێیان‬ ‫بیدعەیەکی بانکی نێودەوڵەتیە‪ ،‬کە تەنها‬ ‫دیکتاتۆرەکان دەتوانن بەس���ەر خەڵکیدا‬ ‫بیسەپێنن‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫ماڵپەڕی وەزارەتی پەروەردە‪..‬‬ ‫ماڵپەڕێک تایبەت بەوەزیر‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬

‫سەرەڕای ئەوەی وەزارەتی پەروەردە‬ ‫ماڵپەڕی تایبەت بەخۆی ھەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ماڵپەڕێکی کەم چاالکەو زۆربەی‬ ‫چاالکییەکانی تایبەتە بەوەزیرو کەمتر‬ ‫زانیاریی‌و پێداویستییەکانی فێرخوازن‌و‬ ‫مامۆستایانی سەر بەوەزارەتی‬ ‫پەروەردەی تێدایە‪.‬‬ ‫لەدنی���ای ئەمڕۆداو ل���ەزۆر لەواڵتانی‬ ‫پێش���کەوتوی جیھاندا‪ ،‬ئی���ش‌و کاری‬ ‫دام���ودەزگاو فەرمانگ���ە حکومییەکان‌‬ ‫لەرێ���ی تەکنەلۆژی���اوە رێکدەخرێ���ت‌و‬ ‫پ���ەرەی پێدەدرێت‪ .‬ئەم���ەش وادەکات‬ ‫ھەم خەرجییەکی کەم بکەوێتە ئەستۆی‬ ‫حکوم���ەت‌و لەالیەک���ی تریش���ەوە کار‬ ‫ئاس���انییەکی زۆر دەبێت بۆ ھاواڵتیان‌و‬ ‫ئەو کەس���انەی کاری���ان دەکەوێتە ئەو‬ ‫فەرمانگانە‪.‬‬ ‫حکومەتی ھەرێمی کوردستانیش چەند‬ ‫س���اڵێکە لەھەوڵ���ی بەئەلیکترۆنیکردنی‬ ‫دامودەزگاکانیدایەو بۆ ئەو مەبەس���تەش‬ ‫بودجەیەکی زۆر سەرفکراوە‪.‬‬ ‫یەکێک لەو ھەنگاوانەی نراوە لەبواری‬ ‫بەئەلەکترۆنیک���ردن‌و س���ود وەرگرت���ن‬ ‫لەتەکنەلۆژیای ن���وێ لەدامودەزگاکانی‬ ‫حکومەت���دا‪ ،‬کردنەوەی ماڵپەڕی تایبەت‬ ‫بەوەزارەت‌و فەرمانگەکانە‪.‬‬ ‫ماڵپەڕی وەزارەتی پەروەردە (‪www.‬‬ ‫‪ )moe-krg.com‬س���ااڵنێکە کراوەتەوەو‬ ‫چەن���د جارێکی���ش نوێکراوەت���ەوەو‬ ‫بەدیزان���ی ن���وێ‌و بەش���ی نوێ���وە‬ ‫ھاتوەتەوە بەرچ���او‪ .‬ماڵپەڕەکە تایبەتە‬ ‫بەکاروب���اری وەزارەتەک���ەو ئەو ھەواڵ‌و‬ ‫رێنمایی‌و چاالکیان���ەی دەکەوێتە بواری راگەیاندن���ی کابین���ەی ن���وێ‌و گۆڕینی‬ ‫وەزیری پەروەردە بۆ د‪.‬پشتیوان سادق‪،‬‬ ‫پەروەردەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی تێبینی دەکرێت لەماڵپەڕەکەدا‪ ،‬ھەواڵەکان تایبەتکران بەوەزیری نوێ‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ە دوایی���ن ھەواڵ‌‌و‬ ‫ک���ەم چاالکی���ی‌و ئەکتی���ڤ نەبون���ە‪.‬‬ ‫بەجۆرێ���ک بەش���ێکی زۆری ئەپدەیتی چاالکییەکانی س���ایتەکە بەمشێوەیەیە‪:‬‬ ‫سایتەکەش تایبەتە بەلێدوان‌و دانیشتن‌و (وەزی���ری‌ پەروەرده‪ :‬نابێ���ت چاوەڕێی‌‬ ‫کۆبونەوەکان���ی وەزی���ری پ���ەروەردە‪ .‬س���بەی‌ بكەین‪ ،‬دەبێت به‌خۆمان سبەی‌‬ ‫لەماوەی پێش���وداو لەکابینەی حەوتدا‪ ،‬دروست بكەین)‪.‬‬ ‫(وه‌زی���ری پ���ه‌روه‌رده‌ پێش���وازی‬ ‫ھەواڵ‌و چاالکییەکانی د‪ .‬عیسمەت خالید‪،‬‬ ‫وەزیری پێش���وی پەروەردە بەش���ێکی له‌كونس���ولگه‌ری فه‌ره‌نس���ا ك���رد)‬ ‫زۆری ماڵپەڕەکەی روپۆشکردبو‪ ،‬لەدوای (وەزیر رێ���ز له‌قوتابیی���ه‌ یه‌كه‌مه‌كانی‬

‫ماڵپەڕی فه‌رمیی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌‬ ‫قۆناغ���ی نۆیه‌م���ی بنه‌ڕه‌ت���ی ده‌گرێت)‬ ‫(وه‌زیری په‌روه‌رده‌هۆڵه‌كانی كۆنترۆڵی‬ ‫ئه‌زموونه‌كان به‌س���ه‌ركرده‌وه) (پۆستی‌‬ ‫به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ په‌یمان���گای‌ راهێن���ان‌و‬ ‫گه‌شه‌پێدانی‌ په‌روه‌رده‌یی‌)‪ ...‬ھتد‪.‬‬ ‫ئەم���ە چەن���د نمونەیەک���ی کەم���ی‬ ‫ماڵپەڕه‌کەی���ە‪ ،‬لەکاتێک���دا وەزارەت���ی‬ ‫پ���ەروەردە‪ ،‬وەزارەتی زی���اد لەملیۆنێک‬ ‫قوتابی���ی‌و خوێن���دکارو ھەزارەھا‬ ‫مامۆستایەو ئەوان دەبێت بۆ ئاسانترین‬ ‫پرسیارو کار‪ ،‬س���ەردانی پەروەردەکان‌و‬

‫فەرمانگەکانی وەزارەت بکەن‪ .‬لەکاتێکدا‬ ‫دەک���را ماڵپەڕەك���ه‌ بۆ س���ودی ئەوان‌و‬ ‫کارەکانیان بوایە‪.‬‬ ‫س���ەرەڕای ئ���ەوەش بەش���ێکی زۆر‬ ‫لەبەشەکانی ماڵپەڕەکە کارناکەن‪ ،‬یاخود‬ ‫ماوەیەکی زۆرە نوێنەکراونەتەوە‪.‬‬ ‫بۆ نمونە بەش���ی (ڕوانگ���ەو پەیام)‬ ‫دوایین نوێکردن���ەوەی نزیکەی ‪ 8‬مانگ‬ ‫لەمەوپێش بوە‪.‬‬ ‫یاخ���ود بەش���ی (میدیا س���ەنتەر) ‪4‬‬ ‫مانگ‌و ‪ 25‬رۆژە ئەپدەیتنەکراوە‪.‬‬

‫ھەروەھا بەش���ی (خزمەتگ���وزاری‬ ‫ئەلیکترۆن���ی) و(دەرب���ارەی پەروەردە)‬ ‫و چەن���د بەش���ێکی دیک���ە‪ ،‬ھەرچەندە‬ ‫لەماڵپەڕەک���ەدا ش���وێنی تایبەتییان بۆ‬ ‫تەرخانکراوە‪ ،‬بەاڵم ھێشتا ھیچ بابەتێکی‬ ‫تێ���دا نییە‪ ،‬لەکاتێک���دا ماڵپەڕەکە زیاد‬ ‫لەساڵێکە کراوەتەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە ھەوڵی���دا پەیوەن���دی بکات‬ ‫بەلێپرس���راوانی ماڵپ���ەڕی وەزارەت���ی‬ ‫پ���ەروەردەوە‪ ،‬ب���ەاڵم پەیوەندیی���ەکان‬ ‫بەردەست نەبون‪.‬‬

‫ئەوەی تێبینی‬ ‫دەکرێت‬ ‫لەماڵپەڕەکەدا‬ ‫کەم چاالکیی‌و‬ ‫ئەکتیڤ نەبونە‬ ‫بەجۆرێک بەشێکی‬ ‫زۆری ئەپدەیتی‬ ‫سایتەکەش تایبەتە‬ ‫بەلێدوان‌و دانیشتن‌و‬ ‫کۆبونەوەکانی‬ ‫وەزیری پەروەردە‬

‫ریکالم‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫‪17‬‬

‫كه‌مئه‌ندامێكی‌ ئاواره‌‪ :‬ژیانم نه‌ماو موچه‌كه‌شم بڕا‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‪ ،‬قه‌ره‌ته‌په‌‬ ‫به‌بینینی ئێمه‌ هه‌مو ئاواره‌كان‬ ‫له‌ژوره‌كانه‌وه‌ هاتنه‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ی سه‌ر جێگه‌ نه‌بێت‬ ‫كازمی‌ په‌ككه‌وت ‌ه ‌‬ ‫كه‌ له‌نێو ژورێكی گه‌رمدا له‌سه‌ر‬ ‫راخه‌رێك به‌بێده‌نگی دانیشتبو جگ ‌ه‬ ‫له‌خۆی‌ كه‌س نه‌یده‌زانی‌ ئه‌و بیر‬ ‫ی‬ ‫له‌چی‌ ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬له‌و كه‌م ‌ه موچه‌ی ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه چه‌ند مانگێكه‌ بڕاوه‌‪ ،‬یاخود له‌و‬ ‫ژیانه‌ كه‌مێك باشتر‌هی‌ ئێستای‌‪.‬‬ ‫ی جه‌ن���گ‬ ‫كاریگه‌ریی��� ‌ه خراپه‌كان��� ‌‬ ‫ێ هه‌اڵوێ���رد‪ ،‬له‌هه‌ر‬ ‫بۆ هه‌موان��� ‌ه به‌ب ‌‬ ‫ش���وێنێكیش جه‌ن���گ رویدابێت هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫مرۆڤه‌كانی ئه‌و ش���وێنه‌ی به‌یه‌كسان ‌‬ ‫ی ده‌رب���ه‌ده‌ری‌‌و ئ���ازار كردوه‌‪،‬‬ ‫توش��� ‌‬ ‫ئێس���تاش له‌نێو ئه‌و سه‌دان ئاواره‌یه‌ی‬ ‫ی شه‌ڕی س���وپای عێراق‌و داعش‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬ته‌نها‬ ‫هاتونه‌ت ‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫كازم به‌پێ���ی خ���ۆی راینه‌ك���ردوه‌‪،‬‬ ‫عاره‌بانه‌كه‌شی‌ وه‌فای‌ پێیبه‌خشیوه‌‪.‬‬ ‫كازم غێ���دان گه‌نجێك���ی ته‌مه‌ن ‪31‬‬ ‫س���اڵ ‌ه به‌ه���ۆی تۆپبارانی س���وپای‬ ‫ی مالیكی‬ ‫عێراق���ه‌و‌ه ك ‌ه ئه‌و به‌س���وپا ‌‬ ‫ناویبرد ئ���اوار‌ه بوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و له‌ناحیه‌ی‬ ‫ی دیاله‌و‌ه‬ ‫مه‌نس���وریه‌ی سه‌ر به‌پارێزگا ‌‬ ‫گه‌یشتوه‌ت ‌ه ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په‌و له‌نێو‬ ‫قوتابخانه‌یه‌كدا جێگیر بوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نج��� ‌ه له‌چ���او‌ه كاڵه‌كانییه‌و‌ه‬ ‫نه‌هامه‌تیی‌و بێزارییه‌كی زۆر به‌دیده‌كرا‪،‬‬ ‫وه‌ك خ���ۆی گێڕای���ه‌و‌ه له‌ناحی���ه‌ی‬ ‫مه‌نس���ورییه‌و‌ه به‌عاره‌بان ‌ه هێناویانه‌و‬ ‫ی‬ ‫رایانك���ردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه له‌الیه‌ن س���وپا ‌‬ ‫عێراقه‌و‌ه تۆپباران ده‌ك���ران‌و كاره‌باو‬ ‫ئ���اوو خۆراكیش نه‌بو‪ ،‬بۆی ‌ه ش���وێنی‬ ‫خۆیان به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫ی خ���ۆی ه���ه‌ر له‌منداڵییه‌و‌ه‬ ‫به‌وت ‌ه ‌‬ ‫كه‌مئه‌ن���دام بوه‌‪ ،‬باس���ی له‌وه‌كرد ك ‌ه‬

‫كازم‌و هه‌مو‬ ‫ئاواره‌كان ‌ی دیكه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌وه‌دا بێ چانس‬ ‫نه‌بون ك ‌ه شه‌ڕو‬ ‫توندوتیژ ‌ی زێد ‌ی‬ ‫باووباپیرانیان ‌ی پێ‬ ‫چۆڵكردون‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌وه‌شدا به‌ختیان‬ ‫كورت ‌ی هێنا ك ‌ه بون ‌ه‬ ‫میوان ‌ی خانه‌خوێیه‌ك ‌ی‬ ‫پڕ قه‌یران‬ ‫کازم غێدان‬ ‫لێر‌ه وات���ا قه‌ره‌ته‌پ ‌ه له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌و‌ه‬ ‫هاوكاریك���راون‪ ،‬ب���ه‌اڵم خه‌م���ی الی‬ ‫ی چوار‬ ‫ی “م���او‌ه ‌‬ ‫ی ب���و‪ ،‬وت ‌‬ ‫موچه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫مانگ ‌ه موچ���ه‌م وه‌رنه‌گرت���وه‌و نازانم‬ ‫ی‬ ‫چی به‌س���ه‌ر دێت‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه جگ ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫خۆم نه‌خۆش���م‪ ،‬ئێستا لێره‌ش توشی‬ ‫نه‌خۆش���ی سكئێش��� ‌ه بوم‪ ،‬نازانم داوا‬ ‫له‌كێ بكه‌ین مافمان بپارێزێت”‪.‬‬ ‫كازم تیشێرتێكی خه‌تخه‌تی له‌به‌ردابو‪،‬‬

‫له‌نێ���و ژورێكی پێنج مه‌تری‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫راخه‌رێكی داڕزاو به‌ته‌نها دانیش���تبو‪،‬‬ ‫گه‌رماو بێكاره‌بایی‌و نه‌بونی ئاوی سارد‬ ‫ی لێبڕیبو‪ ،‬ته‌نها وتی‌‪“ ،‬داواكارم‬ ‫ئۆقر‌ه ‌‬ ‫هه‌مو الیه‌ك هاوكاریمان بكه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ژیانمان زۆر له‌ناخۆشیدایه‌‪ ،‬چه‌ند رۆژ‌ه‬ ‫خۆم نه‌شۆردوه‌‪ ،‬خۆزگ ‌ه بمردمای ‌ه به‌س‬ ‫ئاواره‌ نه‌بومایه‌“‪.‬‬ ‫ی ‪3500‬‬ ‫ی ‪ 10‬بۆ ‪ 15‬رۆژ‌ه نزیك ‌ه ‌‬ ‫ماو‌ه ‌‬

‫ی ناس���ه‌قامگیرییه‌و‌ه‬ ‫خێزانی ئاواره‌ی عێراقی له‌ش���اره‌بان‌و عێراق���ه‌و‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫خاڵس‌و ده‌لی عه‌باسی پارێزگای دیال ‌ه رویانكردوه‌ت��� ‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫ی ملیۆنێك كه‌س‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی ناحی���ه‌ی قه‌ره‌ته‌په‌و جه‌باره‌و گه‌یشتوه‌ت ‌ه نزیك ‌ه ‌‬ ‫ئاوار‌ه ‌‬ ‫ی ناهه‌مواردا‬ ‫خانه‌قین‌و ده‌وروبه‌ری بون‪ ،‬وه‌ك خۆیان زۆربه‌یان له‌ژێر بارودۆخێك ‌‬ ‫ئاماژه‌ی���ان بۆ كرد س���وپاو فڕۆكه‌ش ژیان ده‌گوزه‌رێنن‪.‬‬ ‫ی دیكه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫كازم‌و هه‌م���و ئاواره‌كان ‌‬ ‫تۆپبارانی ده‌كردن بۆیه‌ رایانكرد‪.‬‬ ‫ی ئامار‌ه ناڕه‌س���مییه‌كانیش‪ ،‬له‌وه‌دا ب���ێ چانس نه‌بون ك ‌ه ش���ه‌ڕو‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باووباپیرانیان��� ‌‬ ‫ی زێ���د ‌‬ ‫ی ك ‌ه توندوتی���ژ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و ئاواران��� ‌ه ‌‬ ‫ته‌نه���ا ژم���ار‌ه ‌‬ ‫ی پ���ێ چۆڵك���ردون‪ ،‬به‌ڵكو له‌وه‌ش���دا‬ ‫به‌ڕه‌گه‌ز عه‌ره‌بن‌و له‌ناوچ ‌ه جیاجیاكان ‌‬

‫ی‬ ‫ی هێنا ك ‌ه بون ‌ه میوان ‌‬ ‫به‌ختی���ان كورت ‌‬ ‫ی پڕ قه‌ی���ران‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫خانه‌خوێیه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان به‌هۆ ‌‬ ‫له‌ئێس���تادا هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ به‌غ���دا روبه‌رو ‌‬ ‫ناكۆییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دارایی‌‌و سوته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫قه‌یرانێك ‌‬ ‫بوه‌ت���ه‌وه‌و ناتوانێت وه‌ك پێویس���ت‬ ‫ی‬ ‫ی خود ‌‬ ‫پێداویس���تی ‌ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان��� ‌‬ ‫ی رازیبكات‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ی خۆش ‌‬ ‫دانیشتوانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫كازم‌و ئاواره‌كانی‌ دیكه‌‪ .‬‬

‫كرێكاران ‌ی بیانی‌ له‌رێگه‌ ‌ی ئینته‌رنێته‌و‌ه دێنه‌ هه‌رێم ‌ی كوردستان‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫به‌شێك له‌كرێكاران ‌ی بیان ‌ی پێش‬ ‫هاتنیان‪ ،‬له‌رێگه‌ ‌ی ته‌كنه‌لۆژیاو‬ ‫ئینته‌رنێته‌وه‌ هه‌ل ‌ی كار له‌هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان ده‌دۆزنه‌وه‌و هه‌ندێكیشیان‬ ‫باس له‌و‌ه ده‌كه‌ن ك ‌ه چاوه‌ڕوانیان‬ ‫نه‌ده‌كرد كوردستان به‌وجۆر‌ه بێت‪.‬‬ ‫كێنێ���س كاڵید‪ ،‬كوڕێك��� ‌ی ته‌مه‌ن ‪24‬‬ ‫س���اڵه‌و خه‌ڵك��� ‌ی فلیپینه‌‪ ،‬ئه‌و هێش���تا‬ ‫هاوس���ه‌رگیر ‌ی پێكنه‌هێن���اوه‌‪ ،‬له‌باره‌ ‌ی‬ ‫كوردستانه‌و‌ه به‌ئاوێنه‌ ‌ی راگه‌یاند‪“ ،‬هه‌مو‬ ‫شته‌كان باش���ن لێره‌و هیچ كێشه‌یه‌كمان‬ ‫نیه‌“‪.‬‬ ‫كێنێس ك ‌ه م���اوه‌ ‌ی كه‌متر ل ‌ه ‪2‬مانگ ‌ه‬ ‫هاتۆت ‌ه هه‌رێم ‌ی كوردس���تان‌و چاودێر ‌ی‬ ‫نه‌خۆش ‌ه له‌شار ‌ی پزیشكی ‌ی فاروق‪ ،‬باس ‌ی‬ ‫له‌و‌ه كرد‪ ،‬له‌رێگه‌ ‌ی چه‌ند هاوڕێیه‌كیه‌و‌ه‬ ‫ك��� ‌ه پێش���تر له‌هه‌رێم��� ‌ی كوردس���تان‬ ‫كاریانكردوه‌‪ ،‬هه‌ل ‌ی كار ‌ی ده‌ستكه‌وتوه‌و‬ ‫ئێستاش هه‌ست به‌ئاسوده‌ی ‌ی ده‌كات‪.‬‬ ‫كریس بێن���س‪ ،‬كچێك��� ‌ی ته‌مه‌ن ‪28‬‬ ‫ساڵ‪ ،‬وه‌ك په‌رستار له‌هه‌مان شوێنه‌كه‌ ‌ی‬ ‫كێنێ���س كارده‌كات ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م كار ‌ی‬ ‫په‌رس���تارییه‌و له‌باره‌ ‌ی چۆنیه‌ت ‌ی هاتن ‌ی‬ ‫بۆ كوردس���تان‪ ،‬ده‌ڵێت‪“ ،‬به‌رله‌وه‌ی‌ بێم‬ ‫بۆ كوردس���تان هیچ ش���تێكم له‌باره‌یه‌و‌ه‬ ‫نه‌ده‌زانی‌‪ ،‬به‌اڵم دواتر ك ‌ه ویس���تم بێم ‌ه‬ ‫كوردستان بۆ كاركردن‪ ،‬هه‌وڵمدا له‌رێگه‌ ‌ی‬ ‫ئینته‌رنێت���ه‌و‌ه هه‌ندێك زانیار ‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ئێر‌ه بخوێنمه‌وه‌و تا ڕاده‌یه‌ك ئاش���نابوم‬ ‫به‌ش���ێواز ‌ی ژیان‪ ،‬كلتور‌و هه‌ڵسوكه‌وت ‌ی‬ ‫خه‌ڵك ‌ی كوردستان”‪.‬‬ ‫زۆرج���ار به‌رزبون���ه‌وه‌ ‌ی رێ���ژه‌ ‌ی‬ ‫كرێكاران ‌ی بیان ‌ی له‌هه‌رێم ‌ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ناڕه‌زای ‌ی رێكخراو‌ه پیش���ه‌یی‌‌و رێكخراو‌ه‬ ‫كرێكاریه‌كان��� ‌ی ناوخ���ۆی لێكه‌وتۆته‌وه‌و‬ ‫س���كااڵیان له‌كه‌مبونه‌وه‌ ‌ی هه‌ل ‌ی كار بۆ‬ ‫كرێكاران��� ‌ی ناوخۆی ‌ی ك���ردوه‌‪ ،‬ناڕه‌زای ‌ی‬ ‫له‌مشێوه‌ی ‌ه عێراقیش ‌ی گرته‌وه‌‪ .‬به‌گوێره‌ ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و ئام���ار‌ه ناڕه‌س���میانه‌ ‌ی له‌الی���ه‌ن‬ ‫داموده‌زگاكان��� ‌ی حكومه‌ت��� ‌ی عێراقه‌و‌ه‬ ‫باڵوده‌كرێن���ه‌وه‌‪‌ %15 ،‬ی ئ���ه‌و هاواڵتی ‌ه‬ ‫عێراقیانه‌ ‌ی ك��� ‌ه بێكارب���ون‪ ،‬به‌بێكار ‌ی‬

‫له‌سه‌ره‌تا ‌ی ئه‌مساڵه‌و‌ه‬ ‫تا ئێستا‪884 ،‬‬ ‫كرێكار ‌ی بیانی ڤیزا ‌ی‬ ‫بۆ كراو‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بێنه‌ ناو هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستانه‌وه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ش ‪175‬‬ ‫كه‌سیان له‌ره‌گه‌ز ‌ی‬ ‫نێر بون ك ‌ه خه‌ریك ‌ی‬ ‫پیشه‌ ‌ی كرێكاریین‌و‬ ‫‪ 708‬كه‌سیشیان‬ ‫له‌ره‌گه‌ز ‌ی مێن‌‬ ‫ماونه‌ت���ه‌وه‌و ‪%28‬یش���یان به‌ش���ێوه‌ی‌‬ ‫گرێبه‌ست كاریان ده‌ستكه‌وتوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫حكومه‌ت ‌ی فیدراڵ ‌ی هاندا بۆ ئه‌وه‌ ‌ی له‌دو به‌ئینگلیزییه‌ك��� ‌ی به‌هێز ده‌دوا هێش���تا‬ ‫س ‌ێ س���اڵ ‌ی رابردودا ژماره‌یه‌ك كرێكار ‌ی هاوسه‌رگیر ‌ی پێكنه‌هێناوه‌‪ ،‬باس ‌ی له‌وه‌ش‬ ‫كرد ك ‌ه دوا ‌ی گه‌یش���تن ‌ی به‌كوردستان‌و‬ ‫بیان ‌ی له‌واڵته‌كه‌ ‌ی ده‌ربكات‪.‬‬ ‫هاوكات كێنێس كاڵی���د به‌پێچه‌وانه‌ی‌ مان���ه‌و‌ه ‌ی بۆ ماوه‌یه‌ك ب���ۆ ‌ی ده‌ركه‌وت‪،‬‬ ‫هاوپیش��� ‌ه كچه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬باس ‌ی له‌و‌ه كرد “كوردس���تان زۆر ل���ه‌و‌ه باش���تر بو ك ‌ه‬ ‫ك ‌ه به‌رله‌وه‌ ‌ی بێت ‌ه كوردس���تان‪ ،‬شتێك ‌ی چاوه‌ڕوان ‌ی ده‌كرد”‪.‬‬ ‫كێنێس‌و كریس ك ‌ه هه‌ردوكیان هاوڕێ ‌ی‬ ‫ئه‌وتۆ ‌ی نه‌زانیوه‌‌و ده‌ڵێت‪“ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌م‬ ‫ده‌زان��� ‌ی ك ‌ه له‌رو ‌ی ئه‌منی���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێم ‌ی یه‌كترن‌و له‌گه‌ڵ هاوپیش���ه‌كان ‌ی دیكه‌یان‬ ‫كوردس���تان ش���وێنێك ‌ی ئارامتر‌ه له‌چاو زۆرب���ه‌ ‌ی كات بۆ نانخواردن‌و پش���ودان‬ ‫پێكه‌وه‌ن‪ ،‬باسیان له‌و‌ه كرد ك ‌ه له‌شوێن ‌ی‬ ‫ناوچه‌كان ‌ی دیكه‌ ‌ی عێراق”‪.‬‬ ‫كری���س‪ ،‬ك��� ‌ه خه‌ڵك��� ‌ی فلیپین���ه‌‌و كاره‌كه‌یان به‌باش��� ‌ی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا‬

‫‪22‬ی‌ حوزه‌یرانی ‪ 2014‬حکومه‌تی فلیپین گه‌شتی هاواڵتیانی خۆی بۆ هه‌رێمی کوردستان قه‌ده‌غه‌کرد به‌هۆی تێکچونی ره‌وشی ئه‌منی عێراقه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬‬ ‫له‌دوا ‌ی پرۆسه‌ ‌ی رزگار ‌ی عێراق له‌ساڵ ‌ی‬ ‫‪‌2003‬و كران���ه‌وه‌ ‌ی هه‌رێم ‌ی كوردس���تان‬ ‫ب���ه‌رو ‌ی بازاڕه‌كان ‌ی جیهان���داو هاندان ‌ی‬ ‫كۆمپانیا بیانیه‌كان بۆ ئه‌نجامدان ‌ی كار ‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێنان له‌كوردس���تان‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام‬ ‫هاتن ‌ی ژماره‌ ‌ی كرێكاران ‌ی بیان ‌ی بۆ هه‌رێم‬ ‫رو ‌ی له‌زیادبونه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ��� ‌ی زانیارییه‌كان��� ‌ی ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تا ‌ی ئه‌مساڵه‌و‌ه تا ئێستا‪884 ،‬‬ ‫كرێكار ‌ی بیانی ڤیزا ‌ی بۆ كراو‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬

‫بێن ‌ه ن���او هه‌رێم ‌ی كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ش ‪ 175‬كه‌س���یان له‌ره‌گه‌ز ‌ی نێر‬ ‫بون ك ‌ه خه‌ریك ‌ی پیشه‌ ‌ی كرێكاریین‌و ‪708‬‬ ‫كه‌سیش���یان له‌ره‌گه‌ز ‌ی مێن‌و زۆرینه‌یان‬ ‫وه‌ك خزمه‌تكار ‌ی مااڵن كارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم له‌رێگه‌ ‌ی‬ ‫به‌رێوه‌ب���ه‌ر ‌ی كاره‌و‌ه سه‌رپه‌رش���ت ‌ی‬ ‫كاروبار ‌ی ئ���ه‌و كرێكار‌ه بیانیان ‌ه ده‌كات‌و‬ ‫به‌دواداچون ب���ۆ كێش���ه‌و گرفته‌كانیان‬ ‫ده‌كات‪ .‬له‌وباره‌یه‌و‌ه كه‌ریم ئه‌حمه‌د ره‌زا‪،‬‬ ‫جێگ���ر ‌ی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌ی كار له‌پارێزگا ‌ی‬

‫س���لێمانی‌‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ ‌ی راگه‌یاند‪“ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫به‌رده‌وام به‌دواداچون ده‌كه‌ین بۆ شوێن ‌ی‬ ‫حه‌وان���ه‌وه‌و خ���واردن‌و مانه‌وه‌ی���ان‪ ،‬تا‬ ‫دڵنیابی���ن له‌وه‌ ‌ی هی���چ گرفتێكیان نیه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه هه‌ندێك كرێكار به‌ب ‌ێ ئاگادار ‌ی‬ ‫ئێم ‌ه هاتونه‌ته‌ ناوه‌وه‌“‪ .‬‬ ‫كه‌ریم ئه‌حمه‌د باس��� ‌ی له‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫“ له‌كات ‌ی بون ‌ی هه‌ر سه‌رپێچیه‌كدا یاخود‬ ‫ئه‌گه‌ر كرێكارێك توش��� ‌ی كێشه‌یه‌ك بو‪،‬‬ ‫ئێم ‌ه به‌ش ‌ی یاس���امان هه‌یه‌و كۆمپانیا ‌ی‬ ‫خاوه‌نكار ده‌ده‌ین ‌ه دادگا”‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫‪19‬‬

‫نه‌وتی ناوچه‌ كێشه‌ له‌سه‌ره‌كان‬ ‫"بۆ یه‌كه‌مجار له‌قه‌زای چۆمان‬ ‫مه‌دره‌سه‌یه‌ك ‌ی سه‌له‌فی‌ داده‌مه‌زرێت" شه‌ڕی كوردو عه‌ره‌ب هه‌ڵده‌گیرسێنێت‬ ‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‌‬ ‫نزیكه‌ ‌ی ‪ 35‬قوتاب ‌ی سه‌له‌فی له‌هه‌رسێ‬ ‫پارێزگای‌ هه‌ولێر‌و سلێمانی‌‌و دهۆك ڕو‬ ‫له‌قه‌زای‌ چۆمان ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌ژێر ده‌ست ‌ی‬ ‫مامۆستایه‌كی‌ ئایینی‌ كه‌ خاوه‌ن بڕوانامه‌ی ‌ه‬ ‫وانه‌ ده‌خوێنن‌و شه‌وو رۆژ له‌مزگه‌وت ‌ی‬ ‫"كۆسره‌تان" ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬به‌شێك له‌خه‌ڵكی‬ ‫قه‌زاكه‌ش ناڕه‌زایه‌ت ‌ی ده‌رده‌بڕن‌و ئه‌و‌ه‬ ‫به‌فریودانی‌ مندااڵن ده‌زانن‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك���ه‌ له‌ق���ه‌زای‌ چۆم���ان‪ ،‬خولێك‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌ بۆ س���ه‌له‌فیه‌كان‪ ،‬به‌به‌ش���دار ‌ی‬ ‫نزیك���ه‌ ‌ی ‪ 30‬ت���ا ‪ 40‬قوتابی‌ ك��� ‌ه زۆربه‌ ‌ی‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی چۆمانه‌وه‌ هات���ون‌و ته‌مه‌نیان‬ ‫له‌نێوان ‪ 10‬س���اڵی به‌ره‌و س���ه‌ره‌وه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ڕۆژان���ی‌ هه‌ین ‌ی له‌گه‌ڵ‌ قورئ���ان خوێندندا‪،‬‬ ‫ده‌ستده‌كه‌ن به‌ به‌كوڵ‌ گریان‪.‬‬ ‫هونه‌ر گه‌اڵڵ ‌ی یه‌كێ���ك له‌قوتابیانی‌ ئه‌و‬ ‫مه‌دره‌س���ه‌ی ‌ه تایبه‌ت به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "ئێمه‌ بۆ ش���اره‌زابون له‌ئاینی‌ ئیسالم‌و‬ ‫ش���ه‌ریعه‌تی‌ ئیس�ل�ام‌و فێربونی‌ زانس���ت ‌ی‬ ‫شه‌رعی‌ هاتوین‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆ جیاكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ح���ه‌رام‌و حه‌اڵڵ له‌یه‌كت���ر ‌ی چونكه‌ زۆرێك‬ ‫له‌خه‌ڵ���ك ئه‌وه‌ نازان���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌مانگ ‌ی‬ ‫ڕه‌مه‌زانی‌ پی���رۆزدا ده‌بێت زیاتر عیباده‌ت ‌ی‬ ‫خودا بكه‌ن چونكه‌ فه‌زڵێكی‌ زۆرتری‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌سه‌رمان"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "زۆرێك له‌ئێم���ه‌ خوێندكار ‌ی‬ ‫مه‌دره‌سه‌ ئاینیه‌كانین‌و من خۆم له‌مه‌عهه‌د‬ ‫خیتابه‌ی‌ س���لێمانی ده‌خوێنم‪ ،‬ده‌رفه‌تێك ‌ی‬ ‫باش���ه‌ بۆ ئێمه‌ كه‌ زیاتر ش���اره‌زای ئاین‌و‬ ‫ده‌رسه‌كانمان بین"‪.‬‬

‫م‪ .‬ساالر چۆمانی‬ ‫مامۆس���تای‌ وانه‌بێژ‪ ،‬ه���اوكات وتاربێژ ‌ی‬ ‫ئه‌و مزگه‌وته‌ش م‪.‬ساالر چۆمانی‌ به‌ئاوێنه‌ ‌ی‬ ‫راگه‌یاند كه‌ "ئه‌مه‌ مه‌دره‌س��� ‌ه نیی ‌ه به‌ڵكو‬ ‫خولێك���ی‌ فێرخواز ‌ی كاتییه‌ بۆ فێرخوازان ‌ی‬ ‫زانست ‌ی شه‌رعی‌‪ ،‬ئینجا ئه‌گه‌ر مه‌دره‌سه‌ش‬ ‫بێت ی���ان بیكه‌ینه‌وه‌ چی تێدایه‌؟ ئه‌حزاب ‌ی‬ ‫سیاسش مه‌دره‌سه‌یان هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌هل ‌ی س���وننه‌ش بین مه‌دره‌سه‌مان‬ ‫هه‌بێت؟"‪.‬‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "ئێمه‌ ئامانجم���ان فێركردن ‌ی‬ ‫قوتابیان���ه‌ به‌زانس���تی‌ ش���ه‌رعی‌ چونك���ه‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌ تاكو ئێس���تا خه‌ڵك به‌ڕاس���ت ‌ی‬ ‫له‌ئاین���ی‌ محه‌م���ه‌دی‌ پێغه‌مبه‌رمان (د‪.‬خ)‬ ‫نه‌گه‌یش���تون‪ ،‬ئێمه‌ی‌ س���ه‌له‌ف ‌ی ئه‌و ئاین ‌ه‬ ‫ڕاسته‌یان پێده‌ده‌ین‪ ،‬هیچ شتێكمان نه‌كردو‌ه‬ ‫پێچه‌وانه‌ ‌ی دیینه‌كه‌مان بێت‪ ،‬ئه‌وانه‌ ‌ی شت ‌ی‬

‫دور له‌ئاینی‌ ئیس�ل�ام ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ حزب ‌ه‬ ‫سیاسیه‌كانن نه‌ك ئێمه‌ ‌ی سه‌له‌فی‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێمه‌ ته‌نیا ده‌رس ده‌ڵێینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رنا كه‌س هانناده‌ین بۆ به‌س���ه‌له‌فیبون‬ ‫به‌ڵكو ئه‌وانه‌ ‌ی دێن بۆ المان له‌سه‌ر ویست ‌ی‬ ‫خۆیانه‌و گوێرایه‌ڵیمان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌باره‌ی‌ داعش���ه‌وه‌‪ ،‬جه‌غت ‌ی‬ ‫له‌و‌ه كرده‌و‌ه كه‌ داعش گروپێك ‌ی توندڕه‌و ‌ی‬ ‫ته‌كفیری���ی‌ پاش���ماوه‌ی‌ قاعیده‌)ی���ه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت���ی‌ "م���ن له‌چه‌ندین وت���اری‌ هه‌ینیدا بۆ‬ ‫خه‌ڵكی���م ڕونكردۆته‌وه‌ كه‌ داعش له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاین��� ‌ی راس���ته‌قینه‌ی‌ پی���رۆزی‌ ئیس�ل�ام‬ ‫په‌روه‌رده‌نه‌ك���راون‌و كاره‌كانیان پێچه‌وانه‌ ‌ی‬ ‫ڕێبازی‌ پیرۆزی‌ ئیسالم‌و پێچه‌وانه‌ی‌ ڕێباز ‌ی‬ ‫پی���رۆزی‌ پێغه‌مبه‌ر محه‌مه‌دو س���ه‌له‌فیی ‌ه‬ ‫ساڵحه‌كانه‌"‪.‬‬

‫ــــــــــــوردستان ئه‌دا‪،‬‬ ‫ـــــــــــه‌و پۆست؟!‬ ‫له‌الیه‌ك مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ باس‬ ‫له‌دروستبونی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردستان‬ ‫ده‌كات‌و له‌الیه‌كی‌‬ ‫دی‌ شه‌ڕ له‌سه‌ر‬ ‫پۆستی‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆمارو وه‌زاره‌ته‌كان‬ ‫ده‌كات‌و په‌یام بۆ‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو ئێران‌و‬ ‫سعودیه‌ ده‌نێرێ كه‌‬ ‫پێویسه‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆمار كورد بێت‬ ‫داوای‌ راپرس���ی‌و جاڕی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ده‌داو له‌(ك���ن فیكن)ێك���دا بایدای���ه‌وه‌‬ ‫به‌الی‌ پۆست‌و ده‌س���كه‌وته‌كانی‌ به‌غداو‬ ‫نه‌یتوانی‌ ده‌ستبه‌رداری‌ واڵتێك بێت كه‌‬ ‫كوردی‌ ناوێ‌و گه‌ر له‌سه‌ر پێی بوه‌ستێ‬ ‫هه‌واش له‌كورد ده‌بڕێ‌و كه‌چی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم ت���ازه‌ به‌تازه‌ ده‌ی���ه‌وێ به‌خۆی‌‌و‬ ‫نوێنه‌ره‌كانیه‌وه‌ عێراقێكی‌ هه‌ڵوه‌ش���اوه‌‬ ‫دروس���تبكه‌نه‌وه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ له‌‪2003‬و‬ ‫‪2010‬دا كردیان‌و مه‌به‌ستی‌ سه‌ره‌كیشیان‬ ‫پۆست‌و پله‌وپایه‌ بو‪ ،‬ده‌یانه‌وێ‌ بڕۆنه‌وه‌‬ ‫به‌غداو ئه‌و س���وپایه‌ بونیاد بنێنه‌وه‌ كه‌‬ ‫‪ 90‬س���اڵه‌ جگه‌ له‌كورد ئازاری‌ كه‌س���ی‬ ‫ن���ه‌داوه‌ به‌ئێستاش���ه‌وه‌‪ ،‬ت���ازه‌ به‌تازه‌‬ ‫فڕۆكه‌كانی‌ مالیكی‌ بۆردومانی‌ خورماتوو‬ ‫ش���ه‌نگارو ته‌له‌عفه‌ریان كرد‪ ،‬بێگومانبن‬

‫گه‌ر ده‌ستیان بچه‌رخێ سڵ له‌كه‌ركوك‌و‬ ‫س���لێمانی‌‌و هه‌ولێرو ده���ۆك‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ش ناكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێزم مه‌س���عود‬ ‫بارزان���ی‌‪ -:‬ئه‌وان ئێمه‌یان ناوێ‌و ته‌اڵقی‌‬ ‫سیاسی‌و ئابوری‌‌و ئیداری‌ دراوین ئیتر تۆ‬ ‫به‌چ بیانویه‌ك كورد ده‌نێریته‌وه‌ به‌غدا؟‬ ‫یان ئه‌م بانگه‌ش���ه‌یه‌ چیه‌ له‌كوردستان‬ ‫به‌رپاتك���ردوه‌؟ ناش���ێ به‌ڕێ���زت وا‬ ‫بزانی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌س���ه‌ر س���ینیه‌كی‌ زێر‬ ‫ده‌وڵه‌تمان بۆ دروس���ت ئه‌كات! نه‌خێر‬ ‫ئه‌زیزم وا نیه‌ ئه‌مه‌ قوربانیی‌ ده‌وێ وه‌ك‬ ‫بێكه‌سی نه‌مر ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫داری‌ ئازادی‌ به‌خوێن ئاو نه‌درێ قه‌ت‬ ‫به‌رناگرێ‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی ب���ێ فی���داكاری‌ ئه‌به‌د‬ ‫سه‌رناگرێ‬ ‫پی���او ئه‌بێ بۆ س���ه‌ندنی‌ مافی‌ خۆی‌‬ ‫له‌مردن سڵ نه‌كا‬ ‫هه‌ر بڕۆخێ به‌س نیه‌ هه‌ق ئه‌سه‌نرێ‬ ‫نادرێ‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ كورد‬ ‫بابه‌تێكی‌ بیرهێنامه‌وه‌‪ ،‬ته‌ش���بیه نه‌بێت‬ ‫به‌وان‌و په‌رده‌یه‌كی‌ ره‌ساس���ی‌ له‌نێواندا‬ ‫بێ���ت‪ .‬نمونه‌ك���ه‌ ئه‌وان���ه‌ ده‌گرێت���ه‌وه‌‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌خه‌می‌ ئه‌وه‌دان ده‌س���تیان‬ ‫له‌به‌غدا نه‌بڕێت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫خۆیان یان به‌فش���اری‌ ده‌ره‌كی‌ ناتوانن‬ ‫ده‌س���به‌رداری‌ حكومه‌تی‌ عێ���راق ببن‌و‬ ‫بڕیاری‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ بده‌ن‪.‬‬ ‫له‌شه‌س���ته‌كانی‌ س���ه‌ده‌ی‌ راب���وردو‪،‬‬ ‫له‌گون���دی دۆڵه‌مه‌ڕی‌ بناری‌ ش���نروێی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ هه‌ڵه‌بج���ه‌ ناكۆكی‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫نێ���وان پیاوێك‌و ژنه‌ك���ه‌ی‌‌و ده‌رئه‌نجام‬ ‫پیاوه‌ك���ه‌ زۆر توڕه‌ ده‌ب���ێ‌و به‌ژنه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌ڵێ بڕۆ سێبه‌س���ێ ته‌اڵقت كه‌وتبێ‌و‬ ‫هیچ مه‌الیه‌ك چاك���ی‌ نه‌كاته‌وه‌و ژنه‌كه‌‬ ‫ده‌رئ���ه‌كات‌و ژن���ه‌ش روه‌و ماڵی‌ باوكی‌‬ ‫ئ���ه‌ڕوات‪ ،‬هه‌ڵكه‌وته‌ی‌ گونده‌كه‌ وایه‌ كه‌‬ ‫له‌مبه‌رو ئه‌وبه‌ری‌ دۆڵێكه‌وه‌ دروستبوه‌و‬ ‫ماڵی‌ باوكی‌ ژنه‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫بون ژن���ه‌ ه���ه‌ر ده‌ڕواو ب���ه‌الی‌ مێردو‬ ‫ماڵه‌كه‌ی���دا الده‌كاته‌وه‌و دڵی‌ الی‌ مێردو‬ ‫ماڵه‌كه‌یه‌ت���ی‌ مێ���رده‌ش هه‌ر قس���ه‌ی‌‬ ‫پێده‌ڵ���ێ‌‌و ده‌ریده‌كا‪ ،‬ژن���ه‌ ده‌گاته‌ به‌ر‬ ‫هه‌یوان���ی‌ ماڵ���ی‌ باوك���ی‌‌و به‌قایم‌و زۆر‬ ‫به‌جدی‌ هاوار ده‌كات (حه‌مه‌ هۆ حه‌مه‌)‬ ‫ئ���اگات له‌گوێره‌كه‌كان بێ���ت مانگاكان‬ ‫نه‌چه‌كێن���ن (واته‌ ئاگات له‌گوێره‌كه‌كان‬ ‫بێت ش���یری‌ مانگاكان نه‌خۆن) دیاره‌ وا‬ ‫باوه‌ كه‌ كابانی‌ ماڵ مانگا بدۆشێ ئه‌وجا‬

‫گوێره‌ك���ه‌ به‌ربده‌ن بۆ خواردنی‌ ش���یر‪،‬‬ ‫ی نه‌كردوه‌و خه‌می‌ بوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ژنه‌ ئه‌مه‌ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا ته‌اڵقدراوه‌ ب���ه‌اڵم دڵی‌ له‌وێ‬ ‫بوه‌و به‌هیوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بوه‌‪.‬‬ ‫ژن���ی‌ بێچاره‌ ت���ۆ ته‌اڵق���دراوی‌ ئیتر‬ ‫گوێره‌كه‌ مان���گا ئه‌چه‌كێنێ نایچه‌كێنێ!‬ ‫م���اڵ وێران ئه‌ب���ێ ناب���ێ! به‌تۆ چی‌؟‬ ‫به‌داخه‌وه‌ تا ئێس���تا هه‌ن���دێ له‌حزبی‌‬ ‫كوردی‌‌و به‌رپرس���ی كوردی‌ له‌سیاسه‌تی‌‬ ‫عێراق نه‌گه‌یشتون یان نایانه‌وێ تێبگه‌ن‌و‬ ‫ب���ه‌رده‌وام دڵ‌و مێش���كیان له‌به‌غدایه‌و‬ ‫گه‌ر مالیك���ی‌ ل���ه‌ده‌رگاو‌ه ده‌ریانبكات‬ ‫له‌په‌نجه‌ره‌وه‌ ده‌چنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ رێزم‌و دور له‌روی‌ به‌رپرس���ان‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ش هه‌ر وایان‬ ‫لێبه‌س���ه‌رهاتوه‌‪ ،‬به‌غ���دا به‌هه‌مو جۆرێ‬ ‫ته‌اڵقی‌ سیاس���ی‌و ئابوری‌ ئێمه‌ی‌ داوه‌‪،‬‬ ‫ئیتر چ ده‌كه‌ن له‌وێ‪ ،‬ئێوه‌ به‌هه‌موتانه‌وه‌‬ ‫نه‌تانتوانی‌ بودجه‌ی‌ كوردستان له‌چنگی‌‬ ‫مالیكی‌ ده‌ربهێنن پێمانناڵێن س���ودتان‬ ‫چیه‌ بۆ گه‌لی‌ كوردس���تان؟ به‌سه‌ ئیتر‬ ‫پش���ت له‌به‌غدا بك ‌هن‌و رو له‌كوردستان‌و‬ ‫بڕیاری‌ یه‌كالك���ه‌ره‌وه‌ بده‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫له‌م بیست‌وسێ س���اڵه‌دا سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫سیاس���ی حزب���ه‌ كوردس���تانیه‌كان‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئیشیان بۆ پڕكردنی‌ گیرفانی‌‬ ‫خۆیان‌و حزبه‌كه‌یان كردوه‌ گه‌ر ده‌ یه‌كی‌‬ ‫ئه‌وه‌یان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌ كردبا‬ ‫ئێس���تا كاره‌كه‌ زۆر ئاس���ان بوو هێزی‌‬ ‫رێكخ���راوه‌ی‌ تۆكمه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌مان‬ ‫ده‌بو به‌چه‌ك‌و جبه‌خانه‌و هه‌نده‌س���ه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ربازیی‌‌و خه‌س���ته‌خانه‌ی‌ مه‌یدانی‌‌و‬ ‫چێشتخانه‌ی‌ سه‌ربازیی‌‌و به‌دیسپلینێكه‌وه‌‬ ‫كه‌ ماف‌و ئه‌ركه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ یه‌كسان‬ ‫ده‌بو‪ ،‬پێش���مه‌رگه‌ی‌ بن دیوار نه‌ده‌بو‪،‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ به‌فه‌وج‌و به‌لی���وا نه‌ده‌كرا‬ ‫به‌حیمایه‌ی‌ به‌رپرسان‪ ،‬خاوه‌نی‌ ئابوری‌‬ ‫پته‌وی‌ خۆمان ده‌بوین‪ ،‬ئێستاش نه‌چوه‌و‬ ‫بچێ هه‌رچه‌نده‌ دره‌نگه‌ به‌اڵم دره‌نگهاتن‬ ‫باشتره‌ له‌نه‌هاتن‪.‬‬ ‫مالیكی‌ سڵ له‌هیچ رێگایه‌ك ناكاته‌وه‌‬ ‫بۆ تۆمه‌تباركردنی‌ كورد‌و بیانو پێگرتنی‌‌و‬ ‫ده‌یه‌وێ پاس���اوی‌ شكسته‌كانی‌ به‌شانی‌‬ ‫ك���ورددا هه‌ڵبواس���ێ‪ ،‬ئ���ه‌و هه‌نگاوه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ سیاس���ی كورد گرتیه‌به‌ر بۆ‬ ‫كشانه‌وه‌ی‌ وه‌زیره‌كان بڕیارێكی‌ دروسته‌و‬ ‫هی���وادارم وه‌زیره‌كان دڵ ل���ه‌دوا نه‌بن‬ ‫ئه‌وان مالیكی‌‌وحكومه‌ته‌كه‌ی‌ ته‌اڵقبده‌ن‬ ‫ن���ه‌ك به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌و پارله‌مانت���اره‌‬ ‫كورده‌كانیش هه‌مان هه‌نگاو هه‌ڵبگرن‪.‬‬

‫کێڵگه‌یه‌کی نه‌وتی له‌کوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫له‌ئێستادا جگه‌ له‌نه‌وتی كوردستان‪،‬‬ ‫نه‌وتی‌ ناوچه‌ كێشه‌ له‌سه‌ره‌كانیش‬ ‫بوه‌ته‌ كێشه‌ی گه‌وره‌ی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غدا‪ ،‬سنوری‌ هه‌ر چوار پارێزگای‌‬ ‫موسڵ‌و كه‌ركوك‌و سه‌اڵحه‌دین‌و‬ ‫دیاله‌ كه‌ كورد خۆی به‌خاوه‌نی‬ ‫به‌شێكی زۆریان ده‌زانێت‪ ،‬خاوه‌نی‬ ‫یه‌ده‌گێكی زۆری نه‌وت‌و گازو سامانی‬ ‫سروشتییه‌‪ ،‬سه‌رۆكی لیژنه‌ی‌ نه‌وت‌و‬ ‫گازی په‌رله‌مانی كوردستانیش پێیوایه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌رێم پێویستی به‌نه‌وتی ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ نییه‌ باشتره‌ له‌شوێنی دیكه‌وه‌‬ ‫نه‌وت هه‌نارده‌ بكات‪ ،‬به‌اڵم نه‌وتی‬ ‫لێده‌رنه‌هێنراوه‌‪ ،‬ئه‌و ناحیه‌یه‌ خاوه‌نی‬ ‫چه‌ندین ناوچه‌ی‌ دیكه‌ی‌ نه‌وته‌‪.‬‬ ‫ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په‌ی‌ سه‌ر به‌پارێزگای‌‬ ‫دیال���ه‌ یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و ناوچه‌ كێش��� ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌رانه‌ی‌ كه‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌نه‌وت‌و‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می رژێم���ی پێش���ودا چه‌ند‬ ‫بیره‌ نه‌وتێك هه‌ڵكه‌نراوه‌‪ ،‬له‌ئێستاشدا‬ ‫له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی هێزه‌ كوردییه‌كاندایه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په‌ وه‌هاب‬ ‫ئه‌حمه‌د جه‌خت ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ناوچه‌ی‌‬ ‫قه‌ره‌ته‌پ���ه‌ خاوه‌نی نه‌وتێك���ی زۆره‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ چه‌ن���د بیرێك هه‌ی ‌ه نه‌وتی‬ ‫لێده‌رنه‌هێنراوه‌‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ناحی���ه‌ی‬ ‫قه‌ره‌ته‌پ���ه‌ له‌ئێس���تادا نه‌وت���ی ئه‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌ له‌ژێر ده‌ستی كورددایه‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫ئایا هێزی پێش���مه‌رگ ‌ه ده‌كش���ێته‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌ركردایه‌تی كورد بڕیاری چی ده‌دات‌و‬ ‫ئای���ا ده‌توانێت به‌ت���ه‌واوی‌ كۆنترۆڵی‬ ‫ناوچه‌كه‌ بكات‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ چاودێران ش���ه‌ڕی ئایینده‌ی‌‬ ‫ك���وردو ع���ه‌ره‌ب له‌ناوچ���ه‌ كێش���ه‌‬ ‫له‌سه‌ره‌كان شه‌ڕی نه‌وت ده‌بێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫یان ده‌بێت ئه‌و ش���ه‌ڕه‌ بكرێت‪ ،‬یاخودا‬ ‫هه‌ردو واڵت رێككه‌وتنی له‌سه‌ر بكه‌ن‌و‬ ‫یاسایه‌كی تایبه‌تی بۆ ده‌ربكرێت‪.‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ عێراق‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ داد وه‌ری‌‬ ‫دادگایی باری‌ كه‌سێتی‌ له‌سلێمانی‌ ‪3‬‬ ‫ژماره‌ ‪ / 1738/‬ش‪2014 /‬‬ ‫رێكه‌وت ‪2014/7/10‬‬

‫له‌باره‌ی‌ نه‌وت‌و كێش���ه‌ی ئایینده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ردو نه‌ته‌وه‌ی‌ كوردو عه‌ره‌ب‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگای‌ دیاله‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫لیستی هاوپه‌یمانی دیاله‌ ناسنامه‌مانه‌‬ ‫عه‌مار مزاحم له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێنه‌‬ ‫وتی‌ "له‌ئێس���تادا نامه‌وێت قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ بابه‌ته‌و هیچ بابه‌تێكی سیاس���ی‬ ‫بكه‌م‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت ئه‌وه‌ س���ه‌ركرده‌‬ ‫بااڵكان قس���ه‌ له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ بكه‌ن‬ ‫به‌هه‌مو پێكهاته‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئیشه‌ڵاڵ‬ ‫له‌كۆتایی���دا هه‌موم���ان ده‌بین���ه‌ یه‌ك‬ ‫پێكهات���ه‌و یه‌ك بۆچ���ون‌و یه‌ك واڵت‬ ‫به‌بێ كێشه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕای ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای‌ دیاله‌ له‌ئێس���تادا پێویس���ته‌‬ ‫قسه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌م كێش���ه‌ گه‌وره‌یه‌ی‬ ‫شه‌ڕو مرۆڤایه‌تی‌و ئاواره‌بونی خه‌ڵك‌و‬ ‫دیكتاتۆری���ه‌ت بكرێ���ت ك���ه‌ بوه‌ت���ه‌‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی زۆر گه‌وره‌ی واڵت‪ ،‬نه‌ك‬ ‫نه‌وت‪.‬‬ ‫به‌رای‌ پسپۆرێكی بواری‌ نه‌وت‌و كانزا‬ ‫ده‌بێت كورد وردتر مامه‌ڵه‌ له‌كه‌یس���ی‬ ‫نه‌وتی ناوچه‌ كێشه‌ له‌سه‌ره‌كان بكات‌و‬ ‫باشترین مامه‌ڵه‌كردن ئه‌وه‌یه‌ حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‬ ‫عێراق���ی به‌ش���ێوه‌یه‌كی هاوب���ه‌ش‬ ‫رێككه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌و نه‌وته‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ مه‌ترسییه‌كانی هه‌ڵگیرسانی‬ ‫ش���ه‌ڕ به‌هۆی نه‌وت���ه‌وه‌‪ ،‬پس���پۆری‬ ‫ب���واری‌ نه‌وت‌و كانزا غالیب محه‌مه‌د بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ وتی "ئه‌گ���ه‌ری ئه‌وه‌ هه‌یه‌ ئه‌م‬ ‫ملمالنێیه‌ بگاته‌ ئاس���تی شه‌ڕ‪ ،‬چونكه‌‬ ‫یه‌كێك له‌هۆكاره‌كانی نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ بۆ س���ه‌ر هه‌رێم هۆكاری بونی‬ ‫نه‌وت‌و غاز بوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌و ناوچانه‌‬ ‫یه‌ده‌كی ده‌گاته‌ ‪ 20‬بۆ ‪ 25‬ملیار به‌رمیل‬ ‫كه‌ زۆرتره‌ له‌نه‌وتی قه‌ته‌رو ئه‌مه‌ریكا"‪.‬‬ ‫به‌رای ئه‌و پس���پۆره‌ی‌ بواری‌ نه‌وت‬ ‫له‌ئێستادا باشتره‌ به‌شێوه‌یه‌كی هاوبه‌ش‬ ‫له‌نێوان هه‌رێم‌و به‌غ���دا مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئه‌و كه‌یس���ه‌دا بكرێت‪ ،‬ت���ا ئه‌و كاته‌ی‬ ‫ئه‌م ناوچانه‌ بێ‌ كێشه‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬

‫سه‌ر هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای دۆزینه‌وه‌ی نه‌وت‪،‬‬ ‫عێراق كه‌وته‌ نێو ملمالنێ‌و كێشه‌ له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫واڵتانی دراوسێی‌ وه‌ك ئێران‌و سوریاو‬ ‫كوێت به‌كه‌ركوكیش���ه‌وه‌ كه‌ س���نوری‬ ‫ملمالنێ���ی نێوان كوردو ع���ه‌ره‌ب بو‪،‬‬ ‫ئێستاش له‌نێوانی هه‌رێم‌و ناوه‌نده‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی‌ پیشه‌س���ازیی‌و وزه‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌ سروش���تییه‌كانی په‌رله‌مان‬ ‫د‪ .‬عیزه‌ت س���ابیر بۆ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌كرد كه‌ له‌ئێس���تادا ئ���ه‌و ناوچانه‌‬ ‫گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ س���ه‌ر كوردستان‌و وه‌كو‬ ‫هه‌م���و بس���تێكی خاكی كوردس���تان‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ی‌ له‌گه‌ڵ���دا ده‌كرێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێموایه‌ ده‌بێ���ت چاوه‌ڕوانبین تاوه‌كو‬ ‫دۆخه‌كه‌ به‌الیه‌كدا ده‌كه‌وێته‌وه‌و كێشه‌‬ ‫سیاسییه‌كان چاره‌سه‌ر ده‌بن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌رێم پێویستی پێی نه‌بێت ئه‌وا‬ ‫له‌ناوچه‌كانی ت���ر نه‌وت هه‌نارده‌ بكات‬ ‫باشتره‌‪.‬‬ ‫پرسیاری‌ ئێستاو جه‌وهه‌ریی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئایا ئه‌و نه‌وته‌ له‌ئایینده‌دا نابێته‌ هۆی‬ ‫ش���ه‌ڕی كوردو ع���ه‌ره‌ب‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫ناوچان���ه‌ ده‌وڵه‌مه‌ن���دن به‌نه‌وت‌و گازو‬ ‫سامانی سروشتی‪ ،‬ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ سروش���تییه‌كان له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت "ده‌بێت ئه‌و بابه‌ته‌ به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫سیاسی چاره‌سه‌ر بكرێت"‪.‬‬ ‫ده‌كرێت یاس���ایه‌كی‌ تایبه‌ت هه‌بێت‬ ‫به‌نه‌وت���ی س���نوری‌ نێ���وان دو واڵت‪،‬‬ ‫غالی���ب له‌وباره‌یه‌وه‌ وت���ی "له‌جیهان‬ ‫هیچ یاس���ایه‌ك نییه‌ ب���ۆ به‌ڕێوه‌بردن‌و‬ ‫رێكخس���تنی ئه‌و بی���ره‌ نه‌وتانه‌ی كه‌‬ ‫له‌س���نوره‌كاندایه‌‪ ،‬بۆیه‌ ناچارن ئه‌و دو‬ ‫واڵته‌ به‌شێوازێكی رێككه‌وتن‌و هاوبه‌ش‬ ‫مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ په‌یوه‌س���ته‌ به‌خاكه‌كه‌وه‌‬ ‫ئای���ا ئه‌و نه‌وت���ه‌ ده‌كه‌وێته‌ س���نوری‌‬ ‫كام خاكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا وه‌زاره‌تی س���امانه‌‬ ‫سروش���تییه‌كانی ئه‌و واڵت���ه‌ مامه‌ڵه‌ی‬ ‫پێوه‌ ده‌كات"‪.‬‬

‫ئـاگـانـامـ ‌ه‬

‫داواكار ‪ /‬دانـا حه‌مه‌ امین غفور‬ ‫داوالێكراو ‪ /‬شه‌نـگه‌ رفیق خالید ‪.‬‬ ‫داواكار ( دانا حه‌مه‌ امین غفور ) داوایه‌كی‌ به‌ژماره‌ ( ‪/ 1738‬ش‪ ) 2014/‬له‌م دادگایه‌ تۆمار كردوه‌ له‌سه‌رت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌م داوایه‌دا هاتوه‌ كه‌ ته‌س���دیق ته‌اڵق خارجی وه‌ له‌به‌ر نادیاری‌ ش���وێنی‌ نیش���ته‌جیێبونت‪ ،‬دادگا بڕیاریدا ئاگادارتان‬ ‫بكات���ه‌وه‌ به‌ه���ۆی‌ دو ڕۆژنامه‌ی‌ ناوخۆی‌ ڕۆژانه‌ به‌ئاماده‌ بونتان له‌به‌رده‌م دادگایه‌ له‌ڕۆژی‌ دادبینی‌ كه‌ ده‌كه‌وێته‌ به‌رواری‌‬ ‫( ‪ )2014/8/18‬س���ه‌عات ( ‪ ) 9:20‬س���ه‌رله‌به‌یانی‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئاماده‌ نه‌بن خۆتان یان بریكارێک نه‌نێرن ئه‌وا دادگا‬ ‫داواكه‌ ئه‌بینیێ به‌پێی‌ یاسا ‪...‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫شكر سلطان‬

‫ونبون‬

‫* ناس���نامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (هه‌ردی‌ حیكمه‌ت عزیز‌) هه‌رک���ه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫پرسگه‌ی ئاوێنه‌‌‪‌.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )437‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/7/15‬‬

‫مالیکی‪ :‬خراپێکی باش‬ ‫س����ه‌رجه‌م جومگه کاریگه‌ره‌کانی واڵت‬ ‫ی����ان راس����ته‌وخۆ به‌که‌س����ی خۆیه‌وه‬ ‫ببه‌س����تێت یان بیداته ده‌س����ت که‌سه‬ ‫نزیکه‌كان����ی‌و له‌هه‌مانکات����دا هاوته‌ریب‬ ‫به‌م����ه به‌دروس����تکردنی ده‌زگای نوێی‬ ‫سه‌ر به‌خۆی سه‌رکه‌وتوبو له‌په‌کخستنی‬ ‫هه‌مو ده‌س����ه‌اڵته‌کانی ده‌ره‌وه‌ی خۆی‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کی تره‌وه بۆ پاڵپشتی به‌درێژه‌دان‬ ‫به‌م مۆدیله حزبی خۆی دروستکرد‪ .‬به‌م‬ ‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫جۆره مالیکی بو به‌خاوه‌ن واڵت‌و حزب‪،‬‬ ‫دو خه‌سڵه‌ته گرنگه‌كه‌ی به‌دیکتاتۆربون‪.‬‬ ‫پێش هه‌ڵبژاردنی به‌سه‌رۆک وه‌زیرانی ئه‌مه س����ه‌ره‌تای پێکدادان����ی بو له‌گه‌ڵ‬ ‫عێراق نوری مالیکی که‌سێکی نه‌ناسراو هه‌مو ئه‌وانیتردا که خواس����تیان ئه‌وه‌بو‬ ‫بو‪ .‬ه����ه‌ر ئه‌م خاڵه‌ش ب����و که وه‌های له‌عێراقدا پێگه‌و ده‌سه‌اڵتیان هه‌بێت‪ .‬بۆ‬ ‫لێکرد ببێت����ه ئه‌و که‌س����ه‌ی که له‌الی بون به‌خاوه‌ن هه‌مو عێراق سیاسیه‌كانی‬ ‫زۆرێک له‌که‌سایه‌تیه سیاسیه‌ دیاره‌کانی عێراق هه‌میشه له‌پشت پێکهاته‌یه‌كه‌وه‬ ‫عێراق ببێته جێگه‌ی قبوڵکردن‪ .‬مالیکی ده‌خ����وازن به‌س����ه‌ر ئ����ه‌و پێکهاته‌كاندا‬ ‫الی سیاسیه ناسراوه‌کان وه‌ک الوازێک زاڵبن‪ .‬عێراق ج����ۆره واڵتێکه که هه‌مو‬ ‫ده‌بین����را‪ .‬الوازیی خاڵێک����ی گرنگ بو پێکهاته‌كانی له‌یه‌‌ک ده‌ترس����ن‪ ،‬رقیان‬ ‫ب����ه‌الی کۆمه‌ڵێک سیاس����یه‌وه که زۆر له‌یه‌كه‌و ناخوازن پێکه‌وه‌بن‪ .‬به‌اڵم هه‌ردو‬ ‫حه‌سودانه له‌خه‌می هێشتنه‌وه‌ی پێگه‌ی پێکهاته‌ی عه‌ره‌بی خواستیان ئه‌وه‌ نیه‬ ‫خۆیاندا له‌س����ه‌روی هه‌مو ش����تێکه‌وه‪ .‬ک����ه واڵت په‌رتبکه‌ن به‌ڵک����و ده‌خوازن‬ ‫به‌اڵم مالیکی به‌الوازیی نه‌مایه‌وه‪ ،‬ئه‌مڕۆ کوێخابن به‌س����ه‌ر ئه‌وانیتره‌وه‪ .‬مێژوی‬ ‫به‌هێزترین یان یه‌کێکه له‌هه‌ره به‌هێزترین عێراق مێژوی کوێخایه‌تی پێکهاته‌یه‌كه‬ ‫که‌سایه‌تیه سیاسیه‌كانی عێراق‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌سه‌ر هه‌مو پێکهاته‌كاندا‪ .‬بۆیه عێراق‬ ‫راس����ته‌وخۆ په‌یوه‌س����ته به‌دو بواره‌وه‪ :‬به‌دیکتاتۆری نه‌بێ����ت هه‌رگیز واڵتێکی‬ ‫یه‌ك����ه‌م بونی����ادی ده‌وڵه‌ت����ی عێراقی‌و س����ه‌قامگیر نابێت‪ .‬ئای����ا عێراق هێنده‬ ‫دوه‌م‪ ،‬که‌لت����ور حوکم����داری له‌عێراقدا‪ .‬پیرۆزه که پێویس����ت بکات زیاتر له‌سی‬ ‫مالیکی وه‌ک الوازێک هه‌ر له‌س����ه‌ره‌تاوه ملیۆن که‌س بۆ هه‌میش����ه له‌س����ایه‌ی‬ ‫له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دا بو که چۆن به‌هێز بێت‪ .‬دیکتاتۆرییدا بژی؟ به‌م شێوه‌یه مالیکی‬ ‫به‌هێزبونیش دو ئاس����تی هه‌یه ئاستی بو به‌و که‌س����ه‌ی که خه‌ڵكی عێراق یان‬ ‫ده‌زگایی‌و ئاس����تی حیزبی‪ .‬له‌ئاس����تی به‌رژه‌وه‌ندییان له‌گه‌ڵیدایه یان نه‌یارین‪.‬‬ ‫ده‌زگایی����دا مالیک����ی وه‌ك نه‌رێتێک����ی ب����ه‌اڵم وه‌ك زۆرێ����ک له‌سیاس����یه‌كانی‬ ‫دیکتاتۆران����ه س����ه‌رکه‌وتوبو له‌وه‌ی که عێ����راق الی که‌س خۆشه‌ویس����ت نیه‪.‬‬

‫خه‌ڵك����ی عێ����راق به‌گش����تی خاوه‌ن����ی‬ ‫هی����چ خۆشه‌ویس����تیه‌ك نین ب����ۆ هیچ‬ ‫که‌س‌و ش����تێک‪ ،‬چونکه ئه‌وان هه‌میشه‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ی که‌لتورێکی پ����ر له‌کینه‌ن‬ ‫به‌رامبه‌ر خۆیان‌و ئه‌وانیتر‪ .‬بۆیه مالیکی‬ ‫الی زۆرین����ه‌ مای����ه‌ی نه‌فره‌ته‪ ،‬به‌اڵم با‬ ‫به‌ش����ێوازێکی تر بیریلێبکه‌ینه‌وه‪ .‬گه‌ر‬ ‫مالیکی به‌رهه‌می عێراقه‪ .‬وه‌ك ئاماژه‌مان‬ ‫پێدا له‌سه‌ره‌وه‪ ،‬مالیکی ده‌خوازێت ببێته‬ ‫دیکتاتۆر‪ ،‬له‌عێراقی ئه‌مڕۆدا خواستێکی‬ ‫وه‌ه����ا ت����ا ئاس����تێکی زۆر مه‌حاڵ����ه‪.‬‬ ‫کاتێک خواستی دیکتاتۆربون نوشست‬ ‫ده‌هێنێت ئه‌وا ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ی پشێوی‌و‬ ‫له‌یه‌كترازانه‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا یانی شکستی‬ ‫به‌غدا له‌بونی کۆنترۆڵ به‌سه‌ر سه‌رتاپا‬ ‫خاکی عێراق����دا‪ .‬به‌م پێیه ئه‌وه‌ی دێته‬ ‫ئاراوه بریتیه له‌عێراقێکی الوازی به‌ره‌و‬ ‫په‌رتبون‪ .‬ئ����ه‌ی ئه‌وه خه‌ونی کورد نیه‬ ‫که عێراق کۆتای����ی پێبێت‪ .‬یه‌کێک له‌و‬ ‫سیناریویانه‌ی که کورد پشتی پێبه‌ستوه‬ ‫له‌بیست س����اڵی ڕابوردودا‪ ،‬به‌تایبه‌تیش‬ ‫پ����اش ‪ ٢٠٠٣‬ئه‌وه‌یه ک����ه عێراق خۆی‬ ‫له‌به‌رخ����ۆی هه‌ڵده‌وه‌ش����ێت‌و ئه‌و کاته‬ ‫ک����ورد له‌ئه‌نجامدا ده‌بێته خاوه‌ن واڵتی‬ ‫خۆی‪ .‬ئایا مالیکی ئه‌کته‌رێکی باش����ی‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌یه نیه‪ .‬که‌واته مالیکی‬ ‫ئه‌و رۆڵه ده‌بینێت که ئێمه خوازیارین‪،‬‬ ‫ئه‌ویش هه‌وڵدانه بۆ سه‌نته‌رێتی زیاتری‌‬ ‫عێراق که له‌ئه‌نجامدا هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‬ ‫زیاتری عێراق‪.‬‬ ‫ب����ه‌م پێیه جێ����گای سه‌رس����وڕمانه‬ ‫ب����ه‌الی منه‌وه که داخوازی کورد بریتیه‬ ‫له‌البردنی مالیکی‪ .‬ئه‌گه‌ر بێتو سبه‌ینێ‬ ‫مالیکی البرا‪ ،‬ئه‌وا هه‌مو ئه‌م هه‌واڵنه‌ی‬

‫بۆ س����ازدانی ریفراندۆم‪ ،‬بۆ جیابونه‌وه‪،‬‬ ‫بۆ دورکه‌وتن����ه‌وه له‌عێ����راق‪ ،‬بۆ بونی‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی زیاتر ده‌وه‌ستێت‪ .‬له‌دۆخی‬ ‫هاتنی که‌س����ێکی نوێ ب����ه‌الی که‌مه‌وه‬ ‫هه‌مو ئه‌و شتانه‌ی که کورد ئه‌مڕۆ باسی‬ ‫لێوه ده‌كات بۆ ماوه‌ی چه‌ند س����اڵێک‬ ‫گه‌ر نه‌یه‌ته وه‌ستان‪ ،‬ئه‌وا به‌دڵنیاییه‌وه‬ ‫کز ده‌بێت! بۆچی خواس����تی کورد الواز‬ ‫ده‌بێت؟ ک����ورد گه‌لێک����ه له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاست ته‌نها له‌ساته‌وه‌ختی قه‌یراندا‬ ‫هه‌ست به‌بونی ده‌كرێت‪ .‬ئه‌مه به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌ناوه‌نده نێوده‌وڵه‌تیه‌كاندا‪ .‬هه‌رکاتێک‬ ‫قه‌ی����ران نه‌بو ئه‌وا ک����ورد دیارنامێنێت‬ ‫له‌س����ه‌ر نه‌خش����ه‌ی جیه����ان‪ .‬که‌واته‬ ‫سه‌رکرده‌ی قه‌یراندروستکه‌ر له‌و واڵتانه‌ی‬ ‫که کوردی تیادا ده‌ژی ئه‌و سه‌رکرده‌یه‬ ‫که خزمه‌ت به‌دۆزی کورد ده‌كات‪ .‬ئه‌مه‬ ‫به‌رونی له‌ئاستی نێوده‌وڵه‌تیدا هه‌ستی‬ ‫پێده‌كرێت‪ .‬ب����ا بۆ نمونه واڵتێکی وه‌ك‬ ‫ئه‌مه‌ریکا وه‌ربگری����ن‪ .‬ئه‌مه‌ریکا وه‌های‬ ‫پێباش����ه ک����ه عێ����راق وه‌ك واڵتێک����ی‬ ‫ناوه‌ن����دی بمێنێت����ه‌وه‪ .‬له‌هه‌مانکات����دا‬ ‫ئ����اگاداره که کارێکی وه‌ها به‌ئاس����انی‬ ‫ده‌س����ته‌به‌رنابێت بۆیه له‌پێناوی ئه‌مه‌دا‬ ‫ئاماده‌یه چاوی له‌هه‌ڵسوکه‌وتی خراپی‬ ‫به‌رپرس����ی عێراقی بپۆش����ێت له‌پێناو‬ ‫هێش����تنه‌وه‌ی عێ����راق وه‌ك واڵتێک����ی‬ ‫یه‌کگرتو‪ .‬ئه‌م سیاسه‌تی ئه‌مری واقیعه‪،‬‬ ‫یان����ی گوێپێنه‌دان به‌خواس����ت‌و ئازاری‬ ‫ئه‌وانیتر‪ .‬ب����ه‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا رویه‌كی‬ ‫ت����ری هه‌یه ئه‌وی����ش ئه‌وه‌یه کاتێک که‬ ‫سه‌رکرده‌یه‌كی عێراقی شکستده‌هێنێت‬ ‫له‌ئیداره‌كردن����ی عێ����راق وه‌ک واڵتێکی‬ ‫یه‌کگرتو ئ����ه‌وا ئه‌مه‌ریکا وه‌‌ک الیه‌نێکی‬

‫باوه‌ڕ به‌ریال پۆله‌تیک دیسانه‌وه بڕوای‬ ‫وه‌هایه ک����ه گه‌ر بێتو واڵت پێویس����ت‬ ‫بکات که به‌ش����ێوازێکی تر به‌ڕێوه‌بچێت‬ ‫ئه‌وا لێگه‌ڕێ باببێت‪ .‬ب����ه‌و مانایه گه‌ر‬ ‫واقیعی عێراق ببێته واڵتێکی هه‌ڵوه‌شاوه‬ ‫یان په‌رتبو ئه‌وا ئه‌مه‌ریکا به‌کاوه‌خۆیی‬ ‫ئاماده‌یه که دان ب����ه‌و ‌واقیعه‌دا بنێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه به‌تایبه‌ت����ی له‌کاتێکدا که عێراق‌و‬ ‫س����ه‌رجه‌م ناوچه‌ك����ه به‌وه‌رچه‌رخان����دا‬ ‫ده‌ڕۆن له‌روی بایه‌خپێدانی ئه‌مه‌ریکاوه‪.‬‬ ‫ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست فه‌رامۆش‬ ‫ناکرێت به‌اڵم بایه‌خی زۆر که‌مده‌بێته‌وه‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌ئه‌نجامی کۆمه‌ڵێک گۆڕانکاری‬ ‫له‌ئاس����تی هاوس����ه‌نگی هێزی جیهانی‪،‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی وزه‪ ،‬بایه‌خ����ی ئه‌مه‌ریکا‪.‬‬ ‫چیدی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����ت به‌ش����ێک‬ ‫نیه له‌ئاسایش����ی وزه‌ی ئه‌مه‌ریکا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌شێکه له‌ئاسایشی وزه‌ی جیهان‪ ،‬ئه‌مه‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ریکا گرنگه به‌اڵم به‌ئاس����تێک نا‬ ‫که س����ه‌ربازی خۆی بۆ بداته کوش����ت‪.‬‬ ‫چی����دی هی����چ واڵتێک����ی رۆژهه‌اڵت����ی‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت مای����ه‌ی مه‌ترس����ی نیه بۆ‬ ‫ئیسرائیل‪ .‬له‌ڕاستیدا هه‌مو ئاراسته‌كان‬ ‫وه‌ه����ا ده‌ڕۆن که خه‌ونی جیوسیاس����ی‬ ‫ئیس����رائیل بێت����ه‌دی‪ ،‬ئه‌وی����ش خۆی‬ ‫له‌دابه‌ش����بونی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس����تدا‬ ‫ده‌بینێته‌وه بۆ کۆمه‌ڵه‌ واڵتێکی بچوکی‬ ‫الواز‪ .‬له‌ده‌رئه‌نجام����ی ئ����ه‌م هۆکارانه‪:‬‬ ‫که‌مبون����ه‌وه‌ی بایه‌خ����ی ئه‌مه‌ری����کا‬ ‫به‌ناوچه‌ك����ه‪ ،‬ناس����ه‌قامگیریی عێراق‪،‬‬ ‫هه‌وڵدان بۆ دۆزینه‌وه‌ی‌ شێوازێکی نوێ‬ ‫له‌به‌رجه‌س����ته‌كردنی هاوس����ه‌نگیی هێز‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬مالیکیه‌کی‌ خراپ به‌هه‌مو‬ ‫شێوه‌یه‌ك سودمه‌نده بۆ کورد‪.‬‬

‫جێگای‬ ‫سه‌رسوڕمانه که‬ ‫داخوازی کورد‬ ‫بریتیه له‌البردنی‬ ‫مالیکی‪ .‬ئه‌گه‌ر بێتو‬ ‫سبه‌ینێ مالیکی‬ ‫البرا‪ ،‬ئه‌وا هه‌مو‬ ‫ئه‌م هه‌واڵنه‌ی بۆ‬ ‫سازدانی ریفراندۆم‬ ‫بۆ جیابونه‌وه‪،‬‬ ‫بۆ دورکه‌وتنه‌وه‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬بۆ بونی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی زیاتر‬ ‫ده‌وه‌ستێت‬

‫موچه‌و سوته‌مه‌نی دو قه‌یران به‌مامانی ئایا بارزانی‌ هه‌وڵی‌ جاڕدانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كـــــــــــــــ‬ ‫یان كارتی‌ فشار‌ه له‌سه‌ر به‌غدا بۆ پلـــــــــــــ‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫محه‌مه‌د كه‌ریم*‬ ‫خاڵیكردن���ه‌وه‌ی جومگه‌كان���ی بڕی���ار‬ ‫له‌كوردس���تان له‌ح���ه‌وزی پڕۆفیش���ناڵی‬ ‫ناحزب���ی له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌ی كوردس���تانداو‬ ‫پڕكردنه‌وه‌یان به‌ئه‌ندامانی حزب‪ ،‬له‌ماوه‌ی‬ ‫‪ 23‬س���اڵ حوكمڕان���ی حزب���ی كوردی���دا‪،‬‬ ‫كوردس���تانی له‌قه‌یرانه‌وه‌ راده‌ستی قه‌یران‬ ‫كردوه‌‪ .‬پرس���یاره‌ گه‌وره‌كه‌ له‌سه‌ر داهاتی‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬ئایا ڕاس���ته‌ كوردستان هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ توانای ئابوری هه‌یه‌ یان ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫توانا ئابوری���ه‌ هه‌یه‌ چی لێهاتوه‌؟ ئه‌ی بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌م قه‌یرانه‌ ده‌بوایه‌ په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان چۆن هه‌ڵوێستی وه‌ربگرتایه‌؟‬ ‫ببێت به‌په‌رده‌پۆش���كه‌ری ئه‌و داهاته‌ی ‪23‬‬ ‫س���اڵی ڕابردو ونبوه‌ له‌الیه‌ن حزبه‌وه‌ یان‬ ‫ئه‌م قورساییه‌ی بگواس���تایه‌ته‌وه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫شانی هاواڵتی؟ ڕه‌نگه‌ سه‌دان پرسیاری تر‬ ‫له‌س���ه‌ر ته‌نها ئه‌و دو قه‌یرانه‌ بێته‌ ئاراوه‌‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ نوێنه‌رانی خه‌ڵكه‌ (په‌رله‌مان)‬ ‫وه‌اڵمی بداته‌وه‌ به‌تایبه‌تی ئۆپۆزس���یۆنی‬ ‫دوێنێ‌و ده‌س���ته‌اڵتداری ئه‌م���ڕۆ نه‌ك ببنه‌‬ ‫داهۆڵی حزب‌و په‌رده‌پۆشی سامانی دزراوی‬ ‫خه‌ڵك بكه‌ن‪.‬‬ ‫داهاتی كوردستان له‌ته‌مه‌نی حوكمڕانی‬ ‫ك���ورده‌وه‌ به‌الڕێ���دا ده‌برێت بۆ ئاس���تێك‬ ‫پارسه‌نگی گه‌شه‌ی ئابوری هه‌ندێك واڵتانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی به‌ڕاس���ته‌وخۆو ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫ڕاگرتوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م داهاته‌ بۆ كورد نیه‌ كه‌‬ ‫خاوه‌نی شه‌رعیی ئه‌م داهاته‌یه‌ ته‌نانه‌ت بۆ‬ ‫ئاس���تێك لێیسودمه‌ند نه‌بوه‌ كه‌ ڕێژه‌یه‌كی‬ ‫زۆر گه‌وره‌ی ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ له‌هێڵی هه‌ژاریی‬ ‫نزیك نه‌خاته‌وه‌و به‌شێكیش���ی بۆ ژێر ئه‌و‬ ‫هێڵه‌ ڕه‌وانه‌ نه‌كات‪ .‬به‌دیوه‌كه‌ی تردا‪ ،‬خۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و داهاته‌ ونكراوه‌ هه‌ر به‌موڵكایه‌تی‬ ‫حزب بمایه‌ته‌وه‌ به‌اڵم له‌ئابوری كوردستاندا‬ ‫بوایه‌ له‌جیاتی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی بانكه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئێس���تا خه‌ڵكی پاراستبو له‌هێڵی‬ ‫هه‌ژاری���ی‪ .‬به‌اڵم ب���ۆ ئاس���تێك متمانه‌و‬ ‫باوه‌ڕبون له‌نێوان كۆمه‌ڵگه‌و حزبی كوردیدا‬ ‫(خه‌ریكه‌ به‌ئۆپۆزس���یۆنی دوێنێش���ه‌وه‌)‬ ‫بۆ ئاس���تێك الس���ه‌نگ بێت ك���ه‌ توانای‬ ‫هێنانه‌وه‌ی ئه‌و س���امانه‌ ونب���وه‌ی نیه‌ بۆ‬ ‫خاوه‌نه‌ شه‌رعیه‌كانی خۆی‪.‬‬ ‫قه‌یرانی كوردس���تان قه‌یرانی سیوله‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌بوای���ه‌ په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‬ ‫به‌تایبه‌تی سێ فراكسیۆنه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كه‌ی‬ ‫دوێنێ‪ ،‬كه‌ هێشتا له‌كێشه‌ی سامانی ونبوی‬ ‫كوردستاندا تێوه‌نه‌گالون‪ ،‬هاوكار نه‌بونایه‌‬ ‫ب���ۆ گواس���تنه‌وه‌ی قورس���ایی قه‌یرانه‌كه‌‬ ‫له‌حزبی كوردیه‌وه‌ بۆ سه‌ر شانی هاواڵتی‪.‬‬

‫داهاتی كوردستان‬ ‫له‌ته‌مه‌نی حوكمڕانی‬ ‫كورده‌وه‌ به‌الڕێدا‬ ‫ده‌برێت بۆ ئاستێك‬ ‫پارسه‌نگی گه‌شه‌ی‬ ‫ئابوری هه‌ندێك واڵتانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی به‌ڕاسته‌وخۆو‬ ‫ناڕاسته‌وخۆ ڕاگرتوه‬ ‫به‌اڵم ئه‌م داهاته‌ بۆ‬ ‫كورد نیه‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان بۆ چاره‌س���ه‌ری‬ ‫ئه‌م قه‌یرانه‌ وه‌كو حزبی ده‌س���ه‌اڵت بیری‬ ‫كرده‌وه‌و وێڵه‌ به‌شوێن په‌یداكردنی سیوله‌‬ ‫ب���ۆ حكوم���ه‌ت ئه‌گ���ه‌ر له‌س���ه‌ر گیرفانی‬ ‫به‌تاڵكراوی هاواڵتیش بێت‪ ،‬به‌دیوه‌كه‌ی تردا‬ ‫له‌جیاتی چاره‌سه‌ری ڕاسته‌قینه‌‪ ،‬كه‌وتۆته‌‬ ‫فاقه‌ی چنراوی حزبی ده‌سه‌اڵته‌وه‌و به‌رنامه‌‬ ‫ته‌بریریه‌ك���ه‌ی بۆ پین���ه‌ ده‌كات كه‌ ڕه‌نگه‌‬ ‫قورس���بوایه‌ بۆ ئه‌و حزبان���ه‌ ئه‌مڕۆ فه‌رزی‬ ‫بكه‌ن به‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵگه‌دا به‌اڵم به‌ده‌ستی‬ ‫فراكس���یۆنه‌ نوێیه‌كان���ی ئۆپۆزس���یۆنی‬ ‫دوێن���ێ ده‌یكه‌ن چونكه‌ بۆ ئه‌وان دو ئه‌رك‬ ‫جێبه‌ج���ێ ده‌كات‪ ،‬یه‌ك���ه‌م‪ :‬س���وككردنی‬ ‫باری س���یوله‌ له‌س���ه‌ر ش���انی حكومه‌ت‬ ‫له‌ڕێگه‌ی دواكه‌وتنی موچه‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی‬ ‫نرخی س���وته‌مه‌نی‌و گواستنه‌وه‌ی بۆ سه‌ر‬ ‫گیرفانی خه‌ڵك له‌كۆتاییش���دا چنینه‌وه‌ی‬ ‫ده‌س���تكه‌وته‌كان ب���ۆ خۆی���ان چونك���ه‌‬ ‫بااڵده‌س���تییان له‌كۆی ده‌س���ه‌اڵتدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫دوه‌میشیان‪ :‬له‌كه‌داركردنی ئه‌و متمانه‌یه‌شه‌‬ ‫كه‌ له‌چوارساڵی ئۆپۆزسیۆنیدا به‌ده‌ستیان‬ ‫هێنابو‪.‬‬ ‫ئه‌ركی په‌رله‌م���ان له‌م قه‌یرانه‌دا ده‌بوایه‌‬ ‫چی بێت؟‬ ‫ده‌بوای���ه‌ ش���ه‌ڕی گه‌نده‌ڵ���ی بوای���ه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌وه‌ی تااڵنی س���امانی كۆمه‌ڵگه‌ی‬

‫كوردس���تانی ك���ردوه‌ بریتی���ه‌ له‌گه‌نده‌ڵی‬ ‫به‌تایبه‌تی گه‌نده‌ڵی ڕاسته‌وخۆی حزب‪ .‬بۆیه‌‬ ‫پێویستبو په‌رله‌مان گه‌نده‌ڵی پۆلێنبكردایه‌‬ ‫له‌دژوارتری���ن بۆ خ���واره‌وه‌و پله‌به‌ندی بۆ‬ ‫ڕیزبكردنایه‌و هه‌ریه‌كه‌ به‌شێوازی تایبه‌تی‬ ‫خۆی مامه‌ڵه‌ی له‌گ���ه‌ڵ بكردایه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی ڕاس���ته‌وخۆی حزب‪ ،‬پاش���ان‬ ‫گه‌نده‌ڵیه‌كان���ی كۆمپانیاكانی حزب‌و دواتر‬ ‫گه‌نده‌ڵیه‌كانی سێبه‌ره‌كانی حزب‌و‪ ..‬هتد‪.‬‬ ‫پێویس���تبو بۆ ه���ه‌ر یه‌كێك له‌و ش���ه‌ڕانه‌‬ ‫میكانیزمی هاوس���ه‌نگی‌ تایب���ه‌ت به‌خۆی‬ ‫بگرێته‌به‌ر له‌نێوان به‌ده‌ستخستنی سیوله‌ بۆ‬ ‫تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانه‌كه‌و ڕاگرتنی ئاشته‌وایی‬ ‫ناوخۆ‪ .‬له‌م بواره‌دا ده‌كرێت چه‌ندین پڕۆژه‌‬ ‫ئاماده‌بكرێت‌و به‌پێ���ی ئه‌وله‌ویه‌ت ڕیزبه‌ند‬ ‫بكرێت‌و به‌زویی به‌دیله‌كان بخرێنه‌ به‌رده‌ست‬ ‫بۆ سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر كێشه‌كه‌دا‪ .‬بۆ نمونه‌‬ ‫ئێس���تا (ده‌ڵێن) حكوم���ه‌ت قه‌رز ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ئاش���كرایه‌ به‌پێی زانستی ئابوری‌و‬ ‫دارای���ی هیچ قه‌رزێكی ده‌ره‌ك���ی‌و ناوه‌كی‬ ‫بێمه‌رج نیه‌‪ ،‬چ ئابوری چ سیاسی چ كڕینی‬ ‫وه‌الئ���ات‌و‪ ..‬هتد‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ هه‌تا ئێس���تا‬ ‫ئه‌م مه‌رجانه‌ بۆ خه‌ڵكی ئاشكرانه‌كراوه‌ كه‌‬ ‫له‌داهات���ودا خۆی وه‌ك كۆمه‌ڵگه‌ باجه‌كه‌ی‬ ‫ده‌دات هه‌ر وه‌ك هه‌ڵ���ه‌ ئابوریه‌كان چۆن‬ ‫ئێس���تا حزب خۆی لێده‌رده‌كات به‌مامانی‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و قورس���اییه‌كه‌ی ده‌گوازن���ه‌وه‌‬ ‫بۆ س���ه‌ر هاواڵتی‪ .‬ج���ا وه‌ك هه‌نگاوێكی‬ ‫په‌رله‌مان بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یرانه‌كه‌ با به‌و‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌دا شه‌ڕی گه‌نده‌ڵی حزبی بكردایه‌‬ ‫كه‌ ئ���ه‌و قه‌رزه‌ له‌حزب���ه‌كان بكرایه‌ جا چ‬ ‫ڕاسته‌وخۆ یان له‌كۆمپانیاكانی حزب‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫زۆر باش���تربو له‌قه‌رزی ده‌ره‌ك���ی چونكه‌‬ ‫س���یوله‌ی ده‌س���تخراو ده‌گۆڕێ بۆ قه‌رزی‬ ‫ناوه‌ك���ی‪ ،‬قه‌رزه‌كه‌ خۆی‌و سوده‌كانیش���ی‬ ‫ده‌گۆڕا بۆ جۆرێك له‌سوڕانه‌وه‌ له‌ناو ئابوری‬ ‫كوردس���تانداو به‌به‌رده‌وامی داهاتی تازه‌ی‬ ‫تری دروست ده‌كردو قه‌یرانی سیوله‌كه‌شی‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ده‌ك���ردو ك���ۆی ئاس���ه‌واره‌‬ ‫نێگه‌تیڤه‌كانی قه‌یرانه‌كه‌ی له‌سه‌ر ئابوری‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی كوردس���تان كه‌مده‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌كرێ���ت ل���ه‌م ڕوه‌وه‌ چه‌ندین پ���ڕۆژه‌ بۆ‬ ‫ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ گه‌نده‌ڵیه‌وه‌ شه‌ڕه‌كانی تریش‬ ‫ئاماده‌ بكرێت له‌چوارچێوه‌ی ئاش���ته‌وایی‬ ‫نیشتیمانیداو گێڕانه‌وه‌ی جۆرێك له‌متمانه‌و‬ ‫ئاش���تبونه‌وه‌ی نێ���وان حزب���ی ك���وردی‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬هه‌مان پڕۆس���یجه‌ر ب���ۆ نمونه‌‬ ‫بۆ ش���ه‌ڕی گه‌نده‌ڵی له‌كۆمپانیای سێبه‌ر‪،‬‬ ‫گه‌نده‌ڵی نێوان بازرگانی سێبه‌رو جیهازی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی كوردستان‌و‪ ..‬هتد‪.‬‬ ‫*مونته‌دای ئابوری كوردستان‬

‫خول���ی‌ پارله‌مان���دا نوێنه‌ران���ی‌ كورد‬ ‫له‌پارله‌مان���ی‌ عێ���راق نه‌یانتوانیوه‌ یه‌ك‬ ‫یاس���ا له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ك���ورد ده‌ربكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌روی‌ ئیداریه‌وه‌ به‌پۆس���تی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫كۆم���ارو جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌ حكوم ‌هت‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌شه‌وه‌ نه‌توانرا كێشه‌ی‌‬ ‫كورد له‌به‌غدا به‌ره‌و پێش ببرێت‌و به‌پێی‬ ‫ده‌س���تور مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ كورد بكرێت‪،‬‬ ‫له‌روی‌ دیپلۆماسیه‌وه‌ نوێنه‌رایه‌تیه‌كانی‌‬ ‫ی حاجی‌ عینایه‌ت‬ ‫عومه‌ر ‌‬ ‫عێ���راق (مه‌به‌س���تم كورده‌كان���ه‌)‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ نوێنه‌ری‌ عێراقن نیو ئه‌وه‌نده‌‬ ‫نوێنه‌ری كوردس���تان نین‪ ،‬س���ه‌ركرده‌‬ ‫گ���ه‌ر الپه‌ڕه‌كان���ی‌ مێ���ژوی‌ گه‌ل���ی‌‬ ‫س���ه‌ربازیه‌كان به‌سوپاساالریش���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫ك���ورد هه‌ڵده‌ینه‌وه‌ لێوانلێ���وه‌ له‌هه‌ڵه‌و‬ ‫كورده‌ ده‌سته‌وه‌س���تان ب���وه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫ناپاك���ی‌‪ ،‬زۆرین���ه‌ی‌ گه‌ل���ی‌ ك���ورد‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌كانی‌ مالیكی‌ بۆ سه‌ر كوردستان‪،‬‬ ‫به‌سه‌ركرده‌كانیشیه‌وه‌ به‌رده‌وام گیرۆده‌ی‌‬ ‫كه‌واته‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌ستمانكه‌وتوه‌ له‌به‌غدا‬ ‫ده‌س���تی‌ (خۆشباوه‌ڕی‌‪ ،‬س���اویلكه‌یی‪،‬‬ ‫ده‌س���كه‌وتی‌ مادی‌‌و مه‌عنه‌وی‌ شه‌خسی‌‬ ‫له‌یادچون‪ ،‬خۆویس���تی‌‪ ،‬دراوپه‌رستی‌‌و‬ ‫ب���ون بۆ ژماره‌یه‌ك ك���ه‌س له‌دو حیزبی‬ ‫خۆبه‌كه‌مزان‪ ،‬بێگانه‌په‌رستی‌) بون‪.‬‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌كوردس���تان (پارت���ی‌‌و‬ ‫هه‌لومه‌رج���ی‌ دروس���تبونی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌)و له‌وه‌ زیاتر ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌‬ ‫ك���وردی‌ چه‌ندینج���ار هاتوه‌ته‌كای���ه‌‬ ‫عێراق هه‌مو به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌ كوردیان‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ شۆڕش���ی‌ ده‌رسیم‪ ,‬شێخ‬ ‫له‌روی‌ ئاب���وری‌‌و ئیداری‌‌و سیاس���یه‌وه‌‬ ‫عوبه‌یداڵی‌ نه‌هری‌‌و س���مایلخانی‌ سمكۆ‌و‬ ‫له‌بیرك���ردوه‌و گ���ه‌ر بۆش���یان بكرێت‌و‬ ‫ش���ێخ مه‌حمودو قازی‌ محه‌مه‌دو دواجار‬ ‫له‌روی‌ س���ه‌ربازیه‌وه‌ ده‌س���تیان به‌سه‌ر‬ ‫له‌باشوری‌ كوردستان له‌ساڵه‌كانی‌ ‪1991‬و‬ ‫كوردستاندا بشكێته‌وه‌ له‌به‌عس خراپتر‬ ‫‪ ،2003‬دواجار مێژو دوباره‌بویه‌وه‌و هه‌لێك‬ ‫نه‌بن باش���تر نابن‪ ،‬جاران ئێمه‌ی‌ كورد‬ ‫كه‌ له‌هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌ دی‌ له‌بارتره‌ هاتوه‌ته‌‬ ‫یه‌ك دوژمنمان هه‌بو(سه‌دام حسێن) بو‬ ‫پێشه‌وه‌ ساڵی‌ ‪ 2014‬یه‌و دوژمنانی‌ كورد‬ ‫ئێستا ده‌یان (سه‌دام حسێن) له‌به‌رگی‌‬ ‫له‌عێراق دژ به‌یه‌ك له‌جه‌نگدان‪ ،‬س���وریا‬ ‫كه‌ دوژمنی‌ سه‌رس���ه‌ختی‌ گه‌لی‌ كورده‌ ئه‌و هێڵه‌ ئاس���مانیانه‌ی‌ ك���ه‌ هاتوچۆی‌ فه‌ت�ل�اوی‌‌و جب���وری‌‌و شه‌هرس���تانی‌‪،‬‬ ‫وردو خاش بوه‌‪ ،‬توركیا به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌ فڕگه‌كانی‌ كوردس���تان ئه‌ك���ه‌ن‪ ،‬رۆژی‌ ئایه‌تواڵو مالیكی���دا له‌كه‌میندان بۆمان‬ ‫خۆی‌ له‌باشوری‌ كوردستان دۆزیوه‌ته‌وه‌و ‪ 2014/7/10‬جارێك���ی‌ دی‌ هاتوچ���ۆی‌ به‌مانایه‌ك���ی‌ دی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ مالیك���ی‌‬ ‫ده‌یه‌وێ هاوكاریی‌ ك���ورد بكات‪ ،‬ئێران فڕۆك���ه‌ بارهه‌ڵگره‌كانی‌ ب���ۆ فڕگه‌كانی‌ ته‌اڵقی‌ سیاسی‌و ئیداری‌‌و ئابوری‌ كوردی‌‬ ‫س���ه‌رباری‌ قه‌یران���ه‌ داراییه‌كانی‌ له‌روی‌ هه‌ولێ���رو س���لێمانی‌ قه‌ده‌غه‌ك���رد‪ ،‬داوه‌و كه‌چی‌ تازه‌ به‌تازه‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌‬ ‫وزه‌ی‌ ئه‌تۆم���ی‌‌و قه‌یران���ی‌ دارایی���ه‌وه‌ پێش���مه‌رگه‌ كه‌ به‌پێی ده‌س���تور له‌ناو كوردس���تان نوێنه‌ره‌كانی���ان ده‌نێرن بۆ‬ ‫چه‌ندی���ن كێش���ه‌ روب���ه‌ڕوی‌ بوه‌ته‌وه‌و سیستمی‌ به‌رگری‌ عێراقدایه‌ حسابی بۆ به‌غ���دا ب���ۆ نوێنه‌رایه‌تیكردن���ی‌ كوردو‬ ‫به‌رده‌وام هه‌وڵی‌ فراوانكردنی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ ناكرێت‌و بودج���ه‌ی‌ بۆ ته‌رخان ناكرێت‌و وه‌رگرتنی‌ پۆس���تی‌ ئیداری‌‌و پارله‌مانی‌‌و‬ ‫خۆیه‌تی‌له‌پاكستان‌و ئه‌فغانستان‌و سوریاو چه‌ك‌و تفاق‌و ته‌داروكاتی‌ له‌سه‌ر حسابی دیپلۆماسی‪ ،‬له‌كاتێكدا سێیه‌كی‌ روبه‌ری‌‬ ‫لوبنان‌و دواجار ش���ه‌ڕی‌ سوننه‌ی‌ عێراق هه‌رێم���ه‌‪ ،‬م���اده‌ی‌ ‪ 140‬پش���تگوێخراو عێراق له‌ده‌ستی‌ داعش‌و سوننه‌كاندایه‌و‬ ‫كه‌ له‌ب���ری‌ مالیكی‌ ئه‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌ به‌ده‌س���تی‌ كه‌س���انی‌ وه‌ك (حه‌ن���ان ‪80000‬ك���م‪ 2‬له‌ده‌س���ت كورددای���ه‌و‬ ‫ده‌كات‌و س���ه‌رجه‌م مه‌زاره‌ پیرۆزه‌كانی‌ فه‌تالوی‌) ماوه‌ی‌ ده‌ س���اڵه‌ كۆسپی‌ بۆ ب���ه‌ره‌و هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ ده‌چێ‪ ،‬له‌الیه‌ك‬ ‫كه‌ربه‌الو نه‌جه‌ف‌و كازمیه‌ی‌ به‌غدا له‌ژێر دروستده‌كرێ (حه‌نان له‌لێدوانێكدا وتی‌ مه‌س���عود بارزانی‌ باس له‌دروس���تبونی‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ داعش‌و نه‌قشبه‌ندیه‌كاندایه‌‪ ،‬من ماوه‌ی‌ ‪ 10‬ساڵه‌ به‌م نینۆكانه‌م دژی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردس���تان ده‌كات‌و له‌الیه‌كی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ كوردستان‌وبه‌غدا جێبه‌جێكردنی‌ ماده‌ی‌ ‪ 140‬بومه‌ته‌وه‌)‪ ،‬دی‌ ش���ه‌ڕ له‌س���ه‌ر پۆس���تی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫به‌ناله‌بارترین كاته‌كانیدا گوزه‌ر ده‌كات‌و یاس���ای ن���ه‌وت‌و گاز چه‌قیبه‌س���توه‌‪ .‬كۆم���ارو وه‌زاره‌ت���ه‌كان ده‌كات‌و په‌یام‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ‪ 10‬ساڵی‌ دوای‌ روخانی‌ به‌عس‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ك���ورد له‌عێراق ده‌س���تیكه‌وتوه‌ بۆ ئه‌مه‌ریكاو ئێران‌و س���عودیه‌ ده‌نێرێ‬ ‫سه‌رجه‌م ده‌سه‌اڵتدارانی‌ به‌غدا هه‌وڵیانداوه‌ ده‌س���تكه‌وتی‌ شه‌خس���یه‌ ك���ه‌ خ���ۆی‌ كه‌ پێویسه‌ س���ه‌رۆك كۆمار كورد بێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌رده‌وام س���ه‌ره‌ده‌ری‌(مامه‌ڵه‌ی‌) له‌ژماره‌یه‌ك پۆستی‌ پارله‌مانی‌‌وئیداری‌‌و ئه‌مه‌ سیاس���ه‌تێكی‌ دوفاقیه‌‪،‬مه‌س���عود‬ ‫پارێزگایه‌ك���ی له‌گه‌ڵ بك���ه‌ن‪ ،‬ماوه‌ی‌ ‪ 8‬سه‌ربازیی‌‌و دیپلۆماس���یدا ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬بارزانی‌ له‌پارله‌مانی‌ كوردس���تان باسی‬ ‫مانگ���ه‌ مالیكی‌ بودجه‌ی‌ كوردس���تان ‌ی به‌دانپێدانانی‌ زۆربه‌یان تا ئێستا هیچیان ئه‌وه‌ی‌كرد كه‌ ئیتر خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫بڕیوه‌‪ ،‬چه‌ند جار ئابڵوقه‌ی‌ خسته‌ سه‌ر بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ ك���ورد پێنه‌كراوه‌‪ ،‬له‌دو ناتوان���ێ له‌گه‌ڵ ئه‌م سیس���تمه‌دا بژی‌‌و‬

‫ئه‌وه‌ی‌ كورد له‌عێراق‬ ‫ده‌ستیكه‌وتوه‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتی‌‬ ‫شه‌خسیه‌ كه‌ خۆی‌‬ ‫له‌ژماره‌یه‌ك پۆستی‌‬ ‫پارله‌مانی‌‌وئیداری‌‌و‬ ‫سه‌ربازیی‌‌و‬ ‫دیپلۆماسیدا‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫هیوا ‌ی سه‌ركه‌وتن بۆ‬ ‫داعش‌و بۆ مالیكیش ده‌خوازین!‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫کوردی خۆراسانی‪ ،‬لەبیرکراوێکی زیندو‬

‫سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫دوای‌ تێپه‌ڕینی‌ س����ه‌د ساڵ‌‪ ،‬ئه‌و نه‌خشه‌و س����نورانه‌ی‌ به‌زۆر به‌سه‌ر‬ ‫ی ناوه‌ڕاستدا سه‌پێنراون‪ ،‬له‌داڕمان‌و هه‌ره‌سهێناندان‪،‬‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ناوچه‌ ‌‬ ‫ی ده‌وروبه‌رمان له‌ڕوی‌ جوگرافی‌‌و ئیتنی‌‌و س����ایكۆلۆجی‌‌و‬ ‫تا دێ‌ واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫تائیفییه‌وه‌ په‌رت‌و دابه‌ش ده‌بن‪ ،‬ئه‌و فره‌چه‌شنیی‌و پێكهاته‌ ناكۆكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆكراونه‌ته‌وه‌‌و ماوه‌ ‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌م س����نورانه‌دا به‌زۆرداره‌ك���� ‌‬ ‫ی تۆقێنه‌ره‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌برێن‪،‬‬ ‫ی مه‌ركه‌زی ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌تێك ‌‬ ‫سه‌د ساڵ ‌ه له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ی زنجیره‌كانیاندان‪.‬‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ پساندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ی‌ ئێستا له‌عێراق ده‌گوزه‌رێت زاده‌ی‌ سااڵنێكی‌ دورودرێژ ‌‬ ‫خه‌فه‌كردن‌و یه‌كتر كوش����تنی‌ پێكهاته‌كانیه‌تی‌‪ ،‬ئه‌زمون سه‌لماندی‌ ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سوننه‌كاندا‪ ،‬شیعه‌ پارێزراو ده‌بێ‌‌و ن ‌ه له‌سایه‌ ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫له‌س����ایه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ شیعه‌كانیشدا‪ ،‬س����وننه‌كان ده‌توانن به‌هێمنیی‌‌و ئارامی ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵتی‌ هه‌ردوكیشیاندا‪ ،‬كورد هه‌ر‬ ‫دابنیشن‪ ،‬بۆ نه‌گبه‌تی له‌سایه‌ ‌‬ ‫تێهه‌ڵدراوو په‌راوێزو ماڵوێرانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێم ‌ه ‪ 100‬س����اڵ بێت گران به‌ده‌س����ت ئه‌وانه‌و‌ه چه‌شتبێتمان‪،‬‬ ‫ی یه‌كتردا‬ ‫ی دۆزه‌خیان به‌ڕو ‌‬ ‫ئه‌وا سوننه‌و شیعه‌كان ‪ 1000‬ساڵ ‌ه ده‌رگا ‌‬ ‫ی‬ ‫كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬مالیكی‌‌و داعش كه‌ یه‌كتر ده‌هاڕن‌و هه‌ریه‌كه‌و نوێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی عه‌ره‌به‌وه‌ دێن‪.‬‬ ‫تائیفه‌یه‌ك ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌هه‌ناوی‌ ئه‌و مێژوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫تایفه‌گه‌ریی سیاسی‌ دیارده‌یه‌كی‌ قوڵ‌‌و ریشه‌یی ‌ه له‌ژیان ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراقیه‌كاندا‪ ،‬س����ه‌دان ساڵ ‌ه سوننه‌و ش����یعه‌كان هه‌ریه‌كه‌و به‌وپه‌ڕ ‌‬ ‫ی شوناسی‌ خۆیاندان‪ ،‬رابردویه‌كیش‬ ‫ی پاراستن ‌‬ ‫سه‌رسه‌ختیانه‌و ‌ه له‌هه‌وڵ ‌‬ ‫ی خۆیانه‌وه‌ به‌جێده‌هێڵن كه‌ پڕاوپڕ ‌ه له‌توندوتیژیی‌‌و خوێنڕشتن‪،‬‬ ‫له‌دوا ‌‬ ‫ئه‌و رابردو‌ه ته‌حه‌كوم به‌ئێستاو ئاینده‌شیان ده‌كا‌و پێكه‌و ‌ه هه‌ڵكردنیان‬ ‫ی ده‌وڵه‌تێكیشدا قورس‌و ئه‌سته‌م ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌سایه‌ ‌‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫بمانه‌وێ‌‌و نه‌مانه‌وێت‪ ،‬هێز ‌ه س����وننه‌و شیعه‌ نادیموكراسیه‌كان ‌‬ ‫به‌عس‌و داع����ش‌و مالیكی‌‪ ،‬دوژم����ن‌و ركه‌به‌رمانن‪ ،‬ئێس����تا كه‌ ئه‌وان‬ ‫له‌شه‌ڕێكی‌ وا گه‌وره‌و كوش����ت‌و بڕی‌ یه‌كتردان‌و پێشناچێت كه‌سیان‬ ‫ی بكه‌ین باشه‌؟‬ ‫به‌وی‌ تریان بوێرێت‪ ،‬ئیشی‌ ئێمه‌ چییه‌‌و چ ‌‬ ‫ی له‌م عێراقه‌دا به‌س����ه‌ریهات‪،‬‬ ‫ی ئه‌و هه‌مو كاره‌س����اته‌ ‌‬ ‫كورد ل����ه‌دوا ‌‬ ‫باش����ترین كار ك ‌ه بیكات ئه‌وه‌ی ‌ه گه‌م ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و تایفه‌گه‌رییه‌ بكات‪،‬‬ ‫ی یه‌كتر‬ ‫كاتێك كه‌ هێزه‌ تاریكه‌كانی‌ س����وننه‌و شیع ‌ه شێلگیران ‌ه له‌دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌جه‌نگن‪ ،‬ئیشی‌ ئێمه‌ ئه‌وه‌ نییه‌ الیه‌كیان سه‌ربخه‌ین به‌سه‌ر الیه‌ك ‌‬ ‫ی هه‌ردوكیانه‌‪،‬‬ ‫تریاندا‪ ،‬به‌ڵكو كارمان بێالیه‌نیی‌‌و سه‌یركردن‌و الوازكردن ‌‬ ‫ی نێوانیانه‌و ‌ه ده‌كرێت‬ ‫چونك ‌ه ته‌نها له‌رێگه‌ی درێژه‌كێشانی‌ ئه‌م شه‌ڕه‌ ‌‬ ‫ئیحتیوای‌ مه‌ترس����یی‌ گروپ����ه‌ تاریك‌و توندڕه‌وه‌كانی‌ ئه‌وان له‌س����ه‌ر‬ ‫كوردستان بكرێت‪.‬‬ ‫كورد ئه‌گه‌ر دوربین‌و خاوه‌ن پالن‌و س����تراتیج‌ بێت‪ ،‬پێویست ناكات‬ ‫ی‬ ‫ل����ه‌م قۆناغه‌دا ش����ه‌ڕێك بكات ك ‌ه هی‌ ئه‌و نیی����ه‌و ئاگر بهێنێت ‌ه ماڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن له‌گه‌رمه‌ی‌ جه‌نگی‌ عێراق‌و ئێراندا له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی جه‌نگی‌ عێراق‌و‬ ‫ی ‪1980‬دا له‌وه‌اڵمی‌ پرس����یارێكدا ده‌رب����اره‌ ‌‬ ‫ده‌ی����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران‪ ،‬مه‌ناحیم بیگن س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ ئیس����رائیل وتبوی‌ "هیوا ‌‬ ‫ی گه‌ور ‌ه بۆ هه‌ردوالیان ده‌خوازین"‪ ،‬باش����ترین كارێكیش‬ ‫س����ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی گه‌ور ‌ه بۆ داعش‌و بۆ‬ ‫ك����ه‌ ئێم ‌ه بیكه‌ین ئه‌وه‌یه‌ "هیوای‌ س����ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫مالیكیش بخوازین"‪.‬‬

‫هه‌ڵپه‌رکێی کورده‌کانی خۆراسان‬

‫واڵت���ەدا ڕوی���دا‪ .‬لەئێس���تادا قەرەباخ‬ ‫ئا‪ :‬شوان حەمە‬ ‫هەرێمێکە لەواڵتی ئەرمینیا‌و تا ئێستاش‬ ‫خۆراس���ان دەکەوێتە ڕۆژهەاڵت‌و باکوری دەیان هەزار کورد لەو ناوچەیە دەژین‪.‬‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ئێران‪ .‬زیاتر لەچوارسەد ساڵە د‪ .‬ئەفراسیابی شوکفته‌ دەڵێت "نزیکەی‬ ‫باکوری خۆراس���ان بۆتە واڵتی کوردان‪ .‬پەنجا س���اڵ کورد لەقەرەباخ مایەوە‪ .‬تا‬ ‫باکوری خۆراسان دەکەوێتە سەر سنوری س���اڵی بە‪ ١٦٠٣‬بەبڕیاری ش���ا عەباسی‬ ‫واڵتی تورکمانستان‌و نزیکە لەگەورەترین س���ەفەوی ک���وردان جارێکیت���ر بەرەو‬ ‫دەریاچ���ەی داخ���راوی س���ەر زەوی کە هەرێمی خۆراس���انی ئێران کۆچیانکرد‪.‬‬ ‫کورد لەخۆراس���ان‪ ،‬بەدرێژایی چوارسەد‬ ‫بەدەریای قەزوین ناسراوە‪.‬‬ ‫لەچاڵدی���ران (‪ )١٥١٤‬ب���ۆ یەکەمینجار‪ ،‬س���اڵ‪ ،‬ش���ازدە می���ری هەب���وە‪ .‬دوا‬ ‫کوردس���تان بەس���ەر ه���ەردو هێ���زە زنجیرەی میرنشینی کوردی لەخۆراسان‪،‬‬ ‫س���ەرەکەیەکەی ئەودەمەدا (عوسمانی‌و بەمیرایەتی جەجوخان سەردار بو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سەفەوی) دابەشکرا‪ .‬بەاڵم پەیماننامەی دوای ڕوداوەکانی ئینقیالبی مەش���روتە‪،‬‬ ‫چاڵدی���ران کۆتای���ی ڕوداوەکان نەبو‪ .‬لە رەزا ش���ا‪ ،‬ڕێگریی لەمیرنش���ینی کورد‬ ‫‪ ١٥١٤‬ت���ا ‪ ١٦٣٦‬ل���ەو ناوچەیەدا زیاتر لەخۆراسان کرد"‪.‬‬ ‫لەبیس���ت جار ش���ەڕو پێکدادانی گەورە بەگوێ���رەی وتەکان���ی ئەفراس���یاب‬ ‫ڕویداوە‪ .‬لەگەرمەی ئەو شەڕانەدا بەشێک ش���وکفتە‪ ،‬کۆمەڵگای کوردی خۆراسانی‬ ‫لەکوردانی ناوچەکان���ی ڕوحاو عەنتاب‌‌و کۆمەڵگایەک���ی کالس���یکی کوردیە‪ ،‬تا‬ ‫عەفرین‌و ماردین‌و کوبان���ی‪ ،‬ناچارکراون س���ااڵنی ڕابردو ئاژەڵداریی‌و کشتوکاڵ‪،‬‬ ‫زێ���دی باوانی���ان بەجێبێڵن‌‪ .‬لەس���اڵی پایە بنەڕەتیەکان���ی ئابوری ناوچەکەیان‬ ‫‪ ١٥٥٦‬لەکوردستانەوە بەرەو سنورەکانی ب���وە‪ .‬ئ���ەوەی زیات���ر سەرنجڕاکێش���ە‬ ‫ئازەربایج���ان‌و ئەرمینی���ای ئێس���تا‪ ،‬پەیوه‌ستبونی کوردانی خوراسانە بەزمانی‬ ‫کۆچیانک���ردوە‪ ،‬ت���ا دواج���ار لەناوچەی کوردیەوە (کرمانجی)‪ .‬لێمپرسی دەبێت‬ ‫قەرەباخ نیشتەجێبون‪ .‬قەرەباخ دەکەوێتە ه���ۆی چی بێت دوای چوارس���ەد س���اڵ‬ ‫سنوری نێوان ئازەربایجان‌و ئەرمینیاوە‪ .‬لەدابڕان‌و ئاوارەیی‪ ،‬لەناو کۆمەڵگایەکی‬ ‫لەس���ەر قەرەباخ‪ ،‬ساڵی ‪ ١٩٨٨‬شەڕێکی تەواو ناکوردیدا‪ ،‬کوردی خۆراسان هێشتا‬ ‫خوێن���اوی درێژخایەن لەنێ���وان ئەو دو بەزمانی خۆیان قس���ە دەکەن‪ .‬لەوەاڵمدا‬

‫ش���وکفتە وتی " کورد نەک هەر بەزمانی‬ ‫خۆی قسەیکردوە‪ ،‬بەڵکە ئامادەش نەبوە‬ ‫زمان���ی ئەوانیتر بەکاربێنێ���ت‪ .‬لەالیەن‬ ‫دەوڵەتی مەرکەزیشەوە پشتگوێخرابون‪.‬‬ ‫بۆ نمونە یەکەمین قوتابخانە لەو ناوچەیەی‬ ‫ئێمەدا س���اڵی ‪ ١٩٦٥‬دروستبوە‪ .‬تا ئەو‬ ‫کات���ەش ڕێژەیەکی زۆر ک���ەم لەکوردی‬ ‫خۆراسانی زمانی فارسییان زانیوە‪.‬‬ ‫پێناچێ���ت لەڕابردودا هیچ دەس���ەاڵت‌و‬ ‫حزبێکی کوردی‪ ،‬لەکوردانی خۆراس���انی‬ ‫پرسیبێتەوە‪ ،‬بەدەس���ەاڵتدارانی هەرێمی‌‬ ‫بەوتەبێژەک���ەی‬ ‫کوردستانیش���ەوە‪.‬‬ ‫س���ازمانی ک���وردی خۆراس���انم وت‪:‬‬ ‫چاوەڕوانی چی لەهەرێمی کوردس���تان‌و‬ ‫حزبە سیاس���یە کوردەکان���ی ڕۆژهەاڵت‌و‬ ‫پارچەکانی تر دەکەیت؟ ئەو لەدوا وتەیدا‬ ‫وتی " ئێمە بەشێکین لەنەتەوەی کورد‪،‬‬ ‫هەقمان بەس���ەر کوردو کوردس���تانەوە‬ ‫هەیە‪ .‬داوام���ان لەهەرێمی کوردس���تان‬ ‫ئەوەیە وەک زۆرێ���ک لەحزب‌و ڕێکخراوە‬ ‫کوردستانیەکانی تر‪ ،‬نوس���ینگەیەکمان‬ ‫لەهەرێمی کوردستاندا هەبێت‪ ،‬تا بتوانین‬ ‫باشتر درێژە بەپەیوەندیەکانمان بدەین‪.‬‬ ‫نابێت کوردانی خۆراس���ان ل���ەوە زیاتر‬ ‫لەبیربکرێ���ن‪ .‬وەک دەڵێ���ن‪ :‬تاڵێک مو‪،‬‬ ‫هێزی گوریسێکە"‪.‬‬

‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫ریکالم‬