ژماره‌ 439

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬ ‫بۆچی‌ له‌ئاست‬ ‫كێشه‌كاندا بێده‌نگه‌؟‬

‫ژمار‌ه (‪)439‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/8/5‬‬

‫نه‌وت‌و داعش‬

‫ی‬ ‫ئایا "شێخان‌و كه‌ركوك" ئامانجی‌ دواتر ‌‬ ‫داعش ده‌بن؟‬

‫»» ‪3‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫سیستانی‪:‬‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪6‬‬

‫جیابونه‌وه‌ی‌ كوردستان‬ ‫توڕه‌بونی‌ گه‌ور‌هی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‬

‫سه‌رۆکی حکومه‌ت له‌کوێیه‌؟‬

‫‪9‬‬

‫ی‬ ‫نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫له‌سه‌ر "هه‌لومه‌رج ‌ه ناسك"ه‌كه‌ بێده‌نگه‌‬

‫‪12‬‬ ‫»» ‪17‬‬ ‫»»‪4‬‬

‫شاره‌زایه‌كی سه‌ربازیی ئه‌مه‌ریكی بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫پێشمه‌رگه‌ هێشتا رانه‌هێنراون‬ ‫وه‌ك سه‌ربازی پرۆفیشناڵ ئه‌ركی خۆیان جێبه‌جێبكه‌ن‬ ‫ش����اره‌زایه‌كی س����ه‌ربازیی ئه‌مه‌ریك����ی‬ ‫ئه‌ندرێو سله‌یتێر ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی پێشمه‌رگه‌ نیه‌ له‌وه‌ زیاتر‬ ‫به‌ره‌كان����ی جه‌نگی ب����ۆ فراوانتر بكرێت‬ ‫كه‌ له‌ئێس����تادا زیاتر له‌هه‌زار كیلۆمه‌تر‬ ‫ب����ه‌ره‌ی‌ ش����ه‌ڕی‌ له‌گه‌ڵ داع����ش هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ئه‌ركی پێش����مه‌رگه‌ی‌ قورستر‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "پێش����مه‌رگه‌ هێشتا‬ ‫رانه‌هێنراون وه‌ك سه‌ربازی پرۆفیشناڵ‬ ‫ئه‌ركی خۆیان جێبه‌جێ بكه‌ن"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ندرێو س����له‌یتێر‪،‬‬ ‫كه‌ ماوه‌ی‌ ‪ 10‬ساڵ له‌سوپای‌ ئه‌مه‌ریكادا‬ ‫كاریك����ردوه‌و له‌س����ااڵنی ‪ 2003‬تا ‪2007‬‬ ‫له‌ن����او س����ێ یه‌ك����ه‌ی‌ جی����اوازی هێزه‌‬ ‫تایبه‌تیه‌كانی ئه‌مه‌ری����كا له‌به‌غدا بوه‌‪،‬‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایب����ه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یان����د كه‌ پێش����مه‌رگه‌ زیاتر وه‌ك‬ ‫هێزێكی نافه‌رمی ناڕێكخراو ده‌رده‌كه‌ون‬ ‫تا س����وپایه‌كی ده‌وڵه‌تی‪ ،‬له‌ڕوی چه‌ك‌و‬ ‫جبه‌خانه‌وه‌ هه‌ژارن‌و له‌ئاس����تی سوپای‌‬ ‫عێراقدا نین‪ ،‬به‌تایبه‌تی تانك‌و ئۆتۆمبیلی‌‬ ‫س����ه‌ربازیی‌و جبه‌خانه‌ی‌ پێویس����تیان‬ ‫نیه‌‪ ،‬هه‌م����و ئه‌وانه‌ی‌ له‌به‌رده‌س����تیانه‌‬ ‫هه‌مان ئه‌و چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نیه‌ كۆنانه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ له‌س����وپاكه‌ی‌ رژێمی به‌عس����ه‌وه‌‬ ‫بۆیانجێم����اوه‌‪ ،‬ئه‌و وت����ی‌ "هیچ گومانی‬ ‫تێدا نیه‌ ك����ه‌ گیان����ی فیداكاریی‌ له‌ناو‬ ‫هێزه‌كانی پێش����مه‌رگه‌دا زۆره‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ‬ ‫هێرش‌و په‌الماردانی داعش ئه‌مه‌ به‌ته‌نها‬ ‫به‌س نییه‌‪ ،‬زۆر گرنگه‌ تێبگه‌ین له‌وه‌ی‌‬

‫كه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی پێشمه‌رگه‌دا نیه‌ له‌وه‌‬ ‫زیات����ر به‌ره‌كانی جه‌نگی ب����ۆ فراوانتر‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئه‌م شه‌ڕه‌ ده‌ستیپێكردوه‌‌و‬ ‫ك����ه‌س نازانێت ك����ه‌ی ت����ه‌واو ده‌بێت‪،‬‬ ‫پێموایه‌ هه‌مو الیه‌نه‌كانی شه‌ڕه‌كه‌ بۆیان‬ ‫ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌ چه‌نده‌ گران‌و قورسه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫هێزی س����ه‌ربازیی كوردیش زۆر سه‌خته‌‬ ‫بتوانێـت ئه‌و سنوره‌ به‌رفراوانه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫داعش هه‌یه‌تی بیپارێزێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ندرێو س����له‌یتێر ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش‬ ‫كرد كه‌ پێش����مه‌رگه‌ هێشتا رانه‌هێنراون‬ ‫ئه‌م����ه‌ش گرفتێكی گه‌وره‌ی����ه‌و بڕێكی‬ ‫زۆری‌ قوربانیه‌كانیش����یان له‌به‌ره‌كان����ی‬ ‫جه‌نگ����دا ه����ه‌ر په‌یوه‌ن����دی به‌نه‌بونی‬ ‫راهێنانی پێویس����ته‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"له‌روی مێژوییه‌وه‌ ئه‌وه‌ سه‌لمێنراوه‌ كه‌‬ ‫چه‌نده‌ راهێنانی زیاتر‌و باشترت هه‌بێت‬ ‫توانای‌ ش����ه‌ڕكردنت باش����تره‌‌و ژماره‌ی‌‬ ‫قوربانیه‌كانیشت كه‌متره‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئ����ه‌رك‌و به‌رپرس����یارێتی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ له‌ئێس����تادا زۆر زیات����رو‬ ‫گه‌وره‌ت����ره‌ ل����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ ت����ا ئێس����تا‬ ‫هه‌یانبوه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ زیاتر له‌جاران‬ ‫ئاوڕ له‌دۆخ����ی پێش����مه‌رگه‌ بدرێته‌وه‌‌و‬ ‫قوتابخان����ه‌ی‌ س����ه‌ربازیی پرۆفیش����ناڵ‬ ‫هه‌بێـت بۆ ڕاهێنانی ئه‌فس����ه‌ره‌كانیان‌و‬ ‫پێویس����تیان به‌گه‌ش����ه‌پێدانی زیات����ر‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫فۆتۆ‪:‬‬

‫هێزێکی پێشمه‌رگه‌ له‌ده‌وروبه‌ری شه‌نگال‬

‫‪Der Spiegel‬‬

‫شۆڕش ئیسماعیل‪ :‬لیژنه‌ ‌ی پێشمه‌رگه‌ پێشتر حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ له‌خاڵ ‌ه‬ ‫بۆ پۆستی‌ پارێزگار‬ ‫هه‌مان مه‌رجی‌ گۆڕانمان هه‌یه‌ الوازه‌كان ‌ی میحوه‌ری‌ شه‌نگال ئاگاداركردوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس��� ‌ی یه‌كێت ‌ی‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان شۆڕش ئیسماعیل‬ ‫ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات كه‌ ئه‌وان وه‌ك یه‌كێت ‌ی‬ ‫به‌پێش���نیار ‌ی دو ساڵ به‌دو ساڵ رازین‌و‬ ‫هه‌مان مه‌رج ‌ی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش���یان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌ دو س���اڵی‌ یه‌كه‌م پۆست ‌ی‬ ‫پارێزگار ‌ی سلێمانی‌ له‌الی‌ ئه‌وان بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬شۆڕش ئیسماعیل‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ "ئێم��� ‌ه‬ ‫به‌پێش���نیاره‌كه‌ رازین‪ ،‬ب���ه‌اڵم وتومانه‌‬ ‫ده‌بێ���ت دو س���اڵ ‌ی یه‌كه‌م ل���ه‌الی‌ ئێمه‌‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و هیواشی‌ خواس���ت كه‌ ئه‌م ماوه‌ی‌‬ ‫له‌به‌رده‌میاندایه‌ ت���ا ‪10‬ی‌ مانگ‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان بگه‌ن��� ‌ه رێككه‌وتنێك‬ ‫بۆ یه‌كالییبونه‌وه‌ی‌ پۆس���تی‌ پارێزگار ‌ی‬ ‫سلێمانی‌‪.‬‬

‫هاوكات س���ه‌رۆكی‌ لیس���ت ‌ی خزمه‌ت ‌ی‬ ‫(یه‌كگرت���وو كۆم���ه‌ڵ) له‌ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی‬ ‫پارێزگای‌ س���لێمانی‌ مه‌ه���دی‌ مه‌حمود‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی ب���ۆ ئاوێنه‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫وایده‌بین���ێ‌ دو بۆچون���ی‌ جی���اواز له‌ناو‬ ‫یه‌كێتی���دا له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ هه‌بێ���ت‌و ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "هه‌ربۆی���ه‌ داوای‌ دواخس���تن ‌ی‬ ‫دانیش���تنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگایان كرد‌و‬ ‫وتی���ان كاتێكی‌ زیاترمان پێویس���ت ‌ه بۆ‬ ‫وردبینیكردنی‌ ئه‌و پێشنیاره‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو راش���یده‌گه‌یه‌نێ‌ ك��� ‌ه "هیچ‬ ‫گره‌نتی���ه‌ك نیی���ه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ دوبار‌ه‬ ‫دانیش���تنه‌كه‌ی‌ رۆژی‌ یه‌كش���ه‌مم ‌ه ‪‌ 10‬ی‬ ‫مانگ دوبار‌ه دوانه‌كه‌وێته‌وه‌"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫لیژن����ه‌ی‌ كاروب����اری‌ پێش����مه‌رگه‌ دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ردانیكردنی‌ میح����وه‌ری‌ ش����ه‌نگال‬ ‫له‌مانگ����ی‌ راب����ردودا‪ ،‬له‌راپۆرتێك����دا‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ئاگادارده‌كاته‌وه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ "به‌ش����ێكی‌ زۆری‌ پێش����مه‌رگه‌كان‬ ‫چه‌كه‌كانی����ان كۆن����ه‌و ئیمكانیاتی����ان‬ ‫سنورداره‌و فیش����ه‌كیان زۆر كه‌مه‌و بێ‌‬

‫پاره‌و هه‌ژارن‌و گله‌ییان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌م راپۆرته‌دا ك ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن س����ه‌رۆكی‌ لیژن����ه‌ی‌ كاروباری‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‬ ‫‪ ،‬ئاری‌ هه‌رس����ین ئاماده‌ك����راوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫رونكراوه‌ته‌وه‌ كه‌ "له‌ڕوی‌ لۆجیستیكییه‌وه‌‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ پێویستیان به‌هاوكاری‌‬

‫زیاتر هه‌یه‌‪ ،‬فیشه‌ك زۆر كه‌مه‌و به‌شێكی‌‬ ‫زۆریان خۆیان ده‌یكڕن‪ ،‬به‌شێكی‌ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌كان چه‌كه‌كانی����ان كۆن����ه‌و‬ ‫خۆی����ان كڕیویان����ه‌‪ ،‬جیاوازییه‌كی‌ زۆر‬ ‫هه‌ی����ه‌ له‌نێ����وان هێزه‌كان����ی‌ ‪80 ،70‬و‬ ‫هێزه‌ نیزامیه‌كان‪ ،‬پێشمه‌رگه‌ بێ‌ پاره‌و‬ ‫هه‌ژاره‌و گله‌ییان هه‌یه‌ له‌موچه‌و پله‌و‪..‬‬

‫هت����د‪ ،‬ئیمكانیاتیان ل����ه‌م قۆناغه‌دا زۆر‬ ‫سنورداره‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها راس����پارده‌ی‌ یه‌كخس����تنی‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ (‪)80 ،70‬و به‌ نیزامیكردنیان‌و‬ ‫دابینكردن����ی‌ موچ����ه‌و دوانه‌كه‌وتن����ی‌‬ ‫ده‌كات‌"‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ی نییه‌و‬ ‫ی رون ‌‬ ‫د‪.‬محه‌مه‌د بازیانی‌‪ :‬كورد ستراتیژ ‌‬ ‫ی داعش رونه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا ستراتیج ‌‬ ‫د‪.‬محه‌مه‌د بازیانی‌ س���ه‌رۆكی‌ رێكخراو ‌‬ ‫ی‬ ‫هودا بۆ لێكۆڵینه‌وه‌و ستراتیجی‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ داعش به‌پالن‌و به‌رنامه‌‬ ‫كار ده‌كات‌و ك���ورد ب���ێ‌ به‌رنام���ه‌و بێ‌‬ ‫پالنه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت "كورد س���تراتیژی‌‬ ‫رونی‌ نییه‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا ستراتیجی‌‬

‫داعش رونه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێ���ر‪ :‬د‪.‬محه‌مه‌د بازیانی‌‬ ‫له‌لێدوانێك���دا به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫كورد س���تراتیژی‌ سیاس���ی‌‌و سه‌ربازیی‌‬ ‫رونی‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئایا كورد ده‌یه‌وێت‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‌ رابگه‌یه‌نێت‌و پارێزگاری‌‬

‫ل���ه‌و س���نوره‌ ب���كات‪ ،‬ی���ان ده‌یه‌وێت‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ حكومه‌ت���ی‌ عێراق وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌بینین به‌هاوبه‌ش���ی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫فڕۆكه‌كان���ی‌ عێ���راق به‌رگ���ری‌ له‌خاكی‌‬ ‫عێراق بكات‌و شه‌ڕی‌ داعش بكات"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "س���تراتیجی‌ داع���ش رونه‌‬

‫ئه‌وان ده‌یانه‌وێت ده‌وڵه‌تێكی‌ ئیس�ل�ام ‌ی‬ ‫له‌ناوچه‌ك���ه‌ رابگه‌یه‌ن���ن‌و ش���ه‌نگالیش‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ی‌ ئه‌واندایه‌و‬ ‫نایانه‌وێت جگه‌ له‌ئاینی‌ ئیس�ل�امی‌ هیچ‬ ‫ئاینێكی‌ تر له‌چوارچێوه‌ی‌ ده‌وڵه‌ته‌كه‌یاندا‬ ‫بێت"‪.‬‬

‫ئێزیدییه‌كان له‌ترسناكترین ساته‌وه‌خت ‌ی مێژویی خۆیاندان‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ ‬

‫ ‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪13‬‬

‫ ‬

‫‪3‬‬ ‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫لیژنه‌ ‌ی كاروباری‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ په‌رله‌مان ‌ی كوردستان پێش روداوه‌کان‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌خاڵ ‌ه الوازه‌كان ‌ی میحوه‌ری‌ شه‌نگال ئاگاداركردوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ دوای‌‬ ‫سه‌ردانكردنی‌ میحوه‌ری‌ شه‌نگال پێش‬ ‫روداوه‌كانی‌ سه‌ره‌تای‌ ئه‌م هه‌فته‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌راپۆرتێكدا حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ئاگارده‌كاته‌وه‌ كه‌ "به‌شێكی‌ زۆری‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌كان چه‌كه‌كانیان كۆنه‌و‬ ‫ئیمكانیاتیان سنورداره‌و فیشه‌كیان‬ ‫زۆر كه‌مه‌و بێ‌ پاره‌و هه‌ژارن‌و گله‌ییان‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ راپۆرتێك كه‌ سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫كاروب���اری‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان "ئ���اری‌ هه‌رس���ین"‬ ‫ئاماده‌یكردوه‌‪ ،‬میحوه‌ری ش���ه‌نگال كه‌‬

‫قه‌زای شه‌نگال‌و سێ ناحیه‌ی‌ (ستون‪،‬‬ ‫گردعوزی���ر‪ ،‬بلج) پێكهات���وه‌‌و ژماره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دانیش���توانیان زیات���ر ل���ه‌ (‪)250000‬‬ ‫كه‌سه‌‪ ،‬كورد‪ ،‬عه‌ره‌بی شیعه‌و سوننه‌‪،‬‬ ‫مه‌س���یحی‌و ئێزیدی‌ تێدا ده‌ژی‪ ،‬ڕێگای‌‬ ‫هاتوچ���ۆی زۆر دوركه‌وتۆت���ه‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫له‌هه‌ولێ���ره‌وه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 1000‬كم ده‌بڕێت‬ ‫بۆ چون‌و هاتن���ه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ "هێزه‌‬ ‫تیرۆریس���تیه‌كان" ڕێگه‌ی‌ ته‌له‌عفه‌ریان‬ ‫گرتوه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕاپۆرته‌ك���ه‌دا كه‌ پێش داگیركردنی‌‬ ‫شه‌نگال له‌الیه‌ن داعشه‌وه‌ ئاماده‌كراوه‌‬ ‫هات���وه‌ ك���ه‌ خه‌ڵكی‌ قه‌زای‌ ش���ه‌نگال‬ ‫ئاواره‌یه‌كی‌ زۆریان له‌س���ه‌ره‌ تا ئێستا‬ ‫كه‌مپیان بۆ دروس���تنه‌كراوه‌و خه‌ڵكه‌كه‌‬ ‫هه‌ر ماڵه‌ی‌ چه‌ن���د ماڵێكی‌ داڵده‌داوه‌و‬

‫هه‌ستی‌ هاوكاری‌ له‌و قه‌زایه‌ زۆر به‌رزه‌‪.‬‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ به‌په‌له‌و گرنگیان ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫به‌نزین‌و سوته‌مه‌نی‌ ده‌ستناكه‌وێت‌و هه‌مو‬ ‫پێكهاته‌كان زۆر خۆشحاڵن به‌مانه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‪ .‬به‌اڵم خه‌ڵكه‌كه‌ی‌ زۆر‬ ‫هه‌ژارو بێ‌ ئیمكانیه‌تن‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌خاڵ���ه‌ به‌هێزه‌كانیش‬ ‫له‌میحوه‌ری‌ شه‌نگالدا هاتوه‌ كه‌ "زیاتر‬ ‫له‌ ‪60‬كم خ���اك كه‌ به‌درێ���ژای زاخۆ‪-‬‬ ‫شه‌نگال پێشتر هێزه‌كانی عێراقی لێبوه‌‬ ‫كه‌وتۆته‌ ده‌س���تی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌وه‌‪،‬‬ ‫تا ئێس���تا جگه‌ له‌(ته‌له‌عف���ه‌ر) هێزه‌‬ ‫تیرۆریس���تیه‌كان نه‌یانتوانی���وه‌ له‌هیچ‬ ‫شوێنێكی‌ ئه‌م سنوره‌ درێژه‌‪ ،‬پێشڕه‌ویی‬ ‫بكه‌ن ب���ۆ ش���وێنی‌ س���وپای عێراق‌و‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئالیات‌و كه‌ل‌وپه‌لی‌ به‌جێماو‬

‫كه‌وتۆته‌ ده‌ستی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌خاڵه‌ الوازه‌كانی‌ میحوه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ه‌نگالیش له‌راپۆرته‌كه‌دا باسی‌ ئه‌وه‌‬ ‫كراوه‌ كه‌ "له‌ڕوی‌ لۆجیستیكییه‌وه‌ هێزی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ پێویستیان به‌هاوكاری‌ زیاتر‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬فیش���ه‌ك زۆر كه‌مه‌و به‌ش���ێكی‌‬ ‫زۆری���ان خۆی���ان ده‌یكڕن‪ ،‬به‌ش���ێكی‌‬ ‫زۆری‌ پێش���مه‌رگه‌كان چه‌كه‌كانی���ان‬ ‫كۆنه‌و خۆی���ان كڕیویانه‌‪ ،‬جیاوازییه‌كی‌‬ ‫زۆر هه‌یه‌ له‌نێ���وان هێزه‌كانی‌‪80 ،70‬و‬ ‫هێزه‌ نیزامیه‌كان‪ ،‬پێشمه‌رگه‌ بێ‌ پاره‌و‬ ‫هه‌ژاره‌و گله‌ییان هه‌یه‌ له‌موچه‌و پله‌و‪..‬‬ ‫هتد‪ ،‬ئیمكانیاتیان ل���ه‌م قۆناغه‌دا زۆر‬ ‫سنورداره‌"‪.‬‬ ‫راپۆرته‌ك���ه‌ ئام���اژه‌ به‌نه‌بون���ی‌‬ ‫"ته‌رقی���ه‌‪ ،‬فه‌رق‌و جیاوازیكردن له‌الیه‌ن‬

‫فه‌رمانده‌كانیان���ه‌وه‌‪ ،‬فه‌س���ڵكردن‌و‬ ‫له‌جیات���ی‌ دانانی‌ نایاس���ایی‪ ،‬نه‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫شوێنی‌ سه‌ربازیی‌‌و خاڵی ده‌وامكردن‌و‬ ‫دابی���ن نه‌كردن���ی پێداویس���تی‌ ئ���ه‌و‬ ‫ش���وێنانه‌و نه‌بونی‌ مه‌رجه‌ب بۆ دانانی‌‬ ‫چ���ه‌ك‌و نه‌بونی‌ هه‌ویه‌ ب���ۆ بردنه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌كه‌كانی���ان‌و كێش���ه‌ دروس���تبون‬ ‫له‌بازگه‌كان" ده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها راس���پارده‌ی‌ یه‌كخس���تنی‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ (‪)80 ،70‬و به‌نیزامیكردنیان‌و‬ ‫دابینكردن���ی‌ موچ���ه‌و دوانه‌كه‌وتن���ی‌‬ ‫ده‌كات‌و تیای���دا هات���وه‌ ك���ه‌ "له‌ڕوی‌‬ ‫ئیداریی���ه‌وه‌ ده‌بێ���ت په‌ل���ه‌ بكرێ���ت‬ ‫له‌سنوره‌كان به‌گشتی‌‌و قه‌زای‌ شه‌نگال‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ كه‌لوپه‌ل‌و پێداویس���تی‌ بۆ‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئه‌و س���نورانه‌ دابی���ن بكرێت‬

‫ك���ه‌ هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌ ده‌یپارێزێت‪،‬‬ ‫ئیمكانیه‌تی‌ به‌رده‌ستی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫زیادبكرێ���ت‌و لیژنه‌ی���ه‌ك له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ب���ه‌رده‌وام چاودێریی���ان‬ ‫بكات‌و دواینه‌خات‪ ،‬دابینكردنی‌ چه‌ك‌و‬ ‫ته‌قه‌مه‌نی‌ زیاتر به‌تایبه‌تی‌ فیش���ه‌ك‌و‪،‬‬ ‫گۆڕینی‌ ئه‌و چه‌كانه‌ی‌ كۆنن‌و به‌كه‌ڵكی‌‬ ‫ش���ه‌ڕ نای���ه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌و پێش���مه‌رگانه‌ی‌‬ ‫موچه‌یان كه‌م���ه‌ له‌م حاڵه‌ته‌ تایبه‌ته‌دا‬ ‫موچه‌كانیان وه‌ك ی���ه‌ك هاوتابكرێت‪،‬‬ ‫ناكرێت پێكه‌وه‌ له‌یه‌ك س���ه‌نگه‌ردابن‌و‬ ‫به‌اڵم موچه‌یان زۆر جیاوازبێت"‪.‬‬ ‫راپۆرته‌ك���ه‌ی‌ لیژن���ه‌ی‌ كاروب���اری‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌دوا خاڵی‌ راسپارده‌كانیشدا‬ ‫داوای‌ "دابینكردن���ی‌ ئاوی‌ س���ارد" بۆ‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ده‌كات‪.‬‬

‫سه‌عد ‌ی پیره‌‪ :‬ده‌بێت لێكۆڵینه‌و ‌ه له‌شكان ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه بكرێت له‌شه‌نگال‬

‫ئه‌ندامێكی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌‪ :‬ئه‌وه‌ی‌ ده‌ڵێت پارتی‌ تێكشكاوه‌ به‌قه‌د داعش مه‌ترسیداره‌‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬

‫به‌شێك له‌چاودێران پێیانوایه‌‪ ،‬كورد‬ ‫ستراتیجی‌ سیاسی‌‌و سه‌ربازیی‌‬ ‫رونی‌ نییه‌ بۆ ئه‌و بارودۆخه‌ نوێیه‌ی‌‬ ‫روی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ده‌پرسێت كه‌ "بۆچی‌ كوردو هێزی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌شه‌نگال شكا؟"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌ ئه‌و‬ ‫لێدوانه‌ به‌ "كاره‌سات"و "مه‌ترسیدار"‬ ‫وه‌ك داعش وه‌سف ده‌كات‪.‬‬ ‫م����اوه‌ی‌ چه‌ن����د رۆژێكه‌ ش����ه‌ڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌خت له‌نێوان هێزی‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫چه‌كدارانی‌ داعش له‌سنوری‌ پارێزگای‌‬ ‫موس����ڵ‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌قه‌زای‌ شه‌نگال‬

‫به‌ڕێ����وه‌ ده‌چێ����ت‪ ،‬به‌ه����ۆی‌ ئ����ه‌م‬ ‫شه‌ڕه‌ش����ه‌وه‌ هه‌زاران خێزانی‌ كورد ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێزیدی‌ دانیش����توی‌ قه‌زاكه‌ ئاواره‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و چیاكانی‌ شه‌نگال‬ ‫ب����ون‪ ،‬له‌كاتێكدا پێش����تر مه‌س����عود‬ ‫بارزانی‌ رایگه‌یاندبو كه‌ كورد ش����ه‌ڕی‌‬ ‫داعش ناكات‪.‬‬ ‫د‪ .‬محه‌م����ه‌د بازیان����ی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫رێكخ����راوی‌ ه����ودا ب����ۆ لێكۆڵینه‌وه‌و‬ ‫س����تراتیجی‌ پێیوایه‌ كورد ستراتیجی‌‬ ‫رونی‌ نییه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬كورد ستراتیجی‌‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌ربازیی‌ رونی‌ نییه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫كورد ده‌یه‌وێ����ت ده‌وڵه‌ت����ی‌ كوردی‌‬ ‫رابگه‌یه‌نێت‌و پارێزگاری‌ له‌و س����نوره‌‬ ‫بكات؟ ی����ان ده‌یه‌وێت له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ عێراق وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ده‌بینین به‌هاوبه‌شی‌ له‌گه‌ڵ فڕۆكه‌كانی‌‬

‫عێراق به‌رگری‌ له‌خاكی‌ عێراق بكات‌و‬ ‫شه‌ڕی‌ داعش بكات؟"‬ ‫د‪ .‬محه‌م����ه‌د بازیان����ی‌ وتیش����ی‌‪،‬‬ ‫"س����تراتیجی‌ داع����ش رون����ه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ده‌یانه‌وێ����ت ده‌وڵه‌تێكی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌ رابگه‌یه‌نن‌و ش����ه‌نگالیش‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی‌ ئ����ه‌و ده‌وڵه‌ته‌دایه‌و‬ ‫نایانه‌وێ����ت جگه‌ له‌ئاینی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫هی����چ ئاینێك����ی‌ ت����ر له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ك����ه‌ی‌ ئه‌وان����دا بێ����ت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫مادام ئه‌وان كه‌سێكیان وه‌كو خه‌لیفه‌‬ ‫ده‌ستنیش����انكردوه‌‪ ،‬ئیتر نابێت هیچ‬ ‫خه‌الفه‌تێكی‌ تر هه‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و قس����انه‌دا سه‌عدی‌‬ ‫ئه‌حم����ه‌د پی����ره‌ ئه‌ندام����ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس����ی‌ یه‌كێت����ی‌ نیش����تیمانی‌‬ ‫كوردس����تان پێیوای����ه‌ داعش یه‌خه‌ی‌‬

‫ك����وردی‌ گرت����وه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ ك����ورد بۆ‬ ‫به‌رگریك����ردن له‌خۆی‌ ش����ه‌ڕی‌ داعش‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ وتی‌"داع����ش‬ ‫ئه‌جێن����داو ئامانج����ی‌ دیارنییه‌‪ ،‬خۆ‬ ‫داعش باره‌گای‌ له‌ش����ه‌نگال نه‌بوه‌ تا‬ ‫كوردو پێش����مه‌رگه‌ هێرشی‌ كردبێته‌‬ ‫سه‌ر‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وان هێرشیان كردۆته‌‬ ‫سه‌ر كوردو كوردیش بۆ دیفاع له‌خۆی‌‬ ‫له‌م شه‌ڕه‌ تێوه‌گالوه‌"‪.‬‬ ‫سه‌عدی‌ پیره‌ وتیشی‌"هه‌ڕه‌شه‌كانی‌‬ ‫داعش هیچ له‌ستراتیج‌و ئامانجی‌ كورد‬ ‫ناگۆڕێ����ت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ گرنگه‌‬ ‫ده‌بێت لێكۆڵین����ه‌وه‌ له‌وه‌ بكرێت كه‌‬ ‫ئایا بۆچی‌ كوردو هێزی‌ پێش����مه‌رگه‌‬ ‫له‌شه‌نگال شكا؟ ئایا كه‌مته‌رخه‌مییه‌‪،‬‬ ‫ئای����ا بێبڕواییه‌‪ ،‬ئای����ا نابه‌رامبه‌ریی‌‬ ‫هێ����زه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ گرنگه‌ كه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬

‫راگه‌یاند" ئێمه‌ وه‌كو پارتی‌ ستراتیجی‌‬ ‫له‌سه‌ربكرێت"‪.‬‬ ‫له‌الی����ه‌ن خۆیش����یه‌وه‌ ئیبراهی����م رونم����ان هه‌یه‌و به‌هه‌مو ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫محه‌م����ه‌د ئه‌ندام����ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ دیف����اع له‌بس����ت به‌بس����تی‌ خاك����ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‌و مامۆستای‌ زانكۆ كوردس����تان ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫پێیوایه‌ كورد س����تراتیجی‌ سیاس����ی‌ چه‌ن����د به‌رپرس����ێكی‌ نابه‌رپ����رس‌و‬ ‫رونی‌ نییه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬پێویسته‌ كورد چه‌ند میدیایه‌كی‌ حزب����ی‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫ی رونی‌ هه‌بێت له‌هه‌مو ئه‌و وا نیش����انبده‌ن‪ ،‬ك����ه‌ ئه‌م ش����ه‌ڕه‌ی‌‬ ‫س����تراتیج ‌‬ ‫ی كه‌ دێنه‌ پێش����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ش����ه‌نگال ش����ه‌ڕی‌ پارتیی����ه‌و پارتی‌‬ ‫قۆناغانه‌ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ ئێس����تا ده‌بینرێت كورد تێكش����كاوه‌‪ ،‬ئ����ه‌م بیركردنه‌وه‌یه‌ش‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ به‌یه‌كگرتویی‌‌و ستراتیجی‌ بیركردنه‌وه‌یه‌كی‌ كاره‌س����اته‌و به‌قه‌د‬ ‫رون هه‌نگاوه‌كان����ی‌ بنێت‌و یه‌كڕیزیی‌‌و داعش مه‌ترسیداره‌"‪.‬‬ ‫ش����ه‌وی‌ راب����ردو له‌راگه‌یه‌نراوێكدا‬ ‫یه‌كئامانجی‌‌و یه‌ك ستراتیجی نابینرێت‬ ‫بارزان����ی‌ له‌باره‌ی‌ ش����ه‌ڕكردن له‌دژی‌‬ ‫له‌سیاسه‌تی‌ كورددا"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ر هه‌م����و ئه‌مانه‌ش����دا داعش رایگه‌یاند‪" ،‬بڕیارماندا له‌دۆخی‬ ‫ئه‌ندامێك����ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ پارت����ی‌ به‌رگ����ری بێین����ه‌ده‌رو هه‌ت����ا دوایین‬ ‫دیموكرات����ی‌ كوردس����تان ك����ه‌ خۆی‌ هه‌ناسه‌ شه‌ڕی تیرۆریستان بكه‌ین"‪.‬‬ ‫نه‌یویس����ت ناوی‌ بهێنرێت به‌ئاوێنه‌ی‌‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫ئێزیدییه‌كان له‌ترسناكترین ساته‌وه‌ختی‌ مێژویی خۆیاندان‬

‫‪3‬‬

‫خه‌ڵك ‌ی شه‌نگال گازند ‌ه له‌پێشمه‌رگه‌ ده‌كه‌ن‪ :‬ئه‌ركی‌ خۆتان جێبه‌ج ‌ێ نه‌كرد‬

‫ئێزیدییه‌كان‌‪..‬‬

‫مێژویه‌ك له‌خوێن‌و كوشتار‌‬

‫ئاواره‌بوونی ئێزیدیه‌کان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‬ ‫ئێزیدییه‌كان هه‌ست به‌نیگه‌رانییه‌ك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ ده‌كه‌ن كه‌ زێدی‌ ئه‌وان‬ ‫بوه‌ته‌ گۆڕه‌پان ‌ی شه‌ڕ‌و پێكدادان‪،‬‬ ‫گۆڕانكارییه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌ وه‌ك هه‌مو‬ ‫كه‌مایه‌تیه‌كانی‌ تر‪ ،‬ئه‌مانیش ‌ی توش ‌ی‬ ‫شۆك كردوه‌و پێیانوایه‌ ك ‌ه خه‌ریك ‌ه‬ ‫ده‌بن به‌ژێر ده‌ست‌و پێ ‌ی شه‌ڕكه‌ر‌ه‬ ‫به‌هێزه‌كانه‌وه‌‪ ،‬كه‌سایه‌تیه‌كی‌ ئه‌كادیم ‌ی‬ ‫ئێزید ‌ی ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ی‌ ئێستا روده‌دات‪،‬‬ ‫ترسناكترین‌و تراژیدیترین روداو‌ه‬ ‫له‌مێژوی‌ ئێزیدیه‌كاندا"‪.‬‬ ‫ئێزیدیی���ه‌كان كه‌وتونه‌ت���ه‌ رۆژێك��� ‌ی‬ ‫ره‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬ت���ا دێ���ت ره‌وش���ی‌ ژیانیان‬ ‫س���ه‌خت‌و ناخۆش���تر ده‌بێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌هه‌نگاوێكی‌ چاوه‌ڕوان‬ ‫نه‌كراودا هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگ ‌ه به‌بێ‌ شه‌ڕ‌و‬ ‫پێكدادان زوممارو ش���ه‌نگال‌و ره‌بیعه‌یان‬ ‫چۆڵكردو چه‌كداره‌كانی‌ داعش خستیانن ‌ه‬ ‫ژێر ده‌س���تی‌ خۆیانه‌وه‌‪ ،‬ئێس���تا ئه‌مان‬ ‫روبه‌ڕوی‌ گه‌وره‌ترین كاره‌س���ات ‌ی مرۆی ‌ی‬

‫بونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ ئێزیدی‌‌و مامۆستای‌ زانكۆ ‌ی‬ ‫دهۆك‪ ،‬دكتۆر سه‌عید خودێدا كه‌ ماوه‌ ‌ی‬ ‫س���ێ‌ رۆژ‌ه له‌كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی شاریا خه‌ریك ‌ی‬ ‫كۆم���ه‌ك گه‌یاندن���ه‌ ب���ه‌و هاواڵتیانه‌ی‌‬ ‫له‌شه‌نگال هه‌ڵهاتون‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ ‌ی راگه‌یاند‬ ‫"ئێزیدیه‌كان رۆژی‌ ره‌شیان زۆر به‌خۆیانه‌و‌ه‬ ‫بینی���وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌فه‌رمان���ی‌ قڕكردنیانه‌و‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی‌ عوسمانیه‌و‌ه به‌تۆمه‌ت ‌ی‬ ‫كافربون‪ ،‬تا به‌س���وتاندنی‌ چه‌ندینجاره‌ ‌ی‬ ‫ش���ه‌نگال‌و راگواس���تنیان ده‌گات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێستا تیرۆریستان به‌رامبه‌ر به‌ئێم ‌ه‬ ‫ده‌یكه‌ن له‌ئه‌تككردن‌و كوشتن‌و سوتاندن‌و‬ ‫ته‌قاندن���ه‌وه‌ی‌ ش���وێنه‌ پیرۆزه‌كانمان‪،‬‬ ‫مه‌ترس���یدارترین‌و تراژیدیتری���ن روداو‌ه‬ ‫له‌مێژوی‌ ئێزیدیه‌كان���دا‪ ،‬ئه‌وان ده‌خوازن‬ ‫بونی‌ ئێم ‌ه بسڕنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو باس���ی‌ له‌و مه‌ینه‌تیی ‌ه كرد ك ‌ه‬ ‫روب���ه‌ڕو ‌ی خه‌ڵكی‌ ش���ه‌نگال بوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وت ‌ی "ش���ه‌نگال ك ‌ه په‌ناگه‌ ‌ی هه‌زاران‬ ‫لێقه‌وم���اوو ئاواره‌ی‌ ش���یعه‌ی‌ ته‌له‌عفه‌رو‬ ‫ش���ه‌به‌ك بو‪ ،‬ئێس���تا خۆیان ئ���اواره‌و‬ ‫لێقه‌وماون"‪.‬‬

‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد ك ‌ه كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫بچوكی‌ وه‌كو كۆمه‌ڵگه‌ی‌ ش���اریا زیاتر ل ‌ه‬ ‫‪ 45‬هه‌زار كه‌س���ی‌ ئاواره‌ ‌ی شه‌نگال رو ‌ی‬ ‫تێكردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی "به‌هه‌زاران كه‌س���یش‬ ‫رویانكردوه‌ته‌ خازرو خانكێ‌‌و زیاتر له‌‪50‬‬ ‫هه‌زار كه‌سیش ئێستا به‌چیای‌ شه‌نگاله‌و‌ه‬ ‫ئاواره‌و س���ه‌رگه‌ردانن‪ ،‬هه‌ر چوارده‌وریان‬ ‫به‌داعش ته‌نراوه‌و نازانن روبكه‌ن ‌ه كوێ‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌گه‌ر له‌م���اوه‌ ‌ی دو رۆژ ‌ی‬ ‫داهات���ودا فری���ای ئه‌وان ‌ه نه‌ك���ه‌ون كه‌‬ ‫به‌چیا ‌ی شه‌نگاله‌وه‌ن‪ ،‬داعشیش نه‌چێت ‌ه‬ ‫سه‌ریان ئه‌وا خۆیان له‌برسا‌و له‌تینوێتیدا‬ ‫تیاده‌چن‌و گه‌وره‌ترین كاره‌س���ات ‌ی مرۆی ‌ی‬ ‫روده‌دات"‪.‬‬ ‫د‪.‬س���ه‌عید گله‌یی‌‌و گازنده‌ ‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌و ده‌س���ه‌اڵتداران ‌ی‬ ‫كوردستان ده‌ربڕی‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ ‌ی ك ‌ه داعش‬ ‫هاتبوه‌ سه‌ر س���نوریان‌و هه‌مو الیه‌كیش‬ ‫ده‌یانزانی‌ كه‌ ئه‌م هێزه‌ چ مه‌ترس���ییه‌ك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ی ‌ه بۆ ئێزیدیه‌كان‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی "نه‌ده‌بو‬ ‫ئه‌م مه‌ترسییه‌ نادیده‌ بگرن‌و پالن‌و هێڵ ‌ی‬ ‫به‌رگری‌ تۆكمه‌یان نه‌بێت له‌شه‌نگال"‪.‬‬ ‫وتیش ‌ی "ده‌بو ده‌س���ه‌اڵتداران ‌ی هه‌رێم‬

‫فۆتۆ‪Der Spiegel :‬‬ ‫بیریش���یان له‌وه‌ بكردایه‌ته‌وه‌ كه‌ له‌ڕو ‌ی‬ ‫ستراتیجیش���ه‌وه‌ ده‌س���تگرتنی‌ داع���ش‬ ‫به‌س���ه‌ر ش���ه‌نگالدا بۆ كورد چه‌ند جێ ‌ی‬ ‫مه‌ترسییه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ خه‌ڵك ‌ی‬ ‫ده‌ڤ���ه‌ری‌ ش���ه‌نگال گازن���ده‌ی‌ ئه‌وه‌یان ‌ه‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم بیری���ان له‌ژیان ‌ی‬ ‫نیوملیۆن كه‌سی‌ ئێزید ‌ی نه‌كردوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌و ده‌ڤه‌ره‌دا ئاكنجین‪ ،‬ئه‌وان به‌پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫پشتئه‌س���تور بون‌و پێشمه‌رگه‌ش ئه‌رك ‌ی‬ ‫خۆی جێبه‌ج���ێ‌ نه‌ك���رد‌و ئه‌مانی‌ به‌ب ‌ێ‬ ‫س���اكارترین ئامڕازی‌ به‌رگری‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫داعشدا به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫گازن���ده‌ ‌ی له‌وه‌ش بو ك��� ‌ه حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬هیچ پالن��� ‌ی نه‌بو ك��� ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ روب���دات چ ‌ی بكه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وا رویداو‬ ‫هی���چ پالنێكیش نی���ه‌ ب���ۆ فریاكه‌وتن ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و هاواڵتیان���ه‌ی‌ لێیانقه‌وم���اوه‌‌و‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێك��� ‌ی زۆر ناله‌بارو خراپدان‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ئه‌وانه‌ی‌ ئاواره‌بون هیچیان پێ‬ ‫نییه‌و تا ئێس���تاش هیچ كه‌س‌و الیه‌نێك‬ ‫نه‌ه���اوكاری‌ ك���ردون‌و ن���ه‌ كه‌مپینی‌ بۆ‬ ‫كردون‪ ،‬زۆربه‌شیان منداڵن"‪.‬‬

‫ئێزیدیی���ه‌كان كه‌ ئێس���تا ژماره‌یان‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا ‪ 500‬تا ‪600‬‬ ‫هه‌زار كه‌سه‌‌و به‌شێوه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫له‌شارۆچكه‌كانی‌ ش���ه‌نگال‌و شێخان‌و‬ ‫اللش‌و باعدریه‌‌و مهاتدا نیش���ته‌جێن‪،‬‬ ‫رابردویه‌كی‌ خوێناوی‌ له‌دوای‌ خۆیانه‌وه‌‬ ‫به‌جێده‌هێڵن‪ ،‬به‌درێژایی‌ سه‌دان ساڵ‌‬ ‫به‌هۆی‌ جیاوازی‌‌و شاراوه‌یی‌ بیروباوه‌ڕه‌‬ ‫ئاینییه‌كه‌یانه‌وه‌ كه‌وتونه‌ته‌ به‌ر شااڵوی‌‬ ‫كوشتن‌و خوێنڕشتن‌و قڕكردن‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می‌ س���وڵتان س���لێمان‬ ‫قانون���ی‪ ،‬س���اڵی‌ ‪ 1570‬به‌فه‌رمانێكی‌‬ ‫س���وڵتان فه‌ت���وای‌ كوش���تنیان دراو‬ ‫گرت���ن‌و فرۆشتنیش���یان له‌ب���ازاڕدا‬ ‫به‌كارێك���ی‌ ڕه‌وا‌و ش���ه‌رعی دان���را‪،‬‬ ‫به‌درێژایی‌ مێژوی‌ عوسمانی‌ نه‌ك هه‌ر‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ والییه‌كانی‌ به‌غداو موس���ڵ‬ ‫ده‌س���تیان چوه‌ خوێنی‌ ئێزیدییه‌كان‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌ش���ێك له‌میره‌كانی‌ سۆران‌و‬ ‫بادینان‌و به‌درخانیش سڵیان له‌كوشت‌و‬ ‫كوشتاری‌ ئه‌وان نه‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێزیدییه‌كان له‌تاو كوشتارو جه‌ورو‬

‫په‌رستگای اللش‬

‫نه‌وت‌و داعش‬

‫ئایا "شێخان‌و كه‌ركوك" ئامانج ‌ی دواتر ‌ی داعش ده‌بن؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫مێژوی‌ هاوچه‌رخی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست‪ ،‬مێژوی‌ نه‌وته‌‪ ،‬زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پیالن‌و كاره‌سات‌و توندوتیژییه‌كانی‌‬ ‫سه‌د ساڵی‌ رابردوی‌ ئه‌م ناوچه‌یه‌‬ ‫له‌چوارده‌وری‌ ئه‌و كێڵگانه‌ رویانداوه‌‬ ‫كه‌ كانگای‌ به‌رهه‌مهێنانی‌ نه‌وت‌و‬ ‫وزه‌ن‪ ،‬بریكاری‌ پێشوی‌ سامانه‌‬ ‫سروشتییه‌كان ده‌ڵێت "داعش ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ی‌ كردوه‌ته‌ ئامانج كه‌ پڕ‬ ‫له‌نه‌وتن"‪.‬‬ ‫هاوكات له‌گه‌ڵ‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ هه‌واڵی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ملیۆنێ���ك دۆالر داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژانه‌ی‌ داعش���ه‌ له‌ن���ه‌وت‪ ،‬له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫فرۆش���تنیه‌وه‌ به‌توركی���او ئێ���ران كه‌‬ ‫ب���ازرگان‌و قاچاخچییه‌كان���ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان رۆڵی‌ نێوانگری‌ تێدا ده‌بینن‪،‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ چاودێران ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫فۆتۆ‪Der Spiegel :‬‬ ‫کڕین‌و فرۆشی نه‌وت له‌الیه‌ن داعشه‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌سوریاش ملمالنێكانی‌ نێوان به‌ره‌ی‌‬ ‫نوسره‌و رێكخراوی‌ داعش به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ناوبراو ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫كه‌ له‌‪1974‬ه‌وه‌ نه‌وتی‌ لێده‌رده‌هێنرێت‌و‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ له‌سه‌ر ده‌س���تگرتن به‌سه‌ر هه‌زار به‌رمیل نه‌وت به‌رهه‌مده‌هێنن‪.‬‬ ‫ئه‌ندازیاری‌ نه‌وت‌و بریكاری‌ پێش���وی‌ به‌س���تراون به‌بۆری‌ نه‌وت���ی‌ عێراقیی‌ له‌نزیك شارۆچكه‌ی‌ ته‌له‌عفه‌ر كێڵگه‌ی‌‬ ‫كێڵگ���ه‌ نه‌وتیه‌كانی‌ ئ���ه‌و واڵته‌دا بوه‌‪.‬‬ ‫غاز هه‌یه‌‌و ئه‌م ناوچانه‌ ده‌مێكه‌ كێڵگه‌ی‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا داع���ش له‌وه‌ته‌ی‌ ده‌س���تی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ س���امانه‌ سروش���تییه‌كان توركییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "كێڵگ���ه‌ نه‌وتیه‌كانی‌ ئه‌م به‌رهه‌مهێنانی‌ نه‌وتن‌و هه‌ندێكیش���یان‬ ‫به‌سه‌ر چه‌ند ش���ارێكی‌ عێراقدا گرتوه‌‪" ،‬حه‌مه‌ جه‌زا س���اڵح قادر" ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫به‌رده‌وام له‌هه‌وڵی‌ ده‌س���تگرتن به‌سه‌ر ده‌كات ك���ه‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ی‌ س���ه‌ره‌تای‌ ناوچه‌ی���ه‌ درێژده‌بن���ه‌وه‌ ب���ۆ كێڵگ���ه‌ نه‌وتیان تێ���دا دۆزراوه‌ته‌وه‌و هێش���تا‬ ‫كێڵگه‌ نه‌وتیه‌كان‌و پااڵوتگه‌ گه‌وره‌كانی‌ ئه‌م هه‌فته‌یه‌ پێش���مه‌رگه‌ پاشه‌كشه‌ی‌ نه‌وتیه‌كانی‌ كوردس���تانی‌ رۆژئاوا‪ ،‬ئه‌و به‌رهه‌منه‌هێنراون‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "هه‌ر له‌به‌ر‬ ‫ئه‌م واڵته‌دا ب���وه‌‪ ،‬له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌م لێكردو داعش ده‌س���تی‌ به‌سه‌رداگرت‪ ،‬دو كێڵگه‌یه‌ یه‌ك كێڵگه‌ن له‌ژێر زه‌ویدا‌و ئه‌مه‌ش���ه‌ كه‌ كورده‌كانی‌ ئه‌م ناوچه‌یه‌‬ ‫ی له‌حه‌فتاكان���ی‌ س���ه‌ده‌ی‌ راب���ردوه‌وه‌‬ ‫ی یه‌كن‌و سنور‌ه ده‌ستكرده‌ك ‌ه ‌‬ ‫پالنه‌ش���یدا س���ه‌ره‌تای‌ ئ���ه‌م هه‌فته‌یه‌ ناوچه‌یه‌كی‌ گرنگ���ی‌ نه‌وتییه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ درێژكراو‌ه ‌‬ ‫ده‌ستیگرت به‌سه‌ر دو كێڵگه‌ی‌ گه‌وره‌ی‌ "ناوچ���ه‌ی‌ زومم���ار‌و عه‌ینزال���ه‌ چه‌ند پێدا تێده‌په‌ڕێت‌و له‌ودیویش نه‌وتی‌ تێدا روبه‌ڕوی‌ ئه‌نف���ال بونه‌ت���ه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫به‌عسه‌وه‌"‪.‬‬ ‫نه‌وتیدا له‌ناوچه‌ی‌ زوممار كه‌ رۆژانه‌ ‪ 20‬كێڵگه‌ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ نه‌وتیی‌ له‌خۆده‌گرن به‌رهه‌مده‌هێنرێت"‪.‬‬

‫سته‌م له‌سه‌ده‌ی‌ هه‌ژده‌هه‌م‌و نۆزده‌هه‌مدا‬ ‫رویانكرده‌ جۆرجیا‌و ئه‌رمینیا‪ ،‬س���اڵ ‌ی‬ ‫‪ 1906‬ك���ه‌ عوس���مانیه‌كان په‌الماری‌‬ ‫اللشیان دا‪ ،‬گۆڕی‌ "شێخادی" شێخی‌‬ ‫شكۆداری‌ ئه‌وانیان هه‌ڵدایه‌وه‌‌و ئێسك‌و‬ ‫پروسكیان به‌به‌رچاوی‌ موریده‌كانه‌وه‌‬ ‫س���وتاند‪ ،‬مێژوی ئه‌وان تراژیدیایه‌كی‌‬ ‫بێ‌ بڕانه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ یه‌كه‌مجار نییه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان روبه‌ڕوی‌ كوش���تارو هه‌وڵی‌‬ ‫له‌ناوبردن ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ده‌یان فه‌تواو كوشتوبڕ له‌ده‌رهه‌قیان‪،‬‬ ‫ئه‌و خه‌ڵكه‌ به‌درێژایی‌ ئه‌و مێژوه‌ وه‌ك‬ ‫تاوێ���ره‌ به‌رده‌كانی‌ چیای‌ ش���ه‌نگال‬ ‫به‌ره‌ن���گاری‌ مه‌ینه‌تییه‌كان���ی‌ رۆژگار‬ ‫بونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌وان له‌ش���ۆكێكی‌ گه‌وره‌دا‬ ‫ده‌ژین‪ ،‬به‌هێزبون‌و ره‌گداكوتانی‌ هێزه‌‬ ‫ئیسالمییه‌ توندڕه‌وه‌كان له‌سه‌ر سنوری‌‬ ‫ناوچه‌كانیان ژیانی‌ لێ تاڵ‌ كردون‪ ،‬كه‌‬ ‫ئێزیدییه‌كانیان له‌به‌رده‌م دو بژارده‌دا‬ ‫راگرتوه‌‪ :‬ی���ان ببن به‌ئیس�ل�ام‪ ،‬یان‬ ‫خۆیان بۆ مه‌رگ ئاماده‌ بكه‌ن‪.‬‬

‫ئ���ه‌و وتی‌ "ئ���ه‌م ناوچه‌ی��� ‌ه ناوچه‌ی‌‬ ‫پ���ڕ له‌كێڵگ���ه‌ی‌ نه‌وت���ه‌و ل���ه‌ڕو ‌‬ ‫ی‬ ‫بایه‌خێك���ی‌‬ ‫جیوپۆله‌تیكیش���ه‌وه‌‬ ‫ی هه‌ی���ه‌ ب���ۆ‬ ‫س���تراتیژی‌‌و گ���ه‌وره‌ ‌‬ ‫به‌س���تنه‌وه‌ی‌ كوردس���تانی‌ باش���ور‬ ‫به‌كوردس���تانی‌ رۆژئ���اواوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫پڕبایه‌خیش���ه‌ بۆ ئه‌وانه‌ی‌ فه‌رمانڕه‌وای‌‬ ‫موسڵ‌‌و سه‌الحه‌دین ده‌بن"‪.‬‬ ‫ناوبراو پێش���بینی‌ ئه‌وه‌شی‌ كرد كه‌‬ ‫ش���ێخان‌و كه‌ركوك كه‌ دو ناوچه‌ی‌ پڕ‬ ‫له‌نه‌وت���ن‪ ،‬ئامانج���ی‌ داهات���وی‌ كاری‌‬ ‫سه‌ربازیی‌ داعش بێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێستا‬ ‫ئه‌م دو ناوچه‌یه‌‪ ،‬مه‌ترس���ی‌ گه‌وره‌یان‬ ‫له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬داعش به‌ره‌و ته‌لكێف هاتون‬ ‫كه‌ زۆر نزیكه‌ له‌ش���ێخانه‌وه‌‪ ،‬كێڵگه‌ی‌‬ ‫نه‌وتی‌ شێخان‪ 10 ،‬ملیار به‌رمیل نه‌وتی‌‬ ‫تێدایه‌و روبه‌ره‌كه‌ش���ی‌ ‪ 60‬كیلۆمه‌تره‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ناوچانه‌ش به‌یه‌كه‌وه‌ به‌س���تراون‌و‬ ‫بایه‌خی‌ ستراتیجییان هه‌یه‌ بۆ موسڵ‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ هه‌موی‌ كراونه‌ته‌ ئامانج"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌ڕاس���تی‌ جێ���ی‌ داخ���ه‌‬ ‫كه‌ ش���ه‌نگال وا به‌ئاس���انی‌ ده‌س���تی‌‬ ‫به‌س���ه‌رداگیرا‪ ،‬چونك���ه‌ ناوچه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫سه‌خت‌و ش���اخاوییه‌و ئاسان نییه‌ ئاوا‬ ‫بكه‌وێته‌ ده‌ستی‌ داعشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ جێی‌‬ ‫سه‌رسوڕمانیشه‌ ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌ كه‌‬ ‫گرێبه‌س���تی‌ ئاس���انیان له‌كوردستاندا‬ ‫ده‌ستكه‌وت‪ ،‬نه‌ پااڵوتگه‌یان دروستكردو‬ ‫نه‌ حكومه‌ته‌كانیش���یان هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫هه‌ب���و‪ ،‬بۆی���ه‌ هه‌ق���ه‌ له‌كوردس���تاندا‬ ‫پێداچون���ه‌وه‌ به‌سیاس���ه‌تی‌ نه‌وت���دا‬ ‫بكرێت"‪.‬‬

‫بۆچ ‌ی موسڵ‌؟‬

‫چه‌ندی���ن ه���ۆكار له‌پش���ت هێرش‌و‬ ‫په‌الماردان���ی‌ موس���ڵه‌وه‌ن له‌الی���ه‌ن‬ ‫رێكخراوی‌ داعشه‌وه‌‪ ،‬به‌درێژای ‌ی سااڵن ‌ی‬ ‫رابردوو جواڵن���ه‌وه‌ی‌ ناسیۆنالیس���ت ‌ی‬ ‫عه‌ره‌ب ‌ی (س���وننه‌) له‌موس���ڵدا به‌هێز‬ ‫بووه‌‌و پێگ���ه‌ ‌ی به‌هێز ‌ی به‌عس���یه‌كان‬ ‫بووه‌‪ .‬له‌ڕووی‌ ژماره‌ی‌ دانیش���توانه‌و‌ه‬ ‫موس���ڵ‌ كێش‌و قورس���ای ‌ی خۆی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ڕووی‌ هه‌ڵكه‌وت���ه‌ی‌ جوگراف���ی‌و‬ ‫ستراتیژ ‌ی سه‌ربازیه‌وه‌ بۆ داعش‌و گروپ ‌ه‬ ‫ئیسالمییه‌ توندڕه‌وه‌كان‪ ،‬موسڵ‌ به‌راورد‬ ‫به‌رومادی‌‌و تكریت ك ‌ه دوو شاری‌ به‌هێز ‌ی‬ ‫س���وننه‌كانن‪ ،‬له‌به‌غ���دا ‌ی پایته‌خته‌و‌ه‬ ‫زۆر دوورتره‌‌و ده‌س���تگرتن به‌س���ه‌ریدا‬ ‫له‌الیه‌ن س���وپای‌ عێراق‌و شیعه‌كانه‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ له‌قواڵی��� ‌ی ناوچه‌ س���وننه‌كاندایه‌‬ ‫كارێك ‌ی ئاسان نییه‌‪ .‬دیسان له‌ره‌هه‌ند ‌ی‬ ‫جوگرافی‌‌و سه‌ربازیشه‌وه‌ پشتئه‌ستور‌ه‬ ‫به‌و ناوچانه‌ ‌ی له‌ژێر ده‌ستیدان له‌سوریا‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ موس���ڵیش ناوچه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫بازرگان��� ‌ی بڕ بایه‌خ‌و خاڵ��� ‌ی به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫به‌س���تنی‌ هه‌رێم ‌ی كوردستان‌و توركیا‌و‬ ‫عێراق‌و س���وریایه‌‪ ،‬ده‌س���تگرتن به‌سه‌ر‬ ‫به‌نداوی‌ موسڵیش���دا ك��� ‌ه گه‌وره‌ترین‬ ‫به‌ن���داوی‌ عێراق���ه‌‪ ،‬رۆڵ‌و ده‌س���ه‌اڵت ‌ی‬ ‫داعش هه‌رچی‌ زیاتر چه‌سپاوو گه‌وره‌تر‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫به‌نداوی موسڵ‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫نێچیرڤان بارزان ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر "هه‌لومه‌رج ‌ه ناسك"ه‌ك ‌ه بێده‌نگه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ كاتی‌ راگه‌یاندن ‌‬ ‫كابینه‌ نوێیه‌كه‌ی‌ به‌"زۆر ناسك"‬ ‫وه‌سفكرد‪ ،‬به‌اڵم ماوه‌ی‌ زیاتر‬ ‫ی‬ ‫له‌مانگ‌و نیوێكه‌‪ ،‬نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ی هه‌رێم هیچ‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫لێدوانێكی‌ ره‌سمی‌ نه‌داوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و قه‌یرانانه‌ی‌ كه‌ هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان‌و عێراق تێیكه‌وتوه‌‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌و بۆچونانه‌ی‌ كه‌ له‌كۆبونه‌و‌ه‬ ‫تایبه‌تیه‌كانی‌ خۆی‌ له‌گه‌ڵ وه‌فد‌ه‬ ‫بیانیه‌كان باڵوده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪18‬ی‌ حوزه‌یران���ی‌ ‪،2014‬‬ ‫نێچیرڤ���ان بارزانی‌ وه‌ك س���ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران���ی‌ كابینه‌ی‌ نوێ‌ س���وێندی‌‬ ‫یاس���ایی‌ خوارد‌و له‌وته‌یه‌كدا هێڵه‌‬ ‫گش���تیه‌كانی‌ كابینه‌كه‌ی‌ خسته‌ڕو‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش له‌كاتێكدا بو كه‌ ته‌نها ‪10‬‬ ‫رۆژ تێپه‌ڕیبو به‌س���ه‌ر روداوه‌كانی‌‬ ‫موس���ڵ‌و كۆنترۆڵكردن���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫پارێزگایه‌‌و س���ه‌اڵحه‌دین‌و چه‌ندین‬ ‫ناوچه‌ی‌ دیكه‌ی‌ ناوه‌ڕاست‌و باكوری‌‬ ‫خۆرئاوای‌ عێراق له‌الیه‌ن چه‌كدارانی‌‬ ‫ناسراو به‌داعش‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی‌ ئ���ه‌و له‌وته‌كه‌ی���دا‬ ‫ی‬ ‫نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫نه‌یش���ارده‌وه‌ ك���ه‌ راگه‌یاندن���ی‌‬ ‫كابینه‌ك���ه‌ی‌ له‌ "هه‌لومه‌رجێكی‌ زۆر‬ ‫ناسكدا"یه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌و رۆژه‌ به‌دواوه‌ زۆر به‌رزت���ر له‌هه‌ندێ���ك ناوچ���ه‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هی���چ لێدوانێكی‌ دیكه‌ی‌ ره‌س���می‌ كوردستانیه‌كانی‌ وه‌ك موسڵ‌و دیاله‌و هه‌روه‌ها وته‌یه‌كیش له‌رێوره‌س���می‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ بۆ خه‌ڵكی‌ كه‌ركوك‌و س���ه‌اڵحه‌دین‪ ،‬به‌تایبه‌ت خه‌اڵتكردنی‌ خوێندكاره‌ یه‌كه‌مه‌كانی‌‬ ‫ی كوردس���تان رۆژی‌ ‪22‬ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان نه‌داوه‌‪ ،‬به‌ده‌ر ك��� ‌ه چه‌كداران���ی‌ داعش س���نوری‌ هه‌رێم��� ‌‬ ‫ل���ه‌و چاوپێكه‌وتن‌و پێش���وازیانه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتیان به‌هێرش���كردنه‌ سه‌ر ته‌مموزی‌ ‪.2014‬‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ندێك وه‌فد‌و كه‌س���ایه‌تی‌ ناوچه‌كانی‌ شه‌نگال‌و زوممار به‌ره‌و لێدوانی‌ هه‌فتانه‌ له‌سه‌ر ئه‌و بارودۆخه‌‬ ‫نوێیانه‌ی‌ دێنه‌ پێشه‌وه‌‪ ،‬نه‌ریتێكی‌‬ ‫بیان���ی‌ ئه‌نجامی���داون‪ .‬له‌كاتێك���دا هه‌رێمی‌ كوردستان فراوانتركرد‪.‬‬ ‫ی واڵتانی‌‬ ‫به‌به‌راورد به‌و كاته‌‪ ،‬هه‌لومه‌رجه‌كه‌ ته‌نها لێدوانێك له‌و ماوه‌یه‌دا دابێتی‌‪ ،‬سیاسیی‌ كۆنه‌و له‌زۆرینه‌ ‌‬ ‫پێیناوه‌ته‌ قۆناغێكی‌ هه‌س���تیارترو ستایشكردنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ توركیا بوه‌ ناوچه‌كه‌و جیهان په‌یڕه‌و ده‌كرێت‪،‬‬ ‫فش���اره‌كانی‌ داع���ش ب���ۆ س���ه‌ر بۆ ده‌رچواندنی‌ یاس���ایه‌ك له‌الیه‌ن به‌عێراقیشه‌وه‌‪ ،‬كه‌ سه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫ناوچ���ه‌ كوردنش���ینه‌كان زیاتربوه‌و په‌رله‌مانی‌ ئه‌و واڵته‌وه‌ س���ه‌باره‌ت هه‌م���و هه‌فته‌ی���ه‌ك هه‌ڵوێس���ت‌و‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌كانیش له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی‌ به‌پرۆسه‌ی‌ ئاشتی‌‪ ،‬كه‌ رۆژی‌ ‪24‬ی‌ سیاس���ه‌تی‌ حكوم���ه‌ت له‌س���ه‌ر‬ ‫پێش���مه‌رگه‌دا چوه‌ت���ه‌ ئاس���تێكی‌ ته‌مموزی‌ ‪ ،2014‬له‌ماڵپه‌ڕی‌ ره‌سمی‌ پێش���هاتێكی‌ ن���وێ‌ رونده‌كاته‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌ندامێکی مه‌کته‌ب سیاسی یه‌كێتی‌‌‪:‬‬ ‫بۆ پۆستی پارێزگاری سلێمانی‬ ‫هه‌مان مه‌رجی گۆڕانمان هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫وه‌رگرتنی‌ پۆستی‌ پارێزگاری‌ سلێمانی‌ دو‬ ‫س���اڵ به‌دو ساڵ له‌یه‌الن یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫دوا چاره‌س���ه‌ر بو‪ ،‬به‌اڵم گۆڕان به‌مه‌رج‬ ‫ئه‌و پێشنیاره‌ی‌ قبوڵه‌و له‌ناو یه‌كێتیشدا‬ ‫بۆچونی‌ جی���اواز هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش بۆته‌‬ ‫هۆی‌ دواخستنی‌ دانیش���تنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی‌ بۆ هه‌فته‌ی‌ داهاتو‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان‪ ،‬شۆڕش ئیسماعیل‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌پێش���نیاری‌ دو‬ ‫س���اڵ به‌دو س���اڵ رازین‌و هه‌مان مه‌رجی‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش���یان هه‌یه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌‬ ‫دو س���اڵی‌ یه‌ك���ه‌م پۆس���تی‌ پارێزگاری‌‬ ‫س���لێمانی‌ له‌الی‌ ئه‌وان بێت‪ ،‬هیواش���ی‌‬ ‫خواس���ت كه‌ له‌گه‌ڵ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫بگه‌نه‌ رێككه‌وتنێك ب���ۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و پرسه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات س���ه‌رۆكی‌ لیس���تی‌ خزم���ه‌ت‬ ‫(یه‌كگرت���وو كۆم���ه‌ڵ) له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫پارێزگای‌ س���لێمانی‌‪ ،‬مه‌ه���دی‌ مه‌حمود‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێن���ه‌ ئاش���كراكرد كه‌ دو‬ ‫بۆچونی‌ جیاواز له‌ناو یه‌كێتیدا له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫هه‌بێ���ت‪" ،‬هه‌ربۆی���ه‌ داوای‌ دواخس���تنی‌‬ ‫دانیش���تنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگایان كرد‌و‬ ‫وتی���ان كاتێكی‌ زیاترمان پێویس���ته‌ بۆ‬ ‫وردبینیكردنی‌ ئه‌و پێش���نیاره‌"‪ .‬ناوبراو‬ ‫راش���یده‌گه‌یه‌نێ‌ كه‌ هیچ گره‌نتیه‌ك نییه‌‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ دوباره‌ دانیش���تنه‌كه‌ی‌ رۆژی‌‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ی‌ داهاتوش دوانه‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬

‫ئ���ه‌و باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ ئه‌وان وه‌ك‬ ‫لیس���تی‌ خزمه‌ت‪ ،‬پێیانباش���ه‌ دو ساڵی‌‬ ‫یه‌كه‌م پۆستی‌ پارێزگار له‌الی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان بێ���ت‪ ،‬به‌‌وپێیه‌ی‌ گ���ۆڕان ده‌نگی‌‬ ‫زیاتری‌ هێناوه‌‪.‬‬ ‫پێشتر یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ قسه‌یان له‌سه‌ر‬ ‫د‪.‬هه‌ڤ���اڵ ئه‌بوبه‌كر هه‌بوو ده‌یانوت رازی‌‬ ‫نی���ن كه‌ پۆس���تی‌ پارێزگاری‌ س���لێمانی‌‬ ‫پێبدرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی‌ مه‌هدی‌ مه‌حمود‬ ‫ئێس���تا یه‌كێتی‌ ئه‌و مه‌رج���ه‌ی‌ نه‌ماوه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێن "هێڵی‌ س���ورمان له‌س���ه‌ر كه‌س‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ پێشتر زۆرێك له‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ س���لێمانی‌ له‌هه‌مو‬ ‫لیس���ته‌كان جه‌ختی���ان له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌‬ ‫ده‌كرده‌وه‌ كه‌ رۆژی‌ دوشه‌ممه‌ ‪ 8-4‬دوا واده‌‬ ‫ده‌بێت بۆ یه‌كالییبونه‌وه‌ی‌ پۆس���ته‌كانی‌‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ها ده‌رنه‌چو‪،‬‬ ‫دوباره‌ دانیش���تنه‌كان بۆ ‪10‬ی‌ ئه‌م مانگه‌‬ ‫دواكه‌وت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌به‌رئ���ه‌وه‌ش وه‌ك‬ ‫ئه‌ندامێك���ی‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ كه‌ پێی‌ باش‬ ‫نه‌بو ناوی‌ باڵوبكرێته‌وه‌‪ ،‬باسی‌ له‌وه‌ كرد‬ ‫رێگری���ی‌ له‌راگه‌یاندنه‌كان كراوه‌ بێنه‌ ناو‬ ‫بینای‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێ���زگا‪" ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئیحراجیی‌ ل���ه‌الی‌ ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگا دروس���ت نه‌بێت‪ ،‬ب���ۆ ئه‌و هه‌مو‬ ‫دواخستنه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌فراكسیۆنی‌ زه‌رد‪ ،‬دانا شه‌هید‬ ‫ج���ه‌زا ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌دا كه‌ وه‌كو خۆی‌‬ ‫ئاگاداری‌ ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌ پێشتر رێككه‌وتن‬ ‫كرابێت له‌س���ه‌ر رێگه‌نه‌دان به‌كه‌ناڵه‌كانی‌‬

‫راگه‌یان���دن‌و وتی‌ "دواتر پرس���یارم كرد‬ ‫نه‌مزانی‌ به‌بڕیاری‌ كێ‌ رێگه‌ له‌كه‌ناڵه‌كانی‌‬ ‫راگه‌یان���د گی���راوه‌ بێن���ه‌ ژوره‌وه‌‪ ،‬ده‌بو‬ ‫له‌دانیش���تنێكی‌ فه‌رمی���دا به‌ئاماده‌بونی‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كان���ی‌ راگه‌یاندن دوب���اره‌ بڕیاری‌‬ ‫داوخس���تنه‌كه‌ بدرایه‌‪ ،‬نه‌ك به‌و جۆره‌ی‌‬ ‫كه‌ كرا"‪.‬‬ ‫دانا‪ ،‬كه‌ وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت‪ ،‬پێش���تریش‬ ‫ده‌نگی‌ به‌دواخستن نه‌داوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێس���تا ده‌كرێت له‌ناچاریدایه‌‪ ،‬وتیش���ی‌‬ ‫"یاس���اكه‌ش ده‌س���تی‌ گرتوین‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌یاساكه‌دا باس له‌وه‌ نه‌كراوه‌ ئه‌گه‌ر كه‌س‬ ‫خۆی‌ نه‌پااڵوت بۆ س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن‪،‬‬ ‫رێگاچ���اره‌ی‌ ت���ر چی���ه‌؟ به‌یه‌كێت���ی‌‌و‬ ‫گۆڕانیش���مان وتوه‌ ئێوه‌ رێكبكه‌ون ئێمه‌‬ ‫هه‌م���و پش���تگیریه‌كتان ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫وه‌ها نه‌بێت به‌راس���تی‌ هه‌ڵوێستی‌ ترمان‬ ‫ده‌بێت‌و له‌كاتی‌ خۆیدا رایده‌گه‌یه‌نین"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كیش له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هه‌م���ان پرس ئ���ه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئاوێن���ه‌ رونكرده‌وه‌ ك���ه‌ خه‌ریكه‌ متمانه‌‬ ‫له‌ناو ئ���ه‌وان‌و یه‌كێتی���دا نامێنێ‌‪ .‬وه‌ك‬ ‫ئه‌و وتی‌‪ ،‬پێش���نیاری‌ دو ساڵ به‌دو ساڵ‬ ‫پێشتر له‌ ‪23‬ی‌ حوزه‌یرانی‌ رابردو له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌كێتی���ه‌وه‌ له‌دانیش���تنێكدا ب���ۆ ئه‌وان‬ ‫پێشنیاركراوه‌‪" ،‬به‌اڵم ئێستا هه‌ر خۆیان‬ ‫كێشه‌ بۆ ئه‌وه‌ش دروستده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگاكان‪،‬‬ ‫گۆڕان خاوه‌نی‌ ‪ 12‬كورسیه‌و یه‌كێتی‌‪‌11‬و‬ ‫پارت���ی‌ ‪‌3‬و یه‌كگرت���و‪‌2‬و كۆم���ه‌ڵ ‪‌2‬و‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ نیشتمانی ‌‪‌1‬و لیستی‌ كۆتای‌‬ ‫ئاشوریه‌كانیش ‪1‬كورسی‌‪.‬‬

‫له‌مشێوه‌یه‌‌و خۆدورگرتنی‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زی���ران له‌لێ���دوان له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫بارودۆخه‌ ئه‌منی‌‌و سیاس���یه‌ی‌ روی‌‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ك���ردوه‌‪،‬‬ ‫ده‌گێڕنه‌وه‌ ب���ۆ په‌رته‌وازه‌یی‌ نێوان‬ ‫هێزو الیه‌نه‌ سه‌ره‌كیه‌ كوردییه‌كان‌و‬ ‫پێیانوایه‌ كۆكبون له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫لێدوانێك به‌ناوی‌ هه‌موانه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت���ه‌وه‌ بدرێ���ت‪،‬‬ ‫كارێكی‌ ئاسان نیه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬س���ه‌ردار قادر‪ ،‬مامۆستای‌ زانكۆ‬ ‫له‌به‌ش���ی‌ یاس���او رامیاری‌ زانكۆی‌‬ ‫س���لێمانی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫"ئێم���ه‌ به‌عه‌قڵیه‌تێكی‌ دامه‌زراوه‌یی‌‬ ‫حكومداری���ی‌ ئه‌م واڵت���ه‌ ناكه‌ین‪،‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ بیرم���ان الی ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫چ���ۆن الیه‌ن���ه‌كان به‌ش���ێوازێكی‌‬ ‫ته‌وافوق���ی‌ به‌ش���داری‌ ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫پێبكه‌ی���ن‪ ،‬له‌هه‌لومه‌رجێك���ی‌ له‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ش���دا یه‌كێ���ك ل���ه‌و گرفته‌‬ ‫گه‌وران���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬كاتێ���ك ئێمه‌‬ ‫لێدوانێك ده‌ده‌ین ده‌بێت لێدوانێكی‌‬ ‫ی بێت‪ ،‬واته‌ كاتێك سه‌رۆك‬ ‫ته‌وافوق ‌‬ ‫وه‌زیران لێدوانێك له‌س���ه‌ر پێشهاته‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان ده‌دات‪ ،‬ئایا ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫به‌ش���دارن له‌گه‌ڵ���ی‌ له‌حكومداریدا‬ ‫هاوڕان له‌سه‌ری‌؟"‬ ‫ئه‌و مامۆس���تای‌ زانكۆیه‌‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫له‌ئه‌مه‌ری���كا لێدوان���ی‌ هه‌فتان���ه‌ی‌ ده‌رنه‌كه‌وتنی‌ نێچیرڤ���ان بارزانی‌‌و‬ ‫رادیۆیی‌ له‌س���ااڵنی‌ س���ه‌ره‌تاكانی‌ بێده‌نگبونی‌ له‌ئاس���ت ئه‌و ره‌وش���ه‌‬ ‫‪1920‬ه‌وه‌ له‌الیه‌ن سه‌رۆكی‌ واڵته‌وه‌ نوێیه‌ی‌ هاتۆته‌ پێشه‌وه‌‪ ،‬ده‌گێڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ "یان س���ه‌رۆك وه‌زیر‬ ‫پێشكه‌ش ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم ماوه‌ی‌ ‪ 45‬رۆژ زیاتره‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ به‌كارێك���ی‌ بایه‌خدار هه‌ڵس���اوه‌ كه‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم وه‌ك پێویس���ت پێویس���ت ناكات باس���بكرێت‪ ،‬یان‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كان���ه‌وه‌ ده‌رناكه‌وێت‌و به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵێك هاوكێشه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ به‌دورده‌گرێت له‌لێدوان له‌سه‌ر سیاس���یی‌ دژوار له‌ئارادای���ه‌و ئه‌م‬ ‫بارودۆخه‌ نوێ���كان‌و باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ده‌یه‌وێ���ت خۆی‌ ببوێ���رێ‌ له‌لێدوان‬ ‫زانیاری‌ له‌س���ه‌ر كارو چاالكیه‌كانی‌‌و له‌سه‌ری‌"‪.‬‬ ‫زان���ا عه‌بدولره‌حم���ان‪ ،‬جێگ���ری‌‬ ‫سه‌فه‌ره‌كانی‌ بۆ واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌چاودێران���ی‌ سیاس���ی س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ په‌یوه‌ندیه‌كان‪،‬‬ ‫نه‌ریتێك���ی‌ رۆش���نبیری‌‌و راگه‌یاندنی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫په‌یڕه‌ونه‌كردن���ی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌پێویس���تی‌ ده‌زانێت‬

‫نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆرجار خۆی‌ زۆر‬ ‫له‌پۆسته‌كه‌ی‌‬ ‫به‌گه‌وره‌تر‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئاماده‌نیه‌ وه‌ك‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫ده‌ربكه‌وێت‬

‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت بێته‌ سه‌ر خه‌ت‌و‬ ‫راو بۆچونی‌ خۆی‌ نیشانبدات له‌سه‌ر‬ ‫بارودۆخه‌ك���ه‌و به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪:‬‬ ‫"خه‌ڵك ده‌یه‌وێت بزانێت س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌ راو بۆچون���ی‌ چیه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌م بارودۆخه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫كه‌ ئێس���تا نائارامی‌‌و نیگه‌رانی‌ زۆر‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك هه‌ندێك خه‌ڵك‬ ‫هه‌ن خۆی���ان ماده‌كردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫رابكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ خۆبه‌دورگرتنی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت ل���ه‌م كاته‌دا‬ ‫به‌"خ���راپ" وه‌س���فده‌كات‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"ئ���ه‌م ج���ۆره‌ له‌ده‌رنه‌كه‌وت���ن‌و‬ ‫خۆش���اردنه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ كه‌‬ ‫له‌كابین���ه‌ی‌ نێچیرڤ���ان بارزانی���دا‬ ‫زۆر دوب���اره‌ ده‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬زۆر زۆر‬ ‫خراپه‌"‪ .‬له‌هه‌مانكاتدا هۆكاره‌كه‌شی‌‬ ‫رونده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬گه‌یشتومه‌ته‌‬ ‫قه‌ناعه‌تێك نێچیرڤان بارزانی‌ زۆرجار‬ ‫خۆی‌ زۆر له‌پۆسته‌كه‌ی‌ به‌گه‌وره‌تر‬ ‫ده‌بینێ���ت‪ ،‬بۆی���ه‌ ئاماده‌نیه‌ وه‌ك‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ده‌ربكه‌وێت"‪.‬‬ ‫ئه‌م وتان���ه‌ی‌ زان���ا عه‌بدولره‌حمان‬ ‫له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ رۆژی‌ ‪22‬ی‌‬ ‫ته‌مموزی‌ ‪ ،2014‬وه‌فدێكی‌ سه‌رجه‌م‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫كوردستان له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌و الی‌ خۆیه‌وه‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ هه‌بونی‌ چاودێریی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ به‌س���ه‌ر حكومه‌ت���ی‌‬ ‫هه‌رێم���ه‌وه‌ به‌گرن���گ وه‌س���فكرد‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌م بنه‌مای���ه‌ زان���ا داوا‬ ‫ده‌كات له‌ئێس���تادا حكومه‌ت پالن‌و‬ ‫به‌رنامه‌كان���ی‌ ب���ۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‬ ‫قه‌یرانه‌كان ئاشكرا بكات‪ ،‬نه‌ك دوای‌‬ ‫ته‌واوبون���ی‌ قه‌یرانه‌كان رونكردنه‌وه‌‬ ‫بده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ چه‌ن���د جارێك په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫به‌وته‌بێژی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناوبراو به‌رده‌ست نه‌بو‪.‬‬

‫هێشتا كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو‬

‫سه‌ردانی‌ تاڵه‌بانییان نه‌كردوه‌‬

‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬ئێم���ه‌ وه‌كو‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ یه‌كگرت���و دوای‌‬ ‫گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ م���ام ج���ه‌الل داوام���ان‬ ‫تا ئێستا هیچ كام له‌یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیسالمی‌‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ سه‌ردانی‌ له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تاكو ئێس���تا وه‌اڵمی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانی‌ سكرتێری‌ گشتی‌‬ ‫یه‌كگرتویان نه‌داوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ئێمه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستانیان‬ ‫چاوه‌ڕێی‌ وه‌اڵمی‌ ئه‌وانین"‪.‬‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫ناوب���راو ئاژه‌ی‌ به‌وه‌ش ك���رد كه‌ "رێز‬ ‫سیاسی‌ یه‌كگرتوش ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫له‌ئیراده‌ی‌ ئ���ه‌وان ده‌گری���ن هه‌روه‌ها‬ ‫"ئێمه‌ داوای‌ سه‌ردانیكردنی‌ مام‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ الی‌ ئ���ه‌وان كه‌ له‌چ‬ ‫جه‌اللمان كردوه‌ له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫كاتێكدا س���ه‌ردانی‌ مام جه‌الل بكه‌ین‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌اڵم تاكو ئێستا وه‌اڵممان‬ ‫هه‌ربۆیه‌ ئه‌وه‌ ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر قه‌ناعه‌تی‌‬ ‫وه‌رنه‌گرتوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫خۆیان"‪.‬‬ ‫دوای‌ مانه‌وه‌یه‌ك���ی‌ زۆری‌ تاڵه‌بان���ی‌ س���ه‌ردانكردن‌و هه‌واڵپرسینی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌ئه‌ڵمانی���ا به‌مه‌به‌س���تی‌ وه‌رگرتن���ی‌ هه‌ر له‌الیه‌ن ئه‌وانه‌وه‌ نه‌بو كه‌ به‌دۆستی‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ری‌ پزیش���كی‌‌و گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ نزیكی‌ كورد ناسراون‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وانه‌ش‬ ‫ب���ۆ س���لێمانی‌‪ ،‬زۆرینه‌ی‌ س���ه‌ركرده‌ س���ه‌ردانیانكرد كه‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫سیاسی‌و كه‌سایه‌تیه‌ كوردو بیانیه‌كان به‌نه‌یاری‌ سیاسیی‌ خۆیانی‌ ده‌زانێت‪.‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ دیده‌نی‌‌و هه‌واڵپرس���ینی‌ ته‌نانه‌ت نوری‌ مالیكی‌‪ ،‬سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‪ ،‬س���ه‌ردانی‌ ده‌باشانیان كرد‪ ،‬كاربه‌ڕێكه‌ری‌ عێراق‪ ،‬كه‌ ماوه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ جێگه‌ی‌ س���ه‌رنجه‌ هه‌واڵی‌ مانگه‌ موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫س���ه‌ردانكردنی‌ ناوب���راو له‌الیه‌ن هیچ كوردس���تانی‌ بڕیوه‌ به‌ه���ۆی‌ ناكۆكیه‌‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌كی‌ الیه‌نه‌ ئیسالمیه‌كانه‌وه‌‪ ،‬سیاس���یه‌كانی‌ له‌گ���ه‌ڵ هه‌ولێر‪ ،‬هه‌ینی‌‬ ‫به‌تایبه‌ت یه‌كگرتوو كۆمه‌ڵ تا ئێس���تا رابردو گه‌یشته‌ س���لێمانی‌ به‌مه‌به‌ستی‌ هه‌رچه‌نده‌ دوای‌ چه‌ژن مامۆستا عه‌لی‌‬ ‫باپیر سه‌فه‌ری‌ ئه‌وروپای‌ كردوه‌"‪.‬‬ ‫به‌رچاونه‌كه‌وتوه‌‪ ،‬به‌ده‌ر له‌ سه‌اڵحه‌دین دیده‌نی‌ تاڵه‌بانی‌‪.‬‬ ‫به‌هادین‪ ،‬ئه‌مینداری‌ پێشوی‌ یه‌كگرتوی‌ ه���اوكات ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ جه‌الل تاڵه‌بان���ی‌‪ ،‬رۆژی‌ ‪17‬ی‌ كانونی‌‬ ‫ی ‪ ،2012‬به‌ه���ۆی‌ توش���بونی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬كه‌ ناوبراو ئێستا گوزارشت كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬نازم عه‌بدواڵ له‌باره‌ی‌ یه‌كه‌م��� ‌‬ ‫له‌حزبه‌ك���ه‌ی‌ ناكات‌و ته‌نان���ه‌ت به‌پێی‌ سه‌ردانیكردنی‌ ئه‌ندامانی‌ حزبه‌كه‌ی‌ بۆ به‌جه‌ڵته‌ی‌ مێش���ك‪ ،‬ره‌وانه‌ی‌ ئه‌ڵمانیا‬ ‫په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ یه‌كگرتو تا دوساڵی‌ الی‌ تاڵه‌بان���ی‌‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬كراو پاش مانه‌وه‌ی‌ بۆ ماوه‌ی‌ زیاتر له‌‬ ‫دیكه‌ ناتوانێت خۆی‌ بۆ هیچ پۆستێكی‌ "ئێم���ه‌ش وه‌كو یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌ ‪ 19‬مان���گ‪ ،‬رۆژی‌ ‪19‬ی‌ ته‌مموزی‌ ‪2014‬‬ ‫داوای‌ بینین���ی‌ تاڵه‌بانیم���ان ك���ردوه‌‪ ،‬به‌فڕۆكه‌یه‌ك���ی‌ تایب���ه‌ت گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ‬ ‫حزبه‌كه‌ی‌ كاندیدبكات‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ هیوا می���رزا‪ ،‬ئه‌ندامی‌ به‌اڵم چه‌ژنی‌ به‌سه‌ردا هاتوه‌‌و ئێستاش سلێمانی‌‌و له‌ماڵه‌كه‌ی‌ خۆی‌ له‌ده‌باشان‬ ‫ی چاوه‌ڕێ���ی‌ وه‌اڵم���ی‌ ئ���ه‌وان ده‌كه‌ین‪ ،‬جێگیر بو‪.‬‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالم ‌‬

‫داوامان له‌مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫كرد‪ ،‬به‌اڵم تاكو‬ ‫ئێستا وه‌اڵمی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫یه‌كگرتویان‬ ‫نه‌داوه‌ته‌وه‌‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫‪5‬‬

‫شاره‌زایه‌كی سه‌ربازیی ئه‌مه‌ریكی له‌باره‌ی‌ دۆخی پێشمه‌رگه‌وه‌ بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی پێشمه‌رگه نی ‌ه له‌وه‌ زیاتر به‌ره‌كانی جه‌نگی بۆ فراوانتر بكرێت‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د حسێن‬

‫ئه‌ندرێو سله‌یتێر‪ 10 ،‬ساڵ له‌سوپای‌‬ ‫ئه‌مریكادا كاریكردووه‌‪ ،‬له‌سااڵنی ‪2003‬‬ ‫تا ‪ 2007‬له‌ناو سێ یه‌كه‌ی‌ جیاوازی‬ ‫هێزه‌ تایبه‌تیه‌كانی ئه‌مریكا له‌به‌غدا‬ ‫بووه‌‌و پێشتریش چه‌ندجارێك راهێنانی‬ ‫بینیووه‌‌و له‌چه‌ند قوتابخانه‌یه‌كی سه‌ربازیدا‬ ‫خوێندویه‌تی‪ ،‬دووساڵه‌ مامۆستایه‌ له‌زانكۆی‌‬ ‫ئه‌مریكی له‌عێراق‪-‬سلێمانی‪ ،‬دوای‌ هێرش‌و‬ ‫قه‌یرانه‌كانی داعش وه‌ك په‌یامنێری‌ (ده‌یلی‌‬ ‫بیه‌ست)ی‌ ئه‌مریكی له‌هه‌رێمی كوردستان‌و‬ ‫به‌ره‌كانی جه‌نگدا كاری‌ كردووه‌‌و چه‌ندین‬ ‫راپۆرتی له‌سه‌ر شه‌ڕ‌و ره‌نگدانه‌وه‌كانی‬ ‫له‌سه‌ر ژیانی خه‌ڵكی كوردستان‌و عێراق‬ ‫نوسیوه‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "گرفتی پێشمه‌رگه‌ ئه‌وه‌یه‌ وه‌ك‬ ‫پێویست پابه‌ند نین به‌و رێنمایی‌‌و نه‌ریته‌‬ ‫سه‌ربازیانه‌ی‌ له‌جه‌نگدا پێویسته‌‪ ،‬بۆنمونه‌‬ ‫له‌كاتی روبه‌ڕوبونه‌وه‌كاندا كاڵوی خۆپارێزی‌و‬ ‫ئه‌و پێداویستیانه‌ی‌ تر به‌كارناهێنن كه‌ هه‌ر‬ ‫سه‌ربازێكی ئاسایی‌ پێویستیه‌تی"‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌ی‌و چۆن بۆ یه‌كه‌مجار هێزه‌كانی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ت بینی؟‬ ‫ئه‌ندرێ���و س���له‌یتێر‪ :‬له‌دوومانگ���ی‬ ‫راب���ردودا خ���ۆم له‌به‌ره‌كانی ش���ه‌ڕی‌ نێوان‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و داعش بووم له‌موسڵ‌و یه‌كێك‬ ‫له‌هاوكاره‌كانیشم له‌جه‌له‌وال بووه‌‌و له‌نزیكه‌وه‌‬ ‫كارمان ك���ردووه‌‪ ،‬له‌و ماوه‌یه‌دا چاوپێكه‌وتنم‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ زۆر پێش���مه‌رگه‌دا ك���ردووه‌‪ ،‬له‌دوو‬ ‫ساڵی‌ رابردووشدا چاودێری‌ شێواز‌و چۆنیه‌تی‬ ‫كاره‌كانی پێشمه‌گه‌ بووم به‌گشتی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬جیاوازیه‌كانی نێوان سوپای‌ عێراق‌و‬ ‫پێشمه‌رگه‌ چیه‌؟‬ ‫ئه‌ندرێو س���له‌یتێر‪ :‬پێشمه‌رگه‌ زیاتر وه‌ك‬ ‫هێزێكی نافه‌رمی ناڕێكخ���راو ده‌رده‌كه‌ون تا‬ ‫س���وپایه‌كی ده‌وڵه‌تی‪ ،‬دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ هاتمه‌‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان بۆمده‌رك���ه‌وت له‌ڕوی‬ ‫چه‌ك‌و جبه‌خانه‌ش���ه‌وه‌ هه‌ژارن‌و له‌ئاس���تی‬ ‫س���وپای‌ عێراقدا نی���ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی تانك‌و‬ ‫ئۆتۆمبیلی‌ سه‌ربازی‌و جبه‌خانه‌ی‌ پێویستیان‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬هه‌م���وو ئه‌وان���ه‌ی‌ له‌به‌رده‌س���تیانه‌‬ ‫هه‌مان ئه‌و چ��� ‌هك‌و ته‌قه‌مه‌نیه‌ كۆنانه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌سوپاكه‌ی‌ رژێمی به‌عسه‌وه‌ بۆیان جێماوه‌‌و‬ ‫دواتر ده‌ستیان به‌س���ه‌رداگرتووه‌‪ ،‬له‌راستیدا‬ ‫ئه‌مانه‌ به‌سودن به‌اڵم له‌ئاستی ئه‌و جبه‌خانه‌‬ ‫س���ه‌ربازیه‌ نیه‌ كه‌ ئه‌مڕۆ بۆ س���وپای‌ عێراق‬ ‫دابینكراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ت���ۆ ده‌بین���ی ل���ه‌ دوو مانگ���ی‬ ‫راب���ردوودا هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌ باش���تر‌و‬ ‫به‌هێزتر له‌سوپای‌ عێراق به‌رگریانكرد له‌دژی‌‬ ‫هێرشه‌كانی داعش‌و گروپه‌ چه‌كداره‌كانی تر‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ چی‌ ده‌گه‌یه‌نێت به‌الی‌ تۆوه‌؟‬ ‫ئه‌ندرێو س���له‌یتێر‪ :‬به‌ڕای‌ من ئه‌مه‌ زیاتر‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌گیان���ی فیداكاری‌و ب���اوه‌ڕه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ نه‌ك مه‌س���ه‌له‌ی‌ چه‌ك‌و ته‌كنۆلۆجیای‌‬ ‫س���ه‌ربازی‪ ،‬هیچ گومانی تیانی���ه‌ كه‌ گیانی‬ ‫فی���داكاری‌ له‌ن���او هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌دا‬ ‫زۆر زیات���ره‌ له‌س���ه‌ربازانی عێراقی‪ ،‬زۆربه‌ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌كان بڕوایان به‌و پرسه‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫شه‌ڕی‌ له‌پێناودا ده‌كه‌ن‪ .‬خاڵێكی تری‌ گرنگ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ توان���ای‌ بڕیاردان له‌ناو هێزه‌كانی‬ ‫پێشمه‌رگه‌دا باشتر‌و زیاتره‌ به‌راورد به‌سوپای‌‬ ‫عێراق‪ ،‬یاخ���ود ناوه‌ندگه‌رای���ی‌ له‌ناو هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌دا الوازت���ره‌ له‌س���وپای‌ عێراق‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ جه‌نه‌راڵێك یان س���ه‌ركرده‌یه‌كی‬ ‫لۆكاڵی‌ پێشمه‌رگه‌ توانای‌ ده‌ستپێشخه‌ری‌‌و‬ ‫بڕیاردانی هه‌ی���ه‌ له‌كاتی پێویس���تدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ س���وپای‌ عێراق وانیه‌‪ ،‬له‌وێ هه‌موو‬ ‫ش���تێك ده‌بوایه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���ه‌ركرده‌ی‌‬ ‫گشتی هێزه‌ س���ه‌ربازیه‌كان‪ ،‬ئه‌م ده‌سه‌اڵتی‬ ‫بڕیاردان‌و ده‌ستپێشخه‌رییه‌ وایكرد هێزه‌كانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ بتوانن باش���تر مامه‌ڵ���ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫دۆخه‌كه‌دا بكه‌ن‪ .‬به‌شێكی تری‌ باشی دۆخی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ په‌یوه‌ندی به‌سروشتی دانیشتوانی‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌ تیایه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و ش���وێنانه‌ی‌ زۆرینه‌ی‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‌‬ ‫كوردن ده‌رفه‌تی س���ه‌ركه‌وتن بۆ پێشمه‌رگه‌‬ ‫زۆره‌‪ ،‬وه‌ك چ���ۆن ده‌رفه‌ت���ی س���ه‌ركه‌وتنی‬ ‫داع���ش له‌ناوچه‌كان���ی عه‌ره‌بی س���ونه‌ زۆر‬ ‫بوون‪ ،‬به‌اڵم نه‌یانتوانی به‌ره‌و به‌غداو ش���اره‌‬ ‫ش���یعه‌كان یان ناوچه‌ تێكه‌ڵه‌كان به‌ره‌ده‌وام‬ ‫بن له‌پێش���ڕه‌وی‪ ،‬به‌هه‌مان ش���ێوه‌ سوپای‌‬ ‫عێراقی���ش له‌ناوچه‌ ش���یعیه‌كان جیاوازه‌ له‌و‬ ‫سوپایه‌ی‌ كه‌ له‌موس���ڵ هه‌ره‌سی هێنا‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌م لۆجیكه‌یش���ه‌ ئه‌وه‌مان نیش���انده‌دات كه‌‬ ‫بۆچی پێشمه‌رگه‌ تا ئێستا سه‌ركه‌وتوو بووه‌‪،‬‬ ‫زۆر قورسه‌ بۆ هه‌ر هێزێكی سه‌ربازی عێراقی‬ ‫بتوانێت سه‌ركه‌وتوو بێت له‌شارو ناوچه‌یه‌كدا‬ ‫كه‌ زۆرینه‌ی‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‌ جیاوازبن له‌ڕوی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و مه‌زهه‌بی���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌وات���ه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌ناوچ���ه‌ كوردی���ه‌كان ده‌یكات‬ ‫هه‌رگیز له‌ش���وێنێكی وه‌ك بێجی (بۆ نمونه‌)‬ ‫بۆی‌ ناكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ باسی گرنگی رۆحی فیداكاریت‬

‫ئه‌رك‌و به‌رپرسیارێتی هیچ گومانی تیانیه‌ كه‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌ئێستادا گیانی فیداكاری‌ له‌ناو‬ ‫زۆر زیاترو گه‌وره‌تره‌ هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫زۆره‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ هێرش‌و‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ تا ئێستا‬ ‫په‌الماردانی داعش ئه‌مه‌‬ ‫هه‌یانبوه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫قوتابخانه‌ی‌ سه‌ربازی به‌ته‌نها به‌س نییه‌‪ ،‬زۆر‬ ‫گرنگه‌ تێبگه‌ین له‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫پرۆفیشیناڵ‬ ‫هه‌بێـت بۆ ڕاهێنانی له‌به‌رژه‌وه‌ندی پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫نیه‌ له‌وه‌ زیاتر به‌ره‌كانی‬ ‫ئه‌فسه‌ره‌كانیان‪،‬‬ ‫راسته‌ پێشمه‌رگه‌ وا جه‌نگی بۆ فراوانتر‬ ‫ده‌رئه‌كه‌وێت له‌دۆخێكی بكرێت‪ ،‬له‌ ئێستادا زیاتر‬ ‫باشدان‌و هه‌مو شتێك له‌یه‌ك هه‌زار كیلۆمه‌تر‬ ‫به‌ره‌ی‌ له‌گه‌ڵ داعش‬ ‫به‌باشی‌ ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌ركی‬ ‫به‌اڵم پێویستیان‬ ‫به‌گه‌شه‌پێدانی زیاتر پێشمه‌رگه‌ی‌ زۆر قورستر‬ ‫كردوه‌‬ ‫هه‌یه‌‬

‫پێشمه‌رگه‌ زیاتر وه‌ك‬ ‫هێزێكی نافه‌رمی‬ ‫ناڕێكخراو ده‌رده‌كه‌ون‬ ‫تا سوپایه‌كی ده‌وڵه‌تی‬ ‫له‌ڕوی چه‌ك‌و‬ ‫جبه‌خانه‌وه‌ هه‌ژارن‌و‬ ‫له‌ئاستی سوپای‌‬ ‫عێراقدا نین‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫تانك‌و ئۆتۆمبیلی‌‬ ‫سه‌ربازیی‌و جبه‌خانه‌ی‌‬ ‫پێویستیان نیه‌‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ له‌به‌رده‌ستیانه‌‬ ‫هه‌مان ئه‌و چه‌ك‌و‬ ‫ته‌قه‌مه‌نیه‌ كۆنانه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌سوپاكه‌ی‌ رژێمی‬ ‫به‌عسه‌وه‌ بۆیان جێماوه‌‬

‫دابینكردن���ی چه‌ك���ی پێش���كه‌وتووی دا‬ ‫به‌هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ له‌ناوچه‌ی‌ خانه‌قین؟‬ ‫ئه‌ندرێ���و س���له‌یتێر‪ :‬له‌راس���تیدا بارزانی‬ ‫نه‌یوت چۆن‌و له‌ك���وێ ئه‌و چه‌كانه‌ ده‌كڕێت‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ م���ن نازان���م‌و تێناگه‌م ل���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫وتویه‌تی‪ ،‬چاوه‌ڕوانده‌كرێت حكومه‌تی به‌غدا‬ ‫ئاسته‌نگیه‌كی گه‌وره‌ دروستده‌كات بۆ كڕینی‬ ‫چه‌ك له‌ الیه‌ن هه‌رێمه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ چۆن ئه‌وه‌ هه‌ڵده‌س���ه‌نگێنیت‬ ‫تا ئێستا هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌ له‌به‌ره‌كانی‬

‫س���ه‌ربازیانه‌ به‌مس���ۆگه‌ری‌ ده‌بێت���ه‌ ه���ۆ ‌ی‬ ‫زیاتربوونی ژماره‌ی‌ قوربانی���ه‌كان‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫سه‌ره‌كیش���ه‌ بۆ ماندووكردنی پێشمه‌رگه‌كان‬ ‫له‌كاتێك���دا كه‌ پێویس���ته‌ ب���ه‌وزه‌و توانای‌‬ ‫ت���ه‌واوه‌وه‌ له‌به‌ره‌كانی ش���ه‌ڕدا بن‪ ،‬له‌رووی‬ ‫مێژووی���ه‌وه‌ ئه‌وه‌ س���ه‌لمێنراوه‌ ك���ه‌ چه‌نده‌‬ ‫راهێنان���ی زیاتر‌و باش���ترت هه‌بێ���ت توانای‌‬ ‫شه‌ڕكردنت باشتره‌‌و ژماره‌ی‌ قوربانیه‌كانیشت‬ ‫كه‌مت���ره‌‪ .‬ناكرێ���ت هه‌ركه‌س���ێك له‌ژیان���ی‬ ‫مه‌ده‌نیه‌وه‌ دێت تۆ یه‌كسه‌ر بیكه‌یته‌ سه‌رباز‪،‬‬

‫كرد الی‌ پێشمه‌رگه‌‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌ به‌ته‌نها به‌سه‌‬ ‫بۆ هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌؟‬ ‫ئه‌ندرێو سله‌یتێر‪ :‬له‌دۆخی به‌رگریدا به‌ڵێ‌‬ ‫ئه‌مه‌ زۆر گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم پێم وانیه‌ بۆ هێرش‌و‬ ‫په‌الماردان���ی داع���ش ئه‌م���ه‌ به‌ته‌نها به‌س‬ ‫بێ���ت‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ زۆر گرنگ���ه‌ تێبگه‌ین له‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی پێش���مه‌رگه‌دا نیه‌ له‌وه‌‬ ‫زیاتر به‌ره‌كان���ی جه‌نگی بۆ فراوانتر بكرێت‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا زیات���ر له‌یه‌ك ه���ه‌زار كیلۆمه‌تر‬ ‫به‌ره‌ی‌ له‌گه‌ڵ داع���ش هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌ركی‬

‫ئه‌م شه‌ڕ‌ه ده‌ستی پێكردوه‌‌و كه‌س نازانێت كه‌ی ته‌واو ده‌بێت‪ ،‬پێموای ‌ه هه‌مو‬ ‫الیه‌نه‌كانی شه‌ڕه‌كه‌ بۆیان ده‌ركه‌وتو‌ه ك ‌ه چه‌ند‌ه گران‌و قورسه‌‪ ،‬بۆ هێزی سه‌ربازیی‬ ‫كوردیش زۆر سه‌خته‌ بتوانێـت ئه‌و سنور‌ه به‌رفراوانه‌ ‌ی له‌گه‌ڵ داعش هه‌یه‌تی بپارێزێت‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‌ زۆر قورستر كردووه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫پێشتر هه‌بوو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب���ه‌ڕای‌ تۆ تا چه‌ن���ده‌ هێزه‌كانی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ئه‌توانن له‌م به‌ره‌ فراوانه‌دا خۆیان‬ ‫رابگرن‌و به‌رگری‌ بكه‌ن؟‬ ‫ئه‌ندرێو سله‌یتۆر‪ :‬تا ئه‌و كاته‌ی‌ كه‌ پێویسته‌‬ ‫(به‌پێكه‌ینه‌وه‌)‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش بزانه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫شه‌ڕه‌ ده‌ستیپێكردووه‌‌و هێشتا كه‌س نازانێت‬ ‫كه‌ی ته‌واو ده‌بێت‪ ،‬پێموایه‌ هه‌موو الیه‌نه‌كانی‬ ‫شه‌ڕه‌كه‌ بۆیان ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ چه‌نده‌ گران‌و‬ ‫قورس���ه‌‪ ،‬بۆ هێزی س���ه‌ربازی كوردیش زۆر‬ ‫س���ه‌خته‌ بتوانێـت ئه‌و س���نوره‌ به‌رفراوانه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ داعش هه‌یه‌تی بیپارێزێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ت���ۆ چاوه‌ڕێی‌ چ���ی ده‌كه‌یت له‌‬ ‫هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ به‌و چه‌ك‌و جبه‌خانه‌ی‌‬ ‫ئێستا له‌به‌رده‌ستیانه‌؟‬ ‫ئه‌ندرێ���و س���له‌یتێر‪ :‬گرنگتری���ن پ���رس‬ ‫بۆهێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌ په‌یداكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ته‌قه‌مه‌ن���ی‌و چ���ه‌ك‌و ئامێ���رو تانكانه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌شه‌ڕه‌كاندا له‌ده‌س���تیده‌ده‌ن‪ ،‬جێگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ شه‌ڕ خه‌رجی ده‌كات‪ ،‬بۆ نمونه‌ كه‌‬ ‫تانكێكیان ش���كا یان سوتا‪ ،‬چۆن جێگاكه‌ی‌‬ ‫پڕده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و تۆپ‌و چه‌كه‌ قورس���انه‌ی‌‬ ‫هه‌یانه‌ ناچارن خه‌رج���ی بكه‌ن له‌به‌رده‌وامی‬ ‫ش���ه‌ڕه‌كاندا‪ ،‬من هێش���تا دڵنیانی���م له‌وه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ بتوانن جێگه‌كه‌ی‌ پڕبكه‌ن���ه‌وه‌‪ .‬پێموایه‌‬ ‫كێش���ه‌ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ ناتوانیت له‌ب���ازاڕه‌ جیهانیه‌كان‬ ‫چ���ه‌ك بكڕێت‪ ،‬چونك���ه‌ ته‌نه���ا ده‌وڵه‌تانی‬ ‫خاوه‌ن س���ه‌روه‌ر ‌ی ده‌توانێ���ت چه‌ك بكڕن‪،‬‬ ‫ب���ازاڕی‌ كڕین‌و فرۆش���تنی چه‌ك له‌ئاس���تی‬ ‫نێوه‌ده‌وڵه‌تیدا چاودێری‌ ده‌كرێت‪ .‬حكومه‌تی‬ ‫به‌غدا له‌مڕوه‌وه‌ كێش���ه‌ی‌ نیه‌‌و هه‌موو الیه‌ك‬ ‫چه‌كی پێده‌فرۆش���ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ بۆ هه‌رێمی‬ ‫كوردستان جیاوازه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم مه‌س���عود بارزانی به‌ڵێنی‬

‫جه‌نگدا كردوویانه‌؟‬ ‫ئه‌ندرێو سله‌یتێر‪ :‬پێموایه‌ كێشه‌ی‌ سه‌ره‌كی‬ ‫پێشمه‌رگه‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هێشتا رانه‌هێنراون‬ ‫وه‌ك سه‌ربازێكی پرۆفێشیناڵ ئه‌ركی خۆیان‬ ‫جێبه‌جێبك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ گرفتێك���ی گه‌وره‌یه‌و‬ ‫بڕێكی زۆری‌ قوربانیه‌كانیش���یان له‌به‌ره‌كانی‬ ‫جه‌نگدا ه���ه‌ر په‌یوه‌ندی به‌نه‌بوونی راهێنانی‬ ‫پێویس���ته‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ب���ۆ نمونه‌ دیس���پلین‌و‬ ‫راهێنانی���ان له‌س���ه‌ر چۆنیه‌تی ش���ه‌ڕكردن‬ ‫به‌ته‌نها ی���ان له‌ناو یه‌كه‌یه‌كی س���ه‌ربازیدا‪،‬‬ ‫یان به‌كارهێنان���ی فریاكه‌وتنی س���ه‌ره‌تایی‌‬ ‫له‌به‌ره‌كان���دا زۆر گرنگن ب���ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ژم���اره‌ی‌ قوربانیه‌كانی���ان‪ .‬هه‌ندێك بریندار‬ ‫ئه‌ش���ێت هه‌ر له‌شوێنی ش���ه‌ڕه‌كاندا فریای‌‬ ‫بكه‌ویت‌و نه‌هێڵیت گیان له‌ده‌س���تبدات‪ ،‬یان‬ ‫به‌كارهێنانی مۆبایل‌و هه‌ندێك هه‌ڵسوكه‌وتی‬ ‫تر ده‌شێت به‌ئاس���انی پێشمه‌رگه‌یه‌ك بكاته‌‬ ‫نێچیری‌ دوژمنه‌كانی‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬مه‌به‌س���تت چی���ه‌ له‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫دیسپلین‪ ،‬ئه‌كرێت زیاتر رونی بكه‌یته‌وه‌؟‬ ‫ئه‌ندرێو س���له‌یتێر‪ :‬گرفتی پێشمه‌رگه‌كان‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ وه‌ك پێویس���ت پابه‌ن���د نی���ن به‌و‬ ‫رێنمای���ی‌‌و نه‌ریته‌ س���ه‌ربازیانه‌ی‌ له‌جه‌نگدا‬ ‫پێویسته‌‪ ،‬بۆنمونه‌ له‌كاتی روبه‌ڕوبونه‌وه‌كاندا‬ ‫كاڵوی خۆپارێ���زی‌و ئه‌و پێداویس���تیانه‌ی‌ تر‬ ‫به‌كارناهێنن كه‌ هه‌ر س���ه‌ربازێكی ئاس���ایی‌‬ ‫پێویس���تیه‌تی‪ .‬پابه‌ندب���وون به‌دیس���پلینه‌‬ ‫س���ه‌ربازیه‌كانه‌وه‌ زۆر گرنگ���ه‌‪ ،‬بۆنمون���ه‌‬ ‫له‌به‌كارهێنانی نه‌خش���ه‌دا پێشمه‌رگه‌ گرفتی‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر نه‌خش���ه‌ به‌كاربهێنرێت ئه‌و‬ ‫حاڵه‌تانه‌ رونادات كه‌ پێشمه‌رگه‌یه‌ك به‌هه‌ڵه‌‬ ‫بچێت���ه‌ ناو س���نوری‌ دووژمنه‌كانیه‌وه‌‌و له‌وێ‬ ‫به‌ئاسانی ده‌ستگیربكرێت‪ ،‬هه‌مووسه‌ربازێك‬ ‫پێویس���ته‌ بزانێت چۆن مامه‌ڵ���ه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫بارودۆخان���ه‌دا ده‌كات كه‌ ش���ه‌ڕ دروس���تی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬نه‌بوون���ی ئ���ه‌م نه‌ریت‌و دیس���پلینه‌‬

‫ژیانی س���ه‌ربازی زۆر زۆر سه‌خته‌‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫توانای‌ خۆپارێزی الی س���ه‌ربازان دروس���ت‬ ‫بكرێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر تۆ ڕاینه‌هێنیت له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫دیس���پلین‌و نه‌ریته‌ س���ه‌ربازیانه‌ كه‌سێك كه‌‬ ‫تازه‌ بووه‌ته‌ پێش���مه‌رگه‌ ناتوانێت به‌ باشی‌‬ ‫خۆی‌ بپارێزێت‌و توانای‌ ش���ه‌ڕكردنی باش���ی‌‬ ‫هه‌بێت‪ .‬جگه‌ له‌مانه‌‪ ،‬پێشمه‌رگه‌كان كێشه‌ی‌‬ ‫خزمه‌تگوزاریش���یان هه‌یه‌‪ ،‬بۆ نمون ‌ه له‌به‌ره‌ی‌‬ ‫جه‌له‌والدا پێش���مه‌رگه‌ هه‌بووه‌ له‌ ماوه‌ی‌ ‪10‬‬ ‫رۆژدا گۆشتی نه‌خواردووه‌‪ ،‬ته‌نها نان‌و ئاوی‬ ‫بۆده‌س���ته‌به‌ركراوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ كاریگه‌ری‌ ده‌بێت‬ ‫له‌سه‌ر توانای‌ ئه‌م كه‌سه‌‪.‬‬

‫ئه‌ندرێو سله‌یتێر‪ :‬ناکرێت که‌سی قه‌ڵه‌و بکرێت به‌ ئه‌فسه‌ر‪ ،‬چونکه‌ ده‌بێته‌ نمونه‌ی بااڵ بۆ پێشمه‌رگه‌کانی‬ ‫به‌درێژای���ی‌ ش���ه‌ڕی‌ عێراق هیچ س���ه‌ربازی‬ ‫ئه‌مریك���ی به‌دیلی نه‌گیرا‪ ،‬ئه‌مه‌ ئه‌نجامی ئه‌و‬ ‫راهێنان‌و دیسپلینه‌یه‌ كه‌ سه‌ربازانی ئه‌مریكی‬ ‫له‌سه‌ری راهێنراون‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌م ج���ۆره‌ راهێنانه‌ ت���ا چه‌نده‌‬ ‫ق���ورس‌و زه‌حمه‌ته‌؟ ئای���ا له‌توانای‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تاندا هه‌یه‌ بتوانێت وه‌ك پێویس���ت‬ ‫هه‌موو پێش���مه‌رگه‌كانی رابهێنێت له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫سیسته‌م‌و نه‌ریته‌ سه‌ربازیانه‌؟‬ ‫ئه‌ندرێو س���له‌یتێر‪ :‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هێزه‌كانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌چه‌ك���داری‌ پارتی���زان‌و‬ ‫شۆڕش���گێڕه‌وه‌ گوازراونه‌ت���ه‌وه‌ ب���ۆ دۆخی‬ ‫سه‌ربازی حكومی‪ ،‬ئه‌مه‌ گۆڕانێكی گه‌وره‌یه‌‌و‬ ‫راهێنانی���ان زۆر ئاس���ان نی���ه‌‪ ،‬كاتی زۆر‌و‬ ‫پاره‌ی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌به‌رچاو بگرن‬ ‫ئه‌رك‌و به‌رپرس���یارێتی پێشمه‌رگه‌ له‌ئێستادا‬ ‫زۆر زیات���رو گه‌وره‌تره‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ تا ئێس���تا‬ ‫هه‌یانب���ووه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ زیاتر له‌جاران‬ ‫ئاوڕ له‌دۆخی پێشمه‌رگه‌ بدرێته‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫قوتابخانه‌ی‌ سه‌ربازی پرۆفێشیناڵ هه‌بێـت بۆ‬ ‫ڕاهێنانی ئه‌فسه‌ره‌كانیان‪ ،‬راسته‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫وا ده‌رئه‌كه‌وێت له‌دۆخێكی باش���دان‌و هه‌موو‬ ‫شتێك به‌باشی‌ ده‌ڕوات‪ ،‬به‌اڵم پێویستیان به‌‬ ‫گه‌شه‌پێدانی زیاترهه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ڕای‌ ت���ۆ پێویس���ته‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان له‌كوێ���وه‌ ده‌س���تپێبكات ب���ۆ‬ ‫په‌ره‌پێدانی هێزی پێش���مه‌رگه‌؟ كار له‌سه‌ر‬ ‫په‌یداكردنی‌ چه‌كی پێشكه‌وتوو بكات‪ ،‬یاخود‬ ‫راهێنانی پێشمه‌رگان؟‬ ‫ئه‌ندرێ���و س���له‌یتێر‪ :‬راهێن���ان زۆر زۆر‬ ‫گرنگتره‌‪ ،‬ده‌كرێت تۆ باشترین ته‌كنۆلۆجیاو‬ ‫جبه‌خان���ه‌ی‌ س���ه‌ربازیت هه‌بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ك���ه‌ س���ه‌ربازی راهێن���راوی باش���ت نه‌بوو‬

‫پێویسته‌ ئه‌فس���ه‌ره‌كان نمونه‌یه‌كی بێك ‌هم‌و‬ ‫كوڕی‌‌و گونجاو بن له‌هه‌موو رویه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫هون���ه‌ری‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪:‬‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیكردنه‌وه‌‪ ،‬پێتوای���ه‌ هێزه‌كانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ وه‌ك پێویست س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫ده‌كرێن له‌به‌ره‌كانی جه‌نگدا؟‬ ‫ئه‌ندرێو س���له‌یتێر‪ :‬پێموایه‌ سه‌ركرده‌كانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ئه‌زموونی باش���یان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌كرێت س���ودی زیاتر ببین���ن له‌قوتابخانه‌‬ ‫س���ه‌ربازییه‌ پێش���كه‌وتووه‌كان ی���ان رێگاو‬ ‫شێوازه‌ مۆدێرنه‌ سه‌ربازیه‌كان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چ قوتابخانه‌و مۆدێلێكی سه‌ربازیت‬ ‫پێباشه‌ بۆ راهێنانی پێشمه‌رگه‌؟‬ ‫ئه‌ندرێو سله‌یتێر‪ :‬من خۆم كه‌ پاشخانێكی‬ ‫ئه‌مریكیم هه‌یه‌ ل���ه‌وه‌ ئه‌چێـت بێالیه‌ن نه‌بم‬ ‫له‌ده‌ستنیش���انكردنی گونجاوتری���ن مۆدێل‌و‬ ‫قوتابخانه‌ی‌ سه‌ربازی‪ ،‬به‌اڵم با باسی نمونه‌ی‌‬ ‫مۆدێل���ی‌ س���وپای‌ ئه‌مریكات���ان ب���ۆ بكه‌م‪،‬‬ ‫هه‌م���وو یه‌كه‌یه‌كی س���وپای‌ ئه‌مریكا پێش‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ بنێردرایه‌ن بۆ عێ���راق‪ ،‬ده‌نێردرانه‌‬ ‫ناوه‌ن���دی راهێنانی نیش���تمانی‌و له‌بیابانێكی‌‬ ‫دوره‌ده‌ستدا بۆ ماوه‌ی‌ ‪ 30‬رۆژ له‌ماڵ‌و حاڵی‬ ‫خۆی���ان دورده‌خرانه‌وه‌‪ ،‬رێك وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌شه‌ڕی راس���ته‌قینه‌دا بن‪ ،‬له‌وێ هه‌موو ئه‌و‬ ‫بارودۆخانه‌یان نیش���انده‌دان ك���ه‌ له‌جه‌نگدا‬ ‫توش���ی ده‌بن‪ ،‬دوایش توانای ئه‌و سه‌ربازانه‌‬ ‫یه‌ك���ه‌ یه‌كه‌ هه‌ڵده‌س���ه‌نگێنرا ل���ه‌و ڕوه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ چۆن ش���ه‌ڕ ده‌ك���ه‌ن‌و چ���ۆن پالنه‌كان‬ ‫جێبه‌جێده‌كه‌ن له‌مه‌یدانه‌كانی جه‌نگدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دوا قس���ه‌ت چی���ه‌ ب���ۆ‬ ‫پێشمه‌رگه‌كان؟‬ ‫ئه‌ندرێ���و س���له‌یتێر‪ :‬بۆ پێش���مه‌رگه‌كان‬ ‫دیس���پلین‌و پابه‌ندی���ان به‌پ�ل�ان‌و بڕی���اره‌‬

‫پێشمه‌رگه‌ هێشتا رانه‌هێنراون وه‌ك سه‌ربازی پرۆفیشیناڵ ئه‌ركی خۆیان‬ ‫جێبه‌جێبكه‌ن‪ ،‬بڕێكی زۆری‌ قوربانیه‌كانیشیان له‌به‌ره‌كانی جه‌نگدا هه‌ر په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌وه‌وه‌یه‌‌‪ ،‬له‌روی مێژویه‌وه‌ ئه‌وه‌ سه‌لمێنراوه‌ كه‌ چه‌نده‌ راهێنانی زیاتر‌و باشترت‬ ‫هه‌بێت توانای‌ شه‌ڕكردنت باشتره‌‌و ژماره‌ی‌ قوربانیه‌كانیشت كه‌متره‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كه‌وات���ه‌ نه‌بوون���ی راهێن���ان‌و‬ ‫دیس���پلینی پێویس���ت رۆڵێكی راسته‌وخۆی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌زۆربوونی ژماره‌ی‌ قوربانیه‌كاندا؟‬ ‫ئه‌ندرێو س���له‌یتێر‪ :‬به‌دڵنیای���ه‌وه‌‪ ،‬له‌دوای‌‬ ‫جه‌نگی جیهان���ی دووهه‌مه‌وه‌ ئ���ه‌و لۆجیكه‌‬ ‫س���ه‌لماوه‌ كه‌ چه‌نده‌ كات بۆ راهێنان دابین‬ ‫بكه‌ی���ت‪ ،‬هێنده‌ كه‌مت���ر له‌به‌ره‌كانی جه‌نگدا‬ ‫ماندوو ده‌بیت‌و قوربانی ده‌ده‌یت به‌ش���ێوه‌ی‌‬ ‫ناپێویست‪ .‬چه‌نده‌ له‌راهێناندا ئاڕه‌ق بڕێژیت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ له‌ڕژانی خوێنی سه‌ربازه‌كانت به‌دوور‬ ‫ده‌بی���ت له‌به‌ره‌كان���ی جه‌نگدا‪ ،‬ته‌ماش���اكه‌‬

‫س���ودی لێوه‌رناگیرێ���ت‪ ،‬ك���ه‌ تفه‌نگچیه‌كی‬ ‫باش���ت نه‌بوو باش���ترین چه‌كی ئه‌م دنیایه‌‬ ‫ئامانجێ���ك بۆ تۆ ناپێكێت‪ .‬بۆیه‌ پێویس���ته‌‬ ‫به‌پێی‌ ستاندارده‌ س���ه‌ربازیه‌كان پێشمه‌رگه‌‬ ‫رابهێنرێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئه‌فسه‌ره‌كانیان ده‌بێت‬ ‫زۆر به‌باش���ی رابهێنرێ���ن‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت له‌روی‬ ‫جه‌سته‌یش���ه‌وه‌ ئه‌بێت كه‌سی گونجاو بن بۆ‬ ‫ئه‌فس���ه‌ری‌‪ ،‬ناكرێت كه‌سێك قه‌ڵه‌و بێت یان‬ ‫كێشه‌ی‌ تری‌ ته‌ندروستی‌و جه‌سته‌یی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫بكرێته‌ ئه‌فس���ه‌ری‌ پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫ده‌بێته‌ نمونه‌ی‌ بااڵ بۆ پێشمه‌رگه‌كانی‪ ،‬بۆیه‌‬

‫سه‌ربازیه‌كانه‌وه‌ گرنگترین خاڵێكه‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫هه‌موویان ره‌چاوی بكه‌ن‪ ،‬چۆن جوڵه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫به‌پێی‌ پالن‌و تاكتیكه‌ سه‌ربازیه‌كانیان‪ ،‬چۆن‬ ‫به‌وریایه‌وه‌ ده‌چنه‌ مه‌یدانی شه‌ڕ‌و به‌بێده‌نگی‌و‬ ‫هێ���وری‌ ئه‌ركه‌كانی���ان جێبه‌جێده‌كه‌ن‪ ،‬یان‬ ‫روبه‌ڕوی دۆخ‌و ره‌وش���ه‌ چاوه‌ڕواننه‌كراوه‌كان‬ ‫ده‌بنه‌وه‌ ئه‌و پرس���انه‌یه‌ ك���ه‌ ده‌بێت هه‌موو‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یه‌ك ره‌چ���اوی ب���كات‪ .‬چه‌نده‌‬ ‫به‌پالن‌و رێكخراو بن له‌به‌ره‌كاندا به‌و ئه‌ندازه‌یه‌‬ ‫ژماره‌ی‌ قوربانیه‌كانیان كه‌مده‌بێته‌وه‌‌و توانای‌‬ ‫شه‌ڕكردنیان زیاد ده‌كات‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫ویکیلیکس ‪‌2006‬‬

‫ئایه‌تواڵ سیستانی‌‪ :‬جیابونه‌وه‌ی‌ كوردستان‬ ‫توڕه‌بون ‌ی گه‌ور‌ه ‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫وتویه‌تی‌‪ ،‬پێویسته‌ پارته‌ سیاسیه‌كان رۆژی‌ ‪5‬ی‌ ئای����ار‪ ،‬له‌ماڵ����ی‌ ئایه‌تواڵ‬ ‫تاوتوێی‌ هه‌مو مه‌س����ه‌له‌كان پێكه‌وه‌ سیستانی‌ له‌نه‌جه‌ف چاویان به‌یه‌ك‬ ‫ئایه‌تواڵ عه‌لی‌ سیستانی‌ هۆشداری‌‬ ‫بكه‌ن‌و خۆی����ان به‌دوربگ����رن له‌هه‌ر ك����ه‌وت‪ .‬له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا س����تافی‌‬ ‫لۆكاڵی‌ نه‌جه‌ف ئاماده‌بون‪ .‬س����اڵح‬ ‫ملمالنێیه‌ك"‪.‬‬ ‫ده‌داته‌ سه‌ركرده‌ سیاسییه‌كانی‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌س����تیپێكرد كه‌ سه‌ره‌خۆشی‌‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان سه‌باره‌ت‬ ‫خۆی‌ به‌سیستانی‌ راگه‌یاند سه‌باره‌ت‬ ‫ئای‌ دی‌‪06HILLAH36 :‬‬ ‫به‌جیابونه‌وه‌ی‌ كوردستان له‌عێراق‌و‬ ‫بابه‌ت‪ :‬به‌رهه‌م ساڵح به‌سیستانی‌ به‌ته‌قاندنه‌وه‌ی‌ مه‌زارگه‌ی‌ عه‌سكه‌رییه‌‬ ‫پێیوایه‌ هه‌نگاوێكی‌ له‌وشێوه‌یه‌‬ ‫دابه‌شبونی‌ واڵت‌و توڕه‌بونی‌ گه‌وره‌ی‌ ده‌ڵێ����ت ك����ورد دژی‌ كاندیدكردن����ی‌ له‌سامه‌ڕا له‌ ‪22‬ی‌ شوبات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫جه‌عفه‌ریی����ه‌‪ ،‬سیس����تانیش ده‌ڵێت سوپاس����ی‌ مه‌رجه‌عی����ه‌ت‌و حه‌وزه‌ی‌‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌ناوی‌‬ ‫پێویس����ته‌ پارته‌ گ����ه‌وره‌كان بگه‌نه‌ عیلمی‌ نه‌جه‌فی‌ كرد له‌پای‌ ئه‌و رۆڵه‌ی‌‬ ‫حه‌وزه‌ی‌ نه‌جه‌فه‌وه‌ ره‌تیده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫گێڕایان ب����ۆ هێوركردنه‌وه‌ی‌ توڕه‌یی‌‬ ‫ته‌وافوق‪.‬‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت����ی‌ شیعه‌كان له‌دوای‌ ته‌قینه‌وه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك����ی‌ نهێن���� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رهه‌م ساڵح به‌سیستانی‌ راگه‌یاند‬ ‫ویكیلیكس كه‌ ئاوێنه‌ ده‌قه‌كه‌ی‌ كردوه‌ باڵیۆزخان����ه‌ی‌ ئه‌مه‌ری����كا له‌حلل����ه‌‪،‬‬ ‫كه‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان دژی‌‬ ‫ی ئاینی‌ عێراق‬ ‫به‌ك����وردی‌‪ ،‬مه‌رجه‌عی‌ ب����ااڵ ‌‬ ‫كاندیدكردن����ی‌ ئیبراهیم جه‌عفه‌رییه‌‌و‬ ‫به‌روار‪5 :‬ی‌ ئایاری‌ ‪2006‬‬ ‫ش����یعه‌كانی‌ عێ����راق‪ ،‬ئایه‌تواڵ عه‌لی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ئ����ه‌م هه‌ڵوێسته‌ش����ی‌‬ ‫پۆلێن‪ :‬زۆر نهێنی‌‬ ‫سیس����تانی‌ له‌رێگه‌ی‌ به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫ده‌مێنێت����ه‌وه‌‪ .‬سیس����تانی‌ له‌وه‌اڵمدا‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫هۆشداری داوه‌ته‌ سه‌ركردایه‌تی‌ كورد‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا رۆژی‌ ‪5‬ی‌ ئایاری‌ وتی‌‪ ،‬پێویس����ته‌ پارته‌ سیاسیه‌كان‬ ‫ی كوردستان له‌عێراق‬ ‫كه‌ "جیابونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دابه‌ش����بونی‌ عێراق‌و ‪ ،2006‬به‌ره����ه‌م س����اڵح‪ ،‬وه‌زی����ری‌ تاوتوێی‌ هه‌مو مه‌س����ه‌له‌كان پێكه‌وه‌‬ ‫ده‌بێته‌ ه����ۆ ‌‬ ‫ی گ����ه‌وره‌ كه‌ ح����ه‌وزه‌ی‌ پالندانانی‌ حكومه‌تی‌ عێراق به‌ئایه‌تواڵ بك����ه‌ن‌و "خۆی����ان به‌دوربگرن له‌هه‌ر‬ ‫توڕه‌ییه‌ك���� ‌‬ ‫عوزما عه‌لی‌ سیس����تانی‌ راگه‌یاند كه‌ ملمالنێی����ه‌ك له‌نێ����وان الیه‌نه‌كاندا"‪.‬‬ ‫نه‌جه‌ف خۆی‌ لێده‌پارێزێت"‪.‬‬ ‫مێ����ژوی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌ بۆ س����اڵی‌ جه‌الل تاڵه‌بانی‌‌و یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌ سیس����تانی‌ وتیش����ی‌‪ ،‬ئه‌م ملمالنێی‬ ‫‪ 2006‬ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ كه‌ له‌و س����اڵه‌دا كوردستان دژی‌ كاندیدكردنی‌ ئیبراهیم له‌مشێوه‌یه‌ هێنده‌ی‌ تر باری‌ قورسی‌‬ ‫به‌رهه‌م س����اڵح وه‌زی����ری‌ پالندانانی‌ جه‌عفه‌ری����ن له‌الی����ه‌ن هاوپه‌یمان����ی‌ س����ه‌ر عێراق گ����ران ده‌كات كه‌ ئه‌و‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ عێراق بوه‌و س����ه‌ردانی‌ نیش����تمانی عێ����راق (هاوپه‌یمان����ی‌ عێراق����ی‌ ب����ه‌ "واڵت����ه‌ خوێناویه‌كه‌"‬ ‫ئایه‌ت����واڵ عه‌ل����ی‌ سیس����تانی‌ كردوه‌ ش����یعه‌كان)ه‌وه‌ بۆ پۆستی‌ سه‌رۆك وه‌سفكرد‪.‬‬ ‫سیس����تانی‌ ئام����اژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌ كرد‬ ‫ی نوێی‌ عێراق‪.‬‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ گه‌یاندن����ی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌ وه‌زیران����ی‌ حكومه‌ت���� ‌‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بان����ی‌‌و یه‌كێتی‌ به‌رامبه‌ر له‌وه‌اڵمدا سیس����تانی‌ هانی‌ سه‌رجه‌م كه‌ پێویس����ته‌ پارته‌ سیاس����یه‌كان‬ ‫كاندیدكردنی‌ ئیبراهیم جه‌عفه‌ری‌ بۆ پارته‌ سیاس����ییه‌كانی‌ دا بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌كانی‌ ئێس����تای‌ س����ه‌ر‬ ‫خۆیان به‌دوربگرن له‌دروس����تكردنی‌ خه‌ڵك����ی‌ عێراق به‌هه‌ن����د وه‌ربگرن‪،‬‬ ‫پۆستی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‪.‬‬ ‫ل����ه‌و كۆبونه‌وه‌ی����ه‌دا‪ ،‬به‌ره����ه‌م ملمالنێكان به‌وپێیه‌ی‌ بارگرانی‌ زیاتر وتیشی‌‪" ،‬پێویس����ته‌ پارته‌ سیاسیه‌ له‌رێگه‌ی‌ ده‌نگدانیان له‌هه‌ڵبژادنه‌كه‌ی‌‬ ‫س����اڵح به‌سیس����تانی‌ راگه‌یاندوه‌ كه‌ ده‌خه‌نه‌ س����ه‌ر عێراقییه‌كان‪ ،‬وتیشی‌ س����ه‌ره‌كییه‌كان بگه‌ن����ه‌ ته‌واف����وق ‪15‬ی‌ كانون����ی‌ یه‌ك���� ‌هم‌و ئێس����تاش‬ ‫"یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان دژی‌ پێویسته‌ پارته‌ سه‌ره‌كییه‌كان بگه‌نه‌ له‌پێناو به‌ره‌وپێش����بردنی‌ پرۆسه‌ی‌ پێویسته‌ سیاسییه‌كان ئه‌ركی‌ خۆیان‬ ‫كاندیدكردن����ی‌ ئیبراهیم جه‌عفه‌رییه‌‌و ته‌وافوق بۆ پێشخس����تنی‌ پرۆسه‌ی‌ سیاسیی‌"‪ .‬سیس����تانی‌ ئه‌وه‌شی‌ بۆ جێبه‌جێبكه‌ن له‌رێگه‌ی‌ دامه‌زراندنی‌‬ ‫س����اڵح رونكرده‌وه‌ ك����ه‌ گه‌لی‌ عێراق حكومه‌تێكی‌ نوێ‌و پاراس����تنی‌ هیواو‬ ‫له‌س����ه‌ر ئ����ه‌م هه‌ڵوێسته‌ش����ی‌ سیاسیی‌‪.‬‬ ‫ی گه‌النی‌ عێ����راق‪( .‬تێبینی‌‪:‬‬ ‫به‌رهه‌م س����اڵح‪ ،‬وه‌زیری‌ پالندانان ئه‌ركی‌ سه‌رشانی‌ خۆیان به‌جێهێناوه‌ یه‌كێت���� ‌‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌"‪ .‬سیس����تانی‌ له‌وه‌اڵمدا‬

‫جیابونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ دابه‌شبونی‌‬ ‫عێراق‌و توڕه‌ییه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ كه‌ حه‌وزه‌ی‌‬ ‫نه‌جه‌ف خۆی‌‬ ‫لێده‌پارێزێت‬

‫سیستانی‬ ‫سیس����تانی‌ په‌یامێكی‌ هاوش����ێوه‌ی‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ئه‌ركی‌ سیاس����یه‌كان‬ ‫ئاراس����ته‌ی‌ عه‌بدولعه‌زی����ز حه‌كیم‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ ئیسالمی‌‬ ‫له‌عێ����راق كرد‪ ،‬له‌كۆبون����ه‌وه‌ی‌ ‪24‬ی‌‬ ‫شوبات)‪.‬‬

‫له‌كۆتاییدا‪ ،‬سیس����تانی‌ هۆشداری‬ ‫دایه‌ به‌رهه‌م س����اڵح كه‌ جیابونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس����تان له‌عێ����راق ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫دابه‌ش����بونی‌ عێ����راق‌و توڕه‌ییه‌ك����ی‌‬ ‫گه‌وره‌ كه‌ ح����ه‌وزه‌ی‌ نه‌جه‌ف خۆی‌‬ ‫لێده‌پارێزێت‪.‬‬

‫هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان داوا ‌ی پشك ده‌كه‌ن‬ ‫له‌و نه‌وت ‌هی‌ له‌شاره‌كه‌یان ده‌رده‌هێنرێت‬ ‫ئا‪ :‬میهره‌بان سه‌الم‪ ،‬هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫دانیشتوانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ داوا ده‌كه‌ن‬ ‫له‌داهاتی‌ ئه‌و نه‌وته‌ی‌ له‌ناوچه‌كه‌یان‬ ‫ده‌رده‌هێنرێت‪ ،‬به‌شێكی‌ بۆ‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌ شاره‌كه‌یان‬ ‫ته‌رخانبكرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ دێت كه‌ كۆمپانیای‌ گازپرۆم‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ ساڵی‌ ‪ 2014‬هاته‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌و ده‌ستیانكرد به‌پشكنین‬ ‫له‌كێڵگه‌ نه‌وتیه‌كانی‌ زیاتر له‌شه‌ش‬ ‫ناوچه‌ی‌ شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫مونیر عه‌بدواڵ كه‌ مامۆس���تایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یه‌‪ ،‬به‌گه‌ش���بینیه‌وه‌ له‌هاتنی‌‬ ‫كۆمپانی���ا بیانیه‌كانی‌ ب���واری‌ نه‌وت‬ ‫ده‌ڕوانێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و پێیوای���ه‌ هاتن���ی‌‬ ‫كۆمپانیایه‌كی‌ وه‌ك گازپرۆم بۆ سنوری‌‬ ‫پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌ "هه‌لی‌ كاری‌ زۆرتر‬ ‫بۆ گه‌نجان ده‌ڕه‌خس���ێنێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫واده‌كات رێژه‌ی‌ بێكاریی‌ له‌شاره‌كه‌دا‬ ‫كه‌مبێته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ یه‌كێك‬ ‫له‌مه‌رج���ه‌كان خس���تنه‌ س���ه‌ر كاری‌‬ ‫گه‌نجی‌ ش���اره‌كه‌مان بێت‪ ،‬تا له‌ڕوی‌‬ ‫ئابوری���ه‌وه‌ ش���اره‌كه‌ گۆڕانكاری���ی‌‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ ببینێت"‪.‬‬ ‫هاوكات ش���یراز مه‌حمود گه‌نجێكی‌ هه‌لی‌ كارم���ان نه‌بوه‌‪ ،‬به‌ڵكو بتوانین‬ ‫دانیشتوی‌ هه‌ڵه‌بجه‌یه‌و ده‌رچوی‌ به‌شی‌ له‌م ڕێگه‌وه‌ خزمه‌تبكه‌ین‌و سودی‌ بۆ‬ ‫ئه‌ندازیاریی‌ نه‌وته‌‪ ،‬به‌هه‌مانش���ێوه‌ی‌ هه‌ردوالمان هه‌بێت‪ ،‬پاش���ان له‌ڕوی‌‬ ‫مونیر به‌خۆشحاڵیه‌وه‌ باسی‌ له‌هاتنی‌ ئابوریشه‌و‌ه سودی‌ ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئابوریناس عوسمان محه‌مه‌د باسی‌‬ ‫ئ���ه‌م كۆمپانیایانه‌ ك���ردو به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئێم���ه‌ ژماره‌مان زیاتر له‌ له‌وه‌ كرد كه‌ هاتنی‌ كۆمپانیا بیانیه‌كانی‌‬ ‫‪ 20‬ئه‌ندازیار ده‌بێت‌و تاوه‌كو ئێس���تا بواری‌ نه‌وت له‌روی‌ ئابورییه‌وه‌ سودی‌‬

‫کێڵگه‌یه‌کی نه‌وت له‌هه‌ڵه‌بجه‌ ـ فۆتۆ‪ :‬میهره‌بان‬ ‫ده‌بێت بۆ شاره‌كه‌یان له‌چه‌ند ڕوه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك زیادبونی‌ هه‌لی‌ كار بۆ بێكاران‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌ش���ه‌ نه‌وته‌ش ك���ه‌ له‌كێڵگه‌‬ ‫نه‌وته‌كانی‌ سنوری‌ پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ده‌رده‌هێنرێت‪ ،‬به‌شێك له‌داهاته‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت بۆ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌ ش���اره‌كه‌‬ ‫بێ���ت‪ ،‬چونك���ه‌ ل���ه‌ڕوی‌ ئاب���وری‌‌و‬

‫جموجۆڵی‌ بازاڕه‌وه‌ الوازه‌و ئه‌مه‌ش وا‬ ‫ئه‌كات جموجۆڵ به‌خۆیه‌وه‌ ببینێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ش���وێنی‌ بی���ره‌‬ ‫نه‌وتی���ه‌كان خ���در كه‌ریم س���ه‌رۆكی‌‬ ‫ش���اره‌وانی‌ هه‌ڵه‌بج���ه‌‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬کۆمپانی���ای گاز پرۆمی‬ ‫ڕوس���ی ک���ە کاری���ان دەرھێنان���ی‬

‫نەوتە‪ ،‬ئیشی‌ پش���کنینیان لەکێڵگە‬ ‫نەوتیەکانی ھەڵەبج���ە تەواوکردوە‪,‬‬ ‫چەند شوێنێکیان دیاریکردوە نەوتی‬ ‫لێدەربھێنن‪ ،‬لەوانه‌ زەردەھاڵ‪ ،‬داری‬ ‫بەرمەڕانی ناوچەی بی���ارە‪ ,‬ئیمامی‬ ‫زامن‌و نەورۆڵی ناوچەی سازان" ‪.‬‬ ‫خدر وتیش���ی‪" ,‬بۆ خزمەتکردنی‬ ‫زیاتری ھەڵەبجە لەگرێبەس���تەکەیاندا‬ ‫ھات���وە لە ‪70%‬ی‌ ئ���ەو کارمەندانەی‬ ‫کە لەکۆمپانیاکەدا کاردەکەن‪ ،‬دەبێت‬ ‫خەڵکی پارێزگاکە بن"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كاتی‌ ده‌ستبه‌كاربون‌و‬ ‫مه‌رجه‌كان���ی‌ ئی���داره‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ بۆ‬ ‫كاركردن‪ ،‬ئه‌ركان حس���ێن قایمقامی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئاش���كراكرد كه‌‬ ‫کۆمپانیای گازپرۆمی روسی لەکۆتایی‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠١٤‬دەست ئەکات بەکارکردن‬ ‫لەدۆزین���ەوەی ن���ەوت‌و کارکردن بۆ‬ ‫دەرھێنان���ی ن���ەوت لەش���ارەکەدا‪،‬‬ ‫"کۆمپانی���ای ناوب���راو بڕیاری���داوە‬ ‫چەندی���ن پ���رۆژەی خزمەتگ���وزاری‬ ‫ب���ۆ گەنج���ان‌و من���دااڵن‌و ب���واری‌‬ ‫تەندروستی‌و وەرزش���یی‌و ھونەریی‌و‬ ‫تواناسازیی جێبەجێ بکات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بۆ س���اڵی خوێندن���ی ‪،٢٠١٥ -٢٠١٤‬‬ ‫لەخوێندکارانی دەرچ���وی ئامادەیی‬ ‫ھەڵەبجە‪ 4 ،‬خوێندکار بۆ بواری نەوت‬ ‫بنێرێتە واڵتی ڕوس���یا تا پس���پۆڕیی‬ ‫لەبوارەکەدا بەدەستبھێنن"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا ژماره‌یه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫كۆمپانیای‌ گ���ه‌وره‌ی‌ ب���واری‌ نه‌وت‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ پێشخستنی‌ كه‌رتی‌ وزه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ ،‬هاتونه‌ته‌ شاره‌‬

‫کۆمپانیای گاز‬ ‫پرۆمی ڕوسی کە‬ ‫کاریان دەرھێنانی‬ ‫نەوتە‪ ،‬ئیشی‌‬ ‫پشکنینیان‬ ‫لەکێڵگە‬ ‫نەوتیەکانی‬ ‫ھەڵەبجە‬ ‫تەواوکردوە‬ ‫جیاجیاكان���ی‌ كوردس���تان‌و خه‌ریك ‌‬ ‫ی‬ ‫پش���كنین‌و دۆزین���ه‌وه‌و ده‌رهێنان���ی‌‬ ‫نه‌وتن‪ ،‬بڕیاریش���ه‌ له‌كۆتایی‌ س���اڵی‌‬ ‫‪ ،2014‬كۆمپانیای‌ گازپرۆمی‌ روس���ی‌‬ ‫له‌هه‌ڵه‌بجه‌ ده‌ست به‌كاره‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫بكات‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫‪7‬‬

‫ی دێرین حه‌مه‌سور دوشیوانی‌‪:‬‬ ‫ی عێراق‌و پێشمه‌رگه‌ ‌‬ ‫پارله‌مانتار ‌‬

‫شكست ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه له‌شه‌نگال به‌هۆ ‌ی که‌مته‌رخه‌می هه‌ندێك فه‌رمانده‌وه‌یه‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ عێراق‌و پێشمه‌رگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دێرینی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫محه‌مه‌د عوسمان ناسراو به‌حه‌مه‌سور‬ ‫دوشیوانی‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت پێشمه‌رگه‌‬ ‫به‌وره‌و خۆڕاگره‌‪ ،‬به‌الم هه‌ندێك‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ ئیهمالن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "داعش ده‌یه‌وێت‬ ‫مه‌ترسی‌ بۆ كوردستان دروست بكات"‪،‬‬ ‫به‌دوریشی‌ ده‌زانێت له‌ئاینده‌یه‌كی‌‬ ‫نزیكدا داعش كۆتایی‌ بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ وه‌ك���و پارله‌مانتارو‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌كی‌ دێرین س���ه‌نگه‌ره‌كان ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌تان به‌سه‌ركردۆته‌وه‌‪ ،‬تاچه‌ند‬ ‫رازی���ت له‌واقیع���ی‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌ڕوی‌‬ ‫چه‌ك‌و خواردن‌و س���ه‌نگه‌رو پێداویستیه‌‬ ‫سه‌ربازییه‌كانه‌وه‌؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬له‌ڕاس���تیدا م���ن هه‌مو‬ ‫به‌ره‌كانی‌ شه‌ڕم به‌س���ه‌ر نه‌كردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نه���ا به‌ره‌كان���ی‌ س���نوری‌ پارێزگای‌‬ ‫كه‌ركوك ت���ا دوزم به‌س���ه‌ركردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ م���ن‬ ‫بینیم چ���ه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌ن���ی‌ تاڕاده‌یه‌كی‌‬ ‫باش به‌رده‌س���ت ب���و‪ ،‬س���ه‌نگه‌ره‌كان‬ ‫ب���اش لێدراب���ون‪ ،‬ئاماده‌گ���ی‌ هه‌بو بۆ‬ ‫ه���ه‌ر روبه‌ڕوبونه‌وه‌یه‌ك‪ ،‬هه‌س���تمكرد‬ ‫پێشمه‌رگه‌ بێزار نییه‌و به‌وره‌یه‌‪ ،‬زۆربه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانده‌كانم بینی‌ له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫پێكه‌وه‌ بون‪ .‬به‌اڵم پێش���مه‌رگه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫سوپایه‌كی‌ ته‌واو نییه‌و كه‌موكورتی‌ زۆره‌‌و‬ ‫ده‌بێت حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫سیاس���ی‌ كوردس���تان‌و وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌و سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان كاربكه‌ن بۆ دابینكردنی‌‬ ‫ته‌واوی‌ پێداویس���تیه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش دابینكردنی‌ ژیانێكی‌ شایسته‌و‬ ‫موچه‌یه‌كی‌ باش بۆ پێشمه‌رگه‌‪ .‬پێموایه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌گه‌ر پێداویستیه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ راهێنان‌و پڕچه‌ككردنه‌وه‌ تۆكمه‌‬ ‫بكرێن‪ ،‬ده‌بنه‌ هێزێكی‌ رێكخراو ده‌توانن‬ ‫به‌رگرییه‌كی‌ باش له‌كوردو كوردس���تان‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا مانه‌وه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌حاڵه‌ت���ی‌ به‌رگری‌ نه‌بوه‌ت���ه‌ خاڵێكی‌‬

‫الواز؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬بێگومان به‌درێژایی‌ مێژو‬ ‫ك���ورد هه‌رگیز هه‌وڵین���ه‌داوه‌ په‌الماری‌‬ ‫خ���اك‌و خه‌ڵك بدات‪ ،‬هه‌ر ویس���تومانه‌‬ ‫به‌رگ���ری‌ له‌خاكی‌ خۆمان بكه‌ین‪ .‬ره‌نگه‌‬ ‫مانه‌وه‌ له‌حاڵه‌ت���ی‌ چاوه‌ڕوانی‌‌و به‌رگری‌‬ ‫ش���تێكی‌ ناخ���ۆش بێت‪ ،‬به‌اڵم ش���ه‌ڕو‬ ‫به‌رگری‌ باش كراوه‌و رێگه‌ به‌پێش���ڕه‌وی‌‬ ‫دوژمن نه‌دراوه‌‪ ،‬له‌و پێناوه‌شدا تائێستا‬ ‫ی كه‌ركوك (‪ )39‬پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫له‌س���نور ‌‬ ‫قاره‌مان شه‌هیدبون‪ ،‬پێویسته‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم ژیانێكی‌ شایسته‌ بۆ خێزانه‌كانیان‬ ‫دابین بكات‪ .‬س���ه‌ره‌ڕای‌ هه‌م���و ئه‌وانه‌‬ ‫ده‌بێ���ت ئێمه‌ خۆمان بۆ هه‌مو ئه‌گه‌رێك‬ ‫ئاماده‌بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوای���ه‌ ئاماده‌س���ازی‌‬ ‫ته‌واوكراوه‌؟‬ ‫دوشیوانی‌‪ :‬بێگومان نه‌كراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫خه‌تای‌ پێشمه‌رگه‌ نیه‌‌و خه‌تای‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌به‌رپرس���انی‌ پێش���مه‌رگه‌یه‌‪ .‬پێموایه‌‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ ش���ه‌نگارو زوممار هه‌ندێك‬ ‫له‌به‌رپرسانی‌ پێشمه‌رگه‌ وه‌كو پێویست‬ ‫نه‌بون‌و پێداویستیه‌كانیان له‌ڕوی‌ چه‌ك‌و‬ ‫ته‌قه‌مه‌نی‌‌و ئیداره‌كردنه‌وه‌ به‌پێشمه‌رگه‌‬ ‫نه‌گه‌یاندوه‌‪ ،‬یاخود ئاماده‌نه‌بون له‌پێشی‌‬ ‫پێشه‌وه‌ له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگه‌دابن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫حاڵه‌تانه‌ی‌ ناوچه‌ی‌ شه‌نگار رویداوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تاچه‌ند له‌گه‌ڵ ئه‌و بۆچونه‌ی‌‬ ‫كه‌ پێیوایه‌ پاشه‌كش���ه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌هه‌ندێ���ك ناوچه‌ی‌ جه‌له‌والو موس���ڵ‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ناكۆكیی‌ به‌رپرسانی‌ پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتیه‌وه‌ هه‌یه‌؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬پێموانی���ه‌ په‌یوه‌ن���دی‌‬ ‫به‌وه‌وه‌ هه‌بێت كه‌ دو ته‌وجیهاتی‌ له‌یه‌ك‬ ‫جی���اواز هه‌بێ���ت‪ ،‬چونكه‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫هێزێك���ی‌ تێكه‌اڵوه‌و هێ���زی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمه‌‪ .‬ئه‌گه‌رنا بۆ س���وپایه‌ك بتوانێت‬ ‫له‌جه‌له‌والو خانه‌قین‌و دوز ش���ه‌ڕ بكات‪،‬‬ ‫بۆ له‌زوممارو شه‌نگار نه‌یكات‪ .‬به‌ڕای‌ من‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ئه‌داو جوڵه‌و له‌مه‌یدانبونی‌‬ ‫فه‌رمانده‌كانه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪ .‬ده‌مه‌وێت بڵێم‬ ‫به‌ش���ێك له‌فه‌رمانده‌كانی‌ ئ���ه‌و ناوچانه‌‬ ‫ئیهمال بونه‌‌و خۆی���ان ئاماده‌نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫چه‌ك‌و فیشه‌كی‌ باش���یان به‌پێشمه‌رگه‌‬ ‫نه‌گه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ت���ۆ ب���اس له‌فه‌رمان���ده‌‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كان ده‌كه‌یت‪ ،‬به‌اڵم به‌شێك‬

‫شه‌ڕی‌ موسڵ‌و ئه‌نبارو‬ ‫دیاله‌‌و تكریت ج ‌ێ‬ ‫شه‌ڕی‌ ئێمه‌ نیه‌و نابێت‬ ‫بچین رۆڵه‌و مناڵ ‌ی‬ ‫هه‌ژاری‌ ئه‌م واڵته‌ ‌ی تیا‬ ‫به‌كوشت بده‌ین‬ ‫محه‌مه‌د عوسمان‬ ‫له‌میح���وه‌ره‌كان له‌الی���ه‌ن به‌رپرس���ان ‌ی‬ ‫حیزب���ی‌‌و ئه‌ندامان���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتیه‌وه‌ سه‌رپه‌رشتی‌ ده‌كرێن؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬كاتێك په‌الماری‌ به‌شیر‬ ‫دراو بوه‌ خه‌ته‌رێكی‌ راس���ته‌وخۆ له‌سه‌ر‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬هه‌مومان هه‌رچه‌نده‌ به‌فه‌رمی‌‬ ‫س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ نه‌بوین‬ ‫چه‌كمان هه‌ڵگ���رت‌و چوین بۆ به‌ره‌كانی‌‬ ‫شه‌ڕ بۆ پاڵپشتی‌ هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫پێموای���ه‌ بونی‌ ئه‌و به‌رپرس���انه‌ گرفت‬ ‫دروس���تناكات‌و گ���وڕو تین���ی‌ زیات���ر‬ ‫ده‌به‌خشێته‌ پێشمه‌رگه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌و به‌رپرس���انه‌ خاوه‌ن���ی‌ ئه‌زمونێكی‌‬ ‫زۆری‌ س���ه‌ربازیین‌و ئاس���اییه‌ س���ود‬ ‫له‌تواناكانیان وه‌ربگیرێت بۆ پاراس���تنی‌‬ ‫كوردو كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێك له‌گرفته‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫نه‌بونی‌ هێزی‌ ئاس���مانیه‌‪ ،‬وه‌كو ده‌زانین‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ هێزی‌ ئاسمانی‌ عێراق یه‌كێتیه‌‬ ‫بۆچی‌ داوای‌ پاڵپشتی‌ لێ‌ ناكه‌ن؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬ئه‌و پیاوه‌ به‌ته‌وجیهاتی‌‬ ‫كوردو یه‌كێتی‌ هه‌ڵناسوڕێت‌و مه‌ركه‌زی‌‬ ‫بڕی���اری‌ خۆی‌ هه‌ی���ه‌ ك���ه‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقیه‌‪ ،‬له‌ئێستاش���دا حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫توشی‌ سه‌رلێشێوان‌و سه‌رگه‌ردانی‌ بوه‌‪،‬‬ ‫به‌ه���ۆی‌ نه‌بونی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫وه‌زی���ری‌ به‌رگ���ری‌‪ .‬ئێم���ه‌ له‌هه‌وڵداین‬

‫له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌ پارله‌مان���ی‌ عێ���راق‬ ‫س���ه‌رۆك حكوم���ه‌ت ناوبنرێ���ت‌و پاش‬ ‫ئه‌وه‌ش س���ه‌ردانی‌ سوپاساالری‌ عێراق‌و‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ هێزی‌ ئاسمانی‌‌و به‌رپرسانی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ به‌رگری‌ بكه‌ین بۆ دروستكردنی‌‬ ‫پشتیوانی‌‌و هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوای���ه‌ چڕبون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هێرش���ه‌كان ‌ی داعش بۆ سه‌ر پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌ئێستادا‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ به‌به‌شداری‌ كورد‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ عێراق‌و وه‌رگرتنی‌ پۆس���تی‌‬ ‫س���ه‌رۆك كۆماری‌‌و جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫پارله‌مانه‌وه‌ هه‌بێت؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬له‌ڕاس���تیدا تائێس���تا‬ ‫هه‌موم���ان په‌یوه‌س���تین به‌حكومه‌ت���ی‌‬ ‫عێراقه‌وه‌و بڕیارنه‌مانداوه‌ مه‌نزومه‌یه‌كی‌‬ ‫جیاواز بین‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ش تیرۆریس���تان‬ ‫نه‌ك له‌كورد ده‌س���تیان له‌هیچ كه‌سێك‬ ‫نه‌پاراستوه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ هێزێكن له‌هه‌ر كوێ‌‬ ‫بۆیان بك���رێ‌‌و بۆیان بل���وێ‌ په‌الماری‌‬ ‫خه‌ڵك ده‌ده‌ن‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫به‌و باسه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم به‌پله‌ی‌ یه‌ك‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ئایدیاو سیاسیه‌تی‌ داعشه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ جگه‌له‌خۆی‌ كه‌س���یتری‌ قبوڵ‬ ‫نیه‌‌و هه‌مو كه‌س به‌نه‌یارو ناحه‌زی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌زانێت‪ .‬پێویس���ته‌ هه‌مومان پێش له‌و‬ ‫ئایدیاو فیك���ره‌ بۆگه‌نه‌ بگرین‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫له‌مۆڵگه‌كان���ی‌ خۆم���ان نه‌چینه‌ س���ه‌ر‬ ‫كه‌س‌و قبوڵیش���ی‌ نه‌كه‌ی���ن كه‌س بێت ‌ه‬ ‫سه‌رمان‌و په‌المارمان بدات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واته‌ به‌باشی‌ ده‌زانی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫هه‌روه‌كوئێس���تا له‌دۆخی‌ به‌رگری‌ بێت‌و‬ ‫نه‌چێته‌ حاڵه‌تی‌ هێرشكردنه‌وه‌؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬پێم باش���ه‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫به‌رگری‌ له‌خاكی‌ كوردو كوردستان بكات‪،‬‬ ‫كوڕی‌ خۆشمان نه‌كه‌ین به‌قوربانی‌ هیچ‬ ‫كه‌سێك‪ .‬شه‌ڕی‌ موسڵ‌و ئه‌نبارو دیاله‌‌و‬ ‫تكریت جێ‌ ش���ه‌ڕی‌ ئێمه‌ نی���ه‌و نابێت‬ ‫بچی���ن رۆڵه‌و مناڵی‌ هه‌ژاری‌ ئه‌م واڵته‌ی‌‬ ‫تیا به‌كوشت بده‌ین‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر كه‌سێك‬ ‫هاته‌ سه‌ر كوردس���تان ده‌بێت هه‌موان‬ ‫نه‌ك ته‌نها پێش���مه‌رگه‌ به‌رگری‌ بكه‌ن‌و‬ ‫رێگه‌یان پێنه‌ده‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌ڕای‌ ت���ۆ له‌ئێس���تادا‬ ‫داعش بوه‌ته‌ مه‌ترس���ی‌ راس���ته‌قینه‌ بۆ‬ ‫س���ه‌ر س���نوره‌كان‌و ناوخ���ۆی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانیش؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬به‌ڵ���ێ‌ گومان���ی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌م ئه‌وان بیانه‌وێت ئاسایش���ی‌ ئه‌م‬ ‫ناوچان���ه‌ تێكبده‌ن‌و وه‌ك���و ناوچه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ عێراق بیشێوێنن‪ ،‬ته‌سه‌ورده‌كه‌م‬ ‫پریش���كی‌ ئه‌و ئاگره‌ ئێمه‌ش بگرێته‌وه‌‌و‬ ‫ره‌نگه‌ به‌ئه‌نقه‌س���ت بیانه‌وێت شه‌ڕه‌كه‌‬ ‫بكه‌ن به‌ش���ه‌ڕی‌ كوردو ع���ه‌ره‌ب‪ ،‬بۆیه‌‬

‫ده‌بێ���ت له‌الیه‌ك خۆمان���ی‌ لێبپارێزین‌و‬ ‫له‌الیه‌كی‌ دیكه‌ش رێگه‌نه‌ده‌ین كه‌س بێته‌‬ ‫سه‌رمان‪ .‬پێموایه‌ روداوه‌كانی‌ ناوچه‌كانی‌‬ ‫بادینان ئاماژه‌یه‌كن بۆ ئه‌وه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫خه‌ته‌ر له‌سه‌ر كوردستان دروست بكه‌ن‌و‬ ‫ده‌بێت به‌هه‌مو الیه‌كمان رێگه‌ به‌رودانی‌‬ ‫نه‌ده‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���تر ده‌وترا داعش چه‌ند‬ ‫هه‌زار كه‌س���ێكن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و هێزه‌ ئێستا‬ ‫له‌چه‌ندین به‌ره‌وه‌ ش���ه‌ڕ ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ئاماژه‌ نیه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و هێزه‌ پشتیوانی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تان‌و هێزی‌ گه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌؟‬ ‫دوشیوانی‌‪ :‬به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئێمه‌‬ ‫هه‌مو چه‌كداره‌كانی‌ داعش كه‌ له‌سوریاوه‌‬ ‫هاتونه‌ته‌ عێراق نه‌گه‌یش���تونه‌ته‌ هه‌شت‬ ‫ه���ه‌زار چه‌ك���دار‪ ،‬به‌اڵم داعش ئێس���تا‬ ‫بوه‌ت���ه‌ هێزێ���ك ملمالنێ���ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق‌و هه‌رێم ده‌كات‪ ،‬ئه‌م هێزه‌ سودی‌‬ ‫له‌چه‌ك‌و كه‌ره‌س���ته‌كانی‌ سوپای‌ عێراق‬ ‫بینی‌ كه‌ به‌ئه‌نقه‌س���ت راده‌س���تیانكرا‌و‬ ‫ئێستا سێیه‌كی‌ عێراقیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌بێ���ت پێمانوانه‌بێت كه‌ داعش‬ ‫هێزێك���ی‌ هی���چ نی���ه‌و به‌گ���ڕو فڕێك‬ ‫له‌ناوده‌چێ���ت‪ ،‬به‌اڵم ب���ه‌و قه‌باره‌یه‌ش‬ ‫گ���ه‌وره‌ نیه‌ ك���ه‌ ئیعالم باس���یده‌كات‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ له‌بێده‌س���ه‌اڵتی‌ حكومه‌ت���ی‌‬ ‫عێراق���ی‌‌و بێ‌ كه‌ڵكی‌ س���وپای‌ عێراق‌و‬ ‫دزی‌‌و ف���زی‌ فه‌رمانده‌ س���ه‌ربازییه‌كانی‌‬ ‫عێ���راق داعش بوه‌ته‌ هێزێ���ك كه‌ زیاد‬ ‫له‌خ���ۆی‌ گه‌وره‌ ك���راوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هێزێكی‌‬ ‫تۆكم���ه‌و ئاماده‌ك���راوی‌ ب���اش هه‌بێت‬ ‫داعش ئه‌و هێزه‌ نیه‌ بتوانێت به‌ره‌نگاری‌‬ ‫ببێت���ه‌وه‌‌و خ���ۆی‌ بس���ه‌لمێنێت‌و خۆی‌‬ ‫به‌سه‌ر ناوچه‌یه‌كدا بسه‌پێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێش���بینی‌ ده‌كه‌ی���ت‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌كی‌ نزیكدا داعش له‌ناوبچێت؟‬ ‫دوش���یوانی‌‪ :‬داع���ش‌و هاوڕێبازه‌كانی‌‬ ‫وه‌كو نه‌قش���به‌ندییه‌كان‌و به‌عسیه‌كان‌و‬ ‫ئ���ه‌و كۆمه‌ڵه‌ رێكخراوه‌ تیرۆریس���تیه‌ی‌‬ ‫یه‌كیانگرتوه‌‪ ،‬پێموانیه‌ ئه‌مه‌ شتێك بێت‬ ‫له‌كتوپڕێك���دا هاتبێ‌‌و له‌كتوپڕێكیش���دا‬ ‫كۆتایی‌ بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌نجامی‌ ژانێكی‌‬ ‫گه‌وره‌و له‌دایكب���وی‌ ئازارێكی‌ گه‌وره‌تره‌‬ ‫له‌ناوچه‌ك���ه‌دا‪ ،‬بۆی���ه‌ پێموانیه‌ به‌زویی‌‬ ‫كۆتایی‌ بێ���ت‌و به‌اڵم پێش���موانیه‌ ئه‌و‬ ‫دومه‌ڵه‌ به‌و ش���ێوه‌یه‌ی‌ ئێس���تای‌ هه‌ر‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫وه‌فد ‌ی دانوستانكار ‌ی كورد په‌راوێز خراوه‌‬ ‫ی لیژنه‌كه‌یان گرتۆته‌وه‌‬ ‫ی یه‌كه‌م‌و دوه‌می‌ حزبه‌كان جێگه‌ ‌‬ ‫پارله‌مانتاران‌و كه‌س ‌‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د عه‌بدولستار‬ ‫ی دانوستانكاری‌ هێز‌ه‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ لیژنه‌ ‌‬ ‫كوردییه‌كان رایده‌گه‌یه‌نێت لیژنه‌كه‌یان‬ ‫په‌راوێز خراوه‌و شكستیهێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ ده‌ڵێت‬ ‫ی‬ ‫"پێده‌چێت له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫دانوستانه‌كان بۆ پێكهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‪ ،‬لیژنه‌كه‌ ده‌ست به‌كاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫بكاته‌وه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها پارله‌مانتارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان پێیوایه‌ ئه‌و لیژنه‌ی ‌ه شكست ‌‬ ‫هێناوه‌و ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌ كورده‌كان‌و‬ ‫ی حزبه‌كان‬ ‫كه‌سی‌ یه‌كه‌م‌و دوه‌م ‌‬ ‫جێگه‌یان گرتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ دانوستان له‌گه‌ڵ الیه‌ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫عێراقیه‌كان���دا بۆ پێكهێنانی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫نوێ���ی‌ عێ���راق‪ ،‬هه‌ریه‌ك���ه‌ له‌یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ی گ���ۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌و‬ ‫پارت���ی‌‌و بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی شیوعی‌‪،‬‬ ‫ی ئیس�ل�امی‌‌و حزب ‌‬ ‫یه‌كگرتو ‌‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫به‌بڕیار ‌‬ ‫ی دانوس���تانیان له‌گه‌ڵ الیه‌ن ‌ه‬ ‫لیژنه‌یه‌ك ‌‬ ‫عێراقی���ه‌كان پێكهێن���ا‪ .‬ئ���ه‌و لیژنه‌ی ‌ه‬ ‫تائێس���تا ته‌نها له‌(‪ )٢٠١٤/٦/٣‬یه‌ك‬ ‫كۆبون���ه‌و‌هی‌ ئه‌نجامداو تائێس���تا هیچ‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌نجام نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی لیژنه‌ ‌‬ ‫ی كۆبون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌نجامنه‌دان ‌‬ ‫ی‬ ‫دانوس���تانكار له‌كاتێكدای���ه‌‪ ،‬له‌مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫رابردودا الیه‌ن ‌ه كوردییه‌كان پۆس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق‌و جێگری‌ دوه‌م ‌‬ ‫سه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌مانیان وه‌رگرت‪ ،‬له‌باره‌ ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫وه‌رگرتن���ی‌ پۆس���ت ‌ه وه‌زارییه‌كانیش‬ ‫ی‬ ‫ی عێراقدا‪ ،‬ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫ی پۆس���ت ‌ه‬ ‫لیژنه‌ك���ه‌ ده‌ڵێت "وه‌رگرتن ‌‬

‫خزمه‌تگوزاریی���ه‌كان زیات���ر خزم���ه‌ت‬ ‫به‌كورد ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دانوس���تانكار ‌‬ ‫ی لیژن���ه‌ ‌‬ ‫ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�ام ‌‬ ‫كورد له‌پش���ك ‌‬ ‫عادل نوری‌‪ ،‬رونیده‌كاته‌وه‌ یه‌كێك له‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ بوه‌ت ‌ه هۆی‌ په‌رته‌وازه‌ی ‌‬ ‫هۆكارانه‌ ‌‬ ‫ی ك���وردو دودڵ���ی‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫ن���او ماڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ر پرس���ه‌كان له‌گه‌ڵ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق���دا "په‌راوێزخس���تنی‌ وه‌ف���د ‌‬ ‫ی هه‌رێم ‌ه له‌گه‌ڵ به‌غدادو‬ ‫دانوستانكار ‌‬ ‫ی ئه‌و لیژنه‌یه‌یه‌و پرس‬ ‫شكست پێهێنان ‌‬ ‫پێنه‌كردنێتی‌"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ نوری‌‪ ،‬پێویست ‌ه ئه‌و لیژنه‌ی ‌ه‬ ‫چاالك بكرێت‌و به‌رده‌وامی‌ پێ بدرێت‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك هه‌ر ب���ۆ پێكهێنان���ی‌ حكومه‌ت‬ ‫ی حكومه‌تیش‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌دوای‌ پێكهێنان ‌‬ ‫ی "به‌دڵنیایی���ه‌و‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌ه���ۆكار ‌‬ ‫ی دیكه‌مان له‌گه‌ڵ به‌غداد‬ ‫ئێمه‌ كێش��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ دروس���ت ده‌بێت‪ ،‬وه‌ك كێش���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و بودجه‌و نه‌وت‌و كێشه‌ ‌‬ ‫ناوچه‌ تازه‌ ئازادكراوه‌كان"‪.‬‬ ‫ی رابردودا‪ ،‬كورد‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ده‌ س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رجه‌م كابینه‌كان��� ‌‬ ‫به‌ش���دار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���ردوه‌‪ ،‬له‌كات ‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ عێراق ‌‬ ‫ی ه���ه‌ر كابینه‌یه‌كیش���دا‬ ‫پێكهێنان��� ‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵێك مه‌رجه‌وه‌ به‌شداریكردوه‌‌و‬ ‫ی له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كاندا‬ ‫رێكه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا كه‌مترین ‌‬ ‫ی نێو ئه‌و رێكه‌وتنامان ‌ه‬ ‫ئه‌و مه‌رج‌و خاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫جێبه‌جێكراون‪ .‬له‌ب���اره‌ی‌ مه‌رجه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كورده‌و‌ه بۆ به‌شداریكردن له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫نوێی‌ عێراق���دا‪ ،‬عادل ن���وری‌ ده‌ڵێت‬ ‫"تائێستا حكومه‌ت پێكنه‌هاتوه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌تدا مه‌رج ‌‬ ‫له‌كات���ی‌ پێكهێنان ‌‬

‫خۆمان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ی دانوستانكار‬ ‫ی دیكه‌ی‌ لیژنه‌ ‌‬ ‫ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌كه‌وتن ‌‬ ‫ی ده‌كات هۆكار ‌‬ ‫ئاش���كرا ‌‬ ‫ی لیژنه‌كه‌ی���ان‪ ،‬روداو پێش���هات ‌ه‬ ‫كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌منیه‌كان���ی‌ عێ���راق‌و جێبه‌جێبون ‌‬ ‫داخوازییه‌كانی‌ كورده‌‪.‬‬ ‫ی دانوس���تانكار‬ ‫ی لیژن���ه‌ ‌‬ ‫ئه‌ندام��� ‌‬ ‫له‌پش���كی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امی‌ یاسین‬ ‫حه‌س���ه‌ن‪ ،‬بۆ ئاوێنه‌ باس له‌وه‌ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجامدان ‌‬ ‫بڕیارب���وه‌ هه‌فته‌یه‌ك دوا ‌‬ ‫ی لیژنه‌كه‌ی���ان‪،‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م كۆبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ی دوه‌م ئه‌نجام بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی روداوه‌كانی‌ موسڵ‌و‬ ‫به‌هۆی‌ هاتنه‌ ئارا ‌‬ ‫ی بارودۆخی‌ ئه‌منی‌ عێراق ئه‌و‬ ‫ش���ێوان ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ناوب���راو‪ ،‬ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی لیژنه‌ك���ه‌ له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫داواكارییه‌كان ‌‬ ‫ی زۆر جێبه‌جێبوه‌"‪،‬‬ ‫عێراق "تاڕاده‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه رونكردن���ه‌و‌هی‌ زیات���ر‬ ‫ی‬ ‫ده‌دات‌و ده‌ڵێ���ت "پێمانوای���ه‌ له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی موس���ڵه‌وه‌ ماده‌ ‌‬ ‫ی ش���ار ‌‬ ‫روداوه‌كان ‌‬ ‫(‪ )١٤٠‬جێبه‌جێب���وه‌‪ .‬یه‌كێك���ی‌ ت���ر‬ ‫ی‬ ‫له‌داواكاریه‌كانم���ان جێبه‌جێكردن��� ‌‬ ‫ی نه‌وت‌و غاز بو‪ ،‬ئه‌و بابه‌ته‌ش‬ ‫یاس���ا ‌‬ ‫جێبه‌جێب���وه‌و داواكاریه‌كی‌ تریش���مان‬ ‫سێبار‌ه كاندید نه‌كردنه‌وه‌ی‌ مالكی‌ بوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش تاڕاده‌یه‌كی‌ زۆر جێبه‌جێبوه‌و‬ ‫پێناچێ���ت ئه‌مجاره‌ مالیك���ی‌ ببێته‌و‌ه‬ ‫به‌سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق"‪.‬‬ ‫ی كۆمارو‬ ‫له‌مانگی‌ رابردودا س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی عێراق به‌ر‬ ‫ی پارله‌مان ‌‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ن ‌ه كوردییه‌كان كه‌وت‪ ،‬له‌وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دانوستانكار ‌‬ ‫ئه‌و پۆستانه‌شدا وه‌فد ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌شدا‬ ‫ی نه‌بو‪ .‬له‌وه‌اڵم ‌‬ ‫هیچ رۆڵێك ‌‬

‫یه‌كێك له‌و هۆكارانه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ بوه‌ته‌ هۆ ‌ی‬ ‫په‌رته‌وازه‌یی‌ ناو ماڵ ‌ی‬ ‫كوردو دودڵی‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر پرسه‌كان له‌گه‌ڵ‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراقدا‬ ‫"په‌راوێزخستنی‌ وه‌فد ‌ی‬ ‫دانوستانكاری‌ هه‌رێمه‬ ‫ی دابه‌ش���كردنی‌ پۆس���ت ‌ه‬ ‫ی له‌كات ‌‬ ‫بۆچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق���دا‪ ،‬لیژن��� ‌ه ‌‬ ‫س���یادییه‌كان ‌‬ ‫دانوس���تانكاری‌ ك���ورد رۆڵ���ی‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫یاسین حه‌س���ه‌ن ده‌ڵێت "هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆك كۆم���اری‌ عێ���راق‌و جێگر ‌‬

‫ی شه‌قامی‌ عه‌ره‌بی‌ خۆی‌ ئاشت بكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌لیژنه‌كه‌مانه‌و‌ه نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ لیژنه‌كه‌مان هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت "ك���ورد وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی وه‌ربگرێت باشتره‌‪،‬‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌تان ‌ه دارایی‌‌و پیشه‌ساز ‌‬ ‫هیچ قس���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‌ كۆمار كورده‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ی له‌وانه‌ی��� ‌ه الیه‌نه‌ عه‌ره‌بی���ه‌كان دوبار‌ه‬ ‫ی عێراق‪ ،‬دوا ‌‬ ‫به‌گوێره‌ی‌ ده‌س���تور ‌‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌ به‌كورد نه‌ده‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی عێراق‪ ،‬وه‌زیر ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ س���ه‌رۆكی‌ كۆمار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێ���ك له‌چاودێ���ران ره‌خن��� ‌ه ‌‬ ‫ده‌بێت س���ه‌رۆك كۆمار له‌ماو‌هی‌ پانز‌ه‬ ‫ی ناو پارله‌مان ئه‌وه‌ده‌گ���رن ك���ه‌ له‌راب���ردودا الیه‌ن ‌ه‬ ‫رۆژدا گه‌وره‌ترین قه‌وار‌ه ‌‬ ‫ی حكومه‌ت رابس���پێرێت‪ ،‬كورییه‌كان وه‌رگرتنی‌ پۆستیان كردۆت ‌ه‬ ‫بۆ پێكهێنان ‌‬ ‫ی به‌دیهێنانی‌ ماف ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‪،‬‬ ‫پاش���ان ئ���ه‌و قه‌واره‌ی���ه‌ش ده‌بێ���ت قوربان ‌‬ ‫ی كۆم���ه‌ڵ جه‌خت‬ ‫ی به‌اڵم به‌رپرس���ه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫ی رۆژدا كابین��� ‌ه ‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ س��� ‌‬ ‫ی وه‌رگرتنی‌ متمان ‌ه له‌و‌ه ده‌كاته‌و‌ه ئه‌گه‌ر كورد پۆس���ت‌و‬ ‫حكومه‌ت به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ستكه‌وت ‌‬ ‫پله‌و پای ‌ه بكات به‌قوربان ‌‬ ‫ی عێراق بكات‪.‬‬ ‫پێشكه‌شی‌ پارله‌مان ‌‬ ‫ی "زۆر باش���تره‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫ی نیش���تیمان ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی به‌رپرس���ه‌ك ‌ه ‌‬ ‫به‌بۆچون��� ‌‬ ‫ی (‪)١٤٠‬و‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬پێده‌چێ���ت له‌گ���ه‌ڵ له‌به‌رامبه‌ر داننان به‌م���اده‌ ‌‬ ‫ی هه‌ر پۆستێك له‌ده‌ست‬ ‫ی دانوس���تانه‌كان ب���ۆ جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫ده‌س���تپێكردن ‌‬ ‫ی بدات كێشه‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ی حكومه‌ت���ی‌ عێراق‪ ،‬لیژن ‌ه ‌‬ ‫پێكهێنان ‌‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیه‌و‌ه پارله‌مانتاری‌ عێراق‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ده‌س���ت به‌كاره‌كان ‌‬ ‫دانوستان ‌‬ ‫ی گۆڕان د‪.‬ده‌رباز محه‌مه‌د‪،‬‬ ‫ی له‌سه‌ر لیست ‌‬ ‫بكات���ه‌وه‌‪ .‬س���ه‌باره‌ت به‌دیاریكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دانوس���تانكار ‌‬ ‫ی لیژنه‌كه‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت لیژنه‌ ‌‬ ‫كه‌سێكیش بۆ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی هێن���اوه‌و ئه‌ن���دام‬ ‫ی كه‌سێك كراو‌ه ك���ورد "شكس���ت ‌‬ ‫وتی‌ "باس له‌دیاریكردن ‌‬ ‫ی لیژنه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا په‌رله‌مان ‌ه كورده‌كان‌و كه‌س���ی‌ یه‌كه‌م‌و‬ ‫بۆ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫دوه‌می‌ حزبه‌كان جێگه‌یان گرتۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی نییه‌"‪.‬‬ ‫لیژنه‌ك ‌ه سه‌رۆك ‌‬ ‫ی كێشه‌كانی‌ كورد‬ ‫ی ئێستای‌ عێراقدا‪ ،‬كورد بۆ چاره‌س���ه‌ركردن ‌‬ ‫له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌و بازرگانی‌‌و له‌گه‌ڵ به‌غدا‪ ،‬د‪.‬ده‌رباز بونی‌ وه‌فدێك ‌‬ ‫به‌وه‌زاره‌ته‌كان��� ‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‌و كۆچ‌و كۆچبه‌ران به‌شداره‌‪ .‬دانوس���تانكاری‌ تۆكم���ه‌و ش���اره‌زا‬ ‫ی پسپۆڕ‬ ‫ی كۆمه‌ڵێك راوێژكار ‌‬ ‫ی نوێدا به‌هاوكار ‌‬ ‫ی كورد له‌كابینه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی پته‌وی���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫چ وه‌زاره‌تێك وه‌ربگرێت باشتره‌‪ ،‬یاسین ك��� ‌ه په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫حه‌س���ه‌ن ده‌ڵێت "له‌ڕابردودا هه‌ندێك په‌رله‌مانتارانی‌ كورد له‌عێراق‌و هه‌رێم‌و‬ ‫ی هه‌رێ���م‌و ناوه‌ن���د هه‌بێت‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫الیه‌ن له‌ناو ش���ه‌قامی‌ عه‌ره‌بیدا هه‌وڵ ‌‬ ‫ناش���رینكردنی‌ كوردی���ان داوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه به‌پێویس���ت ده‌زانێت‌و ده‌ڵێت "ده‌بێت‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌ه ئه‌و وه‌فد‌ه له‌ئاس���تێكدابێت كه‌ توانا ‌‬ ‫ل���ه‌م كابینه‌یه‌دا وه‌رگرتن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫خزمه‌تگوزاریی���ه‌كان زیات���ر خزم���ه‌ت بڕیاردانی���ان هه‌بێ���ت‪ ،‬نه‌وه‌كو وه‌فد ‌‬ ‫به‌ك���ورد ده‌كات‌و ده‌توانێ���ت له‌گ���ه‌ڵ ژمار‌ه دو بن"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫داوا ‌ی كه‌مكردنه‌وه‌ ‌ی بودج ‌هی‌ حزبه‌كان ده‌كرێت‬

‫"حزبه‌كان بۆ هه‌ر ده‌نگده‌رێكیان ‪ 2‬دۆالر‌ونیویان پێده‌درێت"‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ یه‌كێتی‌ باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬سودمه‌ندترین حزب‬ ‫له‌په‌سه‌ندكردنی‌ یاسای‌ بودجه‌ی‌‬ ‫حزبه‌كان (گۆڕانه‌)‪،‬چونكه‌"نزیكه‌ی‌‬ ‫‪3‬ملیار دینار بودجه‌كه‌یان زیادیكردوه‌"‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا په‌رله‌مانتارێكی‌ گۆڕان‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ‌ له‌دواخستنی‌ ئه‌و یاسایه‌دا‬ ‫مانگانه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‪1‬ملیۆن دۆالر‬ ‫زیانی‌ پێده‌گه‌یشت‪.‬كه‌مپینی‌ هه‌ڵمه‌تی‬ ‫دادپه‌روه‌ریی موچه‌ له‌هه‌رێمیش داوای‌‬ ‫راگرتنی‌ یاساكه‌ ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێن"النی‬ ‫زۆری بودجه‌ی هیچ حزبێك نابێت له‌‪1‬‬ ‫ملیۆن دۆالر زیاتربێت له‌مانگێكدا"‪.‬‬ ‫كورسی‌‌و پاره‌ی‌ حزبه‌كان به‌پێی‌ یاسا‬ ‫تازه‌كه‌‬ ‫رۆژی ‪24‬یته‌مموز‪ ,‬په‌رله‌مانیكوردستانیا‬ ‫سایبودجه‌یحزبه‌كانیپه‌سه‌ندكرد به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫یاسایه‌ س����ااڵنه‌ ‪%1‬ی‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێم بۆ‬ ‫حزبه‌ كوردستانیه‌كان ده‌بێت‌و بۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫زیاتر ره‌چاوی‌ ژماره‌ی‌ كورسی‌‌و به‌شداری‌‬ ‫له‌خوله‌كانی‌ پێشوی‌ په‌رله‌مانیش كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌و جۆره‌ كۆی‌ گشتی‌ زیاتر له‌‪240‬كورسی‌‬ ‫هه‌ژماركراو پارتی‌ ‪72‬كورس����ی‌‪ ،‬یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان هه‌ریه‌كه‌یان ‪51‬كورس����ی‌‌ویه‌كگرتو‬ ‫‪19‬كورس����ی‌‌و كۆمه‌ڵ����ی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫‪13‬كورس����ی‌‪،‬حزبه‌كانی‌ تری����ش به‌پێ����ی‌‬ ‫به‌شدارییان كورس����یان بۆ هه‌ژماركراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر بودجه‌ی‌ ‪2013‬بكرێت����ه‌ پێوه‌ر بۆ‬ ‫پێدانی‌ ئه‌و پاره‌یه‌‪،‬ئ����ه‌وا بودجه‌ی‌ پارتی‌‬ ‫مانگانه‌ زیات����ر ده‌بێت له‌‪4‬ملیار‌و‪200‬ملیۆن‬ ‫دینار‪ ،‬هه‌ری����ه‌ك له‌بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی����ش زیاتر له‌‪3‬ملی����ار‌و ‪400‬ملیۆن‬ ‫دیناریان به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬هه‌رچی‌ یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیسالمییش����ه‌ زیات����ر له‌‪1‬ملیار‌و‪100‬ملیۆن‬ ‫دیناری‌ به‌رده‌كه‌وێت‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمییش‬ ‫زیاتر له‌ ‪700‬ملیۆن دیناری‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫ته‌رخانكردنی‌ ‪%1‬ی‌ بودجه‌‬ ‫ه����ه‌ردو پارت����ی‌ ده‌س����ه‌اڵتدار ‌ی‬ ‫پێشو(یه‌كێتی‌‌و پارتی‌) بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫تۆمه‌تب����ار ده‌كه‌ن له‌به‌زوی����ی‌ تێپه‌ڕاندنی‌‬

‫پێشتر به‌شێك له‌حزبه‌كان‬ ‫به‌مجۆره‌ پاره‌یان پێدراوه‌‪:‬‬

‫په‌سه‌ندكردنی‌‬ ‫یاساكه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫گۆڕانه‌‬ ‫یاس����ای‌ بودجه‌ی‌ حزب����ه‌كان‪ ،‬به‌اڵم عه‌لی‌‬ ‫حه‌مه‌س����اڵح په‌رله‌مانت����اری‌ بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان‪،‬جه‌خ����ت ل����ه‌وه‌ ده‌كات����ه‌وه‌ ك����ه‌‬ ‫په‌سه‌ندكردنی‌ ئه‌و یاسایه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستانه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌بڕوای‌ ئه‌و‬ ‫پێشتر به‌بێ‌ یاسا هاوكاریی‌ حزبه‌كان كراوه‌‌و‬ ‫ب����ه‌وه‌ش بودجه‌یه‌كی‌ زۆری‌ هه‌رێم به‌فیڕۆ‬ ‫ده‌چوو ئه‌و وتی‌ "پێشتر سااڵنه‌ پاره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ حكومه‌ت ده‌درای����ه‌ حزبه‌كان‪،‬به‌اڵم‬ ‫ئێس����تا له‌وه‌ كه‌متره‌‌و ته‌نها ‪%1‬ی‌ بودجه‌‬ ‫ته‌رخانك����راوه‌ ب����ۆ حزب����ه‌كان‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌به‌راورد به‌رابردو مانگانه‌ ‪1‬ملیۆن دۆالر‬ ‫پاره‌ بۆ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم ده‌گه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس له‌وه‌ش ده‌كات هه‌تا ئه‌م قه‌یرانه‌‬ ‫داراییه‌ی‌ هه‌رێ����م به‌رده‌وامیی‌هه‌بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫یاس����ایه‌ ناچێته‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وتیش����ی‌ "به‌ده‌رله‌وه‌ ئه‌و یارمه‌تیه‌ی‌‬ ‫ده‌درێت����ه‌ حزب����ه‌كان له‌ژێ����ر چاودێریی‌‬ ‫دارایی‌ حكومه‌تدا ده‌بێت‌و وه‌كو پێش����تر‬ ‫نابێ����ت" هه‌روه‌هاپه‌رله‌مانتارانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ تۆمه‌تب����ار ده‌كات‪ ،‬به‌هه‌ر جۆرێك‬ ‫بێت ژماره‌ی‌ كورس����یه‌كانیان زیادكردوه‌‬ ‫"له‌پێناوی‌ ئه‌وه‌ی‌ ژماره‌ی‌ كورسیه‌كانیان‬ ‫وه‌ك ئێمه‌ی‌ لێبێ����ت‌و چه‌نده‌ها بیانویان‬

‫یاساكه‌ كه‌موكوڕیی‌ به‌په‌سه‌ندنه‌كردن ‌ی‬ ‫ئه‌و یاسای‌ مانگانه‌یه‌‬ ‫تێدایه‌‌و خاتر ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم ‪1‬ملیۆن دۆالر‬ ‫هه‌ندێ‌ الیه‌ن‬ ‫زیان ده‌كات‬ ‫گیراوه‌‬ ‫گرت‪ ،‬له‌سه‌ر داواكاریی‌ ئه‌وانیش ژماره‌ی‌‬ ‫كورس����یه‌كانی‌ پێش����وش كرایه‌وه‌ پێوه‌ر‪،‬‬ ‫ئه‌وان له‌دانیشتنه‌ تایبه‌تیه‌كاندا بۆچونێك‬ ‫ب����اس ده‌ك����ه‌ن‌و له‌راگه‌یاندنه‌كانیش����ه‌وه‌‬ ‫ش����تێكی‌ تر ده‌ڵێن‪ ،‬زۆر مه‌به‌س����تیان بو‬ ‫یاس����ا ده‌نگی‌ له‌س����ه‌ر نه‌درێ����ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌جێبه‌جێكردنی‌ زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن‌و وه‌كو‬ ‫پێش����و نابێت"‪.‬په‌رله‌مانتاره‌ك����ه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ئاماده‌ی����ی‌ خۆش����یانی‌ نیش����اندا ئه‌گه‌ر‬ ‫حزبه‌كانی‌ تر رازیب����ن‪ ،‬ئه‌وا ئه‌وان پێیان‬ ‫باشه‌ هاوكاریی‌ حزبه‌كان له‌‪%1‬ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم كه‌متریش بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بودجه‌كه‌ی‌ گۆڕان زیادیكرد‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانت����اری‌ یه‌كێتی‌ خه‌ڵه‌ف ئه‌حمه‌د‪،‬‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ له‌ئێستادا هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان به‌ده‌س����ت چه‌ندین گرفته‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێن����ێ‌ بۆیه‌ نه‌ده‌ب����و په‌رله‌مان خۆی‌‬ ‫به‌و یاسایه‌وه‌ س����ه‌رقاڵبكات‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"له‌پێناوی‌ زیادكردنی‌ بودجه‌كه‌ی‌ خۆیان‬ ‫له‌‪600‬ملیۆن دیناره‌وه‌ بۆ ‪3‬ملیار‌و‪600‬ملیۆن‬ ‫دین����ار په‌رله‌مانتاران����ی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانبه‌تایب����ه‌ت س����ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان زۆر‬

‫یه‌كێتی‌‪ 4 :‬ملیۆن دۆالر‬ ‫پارتی‌‪ 4:‬ملیۆن دۆالر‬ ‫گۆڕان‪ 600 :‬ملیۆن دینار‬ ‫شیوعی‪ 580:‬ملیۆن دینار ‬ ‫یه‌كگرتو‪450:‬ملیۆن دینار ‬ ‫زه‌حمه‌تكێشان‪ 400:‬ملیۆن دینار‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی‪ 350:‬ملیۆن دینار‬ ‫سۆسیالیست‪ 350:‬ملیۆن دینار‬ ‫نزیكه‌ی‌‪2‬دۆالر‌و‪50‬س����ه‌نت دیاریكراوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "به‌پێ����ی‌ بارودۆخ����ی‌ دارایی‌ هه‌رێم‬ ‫واباش����تربو له‌بری‌ ئه‌وه‌ ‪1‬دۆالر بۆ ده‌نگی‌‬ ‫ده‌نگده‌ر هه‌ژماربكرای����ه‌"‪ .‬هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫ل����ه‌و بڕوایه‌دایه‌ كه‌ یاس����اكه‌ كه‌موكوڕیی‌‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬هۆكاری‌ ده‌نگدانیشیان به‌یاساكه‌‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌ ب����ۆ ته‌وافوق����ی‌ حزب����ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫مه‌به‌ستیان بو ئه‌م یاسایه‌تێپه‌ڕێ‌‪ ،‬له‌وه‌ش‬ ‫خراپتر داواكاربون له‌سه‌ره‌تای‌ ئه‌مساڵه‌و‌ه‬ ‫یاس����اكه‌ بخرێته‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‬ ‫به‌فش����اری‌ ئێمه‌ به‌و جۆره‌ی‌ لێكرا كه‌ تا‬ ‫ئه‌م قه‌یران����ه‌ دارایی����ه‌ له‌هه‌رێمدا هه‌بێت‬ ‫نابێت ئه‌و یاس����ایه‌ جێبه‌ج����ێ‌ بكرێت"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌ پێش����ی‌ باش����ه‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ئه‌و یاسایه‌ واژۆ نه‌كات‌و‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان چونكه‌ وه‌ك ئه‌و‬ ‫باسی‌ ده‌كات كه‌موكوڕیی‌ زۆره‌‌و پێویستی‌ پێدانی‌ پاره‌كه‌ ئامانجی‌ خۆی‌ ده‌پێكێ‌؟‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و پاره‌یه‌ وه‌ك له‌یاساكه‌دا‬ ‫به‌پێداچون����ه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬په‌رله‌مانتاره‌ك����ه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو كه‌ به‌ناچاریی‌ هاتوه‌ له‌ژێ����ر چاودێریی‌ حكومه‌تدا خه‌رج‬ ‫له‌به‌ر ته‌وافوقی‌ حزبی‌ ئه‌وان وه‌ك یه‌كێتی‌ ده‌كرێ����ت‪ ،‬به‌اڵم ئابوریناس‌و مامۆس����تای‌‬ ‫زانك����ۆ د‪ .‬خالی����د حه‌یده‌ر ل����ه‌و بڕوایه‌دا‬ ‫ده‌نگیان به‌یاساكه‌داوه‌‪.‬‬ ‫نییه‌ ئ����ه‌و پاره‌یه‌ی‌ ده‌درێت����ه‌ حزبه‌كان‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی‌ ئامانجی‌ خۆی‌ بپێكێ‌‌و ده‌وری‌‬ ‫پارتی‌‪ :‬ده‌بو یه‌ك دۆالر بێت نه‌ك‬ ‫كاریگ����ه‌ری‌ ببینێ‌ له‌زیادكردنی‌ كه‌ش����ی‌‬ ‫‪2‬دۆالر‌ونیو‬ ‫په‌رله‌مانت����اری‌ پارت����ی‌ د‪.‬فرس����ه‌ت ئ����ازادی‌‌و دیموكراس����ی‌ كوردس����تان‌و بۆ‬ ‫س����ۆفی‌ هاوڕایه‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ یاساكه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌ڵێت "به‌پێ����ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك‬ ‫كه‌موكوڕی����ی‌ تێدایه‌‌وخاتری‌ هه‌ندێ‌ الیه‌ن كه‌ ك����راوه‌ ل����ه‌‪1‬دۆالر ك����ه‌ له‌عێراقدا بۆ‬ ‫گیراوه‌‌وبه‌وهۆیه‌وه‌ ژماره‌ی‌ كورس����یه‌كان وه‌به‌رهێنان ته‌رخانكراوه‌ ته‌نها ‪20‬سه‌نتی‌‬ ‫زیادكراوه‌‪ ،‬ئه‌و باس له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬پاره‌كه‌ ش����وێنی‌ خۆی‌ گرتوه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌و بڕوایه‌دا‬ ‫به‌پێ����ی‌ ده‌نگ����ی‌ ده‌نگ����ده‌ری‌ حزبه‌كان‪ ،‬نیم ئه‌و پاره‌یه‌ش هێنده‌ ده‌ورێكی‌ كاریگه‌ر‬ ‫دیاریكراوه‌ بۆ ده‌نگی‌ هه‌ر ده‌نگده‌رێكیش ببینێ‌ له‌دروس����تكردنی‌ زیاتری‌ كه‌ش����ی‌‬

‫ئازادی����ی‌‌و دیموكراس����ی‌ هه‌رچه‌نده‌ له‌ژێر‬ ‫چاودێریی‌ حكومه‌تیش����دا خه‌رج ده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا من پێمباشه‌‌و پێویستیشه‌‬ ‫بڕه‌ پاره‌یه‌ك له‌كوردستاندا بۆ حزبه‌كاندا‬ ‫ته‌رخانبكرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌جۆرێك زۆر نه‌بێت‬ ‫كه‌ كار بكاته‌ سه‌ر بودجه‌ی‌ هاواڵتیان"‪.‬‬ ‫هه‌ڵمه‌تی دادپه‌روه‌ریی موچه‌‪ :‬یاسایه‌كی‌‬ ‫تااڵنیه‌‬ ‫كه‌مپینی‌ هه‌ڵمه‌تی دادپه‌روه‌ریی موچه‌‬ ‫له‌هه‌رێم ره‌خنه‌ له‌زۆریی‌ پاره‌ی‌ ته‌رخانكراو‬ ‫بۆ حزب����ه‌كان ده‌گرێت‪ ،‬ئ����ه‌وان زیاترینی‌‬ ‫ره‌خنه‌كانیان بۆ ئه‌و حزبانه‌یه‌ كه‌ پێشتر‬ ‫له‌ب����ه‌ره‌ی‌ ئۆپۆزس����یۆندا ب����ون هه‌ربۆیه‌‬ ‫ده‌نوسن "به‌پێییاسانوێكه‌بزوتنه‌وه‌یگۆڕانب‬ ‫ودجه‌كه‌یله‌ ‪ 600‬هه‌زاردیناره‌وه‌به‌رزبوه‌وه‌بۆ‬ ‫‪ 3‬ملی����ارو ‪ 600‬ملیۆندیناربه‌رێژه‌ی ‪%600‬‬ ‫زیادیكردوه‌‪ ,‬یه‌كگرتویئیسالمیبودجه‌كه‌یله‌‬ ‫‪140‬‬ ‫هه‌زاره‌وه‌بۆملیارێ����ك‌و‬ ‫‪450‬‬ ‫ملیۆندیناربه‌رێ����ژه‌ی ‪ %260‬زیادیك����رد‪,‬‬ ‫كۆمه‌ڵیئیسالمییش����له‌ ‪ 350‬ملیۆنه‌وه‌ب����ۆ‬ ‫‪ 780‬ملیۆنزیادیكرد‪،‬به‌رێ����ژه‌ی ‪%105‬‬ ‫زیادیك����ردوه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها پارتی‌‌و یه‌كێتیش‬ ‫ب����ه‌ده‌ر ناك����ه‌ن له‌ره‌خنه‌كانیان‌وله‌گ����ه‌ڵ‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا پێك����ه‌وه‌ پاره‌كانیان‬ ‫مانگان����ه‌ وه‌ك ئ����ه‌وان ده‌ڵێ����ن ده‌گات����ه‌‬ ‫‪11‬ملیاردینارك����ه‌ له‌س����اڵێكداده‌كاته‌ ‪121‬‬ ‫ملیاردیناركه‌نزیكه‌ب����ه‌ ‪ 100‬ملیۆن����دۆالر‪,‬‬ ‫ئه‌وان ده‌ڵێن "ته‌نهابودجه‌یئه‌م ‪ 3‬الیه‌نه‌ه‬ ‫اوتایه‌به‌بودجه‌یسه‌رجه‌مپارته‌سیاسییه‌كانل‬ ‫ه‌واڵته‌پێشكه‌وتوه‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانیجیهان‪,‬‬ ‫ته‌نانه‌تزیاتره‌له‌بودجه‌یحزبه‌كانیتوركیاله‌س‬ ‫اڵیئاساییكه‌هه‌ڵبژاردنیتێدائه‌نجامنه‌درێت‪,‬‬ ‫له‌كاتێكدائابوریتوركیا‪ 32‬جارگه‌وره‌تره‌له‌ئ‬ ‫ابوریكوردستان‌وژماره‌یدانیشتوانیشی ‪15‬‬ ‫هێنده‌یكوردستانه‌"‪.‬‬ ‫كه‌مینه‌كه‌ پێیوایه‌ حزب����ه‌كان جگه‌له‌و‬ ‫بودجه‌ی����ه‌ی‌ هه‌یانه‌‪ ،‬ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ داهات‌و‬ ‫یارمه‌ت����ی‌ ده‌ره‌كیش����یان هه‌ی����ه‌ هه‌ربۆیه‌‬ ‫ده‌ڵێ����ن "ئێمه‌وێڕایش����ه‌رمه‌زاركردنیئه‌می‬ ‫اس����اتااڵنیه‌‪ ,‬داواكارینبودجه‌یحزب����ه‌كان‬ ‫كه‌مبكرێته‌وه‌بۆنیوه‌یپێش����و‪ ،‬به‌جۆرێ����ك‬ ‫النیزۆریبوجه‌یهیچالیه‌نێكل ‌ه ‪ 1‬ملیۆندۆالرز‬ ‫یاترنه‌بێتله‌مانگێكدا"‪.‬‬

‫هه‌وڵده‌درێت هه‌ردو بودجه‌ ‌ی ‪‌2014‬و ‪‌ 2015‬ی عێراق تێكه‌ڵ بكرێت‬

‫ی زۆری تێدایه‌"‬ ‫ی ‪%17‬ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كێش ‌ه ‌‬ ‫"بودجه‌ ‌‬ ‫ ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫فراكسیۆنی‌ سه‌وز له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق ئاشكرای‌ ده‌كات‬ ‫هه‌وڵێك له‌ئارادایه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ردو‬ ‫بودجه‌ی‌ ‪‌2014‬و ‪2015‬ی‌ عێراق تێكه‌ڵ‬ ‫بكرێت‌و بكرێته‌ یه‌ك بودجه‌‪،‬ئه‌ندامێكی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانیش ده‌ڵێت"بودجه‌ی‌‬ ‫‪%17‬ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كێشه‌ی‌‬ ‫زۆری تێدایه‌‌و هه‌وڵی‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ فراكس����یۆنی‌ س����ه‌وز‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق د‪.‬شێركۆ‬ ‫مه‌نگ����وڕی‌ له‌ب����اره‌ی‌ پ����رۆژه‌ یاس����ای‬ ‫بودج����ه‌ی‌ عێراقه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌ ب����ۆ ئاوێنه‌‬ ‫رونكرده‌وه‌ كه‌ كێش����ه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌س����ه‌رتاپا عێراقی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪،‬به‌وه‌ش‬ ‫نه‌توان����راوه‌ له‌خول����ی‌ پێش����و بودجه‌ی‌‬ ‫‪2014‬ی‌ عێراق په‌س����ه‌ندبكرێت هه‌ربۆیه‌‬ ‫بودجه‌كه‌ كه‌وتۆته‌ ئ����ه‌م خوله‌ نوێیه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ه‌وه‌‌و ئ����ه‌و باس����ی‌ ل����ه‌وه‌ش‬ ‫كرد كه‌ ه����ه‌ر له‌م خوله‌دا بڕی����اردراوه‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ك پێكبهێنرێت له‌ناو هه‌مو كوتله‌‬ ‫سیاسیه‌كان له‌ماوه‌یه‌كی‌ دیاریكراو ئه‌و‬ ‫لیژنه‌یه‌ ده‌س����تبه‌كاربێت بۆ پێداچونه‌وه‌‬ ‫به‌بودج����ه‌ی‌ ‪" ،2014‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ بۆ كراوه‌‬ ‫هه‌ركاتێكی����ش ئه‌و لیژنه‌یه‌ ئیش����ه‌كانی‌‬ ‫ته‌واوكرد ئه‌وا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان‌و‬ ‫دوات����ر ی����ان خوێندن����ه‌وه‌ی‌ دوه‌می‌ بۆ‬ ‫ده‌كرێت یاخود ده‌بێت كه‌موكوڕیه‌كانی‌‬

‫چاره‌سه‌ر بكرێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد كه‌ له‌ئێستا‬ ‫چوار مانگی‌ ماوه‌ بۆ كۆتایی‌ هاتنی‌‪2014‬‬ ‫‪" ،‬بۆیه‌ بودج����ه‌ی‌ ‪2015‬یش به‌رێوه‌یه‌‌و‬ ‫ه����ه‌وڵ هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ردو بودجه‌كه‌ ‬ ‫لێكبدرێت‌و به‌یه‌كجار هه‌ردوكیان ‪‌2014‬و‬ ‫‪ 2015‬به‌یه‌كه‌وه‌ په‌سه‌ند بكرێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌بودج����ه‌ی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستان واتا ‪ ،%17‬ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ تیشكی‌ خسته‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫زۆرجار به‌غدا هه‌ڕه‌ش����ه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كردوه‌‬ ‫كه‌ ئ����ه‌و بودجه‌یه‌ی‌ ره‌وان����ه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان ده‌كرێت زۆره‌و پێویس����ته‌‬ ‫كه‌مبكرێته‌وه‌‌و ئه‌و وتی‌"یه‌كێك له‌كێشه‌‬ ‫گه‌وره‌كانیش ناوچ����ه‌ دابڕێنراوه‌كانه‌ كه‌‬ ‫نازانرێت ئای����ا ده‌س����ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم‬ ‫بودجه‌یان ب����ۆ دابین ده‌كات یان ناوه‌ند‬ ‫ئ����ه‌و بودجه‌ی����ه‌ ده‌نێرێ����ت كه‌ئه‌وه‌ش‬ ‫گرفتێكی‌ سیاس����ی گه‌وره‌ی����ه‌ كه‌ره‌نگه‌‬ ‫ئه‌وه‌ بكرێته‌ كارتێكی‌ سیاس����ی‌‌و موچه‌‬ ‫نه‌درێته‌ هه‌رێمی‌ كوردستان" ‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌ سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌‬ ‫یه‌كگرتوله‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫په‌رله‌مانتار د‪.‬موسه‌نا ئه‌مین به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان����د "بودج����ه‌ گرنگترین پرس����ه‌‬ ‫كه‌له‌هه‌ش����ت مانگی‌ رابردو خولی‌ پێشو‬ ‫نه‌توانرا پرۆژه‌ی‌ بودجه‌ ته‌واوبكرێت‪،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌بێت ئه‌و خوله‌ ئه‌و پرۆژه‌یه‌ په‌س����ه‌ند‬ ‫بكرێ����ت هه‌روه‌ها له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ بودجه‌‬ ‫پڕیه‌تی‌ له‌كێش����ه‌‌و گرفت به‌تایبه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫به‌شه‌ی‌ بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌نێررێت‬ ‫كه‌هیچ كاتێك به‌شێوه‌یه‌كی‌ ته‌واو ره‌وانه‌‬

‫نۆره‌گرتن بۆ ته‌واوکردنی مامه‌ڵه‌ی پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬ ‫نه‌كراوه‌و ئێستاش ئیراده‌یه‌كی‌ سیاسی‌‬ ‫نیه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌وجاره‌ش به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫رێكوپێك بدرێت بۆیه‌ كێشه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫به‌وه‌ی‌ ده‌بێت ئێمه‌ وه‌كو نوێنه‌ری‌ كورد‬ ‫هه‌نگاوه‌كانمان یه‌كبخه‌ین"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌و كێش����انه‌ی‌ له‌به‌ش����ه‌‬ ‫بودجه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بونی‌ هه‌یه‌‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ كێشه‌كان‬ ‫زۆرن‌و ناتوانێ����ت ورده‌كاری����ه‌كان باس‬

‫بكات‪ ،‬به‌اڵم "گرنگترین كێش����ه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ی‌ ئێس����تا داعش كه‌وتوه‌ت ‌ه‬ ‫نێوانیانه‌وه‌ واتا ماده‌ی‌ ‪ 140‬ره‌نگه‌ ئه‌وه‌‬ ‫بكرێته‌وه‌ به‌گرفتێكی‌ گه‌وره‌‪،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و ش����وێنانه‌ی‌ په‌یوه‌ندییان به‌به‌غداوه‌‬ ‫نه‌م����اوه‌ ته‌نیا به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ش����كڵی‌‬ ‫نه‌بێت‪،‬بۆیه‌ من پێموایه‌ ده‌بێته‌ كێشه‌ی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌ی‌ ك����ورد له‌بودج����ه‌ هه‌روه‌ه����ا‬ ‫كوردیش ده‌بێت ته‌به‌نی‌ ئه‌و ش����وێنانه‌‬

‫بكات"‪.‬‬ ‫ئابوریناس‌و مامۆستای‌ زانكۆ د‪.‬خالید‬ ‫حه‌ی����ده‌ر له‌ب����اره‌ی‌ پ����رۆژه‌ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫عێراقه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند"تێكه‌ڵكردنی‌‬ ‫هه‌ردو بودج����ه‌ی‌ ‪‌2014‬و ‪2015‬ی‌ عێراق‬ ‫كێش����ه‌ی‌ گه‌وره‌ی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ پاره‌ی‌ پرۆژه‌ی‌ پێشو ماوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێش����تر هیچ پرۆژه‌یه‌ك نه‌چۆته‌ بواری‌‬ ‫جێبه‌جێكردن����ه‌وه‌‌و هه‌ڵده‌گیرێ����ت ب����ۆ‬

‫ئه‌مساڵ‪ ،‬ئه‌مساڵیش كۆمه‌ڵێك پرۆژه‌ی‌‬ ‫تر ه����ه‌ن‪ ،‬ه����ه‌م دیس����ان بودجه‌ی‌ بۆ‬ ‫ده‌رده‌چێته‌وه‌‪،‬هه‌ر بۆیه‌ ئه‌وه‌ پێویستی‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ هه‌ی كه‌ بپارێزرێت له‌دزی‌ كردن‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ تێدا كردن"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش ك����رد كه‌‬ ‫پێویس����ته‌ نوێنه‌ران����ی‌ ك����ورد پێداگری‌‬ ‫له‌به‌ش����ه‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێم بكه‌ن به‌ناوچه‌‬ ‫دابڕێنراوه‌كانیشه‌وه‌‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫بۆچی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا له‌ئاست كێشه‌كاندا بێده‌نگه‌؟‬

‫‪9‬‬

‫هه‌ڵسوڕاوێكی‌ گۆڕان‪ :‬سه‌رۆك ‌ی پارله‌مان گوزارشت له‌ڕای‌ گۆڕان‌و نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌كات‬ ‫ ئا‪ :‬محه‌مه‌د عه‌بدولستار‬ ‫ماوه‌ی چه‌ند مانگێك ‌ه رێكخه‌ر ‌ی گشت ‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان نه‌وشیروان مسته‌فا‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر پرس ‌ه سیاسیه‌كان‌و روداوه‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌مدواییه‌ی‌ عێراق‌و كوردستان بێده‌نگه‌و‬ ‫هیچ هه‌ڵوێستێك ‌ی له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌تان ‌ه‬ ‫ده‌رنه‌بڕیوه‌‪ .‬هه‌ڵسوڕاوێك ‌ی بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان پێیوایه‌ نوێنه‌ره‌كان ‌ی گۆڕان‬ ‫له‌حكومه‌ت گوزارشت له‌را ‌ی بزوتنه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌ندامێك ‌ی جفاتی‌ نیشتیمان ‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕانیش ده‌ڵێت "هۆكار ‌ی‬ ‫بێده‌نگی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌وه‌ی ‌ه تا‬ ‫ئێستا هیچ حزبێك ‌ی دیكه‌ش له‌كوردستان‬ ‫هه‌ڵوێست ‌ی فه‌رم ‌ی خۆیان له‌باره‌ ‌ی‬ ‫روداوه‌كانه‌و‌ه ده‌رنه‌بڕیوه‌"‪.‬‬ ‫بێده‌نگ ‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا له‌كاتێكدای ‌ه‬ ‫ك ‌ه ناوچه‌كه‌و عێراق‌و هه‌رێم ‌ی كوردس���تان‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌‪ ،‬به‌بارودۆخێك��� ‌ی هه‌س���تیاردا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‌و چه‌ندین گۆڕانكار ‌ی سیاس��� ‌ی‬ ‫به‌سه‌ر عێراق‌و هه‌رێم ‌ی كوردستاندا هاتوه‌‪.‬‬ ‫وه‌كو كۆنتڕۆڵكردن ‌ی ش���ار ‌ی موسڵ له‌الیه‌ن‬ ‫چه‌كداران ‌ی داعشه‌وه‌‪ ،‬كۆنتڕۆڵكردن ‌ی ناوچ ‌ه‬ ‫كێش ‌ه له‌س���ه‌ره‌كان له‌الیه‌ن پێشمه‌رگه‌وه‌‪،‬‬ ‫باسكردن ‌ی پرس ‌ی سه‌ربه‌خۆی ‌ی كوردستان‌و‬ ‫ئه‌نجامدان ‌ی راپرس��� ‌ی له‌هه‌رێمی‌كوردستان‌و‬ ‫ناوچ ‌ه كێش��� ‌ه له‌سه‌ره‌كان له‌الیه‌ن مه‌سعود‬ ‫بارزان ‌ی سه‌رۆك ‌ی هه‌رێم ‌ی كوردستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندام ‌ی پێش���و ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگا ‌ی‬ ‫سلێمانی‌‌و هه‌ڵس���وڕاو ‌ی بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان‬ ‫دان���ا عه‌بدولكه‌ریم‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ ‌ی راگه‌یاند‬ ‫به‌هۆ ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی له‌ڕابردودا بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بوه‌و یه‌كێك نه‌بو‌ه له‌حزبه‌كان ‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬بۆی ‌ه نه‌وشیروان مسته‌فا له‌پێناو‬ ‫به‌هێزكردن��� ‌ی پێگه‌ ‌ی بزوتن���ه‌وه‌ ‌ی گۆڕاندا‬ ‫له‌پرس��� ‌ه گرنگه‌كاندا به‌ن���او ‌ی بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕانه‌و‌ه قسه‌ ‌ی ده‌كرد‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان پۆس���ت ‌ی‬

‫س���ه‌رۆك ‌ی پارله‌مان��� ‌ی كوردس���تان‌و چوار‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ی حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم ‌ی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌عێراقیش���دا جێگ���ر ‌ی دوه‌م ‌ی س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫پارله‌مانی���ان هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه وه‌كو دانا ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ئێس���تادا بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان به‌ش���ێك ‌ه‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵت له‌هه‌رێم ‌ی كوردستان‌و پۆست ‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مان��� ‌ی به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێس���ت ‌ه فه‌رمیه‌كان��� ‌ی گ���ۆڕان‬ ‫له‌چوارچێوه‌ ‌ی ئه‌و پۆس���ته‌دا گوزارش���ت ‌ی‬ ‫لێده‌كرێت‪ ،‬له‌هه‌مو پرسه‌كانیشدا سه‌رۆك ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان به‌ئاشكرایی‌‌و به‌ڕون ‌ی هه‌ڵوێست ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی ده‌ربڕیوه‌و بۆچون ‌ی خۆ ‌ی راگه‌یاندوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و هه‌ڵوێس���تانه‌ش گوزارشت له‌سیاسه‌ت ‌ی‬ ‫فه‌رم ‌ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فاو بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و هه‌ڵس���وڕاوه‌ ‌ی گ���ۆڕان‪ ،‬یه‌كێك ‌ی تر‬ ‫له‌هۆكاره‌كان��� ‌ی بێده‌نگبون ‌ی نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فا ده‌گێڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌ی له‌ئێستادا‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا هیچ پۆستێك ‌ی فه‌رم ‌ی‬ ‫حكوم��� ‌ی نیه‌‪" ،‬بۆی ‌ه نایه‌وێ���ت له‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌رس��� ‌ێ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم‌و حكومه‌ت‌و‬ ‫پارله‌مان قس ‌ه بكات"‪.‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن خۆیه‌و‌ه رۆژنامه‌نوس���ێك باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ده‌كات نه‌وش���یروان مس���ته‌فا وه‌كو‬ ‫تاك ئازاد‌ه ك ‌ه قس��� ‌ه بكات یاخود نه‌كات‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێ���ت "ناكرێت ته‌نها ده‌ركه‌وتن‬ ‫له‌میدی���ا بكه‌ین��� ‌ه پێوه‌ر ب���ۆ بێده‌نگبون‌و‬ ‫بێده‌نگ نه‌بونی‌ كه‌سێك"‪.‬‬ ‫نوس���ه‌رو رۆژنامه‌ن���وس له‌تی���ف فاتیح‬ ‫فه‌ره‌ج‪ ،‬پێیوای ‌ه مه‌رج نی ‌ه قسه‌كردن ته‌نها‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌و‌ه بێت‌و ده‌ڵێت "له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫له‌دانیش���تنه‌كان‌و ناوه‌ند‌ه سیاس���یه‌كاندا‬ ‫نه‌وش���یروان مسته‌فا قس���ه‌ ‌ی خۆ ‌ی بكات‪،‬‬ ‫بۆی��� ‌ه ناكرێ���ت ته‌نها ده‌ركه‌وت���ن له‌میدیا‬ ‫بكه‌ین ‌ه پێ���وه‌ر بۆ بێده‌نگب���ون‌و بێده‌نگ‬ ‫نه‌بون��� ‌ی كه‌س���ێك‪ .‬هه‌روه‌ها ب���ه‌ده‌ر له‌و‬ ‫بابه‌تانه‌ش بارودۆخه‌ك ‌ه وا ده‌خوازێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬باس له‌وه‌ده‌كات ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ڵێ���ن نه‌وش���یروان مس���ته‌فا بێده‌نگ��� ‌ه‬

‫ك���ه‌س ك ‌ه قس���ه‌ ‌ی نه‌كردو‌ه نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فایه‌و بۆی ‌ه زۆرتر جه‌خت ‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندام ‌ی جڤات ‌ی نیش���تیمان ‌ی بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان به‌هج���ه‌ت ره‌ئ���وف‪ ،‬ره‌تیده‌كاته‌و‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌ی گ���ۆڕان بێده‌نگبوبێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫"گ���ۆڕان بێده‌ن���گ نه‌ب���وه‌‪ ،‬ته‌نه���ا زمان ‌ی‬ ‫قس���ه‌كردن ‌ی گۆڕاوه‌‪ ،‬به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫زمانه‌ ‌ی له‌كات ‌ی ئۆپۆزس���یۆنبوندا قس���ه‌ ‌ی‬ ‫پێده‌كرد‪ .‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فاش له‌سه‌ر‬ ‫بابه‌ت ‌ه زۆر گرنگه‌كان نه‌بێت قسه‌ ناكات"‪.‬‬ ‫ناوب���راو‪ ،‬رونیده‌كات���ه‌و‌ه له‌كۆنگ���ره‌ ‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕاندا بڕیاردراو‌ه گۆڕان زمان ‌ی‬ ‫قس���ه‌كردن ‌ی به‌و شێوه‌یه‌ ‌ی ئێستا بگۆڕێت‌و‬ ‫به‌زمانێك ‌ی جیاواز له‌پێش كۆنگر‌ه قس���ه‌ ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی ب���كات‪ .‬راش���كاوانه‌ش ده‌ڵێت "ئه‌و‬ ‫زمانه‌ ‌ی ك ‌ه ئێس���تا راگه‌یاندنه‌كان ‌ی گۆڕان‬ ‫قسه‌ ‌ی پێده‌كه‌ن‌و به‌كاریده‌هێنن‪ ،‬له‌كۆنگر‌ه‬ ‫بڕیار ‌ی له‌سه‌ردراو‌ه ك ‌ه به‌و شێوه‌ی ‌ه بێت"‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ ‌ی چ���وار س���اڵ ‌ی راب���ردودا ك ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان ئۆپۆزسیۆن بو‪ ،‬زۆرجار‬ ‫نه‌وشیروان مس���ته‌فا له‌ڕێگه‌ ‌ی دیمانه‌كان ‌ی‬ ‫له‌به‌رنام���ه‌ ‌ی روبه‌ڕو ‌ی كه‌ناڵ��� ‌ی كه‌ ‌ی ئێن‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت زیاتر خاڵ له‌س���ه‌ر وش���ه‌كان ئێنه‌و‌ه را ‌ی خۆ ‌ی ده‌رده‌بڕی‌‪ .‬به‌اڵم له‌دوا ‌ی‬ ‫دابن���ێ‪ ،‬وات���ا "ئ���ه‌و كه‌س���ان ‌ه زیاتریان هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌ی س��� ‌ی نیسان ‌ی ئه‌مساڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌وێت له‌وه‌ ‌ی ك ‌ه ئێس���تا هه‌یه‌‪ .‬هه‌روه‌ها تائێستا نه‌وشیروان مسته‌فا دیمانه‌ ‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فاش ئازاده‌و كه‌ ‌ی بیه‌وێت هیچ كه‌ناڵێك ‌ی ناوخۆی���ی‌‌و بیان ‌ی ئه‌نجام ‌ی‬ ‫قس��� ‌ه ده‌كات‌و هه‌ركاتێكیش نه‌یه‌وێت قس ‌ه نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامه‌ك���ه‌ ‌ی جڤات��� ‌ی نیش���تیمانی‌‪،‬‬ ‫ناكات"‪.‬‬ ‫بێده‌نگبون��� ‌ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‪ ،‬باس له‌وه‌ده‌كات سروش���ت ‌ی نه‌وش���یروان‬ ‫له‌كاتێكدای ‌ه له‌م ماوه‌یه‌دا سه‌رۆك ‌ی هه‌رێم ‌ی مس���ته‌فا وای ‌ه ك��� ‌ه له‌بابه‌ت��� ‌ه زۆر گرنگ‌و‬ ‫كوردس���تان زۆرترین چاوپێكه‌وتن ‌ی له‌گه‌ڵ هه‌ستیاره‌كاندا نه‌بێت قسه‌ناكات‪ .‬هۆكار ‌ی‬ ‫كه‌ناڵ ‌ه عه‌ره‌بی‌‌و بیانیه‌كان هه‌بوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بێده‌نگ ‌ی نه‌وش���یروان مسته‌فاو بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ریه‌ك��� ‌ه له‌ئه‌میر ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ی ئیس�ل�امی‌‌و گۆڕانیش ‌ی له‌س���ه‌ر ئه‌و روداوو پێشهاتانه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌میندار ‌ی گش���ت ‌ی یه‌كگرتو ‌ی ئیسالم ‌ی ك ‌ه ك ‌ه له‌م ماوه‌یه‌دا به‌س���ه‌ر عێراق‌و هه‌رێم ‌ی‬ ‫پێش���تر دو پارت ‌ی هاوپه‌یمان ‌ی بزوتنه‌و‌ه ‌ی كوردستاندا هاتوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و‌ه ده‌گێڕێته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫گۆڕان بون‪ ،‬له‌ڕێگه‌ ‌ی كه‌ناڵه‌كان ‌ی خۆیانه‌و‌ه "تا ئێستا هیچ حزبێك ‌ی دیكه‌ ‌ی كوردستان‬ ‫را ‌ی خۆیان له‌باره‌ ‌ی روداوه‌كان ‌ی ئێس���تا ‌ی هه‌ڵوێس���ت ‌ی فه‌رم ‌ی خۆی���ان له‌باره‌ ‌ی ئه‌و‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا فۆتۆ‪ :‬ئاوێن ‌ه‬ ‫كوردستان‌و عێراقه‌و‌ه خس���تۆته‌ڕو‪ ،‬ته‌نها روداوانه‌و‌ه ده‌رنه‌بڕیوه‌"‪.‬‬

‫له‌دوا ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫‪30‬نیسانه‌وه‌‪،‬‬ ‫تائێستا نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا دیمانه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫كه‌ناڵێكی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫بیانی‌ ئه‌نجام نه‌داوه‌‬

‫بڕیارێك ‌ی نو ‌ی له‌باره‌ ‌ی نرخی‌ خوێندن ‌ی ئه‌هلیه‌و‌ه ده‌رده‌چێت‬ ‫ی له‌‪ 246‬قوتابخانه‌ی‌ ئه‌هلیدا ده‌خوێنن"‬ ‫"له‌هه‌رێمدا ‪ 44‬هه‌زارو ‪ 393‬قوتاب ‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم بڕیارێك سه‌باره‌ت‬ ‫به‌نرخی‌ خوێندنی‌قوتابخانه‌ ئه‌هلیه‌كان‬ ‫ده‌رده‌كات‪ ،‬به‌پێی‌ بڕیاره‌كه‌ هیچ‬ ‫قوتابخانه‌یه‌كی‌ ئه‌هلی‌ بۆی‌ نییه‌ نرخ‬ ‫له‌سه‌ر قوتابی‌ زیادبكات له‌ماوه‌ی‌‬ ‫سااڵنی‌ خوێندندا‪ ،‬به‌اڵم بۆ سه‌ره‌تای‌‬ ‫وه‌رگرتنی‌ قوتابی‌‪ ،‬ئازادن له‌دیاریكردنی‌‬ ‫نرخدا وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ریقوتابخانه‌‌و‬ ‫په‌یمانگا ناحكومیه‌كان له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ ده‌ڵێت "له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫وه‌رگرتنی‌ قوتابی‌ ئازادن چه‌ند نرخ‬ ‫داده‌نێن‪ ،‬به‌اڵم دواتر هه‌تا ئه‌و قوتابیه‌‬ ‫له‌‌و قوتابخانه‌یه‌دا بخوێنێ‌ نابێت نرخی‌‬ ‫له‌سه‌ر زیادبكرێت"‪.‬‬ ‫چه‌ند ئامارێك له‌باره‌ی‌ خوێندنی‌ ئه‌هلی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا ‪ 246‬قوتابخانه‌‌و‬ ‫په‌یمان���گا‌و خوێندن���گای‌ ئه‌هلی‌ هه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌‪44‬ه���ه‌زارو ‪393‬قوتاب���ی‌ له‌باخچه‌ی‌‬ ‫س���اوایانه‌وه‌ ت���ا ‪12‬ی‌ بنه‌ڕه‌ت���ی‌ وانه‌ی‌‬ ‫تێ���دا ده‌خوێنن‪،‬به‌ڕێوه‌به‌ریقوتابخان���ه‌‌و‬ ‫په‌یمان���گا ناحكومی���ه‌كان له‌دیوان���ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ هه‌رێم مامۆس���تا خوێندنگا‌یه‌کی نمونه‌یی له‌سلێمانی فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬ ‫دان���ا محه‌مه‌د ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌ندێكیان له‌بینای‌ حكومیدان‬ ‫ده‌بێت روبه‌ری‌ قوتابخانه‌ ئه‌هلیه‌كان‬ ‫زۆرترین ئ���ه‌و قوتابخانان���ه‌ كه‌وتونه‌ته‌ به‌اڵم دوای‌ چه‌ندین ناڕه‌زایی‌ كه‌ به‌ده‌ست په‌روه‌رده‌‪،‬باس����ی‌ ل����ه‌وه‌ش كرد‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ تێبینی‌ ده‌كرێ���ت ژماره‌یه‌ك‬ ‫زیادبكرێت‬ ‫ناو ش���اری‌ هه‌ولێر‌و دواتریش سلێمانی‌‌و وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ گه‌یشتوه‌‪ ،‬وه‌زاره‌ت له‌سه‌ره‌تادا بۆ نرخدانان قوتابخانه‌كان‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌روب���ه‌ری‌ قوتابخان���ه‌ی‌ له‌قوتابخان���ه‌ ئه‌هلی���ه‌كان له‌بین���ای‌‬ ‫پاشان ش���اری‌ دهۆك‪،‬ئه‌و رونیده‌كاته‌وه‌ بڕیارێكی‌ نوێی‌ ده‌ركردوه‌ كه‌ به‌مجۆره‌یه‌‪ ،‬خۆیان ئ����ازادن‪ ،‬چه‌ند نرخ داده‌نێن‬ ‫ب���ۆ خوێندن ل���ه‌و قوتابخانان���ه‌دا هیچ هه‌ر قوتابخانه‌یه‌كی‌ ئه‌هلی‌ له‌س���ه‌ره‌تادا "ب����ه‌اڵم له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ قوتابخان ‌هی‌ ئه‌هل���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ بڕیارێكی‌ حكومیدان‪ ،‬له‌كاتێك���دا حكومه‌ت خۆی‌‬ ‫مه‌رج‌و رێگریه‌ك دانه‌نراوه‌به‌پێی‌ یاسای‌ نرخی‌ خوێندنی‌ ب���ۆ قوتابیه‌ك به‌چه‌ند ت����ر ه����ه‌ن‌و كێبڕك����ێ‌ له‌نێوانیاندا نوێ���ی‌ ده‌ركردوه‌‪ ،‬به‌پێی‌ بڕیاره‌ نوێیه‌كه‌ كێشه‌ی‌ كه‌میی‌ بینای‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫ژم���اره‌ ‪14‬ی‌ په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‪ .‬دیاریكرد‪،‬دوات���ر ب���ۆی‌ نیی���ه‌ له‌ماوه‌ی‌ دروستبوه‌‪ ،‬قوتابخانه‌كانیش نرخی‌ روب���ه‌ری‌ باخچ��� ‌هی‌ س���اوایانی‌ ئه‌هلی‌ مامۆستا دانا محه‌مه‌د ئه‌وه‌ی‌ نه‌شارده‌وه‌‬ ‫وه‌ك ئه‌و باس���ی‌ ده‌كات له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ س���ااڵنی‌ خوێندن���ی‌ ئ���ه‌و قوتابیه‌ له‌و زۆر دانانێ����ن‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر نرخ����ی‌ زۆر له‌‪200‬مه‌تر دوجاوه‌زیادكراوه‌ بۆ ‪400‬مه‌تر ك���ه‌ هه‌ندێ‌ ل���ه‌و بینایانه‌"به‌رێككه‌وتنی‌‬ ‫هه‌ر یه‌كێك ل���ه‌و قوتابخانانه‌ پڕۆگرام‌و قوتابخانه‌یه‌دا نرخی‌ له‌س���ه‌ر زیادبكرێت دابنێن به‌دڵنیاییه‌وه‌ قوتابی‌ ناچێته‌ دوجا‪ ،‬روب���ه‌ری‌ قوتابخانه‌ش له‌‪600‬مه‌تر سیاسی‌پێیاندراوه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی‌ تریشیان‬ ‫دوجاوه‌ بۆ ‪1000‬مه‌ت���ر دوجا زیادكراوه‌‪ ،‬نرخیان زۆر هه‌رزانه‌ ته‌نها كرێی‌ خوێندن‬ ‫ئاس���تی‌ مامۆس���تایان جی���اوازه‌‪ ،‬بۆیه‌ "هه‌ر قوتابخانه‌یه‌كی‌ ئه‌هلی‌ س���ه‌رپێچی‌ الیان بۆ خوێندن"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كاتی‌ پێدانی‌ پاره‌ش ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ هه‌رێم وتی‌ وه‌رده‌گرن‌و قازانجی‌ ناخه‌نه‌س���ه‌ر‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫نرخ���ی‌ خوێندنی���ش تێیان���دا جیاوازه‌‪ ،‬ئه‌م بڕیاره‌ نوێیه‌ بكات توش���ی‌ س���زای‌‬ ‫ئه‌و باسی‌ له‌و ‌ه كرد كه‌ به‌دو قۆناغ "پێش ئه‌و بڕیارانه‌ زیاتر له‌ ‪40‬داواكاری‌ حكومه‌ت بینای‌ داونه‌تێ‌‪ ،‬هه‌ش���یانه‌هه‌ر‬ ‫به‌جۆرێ���ك نرخ���ی‌ خوێندنی‌ س���اڵێكی‌ توند ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫پاره‌ له‌قوتابی‌ وه‌رده‌گیرێ‌ "قۆناغی‌ پێشكه‌ش كراوه‌ بۆ كردنه‌وه‌ی‌ قوتابخانه‌ی‌ به‌بێ‌ به‌رامبه‌ر له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ به‌رزیی‌‬ ‫قوتابی‌ له‌‪1‬ملیۆن‌و ‪200‬ه���ه‌زار دیناره‌وه‌‬ ‫یه‌كه‌م پێش ‪8/15‬ی‌ هه‌مو ساڵێك ئه‌هل���ی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ده‌ركردن���ی‌ ئه‌و بڕیاره‌ نمره‌ قوتابی‌ وه‌رده‌گرێت وه‌ك ش���ه‌هید‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا ئازادن له‌نرخداناندا‬ ‫ده‌ستپێده‌كات تا ‪3‬هه‌زارو ‪ 400‬دۆالر‪،‬ئه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ریقوتابخان���ه‌‌و په‌یمان���گا قۆناغ����ی‌ دوه‌می����ش دوای‌ ‪10‬رۆژ نوێیانه‌ پێموای���ه‌ نیوه‌ی‌ ئه‌و داواكاریانه‌ جه‌بار‌و كۆلێجی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ شه‌هید بۆیه‌‬ ‫رونیده‌كاته‌وه‌ كه‌ پێشتر له‌ماوه‌ی‌ سااڵنی‌‬ ‫بینا‌و مامۆستاشمان بۆ دابینكردوه‌"‪.‬‬ ‫نه‌یه‌نه‌وه‌ به‌ده‌م كاره‌كه‌یانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫خوێندن نرخ له‌س���ه‌ر قوتابی‌ زیادكراوه‌‪ ،‬ناحكومی���ه‌كان له‌دیوان���ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ له‌وه‌رزی‌ دوه‌م"‪.‬‬

‫نرخی‌ خوێندنی‌‬ ‫ئه‌هلی‌ تا‪12‬ی‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌‪،‬‬ ‫له‌‪1‬ملیۆن‌و‬ ‫‪200‬هه‌زار دیناره‌وه‌‬ ‫ده‌ستپێده‌كات تا‬ ‫‪3‬هه‌زارو ‪ 400‬دۆالر‬ ‫ی ئه‌هلی‌‬ ‫ی قوتابخانه‌ ‌‬ ‫دو سود ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ ‌‬ ‫به‌بۆچون���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قوتابخانه‌ ‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رد‌ه كردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌قوتابیان‌و وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی سود ‌‬ ‫ئه‌هل ‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ش گه‌یان���دوه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و قوتابیانه‌ ‌‬ ‫به‌كه‌مكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دارایی���ان باش��� ‌ه له‌قوتابخانه‌‬ ‫بار ‌‬ ‫ی زیاتر ده‌درێت ‌ه‬ ‫حكومیه‌كاندا ده‌رفه‌ت ‌‬ ‫ی ت���ر بۆ خوێندن‪ ،‬به‌ده‌ر‬ ‫قوتابیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و قوتابیانه‌ ‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ش خه‌رج ‌‬ ‫ده‌چن ‌ه قوتابخان ‌ه ئه‌هلیه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫حكوم���ه‌ت كه‌مده‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ه���ه‌ر قوتابی���ه‌ك له‌كه‌رت ‌‬ ‫خه‌رج ‌‬ ‫ی ئه‌و‪ ،‬سااڵن ‌ه له‌نێوان‬ ‫ی به‌بڕوا ‌‬ ‫حكوم ‌‬ ‫‪1000‬تا ‪1500‬دۆالردایه‌‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫کاروان عومه‌ر‪:‬‬ ‫سه‌ما گه‌شتێكى فراوانه به‌ناو ڕوبه‌رى جه‌سته‌دا‬ ‫ئا‪ :‬ترێ شۆڕش‬ ‫له‌رۆمانی “زۆربا”ی رۆماننوسی یۆنانی‬ ‫کازانتزاکی����س‪ ،‬کاتێک که‌س����ایه‌تی‬ ‫سه‌ره‌کیی رۆمانه‌که‌ که‌سێکی نزیکی‬ ‫له‌ده‌ستده‌دات‪ ،‬بۆ ده‌ربڕینی هه‌ست‌و‬ ‫گوزارش����تکردن له‌و غه‌مه‌ی‪ ،‬س����ه‌ما‬ ‫ده‌کات!‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌و دیمه‌نه‌ هێمایه‌کی ڕونبێت‬ ‫بۆ ده‌رخستنی گرنگیی سه‌ما‪.‬‬ ‫س����ه‌ما‪ ،‬مێژویه‌کی دێرین����ی هه‌یه‌‬ ‫له‌جیهاندا‪ .‬ئه‌و مێژوه‌ به‌ش����ێوه‌یه‌کی‬ ‫پراکتیکی����ی‌و رێکخراویی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ سه‌ده‌کانی ‪ 15‬و ‪ ،16‬له‌و سه‌رده‌مه‌‬ ‫کۆشکی پادشاکان به‌تایبه‌تی له‌ئیتاڵیاو‬ ‫ئه‌ڵمانیا مامۆستای تایبه‌تی سه‌مایان‬ ‫هه‌بو بۆ فێربونی ئ����ه‌و هونه‌ره‌‪ .‬گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ س����ه‌ره‌تای مێژوی س����ه‌مابێت‬ ‫له‌روی دیراس����ییه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌وا به‌بڕوای‬ ‫ش����اره‌زایانی ئه‌و بواره‌‪ ،‬س����ه‌ماکردن‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ره‌تای له‌دایکبونی منداڵه‌وه‌‬ ‫ده‌ستپێده‌کات‪.‬‬ ‫“ من����داڵ ل����ه‌دوای له‌‌دایکبون����ی‬ ‫به‌ئازادانه خۆی ده‌جوڵێنێت‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫ته‌نها بۆ ئه‌وه‌یه‌ هاوسه‌نگی جه‌سته‌ی‬ ‫خۆی بدۆزێتەوە‪ ،‬پاش����ان گرنگیدان‬ ‫جوڵ����ه‌کان‬ ‫به‌الس����اییکردنه‌وه‌ی‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌ی خۆی����ان‪ ،‬له‌ئاکاره‬ ‫سروشتیه بۆماوه‌ییه‌کانی مرۆڤه‌‪ .‬بۆیه‬ ‫کاتێک له‌سه‌مادا ئه‌و دو سه‌رچاوه‌یه‬ ‫(گرنگی����دان به‌فێربون����ی جوڵ����ه‌و‬ ‫الس����اییکردنه‌وه) وه‌ک پێویس����تیه‌ک‬ ‫یه‌کده‌گرن‪ ،‬س����ه‌ما دێته‌بون”‪ .‬کاروان‬ ‫عومه‌ر‪ ،‬خاوه‌نی بڕوانامه‌ی ماس����ته‌ر‬ ‫له‌سه‌مادا به‌و جۆره‌ باس له‌و هونه‌ره‌‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ خاوه‌نی ئه‌زمونێکی‬ ‫زۆره‌ له‌س����ه‌ماداو چه‌ن����د س����اڵێکه‌‬ ‫له‌هه‌وڵی باڵوکردن����ه‌وه‌و په‌ره‌پێدانی‬ ‫هونه‌ری سه‌مایه‌ له‌کوردستاندا‪ .‬بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌س����ته‌ش چه‌ند خولێکی سه‌مای‬ ‫هاوچه‌رخ����ی کردوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬له‌باره‌ی‬ ‫س����ه‌مای هاوچه‌رخه‌وه‌ کاروان عومه‌ر‬ ‫ده‌ڵێت‪“ :‬س����ه‌ماى هاوچه‌رخ بريتیيه‬ ‫له‌به‌کاربردنی هه‌مو هه‌وڵه‌کان له‌توانا‬ ‫هۆش����داریةکانی جه‌س����ته به‌باشترین‬ ‫شێوه له‌کاتی سه‌مادا‪ .‬به‌ئاگابونێکی‬ ‫زیاتر به‌ژیان‌و ته‌ندروستی‌و جه‌سته‪.‬‬ ‫س����ه‌مای هاوچه‌رخ هونه‌رێکی نوێیه‬

‫‪11‬‬ ‫شوان عه‌توف‬ ‫له‌کاری ده‌رهێنان‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت‬

‫له‌ب����واری ش����انۆو س����ه‌مادا‪ .‬تێکڕای له‌خوله‌که‌دا له‌س����ه‌ر بنه‌مای زانستیی‬ ‫مرۆڤه‌کان خاوه‌نی هێزو توانای له‌بن راهێنان����ی س����ه‌مای هاوچ����ه‌رخ به‌و‬ ‫نه‌هاتوی جه‌س����ته‌ن‪ ،‬به‌اڵم زۆر که‌م گه‌نجانه‌ کرا‪“ ،‬گواستنەوەی بیرۆکه‌ی‬ ‫له‌مرۆڤ����ه‌کان ئ����ه‌و توان����او وزه‌یه بۆ خولی س����ه‌مای هاوچه‌رخ درێژکراوه‌ی‬ ‫خه‌ونه‌کانی جه‌سته‌یان به‌کارده‌هێنن‪ ،‬وۆرکش����ۆپی س����ااڵنی ‪ 2008‬و ‪2013‬‬ ‫ب����ه‌اڵم س����ه‌ما ده‌توانێ����ت یارمه‌تی یه‪ ،‬که له‌س����ه‌ر بنه‌مای ئیشکردنێکی‬ ‫ده‌ربێت‪ ،‬چونکه س����ه‌ما گه‌ش����تێكى پڕۆفێش����ناڵ به‌جه‌سته‌ى تاكى كورده‌‬ ‫فراوان����ه به‌ن����او ڕوبه‌رى جه‌س����ته‌دا‪ ،‬به‌ته‌کنیکه‌کان����ی س����ه‌ماى هاوچه‌رخ‬ ‫نه‌ك ته‌نها ژيان به‌هه‌مو ماناكانيه‌وه‌‪ ،‬كه له‌ئێس����تادا ڕوبه‌رێكى زۆر فراوانى‬ ‫به‌ڵكو هه‌مو كاره‌ ڕۆژانه‌ييه‌كانیشمان له‌جيهان����دا گرت����وه‌‪ .‬به‌پشتبه‌س����تن‬ ‫ده‌بن����ه‌ چاوگێكى ف����راوان له‌به‌رده‌م به‌چۆنيه‌ت����ى به‌كاربردنى جه‌س����ته‌ى‬ ‫تاكى كورد له‌سه‌ر شانۆ به‌شێوه‌يه‌كى‬ ‫جوڵه‌كاندا”‪.‬‬ ‫له‌مانگی راب����ردودا‪ ،‬کاروان عومه‌ر زۆر زانستيانه‌و ئه‌کادیمیانه له‌ئێستادا‬ ‫خولێک����ی س����ه‌مای ب����ۆ ژماره‌یه‌ک له‌هه‌م����و جیهان����دا كارى پێده‌كرێت‬ ‫له‌گه‌نجان����ی کوردس����تان ک����رده‌وه‌‪ ،‬هاته‌کایه‌وه‪ ،‬وه‌ک چ����ۆن بۆ ته‌واوی‬

‫ئه‌م خول����ه چه‌ند ئامانجێکی تایبه‌ت‌و‬ ‫گش����تییم هه‌یه که ئه‌نجامی باش����یان‬ ‫ده‌بێت”‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی دۆخی س����ه‌مای هاوچه‌رخ‬ ‫له‌کوردس����تانداو هه‌وڵه‌کان����ی ب����ۆ‬ ‫به‌ره‌وپێش����چونی ئه‌و هونه‌ره‌‪ ،‬کاروان‬ ‫عوم����ه‌ر ده‌ڵێت‪“ :‬س����ه‌مای هاوچه‌رخ‬ ‫له‌ئێستادا له‌کوردس����تان ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆر بین����ه‌رو گه‌نج����ی له‌خۆگرتوه‌و تا‬ ‫ئاس����تێکی ب����اش ئاگاداری س����ه‌مای‬ ‫هاوچ����ه رخ����ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش ب����ۆ خۆی‬ ‫مژده‌ی فروانبون‌و به‌ره‌وپێشچونه له‌و‬ ‫بواره‌دا‪ .‬هه‌وڵده‌ده‌م به‌هه‌ناس����ه‌یه‌کی‬ ‫قوڵه‌وه‌ دواڕۆژێکی بۆ بهێنمه‌کایه‌وه‪.‬‬ ‫زۆر له‌س����ه‌رخۆو به‌ئارامی بناغه‌یه‌کی‬

‫پته‌وو بونیادێکی زانس����تی بۆ داڕێژم‬ ‫به‌شێوه شارستانییه‌که‌ی”‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و هونه‌رمه‌ن����ده‌ خاوه‌ن����ی‬ ‫کۆمپانیایه‌کی تایبه‌ته‌ به‌سه‌ما به‌ناوی‬ ‫کۆمپانیای کاروان عومه‌ر له‌رێگا‌یه‌وه‌‬ ‫پرۆژه‌کانی بواری سه‌ما به‌ڕێوه‌ده‌بات‌‬ ‫“کۆمپانیای سه‌مای هاوچه‌رخ ئاماده‌‬ ‫ده‌کرێت بۆ پرۆژه‌ی س����ه‌مای داهاتوم‬ ‫له‌کوردستان‪ ،‬به‌دڵنیایيه‌وه له‌داهاتودا‬ ‫هه‌نگاوه‌کان ب����ه‌رده‌وام‌و زۆرتر ده‌بن‪،‬‬ ‫چونکه ل����ه‌م خوله‌دا باش����ترین ئه‌و‬ ‫که‌سانه‌ی که پێشکه‌وتنیان تیێدا به‌دی‬ ‫ده‌کرێت‌و خۆشه‌‌ویس����تییان بۆ سه‌ما‬ ‫هه‌ست پێده‌کرێت ده‌کرێن به‌گروپێکی‬ ‫سه‌ما له‌شێوه‌ی پۆلێکدا”‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ن���دی بواری نواندن ش���وان‬ ‫عه‌توف دوای ده‌رهێنانی کورته‌ فیلمێک‌و‬ ‫س���ه‌رکه‌وتن تێیداو به‌ده‌ستهێنانی چه‌ند‬ ‫خه‌اڵتێک���ی جیهانی���ی‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ���ت‬ ‫به‌ته‌نیش���ت کاری ئه‌کته‌ریی���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک‬ ‫ده‌رهێنه‌ری فیلم به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬ ‫کورته‌ فیلم���ی “ماڵ‌و کلیل” یه‌که‌مین‬ ‫به‌رهه‌م���ی هونه‌رمه‌ن���د ش���وان عه‌توفه‌‬ ‫وه‌ک ده‌رهێن���ه‌ر‪ .‬ئه‌و فیلم���ه‌ له‌نواندنی‬ ‫حه‌مه‌ره‌ش���ید هه‌ره‌س���ه‌و به‌رهه‌م���ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی هون���ه‌ری س���ینه‌مای‬ ‫سلێمانییه‌‪.‬‬ ‫“ماڵ‌و کلیل” دوای ئه‌وه‌ی له‌ش���اری‬ ‫سلێمانیی نمایش���کرا‪ ،‬به‌شداری لەچه‌ند‬ ‫فیس���تیڤاڵێکی جیهانی���دا کردوه‌و چه‌ند‬ ‫خه‌اڵتێکیشی به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬دواترینیان‬ ‫خه‌اڵتی باش���ترین فیلمه‌ له‌فیس���تیڤاڵی‬ ‫(جیرۆنا) له‌واڵتی ئیسپانیا‪.‬‬ ‫شوان عه‌توف به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند که‌‬ ‫له‌ئه‌مس���اڵدا کاری ده‌رهێنان بۆ کورته‌‬ ‫فیلمێکی دیکه‌ ده‌کات‌و له‌ئاینده‌دا پرۆژه‌ی‬ ‫فیلمی درێژیشی هه‌یه‌‪ .‬هه‌روه‌ها له‌کاری‬ ‫نواندنیش به‌رده‌وام ده‌بێت‌و له‌ئێس���تادا‬ ‫چه‌ند سیناریۆیه‌کی له‌به‌رده‌ستدایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌کته‌ری بواری سینه‌ماو ته‌له‌فزیۆن‌و‬ ‫شانۆ ش���وان عه‌توف‪ ،‬له‌دایکبوی ساڵی‬ ‫‪1972‬ی شاری سلێمانییه‌و له‌ساڵی ‪1994‬‬ ‫وه‌ک باشترین ئه‌کته‌ر له‌دوه‌م‌فیستیڤاڵی‬ ‫شانۆ له‌سلێمانیی هه‌ڵبژێردراوه‌و له‌ساڵی‬ ‫‪ 2011‬وه‌ک باشترین ئه‌کته‌ری الوی عێراق‬ ‫له‌الیه‌ن یه‌کێتی رۆژنامه‌نوسانی عێراقه‌وه‌‬ ‫دیارییکراوه‌‪.‬‬ ‫له‌چه‌ندین شانۆ‌و فیلمی سینه‌مایی‌و‬ ‫درام���ای ته‌له‌فزیۆنی به‌ش���دارییکردوه‌‬ ‫له‌وان���ه‌‪ ،‬ش���انۆیی (کاوه‌ی ئاس���نگه‌ر‪،‬‬ ‫که‌رنه‌ڤاڵی که‌الوه‌کان‪ ،‬رۆژه‌ جوانه‌کان‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌م���ه‌ی دونیا بێتام���ه‌ حه‌یرانێ)‪.‬‬ ‫فیلمی س���ینه‌مایی (گێژاو‪ ،‬ش���وێنێک‬ ‫بۆ یاریی‪ ،‬هێالنه‌ س���وتاوه‌کان‪ ،‬شیرین‪،‬‬ ‫عاشق به‌پێوه‌ ده‌مرێت) هه‌روه‌ها درامای‬ ‫گه‌رده‌لول‪.‬‬

‫هاواڵتیانی هه‌رێم بۆ گه‌شتکردن به‌لێشاو ده‌چن ‌ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫ماوه‌ی چه‌ند ساڵێکه‌ به‌شێک‬ ‫له‌دانیشتوانی هه‌رێم بۆ مه‌به‌ستی‬ ‫گه‌شتکردن سه‌ردانی واڵتانی‬ ‫دراوسێ‌و چه‌ند واڵتێکی ئه‌وروپیی‬ ‫ده‌که‌ن‌و زۆربه‌ی ئه‌و گه‌شتانه‌ش‬ ‫له‌رێی کۆمپانیاکانی گه‌شتکردنه‌و‌ه‬ ‫رێکده‌خرێت‪.‬‬ ‫خاوه‌ن���ی یه‌کێ���ک له‌کۆمپانیاکانی‬ ‫گه‌ش���تکردن به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند ک ‌ه‬ ‫له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا گه‌شتکردنی‬ ‫هاواڵتیانی کوردس���تان په‌ره‌یسه‌ندوه‌و‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش چه‌ندین کۆمپانیا‬ ‫دروس���تکراون‌و گه‌ش���تی گروپی���ی‬ ‫رێکده‌خه‌ن‪ ،‬چونک���ه‌ به‌گروپ تێچونی‬ ‫که‌متری ده‌بێت‪.‬‬ ‫خاوه‌ن���ی ئه‌و کۆمپانیایه‌ ئه‌وه‌ش���ی‬ ‫ئاش���کراکرد که‌ کلتوری گه‌ش���تیاریی‬ ‫ل���ه‌الی ئێم��� ‌ه هێش���تا تازه‌ی���ه‌و له‌و‬ ‫ڕوه‌ش���ه‌و‌ه هه‌ندێکجار توش���ی کێشه‌‌و‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫پێویس���ت ناكات ره‌ش���بین بیت‪،‬‬ ‫ی ده‌ڕوات‪ .‬تۆزێك‬ ‫كاره‌كانت به‌باش��� ‌‬ ‫هه‌وڵدانی‌ ئه‌وێت‌و پێویست به‌و ترس ‌ه‬ ‫زۆر‌ه ناكات‪.‬‬

‫لێکتێنه‌گه‌یش���تن ده‌بنه‌و‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫که‌سانه‌ی ده‌یانه‌وێت گه‌شت بکه‌ن‪.‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی گه‌ش���تیاره‌ ک���ورده‌کان‬ ‫گه‌ش���ته‌کانیان ب���ۆ چه‌ن���د واڵتێکی‬ ‫دیارییک���راوه‌‪ ،‬ئه‌وی���ش ه���ۆکاری‬ ‫دیارییک���راوی خۆی هه‌یه‌‪ .‬واڵته‌کانیش‬ ‫بریتین له‌‪:‬‬ ‫ئێ���ران‪ :‬واڵتێکی هاوس���نوره‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تاندا‪ ،‬هاواڵتیان���ی‬ ‫هه‌رێم ده‌توانن به‌ئوتومبێلی تایبه‌تیی‬ ‫خۆیان بچ���ن‪ .‬دراوه‌که‌ی���ان به‌به‌راود‬ ‫به‌دراوی عێراق���ی نزمه‌و بۆ هاواڵتیانی‬ ‫هه‌رێ���م جۆرێک له‌هه‌رزانییه‌‪ .‬به‌ش���ی‬ ‫باش���وری واڵت���ی ئێ���ران ناوچه‌یه‌کی‬ ‫گه‌ش���تیارییه‌و ده‌که‌وێت ‌ه سه‌ر ده‌ریای‬ ‫قه‌زوین‌و زۆربه‌ی گه‌شتیاره‌ کورده‌کان‬ ‫به‌بێ چون ‌ه س���ه‌ر رۆخی ئه‌و ده‌ریای ‌ه‬ ‫ناگه‌ڕێنه‌وه‌ کوردستان‪.‬‬ ‫تورکی���ا‪ :‬ده‌روازه‌ی ئه‌وروپای��� ‌ه‬ ‫به‌ڕوی کوردس���تاندا‪ .‬خاوه‌نی چه‌ندین‬ ‫شاری گه‌ش���تیاریی‌و گه‌وره‌و مێژوییه‌‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ی ب���اش كار ب���ۆ‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی دۆخ���ی‌ داراییت بكه‌‪،‬‬ ‫باش���تركردن ‌‬ ‫چونك ‌ه پاره‌ی‌ زیاترت پێویست ده‌بێت‬ ‫ی نزیك‪.‬‬ ‫له‌ئێستاو له‌داهاتویه‌ك ‌‬

‫هاواڵتیان���ی هه‌رێ���م ده‌توان���ن له‌ڕێی‬ ‫پاس���ی گه‌ش���تیاریی یاخود فڕۆکه‌و‌ه‬ ‫گه‌شت بک ‌هن‌و پێویس���ت به‌وه‌رگرتنی‬ ‫فی���زا ناکات‪ .‬به‌به‌راورد به‌واڵتی ئێران‪،‬‬ ‫تورکی���ا ئازادییه‌کی زۆرت���ری تێدایه‌و‬ ‫ئه‌وه‌یان ده‌بێت ‌ه الیه‌نی س���ه‌رنجراکێش‬ ‫بۆ گه‌شتیاره‌ کورده‌کان‪.‬‬ ‫جۆرجیا‪ :‬جگه‌ له‌ته‌بلیسی پایته‌خت‪،‬‬ ‫ش����اری باتومیی����ش یه‌کێکه‌ له‌ش����اره‌‬ ‫دڵڕفێنه‌کان����ی واڵت����ی جۆرجی����ا ب����ۆ‬ ‫گه‌ش����تیاران‪ .‬ئ����ه‌و واڵت����ه‌ ئه‌وروپییه‌‬ ‫ده‌که‌وێته‌ س����ه‌ر ده‌ریای ره‌ش‌و به‌شێک‬ ‫له‌داهاتی واڵته‌که‌ له‌س����ه‌ر گه‌شتیارانه‌‬ ‫بۆی����ه‌ گرنگییه‌کی زۆری پێ����دراوه‌‪ .‬بۆ‬ ‫هاواڵتیان����ی هه‌رێم����ی کوردس����تانیش‬ ‫نرخی پێدویس����تییه‌کان له‌چاو واڵتانی‬ ‫دیکه‌ی ئه‌وروپیدا هه‌رزانتره‌و پێویس����ت‬ ‫به‌وه‌رگرتنی فی����زا‪-‬ش ناکات‪ .‬زۆربه‌ری‬ ‫گه‌شتیاره‌ کورده‌کان پشت به‌کۆمپانیاکان‬ ‫ده‌به‌ستن بۆ گه‌ش����تی جۆرجیا به‌هۆی‬ ‫نه‌ش����اره‌زایی له‌زمان‌و نه‌بونی سنوری‬ ‫ئه‌و واڵته‌ له‌گه‌ڵ کوردستان‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ێ‬ ‫هێند‌ه دڵپاك���ی‌ به‌رامبه‌ر به‌هاوڕ ‌‬ ‫نزیكه‌ك���ه‌ت خه‌ریك ‌ه هه‌مو ش���تێك‬ ‫ی‬ ‫ده‌دركێنیت‪ .‬وا باش���تر‌ه ئ���اگادار ‌‬ ‫نهێنیه‌ تایبه‌ته‌كانت بیت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ده‌وروبه‌ره‌ك���ه‌ت به‌كاره‌كان���ت‌و‬ ‫سه‌رس���امكردوه‌‪.‬‬ ‫بیرۆكه‌كان���ت‬ ‫ی نزیكت‬ ‫ی هاوڕێیه‌ك��� ‌‬ ‫چاوپێكه‌وتن��� ‌‬ ‫دڵخۆشت ده‌كات‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی بیر له‌و بڕیار‌ه بكه‌ره‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌ورد ‌‬ ‫ی بیكه‌یت‪ .‬ئێستا ته‌ندروستیت‬ ‫به‌نیاز ‌‬ ‫ی هیچ بڕیارێك‬ ‫له‌ب���ار نیه‌ بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫بده‌یت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێ���ت س���ود له‌ئام���ۆژگار ‌‬ ‫خێزانه‌كه‌ت یاخود خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‬ ‫وه‌ربگریت‪ .‬ئه‌وان زۆر مه‌به‌س���تیان ‌ه‬ ‫بۆچونیان وه‌ربگریت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫سلێمانی‪ ..‬شارێک لەتۆزدا‬ ‫رێژەی سەوزایی نزیکەی ‪ %10‬یه‌‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫لەوێ دایدەنێین‪ ،‬ئەویش بەھۆی بونی‬ ‫ئەو کارگەی چیمەنتۆیە لەو ناوچەیە‪.‬‬ ‫ئەگەر ئامێری دیکەشمان بۆ بکڕدرێت‬ ‫ئەوا لەناوچەکانی تانجەرۆو ناوشاریشدا‬ ‫دایدەنێی���ن‪ .‬بەاڵم لەئێس���تادا تەنھا‬ ‫ئامێرێکی بچوک‌و دەستییمان ھەیە”‪.‬‬ ‫سەوزایی چارەسەری زۆربەی‬ ‫کێشە ژینگەییەکانە‬

‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫ھەرچەندە ژینگەی ھەوای سلێمانیی‬ ‫تۆزو خۆڵێکی زۆری تێدایەو‬ ‫لەبەرزاییەکانەوە ئاشکرا ھەستی‬ ‫پێدەکرێت‪ ،‬بەاڵم بەڕێوەبەری‬ ‫فەرمانگەی ژینگەی سلێمانیی ئاماژە‬ ‫بەوەدەکات ھێشتا ژینگەی شارەکە‬ ‫بەو شێوەیە پیس نییەو ستانداردی‬ ‫جیھانیی تێنەپەڕاندوە‪.‬‬ ‫کاتێک لەبەرزاییەکانی چیای گۆیژەو‬ ‫ئەزمەڕەوە سەیری ش���اری سلێمانیی‬ ‫دەکەیت‪ ،‬تەمێکی س���پیی چڕ بەسەر‬

‫شارەکەوەیە‪ .‬ئەو تەمە ھیچ نییە جگە‬ ‫لەو ت���ۆزو گازانەی رۆژان���ە لەکارگەو‬ ‫ئوتومبێل���ی دانیش���توانی ش���ارەوە‬ ‫بەرزدەبێتەوەو لەئاس���مانی شارەکەدا‬ ‫دەوەس���تێت‪ .‬بەرێوەبەری فەرمانگەی‬ ‫ژینگەی س���لێمانیی‪ ،‬محەمەد سەعید‬ ‫گرنگترین ھۆکارەکانی ئەو پیس���بونەی‬ ‫ژینگ���ەی س���لێمانیی ب���ۆ ئاوێن���ە‬ ‫روندەکاتەوە‪.‬‬ ‫رەشەباکەی سلێمانیی ڕەحمەتە‬ ‫ب���ۆ ھۆکاری س���ەرەکیی ئەو دۆخە‪،‬‬ ‫بەرێوەبەرەک���ەی فەرمانگەی ژینگەی‬

‫سلێمانیی ئاماژە بەزۆریی دانیشتوانی‬ ‫سلێمانیی‌و ھەڵکەوتەی تۆبۆگرافی ئەو‬ ‫ش���ارە دەکات‪ .‬ئەو دەڵێت سلێمانیی‬ ‫ش���ارێکە دەوردراوە بەچەند شارێکی‬ ‫دیکەو مەودای گەشەکردنیش���ی کەمە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا بەردەوام ژمارەی‬ ‫دانیشتوانی زیاد دەکات‌و بیناو خانوی‬ ‫نوێ دروست دەکرێت‪ .‬ھەمو ئەمانەش‬ ‫کاریگەریی خراپیان لەسەر ژینگە ھەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم رەشەبا کاریگەریی باشی ھەیە بۆ‬ ‫البردنی ئەو تۆزو خۆڵە‌و پاککردنەوەی‬ ‫ناوبەناو‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەو پیسبونە بارانی بەسەردا‬ ‫ببارێ���ت‪ ،‬ئ���ەوە دەبێ���ت بەباران���ی‬

‫ترشەڵۆکیی‌و کاریگەریی دەبێت لەسەر‬ ‫کەمکردنەوه‌ی رێژەی سەوزایی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەگوت���ەی بەرێوەبەرەکەی فەرمانگەی‬ ‫ی‬ ‫ژینگە تا ئێس���تا ژینەگەی س���لێمانی ‌‬ ‫بەو شێوەیە پیس نەبوە تا بارانی لەو‬ ‫جۆرە دروست ببێت‪.‬‬ ‫ئۆزۆنی باش‌و ئۆزۆنی خراپ‬ ‫زۆربون���ی ئ���ەو تۆزو غوب���ارە لەناو‬ ‫ش���ارەکاندا دەبێتە ھۆی دروس���تبونی‬ ‫چینێک���ی گازی ژەھراویی کە بەئۆزۆن‬ ‫ناس���راوەو جی���اوازە ل���ەو ئۆزۆن���ەی‬ ‫لەبەرگ���ە ھەوای زەویدا ھەیە‪ .‬ئۆزۆنی‬ ‫ب���اش لەبەرگە ھەوای زەوی���دا ھەیە‌و‬

‫بەسودە بۆ رێگرییکردن لەھاتنی گازی‬ ‫ژەھراویی بۆ سەر زەوی‪ .‬ئۆزۆنی خراپ‬ ‫ئەوەیە لەئەنجامی گازە ژەھراوییەکانی‬ ‫ئوتومبێل‌و کارگەکاندا ھەیەو لەبەرزایی‬ ‫ت���ا ‪ 10‬کیلۆمەتر لەزەوییەوە دروس���ت‬ ‫دەبێ���ت‌و ئەمەیان مەترس���ی بۆ ھەمو‬ ‫زیندەوەران ھەیە‪.‬‬ ‫بۆ پێوانەکردنی ئەو گازانە‪ ،‬محەمەد‬ ‫س���ەعید ئاماژەی بەوەدا “داوای چەند‬ ‫ئامێرێکمان کردوە بۆ پێوانی ئەو تۆزو‬ ‫گازانە‪ ،‬یەکێکیان بۆ کڕیوین‌و بەڕێوەیە‬ ‫بگاتە دەس���تمان‪ .‬ئ���ەو ئامێرە رێژەی‬ ‫ھەم���و گازەکان ل���ەھەوادا دەپێوێت‪.‬‬ ‫ش���وێنمان دابینکردوە ک���ە لەبازیانەو‬

‫روبەری رێژەی س���ەوزایی سلێمانیی‬ ‫لەئاستی کوردستان‌و عێراقدا یەکەمە‌‪.‬‬ ‫رێژەی س���ەوزاییش نزیک���ەی ‪%10‬ی‬ ‫ش���ارەکەیە‪ .‬بەوت���ەی بەرێوەبەرەکە‬ ‫لەساڵی ‪ 2007‬کاتێک ژینگەی سلێمانیی‬ ‫دروستبو‪ ،‬تەنھا ‪%1‬بو‪ .‬بەرزبونەوەی‬ ‫رێ���ژەی س���ەوزاییش دەبێ���ت ھۆی‬ ‫چارەسەی زۆربەی کێشە ژینگەییەکان‪.‬‬ ‫بەتەواوبونی پارکی ھەواری شاریش ئەو‬ ‫رێژەیە زی���اد دەکات‌و نزیک دەبێتەوە‬ ‫لەس���تانداردی جیھان���ی ب���ۆ رێژەی‬ ‫سەوزایی لەشارەکاندا کە ‪%15‬یە‪.‬‬ ‫لەشاری س���لێمانییدا چەند پرۆژەو‬ ‫رێنماییەک ھەیە بۆ زیاتر سەوزکردنی‬ ‫شار‪ ،‬بۆ نمونە ھەر ھاواڵتییەک خانویەک‬ ‫دروس���تبکات دەبێت ‪%15‬ی سەوزایی‬ ‫بێت‪ ،‬ئەگەر ئەو رێژەیە لەنەخش���ەی‬ ‫بیناکەی���دا نەبێت پەس���ەند ناکرێت‪.‬‬ ‫“بەاڵم دەبێت ئەوە چاودێریی بکرێت‌و‬ ‫بەدواداچون ھەبێت‪ ،‬چونکە بەش���ێک‬ ‫لەھاواڵتییان لەنەخشەی خانوەکانیاندا‬ ‫سەوزایی ھەیە‪ ،‬بەاڵم لەواقعدا دەیکەن‬ ‫بەچیمەنتۆ”‪.‬‬ ‫بەپێ���ی یاس���ای ژینگ���ەی س���اڵی‬ ‫‪ 2008‬ک���ە لەپەرلەمانی کوردس���تان‬ ‫دەرچوە‪ ،‬ھەر پرۆژەیەک بکرێت بەپێی‬ ‫رێنماییەکانی ژینگ���ە دەبێت بکرێت‌و‬ ‫بەفلتەری ژینگەدا تێبپەڕێت‪.‬‬ ‫بەرێوەب���ەری فەرمانگ���ەی ژینگەی‬ ‫س���لێمانیی ئام���اژەی بەوەش���دا کە‬ ‫فەرمانگەکەی���ان بەردەوام س���ەرقاڵە‬ ‫بەھۆش���یاریی ھاواڵتی���ان بەپێدان���ی‬ ‫ڕێنمایی‌و کردنەوەی خو ‌ل بۆ قوتابخانەو‬ ‫خوێندن���گاکان‪ .‬ھەروەھا لەھەماھەنگی‬ ‫بەردەوامدای���ە لەگ���ەڵ رێکخراوەکاندا‬ ‫“چونک���ە پاراس���تنی ژینگ���ە تەنھا‬ ‫بەالیەنەکان���ی حکومی ناکرێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەبێ���ت رێکخ���راوەکان‌و ھاواڵتیانیش‬ ‫بکرێ���ن بەبەش���ێک لەپ���رۆژەی پاک‬ ‫راگرتنی ژینگە”‪.‬‬

‫کتێبخانەی دەنگیی کوردیی دادەمەزرێت‬

‫کەسایەتییە دیارەکان دەکرێن بەپۆرترەیت‬

‫کتێبی کۆمەڵناس����یی‌و فەلس����ەفیی‌و‬ ‫چیرۆک‌و کتێب����ی گش����تیی‪ .‬ھەروەھا‬ ‫جگە لەچەندین کتێبی وەرگێڕدراوی‬ ‫نوس����ەرە جیھانیی����ەکان لەزمانی‬ ‫بیانییەوە بۆ زمانی کوردیی‪ ،‬چەند‬ ‫کتێبێکی نوس����ەرانی کوردیش����ی‬ ‫تێدایە ھاوشێوەی کتێبەکانی‬ ‫رێبوار س����یوەیلیی‌و عەتا‬ ‫محەمەد‪.‬‬ ‫کتێبخان����ەی دەنگیی‬ ‫جگە لەوەی بەسودە‬ ‫بۆ کەسانی نابینا‬ ‫ک����ە توان����ای‬ ‫خوێندنەوەیان‬ ‫نییە‪ ،‬ھاوکات‬ ‫ب����ە ھ ۆ ی‬ ‫با اڵ د ە س����تیی‬ ‫تە کنە لۆ ژ ی����ا و‬ ‫سەرقاڵیی کەسانی‬ ‫ئاس����اییەوە‪ ،‬س����ودی‬ ‫دەبێت بۆ ئەوانیش بۆ زیاتر ئاشنابون‬ ‫بەکتێبەکان‪.‬‬

‫لەسەر ئەندازەی ‪ 70*100‬سم دەبێت‪،‬‬ ‫مەرجی بەشدارییکردنیش ئەوەیە کارە‬ ‫ھونەریی���ەکان تازەو ڕەنگاوڕەنگ بن‌و‬ ‫بۆ دروس���تکردنەکەی ھەر ماتریاڵێک‬ ‫بەکاربھێنرێت ئاس���اییەو کارەکان‬ ‫دەبێت تا س���ەرەتای مانگی ئەیلول‬ ‫بگاتە دەزگای جەمال عیرفان”‪.‬‬ ‫دوات���ر لەالی���ەن لیژنەیەک���ەوە‬ ‫پۆرتره‌یت���ەکان‬ ‫س���ەرجەم‬ ‫ب���ۆ‬ ‫ھەڵدەس���ەنگێنرێت‌‬ ‫بەش���دارییکردن لەپێشانگاکەدا‪.‬‬ ‫دوات���رو لەگ���ەڵ کردن���ەوەی‬ ‫پێش���انگاکەدا کوراس���ەیەکی‬ ‫بەس���ەرجەم‬ ‫تایب���ەت‬ ‫پۆرترێتەکان دروستدەکرێت‌و‬ ‫چاپ دەکرێت‪.‬‬ ‫پۆرترەیت یاخود ھونەری‬ ‫پیش���اندانی کەس���ەکان‪،‬‬ ‫بریتییە لەتابلۆ یاخود وێنە‬ ‫یان پەیکەرێ���ک کە ڕوی‬ ‫کەسایەتییەکی دیارییکراو‬ ‫دەربخات‌‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫لەپرۆژەیەکی نوێیدا کتێبفرۆشی‬ ‫غەزەلنوس لەشاری سلێمانیی چەندین‬ ‫کتێبی کوردیی بەشێوەی کتێبی‬ ‫دەنگیی لەسەر سی دی باڵودەکاتەوە‪.‬‬ ‫پرۆژە نوێیەک����ە وەک ئامادەکارانی‬ ‫ئام����اژەی بۆ دەکەن بۆ دروس����تبونی‬ ‫بناغەی کتێبخانەی کوردیی دەنگییە‪،‬‬ ‫کە تا ئێس����تا لەکوردستاندا بایەخێکی‬ ‫کەمی پێدراوەو پێشتر چەند ھەوڵێکی‬ ‫بچوک‌و تاکەکەس����یی ھەب����وەو زیاتر‬ ‫لەبواری شیعر خوێندنەوەدا بوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم پرۆژەیە گش����تگیرو بەکۆمەڵترەو‬ ‫جگ����ە لەکتێب����ی ش����یعر‪ ،‬چەندی����ن‬ ‫ج����ۆری دیک����ەی کتێبی����ش بەدەنگ‬ ‫باڵودەبێتەوە‪.‬‬ ‫لەھەنگاوی یەکەمیاندا‪ ،‬کتێبفرۆشی‬ ‫غەزەلن����وس نزیکەی ‪ 20‬کتێبی دەنگی‬ ‫باڵودەکەنەوە‪ ،‬کتێبەکانیش تەنھا لەیەک‬ ‫بواردا نین‪ ،‬بەڵک����و پێکدێن لەرۆمان‌و‬

‫کاوڕ‬ ‫ده‌رفه‌تێكی‌ سه‌رنجراكێشت بۆ دێت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پێش كه‌ ده‌تگه‌یه‌نێت به‌و ئامانجه‌ ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه چاوه‌ڕێی‌ ده‌ك ‌هی‌‪.‬‬

‫گا‬

‫دەزگای رۆشنبیریی جەمال عیرفان‬ ‫پێشانگایەکی گەورەی پۆرترەیتی‬ ‫کەسایەتییە دیارەکانی کوردستان‬ ‫دەکاتەوەو داواش لەھونەرمەندان دەکەن‬ ‫بەکێشانی پۆرترێتی کەسایەتییەکی‬ ‫کورد‪ ،‬بەشداری پێشانگاکە بکەن‪.‬‬ ‫بەختیار س���ەعید بەڕێوەبەری دەزگای‬ ‫رۆش���نبیریی جەمال عیرف���ان رایگەیاند‬ ‫ک���ە دەزگاکەی���ان لەخۆئامادەکردندایە‬ ‫ب���ۆ کردن���ەوەی پێش���انگایەکی‬ ‫تایبەت���ی بەپۆرترەیت���ی کەس���ایەتییە‬ ‫نیش���تیمانییەکان‪ .‬کردن���ەوەی ئ���ەو‬ ‫پێشانگایەش دو مەبەس���تی سەرەکیی‬ ‫لەپش���تەوەیە “ئەوی���ش ئاوڕدان���ەوەو‬ ‫گرنگیدان���ە بەوھون���ەرە‪ ،‬ھەروەھا‬ ‫ئەرشیفکردنی پۆرترەیەتی کەسایەتییە‬ ‫نیش���مانییە کوردەکانی ھەمو بەشەکانی‬ ‫کوردستانە”‪.‬‬ ‫لەب���ارەی مەرج���ی بەش���دارییکردنی‬ ‫شێوەکارەکان لەو پێشانگایەدا‪ ،‬بەختیار‬ ‫س���ەعید ئاش���کرایکرد‪“ ،‬پۆرترەیتەکان‬

‫دوانه‌‬

‫ئامانجه‌ك���ه‌ت دی���اری‌ ده‌كه‌ی���ت‌و‬ ‫راستگۆییت واتلێده‌كات متمانه‌ به‌خۆت‬ ‫ی به‌رچاو به‌ده‌ستدێنیت‪.‬‬ ‫په‌ی���دا بكه‌یته‌وه‌و خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت س���ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫زیاتر ئاسوده‌ ده‌بێت له‌گه‌ڵت‌و هاوكارت مه‌هێڵ��� ‌ه گرفت���ه‌كان خۆش���یه‌كانت‬ ‫لێتێكبده‌ن‪.‬‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫پش���ویه‌ك وه‌ربگ���ره‌و چاوێ���ك‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م ئاس���ته‌نگیه‌كانت چۆك‬ ‫ی‬ ‫ی كێش��� ‌ه نه‌بیت به‌پالنه‌كان���ت بخش���ێنه‌وه‌‪ ،‬كاتێك ‌‬ ‫دام���ه‌ده‌ ب���ا توش��� ‌‬ ‫ی خ���ۆش له‌گ���ه‌ڵ خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت‬ ‫له‌كاره‌كان���ت‪ ،‬زۆر به‌باش���ی‌ ده‌توان ‌‬ ‫به‌سه‌ربه‌ره‌‪.‬‬ ‫چاره‌یان بكه‌یت‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی باشیت ده‌توانیت‬ ‫خاوه‌نی‌ بیرۆك ‌ه ‌‬ ‫ی كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫به‌كاریبهێنیت له‌ش���وێن ‌‬ ‫هێند‌ه متمانه‌ت به‌خۆت نه‌بێت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫سه‌ربه‌خۆیی له‌رێگه‌ی به‌غداوه‌!‬ ‫جەنگ‌و توندوتیژیی‬ ‫بەپێچەوان����ەی فرۆی����دو قوتابخانەی‬ ‫ش����یکردنەوەی دەرونیی����ەوە‪ ،‬زۆرانێک‬ ‫پێیانوایە توندوتیژیی مەیل‌و ئارەزویەکی‬ ‫غەریزییانە نییە لەمرۆڤدا‪ ،‬ش����تێک نییە‬ ‫لە ”جەوھەر“ی مرۆڤدا ئامادەبێت‌و وەک‬ ‫بۆم����اوە لەنەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی تر‬ ‫بمێنێت����ەوە‪ .‬توندوتیژی����ی غەریزەیەک‬ ‫نییە کردەی فێربون‌و ھۆش����یاربونەوەی‬ ‫زیاترو ئەزمونی جیاواز نەتوانێت بەری‬ ‫پێبگرێت‪ .‬وەک چۆن‪ ،‬بۆ نمونە‪ ،‬گەڕان‬ ‫ب����ەدوای خۆراک‌و سێکس����دا الی مرۆڤ‬ ‫پێداویس����تی غەریزین‌و دەمێننەوە‪ ،‬یان‬ ‫وەک چۆن باڵن����دە پاڵنەرێکی غەریزیی‬ ‫ھەیە وایلێدەکات ھێالنە دروس����تبکات‪،‬‬ ‫توندوتیژیی الی مرۆڤ بونێکی غەریزیی‬ ‫نیی����ە واب����کات بۆ ھەمیش����ەو تاھەتایە‬ ‫لەگەڵ مرۆڤ����دا بمێنێتەوە‪ .‬توندوتیژیی‬ ‫ش����تێک نییە لەناو جینەکانی ئینساندا‬ ‫چێنرابێ����ت‪ ،‬پاڵنەرێک����ی نائاگایانەش‬ ‫نییە مرۆڤ بۆ ھەر ش����وێنێک ڕۆیشت‌و‬ ‫لەھەر سەردەم‌و ڕۆژگارێکدا ژیا‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫خۆیدا ھەڵیبگرێت‪ .‬توندوتیژیی ئامرازە‪،‬‬ ‫ئامرازێک����ی دەرەکیی����ە م����رۆڤ بۆی����ە‬ ‫پەنای بۆ دەبات بۆ ئەوەی مەبەس����ت‌و‬ ‫ئامانجێکی دیارکراو بەدەستبھێنێت کە‬ ‫بەبێ بەکارھێنانی توندوتیژیی‌و بەڕێگای‬ ‫تر جێبەجێ نەکرێت‪ ،‬یان جێبەجێکردنی‬ ‫زۆر زەحمەت بێت‪.‬‬ ‫توندوتیژیی تا ئەو شوێنەی لەئاستی‬ ‫تاکەکەسیدا بمێنێتەوە وەک ”شەڕ“ێکی‬ ‫تاکەکەسییانە وێنا دەکرێت‪ ،‬بەاڵم کەی‬ ‫گروپ‌و تاقمێک پێک����ەوە ئەنجامیانداو‬ ‫ئاکارێکی دەستەجەمعییان پێبەخشی‪،‬‬ ‫ئ����ەودەم دەبێت بە ”جەنگ“‪ .‬بەاڵم ھەم‬ ‫”ش����ەڕ“ و ھەم ”جەن����گ“ دو پێکھاتی‬ ‫س����ەرەکیی مێ����ژوی تاکەکەس����یی‌و‬ ‫دەس����تەجەمعیی مرۆڤ����ن‪ ،‬دو ئامرازن‬ ‫مرۆڤ ب����ەردەوام پەنای ب����ۆ بردون بۆ‬ ‫جێبەجێکردنی کۆمەڵێک مەبەست‪.‬‬ ‫لەدونیای مۆدێرندا زیادبونی بڕو ڕادەی‬ ‫بەکارھێنانی توندوتیژی����ی دیاردەیەکی‬ ‫بەرچاوە‪ ،‬ئەمەش لەزۆر ڕوەوە پابەستە‬ ‫بەدروستبونی دەوڵەتی مۆدێرنەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫دەوڵەتە ئامرازێکی گرنگ‌و س����ەرەکیی‬ ‫بەرھەمھێنان‌و پیادەکردنی توندوتیژییە‪.‬‬ ‫مێژوی دروس����تبونی دەوڵەتی مۆدێرن‌و‬ ‫مێژوی بەرپاکردن����ی جەنگی ناوەکیی‌و‬ ‫دەرەکیی ئەم چەند س����ەدەیەی دوایی‬ ‫لەیەکت����ری جیاناکرێنەوە‪ .‬بەش����ێکی‬ ‫زۆری ئەو جەنگانە جەنگ بون لەس����ەر‬ ‫زەویی‌و دروستکردن‌و پاراستنی سنور‪.‬‬ ‫س����ەرزەمینی گەورە مانای دانیشتوان‌و‬ ‫کەرەستەی خاوو خۆراکی گەورە بوە‪،‬‬ ‫ئەمان����ەش مان����ای بونی پ����ارەو باجی‬ ‫زۆرت����رو زیاتر بوە ب����ۆ دەوڵەت خۆی‪.‬‬ ‫دەوڵەتی مۆدێ����رن ئاکارێکی ڕێکخراوو‬ ‫سیستماتیک بەتوندوتیژیی دەبەخشێت‪.‬‬ ‫بەبەراورد بەتوندوتیژیی بەر لەپەیدابونی‬ ‫دەوڵ����ەت‪ ،‬ک����ە زۆربەی����ان توندوتیژیی‬ ‫خێڵەکی����ی‌و تاکەکەس����یی‌و پەالماریی‬ ‫لۆکاڵ����ی بچ����وک ب����ون‪ ،‬توندوتیژی����ی‬ ‫دەوڵەت توندوتیژییەکی گەورەو فراوان‌و‬ ‫ڕێکخراوە‪ .‬دروستبونی سوپای مۆدێرن‬ ‫خۆش����ی لوتکەی گەیشتنی توندوتیژییە‬ ‫بەدۆخی سیس����تماتیکبون‌و ڕێکخستن‪.‬‬ ‫سوپا دەزگایەکی ڕێکخراوەو لەناوخۆیدا‬ ‫بەشێوەیەکی ھیرارکی پلە جیاوازەکانی‬ ‫بەڕون����ی‌و ئاش����کرایی لەیەکت����ری‬ ‫جیاکراونەت����ەوە‪ .‬ئەم س����وپایە تەنھا‬ ‫جەنگ پیادەناکات‪ ،‬بەڵکو مەش����قێکی‬ ‫بەردەوامی����ش لەس����ەر جەنگک����ردن‬ ‫دەکات‪ ،‬جەنگ لێرەدا دەبێت بەپیش����ە‪،‬‬ ‫بەدیاردەیەک����ی دەزگای����ی‌و ئابوری����ی‪.‬‬ ‫ئەگەر باوەڕ بەمیش����ێل فۆکۆش بکەین‬ ‫سوپا دەبێت بەمۆدێلێک بۆ ڕێکخستنی‬ ‫کۆمەڵگا خۆشی‪.‬‬ ‫ماک����س ڤێبەر باس ل����ەوە دەکات کە‬ ‫لەگەڵ دروس����تبونی دەوڵەتی مۆدێرندا‬ ‫ش����تێک بەناوی ”مافی مۆنۆپۆڵیکردنی‬ ‫توندوتیژی����ی“ لەکۆمەڵ����گادا دروس����ت‬ ‫دەبێت‪ .‬بەپێی ئەم پرنس����یپە ئەو تاکە‬ ‫الیەنەی کە مافی بەکارھێنانی توندوتیژیی‬ ‫ھەی����ەو ئ����ەم بەکارھێنان����ەش لەڕێگای‬ ‫یاس����اوە ڕێکدەخات‪ ،‬دەوڵەت خۆیەتی‪.‬‬ ‫ھەمو ش����ێوازەکانی ت����ری توندوتیژیی‬ ‫دەبن����ە توندوتیژیی نایاس����ایی‌و ئەرکی‬ ‫دەوڵ����ەت ئەوەیە بەگژیان����دا بچێتەوەو‬ ‫بێانھێنێت����ە ژێ����ر ڕکێ����ف‌و کۆنترۆڵی‬ ‫خۆیەوە‪” .‬ڕێکخس����تن“ی توندوتیژیی‌و‬ ‫کردنی بە ”پیش����ە“و بونی بەبەش����ێک‬ ‫ل����ە ”ئابوری����ی“‪ ،‬وادەکات جەنگەکانی‬

‫کۆمەڵگای مۆدێرن شێوازێکی گەورەترو‬ ‫خوێناویت����رو ترس����ناکتر بگرنەخۆیان‪،‬‬ ‫ژم����ارەی ک����وژراوی جەنگ����ەکان بەرزو‬ ‫وێرانەس����ازییەکانی قووڵترب����ن‪ .‬بۆی����ە‬ ‫ھاوش����ان بەمە ش����تێک بەناوی ”یاسای‬ ‫جەن����گ“ەوە لەدای����ک دەبێ����ت ک����ە‬ ‫یاس����اغی دەکات کەرتە ناس����ەربازیی‌و‬ ‫مەدەنییەکانی دانیشتوان‪ ،‬وەک بەشێک‬ ‫لەجەنگ ببینرێن‌و پەالماربدرێن‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەم یاس����ایە بەبەردەوامی پێشێلکراوەو‬ ‫لەزۆرێک لەجەنگەکاندا جیاوازیی لەنێوان‬ ‫سەربازو کەسی مەدەنیدا نەکراوە‪.‬‬ ‫لەنیوەی دوھەمی س����ەدەی بیستەمدا‬ ‫دیاردەیەکی سەرنجڕاکێش دروستدەبێت‪،‬‬ ‫کە بریتیی����ە لەکەمبون����ەوەی ژمارەی‬ ‫ئ����ەو جەنگان����ەی لەنێ����وان دەوڵەت����ە‬ ‫سەربەخۆکاندا بەرپادەبن‪ .‬ئەم دیاردەیە‬ ‫بەش����ێکی پەیوەستە بەو ڕاستییەوە کە‬ ‫جەنگەکانی نیوەی یەکەمی س����ەدەکە‬ ‫جەنگی تا بڵێی خوێناوی‌و کارەستئامێز‬ ‫بون‌و ئ����ەو چەکان����ەی بەکاردەھێنران‬ ‫چەک����ی کۆکوژی ترس����ناک ب����ون کە‬ ‫ھەمو یاس����ایەک لەیاس����اکانی جەنگی‬ ‫پێش����ێل دەکرد‪ .‬ئەمە وایکردوە لەمڕۆدا‬ ‫بڕی����اردان بۆ جەن����گ بڕیارێکی قورس‬ ‫بێ����ت‌و بەئاس����انی پەنای ب����ۆ نەبرێت‪.‬‬ ‫جگە لەمە لەنیوەی دوھەمی سەدەکەدا‬ ‫ژمارەیەکی زۆر دەوڵەت دروس����تبون کە‬ ‫بەچەندان ت����ۆڕی پەیوەندیی ئابوریی‌و‬ ‫سیاسیی‌و فەرھەنگییەوە بەیەکترییەوە‬ ‫گرێدراون‌و ئەم����ەش وادەکات پەنابردن‬ ‫ب����ۆ جەنگ زیانێک����ی گ����ەورە بەھەمو‬ ‫ئەو ڕەھەن����دە پێکەوه‌ییانە بگەیەنێت‪.‬‬ ‫پەیوەن����دی ھەمەالیەن‌و پابەس����تبونی‬ ‫دەوڵەتەکان����ی دونی����اش بەیەکترییەوە‬ ‫وایکردوە کە زیانگەیش����تن بەیەکێکیان‬ ‫زیان����ی ب����ۆ دەوڵەتەکانی ت����ر ھەبێت‪،‬‬ ‫جەنگ لەش����وێنێکدا دەرەنجامی خراپی‬ ‫ب����ۆ ش����وێنەکانی ت����ر لێبکەوێت����ەوە‪.‬‬ ‫ڕێزگرتنی ڕێژەیی پرنسیپی ”سەروەری‬ ‫نەتەوەی����ی“ش ڕۆڵ����ی بینی����وە لەوەدا‬ ‫دەوڵەتەکان بەئاسانی پەالماری یەکتری‬ ‫نەدەن‌و ئەوەی دەوڵەتێک لەناو سنورە‬ ‫دانپیانراوەکانی خۆی����دا دەیکات‪ ،‬وەک‬ ‫بەش����ێک لەس����ەروەریی ئ����ەو دەوڵەتە‬ ‫ببینرێت‪ .‬لەھەمانکاتدا دەوڵەمەندبون‌و‬ ‫بەھێزبونی دەوڵەت لەسەدەی بیستەمدا‬ ‫چیتر پابەندی ئەوە نەبوە ئەو دەوڵەتە‬ ‫بتوانێ����ت دەوڵەتێکی ت����ر داگیربکات‌و‬ ‫خ����اک‌و زەوی����ی‌و دانیش����توانەکەی‬ ‫بھێنێت����ە ژێر ڕکێفی خۆی����ەوە‪ .‬جگە‬ ‫لەھەم����و ئەمانەش س����ەدەی بیس����تەم‬ ‫ل����ەزۆر ڕوەوە س����ەدەی دروس����تبونی‬ ‫تاکەکەسە لەبەشێکی گەورەی جیھاندا‪،‬‬ ‫سەدەیبونی تاکەکەسە بەسێنتەری ژمارە‬ ‫یەکی ژیانی کۆمەاڵیەتیی‌و فەرھەنگیی‪.‬‬ ‫لەھەرشوێنێکیشدا تاکەکەس سێنتەری‬ ‫ژیان����ی کۆمەاڵیەتی����ی بێ����ت‌و خەونی‬ ‫سەرەکیش����ی گ����ەڕان بێ����ت ب����ەدوای‬ ‫بەختەوەریی خۆیدا‪ ،‬لەوێدا کۆکردنەوەی‬ ‫ژمارەیەکی زۆری دانیشتوان بۆ جەنگ‌و‬ ‫ھاندانیان بۆ چون بۆ بەرەکانی کوشتن‪،‬‬ ‫کارێکی زەحمەت دەبێت‪.‬‬ ‫ھەمو ئەمان����ە وایانک����ردوە لەنیوەی‬ ‫دوھەم����ی س����ەدەکەدا جەنگ����ی نێوان‬ ‫دەوڵەت����ان دیاردەیەک����ی ف����راوان‬ ‫نەبێ����ت‪ .‬بەاڵم کەمیی جەن����گ لەنێوان‬ ‫دەوڵەتەکاندا ڕێگر نەبوە لەدروستبونی‬ ‫جۆرێک����ی ت����ر لەجەنگ ک����ە ”جەنگی‬ ‫لەباتیی“ە‪ ،‬ھێ����زی نادەوڵەتیی جیاواز‬ ‫”لەبات����ی“ دەوڵ����ەت جەن����گ بک����ەن‪.‬‬ ‫لەنیوەی دوھەمی سەدەکەدا دروستبونی‬ ‫بکەری ”نادەوڵەتیی“ توندوتیژ یەکێکە‬ ‫لەدیاردە سەرەکییەکان‪ ،‬ھەریەکێکیشیان‬ ‫بۆ مەبەس����تێک لەگەڵ دەوڵەتێک‪ ،‬یان‬ ‫چەند دەوڵەتێکدا دەکەوێتە جەنگەوە‪.‬‬ ‫زۆربەی جەنگەکانی ئەمڕۆکەش جەنگی‬ ‫گروپ����ە دینی����ی‌و ئەتنی����ی‌و نەتەوەییە‬ ‫”نادەوڵەتیی“ەکان����ە دژ بەیەکت����ری‌و‬ ‫دژ ب����ەو دەوڵەتان����ەی کە وا ھەس����ت‬ ‫دەک����ەن دەی����ان چەوس����ێننەوە‪ .‬ئەم‬ ‫ج����ۆرە جەنگەش جەنگی نایەکس����ان‌و‬ ‫نابەرامب����ەرە‪ ،‬زۆربەی جار دەوڵەتەکان‬ ‫بەھێزت����رو پڕچەکترو قایمترن بەبەراورد‬ ‫بەبکەرە نادەوڵەتییەکان‪ ،‬بۆیە شێوازی‬ ‫ش����ەڕەکانیش گۆڕانی����ان بەس����ەردا‬ ‫ھات����وەو توندوتیژت����ر دەردەکەون‪ .‬لەم‬ ‫جەنگان����ەدا گروپ����ە الوازەکان پەنا بۆ‬ ‫ھەمو ش����ێوازێکی توندوتیژ دەبەن‪ ،‬تا‬ ‫تەقاندنەوەی جەستەی خۆیان‌و کردنی‬ ‫جەستە بەچەکێکی کاریگەر‪.‬‬

‫خه‌لیل عه‌بدواڵ‬ ‫به‌نده‌كان���ی(‪)64 ،63 ،62‬ی په‌یمانی‬ ‫سیڤه‌ری س���اڵی ‪ 1920‬مافی دامه‌زراندنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی به‌گه‌لی كورد له‌باكورو باشوری‬ ‫كوردستان به‌خش���یبو‪ ،‬به‌اڵم به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫زلهێزه‌كانی دوای جه‌نگی یه‌كه‌می جیهان‬ ‫وایكرد كه‌ له‌په‌یمانی لۆزانی ساڵی ‪1923‬دا‬ ‫له‌پێدانی ئه‌و مافه‌ به‌گه‌لی كورد په‌ژێوان‬ ‫ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئی���دی له‌وكاته‌وه‌ پرس���ی گه‌لی كورد‬ ‫له‌پرس���ێكی دانپێدانراوی نێوده‌وڵه‌تییه‌وه‌‬ ‫بو به‌پرسی ناوخۆیی ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی كه‌‬ ‫كوردستانیان به‌سه‌ردا دابه‌شكرابو‪.‬‬ ‫ل���ه‌و كات���ه‌وه‌ خه‌باتی نزیك���ه‌ی یه‌ك‬ ‫سه‌ده‌ی گه‌لی كورد له‌ناو سنوری ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫داگیركه‌ره‌كانی كوردس���تاندا هه‌ر دروشم‌و‬ ‫ناوونیش���انێكی هه‌بوب���ێ‌ له‌گه‌وهه‌ردا بۆ‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌و دامه‌زراندن���ی ده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫خۆماڵی بوه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تاش خه‌بات‌و تێكۆش���انی گه‌لی‬ ‫كورد له‌هه‌ر چوار پارچه‌كه‌ی نیش���تماندا‬ ‫به‌ش���ێوازی جی���ا ب���ۆ به‌ده‌س���تهێنانی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی درێژه‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫كوردس���تانی باش���ور له‌به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫مافه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان���ی له‌پێش پارچه‌كانی‬ ‫دیكه‌وه‌یه‌و س���ه‌رباری ئه‌وه‌ی به‌ش���ێكی‬ ‫فراوانی باشور له‌ساڵی ‪1992‬ه‌وه‌ ئازاده‌و‬ ‫خاوه‌ن حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی خۆیه‌تی‪.‬‬ ‫له‌ساڵی ‪ 2003‬شه‌وه‌ به‌شێك له‌مافه‌كانی‬ ‫له‌ده‌س���توردا دان���ی پێدان���راوه‌‌و وه‌ك‬ ‫هه‌رێمێكی فیدراڵ به‌فه‌رمی ناس���ێنراوه‌‪.‬‬ ‫به‌شێكی تری ماف‌و خاك‌و دانیشتوانه‌كه‌ی‬ ‫وه‌ك ناوچه‌ی‌ جێناك���ۆك له‌ناو ته‌لبه‌ندی‬ ‫بڕگه‌كانی ماده‌ی ‪140‬ی ده‌ستوردا شه‌ته‌ك‬ ‫درابو‪.‬‬

‫ل���ه‌دوای روداوه‌كانی ئه‌م چه‌ند مانگه‌ی‬ ‫رابردوو ده‌سته‌به‌سه‌راگرتنی داعش به‌سه‌ر‬ ‫به‌ش���ی زۆری ناوچه‌كانی سوننه‌نشیندا‪،‬‬ ‫زه‌مین���ه‌ی ئه‌وه‌ ره‌خس���ا ك���ه‌ زۆرینه‌ی‬ ‫ناوچه‌كان���ی م���اده‌ی ‪ 140‬له‌الیه‌ن هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی كوردس���تانه‌وه‌ كۆنت���رۆڵ‬ ‫بكرێت‌و به‌شه‌كه‌ی تری كوردستان بكه‌وێته‌‬ ‫ژێ���ر قه‌ڵه‌مڕه‌ویی په‌رله‌م���ان‌و حكومه‌تی‬ ‫كوردستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕوان���ی زیات���ر له‌‪ 10‬س���اڵی گه‌لی‬ ‫كوردس���تان بۆ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی ناوچه‌كانی‬ ‫جوگرافیای ماده‌ی ‪ 140‬له‌رێی قانونه‌وه‌ بۆ‬ ‫س���ه‌ر هه‌رێمی كوردستان چاوه‌ڕوانییه‌كی‬ ‫توالن���ی بێهوده‌ ب���و‪ .‬رێگه‌ی ده‌س���تورو‬ ‫قانون ئ���ه‌و مافه‌ی به‌گه‌لی كوردس���تان‬ ‫نه‌دایه‌وه‌‌و ئ���ه‌و مافه‌ له‌دوتوێی ماده‌یه‌كی‬ ‫ده‌ستوردا قه‌تیس���كرا‌و ئه‌وه‌ی به‌‪ 10‬ساڵ‬ ‫به‌قانون نه‌كرا به‌زه‌بری هێزی ئه‌مری واقع‬ ‫جێبه‌جێكرا‪.‬‬ ‫ئه‌زمونه‌كانی زیاتر له‌ ‪90‬س���اڵی گه‌لی‬ ‫ك���ورد له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌ته‌ ی���ه‌ك له‌دوای‬ ‫یه‌كه‌كانی عێراقدا ئه‌و راستییه‌ی سه‌لماند‬ ‫كه‌ كێشه‌كانی ئه‌م گه‌له‌ له‌رێی ئۆتۆنۆمی‌و‬ ‫فیدراڵییه‌وه‌ چاره‌س���ه‌رنابێت‌و پێویستی‬ ‫به‌وه‌ هه‌یه‌ وه‌ك هه‌مو گه‌النی دیكه‌ی جیهان‬ ‫به‌مافی چاره‌نوس���ی خۆی له‌دامه‌زراندنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆدا شادبێ‌‪.‬‬ ‫رێگاكانی گه‌یشتن به‌سه‌ربه‌خۆیی زۆرن‪،‬‬ ‫به‌اڵم كورتترین رێگا رێگای به‌غدایه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫كه‌ قه‌ناعه‌ت به‌نوێنه‌رانی عه‌ره‌بی سوننه‌‌و‬ ‫ش���یعه‌ بهێنرێ‌ كه‌ رێگری له‌دروس���تبونی‬ ‫ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردستان نه‌ك ‌هن‌و‬ ‫پشتیوانی بكه‌ن كه‌ مایه‌ی كۆتایی هاتنی‬ ‫كێشه‌كان‌و له‌قازانجی هه‌ردو گه‌لی كوردو‬ ‫گه‌لی عه‌ره‌بدا ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌زمونی جیابونه‌وه‌ی باش���وری سودان‬ ‫ئه‌زمونێك���ی زیندوه‌ كه‌ ده‌كرێ‌ س���ودی‬ ‫لێوه‌ربگیرێ‌‪ ،‬ساڵی ‪ 2005‬عومه‌ر حه‌سه‌ن‬ ‫به‌شیری سه‌رۆكی‌ سودان‌و جۆن گه‌ره‌نگی‬ ‫سه‌رۆكی بزوتنه‌وه‌ی گه‌لیی رزگاری سودان‬ ‫رێككه‌وتننام���ه‌ی نیفاش���ایان ئیمزاك���رد‬ ‫بۆ دامه‌زراندنی س���ودانی ن���وێ‌ له‌ماوه‌ی‬ ‫شه‌ش س���اڵی قۆناغی ئینتیقالیدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌یان بۆ نه‌كرا گه‌لی باش���وری سودان‬ ‫له‌رێی راپرس���یی گش���تییه‌وه‌ چاره‌نوسی‬

‫هه‌وڵدانی‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی سیاسیی‬ ‫گه‌لی كوردستان بۆ‬ ‫داواكردنی سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫له‌رێی به‌غداو قه‌ناعه‌ت‬ ‫پێهێنانی برا عه‌ره‌به‌‬ ‫چاوڕه‌شه‌كان به‌و‬ ‫داوایه‌‪ ،‬له‌كورتترین‬ ‫رێگاوه‌ گه‌لی كوردستان‬ ‫ده‌كاته‌ خاوه‌ن ده‌وڵه‌تی‬ ‫دڵخوازی خۆی‬ ‫خ���ۆی دیاری ب���كات‪ .‬ئه‌وه‌ب���و له‌ماوه‌ی‬ ‫ش���ه‌ش س���اڵی ئینتیقالی���دا نه‌یانتوانی‬ ‫تێزی س���ودانی نوێ‌ به‌رجه‌س���ته‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌بو له‌مانگی كانون���ی دوه‌می ‪2011‬دا‬ ‫رێگه‌ به‌گه‌لی باش���وری سودان درا له‌رێی‬ ‫راپرسیی گش���تییه‌وه‌ بڕیاری دیاریكردنی‬ ‫چاره‌نوس���ی خۆی بدات‌و گه‌لی باش���وری‬ ‫س���ودان به‌راپرس���یی چاره‌نوس���ی خۆی‬ ‫دیاریكردو بڕیاری س���ه‌ربه‌خۆیی خۆی داو‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ی نێوده‌وڵه‌تی پێش���وازی له‌و‬ ‫بڕیاره‌ كردو ده‌وڵه‌تی باشوری سودان بوه‌‬ ‫‪ 193‬هه‌مین ده‌وڵه‌تی ئه‌ندامی رێكخراوی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‪.‬‬ ‫گه‌لی باش���وری كوردس���تانیش هه‌مو‬ ‫ش���ێوازه‌كانی پێكه‌وه‌ژیانی له‌ئۆتۆنۆمی‌و‬ ‫فیدراڵ���ی له‌عێراق���ی ك���ۆن‌و ت���ازه‌دا‬

‫تاقیكرده‌وه‌‪ ،‬ده‌رك���ه‌وت هیچ یه‌كێك له‌و‬ ‫شێوازانه‌ كێشه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌م گه‌له‌یان‬ ‫پێ چاره‌سه‌رنه‌كرا‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ دوای تاقیكردنه‌وه‌ی هه‌مو‬ ‫رێگاكان به‌گشتی‌و رێگای فیدراڵی عێراقی‬ ‫نوێ‌ به‌تایبه‌تی‪ ،‬هه‌قه‌ ئیدی سه‌ركردایه‌تیی‬ ‫سیاسی گه‌لی كوردستان به‌فه‌رمی پڕۆژه‌ی‬ ‫خۆی بۆ سه‌ربه‌خۆیی كوردستان پێشكه‌ش‬ ‫به‌ده‌زگا ره‌سمییه‌كانی عێراق بكات‪.‬‬ ‫بێگومان به‌جێگه‌یاندنی ئ���ه‌و پڕۆژه‌یه‌‬ ‫قورس���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم موس���ته‌حیلیش نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نوێنه‌رانی عه‌ره‌بی س���وننه‌‌و شیعه‌‬ ‫ره‌زامه‌ندی بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌و پڕۆژه‌یه‌‬ ‫بنوێنن‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌ڵه‌تیش په‌سه‌ندی‬ ‫ده‌كات‌و له‌كورتترین رێگاوه‌ كورد به‌مافی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی شاد ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌و رێگه‌یه‌وه‌‪ ،‬گرتنه‌به‌ری‬ ‫ه���ه‌ر رێگه‌یه‌كی ت���ر بۆ به‌ده‌س���تهێنانی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی گه‌لی باش���وری كوردستان‪،‬‬ ‫س���ه‌رباری ئه‌وه‌ی مافێكی ره‌وایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌دیهێنانی زۆر قورسه‌‌و روبه‌ڕوی كێشه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌بێته‌وه‌ كه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫دانی پێدا نه‌نێت‪.‬‬ ‫له‌وچوارچێوه‌ی���ه‌دا نمونه‌ی كۆس���ۆڤۆ‬ ‫زیندوترین نمونه‌یه‌‪ ،‬گه‌لی كوسۆڤۆ له‌ساڵی‬ ‫‪2008‬ه‌وه‌ له‌رێ���ی په‌رله‌مانی واڵته‌كه‌یه‌وه‌‬ ‫یه‌كالیه‌ن���ه‌‌و به‌بێ‌ ره‌زامه‌ن���دی ده‌وڵه‌تی‬ ‫سربستان سه‌ربه‌خۆیی راگه‌یاندوه‌و زیاتر‬ ‫له‌‪ 100‬ده‌وڵه‌ت دانی پێدا ناوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫ڤیتۆی روسیا تا ئێس���تا له‌الیه‌ن نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان���ه‌وه‌ به‌فه‌رمی وه‌ك ده‌وڵه‌ت‬ ‫دانی پێدا نه‌نراوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ گه‌لی كۆس���ۆڤۆ‬ ‫سێ‌ س���اڵی پێش گه‌لی باشوری سودان‬ ‫بڕیاری س���ه‌ربه‌خۆیی دا‪ ،‬باشوری سودان‬ ‫هه‌ر زو له‌الیه‌ن نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كانه‌وه‌‬ ‫وه‌ك ده‌وڵه‌ت ناسێنرا‪ ،‬كه‌چی كۆسوڤۆ تا‬ ‫ئێستا به‌فه‌رمی نه‌بۆته‌ ده‌وڵ ‌هت‌و ئه‌ندامی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‪.‬‬ ‫له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ هه‌وڵدانی س���ه‌ركردایه‌تیی‬ ‫سیاس���یی گه‌لی كوردستان بۆ داواكردنی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی له‌رێ���ی به‌غ���داو قه‌ناعه‌ت‬ ‫پێهێنان���ی برا عه‌ره‌به‌ چاوڕه‌ش���ه‌كان به‌و‬ ‫داوایه‌‪ ،‬له‌كورتترین رێگاوه‌ گه‌لی كوردستان‬ ‫ده‌كاته‌ خاوه‌ن ده‌وڵه‌تی دڵخوازی خۆی‪.‬‬

‫ی دەوڵەتی کوردستان‪:‬‬ ‫پرۆسە ‌‬

‫پێیەک لەبەغداو پێیەک لەهەندەران‬ ‫ئوسامە گوڵپی‬ ‫ڕەنگ���ە یەک���ەم ئاماژەی‌ سیاس���ەتی دو‬ ‫ڕەهەن���دی هەنوکەی���ی حکومەت���ی هەرێم‬ ‫لەپاش ڕوداوەکانی موس���ڵ‌و ناوچە سوننی‬ ‫نش���ینەکان‪ ،‬لەس���ەر زاری ش���اندی هەرێم‬ ‫ب���ۆ ئەمه‌ری���کا کەوتبێتە بەر ب���اس‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئاماژەکان���ی دەکرێت زوتر باسوخواس���یان‬ ‫لێوەکرابێت؛ سیاس���ەتی دو ڕەهەندی واتە‬ ‫یارمەتیدان���ی دوبارە بنیاتنان���ەوەی عێڕاق‬ ‫لەگەڵ هاوبەشە سیاسیەکان‪ ،‬بەاڵم هاوکات‬ ‫هەنگاون���ان بۆ گشتپرس���ی لەکوردس���تانی‬ ‫باشور بەس���ودوەرگرتن لەمافی چارەی‌ خۆ‬ ‫نوس���ین‪ .‬سیاس���ەتی دو ڕەهەندی بەزاراوە‬ ‫دژە بەسیاس���ەتی دو فاق���ی‪ ،‬ئەمەی‌ دواتر‬ ‫دو ڕەهەن���دی دژیەک���ی ناک���ۆک پێک���ەوە‬ ‫کۆدەکات���ەوە‪ ،‬بەکوردیەک���ەی بانێ���ک‌و دو‬ ‫هەوا!‬ ‫ماف���ی چ���ارەی‌ خۆنوس���ین‌و داخ���وازی‬ ‫جیابونەوە لەواڵتی دایک بەتەنها پرس���ێکی‬ ‫پەیوەندیدار بەکوردستانەوە نەبوەو نییە‪ ،‬هەر‬ ‫ئەمساڵ سکۆتلەندا گشتپرسی ئەنجامدەدا بۆ‬ ‫جیابونەوە لەشانشینی یەکگرتوی بەڕیتانیا‬ ‫لە‪-١٨‬ی ئەیلول‪ ،‬گەر زۆرینەی‌ دەنگدەرانیش‬ ‫بەبەڵێ دەنگ ب���دەن‪ ،‬ئەوا لە ‪-٢٤‬ی ئازاری‬ ‫‪ ٢٠١٦‬سکۆتلەندا دەبێتە واڵتێکی سەربەخۆ‪،‬‬ ‫بەمانایەک���ی ت���ر نزیک بەدو س���اڵ لەدوای‬ ‫گشتپرسیەکەی ئەمساڵ دێت‪.‬‬ ‫دی���ارە کە ڕاگەیان���دن‌و تەنانەت هەندێک‬ ‫لەسیاسەتوان‌و چاودێرانی سیاسی کورد باس‬ ‫لەدژیەکی هەڵوێستی کورد دەکەن لەهەمبەر‬ ‫لێدوانەکانی کورد‪ ،‬بەتایبەت مەسعود بارزانی‪،‬‬ ‫بۆ سەربەخۆیی کوردستان‪ .‬گوایە بەشداری‬ ‫ک���ورد لەپەرلەمان���ی عێ���ڕاق‌و دیاریکردنی‬ ‫کاندی���دی کورد ب���ۆ س���ەرۆکایەتی کۆمار‪،‬‬ ‫بەمانای پاشگەزی کورد دێت لەلێدوانەکانی‬ ‫پێشوتری‪ .‬بەاڵم ڕاگەیاندن‪ ،‬لەوەش گرنگتر‬ ‫دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی‪ ،‬پرۆس���ەیەکی‬ ‫م���اوە درێژترە وەک لەوەی زۆرێک لەکوردان‬ ‫هی���وای بۆ دەخ���وازن‪ ،‬بەکورتیەکەی‌ کاری‬ ‫شەوو ڕۆژێک نییە‪.‬‬ ‫دەکرێت پرس���ی س���کۆتلەندا دەرفەتێک‬ ‫بێت ب���ۆ گەیش���تن لەبابەتی گشتپرس���ی‌و‬ ‫ڕاگەیاندن‌و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ‬

‫لەهەر کوێ باسی‬ ‫بەشداری لەدەوڵەتی‬ ‫عێراقیدا کرا‪ ،‬دەبێت‬ ‫کورد لەهەمان دەقدا‬ ‫خواستی خۆی بۆ‬ ‫جیابونەوە لەعێراق‬ ‫بەشێوەیەکی ڕون‬ ‫گۆیا بکات‬ ‫ب���ۆ کوردس���تانیان‪ .‬س���ەرەتا‪ ،‬پەرلەمان‌و‬ ‫حکومەت���ی س���کۆتلەندا بەپێی یاس���اکانی‬ ‫ش���انینی یەکگرت���وی بەڕیتانی���ا‪ ،‬ماف���ی‬ ‫ئەنجامدانی گشتپرسی نەبو‪ ،‬هەربۆیە ناچار‬ ‫لەپاش دانوس���تان لەگەڵ حکومەتی وێست‬ ‫مینیس���تەر‪ ،‬لێکگەیش���تنێکیان ئەنجام���دا‬ ‫ک���ە بەوپێیە بەش���ێوەیەکی کاتی ئەو مافە‬ ‫بەپەرلەمانی س���کۆتلەندا بدرێ���ت‪ ،‬گەر نا‬ ‫ئەنجامی گشتپرس���یەکە‪ ،‬وەک گشتپرس���ی‬ ‫هەرێمی کەتەلۆنیا سەنگێکی یاسایی نەدەبو‪،‬‬ ‫ب���ەو ج���ۆرەش لەئەنجامدا پش���تیوانیەکی‬ ‫نێودەوڵەتی زەحمەت دەبێت‪ .‬بۆیە مانەوەی‬ ‫کوردس���تان لەعێراق ب���ۆ ماوەیەکی زیاترو‬ ‫بەش���داری چاالکی لەپرۆس���ەی‌ سیاس���ی‪،‬‬ ‫لەڕۆشنایی هەنگاونان بۆ بە یاسایی ناساندن‌و‬ ‫ئەنجامدانی گشتپرسی لەناوچە گەڕێنراوەکان‌و‬ ‫دواتریش لەکوردستانی باشور پێویستیەکی‬ ‫ژیارییە‪ ،‬ڕاس���تە حکومەتی ناوەندی عێراق‬ ‫لەڕوی سیاسی‌و س���ەربازیەوە بەشێوەیەکی‬ ‫بێوێن���ە لەمێژوی هاوچەرخ���ی خۆیدا الواز‬ ‫بوە‪ ،‬بەاڵم هێشتا ش���ەرعیەتی نێودەوڵەتی‬ ‫لەدەستنەداوە‪ ،‬هەربۆیە تا کورد ئاشتیانەتر‬ ‫هەنگاوبنێ���ت‪ ،‬میوەی‌ زیات���ر دەچنێتەوە‪.‬‬

‫لەگەڵ ئەوەش���دا‪ ،‬هیچ نەتەوەیەک لەس���ەر‬ ‫س���ینی ڕازاوە دەوڵەتی پێشکەش نەکراوە‪،‬‬ ‫تەنانەت ئ���ەو ئەمه‌ریکایەی‌ ئەمڕۆ بۆ خۆی‬ ‫دەوڵەت دەبەخشێتەوە!‬ ‫جگ���ە لەش���ەرعیەتی نێودەوڵەتی‪ ،‬کورد‬ ‫پێویس���تی بەمانەوەیەک���ی زیات���ر لەعێراق‬ ‫هەیە تا بتوانێت لەس���ەر کۆی پرس���ەکانی‬ ‫جیابونەوە لەگەڵ دەوڵەتی ناوەند پێکبێت‪.‬‬ ‫کورد لەسەر دەس���تی حکومەتی ناوەندی‪،‬‬ ‫لەگ���ەڵ دامەزراندن���ی دەوڵەت���ی عێڕاقی‪،‬‬ ‫ڕوبەڕوی ڕەشەکوژی‌و کاولکردنی خاکەکەی‌‬ ‫بوەتەوە‪ ،‬بەو ئاراس���تەش کورد دەبێت بەر‬ ‫لەجیابونەوە پرسی قەرەبوکردنەوەی زیانی‬ ‫ئەو چەند دەی���ە لەعێڕاق یەکالیی بکاتەوە‪،‬‬ ‫قەرەبوەک���ەش بڕێک���ی هێندە ک���ەم نییە‬ ‫کورد بەو ئاس���انییە لێیبگوزەرێت‪ ،‬پرسێک‬ ‫نە کوەیت لێیخۆش بو لەئاس���ت عێراق‌و نە‬ ‫ئیسرائیلیش لەئاست ئەڵمان‌و واڵتانی تر‪.‬‬ ‫لەگ���ەڵ ئەوەش���دا‪ ،‬کورد بەش���ێوەیەکی‬ ‫نایاس���ایی‌و نادەس���توری بۆ م���اوەی‌ یانزە‬ ‫س���اڵە بێبەش���کراوە لەپڕچەککردنی هێزە‬ ‫س���ەربازیەکانی ت���ا ئەو ئاس���تەی‌ دەکرێت‬ ‫لەڕوی هێزی ئاس���مانیەوە بەنزیک لەس���فر‬ ‫لەقەڵەمبدرێت‪ ،‬بۆ هێ���زی پیادەش‪ ،‬بەپێی‬ ‫لێدوانەکانی وەزارەتی پێشمەرگە بێت‪ ،‬لەڕوی‬ ‫چەک‌و تەقەمەنیەوە‪ ،‬نەگەیش���توەتە ئاستی‬ ‫دەوڵەتی ئیسالمی لەعێڕاق‌و شام (داعش)‪،‬‬ ‫چ بگات بەئاس���تی دەوڵەتانی دراوس���ێی‪.‬‬ ‫گ���ەر بێتو کورد ئاش���تیانە (پشتئەس���تور‬ ‫بەگۆڕانکاری���ەکان)‪ ،‬تا ئەو ڕادەی‌ دەکرێت‪،‬‬ ‫داخوازیەکانی بخاتەڕو‪ ،‬دەتوانێت قەرەبوی‬ ‫هێزە س���ەربازیەکانی لەعێ���ڕاق وەربگرێت‪،‬‬ ‫ئەم���ەش دەبێت���ە بنەمایەک���ی پت���ەو بۆ‬ ‫کوردستانێکی سەربەخۆ‪.‬‬ ‫بەلێدوان���ی س���ەرۆکی هەرێ���م بێ���ت‬ ‫لەپەرلەمانی کوردستان‪ ،‬ئێستا ئەو واڵتانەی‌‬ ‫کە پش���تگیری ماف���ی چارەی‌ خۆنوس���ین‬ ‫ناکەن‪ ،‬دژایەتیش���ی ناکەن‪ .‬ئەم لێدوانە‪ ،‬تا‬ ‫ڕادەیەک���ی زۆر بۆ زۆرێک لەواڵتان ڕاس���تە‪،‬‬ ‫بەتایبەت تورکی���ا‪ .‬تاکە واڵتێک پێچەوانەی‬ ‫خواس���تی کوردان بێت واڵتی ئێرانە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هۆش���داری ئێرانیش دەکرێت لەچوارچێوەی‌‬ ‫فش���ارەکانیدا بێت بۆ دەس���تگرتن بەسەر‬ ‫پشکێکی گەورەتر لەبازاڕو وزەی‌ کوردستان‪،‬‬ ‫نەک گوڕەش���ەیەکی ڕاستەقینە‪ .‬لەئێستادا‪،‬‬ ‫لەپاڵ چین‪ ،‬عێڕاق شاهاوبەش���ی ئاڵوگۆڕی‬

‫بازرگانی���ە لەگ���ەڵ ئێران‪ ،‬ل���ەو نێوەندەش‬ ‫کوردستان پشکێکی گەورەی‌ بەردەکەوێت‪،‬‬ ‫بەتایبەت کە هێش���تا ئێران لەژێر ئابڵوقەی‌‬ ‫ئابوری ڕۆژئاوادای���ە‪ ،‬بەجۆرێک لەبەرامبەر‬ ‫ئاس���انکردنی ئەو ئابڵوقە‪ ،‬بەبڕی سی ملیار‬ ‫دۆالرێ���ک‪ ،‬ئامادەبو بەرنام���ە ئەتۆمیەکەی‌‬ ‫بخاتە سەر مێزی گفتوگۆ؛ بەتەنها ئاڵوگۆڕی‬ ‫بازرگانی کوردس���تان لەگەڵ ئێران سێیەکی‬ ‫ئ���ەو بڕەی���ە‪ .‬هەر ج���ۆرە گوڕەش���ەیەکی‬ ‫ڕاس���تەقینەش ل���ەدژی هەرێم ب���اری ئێران‬ ‫گرانتر دەکات‪ ،‬دەوڵەت���ی نیمچە میانڕەوی‬ ‫حەس���ەن ڕۆحانیش ناتوانێت ئەو ڕیس���کە‬ ‫بکات‪ .‬لەب���ارەی واڵتی میس���رەوە‪ ،‬دوریی‬ ‫جوگرافی‌و پێگەی‌ الوازی لەپاش ڕوداوەکانی‬ ‫ئەم دواییەی‌ میسر‪ ،‬دەخوازێت لەهەاڵیەکی‬ ‫ڕاگەیاندن زیاتر گرنگی پێنەدرێت‪.‬‬ ‫بەاڵم کورد دەبێت هەنگاوێک زیاتر بچێتە‬ ‫پێش���ەوەو ڕای ئەو واڵتان���ە بەدیوی خۆیدا‬ ‫بشکێنێتەوە‪ ،‬بەتایبەت ئەمه‌ریکاو بەریتانیا‪،‬‬ ‫ئەوی���ش لەم م���اوە زیادک���راوەی ماویەتی‬ ‫لەعێراق‪ ،‬ناشکرێت ئەندامە هەمیشەییەکانی‬ ‫تری ئەنجومەنی ئاس���اییش لەبیربکرێن‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە ڕوسیا‪ ،‬ئەزمونی ئەو واڵتەش لەسوریا‬ ‫س���ەلماندویەتی‪ ،‬هەر وەک لەم دواییانەش‬ ‫لەکاتی فرۆشتنی فڕۆکەی‌ دەستە دوو چەک‌و‬ ‫تەقەمەنی بەعێراق زەقتردەبێتەوە‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫ش���ایی کورد ب���کات بەش���یوەن‪ ،‬دەوڵەتی‬ ‫کوردی‪ ،‬س���وپایەکی بەهێزی پێویستە‪ ،‬بەو‬ ‫جۆرەش دەکرێت کورد چەند گرێبەس���ێکی‬ ‫لەگەڵ ڕوسیا هەبێت‪ ،‬ئەوکات پشکێکی ئەو‬ ‫گۆڕانکاریە لەبەرژەوەندی ڕوسیا دەبێت‪.‬‬ ‫لەئیستادا لەسەر کورد پێویستە پارێزگاری‬ ‫لەدەس���تکەوتە نوێیەکان���ی لەعێراق بکات‪:‬‬ ‫لەهەموی گرنگت���ر ناوچە گەڕێن���راوەکان‌و‬ ‫ه���اوکات ش���وێنگە جیۆپۆلەتیکیەک���ەی‌‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت بەردەوام پشتیوانی‬ ‫نێودەوڵەتی بۆ سەربەخۆیی کوردستان‪ ،‬یان‬ ‫لەخراپترین باردا‪ ،‬بۆ کۆنفیدڕاڵی کۆبکاتەوە‪.‬‬ ‫بۆ ئەو مەبەستەش‪ ،‬سیاسەتی دو ڕەهەندی‪،‬‬ ‫هەر بەو ش���ێوەی ئێس���تا هەی���ە‪ ،‬دەبێت‬ ‫بەردەوام���ی پێبدرێت‪ :‬لەهەر کوێ باس���ی‬ ‫بەش���داری لەدەوڵەتی عێراقیدا کرا‪ ،‬دەبێت‬ ‫کورد لەهەم���ان دەقدا خواس���تی خۆی بۆ‬ ‫جیابونەوە لەعێراق بەش���ێوەیەکی ڕون گۆیا‬ ‫بکات‪ ،‬هەر ئەوەش بکرێت بەدەستپێکی هەر‬ ‫جۆرە دانوستانێک‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫هه‌ولێریبون‬ ‫رێکخس����تنی کتێبه‌کان‪ ،‬کارمه‌نده‌كه‬ ‫پێیوتم سیس����ته‌می سااڵنی چله‌كانه‪.‬‬ ‫کتێبه‌کان زۆریان کۆن‌و نه‌خوێندراوه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی من به‌دوایدا ده‌گه‌ڕێم خیتابی‬ ‫رژێم����ی به‌عس‌و عه‌ره‌ب����ه ده‌رباره‌ی‬ ‫خۆماڵیکردن����ی نه‌وت‪ .‬ئ����ه‌م ڕۆژانه‬ ‫س����ه‌رقاڵی توێژینه‌وه‌یه‌ک����م له‌گ����ه‌ڵ‬

‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫ڕه‌وا به‌جێ����گای کتێبخانه‌ک����ه‬ ‫ئاش����نایکردم‪ .‬پاشان بۆم ده‌رکه‌وت‬ ‫ک����ه ده‌توان����م‪ ،‬س����ه‌رباری گه‌رم����ا‬ ‫پڕوکێنه‌ره‌كه‪ ،‬نزیک دره‌نگانی عه‌سر‪،‬‬ ‫له‌جێ����گای مانه‌وه‌که‌م����ه‌وه‪ ،‬به‌پێیان‬ ‫بڕۆمه ئه‌وێ‪ .‬من عه‌ش����قی ڕۆش����تنم‬ ‫به‌پێیان یان به‌پاسکیل‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌و‬ ‫جێگایه‌نه‌دا که تازه نیشته‌جێم‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫دوچه‌رخه‌دا هاوڕێیه‌تیمان ته‌مه‌نێکی‬ ‫هه‌یه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ رۆژانی سه‌ره‌تام‬ ‫له‌ئه‌وروپا‪ ،‬له‌گوندێکی دوره‌ده‌س����ت‪،‬‬ ‫له‌باک����وری هۆڵه‌ن����دا‪ .‬کتێبخانه‌ك����ه‬ ‫نوێی����ه‌و ئه‌ندازه‌یه‌ك����ی جوانی هه‌یه‪.‬‬ ‫دیاری پی����اوه وردیله‌كان����ی کۆریای‬ ‫باشوره‪ ،‬که له‌رۆژانی روخانی رژێمی‬ ‫پێش����ودا وه‌ك به‌شێک له‌هاوپه‌یمانی‬ ‫هێزه‌كانی ئه‌مه‌ری����کا هاتبونه ئێره‪.‬‬ ‫کۆریا گه‌لێکه له‌که‌لتورێکی خێڵه‌کی‬ ‫ته‌س����کی دواکه‌وتوی وه‌ک که‌لتوری‬ ‫خۆمان؛ له‌پ����اش جه‌نگ����ی جیهانی‬ ‫دوه‌م‪ ،‬به‌تایبه‌ت پاش جه‌نگی کۆریا‪،‬‬ ‫که‌وته ناو بازن����ه‌ی بایه‌خی واڵتێکی‬ ‫وه‌ک ئه‌مه‌ریکاو ئیتر پالنی بۆ داڕێژرا‬ ‫ک����ه بکرێته جێ����گای رکه‌به‌ریکردنی‬ ‫دۆس����تانی س����ۆڤیه‌ت‪ .‬ئه‌مرۆ کۆریا‬ ‫خاوه‌ن ئابوری‌و سیسته‌مێکی سیاسی‬ ‫سه‌قامگیرو پێشکه‌وتوه‪.‬‬ ‫کتێبخانه‌ی����ه‌ك وه‌ك دی����اری‬ ‫کۆرییه‌كان هه‌ڵێنجاوی ئه‌و ئه‌زمونه‌یه‬ ‫که چه‌ند مه‌عریفه گرنگه بۆ ده‌رچون‬ ‫له‌قۆناغێک‌و گه‌یشتن به‌قۆناغێکی تر‪.‬‬ ‫کتێبخانه‌که هه‌میشه چۆڵه‪ .‬زۆربه‌ی‬ ‫کات ته‌نه����ام‪ .‬الی خۆم گومانم کرد‪:‬‬ ‫ڕه‌نگ����ه من دره‌نگ پێ����ش ته‌واوبونی‬ ‫کاتی کارکردن ده‌ڕۆم بۆ ئه‌وێ‪ .‬به‌اڵم‬ ‫کاتێک که له‌کارمه‌نده خڕیله‌كه‌م پرسی‬ ‫له‌وه‌اڵمدا وتی‪ :‬ره‌مه‌زانه‪ ،‬قوتابخانه‌و‬ ‫زانک����ۆکان داخراون‪ ،‬ک����ه‌س کتێبی‬ ‫ناوێ چونکه کاتی توێژینه‌وه نه‌ماوه‪.‬‬ ‫جگ����ه له‌باڵه‌خانه‌كه هه‌مو ش����تێک‬ ‫له‌کتێبخانه‌ك����ه‌دا کۆنه‪ ،‬سیس����ته‌می‬

‫‪Academy‬‬

‫‪Bernadotte‬‬

‫‪Folke‬‬

‫له‌شاری س����توکهۆڵم له‌سوید‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ش����اره‌زای ب����واری نه‌وت����ی عێراقی‬ ‫که‌مال البصری‪ .‬ئه‌وه‌ی من ده‌مه‌وێت‬ ‫له‌س����ه‌ری بکۆڵم����ه‌وه چه‌مکی نه‌وت‬ ‫وه‌ك چه‌کێکه‪ ،‬که هه‌تا ئێستا ته‌نها‬ ‫ڕه‌هه‌نده ده‌ره‌كیه‌که‌ی زیاتر قس����ه‌و‬ ‫باس����ی لێوه‌كراوه‪ ،‬به‌اڵم به‌دیدی من‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌‌ی ڕه‌هه‌ن����دی ده‌ره‌كی‬ ‫‌ڕه‌هه‌ندی ناوه‌کی هه‌یه‪ .‬ئه‌م پرۆسه‌یه‬ ‫بریتیه له‌به‌سیاسیکردنی نه‌وت‌و کردنی‬ ‫به‌ئامرازێک بۆ ئامانجی سیاسی‪ .‬گه‌ر‬ ‫له‌ئاستی ده‌ره‌كی ئه‌م پرۆسه‌یه بریتیه‬ ‫له‌ناسیونالیزمی وزه‪ ،‬ئه‌وا له‌ڕه‌هه‌ندی‬ ‫ناوه‌‌کی����دا به‌هه‌مان ئاس����ت‌و خیتاب‬ ‫بریتی����ه له‌قۆرغکردن����ی سیس����ته‌‌می‬ ‫سیاسی‪ .‬بۆیه پرۆژه‌كه‌ی من له‌ئاستی‬ ‫ناوخۆدا بریتیه له‌له‌سیاسه‌تخس����تنی‬ ‫وزه‌و کردن����ی به‌كااڵیه‌ك����ی ئاب����وری‬ ‫به‌رێس����ا ئابوری����ه‌كان‪ .‬ئه‌م����ه ب����ۆ‬ ‫په‌یوه‌ندی نێ����وان عێ����راق‌و هه‌رێم‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت بۆ ناوه‌وه‌ی هه‌رێم خۆش����ی‬ ‫ڕاسته‪ .‬هه‌میش����ه له‌کتێبخانه تۆزی‬ ‫زۆری کتێبه نه‌خوێنراوه‌کان توش����ی‬ ‫پژم����ه پژمێکی زۆرم ئ����ه‌کات‌و هۆڵه‬ ‫چۆڵه‌کان هێنده‌ی تر ده‌نگده‌ده‌نه‌وه‪.‬‬ ‫ژی����ان له‌هه‌ولێر س����یحرێکی تایبه‌تی‬ ‫خۆی هه‌یه‪ .‬شارێک که به‌خێراییه‌كی‬ ‫بێ وێنه بونیاد ده‌نرێت‪ .‬رۆژنامه‌‌نوسه‌‬ ‫بیانیه‌كان به‌شاری نه‌وتی ناوده‌نێن‪،‬‬ ‫له‌گه‌شه‌ی خێراو نیشانه‌ی زۆری پاره‌و‬ ‫جه‌نگه‌ڵێک له‌ئۆتۆمبێل‪ .‬به‌اڵم چیدی‬ ‫ناتوانین قس����ه له‌سه‌ر هه‌ولێر بکه‌ین‬ ‫وه‌ک شارێکی‌ خاوه‌ن تاکه شوناسێک‪.‬‬ ‫شارێک گرانتر له‌سویسرا‪ ،‬جه‌نجاڵتر‬ ‫له‌ناپۆل����ی‪ ،‬س����یخناخ به‌کۆمه‌ڵ����گا‬ ‫چیخ����دراوه‌كان‪ ،‬پڕ پ����ڕ له‌خه‌ڵکانی‬ ‫گش����ت ش����وێنێک‪ .‬ئای����ا له‌ئه‌زمونی‬ ‫کوردیدا هه‌‌ولێر ته‌نها ده‌بێته شارێکی‬ ‫بونیادنراو به‌پاره‌ی کرێی کۆمپانیاکان‬ ‫یان ده‌بێت����ه ناوه‌ندێک بۆ هه‌ڵمژینی‬ ‫تواناکان����ی ده‌وروبه‌ری‌و س����ه‌رله‌نوێ‬ ‫به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی‪ .‬هه‌ولێر له‌گش����ت‬ ‫رویه‌كه‌وه چه‌ن����د هه‌‌ولێرێکه‪ .‬خه‌ڵك‬ ‫دێن ب����ۆ ئه‌وه‌ی پاره په‌ی����دا بکه‌ن‪،‬‬

‫هه‌ولێر ده‌بێت رکه‌به‌ری‬ ‫به‌غداو ئیسته‌نبول‌و‬ ‫دیمه‌شق‌و تاران‬ ‫بکات‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌وه‌ی‬ ‫خۆی بێت‪ ،‬شوناسی‬ ‫که‌لتوری جودا بێت‬ ‫توانای قوتدان‌و‬ ‫تواندنه‌وه‌و هه‌ڵلوشینی‬ ‫هه‌بێت له‌پێناو خۆ‬ ‫بونیادنانه‌وه‪ ،‬خۆ‬ ‫نوێکردنه‌وه‪ ،‬خۆ‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندکردن‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی تواناکانیان نمایش بکه‌ن‪،‬‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی په‌ناگه‌یه‌ك بدۆزنه‌وه‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی پاره‌كانیان بخه‌نه کاره‌وه‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ژیانێکی ت����ر بژین‪ .‬له‌پانتایی‬ ‫هه‌ولێردا جه‌نگێک له‌ئارادایه‪ ،‬جه‌نگی‬ ‫نێوان کۆنکری����ت‌و قوڕ‪ ،‬تاک نهۆمی‌‌و‬ ‫س����کای س����کره‌یپه‌ر ‪.Skyscraper‬‬ ‫هه‌ولێرێ����ک له‌ناوده‌چێ����ت‌و یه‌كێکی‬ ‫تر جێ����گای ده‌گرێت����ه‌وه‪ .‬هه‌رچه‌‌نده‬ ‫له‌هه‌ندێک جێگادا که‌له‌پور ده‌پارێزرێت‬ ‫به‌تامێکی خۆشه‌وه‪ .‬دو مانگی پێشو‬ ‫کاتێک میوانی په‌یمانگای رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت ب����وم بۆ توێژین����ه‌وه که‬ ‫به‌شێکه له‌قونس����وڵخانه‌ی فه‌ڕه‌نسی‬ ‫((‪ IFPO‬ک����ه خانویه‌کی ناو قه‌اڵی‬ ‫هه‌ولێریان نۆژه‌نکردوه‌ته‌وه‪ ،‬هه‌ستت‬ ‫ده‌كرد تێرده‌بی����ت له‌رابوردوو له‌ورده‬ ‫جوان����ی‌و له‌مێژویه‌ک����ی ئه‌زم����ون‬ ‫نه‌ك����راو‪ .‬ئێم����ه له‌ب����ه‌ر لێش����اوی‬ ‫ش����ته‌کانی مۆدێرنه‌دای����ن‌و هه‌‌تا بێت‬ ‫له‌ب����واره فه‌رهه‌نگ����ی‌و مه‌عریفیه‌كه‌ی‬

‫دورده‌که‌وین����ه‌وه‪ .‬ش����ه‌وان ده‌بینی‬ ‫له‌پارکی سامی عه‌بدولڕه‌حمان خه‌ڵک‬ ‫بایه‌خ به‌ته‌ندروس����تی‌و له‌ش‌و الریان‬ ‫ئه‌ده‌ن‪ ،‬به‌ش����ێکی ت����ر له‌ژیاره‌‌کانی‬ ‫سه‌رده‌می مۆدێرنه‌ی دره‌نگ‪ .‬جه‌سته‬ ‫له‌که‌لتوری ئێم����ه‌دا‪ ،‬الی زۆرینه‌مان‬ ‫پێکهاته‌یه‌ك����ی خ����اوه‌ن خاوه‌ن����ه‌و‬ ‫ده‌بێ����ت له‌چ����اوی ب����ه‌د بپارێزرێت‌و‬ ‫ته‌نها بۆ که‌سانێکی که‌م نه‌بێت‪ ،‬یان‬ ‫هه‌ندێجار بۆ هیچ که‌س����ێک‪ ،‬نمایش‬ ‫نه‌كرێت‪ .‬له‌روی ئابوری����ه‌وه‌‪ ،‬له‌روی‬ ‫بژێوی‌و ئاس����تی ژیاری‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگیه‌وه چه‌ند هه‌ولێرێک هه‌یه‪.‬‬ ‫هه‌ندێکی����ان به‌یه‌کت����ر نامۆن‪ ،‬ڕه‌نگه‬ ‫له‌روی مه‌ودای جوگرافیه‌وه له‌یه‌که‌وه‬ ‫نزیکب����ن به‌اڵم هه‌تا بێت زیاترو زیاتر‬ ‫لێکتر ده‌ترازێن‪ .‬هه‌ولێر ده‌بێت ببێته‬ ‫ناوه‌ندی ڕاکێشان‌و پانتایی سه‌رله‌نوێ‬ ‫به‌رهه‌مهێنانه‌وه‪ .‬له‌چه‌قی شارستانیه‌‬ ‫جیاوازه‌کانی ناوچه‌که‌دا گه‌ر فه‌رهه‌‌نگ‌و‬ ‫که‌له‌پ����وری پته‌و نه‌كات ئه‌وا ش����اره‌‬ ‫گه‌وره‌کانی ناوچه‌که له‌نێوان خۆیاندا‬ ‫گورگان����ه خواردی ده‌ک����ه‌ن‪ .‬هه‌ولێر‬ ‫ده‌بێت رکه‌به‌ری به‌غداو ئیسته‌نبول‌و‬ ‫دیمه‌شق‌و تاران بکات‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌وه‌ی‬ ‫خۆی بێت‪ ،‬شوناس����ی که‌لتوری جودا‬ ‫بێ����ت‪ ،‬توانای قوت����دان‌و تواندنه‌وه‌و‬ ‫هه‌ڵلوش����ینی هه‌بێ����ت له‌پێن����او خۆ‬ ‫بونیادنانه‌وه‪ ،‬خ����ۆ نوێکردنه‌وه‪ ،‬خۆ‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندکردن‌و توان����ای رکه‌به‌ری‬ ‫به‌بون����ی زه‌خی����ره‌ی ن����وێ‪ .‬هه‌ولێر‬ ‫ده‌بێت قۆناغی به‌شاربون تێپه‌ڕێنێت‬ ‫بۆ قۆناغ����ی به‌ناوه‌ندبون‪ .‬ناوه‌‌ندبون‬ ‫یانی وه‌رگرتن له‌پێناو بونیادنانه‌وه‌ی‬ ‫جودایی‪ .‬توان����ای گۆڕانکاری له‌وه‌ی‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی دێت‪ ،‬نه‌ک به‌پێچه‌وانه‌وه‪.‬‬ ‫ش����ارێک گ����ه‌ر ناوه‌ند نه‌بێ����ت ئه‌وا‬ ‫کاریگه‌ریه ده‌ره‌کی����ه‌كان به‌ئاره‌زوی‬ ‫خۆی����ان بۆیاخی ئه‌ک����ه‌ن‪ .‬له‌کاتێکدا‬ ‫گ����ه‌ر ناوه‌ندبێ����ت ئ����ه‌وا ده‌ره‌وه‬ ‫به‌خه‌س����ڵه‌تی خ����ۆی‪ ،‬به‌تامی خۆی‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنێته‌وه‪ .‬ئه‌وه‌ی ئاشکرایه‬ ‫که ئه‌و گه‌ش����ه ئابوری����ه‌ی که هه‌یه‬ ‫بڕێکی زۆری ڕاگوزه‌ره‪ .‬ئه‌مه گه‌شه‌ی‬ ‫بونیادنانی سه‌ره‌تایه‪ ،‬بۆ درێژه‌پێدانی‬ ‫ئه‌فراندن پێویس����ته‪ .‬ش����اری نه‌وتی‬ ‫ش����اری خوێیه‪ ،‬وه‌ك عه‌بدولره‌حمان‬ ‫مونیف پێمانده‌ڵێت‪ .‬ش����اری خوێ‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده ره‌ق‌و تۆکمه ده‌ربکه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌رگ����ه‌ی ئاوی زه‌مان����ه ناگرێت‪ .‬که‬ ‫ئ����او دێت نابێت ئێم����ه له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫بتاوێنێته‌وه‪.‬‬

‫دەنگم‬ ‫بەڕاپرسیەکەی کۆشکی سپی نەدا‬ ‫فەرمان ڕەشاد‬ ‫لەڕاس���تیدا خەونی دروس���تکردنی‬ ‫دەوڵ���ەت زیات���ر لەس���ەدەیەکە لەو‬ ‫دەم���ەی ش���ێخ س���ەعیدی پی���ران‬ ‫بەدەسەاڵتدارانی ئەوسای تورکیای‬ ‫گوت کاتێک ھەمو میللەتان دەوڵەتیان‬ ‫ھەیەو دەبێ ئێمەی کوردیش بگەینە‬ ‫ئەو مافە‪ .‬ئەو خواس���تە ھەمیش���ە‬ ‫بۆتە بەش���ێک لەرۆحی ئێمە‪ ،‬زۆرێک‬ ‫لەنوسەرو سیاسەتمەدارو ھونەرمەندو‬ ‫ھەڵکەوتەکان���ی ئێمە کاتێ باس���ی‬ ‫ح���ەزی خۆی���ان دەکەن ھەمیش���ە‬ ‫دەڵێن دەمانەوێ پێش ئەوەی بمرین‬ ‫دەوڵەتی کوردستان ببینین‪.‬‬ ‫ئ���ەو خواس���تە لەئێس���تا لەھەمو‬ ‫کات زیاتر ھەن���گاوی گەورەی ناوەو‬ ‫زۆرترین قسەی لێدەکرێ لەسەرئاستی‬ ‫ناوخۆیی‌و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش‪،‬‬ ‫دواتری���ن بەرەوپێش���وەچونیش ئەو‬ ‫ڕاپرس���یەی کۆش���کی س���پی بو کە‬ ‫لەسەر سایتە ڕەس���میەکەی خۆیان‬ ‫باڵویانکردۆتەوە بۆ ئەوەی لەئەگەری‬ ‫ئ���ەوەی زیاتر لە‪ ١٠٠٠٠٠‬س���ەد ھەزار‬ ‫کەس پشتگیری بکات بابەتەکە بخرێتە‬ ‫لیستی بەرنامەکانی کۆنگریس‪.‬‬ ‫بابەتەکە ئەگەرچ���ی گرنگە بەاڵم‬ ‫لێرە من قس���ە لەسەر بۆچونی خۆم‬ ‫دەکەم بۆ ئەو پرس���ە‪ ،‬لەپێشدا لەو‬

‫راپرسیەی کۆشکی سپی دەنگم نەدا‬ ‫نەک لەبەرئ���ەوەی خەون بەدەوڵەتی‬ ‫کوردستانی نەبینین بەڵکو ھۆکارەکە‬ ‫جیای���ە‪ ،‬م���ن بۆچونم وای���ە دەبێ‬ ‫لەپێش���دا فۆرم���ی دەوڵەتەکەم���ان‬ ‫لەبەرچاوبێ بۆ ئەوە وادەڵێم چونکە‬ ‫نابێ کارێک بکەین دەوڵەتێکی وەک‬ ‫کوێ���ت‌و قەتەرم���ان بۆ دروس���تبێ‪،‬‬ ‫لەقەتەر لەسەر رەخنەیەک لەئەمیری‬ ‫واڵت ش���اعیرێک چەندی���ن س���اڵ‬ ‫خرای���ە زیندان‪ ،‬لەکوێتیش لەس���ەر‬ ‫بەرنامەیەک���ی تەلەفزیۆنی کەناڵێکی‬ ‫ئاسمانی سوتێنرا‪ ،‬کە ئەو دو نمونە‬ ‫دەھێنمەوە مەبەس���تم ئ���ەوە نیە کە‬ ‫لەکوردس���تان نی���ە بەپێچه‌وان���ەوە‬ ‫بەزیادەوە ھەیە‪ ،‬کەناڵی تەلەفزیۆنی‬ ‫س���وتێنراوەو رۆژنامەن���وس گیراوە‪،‬‬ ‫لەس���ەر رەخنە کەسێکی وەک سەید‬ ‫ئەکرەم رەوانەی زیندان کرا‪ ،‬کارزان‬ ‫کەریم‌و نیاز عەزیز لەھەولێر لەس���ەر‬ ‫کاری رۆژنامەنوس���ی سزای سیاسی‬ ‫دران‌و بەندکران‪ ،‬لەسلێمانی ئاسۆس‬ ‫ھەردی ھێرشی کرایە سەر‪ ،‬روداوەکانی‬ ‫‪ ١٧‬شوبات‪ ،‬دواین نمونەش لەکاتێکدا‬ ‫ئەو ڕاپرسیە ئەنجام دەدرێ لەدھۆک‬ ‫رۆژنامەنوسێک جەس���تەی خەڵتانی‬ ‫خوێن دەک���رێ‪ ،‬بۆی���ە کاتێک ئێمە‬ ‫س���ەیری ھەمو ئەو نمونانە دەکەین‬ ‫خەون���ی دەوڵ���ەت زۆر بێمانا دەبێ‪،‬‬ ‫دەوڵەت بۆ کۆمەڵێک سیاسی ستەمکار‬

‫دەبێ ئەوەندە پەلەی دروس���تکردنی‬ ‫دەوڵ���ەت بین‪ ،‬ئای���ە لەپێناو ئەوەی‬ ‫سیاس���یەکان وەک چ���ۆن خەباتی‬ ‫ش���اخیان لەپێناو خۆیان کرد کەچی‬ ‫پێماندەفرۆش���نەوە‪ ،‬بەھەمانش���ێوە‬ ‫لەپێن���او بەرژەوەندیەکانیان دەوڵەت‬ ‫دروستبکەن‌و پێمانی بفرۆشن؟!‬ ‫ئێمە دەوڵەتێکم���ان دەوێ زامنی‬ ‫ئازادی‌و شەفافیەت‌و سەروەریی یاسا‬ ‫بێ‪.‬‬ ‫ھەندێ���ک بۆچونیان وایە با جارێ‬ ‫دەوڵەتەکە دروس���ت بکەین ئەوکات‬ ‫چەس���پاندنی بنەما دیموکراسیەکان‬ ‫ئاس���انە‪ ،‬ئەوەی زەحمەت���ە بڕینی‬ ‫ھەن���گاوی دروس���تکردنی دەوڵەتە‪،‬‬ ‫من پێموایە ئەوە خۆھەڵخەڵەتاندنە‪،‬‬ ‫ئەگین���ا ھی���چ زەمانێک نی���ە دوای‬ ‫دروس���تکردنی دەوڵەت دەوڵەتێکی‬ ‫وەک قەت���ەرو کوێ���ت دیزاین نەکرێ‬ ‫بۆ کوردس���تان‪ ،‬ئەوکات نمونەیەکی‬ ‫زۆر ناش���یرین دەبی���ن‪ ،‬کۆمەڵگەی‬ ‫نێودەوڵەتی پشتگیری ئەو جۆرە واڵتە‬ ‫دەکات کە بنەما دیموکراس���یەکان‌و‬ ‫ش���ەفافیەت‌و س���ەروەریی یاسایان‬ ‫چەسپاندبێ‪.‬‬ ‫لەپێن���او بنیاتنانی دەوڵەت ئەرکی‬ ‫لەپێشینەمان چەسپاندنی ئەو بنەما‬ ‫دروس���تناکەین بۆ خۆش���گوزەرانی‌و س���ەرەکیانەیە‪ ،‬بەپێچه‌وان���ەوە ھەر‬ ‫مومارەس���ەکردنی ماف���ی تاکەکانە‪ ،‬کارێک بکرێ ئ���ەو ئامانجە گەورەی‬ ‫کاتێ���ک ئەو ئامانجە نەپێکێ ئیتر بۆ ئێمە ناپێکێت‪.‬‬

‫ھیچ زەمانێک نیە دوای‬ ‫دروستکردنی دەوڵەت‬ ‫دەوڵەتێکی وەک‬ ‫قەتەرو کوێت دیزاین‬ ‫نەکرێ بۆ کوردستان‬ ‫ئەوکات نمونەیەکی زۆر‬ ‫ناشیرین دەبین‬

‫‪13‬‬

‫ناسیۆنالیزم‌و دروستکردنی دەوڵەت‬ ‫رێبین هەردی‬ ‫هەرکاتێ���ک قس���ە لەناس���یۆنالیزم‬ ‫ئەکرێت‪ ،‬راستەخۆ پرسیاری دەوڵەتیش‬ ‫دێت���ە ئ���اراوە‪ .‬ناس���یۆنالیزم‌و دەوڵەت‬ ‫دوانەیەکی پێکەوە دراون کە ئەس���تەمە‬ ‫لەیەک جیاببنەوە‪ .‬لەراس���تیدا نایۆنالیزم‬ ‫لەناوەڕۆک���دا ئ���ەو تەوژمە سیاس���یەیە‬ ‫کە ن���ەک هەر ه���ەوڵ ب���ۆ دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتی نەت���ەوە ئەدات‪ ،‬بەڵکو پێیوایە‬ ‫بەب���ێ بونی دەوڵەتی نەتەوە‪ ،‬کێش���ەی‬ ‫کۆمەڵ���گاکان چارەس���ەرنابن‌و تەنگژەی‬ ‫نێوان کۆمەڵ���گاکان ب���ەردەوام ئەبێت‪.‬‬ ‫ناس���یۆنالیزم نەبونی دەوڵەتی نەتەوەیی‬ ‫بەیەکێک لەهۆکارە سەرەکیەکانی شەڕو‬ ‫جەنگ لەنێ���وان کۆمەڵگاکاندا دائەنێت‌و‬ ‫ب���ڕوای وایە ش���ێوەی سروش���تی ژیانی‬ ‫سیاس���ی ئەبێت بەجۆرێ���ک دابڕێژرێت‬ ‫کە ه���ەر نەتەوەیەک دەوڵەتی سیاس���ی‬ ‫خۆی پێکبهێنێت‪ .‬ئەکرێت سێ شێوازی‬ ‫ناس���یۆنالیزم دیاریبکرێت‪ :‬ناسیۆنالیزمی‌‬ ‫ریفۆرمخواز‪ .‬ناسیۆنالیزمی یه‌کگرتوخوازو‬ ‫ناس���یۆنالیزمی جیاخواز‪ .‬ناسیۆنالیزمی‬ ‫ریفۆرمخواز ئەو ناسیۆنالیزمانە ئەگرێتەوە‬ ‫کە تیایدا س���نوری نەت���ەوەو دەوڵەت تا‬ ‫رادەیەکی زۆر بەس���ەریەکدا ئەگونجێن‪.‬‬ ‫واتە هەر لەسەرەتاوە هەمو نەتەوە لەژێر‬ ‫فەرمانڕەوای سیس���تەمێکی حوکمرانیدا‬ ‫ژی���اوە‪ .‬ئەمج���ۆرە ناس���یۆنالیزمە تەنها‬ ‫پێویستی بەدەس���تکاریکردنی رەوایەتی‬ ‫حوکمرانی بوە‪ ،‬لەحوکمڕانی ئیمپراتۆری‬ ‫ی���ان بنەماڵەیی���ەوە ب���ۆ حوکمرانیەک‬ ‫بەناوی نەتەوەوە‪ .‬وات���ە بەمانایەکی تر‬ ‫کاری ئەم ناسێۆنالیزمە دەستکاریکردنی‬ ‫نەخش���ەو جوگرافیای سیاس���ی نەتەوە‬ ‫نەبو‪ ،‬بەڵک���و کاری س���ەرەکی گۆڕینی‬ ‫بنەماکانی حوکمڕانی‌و شێوازی رەوایەتی‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی ب���و‪ .‬ئەکرێ���ت بۆ ئەم‬ ‫شێوازە لەناس���یۆنالیزم نمونەی واڵتانی‬ ‫فەڕەنس���او ئینگلت���ەرا بهێنرێت���ەوە‪.‬‬ ‫شێوازی ناس���یۆنالیزم کە ناسیۆنالیزمی‬ ‫یەکگرتوخوازە ئەو جۆرەیە لەناسیۆنالیزم‬ ‫کە جوگرافیای سیاس���ی‌و دابەش���بونی‬ ‫دەس���ەاڵت لەناوی���دا پارچ���ە پارچەیەو‬ ‫لەژێر کۆنتڕۆڵی دەس���ەاڵتدارێتی‌و میری‬ ‫جیاوازدای���ە‪ .‬واتە جوگرافیای سیاس���ی‬ ‫نەتەوە‪ ،‬لەگەڵ دەسەاڵتدارێتی سیاسیدا‬ ‫هاوت���ا نایەت���ەوەو نەت���ەوە دابەش بوە‬ ‫بەسەر ناوەندو کەرتی سیاسی جیاوازدا‪.‬‬ ‫ئامانجی ئەم ناسیۆنالیزمە یەکخستنەوەی‬ ‫پارچەکانی نەتەوەو لەناوبردنی دەسەاڵتە‬ ‫لۆکاڵیەکانە‪ ،‬بۆ ئەوەی یەک سیس���تەمی‬ ‫حوکمران���ی بەس���ەر نەت���ەوەدا زاڵبێت‪.‬‬ ‫ناس���یۆنالیزمی یەکگرتوخواز س���ەرجەم‬ ‫سیاس���ەت‌و گوت���ارو ئەدەبیاتی تەرخان‬ ‫ئەکات ب���ۆ زاڵبونی ئ���ەو بۆچونەی کە‬ ‫س���ەرجەم هۆکاری هەمو کێشە ئابوری‌و‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتیەکان ئەگەڕێنێتەوە‬ ‫ب���ۆ پارچ���ە پاڕچەبونی نەت���ەوە لەناو‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی جیاوازداو چارەس���ەری‬ ‫سەرجەم ئەو کێش���انەش ئەگێڕێتەوە بۆ‬ ‫یەکگرتنەوەی پارچ���ەکان‌و دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتیکی یەکگرتو کە یەک سیستەمی‬ ‫حوکمرانی هەیە‪ .‬نمونەی ئەم ناسیۆنالیزمە‬ ‫لەئەڵمانیاو ئیتاڵیای سەدەکانی نۆزدەدا‬ ‫ئەبینین‪ .‬شێوازی سێهەمی ناسیۆنالیزم‪،‬‬ ‫ناس���یۆنالیزمی جیاخ���وازە‪ .‬ئەمج���ۆرە‬ ‫ناسیۆنالیزمە لەوکاتانەدا دەرئەکەوێت کە‬ ‫زیاد لەنەتەوەیەک لەناو یەک حوکمرانیدا‬ ‫بژی���ن‪ .‬ئامانج���ی ئ���ەم ناس���یۆنالیزمە‬ ‫لەدەس���ەاڵتدارێتی‬ ‫جیابونەوەی���ە‬ ‫ناوەن���دی‌و دروس���تکردنی دەوڵەتێک���ی‬ ‫نەتەوەی���ی‌و جیابون���ەوە لەنەتەوەکانی‬ ‫ت���ر‪ .‬لەمێ���ژوی هاوچەرخ���دا ئەکرێ���ت‬ ‫دروس���تبونی دەوڵەتەکانی پاش کەوتنی‬ ‫یەکێتی س���ۆڤیەت بەنمون���ە بهێنینەوە‪.‬‬ ‫ناسیۆنالیزمی جیاخواز سەرجەم گوتارو‬ ‫ئەدەبیاتی لەس���ەر ئ���ەوە دائەمەزرێنێت‬ ‫کە کۆی کێش���ەکانی لەهەمو ئاستەکاندا‬ ‫پەیوەستە بەوەوەی وەک نەتەوە خاوەنی‬ ‫دەوڵ���ەت نی���ەو ژێردەس���تەی نەتەوەو‬ ‫کۆمەڵگای ترە‪.‬‬ ‫ئ���ەم س���ێ ش���یوازە س���ەره‌کیەی‬ ‫ناس���یۆنالیزم‪ .‬سێ ش���ێوازی جیاوازی‬ ‫ناسیۆنالیزم دروست ئەکات‪ .‬ناسیۆنالیزمی‬ ‫ریفۆرمخواز کە بەدوای ئەوەوەیە رەوایەتی‬ ‫حوکمران���ی بگۆڕێت‪ ،‬مەس���ەلەی ماف‌و‬ ‫هاواڵتیب���ون ئەکاتە بنەمای س���ەرەکی‬ ‫کارکردنی‪ .‬خەمی س���ەرەکی ئەم جۆرە‬ ‫ناس���یۆنالیزمە دامەزراندنی دەسەاڵتێکی‬ ‫رەها نیە‪ ،‬بەڵکو بەپێچەوانەوە هەوڵدانە بۆ‬ ‫کۆنترۆڵکردنی دەسەاڵت‌و چاودێریکردنی‪.‬‬ ‫بەاڵم دو ش���ێوازەکەی تری ناسیۆنالیزم‬ ‫لەبەرئەوەی چ لەدۆخی پارچەپارچەبون‌و‬ ‫چ لەدۆخ���ی جیابون���ەوەدا‪ ،‬پێویس���تی‬ ‫بەجەختکردن لەس���ەر شوناسی نەتەوەو‬ ‫یەکرەنگی‌و یەک چارەنوس���ی هەیە‪ ،‬ئەوا‬

‫دەوڵەت دەزگایەکە‬ ‫کە بونی قەدەری‬ ‫مرۆڤ ئەزەلی نیە‬ ‫بەڵکو ئامرازێکە مرۆڤ‬ ‫دروستیکردوە بۆ‬ ‫ئەوەی ببێتە پارێزگاری‬ ‫سەرەکی ئاسایش‌و‬ ‫ئازادی هاواڵتیان‬ ‫نەک ئاسایش‌و ئازادی‬ ‫هاواڵتیان بکرێتە‬ ‫قوربانی ئەو‬ ‫مافی نەت���ەوە وەک یەکەیەکی هاوڕەنگ‪،‬‬ ‫پێ���ش ماف���ی هاواڵتیب���ون ئەکه‌وێ���ت‪.‬‬ ‫بگرە ئ���ەم ناس���یۆنالیزمە لەپرۆس���ەی‬ ‫دروستکردنی دەوڵەتدا جۆرێک لەکلتوری‬ ‫سیاسی بەرهەم دێنێت کە کەمترین رێگە‬ ‫بەجیاوازی سیاس���ی‌و کلت���وری ئەدات‌و‬ ‫هەمو جۆرە دەرچونێک لەنەخش���ەکانی‬ ‫خۆی بەخیانەتی نەتەوەیی ئەژمار ئەکات‪.‬‬ ‫بەمانایەک���ی ت���ر هەردو ناس���یۆنالیزمی‬ ‫یەکگرتوخ���وازو جیاخواز زۆرتر لەس���ەر‬ ‫بنەماکان���ی ماف���ی گش���تی‌و الوازی یان‬ ‫ک���زی مافی تاکەکەس���ی دروس���تبون‪،‬‬ ‫هەر لەبەرئەمەش ئەم دو ناس���یۆنالیزمە‬ ‫بەردەوام کێش���ەیان لەگەڵ سیس���تەمی‬ ‫دیموکراسیدا وەک شێوازێکی حوکمرانی‬ ‫هەی���ە‪ .‬خولی���ای ئ���ەم ناس���یۆنالیزمە‬ ‫دروس���تکردنی دەوڵەتە ب���ۆ نەتەوەیەک‬ ‫کە یان پاڕچە پارچەیە یان لەژێردەستی‬ ‫نەتەوەیەکی تردایە‪ .‬لەبەرئەوە هەمیش���ە‬ ‫دروس���تبونی ئەم دەوڵەت���ە جێگەیەکی‬ ‫پیرۆز لەخەیاڵی سیاسی ئەم دو جۆرەی‬ ‫ناس���یۆنالیزمدا داگیر ئ���ەکات کە بەهیچ‬ ‫ش���ێوەیەک رێگ���ە بەگومانک���ردن یان‬ ‫رەخنەکردنی نادات‪ .‬دروستبونی دەوڵەت‬ ‫ئەوەندە ئەبێت بەشتێکی پیرۆزو مافێکی‬ ‫ئەوەندە رون‌و ئاشکرا کە ئەبێت لەپێناویدا‬ ‫هەم���و مافەکان���ی تر قوربان���ی بکرێت‪.‬‬ ‫لەم دۆخەدا ئەوەی لەگەڵ دروس���تبونی‬ ‫دەوڵەتدا نەبێ���ت‪ ،‬بەخیانەتکارو ناپاکی‬ ‫تاوانبار ئەکرێت‌و وەک دوژمن یان دەستی‬ ‫دوژمن تەماش���ا ئەکرێت‪ .‬بەمشێوەیەش‬ ‫خودی دروستبونی دەوڵەت بەدەر لەوەی‬ ‫کارو ئەرک‌و بەرپرسیارێتی ئەم دەزگایە‬ ‫چی���ە‪ ،‬ئەبێتە ئامانجێکی س���ەرەکی کە‬ ‫هەمو ئامانجەکانی تر دائەپۆش���ێت‪ .‬لەم‬ ‫پرۆسەیەش���دا ئەم جۆرە ناس���یۆنالیزمە‬ ‫ئەوە لەبیر ئەکات کە لەبنەڕەتەوە ئامانجی‬ ‫دروستبونی دەوڵەت بەو بیانوە گەورەیە‬ ‫ئەنجام���دراوە ک���ە بەبێ بون���ی دەوڵەت‬ ‫مافەکان���ی هاواڵتیانی‌ نەت���ەوە هەرگیز‬ ‫پارێزراو نابێ���ت‪ .‬دەوڵەت دەزگایەکە کە‬ ‫بونی قەدەری مرۆڤ ئەزەلی نیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئامرازێکە مرۆڤ دروستیکردوە بۆ ئەوەی‬ ‫ببێتە پارێزگاری س���ەرەکی ئاس���ایش‌و‬ ‫ئ���ازادی هاواڵتی���ان‪ ،‬ن���ەک ئاس���ایش‌و‬ ‫ئازادی هاواڵتیان بکرێت���ە قوربانی ئەو‪.‬‬ ‫لەراستیشدا ترسناکترین ستەمکارەکانی‬ ‫مێ���ژوی سیاس���ی‪ ،‬لەگیرفان���ی ئەم دو‬ ‫شێوازەی ناس���یۆنالیزمەوە هاتنەدەرێ‪.‬‬ ‫س���تەمکارانێک ک���ە قوربانیەکان���ی‬ ‫هەزاران ئەندامان���ی نەتەوەیە کە بڕیارە‬ ‫لەپێن���اوی ئەوان���دا حوکمران���ی بکەن‪.‬‬ ‫نمون���ەی ناس���یۆنالیزمی‌ ئەڵمان���ی کە‬ ‫بەهیتل���ەر و نازیەکان گەیش���ت‌و ئیتاڵیا‬ ‫کە بەمۆسۆلۆنی گەیشت‌و ناسیۆنالیزمی‬ ‫عەرەبی کە بەبەعس‌و س���ەدام حس���ێن‬ ‫گەیشت‪ ،‬دیارترین نمونەی ئەو ستەمکارە‬ ‫ترسناکانەن کە لەگیرفانی ئەم دو جۆرەی‬ ‫ناسیۆنالیزمەوە دروستبون‪.‬‬ ‫هەم���و ئەزمون���ە مێژویی���ەکان ئ���ەو‬ ‫راس���تیە ئەس���ەلمێنن ک���ە باس���کردنی‬ ‫دەوڵەت وەک ئامانجێک���ی پیرۆز‪ ،‬بەبێ‬ ‫گرێدان���ەوەو ناچارکردن���ی بەراپەڕاندنی‬ ‫کارە سەرەکیەکەی خۆی کە دابینکردنی‬ ‫ئاس���ایش‌و پاراس���تنی مافی هاواڵتیانە‪،‬‬ ‫جگە لەئەزمونی س���تەمکارانەو دڵرەق‌و‬ ‫س���ەرکوتکەر بۆ هەمو ئەوانەی لەگەڵیدا‬ ‫جی���اوازن‪ ،‬هی���چ ش���تێکی ت���ر بەرهەم‬ ‫ناهێنێت‪.‬‬

‫▼‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫ره‌هه‌ندی تارمایی توندڕه‌ویی ئیسالمی‬ ‫سێیه‌م‬ ‫هیپۆکریسی دیجتاڵ کولتوری بەئاسمانی ئەوروپاوە‬ ‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"نه‌وزاد جه‌مال" ده‌ینوسێت‬

‫زارەکی بۆ بینراو گواستەوە‬

‫وش����ەی هیپۆکریس����ی مان����ای دوڕوی‪،‬‬ ‫دوفاقەی����ی‌و دودیویی دەگەیەن����ێ‪ .‬بۆیە‬ ‫لێرەدا هەر وەک چەمکێک‪ ،‬نەک بڕیارێکی‬ ‫رەوش����تی لێیدەدوێ����م ‪ .‬لە>س����ەردەمی‬ ‫دیجت����اڵ>دا گۆڕانێک����ی جۆریی بەس����ەر‬ ‫روخس����اری ژیانی کورددا هات کە دواجار‬ ‫ماناو روانگەکانیش گۆڕان‪ .‬کە دەڵێم گۆڕا‪،‬‬ ‫دەبێ چەمکی پێشکەوتن بخەینە ئەوالوە‪.‬‬ ‫لێرەوە‪ ،‬گریمانەکە ئەوەیە‪ :‬هیپۆکریس����ی‬ ‫س����ەردەمی دیجت����اڵ‪ ،‬کولت����وری زارەکی‬ ‫ک����وردی بۆ کولتوری بین����راو(‪)virtual‬‬ ‫گواستەوە‪ .‬با بزانین چۆن؟‬ ‫بەس����ەیرکردنی تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان‪،‬‬ ‫کۆمەڵگەیەک����ی دیجتاڵ����ی کارا‪ ،‬خێ����راو‬ ‫چاالکتر لەکۆمەڵگ����ەی واقیعی دەبینین‪.‬‬ ‫بەتایبەت کە س����یفەتێکی ت����ری میدیای‬ ‫دیجت����اڵ‪ ،‬خێرای����ی گەیان����دن‌و کارلێکە‪.‬‬ ‫لێ����رەوە بەدیوێکدا‪ ،‬ئەوەن����دەی کۆمەڵگە‬ ‫دیجتاڵیەکە بەگوڕوتین����ەو پڕ لەکارلێکە‪،‬‬ ‫هێن����دە کۆمەڵگەی باو ب����ەو جۆرە نییە‪.‬‬ ‫جگ����ە ل����ەوەی لەس����ەرهەندێ ئاس����ت‪،‬‬ ‫کۆمەڵگ����ە باوەکە وەک خ����ۆی ماوەتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم کۆمەڵگەی دیجتاڵ‪ ،‬توانی لەالیەنی‬ ‫سیاس����ی‌و کولتوریەوە بەخێرایی تەشەنە‬ ‫بسێنێ‪ .‬بۆیە‪ ،‬سیاسەت‌و پەیام‌و کردەکانی‪،‬‬ ‫ه����اوکات ژیان����ی کۆمەاڵیەت����ی‌‌و ئاین����ی‬ ‫بەجۆریکی زەق‌و خێرا لەتۆرەکاندا گوزەر‬ ‫دەکەن‪ .‬تەنان����ەت بەکارهێنەر ئەوەندەی‬ ‫لەخەمی چونەسەر هێڵە‪ ،‬هێندە پەرۆشی‬ ‫ئەویتر نییە لەژیانی رۆژانەدا‪ .‬ئیتر س����ەیر‬ ‫نییە کە هاوسەر‪ ،‬هاوڕێ‌و خزمەکان جۆری‬ ‫پەیوەندییەکانیان دەخەن����ە تۆڕەکانەوەو‬ ‫لەوێوە بەیەکدەگەن!‬ ‫پێموایە <بینراوێتی> و لەبەرچاوبون‬ ‫ئەنجامێک����ی ت����ری زاڵبون����ی کولت����وری‬ ‫دیجتاڵە‪ .‬هۆکاری سەرەکی سەرکردنەسەر‬ ‫ئەو بەکارهێنانە شێلگیرەی تاکی ئێمەیە‪.‬‬ ‫هەس����تی بینراویی‌و بینین وایکرد مرۆڤی‬ ‫ئێمە ببێتە بینەرو تەماش����اکار‪ ،‬تەنانەت‬ ‫خۆیش����ی کردۆت����ە وێنەو فیل����م‌و دیمەنێ‬ ‫ک����ە دەبێ لەگ����ەڵ هاوڕێکانیدا ش����ەیری‬ ‫بکات‪ .‬جگە لەوەی پاڵنەرێکی سروش����تی‬ ‫کولتوری‌و کۆمەاڵیەتییە کە مرۆڤ بەدوای‬ ‫دانپێدانان‌و پەسەندکردندا دەگەڕێ‪ .‬وەلێ‬ ‫ئالودەب����ون بەدیمەنگەرای����ی‪ ،‬وێنە وەک‬ ‫ئامرازی گواستنەوەو پەیوەندیکردن بەبێ‬ ‫تێکست‌و نوس����ین‪ ،‬وەرچەرخانێکە‪ .‬ئەگەر‬ ‫راگوزەری بڵێین؛ کولتوری ئێمە ئێستەشی‬ ‫لەگەڵداب����ێ‪ ،‬نەیتوانیوە وەک پێویس����ت‬ ‫دەوڵەمەن����دی فەرهەنگی خۆی بخاتە نێو‬ ‫دەق����ەوە‪ .‬بۆیە لەکولت����وری زارەکییەوە‪،‬‬ ‫راستەوڕاس����ت چوە کولت����وری بینینەوە‪.‬‬ ‫بەمانایەک����ی تر‪ ،‬ئێمە تا ئێس����تاش هەر‬ ‫لەئاستی بەرهەس����تەکاندا‪ ،‬مامەڵە لەگەڵ‬ ‫دونیاو جیهانبینی خۆماندا دەکەین‪ .‬ئەوەی‬ ‫کە هەیە نەمانتوانیوە بیگوازینەوە ئاستی‬ ‫هزریی‌و لەدەقئاوێزان����دن‌و بەرهەمهێنانیدا‬ ‫رەنگداتەوە‪.‬‬ ‫نەتوانی����ن‌و خێراگۆڕان����ی تەکنەلۆج����ی‬ ‫پاساوی حازربەردەس����تی داینەدەست کە‬ ‫چیتر بیر لەدەقس����ازی نەکەینەوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەس����ەر ئاس����تی هەس����تەکی‌و دەرەوە‪،‬‬ ‫لەزارەوە بۆ جۆرێکی تری هەس����ت‌و سۆز‬ ‫بڕۆین کە بینین‪ ،‬دیمەن‌و وێنەپەرس����تیە‪.‬‬ ‫بەجۆری����ک ئ����ەم کولتورە‪ ،‬هێن����دەی تر‬ ‫تام����ەزرۆی نمایش����کردن‪ ،‬خۆبازاڕیکردن‌و‬ ‫خۆدەرخس����تنی بەهێزکرد‪ .‬پیاس����ەیەک‬ ‫بەکۆاڵن‌و خانەو شارۆچکەکانی فەیسبوکدا‪،‬‬ ‫دیمەنەکان����ی خوان‌و خ����واردن جلوبەرگ‌و‬ ‫مۆدە‪ ،‬باڵەخانەو پارک‪ ،‬ئۆتۆمبیل‌و گەشت‌و‬ ‫هت����د‪ ،‬دەردەکەوێ کە م����رۆڤ ئینتەرنێت‬ ‫نشینە‪ .‬خەمی ئەو دیمەنانەش بینراوێتیە‪.‬‬ ‫س����ەردانی هێزەکانی پێش����مەرگەو ناوچە‬ ‫کێشەلەسەرەکان‪ ،‬زێتر وێنەن وەک ئەوەی‬ ‫سەردانکەرەکان بەراس����تی لەو جێگەیانە‬ ‫بن‪ .‬ئاخر کامێرای مۆبایلەکە کە دیمەنەکە‬ ‫دەخاتە س����ەر تۆڕەکان‪ ،‬خێراترە لەوەی‬ ‫کە خۆی لەوێیە! ئەگەر وەک فەیلەسوفی‬ ‫فەرەنسی <بۆردیار" بدوێین‪ ،‬وەک ئەوەی‬ ‫راستی سەردانەکە روینەدابێ‪ ،‬بەڵکو تەنها‬ ‫لەسەر تۆڕەکاندایە‪ .‬وەک ئەوی کەسەکان‬ ‫مەنجەڵ����ە دۆڵمەو یاپراخەکەی بەربانگیان‬ ‫نەخواردبێ‪ ،‬بەئەندازەی وێنەیەکی نەجواڵو‬ ‫لەفەیسبوک‪.‬‬ ‫ئیدی کولتوری بینین وایکرد هیپۆکریسی‬ ‫ئاسانکراوو مرۆڤ گومانی لەهەر هەڵوێست‌و‬ ‫جوڵەو پەیامێک بێ‪ ،‬چونکی لەخۆیدا هیچ‬ ‫ماناو گرنگی بەئەندازەی دەستەخۆش����ی‌و‬ ‫نمای����ش نیی����ە‪ .‬تەنان����ەت کاری ب����اش‌و‬ ‫مرۆڤدۆس����تیی‪ ،‬کۆبونەوەو کۆنفرانس����ی‬ ‫زانستی‌و رۆش����نبیریش‪ ،‬مرۆڤ بەگومانە‬ ‫لێی‪ .‬لەبەرئ����ەوەی پێدەچێ کەس خەمی‬

‫(‪ )٩‬ساڵ زیاترە‬ ‫فەیسبوک بەکارده‌هێنم‬ ‫بەدرێژایی ئەو‬ ‫ماوەیە لەپرۆفایلی‬ ‫کەسانی زۆر ناسراو‪،‬‬ ‫رۆشنبیرو خوێندەوار‬ ‫سەرنجمداوە کە‬ ‫وتارو باسوخواسەکان‬ ‫بەدەگمەن الیک‬ ‫دەکرێن‪ ،‬تەنانەت‬ ‫بەئەندازەی قاپەبریانی‌و‬ ‫شفتەیەکیش بژی بۆ‬ ‫ناکرێ!‬ ‫کارەکەی نیی����ە‪ ،‬بەڵکو لەخەمی ئەوەدایە‬ ‫حزوری لەوێدا بنوێنێ‪ .‬پێشکەش����کردنی‬ ‫گوڵێ بەپێش����مەرگەیەک‪ ،‬یا دەستگرتنی‬ ‫بەتەمنێ کە دەچنە س����ەرتۆڕەکان‪ ،‬وەک‬ ‫ئ����ەوەی خۆنمایش����کردن ب����ێ‪ .‬تەنانەت‬ ‫لەگەشتوگەڕانەکاندا‪ ،‬کەسێک بەئەندازەی‬ ‫وێنەکان����ی س����ەر پەڕەک����ەی لەواڵتێکە‪.‬‬ ‫بەمانایەک����ی تر؛ ئەو نەچ����وە با بڵێین بۆ‬ ‫ئەمه‌ریکا‪ ،‬بەڵکو بۆ فەیسبوکەکەی چوە!‬ ‫کەواتە‪ ،‬هیپۆکریسی سەردەمی دیجتاڵ‬ ‫بەهای لەشتەکاندا س����ڕییەوەو بەهای بۆ‬ ‫خودی وێنەو چۆنیەتی نمایش‌و ئامرازەکە‬ ‫دان����ا‪ .‬بەدەربڕینێکی ت����ر؛ بەهای چاکەو‬ ‫مرۆڤدۆستی‌و خەمخۆری لەکارەکانیدا نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو لەنمایشکردنیاندایە‪ .‬ئیتر‪ ،‬ناوەرۆک‬ ‫چوە پش����تی وێنە‪ ،‬وێنەشی لەسەر ئاستە‬ ‫هەستەکیەکەی کردە ئەقڵ‪ ،‬لۆگۆس‪ .‬کورد‬ ‫گوتەن����ی <ئەقڵ لەچاودای����ە>‪ .‬نزیکەی‬ ‫(‪ )٩‬ساڵ زیاترە فەیسبوک بەکارده‌هێنم‪،‬‬ ‫بەدرێژایی ئەو ماوەیە لەپرۆفایلی کەسانی‬ ‫زۆر ناس����راو‪ ،‬رۆش����نبیرو خوێن����دەوار‬ ‫س����ەرنجمداوە کە وتارو باسوخواس����ەکان‬ ‫بەدەگم����ەن الی����ک دەکرێ����ن‪ ،‬تەنان����ەت‬ ‫بەئەن����دازەی قاپەبریانی‌و ش����فتەیەکیش‬ ‫ب����ژی ب����ۆ ناک����رێ! وێن����ەی کەس����ێک‌و‬ ‫من����داڵ‌و هاوس����ەرەکەی‪ ،‬یا لەتەنیش����ت‬ ‫پەیکەرێک����ەوە‪ ،‬دەبێتە ه����ەاڵو روداوێکی‬ ‫ئینتەرنێتی‪ .‬باس����ێکی جیدی‌و پرس����ێکی‬ ‫هەس����تیاریش کات لێی قاتییە‪ .‬لەبەر دو‬ ‫هۆ‪ :‬مامەڵەکردن لەگەڵ بابەتەکاندا تەنها‬ ‫وەک دیمەن‌و رواڵەتە نەک ناوەڕۆک‪ ،‬تەنها‬ ‫نوس����ینێک وەک وێن����ە چوارچێوەداربێ‪،‬‬ ‫الیکی دەک����رێ‪ .‬دوەم‪ ،‬خێرایی‌و قاتوقڕی‬ ‫کات‌و حەوسەڵەی وردبونەوەو بەدواچون‪.‬‬ ‫مرۆڤەکان����ی ئینتەرنێ����ت وەک هەنگێکی‬ ‫بێبەرهەم‪ ،‬لەم گوڵی الستیک بۆ ئەو گوڵ‬ ‫دەڕۆن‌و بێ ئۆقرەن‪.‬‬ ‫ئی����دی رەفت����اری مرۆڤ����ی دیجت����اڵ‪،‬‬ ‫هەڵگێڕان����ەوەی ئ����ەو <کۆجیتۆ>ی����ەی‬ ‫دیکارت����ە‪ < :‬من بیردەکەم����ەوە‪ ،‬کەواتە‬ ‫ه����ەم>‪ .‬واتە گۆڕا بە‪< :‬م����ن دەبینرێم‪،‬‬ ‫نمایش����دەکەم‪ ،‬ئینج����ا ه����ەم>‪ .‬لێرەوە‪،‬‬ ‫رواڵەتگەریی‪ ،‬نمایشسازی‌و خۆدەرخستن‪،‬‬ ‫هێندەی تر لەدونیای دیجتاڵدا کارئاسانی‬ ‫ب����ۆ ک����را‪ .‬دواجار ئێم����ەی لەبون����ەوەرە‬ ‫زارەکیەکەوە کردە بون����ەوەرە بینراوەکە‪.‬‬ ‫بەاڵم تەنه����ا لەتۆڕەکاندا‪ ،‬نەک لەزەمینی‬ ‫واقیعدا‪ .‬ئەگەرچی دیمەنەکان لەواقیعەوە‬ ‫بۆ س����ەر ت����ۆڕەکان دەگوێزرێنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو دیمەنان����ە تەنه����ا وەک وێنەن‪ ،‬دەنا‬ ‫لەس����ەر واقیع نەک هەر نیازو مەبەستێکی‬ ‫راس����ت تێیاندا ونە‪ ،‬بەڵکو وەک خۆش����ی‬ ‫کارو کارلێك����ی نیی����ە‪ .‬بۆی����ە ئەنج����ام‌و‬ ‫ئاکام‌و کارلێک ئ����ەو رەفتارانە هەڵگیراوە‬ ‫بۆ ن����او دونی����ای دیجتاڵ‪ :‬دەستخۆش����ی‬ ‫بەالیک‌و پەس����ەندکردن‪ ،‬ی����ا رەتدانەوە‌و‬ ‫سەرکۆنەکردن‪ .‬بەمەش دونیای رۆژانەمان‬ ‫بەجێهێش����ت‌و لەجێگەیەکی ئەلتەرناتیڤدا‪،‬‬ ‫بەگۆش����ەگیرانە هاوبەشی لەگەڵ دۆست‌و‬ ‫هاورێ‌و نەناسراوەکاندا دەکەین‪.‬‬

‫شوان حەمە‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫س���یوپێنج ساڵ بەر لەئێس���تا‪ ،‬یەکێتی‬ ‫س���ۆڤیەتی جاران ئەفغانستانی داگیرکرد‪.‬‬ ‫گەمەی دو هێ���زە جیهانیەکەی ئەو دەمە‪،‬‬ ‫هانی ئەمه‌ریکیەکانی دا‪ ،‬بەدرێژایی دە ساڵ‪،‬‬ ‫پشتیوانی جیهادیەکانی ئەفغانستان بکەن‪.‬‬ ‫دوازدە س���اڵ دوای چونەدەرەوەی سوپای‬ ‫سوری س���ۆڤیەتی لەئەفغانس���تان‪ ،‬چەند‬ ‫جیهادیەکی سعودی‪ ،‬کە هەر لەئەفغانستان‬ ‫ڕاهێنانیان پێکرابو‪ ،‬لەئاسمانی ئەمه‌ریکاوە‬ ‫چ���وار فڕۆک���ەی مەدەنیان فڕان���د‪ ،‬دوان‬ ‫لەفڕۆکە فڕێنراوەکان‪ ،‬س���ەنتەری بازرگانی‬ ‫جیهانی���ان لەنیویۆرک ک���ردە ئامانج‪ .‬لەو‬ ‫دەمەوە تا ئەمرۆ‪ ،‬ئاسایشی زۆربەی واڵتانی‬ ‫جیه���ان کەوتوەتە مەترس���یەوە‪ .‬پرس���ی‬ ‫توندڕەویی ئیس�ل�امی لەپرسێکی ئەفغانی‌و‬ ‫چیچان���ی‌و یەمەنی‌و س���وری‌و عێراقیەوە‪،‬‬ ‫بوە بەپرس���ێکی گلۆب���اڵ‌و زۆرێک لەدەزگا‬ ‫ئەکادیم���ی‌و هەواڵگریەکان���ی بەخۆی���ەوە‬ ‫س���ەرقاڵکردوە‪ .‬لەواڵتانی ڕۆژئاوا‪ ،‬هەزاران‬ ‫هاواڵتی (خ���اوەن رەگەزنام���ە) هەڵگڕی‬ ‫فیکری جیهادین‌‪ .‬ه���ەزاران کەس‪ ،‬بونەتە‬ ‫هەڕەشەیەکی راس���تەقینە بۆ سەر واڵتانی‬ ‫هەر پێنج کیشوەرەکەی سەر زەوی‪.‬‬ ‫سەرباری بونی ڕێکخراوی قاعیدە‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ ٢٠٠٦‬ڕێکخراوێکی تر‪ ،‬کە دواتر بەدەوڵەتی‬ ‫ئیسالمی لەعێراق‌و ش���ام (داعش) ناسرا‪،‬‬ ‫لەعێراق دامەزرا‪.‬‬ ‫مانگی شەش���ی ئەمس���اڵ س���ەنتەری‬ ‫سۆفان گروپ بۆ لێکۆڵینەوە ستراتیژیەکان‬ ‫لەنیویۆرک‪ ،‬لەڕاپۆرتێکدا ژمارەی جیهادییە‬ ‫بێگانەکانی ناو داعش‪ ،‬واتە ئەو جیهادیانەی‬ ‫خەڵکی عێراق‌و سوریا نین‪ ،‬ئاشکراکرد‪.‬‬ ‫ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەبونی دوازدە هەزار‬ ‫جیهادی دەکات‪ ،‬کە لەهەشتاو یەک واڵتەوە‪،‬‬ ‫لەهەر پێنج کیشوەرەکەی جیهانەوە‪ ،‬ڕویان‬

‫لەس���وریاو عێراق کردوە‪ .‬س���ۆفان گروپ‬ ‫بەم ش���ێوەیە جیهادیەکان هەژمار دەکات‪:‬‬ ‫سعودیە‪ ،‬س���ێ هەزار‪ .‬تونس‪ ،‬سێ هەزار‪.‬‬ ‫مەغری���ب‪ ،‬ه���ەزارو پینجس���ەد‪ .‬جەزائیر‪،‬‬ ‫دوسەد‪ ..‬تاد‪.‬‬ ‫پێش���تر وا زانراب���و ک���ە ژم���ارەی ئەو‬ ‫جیهادیانەی لەواڵتانی ڕۆژئاواوە گەڕاونەتەوە‬ ‫بۆ ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست لەپێنجسەد کەس‬ ‫تێناپ���ەرن‪ ،‬بەاڵم لەڕاپۆرتەکەی س���ۆڤان‬ ‫گروپدا رێژەکە بۆ زیاتر لەدوهەزار جیهادی‬ ‫س���ەرکەوتوە‪ .‬بەم ش���ێوەیە‪ :‬ڕوس���یای‬ ‫ئیتیحادی هەشتسەد‪ .‬فەرەنسا‪ ،‬حەوتسەد‪.‬‬ ‫بەریتانیا چوارس���ه‌د‪ .‬تورکیا چوارس���ەد‪.‬‬ ‫ئوسترالیا‪ ،‬س���ەدوپەنجا‪ .‬دانیمارک سەد‪.‬‬ ‫ئەمه‌ریکا حەفتا‪ ..‬تاد‪ .‬بەگوێرەی س���ۆفان‬ ‫گروپ‪ ،‬لەسەدا شەشی جیهادیەکانی داعش‬ ‫لەواڵتەکانی ئەوروپاوە بونەتە موس���ڵمان‌‪.‬‬ ‫بەش���ی زۆری ئ���ەو گەنجان���ەی لەئەوروپا‬ ‫بونەتە موسڵمان‪ ،‬لەنەوەی دوەمی پەنابەرە‬ ‫ناموسڵمانەکانن‪.‬‬ ‫داع���ش لەڕێگ���ەی ئامادەکردنی ڤیدیۆ‬ ‫کلیپی تایبەت‪ ،‬هەوڵدەدات س���ەرنجی ئەو‬ ‫توێ���ژە لەگەنجان���ی ئەوروپا رابکێش���یت‪.‬‬ ‫لەڤیدیۆیەک���ی پروپاگەندەئامێ���زدا‪ ،‬ک���ە‬ ‫لەمانگ���ی شەش���ی ئەمس���اڵدا باڵوبوەوە‪،‬‬ ‫گەنجێک���ی بیس���ت‌و چوار س���اڵ بەزمانی‬ ‫ئینگلی���زی ب���اس لەچاالکیەکان���ی داعش ئاش���کرایکردوە کە لەماوەی هەشت ساڵی‬ ‫دەکات‪ .‬ئەو گەنجە کە لەڤیدیۆکەدا نازناوە ڕابردودا‪ ،‬دەزگا هەواڵگری���ە ئەوروپیەکان‬ ‫جیهادیەک���ەی نەهات���وە‪ ،‬ناوی باس���تیان توانیویان���ە ڕێگ���ە لەچ���ل‌و ن���ۆ هەوڵی‬ ‫ئەلیکس���س ڤاسکوس���ە‪ ،‬بەرەگەز خەڵکی پەالماردانی تیرۆریس���تی بۆ سەر ئەوروپا‬ ‫واڵت���ی چیلیای���ە‪ .‬لەنەروی���ج لەدایکبوە‌و بگرن‪ .‬لەواڵتەکانی دانیمارک‌و فەرەنس���ا‌و‬ ‫هەر لەنەرویج تێک���ەڵ بەگروپی (ئومەتی ئیتاڵیا‌و سوید‌و ئیسپانیاو نەرویج‌و ئەڵمانیاو‬ ‫پێغەمب���ەر) بوە ‪ .‬پێش ئەوەی باس���تیان بەریتانی���او کۆس���ۆڤۆ‪ ،‬دەی���ان جیهادی‬ ‫لەنەرویجەوە بچێتە سوریاو عێراق‪ ،‬لەالیەن دەس���تگیرکراون‪ .‬لەناو دەستگیرکراوەکاندا‬ ‫ئاسایشی نەرویجیەوە لێکۆڵینەوەی لەگەڵدا چەندی���ن کەس���ی بەرەگ���ەز جەزائیری‌و‬ ‫کراوە‪ .‬هەر لەو ڤیدیۆیەدا‪ ،‬باستیان دەچێتە مەغریب���ی هەن‪ .‬بەگوێ���رەی زانیاریەکان‪،‬‬ ‫ناو چەند دیلێک���ەوەو ئاماژە بەزیندانیەکی کوردێ���ک بەن���اوی ش‪ .‬س لەنەروی���ج‪،‬‬ ‫یەزی���دی‌و چەند زیندانی ش���یعەو چەندین بەتۆمەتی تیرۆر دەستگیرکراوەو ماوەی دو‬ ‫زیندانی سوننە دەکات‌و هەمویان وەک دژە ساڵە لەزینداندایە‪.‬‬ ‫هی���چ کات بەئەن���دازەی ئەمس���اڵ‪،‬‬ ‫ئیسالم ناودەبات‪ .‬ڤیدیۆکە بەتەقاندنەوەی‬ ‫‪ ،٢٠١٤‬تارمای���ی توندڕەوی���ی ئیس�ل�امی‬ ‫بنکەیەکی پۆلیسی عێراقی کۆتایی دێت‪.‬‬ ‫دوای تەقینەوەکان���ی مەدری���د‪٢٠٠٤ ،‬و بەئاس���مانی ئەوروپاوە تۆخ‌و مەترس���یدار‬ ‫تەقینەوەکان���ی لەن���دەن ‪ ،٢٠٠٥،‬دەزگا نەب���وە‪ .‬لەبیس���توچواری مانگ���ی ئایاری‬ ‫هەواڵگری���ە ئەوروپی���ەکان بەش���ێوەیەکی ئەمساڵدا‪ ،‬لەبروکسیلی پایتەختی بەلجیکا‪،‬‬ ‫س���ەرنجراکێش کاریانک���ردوە ت���ا پێ���ش کەس���ێک بەچەکەوە هێرش���ی کردە سەر‬ ‫بەئەگەری ڕودانی هێرشە چاوەڕوانکراوەکان مۆزەخان���ەی جولەک���ەکان‌‌و چوارکەس��� ‌ی‬ ‫کوشت‪ .‬لێکۆڵینەوە هاوبەشەکانی پۆلیسی‬ ‫بگرن‪.‬‬ ‫ئینس���تۆتی بەرگ���ری ب���ۆ ڵێکۆڵینەوە بەلجیک���ی‌و فەرەنس���ی ئاش���کرایانکردوە‪،‬‬ ‫لەنەرویج (ئێف ئێف ئ���ای) لەراپۆرتێکدا کە کەس���ێکی تەمەن بیس���ت‌و نۆ س���اڵ‪.‬‬

‫مەترسی هێرشی‬ ‫تیرۆریستی‪ ،‬بوەتە‬ ‫بەشێک لەهەستی‬ ‫مرۆڤی ئەوروپی‪ .‬ترس‬ ‫لەو کەسانەی ڕۆژانێک‬ ‫بەئایدیایەکی دیایکراوەوە‬ ‫بەرەو ڕۆژهه‌اڵتی ناوەڕاست‬ ‫سەفەریانکرد‪ ،‬ئێستا‬ ‫بەفیکری گڵۆبالیزمی‬ ‫جیهادیەوە دەگەڕێنەوە‬ ‫ئەوروپا‬

‫دانیش���توی شاری مارس���یلیای فەره‌نسا‪،‬‬ ‫بەتۆمەتی هێرش���ەکە دەستگیرکراوە‪ ،‬ئەو‬ ‫کەسە‪ ،‬پێشتر لەسوریا ڕاهێنانی سەربازیی‬ ‫پێکراوە‪ .‬پۆلیسی فەرەنسی کەسێکی تری‬ ‫دەس���تگیرکردوە کە پێشتر لەهێرشێکدا بۆ‬ ‫سەر ئەبوغرێب لەعێراق‪ ،‬بەشداربوە‪.‬‬ ‫هەفت���ەی ڕاب���ردو دەزگا هەواڵگریەکانی‬ ‫نەروی���ج‌و ئەمه‌ری���کا‪ ،‬زەنگ���ی ئەگ���ەری‬ ‫پەالماردان���ی تیرۆریس���تییان لەنەروی���ج‬ ‫ڕاگەیاند‪ ،‬بەگوێرەی زانیاریەکان گروپێکی‬ ‫س���ەر بەداع���ش‪ ،‬بەمەبەس���تی پەالماری‬ ‫تیرۆریس���تی‪ ،‬لەس���وریاوە ب���ەرەو نەرویج‬ ‫بەرێکەوتون‪ .‬دوای ئەوەی پۆلیسی نەرویجی‬ ‫ڕێوش���وێنی توندی لەدەروازە سنوریەکان‌و‬ ‫دامەزراوە هەس���تیارەکانی‌ واڵت گرتەبەر‪،‬‬ ‫دەزگا هەواڵگریەکان���ی واڵتان���ی ئەوروپا‪،‬‬ ‫لەئامادەباش���یدان بۆ ڕوبەڕوبونەوەی هەر‬ ‫ئەگەرێکی تیرۆریستی‪ .‬یەکێک لەئاستەنگە‬ ‫گەورەکان���ی دەزگا ئەمنی���ە ئەوروپیەکان‬ ‫ئەوەیە کە جیهادیەکان‪ ،‬لەسوریاو‌ عێراق‪،‬‬ ‫ڕاهێنانی پێویس���تیان پێکراوە هەر خۆیان‬ ‫دەتوان���ن پش���توێنی بۆمبڕێژک���راو‪ ،‬یان‬ ‫تەقینەوەی تر دروستبکەن‌و لەهێرشەکانیاندا‬ ‫بەکاریبێنن‪.‬‬ ‫مەترسی توندڕەویی ئیسالمی لەئەوروپا‪.‬‬ ‫ئاس���تی ئەمنیی تێپەڕاندوە‪ .‬لەئێس���تادا‬ ‫بانکە ئەوروپیەکان ڕێوشوێنی تایبەت دژی‬ ‫دامەزراوە ئیسالمیەکان دەگرنەبەر‪.‬لەچەند‬ ‫ڕۆژی ڕابردودا بانکی بەناوبانگی بەریتانی‪،‬‬ ‫ئێچ ئێس بی س���ی‪ ،‬چەندی���ن دامەزراوەی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬لەوانە مزگەوتی فنسبری پارک‌‪،‬‬ ‫کە پێش���تر ئەبو حەمزەی میسری ئیمامی‬ ‫بوەو س���ەنتەری ئیس�ل�امی بۆ توێژینەوە‬ ‫لەلەن���دەن‪ ،‬ئاگادارکردوەت���ەوە‪ ،‬کە بانکی‬ ‫ناوبراو حسابە بانکیەکانیان دادەخات‪ .‬ئەو‬ ‫بانکە حس���ابی ئەندامانی خێزانی بەشێک‬ ‫لەبەرپرس���ی دامەزراوە ئیسالمیەکانیش���ی‬ ‫داخستوە‪.‬‬ ‫لەئێستادا پرس���ی پەالماری تیرۆریستی‬ ‫لەئەوروپا‪ ،‬تەنها لەسەر کات‌و توانای دەزگا‬ ‫هەواڵگریەکان وەستاوە‪.‬‬ ‫تارمایی توندڕەویی ئیس�ل�امی‪ ،‬ئاسمانی‬ ‫ئەوروپ���ای داگرتوە‪ .‬مەترس���ی هێرش���ی‬ ‫تیرۆریس���تی‪ ،‬بوەتە بەش���ێک لەهەس���تی‬ ‫مرۆڤ���ی ئەوروپ���ی‪ .‬ترس لەو کەس���انەی‬ ‫ڕۆژانێک بەئایدیایەک���ی دیایکراوەوە بەرەو‬ ‫ڕۆژهه‌اڵت���ی ناوەڕاس���ت س���ەفەریانکرد‪،‬‬ ‫ئێس���تا بەفیکری گڵۆبالیزم���ی جیهادیەوە‬ ‫دەگەڕێنەوە ئەوروپا‪.‬‬

‫"عەدەد" تەلەفۆن!‬ ‫جەالل دەباغ‬ ‫لەپێش���مەرگایەتیدا ج���اران ع���ەدەد‬ ‫رەش���اش‌و ع���ەدەد ئاربیجی‌و ش���تی‌ وا‬ ‫باوب���و‪ .‬لەدوای راپەڕینە ش���کۆدارەکەی‬ ‫کوردستانیش���ەوە رۆژنام���ە خۆماڵی���ە‬ ‫س���ەربەخۆ هەقبێژەکان باس���ی "عەدەد‬ ‫مەس���ینە"ی هەن���دێ لەبەرپرس���ەکان‌و‬

‫"ع���ەدەد" نازانم چی���ی گەندەڵکارانیان‬ ‫دەک���رد! ب���ەاڵم وابزان���م ت���ا ئێس���تا‬ ‫باس���ی "ع���ەدەد تەلەف���ۆن"ی هەندێ‬ ‫لەبەرپرسەکانیان نەکردوە!‬ ‫لەدەمێک���ەوە بوە بەباو ک���ە هەندێ‬ ‫لەبەرپرسەکان وەاڵمی تەلەفۆن نادەنەوەو‬ ‫کەس���انێکیان دیاریک���ردوە کە هەڵگری‬ ‫مۆبایلەکانیان بن‌و‪ ،‬ئەوان لەجیاتی خۆیان‬ ‫وەاڵمبدەنەوە‪ ،‬چونکە وەاڵمی هەمو کەس‬ ‫نادەنەوەو خۆی���ان بەبیروبۆچون‌و داوای‬ ‫خەڵکەوە سەرقاڵناکەن!‬ ‫ی���ان لەبەر ئەوەیە کاتیان نیەو کاریان‬ ‫زۆرە!‬ ‫جا ئەگەر س���ەرنجبدرێ زۆربەی کات‬ ‫"عەدەد تەلەفۆن" بەدوای بەڵگەو بیانوی‬ ‫زۆر نابەجێ���دا دەگەڕێ���ن‌و‪ ،‬لەوەاڵمیاندا‬ ‫باش���ترین بەڵگەش���یان ئەوەی���ە دەڵێن‬

‫"جەنابی بەرپرس لەکۆبونەوەدایە"!‬ ‫س���ەیرە ئەم کۆبونەوانە س���ەرەتایان‬ ‫هەی���ەو کۆتایی���ان نیە‪ ،‬زۆرب���ەی جار‬ ‫بەیانی���ان "لەکۆبون���ەوەدان"‪ ،‬دوای‬ ‫نی���وەڕوان لە "کۆبون���ەوەدان"‪ ،‬ئێواران‬ ‫"لەکۆبون���ەوەدان"و تەنان���ەت ش���ەو‬ ‫درەنگیش هەر لە "کۆبونەوەدان"!‬ ‫ماڵ���ی کۆبونەوەم بەقوڕ گرت! خۆزگە‬ ‫دەمزانی ئ���ەم کۆبونەوانە چین‌و چییان‬ ‫تێدا ب���اس دەکرێ���ت؟ ئاخ���ۆ "عەدەد‬ ‫تەلەفۆن" نازانێ کە ئەم وەاڵمە ناڕاستەی‬ ‫ئاشکرایە!؟‬ ‫دی���ارە هەندێ بەرپرس���ی ت���ر هەن‬ ‫س���ەریان رەحەتە! نە"عەدەد تەلەفۆن"‬ ‫دادەنێن‌و نە هیچ‪ ،‬بەڵکو وەاڵمی تەلەفۆن‬ ‫نادەنەوە! ژمارەیەکی دیاریکراو بەزۆربەی‬ ‫کەس���ان دەدەن کە هەمیشە بێ وەاڵمن‪،‬‬

‫بۆ ئەوانەش بیانەوێ ژم���ارەی تایبەتی‬ ‫دەدەن!‪.‬‬ ‫ئەی بەرپرس���انی جەم���اوەری! ئەی‬ ‫ئەوانەی لەس���ەر حیس���ابی ئ���ەم گەلی‬ ‫کوردستانە تێکۆشەرە بۆ کاتێک هەندێ‬ ‫پۆستی گرنگتان بەدەستەوەیە!‬ ‫هەناس���ەیەکی پ���اک هەڵم���ژن‪،‬‬ ‫چ���او لەبەرپرس���ە گەلێ���رو دڵس���ۆزو‬ ‫خزمەتگ���وزارەکان بک���ەن‌و بزانن‪ :‬هەمو‬ ‫حاڵەت‌و بارودۆخێک کۆتایی دێت‪ ،‬قۆڵی‬ ‫لێهەڵکەن بۆ خزمەتی رۆڵەکانی ئەو گەلەی‬ ‫لەروی تێکۆشان‌و کۆڵنەدان‌و نەبەزینیەوە‬ ‫ئێوەی گەیاندە ئ���ەو بارودۆخە‪ .‬ئێوەش‬ ‫دەبێ بەڕاشکاوی وەاڵمیانبدەنەوە‪ ،‬فیزو‬ ‫درۆو رواڵەت کەڵکت���ان ناگرێ‪ .‬جام کە‬ ‫پڕب���و لێی���دەڕژێ‪ ،‬ئەودەم پەش���یمانی‬ ‫بەفریاتان ناکەوێ‪.‬‬

‫ئۆپۆزسیۆنی كوردستان بڕیارده‌دات‬ ‫قوتی خه‌ڵك بگێڕێته‌وه‌بۆ خه‌ڵك!‬ ‫رێبین چاالک‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی كوردس���تان ل���ه‌دوای‬ ‫ده‌ستبه‌كاربونی خولی تازه‌ی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان‌و به‌ده‌س���تهێنانی رێژه‌یه‌كی‬ ‫باش���ی كورس���یه‌كانی په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫وه‌رگرتنی پۆس���تی سه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی چه‌ندان لیژنه‌ی په‌رله‌مانی‌و‬ ‫چه‌ندان وه‌زیرو پله‌و پۆس���تی حكومی‪،‬‬

‫بڕیاریاندا تێبكۆش���ن بۆ جێبه‌جێكردنی‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌ یاس���ایانه‌ی ك���ه‌له‌خزمه‌تی‬ ‫خه‌ڵكدایه‌س���ه‌ره‌تای پرۆژه‌ یاس���اكه‌ن‬ ‫به‌پ���رۆژه‌ی زیادكردنی نرخ���ی به‌نزین‬ ‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌و ره‌واییدان به‌و زیادكردنه‬ ‫‌له‌پێن���او ‌خزمه‌تك���ردن به‌خه‌ڵك���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا جێبه‌جێكردنی‬ ‫پ���رۆژه‌ یاس���ای بودجه‌ی حزب���ه‌كان‌و‬ ‫رێكخستنی له‌په‌رله‌مانی كوردستانه‌وه‌و‬ ‫زیادكردنی بودجه‌ی ئۆپۆزسیۆنی خولی‬

‫پێش���وی په‌رله‌مان به‌رێ���ژه‌ی چه‌ندان‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌بودجه‌ی پێش���ویان‌و له‌دوای‬ ‫ده‌نگدان به‌و پرۆژه‌ یاسایه ‌ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بڕیاری���دا ئه‌و بڕه‌پاره‌ی���ه‌ی بۆیان زیاد‬ ‫ب���وه‌ئه‌گه‌ر هه‌موش���ی نه‌بێ���ت نیوه‌ی‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه ‌بۆ پرۆژه‌ خزمه‌تگوزاریه‌كان‪،‬‬ ‫چونكه‌هه‌روه‌ك چۆن پێش���وتر خۆیان‬ ‫رایانگه‌یاندبو ئ���ه‌وه‌ قوتی خه‌ڵكه‌بۆیه‬ ‫‌بڕیاریان���داوه‌بگه‌ڕێن���ه‌وه‌ب���ۆ خه‌ڵك‪،‬‬ ‫‌له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌و زیادكردن���ی بودجه‌و‬

‫به‌ش���داریپێكردنیان له‌كابین���ه‌ی تازه‌ی‬ ‫حكومه‌ت ده‌نگه ‌دلێره‌كه‌یان نوساندوه‌و‬ ‫چیتر ئه‌و ده‌نگه‌ی كه‌ پێشوتر وه‌كو شێر‬ ‫نه‌ڕه‌ی ده‌هات ئێس���تا ن���ه‌ڕه‌ی نه‌ماوه‌و‬ ‫راگه‌یاندنه‌كانیشیان له‌خزمه‌تی حكومه‌ته‬ ‫‌تازه‌كه ‌به‌كارده‌هێنن‌و بڕیاریش���یانداوه‌‬ ‫بێده‌نگ���ی هه‌ڵبژێرن به‌رامبه‌ر ئه‌و هه‌مو‬ ‫كه‌موكوڕییه‌ی كه‌ئێس���تا هه‌یه‌له‌پێناو‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی خۆی���ان بۆی���ه له‌داهاتو‬ ‫چاوه‌ڕێی كاری باشتریان لێده‌كه‌ین‪.‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫سیاسەتی تەندروستی‬

‫دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده‌ینوسێت‬

‫کەمئەندام‌و مافی تەندروستی‬ ‫بەشی دوەم‬ ‫لەبەش����ی یەکەمی ئ����ەم بابەتەدا‬ ‫ئەو هۆکارانەمان باسکرد کە دەبنە‬ ‫لەمپ����ەر لەڕێگای س����ودمەندنبونی‬ ‫کەمئەندامان لەمافی تەندروس����تی‬ ‫بەب����ەراورد لەگ����ەڵ ئەوان����ەی‬ ‫کەمئەندام نین‪ ،‬لەبەر ڕۆشنایی ئەم‬ ‫ڕاس����تیانە لیژنە تایبەتەکانی سەر‬ ‫بەڕێکخراوە نێودەوڵەتیەکان بڕیارو‬ ‫پێش����نیاری جۆراوجۆریان داڕشتوە‬ ‫تا دەوڵەت����ەکان پابەندبن بەپێدانی‬ ‫پێشترێتی‌و البردنی ئاستەنگەکانی‬ ‫ب����ەردەم کەمئەندام����ان لەپێناوی‬ ‫سودمەندبونیان بەتەواوی بڕگەکانی‬ ‫مافی تەندروس����تی نمون����ەی ئەم‬ ‫بڕیارانەش وەک لەپەڕەی ڕاس����تی‬ ‫ژمارە‪ ٣١‬دا باسی لێکراوە ‪:‬‬ ‫ڕێکكەوتنی مافەکانی کەمئەندامان‬ ‫کە کاری پێ دەکرێت لەم دواییەدا‬ ‫داوای پتەوک����ردن‌و پاراس����تن‌و‬ ‫زامنکردن دەکات لەدەوڵەتەکان بۆ‬ ‫س����ودمەندبونی هەمو کەمئەندامان‬ ‫سودمەندبونێکی تەواو بەیەکسانی‬ ‫لەگ����ەڵ خەڵکان����ی ت����ر لەگش����ت‬ ‫مافەکان����ی م����رۆڤ‌و ئازادیی����ە‬ ‫بنەڕەتییەکان‌و‪ ،‬پتەوکردنی ڕێز بۆ‬ ‫کەرامەتیان‪ .‬مادەی ‪ ٢٥‬ددان دەنێت‬ ‫بەمافی “س����ودمەندبون لەبەرزترین‬ ‫ئاستی تەندروستی بەبێ جیاکاری”‬ ‫ب����ۆ کەمئەندام����ان‌و وردەکاری ئەو‬ ‫کرداران����ەی تیای����ە کە پێویس����تە‬ ‫دەوڵەتەکان بیک����ەن بۆ زامنکردنی‬ ‫ئەو مافە‪.‬‬ ‫ئ����ەم کرداران����ەش بریتیی����ە‬ ‫لەزامنکردنی ئەوەی کە کەمئەندامان‬ ‫خزمەتگوزاری پزیشکی‌و کۆمەاڵیەتی‬ ‫وەردەگ����رن بەتایبەت����ی ئەوەی کە‬ ‫پێویس����تە بۆ کەمئەندامییەکەیان‌و‬ ‫س����ودمەندبن لەم خزمەتگوزاریانە‪،‬‬ ‫دەستنیش����انکردن‌و‬ ‫هەروەه����ا‬ ‫دەس����تێوەردانی خێرا ب����ۆ البردنی‬ ‫لەمپ����ەرەکان‌و دابینکردن����ی ئ����ەو‬ ‫خزمەتگوزاریان����ەی ک����ە ئامانجیان‬ ‫دابەزاندن����ی کەمئەندامیی����ە ب����ۆ‬

‫کەمترین ئاس����ت‌و رێگرە لەڕودانی‬ ‫زیات����رو هەروەه����ا خزمەتگ����وزاری‬ ‫نەشتەرگەری ئێس����ک‌و ڕاهێنانەوە‪،‬‬ ‫کە یارمەتیان ئەدات س����ەربەخۆبن‌و‬ ‫ڕێگ����رە لەزیادبون����ی کەمئەندامی‌و‬ ‫تێکەڵبون����ەوەی‬ ‫یارمەت����ی‬ ‫کۆمەاڵیەتیان ئەدات‪ .‬بەم ش����ێوەیە‬ ‫پێویستە دەوڵەتەکان خزمەتگوزاری‬ ‫تەندروس����تی‌و بنک����ەکان دابی����ن‬ ‫بکات بۆ ئەم کەس����انە لەنزیکترین‬ ‫ش����وێن لەکۆمەڵ����گا ناوخۆییەکان‪،‬‬ ‫لەگەڵیشیدا ناوچە دێهاتنشینەکان‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەوەش بنەمای ناجیاکاری‬ ‫وا ئەخوازێ����ت ک����ە چاودێ����ری‌و‬ ‫بەرنامەی تەندروس����تییان بۆ دابین‬ ‫بکرێ����ت بەخۆڕایی یان بەتێچونیکی‬ ‫گونجاو‪ ..‬هاوشێوە بێت لەبوارەکانی‬ ‫مەوداو کوالیت����ی‌و پێوانەیی لەگەڵ‬ ‫ئەو خزمەتگوزاری����ی‌و پرۆگرامانەدا‬ ‫کە پێش����کەش ئەکرێت بۆ کەسانی‬ ‫تر” ‪.‬‬ ‫پێویس����تە دەوڵەت����ەکان ڕێگربن‬ ‫لەنکوڵیک����ردن لەس����ەر بنەم����ای‬ ‫جی����اکاری‌و لەپێنەدان����ی چاودێری‬ ‫خزمەتگ����وزاری‬ ‫تەندروس����تی‌و‬ ‫تەندروستی یان خۆراک‌و شلەمەنی‬ ‫بەهۆی کەمئەندامییەوە‪.‬‬ ‫گرنگ ئەوەیە کە دەوڵەتەکان داوا‬ ‫لەخاوەن پیش����ە تەندروستییەکان‬ ‫ب����کات ک����ە چاودێری پێش����کەش‬ ‫بەکەمئەندام����ان بک����ەن بەهەمان‬ ‫کوالیت����ی وەک ئەوەی بەکەس����انی‬ ‫ت����ر دەدرێ����ت‪ ،‬لەس����ەر بنەم����ای‬ ‫سەربەستی‌و وەرگرتنی ڕەزامەندی‪.‬‬ ‫بۆ ئەمەش پێویس����تە دەوڵەتەکان‬ ‫خاوەن پیش����ە تەندروس����تییەکان‬ ‫ڕابهێنن ب����ۆ گەاڵڵەکردنی پێوانەی‬ ‫ڕەوش����تی تایب����ەت‌و گش����تی ب����ۆ‬ ‫چاودێری تەندروستی‪ .‬ڕێکكەوتنی‬ ‫مافەکان����ی من����داڵ (م����ادەی‪)٢٥‬‬ ‫ددان دەنێ����ت بەماف����ی منداڵ����ە‬ ‫کەمئەندامەکان لەچاودێری تایبەت‌و‬ ‫لەتوانای گەیش����تن بەش����ێوەیەکی‬ ‫کارا بەچاودێ����ری تەندروس����تی‌و‬ ‫خزمەتگوزاری ڕاهێنانەوە‪.‬‬

‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫ی ناو ده‌م‬ ‫برین ‌‬

‫دكتۆر شه‌ریف حیجازی‌‪،‬‬ ‫پسپۆری‌ قوڕگ‌و گوێ‌و لوت‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئه‌و برینانه‌ له‌كوێی‌ ناوده‌م‬ ‫دروست ده‌بن؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬له‌هه‌مو ش���وێنه‌كانی‌ ناوده‌م‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی‌ تاك تاك‌و هه‌مو كه‌سێك‬ ‫توش���ی‌ ئه‌بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناگوێزرێته‌وه‌‬ ‫له‌كه‌س���ێكه‌وه‌ بۆ یه‌كێكی‌ ترو به‌بێ‌‬ ‫چاره‌سه‌ریش كه‌سه‌كه‌ چاكئه‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌رمان ته‌نها ناهێڵێت زیادبكات‌و‬ ‫ئازاره‌كه‌ی‌ ناهێڵێت‪ .‬ئه‌م برینه‌ ره‌نگی‌‬ ‫سپی یان سور یاخود په‌مه‌ییه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬هۆكاری‌ دروستبونی‌ برینه‌كه‌‬ ‫چیه‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬گه‌وره‌و بچوك توش���ی‌ ده‌بن‪،‬‬ ‫له‌منداڵ زیاتر په‌یوه‌ندی‌ به‌وه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ ره‌نگه‌ ناوده‌می‌ خۆی‌ به‌ش���تێك‬ ‫بریندار كردبێت‪ ،‬یاخود شتی‌ گه‌رمی‌‬ ‫خواردب���ێ‪ ،‬خواردنی‌ هه‌ندێ‌ ده‌رمان‪،‬‬ ‫ل���ه‌رزو ت���ا‪ .‬له‌گه‌وره‌ش���دا هه‌ندێجار‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌دڵه‌ڕاوكێ‌‌و په‌س���تانی‌‬ ‫ده‌رونی���ه‌وه‌ هه‌یه‌ به‌تایبه‌ت���ی‌ ئه‌مه‌‬ ‫له‌كات���ی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان به‌باش���ی‌‬ ‫له‌هه‌رزه‌كاران ده‌یبینین‪ ،‬شوش���تنی‌‬ ‫ددان���ه‌كان به‌توندی‌‪ ،‬خواردنی‌ گه‌رم‪،‬‬ ‫جگه‌ره‌كێش���ان‪ ،‬له‌ژنان���ی‌ دوگیانیش‬

‫زۆرتر روئه‌دات‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬چاره‌سه‌ری‌ چیه‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬زۆرجار پێویست به‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫ده‌رم���ان ناكات‪ ،‬چونكه‌ خۆی‌ له‌دوای‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك بۆ دو هه‌فته‌ چاكئه‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌كرێ���ت ب���ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئازاره‌كه‌ ده‌رمان به‌بڕیاری‌ پزیش���ك‬ ‫به‌كاربهێنرێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬چۆن به‌شێوه‌یه‌كی‌ سروشتی‌‬ ‫ئازاره‌كه‌ كه‌مبكه‌ینه‌وه‌؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬خواردنی‌ س���ارده‌مه‌نیه‌كان‬ ‫ئازاره‌كه‌ كه‌مده‌كاته‌وه‌‪ ،‬دوركه‌وتنه‌وه‌‬ ‫له‌خواردنی‌ تۆو هه‌روه‌ها گه‌رم‪ ،‬له‌كاتی‌‬ ‫دان شوشتن وریابه‌‪ ،‬خواردنی‌ ڤیتامین‬ ‫س���ی‌‌و بی‌‪ ،‬دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌خواردنی‌‬ ‫ترش���ی‌‪ ،‬ئ���او خواردن���ه‌وه‌ی‌ زۆر بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌م به‌وشكی‌ نه‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬كه‌ی‌ پێویس���ته‌ س���ه‌ردانی‌‬ ‫دكتۆر بكرێت؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر هات���و برین���ه‌كان‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی‌ كۆمه‌ڵ‌و زۆر بون‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئ���ه‌م برین���ه‌ به‌ش���ێوه‌ی‌ ت���اك تاك‬ ‫ده‌رده‌ك���ه‌ون‪ ،‬زیاتر ل���ه‌دو هه‌فته‌ی‌‬ ‫خایان���د‪ ،‬هه‌وكردنی‌ قوڕگ���ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بو‪ ،‬برین���ه‌كان هیچ ئازاری���ان نه‌بو‪،‬‬ ‫له‌ماوه‌یه‌كی‌ كورتدا چه‌ند جارێك ئه‌و‬ ‫برینانه‌ دروستبونه‌وه‌‪.‬‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫ئاگاداری دره‌نگ‬ ‫قسه‌كردنی‌ منداڵه‌كه‌ت به‌‬

‫توێژین���ه‌وه‌كان ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫دواكه‌وتنی‌ منداڵ له‌قس��� ‌ه كردن ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئاماژه‌یه‌ك بێت بۆ كێش���ه‌ی‌ ره‌فتاری ‌‬ ‫ل���ه‌دوارۆژدا‪ .‬توێژه‌ره‌وه‌كان ده‌ڵێن زۆر‬ ‫ی هاوكاری‌ له‌پزیش���ك‬ ‫پێویس���ته‌ داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫بكرێت ئه‌گ���ه‌ر هاتو من���داڵ ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ێ س���اڵ‌و نیوو نه‌توانێت‬ ‫گه‌یشته‌ س��� ‌‬ ‫قس���ه‌ بكات‪ .‬لێكۆڵ���ه‌ره‌وه‌كان ئاماژ‌ه‬

‫ی‬ ‫ی به‌وه‌ كردو‌ه منداڵ ده‌توانێت له‌رێگ ‌ه ‌‬ ‫به‌و‌ه ده‌ك���ه‌ن ك ‌ه ره‌نگ��� ‌ه دواكه‌وتن ‌‬ ‫ی ئه‌و وش���انه‌ی‌ ك��� ‌ه ده‌ریانده‌بڕێت ئیتر‬ ‫ی به‌كه‌می ‌‬ ‫منداڵ له‌قسه‌كردن په‌یوه‌ند ‌‬ ‫هۆشمه‌ندیی‌‌و س���ه‌رنج‌و فره‌جوڵه‌ییه‌و‌ه به‌هه‌ر ش���ێوه‌یه‌ك بێت ك ‌ه له‌منداڵێك‬ ‫ی تر ده‌گۆڕێت‪ ،‬به‌س���ه‌ر زۆر‬ ‫ی بۆ یه‌كێك ‌‬ ‫بێت‪ .‬به‌پێی‌ توێژینه‌وه‌یه‌ك كه‌ رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی به‌ریتانی‌ باڵویكردۆته‌و‌ه له‌ره‌فتاره‌كانی���دا زاڵبێت‪ .‬هه‌ر هه‌مان‬ ‫ده‌یلی‌ مه‌یل��� ‌‬ ‫ی ده‌رخس���تو‌ه ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ك���ی‌ پت���ه‌و هه‌ی���ه‌ له‌نێوان توێژینه‌و‌ه ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی قس���ه‌كردن ئه‌بن‬ ‫ی زو فێر ‌‬ ‫ی مندااڵن���ه‌ ‌‬ ‫ی منداڵ له‌قسه‌كردن‌و كێشه‌ ‌‬ ‫دواكه‌وتن ‌‬ ‫ی له‌دوارۆژدا له‌قوتابخانه‌ زیره‌ك ده‌بن‪.‬‬ ‫ی له‌دوارۆژدا‪ .‬هه‌روه‌ها ئاماژه‌ ‌‬ ‫ره‌فتاری ‌‬

‫ئه‌م گیراوه‌ی ‌ه پێستت جوان ده‌كات‬ ‫پس���پۆرانی‌ ب���واری‌ جوان���كاری‌ داوا‬ ‫له‌خانم���ان ده‌كه‌ن ك ‌ه ده‌توانن مانگان ‌ه‬ ‫ده‌موچاویان ج���وان بكه‌ن���ه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫به‌به‌كار هێنانی‌ ئه‌م گیراوه‌ سروشتیان ‌ه‬ ‫ی له‌ژوری‌ چێش���تلێنانه‌كه‌ت‬ ‫كه‌ ده‌توان ‌‬ ‫ئاماده‌یان بكه‌یت‪:‬‬ ‫ی‬ ‫گیراوه‌كه‌‪ .‬دو كه‌وچك ئارد‪ ،‬نیوكه‌وچك ‌‬ ‫ی‬ ‫بچوك زه‌رده‌چه‌وه‌‪ ،‬دو كه‌وچك شیر ‌‬ ‫گیراوه‌‪ ،‬سی‌ قه‌تر‌ه ئاوی‌ لیمۆ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫* ئ���اردو زه‌رده‌چه‌وه‌ك��� ‌ه به‌باش��� ‌‬ ‫تێك���ه‌ڵ به‌یه‌ك بك ‌ه دواتر ش���یره‌كه‌و‬ ‫ی‬ ‫ئاوی‌ لیمۆك ‌ه بكه‌ به‌سه‌ریاندا‌و به‌باش ‌‬ ‫تێك���ه‌ڵ به‌یه‌كیان بك���ه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر هاتو‬ ‫ی‬ ‫هه‌ویره‌كه‌ توندبو ده‌توانیت شیره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ زیادبكه‌ی���ت‪ .‬دوات���ر گیراوه‌ك��� ‌ه‬ ‫ی نیوكاتژمێر‪.‬‬ ‫له‌ده‌موچاوت بده‌ بۆ ماوه‌ ‌‬ ‫پاشان به‌ئاوی‌ گوڵ ده‌موچاوت بشۆ‪.‬‬

‫خێرای ‌ی ده‌رهاویشتن‬ ‫له‌پیاوان‌و رۆڵ ‌ی ژنان له‌و بواره‌دا‬

‫ی ده‌رهاویش���تن یه‌كێك ‌ه له‌و‬ ‫خێرای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كێش���ه‌ سێكس���یانه‌ی‌ كه‌ زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مه‌نه‌كان توش��� ‌‬ ‫پیاوان له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌م حاڵه‌ته‌ش وه‌ك‬ ‫ده‌بن‪ .‬ه���ۆكار ‌‬

‫ی پێده‌كه‌ن‬ ‫پسپۆرانی‌ بواره‌كه‌ ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌دڵه‌ڕاوكێ‌و په‌س���تان ‌‬ ‫ده‌رونی‌ زیاد له‌پێویسته‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫كێش���ه‌ی ‌ه ته‌نها بۆ پیاوان ناره‌حه‌ت‬

‫نیه‌ به‌ڵك���و ژنانیش پێی‌ نامۆ ئه‌بن‌و‬ ‫ی لێده‌كه‌وێته‌وه‌ چونك ‌ه‬ ‫زۆرجار كێشه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چێژ له‌و جوتبون ‌ه وه‌رناگرن‪ .‬به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫وته‌ی‌ پزیش���كان ژنان ده‌توانن رۆڵ ‌‬ ‫گرنگ ببین���ن له‌یارمه‌تیدانی‌ پیاوان‬ ‫ی ئه‌و پرۆس���ه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ دره‌نگخس���تن ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ئه‌وی���ش له‌رێگ���ه‌ی‌ هاوس���ۆزی ‌‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌یان ك��� ‌ه قایلیان بكه‌ن‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌وان توانیویان ‌ه چێژ له‌و‬ ‫به‌وه‌ ‌‬ ‫جوتبون ‌ه وه‌ربگرن نه‌ك به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ره‌كه‌ی���ان بێ���زار بك���ه‌ن ك ‌ه‬ ‫پرۆس���ه‌كه‌ به‌په‌ل���ه‌ ك���راوه‌و ئه‌مان‬ ‫ی‬ ‫نه‌یانتوانیو‌ه چێژ وه‌ربگرن‪ .‬خاڵێك ‌‬ ‫تر كه‌ گرینگ���ه‌ ئه‌نجامبدرێت ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك���ه‌ ژن���ان زیاتر خۆشه‌ویس���تی‌ بۆ‬ ‫ی‬ ‫پیاوه‌كانیان ده‌رببڕن‌و زو زو هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫جوتبون ب���ده‌ن له‌گه‌ڵیان بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌و زو ده‌رهاویش���تن ‌ه دوابكه‌وێت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ش���اره‌زایان هه‌رچه‌ند‌ه زو زو‬ ‫ی زو‬ ‫س���ێكس بكرێت ئه‌وه‌ ئه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫ده‌رهاویش���تن كه‌مده‌بێت���ه‌و‌ه یاخود‬ ‫دره‌نگ روده‌دات‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫سەرمایەدارە‬ ‫سۆسیال دیموکراتەکانی‬ ‫تەندروستی!‬ ‫وەزی���ری تەندروس���تی عێ���راق بەڕێ���ز‬ ‫مەجی���د محه‌م���ه‌د ئه‌می���ن لەپەراوێزی‬ ‫چاوپێکەوتنێک���دا لەکەناڵ���ی ڕوداو‬ ‫باس���ی سیس���تم‌و وەزارەتی تەندروستی‬ ‫لەکوردس���تان‌و عێ���راق دەکات‪ .‬لەگ���ەڵ‬ ‫ئەوەی بەش���ێکی کەمی چاوپێکەوتنەکە‬ ‫بۆ تەندروس���تی تەرخانکراوە‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫بەش���ە کەمە زۆر شتمان پێدەڵێت لەسەر‬ ‫دنیابین���ی‌و تێگەیش���تنی س���ەقەتی ئەم‬ ‫بەرپرس���ە لەتەندروس���تی‌و پاڵنەرەکانی‬ ‫ئەو ج���ۆرە تێگەیش���تنانەو دەرئەنجامە‬ ‫کارەس���اتبارەکانی بۆ س���ەر تەندروستی‬ ‫لەعێراق‌و کوردستانیشدا‪.‬‬ ‫لەقس���ەکانی وەزی���ری تەندروس���تی‬ ‫دەردەکەوێ���ت کە ئەم پی���اوە بڕوایەکی‬ ‫ت���ەواوو نەگۆڕی هەی���ە بەکەرتی تایبەت‬ ‫لەسیس���تەمی تەندروستیدا‪ .‬ئەو وەهمێک‬ ‫دەکات���ە بەڵگ���ەی دروس���تیی بڕوابونی‬ ‫خۆی بەکەرتی تایب���ەت‪ .‬هەرچەندە ئەو‬ ‫وەزی���ری تەندروس���تی عێراقەو لەس���ەر‬ ‫وێرانەی���ەک دانیش���توە‪ ،‬ب���ەاڵم دەڵێت‬ ‫ئەوەی ئ���ەو ناویدەنێت (پێش���کەوتنی)‬ ‫سیستمی تەندروس���تی لەکوردستاندا بۆ‬ ‫ئەوە دەگەڕێتەوە کە کەرتی تایبەت تێیدا‬ ‫پەرەیسەندوە‪.‬‬ ‫ئەم قسانەی وەزیر بەڵگەیەکی ڕونن لەسەر‬ ‫بێئاگاییەکی کوش���ندەی جەنابیان لەسەر‬ ‫چەند ئاس���تێکی زۆر گرنگ‌و هەس���تیار‪.‬‬ ‫وەزیری تەندروس���تی خۆی بێئاگا دەکات‬ ‫ل���ەو قوڕبەس���ەریی‌و نەگەبەتیان���ەی کە‬ ‫کەرت���ە تایبەتە بەڕەاڵو بێ کۆنترۆڵەکەی‬ ‫تەندروس���تی لەکوردس���تاندا بەس���ەر‬ ‫هاونیشتیمانیانی هێناوە‪ .‬ئەو خۆی بێئاگا‬ ‫دەکات ل���ەو خەڵکەی کە چاوی کوێرکرا‪،‬‬ ‫لەو ژمارە زۆرەی نەخۆش کە لەنەخۆشخانە‬ ‫تایبەتەکاندا ئەتک دەکرێن‌و بۆ بڕێ پارە‬ ‫ده‌کوژرێ���ن‪ ،‬خ���ۆی بێئ���اگا دەکات لەو‬ ‫کیمیابارانەی بەناوی دەرماننوس���ینەوەو‬ ‫بۆ پارە پەیداکردن دەرخواردی هاواڵتیان‬ ‫دەدرێ���ت‪ .‬لەپ���اڵ هەم���و ئەمانەش���دا‪،‬‬ ‫قسەکانی جەنابی وەزیر‪ ،‬بەڵگەن لەسەر‬ ‫بێئاگاییەکی کوشندە لەسەر ئەو گفتگۆو‬ ‫دیبەیتان���ەی کە لەس���ەر رۆڵ���ی کەرتی‬ ‫تایبەت لەسیس���تمی تەندروستی لەدەزگا‬ ‫ئه‌کادیمیەکان���ی جیهان لەئارادایە‪ .‬ڕەنگە‬ ‫هیچ بابەتێک نەبێت کە ئەوەندەی گرنگیی‬ ‫لغاوکردن‌و کۆنترۆڵکردنی کەرتی تایبەت‬ ‫هاوڕای���ی لەس���ەربێت لەالیەن پس���پۆرو‬ ‫شارەزاییەکانی سیاس���ەتی تەندروستی‪.‬‬ ‫وەزیری تەندروستی عێراق خۆی لەو هەمو‬ ‫ڕاستیانە گێل دەکات‌و بانگەوازی ئاینێکی‬ ‫ت���ازە دەکات‌و داوا لەهەمومان دەکات کە‬ ‫بڕوای پێبکەین‌و س���وجدەی بۆ بەرین کە‬ ‫ئەویش کەرتی تایبەتە‪.‬‬ ‫ڕەنگە ه���ۆکار زۆرب���ن بۆ ئ���ەم باوەڕە‬ ‫نەلەرزیوەی وەزیری تەندروستی بەکەرتی‬ ‫تایبەت‪ ،‬ب���ەاڵم دوان لەوانە گرنگە لێرەدا‬ ‫باس بکرێن‪ .‬هۆکاری یەکەمیان دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ساڵی ‪ ،٢٠٠٣‬کە ئیدارەی پۆل بریمەری‬ ‫ئەوکات کەسێک بەناوی (جیم هەیڤمان)‬ ‫وەک���و وەزی���ری تەندروس���تی ئیدارەی‬ ‫ئەمه‌ریکا لەعێراق دەستنیش���ان دەکات‪.‬‬ ‫هەیڤمان بڕوای تەواوی بەبەتایبەتکردنی‬ ‫سیس���تمی تەندروس���تی دەبێ���ت‌و هەمو‬ ‫هەوڵێک دەدات ک���ە لەماوەیەکی کورتدا‬ ‫بااڵدەستی کەرتی گشتی لەواڵتەکە کۆتایی‬ ‫بێ���ت‌و وەکو چ���ۆن لەش���کری عێراقیان‬ ‫هەڵوەش���اندەوە ئاوەهاش ئەو لەش���کرە‬ ‫لەپزیش���ک‌و کارمەن���دی تەندروس���تیانە‬ ‫لەکەرت���ی گش���تی بتۆرێن���ن‌و بیانکەن‬ ‫بەکەرەس���تەیەک بۆ ئەو کەرتە تایبەتەی‬ ‫ک���ە لەخه‌یاڵدانیاندا بو‪ .‬خۆش���بەختانەو‬ ‫بەهۆی ئامادەبونی کاریگەری ڕێکخراوێکی‬ ‫وەکو ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی‪ ،‬ئەم‬ ‫پرۆژەیەی هەیڤمان س���ەرینەگرت‪ .‬بەاڵم‬ ‫بیرۆکەو دنیابینیەکانی هەیڤمان هێش���تا‬ ‫ماون‌و ئەشێت وەزیری تەندروستی عێراق‬ ‫دڵسۆزترین خوێندکاری ئەو بێت‪.‬‬ ‫هۆکاری دوەم پەیوەندی بەبەرژەوەندییە‬ ‫زۆرو زەبەن���دو چەورەکان���ی خودی ئەم‬ ‫بەرپرس���انەو ئاغاکانی���ان هەیە لەکەرتی‬ ‫تایبەتدا‪ .‬بەرپرسەکانی تەندروستی هەم‬ ‫لەعێراق‌و هەم لەکوردستانیشدا دەستیان‬ ‫لەگ���ەڵ ژمارەیەک���ی زۆر کۆمپانی���ای‬ ‫تایبەتی دەرمان‌و کەرەس���تەی پزیشکی‌و‬ ‫نەخۆش���خانەی تایب���ەت تێکەڵک���ردوەو‬ ‫خۆی���ان بەرژەوەندییان ل���ەوەدا هەیە کە‬ ‫کەرت���ی تایب���ەت ئەوەندەی تر لەس���ەر‬ ‫حیسابی کەرتی گشتی گەشە بکات‪.‬‬ ‫ڕەنگ���ە وەزی���ری تەندروس���تی عێراق‌و‬ ‫هاوحزب‌و هاوپۆس���تەکەی لەکوردستاندا‬ ‫تەنه���ا دو بەرپرس���ی س���ەر بەحزبێکی‬ ‫سۆس���یال دیموکراتب���ن لەجیهان���دا کە‬ ‫بانگەش���ەی فراوانکردنی ب���ێ کۆنترۆڵی‬ ‫کەرتی تایبەت بکەن‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫پەروەردە پێویستیی بەپیاژێ هەیە‬ ‫فایەق سەعید‬ ‫چونکە ئ����ەو کاتەی پیاژێ دەس����تی‬ ‫بەلێکۆڵینەوە کرد‪ ،‬بەشێک یا زنجیرەیەکی‬ ‫پچڕاو لەلێکۆڵینەوە زانستیەکان لەبارەی‬ ‫جیهانبینی منداڵەوە هەس����ت پێدەکرا‪.‬‬ ‫پی����اژێ توان����ی ئ����ەو زنجی����رە پچڕاوە‬ ‫ببینێتەوەو تیشکی بخاتە سەرو بەمەش‬ ‫سەرنجی دەرونناس����ە ئەمه‌ریکاییەکانی‬ ‫بەالی‌ خۆیدا راکێشا‪.‬‬ ‫واڵتە یەگرتوەکانی ئەمه‌ریکا تا ‪1830‬‬ ‫نە ئەو بایەخ����ە گەورەیەی بەپەروەردە‬ ‫دەداو ن����ە پ����ەروەرده‌ش لەزانکۆکان����ی‬ ‫ئەمه‌ریکادا خاوەنی س����تاتوی تایبەتی‬ ‫خۆی ب����و‪ .‬ب����ەاڵم کاتێ����ک ژان پیاژێ‬ ‫لەسەرەتای س����ەدەی رابردوەوە دەستی‬ ‫دایە پەروەردە ئەوروپا لەس����ەردەمێکی‬ ‫تردا بو‪ .‬بەاڵم ئەوەی سەختی بۆ پیاژێ‬ ‫دروستکرد ئەو زۆر بەجیدی کاری لەسەر‬ ‫زانس����تی دەرونناسی دەکرد کە زانایانی‬ ‫ھیچ واڵتێک بەئەندازەی ئەمه‌ریکاییەکان‬ ‫تیایدا بااڵدەست نەبون‪.‬‬ ‫ئەمه‌ریکاییەکان سەرچاوەی داھێنانە‬ ‫نوێ����کان‌و تیۆریی����ە تازەکانی����ان مەھار‬ ‫کردبو‪ ،‬بەھەمانشێوەش خاوەنی ھەزارەھا‬ ‫لێکۆڵینەوەی گەورە بون کە زیاتر مێتودی‬ ‫(کوانتیت����ی) ی����ان تێ����دا بەکاردەھێنا‪.‬‬ ‫بۆیە زۆر ئەس����تەم بو ئەمه‌ریکاییەکان‬ ‫بایەلۆژیس����تێکی گەنج����ی سویس����ری‬ ‫ک����ە لەبنەڕەت����دا ھی����چ پەیوەندییەکی‬ ‫بەتینی ئەوتۆی بەدەرونناس����یەوە نەبو‬ ‫قبوڵبکەن‪ .‬تەنانەت دکتۆرانامەکەش����ی‬ ‫لەس����ەر ئاژەڵە نەرم لەشەکان نوسیبو‪.‬‬ ‫دواجار نەک ئەمه‌ریکاییەکان بەڵکو ھەمو‬ ‫جیھان ناچاربون لەبەر چەند ھۆکارێک‬ ‫پیاژێ وەک خۆی قبوڵبکەن‪ .‬بێشانسی‬ ‫پیاژێ لەوەدابو کە لەئەمه‌ریکا نەدەژیاو‬ ‫س����ەرباری ئەوەش بەزمان����ی ئینگلیزی‬ ‫نەیدەنوس����ی بەڵکو بەفەرەنسیەکی زۆر‬ ‫ئاڵۆز دەینوسی‪.‬‬ ‫پیاژێ لەس����ەرەتادا لێکۆڵینەوەکانی‬ ‫ت����ەنھا لەس����ەر منداڵەکان����ی خ����ۆی‬ ‫س����ازکردبو‪ ،‬بۆیە ئەمە ش����تێکی ھێندە‬ ‫گرین����گ نەبو ت����ا س����ەرنجی زۆر الیەن‬ ‫رابکێشێت‪ .‬بەاڵم دەبێ ئەوەش یاداشت‬ ‫بکەین کە لێکۆڵینەوەکانی پیاژێ بەپێی‬ ‫مێتود (کوالیتی) بون‌و لەئەنجامیشیانەوە‬ ‫گەشتە چەند خالێک کە دواتر قوتابخانە‬

‫دەرونناسیەکان دانیان پێدا نا‪ .‬لەالیەکی‬ ‫دیک����ەوە پی����اژێ لەم����ەر پەیوەن����دی‬ ‫من����داڵ‌و گەورەوە زورب����ەی ھەرە زۆری‬ ‫تیۆرییەکان����ی فێربون����ی رەتدەکردەوە‬ ‫کە س����ەرجەمیان لەالیەن ده‌رونناس����ە‬ ‫ناودارەکانی ئەمه‌ریکاوە دانرابون‪.‬‬ ‫لەم ب����وارەدا دەک����رێ ھەندێک خاڵ‬ ‫جێگەی س����ەرنج بن‪ :‬بەپێ����ی تیۆرییە‬ ‫دەرونناسیەکانی فێربون کە پرۆفیسۆری‬ ‫ئەمه‌ریکی سکینەر یەکێکە لەدامەزرێنەرە‬ ‫ناودارەکانی‪ ،‬منداڵ ئۆبژێکتەو گەورەش‬ ‫س����وبژێکتە‪ .‬واتە ک����ورد گوتەنی منداڵ‬ ‫وەکو الپەرەیەکی سپی وایەو گەورەکان‬ ‫ھەمو شتێکی بۆ دیاری دەکەن‌و دەزانن‬ ‫کامان����ە ھەڵ����ەن‌و کامانەش دروس����تن‌و‬ ‫منداڵ ت����ەنھا لەرێگەی کاریگەرییەکانی‬ ‫دەوروبەرەوە فێری ش����ت دەبێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫تیۆرییەکانی گەشەسەندن کە دەرونناسی‬ ‫ئەمه‌ریکایی گێزیل یەکێکە لەدامەزرێنە‬ ‫ناودارەکانی پێیوایە بەپێچەوانەوە منداڵ‬ ‫سوبژێکتەو گەورە ئۆبژێکتە‪ .‬واتە منداڵ‬ ‫بەبێ کاریگ����ەری ژینگە خۆی گەش����ە‬ ‫دەکات چونک����ە فاکتەرە بۆماوەییەکان‌و‬ ‫ھێزەکان����ی ن����اوەوە رۆڵ����ی س����ەرەکی‬ ‫لەگەشەکردنی منداڵدا دەبینن‪.‬‬ ‫ل����ەم نێوەن����دەدا پی����اژێ وەک‬ ‫پرۆفیس����ۆرێکی گەن����ج‪ ،‬وەک یەکێ����ک‬ ‫لەبونیادگ����ەراکان‌و رابەرێک����ی دی����اری‬ ‫تی����ۆری مەعریف����ی کە کاری لەس����ەر‬ ‫بیرکردنەوە مەعریفیەکانی منداڵ کردبو‬ ‫تیۆرییەکی تەواو جودای بەناوی تیۆری‬ ‫مەعریف����ی ی����ا کۆگنەتیڤ خس����تەرو‪.‬‬ ‫مەعریفی ک����ە لەالتینیەوە (‪ )Cognitio‬مامەڵەکردنی کۆنکریتی لەگەڵ شتەکانی‬ ‫وەرگیراوە هەمو ئەو ش����تانە دەگرێتەوە دەوروبەریدا دەتوانێت بۆچونی ھەبێت‌و‬ ‫کە پەیوەندییان بەزانست‌و بیرکردنەوەو گفتوگۆی خۆی ھەبێت‪ .‬منداڵ کەسێکە‬ ‫فێربونەوە هەیە یا بەش����ێوەیەکی دیکە کە توان����ای ئەوەی ھەی����ە جیھانبینی‬ ‫ئەو پرۆس����ە مەعریفیانەی لەناو مێشکدا خۆی بەدەس����تی خۆی دروست بکات‌و‬ ‫بەرجەستە دەبن‪ .‬پیاژێ کاتێک لەزانکۆی ئەو کائینە گ����وێ رایەڵە نیە کە تەنھا‬ ‫سۆربۆن فەلسەفەی دەخوێند بەرێکەوت گ����وێ بگرێت بەلک����و کائینێکە گفتوگۆ‬ ‫ئاش����نایەتی لەگ����ەڵ تیۆدۆر س����یمۆن دەکات‌و بەرپەرچی گریمانەی گەورەکان‬ ‫پەیداک����رد کە ئەوکات لەگ����ەڵ ئەلفرێد دەداتەوە‪.‬‬ ‫روانگەی مەعریف����ی‌و تیۆری مەعریفی‬ ‫بینێت خەریکی داڕش����تنی تێستی ژیری‬ ‫بون‪ .‬ئەوەی س����ەرنجی پیاژێی راکێشا ک����ە پی����اژێ وەک����و پەرچ����ە کردارێک‬ ‫ئەوەب����و بۆ منداڵ����ەکان بەهەڵە وەاڵمی بەرامب����ەر روانگ����ەی رەفتارگەراییەکان‬ ‫کاری پێدەک����رد‪ ،‬گۆران����کاری گەورەی‬ ‫پرسیارەکان دەدەنەوە‪.‬‬ ‫بەپێ����ی تیۆرییەکەی پی����اژێ منداڵ‌و هێنایەکای����ەوە تا ئ����ەو رادەیەی ئەمرۆ‬ ‫گەورە (ژینگە) ھەردوکیان سوبژێکتن‌و زانس����تێکی دەرونناس����ی هەیە بەناوی‬ ‫وەکو دو بونەوەری ئەکتیڤ کار دەکەن‌و دەرونناسی مەعریفی‌و تیۆری مەعریفی‪.‬‬ ‫کار لەیەکت����ر دەک����ەن‌و من����داڵ بەھیچ لەگۆش����ەنیگای مەعریفیەکانەوە منداڵ‬ ‫شێوەیەک پەسیڤ نیە‪ ،‬بەڵکو لەرێگەی تەنها ئۆپژێکت نیە کە ژینگەی دەوروبەر‬

‫پیاژێ‬ ‫بەپێی‬ ‫بەشێوەیەکی‬ ‫تیۆرییەکەی‬ ‫زۆر پیشەییانە‬ ‫پیاژێ منداڵ‌و‬ ‫ئامرازو ھۆکارەکانی‬ ‫گەورە (ژینگە)‬ ‫زیرەکی مندااڵنی‬ ‫ھەردوکیان‬ ‫سوبژێکتن‌و وەکو خستەرو کە‬ ‫پەیوەندییەکی‬ ‫دو بونەوەری‬ ‫ئەوتۆی بەفاکتەرە‬ ‫ئەکتیڤ کار‬ ‫بۆماوەییەکانەوە‬ ‫دەکەن‌و کار‬ ‫لەیەکتر دەکەن‌و نیە بەڵکو‬ ‫بەشێوازی‬ ‫منداڵ بەھیچ‬ ‫شێوەیەک پەسیڤ کاکردن‌و فێرکردنی‬ ‫مندااڵنەوە ھەیە‬ ‫نیە‬ ‫کاری تێب����کات‪ ،‬بەڵکو منداڵ هەمو ئەو‬ ‫ش����تانەی لەدەوروبەرەکەی����ەوە ب����ۆی‬ ‫دێت‪ ،‬بەوردی کاری����ان لەگەڵدا دەکات‌و‬ ‫ش����یکردنەوەیان ب����ۆ دەکات‌و هەروەها‬ ‫جۆرە هەماهەنگیەک ساز دەکات لەنێوان‬ ‫ئەم ش����تە نوێیانەوەو کۆنەکانی دیکەی‬ ‫کە لەالی خۆی هەبون‪ .‬بەشێوەیەکی دی‬ ‫بەرگێکی مەعریفیان بەبەردا دەکات‪.‬‬ ‫خاڵێک����ی دیک����ەی نوێی پی����اژێ بۆ‬ ‫دەرونناس����ە گەورەکان ئەو تێڕوانینەی‬ ‫بو کە منداڵ لەتەمەنێکدا ناتوانێت لەوە‬ ‫بگات کە کەسانی دیکە ھەن بەشێوەیەکی‬ ‫جی����اواز لەخۆی بیردەکەن����ەوە‪ .‬بەپێی‬ ‫رەھەندی ئێگۆس����ەنتریزم منداڵ تەنھا‬ ‫بی����ر لەبۆچونەکانی خ����ۆی دەکاتەوە‪.‬‬ ‫تا من����داڵ لەتەمەنێکی دواتر بەھەندێک‬ ‫ئۆپەراس����یۆنی مێنتاڵیدا (ریڤێرسیبڵ)‬ ‫تێپ����ەر نەبێت ناتوانێ����ت لەرەھەندێکی‬

‫دێسەنتراڵەوە تێگەیشتنی بۆ جیهان‌و بۆ‬ ‫ئەوانی دیکە ھەبێت‪.‬‬ ‫خاڵێکی دیکەی نوێ����ی پیاژێ بریتی‬ ‫بو لەو نوس����ینانەی لەب����ارەی زیرەکی‬ ‫زرینگ����ی مندااڵنەوە نوس����یبوی‪ .‬پیاژێ‬ ‫بەش����ێوەیەکی زۆر پیش����ەییانە ئامرازو‬ ‫ھۆکارەکانی زیرەکی مندااڵنی خس����تەرو‬ ‫کە پەیوەندییەکی ئەوت����ۆی بەفاکتەرە‬ ‫بۆماوەییەکانەوە نیە بەڵکو بەش����ێوازی‬ ‫کاک����ردن‌و فێرکردن����ی مندااڵن����ەوە‬ ‫ھەی����ە‪ .‬پی����اژێ رەخن����ەی لەتیۆریی����ە‬ ‫دەرونناس����یە کۆنەکان گ����رت‌و پێیوابو‬ ‫ئ����ەوان زیرەکی بەرادەی تێگەیش����تنی‬ ‫مندااڵن����ەوە دەبەس����تنەوە لەکاتێک����دا‬ ‫دەبێ زیرەکی بەتێگەیشتن‌و داھێنانەوە‬ ‫ببەس����ترێتەوە چونک����ە کاری ئ����ەم دو‬ ‫چەمکە بریتین لەداڕش����تنی ستروکتور‬ ‫لەرێگ����ەی س����تروکتوریزەکردنی واقیع‌و‬ ‫ژینگەی دەوروبەرەوە‪ .‬لەکۆی پرۆسەی‬ ‫گەشەس����ەندنی مەعریفیش����دا من����داڵ‬ ‫بەکۆمەڵێ����ک قۆناغ����دا تێدەپەرێت کە‬ ‫پەیوەندییان بەمامەڵەو گەشەس����ەندنی‬ ‫خ����ودی منداڵ����ەوە هەیە‪ ،‬ب����ۆ نمونە‪:‬‬ ‫وەرگرتنی زانیاریی����ەکان‌و گونجاندنیان‪،‬‬ ‫پرۆسە پراکتیکیەکان‪ ،‬ئەسیمیالسیۆن‪،‬‬ ‫ئەکۆمۆداسیۆن‪ ،‬هاوسەنگی هتد‪.‬‬ ‫گرفت����ی زیرەکی‌و دواتری����ش گرفتی‬ ‫دیداکتیک����ی پەروەردەیی بەش����ێوەیەک‬ ‫لەشێوەکان ئاوێتەی گرفتی ھەرە بنەڕه‌تی‬ ‫ئیپستمۆلۆجیا بوە کە باس لەسروشتی‬ ‫زانس����تەکان دەکات‪ :‬ئای����ا وش����یاری‬ ‫مەعریف����ی بریتیە لەکۆپیکردنی واقیع یا‬ ‫بەپێچەوانەوە واقیع لەناو س����تروکتوری‬ ‫گۆڕانکارییەکان����دا توێنراوەتەوە‪ .‬ئەوەی‬ ‫لێرەدا پەیوەن����دی بەچەمکی زیرەکیەوە‬ ‫ھەیە پیاژێ پێیوابو کە وشیاری مەعریفی‬ ‫لەناو خ����ودی روداوەکان‌و کردارەکانەوە‬ ‫ھەڵدەقوڵێ����ت‪ .‬پی����اژێ پێیواب����و کاتێ‬ ‫منداڵ لەب����ارەی ئۆبژێکتێکەوە بەدوای‬ ‫زانیاری‌و زانس����تدا دەگەڕێت مانای وایە‬ ‫ئەم پرۆس����ەی گەڕانەی قبوڵەو دەست‬ ‫بەگەڕان دەکات بەدوای ئەو زانیارییانەدا‬ ‫کە پێویستی پێی ھەیە‪ .‬دەستکەوتنی ئەو‬ ‫زانست‌و زانیارییانەش مانای ئاوێتەبونی‬ ‫واقیعە لەناو (پرۆس����ەی) ستروکتوری‬ ‫گۆڕانکارییەکاندا‪ .‬لەراستیش����دا خودی‬ ‫ئەم س����تروکتورەیە کە گەشە بەزیرەکی‬ ‫دەدات‌و وەکو درێژک����راوەی روداوەکان‬ ‫نمایش����ی دەکات بەاڵم لەسەر ئاستێکی‬ ‫مێنت����اڵ‪ .‬ھەم����و ئەمان����ەش بەتایبەت‬

‫ب����ۆ ئەمه‌ریکاییەکان جێگەی س����ەرنج‌و‬ ‫لێکۆڵینەوە ب����و چونکە ئەوان منداڵیان‬ ‫لەپراکتیکدا بەم شێوەیە وەکو کائینێکی‬ ‫ئەکتیڤ‌و بەتوانا وەسف نەکردبو‪.‬‬ ‫پیاژێ لەتیۆرییەکانی خۆیدا چەختی‬ ‫لەس����ەر بیرکردنەوەی منداڵ دەکردەوەو‬ ‫بەالی����ەوە گرینگ بو کە جیهانبینیەکانی‬ ‫لەب����ارەی کات‪ ،‬دوری‪ ،‬خێرایی‪ ،‬جیهان‪،‬‬ ‫م����ۆراڵ ‪...‬هتد چیە‪ .‬بۆی����ە زنجیرەیەک‬ ‫کتێب����ی گرینگی لەو بارەی����ەوە بەچاپ‬ ‫گەیاند ک����ە کاریگەرییەکانی س����نوری‬ ‫دەرونناسی تێپەڕاند‪.‬‬ ‫ب����ۆ تێگەیش����تن لەجیهانبینی منداڵ‬ ‫ئەوە گرین����گ بو بۆ پی����اژێ بۆ منداڵ‬ ‫لەهەندێک تەمەنداو لەبەرامبەر هەندێک‬ ‫پرس����یاردا وەاڵم����ی هەڵ����ە دەداتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم پ����اش چەند مانگێک یا س����اڵێک‬ ‫وەاڵمی راستی هەمان پرسیار دەداتەوە‬ ‫بەاڵم وەاڵمی هەڵەی پرس����یارێکی نوێ‬ ‫دەدات����ەوە‪ .‬پی����اژێ ل����ەم ب����وارەدا دو‬ ‫چەمکی نوێ دێنێت����ە ئاراوە کە بریتین‬ ‫لەئەسیمیالس����یۆن‌و ئەکۆمۆداس����یۆن‪.‬‬ ‫بەپێی یەکەمیان منداڵ پرس����یارەکانی‬ ‫دەوروبەر بەش����ێوەیەک دەش����ێوێنێ بۆ‬ ‫ئ����ەوەی لەگ����ەڵ زانیارییەکان����ی ناخی‬ ‫خۆی����دا (وەک س����وبژێکت) بگونجێنێ‪،‬‬ ‫بەاڵم بەپێ����ی دوەمی����ان بەپێچەوانەوە‬ ‫بیروبۆچونەکان����ی ناخی خۆی دەگۆڕێت‬ ‫ب����ۆ ئ����ەوەی لەگ����ەڵ زانیارییەکان����ی‬ ‫ئەوان����ی دیکەدا بگونجێن����ێ‌و وەاڵمێکی‬ ‫دروس����تبداتەوە‪ ،‬ئەم����ەش پێویس����تی‬ ‫بەدوبارە ئۆرگانیزەکردنی ش����ێماکان‪ ،‬یا‬ ‫س����تروکتورەکانی بیرکردنەوەوە هەیە‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو ناکۆکیانەی لەناخی منداڵدا‬ ‫هەیە دوای گەشەسەندنی منداڵ دەگاتە‬ ‫کۆتایی پێدێت‌و منداڵ دەگاتە حاڵەتێکی‬ ‫هاوسەنگ‪ .‬ئەم هاوسەنگیەش لەپرۆسەی‬ ‫گەشەسەندنی مەعریفیدا‪ ،‬بەپرۆسەیەکی‬ ‫گرینگ ئەژمار دەکرێت‪.‬‬ ‫پیاژێ لەرێگەی چەمکی خودبینیەوە‬ ‫ئەوە دەخاتەرو کە منداڵ درک بەپێگەی‬ ‫خۆی ناکات وەک سوبژێکتێک‌و ناتوانێت‬ ‫لەگۆشەنیگای کەسانی دیکەوە شتەکان‬ ‫ببینێت‪ .‬خاڵی سەرەکیش لێرەدا بەالی‬ ‫پیاژێ‪ -‬وە ئەوەی����ە کە منداڵ تەرکیزی‬ ‫لەس����ەر تەنه����ا لەس����ەر خۆیەت����ی‪ ،‬یا‬ ‫بەش����ێوەیەکی دی خۆی دەکاتە چەقی‬ ‫هەمو گۆشەنیگاکان‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬ ‫ریکالم‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫‪17‬‬

‫حه‌نین‪ ،‬باوكی ده‌كوژرێت‌و له‌ئاواره‌ییدا نه‌خۆش ده‌كه‌وێت‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫ك ‌ه چوینه‌ نێو بنكه‌ی‌ ته‌ندروستی‬ ‫ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په‌وه‌ جمه‌ی‌ ده‌هات‬ ‫له‌ئاواره‌ی‌ توشبو به‌نه‌خۆشی‬ ‫جۆراوجۆر‪ ،‬له‌قاوشێكدا منداڵێكی‬ ‫بێئاگا له‌سه‌ر قه‌ره‌وێڵه‌یه‌ك سه‌رنجی‌‬ ‫هه‌موانی بۆ الی خۆی راده‌كێشا‪،‬‬ ‫دایكی به‌جلێكی ره‌شی قه‌ترانییه‌وه‌‬ ‫فرمێسكی ده‌ڕشت‪ ،‬به‌ده‌م قوڵپی‬ ‫گریانه‌وه‌ وتی‪ ،‬ناتوانم قسه‌ بكه‌م‪،‬‬ ‫چونكه‌ تۆپبارانی‌ فرۆكه‌كانی‌ سوپای‌‬ ‫عێراق باوك و نه‌نكی‌ كچه‌كه‌یان‬ ‫كوشتبو‪.‬‬ ‫حه‌نین به‌بێ ئاگا له‌سه‌ر قه‌ره‌وێڵه‌یه‌ك‬ ‫كه‌وتب���و‪ ،‬دایكی به‌جلێك و عه‌بایه‌كی‬ ‫ره‌ش���ه‌وه‌ الی قاچ���ی حه‌نین���ه‌وه‌‬ ‫دانیشتبوو ته‌نها هه‌ردو چاوی دیاربو‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌رده‌وام ده‌گریاو فرمێس���ك‬ ‫به‌چاوه‌كان���ی ده‌هات���ه‌ خ���واره‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌كه‌ش‬ ‫كارمه‌ندێك���ی‬ ‫به‌ته‌نیش���تی حه‌نین���ه‌وه‌ دانیش���تبو‬ ‫سه‌رقاڵی لێدانی ده‌رزی و دانانی‌ ئاوی‌‬ ‫موغه‌زی‌ بو ب���ۆی‪ ،‬ئه‌ویش (حه‌نین)‬ ‫بێ ئ���اگا له‌هه‌مو ئه‌و كاره‌س���اتانه‌ی‌‬ ‫به‌سه‌ریدا هاتبو‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و منداڵه‌ ئاواره‌ی���ه‌ ناوی حه‌نین‬ ‫محه‌مه‌د بو‪ ،‬به‌وت���ه‌ی‌ دایكی ته‌مه‌نی‬ ‫ته‌نها ساڵێك‌و حه‌وت مانگه‌‪ ،‬ناوه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌كوردی مانای‌ روخۆش‌و خۆشه‌ویست‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئاواره‌یی‌و كوژرانی باوك‌و نه‌نكی‬ ‫روخۆش���یان لێیس���ه‌ندبوه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫بێئ���اگا له‌هه‌م���و روداوه‌كان به‌ئازاری‌‬

‫ی پێنج‬ ‫خاوه‌ن ‌‬ ‫منداڵم‌و مێرده‌كه‌م‌و‬ ‫دایكم واتا باوك‌و‬ ‫نه‌نكی حه‌نین‬ ‫به‌موشه‌ك‌و‬ ‫ی‬ ‫ناپاڵمی فڕۆكه‌كان ‌‬ ‫ی مالیكی‬ ‫سوپاكه‌ ‌‬ ‫كوژران‬ ‫حه‌نین محه‌مه‌د‬ ‫نه‌خۆشییه‌وه‌ خه‌وی لێكه‌وتبو‪ ،‬ته‌نها‬ ‫مه‌مكه‌ وشكه‌كه‌ی‌ به‌كه‌ڵكی ده‌هات ك ‌ه‬ ‫به‌ده‌میه‌وه‌ الر ببوه‌وه‌‪.‬‬ ‫گریان���ی دایك���ی حه‌نی���ن هه‌موانی‬ ‫ت���ه‌واو غه‌مبارك���رد‪ ،‬وت���ی “خاوه‌نی‌‬ ‫پێنج منداڵ���م‌و مێرده‌كه‌م‌و دایكم واتا‬ ‫باوك‌و نه‌نك���ی حه‌نین به‌موش���ه‌ك‌و‬

‫ناپاڵمی فڕۆكه‌كانی‌ سوپاكه‌ی‌ مالیكی‬ ‫كوژران”‪.‬‬ ‫حه‌نین له‌ئاواره‌ییدا نه‌خۆشكه‌وتوه‌و‬ ‫داخڵی‌ نه‌خۆشخانه‌ كراوه‌و به‌به‌رده‌وامی‌‬ ‫چاودێریی ده‌كرێ���ت‪ ،‬به‌هۆی گه‌رمای‬ ‫به‌تین���ی‌ هاوینه‌وه‌ توش���ی زه‌ردویی‌و‬ ‫گرانه‌تا هاتبو‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ له‌گوندی دوالی سه‌ر به‌ناحیه‌ی‌‬ ‫ده‌لی عه‌باس له‌قه‌زای‌ خاڵس���ی سه‌ر‬ ‫به‌پارێزگای‌ دیاله‌وه‌ ئاواره‌ی‌ قه‌ره‌ته‌په‌‬ ‫بب���ون‪ ،‬وه‌ك دایك���ی حه‌نین ئاماژه‌ی‌‬ ‫ب���ۆ كرد‪“ ،‬لێ���ره‌ له‌قه‌ره‌ته‌پ���ه‌ له‌نێو‬ ‫قوتابخانه‌یه‌ك���دا دانیش���توین‌و ئ���اوو‬ ‫كاره‌باو هیچ پێداویستییه‌كی نێو ماڵم‬

‫نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا وه‌ك خۆت���ان ده‌یبینن‬ ‫له‌م نه‌خۆشخانه‌یه‌ به‌دیار كچه‌كه‌مه‌و‌ه‬ ‫دانیش���توم‌و منداڵه‌كانی دیكه‌م له‌نێو‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ به‌جێهێشتوه‌“‪.‬‬ ‫به‌هۆی شه‌ڕی داعش‌و سوپای‌ عێراق‌و‬ ‫تۆپبارانی فڕۆكه‌و موش���ه‌كی‌ سوپای‌‬ ‫عێراقه‌وه‌ له‌ناوچه‌ سوننه‌نش���ینه‌كانی‌‬

‫س���ه‌ر به‌پارێ���زگای‌ دیال���ه‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناحیه‌و گونده‌كان چۆڵكراون‌و ئاواره‌ی‌‬ ‫ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په‌ بون كه‌ ئێستا له‌ژێر‬ ‫ده‌ستی هێزی كوردستانیدایه‌‪ ،‬به‌وته‌ی‌‬ ‫ئه‌ندامێك���ی ئه‌نجومه‌نی ش���اره‌وانی‌‬ ‫ناحی���ه‌ی قه‌ره‌ته‌پ���ه‌ به‌نزیكه‌ی‌ ‪3000‬‬ ‫خێزانی ئاواره‌ مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێن‪.‬‬

‫(چات) ‌ی سایت ‌ه كوردییه‌كان گونجاون بۆ به‌كارهێنان؟‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫شاره‌زایانی‌ بواری‌ ئای تی‌‪ ،‬هۆشداری‬ ‫ده‌ده‌نه‌ گه‌نجان‌و به‌كارهێنه‌رانی‌‬ ‫ئینته‌رنێت كه‌ خۆیان له‌به‌كارهێنانی‌‬ ‫چات (ده‌مه‌ته‌قێ‌)ی‌ سایته‌ كوردیه‌كان‬ ‫بپارێزن‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ له‌روی‌ ئه‌منیه‌وه‌‬ ‫پارێزراونین‌و ده‌شێت به‌ئاسانی‌ كه‌سی‌‬ ‫سێیه‌م دزه‌ به‌و زانیارییانه‌ بكات كه‌‬ ‫له‌نێوان دو هاوڕێ‌ یان دو به‌كارهێنه‌وه‌‬ ‫ئاڵوگۆڕده‌كرێن‪.‬‬ ‫له‌ئێستا هه‌ندێك سایتی‌ كوردی‌ هه‌ن‬ ‫كه‌ به‌ش���ێكی‌ تایبه‌تی���ان كردوه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌ده‌مه‌ته‌ق���ێ‌‌و گفتوگ���ۆ له‌رێگ���ه‌ی‌‬ ‫نام���ه‌ی‌ ئه‌لكترۆنی‌ راس���ته‌وخۆوه‌ كه‌‬ ‫ب���ه‌ “چات” ناوده‌برێت‪ ،‬ئه‌م به‌ش���ه‌ش‬ ‫له‌الی���ه‌ن به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ گه‌نج���ان‌و‬ ‫تازه‌پێگه‌یش���توان به‌كارده‌هێنرێت بۆ‬ ‫سه‌رگه‌رمیی‌‌و كات به‌سه‌ربردن‪.‬‬ ‫به‌اڵم پس���پۆڕانی‌ بواری‌ ته‌كنه‌لۆژیا‪،‬‬ ‫پێیانوایه‌ زۆرین���ه‌ی‌ ئه‌و چاتانه‌ له‌روی‌‬ ‫ئه‌منی���ه‌وه‌ پارێزراونی���ن‪ ،‬بۆیه‌ زۆرجار‬ ‫كێش���ه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‌و‬ ‫به‌كارهێنه‌رانی‌ توشی‌ گرفت ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رده‌ش���ت عه‌زیز‪ ،‬شاره‌زای‌ بواری‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیای‌ زانیاری‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت گومانی‌‬ ‫له‌وێب سایته‌ به‌رباڵوو به‌ناوبانگه‌كانیش‬ ‫هه‌یه‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪“ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫س���ایته‌كانی‌ وه‌ك س���كایپ‌و یاه���و‬ ‫مێسنجه‌رو فه‌یسبوكیش قسه‌یان له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و چاتان���ه‌ی‌ كه‌ له‌و کێشه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی باوترین کێشه‌کانی‬ ‫سایتانه‌دا ده‌كرێت پێویسته‌ موشه‌فه‌ر‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌الیه‌ن ئه‌دمینی‌ سایته‌كانیشه‌وه‌‬ ‫(كۆدبه‌ند) بن”‪.‬‬ ‫سه‌رده‌ش���ت زیاتر له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ نه‌بێت‪ ،‬ده‌ش���ێت له‌الیه‌ن خاوه‌نی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌ڕوات‌و نمونه‌ بۆ وته‌كانی‌ ده‌هێنێته‌وه‌‪ ،‬كۆمپانیایان���ه‌وه‌ بێ���ت كه‌ س���ێرڤه‌ری‌‬ ‫“ئه‌گه‌ر س���ه‌یری‌ س���ایتی‌ فه‌یس���بوك سایته‌كه‌یان ته‌رخانكردوه‌“‪.‬‬ ‫جوان ئازاد‪ 22 ،‬ساڵ‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی‌ كات‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬ده‌بینی���ن پێ���ش پیته‌كانی‌‬ ‫(‪ ،)www‬چه‌ن���د پیتێك���ی‌ دیك���ه‌ به‌سه‌ربردن بۆ ماوه‌یه‌ك چاتی‌ یه‌كێك‬ ‫هاتون ك���ه‌ (‪)https‬ه‌‪ ،‬ئه‌و (‪)s‬ه‌ی‌ له‌و سایته‌ كوردیانه‌ی‌ به‌كارهێناوه‌ كه‌‬ ‫كۆتاییش كورتكراوه‌ی‌ (‪ )security‬خاوه‌نی‌ به‌ش���ی‌ تایبه‌ت به‌چاتن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ه‌‪ ،‬واته‌ پارێزگاری‌‪ ،‬هه‌ر وێب س���ایتێك پاش ماوه‌یه‌ك هه‌س���تی‌ ب���ه‌و‌ه كردوه‌‬ ‫ئه‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌ی‌ نه‌بێت‪ ،‬ده‌ش���ێت له‌الیه‌ن “هه‌ندێك له‌به‌كارهێنه‌ره‌كانه‌وه‌‬ ‫كه‌سی‌ س���ێیه‌م بێته‌ ناو گفتوگۆی‌ ئه‌و ئیس���تغالل ده‌ك���رام”‪ ،‬چونك���ه‌ وه‌ك‬ ‫دوكه‌س���ه‌وه‌و ده‌توانێت ئه‌و زانیارییانه‌ خ���ۆی‌ ده‌ڵێت به‌ناوی‌ خۆی���ه‌وه‌ چات ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وایكردوه‌ وته‌و وێنه‌ی‌‬ ‫ببینێت”‪.‬‬ ‫ئه‌و ش���اره‌زایه‌ی‌ بواری‌ ته‌كنه‌لۆژیای‌ ناشایسته‌ی بۆ بنێردرێت‪.‬‬ ‫ج���وان ه���ه‌ر به‌ته‌نی���ا ئ���اره‌زوی‌‬ ‫زانی���اری‌‪ ،‬دوپاتیده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ سیكیوریتی‌ ئه‌و ئه‌و سایته‌ به‌كارهێنان���ی‌ ئه‌و به‌رنامه‌ی���ه‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫كوردیان���ه‌ زۆر نزمن‪ ،‬به‌ه���چ جۆرێك به‌ڵك���و له‌گه‌ڵ دو هاوڕێی دیكه‌ی‌ كچدا‬ ‫پارێزراونی���ن ل���ه‌وه‌ی‌ “زانیاریی���ه‌كان بۆ ماوه‌یه‌ك چاتی���ان به‌كارهێناوه‌ له‌و‬ ‫له‌الیه‌ن كه‌سی‌ س���ێیه‌مه‌وه‌ نه‌بینرێن‌و سایتانه‌دا‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌ ئه‌و گرفتانه‌ی‌‬ ‫ته‌حه‌كومیان پێوه‌نه‌كرێ���ت‪ ،‬ته‌نانه‌ت پێش���تر باس���یكرد‪ ،‬هه‌موی���ان وازیان‬

‫ئه‌م جۆره‌ چاته‌ن‬ ‫لێهێناوه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات رزگار عه‌زی���ز‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری‌ ماڵپه‌ڕی‌ ئاوێزه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ماڵپه‌رێك���ه‌ خاوه‌نی‌ فیڵ���دی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌چات���ه‌‪ ،‬دان ب���ه‌وه‌دا ده‌نێ���ت ك���ه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تیی‌‪“ ،‬ئه‌و چاتانه‌‬ ‫پارێزراو نین بۆ به‌كارهێنان”‪.‬‬ ‫ماڵپ���ه‌ڕی‌‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری‌‬ ‫ئاوێزه‌‪،‬نكۆڵی‌ له‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌دمینی‌‬ ‫به‌ش���ی‌ چاته‌ك���ه‌ بتوانێ���ت بچێته‌ناو‬ ‫زانیارییه‌ تایبه‌تیه‌كانی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫له‌نێوان خۆیان چات ده‌كه‌ن‪ .‬وتیشی‌‪،‬‬ ‫“مانگان���ه‌ ب���ڕی‌ ‪ 270‬دۆالر له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و چات���ه‌ ده‌ده‌ی���ن به‌كۆمپانی���ا‌و‬ ‫مه‌به‌ستیش���مان له‌كردنه‌وه‌ی ته‌نها بۆ‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌“‪.‬‬ ‫رزگار عه‌زی���ز نایش���ارێته‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا له‌گفتوگۆی‌ ئ���ه‌وه‌دان ئه‌و‬ ‫به‌شه‌ی‌ تایبه‌ته‌ به‌چات له‌سایته‌كه‌یان‬ ‫الیبه‌رن‪ ،‬چونك���ه‌ له‌رابردودا توش���ی‌‬

‫هه‌ندێك كێش���ه‌ی‌ ك���ردون‪“ ،‬هه‌ندێك خ���راپ به‌كارهێنان���ی‌ ئامێره‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵك هه‌ی���ه‌ به‌خراپ به‌كاریده‌هێنێت‪ ،‬په‌یوه‌ندیكردن له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان)‬ ‫هه‌روه‌ه���ا س���یكیوریتیان به‌هێز نیه‌‪ ،‬كه‌ تایبه‌ته‌ به‌چۆنیه‌ت���ی‌ به‌كارهێنانی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ك���ه‌ زیات���ر وایلێكردوین بیر ته‌له‌فۆن‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ پۆس���ته‌یی‌‌و‬ ‫له‌داخس���تنی‌ بكه‌ینه‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ بو كه‌ ئه‌لكترۆنی‌‪ ،‬یاس���اكه‌ هه‌م���و ئه‌مانه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێك كه‌س پێداگری‌ ده‌كه‌ن له‌سه‌ر “به‌كاروباری‌ تایبه‌تی‌“ وه‌س���فكردوه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ببنه‌ ئه‌دمین‪ ،‬ده‌شێت هه‌ندێك باس���ی‌ له‌وه‌ش كردوه‌ ك���ه‌ “نابێ‌ رێزو‬ ‫جاریش له‌پشتی‌ ئێمه‌وه‌ ئه‌وه‌ بكرێت”‪ .‬حورمه‌تیان بشكێنرێت”‪.‬‬ ‫م���اده‌ی‌ دوه‌می‌ یاس���اكه‌ ب���اس له‌و‬ ‫ئ���ه‌و نمونه‌ی���ه‌ك ده‌گێڕێت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌م چاته‌وه‌ توشی‌ كێشه‌یه‌كی‌ س���زاو س���ه‌رپێچیانه‌ ده‌كات ك���ه‌ له‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ بون‪“ ،‬كه‌س���ێك له‌رێگه‌ی‌ ب���واره‌دا ده‌ش���ێت روب���دات‌و ئام���اژه‌‬ ‫ی كه‌س���ێكی‌ ب���ه‌وه‌ كراوه‌ كه‌ “هه‌ر كه‌س���ێك ئه‌گه‌ر‬ ‫چات���ه‌وه‌ ژماره‌ی‌ ته‌له‌فۆن ‌‬ ‫ت���ری‌ دابو‪ ،‬دوات���ر براده‌رێ���ك هات‌و به‌خراپ���ی‌ ته‌له‌فۆنی‌ خانه‌یی‌ (مۆبایل)‬ ‫داوای ناس���نامه‌ی‌ ئه‌و كه‌سه‌ی‌ كرد كه‌ یان ئامێرێك���ی‌ په‌یوه‌ندیكردنی‌ ته‌لدار‬ ‫ژماره‌كه‌ی‌ دابو‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌ بزانن كێیه‌“‪ .‬یان بێته‌ل یان ئه‌نته‌رنێت یان پۆستی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان به‌كارهێنانی‌ ئه‌لكترۆنی‌ بۆ مه‌به‌ستی‌ هه‌ڕه‌شه‌كردن‬ ‫به‌ش���ێك له‌ئامێره‌كانی‌ په‌یوه‌ندیكردن‌و یان تۆمه‌ت هه‌ڵبه‌س���تن یان جنێودان‬ ‫ئینته‌رنێت خراوه‌ت���ه‌ چوارچێوه‌یه‌كی‌ یان باڵوكردنه‌وه‌ی‌ هه‌واڵی‌ هه‌ڵبه‌ستراو‬ ‫یاس���اییه‌وه‌ به‌ناوی‌ یاسای‌ ژماره‌ (‪ )6‬به‌كارهێنا كه‌ ترس په‌ی���داده‌كات یان‬ ‫ی قه‌ده‌غه‌كردنی‌ دزه‌ی‌ به‌گفتوگۆك���ردن كرد یان وێنه‌ی‌‬ ‫ی ساڵی‌ ‪( ،2008‬یاسا ‌‬ ‫‌‬

‫چه‌س���پاوو ج���واڵو ی���ان كورتیله‌نامه‌‬ ‫(مه‌س���ج) باڵوكرده‌وه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ خوو‬ ‫ڕه‌وش���تی‌ گشتیدا ناگونجێن‪ ،‬یان به‌بێ‌‬ ‫روخس���ه‌ت‌و موڵه‌ت وێن���ه‌ی‌ گرت یان‬ ‫كاروبارێكی‌ وا كه‌ شه‌ره‌ف برینداربكات‬ ‫یان هان���ی‌ ئه‌نجامدانی‌ تاوان یان كاری‌‬ ‫به‌دڕه‌وشتی‌ یان باڵوكردنه‌وه‌ی‌ زانیاری‌‬ ‫په‌یوه‌س���ت به‌نهێنی‌ ژیانی‌ تایبه‌ت یان‬ ‫خێزان���ی‌ بۆ تاك���ه‌كان باڵوبكاته‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌ه���ه‌ر رێگایه‌ك بێ���ت چنگی‌ كه‌وتن‬ ‫هه‌ت���ا ئه‌گه‌ر راس���تیش ب���ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌هۆی‌ باڵوكردنه‌وه‌یان‌و دابه‌شكردنیان‬ ‫سوكایه‌تی‌ یاخود زیانیان پێ‌ بگه‌یه‌نێ‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا بۆ ماوه‌ی���ه‌ك به‌ن���د ده‌كرێ‌ كه‌‬ ‫له‌ش���ه‌ش مانگ كه‌متر نه‌بێت‌و له‌پێنج‬ ‫ساڵیش زیاتر نه‌بێت‌و به‌غه‌رامه‌یه‌كیش‬ ‫س���زاده‌درێ‌ كه‌ له‌یه‌ك ملی���ۆن دینار‬ ‫كه‌مترنه‌بێ���ت‌و له‌پێنج ملیۆن دیناریش‬ ‫زیاترنه‌بێ‌ یان به‌یه‌كێك له‌و دو س���زایه‌‬ ‫سزاده‌درێت”‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫بودجه‌ی حزبه‌كان له‌نێوان موزایه‌ده‌و به‌هه‌ده‌رداندا‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬

‫په‌سه‌ندكردنی یاسای پێدانی بودجه‌ی‬ ‫حزبه‌كانی هه‌رێمی كوردستان كه‌ له‌چه‌ند‬ ‫رۆژی رابردودا له‌په‌رله‌مانی كوردستان‪،‬‬ ‫گفتوگۆو مشتومڕی زۆری له‌نێوه‌نده‌‬ ‫سیاسی‌و میدیایه‌كاندا دروستكردوه‌و‬ ‫روبه‌روی ره‌خنه‌ی زۆریش بۆته‌وه‌‬ ‫به‌وه‌ی له‌م دۆخه‌ پڕ له‌قه‌یرانی داراییه‌دا‬ ‫كه‌ حكومه‌ت موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی‬ ‫پێدابین ناكرێت‪ ،‬چۆن ئه‌و بودجه‌‬ ‫ده‌داته‌ حزبه‌كان‪ ،‬كه‌ هه‌ندێكیش‬ ‫پێیانوایه‌ ئه‌وه‌ به‌فیڕۆدان‌و به‌تااڵنبردنی‬ ‫بودجه‌ی گشتیه‌ له‌الیه‌ن حزبه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ندێكیش پێیانوایه‌ بودجه‌ی‬ ‫حزبه‌كان له‌پرۆژه‌ یاسای بودجه‌دا دیاری‬ ‫ده‌كرێت‌و حزبه‌كانیش تا ئێستا به‌گۆتره‌و‬ ‫به‌ناعه‌داله‌تی‌و به‌بێ هیچ یاسایه‌ك‬ ‫بودجه‌یان دیاریكراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ په‌سه‌ندكردنی‬ ‫ئه‌م یاسایه‌‪ ،‬به‌هه‌نگاوێك به‌ئاراسته‌ی‬ ‫دادپه‌روه‌ری له‌پێدانی بودجه‌ بۆ حزبه‌كان‌و‬ ‫به‌یاساییكردنی بودجه‌ی حزبه‌كان‬ ‫داده‌نرێت‪.‬‬ ‫یاسای پێدانی بودجه‌ی حزبه‌كان‪:‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی له‌ساڵی ‪1993‬ه‌وه‌ یاسای‬ ‫حزبه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌رچوه‌و‬ ‫تیایدا ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫بودجه‌ی حزبه‌كان دیاریبكرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ماوه‌ی ‪ 20‬ساڵی رابردودا حزبه‌كان‬ ‫بودجه‌یان بۆ خۆیان بردوه‌‪ ،‬به‌بێ هیچ یاساو‬ ‫پێوه‌رێك‪ ،‬دیاریكردنی بودجه‌ی حزبه‌كان‬ ‫جگه‌ له‌یه‌كێتی‌و پارتی له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئینتیمابونیان بوه‌ بۆ حزبه‌ بااڵده‌سته‌كان‌و‬ ‫هه‌ركاتیش‌ویستبێتیان بڕیویانه‌‪.‬‬ ‫یاسای بودجه‌ی حزبه‌كان له‌‪ 6‬ماده‌‬ ‫پێكهاتوه‌‪ ،‬له‌ماده‌ی یه‌كه‌مدا ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌كراوه‌ كه‌ حكومه‌تی هه‌رێم بودجه‌یه‌كی‬ ‫سااڵنه‌ به‌بڕی (‪)%1‬ی كۆی بودجه‌ی‬ ‫گشتی هه‌رێم بۆ حزبه‌ مۆڵه‌ت پێدراوه‌كان‬ ‫دیاری ده‌كات‪ ،‬به‌وپێیه‌ش بودجه‌ی ‪2013‬ی‬ ‫هه‌رێم ‌وه‌رگیراوه‌ كه‌ بڕه‌كه‌ی زیاتر له‌‪16‬‬ ‫ترلیۆن دینار بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان (‪16‬‬ ‫ترلیۆن) دیناریان داناوه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ش‬ ‫له‌(‪)%1‬ی كۆی بودجه‌ (‪ 16‬ترلیۆن)‬ ‫دینار ده‌كاته‌ (‪16,000,0000,000,000‬‬ ‫دابه‌ش ‪)160,000,000,000( =)%1( 100‬‬ ‫سه‌دو شه‌ست ملیار دینار‪‌ ،‬واتا بودجه‌ی‬ ‫ته‌رخانكراو بۆ پێدانی حزبه‌كان ده‌كاته‌‬ ‫(‪ 160‬ملیار دینار) كه‌ پێشتر بودجه‌ی‬ ‫ته‌رخانكراو بۆ حزبه‌كان (‪ 190‬ملیار دینار)‬ ‫بو‪‌،‬واتا (‪ 30‬ملیار دینار) كه‌مكراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ماده‌ی دوه‌می یاساكه‌دا هاتوه‌ كه‌‬ ‫بودجه‌ی حزبه‌ مۆڵه‌تپێدراوه‌كان به‌م‬ ‫پێوه‌رانه‌ دابه‌ش ده‌كرێت‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬كورسی په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫ده‌كرێته‌ بنه‌ما‌و به‌های كورسیه‌كیش مانگانه‌‬ ‫(‪)0.000375‬ی كۆی گشتی بودجه‌ی‬ ‫حزبه‌كان ده‌بێت‪ .‬به‌وپێیه‌ش (‪ 160‬ملیار‬ ‫دینار × ‪‌)60,000,000 = 0.000375‬واتا‬ ‫به‌های كورسیه‌كی په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫(‪ 60‬ملیۆن دیناره‌)‪ ،‬دیاریكردنی ئه‌و‬ ‫رێژه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌یه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بودجه‌ی گشتی كه‌میكردوه‌ ئه‌وا بودجه‌ی‬ ‫حزبه‌كانیش كه‌مده‌كات‌و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر (‪ 60‬ملیۆن دینار) دیاریبكرێت‬ ‫ئه‌گه‌ر بودجه‌ی هه‌رێم كه‌میشیكرد بودجه‌ی‬ ‫حزبه‌كان هه‌ر جێگیر ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌بڕگه‌ی دوه‌مدا ئه‌وه‌ هاتوه‌ كه‌ ژماره‌ی‬ ‫دو خولی كۆتایی په‌رله‌مان كۆده‌كرێته‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كورسیه‌ك بۆ هه‌ر خولێكی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌مه‌رجێك ئه‌و حزبانه‌ له‌‪4‬‬ ‫كورسی كه‌متریان نه‌بێت له‌په‌رله‌ماندا‪.‬‬ ‫له‌بڕگه‌ی سێیه‌میشدا ئه‌وه‌ خراوه‌ته‌رو‬ ‫ئه‌و حزبانه‌ی كورسییاننه‌هێناوه‌‌و ژماره‌ی‬ ‫ده‌نگه‌كانیان (‪)%40‬ه‌ ئه‌وا دو كورسیان‬ ‫بۆ ئه‌ژمار ده‌كرێت‪( ،‬دیاره‌ له‌په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان به‌های كورسیه‌ك ‪ 19‬هه‌زارو‬ ‫‪ 522‬ده‌نگ بو) به‌وپێیه‌ش له‌(‪)%40‬‬ ‫ده‌نگه‌كانی كورسیه‌ك ده‌كاته‌ نزیكه‌ی (‪8‬‬ ‫هه‌زار) ده‌نگ‪ .‬له‌بڕگه‌ی چواره‌میشدا ئه‌وه‌‬ ‫رونكراوه‌ته‌وه‌ كه‌ ئه‌و حزبانه‌ی كورسیان‬ ‫نه‌هێناوه‌و رێژه‌ی ده‌نگه‌كانیان (‪ %20‬بۆ‬ ‫‪ )%39‬بێت ئه‌وا یه‌ك كورسیان بۆ ئه‌ژمار‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌بڕگه‌ی پێنجه‌مدا هه‌ر حزبێك‬ ‫كه‌ خاوه‌نی یه‌ك كورسی بێت له‌خوله‌كانی‬ ‫په‌رله‌مان به‌دو كورسی كۆمه‌ك ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌بڕگه‌ی شه‌شه‌مه‌دا ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫كراوه‌ كه‌ ئه‌و حزبانه‌ی كه‌ پێش راپه‌ڕین‬ ‫به‌شداربون له‌بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی‬ ‫كوردستان ئه‌وا نابێت له‌ (‪ 300‬ملیۆن‬ ‫دینار) كه‌متر ‌وه‌ربگرن‪ ،‬هاوكات حزبی‬ ‫خاوه‌ن كورسیه‌ كۆتاكان بۆ یه‌ك كورسی‬ ‫(‪)0,0005‬ی بودجه‌ی حزبه‌كانی پێده‌درێت‪،‬‬ ‫به‌و پێیه‌ش (‪0,0005 × 160,000,000,000‬‬ ‫= ‪ )80,000,000‬بۆ هه‌ر كورسیه‌ك (‪80‬‬ ‫ملیۆن دینار) ده‌كات‪ ،‬له‌ماده‌ی سێیه‌مدا‬

‫یارمه‌تیدانی حكومه‌ت بۆ حزب له‌سه‌ر بناغه‌ی ژماره‌ی ئه‌ندام‪ ،‬بۆ به‌زیادبونی بودجه‌ی گشتی بودجه‌ی حزبه‌كانیش زیاد‬ ‫كوردستان نابێ‪ .‬چونكه‌ له‌هۆڵه‌ندا كه‌سێك به‌ئه‌ندامی حزب حساب‬ ‫ده‌كات به‌وپێیه‌ی رێژه‌ دیاریكراوه‌ نه‌ك ژماره‬ ‫ئه‌كرێ كه‌ به‌رێكوپێكی له‌رێگه‌ی بانكه‌وه‌ ئابونه‌ بدا به‌حزب‬

‫هه‌ر حزبێك سه‌رپێچی یاسای ژماره‌‬ ‫(‪)17‬ی ‪ 1993‬بكات ئه‌وا بێبه‌ش ده‌كرێت‬ ‫له‌بودجه‌ی سااڵنه‌‪.‬‬ ‫ته‌واوی ئه‌و ماده‌و بڕگانه‌ی دیاریكراون‬ ‫‌وه‌ك بنه‌ما بۆ پێدانی بودجه‌ی حزبه‌كان‬ ‫به‌ته‌وافوق كراوه‌و‌وه‌ك ئه‌وه‌ی هه‌ر بڕگه‌یه‌ك‬ ‫بۆ حزبێك‌و خاتری حزبێك دیاریكرابێت‪.‬‬ ‫دیاریكردنی بودجه‌ی حزبه‌كان‬ ‫به‌پێی یاسای پێدانی بودجه‌ی حزبه‌كان‬ ‫هه‌ر حزبێك بودجه‌ی دیاریكراوی خۆی‬ ‫ده‌بێت‌و به‌پێی ئه‌و كورسیانه‌ی بۆی‬ ‫ئه‌ژماركراوه‌‪:‬‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان له‌خولی‬ ‫سێیه‌م ‪ 2009‬دا (‪ )30‬كورسی هه‌بوه‌و‬ ‫له‌خولی چواره‌مدا ‪2013‬دا ‪ 38‬كورسی‬ ‫هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ چوار خولی په‌رله‌مان‬ ‫به‌شداریكردوه‌ كه‌ ‪ 4‬كورسی ده‌كات كۆی‬ ‫گشتی كورسیه‌كانی ده‌كاته‌ (‪ 72‬كورسی)‬ ‫به‌وپێیه‌ش بودجه‌ی مانگێكی ده‌كاته‌‬ ‫(‪ 4‬ملیارو ‪ 320‬ملیۆن دینار) ‌واتا (‪72‬‬ ‫كورسی× ‪ 60‬ملیۆن = ‪)4,320,000,000‬‬ ‫بۆ ساڵێكیش ده‌كاته‌ (‪ 51‬ملیار‌و ‪840‬‬ ‫ملیۆن دینار)‪ ،‬به‌وپێیه‌ش بودجه‌ی پارتی‬ ‫(‪ 390‬ملیۆن دینار) كه‌میكردوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێشتر (‪ 4‬ملیار‌و ‪ 720‬ملیۆن) دیناری‬ ‫‌وه‌رده‌گرت‪.‬‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌خولی‬ ‫سێیه‌م (‪ )25‬كورسی‌و له‌خولی چواره‌م‬ ‫(‪ )24‬كورسی له‌گه‌ڵ دو خول به‌شداریكردوه‌‪،‬‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ )51‬كورسی به‌وپێیه‌ش بودجه‌ی‬ ‫مانگێكی ده‌كاته‌ (‪ 3‬ملیارو ‪60‬ملیۆن‬ ‫دینار) ‌واتا (‪ 51‬كورسی× ‪ 60‬ملیۆن=‬ ‫‪ )3,060,000,000‬بۆ ساڵێكیش ده‌كاته‌‬ ‫(‪ 36‬ملیار‌و ‪ 720‬ملیۆن دینار)‪ ،‬به‌وپێیه‌ش‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان (‪ 2‬ملیارو ‪ 460‬ملیۆن)‬ ‫دینار زیادیكردوه‌ چونكه‌ پێشتر (‪600‬‬ ‫ملیۆن) دیناری‌وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستانیش‬ ‫له‌خولی سێیه‌م (‪ )29‬كورسی‌و له‌خولی‬ ‫چواره‌م (‪ )18‬كورسی له‌گه‌ڵ چوار خول‬

‫به‌شداریكردوه‌‪ ،‬ده‌كاته‌ (‪ )51‬كورسی‬ ‫به‌وپێیه‌ش بودجه‌ی مانگێكی ده‌كاته‌‬ ‫(‪ 3‬ملیارو ‪60‬ملیۆن دینار) ‌واتا (‪51‬‬ ‫كورسی× ‪ 60‬ملیۆن= ‪)3,060,000,000‬‬ ‫بۆ ساڵێكیش ده‌كاته‌ (‪ 36‬ملیار‌و ‪720‬‬ ‫ملیۆن دینار)‪ ،‬به‌وپێیه‌ش یه‌كێتی بڕی‬ ‫(‪ 1‬ملیارو ‪ 660‬ملیۆن) دینار كه‌میكردوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێشتر (‪ 4‬ملیار‌و ‪ 720‬ملیۆن)‬ ‫دیناری‌وه‌رده‌گرت‪.‬‬ ‫یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستانیش‬ ‫له‌خولی سێیه‌م (‪ )6‬كورسی‌و له‌خولی‬ ‫چواره‌م (‪ )10‬كورسی له‌گه‌ڵ سێ خول‬ ‫به‌شداریكردوه‌‪ ،‬ده‌كاته‌ (‪ )19‬كورسی‬ ‫به‌وپێیه‌ش بودجه‌ی مانگێكی ده‌كاته‌‬ ‫(‪ 1‬ملیارو ‪ 140‬ملیۆن دینار) ‌واتا (‪19‬‬ ‫كورسی× ‪ 60‬ملیۆن= ‪ )1,140,000,000‬بۆ‬ ‫ساڵێكیش ده‌كاته‌ (‪ 13‬ملیار‌و ‪ 680‬ملیۆن‬ ‫دینار)‪ ،‬به‌وپێیه‌ش یه‌كگرتو (‪ 690‬ملیۆن)‬ ‫دینار زیادیكردوه‌ كه‌ پێشتر (‪ 450‬ملیۆن‬ ‫دینار)ی‌‌وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستانیش له‌خولی‬ ‫سێیه‌م (‪ )4‬كورسی‌و له‌خولی چواره‌م (‪)6‬‬ ‫كورسی له‌گه‌ڵ سێ خول به‌شداریكردوه‌‪،‬‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ )13‬كورسی به‌وپێیه‌ش بودجه‌ی‬ ‫مانگێكی ده‌كاته‌ (‪ 780‬ملیۆن دینار) ‌واتا‬ ‫(‪ 13‬كورسی× ‪ 60‬ملیۆن= ‪)780,000,000‬‬ ‫بۆ ساڵێكیش ده‌كاته‌ (‪ 9‬ملیار‌و ‪ 360‬ملیۆن‬ ‫دینار) به‌وپێیه‌ش كۆمه‌ڵ (‪ 430‬ملیۆن)‬ ‫دینار زیاد ده‌كات‪ .‬چونكه‌ پێشتر (‪350‬‬ ‫ملیۆن) دیناری‌وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫ته‌واوی حزبه‌كانی تریش به‌پێی ئه‌و‬ ‫بڕگانه‌ی له‌یاساكه‌دا هاتوه‌ بودجه‌یان بۆ‬ ‫دیاری ده‌كرێت‪.‬‬ ‫بودجه‌ی حزبه‌كان له‌نێوان هۆڵه‌نداو‬ ‫كوردستاندا‪:‬‬ ‫له‌زۆرێك له‌واڵتانی دونیا هاوكاری‌و‬ ‫یارمه‌تی حزبه‌كان هه‌یه‌‌و له‌سه‌ر ژماره‌یه‌ك‬ ‫بنه‌ما بودجه‌یان پێده‌درێت‪ ،‬له‌هۆڵه‌ندا بڕی‬ ‫ئه‌و بودجه‌یه‌ی دیاریكراوه‌ بۆ حزبه‌كان‬ ‫له‌ساڵی ‪2014‬دا (‪)0,0024‬ی كۆی‬

‫بودجه‌یه‌كی زه‌به‌الح‬ ‫ته‌رخانكراوه‌ بۆ‬ ‫حزبه‌كان كه‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌و بودجه‌یه‌ زیاتر‬ ‫له‌(‪ )150‬قوتابخانه‌ی‬ ‫‪ 18‬پۆلی پێ‬ ‫دروست بكرێت‪.‬‬ ‫یاخود بودجه‌ی‬ ‫ساڵێكی نزیكه‌ی‬ ‫‪ 3‬بۆ ‪‌4‬وه‌زاره‌ت‬ ‫ده‌كات‪ .‬كه‌ ئه‌ویش‬ ‫به‌هه‌ده‌ردانێكی‬ ‫گه‌وره‌یه‬ ‫داهاتی گشتی هۆڵه‌ندایه‌‪ ،‬كۆی داهاتی‬ ‫هۆڵه‌ندا (‪ 613‬ملیار یۆرۆیه‌) تێكڕای ئه‌و‬ ‫بودجه‌یه‌ی دیاریكراوه‌ بۆ حزبه‌كان (‪15‬‬ ‫ملیۆن یۆرۆیه‌)‪.‬‬ ‫پێدانی یارمه‌تی حزبه‌كانی هۆڵه‌ندا له‌سه‌ر‬ ‫چه‌ند بنه‌مایه‌ك ده‌بێت (زانیاریه‌كانی‬ ‫هۆڵه‌ندا له‌بابه‌تی قانونی یارمه‌تیدانی‬ ‫حزبه‌كان‌و چه‌ند سه‌رنجێ‪ ،‬مه‌حمود ره‌زا‪.‬‬

‫‌وه‌رگیراوه‌) له‌وانه‌‪:‬‬ ‫هه‌ر حزبێ له‌پارله‌مان (ژوری دوه‌م)‬ ‫دا ئه‌ندامی هه‌بێ‪ ،‬گه‌وره‌بێ یان پچوك‬ ‫ده‌وڵه‌ت به‌یه‌كسانی یه‌كی بڕێ پاره‌ی‬ ‫ئه‌داتێ (له‌م خوله‌دا ‪ 14‬حزب له‌ژوری‬ ‫دوه‌مدا ئه‌ندامیان هه‌یه‌‪ .‬گه‌وره‌ترینیان‬ ‫خاوه‌نی ‪ 41‬كورسی‌و پچوكترینیان خاوه‌نی‬ ‫‪ 1‬كورسیه‌‌)‪ ،‬ئه‌م ‪14‬حزبه‌ بێ جیاوازی بۆ‬ ‫ساڵێك‌ یه‌كی (‪ 169‬هه‌زارو ‪ 539‬یۆرۆ)‬ ‫له‌ده‌وڵه‌ت‌وه‌رئه‌گرن‪ ،‬كه‌ تێكڕا ئه‌كاته‌ (‪2‬‬ ‫ملیۆن‌و ‪ 373‬هه‌زار ‪ )546‬یۆرۆیه‌و ژماره‌ی‬ ‫حزبی ناو پارله‌مان زیاد‌و كه‌م بكا‪ ،‬ئه‌م‬ ‫بڕه‌ش زیاد‌و كه‌م ئه‌كا‪.‬‬ ‫ئه‌و (‪ 12‬ملیۆن‌و ‪ 626‬هه‌زار‌و ‪454‬‬ ‫یۆرۆ)یه‌ی‌ ده‌مێنێته‌وه‌ به‌م شێوه‌یه‌ دابه‌ش‬ ‫ئه‌كرێ‪:‬‬ ‫به‌گوێره‌ی ژماره‌ی پارله‌مانتار‪:‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت بۆ هه‌ر ئه‌ندام پارله‌مانێك‬ ‫(‪ 49‬هه‌زارو ‪ 175‬یۆرۆ)ئه‌دا به‌حزبه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫ژوری دوه‌می پارله‌مانی هۆڵه‌ندا ‪150‬‬ ‫پارله‌مانتاره‌‪ .‬كۆی ئه‌و پاره‌یه‌ی به‌م‬ ‫گوێره‌یه‌ ده‌وڵه‌ت ئه‌یدا به‌حزبه‌كان ئه‌كاته‌‬ ‫(‪ 7.376.250‬یۆرۆ)‪ .‬گه‌وره‌ترین حزب‬ ‫كه‌ خاوه‌نی ‪ 41‬كورسییه‌ (‪)2.016.175‬‬ ‫یۆرۆی به‌ر ئه‌كه‌وێ‪ .‬پچوكترین كه‌ خاوه‌نی‬ ‫‪ 1‬پارله‌مانتاره‌ ته‌نیا (‪ 49.175‬یۆرۆ)ی‌‬ ‫به‌رئه‌كه‌وێ‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی ژماره‌ی ئه‌ندامی حزب‪:‬‬ ‫یارمه‌تیدانی حكومه‌ت بۆ حزب له‌سه‌ر‬ ‫بناغه‌ی ژماره‌ی ئه‌ندام‪ ،‬بۆ كوردستان نابێ‪.‬‬ ‫چونكه‌ له‌هۆڵه‌ندا كه‌سێك به‌ئه‌ندامی حزب‬ ‫حساب ئه‌كرێ كه‌ به‌رێكوپێكی له‌رێگه‌ی‬ ‫بانكه‌وه‌ ئابونه‌ بدا به‌حزب‪ :‬له‌حسابی‬ ‫ئه‌ندامه‌كه‌وه‌ مانگانه‌‪‌،‬وه‌رزانه‌‪ 6 ،‬مانگ یان‬ ‫ساڵی جارێك بڕی ئابونه‌كه‌ی بچێته‌ سه‌ر‬ ‫كۆنتۆی حزب‪.‬‬ ‫له‌‪13‬حزب‪ ،‬ژماره‌ی ئه‌ندامی ‪ 9‬حزبم‬ ‫له‌به‌رده‌ستبو‪ ،‬كه‌ هه‌مو حزبه‌ گه‌وره‌كانی‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬به‌هه‌ر ‪ 9‬یان خاوه‌نی ‪285.216‬‬ ‫ئه‌ندامن‪ .‬گریمان ‪ 4‬حزبه‌كه‌ی تر به‌هه‌مویان‬ ‫‪ 50.000‬ئه‌ندامیان هه‌بو‪ .‬كۆی ئه‌ندامانی‬

‫هه‌ر ‪ 13‬حزبه‌كه‌ ئه‌كاته‌ ‪ 335.216‬ئه‌ندام‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ‪ 5.250.204‬یۆرۆكه‌ دابه‌ش بكه‌ین‬ ‫به‌سه‌ر تێكڕای ژماره‌ی ئه‌ندامانی هه‌ر ‪13‬‬ ‫حزبه‌كه‌‌دا ئه‌وا هه‌ر ئه‌ندامێك ‪ 15‬یۆرۆ‌و ‪66‬‬ ‫یۆرۆ سێنتی به‌رئه‌كه‌وێ‪.‬‬ ‫خاڵه‌ پۆزه‌تیڤ‌و نێگه‌تیڤه‌كانی یاساك ‌ه‬ ‫ئه‌م یاسایه‌ روبه‌روی زۆرترین ره‌خنه‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نوسان‌و هاواڵتیانی كوردستان‬ ‫بویه‌وه‌‬ ‫خاڵه‌ نێگه‌تیڤه‌كان‪:‬‬ ‫‪1‬ـ كاتی تێپه‌ڕاندنی یاساكه‌ گونجاو‬ ‫نیه‌و قه‌یرانی دارایی ته‌واوی كوردستانی‬ ‫گرتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪2‬ـ بودجه‌یه‌كی زه‌به‌الح ته‌رخانكراوه‌‬ ‫بۆ حزبه‌كان كه‌ ده‌كرێت به‌و بودجه‌یه‌‬ ‫زیاتر له‌(‪ )150‬قوتابخانه‌ی ‪ 18‬پۆلی پێ‬ ‫دروست بكرێت‪ .‬یاخود بودجه‌ی ساڵێكی‬ ‫نزیكه‌ی ‪ 3‬بۆ ‪‌4‬وه‌زاره‌ت ده‌كات‪ .‬كه‌ ئه‌ویش‬ ‫به‌هه‌ده‌ردانێكی گه‌وره‌یه‌‪.‬‬ ‫‪3‬ـ ده‌بو یاساكه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی ته‌وافوقی‬ ‫سیاسی فراكسیۆن‌و حزبه‌كان بوایه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫بۆچونی حزبه‌كان زاڵه‌ به‌سه‌ریدا‌و خاتری‬ ‫هه‌مو حزبه‌كان گیراوه‌‪.‬‬ ‫‪4‬ـ به‌زیادبونی بودجه‌ی گشتی بودجه‌ی‬ ‫حزبه‌كانیش زیاد ده‌كات به‌وپێیه‌ی رێژه‌‬ ‫دیاریكراوه‌ نه‌ك ژماره‌‪.‬‬ ‫‪5‬ـ زه‌مانه‌ت نیه‌ بۆ چاودێریكردنی بودجه‌ی‬ ‫حزبه‌كان كه‌ چۆن خه‌رج ده‌كرێت‪.‬‬ ‫خاڵه‌ پۆزه‌تیڤه‌كان‪:‬‬ ‫‪1‬ـ بودجه‌ی حزبه‌كانی له‌گۆتره‌كاریه‌وه‌‬ ‫به‌یاسایی كرد‪.‬‬ ‫‪2‬ـ دورخستنه‌وه‌ی ده‌ستی حزب‬ ‫له‌كاروباری بودجه‌و په‌یوه‌ستبون به‌یاسای‬ ‫حزبه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪3‬ـ كه‌مكردنه‌وه‌ی پاره‌ی ته‌رخانكراو‬ ‫به‌بڕی ‪ 30‬ملیار دینار‪.‬‬ ‫‪4‬ـ تا قه‌یرانی بودجه‌ هه‌بێت ئه‌م موچه‌یه‌‬ ‫نادرێت به‌حزبه‌كان‪.‬‬ ‫‪5‬ـ پێوه‌ری كورسی دانا بۆ بودجه‌ چونكه‌‬ ‫پێشتر هیچ پێوه‌رێك نه‌بوه‌‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )439‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/8/5‬‬

‫‪19‬‬

‫پێنج حزبه‌كه‌و یاسای بودجه‌ی‌ حزبه‌كان‬ ‫قۆرخكردنی كۆمسیۆنی‬ ‫بااڵی سه‌ربه‌خۆی له‌پارله‌مان ‌ی كوردستان په‌سه‌ندكرا‬

‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و ڕاپرسی‬ ‫هاوڕێ ئه‌بو كاروان‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ فراكسیۆنی ئازادی‬ ‫گومان له‌وه‌دا نیه‌ له‌دوای هه‌ڵبژاردنی‬ ‫‪٢٠١٤/٩/٢١‬و بڕیاردان����ی هه‌رس����ێ‬ ‫الیه‌نی ئۆپۆزس����یۆنی پێشو (گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كگرتو‌و كۆمه‌ڵ) بۆ به‌شداریكردنی‬ ‫له‌ده‌س����ه‌اڵت‌وه‌ك به‌شدارو هاوبه‌ش‪،‬‬ ‫مۆدێلێكی نوێی حوكمڕانی له‌كوردستان‬ ‫هاته‌كای����ه‌وه‌‪ ،‬له‌ب����ری دوركه‌وتنه‌وه‌‬ ‫له‌قۆرخكاری����ی‌و دورخس����تنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ستی حزب له‌حكومه‌ت‌و ڕێگه‌گرتن‬ ‫له‌به‌هه‌ده‌ردانی سامانی گشتی‌و دانانی‬ ‫پ��ل�ان‌و به‌رنامه‌ بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‬ ‫سه‌رجه‌م كێشه‌و گرفته‌كانی ڕابردوو‪،‬‬ ‫به‌ش به‌شێنه‌و دابه‌شكردنی پله‌وپایه‌‬ ‫له‌نێ����وان ئ����ه‌و پێن����ج الیه‌ن����ه‌ بوه‌‬ ‫ئه‌وله‌ویه‌تی حوكمڕانی له‌كوردستاندا‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی دروش����مه‌كانی ڕابردوی‬ ‫هه‌رسێ الیه‌نی پێشوی ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫ك����ه‌ ب����ه‌رده‌وام دژی ئه‌و ش����ێوازی‌‬ ‫كاركردن����ه‌ بون له‌س����ه‌ره‌وه‌ ئاماژه‌م‬ ‫پێدان‪( ،‬پارتی‌و یه‌كێتی)یان تۆمه‌تبار‬ ‫ده‌كردو به‌ش����ێكیش له‌و دروش����مانه‌‬ ‫ڕاس����ت‌و له‌جێی خۆیدا ب����ون بۆ ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌و بۆ ئێس����تاش‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫ده‌یڵێ����م كاڵبون����ه‌وه‌و ده‌رك����ه‌وت بۆ‬ ‫مه‌رامی سیاس����ی به‌كارهێنرابون نه‌ك‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتی‌‌و خه‌ڵك‪.‬‬ ‫لێ����ره‌دا مه‌به‌س����تمه‌و ده‌مه‌وێ����ت‬ ‫‌وردترو ڕونتر قس����ه‌ی له‌س����ه‌ر بكه‌م‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌س����ه‌ر كاری په‌رله‌مان‌و‬ ‫كابین����ه‌ی (‪)٨‬ی حكومه‌ت����ی هه‌رێم‪،‬‬ ‫له‌په‌رله‌مانداو له‌كابینه‌ی س����ێیه‌مه‌وه‌‬ ‫دو الیه‌نی سیاسی كه‌ پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫بون‌و هاوپه‌یمانی له‌نێوانیاندا هه‌بوو‪،‬‬ ‫زۆرینه‌ی كورس����یه‌كانی په‌رله‌مانیان‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬سه‌رجه‌م یاساو بڕیاره‌كانیان‬ ‫به‌زۆرین����ه‌ی ده‌ن����گ تێده‌په‌ڕاندو ئه‌و‬ ‫س����ێ الیه‌نه‌ش ه����ه‌ر پرۆژه‌ یاس����او‬ ‫پێشنیارێكیان هه‌بوایه‌و له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫میلله‌تیش بوایه‌ ڕه‌تده‌كرایه‌وه‌و ئه‌وه‌شی‬ ‫له‌س����ه‌ر ئۆپۆزسیۆن بو ته‌نها گله‌یی‌و‬ ‫ڕه‌خنه‌گرتن بو‪ ،‬تا كار گه‌یش����ته‌ ئه‌و‬ ‫ڕاده‌یه‌ نه‌بونیان له‌په‌رله‌ماندا به‌باشتر‬ ‫ده‌زانی‌و به‌په‌رله‌مانێكی (ئیفلیج)یان‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مده‌داو به‌ڕاش����كاوی ده‌یانگوت‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر په‌رله‌مان به‌و ش����ێوه‌یه‌ بێت‬ ‫نه‌بونی چاكتره‌‪.‬‬ ‫ئێس����تاش له‌خول����ی چواره‌م����ی‬ ‫په‌رله‌مان����دا كاری په‌رله‌مان����ی‬ ‫چڕكراوه‌ت����ه‌وه‌ له‌و پێنج الیه‌نه‌و به‌ش‬ ‫به‌ش����ێنه‌و دابه‌ش����كردنی پله‌وپایه‌‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌ده‌س����ته‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ تاكو سكرتێرو بڕیارده‌ری‬ ‫لیژنه‌ هه‌میش����ه‌ییه‌كان‌و ت����ا ده‌گاته‌‬ ‫لیژن����ه‌ كاتییه‌كان‪ ،‬له‌نێ����وان خۆیاندا‬ ‫ڕێككه‌وتنی له‌س����ه‌ر ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌شی‌‬ ‫پێویس����ته‌ ‌وه‌ك نمونه‌ باس����ی‌ بكه‌م‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ جێی سه‌رنجه‌ نزیكه‌ی دو‬ ‫مانگه‌ په‌رله‌مان بڕیاری دروستكردنی‬ ‫س����ێ لیژنه‌ی داوه‌ كه‌ گرنگیی خۆی‬ ‫هه‌ی����ه‌ (لیژن����ه‌ی كاروب����اری ناوچه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان����ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێ����م‪،‬‬ ‫لیژنه‌ی كاروب����اری په‌رله‌مان‪ ،‬لیژنه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی����ه‌كان‌و ڕه‌وه‌ندی كوردی)‬ ‫ب����ه‌اڵم تاك����و ئێس����تا ئ����ه‌و لیژنانه‌‬ ‫ده‌س����تبه‌كار نه‌بون له‌ب����ه‌ر ملمالنێ‌و‬ ‫ڕێكنه‌كه‌وتن����ی ئ����ه‌و پێن����ج الیه‌نه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌رخه‌ری‌ راس����ته‌قینه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫قسه‌و بۆچونانه‌ی‌ سه‌ره‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫من نایشارمه‌وه‌و سه‌دانجار ئاماژه‌م‬ ‫پێ����داوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر قۆرخكاریی دو الیه‌ن‬ ‫بیكات ی����ان پێنج الی����ه‌ن هه‌ر وه‌ك‬ ‫یه‌كه‌و یه‌ك مانا ده‌به‌خش����ێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ناعه‌داله‌تی هه‌بێت هه‌ر ده‌س����ه‌اڵتێك‬ ‫ئه‌نجامی بدات هه‌ر وه‌كو یه‌كه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫حزبی پله‌یه‌ك‌و پل����ه‌ دو هه‌بێت یان‬ ‫هاواڵت����ی پله‌ یه‌ك‌و پل����ه‌ دو هه‌بێت‬ ‫ی����ان چه‌وس����انه‌وه‌ی م����رۆڤ هه‌بێت‬ ‫یان سامانی گش����تی به‌هه‌ده‌ر بدرێت‬ ‫حزبێك ئه‌نجامی بدات یان پێنج هه‌ر‬ ‫وه‌كو یه‌كه‌!‪ ،‬حكومه‌تێك ئه‌م كاره‌ی‬ ‫ئه‌نجامدابێت دو حزب به‌شدارو شه‌ریك‬ ‫بوبێتن یان پێنج هه‌ر وه‌كو یه‌كه‌‪.‬‬ ‫لێ����ره‌دا ده‌توانم له‌س����ه‌ر كابینه‌ی‬

‫هه‌ش����ته‌می حكومه‌ت����ی هه‌رێم ‌وه‌ك‬ ‫نمونه‌یه‌كی تر باسی لێبكه‌م‌و به‌راوردی‬ ‫بك����ه‌م له‌گه‌ڵ كابین����ه‌ی حه‌وته‌م كه‌‬ ‫تێیدا پێش����تر به‌ڕێككه‌وتنی دو الیه‌ن‬ ‫(یه‌كێت����ی‌و پارت����ی) پێكهێنراب����و‪،‬‬ ‫حزبه‌كانی ش����یوعی‌و سۆشیالیست‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێشان‌و بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی‌و‬ ‫توركم����ان‌و كل����دۆ ئاش����وریه‌كانیش‬ ‫به‌ش����داربون‪‌ ،‬واته‌ هی����چ الیه‌نێكیان‬ ‫نه‌خسته‌ ده‌ره‌وه‌ی حكومه‌ت ته‌نها ئه‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ نه‌بێت ك����ه‌ به‌بڕیاری خۆیان‬ ‫ئۆپۆزس����یۆنبونیان هه‌ڵب����ژارد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ����ه‌م كابینه‌یه‌ له‌پێنج حزب پێكهات‌و‬ ‫مه‌رجی سه‌ره‌كییان به‌شدارینه‌كردنی‬ ‫الیه‌نه‌كان����ی تر بو‪ ،‬له‌ژێ����ر په‌رده‌ی‬ ‫ئیس����تیحقاقاتی هه‌ڵبژاردن‌و سازانی‬ ‫سیاس����یدا‪ ،‬كه‌ هه‌موم����ان تێده‌گه‌ین‬ ‫كه‌ س����ازانی نیش����تمانی‌و حكومه‌تی‬ ‫بنكه‌ف����راوان مان����ای مه‌حرومكردنی‬ ‫چه‌ند الیه‌نێك نیه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر حكومه‌تی‬ ‫بنكه‌فراوان به‌و ش����ێوه‌یه‌ بێت ئه‌رێ‬ ‫نه‌ده‌كرا فراوانتر بكرێت‌و س����ه‌رجه‌می‌‬ ‫پێكهاته‌كان به‌ش����داری‌ تێدا بكه‌ن؟‪،‬‬ ‫زۆر دروس����ت‌و بابه‌تییه‌ گ����ه‌ر بڵێین‬ ‫ئه‌مه‌یان قۆرخكارییه‌ یان ئه‌‌وی‌ تر؟‬ ‫هه‌نگاوێكی تری مه‌ترس����یداری ئه‌و‬ ‫پێنج الیه‌نه‌ له‌قۆرخكردنی كۆمسیۆنی‬ ‫بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردن‌و ڕاپرسی‬ ‫له‌كوردس����تانی عێراق‪ ،‬جه‌وهه‌ری ئه‌م‬ ‫نوس����ینه‌ی ئێمه‌یه‌ كه‌ له‌هه‌نگاوێك‌و‬ ‫بڕیارێكی گرنگی ئه‌م خوله‌ی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستاندا خۆی ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ده‌رچواندن����ی یاس����ای كۆمس����یۆنی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و ڕاپرسی‬ ‫بو‪ ،‬ك����ه‌ به‌س����ه‌ركه‌وتنێكی گه‌وره‌ی‬ ‫له‌قه‌ڵ����ه‌م ده‌ده‌م‪ ،‬ب����ه‌اڵم لێره‌و له‌وێ‬ ‫گوێبیس����تی ئ����ه‌وه‌ ده‌بین له‌پش����تی‬ ‫پ����ه‌رده‌وه‌و ل����ه‌ژوره‌ داخراوه‌كاندا كه‌‬ ‫ئه‌و پێن����ج الیه‌نه‌ (پارتی‪ ,‬یه‌كێتی‪,‬‬ ‫گۆڕان‪ ,‬یه‌كگرت����و‪ ,‬كۆمه‌ڵ) به‌نیازن‬ ‫كۆمس����یۆنه‌كه‌ پێكبهێن����ن‪ ،‬هیوادارم‬ ‫‌وا نه‌بێ����ت‪ ،‬چونك����ه‌ ل����ه‌دورو نزیك‬ ‫نه‌ له‌كۆبون����ه‌وه‌ی فراكس����یۆنه‌كان‌و‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان����داو نه‌ له‌ناو‬ ‫هۆڵی په‌رله‌ماندا ئه‌مجۆره‌ ڕێككه‌وتنه‌‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬ته‌نه����ا ئه‌وه‌ نه‌بێت كه‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ك����ی په‌رله‌مان����ی پێكدێت بۆ‬ ‫‌وه‌رگرتنی س����یڤی ئ����ه‌و هاواڵتیانه‌ی‬ ‫ك����ه‌ داواكانی����ان پێش����كه‌ش ب����ه‌و‬ ‫لیژن����ه‌ په‌رله‌مانیی����ه‌ ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌ڵێم هی����وادارم كۆمس����یۆنی بااڵی‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌س����ه‌ر‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆییه‌كه‌ی بپارێزن‌و دایبماڵن‬ ‫له‌قۆرخكاریی ئه‌و پێنج الیه‌نه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌م هه‌نگاوه‌ به‌حزبیكردنی كۆمسیۆن‬ ‫ڕاده‌گه‌یه‌نن‌و ئیدی‌ لێره‌ش����ه‌وه‌ هه‌مو‬ ‫راستیینه‌كان له‌به‌رامبه‌ر هه‌نگاوه‌كانی‌‬ ‫تۆخكردن����ه‌وه‌ی‌ هه‌ژمون����ی‌ حزب����ی‌‌و‬ ‫بااڵده‌ستبونی‌ له‌په‌رله‌مان‌و سیسته‌می‌‬ ‫حكومڕانی‌ بۆ هه‌ریه‌ك له‌و پێنج حزبه‌‬ ‫ده‌بنه‌ قسه‌ی‌ به‌تاڵ‌و بێناوه‌ڕۆك‪.‬‬ ‫له‌كۆتاییدا پێویس����ته‌ ئه‌و راس����تیه‌‬ ‫دوپاتبكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬س����ازان یان ته‌وافوق‬ ‫س����نوردار نییه‌ ته‌نها بۆ پێنج الیه‌ن‌و‬ ‫ب����ه‌س‪ ،‬به‌ڕونی‌و به‌ڕاش����كاوی بیڵێم‬ ‫بۆچی ده‌بێت الیه‌نێك ‪ ٣٨‬یان ‪ ٢٤‬یان‬ ‫‪ ١٨‬كورسی هه‌بێت قبوڵی سازان بكات‬ ‫له‌گه‌ڵ الیه‌نێكی خاوه‌ن (‪ )6‬كورسی‬ ‫كه‌ لێره‌دا مه‌به‌ستم به‌شدارینه‌كردنی‬ ‫ئ����ه‌و الیه‌نه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو پێمخۆش����ه‌‬ ‫به‌ش����داربن‪ ،‬به‌اڵم پێویسته‌ ئه‌وانیش‬ ‫ڕازیب����ن به‌و الیه‌نانه‌ی ك����ه‌ له‌خۆیان‬ ‫كورسی‌ كه‌متریان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن‬ ‫ئه‌و الیه‌نانه‌ی‌ تر رازین به‌به‌ش����داری‌‬ ‫ئه‌وان له‌حكومه‌ت‌و پرۆسه‌ی‌ بڕیاردان‬ ‫له‌كاتێكدا چوار جارو پێنج جار له‌وان‬ ‫زیاتر كورسییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ری����ش هه‌ن����گاوه‌كان ب����ه‌م‬ ‫ئاراسته‌یه‌ی ئێستا بڕۆن‌و به‌رده‌وامبن‪،‬‬ ‫ئه‌وا ناڕه‌زایه‌تی‌‌و ره‌خنه‌و قبوڵنه‌كردن‬ ‫ئ����ه‌وكات ن����ه‌ك ته‌نی����ا له‌پارت����ی‌‌و‬ ‫یه‌كێت����ی‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌پارت����ی‌‪ ،‬یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫گۆڕان‪ ،‬یه‌كگرتو‪ ،‬كۆمه‌ڵ‪ ،‬له‌ش����ێوازو‬ ‫به‌میكانیزم����ی‌ تر به‌رجه‌س����ته‌ ده‌بن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت به‌رامبه‌ر هه‌رسێ‌ حزبه‌كه‌ی‌‬ ‫ئۆپۆزسیونی‌ پێشو (گۆڕان‪ ،‬كۆمه‌ڵ‪،‬‬ ‫یه‌كگرتو)‪.‬‬

‫له‌دانیش���تنی‌ پارله‌مانی‌ كوردستان ژماره‌‬ ‫‪ 19‬رۆژی‌ ‪ 2014/7/24‬خول���ی‌ چ���واره‌م‬ ‫وه‌رزی‌ یه‌كه‌م‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌یاسای‌ بودجه‌ی‌‬ ‫حزبه‌كانی‌ كوردس���تان من هه‌ڵوێس���تم به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ بو (زۆربه‌ی‌ هاوڕێیانی‌ فراكسیۆنی‌‬ ‫گۆڕانی���ش هه‌ڵوێس���تیان كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ حزبه‌كان بو تا سنوری‌ گونجاو به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ئه‌م هه‌ڵوێس���ته‌ توشی‌ به‌ربه‌ستی‌‬ ‫هه‌ندێ بڕیاربه‌ده‌س���تی‌ ناو فراكسیۆنه‌كانی‌‬ ‫دی‌ بویه‌وه‌ به‌هه‌ندێ له‌ئیسالمیه‌كانیشه‌وه‌)‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ وته‌كه‌م ئه‌م���ه‌ی‌ خواره‌وه‌ بو به‌اڵم‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مان س���ێ جار‬ ‫وته‌كه‌ی‌ منی‌ ب���ڕی‌‌و مایكه‌كه‌ی‌ كوژاندمه‌وه‌‬ ‫بۆی���ه‌ به‌ناچاری‌ پچڕ پچڕ خوێندمه‌وه‌و وه‌ك‬ ‫پێویس���ت په‌یامه‌كه‌م نه‌گه‌یش���ت له‌كاتێكدا‬ ‫فه‌رهاد س���ه‌نگاوی‌ په‌خش���انێكی‌ سیاسی‬ ‫خوێنده‌وه‌ كه‌ له‌وه‌ی‌ من زیاتر بوو كه‌سیش‬ ‫نه‌یبڕی‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ ده‌قی‌ وته‌ سانس���ۆركراوه‌كه‌ی‌ ناو‬ ‫هۆڵی‌ پارله‌مانم بو‪:‬‬ ‫به‌ڕێ���ز س���ه‌رۆكی‌ پارله‌م���ان‪ ،‬به‌ڕێ���زان‬ ‫ئه‌ندامانی‌ پارله‌مان‬ ‫دوێن���ێ له‌م هۆڵ���ه‌وه‌ یاس���ایه‌كی‌ گرنگ‬ ‫به‌سازانی‌ گشت فراكس���یۆنه‌كان ده‌رچوێنرا‬ ‫واته‌ یاس���ای‌ (كۆمسیۆنی‌ بااڵی‌ هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫گشتیه‌كان‌و راپرسیه‌كان) كه‌ به‌ڕای‌ من ئه‌م‬ ‫یاسایه‌ چه‌قاندنی‌ یه‌كه‌م پایه‌ی‌ دروستبونی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردستان بو‪ ،‬هیوادارم ده‌رچواندنی‌‬ ‫یاس���ای‌ بودج���ه‌ی‌ حزب���ه‌كان نه‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫شێواندنی‌ سازانی‌ نێوان فراكسیۆنه‌كان‪.‬‬ ‫من له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دام حزب كۆمه‌ك بكرێت‌و‬ ‫به‌یاس���ا رێكبخرێت به‌اڵم سنورداربێت وه‌ك‬

‫ده‌ڵێ���ن (هه‌م���و ش���تێ به‌خ���وێ‌و خوێش‬ ‫به‌مانا)‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ ‌ی هه‌ر حزبه‌و پشكی‌ خۆی‌‬ ‫بزان���ێ ئیدی‌ حزبه‌ بچوكه‌كان نه‌بنه‌ كۆیله‌ی‌‬ ‫حزبه‌ گ���ه‌وره‌كان‪ ،‬حزب چاوی‌ له‌ده‌س���تی‌‬ ‫حكومه‌ت بێت باش���تره‌ نه‌ك له‌حزبێكی‌ دی‌‬ ‫یان واڵتێك‌و الیه‌نێكی‌ ده‌ره‌كی‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ڕێ���ژ‌ه زۆره‌ی‌ بودج���ه‌ ب���ۆ حزب‪،‬‬ ‫موچه‌ خۆری���ی‌ حزب���ی‌ به‌رده‌وامی‌ ده‌بێت‌و‬ ‫كۆمپانیاكانی‌ حزب له‌بره‌ودا ده‌بن‌و حزبایه‌تی‌‬ ‫ده‌بێته‌ پیش���ه‌ واته‌ له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ بڵێین من‬ ‫(جوتیارم‪ ،‬كرێكارم‪ ،‬ئه‌ندازیارم‪ ،‬مامۆستام‪..‬‬ ‫هتد) ئه‌بێ بڵێین من له‌حزبی (س‪ ،‬ص‪ ،‬ع‪)..‬‬ ‫م‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ رابوردودا باره‌گای‌ حزبه‌كان وه‌ك‬ ‫بانك���ی‌ لێهاتبو‪ ،‬موچه‌ی‌ تێدا دابه‌ش ده‌كرا‪،‬‬ ‫كارمه‌نده‌كانی‌ باره‌گاكانی‌ حزب پله‌به‌ندییان‬ ‫بۆ كراوه‌‪ ،‬پۆس���تی‌ (وه‌زی���رو جێگر وه‌زیرو‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش���تی‌‌و به‌ڕێوه‌به‌ر‪ ..‬هتد)یان‬ ‫پێ���دراوه‌‪ ،‬له‌مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌و باره‌گای‌‬ ‫حزبه‌كانه‌وه‌ فه‌رمانگ���ه‌كان جوڵه‌پێده‌كرێ‌و‬ ‫له‌وێوه‌ پۆس���ته‌ ئیداریه‌كان���ی‌ فه‌رمانگه‌كان‬ ‫ده‌به‌خشرێ‪.‬‬ ‫ه���اوكاری‌ حكومه‌ت بۆ حزب ئه‌گه‌ر ته‌نها‬ ‫بۆ كاروباری‌ ئیداری‌‌و راگه‌یاندن‌و چاكسازی‌‬ ‫بیناو شمه‌ك بێت بودجه‌ی‌ كه‌متری‌ ده‌وێ‪.‬‬ ‫له‌سییه‌كان تا كۆتایی هه‌شتاكان ‌ی سه‌ده‌ی‌‬ ‫رابردو ئه‌ندامان‌و هه‌وادرانی‌ حزب سه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫دارایی ح���زب بون‌و ئ���ه‌وان حزبیان به‌خێو‬ ‫ده‌كرد به‌اڵم له‌پاش راپه‌ڕین‌و ده‌وڵه‌مه‌ندبونی‌‬ ‫حزبه‌كانی‌ كوردستان به‌هۆی‌ پاره‌ی‌ گومرگ‌و‬ ‫داگیركردنی‌ سه‌ر زه‌وی‌‌و بنزه‌وی‌ كوردستان‌و‬ ‫قۆرغكردن���ی‌ بازاڕه‌كان���ی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫دروستكردنی‌ كۆمپانیای‌ حزبی‌‌و ده‌ستگرتن‬ ‫به‌س���ه‌ر پش���كی‌ ش���ێری‌ ئ���ه‌و بودجه‌یه‌ی‌‬ ‫له‌به‌غداوه‌ ده‌ه���ات‪ ،‬دواجار بازرگانی‌ نه‌وت‌و‬ ‫قۆرغكردنی‌ پااڵوگ���ه‌كان‌و كێڵگه‌ نه‌وتیه‌كان‬ ‫ب���ۆ كۆمپانیاكانی‌ ح���زب ئیتر ح���زب بوه‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ بژێوی‌ ئه‌ندام���ان‌و هه‌وادارانی‌‬ ‫خۆی‌‌و بوه‌ ئامێرێكی‌ گرنگ بۆ به‌ڕێوه‌چونی‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ هه‌ڵبژاردن كڕینی‌ ویژدانی‌ ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫ده‌نگیان فرۆش���ت به‌پاره‌و ئیراده‌ی‌ خۆیان‬ ‫گۆڕیه‌وه‌ به‌دراو‪ ،‬لێ���ره‌وه‌ هه‌ندێكی‌ به‌رچاو‬ ‫له‌تاكی‌ ك���وردی‌ به‌ه���ۆی‌ وه‌رگرتنی‌ پاره‌ی‌‬ ‫ح���زب‌و دیوه‌خانان���ه‌و دی���اری‌ له‌بۆنه‌كان‌و‬

‫كاتی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‪ ،‬كه‌ له‌بنه‌چه‌دا پاره‌و‬ ‫سامانی‌ گشتی‌ بو‪ ،‬بونه‌ چاوشۆڕی‌ سه‌ران ‌ی‬ ‫حزبه‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی‌ كوردستان‌و موچه‌ی‌‬ ‫پاش مه‌ستیكردن‌و رویانكرده‌ حزب‌و پشتیان‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌ ك���رد‪ .‬بۆیه‌ من داوا‬ ‫ده‌كه‌م پێوه‌ری‌ هاوكاری‌ بۆ حزبه‌كان ته‌نها‬ ‫ژماره‌ی‌ كورس���یه‌كانی‌ ئه‌م خوله‌ی‌ پارله‌مان‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫‪.,5 %‬ی‌ كۆی گشتی‌ بودجه‌ی‌ كوردستان‬ ‫ب���ۆ حزبه‌كان بێت‪ .‬نرخی‌ یه‌ك كورس���ی بۆ‬ ‫یه‌ك مانگ ‪.,.125%‬ی‌ كۆی‌ گشتی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫هه‌رێ���م كه‌ ده‌كاته‌ نزیك���ه‌ ‪ 20‬ملیۆن دینار‪.‬‬ ‫پش���تگیری‌ بۆچونه‌كانی‌ هه‌ریه‌ك له‌به‌ڕێزان‪،‬‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ محه‌مه‌د ئه‌مین‪ ،‬د‪ .‬فرسه‌ت‪ ،‬د‪.‬‬ ‫ش���ێركۆ جه‌وده‌ت‪ ،‬مامۆستا عه‌بدولره‌حمان‬ ‫ده‌كه‌م‪( .‬كۆتایی وته‌كه‌م)‪.‬‬ ‫له‌كۆتایدا یاساكه‌ ده‌رچو بودجه‌ی‌ گشتی‌‬ ‫حزبه‌كان به‌ ‪ %1‬دانراو‪ ،‬نرخی‌ یه‌ك كورسی‬ ‫بو ب���ه‌‪ .,0375‬كه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 60‬ملیۆن دینار‬ ‫ده‌كات بۆ یه‌ك كورسی‪.‬‬ ‫یاساكه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك رێكخرا كااڵ به‌قه‌د‬ ‫ب���ااڵی‌ حزبه‌كان ب���ڕا‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت یه‌كێتی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ كه‌ پێی له‌س���ه‌ر حس���ابكردنی‌‬ ‫كورسیه‌كانی‌ دو خولی‌ رابوردو كردو بۆ هه‌ر‬ ‫خولێكی‌ پارله‌مانیش كورسیه‌ك‪ ،‬به‌م شێوه‌یه‌‬ ‫ژماره‌ی‌ كورسیه‌كانی‌ هاوتا بو له‌گه‌ڵ گۆڕان‌و‬ ‫بوه‌ ‪ 51‬كورسی(‪ 51=)4+29+18‬بۆ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫‪ 51 =2+24+25‬بۆ گۆڕان‌و به‌هه‌مانشێوه‌ بۆ‬ ‫حزبه‌كانی‌ دی‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ یاس���اكه‌ به‌ویس���تی‌ ئێمه‌ واته‌‬ ‫فراكس���یۆنی‌ گۆڕان نه‌بو‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌رچونی‌‬ ‫هه‌نگاوێكی‌ خراپ نه‌بوو س���ودی‌ خۆی‌ هه‌یه‌‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌‪ :‬تا ساڵی‌ ‪ 2010‬پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‬ ‫هه‌ریه‌كه‌یان مانگانه‌ ‪ 40‬ملیاریان له‌بودجه‌ی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت ده‌ب���ردو دوای‌ ‪2010‬و پ���اش‬ ‫دروس���تبونی‌ گۆڕان‌و فش���اری‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫وه‌ك هه‌نگاوی‌ یه‌كه‌م بودجه‌ی‌ هه‌ریه‌كه‌یان‬ ‫مانگانه‌ بوه‌ به‌ ‪ 5,1‬ملیارو به‌م یاس���ایه‌ش‬ ‫پارت���ی‌ ب���وه‌ ‪ 4,3‬ملیار بۆ ی���ه‌ك مانگ‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‌ بوه‌ ‪ 3,06‬ملی���ارو گۆڕان له‌ ‪.,6‬‬ ‫ملیاره‌وه‌ ب���وه‌ ‪3,06‬ملیارو یه‌كگرتوش بوه‌‬ ‫‪1,1‬ملیار كۆمه‌ڵیش ب���وه‌ ‪ 0,78‬ملیار ئه‌و‬ ‫حزبانه‌ش كه‌ خاوه‌ن ‌ی یه‌ك یان دو كورس���ی‬

‫ب���ون‌و هێنده‌ی‌ گۆڕان زیاتر بودجه‌یان هه‌بو‬ ‫رێژه‌یه‌كیان بۆ دیاریك���را كه‌ له‌ ‪ 300‬ملیۆن‬ ‫كه‌متر نه‌بێت (سودی‌ دانانی‌ بودجه‌ به‌رێژه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئه‌گ���ه‌ر بودجه‌ی‌ حكوم���ه‌ت كه‌می‌‬ ‫كرد له‌چاو ئه‌و بودجه‌یه‌ی‌ كه‌ ئه‌م یاس���ایه‌‬ ‫كردویه‌تیه‌ بنه‌ما كه‌ بودجه‌ی‌ س���اڵی‌ ‪2013‬‬ ‫یه‌ ئ���ه‌وا بودج���ه‌ی‌ حزبه‌كانیش به‌گش���تی‌‬ ‫ك���ه‌م ده‌كات)و هه‌ندێ حزب���ی بچوكیش كه‌‬ ‫رێ���ژه‌ی‌ ده‌نگیان ئه‌وه‌نده‌ نه‌ب���و كه‌ ‪.,25‬‬ ‫ی‌ ی���ه‌ك كورس���ی بهێنن هی���چ كۆمه‌كێك‬ ‫ناكرێن‌و ئه‌و دیارده‌یه‌ بنبڕكرا كه‌ هه‌ر چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێك كۆده‌بونه‌وه‌ حزبێكیان پێكده‌هێنا‬ ‫له‌س���ایه‌ی‌ یه‌كێ له‌حزبه‌ بااڵده‌سته‌كاندا بۆ‬ ‫قه‌ره‌باڵغكردنی‌ مێزی‌ گفتوگۆی‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫حزبه‌ بااڵده‌س���ته‌كان له‌كاتی‌ ته‌نگژه‌و كێشه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ نه‌یاره‌كانیاندا ‪.‬‬ ‫به‌م ش���ێوه‌یه‌ تێكڕای‌ بودجه‌ی‌ حزبه‌كان‬ ‫ب���ه‌ ‪ 40‬ملی���ار له‌س���اڵی‌ ‪ 2013‬كه‌می‌ كردو‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ خه‌زێن���ه‌ی‌ حكومه‌ت‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫هه‌نگاوی‌ دوهه‌م بو به‌و هیوایه‌ی‌ له‌پاش یه‌ك‬ ‫ساڵی‌ دی‌‌و له‌هه‌نگاوی‌ سێهه‌مدا بتوانین ئه‌م‬ ‫یاس���ایه‌ هه‌موار بكه‌ین‌و بودجه‌ی‌ حزبه‌كان‬ ‫به‌گۆڕانیشه‌وه‌ زیاتر له‌قاڵب بده‌ین‪ ،‬شایانی‌‬ ‫باس���ه‌ س���ه‌رۆكی‌ پاڕله‌مان پاش پیرۆزبایی‬ ‫له‌خه‌ڵك���ی‌ كوردس���تان به‌ده‌رچواندنی‌ ئه‌م‬ ‫پڕۆژه‌ی���ه‌ ئ���اگاداری‌ ئه‌ندامان���ی‌ ك���رد كه‌‬ ‫بودج���ه‌ی‌ حزب���ه‌كان ده‌كرێته‌ نی���وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫رێژه‌ی���ه‌ی‌ له‌م یاس���ایه‌دا بڕی���اری‌ لێدراوه‌‬ ‫ت���ا كۆتایی قه‌یران���ی‌ دارایی كوردس���تان‪،‬‬ ‫شایانی‌ باس���ه‌ پێش ده‌رچونی‌ ئه‌م یاسایه‌‬ ‫هه‌ری���ه‌ك له‌پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ مانگانه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 5‬ملیاری���ان له‌بودج���ه‌ی‌ حكوم���ه‌ت ده‌برد‬ ‫كه‌ ده‌یكرده‌ ‪ .,6‬ی‌ ك���ۆی‌ ئه‌و بودجه‌یه‌ی‌‬ ‫ب���ۆ حزبه‌كان دیاریكراب���و‪ ،‬هه‌مو حزبه‌كانی‌‬ ‫دی���ش (به‌گۆڕانیش���ه‌وه‌ كه‌ كورس���یه‌كانی‌‬ ‫له‌كورس���یه‌كان یه‌كێتی‌ زیاتره‌) ته‌نها ‪.,4‬ی‌‬ ‫كۆی‌ گشتی‌ بودجه‌ی‌ حزبه‌كانیان وه‌رده‌گرت‪.‬‬ ‫به‌هه‌رحاڵ یاس���اكه‌ تێپه‌ڕێن���راو بوه‌ ئه‌مری‌‬ ‫واقیع‪ ،‬خۆزگه‌ حكومه‌ت دور بوایه‌ له‌كۆمه‌كی‌‬ ‫حزب بۆیه‌ به‌ناچاری‌ ده‌ڵێم‪ :‬باشتره‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌یاسا كۆمه‌كی‌ حزبه‌كان بكات له‌وه‌ی‌ حزبی‌‬ ‫بااڵده‌ست به‌ویستی‌ خۆی‌ بودجه‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫تااڵن بكات‪.‬‬

‫دەکات‌و بەهەمانشێوەش جیهانبینیە سەیرو‬ ‫س���ەمەرەکانی منداڵ دەرب���ارەی بۆ نمونە‬ ‫مۆراڵ‪ ،‬ئاین‪ ،‬خێرایی‪ ،‬کات‪ ،‬راستگۆیی‌و‪...‬‬ ‫هت���د بۆ ئەو دیاردەی���ە دەگەڕێنێتەوە‪ .‬لەم‬ ‫بوارەش���دا پیاژێ دو رانان���ن بۆ دو چەمکی‬ ‫گرینگ دەکات کە بریتین لەسەنترالیزەکردن‌و‬ ‫دێس���ەنترالیزەکردن‪ ،‬ک���ە بەش���ێکی زۆر‬ ‫لەلێکۆڵینەوەکانی داگیر دەکەن‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم لەگەڵ ئەوەی من���داڵ پێ دەنێتە‬ ‫قۆناغی چوارەمەوە خودبینی بەجێ دێڵێت‌و‬ ‫پێ دەنێت���ە قۆناغیێکی نوێ���وە کە پیاژێ‬ ‫پێدەڵێ کۆمەڵبینی‪ .‬لێرەدا بیروبۆچونەکانی‬ ‫من���داڵ وردە وردە گەش���ە دەس���تێنێت‌و‬ ‫دەتوانێت لەرێگەی گەشەسەندنی ستروکتورە‬ ‫مەعریفیەکانی بیرکردنەوەوە لەگۆشەنیگای‬ ‫ئەوانی دیکەش���ەوە ش���تەکان ببینێ‌و بەم‬ ‫ش���ێوەیەش توانای ئ���ەوەی هەیە بڕیارێکی‬ ‫لۆژیکی‌و هاوسەنگ بدات‪.‬‬ ‫ژان پیاژێ بەپێچەوانەی دەرونناس���ەکانی‬ ‫دیک���ەوە‪ ،‬لەپێش���ی هەموش���یانەوە ئێریک‬ ‫ئێریکس���ۆن‪ ،‬قۆناغەکان���ی گەشەس���ەندنی‬ ‫مندااڵنی بەسەر چوار قۆناغدا دابەش کردوە‪.‬‬ ‫بەپێی ئەک قۆناغانە منداڵ بەش���ێوەیەکی‬ ‫ئۆتۆماتیکی لەقۆناغێک���ەوە بۆ ئەوی دیکە‬ ‫دەجێی‪ ،‬ئەمەش پی���اژێ روبەڕوی رەخنەی‬ ‫زۆر ک���ردەوە‪ .‬ئەگەرچ���ی بەش���ێوەیەکی‬ ‫ناهاوتەریبی���ش بێت‪ ،‬منداڵ بەچوار قۆناغی‬ ‫بیرکردنەوەشدا تێپەردەبێت‪.‬‬ ‫لەس���ەرجەمی قۆناغەکانی گەشەسەندنی‬ ‫مندااڵن���دا‪ ،‬بەپێچەوان���ەی ڤیگۆجیس���کی‪،‬‬ ‫گیزێل‌و سکینەرەوە‪ ،‬ئەوەی دەبێتە سەنتەری‬ ‫گەشەکردن‌و دۆزینەوەی شتە نوێکان لەالی‬ ‫پیاژێ خودی منداڵە وەکو س���وبژێکت‪ ،‬هەر‬ ‫لەدۆزین���ەوەی هەڵەکانەوە تا پێگەش���تن‌و‬

‫هاوسەنگبون‪ .‬بەش���ێوەیەکی دی دەوروبەر‬ ‫لەالی پیاژێ رۆڵی یەکالکەره‌وە نابینێت‪.‬‬ ‫یەکێ���ک لەگرنگتری���ن پرۆس���ەکان ک���ە‬ ‫هاوس���ەنگبونە‪ ،‬پرۆس���ەیەکی زۆر ئاڵۆزەو‬ ‫بەژینگ���ەی دەوروب���ەر چارەس���ەر ناکرێت‪،‬‬ ‫بەڵک���و دەبێ خودی من���داڵ لەناخی خۆیدا‬ ‫یا بەش���ێوەیەکی دیکە لەرێگەی ستروکتورە‬ ‫مەعریفیەکانەوە کە دەس���تی پێیانرادەگات‪،‬‬ ‫ئەو ناکۆکیانە چارەسەر بکات‌و بگاتە خاڵی‬ ‫هاوسەنگبون‪ ،‬بۆ نمونە هاوسەنگبون لەنێوان‬ ‫ئەسیمیالسیۆن‌و ئەکۆمۆداسیۆندا‪ .‬بێگومان‬ ‫بەش���ێک ل���ەو ناکۆکیانە چەندین س���اڵی‬ ‫پێدەچێت‌و لێرەش���دا پیاژێ تیش���کدەخاتە‬ ‫سەر پرۆسەیەکی دیکە کە شرۆڤەکردنە‪.‬‬ ‫لەالیەک���ی دیک���ەوە پرۆس���ەی فێربون‬ ‫لەالی پیاژێ پەیوەندی بەراس���تکردنەوەی‬ ‫هەڵەکان���ەوە هەی���ە لەرێگ���ەی هەوڵدان‌و‬ ‫بیرکردن���ەوەی زیات���ر ئەوی���ش لەرێگ���ەی‬ ‫بیناکردن���ی س���تروکتورە مەعریفیەکان���ی‬ ‫خۆیەوە‪ .‬راس���تکردنەوەی وەاڵمە هەڵەکان‬ ‫بەوە نابێ���ت کە ئێمە وەاڵمە دروس���تەکان‬ ‫بۆ منداڵەکان بڵێین���ەوەو ئەوانیش لەبەری‬ ‫بکەن‪ ،‬بەڵکو لەرێگەی ئەو ئەنجامگیرییەوە‬ ‫دێت���ە دی کە منداڵ خۆی لەکاتی کارکردن‌و‬ ‫بیرکردنەوەدا بەدەستی دێنێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم جیاوازیی���ەی نێ���وان پی���اژێ‌و‬ ‫دەرونناس���ەکانی دیکە رەنگدانەوەی بەسەر‬ ‫ت���ەواوی پرۆس���ەی پ���ەروەردەو فێربوندا‬ ‫هەبو‪ .‬قوتابخانەکان لەکات���ی بەکارهێنانی‬ ‫مەنهەج���ەکان‌و کارکردن لەگ���ەڵ مندااڵندا‬ ‫بایەخێک���ی تایبەتی���ان بەخ���ودی من���داڵ‬ ‫بەوپێی���ەی لەگۆش���ەنیگای پی���اژێ ـ وە‬ ‫منداڵ تاکە س���ەرچاوەی گۆڕانکارییەکانەو‬ ‫هەر خۆش���ی (نه‌ک دەوروبەر یا مامۆستا)‬

‫دەتوانێ���ت ئەنجامگیری لەکردارەکانی خۆی‬ ‫بەدەس���تبێنێت‪ .‬لەب���واری پراکتیکدا مرۆڤ‬ ‫ئەم���ە لەقوتابخانەی واڵت���ە رۆژئاواییەکاندا‬ ‫بەرونی دەبینێت‪.‬‬ ‫پی���اژێ پێداگی���ری زۆر لەس���ەر دو جۆر‬ ‫مەعریف���ەو بیرکردنەوە دەکات‌و لەنێوان ئەم‬ ‫دو جۆرەشدا رانان بۆ شاچەمکێکی یەکجار‬ ‫گرین���گ دەکات‪ .‬جۆری یەک���ەم بریتیە لەو‬ ‫مەعریفەیەی منداڵ لەقۆناغێکدا بەدەس���تی‬ ‫دێنێت کە گەشەس���ەندنی پابەندە بەمامەڵە‬ ‫کۆنکریتیەکانەوە لەگەڵ ئۆبژێکتەکاندا‪ .‬جۆری‬ ‫دوەمیش بریتیە لەمەعریفەی ئەبس���تراکت‪.‬‬ ‫ب���ۆ ئەوەی منداڵی���ش لەیەکەمیانەوە بگاتە‬ ‫قۆناغی دوەم دەبێ بەپرۆسەو بیرکردنەوەی‬ ‫ئۆپەراتیڤ���دا تێپەڕببێ���ت ی���ا ش���اچەمکی‬ ‫پێچەوانەبون لەکارو گوتارەکانیدا بەرجەستە‬ ‫بکات‪ .‬منداڵ هەمان ئۆپەراتیڤبونی پێویستە‬ ‫کاتێ���ک لەبیرکردن���ەوەی راس���تەوخۆوە‬ ‫(بیرکردنەوەی دوای یەکەم س���ەرنج) بەرەو‬ ‫بیرکردنەوەی ئەبس���تراکت هەنگاو دەنێت‪.‬‬ ‫بۆ ئ���ەوەی بیرکردنەوە بەپرۆس���ە لەقەڵەم‬ ‫بدرێ‪ ،‬پی���اژێ دو م���ەرج دادەنێت؛ یەکەم‬ ‫ئۆپەراتیڤب���ون‪ ،‬وات���ە بیرکردن���ەوە دەبێ‬ ‫هەڵگ���ری خەس���ڵەتی پێچەوانەب���ون بێت‌و‬ ‫دوەمی���ش بیرکردن���ەوە دەب���ێ بریتی بێت‬ ‫لەزنجیرەیەک بیرکردنەوە‪.‬‬ ‫پیاژێ تا مردنی لەساڵی ‪ 1980‬بایەخێکی‬ ‫گ���ەورەی پێ���دەدراو ب���ۆ م���اوەی چەندین‬ ‫دەی���ەش بەبێ رکاب���ەر ب���و‪ .‬رەنگدانەوەی‬ ‫تیۆرییەکان���ی پیاژێ لەن���او پالنی فێرکاری‬ ‫واڵتە رۆژئاواییەکاندا زۆر بەئاش���کرا دیاربو‪.‬‬ ‫م���ن پێموایە ت���ا چەندین دەی���ەی دیکەش‬ ‫پی���اژێ ه���ەر وا دەمێنێت���ەوەو هەن���دێ‬ ‫بەش���ی تیورییەکانیش���ی تا ماوەیەکی زۆر‬

‫دورودرێژتریش تەمەن دەگوزەرێنن‪ .‬لەدوای‬ ‫مردن���ی پی���اژێ‪ -‬وە بایەخێک���ی تایب���ەت‬ ‫بەڤیگۆجیسکی‌و سەرجەمی ئەو دەرونناسانە‬ ‫دەدران کە پێیانوابو گەشەسەندنی مەعریفی‬ ‫تەنه���ا لەرێگەی خ���ودی منداڵ���ەوە بەدی‬ ‫نایەت‪ ،‬بەڵک���و لەپ���اڵ هەوڵەکانی خودی‬ ‫منداڵەوە دەب���ێ منداڵ ه���اوکاری هەبێت‪.‬‬ ‫پی���اژێ بەنوس���ینی ‪ 50‬کتێ���ب‌و زیات���ر لە‬ ‫‪ 1500‬لێکۆڵینەوەو وتارو ‪37‬بەرگ لەس���ەر‬ ‫مەعریفەی جێنێتیکی بەیەکێک لەدەرونناسە‬ ‫هەرە ئەکتیڤەکان دەژمێردرێت کە لەسەدەی‬ ‫رابردودا گەورەترین کاریگەری بەسەر بواری‬ ‫پەروەردەوە هەبوە‪.‬‬ ‫ئەوەی من دەیبینم پیاژێ تا دێ بایەخی‬ ‫زیات���ری پێدەدرێت بەتایب���ەت لەالیەن ئەو‬ ‫واڵتان���ەی رێچکەی پێش���کەوتنیان لەدوای‬ ‫روخانی بلۆکی سۆسیالیس���تیەوە گرتەبەر‪،‬‬ ‫هەروەه���ا لەالی���ەن واڵتەکان���ی جیهان���ی‬ ‫س���ێیەم‪ .‬تا ئەورۆکەش پیاژێ لەقوتابخانە‬ ‫رۆژئاواییەکاندا ئامادەیەو کاری پێدەکرێت‪.‬‬ ‫بێگوم���ان دەبێ ئەوەش یاداش���ت بکەم کە‬ ‫خوێندن���ەوەو پیادەکردنی پیاژێ نەک تەنها‬ ‫بۆ مامۆس���تایان‌و پ���ەروەردەکاران گرینگە‬ ‫بەڵکو بۆ هەمو یەکێک کە منداڵ پەروەردە‬ ‫بکات‌و س���ەروکاری لەگەڵ مندااڵندا هەبێت‬ ‫گرینگە‪ .‬بەشێوەیەکی دیکە بۆ هەمو دایک‌و‬ ‫باوك‌و براو خوشکێک گرینگە‪ .‬هەمو ئەوانەی‬ ‫پیاژێیان خوێندۆتەوە ئاماژەیان بەوە کردوە‬ ‫کە دوای ش���ارەزابون لەپیاژێ‪ ،‬گۆڕانکاری‬ ‫گەورەی���ان لەهەڵس���وکەوتەکانی خۆیان���دا‬ ‫بەرانبەر بەمندااڵن یا خوێندکاران کردوە‪.‬‬

‫ی حاجی‌ عینایه‌ت‬ ‫عومه‌ر ‌‬

‫پەروەردە پێویستیی بەپیاژێ هەیە‪...‬پاشماوه‌‬

‫‪E-mail: faiekk@hotmail.com‬‬

‫ونبون‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (دانا فواد عبدالقادر‌) هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‌‌‪‌.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی ( ئاكام حه‌مه‌ سعید مجید)هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‌‌‪‌.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (خضر اسماعیل بوكر )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‪‌‌‌.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (هێمن علی‌ سعید محمد )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی ( عبدالله‌ نوری‌ جالل ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (به‌ختیار عبدالله‌ محمد )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه‌ به‌ناوی (بنار محمد غریب )هه‌رکه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ی ئاوێنه‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی هاورده‌كاران‌و نارده‌نیكارانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ونبوه‌ به‌ناوی‌ ( عبدالله‌ نوری‌ جالل ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫له‌باره‌ ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی كوردییه‌وه‌‪..‬‬ ‫چ ‌ی ده‌گوزه‌رێ‌؟!‬ ‫ئه‌حمه‌د موفتی‬ ‫ڕه‌نگه‌ هیچ كات هێنده‌ی‌ ئێستا قسه‌وباس له‌سه‌ر له‌دایكبونی‌ ده‌وڵه‌تێكی‌ كورد ‌ی‬ ‫گه‌رموگوڕ نه‌بوبێت‌و هیچ كاتیش خه‌ڵكی‌ كوردستان هێنده‌ی‌ ئێستا به‌دوای‌ هه‌واڵ ‌ه‬ ‫یه‌ك به‌دوا ‌ی یه‌كه‌كانیدا وێڵ نه‌بوبن‪ ،‬ئاشكرایه‌ كه‌ ئه‌وه‌ ‌ی هه‌مو كورد له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫مه‌س���ه‌له‌یه‌ ته‌با ده‌كات ئه‌و ڕاس���تیه‌ی ‌ه ك ‌ه ده‌وڵه‌تی‌ كورد ‌ی خه‌ون ‌ی له‌پێشینه‌ ‌ی‬ ‫گش���ت كوردێكه‌ بێ جیاوازی‌‪ ،‬هی���چ كوردێكیش نیی ‌ه به‌درێژای���ی چه‌ندین هه‌زار‬ ‫س���اڵه‌ ‌ی مێژو ئاواته‌خواز ‌ی ئه‌و‌ه نه‌بوبێت ك ‌ه هه‌تا خۆی‌ له‌ژیاندای ‌ه ئه‌و خه‌ونه‌ ‌ی‬ ‫بێته‌دی‌‪.‬‬ ‫ئه‌م خه‌ونه‌‪ ،‬نه‌و‌ه به‌دوای‌ ن���ه‌وه‌ ده‌گوێزرێته‌وه‌و به‌گوێره‌ی‌ له‌باربون یان نه‌بون ‌ی‬ ‫زروف ‌ی ناوخۆیی‌و ئیقلیمی‌‌و نێوده‌وڵه‌ت ‌ی له‌خه‌ونی‌ چۆله‌كه‌و‌ه ده‌گۆڕێت بۆ واقیعێك ‌ی‬ ‫نزیك‌و هه‌ندێجار واده‌و به‌رواریشی‌ بۆ دیاری ده‌كرێت‪ ،‬نه‌و‌ه سیاسیه‌كانی‌ كوردیش‬ ‫كه‌ی‌ بۆیانكرابێت ئه‌م پرسه‌یان وه‌ك كارت‌و ده‌سكه‌ال به‌كارهێناوه‌و ته‌نانه‌ت چانس ‌ی‬ ‫خۆش���یان له‌ڕاگه‌یاندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردیدا به‌كارهێناوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا له‌زۆربه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ره‌ زۆری‌ ماو‌ه زه‌مه‌نیه‌كانی‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ كورددا‪ ،‬ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ له‌یه‌كالیه‌ن ‌ی‬ ‫سه‌ره‌كیدا له‌یه‌كچو بوه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م پرس ‌ه له‌سه‌ر مێز ‌ی ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫نه‌هاتوه‌ته‌ خواره‌وه‌و هه‌میش��� ‌ه له‌تاریكیدا قسه‌ی له‌سه‌ركراوه‌ به‌جۆرێك ك ‌ه تاك ‌ی‬ ‫كورد كه‌مترین زانیاری‌ له‌سه‌ر ورده‌كاریه‌كان ‌ی هه‌بوه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت له‌به‌ر هه‌ستیاریی‌‌و‬ ‫سروش���ته‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كه‌ی‌ ئه‌م پرس���ه‌‪ ،‬هه‌میشه‌ قسه‌كردن له‌س���ه‌ری‌‌و كنه‌كردن‬ ‫به‌دوای‌ ورده‌كاریه‌كاندا مرۆڤی‌ خس���تۆت ‌ه به‌رده‌م تۆمه‌تی‌ خیانه‌ت‌و دژایه‌تیكردن ‌ی‬ ‫ئه‌م پرسه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدا كه‌ بڕیارێك ‌ی وه‌ك ڕاگه‌یاندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‌‪ ،‬ئه‌بێ‬ ‫هه‌مو میلله‌ت له‌دروس���تكردنیدا به‌ش���داربێ‪ ،‬هیچ نه‌بێ بۆ ئه‌وه‌ ‌ی له‌حاڵه‌تی‌ هه‌ر‬ ‫ئاسته‌نگێكدا‪ ،‬هه‌مو میلله‌ت لێ ‌ی به‌رپرس بن‌و به‌رگه‌ ‌ی لێكه‌وته‌كان ‌ی بگرن‪.‬‬ ‫ئێستاش ك ‌ه پرس ‌ی ده‌وڵه‌تی‌ كورد ‌ی زۆر به‌گه‌رم ‌ی له‌ئارادایه‌‪ ،‬ئه‌رك ‌ی سه‌ركردایه‌ت ‌ی‬ ‫سیاس��� ‌ی كوردیی ‌ه ك ‌ه هه‌مو الیه‌نه‌كان ‌ی ئه‌م پرس ‌ه به‌ش���یكراوه‌یی بخه‌ن ‌ه به‌رده‌م‬ ‫میلل���ه‌ت به‌جۆرێك خه‌ڵ���ك بزانێت كه‌ الیه‌ن ‌ه "به‌هێز"و "بێهێز"و "فرس���ه‌ته‌كان"و‬ ‫"ته‌ح���ه‌داكان" كامانه‌ن له‌م پرس���ه‌دا‪ ،‬میلله‌ت ئه‌بێ بزانێ ك���ه‌ له‌هه‌مو ڕوه‌كان ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌‌و ئابوری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئه‌منیه‌و‌ه چی ده‌س���ت ده‌كه‌وێت‌و چی له‌ده‌ست‬ ‫ئه‌دات‪ ،‬كێ له‌گه‌ڵم���ان ده‌بێت‌و كێش دژمان ده‌بێت؟ ناكرێ خه‌ڵك به‌بێ زانیار ‌ی‬ ‫مه‌ست بكرێت‌و بخرێت ‌ه خه‌ونی‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تیش كه‌ ئێستا پالنی‌ ڕاپرس ‌ی‬ ‫ئه‌م مه‌س���ه‌له‌ی ‌ه له‌ئارادایه‌‪ ،‬پێویس���ت ‌ه هه‌مو ئه‌م الیه‌نان ‌ه بۆ كورد شیبكرێنه‌و‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بتوانێ ده‌نگێك ‌ی ته‌ندروس���ت بدات له‌س���ه‌ری‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر ورده‌كاری‌‌و‬ ‫پاشخان‌و دۆست‌و دوژمن‌و لێكه‌وت ‌ه سیاسی‌‌و ئابوری‌‌و ئه‌منیه‌كانی‌ ئه‌م هه‌نگاو‌ه بۆ‬ ‫خه‌ڵ���ك ڕون نه‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا من‪ ،‬وه‌ك تاكێكی‌ كورد‪ ،‬چۆن بڕوا به‌جدیبونی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌نگاو‌ه بكه‌م؟ یاخود چۆن چاوه‌ڕێ ‌ی ده‌نگدانێك ‌ی ته‌ندروس���ت بكه‌م كه‌ میلله‌ت‬ ‫نه‌زانن ئه‌م ورده‌كارییانه‌ی‌ چییه‌؟‬ ‫مێژوی‌ ماوه‌ سیاس���ی ‌ه جیاجیاكانی‌ كورد هه‌میش���ه‌ ئه‌و ترس���ه‌مان ده‌داتێ ك ‌ه‬ ‫بارودۆخ ‌ه له‌باره‌كانی‌ كورد بۆت ‌ه قوربان ‌ی بڕیارێكی‌ حساب بۆنه‌كراو ‌ی سیاسیه‌كان‌و‬ ‫میلله‌تیش به‌بێ ئه‌وه‌ ‌ی بزانێ ك ‌ه چ ‌ی ده‌گوزه‌رێ‪ ،‬هاتۆته‌وه‌ س���ه‌ر خاڵی‌ سه‌ره‌تاو‬ ‫هه‌ر میلله‌تیش��� ‌ه له‌كۆتاییدا تاقه‌تی‌ كاره‌ساته‌كان ئه‌گرێت‪ ،‬ئیتر من‪ ،‬وه‌ك تاكێك ‌ی‬ ‫كوردی‌ خاوه‌ن خه‌ون ‌ی ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‌‪ ،‬چۆن بڕوا به‌جدیبونی‌ ئه‌م پرس��� ‌ه بكه‌م‌و‬ ‫چۆنیش دڵنیابم ك ‌ه مێژو دوباره‌نابێته‌وه‌؟‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫‪ 100‬ساڵ‌ به‌سه‌ر جه‌نگی‌ یه‌كه‌می‌ جیهانیدا تێپه‌ڕی‌‬

‫عێراق زاده‌ی‌ جه‌نگ ‌ی یه‌كه‌م ‌ی جیهانی‌ ‬ ‫ی‬ ‫ئا‪ :‬سه‌د ساڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر له‌رۆژانێك ‌‬ ‫وه‌ك ئه‌م رۆژانه‌ی‌ وه‌رزی‌ هاویندا‬ ‫ی هه‌ڵگیرسا‪،‬‬ ‫جه‌نگی‌ یه‌كه‌می‌ جیهان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و جه‌نگه‌ی‌ كه‌ گۆڕانكارییه‌ك ‌‬ ‫ریشه‌یی‌ له‌ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تیدا‬ ‫ی‬ ‫به‌دیهێنا‌و دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‌و دابه‌شكردنی‌ كوردستانیش ‌‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی جیهان���ی‌‪ ،‬یه‌كێك ‌ه‬ ‫جه‌نگی‌ یه‌كه‌م��� ‌‬ ‫ل���ه‌روداو‌ه هه‌ژێن���ه‌رو وه‌رچه‌رخان��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫مێژوییه‌كانی‌ جیهان ك ‌ه كاریگه‌رییه‌ك ‌‬ ‫گ���ه‌وره‌‌و درێژخایه‌نی‌ له‌س���ه‌ر جیهان‬ ‫به‌جێهێش���ت‌و تا ئێس���تاش ئاسه‌وار‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت��� ‌‬ ‫ده‌رهاویش���ته‌كانی‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا به‌دیده‌كرێ���ت‪ ،‬جه‌نگ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیهان���ی چوار ئیمپراتۆریه‌ت ‌‬ ‫یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫عوسمانی‌‌و روسی‌‌و ئه‌ڵمانی‌‌و نه‌مسای ‌‬ ‫مه‌جه‌ری���ی‌ به‌یه‌كه‌و‌ه هه‌ره‌س���پێهێنا‌و‬ ‫دو ئیمپراتۆریه‌ت���ی‌ به‌ریتان���ی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هێزكردو بوه‌ سه‌ره‌تا ‌‬ ‫فه‌ره‌نس��� ‌‬ ‫ی گه‌ردونیی‌ وه‌ك‬ ‫ده‌ركه‌وتنی‌ هێزێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكاش‪ ،‬جه‌نگی‌ یه‌كه‌م له‌ئاس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وروپادا سیسته‌مه‌ تۆتالیتارییه‌كان ‌‬ ‫به‌لشه‌فیك‌و فاشی‌‌و نازیی‌ لێكه‌وته‌وه‌و‬ ‫ئیخ���وان موسلمینیش���ی‌ به‌دیاری‌ بۆ‬ ‫ی ناوه‌ڕاس���ت هێنا‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و جه‌نگ��� ‌ه هه‌ر‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كان��� ‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌ سیاس���ی‌‌و ئابوری���دا‬ ‫ی‬ ‫قه‌تی���س نه‌م���ا‪ ،‬به‌ڵك���و له‌ب���وار ‌‬ ‫رۆشنبیرییش���دا‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ دادایزم‌و‬

‫سوریالیزمی‌ به‌دوای‌ خۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫ره‌گ‌و ریش ‌هی‌ ئه‌م روداوانه‌ی‌ كه‌ ئێستا‬ ‫ی عێراق‌و س���وریا‌و فه‌له‌ستین‬ ‫له‌واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫روده‌ده‌ن ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌نجامه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و جه‌نگ��� ‌ه جیهانیه‌ی‌ ك���ه‌ له‌‪‌ 28‬‬ ‫ی ‪ 1914‬ده‌ستیپێكردو‬ ‫ته‌مموزی‌ س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪1918‬دا‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی دوه‌م ‌‬ ‫له‌‪11‬ی‌ تشرین ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆتاییهات‪ ،‬كه‌ به‌پێی‌ رێككه‌وتننامه‌ ‌‬ ‫س���ایكس بیكۆ ئ���ه‌م ناوچه‌ی ‌ه له‌نێوان‬ ‫به‌ریتانی���او فه‌ره‌نس���ادا دابه‌ش���كرا‌و‬ ‫ی دادپه‌روه‌رانه‌ نه‌خشه‌و‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫س���نوری‌ ده‌وڵه‌ته‌كانیان به‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌دا سه‌پاند‪ ،‬له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا‬ ‫ی‬ ‫"ویالیه‌تی‌ موسڵ‌" ك ‌ه باشور‌و هه‌رێم ‌‬ ‫كوردس���تانی‌ ئێستا ده‌گرێته‌وه‌ به‌زۆر‌و‬ ‫به‌ده‌ر له‌خواستی‌ دانیشتوانه‌ك ‌هی‌ لكێنرا‬ ‫ی تاز‌ه دامه‌زراوی‌ عێراقه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫به‌ریتانی���ا‌و فه‌ره‌نس���ا‌و ئه‌مه‌ریكا هه‌ر‬ ‫ی س���یڤه‌ر‬ ‫ی په‌یمان ‌‬ ‫زو له‌جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫پاشگه‌زبونه‌وه‌ ك ‌ه واده‌ی‌ دامه‌زراندن ‌‬ ‫كوردستانێكی‌ س���ه‌ربه‌خۆیان به‌كورد‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه له‌گ��� ‌ه ‌ڵ توركیا‬ ‫داب���و‪ ،‬له‌بر ‌‬ ‫په‌یمان���ی‌ لۆزانی���ان مۆرك���ردو هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫هه‌وڵه‌ س���ه‌ربه‌خۆخوازه‌كانی‌ باشور ‌‬ ‫كوردستانیان به‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ شێخ‬ ‫مه‌حمود سه‌ركوتكرد‪.‬‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫سه‌د ساڵه‌ ئه‌م كێش���ه‌ ئاڵۆزانه‌ ‌‬ ‫ی جیهانین‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ده‌رئه‌نجامی‌ جه‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌م واڵتانه‌دا به‌رده‌وامن‌و رێگه‌چاره‌یه‌ك ‌‬ ‫ئاش���تیانه‌ش ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنیان‬ ‫له‌ئاسۆدا به‌دیناكرێت‪.‬‬

‫شێخ مه‌حمود ل ‌ه کاتی به‌دیل گرتنیدا‬

‫ساته‌وه‌ختی داگیرکردنی که‌رکوک له‌الیه‌ن سه‌ربازانی به‌ریتانیاو‌ه‬

‫داعش‪ ..‬كۆتایی‌ شارستانیه‌ت‬ ‫تێكدان���ی‌ ش���وێنه‌واره‌ كلتوری���ه‌كان‪ ،‬نزرگه‌و‬ ‫مزگه‌وت‌و كه‌نیس���ه‌و دێر‌و په‌رستگاكان‌و هه‌مو‬ ‫ئه‌و شوێنانه‌ی‌ به‌الی‌ موسڵمانی‌ سوونه‌و شیعه‌و‬ ‫ی مه‌سیحی‌‌و ئێزیدییه‌ موباره‌ك‌و پیرۆز‬ ‫ئاینه‌كان ‌‬

‫ی نه‌بی‌ یونس كه‌ سمبولی‌ په‌یوه‌ندی‌ درێژخایه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ون‪ ،‬كراونه‌ته‌ ئامان���ج له‌الی���ه‌ن چه‌كداران ‌‬ ‫ئایی���ن‌و مه‌زهه‌ب‌و كلت���وره‌ جی���اوازه‌كان بو‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ خه‌الفه‌تی‌ ئیسالمی‌ داعشه‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و نزرگانه‌ی‌ كه‌ هه‌زار س���اڵه‌ به‌چاوی‌ له‌الی���ه‌ن چه‌کدارانی‌ داعش���ه‌وه‌ ته‌قێندرایه‌وه‌و‬ ‫ی یونسه‌‪ ،‬وێرانكرا‪ ،‬كچێكی‌ مه‌سیحی‌ له‌م باره‌وه‌ به‌گۆڤاری‌‬ ‫قه‌دره‌وه‌ ته‌ماشا ده‌كرێت نزرگه‌ی‌ نه‌ب ‌‬

‫دیرش���بیگلی‌ ئه‌ڵمانی‌ راگه‌یان���دوه‌ كه‌ "داعش‬ ‫به‌دینامێت‌و شۆفل به‌ربونه‌ته‌ گیانی‌ شوێنه‌وار‌ه‬ ‫پیرۆزه‌كان‪ ،‬ده‌یانه‌وێت كۆتایی‌ به‌شارستانیه‌ت‬ ‫بهێنن"‪.‬‬

‫فۆتۆکان‪Der Spiegel :‬‬