ژماره‌ 450

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)450‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/10/28‬‬

‫ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌دراو‪،‬‬ ‫ی منداڵێتیی‌‬ ‫باج ‌‬ ‫باوكی ده‌دات‬

‫‪17‬‬

‫ریكالمی‌ سیاسییه‌كان‬ ‫بۆ كه‌ناڵه‌كانی‌‬ ‫راگه‌یاندن خه‌ریكه‌‬ ‫ده‌بێته‌ دیارده‌‬

‫‪6‬‬

‫خالقی‪:‬‬ ‫تا شێرکۆ له‌ژیاندا‬ ‫بو‪ ،‬سلێامنی‬ ‫قسه‌ی هه‌بو‬

‫‪11‬‬

‫هێزی پشتیوانی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم بۆ كۆبان ‌‬ ‫ژن ‌ه پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌خۆناگرێت‬

‫‪17‬‬ ‫دین‌و ڕق‬ ‫کۆبانی‌و دەرمان‪:‬‬ ‫ئەم ئیسالمە‬ ‫سیاسەت‌و‬ ‫شمشێر بەدەست‌و تەندروستی‬ ‫تەکفیرییە لەکوێوە‬ ‫‪15‬‬ ‫هات؟ ‪12‬‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬ئاگام له‌ناردن ‌ی چه‌ك ‌ی یه‌كێت ‌ی نیی ‌ه‬ ‫له‌ڕێگه‌ ‌ی فڕۆكه‌و‌ه بۆ كۆبانی‌‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫نازانێ���ت ئ���ه‌و چه‌كه‌ی‌ هه‌فت���ه‌ی‌ رابردو‬ ‫به‌په‌ڕه‌شوت خرایه‌ خواره‌وه‌ بۆ شه‌ڕڤانان‬ ‫له‌كۆبانی‌ چه‌كی‌ كێ بوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكیه‌كان بردبێتی���ان دیاره‌ چه‌كی‌‬ ‫خۆیان بوه‌‪ ،‬جا له‌ژێر هه‌ر ناونیش���انێكدا‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬ش���ێخ جه‌عفه‌ر‬ ‫مس���ته‌فا ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���یی‌‬ ‫یه‌كێتیی‌‌و وه‌زیری‌ پێش���وی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند ك���ه‌ فه‌رمانده‌ی‌ ئ���ه‌و هێزه‌ی‌‬ ‫ده‌چێت���ه‌ كۆبان���ی‌ له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و فه‌رمان���ده‌ی‌ گش���تی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌وه‌ دیاری‌ ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"تا ئێس���تا ئه‌وه‌ به‌فه‌رمیی‌ رانه‌گه‌یه‌نراوه‌‬ ‫كه‌ برایه‌كی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫ئه‌و هێزه‌ ده‌بێت یان نا"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌گ���ه‌ر برایه‌كی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم خۆبه‌خش���انه‌ ئاماده‌بێ���ت بچێته‌‬ ‫ش���ه‌ڕێكی‌ وه‌ها قورس ب���ۆ پارچه‌یه‌كی‌‬ ‫تری‌ كوردس���تان‪ ،‬له‌الی‌ من جێگای‌ ڕێز‌و‬ ‫ستایشه‌"‪.‬‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر جه‌غتی‌ له‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫هه‌ر كه‌سێك له‌شه‌ڕی‌ داعشدا هاوكارییان‬ ‫بكات ئه‌وان ده‌ستخۆش���یی‌ لێده‌كه‌ین جا‬ ‫قاس���می‌ سلێمانی‌ بێت یان هه‌ر كه‌سێكی‌‬ ‫تر‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "بۆ دورخس���تنه‌وه‌ی‌ تیرۆر‬ ‫هه‌ر كه‌س���ێك یارمه‌تییمان بدات له‌ناخی‌‬ ‫دڵمان���ه‌وه‌ ده‌ستخۆش���یی‌ لێده‌كه‌ی���ن‌و‬ ‫شانازیی‌ پێوه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬جا هه‌ر كه‌سێك‬ ‫بێت"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫فۆتۆ‪:‬‬

‫دیمه‌نێک له‌شه‌ڕو پێکدادانی ناو کۆبانی‌و تانکه‌کانی تورکیاو هاواڵتیانی کورد له‌سه‌ر سنوری باکورو رۆژئاوا‬

‫‌ی‬ ‫‪‌ %19‬ی دانیشتوان ‌ی ئێستا ‌ی كوردستان عه‌ره‌بن شورای ماڵه‌كه ‌‌‬ ‫سه‌رۆکی حکومه‌ت ده‌کرێت‬ ‫‪ 4‬به به‌ربه‌ستی‌كۆنكرێت‬ ‫به‌هۆی‌ روداوه‌كان���ی ئه‌مدواییه‌وه‌‪ ،‬هه‌زاران گش���تیی ئام���اری هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫ع���ه‌ره‌ب ئ���اواره‌ی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان دانیشتوانی هه‌رێمی كوردستان (‪ 5‬ملیۆن‌و‬ ‫بون‪ ،‬به‌پێ���ی راپۆرتی رێكخ���راوی كۆچی ‪ 300‬هه‌زار) كه‌سه‌‪ ،‬به‌ژماره‌ی‌ ئاواره‌كانه‌و‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی���ی ‪%47‬ی ئ���اواره‌ی عێ���راق دانیش���توانی هه‌رێم نزیك���ه‌ ‌ی (‪ 7‬ملیۆن‌و‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستانن‌و ‪‌ %19‬ی دانیشتوان ‌ی ‪ 300‬هه‌زار) كه‌س���ه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ش (‪)%27.4‬‬ ‫ی دانیش���توانی ئێس���تای هه‌رێ���م خه‌ڵك ‌ی‬ ‫ئێستای‌ شاره‌كانی‌ كوردستان عه‌ره‌بن‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێی ئاماری ده‌سته‌ی ئاواره‌ن‪ ،‬زۆربه‌ ‌ی هه‌ره‌ زۆریشیان عه‌ره‌بن‌و‬

‫له‌هه‌ندێك شارۆچكه‌شدا ژماره‌یان له‌ژماره‌ ‌ی‬ ‫دانیش���توانه‌ كورده‌كان زیاتره‌‪ ،‬دانیشتوانی‬ ‫ش���ه‌قاڵوه‌ (‪ 25‬هه‌زار) كه‌سه‌‪ ،‬به‌اڵم زیاتر‬ ‫له‌‪ 35‬هه‌زار عه‌ره‌ب ‌ی تێدا نیشته‌جێبون‪.‬‬

‫یه‌كێت ‌ی بڕیاریدا په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان ئاسایی‌ بكاته‌وه‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێتی����ی‌ له‌كۆبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫دوێنێی����دا بڕیاری����دا لیژنه‌یه‌ك له‌ئاس����تێكی‌‬ ‫بااڵدا بۆ یه‌كالییكردنه‌وه‌ی‌ پرس����ی‌ پارێزگار‬ ‫پێكبهێنێ����ت‌و په‌یوه‌ندیه‌كانیش����ی‌ له‌گ����ه‌ڵ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان یه‌كالیی‌ بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬دوێن����ێ‌ ‪،10/27‬‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕین����ی‌ چ����وار مان����گ به‌س����ه‌ر‬

‫دواكۆبونه‌وه‌یان����دا‪ ،‬ب����ۆ یه‌كه‌مجار مه‌كته‌بی‌ ساڵح وه‌ك جێگری‌ سكرتێر بانگبكرێته‌وه‌ بۆ‬ ‫سیاسیی‌ یه‌كێتیی‌ به‌سه‌رپه‌رشتیی‌ كۆسره‌ت كۆبونه‌وه‌كان كه‌ ئێس����تا ناوبراو له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ره‌سوڵ‌‌و به‌ئاماده‌بونی‌ هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د واڵته‌‪ ،‬هه‌روه‌ها مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ بڕیاریداوه‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار به‌ئاوێنه‌ی‌ كه‌ په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫راگه‌یاند كه‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ دوێنێدا ژماره‌یه‌ك یه‌كالی����ی‌ بكاته‌وه‌و خۆی‌ ده‌ستپێش����خه‌ریی‌‬ ‫له‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌ب سیاسیی‌ داوای‌ ئه‌وه‌یان ئه‌و هه‌نگاوه‌ش بكات نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كه‌ پارتی‌‬ ‫كرده‌وه‌ تا به‌ستنی‌ كۆنگره‌ی‌ داهاتو به‌رهه‌م بێت‌و نێوانگرییان بكات‪.‬‬

‫ی ‪ 300‬دۆنم‬ ‫ی نزیكه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‌و روبه‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی شه‌قام ‌‬ ‫له‌دوێنێ ‪10/27‬ه‌وه‌‪ ،‬به‌درێژای ‌‬ ‫ی زه‌ویه‌‪ ،‬ش���وراكه‌ی‌ ك ‌ه پێشتر خشت‌و‬ ‫گش���تیی‌ هه‌ولێ���ر ‪ -‬مه‌س���یف ماڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌لی‌ دڕكاویی‌ بو له‌ئێواره‌ ‌‬ ‫ی كۆنكرێتڕێژ ده‌كرێت په‌رژین��� ‌‬ ‫نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوێنێ���وه‌ ده‌س���تكراو‌ه به‌داپۆش���ین ‌‬ ‫ی ‪ 3‬مه‌تر‪ ،‬ت���ا دره‌نگانێك ‌‬ ‫به‌به‌رزی��� ‌‬ ‫شه‌وی‌ رابردوش كاركردن له‌و شوێنه‌دا به‌دیواری‌ كۆنكرێتیی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫پێش���تر هه‌فته‌نامه‌ ‌‬ ‫به‌رده‌وامبوه‌‪.‬‬ ‫ی ‪ 865‬ملیۆن‬ ‫ی ئاش���كراكردبو ك ‌ه ب���ڕ ‌‬ ‫ی زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی دین���ار له‌بودجه‌ی‌ گش���ت ‌‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه ماڵی‌ نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان بۆ دروستكردن ‌‬ ‫ی كوردس���تان ك ‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫ی هه‌رێم��� ‌‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕێگای‌ هه‌ولێر ده‌رگای‌ خانوه‌ك���ه‌ی‌ نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه سه‌ر روكنێك ‌‬ ‫ی ته‌رخانكرابو‪.‬‬ ‫ی ‪ 100‬مه‌تر ‌‬ ‫‪ -‬مه‌سیف‌و شه‌قامی‌ گشتی ‌‬

‫ئاوێن ‌ه له‌م ژماره‌یه‌و ‌‌ه الپه‌ڕه‌یه‌ک ته‌رخان ده‌کات بۆ په‌رله‌مان‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫‪AFP‬‬

‫"خۆشحاڵین به‌ناردن ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه بۆ كۆبانی"‌‬

‫ئاس���یا عه‌بدواڵ هاوس���ه‌رۆكی په‌یه‌د‌ه‬ ‫ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه كورد به‌قۆناغێكی‬ ‫هه‌س���تیاردا تێده‌پ���ه‌ڕن‌و ڕوداوه‌كانی‬ ‫ئه‌مدواییه‌ش هه‌ل���ی زۆری له‌بوارگه‌لی‬ ‫جۆراوج���ۆردا ب���ۆ ڕه‌خس���اندون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێت "خۆش���حاڵین به‌بڕیاری‌ ناردن ‌‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه بۆ كۆبانی‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬كۆبان���ی‌‪ :‬ئاس���یا عه‌بدواڵ‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك��� ‌‬ ‫له‌كۆبان���ی رایگه‌یان���د ك��� ‌ه ئ���ه‌م‬ ‫دوادانیش���تنه‌ی هێ���زه‌ كوردیی���ه‌كان‬ ‫هه‌نگاوێك���ی بایه‌خدارب���و‪ .‬بڕی���اری‬ ‫هاتنی پێشمه‌رگه‌ش بڕیارێكی فه‌رمیی‬ ‫پارله‌مانی باش���وری كوردستانه‌‌و نزیك‬ ‫ی‬ ‫به‌دوسه‌د پێش���مه‌رگه‌ ره‌وانه‌ی‌ كۆبان ‌‬ ‫ی "ئه‌مڕۆ یه‌كگرتویی‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌و وت��� ‌‬ ‫گه‌لی كورد له‌ئه‌وله‌ویه‌تدایه‌‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪5‬‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫ئاسیا عه‌بدواڵ هاوسه‌رۆكی په‌یه‌ده‌‪:‬‬

‫خۆشحاڵین به‌بڕیاری ناردنی پێشمه‌رگه‌و به‌ئه‌رێنی ‌ی ده‌ینرخێنین‬ ‫ئا‪ :‬زانیار عومرانی‪ ،‬كۆبانی‬

‫به‌ڵێن وابو ده‌مه‌و ئێواره‌ له‌ئۆفیسه‌كه‌ی‬ ‫خۆی یه‌كببینین‪ .‬میوانی هه‌بو‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ نه‌لواو بۆ سه‌لماندنی گرنگیی‬ ‫جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كه‌ی‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫چاوه‌ڕواننه‌كراو ده‌ربازی ئه‌و ماڵه‌ بو وا‬ ‫ئێمه‌ی تێدا نیشته‌جێین‪ .‬چه‌ند خوله‌كێك‬ ‫شپرزه‌ بوم‪ ،‬به‌اڵم به‌گوتنی چه‌ند‬ ‫ڕسته‌یه‌ك هێوریكردمه‌وه‌‪ .‬كاڵشینكۆفه‌كه‌ی‬ ‫له‌پاڵ خۆی دانا‪ .‬شاڵێكی شۆڕشگێڕانه‌ی‬ ‫گه‌ریالكانی له‌مل پێچاوه‌و به‌ڕومه‌تێكی‬ ‫كراوه‌ به‌رسڤ ده‌داته‌وه‌ "ئه‌ز ده‌رسا‬ ‫شۆڕش خۆندیه‌"‪ ،‬ئه‌مه‌ وه‌اڵمی پێش‬ ‫ده‌سپێكردنی دیمانه‌كه‌مان بو كاتێك‬ ‫پرسیارمكرد ئاخۆ ده‌رچوی كام زانكۆ بێ‪.‬‬ ‫هه‌ڤاڵ ئاسیا عه‌بدواڵ له‌م هه‌ڤپه‌یڤینه‌دا‬ ‫كه‌ به‌كرمانجیی بۆ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫هاته‌ ئه‌نجام‪ ،‬هه‌ندێجار به‌زمانێكی‬ ‫ڕه‌وان‌و هه‌ندێجار به‌زمانێكی‬ ‫ئاڵۆزكاوی دیپلۆماسیانه‌ ڕوبه‌ڕوی‬ ‫پرسیاره‌كان بویه‌وه‌‪ .‬چه‌ندجار له‌میانی‬ ‫هه‌ڤپه‌یڤینه‌كه‌ماندا هاوه‌ن‌و نركه‌و‬ ‫قرپه‌ی چه‌كه‌كان ماڵه‌كه‌ی له‌رانده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ڤاڵ ئاسیا خۆی شپرزه‌ نه‌كرد‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ته‌له‌فۆنی هه‌ڤاڵه‌كانیش كه‌ له‌مه‌ڕ‬ ‫له‌ئارادابونی شه‌ڕێكی قورس بۆ ئه‌مشه‌و‬ ‫‪26‬ی ئۆكتوبه‌ر بو‪ ،‬ڕه‌نگی ئه‌وی نه‌گۆڕی‪.‬‬ ‫• ئه‌گه‌ر هاوده‌نگم بیت‪ ،‬بۆ ده‌سپێكی‬ ‫هه‌ڤپه‌یڤینه‌كه‌ له‌ڕه‌وشی هه‌نوكه‌ی كۆبانی‬ ‫له‌‪ 42‬هه‌مین ڕۆژی به‌رخۆداندا ده‌سپێبكه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌نگی فڕۆكه‌و هاوێژه‌رانی هاونه‌كان دێ‪،‬‬ ‫ڕه‌وشی گشتیی كۆبانی چۆنه‌؟‬ ‫ـ ئێس���ت ‌ه هه‌ركه‌س بۆ خۆی به‌شێوازێك‬ ‫له‌س���ه‌ر دۆخ���ی كۆبان���ی‌ ده‌دوێ‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ڕاستییه‌ داعش زیا‌تر له‌یه‌ك ساڵه‌ ده‌ورپێچی‬ ‫كۆبان ‌ی كردوه‌‪ .‬هێرشی ئه‌مدواییه‌ی داعش‬ ‫نزیك به‌دو مانگ له‌مه‌وبه‌ر ده‌ستیپێكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫چل‌و چه‌ند ڕۆژ به‌سه‌ر به‌رخۆدانی كۆبانیدا‬ ‫تێده‌پ���ه‌ڕێ‪ ،‬ئه‌مج���اره‌ش داع���ش هه‌مو‬ ‫هێزه‌كانی خۆی ڕێكخس���توه‌‪ ،‬ئێس���ته‌ش‬ ‫له‌ڕه‌ق���ه‌‪ ،‬له‌منبیچ‪ ،‬جرابلۆس‌و‪ ..‬هێزه‌كانی‬ ‫ب���ه‌ره‌و كۆبان ‌ی ده‌نێ���رێ‪ .‬چه‌كی قورس‌و‬ ‫جۆراوجۆریان پێیه‌‪ ،‬به‌مه‌شه‌و‌ه یه‌كینه‌كانی‬ ‫پاراستنی گه‌ل‌و یه‌كینه‌كانی پاراستنی ژنان‬ ‫(‪ )YPG & YPJ‬به‌ره‌نگاریانبونه‌ت���ه‌وه‌و‬ ‫بێگومان ئ���ه‌م به‌رخۆدان���ه‌ به‌رده‌وامیش‬ ‫ده‌بێت‪ .‬ئه‌م به‌رخۆدانه‌ له‌ئاستی هه‌رێمیی‌و‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یی���دا ده‌نگدان���ه‌وه‌ی هه‌ب���و‪،‬‬ ‫بو به‌ه���ۆی پش���تیوانیكردن‌و دڵگه‌رمیی‬ ‫شه‌ڕڤانانی كۆبانی‌‪.‬‬ ‫• به‌ده‌س���ته‌وه‌گرتنی چه‌ن���د پالكاردو‬ ‫الفیت���ه‌ له‌س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كان ئه‌گه‌ریش‬ ‫دڵخۆش���كه‌ربێ‪ ،‬ب���ه‌س نابێ‪ .‬ئای���ا ئه‌مه‌‬ ‫پشتیوانیی سه‌ربازییشی لێكه‌وتۆته‌وه‌؟‬ ‫ـ له‌چه‌ند ڕه‌هه‌ن���ده‌وه‌ ده‌كرێ چاو له‌م‬ ‫پش���تیوانیی ‌ه بكه‌ی���ن‪ .‬س���ه‌ره‌تا یه‌كێتیی‬ ‫گه‌ل���ی كورد له‌باكور‪ ،‬باش���ورو رۆژهه‌اڵتی‬ ‫كوردس���تانی به‌هێزترك���رد‪ .‬زۆرێك كورد‬ ‫به‌تایب���ه‌ت له‌باكور ته‌ڤڵی به‌رخۆدان بون‪.‬‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵتیش پش���تگیریی مه‌عنه‌وی‬ ‫توێژه‌ جۆراوجۆره‌كان���ی واڵتانی جیاوازی‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌و ڕای گش���تیی جیهانی له‌سه‌ر‬ ‫ڕوداوه‌كانی كۆبان���ی‌ ئاگاداركرده‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌ش له‌سه‌ر به‌رخۆدانی كۆبانی‌‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر نه‌ستی ش���ه‌ڕڤانه‌كان كاریگه‌ریی‬ ‫ئه‌رێنیی‌ی هه‌بوه‌‪ .‬زۆرێك الیه‌ن به‌فه‌رمیی‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌م به‌رخۆدانه‌ هاتن���ه‌ ده‌نگ‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬واڵت��� ‌ه ئه‌وروپاییه‌كان‪ ،‬گه‌لێك‬ ‫پارتی سیاسی‌و ڕێكخراوی سیڤیل به‌فه‌رمیی‬ ‫پشتیوانیی خۆیان له‌ئێمه‌ ده‌ربڕی‌و ئه‌مه‌ش‬

‫ئاسیا عه‌بدوڵاڵ هاوسه‌رۆکی په‌یه‌ده‌ له‌کاتی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی پرسیاره‌کانی زانیار عومرانی له‌كۆبانی ‪10/26‬‬ ‫له‌س���ه‌ر پڕۆژه‌كه‌ی ئێمه‌ بۆ س���وریایه‌كی به‌شداریی هه‌مو پارته‌كان له‌ئارادابو‪ .‬ئه‌م له‌قه‌ندیل‌و ئیمرالی وه‌رده‌گرن؟‬ ‫ـ ئێمه‌ گرێدراوێتی تایبه‌ت به‌ڕێكخستنمان‬ ‫دیموكراتیك كاریگه‌ریی ئه‌رێنیی‌ی ده‌بێت‪ .‬سیسته‌م ‌ه هه‌ڤبه‌ش���كردنی كار بۆ تێكڕای‬ ‫•ب���ا ل���ه‌م خاڵ���ه‌دا بوه‌س���تین‪ .‬تكای ‌ه گه‌النی هه‌رێمه‌كه‌و دوارۆژی سوریایه‌‪ .‬ئێم ‌ه له‌گه‌ڵ په‌كه‌ك���ه‌دا نیی���ه‌‪ .‬وه‌ك پارتێكی‬ ‫هه‌ندێ له‌سه‌ر سیس���ته‌می خۆبه‌ڕێوبه‌ری له‌گه‌ڵ ئه‌واندا كێشه‌مان نییه‌‪ ،‬هه‌ر ئێست ‌ه سیاس���ی‌و له‌ڕێكخس���تندا ئێم ‌ه پارتێكی‬ ‫دیموكراتی���ك بئاخڤ���ن‪ .‬ئای���ا ده‌ربازبون له‌كانتۆنی جه‌زیره‌دا ‪ 11‬پارتی سیاسی تێدا سه‌ربه‌خۆین‪ .‬كۆنفڕانسه‌كانمان به‌ڕاشكاوی‬ ‫له‌سیس���ته‌می ده‌وڵ���ه‌ت ‌نه‌ت���ه‌وه‌و به‌شدارن‪ .‬گه‌لێك ڕێكخراوی مه‌ده‌نی له‌وان ‌ه به‌ڕێوه‌ده‌چ���ن‪ ،‬په‌رله‌مان���ی خۆمانم���ان‬ ‫به‌رنگاربونه‌وه‌ی ئه‌و سیس���ته‌مه‌‪ ،‬له‌ئه‌رزی ته‌ڤگه‌ڕی الوان‌و ژنان سه‌رقاڵی كاركردنن‌و هه‌یه‌‪ ،‬تێكڕای بڕی���اره‌كان له‌الیه‌ن خۆدی‬ ‫واقیعدا بۆ یاری دیپلۆماس���یی ئاسته‌نگتان كێش���ه‌یه‌كیش نه‌هاتۆت���ه‌ پێ���ش‪ .‬ئێم��� ‌ه په‌یه‌د‌ه ده‌درێ���ن‪ .‬به‌ڕێز ئۆجه‌الن له‌بواری‬ ‫ب���ۆ نانێت���ه‌وه‌‪ .‬وه‌ك ده‌زانی���ن هه‌مو دنیا هه‌موم���ان بۆ چێكردن���ی كانتۆنێكی ئازاد فه‌لس���ه‌فییه‌وه‌ نه‌ته‌نیا ب���ۆ په‌یه‌ده‌ به‌ڵكو‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه‌ به‌ڕێوه‌ده‌چێ‌و گۆڕاندنی ئه‌م كه‌ مافی ش���ارۆمه‌نده‌ كوردو ناكورده‌كانی ب���ۆ گه‌النی‌تریش جێ ئیله���ام وه‌رگرتنه‌و‬ ‫كه‌ڵكوه‌رگرت���ن له‌ئه‌زمون‌و ه���زرو ڕامانی‬ ‫سیس���ته‌مه‌ واته‌ به‌رنگاربونه‌وه‌ی تێكڕای بپارێزێ‪ ،‬هه‌وڵده‌ده‌ین‪.‬‬ ‫•س���ێ الی كۆبانی‌ له‌الیه‌ن داعش���ه‌وه‌ قوڵی ئه‌و ئاس���اییه‌‪ .‬ئێم ‌ه له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫ئه‌و سیسته‌مانه‌؟‬ ‫ـ ب���ا نمونه‌یه‌ك بهێنمه‌وه‌‪ ،‬ئێم ‌ه ده‌زانین گه‌م���ارۆ دراوه‌‪ ،‬كه‌وای��� ‌ه مه‌به‌س���تی ئێو‌ه س���وریاو به‌پێ���ی دۆخ���ی ئ���ه‌و واڵت��� ‌ه‬ ‫ك ‌ه سوریا واڵتێكی فره‌نه‌ته‌وه‌و فره‌ئایینه‌‪ .‬كردنه‌وه‌ی ئه‌و كری���دۆره‌ له‌الیه‌ن باكوری پڕۆژه‌كه‌مان پێشكه‌ش ده‌كه‌ین‌و ئاماده‌ین‬ ‫ئێمه‌ی كورد‪ ،‬عه‌ره‌ب‪ ،‬توركمان‪ ،‬چه‌ركه‌س‪ ،‬كۆبانی‌یه‌ كه‌ ئه‌ویش ده‌كه‌وێت ‌ه سه‌رسنورری له‌گه‌ڵ هه‌موكه‌س‌و الیه‌نێك بۆ گه‌یشتن به‌و‬ ‫سریانی‪ ،‬ئاسوری‪ ،‬كریستیان‪ ،‬عه‌له‌وی‌و‪ ..‬باكوری كوردس���تان‌و ڕۆژئ���اوا‪ .‬ئایا ئێو‌ه ئامانجه‌ دیالوگ‌و هه‌ڤدیتن سازبكه‌ین‪.‬‬ ‫•ئاماده‌بونی ژنان ده‌نێو ڕێكخس���تن‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كدا ده‌ژی���ن‪ .‬به‌رده‌وامبونی ئه‌م هه‌وڵت���ان داو‌ه ئه‌م م���ژار‌ه له‌گه‌ڵ توركیا‬ ‫پێكه‌وه‌بون��� ‌ه له‌پڕۆژه‌یه‌ك���ی سیاس���یی بخه‌ن ‌ه به‌ر ب���اس‌و لێكدانه‌وه‌‪ .‬كاردانه‌وه‌ی هێ���زی س���ه‌ربازی ئێ���وه‌دا به‌رچ���او‬ ‫هه‌س���تپێكراوه‌‪ .‬هه‌ن���دێ كه‌س له‌س���ه‌ر‬ ‫دیموكراتیكدا دێته‌دی نه‌ك سیس���ته‌مێكی ئه‌وان چی بوه‌؟‬ ‫ـ به‌ڵێ‪ ،‬له‌س���ه‌ر بنه‌م���ای ڕوبه‌ڕوبونه‌و‌ه ئ���ه‌و باوه‌ڕه‌ن ئ���ه‌م ڕێگه‌پێدان���ه‌ كاتییه‌و‬ ‫ناوه‌ندی‪ .‬سه‌رده‌می ئه‌وه‌ش تێپه‌ڕیوه‌و بۆ‬ ‫دواڕۆژی سوریاش پێش���كه‌وتن ده‌سته‌به‌ر له‌گه‌ڵ داعشدا هه‌ڤدیتن له‌گه‌ڵ توركیا چێ پاش هێوربونه‌وه‌و گرتنه‌ده‌س���تی جڵه‌وی‬ ‫ن���اكات‪ .‬ئ���ه‌م پڕۆژه‌یه‌ش(خۆبه‌ڕێوبه‌ریی بو‪ ،‬ه���ه‌م له‌ق���ه‌واره‌ی پارته‌كه‌مانداو هه‌م ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬هێدی هێدی ڕۆڵی ژنیش له‌و‬ ‫دیموكراتیك) ته‌نی���ا كوردان یان پارتێكی له‌قه‌واره‌ی خۆبه‌ڕێوبه‌ری���ی دیموكراتیك‪ ،‬حكومه‌ت���ه‌دا كه‌م ده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬ئێو‌ه چۆنی‬ ‫تایب���ه‌ت ناگرێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك���و هه‌مو گه‌الن ئه‌وان به‌س���ه‌ر زار هه‌ن���دێ به‌ڵێن ده‌ده‌ن لێده‌ڕوانن؟‬ ‫ـ مێژوی به‌س���ه‌رهاتی ژنان���ی جیهان‌و‬ ‫ده‌توانن له‌سێبه‌ری ئه‌و پڕۆژه‌یه‌دا ژیانێكی به‌اڵم به‌كرده‌وه‌ شتێك ڕوی نه‌داوه‌‪ .‬ئه‌وان‬ ‫ژنانی ك���ورد ئه‌و گومان ‌ه ده‌هێنێته‌ گۆڕێ‪.‬‬ ‫ئاس���وده‌یان هه‌بێ‪ .‬س���ه‌یری هاونش���ینی ده‌ڵێن په‌یه‌ده‌ لقێكی په‌كه‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫•هه‌ڤاڵ ئاس���یا با كه‌مێك ڕاشكاوانه‌تر گه‌لێك شۆڕش دروست بون‌و پاش شۆڕش‬ ‫ئاش���ته‌وایی گه‌الن له‌كانتۆن���ه‌كان بكه‌ن‪،‬‬ ‫كاریگه‌ریی كولتوری دوالیه‌نه‌‪ ،‬تێكه‌ڵبون‌و له‌س���ه‌ر ڕۆڵی توركیا بئاخڤین‪ .‬ئه‌ردۆگان به‌ڵێنه‌كان پش���تگوێ خران‪ .‬هه‌موی ئه‌م‬ ‫ڕۆحێكی ئ���اوه‌اڵی گ���ه‌الن له‌ڕه‌فتاركردن س���ه‌ركۆماری توركیا چه‌ند رۆژ له‌مه‌وبه‌ر مژاران���ه‌ ج���ێ باس���كردن‌و توێژینه‌وه‌ن‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كتردا ده‌بینرێت‪ .‬له‌سیس���ته‌می باس���ی له‌و‌ه كرد ك ‌ه په‌یه‌ده‌و داعش له‌الی ئه‌م���ه‌ش ئه‌زمونی ئێم��� ‌ه خورتتر ده‌كات‪.‬‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌ب���ه‌ری دیموكراتیك���دا "گ���ه‌ل" ئه‌وان جیاوازی نییه‌‪ ،‬هه‌ردو تیرۆریس���تن‪ .‬ئێم ‌ه ئێس���ته‌ هاوكات پێوش���وێنگری دو‬ ‫بۆ خۆی بڕی���ارده‌ره‌‪ .‬تێك���ڕای كاروباری ش���اراو‌ه نیی���ه‌ ك���ه‌ ئ���ه‌وان له‌پێكهاتنی ش���ۆڕش ده‌كه‌ین؛ شۆڕشی ژنان‌و شۆڕشی‬ ‫سیسته‌مه‌ك ‌ه به‌هه‌ڵبژاردن جێبه‌جێ ده‌بێت‪ .‬سیس���ته‌مێكی سیاس���ی كوردی له‌ڕۆژئاوا نه‌ته‌وه‌یی‌دیموكراتی���ك‪ .‬هیچ���كام له‌مان ‌ه‬ ‫جێگه‌ی ئه‌ویتر لێژ ناكه‌ن‌و ئه‌وله‌ویه‌تیشیان‬ ‫پارته‌ جیاوازه‌كانیش تێدا جێیانده‌بێته‌وه‌‪ .‬ناكۆكن‪ .‬چۆن له‌و بابه‌ته‌ ده‌ڕوانن؟‬ ‫ـ ئێم���ه‌ زۆرجار ڕامانگه‌یاندو‌ه ك ‌ه له‌گه‌ڵ بۆ نییه‌‪ ،‬به‌ده‌ربڕینێكی تر پله‌ی ‪1‬و پله‌ی‬ ‫بۆ نمونه‌ له‌كانتۆن���ی جه‌زیره‌ به‌هۆی ئه‌و‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیی��� ‌ه فره‌ئایینی‌و فره‌نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬توركیادا كێشه‌مان نییه‌‪ ،‬له‌م بارودۆخه‌شدا ‪2‬ی���ان نییه‌‪ .‬ئێم���ه‌ وه‌ك���و ژن ده‌خوازین‬ ‫جێگری س���ه‌رۆكی كانتۆن وات��� ‌ه ئه‌كره‌م ی���ه‌ك له‌و واڵتانه‌یه‌ ئاماده‌ین له‌گه‌ڵییدا كۆ له‌چێكردن���ی هه‌مو ڕه‌هه‌نده‌كان���ی ژیاندا‬ ‫حه‌سۆ ژنێكی س���ریانیی ‌ه به‌ناو ئێلیزابه‌ت‪ .‬ببین���ه‌وه‌‪ .‬توركیا دراوس���ێ ‌ی ئێمه‌یه‌‪ ،‬جیا به‌ش���دار بین‪ .‬هه‌م جڤاك‪ ،‬هه‌م سیاسه‌ت‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی تریشیان دوكتور حوسه‌ین عه‌زه‌م ‌ه له‌وه‌ش داعش بۆ خۆدی گه‌النی توركیاش هه‌می���ش ڕه‌هه‌نده‌كانی تر‪ .‬ئه‌م ژن ‌ه بو ك ‌ه‬ ‫ك ‌ه بۆخۆی عه‌ره‌به‌‪ .‬ڕاست ‌ه ئێمه‌ پڕۆژه‌كه‌مان مه‌ترس���ییه‌كی مه‌زنه‌‪ .‬به‌داخ���ه‌و‌ه هه‌ندێ خۆبه‌ڕێوبه‌ریی رۆژئاوای خورتتر كرد‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫پێشكه‌ش���كردوه‌ ب���ه‌اڵم راوبۆچونی هه‌مو لێدوانی له‌وچه‌ش���ن ‌ه بۆ هێرش كردنه‌ سه‌ر ناڵێن با وه‌ك ژن له‌قه‌واره‌ی هه‌مان ڕۆڵگه‌لی‬ ‫ئه‌وانیش���مان وه‌رگرت‌و ئ���ه‌م گۆڕینه‌وه‌ی ده‌س���كه‌وته‌كانی گه‌لی كورد له‌رۆژئاوایه‌‪ ،‬كۆندا كاری خۆمان بكه‌ین هه‌تا كێش���ه‌ی‬ ‫بیروڕای ‌ه نزیك به‌سێ مانگی خایاند تا به‌م توركی���ا ده‌یهه‌وێ ئه‌م��� ‌ه له‌ژێر ناو بیانوی كوردان چاره‌سه‌ر بێ ئینجا بپه‌رژینه‌ سه‌ر‬ ‫په‌ی���ه‌ده‌ جێبه‌جێ بكات‪ .‬ئێم���ه‌ پارتێكی كێش���ه‌ی ژنان‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئێم ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ئاكام ‌ه گه‌یشتین‪.‬‬ ‫•كاتێك وه‌ها سیس���ته‌مێك له‌ئارادایه‌‪ ،‬كوردیی���ن كه‌ به‌س���وریایه‌كی دیموكراتیك ئه‌و بڕوایه‌‌ن ئه‌وده‌م یه‌كس���ه‌ر چاره‌س���ه‌ر‬ ‫ئیتر كێش���ه‌ی پارته‌ كوردییه‌كانی رۆژئاوا باوه‌ڕمان هه‌ی���ه‌‪ ،‬دژی پارچه‌پارچه‌كردنی ناب���ێ‪ .‬ئه‌و خه‌بات ‌ه ده‌ب���ێ هاوته‌ریب بێ‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئێ���وه‌دا چییه‌؟ ئه‌وان بانگه‌ش��� ‌ه ئه‌و واڵته‌ش���ین‪ .‬ئه‌و ش���ێو‌ه هه‌ڵسوكه‌وت ‌ه ده‌سته‌به‌ركردنی مافی ژنان ته‌نیا خواستێك‬ ‫ده‌كه‌ن گوای���ا په‌یه‌ده‌ ناهێڵ���ێ ئه‌وانیش ته‌نانه‌ت له‌به‌رژه‌وه‌ندی خۆدی ئه‌و واڵته‌ش نیی ‌ه به‌ڵك���و ئیلزامێكه‌ ك���ه‌ ده‌بێ ببێت‪.‬‬ ‫نیی���ه‌‪ .‬ئ���ه‌وان ده‌بێ هه‌ڵوێس���تی خۆیان به‌شداری ژنانیش له‌ش���ۆڕش‌و ڕێكخستندا‬ ‫به‌شداربن؟‬ ‫ماف���ی ئه‌وان مس���ۆگه‌ر ده‌كات‪ .‬ئێس���ت ‌ه‬ ‫ـ له‌هه‌م���ان س���ه‌ره‌تای چێكردن���ی ئه‌م له‌هه‌مبه‌ر رۆژئاوا بگۆڕن‪.‬‬ ‫•ب���ه‌اڵم ئێوه‌ زۆرێك له‌ده‌س���توره‌كان له‌س���ه‌دا ‪40‬ی ڕێكخس���تن له‌كانتۆنه‌كانی‬ ‫سیس���ته‌مه‌‪ ،‬بانگه‌وازییه‌ك���ی ڕون له‌مه‌ڕ‬

‫رۆژئاوادا به‌س���ه‌ر ش���انی ژنانه‌وه‌یه‌و ئه‌م ‌ه‬ ‫ده‌نێ���و سیس���ته‌می كانتۆنه‌كان���دا جێی‬ ‫خۆش ك���ردوه‌‪ .‬له‌ك���رده‌وه‌دا زۆرێك جار‬ ‫زیاتر له‌و ئاس���ته‌ش به‌شداریمان نواندوه‌‪.‬‬ ‫ئێم���ه‌ی ژن لێره‌ بڕیارده‌رین‪ .‬مه‌جلیس���ی‬ ‫ژنانم���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئاكادیمی���ای تایبه‌تیی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی ژنانمان هه‌یه‌‪ ،‬ده‌نێو گش���ت‬ ‫ڕیكخراوه‌كان���دا هه‌ژمارێكی زێده‌ ژن هه‌ن‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك ژن‪ ،‬خاوه‌ن فه‌لس���ه‌فه‌و ڕامان‌و‬ ‫سیاس���ه‌تیی خۆمانین‪ .‬ئه‌مه‌ش نه‌ته‌نیا بۆ‬ ‫ژنان���ی كورد به‌ڵكو بۆ هه‌م���و ژنانی دنیا‬ ‫شتێكی نوێیه‌‪ YPJ .‬یه‌كینه‌كانی پاراستنی‬ ‫ژنان هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای شۆڕش���ه‌و‌ه هه‌تا‬ ‫ئێس���ته‌ له‌په‌روه‌رده‌كردنی ژناندا ده‌ورێكی‬ ‫حاشاهه‌ڵنه‌گری گێڕاوه‌‪ .‬یه‌كه‌مین ژنانێك ك ‌ه‬ ‫ڕوبه‌ڕوی داعش بونه‌وه‌ ژنانی رۆژئاوا بون‪.‬‬ ‫ده‌نێو یه‌په‌ژه‌ش ته‌نیا ڕاهێنانی سه‌ربازی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو مه‌جلیسی په‌روه‌رده‌كردن هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ ئامانجی به‌رزكردن���ه‌وه‌ی وره‌ی ژنان‌و‬ ‫به‌ته‌ش���ق گه‌یاندنی توانایه‌ ش���اراوه‌كانی‬ ‫ئه‌وانه‌‪ .‬له‌بیرمان نه‌چێ داعش پێش هه‌مو‬ ‫شتێك بۆ ژنان مه‌ترسیدار ده‌بێ‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫سه‌لمێندراوه‌‪ .‬له‌شه‌نگال نه‌ته‌نیا كۆكوژی‬ ‫جه‌س���ته‌یی به‌ڵكو كۆك���وژی ڕۆحیش بۆ‬ ‫ژنان هاته‌ ئه‌نجام‪ .‬ئه‌مه‌ش ڕه‌گی له‌چاندو‬ ‫ش���ێوه‌ڕوانینی ئ���ه‌و گروپانه‌ له‌س���ه‌ر ژن‬ ‫داكوتاوه‌‪.‬‬ ‫•ب���ا هه‌ندێكی���ش له‌س���ه‌ر پێوه‌ندی‌و‬ ‫چۆنیه‌تی مامه‌له‌كردنی حكومه‌تی هه‌رێمیی‬ ‫كوردس���تان له‌گه‌ڵ خۆبه‌ڕێوبه‌ریی رۆژئاوا‬ ‫هه‌ڵوه‌س���ته‌ بكه‌ی���ن‪ .‬ماوه‌ی���ه‌ك پێ���ش‬ ‫ئێس���ته‌ پارله‌مانی باش���وری كوردس���تان‬ ‫خۆبه‌ڕێوبه‌ری���ی رۆژئاوای په‌س���ه‌ند كردو‬ ‫دانی پێدانا‪ .‬ئێس���ته‌ش ب���ه‌دوای ناردنی‬ ‫هێزی پێش���مه‌رگه‌یه‌ بۆ كۆبانی‌‪ .‬بۆچونی‬ ‫ئێو‌ه له‌مه‌ڕ پاڵپش���تی كردن یان ئاسته‌نگ‬ ‫نانه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان له‌م سێ ساڵ ‌ه‬ ‫له‌هه‌مبه‌ر ئێوه‌دا چییه‌؟‬ ‫ـ گه‌لێكج���ار كۆبون���ه‌وه‌ چ���ێ ب���وه‌‪،‬‬ ‫بڕیارگه‌لێكی���ش دراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب���ه‌ڕاده‌ی‬ ‫پێویست نه‌بوه‌‪ ،‬ئێمه‌ی كورد به‌قوناغێكی‬ ‫هه‌س���تیاردا تێده‌په‌ڕی���ن‌و ڕوداوه‌كان���ی‬ ‫ئه‌مدوایی��� ‌ه هه‌ل���ی زۆری ب���ۆ ك���وردان‬ ‫له‌بوارگه‌ل���ی جۆراوج���ۆردا ڕه‌خس���اندوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م دوادانیش���تنه‌ی هێ���ز‌ه كوردییه‌كان‬ ‫هه‌نگاوێك���ی بایه‌خدار ب���و‪ .‬بڕیاری هاتنی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش بڕیارێكی فه‌رمیی پارله‌مانی‬ ‫باش���وری كوردس���تانه‌‪ ،‬نزیك به‌دوس���ه‌د‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه ده‌بن‪.‬‬ ‫•پێتانوانیی ‌ه ئه‌و بڕیاره‌ دره‌نگ ده‌ركراوه‌؟‬ ‫ئایا له‌و باره‌وه‌ گله‌ی���ی‌و گازنده‌ی خۆتان‬ ‫ئاراسته‌ی حكومه‌تی باشور نه‌كردوه‌؟‬ ‫ـ ئێم���ه‌ی سیاس���ه‌توان ڕه‌نگبێ ڕه‌خن ‌ه‬ ‫ئاراس���ته‌ی یه‌كدی بكه‌ی���ن‪ ،‬به‌اڵم گله‌یی‌و‬ ‫گازنده‌ ناكه‌ین‪ .‬به‌گش���تیی خۆش���حاڵین‬ ‫به‌و بڕیاره‌و به‌ئه‌رێنی ‌ی ده‌ینرخێنین‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو پارته‌ سیاس���ییه‌كانی باشور‬ ‫پێوه‌ندیمان هه‌یه‌و هه‌مویان بۆ ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫یه‌كن‪.‬‬ ‫•هه‌ندێ له‌پارت ‌ه كوردییه‌كانیش دژه‌به‌ری‬ ‫ئێو‌ه ده‌كه‌ن له‌باشور؟‬ ‫ـ ئه‌وه‌ش هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ یه‌كگرتویی‬ ‫گه‌لی كورد له‌ئه‌وله‌ویه‌تدایه‌‪ .‬هه‌مو كه‌سیش‬ ‫ده‌زانێ كام پارتی ئاسته‌نگ ده‌نێته‌وه‌و كام‬ ‫پارتی یارمه‌تیده‌ر بوه‌و ده‌بێ‪.‬‬

‫تێبینی‪ :‬ئه‌مه‌ به‌ش���ێکه‌ له‌چاوپێکه‌وتنه‌که‌‪،‬‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی کۆی‌چاوپێکه‌وتنه‌ک ‌ه سه‌ردانی‬ ‫سایتی ئاوێنه‌نیوز بکه‌‪:‬‬ ‫‪www.awenenews.com‬‬

‫ی دیك ‌ه ده‌خاته‌ڕو‬ ‫ی چه‌ندین بڕیار ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه ورده‌كاری ‌‬

‫ره‌وانه‌كردنی‌ تاقانه‌و براكان بۆ به‌ره‌كان ‌ی شه‌ڕ قه‌ده‌غه‌ده‌كرێت‬ ‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‌‬ ‫ش���ه‌هیدبونی‌ س���ێ‌ برای‌ پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫پێك���ه‌وه‌ له‌به‌ره‌كانی‌ ش���ه‌ڕ‪ ،‬په‌رله‌مان‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگ ‌ه پێكه‌وه‌ كۆده‌كاته‌وه‌و‬ ‫واده‌كات بیرل���ه‌و‌ه بكه‌نه‌وه‌ كه‌ ئید ‌ی دو‬ ‫برا ی���ان زیاتر یاخود تاقانه‌ نه‌نێررێن بۆ‬ ‫به‌ره‌كانی‌ شه‌ڕ‪ ،‬هاوكات چه‌ندین بڕیاریش‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌ پێشمه‌رگه‌ ده‌رده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫ئاوێنه‌ گرنگترینیان باڵوده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌رۆژی‌ ئازادكردنی‌ ناحیه‌ی زومماردا‪،‬‬ ‫س���ێ برا به‌ناوه‌كان ‌ی (مه‌ولودو نه‌جات‌و‬ ‫ئه‌حمه‌د عوس���مان)ی‌ خه‌ڵك���ی‌ ده‌ڤه‌ر ‌ی‬ ‫س���ۆران‪،‬پێكه‌و‌ه به‌ه���ۆ ‌ی ته‌قین���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بۆمبێكه‌وه‌ له‌و ناحیه‌یه‌دا‪ ،‬ش���ه‌هیدبون‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش كاردانه‌وه‌ی‌ جۆراوجۆر ‌ی به‌دوا ‌ی‬

‫خۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫ئه‌وان پێش���تر حه‌وت برابون‌و ئێس���تا‬ ‫چواری���ان م���اون كه‌ دانیش���توی‌ قه‌زای‌‬ ‫س���ۆرانن‪ .‬ئه‌و س���یانه‌ی‌ ك ‌ه شه‌هیدبون‬ ‫له‌هێز ‌ی ‪‌ 431‬ی فه‌رمان���ده‌ی‌ هه‌ڵگوردی‌‬ ‫پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌ كوردس���تان بون‪،‬‬ ‫هه‌رسێكیان ژیان ‌ی هاوسه‌رییان پێكهێنابو‪،‬‬ ‫نه‌ج���ات خاوه‌ن ‌ی ‪ 3‬من���داڵ‌و مه‌ولود ‪5‬‬ ‫من���داڵ‌و ئه‌حمه‌دی���ش هێش���تا نه‌بوبو‬ ‫به‌باوك‪ .‬ئه‌و خانه‌واده‌یه‌ له‌عه‌ش���یره‌ت ‌ی‬ ‫ش���ێخ زادنی‌ خه‌ڵك ‌ی ناحیه‌ی‌ سیده‌كان‬ ‫بون‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ گوای ‌ه دایكی‌ ئه‌و سێ‬ ‫شه‌هید‌ه به‌هۆ ‌ی كاریگه‌ریی‌ كۆسته‌كه‌وه‌‬ ‫گیانی‌ له‌ده‌س���تدابێت‪ ،‬ف���اروق ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌رپرس��� ‌ی ناوچه‌ی‌ س���یده‌كان ‌ی پارتی‌‬ ‫دیموكرات ‌ی كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬

‫"به‌هۆی‌ بیستن ‌ی هه‌واڵ ‌ی شه‌هیدبون ‌ی سێ‬ ‫كوڕه‌كه‌ی‌‪ ،‬راسته‌وخۆ بار ‌ی ته‌ندروستی ‌ی‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی خراپ تێكچو‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫ته‌ندروستی ‌ی باشه‌‌و له‌ماڵه‌وه‌یه‌"‪.‬‬ ‫دوێن���ێ‌ لیژنه‌ی‌ كاروباری‌ پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫له‌ت���ه‌الر ‌ی په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌ك ‌ی تایبه‌تی‌ له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ‌ی‬ ‫ب���ااڵی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ ئه‌نجامدا‬ ‫ب���ۆ تاوتوكردن ‌ی ره‌وش���ی‌ س���ه‌ربازیی‌‌و‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬به‌پێ ‌ی‬ ‫زانیارییه‌كان ‌ی ئاوێنه‌ش چه‌ندین پێشنیازو‬ ‫بڕیار له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌ ژیانی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫ده‌ركراون‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و هه‌نگاوانه‌ی‌ ك���ه‌ كاری‌‬ ‫بۆده‌كرێ���ت‌و بڕی���اری‌ ب���ۆ ده‌رده‌كرێت‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ئیتر كۆتایی‌ دێت به‌وه‌ی‌ دو‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ یه‌ك خێ���زان وه‌ك دو برا یان‬

‫زیاتر یاخود تاقانه‌‪ ،‬ره‌وانه‌ی‌ به‌ره‌ی‌ شه‌ڕ‬ ‫بكرێن‪ ،‬هاوكات بڕینه‌وه‌ی‌ ش���ه‌هیدانه‌ بۆ‬ ‫هه‌ر پێش���مه‌رگه‌یه‌ك كه‌ ش���ه‌هید بێت‪،‬‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ بۆ ماوه‌ی‌ ش���ه‌ش مانگ‬ ‫موچه‌ك���ه‌ی‌ خ���ۆی‌ ب���ۆ خه‌رجده‌كرێت‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌وانه‌ش كه‌ خۆبه‌خشانه‌ ده‌چنه‌‬ ‫به‌ره‌كان���ی‌ جه‌نگ‌و ش���ه‌هیدیش ده‌بن‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ش كه‌ له‌پارچه‌یه‌كی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫كوردس���تان ش���ه‌هیدده‌بن‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌وه‌‬ ‫پرس���ه‌نامه‌و پێن���ج ملی���ۆن دینار وه‌ك‬ ‫قۆناغ���ی‌ یه‌كه‌م بۆ ه���ه‌ر خانه‌واده‌یه‌كی‌‬ ‫خاوه‌ن شه‌هید ده‌نێررێت‪.‬‬ ‫دلێ���ر ماوه‌ت���ی‌‪ ،‬جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ كاروباری‌ پێشمه‌رگه‌‌و شه‌هیدان‌و‬ ‫قوربانیان���ی‌ جینۆس���اید له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌باره‌ی‌ ش���ه‌هیدبونی‌ ئه‌و‬

‫سێ‌ برایه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬له‌هه‌مو‬ ‫دنیادا ئه‌و حاڵه‌تانه‌ ره‌چاوكراون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێم���ه‌ تاك���و ئێس���تا كه‌مته‌رخه‌مبوین‬ ‫له‌وه‌ی‌ هه‌نگاوێكی‌ له‌وشێوه‌یه‌ نه‌نراوه‌و‬ ‫كۆنترۆڵ���ی‌ ئ���ه‌و بارودۆخ���ه‌ بكه‌ین كه‌‬ ‫نه‌هێڵی���ن له‌كوڕێك زیات���ر له‌به‌ره‌كانی‌‬ ‫پێشه‌وه‌ی‌ شه‌ڕ بن"‪.‬‬ ‫هاوكات به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫بڕیاری���ش ده‌درێت پارچه‌ی���ه‌ك زه‌وی‌‬ ‫بدرێت به‌خانه‌واده‌ی‌ ش���ه‌هیده‌كان له‌و‬ ‫سنوره‌ی‌ لێی‌ نیشته‌جێن‪.‬‬ ‫ڕۆژی‌ ‪ 25‬تش���رینی‌ یه‌كه‌م���ی‌ ‪،2014‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای‌ شه‌هیدبونی‌ ده‌یان پێشمه‌رگه‌و‬ ‫چه‌ن���د فه‌رمانده‌یه‌كی‌ ب���ااڵ‪ ،‬هێزه‌كانی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ توانییان ناحی���ه‌ی‌ زوممار‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ زیاتر له‌ ‪ 13‬گون���د ئازادبكه‌ن‌و‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 50‬چه‌كداری‌ داعشیش كوژران‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان‬

‫كاو‌ه قوربانی ‌ی ده‌ست ‌ی‬ ‫خه‌لیف ‌ه گه‌وره‌یه‌‬ ‫هاوكار حسێن‬ ‫هه‌میش ‌ه ش���تگه‌لێك هه‌ن كه‌ پێویست ‌ه‬ ‫م���رۆڤ له‌پێناویان���دا بژیت‪ ،‬ه���اوكات‬ ‫كه‌من ئه‌و ش���تانه‌ی‌ ك���ه‌ الیه‌ق ‌ی ئه‌وه‌ن‬ ‫له‌پێناویان���دا بمری���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌رگی���ز‬ ‫هیچ ش���تێك نیه‌ شایس���ته‌ی‌ ئه‌و‌ه بێت‬ ‫له‌پێناویدا بكوژین‪ .‬ئێس���تا پاش ساڵێك‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردنی‌ ئه‌و ش���انۆیه‌ ‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫مه‌رگی‌ كاو‌ه گه‌رمیان ‌ی به‌ڕێخرابو‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بكوژ ‌ی راس���ته‌قین ‌ه وه‌اڵم ‌ی چ ‌ی بێت بۆ‬ ‫پاساودان ‌ی شه‌هیدكردنی‌ كاوه‌؟‬ ‫دواج���ار وه‌ك چاوه‌ڕوانده‌كرا‪ ،‬دادگا ‌ی‬ ‫به‌رای���ی‌ ك���ه‌الر به‌ده‌ركردن���ی‌ بڕی���ار ‌ی‬ ‫له‌سێداره‌دان بۆ تاوانبار (توانا خه‌لیفه‌)‪،‬‬ ‫په‌رده‌ ‌ی له‌سه‌ر ئه‌و شانۆیه‌ دادایه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫هه‌مومان پێشبینی‌ ئه‌نجامه‌كه‌یمان ده‌كرد‪،‬‬ ‫ده‌بێت چ ‌ی له‌وه‌ ناخۆش���تربێت‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫مانگ به‌دیار دیمه‌نێكه‌وه‌ دابنیش���یت ك ‌ه‬ ‫پێشتر ئه‌نجامه‌كه‌یت ال رونه‌‪.‬‬ ‫توانا خه‌لیفه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌ڕاستی ‌ی ده‌ست ‌ی‬ ‫هه‌بوبێت له‌تیرۆركردنی‌ كاوه‌ گه‌رمیانیدا‪،‬‬ ‫ئه‌وا دادگا بڕیار ‌ی عادالنه‌ ‌ی خۆی‌ له‌سه‌ر‬ ‫داوه‌ ك���ه‌ ده‌بێت وه‌ك فه‌ردێك س���زا ‌ی‬ ‫تاوان���ی‌ خ���ۆ ‌ی وه‌ربگرێت‪ .‬ب���ه‌اڵم ئه‌و‬ ‫ئه‌ڵقه‌یه‌ ‌ی له‌م روداوه‌دا بزره‌‪ ،‬ده‌ربازبون ‌ی‬ ‫تاوانبار ‌ی راس���ته‌قینه‌‌و بك���وژ ‌ی كاوه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ له‌وه‌ده‌چێت خه‌ڵك‌و دادگاش خۆیان‬ ‫به‌دوكه‌ڵه‌كه‌وه‌ مژۆڵ كردبێت‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئاگره‌كه‌ له‌ش���وێنێكی‌ دیكه‌یه‌‌و مه‌ترس ‌ی‬ ‫ه���ه‌ر ده‌مێنێت ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌كاتێك ‌ی‬ ‫دیك���ه‌دا‌و به‌ره‌نگێكی‌ ت���ره‌و‌ه پاوانێك ‌ی‬ ‫دیك ‌ه بسوتێنێت‪.‬‬ ‫كه‌یس ‌ی كاو‌ه گه‌رمیان ‌ی به‌هه‌مان ده‌رد ‌ی‬ ‫بڕینی‌ بێستانی‌ پیره‌ پیاوه‌كه‌ی‌ لێهاتوه‌‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه دو دز ده‌چن���ه‌ ناو بێس���تانه‌كه‌وه‌و‬ ‫بێڕه‌حمان���ه‌ ده‌س���تده‌كه‌ن به‌ڕنین���ی‌‬ ‫به‌روبوم���ی‌ كابرای‌ ه���ه‌ژار‪ ،‬به‌اڵم كاتێك‬ ‫ئاشكرا ده‌بن‪ ،‬هه‌ردوكیان سوێند ده‌خۆن‬ ‫كه‌ دزییان نه‌كردوه‌‪ .‬راس���تیش ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫چونك ‌ه كاتێك چونه‌ت ‌ه ناو بێستانه‌كه‌و‌ه‬ ‫یه‌كێكیان چوه‌ته‌ كۆڵ��� ‌ی ئه‌وه‌ی‌ تریان‌و‬ ‫ه���ه‌ر ئه‌ویش بێس���تانه‌كه‌ ‌ی ڕنیوه‌‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫یه‌ك���ه‌م س���وێند ده‌خوات ك��� ‌ه دو پێی‌‬ ‫نه‌خستوه‌ت ‌ه ناو بێستانه‌كه‌وه‌و دوه‌میش‬ ‫س���وێند ده‌خوات ك ‌ه ده‌ست ‌ی نه‌بردو‌ه بۆ‬ ‫یه‌ك شت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ له‌كه‌یس���ی‌ تیرۆركردن��� ‌ی كاوه‌و‬ ‫سه‌رده‌ش���ت‌و س���ۆرانی‌ مام��� ‌ه حه‌مه‌و‬ ‫عه‌بدولس���تار تاهیر ش���ه‌ریفدا‪ ،‬ئه‌وانه‌ ‌ی‬ ‫گومان ‌ی راس���ته‌قینه‌یان له‌سه‌ره‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫روبه‌رو ‌ی دادگا ده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬ئاماده‌ن وه‌ك‬ ‫دو دزه‌كه‌ س���وێندبخۆن‪ ،‬كه‌ هه‌ندێكیان‬ ‫باوه‌ڕیش���یان پێ���ی نیه‌‪ ،‬ده‌س���تیان له‌و‬ ‫كاره‌دا نه‌بوه‌و ك��� ‌ێ گومان ‌ی لێیان هه‌ی ‌ه‬ ‫با به‌ڵگه‌ بێنن‪.‬‬ ‫له‌كاتێك���دا ئه‌نجامی‌ ئ���ه‌و لێكۆڵینه‌و‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌ی‌ له‌س���ه‌ر هۆكار ‌ی كوشتن ‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬ده‌ركه‌وتو‌ه‬ ‫س��� ‌ێ فاكته‌ری‌ س���ه‌ره‌ك ‌ی رۆڵ ده‌بینن‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ ،‬فاكت���ه‌ری‌ سیاس���یی‌‪ .‬دوه‌م‪،‬‬ ‫دۆس���یه‌كان ‌ی گه‌نده‌ڵی‌ كه‌ به‌رپرسان بۆ‬ ‫ش���اردنه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵیه‌كانیان په‌نای بۆ‬ ‫ده‌به‌ن‪ .‬س���ێیه‌م‪ ،‬جه‌ن���گ‌و ملمالنێكان‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ به‌هه‌م���و پێوه‌رێ���ك تیرۆركردن ‌ی‬ ‫كاو‌ه گه‌رمیان���ی‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی��� ‌ی هه‌بو به‌و‬ ‫كه‌یس���انه‌ ‌ی گه‌نده‌ڵیی���ه‌و‌ه كه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫الیه‌نێكی‌ سیاس���یی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫به‌رپرس���انی‌ بااڵ ‌ی ئه‌و حزب ‌ه له‌گه‌رمیان‬ ‫باڵویده‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر الی���ه‌ن‌و ده‌زگاو دام���ه‌زراوه‌و‬ ‫رێكخراوێ���ك ئه‌گ���ه‌ر بیه‌وێ���ت كۆتای ‌ی‬ ‫به‌دیاریده‌ی‌ تیرۆركردن ‌ی رۆژنامه‌نوس���ان‬ ‫بهێنێت‪ ،‬نابێت حوكمێك ‌ی له‌وش���ێوه‌یه‌ ‌ی‬ ‫ك���ه‌ ب���ۆ (توان���ا خه‌لیف���ه‌) ده‌رچ���و‬ ‫سه‌رمه‌ستیان بكات‪ ،‬چونك ‌ه تا (خه‌لیف ‌ه‬ ‫گه‌وره‌كه‌) نه‌دۆزرێته‌وه‌و به‌س���زای‌ ره‌وا ‌ی‬ ‫خ���ۆی‌ نه‌گه‌یه‌نرێ���ت‪ ،‬بێمانای���ه‌ ب���اس‬ ‫له‌پرۆس���ه‌ی‌ دادگاییكردن���ی‌ تاوانباران ‌ی‬ ‫كوش���تن ‌ی رۆژنامه‌نوسان بكرێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫(خه‌لیفه‌ ‌ی گه‌وره‌) هه‌میشه‌ (توانا)یه‌ك ‌ی‬ ‫دیكه‌ ده‌دۆزێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ (كاوه‌)یه‌ك ‌ی‬ ‫دیكه‌ی‌ پێ تیرۆربكات‪.‬‬ ‫خه‌لیف���ه‌ گ���ه‌وره‌كان ه���ه‌ر ب���ه‌و‌ه‬ ‫ئۆقره‌ناگرن ك��� ‌ه (كاوه‌كان) تیرۆربكه‌ن‌و‬ ‫خۆی���ان له‌به‌رچاوان ون بك���ه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌وان تا دوا س���نوری‌ ب���ێ حورمه‌تییش‬ ‫ده‌ڕۆن‌و ب���ۆ هه‌ڵكه‌وتن��� ‌ی ده‌رفه‌تێك��� ‌ی‬ ‫وه‌ك شه‌ڕ ده‌گه‌ڕێن تا بیكه‌نه‌ مه‌عبه‌د ‌ی‬ ‫روس���پیكردنه‌وه‌ی‌ خۆی���ان‌و له‌وێ���وه‌و‬ ‫ل���ه‌ده‌رگا ‌ی پش���ته‌وه‌ وه‌ك قاره‌مانێك ‌ی‬ ‫به‌ره‌كان ‌ی جه‌نگ بێنه‌وه‌ ناو كۆمه‌ڵگه‌‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫‪3‬‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر مسته‌فا‪:‬‬ ‫ئاگام له‌ناردنی‌ چه‌كی‌ یه‌كێتیی‌ نییه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ فڕۆكه‌وه‌ بۆ كۆبانی‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر مسته‌فا ئه‌ندامی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ یه‌كێتیی‌‌و وه‌زیری‌‬ ‫پێشوی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "هه‌ر كه‌سێك له‌شه‌ڕی‌‬ ‫داعشدا هاوكارییمان بكات ئێمه‌‬ ‫ده‌ستخۆشیی‌ لێده‌كه‌ین‪ ،‬جا قاسمی‌‬ ‫سلێمانی‌ بێت یان هه‌ر كه‌سێكی‌ تر"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دۆخی‌ به‌ره‌كانی‌ جه‌نگ به‌ره‌و‬ ‫چ ئاڕاس���ته‌یه‌كه‌‪ ،‬ئایا هێشتا كورد هه‌ر‬ ‫به‌رگریی‌ ده‌كات یان له‌هێرشبردندایه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر داعش؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬بارودۆخی‌ به‌ره‌كانی‌‬ ‫ش���ه‌ڕ زۆر باش���ن‪ ،‬وه‌ك ده‌زان���ن‬ ‫به‌ره‌وپێش���چون هه‌ب���وه‌و پێش���مه‌رگه‌‬ ‫چ���ه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نیی‌ زۆر باش���یان الیه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر ئ���ه‌وه‌ش بوه‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ته‌رازوی‌‬ ‫ش���ه‌ڕه‌كه‌ بگۆڕێت‪ ،‬پێشتر به‌رگرییه‌كی‌‬ ‫س���لبیی‌ هه‌بو ئێستا گۆڕاوه‌ بۆ حاڵه‌تی‌‬ ‫هێرش���بردن‌و وره‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌ش زۆر‬ ‫به‌رزه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و هێ���زی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یه‌ی‌ كه‌ ده‌چێت���ه‌ كۆبانی‌‪،‬‬ ‫زانیاری���ی‌ جی���اواز باڵوده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ژماره‌یان چه‌نده‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬خۆی‌ سه‌ره‌تا وتیان‬ ‫‪ 200‬كه‌س���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواتر وت���را بوه‌ته‌‬ ‫‪ 150‬كه‌س‪ ،‬ده‌كرێ���ت بڵێین هێزه‌كه‌ له‌‬ ‫‪ 150‬ت���ا ‪ 200‬كه‌س ده‌بێ���ت‪ ،‬به‌گوێره‌ی‌‬ ‫ژماره‌ی‌ چه‌كه‌كان‌و ئیداره‌دانیان ژماره‌ی‌‬ ‫كه‌سه‌كان دیاری‌ ده‌كرێن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا راس���ته‌ فه‌رمانده‌ی‌ ئه‌و‬ ‫هێزه‌ به‌برایه‌كی‌ بارزانی ده‌سپێررێت؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬دیاره‌ ئێمه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌مان هه‌ی���ه‌‌و فه‌رمان���ده‌ی‌‬ ‫گش���تی‌ هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌مان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ ئه‌و هێزه‌ی‌ ده‌چێته‌ كۆبانی‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌وانه‌وه‌ دی���اری‌ ده‌كرێت‪ ،‬جا‬ ‫فه‌رمانده‌ك���ه‌ هه‌ر كه‌س���ێك بێت گرنگ‬ ‫چون���ی‌ هێزه‌كه‌یه‌‪ ،‬تا ئێس���تا ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌فه‌رمی���ی‌ رانه‌گه‌یه‌نراوه‌ ك���ه‌ برایه‌كی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ده‌بێت یان نا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬

‫گرژیی یه‌کێتی‌و‬ ‫پارتی هه‌ندێك ‌ی‬ ‫راگه‌یاندنه‌كان‌و‬ ‫هه‌ندێك ‌ی تریشی‬ ‫چه‌ند شه‌خسێک‬ ‫دروستی‬ ‫ده‌كه‌ن ئێم ‌ه‬ ‫یه‌كڕیزی ‌ی هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌مان‌ال‬ ‫گرنگه‌‬ ‫برایه‌كی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم خۆبه‌خشانه‌‬ ‫ئاماده‌بێت بچێته‌ شه‌ڕێكی‌ وه‌ها قورس‬ ‫بۆ پارچه‌یه‌كی‌ تری‌ كوردس���تان‪ ،‬له‌الی‌‬ ‫من جێگای‌ ڕێز‌و ستایش���ه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫وتم زانیارییم له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ یه‌كالییكرابێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێ���وه‌ وه‌كو یه‌كێتیی‌ داواتان‬ ‫نه‌كردوه‌ كه‌س���ێك له‌ئێوه‌ فه‌رمانده‌یی‌‬ ‫ئه‌و هێزه‌ بكات‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌ كارگێڕی‌‬ ‫مه‌كته‌ب سیاسییه‌كی‌ ئێوه‌ له‌نوسینێكدا‬ ‫"پڕ به‌دڵ‌ چاوه‌ڕوانه‌" س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫ئه‌و راسپێرێ‌ بۆ ئه‌و كاره‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬ئ���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫به‌منه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬هیچ زانیارییه‌كم نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێكهاته‌ی‌ ئه‌و هێزه‌ی‌ ده‌چێته‌‬ ‫كۆبانی له‌كێ‌ پێكدێت‪ ،‬ئایا دژه‌ تیرۆری‌‬ ‫تێدایه‌؟‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬هێزه‌كه‌ له‌هێزه‌كان ‌ی‬ ‫پش���تیوانیی‌ یه‌ك‌و دو دروستبوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هێزانه‌ی‌ كه‌ چه‌كه‌ قورس���ه‌كانیان الیه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌وان پێكهاتوه‌و نه‌مبیستوه‌ هێزی‌‬ ‫تری���ان له‌گه‌ڵ بێ���ت‪ ،‬ئێم���ه‌ دو هێزی‌‬ ‫پش���تیوانییمان هه‌یه‌ ك���ه‌ هه‌ردوكیان‬ ‫سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ن‪ ،‬هێزی‌‬ ‫پش���تیوانیی‌ ی���ه‌ك‌و دو‪ ،‬ئ���ه‌وان چه‌كه‌‬ ‫قورسه‌كانیان الیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێشتر یه‌كێتیی‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫چه‌كیان له‌ڕێگه‌ی‌ فڕۆكه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكییه‌وه‌‬ ‫ناردوه‌ ب���ۆ كۆبانی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم میدیاكانی‌‬ ‫ئێ���ران ده‌ڵێن ئه‌وه‌ چه‌ك���ی‌ ئێران بوه‌‌و‬ ‫له‌م رێگه‌یه‌وه‌ نێ���رراوه‌ بۆ كۆبانی‌‪ ،‬ئایا‬ ‫وایه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬من نازانم چه‌كی‌ كێ‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬

‫بردویانه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كانیش بردبێتیان‬ ‫دیاره‌ چه‌كی‌ خۆیان بردوه‌ جا له‌ژێر هه‌ر‬ ‫ناونیشانێكدا بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئای���ا ئه‌وه‌ی‌ میدیاكانی‌ ئێران‬ ‫ده‌یڵێن راست نییه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬ناتوان���م من ئه‌وه‌ش‬ ‫بڵێم‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا رێككه‌وتبن‬ ‫له‌به‌ین���ی‌ خۆیان���دا ئه‌وه‌ی���ان كردبێت‬ ‫ئه‌وه‌ ش���تێكی‌ ت���ره‌‪ ،‬م���ن ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫بزانم ئه‌مه‌ری���كا بردویه‌تی‌ جا له‌ئێرانی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌ من ئه‌وه‌یان نازانم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم وه‌ك یه‌كێتیی‌ راتانگه‌یاند‬ ‫كه‌ ئێوه‌ چه‌كتان ناردوه‌ بۆ كۆبانی؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬من ئ���اگام له‌ناردنی‌‬ ‫چه‌ك نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ ده‌زانم له‌س���ه‌ر‬ ‫س���نوره‌كان به‌تایبه‌ت له‌و ش���وێنانه‌ی‌‬ ‫تێكه‌ڵییه‌كمان هه‌یه‌ به‌تایبه‌ت له‌ناوچه‌ی‌‬

‫ئه‌گه‌ر برایه‌ك ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی هه‌رێم‬ ‫خۆبه‌خشان ‌ه ئاماده‌بێت‬ ‫بچێت ‌ه شه‌ڕێك ‌ی وه‌ها‬ ‫قورس بۆ پارچه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫تر ‌ی كوردستان‪،‬‬ ‫له‌ال ‌ی من جێگا ‌ی ڕێز‌و‬ ‫ستایشه‌‬ ‫ره‌بیعه‌‪ ،‬هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌ هاوكاریی‌‬ ‫ته‌واویی‌ هه‌بوه‌ له‌گه‌ڵ په‌یه‌ده‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا كوردس���تان مه‌ترس���ی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ له‌س���ه‌ر ماوه‌ یان مه‌ترس���یه‌‬ ‫گه‌وره‌كان ره‌ویونه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬مه‌ترس���ی‌ له‌شوێنی‌‬ ‫خۆیه‌تی‌‪ ،‬راسته‌ داعش له‌هه‌ندێ‌ شوێن‬ ‫دوركه‌وتۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم مه‌ترسیه‌كه‌ هێشتا‬ ‫م���اوه‌‪ ،‬هه‌تا تیرۆر بمێنێ‌ مه‌ترس���ییش‬ ‫هه‌ر ده‌مێنێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ره‌خن���ه‌ی‌ ئه‌وه‌تان لێده‌گیرێ‌‬ ‫له‌كاتێك���دا ك���ه‌ له‌ش���ه‌نگال‌و جه‌له‌وال‬ ‫داعش هه‌یه‌ كه‌چی‌ ئێوه‌ هێز ده‌نێرن بۆ‬ ‫كۆبانی‪ ،‬بۆچی‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌و قسانه‌‬ ‫ده‌كه‌ن موزایه‌ده‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬موزایه‌ده‌ی‌‬ ‫شه‌خس���ییه‌ زیاتر‪ ،‬یان هه‌ندێ‌ قس���ه‌‌و‬

‫باس باڵوده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬راس���ته‌ به‌ره‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ ش���ه‌ڕمان له‌گه‌ڵ داعش هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌كی‌ قورس له‌كوردس���تاندا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر بتوانی���ن یارمه‌تی‌‬ ‫كوردێك بده‌ین له‌هه‌ر ش���وێنێك‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫به‌ئه‌ركی‌ سه‌رش���انی‌ خۆمانی‌ ده‌زانین‪،‬‬ ‫له‌هه‌ردو ش���وێنه‌كه‌ش ش���ه‌ڕی‌ داعش‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆرجار باس له‌ڕۆڵی‌ قاس���می‌‬ ‫س���لێمانی‌ ده‌كرێت له‌به‌ره‌كانی‌ جه‌نگدا‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌و رۆڵه‌ی‌ له‌ناو سوپای‌ عێراق‌و هێزه‌‬ ‫شیعییه‌كان هه‌یه‌تی‌ بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‬ ‫داعش له‌هه‌رێمیش هه‌م���ان كاریگه‌ریی‌‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬قاس���می‌ س���لێمانی‌‬ ‫فه‌رمانده‌یه‌كی‌ ئێرانییه‌‪ ،‬ئێران به‌ئاشكرا‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ وتوه‌ كه‌ یارمه‌تیی‌ عێراق ده‌دات‬ ‫له‌ش���ه‌ڕی‌ داع���ش‪ ،‬خۆ ئێ���ران ئه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌شاردۆته‌وه‌ كه‌ یارمه‌ت ‌ی عێراق ده‌دا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا رۆڵی‌ هه‌بوه‌ له‌شه‌ڕه‌كانی‌‬ ‫جه‌ل���ه‌وال‌و قه‌ره‌ته‌پ���ه‌و ده‌وروب���ه‌ری‌‬ ‫خانه‌قین؟‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬هه‌ر كه‌سێك له‌شه‌ڕی‌‬ ‫داع���ش هاوكارییم���ان ب���كات ئێم���ه‌‬ ‫ده‌ستخۆش���یی‌ لێده‌كه‌ین جا قاس���می‌‬ ‫س���لێمانی‌ بێت یان هه‌ر كه‌س���ێكی‌ تر‪،‬‬ ‫بۆ دروخس���تنه‌وه‌ی‌ تیرۆر هه‌ر كه‌سێك‬ ‫یارمه‌تییم���ان بدات له‌ناخ���ی‌ دڵمانه‌وه‌‬ ‫ده‌ستخۆشیی‌ لێده‌كه‌ین‌و شانازیی‌ پێوه‌‬ ‫ده‌كه‌ین‪ .‬جا هه‌ر كه‌سێك بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ناوبه‌ن���او گرژی���ی‌ له‌نێوان‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتیی‌ به‌دیده‌كرێت‪ ،‬ئایا ئه‌و‬ ‫گرژییانه‌ كاریان نه‌كردۆت ‌ه سه‌ر به‌ره‌كانی‌‬ ‫جه‌نگ؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬ئه‌و گرژییانه‌‬ ‫هه‌ندێكی‌ راگه‌یاندنه‌كان‌و هه‌ندێكی‌ تریش‬ ‫هه‌ندێ‌ شه‌خس دروستیان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫یه‌كڕیزیی‌ هێزه‌كانم���ان زۆر له‌ال گرنگه‌‪،‬‬ ‫خۆشبه‌ختانه‌ له‌هه‌مو به‌ره‌كانی‌ جه‌نگیش‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌بینرێ‌‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ یه‌ك دوژمنی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییمان هه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ قسه‌ی‌‬ ‫شه‌خس���ێك یان میزاج ‌ی كه‌س���ێك كه‌‬ ‫لێدوانێك ده‌دا كاریگه‌ریی‌ نابێت له‌سه‌ر‬ ‫یه‌كڕیزیی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‪.‬‬

‫هه‌رێمی‌ كوردستان له‌به‌رده‌م مه‌ترسی شێواندنی‌ ره‌وشی‌ سیاسیی‌‌و ئیدارییدایه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫زۆربه‌ی‌ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬ترسیان له‌شێوازی‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنی‌ یه‌كێتیی‌ نیشتیمانیی‌‬ ‫كوردستان هه‌یه‌‌و نایشارنه‌وه‌ له‌حاڵه‌تی‌‬ ‫هه‌ستكردن به‌فشاری‌ زیاتر بۆ‬ ‫ده‌ستبه‌ردابون له‌پۆستی‌ پارێزگاری‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬دورنیه‌ ئه‌و هێزه‌ جارێكی‌ تر‬ ‫په‌نا بۆ دو ئیداره‌یی‌ یاخود شێواندنی‌‬ ‫ره‌وشی‌ سیاسیی‌ هه‌رێم بباته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌شێكیش له‌چاودێران ئه‌م ره‌وشه‌ی‌‬ ‫ئێستا ده‌شوبهێنن به‌هه‌مان بارودۆخی‌‬ ‫شه‌ڕی‌ ساردی‌ پێش جه‌نگی‌ ناوخۆ‪.‬‬ ‫به‌ش����ێك له‌چاودێران هه‌س����تیان به‌وه‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ له‌ئێستادا یه‌كێتیی‌ به‌پشتیوانی ‌ی‬ ‫ئێران‪ ،‬به‌جۆرێ����ك له‌بێمنه‌تان����ه‌ مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پرس����ه‌ سیاس����یی‌‌و ئه‌منییه‌كاندا‬ ‫ده‌كات‪ ،‬نمون����ه‌ی‌ پێداگری����ی‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ره‌وانه‌كردن����ی‌ كۆمه‌ك����ی‌ س����ه‌ربازیی‌ بۆ‬ ‫كۆبانی‌ ته‌نها به‌ن����اوی‌ خۆیه‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌و ج����ۆره‌ مامه‌ڵه‌یه‌ی����ه‌ كه‌ گه‌یش����ته‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم هه‌ڵوێستێكی‌‬ ‫له‌وش����ێوه‌یه‌ به‌"موزایه‌ده‌" وه‌سف بكات‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا س����وربون له‌س����ه‌ر وه‌رگرتنی‌‬ ‫پارێزگاری‌ سلێمانی‌‪ ،‬ئاماژه‌یه‌كی‌ دیكه‌یه‌‪.‬‬ ‫تێكڕای‌ الیه‌نه‌كان ترسیان له‌م پێداگریی‌‌و‬ ‫شێوه‌ مامه‌ڵه‌كردنه‌ی‌ یه‌كێتیی‌ لێنیشتوه‌و‬ ‫به‌ش����ێكیان ده‌یگێڕنه‌وه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫یه‌كێتیی‌ هه‌ست به‌جۆرێك له‌په‌راوێزكه‌وتن‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌پێ����ش هه‌مویان����ه‌وه‌ پارت����ی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس����تان كه‌ له‌چه‌ند رۆژی‌‬ ‫راب����ردودا‪ ،‬نێچیرڤ����ان بارزان����ی‌‪ ،‬جێگری‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ پارت����ی‌‌و س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ریی‌ بكات‌و له‌ئاستی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس����یی هه‌ردوال كۆببنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫كۆبونه‌وانه‌ش نه‌یانتوان����ی‌ نیگه‌رانیه‌كان‬ ‫بڕه‌وێننه‌وه‌و چه‌ند رۆژێك دواتر له‌س����ه‌ر‬ ‫ئاس����تی‌ راگه‌یاندن یه‌كتری‌ تۆمه‌تباركردن‬

‫به‌موزایه‌ده‌كردن ده‌ستیپێكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێتی����ی‌ نیش����تیمانیی‌ كوردس����تان‬ ‫له‌هه‌رس����ێ‌ س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كانی‌ هه‌رێ����م‪،‬‬ ‫هه‌ست به‌جۆرێك له‌په‌راوێزخستن ده‌كات‬ ‫به‌وه‌ی‌ جێگری‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم كه‌ پشكی‌‬ ‫یه‌كێتیه‌‌و كۆس����ره‌ت ره‌سوڵ نوێنه‌رایه‌تی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬وه‌ك پێویس����ت ئه‌كتی����ڤ نیه‌و‬ ‫به‌وته‌ی‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ تایبه‌تی‌ ئاوێنه‌ كه‌‬ ‫نه‌یویست ناویبهێنرێت‪" ،‬به‌ده‌گمه‌ن ئاگای‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌ ناو سه‌رۆكایه‌تیه‌"‪ ،‬له‌ناو‬ ‫حكومه‌تیش����دا كه‌ قوباد جێگری‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ته‌‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵته‌كانی‌ س����نورداره‌‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ له‌سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مانیش‪،‬‬ ‫ئێس����تا ته‌نها "پۆس����تی‌ س����كرتێر ماوه‌‬ ‫وه‌ریبگرێت"‪ ،‬بۆیه‌ تاكه‌ ش����تێك ئومێدی‌‬ ‫له‌سه‌ری‌ هه‌ڵچنیبێت‪ ،‬پۆستی‌ پارێزگاری‌‬ ‫س����لێمانیه‌ كه‌ شه‌ڕی‌ مان‌و نه‌مانی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ده‌كات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر بێتو ئه‌م پۆس����ته‌‬ ‫له‌ده‌س����تبدات‪" ،‬ئ����ه‌وا نه‌ك ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫به‌ته‌واوی‌ الواز ده‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو دورنیه‌ به‌ر‬ ‫لێپێچینه‌وه‌ی‌ ئه‌ندامان‌و كادرانی‌ خۆیشی‌‬ ‫بكه‌وێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ نه‌یشارده‌وه‌ كه‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫به‌ئاشكرا له‌كۆبونه‌وه‌ داخراوه‌كاندا له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆڕان‌و الیه‌نه‌ ئیس��ل�امیه‌كاندا باسی‌ له‌وه‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ "له‌حاڵه‌تی‌ له‌ده‌ستدانی‌ پۆستی‌‬ ‫پارێزگاری‌ س����لێمانی‌‪ ،‬ده‌توانن ڕه‌وشه‌كه‌‬ ‫تێكبده‌ن‪ ،‬چونكه‌ له‌ئێس����تادا داموده‌زگا‬ ‫ئه‌منیی����ه‌كان به‌ده‌س����ت یه‌كێتی����ه‌وه‌ن‪،‬‬ ‫وته‌كانی‌ به‌رپرس����ی‌ مه‌ڵبه‌ندیش له‌س����ه‌ر‬ ‫سازش نه‌كردن له‌و پرس����ه‌ به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫راستیه‌یه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ باس����ی‌ له‌وه‌ش‬ ‫كرد كه‌ له‌ئێستادا رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیی‌‬ ‫نێ����وان یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌ له‌ب����اری‌ واقیعدا‬ ‫له‌كاركه‌وت����وه‌‪" ،‬چونكه‌ به‌هه‌مانش����ێوه‌ی‌‬ ‫پێش ش����ه‌ڕی‌ ناوخۆ‪ ،‬له‌ئاستی‌ بااڵدا ئه‌م‬ ‫دو هێزه‌ ب����ه‌رده‌وام باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیان باش����ه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئاستی‌‬ ‫خواره‌وه‌دا به‌هه‌مان بیروبۆچونی‌ س����ااڵنی‌‬

‫به‌دوری‌ نابینم‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫پرس ‌ی پارێزگار ‌ی‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬جۆرێك‬ ‫له‌پاشه‌كشه‌ ‌ی‬ ‫سیاسی ‌ی گه‌ور‌ه‬ ‫له‌هه‌رێم ‌ی كوردستان‬ ‫روبدات‪ ،‬زۆرێكیش‬ ‫له‌ئاڵۆزییه‌كان ‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫په‌یوه‌ندی ‌ی به‌و‬ ‫پرسه‌و‌ه هه‌یه‬ ‫نه‌وه‌ده‌كان����ه‌وه‌ مامه‌ڵ����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ یه‌كدا‬ ‫ده‌كه‌ن"‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ له‌سه‌روبه‌ند ‌ی‬ ‫پێش هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستانی‌‬ ‫‪ ،2013‬جه‌عف����ه‌ر ئیمینك����ی‌‪ ،‬وته‌بێ����ژی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ پارتی‌ به‌ئاشكرا باسی‌‬ ‫له‌وه‌ كرد كه‌ هێش����تا ئه‌ندامانیان هه‌مان‬ ‫س����ایكۆلۆژیه‌تی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ به‌سه‌ریاندا‬ ‫زاڵه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ هه‌ڵوێس����تی‌ الیه‌ن����ه‌‬ ‫ئیسالمیه‌كانیش له‌س����ه‌ر ڕه‌وشه‌كه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬كاتێك‬ ‫ئیس��ل�امیه‌كان ده‌ڵێن ئێم����ه‌ ده‌مانه‌وێت‬ ‫بێالیه‌ن بین‪ ،‬له‌راستیدا ئه‌مه‌ به‌و واتایه‌یه‌‬

‫كه‌ ئه‌وان ترس����یان له‌بارودۆخه‌كه‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌شیان لێكراوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێك����ی‌ مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����یی‌‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ كوردستان كه‌ خۆی‌‬ ‫داوایكرد ناوی‌ نه‌هێنرێت‪ ،‬ته‌ئكیدیكرده‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ "یه‌كێتی‌ به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك نایه‌وێت‬ ‫س����ازش له‌سه‌ر پۆس����تی‌ پارێزگار بكات‌و‬ ‫وتیان سلێمانی‌ به‌الی‌ ئێمه‌وه‌ زۆر گرنگه‌و‬ ‫به‌هی����چ ش����ێوه‌یه‌ك ئاماده‌نین سازش����ی‌‬ ‫له‌سه‌ر بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندام����ه‌ی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫ب����ه‌دوری‌ نه‌زانی‌ كه‌ له‌كاتی فش����ارهێنان‬ ‫بۆ یه‌كێتی‌ بۆ ده‌س����تبه‌رداربون له‌پۆستی‌‬ ‫پارێزگاری‌ س����لێمانی‌ په‌نابه‌رێته‌وه‌ بۆ دو‬ ‫ئیداره‌ی����ی‌‌و ده‌ڵێت‪" ،‬من بۆ خۆم به‌دوری‌‬ ‫نابینم‪ ،‬له‌سه‌ر پرسی‌ پارێزگاری‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫جۆرێك له‌پاشه‌كش����ه‌ی‌ سیاسیی‌ گه‌وره‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان روبدات‪ ،‬زۆرێكیش‬ ‫له‌ئاڵۆزییه‌كان����ی‌ ئه‌م����ڕۆ په‌یوه‌ندیی‌ به‌و‬ ‫پرسه‌وه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌شی‌ ئاشكراكرد كه‌ "ئه‌گه‌ری‌‬ ‫شێوانی‌ ڕه‌وشی‌ سیاسیی‌ هه‌رێم هه‌یه‌"‪ .‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیشیه‌وه‌ فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‪،‬‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی����ی‌‬ ‫نیش����تیمانیی‌ كوردستان‪ ،‬نایشارێته‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و ترسه‌ی‌ هه‌یه‌ له‌دوباره‌ دابه‌شبونه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‪ ،‬په‌یوه‌ندیی‌ هه‌یه‌‬ ‫به‌و هه‌لومه‌رجه‌ی‌ ش����ه‌ڕ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ئیس��ل�امیی‌ داعش����دا‪ " ،‬به‌ه����ۆی‌ ئ����ه‌و‬ ‫هه‌لومه‌رج����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ردو حزبی‌ س����ه‌ره‌كی‌‬ ‫(پارتی‌‌و یه‌كێت����ی‌) ناچاربون هێزه‌كانیان‬ ‫بخه‌نه‌گ����ه‌ڕ بۆ پارێزگاری����ی‌ له‌ناوچه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێ����م‪ ،‬له‌هه‌ندێ����ك روه‌وه‌ له‌كات����ی‌‬ ‫دابه‌ش����كردنی‌ هێزو چه‌كدا‪ ،‬بوه‌ته‌ كێشه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ندێكجار ش����ێوه‌ی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫به‌ره‌كان����ی‌ ش����ه‌ڕیش ورده‌ كێش����ه‌ی‌‬ ‫دروس����تكردبێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆچونێكی‌ وای‬ ‫دروستكردوه‌ كه‌ ره‌نگه‌ پاش كۆتاییهاتنی‌‬ ‫ش����ه‌ڕ‪ ،‬ئه‌مه‌ ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ هه‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫مه‌س����ه‌له‌كان‌و دو الیه‌نه‌كه‌ جارێكی‌ دیكه‌‬

‫بچنه‌وه‌ بۆ شه‌ڕ"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ رێككه‌وتنی‌ س����تراتیژییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ناوبراو به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬هه‌ردوال كۆكن‬ ‫له‌سه‌ر هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫س����تراتیژیی‌‪ ،‬هه‌مواركردنیش له‌ناوه‌ڕۆكدا‬ ‫ئه‌و مانایه‌ ده‌دات كه‌ هه‌ردوال گه‌یشتونه‌ته‌‬ ‫ئه‌و باوه‌ڕه‌ی‌ كه‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ به‌و جۆره‌ی‌‬ ‫كه‌ ئێستا له‌ئارادایه‌ كه‌ڵكی‌ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌گه‌یش����تونه‌ته‌ ئ����ه‌وه‌ش كه‌‬ ‫ده‌بێت هه‌ڵیبوه‌شێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ به‌رده‌وامبونی‌ ئ����ه‌و هه‌ڵمه‌ته‌‬ ‫راگه‌یاندن����ه‌ی‌ كه‌ ناوبه‌ناو له‌نێوان پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتییدا روده‌دات‪ ،‬ئه‌سه‌سه‌رد دان به‌وه‌دا‬ ‫ده‌نێت كه‌ "كۆنترۆڵكردنی‌ راگه‌یاندن له‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا كارێكی‌ زۆر قورسه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ تایبه‌ته‌ك����ه‌ی‌ ئاوێن����ه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬له‌م كات����ه‌دا یه‌كێتیی‌ به‌ته‌واوی‌‬ ‫له‌الی����ه‌ن ئێرانه‌وه‌ پاڵپش����تیی‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ س����ه‌ره‌كیه‌ بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ره‌نگه‌ پاڵنه‌ری‌‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌ بێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ هه‌ست‬ ‫به‌بێمنه‌تیی‌ بكات"‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌سه‌س����ه‌رد ره‌تیده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫په‌ره‌پێدانی‌ په‌یوه‌ندیی‌ له‌گه‌ڵ ئێران دژ ‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان بێت‪،‬‬ ‫"ئه‌گه‌ر یه‌كێتیی‌ له‌ئێستادا په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران په‌ره‌پێدابێت‪ ،‬له‌و روانگه‌یه‌وه‌‬ ‫بوه‌ كه‌ قۆناغه‌كه‌ پێویستی‌ به‌م په‌ره‌پێدانه‌‬ ‫بوه‌"‪ .‬‬ ‫ئ����ه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬به‌دڵنیایی����ه‌وه‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ پارێ����زگاری‌ س����لێمانی‌ زۆر‬ ‫ب����ه‌الوه‌ گرنگ����ه‌و ره‌نگ����ه‌ به‌رده‌وامبێت‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ ئه‌گه‌ر هه‌ڵوێستی‌‬ ‫ت����ر له‌مباره‌یه‌وه‌ نه‌یه‌ته‌ پێ����ش"‪ ،‬ناوبراو‬ ‫دابه‌ش����كردنی‌ م����اوه‌ی‌ پارێزگارێتی����ی‌‬ ‫س����لێمانی‌ له‌نێ����وان یه‌كێتی‌‌و گ����ۆڕان بۆ‬ ‫دو ساڵ به‌دو س����اڵ‪ ،‬به‌گونجاوترین رێگه‌‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ "له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫دو پارێزگاكه‌ی‌ دیك����ه‌ (هه‌ولێرو دهۆك)‬

‫به‌ده‌ست پارتیه‌وه‌ن"‪.‬‬ ‫هاوكات شه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ ،‬به‌رپرس ‌ی‬ ‫ژوری‌ په‌یجوری����ی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان‪،‬‬ ‫ره‌تیده‌كاته‌وه‌ یه‌كێت����ی‌ په‌راوێزخرابێت‌و‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪" ،‬هی����چ پاس����اوێك نی����ه‌ بۆ دو‬ ‫ئیداره‌یی‌‌و دروستكردنی‌ هه‌ر گرژییه‌ك"‪.‬‬ ‫ش����ه‌ماڵ ده‌ڵێ����ت‪" ،‬ئ����ه‌و به‌ش����داره‌‬ ‫له‌حكوم����ه‌ت‌و په‌رله‌م����ان‌و حكومه‌ت����ی‌‬ ‫عێراقدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر دان به‌هه‌ڵبژاردندا بنێین‪،‬‬ ‫ئه‌وان هه‌م����و حه‌قێكی‌ خۆیان وه‌رگرتوه‌و‬ ‫ئێمه‌ش ئه‌و قسانه‌ بكه‌ین ناخوات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫حه‌قی‌ خۆمان وه‌رگرتوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫نه‌وه‌ده‌كانه‌وه‌ تا س���اڵی‌ ‪ 2006‬به‌ته‌واوی‌‬ ‫به‌س���ه‌ر دو ئیداره‌دا دابه‌ش���بو‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫دروستبونی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ له‌نێوان یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌ له‌ساڵی‌ ‪ ،1994‬كه‌ له‌رێككه‌وتنێكدا‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1998‬به‌هاندان���ی‌ ئه‌مه‌ریكا‌و‬ ‫واڵتان���ی‌ ئه‌وروپ���او ناوچه‌كه‌ گه‌یش���تنه‌‬ ‫رێككه‌وتن بۆ وه‌ستاندنی‌ شه‌ڕه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێشتا هه‌ست به‌ئاس���ه‌واره‌كانی‌ ئه‌و دو‬ ‫له‌تبون���ه‌ ئیداریی���ه‌ ده‌كرێ���ت له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا‪.‬‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ ،‬به‌رپرسی‌ پێشوی‌‬ ‫لقی‌ چواری‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ مه‌ترس���ی‌ ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆ له‌ناو‬ ‫ك���ورددا نه‌ماوه‌و په‌ن���ا نابرێته‌وه‌ بۆ دو‬ ‫ئیداره‌یی‌‪ ،‬به‌اڵم نایش���ارێته‌وه‌ كه‌ "هه‌مو‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ناو حزبه‌كان جیاوازییان هه‌یه‌‬ ‫له‌ده‌ربڕین‌و بۆچونیاندا‪ ،‬ئه‌م جیاوازییانه‌‬ ‫زۆرج���ار له‌ش���وێنێك س���ه‌رهه‌ڵده‌دات‌و‬ ‫هه‌ورازو نشێو ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ به‌مانای‌‬ ‫ئه‌وه‌ نیه‌ ببێته‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ"‪.‬‬ ‫ئه‌و دان به‌وه‌شدا ده‌نێت كه‌"هه‌ردوالی‌‬ ‫یه‌كێتی���ی‌‌و پارت���ی‌ نیگه‌رانیی���ان هه‌بوه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌ رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیی‌‬ ‫به‌ت���ه‌واوی‌ رۆنه‌چۆته‌ خ���واره‌وه‌ بۆ ناو‬ ‫دام���وده‌زگا حزبیه‌كانی���ان‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ردو‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���یی‌ یه‌كێتی���ی‌‌و پارتی‌‬ ‫به‌رده‌وامن له‌كۆبونه‌وه‌كانیان"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫كوردستان ته‌عریب ده‌كرێت‬ ‫ئاواره‌ عه‌ره‌به‌كان دیمۆگرافیای كوردستان ده‌گۆڕن‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫ملیۆن كه‌س‪ .‬ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان (‪ 1‬ملیۆن‌و ‪ 200‬هه‌زار)‬ ‫روداوه‌كانی ئه‌مدواییه‌ به‌تایبه‌ت هاتنی‬ ‫ئاواره‌ی عه‌ره‌ب نیش����ته‌جێن كه‌ له‌شاره‌كانی‬ ‫داعش بۆ ناوچه‌كه‌‪ ،‬بوه‌ته‌ هۆی ئاواره‌بونی‬ ‫ئه‌نبارو فه‌لوجه‌و ڕوم����ادی‌و به‌غداوه‌ هاتون‪،‬‬ ‫هه‌زاران هاواڵتی ئه‌و ناوچانه‌ی كه‌ شه‌ڕو‬ ‫به‌پێ����ی دوایی����ن ئامارو ڕاپۆرتی (ئوتاش����ا)‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌یان تێدایه‌‪‌،‬وه‌رگرتن‌و په‌نادانی‬ ‫ی نه‌ت����ه‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان ژماره‌ی ئاواره‌كانی‬ ‫ئه‌و ئاوارانه‌ كارێكی مرۆڤایه‌تیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ش����اری موس����ڵ (‪600‬ه����ه‌زار)ه‌‪ ،‬ئاواره‌كانی‬ ‫ئاكامه‌كه‌ی بۆ پرسی نه‌ته‌وه‌یی گه‌لی‬ ‫ش����ه‌نگال (‪ 200‬هه‌زار)ه‌‪‌،‬واته‌ ژماره‌ی ئاواره‌‬ ‫كوردستان خراپ ده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان گه‌یشتوه‌ به‌(‪ 2‬ملیۆن)‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌رپرسانی هه‌رێم به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫كه‌س‪ .‬ئاماژه‌ی به‌وه‌ش����دا كه‌ ئاواره‌ی عێراق‬ ‫پالنداڕێژراوو رێكخراو ئه‌و ئاوارانه‌یان‬ ‫به‌وه‌ گه‌یشتوه‌ به‌ (ملیۆنێك‌و دوسه‌د هه‌زار)‬ ‫كه‌س‪.‬‬ ‫‌وه‌رنه‌گرتوه‌و له‌هه‌مانكاتیشدا به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی دۆخی ئابوریی‌و ئه‌منیی هه‌رێمی‬ ‫به‌پێی ئاماری ده‌س����ته‌ی گش����تیی ئاماری‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تان دانیش����توانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان له‌و ناوچانه‌ پێشكه‌وتوتره‌‪،‬‬ ‫كوردس����تان (‪ 5‬ملیۆن‌و ‪ 300‬هه‌زار) كه‌سه‌‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌كرێت به‌شێكی زۆری ئه‌و‬ ‫ئاوارانه‌ بۆ هه‌میشه‌یی بمێننه‌وه‌و نه‌گه‌ڕێنه‌و‌ه ‌واتا به‌و ئاوارانه‌ی كه‌ له‌هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫كه‌ نزیك����ه‌ی (‪ 2‬ملی����ۆن كه‌س����ه‌) ژماره‌ی‬ ‫شوێنی خۆیان له‌حاڵه‌تی ئاساییبونه‌وه‌ی‬ ‫دۆخه‌كه‌ش‪ ،‬بۆیه‌ مانه‌وه‌ی ئه‌وان ده‌بێته‌‬ ‫دانیش����توانی هه‌رێم ده‌بێته‌ (‪ 7‬ملیۆن‌و ‪300‬‬ ‫هۆی گۆڕانی دیموگرافیای شاره‌كانی هه‌رێمی هه‌زار) كه‌س‪ ،‬به‌وپێیه‌ش هه‌رێمی كوردستان‬ ‫(‪)%27.4‬ی دانیش����توانی ئێس����تای هه‌رێم‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی الیه‌نی شیعی‌و‬ ‫ئاواره‌ن‪‌،‬واتا به‌هه‌ر (‪ )3‬هاواڵتیه‌كی هه‌رێمی‬ ‫سوننی كه‌ له‌شاره‌ شیع ‌ه نشینه‌كاندا‬ ‫كوردس����تان ئاواره‌یه‌كیان به‌رده‌كه‌وێت‪‌ .‬واتا‬ ‫الیه‌نه‌ شیعه‌كان سوننه‌یان ته‌سفیه‌كردوه‌و‬ ‫به‌ته‌واویی ئه‌و ناوچانه‌ بونه‌ته‌ ناوچه‌ی‬ ‫له‌سێ كه‌س����ی هه‌رێمی كوردستان یه‌كێكیان‬ ‫ئاواره‌یه‌‪.‬‬ ‫شیعه‌نشین‪ ،‬هه‌روه‌ها سوننه‌كانیش‬ ‫ناوچه‌كانی خۆیان به‌ته‌واویی له‌پێكهاته‌كانی‬ ‫گۆڕانی دیموگرافیای شاره‌كانی هه‌رێم‬ ‫تر پاككردۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ماوه‌ ته‌نها كورده‌‬ ‫ل����ه‌و ژم����اره‌ زۆره‌ ئاواره‌یه‌ی‌ ك����ه‌ رویان‬ ‫كه‌ ده‌رگای ماڵه‌كه‌ی خستۆته‌ سه‌ر پشت‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس����تان كردوه‌‪ ،‬به‌شی زۆریان‬ ‫ئ����اواره‌ی عه‌ره‌بن‌و زۆربه‌یان له‌خانوی كرێدان‬ ‫ئاواره‌ له‌هه‌رێمی كوردستان‬ ‫به‌پێ����ی راپۆرت����ی رێكخ����راوی كۆچ����ی یاخ����ود كڕیویانه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌و ش����ارانه‌ی كه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی����ی ‪%47‬ی ئ����اواره‌ی عێ����راق سیمای گۆڕاوه‌ قه‌زای شه‌قاڵوه‌یه‌ كه‌ به‌وته‌ی‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستانن‪ ،‬ئه‌م رێژه‌یه‌ش له‌دوای قایمقامی ش����اره‌كه‌ عه‌ره‌ب له‌شه‌قاڵوه‌ ‪10‬ی‬ ‫روداوه‌كانی ش����ه‌نگال‌و موس����ڵه‌وه‌ له‌هه‌رێمی له‌ك����ورد زیاتره‌و له‌ئێس����تادا دانیش����توانی‬ ‫كوردستان گه‌یشته‌ لوتكه‌‪ ،‬كه‌ له‌نزیكه‌ی هه‌زار ش����ه‌قاڵوه‌ (‪ 25‬هه‌زار) كه‌س����ه‌‪ ،‬به‌اڵم زیاتر‬ ‫شوێنی هه‌رێمی كوردس����تاندا جێگیركراون‪ ،‬له‌‪ 35‬ه����ه‌زار عه‌ره‌ب����ی ناوه‌ڕاس����تی عێراق‬ ‫به‌پێی ئام����اری‌وه‌زاره‌تی پالندانانی هه‌رێمی له‌ش����ه‌قاڵوه‌ نیش����ته‌جێبون‪‌ ،‬واتا له‌ئێستادا‬ ‫كوردس����تان‌و رێكخراوی كۆچی نێوده‌وڵه‌تیی دانیش����توانی ش����ه‌قاڵوه‌ بوه‌ ب����ه‌(‪ 60‬هه‌زار)‬ ‫له‌ساڵی ‪2014‬دا زیاتر له‌(‪ 850‬هه‌زار) ئاواره‌ كه‌س‪ ،‬به‌وت����ه‌ی قایمقامی قه‌زای ش����ه‌قاڵوه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس����تانن‪ ،‬له‌گه‌ڵ (‪ 216‬هه‌زار) له‌ئێس����تادا ژماره‌یه‌ك����ی زۆر ئاواره‌ی عه‌ره‌ب‬ ‫ئاواره‌ی سوریی كه‌ الی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان له‌س����ه‌نته‌ری قه‌زاكه‌ جێگیركراون‪ ،‬قایمقامی‬ ‫تۆماركراون‪ ،‬پێشتریش زیاتر له‌(‪ 335‬هه‌زار) شه‌قاڵوه‌ رونیكرده‌وه‌ ‪ 710‬خێزانی مه‌سیحیی‬ ‫ئاواره‌ له‌هه‌رێم بون‪ ،‬به‌وپێیه‌ش ته‌نها له‌ساڵی له‌كه‌نیس����ه‌ی ش����ه‌قاڵوه‌ جێگیركراون‪510 .‬‬ ‫‪ 2014‬زیات����ر له‌(ی����ه‌ك ملی����ۆن‌و ‪ 400‬هه‌زار) خێزان����ی فه‌لوجه‌ی����ی له‌ناوم����اڵ‌و ئۆتی����ڵ‌و‬ ‫ئ����اواره‌ له‌هه‌رێمدان‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌پێی راپۆرتی مۆتیل����ه‌كان جێگیركراون له‌گه‌ڵ ‪ 720‬خێزانی‬ ‫لیژنه‌ی مافی مرۆڤی په‌رله‌مانی كوردس����تان شاره‌كانی تر له‌ناو ش����ه‌قاڵوه‌ جێگیركراون‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا زیاتر له‌(‪ 2‬ملیۆن) ئاواره‌ له‌هه‌رێمی كه‌ له‌ئێس����تادا (‪ 35‬هه‌زار) ئاواره‌ی عه‌ره‌ب‬ ‫كوردستانن‪ ،‬به‌پێی لێدوانی سه‌رۆكی لیژنه‌ی له‌ش����ه‌قاڵوه‌ جێگی����ر بون ك����ه‌ ‪ 10‬هه‌زاریان‬ ‫مافی مرۆڤی په‌رله‌مانی كوردس����تان‪ ،‬ژماره‌ی له‌ك����ورد زیات����ره‌ ل����ه‌و ش����اره‌دا‪ .‬له‌قه‌زای‬ ‫ئاواره‌ له‌هه‌رێمی كوردس����تان ده‌گات به‌(‪ )2‬سه‌یدس����ادقیش به‌پێی‌وت����ه‌ی قایمقامی ئه‌و‬

‫نابێت كارێك بكرێت بۆ به‌ته‌واویی‬ ‫جێگیربونیان له‌هه‌رێم‪ ،‬به‌وه‌ی به‌شێكیان‬ ‫فۆرمیان گواستۆته‌وه‌ بۆ هه‌رێم به‌وته‌ی‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی كۆچ‌و كۆچبه‌رانی‬ ‫سلێمانی (هه‌زارو ‪ )274‬خێزانی عه‌ره‌ب‬ ‫به‌كاتیی فۆرمی خۆراكه‌كه‌یان له‌پارێزگاكانی‬ ‫تره‌وه‌ گواستۆته‌وه‌ بۆ پارێزگای سلێمانی‪،‬‬ ‫هاوكات هه‌ندێكیان پاسپۆرتیان له‌هه‌رێم‬ ‫ده‌ركردوه‌و مۆڵ‌و خانویان كڕیوه‬ ‫ش����اره‌ زیاتر ل����ه‌(‪ )510‬خێزانی ع����ه‌ره‌ب كه‌‬ ‫س����ه‌رجه‌میان زیاترن له‌(‪ 5‬ه����ه‌زار) هاواڵتی‬ ‫ئ����اواره‌ی عه‌ره‌ب له‌قه‌زاكه‌دا نیش����ته‌جێبون‪،‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی قایمقامی قه‌زای كه‌الریش تا مانگی‬ ‫ته‌مم����وز ته‌نیا له‌قه‌زاكانی كه‌الرو كفری زیاتر‬ ‫له‌(دو ه����ه‌زارو‪ )٥٠٠‬خێزانی ئاواره‌ی عه‌ره‌ب‬ ‫هاتونه‌ته‌ سنوره‌كه‌‪ .‬به‌پێی ئاماری فه‌رمانگه‌ی‬ ‫كۆچ‌و كۆچبه‌رانی سلێمانی تا مانگی ئه‌یلول‬ ‫ژماره‌ی ئ����ه‌و ئاواره‌ عه‌ره‌بانه‌ گه‌یش����تونه‌ته‌‬ ‫پارێزگای س����لێمانی نزیك����ه‌ی (‪ 160‬هه‌زار)‬ ‫كه‌س����ه‌‪ .‬له‌پارێزگای هه‌ولێریش به‌پێی‌وته‌ی‬ ‫پارێزگاری ئه‌و ش����اره‌ تا مانگی ته‌مموز (‪16‬‬ ‫هه‌زار) ئاواره‌ی ئه‌نبار به‌هۆی بارگرژییه‌كانی‬ ‫ئه‌و پارێزگایه‌ رویان له‌هه‌ولێر كردوه‌‪ .‬به‌پێی‬ ‫ئاماره‌ نافه‌رمیه‌كانیش له‌ئێستادا له‌پارێزگای‬ ‫هه‌ولێر زیاتر له‌(‪ 200‬هه‌زار) ئاواره‌ی عه‌ره‌ب‬ ‫هه‌ن له‌كاتێكدا ژماره‌ی دانیش����توانی هه‌ولێر‬ ‫(‪ 1‬ملیۆن‌و ‪ 713‬هه‌زار) كه‌سه‌‌واتا له‌ئێستادا‬ ‫(‪)%12‬ی دانیشتوانی هه‌ولێر عه‌ره‌بن‪.‬‬ ‫به‌وپێیه‌ش له‌ئێس����تادا زیاتر له‌یه‌ك ملیۆن‬ ‫ئ����اواره‌ی ع����ه‌ره‌ب له‌هه‌رێمی كوردس����تانن‪،‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ر دۆخی ئه‌منیی ش����اره‌كانی عێراق‬ ‫ئاس����اییبێته‌وه‌‪ ،‬چ����اوه‌ڕوان ناكرێت ته‌واوی‬ ‫ئه‌و هاواڵتیانه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ به‌وه‌ی له‌ئێس����تادا‬ ‫به‌ش����ێكیان بونه‌ت����ه‌ خاوه‌نی م����ۆڵ‌و خانوو‬ ‫خاوه‌ن����ی م����ۆڵ‌‌و دوكان‌و بازرگانیی ده‌كه‌ن‬ ‫له‌هه‌رێم‪ ،‬هاوكات به‌هۆی باش����یی بارودۆخی‬ ‫ئه‌منی����ی‌و ئابوری����ی هه‌رێمه‌وه‌ به‌ش����ێكیان‬ ‫ده‌مێنن����ه‌وه‌ به‌وه‌ش ئاس����تی رێژه‌ی عه‌ره‌ب‬

‫له‌هه‌رێمی كوردستان زیاد ده‌بێت‪.‬‬ ‫كه‌ركوك ته‌عریب ده‌كرێته‌وه‌‬ ‫ئه‌گه‌رچی ل����ه‌دوای روخانی رژێمی به‌عس‬ ‫ل����ه‌‪2003‬ه‌وه‌ كورد چۆته‌ به‌غداو یه‌ك بس����ت‬ ‫له‌خاكه‌ك����ه‌ی نه‌گه‌ڕاندۆت����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای‬ ‫روداوه‌كان����ی داعش بونی عه‌ره‌ب له‌پارێزگای‬ ‫كه‌ركوك گۆڕانی به‌س����ه‌ردا هاتوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫ل����ه‌دوای هاتنی داعش����ه‌وه‌ ناوچ����ه‌ عه‌ره‌ب‬ ‫نشینه‌كانی كه‌ركوك به‌ته‌واویی كه‌وتنه‌ ده‌ستی‬ ‫داعش‌و له‌كه‌ركوك دابڕان‪ ،‬به‌وپێیه‌ی روبه‌ری‬ ‫گش����تیی پارێزگای كه‌ركوك (‪ 9‬هه‌زارو ‪679‬‬ ‫كیلۆمه‌تر چوارگۆش����ه‌یه‌)‪ ،‬به‌اڵم نزیكه‌ی (‪4‬‬ ‫هه‌زار) كیلۆمه‌تری له‌ژێر ده‌س����تی داعشدایه‌و‬ ‫زیاتر له‌(‪ 5‬هه‌زار) كیلۆمه‌تریش����ی له‌ده‌ستی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌دایه‌‪ ،‬ه����اوكات ئاڵوگۆڕ له‌رێژه‌ی‬ ‫دانیشتوان له‌ڕوی پێكهاته‌ی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه‌ پێش����تر رێژه‌ی نه‌ته‌وه‌كان تا راده‌یه‌ك‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌ بو (‪ %50‬كورد ‪ %34‬عه‌ره‌ب ‪%16‬‬ ‫توركم����ان)‪ ،‬به‌اڵم پاش دابڕانی قه‌زا‌و ناحییه‌‬ ‫عه‌ره‌بنشینه‌كان رێژه‌كه‌ له‌م شێوه‌یه‌وه‌ نزیكه‌‬ ‫(‪ %70‬كورد ‪ %14‬عه‌ره‌ب ‪ %16‬توركمان)‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی هاتنی هه‌زاران خێزانی عه‌ره‌ب‬ ‫بۆ ش����اری كه‌ركوك جارێكی دیك����ه‌ رێژه‌كه‌‬ ‫گۆڕانی به‌س����ه‌ردا دێت‪ ،‬به‌وته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫فه‌رمانگ����ه‌ی‌ ك����ۆچ‌و كۆچبه‌ران����ی‌ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ت����ا س����ه‌ره‌تای مانگ����ی ‪9‬ی ئه‌مس����اڵ (‪60‬‬ ‫هه‌زار) خێزانی‌ ئاواره‌ی‌ عه‌ره‌ب له‌‌ش����اره‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ عێراقه‌وه‌ روی����ان له‌كه‌ركوك كردوه‌و‬

‫به‌رده‌وامیش رێژه‌ك����ه‌ له‌زیادبوندایه‌‪ .‬به‌پێی‬ ‫به‌یاننام����ه‌ی پارێزگاری‌ كه‌رك����وك‪ ،‬ژماره‌ی‌‬ ‫ئه‌و ئاوارانه‌ی‌ كه‌ ته‌نها له‌فه‌لوجه‌و رومادیی‌و‬ ‫ناوچه‌كانی تری‌ پارێزگای ئه‌نباره‌وه‌ هاتونه‌ته‌‬ ‫كه‌ركوك زیاتر ل����ه‌(‪ 2‬هه‌زارو ‪ 200‬خێزان)ن‪.‬‬ ‫هاوكات به‌وته‌ی سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس����تان (‪ 360‬ه����ه‌زار ئاواره‌‬ ‫رویان له‌شاری كه‌ركوك كردوه‌ كه‌ زۆرینه‌یان‬ ‫عه‌ره‌ب����ن به‌وپێی����ه‌ش چ����اوه‌ڕوان ده‌كرێت‬ ‫ئێس����تا رێژه‌ی كورد له‌و پارێزگایه‌ بوبێته‌وه‌‬ ‫به‌(‪)%50‬و رێژه‌ی عه‌ره‌ب بۆ (‪)%30‬و رێژه‌ی‬ ‫توركمانیش بۆ (‪ )%20‬به‌رزبوبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌ترس����یه‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ كه‌ ئه‌م زیادبونه‌ی‬ ‫ع����ه‌ره‌ب چ����اوه‌ڕوان ده‌كرێ����ت به‌ش����ێكیان‬ ‫له‌كه‌رك����وك جێگیرب����ن‪ ،‬به‌ب����ێ عه‌ره‌به‌كانی‬ ‫حه‌ویج����ه‌و ناوچه‌ عه‌ره‌بیه‌كانی كه‌ركوكه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر دواتر راپرسیی بكرێت‪ ،‬ژماره‌و رێژه‌ی‬ ‫عه‌ره‌ب له‌ش����اری كه‌ركوك زۆر زیاد ده‌بێت‪،‬‬ ‫هاوكات له‌ماوه‌ی سێ بۆ چوار مانگی رابردودا‬ ‫ژماره‌یه‌ك����ی زۆری ئاواره‌ی ع����ه‌ره‌ب به‌هۆی‬ ‫هاتنی داعش����ه‌وه‌ رویانكردۆت����ه‌وه‌ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫به‌پێی ‌وته‌ی ژماره‌یه‌ك ل����ه‌و عه‌ره‌بانه‌ی كه‌‬ ‫له‌ئێستادا بۆ مانه‌وه‌یان له‌كه‌ركوك سه‌رقاڵی‬ ‫دروس����تكردنی خانون له‌ناوچه‌یه‌كی ته‌جاوزو‬ ‫خۆپیش����اندانیان كرد بۆ ناڕه‌زایی له‌روخانی‬ ‫خانوه‌كانی����ان‪ ،‬ئه‌وان نزیكه‌ی ‪ 60‬دۆنم زه‌وی‬ ‫كه‌ ده‌كاته‌ (‪ 150‬هه‌زار مه‌تر)و (‪ )750‬پارچه‌‬ ‫زه‌وی (‪ 200‬مه‌ت����ری) هه‌ریه‌ك����ه‌ی به‌‪ 4‬تا ‪6‬‬ ‫ملی����ۆن دینار له‌به‌رپرس����انی پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫كڕیوه‌‪ ،‬له‌ئێس����تادا ئه‌و ئاواره‌ عه‌ره‌بانه‌ زیاتر‬ ‫ل����ه‌(‪ )300‬خانویان له‌س����ه‌ر دروس����تكردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌بیانوی زیاده‌ڕۆیی ئیداره‌ی ش����اره‌كه‌‬ ‫زیاتر له‌(‪ )200‬خانوی روخاندوه‌‪ ،‬ئه‌و پارچه‌‬ ‫زه‌وی����ه‌ی كه‌ له‌الی����ه‌ن به‌رپرس����انی پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتیه‌وه‌ فرۆش����راوه‌ به‌عه‌ره‌به‌ هاورده‌كانی‬ ‫كه‌رك����وك‌و ‪ 60‬دۆن����م زه‌وی����ه‌و ده‌كاته‌ ‪150‬‬ ‫هه‌زار مه‌تر‪ ،‬له‌كاتێكدا كورد س����ه‌دان س����اڵه‌‬ ‫قوربانیی ده‌دات له‌پێناو گه‌ڕانه‌وه‌ی بس����تێك‬ ‫له‌خاكه‌كه‌ی‪ ،‬هه‌مو ئه‌م هه‌نگاوانه‌ له‌داهاتودا‬ ‫كاریگه‌ریی راسته‌وخۆیان بۆ سه‌ر چاره‌نوس‌و‬ ‫یه‌كالكردنه‌وه‌ی شاری كه‌ركوك ده‌بێت‪.‬‬ ‫كاریگه‌ریه‌كانی ئاواره‌كان له‌هه‌رێم‬ ‫بون����ی ئه‌و ئاوارانه‌ له‌هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫له‌چه‌ندی����ن روه‌وه‌ له‌قازانج����ی هه‌رێم����ی‬ ‫كوردستانه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تیش له‌كرانه‌وه‌ی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان به‌روی رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كانی‬ ‫جیهان‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر به‌پالن‌و نه‌خشه‌ی‌ورده‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌و كه‌یسه‌دا بكرێت به‌قازانجی‬

‫گ����ه‌وره‌ی هه‌رێمی كوردس����تان كۆتایی دێت‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئ����ه‌م ئاوارانه‌ زۆرێك له‌هاواڵتیانی‬ ‫هه‌رێمیان نیگه‌رانك����ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌وڵدان بۆ‬ ‫ده‌ركردن����ی ئه‌و ئاوارانه‌ یان زیانپێگه‌یاندنیان‬ ‫زیانگه‌یاندن����ه‌ به‌ن����اوو ناوبانگ����ی هه‌رێم����ی‬ ‫كوردس����تان‌و الوازكردن‌و بڕینی پش����تیوانیی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌ بۆ هه‌رێمی كوردس����تان له‌ڕوی‬ ‫هاوكاریی مرۆییه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم نابێت كارێ����ك بكرێت بۆ به‌ته‌واویی‬ ‫جێگیربونی����ان له‌هه‌رێم‪ ،‬به‌وه‌ی به‌ش����ێكیان‬ ‫فۆرمی����ان گواس����تۆته‌وه‌ بۆ هه‌رێ����م به‌وته‌ی‬ ‫به‌رێوه‌ب����ه‌ری فه‌رمانگه‌ی ك����ۆچ‌و كۆچبه‌رانی‬ ‫س����لێمانی (ه����ه‌زارو ‪ )274‬خێزانی عه‌ره‌ب‬ ‫به‌كاتیی فۆرمی خۆراكه‌كه‌یان له‌پارێزگاكانی‬ ‫تره‌وه‌ گواس����تۆته‌وه‌ بۆ پارێزگای سلێمانی‪،‬‬ ‫ه����اوكات هه‌ندێكیان پاس����پۆرتیان له‌هه‌رێم‬ ‫ده‌رك����ردوه‌و م����ۆڵ‌و خانوی����ان كڕی����وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش بۆخۆی ده‌بێته‌ ه����ۆی جێگیركردنی‬ ‫یه‌كجاره‌كییان‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاوارانه‌ چه‌ندین كاریگه‌رییان له‌سه‌ر‬ ‫هه‌رێم دروستكردوه‌و جێده‌هێڵن‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬له‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌‪ ،‬كاریگه‌ریی‬ ‫له‌س����ه‌ر كلت����ورو دابونه‌ری����ت‌و ترادس����یۆنه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان جێده‌هێڵێ����ت‪ ،‬به‌تایبه‌تیش‬ ‫چونكه‌ ئه‌وان خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك دابونه‌ریت‌و‬ ‫عه‌قایدی مه‌زهه‌بیی‌و عه‌شایه‌ریی‌و رێوره‌سمی‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆیانن كه‌ جیاوازه‌ له‌رێوره‌س����م‌و‬ ‫دابونه‌ریت����ی كوردیی ئه‌مه‌ش له‌زۆر ش����وێنی‬ ‫كوردس����تان هاواڵتیانی كوردس����تان به‌هۆی‬ ‫رێزگرتنیانه‌وه‌ بۆ ئه‌و ئاوارانه‌ زۆرجار به‌زمانی‬ ‫ئ����ه‌وان‌و به‌ش����ێوازی ئه‌وان رێوره‌س����مه‌كان‬ ‫به‌رێوه‌ده‌ب����ه‌ن‪ ،‬هاوكات له‌ئێس����تادا زۆربه‌ی‬ ‫گازینۆو مۆڵ‌و دوكانه‌كان كارمه‌ندی عه‌ره‌ب‌و‬ ‫نوس����ینی تابلۆكانیان به‌زمان����ی عه‌ره‌بیه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی مشته‌ری بۆ خۆیان رابكێشن ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی كاڵبونه‌وه‌ی زمانی كوردیی‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬له‌روی سیاسی‌و ئه‌منیشه‌وه‌ زیادبونی‬ ‫رێ����ژه‌ی ع����ه‌ره‌ب ده‌بێته‌ ه����ۆی گۆڕانكاریی‬ ‫له‌نه‌خشه‌ی سیاسی هێزه‌كان‌و زیادبونی ده‌نگی‬ ‫هێزه‌ عه‌ره‌به‌كان له‌ش����اره‌كانی كوردس����تان‪،‬‬ ‫كه‌ له‌داهاتوش����دا داوای به‌ش����داریی سیاسی‬ ‫ده‌كه‌ن له‌جومگه‌ كاریگه‌ره‌كانی حوكمڕانیی‪،‬‬ ‫له‌ڕوی ئه‌منییش����ه‌وه‌ به‌ش����ێك له‌و خێزانانه‌‬ ‫كه‌س����وكاریان له‌گروپه‌ تیرۆریس����تیه‌كاندان‌و‬ ‫له‌داهاتودا مه‌ترس����یی‌ ئه‌وه‌یان لێده‌كرێت كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ببه‌ستن‌و چاوه‌ڕێی كاری‬ ‫تیرۆریستیان لێبكرێت كه‌ ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریی‬ ‫له‌سه‌ر الیه‌نی ئه‌منیی دروست ده‌كات‪.‬‬

‫بێرنارد لویس‪ :‬په‌كه‌ك ‌ه به‌دیهێنه‌ری ئاشتیی‌و مۆدێرنێته‌ی ‌ه له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫بێرنارد لویس فه‌یله‌سوف‌و نوسه‌ر ‌ی‬ ‫ناوداری‌ فه‌ره‌نسی ده‌ڵێت "په‌كه‌كه‌‬ ‫به‌رگریی‌ له‌كوردو كه‌مایه‌تیه‌كان ده‌كا‌و‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ چه‌سپاندنی‌ سۆكۆالریزم‌و‬ ‫به‌دیهێنانی‌ یه‌كسانیی‌ ژن‌و پیاودایه‌و‬ ‫پێشه‌نگی‌ جه‌نگی‌ دژ به‌تیرۆریزمه‌و‬ ‫پێویسته‌ ناوی‌ له‌لیستی‌ "تیرۆر"‬ ‫ده‌ربهێنرێت‪.‬‬ ‫بێرن���ارد لوی���س له‌وتارێكیدا ك���ه‌ له‌دوا‬ ‫ژماره‌ی‌ هه‌فته‌نامه‌ی‌ "لۆپوان"ی‌ فه‌ره‌نس���ی‌‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌ به‌به‌ڵگه‌ ده‌یس���ه‌لمێنێت كه‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ رێكخراوێكی‌ دژ به‌تیرۆریس���ته‌ نه‌ك‬ ‫"تیرۆریس���ت"‪ ،‬ناوبراو له‌وتاره‌كه‌یدا ئاماژه‌‬ ‫به‌گه‌مه‌ی‌ سیاس���یی‌و دوالیزم���ی‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئاكه‌په‌ی توركیا ده‌كات له‌په‌یوه‌ند به‌گروپی‬ ‫داعش���داو به‌راوردیش���ی‌ ده‌كات به‌به‌رگریی‬

‫قاره‌مانان���ه‌ی‌ په‌كه‌ك���ه‌ ل���ه‌دژی داع���ش‌و‬ ‫پارێزگاری���ی‌ جوامێرانه‌ی‌ له‌كه‌مایه‌تییه‌كانی‬ ‫ئێزی���دی‌و مه‌س���یحی ك���ه‌ له‌الی���ه‌ن ئ���ه‌و‬ ‫رێكخراوه‌وه‌ هه‌وڵی پاكتاوكردنیان ده‌درێت‪.‬‬ ‫ئه‌م فه‌یله‌س���وفه‌ فه‌ره‌نس���ییه‌ پێداگریی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ده‌كات "زاراوه‌كان كاتێ���ك‬ ‫مانای‌ راس���ته‌قینه‌ی‌ خۆیان ده‌بێت كه‌ ئیتر‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌ وه‌ك رێكخراوێكی تیرۆریس���تیی‬ ‫پێناس���ه‌ نه‌كرێت‪ ،‬به‌ڵكو پێویسته‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫وه‌ك رێكخراوێك���ی به‌رگری���كار ل���ه‌دژی‬ ‫تیرۆری���زم پێناس���ه‌ بكرێت"‪ .‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ئ���ه‌و رۆژگاره‌ی‌ په‌كه‌كه‌ له‌الیه‌ن ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫یه‌كێتی ئه‌وروپاوه‌ خرایه‌ لیستی تیرۆره‌وه‌‪،‬‬ ‫زۆر جی���اواز بو ل���ه‌وه‌ی‌ ئێس���تا‪ ،‬په‌كه‌كه‌‬ ‫له‌و كاته‌وه‌ گۆڕانكارییه‌كی‌ ریش���ه‌یی‌‌و زۆر‬ ‫گه‌وره‌ی‌ به‌س���ه‌ردا هاتوه‌و ئام���اژه‌ به‌چوار‬ ‫خاڵ له‌و گۆڕانكارییانه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ پێویسته‌‬ ‫رۆژئ���اوا له‌به‌رچاویان بگرێت‌و به‌و روانینه‌ی‌‬ ‫خۆیدا بچێته‌وه‌ به‌رامبه‌ر به‌په‌كه‌كه‌‪.‬‬

‫یه‌كه‌م‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ ‪ 15‬ساڵی‌ رابردودا‪ ،‬واته‌‬ ‫له‌و كاته‌وه‌ی‌ كه‌ ئۆجه‌الن ده‌س���تگیركراو‌ه‬ ‫تا ئێس���تا س���ه‌ركردایه‌تی په‌كه‌كه‌ پشتی‬ ‫كردوه‌ته‌ هه‌مو ج���ۆره‌ توندوتیژییه‌ك‌و هیچ‬ ‫جۆره‌ كردارێكی توندوتی���ژی ئه‌نجامنه‌داوه‌‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌ئامانجه‌ سیاسییه‌كانی‪ .‬دوه‌م‪،‬‬ ‫به‌ش���ێكی زۆری‌ كادێره‌كانی ئه‌و رێكخراوه‌‬ ‫كه‌ له‌رابوردودا له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ ئایدیۆلۆژی‬ ‫ماركس���یی‪-‬لینینیی‌ په‌روه‌رده‌ كرابون‌و له‌و‬ ‫چوارچێوه‌ی���ه‌دا خه‌بات���ی چه‌كدارانه‌یان بۆ‬ ‫گه‌یش���تن به‌ئامانجه‌كانیان به‌ڕه‌وا ده‌زانی‪،‬‬ ‫گ���ۆڕاون‌و زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری���ان خوازیاری‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێش���ه‌ی كوردن به‌رێگه‌ی‌‬ ‫دانوس���تان‌و ئاش���تییانه‌‪ .‬س���ێیه‌م‪ ،‬نابێت‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌یادبكرێت كه‌ (یه‌په‌گه‌) به‌وپه‌ڕی‬ ‫ئازایه‌تیی���ه‌وه‌ له‌به‌رامب���ه‌ر هه‌ڕه‌ش���ه‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیس�ل�امییدا وه‌ستاوه‌و خۆڕاگریی‬ ‫ئ���ه‌وان هه‌مو جیهان���ی سه‌رس���امكردوه‌‪.‬‬ ‫چواره‌میش‪ ،‬ل���ه‌و ناوچانه‌ی‌ ك���ه‌ په‌كه‌كه‌‬

‫ده‌سه‌اڵتی به‌س���ه‌ریاندا ده‌شكێت له‌عێراق‌و‬ ‫سوریاش‪ ،‬له‌روی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی‌و كلتورییه‌وه‌‬ ‫یه‌كس���انیی ژن‌و پیاو ره‌چاوكراوه‌‪ ،‬ره‌وشی‌‬ ‫عه‌لمانی���ی په‌یڕه‌وك���راوه‌‪ ،‬رێ���ز له‌ماف���ی‬ ‫كه‌مایه‌تیی���ه‌كان گی���راوه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ له‌هیچ ش���وێنێكی دیكه‌ی‌ ناوچه‌كه‌دا‬ ‫نابینرێت‌و ئیسالم قسه‌ی‌ یه‌كه‌م‌و دوا قسه‌ی‌‬ ‫تێدا ده‌كات‪.‬‬ ‫بێرن���ارد لوی���س له‌درێژه‌ی‌ ش���یكاریی‌‌و‬ ‫ش���رۆڤه‌كه‌یدا به‌راوردێ���ك ده‌كات له‌نێوان‬ ‫كرداره‌كان���ی حزب���ی ئاكه‌په‌ی ئ���ه‌ردۆگان‬ ‫له‌توركیاو په‌كه‌ك���ه‌دا‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ یه‌كه‌میان (ئاكه‌په‌) مۆڵه‌ت ده‌دات باری‬ ‫قورسی چه‌ك‌و كه‌لوپه‌لی سه‌ربازیی به‌ئاسانی‬ ‫بگات ‌ه ده‌س���تی چه‌كدارانی داعش‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫كه‌ سه‌ربڕینی مرۆڤیان له‌ئاوخواردنه‌وه‌ له‌ال‬ ‫ئاس���انتره‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریش���دا هه‌مو جیهان‬ ‫ده‌بین���ن گه‌ریالكان���ی په‌كه‌ك���ه‌ قاره‌مانانه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر مرۆڤكوژه‌كانی داعش راوه‌ستاون‪،‬‬

‫له‌كاتێك���دا كه‌ س���وپای توركی���ا یه‌كێكه‌‬ ‫له‌گه‌وره‌ترین س���وپاكانی س���ه‌ر به‌په‌یمان ‌ی‬ ‫ناتۆ له‌به‌رامبه‌ر كوش���تاری‌ كه‌مایه‌تییه‌كانی‬ ‫مه‌س���یحیی‌و ئێزیدی‌و مه‌ده‌نییه‌كان چه‌كی‬ ‫دان���اوه‌و بێباكان���ه‌ ته‌ماش���ای كوش���تارو‬ ‫به‌ربه‌رییه‌ت���ی داعش ده‌كات‪ ،‬به‌ش���ایه‌تیی‬ ‫هه‌موان شه‌ڕڤانانی یه‌په‌گه‌ له‌ژێر ئاگربارانی‌‬ ‫داعشدا له‌رێگه‌ی خس���تنه‌ مه‌ترسی گیانی‌‬ ‫خۆیانه‌وه‌ رێگایه‌كی ئاسایش به‌روی خاكی‬ ‫عێراقدا ده‌كه‌نه‌وه‌ تاوه‌كو زیاتر له‌ ‪ 70‬هه‌زار‬ ‫ئێزی���دی رزگاربكه‌ن كه‌ له‌چیای‌ ش���ه‌نگال‬ ‫كه‌وتبونه‌ گه‌مارۆی هێزه‌كانی داعشه‌وه‌‪.‬‬ ‫لویس ده‌ڵێ���ت ئه‌گه‌ر به‌باش���ی بڕوانین‬ ‫په‌ی به‌وه‌ ده‌به‌ی���ن كه‌ تیرۆریزم ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫باوه‌ڕم���ان پێیبو‪ ،‬وه‌ك چۆن پێش���تریش‬ ‫له‌ئاس���تی جیهاندا س���وپای رزگاریبه‌خشی‬ ‫ئیرله‌ندا‌و ئه‌رگۆن‌و ش���ه‌ترن له‌ئیس���رائیل‌و‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ ئازادیبه‌خش���ی‌ فه‌له‌س���تین‌و‬ ‫نێلسۆن ماندێال له‌باش���وری ئه‌فریقا ناویان‬

‫له‌لیستی‌ تیرۆر هێنرایه‌ده‌ر‪ ،‬پێویسته‌ هه‌مان‬ ‫مامه‌ڵه‌ش له‌گه‌ل په‌كه‌كه‌ بكرێت‪.‬‬ ‫بێرن���ارد لوی���س له‌كۆتایی���دا ده‌ڵێ���ت‬ ‫"له‌جه‌نگێكدا كه‌ تیرۆریستانی داعش له‌دژی‬ ‫ئێمه‌ ده‌س���تیانپێكردوه‌و ده‌شێت جه‌نگێكی‬ ‫درێژخای���ه‌ن بێت‪ ،‬ك���ورده‌كان هاوپه‌یمانی‬ ‫راس���ته‌قینه‌و متمانه‌پێك���راوی‌ ئێم���ه‌ن‪،‬‬ ‫په‌كه‌كه‌ش ئێستا له‌سوریا له‌به‌رامبه‌ر داعش‬ ‫پێشه‌نگترین گروپه‌ كه‌ داكۆكی له‌به‌هاكانی‬ ‫ئێم���ه‌ ده‌كات بۆ له‌ناوبردن���ی‌ داعش‪ ،‬ئیتر‬ ‫پێویسته‌ په‌كه‌كه‌ به‌رێكخراوێكی تیرۆریستیی‬ ‫دانه‌نرێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو رێكخراوێك���ی به‌رگرییه‌‬ ‫له‌دژی تیرۆر"‪.‬‬ ‫ئه‌و خوازی���اری‌ ئه‌وه‌یه‌ په‌كه‌كه‌ نه‌ك به‌و‬ ‫جۆره‌ی‌ كه‌ له‌راب���وردودا هه‌بو‪ ،‬به‌ڵكو به‌و‬ ‫جۆره‌ی‌ ئێس���تا كه‌ هه‌ی���ه‌ ببینین‌و ده‌ڵێت‬ ‫"په‌كه‌كه‌ رێكخراوێكه‌ ده‌شێت ببێته‌ بنه‌مای‬ ‫ئارامی���ی ناوچه‌كه‌و به‌دیهێنه‌ری ئاش���تیی‌و‬ ‫مۆدێرنێته‌ له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا"‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫هاواڵتیان ده‌توانن ئاماد‌ه ‌ی دانیشتنی‌ په‌رله‌مان بن‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌م���ان له‌خول���ی‌‬ ‫چواره‌مدا بڕیاریداوه‌ كه‌ هه‌مو هاواڵتیه‌ك‬ ‫به‌ڕێكخ���راوه‌كان‌و چاالكوانه‌كانیش���ه‌وه‌‬ ‫بۆیان هه‌بێت له‌دانیش���تنه‌كانی‌ په‌رله‌مان‬ ‫ئاماده‌ب���ن‪ ،‬ش���وێنی‌ تایبه‌تیش���یان بۆ‬ ‫دابینك���راوه‌ ب���ه‌اڵم ته‌نه���ا وه‌ك گوێگرو‬ ‫پێویستیش���ه‌ مۆڵه‌ت���ی‌ پێش���وه‌خت‬ ‫وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫س���كرتێری‌ س���ه‌رۆكی‌ په‌ڕله‌مان���ی‌‬ ‫كوردس���تان فه‌خره‌دین ق���ادر به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند "په‌رله‌مانی‌ كوردستان بڕیاریداوه‌‬ ‫كه‌ هه‌مو هاواڵتیه‌كی‌ كوردستان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫بیانیه‌كانیش بۆیان هه‌بێت له‌دانیشتنه‌كانی‌‬ ‫په‌رله‌م���ان ئاماده‌بن جا ه���ه‌ر بابه‌تێك‌و‬ ‫پڕۆژه‌ یاس���ایه‌ك بێت ب���ه‌اڵم به‌مه‌رجێك‬ ‫دانیش���تنه‌كه‌ كراوه‌بێت‌و به‌كۆی‌ ده‌نگی‌‬ ‫په‌رله‌مانت���اران داخ���راو نه‌بێت‪ ,‬چونكه‌‬ ‫هه‌ندێك پرس هه‌ی���ه‌ ناكرێت به‌كراوه‌یی‌‬ ‫بێت‌و ئه‌بێت به‌نهێنی‌ ئه‌نجامبدرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ له‌خوله‌كانی‌‬ ‫پێشوتری‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستاندا ته‌نانه‌ت‬ ‫رێگه‌ به‌میدیاكارانیش ن���ه‌دراوه‌ ئاماده‌ی‌‬ ‫دانیشتنه‌كانی‌ په‌رله‌مان بن‌و گفتوگۆكانیان‬ ‫بگوازنه‌وه‌ بۆ رای‌ گشتی‌‪.‬‬ ‫بێس���تون فایه‌ق ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان له‌فراكس���یۆنی‌ گۆڕان پێیوایه‌‬ ‫ئه‌م كرانه‌وه‌یه‌ گرنگیه‌كی‌ تایبه‌تی‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫بۆ ش���كۆی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان گرنگه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "پێش���تر دیوارێك���ی‌ پۆاڵیین‬ ‫له‌نێوان خه‌ڵك‌و پارله‌مان���دا هه‌بو به‌اڵم‬ ‫ئیستا ئه‌وه‌ نه‌ماوه‌و ئیتر خه‌ڵك ده‌توانێت‬ ‫له‌دانیش���تنه‌كان ئاماده‌بێت‌و راو سه‌رنج‌و‬ ‫بۆچونه‌كانیان له‌ڕێ���گای‌ نوێنه‌ره‌كانه‌وه‌‬ ‫یان ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانه‌وه‌ پێشكه‌ش���ی‌‬ ‫په‌رله‌مان بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و هاواڵتیان���ه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت ئاماده‌ی‌‬

‫ئێمه‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كین هه‌میش���ه‌ خودان‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌بوی���ن‪ ،‬هه‌نوكه‌ش‬ ‫هه‌م���ان كێش���ه‌ له‌گه‌ڵمان���ا ده‌ژیی���ه‌؛‬ ‫كێش���ه‌ی‌ "دانپێدان���ان" گه‌وهه‌ریترین‬ ‫خه‌سڵه‌تی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ بونی‌ نه‌ته‌وه‌ییمانه‌‪.‬‬ ‫له‌جیهانێكدا ژیاوی���ن به‌رده‌وام نكوڵیی‌‬ ‫له‌بونمان كراوه‌و ته‌قه‌الی‌ سس���تكردن‌و‬ ‫خاپوركردنی‌ بونی‌ مرۆیی‌‌و نه‌ته‌وه‌ییمان‬ ‫دراوه‌‪ .‬نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌ دانپێدانراو نه‌بوین‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تان���ی‌ داگیرك���ه‌ری‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌رداگرتنی‌‬ ‫س���ه‌رباری‌‬ ‫نیش���تمان‪ ،‬پرۆسێس���ێكی‌ فراوانت���رو‬ ‫كاریگه‌رت���رو قوڵتری���ان ئاواك���ردوه‌‪،‬‬ ‫پرۆسێس���ی‌ جیاكردن���ه‌وه‌و دابڕان���دن‬ ‫له‌شوێنی‌ بونمان‪ ،‬له‌ش���وێنی‌ ژیانمان‪،‬‬ ‫هه‌ڵكه‌ندن‌و دابڕاندنی‌ ئێمه‌ له‌نیشتمان‪.‬‬ ‫ئه‌م دابڕاندنه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئیش���ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫خاپوركردنی‌ په‌یوه‌ندی���ی‌ بونه‌وییانه‌و‬ ‫گیانییان���ه‌ی‌ مرۆڤ���ی‌ ئێم���ه‌ ك���ردوه‌‬ ‫به‌نیش���تمانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ مه‌به‌س���تی‌‬ ‫نه‌بوه‌ تواناو هێزی‌ خ���ۆی‌ له‌دابڕاندنی‌‬ ‫فیزیكییان���ه‌دا به‌تاڵبكات���ه‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌ر‬ ‫هه‌وڵێكیش له‌م ئاسۆگه‌یه‌وه‌ دابێتی‌ بۆ‬ ‫كلۆركردن‌و بونیادشكاندنی‌ ئه‌و ره‌هه‌نده‌‬ ‫گیانیی‌‌و بونه‌وییه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كه‌ بوه‌‪.‬‬ ‫"دانپێدان���ان"و به‌فه‌رمی‌ ناس���اندن‬ ‫جگ���ه‌ له‌ره‌هه‌نده‌ یاس���ایی‌‪ ،‬رامیاریی‌‪،‬‬ ‫سه‌ربازیی‌‌و ئابورییه‌كه‌ی‌ هه‌ڵگری‌ واتای‌‬ ‫هێمایی‌‌و گیان ‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌و مرۆڤیانه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ گه‌وهه‌ری‌ ره‌سه‌نترو واتای‌ گه‌وره‌تر‬ ‫به‌بونی‌ نه‌ته‌وه‌و په‌یوه‌ندارێتی‌ بۆ نه‌ته‌وه‌‬ ‫ده‌به‌خشێت‪ .‬به‌بایه‌خترین شت له‌پرسی‌‬ ‫"دانپێدانان"دا ئه‌وه‌یه‌‪ :‬پێش دانپێدانانی‌‬ ‫ئه‌وانیتر به‌بونی‌ "تۆ"دا وه‌ك مرۆڤ‪ ،‬وه‌ك‬ ‫نه‌ته‌وه‌و كیانێكی‌ رامیاریی‌‪ ،‬دانپێدانانی‌‬ ‫خ���ۆت به‌ب���ون‌و كیانی‌ خ���ودی‌ خۆتدا‬ ‫بنه‌ڕه‌تیتره‌و به‌پێشمه‌رجێكی‌ ئۆنتۆلۆژی‬ ‫ده‌یهێنین���ه‌ زم���ان‪ .‬ئه‌م���ه‌ باوه‌ڕبونی‌‬ ‫خۆمانه‌ به‌خ���ودی‌ خۆمان وه‌ك مرۆڤ‌و‬ ‫وه‌ك نه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬په‌یوه‌ندارێتی���ی‌ خودی‌‬ ‫ئێمه‌یه‌ به‌قوڵیی‌ به‌ئێس���تاو چاره‌نوسی‌‬ ‫هاوبه‌ش���مانه‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ پێویس���ته‌ به‌ر‬ ‫له‌ئه‌وانیت���ر‪ ،‬ب���ه‌ر له‌هێزه‌كانیت���ر‪ ،‬به‌ر‬ ‫له‌ده‌وڵ���ه‌ت‌و هه‌رێمه‌كانیت���ری‌ دونی���ا‬ ‫له‌غه‌م���ی‌ خۆماندا بین‪ .‬ت���ا ئه‌و كاته‌ی‌‬ ‫به‌هاوچاره‌نوس���یی‌‬ ‫هه‌س���تكردن‬ ‫له‌نێوانماندا نه‌گاته‌ ره‌وشێكی‌ هه‌ستیارو‬ ‫ب���ه‌رز ناتوانین به‌ته‌واوی‌ له‌ئاس���ت ئه‌و‬ ‫مه‌ترسی‌‌و هه‌ڕه‌شانه‌یدا پته‌و رابوه‌ستین‬ ‫كه‌ ده‌رگیری‌ بونی‌ ئێس���تاو چاره‌نوسی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌و گه‌له‌كه‌مان بوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫گرێدراوێتیی‌ نێوان "دانپێدانان"و "بون‪-‬‬ ‫له‌‪-‬جیهان" توندوتۆڵه‌‪ .‬له‌"ئێستایا ژیان"‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫ناكرێت‬ ‫ی‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان ‌‬ ‫په‌رله‌مان‬ ‫به‌نهێنیی‌‌و دور‬ ‫له‌چاوی‌ میدیا بن‬

‫هۆڵی په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫دانیش���تنه‌كانی‌ په‌رله‌م���ان ب���ن‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫رۆژێك پێش���تر مۆڵ���ه‌ت وه‌ربگرن‌و ناوی‌‬ ‫خۆی���ان تۆم���ار بكه‌ن له‌ڕێی‌ پرس���گه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫مری���ه‌م س���ه‌مه‌د عه‌ب���دی‌ ئه‌ندام���ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان له‌فراكسیۆنی‌ سه‌وز‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "هه‌ركه‌س���ێك‬ ‫بیه‌وێت به‌ش���داریی‌ دانیش���تنه‌كان بكات‬ ‫ده‌بێت ته‌نی���ا گوێگربێت‌و بۆی‌ نییه‌ هیچ‬ ‫پێش���نیارێك راس���ته‌وخۆ ب���كات‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫له‌ڕێی‌ نوێنه‌ره‌كان���ی‌ په‌رله‌مانه‌وه‌ نه‌بێت‬

‫نه‌ته‌وه‌و په‌رله‌مان‬

‫ئومێد حه‌مه‌ عه‌لی‌*‬

‫‪5‬‬

‫به‌ش���ێكه‌ له‌"ئاماده‌ب���ون ‪-‬له‌‪-‬جیهان"‪.‬‬ ‫خودانێتیی‌ ئێمه‌ بۆ ده‌وڵه‌تێكی‌ ره‌سه‌ن‬ ‫ترۆپك���ی‌ به‌رجه‌س���ته‌‪-‬بونی‌ نه‌ته‌وه‌یه‌‬ ‫له‌جیه���ان‪ ،‬به‌اڵم ئۆج ئ���االن پێیوایه‌‪:‬‬ ‫"كۆمه‌ڵگایه‌ك له‌ئێستادا بژێت‪ ،‬چه‌نده‌‬ ‫بێ‌ ده‌وڵه‌ت بێ���ت‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ی‌ الوازبێ���ت‪ ،‬به‌مس���ۆگه‌ریی‌‬ ‫به‌شێكه‌ له‌مێژوو كۆمه‌ڵگای‌ گه‌ردونیی‌"‪.‬‬ ‫هه‌نوكه‌ ئێمه‌ س���ه‌رباریی‌ بێ‌ ده‌وڵه‌تیی‌‬ ‫رۆڵێك���ی‌ مێژویی‌ وازیده‌كه‌ین‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پان���ی‌ رامیاری���ی‌ جیه���ان‌و له‌نێو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تییا پایه‌و شوێنی‌‬ ‫كوردو كوردس���تان گرین���گ‌و نكوڵیی‬ ‫لێنه‌كراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌هێنده‌ی‌ گه‌وره‌یی‌‬ ‫شوێن‌و پایه‌ی‌ كورد هه‌ڕه‌شه‌و مه‌ترسی‌‬ ‫س���ه‌ر بون���ی‌ كوردیی‌ مه‌زن���ه‌و نادیده‌‬ ‫ناگیرێ‌‪ .‬پرس���ی‌ هه‌ره‌ پت���ه‌و ئه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫ئایا به‌هێنده‌ی‌ گه‌وره‌ی���ی‌‌و كاریگه‌ریی‌‬ ‫ره‌وشه‌كه‌ به‌گه‌وره‌یی‌ مامه‌ڵه‌مانكردوه‌‪،‬‬ ‫ئایا تا ئێس���تا توانیومان���ه‌ له‌روانگه‌ی‌‬ ‫بیرێكی‌ ستراتیژیی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ره‌سه‌نه‌وه‌‬ ‫بیركردنه‌وه‌و كرده‌ی‌ خۆمان مانیفێست‬ ‫بكه‌ی���ن؟ ئای���ا بیری‌ حزبس���ه‌نته‌ریی‌‌و‬ ‫خۆبه‌پاڵه‌وانكردنی‌ فش���ه‌ڵ‌و ناڕه‌سه‌ن‬ ‫تێده‌په‌ڕێنین؟‬ ‫له‌به‌ر رۆش���نایی‌ ئه‌م بیره‌یا ده‌توانین‬ ‫بێژین ده‌ركه‌وتن‌و گه‌ش���ه‌كردن له‌سه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پان���ی‌ مێ���ژوی‌ جیه���ان ته‌نه���ا‬ ‫به‌هه‌ڵوێس���تی‌ س���اخته‌و كاتیی‌ نابێ‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵوێستا ئه‌گه‌ر چاره‌نوسی‌ نه‌ته‌وه‌و‬ ‫نیش���تمان پێوه‌رنه‌ب���ێ‌‌و هه‌ڵوێس���ت‬ ‫له‌به‌بازاڕكردن���ی‌ غ���ه‌م‌و كۆس���ته‌كانی‌‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ پێكهاتب���ێ‌ ناتوان���رێ‌ وه‌اڵم‬ ‫به‌پێداویس���تیه‌كانی‌ بون‪-‬له‌جیه���ان‬ ‫بده‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌كانێك���ی‌ گرین���گ له‌په‌یوه‌ن���د‬ ‫به‌كێش���ه‌ی‌ "دانپێدانان"وه‌ ئه‌و بڕیاره‌بو‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان له‌په‌یوه‌ن���د‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌به‌رییه‌كان���ی‌‬ ‫به‌كانتۆن���ه‌‬ ‫خۆرئ���اواوه‌ ده‌ریچواند‪ .‬ئه‌گه‌ر بڕیاره‌كه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ كێش���ه‌ جه‌وهه‌رییه‌كانی‌‬ ‫خۆرئاوای‌ واڵت‌و له‌س���ه‌ر ئاستی‌ دونیا‬ ‫كاركردی‌ گه‌وره‌و ریشه‌یی‌ دانه‌نێ‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫گرینگی���ی‌ گه‌وهه‌ریی‌ ب���ۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌‬ ‫به‌پێداویس���تیه‌كانی‌ بونی‌ نه‌ته‌وه‌ییمان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬مامه‌ڵ���ه‌ی‌ فه‌رمیی‌ داموده‌زگایی‌‬ ‫كوردییان���ه‌ له‌ت���ه‌ك بون���ی‌ كوردیی‌‌و‬ ‫خۆبه‌رێوه‌به‌ری���ی‌ كوردس���تانییا جگه‌‬ ‫له‌بنكه‌نكردن���ی‌ كێش���ه‌ی‌"دانپێدانان"‪،‬‬ ‫ئه‌توانێت كاریگه‌ری���ی‌ له‌بیناكردنه‌وه‌و‬ ‫نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌ بونه‌وییانه‌و‬ ‫گیانییانه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ ئێمه‌دا س���ه‌ر ڕێ‬ ‫بخات‪.‬‬ ‫*پەرلەمانتاری فراکسیۆنی گۆڕان‬

‫كه‌ له‌وێدان"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ش ك���رد ك ‌ه‬ ‫پێشتریش ئه‌وه‌ په‌یڕه‌وكراوه‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ته‌نیا له‌م خول���ه‌ی‌ په‌رله‌مان ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫درابێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "م���ن خۆم چه‌ندینجار‬ ‫به‌شداریی‌ دانیشتنه‌كانی‌ په‌رله‌مانم كردوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وكات من هه‌ڵس���وڕاوێك‌و چاالكێكی‌‬ ‫بواری‌ ژنان بوم‪ ،‬كه‌واته‌ پێشتریش ئه‌وه‌‬ ‫هه‌بوه‌ ئ���ه‌وه‌ ته‌نیا په‌یوه‌س���ت نیه‌ به‌م‬ ‫خوله‌ی‌ پارله‌مانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم سكرتێری‌ رۆژنامه‌وانیی‌ په‌رله‌مانی‌‬

‫كوردستان كامه‌ران سوبحان جه‌غت له‌وه‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ ك���ه‌ "ئه‌م خول���ه‌ی‌ په‌رله‌مان‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ خه‌ڵكه‌و ده‌بێ���ت خه‌ڵكیش‬ ‫له‌كارو چاالكیه‌كان���ی‌ په‌رله‌مان تێبگات‪،‬‬ ‫چونكه‌ ناكرێ���ت كۆبونه‌وه‌كانی‌ په‌رله‌مان‬ ‫به‌نهێنی���ی‌‌و دور له‌چ���اوی‌ میدی���ا ب���ن‪،‬‬ ‫پێویس���ته‌ خه‌ڵك له‌بڕیاره‌كانی‌ په‌رله‌مان‬ ‫به‌شدارو ئاگاداربن"‪.‬‬ ‫سوبحان وتی‌ "ئێستا خه‌ڵكی‌ ئاسایی‌‬ ‫چاالكوانان���ی‌ مافی‌ م���رۆڤ‌و كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌‌و خوێندكاران‌و مامۆستایان‌و هه‌مو‬

‫چین‌و توێژێك ده‌توانێت به‌شداریی‌ هه‌بێت‬ ‫له‌دانیشتنه‌كانی‌ په‌رله‌مان‌و ئاگاداربێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌به‌ش���ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ی‌ هۆڵ���ی‌ په‌رله‌مان‬ ‫ش���وێنێكی‌ تایبه‌ت���ی‌ ئاماده‌ك���ردوه‌ كه‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 40‬كه‌س له‌خۆده‌گرێت بۆ ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫بیانه‌وێت به‌شداریی‌ بكه‌ن‪ .‬سوبحان وتی‌‬ ‫"ژم���اره‌ی‌ ئاماده‌بوان س���نورداره‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌بێ���ت رۆژێ���ك پێش���تر ئاگاداربین تا‬ ‫بتوانرێت شوێنیان بۆ دابین بكرێت"‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتاران ئاگادار ‌ی ورده‌كارییه‌كان ‌ی‬ ‫ناردن ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه نین بۆ كۆبان ‌ی‬ ‫ی ‪،2014‬‬ ‫‪ 22‬تشرینی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران به‌كۆی‌ ده‌نگ بڕیاریاندا‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ كوردستان بچێت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كۆبانی‌و شانبه‌شانی‌ هێزه‌كان ‌‬ ‫یه‌په‌گه‌و یه‌په‌ژ‌ه روبه‌روی‌ داعش‬ ‫ی‬ ‫ببنه‌وه‌و به‌رگریی‌ له‌رۆژئاوا ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان بكه‌ن‪ ،‬ورده‌كاریی چۆنیه‌ت ‌‬ ‫ناردنی‌ ئه‌م هێزه‌شیان بۆ الیه‌ن ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫گۆڕان‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی حه‌مه‌ساڵح ئه‌ندام ‌‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ی گ���ۆڕان‬ ‫كوردس���تان له‌فراكس���یۆن ‌‬ ‫له‌مب���اره‌و‌ه ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی په‌سندكردوه‌و‬ ‫په‌رله‌مان ته‌نیا یاساكه‌ ‌‬ ‫ی نه‌كرد‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ی ورده‌كاریه‌كان��� ‌‬ ‫باس��� ‌‬ ‫ی ئه‌و هێزه‌ی‌ ده‌نێررێت‬ ‫ی ژم���اره‌ ‌‬ ‫ناردن ‌‬ ‫چه‌ن���ده‌؟ یاخود چه‌ن���د ده‌مێنێته‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫كێ ده‌بێت���ه‌ فه‌رمان���ده‌ی‌؟‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫"فه‌رمانده‌ی‌ ئه‌و هێز‌ه ده‌بێت وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫پێش���مه‌رگ ‌ه دی���اری‌ ب���كات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ئه‌ودایه‌ یاخود جۆر ‌‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ خۆیان ده‌یانبه‌ن ته‌نیا‬ ‫چه‌كانه‌ ‌‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ دراوه‌ ك ‌ه چه‌كی‌ قورس‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیاندا ده‌به‌ن"‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌‬ ‫ی‬ ‫س���االر مه‌حمود ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی س���ه‌وز‬ ‫كوردس���تان له‌فراكس���یۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند ك���ه‌ "به‌رله‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم ئه‌و پرۆژه‌ی ‌ه به‌نوسراو‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫پێشكه‌شی‌ په‌رله‌مان بكات‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌ن���دام په‌رله‌مانه‌كان ئه‌و پرۆژه‌یه‌مان‬ ‫ی‬ ‫پێش���نیاركردبو‪ ،‬ك ‌ه جگ��� ‌ه له‌یارمه‌ت ‌‬ ‫ی بۆ كۆبانی پێویست ‌ه رۆژئاواو‬ ‫سه‌ربازی ‌‬ ‫ی به‌فه‌رمیی‌ بناس���ێنرێن‪,‬‬ ‫كانتۆنه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌رێم فه‌رمانده‌ی‌ هێز‌ه‬ ‫به‌اڵم سه‌رۆك ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌و‬ ‫چه‌كداره‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ده‌توانێت به‌نوس���راوی‌ ره‌س���می ‌‬ ‫ی بكات"‪.‬‬ ‫پێشكه‌شی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناردن��� ‌‬ ‫ی "بڕی���ار ‌‬ ‫ناوب���راو وت��� ‌‬ ‫هێ���ز بۆ كۆبان���ی ته‌نیا بۆ ئ���ه‌وه‌ بو‬ ‫ی بدرێت���ێ‬ ‫ی زیات���ر ‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌رن���ا له‌پرۆژ‌ه یاس���ای‌ به‌فه‌رمی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژئاواش ك��� ‌ه حكومه‌ت ‌‬ ‫ناس���اندن ‌‬ ‫ی رۆژئاوا‬ ‫هه‌رێ���م راس���پێرراو‌ه هاوكاری ‌‬ ‫بكات‌و ده‌كرا به‌پشتبه‌ستن به‌و بڕیاره‌ش‬ ‫پێشمه‌رگه‌ بنێررێته‌ كۆبانی‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌و هێزه‌ی‌ ك ‌ه ده‌نێررێت ‌ه‬ ‫كۆبانی نازانین چ���ۆن‌و چه‌نده‌؟ به‌اڵم‬

‫ی‬ ‫له‌و‌ه ئاگادارین ك ‌ه له‌لیوای‌ یه‌ك‌و دو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ر به‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگ ‌ه ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ن‪ ،‬ك ‌ه پێش���تر ئه‌وان سه‌ر‬ ‫به‌یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ ب���ون‌و دواتر خران ‌ه‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ر وه‌زراه‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌‌و ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و هێز‌ه ت���ا كۆتاییهاتن ‌‬ ‫خه‌رجی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫جه‌نگه‌ك��� ‌ه له‌ئه‌س���تۆ ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌دایه‌"‪.‬‬ ‫پارتی‌‬ ‫ئاری‌ هه‌رس���ین په‌رله‌مانتاری‌ س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی پارتی‌‌و سه‌رۆكی‌ لیژن ‌ه ‌‬ ‫به‌فراكسیۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫پیش���مه‌رگه‌و ش���ه‌هیدان له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی راگه‌یاند ك ‌ه "ئه‌و‬ ‫كوردستان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی رۆژئاواو‬ ‫هێزان��� ‌ه وه‌ك بۆ پاراس���تن ‌‬ ‫ی ده‌نێررێ���ن‌و كاتی‌ گه‌ڕانه‌وه‌یان‬ ‫كۆبان ‌‬ ‫دی���ار نیه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه ئه‌و‌ه ره‌وش���ه‌ك ‌ه‬ ‫ی بگه‌ڕێنه‌وه‌ یان له‌وێدا‬ ‫بڕیارده‌دات كه‌ ‌‬ ‫بمێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫س���ۆران عومه‌ر ئه‌ندام ‌‬ ‫كوردس���تان له‌فراكس���یۆنی‌ كۆم���ه‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫جه‌غت ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه "له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیشتمانی ‌‬ ‫له‌كوردستان ئێس���تا هێز ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس���ت نه‌بوه‌‪ ،‬كه‌وات ‌ه ئ���ه‌و هێزه‌ ‌‬ ‫ده‌نێررێت هێزێكی‌ حزبییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "له‌كۆبان���ی داوا ‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یان نه‌كردو‌ه به‌ڵكو ئه‌وان‬ ‫داوای‌ چه‌كیان كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ توركیا‬ ‫ڕێگه‌ن���ادات چه‌ك بڕوات ب���ۆ كۆبانی‬ ‫نه‌وه‌ك بكه‌وێته‌ ده‌س���تی‌ په‌كه‌كه‌ بۆی ‌ه‬ ‫توركی���ا ده‌ڵێت با هێزی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫به‌چه‌ك���ه‌وه‌ بڕوات ب���ۆ كۆبانی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی ئه‌و شه‌ڕ‌ه پێویست ‌ه‬ ‫ی كۆتاییهاتن ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ به‌هه‌م���ان ئ���ه‌و هێزانه‌ ‌‬ ‫بردون���ی‌ بۆ كۆبانی ئه‌و چه‌كان ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیدا بهێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵگ���ورد حیكم���ه‌ت به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫راگه‌یان���دن‌و هوش���یاری ‌‬ ‫پیش���مه‌رگ ‌ه به‌ئاوێن��� ‌هی‌ ڕاگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫ی ده‌ڕوات ‌ه كۆبانێ‬ ‫ژمار‌هی‌ ئه‌و هێ���زه‌ ‌‬ ‫‪ 155‬پێشمه‌رگه‌یه‌ نه‌ك ‪ 200‬پێشمه‌گه‌‪،‬‬ ‫ی "ئ���ه‌و هێزه‌ ئه‌وانه‌ نین‬ ‫حیكمه‌ت وت ‌‬ ‫ك ‌ه مه‌ش���قیانكردو‌ه له‌ئه‌ڵمانیا‪ ،‬ئه‌وان ‌ه‬ ‫به‌چه‌ك���ی‌ قورس���ه‌و‌ه ده‌ڕۆن‌و ده‌بن ‌ه‬ ‫ی پش���تیوانیی‌ وات���ا ته‌نیا كاریان‬ ‫هێز ‌‬ ‫ی چه‌ك���ه‌ قورس���ه‌كانه‌و‬ ‫به‌كارهێنان��� ‌‬ ‫ی قورس‬ ‫ی تر به‌چه‌ك ‌‬ ‫له‌دواوه‌ی‌ هێزه‌كان ‌‬ ‫هێرشده‌كه‌ن‌و ئه‌و هێزه‌ش ئاماده‌كراوه‌و‬

‫ی‬ ‫راس���ته‌وخۆش له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه سه‌رپه‌رشتیی‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وتیش���ی‌ "تاكو ئێستاش فه‌رمانده‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌و هێ���ز‌ه دیارینه‌ك���راوه‌ كێیه‌و كێ‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫ی‬ ‫له‌كوردستان هێز ‌‬ ‫ی دروست‬ ‫نیشتمانی ‌‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬كه‌واته‌ ئه‌و‬ ‫ی ده‌نێررێت‬ ‫هێزه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ کۆبانی هێزێك ‌‬ ‫حزبییه‬

‫پەرلەمان‌و کۆبانی‌‬ ‫ئەبوبەکر هەڵەدنی*‬ ‫دوای‌ هێ���رش‌و گەمارۆدان���ی‌ کۆبانێ‬ ‫لەالیەن گروپی‌ تیرۆریستی‌ داعش لە‬ ‫(‪)2014/9/15‬ەوە کۆبانێ بوە هێمای‌‬ ‫بەرگریی‌‌و خۆڕاگریی‌ گەلێکی‌ مەزن کە‬ ‫شەڕی‌ بون‌و ناسنامەو قەوارەی‌ خۆی‌‬ ‫دەکات‪ ،‬بۆ ئەم مەبەستەش پەرلەمانی‌‬ ‫کوردس���تان شاندێکی‌ ڕەوانە کرد بۆ‬ ‫ئەوەی‌ لەنزیکەوە ئ���ەوەی‌ لەزەمین‬ ‫دەگ���وزەرێ ئاگاداربێ���ت‪ ،‬ئەوەب���و‬ ‫شاندەکە ڕاپۆرتێکی‌ وردی‌ ئامادەکردو‬ ‫پەرلەم���ان کۆبونەوەیەک���ی‌ تایبەتی‌‬ ‫بۆ ئەنجامداو س���ەرئەنجام بڕیارێکی‌‬ ‫مێژویی‌ لێکەوت���ەوە بەمامەڵەکردن‬ ‫لەگەڵ ش���ێوازی‌ بەڕێوەبردنی‌ گەلی‌‬ ‫ڕۆژئاوای‌ کوردس���تان‌و پێویس���تی‌‬ ‫مامەڵەکردن���ی‌ فەرم���ی‌ حکومەتی‌‬ ‫هەرێ���م لەگەڵیداو پێشکەش���کردنی‌‬ ‫هاوکاریی‌ دارای���ی‌‪ ،‬دواتر هەوڵەکانی‌‬ ‫پەرلەم���ان بەردەوامب���و لەچەن���د‬ ‫دیدارێ���ک بۆ گەیاندنی‌ دۆزی‌ کۆبانی‌‬ ‫بەنەت���ەوە یەکگرت���وەکان‌و قونێڵی‌‬ ‫واڵتان‌و کۆبون���ەوە لەگەڵ نوێنەرانی‌‬ ‫ڕۆژئ���اوای‌ کوردس���تان‌و پاش���ان‬ ‫سەرۆکی‌ هەرێم داوایەکی‌ پێشکەش‬ ‫بەپەرلەم���ان کرد ک���ە ڕەزامەندیی‌‬ ‫بنوێنێ���ت لەس���ەر ناردن���ی‌ هێزی‌‬ ‫پێش���مەرگە بۆ کۆبانی‌ ئەوەش بوە‬ ‫بڕیارێکی‌ بوێرانەو مێژویی‌ پەرلەمانی‌‬ ‫کوردستان کە لەکەش‌و هەوایەکی‌ پڕ‬ ‫حەماسەتی‌ نیشتیمانیی‌‌و بەگیانێکی‌‬ ‫کوردپەروەرانە س���ەرجەم ئەندامانی‌‬ ‫پەرلەم���ان‌و بەکۆی‌ دەن���گ لەگەڵ‬ ‫چەپەڵەڕێ���زان‌و وتنەوەی‌ س���رودی‌‬ ‫نەتەوەیی‌ (ئەی‌ رەقیب)و فرمێسکی‌‬ ‫شادومانیی‌ پەرلەمانتاراندا ئەو بڕیارە‬ ‫دەرچوێنرا کە من پێموایە لەچەندین‬ ‫الیەن���ەوە کاریگەری���ی‌ ئەرێنی���ی‌‬ ‫بەجێدەهێڵێت لەسەر کۆبانی‌ ‪-:‬‬ ‫‪ -1‬لەڕوی‌ مەعنەوییەوە بەدڵنیاییەوە‬ ‫دەرکردنی‌ ئەم بڕی���ارە دەبێتە هۆی‌‬ ‫بەرزکردن���ەوەی‌ ورەی‌ ش���ەڕڤانە‬ ‫قارەمانەکان���ی‌ کۆبانی‌ ک���ە دەبینن‬ ‫براکانیان لەباش���ور پاڵپش���تییانن‌و‬ ‫ئەوەی‌ بۆ جەل���ەوالو دوزو مەخمورو‬ ‫زومماری‌ دەکەن بەهەمانش���ێوە بۆ‬ ‫کوبانێ���ی‌ س���ەربڵندیش ئەنجام���ی‌‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫‪ -2‬کاریگەریی‌ دەبێت لەسەر گۆڕینی‌‬ ‫هاوکێشەی‌ جەنگ بەئاقاری‌ شکستی‌‬ ‫تیرۆریس���تانی‌ داع���ش‪ ،‬ک���ە جگە‬ ‫لەبەرەڤانیی‌‌و ش���ەڕڤانان پاڵپشتیی‌‬ ‫پێشمەرگەی‌ قارەمانیش کە ئەزمونێکی‌‬ ‫گ���ەورەی‌ هەی���ە لەڕوبەڕوبونەوەی‌‬ ‫داگیرکەرانی‌ کوردستان‌و تیرۆریستاندا‬ ‫بەدڵنیاییەوە چۆک بەتیرۆریس���تانی‌‬ ‫داعش���یش دەدەن‌و فاکتەرێکی‌ تری‌‬ ‫سەرکەوتنە‪.‬‬ ‫‪ -3‬هۆکارێک���ە ب���ۆ بەهێزکردن���ی‌‬ ‫گیانی‌ یەکڕیزیی‌‌و هاوهەڵوێس���تیی‌‌و‬ ‫تەبای���ی‌ الیەن���ە سیاس���یەکانی‌‬ ‫کوردس���تان لەهەم���و پارچەکان���ی‌‬ ‫کوردس���تانی‌ گەورە کە یەکڕیزییان‬ ‫ل���ەم قۆناغ���ە زامنی‌ س���ەرکەوتن‌و‬ ‫بەدیهێنانی‌ پش���تیوانیی‌ کۆمەڵگای‌‬ ‫نێودەوڵەتیی چونکە دۆس���تەکانمان‬ ‫کاتێک کۆدەنگیی‌ نیشتیمانیی‌ ئێمە‬ ‫دەبینن کە لەس���ەر خواس���تەکانمان‬ ‫هەمو هاوکارو پش���تیوانین پاڵنەرە‬ ‫بۆیان تا ئەوانیش لەش���ەڕی‌ تیرۆردا‬ ‫یارمەتیدەری‌ زیاتربن‪.‬‬ ‫‪ -4‬ڕەوانەکردن���ی‌ پێش���مەرگە ڕۆڵ‬ ‫دەبینێت لەپاراستنی‌ دەسکەوتەکانی‌‬ ‫گەلەکەمان لەڕۆژئاوای‌ کوردستان‪.‬‬ ‫بۆیە دەبێ پەرلەمانی‌ کوردس���تان‬ ‫لەس���ەر ئەم ش���ێوازی‌ کارکردنەی‌‬ ‫بەردەوامبێت تا بەجوانترین ش���ێوە‬ ‫ئەرکی‌ نوێنەرایەتی‌ گەل ڕاپەڕێنێت‌و‬ ‫لەئاستی‌ خواس���تی‌ هاواڵتیان بێت‌و‬ ‫ئەم قۆناغە دژوارەی‌ گەلەکەمانی‌ پێدا‬ ‫تێدەپەڕێت هاندەری‌ هەموان بێت تا‬ ‫ئەرکە نیش���تیمانی‌ نەتەوەییەکانمان‬ ‫بەوریاییەوە ڕاپەڕێنین‪.‬‬ ‫*س���ەرۆکی فراکس���یۆنی یەکگرتو‬ ‫لەپەرلەمانی کوردستان‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫ویکیلیکس ‪‌2006‬‬

‫به‌رپرس ‌ه سه‌ربازییه‌كانی‌ پارتی‌‪:‬‬

‫شێخ جه‌عفه‌رو جه‌بار یاوه‌ر ماف ‌ی لێدوانیان نیه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬

‫به‌رپرسه‌ سه‌ربازییه‌كانی‌ پارتی‌‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ تایبه‌تیه‌كانی‌ خۆیاندا له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رپرسه‌ ئه‌مه‌ریكییه‌كان‪ ،‬یه‌كتری‌‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن به‌پیالنگێڕیی‌‌و تۆمه‌ت بۆ‬ ‫یه‌كتری‌ هه‌ڵبه‌ستن‪ ،‬هاوكات به‌رپرسانی‌‬ ‫بااڵی‌ پارتی‌ پێیانوایه‌ میدیاكان له‌ژێر‬ ‫فشاردا پێویسته‌ سه‌رچاوه‌كانیان ئاشكرا‬ ‫بكه‌ن یان راپێچی‌ به‌رده‌م دادگا بكرێن‪.‬‬ ‫له‌به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ س���ایتی‌ ویكیلیكس‪-‬‬ ‫دا‪ ،‬ك���ه‌ ئاوێن���ه‌ ده‌قه‌ك���ه‌ی‌ ك���ردوه‌‬ ‫به‌كوردیی‌‪ ،‬به‌رپرسانی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كیان له‌گه‌ڵ عومه‌ر عوس���مان‬ ‫ناسراو به‌زه‌عیم عه‌لی‌‪ ،‬وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ -‬ئیداره‌ی‌‬ ‫هه‌ولێ���ر‪ ،‬ئه‌نجامداوه‌ س���ه‌باره‌ت به‌دیدی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌و حزبه‌كه‌ی‌ (پارتی‌)‬ ‫له‌باره‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ كوردو ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫په‌كه‌كه‌‪ ،‬دانوس���تانه‌كانی‌ ك���ورد له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌غدا‌و ئازادیی‌ راده‌ربڕین‪.‬‬ ‫له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا زه‌عیم عه‌لی‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ یه‌كێت���ی‌ تۆمه‌تب���ار ده‌كات‬ ‫به‌دزه‌پێكردنی‌ زانیاریی‌ به‌راگه‌یاندنه‌كان‌و‬ ‫پێیوای���ه‌‪" ،‬جه‌بار یاوه‌ر‪ ،‬جێگری‌ ش���ێخ‬ ‫جه‌عفه‌ر‪ ،‬وه‌زی���ری‌ هه‌رێم ب���ۆ كاروباری‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ لێدوانی‌ نه‌شیاوی‌ داوه‌"‌و باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ "جه‌بار یاوه‌ر‌و ش���ێخ‬ ‫جه‌عفه‌ر مافی‌ ئه‌وه‌یان نیه‌ لێدوان بده‌ن"‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌ك���ه‌دا‬ ‫ئاماژه‌ك���راوه‌ ب���ه‌وه‌ی‌ له‌كۆبونه‌وه‌ك���ه‌دا‬ ‫جگ���ه‌ له‌زه‌عیم عه‌لی‌‪ ،‬ئه‌نوه‌ر عوس���مان‪،‬‬ ‫جێگری‌ ‌وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌و لیوا شیروان‬ ‫ئاماده‌ب���ون‌و هه‌مویان هاوڕابون له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ "حكومه‌تی‌ هه‌رێم پێویس���ته‌‬ ‫فشار بخاته‌ سه‌ر میدیاكان بۆ ئاشكراكردنی‌‬ ‫سه‌رچاوه‌كانیان‪ .‬وتیان ده‌توانن رۆژنامه‌كان‬ ‫دابخه‌ن یان راپێچی‌ به‌رده‌م دادگایان بكه‌ن‬ ‫له‌سه‌ر باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و راپۆرته‌"‪.‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪06BAGHDAD4246 :‬‬ ‫بابه‌ت‪ :‬وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌ ‌ی حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم دژی‌ ئازادیی‌ راده‌ربڕینه‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان���ه‌ی‌ ئه‌مه‌ری���كا‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫كات‪15 :‬ی‌ تشرینی‌ دوه‌می‌ ‪2006‬‬ ‫پۆلێن‪ :‬زۆر نهێنی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫عوم���ه‌ر عوس���مان ناس���راو به‌زه‌عیم‬ ‫عه‌لی‌‪ ،‬وه‌زیری‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر و جه‌بار یاوه‌ر له‌ڕێوڕه‌سمێکدا‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ -‬ئی���داره‌ی‌ هه‌ولێر‪ ،‬رۆژنامه‌وانییانه‌ی‌ كه‌ باڵیۆزانی‌ ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫چاوی كه‌وت به‌به‌رپرس���انی‌ ئه‌مه‌ریكا بۆ به‌ریتانی���ا رازیب���ون ب���ه‌وه‌ی‌ هێ���زی‌‬ ‫رونكردنه‌وه‌ی‌ دیدی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌و پێش���مه‌رگه‌ ئه‌ركی‌ پاراس���تنی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫حزبه‌كه‌ (پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان) كوردس���تانی‌ عێراق ده‌گرنه‌ ئه‌ستۆ‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ ك���وردو له‌الی���ه‌ن راگه‌یاندنه‌كانی‌ حه‌یات‌و حوڕه‌و‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬په‌كه‌كه‌‪ ،‬دانوستانه‌كانی‌ كورد رادی���ۆ س���ه‌واو چه‌ند میدیایه‌ك���ی‌ دیكه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غ���دا‌و ئازادیی‌ راده‌ربڕین‪ .‬دوای‌ باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬زه‌عیم عه‌لی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی‌ نێ���وان حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و كه‌ زۆر له‌و راپۆرته‌ی‌ راگه‌یاندنه‌كان توڕه‌‬ ‫وه‌زیران���ی‌ حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ندی���ی‌ به‌غدا بوه‌‪ .‬پێش���یوابو كه‌ ئه‌و باسه‌ ته‌گه‌ره‌ی‌‬ ‫به‌ئاماده‌بونی‌ نوێن���ه‌ران‌و دیپلۆماته‌كانی‌ خس���توه‌ته‌ به‌رده‌م دانوستانه‌كانی‌ نێوان‬ ‫ئه‌مه‌ری���كاو به‌ریتانی���ا‪ ،‬ژماره‌ی���ه‌ك حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و به‌غدا له‌سه‌ر پرسه‌كانی‌‬ ‫له‌ده‌زگاكان���ی‌ راگه‌یان���دن چیرۆكێكیان پێشمه‌رگه‌و رۆڵی‌ س���وپای‌ نوێی‌ عێراق‪.‬‬ ‫له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ نه‌ناسراوه‌وه‌ باڵوكرده‌وه‌ باسی‌ له‌وه‌ش كرد كه‌ چه‌ندین په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫به‌وه‌ی‌ كه‌ به‌هێزترین داواكارییه‌كانی‌ كورد پێوه‌ ك���راوه‌ له‌الیه‌ن میدیاكانه‌وه‌و داوای‌‬ ‫قبوڵك���راون‪ .‬ئه‌م به‌ڵگه‌نامه‌ی���ه‌ تایبه‌ته‌ لێدوانیان لێكردوه‌‪ ،‬به‌هه‌مو شێوه‌یه‌كیش‬ ‫به‌تێڕوانینی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌سه‌ر ئه‌و راپۆرتانه‌ی‌ ره‌تكرده‌وه‌‪ .‬زه‌عیم عه‌لی‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌ نێوخۆییه‌كان���ی‌ حكومه‌تی‌ كه‌ به‌ڕونیی‌ هه‌راس���ان بو به‌فشاره‌كانی‌‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬ئازادیی‌ راگه‌یان���دن‌و كۆنترۆڵ ‌ی میدی���ا‪ ،‬پرس���ی‌ ك���ه‌ ده‌بێت ئ���ه‌و چی‌‬ ‫بڵێ���ت‌و بڕیاریدابو باس ل���ه‌وه‌ بكات كه‌‬ ‫میدیا‪.‬‬ ‫كاتێ���ك پرس���یاری‌ لێك���را له‌ب���ار‌هی‌ دانوس���تانه‌كان هێش���تا به‌رده‌وام���ن‌و‬ ‫بۆچونی‌ خۆی‌ س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و راپۆرته‌ نه‌گه‌یشتون به‌هیچ رێككه‌وتنێ‪.‬‬

‫زه‌عی���م عه‌ل���ی‌‌و ئه‌ن���وه‌ر عوس���مانی‌‬ ‫جێگری‌‌و لیوا شیروان هه‌مویان هاوڕابون‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‬ ‫پێویسته‌ فش���ار بخاته‌ سه‌ر میدیاكان بۆ‬ ‫ئاش���كراكردنی‌ س���ه‌رچاوه‌كانیان‪ .‬ئه‌وان‬ ‫وتیان ده‌توان���ن رۆژنامه‌كان دابخه‌ن یان‬ ‫راپێچی‌ به‌رده‌م دادگایان بكه‌ن له‌س���ه‌ر‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و راپۆرته‌‪ .‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫به‌رپرس���انی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌هه‌ولێر باسیان‬ ‫له‌وه‌ ك���رد ك���ه‌ ئازادی���ی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ جێی‌ دڵخۆش���ی‌ نی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌واڵتێك���ی‌ دیموكراس���یدا میدی���ا مافی‌‬ ‫قانونی���ی‌ هه‌ی���ه‌ راپ���ۆرت باڵوبكاته‌وه‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌كانیشی‌ بپارێزێت‪ .‬زه‌عیم عه‌لی‌‌و‬ ‫هاوڕێكانیش���ی‌‪ ،‬دوای‌ مش���تومڕی‌ زیاتر‪،‬‬ ‫وتیان كه‌ دیموكراس���یش سنوری‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و راپۆرتانه‌ پێش���ێلكردنی‌ مافه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ تێدا بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ناكرێت رێگه‌ی‌‬ ‫پێبدرێت‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ كێ‌ س���ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫داڕش���تنی‌ ئ���ه‌و راپۆرتانه‌ ب���وه‌‪ ،‬زه‌عیم‬

‫عه‌لی‌ ئه‌و ئه‌گه‌ره‌ی‌ ره‌تكرده‌وه‌ كه‌ له‌ناو‬ ‫حزبه‌كه‌ی‌ خۆیدا بێت‪ .‬به‌ڵكو باسی‌ له‌وه‌‬ ‫ك���رد كه‌ جه‌ب���ار یاوه‌ر‪ ،‬جێگری‌ ش���ێخ‬ ‫جه‌عف���ه‌ر‪ ،‬وه‌زیری‌ هه‌رێم ب���ۆ كاروباری‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ لێدوانی‌ نه‌شیاوی‌ داوه‌ پێش‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ هۆتێل خانزاد‪ .‬جه‌ختیشی‌‬ ‫ك���رده‌وه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ جه‌بار یاوه‌ر‌و ش���ێخ‬ ‫جه‌عفه‌ر مافی‌ ئه‌وه‌یان نیه‌ لێدوان بده‌ن‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ ‌ی كه‌ چ پاڵنه‌رێك له‌پش���ت‬ ‫دروس���تكردنی‌ لێدوانی‌ له‌و ش���ێوه‌یه‌یه‌‪،‬‬ ‫زه‌عیم عه‌لی‌ وتی‌‪" ،‬ئه‌وان هه‌وڵده‌ده‌ن من‬ ‫كه‌نارگیر بخه‌ن"‪.‬‬ ‫كۆمێنت‪:‬‬ ‫زه‌عیم عه‌ل���ی‌ به‌ئاش���كرا به‌هۆی‌ ئه‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌وه‌ توڕه‌ بوبو‪ ،‬هاوكات توندیی‌‬ ‫ئیدانه‌كردنه‌كه‌شی‌ به‌رامبه‌ر به‌میدیا له‌وه‌‬ ‫ده‌چو‪ ،‬زیاتر به‌هۆی‌ گومانه‌كانیه‌وه‌ بێت‬ ‫له‌سه‌رچاوه‌كه‌و ئه‌و گه‌مه‌ سیاسییه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌ڵگریه‌تی‌‪ ،‬نه‌ك له‌خ���ودی‌ راپۆرته‌كه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ره‌نگدان���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و بۆچونان���ه‌ بو‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا ده‌ریبڕین‪.‬‬

‫میدیاكان له‌ژێر‬ ‫فشاردا پێویسته‌‬ ‫سه‌رچاوه‌كانیان‬ ‫ئاشكرا بكه‌ن یان‬ ‫راپێچی‌ به‌رده‌م‬ ‫دادگا بكرێن‬

‫ریكالم ‌ی سیاسییه‌كان بۆ كه‌ناڵه‌كانی‌ راگه‌یاندن خه‌ریك ‌ه ده‌بێت ‌ه دیارده‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار‬ ‫ستایش‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی‌ كه‌سایه‌تیه‌‬ ‫سیاسییه‌كان بۆ كه‌ناڵه‌كانی‌ راگه‌یاندن‬ ‫خه‌ریكه‌ له‌حاڵه‌ته‌وه‌ ده‌بێته‌ دیارده‌و‬ ‫زۆرێك له‌كه‌ناڵه‌كان ناوبه‌ناو وه‌ك‬ ‫ریكالمێك بۆ خۆیان به‌كاریده‌هێنن‪،‬‬ ‫پسپۆڕانی‌ راگه‌یاندنیش پێیانوایه‌‪،‬‬ ‫"ناكرێت هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ده‌زگایه‌كی‌‬ ‫راگه‌یاندن بكرێت به‌باكگراوندێكی‌‬ ‫سیاسییه‌وه‌"‪ ،‬به‌رپرسانی‌ یه‌كێك له‌و‬ ‫كه‌نااڵنه‌ش ده‌ڵێن‪" ،‬ئه‌ركی كه‌سایه‌تییه‌‬ ‫سیاسییه‌كانه‌ هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ هه‌ر‬ ‫ده‌زگایه‌كی راگه‌یاندن بكه‌ن"‪.‬‬ ‫كه‌مال ره‌وف‪ ،‬سه‌رنوسه‌رو به‌رێوه‌به‌ری‌‬ ‫كۆمپانیای‌ ش���ارپرێس‪ ،‬دیارده‌یه‌كی‌ له‌و‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ به‌مه‌ترس���یدار وه‌س���فده‌كات‌و‬ ‫پێیوایه‌‪ " ،‬بونی‌ دیارده‌یه‌كی‌ له‌و شێوه‌یه‌‬ ‫مه‌ترس���یداره‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌ سیاس���ییه‌كان‬ ‫حه‌زی���ان به‌میدیایه‌ك���ی‌ ئ���ازادو بوێ���ر‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌واڵتێكدا كه‌ به‌هۆی‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانیه‌وه‌ توش���ی‌ گه‌نده‌ڵی���ی‌‌و‬ ‫داڕمان���ی‌ ئابوری���ی‌‌و ناعه‌داله‌تی‌ بۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێس���تا ئه‌گه‌ر سیاسییه‌ك ستایشی‌‬ ‫كه‌ناڵێك���ی‌ راگه‌یان���دن ب���كات‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫خه‌له‌لێ���ك هه‌بێ���ت‪ ،‬نه‌ك ئه‌م���ه‌ وه‌ك‬ ‫ده‌ستكه‌وتێكی‌ راگه‌یاندن باڵوبكرێته‌وه‌"‪.‬‬

‫به‌بۆچون���ی‌ كه‌م���ال ره‌وف ه���ۆكاری‌‬ ‫په‌نابردنی‌ به‌شێك له‌راگه‌یاندنه‌كانیش بۆ‬ ‫سیاس���ییه‌كان تا ستایشی‌ كه‌ناڵه‌كانیان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬په‌یوه‌ندیی‌ هه‌یه‌ به‌و "كێبڕكێیه‌ی‌‬ ‫له‌نێوان راگه‌یاندنه‌كاندا هه‌یه‌ كه‌ شتێكی‌‬ ‫جوان نیه‌و زیاتر له‌سه‌ر خۆ گه‌وره‌كردن‌و‬ ‫خۆنمایشكردنه‌ به‌پرۆفیشناڵ به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بگه‌ڕێیته‌وه‌ بۆ خه‌ڵك‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ ئه‌و‬ ‫كه‌نااڵنه‌ به‌خۆیاندا بچنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات یه‌حی���ا عوم���ه‌ر رێش���اوی‌‪،‬‬ ‫پسپۆڕو مامۆس���تای راگه‌یاندن‪ ،‬پێیوای ‌ه‬ ‫ئه‌و جۆره‌ هه‌ڵسه‌نگاندنانه‌ ده‌چنه‌ بواری‌‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنی‌ نازانستیی‌‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ده‌بێت‬ ‫ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌ زانستی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌س���ێكی‌ تایبه‌تمه‌ن���د بێت له‌و‬ ‫بواره‌دا‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر باس له‌هه‌ڵسه‌نگاندن‬ ‫بكرێ���ت به‌پێ���وه‌ری‌ زانس���تیی‌‌و ده‌زگا‬ ‫راگه‌یاندن���ه‌ س���ه‌ركه‌وتوه‌كان‪ ،‬هه‌م���و‬ ‫ك���ه‌س ناتوانێت خۆی‌ ب���دات له‌و جۆره‌‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنانه‌"‪.‬‬ ‫رێش���اوی‌ ه���ۆكاری‌ ئ���ه‌و دیارده‌یه‌ی‌‬ ‫گێڕایه‌وه‌ بۆ دابه‌ش���بونی‌ راگه‌یاندنه‌كان‬ ‫به‌س���ه‌ر بیروبۆچون���ه‌ سیاس���ییه‌‬ ‫جیاوازه‌كان���داو به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫"ه���ه‌ر ده‌زگایه‌كی‌ راگه‌یان���دن بۆچون‌و‬ ‫جوڵێنه‌رێكی‌ سیاسیی‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ كاتێك‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌كی‌ سیاسیی‌ ستایشی‌ كه‌ناڵێكی‌‬

‫‌ زیاتر هه‌ڵه‌ی راگه‌یاندنه‌كانه‌ كه‌ ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ ده‌ده‌ن‬ ‫به‌سیاسییه‌كان ئه‌و قسانه‌ بكه‌ن‬ ‫راگه‌یاندنی‌ خۆی‌ ده‌كات‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئه‌جێنداو بیروبۆچونه‌كانی‌ ئه‌و جێبه‌جێ‬ ‫ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌م جۆره‌ هه‌ڵسه‌نگاندنانه‌‬ ‫دورن له‌پێ���وه‌ره‌ زانس���تیه‌كان‌و ناكرێت‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندن بۆ ده‌زگایه‌كی‌ راگه‌یاندن‬ ‫بكه‌یت به‌باكگراوندێكی‌ سیاسییه‌وه‌"‪.‬‬

‫عه‌س���كه‌ری‌ ره‌خن���ه‌ له‌كه‌ناڵه‌كان��� ‌ی‬ ‫راگه‌یان���دن ده‌گرێ���ت ك���ه‌ خۆی���ان‬ ‫رێگه‌خۆش���كه‌رن ب���ۆ زه‌قبون���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫دیارده‌یه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ده‌ش���ێت كه‌س���ێك‬ ‫نوسه‌ر یان ش���اعیرێكی‌ باش بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مانای‌ وانیه‌ كه‌ رۆژنامه‌نوس���ه‌‪ ،‬خه‌تاكه‌‬ ‫زیاتر ه���ی‌ راگه‌یاندنه‌كانه‌ ك���ه‌ مه‌جالی‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌درێت به‌سیاسییه‌كان ئه‌و قسانه‌‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬

‫له‌الی���ه‌ن خۆیش���یه‌وه‌ ش���ااڵو عه‌ل���ی‌‬ ‫عه‌س���كه‌ری‌‪ ،‬كه‌س���ایه‌تی‌ سیاس���یی‌‌و‬ ‫ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬پێوای���ه‌ ئ���ه‌وه‌ ئه‌رك���ی‌‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و كه‌نااڵن���ه‌ی‌ راگه‌یاندن‬ ‫كه‌س���انی‌ پرۆفێش���ناڵه‌ له‌بواری‌ میدیادا‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندن ب���ۆ ئ���ه‌دای‌ كه‌ناڵه‌كانی‌ كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام كار له‌س���ه‌ر‬ ‫راگه‌یان���دن بكه‌ن‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬زه‌قكردنه‌وه‌ی‌ ستایش���ی‌ سیاس���ییه‌كان‬ ‫"به‌داخ���ه‌وه‌ راگه‌یاندنی���ش هه‌ندێكج���ار ده‌كات ب���ۆ ده‌زگاك���ه‌ی‌ خ���ۆی‌‪ ،‬كه‌ناڵی‌‬ ‫له‌پیشه‌كه‌ی‌ خۆی‌ زۆر ده‌رده‌چێت‪ ،‬به‌وه‌ی‌ روداوی‌ نزی���ك له‌پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌‬ ‫وا له‌به‌رامبه‌ره‌كانی���ان ده‌كه‌ن بۆچونێكی‌ كوردس���تانه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌رپرس���انی‌ ئه‌و‬ ‫دیكه‌ بڵێن‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ردوال (راگه‌یاندنه‌كان‌و كه‌ناڵ���ه‌ دیارده‌یه‌ك���ی‌ ل���ه‌و ش���ێوه‌یه‌‬ ‫به‌ئیجابیی‌ وه‌سفده‌كه‌ن‌و پێیانوایه‌ ئه‌ركی‌‬ ‫سیاسییه‌كانیش) هه‌ڵه‌ن"‪.‬‬

‫سیاس���ییه‌كانه‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندن ب���ۆ هه‌ر‬ ‫ده‌زگایه‌كی راگه‌یاندن بكه‌ن‪.‬‬ ‫فازڵ نه‌جیب‪ ،‬وته‌بێژی‌ تۆڕی‌ میدیایی‌‬ ‫روداو‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬روداو‬ ‫س���ه‌ردانی هیچ كه‌س���ایه‌تییه‌كی‌ به‌ڕێزو‬ ‫ناس���راوی سیاس���یی نه‌كردوه‌ ته‌نها بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی رای ئه‌وان له‌سه‌ر روداو وه‌ربگرین‪،‬‬ ‫ئه‌و كه‌س���ایه‌تی‌و به‌ڕێزان ‌ه له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫دیمانه‌و چاوپێكه‌وتنه‌ تایبه‌ته‌كان‪ ،‬خۆیان‬ ‫لوتفی���ان نوان���دوه‌و ئه‌وه‌ی به‌راس���تیان‬ ‫زانیوه‌ له‌باره‌ی پرۆفیش���ناڵی‌و بێاڵیه‌نی‌و‬ ‫كاریگه‌ری���ی روداو‪ ،‬گوتویانه‌‪ ،‬گوتنی ئه‌و‬ ‫راستییه‌ له‌سه‌ر زمانی ئه‌و كه‌سایه‌تییانه‌‬ ‫كه‌ له‌هه‌مو بۆچون‌و ئاراسته‌ جیاوازه‌كانن‪،‬‬ ‫ئێمه‌ دڵخۆش ده‌كات"‪.‬‬ ‫نه‌جی���ب ره‌تیده‌كات���ه‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ كاری‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان نه‌بێت هه‌ڵس���ه‌گاندن بۆ‬

‫میدیاكان بك ‌هن‌و ده‌ڵێت‪" ،‬من ده‌ڵێم به‌ڵێ‬ ‫ئه‌ركی كه‌س���ایه‌تییه‌ سیاسییه‌كانیش��� ‌ه‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندن ب���ۆ روداو ی���ان ه���ه‌ر‬ ‫ده‌زگایه‌كی دیك���ه‌ بكه‌ن"‪ .‬ئه‌و ره‌خنه‌ش‬ ‫له‌و كه‌س���انه‌ ده‌گرێت ك���ه‌ به‌بێ‌ ئه‌زمون‬ ‫باس له‌پرۆفێش���ناڵیه‌ت ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"لێره‌و له‌وێ چه‌ن���د ده‌مڕوت‌و به‌تاڵێك‬ ‫په‌یدابون كه‌ بێ ئه‌وه‌ی كه‌س حس���ابیان‬ ‫بۆ بكات‪ ،‬یان پرس���یان پ���ێ بكات‪ ،‬یان‬ ‫گوێیان لێبگرێت‪ ،‬له‌خۆیانه‌وه‌ ناسنامه‌ی‬ ‫پرۆفیش���ناڵیه‌ت دابه‌ش ده‌كه‌ن"‪ .‬چونكه‌‬ ‫ئ���ه‌و پێیوای���ه‌ "ل���ه‌و واڵتان���ه‌ی ئیش‌و‬ ‫پیش���ه‌ نرخی هه‌ی���ه‌‪ ،‬خوێنه‌واره‌كانیان‬ ‫نزیكه‌ی نیوس���ه‌ده‌ كاری رۆژنامه‌نوسیی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬پاش���ان روی���ان دێت باس���ی‬ ‫پرۆفیش���ناڵیه‌ت بك���ه‌ن‌و كاری خه‌ڵكانی‬ ‫دیكه‌ هه‌ڵبسه‌نگێنن"‪.‬‬ ‫له‌پ���اڵ ئه‌و دیارده‌ی���ه‌‪ ،‬زۆرجار هه‌مان‬ ‫ئ���ه‌و كه‌نااڵن���ه‌ی‌ راگه‌یاندن ك���ه‌ وته‌ی‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان ده‌كه‌نه‌ ریكالم بۆ خۆیان‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر خودی‌ خۆی���ان ستایش���ی‌ خۆیان‬ ‫ده‌ك ‌هن‌و نازناوی‌ جۆراوج���ۆری‌ ئه‌رێنیی‌‬ ‫له‌خۆیان ده‌نێن‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس���تایه‌ی‌ راگه‌یان���دن ره‌خنه‌‬ ‫ل���ه‌و جۆره‌ نه‌ریت���ه‌ش ده‌گرێت‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"ناكرێت خۆت ئه‌و حوكمه‌ له‌س���ه‌ر خۆت‬ ‫بده‌یت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت خه‌ڵكیی‌ ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫بده‌ن"‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫"ده‌وڵه‌تی‌ كوردیی‌ روداوی‌ داهاتوی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست ده‌بێت"‬ ‫ێ ده‌وڵه‌ت به‌جێهێش���ت‌و‬ ‫كوردیان به‌ب ‌‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫ی عێراق‌و ئێران‌و سوریاو‬ ‫به‌سه‌ر واڵتان ‌‬ ‫توركیادا دابه‌شیانكرد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫توێژه‌رو به‌رپرسێكی‌ پێشو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی كیدار‪ ،‬هۆكار ‌‬ ‫به‌ب���ڕوا ‌‬ ‫سوپای‌ ئیسرائیل‪ ،‬له‌وتارێكدا ئاماژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌بون ‌‬ ‫دروستنه‌بونی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردی ‌‬ ‫به‌وه‌ده‌كات ئێستا كاتی‌ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی كوردیی‌ به‌هێزبوه‌‪،‬‬ ‫رێكخراوێكی‌ سیاس ‌‬ ‫ی رابگه‌یه‌نرێت‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردی ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ نوێنه‌رایه‌تی كورد له‌كۆڕو كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫كۆتایی‌ به‌ده‌وڵه‌تی‌ عێراق‌و سوریا‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و ئه‌وروپی‌ به‌تایبه‌تدا بكات‪،‬‬ ‫بهێنرێت‪ .‬داواش له‌ئیسرائیل‌و واڵتان ‌‬ ‫هه‌روه‌ها "ده‌وڵه‌تێك نه‌بو پشتیوانیان‬ ‫ی‬ ‫رۆژئاوا ده‌كات به‌كرداریی‌ پشتیوانی ‌‬ ‫ی مافه‌كانیان بكات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ب���كات‌و داوا ‌‬ ‫له‌دروستبونی‌ ئه‌و ده‌وڵه‌ت ‌ه بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رێكه‌وتن ‌‬ ‫كورد بونه‌ قۆچ���ی‌ قوربان ‌‬ ‫ی (‪.")1916‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی سایكس‌و بیكۆ ‌‬ ‫ی زمان ‌‬ ‫ی پێشكه‌وتو له‌به‌ش ‌‬ ‫وانه‌بێژ ‌‬ ‫ی وتاره‌كه‌یدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ی له‌زانكۆی‌ بارئیالن له‌ئیسرائیل‬ ‫عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی (‪ )25‬نوسه‌ر‌ه باس له‌و سته‌م‌و كۆمه‌ڵكوژییان ‌ه‬ ‫ی كیدار‪ ،‬ك��� ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫مۆرده‌خ���ا ‌‬ ‫ی ده‌كات كه‌ له‌الیه‌ن ئه‌و چوار ده‌وڵه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی هه‌واڵگری‌ س���وپا ‌‬ ‫س���اڵ له‌به‌ش��� ‌‬ ‫ی سه‌ده‌ی‌ رابردودا به‌رانبه‌ر ب ‌ه‬ ‫ئیس���رائیل كاریك���ردوه‌‪ ،‬له‌وتارێك���دا له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی مێژوی���ی‌‪ :‬كورد ئه‌نجامدراون‪ ،‬رونیده‌كاته‌و‌ه ئه‌و‬ ‫ی "عه‌داله‌ت��� ‌‬ ‫به‌ناونیش���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردی���ی‌ ئێس���تا"‪ ،‬باس س���ته‌مانه‌ بوه‌ت ‌ه ه���ۆی‌ به‌هێزكردن ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫ی بڕواو هۆشیاری‌ كورد به‌رانبه‌ر نه‌ته‌وه‌و‬ ‫ی خۆیه‌ت ‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ده‌كات ك���ورد ماف��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دابه‌شبون ‌‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆ رابگه‌یه‌نێ���ت‌و دۆزه‌كه‌یان‌و فه‌رامۆشكردن ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت تائێس���تا هۆزایه‌تی‌ نێوانیان‪.‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "نه‌بون��� ‌‬ ‫مۆرده‌خ���ای‌‪ ،‬ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫س���ته‌مێكی‌ گه‌وره‌یه‌و كاره‌س���اتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاتوه‌‪ ،‬نوسه‌ر دێته‌ س���ه‌ر باسكردن ‌‬ ‫ی چ���ه‌ك له‌الی���ه‌ن ژنان��� ‌‬ ‫هه‌ڵگرتن��� ‌‬ ‫مێژویی‌ نادادپه‌روه‌رانه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌كه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی جیاك���ه‌ره‌وه‌ی‌ نێوان دۆخی‌ ئێس���تا ‌‬ ‫ی وتاره‌كه‌یدا باس ك���ورده‌و‌ه خاڵ ‌‬ ‫ناوبراو‪ ،‬له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی چه‌كدارانی‌ داعش‌و‬ ‫ی ناوچه‌كه‌یه‌‪ ،‬دوای‌ ده‌ركه‌وتن��� ‌‬ ‫ی جیهانی‌ یه‌كه‌م‌و كوردو نه‌ته‌وه‌كانی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ی جه‌نگ ‌‬ ‫له‌قۆناغی‌ دوا ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵتیان به‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌كان���ی‌ دیكه‌ ژنان سه‌پاندن ‌‬ ‫ی چونك ‌ه "ال ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���انه‌و‌هی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عوس���مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سوریاو عێراقدا‪ .‬مۆرده‌خا ‌‬ ‫ی ته‌نها ئه‌ركیان په‌روه‌رده‌كردنی‌ منداڵ‌و ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك��� ‌ه چ���ۆن واڵتان���ی‌ زلهێز ‌‬ ‫ی كوردان‬ ‫ی بایه‌خدان���ه‌ به‌م���اڵ‪ ،‬نه‌وه‌ك���و چه‌ك ده‌ڵێت "هه‌رچه‌ن���د‌ه زۆرینه‌ ‌‬ ‫ئه‌وكات "به‌ریتانیاو فه‌ره‌نسا" به‌رمه‌بنا ‌‬ ‫موس���ڵمان‌و س���ونن ‌ه مه‌زه‌ب���ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی خۆیان ده‌وڵه‌تیان هه‌ڵگرتن"‪.‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان��� ‌‬ ‫ی ره‌تیانكرده‌وه‌ به‌یعه‌ت به‌داعش بده‌ن‪،‬‬ ‫ی باس���كردن له‌دابه‌ش���كردن ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫بۆ جوله‌ك ‌ه له‌ئیس���رائیل‌و له‌لوبنانیش‬ ‫بۆ مه‌س���یحیه‌كان دروس���تكرد‪ ،‬به‌اڵم كوردو ئه‌و نه‌هامه‌تیان ‌هی‌ به‌س���ه‌ریاندا بۆیه‌ شه‌ڕیان به‌سه‌ردا سه‌پاوه‌‪ ،‬تاوه‌كو‬

‫ئێستا كاتی‌ دوبار‌ه‬ ‫نه‌خشه‌كێشانی‌ ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ده‌وڵه‌تانه‌یه‌ به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانیان‬ ‫نه‌وه‌كو‬ ‫ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫سایكس بیكۆ‬

‫كۆمه‌ڵكوژ نه‌كرێن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆبانێی‌ رۆژئاوا ‌‬ ‫له‌ئێستادا ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رخۆدان ‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬بۆته‌ ره‌مز ‌‬ ‫ی داعش‌و‬ ‫كوردان به‌رانب���ه‌ر چه‌كداران ‌‬ ‫له‌جیهاندا ب���اس ده‌كرێت‪ .‬كاتێك ئه‌م‬ ‫نوسه‌ر‌ه باس له‌كۆبانێ‌ ده‌كات ره‌خن ‌ه‬ ‫ی جیهان‬ ‫له‌توركی���او س���وریاو واڵتان��� ‌‬ ‫ده‌گرێت‪ .‬له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت "ئه‌س���ه‌د‬ ‫چێ���ژ له‌بینین���ی‌ ئاواره‌بون���ی‌ كوردان‬ ‫بۆ توركیا ده‌بین���ێ‌‪ ،‬توركه‌كان رقیان‬ ‫له‌كورده‌و هی���چ یارمه‌تیه‌كیان ناكه‌ن‪،‬‬ ‫ی ئیبۆالو‬ ‫رۆژئاوا س���ه‌رقاله‌ب ‌ه ڤایرۆس ‌‬ ‫ی به‌غ���دا‪ ،‬ته‌نها‬ ‫پاراس���تن‌و نه‌كه‌وتن��� ‌‬ ‫كورده‌كان���ی‌ عێراق‌و توركیا ده‌یانه‌وێت‬ ‫پشتیوانیان بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌م نوس���ه‌ره‌‪ ،‬ب���ڕوای‌ وای��� ‌ه ته‌نها‬ ‫هێزی‌ سه‌ربازی‌ كوردیی‌‌و پێكه‌وه‌بونی‬ ‫الیه‌نه‌كان‌و راگه‌یاندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كورد‬ ‫ی‬ ‫گه‌ره‌نتیه‌ بۆ ئ���ه‌و‌هی‌ كوردان ژیانێك ‌‬ ‫ئازادان ‌ه له‌س���ه‌ر خاك���ی‌ خۆیان بژین‪،‬‬ ‫ك ‌ه ه���ه‌زاران س���اله‌تیایدا ده‌ژین‌و "ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ ‌‬ ‫داگیریانك���ردوه‌و ن��� ‌ه به‌ئاواره‌ی ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫هات���ون‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ له‌خاك��� ‌‬ ‫ی تر ناچن"‪.‬‬ ‫ده‌بن‌و بۆ شوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سوریاوه‌‪ ،‬مۆرده‌خا ‌‬ ‫ی كوردان ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫هێما بۆ ئ���ه‌وه‌ده‌كات ده‌یانه‌وێت وه‌كو‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق ببنه‌ خاوه‌نی‌ حوكمێك ‌‬ ‫كوردان ‌‬ ‫ی شێوه‌ سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬به‌اڵم له‌مه‌دا‬ ‫فیدراڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڕه‌ش���ه‌كان ‌‬ ‫دوچ���اری‌ به‌ربه‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫توركیا ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه "توركیا دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر قه‌واره‌یه‌ك���ی‌ كوردییه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬

‫ی به‌ش���ێكه‌ له‌س���وریا"‪.‬‬ ‫ل���ه‌و خاك��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫پاش���ان ده‌ڵێت "ئێس���تا كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باش���ی‌ به‌رپرسیارێـت ‌‬ ‫توركیا بڕێك ‌‬ ‫ی هه‌ڵگرێت‌و دان به‌ماف ‌ه‬ ‫ئه‌خالقی‌ خۆ ‌‬ ‫ی كورددا بنێت"‪.‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كان ‌‬ ‫ی داوا‬ ‫هه‌ر له‌وتاره‌كه‌ی���دا‪ ،‬مۆرده‌خا ‌‬ ‫له‌رۆژئاواو به‌تایبه‌ت ئیسرائیل ده‌كات‪،‬‬ ‫ی كورد‬ ‫له‌به‌رانب���ه‌ر ماف���ه‌ قانونیه‌كان ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش ده‌وڵه‌تی‌ كوردی ‌‬ ‫ی ئه‌خالق���ی‌‌و كرداری���ان‬ ‫هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫هه‌بێ���ت نه‌وه‌كو ته‌نها قس���ه‌‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ته‌نها رێگ ‌ه ده‌زانێ���ت بۆ ده‌ربازبون‬ ‫ی س���ه‌رده‌مانێكی‌ زۆر‌ه‬ ‫ل���ه‌و س���ته‌م ‌ه ‌‬ ‫به‌س���ه‌ریاندا س���ه‌پێنراوه‌‪ .‬راشكاوان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كوردیی‌ روداو ‌‬ ‫ده‌نوس���ێت "ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌كه‌ ده‌بێت‪ ،‬س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫داهاتو ‌‬ ‫كردن���ه‌و‌هی‌ به‌ه���اری‌ نه‌ته‌وه‌كانی���ش‬ ‫ی (‪ )166‬س���اڵ ل���ه‌و‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬دوا ‌‬ ‫به‌هاره‌ی‌ له‌ئه‌وروپا رویدا"‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ وتاره‌كه‌یدا‪ ،‬ئه‌و نوس���ه‌ر‌ه‬ ‫ده‌نوس���ێت‪ :‬پێویس���ته‌ جیهان بزانن‬ ‫ی‬ ‫ی مردن ‌‬ ‫كه‌‪ :‬ئێس���تا كات���ی‌ راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی وه‌كو عێراق‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌ه دروستكراوه‌كان ‌‬ ‫ی رێككه‌وتنی‌ سایكس‬ ‫سوریایه‌‪ ،‬كه‌ به‌پێ ‌‬ ‫ی دوبار‌ه‬ ‫بیكۆ دروستكران‪ .‬ئێستا كات ‌‬ ‫نه‌خشه‌كێش���انی‌ ئ���ه‌م ده‌وڵه‌تانه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌كانیان‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ندی��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫نه‌وه‌كو به‌رژه‌وه‌ندیی‌ س���ایكس بیكۆ‪،‬‬ ‫ئیستیعمار حه‌فتا ساڵه‌ نه‌ماوه‌و ئێستا‬ ‫ی‬ ‫كاتی‌ س���ڕینه‌و‌هی‌ ش���وێنه‌واره‌كانێت ‌‬ ‫ئه‌ویش سنوری‌ عێراق‌و سوریایه‌‪.‬‬

‫سه‌ركه‌وتنی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌كۆبانی‌ هاوكێشه‌ی‌ هێز له‌ناوچه‌كه‌دا ده‌گۆڕێت‬

‫شاری‌ كۆبانی‬ ‫ئا‪ :‬بارام‬ ‫ژماره‌یه‌ك پارله‌مانتاری‌ لیست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫جیاوازه‌كانی‌ پارله‌مانی‌ عێراق‪ ،‬بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ناردنی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌الیه‌ن پارله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانه‌وه‌ بۆ كۆبانێ‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ ‌‬ ‫ده‌ستوری‌ عێراق ناوده‌به‌ن‪.‬‬ ‫ی حیزبی‌ ده‌عوه‌ ده‌ڵێت‬ ‫پارله‌مانتارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ربازی ‌‬ ‫"ناكرێت هیچ هێزێك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌بێ‌ به‌بێ‌ گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌ندی‌ بجوڵێنرێت"‪ .‬پارله‌مانتارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردیش ده‌ڵێت "سه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌كۆبانێ‌‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫گۆڕینی‌ هاوكێشه‌ی‌ هێز له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌عێراقدا"‪.‬‬ ‫ی كوردستان‬ ‫رۆژی‌ (‪ )10/22‬پارله‌مان ‌‬ ‫به‌ك���ۆی‌ ده‌نگ���ی‌ پارله‌مانت���اران‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ناردن ‌‬ ‫ره‌زامه‌ن���دی‌ ده‌ربڕ ‌‬ ‫ێ‬ ‫هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ بۆ ش���اری‌ كۆبان ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪ .‬ئه‌و بڕیاره‌ش‬ ‫له‌رۆژئاوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫دوای‌ داواكارییه‌ك ‌‬

‫كوردس���تان ه���ات‪ ،‬ك��� ‌ه له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌مانی‌ كردبو‪ .‬به‌گوێر‌ه ‌‬ ‫ئاراسته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاس���ا ‌‬ ‫ی ده‌ ‌‬ ‫ی یانزه‌ له‌ماده‌ ‌‬ ‫بڕگ���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫ی پارله‌م���ان‪ ،‬ده‌توانێت‬ ‫ب��� ‌ه ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردستان‬ ‫بجوڵێنێت‪.‬‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی پارله‌مان ‌‬ ‫بڕیاره‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژماره‌ی���ه‌ك پارله‌مانت���ار ‌‬ ‫ناڕه‌زای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق��� ‌‬ ‫لیس���ته‌ جیاوازه‌كان��� ‌‬ ‫لێكه‌وت���ه‌وه‌و به‌پێچه‌وانه‌ی‌ ده‌س���تور‬ ‫ی‬ ‫وه‌س���فیان كرد‪ .‬له‌وباره‌یه‌وه‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫قه‌وار‌هی‌ ده‌عوه‌‪ /‬رێكخس���تنی‌ ناوخۆ‬ ‫ی‬ ‫ی بدێ���ری‌‪ ،‬بڕیاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫پارله‌مانتار عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫پارله‌مان به‌ب���ێ‌ ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫ی قانون‌و ده‌ستور‬ ‫عێراق به‌پێشێلكردن ‌‬ ‫ناوده‌بات‪ .‬له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت "ناكرێت‬ ‫ێ گه‌ڕانه‌و‌ه‬ ‫ی به‌ب ‌‬ ‫هیچ هێزێكی‌ سه‌رباز ‌‬ ‫بۆ حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ن���د بجوڵێنرێت"‪.‬‬ ‫ی هێز بۆ‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "جواڵندن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫ده‌ره‌و‌هی‌ واڵت‪ ،‬پێویست ‌‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مانی‌ عێراق‌و فه‌رمانده‌ی‌ گش���ت ‌‬

‫ێ‬ ‫ی عێراق���ه‌‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫هێ���ز‌ه چه‌كداره‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وان واته‌ پێش���ێلكردن ‌‬ ‫ره‌زامه‌ن���د ‌‬ ‫سه‌روه‌ری‌ ده‌وڵه‌تی‌ عێراق"‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و‬ ‫له‌به‌رانب���ه‌ر لێدوانه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوتله‌ ‌‬ ‫پارله‌مانت���اره‌دا‪ ،‬پارله‌مانتار ‌‬ ‫ی س���ه‌در‬ ‫ی س���ه‌ر ب���ه‌ ره‌وت ‌‬ ‫ئه‌ح���رار ‌‬ ‫ی‬ ‫حاكم زاملی‌‪ ،‬بڕیاره‌ك���ه‌ به‌ "بابه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسایی" ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت "شه‌ڕكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫داعش له‌س���وریا له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ گه‌ل ‌‬ ‫عێراقه‌‪ ،‬چونكه‌ س���وریاو عێراق بونه‌ت ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ی���ه‌ك گۆڕه‌پان‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر داعش له‌و ‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوبن‪ ،‬ئه‌وا دێن ‌ه عێراق‌و لێر‌ه‬ ‫خه‌ڵكی‌ ده‌كوژن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی (‪ ،)9/16‬چه‌كداران ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ له‌عێراق‌و ش���ام "داعش"‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆبانێ ‌‬ ‫هێرش���ه‌كانیان بۆ سه‌ر شار ‌‬ ‫رۆژئاوای‌ كوردس���تان ده‌س���ت پێكرد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌وكات���ه‌و‌ه تائێس���تا ش���ه‌ڕڤانان ‌‬ ‫ی گه‌ل "یه‌په‌گه‌"‬ ‫ی پاراس���تن ‌‬ ‫یه‌كینه‌كان ‌‬ ‫پارێ���زگاری‌ له‌ش���اره‌كه‌یان ده‌ك���ه‌ن‪.‬‬ ‫ی ئه‌و شار‌ه‬ ‫تائێس���تا س���ه‌دان هاواڵت ‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و ش���ه‌ڕه‌و‌ه ب���ه‌ره‌و توركیاو‬

‫ی‬ ‫كوردس���تان ئاواره‌ بون‪ .‬بۆ له‌ناوبردن ‌‬ ‫ی ئه‌مریكا‬ ‫چه‌كداران���ی داعش‪ ،‬هێزه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاس���مانی‌ پش���تگیر ‌‬ ‫به‌ بۆردومان ‌‬ ‫له‌شه‌ڕڤانان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی قانون فاتیم ‌ه‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫پارله‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه له‌هه‌رێم ‌‬ ‫زه‌ركان���ی‌‪ ،‬ره‌خنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان ده‌گرێت كه‌ وه‌كو ده‌وڵه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ مامه‌ڵ ‌ه له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق���دا ده‌كات‌و له‌هیچ بڕیارێكدا بۆ ‌‬ ‫ناگه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێمیش به‌وه‌ تۆمه‌تبار‬ ‫ی عێراق ناكات‪.‬‬ ‫ده‌كات كار به‌ده‌ستور ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها به‌پێویستی‌ ده‌زانێت له‌باره‌ ‌‬ ‫ناردنی‌ هه‌ر هێزێك بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ عێراق‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێ���م له‌گه‌ڵ حكوم��� ‌هت‌و هێزه‌كان ‌‬ ‫ی ب���كات‌و ده‌ڵێت‬ ‫ناوه‌ن���د هه‌ماهه‌نگ��� ‌‬ ‫"نابێت هه‌رێ���م به‌پێچه‌وانه‌ی‌ یاس���او‬ ‫رێسا كارپێكراوه‌كانی‌ عێراقه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫له‌به‌رانب����ه‌ر لێدوان����ی‌ پارله‌مانتاره‌‬ ‫عه‌ره‌به‌كان����دا‪ ،‬پارله‌مانتاران����ی‌ كورد‬ ‫باس له‌وه‌ده‌كه‌ن بڕیاری‌ ناردنی‌ هێزی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ بابه‌تێك����ی‌ مرۆییه‌‪ ،‬بۆ‬

‫رزگاركردنی‌ شاری‌ كۆبانیه‌ كه‌ ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاتر له‌مانگێك����ه‌ له‌الیه‌ن چه‌كدارانی‌‬ ‫داعش����ه‌وه‌ گه‌مارۆدراوه‌‪ .‬له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫پارله‌مانتاری‌ فراكسیۆنی‌ گۆڕان ئه‌مین‬ ‫به‌كر‪ ،‬ده‌ڵێت "ئێمه‌ له‌ڕوی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و‬ ‫مرۆییه‌وه‌ په‌یوه‌س����تین به‌كۆبانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان ئێستا له‌دۆخێكی‌ دژوران‌و وه‌كو‬ ‫كوردو عێراقی‌ هاوكارییان ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیه‌وه‌ پارله‌مانتاری‌ عێراق‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ر لیس���تی‌ پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫كوردس���تان موحس���ین س���ه‌عدون‪،‬‬ ‫ی هێز‬ ‫رونیده‌كات���ه‌وه‌ بڕی���اری‌ ناردن ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ كۆبانی‌ پێویس���تی‌ به‌ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌ند نیی���ه‌‪ ،‬ئاماده‌ی ‌‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌ش راده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫هێزه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌كداران ‌‬ ‫ب���ۆ به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫داع���ش له‌ه���ه‌ر ش���وێنێكی‌ عێراقدا‬ ‫بێ���ت‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێ���ت "بڕیاره‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی مرۆییه‌‪ ،‬س���ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫له‌به‌ر ب���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش له‌كۆبانی‌ ده‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫ی هێز له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫گۆڕینی‌ هاوكێشه‌ ‌‬ ‫ی له‌عێراقدا"‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌‬

‫‪7‬‬

‫پرۆفایل‬

‫چه‌كه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‬

‫ی ئه‌مس���اڵدا‪ ،‬حكومه‌ت ‌ی‬ ‫ته‌نها له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا بای ‌ی د‌ه ملی���ار دۆالر چه‌ك ‌ی‬ ‫ی هێرشه‌كان ‌ی‬ ‫به‌عێراق فرۆشتوه‌‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫داعش یارمه‌تی‌‌و كۆمه‌ك ‌ه سه‌ربازییه‌كان ‌ی‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا زیاتربوه‌‪ .‬له‌ئێستاشدا نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌مریك ‌ی‬ ‫ی س���ه‌رباز ‌‬ ‫دو هه‌زار راوێژكار ‌‬ ‫له‌عێراقن‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌ی به‌رگری��� ‌ی ئه‌مه‌ری���كا‬ ‫ی‬ ‫ی كرد له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫(پنتاگۆن) ئاش���كرا ‌‬ ‫ئه‌مس���اڵه‌و‌ه (‪ )2014‬تائێستا بای ‌ی د‌ه‬ ‫ملیار دۆالر چه‌كیان ب ‌ه عێراق فرۆشتوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه بریتین له‌‪ )600( :‬ملیۆن دۆالر به‌ها ‌‬ ‫ی‬ ‫پێداویس���تی‌‌و ته‌قه‌مه‌ن ‌ی تانك ‌ی جۆر ‌‬ ‫ی پارچه‌و‬ ‫ئه‌برامز‪ )500( ،‬ملی���ۆن به‌ها ‌‬ ‫پێداویس���ت ‌ی كۆپت���ه‌ر‪ )700( ،‬ملیۆن‬ ‫ی‬ ‫بۆ (‪ )500‬موش���ه‌ك ‌ی ئاس���مان به‌زه‌و ‌‬ ‫ی هێڵفای���ه‌ر‪ )101( .‬ملیۆن دۆالر‬ ‫له‌جۆر ‌‬ ‫ی هامڤی‌‪،‬‬ ‫ی (‪ )200‬جێب له‌ج���ۆر ‌‬ ‫به‌ه���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باڵ���ۆن‌و ئامێر ‌‬ ‫(‪ )90‬ملی���ۆن به‌ها ‌‬ ‫ی ئیرۆس���تات‌و (‪)790‬‬ ‫ی له‌جۆر ‌‬ ‫چاودێر ‌‬ ‫ی ش���ه‌ڕكه‌ر‬ ‫ی (‪ )24‬فڕۆك ‌ه ‌‬ ‫ملیۆن به‌ها ‌‬ ‫ی ئایت ‌ی شه‌ش‪.‬‬ ‫له‌جۆر ‌‬ ‫ی پنتاگ���ۆن رونیده‌كان���ه‌و‌ه‬ ‫وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫ی به‌عێراقیان‬ ‫به‌شێك ‌ی دیك ‌ه له‌و چه‌كان ‌ه ‌‬ ‫فرۆش���تو‌ه بریتی���ن له‌‪ :‬چ���وار بورج ‌ی‬ ‫ی راداره‌و‌ه به‌نرخ ‌ی‬ ‫ی به‌ئامێ���ر ‌‬ ‫چاودێ���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪ )700‬ملی���ۆن دۆالر‪ )24( ،‬فڕۆك��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌پاتچ ‌ی ب ‌ه (‪)4.8‬‬ ‫ی جۆر ‌‬ ‫ش���ه‌ڕكه‌ر ‌‬ ‫ملیار دۆالر‪ ،‬پارچه‌و به‌رنامه‌و پێداویستی‌‌و‬ ‫ی ئه‌پاتچ ‌ی ب ‌ه‬ ‫ی (‪ )24‬فڕۆك ‌ه ‌‬ ‫خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫(‪ )1.3‬ملیار‪.‬‬ ‫ی له‌مانگ ‌ی شه‌ش ‌ی ئه‌مساڵدا‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫چه‌كداران ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی ئیسالم ‌ی له‌عێراق‌و‬ ‫شام ناسراو ب ‌ه "داعش" ده‌ستیان به‌سه‌ر‬ ‫شاره‌كان ‌ی نه‌ینه‌وا‌و سه‌اڵحه‌دیندا گرت‪،‬‬ ‫حكومه‌ت��� ‌ی ئه‌مه‌ری���كا بڕیاریدا فرۆش‌و‬ ‫یارمه‌تی‌‌و كۆمه‌ك ‌ه س���ه‌ربازییه‌كان ‌ی بۆ‬ ‫عێراق زیاتر بكات‪ .‬له‌ئێستادا ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫عێراق له‌هه‌وڵ ‌ی واژوكردن ‌ی گرێبه‌ستێك ‌ی‬ ‫ی (‪ )600‬ملیۆن‬ ‫كڕین ‌ی چه‌كن به‌به‌ه���ا ‌‬ ‫دۆالر‪ ،‬ئه‌م گرێبه‌سته‌ش وه‌زاره‌ت ‌ی ده‌ره‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رازیبوه‌و ته‌نه���ا ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ‌‬ ‫گۆنگرێس��� ‌ی ماوه‌‪ .‬ئه‌و گرێبه‌سته‌ش بۆ‬ ‫ی (‪)120‬‬ ‫كڕین��� ‌ی (‪ )46‬هه‌زار قازیف��� ‌ه ‌‬ ‫مل���م‌و یارمه‌ت ‌ی لۆجس���تی‌‌و هونه‌رییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه جگه‌له‌فیش ‌هك‌و كاڵشینكۆف‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫ی به‌رپرسان ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫له‌كاتێكدای ‌ه به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا تائێس���تا له‌مس���اڵدا‬ ‫به‌رگر ‌‬ ‫ی‬ ‫چ ‌هك‌و ته‌قه‌مه‌نی ‌ی بچوكی���ان به‌به‌ها ‌‬ ‫(‪ )650‬ملیۆن راده‌ست ‌ی عێراق كردوه‌‪.‬‬ ‫فرۆشتن‌و ناردن ‌ی ئه‌و چ ‌هك‌و ته‌قه‌مه‌نیانه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدای���� ‌ه رۆژ ‌ی (‪ )9/10‬س����ه‌رۆك ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ری����كا باراك ئۆباما س����تراتیژییه‌ت ‌ی‬ ‫واڵته‌ك���� ‌ه ‌ی بۆ به‌ره‌نگاربون����ه‌و‌ه ‌ی داعش‬ ‫راگه‌یاند‪ .‬له‌وكاته‌ش����ه‌و‌ه تائێستا سه‌دان‬ ‫هێرش ‌ی ئاسمان ‌ی بۆ سه‌ر بنكه‌و باره‌گاكان ‌ی‬ ‫داعش ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬ك ‌ه به‌پێ ‌ی خه‌ماڵندنه‌كان‬ ‫تێچو ‌ی خوله‌كێك ‌ی ئه‌و هێرش����ان ‌ه زیاتر‬ ‫له‌پێنج ه����ه‌زار دۆالره‌‪ ،‬رۆژانه‌ش ده‌كات ‌ه‬ ‫ح����ه‌وت ملی����ۆن‌و (‪ )500‬ه����ه‌زار دۆالر‪،‬‬ ‫سااڵنه‌ش ده‌گات ‌ه س���� ‌ێ ملیار‪ .‬سه‌رۆك ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ده‌ڵێت شه‌ڕ ‌ی دژ ‌ی داعش س ‌ێ‬ ‫ساڵ ده‌خایه‌نێت‪ ،‬وات ‌ه خه‌رجیه‌كان ‌ی شه‌ڕ‬ ‫له‌ماو‌ه ‌ی ئه‌م س ‌ێ ساڵه‌دا ده‌گات ‌ه نۆ ملیار‬ ‫دۆالر‪.‬‬ ‫ی ئه‌مس���اڵدا‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا ته‌نها له‌ماو‌ه ‌‬ ‫چه‌ك ‌ی به‌عێ���راق نه‌فرۆش���توه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی روخان��� ‌ی رژێم��� ‌ی به‌عس���ه‌و‌ه‬ ‫ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫له‌ساڵ ‌ی (‪ ،)2003‬ده‌یان ملیار دۆالر ‌‬ ‫مه‌شقكردن‌و رێكخستنه‌وه‌و پڕچه‌ككردن ‌ی‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق خه‌رجكردوه‌‪ .‬كه‌چ ‌ی نور ‌‬ ‫سوپا ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫مالیك ‌ی سه‌رۆك وه‌زیران ‌ی پێشو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕ ‌‬ ‫هه‌مو ئه‌و به‌رپرس ‌ه سه‌ربازییان ‌ه ‌‬ ‫ی س���ااڵن ‌ی (‪2003‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌مه‌ریكا له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ ‪ )2011‬مه‌ش���ق‌و راهێنان ‌ی پێكردبون‌و‬‫ی دانا‪.‬‬ ‫ی ئه‌وان كه‌سان ‌ی نزیك له‌خۆ ‌‬ ‫له‌بر ‌‬ ‫ل���ه ‌ئێستاش���دا به‌مه‌به‌س���ت ‌ی‬ ‫ی داع���ش‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‬ ‫ی له‌ش���ار ‌‬ ‫بنكه‌یه‌ك ‌ی س���ه‌رباز ‌‬ ‫كردۆته‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌م بنكه‌یه‌ش���دا (‪)1400‬‬ ‫ی س���ه‌ربازی ‌ی ئه‌مه‌ریك ‌ی هه‌یه‌‌و‬ ‫راوێژكار ‌‬ ‫یارمه‌تی‌‌و زانیاریی‌‌و كۆمه‌ك پێش���كه‌ش‬ ‫ی عێراق‌و هێزه‌كان ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫به‌سوپا ‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ .‬هه‌رچه‌ن���د‌ه حكومه‌ت ‌ی عێراق‬ ‫ی س���ه‌ربازی ‌ی ئه‌مه‌ریكا بۆ‬ ‫ناردن��� ‌ی هێز ‌‬ ‫عێ���راق ره‌تده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌ندام ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی پیران��� ‌ی ئه‌مه‌ری���كا جۆن‬ ‫ماكین ده‌ڵێت "هێرش��� ‌ه ئاس���مانیه‌كان‬ ‫ی نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫داعش��� ‌ی الواز ‌‬ ‫ی عێراق بكه‌ین‌و‬ ‫ی وشكانی ‌ی ره‌وان ‌ه ‌‬ ‫هێز ‌‬ ‫هێزه‌كان ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه پڕچه‌ك بكه‌ین"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫ێ یان دینار؟‬ ‫بۆ مامه‌ڵه‌كردن‪ ،‬هه‌رێم دۆالر هه‌ڵده‌بژێر ‌‬

‫"مامه‌ڵه‌كردن به‌دۆالر ئابوریی‌ هه‌رێم به‌هێز ده‌كات"‬ ‫ئا‪ :‬شکۆ‬ ‫ی دینار‪،‬‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن به‌دۆالر له‌جیات ‌‬ ‫ی بازرگانیی‌‌و‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫وه‌ك سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماژه‌ ‌‬ ‫پیشه‌سازیی‌ سلێمان ‌‬ ‫پێده‌كات له‌زۆر بواردا بۆت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫ی واقع)‪ ،‬بازرگانێك ‌‬ ‫(ئه‌مر ‌‬ ‫ی‬ ‫دراویش باس له‌وه‌ ده‌كات له‌‪‌ %90‬‬ ‫ی بازرگانه‌كان به‌دۆالر‌ه‬ ‫مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫نه‌ك دینار‪ ،‬شاره‌زایه‌ك ‌‬ ‫دراویش رایده‌گه‌یه‌نێ‌ "باشتر‌ه بۆ‬ ‫هه‌رێم له‌نێوان دۆالر‌و دیناردا‪،‬دۆالر‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵبژێرێ‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك ئه‌گه‌ر دۆالر ‌‬ ‫پێویست له‌بازاڕه‌كانی‌ هه‌رێمدا‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ی مامه‌ڵه‌كردن‬ ‫بیرۆكه‌ی‌ دروستبون ‌‬ ‫به‌دۆالر‬ ‫ی‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫له‌وكات���ه‌وه‌ی‌ هه‌رێم گرفت��� ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غدا بۆ دروس���ت بوه‌‪ ،‬به‌غدا‬ ‫ی‬ ‫بودجه‌ بۆ هه‌رێم نانێرێت‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مه‌ریك��� ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ك���ردن ب���ه‌دۆالر ‌‬

‫له‌هه‌رێمدا زیاتر قس ‌هی‌ له‌سه‌ر ده‌كرێت‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌ئێستادا ك ‌ه هه‌رێم راسته‌وخۆ‬ ‫خۆی‌ نه‌وت ده‌فرۆش���ی‌‌و له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ێ‬ ‫ی وه‌رده‌گرێت‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریك ‌‬ ‫دۆالر ‌‬ ‫ی‬ ‫جاری���ش باس له‌و‌ه ك���راوه‌ كه‌ ئه‌رك ‌‬ ‫گۆڕین���ه‌و‌هی‌ ئه‌و پاره‌ی ‌ه له‌دۆالره‌و‌ه بۆ‬ ‫دینار تاراده‌یه‌ك بۆ حكومه‌ت قورسه‌‪.‬‬ ‫هه‌تا باس له‌وه‌ كرا كه‌ حكومه‌ت موچ ‌ه‬ ‫به‌دۆالر بدات‪ ،‬به‌اڵم تائێستا ئه‌و‌ه هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫قسه‌ بوه‌ هه‌رچه‌نده‌ له‌واقعی‌ بازاڕه‌كان ‌‬ ‫هه‌رێمدا به‌تایبه‌ت زۆرێك له‌بازرگانه‌كان‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنیان به‌دۆالره‌ نه‌ك دینار‪.‬‬ ‫بۆ هاواڵتیان قورسه‌‬ ‫ی‬ ‫ج���ه‌زا محم���ه‌د ئه‌می���ن خاوه‌ن��� ‌‬ ‫نوس���ینگه‌ی‌ جه‌زا ب���ۆ ئاڵوگۆڕی‌ دراو‬ ‫ی دۆالره‌كه‌ی‌ س���لێمانی‌ باس‬ ‫له‌ب���ازاڕ ‌‬ ‫ی بازرگانه‌كان‬ ‫ل���ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه له‌‪‌ %90‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هه‌مو كڕین‌و فرۆشتێكیان‬ ‫ێ‬ ‫ی ده‌بین ‌‬ ‫به‌دۆالره‌‪ ،‬به‌اڵم به‌قورسیش��� ‌‬ ‫ك��� ‌ه هه‌موهاواڵتی���ان بتوان���ن رۆژێك‬ ‫ب���ه‌دۆالر مامه‌ڵه‌ بكه‌ن "ب���ۆ منێك ك ‌ه‬

‫له‌ن���او ئیش���ه‌كه‌دام ئاس���ان ‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫ب���ه‌دۆالر بكه‌م‪ ،‬به‌اڵم م���ه‌رج نییه‌ بۆ‬ ‫هه‌م���و خه‌ڵكیی‌ هێند‌ه ئاس���ان بێت‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه پێموای���ه‌ بۆ هاواڵتیان قورس��� ‌ه‬ ‫له‌دیناره‌وه‌ راس���ته‌وخۆ بتوانن مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫به‌دۆالر بكه‌ن"‪.‬‬ ‫متمانه‌ به‌دراوی‌ نیشتمانیی‌ الوازبوه‌‬ ‫ی بازرگانی���ی‌‌و‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی سلێمانی‌ سیروان محه‌مه‌د‬ ‫پیشه‌سازی ‌‬ ‫ی‬ ‫باس له‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه له‌ئێستادا ‪‌ %50‬‬ ‫بازرگان���ه‌كان ب���ه‌دۆالر مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ی "خه‌ریك ‌ه‬ ‫هاواڵتیان ده‌ك���ه‌ن‌و ئه‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن ب���ه‌دۆالر ده‌بێت ‌ه (ئه‌مر ‌‬ ‫ی‬ ‫واقع)‪ ،‬بۆی���ه‌ پێویس���تی‌ به‌بڕیارێك ‌‬ ‫ی نیی ‌ه تا هاواڵتی���ان مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫به‌دۆالر بكه‌ن‪ ،‬رۆژ به‌رۆژ له‌بازاڕه‌كاندا‬ ‫ی خۆی‌ قایمتر ده‌كات"‪.‬‬ ‫دۆالر جێگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌و نه‌یشارده‌و‌ه ك ‌ه هۆكار ‌‬ ‫زۆرێك له‌بازرگان���ه‌كان مامه‌ڵ ‌ه به‌دۆالر‬ ‫ده‌كه‌ن ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی الواز بوه‌‪،‬‬ ‫متمانه‌یان به‌دیناری‌ عێراقی ‌‬ ‫ی له‌به‌رزیی‌‌و‬ ‫چونكه‌ به‌به‌رده‌وام به‌هاكه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی ژوری‌ بازرگانی ‌‬ ‫نزمیدای���ه‌‪ ،‬س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانیی‌ رونیشیكرده‌و‌ه كه‌ له‌دۆخێك ‌‬ ‫وه‌ك ئێستادا كه‌ ئیش‌و كاره‌كان به‌دۆالر‬ ‫ی‬ ‫ی هاواڵتیان ‌‬ ‫ده‌كرێ���ن‪ ،‬به‌اڵم مامه‌ڵ��� ‌ه ‌‬ ‫ی به‌دیناره‌‪،‬‬ ‫ی به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی ‌‬ ‫ئاسای ‌‬ ‫ی‬ ‫بانك ‌ه ئه‌هلیه‌كان ك ‌ه حكومه‌ت مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی دۆالریان له‌گه‌ڵ ده‌كات‬ ‫كڕین‌و فرۆشت ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪،‬ئ���ه‌و‬ ‫ی خه‌یاڵی��� ‌‬ ‫قازانجێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���یمبولێك ‌‬ ‫ی "له‌به‌رئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی نیی ‌ه‬ ‫ی عێراقی ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر دراو ‌‬ ‫كوردی ‌‬ ‫به‌شێك له‌هاواڵتیانیش پێیان ئاسایی ‌ه‬ ‫ك ‌ه مامه‌ڵه‌ به‌و دراوه‌ نه‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئابوریی‌ هه‌رێم به‌هێز ده‌كات‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ بانك���ی‌ مه‌نس���ور‬ ‫ی‬ ‫له‌سلێمانیی‌ هاوار شێخ ره‌ئوف به‌باش ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بینێ‌ ك ‌ه حكومه‌تی‌ هه‌رێم بڕیارێك ‌‬ ‫ی دۆالر‬ ‫ی دینار دراو ‌‬ ‫وه‌ها بدات له‌جیات ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ به‌مه‌رجێك ئه‌گه‌ر دۆالر ‌‬ ‫به‌كاربهێن��� ‌‬ ‫ی هه‌رێمدا هه‌بێت‪،‬‬ ‫پێویست له‌بازاڕه‌كان ‌‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ش���تێكی‌ زۆر باش���ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی دینار‪ ،‬هه‌رێم ‌‬ ‫له‌جیات��� ‌‬

‫بڕیاربدات مامه‌ڵه‌ به‌دۆالر بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كێش���ه‌ی‌ ئه‌م واڵته‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ داتا‌و‬ ‫ی له‌به‌رده‌س���تدا نییه‌‪،‬‬ ‫ی ورد ‌‬ ‫زانیاری��� ‌‬ ‫پرس���یاره‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ئایا هێند‌ه دۆالر‬ ‫ی هه‌رێمدا هه‌یه‌ تا كێش��� ‌ه‬ ‫له‌بازاڕه‌كان ‌‬ ‫بۆ هاواڵتیان دروس���ت نه‌بێ���ت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ها ‌‬ ‫هه‌ر كاتێك حكومه‌ت بڕیارێك ‌‬ ‫دابێت به‌دیقه‌ته‌و‌ه ئاگای‌ له‌وه‌ش بێت‪،‬‬ ‫ی پێویست‬ ‫ئه‌گه‌ر گره‌نتی‌ هه‌بونی‌ دۆالر ‌‬ ‫كرا له‌بازاڕه‌كاندا ئه‌وا بۆ هه‌رێم باشتر‌ه‬ ‫ێ نه‌ك‬ ‫بۆ مامه‌ڵه‌ك���ردن دۆالر هه‌ڵبژێر ‌‬ ‫دین���ار"‪ .‬ئه‌و ره‌تیش���یكرده‌و‌ه كه‌ ئه‌م‬ ‫ی هه‌مو بانك ‌ه‬ ‫دۆخه‌ی‌ ئێس���تا له‌قازانج ‌‬ ‫ئه‌هلیه‌كان بێت "له‌راب���ردودا ئه‌م ‌ه بۆ‬ ‫به‌ش���ێك له‌بانك ‌ه ئه‌هلیه‌كان راستبوو‬ ‫ی‬ ‫قازانجی‌ باش���یان له‌‌و كڕین‌و فرۆش ‌ه ‌‬ ‫دۆالردا ده‌ك���رد‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێس���تا به‌و‬ ‫ج���ۆر‌ه نه‌ماوه‌‪ ،‬ئێم ‌ه وه‌ك خۆش���مان‬ ‫كه‌مترین س���ودمان له‌وه‌ بینیوه‌"‪.‬ئه‌و‬ ‫له‌و بڕوایه‌ش���دا ب���و هه‌ڵبژاردنی‌ دۆالر‬ ‫ی هه‌رێم به‌هێز‬ ‫له‌جیات���ی‌ دینار‪،‬ئابوری ‌‬ ‫ده‌كات نه‌ك به‌پێچه‌وانه‌وه‌"‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر گره‌نت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌بونی‌ دۆالری‌‬ ‫پێویست كرا‬ ‫له‌بازاڕه‌كاندا ئه‌وا‬ ‫بۆ هه‌رێم باشتره‌‬ ‫دۆالر هه‌ڵبژێرێ‌‬ ‫نه‌ك دینار‬

‫له‌‪ 6‬هه‌زار خانو ‌ی زیاده‌ڕه‌وی ‌ی سلێمان ‌ی هه‌زاری‌ روخێنراوه‌‬ ‫ی ‪ 5‬تا‪10‬هه‌زار دۆالره‌"‬ ‫ی زه‌وییه‌كی‌‌زیاده‌ڕه‌وی ‌‬ ‫"نرخ ‌‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫لێپرسراوی‌ به‌شی‌ زیاده‌ڕه‌ویی‌‬ ‫سلێمانی‌ رایده‌گه‌یه‌نێ‌ له‌سنور ‌‬ ‫ی‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی‌ نزیكه‌ی‌ ‪6‬هه‌زار‬ ‫خانوی‌ زیاده‌ڕه‌ویی‌ هه‌بون ئه‌وان‬ ‫توانیویانه‌ هه‌زار دانه‌یه‌كی‌ بڕوخێنن‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆرجار رێگریی‌ بۆ كاره‌كانیان‬ ‫دروست ده‌بێت‪ ،‬ئه‌وانه‌ش كه‌‬ ‫رێگریی‌ ده‌كه‌ن هه‌مویان هاواڵتی‌‬ ‫ئاسایی‌ نین "له‌الیه‌ن هه‌ندێ‌‬ ‫به‌رپرسه‌وه‌ روبه‌روی‌ رێگریی‌‌و‬ ‫كێشه‌ی‌ گه‌وره‌ ده‌بینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫لێپرس���راوی‌ به‌ش���ی‌ زیاده‌ڕه‌وی ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌تی‌ ش���اره‌وانی‌ سلێمانی‌‬ ‫عوسمان عارف له‌دیدارێكی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ب���اس ل���ه‌و زیاده‌ڕه‌وییان���ه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ماوه‌ی‌ رابردودا كراوه‌ته‌ س���ه‌ر‬ ‫موڵكه‌كان���ی‌ حكومه‌ت له‌س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕو چ���ۆن روبه‌روی‌‬ ‫ئه‌و زیاده‌ڕه‌وییانه‌ بونه‌ته‌وه‌‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫كه‌سیشیان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ داوه‌ته‌ دادگا‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ش���ڵێت "ئه‌گه‌ر رێگرییمان له‌و‬

‫زیاده‌ڕه‌وییان ‌ه نه‌كردایه‌‪ ،‬ئه‌و ‪6‬هه‌زار‬ ‫خانوه‌ ده‌بوه‌ ‪12‬هه‌زار‌و زیاتریش"‪.‬‬ ‫زیاده‌ڕه‌وییه‌كان له‌توه‌سپی‌ زۆرترین ‌ه‬ ‫(توه‌س���پی‌) ن���اوی‌ ناوچه‌یه‌ك���ه‌‬ ‫به‌دوری���ی‌ نزیك���ه‌ی‌‪ 10‬كیلۆمه‌ترێك‬ ‫كه‌وتۆت���ه‌ به‌ش���ی‌ رۆژئاوای‌ ش���اری‌‬ ‫س���لێمانیه‌وه‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی چه‌ند مانگی‌‬ ‫رابردودا به‌شێوه‌یه‌كی‌ سه‌رسوڕهێنه‌ر‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی‌ زۆر خانوی‌ زیاده‌ڕه‌ویی‌‬ ‫تێ���دا دروس���تكرا‪ ،‬زۆرج���ار ه���ه‌ر‬ ‫له‌گه‌ڵ ن���اوی‌ توه‌س���پی‌ ده‌هێنرێ‌‪،‬‬ ‫راس���ته‌وخۆ ن���اوی‌ زیاده‌ڕه‌وییكردنه‌‬ ‫س���ه‌ر زه‌وی‌ حكومه‌تی���ش دێ���ت‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ كه‌سێك كه‌له‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌دا به‌زیاده‌ڕه‌وی���ی‌ خانوی‌‬ ‫دروس���تكردوه‌و پێی‌ باش نییه‌ ناوی‌‬ ‫باڵوبكرێته‌وه‌له‌ئێس���تادا ژماره‌ی‌ ئه‌و‬ ‫خانوانه‌ی‌ له‌و سنوره‌دا به‌زیاده‌ڕه‌ویی‌‬ ‫دروس���تكراون"زیاد له‌‪5‬ه���ه‌زار خانو‬ ‫ده‌بێت"‪،‬س���ه‌باره‌ت به‌نرخی‌ زه‌وییش‬ ‫له‌و ناوچه‌یه‌ ئه‌و كه‌سه‌ ده‌ڵێت "نرخی‌‬ ‫زه‌وییه‌ك���ی‌ ‪150‬مه‌ت���ر تا‪170‬مه‌تریی‌‬ ‫به‌‪5‬هه‌زار تا‪10‬ه���ه‌زار دۆالره‌و به‌پێی‌‬

‫ش���وێنه‌كه‌ ده‌گۆڕێت‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌ش‬ ‫ك���ه‌ زه‌ویی���ه‌كان ده‌فرۆش���ن زیاتر‬ ‫ئه‌وانه‌ن كه‌ پێش���تر ل���ه‌و ناوچه‌یه‌ی‬ ‫باخیان هه‌بوه‌ یاخود خه‌ڵكیی‌ نزیكی‌‬ ‫ئه‌و ناوچه‌یه‌ن‪ ،‬وه‌ك خۆشیان ده‌ڵێن‬ ‫به‌چنگێك خۆڵ پێتده‌فرۆشین"‪.‬‬ ‫"هۆكارێكی‌ زیادبونه‌كه‌ خودی‌‬ ‫حكومه‌ته‌"‬ ‫لێپرس���راوی‌ به‌ش���ی‌ زیاده‌ڕه‌ویی‌‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌تی‌ ش���اره‌وانی‌ سلێمانی‌‬ ‫عوس���مان عارف ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫له‌سنوری‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ ‪75‬گوند‬ ‫هه‌ن به‌ش���ێك له‌زیاده‌ڕه‌وییه‌كانیش‬ ‫زیات���ر له‌ده‌وروب���ه‌ری‌ ئ���ه‌و گوندانه‌‬ ‫ده‌كرێ���ن‪ ،‬به‌ب���ڕوای‌ ئه‌و به‌ش���ێك‬ ‫له‌نه‌ریت���ی‌ زه‌وی‌ داگیركردن بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ كاتێك كۆمه‌ڵێك زه‌وی‌‬ ‫داگیر ده‌كرێت‪ ،‬به‌ناچاریی‌ حكومه‌ت‬ ‫كاریان بۆ ده‌كات‌و ئه‌و وتی‌ "كاتێك كه‌‬ ‫به‌شێك له‌گه‌ڕه‌كه‌كانی‌ ئاباڵخ‌و وڵوبه‌‌و‬ ‫شێخ عه‌باس به‌زیاده‌ڕه‌ویی‌ دروستكرا‪،‬‬ ‫حكومه‌ت به‌ناچاریی‌ كاری‌ بۆ كردن‪،‬‬ ‫دواتر له‌ناوچه‌یه‌كی‌ تره‌وه‌ هه‌مان شت‬

‫رویدایه‌وه‌ كانی‌ سپیكه‌‌و كانی‌ كورده‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵێك ش���وێنی‌ تر دروس���تبون‬ ‫دوب���اره‌ی‌ حكوم���ه‌ت به‌ناچاری���ی‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵ كردنه‌وه‌‪ ،‬به‌ش���ێك‬ ‫له‌زیادبون���ی‌ زیاده‌ڕه‌ویی‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫به‌وه‌ش���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬سه‌رباری‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫ئێم���ه‌ له‌هه‌وڵه‌كانمان نه‌وه‌س���تاوین‬ ‫به‌رده‌وامین له‌لێپێچینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م كێ‌ به‌رپرسه‌‬ ‫له‌زیادبونی‌ زیاده‌ڕه‌وییه‌كان؟‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئه‌و به‌رپرسه‌ی‌‬ ‫شاره‌وانی‌ له‌سنوری‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‬ ‫نزیك���ه‌ی‌ ‪6‬هه‌زار خان���وی‌ زیاده‌ڕه‌و‬ ‫هه‌ن‌وئه‌وانیش توانیویانه‌ زیاد له‌هه‌زار‬ ‫دان���ه‌ی‌ بڕوخێن���ن‪ ،‬به‌رپرس���ه‌كه‌ی‌‬ ‫ش���اره‌وانیی‌ ئه‌وه‌ش ناشارێته‌وه‌ كه‌‬ ‫گه‌وره‌تری���ن كێش���ه‌یان له‌ئێس���تادا‬ ‫ناوچه‌ی‌ توه‌سپیه‌ كه‌ زیاده‌ڕه‌وییه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ تێدا ك���راوه‌‪" .‬زۆرترین زه‌وییه‌‬ ‫داگیركراوه‌كان له‌ناوچه‌ی‌ توه‌سپیدان‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر رێگرییم���ان نه‌كردای���ه‌ ئه‌و‬ ‫‪6‬ه���ه‌زار خانوه‌ ئێس���تا ده‌بوه‌ زیاتر‬ ‫ل���ه‌ ‪12‬هه‌زار"‪.‬س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ش‬

‫به‌ش���ه‌و‌و رۆژێ���ك خانویه‌ك���ت ب���ۆ‬ ‫دروس���ت ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و یاس���ای ‌ه‬ ‫پێویس���تی‌ به‌هه‌مواركردن���ه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫به‌جۆرێك تا ئێمه‌ش ده‌ستمانكراوه‌تر‬ ‫بێ���ت له‌مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گ���ه‌ڵ ئه‌و‬ ‫زه‌وییانه‌دا"‪.‬‬

‫به‌رپرسیارێتی‌ داگیركردنی‌ زه‌وی‌ له‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ به‌پله‌ی‌ یه‌ك���ه‌م ده‌كه‌وێته‌‬ ‫ئه‌س���تۆی‌ كێ‌؟ ئه‌و وتی‌ "له‌توه‌سپی‌‬ ‫هێزێكی‌ لیوای‌ پاراس���تنی‌ سلێمانی‌‬ ‫لێبوه‌ ئه‌و هێزه‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ناحیه‌ی‌‬ ‫به‌كره‌جۆش به‌رپرسیارێتیان ده‌كه‌وێته‌‬ ‫ئه‌ستۆ‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ بزانین‬ ‫بۆنیتی‌ ئۆتۆمبیله‌كه‌یان كردوه‌‬ ‫ئه‌وانیش كاری‌ زۆر باش���یان كردوه‌و‬ ‫یه‌خوێن‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك خه‌ڵكی‌ زۆری���ان داوه‌ته‌‬ ‫ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ی‌ ش���اره‌وانی‌‬ ‫دادگا‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌‌وماوه‌یه‌ی‌ پێش���و‬ ‫كه‌ هه‌رێم روبه‌روی‌ ش���ه‌ڕ بویه‌وه‌ ئه‌و ئه‌وه‌ش ناش���ارێته‌وه‌ كه‌ له‌سه‌ر كار‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كانیان تائێستا رووبه‌رووی‌‬ ‫كه‌سانه‌ زه‌وییه‌كانیان داگیركردبو"‪.‬‬ ‫مه‌ترسی‌‌و چه‌ندین حاڵه‌تی‌ نه‌خوازراو‬ ‫یاساكه‌ش رێگریی‌ بۆ دروستكردون قس���ه‌ی‌ نه‌ش���یاو بونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ه���ه‌ر به‌وت���ه‌ی‌ عوس���مان عارفی‌ ئه‌وان گوێیان به‌وانه‌ نه‌داوه‌ به‌رده‌وام‬ ‫لێپرس���راوی‌ به‌ش���ی‌ زیاده‌ڕه‌وی���ی‌ بون له‌س���ه‌ر كاری‌ خۆی���ان ئه‌و وتی‌‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیی‌ سلێمانیی‌‪" ،‬وه‌ك هه‌ره‌ش���ه‌كردن‌و ترس���اندنم‬ ‫ئ���ه‌و یاس���ایه‌ی‌ هه‌یه‌ ب���ۆ رێگریی‌ ش���ه‌وێك هه‌موو بۆنیت���ی‌ ئۆتۆمبیله‌‬ ‫له‌زیاده‌ڕه‌وی���ی‌ كێش���ه‌ی‌ زۆره‌‌و تایبه‌ته‌كه‌میان كردبو به‌ خوێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێویستی‌ به‌هه‌مواركردنه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬ئه‌و ئه‌وه‌ چه‌ندین ش���تی‌ تریش ساردیان‬ ‫وتی‌ "به‌پێ���ی‌ یاس���اكه‌مامه‌ڵه‌كردن نه‌كردینه‌وه‌ له‌كارك���ردن‪ ،‬ده‌مه‌وێت‬ ‫له‌گه‌ڵ زه‌وییه‌ك ك���ه‌ به‌زیاده‌ڕه‌ویی‌ هاواڵتیان ئه‌وه‌ بزانن ئێمه‌ كێشه‌مان‬ ‫خانوی‌ له‌س���ه‌ركراوه‌ زیات���ر له‌ ‪ 60‬له‌گ���ه‌ڵ ك���ه‌س نییه‌ ته‌نها به‌یاس���ا‬ ‫رۆژی‌ ده‌وێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم خه‌ڵك هه‌یه‌ مامه‌ڵه‌ ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫‪9‬‬

‫به‌به‌ڵگه‌ سه‌لمێنرا كار به‌یاسای‌ مافی ده‌ستكه‌وتنی زانیاریی ناكرێت‬ ‫گومان له‌خه‌رجیی‌ چاالكییه‌كانی‌ هه‌ولێری‌ پایته‌ختی‌ گه‌شتیاریی‌ ده‌كرێت‬

‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫له‌سه‌ر خه‌رجیی‌ چاالكییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێری‌ پایته‌ختی‌ گشتیاریی‌‬ ‫واڵتانی‌ عاره‌بی‌ بۆ ساڵی‌‪‌2014‬و‬ ‫پشتبه‌ستن به‌یاسای‌‬ ‫مافیده‌سكه‌وتنیزانیاریی‪،‬گروپێك‬ ‫له‌شانۆكار زیاتر له‌شه‌ش‬ ‫مانگه‌ ‪18‬پرسیاریان ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارانی‌ ئه‌و چاالكییانه‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا وه‌اڵمیان‬ ‫نه‌دراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬سه‌رباری‌ ئه‌وه‌ رێگای‌‬ ‫دادگاشیان گرتۆته‌به‌ر‪ ،‬سه‌رپه‌شتیاری‌‬ ‫گروپه‌كه‌ ده‌ڵێت "كۆی‌ دادگا‬ ‫له‌كوردستان ئاگاداری‌ئه‌و یاسایه‌‬ ‫نییه‌‌و ده‌زگاكانی‌ حكومه‌تیش كاری‌‬ ‫پێناكه‌ن"‪.‬‬ ‫‪ 18‬پرسیاریان ئاراسته‌كردون‬ ‫له‌مانگی‌ چوار ئه‌مس���اڵه‌وه‌ (گروپ ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نج بۆ شانۆ) ‪ 18‬پرسیاریان ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارانی‌ چاالكیه‌كانی‌ هه‌ولێر‬ ‫پایته‌ختی‌ گه‌شتیاریی‌ واڵتانی‌ عاره‌بی‌‬ ‫ب���ۆ س���اڵی‌‪2014‬كردوه‌‪ ،‬زۆرین���ه‌ی‌‬ ‫پرسیاره‌كانیشله‌س���ه‌ر خه‌رجی���ی‌‬ ‫چاالكی���ه‌كان‌و ب���ڕه‌ پ���اره‌ی‌ هێنانی‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندانی‌ بیانیی‌‌وچه‌ند شتی‌ تر بو‪،‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌ ئه‌و كه‌یسه‌‪ ،‬شانۆكار‬ ‫كارۆخ ئیبراهیم‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕو پاڵپشت‬ ‫به‌یاس���ای‌ مافیده‌س���كه‌وتنیزانیاریی‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و پرس���یارانه‌یان ئاراس���ته‌ی‌ ئه‌و‬ ‫لیژنه‌ی���ه‌ كردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ده‌ره‌نجامی‌‬ ‫به‌دواداچونه‌كانیاندا بۆیان ده‌ركه‌وتوه‌‬ ‫ك���ه‌ ن���ه‌ دادگاكان‌و نه‌فه‌رمانگ���ه‌‬ ‫حكومیه‌كانیش كار به‌و یاسایه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "زۆرینه‌شیان ئاگاداری‌‬ ‫یاس���ایه‌كی‌ له‌و جۆره‌ هه‌ر نین"‪ .‬ئه‌و‬ ‫جه‌خت له‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌ ئه‌و لیژنه‌ی‌‬ ‫ئه‌وان ‪18‬پرسیاره‌كه‌یان ئاراسته‌كردوه‌‬ ‫تائێس���تا وه‌اڵمی‌ یه‌ك پرسیاریشیان‬ ‫نه‌داونه‌ته‌وه‌‪" ،‬ئه‌گه‌ر پ���اره‌ به‌هه‌ده‌ر‬ ‫نه‌درابێت‪ ،‬ئه‌وا وه‌اڵمی‌ پرس���یاره‌كانی‌‬ ‫ئێمه‌یان ده‌دایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ یاسای‌ مافیده‌سكه‌وتنیزانیاریی‬ ‫داوای‌ زانیارییان كردوه‌‬ ‫ئ���ه‌و ش���انۆكاره‌‪ ،‬ك���ه‌ جێگ���ری‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ (گروپی‌ گه‌نج بۆ ش���انۆ)‬ ‫ی���ه‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ل���ه‌و لیژنه‌یه‌ دڵنیاب���ون كه‌‬

‫كاركردنی‌ ئێم ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌‌و كه‌یسه‌‬ ‫جگه‌ له‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫زانیاریی‌‪،‬‬ ‫مه‌به‌ستیشمانه‌‬ ‫الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان‬ ‫كار به‌یاسای‌‬ ‫مافی‌ ده‌سكه‌وتنی‬ ‫زانیاریی بكه‌ن‬ ‫وه‌اڵمی���ان ناده‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌پێی‌ یاس���ای‌‬ ‫مافیده‌س���كه‌وتنیزانیاریرویان له‌دادگا‬ ‫كردوه‌ پاڵپش���ت به‌و یاسایه‌ سكااڵیان‬ ‫تۆماركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ چونه‌ته‌ دادگاش‬ ‫له‌وێش توش���ی‌ سه‌رس���وڕمانێكی‌ تر‬ ‫ده‌ب���ن‪ ،‬كاتێ���ك ده‌بین���ن دادوه‌ره‌كه‌‬ ‫ئاگاداری‌ یاس���ایه‌كی‌ له‌و شێوه‌یه‌ هه‌ر‬ ‫نییه‌"ئێم���ه‌ بۆ ئ���ه‌و كاره‌ ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی‌ مافی‌ م���رۆڤ‌و داواكاری‌‬ ‫گش���تییمان ئاگاداركرده‌وه‌ هه‌ر به‌پێی‌‬ ‫یاساكه‌ ‪ 10‬رۆژ مۆڵه‌تمان پێدان دواتر‬ ‫كردمانه‌ ‪ 15‬رۆژیش هه‌ر وه‌اڵمان ده‌ست‬ ‫نه‌كه‌وت‪ ،‬كه‌ كێش���كه‌ كه‌وت���ه‌ دادگا‬ ‫له‌دادگای‌ به‌رای���ی‌ یه‌كی‌ هه‌ولێر له‌الی‌‬ ‫دادوه‌ر دارا سكااڵمان تۆماركرد‪،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ جێگ���ه‌ی‌ س���ه‌رنجی‌ ئێمه‌ بو‬ ‫ئه‌وه‌ بوئ���ه‌و دادوه‌ره‌ به‌ڕێزه‌ زانیاریی‌‬ ‫له‌سه‌ر یاس���اكه‌ هه‌ر نه‌بو"‪ .‬وه‌ك ئه‌و‬ ‫باس���ی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌و لیژنه‌یه‌ دوای‌ سێ‌‬ ‫دانیشتنی‌ دادگا وه‌اڵمی‌ یه‌ك پرسیاری‌‬ ‫دادگاشیان نه‌داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫پرسیاره‌كان ده‌رباره‌ی‌ چی‌ بون؟‬ ‫زۆرینه‌ی‌ ئه‌و ‪ 18‬پرسیاره‌ی‌ ئه‌و گروپ ‌ه‬ ‫ئاراسته‌ی‌ لیژنه‌كه‌یان كردوه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ورده‌كاریی‌ خه‌رجیه‌كانی‌ چاالكیه‌كان‌و‬ ‫پاره‌ی‌ سپۆنسه‌ری‌ كۆمپانیاكان‌و هێنانی‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندانی‌ بیانی‌ ب����وه‌‪ ،‬به‌ده‌ر له‌وه‌‬ ‫ئ����ه‌وان گومانی����ان له‌‌و گرێبه‌س����ته‌ش‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ له‌گ����ه‌ڵ كۆمپانیایه‌كی‌ توركیی‌‬ ‫ك����راوه‌ ب����ۆ كاری‌ روناكی����ی‌‌و هه‌ن����دێ‌‬ ‫كاری‌ ته‌كنیكی����ی‌ تر ك����ه‌ وه‌ك كارۆخ‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌و كۆمپانی����ا توركیه‌ به‌زیاتر‬ ‫له‌‪30‬ده‌فته‌ر كاره‌كه‌ی‌ كردوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫به‌به‌ڵگ����ه‌وه‌ كۆمپانیای‌ ناوخۆیی‌ هه‌بوه‌‬ ‫ئاماده‌ب����وه‌ به‌هه‌مان كوالیت����ی‌‌و به‌‪15‬‬ ‫ده‌فت����ه‌ر ئه‌و كاره‌ ب����كات‪ ،‬به‌اڵم پێیان‬ ‫نه‌داوه‌‪ ،‬ئه‌ی‌ ئ����ه‌وه‌ به‌هه‌ده‌ردانی‌ پاره‌‬ ‫نییه‌؟"‪ .‬ئه‌و ش����انۆكاره‌ له‌كاتێكدا ئه‌و‬ ‫قسانه‌ ده‌كات هێش����تا بێ‌ هیوا نه‌بوه‌و‬ ‫ئاواته‌خوازه‌ له‌رێ����گای‌ ئه‌م رۆژنامه‌یه‌وه‌‬ ‫ئه‌و لیژنه‌ی����ه‌ وه‌اڵمی‌ پرس����یاره‌كانیان‬ ‫به‌ورده‌كارییه‌وه‌ بداته‌وه‌‪" ،‬وه‌ك كاریان‬

‫به‌یاس����ای‌ مافیده‌س����كه‌وتنیزانیاریی له‌الی‌ ئ����ه‌وان‪ ،‬كاره‌كه‌یان به‌نیوه‌ناچڵی‌‬ ‫نه‌كرد هی����وادارم ئه‌مجار‌ه له‌رێگای‌ ئه‌و به‌جێهێشتوه‌‪ ،‬نه‌چونه‌ته‌وه‌ به‌الیدا‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی����ه‌وه‌ وه‌اڵمی‌ پرس����یاره‌كانمان‬ ‫بده‌نه‌وه‌‪ ،‬كاركردنی‌ ئێمه‌ش له‌سه‌ر ئه‌م "پاره‌ی‌ سپۆنسه‌ره‌كان ئاشكرا ناكه‌ین"‬ ‫راگه‌یان����دن‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌‬ ‫كه‌یسه‌ جگه‌ له‌وه‌رگرتنی‌ ئه‌و زانیارییانه‌‪،‬‬ ‫مه‌به‌ستیش����مانه‌ الیه‌نه‌ په‌یوه‌نداره‌كان په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ پارێزگای‌ هه‌ولێر هه‌مزه‌‬ ‫كار به‌یاسای‌ مافی‌ ده‌سكه‌وتنیزانیاریی حامید كه‌ ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ چاالكیه‌كانی‌‬ ‫هه‌ولێر پایته‌ختی‌ گه‌ش����تیاریی‌ واڵتانی‌‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫عاره‌ب����ی‌ ب����وه‌‪ ،‬ب����اس ل����ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تادا بڕیاربو حكومه‌ت له‌س����ه‌ر‬ ‫داواكاری‌ گشتیی‌ چی‌ ده‌ڵێت؟‬ ‫ه����ه‌ر ده‌رباره‌ی‌ ئه‌و كه‌یس����ه‌ دادوه‌ر داهات����ی‌ ن����ه‌وت ‪20‬ملی����ۆن دۆالر ب����ۆ‬ ‫هی����وا فه‌ری����ق له‌داواكاری����ی‌ گش����تیی‌ چاالكیه‌كانی����ان ته‌رخان بكات كه‌ خۆی‌‬ ‫هه‌ولێرئ����ه‌وه‌ ده‌خات����ه‌ڕو ئ����ه‌وان له‌‪ 100‬چاالكی����ی‌ جۆراوجۆر ده‌بینیه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌دواداچونیان كردوه‌و پێش����یان وتراوه‌ به‌اڵم به‌هۆی‌ قه‌یران����ی‌ داراییه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫كه‌ چاالكیه‌كان به‌سپۆنسه‌ریی‌ كۆمپانیا ‪5‬ملی����ۆن دۆالری����ان ب����ۆ خه‌رجكراوه‌‪،‬‬ ‫ك����راوه‌ نه‌ك پاره‌ی‌ حكوم����ه‌ت "كاتێك به‌شێك له‌كاره‌كانیشیان به‌سپۆنسه‌ریی‌‬ ‫پاره‌ی‌ حكومه‌ت ب����ۆ چاالكیه‌ك خه‌رج چه‌ند كۆمپانیای����ه‌ك ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بكرێت‌و گوم����ان له‌خه‌رجكردنی‌ هه‌بێت ئ����ه‌و ئاماده‌نه‌بوپ����اره‌ی‌ سپۆنس����ه‌ریی‌‬ ‫ئ����ه‌وكات ئێمه‌ به‌دواداچ����ون ده‌كه‌ین"‪ .‬كۆمپانیاكان ئاشكرا بكات "باسی‌ پاره‌ی‌‬ ‫ئه‌و دادوه‌ره‌ باسی‌ له‌وه‌ش كرد ئه‌وانه‌ی‌ سپۆنسه‌ره‌كان ناكه‌ین له‌ڕوی‌ یاساییه‌وه‌‬ ‫به‌دواداچونی����ان بۆ ئه‌و كه‌یس����ه‌ كردوه‌ ئ����ه‌و مافه‌مان نییه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌و پاره‌ی‌‬

‫حكومه‌ت خه‌رجیكردوه‌ ئاماده‌ین لیژنه‌ی‌‬ ‫چاودێریی‌ دارایی‌ بێت پشكنین بۆ وه‌سڵ‬ ‫به‌وه‌سڵی‌ بكات"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ش ك����ه‌ ده‌وترێ‌ كه‌‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ زۆریان خه‌رجكردوه‌ بۆ هێنانی‌‬ ‫چه‌ند هونه‌رمه‌ندێك����ی‌ بیانیی‌ ئه‌و وتی‌‬ ‫"ئیشی‌ هونه‌ر كااڵیه‌ك نییه‌ له‌زۆر شوێن‬ ‫نرخی‌ وه‌ك یه‌ك بێت‪ ،‬تۆ هونه‌رمه‌ندێكی‌‬ ‫جیهانیی‌ به‌ناوبانگ بانگهێشتی‌كوردستان‬ ‫ده‌كه‌یت وه‌كو ئه‌وه‌ نییه‌ هونه‌رمه‌ندێكی‌‬ ‫ئاسایی‌ بانگ بكه‌یت‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫جیاوازییان زۆره‌"‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆ به‌دواداچونی‌ ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ش‬ ‫ك����ه‌ چه‌ن����د كۆمپانیای����ه‌ك خه‌رجیان‬ ‫كردوه‌و بونه‌ته‌ سپۆنس����ه‌ری‌ به‌ش����ێك‬ ‫له‌چاالكی����ه‌كان‪ ،‬س����ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌‬ ‫گه‌شتوگوزار‌و حه‌ج‌و عومره‌ی‌ كوردستان‬ ‫حاجی‌ ئیسماعیل سۆفی‌ كه‌ ئه‌ندامێكی‌‬ ‫تری‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ی����ه‌‪ ،‬ئاماده‌ نه‌بو هیچ‬ ‫زانیاری����ه‌ك بدركێن����ێ‌ ئ����ه‌و ته‌نها وتی‌‬ ‫"ناتوانم هیچ زانیاریه‌ك بده‌م"‪.‬‬

‫پڕۆژه‌ی‌ ریسایكلینیش چاره‌سه‌ری خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌ ناكات‬ ‫"له‌ژێرخاكنانی‌ خۆڵ‌و خاشاك‪ ،‬دانانی‌ بۆمبێكی‌ چێرناوه‌ له‌خاكه‌كه‌ماندا"‬ ‫ ئا‪ :‬شکۆ‬ ‫پسپۆڕێكی‌ بواری‌ ژینگه‌ رایده‌گه‌یه‌نێ‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ریسایكلینی‌ له‌سلێمانی‌ كه‌‬ ‫بڕیاره‌ له‌ئاینده‌ ریسایكلینی‌ زۆرێك‬ ‫له‌خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌ بكات‪،‬‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی‌ گرفتی‌ خۆڵ‌و خاشاكی‌‬ ‫سلێمانی‌ بنه‌بڕ ناكات‪ ،‬وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"دوای‌ ئه‌و پرۆژه‌یه‌ش نزیكه‌ی‌ ‪%20‬ی‌‬ ‫خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌ ژێر خاك‬ ‫ده‌خرێ‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش وه‌ك بۆمبێكی‌ چێنراو‬ ‫وایه‌ زیان به‌ژینگه‌ ده‌گه‌یه‌نێ‌"‪.‬‬ ‫‪%20‬ی‌ ژێرخاك ده‌خرێته‌وه‌‬ ‫پس���پۆڕی‌ ژینگه‌‌و مامۆس���تا زانكۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانی‌ د‪.‬ساڵح نه‌جیب له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ س���ه‌ره‌ڕای‌‬ ‫كه‌وتن���ه‌ كاری‌ پ���رۆژه‌ی‌ ریس���ایكلینی‌‬ ‫خۆڵ‌و خاش���اك كه‌ بڕی���اره‌ له‌ئاینده‌دا‬ ‫بكرێت‪ ،‬هێشتا به‌شێك له‌گرفتی‌ خۆڵ‌و‬ ‫خاشاك له‌س���لێمانیدا چاره‌سه‌ر نابێت‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌وه‌ لێپرس���راوی‌ به‌شی‌‬ ‫خزمه‌تگوزاریی‌ له‌ش���اره‌وانی‌ س���لێمانی‌‬ ‫رزگار ئه‌حم���ه‌د ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ئه‌و‬ ‫‪ %20‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زانس���تیی‌ ژێرخاك‬ ‫ده‌نرێ‌‌و كه‌مترین زیانی‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫خوڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌ رۆژانه‌‬ ‫هه‌زار‌و‪ 400‬ته‌نه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌‬ ‫رۆژان���ه‌ نزیك���ه‌ی‌ ه���ه‌زار‌و ‪ 400‬ت���ه‌ن‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬كه‌‪%30‬ی‌ له‌الیه‌ن شاره‌وانییه‌وه‌‬

‫كۆده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ تریشی‌ له‌الیه‌ن هه‌ر‬ ‫سێ‌ كۆمپانیای‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت (هه‌رێم‌و‬ ‫شكار‌و گالس) كۆده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫پێشوتر ئه‌و خۆڵ‌و خاشاكه‌ ده‌سوتێنرا‪،‬‬ ‫به‌وه‌ش زۆرێك له‌ژینگه‌ ش���اره‌كه‌ پیس‬ ‫ده‌بو‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا وه‌ك چاره‌سه‌رێكی‌‬ ‫مامناوه‌ند ژێر خاك ده‌نرێ‌‪ ،‬كه‌ به‌وته‌ی‌‬ ‫د‪.‬ساڵح نه‌جیب پسپۆڕی‌ ژینگه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫بۆمبێكی‌ چێن���راوه‌ له‌ئاین���ده‌دا زیانی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ ده‌بێت به‌تایبه‌ت له‌وه‌رزی‌ باران‬ ‫باریندا به‌ش���ێكی‌ ئه‌و خوڵ‌و خاش���اكه‌‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌و جگه‌ له‌وه‌ زیانی‌ بۆ ئاوی‌‬ ‫ژێر زه‌وییش ده‌بێت‪.‬‬ ‫‪%60‬ی‌ خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌‬ ‫مه‌وادی‌ خۆراكییه‌‬ ‫د‪.‬س���اڵح نه‌جیب پس���پۆڕی‌ ژینگه‌‌و‬ ‫مامۆستا له‌زانكۆی‌ سلێمانی‌ كه‌ به‌وردیی‌‬ ‫تێبینی‌ ژینگه‌ی‌ س���لێمانی‌‌و كوردستان‬ ‫ده‌كات‌و به‌ب���ه‌رده‌وام قس���ه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫پیسبونی‌ ژینگه‌ی‌ هه‌رێم كردوه‌‪ ،‬باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات ئه‌و كاتانه‌ی‌ كه‌ خۆڵ‌و خاشاكی‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌ناوچه‌ی‌ تانجه‌رۆ ده‌سوتێنرا‪،‬‬ ‫زیانێكی‌ زۆر به‌ژینگه‌ی‌ هه‌رێم ده‌كه‌وت‌و‬ ‫بڕێك���ی‌ زۆر گازی‌ ژه‌هراوی���ی‌ تێكه‌اڵوی‌‬ ‫به‌رگه‌ هه‌وای‌ ناوچه‌كه‌ ده‌بو‪ ،‬به‌ده‌ر له‌وه‌‬ ‫خۆڵه‌مێشه‌كه‌شی‌ تێكه‌اڵوی‌ ئاوی‌ تانجه‌رۆ‬ ‫ده‌بۆوه‌و دوباره‌ ئاوی‌ س���ه‌ر زه‌وی‌‌و ژێر‬ ‫زه‌ویش���ی‌ پیس ده‌كرد‪ .‬ئه‌و پسپۆره‌ی‌‬ ‫ب���واری‌ ژینگه‌ ئه‌وه‌ ئاش���كرا ده‌كات كه‌‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و به‌دواداچونانه‌ی‌ ئه‌و كردونی‌‬ ‫‪%60‬ی‌ خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌ مه‌وادی‌‬

‫بۆ ریسایكلینكردنی‌‬ ‫رۆژانه‌‪ 300‬هه‌زار‬ ‫ئاوی‌ قورسی‬ ‫مه‌تر سێ‌ جا‬ ‫سلێمانی‌‬ ‫ئاوی‌ قورسی‌‬ ‫سلێمانی‌ تێكه‌اڵوی‌ پڕۆپۆزه‌ڵ له‌چه‌ند‬ ‫كۆمپانیایه‌ك‬ ‫ئاوی‌ تانجه‌رۆ‬ ‫وه‌رگیراوه‌‬ ‫ده‌كرێت‬ ‫خۆراكین كه‌ پێكهاته‌كه‌یان كاربۆنه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫رونیشده‌كاته‌وه‌ ئه‌و كۆمپانیا فه‌ره‌نسیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌نی���ازه‌ له‌گه‌ڵ گروپ���ی‌ كۆمپانیاكانی‌‬ ‫فاروق پرۆژه‌ی‌ ریسایكلینه‌كه‌ دابمه‌زرێنن‬ ‫نزیك���ه‌ی‌ ‪%80‬ی‌ خ���ۆڵ‌و خاش���اكه‌كه‌‬ ‫به‌كارده‌هێننه‌وه‌‌و ده‌یكه‌نه‌ مه‌وادی‌ ‪،rdf‬‬ ‫ئاڕ دی‌ ئێ���ف‪ ،‬كه‌ ئه‌و ج���ۆره‌ مه‌واده‌‬ ‫به‌كارده‌هێنرێت���ه‌وه‌ ب���ۆ گه‌رمكردن���ی‌‬

‫كارگه‌كان���ی‌ چیمه‌نتۆ‪ ،‬ئه‌و ‪%20‬ه‌ش���ی‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌مێنێته‌وه‌‌و ناس���وتێ‌ دوباره‌ ژێر‬ ‫خاك ده‌نرێت���ه‌وه‌و ئه‌و وتی‌ "واته‌ دوای‌‬ ‫دامه‌زراندنی‌ پرۆژه‌ی‌ ریس���ایكلینه‌كه‌ش‬ ‫رۆژانه‌ نزیكه‌ی‌ ‪300‬كلیۆ خۆڵ‌و خاشاكی‌‬ ‫سلێمانی‌ ژێر خاك ده‌نرێ‌‪ ،‬كه‌ بێگومان‬ ‫ئه‌وه‌ش ش���تێكی‌ باش نیی���ه‌‌و چاندنی‌‬ ‫بۆمبێكه‌ له‌خاكه‌كه‌ماندا"‪.‬‬

‫ی قورس‬ ‫ده‌كرێت سود له‌ئاو ‌‬ ‫وه‌ربگیرێته‌وه‌‬ ‫گرفتێك���ی‌ ت���ری‌ ژینگه‌ی‌ س���لێمانی‌‬ ‫ه���ه‌ر وه‌ك د‪.‬س���اڵح ئام���اژه‌ی‌ پێده‌دا‬ ‫چاره‌سه‌رنه‌كردنی‌ ئاوی‌ قورسی‌ سلێمانیه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌هه‌مانش���ێوه‌ی‌ خۆڵ‌و خاشاكه‌كه‌‬ ‫پێویس���تی‌ به‌ریس���ایكلین هه‌یه‌‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫زانیاریه‌كانی‌ ئ���ه‌و رۆژانه‌‪300‬هه‌زار مه‌تر‬ ‫سێ‌ جا ئاوی‌ قورسی‌ سلێمانی‌ تێكه‌اڵوی‌‬ ‫ئاوی‌ تانجه‌رۆ ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "رۆژانه‌‬ ‫ئاوێكی‌ زۆری‌ سلێمانی‌ به‌فیڕۆ ده‌چێت‪،‬‬ ‫ده‌كرێت به‌پرۆژه‌ی‌ ریس���ایكلین س���ود‬ ‫له‌و ئ���اوه‌ی‌ وه‌ربگیرێت���ه‌وه‌ بۆ پرۆژه‌ی‌‬ ‫كشتوكاڵیی‌‌و پیشه‌سازییه‌كان"‪.‬‬

‫هه‌بێت‪ ،‬ه���اوكات ناوچه‌ك���ه‌ش ده‌كاته‌‬ ‫س���ه‌وزایی‌ بۆ ه���ه‌ر ته‌نێ���ك خۆڵیش‬ ‫ك���ه‌ ریس���ایكلینی‌ ده‌كات ب���ڕی‌ ‪$18‬‬ ‫له‌شاره‌وانی‌ وه‌رده‌گرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ی‌ ش���اره‌وانی‌ سلێمانی‌‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌خات���ه‌رو پرۆژه‌كه‌ له‌تانجه‌رۆ‬ ‫له‌هه‌مان ئه‌‌و شوێنه‌ ده‌بێت كه‌ له‌ئێستادا‬ ‫خۆڵ‌و خاش���اكی‌ لێ كۆده‌كه‌نه‌وه‌‌و ژێر‬ ‫خاكی‌ ده‌نێن‪ ،‬روب���ه‌ری‌ ناوچه‌كه‌ش كه‌‬ ‫بۆی���ان دیاریكراوه‌ نزیك���ه‌ی‌ ‪ 200‬دۆنم‬ ‫ده‌بێت كه‌ ئه‌وان تا ئێستا ‪60‬بۆ‪70‬دۆنمیان‬ ‫به‌كارهێن���اوه‌‌و ‪20‬دۆنمێكی���ش خ���ۆڵ‌و‬ ‫خاش���اكی‌ تێدا كۆكراوه‌ت���ه‌وه‌ ژێر خاك‬ ‫خراوه‌‪.‬‬

‫پرۆژه‌ی‌ ریسایكلین‬ ‫لێپرس���راوی‌ به‌ش���ی‌ خزمه‌تگوزاری ‌ی‬ ‫له‌ش���اره‌وانی‌ س���لێمانی‌ رزگار ئه‌حمه‌د‬ ‫له‌باره‌ی‌ دامه‌زراندنی‌ پرۆژه‌ی‌ ریسایكلینی‌‬ ‫خۆڵ‌و خاشاكی‌ س���لێمانی‌ كه‌ له‌مانگی‌‬ ‫‪11‬ی‌ س���اڵی‌ پێشو گرێبه‌س���تێكیان بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ ‪20‬س���اڵ له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانیایه‌كی‌‬ ‫فه‌ره‌نس���ی‌‌و گروپی‌ كۆمپانیاكانی‌ فاروق‬ ‫واژۆ ك���ردوه‌‪ ،‬باس له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئه‌و‬ ‫كۆمپانیای���ه‌ی‌ له‌ئێس���تادا كار له‌زه‌وی‌‬ ‫پرۆژه‌كه‌دا ده‌كات‌و بڕیاریش���داوه‌ پێش‬ ‫واده‌ی‌ خ���ۆی‌ ده‌س���ت ب���ه‌كار بكات‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ نایش���ارێته‌وه‌ كه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪%20‬ی‌ خۆڵ‌و خاش���اكه‌كه‌ ریس���ایكلین‬ ‫ناكرێت‪" ،‬به‌اڵم كۆمپانیاكه‌ په‌یمانیداوه‌‬ ‫ئه‌و ‪%20‬ه‌ی‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زانستیی‌ ژێر‬ ‫خاك بخات به‌جۆرێ���ك كه‌مترین زیانی‌‬

‫پرۆژه‌ بۆ ئاوی‌ قورسیش هه‌یه‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ریس���ایكلینكردنی‌ ئاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ق���ورس (ئ���اوه‌ڕۆ)ی‌ س���لێمانی‌ ئ���ه‌و‬ ‫به‌رپرس���ه‌ی‌ ش���اره‌وان ‌ی باس���ی‌ له‌وه‌‬ ‫كرد كه‌ كاریان له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كردوه‌‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌و مه‌به‌س���ته‌ش پڕۆپۆزه‌ڵیان‬ ‫له‌چه‌ن���د كۆمپانیای���ه‌ك وه‌رگرت���وه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا له‌الیه‌ن لیژن���ه‌ی‌ راوێژكاری‌‬ ‫شاره‌وانی‌‌و به‌ش���ی‌ هونه‌ریی‌ پارێزگای‌‬ ‫س���لێمانی‌ وردبینیی‌ تێدا ده‌كرێت رزگار‬ ‫ئه‌حمه‌د وت���ی‌ "ده‌مێكه‌ بیرمان له‌وه‌ش‬ ‫كردۆته‌وه‌ هه‌تا پاره‌ش بۆ ئه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ س���ه‌ربگرێت‬ ‫ئ���ه‌وكات ده‌توانی���ن ئه‌و ئ���اوه‌ دوباره‌‬ ‫به‌كاربهێنین���ه‌وه‌ بۆ ئاودانی‌ باخ‌و پرۆژه‌‬ ‫كشتوكاڵیه‌كان‌و به‌مه‌ش به‌فیڕۆدانی‌ ئاو‬ ‫زۆر كه‌م ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫"تا شێرکۆ له‌ژیاندا بو‪ ،‬سلێامنی قسه‌ی هه‌بو"‬

‫‪11‬‬

‫مه‌زهه‌ری خالقی‪ :‬وشه‌ بۆ ئه‌وه‌ی کاریگه‌ریی زۆری هه‌بێت‪ ،‬ده‌نگ یارمه‌تی ده‌دات‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫مەزهەری خالقی (خۆی جه‌ختی‬ ‫کردەوە کە بەهونەرمەند ناوی‬ ‫نەبەین) لەم دیدارە تایبەتەی ئاوێنەدا‬ ‫باس لەپەیوەندیی خۆی‌و شێرکۆ‬ ‫بێکەسی شاعیر دەکات‪ ،‬هەروەها‬ ‫له‌کاریگه‌رییه‌کانی نه‌بونی شێرکۆ‬ ‫بێکه‌س ده‌دوێت‌و ئه‌و کارانه‌ی‬ ‫ده‌بوایه‌ دوای مه‌رگی بۆی بکرایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆی نه‌کراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ش���ێرکۆ بێک���ەس بۆ ئێوە کە‬ ‫جگە ل���ەوەی خوێنەری ش���یعرەکانی‬ ‫بویت‪ ،‬ه���اوکات هاوڕێی یەکدی بون‌‪،‬‬ ‫چ���ی دەگەیان���د؟ بەنەمان���ی ئەو چ‬ ‫زیانێکمان پێ گەیشت؟‬ ‫مەزه���ەری خالقی‪ :‬جێگەی ش���ێرکۆ‬ ‫بێکەس زۆر دیارە بەتایبەت لەش���اری‬ ‫س���لێمانیدا‪ ،‬تا ش���ێرکۆ لەژیاندا بو‪،‬‬ ‫ئ���ەم ش���ارە قس���ەی هەب���و‪ ،‬لەهەر‬ ‫کۆبونەوەیەکدا ش���ێرکۆ هەبو‪ ،‬قسەی‬ ‫یەکەمی هەبو‪ .‬قس���ەی خ���ۆ‌ی‌و دڵی‬ ‫خۆی‪ .‬قسەکەش لەناخی گەل‌و واڵتەوە‬ ‫دەردەه���ات‪ .‬ش���ارەکەمان چۆڵ بوە‪،‬‬ ‫ش���ارەکە بێ دەنگ بوە‪ .‬من پێموایە‬ ‫سلێمانی دوای شێرکۆ بێکەس توشی‬ ‫قەیران بوە‪ ،‬قەیرانی ئەو کەس���انەی‬ ‫ناومان ئەب���رد بەڕوناکبیرو وای کردبو‬ ‫نازناوی شاری ڕۆشنبیریی ببەخشرێتە‬ ‫ئەم ش���ارە‪ .‬بەنەبونی شێرکۆ بێکەس‬ ‫ئەو نازناوە کەم ڕەنگتربوە‪ ،‬یاخود ئەو‬ ‫هێزو توانایەی نەماوە‪ .‬سلێمانی شاری‬ ‫بابانەکانەو لەم بەش���ەی کوردس���تان‬ ‫بابەنەکان زۆر شتی بۆ ئێمە بەجێهێشت‪.‬‬ ‫ک���ەس جێگ���ەی پیرەمێ���ردو گۆرانی‬ ‫نەگرت���ەوە کە ژێرخانی ڕۆش���نبیریی‬ ‫ئەم ش���ارەبون‪ ،‬جێیانهێشتین‌و کەس‬ ‫جێگەیان���ی نەگرت���ەوەو نەمانتوانیوە‬ ‫هاوتایەکی���ان ب���ۆ دروس���تبکەینەوە‪.‬‬ ‫دواهەمین نمونەشمان شێرکۆ بێکەسە‬ ‫کە لەدوای ئەو نورو چرای ڕۆشنبیریی‬ ‫ئەم ش���ارە ڕوناکی���ی کەمتربوە‪ ،‬نەک‬ ‫بڵێم بەتەواویی تاریک بوە‪.‬‬ ‫ش���ێرکۆ بێکەس لەناو هەم���و توێژو‬ ‫چینەکاندا هەبو‪ ،‬بۆیە دەردو کێش���ەو‬ ‫ئازارەکان���ی ئەزان���ی‪ ،‬هەت���ا لەن���او‬ ‫سیاسییەکانیش���دا هەب���و‪ ،‬دەردی‬ ‫سیاسیی‌و دواکەوتویی ئێمەی دەزانی‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەو واڵتە داوەشاوەی ‪ 500‬ساڵە‬ ‫ئیمپراتۆرەکانی فارس‌و عەرەب‌و تورک‪،‬‬ ‫مەجالی ژیانیان پێ نەداوە‪.‬‬ ‫ئەو س���یفاتەی ئەو هەیب���و کە لەناو‬ ‫هەم���و چین‌و توێژەکان���دا بێ‪ ،‬کەمتر‬ ‫شاعیر دەتوانێت بیبێت‪ .‬من هەمیشە‬ ‫ئەم���دی لەهەمو بۆنەیەک���دا ئامادەیی‬ ‫هەیەو قسەیهەیە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬پەیوەندیی ئێوە لەگەڵ شێرکۆ‬ ‫بێکەس چ���ۆن بو‪ ،‬یەک���ەم دیدارتان‬ ‫لەکوێ بو؟‬ ‫مەزه���ەری خالق���ی‪ :‬م���ن ش���ێرکۆ‬ ‫بێکەسم نەدەناس���ی تا ساڵی ‪،1983‬‬ ‫ئ���ەو س���ەردەمە کاتێ���ک لەئێ���ران‬ ‫هاتمەدەرەوەو بۆ چ���ون بۆ ئەوروپا‪،‬‬ ‫ماوەیەک لەناوچەی سەرگەڵوو بەرگەڵو‬ ‫مامەوە‪ .‬ئەو شوێنەش شوێنی ئەدیب‌و‬ ‫هونەرمەندانی کوردبو‪ .‬من لەوێ لەگەڵ‬ ‫شێرکۆ ئاش���نابوم‌و دیوانەکەی داپێم‪.‬‬ ‫لەن���او دیوانەکەیدا من ئەو ش���یعرەم‬ ‫هەڵب���ژاردو ک���ە چوم���ە بەریتانیا لە‬ ‫‪85‬و ‪ 86‬کۆمەڵێ���ک کارم کرد یەکێک‬ ‫لەئەوانە ئەم شیعرەبو‪ .‬ئەو شیعرەش‬ ‫ش���تێکە تەنها مەگەر س���رودی ئەی‬ ‫رەقیب هاوتای بێت ک���ە بتوانین ئەو‬ ‫تەعەسوبە نەتەوەییە بدرکێنین‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬مەبەس���تت لەشیعری (لێتان‬ ‫نابینەوە)یە کە کردوتانە بەگۆرانیی؟‬ ‫مەزه���ەری خالقی‪ :‬بەڵێ‪ ،‬مەبەس���تم‬ ‫ئەوەیە‪ .‬لەو شیعرەدا من بینیم باسی‬ ‫تۆڵە دەکات‪ .‬شێرکۆ بێکەس دروست‬ ‫چوبویە ناخی تۆڵ���ەوەو منیش خۆم‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ئه‌م ماوه‌یه‌ زۆر به‌باش����یی‌ ئه‌ركه‌كانت‬ ‫ب����ه‌ڕێ‌ ده‌كات‪ ،‬تۆ زۆر به‌دڵخۆش����ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌یت له‌ئیش‌و كاره‌كانت‪.‬‬

‫مه‌راسیمی رێزلێنانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هونه‌ره‌کانی موزیک بۆ مه‌زهه‌ری خاڵقی ‪2012/5/19‬‬ ‫ب���ڕوام پێیەتی‪ .‬تۆڵە یاس���ایە‪ ،‬هەتا‬ ‫بەو ش���ێوەیەی لەکتێبە ئاس���مانیی‌و‬ ‫دینیەکان���دا هاتوە‪ .‬ک���ە لەقانوندا تۆ‬ ‫دەڵێی���ت داد‪ ،‬واتە تۆڵە س���ەندنەوە‬ ‫بەش���ێوەیەکی یاس���ایی‌و ئینسانیی‪.‬‬ ‫گوزارشتی داد‪ ،‬کاری تۆڵەسەندنەوەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئینس���انی کورد لەب���ەر ئەوەی‬ ‫ئینس���انێکی ب���ێ کۆتای���ی لەب���اری‬ ‫ئینسانیەت‌و شارستانیەت‌و کەلتورەوە‪،‬‬ ‫ئینسانێکی واقعبینە‪ ،‬قەت بەالی تۆڵەدا‬ ‫نەچوە‪ ،‬قەت تۆڵە نازانێت‪ .‬بەداخەوە‬ ‫کورد گوڵە اللەیە‪ .‬کورد وەک گوڵەباخ‬ ‫نییە دڕکی هەبێ���ت‪ ،‬وەک اللەیەو زۆر‬ ‫بەئاس���انیی دەتوانرێت هەڵبکەنرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگ���ەر وەکو گوڵەباخ بوایە ئەو‬ ‫دڕکانە نەیدەهێشت بەم شێوەیە لەت‌و‬ ‫پەت ببێت‪ .‬ئەو شیعرەم زۆر بەدڵ بو‪،‬‬ ‫بۆیە مەقامێکم بۆ دروستکرد کە بتوانم‬ ‫ئەوە جاڕبدەم ک���ە ئێمە لەگەڵ هەمو‬ ‫ئینس���انیەتماندا تۆڵ���ە بزانین‪ .‬دوایی‬ ‫بۆشمان دەرکەوت میللەتەکەمان چەند‬ ‫ئینس���انەو لەگەڵ مافی مرۆڤ رێکە‪،‬‬ ‫ئێم���ە عەلی کیمیاییم���ان گرت‪ ،‬هەتا‬ ‫خۆپیش���اندانێکمان لەم شارەدا نەکرد‬ ‫کە لەس���ێدارەی بدەن‪ ،‬ک���ە بیدەنەوە‬ ‫دەس���ت خۆم���ان‪ .‬هەتا م���ام جەالل‬ ‫ئیمزای لەسێدارەدانەکەی نەکرد‪ .‬ئەمە‬ ‫هەمو ئەو شتانەیە کە نایزانین‪ .‬دەبێت‬ ‫ئەگەر بزانین هەقمان چو چۆن هەقمان‬ ‫بس���ێنینەوە‪ .‬کە نەشمانزانی هەمیشە‬ ‫مەزڵوم دەبین‪.‬‬ ‫ل���ەدوای باڵوبون���ەوەی گۆرانییەکەش‬ ‫هەرچەن���دە زۆر لێ���دەدرا‪ ،‬ب���ەاڵم من‬ ‫نەمبین���ی لەرەوش���تی ئەو ئینس���انە‬ ‫گۆڕانکارییەک ببێت‪ ،‬ش���ەرتیش نییە‬ ‫گۆڕانکاری���ی دروس���ت ببێ���ت‪ ،‬هەمو‬ ‫ئینسانەکان هەوڵدەدەن رۆژێک لەڕۆژان‬ ‫مافەکانی مرۆڤ لەهەمو گۆش���ەیەکی‬ ‫دونیا دابمەزرێت‪ ،‬بەاڵم ئایا دەکرێت تا‬ ‫ئەو ڕۆژە ئێمە هەر مەزڵوم بین؟‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬وات���ە ئێ���وە لەڕێ���ی‬ ‫گۆرانییەکانتان���ەوە تەنه���ا ناتانەوێت‬ ‫ئاوازێک���ی خ���ۆش‪ ،‬یاخود س���اتێک‬ ‫چێ���ژ ببەخش���نە گوێگرەکانت���ان‪،‬‬ ‫بەڵکو پەیامێکت���ان هەیەو دەتانەوێت‬ ‫بیگەیەنن؟‬ ‫مەزه���ەری خالق���ی‪ :‬بەڵ���ێ‪ ،‬بەڵ���ێ‬ ‫بێگوم���ان‪ .‬دوای ئەوەی ئینس���انەکان‬ ‫ئەوەن���ە شارس���تانیەتیان پەیداک���رد‬ ‫حیکای���ەت‌و س���ەربوردە بگەڕێننەوە‪،‬‬ ‫دوای ئ���ەوە گۆرانی دروس���تبو‪ .‬واتە‬ ‫هەمان ئ���ەو حیکایەت‌و س���ەربوردانە‬ ‫بەگۆرانی ئەیانوت���ەوەو پێیاندەوترێت‬ ‫دەنگبێژەکان‪.‬نمونەی ئەوەش هەر ئەو‬ ‫الوکەیە کە ئێمە هەمانە‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ئاسان نیه‌ بڕوا به‌هه‌مو شتێك بكه‌یت‪،‬‬ ‫زۆر كه‌س ده‌یانه‌وێت زیانت پێبگه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫ته‌ندروستیت باش نیه‌‪.‬‬

‫تکام ئەوەیە‬ ‫بۆ من نەنوسن‬ ‫هونەرمەند‬ ‫چونکە گۆرانیبێژان‬ ‫هونەرمەند نین!‬ ‫گۆرانیی خۆی پەیامە‪ .‬وشە بۆ ئەوەی‬ ‫زۆر کاریگەریی هەبێ دەنگ یارمەتیی‬ ‫دەدات‪ .‬دەڵێن پێغەمبەر داود دەنگێکی‬ ‫زۆر خۆش���ی هەبوە‪ ،‬هەروەها بیاللی‬ ‫حەبەش���ی دەنگێکی باش���ی هەبوە‪،‬‬ ‫هەروەختێک ڕەسوڵی خودا شوێنێکی‬ ‫داگیردەک���رد‪ ،‬دەس���توری دەدا بەئەو‬ ‫بچێت بانگ بدات‪.‬‬ ‫م���ن لەهەندێ���ک لەس���تۆریی کوردیدا‬ ‫بینوم���ە دەوترێ���ت تاهیربەگی جاف‬ ‫ش���یعرەکانی داوە بەدەنگخۆش���انی‬ ‫گەرمی���ان ک���ە بەکۆاڵنان���ە بگەڕێن‌و‬ ‫ش���یعرەکانی بەگۆرانی بڵێن تا بچێتە‬ ‫سەر زاری خەڵکان‪.‬‬ ‫زۆر قیمەت‌و گرنگیمان داوە بەش���یعر‬ ‫لەگۆرانییەکانم���دا‪ .‬هەروەه���ا ئەبێت‬ ‫لەگ���ەڵ وش���ەی باش���دا میلۆدییەکی‬ ‫باش‌و دەنگبێژێکی باش هەبێت‪ ،‬نرخی‬ ‫کارەکە بەرزبێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬وات���ە هونەرمەن���د دەبێ���ت‬ ‫خوێنەرێکی شیعریی باش‌و گوێگرێکی‬ ‫مۆسیقیی باش بێت بۆ ئەوەی بتوانێت‬ ‫گۆرانییەکی باش بڵێت؟‬ ‫مەزهەری خالقی‪ :‬م���ن گوێگری باش‬ ‫جیادەکەمەوە لەگۆرانیبێژی باش‪ .‬تکام‬ ‫ئەوەی���ە بۆ من نەنوس���ن هونەرمەند‪،‬‬ ‫چونکە گۆرانیبێژان هونەرمەند نین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬کەوات���ە ک���ێ هونەرمەندەو‬ ‫دەتوانین بەکێ بڵێین هونەرمەند؟‬ ‫مەزهەری خالقی‪ :‬لەفەرهەنگدا ‪Artist‬‬ ‫بەو کەس���انە دەوترێ���ت بەپراکتیک‌و‬ ‫ک���ردەوە لەن���او مەیدان���دان‪ .‬وەک‬ ‫ئەکتەرێکی س���ینەماو ش���انۆ‪ ،‬یاخود‬ ‫وێنەکێش���ێک ک���ە ش���تێک خەل���ق‬ ‫دەکات‪ .‬گۆرانیبێژ ئەو کاتە دەتوانێت‬

‫که‌‌وان‬ ‫پای����ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانت به‌ هێز بون‌و‬ ‫س����ودت له‌و پایه‌یه‌ وه‌رگرتوه‌‪ ،‬ئه‌بێت‬ ‫خۆت خاوه‌نی‌ بڕیاری‌ خۆت بیت‪.‬‬

‫هونەرمەند بێت بتوانێت شتێک خەلق‬ ‫بکات‪ ،‬بۆ نمونە ئاوازدانەر بێت‪ ،‬یاخود‬ ‫شیعر دابنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەاڵم مامۆس���تا ئێوە بەشێک‬ ‫لەئ���اوازی گۆرانییەکان ه���ی خۆتانە‪،‬‬ ‫ئەمەش وادەکات بەپێی ئەو پێناسەیەی‬ ‫خۆتبێت پێتبوترێت هونەرمەند؟‬ ‫مەزهەری خالقی‪ :‬ئەوە بۆچونی خۆتە‬ ‫(بەپێکەنینەوە)‬ ‫ئاوێنە‪ :‬چۆنە ئێوە تەنها یەک شیعری‬ ‫شێرکۆ بێکەستان کردوە بەگۆرانیی؟‬ ‫مەزه���ەری خالقی‪ :‬بەداخ���ەوە‪ ،‬دوای‬ ‫ئ���ەوە ئیدی من لەکاری گۆرانییوتن تا‬ ‫ڕادەیەک وەستام‪ .‬ئێستاش زۆر کاری‬ ‫هەی���ە جوانەو دەکرێت کاری لەس���ەر‬ ‫بکرێت‌و خەڵکی دیکەش کاری لەسەر‬ ‫کردوە‪ .‬من نزیکەی ‪ 10‬ساڵە سەرقاڵی‬ ‫ئەم ش���وێنەم‌و وەختی زۆری گرتوم‌و‬ ‫نەمتوانی���وە کات���ی زی���ادەم هەبێت‬ ‫(مەبەس���تی لەئینس���تۆتی کەلەپوری‬ ‫کوردە‪ ،‬ک���ە ئێس���تا وەک بەڕێوەبەر‬ ‫لەوێ کار دەکات)‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬پەیوەندیی شەخس���یی ئێوە‬ ‫لەگەڵ ش���ێرکۆ بێکەس‪ ،‬دیدارو بیروڕا‬ ‫گۆڕینەوەتان لەس���ەر هون���ەرو وێژەو‬ ‫شیعر چۆن بو؟‬ ‫مەزه���ەری خالق���ی‪ :‬ل���ەم کۆتاییەدا‬ ‫وەختێ���ک بێتاق���ەت دەب���وم لەکەم‌و‬ ‫کورتییەکان���ی واڵت‪ ،‬دەچوم���ە الی‬ ‫ئ���ەو دەردەدڵییم دەکردو ئەویش دڵی‬ ‫دەدامەوە (مەزه���ەری خالقی لەکاتی‬ ‫ئەم قس���انەدا دڵی پ���ڕ لەگریان بو‪،‬‬ ‫فرمێس���ک بەری چاوی گرت‌و بۆ چەند‬ ‫ساتێک بێدەنگ بو)‪.‬‬ ‫ئێمە دوای ئەوەی لەش���اخی سەرگەڵو‬ ‫یەکترمانبینی‪ ،‬جاری دواتر لەبەریتانیا‬ ‫یەکمانبین���ی‪ ،‬ئ���ەوکات لەس���ویدەوە‬ ‫هاتب���وە ئەوێ بۆ کۆڕێکی ش���یعریی‪.‬‬ ‫دواتر پێکەوە لەماڵەوە بوین‪ .‬باس���ی‬ ‫ئەوەم بۆ کرد کە عادەتەن هونەرمەند‬ ‫دەبێت لەجەوو مەناخی خۆیدا بێت تا‬ ‫بتوانێت هەمیشە گەشە بکات‪ .‬پێموت‪،‬‬ ‫م���ن لەوە ئەترس���م تۆ ئ���ەو جەوەت‬ ‫نەبێ���ت لەئەوروپاو نەتوانیت لەس���ەر‬ ‫ش���یعرەکانت بەردەوامبیت‪ ،‬شێرکۆش‬ ‫پێکەنی���ی‌و وتی ن���ا من وانی���م‪ ،‬ئەو‬ ‫بیرەوەرییە زۆرەی کە هەمە ئەوەندەیە‬ ‫ک���ە تا عوم���رم هەیە ئەتوانم ش���یعر‬ ‫بڵێم‌و شیعرەکانیشم لەناو خەڵکدا بن‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەوەندەی من بیزانم بەعەمەلەن‬ ‫نەک���را‪ ،‬دواییش کە چەن���د جار بینم‬ ‫لەئەوروپا وەک جاران نەبو‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫ئەو ج���ەوە جەوێک���ی ناتەبیعییە بۆ‬ ‫ئێمەی سروشتیی‪ .‬کەهاتەوەو لێرەش‬ ‫دادەنیش���تین بەیەکەوە‪ ،‬ئیعترافی کرد‬

‫گیسک‬ ‫خ����ۆت ئاماده‌بكه‌ بۆ هه‌ر ش����تێك كه‌‬ ‫خ����ۆت چاوه‌ڕوان����ت نه‌ك����ردوه‌‪ ،‬زۆر‬ ‫ش����تی‌ كتوپڕ له‌ژیانت����دا روده‌ده‌ن كه‌‬ ‫دڵخۆشكه‌رن‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارم که‌ریم‬

‫ک���ە دەبێت وابێت‪ ،‬چونکە خۆش���یی‌و‬ ‫ناخۆش���ییەکان س���ابت نیین‌و لەگەڵ‬ ‫زەمەن‌و شوێندا دەگۆڕێن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەش���دا شێرکۆ‬ ‫بێکەس لەس���اڵی ‪ 1991‬لەواڵتی سوید‬ ‫توان���ی ش���اکارێکی وەک "دەربەندی‬ ‫پەپولە" بنوسێت؟‬ ‫مەزهەری خالقی‪ :‬باش���ە‪ ،‬ئەوە دوایین‬ ‫کاری ب���و‪ .‬هەروەها ئەو خەاڵتەش کە‬ ‫وەریگرت (خەاڵتی تۆخۆلسکی)‪ ،‬بەڕای‬ ‫من شێرکۆ ئەیوست ئاسەوارێک دابنێت‌و‬ ‫بێتە دەرەوە‪ ،‬ئەوەبو ئەو کارەی کردو‬ ‫دواییش زۆر کەم دەگەڕایەوە س���وید‪.‬‬ ‫بیروەرییەک���ی نەبو ب���ۆی بگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫راستە بەرد لەشوێنی خۆی سەنگینە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم گیانداری���ش لەش���وێنی خۆیدا‬

‫ئەو دەست‬ ‫بەقەڵەمبونەی‬ ‫شێرکۆ هەیبو‬ ‫کە لەهەر ساتێکدا‬ ‫دەیتوانی شتێک‬ ‫بخوڵقێنێت‌و ماتڵی‬ ‫تێپەڕینی زەمان‬ ‫نەبێت‪ ،‬ئەوە تەنها‬ ‫هەر لەخۆی ئەهات‌‬ ‫دەتوانێت گەورە ببێت‌و پەلبکێشێت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬پێتانوایە ئێستا ئەگەر شێرکۆ‬ ‫بمایە چی بۆ کارەس���اتەکانی ئێستای‬ ‫وەک شەنگال‌و کۆبانی دەکرد‪ ،‬پێتانوایە‬ ‫ئەو ناوەندە بەبێ ئەو چۆڵە؟‬ ‫مەزهەری خالقی‪ :‬هەڵبەت س���لێمانی‬ ‫هێش���تا کەس���انێکی هەی���ە بتوانێت‬ ‫دیمەنێ���ک لەکارەس���اتەکانی ئەمڕۆژە‬ ‫بنوسنەوە‪ .‬بەاڵم شێرکۆ کەسایەتییەکی‬ ‫ترب���و‪ ،‬ئەو بەگژداچونەی کە ش���ێرکۆ‬ ‫هەیبو‪ ،‬مومکینە کەمتر کەس بیبێت‪.‬‬ ‫ئەو دەس���ت بەقەڵەمبونەی ش���ێرکۆ‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫له‌وانه‌ی����ه‌ زۆر قه‌یران ل����ه‌م نزیكانه‌دا‬ ‫روب����دات‪ ،‬هه‌وڵبده‌ خ����ۆت كۆنترۆڵی‌‬ ‫میزاژ‌و مێشكی‌ خۆت بكه‌یت‪.‬‬

‫هەیبو‪ ،‬کە لەهەر س���اتێکدا دەیتوانی‬ ‫ش���تێک بخوڵقێنێت‌و ماتڵی تێپەڕینی‬ ‫زەمان نەبێت‪ ،‬ئەوە تەنها هەر لەخۆی‬ ‫ئەهات‌‪ .‬هیچ گومانم نییە ئێس���تا گەر‬ ‫ئ���ەو بمایە چەندەها ک���ۆڕو کۆبونەوە‬ ‫سازدەکرا‪ .‬هاواری شێرکۆ لەهەمو الیەک‬ ‫دەردەکەوت‪ .‬ئەم بێدەنگییەی ئێس���تا‬ ‫دەیبینیت دوای ئەو هەمو کارەس���اتە‪،‬‬ ‫وا نەدەبو‪ .‬ئەو نمونەیەکی کەموێنەیە‬ ‫لەمێژوی فەرهەنگی کوردییدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬بەب���ڕوای ئێ���وە‪ ،‬ئێمە وەک‬ ‫جەماوەرو وەک الیەنە حکومییەکانیش‬ ‫لەدوای مردنیی���ەوە‪ ،‬کەمتەرخەمبوین‬ ‫لەئاست شێرکۆو ئەو شتانەی پێویستە‬ ‫ل���ەدوای مەرگ���ی کەس���انی داهێنەر‬ ‫بکرێت‪ ،‬نەمانکردوە؟‬ ‫مەزه���ەری خالقی‪ :‬بەڵ���ێ بێگومان‪.‬‬ ‫دەبوایە ش���اره‌کەو حکومەتیش کاری‬ ‫پێویس���تیان بکردایە‪ .‬ئاخر حکومەت‬ ‫بەچیی���ەوە بەندە کە ت���ۆ دەڵێیت من‬ ‫حکومەتم؟ واڵت کەس���ەکان بەڕێوەی‬ ‫دەب���ەن‪ ،‬حکوم���ەت ڕێکیاندەخ���ات‪.‬‬ ‫ئ���ەو کەس���ایەتییانە لەحکومەتەکەدا‬ ‫جێگەدەس���تیان نییە‪ ،‬ناوی���ان نییەو‬ ‫پالنێ���ک بۆ ئ���ەوان نییە‪ .‬ب���ۆ گۆران‬ ‫چییانکردوە‪ ،‬بۆ پیرەمێرد چییانکردوە‪،‬‬ ‫ت���ا ب���ۆ ش���ێرکۆ بێک���ەس بیکەن؟‬ ‫ش���ارەکەمان هۆڤییەتی نییە‪ ،‬واتە کە‬ ‫داغڵی شارەکە ئەبیت‪ ،‬چی ئەبینیت؟‬ ‫پۆرترەیتی بابانەکان‌و قازی محەمەدو‬ ‫ش���ێخ مەحمود دەبینیت؟ نایانبینیت‪.‬‬ ‫دەبێت بەهەمو الیەک کاری بۆ بکەین‪.‬‬ ‫لەزۆرب���ەی واڵت���ان ش���وێنی تایبەت‬ ‫بەنوس���ەرو هونەرمەندە ناودارەکانیان‬ ‫دروس���تکراوەو وەک مۆزەخانەیەک���ی‬ ‫بچوک‪ ،‬کە گەشتیاران سەردانی بکەن‌و‬ ‫ببێتە ش���وێنێکیش بۆ بەیەکگەیشتن‌و‬ ‫کۆبونەوەی نوس���ەران‌و هونەرمەندان‪.‬‬ ‫لەرۆژان���ی ئەوەڵەوە من پێش���نیاری‬ ‫شوێنێکی هاوش���ێوەم کرد بۆ مەزاری‬ ‫شێرکۆ‪ ،‬بەاڵم من نازانم لەئێستادا ئەو‬ ‫پالنە هەیە یاخود نا‪ .‬ئێمە لەالیه‌کەوە‬ ‫ن���اوی ش���اری ڕۆش���نبیرییمان داوە‬ ‫بەس���لێمانیی‪ ،‬بەاڵم هیچ ئاس���ەوارێک‬ ‫نییە کە کاتێک کەس���ێکی بیانی دێت‪،‬‬ ‫یاخود خۆمان وەکو شاری ڕوناکبیریی‬ ‫لێی کۆببینیەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئەو نەوەیەی پێش���و کە زۆر‬ ‫لەرۆح���ی تۆوە نزیک ب���ون‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫ش���ێرکۆ بێک���ەس‪ ،‬کەس���انی وەک‬ ‫مامۆس���تایان موجتەب���ای می���رزادەو‬ ‫حەس���ەن یوس���ف زەمانی‪ ،‬هەمویان‬ ‫بەجێیانهێش���تیت‪ ،‬خەریکە لەناو ئەو‬ ‫هاوڕێیانەتدا تەنها دەمێنیتەوە‪ ،‬ئێستا‬ ‫هەست بەتەنهایی ناکەیت؟‬ ‫مەزه���ەری خالقی‪ :‬بەراس���تی من بەو‬ ‫ش���ێوەیە بیرناکەمەوە‪ .‬ئینس���انێکی‬ ‫واقعبین���م‪ .‬ئەوه‌ س���ەربوردەی هەمو‬ ‫ئینس���انەکانە‪ .‬م���ن خ���ۆم چەند جار‬ ‫لەمردن بومەتەوەو مردنیش سروشتییە‪.‬‬ ‫بەاڵم لەکاری هونەرییم���دا موتڵەقەن‬ ‫بەتەنهام‌و بیری ئەو کەسانە زۆر دەکەم‪.‬‬ ‫زۆر میلۆدی‌و گۆرانیی هەن پێویستیم‬ ‫بەش���اعیرێک هەیە‪ ،‬شاعیرەکەی خۆم‬ ‫پەیدا ناک���ەم‪ .‬یاخود بەهەمانش���ێوە‬ ‫کاتێ���ک پێویس���تیم بەمیلۆدیی���ەک‬ ‫دەبێت‪ .‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەش���دا نابێتە‬ ‫ه���ۆی ئەوەی بڵێم کۆڵمداوە‪ .‬راس���تە‬ ‫ئەم ئیشەی ئێس���تا دەیکەم بەشێکی‬ ‫هەرە گەورەترە لەو کارەی کە کردومە‪،‬‬ ‫بەش���ەکەی تریش���ی دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ناخی خۆم کە خۆم رازیکردوە لەوەی‬ ‫ئەگەر ئ���ەوە ناکەم ئەم کارەم کردوە‪،‬‬ ‫ئەوەم بەجێهێش���ت ب���ۆ میللەتەکەم‌و‬ ‫دوای سێ جیل ئێستاش وجوی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەم شوێنە من پێموایە تا کورد‬ ‫هەبێت وەک ش���وێنێک بۆ دەرخستنی‬ ‫سەروەتی کەلتورو کەلەپوری‌ کوردیی‪،‬‬ ‫هەروەه���ا ڕادەی ڕوناکبیریی کوردیی‪.‬‬ ‫ئەمە گەورەترین دەستکەوتنی ئێمەیە‬ ‫لەم زەمەنەدا کە توانیومانە بەش���ێک‬ ‫لەکوردستان ڕزگار بکەین‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫زۆر ئاس����ته‌نگ هه‌ن ك����ه‌ ماوه‌یه‌كه‌‬ ‫رێگریی����ت ده‌ك����ه‌ن ل����ه‌و كاره‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫مه‌به‌ستته‌ ئه‌نجامی بده‌یت‌و چاوه‌ڕێی‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنیت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫مەراسیمی پەیکەرو خەاڵتەکانی شێرکۆ بێکەس‪..‬‬

‫پەیکەرسازەکەی نیگەرانەو وەرگێڕەکەش خەاڵتەکەی ڕەتکردەوە‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫پەیکەری شێرکۆ بێکەس‬ ‫لەبەردەم دەزگای سەردەم دانرا‪،‬‬ ‫بەاڵم پەیکەرسازەکە ئامادەی‬ ‫ڕێوڕەسمەکەنەبو‪ .‬لەدابەشکردنی‬ ‫خەاڵتی سااڵنەی بێکەسیش‪ ،‬وەرگێڕی‬ ‫نمونەیی وەرگرتنی خەاڵتەکەی‬ ‫ڕەتکردەوە‪.‬‬ ‫سەرەتای ئەم هەفتەیە لەڕێوڕەسمێکدا‬ ‫پ����ەردە لەس����ەر پەیکەری ش����اعیری‬ ‫کۆچک����ردو ش����ێرکۆ بێک����ەس الدرا‪.‬‬ ‫پەیکەرەکە لەسەردەس����تی هونەرمەند‬ ‫ش����وان کەمال‌و بەسپۆنسەریی دەزگای‬ ‫جەمال عیرفان‌ دروس����تکراو لەبەردەم‬ ‫دەزگای س����ەردەم لەس����لێمانی دانرا‪.‬‬ ‫دواب����ەدوای ئەوەش‪ ،‬لەمەراس����یمێکدا‬ ‫خەاڵتی سااڵنەی ش����ێرکۆ بێکەس بۆ‬ ‫نوس����ەری داهێنەرو وەرگێڕی داهێنەر‬ ‫بەخشرا‪.‬‬ ‫لەب����ارەی هەڵبژاردن����ی ش����وێنی‬ ‫پەیکەرەکە لەبەردەم ئ����ەو دەزگایەی‬ ‫کە پێش����تر بێک����ەس بەڕێوەبەری بو‪،‬‬ ‫هیوا قادر وتەبێژی دەزگای س����ەردەم‬ ‫بەئاوێن����ەی راگەیان����د "پێمانوابو کە‬ ‫گونجاوترین شوێن کە تەمسیلی ئیش‌و‬ ‫کاری ش����ێرکۆ بێکەس بکات‪ ،‬بەردەم‬ ‫دەزگای س����ەردەمە"‪ .‬لەبارەی ئەوەی‬ ‫کە ئای����ا دانان����ی پەیکەری ش����ێرکۆ‬ ‫بێکەس لەو ش����وێنەدا بچوککردنەوەی‬ ‫نییە لەش����اعیرێکەوە بۆ بەڕێوەبەرێک‪،‬‬ ‫هی����وا وتی "ئ����ەو ج����ۆری پەیکەرەی‬

‫دروستکراوە‪ ،‬پۆرترەیتە‪ .‬ئەوەش ڕەنگە‬ ‫پێویست نەکات لەشوێنی زۆر گشتیدا‬ ‫دابنرێت‪ .‬ب����ەاڵم لەبەرنامەدایە هەندێک‬ ‫دەوڵەمەند‌و هونەردۆس����ت پەیکەرێکی‬ ‫گەورە بۆ شێرکۆ بێکەس دروستبکەن‌و‬ ‫ئەوەیان لەشوێنێکی گشتیدا دابنرێت"‪.‬‬ ‫ئەوەی مایەی سەرنج بو‪ ،‬ئامادەنەبونی‬ ‫هونەرمەن����دی پەیکەرت����اش ش����وان‬ ‫کەمال بو لەڕۆژی پەردەالدان لەس����ەر‬ ‫پەیکەرەکە‪ .‬ئ����ەو هونەرمەندە رۆژێک‬ ‫پێش����تر لەڕونکردنەوەیەکی����دا ک����ە‬ ‫لەس����ەر پێگ����ەی خۆی لەفەیس����بوک‬ ‫نوس����یبوی‪ ،‬نیگەرانیی خۆی دەبڕیبو‬ ‫لەسەرفنەکردنی بڕی تەواوکاری پارەی‬ ‫تێچوی پەیکەرەکە لەالیەن سپۆنسەری‬ ‫کارەکەوە‪.‬‬ ‫هیوا قادر وتەبێژی دەزگای س����ەردەم‬ ‫بەئاوێن����ەی راگەیان����د ک����ە لەهۆکاری‬ ‫ئامادەنەبون����ی ئ����ەو هونەرمەن����دە‬ ‫ئاگادارنیی����ەو هی����چ زانیارییەک����ی‬ ‫لەوبارەیەوە نییە‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەو قسانەی شوان کەمالیشەوە‬ ‫رایگەیاند "ئەوەندەی من ئاگادارم ئەو‬ ‫پەیک����ەرە دەفتەرو نیوێک����ی تێچوەو‬ ‫لەالیەن کاک تەها ڕەسوڵەوە پارەکەی‬ ‫دراوە"‪.‬‬ ‫لەالی خۆش����ییەوە بەختیار س����ەعید‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری دەزگای جەمال عیرفان کە‬ ‫سپۆنس����ەری کارەکەبون‪ ،‬لەوبارەیەوە‬ ‫بەئاوێن����ەی راگەیاند "کێش����ە لەپارەیا‬ ‫نیی����ە‪ ،‬بەڵک����و لەش����وێنی دانان����ی‬ ‫پەیکەرەکەدای����ە‪ .‬لەب����ەردەم دەزگای‬ ‫س����ەردەم باخێکی بچوکی تێدایە ئێمە‬

‫ویستمان لەوێدا دابنرێت‪ ،‬بەاڵم لەوێدا‬ ‫دانەن����را‪ .‬ب����ەو هۆیەش����ەوە هەندێک‬ ‫دەمەقاڵێ دروستبو"‪ .‬لەبارەی بابەتی‬ ‫تێچونەکەش����ییەوە بەختیار س����ەعید‬ ‫دوپاتیک����ردەوە ک����ە بێگوم����ان هەمو‬ ‫پاره‌کەی بۆ س����ەرف دەکەن‪" ،‬هێشتا‬ ‫نیوەی سەرفکراوە‪ ،‬رێککەوتنەکە وابوە‬ ‫کە تا ئیش����ەکە ت����ەواو دەکات نیوەی‬ ‫بدرێتێ‪ ،‬دواتریش ک����ە تەواوبو‪ ،‬ئەوی‬ ‫دیکەشی سەرفبکرێت"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە چەند جارێ����ک پەیوەندی کرد‬ ‫بەهونەرمەند ش����وان کەمالەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پەیوەندییەکان بەردەست نەبون‪.‬‬ ‫وەک لەوەسێتنامەکەیدا هاتبو‪ ،‬شێرکۆ‬ ‫بێکەس داوایکردبو س����ااڵنە باش����ترین‬ ‫دیوانە ش����یعرو شاعیری الو هەڵبژێرن‌و‬ ‫لەو س����ەروەتەی بەجێ����ی دەهێڵێت‪،‬‬ ‫خ����ەاڵت بکرێن‪ .‬دەزگای س����ەردەمیش‬ ‫خەاڵتی نوس����ەرو وەرگێڕی داهێنەری‬ ‫دەستنیش����انکرد کە هەردو نوس����ەرو‬ ‫وەرگێ����ڕ بەختیار عەلی‌و عەزیز گەردی‬ ‫ب����ون‪ .‬خەاڵتەکەش بڕی ‪ 5‬هەزار دۆالر‬ ‫ب����و‪ ،‬هەروەه����ا مەدالیایەک����ی ئاڵتون‬ ‫کەوێنەی ش����ێرکۆ بێکەس����ی لەس����ەر‬ ‫نەخشێنراوە‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەوەی شێرکۆ لەوەسێتەکەیدا‬ ‫داوای خەاڵت����ی وەرگێڕان����ی نەکردبو‬ ‫بەاڵم دەزگای س����ەردەم دیارییکردوە‪،‬‬ ‫وتەبێژەکەی دەزگای سەردەم رایگەیاند‬ ‫"راستە کاک شێرکۆ لەوەسێتنامه‌کەیدا‬ ‫وایگوتوە‪ ،‬بەاڵم دیارە هەرچی سەروەت‌و‬ ‫س����امانی ئەو هەیە الی بنەماڵەکەیانە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم بنەماڵەکەی����ان خۆی����ان ئ����ەو‬

‫لەسلێامنی بەفیلم‬ ‫پشتیوانیی کۆبانی‬ ‫دەکرێت‬

‫لەکۆیە یادی‬ ‫تایەر تۆفیق کرایەوە‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬

‫لەسەرەتای مانگی داهاتو‬ ‫هونەرمەندانی شاری سلێمانی‬ ‫کەرنەڤاڵێکی نمایشی فیلم‬ ‫سازدەکەن وەک پشتگیرییەکی‬ ‫مادیی‌و مەعنەویی بۆ شاری کۆبانیی‬ ‫رۆژئاوای کوردستان‪.‬‬

‫ئەم كه‌ڵه‌ هونه‌رمه‌ندەی‌ كورد بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬سه‌ردار ئه‌كره‌م‬ ‫سازدانی ئەم یادە لەبارودۆخێکی وەهادا‬ ‫نیش����انه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ك����ورد ئه‌توانێ‬ ‫وەک نەریتێکی سااڵنە‪ ،‬لەشاری‬ ‫کۆیەی زێدی خۆی‪ ،‬یادی ‪ 27‬ساڵەی به‌ره‌نگاری‌ هه‌مو ناخۆشیه‌كان بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها فه‌رهه‌نگ‌و ئ����ه‌ده‌ب‌و کلتوری‌‬ ‫کۆچی دوایی هونەرمەند تایەر تۆفیق‬ ‫خۆی‌ فه‌رام����ۆش نه‌كات‌و ‌ش����تێكیش‬ ‫کرایەوەو سااڵنە لەو یادەدا رۆژی‬ ‫هه‌یه‌ پاراوی‌ ڕۆحم����ان ده‌كات ئه‌ویش‬ ‫هونەر لەو شارە بەڕێوەدەچێت‪.‬‬ ‫هون����ه‌ره‌‪ ،‬بۆیه‌م����ن سوپاس����ی‌ ته‌وای‌‬ ‫مەراسیمی یادەکە تیپی باواجی کۆیە‬ ‫رێکیخستبو لەژێر ناونیشانی "نه‌غمه‌ی‌ شاری‌ كۆیه‌ ده‌كه‌م كه‌ سااڵنه ئەم یادە‬ ‫‌به‌رزده‌نرخێنن‪.‬‬ ‫تایه‌رو سۆزی‌ شاعیران"‪ .‬لەو یادەدا‬ ‫هونەرمەند‪ ،‬نەجمەدینی غواڵمی‪:‬‬ ‫کە چەند چاالکییەکی جیاوازی‬ ‫ماوه‌یه‌ك پێش ئێس����تا تیپ����ی‌ باواجی‌‬ ‫لەخۆگرتبو‪ ،‬ژمارەیەکی بەرچاو‬ ‫په‌یوه‌ندییان له‌گ����ه‌ڵ گرتم بۆئه‌م یاده‌‬ ‫لەهونەرمەندان بەشدارییانکردبو‪،‬‬ ‫منیش به‌وپه‌ڕی‌ خۆشحاڵیه‌وه‌قبوڵم كردو‬ ‫لەبارەی تایەر تۆفیق‌و ئەنجامدانی‬ ‫کۆنسێرتێکم ئەنجامدا‪ ،‬لەكۆنسێرته‌کە‌دا‬ ‫مەراسیمێک بۆ یادەکەی‪ ،‬چەند‬ ‫هه‌ش����ت گۆرانی‌ ئارام‌و دو س����رود كه‬ ‫کەسایەتییەک بەم شێوەیە بۆ ئاوێنە‬ ‫‌تایبه‌ته‌ به‌باردۆخی‌ كۆبانی‌‪ ،‬پێشکەش‬ ‫دوان‪.‬‬ ‫کرا‪ .‬جگه ‌ل����ه‌وه‌ش ئه‌وكۆنس����یێرته‌م‬ ‫هونەرمەن����د‪ ،‬عه‌دن����ان كه‌ری����م‪ :‬زۆر وه‌ك رێزێك پێشه‌كه‌ش����ه‌ بەمامۆستای‌‬ ‫ی تیپی‌ نه‌مرتای����ه‌ر تۆفیق‪ .‬ئ����ه‌و جگه‌له‌وەی‬ ‫سوپاس����ی‌ ته‌واوی‌ هونه‌رمه‌ندان ‌‬ ‫باواجی‌ ده‌كه‌م كه‌توانییان ئه‌مڕۆ یادی‌ ‌هونه‌رمه‌ندبو‪ ،‬پیاوێكی‌ به‌هه‌ڵوێس����ت‌و‬

‫کاوڕ‬ ‫له‌وانه‌یه‌ به‌ئه‌زمونێكی‌ تاقیكردنه‌وه‌دا‬ ‫بچیت‌و ئه‌وه‌ش ببێته‌ هۆی‌ گه‌شبینیت‬ ‫به‌توانای‌ كاركردنت‪.‬‬

‫گا‬

‫کارانەیان نەکردوە‪ .‬ئێمە لەسەر ڕوناکیی‬ ‫وەس����ێتەکەی کاک ش����ێرکۆ بڕیارماندا‬ ‫ئ����ەو خەاڵتانە بدەی����ن‪ .‬ئەمە بیرۆکەی‬ ‫هەمان وەس����ێتەکەی شێرکۆ بێکەسە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەدیدێكی تر"‪ .‬لەبارەی تێچونی‬ ‫خەاڵتەکەش����ەوە رایگەیان����د "پارەکە‬ ‫لەس����ندوقێکەوە دابین دەکرێت بەناوی‬ ‫سندوقی خەاڵتی شێرکۆ بێکەس‪ ،‬تەنها‬ ‫دەزگای سەردەم بەشدارنییە‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫رۆش����نبیریی‌و چەن����د دەوڵەمەندێکی‬ ‫دیکەش بەشدارییانکردوە"‪.‬‬ ‫عەزیز گەردی کە وەک وەرگێڕی داهێنەر‬ ‫دیارییکرابو ب����ۆ وەرگرتنی خەاڵتەکە‪،‬‬ ‫وەرگرتن����ی خەاڵتەک����ەی ڕەتکردەوەو‬ ‫لەڕێوڕەسمەکەش����دا ئامادەنەبو‪ .‬هیوا‬ ‫ق����ادر لەوبارەی����ەوە رایگەیاند کە ئەو‬ ‫وەرگێ����ڕە دەڵێت دژی هەمو خەاڵتێکی‬ ‫ئەدەبیی����ە پێ����ی ببەخش����رێت‪" ،‬ئەو‬ ‫حورمەت����ی لەخەاڵتەک����ەو لەش����ێرکۆ‬ ‫بێکەس����یش گ����رت‌و رایگەیان����د ک����ە‬ ‫بمبەخشن خەاڵتەکە وەرناگرم"‪.‬‬ ‫پێش����تریش عەزی����ز گ����ەردی خەاڵتی‬ ‫هەردیی رەتکردوەتەوەو وەرینەگرتوە‪،‬‬ ‫ئ����ەو وەرگێ����ڕەش بەوە ناس����راوە کە‬ ‫هیچ خەاڵتێ����ک وەرناگرێ����ت‪ ،‬گەرچی‬ ‫دەزگای سەردەم ئەوەی دەزانی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سوربو لەس����ەر دەستنیشانکردنی ئەو‬ ‫وەرگێڕە‪" ،‬زۆر ئاس����اییە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫ئێم����ە بەشایس����تەمان زانی����وە‪،‬‬ ‫دەستنیش����انمانکردوە‪ ،‬ئ����ەو پی����اوە‬ ‫ئەگ����ەر خەاڵتەکەش����ی وەرنەگرتبێت‪،‬‬ ‫مەعنەویی����ەن ه����ەر خەاڵتەک����ەی پێ‬ ‫دراوە"‪.‬‬

‫نیش����تمانپه‌روه‌ربو‪ ،‬بۆی����ه‌ هیواخوازم‬ ‫سااڵنه‌ئه‌م یاده‌ به‌به‌رزیی‌ ڕابگیرێت‪.‬‬ ‫هونەردۆست‪ ،‬ئەمیر کەبابچی‪ :‬من وه‌ك‬ ‫هونه‌ردۆستێك س����ااڵنه‌ له‌یادی‌ خاڵ ‌ه‬ ‫تایه‌ر كه‌ ئه‌رش����یفێكی‌ زۆری‌ الی‌ منه‌‬ ‫له‌گۆرانیه‌كان����ی‌‪ ،‬له‌س����ه‌رئه‌ركی‌ خۆم‬ ‫ژماره‌یه‌كی‌ زۆر س����یدی‌ باڵوده‌كه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆئه‌مس����اڵیش س����یدیه‌كی‌ تایبه‌تی����ه‌‬ ‫چونكه‌ باردۆخێكی‌ دژواره‌ پێش����مه‌رگه‌‬ ‫به‌رگرییم����ان لێ����ده‌كات‪ ،‬س����یدیه‌كی‌‬ ‫خاڵ����ه‌ تای����ه‌ر باڵودەكه‌م����ه‌وه‌ به‌ناوی‌‬ ‫"ئااڵی‌ پێش����مه‌رگه‌" كه‌ س����اڵی‌ ‪1967‬‬ ‫تۆمارمك����ردوه‌و ت����ه‌واوی‌ گۆرانیه‌كان‬ ‫سیاس����ین‌و به‌ده‌نگ����ی‌ هونه‌رمه‌ن����د‬ ‫گوتراون‪.‬‬ ‫هونەرمەند‪ ،‬تاهیری خەلیلی‪ :‬س����ه‌ری‌‬ ‫ڕێزو نه‌وازش بۆ هونه‌رمه‌ند تاهیر تۆفیق‬ ‫نه‌وی ده‌كه‌م‪.‬من به‌داخه‌وه‌یه‌كه‌م جارمه‌‬ ‫ئاماده‌بوم ل����ه‌م ‌فیس����تیڤاڵه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫من یان له‌ش����اخ بوم ی����ان له‌تاراوگه‌و‬

‫دوانه‌‬

‫ئه‌گه‌ر له‌ش����تێكدا دۆڕایت ئه‌وه‌ گومان زۆربه‌ی‌ ئ����ه‌و بابه‌تانه‌ی‌ ئێس����تا هه‌ن‬ ‫له‌توانای‌ خۆت مه‌كه‌‪ ،‬گۆڕانكارییه‌كانی‌ ب����ه‌و زنجیره‌ پالنه‌ ناڕۆن كه‌ رێگات بۆ‬ ‫ده‌وروب����ه‌رت كاریگه‌ریی����ان له‌س����ه‌رت دانابون‪ ،‬ئه‌بێت زۆر شت قبوڵبكه‌یت‪.‬‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫ده‌به‌ده‌ری����ی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم م����ن زۆركه‌یف‬ ‫خۆشبوم كه‌ئه‌مرۆگوێ‌و چاوم ڕونبۆو‌ه‬ ‫به‌دیداری‌ هونه‌رمه‌ن����دان ئومێد ده‌كه‌م‬ ‫كاری‌ باشتریشی‌ بۆبكرێت‪.‬‬ ‫چاپوك عومه‌ر‪ ،‬قایمقامی‌ كۆیه‪ :‬یادی‬ ‫تاهیرتۆفی����ق ته‌نها س����اڵیادی‌ ئه‌ونیه‪‌،‬‬ ‫به‌ڵكو ئ����ه‌م ڕۆژه‌ بۆته‌ڕۆژی‌ هونه‌ریی‬ ‫له‌كۆی����ه‌‪ .‬چونكه‌ كۆیه‌ له‌دوس����ه‌ده‌ی‌‬ ‫ڕابردو كاری‌ باش����ی‌كردوە چ له‌ئه‌ده‌ب‬ ‫چ له‌هونه‌ر ب����ۆ نمونە له‌ئه‌ده‌ب حاجی‬ ‫قادرو دڵدارو مه‌الی‌ گه‌ورەو لەهونەریش‬ ‫ی ئه‌میناغای‌ ئه‌خته‌ر ش����وێنی‌‬ ‫دیوه‌خان ‌‬ ‫مه‌ق����ام‌و گۆران����ی‌ بوه‌‪ ،‬له‌س����ه‌رده‌می‌‬ ‫ئێستاش مه‌ال ئه‌س����عه‌دو تایه‌ر تۆفیق‬ ‫ئه‌س����تیره‌یه‌كی‌ دیارن‪ .‬بۆئه‌م یاده‌ش‬ ‫ئێمه ‌وه‌كو الیه‌نی‌ ئیداریی‌ هاوكاربوین‬ ‫بۆئه‌نجامدانی‌ فیستیڤاڵی‌ ئه‌مساڵ‪.‬‬ ‫هونەرمەند تایه‌ر تۆفیق لەساڵی ‪1922‬‬ ‫لەشاری کۆیە لەدایکبوەو لەرۆژی ‪20‬ی‬ ‫ئۆکتۆبەری ‪ 1987‬کۆچی دوایی کردوەو‬ ‫لەشوێنی لەدایکبونی بەخاکسپێرراوە‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫زانا حه‌م ‌ه غه‌ری���ب‪ ،‬ئه‌ندامی لیژنەی‬ ‫ب���ااڵی فیس���تیڤاڵەکە ل���ەو بارەیەوە‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیان���د "لە ‪ 13‬واڵتی‬ ‫جی���اوازەوە کورتە فیل���م نێردراوە‪،‬‬ ‫فیلم���ەکان هەم���و ئ���ەو فیلمانەن‬ ‫ک���ە لەفیس���تیڤاڵە گەورەکان���ی‬ ‫جیهان���ی وەک کان‌و بەرلی���ن‬ ‫بەش���دارییانکردوەو خەاڵتی���ان‬ ‫بەدەس���تهێناوەو ک���ۆی ماوەی‬ ‫هەمو فیلم���ەکان کاتژمێرێک‌و‬ ‫‪ 50‬خولەکە"‪.‬‬ ‫فیلمەکان بەرهەمی هەریەک‬ ‫ل���ەم واڵتانەن "فه‌ره‌نس���ا‪،‬‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬توركیا‪ ،‬میس���ر‪،‬‬ ‫س���وریا‪،‬‬ ‫به‌لجی���كا‪،‬‬ ‫به‌ریتانی���ا‪ ،‬عێ���راق‪،‬‬ ‫مه‌غری���ب‪ ،‬مۆریتانی���ا‪،‬‬ ‫كـۆری���ای‌ باش���ور‪،‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كـوردستان"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی ناوەڕۆکی‬ ‫فیلمە کا ن���ە و ە‬ ‫ئ���ەو ئەندام���ەی‬ ‫فیس���تیڤا ڵە کە‬ ‫ئ���ەوەی ڕاگەیاند‬ ‫کە س���ەرجەم فیلمەکان‬ ‫ناوەڕۆکەکانیان لەیەکەوە نزیکن‌و باس‬ ‫لەمەینەتییەکان‌و ئازاری مرۆڤ دەکەن‬

‫شێر‬

‫له‌وانه‌یه‌ ئه‌و گومانانه‌ی‌ هه‌تن نه‌تگه‌یه‌نن كاره‌كان زۆر به‌قورس����ی‌ ده‌ڕۆن‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫به‌هیچ بڕیارێك‪ ،‬ئێس����تا ناتوانیت هه‌مو پێویسته‌ ئه‌و پێشنیارانه‌ له‌براده‌ره‌كانت‬ ‫وه‌ربگریت بۆ چاره‌سه‌ركردنیان‪.‬‬ ‫شتێك به‌ڕونی‌ ببینیت‪.‬‬

‫بەگش���تیی‌و زۆربەیان نزیکن لەبابەتی‬ ‫جەنگەوەو نزیکن لەو ڕوداوانەی بەسەر‬ ‫کۆبانیی‌و ناوچەکەدا هاتون‪.‬‬ ‫مەراس���یمەکە ل���ەرۆژی ‪2014/11/1‬و‬ ‫ڕۆژانی دوات���ر لەدو کات���ی جیاوازدا‬ ‫لەهۆڵی ڕۆش���نبیریی شاری سلێمانی‬ ‫ئەنجام دەدرێت‌و بلیتیش لەکتێبخانەی‬ ‫س���لێمانی‌و قاوەخان���ەی کلتوری���ی‌و‬ ‫کتێبخانەی ئەندێش���ە دەستدەکەوێت‌و‬ ‫نرخەکەی ‪ 5‬هەزار دینارەو داهاتەکەی‬ ‫بۆ کۆبانییە‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ئه‌م����ڕۆ ئه‌بێت ئه‌وان����ه‌ی‌ ده‌وروبه‌رت‬ ‫بجوڵێنیت‪ ،‬پێداویستیه‌ سه‌ره‌تاییه‌كانی‌‬ ‫خۆت پشتگوێ‌ مه‌خه‌‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫دین‌و جەوهه‌ر‬ ‫دین����ە گەردونیی����ە یەکتاپەرس����تەکان‪،‬‬ ‫بەئیسالمیش����ەوە‪ ،‬ھێ����زی فرەدەموچ����اون‪،‬‬ ‫دەتوانن بەزیاد لەئاراستەیەکدا بڕۆن‌و بەزیاد‬ ‫لەفۆرم‌و ناوەڕۆکێکی جیاوازەوە دەربکەون‪ .‬‬ ‫دینەکان‪ ،‬دیسان بەئیسالمیشەوە‪ ،‬دەتوانن‬ ‫بەش����بن لەناو زیاد لەپرۆژەیەکی سیاسیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و ڕەمزیداو لەهه‌ر یەکێکیشیاندا‬ ‫ڕۆڵی جیاوازو ناکۆک‌و دژبەیەک ببینن‪ .‬دین‬ ‫جەوهه‌رێکی نەگۆڕی نییە‪ ،‬بەڵکو بەبەردەوامی‬ ‫جەوهه‌ری بۆ دروست دەکرێت‪” ،‬جەوهه‌ر“‬ ‫پێدراوێکی سروش����تیی‌و میتافیزیکیی نییە‪،‬‬ ‫شتێک نییە بەر لەبەریەککەوتنی ھۆشیاریی‌و‬ ‫تەماحی مرۆڤەکان بەدونیای دەوروبەرییانەوە‬ ‫بونیان هه‌بێت‪” .‬جەوهه‌ر“ دروس����تکراوێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‌و سیاس����یی‌و فەرهه‌نگیی����ە‪،‬‬ ‫بەش����ێکە لەپەیوەندییەکان����ی دەس����ەاڵت‌و‬ ‫خەونێک����ی تایبەتی هه‌یمەنەی سیاس����یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و کولتوریی ئاراستەی دەکات‪ .‬‬ ‫جەوهه‌رەکان بەرهه‌می ”سیاسەتی تەفیسر“‬ ‫و ”سیاسەتی خوێندنەوە“ و ”تێگەیشتنێکی‬ ‫دیاریک����راون“ ل����ە ”تێکس����ت‌و س����روتە‬ ‫دینییەکان“‪ ،‬بەرهه‌می ”وێناکردنی تایبەتی“‬ ‫دەرکەوتە ”ڕەمزیی“ و ”مادییەکانی دین“ن‪ .‬‬ ‫وات����ە جەوهه‌رگەرای����ی پێدراوێکی پێش����ین‬ ‫نییە‪ ،‬ش����تێک نیی����ە لەپش����تمانەوە بێت‪،‬‬ ‫بەڵکو پەیوەندییەک����ی تایبەتەو زۆرجاریش‬ ‫لەئێس����تاو لێرەدا دروست دەکرێت‌و گەشەی‬ ‫پێ ئەدرێت‪ .‬جەوهه‌رگەرایی ”شت“ێک نییە‬ ‫لەن����او دی����ن خۆیدا بێت‪ ،‬بەڵک����و لەناو ئەو‬ ‫پەیوەندییانەدایە کە لەگەڵ دیندا دروس����ت‬ ‫دەکرێت‪.‬‬ ‫دونیای دەوروبەریاندا‪ ،‬توانای تێگەیش����تن‌و‬ ‫لێکدانەوەو خوێندنەوەی دیندارو( بێگومان‬ ‫نادین����دارەکان)ە بۆ تێکس����تەکان‪ ،‬تەماح‌و‬ ‫دین‌و پلۆرالیزم‬ ‫مێژوی هه‌ر دینێک لەدینەکانییش مێژویەکی ویست‌و خواس����تە کۆمەاڵیەتیی‌و سیاسیی‌و‬ ‫پلۆرالە‪ ،‬چونکە مێژوی پەیوەندیی جیاوازی فەرهه‌نگییەکانە‪ .‬دین وەک چۆن دەش����ێت‬ ‫نێوان مرۆڤ‌و تێکس����ت‌و مرۆڤ‌ودەسەاڵت‌و کۆڵەکەیەکی گرنگی پاراستنی هاوسێیەتیی‌و‬ ‫مرۆڤ‌و میتۆدەکانی ڕوانین‌و مرۆڤ‌و ئاست‌و هاودەردیی‌و هاریکاری����ی کۆمەاڵیەتی بێت‪،‬‬ ‫تواناکانی خوێندنەوەیە‪ .‬وەک چۆن جەنگ‌و ئ����اواش دەتوانێت گورزێکی کوش����ندە بێت‬ ‫کوشتن‌و خوێن بەشێکن لەمێژوی دین‪ ،‬وەک لەهه‌ر شتێک بۆنی ئینسانیەت‌و ناسکیی‌و ڕێزو‬ ‫چۆن خودا وەک خاوەنی جەهه‌نەمێکی گەرم‌و خۆشەویستیی لێ بێت‪ .‬دین دەشێت ببێت‬ ‫نێڵەنێڵکەر وێناکراوە کە بۆ سزادانی مرۆڤ بەجانەوەرێکی توندوتیژو تێکدەرو وێرانکەر‪،‬‬ ‫داخراوە‪ ،‬ئاواش درەوش����انەوەی ڕۆحانیی‌و وەک الی داعش‌و هاوش����ێوەکانی دەیبینین‪،‬‬ ‫شیعریەت‌و ئیستاتیکاو فەلسەفەش بەشێکن واتە ببێت بەڕەچەتە بۆ جەنگێکی ئەبەدیی‌و‬ ‫لەمێ����ژوی دی����ن‪ .‬خ����ودای ش����اعیرەکان‌و گەردونی‪ ،‬بەپەالمارێکی خوێناوی بۆ س����ەر‬ ‫فەیلەسوفەکان‌و س����وفییەکان‌و فوقەهاکان‌و پلورالیزم لەهه‌مو شێوەکانیدا‪ ،‬بەاڵم دەشێت‬ ‫س����وڵتانەکانی ن����او مێژوی ئیس��ل�ام یەک س����ەرچاوەی وزەیەکی ڕۆحانیی‌و سیاسیی‬ ‫خودا نییە‪ ،‬بەهه‌ش����ت‌و جەهه‌نەم‌و ئاسمان‌و گەورەش بێت بۆ دروس����تکردنی دونیایەکی‬ ‫فریشتەکانیشیان یەک شت نییە‪ .‬بەکورتی پلۆرال‪ .‬دین حیکایەتێکی تایبەتە دەربارەی‬ ‫ه����ه‌م دەرکەوتەکان����ی دین لەن����او مێژودا دونیا‪ ،‬هه‌م پاڵەوان‌و کەس����ایەتیی‌و ڕوداوی‬ ‫دەرکەوتی پلۆرال‌و هه‌م شێوازی ئامادەبون‌و وێرانکەرو خوێنڕێژو نەخۆش����ی تێدایە‪ ،‬هه‌م‬ ‫کارکردن����ی لەن����او مرۆڤەکانیش����دا‪،‬پلۆرالە‪ .‬پاڵەوان‌و کەس����ایەتیی‌و ڕوداوی ش����یعریی‌و‬ ‫ھیچ دینێکیش بەجەوه����ه‌ر باش یان خراپ ڕۆحانیی‪.‬‬ ‫نییە‪ .‬ئەوەی دینێک دەکات بەپاڵپش����تێکی‬ ‫ئیسالم جیاواز نییە‬ ‫گەورە ب����ۆ ژیان‌و بۆ مرۆڤ‪ ،‬ی����ان دەیکات‬ ‫ئیس��ل�ام وەک دی����ن ل����ەم ڕوانین����ە‬ ‫بەھێزێک����ی وێرانکەرو تێک����دەر‪ ،‬جەوهه‌ری‬ ‫گریمانک����راوی دینەکە خۆی نیی����ە‪ ،‬بەڵکو سۆس����یۆلۆجییە گوتاریی����ە ب����ۆ دین بەدەر‬ ‫بیرکردن����ەوەو هه‌ڵس����وکەت‌و پەیوەندی����ی نییە‪ ،‬وەک دینەکانی تر ئیسالمیش دینێکی‬ ‫گوتارییانەی دیندارەکانە لەگەڵ دین‌و لەگەڵ پلۆرال‌و ف����رە ئەگەرە‪ .‬ڕاس����تە جۆرێک لە‬

‫پرسیاری سەرەکیی‬ ‫ئەوەیە چۆنە ئەم‬ ‫ئیسالمە تەکفیرییە‬ ‫سیاسییە ئەمڕۆکە بوە‬ ‫بەیەکێک لەشێوازە‬ ‫سەرەکییەکانی‬ ‫ئامادەگیی ئیسالم‬ ‫لەدونیای ئێمەدا؟‬ ‫ئەم ئیسالمە شمشێر‬ ‫بەدەست‌و تەکفیرییە‬ ‫لەکوێوە هات؟ ڕیشاڵە‬ ‫ڕەمزیی‌و فانتازییەکانی‬ ‫لەدونیای کۆن‌و لەدونیای‬ ‫ئەمڕۆدا لەکوێدایە؟‬

‫دین‌و ڕق‬ ‫”نارس����یزمی دینیی“ لەدونیای ئیس��ل�امدا‬ ‫هه‌ی����ە کە ئیس��ل�ام لەهه‌م����و دینەکانی ترو‬ ‫لەدین خۆشی وەک گوتراوێکی سۆسیۆلۆژیی‬ ‫جیادەکاتەوەو پێیوایە ئەوەی بۆ قسەکردن‬ ‫لەسەر دینەکانی تر دەگونجێت‪ ،‬بۆ ئیسالم‬ ‫ناگونجێ����ت‪ .‬بەاڵم ئەم نارس����یزمە دینییە‬ ‫خ����ۆی دیاردەیەکی دینیی گش����تییەو لەناو‬ ‫زۆربەی دینەکانی تریشدا ئامادەیە‪ .‬بینینی‬ ‫ئیسالم وەک ”سیستمێکی تۆتال“ بینینێکی‬ ‫تازەیەو پەیوەندیی بەئیسالمی کالسیکییەوە‬ ‫نییە‪ ،‬جارێ چەمک‌و دەستەواژەی ”سیستم“‬ ‫خۆی چەم����ک‌و دەس����تەواژەیەکی تازەیەو‬ ‫مێژوی بەکارھێنانی بۆ وەس����فکردنی دیاردە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان ئەم چەند سەدەیەی دوایی‬ ‫تێپەڕ ناکات‪.‬‬

‫بەموقەدەسکردنی ڕەها‬ ‫ئ����ەوەی لەدونی����ای ئێم����ەدا ڕودەدات‪،‬‬ ‫ئ����ەوەی لەپ����اڵ بەش����ێکی زۆری ھێزەکانی‬ ‫ئیس��ل�امی سیاس����یی‌و گروپە س����ەلەفییە‬ ‫جیهادی����ی‌و ناجیهادییەکان����دا ڕودەدات‪،‬‬ ‫ک����ردەی ”بەموقەدەس����کردنی ڕەه����ای“‬ ‫یەکێ����ک لەکەلەپورە دینییەکان‪ ،‬دژ بەهه‌مو‬ ‫دەرکەوتەکانی تری دین‌و دینداریی‌و بێدینیی‪،‬‬ ‫دروس����تکردن‌و س����ەپاندنی موقەدەس����ێکی‬ ‫تایبەتە بەس����ەر مێژوی پلۆرالی موقەدەس‬ ‫خۆی‌و بەسەر مێژوی پلۆرالی دین‌و شێوازە‬ ‫زۆرو فرەجۆرەکان����ی دینداری����ی‌و بێدینییدا‪ .‬‬ ‫ئەوەی لەدونیای ئێمەدا ڕودەدات زاڵکردنی‬ ‫وێنەیەکی ئیسالمە بەسەر وێنە جیاوازەکانی‬ ‫ئیسالمدا‪ ،‬زاڵکردنی تێگەیشتنێکی سەلەفیی‬ ‫سیاس����یی کۆنەپارێزو داخ����راوو توندوتیژی‬ ‫دینە بەس����ەر دەرکەوتە ھێمن‌و ناسیاسیی‌و‬ ‫ڕۆحانیی‌و کۆمەاڵیەتی����ی‌و فەرهه‌نگییەکانی‬ ‫دیندا‪ .‬لەئاستە قوڵەکەیدا ئەوەی ڕودەدات‬ ‫پرۆسەیەکی تایبەتی”بەموقەدەسکردنەوەی‬ ‫موقەدەس����ێک“ە لەموقەدەس����ەکان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارەی����ان بەزمانێک����ی تەکفیری����ی پ����ڕ‬ ‫لەتاوانبارک����ردن‌و هه‌ڕەش����ەو پەالماردان����ی‬ ‫وێرانس����ازانە‪ ،‬لەوێرانکردن����ی هه‌م����و ئ����ەو‬ ‫پەیوەندییان����ەوە ک����ە دۆخێک����ی ھێم����ن‌و‬ ‫ئاش����تیئامێز لەنێوان مرۆڤەکاندا دروس����ت‬ ‫دەکات‪ ،‬وات����ە وێرانکردنی ئەو ش����تەی هانا‬ ‫ئارێن����ت ن����اوی ”ڕوب����ەری هاوب����ەش“ یان ‬ ‫”مەس����افەی هاوبەش“ی نێوان مرۆڤەکانی‬ ‫لێدەنێت‪ ،‬بۆ وێرانکردنی مرۆڤ خۆی‪ .‬ئەم‬ ‫زمانە دینییە ”موقەدەس����چیی“ە‪ ،‬زمانێکە‬ ‫هه‌ندێک ڕەگوڕیشەی لەناو تێکستە کۆنەکان‌و‬ ‫تەفسیرە کۆنەکاندا ئامادەیە‪ ،‬تەنانەت لەناو‬ ‫هه‌ندێک ئایەت‌و س����ورەتی قورئان خۆشیدا‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬ئەگەر هات‌و ئەو ئایەت‌و سورەتانە‬ ‫لەسیاق‌و مێژوه‌ تایبەتەکەی خۆیاندا نەبینین‪ .‬‬ ‫بۆیە ئەم زمانە لەیەککاتدا بەزمانی شمشێرو‬ ‫تێکست‌و ئااڵ دینییە کالسیکیی‌و لێکدانەوە‬ ‫تەقلیدییەکان دەدوێت‪ ،‬وەک چۆن بەزمانی‬ ‫تویت����ەرو ئینتەرنێت‌و فیل����م‌و فۆتۆگرافیی‌و‬ ‫چەک����ە مۆدێ����رن‌و پۆس����ت مۆدێرنەکان����ی‬ ‫دونیاش‪ .‬ئەوەی لێرەدا دەیبینین گەڕانەوە‬ ‫نییە بۆ جەوهه‌ری دین‪ ،‬بەڵکو قس����ەکردنە‬ ‫بەزمانێک کە بەش����ێک لەدەستەواژەو وێنەو‬ ‫ڕەمزەکانی لەدونیایەکی دێرینەوە دەھێنرێت‬ ‫بۆ ئەوه‌ی کێشەی دونیایەکی تەواو جیاوازی‬ ‫پێ چارەس����ەربکرێت‪ .‬ئ����ەوەی یارمەتیمان‬ ‫دەدات بۆ خوێندنەوە لێرەدا تێگەیشتنە لەو‬ ‫ڕاس����تییە ئەو ”ڕابردو“ و ”سەلەف“ەی کە‬ ‫ھێمایان بۆ دەکرێت‪ ،‬چەندە دروس����تکراوی‬ ‫ڕاب����وردون‪ ،‬بەهه‌م����ان ڕادەو بگرە زیاتریش‬ ‫دروس����تکراوی ئەم����ڕۆن‪ .‬ئەو پرس����یارەی‬ ‫پێویس����تە لەخۆمان����ی بکەین پرس����یارێکی‬ ‫تیۆلۆژی����ی نیی����ە‪ ،‬بەڵک����و وەک مارک����س‬ ‫دەڵێت‪ ،‬پرس����یارێکی سیاسییە‪ .‬پرسیاری‬ ‫ئەوەی دونیای ئەمڕۆ چ خەلەل‌و پش����ێویی‌و‬ ‫هه‌ڵەیەکی تێدایە کە ئەو ”سەلەفە“ مردوانە‬ ‫ب����ۆ دونیای ئەمڕۆ بانگ بکرێن‌و لەموس����ڵ‌و‬ ‫کوبانی‌و سنجاردا زیندوبکرێنەوە‪.‬‬

‫ئیسالم وەک دینێکی پلۆرال‬ ‫بەکورتی ئیس��ل�امیش وەک بەش����ی هه‌رە‬ ‫زۆری دینەکانی دونیا دینێکی پلۆرالە‪ ،‬وەک‬ ‫چۆن مورەجەئەو موعتەزەلەو فارابیی‌و ئیبن‬ ‫ڕوش����دو ئیبن عەرەبی‌و حافزو س����ەعدیی‌و‬ ‫مەالی جەزیری����ی‌و مەحویی‌و ئیقبالی هه‌یە‪،‬‬ ‫ئاواش خەواریج‌و ئەبو عەباسی سەفاح‌و ئیبن‬ ‫ته‌یمی����ەو محه‌مه‌دی ک����وڕی عەبدولوەهاب‌و‬ ‫سەید قوتب‌و عەزام‌و بن الدن‌و ئەلزەواھیریی‌و‬ ‫ئەبوبەکری بەغدادی‌و دڵش����اد گەرمیانییشی‬ ‫هه‌ی����ە‪ .‬وەک چ����ۆن خەڵکانێک����ی زۆری‬ ‫سادەشی هه‌یە کە دین کردونی بەبونەوەری‬ ‫ئەخالقیی‌و هاوس����ۆزو ڕاس����تگۆی ناو ژیانی‬ ‫ڕۆژانە‪ .‬ئەم گشتە ئاڵۆزە دەتوانرێت بکرێت‬ ‫بەھێزێکی ئەخالقیی گرن����گ بۆ بونیادنانی‬ ‫مرۆڤی ئ����ارام‌و عەقاڵنیی‌و لێب����وردە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەتوانرێت بشکرێت بەموقەدەسێکی خەنجەر‬ ‫بەدەست کە بەناوی خوداوەو لەباتی خودا‪،‬‬ ‫ج����اڕی جاھیلیبون����ی دونی����او تاوانباربونی‬ ‫هه‌موئەوانیتری لەخۆی نەچو‪ ،‬ڕابگەیەنێت‌و‬ ‫چۆنی بوێت بەو ش����ێوەیە سەریانبپەڕێنێت‪ .‬‬ ‫موقەدەس����ی دینی����ی دەتوانێ����ت هه‌م����و‬ ‫قەداسەتێک لەژیان‌و لەئینسان بسێنێتەوەو‬ ‫مرۆڤ بچوکبکاتەوە بۆ ئاژەڵێکی بێنرخ کە‬ ‫چەقۆ بەدەس����تێکی ”ئیمان����دار!“ بتوانێت‬ ‫ب����ێ ھی����چ دودڵی����ی‌و ئازارێک����ی ویژدانیی‬ ‫سەریببڕێت‪ ،‬بەاڵم دەشتوانێت هه‌مو شتێکی‬ ‫ن����او ب����ون وەک موق����ەدەس مامەڵەبکات‌و‬ ‫لەهه‌مو فۆرمێک����ی ژیاندا س����اتەوەختێکی‬ ‫خودایی ببینێت کە ژیان خۆشی وەک خودا‬ ‫پی����رۆز بکات‪ .‬ه����ه‌ردو ئەگەرەکەو چەندان‬ ‫ئەگ����ەری ت����ری نزیک ل����ەم ی����ان لەوبەری‬ ‫ئ����ەم هاوکێش����ەیە‪ ،‬لەناو دین����دا ئامادەیە‪ .‬‬ ‫مێژوی دینی����ش مێ����ژوی دوبارەکردنەوەی‬ ‫”جەوهه‌ر“ێک����ی دینی����ی‌و ڕاکێش����انی ئەو‬ ‫جەوه����ه‌رە نییە بۆ ناو س����ەردەمە مێژوییە‬ ‫جیاوازەکان‪ ،‬بەڵکو مێژوی دەس����کاریکردن‌و‬ ‫داڕشتنەوەو بیناکردنەوەی دین خۆیەتی‪ ،‬چ‬ ‫وەک ئایدیاو ڕەمزو زمان‪ ،‬چ وەک پراکتیک‌و‬ ‫دەزگاو دەرکەوت����ی ماتریالی����ی‪ .‬هه‌م����و‬ ‫ئەمانەش دەکرێ����ت فۆرمی ”جەوهه‌ر“بگرنە‬ ‫خۆی����ان‌و وەک جەوهه‌ر خۆی����ان بەمرۆڤ‌و‬ ‫مێژو بناسێنن‪ ،‬ئەوەی گرنگە تەسلیم نەبونە‬ ‫ب����ەم لۆژیکە جەوهه‌رگەراییە‪ ،‬تێگەیش����تنە‬ ‫کێشەی نکوڵیکردن‬ ‫لەو ڕاستییە سۆسیۆلۆژییە سادەیە کە ئەو‬ ‫وەک چەن����د ج����اری دیک����ەش گوتومە‪،‬‬ ‫جەوهه‌ران����ە دروس����تکراوی مێژویین‪ ،‬لەناو‬ ‫مێژودا دەپارێزرێ����ن‌و بەرهه‌مدەھێنرێنەوەو کێش����ەکە بەوە چارەسەر نابێت نکوڵی لەوە‬ ‫دادەڕێژرێن����ەوە‪ ،‬وەک چ����ۆن ه����ه‌ر لەن����او بکەین ک����ە پەیوەندییەک هه‌بێ����ت لەنێوان‬ ‫ئ����ەم دینە س����ەلەفییە جیهادییە تەکفیرییە‬ ‫مێژوشدا دەشێت لەناوبچن‪.‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بەسەلەفیکردنی دینی‬ ‫میلیی مەترسی ژمارە‬ ‫یەکی ئەو ئیسالمەیە‬ ‫کە ئەمڕۆ لەکوردستاندا‬ ‫ئامادەیە‪ .‬چونکە ئەم‬ ‫ئیسالمە سەلەفییە لەدونیای‬ ‫ئێمەدا خەریکە نەک ته‌نها‬ ‫سەرجەمی ڕوکارە ئینسانیی‌و‬ ‫ڕۆحانیی‌و ڕۆشنبیرییەکانی‬ ‫دین لەناودەبات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئەو ڕۆحی هاودەردیی‌و‬ ‫هاریکاریی‌و لێبوردنە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەش کە‬ ‫لەکۆمەڵگادا ئامادەیە‬ ‫توندوتی����ژو خوێناوییەو لەنێوان ئیس��ل�امی‬ ‫کالس����یکیدا‪ ،‬ئیس��ل�امی دورگەی عەرەب‌و‬ ‫دەرەوەی دورگەی عەرەب����دا‪ .‬ئەم ڕوانینە‬ ‫هه‌ر لەبنەڕەتەوە هه‌ڵەیە‪ ،‬هه‌میشە دەکرێت‬ ‫زی����اد لەپەیوەندییەکی ڕەمزی����ی‌و زمانیی‌و‬ ‫فانتازیی لەنێوان ئەو ش����تانەدا بدۆزینەوەو‬ ‫گریمانیان بکەین‪ .‬پرس����یاری س����ەرەکیی‬ ‫ئەوەی����ە چۆنە ئ����ەم ئیس��ل�امە تەکفیرییە‬ ‫سیاس����ییە ئەمڕۆکە بوە بەیەکێک لەشێوازە‬ ‫سەرەکییەکانی ئامادەگیی ئیسالم لەدونیای‬ ‫ئێمەدا؟ ئەم ئیس��ل�امە شمش����ێر بەدەست‌و‬ ‫تەکفیرییە لەکوێوە هات؟ ڕیش����اڵە ڕەمزیی‌و‬ ‫فانتازییەکان����ی لەدونیای ک����ۆن‌و لەدونیای‬ ‫ئەمڕۆدا لەکوێدایە؟ لەپ����اڵ کام کەلەپوری‬ ‫تەفیسرو خوێندنەوەدایە؟ چۆن وا بەھێزبو؟‬ ‫چ مەترس����ییەکی لەگەڵ خۆیدا ھێناوە؟ چی‬ ‫لەناو ئیس��ل�امدا هه‌یە کە هه‌ڵی دروستبون‌و‬ ‫بەھێزبون بەم شێوازە لەئیسالم دەبەخشێت؟‬ ‫بەبۆچونی من ئەمانە ئەوپرس����یارە مێژوییە‬ ‫گرنگ‌و ڕاستەقینانەن کە پێویستە لەخۆمانی‬ ‫بکەین‪ ،‬لەپێ����ش هه‌موانیش����ەوە ھێزەکانی‬ ‫ئیس��ل�امی سیاس����یی‌و ئەو ک����ەس‌و گروپ‌و‬ ‫ڕۆش����نبیرە دینییانەی ک����ە لەدیندا بەدوای‬ ‫جیهانبینییەکی ئینسانیدا دەگەڕێن‪.‬‬ ‫بەسەلەفیکردنی دینی میلیی‬ ‫دی����ن لەدونی����ای ئێم����ەدا‪ ،‬بەتایبەتی����ی‬ ‫دین����ە میلیی����ە فرەڕەن����گ‌و فرە س����روت‌و‬ ‫ف����رە دەرکەوتەکە‪ ،‬بەرە بەرەو لەس����ەرخۆ‬ ‫ب����ەرەو ئ����ەوە دەڕوات ببێ����ت بەدینێک����ی‬ ‫سەلەفیی کۆنزەرڤاتیڤی توڕەو تاوانبارکەر‪ .‬‬ ‫پرۆسەی ”بەس����ەلەفیکردنی دینی میلیی“‪،‬‬ ‫بەس����ەلەفیکردنی تێگەیش����تن‌و ڕوانین����ە‬

‫بیروڕا‬

‫جیاوازەکان بۆ دینداریی‪ ،‬بەس����ەلەفیکردنی‬ ‫پەیوەندی����ی دین بەژیانەوە‪ ،‬ئ����ەو بیمارییە‬ ‫دینیی����ەو فەرهه‌نگیی����ە س����ەرەکیی‌و ئ����ەو‬ ‫هه‌ڕەشە سیاسییە گەورەیەشە کە لەدونیای‬ ‫ئێم����ە دەکرێت‪ .‬ڕاس����تە ”دین����ی میلیی“‬ ‫ل����ەڕوی ئەبس����تمۆلۆژییەوە دینێکە پڕیەتی‬ ‫لەخورافەت‌و غەیبانیەتو ناعەقاڵنیەت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ����ەم دین����ە میلییە لەڕوی سۆس����یۆلۆژیی‌و‬ ‫ئەخالقییەوە بەش����ێکی گرنگی پرۆس����ەی‬ ‫ئامێزانبونی کۆمەاڵیەتی����ی‌و بەرهه‌مھێنان‌و‬ ‫پاراستنی هه‌س����تی هاوماڵیی‌و هاودەردییە‪ .‬‬ ‫بەس����ەلەفیکردنی ئ����ەم دین����ە میلیی����ە‬ ‫پرۆسەیەکی ھێجگار ترسناکی بەرهه‌مھێنانی‬ ‫کۆمەڵگایەک����ی بێڕەح����م‌و توندوتیژو خاڵی‬ ‫لەهاودەردی����ی‌و هاریکاریی����ە‪ .‬یەکەمی����ن‬ ‫شتێک س����ەلەفیەت لەهه‌مو دەرکەوتەکانیدا‬ ‫لەدونیای ئێم����ەدا وێرانی دەکات جیاوازییە‪،‬‬ ‫جیاوازیی تێگەیش����تنە لەمرۆڤ‌و کۆمەڵگاو‬ ‫ئەخ��ل�اق‌و دی����ن‌و خ����وداو گۆڕین����ەوەی‬ ‫هه‌مویان����ە بەڕوانینێکی تەواو تەس����کبین‌و‬ ‫داخراوو کۆنەپارێز‪ .‬کێش����ەکەش لەوەدایە‬ ‫س����ەلەفیەتی هاوچەرخ ته‌نها سەلەفیەتێکی‬ ‫دەوڵەمەن����دو خاوەنپ����ارەی ن����ەوت نییە‪،‬‬ ‫بەڵک����و س����ەلەفیەتێکی ھێرشبەریش����ە‪،‬‬ ‫مەیلێکی گەورەی تەبش����یرکردن ئاراستەی‬ ‫دەکات‪ .‬هاوکات س����ەلەفیەتێکی دژەفیکرو‬ ‫دژەبیرکردن����ەوەو دژە قوڵبوونەوەیە‪ ،‬نەک‬ ‫ته‌نها پەالماری نادین‌و بێدین‌و دژەدین ئەدات‌و‬ ‫دەخوازێت بەناوی جیهادەوە وێرانیان بکات‪،‬‬ ‫بەڵکو پەالماری هه‌مو ئەو ش����ێوازانەی تری‬ ‫دیندارییش ئەدات کە شێوازی سەلەفییانەی‬ ‫دینداریی نین‪.‬‬ ‫مەترسی ژمارە یەک‬ ‫بەس����ەلەفیکردنی دینی میلیی مەترس����ی‬ ‫ژم����ارە یەکی ئەو ئیس��ل�امەیە ک����ە ئەمڕۆ‬ ‫لەکوردس����تاندا ئامادەی����ە‪ .‬چونک����ە ئەم‬ ‫ئیسالمە سەلەفییە لەدونیای ئێمەدا خەریکە‬ ‫نەک ته‌نها س����ەرجەمی ڕوکارە ئینس����انیی‌و‬ ‫ڕۆحانیی‌و ڕۆشنبیرییەکانی دین لەناودەبات‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەو ڕۆح����ی هاودەردیی‌و هاریکاریی‌و‬ ‫لێبوردنە کۆمەاڵیەتیی����ەش کە لەکۆمەڵگادا‬ ‫ئامادەی����ە‪ .‬ئ����ەم ش����ێوازە لەدینداری����ی‌و‬ ‫لەئیس��ل�ام تا دێ����ت پڕدەکرێ����ت لەمەیلی‬ ‫کۆنترۆڵ‌و سانس����ۆرو کپک����ردن‪ ،‬پڕدەکرێت‬ ‫لەسایکۆلۆژیای ڕق و بوغزو داتاشینی دوژمن‪،‬‬ ‫دەکرێت بەماشێنێکی گەورەی بەرهه‌مھێنانی‬ ‫مرۆڤێک����ی نارسیسس����تی ک����ە پێیوای����ە‬ ‫دینەکەی ئ����ەو تاقە دینی ڕاس����تەقینەیەو‬ ‫خوداک����ەی ئەو تاقە خودایە کە هه‌مو کەس‬ ‫بیپەرس����تێت‪ .‬ئیس��ل�ام لەدونیای ئێمەدا‪،‬‬ ‫بەتایبەتی ئیس��ل�امی سیاس����یی‌و ئیسالمی‬ ‫س����ەلەفیی بەسیاس����یی‌و ناسیاس����ییەوە‪،‬‬ ‫خەریک����ە بەت����ەواوی لەوەدەک����ەون ھێزێک‬ ‫بن بۆ بەموقەدەس����کردنی ژی����ان‪ ،‬توانایەک‬ ‫ب����ۆ لێبوردن‪ ،‬ناوێکی ت����ر بۆ گەڕانی مرۆڤ‬ ‫ب����ەدوای نادیاردا‪ ،‬خەونێک بۆ ئەبەدیەتێکی‬ ‫تاکەکەسیی کە بەناو ش����ەهادەت‌و جیهادو‬ ‫خوێنڕشتندا تێنەپەڕێت‪ .‬ئیسالم لەدونیای‬ ‫ئێم����ەدا خەریکە بەتەواوی کورتدەبێتەوە بۆ‬ ‫کۆمەڵێک هه‌ڕەش����ەی بنەڕەتیی داروینیی‪،‬‬ ‫بۆ میکانیزمێک����ی فراوانی تۆقاندنی مرۆڤ‌و‬ ‫بۆ دروس����تکردنی بونەوەرێکی بچوک‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ه����اوکات بونەوەرێک پڕ لەڕۆحی تۆڵەو ڕق‌و‬ ‫بوغزاندن����ی بەرامب����ەر‪ ،‬بەرامبەرێک لەخۆی‬ ‫نەچێت‪.‬‬

‫داعش نیشانه‌ی پرسیاری له‌سه‌ر ئاینی ئیسالم دانا‬ ‫سه‌یران محه‌مه‌د‬ ‫له‌مێژه‌ ملمالنێیه‌كی فكریی‌و سیاس���ی‬ ‫له‌نێوان خاوه‌ن بیروباوه‌ڕه‌ عه‌لمانییه‌كان‌و‬ ‫خاوه‌ن بیروباوه‌ڕه‌ ئیسالمییه‌كاندا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ عه‌لمانییه‌كان ئه‌ڵێن‬ ‫پێویسته‌ دین له‌ده‌س���ه‌اڵتی به‌رێوه‌بردن‬ ‫واتا له‌ده‌وڵه‌ت جیابكرێته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم خاوه‌ن‬ ‫بیروباوه‌ڕه‌ ئیسالمییه‌كان پێیانوایه‌ ئاینی‬ ‫ئیسالم بۆ دین‌و دنیایه‌ واتا پێویسته‌ مرۆڤ‬ ‫به‌پێی شه‌ریعه‌ت‌و قورئان‌و سوننه‌ته‌كانی‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ر ئیداره‌ی خۆی ب���كات‌و ئاینی‬ ‫ئیسالم بۆ هه‌مو سه‌رده‌مێكه‌‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ وه‌ك ده‌بینی���ن ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی هه‌میش���ه‌ هه‌وڵیان���داوه‌ له‌رێی‬ ‫هه‌ڵبژاردن ی���ان كاری تیرۆریس���تییه‌وه‌‬ ‫بێنه‌ س���ه‌ر حوك���م‌و ئی���داره‌ی ده‌وڵه‌ت‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی له‌رێی سیس���تمی‬ ‫به‌به‌ده‌س���تهێنانی‬ ‫دیموكراس���ییه‌وه‌‬ ‫كورس���ییه‌كانی په‌رله‌مان هاتونه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫حوك���م به‌نمون���ه‌ وه‌ك توركی���ا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ ده‌قی قورئان‌و س���وننه‌ته‌كانی‬ ‫پێغه‌مبه‌ر له‌ده‌س���ه‌اڵتدا پیاده‌ بكات‪ ،‬یان‬ ‫ئیخوان موس���لیمینی میس���ر ك���ه‌ هاتنه‌‬

‫س���ه‌ر حوكم به‌پێی هه‌ڵبژاردن‌و پاش���ان‬ ‫هه‌وڵیاندا هێ���دی هێدی به‌ره‌و ئه‌وه‌ بچن‬ ‫ك���ه‌ به‌رنامه‌ی ئاینی ئیس�ل�ام ده‌قاوده‌ق‬ ‫جێبه‌ج���ێ بكه‌ن‌و هه‌وڵیاندا ده‌س���توریی‬ ‫میس���ر گۆڕانكاری���ی تیا بك���ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتی سه‌ربازیی میسرییه‌وه‌‬ ‫ئه‌و حكومه‌ته‌ هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫نمونه‌یه‌ك���ی ترك���ه‌ رێكخ���راوی قاعیده‌‬ ‫له‌ئه‌فغانس���تان م���اوه‌ی چه‌ندین س���اڵ‬ ‫به‌چه‌ندین ش���ێوازی تیرۆریستیی هه‌وڵی‬ ‫گرتنه‌ ده‌س���تی ده‌س���ه‌اڵتیانداو پاشان‬ ‫به‌هۆی هه‌وڵی رۆژئاواو چه‌ندین ده‌وڵه‌تی‬ ‫تر ئ���ه‌و حكومه‌ته‌ش الوازكراو ئوس���امه‌‬ ‫بن الدن���ی ڕابه‌ری قاعیده‌ ك���وژرا‪ .‬بۆیه‌‬ ‫له‌ناوچ���ه‌ی رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���تدا دو‬ ‫ئاراس���ته‌ی جیاواز له‌پێكدادانن‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ئاراسته‌ی عه‌لمانییه‌كان به‌جیاكردنه‌وه‌ی‬ ‫دی���ن له‌ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬چونك���ه‌ پێیانوای���ه‌‬ ‫ئای���ن په‌یوه‌ندییه‌ك���ی رۆحی���ی نێ���وان‬ ‫مرۆڤ‌و خوای���ه‌و په‌یوه‌ندیی به‌چۆنیه‌تی‬ ‫به‌رێوه‌بردنی ده‌وڵه‌ته‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئاراسته‌ی‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كان به‌جێبه‌جێكردن���ی ئاینی‬ ‫ئیس�ل�ام وه‌ك خۆی‌و ده‌قاوده‌ق به‌گونجاو‬ ‫ئه‌زان���ن‌و هه‌وڵئ���ه‌ده‌ن كۆمه‌ڵ���گا به‌ره‌و‬ ‫س���ه‌رده‌می پێغه‌مبه‌رو خوله‌فای راشدین‬

‫ببه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫داعش‌و ئاراسته‌ی دوه‌م‬ ‫ئاراس���ته‌ی دوه‌م له‌الی���ه‌ن داعش���ه‌وه‌‬ ‫هه‌وڵی پراكتیزه‌كردنی بۆ دراوه‌و ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیسالمیی له‌عێراق‌و شام راگه‌یاندو ئه‌بوبه‌كر‬ ‫به‌غ���دادی ب���وه‌ خه‌لیفه‌ی موس���ڵمانان‬ ‫له‌و ده‌وڵه‌ت���ه‌دا‪ ،‬س���نوری ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی‬ ‫له‌فراوانكردندایه‌‌و به‌شێك له‌خاكی سوریا‌و‬ ‫عێراقی خس���تۆته‌ ژێر ده‌سه‌اڵته‌كه‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ده‌وڵه‌ته‌ وه‌ك خۆی���ان ده‌ڵێن وه‌ك‬ ‫س���ه‌رده‌می پێغه‌مبه‌رو خوله‌فای راشدین‬ ‫به‌پێی قورئان‌و حه‌دیس���ه‌كانی پێغه‌مبه‌ر‬ ‫واڵت به‌رێوه‌ده‌به‌ن‪ ،‬ئه‌ویش به‌پیاده‌كردنی‬ ‫چه‌ندین كاری توندوتیژی وه‌ك سه‌پاندنی‬ ‫باالپۆشیی‌و جیهادی نیكاح‌و ره‌جمكردن‌و‬ ‫س���ه‌ربڕین‌و ده‌س���تبڕین‌و ده‌ركردن���ی‬ ‫مه‌س���یحییه‌كان له‌م���اڵ‌و زێ���دی خۆیان‬ ‫له‌ش���اری موس���ڵ‌و ده‌رك���ردن‌و گرت���ن‌و‬ ‫كوش���تنی ئێزدییه‌كان‌و ڕفاندنی كچ‌و ژن‌و‬ ‫مناڵه‌كانی���ان‌و فرۆش���تنیان وه‌ك كۆیله‌و‬ ‫به‌كه‌نیزه‌كردنیان وه‌ك غه‌نیمه‌ی ش���ه‌ڕ‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها قه‌ده‌غه‌كردنی هه‌مو ئه‌و س���یما‬ ‫شارستانییانه‌ی ناوچه‌كه‌ وه‌ك داخستنی‬ ‫په‌یمان���گاو كۆلی���ژی تایب���ه‌ت به‌هونه‌رو‬ ‫مۆس���یقاو وێنه‌كیش���ان‌و جیاكردنه‌وه‌ی‬

‫كچ‌و ك���وڕ له‌خوێندن���گاكان‌و بانگه‌وازی‬ ‫به‌رده‌وامی جیهادو باڵوكردنه‌وه‌ی دوباره‌ی‬ ‫ئاین���ی ئیس�ل�ام‌و هه‌وڵ���ی داگیركردنی‬ ‫ناوچ���ه‌ی ت���ر‌و ناچاركردن���ی دوب���اره‌ی‬ ‫خه‌ڵك به‌تۆبه‌كردن‌و ش���ایه‌تمانهێنانی تر‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستی مه‌الكانیان كه‌ مزگه‌وتێك‬ ‫له‌ناوچه‌یه‌ك دیاری ئه‌كه‌ن بۆ تۆبه‌كردن‌و‬ ‫شایه‌تمانهێنان‪ ،‬هه‌روه‌ها سه‌ندنی سه‌رانه‌‬ ‫له‌هه‌ندێ���ك مه‌س���یحیی‌و ئاینه‌كان���ی تر‬ ‫له‌سنوری ژێر ده‌سه‌اڵتیان‪ .‬به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫گش���تیی بونه‌ته‌ س���ه‌رچاوه‌ی تۆقاندن‌و‬ ‫ئیره���اب بۆ خه‌ڵك���ی ناوچه‌كه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئامانجی س���ه‌ره‌كییان ئه‌وه‌ی���ه‌ جارێكی‬ ‫تر ش���اری مه‌ككه‌ بكه‌ن���ه‌وه‌ به‌پایته‌ختی‬ ‫ده‌وڵه‌تی خه‌الفه‌تی موسڵمانان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌رنامه‌و كاره‌ی داعش بۆته‌ هۆی‬ ‫سه‌رنج‌و تێڕامانی خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌و دونیا‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاینی ئیس�ل�ام‪ .‬چونكه‌ داعش‬ ‫ئه‌ڵێت ئێمه‌ قورئان���ی پیرۆز وه‌ك خۆی‬ ‫جێبه‌جێ ئه‌كه‌ین‌و سیستمی به‌رێوه‌بردن‬ ‫ئه‌گه‌ڕێنینه‌وه‌ بۆ س���ه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ر‌و‬ ‫ده‌قی ئایه‌ته‌كانی قورئان ئه‌كه‌نه‌ پاساوی‬ ‫ره‌فتاره‌كانی���ان‪ ،‬له‌الیه‌ك���ی ت���ره‌وه‌ ئه‌م‬ ‫س���ه‌رده‌مه‌ش كه‌ باس له‌دیموكراسیه‌ت‌و‬ ‫مافی م���رۆڤ‌و ئازادییه‌كانی تاك ئه‌كرێت‬

‫كه‌ ده‌قاوده‌ق پێچه‌وان���ه‌ی ره‌فتاره‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیس�ل�امییه‌(داعش)‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌و س���نوره‌ی داع���ش چاالكییه‌كانی تیا‬ ‫جێبه‌جێ ئ���ه‌كات‌و داگیریك���ردون واڵتی‬ ‫ئیس�ل�امیین‌و به‌نزیك���ی رێ���ژه‌ی ‪ 80‬بۆ‬ ‫‪ 90%‬دانیش���توانه‌كه‌ی موسڵمانن بۆیه‌‬ ‫له‌نێ���و ئه‌و رێژه‌ی���ه‌دا هه‌س���تی راڕایی‌و‬ ‫دودڵیی له‌سه‌ر ئایینی ئیسالم دروستبوه‌و‬ ‫تێڕام���اون ئای���ا ئه‌وه‌ی داع���ش پیاده‌ی‬ ‫ئه‌كات حه‌قیقه‌تی ئاینی ئیسالمه‌؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫وایه‌ ئه‌وه‌ ئاماژه‌یه‌كی خراپه‌ چونكه‌ ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌ كه‌ س���ه‌رده‌می دیموكراسیه‌ت‌و‬ ‫ئازادیی تاكه‌و پێش���كه‌وتنی ته‌كنه‌لۆژیا‬ ‫كاریگه‌ری���ی پێش���كه‌وتنی بیروڕاكان���ی‬ ‫له‌س���ه‌ر خه‌ڵك به‌راده‌یه‌ك دروستكردوه‌‬ ‫كه‌ ناتوانن تێگه‌یش���تنی ب���ۆ بكه‌ن یان‬ ‫قبوڵی بكه‌ن‪ .‬له‌الیه‌كی تره‌وه‌ ئایا ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی داعش پیاده‌ی ئه‌كات سوكایه‌تییه‌‬ ‫به‌ئایینی ئیسالم بۆچی واڵتانی ئیسالمیی‬ ‫لێی بێده‌نگن؟ ب���ۆ هه‌وڵی ره‌تكردنه‌وه‌ی‬ ‫بیروب���اوه‌ڕی داعش ن���اده‌ن؟ به‌تایبه‌ت‬ ‫(خادمی حه‌ره‌مینی‌ شه‌ریفه‌ین) سه‌رۆكی‬ ‫ده‌وڵه‌تی س���عودییه‌ كه‌ سااڵنه‌ به‌ملیۆنان‬ ‫موس���ڵمان رو له‌واڵته‌ك���ه‌ی ده‌ك���ه‌ن بۆ‬ ‫زیاره‌ت���ی مه‌كك���ه‌و مه‌دینه‌ ب���ۆ به‌هه‌مو‬

‫شێوه‌كانی سیاس���ی‌و سه‌ربازیی‌و مادیی‌و‬ ‫مه‌عنه‌ویی دژی داعش ناوه‌ستێته‌وه‌؟ بۆ‬ ‫هه‌یئه‌ی ده‌وڵه‌تانی ئیس�ل�ام هه‌ڵوێستی‬ ‫رونیان دژی داعش نییه‌؟ بۆ س���كرتێری‬ ‫كۆمكاران���ی واڵتانی عه‌ره‌بیی دژی داعش‬ ‫هه‌ڵوێست وه‌رناگرێت كه‌ شانازیی به‌ئاینی‬ ‫ئیس�ل�امه‌وه‌ ئه‌كه‌ن‌و ئێس���تا داعش بۆته‌‬ ‫هۆی سوكایه‌تی به‌ئیس�ل�ام‌و به‌نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫عه‌ره‌ب كه‌ به‌تیرۆریست ناوزه‌ند ئه‌كرێن؟‬ ‫بۆ زۆربه‌ی واڵتانی عه‌ره‌بیی پش���تیوانیی‬ ‫داعش ئه‌كه‌ن؟ ته‌نانه‌ت هه‌ندێك سه‌رچاوه‌‬ ‫ئه‌ڵێ���ت به‌س���ه‌دان بازرگانی س���عودیی‌و‬ ‫قه‌ته‌ریی‌و ئیماراتیی پش���تیوانیی چه‌ك‌و‬ ‫جبه‌خانه‌ی داعشیان گرتۆته‌ ئه‌ستۆ؟ بۆ‬ ‫ئه‌ردۆگان كه‌ دیعایه‌ی ئیس�ل�امی میانڕه‌و‬ ‫ئه‌كات پشتگیریی داعش ئه‌كات؟ ئایا ئه‌و‬ ‫پشتیوانییانه‌ سیاسه‌ته‌ یان هه‌ڵێنجراوی‬ ‫بڕوابونه‌ به‌ڕه‌وایی داعش؟ ئه‌مانه‌ بونه‌ته‌‬ ‫ه���ۆی س���ه‌رنج‌و پرس���یارگه‌لێك له‌نێو‬ ‫موس���ڵماناندا كه‌ ئای���ا داعش حه‌قیقه‌تی‬ ‫ئیس�ل�امی ده‌رخس���توه‌ ی���ان بێبه‌ری���ن‬ ‫له‌ئیس�ل�ام‌و س���وكایه‌تییه‌ به‌ئیس�ل�ام؟‬ ‫پێویس���ته‌ ئه‌وه‌ وه‌اڵمبدرێت���ه‌وه‌ چونكه‌‬ ‫ره‌فتاره‌كانی داعش مه‌ترس���یین بۆ سه‌ر‬ ‫بیروباوه‌ڕی ئاینی ئیسالم‪ .‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ستراتیژی شەنگاڵ‪ -‬کۆبانی‬ ‫کاڵشینکۆف‪Military-Hightech -‬؟!‬ ‫برایم فەڕشی‬ ‫کامپیۆتێرێک����ی بچکۆالن����ە لەناوق����ەدی‬ ‫بەس����تراوە‪ ،‬نەخش����ەیەکی دیژیتاڵ����ی لەناو‬ ‫چاویلکەک����ەی چێن����راوە‪ ،‬جلیس����قەیەک‬ ‫گیانی لەحاند گولەباران دەپارێزێ‪ ،‬لەش����ی‬ ‫بەجلوبەرگێک����ی نیزامی����ی س����ه‌رنجڕاکێش‬ ‫ڕازانراوەتەوە‪ ،‬هەر کام لەئەندامانی لەش����ی‬ ‫وەک قۆڵ‪ ،‬باس����ک‪ ،‬ڕان‪ ،‬پش����ت‌و سەرشان‬ ‫دەزگایەکی پێوەلکێنراوەو چەکێکی س����وپڕ‬ ‫مودێڕنی فرە فۆنکس����یۆنی دراوەتە دەست‪.‬‬ ‫ئەمە ڕواڵەت����ی ئاڕنۆڵد شوایتس����ەرنێگەر‪,‬‬ ‫ئاکتۆری فیلم����ی تێرمینات����ۆر نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ڕواڵەتی سەربازانی ئەمه‌ریکایی‌و ڕۆژئاواییە‪،‬‬ ‫لەشەڕەکانی سەدەی بیست‌و یەک!‬ ‫س����ەربازی ئەمڕۆ تەنیا کەس����ێکی چەک‬ ‫بەدەس����ت نییە‪ ،‬کە لەناو س����ەنگەر‪ ،‬لەسەر‬ ‫س����ەربان‪ ،‬قەراخ دیوار‪ ،‬خۆی حەش����اردابێ‪،‬‬ ‫سیلەی لەبەرانبەرەکەی گرتبێ‌و بەچەکەکەی‬ ‫تەقەی لێبکات‪ .‬س����ەربازی ئەم����ڕۆو دواڕۆژ‬ ‫کەسێکی شارەزا لەدەزگاگەلی ئەلکترۆنیکی‪،‬‬ ‫دیژیتاڵ����ی‪ ،‬محاس����بات‌و ئانالیزکردن����ە‪ .‬ئەو‬ ‫س����ەربازە کە ئەو دەزگاگەلە بەقورسایی ‪٤٠‬‬ ‫کیلۆگرام لەگەڵ خ����ۆی دەگێڕێ‪ ،‬بەرلەوەی‬ ‫شێوەی ئینسان بدات‪ ،‬لەکەرەسەیەکی شەڕو‬ ‫هۆدەیەک����ی نیزامی����ی گ����ەڕۆک دەچێ! ئەو‬ ‫دەتوانێ زانیاری����ی لەنەچیرەکەو دەوروبەری‬ ‫ڕاستەوخۆ بەفیلم بۆ ناوەندی بڕیار ڕاگوێزێ‌و‬ ‫نەچی����ر لەناوبەرێ‪ ،‬جا با س����ەرباز لەعێراق‬ ‫بێ‌و ش����وێنی فەرماندەهی لەواشنگتۆن یان‬ ‫لەندەن‪.‬‬ ‫س����ەربازی ڕوس����یی ئەم����ڕۆ چەکێ����ک‬ ‫بەکاردەهێنێ کە لەس����ەرماو گەرما‪ ،‬تاریکیی‬ ‫ت����ەواو‪ ،‬دەتوانێ لە ‪ ١٢٠٠‬مەت����ری خۆیەوە‬ ‫نێچیر نیشانە بگرێ‪ .‬ئەو لەڕێگای کامێڕایەکی‬ ‫ئەلەکترۆنیکیی����ەوە ک����ە بەکاڵوەکەی����ەوە‬ ‫لێکێن����راوەو وەک چاویلک����ە دێتە بەرچاوی‪،‬‬ ‫هەمو زانیارییەک����ی بەرانبەرەکەی پێدەگات‌و‬ ‫دەتوانێ دەستڕێژی لێبکات‪.‬‬ ‫چەکەکان����ی ئەم����ڕۆو دواڕۆژی بریتانیا‪،‬‬ ‫فەرانس����ە‪ ،‬ئاڵمان‪ ،‬ئیتالیا‪ ،‬سپانیا‪ ،‬هۆلەند‪،‬‬ ‫ژاپ����ۆن‪ ،‬ئەمه‌ری����کا‪ ،‬که‌نەدا‪ ،‬ئوس����ترالیا‪،‬‬ ‫ئیسرائیل‌و تەنانەت تورکیا‪ ،‬بەکەڵکوەرگرتن‬ ‫لەنوێتری����ن زانس����ت‪ ،‬تەکنیک‌و س����ەنعەت‬ ‫سازدەکرێن‌و نوێترین دەزگاکانی ئەلەکترۆنیکی‬ ‫لەخۆدەگ����رن‪ .‬س����ەربازێکی تەیارک����راو بەم‬ ‫دەزگایانە لەهەر بارودۆخێکدا‪ ،‬لەهەر حاڵەت‌و‬ ‫پۆزس����یۆنێکدا‪ ،‬ڕاکشان‪ ،‬هەستان‪ ،‬دانیشتن‪،‬‬ ‫وێس����تان‪ ،‬ڕاکردن بەفش����اردانی دوگمەیەک‬ ‫دەتوانێ نێچیرەکەی لەناوبەرێت‪.‬‬ ‫ئەگ����ەر کاتی خۆی بەکارهێنانی بێس����یم‬ ‫لەشەڕدا وەک شۆڕش لەقەڵەم دەدرا‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫سەربازی پیادە خۆی دەزگایەکی هەمەالیەنی‬ ‫کۆمۆنیکاسیۆن‌و زانیاریی وەرگرتن‌و زانیاریی‬ ‫بەخشینە‪ .‬ئاڵمانییەکان لەڕێگای دەزگایەکی‬ ‫ئەلەکترۆنیک����ی دژیتاڵی کە لەکۆڵەپش����تی‬ ‫س����ەربازەکە جێکراوەت����ەوە‪ ،‬ئ����ەو ئیمکانە‬ ‫بەسەربازو فەرماندەکەی‌و سەرجەم ئەندامانی‬ ‫گروپەک����ە دەدەن ک����ە الیڤ (ڕاس����تەوخۆ)‬ ‫ئاگاداری یەکترو چاالکییەکانی یەکتر بن‪ .‬ئەم‬ ‫دەزگا هەمەالیەنە لەڕێگای دەزگایەکی دەستی‬ ‫شێوە کۆنترۆڵی "ویی" کۆنترۆڵ دەکرێ‪ .‬ئەم‬ ‫دەزگایەو جلوبەرگی دژ بەگولەی س����ەربازی‬ ‫ئاڵمان����ی‌و چەک‌و کەرەس����ەی دیکە هەموی‬ ‫لەسەر یەک سیستمی پاراستنی سەربازەکە‬ ‫پێکدەهێن����ن‪ ،‬بەچەش����نێک ک����ە لەکات����ی‬ ‫عەمەلیات����ی نیزامییدا‪ ،‬دوژمن نەتوانێ زەفەر‬ ‫بەس����ەربازەکە بەرێت‪ .‬واتە هەر سەربازیك‬ ‫لەکاتی هێرش����بردن هەم سیستمی بەرگریی‌و‬ ‫هەم سیستمی کۆمۆنیکاسیۆنی هاوکات لەژێر‬ ‫کۆنترۆلی خۆی‌و گروپەکەیدایە‪ .‬ئەم سیستمە‬ ‫لەشەڕی ئەفگانستان تاقیکراوەتەوە‪.‬‬ ‫لەوە دەچێ بەهۆی پێش����کەوتنی یەکجار‬ ‫خێرا لەبواری س����ەنعەت‌و تەکنیک‌و زانستی‬ ‫نیزامی����ی‌و ئەلەکترۆنی����ک‪ ،‬واڵتان����ی ڕۆژئاوا‬ ‫لەسەروی هەمویانەوە ئه‌مه‌ریکا‪ ،‬پێویستیان‬ ‫بەمەیدانی ش����ەڕ ب����ۆ تاقیکردن����ەوەی ئەم‬ ‫زانست‌و سەنعەت‌و تەکنیکە هەیە‪ .‬ئەم بازاڕە‬ ‫تازەی����ە دوای ی����ازدەی س����ێپتامبه‌ری ‪٢٠٠١‬‬ ‫گەش����ەیەکی کەم وێنەی بەخۆیەوە بینیوەو‬ ‫کۆتایی بەڕوکودی بازاڕی چەکەکانی شەڕی‬ ‫کالسیک هێناوە‪.‬‬ ‫ب����ۆ ئ����ەوەی ئ����ەم ب����ازاڕە گەرمتربێ‪،‬‬ ‫س����اڵێ جارێک لەواش����ینگتۆن پیش����انگای‬ ‫پێش����کەوتنەکانی چ����ەک‌و بەرهەم����ی نوێی‬ ‫نیزامی بەرپا دەکرێ‪ ،‬لەم پیش����انگایە هەمو‬ ‫چەش����نە دەزگاو کەرەس����ەیەکی نیزامی����ی‬ ‫دەکەوێتە بەرچاو‪ ،‬شیرکەتەکان‌و ناوەندەکانی‬ ‫زانس����تی‌و لێکۆڵینەوەی ئەهلیی‌و دەوڵەتیی‪،‬‬

‫چۆن کەنیشک‌و کوڕانی‬ ‫کۆبانی توانییان‬ ‫بەکاڵشینکۆفی ‪٤٠‬‬ ‫ساڵ لەوەبەرو کەمترین‬ ‫کەرەسەی نیزامیی‌و‬ ‫پێداویستیی ژیان‬ ‫لەبەرانبەر هێزێکی‬ ‫دڕندەی تەیارکراو‬ ‫بەتازەترین چەکی‬ ‫سەردەم‪ ،‬پارێزگاریی‬ ‫لەکەرامەتی خۆیان‌و‬ ‫شارو تاقیکردنەوەی‬ ‫سیاسیی خۆیان‪،‬‬ ‫بکەن؟‬ ‫ئێدەی نوێ‌و بەرهەمە تازەکانیان دەناسێنن‪.‬‬ ‫پێنتاگۆن‌و وەزارەتخانەکانی نیزامیی واڵتانی‬ ‫جیهان‪ ،‬بەتایبەت واڵتانی پڕ نەوت‪ ،‬دەاڵڵەکانی‬ ‫چەک‌و زۆرێک لەدامودەزگاکانی ئەمنییەتیی‌و‬ ‫نیزامی����ی‌و ئیتالعاتی����ی‌و ڕاس����پاردەکانی‬ ‫تیرۆریسم‪ ،‬بەشداریی ئەم پیشانگایە دەکەن‌و‬ ‫ساڵ بەس����اڵ ئەم پێشانگایە ڕەونه‌قی زۆرتر‬ ‫بەخۆیەوە دەبینێ‪.‬‬ ‫لەپاڵ ئەم چەشنە پێشانگایانە کە لێرەو‬ ‫لەوێ لەواڵتان بەرپا دەکرێن‪ ،‬کۆمەڵێک کۆڕو‬ ‫کۆمەڵ‌و دەزگای لێکۆڵینەوەو زانستیی هەن‬ ‫کە خۆیان بەلێکۆڵینەوە لەس����ەر الیەنەکانی‬ ‫نیزامیکردن����ی جیهان����ەوە‪ ،‬خەریک دەکەن‪.‬‬ ‫بەپێی ئ����ەو زانیارییانەی ک����ە لەکۆبونەوەی‬ ‫س����ااڵنەی ‪zArbeitskreis Militär & So‬‬ ‫‪ ialwissenschaftler‬ئەمس����اڵ لەش����اری‬ ‫فرانکفۆرت����ی ئاڵم����ان باس����کراون‪ ،‬نوێترین‬ ‫ئیدە ئەوەیە کە لەڕێگای ترانسپالنتاس����یۆن‪،‬‬ ‫کۆمەڵێ����ک چیپ����س ی����ان دەزگای تایبەتی‬ ‫منیاتورئاس����ا لەناو لەش یان لەسەر پێستی‬ ‫ئینسان بچێنرێ‪ .‬بەم شێوەیە سەرباز ڕەنگە‬ ‫پێویس����ت نەبێ ‪ ٤٠‬کیلۆ ئاس����نەواڵە لەگەڵ‬ ‫خۆیدا بگێڕێ‪ .‬جیلی نوێی س����ەربازانی شەڕ‪،‬‬ ‫پێناسەیەکی نوێی ئینسان‪ -‬رۆبۆتا‪ ،‬ئینسان‪-‬‬ ‫ماش����ێن پەیدا دەکەن‪ ،‬بەوەش مرۆڤ هێدی‬ ‫هێدی ڕواڵەت‌و پێناس����ەی ئینس����انیی خۆی‬ ‫بۆ ئامانجی ش����ەڕو قازانج����ی پوڵیی‌و مادیی‬ ‫لەدەس����ت دەدات‪ .‬بەپێ����ی زانیاریی����ەکان‬ ‫لەکۆتایی س����ەدەی ‪ ٢١‬پێناس����ەی ئینسان‬ ‫بەتەواوی دەگۆڕرێ‌و ئینس����ان‪ -‬ماش����ێن یان‬ ‫ماش����ێن ‪ -‬ئینس����ان دەبێتە ئەم����ری واقیع‪.‬‬ ‫ش����ەڕەکانی دواڕۆژ ڕەنگە هەر بەو ش����ێوەو‬ ‫فۆرم‌و بەپێی ئەو تاکتیک‌و ستراتیژییانە بن‪،‬‬ ‫کە لەپێش����انگاکانی گەمەی ئەلەکترۆنیکی‌و‬ ‫گەمەی ئانالۆگ لێرەو لەوێ دەبینرێ‪.‬‬ ‫لەپێشانگای واشنگتۆن لەپاڵ زۆر دەزگای‬ ‫وەک تانکی بچکۆالنەی تەواو ئۆتۆماتیک کە‬ ‫خۆی بەشوێن دوژمندا دەگەڕێ‌و دەستڕێژی‬ ‫لێدەکات‪ ،‬رۆبۆتایەکی قالۆنچەئاسا سه‌رنجی‬ ‫ڕادەکێش����ا‪ .‬ئ����ەم ڕۆبۆتایە ک����ە زۆرتر وەک‬ ‫ماش����ێنی من����دااڵن دەچ����ێ‪ ،‬پش����کێنەرەو‬ ‫لەکون‌و قوژبن‪ ،‬ناو ماڵ‪ ،‬س����ەربان‪ ،‬کۆاڵن‌و‬ ‫هەر ش����وێنێکی دیکە دەتوان����ێ وەڕێبخرێ‬ ‫ب����ۆ دیتن����ەوەی تروریس����ت‪ ،‬ئ����ەم دەزگایە‬ ‫لەڕێ����گای کامێراکەیەوە هەرچ����ی ببینێ بۆ‬ ‫دیسپلەی سەربازەکە ڕێلەی دەکات‪ ،‬سەرباز‬ ‫ڕاستەوخۆ ئاگاداری چۆنیەتی‌و هەڵسوکەوتی‬ ‫بەرانبەرەک����ەی دەب����ێ‌و دەتوانێ خۆی یان‬ ‫هاوکارەک����ەی ئەو کەس����ە نیش����انە بگرن‌و‬ ‫بەفشاردانی دوگمەیەک کەسەکە لەناوبەرن‪.‬‬ ‫ئەم کارە لەهەمو پۆزس����یۆنێکدا ئەنجامدانی‬ ‫مومکینە‪ .‬ئەم دەزگایە ش����ەڕی ناو ش����ارو‬ ‫شەقام‌و ماڵەکان‪ ،‬واتە شەڕی دژی تروریسم‬ ‫گەلێک هاساندەکاتەوەو زیانی سەرباز کەمترو‬ ‫زیانی کەسی بەرانبەر زۆرتر دەکات‪.‬‬ ‫‌هەرچەن����د ئ����ەو دەزگایان����ە هەم����وی بۆ‬ ‫ش����ەڕ بەکاردەهێنرێ����ن‪ ،‬ب����ەاڵم هەم����ان‬ ‫سیس����تم لەدروس����تکردنی کەرەس����ەی تردا‬ ‫بەکاردەهێنرێ����ن‪ .‬بۆ وێنە هەم����ان ڕۆبۆتای‬ ‫باڵن����دەی پێش����انگای نیزامیی واش����نگتۆن‬ ‫لەپێشانگای فۆتۆکینای ‪٢٠١٤‬ی شاری کۆڵن‬ ‫لەڕواڵەت����ی هەلیکۆپتێردا بینرا‪ ،‬کە لەڕێگای‬ ‫کامێڕایەکەوە لەبەرزایی زەوی بەپانوبەرینیی‬ ‫دو کیلۆمەتر‪ ،‬وێنە هەڵدەگرێ‌و بۆ دیسپلەی‬

‫کۆنترۆلەکەی دەگوێزێتەوە‪ .‬هەر بەهەمانشێوە‬ ‫سااڵنە لەپێشانگای ‪ Gamescom‬ی شاری‬ ‫کۆڵن نوێترین ستراتیژی‌و تاکتیکەکانی شەڕ‬ ‫لەپرۆگرامەکان����ی گێم بەسه‌رنجراکێش����ترین‬ ‫تەکنیک‌و پڕجۆشترین سیناریۆ دەکەوێتە بەر‬ ‫دەست خەڵک لەوانە منداڵ‌و الوان‪ .‬تەنانەت‬ ‫لەپێشانگای ‪٢٠١٤ Spielemesse‬ی شاری‬ ‫ئێس����ن‪ ،‬س����تراتیژی ش����ەڕەکانی سەردەمی‬ ‫ئانتیک‌و دواترو س����ەردەمی ئێستا لەشێوەی‬ ‫گەمەی ئانالۆگ زۆرترین بەشی پێشانگاکەیان‬ ‫لەخۆگرتبو‪ .‬پێشانگاکانی واشنگتۆن‪ ،‬کۆڵن‌و‬ ‫ئێس����ن لەهەمو واڵتێک هاوش����ێوەیان هەیە‪.‬‬ ‫واتە لەن����او کۆمەڵگای جیهانی����ی داخوازیی‬ ‫بۆ کڕین����ی ئ����ەم کااڵیانە هەی����ە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫لەم����اوەی ‪١٠‬س����اڵدا گەورەتری����ن ب����ازاڕ بۆ‬ ‫کڕین����ی چەکی ش����ەڕو گەم����ەی پێوەندیدار‬ ‫بەشەڕ پێکهاتوەو لەگەشەس����ەندندایە‪ .‬ئەم‬ ‫بازاڕە فەرهەنگ‌و ش����ێوەی ژی����ان‪ ،‬تێڕامان‪،‬‬ ‫هەڵس����وکەوت‌و تەنانەت جلوبەرگ‌و ڕواڵەتی‬ ‫فیگوڕەکان����ی ناو گەم����ەکان دەگوێزێنێتەوە‬ ‫ب����ۆ ناو خەڵک‌و کۆمەڵگا‪ .‬لەو پێش����انگایانە‬ ‫مرۆڤ����ی چەرخەکان����ی ک����ۆن بەجلوبەرگ‌و‬ ‫کەرەسەی ش����ەڕەوە لەپاڵ فیگورەکانی ناو‬ ‫شەڕە پڕ لەفانتێزییەکانی داهاتو‪ ،‬بەیەکەوە‬ ‫لەناو پێش����انگاکان هاتوچۆیان دەکرد‪ .‬ئەم‬ ‫هورش����مە نوێیەی کە مرۆڤ پەرەی پێدەدا‪،‬‬ ‫تایبەت بەو پێشانگایانەو تایبەت بەو بازاڕانە‬ ‫نییە‪ ،‬ئەدەبیات بەتایب����ەت ڕۆمان‪ ،‬هونەری‬ ‫نەققاشی‪ ،‬سینەما‪ ،‬تەلەوزیۆن‌و مێدیا هەموی‬ ‫ئەم ناوەڕۆک‌و فەرهەنگ‌و بیرو هەست‌و ئاکارو‬ ‫کردارە بۆ ناو خەڵک ڕادەگوێزن‪ .‬مرۆڤی ئەو‬ ‫سەردەمە هێدی هێدی لەناوەوە پێناسەیەکی‬ ‫دیکە پەیدا دەکات‪ ،‬بەبێ ئەوەی هەستی پێ‬ ‫بکرێ!‬ ‫لەهەم����و گەمەو ش����ەڕەکاندا مەبەس����ت‬ ‫تێکش����کاندنی کەس����ی بەرانب����ەر‪ ،‬زاڵبون‌و‬ ‫دەس����تەاڵت پەیداکردنە‪ .‬ئەمە فەلس����ەفەی‬ ‫ژیانی سوپرس����تارەکانی ئەم����ڕۆو دواڕۆژە؟‬ ‫جیهانی ئێمە بەرەو سەرکەوتنی سوپڕستارو‬ ‫مێگا دەس����تەاڵتدارەکان ملدەنێ‪ .‬هەمو ئەو‬ ‫چەمکانەی لەماوەی ‪ ٣٠٠٠‬س����اڵی ڕابوردودا‬ ‫م����رۆڤ خ����ۆی لەگ����ەڵ خەرێک ک����ردوە بۆ‬ ‫پێکهێنان����ی جیهانێک����ی ب����ێ ش����ەڕو قڕەو‬ ‫پارێزگاری����ی لەمافی مرۆڤ‪ ،‬ب����ۆ پێکهێنانی‬ ‫جیهانێکی پڕ لەش����ادیی‌و ئازادیی‪ ،‬وێدەچێ‬ ‫بایه‌خ����ی خۆی����ان بدۆڕێنن‪ ،‬ئەگ����ەر مرۆڤ‬ ‫بکەوێتە ژێر ڕکێفی دەستەاڵتی نوێی جیهان‌و‬ ‫بێدەنگ بمێنێتەوە‪.‬‬

‫ئایا ئەوەی ڕویداو‬ ‫ئێستاش بەردەوامە‬ ‫سیناریۆیەکی‬ ‫داڕێژراوی‬ ‫جیهانیی‌و ناوچەیی‬ ‫بو‪ ،‬کە هەر کەس‬ ‫دەوری خۆی تێدا‬ ‫گێڕاو دەیگێڕێ؟‬ ‫دەوری داعش‌و‬ ‫کوردەکان لەم‬ ‫سناریۆیەدا چ بو؟‬ ‫نیشانەکان ئەوە دەردەخەن کە ئەم بازاڕە‬ ‫بڕەوی زۆرەو قورس����ایی خۆی دەخاتە سەر‬ ‫وەزعی ئیقتیس����ادیی‌و سیاسیی‌و فەرهەنگیی‬ ‫جیه����ان‪ .‬گروپەکانی ئیس��ل�امیی‪ ،‬کە وەک‬ ‫کارگ لێرەو لەوێ هەڵدەتۆقن‌و بەهاس����انیی‬ ‫دەست بەس����ەر ماڵ‌و گیانی خەڵکدا دەگرن‌و‬ ‫بەمیلیارد پارە وەسەر یەک دەنێن‌و مامەاڵتی‬ ‫دڕندانە لەگ����ەڵ ژن‌و منداڵ دەکەن‪ ،‬مۆتۆری‬ ‫ئەم ب����ازاڕە ترس����ناکە پێکدەهێن����ن‪ ،‬هەتا‬ ‫ئ����ەو مۆت����ۆڕە گیزەی ب����ێ‪ ،‬پێش����انگاکانی‬ ‫واشنگتۆن‪ ،‬لەندەن‌و دەیان پایتەختی جیهان‬ ‫بەهەولێریشەوە بڕەوی زۆرتر پەیدا دەکەن‪.‬‬ ‫ل����ەوە دەچ����ێ بون����ی داع����ش‌و تاڵیبان‌و‬ ‫ئەلقاعیدەو ئەوانی تر بەکۆماری ئیس��ل�امیی‬ ‫ئێران����ەوە‪ ،‬تەواوک����ەری س����تراتیژی بازاڕی‬ ‫نیزامیی‪ -‬سیاس����یی ئەمڕۆی جیهان بن‪ ،‬گەر‬ ‫ئەوانە بونیان نەبێ‪ ،‬چ پێویست بەپێشانگای‬ ‫واش����نگتۆن‌و ش����وێنەکانی دیک����ە دەکات؟‬ ‫لەس����تراتیژی ئەمڕۆی جیهاندا تیرۆریس����ت‬ ‫دەورێک����ی جیدیی دەگێڕێ‌و پێویس����تیه‌کی‬ ‫حاش����اهەڵنگەرە ب����ۆ ستراتیژیس����تەکانی‬ ‫سیاس����یی‪ ،‬نیزامی����ی‪ ،‬بازرگانی����ی‌و مێدیای‬ ‫سەردەم‪ .‬ئەمەش لەخۆیدا ئیفالسیی ئینسان‬

‫لەس����ەدەی بیس����ت‌و یەک����دا ج����اڕ دەدات‪،‬‬ ‫بەتایبەت ئیفالسی ئەو کەسانەی لەحاند ئەم‬ ‫ڕوداوانە بێدەنگ دەمێننەوە!‬ ‫بەپێ����ی هەم����و ئ����ەو زانیارییان����ەی کە‬ ‫دەربارەی هێزی نیزامیی‪ ،‬تەکنیک‌و دەزگای‬ ‫چاودێریکردن‌و پش����کنین‌و ئینفۆرماس����یۆن‬ ‫لەئاس����مان‌و زەوی‌و دەری����او هەروەها بەپێی‬ ‫بونی هێزو سیستمی سازمانەکانی ئیتالعاتیی‌و‬ ‫جاسوسیی واڵتانی دەس����تەاڵتداری جیهان‌و‬ ‫واڵتان����ی ناوچەک����ەو تەنان����ەت ئیمکانات����ی‬ ‫دەوڵەتیی‌و نادەوڵەتی����ی حکومەتی عیراق‪،‬‬ ‫ناک����رێ داعش بەلەش����کرێکی چەن����د هەزار‬ ‫کەسییەوە وەڕێکەوێ‌و شارو ناوچەکان داگیر‬ ‫ب����کات‌و حکومەتی خ����ۆی ڕابگەیێنێ‪ ،‬بەبێ‬ ‫ئەوەی جیهان����ی داخراوی ژێ����ر چاودێریی‌و‬ ‫جاسوسیی‌و ئینفۆرماس����یۆن‪ ،‬ئاگادار نەبێ!‬ ‫سیس����تمی زاڵ����ی چاودێرییکردن����ی جیهان‪،‬‬ ‫ناتوان����ێ هێندە کەڕو کوێ����رو مەنگ بێ کە‬ ‫ئاگای لەلەشکرکێشییەکی وا نەبێ‪ .‬ئه‌مه‌ریکاو‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬ئیس����رائیل‪ ،‬روسیا‪ ،‬تورکیاو ئێران‌و‬ ‫واڵتانی عەڕەبی بەش����ێکی مەزن لەبودجەی‬ ‫واڵتەکەیان بەوتەی خۆی����ان بۆ پارێزگاریی‌و‬ ‫ئەمنیەت����ی واڵتەکەیان خ����ەرج دەکەن‪ ،‬گەر‬ ‫لەه����ەر کام لەو واڵتانە داعش����ێک پەیدابێ‌و‬ ‫ئەوانە ئاگادارنەبن‪ ،‬ک����ورد گوتەنی خاکیان‬ ‫بەتورەک����ە دەکێش����رێ‌و تەخ����ت‌و بەختیان‬ ‫سەرەوبن دەبێ‪.‬‬ ‫پرس����یاری گەلێ����ک گرن����گ ئەوەی����ە کە‬ ‫کوردەکان چەندە ئاگاداربون؟ ئایا بەرپرسانی‬ ‫حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاگاداربون‪ ،‬یان‬ ‫لەالیەن ئ����ەو دەوڵەتانەوە ئاگادارکرانەتەوە؟‬ ‫ئای����ا ئەوەی ڕوی����داو ئێس����تاش بەردەوامە‪،‬‬ ‫سیناریۆیەکی داڕێژراوی جیهانیی‌و ناوچەیی‬ ‫بو‪ ،‬کە هەر ک����ەس دەوری خۆی تێدا گێڕاو‬ ‫دەیگێ����ڕێ؟ دەوری داعش‌و ک����وردەکان لەم‬ ‫سناریۆیەدا چ بو؟‬ ‫ئای����ا حکومەت����ی هەرێم����ی کوردس����تان‬ ‫ئ����اگاداری جموجۆڵەکانی داع����ش بون‪ ،‬ئایا‬ ‫دەیانزانی چی ڕودەدا؟ هێنانە گۆڕی باس����ی‬ ‫س����ەربەخۆیی کوردس����تان لەالیەن مەسعود‬ ‫بارزان����ی‪ ،‬پش����تگیریی لەن����اکاوی دەوڵەتی‬ ‫ئیس����رائیل‪ ،‬گەرمبونی ئەم باس����ە لەمێدیای‬ ‫جیهان‌و ناوەندەکانی سیاس����یی‌و دەوڵەتانی‬ ‫ڕۆژئاوا‪ ،‬باس����ی دابەش����بونی عێراق بەس����ێ‬ ‫ناوچە‪ ،‬چیرۆکی رێفراندۆم بۆ س����ەربەخۆیی‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬قوڕوقەپکردنی لەناکاوی هەمو‬ ‫الیەنەکان بەئیسرائیلەوە‪ ،‬دوای گواستنەوەی‬ ‫شەڕ بۆ کوردستان‪ ،‬بەشێک لەسیناریۆکە بو‪،‬‬ ‫یان ڕوداوگەلێکی ئاسایی!؟‬ ‫گواس����تنەوەی ش����ەڕ بۆ کوردس����تان‪،‬‬ ‫کارەساتی شەنگال‌و ناوچەکانی تر‪ ،‬کوشتن‌و‬ ‫ماڵوێرانی����ی‌و ئاوارەبون����ی بەملی����ۆن کوردو‬ ‫تورکم����ان‌و ع����ەڕەب‌و گروپ����ە ئایینیەکان‪،‬‬ ‫ساخکردنەوەی دەوڵەتی عێراق بەبەشداریی‬ ‫چڕوپڕی کوردەکان‪ ،‬گەرمبونی شەڕی داعش‌و‬ ‫حکومەت����ی تورکی����ا بەناوی داع����ش لەگەڵ‬ ‫کوردەکان لەڕۆژئاوای کوردستان‪ ،‬ستراتیژی‬ ‫سیاس����یی‪ -‬نیزامیی کێ دەردەخات؟ سودو‬ ‫زیانی کوردەکان تا ئێس����تا چ بوەو س����ودو‬ ‫زیان����ی داهاتوی����ان چییە؟ کورد لەباش����ورو‬ ‫باک����ورو ڕۆژئاوا‪ ،‬بۆ ئەو هەمو خەس����ارەت‌و‬ ‫ماڵوێرانییەی کە توشی هاتوەو توشی دێت‪،‬‬ ‫دەبێ بەرۆکی کێ بگرێ؟ کێن ئەو ڕابەرانەی‬ ‫خۆی����ان لەحان����د بەملیۆن کەس����ی ئاوارەو‬ ‫کوژراوو ماڵوێران‌و س����ەرجەم خەڵکی کورد‬ ‫بەبەرپرسیار دەزانن؟‬ ‫کارەسات‌و تراژیدیای شەنگال جارێکی دیکە‬ ‫باشوری کوردستانی هێنایە سەر هێڵی مێدیاو‬ ‫سیاس����ەتی جیهان‪ ،‬لەهەمانکات����دا دەهۆڵی‬ ‫پڕدەنگ����ی حکوم����ەت‌و هێزەکان����ی نیزامیی‬ ‫حزبیی‪ ،‬لەمەڕ پاراستنی خەڵک‌و پارێزگاریی‬ ‫خاک‌و بەرژەوه‌ندیی واڵت دڕاند! بەپێچەوانە‬ ‫شەڕی کۆبانی‌و بەرگریی کەم وێنەی کیژان‌و‬ ‫کوڕان‪ ،‬ڕۆژئاوای فه‌رامۆش����کراوی گواستەوە‬ ‫بۆ سەر ماسەی سیاس����ی‌و مێدیای جیهان‌و‬ ‫بو بەه����ۆی وروژاندنی کۆمەڵێک پرس����یاری‬ ‫نوێ‪ .‬ئەوەی چۆن کەنیشک‌و کوڕانی کۆبانی‬ ‫توانییان بەکاڵش����ینکۆفی ‪ ٤٠‬ساڵ لەوەبەرو‬ ‫کەمترین کەرەس����ەی نیزامیی‌و پێداویستیی‬ ‫ژی����ان‪ ،‬لەبەرانبەر هێزێکی دڕندەی تەیارکراو‬ ‫بەتازەتری����ن چەکی س����ەردەم‪ ،‬پارێزگاریی‬ ‫لەکەرامەت����ی خۆیان‌و ش����ارو تاقیکردنەوەی‬ ‫سیاس����یی خۆی����ان‪ ،‬بک����ەن‌و هەس����تی‬ ‫خۆشەویستیی‌و پش����تیوانیی لەهەمو جیهان‬ ‫ب����ەرەو الی خۆیان ڕابکێش����ن‪ ،‬دیاردەیەکی‬ ‫پڕ لەپرس����یارە بۆ ئیدئۆلۆگەکانی سیاسیی‌‌و‬ ‫ستراتیژیستەکانی جیهان! لەالیەکی تر دەبێ‬ ‫کۆبانی‌و شەنگاڵ چ دەرسێک فێری ڕابەرانی‬ ‫کوردو سەرجەم خەڵکی کورد بکەن؟‬ ‫بەپێی وتەی بەرپرسانی واڵتانی ئه‌مه‌ریکاو‬ ‫بریتانیا‪ ،‬ئەم ش����ەڕە کە دور لەس����تراتیژی‬ ‫ئەوان نییە‪ ،‬درێژخای����ەن دەبێ‪ .‬کوردەکانی‬ ‫باش����ور‪ ،‬باکورو ڕۆژئاوا کە ئێس����تا بونەتە‬ ‫هێزێکی ناوچەو له‌پێوەندیی‌و دانوس����تاندن‌و‬ ‫هاوکارییک����ردن لەگەڵ واڵتان����ی ڕۆژئاوادان‌و‬ ‫لەهەمانکاتدا شەڕێکی درێژخایەن بەسەریاندا‬ ‫داسەپاوە‪ ،‬چ ستراتیژییەک لەسەر ڕێگایانە؟‬ ‫کام ئەزم����ون بەکاردەهێن����ن‪ ،‬کۆبان����ی یان‬ ‫شەنگاڵ؟‬

‫‪13‬‬

‫داعشیزم‪ :‬لەپرۆژەی دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەییەوە بۆ پرۆژەی ئیمپڕاتۆرییەت‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫بەشی دوھەم‬ ‫کاتێک کۆلۆنیالیزم مۆدێلی ”دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەی���ی“ ب���ۆ دەرەوەی دونی���ای‬ ‫خۆی گواس���تەوە‪ ،‬بەر پێکھاتەیەکی‬ ‫ئاڵۆزی فرەئەتنی���ی‌و ئایینی‌و زمانیی‬ ‫جی���اوازو ناک���ۆک ک���ەوت ک���ە ئەم‬ ‫مۆدێلەی نەدەناس���ی‌و پێ���ی نامۆبو‪.‬‬ ‫لەدوای پەیمانی ”س���ایکس ‪ -‬پیکۆ“وە‬ ‫دەوڵەتگەلێ���ک لەس���ەر جەس���تەی‬ ‫ئیمپراتۆرییەتی عوسمانیی دروستکران‬ ‫ک���ە بێ نەتەوە بون‪ ،‬کۆی ئەو ئەتنی‌و‬ ‫تائیفان���ەش ک���ە لەناو ئ���ەم دوڵەتە‬ ‫نوێیان���ەدا ترێنج���ران‪ ،‬پێی نامۆ بون‪.‬‬ ‫ئەرکی س���ەرەکی دەوڵ���ەت لەقۆناغی‬ ‫کۆلۆنیالیی���دا بەپلەی یەکەم بریتی بو‬ ‫لەدروس���تکردنی دامودەزگای ئیداریی‌و‬ ‫بیرۆکراسیی بۆ ئەو ھەرێمە جوگرافییە‬ ‫نوێ‌و ناشێلگیرەی کە لەالیەن دەوڵەتە‬ ‫کۆلۆنیالیس���تەکانەوە (بەریتانی���او‬ ‫فەرەنس���ا) نەخش���ەی بۆ کێش���رابو‪.‬‬ ‫بەپێچەوانەش���ەوە ئەرکی س���ەرەکیی‬ ‫دەوڵەت لەقۆناغی پۆست کۆلۆنیالییدا‬ ‫بریتیی بو لەدروس���تکردنی نەتەوەیەک‬ ‫لەسەر ئەو جوگرافیا سیاسییە نوێیەی‬ ‫کە کۆلۆنیالیزم بۆی بەجێھێشتبو‪.‬‬ ‫پ���رۆژەی دروس���تکردنی دەوڵەت‌و‬ ‫نەت���ەوە‪ ،‬پرۆژەیەک���ی توندوتیژ بو‪.‬‬ ‫ھەم دەوڵەت‌و ھەم کۆمەڵگا نوێکەشی‬ ‫بەیەکت���ر نام���ۆ بون‪ .‬گ���ەر وەزیفەی‬ ‫سەرەکی دەوڵەتی کۆلۆنیالی کوژانەوەی‬ ‫ئاگری راپەڕینە لۆکاڵییەکان‌و ڕامکردن‌و‬ ‫ڕازیکردنی���ان بوبێ���ت ب���ەم دەوڵەتە‬ ‫نوێی���ە‪ ،‬ئ���ەوا وەزیفەک���ەی لەپ���اش‬ ‫قۆناغی کۆلۆنیالیزم بریتیبو لەکوشتنی‬ ‫جیاوازییەکان���ی ن���او کۆمەڵگاک���ەی‬ ‫خۆی‪ .‬کێش���ەی ئەم دەوڵەتە نوێیانە‬ ‫لەج���ەوھەردا ئەوە بو ک���ە پێکھاتی‬ ‫جوگرافی���ی‌و ئەتنی���ی‌و ئایین���ی ئەو‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتییەی بۆیان دروستکرا‪،‬‬ ‫پێکھاتێکی فرەیی بوو لەگەڵ چەمکی‬ ‫ناس���یۆنالیزم یەکینەدەگرت���ەوە ک���ە‬ ‫پایەی س���ەرەکیی دەوڵەتی نەتەوەیە‪.‬‬ ‫واتە وەکو ئێرنس���ت گێلن���ەر دەڵێت‬ ‫وەزیفەی سەرەکی ناسیۆنالیزم پرۆژەی‬ ‫دروس���تکردنی دەوڵەتێکە کە سنورە‬ ‫جوگرافییەک���ەی تەب���ا بێ���ت لەگەڵ‬ ‫سنورە ئەتنییەکەی‪ .‬کە دەڵێم چەمکی‬ ‫ناسیۆنالیزم‪ ،‬بەپلەی یەکەم مەبەستم‬ ‫لەچەمک���ە ئەوروپییەکەیەتی‪ ،‬چونکی‬ ‫ناس���یۆنالیزمی تورکی���ی‌و عەرەبی���ی‬ ‫لەژێ���ر کاریگەرییەکی گەورەی مۆدێلی‬ ‫ئەوروپ���ی‌و بەتایب���ەت ئەڵمانیدا بون‪.‬‬ ‫ئەتات���ورک گرنگترین ئەو یاس���ایانەی‬ ‫کە بۆ پ���رۆژەی مۆدێرنکردنی دەوڵەتە‬ ‫تورکیی���ە نوێک���ەی داین���ا‪ ،‬لەقانونی‬ ‫دەوڵەت���ی ئەڵمانی���ی‌و ئیتاڵی���ی‌و‬ ‫سویسرییەوە کۆپیکرد‪ .‬بۆ بیرمەندان‌و‬ ‫سیاس���ەتمەدارانی عەرەبیش ئەڵمانیاو‬ ‫ئیتالی���ا (پاش���ان تورکی���اش) وەکو‬ ‫مۆدێلێک ب���ۆ دامەزراندن���ی دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەی���ی‪ ،‬گرنگی���ی تایبەتی خۆیان‬ ‫ھەبو‪ ،‬چونکی لەالیەک زێدی فۆرمێکی‬ ‫ناس���یۆنالیزمی ئەتنیی بون کە لەسەر‬ ‫ڕەگ���ەز بەند ب���و‪ ،‬لەالیەک���ی ترەوە‬ ‫ھەردوکی���ان وەکو جیھان���ی عەرەبیی‬ ‫کێش���ەی دروستکردنی یەکێتیی خاک‌و‬ ‫نەتەوەیان ھەبو‪ .‬بسمارک‌و گارلیباڵدی‌و‬ ‫ئەتات���ورک نمونەگەلێ���ک ب���ون ب���ۆ‬ ‫بەرجەس���تەکردنی مێژویەک کە چۆن‬ ‫لەرێگای س���ەرکردەیەکی سەربازییەوە‬ ‫شەڕی یەکێتی‌و سەربەخۆیی دەکرێت‌و‬ ‫دەتوانرێت بەردی بناغەی دەوڵەتێکی‬ ‫نەتەوەیی مۆدێرن دروستبکرێت‪.‬‬ ‫ئەم مۆدێلە لەناسیۆنالیزمی ئەتنی‬ ‫ن���ە لەتوان���ای دەوڵەت���ی کۆلۆنیالی‬ ‫عەرەبی���دا بوو نە بەدەوڵەتی پۆس���ت‬ ‫کۆلۆنیالی���ش چ���وە س���ەر‪ .‬بۆی���ە‬ ‫ھەردوکیان لەناو نیشتیمانپەروەرێتیی‌و‬ ‫ناس���یۆنالیزمی ھەرێمگەرایی (القومی ‌ه‬ ‫القگریه‌) قەتیسمان‪ .‬ھەمو ھەوڵەکانیان‬ ‫بۆ کۆپیکردنی مۆدێلێکی بس���مارکیی‬ ‫یان ئەتاتورکیی‪ ،‬پاشان ھیتلەریی یان‬ ‫س���تالینیی نەک ھەر سەرکەوتو نەبو‪،‬‬ ‫بەڵک���و بو بەکارەس���ات ب���ۆ ئایدیای‬ ‫یەکخس���تنی خاک‌و نەتەوەی عەرەب‪،‬‬ ‫وەکو لەنمونەی عه‌بدولناسرو سەدامدا‬ ‫بینیمان‪.‬‬

‫داعش لەسەر دو‬ ‫کەلەپوری سیاسیی‬ ‫کاردەکات‪ ،‬یەکەمیان‬ ‫تێکشکاندنی چەمکی‬ ‫شەرعییەتی دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەییە کە بەرھەمی‬ ‫پەیمانی سایکس ‪-‬‬ ‫بیکۆیە‪ ،‬دوھەمیان‬ ‫وەکو بزوتنەوەیەکی‬ ‫سیاسیی چەکداریی‬ ‫سەرو ‪ -‬دەوڵەتیی‪،‬‬ ‫کێشەی دۆزینەوەی‬ ‫شەرعییەتی‬ ‫ئایدیۆلۆژیی نییە بۆ‬ ‫دەسەاڵتدارێتییەکەی‬

‫ئ���ەوەی لێرەدا دەمەوێ���ت وەکو تێز‬ ‫لێیڕابمێنین‪ ،‬ئەو ڕاستییە مێژوییەیە کە‬ ‫دەوڵەتی کۆلۆنیالی عەرەبی لەدەرەوەی‬ ‫خۆیدا بەدوای ش���ەرعییەتی سیاسییدا‬ ‫دەگەڕاو ھەمو ھێزی لەوەدا خس���تبوە‬ ‫گ���ەڕ کە س���نورە سیاس���ییە نوێکەی‬ ‫بنجبەس���ت بکات‌و وەک���و دەوڵەتێک‬ ‫لەیان���ەی دەوڵەتان���ی نێونەتەوەی���ی‬ ‫قبوڵبکرێ���ت‪ .‬دەوڵەت���ی پۆس���ت‬ ‫کۆلۆنیالی���ش بەپێچەوان���ەی دەوڵەتی‬ ‫کۆلۆنیالەوە کێش���ەی دروس���تکردنی‬ ‫دەوڵ���ەت‌و ش���ەرعییەتی نێونەتەوەیی‬ ‫نەبو‪ ،‬چونکی وەکو بۆماوەیەک لەالیەن‬ ‫کۆلۆنیالیزم���ەوە بۆی ماب���وەوەو بوبو‬ ‫بەواقعێکی سیاس���یی‪ ،‬بەاڵم ئەرکێکی‬ ‫قورس‌و ئاڵۆز کەوتبوە س���ەر ش���انی‪،‬‬ ‫ئەویش ئیش���کالییەتی دروس���تکردن‌و‬ ‫دۆزینەوەی شەرعییەتی سیاسیی بو بۆ‬ ‫ناوەوەی خۆی کە لەبنیاتنانی پرۆژەی‬ ‫نەتەوەو یەکێتی نیشتیمانی عەرەبییدا‬ ‫بەرجەس���تەدەبو‪ .‬وات���ە گ���ەر خەمی‬ ‫سەردارانی دەوڵەتی پۆست کۆلۆنیالیی‬ ‫لە ”دەستبگرە بەکاڵوەکەی خۆتەوە تا‬ ‫با نەیبا“ بەرجەستەبوبێت‪ ،‬ئەوا خەونی‬ ‫دەوڵەتی پۆس���ت کۆلۆنیالیی لەنمونە‬ ‫پان ‪ -‬ناسیۆنالیس���تییەکەی بریتیی بو‬ ‫لەھەڵکردنی ڕەش���ەبایەک کە خواستی‬ ‫توڕھەڵدانی ھەمو ئ���ەو کاڵوانە بو کە‬ ‫کۆلۆنیالیزم دروس���تیکردبون‪ .‬خەونی‬ ‫چنین���ی خەیمەیەک���ی گ���ەورە بو بۆ‬ ‫کۆکردنەوەی دونیا پارچەپارچەبوەکەی‬ ‫عەرەب‪ ،‬لەژێر دروش���می ”نەتەوەیەکی‬ ‫یەکگرتو بەپەیامێکی نەمر“دا‪.‬‬ ‫بەپێچەوان���ەوەی ئ���ەم مێ���ژوەوە‪،‬‬ ‫داعش لەس���ەر دو کەلەپوری سیاسیی‬ ‫کاردەکات‪ ،‬یەکەمی���ان تێکش���کاندنی‬ ‫چەمکی شەرعییەتی دەوڵەتی نەتەوەییە‬ ‫کە بەرھەمی پەیمانی سایکس ‪ -‬بیکۆیە‪،‬‬ ‫دوھەمیان وەکو بزوتنەوەیەکی سیاسیی‬ ‫چەکداریی سەرو ‪ -‬دەوڵەتیی‪ ،‬کێشەی‬ ‫دۆزینەوەی ش���ەرعییەتی ئایدیۆلۆژیی‬ ‫نیی���ە ب���ۆ دەس���ەاڵتدارێتییەکەی‪،‬‬ ‫بەڵک���و ئایدیۆلۆژیایەکە کە کێش���ەی‬ ‫دوزینەوەی جوگرافیایەکی سیاس���یی‬ ‫ھەیە بۆ دەسەاڵتدارێتییەکەی‪ .‬قۆناغی‬ ‫یەکەم���ی ل���ە ”دەوڵەت���ی ئیس�ل�امی‬ ‫لەعێ���راق و ش���ام“دا بەرجەس���تەبو‪،‬‬ ‫قۆناغی دوای داگیرکردنی موسڵیش بو‬ ‫بەدروستکردنی خەالفەتێکی ئیسالمیی‬ ‫کە نە ئەم سەری دیارەو نە ئەوسەری‪.‬‬ ‫بەبۆچونی من کێش���ەی ش���ەڕانگێزیی‬ ‫ئایدیۆلۆژیی‌و ناسنورداریی جوگرافیای‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتیی‪ ،‬ئەو ئیشکالییەتەیە‬ ‫کە لەداھاتودا بۆ داعش���یزمیش دەبێت‬ ‫بەگۆڕستانێکی سیاسیی‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫ره‌هه‌ندی‬ ‫سێیه‌م‬

‫چاره‌نوس ‌ی "تۆپخانه‌كه‌ ‌ی گۆڕان" به‌ره‌و كوێ‌؟‬

‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"نه‌وزاد جه‌مال" ده‌ینوسێت‬

‫کەمینە وەک گرفتسازو پاڵنەرێکی‬ ‫پشتیوانیی نێودەوڵەتیی‬ ‫مەبەس���ت ل���ە "گرفتس���ازکردن" ئەوەیە‪،‬‬ ‫کەمین���ەکان دەبن���ە زەمین���ەی پێک���دادان‌و‬ ‫ش���ێوانی هاوسەنگیی سیاس���ی‌و کولتوریی‌و‬ ‫ئاس���ایش کۆمەاڵیەتی کۆمەڵگ���ە فرەنەژاندو‬ ‫فرەئایین���ەکان‪ .‬ئەم���ە ن���ەک لەبەرئ���ەوەی‬ ‫کەمینەکان لەخۆیاندا ناجۆرو ناحەزن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەش���ێ فاکت���ەری نائارامیی بن‪ .‬هەمیش���ە‬ ‫چەوس���انەوەیان لەالیەن زۆرینەوە‪ ،‬بەهانەی‬ ‫پەلکێشکردنی دەستی دەرەکییە‪ .‬بەاڵم هاوکات‬ ‫رێخۆشکەرێکی پشتیوانییە‪ .‬کەمینەکان لەهەر‬ ‫کۆمەڵگەیەکداب���ن جا ئیتنیکی���ی‪ ،‬مەزهەبی‪،‬‬ ‫ئاینیی یا کولتوریی‪ ،‬بێتواناییان لەزمانی هێزو‬ ‫توندوتیژییدا بەرجەستە دەکەن‪.‬‬ ‫بەدەربڕینێک���ی تر؛ ناهاوس���ەنگیی هێزو‬ ‫پێگە ئابوریی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و کولتورییەکان‪،‬‬ ‫وادەکات کەمینەی���ەک لەڕێ���ی گرف���ت‌و‬ ‫زەقکردنەوەی کێشەیەکەوە‪ ،‬پارسەنگیی هێز‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬چەن���دەش لەپەراوێزو کەناردابن‪،‬‬ ‫دەکرێ رەوشی گشتی کۆنترۆڵکراو بشێوێنن‪.‬‬ ‫بۆیە‪ ،‬چەمکی کەمینەو زۆرینە تەنها لەژمارەی‬ ‫ئەبس���تراکدا ناوەس���تێتەوە‪ ،‬بەڵکو لەتوانای‬ ‫بەرگری‌و فشارخستنەسەر ئەویتردایە‪" .‬مێش‌و‬ ‫مەگەزێک" بەس���ە کە جەس���تەیەکی زەبەالح‬ ‫هەراسان بکات!‬ ‫دی���ارە‪ ،‬کوردی���ش لەئێراق���دا ئەگەرچ���ی‬ ‫نەتەوەی دوەمە‪ ،‬بەاڵم ب���ەو جۆرە مامەڵەی‬ ‫لەتەکدا نەکراوە‪ .‬هەمیشە لەنێو جەستەیەکی‬ ‫یەک نەژاد بااڵدەستدا بەکەمینەیەک وێناکراوە‪.‬‬ ‫کەمینەیی بون‪ ،‬بۆتە ناسنامەیەکی سیاسیی‌و‬ ‫لەئاستی دەرەکییشدا هەمان روانگە لەئارادایە‪.‬‬ ‫بەتایب���ەت‪ ،‬لەجەنگ���ی کەن���داوەوە "زۆن���ی‬ ‫دژەفڕی���ن" وەک پەناگەیەک���ی نێودەوڵەتیی‪،‬‬ ‫ئەو روانگەیەی کردە پارادیمێکی سیاس���ەتی‬ ‫واڵتان���ی خۆرئاوا‪ .‬بەاڵم‪ ،‬لەدورم���ەودادا ئەو‬ ‫روانگەیە خواس���تی کوردی تێر نەکرد‪ .‬بۆیە‬ ‫لەکێشمەکێش���ەکانی بەغ���داو هەرێمدا‪ ،‬کورد‬ ‫ویستی ئامادەس���ازیی پارادایمێکی تر بکات‪.‬‬ ‫بەاڵم‪ ،‬لەو ملمالنێیەدا پشتیوانی نەبو‪.‬‬ ‫لەبەرئەوە‪ ،‬خواس���تی "سەربەخۆیی" وەک‬ ‫"جیابونەوە" هەژمارکراو پێش���وازیی فەرمیی‬ ‫لێنەک���را‪ .‬ئەمە نەک هەر لەبەرئەوەی ش���ەڕو‬ ‫خوێن���ی بەدواوەی���ە‪ ،‬یا هێش���تا بەکاخەزی‬ ‫دەس���تور‪ ،‬بەشێکە لەئێراق‪ .‬نە لەبەرئەوەشی‬ ‫کە خۆرئاواییەکان بەتەنگ ئاشتیی‌و یەکگرتویی‬ ‫ناوچەک���ەوەن‪ ،‬ی���ا هاوکێش���ەی ئیتنیکیی‌و‬ ‫هاوسەنگیی سیاسی کۆی ناوچەکە دەشێوێ‪.‬‬ ‫نەخێ���ر‪ ،‬ئەوان ل���ەم دۆخەدا چیت���ر "کورد"‬ ‫وەک کەمینەی���ەک نابین���ن لەمەترس���یدابێ‪،‬‬ ‫تا هاوکاری���ی فەرمیی بک���ەن‪ .‬بەڵکو‪ ،‬کورد‬ ‫لەئاس���تی ناوچەکەدا‪ ،‬لەکەمینەیەکەوە بەرەو‬ ‫رۆڵگێڕێکی س���ەرەکیی سەردەکێشێ! ئەگەر‬ ‫بەهێزی خۆش���ی نەبێ‪ ،‬دەتوان���ێ بەجۆرێک‬ ‫هاوسەنگیی رابگرێ‌و هاوکێشەکان دەستکاریی‬ ‫بکات���ەوە‪ .‬پ���رۆژەی دروس���تبونی نەتەوە‪/‬‬ ‫دەوڵەت‪ ،‬بەجۆرێک لەسەرو خواست‌و داواکانی‬ ‫کەمینەیەک دەگیرسێتەوە!‬ ‫ئەمە تا ئێرە راستە‪ .‬بەاڵم‪ ،‬چەند هەفتەی‬ ‫رابوردو هاوکێش���ەکە گ���ۆڕا‪ ،‬بێ ئەوەی دیدو‬ ‫پرەنس���یپە خۆرئاواییەکان گۆڕانی بەس���ەردا‬ ‫بێ! هاوکاریی نێودەوڵەتیی (کریستیانەکان‪،‬‬ ‫شەنگال‌و کۆبانی‌)‪ ،‬ئەو رۆحە کەمینەخوازەی‬ ‫خۆرئاوای بزواندەوە‪ .‬هەڵب���ەت‪ ،‬لەبەرئەوەنا‬ ‫کە پش���تیوانیی‌و هاوکاریی���ەکان بۆ "هەمو"‬ ‫کوردە‪ ،‬بەڵکو لەپێناو کەمینەکانی "ئێزدی"و‬ ‫"کریستیان"و "ش���ەبەک"ە! جگە لەهاوکاریی‬ ‫لۆجیستیکیەکان‪ ،‬بەشێکی تری کۆمەکیەکان‬ ‫لەپێن���او بەرەوڕوبونەوەی داعش���دایە! دەبێ‬ ‫بزانی���ن‪ ،‬بۆ ئ���ەم پش���تیوانییانە لەپڕ بونە‬ ‫هەڵمەتێکی نێودەوڵەتیی؟‬ ‫هاوکاری���ی مرۆی���ی کەمین���ەکان‪ ،‬یەکێک‬ ‫لەخه‌سڵەتە دیارەکانی کولتوری خۆرئاوا‪ .‬ئەو‬ ‫رەهەندە هیومانیستییە کە سیاسەتی لەسەر‬ ‫بەن���دەو لەپێناویش���یدا دەس���توەردان لەنێو‬ ‫کاروباری واڵتان رەوایە! باش���ترین نمونەش‪،‬‬ ‫ئ���ەو پش���تیوانیی‌‌و هاریکارییان���ەی واڵتانی‬ ‫ئەورپاو ئەمه‌ریکا بۆ هەرێم‪ ،‬بەناوی کوردانی‬ ‫ئێ���زدی‌و کریس���تیانەکانەوەیە‪ .‬بەجۆرێکیتر‬ ‫دیمەنی س���ااڵنی راپەڕی���ن (‪)١٩٩١‬ی‌ دوبارە‬ ‫دەبێتەوە‪ .‬ئەگەرچی‪ ،‬هاریکارییەکان لەئاستە‬ ‫نێودەوڵەتییەکەیدا‪ ،‬دەرخەری هەڕەشەیەکی‬ ‫بونەکی���ی‌و لێقەوماوییە‪ ،‬بەاڵم وەک "کەمینە"‬ ‫ن���ەک نەتەوەی���ەک‪ .‬چونک���ی‪ ،‬کە باس���ی‬ ‫نەتەوەیەک دێتە ئاراوە‪ ،‬ئیتر لەپش���تیوانیی‬ ‫مرۆی���ەوە دەچین���ە بازن���ەی سیاس���ەتی‬ ‫نێودەوڵەتییەوە‪ .‬پرسی سەروەریی دەوڵەت‌و‬ ‫نەتەوەو نیشتیمان دێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫دیارە‪ ،‬کەمین���ە‪ ،‬وەک چەمک‌و بنەمایەکی‬ ‫پش���تیوانیی‌و هاوکاری���ی مرۆی���ی‪ ،‬رەگێکی‬ ‫ق���وڵ‌و هەس���تیاری لەکولت���وری سیاس���ی‬ ‫خۆرئ���اوادا هەیە‪ .‬رەنگە ل���ەو گرێ کولتوری‬ ‫شارس���تانیەوەی جەنگی جیهانی‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫جینۆس���ایدی جوەکانەوە ب���ێ‪ .‬چەمکێک کە‬ ‫لەناخ‌و نەس���تی "خۆرئاوایی"ەکاندا‪ ،‬س���ۆزو‬ ‫ت���رس‌و نیگەرانی���ی‌و یادەوه‌ری���ی مێژویەکی‬

‫كامیل عومه‌ر‬ ‫مامۆستای‌ راگه‌یاندن له‌زانكۆی‌ سلێمانی‌‬

‫تا ئێستەش‪ ،‬لەو‬ ‫دیدەوە ئەمه‌ریکا‬ ‫رۆڵی کوردی پێ‬ ‫گرنگە کە بەردی‬ ‫باڵەخانەکەی‬ ‫عێراقە‪ .‬بۆیە‬ ‫ناخوازێ لەو‬ ‫قەبارەیەی بترازێ‬ ‫جگە لەشەڕکردن‬ ‫دژ بەداعش‬ ‫تاڵ دەوروژێنێ‪ .‬ب���ەاڵم‪ ،‬ئەمە دیوە پڕەکەی‬ ‫دەفرەکەیە‪ .‬چونکی کارەس���اتە مرۆییەکان‪،‬‬ ‫جگە لەپاسپۆرتی دەستێوەردان‪ ،‬بەهانەیەکە‬ ‫ک���ە "ئەندازی���ارەکان" لەبات���ی دور ب���ەدور‬ ‫چاودێربن‪ ،‬دەبنە بکەری داڕێژەری س���ەرەکی‬ ‫نەخشەی سیاسی جوگرافیاکە‪ .‬لەم سۆنگەوە‪،‬‬ ‫سیاس���ەتی ئەمه‌ریکا لەمەڕ کوردو ئایندەی‪،‬‬ ‫لەوەدایە ک���ە کەمینەیەکی‪-‬نەتەوەیی گرنگە‪.‬‬ ‫واتە‪ ،‬هەم���ان دۆگما دێرینەکەی س���ەردەمی‬ ‫ئیمپراتۆریەتی بەریتانیایە کە راگرتنی بااڵنسە‬ ‫قورسەکەیە‌!‬ ‫ئیدی‪ ،‬پاڵپش���تیکردنی کورد ت���ا ئەوکاتە‬ ‫گرنگە‪ ،‬ک���ە نابێتە بیرۆکەی س���ەربەخۆیی‌و‬ ‫ترازاندنی ت���ای تەرازوەک���ە! ئەمه‌ریکا وەک‬ ‫کەمینەدۆستێ‪ ،‬پێی باش���ە کورد لەواڵتێکدا‬ ‫بێ کە ئاسانکاریی دەستتێوەردان بەپردێکی‬ ‫مرۆییدا درێژبێتەوە‪ .‬چونکی لەوێوە رەوایەتی‬ ‫وەرگ���رێ! ئی���دی‪ ،‬س���ااڵنی (‪،٢٠٠٣ ، ٩١‬‬ ‫‪ )٢٠١٤‬هەمان س���یناریۆیە‪ ،‬بەاڵم ئێستە کورد‬ ‫هەم وەک هێزیكی مرۆیی‌و هەم س���ەربازیی‪،‬‬ ‫هاوپەیمانێک���ە لەناوچەک���ەدا‪ .‬رۆڵەکان���ی تا‬ ‫لێ���واری بەرژەوەندیەکانی ئەو درێژدەبێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەوە زیاتر دەوەستێت! ئەو کەمینانەی‬ ‫لەم دواییەشدا هاوکاریکران‪ ،‬دەکرێ لەداهاتودا‬ ‫بەجۆرێ بەرامبەر کورد بەکاربهێنرێن!‬ ‫تا ئێس���تەش‪ ،‬لەو دیدەوە ئەمه‌ریکا رۆڵی‬ ‫ک���وردی پێ گرنگە کە ب���ەردی باڵەخانەکەی‬ ‫ئێراقە‪ .‬بۆیە‪ ،‬ناخوازێ لەو قەبارەیەی بترازێ‪.‬‬ ‫جگە لەوەی‪ ،‬شەڕکردن دژ بەداعش‪ ،‬بەجۆرێک‬ ‫بەرامبەر پاراستن‌و پشتیوانییەتی‪ .‬هاوکاریی‬ ‫سەربازیی‌و لۆجیستیکییش شیرینیەکەیەتی‪.‬‬ ‫بەڵگەنەویستە کە هیچ هاوکاریی‪-‬هاوپەیمانیەک‬ ‫بێبەرامب���ەر نیی���ە‪ .‬بەاڵم‪ ،‬پش���تیوانیکردنی‬ ‫سەربەخۆیی لەفۆرمی دەوڵەتدا‪ ،‬بۆ ئەمه‌ریکا‬ ‫هیچ بەرامبەرێ���ک‌و بارتەقایەکی نییە‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئامانجەک���ە نەوتی���ش بێ‪ ،‬پێویس���ت ناکات‬ ‫لەچێ���وەی دەوڵەتدا بێ! ئیدی‪ ،‬سیاس���ەتی‬ ‫هاوس���ەنگی لەبەکارهێنان���ی کەمینەکاندا‪ ،‬تا‬ ‫ئێستەش بەشێکە لەس���تراتیجیەتی نەگۆڕی‬ ‫زلهێزەکان‌و ئەمه‌ریکا‪.‬‬ ‫لەکاتێک���دا پەالمارەکان���ی "داع���ش"‬ ‫کوردس���تانیانی هەمو پارچەکانی خستەسەر‬ ‫رێڕەوی خۆپیشاندان‪ ،‬بەجۆرێکیش مانیڤێستی‬ ‫"م���ن ک���وردم" بەرجەس���تەکرد‪ .‬ه���اوکات‬ ‫رەخنەیەک���ی ئاش���کرابو ک���ە داواکاریەکانی‬ ‫لەئەجێندای زلهێزەکاندا نییە‪ .‬دەبێ ئیتر وەک‬ ‫نەتەوەیەک نەک کەمینەئاسا دانی پێدا بنرێ‪.‬‬ ‫بۆیە‪ ،‬خۆڕاگەیاندنێک(ستەیتمێنت)بو کە تەنها‬ ‫لەجوگرافیایەکی وشک‌و لەسەر مێزەڕەقەکانی‬ ‫وتوێژدا ناگیرسێتەوە‪ .‬نەخێر‪ ،‬جگە لەدەاللەتی‬ ‫مافخوراوێتیی‪ ،‬هاواری بێدەوڵەوتیی‌و نەبونی‬ ‫س���ەربەخۆیی نەتەوەیەک���ە‪ .‬ش���ایەتحاڵێکە‬ ‫کە تا ئێس���تاش سیاس���ەتی نێودەوڵەتیی‪،‬‬ ‫ماف���ە نەتەوەی���ی‌و نیش���تمانیەکانی بەهەند‬ ‫وەرنەگرت���وە‪ .‬جگ���ە ل���ەوەی ڕازینەبونێکە‬ ‫بەدەوڵەتی نەتەوە سەردەس���تەکانی "ئێراق‪،‬‬ ‫تورکیا‪ ،‬ئێران‪ ،‬سوریا"‪ .‬ئیدی ئەم مانیڤێستە‪،‬‬ ‫خواستی کەمینەیەک نییە‪ ،‬بەڵکو نەتەوەیەکە‬ ‫کە دابەشبونەکانی بۆ هێزی مانەوە دەگۆڕێ‪.‬‬

‫ی‬ ‫له‌كات���ی‌ خۆی���دا‪ ،‬له‌دایكبون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژنام ‌هی‌ (هاواڵتی‌)‪ ،‬وه‌رچه‌رخانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫نوێ‌‌و گرنگ بو له‌میدی���ای‌ چاپكراو ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردییدا‌و قۆناغ���ی‌ داخراویی‌‌و حزبی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ری��� ‌‬ ‫ب���ون‌و شۆڕش���گێڕی ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ تێكه‌ڵه‌ی���ه‌ك ب���و له‌(تیۆره‌كان ‌‬ ‫سۆسیالیستیی‌‌و ده‌سه‌اڵت)ی‌ تێپه‌ڕاند‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌ویش چه‌ند رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫دواب���ه‌دوا ‌‬ ‫ی باش���تر‌و نوێتره‌و‌ه‬ ‫دیك���ه‌ به‌هه‌نگاو ‌‬ ‫له‌دایكب���ون‌و ت���ا ڕاده‌یه‌كی���ش ئ���ه‌و‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ش���یان به‌جێهێشت (ئه‌وه‌ش‬ ‫بۆ حوكمی‌ توێژه‌ران جێده‌هێڵین)‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ KNN‬خاڵی‌ وه‌رچه‌رخان له‌میدیا ‌‬ ‫بینراوی‌ كوردییدا‬ ‫ی (‪)KNN‬ی���ش وه‌ك‬ ‫له‌دایكبون��� ‌‬ ‫ی بین���راو‪ ،‬هه‌نگاوو‬ ‫ی میدیای ‌‬ ‫كه‌ناڵێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ب���و له‌میدیا ‌‬ ‫وه‌رچه‌رخانێك���ی‌ نو ‌‬ ‫ی‬ ‫بین���راوی‌ كوردیی���دا‌و ئ���ه‌و قۆناغه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌قۆناغه‌كان���ی‌ پێش���وتری‌ خ���ۆ ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫جیاكرده‌وه‌‌و كه‌ناڵ��� ‌ه حزبیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫زه‌مه‌نه‌ی‌ به‌جێهێش���ت‪ .‬ئه‌ویش به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاركردنه‌یه‌و‌ه ك ‌ه رۆڵ ‌‬ ‫ئه‌و ش���ێواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌خنه‌گ���ر‌و چاودێریكردن ‌‬ ‫میدیایه‌ك ‌‬ ‫ده‌بینی‌‌و له‌ماوه‌یه‌ك���ی‌ كه‌مدا زۆرترین‬ ‫ی له‌خ���ۆی‌ كۆكرده‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫بینه‌ر ‌‬ ‫ك��� ‌ه خه‌ڵك خواس���ت‌و خه‌مه‌كانی‌ له‌و‬ ‫كه‌ناڵه‌دا ده‌بینییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی كاركردنی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م قۆناغه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "زێڕین" ‌‬ ‫ك��� ‌ه هه‌ندێ���ك به‌قۆناغ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ی نه‌خایاند‌و كه‌ناڵ ‌‬ ‫ناوده‌به‌ن‪ ،‬زۆر ‌‬ ‫ئاس���مانیی‌ هاتنه‌كایه‌‌و ئه‌م كه‌ناڵه‌یان‬ ‫ی‬ ‫تێپه‌ڕاندو به‌پێی‌ راپرس���یه‌كان‌و به‌پێ ‌‬ ‫تێبینیكردنی‌ بینه‌ره‌كانیشی‌‪ ،‬كه‌وتۆت ‌ه‬ ‫ی ریزبه‌ندییه‌كان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫س���ێیه‌م‌و چواره‌م ‌‬ ‫پێشتر به‌به‌راورد به‌كه‌ناڵه‌كانی‌ دیكه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م بو‪.‬‬ ‫‪ KNN‬وه‌ك تۆپخانه‌‬ ‫ی ئ���ه‌م كه‌ناڵ���ه‌ له‌وێ���و‌ه‬ ‫كێش���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ ده‌گرێت‪ ،‬ك��� ‌ه له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫ی‬ ‫ی كوردی ‌‬ ‫ی میدی���ا ‌‬ ‫بۆ گۆڕین���ی‌ دۆخ ‌‬ ‫ی داخ���راوه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی حزبی ‌‬ ‫له‌میدیایه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆفیش���ناڵ‌و نیشتیمانی ‌‬ ‫میدیایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫دانه‌م���ه‌زراوه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ب���ۆ ئامانج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یامێكی‌ سیاس ‌‬ ‫سیاسیی‌‌و گه‌یاندن ‌‬ ‫ی دیاریك���راودا دامه‌زرێنرا‪،‬‬ ‫له‌زه‌مه‌نێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵب���ژاردن‌و له‌دایكبون ‌‬ ‫ك���ه‌ زه‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانی��� ‌‬ ‫یه‌ك���ه‌م ئۆپۆزس���یۆن ‌‬ ‫ی ئه‌و ئامانجه‌ش���دا‪،‬‬ ‫بو‪ ،‬له‌چوارچێو‌ه ‌‬ ‫ی راگه‌یاندن‬ ‫ئه‌م كه‌ناڵ��� ‌ه به‌هه‌ڵمه‌ت��� ‌‬ ‫ده‌س���تیپێكرد له‌هێرش���كردنه‌ س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫حزب ‌ه ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان‌و خستنه‌ڕو ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی���ی‌و عه‌ی���ب‌و عاره‌كان��� ‌‬ ‫حوكمڕانیی‌ كوردیی‌‪ ،‬به‌جۆرێك هه‌ندێك‬ ‫ی گ���ۆڕان ب ‌ه‬ ‫ی بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌به‌رپرس���ان ‌‬ ‫"تۆپخانه‌"ناویان ده‌ب���رد (هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و وش���ه‌یه‌ بۆ كه‌ناڵێك ‌‬ ‫به‌كارهێنان ‌‬ ‫ی گه‌وره‌یه‌‌و قس���ه‌ زۆر‬ ‫ی هه‌ڵه‌ ‌‬ ‫میدیای��� ‌‬ ‫هه‌ڵده‌گرێت)‪.‬‬ ‫كاتێكیش ئه‌م "تۆپخانه‌یه‌" له‌قۆناغ‌و‬ ‫زه‌مه‌نێكدا ئ���ه‌و ئامانجه‌ ده‌پێكێت ك ‌ه‬ ‫ێ رۆڵ ‌ه‬ ‫بۆ دامه‌زرێنراوه‌‪ ،‬ئی���دی‌ ناتوان ‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌ك ‌هی‌ میدی���ا بگیڕێ���ت ك ‌ه‬ ‫"چاودێریكردن"ه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫رونتر‪ :‬ئه‌م كه‌ناڵه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا به‌زمانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توند‌و هاوشێوه‌ی‌ توڕه‌ی ‌‬ ‫ره‌خنه‌گرانه‌ ‌‬ ‫خه‌ڵ���ك له‌ده‌س���ه‌اڵت ده‌س���تیپێكرد‌و‬ ‫ی بینه‌ران ده‌كرد‬ ‫ی ئاڕاس���ته‌ ‌‬ ‫په‌یامه‌كان ‌‬ ‫(ك ‌ه ببو‌ه شوناس���ی‌ كه‌ناڵه‌كه‌)‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫كاتێك ك ‌ه خاوه‌نی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌ قۆناغ ‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنبون تێده‌په‌ڕێنێت‌و ده‌چێت ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪ ،‬ئیدی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌ش ئه‌و‬ ‫شوناس ‌ه له‌ده‌ستده‌دات‌و ناچار ده‌بێت‬ ‫ی به‌و ریتم ‌ه بگۆڕێت‬ ‫ی كاركردن ‌‬ ‫سیاسه‌ت ‌‬ ‫ی ده‌یه‌وێت‪.‬‬ ‫ك ‌ه خاوه‌ن ‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه به‌ب���ه‌راورد به‌س���ااڵن ‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنبونی‌ خاوه‌نه‌ك ‌هی‌‪ ،‬ئێستا ئه‌م‬ ‫كه‌ناڵه‌ بابه‌تیانه‌تر په‌یامه‌كه‌ی‌ ئاڕاست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ بینه‌ره‌كان ‌‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌جۆرێكی‌ دیك ‌ه ناسیویانه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی هیچ ناسنامه‌‌و شێوازێكی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ئید ‌‬ ‫كاركردنی‌ لێ وه‌رناگرن‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ك ‌ه‬ ‫هێشتا توڕه‌یی ئه‌و بینه‌ر‌ه له‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫وه‌ك خ���ۆی‌ ماوه‌‌و به‌هی���چ ئامانجێك‬ ‫نه‌گه‌یشتوه‌‪.‬‬

‫كێشه‌كانی‌ تۆپخانه‌كه‌‬ ‫ی ئه‌وانه‌ش‪ ،‬ئ���ه‌م كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫س���ه‌ربار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا رۆژنامه‌نوس���یان ‌ه خۆ ‌‬ ‫دور ده‌گ���رت له‌هه‌واڵی‌ ته‌ش���ریفاتی‌‪،‬‬ ‫ی به‌ڕێز نه‌وشیروان‬ ‫ته‌نانه‌ت هه‌واڵه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بزوتنه‌و‌هی‌ گۆڕان ‌‬ ‫مسته‌فای‌ رێكخه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌واڵه‌كانیدا ده‌خس���ت ‌ه‬ ‫له‌ریزبه‌ندی��� ‌‬ ‫دواوه‌‌و به‌شێوه‌یه‌كی‌ رۆژنامه‌نوسییانه‌ش‬ ‫ی داده‌ڕێژرا (ئه‌گه‌ر گرنگیش‬ ‫هه‌واڵه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس���تا هه‌واڵه‌كان ‌‬ ‫بوای���ه‌)‪ ،‬كه‌چ��� ‌‬ ‫ناوب���راو (ئه‌گه‌ر ته‌ش���ریفاتییش بن)‬ ‫ی كۆبونه‌و‌ه‬ ‫ی یه‌كه‌من‌و هه‌واڵ ‌‬ ‫له‌ریزبه‌ندی ‌‬ ‫ی پارله‌م���ان‌و‬ ‫ئاس���اییه‌كانی‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ر به‌گۆڕانیش‪ ،‬هه‌واڵ ‌‬ ‫وه‌زیره‌كان ‌‬ ‫گرنگی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا پێشتر چ‬ ‫ی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‌و چ رۆژنامه‌نوسان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رێوه‌بردنی‌ ئه‌م كه‌ناڵ ‌ه دژ ‌‬ ‫س���تاف ‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ هه‌واڵی‌ ته‌شریفاتی‌ بون‬ ‫ی راگه‌یاندندا‪.‬‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌كان ‌‬ ‫یه‌كێكی‌ تر له‌كێشه‌كانی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌‪،‬‬ ‫خاڵیبونه‌وه‌یه‌تی‌ له‌زانیاریی‌‌و كه‌مترین‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ئی���ش‌و به‌رنام���ه‌‌و هونه‌ره‌كان ‌‬ ‫رۆژنامه‌وانیی‌ تێدا ده‌بینرێت‪ .‬له‌كاتێكدا‬ ‫پێشتر هه‌واڵ‌و به‌رنامه‌كانی‌ ئه‌م كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫ی زانیاریی‌‌و‬ ‫ی گرنگ ‌‬ ‫ده‌بونه‌ س���ه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژان���ه‌ ‌‬ ‫ی قس���ه‌‌و مش���تومڕ ‌‬ ‫جێ��� ‌‬ ‫خه‌ڵ���ك‪ .‬به‌جۆرێك كه‌م ش���ه‌و‌و رۆژ‬ ‫ێ له‌س���ه‌ر گه‌نده‌ڵیی‌‌و‬ ‫هه‌بو زانیاری‌ نو ‌‬ ‫نادادیی���ه‌كان ئاش���كرا ن���ه‌كات‪ .‬تاك ‌ه‬ ‫ی تێدا‬ ‫كه‌ناڵ بو ك ‌ه (صناع������ ‌ه الخبر) ‌‬ ‫ی شیكاریی‌‌و‬ ‫ده‌بینرا‌و به‌رده‌وام راپۆرت ‌‬ ‫پڕ زانیاریی‌ هه‌بو‪ .‬ئه‌م خاڵیبونه‌وه‌ش‬ ‫دو هۆكاری‌ له‌پشته‌وه‌یه‌‪:‬‬

‫ئه‌م كه‌ناڵه‌ له‌كات ‌ی‬ ‫خۆیدا رۆڵی‌ "خه‌نجه‌ری‌‬ ‫كه‌الن"ه‌كه‌ی‌ بینیوه‌‌و‬ ‫بۆشاییه‌كی‌ سیاسیی‌‌و‬ ‫میدیای‌ پڕكردۆته‌وه‌‌و‬ ‫ره‌نگه‌ به‌داخستنی‌‬ ‫بۆشایییه‌كی‌ ئه‌وتۆ‬ ‫له‌میدیای‌ كوردییدا‬ ‫دروست نه‌كات‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‬ ‫ئه‌و بودجه‌ زۆره‌‬ ‫بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ بۆ‬ ‫ئه‌م كه‌ناڵه‌ی‌ ته‌رخان‬ ‫ده‌كات‬

‫خ���اوه‌ن دیدگای‌ فراوان ب���ۆ كاركردن‬ ‫(له‌گه‌ڵ حورمه‌تم بۆ كه‌س���ایه‌تیان ك ‌ه‬ ‫زۆربه‌ی���ان هاوڕێی‌ نزیكمن)‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫ك���ه‌ هی���چ پێش���كه‌وتنێك له‌ئاس���تی‬ ‫كاركردنیان���دا به‌دیناكرێ���ت‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌ش نی���ن گوێ‌ بگ���رن له‌وانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باشیان بۆ پێشخستن ‌‬ ‫ك ‌ه پێش���نیار ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ خستۆته‌ڕو‪.‬‬ ‫ی ملمالنێ‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وانه‌ش���دا‪ ،‬بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رده‌وام ‌‬ ‫ناكۆكی���ی‌‌و كێشمه‌كێش��� ‌‬ ‫ی نێو ئه‌م‬ ‫نێوان كارمه‌ند‌و رۆژنامه‌نوسان ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ناڵ ‌ه وه‌ك زۆر له‌كه‌ناڵ ‌ه میدیاییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆری‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌ ‌‬ ‫تر‪ ،‬كات‌و روبه‌رێك ‌‬ ‫داگیرك���ردوه‌‌و هۆكاری���ش ب���و‌ه ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ژماره‌یه‌ك رۆژنامه‌نوس ‌‬ ‫دوركه‌وتنه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌توانا‪ ،‬كه‌ ئێس���تا له‌كه‌ناڵه‌كانی‌ تردا‬ ‫رۆڵی‌ دیاریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌رو هه‌مو ئه‌وانه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ی دارایی‌‌و‬ ‫خۆیان باسی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كێشه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی پ���اره‌ هۆكارێك ‌‬ ‫نه‌بون��� ‌‬ ‫ی ئه‌م كه‌ناڵه‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫پاش���كه‌وتن ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندیكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ته‌كنه‌لۆژیا ‌‬ ‫له‌ڕو ‌‬ ‫ی هه‌واڵ‌و‬ ‫ك ‌ه زۆر الوازه‌‌و ه���ه‌م كوالێت ‌‬ ‫ی هێناوه‌ت ‌ه خ���وار هه‌م‬ ‫به‌رنامه‌كانی��� ‌‬ ‫ی روداوه‌كان‬ ‫ێ روماڵی‌ راسته‌وخۆ ‌‬ ‫ناتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���كات‌و بیانگوێزێته‌وه‌‪ .‬دواجار نه‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس ‌‬ ‫پاره‌‪ ،‬هۆكاره‌ بۆ نه‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���اش‌و ن���اوازه‌ ‌‬ ‫به‌توان���ا‌و كار ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���یی‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌دۆخێكدا‬ ‫ی پ���اره‌دار هه‌یه‌‌و‬ ‫ی ركابه‌ر ‌‬ ‫ك���ه‌ میدیا ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسیی‌ به‌توانا ده‌كات‪.‬‬ ‫راو ‌‬ ‫به‌سه‌رچونی‌ كه‌ره‌سته‌كانی‌ تۆپخانه‌كه‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫‪ KNN‬میدی���ای‌ قۆناغێك ‌‬ ‫بو‪ ،‬ئێس���تاش ئه‌و قۆناغ ‌ه تێپه‌ڕیوه‌‌و‬ ‫ێ به‌و په‌یام‌و به‌و كه‌ره‌ست ‌ه‬ ‫چیتر ناتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫مادی���ی‌‌و مرۆی���ی‌‌و ته‌كنه‌لۆژییان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رده‌ستیدان به‌رده‌وامبێت‌و ركابه‌ری ‌‬ ‫ئه‌و كه‌ناڵه‌ ئاس���مانییانه‌ ب���كات‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌مدوایی ‌ه دامه‌زرێنراون‪.‬‬ ‫رونتر‪ :‬له‌ئێس���تادا ئه‌م كه‌ناڵ ‌ه ته‌نها‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك ئۆرگانێك���ی‌ حزبیی‌ هاوش���ێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ك (گه‌ل ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫كه‌ناڵ ‌ه حزبیه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬كوردس���ات‪ ،‬كوردستان ‌‬ ‫ی ڤی‌‪ ،‬زاگرۆس‪ ،‬په‌یام‌و س���پێده‌‪)..‬‬ ‫ت‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫كارده‌كات‌و ته‌نه���ا په‌یام ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌ ده‌س���ه‌اڵتدار‬ ‫حزبێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ له‌میدیاكان ‌‬ ‫ده‌گوازێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌كر ‌‬ ‫تره‌و‌ه ئ���ه‌م په‌یامه‌ ئاراس���ت ‌ه بكرێ‌‌و‬ ‫ی‬ ‫كاریگه‌رییشی‌ باش���تر بێت‪ .‬سه‌ربار ‌‬ ‫ی خۆی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌و‌هی‌ رۆڵ ‌ه راسته‌قینه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌سه‌اڵته‌ گشتیه‌كان ‌‬ ‫چاودێرییكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌ه به‌هۆی‌ هه‌لومه‌رجی‌ سیاس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێستای‌ كوردستان‌و چون ‌ه نێو ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬

‫چاره‌نوسی‌ تۆپخانه‌كه‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك���ه‌ گفتوگۆی���ه‌ك له‌ئارادایه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ك��� ‌ه ئایا ئ���ه‌م كه‌ناڵه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئامانج ‌‬ ‫ی پێكاوه‌‪ ،‬دابخرێت؟ یان‬ ‫دامه‌زراندنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫بمێنێته‌وه‌؟‪.‬‬ ‫ی زانیاریی‌‪،‬‬ ‫ی هه‌ندێ‌ سه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی گۆڕان ك ‌ه‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫رێكخه‌ر ‌‬ ‫ی كه‌ناڵه‌كه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی دامه‌زرێنه‌ری‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م كه‌ناڵ ‌ه میدیایی ‌ه وه‌ك (خه‌نجه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌الن) س���ه‌یر ده‌كات‪ ،‬ك��� ‌ه له‌كات ‌‬ ‫پێویس���تدا به‌كاربهێنرێ���ت‌و پێیوای��� ‌ه‬ ‫له‌ئێس���تادا زه‌روریه‌تی‌ ئ���ه‌و خه‌نجه‌ر‌ه‬ ‫ی‬ ‫نه‌م���اوه‌‌و مان���ه‌وه‌‌و گه‌شه‌پێدانیش��� ‌‬ ‫به‌پێویس���ت نازانێ���ت‪ .‬به‌ڵگ���ه‌ش بۆ‬ ‫ی كه‌ناڵه‌ك ‌ه‬ ‫ی فرۆش���تن ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌نگ���ۆ ‌‬ ‫بو‪ ،‬ك���ه‌ ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له‌ئارادابو‪.‬‬ ‫ی ئه‌م پێش���تریش ناوبراو یه‌ك���ه‌م كه‌س بو‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬روانی���ن‌و مامه‌ڵه‌كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هۆ ‌‬ ‫ی میدیای ‌‬ ‫ی كه‌ناڵێك ‌‬ ‫ی داخس���تن ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌ هاوش���ێوه‌ی‌ كه‌ناڵه‌ حزبیه‌كان ‌‬ ‫ی كاریگه‌ریی���ه‌و‌ه ئه‌زمون بكات‪،‬‬ ‫ی نه‌مان ‌‬ ‫ی مامه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫تر به‌رامبه‌ر كارمه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی (رۆژنامه‌) بو‪.‬‬ ‫حزبیانه‌یه‌‌و وه‌كو (دامه‌زرێنراو) سه‌یر ك ‌ه رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م كه‌ناڵ���ه‌ له‌كاتی‌ خۆی���دا رۆڵ ‌‬ ‫ی تایبه‌ت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬نه‌ك وه‌ك كه‌رت ‌‬ ‫ی كه‌الن"ه‌ك���ه‌ی‌ بینی���وه‌‌و‬ ‫موچه‌‌و پاداشت به‌رامبه‌ر به‌ماندوبون‌و "خه‌نج���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ج���وان بێ���ت‪ .‬ئه‌م���ه‌ش هاندان بۆش���اییه‌كی‌ سیاس���یی‌‌و میدی���ا ‌‬ ‫كار ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ كارك���ردن‌و كاری‌ ب���اش ناهێڵێت‌و پڕكردۆت���ه‌وه‌‌و ره‌نگ���ه‌ به‌داخس���تن ‌‬ ‫ی ئه‌وتۆ‬ ‫ی پێیانوای ‌ه كار بكه‌ن‌و (ك ‌ه پێم باش���ه‌)‪ ،‬بۆشایییه‌ك ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسه‌كان ‌‬ ‫ی كوردییدا دروس���ت نه‌كات‪.‬‬ ‫نه‌یكه‌ن‪ ،‬وه‌كو یه‌كه‌‌و هیچ جیاوازییه‌ك له‌میدی���ا ‌‬ ‫ی چاالك‌و ناچاالكدا به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و بودجه‌ زۆر‌ه بۆ‬ ‫له‌نێوان رۆژنامه‌نوس ‌‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌ی‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه بۆ ئه‌م‬ ‫نامێنێت‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌م كه‌ناڵ��� ‌ه كه‌ناڵ��� ‌هی‌ ته‌رخان ده‌كات‌و ئێس���تاش‬ ‫دوه‌م‪ :‬الوازی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كارمه‌ن���د‌و رۆژنامه‌نوس���ی‌ به‌توانا‌و وه‌ك خۆیان ده‌ڵێ���ن‪ :‬به‌هۆی‌ قه‌یران ‌‬

‫ئه‌م كه‌ناڵه‌ پێویست ‌ی‬ ‫به‌و گۆڕان‌و چاكسازییه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تیه‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫خاوه‌نی‌ كه‌ناڵه‌كه‌ بۆ‬ ‫سیستمی‌ حكومڕانیی‌‬ ‫كوردیی‌ داوای‬ ‫ده‌كرد‪ .‬ئه‌ویش‬ ‫هه‌ر له‌گۆڕینی‌ ناوی‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌وه‌‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫گۆڕینی‌ به‌شێكی‌‬ ‫زۆر له‌ستافه‌كه‌‌و‬ ‫هێنانی‌ توانای‌ باش‌و‬ ‫چاالككردنه‌وه‌‌و‬ ‫گه‌شه‌پێدانی‌ تواناكانی‌‬ ‫ئه‌و به‌شه‌ی‌ كه‌‬ ‫ده‌یهێڵێته‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردون‌و ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫داراییه‌وه‌ قه‌رزار ‌‬ ‫زۆر كارمه‌ن���د‌و رۆژنامه‌نوس���یان‬ ‫ده‌ركردوه‌‪.‬‬ ‫دو پێشنیار‪:‬‬ ‫ی داخس���تنی‌ ئه‌م‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬له‌حاڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ (بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌دا‪ ،‬خاوه‌نه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گ���ۆڕان)ه‌‪ ،‬ده‌توانێت ب���ۆ جێگره‌وه‌ ‌‬ ‫ی حزبییان ‌هی‌ ئێس���تای‌ كه‌ناڵه‌كه‌‪،‬‬ ‫رۆڵ ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌ گش���تیه‌كانی‌ كارا بكات‌و‬ ‫ی ژوری‌ رۆژنامه‌وانیه‌كه‌ی���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ڕێ��� ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫ی په‌یوه‌ندی ‌‬ ‫ی فراوان ‌‬ ‫لینك ‌‬ ‫جۆراوجۆره‌كانی‌ میدیا دروس���تبكات‌و‬ ‫ی‬ ‫تێیاندا په‌یام‌و چاالكیی‌و هه‌ڵمه‌ته‌كان ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫راگه‌یاندن‌و بانگه‌ش���ه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫باڵوبكاته‌وه‌‪ .‬ئه‌زمونیش سه‌لماندویه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ئاڕاس���ته‌كردنی‌ په‌یام له‌میدیاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر ‌‬ ‫ی خ���ۆت كاریگه‌ری��� ‌‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌یه‌‌و باشتر وه‌رده‌گیرێت‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬له‌حاڵه‌تی‌ به‌رده‌وامبونیدا‪ ،‬ئه‌م‬ ‫كه‌ناڵ ‌ه پێویستی‌ به‌و گۆڕان‌و چاكسازیی ‌ه‬ ‫بنه‌ڕه‌تی���ه‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ خاوه‌نی‌ كه‌ناڵه‌ك ‌ه‬ ‫ی كوردیی‌ داوای‬ ‫ی حكومڕانی ‌‬ ‫بۆ سیستم ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرد‪ .‬ئه‌ویش ه���ه‌ر له‌گۆڕینی‌ ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌وه‌‪ ،‬تاوه‌كو گۆڕینی‌ به‌شێك ‌‬ ‫زۆر له‌ستافه‌كه‌‌و هێنانی‌ توانای‌ باش‌و‬ ‫ی‬ ‫چاالككردنه‌وه‌‌و گه‌شه‌پێدانی‌ تواناكان ‌‬ ‫ی ك ‌ه ده‌یهێڵێته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌و به‌شه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چاكسازییكردن‌و به‌ره‌وپێشبردنی‌ الیه‌ن ‌‬ ‫ته‌كنیكی���ی‌‌و ته‌كنه‌لۆژی���ای‌ كه‌ناڵه‌ك ‌ه‬ ‫ی پڕ كوالێتیی‌‪.‬‬ ‫به‌تازه‌ترین ته‌كنه‌لۆژیا ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ گۆڕی���ن‌و چاكس���ازییكردن‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێوه‌ب���ردن‌و ش���ێواز ‌‬ ‫له‌ش���ێواز ‌‬ ‫ی‬ ‫كاركردنی‌ رۆژنامه‌وانیی‌‌و پڕ ئیشكردن ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌‌و چه‌ند گۆڕانكارییه‌كی‌ تر‪.‬‬ ‫ب���ه‌م ش���ێوه‌یه‌ش‪ ،‬ئ���ه‌و كه‌ناڵ��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌توانێ���ت النیك���ه‌م وه‌ك كه‌ناڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫"روداو" كارب���كات‪ ،‬ك���ه‌ توانیویه‌ت��� ‌‬ ‫ی مرۆیی‌‌و‬ ‫ی باش��� ‌‬ ‫له‌ڕێ���ی‌ كه‌ره‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆژییه‌وه‌‪ ،‬په‌یامێكی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫حزبیانه‌ ئاڕاست ‌ه بكات‌و تا ڕاده‌یه‌كیش‬ ‫كاریگه‌ریی‌ له‌سه‌ر وه‌رگره‌كانی‌ دروست‬ ‫ی‬ ‫بكات‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ به‌رده‌وامبون ‌‬ ‫ئه‌م كه‌ناڵ ‌ه (‪ )KNN‬به‌م ئاس���ته‌یه‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌م شێوازی‌ كاركردن‌و ته‌كنه‌لۆژیایه‌ ‌‬ ‫هه‌یه‌تی‌‪ ،‬وا باش���تره‌ دابخرێت‌و بخرێت ‌ه‬ ‫مۆزه‌خانه‌وه‌‪.‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫پەیوەندیی چا‬ ‫بەسەرئێشەوە‬ ‫ئا‪ :‬هاوڕاز سه‌لیم‬ ‫كافائی���ن ‪ Caffeine‬م���ادەی‬ ‫س���ەرەكییە لەچادا ك���ە پەیوەندیی‬ ‫بەسەرئێشەوە هەیە‪ .‬ئەمە راستییەكی‬ ‫زانس���تیی چەس���پاوە كە زۆر كەس‬ ‫توش���ی ڕاهاتن ی���ان خوپێوەگرتن‬ ‫‪ Addiction‬ب���ەم مادەی���ە دەب���ن‪،‬‬ ‫ئەگەر ڕۆژێك چا یان قاوە نەخۆنەوە‬ ‫ئەوا توش���ی سەرئێشە دەبن لەگەڵ‬ ‫هەس���تكردن بەپێویس���تییەكی توند‬ ‫بەم���ادەی كافائی���ن‪ .‬ئ���ەم جۆرەی‬ ‫سەرئێش���ە زیات���ر بەیانیی���ان پاش‬ ‫لەخەوهەڵس���ان س���ەرهەڵدەدات‪،‬‬ ‫بەاڵم پاش خواردن���ەوەی پیاڵەیەك‬ ‫چا یان فنجانێ���ك قاوە بەماوەیەكی‬ ‫ك���ەم سەرئێش���ەكە نامێنێ���ت یان‬ ‫ب���ەالی كەم س���وكتر دەبێ���ت‪ .‬ئەم‬

‫جۆرە سەرئێش���ەیەی كە پەیوەستە‬ ‫بەخواردنەوەی چا یان قاوە هەر ‪6-4‬‬ ‫كاتژمێر جارێك دوبارە دەبێتەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫وا لەتوشبو دەكات كە ڕێژەی یان بڕی‬ ‫خواردن���ەوەی چا یان قاوە بەرەبەرە‬ ‫زیاتر بكات‪ .‬لێكدانەوەی زانس���تیی‬ ‫ب���ۆ رودانی ئەم جۆرە سەرئێش���ەیە‬ ‫ئەوەیە كە دەم���اری خوێنبەرەكانی‬ ‫مێشك تا ڕادەیەك بەرانبەر بەمادەی‬ ‫كافائین هەستیار دەبن‌و هەر كە ئەم‬ ‫مادەیە نەگەیش���تە ئەم خوێنبەرانە‬ ‫ئەوا سەرئێش���ەیەكی ت���ا ڕادەیەك‬ ‫توند س���ەرهەڵدەدات‪ .‬ئەوەش ماوە‬ ‫بڵێین كە ڕۆژان���ە خواردنەوەی یەك‬ ‫ك���وپ چا یان پتر جگ���ە لەوەی كە‬ ‫سەرئێش���ە لەو كەس���انه‌دا ناهێڵێ‪،‬‬ ‫ئەگەری توش���بونیش بەنەخۆش���یی‬ ‫لەخوێنبەرەكانی دڵدا كەمدەكاتەوە‪.‬‬

‫ئه‌و هۆكارانه‌ ‌ی ده‌بنه‌ هۆ ‌ی كه‌مبونه‌وه‌ ‌ی ئاره‌زو ‌ی سێكسی ‌ی له‌دوای‌ ‪ 40‬ساڵ‬ ‫هۆیه‌كی‌ گرنگی‌ سه‌ركه‌وتنی‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫نێوان ژن‌و پیاو په‌یوه‌ندیی‌ به‌و ئاره‌زو‌ه‬ ‫سێكس���یه‌وه‌ هه‌ی���ه‌ كه‌ ه���ه‌ردو ره‌گه‌ز‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتر هه‌یانه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆرجار‬ ‫ژنان به‌ه���ۆی‌ بون���ی‌ ئ���ه‌م گرفتانه‌ی‌‬ ‫خ���واره‌وه‌ كه‌متر ئاره‌زوی‌ سێكس���یی‌‬ ‫ئه‌مێنێت به‌تایبه‌تی‌ له‌دوای‌ ته‌مه‌نی‌ ‪40‬‬ ‫ساڵیی‌‪.‬‬ ‫‪ -1‬جێگیربون‌و دڵنیایی‌‪:‬‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌ه���ۆكاره‌ س���ه‌ره‌كیه‌كان‌و‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ژنان هه‌س���ت به‌جێگیربون‌و‬ ‫دڵنیایی‌ ببن زیاتر هه‌س���ت به‌ئاره‌زوی‌‬

‫سێكس���یی‌ ئه‌كه‌ن‌و كه‌متر كێشه‌یان بۆ‬ ‫دروست ئه‌بێت‪.‬‬ ‫‪ -2‬هه‌ستكردن به‌ئازار له‌كاتی‌ جوتبون‪:‬‬ ‫گه‌ربێت‌و ژنان له‌كاتی‌ كرداری‌ سێكسیی‌‬ ‫ئ���ازاری‌ هه‌بێت ئه‌وه‌ كه‌مت���ر ئاره‌زوی‌‬ ‫سێكس���یی‌ هه‌یه‌و هه‌وڵی‌ دوركه‌وتنه‌وه‌‬ ‫ئه‌دات بۆیه‌ باش���تر وای���ه‌ له‌كاتی‌ بونی‌‬ ‫ئازار سه‌ردانی‌ پزیشكی‌ ژنان بكه‌ن‪.‬‬ ‫‪ -3‬حاڵه‌تی‌ ده‌رونیی‌‌و میزاژیی‌‪:‬‬ ‫هه‌رچه‌ند ژن���ان ده‌رون‌و میزاژیان باش‬ ‫بێت ئاره‌زویان زیاتره‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ژنان زۆر‬ ‫له‌پیاوان زیاتر پێویس���تیان به‌ده‌ربڕینی‌‬

‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫هه‌وكردنی‌ جگه‌ر‬ ‫جۆری‌ ‪B‬‬

‫ی‬ ‫ی جگه‌ر جۆر ‌‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬هه‌وكردن��� ‌‬ ‫‪ b‬چیه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌وكردن ‌‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬نه‌خۆش���ییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ڤایرۆس���یی‌و گوێزراوه‌ی���ه‌و توش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مرۆڤ ده‌بێت‌و نه‌خۆشییه‌ك ‌‬ ‫جگه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌ك له‌سه‌ر سێ ‌‬ ‫مه‌ترسیداره‌و نزیكه‌ ‌‬ ‫خه‌ڵكیی‌ له‌جیهاندا توشی‌ ده‌بن‪.‬‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬چ���ۆن توش���ی‌ مرۆڤ‬ ‫ده‌بێت؟‬ ‫ی‬ ‫دكتۆر‪ :‬ئه‌م نه‌خۆش���یه‌ له‌كه‌سێك ‌‬ ‫ی خوێن‌و‬ ‫توشبو ده‌گوێزرێته‌وه‌ له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���له‌مه‌نیی‌ له‌ش‪ .‬وه‌ك گواستنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێن‌و كرداریی‌ سێكسیی‌‌و به‌كارهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌رزیی‌ پیس���بو به‌و ڤایرۆس ‌ه له‌كات ‌‬ ‫ی توش���بون‬ ‫تات���ۆو هه‌روه‌ها هۆكارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پزیش���ك ‌‬ ‫ی س���ه‌ردانیكردن ‌‬ ‫له‌كات��� ‌‬ ‫ددان ئه‌گه‌ر كه‌ره‌س���ته‌كان پیسبون‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ له‌بواری‌ پزیشكی ‌‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌‬ ‫ی تر‪.‬‬ ‫كارده‌كه‌ن‌و چه‌ندین رێگه‌ ‌‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئایا ئه‌گ���ه‌ری‌ مردن به‌م‬ ‫نه‌خۆشیی ‌ه زۆره‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬به‌ڵ���ێ‌‪ ،‬ئه‌گه‌ره‌ك��� ‌ه زۆره‌و‬ ‫س���ااڵن ‌ه زیات���ر ل ‌ه ‪ 600‬ه���ه‌زار كه‌س‬ ‫له‌جیهان ب���ه‌م نه‌خۆش���یی ‌ه ده‌مرن‌و‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌نه‌خۆشییه‌ مه‌ترسیداره‌كان‬ ‫ی جگه‌ر‪.‬‬ ‫كه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ له‌ناوبردن ‌‬ ‫ی نه‌خۆشییه‌ك ‌ه‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬نیشانه‌كان ‌‬

‫چین؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬زه‌ردبونی‌ ره‌نگی‌ پێس���ت‌و‬ ‫ی ره‌نگی‌ میزو‬ ‫ی چاوو گۆڕان��� ‌‬ ‫س���پێنه‌ ‌‬ ‫ماندوێتیی‌‌و ش���ه‌كه‌تبون‌و هێڵنجدان‌و‬ ‫ی سك‌و چه‌ندین نیشانه‌ی‌ تر‪.‬‬ ‫ئازار ‌‬ ‫ی خ���واردن‌و‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ئای���ا له‌ڕێ ‌‬ ‫ی ئه‌م نه‌خۆشیی ‌ه‬ ‫خۆراكی‌ پیس توش��� ‌‬ ‫ده‌بیت؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬نه‌خێر به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئه‌م‬ ‫ی خۆراكی‌ پیسه‌و‌ه‬ ‫نه‌خۆش���ی ‌ه له‌رێگه‌ ‌‬ ‫توش نابیت‪ ،‬ته‌نه���ا له‌رێگه‌ی‌ خوێن‌و‬ ‫شله‌مه‌نی‌ له‌شه‌وه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬خۆپاراستن چیه‌؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬باش���ترین خۆپاراس���تن‬ ‫به‌كارهێنانی‌ كوتان ‌ه دژ به‌و نه‌خۆشیی ‌ه‬ ‫ك ‌ه به‌چه‌ند سیسییه‌ك ده‌بێت ك ‌ه نابێت‬ ‫ێ بخرێت‌و خۆپاراستن‬ ‫هیچیان پشتگو ‌‬ ‫ی ك���ه‌ له‌رێیانه‌و‌ه‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌و خااڵنه‌ ‌‬ ‫ی نه‌خۆشییه‌كه‌ ده‌بن‪.‬‬ ‫كه‌سه‌كان توش ‌‬

‫خۆشه‌ویس���تیی‌ هه‌یه‌‪ .‬بۆیه‌ زۆر گرنگه‌‬ ‫ئه‌و سۆزه‌ له‌به‌رامبه‌ره‌كه‌ی‌ ببینێت‪.‬‬ ‫‪ -4‬ده‌رمانی‌ دژه‌ خه‌مۆكیی‌‪:‬‬ ‫به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ نوێیه‌كان ئه‌و ژنانه‌ی‌‬ ‫ده‌رمان���ی‌ دژی‌ نه‌خۆش���یی‌ خه‌مۆكیی‌‬ ‫به‌كارئه‌هێنن له‌‪ %58‬ئاره‌زوی‌ سێكسییان‬ ‫كه‌م ئه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬حه‌بی‌ رێگرتن له‌سكپڕبون‪:‬‬ ‫ئه‌و هۆرمۆن���ه‌ی‌ له‌م حه‌بانه‌ هه‌ن ئه‌بنه‌‬ ‫هۆی‌ كه‌مبونه‌وه‌ی‌ ئاره‌زوی‌ سێكس���یی‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ به‌رچ���او ل���ه‌و ژنان���ه‌‬ ‫به‌كاریئه‌هێنن‪.‬‬

‫ره‌نگه‌ ئه‌مه‌ نیشانه‌ی‌ تێكچونی‌ هۆرمۆن بێت‬ ‫زۆریه‌ك له‌ئافره‌تان ره‌نگه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫گرفتیان هه‌بێ���ت‌و نه‌زانن هۆكاره‌كانی‌‬ ‫چیی���ه‌‪ ،‬به‌پێ���ی‌ ش���اره‌زایانی‌ بواریی‌‬ ‫پزیشكیی‌ له‌كاتی‌ بونی‌ ئه‌م حاڵه‌تانه‌ی‌‬ ‫خ���واره‌وه‌ ره‌نگه‌ كێش���ه‌ی‌ تێكچونی‌‬ ‫هۆرمۆنیان هه‌بێت وا پێویس���ت بكات‬ ‫به‌زوتری���ن كات س���ه‌ردانی‌ پزیش���ك‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬ ‫‪ -1‬ماندوێتیی‌‪:‬‬ ‫هه‌س���تكردنی‌ به‌ماندوێتیی‌ له‌ش���ه‌ودا‬ ‫له‌كات���ی‌ خ���ه‌ودا ره‌نگ���ه‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫به‌ش���ه‌كه‌تییه‌وه‌ بێت ك���ه‌ به‌درێژایی‌‬ ‫رۆژ توش���ی‌ بوبیت‪ ،‬ئه‌مه‌ ماندوبونێكی‌‬ ‫ئاس���اییه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر هاتو له‌شه‌ودا‬ ‫هه‌ستت به‌ماندویی‌ كردو هیچ هۆكارێك‬ ‫نه‌ب���و بۆ ئه‌و ماندوییه‌ ئ���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ری‌‬ ‫زۆری‌ هه‌ی���ه‌ په‌یوه‌ندی���ی‌ به‌تێكچونی‌‬ ‫هۆرمۆنه‌وه‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫‪ -2‬تێكچونی‌ سوڕی‌ مانگانه‌‪:‬‬ ‫تێكچون���ی‌ س���وڕی‌ مانگان���ه‌ ره‌نگ���ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌ به‌كۆمه‌ڵێك هۆكاره‌وه‌ هه‌بێت‬ ‫له‌وانه‌ ماندوبون‪ ،‬نه‌خۆشیه‌كانی‌ غوده‌ی‌‬ ‫ده‌ره‌قیی‌‪ ،‬دابه‌زینی‌ ئاس���تی‌ هۆرمۆنی‌‬ ‫ئیسترۆجین‪ ،‬كیسی‌ هێلكه‌دان‌و چه‌ندین‬ ‫گرفت���ی‌ تر‪ .‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ به‌زوترین‬ ‫كات كه‌سه‌كه‌ سه‌ردانی‌ پزیشك بكات‪.‬‬ ‫‪ -3‬گۆڕانكاریه‌كانی‌ پێست‪:‬‬ ‫ده‌ركه‌وتنی‌ زیپكه‌ی‌ عازه‌به‌ له‌ش���ێوه‌ی‌‬ ‫كیس به‌تایبه‌تی‌ به‌ش���ی‌ خ���واره‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌ناگ���ه‌‪ .‬ئه‌م���ه‌ش ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌رزبون���ه‌وه‌ی‌ ئاس���تی‌ هۆرمۆنی���ی‌‬ ‫تیستۆستیرۆن له‌ژنان‪.‬‬ ‫‪ -4‬زیادبونی‌ مو‪:‬‬ ‫زیادبونی‌ موی‌ ره‌ق‌و خێرا ده‌ركه‌وتنی‌ مو‬ ‫له‌هه‌ندێ‌ شوێن وه‌ك ده‌موچاوو له‌سه‌ر‬ ‫س���نگ‌و ده‌وروبه‌ری‌ ن���اوك په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫به‌كێشه‌ی‌ هۆرمۆنه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬ئاره‌قكردنه‌وه‌ی‌ شه‌وانه‌‪:‬‬ ‫هه‌س���تكردن به‌گه‌رمای‌ زۆر له‌ش���ه‌وو‬ ‫ئاره‌قكردن���ه‌وه‌ی‌ زۆر له‌خ���ه‌ودا ره‌نگه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���ی‌ به‌دابه‌زین���ی‌ هۆرمۆن���ی‌‬ ‫ئیس���ترۆجین‌و نزیكبون���ه‌وه‌ بێ���ت‬ ‫له‌وه‌ستانی‌ سوڕی‌ مانگانه‌‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫کۆبانی‌و دەرمان‪:‬‬ ‫سیاسەت‌و تەندروستی‬ ‫ڕاگەیاندراوەکەی مەکتەبی سیاس���ی‬ ‫یەکێتی نیش���تیمانی لەس���ەر ناردنی‬ ‫چەک‌و دەرمان ب���ۆ کۆبانی کۆمەڵێک‬ ‫ڕاستیی تاڵی سیاس���ی‌و تەندروستیی‬ ‫ئاشکراکرد‪ .‬قس���ەی زۆر لەسەر تاڵیە‬ ‫سیاس���یەکان کرا بەاڵم ناردنی دەرمان‬ ‫وەک���و زۆربەی ئ���ەو بابەتان���ەی کە‬ ‫لەبەینی سیاسەت‌و تەندروستیدان بونە‬ ‫ژێر پێوە‪.‬‬ ‫یەكێت���ی لەڕاگەیاندراوەکەی خۆیدا‬ ‫وتی کە ئ���ەو بڕە دەرم���ان‌و چەکەی‬ ‫ڕەوانەی کۆبانی کردوە لەپاشخانی خۆی‬ ‫بوە‪ .‬ئیدیع���ای خاوەندارێتیی ئەو بڕە‬ ‫دەرمانەی لەالیەن یەکێتی نیشتیمانیەوە‬ ‫چەند ئاماژەیەک بەدەستەوە دەدەن کە‬ ‫هەمویان بەڵگەن لەسەر دۆخی نالەبارو‬ ‫کارەساتباری تەندروستیی بەگشتیی‌و‬ ‫دەرمان بەتایبەتی لەکوردستاندا‪.‬‬ ‫بەدیوێک���دا‪ ،‬مۆڵکایەت���ی دەرمان‌و‬ ‫کەرەستەی پزیشکیی لەالیەن حزبێکی‬ ‫سیاس���ی دیاریک���راوەوە هی���چ ماناو‬ ‫گەواهیەکی نیە‪ .‬ئەگ���ەر ڕێی تێبچێت‬ ‫ک���ە تاوەکو ئێس���تا حزبی سیاس���ی‬ ‫لەکوردس���تاندا هێزی‌ سەربازیی خۆی‬ ‫هەبێت‪ ،‬بەاڵم هەرگی���ز ڕێی تێناچێت‬ ‫دوای ‪ ٢٣‬س���اڵ لەڕاپەڕین تازە بەتازە‬ ‫حزبێکی سیاسی دەرمان‌و کەرەستەی‬ ‫پزیش���کیی عەمبار بکات‪ .‬ڕەنگە هەمو‬ ‫ئەو بیانویانەی کە حزبە سیاسیەکان‌و‬ ‫بەتایبەتیش یەکێتی‌و پارتی دەرخواردی‬ ‫خەڵک���ی دەدەن لەس���ەر شکس���تیان‬ ‫لەیەکخس���تنەوەی هێزی پێش���مەرگە‬ ‫قەناعەتپێکەرب���ن‪ ،‬بەاڵم هیچ بیانویەک‬ ‫نیە بۆ هێش���تنەوەی بەش���ە دەرمان‌و‬ ‫کەرەستەی پزیش���کیی الی ئەم حزبی‬ ‫سیاسی یا ئەویتریان‪.‬‬ ‫هەبونی دەرمان‌و کەرەستەی پزیشکیی‬ ‫تایبەت بەحزبێکی سیاس���ی‪ ،‬کە خۆی‬ ‫ی گەورەیە به‌رامبه‌ر‬ ‫لەخۆی���دا هه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫بەهاونیش���تیمانیان‌و ت���ەواوی خەڵکی‬ ‫کوردس���تان‌و بەش���ێکە لەپرۆسەیەکی‬ ‫فراوانتری قۆرخکاریی الیەنێکی ژیاریی‬ ‫کۆمەڵ���گای کوردس���تان لەالیەن ئەو‬ ‫حزبەوە‪ .‬یەکێتی نیشتیمانیی دەزگای‬ ‫ی هەیە کە شانبەشانی وەزارەتی‬ ‫شۆڕش ‌‬ ‫تەندروستیی کار دەکات‌و نەخۆشخانەو‬ ‫پزیشک‌و کارمەندو دەرمان‌و کەرەستەی‬ ‫پزیش���کیی تایب���ەت بەخ���ۆی هەیە‪.‬‬ ‫ئەم دەزگای���ە دەرمان‌و کەرەس���تەی‬ ‫پزیشکیی‌و پزیشک‌و کارمەندی حکومیی‬ ‫بەکاردەهێنێ���ت‌و بەن���اوی حزبێک���ی‬ ‫سیاس���یەوە پیاوەتی پێیانەوە دەکات‪.‬‬ ‫هەبون���ی ئەم ج���ۆرە دەزگایە ڕێیەکی‬ ‫تێدەچو ئەگەر هاتباو وەزیرو بەرپرسە‬ ‫بااڵکان���ی وەزارەت���ی تەندروس���تیی‬ ‫لەدەستی یەكێتی خۆی نەبانایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەڕێوەبەری پێش���وی دەزگای شۆڕش‬ ‫ئێس���تا وەزی���ری تەندروس���تیە‪ .‬ئەو‬ ‫پرسیارەی کە تاوەکو ئێستا بەدەنگی‬ ‫ب���ەرزو نە لەالیەن میدیا کراوەو نە الی‬ ‫پەرلەمان دروستبوە ئەوەیە لەواڵتێکدا‬ ‫وەزارەتێک���ی تەندروس���تیی هەبێت چ‬ ‫پێویست دەکات حزبی سیاسی دەزگای‬ ‫ی‬ ‫تایبەتی تەندروستیی سەر بەحزبەکە ‌‬ ‫هەبێت؟‬ ‫ئەگ���ەر ب���ۆ چرکەی���ەک بوارم���ان‬ ‫بەخۆماندا ب���ڕوا بەئیدیعاکەی یەکێتی‬ ‫بکەین بەوەی کە ئەو بڕە دەرمانەی کە‬ ‫چو بۆ کۆبانی ئەو دابینیکردوە دەبێت‬ ‫یەکس���ەر کۆمەڵێک پرسیار لەو حزبە‬ ‫بکەین؟ ئای���ا یەکێتی دەرمانی لەکوێ‬ ‫بو؟ ئەگەر لەڕێی دەزگای شۆڕش���ەوە‬ ‫دابینکراوە‪ ،‬بۆچی ئەو دەزگایە پێشترو‬ ‫لەکاتی نەبونی دەرمان لەکوردس���تان‬ ‫ئ���ەو خێ���رەی بەهاونیش���تیمانیانی‬ ‫باشوری کوردس���تان خۆی نەدەکرد؟‬ ‫ئەگ���ەر دەرمانەک���ە ه���ی دەزگای‬ ‫شۆڕش���ە ئەو لەکوێ���وە هێناویەتی؟‬ ‫ئای���ا لەڕێی وەزارەتی تەندروس���تیەوە‬ ‫دەس���تیکەوتەوە؟ ئەگ���ەر وەزارەت���ی‬ ‫تەندروس���تیی دابینیکردبێ���ت (وەکو‬ ‫چۆن ئەو وەزارەتە پزیش���ک‌و کارمەند‬ ‫بۆ دەزگای شۆڕش دابین دەکات)‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەمە خراپ بەکارهێنانی ماڵی گشتیی‬ ‫نیە؟‬ ‫ل���ەژاوەژاوی ئاماژە سیاس���یەکانی‬ ‫ڕاگەیاندراوەک���ەی مەکتەبی سیاس���ی‬ ‫یەکێتیدا‪ ،‬ئەو هەمو پرس���یارە گرنگە‬ ‫بون���ە ژێر پێیەوە‪ .‬کات���ی ئەوە هاتوە‬ ‫ک���ە کۆتای���ی بەدەزگایەک���ی وەک���و‬ ‫دەزگای شۆڕش بهێنرێت‌و هەمو دەزگا‬ ‫تەندروستیە حزبیەکان لەچوارچێوەی‬ ‫وەزارەتی تەندروستیدا کۆبکرێنەوە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫خوێندن‬

‫"سیستمی تاقیکردنەوەکان بەهەڵبژاردن کارەساتێکی گەورەیە"‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی ئەزمونەکان بەفەرمی‬ ‫سەرجەم تاقیکردنەوەی ئامادەییەکانی‬ ‫کردە شێوازی هەڵبژاردن‪ ،‬پسپۆڕێکی‬ ‫بواری پەروەردەش ڕەخنەی توند لەو‬ ‫سیستمە دەگرێت‌و بەکارەساتێکی‬ ‫گەورە ناوزەندی دەکات‪.‬‬ ‫هەرچەندە لەس���ەرەتادا تەنها دەنگۆ‬ ‫بو‪ ،‬بەاڵم دواجار وەزارەتی پەروەردەی‬ ‫حکومەت���ی هەرێم���ی کوردس���تان‬ ‫بەبڕی���اری فەرم���ی ژم���ارە ‪18351‬ی‬ ‫رۆژی ‪ 2014/10/21‬سەپاندنی شێوازی‬ ‫هەڵبژاردن���ی ‪%100‬ی پرس���یارەکانی‬ ‫کۆتایی ساڵی بۆ سەرجەم قۆناغەکانی‬ ‫ئامادەیی ڕاگەیاند‪.‬‬ ‫لەبڕیارەکەدا هاتوە کە تاقیکردنەوە‬ ‫گشتییەکانی پۆلی ‪ 12‬بەهەردو بەشی‬ ‫زانس���تیی‌و وێژەییەوەو بۆ س���ەرجەم‬ ‫بابەت���ەکان‪ ،‬پرس���یارەکان ‪%100‬‬ ‫بەشێوەی هەڵبژاردن دەبێت‪.‬‬ ‫هەروەه���ا لەتاقیکردن���ەوەی نیوەی‬ ‫وەرزو کۆتای���ی وەرز ب���ۆ قۆناغەکانی‬ ‫(‪ )12 ،11 ،10‬بەهەمانش���ێوە هەموی‬ ‫بەهەڵب���ژاردن دەبێت جگ���ە لەبابەتی‬ ‫زمانەکان‌و ئایینەکان‪ ،‬ئەمانیش رێژەی‬ ‫‪%80‬ی بەهەڵبژاردن دەبێت‌و ئەویش���ی‬ ‫دەمێنێتەوە تەرخاندەکرێت بۆ شێوازی‬ ‫نوسین‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌ ئه‌رشیف‬ ‫ئەم سیستمە نەک هەر هیچ بنەمایەکی فیکریی‌و مەعریفیی پاڵپشتیی ناکات‪ ،‬بەڵکو هاودژیشە لەگەڵیاندا ‬ ‫هەرچ���ی بابەتەکان���ی وەک هونەرو‬ ‫وەرزش‌و کۆمپیوتەری���ش هەی���ە‪،‬‬ ‫لەبڕیارەکەدا هاتوە "بەپێی پێویس���ت ئەرکی مامۆس���تاکانیش لەپش���کنینی سەرەوە هەبێت چونکە یەکسەر دەچنە نزمەی ئێس���تا هەیانە زیات���ر دابەزنە دادەنرێن‌و بەگریمانەی هەر پرسیارێک‬ ‫جۆری پرسیاریان بۆ دادەڕێژرێت لەالیەن تێنوسەکاندا زۆر کەم دەکاتەوە‪ .‬بەاڵم زانک���ۆو مومارەس���ەی ئ���ەو توانایانە خوارەوە بۆ ئەوەی فێری سەرەتاکانی س���ێ ب���ژاردەی هەیە ئ���ەوە لەهەمو‬ ‫نوسین‌و شرۆڤەکردن‌و ئەنالیزەکردنیان پرس���یارەکاندا ب���ژاردەی ب���ۆ نمونە‬ ‫پس���پۆڕانی ئەو بابەتانەو پێویس���تە لەبەرامبەر ئەمانەدا نەوەیەکی لەئێستا دەکەن"‪.‬‬ ‫(ب) راس���ت نیە‪ ،‬بەڵکو هەر جارەی‬ ‫مامۆس���تا فای���ەق س���ەعید ئاماژە بکەن"‪.‬‬ ‫نەخوێندەوارتر دروست دەکات‌و ئاستی‬ ‫بابەتە تیۆرییەکان بەهەڵبژرادن بن"‪.‬‬ ‫لەچەند ساڵی پێشودا تاقیکردنەوەی بژاردەیەک راستە‪ .‬بەم پێیەش ئەگەر‬ ‫لەدوای دەرچونی ئەو بڕیارەش���ەوە‪ ،‬خوێندکاران وات���ە تاکەکانی دواڕۆژی بەئەوەش دەکات کە پەیڕەوکردنی ئەو‬ ‫سیس���تمی هەڵبژاردن���ە لەقۆناغەکانی گش���تیی قۆناغی دوانزە تەنها ‪%50‬ی خوێندکارێ���ک هەم���و جارێک بژاردەی‬ ‫ڕەخنەی زۆری ئاراستە کراو دەوترێت واڵت‪ ،‬زۆر دێنێتە خوارەوە"‪.‬‬ ‫لەبەڵگەو ئارگۆمێنتی ئەو قسانەشیدا ئامادەییدا‪ ،‬زیان بەئاستی زانکۆکانیش بەش���ێوازی هەڵب���ژاردن ب���و‪ ،‬ب���ەاڵم (ب) هەڵبژێرێ���ت‪ ،‬دەتوانێت بەرێژەی‬ ‫ک���ە بڕیارێکی ل���ەو ش���ێوەیە بەزیان‬ ‫لەسەر ئاستی زانس���تیی خوێندکاران لەبەرامبەر بەو بڕیارو سیس���تمە نوێیە دەگەیەنێ���ت "ئێمە ک���ە لەئامادەییدا بڕیارەکەی بەڕێوه‌بەرایەتی ئەزمونەکانی ‪%33‬ی نمرەکان بەدەست بێنێت بەبێ‬ ‫کە بەکارەس���اتێکی گ���ەورەی ناوزەند ئەو توانایانەیان لێوەربگرینەوە مانای وەزارەتی پەروەردە‪ ،‬لەوەرزی ئەمساڵی ئەوەی هیچ���ی خوێندبێ���ت‪ .‬ئەمەش‬ ‫دەشکێتەوە‪.‬‬ ‫فای���ەق س���ەعید پس���پۆڕی بواری دەکات‪ ،‬دەڵێ���ت "ئ���ەم سیس���تمە وایە پێیانرادەگەیەنین ئ���ەو توانایانە خوێندنەوە وات���ە ‪ 2015-2014‬پەیڕەو چارەنوسی زانست دەخاتە بەر شانس‌و‬ ‫پ���ەروەردە لەلێدوانێکیدا ب���ۆ ئاوێنە نەک ه���ەر هیچ بنەمایەک���ی فیکریی‌و هیچ گرنگ نین‌و پێویس���ت نین‪ ،‬بەاڵم دەکرێت‌‌و هەمو پرس���یارەکان دەکرێنە مەزەندەو هەڵهێن���ان‪ .‬هیچ کاتێکیش‬ ‫زانست بەهەڵهێنان بونیاد نانرێت"‪.‬‬ ‫ڕەخن���ەی ئ���ەو بڕی���ارەی وەزارەتی مەعریفیی پاڵپش���تیی ن���اکات‪ ،‬بەڵکو لەواقیعی رۆژانەی کۆمەڵ���گادا وانیە‪ ،‬شێوازی هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫هەروەه���ا دەش���ڵێت "لەگەڵ تۆزێک‬ ‫مامۆستا فایەق بڕوای وایە کە الیەنە‬ ‫پ���ەروەردە دەکات‌‌و پێیوای���ە چەن���د هاودژیشە لەگەڵیاندا‪ .‬هەندێ سیفەتی ئەم���ەش حاڵەتێک���ی پارادۆکس���اڵە‪.‬‬ ‫الیەنێکی پۆزەتیڤی کەمی هەیە‪ ،‬بەاڵم گرن���گ لەخوێن���دکار وەردەگرێت���ەوە بەمەش لەالیەک کاریگەریی زۆر خراپ نێگەتیڤەکانی ئەو سیستمی هەڵبژاردنە رێکەوت‌و چانسدا خوێندکار نمرەیەکی‬ ‫لەبەرامبەردا زیانی کوشندەشی هەیە‪ ،‬ئەویش داڕش���تن‌و نوسین‌و باسکردن‌و لەس���ەر کاری زانک���ۆکان دادەنێی���ن زیاترەو ئام���اژە دەکات بەهێنانەئارای باش بەدەس���ت دێنێ���ت بەبێ ئەوەی‬ ‫"الیەنە پۆزەتیڤەکانی ئەم پرۆژە بڕیارە توانای ش���رۆڤەکردن‌و ئەنالیزەکردن‌و چونک���ە نەوەیەکی نەش���ارەزایان بۆ بودنیانانی زانست لەرێگەی مەزەندەو ئاستی زانس���تیی هەبێت"‪ .‬سەرەڕای‬ ‫ئەوەیە دادپەروەریی لەدانانی نمرەدا زۆر رەخنەگرت���ن بەهەمو ش���ێوەکانیەوە‪ .‬رەوانە دەکەین‪ .‬لەالیەکی دیکەش���ەوە هەڵهێنان���ەوە‪" ،‬ئەم���ەش پێچەوانەی ئ���ەوەی ئ���ەو خوێن���دکارە گرف���ت‬ ‫زیاتر دەکات‌و خوێندکاران شاگەش���کە بەتایبەت خوێندکارانی ئامادەیی دەبێ لەبری ئەوەی زانکۆکان خەریکی کاری بنەماکانی زانس���تە"‪ .‬لەڕونکردنەوەی لەزانک���ۆدا دروس���ت دەکات‪" ،‬دوای‬ ‫دەبن‌و گلەیی���ان نامێنێ���ت‪ .‬هەروەها ش���ارەزایی‌و توانایان ل���ەو بابەتانەی گرنگترب���ن‪ ،‬ناچار دەبن لەو ئاس���تە ئەوەش���دا دەڵێت "کاتێک پرسیارەکان ئ���ەوەش بەرپرس���یارێتییەکی گرنگ‬

‫هەرگیز ئەمە‬ ‫رێگەیەکی‬ ‫تەندروست نیە بۆ‬ ‫پەروەردەکردن‌و‬ ‫ئەوانەشی‬ ‫پێشنیاری ئەمەیان‬ ‫کردوە ناتوانن‬ ‫یەک ئەرگومێنتی‬ ‫زانستیی بخەنەڕو‬ ‫لەکۆمەڵگادا وەردەگرێت‌و زیانی گەورە‬ ‫بەخۆی‌وکۆمەڵگاو منداڵەکانی خۆشی‬ ‫دەگەیەنێت"‪.‬‬ ‫ه���ەر بەپێ���ی بڕیارەک���ە لەب���ارەی‬ ‫سیس���تمی هەڵبژاردن���ەوە‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫تاقیکردنەوەی نیشتمانیی قۆناغی نۆ‪،‬‬ ‫بەهەمانش���ێوەی سااڵنی پێشو ‪%100‬ی‬ ‫پرس���یارەکان بەهەڵب���ژاردن دەبێت‪.‬‬ ‫ب���ۆ قۆناغەکانی خوار ن���ۆ‪ ،‬تا قۆناغی‬ ‫پێنج‪ ،‬بەهەمانشێوە هەموی بەشێوازی‬ ‫هەڵب���ژاردن دەبێ���ت جگ���ە لەوانەی‬ ‫کوردیی‌و ئاینەکان‪.‬‬ ‫مامۆس���تا فایەق ئاماژە بەوە دەکات‬ ‫ک���ە لەگەڵ ئەوەدا نییە پرس���یارەکان‬ ‫خاڵیبن لەش���ێوەی هەڵبژاردن‪" ،‬بەاڵم‬ ‫بەهیچ شێوەیەک ئەم جۆرە پرسیارانە‬ ‫نابێت بگات���ە ‪%30‬کۆی نم���رەکان"‪،‬‬ ‫ئەمە ب���ۆ قۆنا‌غی ئامادەی���ی‪" ،‬ئەگەر‬ ‫باس���ی قۆناغی بنەڕەتیی و باخچەکان‬ ‫بکەی���ن ئ���ەوە دەتوانین ئ���ەو رێژەیە‬ ‫بەرزتربکەینەوە"‪.‬‬ ‫لەکۆتایی���دا ئەو پس���پۆڕەی بواری‬ ‫پ���ەروەردە ئام���اژە ب���ەوە دەکات‬ ‫"هەرگیز ئەمە رێگەیەکی تەندروس���ت‬ ‫نیە ب���ۆ پەروەردەکردن‌و ئەوانەش���ی‬ ‫پێشنیاری ئەمەیان کردوە ناتوانن یەک‬ ‫ئەرگومێنتی زانستیی بخەنەڕو"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫‪17‬‬

‫ئه‌حمه‌د ‌ی ئه‌شكه‌نجه‌دراو‪ ،‬باج ‌ی منداڵێتی ‌ی باوكی ده‌دات‬ ‫ئا‪ :‬ئه‌ڤین هادی‌‪ ،‬كه‌ركوك‬ ‫ی‬ ‫ی پڕنهێنی ‌‬ ‫ی ژیان ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه چیرۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و منداڵ ‌ه نۆ سااڵنه‌ی ‌ه ‌‬ ‫خێزان ‌‬ ‫كه‌ركوك ئاشكراده‌كات ك ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫زڕدایك‌و باوكیه‌و‌ه ئه‌شكه‌نجه‌دراو‬ ‫ێ چه‌ندو چون گه‌ڕایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ب‌‬ ‫له‌مردنێك ‌‬ ‫ی به‌سه‌ر‬ ‫ی به‌دواداچونه‌كان‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ئه‌حمه‌ددا هات‪ ،‬له‌رابردودا هه‌مان‬ ‫چیرۆك به‌سه‌ر باوكیشیدا هاتوه‌و‬ ‫له‌ماڵه‌و‌ه ده‌ربه‌ده‌ركراوه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌حمه‌د‬ ‫باوك ‌‬ ‫ی نه‌وه‌ده‌كان‬ ‫ی ئه‌حمه‌د له‌سااڵن ‌‬ ‫باوك ‌‬ ‫ی باوك‌و دایكیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی توندوتیژی��� ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫ماڵه‌و‌ه جێده‌هێڵێت‌و بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫ساڵ بێ س���ه‌رو شوێن ده‌بێت‌و پاشان‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و ده‌رده‌كه‌وێت ك ‌ه له‌ئێران‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ئێرانی ‌‬ ‫ی به‌ته‌مه‌ن��� ‌‬ ‫بوه‌و ژنێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌بوه‌‪،‬كردویه‌ت��� ‌‬ ‫منداڵ‌وهاوس���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خ���ۆی‌‪ .‬ه���اوكات مامێك ‌‬ ‫به‌ك���وڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌حمه‌دی���ش ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قس���ه‌كان ‌‬ ‫نه‌وه‌ده‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌گوێر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌تی��� ‌‬ ‫نه‌نك���ی‌‪ ،‬له‌ماڵ���ه‌و‌ه به‌پێ��� ‌‬ ‫ڕایكردوه‌و تاكو ئێس���تا نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫بێسه‌روش���وێنه‌و بچوكتری���ن هه‌واڵ ‌‬ ‫ی كه‌سوكاری‌‪.‬‬ ‫نه‌گه‌یشتۆته‌و‌ه ده‌ست ‌‬

‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫كات ‌‬ ‫ی ئه‌حمه‌د‬ ‫دایك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌روداوێك ‌‬ ‫ته‌مومژاوییدا‪،‬‬ ‫ده‌سوتێت‌و پاشان‬ ‫له‌نه‌خۆشخان ‌ه‬ ‫ی له‌ده‌ستداوه‬ ‫گیان ‌‬

‫ی ئه‌حمه‌د‬ ‫دایك ‌‬ ‫ی ك ‌ه به‌ئاوێن ‌ه‬ ‫ی ئه‌و زانیارییان ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دایك��� ‌‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫گه‌یش���تون‪ ،‬كات��� ‌‬ ‫ی ته‌مومژاوییدا‪،‬‬ ‫ئه‌حم���ه‌د له‌روداوێك��� ‌‬ ‫ده‌س���وتێت‌و پاش���ان له‌نه‌خۆش���خان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی چیرۆك ‌‬ ‫ی له‌ده‌س���تداوه‌‪ .‬ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫گیان ‌‬ ‫ی ئه‌حمه‌د شاره‌زان‪ ،‬باسیان‬ ‫ی دایك ‌‬ ‫ژیان ‌‬ ‫له‌و‌ه ك���رد ك��� ‌ه له‌وكات���ه‌دا دادگاش‬ ‫ی له‌و‬ ‫وه‌ك���و پێویس���ت لێكۆڵین���ه‌و‌ه ‌‬ ‫روداوه‌دا نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬تاكه‌كه‌س���ێك ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی لێوه‌رگیراو‌ه له‌روداوه‌كه‌‪ ،‬باوك ‌‬ ‫وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌حمه‌د بوه‌‪ .‬ئه‌ویش وتویه‌تی‌‪ ،‬له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫پرێمز داگیرس���اندندا هاوس���ه‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫سوتاوه‌و پاش���ان له‌نه‌خۆشخان ‌ه بۆیان‬ ‫ی‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت ته‌نها ی���ه‌ك گورچیل ‌ه ‌‬ ‫ی س���وتاوییه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫ی به‌هۆ ‌‬ ‫هه‌یه‌ئی���د ‌‬ ‫ی گورچیله‌كه‌یه‌وه‌‪،‬پاش ماوه‌یه‌ك‬ ‫الوازی ‌‬ ‫ی له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫گیان ‌‬

‫ئه‌حمه‌د‬

‫ی ئه‌حمه‌د‬ ‫ئه‌حم���ه‌د به‌هه‌مانش���ێو‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌شكه‌نجه‌و‬ ‫له‌الیه‌ن زڕدایكیه‌وه‌ توش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ده‌بێت‌و دوا ‌‬ ‫ی ده‌رونی ‌‬ ‫سزا ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫له‌تۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانیشچیرۆك ‌‬ ‫ی ئه‌حم���ه‌د باڵوده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫خوش���ك ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌حم���ه‌د ك ‌ه ده‌كات ‌ه‬ ‫نه‌نك‌و باپیر ‌‬ ‫دای���ك‌و باوكی‌ س���االر‪ ،‬دێن‌وكچه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان‌و ئێس���تا ال ‌‬ ‫ده‌به‌ن��� ‌ه ماڵ ‌‬ ‫ی ده‌ژیله‌ش���ارۆچك ‌هی‌ س���ۆران‬ ‫نه‌نك ‌‬ ‫(دیانه‌)‪.‬‬ ‫ی رابردوش���دا‪،‬‬ ‫له‌چه‌ن���د رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌شكه‌نجه‌دان ‌‬ ‫دیس���انه‌و‌ه چیرۆك ‌‬ ‫ئه‌حم���ه‌د له‌الی���ه‌ن زڕدایكی���ه‌و‌ه‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كان���ه‌وه‌ باڵوكرای���ه‌وه‌و‬ ‫ێ‬ ‫ژیانێكی‌ نو ‌‬ ‫ی گه‌ور‌هی‌ نای���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی س���االره‌و پاش هه‌ڵاڵیه‌ك��� ‌‬ ‫ی ئه‌حمه‌د ناو ‌‬ ‫باوك ‌‬ ‫ی خوشكه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌حمه‌د‬ ‫ی به‌پێچه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی دوه‌م ده‌هێنێته‌وه‌‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی ژن��� ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌الیه‌ن چه‌ندین رێكخراوو چاالكوان‌و‬ ‫ی كه‌م خوش���ك ‌ه گه‌وره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك��� ‌‬

‫ی‬ ‫ی حكومییه‌وه‌ پش���تیوانی ‌‬ ‫فه‌رمانگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫لێك���راو داواك���را س���زاده‌ره‌كان ‌‬ ‫لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت‪.‬‬ ‫ی ئه‌حمه‌د‬ ‫سزادان ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌و به‌دواداچونان��� ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ئاوێن��� ‌ه ب���ۆ كه‌یس���ه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی بچكۆل ‌ه‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ده‌ركه‌وتو‌ه ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی كردوه‌و‬ ‫ی خوش���ك ‌ه بچوكه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫بی���ر ‌‬ ‫ی كردو‌ه بیبه‌ن‬ ‫ی له‌ب���اوك‌و زڕدایك ‌‬ ‫داوا ‌‬ ‫ی تاك���و نه‌نك‌و باپیرو‬ ‫ی باپیر ‌‬ ‫ب���ۆ ماڵ ‌‬ ‫ی ببینێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م‬ ‫خوش���كه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ره‌تده‌كرێته‌وه‌و پاشان له‌الیه‌ن‬ ‫داوای ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و سزای ‌ه ده‌بێت‌و‬ ‫زڕدایكیه‌و‌ه توش��� ‌‬ ‫ی لێده‌كات ك ‌ه نابێ‬ ‫ی ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫ی بكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا زیاتر‬ ‫ی باس ‌‬ ‫ی باوك ‌‬ ‫ال ‌‬ ‫سزایده‌دات‪.‬‬

‫دایک‌و باوکی ئه‌حمه‌د‬ ‫ی ئه‌و هه‌ڕه‌ش���انه‌دا‪،‬‬ ‫له‌ژێر گوش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بچكۆل ‌ه ناوێرێت هیچ له‌بار‌ه ‌‬ ‫ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی بدركێنێت‪،‬‬ ‫ی باوك��� ‌‬ ‫س���زادانیه‌و‌ه له‌ال ‌‬ ‫ی ئه‌م س���زای ‌ه ده‌گات ‌ه‬ ‫تا دواجار ئاس���ت ‌‬ ‫ی دره‌نگدا ئه‌حمه‌د‬ ‫لوتك���ه‌و له‌ش���ه‌وێك ‌‬ ‫ی م���اڵ‪ .‬وه‌ك ل���ه‌و‬ ‫ده‌كرێت��� ‌ه ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی روداوه‌ك ‌ه‬ ‫گرت ‌ه ڤیدیۆییانه‌شداك ‌ه دوا ‌‬ ‫باڵوكران���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌رده‌كه‌وێ���ت ئه‌حمه‌د‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی ده‌رونی ‌‬ ‫له‌ژێ���ر پاڵه‌په‌س���تۆیه‌ك ‌‬ ‫ی تۆڵه‌كردنه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫گه‌وره‌دایه‌و داوا ‌‬ ‫له‌باوكی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫كاتێ���ك ئه‌حم���ه‌د ده‌چێت��� ‌ه ال ‌‬ ‫ی ئازادی‌‌و‬ ‫ی نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ئاساییش���ه‌كان ‌‬ ‫هه‌س���ت به‌و‌ه ده‌كات پارێ���زراوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كات���ه‌وه‌و هه‌مو ئ���ه‌و ئازار‌ه ‌‬ ‫دڵ ‌‬ ‫ی ب���اس ده‌كات‌و‬ ‫ك��� ‌ه چه‌ش���تویه‌ت ‌‬ ‫ی زۆر‌ه له‌ژێ���ر‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ ،‬ماوه‌یه‌ك��� ‌‬

‫ی‬ ‫ی كاریگه‌ری ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی��� ‌‬ ‫ی برین‌و توێژه‌ران��� ‌‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌دایه‌و ب���ۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ده‌بێت‪،‬هاوكات ئه‌گه‌ر‬ ‫ی دیارنه‌بن‌و كه‌س له‌س���ه‌ر داهاتو ‌‬ ‫ی لێدانه‌كان��� ‌‬ ‫ش���وێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاگادارنه‌بێت‪،‬ناچارده‌كرێ���ت ڕێكخراوه‌كان���ی‌ منداڵپارێ���ز به‌ته‌واو ‌‬ ‫لێ��� ‌‬ ‫ی خۆیان جێبه‌جێ نه‌كه‌ن له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫ی قوتابخانه‌ش بێت‌و نایه‌ڵن ئه‌رك ‌‬ ‫ده‌ستبه‌ردار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ده‌رون ‌‬ ‫ئه‌م پاڵه‌په‌س���تۆی ‌ه ‌‬ ‫بڕواته‌و‌ه بۆ قوتابخانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د هه‌ی���ه‌‪ ،‬وای‌لێ بك���ه‌ن ببێت ‌ه‬ ‫ی كۆمه‌ڵگاو‬ ‫ی توندوتی���ژ ‌‬ ‫كاره‌كته‌رێك��� ‌‬ ‫گه‌ڕانه‌و‌ه له‌مردن‬ ‫ی بگه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ی زیان به‌چوارده‌ور ‌‬ ‫ی ئه‌و پش���كنین ‌ه پزیشكییان ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێس���تادا به‌ش���ێك له‌چاالكوانان ‌‬ ‫ی ئه‌و پزیش���كانه‌ش‬ ‫بۆی كراون‌و به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مندااڵن داواده‌كه‌ن دادگا س���زا ‌‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���تی ‌‬ ‫ك ‌ه له‌نزیكه‌و‌ه ئاگادار ‌‬ ‫ی ئه‌م زڕدای���ك‌و باوك ‌ه بدات‌و‬ ‫ئه‌حمه‌دن‪ ،‬ئه‌و منداڵ ‌ه ته‌مه‌ن نۆ سااڵنه‌ی ‌ه گونج���او ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چاكسازی ‌‬ ‫ی له‌هه‌مانكاتیشدا به‌خولێك ‌‬ ‫ی پشتی‌‌و كاس ‌ه ‌‬ ‫په‌راسوی ‌هك‌و دو بڕبڕ‌ه ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تیی���دا تێبپ���ه‌ڕن‪ ،‬تاك���و ئه‌و‬ ‫سه‌ری شكاوه‌‪ ،‬به‌اڵم خۆشبه‌ختان ‌ه بار ‌‬ ‫ی له‌ڕابردودا‬ ‫ی ده‌كات‌و ئێستا كاریگه‌ریی��� ‌ه توندوتی���ژ‌ه ‌‬ ‫ی ڕو له‌باشی ‌‬ ‫ته‌ندروستی ‌‬ ‫ی ئه‌حمه‌د هه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ی له‌س���ه‌ر باوك ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‌ه ‌‬ ‫مه‌ترس���ی ‌‬ ‫ی نه‌بێ���ت‌و درێ���ژ‌ه‬ ‫ی ئه‌حمه‌د‌ه په‌رچه‌كرداران��� ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌رونی ‌‬ ‫ده‌مێنێته‌و‌ه ب���ار ‌‬ ‫ی نه‌كێشێت‪.‬‬ ‫ك��� ‌ه له‌ئێس���تادا زۆر خراپ���ه‌و به‌وت ‌ه ‌‬

‫هێز‌ه پشتیوانیه‌ك ‌ه ‌ی هه‌رێم‬ ‫بۆ كۆبانی‌‪ ،‬هیچ ژن ‌ه‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌ك له‌خۆناگرێت‬ ‫هێزێکی پێشمه‌رگه‌ی ژنان له‌جه‌له‌وال‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫له‌ناوئه‌و هێزه‌ پشتیوانیه‌ی‌ كه‌ بڕیاره‌‬ ‫له‌م چه‌ند رۆژه‌دا وه‌ك هێزێكی‌‬ ‫پشتیوانیی‌ ره‌وانه‌ی‌ كۆبانی‌ بكرێت بۆ‬ ‫پشتیوانیی‌ له‌شه‌ڕڤانانی‌ یه‌په‌گه‌ دژی‌‬ ‫داعش‪ ،‬هیچ ئافره‌تێك له‌خۆناگرێت‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا په‌رله‌مانتاره‌ ژنه‌كان پێشوازیی‌‬ ‫له‌هه‌نگاوێكی‌ له‌وشێوه‌یه‌ ده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر ژنه‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌كانیش به‌شدارییان هه‌بوایه‌‪.‬‬ ‫فه‌ریق جه‌بار ی���اوه‌ر مه‌ن���ده‌‪ ،‬ئه‌مینداری‬ ‫گش���تیی وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌‌و وته‌بێژی‬ ‫فه‌رمی���ی فه‌رمانده‌ی���ی گش���تیی هێزه‌كانی‬ ‫پاراس���تنی هه‌رێم‪ ،‬ئاماده‌نه‌بو له‌باره‌ی‌ كاتی‌‬ ‫ره‌وانه‌كردن���ی‌ ئه‌و هێ���زه‌ هی���چ زانیارییه‌ك‬ ‫به‌ئاوێنه‌ بدات‌و رایگه‌یان���د‪" ،‬ئه‌گه‌ر بڕیاریش‬ ‫بده‌ین‪ ،‬ئه‌وا به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ناتوانین هیچ‬ ‫زانیارییه‌ك له‌س���ه‌ر واده‌و رێگای‌ رۆیش���تنی‌‬ ‫ئ���ه‌و هێزه‌و ژماره‌و چه‌كی‌ ئ���ه‌و هێزه‌ به‌پێی‌‬ ‫پره‌نسیپ ‌ی سه‌ربازیی‌ ئاش���كرا بكه‌ین‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌منیه‌ت���ی‌ یه‌كه‌ك���ه‌و پاراس���تنی‌ گیانی‌ ئه‌و‬ ‫پێشمه‌رگانه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌گ���ه‌ری‌ چون���ی‌ هێزێكی‌ ژنان‬ ‫هاوشانی‌ ئه‌و هێزه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‪ ،‬جه‌بار یاوه‌ر‬

‫وتی‌‪" ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ به‌پێ���ی‌ رێككه‌وتنمان‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو الیه‌نه‌كان‪ ،‬چ الیه‌نی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‪،‬‬ ‫په‌یه‌ده‌و یه‌په‌گه‌‪ ،‬ئه‌و هێزه‌ی‌ ده‌ینێرین هێزێكی‌‬ ‫پش���تیوانییه‌و به‌چه‌كی‌ نیمچه‌ قورس���ه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هیچ خوش���كێكی‌ پێشمه‌رگه‌مان نیه‌ له‌و‬ ‫یه‌كانه‌ی‌ كه‌ چه‌كی‌ قورسی‌ پێیه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ ره‌نگه‌ له‌گه‌ڵیان نه‌ڕۆن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ناوب���راو ته‌ئكیدیك���رده‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ یه‌په‌گ���ه‌ داوای‌ ژم���اره‌ی‌ زۆری‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یان نه‌ك���ردوه‌‪" ،‬به‌ڵك���و داوای‌‬ ‫چه‌كی‌ پشتیوانییان كردوه‌ كه‌ ده‌كاته‌ چه‌كی‌‬ ‫نیمچه‌ق���ورس‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئێم���ه‌ ته‌نها ئه‌وانه‌‬ ‫ده‌نێرین كه‌ شاره‌زان له‌به‌كارهێنانی‌ ئه‌و چه‌كه‌‬ ‫قورسانه‌"‪.‬‬ ‫دوای‌ گه‌مارۆدان���ی‌ ش���اری‌ كۆبانی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫چه‌كداران���ی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‌ ئیس�ل�امیی‌ ناس���راو‬ ‫به‌(داعش)‪ ،‬هێزه‌ چه‌كداره‌ كورده‌كانی‌ خۆرئاوا‬ ‫داوای‌ پش���تیوانییان له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫كرد ت���ا هێزێ���ك به‌چه‌كی‌ قورس���ه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫پش���تیوانییه‌ك ره‌وانه‌ی‌ شاره‌كه‌ بكات‪ ،‬دوای‌‬ ‫په‌س���ندكردنی‌ بڕیارێك له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌و هێزه‌ ئاماده‌یه‌ ب���ۆ به‌رێكه‌وتن تا‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ توركیاوه‌ بچێته‌ناو شاره‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جێی‌ ئاماژه‌یه‌ ئه‌م هێزه‌ هیچ ئافره‌تێك‬ ‫له‌خۆی‌ ناگرێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی له‌و‌ه ده‌كه‌ین ژنان ‌‬ ‫پشتگیری ‌‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه بونیان له‌و هێز‌ه‬ ‫ی كۆبانی‪-‬دا هه‌بێت‌و ئه‌و‬ ‫پشتیوانیی ‌ه ‌‬ ‫ی كوردستاندا‬ ‫هه‌نگاو‌ه بنرێت له‌هه‌رێم ‌‬ ‫له‌ئێس���تادا به‌ش���ێكی‌ زۆر له‌و پێشمه‌رگه‌و‬ ‫شه‌ڕڤانانه‌ی‌ له‌باش���ورو خۆرئاوای‌ كوردستان‬ ‫چه‌كی���ان له‌به‌رامب���ه‌ر چه‌كداران���ی‌ داع���ش‬ ‫هه‌ڵگرت���وه‌‪ ،‬ژنان���ن كه‌ شانبه‌ش���انی‌ پیاوان‬ ‫له‌به‌ره‌كانی‌ جه‌نگن‌و ژماره‌یه‌كیش قوربانییان‬ ‫داوه‌‪ .‬له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا له‌پاڵ هێزێكی‌‬ ‫زۆری‌ پێش���مه‌رگه‌ ك���ه‌ له‌پی���اوان پێكهاتوه‌‪،‬‬ ‫چه‌ند ف���ه‌وج‌و یه‌كه‌یه‌كی‌ دیكه‌ی‌ س���ه‌ربازیی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌ژن���ان هه‌ن‪ ،‬له‌وان���ه‌ فه‌وجی دوی‬ ‫یه‌ك���ه‌ی ‪ 106‬ك���ه‌ له‌ ‪ 500‬ژنه‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫پێكهاتوه‌و له‌س���اڵی ‪ 1996‬له‌س���ه‌ر بڕیاری‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانی‌‪ ،‬س���كرتێری گشتیی یه‌كێتیی‬ ‫نیشتیمانیی كوردستان دامه‌زراوه‌‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫ئه‌م مانگه‌ش���دا یه‌كه‌مین شه‌هیدیان له‌شه‌ڕی‌‬

‫دژی‌ داعش دا‪.‬‬ ‫نه‌قیب ره‌نگین یوسف ئه‌فسه‌ر له‌فه‌وجی ‪2‬ی‬ ‫ژنان‪،‬له‌یه‌كه‌م رۆژی‌ جه‌ژندا له‌به‌ره‌كانی‌ شه‌ڕ‬ ‫له‌سنوری قه‌زای داقوق برینداربووپێشنیوه‌ڕی‬ ‫‪11‬ی تشرینی یه‌كه‌می‌ ئه‌مساڵ له‌نه‌خۆشخانه‌ی‬ ‫فریاكه‌وتنی س���لێمانی گیانی‌ له‌ده‌ستداو بوه‌‬ ‫یه‌كه‌م شه‌هیدی ژن له‌هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئێس���تادا هیچ ئه‌ندامێكی‌ ئه‌م هێزه‌‬ ‫به‌ش���داریی‌ هێ���زه‌ پش���تیوانییه‌كه‌ی‌ كۆبانی‌‬ ‫ناك���ه‌ن‪ ،‬له‌كاتێك���دا به‌ش���ێكی‌ زۆرینه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫هێزه‌ی‌ له‌كۆبانی‌ به‌رگریی‌ له‌ش���اره‌كه‌ ده‌كات‬ ‫ش���ه‌ڕڤانانی‌ ژنانن‪.‬به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كانی���ش‬ ‫له‌ئێس���تادا ‪%30‬ی‌ هێ���زه‌ ش���ه‌ڕكه‌ره‌كانی‌‬ ‫یه‌كینه‌كانی‌ پاراستن ‌ی گه‌ل له‌كۆبانی‌‪ ،‬ژنانن‌و‬

‫له‌چوارچێوه‌ی‌ هێزێكدا به‌ن���اوی‌ یه‌كینه‌كانی‌‬ ‫پاراس���تنی‌ ژنان‪ ،‬له‌ش���اری‌ كۆبانێ‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫چه‌كدارانی‌ داعش ده‌جه‌نگن‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیش���یه‌وه‌ به‌هار عه‌بدولره‌حمان‬ ‫محه‌م���ه‌د‪ ،‬بڕی���ارده‌ری‌ لیژن���ه‌ی‌ كاروب���اری‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌و شه‌هیدان‌و قوربانیانی‌ جینۆساید‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌و هێزه‌ی‌ ره‌وانه‌ده‌كرێت‬ ‫هه‌مه‌چه‌شنه‌و ره‌چاوی‌ ئه‌وه‌ كراوه‌ كه‌ له‌هه‌مو‬ ‫لیواكانه‌وه‌ ره‌وانه‌بكرێ���ت‌و له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌وه‌ سه‌رپه‌رشتیی ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ په‌رله‌مان ه���ۆكاری‌ نه‌بونی‌‬ ‫هێزی‌ ژنان له‌و هێزه‌ پش���تیوانیه‌ی‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫كۆبان���ی‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬ده‌گێڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ "ئه‌و‬ ‫بارودۆخه‌ی‌ كه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ ئێمه‌ی‌ تێدا ده‌ژی‪،‬‬ ‫كه‌له‌ناو هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌شدا رێژه‌ی‌ ژنان‬ ‫كه‌مه‌‪ ،‬ئه‌و هێزه‌ش���ی‌ ك���ه‌ ده‌چێت بۆ كۆبانی‌‬ ‫ژماره‌یان كه‌مه‌"‪.‬‬ ‫به‌ه���ار پش���تیوانیی‌ له‌ناردن���ی‌ ژماره‌یه‌ك‬ ‫ژنانی‌ پێشمه‌رگه‌ ده‌كات بۆ كۆبانی‌‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"پش���تگیریی‌ له‌وه‌ ده‌كه‌ین ژنانی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫بونی���ان له‌و هێ���زه‌ پش���تیوانییه‌ی‌ كۆبانی‪-‬‬ ‫دا هه‌بێ���ت‌و ئه‌و هه‌نگاوه‌ بنرێ���ت له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تاندا كه‌ تائێس���تا چه‌ند به‌ربه‌ستێك‬ ‫هه‌ب���ون له‌ب���ه‌رده‌م ئافره‌تان���دا ت���ا بتوانن‬ ‫له‌س���ه‌رجه‌م كایه‌كان���دا رۆڵ���ی‌ كاریگه‌رییان‬

‫هه‌بێت‪ ،‬به‌كایه‌ی‌ سه‌ربازییشه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو رێ���ژه‌ی‌ كه‌می���ی‌ ژن���ان له‌كایه‌ ‌ی‬ ‫س���ه‌ربازییدا ده‌گێڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ "كۆمه‌ڵێ���ك‬ ‫هۆكاری‌ خودیی‌‌و بابه‌تیی‌ كه‌تائێس���تا رێژه‌ی‌‬ ‫ژنان له‌سه‌رجه‌م كایه‌كاندا‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كایه‌ی‌‬ ‫سه‌ربازیی‌ وه‌ك پێویست نیه‌‪ ،‬زۆرجار ئافره‌تان‬ ‫خۆیان ده‌ستپێش���خه‌رییان نه‌ب���وه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫بچنه‌ ئه‌و بواره‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێكیش���ی‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫ب���ه‌و واقیعه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی‌و كلتوره‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌مانه‌و ئافره‌تان زۆرجار هه‌وڵناده‌ن بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ربچن لێی‌‌و بون به‌به‌شێك له‌و كلتوره‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ له‌مانگ���ی‌ ش���وباتی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪ ،2013‬هێزێكی‌ تایب���ه‌ت به‌ژنان له‌ناو‬ ‫ریزه‌كان���ی‌ هێزه‌كانی‌ یه‌كینه‌كانی‌ پاراس���تنی‌‬ ‫گه‌ل (یه‌په‌گه‌)له‌ش���اری‌ عه‌فرین���ی‌ رۆژئاوای‌‬ ‫كوردس���تان راگه‌یه‌نراوه‌ كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ژنان‌و‬ ‫پاێزگاری���ی‌ له‌ژنان���ی‌ رۆژئاوای‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌ئێستاش���دا ژنێ���ك به‌ناوی‌ میس���اعه‌بد‌و‌‬ ‫كه‌ ن���اوه ‌ڕێكخراوه‌ییه‌كه‌ی ‌نالی���ن عه‌فرینه‌‪،‬‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ هێزه‌كانی ‌یه‌كینه‌كانی ‌پاراستن‬ ‫ده‌كات ل���ه‌دژی‌ چه‌كدارانی‌ داعش كه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫مانگ‌و نیوێكه‌ هێرش���ه‌كانی‌خۆی‌به‌ئامانجی‬ ‫‌ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی ‌ئه‌وشاره‌ كوردییه‌ی ‌نزیك‬ ‫له‌سنوری‌ توركیا ده‌ستپێكردوه‌‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫ئازاد سوبحی‌‪..‬‬

‫ی بێهیوا‬ ‫وێنه‌ی‌نه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫سه‌ردار‬ ‫ئ���ازاد س���وبحی‌ كاتێك���ی‌ باش���ی‌‬ ‫هه‌ڵبژارد بۆ م���ردن‪ ،‬كه‌ یه‌كه‌م رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫"سه‌ری‌ ساڵی‌ كۆچی‌" بو‪ ،‬له‌و سه‌ری‌‬ ‫س���اڵی‌ رۆژ ژمێره‌ ئیسالمییه‌دا ك ‌ه ئه‌و‬ ‫ماڵئاوایی‌ له‌م ژیان‌و دنیا بێمانایه‌ كرد‪،‬‬ ‫جه‌نگاوه‌ران پیرۆزبایی‌ سه‌ری‌ ساڵیان‬ ‫به‌موش ‌هك‌و كاتیۆشا‌و ته‌ق‌و تۆق له‌گه‌ڵ‌‬ ‫یه‌ك ده‌گۆڕییه‌وه‌‌و هی���وای‌ مردنێكی‌‬ ‫خێراشیان بۆ یه‌ك ده‌خواست‪.‬‬ ‫ئازاد به‌هه‌مانشێوه‌ی‌ بێهوده‌یی‌ ژیانی‌‬ ‫مردنه‌كه‌ش���ی‌ بێهوده‌و مات‌و بێده‌نگ‬ ‫ب���و‪ ،‬كه‌ دوای‌ بێزاربونی‌ دڵی‌ س���پی‌‌و‬ ‫بێگ���ه‌ردی‌ له‌ترپه‌و لێدان‪ ،‬ش���ه‌وێكی‌‬ ‫دره‌نگوه‌خت خرایه‌ یه‌كێك له‌و تابوته‌‬ ‫هه‌ناسه‌س���وارو ماندوان���ه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ته‌والێته‌كان���ی‌ مزگه‌وت���ی‌ "حه‌زره‌تی‌‬ ‫ئیبراهی���م" فڕێ���دراون‌و چاوه‌ڕوان���ی‌‬ ‫مردویه‌كی‌ وه‌ك ئازادن تا بیانگه‌یه‌نن‬ ‫به‌گۆڕستان‪.‬‬ ‫ئازاد س����وبحی‌‪ ،‬نمونه‌ی‌ مرۆڤێكی‌‬ ‫خێر له‌خۆنه‌دیوی‌ نه‌وه‌یه‌كه‌ كه‌ هه‌مو‬ ‫ژیانیان له‌سایه‌ی‌ شه‌ڕی‌ بێ‌ پسانه‌وه‌دا‬ ‫بێهوده‌ به‌ڕێكرد‪ ،‬نه‌وه‌یه‌ك به‌رله‌وه‌ی‌‬ ‫ه����ه‌ر به‌ڕاس����تیی‌ بمرن هه‌س����تیان‬ ‫به‌مردوێتی‌ خۆیان كرد‪ .‬ئه‌و س����اڵه‌ی‌‬ ‫ئازادی‌ تێدا هاته‌ دنیاوه‌‪ ،‬س����اڵێكی‌‬ ‫نه‌ه����ات بوو ك����ه‌ شۆڕش����ی‌ ئه‌یلولی‌‬

‫تیا هه‌ڵگیرس����ا‌و ئیتر تا س����ااڵنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫درێژخای����ه‌ن كوردس����تان له‌ئاگ����ری‌‬ ‫شه‌ڕدا س����وتا‪ ،‬له‌هه‌ڕه‌تی‌ گه‌نجێتیدا‬ ‫بو كه‌ ده‌سه‌اڵتی‌ تۆقێنه‌رانه‌ی‌ به‌عس‬ ‫له‌عێراقدا گه‌یشته‌ ترۆپكی‌ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫ئاش����ی‌ به‌عس����یه‌كان ژیانی‌ هه‌زاران‬ ‫مرۆڤی����ان له‌دۆزه‌خی‌ جه‌نگی‌ عێراق‌و‬ ‫ئێران‌و له‌س����ه‌ركوتكردنی‌ بێڕه‌حمانه‌‌و‬ ‫پڕ له‌قه‌س����اوه‌تی‌ كورددا هاڕی‌‪ ،‬له‌و‬ ‫س����ااڵنه‌دا ت����رس‌و م����ه‌راق‪ ،‬زیندان‌و‬ ‫خه‌فه‌كردنی‌ ئازادییه‌كان‪ ،‬كوش����ت‌و‬ ‫كوشتار‪ ،‬هه‌مو سه‌رچاوه‌كانی‌ خۆشیی‌‬ ‫ژیانی‌ ئازادو ئه‌و نه‌وه‌یه‌ی‌ ئه‌ویان وشك‬ ‫هه‌ڵگه‌ڕان����د‪ ،‬به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك كه‌ ئیتر‬ ‫"راپه‌ڕینه‌ ش����كۆداره‌كه‌"ش نه‌یتوانی‌‬ ‫ده‌رگای‌ هه‌س����تكردن به‌خۆشبه‌ختیی‌‬ ‫ب����ه‌ڕوی‌ ئازادو هه‌مو ئ����ه‌و ئازادانه‌دا‬ ‫بكاته‌وه‌ ك����ه‌ جوانترین س����اڵه‌كانی‌‬ ‫ته‌مه‌نیان له‌ڕاكردن به‌دوای‌ وه‌همه‌كانی‌‬ ‫چه‌پ����دا به‌فی����ڕۆدا‌و س����ه‌ره‌نجامیش‬ ‫له‌به‌رده‌م هه‌ڵكشانی‌ ره‌وته‌ ئیسالمییه‌‬ ‫توندڕه‌وه‌كاندا واقیانوڕما‌و تاس����ان‪،‬‬ ‫ش����ه‌ڕ‌و ملمالنێی‌ پارت����ی‌‌و یه‌كێتیی‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‌و پاره‌‪ ،‬چه‌ته‌گه‌ریی‌‌و‬ ‫به‌تااڵنبردن����ی‌ س����ه‌روه‌ت‌و س����امان‪،‬‬ ‫كردنی‌ پایته‌ختی‌ كوردستان به‌چه‌ند‬ ‫مۆڵێكی‌ گ����ه‌وره‌‪ ،‬بێنرخكردنی‌ به‌ها‬ ‫ئه‌خالقیه‌كان‪ ،‬یه‌كسانكردنی‌ بایه‌خی‌‬ ‫كلتورو رۆش����نبیریی‌ به‌بایه‌خی‌ قنگه‌‬ ‫جگه‌ره‌یه‌ك‪ ،‬چه‌ن����د دیمه‌نێكی‌ په‌یتا‬

‫زانكۆ ‌ی كۆی ‌ه‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫دوای‌ ته‌واوبونی‌ ماوه‌ی‌ دو خولی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ زانكۆی‌ كۆیه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫د‪.‬خدر مه‌عسوم‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫به‌شێك له‌پۆسته‌كانی‌ زانكۆی‌ كۆیه‌‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت به‌رێوه‌ده‌چن‌و ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫نه‌توانراوه‌ كه‌سێك وه‌ك سه‌رۆكی‬ ‫زانكۆكه‌ دیاریبكرێت‪.‬‬

‫له‌وه‌زاره‌تی���ش لیژنه‌یه‌ك س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌و بابه‌ت���ه‌ پێكهاتوه‌‌و به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫له‌ماوه‌یه‌كی‌ زۆر نزیكدا ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌‬ ‫یه‌كالیی‌ ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ره‌تیك���رده‌وه‌ پۆس���ته‌‬ ‫ئیداریه‌كان���ی‌ زانك���ۆی‌ كۆی���ه‌‬ ‫به‌وه‌كال���ه‌ت به‌رێوه‌بچن‌و وتی‌"جگه‌‬ ‫له‌س���ه‌رۆكی‌ زانك���ۆی‌ كۆی���ه‌‪،‬‬ ‫هی���چ پۆس���تێكی‌ ت���ر به‌وه‌كاله‌ت‬ ‫پڕنه‌كراوه‌ته‌وه‌و هیچ كێشه‌یان نیه‌‌و‬ ‫زانكۆ رانه‌وه‌ستاوه‌"‪.‬‬

‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌زانك���ۆی‌ كۆیه‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌واوبونی‌ ماوه‌ی‌ د‪.‬خدر مه‌عس���وم‬ ‫وه‌ك س���ه‌رۆكی‌ زانك���ۆی‌ كۆی���ه‌ بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ زیاتر له‌مانگێك‪ ،‬له‌ئێس���تاداو‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌ ده‌وامی‌‬ ‫زانكۆ به‌ش���ێك له‌پۆسته‌ ئیداریه‌كان‬ ‫به‌وه‌كال���ه‌ت به‌رێوه‌ده‌چ���ن‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ زانكۆ‪ ،‬یاریده‌ری‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫زانك���ۆ ب���ۆ كاروب���اری‌ كارگێڕیی‌‪،‬‬ ‫یاری���ده‌ده‌ری‌ س���ه‌رۆكی‌ زانك���ۆ بۆ‬ ‫كاروباری‌ زانس���تیی‌‪ ،‬راگری‌ فاكه‌ڵتی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬راگری‌ فاكه‌ڵتی‌ زانس���ته‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ جگ ‌ه له‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێك له‌و پۆستانه‌ پێویستی‌ به‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ بڕوانامه‌كه‌ی‌ له‌پرۆفیسۆر كه‌متر‬ ‫نه‌بێت‪،‬ب���ه‌اڵم ئێس���تا ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫پۆستانه‌ به‌رێوه‌ده‌به‌ن له‌و بڕوانامه‌یه‌‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیش���یه‌وه‌ مامۆس���تای‌‬ ‫كه‌متریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ زانكۆی‌ كۆیه‌ به‌وه‌كاله‌ت زانكۆی‌ كۆیه‌‪ ،‬ئوس���امه‌ ئه‌ش���ره‌ف‬ ‫د‪.‬سه‌عید ساڵح له‌باره‌ی‌ به‌رێوه‌چونی‌ پێیوای��� ‌ه "ح���زب كاریگه‌ری���ی‌ هه‌یه‌‬ ‫ی كه‌س���ێك بۆ سه‌رۆكی‌‬ ‫پۆس���ته‌ ئیداریه‌كان‌و زانس���تیه‌كان له‌دیاریكردن ‌‬ ‫به‌وه‌كال���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬زانكۆ‪،‬ئه‌م���ه‌ جگه‌ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌الیه‌نی‌‬ ‫"ئ���ه‌و كه‌یس���ه‌ ئێس���تا له‌وه‌زاره‌ته‌ زانستییش رۆڵی‌ خۆیی‌ هه‌یه‌‪،‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫ی حزبیبون‌و‬ ‫كه‌تێی���دا چه‌ن���د كه‌س���ێك س���یڤی‌ ده‌توانین بڵێین رێ���ڕه‌و ‌‬ ‫خۆی���ان پێشكه‌ش���كردوه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ زانستیبون‌و ئه‌زمون هاوته‌ریبن"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان گۆران ئازاد له‌فراكسیۆنی‌‬ ‫س���ه‌وز له‌باره‌ی‌ به‌رێوه‌چونی‌ زانكۆی‌‬ ‫كۆیه‌ به‌وه‌كاله‌ت به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"به‌پێ���ی‌ رێنمایی‌ خۆی���ان‪9 ،‬كه‌س‬ ‫له‌زانكۆی‌ كۆیه‌ سیڤی‌ خۆیان پێشكه‌ش‬ ‫به‌وه‌زاره‌ت كردوه‌‪ ،‬ئه‌ویش لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫بااڵی‌ له‌سێ‌ وه‌زیر پێكهێناوه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫چاوپێكه‌وت���ن له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌س���انه‌‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا راوه‌س���تاوه‌و‬ ‫ئه‌وی���ش په‌یوه‌ندی���ی‌ به‌روداوه‌كانی‌‬ ‫شه‌نگاله‌وه‌ هه‌بو كه‌وه‌زیرێك به‌رده‌وام‬ ‫له‌وێبو‪ ،‬دواتر وه‌زیرێكی‌ تر سه‌فه‌ری‌‬ ‫كردبو‪،‬ب���ه‌اڵم چ���اوه‌ڕێ ده‌كرێ���ت‬ ‫له‌نزیكترین كاتدا هه‌ر سێ‌ وه‌زیره‌كه‌‬ ‫ده‌ست به‌چاوپێكه‌وتن بك ‌هن‌و كه‌سێك‬ ‫له‌ناویدا دابنرێت"‪.‬‬

‫په‌یتا به‌دوای‌ یه‌كدا هاتوی‌ سوریالیی‬ ‫بون ك����ه‌ رۆژ به‌ڕۆژ ئازادی����ان زیاتر‬ ‫توشی‌ شۆك كرد‪ ،‬ئه‌و زو دركی‌ به‌وه‌‬ ‫كرد كه‌ ئیتر گه‌ڕان به‌دوای‌ مانادا له‌م‬ ‫دنیا بێمانایه‌ی‌ كوردستانی‌ تێكه‌وتوه‌‬ ‫چه‌ند بێهوده‌و كات كوش����تنه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫س����ه‌ره‌نجام نه‌یزان����ی‌ خه‌ریكی‌ چی‌‬ ‫بێت "غه‌یری‌ خواردنه‌وه‌"‌و ئالوده‌بون‬ ‫به‌دڵته‌نگی����ی‌‌و م����ه‌راق‌و دڵه‌ڕاوكێ‌‪،‬‬ ‫ئاس����ه‌واریی‌ بێزارب����ون له‌ژی����ان‬ ‫به‌قوڵی����ی‌ له‌چاوه‌كانی‌ ئه‌ودا ده‌بینرا‬ ‫كه‌ نوقومب����ون له‌خ���� ‌هم‌و لێوڕێژبون‬ ‫له‌ماتیی‌‪.‬‬ ‫ئ����ازاد س����وبحی‌ ئه‌وه‌ن����ده‌ پاك‌و‬ ‫دڵناسك بو كه‌ ویژدانی‌ زیندوی‌ رێگه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێن����ه‌دا وه‌ك زۆرێك له‌بازاڕی‌‬ ‫رۆشنبیریی‌‌و ئه‌ده‌ب‌و رۆژنامه‌نوسییدا‬ ‫دوای‌ چنینه‌وه‌ی‌ پاره‌و ده‌س����كه‌وتی‌‬ ‫خ����ۆی‌ بكه‌وێ����ت‌و به‌"بێخه‌میی‌ بژی‌‌و‬ ‫به‌بێخه‌می����ی‌ بمرێت"‪ .‬ئه‌و نمونه‌یه‌كی‌‬ ‫راستگۆ‌و هێمای نه‌وه‌یه‌كی‌ بێهیوا بو‬ ‫ك ‌ه میمۆریی‌ مێشكیان پڕاوپڕه‌ له‌وێنه‌‬ ‫سوتاوه‌كانی‌ ش����ه‌ڕ‌و ناسۆرو گریان‌و‬ ‫ش����یوه‌ن‌و مردن‪ ،‬دڵی‌ ئازاد زۆر له‌وه‌‬ ‫ته‌نكت����رو ته‌نهات����ر بو ك����ه‌ به‌رگه‌ی‌‬ ‫ئه‌م هه‌مو ژان����ه‌ بگرێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌مه‌و‬ ‫ئێواره‌یه‌كی‌ ناوه‌ڕاس����تی‌ ئ����ه‌م پایزه‌‬ ‫دڵته‌نگ‌و پڕ له‌ئافاته‌‪ ،‬ماڵئاوایی‌ له‌م‬ ‫ژیان‌و دنیا بێمانایه‌ كرد‌و به‌بێده‌نگی‌‬ ‫رۆی‌‪ ،‬روحی‌ شاد‪.‬‬

‫ئه‌م بارودۆخ ‌ه ئاڵۆز‌ه ‌ی عێراق‌و كوردستان‬ ‫به‌كوێ ده‌گات؟‬ ‫م‪ .‬ئه‌حمه‌د هه‌ورامی‌‬ ‫ئ����ه‌و هاوپه‌یمانیه‌ت����ه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌یه‌وێ����ت به‌په‌الماری‌ س����ه‌ربازیی‌‌و‬ ‫ئه‌منی����ی‌ چاره‌س����ه‌رناكرێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫پێویس����تی‌ به‌بزاڤێك����ی‌ سیاس����ییانه‌‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌مه‌ش به‌هه‌نگاونانی‌ دروس����ت‬ ‫بۆ لێكگه‌یش����تنی‌ سیاسی‌ نێوان ئه‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تانه‌ی‌ كه‌ ئێستا له‌سه‌ر بارودۆخی‌‬ ‫نێوان عێراق‌و سوریا له‌ملمالنێدان‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌ئێران‌و توركیاو ئوردن‌و س����عودیه‌و‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو ئه‌وروپاش‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌مه‌ریكیه‌كان ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫داعش له‌عێراق‌و سوریا به‌یه‌ك شێواز‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانه‌كان سیاس����ه‌تێكی‌‬ ‫یه‌كگرتو په‌یڕه‌و ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌م����ڕۆ عێراق‌و س����وریا بونه‌ خاڵی‌‬ ‫ملمالنێیه‌كی‌ زۆر توندی‌ نێوان ئێران‌و‬ ‫ئه‌مه‌ریكا كه‌ ده‌رئه‌نج����ام له‌كۆتاییدا‬ ‫به‌به‌رژه‌وه‌ندیی����ه‌ س����تراتیژییه‌كانی‌‬ ‫ه����ه‌ردوال یه‌كده‌گرێت����ه‌وه‌و پێده‌چێ‬ ‫له‌س����ه‌ر عێراق‌و س����وریا تێگه‌یشتنی‌‬ ‫یه‌كگرتو له‌نێوانیاندا هه‌بێت ‪.‬‬ ‫ڕۆژئاوا گه‌یشتوه‌ته‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫په‌له‌بكرێت له‌شه‌ڕی‌ دژی‌ داعش نه‌ك‬ ‫ته‌نه����ا به‌هۆی‌ مه‌ترس����یه‌وه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫عێراق‌و كوردس����تان به‌ڵك����و ده‌بێته‌‬ ‫مه‌ترسی‌ بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‪.‬‬ ‫ئێس����تاش ب����اوه‌ڕی‌ ئه‌ندامان����ی‌‬ ‫هاوپه‌یمانی����ی‌ نێوده‌وڵه‌ت����ی‌ (جگه‌‬ ‫له‌واڵتان����ی‌ عه‌ره‌ب����ی‌) ب����ۆ هاوكاریی‌‬ ‫له‌پێناو كۆتایهێنانی‌ ش����ه‌ڕی‌ داعش‌و‬ ‫س����ه‌قامگیریی‌‌و ئارامیی‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫ی كه‌ له‌س����ه‌ر ئه‌رزی‌‬ ‫هێزی‌ س����ه‌ره‌ك ‌‬ ‫واقع‌و گۆڕه‌پانی‌ ش����ه‌ڕی‌ دژی‌ داعش‬ ‫وه‌ك تاك����ه‌ هێزی‌ كاریگه‌ر س����ه‌یری‌‬ ‫بكه‌ن هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ كوردستانه‌‪.‬‬ ‫وه‌رچه‌رخ����ان له‌س����ه‌ر ئ����ه‌رزی‌‬ ‫گۆڕه‌پانی‌ شه‌ڕ ئه‌وه‌یه‌ جیهان گه‌یشته‌‬ ‫ئ����ه‌و قه‌ناعه‌ت����ه‌ی‌ پێویس����ته‌ هێزی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‌ كوردستان ببێته‌ هێزێكی‌‬ ‫سه‌ربازیی‌ مۆدێرن به‌ڕه‌خساندنی‌ هه‌مو‬

‫پێداویستیه‌كانی‌ شه‌ڕی‌ سه‌رده‌م بۆی‌‪.‬‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس����ته‌وه‌ تا ده‌گات ‌ه‬ ‫ئاس����یای‌ ناوه‌ڕاس����ت جگ����ه‌ له‌گه‌لی‌‬ ‫كوردستان هاوپه‌یمانیه‌تی‌ ڕاسته‌قینه‌‬ ‫هاوپه‌یمانیه‌ت����ی‌‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی����ی‌ دژی‌ تیرۆریس����تانی‌‬ ‫قاعی����ده‌و داعش بون����ی‌ نییه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هێ����زی‌ پێش����مه‌رگه‌ی‌ كوردس����تان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر تیرۆریس����تان نه‌وه‌ستایه‌‬ ‫ئه‌وا جارێكی‌ دیكه‌ جیهان نه‌یده‌توانی‌‬ ‫بیر له‌دروس����تكردنی‌ هاوپه‌یمانیه‌كی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی‌ دژی‌ داعش بكاته‌وه‌‪ .‬بۆ‬ ‫تێگه‌یشتنی‌ زیاتر له‌سه‌ر ڕوداوه‌كانی‌‬ ‫عێ����راق‌و كوردس����تان پێویس����ته‌ ئه‌و‬ ‫فاكته‌ران����ه‌ ده‌ستنیش����ان بكه‌ین كه‌‬ ‫بونه‌ته‌ ه����ۆی‌ ڕودانی‌ ب����اری‌ ئاڵۆزی‌‬ ‫توندوتیژیی‌ ناوچه‌كه‌‪.‬‬

‫سه‌له‌فیه‌كان‌و خۆبه‌خشه‌كان‬ ‫له‌نێو داعش‪:‬‬ ‫هۆكاره‌كانی‌ چونی‌ هاواڵتیان بۆ ناو‬ ‫ڕیزه‌كانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئیسالمیی‌ بریتیه‌‬ ‫له‌بون����ی‌ ژینگه‌یه‌ك����ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی‌‌و‬ ‫كلتوریی‌ كه‌ هه‌ست‌و سۆزی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و هزرو بیركردنه‌وانه‌ دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ بونه‌ته‌ پاڵنه‌ری‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئیسالمیی‌‪،‬‬ ‫هه‌ستێكی‌ ڕیشه‌قوڵی‌ هه‌یه‌ به‌بێتوانایی‌‬ ‫له‌ملمالنێكردنی‌ ڕۆژئاواو په‌یداكردنی‌‬ ‫هه‌س����تی‌ ئاره‌زومه‌ندی����ی‌ قوربانیدانه‌‬ ‫له‌پێن����او ئایین����داو ئاماده‌یه‌ ئیراده‌ی‌‬ ‫خۆی‌ بخاته‌ ده‌س����ت ده‌سه‌اڵتێك كه‌‬ ‫بانگه‌شه‌ی‌ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ حه‌قیقه‌ت‌و‬ ‫ڕاس����تیی‌ الی‌ ئ����ه‌وه‌و ئاماده‌یه‌ ببێته‌‬ ‫كه‌سێكی‌ جیهادیی‌ بۆ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫ئه‌رك����ی‌ ئاینی����ی‌ تا ش����ه‌ڕكردن دژی‌‬ ‫نه‌یاره‌كانیان به‌هه‌ر هه‌نگاوێك هه‌بێت‬ ‫تا ڕاده‌ی‌ په‌یوه‌ستبونی‌ به‌ڕیزی‌ گروپه‌‬ ‫توندوتیژه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مان����ه‌ له‌ئاس����تێكی‌ گش����تیی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����دا له‌نێو فه‌زایه‌كی‌ ئاینیی‌‬ ‫به‌رفراوان����دا ده‌ژی����ن له‌ب����ه‌ر نه‌بونی‌‬ ‫پرۆگرامێك����ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی مه‌ده‌نی‌‬ ‫میان����ڕه‌و گه‌ش����ه‌نه‌كردنی‌ كه‌لت����وری‌‬

‫دیموكراس����یی‌‌و یه‌كت����ر قبوڵنه‌كردن‪،‬‬ ‫ده‌بینی����ن دیارده‌كانی‌ توندوتیژیی‌ دژ‬ ‫به‌ژنان‌و مندااڵن له‌ئاستی‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫هه‌مه‌چه‌ش����نه‌كاندا‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌‬ ‫له‌په‌ره‌س����ه‌ندندایه‌‪ ،‬له‌دیوێك����ی‌ تردا‬ ‫گه‌ش����ه‌پێدانی‌ فیك����ری‌ ئیره����اب‌و‬ ‫توندڕه‌ویی ڕێگه‌ بۆ هاندانی‌ ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫خ����ۆش ده‌كات بۆ په‌یوه‌س����تبونیان‬ ‫به‌گروپه‌ تیرۆریسته‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫داعشه‌كان ڕێكخراوێكی‌ تیرۆریستیی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی����ن‪ ،‬تیرۆریس����ته‌كانیان‬ ‫له‌خه‌ڵكانی‌ (‪ )40-30‬ده‌وڵه‌ت پێكهاتون‬ ‫بۆیه‌ ش����ه‌ڕی‌ داعش بوه‌ته‌ شه‌ڕێكی‌‬ ‫جیهانیی‌‌و جیهانیش هاتوه‌ هاوكاریی‌‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ كوردستان ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌مان����ه‌ چیتر كۆیانده‌كات����ه‌وه‌ جگه‌‬ ‫له‌دوژمنایه‌تی‌ به‌ها بااڵو جوامێره‌كانی‌‬ ‫مرۆڤایه‌تی‌ وه‌ك چۆن ئێس����تا ڕۆژانه‌‬ ‫خه‌ریك����ی‌ كۆمه‌ڵكوژیی‌‌و س����ه‌ربڕینی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ س����ڤیل‌و ڕفاندنی‌ ئافره‌تان‌و‬ ‫قه‌اڵچۆكردنیان‌و فرۆشتنیانن‌و بونه‌ته‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ له‌سه‌ر هه‌مو جیهان‪.‬‬

‫هه‌ست ده‌كرێت جه‌نگێكی‬ ‫فراوان به‌ڕێوه‌بێت!‬ ‫ئێستا له‌كوردس����تانه‌وه‌ بریسكه‌ی‌‬ ‫ئاس����ۆی گۆڕانكاریی‌‌و داڕش����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌خشه‌ی‌ سیاسی ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫ده‌گه‌یه‌نرێته‌ جیه����ان‪ ،‬چۆن ده‌بینین‬ ‫فرۆكه‌كانی‌ هاوپه‌یمانان به‌ئاس����مانی‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌ن دونیاش چاوی‌ له‌وه‌یه‌‬ ‫چه‌خماخه‌ی‌ ناوچه‌كه‌ له‌وێوه‌ ده‌س����ت‬ ‫پێده‌كات دژی‌ داعش‌و تیرۆریستان‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر داع����ش هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‌‬ ‫سنوری‌ نێوان عێراق‌و سوریاو لوبنان‬ ‫بۆ مه‌به‌س����تی‌ كوش����تن‌و له‌ناوبردنی‌‬ ‫ئه‌زمونی‌ كوردستان‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫س����ایكس بیكۆ بێت‌و عێراق‌و سوریای‌‬ ‫كردبێته‌ پایته‌ختی‌ خ����ۆی‌ ته‌راتێنی‌‬ ‫تیا بكات‪ ،‬ئه‌وا ده‌بینین پێش����مه‌رگه‌و‬ ‫هاوپه‌یمان����ان دژی‌ داع����ش جه‌نگێك‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌ب����ه‌ن له‌پرۆس����ه‌ی‌ هه‌ردو‬ ‫جه‌نگی‌ جیهان����ی‌‌و ئازادكردنی‌ عێراق‬

‫له‌ساڵی‌ ‪2003‬دا بۆ كورد مه‌زنتر بێت‌و‬ ‫ئه‌نجامه‌ك����ه‌ش گرنگت����ر بێت ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌بێت����ه‌ فاكته‌رێك����ی‌ س����ه‌ره‌كی‌ بۆ‬ ‫سه‌ركه‌وتن‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ش����ه‌ڕی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ دژی‌‬ ‫تیرۆریس����تانی‌ قاعیده‌ له‌(نیویورك)‬ ‫ه‌وه‌ ده‌س����تپێكردبێت‪ ،‬ئه‌وا ش����ه‌ڕی‌‬ ‫تیرۆریس����تانی‌ داعش له‌كوردستانه‌وه‌‬ ‫ده‌س����تیپێكردو هه‌م����و جیهانی����ش‬ ‫چ����اوی‌ له‌وه‌ی����ه‌ ئه‌م ش����ه‌ڕه‌ش هه‌ر‬ ‫له‌كوردس����تانه‌وه‌ كۆت����ای‌ پێدێ����ت‪.‬‬ ‫له‌كاتێك����دا ڕۆژهه‌اڵت����ی‌ ناوه‌ڕاس����ت‬ ‫كه‌وتوه‌ته‌ به‌ر ب����ه‌رداش‌و توندوتیژیی‌‬ ‫ڕژێم����ه‌ سیاس����یه‌كانی‌ خۆی����ان‪،‬‬ ‫كه‌چ����ی‌ كوردس����تانی‌ عێ����راق خۆی‌‬ ‫ئاماده‌كردوه‌ بۆ له‌ئه‌گه‌ری‌ به‌رپابونی‌‬ ‫ه����ه‌ر توندوتیژیی����ه‌ك له‌ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫به‌رگری����ی‌ له‌خۆی‌ ب����كات ئه‌مه‌ش وا‬ ‫ده‌كات كه‌ كوردستان بتوانێت به‌ره‌و‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی‌ ده‌سه‌اڵتێكی‌ ناوه‌ندیی‌‬ ‫هه‌نگاوبنێ����ت ل����ه‌ڕوی‌ سیاس����یی‌‌و‬ ‫كلتوریی‌‌و ئابورییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ن����ه‌ كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌‌و نه‌‬ ‫هێ����زه‌ ناوخۆییه‌كانی‌ توانای‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫هه‌ی����ه‌ س����ه‌قامگیریی‌ له‌ناوچه‌ك����ه‌دا‬ ‫بهێنن����ه‌دی‌ له‌به‌ر ئ����ه‌وه‌ ده‌بێت كورد‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ خۆی‌ دروست بكات بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاساییش له‌ناوچه‌كه‌دا بپارێزێت‪.‬‬

‫عێراق به‌ساته‌وه‌ختی‌‬ ‫دژواردا تێده‌په‌ڕێت‬ ‫دوای‌ ساڵی‌ ‪ 2003‬وا چاوه‌ڕوان ده‌كرا‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی‌ نوێ له‌عێراق بونیادبنرێ‬ ‫له‌س����ه‌ر بنه‌مای‌ دیموكراس����یی‌‪ ،‬واته‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ زۆرینه‌و ڕێ����ز له‌كه‌مینه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تا ئێستاش ئاگری‌ شه‌ڕی‌ تایفی‌‬ ‫هه‌ر گڕه‌ی‌ دێت‪.‬‬ ‫عێراق به‌س����اته‌وه‌ختێكی‌ سه‌خت‌و‬ ‫دژواردا تێده‌په‌ڕێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا‬ ‫هاوپه‌یمان����ان هاوكاریی‌ عێراقییه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ن له‌شه‌ڕی‌ دژی‌ داعش‬

‫»» ‪19‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )450‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/10/28‬‬

‫وه‌اڵمێك بۆ به‌ڕێز سدیق حه‌مه‌ ساڵح‬ ‫ی فڕۆكه‌خانه‌كان���ی‌ عێ���راق له‌بینینی‌ چه‌ندین خول‌و ش���اره‌زابون‬ ‫ی پێش���ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ژم���اره‌ (‪ )448‬ب���ه‌روار ‌‬ ‫ی ئاوێن���ه‌دا ناوده‌برێ���ت‪ ،‬ناكرێ���ت پڕۆژه‌یه‌كی له‌و زۆربه‌یان بونه‌ته‌ پسپۆر له‌كاره‌كانیاندا‪,‬‬ ‫(‪ )2014/10/14‬ڕۆژنام��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شێوه‌یه‌ ك ‌ه جێی شانازیی‌و دڵخۆشیی به‌اڵم ناوبراو ده‌یویس���ت پێشێلكاری ‌‬ ‫به‌ڕێز (س���دیق حه‌مه‌ ساڵح) بابه‌تێك ‌‬ ‫ی بكات له‌گه‌شته‌كه‌یدا به‌جۆرێك‬ ‫نوس���یو‌ه له‌ژێ���ر ناونیش���انی‌ (ب���ۆ میلله‌ته‌كه‌مانه‌و هه‌موان له‌ڕوانگه‌یه‌كی یاسای ‌‬ ‫ی پوچه‌ڵكردنه‌و‌ه‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌‪ ،‬ئه‌م سوكایه‌تی ‌ه ب���ه‌رزه‌و‌ه لێیده‌ڕوانن‪ ،‬به‌اڵم (س���دیق ك���ه‌ هی���چ مۆرێك��� ‌‬ ‫حه‌مه‌ ساڵح) له‌چه‌ند دێڕێكدا ده‌یه‌وێت له‌س���ه‌ر پاس���پۆرته‌كه‌ی‌ نه‌ب���وو هیچ‬ ‫ڕابگرن)‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رمی���ی‌‌و یاس���ای ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م ڕونكردنه‌وه‌ی ‌ه فڕۆكه‌خانه‌ی س���لێمانی ن���اوزڕ بكات‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌باش���مانزان ‌‬ ‫بده‌ین وه‌ك وه‌اڵمێك بۆ نوس���ینه‌كه‌ی به‌پێش���ێلكاریی یاس���ا ناوی‌ ببات ك ‌ه پێنه‌بو كه‌ تیایدا بیس���ه‌لمێنێت ناوبراو‬ ‫ی كوردس���تاندا‬ ‫ی له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی ئوتومبێله‌كه‌ ‌‬ ‫ی ناوبراو له‌و گه‌ش���ته‌داو دوای پشكنین ‌‬ ‫كاك (س���دیق حه‌م ‌ه س���اڵح)و بۆ ڕا ‌‬ ‫ی پاسپۆرته‌كه‌ی‌ ده‌ركه‌وت مۆری‌ هێنان ‌ه نه‌ماوه‌ هه‌ر بۆیه‌ به‌كاركردن به‌یاس���او‬ ‫گشتییش ئاشكرابێت ك ‌ه فڕۆكه‌خانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئوتومبێل���ی‌ ئه‌وروپی���ی‌ بۆ ڕێنمایی���ه‌كان ڕێگه‌نه‌درا گه‌ش���ته‌كه‌ ‌‬ ‫ی وه‌ك هه‌مو ژوره‌وه‌ ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی���ی‌ س���لێمان ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردس���تانی‌ پێ���وه‌ بو‌ه ك ‌ه بكات له‌ئه‌نجامدا جه‌نابیان هه‌س���تان‬ ‫ی جیه���ان به‌پێ ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ش���یاو نان���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی قس���ه‌ ‌‬ ‫ی به‌وتن ‌‬ ‫پێوه‌ره‌ نێوده‌وڵه‌تی���ه‌كان كارده‌كات‌و به‌پێی‌ ڕێنماییه‌كانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی پش���ێوییه‌كی‌ زۆر له‌ن���او فڕۆكه‌خانه‌دا‬ ‫ی كوردستان بۆ هه‌ر گه‌شتیارێك له‌كات ‌‬ ‫ی یاس���او ڕێنماییه‌كان ‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ ‌‬ ‫ی گه‌ش���تیارو‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌مه‌ش دوره‌ له‌ئیتیك ‌‬ ‫هێنان���ی‌ ئوتومبێ���ل له‌ه���ه‌ر خاڵێك ‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان كه‌س���ێكیش ك���ه‌ به‌حس���اب هه‌ڵگر ‌‬ ‫ی بۆ ناو هه‌رێم ‌‬ ‫لێ���ره‌دا ده‌مانه‌وێ���ت زیاتر تیش���ك س���نوری ‌‬ ‫ی بێت‪.‬‬ ‫ی ڕێگه‌ پێنه‌دراو بێت بۆ ڕه‌گه‌زنامه‌ی‌ به‌ریتانی ‌‬ ‫ی (سدیق حه‌م ‌ه ك ‌ه مۆدێله‌كه‌ ‌‬ ‫بخه‌ین ‌ه سه‌ر بابه‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌كۆتاییدا به‌(س���دیق حه‌مه‌ ساڵح)‬ ‫س���اڵح) ك ‌ه تیایدا باس ل���ه‌و‌ه ده‌كات مانه‌وه‌ی‌ به‌شێوه‌ی‌ هه‌میشه‌یی‌ پێویست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه تامه‌زرۆ ‌‬ ‫ی هه‌رێم و هه‌مو ئه‌و كه‌س���ان ‌ه ‌‬ ‫ی ببات ‌ه ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئوتومبێله‌ك���ه‌ ‌‬ ‫"له‌فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ س���لێمانی‌ ڕێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م ده‌سكه‌وته‌ مه‌زنه‌ ‌‬ ‫ی له‌هه‌مان خاڵی‌ سنورییه‌و‌ه له‌به‌رامبه‌ر له‌كه‌داركردن ‌‬ ‫ی نێوان سلێمان ‌‬ ‫پێنه‌دراوه‌ له‌گه‌ش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌له‌كه‌مانن ده‌ڵێین كه‌ هاونیشتمانیان ‌‬ ‫– نه‌مس���ا – به‌ریتانیا ل ‌ه ‪ 2014-10-10‬پوچه‌ڵكردن���ه‌وه‌ی‌ مۆری‌ هێنان ‌ه ناو‌ه ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر پاسپۆرته‌كه‌ی‌‪ ،‬خۆشه‌ویس���ت ش���اره‌زان به‌دڵسۆزیی‌‌و‬ ‫ی پێ كراوه‌"‪ ،‬ئوتومبێله‌ك ‌ه ‌‬ ‫گه‌ش���ت بكات‌و سوكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خزم���ه‌ت‌و كاركردن���ی‌ كارمه‌ندان��� ‌‬ ‫له‌وه‌اڵمدا ده‌مانه‌وێت به‌و به‌ڕێزه‌ بڵێین ئ���ه‌وكات ڕێگ���ه‌ پێ���دراوه‌ له‌ڕێگ��� ‌ه ‌‬ ‫ێ جیاوازیی‌‪.‬‬ ‫ی كوردستانه‌و‌ه فڕۆكه‌خانه‌كه‌یان به‌ب ‌‬ ‫ی فڕۆكه‌خانه‌كانی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی س���ااڵنه‌ ‌‬ ‫ی ڕاپۆرت ‌‬ ‫له‌كاتێك���دا به‌پێ ‌‬ ‫ی بكات‪( .‬س���دیق‬ ‫ی ئاس���مانی ‌‬ ‫لیژن��� ‌ه پش���كنێر‌ه نێوده‌وڵه‌تی���ه‌كان گه‌ش���ت ‌‬ ‫ی فڕۆكه‌خان ‌ه‬ ‫ی حه‌م ‌ه س���اڵح) كارمه‌ندان ‌‬ ‫ی وێنه‌ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و دۆكۆمێنتان���ه‌ ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی به‌نه‌ش���اره‌زا ناوده‌ب���ات "له‌كاتێك���دا‬ ‫المان ‌ه ئام���اژه‌ به‌به‌رزیی‌ س���تاندارد ‌‬ ‫به‌شی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان‌و ڕاگه‌یاندنی‌‬ ‫ی فڕۆكه‌خانه‌ جگ ‌ه‬ ‫ی سه‌رجه‌م كارمه‌ندان ‌‬ ‫فڕۆكه‌خان���ه‌ ده‌ده‌ن‌و له‌ڕیزبه‌ندی��� ‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌ سلێمانی‌‬

‫ونبون‬ ‫ی‬ ‫ی (رشان صالح الدین رفیق) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی (شكار علی حه‌م‌ه خان ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی (عبدالل‌ه ڕضا كاك‌ه ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ئاوێن‌ه ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی (حسین علی صالح) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌رزش ونبو‌ه به‌ناوی ( سیڤان محسوم علی ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫* پێناسێك ‌ی كۆلیج ‌ی په‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی قۆناغ ‌ی سێیه‌م ونبوو‌ه هه‌ركه‌سێك دۆزیه‌و‌ه‬ ‫ی ئه‌ندازیار ‌‬ ‫ی (خه‌ند‌ه محه‌مه‌د عه‌بدواڵ) خوێندكار له‌كۆلێژ ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك به‌ناو ‌‬ ‫ی بكات ب ‌ه ئۆفیس ‌ی ئاوێن ‌ه له‌سلێمانی‌‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬

‫‪19‬‬

‫ریکالم‬

‫ی مه‌ده‌نی‌‬ ‫بۆ به‌ڕێزان رێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رجه‌م رێكخراو‌ه ناحكومیه‌ تۆماركراوه‌كان ‌‬ ‫ی ل ‌ه ده‌رهاتوو‌ه پیشه‌سازیه‌كان ل ‌ه عێراق بانگهێشت ‌‬ ‫ی روون ‌‬ ‫ده‌ستپێش���خه‌ر ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی كۆمه‌ڵی‌ مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی به‌ش���داری‌ له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی مه‌ده‌نی‌ ده‌كات ل ‌ه عێراق‌و هه‌رێمی‌ كوردس���تان به‌ مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی له‌ عێراق‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ خاوه‌ن به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت ل ‌ه بغداد گۆڕه‌پان ‌‬ ‫ی رۆشنبیری ‌‬ ‫ی به‌یانی‌ ل ‌ه هۆڵی‌ سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی ‪ 2014 / 11 / 15‬كاتژمێر ( ‪‌ ) 10‬‬ ‫رۆژی‌ شه‌ممه‌ رێكه‌وت ‌‬ ‫ئه‌نده‌لوس‪.‬‬ ‫ی خواره‌و‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌م خااڵن ‌هی‌ ال ‌‬ ‫ی له‌ پرۆس���ه‌ی‌ ده‌نگدان پێویس���ته‌ ره‌چاو ‌‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫بۆ به‌ش���داربون ‌‬ ‫بكرێت‪-:‬‬ ‫ی بڕوانامه‌ی‌ تۆماركردنی‌ رێكخراو ل ‌ه فه‌رمانگه‌ی‌ رێكخراوه‌ ناحكومیه‌كان‪/‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬پێشكه‌ش���كردنی‌ وێنه‌یه‌كی‌ ره‌نگاوره‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان بۆ لیژنه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی رێكخراو‌ه ناحكومیه‌كان‪ /‬حكومه‌ت ‌‬ ‫ی وه‌زیرانی‌ عێراق یان فه‌رمانگه‌ ‌‬ ‫ئه‌میندارێتی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نوێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی رێكخراوه‌كه‌ بۆ ئه‌و كه‌س ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵتپێدان (تخویل) له‌سه‌ر كڵێش ‌هی‌ فه‌رم ‌‬ ‫دووه‌م‪ :‬پێشكه‌شكردنی‌ نوسراوێك ‌‬ ‫ی رێكخراوی‌ له‌سه‌ر بێت‪.‬‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫رێكخراوه‌كه‌ ده‌كات به‌مه‌به‌ستی‌ ده‌نگدان‌و مۆرو ئیمزا ‌‬ ‫ی شارستانی‌‪،‬‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ی رێكخراو (ناس���نامه‌ ‌‬ ‫ی نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی س���ه‌لماندنی‌ كه‌سێت ‌‬ ‫س���ێیه‌م‪ :‬پێشكه‌ش���كردنی‌ یه‌كێك ل ‌ه به‌ڵگه‌كان ‌‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ی‌ عێراقی‌‪ ،‬كارتی‌ ده‌نگدانی‌ گشتی‌‪ ،‬پاسپۆرت)‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خاڵه‌كان ‌‬ ‫ی وه‌رده‌گرێت پاش جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫ی خ���اوه‌ن به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫چ���واره‌م‪ :‬نوێنه‌ری‌ رێكخراو كارتی‌ ده‌نگدان ‌‬ ‫سه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ی تایبه‌ت ب ‌ه ده‌نگدان تیایدا‬ ‫ی راسته‌وخۆ ئه‌نجام ئه‌درێت ب ‌ه كارت ‌‬ ‫ی ده‌نگدانی‌ نهێن ‌‬ ‫ی ده‌نگدان ب ‌ه ش���ێواز ‌‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌نگدان ل ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی رێكخراو ده‌نگ ده‌دات ب ‌ه ته‌نها (‪ )4‬چوار كاندید له‌و كاندیدانه‌ی‌ تۆماركراون له‌ س���ه‌ر تابلۆ ‌‬ ‫نوێنه‌ر ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ ،‬كارتی‌ ده‌نگدان پوچه‌ڵ ده‌بێت له‌ كاتی‌ ده‌نگدان به‌ زیاتر له‌ (‪ )4‬چوار كاندید‪.‬‬ ‫ی ده‌نگدان به‌ ئاماده‌بونی‌ هه‌موان ده‌بێت پاش كۆتایی‬ ‫شه‌شه‌م‪ :‬پرۆس ‌هی‌ ئه‌ژماركردنی‌ ده‌نگه‌كان‌و راگه‌یاندنی‌ ئه‌نجامه‌كان ‌‬ ‫هاتن ب ‌ه پرۆسه‌ی‌ ده‌نگدان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرێت ل ‌ه عێراق ب ‌ه مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫حه‌وت���ه‌م‪ :‬ئه‌نجامه‌كانی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان پێش���كه‌ش ب���ه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ خاوه‌ن به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫په‌سه‌ندكردن‪.‬‬ ‫بۆ زانیاری‌ زیاتر‪:‬‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی روون ‌‬ ‫ی ده‌ستپێشخه‌ری ‌‬ ‫ی وێب سایت ‌‬ ‫ی (‪ )07801998017‬یان سه‌ردانی‌ ناونیشان ‌‬ ‫تكایه‌ په‌یوه‌ندی‌ ب ‌ه ژماره‌ مۆبایل ‌‬ ‫ی عێراق بكرێت ‪www.ieiti.org.iq‬‬ ‫ده‌رهاتووه‌ پیشه‌سازیه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫ی سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫لیژنه‌ ‌‬

‫ئه‌م بارودۆخ ‌ه ئاڵۆزه‌ی عێراق‌و کوردستان‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫به‌اڵم باری‌ ناوخۆیی‌ واقعی‌ نێوان سوننه‌و‬ ‫ش���یعه‌ به‌ڕاده‌یه‌ك ئاڵۆزه‌ كه‌ زۆر زه‌حمه‌ته‌‬ ‫توانای‌ هه‌ردوالیان بۆ ئه‌م شه‌ڕه‌ ڕێكبخرێت‬ ‫له‌كاتێك���دا ده‌بینی���ن ل���ه‌ ‪%80‬ی‌ ناوچه‌ی‌‬ ‫ڕۆژئاوای‌ عێراق له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ داعشدایه‌و‬ ‫زۆربه‌ی‌ ش���اری‌ ئه‌نبارو فه‌لوجه‌و تكریت‌و‬ ‫بێج���ی‌ له‌الیه‌ن داعش���ه‌وه‌ كۆنتڕۆڵكراون‪,‬‬ ‫موس���ڵ‌و ناوچه‌كانی‌ ده‌وروبه‌ری‌ به‌فه‌رمیی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ داعشیان تیا دامه‌زراوه‌‪ .‬ڕۆژانه‌ش‬ ‫به‌ته‌قینه‌وه‌ له‌ش���اره‌كانی‌ به‌غداو به‌عقوبه‌و‬ ‫تكریت به‌ده‌یه‌ه���ا هاواڵتی‌ س���ڤیل ده‌بنه‌‬ ‫قوربانیی‌‌و ده‌بینین میلیش���یا ش���یعه‌كان‬ ‫بونه‌ت ‌ه مه‌ترس���یه‌كی‌ گه‌وره‌ له‌س���ه‌ر ژیانی‌‬ ‫هاواڵتیان‌و نه‌یارانیان به‌كوش���تن‌و ڕفاندن‌و‬ ‫گرتنیان به‌بیانوی‌ هاوكاریی‌ تیرۆریستان‪,‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و هێزان���ه‌ ناچنه‌ ژێر باری‌ هێزی‌‬ ‫چه‌كداری‌ فه‌رمیی‌ ده‌وڵه‌ت���ه‌وه‌ به‌ئاره‌زوی‌‬ ‫خۆی���ان ڕه‌فت���ارو هه‌ڵس���وكه‌وت ده‌كه‌ن‌و‬ ‫شه‌ڕی‌ داعش‌و میلیشیاكان بوه‌ته‌ مۆته‌كه‌ی‌‬ ‫سه‌ر ژیانی‌ هاواڵتیانی‌ سڤیل‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌م كاتانه‌دا میلیش���یاكانی‌‬ ‫(به‌درو سه‌رایا الس�ل�ام‌و خوراسان‌و ئیمام‬ ‫عه‌لی‌‌و عه‌س���ائیبی‌ ئه‌هلی‌ حه‌ق) به‌س���ه‌ر‬ ‫په‌رشتی‌ پاسداران سه‌ربازگه‌كه‌یان له‌نزیك‬ ‫س���ێ ڕیانی‌ (خورماتو‪ ,‬نه‌وج���ول‪ ,‬قادر‬ ‫كه‌ره‌م) دان���اوه‌ كه‌ ژماره‌یان نزیكه‌ی‌ چوار‬ ‫هه‌زار چه‌كدار ده‌بێت‌و له‌وێش���ه‌وه‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫پرۆس���ه‌ی‌ س���ه‌ربازه‌كانیان ده‌ك���ه‌ن دژی‌‬ ‫چه‌كدارانی‌ داعش‪ .‬ئه‌مانه‌ بونه‌ته‌ مه‌ترسی‌‬

‫له‌سه‌ر دانیش���توانه‌ كوردنشینه‌كان‌و ڕێگرن‬ ‫له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ هاواڵتیان ب���ۆ گونده‌كانیان‌و‬ ‫ه���ۆكاری‌ ڕوخاندن���ی‌ خانوه‌كانیان���ن‌و‪,‬‬ ‫داوا له‌ك���ورده‌كان ده‌ك���ه‌ن به‌فرۆش���تنی‌‬ ‫زه‌وییه‌كانی���ان‪ .‬ده‌وڵه‌تی‌ عێ���راق خه‌ریكه‌‬ ‫بون���ی‌ خۆی‌ له‌ده‌س���ت ب���دات به‌هۆی‌ ئه‌و‬ ‫جه‌نگه‌ ترس���ناكه‌ی‌ تیرۆرو شه‌ڕی‌ ناوخۆو‬ ‫ڕادیكالیزمی‌ ئیسالمیی‌ دوچاری‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی���دا ئه‌گه‌ر حكومه‌ت���ی‌ عه‌بادی‌‬ ‫هاوش���ێوه‌ی‌ حكومه‌ته‌كانی‌ پێشوی‌ به‌غدا‬ ‫بێت‌و هاووێنه‌ی‌ ئه‌و حكومه‌تانه‌ هه‌ڵسوكه‌وت‬ ‫بكات چاوه‌ڕوانی‌ هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌ عێراق‬ ‫ده‌كرێت‌و ئه‌گه‌ری‌ دابه‌شبوونیشی‌ زۆره‌‪.‬‬ ‫یه‌كڕیزیی‌ گه‌لی‌ كورد كلیلی‌ ئاینده‌یه‌‬ ‫كۆتایی‌ شه‌ڕی‌ سارد ده‌روازه‌یه‌كی‌ خێری‌‬ ‫بۆ كورد كرده‌وه‌ كه‌ النیكه‌م ئه‌م ئه‌زمونه‌ ‌ی‬ ‫ئێس���تای‌ كوردس���تانی‌ لێ به‌رهه‌م هاتوه‌‬ ‫كه‌ به‌هه‌م���و كه‌موكورتیه‌كانیه‌وه‌ كوردانی‌‬ ‫س���ه‌رله‌به‌ری‌ جیه���ان به‌چ���اوی‌ ئومێده‌وه‌‬ ‫سه‌یری‌ ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر هاوپه‌یمانان به‌نیازی‌‬ ‫به‌رپاكردنی‌ دواڕۆژێك���ی‌ ڕوناك بن بۆ ئه‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌ ده‌بێت سیس���تمێك بچه‌س���پێنن‬ ‫ك���ه‌ هه‌رگیز الیه‌نێك نه‌توانێ���ت ئابڵوقه‌ی‌‬ ‫ئابوریی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیی‌ به‌سه‌ر هیچ الیه‌نێكی‌‬ ‫دیكه‌یان بچه‌سپێنێت‪ .‬با سه‌ركرده‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫عێراقه‌ی‌ كه‌ به‌خواس���تی‌ ئه‌مه‌ریكا دانراون‬ ‫پش���تگیریی‌ فه‌رمی���ی‌ له‌ڕیفراندۆمه‌ك���ه‌ی‌‬

‫كوردستان بكه‌ن كه‌ به‌نیازه‌ ئه‌نجامبدرێت‌و‬ ‫ئاره‌زومه‌ندانه‌ كوردستانیه‌كان بڕیار له‌سه‌ر‬ ‫چاره‌نوسی‌ خۆیان بده‌ن‪.‬‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ دژی‌ تیرۆریس���تانی‌ داعش وه‌ك‬ ‫ش���ه‌ڕێكی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌ له‌ئابی‌ (‪)2014‬دا‬ ‫به‌فه‌رمیی‌ ده‌ستیپێكرد‪ ,‬هه‌ر له‌و كاته‌شه‌وه‌‬ ‫هاوپه‌یمانی���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی���ی‌ پێكهێن���راو‬ ‫له‌و كاته‌وه‌ كورد ڕوبه‌ڕوی‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌كی‌‬ ‫مه‌ترس���یدار بوه‌ته‌وه‌ له‌سه‌ر سنوره‌كانی‌‪,‬‬ ‫بارودۆخی‌ ئه‌م شه‌ڕه‌ش پێ ده‌نێته‌ قۆناغێكی‌‬ ‫دیكه‌و به‌ره‌ی‌ شه‌ڕی‌ كوردستان فراوانبوه‌و‬ ‫ئێستا مه‌ترسیه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ له‌سه‌ر ڕۆژئاوای‌‬ ‫كوردس���تان به‌گش���تیی‌‌و كۆبانی‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫هه‌یه‌‪ ,‬هه‌روه‌ها له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌م شه‌ڕه‌دا‬ ‫زیاتر له‌ملیۆن‌و نیوێك ئ���اواره‌ په‌نایان بۆ‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان هێناوه‌‪ .‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ده‌ركه‌وت شه‌ڕی‌ داعش ئه‌و شه‌ڕه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫زه‌وی‌ یه‌كااڵ ده‌كرێته‌وه‌و هێزی‌ كاریگه‌ریی‌‬ ‫ئه‌م شه‌ڕه‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ی كوردستانه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ گرنگه‌ هاوپه‌یمانان له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌‬ ‫هاوكاریی‌ س���ه‌ربازیی‌‌و مرۆییان له‌ڕاده‌یه‌كدا‬ ‫بێت هاوسه‌نگیی‌ هێز بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫بشكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫داعش به‌گۆڕینی‌ ئاڕاسته‌ی‌ په‌الماره‌كانی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ بۆ كۆبانی‌ پێیوابو‬ ‫كه‌ سنوری‌ پشتیوانیی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌ بۆ كورد‬ ‫ته‌نها له‌چوارچێوه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كورد به‌ده‌ستیهێنا له‌په‌الماری‌ داعش‬ ‫بۆ س���ه‌ر كۆبان���ی‌ دو تێڕوانینی‌ گرنگ بو‪،‬‬

‫یه‌كه‌م ئه‌وه‌یه‌ جیهان به‌یه‌كچاو ته‌ماش���ای‌‬ ‫ك���ورد ده‌كات وه‌ك نه‌ت���ه‌وه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫دوه‌میان ئه‌و هاوسۆزیه‌ی‌ گه‌لی‌ كورد له‌هه‌ر‬ ‫چوار به‌ش���ه‌كه‌ی‌ كوردس���تان ب���ۆ كۆبانی‌‬ ‫هانده‌رێك بو بۆ یه‌كڕیزیی‌ گه‌لی‌ كورد له‌پێناو‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ دوژمنانی‌ كوردستان‪ .‬بۆ‬ ‫كۆبان���ی‌ هانده‌رێك بو ب���ۆ یه‌كڕیزیی‌ گه‌لی‌‬ ‫ك���ورد له‌پێن���او به‌ره‌نگاربون���ی‌ دوژمنانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬س���ه‌ركه‌وتنی‌ كورد له‌باشوری‌‬ ‫كوردستان له‌شه‌ڕی‌ دژی‌ داعش بارودۆخه‌كه‌‬ ‫ده‌گۆڕێ���ت به‌دۆزین���ه‌وه‌ی‌ چاره‌س���ه‌ر بۆ‬ ‫به‌شه‌كانی‌ دیكه‌ش‪ ،‬ئه‌م پرۆسه‌یه‌ به‌شكانی‌‬ ‫تیرۆریس���تانی‌ داعش به‌هاری‌ كوردس���تان‬ ‫له‌پایزی‌ تیرۆریس���تانه‌وه‌ ده‌س���تپێده‌كات‪.‬‬ ‫یه‌كڕیزیی‌ هێزه‌ نیش���تمانیه‌كان كوردستان‬ ‫له‌به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ پالن���ی‌ دوژمنان له‌م‬ ‫كاته‌ ناس���كه‌دا تاكه‌ زامنه‌ بۆ سه‌قامگیریی‌‬ ‫ئارامی���ی‌‌و ڕێگه‌ گرتن له‌وان���ه‌ی‌ كه‌ هه‌وڵی‌‬ ‫بڕین���ی‌ قوتی‌ خه‌ڵ���ك ئ���ه‌ده‌ن‌و هاوكاریی‌‬ ‫دوژمنان ده‌كه‌ن له‌پێناو س���ودی‌ تایبه‌تیان‬ ‫خیان���ه‌ت له‌گه‌له‌كه‌ی���ان ده‌ك���ه‌ن به‌كڕینی‌‬ ‫دو ه���ه‌زار پیكابی‌ س���ه‌ربه‌تاڵ بۆ داعش‌و‬ ‫كڕینی‌ س���وته‌مه‌نی‌ له‌وان‌و فرۆش���تنی‌ ئه‌و‬ ‫چه‌كانه‌ی‌ كه‌ له‌تێش���كانی‌ سوپای‌ عێراقدا‬ ‫ده‌ستكه‌وتبون‪ .‬ئه‌و كردارانه‌ هه‌ر كه‌سانێك‬ ‫ئه‌نجامیداب���ن له‌هه‌ر پل���ه‌و پایه‌یه‌كدا بێت‬ ‫گه‌وره‌تری���ن تاوانه‌ به‌رامب���ه‌ر گه‌له‌كه‌مان‪.‬‬ ‫ده‌بێ‌ سزای‌ قورس به‌سه‌ریاندا بسه‌پێنرێت‬ ‫به‌پێی‌ یاس���ای‌ هاوكاریی‌ دوژمن (تیرۆر)‪.‬‬

‫به‌هه‌مو پێ���وه‌ره‌ سیاس���یی‌و مێژوییه‌كان‬ ‫یه‌كڕیزیی‌ گه‌لی‌ كورد ئه‌ركێكی‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌و‬ ‫وه‌اڵم���ی‌ پرس���یاری‌ هه‌م���و قۆناغه‌كان���ی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ ڕزگاریی‌ كوردی‌ پێیه‌‪.‬‬ ‫كۆبانی‌ ڕه‌مزی‌ مقاوه‌مه‌ت‌و به‌رخودانه‌‬ ‫ئه‌م���ڕۆ ده‌بینی���ن كۆبانی‌ داس���تانێكی‌‬ ‫قاره‌مانان���ه‌ به‌رامبه‌ر تیرۆریس���تانی‌ داعش‬ ‫تۆم���ار ده‌كات‌و بوه‌ته‌ ره‌م���زی‌ به‌رخودان‌و‬ ‫س���یمای‌ به‌رگریی‌‌و تێكۆشانی‌ گه‌لی‌ كورد‪,‬‬ ‫كۆبان���ی‌ ق���ه‌اڵی‌ س���ه‌ربه‌رزیی‌ مان���ه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی‌ كورده‌‪ ,‬هێرش���ی‌ س���ه‌ر كۆبانی‌‬ ‫به‌پالنی‌ هه‌مه‌الیه‌نه‌ س���ازدراوه‌و پێویسته‌‬ ‫ده‌نگێكی‌ ئازادی‌ ئه‌م جیهانه‌ پش���تگیریی‌‬ ‫له‌خۆڕاگریی‌ تێكۆش���ه‌رانی‌ كۆبانی‌ بگرێ‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆك ئاپۆ له‌ئیمرالی���ه‌وه‌ داوا له‌گه‌لی‌‬ ‫كورد ده‌كات‪ ,‬كۆبانی‌ به‌ته‌نها جێمه‌هێڵن!‬ ‫هیچ كاتێك ده‌س���تبه‌رداری‌ كۆبانی‌ نابین‌و‬ ‫ڕێگه‌ ناده‌ین تراژیدیای‌ ش���ه‌نگال له‌و شاره‌‬ ‫دوباره‌بێته‌وه‌‪ .‬حكومه‌ت���ی‌ توركیا كۆبانی‬ ‫وه‌ك بارمت���ه‌ی‌ سیاس���یی‌ به‌كارده‌هێنێت‌و‬ ‫داعشی‌ ال په‌سه‌ندتره‌و هه‌مو كارئاسانییه‌كی‌‬ ‫بۆ ده‌كات‌و مه‌به‌ستی‌ تێكدانی‌ كانتۆنه‌كان‌و‬ ‫شۆڕش���ی‌ ڕۆژئاوای���ه‌‪ .‬س���ه‌رۆك ئۆبام���ا‬ ‫ده‌ڵێت‪ ,‬ئه‌گه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ی‌ جیهان به‌هانای‌‬ ‫كورده‌كانی‌ شاری‌ كۆبانیه‌وه‌ نه‌چن‪ ,‬بێشك‬ ‫جیهان بۆ جارێكی‌ دیكه‌ كاره‌س���اتێكی‌ دژ‬ ‫به‌مرۆڤایه‌ت���ی‌ به‌خۆی���ه‌وه‌ ده‌بینێت‌و‪ ,‬بۆ‬

‫ئه‌وه‌ی‌ كۆبانی‌ نه‌كه‌وێت له‌هه‌مو به‌شه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ ده‌نگ���ی‌ پش���تگیریی‌ ب���ۆ‬ ‫یه‌كینه‌كانی‌ پاراس���تنی‌ گ���ه‌ل به‌رزبوه‌وه‌‪,‬‬ ‫هاوپه‌یمانان هاتنه‌ سه‌ر خه‌ت‌و فڕۆكه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا ڕۆژانه‌ بۆردومان���ی‌ مۆڵگه‌كانی‌‬ ‫داع���ش ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كۆبان���ی‌ ده‌ك���ه‌ن‪.‬‬ ‫نێرراوی‌ نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان له‌س���وریا‬ ‫(ستیڤان دی‌ مستورا) ده‌ڵێ‌‪ ,‬هه‌مو جیهان‬ ‫په‌ش���یمانده‌بێته‌وه‌ ئه‌گه‌ر داعش ده‌س���ت‬ ‫به‌س���ه‌ر كۆبانێدا بگرێت‪ ,‬ش���ه‌ڕی‌ كۆبانی‌‬ ‫كاردان���ه‌وه‌ی‌ نیۆده‌وڵه‌تیی‌ ب���ه‌دوای‌ خۆیدا‬ ‫ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫به‌هان���ا هاتنی‌ گه‌لی‌ كۆبان���ی‌ به‌ناردنی‌‬ ‫كۆمه‌ك���ی‌ مرۆی���ی‌‌و چ���ه‌ك‌و پش���تگیریی‌‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ له‌الیه‌ن گه‌لی‌ كورده‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان ئه‌ركێكی‌ ئه‌خالقیی‌‌و نیشتیمانیی‌‬ ‫بو كه‌ سه‌لماندی‌ شه‌ڕڤانانی‌ كۆبانی‌ به‌شێكن‬ ‫له‌پێشمه‌رگه‌ قاره‌مانه‌كانی‌ به‌ره‌كانی‌ جه‌نگی‌‬ ‫دژ به‌داعش‪ ,‬كه‌ پێویسته‌ موزایه‌ده‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێس���ته‌ نه‌كرێ���ت‌و‪ ,‬مامه‌ڵه‌كردن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كانتۆنه‌كانی‌ ڕۆژئ���اواو كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫نوس���ینگه‌یه‌ك له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان كه‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان بڕیاری‌ له‌سه‌رداوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ناردنی‌ هێزی‌ س���ه‌ربازیی‌ بۆ كۆبانی‬ ‫نیشانه‌ی‌ یه‌كێتی‌ گه‌لی‌ كورده‌و مژده‌به‌خشی‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ ئیراده‌ی‌ خۆڕاگریی‌ ژن‌و پیاوی‌‬ ‫كۆبانی‌‌و پێش���مه‌رگه‌ی‌ كوردستانه‌ به‌سه‌ر‬ ‫تیرۆریستانی‌ داعشدا‪ ,‬كه‌ ئه‌مڕۆ پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌جیاتی‌ جیهان شه‌ڕی‌ داعش ده‌كات‪.‬‬

‫داعشیزم‪ :‬لەپرۆژەی دەوڵەتی نەتەوەییەوە بۆ‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫داعشیزم ناوی دەس����ەاڵتدارێتییەکەی‬ ‫ن����اوە ”دەوڵەت����ی خەالف����ەت“‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫ئ����ەم دەوڵەت����ە وەھمییە نە س����نورێکی‬ ‫سیاس����یی بۆ دیاریکراوەو نە دەشتوانێت‬ ‫خ����ۆی لەناو جوگرافیایەک����ی دیاریکراودا‬ ‫س����نورداربکات‪ .‬بەمانایەکی تر کێش����ەی‬ ‫س����ەرەکی چەمکی دەوڵەت لەداعشیزمدا‬ ‫کێش����ەی شوناس����ەکەیەتی‪ .‬بۆی����ە‬ ‫ئ����ەوەی داعش����یزم دەیەوێ����ت دەوڵەت‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵک����و ئیمپراتۆرییەت����ە‪ ،‬چونکی‬ ‫ئیمپراتۆریی����ەت‪ ،‬ی����ەک خەون����ی ھەیە‪،‬‬ ‫ئەوی����ش گەورەکردن����ەوەی بەردەوام����ی‬ ‫س����نورەکانی دەس����ەاڵتدارێتییەکەیەتی‌و‬

‫نەبونی جوگرافیایەکی دیاریکراوە بۆ ئەم‬ ‫دەسەاڵتدارێتییە‪ .‬واتە دەوڵەتی نەتەوەیی‬ ‫پێکھاتێک نییە کە لەکشاندا بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئیمپڕاتۆرییەت پێکھاتێکی جیوەئاس����ایە‬ ‫کە بەردەوام لەکشاندایە‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە تیۆرییە ئاڵۆزە دەمانباتەوە‬ ‫س����ەر کێش����ەی ھەردو چەمکی ”نەتەوە“‬ ‫و ”ئومم����ە“ بەمان����ا ناسیۆنالیس����تیی‌و‬ ‫دینییەک����ەی‪ .‬دەوڵەت����ی نەتەوەی����ی‬ ‫شوناس����ێکی دیاریک����راوی س����نورداری‬ ‫سیاس����یی‌و جوگرافی����ی‌و ئیداریی ھەیە‪،‬‬ ‫کە بونی نیش����تیمانێکی ھاوبەش یەکێکە‬ ‫لەپرنس����یپە س����ەرەکییەکانی‪ .‬واتە ھەر‬

‫تاکێک کە لەناو ئەو سنورە جوگرافییەدا‬ ‫لەدای����ک دەبێ����ت‌و له‌چوارچێ����وەی ئەو‬ ‫س����نورەدا بژی‪ ،‬دەبێ����ت بەئەندامی ئەو‬ ‫کۆمەڵەی����ەو ماف‌و ئەرکەکان����ی‌و فۆرمی‬ ‫پەیوەندارێتییەکەش����ی (وەالئەت) بەپێی‬ ‫سیستەمە سیاسییەکە بۆ دیاری دەکرێت‪.‬‬ ‫داعش����یزم فۆرمێکی دەسەاڵتدارێتییە کە‬ ‫نیش����تیمانێکی نەتەوەیی نیی����ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫”ئوممەیەک����ی بێ نیش����تیمان“ە‪ .‬کاتێک‬ ‫دەڵێم ”بێ نیش����تیمان“ مانای ئەوە نییە‬ ‫ک����ە چەمکی جوگرافیا گرنگ نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫مانای ئەوەی����ە کە چەمک����ی ھاواڵتیبون‬ ‫راس����تەوخۆ بەپەیوەندارێتی����ی ت����اک‌و‬

‫گروپەکانەوە بەندە بۆ ئایینێکی دیاریکراو‬ ‫کە لەنێوان زەوی‌و ئاسماندا بەندەو لەناو‬ ‫ئەو ئایینەش����دا بۆ فۆرم‌و تەفس����یرێکی‬ ‫دیاریکراوی ن����او ئەو ئایینە‪ .‬داعش����یزم‬ ‫ماڵێک����ی نەتەوەی����ی نییە‪ ،‬ک����ە جێگای‬ ‫ئایی����ن‌و ئەتنی����ی‌و زمانی جی����اوازی تێدا‬ ‫بێتەوە‪ ،‬بەڵکو ماڵێک����ی ئایینییە کاتێک‬ ‫دەتوانیت تیایدا بژیت کە دەس����تبەرداری‬ ‫ھەمو چەشنێک لەشوناسی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئایینی‌و کولتوری����ی‌و زمانیی خۆت بیت‪.‬‬ ‫بەم چەشنە داعشیزم دەسەاڵتدارێتییەکی‬ ‫س����نوردار نییە کە ب����ەدوای نەتەوەیەکدا‬ ‫بگەڕێ����ت‪ ،‬وەکو لەدەوڵەت����ی نەتەوەییدا‬

‫دەیبینین‪ ،‬بەڵکو ئایدیۆلۆژیایەکە بەدوای‬ ‫دەسەاڵتدارێتییەک دەگەڕێت کە سنورێکی‬ ‫نەتەوەیی نییە‪ ،‬وەک����و لەئیمپراتۆرییەتدا‬ ‫دەیبینین‪.‬‬ ‫داعش����یزم تێکش����کاندنی چەمک����ی‬ ‫نیشتیمانەو تەماش����اکردنی زەوییە وەکو‬ ‫گۆی����ەک بۆ ی����ەک ئوممە ک����ە لەڕێگای‬ ‫جیھادەوە پەیامێک����ی ئیالھیی جێبەجێ‬ ‫دەکات‪ .‬وەاڵمی فەشەلی پڕۆژەی دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەیی‌و فەشەلی دروستکردنی چەمکی‬ ‫ھاواڵتیبونە لەدونیای مۆدێرندا‪.‬‬ ‫ئەم خەالفەتە ئیس��ل�امییەی داعشیزم‬ ‫دەیەوێت دایبمەزرێنێ����ت‌و ناوی دەوڵەتی‬

‫ئیس��ل�امیی لێناوە‪ ،‬دەوڵ����ەت نییە بەمانا‬ ‫مۆدێرنەکەی‪ ،‬بەڵکو ”دەسەاڵتدارێتییەکی‬ ‫کۆچەرییە“‪” .‬دەسەاڵتدارێتی کۆچەریی“ش‬ ‫دەسەاڵتدارێتییەکی جیوەئاسای ناجێگیرە‪،‬‬ ‫خەم����ی س����ەرەکیی مانەوە نیی����ە لەناو‬ ‫جوگرافیایەکی سیاسیی دیاریکراودا‪ ،‬بەڵکو‬ ‫خەمی س����ەرەکی کش����ان‌و بەجێھێشتن‌و‬ ‫گەورەکردنەوەی سنورە جوگرافییەکەیەتی‬ ‫لەڕێ����گای غەزوو وێرانکردنی ش����ارەکان‌و‬ ‫فتوحاتی بەردەوامەوە‪ .‬داعشیزم ھێزێکی‬ ‫تێکش����کێنەری کۆچەرییە کە س����تراتیژی‬ ‫تێکش����کاندنی شارس����تانییەتی دەوڵەتی‬ ‫مۆدێرنە‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫سێ برا شەهیدەکەی زوممار‌و‬ ‫پرایڤت رایانی نۆرماندی‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫سه‌ر سنوری باکورو رۆژئاوا‬

‫به‌خاکسپاردنی ژنه‌ شه‌ڕڤانێکی شه‌هید‬

‫دانا ئه‌سعه‌د‬ ‫بەدرێژایی ش����ەڕی پێشمەرگە‌‌و شەڕڤانان لەگەڵ داعش‪ ،‬دەیان‌چیرۆکی جەرگبڕمان‬ ‫بەرگوێ کەوتوە‪ ،‬بەاڵم بۆ من هەواڵی ش����ەهیدبونی س����ێ برا لەیەک کاتدا‌و لەیەک‬ ‫ش����ەڕدا‌و بەتەنیش����ت یەکەوە‪ ،‬ئێجگار گەورەیە کە ناکرێت دنیایەک قس����ەی لەسەر‬ ‫نەکرێت‌و لەڕێش����یەوە سەرکردایەتی سەربازیی‌ پێش����مەرگە مەحکوم نەکرێت‪ ،‬نەک‬ ‫تەنها ئەوەندە‪ ،‬بگرە کەسی بەرپرس روبەڕوی دادگاش بکرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم س����ێ برایە (ئەحم����ەد‪ ،‬مەولود‌‪ ،‬نەجات) کە خێزان����دارن‌و ‪ 8‬منداڵیان بەدوای‬ ‫خۆیاندا جێهێش����ت‪ ،‬لەشەڕی ئازادکردنی ش����ارۆچکەی زومماردا گیانیان بەختکرد‌و‬ ‫چونە ڕیزی شەهیدانەوە‪.‬‬ ‫ئاخر هەی بەرپرس‌و ئەفسەری گەمژە! هەی بەرپرسی فەرماندەیی‌‌و هێز‪ ،‬قەد بیرت‬ ‫لەوە نەکردەوە چۆن سێ برا بەیەکەوە فڕێدەدەیتە یەک بەرەی جەنگی لەو شێوەیە!‬ ‫ئاخر بیرت لەتراژیدیایەکی لەم شێوەیە نەکردەوە چۆن دایکێکی دڵسوتا لەیەککاتدا‬ ‫پێشوازیی لەتەرمی سێ کوڕی خۆی بکات!‬ ‫ئەم روداوه‌ کە لەساڵی ‪2014‬دا رودەدات‪ ،‬دەمگەڕێنێتەوە بۆ روداوێکی هاوشێوە بەاڵم‬ ‫بەدیوێکی تردا کە لەساڵی‪1944‬دا رویداوە‪ ،‬واتا ‪ 70‬ساڵ بەر لەئێستا لەکۆتاییەکانی‬ ‫جەنگی دوەمی‌ جیهاندا‪ ،‬بەاڵم جیاوازییەکە ئەوەیە لەوەی دوەمدا هێزەکە ئەمه‌ریکی‬ ‫دەبێت‌‌‪ ،‬لەمەی یەکەمیشدا پێشمەرگەی کوردستان‪.‬‬ ‫روداوەک����ەی جەنگی دوەمی‌ جیهان لەس����اڵی ‪1998‬دا لەالی����ەن گەورە دەرهێنەری‬ ‫جیهانیی����ەوە س����تیڤن س����پێلبێرگ ک����را بەفیلم‪ .‬ل����ەو چیرۆکەدا کاتێک ش����ەڕێکی‬ ‫خوێناویی لەس����ەرجەم بەرەکاندا لەنێوان هێزەکانی هاوپەیمانان‌و سوپای ئەڵمانیای‬ ‫نازی����ی بەردەوامە‪ ،‬کارمەندانی نوس����ینگەی تایبەت بەتۆمارکردنی ناوی "ش����ەهیدە‬ ‫ئەمەریکییەکان"‌ لەواش����نتۆن توشی ش����ۆک دەبن کاتێک دەبینن لەماوەی ‪ 2‬رۆژدا‬ ‫سێ برا لەسێ بەرەی جیاوازی شەڕدا کوژراون‌و تەنها برای چوارەمیان لەژیاندا ماوە‬ ‫بەناوی "رایان"‪ ،‬بەاڵم ئەویش لەبەرەیەکی تری ش����ەڕدایە لەقواڵیی خاکی فەرەنسا‌و‬ ‫لەگەڵ ژمارەیەک سەربازی تردا بەرگریی لەپردێکی بچکۆلە‪ ،‬بەاڵم ستراتیژیی دەکەن‬ ‫لەسەر روباری ماردیریت لەنزیک شاری رامێل لەنۆرماندیی فەرەنسا‪.‬‬ ‫لەو سەردەمەدا‪ ،‬سەرکردایەتیی س����ەربازیی ئەمەریکا بڕیار دەدات هێزێکی تایبەت‬ ‫بەسەرپەرش����تیی نەقی����ب جۆن مێلەر پێکبهێنێت‌و ئامادە دەبێت دەیان کەس����ی تر‬ ‫بەکوش����ت بدات تەنها لەپێناو گەڕاندنەوەی کوڕی چوارەمی ئەو دایکە جەرگسوتاوە‪.‬‬ ‫لەکۆتای����ی چیرۆکەکەدا‪ ،‬مێلەر‌و س����ەربازەکانی دەکوژرێن‪ ،‬ب����ەاڵم رایان بەزیندویی‬ ‫دەگەڕێنن����ەوە الی دایک����ی! کەچی لەش����ەڕەکەی زومم����اردا‪ ،‬جەناب����ی فەرماندەی‌‬ ‫هێزه‌كه‌‪ ،‬هەرس����ێ براکە بەیەکەوە رەوانەی نێو یەک تەقینەوە دەکەن‌و لەیەک ساتدا‬ ‫هەرس����ێکیان بەتەنیشت یەکەوە گیان لەدەست دەدەن‪ ،‬ئیدی دایکی جەرگسوتاویش‬ ‫دەرگای ماڵەکەی بەڕوی سێ ئااڵی کوردستاندا دەکاتەوە!‬ ‫س����ااڵنێکی زۆرە پ����ڕ بەگەرومان ه����اوار دەکەی����ن‌و داوای بەدامەزراوەکردنی هێزە‬ ‫پێشمەرگە دەکەین‪ ،‬سااڵنێکی زۆرە داوا دەکەین هەیبەت‌و رێز‌و قورسایی پێشمەرگە‬ ‫بگەڕێنرێتەوە‌و بەنیشتیمانیی بکرێت‪ ،‬بەاڵم نەک کەس گوێی لێنەگرتین‪ ،‬بگرە بەرپرسە‬ ‫گەنده‌ڵەکان بەردەوامبون لەکرێکاریی‌و پاککردنەوەی باخەکانیان بەپێش����مەرگە‪ ،‬ئەو‬ ‫پێش����مەرگەیەی تەنانەت لەپشوەکانیشدا نەیتوانیوە لەباوەش����ی منداڵەکانی بێت‪،‬‬ ‫بەڵکو ناچاربوە ببێتە شۆفێری تاکسی بۆ پەیداکردنی قوتی خێزانەکەی‪.‬‬ ‫ئەوە ئێس����تاش سێ برای تر بەیەکەوە ش����ەهید دەبن‪ .‬ئیدی بۆ پارتی‌و یەکێتیی‬ ‫چ کێش����ەیەکە‪ ،‬گرنگ ئەوەیە هەرکەس����ە‌و هێزی خۆی هەبێت‌و لەناوچەکانی خۆی‬ ‫شەڕیان پێبکات!‬

‫فۆتۆکان‬

‫‪AFP‬‬

‫ریکالم‬