ژماره‌ 453

‫ریکالم‬

‫‪ 346‬هه‌زار‬ ‫کۆیل ‌ه‬ ‫له‌عێراقدا‬ ‫هه‌ن‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)453‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/11/18‬‬

‫لەپەراوێزی‬ ‫نه‌وت‬ ‫كلیلی شه‌ڕو ئاشتیی نامەکەی‬ ‫مەال کامەراندا‬ ‫به‌غداو هه‌رێمه‌‬

‫‪12‬‬

‫‪4‬‬

‫تارمای ‌ی داعش‬

‫بزاوتی سه‌رمایه‌‌و‬ ‫قه‌رزی ده‌ره‌كیی‬ ‫له‌سیستمی‬ ‫كوردستاندا‬

‫له‌سلێمانییش واز‬ ‫له‌مندااڵنی کۆبانی‬ ‫ناهێنێت‬

‫‪20‬‬

‫‪18‬‬

‫‪17‬‬

‫سااڵنه‌ ‪ 1000‬كه‌س‬ ‫له‌هه‌رێم ده‌بنه‌‬ ‫ی‬ ‫قوربانیی‌ روداوه‌كان ‌‬ ‫هاتوچۆ‬

‫به‌رپرسانی ئه‌مه‌ریکا‪ :‬نه‌وت ‌ی كوردستان‬ ‫له‌الیه‌ن بنه‌ماڵه‌ ‌ی بارزانیه‌و‌ه ده‌ستی‌ به‌سه‌ردا گیراوه‌‬

‫‪9‬‬

‫ی ئه‌مه‌ری���كا ئام���اژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی وزه‌و نه‌وت ‌‬ ‫ده‌كه‌ن ك ‌ه كه‌رت ‌‬ ‫كوردستان له‌الیه‌ن بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانیه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌س���ه‌ردا گیراوه‌و ئاش���ت ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌‬ ‫ی ئه‌و بنه‌ماڵه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ورامی���ش به‌وه‌كاله‌ت ‌‬ ‫له‌پۆسته‌كه‌یدا ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬تایبه‌ت‪ :‬به‌پێ ‌‬ ‫ی كردو‌ه‬ ‫ویكیلیكس‪ ،‬ك ‌ه ئاوێنه‌ ده‌قه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كوردیی‌‪ ،‬به‌رهه‌م ساڵح له‌كابینه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیدا هه‌وڵی���داو‌ه ئاش���تی‌ هه‌ورام ‌‬ ‫له‌پۆسته‌كه‌ی‌ البدات‪ ،‬به‌اڵم ناچاركراو‌ه‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ بیهێڵێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندیی ‌ه گه‌رمه‌ی‌ هه‌ورامی‌ هه‌یه‌ت ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ نێچیرڤان بارزانی‪.‬‬ ‫ی ‪،2010‬‬ ‫به‌رپرسه‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كان له‌ساڵ ‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ ناكۆكیی‌ نێوان هه‌ولێرو به‌غدا‬ ‫ی نه‌وت‪ ،‬كۆبونه‌وه‌یه‌كیان‬ ‫له‌سه‌ر كه‌رت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت‌و گازی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ لیژنه‌ ‌‬ ‫عێراق ك���ردوه‌‪ ،‬ئاماژه‌یان به‌و‌ه كردو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك��� ‌ه "ناوهێنان���ی‌ ئاش���تی‌ هه‌ورام��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌بری‌ به‌رهه‌م س���اڵح‪ ،‬وه‌ك نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم بۆ چاره‌س���ه‌ركردن ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی گرێبه‌ست ‌ه نه‌وتیه‌كان‪ ،‬ده‌شێت‬ ‫پرس ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگدانه‌و‌هی‌ ئه‌وه‌ بێت ك ‌ه ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رهه‌م س���اڵح به‌س���ه‌ر كه‌رتی‌ نه‌وت ‌‬ ‫هه‌رێمدا سنورداره‌"‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫‪AFP‬‬

‫نه‌وت ئاڵۆزترین دۆسیه‌ی کوردستان‬

‫"ئه‌وه‌ی‌ رۆڵی‌ هه‌ره‌ سلبیی‌ به‌رامبه‌ر به‌شۆڕشی‌ رۆژئاوا بینی‌ (رووداو) بو"‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌س����ته‌ ‌‬ ‫ئای����دار خه‌لیل ئه‌ندام ‌‬ ‫رێڤه‌به‌ری‌ "ته‌ڤ����ده‌م" ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ی دو‬ ‫ده‌كات ك���� ‌ه په‌كه‌ك����ه‌و پارت ‌‬ ‫هێ����زی‌ س����ه‌ره‌كیی كوردس����تانن‌و‬ ‫له‌ملمالنێیه‌ك����ی‌ ئایدیۆلۆژی����ی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی رۆڵ ‌‬ ‫سیاسییدان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رامبه‌ر به‌شۆڕش ‌‬ ‫هه‌ره‌ س����لبی ‌‬ ‫رۆژئاوا بینی‌ "رووداو" بو"‪.‬‬

‫ی عه‌ره‌ب‪:‬‬ ‫پرۆفیسۆرێك ‌‬ ‫كورد میوانی‌ كوردستانن‬

‫پرۆفیس���ۆرێكی‌ ع���ه‌ره‌ب له‌نوێتری���ن بهجت قبیس���ی"ه‌ ده‌گرێت‪ ،‬كه‌ پسپۆڕی‌‬ ‫كتێبیدا به‌ناوی‌ "االكراد والنبي" سه‌رجه‌م زمانی‌ عه‌ره‌بی���ی‌‌و له‌هج���ه‌ عروبیه‌كان‌و‬ ‫ئه‌و نوسراوو به‌ڵگه‌ مێژوییانه‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌ مێ���ژوی‌ كۆن���ه‌‌و خه‌ڵكی‌ س���وریایه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كه‌ پێش���تر له‌باره‌ی‌ كوردو كوردستانه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت "له‌كتێبه‌ك���ه‌دا هات���وه‌‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫نوس���راون‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‪ " ،‬كورد (كورد) له‌بنه‌ڕه‌تدا وشه‌یه‌كی‌ عه‌ره‌بییه‌‌و‬ ‫هه‌ڵق���واڵوی‌ الی‌ ئێران���ن‌و میوان���ی‌ ئه‌م ئه‌سڵه‌كه‌ی‌ (كرد) كه‌ به‌مانای‌ (دورخرا‪،‬‬ ‫خاكه‌ن كه‌ ناویان لێناوه‌ (كوردستان)"‪ .‬ده‌رك���را) دێ���ت‌و كورد پیت���ی‌ (و)ی‌ بۆ‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬تایب���ه‌ت‪ :‬م���ه‌ال عه‌ب���دواڵ زیادكردوه‌و بوه‌ به‌كورد‪( .،‬كوردس���تان)‬ ‫شێركاوه‌یی‌ له‌وتارێكدا كه‌ له‌م ژماره‌یه‌ی‌ ی���ش له‌بنه‌ڕه‌ت���دا خاكی‌ عه‌ره‌ب���ه‌‌و فڕی‌‬ ‫ئاوێن���ه‌دا باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ره‌خن���ه‌ له‌م به‌سه‌ر كورده‌وه‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫كتێبه‌ی‌ پرۆفیسۆری‌ عه‌ره‌ب "أ‪.‬د‪ .‬محمد‬

‫‪13‬‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫تایب����ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬ئای����دار خه‌لیل‬ ‫تایب����ه‌ت‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند ك ‌ه له‌باش����ور‬ ‫ی راگه‌یاندن زۆرن‪ ،‬مامه‌ڵه‌یان‬ ‫ده‌زگا ‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌رۆژئاوای‌ كوردستان‬ ‫جیاواز ‌ه به‌پێی‌ گرێدراوییان به‌الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاس����یه‌كانه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "به‌اڵم‬ ‫له‌نێ����و راگه‌یاندنه‌كانی‌ باش����وردا‬

‫ی‬ ‫ی هه‌ره‌ س����لبی ‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ رۆڵێك���� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌شۆڕش����ی‌ رۆژئاوا بین ‌‬ ‫رووداو بو"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێم����ه‌ به‌خۆیانم����ان‬ ‫وت����وه‌‌و ره‌خنه‌ش����مان لێگرت����ون‬ ‫ك���� ‌ه رووداو راگه‌یاندنێك����ی‌ ئازاد‌و‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆ نی����ه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫ی‬ ‫ده‌یكه‌ن چه‌واشه‌كاریی‌‌و شێواندن ‌‬

‫راستیه‌كانه‌‪ ،‬شێوه‌ی‌ روماڵكردنیان‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌رۆژئاوای‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی نیگه‌رانیی‌ ئێمه‌ ‌‬ ‫نه‌ك هه‌ر مایه‌ ‌‬ ‫الیه‌ن����ی‌ سیاس����یه‌‪ ،‬به‌ڵك����و بوه‌ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دایك‌و كه‌سوكار ‌‬ ‫ی دڵڕه‌نجان ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫شه‌هیدانیش"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ره‌مز ‌ی كارتاڵ‪ :‬وتاره‌که‌ی مه‌سرور بارزان ‌ی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌"په‌كه‌كه‌" زۆر گرنگ بو‬ ‫ره‌مزی‌ كارتال هاوسه‌رۆكی‌ كۆنگره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌ل ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ داخۆیانی‌‬ ‫مه‌سرور بارزانی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ ئه‌وروپا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌"په‌كه‌كه‌" زۆر گرنگ بو‪،‬‬ ‫ه���ه‌م وه‌كو راوێ���ژكاری ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ئاسایش���ی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ باش���وری‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬هه‌م وه‌ك به‌رپرسێكی‌‬ ‫پایه‌ب���ه‌رزی‌ پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌‬

‫كوردستانیش‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬تایبه‌ت‪ :‬ره‌م���زی‌ كارتاڵ‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ حكومه‌ت���ی‌ ئاكپارتی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر داعشیش تێكبچێت جه‌بهه‌ی‌‬ ‫نوسره‌ به‌هێز ده‌كاته‌وه‌‌و دژی كورد‬ ‫ده‌یهێنێته‌وه‌ مه‌یدان‪ ،‬جه‌غتی‌ له‌وه‌ش‬ ‫كرده‌وه‌ كه‌ توركیا تا ئێستا بڕیاری‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫نه‌داو‌ه كێش���ه‌ی كورد چاره‌س���ه‌ر‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫كارتاڵ وتی‌ "سه‌ركردایه‌تی باشورو‬ ‫كاك مه‌س���عود ئه‌ركێكی مێژوییان‬ ‫له‌سه‌ر شانه‌و ده‌بێت زۆر به‌وریاییه‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا بكه‌ن"‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫"گۆڕان رێككه‌وتن ‌ی‬ ‫سرتاتیژی ‌ی له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫الیه‌ك ئه‌نجام نادات"‬

‫ی‬ ‫"محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم" هه‌ڵسوڕاو ‌‬ ‫گۆڕان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه هه‌رگیز‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا تاكڕه‌وان���� ‌ه‬ ‫بڕیاری‌ ن����ه‌داوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ئێم ‌ه‬ ‫ی له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫رێككه‌وتنی‌ ستراتیژی ‌‬ ‫الیه‌ك ئه‌نجام ناده‌ین"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪" :‬محه‌مه‌د تۆفیق‬ ‫ره‌حیم" له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه‌ رێككه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌نێ����وان دوو حزب���� ‌‬ ‫س����تراتیژی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی����ه‌ك واڵتدا ناكرێ����ت‪ ،‬رێككه‌وتن ‌‬ ‫ی له‌نێ����وان ده‌وڵه‌تاندا‬ ‫س����تراتیژی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌ڕ ‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "راگرتن ‌‬ ‫ناوخ����ۆ پێویس����تی‌ به‌رێككه‌وتنی‌‬ ‫ی ناوخۆ‬ ‫س����تراتیژیی‌ نه‌بو‪ ،‬ش����ه‌ڕ ‌‬ ‫خۆی‌ تاوانێك بو پێویست بو زوتر‬ ‫رابگیرایه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌گفتوگ����ۆی‌ نێ����وان‬ ‫ناڕازییه‌كان����ی‌ گۆڕان‌و نه‌وش����یروان‬ ‫ی "لێكتێگه‌یش����تن‬ ‫مس����ته‌فا‪ ،‬وت���� ‌‬ ‫ی ناوخۆییه‌‌و‬ ‫دروست بوه‌‪ ،‬كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫خه‌ریكه‌ چاره‌سه‌ر ده‌بێت"‪.‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪3‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫"تا دو سبه‌ ‌ی‬ ‫موچه‌ ‌ی مامۆستایان‬ ‫ده‌درێت"‬

‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش����تی ‌‬ ‫سلێمانی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬ئومێد زۆر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی (پێنجشه‌ممه‌) موچه‌ ‌‬ ‫تا دو سبه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌یلولی‌ مامۆس����تایانیش‬ ‫مانگ���� ‌‬ ‫بدرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬س����لێمانی‪ :‬نه‌جمه‌دین‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ گش����تی ‌‬ ‫عه‌ل���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی س����لێمان ‌‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئومێد هه‌ی ‌ه تا دو سبه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫(پێنجش����ه‌ممه‌) موچ����ه‌ ‌‬ ‫ئه‌یلولی‌ مامۆستایانیش بدرێت"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئ����ه‌و گۆڕان����ه‌ش ك���� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی موچه‌ ‌‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫به‌س����ه‌ر ریزبه‌ندی ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان����دا هات����وه‌و موچ����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫مامۆس����تایان دوای‌ زۆرین����ه‌ ‌‬ ‫ی دیكه‌ دابه‌شده‌كرێت‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ڵێت‪" ،‬موچه‌ ‌‬ ‫نه‌جمه‌دین عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ زۆره‌‪ ،‬پاره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫د ‌ه وه‌زاره‌ت ده‌درێت به‌قه‌د موچه‌ ‌‬ ‫ی په‌روه‌رد ‌ه نیه‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم پێویست ‌‬ ‫مانگان ‌ه حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ‪ 850‬ملی����ار دینار‌ه‬ ‫به‌دابینكردن���� ‌‬ ‫ی فه‌رمانبه‌ران‌و‬ ‫بۆئ����ه‌وه‌ی‌ موچ����ه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫موچه‌خۆران ‌‬ ‫ی ‪150‬‬ ‫بدات‪ ،‬ل����ه‌و رێژه‌یه‌ش نزیكه‌ ‌‬ ‫ی مامۆستایان‬ ‫ی بۆ موچه‌ ‌‬ ‫ملیار دینار ‌‬ ‫ته‌رخانده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مس����اڵه‌و‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫بڕینی‌ بودجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌الی����ه‌ن به‌غداوه‌‪ ،‬هه‌رێم توش���� ‌‬ ‫ی گه‌وره‌یی‌ دارایی‌ بوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫قه‌یرانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌وهۆیه‌شه‌و ‌ه له‌ئێستادا حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌شێك ‌‬ ‫ێ مانگ ‌‬ ‫ی س‌‬ ‫هه‌رێم موچه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر له‌فه‌رمانب����ه‌ران‌و دو مانگ���� ‌‬ ‫سه‌رجه‌م موچه‌خۆران قه‌رزداره‌‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪ :‬داعش خه‌ریكه‌ له‌كۆبان ‌ی ده‌كه‌وێت‬

‫رۆژنام���ه‌ی‌ ل���ۆس ئه‌نجل���ۆس تایم���ز‬ ‫ل���ه‌زاری فه‌رمانده‌کانی‌ ك���ورد له‌كۆبانی‌‌‬ ‫باڵویكردوه‌ته‌وه‌ كه‌ هاوكێش���ه‌ی‌ جه‌نگ‬ ‫له‌شاره‌كه‌ پێچه‌وانه‌ بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫له‌ئێستادا له‌بری‌ كۆبانی‌‪ ،‬داعش خه‌ریكه‌‬ ‫بكه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬ل���ۆس ئه‌نجل���ۆس تایم���ز‪:‬‬ ‫رۆژنامه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كردوه‌ كه‌‬ ‫دوای‌ چه‌ن���د هه‌فته‌ی���ه‌ك له‌چڕبونه‌وه‌ی‌‬ ‫هێرش���ه‌ ئاس���مانیه‌كانی‌ ئه‌مری���كاو‬ ‫هاوپه‌یمانان‌و گه‌یشتنی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫بۆ كۆبانی‌‪ ،‬له‌ئێستادا شه‌ڕه‌كه‌ به‌ته‌واوی‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ هێزه‌ كوردییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫چه‌ند فه‌رمانده‌یه‌كی‌ یه‌په‌گه‌‪ ،‬باس���یان‬ ‫له‌وه‌ كردوه‌ كه‌ دوای‌ هێرشه‌ ئاسمانیه‌كان‬ ‫توانیویان���ه‌ چه‌ندی���ن به‌رزای���ی‌‌و گردی‌‬ ‫ستراتیژی‌ له‌ده‌ستی‌ داعش ده‌ربهێنن‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ وته‌ی‌ سه‌رچاوه‌كانی‌ رۆژنامه‌كه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا ته‌نی���ا ‪ 250‬چه‌كداری‌ داعش‬ ‫له‌كۆبانی‌ ماونه‌ته‌وه‌و به‌تایبه‌تی‌ له‌ناوچه‌ی‌‬ ‫ره‌فیق له‌س���وچێكی‌ باشوری‌ خۆرهه‌اڵتی‌‬ ‫ش���اره‌كه‌ چڕبونه‌ته‌وه‌‪" ،‬كه‌ ئه‌وانیش له‌‬ ‫چوار پێنج رۆژی‌ داهاتودا ته‌واو ده‌بن"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرت���ی‌ رۆژنامه‌كه‌‪ ،‬داعش‬ ‫له‌نزیك���ه‌ی‌ دو مانگ���ی‌ گه‌مارۆی‌ س���ه‌ر‬ ‫كۆبان���ی‌‪-‬دا‪ ،‬س���ه‌دان چه‌ك���داری‌ خۆی‌‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌‪ .‬بۆی���ه‌ شكس���تهێنانی‌‬ ‫له‌كۆبانی‌‪ ،‬ده‌بێته‌ زه‌برێكی‌ ستراتیژی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وان‪.‬‬

‫هه‌مو کورد چاوه‌ڕوانی سه‌رکه‌وتنه‌ له‌کۆبانی‬

‫‪ 25‬تەن دەرمانی قاچاخ لەکوردستانەوە دەبرێتە تاران‬ ‫‪ 25‬ت����ەن لەدەرمانی قاچاخ لەش����اری‬ ‫تارانی پایتەختی ئێران دەستی بەسەردا‬ ‫دەگیرێت‌و خاوەنەکانیش����ی بەپۆلیسی‬ ‫ئێرانی ڕادەگەیەنن کە ئەو دەرمانانەیان‬

‫لەهەرێمی کوردستانەوە هاوردە کردوە‪ .‬ئێران����ی ڕاگەیاندوە کە ئ����ەو دەرمانانە‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬ئاژانس����ه‌کانی ئێران‪ :‬هەفتەی بڕەکەی ‪ 25‬تەنەو پێکدێت لەمەوادەکانی‬ ‫ڕاب����ردو‪ ،‬بەڕێوەبەری پۆلیس����ی تاران‪ ،‬وزەبەخش‌و بۆدرەی لەش‪.‬‬ ‫بەپێی لێدوانی ناوبراو ئەو قاچاخچیانە‬ ‫س����ەرهەنگ محەمەدی����ان‪ ،‬بەمیدیاکانی‬

‫دانیان بەوەدا ناوە کە ئەو دەرمانانەیان‬ ‫لەهەرێمی کوردستانەوە بەچەند بەش‌و‬ ‫قۆناغێ����ک بردوەتە ن����او تارانەوە‪ ،‬کە‬ ‫دەرمان����ەکان بران����دی ئۆرجیناڵ نین‌و‬

‫ساختەو زیانبەخشن‪.‬‬ ‫بەپێی هەواڵی میدیاکانی ئێران‪ ،‬سێ‬ ‫کەس له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ دەستگیرکراون‪،‬‬ ‫بەبێ ئەوەی شوناسیان ئاشکرا بکه‌ن‪.‬‬

‫ره‌مزی‌ كارتاڵ‌‪ :‬توركیا بڕیاری نه‌داوه‌ كێشه‌ی كورد چاره‌سه‌ر بكات‬

‫دیزاینكردنه‌وه‌ی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست بێ ئیراده‌ی گه‌لی كورد مه‌حاڵه‌‬ ‫ئا‪ :‬هه‌ڵۆ مه‌رگه‌یی‌‬ ‫ره‌مزی‌ كارتال هاوسه‌رۆك ‌ی كۆنگره‌ی‌ گه‌ل‪،‬‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "داخۆیان ‌ی‬ ‫مه‌سرور بارزانی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ ئه‌وروپا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌"په‌كه‌كه‌" زۆر گرنگ بو‪ ،‬هه‌م‬ ‫وه‌كو ڕاوێژكاری ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایش ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ باشوری‌ كوردستان‪ ،‬هاوكاتیش‬ ‫ك ‌ه مه‌سرور بارزانی‌ به‌رپرسێكی‌ پایه‌به‌رز ‌ی‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستانیشه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئاینده‌ ‌ی پڕۆسه‌ی‌ چاره‌سه‌ریی‌‌و‬ ‫ئاش���تیی‌ له‌باكوری‌ كوردس���تاندا به‌ره‌و چ‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌ك ده‌چێت؟‬ ‫ڕه‌م���زی‌ كارتاڵ‪ :‬پرۆس���ه‌ ‌ی ئاش���تی ‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌ ئاكپارت ‌ی وه‌س���تێنراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆ ئێمه‌ پرۆسه‌ی‌ ئاشتی ‌ی ستراتیژیی‌‌و‬ ‫گرنگ���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك ئ���ه‌و قۆناغ���ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێز ئۆجه‌النه‌وه‌ ده‌س���تپێكراو ته‌ئكید ‌ی‬ ‫ئێمه‌ش هه‌ر چاره‌س���ه‌ر به‌ڕێگه‌ی‌ دیالۆگه‌‪،‬‬ ‫پرس���ه‌كه‌ تا راده‌ی���ه‌ك پێش���ڤه‌چونێكی‌‬ ‫باش��� ‌ی به‌خۆیه‌وه‌ بینیبو دیداره‌كان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ڕێز ئۆجه‌الن له‌ئاس���تێكی‌ ب���ه‌رزدا بون‪،‬‬ ‫ت���ا ڕاده‌ی���ه‌ك ڕێككه‌وتن له‌س���ه‌ر الیه‌ن ‌ی‬ ‫س���ێیه‌م وه‌ك چاودێرو بێالیه‌ن له‌ڕۆژه‌ڤدا‬ ‫بوو ئاماده‌كاریی‌ كۆمس���یۆنه‌ جیاوازه‌كان‌و‬ ‫پێشكه‌ش���كردنی‌ موزاكه‌ره‌ پێش���ڤه‌چون ‌ی‬ ‫به‌خۆو‌ه بینیبو‪ ،‬به‌اڵم ئاكپارتی پرۆس���ه‌ ‌ی‬ ‫ئاش���تی ‌ی وه‌ك سودبینین له‌كات بو له‌دوا ‌ی‬ ‫هێرش���ی‌ چه‌ته‌كانی‌ داعش بۆ سه‌ر كۆبان ‌ی‬ ‫ئاكپارت���ی‌ چاوه‌ڕێ ‌ی كه‌وتن��� ‌ی كۆبانی‌ بو‪،‬‬ ‫وه‌ك ئاشكراشه‌ ڕوداوه‌كان به‌دڵی‌ ئاكپارت ‌ی‬ ‫نه‌بون‪ ،‬كۆبانی‌ نه‌كه‌وت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واتا پرۆسه‌ ‌ی ئاشتی ‌ی گه‌یشتۆت ‌ه‬ ‫بنبه‌ست؟‬ ‫ره‌م���زی‌ كارت���اڵ‪ :‬له‌ئێس���تادا دی���دارو‬ ‫گفتوگۆكانی‌ ئاكپارتی‌ له‌گه‌ڵ به‌ڕێز ئۆجه‌الندا‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێم���ه‌ش‌و به‌ڕێز ئۆجه‌النیش‬ ‫ته‌ئكیدم���ان له‌س���ه‌ر به‌رده‌وامیی‌ دیالۆگ‌و‬ ‫دیداره‌كان���ه‌‪ ،‬داعش‌و كۆبانی ڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫كاریگه‌رییان له‌س���ه‌ر قۆناغی چاره‌سه‌ریی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬حكومه‌تی ئاكپارتی‌ له‌الیه‌ك هاوكاریی‬ ‫داعش ده‌كات‪ ،‬وه‌ك هاوپه‌یمان‌و دۆس���تی‬ ‫خ���ۆی ده‌یبینێت‪ ،‬له‌الیه‌كی ت���ره‌وه‌ وه‌ك‬ ‫دوژمن س���ه‌یری په‌یه‌ده‌‪ ،‬یه‌په‌گه‌و په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌كات‪ ،‬بێگومان له‌حاڵه‌تێك ‌ی وه‌هادا هیچ‬ ‫ش���تێك له‌قۆناغی ئاشتیی له‌گه‌ڵ ئاكپارت ‌ی‬ ‫ئه‌نجام ‌ی نابێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئاكپارت ‌ی ده‌یه‌وێت‬ ‫قۆناغی ئاشتیی به‌رده‌وامبێت ده‌بێت له‌گه‌ڵ‬ ‫په‌كه‌ك ‌ه ئه‌و قۆناغ ‌ه به‌ڕێوه‌ببات‪ ،‬به‌دیالۆگ‌و‬

‫دانوستان له‌گه‌ڵ به‌ڕێز ئۆجه‌الن ده‌توانێت‬ ‫ئاش���تیی بكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و هێرش ده‌كات ‌ه‬ ‫سه‌ر په‌كه‌كه‌و ده‌ڵێت من نامه‌وێت په‌یه‌ده‌و‬ ‫یه‌په‌گه‌ ببنه‌ دراوسێم‪ ،‬ئه‌وه‌ مانای ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه له‌قۆناغی چاره‌سه‌ریش���دا دروس���ت‌و‬ ‫ڕاس���تگۆ نیه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر كۆبان���ی بكه‌وتای ‌ه‬ ‫نه‌ك قۆناغی ئاش���تیی به‌ڵكو هه‌مو شتێك‬ ‫تێكده‌چو‪ ،‬كه‌جه‌كه‌ش چه‌ندینجار رایگه‌یاند‬ ‫كۆبانی‌ بۆ ئێمه‌ هێڵی سوره‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ش‬ ‫ت���ا ئێس���تا له‌كۆبان���ی‌ ش���ه‌ڕ به‌رده‌وامه‌و‬ ‫كورد له‌وێ س���ه‌ركه‌وتن‪ ،‬پالنی ئاكپارتیش‬ ‫شكستیهێنا‪ ،‬ئێس���تاش ئاكپارتی‌ نازانێت‬ ‫چ���ی بكات‪ ،‬ئ���ه‌و خۆی بۆ چاره‌س���ه‌ریی‬ ‫ئاماده‌نه‌كردب���و‪ ،‬پالن���ی ئ���ه‌وه‌ی داناب���و‬ ‫كۆبان ‌ی تێكبچێت‌و قۆناغی ئاشتیی باكوری‬ ‫كوردس���تانیش بخنكێنێت‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫كۆبان ‌ی سه‌ركه‌وتوه‌و حكومه‌تی‌ ئاكپارتیش‬ ‫ناتوانێت بڵێت ئیدی قۆناغی چاره‌س���ه‌ریی‬ ‫كۆتاییهات���وه‌ چونكه‌ ده‌بێته‌ كێش���ه‌یه‌كی‬ ‫گ���ه‌وره‌ بۆ خۆی‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌ڵێ���ت قۆناغه‌ك ‌ه‬ ‫به‌رده‌وام���ه‌‪ .‬حكومه‌ت���ی‌ ئاكپارت ‌ی ئه‌گه‌ر‬ ‫داعش���یش تێكبچێت جه‌بهه‌ت ئه‌لنوس���ر‌ه‬ ‫به‌هێز ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬دژی كورد ده‌یهێنێته‌و‌ه‬ ‫مه‌ی���دان‪ ،‬توركیا تا ئێس���تا بڕیاری نه‌داو‌ه‬ ‫كێشه‌ی كورد چاره‌سه‌ر بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬زۆر ب���اس ل���ه‌و‌ه ده‌كرێ ك ‌ه‬ ‫پێویس���ته‌ "په‌كه‌ك���ه‌" له‌لیس���تی‌ تی���رۆر‬ ‫له‌ئه‌وروپا بهێنرێته‌ده‌ر‪ ،‬هیچ پێشكه‌وتنێك‬ ‫له‌و بواره‌دا هه‌یه‌؟‬ ‫ره‌مزی‌ كارتاڵ‪ :‬ئه‌و دۆخه‌ی‌ له‌ڕۆژهه‌اڵت ‌ی‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت‌و عێراق‌و س���وریا هاتۆته‌پێش‬ ‫ده‌رفه‌تێك ‌ی مه‌زنی‌ ب���ۆ گه‌ل ‌ی كورد له‌هه‌ر‬ ‫چوار پارچه‌ ره‌خساندوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌پێڤاژۆ ‌ی‬ ‫شنگال ده‌س���تیپێكردو ئێستاش له‌كۆبان ‌ی‬ ‫گه‌یش���تۆت ‌ه ئاس���تێكی‌ بڵند له‌سه‌ر ئاست ‌ی‬ ‫جیهانیی���ش هاوپش���تی ‌ی بۆ گه‌ل���ی‌ كورد‬ ‫دروس���تكرد‪ ،‬به‌رخۆدانی‌ شنگال‌و كۆبانی‌‌و‬ ‫چاالكیه‌كان ‌ی ئه‌وروپاو واڵتانی‌ تر پێڤاژۆیه‌ك ‌ی‬ ‫پۆزه‌تیڤ��� ‌ی بۆ گه‌ل���ی‌ كورد دروس���تكرد‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش یه‌كێتیی گه‌لی‌ كوردی‌ به‌هێزكرد‪،‬‬ ‫پرسی كورد پێشكه‌وتنی گه‌وره‌ی به‌خۆیه‌و‌ه‬ ‫بینیوه‌‪ ،‬ئێستا له‌ڕۆژهه‌اڵتی ناویندا ته‌ڤگه‌ری‬ ‫ئازادیی گه‌لی كورد بڵن���د بوه‌‪ ،‬به‌قۆناغی‬ ‫ش���ه‌نگال‌و به‌رخۆدانی كۆبانی‌ تێكۆش���انی‬ ‫گه‌لی كورد له‌هه‌مو كوردستان گه‌یشتوه‌ت ‌ه‬ ‫ئاستێكی نوێ‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌و ئه‌ساسه‌ش ئه‌و‬ ‫گوش���ارو كۆته‌ی‌ له‌ده‌وری په‌كه‌كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌وڵه‌تان���ی نێونه‌ته‌وه‌یی درابو‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫ڕێككه‌وتنه‌كانی���ان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی توركیا‬ ‫به‌ته‌واوی تێكچون‪ ،‬پێش���وتر له‌به‌رخاتری‬

‫توركیا گوشاریان بۆ سه‌ر په‌كه‌كه‌ ده‌هێنا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا گه‌لی كورد‪ ،‬په‌كه‌كه‌و ئۆجه‌الن‬ ‫له‌هه‌مو جیهاندا پێشكه‌وتوه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ش���ه‌و‌ه توركیا له‌ناوخ���ۆو له‌ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫له‌حاڵه‌تێك���ی خراپدایه‌‪ ،‬ئیدی گه‌لی كوردو‬ ‫ته‌ڤگه‌ری ئازادیی قبوڵ ناكه‌ن بارودۆخ به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ بمێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چۆن ده‌ڕوانن ‌ه ڕۆڵی‌ باش���وری‌‬ ‫كوردستان‌و سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ڕۆژئاوای‌ كوردستان؟‬ ‫ره‌م���زی‌ كارت���اڵ‪ :‬ه���ه‌وڵ‌و خه‌بات��� ‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیی‌ هه‌رێمی‌ باشورو كاك مه‌سعود‬ ‫بارزان���ی‌ گرن���گ‌و پۆزه‌تیڤ ب���ون‪ ،‬له‌وه‌دا‬ ‫ك��� ‌ه به‌نێوه‌ندگیرییكردنی‌ ه���ه‌ردو الیه‌ن ‌ی‬ ‫"ته‌ڤده‌م‌و ئه‌نه‌كه‌سه‌" گه‌یشتنه‌ ڕێككه‌وتن‌و‬ ‫ئه‌نجامێك ‌ی دڵخۆشكه‌ر‪ ،‬ناردنی‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ب���ۆ كۆبانی‌‌و پش���تیوانیی‌ كاك مه‌س���عود‬ ‫له‌ڕۆژئ���اوای‌ كوردس���تانیش پۆزه‌تی���ڤ‌و‬ ‫جێگه‌ی‌ ستایش���ه‌‪ ،‬ئه‌م���ڕۆ نزیكیه‌كی‌ زۆر‬ ‫باش له‌نێ���وان الیه‌نه‌كان���دا هه‌یه‌ له‌الیه‌ك‬ ‫كارو خه‌باتی‌ سه‌رۆكایه‌تی ‌ی هه‌رێم‌و گۆڕان ‌ی‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستانیش‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ڕۆژئاوا ‌ی كوردستان جێگه‌ ‌ی‬ ‫ئومێدن ك ‌ه ب���ۆ به‌هێزتربون ‌ی پێگه‌ ‌ی گه‌ل ‌ی‬ ‫كورد له‌ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���ت‌و جیهانیش‬ ‫یه‌كێتیه‌كی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ له‌هه‌ر كات زه‌رورترو‬ ‫له‌بارتره‌‪ .‬من هیوادرام كاك مه‌سعود هه‌وڵ‬ ‫بۆ به‌س���تنی‌ "كۆنگ���ره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌" چڕتر‬ ‫بكاته‌وه‌ له‌وه‌ش���دا هه‌م به‌ڕێ���ز ئۆجه‌الن‌و‬ ‫بێگوم���ان كه‌جه‌كه‌‌و پارته‌ سیاس���یه‌كان ‌ی‬ ‫تری���ش ه���اوكارو یارمه‌تی���ده‌ر ده‌بن‌و وا‬ ‫نازانم هیچ به‌ربه‌س���تێك له‌به‌رده‌م به‌ستن ‌ی‬ ‫كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ مابێت‪ .‬س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫باشورو كاك مه‌س���عود ئه‌ركێكی مێژوییان‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���انه‌و ده‌بێ���ت زۆر به‌وریاییه‌و‌ه‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێگ���ه‌ی‌ ك���ورد له‌ڕۆژهه‌اڵت ‌ی‬ ‫ناوه‌ڕاستدا چۆن ده‌بینن؟‬ ‫ره‌م���زی‌ كارتاڵ‪ :‬ئه‌مس���اڵ بۆ كورد زۆر‬ ‫گرنگه‌و ساڵی زێڕین ‌ه له‌ڕۆژهه‌اڵت ‌ی ناڤیندا‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تانی هه‌رێمیی‌و نێونه‌ته‌وه‌یی بونیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم كورد ده‌بێت هێزی س���ێهه‌مین‬ ‫بێت‌و پێگه‌ی به‌هێزی خۆی دروس���ت بكات‬ ‫له‌ڕێ���گای س���تراتیژیه‌كی هاوب���ه‌ش‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌ویش بێگومان له‌كۆنگره‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌ییدا‬ ‫پێكده‌هێنرێت‪ .‬له‌ئێستاش���دا ئ���ه‌و كورد‌ه‬ ‫نه‌ماوه‌ كه‌ نه‌توان���ێ به‌رامبه‌ر دوژمنه‌كه‌ی‬ ‫ڕابوه‌ستێت‪ ،‬به‌ڵكو كورد هه‌م به‌سیاسه‌ت‪،‬‬ ‫هه‌م به‌پاراس���تن‌و به‌رگریی بونه‌ته‌ هێزێكی‬ ‫س���ه‌ره‌كیی‪ ،‬واته‌ گۆڕانكاری���ی له‌توركیاو‬

‫ئێ���ران‌و عێراق‌و س���وریا له‌ده‌س���تی گه‌لی‬ ‫كورددای���ه‌‪ ،‬ده‌رفه‌تی���ش هه‌یه‌ ك��� ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫باشتر پێشبكه‌وین‪ ،‬هێزه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‬ ‫له‌نیه‌تیاندا دیار‌ه كه‌ ده‌یانه‌وێ كورد وه‌كو‬ ‫ئه‌كته‌رێك‌و هێزێكی س���ه‌ره‌كیی‌و به‌ئیراد‌ه‬ ‫قبوڵ بكه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌م ‌ه شۆڕشێكی نه‌ته‌وه‌یی ‌ه‬ ‫ب���ۆ گه‌لی ك���ورد‪ ،‬بۆی���ه‌ دیزاینكردنه‌وه‌ی‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت بێ ئی���راده‌ی گه‌لی‬ ‫كورد مه‌حاڵه‌‪ ،‬پێگه‌ی كوردیش له‌كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی به‌دیار ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا په‌یوه‌ندیه‌كان��� ‌ی‬ ‫په‌كه‌كه‌و پارتی‌ له‌چ ئاستێكدان؟‬ ‫ره‌م���زی‌ كارت���اڵ‪ :‬پش���ڤه‌چونێكی‌ باش‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌كاندا هه‌یه‌‪ ،‬له‌نێوان س���ه‌رجه‌م‬ ‫الیه‌نه‌ جیاوازه‌كانی‌ س���ه‌رجه‌می‌ به‌شه‌كان ‌ی‬ ‫كوردس���تان‪ .‬س���ه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ندیه‌كان ‌ی‬ ‫پارت��� ‌ی دیموكرات‌و په‌كه‌ك���ه‌ش گۆڕانێك ‌ی‬ ‫باش ڕویداوه‌‪ ،‬له‌ڕۆژانی‌ ڕابردودا داخۆیان ‌ی‬ ‫مه‌س���رور بارزان��� ‌ی له‌په‌رله‌مان��� ‌ی ئه‌وروپا‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌"په‌كه‌كه‌" زۆر گرنگ بو‪ ،‬هه‌م‬ ‫وه‌كو ڕاوێ���ژكاری ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایش��� ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ باش���وری‌ كوردستان‪ ،‬هاوكاتیش‬ ‫ك ‌ه مه‌سرور بارزانی‌ به‌رپرسێكی‌ پایه‌به‌رز ‌ی‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستانیشه‌‪ ،‬وته‌كان ‌ی‬ ‫وه‌ك په‌یامێك بۆ به‌هێزی ‌ی پێگه‌و سیاسه‌ت ‌ی‬ ‫كورد ب���ۆ یه‌كێتی ‌ی ئه‌وروپ���او ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫واڵتان���ی‌ هه‌رێمیش گرن���گ‌و پۆزه‌تیڤه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫یه‌كێتیی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ك���وردان هه‌ر گرنگی ‌ی‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬هه‌ڵوێس���تێك ‌ی ئه‌رێنیی به‌نرخ بو‬ ‫ك���ه‌ كاریگه‌ریی‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ ناوخۆ ‌ی‬ ‫كوردس���تانیش بۆ س���ه‌ر په‌یوه‌ندیی‌ پارت ‌ه‬ ‫ئه‌ساس���یه‌كان ‌ی وه‌ك پارت���ی‌‌و په‌كه‌كه‌ش‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬وته‌كانی‌ خزم���ه‌ت به‌نزیكبونه‌وه‌و‬ ‫یه‌كهه‌ڵوێس���تی ‌ی گه‌له‌كه‌م���ان ده‌كات‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش سیاس���ه‌تێكی‌ ڕاس���ته‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئه‌و قۆناغه‌ی ئێس���تای ڕۆژهه‌اڵتی ناوین‌و‬ ‫كوردس���تان به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪ ،‬تابلۆیه‌كی وای‬ ‫نیشاندا ك ‌ه ئه‌و هاوس���ه‌نگیه‌ی دژی كورد‬ ‫له‌په‌یمان���ی لۆزاندا دروس���تبو گۆڕانكاریی‬ ‫به‌سه‌ردا هات‪ ،‬پێگه‌ی باشوری كوردستان‬ ‫هه‌ن���گاوی یه‌كه‌مین���ی تێكچون���ی لۆزان‬ ‫بو‪ ،‬ئێس���تا ڕۆژئ���اوای كوردس���تان بوه‌ت ‌ه‬ ‫هه‌ن���گاوی دوهه‌می���ن‪ ،‬هه‌ر ئ���ه‌و واڵتانه‌ی‬ ‫په‌یماننامه‌ی لۆزانیان دروس���تكرد ئێس���تا‬ ‫ڕۆژئاوای كوردس���تان وه‌ك دیفاكتۆ قبوڵ‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ كێش���ه‌ی كورد ئیدی‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی هه‌رێمیی نی ‌ه به‌ڵك���و بوه‌ت ‌ه‬ ‫پرس���ێكی نێونه‌ته‌وه‌یی‌و چاره‌سه‌ریش���ی‬ ‫ه���ه‌ر نێونه‌ته‌وه‌یی���ه‌‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی داعش‬ ‫به‌هه‌مانشێو‌ه مه‌سه‌له‌یه‌كی نێونه‌ته‌وه‌ییه‌‪.‬‬

‫ره‌مزی كارتاڵ‬

‫ــ له‌س���اڵی ‪ 1946‬له‌وان له‌باكوری كوردستان‬ ‫له‌دایكبوه‌‬ ‫ــ ساڵی ‪ 1991‬دوای قه‌ده‌غه‌كردنی پارته‌كه‌ی‬ ‫له‌یال زاناو بڕیاری ده‌س���تگیركردنی له‌گه‌ڵ زوبێر‬ ‫ئایدار ده‌چن ‌ه ئه‌وروپا‬ ‫ــ كۆلێژی پزیش���كیی زانكۆی ئه‌س���ته‌نبوڵی‬ ‫ته‌واوكردوه‌‬ ‫ــ ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كورد بوه‌ له‌تاراوگه‌‬ ‫ـ���ـ ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی (كۆم���ا جڤاكێن‬ ‫كوردستان)ه‌‬ ‫‪ -‬ئێستا هاوسه‌رۆكی‌ كۆنگره‌ی گه‌ل‪-‬ه‌‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫‪3‬‬

‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬هه‌رگیز نه‌وشیروان مسته‌فا تاكڕه‌وانه‌ بڕیار نادات‬

‫ئێم ‌ه رێككه‌وتن ‌ی ستراتیژی ‌ی له‌گه‌ڵ هیچ الیه‌ك ئه‌نجام ناده‌ین‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫"محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم" هه‌ڵسوڕاوی‌ دیاری‌‬ ‫گۆڕان له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"شه‌ڕی‌ ناوخۆ خۆی‌ تاوانێك بو پێویست‬ ‫بو زوتر رابگیرایه‌‪ ،‬پێویستی‌ به‌رێككه‌وتنی‌‬ ‫ستراتیژیی‌ نه‌بو"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌مدواییه‌ چه‌ند دانیش���تنێكتان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ یه‌كێتی���ی‌ هه‌ب���و‪ ،‬ئه‌نجام���ی‌ ئه‌و‬ ‫دانیشتنانه‌ چی‌ بون؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬دانیش���تنێك بو‬ ‫بۆ بیروڕا گۆڕینه‌وه‌‪ ،‬س���ه‌باره‌ت به‌م دۆخه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم‌و به‌غدا‌و ناوچه‌كه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ته‌نها له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێتیی‌ نابێت‪ ،‬ئێمه‌ له‌گه‌ڵ هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫دانیش���تن ده‌كه‌ی���ن ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ بگه‌ینه‌‬ ‫سیاسه‌تێكی‌ هاوبه‌ش باش بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫كاره‌كانی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم چاوه‌ڕوانده‌ك���را ب���اس‬ ‫له‌پۆس���ته‌كانی‌ پارێزگای‌ س���لێمانی بكه‌ن‬ ‫كه‌ تا ئێس���تاش كێش���ه‌یه‌كه‌ له‌نێوان ئێوه‌‌و‬ ‫یه‌كێتییدا‌و به‌چاره‌سه‌رنه‌كراوی‌ ماوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬من قسه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫پۆسته‌كانی‌ پارێزگای‌ س���لێمانیه‌وه‌ ناكه‌م‪،‬‬ ‫چونكه‌ لیژنه‌یه‌ك له‌ناو گۆڕان هه‌یه‌ گفتوگۆ‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك باسی‌ پۆستی‌‬ ‫پارێزگاری‌ سلێمانیتان نه‌كرد؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬نه‌خێر باس نه‌كرا‪،‬‬ ‫خ���ۆی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ له‌ماڵ���ی‌ مام جه‌الل بو‪،‬‬ ‫دوای‌ كۆبونه‌وه‌ك���ه‌ بۆ م���اوه‌ی‌ ‪ 10‬خوله‌ك‬ ‫سه‌ردانی‌ مام جه‌اللیشمان كرد‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باش���ه‌ ئێ���وه‌ ئام���اده‌ن له‌ژێر‬ ‫فشاری‌ یه‌كێتییدا "هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر" بگۆڕن‬

‫به‌كه‌س���ێكی‌ ت���ر بۆ پۆس���تی‌ پارێ���زگاری‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬وه‌ك باس ده‌كرێت؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفیق ره‌حی���م‪ :‬وه‌ك وتم ئه‌وه‌‬ ‫وه‌فدێ���ك هه‌یه‌ ئیش���ه‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌ گفتوگۆ‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬قس���ه‌ له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‬ ‫ناكه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ماوه‌یه‌ك���ه‌ په‌یوه‌ندییتان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫الیه‌نه‌ ئیسالمیه‌كان خراپه‌‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌ ته‌نها‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌ به‌وه‌وه‌یه‌ له‌مه‌سه‌له‌ی‌ پارێزگاری‌‬ ‫س���لێمانیدا ئام���اده‌ نه‌ب���ون له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێ���زگا ده‌نگب���ده‌ن به‌ئێوه‌و ئه‌و پرس���ه‌‬ ‫یه‌كالییبكه‌نه‌وه‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفی���ق ره‌حی���م‪ :‬نه‌خێ���ر‬ ‫په‌یوه‌ندییمان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌ ئیس�ل�امیه‌كان‬ ‫ئاس���اییه‌‪ ،‬له‌په‌رله‌مان‌و ئه‌‌و شوێنانه‌ی‌ كار‬ ‫به‌یه‌ك���ه‌وه‌ ده‌كه‌ین به‌رده‌وام بیروڕا ئاڵوگۆڕ‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬ل���ه‌و روه‌وه‌ هیچ كێش���ه‌یه‌كه‌مان‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێ‌ له‌ئه‌ندامانی‌ جڤاتی‌‬ ‫نیش���تیمانیی‌ گ���ۆڕان ره‌خن���ه‌ی‌ توند له‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ی‌ الیه‌نه‌ ئیسالمیه‌كان ده‌گرن؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفی���ق ره‌حی���م‪ :‬ره‌خنه‌گرتن‌و‬ ‫بیر‌وبۆچونی‌ جیاواز ش���تێكی‌ ئاساییه‌‌و ئێمه‌‬ ‫خۆم���ان به‌رگری���ی‌ له‌بیروبۆچون���ی‌ جیاواز‬ ‫ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ماوه‌ی‌ رابردودا چوار جار كاك‬ ‫نه‌وشیروان سه‌ردانی‌ بارزانی‌ كرد‪ ،‬ماوه‌یه‌كه‌‬ ‫ئه‌م سه‌ردان‌و كۆبونه‌وانه‌ ئه‌نجامنادرێت‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌مه‌ ئاماژه‌یه‌ بۆ ساردیی‌ په‌یوه‌ندیی‌ نێوان‬ ‫ئه‌و دو سه‌ركرده‌یه‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفی���ق ره‌حی���م‪ :‬كۆبون���ه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ر الیه‌نێك���دا به‌پێی‌ بارودۆخه‌كه‌و‬ ‫پێویس���تیه‌كانه‌‪ ،‬كه‌ی‌ پێویستیكرد سه‌ردان‬ ‫ده‌كرێت كه‌ پێویس���تی‌ نه‌ك���رد ناكرێت‪ ،‬بۆ‬

‫راگرتن ‌ی شه‌ڕ ‌ی‬ ‫ناوخۆ پێویست ‌ی‬ ‫به‌رێككه‌وتن ‌ی‬ ‫ستراتیژی ‌ی نه‌بو‬ ‫شه‌ڕی‌ ناوخۆ خۆ ‌ی‬ ‫تاوانێك بو پێویست‬ ‫بو زوتر رابگیرایه‬ ‫چوار جاره‌كه‌ش دیاره‌ پێویس���تیكردوه‌ بۆیه‌‬ ‫كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر وا بڕیاربو‬ ‫كه‌ بارزانی‌ كاتێك چوه‌ به‌ره‌كانی‌ گه‌رمیان‪،‬‬ ‫سه‌ردانی‌ سلێمانی‌ بكات‌و له‌گه‌ڵ‌ نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا كۆبێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌هات‪ ،‬بۆچی‌؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬دیاره‌ به‌رنامه‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌ها بوه‌ سه‌ردانی‌ سلێمانی‌ نه‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ پێشتر ره‌خنه‌تان له‌یه‌كێتیی‌‬ ‫ده‌گ���رت‪ ،‬ك���ه‌ كۆبونه‌وه‌یان له‌گ���ه‌ڵ پارتی‌‬ ‫له‌ژوره‌ داخراوه‌كاندایه‌‪ ،‬هه‌ستناكه‌یت ئێستا‬ ‫خۆشتان هه‌مان شت دوباره‌ ده‌كه‌نه‌وه‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬خ���ۆی‌ هه‌ندێ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ هه‌یه‌ پێویسته‌ باسبكرێن‌و هه‌ندێ‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ی‌ تری���ش هه‌ن پێویس���ته‌ باس‬

‫نه‌كرێن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ك���و چ���ی‌ پێویس���ته‌ باس‬ ‫نه‌كرێت؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفی���ق ره‌حی���م‪ :‬ناكرێت باس‬ ‫بكرێ���ت كه‌ پالنم���ان چییه‌ بۆ پاراس���تنی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ناكرێ���ت باس بكرێت چۆن روبه‌روی‌‬ ‫داعش ده‌بینه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێ‌ ش���تی‌ سه‌ربازییش‬ ‫هه‌ن ده‌بێت به‌نهێنیی‌ بمێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌یوه‌ندییت���ان له‌گ���ه‌ڵ‌ پارتی‌‬ ‫گه‌یشتوه‌ته‌ ئه‌وه‌ی‌ رێككه‌وتنێكی‌ ستراتیجیی‌‬ ‫بكه‌ن؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬ئێمه‌ رێككه‌وتنی‌‬ ‫ستراتیژیی‌ له‌گه‌ڵ هیچ الیه‌ك ئه‌نجام ناده‌ین‪،‬‬ ‫رێككه‌وت���ن كاتییه‌‌و به‌پێ���ی‌ بارودۆخه‌كان‬ ‫له‌قۆناغێكدا ده‌كرێت‪ ،‬رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیی‌‬

‫له‌نێ���وان دو حزب���ی‌ یه‌ك واڵت���دا ناكرێت‪،‬‬ ‫رێككه‌وتنی‌ س���تراتیژیی‌ له‌نێوان ده‌وڵه‌تاندا‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ ئه‌وه‌ی‌ یه‌كێتیی‌‌و پارتیش‬ ‫رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیی‌ نه‌بوه‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬م���ن نه‌مزانیوه‌‬ ‫چییه‌!‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم وه‌ك یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌ ده‌ڵێن‬ ‫ب���ۆ ئه‌و قۆناغه‌ كه‌ دوای‌ ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆ بو‬ ‫باش بو؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬راگرتنی‌ ش���ه‌ڕی‌‬ ‫ناوخۆ پێویس���تی‌ به‌رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیی‌‬ ‫نه‌بو‪ ،‬ش���ه‌ڕی‌ ناوخ���ۆ خ���ۆی‌ تاوانێك بو‬ ‫پێویس���ت بو زوت���ر رابگیرایه‌‪ ،‬پێویس���تی‌‬ ‫به‌رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیی‌ نه‌بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆ پش���كی‌ ئێوه‌شی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێ���ت چونكه‌ ئه‌و كات���ه‌ ئێوه‌ له‌ناو‬ ‫یه‌كێتییدا بون؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفی���ق ره‌حیم‪ :‬ب���ه‌اڵم له‌ناو‬ ‫یه‌كێتیی‌‌و پارتیش���دا هه‌بو كه‌ دژی‌ ش���ه‌ڕی‌‬ ‫ناوخۆ بوه‌‪ ،‬من خۆم دژی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ بوم‪،‬‬ ‫به‌ئاش���كرا‌و له‌راگه‌یاندنیش���دا ئه‌وه‌م وتبو‪،‬‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ رێككه‌وتننامه‌كانیشدا هه‌بوم‪ ،‬من‬ ‫رێككه‌وتنی‌ ئه‌نقه‌ره‌‌و واشنتۆنیشم واژۆكردوه‌‬ ‫كه‌ كۆتایی‌ به‌شه‌ڕی‌ ناوخۆ هێنا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ب���ڕوای‌ ت���ۆ ئه‌گ���ه‌ری‌ ئه‌وه‌‬ ‫له‌ئارادایه‌ كه‌ پارتی‌‌و یه‌كێتیی‌‌و گۆڕان بگه‌نه‌‬ ‫رێككه‌وتن‌و هاوپه‌یمانییه‌كی‌ سێ‌ قۆڵیی‌؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬ئێس���تا هه‌مومان‬ ‫به‌ش���ێكین له‌پێكهاتی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر به‌رنامه‌یه‌كی‌ دیارییكراو رێككه‌وتوین‬ ‫له‌پێكهێنانی‌ ئه‌و حكومه‌ته‌دا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ش���ێك له‌ن���او گۆڕان���دا هه‌ن‬ ‫ناڕازین س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ كه‌ نه‌وش���یروان‬

‫مس���ته‌فا تاكڕه‌وانه‌ بڕی���ار ده‌دات‪ ،‬به‌بڕوای‌‬ ‫تۆ رێكخه‌ری‌ گش���تیی‌ تاكه‌ بڕیارده‌ره‌ له‌ناو‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفی���ق ره‌حی���م‪ :‬به‌بۆچون���ی‌‬ ‫من نه‌خێ���ر تاكڕه‌وانه‌ بڕیار ن���ادات‪ ،‬هه‌مو‬ ‫بڕی���اره‌كان جڤاتی‌ نیش���تیمانیی‌ ده‌یاندات‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌دانانی‌ وه‌زیره‌كاندا به‌پێی‌ سیڤی‌‬ ‫ب���و‪ ،‬لیژنه‌یه‌ك هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌ بۆ كردون‌و‬ ‫ئ���ه‌وان بڕیاریانداوه‌‪ ،‬هه‌رگیز تاكڕه‌وانه‌ بڕیار‬ ‫نادات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا بۆ پۆسته‌‬ ‫حكومیه‌كان هیچ كه‌س���ێكی‌ به‌بڕیاری‌ خۆی‌‬ ‫دانه‌ناوه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفی���ق ره‌حی���م‪ :‬ئه‌وه‌ندی‌ من‬ ‫ئاگادارم‪ ،‬كه‌ ئاگاداریش���م‪ ،‬نه‌خێر لیژنه‌یه‌ك‬ ‫ئه‌و كاره‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌مدواییه‌ چه‌ند دانیشتنێك له‌نێوان‬ ‫ناڕازییه‌كان‌و نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌نجامدرا‪،‬‬ ‫ئایا هه‌ردوال گه‌یشتونه‌ته‌ رێككه‌وتن؟‬ ‫محه‌م���ه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ :‬لێكتێگه‌یش���تن‬ ‫دروس���ت بوه‌‪ ،‬خۆی‌ كێش���ه‌یه‌كی‌ ئه‌وتۆش‬ ‫نه‌بو‪ ،‬زیاتر به‌هه‌ڵه‌ لێكگه‌یشتنێك بوه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫وتم كێشه‌یه‌كی‌ ناوخۆییه‌‌و خه‌ریكه‌ چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ن���او فراكس���یۆنی‌ گ���ۆڕان‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان بۆچونی‌ جیاواز هه‌ن‬ ‫له‌باره‌ی‌ كش���انه‌وه‌تان له‌حكومه‌ت‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫ده‌ڵێن با گ���ۆڕان له‌حكومه‌ت بكش���ێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆچونی‌ ئێوه‌ چییه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حی���م‪ :‬ئه‌وانه‌ بۆچونی‌‬ ‫جیاوازی���ان هه‌ی���ه‌‌و ش���تێكی‌ ئاس���اییه‌‬ ‫بۆچونه‌كانیان ده‌رببڕن‪ ،‬به‌اڵم دواجار ده‌بێت‬ ‫هه‌م���و الیه‌ك ئیلتی���زام به‌بڕیاری‌ گش���تیی‌‬ ‫گۆڕانه‌وه‌ بكه‌ن‪.‬‬

‫ئایدار خه‌لیل‪ :‬ئه‌وه‌ ‌ی رۆڵی‌ هه‌ره‌ سلبیی‌ به‌رامبه‌ر به‌شۆڕش ‌ی رۆژئاوا بین ‌ی "رووداو" بو‬ ‫ی ئایدۆلۆژیی‌‌و سیاسییدان‬ ‫په‌كه‌كه‌و پارتی‌ دو هێزی‌ سه‌ره‌كی كوردستانن‌و له‌ملمالنێیه‌ك ‌‬

‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫"ئایدار خه‌لیل" ئه‌ندامی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫دامه‌زرێنه‌ری‌ ‪‌PYD‬و ئه‌ندامی‌ ده‌سته‌ ‌ی‬ ‫رێبه‌رایه‌تی‌ ته‌ڤگه‌ری‌ جڤاكێ‌ دیموكراتیك‬ ‫"ته‌ڤده‌م"‌و ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ ئاماده‌كاری‌‬ ‫كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "له‌ره‌وشی‌ ئێستای‌ سوریادا‪،‬‬ ‫داعش مه‌ترسیدارتره‌ له‌رژێمی‌ ئه‌سه‌د"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا چونی‌ پێش���مه‌رگه‌ توانیویه‌ت ‌ی‬ ‫كاریگه‌ریی‌ له‌سه‌ر هاوس���ه‌نگیی‌ هێز هه‌بێت‬ ‫له‌جه‌نگی‌ كۆبانیدا؟‬ ‫ئای���دار خه‌لیل‪ :‬به‌ر له‌هه‌ر ش���تێك هاتنی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ به‌ناوی‌ هه‌رێمه‌وه‌ بۆ ئێمه‌ جێی‌‬ ‫كه‌یفخۆش���یی‌و ش���انازییه‌ كه‌ كورد پش���تی‌‬ ‫یه‌كده‌گرن‌و وره‌ی‌ هه‌موشمان به‌رزده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ش���ه‌ڕێكی‌ س���ه‌ختی‌ وه‌ك كۆبانیدا هاتنی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌ڕوی‌ چه‌ك‌و تۆبخانه‌وه‌ كاریگه‌ریی‌‬ ‫خۆی‌ ده‌بێت له‌سه‌ر هاوكێشه‌ی‌ جه‌نگ‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌كرێت ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌تایه‌ك بێت‬ ‫بۆ پێكهێنانی‌ هێزێكی‌ هاوبه‌شی‌ كوردی‌ هه‌ر‬ ‫چوار پارچه‌كه‌؟‬ ‫ئایدار خه‌لیل‪ :‬ئێم���ه‌ له‌كاتی‌ ئاماده‌كاریی‌‬ ‫كۆنگ���ره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی���دا ك���ه‌ خ���ۆم ئه‌ندام‬ ‫ب���وم‪ ،‬ره‌شنوس���ێكمان ب���ۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌‬ ‫هه‌بو‪ ،‬پێش���نیاری‌ پاراس���تنی‌ هاوبه‌ش���مان‬ ‫كرد‪ ،‬ره‌شنوس���ه‌كه‌مان پێشكه‌ش���ی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫ئاماده‌كاریی‌ كرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ كۆنگره‌‬ ‫چ���ێ‌ نه‌ب���و‪ ،‬ئێم���ه‌ پێش���نیاری‌ ئاواكردنی‌‬ ‫كۆمیسیۆنێكی‌ بااڵی‌ كوردستانییمان كردبو‪،‬‬ ‫كه‌ هێ���زی‌ چه‌ك���داری‌ هه‌ر چ���وار پارچه‌ی‌‬ ‫كوردس���تان له‌هه‌ماهه‌نگییدابن له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫كۆمیسیۆنه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ ئه‌م كاره‌ی‌ ئێستا‬ ‫بنه‌ماو هه‌نگاوێكه‌ روه‌و ئه‌و ئاڕاس���ته‌یه‌و بۆ‬ ‫كوردیش پێویسته‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ كۆنگ���ره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‬ ‫نه‌به‌سترا؟‬ ‫ئای���دار خه‌لی���ل‪ :‬له‌وكات���ه‌دا روداوه‌كانی‌‬ ‫ده‌وروبه‌رو ره‌وش���ی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌‌و ره‌وش���ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌‌و كوردس���تانی‌ وه‌ك ئێس���تا نه‌بون‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وكات ته‌گ���ه‌ره‌ له‌به‌رده‌م به‌س���تنیدا زۆر‬ ‫بون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئێس���تا زه‌مین���ه‌ ئاماده‌یه‌ بۆ‬ ‫به‌ستنی‌؟‬ ‫ئای���دار خه‌لیل‪ :‬هه‌نوكه‌ زه‌مینه‌ زۆر له‌بارو‬ ‫ئاماده‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ بۆچی‌ نابه‌سترێت؟‬ ‫ئای���دار خه‌لی���ل‪ :‬ئێمه‌ی‌ ك���وردی‌ رۆژئاوا‬ ‫داخوازییم���ان ك���ردوه‌و ك���وردی‌ باك���وری‌‬ ‫كوردس���تانیش داخوازییان ك���ردوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌س���ته‌ش له‌گ���ه‌ڵ‌ الیه‌نه‌كان���ی‌ باش���ور‬

‫له‌گفتوگۆدای���ن‪ ،‬ئێمه‌ ده‌خوازی���ن هه‌ر چوار‬ ‫پارچه‌ پێكه‌وه‌ بگه‌ینه‌ قه‌ناعه‌ت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئای���ا ناكۆكیی‌ یه‌كێتی���ی‌‌و پارتی‌‬ ‫هۆكاری‌ نه‌به‌ستنی‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ نه‌بوه‌‬ ‫تا ئێستا؟‬ ‫ئای���دار خه‌لی���ل‪ :‬بێگومان ه���ه‌ردو هێزی‌‬ ‫سه‌ره‌كین له‌كوردس���تاندا‪ ،‬ئه‌گه‌ر ناكۆكییان‬ ‫هه‌بێ���ت كاریگه‌ریی‌ ده‌بێت‪ .‬ل���ه‌و باوه‌ڕه‌دام‬ ‫مژاره‌كه‌ به‌ته‌نها ئه‌مه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌وكاته‌دا‬ ‫ئاماده‌كاریی‌ پێویس���تی‌ بۆ نه‌كرا‪ ،‬جیاوازیی‌‬ ‫روانینی���ش هه‌ب���و له‌نێوان باش���ورو باكورو‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬بۆ نمونه‌ ئێم���ه‌ ئه‌وكات وتمان ئه‌و‬ ‫مه‌ترس���ییه‌ی‌ له‌س���ه‌ر رۆژئاوا هه‌یه‌‪ ،‬هه‌مان‬ ‫مه‌ترسی‌ له‌سه‌ر باشورو باكورو رۆژهه‌اڵتیش‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چاره‌نوس���ی‌ ئێمه‌ی‌ ك���ورد به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫گرێ���دراوه‌‪ ،‬ئه‌م روانینه‌ كاتێ���ك قبوڵكرا كه‌‬ ‫داعش هێرشی‌ كرده‌ سه‌ر هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫كۆبانی‌‪ ،‬ئێس���تا هه‌مو الیه‌ك ئه‌و راس���ته‌یه‌ ئایدار خه‌لیل ئه‌ندامی ده‌سته‌ی رێبه‌رایه‌تی "ته‌ڤده‌م"‬ ‫قبوڵ‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا ئێس���تا له‌نێ���وان پارتی‌‌و‬ ‫ئایدار خه‌لیل‪ :‬به‌ڕاس���تیی‌ ئه‌و ته‌ده‌خولی‌ زۆرن‪ ،‬مامه‌ڵه‌ی���ان س���ه‌باره‌ت به‌رۆژئ���اوای‌‬ ‫په‌كه‌كه‌دا ملمالنێ‌ نییه‌؟‬ ‫نه‌كرد‪ ،‬ته‌نها به‌ر له‌ده‌ستپێكردنی‌ گفتوگۆكان كوردستان جیاوازه‌ به‌پێی‌ گرێدراویان به‌الیه‌نه‌‬ ‫ئایدار خه‌لی���ل‪ :‬ملمالنێیه‌كی‌ ئایدۆلۆژیی‌‌و گوت���ی‌ به‌هیوای���ن ئێ���وه‌ یه‌كبگ���رن‪ ،‬ئێوه‌ سیاس���یه‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌نێو راگه‌یاندنه‌كانی‌‬ ‫سیاسیی‌ هه‌یه‌و شتێكی‌ ئاشكرایه‌‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ر چی‌ رێكبكه‌ون ئێم ‌ه پش���تیوانییتان باش���وردا ئ���ه‌وه‌ی‌ رۆڵێك���ی‌ هه‌ره‌ س���لبیی‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هاتنی‌ په‌كه‌كه‌ بۆ ش���ه‌نگال‪ ،‬ئه‌م لێده‌كه‌ی���ن‪ ،‬نه‌ی���وت با ئاواو وه‌ه���ا بێت‪ ،‬تا به‌رامب���ه‌ر به‌شۆڕش���ی‌ رۆژئاوا بین���ی‌ روداو‬ ‫ملمالنێیه‌ی‌ توندتر نه‌كردوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ك���ه‌ش ك���را ئه‌وم���ان نه‌دی‌‪ ،‬بو‪ ،‬ئێم���ه‌ به‌خۆیانمان وتوه‌‌و ره‌خنه‌ش���مان‬ ‫‌وان‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫هاتن‬ ‫رێدار خه‌لیل‪ :‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ ئ���ه‌و له‌گفتوگۆكان���دا ب���و‪ ،‬به‌اڵم لێگرتون كه‌ راگه‌یاندنی‌ ئازاد‌و سه‌ربه‌خۆ نین‪،‬‬ ‫‌كتر‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫هاوكاری‬ ‫بوه‌ ه���ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌نزیكه‌وه‌‬ ‫ته‌ده‌خول���ی‌ نه‌ده‌ك���رد‪ ،‬ته‌نه���ا وه‌ختێك ك ‌ه ئه‌وه‌ی‌ ده‌یكه‌ن چه‌واش���ه‌كاریی‌‌و ش���ێواندنی‌‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ تێكه‌ڵیی���ان گه‌رم نه‌بو‪ ،‬ئێمه‌ مش���تومڕمان ده‌كردو پرسگرێكی‌ مه‌زن راستیه‌كانه‌‪ ،‬شێوه‌ی‌ روماڵكردنیان سه‌باره‌ت‬ ‫به‌اڵم دوای‌ ئه‌وه‌ هاتنی‌ گه‌ریال بۆ ش���ه‌نگال‌و ده‌هاته‌ پێش‪ ،‬ده‌یخواس���ت یه‌كت���ر ببینین‪ ،‬به‌رۆژئاوای‌ كوردس���تان‪ ،‬نه‌ك ه���ه‌ر مایه‌ی‌‬ ‫كه‌رك���وك‌و مه‌خم���ورو گوێ���ر‌و جه‌ل���ه‌والش وه‌ختێكیش ك���ه‌ ئێمه‌ رێككه‌وتی���ن‌و چوینه‌ نیگه‌رانی���ی‌ ئێمه‌ی‌ الیه‌نی‌ سیاس���یه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌باش���وریش گه‌رم‌و گوڕییه‌ك هاته‌ ئاراوه‌ بۆ الی‌ كاك مه‌سعود‪ ،‬وتمان رێككه‌وتوین‪ ،‬وتی‌ بوه‌ته‌ هۆی‌ دڵڕه‌نجاندنی‌ دایك‌و كه‌س���وكاری‌‬ ‫ئه‌و تێكه‌ڵییه‌‪.‬‬ ‫ماده‌م ئێوه‌ رێككه‌وت���ون ته‌واو‪ .‬واته‌ نه‌یوت شه‌هیدانیش‪ ،‬ئه‌وان فش���ارمان لێده‌كه‌ن كه‌‬

‫له‌ره‌وش ‌ی‬ ‫ئێستا ‌ی‬ ‫سوریادا‪ ،‬داعش‬ ‫مه‌ترسیدارتر‌ه‬ ‫له‌رژێم ‌ی ئه‌سه‌د‬

‫داخستنی‌ ده‌روازه‌ی‌ س���یمێڵكاو هه‌ڵكه‌ندنی‌‬ ‫خه‌نده‌ق���دا رۆڵ���ی‌ هه‌ب���و‪ ،‬ره‌خنه‌ش���مان‬ ‫لێگرتن‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای‌ روداوه‌كانی‌ ش���ه‌نگال‬ ‫نزیكایه‌تییه‌ك چێ بوه‌‪ ،‬سه‌لما كه‌ رێبه‌رایه‌تی‌‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌بردن���ی‌ دیموكراس���یی‌ ده‌توانێ���ت‬ ‫پشتگیرییه‌ك بێت بۆ باشور‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬حزبه‌كان���ی‌ نزی���ك له‌پارتی‌ داوا‬ ‫ده‌كه‌ن هێزی‌ چه‌كداری���ان له‌رۆژئاوا هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئێوه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌ن؟‬ ‫ئای���دار خه‌لی���ل‪ :‬ئه‌وان���ه‌ی‌ داوای‌ ئ���ه‌و‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌ ده‌كه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ نیشتمانییه‌‪ ،‬تا‬ ‫ئێس���تا به‌ناوی‌ فاڵنه‌ پارتی‌‌و فیساره‌ پارتی‌‬ ‫داخوازیی‌ وامان لێنه‌كراوه‌‪ ،‬له‌رێككه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫دهۆك ئه‌نجومه‌نی‌ نیش���تیمانیی‌ داوایانكرد‪،‬‬ ‫وتیان ئێمه‌ش ده‌مانه‌وێ���ت هێزمان هه‌بێت‪،‬‬ ‫وه‌اڵممان ئه‌وه‌بو كه‌ ئێم���ه‌ ناتوانین به‌ناوی‌‬ ‫ته‌ڤده‌مه‌وه‌ بڵێین به‌ڵێ‌ یان نا‪ ،‬ئێمه‌ رێبه‌ریی‌‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌بردن نین‪ ،‬ئێمه‌ ته‌ڤگه‌رێكی‌ سیاسی‌‬ ‫جڤاكیی���ن‪ ،‬بچ���ن له‌گه‌ڵ‌ رێبه‌ری���ی‌ رۆژئاواو‬ ‫یه‌په‌گه‌ بئاخڤن‪ .‬ئێمه‌ وه‌ك ته‌ڤده‌م پێمانباشه‌‬ ‫ك���ه‌ رۆژئاوا بپارێزن‪ ،‬ب���ه‌اڵم چۆن بیپارێزن‪،‬‬ ‫چۆن رێگه‌ ده‌ده‌ن په‌یامنێری‌ رووداو له‌رۆژئاوا ئێم���ه‌ نازانین‪ ،‬بڕۆن له‌گ���ه‌ڵ‌ یه‌په‌گه‌ بدوێن‪،‬‬ ‫هه‌بێ���ت؟ من له‌به‌ر خاتری‌ كه‌س���وكاری‌ ئه‌و ئێوه‌ وامانوت���وه‌و لیژنه‌م���ان پێكنه‌هێناوه‌‪،‬‬ ‫شه‌هیدانه‌ بڕیارمداوه‌ هیچ لێدوانێك بۆ رووداو به‌اڵم ئه‌وان سێ‌ كه‌سیان ناردوه‌ بۆ كۆبانی‌‪،‬‬ ‫كه‌ ن���ه‌ لیژنه‌ن‌و نه‌ له‌گه‌ڵ‌ الیه‌نی‌ سیاس���یی‌‬ ‫نه‌ده‌م‪ ،‬تا سیاسه‌تی‌ خۆیان ده‌گۆڕن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا پارت���ی‌ ده‌س���ت وه‌رناداته‌ دانیش���تون‪ ،‬چونی‌ ئه‌م سێ‌ كه‌سه‌ هه‌ڵه‌ بو‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ به‌مان���ای‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ رێككه‌وتنی‌ دهۆك‬ ‫كاروباری‌ رۆژئاوای‌ كوردستانه‌وه‌؟‬ ‫ئایدار خه‌لیل‪ :‬پارتی‌ ته‌ده‌خولی‌ راسته‌وخۆ قبوڵ‌ ناكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬رێككه‌وتننامه‌ی‌ دهۆك چانس���ی‌‬ ‫به‌ناوی‌ پارتیه‌وه‌ ن���اكات‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر الیه‌نه‌و‬ ‫حزبی‌ گرێ���دراوی‌ خۆی هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ر حزبه‌و جێبه‌جێكردنی‌ هه‌یه‌؟‬ ‫ئای���دار خه‌لی���ل‪ :‬چانس���ی‌ هه‌ی���ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌یه‌وێت هاوش���ێوه‌ی‌ سیاسه‌ت‌و ستراتیجی‌‬ ‫خۆی‌ له‌هه‌مو شوێنێك هه‌بێت‪ ،‬ملمالنێیه‌كی‌ بیانه‌وێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ئه‌لپارت���ی‌ ناچارن‬ ‫به‌وجۆره‌ هه‌یه‌‪ ،‬پێش���تر پارتی‌ له‌مه‌سه‌له‌ی‌ ی���ان رێككه‌وتننامه‌كه‌ جێبه‌ج���ێ‌ بكه‌ن یان‬

‫پارتی‌‌و یه‌كێتی ‌ی هه‌ریه‌كه‌و روانین ‌ی جیاوازیان هه‌یه‌‪ ،‬گه‌رمی ‌ی په‌یوه‌ندیمان‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ یه‌كێتی ‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ سیاسه‌ت‌و بۆچون‌و ستراتیج ‌ی ئه‌وان‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫باشتره‌ تا پارتی‌؟‬ ‫ئایدار خه‌لیل‪ :‬پارتی‌‌و یه‌كێتیی‌ هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫روانینی‌ جیاوازیان هه‌یه‌‪ ،‬گه‌رمیی‌ په‌یوه‌ندیمان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ یه‌كێتیی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سیاس���ه‌ت‌و‬ ‫بۆچون‌و س���تراتیجی‌ ئه‌وان‪ ،‬ئه‌مه‌ ش���تێكی‌‬ ‫نۆرماڵه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی���ی‌ ئێمه‌ له‌گه‌ڵ‌ یه‌كێتیی‌‌و‬ ‫پارتی‌‌و گۆڕان وه‌ك یه‌ك نین‪ ،‬چونكه‌ ئه‌مانه‌‬ ‫یه‌ك حزب نین‌و جیاوازن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئای���ا له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌ ئه‌مدواییه‌ی‌‬ ‫دهۆكدا بارزان���ی‌ وه‌ك حه‌كه‌م مامه‌ڵه‌ی‌ كرد‬ ‫یان وه‌ك الیه‌ن؟‬

‫ئه‌مه‌ قبوڵ‌ ده‌كه‌م‌و ئه‌وه‌ قبوڵناكه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا پارتی‌ له‌ڕوی‌ سیاس���یی‌‌و‬ ‫راگه‌یاندنه‌وه‌ فش���اری‌ له‌سه‌ر په‌یه‌ده‌ نه‌بو بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌نه‌كه‌سه‌ بگه‌نه‌ رێككه‌وتن؟‬ ‫ئای���دار خه‌لیل‪ :‬په‌ی���ه‌ده‌ له‌ژێر فش���اردا‬ ‫نه‌گه‌یشته‌ رێككه‌وتن‪ ،‬ئێمه‌ باوه‌ڕمان به‌شتێك‬ ‫نه‌بێت هه‌مو دنیا هێرشمان بكات ده‌ڵێین نا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬راگه‌یاندنی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌گش���تیی‌‌و میدیاكان���ی‌ نزی���ك له‌پارت���ی‌‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ مامه‌ڵه‌یان له‌گ���ه‌ڵ‌ روداوه‌كانی‌‬ ‫رۆژئاوا چۆن بوه‌؟‬ ‫ئایدار خه‌لیل‪ :‬له‌باشور ده‌زگای‌ راگه‌یاندن‬

‫رووداو‬ ‫راگه‌یاندنێکی ئازاد‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆ نیی ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی ده‌یكه‌ن‬ ‫چه‌واشه‌كاریی‌‌و‬ ‫شێواندن ‌ی راستیه‌كانه‬ ‫هه‌ڵه‌كانی‌ رابردویان دوباره‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌ی‌‬ ‫رابردو دوباره‌ بكه‌نه‌وه‌ شكست ده‌هێنن‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌ ئه‌وان نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێ���وه‌ په‌یوه‌ندییتان له‌گه‌ڵ‌ رژێمی‌‬ ‫ئه‌سه‌د هه‌یه‌؟‬ ‫ئایدار خه‌لیل‪ :‬رژێمی‌ ئه‌س���ه‌د ئێس���تا بۆ‬ ‫ئێمه‌ كێش���ه‌ی س���ه‌ره‌كی‌ نییه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ ئێمه‌دا نه‌ماوه‌‪ ،‬ته‌نها له‌قامش���لو‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كێك���دا هه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر رژێمی‌ ئه‌س���ه‌د‬ ‫س���به‌ی‌ دان به‌بونی‌ كورددا بنێ���ت‪ ،‬كورد‌و‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌بردن���ی‌ دیموكراس���یی‌ قبوڵ‌ بكات‬ ‫ئێمه‌ ئام���اده‌ی گفتوگۆین‪ .‬ب���ۆ ئێمه‌ گرنگ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ پرس���ی‌ كورده‌ نه‌ك گۆڕینی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارێتیی‌‪ ،‬بێگومان ئه‌سه‌د دیكتاتۆره‌و‬ ‫داعشیش تیرۆریسته‌‪ ،‬یه‌ك له‌یه‌ك خراپترن‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ره‌وش���ی‌ ئێستای‌ س���وریادا‪ ،‬داعش‬ ‫مه‌ترسیدارتره‌ له‌رژێمی‌ ئه‌سه‌د‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌گه‌ڵ‌ ئه‌مه‌ری���كا په‌یوه‌ندییتان‬ ‫گه‌یش���توه‌ته‌ ئاس���تی‌ هه‌ماهه‌نگی���ی‌و‬ ‫هاوكاریكردن؟‬ ‫ئای���دار خه‌لیل‪ :‬ئه‌مڕۆ ك���ه‌ ئه‌مه‌ریكا دێت‬ ‫له‌نزیكی‌ كۆبانی‌ هێرش���ده‌كاته‌ س���ه‌ر داعش‬ ‫بۆچ���ی‌ بڵێم نا؟ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا ئێس���تا‬ ‫ده‌یكات كارێكی‌ باشه‌‪ .‬ئێمه‌و ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫یه‌كتریش���مان بینیوه‌‪ ،‬له‌فه‌ره‌نسا گفتوگۆمان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬له‌ش���وێنی‌ تریش گفتوگۆمان هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م گفتوگۆیانه‌ش ب���ه‌رده‌وام ده‌بن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫به‌چاویلكه‌ی‌ ره‌ش‌و س���پی‌ سه‌یری‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫ناكه‌ین‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌مڕۆ تێده‌كۆشین بۆ رزگاریی‌‬ ‫گه‌لی‌ خۆمان‪ ،‬چی‌‌و كێ‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌ گه‌لی‌‬ ‫ئێمه‌ بێ���ت‪ ،‬ئاماده‌ین دۆس���تایه‌تیی‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ری���كاش هێزێكی‌ جیهانی���ی‌‌و كاریگه‌ره‌‌و‬ ‫پێمانباشه‌ دۆستایه‌تیی‌ بكه‌ین‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫نه‌وت كلیلی شه‌ڕو ئاشتیی به‌غداو هه‌رێمه‌‬

‫به‌غدا به‌شه‌ بودجه‌ی هه‌رێم ده‌كات ‌ه ‪%5‬‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬

‫هه‌رچه‌نده‌ ئێستا هه‌نگاوه‌كان‬ ‫به‌ئاراسته‌ی چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی‬ ‫نێوان هه‌ولێرو به‌غدا ده‌رده‌كه‌ون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چاوه‌ڕوان ناكرێت به‌ئاسانیی كێشه‌كان‬ ‫یه‌كالببنه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی ته‌واوی الیه‌نه‌‬ ‫عێراقیه‌كان كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی هیچ‬ ‫بودجه‌یه‌ك نه‌نێرریت بۆ هه‌رێم تا‬ ‫ورده‌كاریی‌ ته‌واوی داهاته‌كانی ره‌وانه‌ی‬ ‫به‌غدا ده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌نگاو بۆ رێككه‌وتن‬ ‫هاتن���ی عادل عه‌بدولمه‌هدی بۆ هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‌و كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م لێكتێگه‌یش���تن‌و‬ ‫رێككه‌وتنی س���ه‌ره‌تایی ب���ۆ رێككه‌وتنی‬ ‫نێوان هه‌رێ���م‌و به‌غ���دای لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌رێككه‌وتن���ه‌ س���ه‌ره‌تاییه‌كه‌دا هه‌ردوال‬ ‫رێككه‌وتن له‌سه‌ر ناردنی بڕی ‪ 500‬ملیۆن‬ ‫دۆالری به‌غدا بۆ هه‌رێم وه‌ك پێشمه‌رجی‬ ‫گفتوگۆكان‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا هه‌رێم رازی‬ ‫ده‌بێ���ت رۆژانه‌ بڕی ‪ 150‬ه���ه‌زار به‌رمیل‬ ‫ن���ه‌وت له‌ڕێ���ی (س���ۆمۆ)وه‌ ره‌وانه‌ بكاو‬ ‫داهاته‌كه‌ی بدات���ه‌ به‌غدا‪ ،‬ئه‌م رێككه‌وتنه‌‬ ‫ته‌نه���ا هه‌نگاوێكه‌ بۆ زه‌مینه‌س���ازیی بۆ‬ ‫گفتوگۆكانی نێ���وان هه‌رێم‌و به‌غدا‪ .‬عادل‬ ‫عه‌بدولمه‌هدی ده‌یه‌وێت به‌نه‌وتی كه‌ركوك‌و‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ مانگانه‌ نزیكه‌ی ‪ 10‬ملیار دۆالر‬ ‫بگه‌ڕێنێته‌وه‌ خه‌زین���ه‌ی ده‌وڵه‌تی عێراق‬ ‫ك���ه‌ رۆژان���ه‌ زیاتر له‌‪ 600‬ه���ه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وت له‌بی���ره‌ نه‌وتیه‌كان���ی كه‌ركوكه‌وه‌‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی بۆریه‌كانی هه‌رێم���ه‌وه‌ ره‌وانه‌‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬هه‌رچی هه‌رێمی كوردستانیش���ه‌‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌م رێككه‌وتنه‌دا هه‌م گرژیه‌كان‬ ‫بڕه‌وێنێته‌وه‌ ك���ه‌ كاریگه‌ریی���ان كردۆته‌‬ ‫س���ه‌ر هه‌ماهه‌نگیی���ان له‌روبه‌روبونه‌وه‌ی‬ ‫داعش‌و هه‌م به‌ش���ه‌ بودج���ه‌ی هه‌رێمیش‬ ‫بگه‌ڕێنێت���ه‌وه‌و له‌هه‌مانكاتیش���دا پێگه‌ی‬ ‫خۆی پته‌و بكات له‌ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی نه‌وت‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێی وت���ه‌ی په‌رله‌مانتارانی كورد‬ ‫له‌به‌غدا‪ ،‬الیه‌نه‌ عێراقیه‌كان ئێستا ده‌ڵێن‬ ‫ئاساییه‌ كورد نه‌وت بنێرێته‌ ده‌ره‌وه‌ به‌اڵم‬ ‫ده‌بێت داهاته‌ك���ه‌ی بگه‌ڕێنێته‌وه‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌مه‌ پرسێكی ده‌ستوریه‌و ده‌بێت‬ ‫ته‌واوی داهات���ی عێراق بگه‌ڕێته‌وه‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا به‌پێی زانیاریه‌كان حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م نیه‌تی نیه‌ جارێكی دیكه‌ پرس���ی‬ ‫نه‌وت راده‌ستی به‌غدا بكاته‌وه‌‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫بارزان���ی له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی نهێنیی���دا‬

‫رایگه‌یاندوه‌ ئه‌گه‌ر كورد یه‌ك یه‌ك له‌برسا‬ ‫بم���رن ئاماده‌ نیه‌ نه‌وت راده‌س���تی به‌غدا‬ ‫بكات‪ ،‬وه‌زیری س���امانه‌ سروشتیه‌كانیش‬ ‫داوایك���ردوه‌ موماته‌ڵ���ه‌ بك���ه‌ن له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫به‌غدا‪ ،‬ت���ا چه‌ند مانگێكی ت���ر ئه‌توانین‬ ‫به‌داهاتی نه‌وت بودجه‌ی ته‌واوه‌تی هه‌رێم‬ ‫دابین بكه‌ی���ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ روانینی به‌غداو‬ ‫هه‌ولێری���ش به‌ئاراس���ته‌ی رێكنه‌كه‌وتنه‌‬ ‫ن���ه‌ك رێككه‌وتن‪ ،‬ئه‌م هه‌ن���گاوه‌ی عادل‬ ‫عه‌بدولمه‌هدی���ش له‌الیه‌ك له‌ژێر فش���اری‬ ‫جدی���ی ئه‌مه‌ریكیه‌كان���ه‌و له‌الیه‌كی���ش‬ ‫عه‌بدولمه‌هدی كه‌ خۆی به‌نزیك‌و دۆس���تی‬ ‫كورد ده‌زانێت‪ ،‬ده‌یه‌وێت دڵسۆزیی خۆی‬ ‫نیش���انبدات‪ ،‬گه‌رنا روانینی سیاسییانه‌ی‬ ‫هه‌ولێ���رو به‌غ���دا زۆر دورن له‌یه‌كت���ری‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ حكومه‌تی هه‌رێم پێشنیازیكردوه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ ده‌ستپێش���خه‌ریی ده‌بێ���ت به‌غ���دا‬ ‫پێش���ینه‌یه‌ك بنێریت ئینجا ئاماده‌ن بچنه‌‬ ‫به‌غداو گفتوگۆ بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌غدا به‌هۆی قه‌یرانی سیاسیی‌و دارایی‌و‬ ‫كورتهێنانی بودجه‌وه‌‪ ،‬ناچاره‌ له‌م دۆخه‌دا‬ ‫گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‌ هه‌رێمی كوردستان بكات‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا هه‌رێم به‌ه���ۆی قه‌یرانی‬ ‫دارایی‌و سیاس���یی له‌ناوچه‌كه‌دا پێیباشه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غدا رێكبكه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم پێناچێت‬ ‫هه‌رێم رازیبێت ته‌واوی نه‌وت‌و داهاته‌كه‌ی‬ ‫بخات���ه‌ ژێر كۆنترۆڵ���ی به‌غ���داوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌كرێت به‌ش���ێوه‌یه‌كی كاتیی رێكبكه‌ون‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌رگی���ز چاوه‌ڕوان���ی رێككه‌وتنی‬ ‫ته‌واوه‌تی ناكرێت له‌نێوان هه‌ولێرو به‌غدا‪.‬‬ ‫موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران‌و ‪ 500‬ملیۆن‬ ‫دۆالره‌كه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ بڕیاری ناردنی ئه‌و ‪ 500‬ملیۆن‬ ‫دۆالره‌ هیچ په‌یوه‌ندیی به‌به‌ش���ه‌ بودجه‌و‬ ‫موچ���ه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم���ه‌وه‌ نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ته‌نها نیه‌تباش���یی‌و زه‌مینه‌سازییه‌‬ ‫بۆ گفتوگۆكان‪ ،‬به‌اڵم مه‌ترسیه‌كه‌ له‌وه‌دایه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر هه‌رێم‌و به‌غ���داش رێكبكه‌ون بڕی‬ ‫‪ 500‬ملیۆن دۆالره‌كه‌ ببێته‌ نه‌ریت‌و به‌غدا‬ ‫مانگان���ه‌ هه‌ر ‪ 500‬ملی���ۆن دۆالر بنێرێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م ‪ 500‬ملیۆن دۆالره‌ ك���ه‌ ده‌كاته‌ ‪600‬‬ ‫ملیار دینار‪ ،‬به‌ش���ی ‪%71‬ی كۆی موچه‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌ران���ی هه‌رێم ده‌كات‪ ،‬كه‌ مانگانه‌‬ ‫ئه‌و ملی���ۆن‌و ‪ 342‬ه���ه‌زار موچه‌خۆره‌ی‬ ‫هه‌رێم پێویس���تی ب���ه‌(‪ 850‬ملیار) دینار‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬وات���ا مانگانه‌ هه‌رێم پێویس���تی‬ ‫ب���ه‌‪ 250‬ملیار دینار ده‌بێت‪ ،‬مانگانه‌ ته‌نها‬ ‫ب���ۆ پڕكردنه‌وه‌ی موچ���ه‌ی فه‌رمانبه‌ران‪،‬‬ ‫ك���ه‌ پێش���تر حكومه‌تی عێ���راق مانگانه‌‬

‫نێچیرڤان بارزانی له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی نهێنییدا‬ ‫رایگه‌یاندوه‌ ئه‌گه‌ر كورد یه‌ك یه‌ك له‌برسا بمرن‬ ‫ئاماده‌ نیه‌ نه‌وت راده‌ستی به‌غدا بكات‬ ‫بڕی (یه‌ك ترلی���ۆن‌و ‪ 200‬ملیار دینار)ی‬ ‫ده‌نارد‪ ،‬واتا به‌ش���ه‌ بودج���ه‌ی هه‌رێم كه‌‬ ‫‪ 14( 2013‬ترلی���ۆن‌و ‪ 406‬ملی���ارو ‪735‬‬ ‫ملیۆن) دینار ب���وه‌ كه‌ ده‌كاته‌ (‪)%10.4‬‬ ‫له‌ك���ۆی (‪ 138‬ترلیۆن‌و ‪ 824‬ملیارو ‪608‬‬ ‫ملی���ۆن) دینار بودجه‌ی گش���تیی عێراق‪،‬‬ ‫وات���ا به‌ش���ه‌ بودج���ه‌ی هه‌رێ���م له‌به‌غدا‬ ‫دابه‌ش���ی ‪ 12‬مانگ ك���راوه‌و مانگانه‌ بڕی‬ ‫ی���ه‌ك ترلیۆن‌و ‪ 200‬ملیار دینار نێرراوه‌ بۆ‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم بڕی ئه‌و ‪ 500‬ملیۆن دۆالره‌ی‬ ‫ك���ه‌ ده‌كاته‌ ‪ 600‬ملیار دین���ار كه‌ بڕیاره‌‬ ‫به‌غدا بینێرێت‪ ،‬نیوه‌ی ئ���ه‌و بودجه‌یه‌یه‌‬ ‫كه‌ پێش���تر به‌غدا ده‌ینارد‪ ،‬به‌وپێیه‌ش بۆ‬ ‫س���اڵه‌كه‌ ده‌كاته‌ (‪ 7‬ترلیۆن‌و ‪ 200‬ملیار)‬ ‫دینار‪ ،‬واتا ئه‌وكات پشكی هه‌رێم له‌به‌غدا‬ ‫ده‌كاته‌ (‪)%5.2‬ی به‌شه‌ بودجه‌ی هه‌رێم‬ ‫له‌بودجه‌ی گشتیی عێراق‪ .‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م‬ ‫سولفه‌یه‌ س���ه‌ربگرێت‪ ،‬چاوه‌ڕوان ده‌كرێت‬ ‫به‌غدا پش���كی كورد بكاته‌ مانگانه‌و هه‌ر‬ ‫‪ 500‬ملیۆن دۆالر بێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ ئێس���تا هه‌رێم رۆژانه‌‬ ‫‪ 300‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت ره‌وانه‌ ده‌كات‌و بۆ‬ ‫هه‌ر به‌رمیلێك ‪ 65‬دۆالری بۆ ده‌مێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫مانگانه‌ داهاته‌كه‌ی ده‌كاته‌ (‪ 585‬ملیۆن‬ ‫دۆالر) وات���ا ( ‪ 700‬ملی���ار دینار) كه‌واته‌‬ ‫هه‌رێم له‌ئێس���تادا ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی نه‌وتی‬ ‫قازانجتره‌ وه‌ك ل���ه‌و ‪ 500‬ملیۆن دۆالره‌ی‬ ‫به‌غدا‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئ���ه‌و ‪ 500‬ملی���ۆن دۆالره‌‬

‫له‌به‌رامبه‌ر ‪ 150‬هه‌زار به‌رمیلی رۆژانه‌ نی ‌ه‬ ‫كه‌ بڕیاره‌ هه‌رێم له‌رێی سۆمۆوه‌ بینێرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ‪ 150‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت كه‌ عێراق‬ ‫‪ 80‬دۆالری بۆ هه‌ر به‌رمیلێك دیاریكردوه‌‪،‬‬ ‫مانگانه‌ ده‌كات���ه‌ ‪ 360‬ملیۆن دۆالر‪ ،‬واته‌‬ ‫ئه‌و س���ولفه‌یه‌ی كه‌ به‌غدا بڕیاره‌ بینێریت‬ ‫‪ 140‬ملی���ۆن دۆالری زیاتره‌ له‌داهاتی ئه‌و‬ ‫نه‌وته‌ی كه‌ بڕیاره‌ هه‌رێم بینێرێت‪.‬‬ ‫نه‌وت له‌نێوان هه‌ولێرو به‌غدا‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای س���اڵی نوێی ‪2014‬ه‌وه‌ تا‬ ‫ئه‌م���ڕۆ به‌غدا به‌ش���ه‌ بودج���ه‌ی هه‌رێمی‬ ‫كوردستانی بڕیوه‌ كه‌ مانگانه‌ بڕی (یه‌ك‬ ‫ترلی���ۆن‌و ‪ 200‬ملیار) دین���ار بوه‌‪ ،‬به‌و ‪10‬‬ ‫مانگه‌ی رابردو ده‌كاته‌ (‪ 12‬ترلیۆن) دینار‬ ‫وات���ه‌ (‪ 10‬ملی���ار دۆالر)‪ ،‬ئه‌ویش به‌هۆی‬ ‫ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی س���ه‌ربه‌خۆیانه‌ی نه‌وتی‬ ‫هه‌رێم���ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا رۆژانه‌ بڕی ‪ 120‬هه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وتی له‌رێگ���ه‌ی بۆریه‌كان���ی توركیاوه‌‬ ‫ره‌وانه‌ ك���ردوه‌ كه‌ مانگان���ه‌ داهاته‌كه‌ی‬ ‫نزیك���ه‌ی (‪ 234‬ملی���ۆن) دۆالر بوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ 280‬ملی���ار) دینار‪ ،‬واته‌ هه‌رێم‬ ‫مانگان���ه‌ زیات���ر ل���ه‌(‪ 900‬ملی���ار) دینار‬ ‫زیانیكردوه‌‪ ،‬به‌شی زۆری ئه‌و بودجه‌یه‌شی‬ ‫كه‌ مانگانه‌ بۆ موچه‌ دابینیكردوه‌ له‌رێگه‌ی‬ ‫داهاتی ناردن���ه‌ ده‌ره‌وه‌ی ئ���ه‌و هه‌زاران‬ ‫ته‌نكه‌رانه‌وه‌ بوه‌ كه‌ له‌رێی ئێران‌و توركیا‬ ‫به‌قاچاغ ره‌وانه‌كراون‪ ،‬له‌ئێس���تادا به‌هۆی‬

‫تموح���ی نه‌وت���ه‌وه‌ هه‌رێم به‌و ش���ێوه‌یه‌‬ ‫جدیی نی���ه‌ له‌رێككه‌وتن له‌گ���ه‌ڵ به‌غدا‪،‬‬ ‫به‌وه‌ی وه‌زیری س���امانه‌ سروش���تیه‌كان‬ ‫رایگه‌یان���دوه‌ له‌س���ه‌ره‌تای س���اڵی ‪2015‬‬ ‫ئاستی هه‌نارده‌كردنی نه‌وت بۆ ‪ 500‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیلی رۆژانه‌ ب���ه‌رز ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌ش‬ ‫مانگان���ه‌ داهات���ی ن���ه‌وت ده‌گاته‌ (‪975‬‬ ‫ملی���ۆن دۆالر) واتا بڕی (‪ 1‬ترلیۆن‌و ‪170‬‬ ‫ملیار) دینار‪ ،‬كه‌ هێنده‌ی ئه‌و بودجه‌یه‌یه‌‬ ‫پێش���تر به‌غدا ره‌وان���ه‌ی هه‌رێمی ده‌كرد‪،‬‬ ‫بۆیه‌ له‌ئێس���تادا به‌رپرس���انی هه‌رێمیش‬ ‫به‌لوتبه‌رزیه‌وه‌ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ به‌غدا ده‌كه‌ن‬ ‫له‌هه‌مانكاتیشدا ته‌واوی كێڵگه‌ نه‌وتیه‌كانی‬ ‫كه‌ركوك له‌ژێر ده‌ستی هه‌رێمدان‌و ده‌توانن‬ ‫ره‌وانه‌ی بكه‌ن كه‌ له‌ئێستادا رۆژانه‌ توانای‬ ‫هه‌نارده‌كردن���ی (‪ 600‬ه���ه‌زار به‌رمیل)ی‌‬ ‫رۆژان���ه‌ی هه‌یه‌و مانگانه‌ داهاته‌كه‌ی زیاتر‬ ‫له‌(ی���ه‌ك ملیارو ‪ 170‬ملی���ۆن دۆالره‌) كه‌‬ ‫ده‌كاته‌ (ی���ه‌ك ترلیۆن‌و ‪ 400‬ملیار دینار)‬ ‫واته‌ هه‌رێم مانگانه‌ ئه‌گه‌ر نه‌وتی كه‌ركوك‬ ‫بفرۆش���ێت داهاته‌ك���ه‌ی له‌چه‌ن���د مانگی‬ ‫داهات���ودا ده‌گاته‌ زیاتر ل���ه‌ (‪ 2‬ترلیۆن‌و‬ ‫‪ 570‬ملیار) دینار‪ ،‬ئه‌گه‌ر هیچ كێشه‌یه‌كی‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی توركیاوه‌ بۆ دروس���ت نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای داهاتی به‌رده‌وام ناردنه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی نه‌وت له‌رێگه‌ی ته‌نكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ر به‌رپرس���انی به‌غدا به‌رده‌وام‬ ‫هه‌رێم به‌ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی ناده‌ستورییانه‌ی‬ ‫ن���ه‌وت تۆمه‌تب���ار ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬له‌ئێس���تادا‬

‫به‌رپرسانی هه‌رێمیش به‌شێك له‌به‌رپرسانی‬ ‫سیاس���یی به‌غ���دا تۆمه‌تب���ار ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫به‌قاچاغ نه‌وت ره‌وان���ه‌ی ده‌ره‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫له‌باش���ور‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌پێ���ی زانیاریه‌كان‬ ‫له‌به‌ن���ده‌ری به‌س���ره‌وه‌ پاپ���ۆڕی نه‌وتی‬ ‫عێراق به‌ڕێ ده‌كرێت بۆ فرۆش���تن‌و دواتر‬ ‫هه‌مان پاپۆڕی نه‌وت به‌ده‌س���تكاریكردنی‬ ‫وه‌سڵه‌كانیه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌و ده‌یفرۆشنه‌وه‌‬ ‫به‌عێراق ئه‌ویش به‌رپرس���انی سیاس���یی‬ ‫عێراقی له‌پشته‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی زیاتر رون نی���ه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌ئێس���تادا هه‌رێم رۆژانه‌ (‪ 300‬هه‌زار)‬ ‫به‌رمی���ل نه‌وت ره‌وان���ه‌ ده‌كات‌و ئاماده‌یه‌‬ ‫له‌رێگه‌ی عێراق (س���ۆمۆوه‌) رۆژانه‌ (‪150‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیل ن���ه‌وت) ره‌وانه‌ بكات‪ ،‬ئه‌ی‬ ‫‪ 150‬هه‌زار به‌رمیله‌كه‌ی تری چی به‌س���ه‌ر‬ ‫دێت؟ به‌غ���دا رازی ده‌بێت هه‌رێم داهاتی‬ ‫‪ 150‬ه���ه‌زار به‌رمیل بداته‌ ناوه‌ندو داهاتی‬ ‫‪ 150‬ه���ه‌زار به‌رمیلیش بۆ خۆی هه‌ڵگرێ‌؟‬ ‫پێشتر له‌سه‌روبه‌ندی گفتوگۆی پێكهێنانی‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬كاتێك حكومه‌تی عێراق داوایكرد‬ ‫رۆژان���ه‌ هه‌رێم ‪ 150‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت‬ ‫بنێرێت‪ ،‬به‌رپرسانی هه‌رێم ره‌تیانكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دواتر وه‌فدێكی نهێنیی س���ه‌ردانی‬ ‫به‌غدای كردبو رایگه‌یاندبو ئێمه‌ ئاماده‌ین‬ ‫‪ 250‬ه���ه‌زار به‌رمیل���ی رۆژان���ه‌ بنێرین‪،‬‬ ‫به‌مه‌رجێك داهات���ی ‪ 125‬هه‌زار به‌رمیلی‬ ‫ب���ۆ به‌غداو ‪ 125‬هه‌زاریش بۆ هه‌رێم بێت‪،‬‬ ‫به‌غدا رازی نه‌بوبو‪.‬‬

‫ی فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌‪:‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬

‫له‌الیه‌ن به‌غداو‌ه بانگ نه‌كراوم بۆ لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬

‫تاهیر عه‌بدواڵ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتیی‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ سلێمانی‌ له‌م‬ ‫چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ره‌تیده‌كاته‌وه‌‬ ‫له‌الیه‌ن به‌غداوه‌ بانگكرابێت بۆ‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌سه‌ر پرسی‌ رێگه‌نه‌دان‬ ‫به‌نیشتنه‌وه‌ی‌ فڕۆكه‌ چه‌كهه‌ڵگره‌كه‌ی‌‬ ‫چه‌ند رۆژی‌ رابردو رایده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫"ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ لیژنه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراقه‌‬ ‫كه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌و بابه‌ته‌ ده‌كات‌و‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌كان كۆده‌كاته‌وه‌‪ ،‬حه‌قی‌‬ ‫خۆشیه‌تی‌ لێپرسینه‌وه‌ له‌هه‌ر كه‌سێك‬ ‫بكات "‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چیرۆكی‌ رێگه‌نه‌دان به‌نیشتنه‌وه‌ی‌‬ ‫فڕۆكه‌ چه‌كهه‌ڵگره‌كه‌ی‌ چه‌ند رۆژی‌ رابردو‬ ‫چۆن رویدا؟‬ ‫تاهی���ر عه‌ب���دواڵ‪ :‬ئه‌م���ه‌ ش���تێكی‌‬ ‫ئاس���اییه‌و له‌هه‌مو فڕۆكه‌خانه‌یه‌كدا ئه‌گه‌ر‬ ‫فڕۆكه‌ی���ه‌ك مۆڵه‌تی‌ نیش���تنه‌وه‌ی‌ نه‌بو‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا‌فڕۆكه‌خانه‌كه‌ ب���ۆی هه‌یه‌ نه‌هێڵێت‬ ‫بنیش���ێته‌وه‌‪ .‬ده‌سه‌اڵتی‌ فڕۆكه‌وانی‌ عیراق‬ ‫پێش���وه‌خت مۆڵه‌تی‌ داوه‌ ب���ه‌و فڕۆكه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ ئاگادارنه‌بوین پێش���وه‌خت كه‌‬ ‫ئه‌و فڕۆكه‌یه‌ دێت‌و له‌هیچ شوێنێك ئێمه‌ی‌‬ ‫ئاگادارنه‌كردوه‌ته‌وه‌ تا ئاگاداربین له‌جۆری‌‬ ‫فڕۆكه‌ك���ه‌و ئه‌و ب���اره‌ی‌ هه‌ڵیگرتوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وكاته‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌ ك���ردوه‌ به‌چاودێری‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌دوری‌ ده‌یان كیلۆمه‌تر‬ ‫له‌ئاسمانی‌ سلێمانیه‌وه‌ بوه‌‪ .‬دوای‌ وردبینی‌‬ ‫لیس���ته‌كه‌‪ ،‬ئێمه‌ تێبینیمان كردوه‌ كه‌ ئه‌و‬

‫فڕۆكه‌یه‌ مۆڵه‌تی‌ پێش���وه‌ختی‌ له‌سلێمانی‌‬ ‫وه‌رنه‌گرتوه‌‌و مۆڵه‌تی‌ له‌به‌غداوه‌ وه‌رگرتوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ئێم���ه‌ ناتوانی���ن فڕۆكه‌یه‌ك‬ ‫وه‌ربگرین كه‌ مۆڵه‌تی‌ پێشوه‌ختی‌ نه‌بێت‪،‬‬ ‫هیچ كه‌سێكیش خۆی‌ نه‌كردوه‌ به‌خاوه‌نی‌‬ ‫ئه‌و فڕۆكه‌یه‌و پێش���وه‌خت پێمانبڵێت كه‌‬ ‫من فڕۆكه‌یه‌كم هه‌یه‌ ده‌نیش���ێته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئێم���ه‌ به‌پێی‌ یاس���ا مامه‌ڵه‌م���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و فڕۆكه‌یه‌ ك���رد‪ .‬ئه‌م���ه‌ چه‌ندینجار‬ ‫له‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌‌و ئه‌وانی‌ دیكه‌شدا‬ ‫رویداوه‌ ك���ه‌ رێگه‌نه‌درێت فڕۆكه‌یه‌ك به‌بێ‌‬ ‫مۆڵه‌ت بنیشێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م فڕۆكه‌یه‌ بۆ روی‌ له‌سلێمانی‌‬ ‫كرد‪ ،‬بۆ روی‌ نه‌كرده‌ هه‌ولێر؟‬ ‫تاهیر عه‌بدواڵ‪ :‬ئێمه‌ به‌ڕه‌سمی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫فڕۆكه‌وانی‌ عێراقمان ئاگاداركردوه‌ته‌وه‌ كه‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌ به‌دیلی‌ فڕۆكه‌خانه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێ���ره‌و ئه‌گ���ه‌ر فڕۆكه‌ی���ه‌ك نه‌یتوانی‌‬ ‫له‌فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ هه‌ولێ���ر بنیش���ێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌توانێت بێت بۆ فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر فڕۆك���ه‌و كۆمپانیایه‌كیش بۆی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬فڕۆكه‌خانه‌یه‌كی‌ تر بكات به‌به‌دیلی‌‬ ‫خۆی‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ل���ه‌و فڕۆكه‌خانه‌یه‌ی‌ بۆی‌‬ ‫ده‌چێت نه‌توانێت بنیش���ێته‌وه‌ جا به‌هه‌ر‬ ‫هۆكارێك بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێت ت���ۆ له‌الیه‌ن به‌غداوه‌‬ ‫بانگكراویت به‌مه‌به‌س���تی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌و‬ ‫روداوه‌؟‬ ‫تاهی���ر عه‌ب���دواڵ‪ :‬نه‌خێر ش���تی‌ وانیه‌‪،‬‬ ‫فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ س���لێمانی‌ به‌پێ���ی‌ یاس���ا‬ ‫هه‌مو ش���ته‌كانی‌ ئاماده‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ركاتێك‌و‬ ‫هه‌رالیه‌نێ���ك په‌یوه‌ندیم���ان پێوه‌بكات بۆ‬

‫وه‌رگرتنی‌ زانیاری‌‪ ،‬ئێمه‌ وه‌اڵمیده‌ده‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ لیژن���ه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراقه‌‬ ‫ك���ه‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌ ل���ه‌و بابه‌ت���ه‌ ده‌كات‌و‬ ‫به‌ڵگه‌نام���ه‌كان كۆده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬حه‌ق���ی‌‬ ‫خۆش���یه‌تی‌ لێپرس���ینه‌وه‌ له‌هه‌ر كه‌سێك‬ ‫بكات‪ .‬ئێمه‌ش وه‌ك فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ په‌یوه‌ن���دی‌ پێمانه‌وه‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫ده‌توانین هه‌ر زانیارییه‌كیان پێویست بێت‪،‬‬ ‫پێیان بده‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌وترێ���ت چه‌ن���د جارێ���ك‬ ‫حاڵه‌ت���ی‌ له‌مش���ێوه‌یه‌ روی���داوه‌‪ ،‬له‌كاتی‌‬ ‫رێگری‌ له‌فڕۆكه‌یه‌ك‪ ،‬به‌رپرس���انی‌ حزبی‌‬ ‫ته‌داخولی���ان كردوه‌و رێگه‌ی‌ نیش���تنه‌وه‌‬ ‫به‌فڕۆکه‌كه‌ دراوه‌؟‬ ‫تاهی���ر عه‌ب���دواڵ‪ :‬زۆرم الس���ه‌یره‌ ئه‌م‬ ‫قس���ه‌و قس���ه‌ڵۆكانه‌ له‌چه‌ند الیه‌نێكه‌وه‌‬ ‫ده‌بیس���ترێت‪ ،‬فڕۆكه‌خان���ه‌ ده‌زگایه‌ك���ی‌‬ ‫سیادی‌ ستراتیژی‌ گرنگه‌ بۆ واڵت‪ ،‬ناكرێت‬ ‫فڕۆكه‌خان���ه‌ بكرێت به‌مه‌یدانی‌ موزایه‌داتی‌‬ ‫ئه‌م‌و ئه‌و‪ .‬هه‌ركه‌س���ێك قس���ه‌ له‌گیرفانی‌‬ ‫خۆی‌ ده‌ربهێنێت بێ‌ به‌ڵگه‌‪ ،‬به‌پێی‌ یاس���ا‬ ‫به‌رپرس���ه‌‪ .‬هه‌ركه‌س به‌ڵگه‌یه‌كی‌ یاسایی‌‌و‬ ‫حاش���اهه‌ڵنه‌گری‌ هه‌یه‌ بابێت ده‌ریبخات‪،‬‬ ‫ئه‌وكات راستی‌‌و دروستی‌ قسه‌كانی‌ ئێمه‌و پێدراوه‌؟‬ ‫تاهی���ر عه‌ب���دواڵ‪ :‬كرێ���كار جی���اوازه‌‬ ‫ئ���ه‌وان ده‌رده‌كه‌وێت‪ .‬ئه‌م ش���تانه‌ هه‌مو‬ ‫نادروس���ته‌‪ ،‬چی‌ فڕۆكه‌یه‌ك هه‌یه‌ مۆڵه‌تی‌ له‌شتومه‌ك‪ ،‬هه‌ندێكیان مۆڵه‌تی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫نه‌بێت‌و به‌رێنمایی‌ ئه‌م‌و ئه‌و نیشتبێته‌وه‌؟ ناوخۆیان هه‌یه‌و حه‌س���اریان له‌س���ه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌نمونه‌ ده‌وترێ���ت له‌ماوه‌ی‌ كرێكار وه‌كو نه‌فه‌ر كه‌ له‌وێ‌ سه‌رده‌كه‌وێت‌و‬ ‫رابردودا‪ ،‬فڕۆكه‌یه‌ك كرێكاری‌ بیانی‌ هاتوه‌ دێت بۆ فڕۆكه‌خانه‌ی‌ س���لێمانی‌‪ ،‬وردبینی‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن كۆمپانیایه‌ك���ه‌وه‌ كه‌ له‌لیس���تی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كانی‌ ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌رشتێكی‌‬ ‫ره‌ش���دا بوه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر داوای‌ به‌رپرسێكی‌ نایاس���ای ‌ی هه‌بێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و كات���ه‌ به‌پێی‌‬ ‫حزبی‌ له‌س���لێمانی‌ رێگه‌ی‌ نیش���تنه‌وه‌ی‌ رێنماییه‌كان مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵ ده‌كرێت‪.‬‬

‫فڕۆكه‌خان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌زگایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫سیادی‌ ستراتیژ ‌‬ ‫گرنگ ‌ه بۆ واڵت‪،‬‬ ‫ناكرێت فڕۆكه‌خان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بكرێت به‌مه‌یدان ‌‬ ‫ی‬ ‫موزایه‌دات ‌‬ ‫ئه‌م‌و ئه‌و‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ندێك پێیانوایه‌ فڕۆكه‌خانه‌ ‌ی‬ ‫سلێمانی‌ مامه‌ڵه‌ی‌ بازرگانی‌ نایاسایی‌ تێدا‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬وه‌ك چه‌ك‌و جگه‌ره‌؟‬ ‫تاهیر عه‌بدواڵ‪:‬ئه‌م���ه‌ ته‌نها موزایه‌داته‌‌و‬ ‫بۆئه‌وه‌ی���ه‌ ئ���ه‌م ده‌زگا گرنگه‌ س���یادیه‌‬ ‫له‌كه‌داربك���ه‌ن‪ .‬فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ س���لێمانی‌‬ ‫به‌پێی‌ یاس���ای‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ كارده‌كات‌و‬ ‫س���ومعه‌یه‌كی‌ به‌رزی‌ هه‌یه‌ له‌ن���او ده‌زگا‬ ‫فڕۆكه‌وانیه‌كان���ی‌ عێ���راق‌و ناوچه‌ك���ه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ناكرێ���ت ب���ه‌م قسه‌وقس���ه‌ڵۆكانه‌‬ ‫له‌كه‌داربكرێ���ت‪ ،‬ئه‌وان���ه‌ ناح���ه‌زی‌ ئه‌م‬ ‫ده‌زگایه‌و ئه‌م ئه‌زمونه‌ن‪ ،‬یاخود ده‌یانه‌وێت‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌م قسانه‌وه‌ قینی‌ خۆیان ده‌ربڕن‬ ‫ی���ان موزای���ه‌دات بكه‌ن بۆ كه‌س���ێك یان‬ ‫بۆ الیه‌نێ���ك‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌نگۆیان���ه‌ هه‌موی‌‬ ‫ره‌تده‌كه‌مه‌وه‌‪ .‬هه‌رشتێك به‌نایاسایی‌ بێته‌‬ ‫ناو فڕۆكه‌خانه‌ی‌ س���لێمانی‌‪ ،‬به‌پێی‌ یاسا‬ ‫راده‌ستی‌ ئه‌و شوێنه‌ ده‌كرێت كه‌ به‌رپرسه‌‬ ‫لێ���ی‌‪ ،‬ئیتر له‌وێوه‌ چ���ی‌ لێدێت‪ ،‬ئه‌وه‌یان‬ ‫شتێكی‌ دیكه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چ‌ ده‌زگای���ه‌ك ئاسایش���ی‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌ ده‌پارێزێت؟‬ ‫تاهیر عه‌بدواڵ‪ :‬ئاسایش���ی‌ گش���تیی‌ كه‌‬ ‫به‌شێكه‌ له‌ئاژانسی‌ ئاس���ایش‌و پاراستنی‌‬ ‫ئ���ه‌م هه‌رێمه‌‪ ،‬له‌رێگ���ه‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫ئاسایش���ی‌ فڕۆكه‌خان���ه‌وه‌ پارێ���زگاری‌‬ ‫له‌ئاس���ایش‌و ئه‌من���ی‌ ن���او فڕۆكه‌خانه‌ی‌‬ ‫س���لێمانی‌ ده‌كرێ���ت‪ .‬به‌هۆی‌ ئاس���ایش‌و‬ ‫ئه‌منی‌ فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانیه‌وه‌ رۆژ دوای‌‬ ‫رۆژ گه‌شته‌كان له‌زیادبوندان‌و كۆمپانیاكان‬ ‫زیاتر دێن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬گله‌ی���ی‌ ئه‌وه‌ت���ان لێده‌كرێت‬

‫كه‌ كه‌س���انی‌ ئه‌من���ی‌ ن���او فڕۆكه‌خانه‌‪،‬‬ ‫جیاوازیی‌ ده‌كه‌ن له‌نێوان به‌رپرس���ه‌كان ‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و الیه‌نه‌كانی‌ دیك���ه‌دا‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌به‌كارهێنانی‌ بینای‌ (ڤی‌ ئای‌ پی‌)دا؟‬ ‫تاهی���ر عه‌بدواڵ‪ :‬بین���ای‌ (ڤی‌ ئای‌ پی‌)‬ ‫خزمه‌تگوزاریی���ه‌ ب���ۆ كه‌س���ایه‌تیه‌كان‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ رێنماییه‌كان���ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬لیستی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌و به‌ش���ه‌وه‌ هاتوچۆده‌كه‌ن دیاریكراوه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك سه‌رۆك كۆمارو س���ه‌رۆك وه‌زیران‌و‬ ‫وه‌زی���ره‌كان‪ .‬ئ���ه‌و كه‌س���ه‌ی‌ ده‌ڵێت كه‌‬ ‫جیاوازیی‌ ده‌كرێت له‌نێوان به‌رپرسانی‌ ئه‌م‌و‬ ‫ئه‌و راس���ت ناكات‪ .‬زۆر كه‌س هه‌یه‌ خۆی‌‬ ‫به‌(ڤی‌ ئای‌ پی‌) حس���اب ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ناو لیس���تی‌ (ڤی‌ ئ���ای‌ پی‌)ه‌كاندا نیه‌‪.‬‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ بۆ هه‌مو كه‌س���ێكه‌ له‌راسته‌وه‌‬ ‫بۆ چه‌پ‌و له‌سه‌ره‌وه‌ بۆ خوار‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌شێك له‌هاواڵتیان گله‌یی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن له‌وكاته‌وه‌ی‌ ته‌كس���ییه‌كانی‌ ناو‬ ‫فڕۆكه‌خان���ه‌ دراوه‌ به‌كۆمپانیا‪ ،‬پاره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆریان لێوه‌رده‌گیرێ‌ كه‌ پێشتر وانه‌بو؟‬ ‫تاهی���ر عه‌ب���دواڵ‪ :‬له‌وه‌ته‌ی‌ ته‌كس���ی‌‬ ‫له‌فڕۆكه‌خانه‌ی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌م گله‌یی���ه‌ هه‌ی���ه‌‪.‬‬ ‫ته‌كس���ییه‌كانی‌ فڕۆكه‌خان���ه‌ به‌پێ���ی‌‬ ‫گرێبه‌س���تێك كارده‌ك���ه‌ن‌و نرخه‌كانی���ش‬ ‫دانراوه‌ له‌وشێوێنانه‌ی‌ نه‌فه‌ره‌كان دێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ركه‌سێك له‌و نرخانه‌ زیاتری‌ لێسه‌ندرا‪،‬‬ ‫ده‌توانن ژماره‌ی‌ ته‌كس���یه‌كه‌مان پێبده‌ن‪،‬‬ ‫ئێم���ه‌ش س���زای‌ یاس���ایی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌‬ ‫ده‌ده‌ین‌و كۆمپانیا به‌رپرسه‌‪ .‬ئه‌م شتانه‌ش‬ ‫هه‌ر هه‌یه‌‪ ،‬ده‌شێت كه‌سێك شاره‌زا نه‌بێت‪،‬‬ ‫شۆفێرێك ئیستیغاللی‌ بكات‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫‪5‬‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫ئایا بارزانی تا هه‌شت ساڵ ‌ی تر سه‌رۆكی‌ هه‌رێم ده‌بێت؟‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫پرسی هه‌موارکردنه‌وه‌ی ده‌ستورو درێژکردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم له‌په‌رله‌مان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫به‌پێی‌ ده‌ستوری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم كه‌ ل ‌ه ‪ 30‬حوزه‌یران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ ‌‬ ‫ساڵی‌ داهاتو ماوه‌ ‌‬ ‫ی كاندید‬ ‫كۆتایی‌ دێت ناتوانێت خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫بكاته‌وه‌‪ ،‬ته‌نیا به‌هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستور نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش رێگا ‌‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ هه‌رێم بۆ‬ ‫كاندیدكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫‪ 8‬ساڵی‌ تر به‌بارزانی‌ ده‌دات وه‌ك‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم بمێنێته‌وه‌ كه‌ ئێستا‬ ‫كاری‌ بۆ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌ندام په‌رله‌مانێكی‌ كوردس���تان ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئاشكرا بكرێت ته‌واو ‌‬ ‫نه‌یویست ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ورده‌كارییه‌كانی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم‌و هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستور بۆ ئاوێنه‌ ئاشكرا ده‌كات‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌م په‌رله‌مانتار‌ه به‌وجۆره‌ ‌‬ ‫لێدوان ‌‬ ‫ی ده‌ستوردا هاتو‌ه‬ ‫ی قانونی ‌‬ ‫له‌ماده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێ���م دوای‌ ته‌واوبون��� ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه ‪ 30‬حوزه‌یران ‌‬ ‫ماوه‌ی‌ ویالیه‌ته‌كه‌ ‌‬ ‫ی كۆتایی‌ دێت‌و‬ ‫ی داهاتو ماوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی كاندیدبكات���ه‌وه‌ تا‬ ‫ناتوانێ���ت خ���ۆ ‌‬ ‫ده‌س���تور هه‌موار ده‌كرێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌س���تور هه‌مواربكرێته‌و‌ه ئه‌وا‬ ‫ی تر‬ ‫بارزان���ی‌ ده‌توانێ���ت ب���ۆ دو خول ‌‬

‫ی‬ ‫ی كاندید بكاته‌و‌ه واتا ‪ 8‬س���اڵ ‌‬ ‫خ���ۆ ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫تر وه‌ك س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫بمێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ ده‌س���تور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان ڕه‌هه‌ندێك��� ‌‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی به‌سازان‌و‬ ‫نیشتیمانیی‌ هه‌یه‌و پێویست ‌‬ ‫ڕێككه‌وتنی‌ هه‌مو الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫هه‌ی���ه‌ ب���ۆ هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌وا‬ ‫به‌وپێیه‌ ده‌س���تور هه‌موار ده‌كرێته‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ تێبین ‌‬ ‫هه‌مو ئه‌و م���اده‌و بڕگانه‌ ‌‬ ‫الیه‌ن���ه‌ سیاس���یه‌كانیان له‌س���ه‌ره‌و‬ ‫ده‌ستكاریی‌ ده‌كرێن ئه‌وه‌ش له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ ‌‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫هه‌رێم‌و بارزانی‌ ئه‌گه‌ر بیه‌وێت ده‌توانێت‬ ‫ی كاندید بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی تر خۆ ‌‬ ‫دو خول ‌‬ ‫به‌پێی‌ رێككه‌وتنی‌ الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‬ ‫دوای‌ هه‌مواركردنه‌وه‌ك���ه‌ی‌ ده‌س���تور‬ ‫له‌مه‌ودوا س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌په‌رله‌مان‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵده‌بژێررێ���ت‌و م���او‌هی‌ پێش���و ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م له‌به‌رچاوناگیرێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ ئه‌ن���دام په‌رله‌مانه‌كانیش ئه‌و‬ ‫راس���تیه‌ ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم كه‌س���یان ئه‌و‬ ‫نهێنی ‌ه راس���ته‌وخۆ ب���ۆ ڕاگه‌یاندنه‌كان‬ ‫ب���اس ناكه‌ن���ن له‌به‌ر ئ���ه‌و هه‌مو ئه‌و‬ ‫قه‌یرانان ‌هی‌ ك ‌ه له‌هه‌رێمدا هه‌ن ئه‌وه‌ش‬ ‫ی جه‌نگ‬ ‫له‌م كاته‌دا ك��� ‌ه واڵت روبه‌رو ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆته‌وه‌ له‌وپه‌ڕی‌ خراپیدای ‌ه كاریگه‌ری ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی ده‌بێت له‌سه‌ر ده‌رون ‌‬ ‫خراپ ‌‬

‫ی‬ ‫ی ماو‌هی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫دژ ‌‬ ‫هه‌رێمن له‌وانه‌ی��� ‌ه نائومێدییه‌كیان له‌ال‬ ‫دروست ببێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا‪ ،‬ئومێد خۆشناو سه‌رۆك ‌‬ ‫فراكسیۆنی‌ زه‌رد به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫"شتی‌ وامان نه‌زانیوه‌‌و ئاگادارنین الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاسیه‌كان قسه‌یان له‌باره‌و‌ه كردبێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌مت���ر له‌پانزه‌ رۆژ ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تردا ده‌ستور دێته‌وه‌ په‌رله‌مان‌و قس ‌ه ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌كرێت له‌ناو فراكسیۆنه‌كان‬ ‫ی و راوێژك���راوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫هه‌ماهه‌نگی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاس���ایی‌‌و هیچ شتێك ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫گرنگی‌ له‌سه‌ر باس نه‌كراوه‌‪ ،‬چونكه‌ تا‬ ‫ده‌ستور نه‌یه‌ته‌و‌ه بۆ په‌رله‌مان ناتوانین‬ ‫قسه‌ی‌ له‌باره‌و‌ه بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها ڕابون مه‌عروف س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫ی گۆڕان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫فراكسیۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ له‌ناو فراكسیۆنه‌كاندا گفتوگۆیه‌ك ‌‬ ‫هێمنان��� ‌ه كراوه‌ وه‌ك س���ه‌ره‌تایه‌ك بۆ‬ ‫لێكتێگه‌یش���تن له‌ب���اره‌ی‌ ده‌س���تور و‬ ‫ی هه‌رێ���م كراو‌ه‬ ‫م���اوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ك ‌ه چۆن‬ ‫به‌تایب���ه‌ت له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ئه‌و ره‌شنوس��� ‌هی‌ ده‌س���تور ‌‬ ‫كوردستان هه‌مواربكه‌ینه‌وه‌و گفتوگۆش‬ ‫ماوه‌یه‌كه‌ له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ستیپێكردوه‌‪،‬‬ ‫ی "له‌كوردستان به‌گشتیی‌ دو‬ ‫ناوبراو وت ‌‬ ‫ی جیاواز هه‌ی ‌ه‬ ‫ی جیاوازی‌ دو تێڕوانین ‌‬ ‫ڕا ‌‬

‫ی‬ ‫له‌باره‌ی‌ ده‌س���تور ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ندی ‌‬ ‫ی الیه‌ن ‌ه سیاس���یه‌كان‌و‬ ‫هه‌ی��� ‌ه به‌خه‌ون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫هه‌مو سیس���ته‌می‌ سیاس���ی ‌‬ ‫ی یه‌ك���ه‌م ده‌ڵێت‬ ‫كوردس���تان ك���ه‌ ڕا ‌‬ ‫ئه‌بێت س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م له‌ناو خه‌ڵك‬ ‫ی بۆ بدات‪،‬‬ ‫هه‌ڵبژێررێ���ت‌و گه‌ل ده‌نگ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوه‌می���ش پێیوایه‌ كه‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫را ‌‬ ‫هه‌رێم له‌په‌رله‌مان هه‌لبژێررێت‌و ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانانان ده‌نگی‌ بۆ بده‌ن‪ ،‬ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫ی گۆڕان ئێستا پێ له‌سه‌ر‬ ‫فراكس���یۆن ‌‬ ‫ی خۆمانین‬ ‫ئه‌وه‌ داده‌گرین‌و له‌سه‌ر قسه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه ده‌بێت سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌په‌رله‌مان‬ ‫هه‌لبژێررێ���ت‪ ،‬زۆرب��� ‌هی‌ الیه‌نه‌كانیش‬ ‫له‌دواج���اردا بڕی���ارده‌ده‌ن له‌په‌رله‌مان‬ ‫ی‬ ‫كوردستان بگه‌ن ‌ه ڕێككه‌وتن‌و سه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رێم له‌په‌رله‌مانه‌وه‌ هه‌ڵده‌بژێرن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هاوكات‪ ،‬بێگه‌رد تاڵه‌بانی‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫فراكس���یۆنی‌ سه‌وز به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"من ئ���اگاداری‌ ئ���ه‌وه‌ نیم‌و ناش���زانم‬ ‫ی په‌رله‌مان ك ‌ه‬ ‫چۆن���ه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی كاره‌و‌ه‬ ‫ی خسته‌ به‌رنامه‌ ‌‬ ‫پرۆژه‌ یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وكات هه‌مو فراكس���یۆنه‌كان قسه‌ ‌‬ ‫خۆیان ده‌بێت‌و ئه‌وكاتیش هه‌مو شتێك‬ ‫رونده‌بێت���ه‌وه‌و به‌دیارده‌كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی ڕه‌سمیمان له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫هیچ دانیشتنێك ‌‬ ‫نه‌كردو‌ه كه‌ تیایدا باس���ی‌ ده‌ستور كرا‬ ‫بێت له‌گه‌ڵ الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كانی‌ تر"‪.‬‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫به‌پێ ‌ی‬ ‫رێككه‌وتنی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌كان دوای‌‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌ستور له‌مه‌ودوا‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌په‌رله‌مان‬ ‫هه‌ڵده‌بژێررێت‌و‬ ‫ماوه‌ی‌ پێشوی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌به‌رچاوناگیرێت‬

‫"به‌هۆ ‌ی ڕێككه‌وتن ‌ی سیاسی ‌ی پسپۆری ‌ی له‌لیژنه‌كان ‌ی په‌رله‌ماندا ره‌چاوناكرێت"‬ ‫ئا‪ :‬هـــانــا چۆمانی‌‬ ‫به‌و پێیه‌ی‌ لیژنه‌ هه‌میشه‌ییه‌كانی‌‬ ‫په‌رله‌مان به‌بناغه‌یه‌كی‌ گرنگ‬ ‫داده‌نرێن بۆ سه‌ركه‌وتنی‌ كاره‌كانی‌‬ ‫په‌رله‌مان‌و به‌دواداچونی‌ كێشه‌و‬ ‫گرفته‌گان به‌اڵم له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان به‌هۆی‌ ڕێككه‌وتنی‌‬ ‫ناوخۆی‌ الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‌و‬ ‫فراكسیۆنه‌كانی‌ ره‌چاوی‌ پسپۆریی‌‌و‬ ‫پیشه‌یی‌ ناكرێت له‌دانانی‌ سه‌رۆك‌و‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌كان‪.‬‬ ‫به‌ه����ار مه‌حمود جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ یاسایی‌ له‌سه‌ر لیستی‌ گۆڕان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "پس����پۆڕبون‬ ‫پێوه‌رێكه‌ ب����ۆ هه‌ندێك لیژنه‌ زۆر زۆر‬ ‫گرینگه‌ وه‌ك لیژنه‌ی‌ یاسایی‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌سێك یاسایی‌ نه‌بێت‌و زۆریش‬ ‫قوڵنه‌بوبێت����ه‌وه‌ له‌یاس����ا ئه‌س����ته‌مه‌‬ ‫بتوانێت كار به‌باشی‌ بكات‌و چاالكبێت‬ ‫به‌تایبه‌ت هه‌رسێ س����ه‌رۆك‌و جێگرو‬ ‫بڕیارده‌ر"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ ناوبراو له‌س����ه‌دا هه‌شتای‌‬ ‫كاری‌ په‌رله‌مان په‌یوه‌سته‌ به‌چاالكیی‌‬ ‫لیژن����ه‌كان‪ ،‬بۆیه‌ پس����پۆڕبون كرۆكی‌‬ ‫به‌هێزی‌ كاركردن����ه‌ له‌په‌رله‌مان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ئیش����ی‌ په‌رله‌مانت����ار هه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫نیه‌ ته‌نها قس����ه‌ بۆ ڕاگه‌یاندنكاره‌كان‬ ‫بكاو له‌ته‌له‌فزیۆندا ده‌ربكه‌وێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌ركه‌ س����ه‌ره‌كیه‌كه‌ی‌ خۆی‌ كاركردنه‌‬ ‫له‌لیژن����ه‌كان ئه‌وی����ش به‌پس����پۆربون‬ ‫ئه‌گه‌رنا چاالك نابێت‌و هیچ س����ودی‌‬ ‫نابێت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "من ده‌پرسم بۆ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌‬ ‫پس����پۆر نین له‌بوارێكداو ئه‌ندامن یان‬ ‫هه‌ر شتێك ئایا چی ده‌ده‌ن به‌خه‌ڵك‬ ‫بۆ خزمه‌تكردن؟ پێویسته‌ تاكه‌ پێوه‌ر‬ ‫ب����ۆ دانانی‌ لیژنه‌كان پس����پۆریی‌ بێت‬ ‫نه‌ك ته‌وافوقی‌ سیاسیی‌‪ ،‬چونكه‌ به‌و‬ ‫ش����ێوازه‌ ئه‌توانرێت خزمه‌تێكی‌ باش‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ په‌رله‌مانت����اران به‌مجۆره‌‬ ‫بیرده‌كه‌ن����ه‌وه‌‌و پێیانوای����ه‌ یه‌كێ����ك‬ ‫ی ناچاالكبونی‌ لیژنه‌كان‪،‬‬ ‫له‌كه‌موكورتی ‌‬ ‫كارنه‌كردنه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌ پسپۆریی‌‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د عه‌ل����ی‌ یاس����ین وته‌بێژی‌‬ ‫فراكسیۆنی‌ زه‌رد به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫ته‌نها پسپۆربون ده‌توانێت كێشه‌كان‬ ‫چاره‌س����ه‌ر بكات چونكه‌ له‌ورده‌كاریی‌‬ ‫ئه‌و كێشه‌و یاس����ایانه‌ ده‌گه‌ن چونكه‌‬ ‫پسپۆریی‌ خۆیه‌تی‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "له‌خولی‌‬ ‫پێش����وو له‌خول����ی‌ ئێس����تاش ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌م����ان هه‌یه‌ هی����چ په‌یوه‌ندیه‌كی‌‬ ‫دورو نزیكی‌ به‌پس����پۆربونی‌ خۆی‌ نیه‌‬ ‫ل����ه‌و لیژنه‌یه‌ی‌ كاری‌ تی����ادا ده‌كات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ له‌كاری‌ لیژنه‌ تێناگات‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫واده‌كات لیژنه‌ك����ه‌ ئه‌كتی����ڤ نه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێچه‌وانه‌شمان هه‌یه‌" ‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "بڕوانامه‌ نه‌كراوه‌ته‌ بنه‌مای‌‬

‫دانان����ی‌ ئه‌ندام‌و س����ه‌رۆك لیژنه‌كانی‬ ‫په‌رله‌م����ان ب����ۆ نمونه‌ دو پزیش����كی‌‬ ‫ئه‌ندام په‌رله‌مان هه‌ن كه‌چی‌ هیچیان‬ ‫ئه‌ندام نین له‌لیژنه‌ی‌ پزیشكیی‌ به‌ڵكو‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌كه‌ په‌رستاره‌ له‌كاتێكدا‬ ‫هه‌یه‌ دكتۆرای‌ هه‌یه‌ له‌پزیشكیی‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو جه‌غت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ لیژن����ه‌كان به‌حزبیی‌ كراون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خولی����اش هه‌ی����ه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌م����ان بیه‌وێت ببێته‌ كه‌س����ێكی‌‬ ‫چاالك له‌ناو لیژنه‌كان����دا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌‬ ‫هه‌موی‌ به‌ڕێككه‌وتنی‌ سیاسیی‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫ئێستا له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان له‌بری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ڕای‌ لیژنه‌كان وه‌ربگرن له‌سه‌ر‬ ‫پرس����ه‌ گرنگه‌كان‪ ،‬ڕای‌ فراكس����یۆنه‌‬ ‫حزبیه‌كان وه‌رده‌گ����رن‪ ،‬كه‌ ده‌بو رای‌‬ ‫هه‌ردوكیان وه‌ربگیرایه‌ چونكه‌ بڕبڕه‌ی‌‬ ‫پش����تی‌ كاری‌ په‌رله‌م����ان لیژنه‌كانه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ له‌هه‌م����و الیه‌نێ����ك پێكدێت‬ ‫كه‌چی‌ پش����ت به‌ڕای‌ فراكس����یۆنه‌كان‬ ‫ده‌به‌سترێت كه‌ سه‌ر به‌حزبن‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدای����ه‌ ك����ه‌ زۆرێك‬ ‫له‌په‌رله‌مانت����اران پێیانوایه‌ كه‌ به‌پێی‌‬ ‫په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ په‌رله‌مان ره‌چاوی‌‬ ‫پس����پۆربون‌و ئاره‌زومه‌ندیی‌ ده‌كرێت‪،‬‬

‫ب����ه‌اڵم چه‌ندی����ن پس����پۆریی‌ گرنگ‌و خزمه‌تی‌ تی����ادا بكه‌م‪ ،‬ب����ه‌اڵم نازانم‬ ‫پێویست له‌په‌رله‌ماندا نین كه‌ ده‌بوایه‌ ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانی‌ تر له‌س����ه‌ر چ‬ ‫هه‌بونایه‌ بۆ نمون����ه‌ له‌دارایی‌ كه‌ زۆر بنه‌مایه‌ك چونه‌ته‌ لیژنه‌كان هه‌رچه‌نده‌‬ ‫گرنگ����ه‌ ته‌نها یه‌ك ك����ه‌س دكتۆرای‌ له‌په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ په‌رله‌مان ده‌ڵێت‬ ‫هه‌یه‌ له‌و بواره‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌لیژنه‌ی‌ ئاره‌زوو پسپۆریی‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "هه‌مو لیژنه‌یه‌ك گرنگیی‌‌و‬ ‫یاس����ایی‌ ته‌نها دو ك����ه‌س دكتۆرایان‬ ‫س����ه‌ركه‌وتنی‌ له‌وه‌دایه‌ ك����ه‌ ئه‌ندام‌و‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬ڕێ����واس فای����ه‌ق ك����ه‌ خاوه‌نی‌ س����ه‌رۆكه‌كانی‌ پس����پۆربن دو ئه‌ندام‬ ‫بڕوانامه‌ی دكتۆرایه‌و س����ه‌رۆكی‌ هیچ په‌رله‌م����ان له‌لیژنه‌یه‌كدا كه‌ یه‌كێكیان‬ ‫لیژنه‌ی����ه‌ك نیه‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند پس����پۆریی‌ خۆی‌و ئه‌وه‌ی‌ ت����ر نا كه‌‬ ‫كه‌ "به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ س����ازانی‌ سیاسیی‌ ڕه‌نگ����ه‌ به‌حه‌زی‌ خۆش����ی‌ نه‌چوبێت‬ ‫كرا له‌ناو فراكسیۆنه‌كاندا فراكسیۆنی‌ ئه‌وا هه‌ر له‌ئیشكردن له‌دانیشتنه‌كانی‌‬ ‫س����ه‌وز ته‌نها سێ سه‌رۆك لیژنه‌و سێ لیژنه‌كان له‌قسه‌كردن له‌سه‌ر پرسه‌كه‌‬ ‫جێگرو سێ بڕیارده‌ری‌ به‌ركه‌وت بۆیه‌ دیاره‌ كه‌ ئه‌وان ته‌نیا بۆ پڕكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫م����ن داوام نه‌كرد وه‌ریبگرم‌و داواش����م پش����كی‌ فراكس����یۆنه‌كه‌ی‌ چۆته‌ ئه‌و‬ ‫لێنه‌كراوه‌ به‌اڵم ئه‌گه‌ر داواشم بكردایه‌ لیژنه‌یه‌وه‌"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان ‪ 19‬لیژنه‌ی‌‬ ‫وه‌رمده‌گ����رت ب����ه‌اڵم الی‌ من خزمه‌ت‬ ‫هه‌میش����ه‌یی‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬ئێس����تا س����ێ‬ ‫گرنگه‌ نه‌ك پۆست"‬ ‫رێواس وتی‌ "من بۆیه‌ چومه‌ته‌ لیژنه‌ی‌ لیژن����ه‌ی‌ تریش زیادك����راون‌و بوه‌ ‪22‬‬ ‫خوێندنی‌ بااڵ چونكه‌ ‪ 14‬ساڵ مامۆستا لیژنه‌ی‌ هه‌میش����ه‌یی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌هۆی‌‬ ‫بوم له‌زانكۆ هه‌م پس����پۆریی‌ خۆمه‌و ڕێكنه‌كه‌وتنی‌ الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان تاكو‬ ‫هه‌میش ئه‌زمونم هه‌یه‌و دكتۆراكه‌شم ئێس����تا ئه‌و لیژنانه‌ س����ه‌رۆكه‌كانیان‬ ‫په‌یوه‌ستداره‌ به‌به‌رهه‌مهێنانه‌و‌ه بۆیه‌ هه‌ڵنه‌بژێرراوه‌و هه‌روا به‌بێ س����ه‌رۆك‬ ‫چومه‌ت����ه‌ لیژنه‌ی‌ وه‌به‌رهێن����ان بۆی ‌ه ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ش����ێك له‌كاری‌‬ ‫هه‌ردوكیانم به‌ئاره‌زوی‌ خۆمه‌و ئه‌توانم په‌رله‌مانی په‌كخستوه‌‪.‬‬

‫بڕوانامه‌ نه‌كراوه‌ته‌‬ ‫بنه‌مای‌ دانانی‌‬ ‫ئه‌ندام‌و سه‌رۆك‬ ‫لیژنه‌كانی په‌رله‌مان‬ ‫بۆ نمونه‌ دو پزیشكی‌‬ ‫ئه‌ندام په‌رله‌مان‬ ‫هه‌ن كه‌چی‌ هیچیان‬ ‫ئه‌ندام نین له‌لیژنه‌ی‌‬ ‫پزیشكیی‌‬

‫بۆچی‌ له‌دانیشتن ‌ی‬ ‫رۆژ ‌ی ‪2014/11/10‬‬ ‫هۆڵی‌ پارله‌مانمان‬ ‫به‌جێهێشت؟!‬ ‫عومه‌ر عینایه‌ت‬ ‫ئیڤار ئیبراهیم‬ ‫ئه‌نوه‌ر قادر مسته‌فا*‬ ‫له‌دونی���ای‌ دیموكراتی���ی ی���ان نیمچ ‌ه‬ ‫دیموكراتییدا‪ ،‬پارله‌مان له‌سه‌رو هه‌مو‬ ‫دامه‌زراوه‌كان���ی تره‌وه‌ی���ه‌و ئه‌توانێت‪،‬‬ ‫پ���رس‌و لێپرس���ینه‌وه‌و لێپێچین���ه‌و‌ه‬ ‫له‌س���ه‌رجه‌م به‌رپرس���ان ب���كات‬ ‫به‌سه‌رۆكه‌كانیشه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی سه‌ره‌كیه‌‪،‬‬ ‫كاری‌ پارله‌مان سێ ئه‌رك ‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تیكردنی‌ خه‌ڵك‪ ،‬یاس���ادانان‪،‬‬ ‫چاودێریی‌ حكوم���ه‌ت‌و به‌دواداچون بۆ‬ ‫كاره‌كانی‌‪.‬‬ ‫له‌كوردس���تان تا ئێس���تا به‌پێی یاسا‬ ‫كارپێك���راوه‌كان‌و په‌ی���ڕه‌وی‌ ناوخ���ۆ‪،‬‬ ‫پارله‌مان ده‌سه‌اڵتی‌ بانگهێشت‌و پرس‬ ‫ی هه‌رێم���ی‌ نی���ه‌و ناتوانێ‬ ‫له‌س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم بكات‌و‬ ‫چاودێری ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی یاس���ا ‌‬ ‫كااڵ ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم بڕاوه‌‪،‬‬ ‫به‌ق���ه‌د بااڵ ‌‬ ‫ب���ه‌و هیوایه‌ی‌ له‌هه‌مواری‌ ده‌س���توردا‬ ‫ئه‌م چه‌مك ‌ه چاره‌سه‌ر بكه‌ین‌و پارله‌مان‬ ‫ی‬ ‫ببێته‌ مه‌رجه‌عی‌ گش���ت دامه‌زراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫كوردس���تان‬ ‫هه‌رێمیشه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی هه‌رێم له‌ژێر‬ ‫به‌پێی یاس���ا حكومه‌ت��� ‌‬ ‫چاودێریی‌ پارله‌ماندایه‌و پارله‌مان متمان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌داته‌ كابینه‌و بۆی‌ هه‌ی ‌ه بانگهێش���ت ‌‬ ‫ی بكات‌و‬ ‫ی حكومه‌ت‌و‌وه‌زیره‌كان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫لێیانبپرسێته‌وه‌و ته‌نانه‌ت بگات ‌ه ئاست ‌‬ ‫لێپێچینه‌وه‌و متمان ‌ه سه‌ندنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارله‌م���ان له‌خولی‌ چواره‌مدا چوار جار‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت‌و ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ ن���ه‌وت‌و گاز كۆبوه‌ت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی (سه‌عد عبدالله‌)‪ ،‬به‌و‬ ‫یه‌كه‌مجار له‌هۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫بیانو‌هی‌ كه‌ هێش���تا پارله‌مان متمانه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 8‬پێمانوترا ك ‌ه‬ ‫نه‌داوه‌ت���ه‌ كابین���ه‌ ‌‬ ‫ناتوانن س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت بپرسێنن‪،‬‬ ‫ئێم��� ‌هی‌ پارله‌مانتاری���ش‌وه‌ك قوتابی‬ ‫ژیر! گوێمان لێگ���رت‌و نقه‌مان نه‌كردو‬ ‫س���ه‌رو جانتای‌ پڕ له‌نوسراوو خشته‌و‬ ‫كتێبم���ان‌وه‌رگرت‌و هاتین��� ‌ه ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و رۆژه‌ی‌ ئه‌و جانتا پ���ڕ كتێبه‌مان‬ ‫‌وه‌رگرت‪ ،‬سااڵنی‌ خوێندنی‌ سه‌ره‌تاییم‬ ‫بیرهاته‌و‌ه به‌و جیاوازیه‌وه‌ ك ‌ه ئه‌و ده‌م ‌ه‬ ‫به‌وه‌رگرتنی‌ جانتاو كتێب دڵخۆشبوین‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌مجاره‌یان‪ ،‬زۆربه‌مان دڵگران‌و‬ ‫ناوچاو چرچ‌و م���ۆن بوین‌و هه‌ندێكیش‬ ‫ك ‌ه له‌دۆخه‌كه‌ تێنه‌گه‌شتبوو دڵخۆش‌و‬ ‫سه‌رمه‌س���ت‌و هه‌ندێكی���ش په‌س���ت‌و‬ ‫دڵشكاو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی دوهه‌م��� ‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ی���اوه‌ری‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و ش���اند ‌‬ ‫ی بو‬ ‫ی پارله‌مان س���ه‌ردانه‌كه‌ ‌‬ ‫ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی پارله‌مان‌و دیس���ان ‌وانه‌یه‌ك‬ ‫بۆ هۆڵ ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‌و ‌وه‌زیری‌ سامان ‌ه‬ ‫له‌سه‌رۆك ‌‬ ‫سروشتیه‌كان‌و راوێژكاره‌كان‌و گوێگرتن‬ ‫به‌شی‌ پارله‌مانتاران بو‪.‬‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت‌و‬ ‫جارێك���ی د ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ن���ه‌وت‌و گاز دێن���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مان‪ ،‬به‌گش���ت ئه‌ندام���ان ماف ‌‬ ‫پرساندنی‌ سه‌رۆكی حكومه‌تیان نابێت‪،‬‬ ‫ی‌وزه‌و‬ ‫ته‌نه���ا لیژن ‌هی‌ دارای���ی‌و لیژنه‌ ‌‬ ‫ی بینین‌و‬ ‫ی فراكسیۆنه‌كان به‌خت ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫پرساندنی‌! سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و شاند ‌‬ ‫ی چون ‌ه‬ ‫یاوه‌ری���ان ده‌بێت‌و ئه‌وان���ی د ‌‬ ‫ماڵه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی خۆم���م‬ ‫ی ‪ 2014/11/9‬بۆكس��� ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژ ‌‬ ‫ك���رده‌وه‌و به‌رنام��� ‌هی‌ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫‪2014/11/10‬ی‌ تێداب���و‪ ،‬له‌بڕگ���ه‌ ‌‬ ‫دوهه‌می‌ به‌رنامه‌كه‌دا هاتبو‪:‬‬ ‫ی‬ ‫گفتوگۆكردن س���ه‌باره‌ت به‌سیاسه‌ت ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪ ..‬هت���د‬ ‫ی هه‌رێم��� ‌‬ ‫‌وز‌ه ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی ئه‌نجومه‌نی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫به‌ئاماده‌بون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كاروباری‌ نه‌وت‌و گاز‪ ..‬هتد‪ ،‬سه‌رله‌به‌یان ‌‬ ‫‪ 2014/11/10‬حه‌وش���ی‌ پارله‌مان پاك‌و‬ ‫خاوێن ش���ۆراو‪ ،‬باخچه‌كان ره‌نگینتر‪،‬‬ ‫ی نامۆ ده‌بینرا‪،‬‬ ‫پاسه‌وان ‌‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫ویکیلیکس ‪‌2010‬‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌مه‌ریكا‪:‬‬

‫نه‌وتی‌ كوردستان له‌الیه‌ن بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانیه‌وه‌ ده‌ستی به‌سه‌ردا گیراوه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌مه‌ریكا ئاشكرایده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫كه‌رتی‌ وزه‌و نه‌وتی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫له‌الیه‌ن بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانیه‌وه‌ قۆرخكراوه‌‌و‬ ‫ئاشتی‌ هه‌ورامیش به‌وه‌كاله‌تی‌ ئه‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌ كاره‌كانی‌ ده‌كات‪ ،‬هه‌ر ئه‌مه‌ش‬ ‫وایكردوه‌ كاتێك به‌رهه‌م ساڵح له‌كابینه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆیدا هه‌وڵیداوه‌ هه‌ورامی‌ له‌پۆسته‌كه‌ی‌‬ ‫البدات نه‌یتوانیوه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫به‌هێزی‌ به‌بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانیه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناچاركراوه‌ دایبنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ سایتی‌ ویكیلیكس‪،‬‬ ‫ك����ه‌ ئاوێنه‌ ده‌قه‌ك����ه‌ی‌ ك����ردوه‌ به‌كوردیی‌‪،‬‬ ‫به‌پرس����انی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌عێ����راق ئه‌وه‌یان بۆ‬ ‫ئیداره‌ی‌ واشنتۆن ئاشكراكردوه‌ كه‌ "بنه‌ماڵه‌ی‌‬ ‫بارزانی‌ به‌توندیی‌ ده‌س����تیانگرتوه‌ به‌س����ه‌ر‬ ‫كه‌رتی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێمدا‌و ئاش����تی‌ هه‌ورامیش‬ ‫وه‌ك وه‌كیلێكی‌ ئه‌وان وایه‌"‪ .‬باسیان له‌وه‌ش‬ ‫كردوه‌ كه‌ "به‌رهه‌م ساڵح نه‌یویستوه‌ هه‌ورامی‌‬ ‫له‌كابین����ه‌ی‌ نوێی‌ حكومه‌ته‌كه‌یدا بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناچارك����راوه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ بیهێڵێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ه����ۆی‌ ئه‌و په‌یوه‌ندیی����ه‌ گه‌رمه‌ی‌ هه‌ورامی‌‬ ‫هه‌یه‌تی‌ له‌گه‌ڵ نێچیرڤان بارزانی"‪.‬‬ ‫له‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا كه‌ مێژوه‌كه‌ی‌ بۆ ساڵی‌‬ ‫‪ 2010‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌رپرس����ه‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا له‌س����ه‌ر پرس����ی‌ ناكۆكیی‌‬ ‫نێوان هه‌ولێرو به‌غدا له‌س����ه‌ر كه‌رتی‌ نه‌وت‪،‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كیان له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی‌ نه‌وت‌و گازی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ عێراق ك����ردوه‌‪ ،‬ئاماژه‌یان به‌وه‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ "ناوهێنان ‌ی ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ له‌بری‌‬ ‫به‌رهه‌م س����اڵح‪ ،‬وه‌ك نوێن����ه‌ری‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ پرسی‌ گرێبه‌سته‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان‪ ،‬ده‌شێت ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ بێت‬ ‫كه‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ به‌رهه‌م ساڵح به‌سه‌ر كه‌رتی‌‬ ‫نه‌وتی‌ هه‌رێمدا سنورداره‌"‪.‬‬ ‫به‌رپرس����انی‌ بااڵی‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ جه‌ختیان‬ ‫كردوه‌ته‌وه‌ كه‌ "حكومه‌تی‌ عێراق‌و حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم ب����ه‌ده‌ر له‌رێككه‌وت����ن‌و هاریكاریكردن‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی‌ سیس����تمێكی‌ فیدراڵی����ی‌‬ ‫حكومڕانی����دا‪ ،‬هی����چ بژارده‌یه‌ك����ی‌ دیكه‌یان‬ ‫له‌به‌رده‌مدا نیه‌"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪:‬‬ ‫بابه‌ت‪ :‬نزیكبونه‌وه‌ی‌ هه‌ولێرو به‌غدا له‌سه‌ر‬ ‫پرسی‌ نه‌وت‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخانه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌به‌غدا‬ ‫به‌روار‪3 :‬ی‌ شوباتی‌ ‪2010‬‬ ‫پۆلێن‪ :‬زۆر نهێنی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫ئه‌ندامانی‌ س����ه‌ره‌كی‌ لیژنه‌ی‌ نه‌وت‌و گازی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ عێراق هیوایه‌ك����ی‌ كه‌میان هه‌یه‌‬ ‫به‌وه‌ی‌ چاره‌س����ه‌رێكی‌ خێ����را بدۆزرێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ناكۆكییه‌كان����ی‌ نێ����وان حكومه‌ت����ی‌ عێراق‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬له‌سه‌ر پرسی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌كه‌رتی‌ نه‌وت‌و ش����ه‌رعییبونی‌ ئه‌و‬ ‫دو گرێبه‌ست ‌ه نه‌وتییه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫كه‌ رۆژی‌ ‪17‬ی‌ مانگی‌ راب����ردو باڵوكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪10BAGHDAD284‬‬

‫به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫نه‌یویستوه‌ هه‌ورامی‌‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ نوێی‌‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌یدا‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناچاركراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بیهێڵێته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫گه‌رمه‌ی‌ هه‌ورامی‌‬ ‫هه‌یه‌تی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‬ ‫کۆبونه‌وه‌ی بارزانی‌و وه‌فدی هه‌رێم له‌گه‌ڵ ئۆباماو بایدن له‌کۆشکی سپی‬ ‫ئ����ه‌وان بۆچون����ی‌ خۆیان نیش����اندا له‌باره‌ی‌‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت����ی‌ عێراق‌و حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬پێشنیاریش����یانكرد ك����ه‌ ده‌توانرێت‬ ‫لیژنه‌یه‌ك����ی‌ تایبه‌تمه‌ن����د پێكبهێنرێ����ت بۆ‬ ‫دیاریكردنی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاخۆ ئه‌و دو گرێبه‌سته‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم یاس����ایین یاخود نا‪ .‬ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانه‌كان پێشبینی‌ ئه‌وه‌یان كرد كه‌ هیچ‬ ‫پێشكه‌وتنێكی‌ راسته‌قینه‌ رونه‌دات‪ ،‬تا دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ نیشتمانیی‌ ‪7‬ی‌ مارس‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪17‬ی‌ مانگ����ی‌ كانونی‌ دوه‌می‌ ‪،2010‬‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌س����ه‌ر وێبس����ایتی‌ خۆی‌‪،‬‬ ‫دوان له‌و گرێبه‌ستانه‌ی‌ باڵوكرده‌وه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ����ه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫كارده‌ك����ه‌ن‪ ،‬واژۆی‌ كردب����ون تایب����ه‌ت ب����و‬ ‫په‌ره‌پێدان‌و به‌رهه‌مهێنانی‌ نه‌وتی‌ ‪ 30‬كێڵگه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها حكومه‌تی‌ هه‌رێم خواستی‌ خۆیشی‌‬ ‫ده‌ربڕی‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ ئه‌و ناكۆكیه‌ی‌ كه‌‬ ‫رێگره‌ له‌هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وتی‌ به‌رهه‌مهێنراو‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و گرێبه‌ستانه‌‪ .‬به‌رپرسانی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌جیا له‌گه‌ڵ س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ نه‌وت‌و گاز‌و‬ ‫س����امانه‌ سروش����تیه‌كانی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق‪،‬‬ ‫عه‌لی‌ حه‌سه‌ن به‌لو‪ ،‬جێگری‌ سه‌رۆكی‌ لیژنه‌كه‌‬ ‫عه‌بدولهادی‌ ئه‌لحه‌سانی‌ كۆبونه‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنی‌ كاردانه‌وه‌ س����ه‌ره‌تاییه‌كان‌و‬ ‫وه‌اڵمدانه‌وه‌ گرنگه‌كان به‌رامبه‌ر هه‌نگاوه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‪( .‬تێبینی‌‪:‬‬ ‫به‌لو ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانه‌ له‌سه‌ر لیستی‌ پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌لحه‌سانی‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫سه‌ر به‌لیستی‌ ده‌عوه‌یه‌)‪.‬‬ ‫"به‌غدا ئاماده‌ی‌ چاره‌سه‌ر نیه‌"‬ ‫ه����ه‌ردوال‪ ،‬حه‌س����انی‌‌و به‌ل����و‪ ،‬وتی����ان‬

‫بڕیاره‌كه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم بۆ ئاشكراكردنی‌‬ ‫گرێبه‌س����ته‌ نه‌وتیه‌كانی‌‪ ،‬یه‌كه‌مین هه‌نگاو ‌ی‬ ‫پڕبایه‌خ����ه‌‪ .‬به‌تێڕوانینی‌ ئ����ه‌وان‪ ،‬حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێم به‌ده‌ر له‌رێككه‌وتن‌و‬ ‫هاریكاریكردن له‌چوارچێوه‌ی‌ سیس����تمێكی‌‬ ‫فیدراڵی����ی‌ حكومڕانی����دا‪ ،‬هی����چ بژارده‌یه‌كی‌‬ ‫دیكه‌ی����ان له‌به‌رده‌م����دا نی����ه‌‪ .‬ب����ه‌اڵم به‌لو‬ ‫پێیوابو هیچ الیه‌كیان هه‌ن����گاوی‌ داهاتویان‬ ‫له‌خه‌یاڵ����دا نی����ه‌ ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ناكۆكیه‌كان‬ ‫له‌باره‌ی‌ گرێبه‌س����ته‌كانه‌وه‌ چاره‌سه‌ربكه‌ن‪،‬‬ ‫نوری‌ مالیكی‌‌و وه‌زیری‌ نه‌وتی‌ عێراق حسێن‬ ‫شه‌هرس����تانی‌‪ ،‬هیچ نیه‌تێكی‌ جدییان نیه‌ بۆ‬ ‫به‌ره‌وپێشچون‪ .‬ئه‌و به‌به‌رپرسانی‌ ئه‌مه‌ریكای‌‬ ‫راگه‌یاند ك����ه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێ����م لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫پێكهێن����اوه‌ ب����ۆ هاریكاریك����ردن له‌ب����اره‌ی‌‬ ‫هه‌نگاوه‌كانی‌ داهاتوه‌وه‌‌و ئاماده‌یی‌ تێدایه‌ بۆ‬ ‫هه‌نگاونانی‌ زیاتر‪.‬‬ ‫به‌لو باسی‌ له‌وه‌ كرد كه‌ پێویسته‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق سازش له‌سه‌ر ئه‌وه‌ بكات ك ‌ه ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫زیاتر ببه‌خشێت به‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌ش دا ك����ه‌ حكومه‌تی‌ به‌غدا هه‌وڵده‌دات‬ ‫له‌قه‌باره‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێ����م كه‌مبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌لو حكومه‌تی‌ عێراقی‌ ب����ه‌وه‌ تۆمه‌تباركرد‬ ‫كه‌ له‌ژێ����ر كاریگه‌ریی‌ هه‌ژمونی‌ ئێراندایه‌ كه‌‬ ‫ئه‌م����ه‌ش دژی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‪ .‬ئه‌و ته‌ئكیدیشی‌ كرده‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێ����م ئاماده‌نیه‌ ملبدات بۆ‬ ‫بڕیاره‌ تاكڕه‌وانه‌كانی‌ وه‌زیری‌ نه‌وتی‌ عێراق‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌رێ����م پێیوایه‌ ناوبراو ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫بڕیاردانی‌ نیه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫"هه‌ولێر چاره‌سه‌ری‌ ناوێت"‬

‫له‌كاتێكدا ئاش����كراكردنی‌ دو گرێبه‌س����ته‌ له‌هه‌نارده‌ی‌ نه‌وت ده‌ستیده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫پێشنیاری‌ نوێ بۆ قۆناغی‌ داهاتو‪:‬‬ ‫نه‌وتیه‌كه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ به‌هه‌نگاوێكی‌‬ ‫عه‌لی‌ حه‌س����ه‌ن به‌لو ته‌ئكیدی‌ كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫س����ه‌ره‌تایی‌ گرنگ وه‌س����فكرد‪ ،‬عه‌بدولهادی‌‬ ‫ئه‌لحه‌س����انی‌ پێیواب����و ئه‌و ش����ێوازه‌ی‌ كه‌ س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق ده‌سه‌اڵتی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫گرێبه‌س����ته‌كانی‌ پ����ێ ئاش����كرا ك����را وه‌ك نی����ه‌ به‌ته‌نیا ش����ه‌رعیه‌ت بداته‌ گرێبه‌س����ته‌‬ ‫"س����وكایه‌تیه‌ك" واب����و‪ ،‬به‌وپێی����ه‌ی‌ ئ����ه‌و نه‌وتیه‌كانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬هاوكات هه‌ردو‬ ‫هه‌ن����گاوه‌ی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م خاڵی‌ بوه‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و به‌غداش‬ ‫له‌رێ����زو رێوش����وێنی‌ گونج����او‪ .‬حه‌س����انی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ ناكۆكیه‌كانیان‬ ‫نیگه‌ران����ی‌ قوڵی‌ خۆی‌ ده‌رب����ڕی‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ نیه‌‪ .‬به‌ڵكو هاوپه‌یمانێتیه‌كی‌ فراوان پێویسته‌‪.‬‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ئه‌و دو گرێبه‌س����ته‌ی‌ وه‌ك ئه‌و پێش����نیارێكی‌ كرد بۆ هه‌نگاوی‌ داهاتو‪:‬‬ ‫ئاماژه‌یه‌كی‌ مه‌زن له‌سه‌ر وێبسایته‌كه‌ی‌ خۆی‌ حكومه‌تی‌ عێراق‌و هه‌رێ����م ده‌توانن گروپێك‬ ‫باڵوكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كۆپیه‌كان ‌ی ره‌وانه‌ی‌ له‌كه‌سانی‌ به‌ئه‌زمون‌و ش����اره‌زا دیاریبكه‌ن‪،‬‬ ‫لیژن����ه‌ی‌ ن����ه‌وت‌و گاز نه‌ك����ردوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت پاش����ان ئ����ه‌م گروپ����ه‌ لیژنه‌یه‌ك����ی‌ كاتیی‌‬ ‫چه‌ندینجار به‌نوس����راو داوای‌ گرێبه‌سته‌كانی‌ پێكبهێنن بۆ بڕیاردان له‌س����ه‌ر یاس����اییبونی‌‬ ‫له‌به‌رهه‌م ساڵح‪ ،‬س����ه‌رۆك وه‌زیران كردوه‌‪ .‬گرێبه‌س����ته‌كان‪( .‬كۆمێنت‪ :‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌و پێیوابو كه‌ ئه‌وه‌ له‌ده‌سه‌اڵتی‌ حكومه‌تی‌ هه‌نگاوێكی‌ ئاقاڵنه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم دروس����تكردنی‌‬ ‫عێراقه‌ گرێبه‌س����ته‌ نه‌وتیه‌كانی‌ هه‌رێم قبوڵ لیژنه‌ بۆ شه‌رعیه‌تدان به‌گرێبه‌سته‌ نه‌وتیه‌كان‬ ‫بكات ی����ان ره‌تبكاته‌وه‌‪( .‬ئه‌م مش����تومڕه‌ی‌ له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌ دیكه‌شدا باسی‌ لێوه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ كێ‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ كۆتای����ی‌ هه‌یه‌ بۆ چونه‌ هه‌روه‌ها له‌ره‌شنوسی‌ یاسای‌ نه‌وت‌و گازیشدا‬ ‫ن����او گرێبه‌س����ته‌كان‪ ،‬كرۆك����ی‌ ملمالنێكانی‌ هات����وه‌ ك����ه‌ له‌س����اڵی‌ ‪2007‬ه‌وه‌ چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫نێوان حكومه‌ت����ی‌ به‌غداو حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ په‌س����ه‌ندكردنی‌ په‌رله‌مانه‌‪ ،‬به‌اڵم پێكهێنانی‌‬ ‫كوردستانه‌ له‌باره‌ی‌ پێناسه‌كردنی‌ فیدرالیه‌ت لیژنه‌یه‌ك����ی‌ له‌وش����ێوه‌یه‌ش به‌دڵنیایی����ه‌وه‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ سه‌رچاوه‌ی‌ ملمالنێ)‪.‬‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ نوێی‌ عێراقدا)‪.‬‬ ‫به‌ل����و به‌ئه‌مه‌ریكییه‌كان����ی‌ راگه‌یان����دوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و باس����ی‌ ل����ه‌وه‌ش كرد ك����ه‌ پێداگریی‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم ب����ۆ لكاندن����ی‌ كه‌ركوك ك����ه‌ به‌ره����ه‌م س����اڵح‪ ،‬س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫به‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تانه‌وه‌‪ ،‬رێگرب����وه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم به‌ته‌نیا كێشه‌ی‌ نه‌وتی‌ پێ‬ ‫له‌چاره‌س����ه‌ركردنی‌ ناكۆكییه‌كان����ی‌ كه‌رتی‌ چاره‌س����ه‌رناكرێت‪ .‬به‌لو‌و ئه‌لحه‌سانی‌ بڕوای‌‬ ‫ن����ه‌وت‪ .‬ئاماژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌ش كرد ك����ه‌ ئه‌گه‌ر خۆیان نیش����اندا كه‌ هیچ به‌ره‌وپێشچونێكی‌‬ ‫خواس����ته‌كانی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم جدیین‪ ،‬با راسته‌قینه‌ به‌دینایه‌ت تا دوای‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫هه‌مو ئه‌و داهاتانه‌ی‌ وه‌ریانده‌گرێت راده‌ست ‌ی ‪7‬ی‌ مارس‪.‬‬ ‫كۆمێنت‪ :‬ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌غدایان بكات‪ ،‬نه‌ك ته‌نیا ئه‌و‌هی‌‬

‫به‌غداوه‌ به‌كه‌س����ێكی‌ سه‌رس����ه‌ختی‌ حزبی ‌ی‬ ‫داده‌نرێت‌و نه‌یارێك����ی‌ به‌رده‌وامه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫حسێن شه‌هرستانی‌‪ ،‬وه‌زیری‌ نه‌وتی‌ عێراق‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك����ی‌ تره‌وه‌‪ ،‬كاریگه‌ریی‌ شه‌هرس����تانی‌‬ ‫به‌ه����ۆی‌ س����ه‌ركه‌وتنیه‌وه‌ له‌گرێبه‌س����ته‌‬ ‫نه‌وتیه‌كانی‌ س����اڵی‌ ‪ ،2009‬ده‌ركه‌وت‪ .‬ئێمه‌‬ ‫بڕوام����ان وایه‌ ك����ه‌ ئاش����تی‌ هه‌ورامی‌ وه‌ك‬ ‫نێوه‌ندگیرێكی‌ ش����یاو قبوڵناكرێت‪ .‬له‌وه‌ش‬ ‫تێده‌گه‌ی����ن كه‌ به‌رهه‌م س����اڵح نه‌یویس����توه‌‬ ‫هه‌ورام����ی‌ له‌كابینه‌ی‌ نوێ����ی‌ حكومه‌ته‌كه‌یدا‬ ‫بمێنێت����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ناچاركراوه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بیهێڵێته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌ گه‌رمه‌ی‌‬ ‫هه‌ورام����ی‌ هه‌یه‌تی‌ له‌گه‌ڵ نێچیرڤان بارزانی‪.‬‬ ‫ناوهێنانی‌ ئاش����تی‌ هه‌ورامی‌ له‌بری‌ به‌رهه‌م‬ ‫ساڵح‪ ،‬له‌الیه‌ن عه‌لی‌ به‌لوه‌وه‌ وه‌ك نوێنه‌ری‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ پرسی‌‬ ‫گرێبه‌سته‌ نه‌وتیه‌كان‪ ،‬ده‌شێت ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ بێت كه‌ ده‌سه‌اڵتی‌ به‌رهه‌م ساڵح به‌سه‌ر‬ ‫كه‌رتی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێمدا س����نورداره‌‪ .‬به‌هه‌مو‬ ‫حس����اباتێك‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزان����ی‌ به‌توندیی‌‬ ‫ده‌ستیانگرتوه‌ به‌سه‌ر كه‌رتی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێمدا‌و‬ ‫ئاش����تی‌ هه‌ورامی����ش وه‌ك وه‌كیلێكی‌ ئه‌وان‬ ‫وایه‌‪ .‬ب����ه‌اڵم به‌ل����و وه‌ك ئه‌ندامێكی‌ پارتی‌‬ ‫ره‌نگه‌ له‌كاریگه‌ریی‌ به‌رهه‌م س����اڵح تێبگات‬ ‫كه‌ ئه‌ندامێكی‌ یه‌كێتیه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ملمالنێی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫مه‌س����عود بارزانی‌ پێش����تر له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا‬ ‫باس����ی‌ له‌پێكهێنانی‌ هه‌مان ئه‌و لیژنه‌یه‌ كرد‬ ‫كه‌ به‌لو ئاماژه‌ی‌ پێكرد‪ ،‬بۆ دانانی‌ هه‌نگاوی‌‬ ‫داهاتوو چاره‌سه‌ركردنی‌ ناكۆكیه‌كان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌غدا‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتارانی‌ كورد گه‌شبینن به‌رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌ هه‌ولێر‌و به‌غدا‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ كورد له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمی‌ كوردستان گه‌شبینن‬ ‫به‌رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌ نێوان به‌غداو‬ ‫هه‌ولێرو به‌"سه‌ره‌تایه‌كی‌ ئیجابیی"‬ ‫وه‌سف ده‌كه‌ن بۆ رێككه‌وتنێكی‌‬ ‫گشتی‌‪.‬‬ ‫له‌چه‌ن���د رۆژی‌ راب���ردودا‪ ،‬ع���ادل‬ ‫عه‌بدولمه‌هدی‌‪ ،‬وه‌زی���ری‌ نه‌وتی‌ عێراق‬ ‫گه‌یش���ته‌ هه‌ولێرو له‌گه‌ڵ به‌رپرس���انی‌‬ ‫ب���ااڵی‌ هه‌رێم گه‌یش���تنه‌ رێككه‌وتنێك‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌غدا له‌نزیكترین ده‌رفه‌تدا‬ ‫بڕی‌ نیوملیار دۆالر وه‌ك سلفه‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێر بكات‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا هه‌رێم‬ ‫رۆژانه‌ ب���ڕی‌ ‪ 150‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنراوی‌ خۆی‌ له‌رێگه‌ی‌ سۆمۆوه‌‬ ‫هاورده‌ بكات‪.‬‬

‫رێ���واز فای���ه‌ق‪ ،‬په‌رله‌مانت���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان له‌لیس���تی‌‬ ‫یه‌كێتی���ی‌ نیش���تیمانیی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌وه‌‬ ‫رێككه‌وتننامه‌یه‌كی‌ س���ه‌ره‌تاییه‌ به‌پێی‌‬ ‫بڕگه‌ی‌ ‪17‬ی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ی‌ له‌نێوان‬ ‫هێزه‌ سیاسیه‌كان كراوه‌‪ ،‬بۆ نیه‌تپاكیی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ نوێی‌ فیدڕاڵ س���لفه‌یه‌ك بۆ‬ ‫هه‌رێم ده‌نێرێت پێش ده‌س���تپێكردنی‌‬ ‫دانوس���تانه‌كان‪ ،‬واتا ئ���ه‌و ‪ 500‬ملیۆن‬ ‫دوالره‌ م���ه‌رج نی���ه‌ هه‌م���و مانگێ���ك‬ ‫بنێررێت‪ ،‬به‌ڵك���و یه‌كێك له‌و بڕگانه‌یه‌‬ ‫كه‌ حكومه‌تی‌ پێ پێكهاتوه‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئ���ه‌رده‌اڵن نوره‌دی���ن‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ ك���ورد له‌به‌غ���دا ئه‌و‬ ‫رێككه‌وتن���ه‌ی‌ نێ���وان هه‌رێ���م به‌غدا‬ ‫به‌"رێككه‌وتنێك���ی‌ س���ه‌ره‌تایی رێگ���ه‌‬ ‫خۆشكه‌ر" وه‌س���فده‌كات بۆ كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌رگای‌ گفتوگۆكان���ی‌ نێ���وان هه‌رێم‌و‬

‫به‌غداو ده‌ڵێت‪" ،‬مه‌به‌ست له‌و رێككه‌وتن ‌ه‬ ‫ته‌نیا نیازپاكییه‌‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ی‌ پاره‌كه‌‬ ‫ده‌گاته‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫ئینجا وه‌فدێكی‌ بااڵ له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫س���ه‌ردانی‌ به‌غدا ده‌كات‌و دانیشتنه‌كان‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بن"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ "ئێس���تا له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌‬ ‫هه‌ردوالیه‌ كه‌ پابه‌ندبن به‌و رێككه‌وتنه‌وه‌‬ ‫بۆ نمونه‌ نوس���ینگه‌ی‌ حه‌یده‌ر عه‌بادی‌‬ ‫ده‌ڵێت به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ عێ���راق ده‌یه‌وێت رێكه‌وتن‬ ‫بكات له‌گه‌ل هه‌رێ���م‌و په‌ڕه‌یه‌كی‌ نوێ‌‬ ‫بكرێت���ه‌وه‌ له‌نێ���وان به‌غ���داو هه‌رێم‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها كێش���ه‌كان ده‌رفه‌تێكی‌ تری‌‬ ‫پێبدرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ چاره‌س���ه‌رێكی‌ بۆ‬ ‫بدۆزرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‌ كاوه‌ محه‌م���ه‌د‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ فراكس���یۆنی‌ گ���ۆڕان‬ ‫له‌به‌غدا‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌وه‌‬

‫رێككه‌وتنێكی‌ سه‌ره‌تاییه‌‌و هه‌نگاوێكی‌‬ ‫باشه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و كێشانه‌ی‌ له‌نێوان‬ ‫هه‌رێ���م‌و به‌غدا هه‌ن به‌ره‌و چاره‌س���ه‌ر‬ ‫ب���ڕۆن‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫به‌نه‌وت‌و به‌ش���ه‌ بودج���ه‌ی‌ هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هیواداری���ن به‌وردیی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و كێشانه‌ بوه‌س���تن‌و چاره‌سه‌رێكی‌‬ ‫گونجاویان بۆ بدۆزنه‌وه‌" ‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌كێشه‌ بنه‌ڕه‌تیه‌كانی‌ نێوان‬ ‫به‌غداو هه‌ولێر پرس���ی‌ كۆنترۆڵكردنی‌‬ ‫نه‌وت���ه‌‪ ،‬كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تیی‌‬ ‫بودج���ه‌ی‌ واڵت به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م پش���ت‬ ‫به‌داهاته‌ك���ه‌ی‌ ده‌به‌س���تێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫هێش���تا له‌عێراقدا یاس���ایه‌كی‌ تایبه‌ت‬ ‫ده‌رنه‌كراوه‌ سه‌باره‌ت به‌ورده‌كارییه‌كانی‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن به‌م پرسه‌ گرنگه‌وه‌‪.‬‬ ‫ش���ێركۆ ج���ه‌وده‌ت‪ ،‬په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫كوردس���تان له‌لیس���تی‌ یه‌كگرت���وی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬

‫"له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌ په‌رله‌م���ان له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ نه‌وت‌و غاز له‌هه‌رێم ك ‌ه‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و جێگره‌كه‌ی‌ ئه‌ندامن‬ ‫تێداو س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬هه‌ردوال‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ پێكهاتین كه‌ ئه‌له‌ویاتی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬پێكهاتن‬ ‫بێت له‌گه‌ڵ به‌غدا به‌مه‌رجێك مافه‌كانی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردس���تان تێدا به‌رجه‌س���ته‌‬ ‫بێت ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ش هه‌نگاوێكه‌‬ ‫به‌ره‌و رێككه‌وتن"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌‪" ،‬كێش���ه‌ی‌ هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌س���ه‌ر كۆنترۆڵ���ی‌ نه‌وته‌‬ ‫له‌هه‌نارده‌كردن���ی‌ ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫ئایا ئه‌و كۆنترۆڵه‌ به‌ده‌س���ت كێ‌ بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش پێویس���تی‌ به‌دانوستان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت هه‌ردوال پابه‌ندی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌‬ ‫بن چونك���ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌ هه‌ردوالیه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆی���ه‌ س���ه‌ره‌تایه‌كی‌ ئیجابیه‌ بۆ‬ ‫رێككه‌وتنێكی‌ گشتیی‌"‪.‬‬

‫كێشه‌ی‌ هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌سه‌ر‬ ‫كۆنترۆڵی‌ نه‌وته‌‬ ‫له‌هه‌نارده‌كردنی‌‬ ‫بۆ ده‌ره‌وه‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫ئایا ئه‌و كۆنترۆڵه‌‬ ‫به‌ده‌ست كێ‌ بێت؟‬

‫عێراق‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫كورد‪ :‬ده‌بێت گۆڕانكارییه‌كان ‌ی سوپا به‌فلته‌ری‌ پارله‌ماندا بڕوات‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق هه‌ڵمه‌تێكی‌‬ ‫گۆڕانكاریی‌ له‌ریزی‌ سوپای‌ عێراقدا‬ ‫ئه‌نجام ده‌دات‪ ،‬پارله‌مانتارانی‌‬ ‫كورد داواده‌كه‌ن ئه‌م گۆڕانكارییانه‌‬ ‫به‌فلته‌ری‌ پارله‌ماندا بڕوات‪،‬‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ سوننه‌ش پشتیوانی‌‬ ‫له‌و گۆڕانكارییانه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ شیعه‌ داواده‌كات‬ ‫گۆڕانكارییه‌كان وه‌زاره‌ته‌كانی‌‬ ‫به‌رگریی‌‌و ناوخۆش بگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‌ نوسینگه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ گشتی‌ هێزه‌ چه‌كداره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‪ ،‬سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق حه‌یده‌ر‬ ‫عه‌بادی‌ كه‌ له‌هه‌مانكاتدا فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫گش����تی‌ هێ����زه‌ چه‌كداره‌كانیش����ه‌‪،‬‬ ‫گۆڕانكاریی‌ له‌س����ه‌ركردایه‌تی‌ س����وپا‬ ‫ده‌كات‌و (‪ )36‬گ����ه‌وره‌ ئه‌فس����ه‌ری‌‬ ‫سوپا ده‌گۆڕێت‪ ،‬كه‌ له‌نێوانیاندا سوپا‬ ‫س����االری‌ عێراق هه‌یه‌‪ .‬پارله‌مانتاران‬ ‫ته‌نها خانه‌نش����ینكردن‌و البردنی‌ ئه‌و‬ ‫به‌رپرسانه‌ به‌پێویست نازانن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫داواكارن لێپێچینه‌وه‌ له‌و به‌رپرس����انه‌‬ ‫بكرێ����ت ك����ه‌ له‌مانگ����ی‌ حوزه‌یرانی‌‬ ‫ئه‌مساڵدا ش����اری‌ موسڵیان راده‌ستی‌‬ ‫چه‌كداران����ی‌ ده‌وڵه‌ت����ی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫له‌عێراق‌و شام "داعش" كرد‪.‬‬ ‫به‌ش����ێكی‌ زۆر له‌و به‌رپرس����انه‌ی‌‬ ‫له‌پۆس����ته‌كانیان الب����راون یاخ����ود‬ ‫خانه‌نش����ین كراون‪ ،‬كه‌س����انی‌ نزیك‬ ‫له‌ن����وری‌ مالیكی‌ س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫پێش����وی‌ عێراق‌و جێگری‌ ئێس����تای‌‬ ‫س����ه‌رۆك كۆم����ارن‪ .‬له‌دیارتری����ن‬ ‫ئ����ه‌و كه‌س����انه‌ی‌ له‌پۆس����ته‌كانیان‬

‫الب����راون‪ ،‬س����وپا س����االری‌ عێراق‌و‬ ‫هه‌ردو یاریده‌ده‌ك����ه‌ری‌‪ ،‬فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫پرۆس����ه‌كانی‌ به‌غدا‌و ئه‌نبار‌و فوراتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت‪ ،‬پشكنه‌ری‌ س����ه‌ربازی‌‌و‬ ‫مه‌ده‌نی‌‌و سه‌رۆكی‌ هه‌واڵگری‌ سوپا‪،‬‬ ‫رازگری‌ نهێن����ی‌ وه‌زاره‌تی‌ به‌رگریی‌‌و‬ ‫وته‌بێژی‌ وه‌زاره‌تی‌ به‌رگریی‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ عێراق له‌سه‌ر لیستی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان محه‌مه‌د‬ ‫عوس����مان‪ ،‬له‌باره‌ی‌ ئه‌و ئاڵوگۆڕانه‌ی‌‬ ‫له‌ن����او س����وپای‌ عێراقدا ك����راون بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌و گۆڕانكارییانه‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی لێپرسینه‌وه‌و سزادانی‌‬ ‫"كه‌س����انی كه‌مته‌رخ����ه‌م‌و گه‌نده‌ڵه‌"‪،‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌بۆچون����ی ئێم����ه‌ ئه‌مه‌‬ ‫هه‌نگاوێكه‌ به‌ره‌و چاكسازی‌و خستنه‌‬ ‫سه‌ر ش����اڕێگای پرۆسه‌ی حكومڕانی‬ ‫له‌عێراقدا"‪.‬‬ ‫ناوب����راو‪ ،‬ئه‌و هه‌نگاوه‌ی‌ س����ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران به‌هه‌نگاوێكی باش به‌ئاراسته‌ی‬ ‫نوێكردنه‌وه‌و داهێن����ان‌و به‌هێزكردنی‬ ‫جومگه‌گان����ی ده‌وڵه‌ت له‌پاراس����تنی‬ ‫ژیان����ی هاواڵتیان����دا ناوده‌بات‪ .‬به‌اڵم‬ ‫جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ ئه‌و پرۆس����ه‌ی‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌ ده‌بێت ده‌س����توری بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ "ئه‌مه‌ مه‌رجی به‌شداری كورده‌‬ ‫له‌حكوم ‌هت‌و له‌عێراق����ی یه‌كگرتودا‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆی����ه‌ دانانی ئه‌و په‌رپرس����انه‌‬ ‫ده‌بێت به‌فلته‌رو په‌سه‌ندی په‌رله‌ماندا‬ ‫تێپه‌ڕێ����ت هه‌روه‌ك له‌م����اده‌ی (‪/61‬‬ ‫پێنجه‌م‪/‬ج)دا هاتوه‌"‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ مانگ����ی‌ ئه‌یلولی‌ رابردودا‬ ‫عه‌بادی‌ نوسینگه‌ی‌ فه‌رمانده‌ی‌ گشتی‌‬ ‫هێزه‌ چه‌كداره‌كانی‌ هه‌ڵوه‌ش����انده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ س����ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كان پێنج‬ ‫سه‌د ئه‌فس����ه‌رو فه‌رمانبه‌ری‌ هه‌بوه‌و‬

‫هه‌ندێك له‌و‬ ‫فه‌رمانده‌ البراوانه‌‪،‬‬ ‫پۆسته‌كانیان‬ ‫قۆسته‌وه‌و كردویانه‌ته‌‬ ‫ئامرازێك بۆ‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ دارایی‌‌و‬ ‫كارگێڕی‌‌و له‌سه‌ر‬ ‫قوتی‌ سه‌ربازه‌كان‌و‬ ‫پۆسته‌كانیان‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ند بون‬ ‫س����ااڵنه‌ زیات����ر له‌نیو ملی����ار دۆالر‬ ‫له‌س����ه‌ر بودجه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت كه‌وتون‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌ئێس����تادا ئه‌و نوس����ینگه‌یه‌‬ ‫ته‌نها (‪ )35‬ئه‌فس����ه‌رو فه‌رمانبه‌ری‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌گوێ����ره‌ی‌ زانیاری‌ میدیا‬ ‫عێراقیه‌كانی����ش عه‌ب����ادی‌ له‌هه‌وڵی‌‬ ‫ئه‌وه‌دای����ه‌ (‪ )150‬ئه‌فس����ه‌ری‌ دیكه‌‬ ‫له‌كاربخات‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و ئه‌فسه‌رانه‌ی‌‬

‫له‌كۆتای����ی‌ حكومه‌ته‌ك����ه‌ی‌ مالیكی‌‬ ‫ب����ه‌ده‌ر له‌رێنمایی����ه‌كان پله‌كانی����ان‬ ‫به‌رزكراوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌و پالنه‌یان لێ‌‬ ‫وه‌رده‌گیرێت����ه‌وه‌و پله‌كۆنه‌كانی����ان‬ ‫ده‌درێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵم����ی‌ ئه‌وه‌ش����دا پارله‌مان چ‬ ‫رۆڵێكی‌ ل����ه‌م گۆڕانكارییانه‌دا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ عێراق له‌س����ه‌ر لیستی‌‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ زانا رۆستایی‌‪ ،‬باس‬ ‫ل����ه‌وه‌ده‌كات ژماره‌ی����ه‌ك پارله‌مانتار‬ ‫داوایه‌كیان ئاراس����ته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫پارله‌مان كردوه‌ ب����ۆ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫مادده‌ (‪/61‬ج)ی‌ ده‌ستوری‌ عێراقی‌‪،‬‬ ‫كه‌ باس له‌په‌سه‌ند كردنی‌ پله‌بااڵكانی‌‬ ‫س����وپای‌ عێراق ده‌كات له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌ران‪ ،‬س����ه‌رۆكایه‌تی‌ پارله‌مانیش‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن����ی‌‬ ‫داواك����ه‌ی‌ ئاراس����ته‌ ‌‬ ‫وه‌زیران كردوه‌‪ .‬ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانیش‬ ‫به‌نوس����راوێك وه‌اڵمی����ان داوه‌ته‌وه‌و‬ ‫ده‌ڵێن "سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‪،‬‬ ‫به‌جدی‌ س����ه‌رقاڵی‌ دیراسه‌كردنی‌ ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌ی����ه‌ بۆ وه‌رگرتنی‌ رێوش����وێنی‌‬ ‫پێویست له‌وباره‌یه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌الی����ه‌ن خۆی����ه‌وه‌ پارله‌مانت����اری‌‬ ‫لیس����تی‌ موته‌حی����دون ئه‌حم����ه‌د‬ ‫جه‌ربا رایده‌گه‌یه‌نێ����ت‪ ،‬هه‌ندێك له‌و‬ ‫فه‌رمان����ده‌ البراوانه‌‪ ،‬پۆس����ته‌كانیان‬ ‫قۆس����ته‌وه‌و كردویانه‌ته‌ ئامرازێك بۆ‬ ‫"گه‌نده‌ڵی‌ دارایی‌‌و كارگێڕی‌‌و له‌س����ه‌ر‬ ‫قوتی‌ س����ه‌ربازه‌كان‌و پۆس����ته‌كانیان‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ن����د بون"‪ .‬ئه‌و ك����ه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫له‌نوێنه‌رانی‌ شاری‌ موسڵ‪ ،‬داواده‌كات‬ ‫عه‌ب����ادی‌ ت����ه‌واوی‌ ده‌زگا ئه‌منیه‌كان‬ ‫له‌"كه‌سه‌ گه‌نده‌ڵه‌كان پاك بكاته‌وه‌و‬ ‫دۆس����یه‌كانیان ره‌وان����ه‌ی‌ دادگاكان‌و‬ ‫ده‌سته‌ی‌ نه‌زاهه‌ بكات"‪.‬‬

‫ئه‌م گۆڕانكارییانه‌ی‌ سه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫له‌دوای‌ ئه‌وه‌ دێت‪ ،‬چه‌كدارانی‌ داعش‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ مانگی‌ حوزه‌یرانی‌ ئه‌مساڵه‌وه‌‬ ‫تائێستا ده‌ستیان به‌سه‌ر ناوچه‌یه‌كی‌‬ ‫فراوانی‌ عێراقدا له‌پارێزگاكانی‌ نه‌ینه‌واو‬ ‫ئه‌نبارو سه‌اڵحه‌دین‌و دیاله‌و كه‌ركوكدا‬ ‫گرته‌وه‌‪ ،‬به‌ش����ێك له‌پارله‌مانتارانیش‬ ‫شكس����تی‌ س����وپای‌ عێ����راق ب����ۆ‬ ‫كه‌مته‌رخه‌می‌ به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ سوپا‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ به‌رگریی‌ ده‌گێڕنه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫داواده‌كه‌ن گۆڕانكاریی‌ له‌سه‌رجه‌م داو‬ ‫ده‌زگا ئه‌منیه‌كاندا بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ لیژن����ه‌ی‌ ئاس����ایش‌و‬ ‫به‌رگری����ی‌ له‌پارله‌مان����ی‌ عێراق حاكم‬ ‫زامل����ی‌‪ ،‬گۆڕانكارییه‌كانی‌ ناو س����وپا‬ ‫به‌هه‌نگاوێك����ی‌ گرنگ بۆ پرۆس����ه‌ی‌‬ ‫دوب����اره‌ رێكخس����تنه‌وه‌ی‌ په‌یكه‌ره‌ی‌‬ ‫دام����ه‌زراوه‌ی‌ س����ه‌ربازی‌ ناوده‌بات‪،‬‬ ‫ئام����اژه‌ به‌وه‌ش����ده‌كات زۆرێ����ك له‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ی‌ البراون رۆڵیان الواز بوه‌و‬ ‫له‌كاره‌كانیاندا سه‌ركه‌وتو نه‌بون‪.‬‬ ‫ئه‌و پارله‌مانتاره‌ی‌ س����ه‌ر به‌ره‌وتی‌‬ ‫س����ه‌در‪ ،‬ب����اس ل����ه‌وه‌ده‌كات له‌واڵته‌‬ ‫پێش����كه‌وتوه‌كان هیچ فه‌رمانده‌یه‌كی‌‬ ‫س����ه‌ربازی‌ ب����ۆ ماوه‌ی‌ س����ێ‌ س����اڵ‬ ‫زیات����ر له‌پۆس����ته‌كه‌یدا نامێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم هه‌ندێ����ك له‌م س����ه‌ركردانه‌ی‌‬ ‫البراون ماوه‌ی‌ ده‌ س����اڵ زیاتره‌ ئه‌و‬ ‫پۆستانه‌یان وه‌رگرتوه‌‪ .‬داواشده‌كات‬ ‫ئه‌م گۆڕانكارییانه‌ی‌ سه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫فراوانت����ر بێت‌و وه‌زاره‌ته‌كانی‌ ناوخۆو‬ ‫به‌رگریی‌‌و ئاسایش����ی‌ نیش����تیمانیش‬ ‫بگرێت����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا لێپرس����ینه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌و ك ‌هس‌و الیه‌نانه‌ش بكرێت‬ ‫ك����ه‌ بونه‌ته‌ هۆی‌ شكس����تی‌ س����وپا‬ ‫له‌هاوینی‌ رابردودا‪.‬‬

‫نه‌وت ‌ی كوردستان كه‌لێنه‌كان ‌ی بودجه‌ی‌ عێراق پڕده‌كاته‌وه‌‬

‫ی واڵتان سازش بۆ یه‌كتر بكه‌ن باشتره‌‬ ‫پارله‌مانتارێك‪ :‬هه‌ولێرو به‌غدا له‌بر ‌‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬

‫هه‌ردو حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫به‌هه‌وڵ‌و نێوه‌ندگیری‌ ئه‌مریكیه‌كان‬ ‫رێكه‌وتنێكی‌ سه‌ره‌تایی‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫دۆسیه‌ی‌ نه‌وته‌وه‌ واژۆ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ كورد رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ردوال ئیلتیزام به‌ده‌ستور‬ ‫بكه‌ن‌و به‌رژه‌وه‌ندیی‌ كۆمه‌اڵنی‌‬ ‫خه‌ڵك بخه‌نه‌ سه‌روی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫حزبی‌‌و سیاسیه‌كانه‌وه‌‪ ،‬ده‌توانن‬ ‫دۆسیه‌ی‌ نه‌وت چاره‌سه‌ر بكه‌ن‪.‬‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ شیعه‌ش پێیوایه‌‬ ‫نه‌وتی‌ كوردستان به‌شێك‬ ‫له‌كورتهێنانی‌ بودجه‌ی‌ عێراق‬ ‫پڕده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ هه‌فته‌ی‌ رابردو وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌وت����ی‌ عێ����راق س����ه‌ردانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانی‌ كرد‪ ،‬هه‌ردوال رێكه‌وتنێكی‌‬ ‫س����ێ‌ خاڵی����ان واژوكرد‪ ،‬ك����ه‌ بریتی‌‬ ‫بون له‌هه‌نارده‌كردن����ی‌ (‪ )150‬هه‌زار‬ ‫نه‌وت����ی‌ هه‌رێم له‌ڕێگ����ه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق����ه‌وه‌‪ ،‬عێراقی����ش ب����ڕی‌ (‪)500‬‬ ‫ملیۆن دۆالر ده‌داته‌ هه‌رێم‪ ،‬وه‌فدێكی‌‬ ‫بااڵی‌ هه‌رێمیش ب����ۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كێش����ه‌كانی‌ نێوان هه‌ردوال‪ ،‬سه‌ردانی‌‬ ‫به‌غدا ده‌كات‪.‬‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ نێوان هه‌ولێرو به‌غدا‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ هات له‌سه‌ره‌تای‌ ئه‌مساڵه‌وه‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ عێراق بودج����ه‌و موچه‌ی‌‬ ‫هاواڵتیان����ی‌ هه‌رێم����ی‌ كوردس����تانی‌‬ ‫بڕی����وه‌‪ ،‬حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمی����ش بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ ئه‌و قه‌یرانه‌ داراییه‌ی‌‬ ‫دوچاری‌ هات‪ ،‬بڕیاریدا به‌فرۆش����تنی‌‬ ‫نه‌وتی‌ كوردستان له‌ڕێگه‌ی‌ بۆرییه‌كی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆوه‌‪ .‬به‌وته‌ی‌ وه‌زیری‌ نه‌وتی‌‬ ‫عێ����راق د‪.‬ع����ادل عه‌بدولمه‌ه����دی‌‪،‬‬ ‫هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫توركیاوه‌‪ ،‬زیانی‌ نزیكه‌ی‌ س����ی‌ ملیار‬ ‫دۆالری‌ به‌هه‌ردوال گه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ هه‌ولێره‌وه‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ عێراق له‌س����ه‌ر لیس����تی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ نیش����تیمانی‌ كوردس����تان‬ ‫ش����وان داودی‌‪ ،‬به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و دابڕان‌و لێكنه‌گه‌یش����تنه‌ی‌‬ ‫له‌دۆس����یه‌ی‌ نه‌وت له‌نێ����وان هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غدا هه‌ب����وه‌‪ ،‬ه����ه‌ردوال زه‌ره‌رمه‌ند‬ ‫بون‪ .‬بۆیه‌ رێكه‌وتنه‌كه‌ به‌"هه‌نگاوێكی‬ ‫ب����اش" ناوده‌بات‌و ده‌ڵێ����ت "پێموایه‌‬ ‫سه‌ره‌تایه‌كی باشه‌و پێویسته‌ فراوانتری‬

‫به‌هۆی‌ ئه‌م‬ ‫رێكه‌وتنه‌وه‌‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق ئه‌و‬ ‫كه‌لێن ‌ه پڕده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌هۆی‌ كاره‌‬ ‫تیرۆریستیه‌كان‬ ‫دوچاری‌ زۆرێك‬ ‫له‌دامه‌زراوه‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان هاتوه‌‬ ‫بكه‌ی����ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی هه‌م خۆمان‪ ،‬هه‌م‬ ‫كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك له‌و دۆخه‌ ناهه‌مواره‌‬ ‫ده‌رباز بكه‌ین"‪.‬‬ ‫سه‌رباری‌ واژوكردنی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێ����ر‪ ،‬تائێس����تا حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫بڕیاری‌ گێڕانه‌وه‌ی‌ موچه‌ی‌ ده‌ مانگی‌‬ ‫راب����ردوی‌ فه‌رمانبه‌ران����ی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستانی‌ نه‌داوه‌ كه‌ به‌نزیكه‌ی‌ هه‌شت‬ ‫ملی����ار دۆالر ده‌خه‌مڵێنرێت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌رێمیش له‌الیه‌ن خۆی����ه‌وه‌ بڕیاریدا‬ ‫به‌دروستكردنی‌ كۆمپانیای‌ كوردستان‬ ‫ب����ۆ س����ه‌روكاریكردن‌و هه‌نارده‌كردنی‌‬ ‫ن����ه‌وت‌و گازی‌ كوردس����تان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌رێم ره‌تیكرده‌وه‌ نه‌وتی‌ كوردستان‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ كۆمپانیای‌ سۆمۆی‌ عێراقیه‌وه‌‬ ‫بفرۆش����ێت‪ .‬له‌وه‌اڵم����ی‌ ئه‌وه‌ش����دا‬ ‫له‌دۆخێك����ی‌ له‌م ش����ێوه‌یه‌دا تاچه‌ند‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ رێكه‌وتنی‌ هه‌میشه‌یی‌ له‌نێوان‬ ‫هه‌ولێرو به‌غ����دا هه‌یه‌‪ ،‬داودی‌ ده‌ڵێت‬ ‫"پێموایه‌ له‌ه����ه‌ردوال نیازی‌ رێكه‌وتن‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌هه‌مانكات����دا هه‌ردوال‬ ‫بۆ گه‌ڕان����ه‌وه‌ی‌ متمان����ه‌ له‌نێوانیاندا‬ ‫پێویستیان به‌كات هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫به‌بۆچون����ی‌ پارله‌مانت����اری‌ عێراق‬

‫له‌س����ه‌ر لیس����تی‌ پارت����ی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس����تان موحس����ین س����ه‌عدون‪،‬‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ هه‌ولێر به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌نارده‌كردن����ی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم‬ ‫هاوتای����ه‌ له‌گه‌ڵ به‌نده‌كان����ی‌ ماده‌ی‌‬ ‫(‪ )112‬ده‌س����تور‪ ،‬له‌ب����اره‌ی‌ گرنگی‌‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ش ده‌ڵێ����ت "به‌هۆی‌ ئه‌م‬ ‫رێكه‌وتن����ه‌وه‌ حكومه‌ت����ی‌ عێراق ئه‌و‬ ‫كه‌لێن����ه‌ پڕده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬ك����ه‌ به‌هۆی‌‬ ‫كاره‌ تیرۆریستیه‌كان دوچاری‌ زۆرێك‬ ‫له‌دامه‌زراوه‌ نه‌وتیه‌كان هاتوه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬كه‌ ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ قانونی‌‬ ‫پارله‌مانی‌ عێراقه‌‪ ،‬ئاش����كرای‌ ده‌كات‬ ‫ئه‌مریكیه‌كان رۆڵیان له‌نزیككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ه����ه‌ردوالدا هه‌بوه‌‪ .‬هه‌روه‌ه����ا ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ده‌كات هه‌نگاوه‌كانی‌ دواتری‌ ئه‌م‬ ‫رێكه‌وتن����ه‌ خۆی‌ له‌پێدان����ی‌ موچه‌ی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌و جێبه‌جێكردنی‌ ماده‌ی‌‬ ‫(‪ )140‬له‌الی����ه‌ن حكومه‌ت����ی‌ عێ����راق‬ ‫ده‌بێت‌و له‌كاتی‌ س����ه‌ردانی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م بۆ به‌غ����دا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بابه‌تان����ه‌ گفتوگۆی����ان له‌وباره‌ی����ه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ژماره‌ی����ه‌ك له‌پارله‌مانتارانی‌ عێراق‬

‫به‌گه‌ش����بینینه‌وه‌ له‌رێكه‌وتنه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێر ده‌ڕوانن‪ ،‬پێیانوایه‌ رێكه‌وتنه‌ك ‌ه‬ ‫كاریگ����ه‌ری‌ باش����ی‌ له‌س����ه‌ر ئابوری‌‬ ‫عێراق‌و بودجه‌ی‌ ساڵی‌ داهاتو ده‌بێت‌و‬ ‫به‌ش����ێك له‌كورتهێنانه‌كان����ی‌ بودجه‌‬ ‫پڕده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ لیژن����ه‌ی‌ ن����ه‌وت‌و گاز‬ ‫له‌پارله‌مان����ی‌ عێراق ئیبراهیم محه‌مه‌د‬ ‫به‌حرلعل����وم‪ ،‬رێكه‌وتنه‌ك����ه‌ به‌ئه‌رێنی‌‬ ‫ناوده‌بات‌و پێیوایه‌ لێكه‌وته‌ی‌ ئابوری‌‬ ‫گرنگ‌و زۆرباش����ی‌ ده‌بێ����ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫"له‌ئاینده‌دا بودج����ه‌ی‌ عێراق نزیكه‌ی‌‬ ‫نی����و ملی����ۆن به‌رمیل نه‌وت����ی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫زیادكردنی‌ به‌ره����ه‌م‌و هه‌نارده‌كردنی‌‬ ‫نه‌وت‌و باش����كردنی‌ بودجه‌ی‌ س����اڵی‌‬ ‫داهات����و‌و پڕكردن����ه‌وه‌ی‌ به‌ش����ێك‬ ‫له‌كورتهێنانی‌ چاوه‌ڕوانكراوی‌ بودجه‌‪،‬‬ ‫به‌ه����ۆی‌ دابه‌زینی‌ نرخ����ی‌ به‌رمیلێك‬ ‫نه‌وت بۆ كه‌متر له‌هه‌شتا دۆالر"‪.‬‬ ‫رێكه‌وتنه‌ك����ه‌ی‌ نێ����وان هه‌ولێ����رو‬ ‫به‌غ����دا‪ ،‬له‌كاتێكدایه‌ به‌پێ����ی‌ خاڵی‌‬ ‫حه‌ڤ����ده‌ی‌ رێكه‌وتنی‌ سیاس����ی‌ نێوان‬ ‫الیه‌نه‌كان ب����ۆ پێكهێنانی‌ حكومه‌تی‌‬

‫عێ����راق‪ ،‬به‌غ����دا س����لفه‌ ده‌نێرێت بۆ‬ ‫هه‌رێ����م‌و هه‌رێمی����ش به‌رهه‌می‌ نه‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌به‌خشێته‌ حكومه‌تی‌ ناوه‌ند له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ نه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌الی����ه‌ن خۆی����ه‌وه‌ پارله‌مانت����اری‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت����ی‌ قان����ون جاس����م محه‌مه‌د‬ ‫جه‌عفه‌ر‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت حكومه‌ته‌كه‌ی‌‬ ‫عه‌بادی‌ سوره‌ له‌سه‌ر جێبه‌جێكردنی‬ ‫رێكه‌وتنی‌ نێوان الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‌و‬ ‫كارنام����ه‌ی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌‪ .‬وتیش����ی‌‬ ‫"رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ هه‌ولێ����ر ئاماژه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌ردوال له‌ڕێگه‌ی‌ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫به‌رنام����ه‌ی‌ حكومه‌ت����ه‌وه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫الپه‌ڕه‌یه‌كی‌ نوێ‌ هه‌ڵده‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫بۆ چاره‌س����ه‌ری‌ بنه‌ڕه‌تی‌ پرس����ی‌‬ ‫ن����ه‌وت‪ ،‬به‌بۆچون����ی‌ ش����وان داودی‌‬ ‫ده‌بێ����ت ده‌رفه‌ت به‌ه����ه‌ردوال بدرێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌ردوال ئیلتیزام به‌ده‌س����تور‬ ‫بك���� ‌هن‌و به‌رژه‌وه‌ندی����ی‌ كۆمه‌اڵن����ی‌‬ ‫خه‌ڵك بخه‌نه‌ س����ه‌روی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫حزبی‌‌و سیاس����یه‌كانیانه‌وه‌‪ .‬وتیش����ی‌‬ ‫"ب����ۆ ه����ه‌ردوال باش����تره‌ یه‌كتر قبوڵ‬ ‫بك ‌هن‌و هه‌ندێجار ته‌نازولیش بۆ یه‌كتر‬ ‫بك����ه‌ن‪ ،‬له‌ته‌نازولكردن بۆ واڵتانی‌ تر‬ ‫باشتره‌"‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫پرۆفایل‬

‫گه‌شته‌ك ‌ه ‌ی‬ ‫ئه‌بو سه‌جاد‬ ‫گه‌ش���ته‌ك ‌ه ‌ی له‌تونسه‌و‌ه بۆ زیندانێك ‌ی‬ ‫عێ���راق ته‌نها ن���ۆزد‌ه رۆژ ‌ی خایاند‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌یویست به‌پشتێنێك ‌ی بۆمبڕێژكراوه‌و‌ه‬ ‫خۆ ‌ی بته‌قێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێس���تادا‬ ‫رۆژه‌كان ‌ی ته‌مه‌ن ‌ی له‌كونج ‌ی زیندانه‌كان ‌ی‬ ‫عێراقدا ده‌گوزه‌رێنێت‪ :‬ئه‌بو سه‌جاد‬ ‫یاس���ین محه‌م���ه‌د عه‌ل���ی‪ ،‬گه‌نجێك ‌ی‬ ‫تونسیه‌و ته‌مه‌ن ‌ی (‪ )24‬ساڵه‌‪ ،‬خوێندكار ‌ی‬ ‫قۆناغ ‌ی س���ێیه‌م ‌ی كۆلێ���ژ ‌ی ئه‌ندازیاری ‌ی‬ ‫بوه‌‪ .‬یه‌كێك بو‌ه ل���ه‌و گه‌نجان ‌ه ‌ی له‌دژ ‌ی‬ ‫رژێمه‌ك ‌ه ‌ی زه‌ینلعابدین بنعه‌ل ‌ی به‌شداری ‌ی‬ ‫خۆپیشاندانه‌كان ‌ی ساڵ ‌ی (‪ )2011‬كردوه‌‪.‬‬ ‫ت���ا ئه‌وكات ‌ه هی���چ پابه‌ندبونێك ‌ی ئاینی ‌ی‬ ‫نه‌بوه‌و ته‌نانه‌ت نوێژیش ‌ی نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫دوا ‌ی روخان��� ‌ی رژێمه‌ك��� ‌ه ‌ی بنعه‌لی‌‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌و كه‌س���ان ‌ه ‌ی له‌زین���دان ئازاد‬ ‫ده‌كرێت ئه‌بو هومام بوه‌‪ ،‬ك ‌ه پێشنوێژ ‌ی‬ ‫مزگه‌وته‌ك��� ‌ه ‌ی نزیك ماڵ ‌ی یاس���ین بوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م مه‌الی��� ‌ه ده‌توانێت په‌یوه‌ندی ‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫یاسین دروستبكات‌و به‌جۆرێك كار بكات ‌ه‬ ‫س���ه‌ر ئه‌م گه‌نجه‌‪ ،‬پێكه‌و‌ه به‌ره‌و سوریا‬ ‫به‌ڕێبكه‌ون‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م قۆناغ ‌ی گه‌شته‌كه‌ی ئه‌بو هومام‌و‬ ‫یاسین ك ‌ه دواتر نازناو ‌ی "ئه‌بو سه‌جاد" ‌ی‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪ ،‬لیبیا ب���وه‌‪ .‬كاتێك له‌ڕێگ ‌ه ‌ی‬ ‫بیابانه‌وه‌و به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی نایاسای ‌ی خۆیان‬ ‫گه‌یاندۆت ‌ه ته‌رابلوس��� ‌ی پایته‌خت ‌ی لیبیا‪.‬‬ ‫م���او‌ه ‌ی هه‌فته‌یه‌ك له‌م ش���ار‌ه پێكه‌و‌ه‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌و ماوه‌یه‌شدا مه‌الك ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫باس ‌ی مه‌رگ‌و جیهاد ‌ی بۆ یاسین كردوه‌و‬ ‫قورئان ‌ی فێركردوه‌‪ .‬پاشان به‌دو پاسپۆرت ‌ی‬ ‫ساخته‌وه‌‪ ،‬به‌فڕۆك ‌ه له‌ته‌رابلوسه‌و‌ه خۆیان‬ ‫گه‌یاندۆت��� ‌ه ئه‌س���ته‌نبوڵ ‌ی توركیا‪ .‬دوا ‌ی‬ ‫گه‌یشتنیان به‌و شاره‌‪ ،‬یه‌كسه‌ر به‌پاسێك ‌ی‬ ‫گه‌ور‌ه به‌ره‌و سنور ‌ی سوریا به‌ڕێكه‌وتون‪.‬‬ ‫دوا ‌ی گه‌یش���تنیان به‌خاك ‌ی س���وریا‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن كه‌س���ێك ‌ی عێراق ‌ی به‌ناو ‌ی ئه‌بو‬ ‫ویسام پێشوازییكراون‌و پێكه‌و‌ه چونه‌ت ‌ه‬ ‫شار ‌ی حه‌ل ‌هب‌و دو رۆژ له‌و ‌ێ ماونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كات��� ‌ی مانه‌وه‌یدا له‌حه‌له‌ب‪ ،‬یاس���ین‬ ‫براوه‌ت ‌ه س���ه‌ربازگه‌یه‌ك ك ‌ه چوارده‌ور ‌ی‬ ‫ته‌ل ‌ی دڕكاو ‌ی بوه‌و پارچ ‌ه ‌ی س���ه‌یار‌ه ‌ی‬ ‫سوتاو ‌ی لێبوه‌‪ ،‬له‌و سه‌ربازگه‌ی ‌ه نزیك ‌ه ‌ی‬ ‫(‪ )150‬كه‌س��� ‌ی له‌ره‌گه‌زنام��� ‌ه ‌ی جیاواز‬ ‫تێدابوه‌‪ ،‬راهێنانه‌كه‌شیان ته‌نها بریت ‌ی بو‌ه‬ ‫له‌راكردن بۆ ماو‌ه ‌ی درێژ‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ته‌واوبون��� ‌ی راهێنانه‌كه‌دا‪ ،‬رۆڵ ‌ی‬ ‫ئه‌بو هومام كۆتاییهاتوه‌‪ .‬پاش���ان ئه‌بو‬ ‫ویس���ام له‌گه‌ڵ پانز‌ه گه‌ن���ج ك ‌ه به‌وت ‌ه ‌ی‬ ‫یاس���ین زۆربه‌یان ناسنام ‌ه ‌ی ئه‌وروپییان‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ دو گه‌نج ‌ی كوردو ئێران ‌ی‬ ‫به‌ره‌و عێراق به‌ڕێكه‌وتون‪ .‬ئه‌م گه‌شته‌شیان‬ ‫به‌پاسێك ‌ی بچوك ئه‌نجامداوه‌و له‌ڕێگ ‌ه ‌ی‬ ‫بیابانه‌و‌ه هاتونه‌ت ‌ه عێراقه‌وه‌‪ .‬له‌سنور ‌ی‬ ‫عێراقیش چه‌ند گه‌نجێك ‌ی دیك ‌ه هاتونه‌ت ‌ه‬ ‫ناو پاسه‌كه‌و‌ه ك ‌ه هه‌مویان ته‌مه‌نیان كه‌م‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫پ���اش ته‌واوبون ‌ی گه‌ش���ت ‌ی دو رۆژ‌ه ‌ی‬ ‫بیابانه‌كان ‌ی خ���وارو ‌ی عێراق‪ ،‬ئه‌م (‪)25‬‬ ‫گه‌نج ‌ه به‌س���ه‌ر چه‌ند گروپێك ‌ی بچوكدا‬ ‫دابه‌ش���كراون‪ ،‬تاوه‌كو ره‌وان��� ‌ه ‌ی ناوچ ‌ه‬ ‫جیاوازه‌كان ‌ی عێراق بكرێن‪ .‬یاسین له‌گه‌ڵ‬ ‫گه‌نجێك ‌ی س���عودی ‌ی ك��� ‌ه به‌ئه‌بو غه‌فور‬ ‫بانگكراوه‌و ته‌مه‌ن ‌ی ش���انز‌ه ساڵ بوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌ك پێكه‌و‌ه بون‪ ،‬به‌اڵم پاشتر له‌یه‌ك‬ ‫جیاكراونه‌ته‌وه‌‪ .‬یاسین براوه‌ت ‌ه گوندێك ‌ی‬ ‫س���نور ‌ی پارێزگا ‌ی بابل‌و ل���ه‌و ‌ێ براوه‌ت ‌ه‬ ‫ماڵ ‌ی كه‌سێك به‌ناو ‌ی ئه‌بو حه‌مزه‌‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫ژنه‌كه‌ی‌‌و كوڕ‌ه بچوكه‌ك ‌ه ‌ی پێكه‌و‌ه بون‪.‬‬ ‫رۆژێ���ك دوا ‌ی گه‌یش���تن ‌ی ب���ه‌و ماڵه‌‪،‬‬ ‫خ���اوه‌ن م���اڵ له‌كاتژمێ���ر د‌ه ‌ی به‌یان ‌ی‬ ‫ده‌چێت ب���ۆ بازاڕك���ردن‪ ،‬ب���ه‌اڵم پاش‬ ‫كه‌مێ���ك هێزێك ‌ی ئه‌منی ‌ی ئ���ه‌و گه‌ڕه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌پش���كنن‌و یاسین ده‌س���تگیر ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫دوا ‌ی ده‌س���تگیركردنی‌‪ ،‬یاس���ین ته‌واو ‌ی‬ ‫ئ���ه‌م چیرۆك��� ‌ه ‌ی ب���ۆ ده‌زگا ئه‌منیه‌كان‬ ‫گێڕاوه‌ته‌وه‌و وتویه‌ت��� ‌ی "چاوه‌ڕوان ‌ی ئه‌و‌ه‬ ‫بوم به‌رپرسه‌كانم ئامانجێكم بۆ دیاریبك ‌هن‌و‬ ‫منیش به‌پشتێنێك ‌ی بۆمبڕێژكراوه‌و‌ه خۆم‬ ‫بته‌قێنمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و‪ ،‬ئێس���تا رۆژگاره‌كان��� ‌ی ته‌مه‌ن ‌ی‬ ‫له‌زینداندا ده‌گوزه‌رێنێت‌و چاوه‌ڕوان ‌ی سزا ‌ی‬ ‫له‌س���ێداره‌دان یان زیندان ‌ی هه‌میشه‌ییه‌‌و‬ ‫دڵنیای ‌ه له‌و‌ه ‌ی جارێك ‌ی دیك ‌ه دایكی‌‌و برا‬ ‫گه‌وره‌ك ‌ه ‌ی نابینێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم په‌ش���یمان ‌ه‬ ‫ل���ه‌و رێگه‌ی��� ‌ه ‌ی هه‌ڵیب���ژاردوه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"خۆزگ ‌ه خوێندنه‌كه‌م ته‌واو ده‌كردو ده‌بوم‬ ‫به‌ئه‌ندازیار"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫ی ئابوریی‌؟‬ ‫ی وه‌رزش له‌كوردستان ده‌بێت ‌ه پرۆژه‌یه‌ك ‌‬ ‫كه‌ ‌‬

‫"پارتی‌‌و یه‌كێتی ‌ی یانه‌كانیان فێر ‌ی نانی‌ حازری ‌ی كردوه‌"‬ ‫كاروباری‌ وه‌رزش له‌كوردس����تاندا به‌بۆچونی‌‬ ‫ئه‌و الیه‌نێك����ی‌ گ����ه‌وره‌ی‌ گرفته‌كه‌یه‌ "نه‌ك‬ ‫له‌كوردس����تان له‌عێراقیش����دا بۆش����اییه‌كی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌ی‌ یاس����ایی‌ له‌و ب����واره‌دا هه‌یه‌" ئه‌و‬ ‫په‌رله‌مانت����اره‌ ئه‌وه‌ش����ی‌ رونك����رده‌وه‌ ك����ه‌‬ ‫له‌م����اوه‌ی‌ رابردودا له‌س����لێمانی‌‌و هه‌ولێریش‬ ‫س����ه‌ردانی‌ چه‌ندین داموده‌زگای‌ وه‌رزشییان‬ ‫كردوه‌و له‌گرفته‌كانیان كۆڵیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌نیازن‬ ‫هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ س����ه‌ردانی‌ دهۆكیش‬ ‫بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‌ دواج����ار هه‌مو ئه‌و گرفتانه‌‬ ‫بكه‌ن����ه‌ راپۆرتێك‌و له‌په‌رله‌مان����دا گفتوگۆی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر بكه‌ن "به‌ئومێدی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫بڕیار له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌ وه‌رزش����ی‌ كوردس����تان‬ ‫ده‌ربكرێت"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫به‌رپرسانی‌ یانه‌ وه‌رزشیه‌كانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬تا ئێستا وه‌رزش‬ ‫له‌هه‌رێمدا نه‌بوه‌ته‌ پرۆژه‌یه‌كی‌ بازرگانیی‌‌و‬ ‫ئابوریی‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌ بۆ چه‌ند خاڵێك‬ ‫ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌‪ ،‬رۆژنامه‌نوسێكی‌ وه‌رزشییش‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬پارتی‌‌و یه‌كێتیی‌‬ ‫یانه‌ وه‌رزشیه‌كانیان فێری‌ وه‌رگرتنی‌‬ ‫پاره‌ی‌ حازریی‌ كردوه‌ "بۆیه‌ بیریان له‌وه‌‬ ‫نه‌كردوه‌ته‌وه‌ یانه‌كانیان بكه‌نه‌ پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان"‪ .‬ئابوریناسێكیش پێیباشه‌‬ ‫حكومه‌ت هاوكاری‌ یانه‌كان بێت "نه‌ك‬ ‫خه‌رجییه‌كانیان بخاته‌ ئه‌ستۆی خۆی"‪.‬‬ ‫"وه‌رزشی‌ كوردستان بێ‌ خاوه‌نه‌"‬ ‫جێگ����ری‌ س����ه‌رۆكی‌ یان����ه‌ی‌ وه‌رزش���� ‌ی‬ ‫س����لێمانی‌‪ ،‬ه����ه‌رده‌‌ ره‌ئ����وف ئام����اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ له‌كوردس����تاندا وه‌رزش نه‌بوه‌ته‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك����ی‌ بازرگانیی‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش����ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ له‌كوردس����تاندا وه‌رزش‬ ‫"بێ‌ خاوه‌نییه‌ك����ی‌" پێوه‌ دیاره‌‪ .‬یه‌كێكی‌ تر‬ ‫له‌هۆكاره‌كانیش����ی‌ ئه‌وه‌یه‌ یاسایه‌ك نییه‌ بۆ‬ ‫رێكخس����تنی‌ كاروباری‌ یانه‌كان‌و په‌یوه‌ندیان‬ ‫به‌حكومه‌ت����ه‌وه‌‪" ،‬حكومه‌ت ده‌س����ت‌و قاچی‌‬ ‫یانه‌كانی‌ به‌س����توه‌‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ یاس����ایه‌ك‬ ‫هه‌بێ����ت ب����ۆ به‌ڕێوه‌بردنیان"‪ .‬ناوب����راو له‌و‬ ‫بڕوایه‌دای����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر كۆمپانیاكان����ی‌ كه‌رتی‌‬ ‫تایب����ه‌ت ببن����ه‌ خاوه‌نی‌ یانه‌كان ئ����ه‌و كاته‌‬ ‫وه‌رزش له‌كوردس����تاندا ده‌چێت����ه‌ قۆناغێكی‌‬ ‫تره‌وه‌‪ ،‬نه‌بونی‌ یاس����ایه‌ك له‌و بواره‌دا وه‌ك‬ ‫خۆی‌ باس����ی‌ ده‌كات رێگره‌ ل����ه‌وه‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫بتوان����ن پارێزگاریی‌ له‌و وه‌رزش����ه‌وانانه‌یان‬ ‫بكه‌ن كه‌ پێیانده‌گه‌یه‌ن����ن "ئه‌گه‌ر یاریزانێك‬ ‫ب ‌ه ‪50‬ملیۆنیش بك����ڕم‪ ،‬دواتر هه‌ر له‌الی‌ من‬ ‫تواناكانی‌ گه‌شه‌ بكات به‌جۆرێك ‪200‬ملیۆنیش‬ ‫بكات‪ ،‬هیچ س����ودێكی‌ دارایی‌ بۆ من نابێت ‪،‬‬ ‫چونكه‌ سااڵنه‌ ئازاده‌ له‌وی‌ گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ‬ ‫كی‌ ده‌كات‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌دنیای‌ پێش����كه‌وتوی‌‬ ‫وه‌رزشییدا پاره‌ی‌ كڕینی‌ یاریزان بۆ یانه‌كانه‌‬ ‫نه‌ك ب����ۆ یاریزانه‌كان خۆی����ان‪ ،‬یاریزانه‌كان‬ ‫ته‌نها پاره‌ی‌ موچه‌ی‌ خۆیان وه‌رده‌گرن"‪.‬‬ ‫حكومه‌ت جیاوازیی‌ ده‌كات‬ ‫به‌ش����ێك له‌س����ه‌رۆكی‌ یانه‌ وه‌رزشیه‌كان‬ ‫پێیانوای����ه‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م جیاوازی����ی‌‬ ‫ده‌كات له‌پێدانی‌ پاره‌ به‌یانه‌ وه‌رزش����یه‌كان‪،‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ یان����ه‌ی‌ زاخ����ۆ‪ ،‬عه‌بدولوه‌ه����اب‬ ‫محه‌م����ه‌د جگه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ باس ل����ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ وه‌رزش له‌كوردس����تان بێكه‌سیه‌كی‌ پێوه‌‬ ‫دیاره‌‪ ،‬هاوكات ئه‌وه‌ش ڕونده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬

‫یاریگای یانه‌ی سلێمانی‬ ‫یارمه‌تیه‌ی‌ حكومه‌ت بۆ یانه‌ وه‌رزش����یه‌كان‬ ‫جیاوازیی‌ زۆری‌ تێ����دا ده‌كرێت‪".‬پێدانی‌ پاره‌‬ ‫به‌یانه‌ وه‌رزشیه‌كان‪ ،‬زۆرجار له‌سه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫په‌یوه‌ندی����ی‌ براده‌رایه‌تی‌‌و نزیكیی‌ له‌كه‌س����ه‌‬ ‫بڕیار به‌ده‌س����ته‌كانی‌ ناو حزبه‌كان ده‌بێت‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا یانه‌یه‌كی‌ وه‌كو زاخۆ به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫جیاوازی����ی‌ ده‌كرێت له‌گ����ه‌ڵ یانه‌یه‌كی‌ وه‌ك‬ ‫هه‌ولێر یان سلێمانی‌"‪.‬‬ ‫گرێبه‌سته‌كان بۆ ساڵێكن‬ ‫جێگ����ری‌ س����ه‌رۆكی‌ یانه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌ ‌ی‬ ‫س����لێمانی‌‪ ،‬مه‌حم����ود ئه‌حم����ه‌د م����وراد‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌ ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕو‪ ،‬ئه‌وان چه‌ند‬ ‫یاریزان پێبگه‌یه‌نن ناتوانن بیانفرۆش����نه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ب����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ یاس����ایه‌ك نییه‌ ل����ه‌و ڕوه‌وه‌‬ ‫پش����تگیرییان ب����كات‪ ،‬چونكه‌ گرێبه‌س����تی‌‬ ‫یاریزان ته‌نها بۆ س����اڵێكه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌باری‌‬ ‫دارایی‌ یانه‌كه‌شیان ناوبراو باسی‌ له‌وه‌ كرد‪،‬‬ ‫له‌م قه‌یرانه‌ داراییه‌ش����دا ئه‌وان توانیویانه‌ تا‬

‫ئه‌و ره‌خن����ه‌ له‌یانه‌كان ده‌گرێ����ت به‌وه‌ی‌‬ ‫راده‌یه‌ك كاره‌كانی����ان به‌ڕێوه‌به‌رن‌و په‌كیان‬ ‫نه‌كه‌وێت "بایی‌ ئه‌وه‌ كارمانكردوه‌ كه‌ په‌كمان ب����ه‌و پاره‌ی����ه‌ش ك����ه‌ له‌الی����ه‌ن حكوم ‌هت‌و‬ ‫نه‌كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش تا ماوه‌یه‌ك ده‌كرێت‪ ،‬ح����زب‌و كه‌س����ایه‌تیه‌كانه‌وه‌ پێیانده‌درێ����ت‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ به‌باشیی‌ به‌كاریبهێنن به‌جۆرێك‬ ‫ناتوانین تا سه‌ر ئه‌وه‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫كه‌ وه‌به‌رهێنانی‌ تێدا بكه‌ن "س����اڵ به‌س����اڵ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ وه‌ریانگرتوه‌ یاریزانی����ان پێكڕیوه‌‪،‬‬ ‫حزب پاره‌یان ده‌دات ‌ێ‬ ‫رۆژنامه‌نوسی‌ وه‌رزشیی‌ چێنه‌ر عه‌بدولقادر دوات����ر بۆ س����اڵێكی‌ دیكه‌ یاریزان����ی‌ تریان‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌واڵتانی‌ پێش����كه‌وتو كڕیوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬نه‌هاتون به‌بڕێك ل����ه‌و پاره‌یه‌‬ ‫له‌دنیادا یانه‌ وه‌رزشیه‌كان شێوازی‌ كۆمپانیای‌ یاریزان له‌منداڵی����ه‌وه‌ پێبگه‌یه‌نن كه‌ هه‌م بۆ‬ ‫وه‌به‌رهێنانیان وه‌رگرتوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش زۆرترینی‌ خۆشیان سودی‌ هه‌بێت هه‌م بۆ پێشكه‌وتنی‌‬ ‫له‌رێ����گای‌ كڕی����ن‌و فرۆش����تنی‌ یاریزانه‌وه‌یه‌‪ ،‬وه‌رزش����یش"‪ .‬ئه‌و رۆژنامه‌نوس����ه‌ وه‌رزشیه‌‬ ‫به‌اڵم له‌واڵت ‌ه دواكه‌وتوه‌كاندا "كه‌ به‌داخه‌وه‌ ئ����ه‌وه‌ش ڕونده‌كات����ه‌وه‌ كه‌ ئ����ه‌و پاره‌یه‌ی‌‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمی����ش یه‌كێكه‌ له‌وانه‌" وه‌رزش حكومه‌ت ده‌یدات����ه‌ یانه‌كان كه‌م‌و ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫نه‌گه‌یشتۆته‌ ئاستی‌ پڕۆفیشناڵیی‌‪ ،‬حكومه‌ت یانه‌كان بتوانن به‌ته‌واوه‌تی‌ پشتی پێببه‌ستن‬ ‫ب����ڕ‌ه پاره‌یه‌كی‌ دیاریك����راو ده‌داته‌ یانه‌كان‪" ،‬پاره‌كه‌ به‌پێ����ی‌ چاالكی����ی‌ ده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب����ه‌و جۆره‌ش وه‌رزش گه‌ش����ه‌ ن����اكات‪ ،‬ئه‌و به‌ڕاس����تیی‌ پاره‌ك����ه‌ كه‌مه‌‌و ئ����ه‌وه‌ نییه‌ كه‌‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌داخه‌وه‌ پارت����ی‌‌و یه‌كێتیی‌ یانه‌ كاری‌ گه‌وره‌ی‌ پێبكرێت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ به‌ش����ێك‬ ‫وه‌رزش����یه‌كانیان فێری‌ نانی‌ حازریی‌ كردوه‌‪ ،‬له‌یان����ه‌كان به‌ناچاریی‌ ئه‌وه‌ قبوڵ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫هه‌ر الیه‌كیان پشتگیریی‌ یانه‌یه‌ك ده‌كات"‪ .‬له‌كه‌س����ایه‌تی‌ حزبیی‌ پار وه‌ربگ����رن‪ ،‬دیاره‌‬

‫ئه‌مه‌ش بێبه‌رامبه‌ر نابێت"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مان چی‌ بۆ وه‌رزشكاران پێیه‌؟‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ لیژن����ه‌ی‌ الوان‌و وه‌رزش‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان مه‌ردان خدر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خات����ه‌ڕو كه‌ حكومه‌ت به‌پێ����ی‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫پێ����وه‌رو چاالكیه‌كانی����ان یارمه‌ت����ی‌ دارایی‌‬ ‫یانه‌كان ده‌دات "هه‌رگیز له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌‬ ‫یارمه‌ت����ی‌ نادرێن كه‌ ئ����ه‌‌و یانه‌یه‌ له‌‌و حزب‬ ‫نزیك����ه‌ ی����ان دوره‌‪ ،‬ناش����كرێت یارمه‌تیدانی‌‬ ‫یانه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌‌و پڕ چاالكیی‌‪ ،‬وه‌ك یانه‌یه‌ك‬ ‫بێت كه‌ ته‌نها له‌خولێكدا به‌شداریی‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌وه‌ش كه‌ وه‌رزش له‌كوردس����تاندا‬ ‫نه‌بوه‌ت����ه‌ پڕۆژه‌كی‌ بازرگانی����ی‌ به‌بڕوای‌ ئه‌و‬ ‫به‌ش����ێكی‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ كه‌ زۆرێك‬ ‫له‌یانه‌كان له‌ئاس����تی‌ پێویس����تدا نین‪" ،‬هۆی‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش ئه‌وه‌یه‌ ك����ه‌ یانه‌كان به‌ش����داریی‌‬ ‫خوله‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ناكه‌ن"‪.‬‬ ‫نه‌بون����ی‌ یاس����ایه‌كیش ب����ۆ رێكخس����تنی‌‬

‫بۆچۆنی‌ ئابوریناسێك‬ ‫به‌ب����ڕوای‌ ئابوریناس‌و مامۆس����تای‌ زانكۆ‬ ‫د‪.‬نیاز نه‌جمه‌دین هۆكارێكی‌ ئه‌وه‌ی‌ وه‌رزش‬ ‫له‌كوردستاندا نابێته‌ پرۆژه‌ی‌ ئابوریی‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫وه‌رزش����وانان وه‌كو توێژه‌كانی دیكه‌ له‌نێوان‬ ‫بژێوی����ی‌و ئاره‌زوه‌كه‌یان����دا نازان����ن كامیان‬ ‫هه‌ڵبژێرن‪ .‬جگه‌ له‌وه‌ چاالكیی وه‌رزش����ییش‬ ‫وه‌ك����و زۆرب����ه‌ی چاالكییه‌كان����ی دیكه‌ یان‬ ‫چاوه‌ڕێ����ی ده‌س����تی حزبه‌ ی����ان حكومه‌ت‪.‬‬ ‫"ئ����ه‌م دو ده‌س����ته‌ش زۆرج����ار ده‌بنه‌ هۆی‬ ‫كزكردنی پاڵن����ه‌ری كۆشش����كردن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫كارگێڕیی یان����ه‌كان پاره‌یه‌كی مس����ۆگه‌ری‬ ‫ده‌س����تده‌كه‌وێت‌و خه‌رجی ده‌كات بێئه‌وه‌ی‬ ‫زۆر له‌خه‌می ئه‌وه‌دا بێ����ت به‌فیڕۆی نه‌دات‪.‬‬ ‫بودجه‌ی مسۆگه‌ر هه‌میش����ه‌ رۆحی ریسك‌و‬ ‫كۆشش����ی زیاتر الواز ده‌كات‪ .‬مه‌یلی زاڵبونی‬ ‫حزب یان حكومه‌ت به‌ش����ێكی میراتییه‌كه‌‌و‬ ‫له‌حكومه‌ته‌ یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی عێراقه‌وه‌‬ ‫جێماوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی به‌عس‪ .‬به‌عس س����ه‌یری‬ ‫یانه‌كانی وه‌كو شوێنی كۆكردنه‌وه‌ی دۆست‌و‬ ‫ئه‌ندام بۆ خۆی س����ه‌یر ده‌ك����رد‪ .‬ئه‌م نه‌ریته‌‬ ‫ده‌بێت بشكێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێش����ی‌ باش����ه‌ ك����ه‌ بودج����ه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌پێوه‌ر دابه‌ش����بكرێت‌و ئه‌و یانانه‌ی نه‌گه‌نه‌‬ ‫ئاس����تێك بۆیان كه‌مبكرێت����ه‌وه‌ "حكومه‌ت‬ ‫ده‌كرێت هاوكاریان بێت نه‌ك خه‌رجییه‌كانیان‬ ‫بخاته‌ ئه‌س����تۆی خۆی‪ .‬له‌هه‌مانكاتدا ده‌بێت‬ ‫كار داب����ه‌ش بكرێ����ت‌و ب����واری پس����پۆریی‬ ‫جیابكرێت����ه‌وه‌‪ .‬ح����زب به‌ڕێ����ی خۆی����ه‌وه‌و‬ ‫حكوم����ه‌ت به‌ڕێی خ����ۆی‌و یانه‌كانیش به‌ڕێی‬ ‫خۆیاندا بڕۆن‪ ،‬جگه‌ له‌مانه‌ش‪ ،‬پێویس����تمان‬ ‫به‌و جۆره‌ له‌وه‌به‌رهێ����ن‌و له‌یاریزان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌میش����ه‌ چاوه‌ڕێی داهاتی ب����ه‌رز نه‌بێت بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی كاراتر بێت‪ .‬ئه‌م����ه‌ش یانی ده‌بێت‬ ‫یانه‌كان رۆحی ئینتیما ب����ۆ یاریزانان به‌هێز‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬

‫قه‌یران ‌ی دارایی‌‪ ،‬بێمتمانه‌ی ‌ی له‌نێوان هاواڵتیان‌و بانكه‌كان تۆختر كرده‌وه‌‬ ‫"چه‌ند بانك پێشكه‌وتوبێت‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ بێكار‌و خه‌ڵكی‌ هه‌ژار كه‌م ده‌كات"‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌غداو هه‌رێم رێككه‌وتنی‌ سه‌ره‌تاییان‬ ‫له‌سه‌ر فرۆشتنی‌ نه‌وت كردوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ وا پێشبینی‌ ده‌كرێت قه‌یرانی‌‬ ‫دارایی‌ هه‌رێمبه‌ره‌و چاره‌سه‌ر‬ ‫بڕوات‪،‬پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئایا ئه‌گه‌ر‬ ‫هاتو قه‌یرانی‌ دارایی‌ چاره‌سه‌ركرا‬ ‫متمانه‌ بۆ بانكه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و‬ ‫خه‌ڵك پاره‌یان پێده‌سپێرێت؟‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ بانك����ی‌ مه‌نس����ور‌ه‬ ‫له‌س����لێمانی‌ ه����ه‌واری‌ ش����ێخ ره‌ئوف‬ ‫له‌باره‌ی‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و كه‌مبونه‌وه‌ی‌‬ ‫متمان����ه‌ی‌ بانك����ه‌كان ئام����اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌ زه‌ره‌رێكی‌‬ ‫زۆری‌ گه‌یان����د به‌متمان����ه‌ی‌ بانكه‌كان‬ ‫الی‌ هاواڵتی����ان‪ ،‬ب����ه‌اڵم چاكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫قه‌یرانه‌كان‌و چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كانی‌‬ ‫ئابوری����ی‌ به‌هه‌م����ان زوی����ی‌ متمانه‌ی‌‬ ‫هاواڵتیان دروس����ت ناكاته‌وه‌ "خه‌ڵك‬ ‫زۆر ترس����اون له‌مامه‌ڵه‌ك����ردن له‌گه‌ڵ‬ ‫بانك����ه‌كان" به‌بۆچونی‌ ئ����ه‌و ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ بانكه‌كان����دا ده‌كه‌ن‬ ‫دو ج����ۆرن یه‌كه‌میان‪:‬ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌‬

‫كه‌خاوه‌ن����ی‌ كۆمپانیا‌و دام����ه‌زراوه‌ی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌ن‌و ه����ه‌ر ده‌بێ����ت له‌رێ����گا ‌‬ ‫ی‬ ‫بانكه‌كانه‌وه‌ مامه‌ڵ����ه‌ بكه‌ن‪،‬دوه‌میان‬ ‫‪:‬ئه‌و كه‌س����انه‌ن كه‌ پاره‌یان له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌و ورده‌ ورده‌ ده‌س����ت‌و په‌نجه‌یان‬ ‫نه‌رم ده‌كرد له‌گه‌ڵ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‬ ‫بانك����ه‌كان كه‌به‌داخ����ه‌وه‌ ئه‌وانه‌ زۆر‬ ‫به‌دره‌نگ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌‌و كاتێكی‌ زۆری‌‬ ‫ده‌وێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو هێمای‌ به‌وه‌ش كرد كه‌ بانك‬ ‫كاریگه‌ریی‌ خۆی‌ هه‌یه‌ له‌پێشكه‌وتنی‌‬ ‫ئابوری����ی‌ واڵت له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ یه‌كێك‬ ‫له‌كاره‌كان����ی‌ بان����ك وه‌س����یله‌یه‌‬ ‫له‌نێ����وان پاره‌ی‌ دان����راوو واتا ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌كارناهێنرێ����ت هه‌روه‌ه����ا گه‌یاندنی‌‬ ‫به‌ئه‌وان����ه‌ی‌ عه‌قڵ����ی‌ وه‌به‌رهێن����ان‌و‬ ‫بونیادن����ان‌و گه‌ش����ه‌پێدانی‌ ئابورییان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ش����اره‌زای‌ ژمێریاری����ی‌ عه‌زیز عه‌لی‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ سیسته‌می‌ بانكه‌كان ئه‌وه‌ی‌ بۆ فه‌رمانبه‌ره‌كانی‌ له‌ئاستی‌ ئه‌لیكترۆنیی‌ پیشه‌س����ازیی‌‌و كه‌رتی‌ گه‌شتوگوزاردا‬ ‫ئاوێنه‌ رونكرده‌وه‌ كه‌ بانكه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ نی����ه‌و ده‌بێ����ت بكرێته‌ سیس����ته‌می‌ به‌كارنه‌هێن����راوه‌ ه����ه‌ر به‌كاربه‌ر بوه‌‌و‬ ‫كوردستان له‌سه‌ر سیسته‌می‌ كۆن كار ئه‌لیكترۆنی����ی‌ "بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ بتوانێت خه‌ڵكیان كردوه‌ به‌موچه‌خۆر‪،‬پێویسته‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن بۆیه‌ ناتوانن ببن����ه‌ هۆكاری‌ پاره‌ی‌ تێ����دا دابنرێت له‌ب����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ هه‌م����و سیس����ته‌مێكی‌ بانكیی‌ ‪%20‬ی‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ر‪ ،‬ئه‌و رونیده‌كات����ه‌وه‌ ئه‌و هه‌مو ئه‌و داهات����ه‌ی‌ هه‌بو له‌خزمه‌تی‌ پاره‌ی‌ بارمت����ه‌ی‌ بمێنێت‪ ،‬به‌اڵم تاكو‬ ‫جۆره‌ سیسته‌مه‌ بانكیه‌ی‌ ئێستا هه‌یه‌ هاواڵتیان‌و كه‌رتی‌ كش����توكاڵ‌و كه‌رتی‌ ئێستا ئه‌و رێژه‌ی ‌ه نه‌بوه‌‪،‬دواتر پاره‌ی‌‬

‫له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان‬ ‫زیاتر له‌‪80‬‬ ‫بانكی‌ ئه‌هلیی‌‌و‬ ‫حكومیی‌ هه‌ن‬

‫بانكه‌كانی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌سیسته‌م ‌ی كۆن‬ ‫كار ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناتوانن ببن ‌ه شوێنێك‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ر‬

‫حزبه‌كان به‌یه‌كسانی‌ دابه‌ش نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌س یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌ له‌نێوان خۆیان‬ ‫دابه‌ش����یانكردوه‌‌و بڕیاری����ان له‌س����ه‌ر‬ ‫داوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئام����اژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌ش ك����رد‬ ‫كه‌بانك گه‌وره‌تری����ن كاریگه‌ریی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌پێش����كه‌وتنی‌ ئابوریی‌ هه‌ر واڵتێك‪،‬‬ ‫كه‌ بانكه‌ گه‌وره‌كان ئیفالس����یان كرد‬ ‫ئابوری����ی‌ ئه‌و واڵته‌ دێت����ه‌ خواره‌وه‌‪،‬‬ ‫"هه‌ربۆی����ه‌ پێویس����ته‌ ئ����ه‌و پارانه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ هه‌مانه‌ بیخه‌ین����ه‌ بانكه‌كانه‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌كتیڤ����ی‌ بكه‌ی����ن له‌ب����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئێس����تا بێمتمانه‌ییه‌ك����ی‌ زۆر هه‌یه‌‬ ‫له‌نێ����وان خه‌ڵ����ك‌و بانكه‌كان‪،‬چونكه‌‬ ‫ئێس����تا بانكه‌كان قه‌رزاری‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫كۆمپانیا‌و هاواڵتیانن‌و ئه‌وه‌ش وایكردوه‌‬ ‫ئیفالس بكه‌ن‪،‬له‌دونی����ادا چه‌ند بانك‬ ‫پێش����كه‌وتوو سه‌ركه‌وتو بێت ئه‌وه‌نده‌‬ ‫بێكار كه‌مده‌بێت‌و ئه‌وه‌نده‌ش خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌ژار كه‌مده‌كات"‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌ بڕیارده‌ری‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫دارایی‌‌و كاروباری‌ ئابوریی‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان هیڤ����ا حاجی‌‪،‬پێیباش����ه‌‬ ‫له‌دۆخێكی‌ وه‌هادا حكومه‌ت له‌دو رێگه‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ره‌ بگرێته‌ ب����ه‌ر یه‌كه‌میان‪:‬‬

‫له‌رێگه‌ی‌ بانكه‌كانه‌وه‌ موچه‌ به‌س����ه‌ر‬ ‫فه‌رمانبه‌ران داب����ه‌ش بكات‌و هه‌روه‌ها‬ ‫هاواڵتی����ان له‌كاتی‌ پێویس����تی‌ پاره‌دا‬ ‫به‌كه‌رتی‌ ئه‌لیكترۆنیی‌ پاره‌ له‌بانكه‌كان‬ ‫رابكێشن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وته‌بیژی‌ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‌و‬ ‫كاروباری‌ ئابوریی‌ دلێر تاریق باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات له‌ئێس����تادا وه‌زاره‌ت����ی‌ دارایی‌‬ ‫له‌هه‌وڵ����ی‌ خۆیدایه‌ جگه‌ له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫متمان����ه‌ی‌ هاواڵتی����ان به‌بانك����ه‌كان‪،‬‬ ‫له‌به‌رنامه‌شیدایه‌ سیسته‌می‌ بانكه‌كان‬ ‫به‌س����ه‌رده‌میانه‌ به‌رێوه‌بب����ات "دیاره‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ����ه‌و كاره‌ بكرێ����ت هاواڵتیان‬ ‫متمانه‌یان به‌بانكه‌كان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئاماژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫هاتنی‌ كۆمپانیا بیانییه‌كان بۆ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان یان ئه‌نجامدانی‌ پڕۆژه‌ی‌‬ ‫س����تراتیژیی‌ بانكه‌كان به‌كۆڵه‌گه‌یه‌كی‌‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌ داده‌نرێن‪ ،‬چونكه‌ زۆربه‌یان‬ ‫باس ل����ه‌وه‌ ده‌ك����ه‌ن ك����ه‌ بانكه‌كان‬ ‫به‌س����ه‌رده‌مییانه‌ بكرێ����ت‪ ،‬بۆیه‌ بونی‌‬ ‫بانكێكی‌ له‌و ش����ێوه‌یه‌ كاریگه‌ریی‌ زۆر‬ ‫باش����ی‌ ده‌بێت‪ ،‬ئه‌و وتیشی‌"له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان زیاتر له‌‪ 80‬بانكی‌ ئه‌هلیی‌‌و‬ ‫حكومیمان هه‌ن"‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫"یاسایه‌ك هه‌ی ‌ه‬ ‫زوڵم له‌پیاوان ده‌كات"‬

‫‪9‬‬

‫ی له‌هاوسه‌ره‌كانیان‬ ‫ئه‌و پیاوانه‌ ‌‬ ‫جیابونه‌ته‌و ‌ه داواكارییان هه‌یه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫"رۆژانه‌ چركه‌و خوله‌ك ده‌ژمێرم‬ ‫تا كوڕه‌ تاقانه‌كه‌م ببینم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆرجار به‌‪ 20‬رۆژ جارێك ته‌نها دو‬ ‫كاتژمێر ده‌یبینم‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ زوڵم‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئه‌ی‌ زوڵم چییه‌؟" ئه‌وه‌ وته‌ی‌‬ ‫عومه‌ر ئیبراهیمه‌ كه‌ سێ‌ ساڵه‌‬ ‫له‌هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ جیابۆته‌وه‌و به‌پێی‌‬ ‫یاسابۆی‌ هه‌یه‌ دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫كوڕه‌كه‌ی‌ ببینێ‌‪.‬‬ ‫زۆرێك ل���ه‌و پیاوان���ه‌ی‌ له‌ژنه‌كانیان‬ ‫منداڵه‌كانی���ان‬ ‫جیابونه‌ت���ه‌وه‌‌و‬ ‫ل���ه‌الی‌ ژنه‌كانیان���ه‌ داواكارن بینین���ی‌‬ ‫منداڵه‌كانی���ان له‌دو هه‌فت���ه‌ جارێكه‌وه‌‬ ‫بۆ زیادبكرێت‪ ،‬وه‌ك خۆش���یان ده‌ڵێن‬ ‫"بۆ ئ���ه‌و داواكارییه‌یان رێ���گا نه‌ماوه‌‬ ‫نه‌یگرنه‌ به‌ر"‪.‬سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ پیاوانی‌‬ ‫كوردس���تان پش���تگیریی‌ داواكه‌ی���ان‬ ‫ده‌كات‌و جێگ���ری‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌‬ ‫كاروب���اری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌ په‌رله‌مانیش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌ن���ێ‌‪،‬كار بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و یاسایه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاماره‌كانی‌ جیابونه‌وه‌ (ته‌اڵق)‬ ‫به‌پێی‌ ئاماره‌كانی‌ رێكخراوی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫پیاوانی‌ كوردستان ژماره‌ی‌ جیابونه‌وه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌ره‌كان له‌یه‌كتری‌ روی‌ له‌زیادبون‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك وه‌ك س���ه‌رۆكی‌ ئه‌و‬ ‫تاقه‌ رێكخراوه‌ی‌ پیاوانی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫بورهان عه‌لی‌ فه‌ره‌ج ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ شه‌ش ساڵدا له‌(‪2006‬بۆ ‪)2012‬‬ ‫له‌سنوری‌ چاالكیه‌كانی‌ ئه‌واندا ‪26‬هه‌زارو‬ ‫‪ 801‬حاڵه‌تی‌ جیابونه‌وه‌ی‌ هاوسه‌ره‌كان‬

‫تۆماركراوه‌ "به‌م جۆره‌ ئه‌گه‌ر له‌‪ 2006‬تا‬ ‫ئێستا وه‌ربگرین‪ ،‬ئه‌وا ئاماره‌كه‌ ده‌گات ‌ه‬ ‫زیاتر له‌ ‪35‬هه‌زار حاڵه‌تی‌ جیابونه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ لێكدانه‌وه‌كانی‌ ئێمه‌ش ئه‌و ژن‌و‬ ‫مێردانه‌ زیاد له‌‪50‬هه‌زار منداڵ هه‌ن‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش زه‌نگێكی‌ مه‌ترسیداره‌"‪.‬‬ ‫زۆرجار ‪14‬رۆژه‌كه‌ ده‌بێته‌ ‪20‬رۆژ‬ ‫كێش���ه‌ی‌ زۆرێ���ك ل���ه‌و پیاوانه‌ی‌ ل ‌ه‬ ‫هاوسه‌ره‌كانیان جیابونه‌ته‌وه‌‌و منداڵیان‬ ‫هه‌یه‌ منداڵه‌كانیان ل���ه‌الی‌ ژنه‌كانیانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌پێی‌ یاسا بۆیان هه‌یه‌ دو‬ ‫هه‌فته‌ جارێ���ك (‪14‬رۆژ جارێك) چه‌ند‬ ‫كاتژمێرێكی‌ ك���ه‌م منداڵه‌كانیان ببینن‬ ‫"ئه‌ویش له‌ژێ���ر چاودێرییه‌كی‌ ورددا"‪.‬‬ ‫عومه‌ر ئیبراهیم كه‌ س���ێ‌ ساڵ زیاتره‌‬ ‫له‌هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌ جیابۆت���ه‌وه‌‌و تاق���ه‌‬ ‫كوڕێك���ی‌ لێی‌ هه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌توندیی‌ دژی‌‬ ‫ئه‌و یاس���ایه‌یه‌‌و ده‌ڵێت "م���ن رۆژانی‌‬ ‫هه‌ین���ی‌ كوڕه‌كه‌م ده‌بین���م‪ ،‬هه‌ندێجار‬ ‫له‌دو هه‌فته‌ جاره‌ك���ه‌وه‌ ده‌بێته‌ ‪20‬رۆژ‬ ‫جارێ���ك‪ ،‬باش���ه‌ ڕه‌وای‌ هه‌ق���ه‌ وه‌ك‬ ‫ده‌ڵێ���ن جه‌رگ���ی‌ خ���ۆت ب���ه‌و جۆره‌‬ ‫ببینی‌؟"‪ .‬ئه‌و پیاوه‌ گه‌لێك له‌و حاڵه‌ته‌‬ ‫توڕه‌یه‌‌و به‌ش���ێك له‌توڕه‌بونه‌كه‌ش���ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���ی‌ به‌كه‌می���ی‌ كاتژمێره‌كانی‌‬ ‫بینینی‌ منداڵه‌كه‌یه‌وه‌ هه‌یه‌ "باش���ه‌ دو‬ ‫كاتژمێر بۆ من چیی���ه‌؟ كاته‌كه‌ی‌ زۆر‬ ‫كه‌مه‌ جگه‌له‌وه‌ من ده‌مه‌وێت كوڕه‌كه‌م‬ ‫ببمه‌وه‌ ماڵه‌وه‌‌ودای���ك‌و باوكم بیبینن‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ رێگه‌ی‌ ئه‌وه‌شم پێناده‌ن"‪.‬عومه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌ بۆچاره‌سه‌ری‌ ئه‌و‬ ‫گرفته‌یان ش���وێن نه‌ماوه‌ نه‌چن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هیچ ك���ه‌س چاره‌س���ه‌ری‌ ئه‌وانی‌ له‌ال‬ ‫نییه‌‪.‬‬

‫حزبییدایه‌ كه‌ باره‌گای‌ (یه‌كێتی‌ ژنانی‌‬ ‫سه‌ر به‌یه‌كێتیی‌ نیشتیمانیی‌ كوردستان)‬ ‫ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌بڕوای‌ س���ه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫پیاوانی‌ كوردستان بورهان عه‌لی‌ كارێكی‌‬ ‫خراپه‌‪،‬بۆیه‌ ده‌ڵێ���ت "ئه‌گه‌ر بینینه‌كه‌‬ ‫له‌ده‌زگایه‌ك���ی‌ حكومیی���دا بوای���ه‌ زۆر‬ ‫گونجاوتربو‪ ،‬نه‌ك ب���اره‌گای‌ رێكخراوی‌‬ ‫ژنان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ بۆ زۆرێك له‌پیاوان‬ ‫ناخۆش���ه‌"‪ .‬ناوبراو پێشی‌ ئاساییه‌ كه‌‬ ‫له‌حاڵه‌ت���ی‌ جیابون���ه‌وه‌دا منداڵه‌ك���ه‌‬ ‫بدرێته‌وه‌ به‌دایكی‌‪ ،‬وه‌ك له‌یاساكه‌شدا‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و بڕگه‌یه‌ی‌ یاس���اكه‌ی‌‬ ‫پێباش نییه‌‪ ،‬كه‌ ب���اوكان بۆیان هه‌یه‌‬ ‫‪14‬رۆژ جارێ���ك منداڵه‌كانی���ان ببینن‪،‬‬ ‫"النیكه‌م ئێمه‌ ده‌ڵێین با له‌هه‌فته‌یه‌كدا‬ ‫له‌ش���ه‌وو رۆژێك���دا منداڵ���ه‌كان له‌الی‌‬ ‫باوكی���ان ب���ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ گونجاوت���ره‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئێمه‌ ده‌زانین له‌زۆربه‌ی‌ واڵته‌‬ ‫پێشكه‌وتوه‌كان ئه‌و مندااڵنه‌ تا ته‌مه‌نی‌‬ ‫‪7‬س���اڵیی‌ حكومه‌ت خ���ۆی‌ به‌خێویان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌س���ه‌ر دای���ك‌و باوكه‌ك���ه‌ش‬ ‫ك���ه‌ جیابونه‌ت���ه‌وه‌ پێویس���تكراوه‌ كه‌‬ ‫له‌هه‌فته‌یه‌ك���دا دو ج���ار پێكه‌وه‌ بچن‬ ‫بۆالی‌ منداڵه‌كانیان بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌س���ت‬ ‫به‌بێزاری���ی‌ نه‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌ڕاس���تیی‌ ئه‌و‬ ‫یاس���ایه‌ی‌ لێره‌ هه‌یه‌ ل���ه‌و روه‌وه‌ زوڵم‬ ‫به‌خێوكردنی‌ منداڵه‌ك���ه‌‪ ،‬دوابكه‌وێت‪ ،‬له‌پیاوان ده‌كات"‪.‬‬ ‫نوسراوێكمان ده‌كه‌نه‌ سه‌ر‪،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫توێژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی‌ چی‌ ده‌ڵێت؟‬ ‫بینین���ی‌ منداڵه‌كه‌مان ل���ه‌دو هه‌فته‌وه‌‬ ‫هه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌و باس���ه‌‪،‬توێژه‌ری‌‬ ‫ببێت���ه‌ س���ێ‌ هه‌فته‌ش كه‌س���ێك نییه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌ ئازاد جه‌الل‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ی‌‬ ‫له‌سه‌رمان هه‌ڵبێت"‪.‬‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ له‌م���اوه‌ی‌ بینینه‌ك���ه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ‪14‬رۆژه‌‪،‬به‌زۆریش���ی‌ ده‌زان���ێ‌‌و‬ ‫بینینه‌كه‌ له‌رێكخراوێكی‌ حزبییدا‬ ‫بینینی‌ منداڵه‌كان له‌سلێمانی‌ له‌الیه‌ن ده‌ڵێ���ت "ب���ه‌ڕای‌ م���ن ه���ه‌ر كاتێك‬ ‫باوكیان���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ب���اره‌گای‌ رێكخراوێكی‌ پێویس���تی‌ ك���رد ده‌بێ���ت ب���اوك یان‬

‫ی‬ ‫له‌ماوه‌ ‌‬ ‫من رۆژانی‌ هه‌ینی‌‬ ‫شه‌ش ساڵدا‬ ‫كوڕه‌كه‌م ده‌بینم‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێجار بینینه‌که‌ نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌دو هه‌فته‌ جارێكه‌وه‌ ‪27‬هه‌زار حاڵه‌ت ‌‬ ‫ده‌بێته‌ ‪20‬رۆژ جارێك جیابونه‌و‌ه رویداوه‬

‫"پێویسته‌ وه‌ك یه‌ك المان بێت"‬ ‫سامان كه‌ریم عه‌بدواڵكه‌ هه‌مان گرفتی‌‬ ‫هه‌یه‌‌و ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ له‌هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫جیابۆت���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و كه‌ تاق���ه‌ كوڕێكی‌‬ ‫له‌هاوس���ه‌ره‌ جیابۆوه‌كه‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ منداڵه‌كه‌ هی‌‬ ‫هه‌ردوكیانه‌ پێویستبو وه‌ك یه‌ك الیان‬ ‫بێت‪،‬ده‌ش���ڵێت "ئه‌گه‌ر ده‌ رۆژێك ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ی‌ك���ه‌ له‌س���ه‌رمان دایانناوه‌ بۆ‬

‫دای���ك منداڵه‌كانیان ببین���ن جا به‌هه‌ر‬ ‫هۆكارێك لێیاندوركه‌وتبێته‌وه‌"‪ ،‬هاوكات‬ ‫ره‌خنه‌ له‌شێوازی‌ بینینی‌منداڵه‌كانیش‬ ‫ده‌گرێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و كه‌خۆی‌له‌نزیكه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫باوكانه‌ی‌ بینیوه‌ كه‌ به‌دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫منداڵه‌كانی���ان ده‌بین���ن‪ ،‬وتی‌ "زۆرجار‬ ‫له‌باخێك���ی‌ رێكخراوه‌كه‌دا كه‌ ئێس���تا‬ ‫ی تر‪ ،‬باوكه‌كان‬ ‫گواستراوه‌ته‌وه‌ شوێنێك ‌‬ ‫منداڵه‌كانی���ان ده‌بین���ی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش هیچ‬ ‫سیمایه‌كی‌ جوانی‌ نه‌بو"‪.‬‬ ‫ئه‌و توێژه‌ر جه‌خت ل���ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ پێویس���ته‌ باوكه‌كه‌ش به‌ئه‌ندازه‌ی‌‬ ‫دایكه‌ك���ه‌ منداڵه‌كان���ی‌ ببینێ‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫"دایك سۆز ده‌داته‌ رۆڵه‌كه‌ی‌‌و باوكیش‬ ‫هێز"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مان یاساكه‌ هه‌موارده‌كاته‌وه‌‬ ‫جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ كاروبار ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌‌و من���داڵ‌و خێ���زان‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬ش���یالن‬ ‫جه‌عفه‌ر هاوڕایه‌ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫یاس���ایه‌ پێویس���تی‌ به‌هه‌مواركردنه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ك خۆش���ی‌ ده‌ڵێت كاریان بۆ‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم گرفته‌كانی‌ ئه‌م دواییه‌ی‌‬ ‫كوردستان (كێش���ه‌ی‌ دارایی‌‌و شه‌ڕی‌‬ ‫داعش) وایانكردوه‌ نه‌په‌رژێنه‌ سه‌ر ئه‌و‬ ‫گرفتانه‌ی‌ تر"من خۆم دایكم هه‌ست به‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌م ئه‌گه‌ر ‪14‬رۆژ جارێك منداڵه‌كه‌م‬ ‫ببین���م چه‌ند كاره‌س���اته‌ ب���ۆ باوكیش‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌یه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ئه‌و كێشه‌یه‌‬ ‫پێویس���تی‌ به‌چاره‌س���ه‌ركردن هه‌ی���ه‌و‬ ‫به‌دڵنیایی���ه‌وه‌ كار بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و یاسایه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬كارێكیش ده‌كه‌ین‬ ‫بینینه‌كه‌ له‌ش���وێنێكی‌ حكومییدا بێت‬ ‫نه‌ك بینای‌ رێكخراوێك"‪.‬‬

‫له‌هه‌رێمدا سااڵنه‌ نزیك ‌هی‌ هه‌زار كه‌س به‌روداوی‌ هاتوچۆ گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن‬ ‫به‌هۆی‌ كورته‌نامه‌یه‌كه‌وه‌ گوڵه‌كه‌ی‌ جێژوان برایه‌ سه‌ر كێلی‌ گۆڕستان‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫به‌ده‌ستێكی‌ سوكانه‌كه‌ی‌ گرتبوو‬ ‫به‌ده‌سته‌كه‌ی‌ تریشی‌ خه‌ریكی‌ نام ‌ه‬ ‫ناردن بو بۆ یاره‌كه‌ی‌ كه‌ چاوه‌ڕێی‌‬ ‫بو له‌جێ‌ ژوان‪ ،‬له‌نامه‌كه‌یدا نوسیبوی‌‬ ‫"دڵه‌كه‌م سێ‌ ده‌قه‌ی‌ تر له‌التم"‪ .‬به‌اڵم‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی‌ بگات‪ ،‬به‌هۆی‌ سه‌رقاڵیی‌‬ ‫ناردنی‌ نامه‌كه‌وه‌‪ ،‬ئۆتۆمبیله‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌رگه‌ڕاو گیانی‌ له‌ده‌ستدا‪ ،‬یاره‌كه‌شی‌‬ ‫هه‌ر به‌وگوڵه‌ی‌ به‌ده‌ستیه‌وه‌بوو‬ ‫به‌نیازبو بیداتێ‌ له‌جێ‌ ژوان‪ ،‬چوه‌ سه‌ر‬ ‫گۆڕه‌كه‌ی‌‌و به‌خه‌مگه‌ینییه‌كه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"خۆزگه‌ ئه‌و كورتنامه‌یه‌ت نه‌ناردایه‌‪،‬‬ ‫گوڵه‌كه‌م بۆ ده‌هێنای‌ بۆ جێژوان‪ ،‬نه‌ك‬ ‫بۆسه‌ر كێلی‌ گۆڕستان"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ كورت����ه‌ فیلمێك بو كه‌ رێكخراوی‌‬ ‫ترافی����ك به‌بۆن����ه‌ی‌ رۆژی‌ جیهان���� ‌ی‬ ‫قوربانییانی‌ هاتوچ����ۆ له‌رۆژی‌ ‪ 11-16‬بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك رۆژنامه‌نوس����ی‌ نمایش كرد‪.‬‬ ‫ئه‌وان وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن مه‌به‌ستیانه‌ له‌و‬ ‫رێگایه‌وه‌ به‌هاواڵتیان بڵێن ده‌شێ‌ به‌هۆی‌‬ ‫ناردنی‌ كورتنامه‌یه‌ك‪ ،‬یان ته‌له‌فونكردنێك‬ ‫له‌كات����ی‌ ش����ۆفێرییدا دواج����ار به‌مه‌رگی‌‬ ‫شۆفێره‌كه‌‌و كه‌سانی‌ تریش كۆتایی‌ بێت‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ رێكخراوی‌ ترافیك سه‌ربه‌ست‬ ‫حس����ێن له‌لێدوانێكیدا ب����ۆ ئاوێنه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ نمایش����مانكرد‬ ‫كورته‌ فیلمێك بو‪ ،‬ب����ه‌اڵم "به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫نمون����ه‌ی‌ وه‌ه����ا زۆرن ك����ه‌ ش����ۆفێران سااڵنه له‌واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌ رێژه‌ی‌ گیان له‌ده‌ستدان به‌هۆی‌ روداوی‌ هاتوچۆ له‌‪ %20‬زیاد ده‌كات فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫به‌ه����ۆی‌ س����ه‌رقاڵبونیان به‌به‌كارهێنانی‌‬ ‫مۆبایله‌وه‌گیانی����ان له‌ده‌س����تداوه‌"‪ ،‬ئ����ه‌و چاویشیان له‌سه‌ر رێگاكه‌ بێت‪ ،‬به‌اڵم بیر‌و پێش����كه‌وتوی‌ دنیادائاماره‌كان����ی‌ گی����ان كوردستانیش‪،‬به‌رپرس����ی‌ ئ����ه‌و رێكخراوه‌ ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ دوای‌ زۆربونی‌‬ ‫رونیده‌كاته‌وه‌ كه‌ به‌ش����ێك له‌ش����ۆفێران هۆشیان له‌الی‌ قس����ه‌كانیانه‌‌و ده‌شێ‌ به‌و له‌ده‌س����تدان س����ااڵنه‌ به‌رێژه‌ی����ه‌ك كه‌م هێم����ای‌ ب����ه‌وه‌ كرد"س����ااڵنه‌ له‌هه‌رێمی‌ روداوه‌كانی‌ هاتوچۆ‌و به‌رزبونه‌وه‌ی‌ رێژه‌ی‌‬ ‫واده‌زانن كه‌ له‌كاتی‌ شۆفێرییدا مۆبایلیان هۆیه‌وه‌ توشی‌ كاره‌ساتی‌ گه‌وره‌ ببن‪ ،‬بۆیه‌ ده‌كات‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌واڵتان����ی‌ رۆژهه‌اڵت����ی‌ كوردس����تان نزیكه‌ی‌ هه‌زار كه‌س به‌هۆی‌ گیان له‌ده‌س����تدان له‌دنی����ادا‪ ،‬رێكخراوی‌‬ ‫به‌كارهێنا‌و چاویان له‌سه‌ر شه‌قامه‌كه‌ یان رێنمایی‌ شۆفێران ده‌كه‌ین به‌هیچ جۆرێك ناوه‌ڕاس����ت‪ ،‬س����ااڵنه‌ رێ����ژه‌ی‌ گی����ان رودای‌ هاتوچ����ۆوه‌ گی����ان له‌ده‌س����ت نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرت����وه‌كان له‌ ‪2005-10-26‬دا‬ ‫رێگاكه‌ بو ئیتر س����ه‌المه‌ت ده‌بن‪،‬ئه‌و وتی‌ له‌كاتی‌ شۆفێرییدا مۆبایل به‌كارنه‌هێنن"‪ .‬له‌ده‌س����تدان به‌ه����ۆی‌ روداوی‌ هاتوچ����ۆ ده‌ده‌ن"‪ .‬ئه‌ندامێك����ی‌ ب����ۆردی‌ رێكخراوی‌ بڕیاریدا س����ێیه‌مین یه‌كش����ه‌ممه‌ی‌ مانگی‌‬ ‫ئه‌و باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات‪،‬كه‌ له‌اڵتانی‌ له‌‪ %20‬زیاد ده‌كات‪ .‬سه‌باره‌ت به‌هه‌رێمی‌ ترافیكهه‌ڵك����ه‌وت عه‌بدواڵ له‌لێدوانێكدا بۆ یان����زه‌ی‌ هه‌م����و س����اڵێك بكات����ه‌ رۆژی‌‬ ‫"كاتێك مۆبای����ل به‌كارده‌هێنن هه‌رچه‌ند‬

‫جیهانی����ی‌ قوربانیانی‌ هاتوچ����ۆ "تا له‌و‬ ‫رۆژه‌دا واڵتان به‌خۆیان����دا بچنه‌وه‌ پالن ‌ی‬ ‫چه‌ند س����اڵه‌ دابنێن ب����ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاماره‌كان����ی‌ قوربانیان����ی‌ هاتوچ����ۆ‪،‬‬ ‫به‌نمونه‌ واڵتێكی‌ وه‌كو س����وید له‌‪ 2006‬تا‬ ‫‪2010‬پالنێكیان دانا به‌مه‌به‌س����تی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫رێژه‌ی‌ قوربانیانی‌ هاتوچۆ تا رێژه‌ی‌ ‪%50‬‬ ‫كه‌مبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬له‌كۆتاییدا بۆیان ده‌ركه‌وت‬ ‫توانیویانه‌ به‌رێژه‌یه‌ك����ی‌ له‌وه‌ كه‌متر ئه‌و‬ ‫كار‌ه بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و كاتێك دێته‌ س����ه‌ر باسی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان‪،‬خه‌مبار ده‌بێت‌وئ����ه‌وه‌ش‬ ‫به‌پشتبه‌س����تو به‌چه‌ن����د ئامارێ����ك ك����ه‌‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌‌و ده‌زگا ته‌ندروستیه‌كانه‌وه‌‬ ‫وه‌ریانگرت����وه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌و باس����ی‌ ده‌كات‬ ‫له‌س����اڵ ‌ی ‪2011‬دا ‪ 811‬ك����ه‌س به‌روداوی‌‬ ‫هاتوچۆ گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪ ،‬له‌ ‪2012‬دا‬ ‫ئاماره‌كه‌ بۆته‌ ‪845‬كه‌س‌و له‌ساڵی‌ ‪2013‬دا‬ ‫رێژه‌كه‌ به‌رزبۆته‌وه‌ بۆ‪ 864‬كه‌س‪،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"به‌داخه‌وه‌ الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان سااڵنه‌‬ ‫ته‌نه����ا ئاماره‌كان����ی‌ گیان له‌ده‌س����تدانی‌‬ ‫قوربانیان����ی‌ هاتوچ����ۆ باڵوده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێسته‌یه‌ك له‌سه‌ر ئه‌و ئامارانه‌ ناكه‌ن‪،‬‬ ‫نه‌مانبینی‌ پالنێكی‌ چه‌ند س����اڵه‌ هه‌بێت‬ ‫ب����ۆ به‌رگرتن له‌زیادبونی‌ ئ����ه‌و ئامارانه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ به‌نیازبون‬ ‫له‌رۆژی‌ ‪11-16‬ی‌ ئه‌مس����اڵ له‌سه‌ر داوای‌‬ ‫فه‌رمانگ����ه‌ی‌ رێكخ����راوه‌ ناحكومیه‌كان‪،‬‬ ‫كۆنفرانس����ێك له‌باره‌یه‌وه‌ ببه‌ستن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌ر دو ه����ۆكار ئه‌وه‌یان نه‌كردوه‌ "یه‌ك‬ ‫خراپی����ی‌ بارودۆخی‌ هه‌رێم كه‌ كێش����ه‌ی‌‬ ‫دارایی‌ هه‌یه‌‌و له‌شه‌ڕیش����دایه‌‪ ،‬دو الیه‌نی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدار ئاماده‌نه‌بوه‌ داتاو زانیاریمان‬ ‫پێب����دات‪ ،‬ه����ه‌ر بۆیه‌ بۆ چه‌ن����د مانگێك‬ ‫دوامانخس����توه‌ به‌ئومێدی‌ ئه‌وه‌ی‌ الیه‌نی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدار له‌و روه‌وه‌ هاوكارییمان بكات‬ ‫بۆ سه‌رخستنی‌ ئه‌و كۆنفرانسه‌ كه‌ دواجار‬ ‫له‌خزمه‌تی‌ گشتییدایه‌"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫میانی‬ ‫وەی گەندەڵیی‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫‪11‬‬

‫بۆ دروستکردنی فیلمێک بەقاچاخ رۆیشتە کۆبانی‬ ‫ئا‪ :‬دالیا کەمال‬ ‫دەرهێنەرێک بۆ دروستکردنی فیلمێکی‬ ‫دۆکیومێنتاریی لەسەر دۆخی کۆبانی‪،‬‬ ‫بەقاچاخ ڕودەکاتەو ئەو شارەو دوای‬ ‫زەحمەتێکی زۆر‪ ،‬دەتوانێت فیلمەکەی‬ ‫دروستبکات‪.‬‬ ‫ش���یروان قاس���م کە خ���ۆی خەڵکی‬ ‫رۆژئاوای کوردستان‌و شاری کۆبانییە‪،‬‬ ‫بەئاوێنەی راگەیاند کە بۆ دروستکردنی‬ ‫ئ���ەو فیلم���ە ناچارب���وە بەنهێنی���ی‌و‬ ‫بەقاچ���اخ بڕواتە ئەو ش���ارە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئ���ەوەی هیچ ڕێگای���ەک نەبوە لێوەی‬ ‫بڕوات‌و س���ەرەنجام دوای ‪ 12‬کاتژمێر‬ ‫لەخۆش���اردنەوە گەیش���توەتە شاری‬ ‫کۆبانی بۆ دروستکردنی فیلمەکەی‪.‬‬ ‫ئەو دەرهێنەرە لەبارەی دۆخی ئێستای‬ ‫شاری کۆبانییشەوە ئاماژەی بەوەدا کە‬ ‫هێشتا ژمارەیەکی زۆر خەڵکی مەدەنیی‬ ‫لەش���ارەکەدا ماون‌و ورەی شەڕڤانانی‬ ‫یەپەگ���ەش ب���ۆ ڕوبەڕوبون���ەوەی‬ ‫چەکدارانی داعش زۆر بەرزە‪.‬‬ ‫ئەم فیلمەی دەرهێنەر ش���یروان قاسم‬ ‫ب���اس لەگەڕان���ەوەی کوردێک دەکات‬ ‫کە لەدوای برینداربون���ی دەگەڕێتەوە‬ ‫ناو ش���اری کۆبانیی‌و بەردوام دەبێت‬ ‫لەبەرخۆدان تا ئەو س���اتەی ش���ەهید‬

‫یە دەکرێتە شوێنێکی گەشتیاریی‬

‫دەکرێت‪ .‬هەروەها گۆشەیەکی دیکەی‬ ‫فیلمەکە باس لەژیانی کەسانی مەدەنیی‬ ‫شاری کۆبانی دەکات کە ڕەتیانکردوە‬ ‫شارەکەیان بەجێبهێڵن‪.‬‬

‫ش���اری کۆبان���ی م���اوەی زی���اد لە‪2‬‬ ‫مانگ���ە ئابڵوق���ەدراوەو لەالی���ەن‬ ‫چەکداران���ی دەوڵەتی ئیس�ل�امییەوە‬ ‫هەوڵ���ی داگیرکردن���ی دەدرێت‪ ،‬بەاڵم‬

‫بەه���ۆی بەرگری���ی ک���وڕان‌و کچانی‬ ‫شارەکەوە‪ ،‬هەروەها بۆردومانی فڕۆکە‬ ‫هاوپەیمانەکانەوە‪ ،‬تا ئێستا ئەو شارە‬ ‫بەدەست کوردەکانەوە ماوەتەوە‪.‬‬

‫لەڕوی مافەوە‪ ،‬ژنانی خۆرئاوا‬ ‫هەرێمی کوردستانیان جێهێشت‬ ‫ئا‪:‬ئاوێنە‬ ‫هه‌فتەی رابردو له‌نوسراوێکدا ک ‌ه‬ ‫ئیداره‌ی کانتۆنی جزیر‌ه له‌خۆرئاوای‬ ‫کوردستان باڵویکرده‌وه‌و تایبه‌ت بو‬ ‫به‌مافه‌کانی ژنان‪ ،‬تێیدا ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫کراوه‌ ک ‌ه چیتر ژن‌و پیاو یه‌کسانن‬ ‫له‌هه‌مو بواره‌کانی ژیاندا‪.‬‬

‫ک����ی هاوش����ێوەی وەک ش����ارەکانی‬ ‫هەولێرو س����لێمانی‌و دهۆک‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەوان ش����ارەزاکانیان ل����ەدەرەوەی‬ ‫واڵت هێن����اوە‪ ،‬ب����ەاڵم ئەوانەی ئێمە‬ ‫تەنیا پەیمانگای گەش����توگوزارییان‬ ‫تەواوکردوە‪ ،‬بەاڵم بۆ س����ێ س����اڵی‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫نازانی����ت تاك����و ك����ه‌ی‌ له‌قه‌یراندا‬ ‫ده‌بیت‪ ،‬خ����ۆت ئاماده‌بكه‌ كه‌ داوای‌‬ ‫هاوكاری����ی‌ له‌ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت بكه‌یت‬ ‫بۆ رزگاربون له‌و قه‌یرانه‌‪.‬‬

‫داهاتو ئێمەش شارەزامان دەبێت"‪.‬‬ ‫دی����اری س����ەعدی رایش����یگەیاند کە‬ ‫لەداهات����ودا لەبەرنامەیان����دا هەی����ە‬ ‫لەدەربەن����دی ڕانی����ە پڕۆژەیەک����ی‬ ‫گ����ەورەی لێ دروس����تبکەن‌و بیکەنە‬ ‫ش����وێنێکی گەش����تیاریی‌وهۆتێل‌و‬

‫دوپشک‬ ‫زۆر ك����ه‌س ده‌یانه‌وێ����ت هاوكارییت‬ ‫بك����ه‌ن‌و پاڵپش����تت بن‪ ،‬پێویس����ت‬ ‫به‌وه‌ ناكات هیچ بش����اریته‌وه‌‪ ،‬خۆت‬ ‫ئاماده‌ی‌ هاوكارییه‌كان كردوه‌‪.‬‬

‫چەندین ڤێلالو کەپر بۆ گەش����تیاران‬ ‫دروست بکەن هاوشێوەی هەوارگەی‬ ‫دوکان "ک����ە دەک����رێ ببێت����ە هەلی‬ ‫کاریش ب����ۆ چەندین کەس‌و هەروەها‬ ‫ببێتە سەرچاوەیەکی دارایی باش بۆ‬ ‫حکومەتیش"‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر تاك����و ئێس����تا له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫خێزانه‌ك����ه‌ت ناكۆك����ی‌ ده‌كرێ����ت‬ ‫ئ����ه‌م هه‌ل����ه‌ی‌ هاتۆته‌ پێش����ت بۆ‬ ‫ئاشتبونه‌وه‌ی‌ بقۆزیته‌وه‌‪.‬‬

‫له‌نوس���راوه‌که‌دا ئاماژه‌ به‌و‌ه دراو‌ه ک ‌ه‬ ‫ژنان هه‌مو ماف ‌ه سیاسییه‌کانیان هه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه پیاوان هه‌یانه‌‪ ،‬له‌وانه‌ خۆکاندیدکردن‬ ‫بۆ هه‌مو پۆست ‌ه بااڵکان‌و له‌مافی کارو‬ ‫کرێگرته‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و بڕیارانه‌وه‌ ک ‌ه له‌و کانتۆنه‌ی‬ ‫خۆرئاوای کوردس���تان ده‌رچوه‌‪ ،‬به‌هار‬ ‫مونزیر چاالکوانی بواری مافه‌کانی ژنان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "ئه‌وه‌ی له‌کانتۆنی‬ ‫جزیر‌ه ده‌رچو ئه‌توانم بڵێم یاس���ایه‌کی‬ ‫بوێرانه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ به‌ت���ه‌واوی ئ���ه‌و‌ه‬ ‫نیشانده‌دات به‌شداریی ژنان له‌خه‌باتی‬ ‫چه‌کداریی���دا ده‌ورو نه‌خش���ی خ���ۆی‬ ‫گێڕاوه‌و توانیویه‌تی ببێته‌ یاس���ا‪ .‬وات ‌ه‬ ‫نیشاندانی که‌س���ایه‌تی ژن‌و یه‌کسانی‬ ‫نێ���وان ژن‌و پی���اوو ره‌ه‌فزکردنی پل ‌ه‬ ‫دویی ژن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نوس���راوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌به‌ش���ێكی دیك���ه‌ ‌‬ ‫كانتۆنی جزیره‌ هاوس���ه‌رگیریی به‌زۆر‌و‬ ‫ب���ه‌زۆر به‌ش���ودان قه‌ده‌غ���ه‌ ك���راوه‌‪،‬‬ ‫ی ماره‌ی���ی ب���ۆ‬ ‫هه‌روه‌هاقه‌ده‌غه‌كردن��� ‌‬ ‫ئاف���ره‌ت "چونك ‌ه به‌هایه‌ك���ی مادییه‌‌و‬ ‫ئامان���ج لێی كڕی���ن‌و به‌موڵكردنی ئه‌و‬ ‫ئافره‌ته‌ی���ه‌‌و پێویس���ته‌ هه‌ردوالی���ان‬ ‫به‌ش���داربن له‌زامنكردن���ی‌ ژیان���ی‬ ‫هاوبه‌ش���یاندا"‪ ،‬قه‌ده‌غه‌كردن���ی‌ ف���ر‌ه‬ ‫ژنی���ی‌و رێكخس���تنی هاوس���ه‌رگیریی‬ ‫ی مه‌ده‌نی���ی‌و هه‌ردوالی���ان‬ ‫به‌ش���ێوه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫مافیان هه‌ی ‌ه له‌هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ ‌‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌‌و نابێت جیابونه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫به‌ده‌ستی كه‌سێكیان بێت‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌گه‌ری دانپێدانانی مافه‌کانی‬ ‫ژن���ان له‌هه‌رێم���ی کوردس���تان‪ ،‬به‌و‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ی له‌و کانتۆن���ه‌ی خۆرئاوا‪،‬‬ ‫چاالکوانه‌که‌ی ب���واری مافه‌کانی ژنان‬ ‫ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌دا که‌ ئه‌وه‌ که‌وتوه‌ته‌و‌ه‬ ‫سه‌ر خه‌باتکردنی ژنان بۆ به‌دیهێنانی‬

‫گیسک‬ ‫ئه‌و ماوه‌ كه‌مه‌ی‌ ماوته‌ له‌گه‌شته‌كه‌ت‬ ‫به‌خۆشیی‌ به‌سه‌ریبه‌ره‌‪ ،‬زۆر ده‌مێكه‌‬ ‫پێویستیت به‌و گه‌شته‌ درێژه‌ هه‌یه‌‬ ‫بۆ دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌جه‌نجاڵیی‌‪.‬‬

‫یاس���ایه‌کی له‌و چه‌شنه‌‪" ،‬ئه‌گه‌ر ژنانی‬ ‫هه‌رێ���م بێده‌نگیی لێبک���ه‌ن‌و خه‌باتی‬ ‫بۆ نه‌که‌ن له‌کاتێکی وه‌ها هه‌س���تیارو‬ ‫گرنگ���دا‪ ،‬ئه‌وا هه‌ر وا ئاس���ان نابێت"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێم ناچن‬ ‫یاسای له‌و چه‌ش���نه‌ ده‌ربکه‌ن‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ئ���ه‌وان باکیان نه‌ب���وه‌و بۆیان‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫له‌ئێس����تادا هیچ كارێك����ی‌ قورس‬ ‫مه‌كه‌ با توش����ی‌ نه‌خۆشیی‌ نه‌بیت‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك����ه‌ خه‌ریكه‌ ته‌ندروس����تیت‬ ‫به‌ره‌و باشیی‌ ده‌ڕوات‪.‬‬

‫گرن���گ نییه‌‪ ،‬له‌م���اوه‌ی ‪ 23‬س���اڵدا‬ ‫سه‌لماندیان که‌ ئه‌وان نه‌ک ژنان به‌پل ‌ه‬ ‫دو قبوڵ ده‌که‌ن‪ ،‬به‌ڵکو دیوه‌خانیشی‬ ‫ب���ۆ س���ازده‌که‌ن"‪ .‬جه‌ختیش���ی له‌و‌ه‬ ‫کرده‌و‌ه که‌ پێویس���ت ‌ه سه‌رجه‌م ژنانی‬ ‫هه‌رێ���م چاالکیی جی���اواز ڕێکبخه‌ن‌ بۆ‬ ‫پشتیوانیکردنی یاساکه‌و سه‌پاندنی‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی‬ ‫هه‌م له‌ڕوی‌ ده‌رونیی‌‌و هه‌م جه‌سته‌ی ‌‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪ ،‬خۆت‬ ‫هه‌س���ت به‌باش���ی ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كێشه‌كان گونجاندوه‌و هه‌ست‬ ‫به‌نه‌مانی‌ ناخۆشییه‌كان ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫سابوریی‪:‬‬ ‫بەرهەمی هونەریی‬ ‫رۆژهەاڵت بەهێزترە‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫خەاڵتی کاوە گەرم‬ ‫بۆ بەرەنگاربونەو‬

‫هونەرمەندی گۆرانیبێژ ئیسماعیل‬ ‫سابوریی رەخنە لەزۆربەی‬ ‫هونەرمەندانی ئەمڕۆی هەرێمی‬ ‫کوردستان دەگرێت‌و پێشیوایە‬ ‫کە بەرهەمی هونەریی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان لەباشوری کوردستان‬ ‫بەهێزترە‪.‬‬

‫گوێچک���ە ئ���ازار دەدەن"‪ .‬لەب���ارەی‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستانیش���ەوە دەڵێت "‬ ‫لەدیوی رۆژهەاڵت ڕاستە بەرهەم کەمە‪،‬‬ ‫بەاڵم کارەکان جوانترن لەڕوی مۆزیک‌و‬ ‫دەنگ‌و ئاوازەوەو زەوق‌و حەوس���ەڵەی‬ ‫ژەنیارەکان باش���ترەو هێش���تا هەست‬ ‫دەکەیت کارەکانی ئەودیو بەهێزترە"‪.‬‬

‫لەبارەی کاری هونەریی گۆرانیبێژانەوە‬ ‫لەئەمڕۆدا‪ ،‬سابوریی ئاماژە بەوە دەدا‬ ‫کە ئێس���تا ئامێرەکان ش���ێوازیان زۆر‬ ‫گۆڕاوە‪" ،‬یەکەم ش���تیش ئەوەیە مادە‬ ‫رۆڵی س���ەرەکیی دەبینێت‪ ،‬هونەرمەند‬ ‫هەی���ە خاوەنی دەنگێک���ی زۆر خۆش‌و‬ ‫بەهێزە بەاڵم بوارو توانای نییە بەسێ‬ ‫ساڵ جارێکیش گۆرانییەک تۆماربکات‪،‬‬ ‫کەچ���ی بەداخەوە دەبینی���ن لەهەندێ‬ ‫شاری هەرێمی کوردستان وەک قارچک‬ ‫گۆرانیبێژ س���ەر دەردەک���ەن‌و گۆرانی‬ ‫ی گۆڕانکاریی تێدا‬ ‫عەرەبی���ی‌و تورکی��� ‌‬ ‫دەکەن‌و باڵویدەکەنەوە کە بەڕاس���تیی‬

‫ئیس���ماعیل س���ابوریی لەساڵی ‪1958‬‬ ‫لەکرماشان لەدایکبوە لەساڵی ‪2003‬ەوە‬ ‫نیش���تەجێی هەرێمی کوردس���تانەو تا‬ ‫ئێستا خاوەنی ‪ 120‬گۆرانییە‪.‬‬

‫ماڵپەڕی ئاوێنەنیوز بەپاڵپشتیی چەند‬ ‫رێکخراوێکی نێودەوڵەتیی‪ ،‬لەسەرەتای‬ ‫مانگی کانونی یەکەمدا خەاڵتی‬ ‫کاوە گەرمیانی بۆ بەرەنگاربونەوەی‬ ‫گەندەڵیی ڕادەگەیەنێت‪.‬‬ ‫بەش����داری‬

‫مەرجەکان����ی‬ ‫لەخەاڵتەکەدا‪:‬‬ ‫بابەتەکە بەزمانی کوردیی بێت‪.‬‬ ‫راپۆرت یان فیچەر یان ریپۆرتاژ بێت‪.‬‬ ‫مەرجە لەبارەی دۆسێیەکی گەندەڵییەوە‬ ‫نوسرابێت‪.‬‬ ‫تەنها ئ����ەو بابەتان����ە وەردەگیرێت کە‬ ‫لەرۆژنام����ەو گۆڤ����ارو وێبس����ایتەکان‬ ‫باڵوکراونەت����ەوە‪ ،‬وات����ە تەنه����ا بابەتی‬ ‫نوسراو دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫دەبێت بابەتەکە لەنێوان ‪ 2013/12/6‬تا‬ ‫رۆژی ‪ 2014/11/22‬باڵوکرابێتەوە‪.‬‬ ‫دوا وادە بۆ بەشداریکردن لەکێبەرکێکە‬ ‫بریتیی����ە لەکاتژمێر‪3‬ی پاش����نیوەڕۆی‬ ‫رۆژی ‪.2014/11/22‬‬ ‫ه����ەر رۆژنامەنوس����ێک خواس����تی‬ ‫بەش����داریکردنی هەی����ە دەتوانێ����ت‬ ‫بابەتەکەی بنێرێت بۆ ئەم ئیمەیلە‪:‬‬

‫لەژم���ارەی نوێی گۆڤ���اری ئاوێنەکان‬ ‫(ژمارە ‪ )90‬کە ئێستا لەبازاڕدایە تەواوی‬ ‫ئ���ەم بابەتەو چەندی���ن بابەتی دیکەی‬ ‫هونەریی‌و هەمەڕەنگ بخوێننەوە‪.‬‬ ‫گۆڤ���اری ئاوێن���ەکان گۆڤارێک���ی‬ ‫ی گشتییە‪ ،‬کۆمپانیای ئاوێنە‬ ‫هەمەڕەنگ ‌‬ ‫هەمو ‪15‬ی مانگێک باڵویدەکاتەوە‪.‬‬

‫ک����ردن‬

‫‪kawa.garmiany2014@gmail.com‬‬

‫بابەتەکان دەبێت لینکی وێبسایت‪ ،‬یان‬ ‫کۆپیی پەڕەی رۆژنامە یان گۆڤارەکەی‬ ‫لەگەڵدا بێت‪.‬‬

‫یەکێتی‬ ‫نوسەران‬ ‫ئەدەبی‬ ‫بەرەنگاریی‬ ‫دەبوژێنێتەوە‬

‫پۆرترێتی‬ ‫کەسایەتییەکان‬ ‫لەسلێامنی دەبن‬

‫ئا‪ :‬پەرێز ناسڕ‬ ‫هەرچەندە دەربەندی ڕانیە یەکێکە‬ ‫لەشوێنە سەرنجراکێشەکان‪ ،‬بەاڵم تا‬ ‫ئێستا هیچ پرۆژەیەکی گەشتیاریی‬ ‫تێدا ئەنجام نەدراوەو نەتوانراوە‬ ‫بکرێتە شوێنێکی گەشتیاریی‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری گەشتوگوزاری ڕانیەش‬ ‫ئاماژە بەوە دەکات کە لەبەرنامەیاندا‬ ‫هەیە لەو شوێنەدا پرۆژەی گەورەی‬ ‫گەشتیاریی دروستبکەن‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە لەئێس����تادا هەرێم����ی‬ ‫کوردس����تان بەش����ی زۆری سەرچاوە‬ ‫ئابورییەکەی لەرێگەی کەرتی نەوتەوە‬ ‫بەدەس����تدەهێنێت‪ ،‬ب����ەاڵم کەرت����ی‬ ‫گەش����تیارییش یەکێکە لەو کەرتانەی‬ ‫گەر بەشێوازێکی زانستیانە پەرەی پێ‬ ‫بدرێت‪ ،‬دەکرێت ببێتە سەرچاوەیەکی‬ ‫باشی‌ داهاتی بۆ هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫دەربەندی ڕانیە یەکێکە لەو شوێنانەی‬ ‫بەه����ۆی هەڵکەوت����ەی جوگرافییەوە‬ ‫کە دەکەوێتە ش����وێنیکی دڵگیرەوە‪،‬‬ ‫دەکرێ����ت ببێت����ە یەکێک لەش����وێنە‬ ‫گەشتیارییەکانی هەرێم‪ .‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫بەسیمای ئەو ش����وێنەوە دەبینرێت‪،‬‬ ‫جۆرێ����ک لەفەرامۆش����یی‌و گرنگی����ی‬ ‫پێنەدانە‪.‬‬ ‫دیاری س����ەعدی عەبدواڵ بەڕێوەبەری‬ ‫بنکەی گەشتوگوزاری ڕانیە بەئاوێنەی‬ ‫ڕاگەیان����د کە ئ����ەوان هیچ کاتێ ئەو‬ ‫کەرتە گرنگانەیان فەرامۆش نەکردوە‬ ‫کە دەکەوێتە س����نوری قەزای ڕانیەو‬ ‫ئێستا لەهەوڵی ئەوەدان کە دەربەندو‬ ‫دۆڵی شاورێ‌و قەندیل بکەنە شوێنێکی‬ ‫گەش����تیاریی‌و ئەو شوێنانە لەماستەر‬ ‫پالندان بۆ جێبەجێ کردن‪.‬‬ ‫هەروەها ئاماژەی بەوەش����دا "ئێمە‬ ‫وەکوالیەنی بەرپ����رس داواکارییەکی‬ ‫وام����ان لەحکوم����ەت نەک����ردوە کە‬ ‫پشتگوێمان بخات‪ ،‬بەاڵم ئێمە کە تا‬ ‫ئێستا هیچ پڕۆژەیەکی وامان نەکردوە‬ ‫بۆ دەربەن����دی ڕانی����ە‪ ،‬هۆکارەکەی‬ ‫دەگەڕێت����ەوە ب����ۆ ئەوەی ک����ە ئەو‬ ‫زەوییانەی دەربەن����د هیچیان موڵکی‬ ‫حکومەت نی����ن‌و هەم����وی ئەهلیین‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێمە ئێستا لەهەوڵی ئەوەداین‬ ‫کە ئ����ەو زەوییانە تاپۆکانیان بخەینە‬ ‫سەر شارەوانیی‌و بیانکەین بەموڵکی‬ ‫حکومەت"‪.‬‬

‫مەڵبەن���دی گش���تیی یەکێتی���ی‬ ‫نوس���ه‌رانی کورد دیدارێکی دو رۆژە‬ ‫بۆ ئەدەبی بەرەنگاریی ساز دەکات‌و‬ ‫داوا لەنوسەران دەکات بابەتەکانیان‬ ‫بنێ���رن‪ .‬دیدارەک���ە تایبەت���ە‬ ‫بەلێکۆڵین���ەوە‪ ،‬کورت���ە چی���رۆک‪،‬‬ ‫هەروەها ش���یعرو پێویستە ڕەچاوی‬ ‫ئەم خااڵنەی تێدا کرابێت‪:‬‬ ‫بابەتەکە پێش���تر لەهیچ ش���وێنێک‬ ‫باڵونەبوبێتەوە‪.‬‬ ‫بابەتەک���ە دەدرێتە لیژنەی تایبەت‌و‬ ‫پس���پۆڕ‌و دوای ڕەزامەندیی‪ ،‬بڕیاری‬ ‫بەش���داریکردنی لەس���ەر دەدرێت‌و‬ ‫خاوەنەکەی لێ ئاگادار دەکرێتەوە‪.‬‬ ‫نوس���ەران ئیمەی���ل یاخ���ود ژمارە‬ ‫تەلەف���ۆن لەس���ەر بابەتەکانی���ان‬ ‫بنوسن‪.‬‬ ‫بابەت���ەکان بنێررێ���ن لەڕێگ���ەی‬ ‫یەکێتیی نوسەرانی کورد‪ /‬مەڵبەندی‬ ‫گشتیی‪ ،‬هەولێر شەقامی ‪ 40‬مەتری‬ ‫(جەمال حەی���دەری) نزیک فولکەی‬ ‫زراعە‪.‬‬ ‫یاخ���ود ب���ۆ ئ���ەم ئیمەیڵ���ە‪:‬‬ ‫‪nuserik@yahoo.com‬‬

‫کاوڕ‬ ‫خه‌ریك����ه‌ خۆت راده‌س����تی‌ قه‌ده‌ر‬ ‫ده‌كه‌ی����ت‪ ،‬ناتوانی‌ پێش����بكه‌ویت‬ ‫چونكه‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ بڕوات به‌خۆت‬ ‫نه‌ماوه‌و خۆت بچوككردۆته‌وه‌‪.‬‬

‫دەزگای رۆشنبیریی جەمال‬ ‫عیرفان پێشانگایەکی‬ ‫شێوەکاریی تایبەت‬ ‫بەپۆرترەیتی کەسایەتییە‬ ‫ناودارەکانی کورد دەکاتەوە‪.‬‬ ‫پێشانگاکە لەهەفتەی داهاتوداو‬ ‫لەرۆژی ‪20‬ی تش���رینی دوەمدا‬ ‫لەگەلەری���ی ئ���ازاد ش���ەوقی‬ ‫لەشاری س���لێمانیی لەکاتژمێر‬ ‫‪3‬دا دەکرێت���ەوەو بۆ ماوەی ‪10‬‬

‫گا‬

‫دەربەندی رانی‬

‫رۆژ بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫لەپێش���انگاکەدا چەندین کاری‬ ‫کەس���ایەتییە‬ ‫پۆرترەیت���ی‬ ‫ناودارەکان���ی کورد لەبوارەکانی‬ ‫هونەرو ئ���ەدەب‌و سیاس���ەت‪،‬‬ ‫لەرابردوو ئێس���تادا‪ ،‬بەشێوازی‬ ‫ڕەن���گاو ڕەنگ نمایش دەکرێت‌و‬ ‫لەکۆتاییشدا له‌الیه‌ن لیژنه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫باش���ترین س���ێ كاری پۆرترێت‬ ‫هه‌ڵده‌بژێررێ���ت‌و هه‌رس���ێكیان‬ ‫خه‌اڵت ده‌كرێن‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫ی كاره‌كانت كه‌وتونه‌ت ‌ه ژێر هه‌ڵسه‌نگاندنه‌و‌ه‬ ‫زۆرشت ئێستا له‌ژیانت له‌سه‌ر هێڵ ‌‬ ‫خۆی‌ ناڕوات‌و ڕێڕه‌وی‌ باش ناگرێت‪ ،‬به‌اڵم پێویس���ت به‌ڕاڕایی‌ ن���اكات‪ ،‬گه‌ر‬ ‫ت����ۆش زۆر به‌دڵڕه‌قیی‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ب���ڕوات به‌خۆت هه‌یه‌و نی���ازی‌ چاكه‌ت‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌وا كاره‌كان به‌چاكیی‌ ئه‌ڕۆن‪.‬‬ ‫ده‌وروبه‌رت ئه‌كه‌یت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫وزه‌كان����ت له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌ خه‌ڵكی‌ تر كۆمه‌ڵێ����ك كێش����ه‌و ناڕه‌حه‌تی���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر له‌پێش����تن‪ ،‬خۆت ئاماده‌بكه‌ بۆیان‬ ‫به‌كارئه‌هێنی����ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم كاتێك ‌‬ ‫گونجاوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌ركی‌ نوێی‌ تێدا له‌وانه‌یه‌ ئه‌م كێشانه‌ زۆر شتی‌ كۆن‬ ‫هه‌ڵبده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌نجام بده‌یت‪.‬‬

‫بەڕێوەبەری بنکەی گەش����توگوزاری‬ ‫ڕانیە هۆکارێکی دیکەی نەکردنی ئەو‬ ‫دەربەندەی بەشوێنێکی گەشتوگوزای‬ ‫گەورە‪ ،‬گەڕاندەوە بۆ ئەوەی کە "ئێمە‬ ‫هیچ شارەزاییەکی وامان نیە کە پشتی‬ ‫پێببەستین بۆ دروستکردنی پڕۆژەیە‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫گ����ڕو تینێك����ی‌ زۆرت تێدای����ه‌ بۆ‬ ‫سه‌ركه‌وتن‪ ،‬ده‌توانی‌ زۆر به‌هێمنیی‌‬ ‫خ����ۆت له‌كێش����ه‌كانت بپارێزی����ت‌و‬ ‫سه‌رقاڵی‌ خێزانه‌كه‌ت بیت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ئایا ئابوریی هه‌رێم ده‌چێته‌وه‌ دۆخی‬ ‫پێش بێ موچه‌یی؟‬ ‫لەپەراوێزی نامەکەی مەال کامەراندا‬ ‫وەک چ���ۆن مرۆڤی دینی���ی هه‌یە‪ ،‬ئاوا‬ ‫مرۆڤ���ی بێدین���ش هه‌ی���ە‪ ،‬مرۆڤ���ی دینیی‬ ‫س���ەرەتاو کۆتایی مرۆڤب���ون نییە‪ .‬مرۆڤ‬ ‫بونەوەرێک���ە دەتوانێت ب���ێ دینیش بژی‪،‬‬ ‫ژیانێک���ی ب���اش‌و فرەالیەنی���ش‪ ،‬ژیانێکی‬ ‫ئەخالقی���ی پڕ لەمیهرەبانی���ی‌و هاریکاریی‌و‬ ‫بەدەمەوەچونیش‪ ..‬پێوەری جیاکردنەوەی‬ ‫باش لەخ���راپ‪ ،‬ڕاس���تگۆ ل���ەدرۆزن‪ ،‬پاک‬ ‫لەناپ���اک‪ ،‬دی���ن‌و بێدینیی نیی���ە‪ .‬مرۆڤی‬ ‫ئەخالقیی بەهیچ مانای���ەک کورتناکرێتەوە‬ ‫ب���ۆ مرۆڤ���ی دینی���ی‪ ،‬ئەخالقیش ش���تێک‬ ‫نیی���ە دین هه‌یبێت‌و نادی���ن نەیبێت‪ .‬هه‌مو‬ ‫فەلس���ەفەیەک لەژیاندا هه‌ڵگ���ری ڕەهه‌ندی‬ ‫ئەخالقیی تایبەت���ەو پێوەری جیاکردنەوەی‬ ‫ئەخالقی باش���یش لەئەخالق���ی خراپ ئەوە‬ ‫نییە ئایا ئەو ئەخالق���ە ئەخالقێکی دینییە‬ ‫ی���ان نا‪ ،‬بەڵکو ئەوەیە تا چەند ڕاس���تگۆیە‬ ‫لەگەڵ خ���ۆی‌و دونیاو مرۆڤ‌و کەس���ەکانی‬ ‫تردا‪ ،‬چەند کاردەکات لەپێناوی باشترکردنی‬ ‫پەیوەندییەکان‌و ش���ێوازەکانی پێکەوەبونی‬ ‫کۆمەاڵیەتیدا‪.‬‬ ‫وەک چ���ۆن مرۆڤ هه‌ی���ە ناتوانێت بەبێ‬ ‫دی���ن بژی‪ ،‬دین س���ەرەتاو کۆتای���ی ژیان‌و‬ ‫بونیەتی‪ ،‬بەهه‌مانش���ێوە مرۆڤی تریش هه‌یە‬ ‫ناتوانێ���ت لەگ���ەڵ دیندا ب���ژی‪ ،‬دین وەک‬ ‫ئیهانەکردنێک���ی گەورە بەعەق���ڵ‌و خەیاڵ‌و‬ ‫تواناکان���ی وەک م���رۆڤ‪ ،‬وێن���ا دەکات‪.‬‬ ‫لەبنەڕەتیشدا باوه‌ڕهێنان‌و باوەڕنەهێنان دو‬ ‫مەس���ەلەی تەواو شەخسیی‌و ئازادن‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ئازادە ب���اوەڕی هه‌بێت یان نەیبێت‪ ،‬باوەڕی‬ ‫بەبەهه‌شت‌و جەهه‌نەمێک لەداهاتودا هه‌بێت‪،‬‬ ‫ی���ان بەهه‌ش���ت‌و جەهه‌نەم لەن���او خودی‬ ‫م���رۆڤ خۆی‌و لەدونی���ادا ببینێت‪ ،‬یان هه‌ر‬ ‫لەبنەڕەتەوە بیرۆکەی جەهه‌نەم‌و بەهه‌ش���ت‬ ‫ب���ەدو بیرۆکەی ناڕاس���ت بزانێ���ت‪ .‬مرۆڤ‬ ‫بونەوەرێکە مانا دروس���تکەر‪ ،‬کەسێکە وێڵ‬ ‫بەدوای مانادا‪ ،‬هه‌میشە دونیایەکی ڕەمزییش‬ ‫دروس���ت دەکات بتوانێت لەناویدا لەخۆی‌و‬ ‫دەوروب���ەری‌و کەس‌و دی���اردەکان تێبگات‪،‬‬ ‫دین تاقە س���ەرچاوەیەکی دروستکردنی ئەم‬ ‫دونیا ڕەمزییە نییە‪ ،‬تاقە پێکهێنەرێکی ئەو‬ ‫سیس���تمە ڕەمزییە نییە کە لەناویدا ماناکان‬ ‫بەرهه‌مدەهێنێت‪ ،‬لەدەرەوەی دیندا ڕوبەرێکی‬ ‫گەورەو فراوان هه‌یە م���رۆڤ بتوانێت ماناو‬ ‫مەبەستی لەناودا دروست بکات‪.‬‬ ‫مرۆڤ بونەوەرێکی شوناسس���ازە‪ ،‬خۆشی‬ ‫شوناس���ی خ���ۆی دادەهێنێت‪ ،‬دی���ن تاقە‬ ‫س���ەرچاوەی ش���وناس نییە‪ .‬بۆ کەسانێک‬ ‫دەش���ێت هه‌م���و شوناس���یان لەن���او دیندا‬ ‫بدۆزنەوە‪ ،‬بەاڵم هه‌میش���ە کەس���انێکی تر‬ ‫ه���ه‌ن شوناس���ی خۆی���ان لەهه‌ر ش���تێکدا‬ ‫بدۆزن���ەوە‪ ،‬لەدین���دا نایدۆزن���ەوە‪ .‬مرۆڤ‬ ‫بونەوەرێک���ی پشکنەریش���ە‪ ،‬دینداریی الی‬ ‫هه‌ندێ���ک دەرەنجامی گەڕان‌و پش���کنینێکی‬ ‫گەورەیە‪ ،‬بەناو دونیایەک دودڵیی‌و گومان‌و‬ ‫پرس���یارو بێباوەڕیی���دا تێدەپەڕێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مرۆڤ دەش���ێت لەگەڕان‌و پشکنینیدا هه‌مو‬ ‫باوەڕە دینییەکانی بدڕۆێنێت‌و لەوس���ەرەوە‬ ‫وەک بونەوەرێکی بێدین بێتەدەرێ‪ .‬ئەوەی‬ ‫مانا بەدین دەبەخش���ێت ئەم توانای گەڕان‌و‬ ‫پش���کنینەیە‪ ،‬ئ���ەم ئەزمونە شەخس���یی‌و‬ ‫تاکەکەس���ییەیە‪ ،‬ن���ەک ئەوەی کەس���انێک‬ ‫بێن‌و بەناوی خوداوە ببن بەرەقیب بەس���ەر‬ ‫ژیان‌و مرۆڤ‌و کۆمەڵگاوە‪ ،‬بەناوی یەقینێکی‬ ‫دینیی���ەوە هه‌مو تواناو خولی���او ئەگەرێکی‬ ‫گەڕان‌و پش���کنین لەمرۆڤ‌و کۆمەڵگاو ژیاندا‬ ‫بکوژن‪.‬‬ ‫ئەوانەی کە پێیانوای���ە نوێنەری خودان‪،‬‬ ‫نوێنەری یاس���اکان‌و خواس���تەکانی خودان‪،‬‬ ‫بەناوی خ���وداوە دەدوێن‌و بەن���اوی ئەوەوە‬ ‫دونیایەک دروست دەکەن پڕ لەئەمرو نەهی‬ ‫دینی���ی قەتعیی‪ ،‬کەس���انێکن ب���ەر لەهه‌مو‬ ‫شتێک نە لەقازانجی دین خۆی‌و نە لەقازانجی‬ ‫دین���داران کار ده‌کەن‪ ،‬بەڵک���و لەبنەڕەتدا‬ ‫فو بەدەسەاڵتێکی شەخس���ییدا دەکەن کە‬ ‫ڕەگوڕیشەكانی دەباتەوە ناو دین‪ .‬الی ئەم‬ ‫جۆرە کەسانە دین باوەڕێکی ناوەکیی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو ئامرازێکە بۆ گەش���ەدان بەپێگەیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی‪ .‬بەش���ێکە لەپیشەس���ازیی‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی‪ .‬لەهیچ شوێنێکی دونیادا‬ ‫بەق���ەد ئ���ەو ناوچەیەی ئێم���ە ”نوێنەرانی‬ ‫خودا” بونیان نییە‪ ،‬لەشکرێک لەو ناوچەیەدا‬ ‫هه‌یە بەن���اوی خوداو ئاس���مانەوە دەدوێن‪،‬‬ ‫کتێب���ە کۆنەکان دەخوێننەوەو گوێ لەفەتوا‬ ‫دێرینەکانی ناو مێژو دەگرن‪ ،‬ئینجا بەردەبنە‬ ‫ژیانی ئەو مندااڵنەی کە هه‌زاران ساڵ دواترو‬ ‫لەدونیایەک���ی تەواو جی���اوازدا لەدایکبون‪.‬‬ ‫گوێ لەبڕێک لەخوێندەوارە دینییە کۆنەکان‬ ‫دەگ���رن‌و بەئافره‌تانی ئەم���ڕۆ دەڵێن نابێت‬ ‫ئازادب���ن‪ ،‬خ���ودا ئازادی���ی‌و س���ەربەخۆیی‬ ‫ئافرەتی پێناخۆشە‪ ،‬خودا نایەوێت ئافرەت‬ ‫خۆی خاوەنی ل���ەش‌و عەقڵ‌و بڕیاری خۆی‬

‫دین بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانێت لە‬ ‫"مەجالی گشتیی"دا‬ ‫کاربکات پێویستە‬ ‫واز لەوە بهێنێت‬ ‫بەناوی خوداوە‬ ‫بەناوی یاساکانی‬ ‫خوداوە‪ ،‬بەناوی‬ ‫شەریعەتەوە‪ ،‬بەناوی‬ ‫موقەده‌سێکەوە‬ ‫بدوێت کە ئازادیی‌و‬ ‫ویست‌و خواستی‬ ‫ئەوانیتر بریندارو‬ ‫سنوردار بکات‬

‫بێت‪ .‬خ���ودای باوەڕدارە ڕاس���تەقینەکان‬ ‫لەکتێبە کۆنەکاندا نیی���ە‪ ،‬بەڵکو لەناو دڵ‌و‬ ‫دەرون‌و س���ەریاندایە‪ ،‬دڵ‌و دەرون‌و سەرێک‬ ‫کە لە دونیاو سەردەمێکی نوێدا دروستبون‌و‬ ‫جیاوازن لەدڵ‌و دەرون‌و س���ەری س���ەردەمە‬ ‫کۆنەکان‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەم گوردانە دینییە بەناوی خوداوە‬ ‫دەیەوێت ئەنجامیبدات‪ ،‬ئیفلیجکردنی مرۆڤە‪،‬‬ ‫پێکانیەتی لەیەکێک لەدەرکەوتە ئینسانییە‬ ‫هه‌رە گرنگەکانی مرۆڤبون���دا‪ ،‬کە ئازادییە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەم دینییانە دەیانەوێت دروستیبکەن‬ ‫کۆپیکردنێک���ی فرەالیەن���ەی کەس���ایەتی‬ ‫خۆیان���ە‪ ،‬س���ڕینەوەی هه‌مو ش���ێوازەکانی‬ ‫مرۆڤب���ون‌و کورتکردنەوەیەت���ی بۆ وێنەی‬ ‫خۆی���ان وەک کەس‪ .‬ئەمان مرۆڤی جیاوازو‬ ‫هه‌مەڕەنگیان ناوێت‪ ،‬ئەمان دەیانەوێت هه‌مو‬ ‫دونیا وەک خۆیان���ی لێبێت‪ ،‬بەمەرجێکیش‬ ‫خۆی���ان ئەو کەس���انەبن ک���ە بەدونیا بڵێن‬ ‫دەش���ێ ناش���ێ‪ ،‬باش و خراپ‪ ،‬دین‌و نادین‬ ‫کامەی���ە‪ .‬س���ەندنەوەی ئازادی���ی لەمرۆڤ‬ ‫سەرەتاو کۆتایی ئەم عەقڵیەتە دینییەیە کە‬ ‫بەناوی خوداوە قسەدەکات‪ .‬ئەم عەقڵیەتە‬ ‫خۆی بەڕزگارکەری دین‌و ڕزگارکەری مرۆڤ‌و‬ ‫ڕزگارک���ەری ئەخ�ل�اق‌و ڕزگارک���ەری خودا‬ ‫دەزانێت‪ ،‬پێیانوایە گەر ئەوان نەبن‪ ،‬شتێک‬ ‫بەن���اوی پیرۆزی���ی‌و خوداو دی���ن لەدونیادا‬ ‫نامێنێتەوە‪ .‬بۆی���ە بەمافی خۆیانی دەزانن‬ ‫بەناوی خ���وداوە هه‌مو ئەو مرۆڤانە بکوژن‪،‬‬ ‫ئیهانە بک���ەن‪ ،‬لەماف دابماڵن‪ ،‬کە لەخۆیان‬ ‫ناچن‪.‬‬ ‫من یەکێکم لەو نوس���ەرانەی کە بەرگریم‬ ‫لەدەنگە دینییەکان کردوەو دەکەم‪ ،‬بەرگریم‬ ‫ل���ەو هێزانە کردوەو دەک���ەم کە دەیانەوێت‬ ‫لەدینەوە بچنە ناو سیاس���ەت‪ .‬بەاڵم دیوی‬ ‫ئەودیوی ئەم بەرگرییە بەرگرییەکی ڕادیکاڵە‬ ‫لەپلورالی���زم‪ ،‬لەفرەدەنگیی‌و فرەڕەنگییەک‬ ‫کەهه‌م���وان لەناویدا بتوانن بەهه‌مان مافەوە‬ ‫ئامادەبن‪ ،‬چەند دیندارێک ئامادەبێت‌و مافی‬ ‫هه‌بێ���ت ئەوەندەش بێدینێ���ک ئامادەبێت‌و‬ ‫ماف���ی هه‌بێت‪ .‬کەس ب���ۆی نەبێت بەناوی‬ ‫هه‌قیقەتێکی ئاس���مانیی یان نائاسمانییەوە‬ ‫ئەوانیتر بێماف‪ ،‬بێن���رخ‪ ،‬بێبەها‪ ،‬بێدەنگ‪،‬‬ ‫ب���کات‪ .‬ئەم���ە داوا لەهه‌م���وان دەکات‬ ‫ک���ە ڕێژەیی ب���ن‪ .‬لێرەدا دین ب���ۆ ئەوەی‬ ‫بتوانێت لە "مەجالی گش���تیی"دا کاربکات‪،‬‬ ‫چ لەئاس���تی گفتوگۆو قسەکردن لەمەسەلە‬ ‫گش���تییەکانی ن���او کۆمەڵگاو چ لەئاس���تی‬ ‫سیاس���ەتکردندا‪ ،‬پێویستە واز لەوە بهێنێت‬ ‫بەناوی خوداوە‪ ،‬بەناوی یاساکانی خوداوە‪،‬‬ ‫بەناوی شەریعەتەوە‪ ،‬بەناوی موقەده‌سێکەوە‬ ‫بدوێت کە ئازادیی‌و ویست‌و خواستی ئەوانیتر‬ ‫بریندارو س���نوردار ب���کات‪ .‬دین بۆ ئەوەی‬ ‫نەبێت بەکێش���ە لەژیانی گشتییدا پێویستە‬ ‫هه‌م���و دەرکەوتنەکانی لەژیانی گش���تییدا‪،‬‬ ‫لەسیاس���ەتدا‪ ،‬وەک دەرکەوتن���ی هه‌ندێک‬ ‫ڕاو بۆچ���ون ببینێت‪ ،‬ن���ەک وەک هه‌ندێک‬ ‫هه‌قیقەتی ئاسمانیی‪ .‬هه‌ر کەسێک بەناوی‬ ‫خ���وداوە قس���ەیکرد دەبێت���ە بونەوەرێکی‬ ‫ترسناک‪.‬‬

‫نیاز نه‌جمه‌دین‬ ‫ئێم ‌ه هێنده‌ی قوربانیی گه‌شبینیین هێند‌ه‬ ‫قوربانیی ره‌شبینیی نین‪ .‬دڵنیام ئاشنایت‬ ‫به‌هه‌واڵی دڵته‌زێن‪ ،‬بۆیه‌ پێش���بینی ده‌كه‌م‬ ‫غه‌مگینت ناك���ه‌م كاتێك بڵێ���م‪ :‬ئابوریی‬ ‫كوردستانی باش���ور به‌چه‌ند هۆكارێك به‌م‬ ‫زوانه‌ ناچێته‌وه‌ جێی خۆی‪.‬‬ ‫پاشكه‌وتنی زه‌مه‌نیی (‪ )Time lag‬یه‌كێك ‌ه‬ ‫له‌هۆكاره‌كان‪ .‬هه‌میش��� ‌ه حكومه‌ته‌كان دوا‬ ‫ده‌كه‌ون له‌روبه‌روبونه‌وه‌ی قه‌یرانی ئابوریی‪.‬‬ ‫له‌كات���ی رودانی قه‌یرانه‌وه‌ ت���ا ئه‌و كاته‌ی‬ ‫حكوم���ه‌ت دانده‌نێت به‌وه‌ی له‌كێش���ه‌دای ‌ه‬ ‫هه‌میشه‌ زه‌مه‌نێك ده‌خایه‌نێت‪ .‬پاشان له‌و‬ ‫كاته‌وه‌ی دانده‌نێت به‌وه‌ی له‌كێش���ه‌دای ‌ه تا‬ ‫دیزاینی سیاسه‌تێكی ئابوریی ده‌كات‌و بڕیار‬ ‫ده‌دات ش���تێك بكات زه‌مه‌نێك پێویسته‌‪.‬‬ ‫دواهه‌مین دواكه‌وتنیش به‌وهۆیه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫ده‌رمانه‌ی ده‌كرێت ‌ه جه‌س���ته‌ی ئابورییه‌و‌ه‬ ‫كات���ی ده‌وێت تا كۆنترۆڵی نه‌خۆش���ییه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌كات‪ ،‬هه‌روه‌كو چۆن ده‌رمانی پزیش���ك‬ ‫ده‌موده‌س���ت نه‌خۆش���ییه‌كه‌ چار‌ه ناكات‪.‬‬ ‫كاتێك سیاسه‌تی دارایی (باج‌و خه‌رجیی)‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكا ده‌گۆڕرێت‪ ،‬ده‌بێت كۆنگرێس‌و‬ ‫حكوم���ه‌ت گفتوگ���ۆی بكه‌ن‌و په‌س���ه‌ندی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ كاتی ده‌وێت‪ .‬له‌كوردس���تانی‬ ‫باشوریش���دا‪ ،‬بۆ هه‌ر سیاس���ه‌تێك ده‌بێت‬ ‫(ئه‌نجومه‌ن���ی پیران!) بڕی���ار بدات‪ ،‬ئینجا‬ ‫سه‌ره‌ی په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت دێت‌و پاشان‬ ‫كاتی ده‌وێت تا ئیش���ی خۆی ده‌كات‪ .‬ئه‌و‌ه‬ ‫نزیكده‌بێته‌و‌ه له‌س���اڵێك‌و هێشتا حكومه‌ت‬ ‫له‌باس���ی ناردنی نه‌وت زیاتر مه‌گه‌ر باسی‬ ‫قه‌رزی به‌مدواییه‌ هێنابێت ‌ه ناو ڕای گشتیی‪.‬‬ ‫له‌دێڕه‌كان���ی خ���واره‌و‌ه چه‌ند قس���ه‌یه‌ك‬ ‫ده‌رباره‌ی قه‌رز ده‌كه‌م‪ ،‬به‌اڵم دڵنیام خۆت‬ ‫ده‌زانیت به‌چ حاڵێ���ك نه‌وت ده‌ڕوات‌و به‌چ‬

‫ده‌رده‌سه‌رییه‌ك داهاته‌كه‌ی دێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێش���بینی هه‌میش���ه‌ رۆڵی هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ره‌وتی ئابوریی‪ .‬به‌شێك له‌گه‌شه‌ی ئابوریی‬ ‫له‌س���ه‌ر بڵقی ئابوریی ده‌ژی‪‌ ،‬واته‌ له‌سه‌ر‬ ‫گه‌ش���بینییه‌كی بێ بنه‌ما‪ .‬ئه‌م گه‌شبینیی ‌ه‬ ‫له‌میدیاوه‌ به‌ش���دار‌ه تیایدا (به‌ویست یان‬ ‫گه‌مژان���ه‌ یان بۆ ده‌س���تكه‌وتی مادیی) تا‬ ‫به‌سیاسییه‌كان ده‌گات‪ .‬زۆربه‌ی جار‪ ،‬بڵقی‬ ‫ئابوریی له‌گۆمێكدا به‌رزده‌بێته‌و‌ه كه‌ لێڵه‌و‬ ‫بنی دیار نییه‌‪ ،‬نازانیت له‌سه‌ر چی به‌نده‌‪.‬‬ ‫ك��� ‌ه ته‌قی‪ ،‬ئی���دی متمان ‌ه تێكده‌ش���كێت‪.‬‬ ‫ئه‌م��� ‌ه له‌ئابوریی هه‌رێمدا روی���داوه‌‪ .‬چیتر‬ ‫‌وه‌به‌رهێنه‌ران به‌ئاس���انیی سه‌رمایه‌كانیان‬ ‫ناخه‌ن���ه‌وه‌ گ���ه‌ڕ‪ .‬ئه‌وانه‌ش���ی ئام���اده‌ی‬ ‫‌وه‌به‌رهێنانن‪ ،‬مه‌رج نیی���ه‌ به‌هه‌مان نرخی‬ ‫پێشو رازیبن گرێبه‌س���ت له‌گه‌ڵ حكومه‌ت‬ ‫‌واژۆ بكه‌ن‪ .‬له‌الكه‌ی تری بازاڕیشه‌وه‌‪ ،‬چیتر‬ ‫به‌كاربه‌ران راناك���ه‌ن بۆ بازاڕ بۆ تێركردنی‬ ‫ئاره‌زوه‌كانی���ان‪ .‬به‌كارب���ه‌ران بۆ ماوه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ر سه‌رقاڵده‌بن به‌دانه‌وه‌ی قه‌رزه‌كانیان‌و‬ ‫ده‌ترس���ن جارێك���ی دیك���ه‌ش به‌خێرایی‬ ‫پاش���ه‌كه‌وته‌كه‌یان یان ئه‌و پاره‌یه‌ی لێیان‬ ‫زیاده‌‪ ،‬بڕوات‪ .‬خه‌رجیی نوێ نایه‌ته‌ بازاڕو‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌ی ده‌گاته‌وه‌ بازاڕیش روناكاته‌و‌ه‬ ‫‌وه‌به‌رهێنان له‌ئه‌نجامی ئه‌و ترسه‌ی چوه‌ت ‌ه‬ ‫دڵ���ی‌وه‌به‌رهێن���ه‌ران ی���ان فرۆش���یاران‌و‬ ‫به‌كاربه‌ران‪ ،‬بۆیه‌ زۆرینه‌ خواستیان له‌سه‌ر‬ ‫پ���اره‌ به‌اڵم بۆ ش���اردنه‌وه‌ی زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌واتایه‌ك���ی دیكه‌‪ ،‬من‌و تۆ گه‌ش���بین بین‬ ‫یان ره‌ش���بین‪ ،‬به‌كاربه‌رو فرۆشیار ناتوانن‬ ‫هه‌روا به‌ئاسانی گه‌شبین بن‌و ده‌ستبكه‌نه‌و‌ه‬ ‫به‌خه‌رجیی‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه ئه‌و كێش���ه‌یه‌ی ‌ه كه‌ ئابوریناس���ان‬ ‫جۆرج ئاكه‌لۆف‌و رۆبه‌رت ش���یله‌ر له‌كتێبی‬ ‫(‪ )Animal Spirits‬باس���ی ده‌ك���ه‌ن‪.‬‬ ‫خه‌ڵ���ك له‌نێوان ره‌ش���بینیی له‌راده‌به‌ده‌رو‬ ‫گه‌ش���بینیی له‌راده‌به‌ده‌ر جۆالنێ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫گرنگ نی ‌ه راس���تن یان هه‌ڵه‌‪ ،‬ئه‌م ره‌فتار‌ه‬ ‫كار له‌گه‌شه‌و خاوبونه‌وه‌ی ئابوریی ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌م مانایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر گه‌شبینیی له‌راده‌به‌ده‌ر‬ ‫له‌قۆناغی پێش���ودا به‌هه‌ڵ���ه‌ی بردین‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫قۆناغ���ی داهاتو دوای گه‌یش���تنی موچه‌‌و‬ ‫خه‌رجییه‌كانی تری حكومه‌ت‪ ،‬ره‌ش���بینیی‬ ‫له‌راده‌ب���ه‌ده‌ر گرفت بۆ ئابوریی دروس���ت‬ ‫ده‌كات‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه زۆر سه‌خت ‌ه به‌مزوان ‌ه نرخ‬

‫گێڕانه‌وه‌ی متمان ‌ه‬ ‫بۆ ئابوریی كلیلی‬ ‫گه‌شه‌ی درێژخایه‌نه‌‬ ‫كه‌ گه‌یشتنی موچه‌‬ ‫له‌كاتی خۆیدا ته‌نیا‬ ‫یه‌كه‌م هه‌نگاوێتی ئه‌م‬ ‫پرۆسه‌یه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌ده‌وڵه‌تی دامه‌زراوو‬ ‫پێشكه‌وتوی‌وه‌كو‬ ‫ئه‌مه‌ریكا قورسه‌‪ ،‬چ‬ ‫جای به‌حكومه‌تێكی‬ ‫ده‌زگا الوازو‬ ‫نیشتیمانێكی داگیركراو‬

‫له‌بازاڕی كااڵو خزمه‌تگوزارییدا به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫بجوڵێت هانی‌وه‌به‌رهێنان بدات‪ ،‬له‌میشه‌و‌ه‬ ‫خواست له‌سه‌ر كار زیاد بكات‪ .‬كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫روینه‌دا ئه‌وا رێژه‌ی بێكاریی دانابه‌زێت‪.‬‬ ‫له‌والش���ه‌و‌ه ئه‌گ���ه‌ر (‪ )5‬ملی���ارد دۆالر‬ ‫قه‌رز بكرێ���ت‪ ،‬ئه‌وا‌واتای (‪)%25‬ی به‌های‬ ‫به‌رهه‌می نه‌ته‌وه‌یی (ك ‌ه به‌‪ GDP‬ناسراوه‌)‬ ‫قه‌رزار ده‌بین (‪GDP‬ی كوردس���تان به‌‪20‬‬ ‫ملی���ارد دۆالر خه‌مڵێن���راوه‌ ل���ه‌‪2012‬دا)‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بودجه‌ی حكوم���ه‌ت به‌(‪ )15‬ملیارد‬ ‫بخه‌مڵێنرێ���ت له‌كات���ی ئاس���اییدا‪ ،‬ئ���ه‌وا‬ ‫(‪)%33.33‬ی داهات���ی حكوم���ه‌ت قه‌رزار‬ ‫ده‌بی���ن‪ .‬پشتبه‌س���تو ب���ه‌م س���یناریۆیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر (‪)%33‬ی داهات���ی حكوم���ه‌ت بۆ‬ ‫قه‌رز بێ���ت‪ ،‬بێجگ��� ‌ه له‌نرخ���ی فایده‌كه‌‪،‬‬

‫به‌س���ێ س���اڵ ئه‌و قه‌رزه‌ ده‌درێته‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫قه‌رزه‌ دابه‌شی س���ه‌ر ژماره‌ی دانیشتوانی‬ ‫بك���ه‌ (پێنج ملیۆن كه‌س)‪ ،‬هه‌ر كه‌س���ێك‬ ‫به‌تێك���ڕا (‪ )$1000‬قه‌رزار ده‌بێت‪ .‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫ئه‌م ‌ه زۆر نیی���ه‌ بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دامه‌زراو‬ ‫به‌ده‌زگای به‌هێزه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رچاوه‌كانی‬ ‫داه���ات له‌كوردس���تاندا زۆر س���نوردارن‪،‬‬ ‫(وه‌ك چاپكردنی پاره‌‪ ،‬فرۆش���تنی موڵكی‬ ‫حكوم���ه‌ت‪ ،‬باجدانان‪ ،‬هه‌نارده‌‪ ،‬هتد)‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌م بۆنه‌یه‌دا‪ ،‬پێویس���ت ‌ه په‌رله‌مان النیكه‌م‬ ‫شه‌فافبون س���ه‌باره‌ت به‌الیه‌نی قه‌رزده‌رو‬ ‫بڕی قه‌رزو نرخی فایده‌ك ‌ه به‌سه‌ر حكومه‌تدا‬ ‫بسه‌پێنێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌وه‌رنه‌گرتنی قه‌رز له‌هه‌ر‬ ‫‌واڵتێك یاسا تیایدا سه‌روه‌ر نه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌هه‌رحاڵ‪ ،‬به‌ش���ێك له‌و داهاته‌ی دێت‬ ‫ده‌بێت بدرێته‌وه‌ به‌قه‌رزه‌كه‌و نرخی فایده‌كه‌ی‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر پاره‌ی (كوردی!)یش بێت‪.‬‬ ‫هه‌ر گوژم���ه‌ قه‌رزێكی دیك���ه‌ش له‌داهاتی‬ ‫ئایند‌ه ده‌بات‌و ره‌نگ��� ‌ه ‌وابكات رێژه‌ی باج‬ ‫به‌رزبكرێت���ه‌و‌ه مه‌گ���ه‌ر گه‌ش���ه‌ی ئابوریی‬ ‫زۆر خێرا بێت‪ ،‬كه‌ ئه‌م���ه‌ش چاوه‌ڕوانكراو‬ ‫نییه‌‪ .‬یان مه‌گه‌ر قه‌رزه‌كه‌ ئاراسته‌ی بواری‬ ‫‌وه‌به‌رهێن���ان (وه‌كو ژێرخ���ان‪ ،‬خوێندن‪،‬‬ ‫ته‌ندروستیی‪ ،‬كشتوكاڵ) بكرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫ج���ۆر‌ه‌وه‌به‌رهێنان ‌ه له‌دۆخێكدا كه‌ ئارامیی‬ ‫سیاس���یی هه‌بێت ده‌كه‌وێته‌ گه‌ڕ‪ .‬ئه‌مه‌ بۆ‬ ‫ئێستا زه‌حمه‌ته‌‪.‬‬ ‫هه‌م���وان چاوه‌ڕێن س���ه‌رده‌مێك بێته‌و‌ه‬ ‫موچ��� ‌ه له‌كاتی خۆیدا بگات‪ .‬له‌راس���تیدا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و‌ه له‌به‌ر جوانییه‌كان���ی رابردو نییه‌ ك ‌ه‬ ‫بیری ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌ڵكو له‌تاو ژیانی ئێستایه‌‪.‬‬ ‫گێڕان���ه‌وه‌ی متمان���ه‌ بۆ ئابوری���ی كلیلی‬ ‫گه‌ش���ه‌ی درێژخایه‌نه‌‪ ،‬ك ‌ه گه‌یشتنی موچ ‌ه‬ ‫له‌كاتی خۆیدا ته‌نیا یه‌كه‌م هه‌نگاوێتی‪ .‬ئه‌م‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌ ته‌نانه‌ت به‌ده‌وڵه‌ت���ی دامه‌زراوو‬ ‫پێشكه‌وتوی‌وه‌كو ئه‌مه‌ریكا قورسه‌‪ ،‬چ جای‬ ‫به‌حكومه‌تێكی ده‌زگا الوازو نیش���تیمانێكی‬ ‫داگیركراو‪ .‬له‌س���ه‌رو ئه‌مانه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌م قه‌یران���ه‌ فێری كردبی���ن بگه‌ڕێینه‌و‌ه‬ ‫بۆ س���ه‌ر س���كه‌كه‌‪ ،‬ك���ه‌ الی م���ن بریتی ‌ه‬ ‫له‌رێزگرتنی ژیان���ی خه‌ڵك‌و خه‌باتكردن بۆ‬ ‫ئازادیی زیاتری كوردس���تان له‌بری هه‌وڵی‬ ‫پته‌وكردنی ده‌س���ته‌اڵتی كه‌مینه‌‪ ،‬ئه‌وا زو‬ ‫له‌م چاڵه‌ س���ه‌ر ده‌ردێنی���ن‌و‌وه‌رچه‌رخانی‬ ‫ریشه‌یی روده‌دات‪.‬‬

‫بڕیاری سیاسیی له‌كۆمه‌ڵگای نه‌ریتییدا‬ ‫د‪ .‬محه‌مه‌د شوانی*‬ ‫ئه‌وه‌ی كاری سیاسه‌تمه‌دار له‌كاری كه‌سێكی‬ ‫ئه‌كادیمیی‌و ته‌كنۆكرات جیاده‌كاته‌وه‌‪ ،‬بڕیاردانی‬ ‫كتوپڕی چركه‌ساتی ته‌نگژه‌و قه‌یرانه‌كان ‌ه بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی یاساو رێسایه‌كی له‌به‌رده‌ستدا بێت بۆ‬ ‫بڕیاردان‪ ،‬هه‌ر به‌رپرسێكی كارگێڕیی‌و یاسایی‬ ‫ده‌توانێت به‌پێی بڕگه‌و ماده‌كانی به‌رده‌ستی‬ ‫كه‌ پێش����تر ئاماده‌كراون‪ ،‬بڕیار له‌س����ه‌ر ئه‌و‬ ‫روداو‌و بابه‌تانه‌ بدات ك ‌ه دێنه‌ پێش‪ ،‬به‌اڵم بۆ‬ ‫سیاسه‌تمه‌دار فۆرمێكی ئاماده‌ی له‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫نی����ه‌‪ ،‬زۆر جار بڕی����اری سیاس����یی جۆرێك ‌ه‬ ‫له‌ریسك‪ ،‬هه‌میش����ه‌ به‌دڵه‌ڕاوكێ‌و نائارامیه‌و‌ه‬ ‫س����ه‌یری كۆتای����ی‌و ئه‌نجامه‌كان����ی ده‌كرێت‪،‬‬ ‫نادیارو رۆش����ن نین‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫نه‌ریتی����ی‌و‌واڵتانی به‌كاربه‌ر‌و پاش����كۆ له‌روی‬ ‫ئابوریی‌و سیاس����یه‌وه‌‪ ،‬ل����ه‌م كۆمه‌ڵگایانه‌دا‬ ‫راوێژ له‌سه‌ر پرسه‌كان ناكرێ‪ ،‬په‌یوه‌ندیه‌كان‬ ‫نهێنی����ن‪ ،‬ده‌زگای هه‌واڵگری����ی جۆراوج����ۆر‬ ‫كاری����ان تێدا ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌س ئ����اگاداری (بنی‬ ‫ب����ه‌ڕێ!) نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ باگراوندی سیاس����یی یان‬ ‫زه‌ینی����ی‌و جیهانبینی‌و ئه‌زمون‌و تێگه‌یش����تن‬ ‫له‌ئاراسته‌ی روداوه‌كان بۆ سیاسه‌تمه‌دار‌وه‌كو‬ ‫كڵێشه‌ یاسایی‌و ده‌ستوریه‌كانی به‌رێوه‌بردنن‬ ‫ب����ۆ كه‌س����ێكی ته‌كنۆك����رات‪ ،‬له‌كۆمه‌ڵ����گای‬ ‫نه‌ریتییدا كه‌ زانای كۆمه‌ڵناس����ی فه‌ره‌نس����ی‬ ‫ئه‌می����ل دۆركای����م به‌كۆمه‌ڵ����گای میكانیكیی‬ ‫ناوی ده‌بات‪ ،‬به‌هۆی كاری ده‌س����ته‌جه‌معیی‌و‬ ‫په‌یوه‌س����تبونی سیس����ته‌م‌و پێكهاته‌كانیه‌و‌ه‬ ‫كه‌ تاكه‌كانی ب����ێ بیركردنه‌وه‌ له‌چوارچێوه‌یدا‬ ‫ره‌فت����ارو هه‌ڵس����وكه‌وت ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬كۆیه‌كی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییان پێكهێناوه‌و ‌وه‌كو مه‌كینه‌یه‌ك‬ ‫ئه‌ندامه‌كان����ی‌وه‌اڵم����ده‌ره‌وه‌ی داواكاریه‌كانی‬ ‫ئه‌و گشته‌ن‪ ،‬هێنده‌ی عه‌وداڵی جێبه‌جێكردنن‬ ‫س����ه‌رقاڵی پرس����یاركردن نی����ن له‌ماهیه‌ت‌و‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كانی بڕیاره‌ چاره‌نوسس����ازه‌كان‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌ندێكجار كاره‌س����ات‌و ماڵوێرانیه‌كانیان‬ ‫له‌مێ����ژودا به‌رئه‌نجامی ئه‌و بڕیاره‌ سیاس����ی ‌ه‬ ‫هه‌اڵنه‌ن كه‌ س����ه‌ركرده‌كانیان له‌چركه‌ساتێكی‬ ‫مێژویی نه‌گونج����اودا داویانه‌‪ ،‬بۆی ‌ه كۆمه‌ڵگای‬

‫نه‌ریتی����ی الی زانای كۆمه‌ڵناس����ی به‌ریتانی‬ ‫(هێربێرت سپێنس����ه‌ر) بریتی���� ‌ه له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫س����ه‌ربازیی چونك���� ‌ه ئه‌ندامه‌كان����ی ئاماده‌ی‬ ‫جه‌نگ‌و چه‌كهه‌ڵگرتن‌و كوش����تن‌و تااڵنكردنن‬ ‫ه����ه‌ر كاتێك گوێبیس����تی بڕیاری س����ه‌ركرد‌ه‬ ‫خێڵه‌كیه‌كانی����ان بن بێ ئ����ه‌وه‌ی ده‌رئه‌نجامی‬ ‫كۆتایی‪ ،‬پێشوه‌خته‌ توشی جۆر‌ه راچڵه‌كین‌و‬ ‫تێڕامانێكیان بكات‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م دۆخ����ه‌ی بیركردن����ه‌وه‌‌و بڕی����اردان‬ ‫په‌یوه‌سته‌ به‌ڕه‌وش����ی جێگیریی‌و ناجێگیریی‬ ‫بونی����ادی كۆمه‌ڵ����گاو خێرای����ی بزاوت����ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و جێگۆڕكێی چینایه‌تی تاكه‌كانی‬ ‫ه����ه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌ك‪ ،‬له‌كۆمه‌ڵ����گای نه‌ریتییدا‬ ‫هه‌روه‌ك����و چۆن په‌یك����ه‌ری كۆمه‌ڵگا‌و جوڵه‌و‬ ‫پێگه‌و پله‌وپای����ه‌و ئه‌ركی تاكه‌كان دیاریكراوو‬ ‫ت����ا راده‌یه‌ك نه‌گۆڕه‌‪ ،‬به‌هه‌مانش����ێوه‌ بڕیاری‬ ‫سیاس����ییش له‌كۆمه‌ڵ����گای نه‌ریتییدا جۆرێك‬ ‫له‌نه‌گۆڕی����ی ‌وه‌رده‌گرێ����ت‪ ،‬پیاو پێناس����ه‌ی‬ ‫تایبه‌تی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌قڵی دیوه‌خان ره‌واج به‌پیاوی‬ ‫یه‌ك ق����ه‌ول ده‌دات‪ ،‬یه‌كێك له‌نیش����انه‌كانی‬ ‫پیاوه‌تیی پاش����گه‌زنه‌بونه‌وه‌یه‌‪ .‬له‌سه‌ركه‌وتن‌و‬ ‫ژێركه‌وتنه‌كاندا هێنده‌ی س����ه‌ركه‌وتنی قه‌ول‌و‬ ‫گوته‌كان له‌به‌رچاو ده‌گیرێن‪ ،‬هێنده‌ س����ه‌یری‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی����ه‌ بااڵكان����ی كۆمه‌ڵگاكه‌ ناكرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئامانج مانه‌وه‌ی سیسته‌م‌و ریزبه‌ندیی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����ی باوه‌ ن����ه‌ك بابه‌تێگی تر له‌هه‌ر‬ ‫ملمالنێیه‌كدا‪.‬‬ ‫له‌راڤه‌كردنی كالس����یكییانه‌ی ماركسیزمدا‪،‬‬ ‫كه‌ تا ئێس����تاش زیندویه‌تی‌و راس����تیی خۆی یان س����ه‌رنه‌كه‌وتنی هه‌ر بڕیارێكی سیاسیی‪،‬‬ ‫له‌ده‌س����ت ن����ه‌داوه‌‪ ،‬بڕیارو كایه‌ی سیاس����یی هاتنه‌دی قس����ه‌ی س����ه‌ركرده‌كان‌و مانه‌وه‌یان‬ ‫له‌هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كدا له‌س����ه‌ر بناغه‌و بنچینه‌ی نی����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌راوردكردنی ده‌س����تكه‌وته‌كان ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی به‌رهه‌مهێنان بونیاد ده‌نرێت‪ ،‬به‌زیان����ه‌كان‪ ،‬وه‌اڵم����ی ئه‌و پرس����یاره‌یه‌ ئایا‬ ‫سیاس����ه‌تكردن هه‌میش����ه‌ ته‌باو هه‌ماهه‌نگ ‌ه نه‌ده‌ك����را به‌زیانێك����ی كه‌مت����ر بگه‌ین ‌ه هه‌مان‬ ‫له‌گه‌ڵ سروش����تی په‌یوه‌ندی����ی به‌رهه‌مهێنانی ئ����ه‌و ئه‌نجامه‌ی ئێس����تا پێی گه‌یش����تو ین؟‬ ‫زاڵ له‌هه‌ر قۆناغێكی مێژوییدا‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بینین له‌كۆمه‌ڵگای نه‌ریتییدا ئه‌م پرسیار‌ه ناكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌كۆمه‌ڵگای نه‌ریتیی‌و ده‌ره‌به‌گایه‌تیدا چونك���� ‌ه په‌یوه‌ندی����ه‌كان رێ����گا به‌‌وروژاندنی‬ ‫په‌یڕه‌و ده‌كرێت زۆر جیاواز‌ه له‌كۆمه‌ڵگایه‌كی ناده‌ن‪ ،‬هه‌مو به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان به‌ستراونه‌ته‌و‌ه‬ ‫پیشه‌س����ازیی‌و مۆدێ����رن چونك����ه‌ ش����ێوازی به‌مانه‌وه‌ی كه‌س����ێك یان خێزانێك����ه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌رهه‌مهێنان‌و مودێل‌و ستایلی ژیانی تاكه‌كانی له‌كۆمه‌ڵگای نوێدا ئه‌م په‌یوه‌ندیان ‌ه له‌فۆرمێكی‬ ‫جی����اوازن‪ ،‬جۆری په‌یوه‌ندی����ه‌كان‌وه‌كو یه‌ك ‌وشك‌و برینگ‌و چه‌قبه‌ستودا نابینرێن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫نین‪ ،‬له‌كۆمه‌ڵگای نوێدا پێوه‌ری س����ه‌ركه‌وتن هه‌میش���� ‌ه له‌گۆڕان‌و له‌دۆخێك����ی دینامیكیی‬

‫له‌كۆمه‌ڵگای مۆدێرندا‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك له‌بڕیاری‬ ‫سیاسیی ده‌شێ كه‌وتنی‬ ‫حزب‌و له‌ده‌ستدانی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و دابه‌زینی رێژه‌ی‬ ‫ده‌نگ‌و كه‌مبونه‌وه‌ی‬ ‫جه‌ماوه‌ری لێبكه‌وێته‌و‌ه‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای نه‌ریتییدا‬ ‫دان نه‌نان به‌تێكشكان‌و‬ ‫گه‌وره‌كردنی ده‌ستكه‌وتی‬ ‫‌وه‌همیی‌و تاوان خستنه‌پاڵ‬ ‫ئه‌ویتر باوه‌‬

‫به‌رده‌وام����دان‪ ،‬بۆی����ه‌ كای����ه‌ی سیاس����یی‌و‬ ‫سیاسه‌تكردن له‌كۆمه‌ڵگادا ده‌بێ هه‌مان دۆخی‬ ‫دینامیكی����ی‌و گۆڕانی ب����ه‌رده‌وام ‌وه‌ربگرێت‪،‬‬ ‫نابێ بڕیاری سیاس����یی ره‌هاو ب����ێ گه‌ڕانه‌و‌ه‬ ‫بێت‌و بگاته‌ بنبه‌س����ت‪ ,‬رێگای سیاسه‌تكردن‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای هاوچه‌رخ‌و مۆدێرندا‪ ،‬یه‌ك ساید‬ ‫نی����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو بۆ گه‌مه‌ی سیاس����یی س����ایدی‬ ‫س����وڕانه‌وه‌كان زۆرن‪ ،‬له‌خه‌بات����ی به‌به‌رنامه‌و‬ ‫ئامانج����ی ڕوندا یه‌ك میكانی����زم به‌كارنایه‌ت‪،‬‬ ‫پێویس����ته‌ هه‌میشه‌ ئه‌لته‌رناتیڤێكی تر هه‌بێت‬ ‫بۆ هێنانه‌دی ئامانجه‌كان‪ ،‬باشترین یاریكردن‬ ‫ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌سه‌اڵته‌‪ ،‬دورخستنه‌وه‌ی‬ ‫خاوه‌ن بڕی����ار‌ه هه‌ڵه‌كه‌یه‌‪ ،‬جێگاچۆڵكردنه‌ بۆ‬ ‫الیه‌نێك����ی تر ك����ه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و بڕی����ار‌ه نه‌بو‪،‬‬ ‫له‌كۆمه‌ڵ����گای نه‌ریتیی����دا تێكش����كان نی ‌ه تا‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی میر باقی بێ! سه‌رنه‌كه‌تن به‌هۆی‬ ‫هه‌ڵه‌ی بڕیاری سیاسیه‌و‌ه نی ‌ه گه‌له‌كۆمه‌كێ‌و‬ ‫پالنی ده‌ره‌كی����ه‌! له‌دۆزه‌خی كه‌وتنه‌كاندا خۆ‬ ‫به‌س����ه‌ركه‌وتو ده‌زانن چونكه‌ خ����وا بیپارێزی‬ ‫س����ه‌ركرده‌ س����ه‌المه‌ته‌! جیاوازیی جه‌وهه‌ریی‬ ‫نێ����وان بڕی����اری سیاس����یی له‌كۆمه‌ڵ����گای‬ ‫نه‌ریتیی‌و كۆمه‌ڵگای مودێرندا هه‌ڵسه‌نگاندنی‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كان‌و لێپرسینه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫مۆدێرن����دا هه‌ڵه‌ی����ه‌ك له‌بڕیاری سیاس����یی‪،‬‬ ‫ده‌شێ‪ ،‬كه‌وتنی حزب‌و له‌ده‌ستدانی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫دابه‌زین����ی رێ����ژه‌ی ده‌ن����گ‌و كه‌مبون����ه‌وه‌ی‬ ‫جه‌م����اوه‌ری لێبكه‌وێت����ه‌وه‌‪ ،‬له‌كۆمه‌ڵ����گای‬ ‫نه‌ریتییدا دان نه‌نان به‌تێكشكان‌و گه‌وره‌كردنی‬ ‫ده‌س����تكه‌وتی‌وه‌همی����ی‌و تاوان خس����تنه‌پاڵ‬ ‫ئه‌ویتر ب����اوه‌‪ ،‬له‌كۆمه‌ڵ����گای مۆدێرندا دوای‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندن زۆرجار یاریكه‌ره‌كان ده‌گۆڕرێن‌و‬ ‫‌واڵتانی پاش����كۆ ناچارن به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندیی‬ ‫یاریكه‌ر‌ه نوێیه‌كان به‌بڕیار‌ه سیاسییه‌كانیاندا‬ ‫بچنه‌وه‌‪ ،‬كه‌چی له‌كۆمه‌ڵگای نه‌ریتییدا یه‌كێك‬ ‫له‌پایه‌ س����ه‌ره‌كیه‌كانی گه‌مه‌ی سیاس����یی ك ‌ه‬ ‫چون����ه‌ دواوه‌ی گروپێك‌و هاتنه‌ پێش����ه‌وه‌ی‬ ‫گروپێكی تر‌ه به‌دیناكرێت‪ ،‬تا كۆتایی گه‌مه‌ك ‌ه‬ ‫به‌سه‌ركه‌وتن‌و به‌ژێركه‌وتنه‌و‌ه هه‌ر هه‌مان ئه‌و‬ ‫بكه‌رانه‌ن ك ‌ه یارییه‌كه‌یان ده‌ستپێكردوه‌‪.‬‬ ‫*مامۆستا له‌زانكۆی سه‌الحه‌دین‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫(االكراد والنبي)‬ ‫كتێبێك له‌دژ ‌ی كوردستان‬

‫‪13‬‬

‫سەردەمی دوای مۆدێرنە‬ ‫ڕێبین هه‌ردی‬

‫مه‌ال عه‌بدواڵ شێركاوه‌یی‌‬ ‫كاتێ‌ ئ���ه‌م كتێب���ه‌م خوێن���ده‌وه‌ زۆر ‌ی‬ ‫تاس���اندم‌و تا راده‌یه‌كی‌ باش���یش توش���ی‌‬ ‫ش���ۆك‌و سه‌رس���امیی‌ ب���وم‪ ،‬نوس���ینه‌كه‌‬ ‫به‌زمانێكی‌ نه‌رم‌و دۆس���تانه‌ نوسراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆربه‌ی‌ زانیاریی‌‌و ناوه‌رۆكه‌كه‌ی‌ دژ به‌كورد‌و‬ ‫مێژوه‌كه‌ی‌ ده‌دوێت‪.‬‬ ‫ناونیشانی‌ كتێبه‌كه‌ (ااالكراد والنبی دراسه‌‬ ‫فی تأریخ االكراد وجغرافیتهم) نوسه‌ره‌كه‌شی‌‬ ‫ن���اوی‌ (أ‪.‬د‪ .‬محم���د بهجت قبیس���ی)ه‌ كه‌‬ ‫پسپۆڕی‌ زمانی‌ عه‌ره‌بی‌‌و له‌هجه‌ عروبیه‌كان‌و‬ ‫مێژوی‌ كۆنه‌‌و‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪ 1940‬له‌دایكبوه‌‌و‬ ‫به‌ره‌گ���ه‌ز عه‌ره‌به‌‌و خه‌ڵكی‌ س���وریه‌‪ ،‬له‌هه‌ر‬ ‫سێ‌ زانكۆی‌ (حه‌له‌ب‪ ،‬تشرین‪ ،‬قاهیره‌)ش‪،‬‬ ‫وه‌ك مامۆستا وانه‌ی‌ گوتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و نوسه‌ره‌ پێیوایه‌ به‌به‌ڵگه‌‌و دۆكیۆمێنته‌‬ ‫مێژوییه‌كان له‌باره‌ی‌ كوردو كوردس���تانه‌وه‌‬ ‫نوسیویه‌تی‌‪ ،‬ده‌یه‌وێ‌ بڵێ‌ كورد هه‌ڵقواڵوی‌‬ ‫الی‌ ئێران���ن‌و میوان���ی‌ ئ���ه‌م خاك���ه‌ن كه‌‬ ‫ناویان لێناوه‌ (كوردس���تان)‪ ،‬باسی‌ كوردو‬ ‫مێ���ژوی‌ كورد ده‌كا‌و پێیوای���ه‌ كورد خاك‌و‬ ‫ناوو نه‌خش���ه‌ی‌ نه‌بوه‌‪ ،‬به‌گشتی‌‌و به‌درێژی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك پرسی‌ له‌و باره‌وه‌ تاووتو كردوه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ زۆربه‌ی‌ زانیاریی‌‌و ئاماژه‌كانی‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫مێ���ژوی‌ كورده‌وه‌ پێچه‌وانه‌ی‌ ئ���ه‌و زانیاریه‌‬ ‫مێژوییانه‌ن له‌كتێبی‌ (كوردو كوردستان ـی‌‬ ‫د‪ .‬كه‌م���ال مه‌زه���ه‌ر)و (خوالصه‌ی‌ تاریخی‌‬ ‫كوردو كوردستانی‌ محمد ئه‌مین زه‌كی‌ به‌گ)‌و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت (ش���ه‌ره‌فنامه‌_ی‌ ش���ه‌ره‌فخانی‌‬ ‫به‌دلیسی‌) هاتوه‌‪ ،‬كه‌ باس له‌به‌شێكی‌ تیره‌و‬ ‫هۆزه‌ كوردیه‌كان ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ‌ مێژوی‌ ك���ورد ته‌مومژاویه‌‌و تا‬ ‫لێ���ی‌ بچیته‌ پێش���ه‌وه‌ قوڕه‌كه‌ی‌ خه‌س���تتر‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و كتێبه‌م نوس���یوه‌ تا ئه‌و‬ ‫هه‌ڵه‌ گه‌ورانه‌ راستبكه‌مه‌وه‌‌و كوردیش بزانێ‌‬ ‫بناغه‌كه‌ی‌ چی���ه‌‌و چۆنه‌‌و ك���ه‌ی‌‌و له‌كوێوه‌‬ ‫هاتوه‌‪.‬‬ ‫ج���ارێ‌ هه‌ر زو ده‌ڵ���ێ‌‪ :‬چه‌مكی‌ (كورد)‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا وشه‌یه‌كی‌ عه‌ره‌بیه‌‌و ئه‌سڵه‌كه‌ی‌‬ ‫(كرد) كه‌ به‌مانای‌ (دورخرا‪ ،‬ده‌ركرا) دێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواتر بۆ ئه‌وه‌ی‌ وش���ه‌كه‌ بكوردێنرێت‬ ‫(واو)ێكیان بۆ زیادك���ردوه‌‌و بۆته‌ (كورد)‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش ره‌خنه‌ له‌پارێزگای‌ دیمه‌شق‬ ‫ده‌گرێ‌ كات���ێ‌ ناوی‌ كه‌س���ایه‌تیه‌كی‌ كورد‬ ‫(محمد علی‌) س���ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵ���ه‌ی‌ زمانی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌_ س���وری‌‪ ،‬له‌یه‌كێ‌ له‌شه‌قامه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و ش���اره‌ ناوه‌و نوسراوه‌ (شه‌قامی‌ محمد‬ ‫كورد عه‌ل���ی‌)‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌چه‌واش���ه‌كاریی‌‌و‬ ‫نه‌زانیه‌كی‌ گه‌وره‌ به‌رامبه‌ر به‌كیان‌و ئوممه‌ی‌‬ ‫عه‌ره‌بیی‌ داده‌نێت‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ناوی‌ كوردستانیش ده‌ڵێ‌‪:‬‬ ‫ناوی‌ (كوردس���تان) كه‌ مه‌به‌س���ت لێی‌ ئه‌و‬ ‫جه‌زی���ره‌ نیمچ���ه‌ سێگۆش���ه‌یه‌‪ ،‬كه‌وتۆته‌‬ ‫نێ���وان ئێ���ران‌و عێ���راق‌و توركیا‌و ئێس���تا‬ ‫كورد به‌مه‌مله‌كه‌تی‌ خ���ۆی‌ ده‌زانێ‌‪ ،‬ناوێكی‌‬ ‫نوێیه‌‌و له‌كۆتایی‌ سه‌ده‌ی‌ نۆزده‌‌و سه‌ره‌تای‌‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌مه‌وه‌ له‌الی���ه‌ن رۆژئاوا‌و‬ ‫رۆژهه‌اڵتناس���ه‌كانه‌وه‌ به‌ئامانجگه‌لێك���ی‌‬ ‫سیاس���یی‌ به‌بااڵی‌ ئه‌و ناوچه‌ بڕاوه‌‪ ،‬وشه‌ی‌‬ ‫(س���تان)یش (كه‌ به‌مان���ای‌ خاك دێت) بۆ‬ ‫زیادك���راوه‌‪ ،‬ه���ه‌ر وه‌كو بۆ (پاكس���تان‌و‬ ‫ئه‌فغانس���تان‌و داغس���تان‌و تاجیكس���تان)‬ ‫دایانتاشیوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێیوای���ه‌‪ :‬كوردس���تان له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫خاك���ی‌ عه‌ره‌به‌‌و فڕی‌ كوردانی‌ به‌س���ه‌ره‌وه‌‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬ده‌ڵێ‌‪ :‬له‌سه‌ده‌ی‌ دوانزه‌مه‌وه‌ شوێن‌و‬ ‫مه‌مله‌كه‌ت���ی‌ كوردان له‌ش���اری‌ (ره‌ی‌) كه‌‬ ‫چوار كیلۆمه‌تر له‌ش���اری‌ تارانه‌وه‌ دوربوه‌‌و‪،‬‬ ‫ئێستا بۆته‌ گه‌ڕه‌كێك له‌و پایته‌خته‌‪ ،‬ده‌ست‬ ‫پێ‌ ده‌كا تا ده‌گاته‌ شاری‌ حه‌لوان‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌پێی‌ نه‌خش���ه‌ی‌ (ئیبن حه‌وقه‌ل) له‌كتێبی‌‬ ‫(ص������وره‌ االرض) به‌ڵگه‌ی‌ له‌س���ه‌ر هێناوه‌‪،‬‬ ‫دواتر به‌هۆی‌ ملمالنێ‌‌و شه‌ڕو پێكدادانه‌كانی‌‬ ‫نێوان سه‌فه‌وی‌‌و عوسمانیه‌كان‪ ،‬كورد له‌وێ‌‬ ‫هه‌اڵتون‌و له‌هه‌ولێر نیشته‌جێبون‌و (سوڵتان‬ ‫سلیمان قانونی)ش خێوه‌تگایه‌كی‌ له‌سنوری‌‬ ‫ئێستای‌ پارێزگای‌ س���لێمانی‌ دامه‌زراندوه‌‌و‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئینجا به‌هۆی‌ ئاڵۆزیی‌‌و ش���ه‌ڕو‬ ‫ش���ڵه‌ژانی‌ بارودۆخه‌ك���ه‌ دورخراونه‌ت���ه‌وه‌‬ ‫ناوچ���ه‌ی‌ عه‌فرین ت���ا س���وڕاوه‌ته‌وه‌ نزیك‬ ‫سنوری‌ لیبیا‪ ،‬پێشیوایه‌ كورد له‌ناوه‌ڕاستی‌‬ ‫سااڵنی‌ ‪1508‬و ‪ 1623‬هاتونه‌ته‌ كوردستانه‌وه‌‬ ‫نه‌ك پێشتر‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌ڵگه‌ی‌ عه‌ره‌بیه‌تی‌ خاكی‌ كوردستان‬ ‫ب���ه‌وه‌ دێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ به‌پێی‌ س���ه‌رچاوه‌‬

‫پێویسته‌ شاره‌زایان ‌ی‬ ‫مێژو به‌تایبه‌ت مێژوی‌‬ ‫كورد‪ ،‬ئه‌و بۆچونانه‌‬ ‫وه‌اڵمبده‌نه‌وه‌‌و لێی‌‬ ‫بێده‌نگ نه‌بن‌و‪ ،‬هه‌ڵه‌كان‬ ‫راستبكه‌نه‌وه‌‌و راستیه‌كان‬ ‫بۆ مێژو ده‌ربخه‌ن‬ ‫چونكه‌ ئه‌وه‌ كتێبێكه‌‬ ‫به‌قه‌باره‌ی‌ (‪ )330‬الپه‌ڕه‌‬ ‫له‌و باره‌وه‌ نوسراوه‌‌و‬ ‫له‌شاری‌ دیمه‌شق‬ ‫چاپی‌ یه‌كه‌می‌ ‪2014‬‬ ‫ده‌رچوه‌‌و نوسه‌ره‌كه‌شی‌‬ ‫پرۆفیسۆرێكی‌ زانكۆیه‌‬

‫به‌رگی کتێبه‌که‌‬

‫مێژویی���ه‌كان هه‌ردو تی���ره‌ی‌ (بنو ربیعه‌)‌و‬ ‫(بنو عقی���ل) له‌باكوری‌ عێراق ژیاون‌و (بنو‬ ‫مچر)ی���ش له‌ش���اری‌ رقه‌ بوه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌مانه‌‬ ‫به‌نه‌وه‌ی‌ (عه‌دنان) داده‌نرێن‌و ئه‌میش���یان‬ ‫باپیره‌ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ پێغه‌مبه‌ری‌ ئیس�ل�امه‌‪،‬‬ ‫به‌تێگه‌یش���تنی‌ ئه‌و ئه‌مه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كوردستان موڵكی‌ عه‌ره‌ب بوه‌ نه‌ك‬ ‫كورد‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ زمانی‌ كوردییشه‌وه‌ ده‌ڵێ‌‪ :‬زمانی‌‬ ‫كوردی‌ به‌یه‌كێ‌ له‌له‌هجه‌ ئێرانیه‌كان داده‌نرێ‌‪،‬‬ ‫وه‌كو زمانی‌ ئه‌فغانی‌ له‌فارس���یه‌وه‌ نزیكه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌وه‌ش پتر ده‌ڵێ‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر وا نیه‌! وێنه‌ی‌‬ ‫یه‌ك تابلۆ ی���ان یه‌ك نوس���ینی‌ كوردیمان‬ ‫پیشانبده‌ن‪ ،‬كه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ بكات ئه‌و خاكه‌‬ ‫كوردستانه‌‌و مه‌مله‌كه‌تی‌ كوردانه‌!؟ با ئێمه‌‬ ‫هه‌زاران نوس���ین‌و به‌ڵگ���ه‌‌و تابلۆی‌ خۆمان‬ ‫ره‌ش بكه‌ینه‌وه‌ له‌و خاكه‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێیوایه‌ ن���اوی‌ ش���اره‌كان زۆربه‌ی‌‬ ‫عه‌ره‌بین‌و كورد به‌كوردیی���ان ده‌زانێ‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫تۆمه‌تانه‌ش ره‌تده‌كاته‌وه‌ كه‌ رژێمی‌ س���وریا‬ ‫هیچ هه‌وڵێكیدابێ‌ بۆ سڕینه‌وه‌ یان گۆڕینی‌‬ ‫ناوی‌ شاره‌ كوردیه‌كان‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ‌‪ :‬عه‌فرین‬ ‫ناوێكی‌ عه‌ره‌بیه‌‌و مانای‌ خۆی‌ هه‌یه‌ له‌زمانی‌‬ ‫عه‌ربیی���دا س���وپاس بۆ خ���وا نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫بیگ���ۆڕن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ه���ه‌ردو ش���اره‌كه‌ی‌ تر‬ ‫گۆڕراون‪ ،‬به‌نمونه‌ (قامش���لی‌) وش���ه‌یه‌كی‌‬ ‫عه‌ره‌بیه‌ (قامش) به‌مانای‌ (جمع)دێ‌‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ جیاوازی‌ لێكۆبونه‌ته‌وه‌ ئه‌و‬ ‫ناوه‌ی‌ هه‌ڵگرتوه‌‪( ،‬لی) پاشگرێكی‌ له‌هجه‌ی‌‬ ‫(یه‌مانیه‌) نه‌ك توركی‌‪ ،‬ئه‌و ناوه‌ له‌ئێس���تا‬ ‫كراوه‌ته‌ (قامیشلۆ)‌و كورداندوتیان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫كۆبانی‌ له‌بنه‌ڕه‌ت���دا (عین العرب)ه‌ ئه‌ویش‬ ‫هه‌ر عه‌ره‌بیه‌‪ ،‬پێش���یوایه‌ جێگه‌ی‌ پێكه‌نینه‌‬ ‫كه‌ ناوی‌ ده‌ب���ه‌ن به‌كۆبان���ی‌‪ ،‬له‌هه‌مانكات‬ ‫ده‌ڵێ‌‪ :‬كاره‌س���اته‌ ئه‌و ناوچه‌ی���ه‌ كه‌ كورد‬ ‫به‌هی‌ خ���ۆی‌ ده‌زانێ‌‌و تورك توركاندویه‌تی‌‌و‬ ‫له‌ئه‌سڵیش���دا موڵكی‌ عه‌ره‌به‌‪ ،‬توركیا ناوی‌‬ ‫گۆڕی���وه‌ بۆ (كۆبانی‌)‪ ،‬بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ مۆركی‌‬ ‫خ���ۆی‌ پێوه‌ بلكێنێ‌‪ ،‬وه‌ك چۆن ش���امئه‌لی‌‬ ‫كردۆته‌ زه‌نجیرلی‌‪ ،‬ره‌ه���ای‌ كردۆته‌ ئۆرفه‌‪،‬‬ ‫هتد‪..‬‬ ‫ئ���ه‌و دكت���ۆره‌ دێت���ه‌ س���ه‌ر ش���اره‌‬ ‫كوردس���تانیه‌كانیش ده‌ڵ���ێ‌‪ :‬كه‌رك���وك‬ ‫له‌(ك���رك)وه‌ هاتوه‌‪ ،‬كه‌ به‌مانای‌ هێزو توانا‬ ‫دێ‌‪( ،‬اربیل) وش���ه‌یه‌كی‌ عه‌ره‌بیه‌‌و به‌مانای‌‬ ‫خۆشه‌ویس���تیی‌ خوا دێت‪ ،‬دهۆك له‌(دهك)‬ ‫وه‌ هاتوه‌‪ ،‬كه‌ مانای‌ ش���كاو ده‌به‌خش���ێت‪،‬‬ ‫س���لێمانی‌ نیس���به‌ته‌ بۆ مه‌لیك س���لێمانی‌‬ ‫قانون���ی‌‪ ،‬ك���ه‌ یه‌كه‌مج���ار خێوه‌ت���گای‌ بۆ‬ ‫كوردان كرده‌وه‌‪ ،‬پێشیوایه‌ ئه‌مه‌ به‌ڵگه‌یه‌كی‌‬ ‫ڕونه‌ له‌وه‌ی‌ ئه‌م خاك���ه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا موڵكی‌‬ ‫عه‌ره‌به‌‌و‪ ،‬كورد وه‌ك میوانێك لێیداكوتاوه‌‪.‬‬ ‫له‌و كتێبه‌دا ته‌نها باس له‌شارو شوێن ناكا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو دێته‌ سه‌ر ره‌مزو كه‌سایه‌تی‌‌و به‌شێكی‌‬ ‫تیره‌و بنه‌ماڵه‌ گه‌وره‌كانی‌ كوردیش‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ‌‪ :‬س���ه‌الحه‌دینی‌ ئه‌ییوبی‌ عه‌ره‌به‌‌و‬ ‫به‌ڵگ���ه‌ش هه‌یه‌ كه‌ ئه‌و س���ه‌ركرده‌یه‌ خۆی‌‬ ‫گوتویه‌تی‌‪ :‬نه‌س���ه‌بی‌ من عه‌ره‌بیه‌‪ ،،‬وێڕای‌‬ ‫ئه‌مه‌ش مولحه‌قێكی‌ به‌كتێبه‌كه‌وه‌ ناوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات بنه‌ماڵ���ه‌ی‌ ئه‌ییوبیه‌كان‬ ‫(كه‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ س���ه‌الحه‌دینی‌ سه‌ركرده‌یه‌)‬ ‫نه‌س���ه‌بی‌ خۆی���ان ده‌رخس���توه‌‌و عه‌ره‌بن‪،‬‬

‫ده‌ش���ڵێ‌‪ :‬هه‌مو مێژوناسان ئه‌و راستییه‌یان‬ ‫گوتوه‌ جگه‌ له‌مه‌سعودیی‌ نه‌بێ‌‪ ،‬به‌ڵگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫تریش ب���ه‌وه‌ دێنێته‌وه‌ كاتێ‌ س���ه‌الحه‌دین‬ ‫ده‌چێته‌ حه‌له‌ب مه‌زهه‌بی‌ حه‌نه‌فی‌ ده‌گۆڕێت‬ ‫بۆ مه‌زهه‌بی‌ ش���افعی‌‪ ،‬چونك���ه‌ له‌حه‌نه‌فی‌‬ ‫مه‌رج نیه‌ حاكم ع���ه‌ره‌ب بێ‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ ش���افعی‌ كه‌ پێیوایه‌ ده‌بێ‌ حاكم‌و‬ ‫خه‌لیفه‌ عه‌ره‌ب بن‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ ت���ری‌ نوس���ینه‌كه‌ی‌ ده‌ڵێ‌‪:‬‬ ‫زۆرێك له‌تیره‌كان ئێس���تا بۆیانده‌ركه‌وتوه‌‬ ‫ره‌چه‌ڵه‌كی���ان عه‌ره‌به‌ نه‌ك كورد‪ ،‬تیره‌كانی‌‬ ‫(ش���ێخان‪ ،‬كیتكان‪ ،‬خه‌لج���ان‪ ،‬حه‌مدانی‌‪،‬‬ ‫شیش���كلی‌) به‌نمون���ه‌ دێنێت���ه‌وه‌‌و چه‌ن���د‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ك له‌عروبه‌تیان ده‌خاته‌ڕو‪ ،‬خاڵێكی‌‬ ‫تر له‌و خااڵنه‌ی‌ ئه‌و كتێبه‌ قس���ه‌ی‌ له‌باره‌وه‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پێیوایه‌ مێژونوسی‌ كورد‬ ‫(محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌كی‌ به‌گ) له‌نوسینه‌وه‌ی‌‬ ‫مێ���ژوی‌ ك���وردان زۆر به‌هه‌ڵه‌داچ���وه‌‌و‬ ‫زانیاریی‌ هه‌ڵه‌ش���ی‌ كۆكردۆته‌وه‌‪ ،‬نمونه‌ش‬ ‫به‌عه‌ش���یره‌ته‌كانی‌ (لولو‪ ،‬جوتی‌‪ ،‬خالدی‌‪،‬‬ ‫س���وباری‌‪ ،‬حوری‌) دێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌می���ن زه‌كی‌ به‌تیره‌ی‌ كوردی���ان ده‌زانێ‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ده‌ڵێ‌‪ :‬ئه‌مانه‌ عه‌ره‌بن‌و په‌یوه‌ندییان‬ ‫به‌كورده‌وه‌ نیه‌‪ .‬بۆیه‌ ده‌ڵێ‌‪ :‬تكا ده‌كه‌م بۆ‬ ‫كتێبی‌ (االكراد الصادر)ی‌ (دافید ماكدویل)‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬كه‌ مێژویه‌كی‌ راست‌و دروسته‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك ئه‌وانه‌ی‌ ك���ۆن‪ ،‬كه‌ هه‌ڵ���ه‌ی‌ زۆریان‬ ‫تێدایه‌‌و ته‌نها نه‌قڵكراوه‌‌و ته‌دقیق نه‌كراون‪.‬‬ ‫نمونه‌یه‌ك���ی‌ تر به‌هه‌ری���ه‌ك له‌(ئه‌حمه‌د‬ ‫شه‌وقی‌‪ ،‬عه‌بدۆ شیخۆ‪ ،‬هۆلۆ پاشا‪ ،‬محه‌مه‌د‬ ‫عه‌لی‌ پاش���ا) دێنێته‌وه‌‌و‪ ،‬به‌قس���ه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫له‌ده‌می‌ خۆیان‌و به‌پێ���ی‌ به‌ڵگه‌كان‪ ،‬ئه‌وانه‌‬ ‫خۆیان به‌عه‌ره‌ب داناوه‌ نه‌ك كورد‪.‬‬ ‫الیه‌نێك���ی‌ تری‌ نوس���ینه‌كه‌ دێته‌ س���ه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌ پێغه‌مب���ه‌ر (د‪.‬خ) به‌كورده‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌و بۆچونی‌ هه‌مو ئه‌وانه‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌ڵێ���ن پێغه‌مبه‌ر (محه‌مه‌د‌و ئیبراهیم_‬ ‫سه‌المی‌ خوایان له‌سه‌ر بێت) كورد بون‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێ‌‪ :‬ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌و ج���ۆره‌ فكرانه‌‬ ‫باڵوده‌كه‌نه‌وه‌ به‌هه‌ڵه‌ حاڵ���ی‌ بون‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ په‌یوه‌ندیی‌ به‌(علم الدالله‌)ی‌ زمانه‌وانی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ لێره‌ی���ه‌‪ :‬وش���ه‌ی‌ كورد‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا (كرد) ك���ه‌ به‌مانای‌ ده‌ركردن‌و‬ ‫دورخس���تنه‌وه‌ دێت‪ ،‬پێغه‌مب���ه‌ر ئیبراهیم‬ ‫(كرد) كراوه‌‪ ،‬واته‌ له‌(ئور)ه‌وه‌ ده‌ركراوه‌ بۆ‬ ‫(حیران) له‌وێشه‌وه‌ بۆ (میسرر)و له‌وێشه‌وه‌‬ ‫بۆ (مه‌ككه‌)‪ ،‬هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ری‌ ئیس�ل�ام‬ ‫له‌(مه‌كك���ه‌)وه‌ ده‌رك���را‌و دورخرای���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫(مه‌دین���ه‌)‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ تیكه‌اڵویه‌كه‌‪ ،‬كاتێ‌ ئه‌و‬ ‫دو پێغه‌مبه‌ره‌ له‌ش���وێنی‌ خۆیان ده‌ركراون‌و‬ ‫(كرد) كراون مانای‌ وانیه‌ كوردن! ته‌نها له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ وشه‌ی‌ (كرد) ده‌یانگرێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌وه‌ به‌مانای‌ ئه‌وه‌ دێت كه‌ دورخراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ نیه‌ ئێوه‌ش له‌خ���واری‌ تارانه‌وه‌‬ ‫(كرد) كراون‪ ،‬واته‌ ده‌ركراون‌و دواتر وشه‌كه‌‬ ‫كوردێنراوه‌‌و كراوه‌ به‌(كورد)‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ هه‌م���و ئه‌مان���ه‌ ب���اس له‌وه‌‬ ‫ده‌كا‪ ،‬كه‌ ئ���ه‌وان وه‌كو عه‌ره‌ب نابێ‌ فه‌زڵی‌‬ ‫ك���ورد له‌بیربكه‌ن‪ ،‬كه‌ له‌س���ه‌ده‌ی‌ دوانزه‌‌و‬ ‫س���ێزده‌مه‌وه‌ له‌گه‌ڵ عه‌ره‌ب���دا دژ به‌ته‌تار‬ ‫وه‌ستان‌و قاره‌مانی‌ هه‌ردو شه‌ڕی‌ (حه‌تین‌و‬ ‫عه‌ین جالوت) بون‪ ،‬ده‌ش���خوازێ‌ كورد بیر‬

‫له‌برایه‌ت���ی‌‌و پێكه‌وه‌ژیان بكه‌ن���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫عه‌ره‌ب‪ ،‬نه‌ك ب���ه‌الی‌ بیرو هه‌وڵی‌ ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫كوردیی‌ بڕۆن‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێ‌‪ :‬بب���ورن كه‌ ئێمه‌ بانگه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫عروب���ه‌ت ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و دروش���مه‌‬ ‫یه‌كبونی‌ نێوان عه‌ره‌بی‌ موسڵمان‌و مه‌سیحی‌‬ ‫پته‌و ده‌كا‪ ،‬كه‌ ش���ه‌ریكی‌ ئێمه‌ن له‌زه‌ویدا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌و خاكه‌ی‌ ئێس���تا به‌كوردستان‬ ‫ناس���راوه‌‌و هی‌ عه‌ره‌بی‌ موسڵمان‌و عه‌ره‌بی‌‬ ‫سریانی‌ بوه‌‪.‬‬ ‫پێشیوایه‌ شۆڕشه‌كانی‌ كورد بۆ ئه‌وه‌ بون‬ ‫كوردیزانان له‌ش���وێنێك كۆبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێ‌‪:‬‬ ‫ل���ه‌و چه‌ند س���ه‌ده‌ی‌ رابردو ك���ورد هه‌وڵی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆییدا‪ ،‬ب���ه‌اڵم فه‌ش���ه‌لی‌ هێناوه‌‪،‬‬ ‫نمونه‌ش به‌شۆڕشی‌ (عه‌بدولڕه‌حمان پاشا)‌و‬ ‫شۆڕشی‌ (شێخ سه‌عیدی‌ پیران)‌و هه‌وڵه‌كان‬ ‫ب���ۆ جێبه‌جێكردن���ی‌ په‌یمانی‌ (س���یڤه‌ر)‬ ‫دێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌ش���ڵێ‌ دواج���ار ئه‌تات���ورك‬ ‫په‌یمانی‌ (سیڤه‌ر)ی‌ تێكش���كاندو (لۆزان)‬ ‫ی‌ هێنایه‌ پێش���ه‌وه‌‌و داواكاریی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫له‌بیر ك���وردان برده‌وه‌‪ ،‬زیات���ر ده‌ڵێ‌‪ :‬دان‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌نێین عه‌ره‌بی‌ س���وریا له‌و كاته‌ی‌‬ ‫گوێی‌ له‌ده‌نگۆی‌ دروس���تبونی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬ترسی‌ له‌دروستبونی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردیی‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ نوس���ینه‌كه‌ی‌ راستكردنه‌وه‌‌و‬ ‫رونكردنه‌وه‌‌و ده‌رخس���تنی‌ راس���تیه‌كانه‌ بۆ‬ ‫مێ���ژو‪ ،‬ئه‌گه‌رچ���ی‌ پێیوایه‌ تازه‌ ش���ته‌كان‬ ‫مه‌جرای‌ خۆی���ان وه‌رگرت���وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌ڵێ‌‪:‬‬ ‫له‌ئێستادا زۆربه‌ی‌ كوردان تازه‌ قه‌ناعه‌تیان‬ ‫ب���ۆ دروس���تبوه‌ ك���ه‌ كوردس���تان خاكی‌‬ ‫هه‌میش���ه‌یی‌ ئه‌وان ب���وه‌‪ ،‬جا چ���ۆن به‌اڵ‬ ‫بخوڵقێنی���ن‪ ،‬به‌اڵی���ه‌ك ره‌نگه‌ كاره‌س���اتی‌‬ ‫لێبكه‌وێته‌وه‌!‬ ‫ئه‌مان���ه‌‌و چه‌ندین الیه‌نی‌ تر س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌مێ���ژوی‌ كورد‌و كوردس���تان ل���ه‌و كتێبه‌‬ ‫ده‌خات���ه‌ڕو‪ ،‬ك���ه‌ پێموای���ه‌ ئاگاداربون له‌و‬ ‫جۆره‌ فیكرانه‌‪ ،‬شتێكی‌ پێویست‌و ئه‌ركێكی‌‬ ‫نیش���تمانیه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و جۆره‌ كه‌سانه‌‬ ‫گوێی‌ عه‌ره‌بی‌ ع���ه‌وام پڕ نه‌كه‌ن له‌و جۆره‌‬ ‫زانیارییه‌ سه‌راوژێرانه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ م���ن ده‌ڵێ���م‪ :‬خس���تنه‌ڕوی‌ وه‌ها‬ ‫نوسینێك بۆ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و هه‌مو هه‌ڵه‌ گه‌ورانه‌‬ ‫نه‌بنه‌ ماڵ به‌سه‌رمانه‌وه‌‌و‪ ،‬وه‌ك ئه‌مانه‌تێك‬ ‫ئه‌ركه‌ راستیانبكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌‪:‬‬ ‫پێویس���ته‌ ش���اره‌زایانی‌ مێژو به‌تایبه‌ت‬ ‫مێژوی‌ كورد‪ ،‬ئه‌و بۆچونانه‌ وه‌اڵمبده‌نه‌وه‌‌و‬ ‫لێی‌ بێده‌نگ نه‌بن‌و‪ ،‬هه‌ڵه‌كان راستبكه‌نه‌وه‌‌و‬ ‫راستیه‌كان بۆ مێژو ده‌ربخه‌ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌‬ ‫كتێبێك���ه‌ به‌قه‌ب���اره‌ی‌ (‪ )330‬الپه‌ڕه‌ له‌و‬ ‫باره‌وه‌ نوسراوه‌‌و له‌ش���اری‌ دیمه‌شق چاپی‌‬ ‫یه‌كه‌م���ی‌ ‪ 2014‬ده‌رچوه‌‌و نوسه‌ره‌كه‌ش���ی‌‬ ‫پرۆفیسۆرێكی‌ زانكۆیه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ك ده‌ش���خوازم له‌الیه‌ن���ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدارو ته‌نانه‌ت حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان‌و ناوه‌ندو رێكخراوه‌ فه‌رهه‌نگی‌‌و‬ ‫نیش���تمانیه‌كان‪ ،‬رێكاری‌ پێویست‌و یاسایی‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و نوس���ینه‌ بگرنه‌به‌رو خه‌مێكی‌‬ ‫لێبخۆن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ قس���ه‌كردنه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫خ���اك‌و مێژوی‌ نه‌ته‌وه‌یه‌ك‪ ،‬ك���ه‌ به‌درێژایی‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ خۆی‌ س���ته‌می‌ لێك���راوه‌ به‌قۆناغی‌‬ ‫ئێستاشه‌وه‌‪.‬‬

‫رەنگ���ە هیچ پرۆژەیەک هێندەی مۆدێرنە‬ ‫کاریگەریی گەورەی لەس���ەر جیهانی ئینسان‬ ‫بەجێنەهێش���تبێت‪ .‬چونکە هی���چ پرۆژەیەک‬ ‫هێندەی مۆدێرنە دەس���تکاریی س���ەرلەبەری‬ ‫جیهانی ن���اوەوەو دەرەوەی مرۆڤ نەکردوە‪.‬‬ ‫ه���ەم جیهانی مادی���ی ئینس���انی گۆڕییوەو‬ ‫ه���ەم جیهانی ن���اوەوەو مەعنەویی‪ .‬مۆدێرنە‬ ‫بەتەنیا ه���ەر تازەبونەوەی جیهانی بابەتیی‌و‬ ‫مادیی ئینس���ان نیە‪ ،‬تەنها ئەو دەستکەوتە‬ ‫زانستیی‌و تەکنیکییانە نیە کە فەزای جیهانی‬ ‫دەرەوەی ئینس���انیان گۆڕی‪ ،‬بەڵکو جیهانی‬ ‫ناوەوەی خودی ئینسانیشی دەستکارییکردو‬ ‫مرۆڤێکی ت���ازەی بەبیرکردنەوەیەکی تازەوە‬ ‫دروستکرد‪ .‬مۆدێرنە لەگەڵ خۆیدا هەمو ئەو‬ ‫دەزگاو ئامرازانەی بەرهەمهێنا کە دەستکاریی‬ ‫هوش���یاریی‌و ش���ێوەی بیرکردنەوەی مرۆڤ‬ ‫ئەکەن‪ .‬لەگەڵ مۆدێرنەدا بیرۆکەی قوتابخانەو‬ ‫فێرکاری���ی دێتە ئ���اراوە کە ب���ۆ یەکەمجار‬ ‫لەمێ���ژودا زوربەی کۆمەڵ���گا نەک هەر فێری‬ ‫خوێندن‌و نوس���ین ئەکات‪ ،‬بەڵکو هەمو ئەو‬ ‫کەرەستانەش���یان پێئەبەخش���ێت کە بتوانن‬ ‫لەهەر بوارێکدا کە ئەیانەوێت پسپۆریی پەیدا‬ ‫بکەن‪ .‬قوتابخانەکان هەم س���ایکۆلۆژیاو هەم‬ ‫بیرکردنەوەی مرۆڤەکانیان بەجۆرێک گۆڕی کە‬ ‫چیتر لەو مرۆڤانە نەچن کە پێش سەردەمی‬ ‫مۆدێرن���ە هەب���ون‪ .‬دروس���تبونی رۆژنامەو‬ ‫چاپەمەنیی‌و لەمانەش گرنگتر دروس���تبونی‬ ‫کۆپیکردن (تکپیر) ئینس���انێکی دروستکرد‬ ‫کە نەک هەر ئ���اگاداری جیهانی دەوروبەری‬ ‫خۆیەت���ی‪ ،‬بەڵک���و ئ���اگاداری ئ���ەو جیهانە‬ ‫دوردەستانەش���ە کە س���ەردەمێک گەیشتنی‬ ‫هەواڵێ���ک لێیان���ەوە‪ ،‬پێویس���تی بەچەندان‬ ‫مان���گ ئەبو (ئەگ���ەر نەڵێین س���اڵ)‪ .‬هەر‬ ‫لەبەر ئەمەش ئ���ەو گۆڕانکارییانەی مۆدێرنە‬ ‫دروستیکردن‪ ،‬زیاد لەبوارێکی ژیانی مرۆڤیان‬ ‫گرت���ەوە‪ ،‬وەک لەش���وێنێکی دیدا نوس���یم‬ ‫ئەگەر بمانەوێت باسی مۆدێرنە بکەین دەبێ‬ ‫لەس���ەرەتاوە ئەوەمان ال ڕونبێت کە لەسەر‬ ‫کۆمەڵ���ێ دی���اردەو گۆڕانکاری���ی جۆراوجۆر‬ ‫قس���ە دەکەین‪ .‬واتە مۆدێرن���ە کۆمەڵەیەکی‬ ‫کلتوریی‪ ،‬سیاس���یی‪ ،‬ئابوریە کە ئەس���تەمە‬ ‫لەیەکی���ان جیابکەین���ەوە‪ .‬بەدەربڕینێکی تر‬ ‫مۆدێرنە یەک ش���ت نیە‪ ،‬بەڵکو چەندان شتە‬ ‫لەیەککات���دا‪ .‬یەک گۆڕانکاری���ی نیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫چەن���دان گۆڕانکاریی هاوکات���ە‪ ،‬یەک دیاردە‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵکو چەندان دیاردەو دەرکەوتەیە کە‬ ‫لەکۆمەڵێک بواری جیاوازو ناچونیەک‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ت���ا ڕادەیەک هاوکاتدا‪ ،‬رودەدات‪ .‬لەئاس���تی‬ ‫سیاس���ییدا مۆدێرنە بریتیە لەدروس���تبونی‬ ‫دەوڵەت���ی نەتەوەی���ی‌و جیاکردن���ەوەی دین‬ ‫لەدەوڵ���ەت‌و دروس���تبونی لەش���کرێکی‬ ‫بیرۆکراتی���ی کە کاروب���اری دەوڵەت بەڕێوە‬ ‫دەبەن‪ ،‬لەئاستی ئابورییدا بریتیە لەقۆناغێکی‬ ‫تازەی بەرهەمهێنان‌و دروستبون‌و بااڵدەستیی‬ ‫چینێکی تازە بەناوی بۆرژوازیەوە و شکڵگرتنی‬ ‫س���ەرمایەداریی‪ ،‬لەئاس���تی کۆمەاڵیەتی���دا‬ ‫بریتیە لەس���ەرهەڵدان‌و لەدایکبونی چەمکی‬ ‫تاک���ی س���ەربەخۆو جیاکردن���ەوەی بواری‬ ‫تایبەتی لەبواری گشتی‪ ،‬لەئاستی کلتورییدا‬ ‫بریتیە لەکۆی ئەو دەس���تکەوتە زانس���تیی‌و‬ ‫فکریانەی ک���ە لەس���ەردەمی کۆپرنیکۆس‌و‬ ‫گالیلۆو دیکارت���ەوە‪ ،‬وێنەی جیهانی مادیی‌و‬ ‫مەعنەویی���ان گ���ۆڕی‌‌و نەخش���ەیەکی تازەی‬ ‫مرۆڤ‌و دنیایان کێشا‪ .‬نەخشەیەک کە چیدی‬ ‫بەڕێوەب���ردن‌و رێکخس���تن‌و تەفس���یرکردنی‬ ‫جیه���ان بەموعجیزەی بونەوەرێکی بااڵ نازانێ‬ ‫کە تەنها ئەو کەس���انە دەتوانن ئەنجامیبدەن‬ ‫ک���ە بانگەش���ەی ئەوە دەکەن ک���ە نوێنەری‬ ‫ئەون لەس���ەر زەوی‪ ،‬واتە‪ :‬مرۆڤە دینیەکان‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەم ئەرکە دەخاتە ئەس���تۆی مرۆڤ‌و‬ ‫ئەو هێ���زە عەقاڵنی���ەی خاوەنێتی‌و ڕەوانەی‬ ‫تاقیگاو بیرکردن���ەوە‌و ئەو داهێنانەی دەکات‬ ‫ک���ە مرۆڤ���ەکان ئەنجامی���دەده‌ن‪ .‬مۆدێرنە‬ ‫بریتی���ە لەئاش���نابونی م���رۆڤ بەجیهانێک‬ ‫ک���ە چیدی ب���ۆ بەڕێوەب���ردن‌و خوێندنەوەو‬ ‫تەفسیرکردنی پێویس���تی بەبونەوەرێکی بااڵ‬ ‫نیە‪ .‬مۆدێرنە ئاش���نابونە بەجیهان لەغیابی‬ ‫خ���ودادا‪ .‬بەدەربڕین���ە راچڵەکێنەرەک���ەی‬ ‫نیتچ���ە مۆدێرنە ه���اواری ئ���ەو مرۆڤەی ناو‬ ‫جەنگەڵ���ە کە دەڵێ خودا م���رد‪ ،‬بەاڵم نەک‬ ‫ب���ەو مانایەی چیدی بڕوابون بەخودا نەماوەو‬ ‫بەدەربڕین���ی دینی���ەکان س���ەردەمی ئیلحاد‬ ‫دەس���تیپێکردوە‪ ،‬بەڵکو بەو مانایەی مرۆڤ‬ ‫تێدەگات لەم جیهانەدا کەس���ێک نیە ڕزگاری‬ ‫بکات‪ ،‬عەق���ڵ‌و تواناکان‌و داهێنانەکانی خۆی‬ ‫نەبێت‪ ،‬ب���ەو مانایەی مرۆڤ ب���ۆ یەکەمجار‬ ‫لەمێژوییبون‌و تێپەڕیی‌و ڕاگوزەریی کۆی ئەو‬ ‫دەس���تکەوتە مادیی‌و مەعنەوییانە تێدەگات‬ ‫کە دروستکراوی خۆین‪ .‬بەدەربڕینی زیگموند‬ ‫باومان مۆدێرنە ئەو قۆناغەیە کە مرۆڤ تیایدا‬ ‫هوش���یارە بەمێژوییبونی ژیانی خۆی‪ .‬بەاڵم‬ ‫هوش���یاربون بەمێژوییب���ون هاوکاتە لەگەڵ‬ ‫هاتنەئ���ارای چەمکێکدا ک���ە دەتوانین بڵێین‬ ‫گرفتئامێزترین چەمکی مۆدێرنەیە کە ئەویش‬ ‫چەمکی پێشکەوتنە‪ .‬هیچ مێژوییبونێک نیە‬ ‫بەشێوەیەک لەش���ێوەکان نەمانباتەوە سەر‬

‫مۆدێرنە بریتیە‬ ‫لەئاشنابونی‬ ‫مرۆڤ بەجیهانێک‬ ‫کە چیدی بۆ‬ ‫بەڕێوەبردن‌و‬ ‫خوێندنەوەو‬ ‫تەفسیرکردنی‬ ‫پێویستی‬ ‫بەبونەوەرێکی‬ ‫بااڵ نیە‪ .‬مۆدێرنە‬ ‫ئاشنابونە بەجیهان‬ ‫لەغیابی خودادا‬ ‫چەمکی پێش���کەوتن‪ .‬بەڕاس���تییش مۆدێرنە‬ ‫ئ���ەو قۆناغ���ە مێژوییەیە کە بەش���ێوەیەکی‬ ‫سەرس���وڕهێنەر خ���ۆی بەپێش���کەوتو‬ ‫ناودێردەکات‌و کۆی ئەو کلتورو جوگرافیانەش‬ ‫ک���ە ل���ەدەرەوەی ژیانی ئ���ەون بەدواکەوتو‬ ‫لەقەڵەم دەدات‪ .‬هەر ئەم دابەشکردنە بەسەر‬ ‫پێشکەوتو‪ /‬دواکەوتودا س���ەرەتای پرۆژەی‬ ‫کۆلۆنیالیک���ردن‌و چون���ە دەرەوەی پرۆژەی‬ ‫مۆدێرنەیە لەسنوری رۆژئاواوە بۆ سنورەکانی‬ ‫دەرەوەی خ���ۆی‪ .‬مۆدێرنە بەه���ۆی وتەزای‬ ‫پێشکەوتنەوە فەزایەکی خوڵقاند کە بەویست‬ ‫یان ناویست کۆلۆنیالیکردنی بەرهەمهێنا‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو جیهانەی مۆدێرنە بەرهەمیهێنا‪،‬‬ ‫ئەم���ڕۆ بەتەواوی ت���ەواو گۆڕانی بەس���ەردا‬ ‫هات���وە‪ ،‬گەر بەت���ەواوی لەن���او نەچوبێت‪.‬‬ ‫گەر مۆدێرنە گواس���تنەوە ب���و لەکۆمەڵگای‬ ‫دینیەوە بۆ کۆمەڵگای سیاس���یی‪ ،‬لەئابوریی‬ ‫دەربەگایەتیەوە بۆ ئابوریی س���ەمایەداریی‪،‬‬ ‫لەحوکمی نەریتەوە بۆ حوکمی یاس���ا‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئەمڕۆ بەهۆی زی���اد لەهۆکارێکەوە ئەمجۆرە‬ ‫جیهانە گۆڕانی بەس���ەردا هاتوە‪ .‬وەک ئاالن‬ ‫تۆری���ن لەتازەتری���ن کتێبیدا باس���ی ئەکات‬ ‫پێویستمان بە(پرادیگمایەکی تازە) هەیە بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانین لەم جیهان���ە تازەیە بگەین‪.‬‬ ‫بزوێن���ەری ئ���ەم جیهانە تازەیە ن���ە بکەرە‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکان���ی مۆدێرنەیەو ن���ە ئامانج‌و‬ ‫هیواکانیشی هەمان ئامانج‌و هیوای سەردەمی‬ ‫مۆدێرنەی���ە‪ .‬تۆرین لەم کتێب���ەدا ئەڵێت (‬ ‫له‌س���ه‌ده‌ی‌ نۆزدە گواستنەوە لەکۆمەڵەوە بۆ‬ ‫کۆمەڵگا‪ ،‬لەشوناس���ی کۆمەڵەوە بۆ حوکمی‬ ‫یاسا‪ ،‬بەپێش���کەوتنێکی مەزن دائەنرا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئایا ئەمڕۆ جوڵەیەکی پێچەوانە نابینین‪ ،‬واتە‬ ‫گەڕان���ەوە بۆ کۆمەڵگا داخراوەکان بەس���ەر‬ ‫خۆیاندا کە س���تەمکارێک جڵەوی ش���تەکان‬ ‫ئەگرێتە دەست‌و بەلۆژیکێکی دوژمنانە هەمو‬ ‫کۆمەڵەکانی ت���ر رەد ئەکات���ەوە)‪ .‬بەبڕوای‬ ‫تۆرین خەباتکردن ب���ۆ مافە کۆمەاڵیەتیەکان‬ ‫جەوه���ەری ژیان���ی سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتی‬ ‫لەسەردەمی پێشودا پێکئەهێنا‪ ،‬بەاڵم ئەمڕۆ‬ ‫مافە کلتوریەکان پێ���ش هەمو مافەکانی تر‬ ‫کەوتوە‪ .‬لەدۆخێکی پارچە پارچەبوندا ئەژین‬ ‫کە تەنان���ەت دۆخی دەوڵەت���ی نەتەوەییش‬ ‫ئەخات���ە ژێر پرس���یارەوە‪ .‬دەوڵەتی نەتەوە‬ ‫کە ج���اران ئامانج‌و لەهه‌مانکاتدا کۆکەرەوەی‬ ‫نەتەوە بو‪ ،‬ئەمڕۆ ئەو توانا ئەفس���وناوییەی‬ ‫چ وەک ئامان���ج‌و چ وەک کۆک���ەرەوە‬ ‫لەدەستداوە‪.‬‬ ‫لەم س���ەردەمە تازەیەدا شوناسی تایفی‌و‬ ‫مەزهەبیی‌و ناوچەیی زۆر زیاتر لەو شوناس���ە‬ ‫گش���تیانەی مۆدێرن���ە بەرهەمیهێنا‪ ،‬مرۆڤ‌و‬ ‫کۆمەڵگاکان ئەجوڵێنێ���ت‌و بەرەو جیهانێکی‬ ‫پ���ر لەتوندوتیژی���ی‌و جەنگ پاڵی���ان پێوە‬ ‫ئەنێت‪ .‬دۆخێک هاتۆتە پێش���ێ کە جەنگ‌و‬ ‫کوش���تارەکان ب���ەو وت���ەزا کالس���یکیانەی‬ ‫جەنگیان پێ لێکئەدرایەوە تەفسیر ناکرێت‪:‬‬ ‫وەک ئابوری���ی‪ ،‬فراوانکردنی پانتایی زەوی‌و‬ ‫زیادکردن���ی دەس���ەاڵت‪ .‬بەڵک���و جەنگێکە‬ ‫ک���ە زورب���ەی بزوێنەره‌کانی ن���ەک پاڵنەری‬ ‫ئابوریی یان داگیرکاریی زەوی‪ ،‬بەڵکو شەڕە‬ ‫لەپێناوی تایفەو مەزهەب‌و ناوچەدا‪ .‬ئەوەشی‬ ‫ئەم دۆخە لەدۆخی سەردەمی پێش مۆدێرنە‬ ‫جیائەکاتەوە ئەوەیە کە ئەم شەڕە بەئامێرو‬ ‫دەس���تکەوتەکانی خودی مۆدێرنە ئەکرێت‪،‬‬ ‫هەرلەبەر ئەوەشە ئەگەری مانەوەو درێژه‌دانی‬ ‫ئەم قۆناغە لەهەر کاتێکی دی زیاترە‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیز ده‌ینوسێت‬

‫نزیک غیابی كورد لەناو فەلسەفەو مێژودا‬

‫یاسای سنوقه‌كه‬ ‫چه‌مکی س����ندوق بۆ "یاس����ای س����ندوقی‬ ‫داهاته‌کانی نه‌وت‌و غازی هه‌رێم" تا هێندیك‬ ‫سه‌رلێش����ێوێنه‪ .‬وش����ه‌ی س����ندوق له‌زمانی‬ ‫س����ه‌قه‌تی عه‌ره‌بیه‌وه هاتوه‪ ،‬ک����ه به‌مانای‬ ‫جێگایه‌ك دێت بۆ پاراس����تن یان هه‌ڵگرتن‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌ڕاستیدا ئه‌وه‌ی ده‌كرێته‌وه ژمێره‌یه‌كی‬ ‫بانقی����ه‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی پێیده‌وترێ����ت ئه‌کاونت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م ژمێ����ره بانقیه له‌الی����ه‌ن ده‌زگایه‌كه‌وه‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیی ده‌كرێت به‌وه‌ی که ده‌بێت چ‬ ‫پاره‌یه‌كی تێبێت‌و چ����ی لێ بڕواته ده‌ره‌وه‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م پرۆس����ه‌ی هات����ن‌و چونه‪ ،‬پرۆس����ه‌ی‬ ‫حکومداری����ی داهاتی س����امانی سروش����تیه‬ ‫له‌گه‌ڵ چۆنێتی خه‌رجکردنی‪ .‬که‌واته ئه‌رکی‬ ‫س����ه‌ره‌كی ئه‌م ده‌زگایه بریتیه له‌وه‌رگرتنی‬ ‫"پوخت����ه‌ی داه����ات‌و به‌خش����ینه‌كانی هاتو‬ ‫له‌گرێبه‌‌س����ته نه‌وتی‌و غازییه‌" به‌ستراوه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ کۆمپانیا نێوده‌وڵه‌تیی‌و خۆماڵیه‌كاندا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ئ����ه‌و داهاتانه‌ش که په‌یوه‌س����تن‬ ‫به‌نه‌وت‌و غ����ازو به‌روبومه‌کان����ی که‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حکومه‌ت����ی ناوه‌ندیه‌وه بۆ هه‌رێم ده‌نێررێت‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه وامان لێ����ده‌کات بپرس����ین ئایا ئه‌م‬ ‫ده‌زگایه وه‌ك بانقێک کارده‌کات‪ ،‬ئایا به‌پێی‬ ‫چ پێوه‌رێک پ����اره مامه‌ڵه پێوه‌ده‌کات‪ ،‬یان‬ ‫ته‌نها ده‌زگایه‌که که تیێدا پاره بونی هه‌یه‌و‬ ‫حکومه‌ت به‌پێی پێویستی لێیوه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئه‌‌رک����ی دوه‌م����ی ئ����ه‌م ده‌زگای����ه بریتیه‬ ‫له‌دابه‌‌ش����کردنی ئه‌م داهاته ب����ۆ بواره‌كانی‪:‬‬ ‫بودج����ه‪ ،‬پ����رۆژه‌ی وه‌به‌رهێنان‪ ،‬س����ندوقی‬ ‫داهات����وی هه‌رێ����م (ک����ه زیاتر س����ندوقی‬ ‫نه‌وه‌کان����ه‪ ،‬که ئه‌مه‌ش بۆخۆی پێویس����تی‬ ‫به‌یاس����او رێس����ای تایبه‌ت هه‌یه به‌چۆنێتی‬ ‫کارکردن����ی‪ ،‬مامه‌ڵه‌كردنی له‌گ����ه‌ڵ پاره‌داو‬ ‫بواره‌کانی تر) له‌گه‌ڵ تێچونی که‌رتی نه‌وت‪.‬‬ ‫به‌م پێی����ه ئه‌م ده‌زگای����ه خه‌رجیی رۆژانه‪،‬‬ ‫خه‌رجیی ژێرخان‪ ،‬پاش����ه‌که‌وت بۆ نه‌وه‌کانی‬ ‫داهات����و‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ تێچونی بواری س����امانی‬ ‫سروش����تی دابین ده‌کات‪ .‬ئه‌مه به‌مانایه‌كی‬ ‫ت����ر یانی هه‌مو بواره‌كان����ی ژیان به‌ڕه‌هه‌نده‬ ‫کات����ی‌و بونیادیه‌كانی����ه‌وه ده‌گرێته‌وه‪ .‬ئه‌م‬ ‫یاس����ایه حکومه‌تیش ناچارده‌كات که ببێته‬ ‫به‌ش����ێک له‌ده‌زگای نێوده‌وڵه‌تی���ی‪Extractive‬‬ ‫‪Initiative‬‬

‫‪Transparency‬‬

‫‪Industries‬‬

‫‪ EITI‬که ڕاسته‌وخۆ په‌یوه‌سته به‌شه‌فافیه‌ت‬ ‫له‌بواری ده‌رهێنان‪( .‬ش����ایانی باسه عێراق‬ ‫له‌س����اڵی ‪٢٠١٢‬وه ئه‌ندامه‪ ،‬ب����ه‌اڵم هه‌رێمی‬ ‫کوردس����تان ناگرێته‌وه)‪ .‬ئه‌مه‌ش ده‌مانبات‬ ‫ب����ۆ ئه‌رکی دو‌هم‌و گرنگی ئ����ه‌م ده‌زگایه که‬ ‫شه‌فافیه‌ته‪ .‬وه‌‌ك له‌پرۆژه یاساکه‌دا هاتوه‪:‬‬ ‫"مسۆگه‌رکردنی شه‌فافیه‌ت له‌کاتی هه‌‌ڵسان‬ ‫به‌رێکارو پرۆس����ه‌کانی ژمێرکاریی به‌گوێره‌ی‬ ‫ستانداری ژمێریاری په‌یڕه‌وکراوی جیهانی"‪.‬‬ ‫کاتێک ده‌زانرێ����ت که چه‌ندێک داهات دێت‌و‬ ‫بۆ کوێ ده‌چێت‌و چۆن دابه‌ش ده‌بێت‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌ش له‌داتای روندا به‌پێی س����تانداردی‬ ‫نوێی جیهانیی ئۆدی����ت (تدقیق) ده‌كرێت‌و‬ ‫کاره‌كانی له‌ژێر چاودێریی په‌رله‌ماندا ده‌بێت‬ ‫به‌پێی ماده‌ی حه‌ڤده له‌یاسای نه‌وت‌و غازی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬ئه‌وا داتاکان وااڵ ده‌بێت‬ ‫ب����ۆ نوێنه‌رانی خه‌ڵ����ک‪ .‬له‌ب����واری ئۆدیتدا‬ ‫ئێمه له‌په‌رله‌مان س����ه‌رقاڵی کاراکردنی ئه‌و‬ ‫بواره‌ین که چۆن سود له‌ده‌زگا جیهانیه‌كان‬ ‫وه‌ربگری����ن ل����ه‌و ب����واره‌دا‪ ،‬وه‌ك ئێرنس����ت‬ ‫یونگ‪ ،‬پ����ی‌ ده‌بلیوس����ی‌و دیلیۆیت‌و ئه‌وانی‬ ‫تر‪ ،‬چ ب����ه‌وه‌ی کاری ئۆدیتمان بۆ بکه‌ن‪ ،‬چ‬ ‫ب����ه‌وه‌ی کارمه‌ندمان بۆ ڕابهێنن له‌و بواره‌دا‪.‬‬ ‫ئۆدیتکردنی ئه‌م بواره کارێکی س����ه‌ختی پڕ‬ ‫تێچونه‪.‬‬ ‫تێپه‌ڕاندنی ئه‌م یاسایه وه‌اڵمێک ده‌بێت بۆ‬ ‫ئه‌و هه‌مو گومان‌و ته‌مومژه که بواری داهاتی‬ ‫س����امانی سروش����تی له‌خۆیگرتوه له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردس����تان‪ .‬دیارنه‌بون����ی ب����ڕی داه����ات‌و‬ ‫نه‌زانینی چۆنێتی سه‌رفکردنی وه‌های کردوه‬ ‫که خه‌ڵكی بڕوا به‌هه‌م����و جۆره لێکدانه‌‌وه‌و‬ ‫ڕه‌خنه‌یه‌ک بکه‌ن که ئاراسته‌ی ئه‌م وه‌زاره‌ته‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬بون����ی تاریکی مایه‌ی هاتنه ئارای‬ ‫لێکدان����ه‌وه‌ی نازانس����تیی‌و پیالنگێڕییانه‌یه‬ ‫‪ .conspiracy‬دی����اره خه‌ڵكی هیچ تاوانیان‬ ‫نیه کاتێک پشت به‌لێکدانه‌وه نازانستیه‌كان‬ ‫ببه‌‌ستن له‌میانه‌ی هه‌‌وڵدانیاندا بۆ تێگه‌یشتن‬ ‫له‌نهێنی چۆنێتی خه‌رجکردنی داهاتی نه‌وت‌و‬ ‫غ����از‪ .‬به‌هاتنه ئارای دات����ا ده‌بێت زانیاریی‬ ‫ته‌ندروست به‌رهه‌مبێت که له‌ئه‌نجامدا ببێته‬ ‫مایه‌ی دروستبونی پردی بڕواپێکردن(‪)trust‬‬ ‫له‌نێوان خه‌ڵک‌و حکومه‌تدا‪ .‬ئه‌سته‌مه به‌بێ‬ ‫بونی ب����اوه‌ڕ ب����ه‌د‌ه‌زگا بتوانرێت حوكمێکی‬ ‫س����ه‌رده‌مییانه فه‌راهه‌مبکرێت‪ ،‬فرانس����یس‬ ‫فۆکۆیام����ا کتێبێک����ی تایبه‌تی ب����ه‌م بواره‬ ‫هه‌یه‪ .‬خه‌ڵک له‌کوردستان هه‌تا بێت زیاترو‬ ‫زیاتر وه‌ها له‌س����امانی سروش����تی ده‌ڕوانن‬ ‫که س����امانێکی سروش����تی هه‌م����وان بێت‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌س����تی خاوه‌ندارێتیه گرنگه؛ چونکه‬ ‫باش����ترین رێگایه بۆ به‌رگریک����ردن له‌هاتنه‬ ‫ئارای سیاسه‌تی کرێخۆریی‪ ،‬ره‌یعی‪ ،‬رێنتیه‌ر‪.‬‬

‫فوئاد سدیق‬

‫خه‌ڵک له‌کوردستان‬ ‫هه‌تا بێت زیاترو‬ ‫زیاتر وه‌ها له‌سامانی‬ ‫سروشتی ده‌ڕوانن که‬ ‫سامانێکی سروشتی‬ ‫هه‌موان بێت‪ .‬ئه‌م‬ ‫هه‌ستی خاوه‌ندارێتیه‬ ‫گرنگه؛ چونکه‬ ‫باشترین رێگایه بۆ‬ ‫به‌رگریکردن له‌هاتنه‬ ‫ئارای سیاسه‌تی‬ ‫کرێخۆریی‬ ‫سیاس����ه‌تی کرێخۆری����ی بریتی����ه له‌هه‌وڵدان‬ ‫ب����ۆ ڕازیکردن����ی خه‌ڵکی‪ ،‬له‌رێ����گای کرێی‬ ‫س����امانه سروش����تیه‌كانه‌وه‪ ،‬به‌وه‌ی رازیبن‬ ‫به‌سیس����ته‌مێکی تایبه‌تی سیاس����یی‪ .‬ئه‌مه‬ ‫ڕه‌هه‌ن����دی ئابوریی‪ ،‬سیاس����یی‪ ،‬ئه‌خالقیی‪،‬‬ ‫عه‌قڵیش����ی هه‌یه‪ .‬وه‌ك حازم ببالوی ده‌ڵێت‬ ‫مێنتاڵیت����ی رێنتاریزی����م یان����ی عه‌قڵیه‌تی‬ ‫کرێخۆری����ی بونی هه‌یه‪ .‬کارێکی تری گرنگی‬ ‫ئ����ه‌م ده‌زگای����ه بریتی����ه له‌به‌تاڵکردنه‌وه‌ی‬ ‫کۆنت����ڕۆڵ‌و مۆنۆپۆلک����ردن‪ .‬کاتێ����ک ئ����ه‌م‬ ‫ده‌زگای����ه ده‌بێ����ت وااڵبێت ئ����ه‌وا ناتوانرێت‬ ‫کۆنترۆڵبکرێ����ت‌و توان����ای مۆنۆپۆلکردن����ی‬ ‫زانیاریی له‌ده‌س����تده‌دات‪ .‬لێره‌وه په‌یوه‌ندیی‬ ‫ئاڵ����ۆزی نێ����وان ده‌س����ه‌اڵت‌و زانیاریی دێته‬ ‫ئ����اراوه‪ .‬ئه‌م ده‌زگایه به‌ڕون����ی پێمانده‌ڵێت‬ ‫که زانیاریی ته‌نها پێداویس����تیه‌كی ده‌سه‌اڵت‬ ‫یان به‌ڕێوه‌بردن نی����ه به‌ڵکو خۆی جۆرێکه‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵت‪ ،‬فۆکۆو فرانسیس بیکن‌و ئه‌وانی‬ ‫ترت����ان له‌بیره‪ .‬لێره‌وه ک����ێ زانیاریی هه‌یه‬ ‫ده‌سه‌اڵتیشی هه‌یه‪ ،‬که خه‌ڵك زانیارییان هه‌بو‬ ‫ئه‌وا خه‌ڵك ده‌س����ه‌اڵتیان هه‌یه‪ .‬ئه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫ده‌زگایه ده‌بێت له‌داهاتودا زیاتر پێیهه‌‌ستێت‬ ‫ئه‌وه‌یه که چۆن هه‌وڵب����دات به‌هه‌ماهه‌نگیی‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ ده‌زگاو وه‌زاره‌ته‌كانی ت����ردا ببێته‬ ‫ناوه‌ندێک����ی کارگێڕی����ی داهات����ی س����امانی‬ ‫سروشتی‪ .‬ناوه‌ندی کارگێڕیی به‌ئاراسته‌یه‌ك‬ ‫که چۆن هه‌وڵبدات داهاتی سامانی سروشتی‬ ‫به‌ئاراس����ته‌یه‌ک ببات که ببێته مایه‌ی هاتنه‬ ‫ئارای که‌رت‌و بواری تری سه‌رچاوه‌ی دارایی‪.‬‬ ‫ن����ه‌ک ته‌نها رۆڵ����ی وه‌رگرتن‌و دابه‌ش����کردن‬ ‫ببینێت‪ .‬رۆڵی کارگێڕیی ‪))management‬‬ ‫به‌مان����ای بونی سیاس����ه‌تێکی ڕونی ئابوریی‬ ‫ب����ه‌وه‌ی چۆن نه‌وت تاکه س����ه‌رچاوه نه‌بێت‬ ‫به‌ڵکو بنه‌م����ای هاتنه ئارای پیشه‌س����ازیی‬ ‫بێت‪ .‬چۆن س����امانی سروش����تی ببێته هۆی‬ ‫هاتن����ه ئ����ارای سیس����ته‌مێکی ئابوریی که‬ ‫بتوانێت به‌بێ داهاتی س����امانی سروش����تی‬ ‫خۆی بۆ خۆی به‌ڕێوه ببات‪ .‬ئه‌م پرۆس����ه‌یه‬ ‫ڕه‌هه‌ندێک����ی درێژخایه‌ن����ی داهاتویی هه‌یه‪.‬‬ ‫له‌م ڕوانگه‌یه‌وه داهاتی س����امانی سروشتی‬ ‫سه‌رمایه‌یه‌که بۆ بونیادنانی سه‌رچاوه‌ی تری‬ ‫س����ه‌رمایه یان داهات‪ .‬به‌جۆرێک وه‌ها بکات‬ ‫س����اڵ له‌دوای س����اڵ که‌متر داهاتی سامانی‬ ‫سروشتی پێویست بێت بۆ بودجه‪ .‬هه‌مو ئه‌م‬ ‫کارو ئه‌رکه گرنگانه‌ی ئه‌م ده‌زگایه وه‌ستاوه‬ ‫له‌س����ه‌ر دو شت‪ :‬یه‌كه‌م که‌سی کارا‪ ،‬دوه‌م‪،‬‬ ‫چۆنێت����ی ڕۆڵبینین‪ .‬به‌ڕای من وه‌ک له‌پرۆژه‬ ‫یاس����اکه‌دا ئاماژه‌ی پێدراوه‪ ،‬که س����ه‌رۆک‌و‬ ‫جێگره‌ك����ه‌ی ده‌بێ����ت هه‌ڵگ����ری بڕوانامه‌ی‬ ‫زانکۆیی به‌رایی بن‪ ،‬به‌س نیه‪ .‬به‌الی که‌مه‌وه‬ ‫که‌سی به‌رپرسی سه‌ره‌كی ئه‌م بواره ده‌بێت‬ ‫هه‌ڵگ����ری بڕوانام����ه‌ی دکتۆرابێ����ت له‌بواری‬ ‫ژمێریاریی‌و کارگێڕیی‪ ،‬هه‌روه‌ها زمانی نه‌وت‪،‬‬ ‫که ئینگلیزیه‪ ،‬له‌ئاس����تێکی زانستیی بااڵدا‬ ‫بزانێت‪ .‬هه‌تا بتوانێت له‌گه‌ڵ داتاو الیه‌نه‌کاندا‬ ‫به‌باش����ی‌و زانستیی‌و س����ه‌رده‌مییانه مامه‌ڵه‌‬ ‫‌بکات‪ .‬ئه‌م����ه‌ش پێمانده‌ڵێ����ت ئه‌گه‌ر بێتو‬ ‫ئه‌و پۆس����ته بخرێته نێو بواری ئیستیحقاقی‬ ‫حزبیی ئه‌وا ئه‌سته‌مه رۆڵی چاوه‌ڕوانلێکراوی‬ ‫خۆی ببینێت‪.‬‬

‫بەرلەوەی فەلسەفە هەبوبێ‪ ،‬مێژو هەبوە‪،‬‬ ‫بەاڵم مێژویه‌كی ناش����یرین‪ ،‬جگە لەكوشتن‌و‬ ‫بڕین‌و تااڵنكردن‪ ،‬شتێكی دیكە نادۆزینەوە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم كە فەلس����ەفە خولقا‪،‬ئیتر روی مێژو‬ ‫دیمەنێكی دیكەی بۆ دروستكراو‪،‬فەلس����ەفە‬ ‫توانی مێژو جوانتر بكات‌و هێزی مانەوەیشی‬ ‫پێببەخش����ێت‌و مێژوش لەسەر دو قاچەكەی‬ ‫خۆی رابگرێت‪ ،‬بۆیە ئەمڕۆ فەلسەفەی مێژو‬ ‫گرنگە ن����ەك مێژو‌وەكو خۆی‪ .‬لەو رۆژەوەی‬ ‫قابیل هابیلی كوشتوە‪ ،‬مێژو هەمیشە پشكی‬ ‫ش����ێری لەكوش����تن‌و تااڵنكردن بەركەوتوە‪.‬‬ ‫ئەمە ئەوە دەس����ەلمێنێ م����رۆڤ لەبنەڕەتدا‬ ‫بونەوەرێك����ی دڕن����دەو س����تەمكارە‪،‬ئەوەتا‬ ‫بەدرێژایی مێژو كەم سەركردەی‌وەكو گاندی‬ ‫دەبینین كە بەرامبەر توندوتیژیی‌وەستابنەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم س����ەدان‌و هەزاران ئیمپراتۆرو پاش����ا‌و‬ ‫ئاغاو قەیس����ەر بەدڕندەو ش����ەڕانگێزو زاڵم‬ ‫مێژوی خۆیان نوس����یوەتەوە‪.‬كەواتە شەڕو‬ ‫خۆس����ەپاندن بەس����ەرئەوی بەرامب����ەردا‬ ‫غەریزەیەكەو لەگەڵ گەش����ەی ئینسانەكاندا‬ ‫ئ����ەو غەریزەی����ەش گەش����ەدەكات‪.‬فرۆید‬ ‫لەكتێب����ی نیگەرانی لەشارس����تانی بە‌وردیی‬ ‫پرس����ێكی لەمج����ۆرەی خس����تۆتەڕو‪ ،‬جگە‬ ‫لەفرۆید چەندین نوسەری بەناوبانگی دیكەی‬ ‫جیهانی هەمان ئ����ەو بۆچونەیان دەربڕیوە‪،‬‬ ‫كافكاو ئۆسكار‌وایلد‌و‪..‬هتد‪.‬‬ ‫لەو رۆژەوەی فەلسەفە س����ەریهەڵدا‪ ،‬كە‬ ‫لە(تالی����س)ەوە دەس����تپێدەكات‪ ،‬تالی����س‬ ‫پێیوتین فەیلەس����وف دەتوان����ێ دەوڵەمەند‬ ‫بێت‌و بەو فیكرەی كە هەیەتی س����امانێكی‬ ‫زۆر كۆبكات����ەوە‪ ،‬بەاڵم ئەو كارە پیش����ەی‬ ‫فەیلەسوف نییە‪ ،‬بەڵكو فەیلەسوف ئامانجی‬ ‫لێكۆڵینەوەی����ە لەسروش����ت‪ ،‬ب����ا ژیانێكی‬ ‫هەژارانەو نەدارانەش بباتە سەر‪ .‬ئیتر دوای‬ ‫قوتابخانەی سروشتی ئایۆنی‪ ،‬فەیلەسوفەكان‬ ‫لەمرۆڤ‌و ئاكارو ژیانیان دەكۆڵییەوە‪ ،‬لەسەر‬ ‫ئەم هەڵوێستانەیان هەمیشە روبەڕوی مردن‌و‬ ‫ئازارو س����تەملێكردن دەبونەوە‪ ،‬لەسوكرات‌و‬ ‫ئەفالتونەوە تا سپینۆزاو جان جاك رۆسۆ‌و‬ ‫ڤۆلتێرو نیچەو‪...‬دەیان فەیلەس����وفی دیكە‬ ‫لەژیانێكی كولەمەرگیدابون‌وبه‌نامۆیی‌وبه‌قوڕب‬ ‫ەسەریی گیانیان به‌خاك سپاردوە‪ .‬سوكرات‬ ‫ژەه����ر خواردیان كردو دەمودەس����ت گیانی‬ ‫لەدەس����تدا‪ ،‬ئەفالتونیش كردیان به‌كۆیلەو‬ ‫لەبازاڕی رەش دەیانكڕی‌و دەیانفرۆش����تەوە‪،‬‬ ‫تا فەیلەسوفەكانی س����ەردەمی رۆشنگەریی‬ ‫ئ����ەم رەفتارە س����تەمكارەیە ه����ەر درێژەی‬ ‫هەبو‪..‬‬ ‫ئێس����تا كاتی ئەوە هاتوە بپرس����ین كورد‬ ‫لەكوێ����ی ناو فەلس����ەفەو مێژودایە؟باش����ە‬ ‫بۆچی ك����ورد لەناو فەلس����ەفەو مێژودا‌ونەو‬ ‫هیچ ش����وێنێكی نییە؟ ئەگەر الپەڕەی مێژو‬ ‫هەڵبدەین����ەوە‪ ،‬دەبینین لەدامێنی مێژو‪‌،‬واتا‬ ‫لەپەراوێزێك����ی بچوكی مێ����ژو‪ ،‬هەندێكجار‬ ‫ئاماژە بۆ نەتەوەیەكی‌وەكو كورد كراوە‪ ،‬كە‬ ‫هەمیش����ە داگیركەران‌و ستەمكاران كوردیان‬ ‫ب����ۆ بەرژەوەندی����ی خۆی����ان بەكارهێناوە‪،‬‬ ‫لەبیرەوەرییەكان����ی تەیم����ور لەنگ����ەوە‪ ،‬تا‬ ‫دەگات����ە رۆمانی حەمەدۆكی یەش����ار كەمال‬ ‫ئەوەت بۆ دەردەكەوێ كورد زیاتر داردەستی‬ ‫دوژمنان بوەو نەیتوانیوە یان هەر هەوڵیشی‬ ‫ن����ەداوە خ����ەون به‌س����ەرفرازییەوە ببینێ‪،‬‬ ‫یەش����ار كەمالیش ئەوەی دەرخستوە كورد‬ ‫سەرەتا كە رێگای تێكۆشانی گرتەبەر زیاتر‬ ‫به‌ئەقڵییەتی رزگاریخوازی����ی‌و ئازادیخوازیی‬ ‫نەب����وە بەقەد ئەوەی رۆڵ����ی چەتەو رێگری‬ ‫بینیوە‪ .‬ئەگ����ەر چاوێكی����ش به‌مێژوی ئەو‬ ‫ئەمارەتانەدا بخشێنین زیاتر ئەو راستییەمان‬ ‫بۆ دەردەكەوێت كە هیچ كام لەو ئەمارەتانە‬ ‫به‌ئەقڵی س����ەربەخۆیی نەتەوەی����ی كاریان‬ ‫نەكردوە‪ ،‬بەڵك����و زیاتر بۆ هەژمونی خۆیان‬ ‫بوە لەناوچەیەكی بچوكی لۆكاڵییدا لەپێناوی‬ ‫دەس����تگرتن بەسەر سامانی زیاتر بۆ خۆیان‬ ‫جا به‌هەررێگایەكەوە بوبێ‪ .‬بەشەكەی تری‬ ‫كە كورد لەناو فەلسەفەدا‌ونەو‌وجودی نەبوە‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە بوە كورد هەمیشە به‌دڵ قسەی‬ ‫كردوەو سیاس����ەتی كردوە ن����ەك به‌ئەقڵ‪،‬‬ ‫ب����ەردەوام دڵی خۆی كردۆت����ەوە‪ ،‬بێ ئاگا‬ ‫بوە لەهونەری تاكتیك‌و سیاسەت‪.‬ئەی كورد‬ ‫خۆی ناڵێت‪:‬ك����ورد بدوێنە ش����ەڕحی دڵی‬ ‫خۆی دەكات‪ ..‬خوێنەرانی بەڕێز من كاتێك‬ ‫گڵۆپێك لەناو ئەم ش����ەوەزەنگە پێدەكەم‪،‬‬ ‫دەمەوێ بڵێم نابێت ئیتر كورد لەسیاس����ەتا‬ ‫عاتیفی بێت‪ ،‬بەڵكو پێویس����تە پراگماتیكیی‬ ‫بێت‪،‬سیاسەت به‌سۆزو عاتیفەی روت بەڕێوە‬ ‫ناچێت‪ ،‬لەمێژودا ئەوانەی شارەزای هونەری‬ ‫سیاس����ەت نەب����ون زو لەناوچ����ون‪ ،‬رەنگە‬ ‫ئیمامی عەلی یەكێك لەو سەركردانە بوبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم پێچەوانەكەی موعاویە بو‪ ،‬كە لەكون‌و‬ ‫كەلەبەرەكانی سیاس����ەتی دەزانی‌و دەیزانی‬ ‫چۆن هەل‌و دەرفەت����ە زێڕینەكان بقۆزێتەوە‬ ‫بۆ بەرژەوەندیی خۆی‪.‬بەكورتیی سیاس����ەت‬

‫به‌كەس����ی دەروێش ئاسا ناكرێت بەڵكو‌وەك‬ ‫مایكیاڤیل����ی دەڵێت‪ ،‬دەبێت س����ەركردەكان‬ ‫كەس����ایەتییەكی درۆزن‌و بێ‌وی����ژدان‬ ‫بن‌ولەپێناوی مانەوەی خۆیان هەمو كارێكی‬ ‫خراپی����ش دەكەن‪.‬ئیب����ن خەلدونیش پێش‬ ‫مایكیاڤیلی هەس����تی بەوە كرد كە سوڵتان‌و‬ ‫پاشاو س����ەركردە سیاس����ییەكان لەرێگای‬ ‫دەس����ەاڵتەكانیانەوە دەبنە بازرگان‪.‬ئێس����تا‬ ‫دوای زیاتر لە(‪)650‬ساڵ ئەو قسەیەی ئیبن‬ ‫خەلدون‌و دوای (‪)500‬س����اڵ ئەو قس����انەی‬ ‫مایكاڤیلی راست‌و رەوانن‪.‬‬ ‫ئێم����ە ك����ە ل����ەدەرەوەی فەلس����ەفەو‬ ‫مێژوداین‪ ،‬ت����ا نەتوانین بوێرانە برینەكانمان‬ ‫دەستنیش����انبكەین‪ ،‬ناش����توانین دەرمان‌و‬ ‫هەتوان����ی پێویس����تی بۆ بدۆزین����ەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئێس����تا كاتی ئەوەیە به‌ئەقڵێكی ساردەوە‪،‬‬ ‫لەخۆمان‌ولەرابردومان‌و لەو سیاسەتە گەوج‌و‬ ‫گۆجەمان بكۆڵینەوە كە س����ەدەیەك زیاترە‬ ‫میللەتێ����ك ب����ۆی به‌پێوە‌وەس����تاوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەمانتوانی����وە لەدامێن����ی فەلس����ەفەو مێژو‬ ‫سەربكەوین‪.‬بێگومان باسی سەدەكانی دیكە‬ ‫ناكەم كە ش����ۆڕش‌و ئەمارەتەكانمان هیچی‬ ‫لەپێناوی ئایندەیەكی گەش����ی نەتەوەكەمان‬ ‫نەبوە‪.‬‬ ‫ك����ورد ئەوەندەی خەون����ی به‌پارەو پول‌و‬ ‫كورسی دەسەاڵتدارێتییەوە بینیوەو دەبینێ‪،‬‬ ‫رۆژێك خەونی به‌چونە ناو فەلس����ەفەو مێژو‬ ‫نەبینیوە‪.‬هەزاران ساڵە ئێمە لەگەڵ فارس‌و‬ ‫عەرەب‌و‌وا لەهەزار ساڵیش نزیكدەبینەوە كە‬ ‫لەگەڵ توركان دەژی����ن‪ ،‬پێش توركەكانیش‬ ‫ئێمە ئەوەندە دور نەبوین لەقوستەنتینییەو‬ ‫لەدەوڵەت����ی بێزەنت����ی(‪)1453 -324‬‬ ‫لەئەنادۆل‪.‬بەاڵم هەر سێ نەتەوەكە‪،‬فارس‌و‬ ‫ت����ورك‌و ع����ەرەب‪ ،‬ه����ەر ی����ەك به‌جۆرێك‬ ‫ئایینی ئیسالمی بۆ بەرژەوەندیی نەتەوەیی‬ ‫خۆی‌وەرگ����رت‌و پێ����ڕەوی لێك����رد‪ ،‬كە هەر‬ ‫یەكێ����ك لەم س����ێ نەتەوەی����ە به‌هۆی ئەم‬ ‫ئایینی ئیسالمەوە هەژمونی خۆیان سەپاندو‬ ‫بونە خاوەنی گەورەترین هێزو ئیمپراتۆریا‪.‬‬ ‫تورك����ەكان بەه����ۆی س����ەلجوقییەكانەوە‬ ‫ئیس��ل�ام بون‪ ،‬بەاڵم زو ئیمپراتۆریایەكیان‬ ‫پێكهێنا‪ ،‬هەمو ئەوروپای توشی شۆك كرد‪،‬‬ ‫ل����ەدەرگای ئەوروپا چوە ژورەوەو نەمس����او‬ ‫پۆلۆنیاو چەندین ش����وێنی دیكە كەوتنە ژێر‬ ‫دەسەاڵتی ئەو ئیمپراتۆریایە‪.‬واتا لەدورگەی‬ ‫عەرەبییەوە تا نیمچە دورگەی قرم‌و روباری‬ ‫دانوب‪ .‬لەس����ەردەمی س����وڵتان سولێمانی‬ ‫قانونی(‪)1566-1520‬توانییان بەشێكی زۆر‬ ‫لەخاكی نەمساش داگیربكەن‪ ،‬چۆن دەوترێ‬ ‫لەسەردەمی عومەری كوڕی خەتاب ئیسالم‬ ‫زۆرترین فتوحات‌و زۆرترین ش����وێنی كەوتە‬ ‫ژێردەست‪ ،‬رۆڵی س����وڵتان سولێمانیش بۆ‬ ‫توركەكان لەرۆڵی عوم����ەری كوڕی خەتاب‬ ‫كەمتر نییە ئەگەر زیاتریش نەبوبێ‪.‬باشترین‬ ‫نیش����انەش ئەوەبو لەگەڵ مردنی س����وڵتان‬ ‫س����ولێمان‪ ،‬ئەو ئیمپرات����ۆرە زل‌و زەبەالحە‬ ‫كەوتە پاشەكش����ەو‌وردە‌وردە ش����وێنەكانی‬ ‫لەدەس����تدا‪ ،‬بەتایب����ەت كاتێ����ك لەپۆلۆنیا‬ ‫س����ەركردەیەك بەن����اوی جۆن سوپیس����كی‬ ‫‪1696 – 1624 Joan Sopieske‬‬ ‫دروستبو توانی دڕ به‌توركان بدات‌و ئەوروپایان‬ ‫لەژێر پێ دەربهێنێت‪ .‬بەهەمانشێوە لەدوای‬ ‫عوم����ەری كوڕی خەتابیش ئ����اژاوەی گەورە‬ ‫گەورە روی لەئیسالم كرد‪ ،‬ئیتر لەو رۆژەوە‬ ‫تا ئێس����تا ئیس��ل�ام لەناوخۆیان����دا ناكۆك‌و‬ ‫ناتەبا بون‌ولەسەردەمی عوسمان كە یەكەم‬ ‫خەلیفەی دوای عومەر بو‪ ،‬زۆرترین ناكۆكیی‬ ‫دروستبون‌و ئەو ناكۆكیانە بۆ چەندین سەدە‬ ‫درێژەیان كێشاو تەنیا به‌كوشتنی عوسمان‌و‬ ‫عەل����ی كوڕی ئەبوتالی����ب كۆتاییان نەهات‪،‬‬ ‫چەندی����ن مەزهەبی دیكەش هەر به‌هۆی ئەم‬ ‫گرفتانەوە هاتونەتە ئ����ارا‪ ،‬ئەوەتا ئەمڕۆش‬ ‫عێراق لەناخۆش����ترین دۆخی ئ����ەو قەیران‌و‬ ‫ناتەباییەدایە كە بەسەر ئەقڵ‌وبیركردنەوەی‬ ‫ه����ەر تاكێك����ی عێراقی����دا رەنگڕێژك����راوە‪.‬‬ ‫تەنان����ەت ئاینی ئیس��ل�ام‌وەها چوەتە ناخ‌و‬ ‫ئەقڵ����ی كەس����ایەتی عەرەب����ی به‌جۆرێ����ك‬ ‫هزرڤانەكانیش����یان لەهەندێك نوس����ینیاندا‬ ‫ئاگاداربن یان بێ ئاگابن لەوەی نوس����یویانە‬ ‫دەكەونە ناو مەنجەنیقی كولتورو كەلەپوری‬ ‫ئیسالمی عەرەبی تەنانەت لەرۆشنبیرە هەرە‬ ‫كراوەكانی‌وەكو زەكی نەجیب مەحمود لەدوا‬ ‫تەمەنی ژیانی‌و محەمەد عابد جابری‌و تەنانەت‬ ‫هاشم س����اڵحی رۆش����نگەرو هزرڤانی نوێ‌و‬ ‫هاوچەرخی����ش لەكتێبی(مخاچ����ات الحداپه‌‬ ‫التنویریه‌ ‪2008‬ژان����ی لەدایكبونی مۆدێرنەی‬ ‫رۆش����نگەری)بڕوای به‌ئیمپراتۆریایەك����ی‬ ‫ئیس��ل�امیی هەیە‪ ،‬بێگومان ئەوە ماندوبونی‬ ‫هاش����م س����اڵح كەمناكاتەوە ك����ە زۆرترین‬ ‫خزمەتی بەرۆشنگەریی عەرەبی‌و مرۆڤایەتی‬ ‫ك����ردوەو باش����ترین نمونەی ئیسالمیش����ی‬ ‫لەوەرگێڕانی كتێبەكان����ی محەمەد ئارگۆندا‬ ‫دەرخستوە‪.‬‬ ‫كورد جگە لەوەی لەناو تەمتومانێكی چڕدا‬ ‫بوە‪ ،‬مێژونوسێكیش����ی نەبوە هەڵەكانی نێو‬ ‫ئەو تەمتومانەی بۆ بنوسێتەوە‪(،‬هێرۆدۆت)‬ ‫لەسەدەی پێنجەمی پێش زایین هات مێژوی‬ ‫یۆنان‌و شەڕو هێرش����ەكانی ئێرانی بۆ سەر‬ ‫یۆن����ان لەفەوت����ان رزگاركرد‪ ،‬ب����ەاڵم ئێمە‬ ‫لەوەتەی هەین هێرشمان لەبەرامبەر دەكرێ‪،‬‬ ‫خاك‌و ئاس����مان‌و ژێر زەویش����مان لێ داگیر‬ ‫دەكرێ‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا هێرۆدۆتێكمان لەناو‬ ‫نەخولقاوە‪.‬‬

‫لەروی فیكریش����ەوە هەم����و فیكری كورد‬ ‫س����ەرچاوەكەی لە(ئەحم����ەدی خانی)یەوە‬ ‫س����ەرچاوەی گرت����وە ئینجا نال����ی‌و حاجی‬ ‫قادری كۆیی‌و‪..‬هتد‪‌,‬واتا لەرێگای شیعرەوە‬ ‫كورد ئەگەر پێیبوترێ خاوەن فیكر بوە‪،‬كە‬ ‫هەرچەن����دی ش����یكاری ‌وردی ب����ۆ بكەیت‬ ‫ناتوانیت بەهۆی ئەم چەند دێڕە شیعرانەوە‬ ‫كورد بكەیت به‌خاوەن فیكر‪.‬لەنیوەی دوەمی‬ ‫سەدەی بیستەمیش مەسعود محەمەدێكمان‬ ‫هەیە ب����ەاڵم ئەویش نەیتوانی����وە لەئەقڵی‬ ‫دەرەبەگی����ی بچێت����ە دەرەوەو كەس����ێكی‬ ‫موحافەزەكار بوەو ش����انازیی بەسیس����تەم‌و‬ ‫ئەقڵ����ی دەرەبەگایەت����ی كردوە‪ ،‬باش����ترین‬ ‫كاری مەسعود محەمەد خزمەتكردنی زمانی‬ ‫ك����وردی بوە نەك دۆزینەوەی فیكر‪.‬ئەوانەی‬ ‫ش����انازیش بەفیك����ری مەس����عود محەمەد‬ ‫دەكەن هێش����تا لەئەقڵ����ی دەرەبەگایەتی‌و‬ ‫كوێخایەت����ی‌و ئاغایەت����ی قورتاریان نەبوەو‬ ‫بەجیهانی رۆش����نگەری‌و پۆست مۆدێرنەش‬ ‫ئاش����نا نەبون‪.‬ئاخ����ر خ����ۆ م����ەرج نیی����ە‬ ‫ئەوەی دو كتێبی باش����ی نوس����ی مۆدێرن‌و‬ ‫پێش����كەوتو مرۆڤپەروەر بێت‪،‬رۆش����نبیرانی‬ ‫ك����ورد تا ئەمڕۆش بەش����ێوەیەكی گش����تی‬ ‫كاریان كاوێژكردنەوەیە لەسەر هەڵدانەوەی‬ ‫پەڕەكانی مێژو‪ ،‬ئەویش زۆرجار بەسەقەتی‪،‬‬ ‫بۆیە تا ئەمڕۆش رۆشنبیرانی كورد هیچیان‬ ‫ب����ۆ ئەمڕۆو بۆ س����بەی پێ نیی����ە‪ ،‬چونكە‬ ‫هیچیان بەشێوەیەكی كۆنكریتی نەیانتوانیوە‬ ‫هەزمی فەلس����ەفەو مێ����ژوی رۆژئاوا بكەن‪.‬‬ ‫رۆش����نبیرانی عەرەب بەقۆناخ����ی نامۆبون‌و‬ ‫چەپگەرای����ی‌و نەتەوەگەرایی رەتبون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێش����تا رۆش����نبیرانی كورد نەگەیشتونەتە‬ ‫ئەم قۆناخان����ەو لەئاس����تێكی زۆر نزمدان‪.‬‬ ‫رۆش����نبیرانی عەرەب بەناو كۆمەڵێك هزرو‬ ‫فیكرو تەنانەت ئەدەب‌و شیعریش����دا هاتون‌و‬ ‫چون‪ ،‬بەاڵم رۆش����نبیرانی كورد بەگش����تی‬ ‫هێش����تا نەیانتوانیوە پێگەو بنەماكانی‌وردە‬ ‫بۆرژوایی قایم‌و جێگیر بكەن‪.‬بۆیە رۆشنبیری‬ ‫شۆڕشگێریش����مان لەن����او هەڵنەكەوت����وە‪.‬‬

‫لەنیوەی دوەمی‬ ‫سەدەی بیستەمیش‬ ‫مەسعود‬ ‫محەمەدێكمان‬ ‫هەیە بەاڵم ئەویش‬ ‫نەیتوانیوە لەئەقڵی‬ ‫دەرەبەگیی بچێتە‬ ‫دەرەوەو كەسێكی‬ ‫موحافەزەكار بوەو‬ ‫شانازیی بەسیستەم‌و‬ ‫ئەقڵی دەرەبەگایەتی‬ ‫كردوە‪ ،‬باشترین كاری‬ ‫مەسعود محەمەد‬ ‫خزمەتكردنی زمانی‬ ‫كوردی بوە نەك‬ ‫دۆزینەوەی فیكر‬ ‫مۆنتیس����كیۆ كە بەدرێژایی(‪)20‬ساڵ كتێبی‬ ‫(رۆح����ی یاس����اكان)ی نوس����ی‪‌،‬وەك خۆی‬ ‫دەڵێ����ت تا ئەو كتێب����ەم تەواوكرد هێندەی‬ ‫نەمابو رۆح����م دەرچێ‪ ،‬ئەم كتێبەی یەكێك‬ ‫لەهەرە باشترین كتێبەكانی ئەو سەردەمەیە‬ ‫كەچی مۆنتیسكیۆ هەڵوێستی زۆر ناشیرینی‬ ‫لەسەر پێست رەشەكان هەبو‪ ،‬فەرمون بزانن‬ ‫چی‌وت����وە‪ ،‬مۆنتیس����كیۆ دەڵێت(ئەوجۆرە‬ ‫كەس����انە لەتەوق����ی س����ەریانەوە ت����ا بنی‬ ‫پێیان رەشە‪ ،‬لوتیش����یان یەكجار زۆر پان‌و‬ ‫پۆڕە‪،‬بەجۆرێ����ك هیچ بەزەییەك����ت پێیاندا‬ ‫نایە‪،‬هەرگی����ز بڕواناكەی ك����ە ئەوانە مرۆڤ‬ ‫بن)‪.‬ڤۆلتێر لەمۆنتیسكیۆش زیاتر رۆیشتوەو‬ ‫دەڵێ����ت‪ :‬چاوی خڕو لوت����ی زۆر پان‌و لێوی‬ ‫ئەس����تورو گوێی جۆرێكی جیاوازو مێشكی‬ ‫بچوكیان‪ ،‬ئەمە جیاوازییەكانی نێوان ئەوانەو‬ ‫مرۆڤەكانی دیكەیە)‪ .‬تەنانەت ڤۆلتێر پێیوایە‪:‬‬ ‫ئەو جیاوازییە هی����چ پەیوەندیی بەژینگەی‬ ‫س����اردو گەرمیش����ەوە نییە‪ ،‬بۆ نمونە ژن‌و‬ ‫پیاوێكی رەشپێست لەئەفریقیا یان لەواڵتێكی‬ ‫گەرمەس����ێرەوە بگوازەوە بۆ‌واڵتێكی سارد‪،‬‬ ‫ئەو مندااڵنەی دەشیانبێت هەر‌وەكو خۆیانن‌و‬ ‫هەر ئاژەڵی‌وەك خۆیان دەخەنەوە‪(.‬هیگڵ)‬

‫یش پێیوابو رەشپێستەكان هەر بەسروشت‬ ‫دواكەوت����ون‌و توانای گەش����ەكردنیان نییە‪.‬‬ ‫(فیختە)ش ئەوەندەی رق لەجولەكە دەبوەوە‬ ‫تا‌وایلێه����ات بەش����داریكرد لەدروس����تكردنی‬ ‫ئەفسانەی مەس����یحی ئاری‌و ئیتنیكی ئاری‬ ‫بەس����ەر س��ل�اڤی التینیدا زاڵكرد‪ .‬زۆرن ئەو‬ ‫فەیلەسوفانەی لەپێناوی مرۆڤایەتیدا هەمو‬ ‫تێكۆشانێكیان كرد‪ ،‬كەچی هەڵوێستی ئاوا‬ ‫نامۆشیان هەبوە‪ ،‬لەسەروی هەمو ئەمانەوە‬ ‫ئەمانۆئیل كانت‪ .‬راستە مێژو چیرۆكێكی پڕ‬ ‫لەهەورازو نش����ێو كێوی هەزار به‌هەزارە‪،‬تا‬ ‫زیات����ر بەن����او رەوەزە ش����اخەكاندا ب����ڕۆی‬ ‫زیاتر هەس����ت به‌مەترس����ییەكانی دەكەیت‪،‬‬ ‫چونكە لەپاڵ ه����ەر بناری چیایەك دێوێك‌و‬ ‫شێرێك‌و رێوییەك خۆیان بۆ یەكتری مەاڵس‬ ‫داوە‪،‬بەاڵم به‌درێژایی مێژو كورد نەیتوانیوە‬ ‫بۆ یەكجاریش رۆڵی دێو‌و ش����ێرو رێوییەكە‬ ‫ببینێ‪ ،‬بەڵكو هەمیش����ەو لەهەر سەدەیەكی‬ ‫مێ����ژودا كورد خۆراكی ه����ەر یەكێك لەمانە‬ ‫بوەو به‌دەس����تی بەتاڵەوە لەمێ����ژو هاتۆتە‬ ‫دەر‪ .‬ئەمەش لەوەوە سەرچاوەی گرتوە هەر‬ ‫نەوەیەك كە دێتە ئاراوە راستەوخۆ دەكەوێتە‬ ‫ژێ����ر جەب����ری كۆمەڵ����گا‪ ،‬ئەوكۆمەڵگایەی‬ ‫كە تا س����ەر ئێس����قان نەریت‌و كۆنەپارێزو‬ ‫نائەقاڵنییە‪،‬هەم����و ئەقاڵنییەتی كۆمەڵگای‬ ‫كوردی خ����ۆی لەئەخالقی ب����ەرزو بەزەیی‌و‬ ‫دزی����ی‌و بازرگانیك����ردن به‌خوێ����ن‌و تۆڵەو‬ ‫درۆكردن����ەوە چڕدەكاتەوە‪.‬ئەو كۆمەڵگایەی‬ ‫باسی بەزەیی دەكات‪ ،‬هەر ئەوكۆمەڵگایەیە‬ ‫هەمیش����ە لەهەڵچونێكی سەرش����ێتانەدایە‪.‬‬ ‫ت����ا ئێس����تاش ك����ورد ب����ه‌دوای ئەقڵێكی‬ ‫خوداییەوە‌وێ����ڵ‌و س����ەرگەردانە بۆئ����ەوەی‬ ‫هاوكاریی بكات‌و بەهۆیەوە بگات به‌ترۆپكی‬ ‫رزگاریی‪،‬ئاخ����ر لەواڵتی ئێمە هێش����تا قەزاو‬ ‫قەدەر لەزیهن‌و ئەقڵ����ی كۆمەڵگای كوردیدا‬ ‫بەهێزتری����ن‌و بڕواپێكراوتری����ن ئاراس����تەی‬ ‫سیاس����ی‌و كۆمەاڵیەتییە‪.‬واتا ئەو نەوەیەی‌وا‬ ‫لەكوردس����تان گاگۆلەو پێڕەوك����ە دەكات‪،‬‬ ‫راس����تەوخۆ دەكەوێتە ژێر جەبری بەشێكی‬ ‫زۆر لەو نەری����ت‌و كولت����ورەی كۆمەڵگاوە‪،‬‬ ‫بۆی����ە نەوەی����ەك بەرهەمدێ پێ����ش ئەوەی‬ ‫ئاش����نا بێت به‌هزری رۆژئاوا‪ ،‬ئاشنا دەبێت‬ ‫به‌ئەقڵ����ی كۆمەڵگاك����ەی خ����ۆی‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫بەهۆی ئ����ەو پێش����كەوتنانەی لەبوارەكانی‬ ‫گەیاندنەوە دروس����تبون‪ ،‬ئ����ەو نەوەیەی‌وا‬ ‫به‌رێ����گاوە لەگاگۆلەو پێڕەوكەدایە باش����تر‬ ‫لەن����ەوەی ئێس����تا به‌هزری رۆژئاوا ئاش����نا‬ ‫دەبێت‌ولەئێمەومان����ان زوترو باش����ترو‌وردتر‬ ‫كانت‌و نیچەو هایدگەر دەناسن‪،‬ئاخر هێشتا‬ ‫ئێم����ە بەریەككەوتنەكانی س����ەدەی حەڤدە‬ ‫بەشێوەیەكی كۆنكریتی نازانین‪،‬بۆیە تا ئەو‬ ‫ساتە‌وەختەش لەناو كۆمەڵگای كوردیدا هیچ‬ ‫بزوتنەوەیەكی نوێ دروس����ت نەبوە‪ ،‬چونكە‬ ‫بزوتن����ەوەی ن����وێ ژیانێكی نوێت����ر دێنێتە‬ ‫بەرهەم‪.‬‬ ‫ئاخ����ر چۆن دەتوانی����ن بچینە ناو مێژو‬ ‫ی����ان مێژو بنوس����ینەوە لەكاتێكدا ئێس����تا‬ ‫خەڵ����ك ئینتیمایان ب����ۆ نیش����تمانەكەیان‬ ‫لەجاران����ی س����ەدەی بیس����تەم زۆر زۆر‬ ‫الوازترە‪،‬هۆكارەكەش����ی ئەوەی����ە لەالی����ەك‬ ‫كۆمەڵێك لەدەجال‌و نانیشتیمانیی كورد‌وتەنی‬ ‫لەپڕێ دەبن به‌كوڕێ‌و لەنێوان شەو رۆژێكدا‬ ‫دەبن به‌خاوەتی س����ەدان‌و ه����ەزاران ملیۆن‬ ‫دۆالر‪ ،‬خاڵ����ی دوەم ئەوەیە تا ئێس����تا ئەم‬ ‫هەم����و گەندەڵ����ە بەبەرچ����اوی كۆمەڵگاوە‬ ‫دێن‌و دەچن كەچی یاس����ا یەك كەسی سزا‬ ‫نەداوە‪.‬گرفتێك����ی دیكەی ئ����ەو ملیاردێرانە‬ ‫ئەوەی����ە چونك����ە به‌دۆخێك����ی سروش����تی‬ ‫پێنەگەیش����تون‪ ،‬ئیتر دڵیان بەروەست نادا‬ ‫كارگەیەكی گەورەی پیشەس����ازیی بكەنەوە‪،‬‬ ‫كە لەسەر ئاستی رۆژئاوا ژمارە بێت‪،‬بەڵكو‬ ‫هەمو پارەك����ە لەچەند‌واڵتێك����ی رۆژئاوایی‬ ‫دەخەوێنن‪،‬چونك����ە ئەقڵیان لەپڕێكا گەورە‬ ‫نابێ����ت‪ ،‬یەكێك ش����ەوێك لەقومارخانەیەكا‬ ‫ببێت����ە ملیاردێر هی����چ گۆڕانێك����ی بەرچاو‬ ‫لەئەق����ڵ‌و بیركردنەوەی رون����ادات‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫الی خۆش����مان هەر لەو ج����ۆرەن‪ ،‬لەجیاتی‬ ‫قوماركردنەك����ە دزییەك����ی گەورەیە‪.‬ئ����ەم‬ ‫رەفتارو ئەقڵییەتی س����ەرمایەدارانەی كورد‬ ‫دۆخێكیان خولقان����دوە هیچ پردێكی متمانە‬ ‫لەنێوان خەڵك‌و ئەواندا نەمێنێ‪.‬ئێس����تاش‬ ‫رێگای����ان پێب����دەی دەرمانی ئێكس����پایەرو‬ ‫ژەهراوی����ت به‌قاچاخ لەودیو س����نورەوە بۆ‬ ‫دەنێرن‪،‬ب����ەاڵم ئەوەتا هەموم����ان زەق زەق‬ ‫دەبینین كە چۆن یاساش به‌دیاریانەوە دۆش‬ ‫داماوە!ئاخر بازرگانی����ی لەهەمو دونیادا تا‬ ‫ئەو س����نورو ئەندازەیە تەندروست‌و رەوایە‬ ‫كە لەپێناوی بەرژەوەندیی گشتیدا بێت‪‌،‬واتا‬ ‫دەبێ����ت قازانجەكە گش����تی بێ����ت هەم بۆ‬ ‫بازرگانەكەو هەم بۆ خەڵكەگش����تییەكەش‪.‬‬ ‫مارتن لۆسەر لەس����اڵی ‪1524‬ز لەوتارێكیدا‬ ‫بەناوی(دەربارەی ب����ازرگان‌و قازانجخۆریی)‬ ‫ئاماژەی بۆ هەمان ئ����ەو گرفتانە كردوە كە‬ ‫دوای ‪ 500‬ساڵ ئێستا‌وا لەهەرێمی كوردستاندا‬ ‫پەیڕەودەكرێ‪،‬ت����ا رادەیەكی بەرچاو ئەوەی‬ ‫لەهەرێم دەگوزەرێ مەترسیدارتریشە‪ ،‬چونكە‬ ‫لەم هەرێمە كااڵی ژەهراویی‌و مرۆڤكوژت بۆ‬ ‫دەنێرن‪ ،‬بەاڵم مارتن لۆسەر زیاتر رەخنەی‬ ‫لەوەبو كە بازرگان‌و سەرمایەدارە گەورەكانی‬ ‫ئەوان به‌ئارەزوی دڵی خۆیان نرخی شتومەك‬ ‫بەرزدەكەنەوەو هەمو ش����تێكیان بۆ خۆیان‬ ‫قۆرخكردوە‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫له‌كاتی‌ نوستنت له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ت ئه‌مه‌ له‌بیر مه‌كه‌‬ ‫پسپۆرێكی‌ بواری‌ ده‌رونیی‌‪ ،‬یه‌حیا‬ ‫عیس���ا‪ ،‬باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات هۆكاره‌‬ ‫ده‌رونیی���ه‌كان رۆڵێكی‌ گرنگیان هه‌یه‌‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی���ه‌ سێكس���ییه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كان‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ له‌ڕوی‌‬ ‫ده‌رونیه‌وه‌ ئاماده‌بن پێش نزیكبونه‌وه‌‬ ‫له‌یه‌كت���ر‪ .‬دكتۆر یه‌حی���ا ده‌ڵێت ئه‌و‬ ‫ش���تانه‌ی‌ ك ‌ه كاریگه‌ری���ی‌ نه‌رێنییان‬ ‫له‌سه‌ر پیاو هه‌یه‌ بریتین له‌گوێنه‌دانی‌‬ ‫ئافره‌ت���ان به‌خودی‌ خۆی���ان‌و بایه‌خ‬ ‫نه‌دان به‌روخسارو ئارایشت نه‌كردن‪.‬‬ ‫ئه‌م پسپۆره‌ی‌ بواری‌ ده‌رونیی‌ ده‌ڵێت‬ ‫بۆنی‌ ناخۆشی‌ ناو ده‌م‌و له‌ش‌و بونی‌‬ ‫مو له‌سه‌ر پێست‌و به‌تایبه‌تی‌ شوێنه‌‬ ‫هه‌س���تیاره‌كان هه‌مو ئه‌مان���ه‌ ئه‌بنه‌‬ ‫ه���ۆی‌ له‌ناوبردنی‌ ئاره‌زوی‌ س���ێكس‬ ‫له‌پیاوان���دا‪ .‬ئ���ه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت خانمان س���ود ل���ه‌م چه‌ند‬ ‫رێنماییه‌ وه‌ربگرن بۆ دروس���تكردنی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ك���ی‌ پته‌و له‌نێوان خۆیان‬ ‫هاوسه‌ره‌كانیان‪:‬‬

‫كرێمێك ‌ی سروشتی ‌ی‬ ‫بۆ نه‌رمكردنه‌وه‌ ‌ی ده‌سته‌كانت‬ ‫ش����اره‌زایانی‌ ب����واری‌ جوانكاری����ی‌ كه‌وچك زه‌یتی‌ باده‌م‪ ،‬س����ێ‌ كه‌وچك‬ ‫رایده‌گه‌یه‌ن����ن كه‌ ده‌كرێت له‌ماڵه‌كه‌ی‌ ئاوی‌ گوڵ‪ ،‬كه‌وچكێك سركه‌ی‌ سێو‪.‬‬ ‫چۆنێتی‌ دروستكردن‪:‬‬ ‫خۆت كرێمێكی‌ سروش����تیی‌ دروس����ت‬ ‫له‌س����ه‌ر ئاگرێكی‌ كه‌م هه‌نگوینه‌كه‌‬ ‫بكه‌یت كه‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ ده‌س����ته‌كانت‬ ‫نه‌رم ده‌كات‌و ده‌یپارێزێت له‌وشكبون‌و خاوبكه‌ره‌وه‌و دواتر س����ركه‌كه‌و ئاوی‌‬ ‫گوڵه‌ك����ه‌ به‌هه‌مان ئاگ����ر گه‌رمبكه‌و‬ ‫قڵیشان‪.‬‬ ‫بیكه‌ به‌س����ه‌ر هه‌نگوین‌و زه‌یته‌كه‌داو‬ ‫پێكهاته‌ی‌ كرێمه‌كه‌‪:‬‬ ‫دو كه‌وچكی‌ چێش����ت هه‌نگوین‪ ،‬دو به‌باش����یی‌‌و به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام‬

‫زیاتر‬ ‫ی ژنان‬ ‫له‌‪‌ 30%‬‬ ‫میزه‌چوڕكێیانه‌‬

‫دڵه‌كز ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی دوگیان‬ ‫له‌ژنان ‌‬

‫ی چیه‌؟‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬دڵه‌كزێی‌ دوگیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژنان ‌‬ ‫دكتۆر‪ :‬ئه‌م حاڵه‌ته‌ توش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دوگیان ده‌بێت له‌سه‌روی‌ مانگی‌ چوار ‌‬ ‫سكپڕیی‌ تاكو له‌دایكبونی‌ كۆرپه‌له‌كه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬هۆكاری‌ دروس���تبونه‌كه‌ ‌‬ ‫چیه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی هۆرمۆن��� ‌‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬زیادبون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پرۆجیس���ترۆن ك���ه‌ ئه‌بێت���ه‌ ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫خاوبونه‌وه‌ی‌ ماس���ولكه‌كان‌و ده‌رچه‌ ‌‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ی‌ گه‌ده‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا له‌گه‌ڵ‬ ‫ی منداڵدانی���ش زیات���ر‬ ‫گه‌وره‌بون��� ‌‬ ‫په‌س���تان له‌س���ه‌ر گ���ه‌ده‌ ده‌كات‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رچه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی خاوبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی گه‌د‌ه خواردنه‌كه‌ ده‌چێت‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫بۆ سورێنچك‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬چ���ۆن ده‌توانی‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫دڵه‌كزێدا زاڵبیت؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬كه‌مخ���ۆری‌ دایمخ���ۆر‪،‬‬ ‫دوركه‌وتن���ه‌و‌ه ل���ه‌و خواردنان ‌هی‌ ك ‌ه‬ ‫ی دڵه‌كزێت‬ ‫هه‌ست ده‌كه‌یت ئه‌بن ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی شیرینیی‌‌و چه‌وریی‌‌و‬ ‫ی خواردن ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی چاو قاوه‌ی‌ زۆر‪..‬‬ ‫تونیی‌‌و خواردنه‌و‌ه ‌‬ ‫هت���د‪ ،‬دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌جلی‌ ته‌س���ك‪،‬‬ ‫ی نانخواردن راس���ته‌وخۆ مه‌خه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی خه‌وتن با س���ه‌رینه‌كه‌ت به‌رز‬ ‫له‌كات ‌‬

‫تێكه‌ڵیان بكه‌‌و دواتر‬ ‫ئاگره‌ك����ه‌ بكوژێنه‌وه‌و‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌ گیراوه‌كه‌‬ ‫تێكبده‌ تاكو س����اردئه‌بێته‌وه‌و‬ ‫دوات����ر بیخ����ه‌ شوش����ه‌یه‌ك‌و‬ ‫رۆژانه‌ به‌كاریبهێن����ه‌ پاش ماوه‌یه‌ك‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت����ی‌ هه‌س����ت به‌نه‌رمبون����ی‌‬ ‫ده‌سته‌كانت ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫بێت‪ ،‬خواردن به‌باش���ی‌ بج���و دواتر‬ ‫ی‬ ‫قوتی بده‌‪ ،‬دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌په‌س���تان ‌‬ ‫ی ن���ان به‌كاوه‌خۆ‪،‬‬ ‫ده‌رونیی‌‪ ،‬خواردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر دڵه‌كزێت بۆ دروستبو ده‌توان ‌‬ ‫بنێشت بخۆیت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬نیشانه‌كانی‌ چین؟‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬ئ���ازار له‌س���ه‌ر س���نگ‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌س���تكردن به‌س���وتانه‌و‌ه له‌به‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆری‌ خواردن‪ ،‬بونی‌ تام ‌‬ ‫خواره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ جار كۆكه‌ ‌‬ ‫ترشیی‌ له‌ناو ده‌م‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫درێژخایه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬هه‌مو دوگیانێك توش��� ‌‬ ‫دڵه‌كزێ‌ ده‌بێت؟‬ ‫ێ زۆر به‌كه‌میی‌ هه‌ن‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬به‌ڵ��� ‌‬ ‫ی سكپڕ توشی‌ نه‌بن‪.‬‬ ‫ژنان ‌‬ ‫نه‌خ���ۆش‪ :‬ده‌كرێ���ت ده‌رم���ان‬ ‫به‌كاربهێنین؟‬ ‫ێ به‌اڵم ده‌بێ پزیش���ك‬ ‫دكتۆر‪ :‬به‌ڵ ‌‬ ‫ی بكات ن���ه‌ك له‌خۆته‌و‌ه‬ ‫بۆت دی���ار ‌‬ ‫ده‌رمان به‌كاربهێنی���ت‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫ی به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫كاتێك‌و له‌دڵه‌كزێی‌ دوگیان ‌‬ ‫خۆپاراس���تن له‌چاره‌س���ه‌ر باش���تره‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ه‌و رێنماییان���ه‌ ‌‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌توان��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫س���ه‌ره‌و‌ه تا راده‌یه‌ك خۆت له‌دڵه‌كز ‌‬ ‫دوربخه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫لێكوڵین���ه‌و‌ه ئه‌مه‌ریكیی���ه‌كان ب���اس له‌و‌ه‬ ‫ی خوار ته‌مه‌ن ‪24‬‬ ‫ی ژنان ‌‬ ‫ده‌كه‌ن زیاتر له‌‪‌ %30‬‬ ‫ی میزه‌ڕۆ‬ ‫ساڵیی‌ توش���ی‌ كێشه‌كانی‌ كۆئه‌ندام ‌‬ ‫ی ئازار‬ ‫ی میزه‌چوڕكێ‌و بون ‌‬ ‫ده‌بن���ه‌و‌ه به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی میزكردن‪ ،‬هه‌روه‌ها زیاتر له‌‪%50‬ی‌ ژنان‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی توشبونیان به‌و حاڵه‌تان ‌ه‬ ‫به‌گش���تیی‌ هۆكار ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ پیاوان ك ‌ه له‌كاتی‌ جوتبون ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌وكردن ‌ه ده‌گوێزنه‌وه‌ بۆ ژنان‪ .‬ش���اره‌زایان ‌‬ ‫ی‬ ‫پزیش���كیی‌ باس له‌و‌ه ده‌ك���ه‌ن له‌كاتی‌ بون ‌‬ ‫ئه‌و نه‌خۆشییه‌ پێویس���ته‌ سه‌ردانی‌ پزیشك‬ ‫بكرێ���ت‌و هه‌روه‌ه���ا ئ���او زۆر بخورێته‌وه‌و زو‬ ‫زو بچن ‌ه س���ه‌ر ئاوو نابێت می���ز بهێڵرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی خۆپاككردنه‌وه‌ له‌ته‌واڵێت‬ ‫هه‌روه‌ها له‌كات��� ‌‬ ‫پێویسته‌ سه‌ره‌تا ناوله‌ش پاكبكرێته‌وه‌و دواتر‬ ‫ب���ڕۆن به‌الی‌ كۆمه‌وه‌ چونكه‌ ئه‌گه‌ر س���ه‌ره‌تا‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫دواوه‌ پاكبكه‌یت���ه‌و‌ه ئ���ه‌وا میكرۆبه‌كان ‌‬ ‫شوێن ‌ه له‌گه‌ڵ ده‌ستدا دێن بۆ پێشه‌وه‌و ده‌بن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌وكردنی‌ ئه‌و شوێنه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هۆكار ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ی هه‌وك���ردن ئه‌بن‬ ‫ی ژنان زیاتر توش��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ژنان كورته‌و زوتر‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ڕێڕه‌وی‌ زاوزێ ‌‬ ‫میكرۆبی‌ پێده‌گات‪.‬‬

‫رێنماییه‌كان‪:‬‬ ‫پێ����ش چون ‌ه س����ه‌ر جێ����گا خۆتان‬ ‫بشۆن‪.‬‬ ‫كرێمی‌ بۆنخۆشیی‌ له‌ش به‌كاربهێنن‪.‬‬ ‫بۆیه‌ی‌ نینۆك به‌كاربهێنن‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ بۆنیان خۆشه‌‪.‬‬ ‫به‌كارهێنان����ی‌ ب����ۆن ب����ۆ پێیه‌كان‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ ئه‌و ئافره‌تانه‌ی‌ بۆنی‌ پێیان‬ ‫ناخۆشه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و جالنه‌ی‌ له‌به‌ری����ان ده‌كه‌یت با‬ ‫بۆنخۆش بن‌و به‌پاككه‌ره‌وه‌ی‌ بۆنخۆش‬ ‫شۆررابن‪.‬‬ ‫به‌رگی‌ سه‌رینه‌كت با پاك بێت‪ ،‬خۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر بۆنی‌ خۆشی‌ لێبده‌یت ئه‌وا زۆر‬ ‫باشتره‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ركردنی‌ جلی‌ نوستن‪.‬‬ ‫به‌كارهێنان����ی‌ بنێش����تی‌ می����وه‌ بۆ‬ ‫نه‌هێش����تنی‌ بۆنی‌ ن����او ده‌م‪ ،‬به‌اڵم با‬ ‫بنێشتی‌ تامی‌ نه‌عنا نه‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌وڵبده‌ له‌كاتی‌ نوستن دوربكه‌ویته‌وه‌‬ ‫له‌باسكردنی‌ كێش����ه‌و كه‌موكوڕیه‌كانی‌‬ ‫ناو ماڵ‌و منداڵ‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫ته‌ندروستیه‌ك ‌ی‬ ‫نه‌به‌كام‬

‫ی‬ ‫تیمی‌ فریاكه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌ندروست ‌‬ ‫له‌به‌ره‌كانی‌ جه‌نگدا!‬ ‫له‌م ماوه‌ی���ه‌دا چیرۆكگه‌لێكی‌ جیاوازمان‬ ‫له‌مه‌یدانه‌كان���ی‌ جه‌نگ���ه‌و‌ه له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و‬ ‫پێش���مه‌رگان ‌ه ده‌بیس���ت ك��� ‌ه له‌به‌ره‌كان ‌ی‬ ‫پێشه‌وه‌ ‌ی به‌رگریی‌ نیشتماندا بون‪ ،‬به‌هۆ ‌ی‬ ‫جه‌ن���گ‌و په‌الماردان���ی‌ به‌رده‌وام���ی‌ هێز‌ه‬ ‫دوژمنكاره‌كانه‌وه‌ برین���دار ده‌بون‪ ،‬زۆرێك‬ ‫له‌وان���ه‌ش تاكو ده‌گه‌یه‌نرانه‌ نه‌خۆش���خان ‌ه‬ ‫توش��� ‌ی روداوی‌ نه‌خ���وازراو ده‌ب���ون ك��� ‌ه‬ ‫هه‌ندێكجار مردنی‌ به‌دوای‌ خۆیدا ده‌هێنا‪.‬‬ ‫زانست ‌ی پزیشكیی‌ پێیوایه‌ له‌هه‌ر كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫كه‌سێك ك ‌ه پێكه‌وه‌ كارێك ‌ی ده‌سته‌جه‌معی ‌ی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬پێویس���ته‌ چه‌ند كه‌س���ێك له‌و‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی���ه‌دا ش���اره‌زایی‌ له‌فریاكه‌وتن��� ‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌تاییدا هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت بۆ ئه‌و‬ ‫س���ه‌ربازانه‌ی‌ كه‌ له‌به‌ره‌كان���ی‌ جه‌نگدان‪،‬‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌و سه‌ربازانه‌ش چه‌ند پێویستیه‌ك ‌ی‬ ‫كه‌می‌ فریاكه‌وتنی‌ س���ه‌ره‌تاییان پێبێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ل���ه‌ڕوداو‌ه نه‌خوازراوه‌كاندا توش��� ‌ی‬ ‫كه‌مترین زیانی‌ ته‌ندروستیی‌ بن‪.‬‬ ‫تیمی‌ به‌رگری ‌ی ته‌ندروس���تی ‌ی جه‌نگیی‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ ش���اره‌زاییه‌كی‌ باشیان له‌زانست ‌ی‬ ‫فریاكه‌وتن ‌ی سه‌ره‌تایی‌(‪ )first aid‬هه‌بێت‪،‬‬ ‫سه‌ره‌ڕا ‌ی ئه‌و‌ه بونی‌ كۆڵه‌پشت كه‌سه‌رجه‌م‬ ‫پێداویس���تیه‌كانی‌ فریاكه‌وتنی‌ تێدا بێت بۆ‬ ‫به‌دواداچونی‌ هه‌ر سه‌ربازێك كه‌ له‌به‌ره‌كان ‌ی‬ ‫جه‌نگدا بریندار ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌م تیمه‌ هه‌ش���ت كیلۆمه‌تر له‌به‌ره‌كان ‌ی‬ ‫جه‌نگه‌وه‌ دوربن‪ ،‬هه‌روه‌ها بنكه‌ی‌ تایبه‌تیان‬ ‫له‌نزیك به‌ره‌كان ‌ی جه‌نگه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ كابینه‌ی‌ س���ه‌فه‌رییش بێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بتوانێت هه‌ندێك كرده‌ی‌ پزیشكیی‌‌و‬ ‫نه‌شته‌رگه‌ری ‌ی بچوك هه‌نئه‌نجام بده‌نبۆ هه‌ر‬ ‫سه‌ربازێك ك ‌ه بریندار ده‌بێت به‌هه‌ر هۆیه‌ك‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا پێویس���ته‌ چه‌ن���د دكتۆرێك ‌ی‬ ‫پس���پۆر له‌ب���واری‌ جه‌راع���ه‌و هه‌ناوی���ی‌ و‬ ‫فریاكه‌وتن���ی‌ س���ه‌ره‌تایی‌ هه‌ماهه‌نگب���ن‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌و تیمه‌دا كار بك���ه‌ن بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و بریندارانه‌ به‌كه‌مترین زیان بگه‌یه‌نرێن ‌ه‬ ‫شوێن ‌ی مه‌به‌ست‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر س���ه‌یری‌ تیم���ی‌ س���ه‌ربازی ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریك���ی‌‪ ،‬ئێ���ران‪ ،‬توركی���ا‪ ،‬په‌كه‌كه‌‪..‬‬ ‫بكه‌ن ئه‌وا هه‌میش���ه‌ ئ���ه‌وه‌ ده‌بینن زۆرێك‬ ‫له‌سه‌ربازه‌كانیان شاره‌زاییان له‌فریاكه‌وتن ‌ی‬ ‫ته‌ندروس���تییدا هه‌ی���ه‌‪ ،‬تیمێك���ی‌ تایبه‌ت ‌ی‬ ‫ته‌ندروستیی‌ كه‌ جلی‌ سه‌ربازییان له‌به‌ردای ‌ه‬ ‫ب���ۆ ئه‌و ش���وێنانه‌ ده‌چن كه‌ ش���ه‌ڕی‌ تێدا‬ ‫بێت‪ ،‬چونكه‌ گیان‌و خوێنی‌ سه‌ربازه‌كانیان‬ ‫به‌شه‌ره‌ف‌و س���ه‌روه‌ریی‌ نیش���تمانه‌كه‌یان‬ ‫ده‌زانن‪.‬‬ ‫رۆژێك پێشمه‌رگه‌یه‌كچیرۆكی‌ برینداربون ‌ی‬ ‫خ���ۆی‌ بۆگێڕامه‌وه‌له‌به‌ره‌كانی‌ پێش���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫جه‌نگ‪،‬به‌ڕاس���تیی‌ مای���ه‌ی‌ ش���ه‌رمه‌زاری ‌ی‬ ‫ته‌ندروستیه‌‪ :‬ئه‌و كاته‌ ‌ی له‌به‌ره‌كانی‌ جه‌نگ‬ ‫بوم‌و گولله‌یه‌كی‌ قه‌ناس به‌ر سنگم‌و كه‌وت‌و‬ ‫له‌قۆڵمه‌و‌ه ده‌رچ���و‪ .‬دوای‌ ئه‌و روداوه‌هیچ‬ ‫ك���ه‌س نه‌بوبێ���ت به‌هانام���ه‌وه‌و خوێنێك ‌ی‬ ‫زۆرم لێڕۆیش���ت‪ ،‬تا له‌پڕ پێش���مه‌رگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫یه‌په‌گ���ه‌ به‌فریام كه‌وت‌و هه‌ڵیگرتم‌و به‌په‌ل ‌ه‬ ‫خوێنه‌كه‌ ‌ی كه‌مێك وه‌ستاندمه‌وه‌و گه‌یاندمی ‌ه‬ ‫ئه‌مبوالنس���ه‌كه‌ كه‌ له‌دوره‌وه‌ وه‌س���تابون‪،‬‬ ‫رێنوێنیی‌ كردم بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ تاوه‌كو بگه‌م ‌ه‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ كه‌ركوككه‌متری���ن خوێن���م‬ ‫له‌به‌ر بڕوات!؟ به‌هه‌ر ئازارێك بو گه‌یشتم ‌ه‬ ‫كه‌ركوك‌و له‌وێش ره‌وانه‌ ‌ی به‌شی‌ فریاكه‌وتن ‌ی‬ ‫ته‌ندروستی ‌ی سلێمانی‌ كرام‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه كاری‌ تیمی‌ فریاكه‌وتنی‌ ته‌ندروستی ‌ه‬ ‫كه‌ چه‌ند فریاكه‌وتنێكی‌ پێویس���ت بۆ ئه‌م‬ ‫كه‌یسانه‌ بكات‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ پێشمه‌رگه‌ بوه‌ت ‌ه‬ ‫مارشی‌ نیشتیمانیی‌ هه‌مو هێزه‌ سیاسیه‌كان‪،‬‬ ‫به‌اڵم خه‌می‌ خوێن‌و گیانی‌ پێشمه‌رگ ‌ه هیچ‬ ‫كات نه‌بوه‌ته‌ جێگای‌ گرنگیپێدانیان‪.‬‬ ‫ته‌ندروستی‌ هه‌رێمیش تا ئێستا نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫تیمێك���ی‌ كارام��� ‌ه له‌ب���واری‌ فریاكه‌وتن ‌ی‬ ‫ته‌ندروس���تیی‌ جه‌نگی ‌ی هه‌بێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫له‌بون ‌ی روداوه‌كانی‌ جه‌نگدا فریاكه‌وتن ‌ی خێرا‬ ‫بۆ برینداره‌كان ئه‌نجام بده‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫ته‌نها چه‌ند نه‌خۆشخانه‌یه‌ك ‌ه له‌شاره‌كاندا‪،‬‬ ‫ك ‌ه ب���ۆ خه‌ڵك��� ‌ی مه‌ده‌ن���ی‌ كه‌س���وكار ‌ی‬ ‫شه‌هیدان‌و پێشمه‌رگه‌ كارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ته‌ندروس���ت ‌ی هه‌رێ���م له‌خراپترین دۆخ ‌ی‬ ‫خۆیدا ده‌ژی‌‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام روبه‌رو ‌ی قه‌یران ‌ی‬ ‫جی���اواز ده‌بێت‌و هاواڵتی‌ ئ���ه‌م هه‌رێمه‌ش‬ ‫ده‌بنه‌ قوربانیی‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌رێگا ‌ی وه‌زارتی‌ ته‌ندروستیه‌و‌ه‬ ‫كار بۆ دروس���تكردنی‌ تیمی‌ پرۆفیش���ناڵ ‌ی‬ ‫ته‌ندروس���تیی‌ جه‌نگیی‌ ب���كات‪ ،‬بۆئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫س���ه‌ربازه‌كان چی���د ‌ی نه‌بن���ه‌ قوربانی��� ‌ی‬ ‫سیسته‌می‌ ته‌ندروستیی‌‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫خوێندکارانی عەربەت نایانەوێت کوڕو کچ جیابکرێنەوە‬

‫"کەسوکاری خوێندکارەکان ‪ %100‬ڕازیی بون بەجیاکردنەوەکە‪ ،‬بەاڵم خوێندکارەکان ‪ %100‬ناڕازیی بون"‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬

‫لەناحیەی عەربەت جیاکردنەوەی‬ ‫کوڕان‌و کچان لەخوێندنگایەک‬ ‫ناڕەزایی بەدوای خۆیدا دەهێنێت‌‌و‬ ‫یەکێک لەخوێندکارەکان ئاماژە‬ ‫بەنەگونجاویی بڕیارەکە دەکات‌و‬ ‫بەڕێوەبەری قوتابخانەکەش هەوڵەکان‬ ‫بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکەو‬ ‫باشترکردنی قوتابخانەکە دەخاتە ڕو‪.‬‬ ‫لەناحیەی عەربەتی نزیک لەش���اری‬ ‫س���لێمانی دو خوێندن���گای ئامادەیی‬ ‫ه���ەن بەناوەکانی (ئامادەیی عەربەت‌و‬ ‫ئامادەی���ی ش���ەرەفخان) لەه���ەردو‬ ‫ئامادەییەکەدا ک���وڕان‌و کچان پێکەوە‬ ‫وان���ە دەخوێن���ن‪ .‬بەاڵم لەس���ەرەتای‬ ‫وەرزی خوێندنی ئەمس���اڵەوە بڕیاردرا‬ ‫بەجیاکردن���ەوەی ک���وڕان‌و كچ���ان‌و‬ ‫زیادکردنی خوێندن���گا ئامادەییەکانی‬ ‫ناحیەک���ە بۆ چ���وار دان���ە‪ ،‬دوان بۆ‬ ‫ک���وڕان‌و دوانی دیکە بۆ کچان‪ .‬لەکاتی‬ ‫جیاکردنەوەش���دا‪ ،‬ناڕەزای���ی لەالیەن‬ ‫خوێندکارانەوە س���ەریهەڵدا بەنەچونە‬ ‫پۆلەکانی خوێندنەوە ت���ا ئەنجامدانی‬ ‫خۆپیشاندان‪.‬‬ ‫مامۆس���تا عوم���ەر بەڕێوەب���ەری‬ ‫خوێندن���گای ش���ەرەفخان‪ ،‬کێش���ەی‬ ‫خوێندن���گا تێکەاڵوەکان بۆ مێژوییەکی‬ ‫دور دەگه‌ڕێنێت���ەوە‪ ،‬ئ���ەو بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند "ئەم کێش���ەیە س���ەرەتاکەی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ‪20‬بەر لەئێس���تا‪ ،‬هەمو‬ ‫ساڵێک ئەم کێشەیە سەرهەڵدەداتەوە‪.‬‬ ‫لەعەرب���ەت دو خوێندن���گای ئامادەیی‬ ‫ه���ەن ک���ە هەردوکی���ان تێکەاڵوبون‪،‬‬ ‫هەمو س���اڵێک هەوڵدراوە بەحوکمی‬ ‫عەش���ایەریی ئەو خوێندنگا تێکەاڵوانە‬ ‫جیابکرێنەوە‪ 10 ،‬س���اڵ بەر لەئێس���تا‬ ‫‪ 10‬رۆژ ک���وڕو ک���چ جیاکرانەوەو دواتر‬ ‫تێکەڵکرانەوە‪ ،‬چەند جارێکی دیکەش‬ ‫بەهەمانش���ێوە بۆ ماوەیەک���ی کاتیی‬ ‫جیاکراونەتەوە"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی س���ەرەتای کێش���ەکەی‬ ‫ئەمس���اڵەوە‪ ،‬ئ���ەو بەڕێوەب���ەرە وتی‬ ‫"ئەمس���اڵ دو خوێندن���گای تازەی���ان‬ ‫کردوەت���ەوە‪ .‬لەس���ەرەتای دەوام���دا‬ ‫رۆژێک بەڕێوەبەری ناحییە لەگەڵ سێ‬

‫بینای‬ ‫خوێندنگاکەش‬ ‫هێندە کۆنە‬ ‫بەکەڵکی‌‬ ‫خوێندن نایەت‬ ‫هەندێکجار‬ ‫لەکاتی وانەدا‬ ‫مشک دێتە ناو‬ ‫پۆلەکانەوە‬ ‫سەرپەرشتیاردا هاتن‌و داوای ئاماریان‬ ‫کردو وتی���ان کوڕو کچ جیادەکەینەوە‪،‬‬ ‫کە لەهۆکارەکەیش���م پرس���ی‪ ،‬وتیان‬ ‫خەڵک داوایکردوە"‪ .‬هەروەها دەشڵێت‬ ‫"س���ەرەتا ئامادەی���ی عەربەتی���ان‬ ‫جیاکردوەو دابەشیان کردن بەسەر دو‬ ‫خوێندنگا‌داو هیچ کێش���ەیەک دروست‬ ‫نەبو‪ .‬سەرپەرش���تیارانی پ���ەروەردە‬ ‫جیاکردنەوەی ئامادەیی شەرەفخانیان‬ ‫هێش���تەوە بۆ چەند رۆژێ���ک دواتر بۆ‬ ‫ئەوەی ئەگەر جیاکردنەوەی ئامادەیی‬ ‫عەربەت س���ەرکەوتو نەب���و‪ ،‬ئامادەیی‬ ‫شەرەفخان جیانەکاتەوە"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم جیاکردن���ەوەی ئامادەی���ی‬ ‫ش���ەرەفخان وەک ئامادەییەک���ی دیکە‬ ‫نەب���و‪ ،‬بەڵکو ناڕەزای���ی خوێندکارانی‬ ‫لێکەوتەوە‪.‬‬

‫یەکێ���ک لەخوێندکارەکان���ی پۆل���ی‬ ‫دوان���زەی ئامادەی���ی ش���ەرەفخان کە‬ ‫داوایکرد ن���اوی باڵونەکەینەوە بەهۆی‬ ‫ترس���ی لێپێچینەوە‪ ،‬ئام���اژەی بەوەدا‬ ‫کە لەسەرەتاوە بۆچونی خوێندکارانی‬ ‫پۆلی ‪12‬و کەسوکاریان وەرنەگیراوە بۆ‬ ‫جیاکردنەوەی کوڕو کچ‪ ،‬ئەگینا ئەوان‬ ‫ناڕازی���ی بون‪ .‬ئەو خوێندکارە هۆکاری‬ ‫ناڕازییبون���ی خوێندکارانی گه‌ڕانده‌وە‬ ‫ب���ۆ ئەوەی ئ���ەوان لەس���ەرەتاوە لەو‬ ‫خوێندنگایەب���ون‌و لەوێ ڕاهاتون‪" ،‬ئەو‬ ‫خوێندن���گا نوێیەش کە کوڕەکانیان بۆ‬ ‫بردوە جگە لەوەی مامۆس���تامان نییە‪،‬‬ ‫بین���ای خوێندنگاکەش هێن���دە کۆنە‬ ‫کە بەکەڵک���ی وان ‌ه خوێن���دن نایەت‪،‬‬ ‫هەندێکجار لەکاتی وانەدا مش���ک دێتە‬ ‫ناو پۆلەکانەوە"‪.‬‬

‫مامۆس���تا عوم���ەری بەڕێوەبەریش‬ ‫لەبارەی پرس‌و ڕا کردن بەخوێندکاران‌و‬ ‫ک���ەس‌و کاری���ان ب���ۆ جیاکردنەوەی‬ ‫خوێندنگاک���ە ئام���اژەی ب���ەوەدا کە‬ ‫کەسوکاری خوێندکارەکان ‪ %100‬ڕازیی‬ ‫ب���ون بەجیاکردن���ەوەی ک���وڕو کچان‬ ‫لەخوێندنگاکە‪ ،‬ب���ەاڵم خوێندکارەکان‬ ‫بەپێچەوان���ەوە ‪ %100‬ناڕازی���ی ب���ون‬ ‫بەجیاکردنەوەیان‪"،‬بەمەش حاڵەتێکی‬ ‫نائاسایی ڕویدا"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی کۆن���ی بیناکەش���ەوە‬ ‫بەڕێوەبەری خوێندنگاکە رایدەگەیەنێک‬ ‫کە خوێندکاران لەس���ەر هەقن‌و بیناکە‬ ‫کەموکوڕیی زۆری تێدایەو پێویس���تی‬ ‫بەچاککردنی بەپەل���ە هەیە‪" ،‬بەڵێنی‬ ‫هەندێ پارەیان پێداوین بۆ چاککردنەوەی‬ ‫بیناکە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستاتەنها بڕێکی کەم‬

‫هاتوەو سەرفمانکردوە هیچی دیکە دیار‬ ‫نییە"‪.‬‬ ‫خوێندکارە کوڕەک���ەی خوێندنگای‬ ‫شەرەفخان کە ئێستا گواستراونەتەوە‬ ‫ب���ۆ ئامادەیی داهێ���ن‪ ،‬رایدەگەیەنێت‬ ‫ک���ە لەس���ەرەتای جیاکردنەوەیانەوە‬ ‫لەالی���ەن بەڕێوەب���ەری پ���ەروەردەو‬ ‫سەرپەرشتیارانەوە بەڵێنی چاککردنی‬ ‫بیناکەو دابینکردنی مامۆس���تایان پێ‬ ‫دراوە‪" ،‬بەاڵم تا ئێستا هیچ بەڵێنێکیان‬ ‫نەبردوەتە سەر"‪.‬‬ ‫ئەو خوێندکارە ئاماژە بەوەش دەکات‬ ‫کە لەئێس���تادا پۆلی دوانزەکان رۆژانە‬ ‫دەوام دەکەن‪ ،‬بەاڵم زۆر بەکەمیی وانە‬ ‫دەخوێنن بەهۆی نەبونی مامۆس���تاوە‪،‬‬ ‫"بەڵێنی دابینکردنی مامۆس���تایان پێ‬ ‫داوین‪ ،‬ب���ەاڵم ب���اوەڕ بەبه‌ڵێنەکانیان‬

‫ناکەین‪ ،‬لەب���ەر ئەوەی زۆر بەڵێنیانداو‬ ‫هیچیان جێبەجێ نەکرد"‪.‬‬ ‫لەبارەی دوا داواکاریش���یانەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫خوێن���دکارە دەڵێت ک���ە داوایانکردوە‬ ‫یان ئەو ماوەیەی لەخوێندنی ئەمساڵ‬ ‫ماوە بگەڕێنەوە خوێندنگاکەی پێشوی‬ ‫خۆیان‪ ،‬یاخود هەمو مامۆستاکانیان بۆ‬ ‫دابین بکەن‪.‬‬ ‫مامۆس���تا عومەریش لەب���ارەی ئەو‬ ‫کێش���ەیەوە دەڵێ���ت کە لەئێس���تادا‬ ‫لەهەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی کێشەی‬ ‫مامۆس���تاو هەندێ���ک مامۆس���تایان‬ ‫لەخوێندن���گا ئێوارانەکانەوە هێناوە تا‬ ‫وانە بەپۆلی دوانزەکان بڵێن‪.‬‬ ‫خوێن���دکارە کوڕەکان���ی ئامادەیی‬ ‫ش���ەرەفخانیش بۆ دەڕبڕینی ناڕەزایی‬ ‫خۆی���ان چەندینجار خۆپیش���اندانیان‬ ‫ئەنجامداوەو پێک���دادان لەنێوان هێزە‬ ‫ئەمنییەکان‌و خوێندکاران���دا ڕویداوە‪.‬‬ ‫هەروەه���ا خوێندکاران ب���ۆ دەربڕینی‬ ‫ناڕەزایی خۆی���ان هەندێک لەکەلوپەلی‬ ‫خوێندنگاکانیان شکاندوە‪.‬‬ ‫مامۆس���تا عومەر ئ���ەوە بەدۆخێکی‬ ‫ئاسایی ناودەبات "ش���کاندنی رەحلەو‬ ‫کەرەس���تەکان‪ ،‬دۆخێک���ی ئاس���اییە‪.‬‬ ‫عادەتەن لێ���رە تەلەبە رەحلەو گڵۆپ‌و‬ ‫پانک���ەو ئ���ەو ش���تانە دەش���کێنن‪.‬‬ ‫لێکۆڵین���ەوەم ک���ردوە‪ ،‬هەندێکج���ار‬ ‫لەدەرەوەی خوێندنگا‌ش خەڵکی دیکە‬ ‫دێنە ناو خوێندنگاوه‌‪ ،‬ئەگەر تەلەبەش‬ ‫بیکات ئێمە بەالمانەوە ئاساییە‪ ،‬ئەوان‬ ‫گەنج‌و هەرزەکارن"‪.‬‬ ‫نەجمەدین عەلی بەڕێوەبەری گشتیی‬ ‫پەروەردەی س���لێمانی لەب���ارەی ئەو‬ ‫کێشەوە بەئاوێنەی راگەیاند "بەڕێوەبەری‬ ‫پەروەردەو سەرپەرشتیارانم ناردوە بۆ‬ ‫ئەوەی سەرپەرش���تیی میالکات بکەن‌و‬ ‫کێشەکانیش چارەس���ەر بکەن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫نەیانتوانی چارەسه‌ری بکەن‪ ،‬ئەوکات‬ ‫خۆم دەچم"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی ه���ۆکاری جیاکردنەوەی‬ ‫ک���وڕان‌و کچ���ان ل���ەو خوێندنگایانە‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەرەک���ەی پ���ەروەردە ئام���اژە‬ ‫ب���ەوە دەکات ک���ە خۆی لەگ���ەڵ ئەو‬ ‫بڕی���ارەدا نەبوە‪" ،‬ب���ەاڵم ئەوان ڕەنگە‬ ‫فش���اری کەس���وکاری خوێندکارانیان‬ ‫لەسەربێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫‪17‬‬

‫تارمای ‌ی داعش له‌سلێمانییش واز‬ ‫له‌مندااڵن‌و ژنان ‌ی كۆبان ‌ی ناهێنێت‬ ‫ئا‪ :‬دالیا كه‌مال‬

‫ئه‌و‌ه ‌ی به‌سه‌ر ژنان‌و مندااڵن ‌ی شه‌نگال‬ ‫هات له‌سه‌ر ده‌ست ‌ی چه‌كداران ‌ی‬ ‫داعش‪ ،‬وانه‌یه‌ك ‌ی به‌هێز بو بۆ‬ ‫ژن‌و منداڵه‌كان ‌ی كۆبانی‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫پێش هاتن ‌ی چه‌كداره‌كان ئه‌وان‬ ‫هه‌رزو كه‌وتنه‌خۆیان‌و زێد ‌ی خۆیان‬ ‫به‌جێهێشت‪ ،‬به‌اڵم پاش بڕین ‌ی‬ ‫سنور ‌ی س ‌ێ واڵت‌و گیرسانه‌وه‌یان‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ ،‬هێشتا تارمای ‌ی ترس به‌سه‌ر‬ ‫روخساریانه‌وه‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫له‌ناوه‌ڕاس���ت ‌ی مانگ ‌ی ئه‌یلول ‌ی رابردو‪،‬‬ ‫چه‌كداران��� ‌ی ده‌وڵه‌ت��� ‌ی خه‌الفه‌ت��� ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی ‌ی ناس���راو به‌(داعش)‪ ،‬نوك ‌ی‬ ‫ڕم��� ‌ی هێرش���ه‌كانیان ب���ه‌ره‌و یه‌كێ���ك‬ ‫له‌كانتۆنه‌كان��� ‌ی كوردس���تان ‌ی خۆرئ���اوا‬ ‫به‌ن���او ‌ی كۆبان���ی‌‪ ،‬وه‌رچه‌رخان���د‪ .‬ئه‌م‬ ‫هێرش��� ‌ه كتوپ���ڕ‌ه دانیش���توان ‌ی كۆبان ‌ی‬ ‫ناچاركرد‪ ،‬شاره‌ك ‌ه چۆڵبكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم پاش‬ ‫تێپه‌ڕبون ‌ی زیاتر ل ‌ه ‪ 2‬مانگ له‌گه‌مارۆدان‪،‬‬ ‫هێش���تا به‌ره‌نگارییه‌ك ‌ی سه‌خت له‌الیه‌ن‬ ‫شه‌ڕڤانان‌و هێز ‌ی پێشمه‌رگه‌و‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫چه‌كداران ‌ی داعش به‌رده‌وامه‌و له‌ئێستاشدا‬ ‫هاوس���ه‌نگی ‌ی هێز له‌قازانج ‌ی كورد‌ه له‌و‬ ‫شاره‌دا‪.‬‬ ‫به‌شێك له‌وخێزان ‌ه كوردان ‌ه له‌ئێستادا‬ ‫له‌كامپێك��� ‌ی تایب���ه‌ت له‌نزیك ش���ار ‌ی‬ ‫س���لێمان ‌ی گیرس���اونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ك��� ‌ه ژنان‌و‬ ‫منداڵه‌كانیان هێشتا ئه‌و ترس ‌ه له‌سه‌ریان‬ ‫نه‌ڕه‌ویوه‌ت���ه‌و‌ه ك ‌ه به‌ه���ۆ ‌ی په‌الماردان ‌ی‬ ‫شاره‌كه‌یان له‌الیه‌ن چه‌كداران ‌ی داعشه‌وه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌دڵ‌و ده‌رونیاندا دروس���تبو‪ .‬مندااڵن ‌ی‬ ‫كۆبان ‌ی به‌ئومێدن ش���ه‌ڕ له‌ش���اره‌كه‌یان‬ ‫كۆتایی بێ���ت‌و ژنانیش خوازیارن رۆژێك‬ ‫زوت���ر بۆ ش���ار‌ه كاولبوه‌كه‌یان (به‌هۆ ‌ی‬ ‫جه‌نگه‌وه‌) بگه‌ڕێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ژمار‌ه ‌ی ئ���ه‌و مندااڵن ‌ه ‌ی ك ‌ه له‌كۆبانی‪-‬‬ ‫ه‌و‌ه هاتون‌و ئێس���تا له‌و كه‌مپ ‌ه ‌ی نزیك‬ ‫س���لێمان ‌ی نیش���ته‌جێن‪ ،‬نزیك��� ‌ه ‌ی ‪192‬‬ ‫منداڵ ‌ه (‪ 74‬كوڕ‌و ‪ 118‬كچ)‪.‬‬ ‫به‌فرین ك��� ‌ه كیژۆڵه‌یه‌ك��� ‌ی ته‌مه‌ن ‪4‬‬ ‫س���ااڵن ‌ی خه‌ڵك ‌ی كۆبانیه‌‪ ،‬هێشتا ترس‌و‬ ‫بیم��� ‌ی داعش له‌بیرو خه‌یاڵیدا ماوه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫نایه‌وێت ئێستا بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ شاره‌ك ‌هی‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ده‌زانێت ك ‌ه شه‌ڕ بێڕه‌حمان ‌ه هه‌مو‬ ‫شت ‌ه جوانه‌كان ‌ی ش���اره‌ك ‌ه ‌ی شێواندوه‌‪،‬‬

‫به‌دیع ‌ه حه‌جۆ‬ ‫"نامه‌وێت ئێس���تا بگه‌ڕێم���ه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫له‌و ‌ێ شه‌ڕه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و كیژۆڵه‌ی��� ‌ه ك ‌ه هێش���تا نازانێت‬ ‫به‌ت���ه‌واو ‌ی ته‌مه‌ن��� ‌ی خ���ۆ ‌ی چه‌نده‌و ‪2‬‬ ‫خوله‌ك ‌ی پێچو ت���ا به‌په‌نج ‌ه وردیله‌كان ‌ی‬ ‫س���ااڵن ‌ی ته‌مه‌ن��� ‌ی خۆ ‌ی ژم���اردو ئینجا‬ ‫وه‌اڵمیدای���ه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌و‌ه تێگه‌یش���تو‌ه ك ‌ه‬ ‫چه‌كداران��� ‌ی داع���ش له‌گ���ه‌ڵ خۆیان بۆ‬ ‫هه‌رناوچه‌یه‌ك ‌ی داگیركراو‪ ،‬ئاس���ه‌وار ‌ی چ‬ ‫زوڵم‌و سته‌مێك جێده‌هێڵن‪ ،‬بۆی ‌ه به‌چه‌ند‬ ‫وش���ه‌یه‌ك ‌ی كه‌م پێناس ‌ه ‌ی داعش ‌ی كرد‪:‬‬ ‫"ئه‌وان سه‌ر ‌ی ئێم ‌ه ده‌قرتێنن‪ ،‬ده‌یانه‌وێت‬ ‫بمانخنكێنن"‪.‬‬ ‫به‌فرین له‌گه‌ڵ سیدرا ‌ی ته‌مه‌ن ‪ 6‬ساڵ ‌ی‬ ‫هاوڕێی‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه لێ���ر‌ه له‌خۆڵ‌و قوڕ‬ ‫زیاتر هیچ ‌ی دیكه‌ی���ان نی ‌ه یار ‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم كاتێك باس��� ‌ی گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ‬ ‫شاره‌ك ‌ه ‌ی خۆیان له‌گه‌ڵیان ده‌وروژێنرێت‪،‬‬ ‫به‌ب ‌ێ وه‌س���تان وه‌اڵمده‌ده‌نه‌وه‌‪" :‬جار ‌ێ‬ ‫نامانه‌وێت بگه‌ڕێینه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه شه‌ڕه‌"‪.‬‬ ‫له‌كه‌مپ��� ‌ی ئاواره‌كان��� ‌ی نزیك ناحی ‌ه ‌ی‬

‫سیدراو به‌فرین‬

‫ی‬ ‫كچه‌كانم خه‌ریكی‌ خوێندن بون‪ ،‬بۆی ‌ه هیچ شتێك له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی چه‌كه‌و‌ه نازانن‪ ،‬ده‌نا حه‌زمان ده‌كرد ئێمه‌ش‬ ‫به‌كارهێنان ‌‬ ‫به‌رگرییمان بكردای ‌ه‬ ‫عه‌رب���ه‌ت‪ ،‬له‌پ���اڵ ژماره‌یه‌ك ئ���اوار‌ه ‌ی‬ ‫ناوچه‌كان ‌ی دیك ‌ه ‌ی عێراق‌و سوریا‪175 ،‬‬ ‫خێزان ‌ی شار ‌ی كۆبان ‌ی ژیان ده‌گوزه‌رێنن‬ ‫كه‌ ژماره‌یان ‪ 978‬كه‌سه‌‪.‬له‌و ژماره‌یه‌ش‬ ‫نزیك ‌ه ‌ی ‪ 399‬ئافره‌ت هه‌ن‪ ،‬ك ‌ه له‌ئێستادا‬ ‫ده‌خوازن هه‌رچ ‌ی زو‌ه شه‌ڕ له‌شاره‌كه‌یان‬ ‫كۆتایی بێت‌و بگه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬زۆرینه‌ش���یان‬ ‫ده‌خوازن بیانتوانیای ‌ه هاوش���ێو‌ه ‌ی ژنان ‌ی‬

‫یه‌په‌ژ‌ه (باڵ ‌ی سه‌ربازی ‌ی تایبه‌ت به‌ژنان ‌ی‬ ‫یه‌په‌گ ‌ه ك ‌ه هێزێك ‌ی كوردیه‌و له‌ئێس���تادا‬ ‫به‌رگری��� ‌ی له‌ش���ار ‌ی كۆبان��� ‌ی ده‌كه‌ن)‬ ‫به‌ش���داری ‌ی به‌رخۆدان��� ‌ی ش���اره‌كه‌یان‬ ‫بونایه‌‪.‬‬ ‫گوڵ��� ‌ی ده‌روێش خه‌لی���ل‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪51‬‬ ‫ساڵ‪ ،‬له‌گه‌ڵ ‪ 5‬كچ‌و كوڕ‌ه تاقانه‌كه‌یدا به‌ر‬ ‫له‌هاتنی‌ داعش بۆ كۆبانی‌‪ ،‬ش���اره‌كه‌یان‬

‫چۆڵكردوه‌و ئێستا له‌كامپه‌ك ‌ه ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫نیش���ته‌جێن‪ .‬گوڵ��� ‌ی به‌حه‌س���ره‌ته‌و‌ه‬ ‫ئاوات��� ‌ی ده‌خواس���ت بۆ س���ه‌ركه‌وتن ‌ی‬ ‫كۆبانی‌‪ ،‬ده‌ش���ڵێت‪" ،‬كچه‌كانم خه‌ریك ‌ی‬ ‫خوێندن بون‪ ،‬بۆی ‌ه هیچ شتێك له‌بار‌ه ‌ی‬ ‫به‌كارهێنان��� ‌ی چه‌ك���ه‌و‌ه نازان���ن‪ ،‬ده‌نا‬ ‫حه‌زمان ده‌ك���رد ئێم���ه‌ش به‌رگرییمان‬ ‫بكردایه‌"‪.‬‬

‫فۆتۆکان‪ :‬ئاوێن ‌ه‬ ‫ئه‌و به‌ده‌م گریانه‌و‌ه ده‌س���ته‌كان ‌ی رو‬ ‫له‌ئاس���مان ده‌كردو نزا ‌ی سه‌ركه‌وتن ‌ی بۆ‬ ‫شه‌ڕڤانان ‌ی كۆبان ‌ی ده‌كرد‪ ،‬به‌شانازییشه‌و‌ه‬ ‫باس ‌ی له‌و به‌رخۆدان ‌ه ده‌كرد ك ‌ه شاره‌ك ‌ه ‌ی‬ ‫ك���رد‌ه س���یمبول ‌ی به‌ره‌نگاربون���ه‌و‌ه ‌ی‬ ‫چه‌كداران ‌ی داعش له‌ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫ه���اوكات به‌دیع ‌ه حه‌ج���ۆ‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪54‬‬ ‫ساڵ‪ ،‬ژنێك ‌ی دیك ‌ه ‌ی ئاوار‌ه ‌ی كۆبانی‌‪-‬یه‌‪،‬‬ ‫ئێستا له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌ك ‌ه ‌ی رویكردوه‌ت ‌ه‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دڵ��� ‌ی ه���ه‌ر ال ‌ی‬ ‫شاره‌كه‌یه‌تی‌‪ .‬به‌دیع ‌ه به‌حه‌ماسه‌و‌ه باس ‌ی‬ ‫له‌حه‌سره‌ت ‌ی گه‌ڕانه‌و‌ه ده‌كرد بۆ كۆبانی‌‌و‬ ‫چنگ ‌ی پڕكرد له‌خۆڵ‌و وتی‌‪" ،‬په‌یمانبێت‬ ‫بگه‌ڕێمه‌و‌ه ب���ۆ كۆبانی‌‪ ،‬ده‌بێت گڵه‌ك ‌ه ‌ی‬ ‫بخۆم"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان هه‌موی���ان ش���انازییان ب���ه‌و‬ ‫نه‌به‌ردی ‌ه ده‌كرد ك ‌ه ش���اره‌كه‌یان له‌دژ ‌ی‬ ‫داع���ش تۆم���ار ‌ی ده‌كات‪ ،‬بۆی��� ‌ه وه‌ك‬ ‫خۆیان وتیان‪ ،‬ته‌نها به‌جه‌ست ‌ه له‌كۆبان ‌ی‬ ‫دوركه‌وتونه‌ت���ه‌وه‌‪" ،‬دڵ‌و روحمان له‌و ‌ێ‬ ‫جێهێشتوه‌"‪.‬‬

‫فه‌یسبوك‪ ،‬نزیكترین هاوڕێ ‌ی خوێندكارانی زانكۆ‬ ‫ئا‪ :‬كیژان ئیسماعیل‬ ‫به‌شێك ‌ی زۆر ‌ی خوێندكاران ‌ی زانكۆ دان‬ ‫به‌وه‌دا ده‌نێن ك ‌ه خوگرتن به‌به‌كارهێنان ‌ی‬ ‫تۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی‌‌وه‌ك فه‌یسبوك‪،‬‬ ‫كاریگه‌ری ‌ی زۆر خراپ ‌ی كردوه‌ت ‌ه سه‌ر‬ ‫ئاست ‌ی زانستییان‌و له‌زۆربه‌ی باره‌كاندا‬ ‫به‌زیان بۆ سه‌ر ژیان‌و خوێندنی زانكۆییان‬ ‫شكاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬توێژه‌رێكیش ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"فه‌یسبوك بوه‌ت ‌ه هۆ ‌ی دابه‌زین ‌ی ئاست ‌ی‬ ‫زانستی ‌ی ‪‌ %90‬ی خوێندكاران ‌ی زانكۆ"‪.‬‬ ‫فه‌یس����بوك ئه‌و ت����ۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی ‌ه ‌ی‬ ‫ك ‌ه س����اڵ ‌ی ‪ 2004‬له‌الی����ه‌ن خوێندكارێك ‌ی‬ ‫زانك����ۆو‌ه له‌ویالیه‌ت���� ‌ه یه‌كگرتوه‌كان���� ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا دروستكراو بو‌ه خاوه‌نی زۆرترین‬ ‫ژم����ار‌ه ‌ی به‌كارهێنه‌ران له‌ناو س����ه‌رجه‌م‬ ‫ت����ۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان له‌سه‌رتاس����ه‌ری‬ ‫جیهان����دا‌وه‌ك هۆكارێك ‌ی په‌یوه‌ندیكردن‌و‬ ‫گواس����تنه‌و‌ه ‌ی هه‌واڵ‌و ئاڵوگۆڕ ‌ی زانیاریی‬ ‫له‌ناو به‌كارهێنه‌رانیدا‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌و‌ه د‪.‬ئاكۆ شوان ‌ی مامۆستا ‌ی‬ ‫به‌ش ‌ی مێژو له‌زانكۆی سلێمانی‌‪ ،‬سه‌ره‌ڕا ‌ی‬ ‫ئاماژه‌دان به‌سودو الیه‌ن ‌ه باشه‌كان ‌ی تۆڕ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����ه‌كان‪ ،‬بۆ ئاوێن ‌ه باس���� ‌ی ئه‌و‬ ‫جیاوازی ‌ه ده‌كات ك ‌ه له‌ئاس����ت ‌ی زانس����تی ‌ی‬ ‫خوێندكاران����دا روی����داو‌ه له‌نێ����وان پێش‬ ‫هاتنه‌كایه‌ی ‌ی فه‌یسبوك‌و ئێستادا‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"سااڵنی پێشو خوێندكارانی زانكۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫حه‌زیشیان بۆ خوێندنه‌و‌ه نه‌بوایه‌‪ ،‬به‌هۆ ‌ی‬ ‫كه‌م���� ‌ی ئامرازه‌كان ‌ی كات به‌س����ه‌ربردنه‌و‌ه‬ ‫ده‌گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ خوێندنه‌و‌ه ‌ی كتێب‌و ئاست ‌ی‬ ‫ڕۆشنبیرییان به‌رزتر بو"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس����تای ‌ه ‌ی زانك����ۆ ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات ك���� ‌ه "له‌ئێس����تادا دوای‌وان����ه‌كان‬ ‫به‌پێ����ی ‌وت���� ‌ه ‌ی خوێن����دكاران خۆی����ان‬ ‫زۆرب ‌ه ‌ی كاته‌كانیان به‌فه‌یس����بوك‌و تۆڕ‌ه‬

‫خوێندكاران ‌ی زانكۆ‬ ‫خۆیان دان به‌وه‌دا‬ ‫ده‌نێن ك ‌ه به‌كارهێنان ‌ی‬ ‫له‌ڕاده‌به‌ده‌ر ‌ی‬ ‫فه‌یسبوك كاریگه‌ری ‌ی‬ ‫هه‌بو‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ئاست ‌ی زانستیی‌‌و‬ ‫نه‌هێشتنه‌و‌ه ‌ی ده‌رفه‌ت‬ ‫بۆ خوێندنه‌و‌ه ‌ی‬ ‫كتێب‌و‌وانه‌كانیان‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تتیه‌كان����ه‌و‌ه به‌س����ه‌رده‌به‌ن ك ‌ه‬ ‫له‌زۆرب ‌ه ‌ی باره‌كاندا بۆ مه‌به‌ست ‌ی زانستیی‌‌و‬ ‫ڕۆشنبیری ‌ی به‌كاریناهێنن ئه‌مه‌ش سه‌ره‌ڕای‬ ‫بردن ‌ی زۆرب���� ‌ه ‌ی كاته‌كانیان‌و‌وه‌رگه‌ڕانیان‬ ‫له‌خوێندنه‌كه‌یان‪ ،‬كێش ‌ه ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیش ‌ی‬ ‫به‌دواوه‌ی���� ‌ه به‌هۆی خ����راپ به‌كارهێنان‌و‬ ‫كه‌می ‌ی هۆشیاری ‌ی ال ‌ی تاكه‌كانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫تا مانگ ‌ی تشرین ‌ی یه‌كه‌م ‌ی ‪ ،2013‬زیاتر‬ ‫له‌‪ 500‬ملیۆن كه‌س له‌جیهاندا‪ ،‬فه‌یسبوكیان‬

‫به‌كارهێن����اوه‌‪ ،‬له‌ئێستاش����دا هه‌رێم���� ‌ی‬ ‫كوردستاندا به‌شێك ‌ی زۆر له‌هاونیشتمانیان‬ ‫به‌كاریده‌هێنن‪ ،‬له‌ناویشیاندا خوێندكاران ‌ی‬ ‫زانك����ۆ ك ‌ه به‌پێ ‌ی‌وت���� ‌ه ‌ی خۆیان زۆرترین‬ ‫كاتیان له‌سه‌ر فه‌یسبوك به‌سه‌ر ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫خوێندكاران���� ‌ی زانكۆ خۆیان دان به‌وه‌دا‬ ‫ده‌نێن ك���� ‌ه به‌كارهێنان���� ‌ی له‌ڕاده‌به‌ده‌ر ‌ی‬ ‫فه‌یس����بوك كاریگه‌ری���� ‌ی هه‌بو‌ه له‌س����ه‌ر‬ ‫ئاست ‌ی زانستیی‌‌و نه‌هێشتنه‌و‌ه ‌ی ده‌رفه‌ت‬ ‫بۆ خوێندنه‌و‌ه ‌ی كتێب‌و‌وانه‌كانیان‪.‬‬ ‫شوان كه‌مال خوێندكار ‌ی قۆناغی دوه‌م ‌ی‬ ‫به‌ش���� ‌ی ڕاگه‌یاندن‪ ،‬ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ك���� ‌ه س����ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی فه‌یس����بوك‌وه‌ك‬ ‫هۆكارێك ‌ی په‌یوه‌ندیی‌‌و زانیاری ‌ی س����ود ‌ی‬ ‫پێگه‌یاندوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا بوه‌ت ‌ه هۆی‬ ‫س����اردیی له‌په‌یوه‌ندیی ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و‌وت ‌ه باوه‌ك���� ‌ه به‌نمونه‌ی قس����ه‌كانی‬ ‫ده‌هێنێت����ه‌و‌ه ك���� ‌ه ده‌ڵێت‪" :‬فه‌یس����بوك‬ ‫دوره‌كان نزیكده‌كات����ه‌وه‌و نزیكه‌كانی����ش‬ ‫دورده‌كاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌شڵێت "به‌دڵنیاییه‌و‌ه به‌كارهێنان ‌ی‬ ‫فه‌یس����بوك كات����م لێده‌ب����ات‌و ئه‌م����ه‌ش‬ ‫به‌جۆرێك كار ده‌كات ‌ه سه‌ر خوێندنه‌ك ‌هم‌و‬ ‫ئاست ‌ی زانستییم"‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانش����ێو‌ه پێش����ه‌وا رزگار ك���� ‌ه‬ ‫خوێندكاری قۆناغ ‌ی سێیه‌م ‌ی كۆلێژ ‌ی زمان‌و‬ ‫به‌ش����ی ئینگلیزیی ‌ه له‌بار‌ه ‌ی به‌كارهێنان ‌ی‬ ‫فه‌یس����بوكه‌و‌ه جگ���� ‌ه ل����ه‌و‌ه ‌ی كۆمه‌ڵێك‬ ‫الیه‌ن���� ‌ی ئه‌رێنی���� ‌ی‌وه‌ك "دروس����تكردن ‌ی‬ ‫هاوڕێیه‌تی‌‌و گه‌یاندن ‌ی زانیاریی‌‌و ئاگاداربون‬ ‫ل����ه‌ڕوداوه‌كان" باس ده‌كات‪ ،‬پێش����یوای ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك زیانیش���� ‌ی لێ����داوه‌‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"كاتێك���� ‌ی زیاتر ل����ه‌و‌ه ‌ی ب����ۆ ‌ی ته‌رخان‬ ‫ده‌ك����ه‌م به‌فیڕۆ ده‌چێت‌و دابڕان ‌ی له‌نه‌ریت ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان����دا دروس����تكردوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و‌ه ‌ی زۆرب���� ‌ه ‌ی كاته‌كانم به‌فه‌یس����بوك‬ ‫به‌سه‌رده‌ب ‌هم‌و كه‌مترین كاتم بۆ خوێندنه‌و‌ه‬

‫ته‌رخانكردوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌و‌ه شانیا محه‌مه‌د‪ ،‬خوێندكار ‌ی‬ ‫قۆناغ ‌ی دوه‌م���� ‌ی كۆلێج���� ‌ی ئه‌ندازیاریی‌‪،‬‬ ‫باس له‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه خوێندكاران خۆیان‬ ‫ده‌توان����ن‌وه‌ك هۆیه‌ك���� ‌ی زانیاری����ی‌‌و بۆ‬ ‫به‌رزكردنه‌و‌ه ‌ی ئاست ‌ی زانستییان فه‌یسبوك‬ ‫به‌كاربهێنن‌و به‌ئاوێن ‌ه ‌ی راگه‌یاند‪" ،‬زۆرب ‌ه ‌ی‬ ‫كات ب����ۆ كار ‌ی ڕۆژانه‌و بابه‌ت ‌ی زانس����تی ‌ی‬ ‫خۆم به‌فه‌یسوك مه‌شغوڵ ده‌كه‌م"‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ب����ه‌ڕا ‌ی ئه‌و خوێندكاران به‌گش����تی ‌ی‌وه‌ك‬ ‫هۆیه‌ك ‌ی كات به‌سه‌ربردن به‌كاریده‌هێنن‌و‬ ‫"به‌دڵنیاییه‌و‌ه ئه‌مه‌ش له‌ئاست ‌ی زانستیی‌‌و‬ ‫ڕۆش����نبیرییان ‌ی كه‌مكردۆت����ه‌و‌ه به‌به‌راورد‬ ‫به‌ئاس����ت ‌ی خوێن����دكاران له‌زانك����ۆكان‬ ‫پێ����ش هاتنه‌كای���� ‌ه ‌ی فه‌یس����بوك‌و تۆڕ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی دیكه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����ار‌ه ‌ی كاریگه‌ریی���� ‌ه خراپه‌كان���� ‌ی‬ ‫فه‌یس����بوك له‌س����ه‌ر خوێندكاران ‌ی زانكۆ‪،‬‬ ‫س����وهه‌یل ‌ه فه‌ره‌ج توێ����ژه‌ر ‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی‬ ‫ب����ۆ ئاوێن ‌ه ده‌ڵێ����ت‪" :‬ده‌توانی����ن بڵێین‬ ‫فه‌یس����بوك بوه‌ت ‌ه هۆ ‌ی دابه‌زین ‌ی ئاست ‌ی‬ ‫زانس����تی ‌ی ‪‌ %90‬ی خوێندكاران���� ‌ی زانكۆ‌و‬ ‫ڕێژه‌یه‌ك���� ‌ی كه‌میان به‌ه����ۆ ‌ی به‌كارهێنان ‌ی‬ ‫یان خونه‌گرتنیان پێ����و‌هی‌‪ ،‬دوچار ‌ی ئه‌و‬ ‫گرفت ‌ه نه‌بونه‌ته‌وه‌"‬ ‫له‌درێ����ژ‌ه ‌ی قس����ه‌كانیدا ئ����ه‌و توێژه‌ر‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���� ‌ه ئام����اژ‌ه به‌كاریگه‌ریی���� ‌ه‬ ‫خراپه‌كان���� ‌ی له‌س����ه‌ر ئاس����ت ‌ی خوێندن‌و‬ ‫ته‌ندروس����تیی‌‌و كێش���� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت‪" ،‬پێویست ‌ه له‌سه‌ر میدیاو‬ ‫له‌رێگ ‌ه ‌ی سیمینار‌و كۆڕه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵی زیاتر‬ ‫بدرێت ب����ۆ هۆش����یاركردنه‌و‌ه ‌ی گه‌نجان‌و‬ ‫خوێندكاران به‌گشتیی‌‌و خوێندكاران ‌ی زانكۆ‬ ‫به‌تایبه‌تی‌‪ ،‬له‌بار‌ه ‌ی چۆنیه‌ت ‌ی به‌كارهێنان ‌ی‬ ‫فه‌یسبوك به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی باش‌و به‌مه‌به‌ست ‌ی‬ ‫زانس����تیی‌‌و به‌رزكردن����ه‌و‌ه ‌ی ئاس����ت ‌ی‬ ‫ڕۆشنبیرییان"‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫بزاوتی سه‌رمایه‌‌و قه‌رزی ده‌ره‌كیی له‌سیستمی كوردستاندا‬ ‫مونته‌دای ئابوریی كوردستان‬ ‫سروش���تی بزاوتی س���ه‌رمای ‌ه له‌سیستمی‬ ‫كوردس���تاندا ك���ه‌ ل���ه‌دوای دامه‌زراندن���ی‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان له‌س���اڵی ‪1992‬‬ ‫هاتۆته‌ كای���ه‌وه‌‌و ئیداره‌دانی ئه‌و س���ه‌رمای ‌ه‬ ‫ل���ه‌و كات���ه‌و‌ه هه‌تا ئێس���تا ك ‌ه له‌س���ایه‌یدا‬ ‫هه‌رێمی كوردستان دوچاری قه‌رزی ده‌ره‌كی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب���وه‌ گفتوگۆی مونت���ه‌دای ئابوریی‬ ‫كوردستان‪ .‬ڕۆژی ‪ 2014/11/1‬به‌ئاماده‌بونی‬ ‫كۆمه‌ڵێك پس���پۆڕی تایبه‌تمه‌ند‌و ئه‌ندامانی‬ ‫مونته‌دا‌و په‌رله‌مانت���ار‌و كه‌رتی تایبه‌ت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫تیای���دا به‌دواداچونی بۆ سروش���تی بزاوتی‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رمایه‌ ك���رد‌و میكانیزمه‌كانی ئه‌و‬ ‫بزاوته‌ خران���ه‌ڕو ك ‌ه له‌كۆتای���ی تونێله‌كه‌دا‬ ‫كوردس���تانی ناچاری ق���ه‌رزی ده‌ره‌كی كرد‬ ‫پ���اش ئه‌وه‌ی زیاتر له‌‪ 35‬كێش���ه‌ی گه‌وره‌ی‬ ‫له‌ئابوریی كوردس���تاندا كه‌ڵه‌ك���ه‌ كرد ‌وه‌ك‬ ‫گرانیی بازاڕ‪‌،‬وه‌ده‌رنانی كه‌رتی كش���توكاڵ‪،‬‬ ‫‌وه‌ده‌رنان���ی كه‌رت���ی پیشه‌س���ازیی‪ ،‬كۆچی‬ ‫گه‌نج���ان ب���ۆ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌اڵوس���انی كه‌رتی‬ ‫كارگێڕیی حكومه‌ت‪ ،‬فراوانكردنی به‌رده‌وامی‬ ‫قه‌ب���اره‌ی بێكاری���ی‪ ،‬به‌تاڵكردنه‌ی بانكه‌كان‬ ‫له‌سیوله‌‪ ،‬ئاڵۆزكردنی په‌یوه‌ندیه‌كانی هه‌رێم‪-‬‬ ‫ناوه‌ند‌و‪ ..‬هتد‪ ،‬به‌‌واتایه‌كی تر‪ ،‬به‌به‌رده‌وامیی‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ی كوردس���تانی گواس���تۆته‌و‌ه‬ ‫له‌قه‌یرانێكه‌و‌ه بۆ قه‌یرانێكی نوێتر بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌ی پێشو چاره‌سه‌ر بكات‪ ،‬بۆ سودی‬ ‫زیاتری س���یمیناره‌كه‌ كۆی درێژه‌ی بابه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫به‌فه‌رمیی نێردراوه‌ بۆ په‌رله‌مانی كوردستان‪،‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی‌وه‌زیران‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێ���زگاكان‌و مه‌كته‌ب سیاس���ی هه‌ر پێنج‬ ‫حزبه‌كه‌ی به‌شداربوی حكومه‌ت‪.‬‬ ‫ئێستاش كورته‌یه‌ك له‌پوخته‌ی سیمیناره‌ك ‌ه‬ ‫له‌خواره‌وه‌ چڕده‌كه‌ینه‌وه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬قه‌یران���ی ئه‌ده‌واته‌كانی چاودێریی‬ ‫–سیستم له‌كوردستان‪:‬‬ ‫سیستمی كوردستان له‌و جۆره‌ سیستمه‌ی ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه كه‌موكوڕی���ی زۆر گ���ه‌وره‌ی هه‌ب���و‌ه‬ ‫له‌له‌ئه‌س���تۆگرتنی به‌رپرس���یارێتیی ئیداریی‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه نه‌یتوانی���و‌ه عه‌قڵیه‌تی‬ ‫قۆناغی ش���ۆڕش كه‌ بریتی ب���و‌ه له‌ئیداره‌ی‬ ‫ش���ه‌ڕی پارتیزانیی بگوازێته‌و‌ه بۆ عه‌قڵیه‌تی‬ ‫ئیداره‌ی شار‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ی ش���ه‌ڕ‌و بارگرژیی ناو سیس���تم‬ ‫بااڵده‌س���ت بو‌ه ئه‌وه‌ن���ده‌ س���ه‌قامگیریی‌و‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ بااڵده‌ست نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫له‌سیس���تمی ئی���داره‌ی كوردس���تاندا‬ ‫ئه‌ده‌واته‌كان���ی كۆنت���رۆڵ غائیب���ن ‌وه‌ك‬ ‫لقه‌كان���ی چاودێری���ی (دارای���ی‪ ،‬كارگێڕیی‌و‬ ‫یاسایی)‌و س���ه‌روه‌ریی یاس���ا‪ .‬ده‌رئه‌نجامی‬ ‫ونبون‌و كارانه‌كردنی ئه‌و ئه‌ده‌واته‌ یاس���ایی‌و‬ ‫چاودێرییانه‌ كۆی سیس���تمه‌كه‌ی ته‌س���لیمی‬ ‫قه‌ده‌ری به‌رژه‌وه‌ندیی تایبه‌ت كردوه‌ به‌جۆرێك‬ ‫ك��� ‌ه له‌ناو سیس���تمه‌كه‌دا له‌جیات���ی ئه‌وه‌ی‬ ‫سیس���تم هه‌ردو به‌رژه‌وه‌ندیه‌ك��� ‌ه یه‌كبخات‌و‬ ‫به‌یه‌كانگیریی ئاڕاس���ته‌یان بكات بۆت ‌ه هۆی‬ ‫به‌ریه‌ككه‌وتن���ی ه���ه‌ردو به‌رژه‌وه‌ندیه‌ك���ه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك به‌رژه‌وه‌ندیی گش���تی پاشه‌كشه‌ی‬ ‫گه‌وره‌ی ك���ردوه‌ له‌به‌رده‌م هه‌ژمونی گه‌وره‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی���ی تایبه‌ت ك���ه‌ خاوه‌نی هه‌ردو‬ ‫ده‌س���ته‌اڵتی نه‌رم (ئیمتیازات‌و گه‌نده‌ڵی)‌و‬ ‫زب���ره‌ (چ���ه‌ك‌و هێ���ز) ده‌رئه‌نجامیش كۆی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی كوردس���تانی له‌به‌پێوه‌‌وه‌س���تانی‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌ردو قاچی به‌رهه‌م‌و پاره‌ دابڕیوه‌‌و‬ ‫ناچ���اری پاش���كۆیه‌تی كااڵی بیانی‌و پاره‌ی‬ ‫ناوه‌ند كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م به‌رژه‌وه‌ندی���ی تایبه‌ت���دا‬ ‫به‌به‌رده‌وام���ی دامه‌زراوه‌كان���ی كۆمه‌ڵگ��� ‌ه‬ ‫(په‌رله‌مان‪‌،‬وه‌زاره‌ت‪ ،‬داموده‌زگا گشتیه‌كان)‬ ‫الوازك���راون‌و به‌ئاس���انی له‌الی���ه‌ن نوخبه‌ی‬ ‫سیاس���یی – بازرگانیی ئیختیراقكراوه‌‪ ،‬هه‌تا‬ ‫بزاوتی گوژمه‌ی پ���اره‌‌و داهات گه‌وره‌تر بو‌ه‬ ‫بۆ كوردس���تان ئه‌و دامه‌زراوانه‌ الوازتركراون‪.‬‬ ‫ئه‌م دیارده‌ی ‌ه له‌قۆناغ��� ‌ه په‌ڕینه‌و‌ه نێگه‌تیڤ ‌ه‬ ‫جۆربه‌جۆره‌كان���ی كوردس���تاندا به‌ڕون���ی‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت‌وه‌ك له‌قۆناغی یه‌كه‌مدا ‪-1992‬‬ ‫‪ 1995‬ك��� ‌ه بریتی بو له‌ئاودیوكردنی ژێرخانی‬ ‫ئابوری���ی كوردس���تان (پرد‪‌،‬وێس���تگه‌كانی‬ ‫كاره‌ب���ا‪ ،‬ئالیاتی ق���ورس‪ ،‬به‌ن���داوه‌كان‌و‪..‬‬ ‫هتد)‪ .‬قۆناغی دوه‌م‪ :‬قۆناغی ‪:2003 -1996‬‬ ‫به‌رنامه‌ی نه‌وت به‌رامبه‌ر خۆراك‌و ده‌رمان ك ‌ه‬ ‫س���ه‌دان كۆمپانیای كه‌سیی‌و حزبیی‌و‌وه‌همی‬ ‫بۆ هه‌ڵلوشینی پاره‌ی به‌رنامه‌كه‌ دروستبون‪،‬‬ ‫قۆناغی سێهه‌م‪:‬‬ ‫‪ 2013 -2003‬له‌م قۆناغ���ه‌دا بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫پش���كی بودج���ه‌ی داهاتی ك���ورد له‌نه‌وتی‬ ‫عێراق درایه‌ ده‌س���ت سیس���تمی حوكمداریی‬ ‫كورد‌و هه‌ت���ا كۆتایی ‪ 2013‬زیاتر له‌‪ 80‬ملیار‬ ‫دۆالر هاته‌ كوردس���تان به‌اڵم به‌ئه‌ندازه‌یه‌كی‬ ‫گه‌ور‌ه به‌ه���ه‌ده‌ر ده‌درا‪ ،‬قۆناغ���ی چواره‌م‪:‬‬ ‫‪ 2014 – 2007‬ك���ه‌ بریت���ی ب���و له‌قۆناغی‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌راگرتنی س���امانی ژێ���ر زه‌وی‬ ‫(نه‌وت)‌و ئاس���مانی كوردستان (ئینته‌رنێت‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌و هێڵ ‌ه فڕۆكه‌وانیه‌كان)‪ .‬له‌كۆتایی‬ ‫تونێلی ئابوریی كوردستاندا كۆی دامه‌زراوه‌‌و‬ ‫سیس���تمه‌كانی به‌رژه‌وه‌ندیی گش���تی خران ‌ه‬ ‫خزمه‌ت گه‌وره‌كردن���ی به‌رژه‌وه‌ندیی تایبه‌ت‬ ‫به‌ه���ه‌ردو جۆره‌كه‌یه‌وه‌ یاس���ایی (له‌ڕێگه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌)‌و نایاسایی (گه‌نده‌ڵی)‪.‬‬

‫له‌دنیادا ئامانجی‬ ‫ئابوریی له‌هاورده‌‌و‬ ‫گومرگ بریتی نیه‌‬ ‫له‌ده‌ستكه‌وتی‬ ‫پاره‌ بۆ حكومه‌ت‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ئه‌داتێكی زۆر‬ ‫گرنگ‌و كارای‬ ‫حكومه‌ته‌ بۆ‬ ‫ڕێكخستنی‬ ‫ئابوریی واڵت‬ ‫به‌رامبه‌ر ئابوریی‬ ‫ده‌ره‌وه‌‬ ‫دوه‌م‪ :‬قه‌یرانی لێكدابڕانی بڕیاردروستكردن‪-‬‬ ‫پڕۆفیشناڵی‪:‬‬ ‫بۆ به‌یاس���اییكردنی ده‌ستبردن بۆ سامانی‬ ‫گشتی‪ ،‬حزبی كوردیی له‌سیستمی كوردستاندا‬ ‫په‌ن���ای بۆ دروس���تكردنی حكومه‌تی حزبیی‬ ‫ب���رد كه‌ ل���ه‌‪ 2014 -1992‬به‌په‌نج���ا‪ /‬په‌نجا‬ ‫ده‌سته‌اڵت‌و سامان دابه‌شده‌كرا‪ .‬ئه‌م قۆناغ ‌ه‬ ‫پێویس���تی به‌و‌ه هه‌بو كه‌ جومگه‌كانی بڕیار‬ ‫به‌ئه‌ندامی حزب پڕبكرێته‌و‌ه بێ ڕه‌چاوكردنی‬ ‫پڕۆفیشناڵی‪ .‬ئه‌مه‌ش پێویستی ئه‌وه‌ی هێنای ‌ه‬ ‫گۆڕ كه‌ ئه‌ده‌واته‌كانی چاودێریی ئیفلیجبكرێن‌و‬ ‫س���ه‌روه‌ریی یاس���ا به‌تاڵبكرێته‌وه‌ له‌الیه‌ك‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی تره‌وه‌‪ ،‬حه‌س���انه‌ بۆ بڕیاردروستكار‬ ‫دابنرێت ك ‌ه به‌رپرسیار نه‌بێت له‌دروستكردنی‬ ‫بڕیاردا ئه‌گه‌ر ده‌رئه‌نجامه‌كه‌شی سه‌دان ملیۆن‬ ‫دۆالر بێت یان الفاوی خوێنی هاواڵتی‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬قه‌یرانی بازنه‌ی پالن –بوجه‌‪:‬‬ ‫كه‌ جومگه‌ی ده‌سته‌اڵت‌و بڕیاردروستكردن‬ ‫به‌تاڵكرایه‌و‌ه له‌كه‌س���انی پسپۆڕ‌و ئه‌كادیمی‪،‬‬ ‫ئیتر حكوم���ه‌ت له‌و‌ه ده‌كه‌وێت بتوانێ پالنی‬ ‫زانستیی دابنێ‪ ،‬چونكه‌ دانان‌و جێبه‌جێكردنی‬ ‫پالنی زانس���تیی لوتك���ه‌ی پڕۆفیش���ناڵی‌و‬ ‫عه‌قاڵنیه‌ت���ی جومگ���ه‌ی بڕیاردروس���تكردنه‌‬ ‫له‌حكومه‌تدا‪ ،‬هه‌ر به‌ه���ۆی پالنه‌و‌ه هه‌ده‌ری‬ ‫بوج ‌ه كه‌مده‌كه‌یته‌وه‌‌و زۆرترین سود به‌كه‌مترین‬ ‫تێچون ئه‌نجام ده‌درێت‪ .‬ئه‌م بازنه‌ی قه‌یران ‌ه‬ ‫ب���وه‌ ه���ۆی ئ���ه‌وه‌ی بودجه‌ی كوردس���تان‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵیدا به‌تاڵبكرێته‌وه‌‌و له‌جیاتی ئه‌وه‌ی‬ ‫پڕۆژ‌ه ببه‌ستێته‌وه‌ به‌قۆناغبه‌ندیی مامناوه‌ند‌و‬ ‫درێژخایه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬گۆڕا ب���ۆ به‌ڕێكردنی كاری‬ ‫ڕۆژانه‌‌و كردنه‌وه‌ی ده‌رگای گه‌نده‌ڵی‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ :‬قه‌یران���ی به‌ریه‌ككه‌وتن���ی‬ ‫هاورده‌كردن – جیهازی به‌رهه‌مهێنان‪:‬‬ ‫بازرگانی���ی ل���ه‌ڕوی زانس���تی ئابورییه‌و‌ه‬ ‫به‌مه‌به‌ستی ده‌ستخس���تنی داهاتی گومرگ‌و‬ ‫ڕس���ومات نی���ه‌ ب���ۆ حكوم���ه‌ت ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندیی به‌ڕێكخستنی هه‌نارده‌‌و هاورده‌و‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندیی جیهازی به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫واڵت���ه‌وه‌‪ .‬به‌مانایه‌ك���ی ت���ر‪ ،‬بازرگانی���ی‬ ‫به‌گش���تی ‌وه‌ك ئه‌داتێكی گرنگ���ی ئابوریی‬ ‫به‌كاردێ���ت ك ‌ه په‌یوه‌ندیی نێوان سیس���تمی‬ ‫ئابوری���ی‌و سیس���تمه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی خ���ۆی‬ ‫ڕێكبخ���ات له‌به‌رژه‌وه‌ندیی كۆی سیس���تمی‬ ‫واڵت به‌ئاڕاس���ته‌یه‌ك كه‌ پێداویستی ئابوریی‬ ‫واڵت ه���اورده‌ ب���كات كه‌ خ���ۆی نیه‌تی بۆ‬ ‫به‌گه‌ڕخس���تنی جیه���ازی به‌رهه‌مهێن���ان‬ ‫(كشتوكاڵ‌و پیشه‌سازیی) له‌كه‌ره‌سه‌ی خاو‌و‬ ‫ته‌كنۆلۆجیاو‌و‪ ..‬هتد‌و چی به‌رهه‌می زیاده‌ی‬ ‫واڵتیش هه‌یه‌ كه‌ زیاده‌یه‌ له‌پێویستی ناوخۆ‬ ‫یان ل���ه‌و قۆناغه‌دا ناتوانێ ‌وه‌ك پێویس���ت‬ ‫س���ودی لێوه‌ربگیرێت هه‌نارده‌ی بازاڕه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی سیس���تمه‌كه‌ی خ���ۆی ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌مه‌ش هه‌ردو الیه‌نه‌كه‌ بازرگانیی‌و جیهازی‬ ‫به‌رهه‌مهێن���ان به‌جۆرێ���ك ڕێكده‌خرێ���ت ك ‌ه‬ ‫یه‌كتر ته‌واو بكه‌ن به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌ئاڕاس���ته‌ی‬ ‫دژبه‌ی���ه‌ك به‌كاربێن به‌ریه‌كده‌كه‌ون‌و قه‌یران‌و‬ ‫كاره‌سات دروست ده‌كات‌وه‌ك ئه‌وه‌ی ئێستا‬ ‫له‌كوردس���تاندا ڕوده‌دات ده‌رئه‌نجام به‌رده‌وام‬ ‫جیهازی به‌رهه‌مهێنان له‌سیس���تمی ئابوریی‬ ‫واڵت ده‌كات���ه‌ ده‌ره‌وه‌ به‌تایبه‌ت���ی ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫ئابوریی واڵت ت���اك داهات بێت‌وه‌ك داهاتی‬ ‫كرێخۆریی نه‌وت‪.‬‬

‫‪ 23‬س���اڵی ته‌مه‌ن���ی خۆیدا به‌ئاڕاس���ته‌یه‌ك‬ ‫بو‌ه كه‌ كۆی سیس���تمه‌كه‌ خراوه‌ته‌ خزمه‌ت‬ ‫گه‌وره‌كردن���ی به‌رژه‌وه‌ندیی تایبه‌ت له‌س���ه‌ر‬ ‫حسابی به‌رژه‌وه‌ندیی گشتی‌و چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫هه‌ندێك له‌ده‌رهاویشته‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی ‌ه‬ ‫نێگه‌تیڤه‌كان���ی به‌ش���ێوازێكی هه‌ڵ��� ‌ه ‌وه‌ك‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی بێكاریی له‌ڕێگه‌ی كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵك له‌فه‌رمانگه‌كانی حكومه‌تدا به‌شێوه‌ی‬ ‫بێكاریی ڕوپۆش‪ ،‬دابه‌شكردنی زه‌وی گشتی‬ ‫به‌ناوی چاره‌س���ه‌ركردنی كێشه‌ی نیشته‌جێ‪،‬‬ ‫قۆرخكردن���ی بازاڕ به‌ناوی ب���ازاڕی ئازاد‌و‪..‬‬ ‫هت���د‪ ،‬بۆی��� ‌ه به‌گش���تی ده‌رئه‌نجام���ی ئه‌م‬ ‫كاركردنه‌ی سیس���تم له‌و خااڵنه‌ی خواره‌وه‌دا‬ ‫له‌سیمیناره‌كه‌دا چڕكرانه‌وه‌‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬دابڕانی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردس���تان‬ ‫له‌پڕۆسه‌ی ئابوریی‪:‬‬ ‫ئه‌م سیاس���ه‌تی به‌گه‌ڕخستنه‌ی سیستمی‬ ‫كوردس���تان كۆی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردس���تانی‬ ‫له‌پڕۆس���ه‌ی ئابوری���ی داب���ڕی چونك���ه‌ ن ‌ه‬ ‫به‌رهه‌می ب���ازاڕ (كااڵ‌و خزمه‌تگوزاریی) هی‬ ‫كوردس���تان بو به‌هۆی ئیفلیجكردنی جیهازی‬ ‫به‌رهه‌مهێن���ان‌و هاورده‌كردنی هه‌مو كااڵیه‌ك‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌و‪ ،‬نه‌ پاره‌ش هی كوردس���تان بو‬ ‫له‌ئه‌نجامی هه‌نارده‌كردنه‌وه‌‪ .‬به‌مانایه‌كی تر‪،‬‬ ‫كۆی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان ته‌سلیمی كااڵی‬ ‫هاورده‌ی بیانی‌و س���یوله‌‌و پ���اره‌ی هاورده‌ی‬ ‫عێراقی عه‌ره‌بی كرد‪ .‬به‌مه‌ش كۆی سیستمی‬ ‫ئابوریی كوردستان له‌ده‌ست كورددا نه‌مایه‌و‌ه‬ ‫به‌ڵكو ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی كوردس���تان ته‌حه‌كومی‬ ‫پێوه‌ ده‌كرا‪ ،‬به‌مه‌ش به‌به‌رده‌وامی له‌ده‌ره‌و‌ه‬ ‫قه‌یران بۆ كوردستان له‌ده‌رگای بازرگانیه‌و‌ه‬ ‫هه‌نارده‌ ده‌كرا‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬به‌تاڵبونه‌وه‌ی بانكه‌كان له‌سیوله‌‪:‬‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی كارانه‌ك���ردن‌و په‌كخس���تنی‬ ‫ئه‌ده‌واته‌كان���ی چاودێریی سیس���تم‌و دانانی‬ ‫حه‌س���انه‌ ب���ۆ بڕیاردروس���تكاری ح���زب‬ ‫له‌جومگه‌كان���ی ده‌س���ته‌اڵتدا‪ ،‬قه‌ب���اره‌ی‬ ‫به‌هه‌ده‌ردانی پ���اره‌ بۆ ئاس���تێك به‌رزبۆو‌ه‬ ‫كه‌ تیای���دا داهاتی حكوم���ه‌ت زۆر كه‌متربو‬ ‫له‌خه‌رجیه‌كان���ی‪ .‬به‌مانایه‌كی تر‪ ،‬لێش���اوی‬ ‫بزاوتی پاره‌ی تایبه‌ت بۆ بانكه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫كوردس���تان گه‌وره‌تر بو له‌بڕی ئه‌و بزاوته‌ی‬ ‫هاتن���ی پار‌ه ك ‌ه له‌عێراق���ی عه‌ره‌بیه‌وه‌‌وه‌ك‬ ‫بوجه‌ ده‌هات���ه‌ كوردس���تان‪ .‬به‌مه‌ش چیتر‬ ‫بانكه‌كان نه‌یانتوانی ‌وه‌ك بانكی پڕۆفیشناڵ‬ ‫كاری خۆیان بكه‌ن به‌ڵكو ناچاركران ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌پرنسیپه‌كانی بانك البده‌ن‌و ده‌ست بۆ پاره‌ی‬ ‫خه‌ڵك‌و یه‌ده‌كه‌كانی خۆشیان ببه‌ن‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫ئ���ه‌م جیهاز‌ه گرنگ ‌ه گه‌وره‌ترین س���ه‌رمایه‌ی‬ ‫خۆی ك ‌ه بریتیبو له‌متمان ‌ه له‌ده‌س���تیدا بۆی ‌ه‬ ‫چیت���ر نه‌یتوان���ی به‌كاری خۆی هه‌ڵبس���ێ‌و‬ ‫له‌كۆی سیس���تمی ئابوریی كوردستان كرای ‌ه‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬دروستبونی ده‌القه‌ی سیوله‌‪:‬‬ ‫مان���ه‌وه‌ی كێش���ه‌كان به‌ب���ێ چاره‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌میش���ه‌ سیستمی كوردس���تانی ته‌سلیمی‬ ‫قه‌یران���ی تازه‌ ك���ردوه‌‪ ،‬بۆی��� ‌ه له‌كاركه‌وتنی‬ ‫بانك���ه‌كان‪ ،‬ئیتر كێش���ه‌ی س���یوله‌‌و موچه‌‬ ‫س���ه‌ریهه‌ڵدا‪ .‬حكومه‌ت موچ���ه‌ی مانگی ‪30‬‬ ‫ڕۆژی ك���رد‌ه ‪ 90‬ڕۆژ‪‌،‬وات���ه‌‪ ،‬ه���ه‌ر ‪ 90‬ڕۆژ‬ ‫جارێك ب���ڕی ‪ 850‬ملیار دیناری ده‌خس���ت ‌ه‬ ‫بازاڕه‌و‌ه به‌اڵم له‌و ماوه‌یه‌دا بڕی ‪ 2550‬ملیار‬ ‫دیناری له‌بازاڕ (وات���ه‌ موچه‌خۆر‪ ،‬دوكاندار‪،‬‬ ‫كرێكار‪ ،‬پیش���ه‌وه‌ر‪ ..‬هتد) ڕاده‌كێشێته‌و‌ه بۆ‬ ‫داراییكردنی پێداویس���تیه‌كانی له‌مه‌ساریفی‬ ‫ڕۆژانه‌ی ئیداره‌ی حكومه‌ت‪ ،‬شه‌ڕ‪ ،‬ئاواره‌‌و‪..‬‬ ‫هتد)‪ .‬به‌مانایه‌كی تر‪ ،‬ه���ه‌ر ‪ 90‬ڕۆژ جارێك‬ ‫بڕی ‪ 1700‬ملیار دینار له‌كوتله‌ی نه‌قدیی ناو‬ ‫كوردستان كه‌مده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌رده‌وامیی‬ ‫سیستمی ئابوریی كوردس���تان وشكهه‌ڵدێت‬ ‫له‌بێ سیوله‌ییدا هه‌تا به‌ته‌واوی ئیفلیج ده‌بێت‬ ‫ئه‌گه‌ر پاره‌ی تازه‌ نه‌یه‌ته‌ ناو سیستمه‌كه‌وه‌‪.‬‬

‫چاره‌سه‌ری سیستمی كوردستان بۆ‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬چاره‌سه‌ری كاتیی‪:‬‬ ‫‪1‬ـ چاره‌سه‌ری كاتیی ‪ -‬قه‌رزی ده‌ره‌كی‬ ‫‪2‬ـ چاره‌س���ه‌ری كاتیی ‪ -‬ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ‬ ‫ناوه‌ند‬ ‫‪1‬ـ قه‌رزی ده‌ره‌كی‪:‬‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌ی ق���ه‌رزی ده‌ره‌ك���ی‪ :‬له‌ڕوی‬ ‫ئابورییه‌وه‌ بریتی��� ‌ه له‌تێچێنێكی ‪injection‬‬ ‫ده‌ره‌كی پاره‌ بۆ ناو سیس���تمی دارایی واڵت‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی دراو ی���ان كااڵ ی���ان هه‌ردوكیان‬ ‫كه‌ به‌ش���ی هه‌ره‌ زۆری به‌رهه‌م���ی قه‌رزه‌ك ‌ه‬ ‫بۆ نه‌وه‌ی ئێس���تا ده‌بێ���ت له‌حاڵه‌تی قه‌رزی‬ ‫كورتخایه‌ن‌و ماو‌ه ناوه‌نجی���دا به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫له‌ق���ه‌رزی درێژخایه‌ن���دا ن���ه‌وه‌ی ئێس���تا‬ ‫گه‌وره‌ترین سودمه‌نده‌‌و زیانه‌ گه‌وره‌ك ‌ه ئه‌خات ‌ه‬ ‫س���ه‌ر ش���انی نه‌وه‌كانی داهات���و به‌تایبه‌تی‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر قه‌رزه‌ك ‌ه له‌پ���ڕۆژه‌ی س���تراتیژییدا‬ ‫به‌كارنه‌خراب���و‪ .‬له‌ڕوی فه‌لس���ه‌فیه‌و‌ه قه‌رزی‬ ‫ده‌ره‌كی بریتیه‌ له‌خۆگواس���تنه‌وه‌ی قورسایی‬ ‫دارایی واڵت له‌سه‌ر شانی هاواڵتی باجده‌ره‌و‌ه‬ ‫بۆ س���ه‌ر پڕۆژه‌ی خۆژێن خ���ۆی هه‌تا باری‬ ‫گش���تی ئابوری���ی ‌وه‌رچه‌رخانی پێویس���ت‬ ‫ده‌كات‌و له‌ته‌نگه‌ژه‌ك���ه‌ ده‌رده‌چێ���ت‌و ‌ورد‌ه‬ ‫‌ورده‌ هاواڵتی جارێكی تر له‌ماوه‌ی قه‌رزه‌كه‌دا‬ ‫ده‌رئه‌نجامی میكانیزمی كاركردنی سیستمی ئاماده‌ ده‌بێته‌وه‌ بۆ داراییكردنی سیس���تمی‬ ‫واڵت ‌وه‌ك س���ه‌رچاوه‌ی ب���اج‌و ڕس���ومات‪.‬‬ ‫كوردستان‪:‬‬ ‫له‌ئه‌نجامی ئه‌م كاركردنه‌ی سیستم له‌ماوه‌ی به‌مانایه‌ك���ی تر‪ ،‬قه‌رز بریتی ‌ه له‌س���ه‌رله‌نوێ‬ ‫دابه‌ش���كردنه‌وه‌ی خۆش���گوزه‌رانیی له‌نێوان‬

‫ن���ه‌وه‌ی ئێس���تا‌و داهاتودا به‌یه‌كس���انی یان‬ ‫نایه‌كسانی ئه‌مه‌ش ماوه‌ی قه‌رزه‌كه‌ حوكمی‬ ‫ده‌كات كه‌ كێ خۆشگوزه‌رانیی ‌وه‌رده‌گرێت‌و‬ ‫كێ قورسایی له‌ده‌س���تدانی خۆشگوزه‌رانیی‬ ‫له‌ئه‌ستۆ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫پێناس���ه‌ی ق���ه‌رزی ده‌ره‌ك���ی‪ :‬حكومه‌ت‬ ‫ناچارب���و له‌ژێ���ر هه‌ژمون���ی به‌رده‌وام���ی‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بونی قه‌یران���ه‌كان جارێكیتر به‌هه‌ڵ ‌ه‬ ‫ڕاس���تیان بكاته‌و‌ه له‌ڕێگه‌ی ده‌س���تبردن بۆ‬ ‫قه‌رزی ده‌ره‌ك���ی پاش ئ���ه‌وه‌ی قه‌رزه‌كانی‬ ‫ناوخۆی (قه‌رز‌و كورتهێن���ان) نزیكده‌بێته‌و‌ه‬ ‫ل���ه‌‪ 9‬ترلیۆن دینار‌وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی له‌هه‌ندێك‬ ‫س���ه‌رچاوه‌وه‌ ئام���اژه‌ی پێك���راوه‌‪ .‬بۆی��� ‌ه‬ ‫سیمیناره‌ك ‌ه به‌پێویستی زانی هه‌ڵوێسته‌یه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر قه‌رزه‌ك ‌ه بكات‪:‬‬ ‫قه‌رز بریتی���ه‌ له‌(بڕوایه‌ك) ك��� ‌ه قه‌رزده‌ر‬ ‫ده‌ی���دات به‌ق���ه‌رز وه‌رگ���ر له‌چوارچێ���وه‌ی‬ ‫سیس���تمێكی دارایی دیاریك���راودا ك ‌ه تیایدا‬ ‫ئیلتی���زام بۆ ق���ه‌رز‌وه‌رگر دروس���ت ده‌كات‬ ‫به‌دان���ه‌وه‌ی قه‌رزه‌كه‌ له‌ماوه‌كه‌ی خۆیدا‌و به‌و‬ ‫شێوازه‌ی ڕێككه‌وتنی له‌سه‌ر كراوه‌‌و سوده‌كه‌ی‬ ‫دیاریك���راوه‌ به‌مه‌رجێك پشتئه‌س���تور بێت‬ ‫به‌زه‌مانێكی باوه‌ڕپێكراو له‌سیس���تمی دارایی‬ ‫جیهان���دا‌وه‌ك الیه‌نی س���ێهه‌م له‌الیه‌ن قه‌رز‬ ‫‌وه‌رگره‌وه‌‪ .‬به‌م پێیه‌ش قه‌رزی كوردس���تان‬ ‫پابه‌ند ده‌بێت به‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬الیه‌نێ���ك متمانه‌ی به‌سیس���تمی‬ ‫كوردس���تان هه‌بێت زیاتر له‌هاواڵتیانی خۆی‬ ‫له‌ڕوی شه‌فافیه‌ت‪ ،‬سامانی نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬جۆری‬ ‫حوكمڕانی‪.‬‬

‫سیستمی‬ ‫كوردستان‬ ‫پێویسته‌‬ ‫فاكته‌ره‌كانی‬ ‫كۆنترۆڵ كه‌ بریتین‬ ‫له‌فیلته‌ره‌كانی‬ ‫چاودێری‬ ‫(یاسایی‪ ،‬دارایی‌و‬ ‫كارگێڕیی) زۆر‬ ‫كارا‌و بێالیه‌ن بن‌و‬ ‫سه‌روه‌ریی یاساش‬ ‫مسۆگه‌ر بكرێت‬ ‫دوه‌م‪ :‬بارمت��� ‌ه (ضمان) له‌الی���ه‌ن الیه‌نی‬ ‫س���ێهه‌مه‌وه‌ ك ‌ه ئه‌گه‌ر كوردستان قه‌رزه‌كه‌ی‬ ‫نه‌دایه‌وه‌ ئه‌و بیداته‌و‌ه‌وات ‌ه س���ااڵنه‌ به‌ئاستی‬ ‫بڕی هه‌ر قیس���تێك پێویسته‌ الیه‌نی سێهه‌م‬ ‫سه‌رمایه‌ی سڕكراوی ئاماد‌ه بێت‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬بڕی سود‌و ماوه‌ی قه‌رز‬ ‫چ���واره‌م‪ :‬ب���اری س���ه‌قامگیریی واڵت‬ ‫له‌ناوخۆی واڵت یان هه‌ڕه‌ش���ه‌ی ده‌ره‌كی یان‬ ‫ناس���ه‌قامگیریی سیاسیی‪ ،‬ناس���ه‌قامگیریی‬ ‫ئابوریی‪ ،‬ناسه‌قامگیریی كۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬ئاستی توانای ئابوریی‌و دارایی بۆ‬ ‫دانه‌وه‌ی قه‌رز‌وه‌ك سامانی نیشتیمانی‪ ،‬بڕی‬ ‫هه‌نارده‌ی پیشه‌سازیی‌و كشتوكاڵی‪ ،‬داهاتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‪.‬‬ ‫شه‌شه‌م‪ :‬ئاڕاس���ته‌ی قه‌رز ‌واته‌ مه‌به‌ست‬ ‫له‌‌وه‌رگرتن���ی ق���ه‌رز ی���ان ب���ۆ چ بوارێكی‬ ‫‌وه‌به‌رهێنانه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كانی قه‌رزی ده‌ره‌كی‪:‬‬ ‫یاسایی‪ :‬ده‌وڵه‌ت‪ ،‬كۆمپانیا‪ ،‬بانك‪ ،‬بازاڕی‬ ‫دارایی‬ ‫نایاس���ایی‪ :‬س���پیكردنه‌وه‌ی پ���اره‌‌و‬ ‫په‌رده‌پۆشكردنی به‌دامه‌زراوه‌یی‌وه‌همی‬ ‫مه‌رجه‌كانی قه‌رز‪:‬‬ ‫ق���ه‌رز بێجگ ‌ه له‌وه‌ی له‌پێناس���ه‌ی قه‌رزدا‬ ‫هات���وه‌ كۆمه‌ڵێ���ك مه‌رجی ت���ری هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫به‌پێی س���ه‌رچاوه‌ی ق���ه‌رز تۆخده‌بنه‌وه‌ یان‬ ‫كاڵده‌بنه‌و‌ه‌وه‌ك‪:‬‬ ‫‪1‬ـ رێژه‌ی س���ود‪ :‬هه‌تا هه‌ڕه‌ش���ه‌ له‌سه‌ر‬ ‫‌واڵت زۆرتربێ���ت ڕێ���ژه‌ی س���ودی ق���ه‌رز‬ ‫(ئه‌گ���ه‌ر ده‌ستیش���بكه‌وێت) به‌رزتر ده‌بێت‌و‬ ‫پێچه‌وانه‌كه‌شی ڕاسته‌‪.‬‬ ‫‪2‬ـ ئیمتی���ازی داهاتو‪ :‬الیه‌ن���ی قه‌رزده‌ر‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی‪ ،‬چاوه‌ڕێی‌وه‌رگرتنی‬ ‫ئاسانكاریی‌و ئیمتیازات له‌قه‌رز وه‌رگر ده‌كات‬ ‫له‌م���اوه‌ی قه‌رزه‌ك���ه‌دا له‌بواری سیاس���یی‌و‬ ‫ئابورییدا‪ ،‬هه‌ندێكجار س���اغكردنه‌وه‌ی كااڵی‬ ‫الیه‌ن���ی قه‌رزده‌ریش ده‌گرێت���ه‌وه‌ ك ‌ه داوای‬ ‫ناوخۆیی له‌سه‌ریان كه‌مبێت‪.‬‬

‫‪3‬ـ دیاریكردن���ی بواری وردی‌وه‌به‌رهێنانی‬ ‫پاره‌ك��� ‌ه له‌هه‌ندێ���ك حاڵه‌ت���دا‌وه‌ك بانكی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی‌و سندوقی نێوده‌وڵه‌تیی نه‌ختین ‌ه‬ ‫كه‌ ده‌ست ده‌خه‌ن ‌ه بواری سیاسیی‌و ئابوریی‬ ‫واڵتیشه‌وه‌ له‌ڕێگای ڕه‌چه‌ته‌كانی چاكسازیی‬ ‫هه‌یكه‌لیه‌و‌ه‌وه‌ك البردنی پش���تگیریی نرخی‬ ‫هه‌ندێك كااڵی ناوخۆی واڵت‪.‬‬ ‫‪2‬ـ چاره‌سه‌ری كاتیی ‪ -‬ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ‬ ‫ناوه‌ند‪:‬‬ ‫ئه‌مه‌یان ده‌س���تبردنی هه‌رێمه‌ بۆ سیوله‌‌و‬ ‫پار‌ه به‌بێ ئه‌وه‌ی بچێته‌ چوارچێوه‌ی ئاڵۆزی‬ ‫قه‌رزه‌وه‌ به‌اڵم ئه‌م ده‌ستخس���تنه‌ی س���یول ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر حسابی سه‌روه‌ریی سامانی نیشتیمانیی‬ ‫ده‌بێت ئه‌گه‌ر كورد بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ چوارگۆشه‌ی‬ ‫یه‌كه‌م ك ‌ه له‌ده‌س���تدانی به‌بازاڕكردنی نه‌وت‌و‬ ‫جیاكردن���ه‌وه‌ی داهاته‌كه‌یه‌تی له‌س���ندوقی‬ ‫تایبه‌ت به‌كوردس���تان‌و ڕێ���ژه‌ی ‪ %17‬پاش‬ ‫ده‌ركردنی كۆی تێچونی پڕۆسێسه‌كانی نه‌وت ‌ه‬ ‫له‌قۆناغی یه‌كه‌مه‌و‌ه ت���ا قۆناغی داخڵكردنی‬ ‫داهاته‌كه‌ی له‌س���ندوقی كوردس���تاندا‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌م مه‌رجانه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا قه‌رزی ده‌ره‌كی‬ ‫داهاتویه‌كی باش���تر‌و سه‌روه‌رییه‌كی زیاتر بۆ‬ ‫سامانی سروشتی كوردس���تان به‌نه‌وتیشه‌و‌ه‬ ‫مسۆگه‌رتر ده‌كات‪.‬‬ ‫ته‌حه‌داكانی به‌رده‌م سیستمی كوردستان‬ ‫له‌‌وه‌رگرتنی قه‌رزی ده‌ره‌كی‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬ته‌ح���ه‌دای پێكدادان���ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی ن���او سیس���تم‪ :‬مێژوی‬ ‫حوكمداریی كوردس���تان له‌ماوه‌ی ‪ 23‬ساڵی‬ ‫خۆی���دا ئ���ه‌وه‌ی پشتڕاس���تكردۆته‌و‌ه ك��� ‌ه‬ ‫سیس���تمێكی به‌هه‌ده‌ردان���ی فاكته‌ره‌كان���ی‬ ‫ئابوریه‌ (خاك‪ ،‬س���ه‌رمایه‌‪ ،‬هێزی كار‪ ،‬هه‌لی‬ ‫گه‌ش���ه‌كردن)‌وات���ه‌ هه‌ژمون‌و بااڵده‌س���تیی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی���ی تایبه‌ت به‌س���ه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیی‬ ‫گش���تیدا به‌مانای فراوان م���ادام هیچ جۆر‌ه‬ ‫ئه‌ده‌واتێك���ی چاودێری���ی سیس���تم ‌وه‌ك‬ ‫پێویس���ت كارا نه‌كراوه‌ كه‌ ده‌رئه‌نجامه‌كه‌شی‬ ‫ئیستیهالككردنی دامه‌زراوه‌ بو‌ه له‌كوردستاندا‬ ‫له‌په‌رله‌مانه‌و‌ه بۆ دامه‌زراوه‌كانی تری سیستم‬ ‫له‌ده‌س���ته‌اڵتی جێبه‌جێكردن‌و دادوه‌رییشدا‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ هه‌ت���ا ئێس���تا كێش���ه‌ی سیس���تمی‬ ‫كوردس���تان سه‌رمایه‌‌و س���یول ‌ه نه‌بو‌ه به‌ڵكو‬ ‫شێوه‌ی ئیداره‌دانی ئابوریی‌و دیموكراسی بو‌ه‬ ‫بۆی��� ‌ه قه‌رزی ده‌ره‌كی دۆڕاندنی س���ه‌روه‌ریی‬ ‫زیاتری كوردستان ده‌بێت له‌چوارچێوه‌ی ئه‌م‬ ‫سیستمه‌دا‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬تواناس���ازیی ئیس���تیعابی سه‌رمای ‌ه‬ ‫‪:Building capacity‬‬ ‫به‌ه���ۆی به‌تاڵكردن���ه‌وه‌ی جومگه‌كان���ی‬ ‫بڕیاردروس���تكردن ب���ۆ ئه‌ندازه‌یه‌ك���ی زۆر‬ ‫له‌سیستمی كوردستاندا‪ ،‬ئه‌و جومگان ‌ه توانای‬ ‫س���ه‌رفكردنی س���ه‌رمایه‌یان نی ‌ه به‌ش���ێوه‌ی‬ ‫یاسایی‌و زانستیی له‌سه‌ر بناغه‌ی سودمه‌ندیی‬ ‫ئابوری���ی له‌بواره‌كان���ی ئابوریی سیس���تمدا‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی یاس���ا په‌یڕه‌وكراوه‌كان���ی‬ ‫دارایی‌و كارگێڕی���ی‌و ئابورییدا‪ ،‬بۆی ‌ه زۆربه‌ی‬ ‫س���ه‌رمایه‌ی كوردس���تان به‌ه���ه‌ده‌ر ده‌درێت‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی كه‌رت‌و بواری په‌راوێزدا نه‌ك‬ ‫بڕیاری به‌گه‌رخس���تنی جیهازی به‌رهه‌مهێنان‬ ‫چونكه‌ ئه‌مه‌یان پێویستی به‌پالنی زانستیی‌و‬ ‫جێبه‌جێكردنی پالن ‌ه ك ‌ه به‌ده‌ره‌ له‌سیس���تمی‬ ‫ن���اكارای ئێس���تای هه‌رێمی كوردس���تان بۆ‬ ‫نمون��� ‌ه ‪ %85-70‬ك���ۆی بودج ‌ه ب���ۆ كه‌رتی‬ ‫په‌راوێزی به‌كاربردن ده‌ڕوات بۆیه‌ سه‌رمایه‌ی‬ ‫كوردس���تانی بێالیه‌نكردو‌ه له‌چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫قه‌یران ‌ه ستراتیژییه‌ ئابورییه‌كان‌و ڕۆڵه‌كه‌یان‬ ‫الوازكراوه‌‪ .‬كێش���ه‌كه‌ش لێره‌و‌ه س���ه‌رچاو‌ه‬ ‫ده‌گرێ���ت بۆ قه‌رزی ده‌ره‌كیی���ش كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆی���دا چه‌ندین كێش���ه‌ی ت���ر ده‌خات ‌ه ناو‬ ‫سیستمه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ێهه‌م‪ :‬الوازی���ی له‌موماره‌س���ه‌كردنی‬ ‫ده‌سته‌اڵتی دارایی‌و ئابوریی‪:‬‬ ‫هه‌ت���ا ئێس���تا سیس���تمی كوردس���تان‬ ‫بێئیراده‌ ڕاگ���وزه‌ری كردوه‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌ندی عێراقی عه‌ره‌بی‌و ده‌س���تهه‌ڵگیر بو‌ه‬ ‫له‌زۆر هه‌نگاوی س���ه‌روه‌ریی كه‌ پێویس���تی‬ ‫به‌ڕه‌زامه‌ندی���ی ناوه‌ند نی��� ‌ه‌وه‌ك كاراكردنی‬ ‫سنورداریی سیاسه‌تی نه‌ختینه‌‪ ،‬ئاڕاسته‌كردنی‬ ‫سیاس���ه‌تی دارایی‪ ،‬كاراكردنی س���ه‌رمایه‌ی‬ ‫بانك���ه‌ ئه‌هلیه‌كان‪ ،‬داخڵكردن���ی كۆمپانیای‬ ‫پشكدار‪ ،‬قه‌رزی ناوخۆ به‌سیستمی سه‌نه‌داتی‬ ‫حكوم���ی‌و‪ ..‬هتد كه‌ ك���ۆی ده‌رئه‌نجامه‌كانی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێس���تای ناوه‌ند خراپتر نه‌ده‌بو به‌اڵم‬ ‫جۆرێ���ك له‌س���ه‌ربه‌خۆیی ئابوریی زۆر گرنگ‬ ‫ئێستا له‌ده‌ست كوردستان خۆیدا ده‌بو‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ره‌ بنه‌ڕه‌تیه‌كان‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬چاره‌سه‌ری كورتخایه‌ن‪:‬‬ ‫ئه‌م چاره‌س���ه‌ر‌ه بریتی ‌ه له‌‌وه‌رگرتنی سلف ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ن���ه‌وت‪ .‬ئ���ه‌م ش���ێواز‌ه زۆر گرنگ ‌ه‬ ‫بۆ حكومه‌ت���ی هه‌رێم ك���ه‌ ئیختیراقی هه‌مو‬ ‫مه‌رجه‌كان���ی قه‌رز‌وه‌رگرت���ن ده‌كات‌و خ���ۆ‬ ‫ناگلێنێت���ه‌ ئاڵۆزیه‌كانی قه‌رزه‌و‌ه له‌وس���ه‌ری‬ ‫تونێڵه‌كه‌ش���ه‌وه‌ ته‌جاوه‌زی متمانه‌‌و بارمته‌ی‬ ‫الیه‌ن���ی س���ێهه‌م ده‌كات‪ ،‬س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ریی بواری ‌وه‌به‌رهێنانی پاره‌ك ‌ه‬ ‫له‌ده‌ست خۆیدا ده‌بێت‪ ،‬فرۆشتنی نه‌وته‌كه‌ی‬ ‫بێكێش���ه‌ مسۆگه‌ر ده‌كات‪ ،‬ده‌توانێ زیره‌كان ‌ه‬ ‫كێبڕكێ���ش له‌نێوان قه‌رزده‌ره‌كان دروس���ت‬ ‫بكات ئه‌گه‌ر سیاس���ه‌تێكی حه‌كیمان ‌ه په‌یڕه‌و‬ ‫بكات له‌به‌رژه‌وه‌ندیی نرخی نه‌وت‌و ئیمتیازی‬

‫سلفه‌كان ده‌شكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێم��� ‌ه ‌وه‌ك مونته‌دای ئابوری���ی ده‌بینین‬ ‫ئه‌م سیستمه‌ی ئێس���تای كوردستان توانای‬ ‫‌وه‌رگرتنی ق���ه‌رزی ده‌ره‌كی نی��� ‌ه نه‌ له‌ڕوی‬ ‫سیادیه‌وه‌ ن ‌ه له‌ڕوی شه‌فافیه‌ته‌وه‌ نه‌ له‌ڕوی‬ ‫كارامه‌ی���ی سیس���تمه‌و‌ه نه‌ ل���ه‌ڕوی حوكمی‬ ‫ڕه‌ش���یده‌و‌ه نه‌ ل���ه‌ڕوی پڕۆفیش���ناڵیه‌وه‌ ن ‌ه‬ ‫واڵتێكیش ‌ه به‌ده‌ر له‌هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌ره‌كی به‌ڵكو‬ ‫ڕیزبه‌ندی���ی هه‌رێمی دژوار‌ه ‪‌Risk country‬و‬ ‫به‌درێژای���ی ‪ 1000‬ك���م له‌ش���ه‌ڕدایه‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫تیرۆریستی جیهانیی‌و هه‌رێمێكه‌ سه‌قامگیریی‬ ‫سیاس���یی‌و ئابوریی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئاسایشی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی زۆر الس���ه‌نگه‌ ك��� ‌ه له‌هه‌ن���دێ‬ ‫بواریش���دا هه‌ر‌ون ‌ه به‌تایبه‌تی ئابوریی‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫هیچ قه‌رزده‌رێكی ڕاس���ته‌قین ‌ه نی ‌ه النیكه‌می‬ ‫متمانه‌ی هه‌بێت ڕیس���ك به‌س���ه‌رمایه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫بكات به‌رامبه‌ر به‌هیچ ڕێژه‌یه‌كی سود ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌رزیش بێت بۆی ‌ه به‌ده‌ر له‌سلفه‌ی نه‌وت ئێم ‌ه‬ ‫ته‌نها پێشبینی سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌ ده‌كه‌ین‬ ‫جا سه‌رچاوه‌كه‌ی هه‌ر كوێیه‌ك بێت‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬چاره‌سه‌ری بنه‌ڕه‌تیی درێژخایه‌ن‪:‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ده‌توانی���ن له‌چه‌ن���د خاڵێك���دا‬ ‫كورتیانبكه‌ینه‌وه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬چاره‌سه‌ری ده‌القه‌ی پڕۆفیشناڵی‪:‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش به‌گێڕان���ه‌وه‌ی جومگه‌كان���ی‬ ‫بڕیاردروس���تكردن له‌سیس���تمی كوردستاندا‬ ‫ب���ۆ خه‌ڵكی پڕۆفیش���ناڵ‌و ته‌كنۆكرات به‌پل ‌ه‬ ‫بااڵكانیش���ه‌وه‌‌و ده‌بێت سیستم به‌جێبهێڵرێت‬ ‫بۆ ئه‌و خه‌ڵكه‌ میهه‌نیانه‌ی لێیتێده‌گه‌ن چونك ‌ه‬ ‫ئێس���تا به‌ته‌واوی شكس���تی به‌غه‌نیمه‌كردنی‬ ‫پۆس���ت له‌الیه‌ن حزبه‌وه‌ ده‌رك���ه‌وت‌و چیتر‬ ‫ڕه‌وا نی��� ‌ه پێكدادانی به‌رژه‌وه‌ندیی گش���تی‌و‬ ‫تایبه‌تی كۆی سیس���تمه‌كه‌ به‌ره‌و هه‌ره‌س���ی‬ ‫زیاتر به‌رێ‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬كاراكردن���ی فیلته‌ره‌كانی كۆنترۆڵی‬ ‫سیستم‪:‬‬ ‫سیستمی كوردستان پێویسته‌ فاكته‌ره‌كانی‬ ‫كۆنترۆڵ كه‌ بریتین له‌فیلته‌ره‌كانی چاودێری‬ ‫(یاس���ایی‪ ،‬دارای���ی‌و كارگێڕی���ی) زۆر كارا‌و‬ ‫بێالیه‌ن بن‌و س���ه‌روه‌ریی یاس���اش مسۆگه‌ر‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬پالن‌و بودجه‌‪:‬‬ ‫سیس���تم به‌بێ پالن‌و بودج ‌ه له‌ئالیه‌تێكی‬ ‫مه‌س���ره‌فگه‌رایی س���وڵتانی زیاتر چیتر نیه‌‌و‬ ‫ده‌یان ق���ه‌رز‌و بودجه‌ی به‌غ���داش به‌ده‌ردی‬ ‫ئه‌وانه‌ی پێشو ده‌چن‌و گه‌نده‌ڵی به‌هه‌ده‌ریان‬ ‫ده‌بات چونكه‌ ئێس���تا دو هه‌باشه‌ی گه‌وره‌ی‬ ‫(گه‌نده‌ڵی‌و به‌هه‌ده‌ردان)ی‌ یاسایی‌و نایاسایی‬ ‫له‌كوردستاندا له‌كاردای ‌ه ك ‌ه له‌گه‌ڵ هه‌ر جوڵه‌‌و‬ ‫چاالكیه‌كی سیاس���ی‌و س���ه‌ربازیی‌و ئابوریی‬ ‫ئه‌وانیش چاالكتر‌و بااڵتر ده‌بن‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ :‬هاورده‌ –جیهازی به‌رهه‌مهێنان‪:‬‬ ‫له‌دنی���ادا ئامانج���ی ئابوری���ی له‌هاورده‌‌و‬ ‫گوم���رگ بریتی نیه‌ له‌ده‌س���تكه‌وتی پار‌ه بۆ‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئه‌داتێكی زۆر گرنگ‌و‬ ‫كارای حكومه‌ته‌ بۆ ڕێكخستنی ئابوریی واڵت‬ ‫به‌رامبه‌ر ئابوریی ده‌ره‌وه‌ به‌ئاڕاس���ته‌یه‌ك ك ‌ه‬ ‫ڕێكخستنی هاورده‌‌و گومرگ ببن به‌چه‌ترێك بۆ‬ ‫پاراس���تنی ئابوریی نیشتیمانیی له‌ئیختیراقی‬ ‫س���ه‌لبی سیس���تمی ده‌ره‌وه‌‌و دابینكردن���ی‬ ‫پێداویس���تیه‌كانی جیه���ازی به‌رهه‌مهێنان���ی‬ ‫نیشتیمانیی له‌كه‌ره‌سه‌ی خاو‌و ته‌كنۆلۆجیا‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی كاركردنی سیستمی هاورده‌ –‬ ‫جیهازی به‌رهه‌مهێنانی ئێستای كوردستانه‌و‌ه‬ ‫ك��� ‌ه زۆربه‌ی ه���ه‌ره‌ زۆری چاالكیه‌كانی دژی‬ ‫جیهازی به‌رهه‌مێنانی نیشتیمانیه‌‪.‬‬

‫ئه‌م سیستمه‌ی‬ ‫ئێستای كوردستان‬ ‫توانای‌وه‌رگرتنی‬ ‫قه‌رزی ده‌ره‌كی‬ ‫نیه‌ نه‌ له‌ڕوی‬ ‫سیادیه‌وه‌ نه‌ له‌ڕوی‬ ‫شه‌فافیه‌ته‌وه‌ نه‌‬ ‫له‌ڕوی كارامه‌یی‬ ‫سیستمه‌وه‌ نه‌‬ ‫له‌ڕوی حوكمی‬ ‫ڕه‌شیده‌وه‌ نه‌ له‌ڕوی‬ ‫پڕۆفیشناڵیه‌وه‌ نه‌‬ ‫واڵتێكیشه‌ به‌ده‌ر‬ ‫له‌هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌ره‌كی‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )453‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/18‬‬

‫بۆچی‌ له‌دانیشتن ‌ی‬ ‫رۆژ ‌ی ‪ 2014/11/10‬هۆڵی‌ پارله‌مانمان‬ ‫به‌جێهێشت؟!‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫هیوای چاکبونه‌و ‌ه‬ ‫بۆ سیروان غه‌ریب‬ ‫سیروان غه‌ریب هاوڕێی به‌ڕێزو رۆژنامه‌نوسی به‌توانا چه‌ند رۆژێک ‌ه‬ ‫نه‌خۆشه‌و له‌به‌رده‌م تیغی نه‌شته‌رگه‌ریدایه‌‪ ،‬ستافی ئاوێنه‌ هیوای‬ ‫چاکبونه‌وه‌ی خێراو گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ سه‌رکاره‌که‌ی بۆ ده‌خوازێت‪.‬‬ ‫ستافی ئاوێن ‌ه‬

‫پێویستیی قه‌زای كارگێڕیی بۆ؟‬ ‫مافناس ئومێد جاف‬ ‫له‌پش����ت هه‌مو ده‌وڵه‌تێك����ی به‌هێزه‌وه‌‬ ‫ی به‌هێ����ز هه‌یه‌‪،‬‬ ‫دادگایه‌ك����ی كارگێڕی���� ‌‬ ‫ك����ه‌ چاودێ����ره‌ به‌س����ه‌ر ڕه‌وایه‌ت����ی‬ ‫كاره‌كان����ی ده‌س����ه‌اڵتی كارگێڕییه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌پێن����او پارێزگاریكردن‌و ڕێكخس����تنی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی ڕای گشتیی‌و ده‌سه‌اڵت‌و‪،‬‬ ‫پاراستنی ماف‌و ئازادیه‌كانی هاواڵتیان‌و‬ ‫ڕاگرتن����ی دادگه‌ری����ی‌و هاوس����ه‌نگیی‌و‬ ‫هه‌ماهه‌نگیی‌و پابه‌ندكردن‌و ملكه‌چكردنی‬ ‫تاك‌و دامه‌زراوه‌كانی ده‌سه‌اڵتی كارگێڕیی‌‬ ‫به‌ئه‌حكامه‌كانی یاسا‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر هۆكاری جیاكردن����ه‌وه‌ی قه‌زای‬ ‫ئاسایی‌و قه‌زای كارگێڕیی‌ له‌واڵتی فه‌ره‌نسا‬ ‫له‌دوای شۆڕش بۆ پارێزگاریكردن بوبێت‬

‫له‌ده‌س����ه‌اڵتی ئیداریی‪ ،‬ئه‌وا له‌ئه‌مڕۆدا (فه‌رمانبه‌ران‪ /‬ده‌سته‌ی به‌رزه‌فتكردن)‌و ژماره‌ (‪)3‬ی س����اڵی ‪ 2009‬هه‌مواركراو‬ ‫پێویس����ته‌ له‌هه‌رێمی كوردستان قه‌زای (كارگێڕی����ی‌)‪ ،‬پاش����ان ب����ۆ یه‌كه‌مجار ب����ۆ هه‌ڵبژاردنی س����ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن‌و‬ ‫ئیداریی هێزو تواناو ده‌س����ه‌اڵتی ئیداره‌ له‌هه‌ولێری پایته‌خت له‌تشرینی یه‌كه‌می پارێزگارو جێگره‌كانی‪.‬‬ ‫له‌به‌رچاوبگرێت به‌ب����ه‌راورد به‌بێهێزیی‌و ساڵی ‪ 2009‬دادگای كارگێڕیی دامه‌زرا‪ ،‬هاواڵتیان����ی هه‌رێم����ی كوردس����تان‬ ‫كه‌متوانایی‌و كه‌م ده‌سه‌اڵتیی تاكه‌كانی دوات����ر له‌پارێزگای س����لێمانی له‌ ‪27‬ی‌ به‌ش����ێوه‌یه‌كی گش����تیی ئاش����نا نی����ن‬ ‫كۆمه‌ڵ����گا‪ ،‬چونكه‌ ئیداره‌ خاوه‌ن هێزو ش����وباتی ئه‌مس����اڵ دادگای كارگێڕیی‌ به‌چۆنیه‌ت����ی داكۆكیكردن����ی م����اف‌و‬ ‫ئازادیه‌كانی����ان له‌ئه‌گ����ه‌ری ناڕه‌وایه‌تی‬ ‫ده‌س����ه‌اڵته‌ ده‌توانێ����ت له‌ڕێگه‌ی بڕیارو دامه‌زرا‪.‬‬ ‫فه‌رمان����ه‌ كارگێڕییه‌كانی����ه‌وه‌ هاواڵتیان دادگای كارگێڕی����ی‌ ئه‌رك‌و ڕۆڵی گه‌وره‌ كاره‌كان����ی ده‌س����ه‌اڵتی ئیداریی به‌بێ‬ ‫ملك����ه‌چ ب����كات‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر ڕه‌وایه‌ت����ی ده‌بینێ����ت له‌چه‌س����پاندنی مه‌بده‌ئ����ی خۆبه‌س����تنه‌وه‌ به‌هی����چ الیه‌نێ����ك‪،‬‬ ‫له‌بڕیاره‌كانیش����یدا نه‌بێت‪‌ ،‬واتا ئه‌وه‌ی مه‌ش����روعیه‌ت‪ ،‬بینیش����مان دادگای هه‌وڵده‌ده‌ی����ن له‌چه‌ن����د زنجیره‌یه‌ك����دا‬ ‫پێویس����تی به‌پارێزگاریی چه‌تری قه‌زای كارگێڕی����ی‌ س����لێمانی له‌بڕیارێك����ی تیش����ك بخه‌ین����ه‌ س����ه‌ر پێكهاته‌كانی‬ ‫بوێران����ه‌دا ل����ه‌ ‪ 2014/11/12‬بڕیاری����دا ئه‌نجومه‌نی ش����ورای هه‌رێم‌و س����نوری‬ ‫ئیداریی هه‌یه‌ تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس����تان خۆش����به‌ختانه‌ به‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و یاساشكێنیه‌ی كارو تایبه‌تمه‌ندیه‌كان����ی هه‌ردو دادگای‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ش����ورای هه‌رێ����م پێكهاتوه‌ به‌ن����اوی درێژكردن����ه‌وه‌ی كۆبونه‌وه‌ی (فه‌رمانبه‌ران‪ /‬ده‌سته‌ی به‌رزه‌فتكردن)‌و‬ ‫به‌یاس����ای ژماره‌ (‪)14‬ی ساڵی ‪ ،2008‬كراوه‌ له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی (كارگێڕی����ی‌)و‪ ،‬ڕونكردن����ه‌وه‌ی ئ����ه‌و‬ ‫قه‌زای ئیداریی بو به‌به‌شێك له‌جیهازی ل���� ‌ه ‪ 2014/6/24‬درێ����ژه‌ی هه‌ی����ه‌و‪ ،‬ڕێوش����وێنانه‌ی پێویس����ته‌ بگیرێنه‌ به‌ر‬ ‫دادگه‌ریی هه‌رێم له‌ڕێگه‌ی هه‌ردو دادگای ئیلزامكردنیان به‌پابه‌ندبون به‌یاس����ای پێش تۆماركردنی داوا‪.‬‬

‫غیابی كورد لەناو فەلسەفەو مێژودا‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ئەگ���ەر ئاوڕێ���ك لەمێ���ژوی دوێنێی‬ ‫ئەوروپ���ا بدەین���ەوە‪ ،‬بۆمانروندەبێتەوە‬ ‫كە ئەوانەی رێنیسانس���یان دروستكرد‪،‬‬ ‫خەڵكی هەژارو ن���ەداری ئیتالیا نەبون‪،‬‬ ‫بەڵكو خەڵك���ە دەوڵەمەندەكە بون‪ ،‬كە‬ ‫بریتیبون لەچینێكی دەوڵەمەندو كاریگەر‪،‬‬ ‫بەجۆرێك ئەو چینە بون كە هێزی نوێی‬ ‫ئابوریی ئیتالیایان هەڵدەس���وڕاند‪،‬بەاڵم‬ ‫سەرەڕای دەوڵەمەندییەكەیان‪،‬دەسەاڵت‬ ‫خێروبێری ئ���ەو دەوڵەمەندان���ەی تەواو‬ ‫گوشیبو‪ ،‬هەمویان لەخۆیان بێزارو‌وەڕس‬ ‫بوبون‪،‬ئیتر لێرەوە رێنیسانس سەریهەڵدا‬ ‫بۆئەوەی سنورێك بۆ دەسەاڵتی چڵێس‌و‬ ‫چاوچنۆك كە ئەوكاتە دەسەاڵتی كڵێسا‬ ‫ب���و دابنێن‪‌.‬وات���ا رێنیس���انس بەرهەم‌و‬ ‫كولتوری چینە دەوڵەمەندەكە بو نەك‌وردە‬ ‫بۆرژوا‪.‬ب���ەردەوام ئ���ەو دەوڵەمەندانەی‬ ‫ئیتالیا لەترس���ی كڵێسا دەستیان لەسەر‬ ‫دڵی���ان بو‪،‬ش���كۆیان لێس���ەنرابوەوە‪،‬‬ ‫ئازارو ئەش���كەنجەی ئەقڵیی‌و دەرونییان‬ ‫دەدان‌و گاڵتەی���ان پێدەك���ردن‌و ژیان���ی‬ ‫ئەو دەوڵەمەندان���ە بوبوبه‌دۆزەخ‪ .‬ئالێرە‬ ‫دەوڵەمەندو سەرمایەدارە زەبەالحەكانی‬ ‫ئیتالی���ا بڕوایان بەوە هێنا كە س���امان‬ ‫ب���ۆ مرۆڤ دروس���تبوە ن���ەك مرۆڤ بۆ‬ ‫س���امان دروستكرابێت‪،‬سانت ئانتۆنیۆش‬ ‫جەختی لەسەر ئەم قسەیە كردەوە‪ ،‬ئیتر‬ ‫دەوڵەمەندەكان بڕی���اری خۆیان دا‪.‬لێرە‬ ‫مێژو ئەوەم���ان پێدەڵێت‪ ،‬لەهەر‌واڵتێكدا‬ ‫دادپەروەری���ی كۆمەاڵیەتی���ی‌و ئازادییە‬ ‫دیموكراس���ییەكان به‌باش���ترین ش���ێوە‬ ‫فەراهەم نەكرابون‪ ،‬بێگومان هیچ مانایەك‬ ‫بۆ ش���كۆی مرۆڤەكانیش نامێنێتەوە‪‌،‬واتا‬ ‫شكۆی مرۆڤەكان بەندە به‌دادپەروەریی‌و‬ ‫ئازادیی‪ .‬من دەزانم مێژو تەنیا به‌رۆشنبیر‬ ‫ناخولقێن���رێ‪ ،‬بەڵك���و چەندی���ن هێزی‬ ‫جۆراوجۆرو تا رادەی���ەك لەیەك جیاش‬ ‫بەشداردەبن لەدروستكردنی مێژودا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رۆشنبیر دەبێ سەرەتای جوڵەپێكردنەكە‬ ‫بگرێتە ئەس���تۆی خۆی‪ ،‬دەبێ رۆشنبیر‬ ‫كۆمەڵگا لەخەوە قوڵەكە‌وەئاگابێنێتەوەو‬ ‫ئەو كاتانەی كۆمەڵگا دەكەوێتە خەوێكی‬ ‫قوڵەوە‪ ،‬پێویستە رۆشنبیر نوقرچەیەكی‬ ‫لێب���دات‪ ،‬بۆئەوەی خەوەك���ە بەریبدات‪.‬‬ ‫حەزرەت���ی ئیبراهی���م بۆی���ە به‌باوك���ی‬ ‫پێغەمبەرەكان دادەنرێ‪ ،‬چونكە یەكەمین‬ ‫كەس ب���و خ���ودای دۆزیی���ەوەو لەدڵی‬ ‫گەرمی خ���ۆی داینا‪،‬ل���ەو رۆژەوە هەمو‬ ‫ئەوانەی خودا دەپەرستن‌وبڕوایانبه‌ئایینە‬ ‫ئاسمانییەكان هەیە‪ ،‬دین‌و خودایان لەناو‬ ‫دڵیان داناوە‪ ،‬هەر بۆیە توانیویانە درێژە‬ ‫به‌دینداری���ی خۆیان بدەن‪ ،‬دەنا زۆر جار‬ ‫ئەقڵ ش���تێكی دیكەیان پێدەڵێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دڵ رەتیدەكاتەوە‪.‬‬ ‫كوردەكان���ی هەرێم���ی كوردس���تان‬ ‫لەكۆتای���ی س���اڵی ‪ 1976‬ت���ا نزیكەی‬ ‫ناوەڕاس���تی نەوەدەكان‪،‬خاوەنی جۆرێك‬ ‫لەهیوایەكی گەش‌و ئا ‌ڵو‌وااڵ بون‪،‬ئەگەرچی‬ ‫ئەزمونێكی تاڵیش���مان لەسااڵنی ‪-1979‬‬ ‫‪1978‬وسااڵنی ‪ 1985-1982‬هەبو‪،‬بەاڵم‬

‫ئ���ەم هی���واو ئاوات���ە گ���ەش‌و زیندوانە‬ ‫دانەمركانەوە‪،‬كەچ���ی لەناوەڕاس���تی‬ ‫ن���ەوەدەكان به‌دواوە‪،‬به‌ناچاری���ی كۆچی‬ ‫خەڵك بۆ دەرەوە دەستیپێكردو دواتریش‬ ‫به‌روخانی بەع���س گەندەڵی‌وەك تەونی‬ ‫جاڵجاڵۆك���ە لەكۆمەڵگ���ەو سیس���تەمی‬ ‫سیاس���ی هەرێم ئااڵ‪ ،‬ئیت���ر ئومێدەكان‬ ‫سیس���ترو ژاكاوت���ر بون‌و رەش���بینی‌و‬ ‫بێهیوایی هەمو تاكێكی گرتەوە‪،‬لەناو ئەم‬ ‫دۆخە تاریك‌و بێهیواییەدا ئۆپۆزیس���یۆن‬ ‫دروستبو كە لەبنەڕەتدا لەناو بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان س���ەریدەرهێنا‪،‬بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫ئەگ���ەر به‌ناچاری���ی بوبێ ی���ان بۆ هەر‬ ‫مەرامێكی دیكەی بوبێ‪،‬هات هاوپەیمانیی‬ ‫لەگەڵ دو هێزی ئیس�ل�امی سیاس���ی كە‬ ‫یەكێكیان كۆنزەرڤاتیف‌و ئەوی تریشیان‬ ‫س���ەلەفی رادی���كاڵ ب���و هاوپەیمانێتی‬ ‫بەست‪،‬بەاڵم دەبێ هەمومان ئەو راستییە‬ ‫ئەگەر تاڵیش بێت لەبەرچاوبگرین‪،‬پارتی‌و‬ ‫یەكێتی هەرچەندە گەندەڵیش بن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مەترس���ی ئایندەی���ان به‌قەد ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی ترس���ناك نییە‪،‬ملمالن���ێ‌و‬ ‫بەرەبەرەكانیكردن���ی گەندەڵی كە دەیان‬ ‫ساڵە دەیان‌واڵت پێیدا تێپەڕبون‪ ،‬زۆر زۆر‬ ‫ئاس���انترە لەبەربەرەكانێكردنی ئیسالمی‬ ‫سیاسی‪،‬ئوسوڵی‪،‬س���ەلەفی‌و رادیكاڵی‪،‬‬ ‫ك���ە حەقیقەتی رەها تەنه���ا الی خۆیان‬ ‫دەبینن‌ولەبنەمادا هیچ بڕوایەكیان به‌دیالۆگ‬ ‫نییەو دیالۆگ تەنی���ا هەڵخەڵەتاندنێكی‬ ‫كاتییەو هیچی دیك���ە‪ .‬بڕوام‌وایە ئامرازو‬ ‫ئەقڵیەت���ی هان���دان بۆ دروس���تكردنی‬ ‫ب���ەرەی ش���ەڕ‪،‬نامانگەیەنێتە هیچ جۆر‬ ‫لەئازادی���ی‌و رزگاریی‪ ،‬بەاڵم هاوپەیمانیی‬ ‫گرێدان لەگەڵ كۆنزەرڤاتیف‌و حزبه‌بەناو‬ ‫لەبنەڕەت���دا‬ ‫ئیس�ل�امییەكانیش(كە‬ ‫هەڵەیەك���ی گەورەی سیاس���ییە)مەودای‬ ‫گەیش���تن به‌ئازادیی راس���تەقینەی گەل‬ ‫دورتر دەخاتەوە‪،‬چونكە هاوپەیمانیكردن‬ ‫لەگ���ەڵ هێ���زی كۆنزەرڤاتی���ف‌و حزبی‬ ‫ئیس�ل�امیی‪،‬لەگەوهەردا‌وەك ئەوە‌وای���ە‬ ‫لەحكومەتێك���ی‬ ‫بەش���داریتكردبێ‬ ‫س���ەركوتكارو س���تەمكار‪.‬هیچ حزبێكی‬ ‫نیشتیمانیی بەو كەرەستەو بەو ئەقڵیەتەی‬ ‫كە ئاماژەم بۆیكردوە‪،‬ناتوانێ بچێتە ناو‬ ‫مێژوەوە‪.‬بزوتنەوەی گۆڕان باشیكرد هاتە‬ ‫ناو حكومەتەوە‪،‬باش���تری كرد كە ئێستا‬ ‫لەگەڵ ئەو دو حزبه‌ئیسالمی سیاسییە(كە‬ ‫یەكێكیان س���ەلەفی ئوسوڵیی رادیكاڵە‪،‬‬ ‫ئەویتریش���یان كۆنزەرڤاتیفە)‌وا‌وردە‌وردە‬ ‫لەیەك���دی دوردەكەونەوە‪،‬باش���ترین‬ ‫نمون���ەی لەس���ەر پرس���ی پارێ���زگاری‬ ‫س���لێمانی هەڵوێس���تەكان رونتر خۆیان‬ ‫نیش���اندا‪ ،‬ئیسالمی سیاس���ی ئەوەندەی‬ ‫لەخەم���ی گەڕاندنەوە ب���ۆ پەیڕەویكردن‬ ‫لەس���ەلەفیەتێكی ئوس���وڵیی تون���دڕەو‬ ‫دەكەن‪ ،‬نیو ئەوەندە لەخەمی رزگاریی‌و‬ ‫نیشتمان‌و بەختەوەریی خەڵكدا نین‪،‬كەس‬ ‫ناتوان���ێ داع���ش به‌هێزێكی ئیس�ل�امی‬ ‫سیاسی ئوسوڵیی نەناسێنێ‪ ،‬بەاڵم ئەوەتا‬ ‫ئاگام���ان لەبڕیارەكانیانە كە لەموس���ڵ‬

‫‪19‬‬

‫دەریدەكەن‪.‬ئ���ەوەی مورس���ی لەمیس���ر نابێ ئەوەندە دڵخۆش���بن ب���ەو رۆبۆت‌و‬ ‫دەیكرد‪،‬ئەوەندە جی���اوازی نەبو لەگەڵ قورمیش���كراوانە‪ ،‬چونكە ئەوانە كۆمەڵگا‬ ‫ئەوەی داعش دەیكات بەاڵم جیاوازییەكە دەوەس���تێنن‌و دەیخەس���ێنن‪ ،‬لەه���ەر‬ ‫لەجێبەجێكردن���ی بڕیارەكانیاندا هەبو‪ ،‬دۆخێكی‌وەهاشدا كە بەزۆر دەسەپێنرێ‪،‬‬ ‫دەنا خەونی هەردوالیان هەر یەك خەونی كاردانەوەی توندت���ری لێدەكەوێتەوە‪،‬كە‬ ‫هەڵبزڕكاو بو‪.‬تا ئێستاش حزبی ئیسالمی ئەوكات���ە بێگوم���ان گۆڕانكاریی���ەكان‬ ‫سیاسیی لەم هەرێمەدا هیچ تێڕوانینێكی ئاس���ایی‌و سروش���تی نابن‌و ئەنجامێكی‬ ‫ڕون���ی پۆزەتیڤ���ی لەس���ەر مۆدێرنەو‌و چاوەڕوان نەكراوی لێدەكەوێتەوە‪.‬چونكە‬ ‫دیموكراس���ی‌و ئازادیی نیی���ە‪ ،‬هەندێك ئەمە‌وایكردوه‌ حزبه‌سیاسییەكان لەجیاتی‬ ‫لە حز به‌نە تە و ە ییە كا نیش ( یە كێتی���ی ئەوەی دامەزراوەیەك بن بۆ قوڵكردنەوەی‬ ‫نیشتیمانیی)هیچ تێڕوانینێكی پۆزەتیڤی دیموكراس���ی‪ ،‬كەچی بونەتە دەزگایەكی‬ ‫بۆ دەستاودەستكردنی دەسەاڵت نییە‪،‬بۆیە بیرۆكراس���ی‌و كەوتونەت���ە ژێ���ر ركێفی‬ ‫ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان نەخشە رێگایەكی كۆمەڵێك بازرگانی زەب���ەالح‪ ،‬لەجیاتی‬ ‫دیك���ەی هەبێ���ت لەناو دەس���ەاڵتدا‪ ،‬كە ئەوەی فیكرو بیروب���اوەڕ كۆیانبكاتەوە‪،‬‬ ‫ئێس���تاپێموایە بەو ئاراستەیەدا دەڕوات‪ ،‬كەچی پلەو پۆست‌و پایە كۆیاندەكاتەوەو‬ ‫ئیتر دەش���توانێ رونتر‌و س���ەردەمیانەتر ئەوەش گەورەترین مەترس���ییە بۆ سەر‬ ‫ئاڵوگۆڕی سیاسیی بكات‌و كاریگەریشی حزبەكان‪.‬‬ ‫كورد تەنیا به‌ه���ۆی كیمیابارانكردنی‬ ‫لەسەر سیستەمی سیاسی زیاتر دەبێت‪.‬‬ ‫ئەمە هەر سەبارەت به‌بزوتنەوەی گۆڕان هەڵەبج���ەوە دەرگایەكی لەمێژو كردەوە‪،‬‬ ‫نا‪ ،‬بەڵكو كۆمەڵگ���ەی كوردییش ئەمڕۆ ئەویش بەتوانای خۆی نەبو بەڵكو‌واڵتێكی‬ ‫نغرۆی ناو چەندین قەیرانی قوڵ بۆتەوە‪ ،‬دراوسێ بردی لەبەر دەرگای مێژوی دانا‪.‬‬ ‫ب���ۆ دەرچون‌و رزگاربونی ل���ەم قەیرانانە بەاڵم لەهەش���ت قۆناخی ئەنفالكردندا كە‬ ‫پێویس���تی به‌نوێكردنەوەی ژیانی دونیاو دەیان هەزار كەسی بێگوناه به‌زیندوێتی‬ ‫دینەكەیەتی‪ ،‬بەجۆرێك ئەو مێژوەی كە گیانی���ان به‌خ���اك س���پارد‪ ،‬نەمانتوانی‬ ‫لەكولتورەكەیدا چڕدەبێتەوە لەگەڵ دۆخی بچین���ەوە بەر ئ���ەو دەرگای���ە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێس���تاو ئایندەی بگونج���ێ‪ ،‬لەپێناوی دیس���ان پێویس���تمان بە‌واڵتێ���ك هەبو‬ ‫پڕۆژەیەكی ئەوتۆ كە كۆمەڵگا لەو خەوە دەس���تمانبگرێ‌و بمانبات‪ ،‬لەمەیان كەس‬ ‫قوڵە‌وەئاگابهێنێتەوە‪ ،‬رەنگە ئەمەش���یان نەیبردین‪.‬‬ ‫ئێمە ناتوانین بچینە ناو مێژوەوە تا‬ ‫تەنی���ا به‌قوڵبونەوەی رۆش���نبیریی بێتە‬ ‫مرۆڤەكانی ئەم هەرێمە ئەوەندەی دڵیان‬ ‫دی‪.‬‬ ‫ه���ەر جارێ���ك ك���ە ش���ەڕی ناوخۆ به‌ژی���ان تەنگ‌و ناخۆش���ە‪ ،‬نیو ئەوەندە‬ ‫هەڵگیرساوە مەرج نییە سیاسەتمەدارانی دڵی���ان پێی خۆش نییە‪ ،‬مرۆڤەكانی ئەم‬ ‫كورد مەبەس���تیان داگیرس���انی ش���ەڕو هەرێمە ب���ەردەوام هەس���ت به‌بێزاریی‌و‬ ‫نی���از خراپی بوبێ���ت‪ ،‬بەڵك���و زۆرجار نائومێدیی دەكەن‌و لەم هەرێمە ش���تێكی‬ ‫ئەو رێنماییانەی ئ���ەوان دەریدەكەن كە ئەوەندە سەرنجراكێش نییە دڵمان خۆش‬ ‫زۆر هەڵەیە دەبێتە هۆی داگیرس���اندنی ب���كات‌و ئ���ارەزوە جوانەكانم���ان گەش‬ ‫ئاگرەكە‪،‬ك���ە ئاگری���ش داگیرس���ا بكاتەوە كە زۆر ژاكاون‪ .‬مرۆڤەكانی ئەم‬ ‫كوژاندنەوەی ئەوەندە سانا نییە‪ ،‬چونكە هەرێمە ئێس���تا ئەوەندە بێزارن تەنانەت‬ ‫ئەقاڵنیەت‌و پێش���كەوتن‌و بیركردنەوەی توانای خەوبینینیشیان نەماوە‪ ،‬خەوبینین‬ ‫هێمنان���ە لینگەوق���وچ دەكرێن���ەوەو به‌س���بەینێیه‌كی زۆر ج���وان‌و گەش‪ ،‬تا‬ ‫دەچین���ەوە س���ەردەمی س���ەالحەدینی توان���ای خەوبینینی جوانم���ان نەبێت‌و‬ ‫ئەیوبی‌و تەیمورلەنگ‪ ،‬لەسەردەمی هاتنی تا نەتوانین خ���ەوە جوانەكانمان بكەین‬ ‫تەیمورلەنگ ب���ۆ ئەو ناوچەیە كوردەكان بە‌واقیع ناش���توانین بچینە ناو مێژوەوە‪.‬‬ ‫لەخزمەت���ی ت���وركان خوێنیان ڕش���تو ئێمە لەهەرێمێكدا دەژین‪ ،‬تا ئێس���تاش‬ ‫بۆ ت���وركان گیانفیدابون‪ ،‬لەس���ەردەمی خۆشەویس���تیی‌و راس���تگۆیی زەریبەی‬ ‫سەالحەدینی ئەیوبییشدا كورد بۆ عەرەب لەس���ەرە‪ ،‬بۆیە دەبینین هەڵخەڵەتاندن‌و‬ ‫ش���ەڕی مان‌و نەمانی دەكرد‌و نیشتمانی درۆو ماس���تاوچییەتی رۆژ ل���ەدوای رۆژ‬ ‫خۆی داگیركرابو كەچی خوێنی لەپێناوی لەگەشەس���ەندندایە‪،‬ئەمە رێ���ك ئ���ەو‬ ‫رزگاركردنی قودس���دا دەڕشت‪.‬ئێستاش قسەیەی مۆنتیس���كیۆی بیرهێنامەوە كە‬ ‫لەم هەرێمەدا بەش���ێك لەپیاوانی بەناو لەكتێبی رۆحی یاس���اكاندا نوسیویەتی‪:‬‬ ‫سیاسیی‌و بەش���ێك لەمرۆڤە گەلحۆكان كەسێك لەخێڵی(مارس���یاس)خەونێكی‬ ‫لەش���ێوەی رۆبۆتن‪ ،‬تا قورمیش نەكرێن بینی لەو خەونەیدا(دینس)ی ئیمپراتۆری‬ ‫جورئەتی ئەنجامدانی هیچ كارێكیان نییە‪ ،‬س���ەربڕیبو‪ ،‬بۆ س���بەینێ ئەو كەس���ە‬ ‫ئەو مرۆڤە قورمیش���كراوانە گەورەترین‌و خەونەكەی خۆی بۆ دۆس���ت‌و برادەرانی‬ ‫بەهێزترین مەترسین بۆ سەر پێشكەوتنی دەگێڕێت���ەوە‪ ،‬ئەنجام گێڕان���ەوەی ئەم‬ ‫كۆمەڵ���گاو كۆمەڵگایان چ���ەق راگرتوە‪ ،‬خەونە گەیشتەوە(دینس)‪ ،‬دینس بانگی‬ ‫چونكە لەشكرێكی لەژمارنەهاتون‌و‌وەكو كردو كوش���تی‪‌،‬وتی ئ���ەم كابرایە ئەگەر‬ ‫سن‌و كیسەڵە بەربونەتە گیانی كۆمەڵگا‪ .‬ب���ه‌رۆژی رون���اك بیری لەكوش���تنی من‬ ‫بەاڵم ئەوەی زیاتر جێی قسەلەسەركردنە نەكردبای���ەوە هەرگیز خەونی لەمجۆرەی‬ ‫ئەوەیە سەركردایەتی حزبه‌سیاسییەكان نەدەبینی‪ .‬دەبا خەون ببینین‪.‬‬

‫به‌اڵم له‌م هۆڵ���ه‌دا خرایه‌ ده‌نگدان‪،‬‬ ‫كه‌ م���ن نه‌توانم قس���ه‌بكه‌م‌و له‌بر ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵك پرس ئاڕاس���ته‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكوم ‌هت‌و ش���انده‌كه‌ی‌ بكه‌م‪ ،‬بونم‬ ‫له‌م هۆڵ���ه‌دا‌واتایه‌كی‌ نامێنێ‪ ،‬گه‌ر‬ ‫به‌م پێیه‌ بڕوات ئێمه‌ی‌ پارله‌مانتار تا‬ ‫خولی‌ چواره‌م ته‌واو ده‌بێت ناتوانین‬ ‫پرسێك ئاڕاسته‌ی‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫بكه‌ین‌و هۆڵه‌كه‌ی‌ به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫پێش���ترو له‌كات���ی‌ چون���ه‌ژوره‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌ندازیار عومه‌ر عینایه‌ت‪ ،‬بۆ هۆڵه‌كه‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ فراكسیۆن پێیڕاگه‌یاند كه‌‬ ‫ده‌توانێ قسه‌ بكات‪ ،‬به‌اڵم هه‌ڵوێستی‌‬ ‫ئ���ه‌و ب���ۆ به‌رگری���ی‌ له‌هاوڕێكانی‌‌و‬ ‫ش���كاندنی‌ ئه‌و نه‌ریته‌ بو ك ‌ه ناكرێت‬ ‫هه‌ر كاتێك سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت دێته‌‬ ‫پارله‌مان قسه‌ی‌ پارله‌مانتار سنوردار‬ ‫بكرێت‪ .‬ناكرێت چۆن بۆ ‌وانه‌‌وتنه‌وه‌‬ ‫دو پ���ۆل ده‌مج ئه‌كرێ���ت لێره‌ش دو‬ ‫بڕگه‌ ده‌مج بكرێت‪ ،‬به‌م ده‌مجكردنه‌‬ ‫ئێمه‌ له‌قس���ه‌كردن له‌س���ه‌ر بڕگه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌میش مه‌حرومكراین‪.‬‬ ‫له‌ئه‌نجام���دا ‪ 3‬ئه‌ندام���ی‌ گ���ۆڕان‬ ‫ناڕازیبوین‌و هاتینه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌پرێس‬ ‫كۆنفرانس���ێكدا ناڕه‌زای���ی خۆم���ان‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬راسته‌ هاتنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫كاریگه‌ری نه‌بو له‌س���ه‌ر به‌رده‌وامیی‌‬ ‫دانیش���تنه‌كه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم توانیم���ان‬ ‫به‌ده‌سته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ پارله‌مان‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت بڵێین‪-:‬‬ ‫ هه‌یبه‌تی‌ پارله‌مان له‌مه‌ترس���یدایه‌‬‫له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌و كابینه‌ی���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫پارله‌مان متمانه‌مان پێدا‪.‬‬ ‫ ش���كاندنی‌ ئه‌و نه‌ریت (عورف)ه‌ی‌‬‫كه‌ هه‌ر كاتێك س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫بێته‌ پارله‌م���ان ده‌بێت ته‌نها ئه‌وانه‌‬ ‫قس���ه‌ بكه‌ن كه‌ پێش���تر له‌س���ه‌ری‌‬ ‫رێكده‌ك���ه‌ون‌و به‌ویس���تی‌ الیه‌نێ���ك‬ ‫ده‌خرێت���ه‌ ده‌نگدان���ه‌وه‌‌و به‌زۆرینه‌‬ ‫په‌سه‌ند ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ گ���ه‌ر به‌و پێودانگه‌ ب���ڕوات‪ ،‬ئیتر‬‫له‌م���ه‌ودوا كه‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫هات���ه‌ پارله‌مان‪ ،‬چۆن پێش���وه‌خت‬ ‫ده‌ستنیشانی‌ قسه‌كه‌ره‌كان ده‌كرێت‪،‬‬ ‫پرسه‌كانیش دیاری‌ ده‌كرێن‌و مانایه‌ك‬ ‫بۆ هاتنه‌كه‌ی‌ نامێنێ‪.‬‬ ‫ له‌رێ���گای‌ س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مانه‌وه‌‬‫به‌س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تم���ان‌وت ك���ه‌‬ ‫تۆ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تی���ت‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫پارله‌مانتارین‪ ،‬ت���ۆ له‌ژێر چاودێریی‌‬ ‫ئێمه‌دای‌ نه‌ك به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ین‬ ‫دیاریده‌كه‌ین كێ پرس بكا‌و چی‌ بڵێ‬ ‫نه‌ك پێشوه‌خت بۆمان دیاریبكرێت‪.‬‬ ‫ به‌سه‌رۆكی‌ پارله‌مانیشمان ‌وت كه‌‬‫پێویست ناكا له‌وه‌ زیاتر‪ ،‬موجامه‌له‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت بكه‌ی���ت‪ ،‬تۆ‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی���ت‪ ،‬ئه‌وی���ش‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌كانتان‬ ‫به‌یاسا‌و په‌یڕه‌و دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫ به‌ده‌نگده‌رانی‌ خۆشمان‌وت گه‌ر ئێمه‌‬‫ل���ه‌و هۆڵه‌دابین‌و بێده‌نگ بین‌و عاقڵ‬ ‫دابنیشین ناتوانین‪ ،‬نوێنه‌رایه‌تی‌ ئێوه‌‬ ‫بكه‌ین‌و راستگۆنابین له‌گه‌ڵتان‪.‬‬ ‫ به‌س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆنی‌ خۆمان‬‫‌وت ت���ۆ بۆت نی���ه‌‪ ،‬پێش ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ره‌زامه‌ندی���ی‌ ئێمه‌ ‌وه‌ربگ���ری‌ بڕیار‬ ‫بده‌یت‌و قس���ه‌كردنی‌ ئێمه‌ سنوردار‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫ له‌كۆتاییدا به‌ده‌سته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬‫پارله‌مانی���ش ده‌ڵێی���ن له‌كات���ی‌‬ ‫ئاراس���ته‌كردنی‌ پ���رس له‌هۆڵ���ی‌‬ ‫پارله‌ماندا به‌پێی ماده‌ی‌ ‪ 64‬ب هیچ‬ ‫ئه‌ندامێك ناتوانێ س���ێ پرس زیاتر‬ ‫ب���كات‌و نابێت ل���ه‌ ‪ 10‬خوله‌ك زیاتر‬ ‫قس���ه‌ بكات‪ ،‬ئه‌توانرا به‌پشتبه‌ستن‬ ‫به‌م ماده‌یه‌ رێگه‌ به‌زۆربه‌ی‌ ئه‌ندامان‬ ‫درابا قسه‌ی‌ خۆیان بكه‌ن‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫پارله‌م���ان ده‌یتوان���ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫خ���ۆی‌ به‌پێ���ی ماده‌كان���ی‌ ‪60-55‬‬ ‫به‌رزه‌فتی‌ دانیشتنه‌كه‌ بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ی‌‬ ‫نه‌كرد‌و رێگه‌ی‌ ب���ه‌و ئه‌ندامانه‌دا كه‌‬ ‫پێش���وه‌خت دیاریكرابون‌و پرسیان‬ ‫ئاراس���ته‌ی‌ س���ه‌رۆك‌و حكوم���ه‌ت‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬زۆرب���ه‌ی‌ زۆری ئه‌ندام���ان‬ ‫بێده‌گكران‪ ،‬له‌م دانیش���تنه‌دا به‌پێی‬ ‫زانیاریه‌كانی‌ ئێمه‌ زۆربه‌ی پرسیاران‬ ‫(ئه‌وان���ه‌ی‌ پرس���یانكردوه‌) ل���ه‌‪10‬‬ ‫خوله‌ك زیاتر قس���ه‌یانكردوه‌‌و له‌سێ‬ ‫پ���رس زیاتری���ان ك���ردوه‌‪ ،‬كه‌واته‌‬ ‫س���ه‌رباری‌ الدان له‌په‌یڕه‌و له‌نه‌بونی‌‬ ‫ماده‌یه‌ك به‌مه‌حرومكردنی‌ ئه‌ندامان‬ ‫له‌قسه‌كردن‪ ،‬به‌پێی (ماده‌ی‌ ‪-64‬ب)‬ ‫دو جار سه‌رپێچی‌ له‌په‌یڕه‌و كراوه‌‪.‬‬

‫گشت س���وچ‌و په‌ناو په‌س���ێوه‌كان‬ ‫گیراو‪ ،‬هه‌مو نهۆمه‌كان به‌پاسه‌وانی‌‬ ‫تایب���ه‌ت گی���راو‪ ،‬فه‌رش���ی‌ س���ور‬ ‫راخ���راو‪ ،‬ده‌یان كه‌ناڵ���ی‌ راگه‌یاندن‬ ‫به‌ئۆتۆمۆبیل���ی‌ دی���ش (صح���ن)‬ ‫له‌سه‌ر پش���ت‌و كامێره‌مانی‌ چابوك‌و‬ ‫په‌یامنێری‌ ش���اره‌زاوه‌ له‌حه‌وش���ی‌‬ ‫پارله‌م���ان له‌چاوه‌ڕوانی���دا ب���ون‪،‬‬ ‫پارله‌مان به‌ده‌س���ته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‌و‬ ‫ئیداره‌وه‌ ده‌س���ته‌ونه‌زه‌ر ئاماده‌یه‌‪.‬‬ ‫كارمه‌ند به‌گوڵدانی‌ پڕ گوڵه‌وه‌ به‌ره‌و‬ ‫س���اختمانی‌ پارله‌م���ان به‌ڕێوه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌ ده‌س���پێده‌كات‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت‌و ش���اندی‌ ی���اوه‌ری‌ دێنه‌‬ ‫هۆڵی‌ پارله‌مان‌و هه‌ن���دێ له‌به‌ریان‬ ‫هه‌ڵده‌سنه‌وه‌و هه‌ندێك دانیشتو‪.‬‬ ‫پ���اش خوێندن���ه‌وه‌ی‌ به‌رنامه‌ی‌ كار‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مان‌وتی‌‪ :‬ژماره‌یه‌ك‬ ‫ئه‌ندام داوایانك���ردوه‌ كه‌ بڕگه‌ی‌ ‪‌1‬و‬ ‫‪ 2‬ده‌م���ج بكرێن‪ ،‬خرایه‌ ده‌نگدانه‌وه‌و‬ ‫په‌سه‌ندكراو ده‌مج كرا‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ پارله‌مان‌وتی‌‪ 7 :‬سه‌رۆكی‌‬ ‫فراكس���یۆن داوایانك���ردوه‌ كه‌ ته‌نها‬ ‫له‌فراكس���یۆنه‌ گه‌وره‌كان ‪ 3‬ئه‌ندام‌و‬ ‫فراكسیۆنی‌ بچوك یه‌ك ئه‌ندام‌و لیژنه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان‪ ،‬مافی‌ قسه‌كردن‌و‬ ‫پرسیان هه‌بێت‪ ،‬خرایه‌ ده‌نگدانه‌وه‌و‬ ‫په‌سه‌ندكراو به‌ده‌نگدانی‌ پارله‌مانتاران‬ ‫كڵۆممان دا له‌ده‌ممان‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مان‌وت���ی‌‪ :‬له‌مالوال‬ ‫باس���ی ئه‌وه‌ كراوه‌ ك���ه‌ هه‌ر كاتێك‬ ‫‌وه‌زیرو س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت دێنه‌‬ ‫پارله‌مان قس���ه‌كردنی‌ پارله‌مانتاران‬ ‫س���نوردار ده‌كرێت‌و ئێم���ه‌ هه‌رگیز‬ ‫په‌رله‌مانتارانم���ان‬ ‫قس���ه‌كردنی‌‬ ‫س���نوردار نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو سه‌رۆكی‌‬ ‫فراكسیۆنه‌كان خۆیان داوایانكردوه‌و‬ ‫ته‌نها ژماره‌یه‌ك ئه‌ندام قسه‌ بكات‌و‬ ‫داواكه‌ی‌ به‌رزكرده‌وه‌ (وه‌ره‌قه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌ده‌س���ته‌وه‌بو)‪ ،‬ئه‌ندازی���ار عومه‌ر‬ ‫عینایه‌ت‪ ،‬خاڵی‌ په‌یڕه‌وی‌ ‌وه‌رگرت‌و‬ ‫‌وه‌اڵمیدایه‌وه‌‪ :‬به‌ڵ���ێ‌ ئه‌وه‌ من بوم‪،‬‬ ‫دوێنێ ش���ه‌و له‌كه‌ناڵی‌ روداو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫من نه‌موتوه‌ (له‌كاتی‌ هاتنی‌ ‌وه‌زیرو‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت)‪‌ ،‬وتومه‌ له‌كاتی‌‬ ‫هاتنی‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت قسه‌كردنی‌‬ ‫پارله‌مانتار سنوردار ئه‌كرێت‪.‬‬ ‫پارله‌مانت���ار ئه‌ن���وه‌ر ق���ادر خاڵی‌‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی‌ ‌وه‌رگرت‌و ‌وت���ی‌‪ :‬ئه‌ندام‬ ‫پارله‌م���ان نوێن���ه‌ری‌ خه‌ڵك���ه‌و‬ ‫ئ���ازاده‌ له‌قس���ه‌كردن‌و ناكرێت رێگه‌‬ ‫له‌قس���ه‌كردنی‌ بگیرێ���ت‪ ،‬ئه‌م���ه‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ په‌یڕه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر نه‌توانم‬ ‫قس���ه‌بكه‌م هۆڵه‌ك���ه‌ جێده‌هێڵ���م‪،‬‬ ‫راسته‌وخۆ هۆڵه‌كه‌ی‌ جێهێشت‪.‬‬ ‫ی ‪ 2014/11/9‬س���ه‌رۆكی‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫فراكس���یۆنه‌كان له‌گ���ه‌ڵ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كی���ان‬ ‫په‌رله‌م���ان‬ ‫ئه‌نجامدابو‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌وه‌ رێككه‌وتبون‬ ‫كه‌ ئه‌وانه‌ی‌ قسه‌ ده‌كه‌ن دیاریبكرێن‌و‬ ‫هه‌رواش ده‌رچو‪.‬‬ ‫هۆڵه‌كه‌ چه‌ند كه‌سێكی‌ نامۆی‌ تێدابو‬ ‫ك���ه‌ به‌پێ���ی په‌یڕه‌و ناكرێ���ت جگه‌‬ ‫له‌ئه‌ندامان‌و بانگهێشتكراوان كه‌سی‬ ‫دی‌ له‌هۆڵه‌كه‌دا بێت‪.‬‬ ‫عوم���ه‌ر عینایه‌ت‌و ئێڤ���ار ئیببراهیم‬ ‫رێككه‌وتبون‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌گه‌ر حمایه‌كان‬ ‫له‌ژوره‌وه‌ بون داوای‌ چونه‌ ده‌ره‌وه‌یان‬ ‫بكه‌ین هه‌ردوكمان خاڵی‌ په‌یڕه‌ومان‬ ‫داواك���رد‪ ،‬س���ه‌رۆك‪ ،‬ئیڤ���ار خانمی‌‬ ‫‌وه‌رگ���رت‌و داوایك���رد پارێزوانه‌كانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت هۆڵ به‌جێبهێڵن‪،‬‬ ‫چونكه‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت له‌دڵنیاترین‬ ‫شوێنی‌ كوردستاندایه‌و بونی‌ كه‌سی‬ ‫زیاده‌ به‌پێ���ی په‌یڕه‌و نایاس���اییه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌م���ان داوا ده‌كات‌و‬ ‫حیمای���ه‌كان هۆڵه‌ك���ه‌ جێببهێڵ���ن‌و‬ ‫جێبه‌جێ ده‌كرێ‪ .‬دیسان ئیڤار خانم‬ ‫داوایكرد ك���ه‌ (ئه‌نجومه‌نی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫نه‌وت‌و گاز) له‌سه‌ر داوای‌ ئه‌ندامانی‌‬ ‫پارله‌م���ان هاتونه‌ته‌ پارله‌مان بۆچی‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌دا ئاماژه‌ی‌ پێنه‌كراوه‌؟!‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌م���ان به‌ته‌وس���ه‌وه‌‬ ‫‌وه‌اڵمیدایه‌وه‌ كه‌ ماده‌ی‌ ‪54‬ی‌ په‌یڕه‌و‬ ‫باش بخوێنه‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌ تێده‌گه‌ی‌ كه‌‬ ‫بۆچ���ی‌‌وا نوس���راوه‌! له‌كاتێكدا له‌و‬ ‫بڕگه‌یه‌دا هاتوه‌ (له‌س���ه‌ر داوای‌ ‪10‬‬ ‫ئه‌ندام ئه‌توان���رێ داوای‌ ئاماده‌بونی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت بكرێت بۆ گفتوگۆ)‬ ‫به‌اڵم باس له‌داواكردنی‌ پارله‌مانتاران‬ ‫نه‌كرابو!‬ ‫ئه‌ندازی���ار عومه‌ر عینای���ه‌ت خاڵی‌‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی‌‌وه‌رگرت‌و‌وت���ی‌‪ -:‬له‌هیچ‬ ‫به‌ندێكی‌ په‌یڕه‌ودا نه‌هاتوه‌ قسه‌كردنی‌‬ ‫پارله‌مانت���ار بخرێت���ه‌ ده‌نگدانه‌وه‌‪ * ،‬په‌رله‌مانتاری فراکسیۆنی گۆڕانن‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫شاری رۆشنبیریی چییە؟‬ ‫نەوزاد جەمال‬ ‫چەن����د رۆژێکە کەناڵەکان����ی راگەیاندن وەک هەمو جارێک‪ ،‬س����اڵیادی‬ ‫دامەزراندنی سلێمانی دەکەنە بۆنەیەک کە جێگەی هەڵوێست‌و پرسیارە‪.‬‬ ‫بەداخەوە‪ ،‬زۆربەی نوسەرو هونەرمەندو ئاخێورەکان لەوبارەوە (لەگەڵ‬ ‫ئەوپەڕی رێزمدا) سەرقاڵی وتنەوەی قەوانە سواوەکەن کە لەپێداهەڵدان‬ ‫بەشارو سکااڵنامە ناچنەدەرەوە‪.‬‬ ‫چونکی‪ ،‬ئەوەی بەگشتیی لەو قسەوباس����انە دەخوێنرێتەوە‪ ،‬ناڕەزایی‌و‬ ‫گلەیی خەڵکییە لەئاس����تی خزمەتگوزارییەکان‪ .‬رەخنەیە لەو دەسەاڵتە‬ ‫ئیدارییەی کە الیان پەس����ەند نییە‪ .‬ئەوە راستە‪ ،‬شارەکە لەزۆر روەوەو‬ ‫بەبەراورد لەگەڵ ش����ارەکانی ترو بەتایبەت "هەولێر" بەفەرامۆش����کراوو‬ ‫پەراوێزکراو دەبینین‪ .‬بەاڵم‪ ،‬ئەم قسەوباس����ە چ پەیوەندیی بەوەوەیە کە‬ ‫شاری رۆشنبیرییە؟ رۆش����نبیریی وەک دۆخێکی گشتیی‌و کولتوریی‪ ،‬یا‬ ‫وەک پێداویستییەکانی ئەنجامدانی چاالکیی‪ ،‬جیاواز نییە؟ ئاخر‪ ،‬شاری‬ ‫رۆش����نبیریی چییە کە هەمو ساڵێک لەوتنەوەی وتارو کۆمەڵە چاالکیەک‬ ‫کە مۆرکی ناوچەیی‌و جۆرە دەمامکی حزبێکی دەسەاڵتی پێوەدیارە؟‬ ‫ئ����ەوەی مایەی پرس����یارە‪ :‬بۆ "گوتاری ش����اری رۆش����نبیریی" گۆڕاوە‬ ‫بەگوتاری ناڕەزایی‌و س����کااڵنامەو گلەیی؟ بەشێکی وەاڵمی ئەم پرسیارە‬ ‫ل����ە "قەیرانێکی هەناوییدا" دەبینم‪ .‬چڕبونەوەی ئەو بزۆزییە سیاس����ی‌و‬ ‫جەماوەرییەی پاش "هەڤدەی شوبات" لەسلێمانیدا‪ ،‬بەمانایەک گەڕانە بۆ‬ ‫ناسنامەیەکی تری شارەکە‪ .‬چونکی‪ ،‬سلێمانی بەجۆرێک ناسنامەی خۆی‬ ‫لەدەس����تداو لەڕێی خۆپیشاندانەکانەوە‪ ،‬ویس����تی دۆزینەوەی ئاسۆیەکی‬ ‫تری هەبو‪ .‬هاوکات بۆ دەربڕینی خواس����ت‌و داواو گلەییەکانیش����ی‪ ،‬سەر‬ ‫ش����ەقامەکانی گرت‪ .‬بەاڵم‪ ،‬دواجار دەرکەوت ئەم ش����ارە هێشتا لەسەر‬ ‫سەروەریی‌و سەرمایە رەمزیی‌و شانازییەکانی رابوردوی دەژی‪ .‬بەچاویی‬ ‫دیرۆکەوە تەماشای ناسنامەی ئێس����تەی دەکات‪ .‬ئیدی‪ ،‬گوتاری شاری‬ ‫رۆشنبیریی‪ ،‬گوتارێکە لەرابوردودا دەژی‪ .‬نۆستالۆجیای سەردەمێکە کە‬ ‫ئێستە پێزو توانای بەردەوامیی نەماوە‪.‬‬ ‫بۆیە‪ ،‬قسەکردن لەسەر کەموکورتیی‌و کورتهێنانی خزمەت‌و پێداویستییە‬ ‫بنەڕەتییەکان‪ ،‬تەواو جیایە لەقسەکردن لە"شاری رۆشنبیریی"‪ .‬هەڵبەت‪،‬‬ ‫وەک هەر ش����ارێکی تری کوردستان "س����لێمانی" مافی خۆیەتی خزمەت‬ ‫بکرێ‪ ،‬بەاڵم‪ ،‬لەوێدا ئەوەی قسەی لێناکرێ خودی رۆشنبیریی‌و ئاست‌و‬ ‫دەرکەوتە جیاکانیەتی‪ .‬ئەگەر بڕۆینە بازنەی دەرەوەی سلێمانی‪ ،‬شاری‬ ‫"لەن����دەن" لە "پاریس" کەمتر نییە لەئاس����تی رۆش����نبیریی‪ .‬ئەوەندەی‬ ‫"پاریس" ش����انۆو خانەی س����ینەماو ئوپێ����راو قاوەخان����ەی کولتوریی‌و‬ ‫یانەی جی����اوازی تێدایە‪ ،‬هێندە "لەندەن" نییەتی‪ .‬لەکاتێکدا‪ ،‬ئەوەندەی‬ ‫مۆزەخانەی گەورەو نیشتمانیی تێدایە‪" ،‬پاریس" ناگاتە ئاستی! کەواتە‪،‬‬ ‫بەکامیان بوترێ شاری رۆشنبیریی‌و لەبەرچی ئەویترنا؟‬ ‫لێرەوە‪ ،‬جگە لەوەی کە ناونانی فەرمیی سلێمانی بەشاری رۆشنبیریی‪،‬‬ ‫بێماناییەک����ی لەخۆداهەڵگرتوە‪ ،‬هاوکات زێدەش����ە ک����ە نەتوانێ لەڕوی‬ ‫رۆشنبیرییەوە‪ ،‬پێشبڕکێی شارەکانی تر بکات‪ .‬بۆیە‪ ،‬ئەوەی لەبنەڕەتدا‬ ‫باسدەکرێ‪ ،‬کەموکورتیی جادەو رێگاوبان‪ ،‬پردو مۆڵ‌و پارک‌و نەخۆشخانەو‬ ‫شوێنی چاالکییەکانە‪ .‬واتە‪ ،‬نیو هێندەی باسکردنی خودی کەموکورتییە‬ ‫رۆش����نبیرییەکان نییە‪ .‬بۆ قسەکردن لەسەر رۆش����نبیریی خۆی‪ ،‬دەبێ‬ ‫ئەم ش����ارە بەجۆرێک گوتاری ش����ارێتیی خۆی‌و توانا رۆشنبیرییەکانی‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬دیارە‪ ،‬گوتاری گلەیی‌و س����کااڵ بۆخ����ۆی بەدیوێکدا دەبێتە‬ ‫وەسێتنامە!‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫لەجیهاندا ‪ 36‬ملیۆن‌و لەعێراقدا ‪ 346‬هەزار کۆیلە هەن‬ ‫ژماره‌ی گشتیی که‌سانی کۆیله‌کراو به‌پێی ناوچه‌کان‬

‫ئه‌وروپا‬

‫روسیاو‬ ‫ئیوراسیا‬

‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫باکوری ئه‌فه‌ریقا‬

‫رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ئاسیا‬

‫ئه‌مه‌ریکای‬ ‫باکورو باشور‬

‫باشوری‬ ‫ئاسیا‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫باشوری ئه‌فه‌ریقا‬

‫به‌رزترین رێژه‌ی‬ ‫کۆیالیه‌تیی له‌م‬ ‫واڵتانه‌دایه‌ به‌پێی‬ ‫ژماره‌ی دانیشتوانیان‬ ‫ئه‌فه‌ریقای ناوه‌ڕاست سوریا‬

‫سودان‬

‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫رێکخراوی جیهانی ‪walk free‬‬ ‫رایدەگەیەنێت کە لەجیهانی ئەمڕۆدا ‪36‬‬ ‫ملیۆن کەس وەک کۆیلە دەژین‪ ،‬کە‬ ‫ناویان لێنراوە "کۆیلەی مۆدێرن"‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارەکانی ئەو ڕێکخراوە که‌ دوێنێ‪،‬‬ ‫دوش���ه‌مه‌ باڵوکرایه‌وه‌‪ ،‬واڵتی هیندس���تان‬ ‫زۆرترین ژم���اره‌ی کۆیل���ە لەخۆدەگرێت‌و‬ ‫مۆریتانیاش بەرزترین رێژەی کۆیلەی تێدایە‬ ‫بەبەراورد بەژمارەی دانیشتوانەکەی‪.‬‬ ‫بەپێی پێناس���ەی رێکخراوەک���ە‪ ،‬کۆیلەی‬ ‫مۆدێ���رن هەمو ئەو کەس���انە دەگرێتەوە‬ ‫ک���ە لەدەرەوەی ویس���تی خۆی���ان ناچار‬ ‫بەکارکردن دەکرێن‌‪ ،‬یاخود بەزۆر ئایینیان‬ ‫بەسەردا دەسەپێنرێت‌و ئەوانەشی کڕین‌و‬

‫کۆنگۆ‬

‫پاکستان‬

‫هندستان‬

‫فرۆش���تنیان پێوەدەکرێت‪ .‬هەروەها ئەو‬ ‫کەسانەی ناچار بەکاری سێکسیی دەکرێن‌‬ ‫لەبەرامب���ەر پارەداو هەم���و ئەوانەش کە‬ ‫بەزۆر هاوسەرگیرییان پێ دەکرێت‪.‬‬ ‫بەوپێی���ەش کۆیالیەتی���ی مانایەکی نوێی‬ ‫وەرگرتوە لەبری مانا کۆنەکەی کە بریتیبو‬ ‫ل���ەوەی کۆیلەکان دەبنە موڵی کەس���انی‬ ‫دیکە‪.‬‬ ‫رێکخراوەک���ە ئام���اژە ب���ەوەش دەکات‬ ‫کە بەڵگ���ەی بونی کۆیلەی لەس���ەرجەم‬ ‫واڵتەکاندا الیە ک���ە ‪ 167‬دەوڵەتن‪ .‬لەناو‬ ‫ئ���ەو دەوڵەتانەش���دا واڵتانی کیش���وەری‬ ‫ئاسیاو ئەفەریقا زۆرترین ژمارەی کەسانی‬ ‫کۆیلەیان تێدایە‪.‬‬ ‫واڵتی هیندس���تان بە‪ 14‬ملیۆن کەس کە‬ ‫وەک کۆیلە ژیان بەسەردەبەن لەپێشەنگی‬

‫قه‌ته‌ڕ‬

‫هایتی‬

‫ئۆزبه‌کستان‬

‫مۆریتانیا‬

‫لیستەکەدایە‪ ،‬چین س���ێ ملیۆنی تێدایەو‬ ‫دواتریش هەریەک لەواڵتەکانی پاکستان‌و‬ ‫ئۆزبەکستان دێن‪.‬‬ ‫هەروەه���ا بەپێ���ی داتاکان���ی ماڵپ���ەڕی‬ ‫‪ globalslaveryindex.org‬واڵتی‬ ‫عێراق لەڕوی رێژەی کۆیلەوە لەپلەی ‪13‬ی‬ ‫واڵتان���ی جیهاندایە کە ‪345‬ه���ەزارو ‪900‬‬ ‫کۆیلەیه‌‪.‬‬ ‫هەر بەپێی زانیارییەکان���ی ئەو ماڵپەڕە‪،‬‬ ‫هەری���ەک لەواڵتان���ی هۆڵەندا‪ ،‬س���وید‪،‬‬ ‫ئەمەریکا‪ ،‬ئوستورالیا‪ ،‬سویسرا‪ ،‬ئیرلەندا‪،‬‬ ‫نەروی���ج‪ ،‬بەریتانی���ا‪ ،‬جۆرجی���ا هەروەها‬ ‫نەمسا‪ ،‬هەرچەندە بەڕێژەیەکی کەم کۆیلەی‬ ‫مۆدێرنی���ان تێدایە‪ ،‬بەاڵم حکومەتەکانیان‬ ‫هەنگاوی باش���یان ناوە بۆ ڕوبەڕوبەنەوەی‬ ‫ئەو دیاردەیە‪.‬‬

‫ریکالم‬