ژماره‌ 454

‫ریکالم‬

‫تا هه‌ڕه‌شه‌ هه‌بێت‬ ‫له‌ده‌ڤه‌ری‌شه‌نگال‬ ‫ناكشێینه‌وه‌‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)454‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/11/25‬‬

‫ئایا‌ میله‌تانی‌ جیاواز‬ ‫ئه‌توانن‬ ‫ی یه‌ك‬ ‫له‌ژێر چه‌تر ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تدا بژین؟‬

‫هاكان فیدان‪" ..‬قاسم ‌ی سلێمانی‌" توركیا‬

‫گەڕان بەدوای‬ ‫ئیامنی بزربودا‬

‫‪13‬‬

‫کوبانی‌و سیستم‌و‬ ‫کاپیتالیزم‬

‫‪12‬‬

‫چونی‌ پێشمه‌رگه‌‌‌ بۆ كۆبانی‌‬ ‫به‌سه‌رپه‌رشتیی‌‌و چاودێریی‌‬ ‫ی بوه‬ ‫ی توركی ‌‬ ‫میت ‌‬

‫‪7‬‬

‫‪14‬‬

‫‪4‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیاران‬ ‫هه‌ڵپه‌ی وانه‌ی‬ ‫تایب ‌هت‌و ئه‌ندامێتیی‬ ‫لیژنه‌کانیانه‌‬

‫‪16‬‬

‫"قاسمی‌ سلێمانی رۆڵی‌ گرنگی له‌پاراستنی‌ هه‌رێمدا هه‌بوه‌"‬ ‫نوێن����ه‌ری‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م له‌تاران‬ ‫ن����ازم ده‌ب����اغ ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫الیه‌نه‌ كوردییه‌كان هه‌ر كاتێك له‌ئێران‬ ‫گرفتێكیان هاتبێته‌ رێ‌‌و ویس����تبێتیان‬ ‫چاویان به‌وه‌زیرێك یان سه‌رۆك كۆماری‌‬ ‫ئێران بكه‌وێت‪ ،‬ته‌نها له‌ڕێگه‌ی‌ قاس����می‌‬ ‫س����لێمانیه‌وه‌ توانیویان����ه‌ خێ����را بگه‌نه‌‬ ‫ئامان����ج‪ ،‬ئ����ه‌و ده‌ڵێت "س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫سیاس����یی‌ كورد چه‌ندی����ن نامه‌یان بۆ‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی‌ ئێران ناردوه‌و سوپاسی‌‬

‫قاس����می‌ س����لێمانییان كردوه‌ كه‌ رۆڵی ئازایه‌تیی‌‌و راستگۆیی‌‌و ئه‌مه‌كدارییم له‌و‬ ‫گرنگی‌ له‌پاراستنی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا پیاوه‌دا بینیوه‌ به‌رامب����ه‌ر به‌یه‌كێتیی‌‌و‬ ‫پارتی‌"‪.‬‬ ‫هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "كاره‌كانی‌ ئێران له‌عێراقدا‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئاوێن����ه‌‪ :‬ن����ازم ده‌ب����اغ‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایب����ه‌ت به‌ئاوێنه‌دا به‌سه‌رپه‌رش����تیی‌ ئه‌م پی����اوه‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی قاس����می‌ س����لێمانی‌ وات����ه‌ كۆم����اری‌‬ ‫رایگه‌یان����د ك����ه‌ هه‌مو ئ����ه‌و به‌ڵێنانه‌ ‌‬ ‫قاس����می‌ س����لێمانی‌ داون����ی‌ به‌الیه‌ن����ه‌ ئیس��ل�امیی‌ ئێران‪ ،‬ئێران له‌عێراقدا یانی‌‬ ‫سیاس����یه‌كانی‌ كورد جێبه‌جێی‌ كردون‪ ،‬قاس����می‌ س����لێمانی‌‪ ،‬هه‌ر به‌ه����ۆی‌ ئه‌و‬ ‫ئه‌و وتی‌ "م����ن به‌درێژایی‌ ئه‌و ته‌مه‌نه‌ی‌ رۆڵه‌ی ئێستایه‌وه‌ له‌عێراق‌و كوردستان‪،‬‬ ‫ك����ه‌ نوێنه‌رایه‌تیی����م ك����ردوه‌ له‌تاران‪ ،‬سه‌ركردایه‌تی‌ سیاس����یی‌ كورد چه‌ندین‬

‫نامه‌یان ناردوه‌ بۆ كاربه‌ده‌ستانی‌ ئێران‌و سیاسیی‌ ئه‌و حزبه‌ له‌مباره‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سوپاسی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬قاسمی‌ سلێمانی‌ نه‌ك راگه‌یاند كه‌ "نوێنه‌ری‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫هه‌ر له‌كوردستان‌و عێراق به‌ڵكو له‌هه‌مو له‌تاران‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ داكۆكیی‌ له‌كۆماری‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس����تدا رۆڵێكی‌ گه‌وره‌و ئیس��ل�امیی‌ ده‌كات ئه‌وه‌ن����ده‌ داكۆكیی‌‬ ‫له‌كورد ناكات"‪.‬‬ ‫گرنگ ده‌بینێت"‪..‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئ����ه‌و پێداهه‌ڵگوتنان����ه‌ی‌‬ ‫ئه‌م لێدوانان����ه‌ی‌ نوێنه‌ری‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم له‌تاران كه‌ ئێران به‌دۆستی‌ هه‌مو به‌قاس����می‌ س����لێمانیدا كاری‌ كه‌سێك‬ ‫كورد ناوده‌بات‌و ستایشی‌ قاسمی‌ سلێمان ‌ی نییه‌ ك����ه‌ نوێنه‌رایه‌ت����ی‌ بزوتنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫ده‌كات جێی‌ ناڕه‌زایی‌ حزبی‌ دیموكراتی‌ یان پارچه‌یه‌ك له‌كوردس����تان ده‌كات‪،‬‬ ‫كوردستانه‌‪ ،‬قادر وریا ئه‌ندامی‌ ده‌فته‌ری‌ به‌مشێوه‌یه‌ پێداهه‌ڵگوتن به‌فه‌رمانده‌ی‌‬

‫بارزانی‌ به‌ڵێنه‌كه‌ی‌ به‌جێ نه‌هێنا‬

‫‪20‬‬

‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ فه‌رمانگه‌ی‌ داواكار ‌‬ ‫ی‬ ‫گشتیی‌ سلێمانی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ فه‌رمان���ی‌ گرتن بۆ ئه‌و عه‌قیده‌‬ ‫ده‌رچوه‌ته‌وه‌ كه‌ له‌‪17‬ی‌ ش���وبات‬ ‫خوێندكاران���ی‌ زانكۆی‌ س���لێمانی‌‬ ‫ڕفاند‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "له‌‪ 258‬جاش‌و‬ ‫مسته‌شار‌و كه‌سانی‌ داواكراو‪ ،‬ته‌نها‬ ‫یه‌ك كه‌س ده‌ستگیركراوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬دادوه‌ر‬ ‫فه‌رهاد حات���ه‌م له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یاند كه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ راب���ردودا زۆرترین كاریان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم لێبوردنه‌ گش���تیه‌كان‬ ‫كاره‌كانی‌ ئه‌وانی‌ به‌فیڕۆ داوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "له‌س���ه‌ر زیاده‌ڕه‌وی���ی‌ ته‌نها‬ ‫له‌مێرگه‌پان ‪ 700‬كه‌س���مان دابوه‌‬ ‫دادگا‪ ،‬به‌اڵم هه‌مویان به‌ر لێبوردنی‌‬ ‫گشتیی‌ كه‌وتن"‪.‬‬

‫له‌كه‌ركوكه‌وه‌ به‌قاچاغ ده‌رمانی‌ ساخت ‌ه‬ ‫ده‌هێنرێته‌ هه‌رێم ‌ی كوردستان‬ ‫ده‌رمان���ی‌ الس���اییكه‌ره‌وه‌و بێكه‌ڵك‬ ‫به‌قاچاغ له‌كه‌ركوك���ه‌وه‌ ده‌هێنرێت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم��� ‌‬ ‫به‌س���ه‌ر هاواڵتیان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستاندا ساغده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬وه‌زیر ‌‬ ‫ته‌ندروس���تییش ده‌ڵێت "ئ���اگاداری‌‬ ‫ی له‌م جۆره‌ نین‌و هه‌وڵده‌ده‌ین‬ ‫ش���ت ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬كه‌رك���وك‪ :‬به‌پێ���ی‌ ئه‌و‬ ‫زانیارییانه‌ی‌ ده‌س���ت ئاوێنه‌ كه‌وتون‬ ‫ی به‌غداو‬ ‫ئ���ه‌م ده‌رمانان��� ‌ه له‌ڕێ���گا ‌‬

‫موس���ڵه‌و‌ه ده‌گه‌یه‌نرێن��� ‌ه كه‌ركوك‌و‬ ‫له‌وێش���ه‌و‌ه به‌ڕێ���گای‌ خۆڵ���دا ب���ۆ‬ ‫ی هه‌رێم تێده‌پ���ه‌ڕن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ش���اره‌كان ‌‬ ‫ده‌رمانان���ه‌ش زیات���ر ئه‌وان���ه‌ن كه‌‬ ‫پێداویس���تیی‌ ژنان���ن ی���ان تایبه‌تن‬ ‫به‌نه‌خۆش���یه‌ درێژخایه‌نه‌كان‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ئه‌و ده‌رمانانه‌ش ساخت ‌ه ده‌كرێن ك ‌ه‬ ‫ی ساغده‌كرێنه‌و‌ه‬ ‫گرانبه‌هان‌و به‌خێرای ‌‬ ‫ی دڵ‌‌و‬ ‫وه‌ك ده‌رمانی‌ نه‌خۆش���یه‌كان ‌‬ ‫نه‌خۆشیی نه‌زۆكیی‌‌و په‌ستانی‌ خوێن‪.‬‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫وتیش���ی‌ "به‌فه‌رمان���ی‌ وه‌زیری‌‬ ‫پێشوی‌ كاره‌با‪ ،‬كاره‌با بۆ زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و ش���وێنانه‌ راكێش���راوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌زیاده‌ڕه‌ویی‌ دروستكراون"‪.‬‬ ‫حات���ه‌م جه‌غتی‌ له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌راب���ردودا واقعێ���ك هه‌بوه‌ حزب‬ ‫بااڵده‌ستبوه‌و ده‌س���تی‌ له‌زۆر بوار‬ ‫وه‌رداوه‌‪ ،‬ق���ه‌زاش یه‌كێ���ك ب���وه‌‬ ‫له‌وانه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "هه‌رچه‌نده‌ یه‌كێك‬ ‫له‌مه‌رجه‌كانی‌ بونه‌ دادوه‌ر ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ ‪ 10‬ساڵ خزمه‌تی‌ قه‌زا هه‌بێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌بوه‌ به‌س���اڵێك خزمه‌ت‬ ‫كراوه‌ت���ه‌ دادوه‌ر‪ ،‬واته‌ له‌قۆناغێك‬ ‫له‌قۆناغه‌كاندا به‌واژویه‌كی‌ زه‌رد یان‬ ‫سه‌وز خه‌ڵك كراوه‌ته‌ دادوه‌ر"‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫ی یه‌كێتیی‌‪:‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌سرور بارزانی‌ ئاماده‌یی‌ خۆ ‌‬ ‫نیشانداو ‌ه بچێت ‌ه په‌رله‌مان‬

‫ئامه‌دی کوڕی کاوه‌ گه‌رمیانی له‌باوه‌شی بارزانیدا‬

‫ی ده‌رمان ده‌گوازنه‌و‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌‬ ‫ی كه‌ركوك‌و هه‌ولێر‌و‬ ‫بازرگانی‌ شاره‌كان ‌‬ ‫س���لێمانی‌‌و كه‌الرو ڕانیه‌‌و قه‌اڵدزێن‌و‬ ‫ی ده‌یگوازنه‌و‌ه بۆ‬ ‫به‌ئۆتۆمبێلی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ی مه‌به‌ست‪.‬‬ ‫شوێن ‌‬ ‫له‌مباره‌وه‌ د‪.‬رێكه‌وت حه‌مه‌ره‌شید‬ ‫ی ته‌ندروس���تیی‌ ئام���اژه‌ی‬ ‫وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی له‌م‬ ‫به‌وه‌ك���رد ك���ه‌ ئاگاداری‌ ش���ت ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی س��� ‌‬ ‫جۆر‌ه نین‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی بون به‌وه‌زیرییم تاوه‌كو ئێستا‬ ‫ساڵ ‌‬

‫‪3‬‬

‫"له‌‪ 258‬جاش‌و مسته‌شار‌ ‌ی‬ ‫داواكراو‪ ،‬ته‌نها یه‌كێکیان ‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌"‬

‫ی كاوه‌ گه‌رمیانی‌‪:‬‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ ‌‬

‫ش���یرین ئه‌مین هاوسه‌ری‌ كاوه‌ گه‌رمیان ‌ی‬ ‫له‌نامه‌یه‌ك���ی‌ كراوه‌دا ب���ۆ بارزانی‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌ڵێنه‌كه‌ی‌ به‌جێ نه‌هێنا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ پێیوتون "ده‌بێت بكوژی‬ ‫كاوه هه‌ر كێ بێت س���ه‌ر به‌چ حزبو هه‌ر‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تیه‌كی هه‌بێت به‌سزای خۆی‬ ‫بگات"‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬ش���یرین ئه‌مین‬ ‫هاوسه‌ری‌ كاوه‌ گه‌رمیانی‌‪ ،‬له‌و نامه‌یه‌یدا‬ ‫كه‌ له‌گۆش���ه‌ی‌ په‌نجه‌ره‌ی‌ ئه‌م ژماره‌یه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا باڵوكراوه‌ته‌وه‌ باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ دوای‌ تێپه‌ڕبونی (‪ )102‬رۆژ به‌س���ه‌ر‬ ‫تیرۆركردنی كاوه گه‌رمیانی كه‌ سه‌ردانی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێمی���ان ك���ردوه‌‪ ،‬داوای‬ ‫س���ه‌ره‌كییان ئه‌وه‌بوه س���كااڵیان له‌سه‌ر‬ ‫(مه‌حمود س���ه‌نگاوی) ئه‌ندامی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسیی یه‌كێتیی تۆماركردوه‌و با دادگا‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆبێت له‌بڕی���اردان‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"س���ه‌رۆكی هه‌رێم یه‌كه‌م قسه‌ی ئه‌وه‌بو‬ ‫گه‌ر ئێوه وه‌ك كه‌سوكاری كاوه له‌كه‌یسی‬ ‫كاوه بێده‌نگبن من وه‌ك س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫بێده‌نگنابم‪ ،‬به‌اڵم وا ساڵیادی تیرۆركردنی‬ ‫كاوه دێته‌وه‌و سه‌رۆك له‌بری به‌جێهێنانی‬ ‫به‌ڵێنه‌كه‌ی تۆمه‌تباری كه‌یسه‌كه له‌به‌ره‌ی‬ ‫جه‌نگ به‌سه‌رده‌كاته‌وه"‪.‬‬

‫س����وپای‌ پاس����داران ك����ه‌ بۆخ����ۆی‌‬ ‫ناوێكی‌ هه‌ی����ه‌ له‌تی����رۆرو ئاژاوه‌گێڕی ‌ی‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ره‌چاونه‌كردنی‌ هه‌س����تی‌‬ ‫خه‌ڵك����ی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس����تانه‌‪ ،‬ره‌وا‬ ‫نیی����ه‌ نوێن����ه‌ری‌ هه‌رێم ی����ان یه‌كێتیی‌‬ ‫نیش����تیمانیی‌ كوردس����تان به‌و چه‌مك‌و‬ ‫ده‌سته‌واژانه‌و به‌و مه‌نتیقه‌ قسه‌ بكات"‪.‬‬

‫ی‬ ‫زیاتر له‌هه‌زار ته‌ن ده‌رمان ده‌س���ت ‌‬ ‫به‌س���ه‌رداگیراوه‌و زیات���ر له‌بیس���ت‬ ‫كۆمپانیاو كۆگا سزادراون‌و دراونه‌ت ‌ه‬ ‫دادگا"‪.‬‬ ‫ی پێشودا‬ ‫وتیش���ی‌ "ته‌نها له‌هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی ده‌رمانم���ان داوه‌ت ‌ه‬ ‫دو كۆمپانی���ا ‌‬ ‫دادگا"‪.‬‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫‪2‬‬

‫په‌رله‌مانتارێك���ی‌ یه‌كێتی��� ‌ی ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ مه‌س���رور بارزان��� ‌ی ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫خۆی‌ نیشانداوه‌ سه‌باره‌ت به‌ته‌قینه‌وه‌كه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ولێ���ر بچێته‌ په‌رله‌م���ان‌و رونكردنه‌و‌ه‬ ‫ب���دات‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكی‌ پارتییش ده‌ڵێت‬ ‫"به‌پێی‌ یاس���ا ئه‌و مافه‌مان نی ‌ه مه‌سرور‬ ‫بارزانی‌ بانگهێشتی‌ په‌رله‌مان بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێ���ر‪ :‬دوای‌ ته‌قینه‌وه‌كه‌ ‌ی‬ ‫چوارشه‌ممه‌ی‌ رابردوی‌ هه‌ولێر كۆمه‌ڵێك‬ ‫په‌رله‌مانتار واژۆیان كۆكرده‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫دانیش���تنێكی‌ په‌رله‌م���ان تایبه‌ت بكرێت‬ ‫به‌ره‌وش ‌ی ئه‌منیی‌ هه‌رێم‌و ته‌قینه‌وه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ش���اری‌ هه‌ولێر‪ ،‬به‌اڵم ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دن ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی فراكسیۆنی‌ یه‌كگرتو له‌په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردستان ده‌ڵێت "تا ئێستا وه‌اڵمی‌ ئه‌و‬ ‫داواكاریه‌مان نه‌دراوه‌ته‌وه‌"‪ .‬هه‌ڵه‌دنی‌ ك ‌ه‬ ‫هاوكات ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ ناوخۆ‌و ئاسایش ‌ی‬

‫په‌رله‌مانه‌ له‌وباره‌یه‌و‌ه به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "ه���ه‌ر دوا ‌ی ته‌قینه‌وه‌ك���ه‌ی‌ هه‌ولێر‬ ‫ئێم ‌ه وه‌ك ‪ 14‬په‌رله‌مانتار له‌فراكس���یۆن ‌ه‬ ‫جی���اوازه‌كان واژۆم���ان كۆك���رده‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ په‌رله‌مان"‪.‬‬ ‫هه‌ر ل���ه‌و روه‌وه‌ بڕی���ارده‌ر ‌ی لیژنه‌ ‌ی‬ ‫دارای��� ‌ی په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان قادر‬ ‫وه‌تم���ان په‌رله‌مانت���ار له‌فراكس���یۆن ‌ی‬ ‫س���ه‌وز‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ خس���ته‌ڕو دوای‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫دوێن ‌ێ ‪ 11/24‬سه‌ردانی‌ مه‌سرور بارزان ‌ی‬ ‫راوێژكار ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی ئاسایش ‌ی هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردس���تانیان كردوه‌ ناوب���راو ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫خ���ۆی‌ نیش���انداوه‌ بچێت���ه‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫رونكردن���ه‌و‌ه له‌باره‌ی‌ ره‌وش���ی‌ ئه‌منی ‌ی‬ ‫كوردستان بدات‪.‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫له‌كه‌ركوكه‌وه‌ به‌قاچاغ ده‌رمانی‌ ساخته‌ ده‌هێنرێته‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی شاری‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫چه‌ند بازرگانێك ‌‬ ‫شاره‌كانی‌ تری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ی الساییكه‌ره‌وه‌و‬ ‫بازرگانیی‌ به‌ده‌رمان ‌‬ ‫ی‬ ‫بێكه‌ڵك ده‌كه‌ن‌و به‌سه‌ر هاواڵتیان ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و كه‌ركوكدا‬ ‫ی‬ ‫ساغیده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه زۆربه‌یان له‌واڵت ‌‬ ‫چین دروست ده‌كرێن‌و هاورد‌ه‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬وه‌زیری‌ ته‌ندروستییش‬ ‫ی شتی‌ له‌م جۆر‌ه‬ ‫ده‌ڵێت "ئاگادار ‌‬ ‫نین‌و هه‌وڵده‌ده‌ین لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ێ ئ���ه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌س���ت‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌ كه‌وتون ئه‌م ده‌رمانان ‌ه له‌ڕێگا ‌‬

‫به‌غ���داو موس���ڵه‌و‌ه ده‌گه‌یه‌نرێن��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كه‌ركوك‌و له‌وێشه‌و‌ه بۆ شاره‌كانی‌ تر ‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و به‌ڕێگای‌ خۆڵ���دا تێده‌په‌ڕن‪،‬‬ ‫ی ناوش���وان ـ���ـ ته‌قته‌ق���ه‌و‌ه‬ ‫له‌ڕێ���گا ‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نرێنه‌ ش���اری‌ كۆیه‌و له‌وێشه‌و‌ه‬ ‫ده‌گه‌یه‌نرێن ‌ه ش���اره‌كانی‌ تری‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ی ئه‌وانه‌ن‬ ‫ئ���ه‌و ده‌رمانانه‌ش به‌گش���تی ‌‬ ‫ی ژنانن ی���ان تایبه‌تن‬ ‫كه‌ پێداویس���تی ‌‬ ‫به‌نه‌خۆش���ی ‌ه درێژخایه‌ن���ه‌كان‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ئه‌و ده‌رمانانه‌ش س���اخت ‌ه ده‌كرێن ك ‌ه‬ ‫گرانبه‌هان‌و به‌خێرایی‌ س���اغده‌كرێنه‌و‌ه‬ ‫ی نه‌خۆش���یه‌كانی‌ دڵ‌‌و‬ ‫وه‌ك ده‌رمان��� ‌‬ ‫نه‌خۆشیی نه‌زۆكیی‌‌و په‌ستانی‌ خوێن‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ ده‌رمان ده‌گوازنه‌وه‌‬ ‫بازرگانیی‌ شاره‌كانی‌ هه‌ولێر‌و سلێمانی‌‌و‬ ‫كه‌الرو ڕانیه‌‌و قه‌اڵدزێن‌و به‌ئۆتۆمبێلی‌‬

‫تایبه‌ت����ی‌ ده‌یگوازن����ه‌وه‌ بۆ ش����وێنی‌‬ ‫مه‌به‌س����ت‪ .‬به‌پێی‌ زانیاریی����ه‌كان تا‬ ‫ئێستا چه‌ندین كه‌س له‌و قاچاخچییانه‌‬ ‫ده‌س����تگیركراون‌و له‌به‌رامب����ه‌ر بڕێك‬ ‫پاره‌دا ئازادكراون‌و ده‌ستیانكردوه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌كاره‌كه‌ی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫كاتێك ئه‌م ده‌رمانانه‌ ده‌گه‌نه‌ ده‌ستی‌‬ ‫كڕیاره‌كان����ی‌ هه‌رێ����م له‌گوندێك یان‬ ‫ده‌ش����تێك كڕیاره‌كه‌ چاوه‌ڕێ ده‌كات‌و‬ ‫پاره‌كه‌ی‌ پێ����ده‌دات‌و ده‌رمانه‌كانیش‬ ‫به‌خێرای����ی‌ ده‌گوازرێن����ه‌وه‌‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫زۆربونی‌ ئه‌م بازرگانییه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌و كێش����ه‌ ئه‌منیی‌‌و سیاسییانه‌ی‌‬ ‫له‌م ماوه‌ی����ه‌دا له‌ناوچه‌كه‌ ڕویانداوه‌و‬ ‫ڕێگای‌ س����وریا داخراوه‌و كارگه‌كانی‬ ‫موسڵیش داخراون‪ ،‬كارگه‌كانی‌ توركیا‬

‫ده‌رمانه‌كانی����ان به‌گران ده‌فرۆش����ن‌و‬ ‫له‌كاتی‌ هێنانه‌ ژوره‌وه‌شدا حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ����م باجێك����ی‌ زۆری‌ خس����تۆته‌‬ ‫س����ه‌ریان‪ ،‬ب����ه‌اڵم ك����ه‌ له‌كه‌ركوكه‌وه‌‬ ‫ده‌هێنرێ����ن ب����اج ن����اده‌ن‪ .‬له‌ش����اری‌‬ ‫كه‌ركوكدا ئ����ه‌و بازرگانان����ه‌ چه‌ندین‬ ‫گه‌نجین����ه‌ی‌ گه‌وره‌یان دروس����تكردوه‌‬ ‫ب����ۆ ش����اردنه‌وه‌ی‌ ده‌رمان����ه‌كان‌و‬ ‫خۆپاراستنیان له‌لیژنه‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروستیی‌‪.‬‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تیی‌ عێراقه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫لیژن���ه‌ی چاودێریی���ان له‌ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خش���ت ‌ه ‌‬ ‫كه‌ركوك پێكهێناوه‌و به‌پێ ‌‬ ‫فه‌رمانگه‌كه‌ی���ان لیژن���ه‌ ده‌رده‌چێت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ناو شار ‌‬ ‫پشكنین بۆ ده‌رمانخانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ركوك ده‌كات‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌و زانیاریه‌ ‌‬

‫له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ نزی���ك له‌لیژنه‌ك��� ‌ه‬ ‫پێ���ی‌ ڕاگه‌یاندی���ن خاوه‌ن���ی‌ چه‌ن���د‬ ‫ی كه‌ركوك‬ ‫ده‌رمانخانه‌یه‌كی‌ ناو ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ان له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ن���او لیژنه‌كه‌ هه‌ی���ه‌و پێش ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫لیژنه‌ك ‌ه ده‌ربچێت بۆ پش���كنین ئاگادار‬ ‫ده‌كرێن���ه‌وه‌و ده‌رمانخانه‌كانیش هه‌مو‬ ‫ده‌رمانه‌ س���اخته‌كان ده‌ش���ارنه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫زۆرینه‌یان له‌نزی���ك ده‌رمانخانه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی تایبه‌ت���ی‌ نهێنی��� ‌‬ ‫گه‌نجینه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رمان���ه‌ س���اخته‌كان ‌‬ ‫ش���اردنه‌و‌ه ‌‬ ‫دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن ‌ه ب���ۆ به‌دواداچونی‌ ئه‌م بابه‌ت ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیك���رد به‌دكت���ۆر رێك���ه‌وت‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروس���تی ‌‬ ‫حه‌مه‌ره‌ش���ید وه‌زیر ‌‬ ‫ئه‌وانی���ش ئاماژه‌ی���ان به‌وه‌ك���رد ك ‌ه‬

‫ی ل���ه‌م ج���ۆر‌ه نین‌و‬ ‫ی ش���ت ‌‬ ‫ئ���اگادار ‌‬ ‫هه‌وڵ���ده‌ده‌ن لێكۆڵینه‌و‌ه له‌راس���تیی‌‌و‬ ‫ی هه‌واڵه‌ك ‌ه بكه‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫دروس���تی ‌‬ ‫رایگه‌یان���د ك���ه‌ ئ���ه‌وان ته‌نس���یقیان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ بازگ���ه‌كان هه‌ی ‌ه ك���ه‌ نه‌هێڵن‬ ‫ێ كۆنترۆڵی‌ ئه‌وان‬ ‫هی���چ ده‌رمانێك به‌ب ‌‬ ‫بێته‌ ژوره‌وه‌و هه‌مو هه‌وڵێكیان بۆ ئه‌و‬ ‫ێ‬ ‫ی س‌‬ ‫مه‌به‌س���ت ‌ه داوه‌و وتیشی‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی به‌وه‌زیر تاوه‌كو ئێستا زیاتر‬ ‫ساڵی‌ بون ‌‬ ‫له‌هه‌زار ته‌ن ده‌رمان ده‌ستی‌ به‌سه‌ردا‬ ‫گیراوه‌و زیاتر له‌بیست كۆمپانیاو كۆگا‬ ‫س���زادراون‌و دراونه‌ت ‌ه دادگاو هه‌روه‌ها‬ ‫ی كۆمپانیاك ‌ه‬ ‫ی به‌ناو ‌‬ ‫به‌بێ‌ ئاماژه‌كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫باس���ی‌ له‌وه‌ش كرد ته‌نه���ا له‌هه‌فته‌ ‌‬ ‫پێش���ودا دو كۆمپانی���ای‌ ده‌رمانی���ان‬ ‫داوه‌ته‌ دادگا‪.‬‬

‫یه‌كێتیی‌‪ :‬له‌م هه‌فته‌یه‌دا پرسی‌ پارێزگاری‌ سلێمانی‌ كۆتایی دێت‬ ‫گۆڕان‪ :‬له‌به‌رامبه‌ر دو ساڵی‌ یه‌كه‌م‪ ،‬كۆمه‌ڵێك پۆستمان ده‌وێت‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫دانیشتنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ كه‌ ئه‌مڕۆ به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪،‬‬ ‫بۆ جاری یانزه‌یه‌م دواده‌خرێت‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كیش له‌ناو یه‌كێتیی‌‬ ‫ده‌ڵێت له‌م هه‌فته‌یه‌دا له‌گه‌ڵ گۆڕان‬ ‫ئه‌و پرسه‌ كۆتایی پێدێنین‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ����ی‌ هێش����تا رێككه‌وتن����ی‌‬ ‫كۆتای����ی‌ له‌نێوان گ����ۆڕان‌و یه‌كێتی ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌كراوه‌ بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ پۆس����تی‌‬ ‫پارێزگاری‌ س����لێمانی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌پێی‌‬ ‫ئ����ه‌و زانیارییان����ه‌ی‌ ك����ه‌ له‌چه‌ن����د‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ گه‌یشتون‪،‬‬ ‫ئاراس����ته‌ی‌ دانوس����تانه‌كان ب����ه‌و‬ ‫ئاقاره‌دان گ����ۆڕان رازیی بێت به‌وه‌ی‌‬ ‫دو س����اڵی‌ یه‌كه‌م بۆ یه‌كێتیی‌ بێت‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا داوای‌ چه‌ند پۆس����تێكی‌‬ ‫ئیداریی‌ له‌یه‌كێتیی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ بااڵ له‌ناو یه‌كێتیی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تان كه‌ داوایكرد‬ ‫ناوی‌ نه‌هێنرێت‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ هێش����تا‬

‫نه‌گه‌یش����تونه‌ته‌ بڕی����اری‌ كۆتای����ی‌‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یان����د‪" ،‬به‌نیازین له‌م‬ ‫هه‌فته‌یه‌دا پرسی‌ پارێزگاری‌ سلێمانی‌‬ ‫كۆتایی پێبهێنی����ن‌و ئیراده‌یه‌ك هه‌یه‌‬ ‫له‌الی‌ هه‌ردوالمان"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ باس����ی‌ له‌وه‌ش كرد‬ ‫كه‌ "هێش����تا هیچ به‌ره‌وپێش����چونێك‬ ‫روینه‌داوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر له‌په‌یوه‌ندییداین‌و‬ ‫نه‌گه‌یش����توینه‌ته‌ ده‌ره‌نجامێك����ی‌‬ ‫كۆتایی‌"‪.‬‬ ‫ه����اوكات هه‌ڵس����وڕاوێكی‌ ب����ااڵی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش كه‌ نه‌یویس����ت‬ ‫ن����اوی‌ بهێنرێت‪ ،‬جه‌ختیك����رده‌وه‌ كه‌‬ ‫دانیشتنی‌ ئه‌مڕۆی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا‬ ‫"بۆ جارێكی‌ تر دواده‌خرێته‌وه‌"‪ .‬ئه‌و‬ ‫باس����ی‌ ل����ه‌وه‌ش كرد ك����ه‌ "هه‌ندێك‬ ‫به‌ره‌وپێش����چون هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫نه‌گه‌یشتونه‌ته‌ رێككه‌وتن"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ����ی‌ له‌راب����ردودا یه‌كێتی����ی‌ "هێشتا باس����ی‌ ش����ه‌خس نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك ره‌تیده‌كرده‌وه‌ كه‌ ئێمه‌ش دوای‌ ئیس����تیحقاقی‌ خۆمان‬ ‫هه‌ڤ����اڵ ئه‌بوبه‌كری‌ كاندیدی‌ یه‌كه‌می‌ ده‌كه‌ی����ن‪ ،‬یان دو س����اڵی‌ یه‌كه‌م یان‬ ‫گۆڕان بكرێته‌ پارێزگاری‌ س����لێمانی‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا كۆمه‌ڵێك پۆستی‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ی‌ گۆڕان وتی‌‪ ،‬گرنگ وه‌رده‌گیرێت"‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌نه‌بو‬

‫کۆبونه‌وه‌یه‌کی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌ سلێمانی‬ ‫هی����چ ورده‌كاریی����ه‌ك له‌وباره‌ی����ه‌وه‌‬ ‫بدركێنێت‪.‬‬ ‫دوای زیاتر له‌ ‪ 10‬جار دواخس����تنی‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان����ی‪ ،‬بڕی����اره‌ ئه‌م����ڕۆ‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگای س����لێمانی‬

‫كۆببێت����ه‌وه‌و تائێس����تاش گ����ۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتیی نه‌گه‌یش����تونه‌ته‌ ڕێككه‌وتن‬ ‫له‌سه‌ر پۆس����تی پارێزگار‪ .‬له‌كاتێكدا‬ ‫به‌گوێره‌ی م����اده‌ی (‪ )6‬بڕگه‌ی(‪)1‬‬ ‫له‌یاسای ژماره‌(‪)3‬ی ساڵی (‪ )2009‬ی‬

‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان‪ ،‬پێویس����تبو‬ ‫له‌یه‌ك����ه‌م كۆبون����ه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگا‌و له‌ماوه‌ی ته‌نها (‪ )15‬رۆژدا‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاو خودی‬ ‫پارێزگار هه‌ڵبژێررێت‪.‬‬ ‫رۆژی ‪12‬ی ئ����ه‌م مانگه‌ش دادگای‬ ‫كارگێڕی����ی س����لێمانی بڕیاری����دا‬ ‫به‌كراوه‌ی����ی‬ ‫به‌هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‬ ‫هێشتنه‌وه‌ی دانیشتنه‌كانی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای س����لێمانی‪ .‬به‌اڵم ده‌وترێت‬ ‫هێشتا ده‌قی‌ ئه‌م بڕیاره‌ نه‌گه‌یشتوه‌ته‌‬ ‫ده‌ست ئه‌نجومه‌نه‌كه‌‪.‬‬ ‫كۆتای����ی‌ مانگ����ی‌ نیس����انی‌ رابردو‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان‬ ‫ب����ۆ هه‌رس����ێ‌ پارێزگاك����ه‌ی‌‌هه‌رێمی‬ ‫‌كوردس����تان ئه‌نجام����درا‪ ،‬ه����ه‌ردو‬ ‫پارێ����زگای‌ هه‌ولێ����رو ده����ۆك ئ����ه‌و‬ ‫پرس����ه‌یان بڕاندوه‌ت����ه‌وه‌و پارێزگارو‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ئه‌نجومه‌نی‌پارێزگایان‬ ‫هه‌ڵب����ژاردوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌ه����ۆی‬ ‫‌رێكنه‌كه‌وتن����ی بزوتن����ه‌وه‌ی ‌گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتییه‌وه‌‪ ،‬هێش����تا ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ی‌‬ ‫‌سلێمانی نه‌كه‌وتوه‌ته‌ سه‌رپێ‌‪.‬‬

‫واده‌ی‌ چونی‌ وه‌فده‌كه‌ی‌ هه‌رێم "به‌پێی‌ یاسا ناتوانین بانگهێشتی‌ په‌رله‌مانی‌ بكه‌ین"‬ ‫بۆ به‌غدا دیارینه‌كراوه‌‬ ‫مه‌سرور بارزان ‌ی ئاماده‌یی‌ خۆ ‌ی نیشانداوه‌ بچێته‌ په‌رله‌مان‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم سه‌فین‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫دزه‌یی‌ رایده‌گه‌یه‌نێ‌ تا ئێستا رون‬ ‫نییه‌ كه‌ی‌ وه‌فد‌ه بااڵك ‌هی‌ هه‌رێم‬ ‫ی‬ ‫سه‌ردانی‌ به‌غدا ده‌كات‪ ،‬بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫رێككه‌وتنێك له‌بار‌هی‌ كێشه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌رێم‌و به‌غدا‪.‬‬ ‫سه‌فین دزه‌یی‌ وته‌بێژی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫نه‌گوجان���ی‌ كات ب���ۆ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غداش یه‌كێكه‌ له‌هۆكاره‌كانی‌ دواكه‌وتنی‌‬ ‫چون���ی‌ وه‌فدی‌ بااڵی‌ هه‌رێم بۆ به‌غداو ئه‌و‬ ‫وتی‌ "جگه‌ ل���ه‌وه‌ له‌چه‌ن���د رۆژی‌ رابردو‬ ‫وه‌زیری‌ نه‌وتی‌ عێراق عادل عه‌بدولمه‌هدی‌‬ ‫ك���ه‌ یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ده‌بێ���ت‬ ‫له‌دانیش���تنه‌كاندا ئاماده‌بێت له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ تا ئێس���تا دیار نییه‌ كه‌ی‌‬ ‫وه‌ف���ده‌ بااڵكه‌ی‌ هه‌رێ���م ده‌چێته‌ به‌غدا"‪.‬‬ ‫ئه‌و ره‌تیش���یكرده‌وه‌ كه‌ له‌ئێستادا وه‌فدی‌‬ ‫الوه‌كی‌ له‌نێ���وان هه‌رێم‌و به‌غدا هه‌بێت بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ رێككه‌وتنی‌ سه‌ره‌تایی‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و ب���ڕه‌ پاره‌ی���ه‌ش كه‌‬ ‫له‌س���ه‌ردانی‌ وه‌زی���ری‌ نه‌وتی‌ عێ���راق بۆ‬ ‫هه‌رێم بڕیاری‌ له‌سه‌ر درا به‌غدا بۆ هه‌رێمی‌‬ ‫بنێرێ‌‌و‪ ،‬داخۆ تا ئێستا چه‌ندی‌ گه‌یشتوه‌ته‌‬ ‫هه‌رێ���م؟ دزه‌یی‌ ده‌ڵێت "ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی‌‬ ‫بڕیاری‌ له‌س���ه‌ر دراوه‌ ‪ 583‬ملیار دیناره‌‌و‬ ‫تا ئێس���تا ‪ 300‬ملیار دیناری‌ گه‌یشتوه‌و‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تریشی‌ ئه‌مڕۆ یان سبه‌ی‌ ده‌گات"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ ت���ره‌وه‌ به‌بڕوای‌ په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امیی‌ له‌به‌غدا زانا رۆستایی‌‬ ‫كه‌ پێشتر وه‌فدی‌ دانوس���تانكاری‌ هه‌رێم‬ ‫بوه‌ له‌به‌غدا‪ ،‬هۆكارێكی‌ دواكه‌وتنی‌ چونی‌‬

‫وه‌فده‌ بااڵكه‌ی‌ هه‌رێم بۆ به‌غدا په‌یوه‌ندی ‌ی‬ ‫به‌سه‌ردانه‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ توركیا‬ ‫داود ئۆغڵوه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ك���ه‌ له‌چه‌ند رۆژی‌‬ ‫رابردودا سه‌ردانی‌ به‌غدا‌و هه‌رێمیشی‌ كرد‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ رۆس���تایی‌ ده‌ڵێت "هه‌رچه‌نده‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ رێككه‌وتنه‌كانی‌ نێ���وان هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غدا زیاتر ئێران‌و ئه‌مه‌ریكاییه‌كان رۆڵی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كیی‌ ده‌بین���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مجاره‌یان‬ ‫به‌تایبه‌ت كه‌ مه‌سه‌له‌ی‌ نه‌وت هاتۆته‌ئاراوه‌‬ ‫توركیاش رۆڵی‌ س���ه‌ره‌كی‌ ده‌بینێ‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێش���بینی‌ ده‌كه‌م هۆكارێكی‌ دواكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و س���ه‌ردانه‌ی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫توركیاوه‌ بێت"‪.‬‬ ‫ناوب���راو له‌و بڕوایه‌ش���دایه‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫له‌نێ���وان هه‌رێم‌و به‌غدا وه‌ف���دی‌ الوه‌كیی‌‬ ‫هه‌بێت بۆ ئاس���انكاریی‌‌و لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و به‌غ���دا "ب���ه‌اڵم دی���اره‌ وه‌فده‌‬ ‫الوه‌كیه‌كان ماویانه‌ بگه‌نه‌ ئه‌نجامێكی‌ باش‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ وه‌فده‌ بااڵك���ه‌ی‌ هه‌رێمیش چونیان‬ ‫دواخستوه‌‪،‬چونكه‌ له‌دنیادا وه‌هایه‌ وه‌فده‌‬ ‫ب���ااڵكان كاتێك بۆ رێككه‌وتن س���ه‌ردانی‌‬ ‫ش���وێنێك ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ت���ا راده‌یه‌كی‌ باش‬ ‫رێككه‌وتن���ه‌كان كرابن‌و ته‌نها واژۆكردنیان‬ ‫مابێت"‪.‬‬ ‫دوای‌ دروس���تبونی‌ گرژیه‌كان���ی‌ نێوان‬ ‫هه‌رێ���م‌و به‌غ���دا‌و بڕینی‌ به‌ش���ه‌ بودجه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ران���ی‌ هه‌رێم له‌الی���ه‌ن به‌غداوه‌‪،‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ رابردو وه‌زیری‌ نوێی‌ نه‌وتی‌ عێراق‬ ‫ع���ادل عه‌بدولمه‌هدی‌ به‌پرۆژه‌یه‌كه‌وه‌ هاته‌‬ ‫هه‌رێم‌و سه‌ره‌نجام رێككه‌وتنێكی‌ سه‌ره‌تایی‌‬ ‫لێكه‌وت���ه‌وه‌و به‌پێی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ هه‌رێم‬ ‫رۆژان���ه‌ ‪ 150‬هه‌زار به‌رمی���ل نه‌وت ده‌داته‌‬ ‫كۆمپانیای‌ سۆمۆی‌ عێراقی‌‌و له‌به‌رامبه‌ریدا‬ ‫به‌غدا رازی‌ بو ‪ 500‬ه���ه‌زار دۆالر ڕه‌وانه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم بكات‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫دوای‌ ته‌قینه‌وه‌كه‌ی‌ هه‌ولێر باس له‌و‌ه‬ ‫ی ناوخۆ‌و‬ ‫كرا‪ ،‬كه‌ هه‌ریه‌ك له‌وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسایش ‌‬ ‫راوێژكاری‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم مه‌سرور بارزانی‌ بانگهێشت ‌‬ ‫په‌رله‌مان ده‌كرێن‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ پارتی‌ ده‌ڵێت "به‌پێ ‌‬ ‫یاسا ئه‌و مافه‌مان نی ‌ه مه‌سرور‬ ‫بارزانی‌ بانگهێشتی‌ په‌رله‌مان بكه‌ین"‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ یه‌كێتییش ئاماژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه مه‌سرور بازران ‌‬ ‫ئاماده‌یی‌ ده‌ربڕیو‌ه بۆ رونكردنه‌و‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ره‌وشی‌ ئه‌منیی‌ بچێت ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫دوای‌ ته‌قینه‌وه‌كه‌ی‌ چوارش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ولێر راس���ته‌وخۆ كۆمه‌ڵێك‬ ‫رابردو ‌‬ ‫په‌رله‌مانت���ار واژۆیان كۆك���رده‌وه‌ بۆ‬ ‫ی دانیش���تنێكی‌ په‌رله‌مان تایبه‌ت‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم‌و‬ ‫بكرێ���ت به‌ره‌وش���ی‌ ئه‌منی��� ‌‬ ‫ی ش���اری‌ هه‌ولێر‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ته‌قینه‌وه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دنی‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫فراكس���یۆنی‌ یه‌كگرت���و له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی پێده‌كات‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫كوردستان ئاماژه‌ ‌‬ ‫وه‌اڵمی‌ ئه‌و داواكاریه‌یان نه‌دراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ك��� ‌ه هاوكات ئه‌ندامی‌ لیژن ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵه‌دن ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌ه له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫ناوخۆ‌و ئاسایش ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‬ ‫ی "هه‌ر دوای‌ ته‌قینه‌وه‌كه‌ ‌‬ ‫وت��� ‌‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك ‪ 14‬په‌رله‌مانتار له‌فراكسیۆن ‌ه‬ ‫جی���اوازه‌كان واژۆمان كۆك���رده‌وه‌ بۆ‬ ‫ی كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی‬ ‫یاداشته‌كه‌ش���مان دای ‌ه س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫په‌رله‌م���ان‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تا وه‌اڵممان‬ ‫ی‬ ‫نه‌دراوه‌ت���ه‌وه‌"‪ .‬ناوب���راو ئه‌وه‌ش��� ‌‬

‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫دوشه‌مم ‌ه ‪ 11/24‬سه‌ردان ‌‬ ‫ی هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانیان‬ ‫ئاسایش��� ‌‬ ‫ی له‌مه‌به‌دوا هاوكاریی‌‌و‬ ‫كردو‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی باشتر له‌نێوان ئه‌وان‌و‬ ‫هاوئاهه‌نگیه‌ك ‌‬ ‫ده‌زگا ئه‌منیه‌كاندا هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "ئاماده‌كارییمان كرد بۆ‬ ‫ی كۆبون���ه‌وه‌ی لیژنه‌كه‌مان‬ ‫ئه‌نجامدان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌زگا ئه‌منیه‌كان"‪ .‬ئه‌و باس��� ‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ش كرد ك���ه‌ له‌ئێس���تادا له‌به‌ر‬ ‫باری‌ ئه‌منی���ی‌ هه‌رێ���م ناتوانن هه‌مو‬ ‫رونكردنه‌وه‌یه‌ك له‌سه‌ر ئه‌و دانیشتنه‌یان‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫بده‌ن ك ‌ه له‌گه‌ڵ راوێژكار ‌‬ ‫ئاسایشی‌ هه‌رێم كردویان ‌ه "به‌اڵم جه‌خت‬ ‫ی‬ ‫له‌وه‌ كرایه‌و‌ه ك ‌ه پێویسته‌ په‌یوه‌ندیه‌ك ‌‬ ‫باشتر له‌نێوانماندا هه‌بێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ش ك ‌ه ئایا ده‌توانن‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ولێر‪ ،‬راوێژكار ‌‬ ‫له‌سه‌ر ته‌قینه‌وه‌كه‌ ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایش���ی‌ هه‌رێم مه‌سرور‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫بارزان���ی‌‌و كه‌ری���م س���نجار ‌‬ ‫مه‌سرور بارزانی‬ ‫ی په‌رله‌مان بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ناوخۆ بانگهێشت ‌‬ ‫ی باسی له‌و‌ه كرد ك ‌ه‬ ‫رونكرده‌و‌ه ك ‌ه ئه‌وان وه‌ك په‌رله‌مانتاران په‌رله‌مانتاره‌ی‌ پارت ‌‬ ‫ی یاسا بۆیان نیی ‌ه ئه‌و كار‌ه بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هیچ الیه‌ك به‌كه‌مته‌رخه‌م به‌پێ ‌‬ ‫ی یاساییه‌و‌ه ئه‌و ئه‌نجومه‌ن ‌ه‬ ‫ی چونك ‌ه له‌رو ‌‬ ‫له‌و روداوه‌ تۆمه‌تبار ناكه‌ن‌و چاوه‌ڕێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی لێكۆڵینه‌و‌ه ده‌كه‌ن‌و سه‌باره‌ت راسته‌وخۆ سه‌ر به‌سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫لیژن ‌ه ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش داواكارن الیه‌ن���ه‌ ئه‌منیه‌كان‌و كوردستان ‌ه نه‌ك حكومه‌ت‪ ،‬بۆی ‌ه وه‌ك‬ ‫ی یاسا ئه‌و مافه‌مان‬ ‫ی ئه‌و ده‌ڵێت "به‌پێ ‌‬ ‫ی ئه‌منی ‌‬ ‫وه‌زیری‌ ناوخۆ له‌باره‌ی‌ ره‌وش ‌‬ ‫ی ئاس���ایش‬ ‫كوردس���تان‌و ته‌قینه‌وه‌ك���ه‌ی‌ هه‌ولێر نییه‌ راوێژكاری‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫بۆ گفتوگۆك���ردن نه‌ك لێپرس���ینه‌و‌ه ب���ۆ گفتوگۆك���ردن یان لێپرس���ینه‌و‌ه‬ ‫ی په‌رله‌مان بكه‌ین‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫بانگهێش���ت ‌‬ ‫بانگهێشتی‌ په‌رله‌مان بكرێن‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه په‌رله‌مانتار نازم ئ���ه‌وان مه‌رجه‌عیان حكوم���ه‌ت نییه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی لیژنه‌ی‌ ناوخۆ‌و به‌ڵكو سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمه‌"‪ .‬له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫كه‌بیر جێگر ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬ك ‌ه وه‌زی���ری‌ ناوخۆش ك���ه‌ وه‌زیرێكی‌ ئه‌و‬ ‫ئاسایش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ته‌ی���ه‌ ك ‌ه په‌رله‌م���ان متمان ‌ه ‌‬ ‫ی فراكس���یۆن ‌‬ ‫ه���اوكات په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫پارتی���ه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ رونك���رده‌وه‌ ب���ۆ پێداو‌ه ناوبراو ئه‌و‌هی‌ خس���ته‌ڕو دوا ‌‬ ‫ێ به‌دواداچونه‌كانی���ان ئه‌گ���ه‌ر بۆی���ان‬ ‫ی ره‌وش���ی‌ ئه‌منیی‌‪ ،‬دوێن ‌‬ ‫به‌دواداچون ‌‬

‫ده‌ركه‌وت كه‌مته‌رخه‌میه‌ك ‌ه له‌وانه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ئاس���ایی‌‌و یاسای ‌‬ ‫ی ده‌ك���ه‌ن‬ ‫بانگهێش���تی‌ په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه ئاگادارین تا ئێس���تا‬ ‫"ئه‌وه‌ند‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌قینه‌وه‌ك ‌ه ‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫هه‌ولێ���ر به‌رده‌وامیی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫وه‌ك په‌رله‌م���ان ه���ه‌ر كاتێ���ك‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخ���ۆ بانگ ‌‬ ‫پێویس���تیكرد وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌م���ان ده‌كه‌ین ت���ا رونكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫پێویس���تمان پێب���دات"‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫ی ئ���ه‌و ته‌قینه‌وه‌یه‌دا‬ ‫ب���ه‌وه‌ش له‌رودان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌وان وه‌ك په‌رله‌مانتارێك��� ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫ێ به‌كه‌مته‌رخه‌م��� ‌‬ ‫ناوخ���ۆ ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وت ‌‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ده‌زانن ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه ‌‬ ‫"تا لێكۆڵین���ه‌و‌ه ته‌واو نه‌بێت ناتوانین‬ ‫ێ كه‌مته‌رخه‌مه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫بڵێین ك ‌ه ك ‌‬ ‫الیه‌ك كه‌مته‌رخه‌م بوبێت به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫ی یاسا ده‌كرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫روبه‌رو ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر له‌و روه‌و‌ه بڕی���ارده‌ری‌ لیژن ‌ه ‌‬ ‫ی كوردس���تان قادر‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫دارای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌تم���ان په‌رله‌مانتار له‌فراكس���یۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی خس���ته‌رو دوا ‌‬ ‫سه‌وز‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی مه‌س���رور‬ ‫ێ ‪ 11/24‬س���ه‌ردان ‌‬ ‫دوێن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسایش ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی راوێژكار ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی كوردس���تانیان كردو‌ه ناوبراو‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی خ���ۆی‌ نیش���انداوه‌ بچێت ‌ه‬ ‫ئاماده‌ی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وش ‌‬ ‫په‌رله‌مان‌و رونكردنه‌و‌ه له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی كوردستان بدات‪.‬‬ ‫ئه‌منی ‌‬ ‫ی راب���ردو ‪11/19‬‬ ‫چوارش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫ته‌قینه‌وه‌یه‌ك له‌به‌رده‌م بینا ‌‬ ‫هه‌ولێ���ر رویدا س���ه‌ره‌نجام ‪ 5‬كوژراوو‬ ‫ی لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫زیاتر ل��� ‌ه ‪ 25‬برین���دار ‌‬ ‫تا ئێس���تاش الیه‌ن���ه‌ ئه‌منیه‌كان وه‌ك‬ ‫ی لێكۆڵینه‌وه‌ن‬ ‫خۆیان ده‌ڵێن سه‌رگه‌رم ‌‬ ‫له‌روداوه‌كه‌‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫حزبی‌ دیموكرات له‌"نازم ده‌باغ" په‌سته‌‬

‫"ستایشكردن ‌ی قاسم ‌ی سلێمانی‌ نه‌بڕایه‌وه‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫لێدوانه‌كانی‌ ئه‌مدواییه‌ی‌ نوێنه‌ری‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌كۆماری‌ ئیسالمیی‌‬ ‫ئێران "نازم ده‌باغ"‪ ،‬جێی‌ ناڕه‌زایی‌‬ ‫حزبی‌ دیموكراتی‌ كوردستانی‌‬ ‫ئێرانه‌‪ ،‬قادر وریا ئه‌ندامی‌ ده‌فته‌ری‌‬ ‫سیاسی‌ ئه‌و حزبه‌ له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "نوێنه‌ری‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم له‌تاران‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ داكۆكیی‌‬ ‫له‌كۆماری‌ ئیسالمیی‌ ده‌كات ئه‌وه‌نده‌‬ ‫داكۆكیی‌ له‌كورد ناكات"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌مدوایی���ه‌ له‌باڵوكراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆتاندا به‌توندیی‌ ره‌خنه‌ له‌نازم ده‌باغ‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م له‌تاران‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬هۆكاری‌ سه‌ره‌كیی‌ چییه‌؟‬ ‫قادر وری���ا‪ :‬هۆكاره‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌مو جارێك كاك نازم قس���ه‌یكردوه‌‬ ‫هێرش���ی‌ كردوه‌ت���ه‌ س���ه‌ر رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬كاتێكیش كه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‌ هه‌رێ���م‌و ئێ���ران‬ ‫ده‌دوێ���ت‪ ،‬وه‌ك نوێن���ه‌ری‌ هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردستان قسه‌ ناكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ وه‌ك نوێنه‌ری‌ قاس���می‌‬ ‫سلێمانی‌ قسه‌ ده‌كات؟‬ ‫قادر وری���ا‪ :‬من نامه‌وێت ئه‌وه‌ بڵێم‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ س���ه‌یر داكۆكیی‌‬ ‫له‌كۆماری‌ ئیسالمیی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌و جۆره‌‬ ‫قسانه‌ی‌ ئه‌و سه‌باره‌ت به‌دۆستایه‌تیی‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمیی‌ بۆ كوردو پیاهه‌ڵدانی‌‬ ‫قاسمی‌ سلێمانی‌‪ ،‬بۆ كوردی‌ رۆژهه‌اڵت‬ ‫زۆر ناخۆشه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچی‌ ئه‌م جۆره‌ قس���انه‌‬ ‫ناهه‌قیین به‌رامبه‌ر به‌ئێوه‌؟‬ ‫ق���ادر وری���ا‪ :‬كاك ن���ازم ده‌توانێت‬

‫نازم ده‌باغ‬ ‫له‌"هه‌مشه‌هر ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌وان"‬

‫بڵێ���ت ئێ���ران دۆس���تی‌ یه‌كێتیی‌ یان‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌ به‌اڵم ناتوانێت بڵێت‬ ‫دۆستی‌ هه‌مو كورده‌‪ ،‬دڵسۆزو پشت‌و‬ ‫په‌نای‌ هه‌مو ك���ورده‌‪ ،‬النیكه‌م له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كوردی‌ رۆژهه‌اڵت له‌بری‌ دۆس���تایه‌تیی‌‬ ‫دوژمنایه‌تی���ی‌ هه‌ی���ه‌‪ .‬قس���ه‌كانی‌ بۆ‬ ‫كوردی‌ رۆژهه‌اڵت‌و الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‬ ‫زۆر ناخۆش���ن ك���ه‌ ده‌ڵێ���ت كۆماری‌‬ ‫ئیسالمیی‌ ئێران دۆستی‌ هه‌مو كورده‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێران دۆستی‌ كوردی‌ رۆژهه‌اڵت‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ ره‌خنه‌ له‌وه‌ش ده‌گرن‬ ‫كه‌ ناوبراو ستایش���ی‌ قاسمی‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌م���ه‌ چ په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌‬ ‫به‌ئێوه‌وه‌یه‌؟‬ ‫قادر وریا‪ :‬ره‌نگه‌ شه‌خس���ی‌ قاسمی‌‬ ‫س���لێمانی‌ ب���ۆ كاك ن���ازم ده‌باغ زۆر‬ ‫گرنگ‌و پڕبایه‌خ بوبێت یان بۆ هه‌ندێك‬ ‫الیه‌ن ئه‌و ش���تانه‌ی‌ بوبێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫پێداهه‌ڵگوتن���ه‌ كاری‌ كه‌س���ێك نییه‌‬ ‫ك���ه‌ نوێنه‌رایه‌تی���ی‌ بزوتنه‌وه‌یه‌ك یان‬ ‫پارچه‌ی���ه‌ك له‌كوردس���تان ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ پێداهه‌ڵگوتن به‌فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫س���وپای‌ پاس���داران ك���ه‌ بۆخ���ۆی‌‬ ‫ناوێك���ی‌ هه‌یه‌ له‌تی���رۆرو ئاژاوه‌گێڕیی‌‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ره‌چاونه‌كردنی‌ هه‌س���تی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس���تانه‌‪ ،‬ره‌وا‬ ‫نییه‌ نوێن���ه‌ری‌ هه‌رێم ی���ان یه‌كێتیی‌‬ ‫نیشتیمانیی‌ كوردس���تان به‌و چه‌مك‌و‬ ‫ده‌س���ته‌واژانه‌و ب���ه‌و مه‌نتیقه‌ قس���ه‌‬ ‫بكات‪ ،‬ستایشکردنی قاسمی سلێمانی‬ ‫نه‌بڕای���ه‌وه‌‪ .‬جگه‌ ل���ه‌وه‌ش ئێران هیچ‬ ‫كاتێك به‌به‌ڵێن‌و رێككه‌وتننامه‌كانیه‌وه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م پابه‌ن���د‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬ده‌یان گ���ه‌وره‌ تیرۆریس���تی‌‬ ‫ناردۆت���ه‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانه‌وه‌‪.‬‬ ‫گۆڤاری‌ "هه‌مشه‌هری‌ جه‌وان"‬ ‫له‌پێشه‌كی‌ چاوپێكه‌وتنیدا له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫نازم ده‌باغ ده‌ڵێ���ت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫قاسمی‌ سلێمانی‌ باشتر بناسین‬ ‫چوینه‌ سۆراغی‌ نازم ده‌باغ‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌م سااڵنه‌ی‌ دواییدا چه‌ندینجار‬ ‫له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌ جی���اوازدا ئه‌وی‌‬ ‫بینیوه‌‪ ،‬ده‌باغ له‌یه‌كه‌م رسته‌یدا‬ ‫وتی‌ "ئێمه‌ كوردستانمان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێوه‌ قاسمی‌ سلێمانی‌"‪.‬‬

‫جێی‌ سه‌رسوڕمانیش���ه‌ كه‌ باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات "به‌هه‌ڵدان���ی‌ نارنجۆكێ���ك بۆ‬ ‫نێ���و باره‌گاكانی‌ دیموك���رات‌و كۆمه‌ڵه‌‬ ‫ده‌توانێ���ت ئ���ه‌و رێككه‌وتننامان���ه‌‬ ‫پێش���ێل بكات كه‌ نایكات"‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ئه‌و بزانێت ك���ه‌ حزبه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫كوردس���تان له‌س���ه‌ر خاك���ی‌ هه‌رێم‬ ‫هی���چ جموجوڵێكیان نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫كرده‌وه‌یه‌كی‌ س���ه‌ربازیی‌ له‌دژی‌ ئێران‬ ‫له‌هه‌رێ���م نه‌كراوه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر چاالكییان‬ ‫بوبێت له‌ناوخۆی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ كوردستان‬ ‫بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ با ئه‌مه‌ی���ان لێتێكنه‌چێت‪،‬‬ ‫ئێره‌ مه‌یدان���ی‌ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ ئێمه‌و‬ ‫ئێران نییه‌‪.‬‬

‫هه‌مش���ه‌هری‌ جه‌وان ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ئاش���نایی‌ نوێن���ه‌ری‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ن���ازم‬ ‫ده‌باغ له‌گه‌ڵ‌ قاس���می‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ب���ۆ رۆژگارێك كه‌‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ تاڵه‌بان���ی‌‌و یه‌كێتیی‌‬ ‫نیش���تیمانیی‌ كوردس���تان بوه‌‬ ‫له‌ت���اران‪ ،‬له‌چاوپێكه‌وتنه‌كه‌دا‬ ‫به‌مجۆره‌ باسی‌ قاسمی‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌كات‪:‬‬

‫‪3‬‬

‫نازم ده‌باغ‪ :‬قاسمی‌ سلێامن ‌‬ ‫ی‬ ‫واته‌ كۆماری‌ ئیسالمیی‌ ئێران‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫نوێنه‌ر ‌ی حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم له‌كۆمار ‌ی‬ ‫ئیسالمیی‌ ئێران "نازم ده‌باغ" له‌م گفتوگۆیه‌ ‌ی‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "هه‌مو ئه‌و به‌ڵێنانه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫قاسم ‌ی سلێمان ‌ی داون ‌ی به‌الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كان ‌ی‬ ‫كورد جێبه‌جێ ‌ی كردون"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬حزبی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تان‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌لێدوانه‌كان����ی‌ ئه‌مدوایی����ه‌ت‬ ‫له‌هه‌مش����ه‌هری‌ جه‌وان ناڕازین كه‌ ستایشی‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمیی‌ ئێران ده‌كه‌یت‪ ،‬تێبینیت‬ ‫له‌سه‌ر ره‌خنه‌كانیان چییه‌؟‬ ‫ن����ازم ده‌ب����اغ‪ :‬م����ن پێموایه‌ راس����تی‌‬ ‫ناشاررێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و براده‌رانه‌ی‌ كه‌ ئه‌م جۆره‌‬

‫"قاس���می‌ س���لێمانی‌ ئازایه‌‪،‬‬ ‫نهێنی‌ سه‌ركه‌وتن‌و ناوبانگی‌ ئه‌و‬ ‫ئازایه‌تییه‌‪ .‬موجاهی���ده‌‪ ،‬له‌ناو‬ ‫كۆش���ك دانانیش���ێت‪ ،‬له‌ئوتێله‌‬ ‫رازاوه‌كاندا نییه‌‪ ،‬له‌و فه‌رماندانه‌‬ ‫نییه‌ كه‌ خۆی‌ دابنیش���ێ‌‌و ته‌نها‬ ‫فه‌رمان بدات‪ ،‬به‌ڵكو هه‌میش���ه‌‬ ‫له‌مه‌یداندای���ه‌‪ .‬راس���تگۆیه‌‪،‬‬ ‫كه‌س���ێك نییه‌ له‌كوردستان كه‌‬ ‫ئه‌و بناس���ێت‌و ستایشی‌ نه‌كات‬

‫قس����انه‌ ده‌كه‌ن‌و بابه‌تی‌ له‌سه‌ر ده‌نوسن‪،‬‬ ‫به‌گش����تیی‌ بابه‌ته‌كه‌ نابینن‌و راس����تیه‌كان‬ ‫ده‌شێوێنن‪ ،‬رۆڵی‌ كۆماری‌ ئیسالمیی‌ به‌من‬ ‫ناش����اررێته‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان له‌چه‌ندین بۆنه‌دا سوپاس����ی‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمیی‌ ئێران ده‌كات كه‌ یه‌كه‌م‬ ‫واڵت بوه‌ له‌شه‌ڕه‌كانی‌ دژ به‌داعش به‌هانای‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ هاتوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئ����ه‌وان ناڕازین له‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫وتوته‌ ئێران دۆس����تی‌ هه‌مو كورده‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ئێران به‌دۆس����تی‌ كوردی‌ رۆژهه‌اڵت نازانن‪،‬‬ ‫وه‌اڵمت بۆ ئه‌مه‌ چییه‌؟‬ ‫نازم ده‌باغ‪ :‬له‌عێراق‌و سوریا‌و توركیاش‬ ‫كێشه‌ له‌گه‌ڵ‌ كورد هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم راستییه‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئێ����ران رۆڵێكی‌ گه‌وره‌ی‌ هه‌بوه‌‬ ‫له‌یارمه‌تیدانی‌ كورددا له‌عێراق‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئ����ه‌وان ده‌ڵێن ت����ۆ وتوته‌ كه‌‬ ‫قاس����می‌ س����لێمانی‌ ده‌توانێت به‌هه‌ڵدانی‌‬ ‫نارنجۆنێك ب����ۆ نێو باره‌گاكانی‌ دیموكرات‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ����ه‌ رێككه‌وتن����ی‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستان پێش����ێل بكات‪ ،‬ئایا ئێران ئه‌و‬ ‫م����اف‌و ده‌س����ه‌اڵته‌ی‌ پێده‌درێ����ت وا بكات‬ ‫له‌كوردستان؟‬ ‫ن����ازم ده‌باغ‪ :‬م����ن قس����ه‌كه‌م به‌وجۆره‌‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬ئه‌وان هاتون به‌ده‌ستكاریكردنێك‬ ‫ئه‌مه‌ی����ان داتاش����یوه‌ به‌وج����ۆره‌ی‌ خۆیان‬ ‫ده‌یانه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬تێبینی‌‌و س����ه‌رنجت له‌س����ه‌ر‬ ‫حزبی‌ دیموكرات‌و كۆمه‌ڵ����ه‌و چاالكیه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مدواییه‌یان چییه‌؟‬ ‫ن����ازم ده‌ب����اغ‪ :‬یه‌ك����ه‌م‪ ،‬وه‌ك نوێنه‌ری‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم له‌الی����ه‌ن ئێرانه‌وه‌ هیچ‬ ‫ئ����اگادار نه‌كراومه‌ت����ه‌وه‌ س����ه‌باره‌ت به‌و‬ ‫چاالكییان����ه‌‪ .‬دوه‌می����ش‪ ،‬داوای‌ لێب����وردن‬ ‫له‌كۆمه‌اڵن����ی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس����تانی‌ ئێران‬ ‫ده‌كه‌م كه‌ قس����ه‌كانم به‌مه‌به‌ستێكی‌ خراپ‬ ‫لێكدراونه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬من راس����تییه‌كی‌ مێژوییم‬ ‫وتوه‌ له‌س����ه‌ر روه‌كان‪ ،‬نه‌ك له‌سه‌ر نیه‌ت‪،‬‬

‫چونكه‌ راستگۆیه‌‪ ،‬كاتێك به‌ڵێن‬ ‫ده‌دات له‌س���ه‌ر به‌ڵێن‌و قسه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیه‌ت���ی‌‪ ،‬ئێمه‌ ه���ه‌ر كاتێك‬ ‫له‌ئێ���ران گرفتێكم���ان هاتبێته‌‬ ‫رێ‌‌و ویس���تبێتمان چاوم���ان‬ ‫به‌وه‌زیرێك یان سه‌رۆك كۆماری‌‬ ‫ئێ���ران بكه‌وێت‪ ،‬ته‌نها له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌وه‌ توانیویمانه‌ خێرا بگه‌ینه‌‬ ‫ئامانج‪ .‬پیاوی‌ به‌رپرسیارێتییه‌‌و‬ ‫خامه‌نه‌ئ���ی‌ ئه‌وی‌ به‌ش���ه‌هیدی‌‬

‫دیاره‌ له‌قۆناغه‌ جیاجیاكان����دا بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫كوردایه‌تی����ی‌ له‌پارچه‌كان����دا په‌یوه‌ندی���� ‌ی‬ ‫جۆراوجۆری����ان هه‌ب����وه‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ واڵتانی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ گرنگ بێت پێویسته‌ دژی‌‬ ‫یه‌كتر هاوكاریی‌ ئه‌و واڵتانه‌ نه‌بین‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ره‌خن����ه‌ی‌ ئ����ه‌وه‌ت ئاراس����ته‌‬ ‫ده‌كرێت كه‌ زۆر ستایشی‌ قاسمی‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌كه‌ی����ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت����ی‌ له‌چاوپێكه‌وتن����ت‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ "هه‌مش����ه‌هری‌ جه‌وان"‪ ،‬ئایا ناوبراو‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌هێنێت‪ ،‬له‌الیه‌ن تۆوه‌ كه‌ نوێنه‌ری‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمیت‪ ،‬به‌وجۆره‌ ستایش����ی‌‬ ‫بكه‌یت؟‬ ‫نازم ده‌باغ‪ :‬من راس����تییه‌كانم وتوه‌‪ ،‬من‬ ‫به‌درێژایی‌ ته‌مه‌نم كه‌ نوێنه‌رایه‌تییم كردوه‌‬ ‫ئه‌و سیفه‌تانه‌م له‌و پیاوه‌دا بینیوه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌‪ ،‬كاره‌كانی‌ ئێران له‌عێراق‬ ‫به‌سه‌رپه‌رش����تیی‌ ئه‌م پیاوه‌ ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌ی‌ كه‌ داونی‌ به‌الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانی‌‬ ‫كورد‪ ،‬كه‌ ته‌مه‌نێكه‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌كاندا كار‬ ‫ده‌كه‌م هه‌موی‌ جێبه‌جێ‌ كردون‪ .‬دیاره‌ كه‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس����ێك دێت‌و پرس����یاری‌ ئه‌وه‌ت‬ ‫لێ����ده‌كات كه‌ ناوبراو ئازای����ه‌‪ ،‬ده‌ڵێم به‌ڵێ‌‬ ‫ئازایه‌‪ ،‬رۆژنامه‌نوسه‌كه‌ ده‌یكات به‌مانشێت‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و پیاوێكه‌ پابه‌نده‌ به‌قس����ه‌كانی‌ خۆی‌‪،‬‬ ‫پیاوێكی‌ ئه‌مه‌كداره‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬قاسمی‌ س����لێمانی‌ رۆڵی‌ هه‌بوه‌‬ ‫له‌پاراس����تنی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌داعش؟‬ ‫نازم ده‌باغ‪ :‬من پێموایه‌ قاسمی‌ سلێمانی‌‬ ‫یانی‌ كۆماری‌ ئیس��ل�امیی‌ ئێ����ران‪ ،‬كۆماری‌‬ ‫ئیس��ل�امیی‌ ئێران له‌عێراقدا یانی‌ قاس����می‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬هه‌ر به‌هۆی‌ ئه‌و رۆڵه‌ی ئێستایه‌وه‌‬ ‫له‌عێ����راق‌و كوردس����تان‪ ،‬س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫سیاسیی‌ كورد چه‌ندین نامه‌یان ناردوه‌ بۆ‬ ‫كاربه‌ده‌س����تانی‌ ئێران‌و سوپاسی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫قاسمی‌ س����لێمانی‌ نه‌ك هه‌ر له‌كوردستان‌و‬ ‫عێراق به‌ڵكو له‌هه‌مو رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا‬ ‫رۆڵێكی‌ گه‌وره‌و گرنگ ده‌بینێت‪.‬‬

‫زیندو ناوبردوه‌‪ .‬هێمن‌و خاكییه‌‪،‬‬ ‫هی���چ به‌رپرس���ێكم نه‌دی���و‌ه‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌ی‌ ئ���ه‌و خاكیی‌ بێت‪،‬‬ ‫ل���ه‌زۆر س���ه‌فه‌ردا ك���ه‌ هاوڕێی‌‬ ‫ئ���ه‌و بوم‪ ،‬هه‌میش���ه‌ به‌جۆرێك‬ ‫ره‌فتاری‌ ك���ردوه‌ كه‌ وه‌ك بڵێی‌‬ ‫من به‌رپرس���ی‌ ئه‌و بم‪ .‬له‌قسه‌و‬ ‫كرداردا زۆر خێرایه‌‪ ،‬درێژداڕیی‌‬ ‫ن���اكات‌و قس���ه‌كانی‌ ك���ورت‌و‬ ‫به‌سودن"‪.‬‬

‫نه‌وزاد هادی‪ :‬ئه‌گه‌ری‌ هه‌ی ‌ه هاتنی ئاواره‌ی عه‌ره‌ب هه‌ر به‌رده‌وامبێت‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‬

‫نه‌وزاد هادی‌ پارێزگاری هه‌ولێر‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ته‌قینه‌وه‌كه‌ی‌ هه‌ولێر ده‌ڵێت "ئێستا‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كان به‌رده‌وامن‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ر‬ ‫قسه‌یه‌كی دیكه‌ی زیاتر له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌ بكه‌ین ئه‌وه‌ كار ده‌كاته‌ سه‌ر‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كان‌و رێكارییه‌كانی ڵێكۆڵینه‌وه‌‪،‬‬ ‫با ئه‌مه‌ بۆ ده‌زگا ئه‌منیه‌كان لێگه‌ڕێین"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ چه‌ند جارێك���ه‌ هه‌ولێر‬ ‫ده‌كرێته‌ ئامانج‌و له‌ش���وێنی زۆر هه‌ستیاری‬ ‫ئه‌م شاره‌دا ته‌قینه‌وه‌ ده‌كرێت؟‬ ‫ن���ه‌وزاد ه���ادی‪ :‬چونك���ه‌ الی هه‌م���وان‬ ‫ئاشكرایه‌ هه‌ولێر له‌ئێستادا شوێنێكی گرنگه‌‬ ‫ل���ه‌ڕوی روبه‌روبونه‌وه‌ی تی���رۆر‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌ئاش���كرا راگه‌یه‌نراوه‌ ك���ه‌ وه‌ك بنكه‌یه‌ك‬ ‫هاوپه‌یمانی���ی نێوده‌وڵه‌تی���ی له‌هه‌ولێره‌وه‌‬ ‫جموجوڵ‌ ده‌كات‪ ،‬رۆژانه‌ پێش���مه‌رگه‌ هه‌ر‬ ‫له‌كۆبانی���ه‌وه‌ تا‪ ،‬جه‌له‌وال كه‌ س���وپاس بۆ‬ ‫خ���وا ئازادكرا‪ ،‬له‌به‌ره‌كانی جه‌نگدان له‌گه‌ڵ‬ ‫داع���ش‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا هێ���زی هاوپه‌یمانان‬ ‫رۆژان���ه‌ كه‌ بۆردومان���ی مۆڵگه‌كانی داعش‬ ‫ده‌كه‌ن‌و زه‌بری كوش���نده‌یان پێده‌گه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌ولێر س���ه‌نته‌رو واجیهه‌ی ئه‌مانه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر كاتێ���ك كه‌ ناوی داعش ده‌برێت‪ ،‬تاكه‌‬ ‫ركابه‌رو تاكه‌ شت كه‌ به‌الیه‌نه‌ پێچه‌وانه‌كه‌ی‬ ‫داعش داده‌نرێت‪ ،‬كوردو كوردستان‌و هه‌ولێر‬ ‫ده‌بێته‌ چه‌قی قس���ه‌ له‌س���ه‌ر كردن‪ .‬ئیدی‬ ‫كه‌ تۆ له‌و ش���ێوه‌ جه‌نگه‌دا بیت پێشبینی‬ ‫كاری هاوش���ێوه‌ ده‌كرێ���ت‪ .‬ب���ه‌رده‌وام‬ ‫تیرۆریس���تان هه‌وڵ���ی خۆی���ان داوه‌ ك���ه‌‬ ‫ته‌قین���ه‌وه‌ ببێت‪ ،‬بۆیه‌ ك���ه‌ ئه‌گه‌ر جاروبار‬ ‫ته‌قینه‌وه‌یه‌ك روده‌دات له‌م هه‌وڵدانه‌ زۆرانه‌‬ ‫كه‌ چه‌ندینجار هه‌ره‌س���یان پێهێنراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ك���رێ به‌(خ���ه‌رق) ناوببرێ���ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫جیاوازیه‌كی زۆر هه‌یه‌ له‌نێوان (ئیختیراق)‬ ‫و (خ���ه‌رق) ب���ه‌اڵم ده‌رئه‌نج���ام هه‌مو ئه‌و‬ ‫روداوانه‌ی كه‌ رویانداوه‌‪ ،‬به‌دواداچونیان بۆ‬ ‫كراوه‌و هه‌مو رێوش���وێنێك گیراونه‌ته‌ به‌ر‪،‬‬

‫ته‌نان���ه‌ت هه‌م���و ئه‌وانه‌ی ك���ه‌ تێوه‌گالون‬ ‫ده‌زگاكانی ئاسایش توانیویانه‌ ده‌ستگیریان‬ ‫بكه‌ن‌و لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ ئه‌نجامبده‌ن‪.‬‬ ‫دوب���اره‌ ده‌ڵێ���م له‌ش���ه‌ڕداین‌و رون���ه‌ كه‌‬ ‫ش���ه‌ڕه‌كه‌ به‌رده‌وامییشی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ولێریش‬ ‫به‌حوكمی پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیی‌و مه‌عنه‌ویی‌و‬ ‫جوگرافیی���ش جوڵه‌یه‌ك���ی زۆری له‌هه‌م���و‬ ‫ش���اره‌كانی كوردستان به‌س���ه‌ره‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت له‌كه‌ركوكیش‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‬ ‫ك���ه‌ به‌هۆی بونی س���ه‌رجه‌م وه‌زاره‌ته‌كان‌و‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‌و كونس���ڵخانه‌كان‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مانه‌ هه‌مویان وایانكردوه‌ بارقورس���یه‌كی‬ ‫زۆر زیاتر به‌راورد له‌گه‌ڵ‌ ش���اره‌كانی دیكه‌‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ولێرو بازگه‌كانی ئه‌و شاره‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگ���ه‌ له‌هاتنی ده‌یان خه‌ڵكی دیكه‌ی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم���ی كوردس���تان‪ .‬ئیتر كه‌‬ ‫ئه‌وان هه‌ولێر ده‌كه‌نه‌ ئامانج‪ ،‬مه‌به‌س���تیان‬ ‫كردنه‌ ئامانج‌و پێكانی كوردس���تانه‌‪ ،‬ئیدی‬ ‫رو ده‌كه‌نه‌ ئه‌و شوێنانه‌ش كه‌ داموده‌زگای‬ ‫گرنگ���ی ئه‌م واڵته‌ن‪ ،‬دام���وده‌زگای گرنگی‬ ‫شاره‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌ڕای ت���ۆ‪ ،‬جگه‌ له‌و هۆكارانه‌ی‬ ‫ك���ه‌ ئاماژه‌ت بۆ كردن‪ ،‬ئای���ا ئه‌مه‌ ناچێته‌‬ ‫خانه‌ی كه‌مته‌رخه‌می���ی‌و درزی ئه‌منییه‌وه‌‬ ‫له‌م شاره‌دا؟‬ ‫نه‌وزاد ه���ادی‪ :‬به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‪ ،‬به‌پێی‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندنی هه‌م���و ئه‌وان���ه‌ی ك���ه‌ بازاڕه‌كان جمه‌یان دێت‌و داعش���یش له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندن بۆ به‌هێزیی الیه‌نی ئه‌منیی س���نورتانه‌‪ ،‬ئه‌و توانا ئه‌منی���ی‌و ئه‌و باوه‌ڕ‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬هه‌مو ده‌رهاویش���ته‌كان ئه‌وپه‌ڕی به‌خۆبونه‌ وه‌ك هه‌ر شارێكی ئه‌وروپا وایه‌‪،‬‬ ‫به‌توانای���ی ئێم���ه‌ ل���ه‌ڕوی ئه‌منیی���ه‌وه‌ بیانیه‌كه‌ وتی خه‌ڵكی له‌ئه‌وروپا ترس���یان‬ ‫نیش���انده‌ده‌ن‪ ،‬وه‌كو پێش���تریش ئاماژه‌م له‌داعش هه‌یه‌ ئێوه‌ش له‌چه‌ند كیلۆمه‌ترێكی‬ ‫بۆ كرد جیاوازیی هه‌ی���ه‌ له‌نێوان (خه‌رق) به‌رانبه‌رتانن‌و ژیان به‌ئاس���ایی‌و پڕئاسایش‬ ‫له‌ده‌رئه‌نجامی سه‌دان هه‌وڵدانی تیرۆریستانه‌ گوزه‌ر ده‌كه‌ن‪ .‬ئیدی بۆی���ه‌ له‌ده‌رئه‌نجامی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ ه���ه‌ره‌س‌و درزی ئه‌منیی‪ .‬ته‌نانه‌ت هه‌وڵدان���ی به‌رده‌وام���ی تیرۆریس���تان‌و‬ ‫ماوه‌ی���ه‌ك پێش ئێس���تا رۆژنامه‌نوس���ێكی هه‌وڵ���ی چه‌په‌اڵنه‌یان‌و له‌گ���ه‌ڵ‌ هه‌مو ئه‌و‬ ‫به‌ریتانی���ی س���ه‌ردانیكردم‪ ،‬كاتژمێر (‪ )12‬بارقورسییانه‌ی ئێمه‌ له‌به‌ره‌كانی جه‌نگ ك ‌ه‬ ‫ی ش���ه‌و بو هات���ه‌ پارێزگا‪ ،‬گوت���ی زیاتر به‌رده‌وام شه‌هیدو بریندارمان هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌(‪ )12‬كاتژمێره‌ من له‌هه‌ولێرم‪ ،‬كه‌ پێشتر ئه‌وه‌شدا حكومه‌تی كوردستان‌و هه‌ولێریش‬ ‫له‌به‌ره‌كانی جه‌نگ بوم‪ ،‬له‌ناوچه‌كانی گوێرو وێ���ڕای بون���ی ژماره‌یه‌ك���ی زۆری ئ���اواره‌‬ ‫ئه‌وبه‌ری زێ بوم‪ ،‬ئێستاش كه‌ له‌ناو هه‌ولێر له‌ناوچه‌كه‌مان‌و قه‌یرانی دارایی‌و هه‌ڕه‌شه‌ی‬ ‫گ���ه‌ڕاوم عه‌قڵ���م ته‌قه‌بول ن���اكات‪ ،‬مۆڵ‌و تیرۆریس���تان هه‌ر له‌س���ه‌ر پێ���ی خۆمان‬

‫جیاوازیی هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌نێوان (خه‌رق)‬ ‫له‌ده‌رئه‌نجامی‬ ‫سه‌دان هه‌وڵدانی‬ ‫تیرۆریستانه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫هه‌ره‌س‌و درزی‬ ‫ئه‌منیی‬

‫نه‌وزاد هادی‬ ‫وه‌ستاوین‌و توانیومانه‌ روبه‌روی ئه‌و شه‌پۆله‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌ی دژایه‌تی���ی دوژمنان‌و ناحه‌زمان‬ ‫ببینه‌وه‌‪ .‬ئاگادار بون كاتێك داعش له‌هه‌ولێر‬ ‫نزیكبوه‌وه‌ ئێمه‌ توانیمان خۆڕاگر بین وه‌ك‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و الیه‌ن���ی ئاس���اییش‌و خه‌ڵكی‬ ‫خۆمان‪ .‬راسته‌ پاڵپشتیی نێوده‌وڵه‌تیی هه‌بو‬ ‫به‌اڵم ده‌رئه‌نجام به‌ئه‌وپه‌ڕی متمانه‌وه‌ كاری‬ ‫خۆمان كردوه‌و ده‌یكه‌ین‌و هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‬ ‫باشیش بۆ الیه‌نی ئه‌منیی ئێمه‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ته‌قینه‌وه‌ك���ه‌ی ئه‌مج���اره‌ی‬ ‫هه‌ولێر زیاتر مه‌به‌س���ت پێكانی پارێزگار بو‬ ‫یان پارێزگا به‌گشتیی؟‬ ‫نه‌وزاد ه���ادی‪ :‬ئه‌مه‌ی‌ ك���راوه‌‪ ،‬له‌پێش‬ ‫ده‌رگای پارێ���زگا ئه‌نجامدرا‪ ،‬ئیدی كه‌ هاته‌‬ ‫به‌ر ده‌رگای پارێزگا هه‌ر ئامانجێكی هه‌بوبێت‬

‫ئه‌وه‌ كارێك���ی چه‌په‌ڵی تیرۆریس���تانه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ هێن���ده‌ گرنگ كه‌ مه‌به‌س���تی كێ بو‬ ‫هێنده‌ی ئه‌وه‌ی كاری كردۆته‌ سه‌ر خه‌ڵك‌و‬ ‫دۆخی ش���اره‌كه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ش له‌روداوه‌كه‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خۆكوژه‌كه‌ كورد بو؟‬ ‫نه‌وزاد هادی‪ :‬ئه‌وه‌ داعش وای راگه‌یاندوه‌‪،‬‬ ‫كه‌سی دیكه‌ ئه‌مه‌ی باس���نه‌كردوه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كان‌و الیه‌ن���ه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان‬ ‫له‌كاره‌كانیان به‌رده‌وامن‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ر قسه‌یه‌كی‬ ‫دیك���ه‌ی زیاتر له‌س���ه‌ر ئ���ه‌م بابه‌ته‌ بكه‌ین‬ ‫ئ���ه‌وه‌ كار ده‌كاته‌ س���ه‌ر لێكۆڵینه‌وه‌كان‌و‬ ‫رێكارییه‌كانی لێكۆڵین���ه‌وه‌‪ ،‬با جارێ‌ ئه‌مه‌‬ ‫بۆ ده‌زگا ئه‌منییه‌كان لێگه‌ڕێین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ له‌گه‌ڵ رودانی هه‌ر كارێكی‬ ‫تیرۆریستیی له‌هه‌ولێر‪ ،‬په‌نجه‌ی تۆمه‌ت بۆ‬ ‫عه‌ره‌به‌ نیشته‌جێبوه‌كان درێژ ده‌كرێت؟‬ ‫نه‌وزاد ه���ادی‪ :‬بێگومان ك���ه‌ روداوێكی‬ ‫نه‌خ���وازراو روده‌دات‪ ،‬گله‌ی���ی خه‌ڵك هه‌ر‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬گله‌ی���ی روبه‌روی حكومه‌ت‌و گله‌یی‬ ‫دیكه‌شیان ده‌بێت‪ ،‬هه‌مومان ئه‌وه‌مان قبوڵه‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵی حكومه‌تیش هه‌میش���ه‌ رێگرییكردنه‌‬ ‫له‌دوباره‌بون���ه‌وه‌ی ك���رداری نه‌خ���وازراوو‬ ‫تێكده‌رانه‌‪ ،‬ئه‌ركی حكومه‌تیش پاراس���تنی‬ ‫ئه‌منیه‌تی هاواڵتیانه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌عه‌ره‌به‌كان ده‌گوترێت‪ ،‬ئه‌وه‌ ئاش���كرایه‌‬ ‫هاتنی ئه‌م هه‌مو خه‌ڵكه‌ زۆره‌ جا مه‌سیحیی‬ ‫بن یان عه‌ره‌ب یان هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كی دیكه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ خ���ۆی له‌خۆیدا هێزێك���ه‌ بۆ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان‪ .‬ته‌نان���ه‌ت ئه‌گ���ه‌ر وتاره‌كه‌ی‬ ‫ئۆبام���ات له‌یادبێ���ت كاتێك ك���ه‌ بڕیاریدا‬ ‫له‌رێگه‌ی هێرش���ی ئاس���مانیی بۆمببارانی‬ ‫داعش بكرێت‌و پاڵپشتیی كوردستان بكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ زۆر به‌ئاشكرا ئاماژه‌ی به‌و مۆدێله‌ كرد‬ ‫له‌كوردس���تان كه‌ لێب���وردن‌و پێكه‌وه‌ژیانه‌‪،‬‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم له‌گه‌ڵ ئه‌و بارقورس���ییه‌ی‬ ‫خۆی له‌ڕوی قه‌یرانی دارایی‌و تاد‪ ..‬ئه‌م هه‌مو‬ ‫خه‌ڵكه‌ ئاواره‌ی حه‌واندۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌ڕوی‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگ���ه‌ی نێوده‌وڵه‌وتیی‌و‬ ‫دونی���ای پێش���كه‌وتو هه‌ڵس���ه‌نگاندن‌و‬ ‫گه‌وره‌ییه‌ك���ی زۆری خه‌ڵكی‌و كوردس���تان‌و‬

‫حكومه‌تی كوردس���تان نیش���انده‌دات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ك���ه‌ خه‌ڵكێكی ئ���اواره‌ی ع���ه‌ره‌ب هاتون‬ ‫ل���ه‌و ناوچانه‌ی كه‌ ئێس���تا كه‌وتونه‌ته‌ به‌ر‬ ‫ده‌ستی داعش یان ئه‌و ناوچانه‌ی كه‌ شه‌ڕو‬ ‫كوش���تاریان تێدا هه‌ی���ه‌ ناتوانین هه‌مویان‬ ‫به‌خه‌ڵكی خ���راپ ناوزه‌د بكه‌ین‪ ،‬یان بڵێین‬ ‫هه‌مویان باش���ن‪ ،‬له‌هه‌مو شوێنێك خه‌ڵكی‬ ‫ب���اش‌و خراپ هه‌ن‪ ،‬هه‌ر كه‌س���ێكیش دێته‌‬ ‫كوردس���تان دوای رێوشوێنی ئه‌منیی ئینجا‬ ‫دێت���ه‌ هه‌رێم���ی كوردس���تان‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫تاپۆك���ردن‌و ئه‌و ش���تانه‌ش دوای رێكاریی‬ ‫ئه‌منیی ئه‌وه‌ ماده‌یه‌كی ده‌ستوریه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئێمه‌ تا ئێس���تا له‌چوارچێوه‌ی عێراقداین‌و‬ ‫پابه‌ندین به‌ده‌س���تور‪ ،‬دوات���ر ئه‌وانه‌ زیاتر‬ ‫كار له‌پرۆژه‌ی وه‌به‌رهێنان ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌نمونه‌‬ ‫ئێستا له‌توركیاو ئیمارات هه‌مو ئاسانكاریی‬ ‫بۆ وه‌به‌رهێن ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی یه‌كێك بچێت‬ ‫له‌وێ خانو یان ش���وقه‌ یان موڵكێك بكڕێت‬ ‫ت���ا پاره‌ بخاته‌ ناو واڵته‌كه‌‪ ،‬له‌هه‌مو جیهان‬ ‫وایه‌‪ .‬ئێس���تا توركیا هه‌رچی ئاسانكاریه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ ده‌كات كه‌ بچن له‌وێ پاره‌ بخه‌نه‌‬ ‫كار‪ ،‬ئیدی س���ه‌رمایه‌گوزاریی كوردس���تان‌و‬ ‫هه‌ولێریش به‌شێكی له‌و سه‌رمایه‌گوزاریه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌باش���ورو ناوه‌ند هات���وه‌‪ ،‬به‌اڵم وێڕای‬ ‫ئه‌مانه‌ ئێمه‌ زیات���ر له‌چوارچێوه‌ی بڕوابون‬ ‫به‌پره‌نسیپی یارمه‌تیی لێقه‌وماوان‌و خه‌ڵكی‬ ‫ئ���اواره‌وه‌ هات���وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ كلتورێكه‌ كورد‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی دونیا پێی ناسراوه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی ماده‌یه‌كی ده‌ستورییش���ه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی ئاماژه‌ش���م پێدا له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی زۆر به‌كارێكی مرۆڤانه‌و كارێكی‬ ‫گه‌وره‌ له‌الی���ه‌ن هه‌رێمه‌وه‌ له‌قه‌ڵه‌مده‌درێت‪.‬‬ ‫وه‌ك پێویس���تیش رێوش���وێنی ئه‌منی���ی‬ ‫خۆمان گرتۆته‌به‌ر‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ری هه‌یه‌‬ ‫هاتنی ئ���اواره‌ی عه‌ره‌ب هه‌ر به‌رده‌وامبێت‪،‬‬ ‫به‌نمون���ه‌ ئێس���تا دوای ناوچ���ه‌ی بێجی‌و‬ ‫ئه‌نبار ئاماده‌كاریی ده‌كرێت بۆ ئازادكردنی‬ ‫موس���ڵ‪ ،‬ره‌نگه‌ له‌ده‌رئه‌نجامی ئه‌و شه‌ڕه‌ش‬ ‫خه‌ڵكانێكی دیكه‌ی موس���ڵ په‌ناببه‌نه‌ به‌ر‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان‪ .‬خه‌ڵكێكی زۆر ره‌نگه‌‬ ‫له‌شاره‌كه‌ هه‌ڵبێن‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫ی پیاو ‌ه نه‌خۆشه‌كه‌ی‌ عوسمانیه‌وه‌ ده‌بینێت‬ ‫"ئۆغلۆ" خه‌ون به‌زیندوكردنه‌وه‌ ‌‬

‫هه‌رێم ‌ی كوردستان گه‌ڕایه‌و‌ه بۆ نێو باوه‌ش ‌ی "عوسمانیه‌ نوێكان"‬ ‫ئه‌مدوایی����ه‌ كاریگه‌رییه‌كان بۆ نزیكه‌ی ‪%60‬‬ ‫به‌رزبونه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ س����ودی توركیا ته‌نیا‬ ‫له‌س����اغكردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه‌كان����ی نه‌ب����وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌و كۆمپانیایانه‌ش����ه‌ كه‌ به‌مه‌به‌ستی‬ ‫وه‌به‌رهێن����ان رو له‌كوردس����تان ده‌ك����ه‌ن‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی دوایی����ن ئام����اری وه‌به‌رهێنان‪،‬‬ ‫نزیكه‌ی ‪%20‬ی‌ پشكی وه‌به‌رهێنانی بیانیی‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تان به‌ر توركیا كه‌وتوه‌ كه‌‬ ‫زیاتره‌ له‌(ملیارێك‌و ‪ 100‬ملیۆن) دۆالر‪.‬‬

‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫توركه‌كان سه‌ره‌ڕای‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫توندوتۆڵیان به‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و پارتیه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتی‌ ته‌نگانه‌و ساته‌وه‌ختی هێرشی‬ ‫داعشدا به‌هانای هه‌ولێره‌وه‌ نه‌هاتن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ك داود ئۆغلو ده‌ڵێت ئه‌وان ناشیانه‌وێت‬ ‫ده‌ست له‌خێرو بێری باشور هه‌ڵبگرن‪،‬‬ ‫"هه‌رێمی‌ كوردستان دوه‌م هاوبه‌شی‌‬ ‫بازرگانیی‌ توركیایه‌ له‌ئاستی‌ جیهاندا‪،‬‬ ‫زیاتر له‌‪ 1500‬كۆمپانیای توركیی له‌هه‌رێمدا‬ ‫تۆماركراوه‌‪ ،‬زیاتر له‌‪ 100‬هه‌زار هاواڵتی‌‬ ‫توركیاش له‌م هه‌رێمه‌دا كارده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئاڵوگۆڕی بازرگانیی‬ ‫ئه‌حم����ه‌د داود ئۆغڵۆ ك����ه‌ به‌ئه‌ندازیار ‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندی����ه‌ توندوتۆڵه‌كان����ی نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫توركیا داده‌نرێت‪ ،‬دوای‌ تێپه‌ڕاندنی‌ ماوه‌یه‌ك‬ ‫له‌ساردوسڕیی‌ به‌هۆی‌ هێرشی‌ داعشه‌وه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر كوردستان‌و پشتكردنه‌ هه‌رێم له‌الیه‌ن‬

‫توركیاوه‌‪ ،‬هه‌فته‌ی‌ رابردو جارێكی تر گه‌رم‌و‬ ‫گوڕییه‌كی‌ خسته‌وه‌ نێوه‌ شاده‌ماره‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیانه‌وه‌‪ ،‬كه‌ به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م له‌س����ه‌ر‬ ‫بنه‌مای‌ س����ودی‌ ئاب����وری‌ بنیاتنراوه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫داود ئۆغڵۆ له‌كتێبه‌ ناوداره‌كه‌شیدا (قواڵیی‬ ‫ستراتیژیی) به‌ڕونیی ده‌ڵێت "ئێمه‌ سیاسه‌ت‬ ‫ده‌كه‌ین له‌پێناو ئابورییدا"‪.‬‬ ‫داود ئۆغڵۆ له‌میانه‌ی‌ س����ه‌ردانیدا بۆ الی‬ ‫بارزانی وه‌ك خۆی‌ دركاندی‌ یه‌كێك له‌س����ێ‌‬ ‫دۆس����یه‌ گرنگه‌كان كه‌ گفتوگۆیان له‌س����ه‌ر‬ ‫ك����ردوه‌ مه‌س����ه‌له‌ی‌ ئابوری����ی‌و بازرگانیی‬ ‫بوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ س����ه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا‬ ‫ئاشكرایكرد كه‌ قه‌باره‌ی بازرگانیی واڵته‌كه‌ی‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ عێ����راق (‪ 12‬ملی����ار دۆالره‌)و (‪8‬‬ ‫ملیار دۆالر)ی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردس����تانه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌وته‌ی نێچیرڤان بارزانی س����ه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌ت����ی هه‌رێمی كوردس����تان‪ ،‬قه‌باره‌ی‌‬ ‫ئاڵوگ����ۆڕی‌ بازرگانیی‌ هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ توركیا زیاتر ل����ه‌(‪ 11‬ملیار دۆالر)‬ ‫ه‌‪ ،‬به‌وته‌ی به‌رپرس����انی هه‌ولێریش نزیكه‌ی‬

‫خاڵی گومرگی برایم خه‌لیل‬ ‫خاڵی س����نوریی برایم خه‌لی����ل به‌یه‌كێك‬ ‫له‌خاله‌گرنگه‌كان����ی نێوان هه‌رێ����م‌و توركیا‬ ‫داده‌نرێ����ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ب����واری په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫ئابوریه‌كان����ی نێ����وان ه����ه‌ردوال‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫له‌رابردودا پێش س����اڵی‌ ‪ 2003‬ته‌نها خاڵی‬ ‫گومرگی ئیبراهیم خه‌لیل توانای دابینكردنی‬ ‫به‌ش����ی زۆری موچ����ه‌و خه‌رجی����ی هه‌رێمی‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬به‌پێی زانیاریی رۆژنامه‌ی حوریه‌تی‬ ‫توركی����ی رۆژانه‌ نزیك����ه‌ی (‪ 2‬هه‌زارو ‪)500‬‬ ‫ئۆتۆمبیلی بارهه‌ڵگر له‌هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌‬ ‫ده‌چن����ه‌ توركیاو له‌توركیاوه‌ ده‌چنه‌ هه‌رێم‌و‬ ‫ئه‌م ژماره‌ زۆره‌یش ئاماژه‌یه‌ به‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫ئابوریی‌و بازرگانییه‌ له‌بارو به‌هێزه‌ كه‌ له‌نێوان‬ ‫هه‌ولێرو ئه‌نقه‌ره‌دا هه‌یه‌‪ .‬له‌ئێستاش����دا كه‌‬ ‫قه‌ب����اره‌ی‌ ئاڵوگ����ۆڕی‌ بازرگانی����ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌دا زیاتر له‌(‪22‬‬ ‫ملیار) دۆالره‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ توركیادا گه‌یشتوه‌ته‌‬ ‫(‪ 12‬ملیار) دۆالرو له‌گه‌ڵ ئێران (‪ 4‬ملیار)‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر كۆی‌ گش����تیی‌ وه‌ربگری����ن به‌واڵتانی‌‬ ‫دیكه‌شه‌وه‌ له‌(‪ 22‬ملیار دۆالر) نزیكبوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ له‌رێ����ی خاله‌س����نورییه‌كانه‌وه‌یه‌‪ ،‬خۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر ته‌نها له‌(‪)%5‬ی ئ����ه‌و پاره‌یه‌ بچێته‌‬ ‫گیرفان����ی حكومه‌ته‌وه‌ ئ����ه‌وا ته‌نها داهاتی‌‬ ‫خاله‌س����نورییه‌كان نزیكه‌ی (‌‪ 1‬ملیار‌و ‪500‬‬ ‫ملیۆن دۆالر) ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا داهاتی‌ رۆژانه‌ی‌ خاڵی‌ سنوریی‌‬ ‫داود ئۆغلۆو نێچیرڤان بارزانی ئیبراهی����م خه‌لیل – توركی����ا زیاتره‌ له‌(‪2‬‬ ‫ملی����ار دین����ار) وات����ا مانگان����ه‌ (‪ 60‬ملیار‬ ‫دین����ار)‌و س����ااڵنه‌ش (‪ 720‬ملی����ار) دینار‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نیوه‌ش����ی بچێته‌ گیرفانی توركیاوه‌‬ ‫(س����ێ هه‌زار) كۆمپانیای گ����ه‌وره‌و بچوكی ئه‌وا س����ااڵنه‌ زیاتر ل����ه‌( ‪ 350‬ملیار دیناره‌‬ ‫توركیی له‌هه‌ولێردا سه‌رمایه‌گوزاریی ده‌كه‌ن‪ ،) .‬ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدا به‌پێی ئامێری یه‌كێتیی‬ ‫كه‌ بڕه‌كه‌ی سااڵنه‌ خۆی له‌(‪ 4‬ملیار دۆالر) ه����اورده‌‌و ناردنكارانی هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫ده‌دات‪ ،‬كه‌ هه‌مو ئاسانكارییه‌كیان بۆ كراوه‌ له‌ساڵی ‪ 2012‬خاڵی گومرگی برایم خه‌لیل‪،‬‬ ‫تا س����ه‌رمایه‌كانیان له‌هه‌ولێ����ر بخه‌نه‌گه‌ڕو له‌پێش����ه‌وه‌ی گومرگه‌كانی تری هه‌رێمدایه‌‬ ‫كه‌مترین باجیان له‌سه‌ر داده‌نرێت‪ ،‬هاوكات له‌ئاڵوگۆڕی بازرگانییدا‌و (‪ )1832‬مۆڵه‌تی‬ ‫داهاتی كۆمپانیا توركیی����ه‌كان‪ ،‬له‌هه‌رێمی هاورده‌كردن����ی ل����ه‌و س����اڵه‌دا به‌خش����یوه‌‬ ‫كوردس����تاندا نزیكه‌ی (‪ ٧‬ملی����ار دۆالر)ه‌و به‌قه‌ب����اره‌ی (‪ 4‬ملیار دین����ار)‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئه‌مه‌ش داهاتێكی زۆری بۆ ژێرخانی توركیا به‌پێنج گومرگی تری هه‌رێم ته‌نیا (‪)1387‬‬ ‫مۆڵه‌تیان به‌خشیوه‌‪.‬‬ ‫تێدایه‌‪.‬‬ ‫هاتن����ی داود ئۆغڵۆ بۆ هه‌رێم به‌ش����ێكی‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ روداوه‌كانی داعش‬ ‫نه‌وت‌و غاز توركیاو هه‌رێم یه‌كده‌خات‬ ‫كاریگه‌ریی خراپی له‌سه‌ر ئابوریی‌و بازرگانیی‬ ‫گه‌وره‌ترین قه‌باره‌ی بازرگانیی له‌ئێستادا‬ ‫توركیا به‌گش����تیی‌و كۆمپانی����ا توركیه‌كانی له‌نێ����وان هه‌رێم‌و توركیا‪ ،‬ن����ه‌وت‌و غازه‌ كه‌‬ ‫هه‌رێم به‌تایبه‌ت گه‌یان����دوه‌‪ ،‬چونكه‌ هاتنی داهاتێكی گه‌وره‌ ده‌خاته‌ خه‌زێنه‌ی توركیاو‬ ‫داع����ش جموجوڵ����ی بازرگانی����ی به‌رێژه‌ی هه‌رێمه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ئاڵوگۆڕه‌ بازرگانیه‌ زه‌به‌الحه‌‬ ‫(‪ )%50‬كه‌مكردۆت����ه‌وه‌‪ .‬چونكه‌ به‌ڕوانینی كاریگه‌ری����ی راس����ته‌وخۆی له‌س����ه‌ر بواری‬ ‫ش����اره‌زایان ئه‌گ����ه‌ر پێش هاتن����ی داعش سیاس����یی‌و دیپلۆماس����ییش دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫كاریگه‌ریی����ه‌ خراپه‌ ئابورییه‌كان بۆ س����ه‌ر به‌جۆرێك ئه‌س����ته‌مه‌ هه‌ردوال ده‌ستبه‌رداری‬ ‫توركیا ‪ %20‬بوبێت‪ ،‬ئه‌وا به‌هۆی روداوه‌كانی ئ����ه‌و به‌رژه‌وه‌ندی����ه‌ ئابوری����ه‌ گه‌وره‌یه‌ بن‪،‬‬

‫ئێستا ده‌سه‌اڵتداران ‌ی‬ ‫هه‌رێم هێنده‌ی ده‌یانه‌وێت‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ سیاسیی‌و‬ ‫بازرگانیه‌كانیان له‌گه‌ڵ‬ ‫توركیا په‌ره‌پێبده‌ن هێنده‌‬ ‫بایه‌خ به‌به‌غدا ناده‌ن‬ ‫له‌كاتێكدا له‌هه‌رێمی كوردس����تان ئه‌و پرسه‌‬ ‫به‌ته‌واویی له‌ده‌س����تی پارت����ی‌و بارزانیدایه‌‪،‬‬ ‫به‌پێ����ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك����ی ویكیلیك����س كه‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كی ئه‌مه‌ریكیه‌كانه‌ له‌سه‌ر پرسی‬ ‫ن����ه‌وت له‌نێوان به‌رپرس����انی هه‌ولێرو به‌غدا‬ ‫له‌‪3‬ی شوباتی ‪ 2010‬باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ئه‌وه‌یان خس����تۆته‌ڕو كه‌‪ :‬بنه‌ماڵه‌ی بارزانی‬ ‫به‌توندیی ده‌س����تیانگرتوه‌ به‌س����ه‌ر كه‌رتی‬ ‫نه‌وت����ی هه‌رێمداو ئاش����تی هه‌ورامیش وه‌ك‬ ‫وه‌كیلی ئه‌وان وایه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا به‌پێی وته‌ی به‌رپرسانی هه‌رێم‬ ‫رۆژانه‌ (‪ 300‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت) له‌رێگه‌ی‬ ‫توركی����اوه‌ ره‌وان����ه‌ی به‌ن����ده‌ری جه‌یهانی‬ ‫توركی����ا ده‌كه‌ن‌و له‌ئێستاش����دا بڕی (‪150‬‬ ‫ه����ه‌زار به‌رمیل رۆژانه‌) له‌رێگه‌ی س����ۆمۆوه‌‬ ‫ب����ۆ به‌نده‌ری جه‌یهانی توركی����ا ده‌نێررێت‌و‬ ‫بڕیاریشه‌ له‌مانگی ش����وباتی ‪2015‬دا رۆژانه‌‬ ‫‪ 500‬هه‌زار به‌رمیل ن����ه‌وت ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌‬ ‫بكات‪ ،‬هاوكات بڕیاریش����ه‌ ه����ه‌ر له‌رێگه‌ی‬ ‫توركی����اوه‌ رۆژان����ه‌ (‪ 600‬ه����ه‌زار) به‌رمیل‬ ‫نه‌وتی كه‌ركوكیش له‌هه‌رێمه‌وه‌ بۆ به‌نده‌ری‬ ‫جه‌یهانی توركیا ره‌وانه‌ بكات‪ .‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای‬ ‫ناردن����ه‌ ده‌ره‌وه‌ی نه‌وت بۆ توركیا له‌رێگه‌ی‬ ‫ته‌نكه‌ره‌وه‌ بۆ به‌نده‌ری توركیا میرسین‪ ،‬كه‌‬ ‫رۆژانه‌ س����ه‌دان ته‌نكه‌ر نه‌وت ده‌گوازنه‌وه‌‪،‬‬ ‫وات����ا به‌ر له‌ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی نه‌وت له‌رێگه‌ی‬ ‫بۆریه‌وه‌ به‌پێی یه‌كێك ل����ه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی‬ ‫كه‌ س����ایتی‌ (مه‌س����ه‌له‌)‌ باڵویكردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌داهات����ی نه‌وت����ی وه‌زاره‌تی‬ ‫سامانه‌ سروش����تیه‌كانی كوردستان‪ ،‬به‌پێی‬ ‫خش����ته‌‌ی حكومه‌تی ناوه‌ندیی‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم له‌س����اڵی (‪)2010‬دا بڕی (‪ 27‬ملیۆن‬ ‫) به‌رمی����ل نه‌وتی به‌رهه‌مهێناوه‌و هه‌نارده‌ی‬ ‫توركی����ای كردوه‌‪ ،‬ئه‌و ب����ڕه‌ش به‌هاكه‌ی به‌‬ ‫(ملیارێك‌و ‪939‬ملی����ۆن دۆالر) خه‌ماڵندوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك����ی‌ تردا هاتوه‌‪ ،‬له‌س����اڵی‬ ‫(‪)2011‬دا حكومه‌ت����ی هه‌رێم‪ 68( ،‬ملیۆن‬ ‫به‌رمیل) نه‌وتی هه‌ن����ارده‌ی‌ توركیا‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ساڵی (‪)2012‬شدا حكومه‌تی هه‌رێم بڕی‬ ‫(‪ 56‬ملی����ۆن‌و ‪ 757‬ه����ه‌زارو ‪ )470‬به‌رمیل‬ ‫نه‌وتی بۆ توركیا هه‌نارده‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫هاوكات به‌وته‌ی ئاشتی هه‌ورامی‪ ،‬وه‌زیری‬

‫هاكان فیدان‪" ..‬قاسم ‌ی سلێمانی‌" توركیا‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هه‌یینی‌ رابردو‪ ،‬له‌ده‌مه‌و نیوه‌ڕۆیه‌كی‌‬ ‫خۆره‌تاودا كه‌ به‌هۆی‌ ئاماده‌بونی‌‬ ‫داود ئۆغلۆوه‌ له‌مزگه‌وتی‌ جه‌لیل‬ ‫خه‌یات بۆ نوێژی‌ "جه‌ماعه‌ت"‪ ،‬زۆربه‌ی‌‬ ‫شاڕێكانی‌ هه‌ولێر داخرابون‪ ،‬هاكان‬ ‫فیدان خه‌ریكی‌ زنجیره‌یه‌ك كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫نهێندی‌ بو له‌گ ‌هڵ‌ به‌رپرسانی‌ ده‌زگا‬ ‫ئه‌منیه‌كان‪ ،‬ئه‌و به‌ده‌سته‌ڕاست‌و‬ ‫سندوقی‌ نهێنیه‌كانی‌ ئه‌ردۆغان‬ ‫داده‌نرێت‌و یه‌كێكیشه‌ له‌سێ‌ پیاوه‌‬ ‫به‌هێزه‌كه‌ی‌ هه‌واڵگریی‌و كاری‌ نهێنیی‌‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا‪ ،‬له‌پاڵ‌ قاسمی‌‬ ‫سلێمانی‌‌و به‌نده‌ر بن سوڵتان‪.‬‬ ‫میدیاكان���ی‌ توركیا به‌سه‌رس���امیه‌وه‌‬ ‫به‌دوای‌ وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرسیاره‌دا ده‌گه‌ڕێن‬ ‫كه‌ "هاكان فیدان ئیش���ی‌ به‌هه‌ولێر چی‌‬ ‫بو؟"‬ ‫ئه‌مه‌ پرس���یارێكی‌ بێ‌ وه‌اڵمیشه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وان‪ ،‬ته‌نها ئ���ه‌وه‌ نه‌بێت كه‌ جه‌غت‬ ‫له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ هاكان فیدان س���ه‌رۆكی‌‬ ‫ده‌زگای‌ میت���ی‌ توركی���ی‌ زنجیره‌یه‌ك‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ نهێنیی‌ له‌گ ‌هڵ‌ به‌رپرس���انی‌‬

‫ئه‌و به‌ده‌سته‌ڕاست‌و سندوقی‌ نهێنیه‌كانی‌ ئه‌ردۆغان داده‌نرێت‌و‬ ‫یه‌كێكیشه‌ له‌سێ‌ پیاوه‌ به‌هێزه‌كه‌ی‌ هه‌واڵگریی‌و كاری‌ نهێنیی‌‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا‪ ،‬له‌پاڵ‌ قاسمی‌ سلێمانی‌‌و به‌نده‌ر بن سوڵتان‬ ‫ئه‌منی���ی‌ ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬له‌پێش���یانه‌وه‌‬ ‫مه‌سرور بارزانی‌ كوڕی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ هاوكاریی‌ ئیستیخباراتیی‌‬ ‫گۆڕینه‌وه‌ی‌ زانیاریی‌‪.‬‬ ‫رۆژنام���ه‌ی‌ "رادی���كال"ی‌ توركی���ی‌‬ ‫له‌كاتێك���دا ك���ه‌ جه‌غ���ت له‌گرنگی���ی‌‬ ‫ئاماده‌بونی‌ فیدان ده‌كات له‌وه‌فده‌كه‌ی‌‬ ‫داود ئۆغلۆی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیردا‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ چونی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ خاكی‌‬ ‫توركیاوه‌ بۆ كۆبانی‌ به‌سه‌رپه‌رش���تیی‌‌و‬ ‫چاودێریی‌ میت���ی‌ توركیی‌ بوه‌و هاكان‬ ‫فیدانی���ش رۆڵی‌ گرنگی‌ تێ���دا بینیوه‌‪.‬‬

‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م رێگه‌دانه‌ به‌پێش���مه‌رگه‌‬ ‫جێی‌ ناڕه‌زایی‌ س���وپای‌ توركیاش بوه‌‪،‬‬ ‫به‌وپێی���ه‌ی‌ ك���ه‌ دژ به‌هاوكارییكردنی‌‬ ‫په‌ی���ه‌ده‌ن له‌كۆبان���ی‌‌و به‌درێژكراوه‌ی‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ی‌ ده‌زانن‪.‬‬ ‫"هاكان فیدان" یه‌كێكه‌ له‌بڕیاربه‌ده‌سته‌‬ ‫گرنگه‌كانی‌ ئێس���تای‌ ده‌وڵه‌تی‌ توركیا‪،‬‬ ‫كه‌ ئیداره‌ی‌ چه‌ندین دۆسیه‌ی‌ نهێنیی‌‌و‬ ‫گرنگی‌ په‌یوه‌س���ت به‌عێ���راق‌و ئێران‌و‬ ‫سوریا‌و ئیسرائیل‌و رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫ده‌كات‪ ،‬واش���نتۆن پۆس���ت ل���ه‌زاری‌‬ ‫كاربه‌ده‌س���تانی‌ ئه‌مه‌ریكی���ه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"فیدان ئه‌ندازیاری‌ سیاس���ه‌تی‌ ئێستای‌‬

‫توركیایه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م پیاوه‌ ك ‌ه ته‌مه‌نی‌ ‪ 46‬س���اڵه‌‌و‬ ‫پێش���تر ئه‌فس���ه‌ری‌ س���وپا‌و پاش���ان‬ ‫دیپلۆماتكار‌و راوێژكاری‌ ئه‌ردۆغان بوه‌ بۆ‬ ‫كاروباری‌ ده‌ره‌وه‌‌و له‌ساڵی‌ ‪2010‬ه‌شه‌وه‌‬ ‫ئه‌ركی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌ میتی‌ پێسپێرراوه‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌سته‌ڕاس���تی‌ ئه‌ردۆغان‌و نزیكترین‬ ‫كه‌س له‌ئه‌حمه‌د داود ئۆغلو داده‌نرێت‪،‬‬ ‫له‌چوار ساڵی‌ رابردودا رۆڵێكی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫له‌سه‌رله‌نوێ‌ رێكخستنه‌وه‌ی‌ هه‌واڵگریی‌‬ ‫توركییدا بینیوه‌‪.‬‬ ‫فیدان كه‌ له‌دی���دی‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كانه‌وه‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و كه‌سایه‌تیه‌ كارایانه‌ی‌ توانای‌‬

‫ئه‌نجامدانی‌ چه‌ندین كاری‌ نهێنیی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫رۆڵێكی‌ گرنگی‌ هه‌بوه‌ له‌گواس���تنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ك بۆ به‌رهه‌ڵس���تكارانی‌ س���وریی‌‌و‬ ‫له‌پڕچه‌ككردنی‌ ئۆپۆزیسیۆنی‌ سورییدا‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪2011‬ه‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی‌ روخاندنی‌‬ ‫ئه‌سه‌د‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌به‌هێزكردنی‌ به‌ره‌ی‌‬ ‫نوسره‌‌و سوپای‌ ئازاددا‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ "وال س���تریت جۆرنال"ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریك���ی‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا سێ‌ كه‌سایه‌تی‌‬ ‫هه‌ن ل���ه‌كاری‌ هه‌واڵگرییدا ده‌س���تی‌‬ ‫بااڵی���ان هه‌یه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌وانیش "میر‬ ‫به‌ن���ده‌ر بن س���وڵتان"ی‌ باڵوێزی‌‬ ‫پێشوی‌ س���عودیه‌ له‌ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پێش���وی‌ ده‌زگای‌‬ ‫هه‌واڵگری���ی‌ ئه‌و واڵته‌‌و قاس���می‌‬ ‫سلێمانی‌ فه‌رمانده‌ی‌ هێزی‌ قودسی‌‬ ‫س���وپای‌ پاس���دارانی‌ كۆماری‌‬ ‫ئیس�ل�امیی‌ ئێ���ران‌و هاكان‬ ‫فیدانی‌ س���ه‌رۆكی‌ ده‌زگای‌‬ ‫میتی‌ توركیین‪ .‬رۆژنامه‌كه‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌م س���ێ‌ كه‌سه‌‬ ‫له‌وه‌زیرو سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫واڵته‌كانیش���یان زیات���ر‬ ‫ده‌ستیان ده‌ڕواو به‌هێزترن‪.‬‬

‫سامانه‌ سروشتییه‌كان كه‌ له‌مونته‌دای غازی‬ ‫ده‌ریای قه‌زوین له‌ئه‌س����ته‌نبوڵ پێشكه‌شی‬ ‫كردو وت����ی‪ :‬له‌م����اوه‌ی (‪ )١٨‬مانگ بۆ دو‬ ‫س����اڵی داهات����و‪ )١٠( ،‬ملیار مه‌تر س����ێجا‬ ‫غازی سروش����تیی به‌توركی����او له‌ماوه‌یه‌كی‬ ‫درێژخایه‌نیش����دا به‌ئه‌وروپ����ا ده‌فرۆش����ین‪.‬‬ ‫به‌وپێیه‌ش توركی����ا له‌رێگه‌ی نه‌وت‌و غازی‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌‪ ،‬سه‌ره‌ڕای جموجوڵی بازرگانیی‌و‬ ‫بوژاندنه‌وه‌ی ژێرخانی توركیا سااڵنه‌ ده‌یان‬ ‫ملیار دۆالر قازانج ده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌ژمونی‌ كلتوری‌ توركیا به‌سه‌ر هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌‬ ‫له‌پ����اڵ هه‌یمه‌ن����ه‌ی بازرگانی����ی توركیا‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬له‌ئێستادا كه‌لوپه‌ل‌و‬ ‫پێداویستیه‌كانی توركیا به‌ته‌واویی مۆنۆپۆڵی‬ ‫بازاڕه‌كان����ی هه‌رێمی����ان ك����ردوه‌و ته‌واوی‬ ‫مۆدێالتی ماڵ‌و ئۆفیس‌و دامه‌زراوه‌كان بون‬ ‫به‌توركیی‪ ،‬ته‌واوی جلوبه‌رگ‌و شمه‌كی بازاڕ‬ ‫بون به‌توركی����ی‪ ،‬ئه‌مه‌ س����ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی‬ ‫ژماره‌یه‌ك����ی زۆری خوێندنگ����ه‌و كۆلێج����ی‬ ‫توركیی له‌هه‌رێمی كوردس����تان هه‌ن‌و په‌ره‌‬ ‫به‌زمانی توركیی ده‌ده‌ن‪ ،‬له‌ئێستاشدا دراماو‬ ‫فیلمه‌ توركیه‌كان له‌رێگ����ه‌ی كۆمپانیاكانی‬ ‫دۆبالژكردن����ه‌وه‌ هه‌یمه‌نه‌یه‌ك����ی گه‌وره‌یان‬ ‫ك����ردوه‌ له‌س����ه‌ر خێ����زان‌و تاك����ی كوردیی‬ ‫به‌جۆرێك له‌رێگه‌ی ئه‌و درامایانه‌وه‌ كه‌ زیاتر‬ ‫له‌ش����وێنه‌ گه‌ش����تیاریه‌كان به‌رهه‌مهێنراون‬ ‫ئامانجێكی دیكه‌ ده‌پێكێت ئه‌ویش هاندانی‬ ‫خه‌ڵكی كوردس����تانه‌ بۆ توركیا‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‬ ‫داه����ات‌و بودجه‌ی گه‌وره‌ی توركیا پش����ت‬ ‫به‌گه‌ش����تیاریی ده‌به‌س����تێت‌و به‌وته‌ی داود‬ ‫ئۆغڵۆ س����ااڵنه‌ زیاتر له‌‪ 45‬ملیۆن هاواڵتیی‬ ‫س����ه‌ردانی توركیا ده‌كه‌ن‪ ،‬ك����ه‌ ئه‌گه‌ر هه‌ر‬ ‫تاكێ����ك (هه‌زار دۆالر)یش خه‌رج بكات ئه‌وا‬ ‫س����ااڵنه‌ (‪ 45‬ملی����ار دۆالر) ته‌نها له‌رێگه‌ی‬ ‫گه‌ش����تیاریه‌وه‌ له‌توركیا ده‌خرێته‌ گه‌ڕ‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌شێكی زۆری هاواڵتیانی كوردستانیش بۆ‬ ‫گه‌شتیاریی رو له‌توركیا ده‌كه‌ن‌و پاره‌كانیان‬ ‫له‌وێ ده‌خه‌نه‌گه‌ڕ ‪.‬‬ ‫به‌هاتن����ی‌ ئۆغڵ����ۆ جارێكیت����ر هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ الی‌ "عوس����مانیه‌‬ ‫نوێ����كان"‪ ،‬ئێس����تا ده‌س����ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم‬ ‫هێنده‌ی هه‌نگاوه‌ ئابوریی‌و سیاس����یه‌كانیان‬ ‫روه‌و توركیای����ه‌ هێن����ده‌ روه‌و به‌غ����دا نیه‌‪،‬‬ ‫هێنده‌ی ده‌یانه‌وێت په‌یوه‌ندیه‌ سیاس����یی‌و‬ ‫بازرگانیه‌كانیان له‌گه‌ڵ توركیا په‌ره‌پێبده‌ن‬ ‫هێنده‌ بای����ه‌خ به‌به‌غدا ناده‌ن‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ دور‬ ‫نیه‌ له‌داهاتودا هه‌رێم ببێته‌وه‌ به‌ویالیه‌تێكی‬ ‫س����ه‌ر به‌توركیا‪ ،‬وه‌ك چۆن تا ساڵی ‪1921‬‬ ‫باش����وری كوردس����تان ویالیه‌تێكی‌ س����ه‌ر‬ ‫به‌عوسمانیه‌كان بو‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫ملمالنێ ‌ی سیاسی ‌ی‬ ‫رێگره‌ له‌دانانی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫سێ لیژن ‌هی‌ په‌رله‌مان‬ ‫ ئا‪ :‬هـــانـــا چۆمانی‌‬ ‫به‌هۆی‌ ملمالنێی‌ سیاسیی‌‌و‬ ‫حزبیه‌وه‌تائێستا ده‌سته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بۆ سێ لیژنه‌ زیادكراوه‌كه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌كوردستان هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش كاروباری‌ ئه‌و لیژنانه‌ی‌‬ ‫په‌كخستوه‌‪ ،‬چونكه‌ سه‌رۆك جێگرو‬ ‫بڕیارده‌ریان نیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و س���ێ‌ لیژنه‌ی���ه‌ بریتی���ن له‌لیژنه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كان���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم‪،‬كاروب���ار ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان‌ولیژن���ه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌‬ ‫ره‌وه‌ندی‌ كوردیی‌‪.‬‬ ‫باپیر كامیل سه‌رۆكی‌ لیستی‌ ئاراسته‌ی‌‬ ‫سێیه‌م به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان بڕیاری���دا لیژنه‌‬ ‫هه‌میشه‌ییه‌كانی‌ په‌رله‌مان له‌ ‪ 19‬لیژنه‌وه‌‬ ‫بكاته‌ ‪ 22‬لیژنه‌‪ ،‬ئه‌و سێ لیژنه‌ زیادكراوه‌‬ ‫تائێستا س���ه‌رۆك‌وجێگرو بڕیارده‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵنه‌بژێ���رراوه‌و ئ���ه‌وه‌ش كاری‌ ئ���ه‌و‬ ‫لیژنانه‌ی‌ په‌كخستوه‌"‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ ناوب���راو هۆكاری‌ س���ه‌ره‌كی‌‬ ‫ب���ۆ مان���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و لیژن���ه‌ زیادكراوان ‌ه‬ ‫به‌وش���ێوه‌یه‌ی‌ ئێس���تای‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی���ی‌‬ ‫هه‌یه‌ به‌ملمالنێ���ی‌ حزبیی‌ كه‌ "نه‌توانراوه‌‬ ‫ده‌سته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تیان بۆ هه‌ڵبژێررێ‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر كۆی‌ لیژن���ه‌كان ڕێكنه‌كه‌وتون‪،‬‬ ‫وات���ا ئه‌بێ���ت به‌رێككه‌وتن���ی‌ الیه‌ن���ه‌‬ ‫سیاسیه‌كان‌و فراكسیۆنه‌كان بن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێشتر رێككه‌وتن له‌س���ه‌ر ‪ 19‬لیژنه‌ بوو‬ ‫ئێس���تا بۆته‌ ‪ 25‬لیژنه‌ كه‌ له‌وانه‌ ‪ 3‬لیژنه‌‬ ‫هه‌میشه‌یین‪ ،‬واتا ‪ 22‬لیژنه‌‌و ‪ 3‬لیژنه‌شیان‬ ‫كاتیین"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌ن���ه‌س محه‌مه‌د ش���ه‌ریف‬ ‫ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬دوای‌ زیادكردنی‌ ئه‌و لیژنانه‌‬

‫تا ئه‌و پێنج‬ ‫فراكسیۆنه‌‬ ‫ڕێكنه‌كه‌ون‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ر لیژنه‌و‬ ‫ده‌سته‌یه‌ك‪،‬‬ ‫ناتوانرێت‬ ‫هیچ لیژنه‌یه‌ك‬ ‫ده‌ستبه‌كاربێت‌و‬ ‫ده‌سته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بۆ هه‌ڵبژێررێت‬ ‫نه‌توان���راوه‌ ده‌س���ته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تیان‬ ‫ب���ۆ هه‌ڵبژێررێت‪ ،‬به‌ه���ۆی‌ رێكنه‌كه‌وتنی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان ئه‌وه‌ش په‌كی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خس���توه‌ كه‌ لیژنه‌كان بتوان���ن كاره‌كانی‌‬ ‫خۆیان ده‌ستپێبكه‌ن‌و بكه‌ونه‌سه‌ر سكه‌ی‌‬ ‫خۆیان"‪.‬‬ ‫ئه‌ن���ه‌س پێیوای���ه‌ یه‌كالكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و بابه‌ت���ه‌ په‌یوه‌س���ته‌ به‌رێككه‌وتنی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كانه‌وه‌‪"،‬به‌اڵم تائێس���تا‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیان ب���ۆ هه‌ڵنه‌بژێ���رراوه‌و‬ ‫چ���اوه‌ڕوان ده‌كرێت له‌چه‌ند رۆژی‌ داهاتو‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رۆكایه‌تیانه‌ هه‌ڵببژێررێ���ن‌و‬ ‫لیژنه‌كان بكه‌ونه‌ سه‌ر كاری‌ خۆیان‪،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ه���ۆی‌ ناكۆكی���ی‌ الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‬

‫هێشتا رێككه‌وتن نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیش���یه‌وه‌ ئای���دن مه‌عروف‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ لیس���تی‌ جه‌بهه‌ی‌ توركمانیی‌‬ ‫عێراقی‌ بۆ ئاوێنه‌ باس���ی‌ ل���ه‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫"س���ه‌ره‌تا ئ���ه‌وان بڕی���ارده‌ری‌ یه‌كێ���ك‬ ‫له‌لیژنه‌كانی���ان ب���ۆ ئێمه‌ داناب���و‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قبوڵمان نه‌كرد چونكه‌ ئێمه‌ نه‌مانویس���ت‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌ش���یاومان نه‌ده‌زانی‌ بۆ‬ ‫خۆمان‌و تاكو ئێستاش رێككه‌وتن نه‌كراوه‌‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌و لیژنانه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش به‌ه���ۆی‌ رێككنه‌كه‌وتنی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاس���یه‌كان‌و ‪ 5‬فراكس���یۆنه‌ گه‌وره‌كان‬ ‫له‌ناو په‌رله‌ماندا"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ وت���ه‌ی‌ ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌‪ ،‬تا‬ ‫ئه‌و پێنج فراكس���یۆنه‌ ڕێكنه‌كه‌ون له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ر لیژنه‌و ده‌س���ته‌یه‌ك‪ ،‬ناتوانرێت هیچ‬ ‫لیژنه‌یه‌ك ده‌س���تبه‌كاربێت‌و ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ب���ۆ هه‌ڵبژێررێت بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫لیژنان���ه‌ش به‌هۆی ئ���ه‌و ڕێكنه‌كه‌وتنه‌وه‌‬ ‫وایان به‌سه‌ر هاتوه‌‪.‬‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫ئه‌رکی چاودێریی په‌رله‌مان‬

‫ د‪.‬شێرکۆ حەمەئەمین قادر*‬

‫سه‌رۆك‌و جێگرو بڕیارده‌ر بۆ ئه‌و لیژنانه‌‬ ‫هه‌ڵنه‌بژێرراون‪.‬‬

‫له‌الیه‌ن خۆیش���یه‌وه‌ محه‌م���ه‌د عه‌لی‌‬ ‫یاسین وته‌بێژی‌ فراكسیۆنی‌ زه‌رد ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"من كاندیدم بۆ یه‌كێك له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫ئه‌و لیژنانه‌ به‌اڵم به‌ه���ۆی‌ رێكنه‌كه‌وتنی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان تاكو ئێستا ئه‌و لیژنانه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ س���ه‌رۆكایه‌تیان بۆ نه‌كراوه‌و‬ ‫هه‌ڵنه‌بژێرراون‪،‬گوش���ارێكی‌ زۆریش هه‌یه‌‬ ‫به‌اڵم بێسود بوه‌"‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ په‌رله‌مانتاران ئ���ه‌و لیژنانه‌‬ ‫گرنگی���ی‌ تایبه‌تیان هه‌ی���ه‌ بۆ په‌رله‌مان‌و‬ ‫ده‌توانن كاری‌ گرنگ بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم چونكه‌‬ ‫پێش���تر رێككه‌وت���ن ته‌نیا له‌س���ه‌ر ‪19‬‬ ‫لێژنه‌ هه‌میش���ه‌ییه‌كه‌ بوه‌‪ ،‬كه‌ ئێستاش‬ ‫بوه‌ به‌ ‪ 22‬لیژنه‌ی‌ هه‌میش���ه‌یی‌‪ ،‬دیسان‬ ‫پێویست ده‌كات به‌رێككه‌وتن بێت له‌نێوان‬ ‫فراكس���یۆنه‌كان‪ ،‬به‌اڵم به‌ه���ۆی‌ ملمالنێ‬ ‫سیاس���یه‌كانی نێ���وان فراكس���یۆنه‌كان‬

‫له‌تاووتوكردنی‌ هه‌ندێك پڕۆژه‌ یاسادا‬ ‫وه‌زیره‌ تایبه‌تمه‌نده‌كان ئاماده‌نین‬ ‫ ئا‪ :‬هـــانـــا‬ ‫له‌م خوله‌ی‌ په‌رله‌ماندا كه‌متر‬ ‫ره‌چاوی‌ ئه‌وه‌ ده‌كرێت كه‌‬ ‫له‌كاتیتاوتووكردنی‌ پڕۆژه‌ یاساكاندا‪،‬‬ ‫وه‌زیره‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانیش ئاماده‌ی‌‬ ‫دانیشتنه‌كان بن‪،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫خوله‌كانی‌ پێشوتری‌ په‌رله‌مان كه‌‬ ‫زۆرینه‌ی‌ جار وه‌زیره‌كان ئاماده‌ی‌‬ ‫دانیشتنه‌كان ده‌بون‪.‬‬ ‫له‌خول����ی‌ چواره‌م����ی‌ په‌رله‌مان����ی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬هه‌ندێك یاسای‌ گرنگ بێ‬ ‫ئاماده‌بونی‌ وه‌زی����ره‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان‬ ‫تاوتووك����راون‪ ،‬نزیكتری����ن نمون����ه‌ش‬ ‫له‌كاتی‌ یاسای‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ تیرۆرو‬ ‫په‌س����ه‌ندكردنی‌ پڕۆژه‌ یاسای‌ بودجه‌ی‌‬ ‫حزب����ه‌كان‪ ،‬وه‌زی����ری‌ ناوخ����ۆو دارایی‌‬ ‫ئاماده‌نه‌بون له‌په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ د‪ .‬به‌هار مه‌حمود جێگری‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ یاس����ایی‌ به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یان����د‪" ،‬به‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌ په‌یڕه‌وی‌‬ ‫ناوخ����ۆ هێش����تا ڕێكنه‌خ����راوه‌‪ ،‬بۆی����ه‌‬ ‫نه‌توان����راوه‌ وه‌ك پێویس����ت وه‌زیره‌كان‬ ‫له‌كاتی‌ تاوتووكردنی‌ پڕۆژه‌ یاس����اكان‬ ‫ئاماده‌ببن‌و ئه‌وانیش به‌ش����داریی‌ بكه‌ن‬ ‫له‌گفتوگۆكان����دا‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش له‌وانه‌ی����ه‌‬ ‫كه‌موكوڕی����ی‌ دروس����ت ب����كات له‌كاتی‌‬ ‫تاووتوكردنی‌ پڕۆژه‌ یاساكاندا"‬ ‫ئه‌و دان به‌وه‌شدا ده‌نێت كه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫"كه‌مته‌رخه‌می����ی‌ كرابێ����ت له‌داواكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌بون����ی‌ وه‌زی����ری‌ په‌یوه‌ندیدار به‌و‬ ‫پڕۆژه‌ یاس����ایه‌ی‌ كه‌ گفتوگۆی‌ له‌س����ه‌ر‬

‫په‌یوه‌ندیی‌ نێوان‬ ‫له‌خولی‌ پێشودا‬ ‫یه‌كێك له‌گرنگترین حكومه‌ت ئه‌م‬ ‫كاره‌كانی‌ په‌رله‌مان خول ‌هی‌ په‌رله‌مان‬ ‫ئه‌وه‌بو كه‌ هه‌ر پرۆژ‌ه زۆر باشه‌و‬ ‫یاسایه‌ك تاووتوده‌كرا له‌هه‌مو ڕوه‌كانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫یه‌ك دیدگا ‌‬ ‫یان ده‌خرایه‌‬ ‫گفتوگۆوه‌ وه‌زیری‌ هاوبه‌ش هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫بابه‌ته‌كان‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫تایبه‌ت به‌و پرسه‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌ ده‌بو‪ ،‬به‌اڵم سه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫حكومه‌ت‌و‬ ‫له‌م خوله‌دا ئه‌وه‌‬ ‫ره‌چاوناكرێت‌و وه‌زیر په‌رله‌مان زیاتر‬ ‫ده‌كات‬ ‫بانگناكرێت‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ئێم����ه‌ له‌كاتی‌ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫پڕۆژه‌ یاس����ای‌ روبه‌روبون����ه‌وه‌ی‌ تیرۆر‬ ‫په‌یوه‌ندییم����ان ك����رد به‌وه‌زیری‌ ناوخۆ‬ ‫ك����ه‌ ئاماده‌بێت له‌دانیش����تنه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نوێنه‌ری‌ هاتبوو‪ ،‬نوێنه‌ری‌ ئاس����ایش‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش توشی‌ گرفتی‌ یاسایی‌ كردبوین‪،‬‬

‫چونك����ه‌ به‌پێی‌ یاس����ا جگ����ه‌ له‌وه‌زیر‬ ‫كه‌س����ی‌ تر ناتوانێت قس����ه‌بكات له‌ناو‬ ‫هۆڵ����ی‌ په‌رله‌مان‪ ،‬ته‌نی����ا وه‌زیروئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانه‌كان ده‌توانن"‪.‬‬ ‫هاوكات گۆران ئازاد ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌‬

‫‪5‬‬

‫یاسایی‌ له‌فراكس����یۆنی‌ سه‌وز بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪" ،‬له‌خول����ی‌ پێش����ودا یه‌كێك‬ ‫له‌گرنگترین كاره‌كانی‌ په‌رله‌مان ئه‌وه‌بو‬ ‫كه‌ هه‌ر پرۆژه‌ یاسایه‌ك تاووتوده‌كرا یان‬ ‫ده‌خرایه‌ گفتوگۆوه‌ وه‌زیری‌ تایبه‌ت به‌و‬ ‫پرس����ه‌ ئاماده‌ ده‌بو‪ ،‬به‌اڵم له‌م خوله‌دا‬ ‫ئه‌وه‌ ره‌چاوناكرێت‌و وه‌زیر بانگناكرێت‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش كێش����ه‌ ده‌خات����ه‌ ب����ه‌رده‌م‬ ‫یاساكانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م خوله‌ نه‌یتوانیوه‌ وه‌ك‬ ‫پێویست س����ه‌ركه‌وتوبێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر وه‌زیر‬ ‫له‌دانیش����تنێكی‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌ ئاماده‌‬ ‫نه‌بێت چ����ۆن ده‌توانرێت ئه‌و یاس����ایه‌‬ ‫سه‌ركه‌وتوبێت؟"‪.‬‬ ‫له‌الی����ه‌ن خۆیش����یه‌وه‌ فه‌خره‌دی����ن‬ ‫قادر س����كرتێری‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د‪" ،‬له‌زۆرب����ه‌ی‌‬ ‫دانیش����تنه‌كان وه‌زیر ئاماده‌بوه‌و قسه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ هه‌ب����وه‌ له‌و ب����واره‌و باش����ترین‬ ‫نمونه‌ش����مان لیژنه‌ی‌ بااڵی‌ نه‌وت‌و گاز‬ ‫بوه‌ كه‌ س����ه‌رۆك‌و جێگری‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زی����ران‌و وه‌زیرانی‌ په‌یوه‌س����تدار به‌و‬ ‫بابه‌ت����ه‌وه‌ ئاماده‌یب����ون‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ وه‌ك‬ ‫پێویست نه‌بوبێت به‌اڵم په‌یوه‌ندیی‌ نێوان‬ ‫حكوم����ه‌ت ئه‌م خول����ه‌ی‌ په‌رله‌مان زۆر‬ ‫باشه‌و له‌هه‌مو ڕوه‌كانه‌وه‌ یه‌ك دیدگای‌‬ ‫هاوبه‌ش هه‌یه‌ ب����ۆ بابه‌ته‌كان‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان زیاتر‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و نمون����ه‌ی‌ زیات����ر ب����ۆ وته‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌هێنێت����ه‌وه‌و ده‌ڵێ����ت‪" ،‬وه‌زی����ری‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ئاماده‌بو كاتێ بڕیاری‌ ناردنی‌‬ ‫هێ����ز درا بۆ كۆبانی‪ ،‬وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫ئاماده‌بو‪ ،‬ئه‌مانه‌ش به‌شێكن له‌و یاسایه‌‬

‫كه‌ وه‌زیری‌ په‌یوه‌س����تدار به‌بابه‌ته‌كه‌وه‌‬ ‫ئه‌بێ����ت ئاماده‌بێ����ت‪ ،‬چونك����ه‌ ئ����ه‌و‌ه‬ ‫ئه‌ركێكی‌ س����ه‌ره‌كی وه‌زی����ره‌ ئاگاداری‌‬ ‫پرۆژه‌ یاساكانبێت"‪.‬‬ ‫به‌ش����ێك له‌په‌رله‌مانتاران به‌پێویستی‌‬ ‫نازان����ن وه‌زیر ئاماده‌ی‌ دانیش����تنه‌كان‬ ‫بێت‌و پاس����اوی‌ خۆیشیان هه‌یه‌ بۆ ئه‌م‬ ‫بۆچونه‌یان‪.‬‬ ‫هێڤ����ا حاج����ی‌ میرخ����ان ئه‌ندام����ی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ دارایی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬راسته‌ كه‌ وه‌زیری‌‬ ‫دارای����ی‌ ئاماده‌ نه‌بوو ئێمه‌ قسه‌ش����مان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ نه‌كرد‪ ،‬به‌اڵم پێویس����ت ناكات‬ ‫كه‌ وه‌زیر ئاماده‌ی‌ دانیش����تنه‌كان بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ وه‌زی����ر ته‌نیا بۆ لێپرس����ینه‌وه‌‬ ‫دێته‌ په‌رله‌م����ان‪ ،‬ئ����ه‌و وه‌زیرانه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئاماده‌ش����بون له‌كات����ی‌ تاووتوكردن����ی‌‬ ‫پ����ڕۆژه‌ یاس����اكاندا‪ ،‬ئه‌وه‌ جی����اواز بو‬ ‫هه‌لومه‌رجێكی‌ تایبه‌تی‌ هه‌بو"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت‪ ،‬ئێمه‌ وه‌كو لیژنه‌ی‌ دارای ‌‬ ‫ی‬ ‫هیچ گفتوگۆیه‌كیش����مان له‌گه‌ڵ وه‌زیری‌‬ ‫دارایی‌ نه‌كرد له‌باره‌ی‌ په‌س����ه‌ندكردنی‌‬ ‫پرۆژه‌ یاسای‌ بودجه‌ی‌ حزبه‌كان‪"،‬چونكه‌‬ ‫به‌پێویس����تماننه‌زانی‌‪ ،‬وه‌زیری‌ داراییش‬ ‫نوێبو شاره‌زایی‌ نه‌بو"‪.‬‬

‫کاتێک کابینەی هەشتەمی حکومەتی هەرێمی‬ ‫کوردس���تان لە‪٢٠١٤|٦|١٨‬هات���ە پەرلەمان‌و‬ ‫کارنامەی خ���ۆی خوێندەوە‪ ،‬کە ڕەنگدانەوەی‬ ‫بەرنامەی الیەنە بەشداربوەکانی کابینەکەیە‌و‬ ‫دەبێت ڕێکكەوتنی لەس���ەرکرابێت‪،‬بەوپێیەی‬ ‫حکومەتەک���ە بنک���ە فراوان���ە‪ ،‬وترائ���ەم‬ ‫کابینەیە‪،‬حکومەتی هاواڵتیی دەبێت‪.‬‬ ‫گرنگەکان���ی‬ ‫ئاشکراش���ەیەکێک‪،‬لەئەرکە‬ ‫پەرلەمان‪،‬لەپاڵ ئەرکی یاساداناندا‪،‬چاودێریی‬ ‫دەس���ەاڵتی جێبەجێکردنە‪،‬بێگوم���ان ئ���ەم‬ ‫چاودێرییکردن���ەش‪ ،‬بەش���ێکی گ���ەورەی‬ ‫چاودێری���ی چۆنییەت���ی جێبەجێکردن���ی‬ ‫بەرنام���ەی کابینەکەی���ە‪ ،‬بەداخ���ەوە بەهۆی‬ ‫دابەش���بونی حزبی���ی‌و ژم���ارەی کورس���یی‬ ‫الیەنەکانی ناو پەرلەمان‪ ،‬بەگشتیی‪،‬لەئەرکی‬ ‫چاودێرییداپەرلەمان���ی کوردس���تان کارا‬ ‫نەبوە‪،‬بەتایبەت���ی متمانەلەهی���چ ئەندامێکی‬ ‫دەسەاڵتی جێبەجێکردن وەرنەگیراوەتەوە‪.‬‬ ‫بەوپێیەی ئ���ەم کابیینەیەپێچەوانەی کابینەی‬ ‫پێش���و ئۆپۆزس���یۆنێکی کارای تێدانییە‪،‬لەم‬ ‫روەوە ئەرک���ی چاودێری���ی پەرلەمان بەراورد‬ ‫بەخول���ی پەرلەمان���ی پێش���و‪ ،‬چەن���د جار‬ ‫گرنگت���ر دەبێ���ت‪ .‬ئ���ەم ئەرکەش بەش���ێکی‬ ‫زۆری پەیوەندی���ی بەلیژن���ەکان‌و کارایی���ان‌و‬ ‫چۆنییەت���ی کارکردنیان���ەوە هەیە‪،‬واتە ببێت‬ ‫کۆبون���ەوەو بەدواداچون‌و بانگردنی ئەندامانی‬ ‫ئەنجومەن���ی وەزی���ران‪ ،‬ب���ۆ ن���او لیژنەکان‌و‬ ‫بۆن���او دانیش���تنەکانی پەرلەمانی���ش زۆر‬ ‫گرن���گ‌و بەبایەخ دەبێت‌و لێ���رەوه‌ کاری تیم‌و‬ ‫پێکەوەی���ی‌و هەوڵ���ی لیژنەکان���ی پەرلەمان‬ ‫دەردەکەوێت‪ ،‬کە رۆح���ی کاری پەرلەمانییە‪.‬‬ ‫لیژنەکانی پەرلەمان‪،‬ئەو بەش���ەی پەرلەمانن‬ ‫کەبەش���ێوەیەکی ڕاس���تەوخۆ پەیوەندیی���ان‬ ‫لەگەڵ دەسەاڵتی جێبەجێکردن هەیە‪ ،‬لەهەمو‬ ‫جومگەکاندا‪ ،‬بۆیە زۆر گرنگە لەدانیشتنەکانی‬ ‫پەرلەمان زیات���ر بایەخی پێبدرێت‌و کارەکانی‬ ‫ب���ۆ ڕای گش���تیی باڵوبکرێت���ەوەو س���ه‌نگ‌و‬ ‫قورس���ایی زیاتری بخرێتە س���ەر‪ ،‬س���ەرباری‬ ‫ئەمانەشش���یاوترە لیژنەکان پێکەوە سەردانی‬ ‫مەیدانی ش���وێن‌و دامەزراوەکانی دەس���ەاڵتی‬ ‫جێبەجێک���ردن بک���ەن‌و دواتر‪،‬لەکۆبونەوەی‬ ‫لیژن���ەدا الیەن���ی پەیوەندی���داری حکومەت‬ ‫بانگ���ی لیژن���ە بکرێ���ت‌و کارەکان بەجۆرێک‬ ‫بڕۆن کەدەس���ەاڵتی جێبەجێک���ردن بەڕونیی‬ ‫بزانێتپەرلەمان بەش���ێوەیەکی بەردەوام‌و کارا‬ ‫ئەرک���ی چاودێری���ی خۆی جێبەجێ���دەکات‌و‬ ‫پرس���ینەوە دەکات‌و کەمتەرخەمان‌و ئەوانەی‬ ‫لەئاس���تی بەرپرس���یارێتیدانین‪ ،‬بەرێ���کاری‬ ‫پەرلەمانیی ئ���ەوەی پەیڕەوی ناوخۆ دایناوە‪،‬‬ ‫مامەڵەیلەتەکدا دەکرێت‪.‬‬ ‫خاڵێکی دی زۆر گرنگە لەئێستادا قسەیلەسەر‬ ‫بکرێ���ت‪ ،‬بریتیی���ە لەبابەت���ی حکومەت���ی‬ ‫هاواڵتیی‪،‬ک���ە لەکارنام���ەی حکومەتی بنکە‬ ‫فروانداش���وێنی س���ەرەکیی گرتبو‪ ،‬بەوپێیەی‬ ‫بەگشتیی هێزەکانی هەرێمی کوردستان بەپێی‬ ‫ژمارەی دەنگ‌و کورس���ییەکانیان بەش���داری‬ ‫حکومەتن‪.‬‬ ‫مەبەس���تمەئەم خاڵە ببەس���تمەوە بەئەرکی‬ ‫چاودێریی پەرلەمانیی‪ ،‬ئەگەر وردی بکەینەوه‌ بۆ‬ ‫بواری پەروەردەو خوێندنی بااڵ‪ ،‬بەندەش‪،‬وەک‬ ‫ئەندامێک���ی لیژنەی پەروەردەو خوێندنی بااڵو‬ ‫توێژینەوەی زانستیی لەپەرلەمان‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ئێس���تاو لەدوای س���اڵی ‪ ٢٠٠٩‬کە بزوتنەوەی‬ ‫گ���ۆڕان دەرک���ەوت‌و دواتریش ئۆپۆزس���یۆنی‬ ‫پەرلەمانی���ی چوە ناو پەرلەم���ان‪ ،‬بڕوام وایه‌‬ ‫دەستێوەردانی حزبیی زیاترو زەقتر‪ ،‬لەسااڵنی‬ ‫ن���ەوەدەکان دەرکەوتەوە‪ ،‬تەنانەت گەیش���تە‬ ‫سزای سیاسییش‪ ،‬لەمڕوەوە ئەرکی لیژنەکانی‬ ‫پەرلەمان‌و لەم بوارەش���دا لیژنەی پەروەردەو‬ ‫خوێندنی بااڵیەکەبەوردیی چادێریی حکومەت‬ ‫بکات‌و نەهێڵێت که‌س���انێک ی���ان حزبێک‪ ،‬بۆ‬ ‫هەرمەبەس���تێک بێ���ت‪ ،‬دەس���ت وەربداتەناو‬ ‫کەرتی پ���ەروەردەو خوێندن���ی بااڵوە‪،‬چونکە‬ ‫ئەمەلەالیەک���ەوە گیانی داهێن���ان‌و کێبڕکێی‬ ‫زانس���تیی دەکوژێ���ت‌و له‌الیەکی دیكه‌ش���ەوە‬ ‫ئینتیمای نیش���تیمانیی‌و خۆشەویستیی خاک‬ ‫لەناودەبات‌و لەش���وێنی ئینتیم���ای حزبیی‌و‬ ‫کەس���ی بەهێز دەکات‪ ،‬کەس���ەرئەنجام زیانی‬ ‫گەورەبەپرۆسەی ئایندەسازیی‌و نەتەوەسازیی‬ ‫دەگەیەنێ���ت‌و چەندین س���اڵ کوردس���تان‌و‬ ‫پرۆسەی دیموکراسیی‌و دروستکردن‌و بنیاتنانی‌‬ ‫زانکۆی نیش���تیمانیی دوادەخ���ات‌و نەوەکان‬ ‫توشی نائومێدیی ده‌كات‌و بیرکردنەوە لەواڵت‬ ‫جێهێش���تن دەکاتە بژاردەی���ان‪ ،‬بەتایبەتیی‬ ‫لەئێس���تادا باس���ی گۆڕینی راگری فاکەڵتی‌و‬ ‫س���ەرۆک س���کوڵ‌و س���ەرۆک بەش‌و تەنانەت‬ ‫س���ەرۆک زانکۆش دەکرێ���ت‪ ،‬دەبێت بنەمای‬ ‫حکومەتی هاواڵتیی بچەس���پێتنەک حکومەتی‬ ‫حزبیی‪ ،‬بۆئەمەش پێویستە پەرلەمان تەواوی‬ ‫دەسەاڵتی چاودێریی خۆی جێبەجێ بکات‪.‬‬

‫به‌ش����ێك له‌په‌رله‌مانت����اران بۆچونی‌‬ ‫جیاوازی����ان هه‌یه‌و پێیانوای����ه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫وه‌زی����ری‌ په‌یوه‌ندی����دار ئام����اده‌ی‌‬ ‫دانیشتنه‌كانی‌ په‌رله‌مان بێت‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌ یاس����اكان بتوانن باشتر شوێنی‌‬ ‫خۆی����ان بگ����رن‌و س����ه‌ركه‌وتوتربن‪،‬‬ ‫* په‌رله‌مانتاری فراکسیۆنی گۆڕان‬ ‫له‌خوله‌كانی‌ رابردوش ئه‌وه‌ كراوه‌‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫ویکیلیکس ‪‌2008‬‬

‫بۆردومانه‌كان ‌ی توركیا‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كان‌و بارزان ‌ی ده‌شێوێنێت‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكیه‌كان بۆ دروستكردنی‌ كه‌ناڵ ‌‬ ‫گفتوگۆو دایه‌لۆگ له‌نێوان ئه‌نكه‌ره‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێرو حكومه‌تی‌ به‌غدا‪،‬سه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرسانی‌ هه‌رێم ده‌كه‌ن‌و له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێك له‌كۆبونه‌وه‌كانیاندا‪ ،‬ده‌نگۆ ‌‬ ‫بۆردومانی‌ توركیا بۆسه‌ر ناوچ ‌ه‬ ‫سنوریه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌بێت ‌ه‬ ‫ته‌وه‌رێكی‌ دیكه‌ی‌ گفتوگۆكانیان‌و‬ ‫مه‌سعود بارزانی‌ توڕه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی نیگه‌ران نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ایت ‌‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی كردو‌ه‬ ‫ویكیلیكس‪ ،‬ك ‌ه ئاوێنه‌ ده‌قه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كوردیی‌‪ ،‬س���ه‌باره‌ت به‌هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌س���عود بارزانی‌‌و نێچیرڤ���ان بارزان ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ بۆردومانه‌كان���ی‌ توركیا بۆ‬ ‫ی هه‌رێم‪،‬‬ ‫س���ه‌ر ناوچ��� ‌ه س���نورییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان ده‌ڵێ���ن‪" ،‬له‌كات��� ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان���دا له‌گ���ه‌ڵ مه‌س���عود‌و‬ ‫ی‬ ‫نێچیرڤان بارزانیدا‪ ،‬ده‌نگۆی‌ ده‌وره‌یه‌ك ‌‬ ‫دیكه‌ی‌ بۆردومانه‌ ئاسمانیه‌كانی‌ توركیا‬ ‫باڵوبۆوه‌‪ ،‬نێچیرڤ���ان بێخه‌م بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی وتی‌‪ ،‬ئه‌م جموجوڵ ‌ه‬ ‫مه‌س���عود بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ربازییانه‌ په‌یام���ی‌ راس���ته‌قینه‌ ‌‬ ‫توركه‌كان��� ‌ه ب���ۆ ك���ورد‪ ،‬ن���ه‌ك ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌درێن له‌باره‌ ‌‬ ‫به‌یاننام ‌ه ئاشكرایانه‌ ‌‬ ‫دیالۆگه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا ك���ه‌ مێژوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 2008‬ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ س���اڵ ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ری���كا چاویانكه‌وتو‌ه‬ ‫به‌رپرس���ان ‌‬ ‫به‌مه‌س���عود بارزان���ی‌‌و نێچیرڤ���ان‬ ‫ی‬ ‫ی چۆنیه‌ت ‌‬ ‫بارزان���ی‌‪ ،‬بۆ تاوتووكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند كه‌ناڵێك ‌‬ ‫رۆڵبینین له‌بنیاتنان ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌‌و دایه‌لۆگ له‌نێوان توركیا‌و‬ ‫عێراقدا‪ ،‬له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه ئاماژه‌یان به‌و‌ه‬ ‫ك���ردو‌ه كه‌ "ئێم��� ‌ه پێمانوای���ه‌ نه‌هیچ‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی س���ه‌ربازی ‌‬ ‫كرده‌وه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫توركیا‌و نه‌ رێوش���وێنه‌كانی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫هه‌رێم بۆ س���ه‌ر په‌كه‌كه‌‪ ،‬ده‌توانن هیچ‬ ‫جیاوازییه‌كی‌ ئه‌وتۆ دروستبكه‌ن"‪.‬‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ی باڵیۆزخانه‌ ‌‬ ‫به‌پرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌عێراق جه‌خ���ت ده‌كه‌ن���ه‌وه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫"له‌ئێستادا زۆر گرنگ ‌ه ك ‌ه گفتوگۆكان ‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫نێ���وان ئه‌نك���ه‌ره‌و حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی جدی���ی‌ به‌رده‌وامب���ن‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوكات له‌نێ���وان ئه‌نكه‌ره‌و حكومه‌ت ‌‬

‫ی‬ ‫نه‌هیچ كرده‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ربازی ‌‬ ‫ی توركیا‌و‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ن ‌ه رێوشوێنه‌كان ‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫بۆ سه‌ر په‌كه‌كه‌‪،‬‬ ‫ده‌توانن هیچ‬ ‫جیاوازییه‌كی‌ ئه‌وتۆ‬ ‫دروستبكه‌ن‬ ‫ئه‌ردۆگان‌و بارزانی‬ ‫عێراقیش���دا‪ .‬پێویس���ته‌ به‌رده‌وامبین‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی هان���ی‌ هه‌ردوالیه‌ن ‌‬ ‫له‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و حكومه‌ت���ی‌ توركی���ا بده‌ین‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م دیالۆگان ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتوانه‌ به‌ڕێوه‌بچن"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ی دی‌‪:‬‬ ‫ئا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌الماره‌كان��� ‌‬ ‫باب���ه‌ت‪ :‬س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوان توركیا هه‌رێم ‌‬ ‫توركیا‪ ،‬دیالۆگ ‌‬ ‫كوردستان به‌رده‌وامه‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان ‌ه ‌‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫به‌روار‪30 :‬ی‌ نیسان ‪2008‬‬ ‫پولێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫ئێم��� ‌ه خه‌ریك���ه‌ نزیكده‌بین���ه‌و‌ه‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی���ی‌ راس���ته‌وخۆ له‌نێ���وان‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫به‌رپرسانی‌ توركیا‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫كوردس���تان‪ .‬پێویس���ته‌ هه‌مو شتێك‬ ‫بكه‌ی���ن له‌پێن���او ئ���ه‌وه‌ی‌ توركه‌كان‌و‬ ‫‪08BAGHDAD1339‬‬

‫ی سیاس���یی ئه‌مه‌ری���كاو باڵی���ۆزی‌ پێش���و ده‌یڤد‬ ‫عێراقیه‌كان له‌س���ه‌ر هێڵ ‌‬ ‫بجوڵێن‪،‬له‌كاتێكدا كه‌ش ‌ه به‌رده‌وامه‌ك ‌ه س���اترفیڵد وتووێژی���ان ك���رد له‌گه‌ڵ‬ ‫ی په‌كه‌كه‌و س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان مه‌سعود‬ ‫ی ه���ه‌ردو الیه‌ن��� ‌‬ ‫خواس���ت ‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی بارزانی‌‌و‪ ،‬س���ه‌رۆك ‌‬ ‫توركیا بره‌وپێده‌دات ب���ۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���نوربه‌زێن‪ .‬له‌و نێچیرڤان بارزان���ی‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌ چۆنیه‌ت ‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ سه‌ربازی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند كه‌ناڵێك ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا رۆڵبینین له‌بنیاتنان ‌‬ ‫سۆنگه‌یه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬به‌رپرسان ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندیی‌‌و دایه‌لۆگ له‌نێوان توركیا‌و‬ ‫ی به‌رده‌وامبون��� ‌‬ ‫له‌عێ���راق‪ ،‬گرنگی��� ‌‬ ‫ی هه‌رێمیان عێراقدا‪ .‬نێچیرڤان بارزانی‌ (و به‌رهه‌م‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫رێوش���وێنه‌كان ‌‬ ‫ی سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‪،‬‬ ‫ی ساڵح‪ ،‬جێگر ‌‬ ‫ی ئازادان ‌ه ‌‬ ‫بۆ سنورداركردنی‌ جموجوڵ ‌‬ ‫ی ك ‌ه ساترفیڵد هه‌مان رۆژ چاویپێكه‌وت)‬ ‫په‌كه‌كه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ته‌واوی‌ سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی توركیا‬ ‫ی ك���ورد تاووتوك���ردوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها دڵخۆش���بون به‌وه‌ی‌حكومه‌ت ‌‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جێگرێك ‌‬ ‫ی توركیا پالن���ی‌ هه‌یه‌ ب���ۆ دانان��� ‌‬ ‫ی هێرش���ه‌كان ‌‬ ‫به‌رده‌وامبون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌راس���انكردوه‌و س���ه‌رۆك وه‌زی���ران وه‌ك هاوت���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫كورده‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردوه‌ته‌سه‌ر پێكهاتن ‌ه به‌رهه‌م س���اڵح له‌ناو ئه‌و لیژنه‌ بااڵیه‌ ‌‬ ‫كاریگه‌رییش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌غ���دا‪ .‬ه���ه‌ر تاڵه‌بان���ی‌‌و عه‌ب���دواڵ گویل له‌س���ه‌ر ‌‬ ‫سیاس���ییه‌ نوێك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هێرشێك‪ ،‬ئاسمانیی‌ بێت یان زه‌مینیی‌‪ ،‬رێككه‌وتبون‪ .‬س���اترفیڵد وه‌س���فێك ‌‬ ‫ی ئێم ‌هی‌ كرد بۆ میكانیزم ‌ه‬ ‫ی هه‌ر‌ه بااڵدا تێگه‌یش���تن ‌‬ ‫ی هه‌رێم له‌ئاست ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌هی‌ توركیا سێقۆڵییه‌ك ‌هی‌ نێوان ئه‌مه‌ریكا‌و توركیا‌و‬ ‫ت���وڕه‌ده‌كات‪ ،‬وێڕا ‌‬ ‫ی گه‌ش���بین بون‬ ‫هه‌وڵده‌دات خ���ۆی‌ ببوێرێت له‌ئامانج ‌ه عێراق‪ .‬هه‌ردو بارزان ‌‬ ‫به‌وه‌ی‌ ئه‌م��� ‌ه زۆر به‌رهه‌مدارتر ده‌بێت‬ ‫مه‌ده‌نیه‌كان‌و ژێرخانی‌ ئابوریی‌‪.‬‬ ‫ی له‌و پێكهات ‌ه س���ێقۆڵییه‌ی‌ پێش���وتر‪.‬‬ ‫ی ‪ ،2008‬باڵیۆز ‌‬ ‫ی نیس���ان ‌‬ ‫ی ‪‌ 25‬‬ ‫رۆژ ‌‬

‫ی كۆبونه‌وه‌كاندا له‌گه‌ڵ مه‌سعود‌و‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫نێچیرڤ���ان بارزان���ی‪ ،‬باس‌و خواس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆردومانه‌ ئاسمانییه‌كان ‌‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫خولێك ‌‬ ‫توركیا باڵوب���ۆوه‌‪ ،‬نێچیرڤ���ان بێخه‌م‬ ‫بو‪ ،‬ب���ه‌اڵم مه‌س���عود بارزان���ی‌ وتی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م جموجوڵ ‌ه س���ه‌ربازییانه‌ په‌یام ‌‬ ‫ی توركه‌كانه‌ ب���ۆ كورد‪،‬‬ ‫راس���ته‌قینه‌ ‌‬ ‫ی ده‌درێن‬ ‫نه‌ك ئه‌و لێدوان ‌ه گش���تییان ‌ه ‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ دیالۆگه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ئێم��� ‌ه ب���ه‌رده‌وام هان��� ‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ده‌ده‌ی���ن ب���ۆ‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫به‌رده‌وامب���ون‌و توندوتۆڵكردن��� ‌‬ ‫ی دوه‌مدا‬ ‫ی تشرین ‌‬ ‫ی له‌مانگ ‌‬ ‫رێوشوێنان ‌ه ‌‬ ‫به‌ڵێنیان���دا بیگرنه‌به‌ر له‌دژی‌ په‌كه‌كه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ردو بارزانی‌ ئاماژه‌ی���ان به‌و‌ه كرد‬ ‫ك ‌ه ئه‌وان تێده‌گه‌ن له‌وه‌ی‌ وابه‌س���ته‌ن‬ ‫ی خۆیان���ه‌و‌ه بۆ رێگرتن‬ ‫به‌به‌ڵێنه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌كه‌كه‌و س���ه‌رچاو‌ه ‌‬ ‫له‌جموجوڵ��� ‌‬ ‫پشتیوانه‌كانیان‪ .‬به‌اڵم پێناچێت ئێم ‌ه‬ ‫ی ببینین‬ ‫ی ته‌واوه‌ت��� ‌‬ ‫جێبه‌جێكردنێك��� ‌‬ ‫یاخود كاریگه‌ریی‌ به‌هێزی‌ هه‌بێت له‌سه‌ر‬

‫ی ژێربه‌ژێری‌په‌كه‌ك��� ‌ه‬ ‫به‌ره‌وپێش���چون ‌‬ ‫ی دیپلۆماسیی‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاست ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا زۆر گرنگه‌ ك ‌ه گفتوگۆكان ‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫نێ���وان ئه‌نك���ه‌ره‌و حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی به‌رده‌وامبێت‪،‬‬ ‫ی جدی��� ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوكات له‌نێ���وان ئه‌نكه‌ره‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫عێراقییش���دا‪ .‬پێویس���ت ‌ه به‌رده‌وامبین‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی هان���ی‌ هه‌ردوالیه‌ن ‌‬ ‫له‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و حكومه‌ت���ی‌ توركی���ا بده‌ین‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م دیالۆگان ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوان ‌ه به‌ڕێوه‌بچ���ن‌و كه‌مترین‬ ‫نیگه‌رانییان هه‌بێت له‌بار‌هی‌ ش���وێن‌و‬ ‫ی دیالۆگه‌ك���ه‌وه‌‪ .‬ئێم��� ‌ه‬ ‫به‌ش���داربوان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێمانوای��� ‌ه ك��� ‌ه نه‌هی���چ كرده‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی توركی���ا‌و ن ‌ه‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫س���ه‌ربازی ‌‬ ‫ی حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م‬ ‫رێوش���وێنه‌كان ‌‬ ‫ب���ۆ س���ه‌ر په‌كه‌ك���ه‌‪ ،‬ده‌توان���ن هیچ‬ ‫ی ئه‌وتۆ دروستبكه‌ن‪ .‬به‌اڵم‬ ‫جیاوازییه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌توانێت گۆڕانكاریی‬ ‫ی جدی ‌‬ ‫دیالۆگێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بكات له‌كرده‌و‌ه ‌‬ ‫به‌دیبهێنێت‌و رێگری ‌‬ ‫سه‌ربازیی‌ ئیستفزازكه‌ر‪.‬‬

‫"نزیكبونه‌وه‌ ‌ی توركیا‌و عێراق بۆ دژایه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان نیه‌"‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫توركیاو عێراق وه‌كو دو واڵتی‌‬ ‫دراوسێ ده‌یانه‌وێت په‌یوه‌ندیه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كتری‌ ئاساییبكه‌نه‌وه‌و‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو ئه‌حمه‌د داود‬ ‫ئۆغڵۆ سه‌ردانی‌ به‌غدا‌و هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانی‌ كردو له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی‌‬ ‫هه‌ردوال كۆبوه‌وه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكی‌‬ ‫عێراقیش ده‌ڵێت"توركیا له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رابردو هه‌ڵویستی‌ به‌رامبه‌ر داعش‬ ‫سلبیی‌ بو‪ ،‬به‌اڵم له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ توركیا ئێمه‌ی‌‬ ‫دڵنیاكرده‌وه‌ به‌وه‌ی‌ ئه‌وان دژی‌‬ ‫تیرۆرن"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆنی‌ زه‌رد‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان ئومێ���د‬ ‫خۆش���ناو له‌ب���اره‌ی‌ س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت���ی‌ توركی���ا بۆ‬ ‫عێ���راق به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند" له‌ماوه‌ی‌‬ ‫راب���ردودا حكومه‌ت���ی‌ توركیا له‌دوای‌‬ ‫دۆسیه‌كه‌ی‌ تاریق هاشمی‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ عێ���راق ئاڵۆز بوه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ ئه‌حم���ه‌د داود ئۆغڵۆ‬ ‫ده‌توانین به‌هه‌نگاوێك هه‌ژمار بكه‌ین‬ ‫هه‌م توركیا خوازیاره‌ په‌یوه‌ندیه‌كانی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ به‌غدا ئاس���اییبكاته‌وه‌‪ ،‬هه‌م‬

‫حكومه‌ت���ی‌ عێراقی���ش خوازی���ار‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌تی‌‬ ‫توركیا ئاساییبكاته‌وه‌ هاتنی‌ ئه‌حمه‌د‬ ‫داود ئۆغڵ���ۆ ب���ۆ به‌غ���داو دواتر بۆ‬ ‫هه‌رێم هیچ كاریگه‌ریی‌ س���لبیی‌ نابێت‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌رێم‪ ،‬چونك���ه‌ په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫نێوان هه‌رێم‌و توركیا چ له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫سیاس���یی‌‌و چ له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌ ن���ه‌وت‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ دروسته‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد‬ ‫ك���ه‌ هه‌ڵوێس���تی‌ توركی���ا به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌داع���ش كاریگه‌ریی‌ هه‌بوه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم سه‌رۆكی‌ هه‌رێم نه‌یشاردوه‌ته‌وه‌و‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ره‌تای‌ روداوه‌كان رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ چاوه‌ڕوانی‌ زیاتریان له‌توركیا هه‌یه‌و‬ ‫له‌ئه‌وروپاش به‌و جۆره‌یه‌ كه‌ له‌توركیا‬ ‫نیگه‌رانن له‌وه‌ی‌ چاوه‌ڕوانی‌ زیاتریان‬ ‫له‌توركیا هه‌بوه‌ ب���ه‌وه‌ی‌ هاوكارییان‬ ‫بكات له‌و ش���ه‌ڕه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش كاریگه‌ریی‌ س���لبیی‌ نه‌بوه‌و‬ ‫نه‌گه‌یشتوه‌ته‌ ئاستێكی‌ ئاڵۆز‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆنی‌ زه‌رد‬ ‫جه‌ختی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ ئه‌حم���ه‌د داود ئۆغڵۆ‬ ‫سه‌ره‌تایه‌كی‌ باشه‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���ه‌كان‪ ،‬زۆر ئاس���اییه‌ دو‬ ‫واڵت به‌یه‌ك���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی���ان‬

‫پاش ماوه‌یه‌كی‌ تر داعش له‌عێراق ده‌رده‌كرێت‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫سیاسه‌تی‌ توركیا به‌رامبه‌ر به‌داعش گۆڕانكاری ‌‬ ‫به‌سه‌ردا هاتوه‌‬ ‫ئاس���اییبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ كۆتایی‌‬ ‫هه‌مو ئه‌و ئاڵۆزیه‌كان نیه‌ كه‌ له‌نێوان‬ ‫ئه‌و دو واڵته‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات په‌رله‌مانتار له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق ئارێز عه‌بدواڵ له‌باره‌ی‌‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی‌ ئۆغڵۆ ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌‬ ‫رونك���رده‌وه‌ ك���ه‌ "توركی���ا په‌نجه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ بۆ درێژ ده‌كرێ���ت هاوكاریی‌‬ ‫داعش���ی‌ ك���ردوه‌‪ ،‬له‌م���اوه‌ی‌ رابردو‬ ‫سیاس ‌هت‌و هه‌ڵوێسته‌كانی‌ توركیا زۆر‬ ‫دژی‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌ گه‌النی‌ عێراق‬ ‫بون له‌به‌رئه‌وه‌ توركیا فشارێكی‌ زۆری‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌ له‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رابردو زیانێك���ی‌ زۆر گه‌وره‌ی‌ كرد چ‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی‌ هه‌رێمیی‌‌و چ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫به‌سیاس���ه‌ته‌كانی‌ خۆی���دا بچێته‌وه‌‌و‬

‫په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‌ خۆی‌ له‌گه‌ڵ عێراق‌و باشه‌ به‌ئاراس���ته‌ی‌ ئاساییكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ هه‌ردوال"‪.‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان باشبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها په‌رله‌مانتار له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ناوب���راو ئه‌وه‌ش���ی‌ خس���ته‌ڕو كه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر توركیا به‌جدیی‌ بێت هاوكاریی‌ نوێنه‌ران���ی‌ عێ���راق مه‌س���عود قادر‬ ‫سوریاو عێراق ده‌كات له‌دژایه‌تیكردنی‌ له‌باره‌ی‌ س���ه‌ردانیكردنی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫داع���ش كارێكی‌ ب���اش ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌تی‌ توركیا ب���ۆ عێراق‌و هه‌رێم‬ ‫"ئه‌گه‌ر ئ���ه‌و وتانه‌ی‌ ته‌نیا قس���ه‌ی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ وت "س���ه‌ردانیكردنی‌‬ ‫س���ه‌ر مێز بن ئه‌وا هی���چ كاریگه‌ریی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ توركی‌ بۆ به‌غدا‬ ‫نابێ���ت س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌‪ ،‬ه���ه‌ر بۆیه‌ له‌چوارچێ���وه‌ی‌ ئه‌و سیاس���ه‌ته‌دایه‌‬ ‫عێ���راق‌و س���وریا خوازی���ارن توركیا كه‌ ئه‌م���ڕۆ عێراق هه‌یه‌ت���ی‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌ی‌ داعش هاوكارییان بكات‪ ،‬كرانه‌وه‌یه‌ له‌گه‌ڵ واڵته‌ دراوس���ێكان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا من پێموایه‌ توركیا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ عێ���راق واڵتێكه‌ خاوه‌نی‌‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ خۆی‌ ده‌گۆڕێت به‌رامبه‌ر ئابورییه‌كی‌ به‌هێزه‌‪ ،‬توركیا ده‌توانێت‬ ‫به‌داعش به‌ئاراسته‌ی‌ دژایه‌تی‌ داعش"‪ .‬س���ودێكی‌ باش ل���ه‌و ئابوریه‌ ببینێت‬ ‫ئه‌و وتی‌"به‌س���ه‌ردانێك‌و دو سه‌ردان به‌مامه‌ڵ���ه‌ی‌ بازرگانیی‌ له‌گه‌ڵ عێراق‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ نێوان توركیا‌و عێراق له‌قۆناغی‌ دوای‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش���یش‬ ‫ئاس���ایینابێته‌وه‌ ب���ه‌اڵم هه‌نگاوێكی‌ مامه‌ڵه‌ بازرگانیه‌كان باش���تر ده‌بن‪،‬‬

‫ته‌نانه‌ت په‌یوه‌ندی���ی‌ نێوان توركیا‌و‬ ‫عێراقیش باشتر ده‌بێت"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هه‌رێمی‌ كوردستانیش‬ ‫ئ���ه‌و پێیوایه‌ "په‌یوه‌ندی���ی‌ نێوانیان‬ ‫بازرگانییه‌‪ ،‬توركیا زۆر سودمه‌ند بوه‌‬ ‫له‌و په‌یوه‌ندیه‌‪ ،‬كوردیش له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌رێگای‌ توركی���اوه‌ ده‌توانێت نه‌وت‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ بكات‪ ،‬ئه‌وه‌ش پێگه‌ی‌‬ ‫ئابوریی‌ كوردی‌ به‌هێزكردوه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌نزیكبونه‌وه‌ی‌ توركیا‌و‬ ‫عێ���راق‌و كاریگه‌ریی‌ له‌س���ه‌ر هه‌رێم‪،‬‬ ‫ناوبراو تیشكی‌ خس���ته‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ "نزیكبونه‌وه‌ی‌ توركیا‌و عێراق بۆ‬ ‫دژایه‌تی���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان نیه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی‌ عێراق‌و‬ ‫هه‌رێ���م به‌ندن به‌یه‌ك���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫عێراق زیانێكی‌ گه‌وره‌ی‌ كردوه‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌وتی‌ كه‌ركوك نه‌ڕۆیشتوه‌ كه‌ سااڵنه‌‬ ‫‪10‬ملی���ار دۆالر داه���ات ده‌گه‌ڕایه‌وه‌‬ ‫بۆ عێ���راق"‪ .‬ئه‌و وتی‌"له‌دانیش���تنی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ عێراق ك���ه‌ تێیدا ئه‌حمه‌د‬ ‫داود ئۆغڵ���ۆ به‌ش���داریكرد‪ ،‬دڵنیای‬ ‫كردین���ه‌وه‌ ك���ه‌ توركی���ا دژایه‌تیی‌‬ ‫تیرۆر ده‌كات‌و ئه‌وه‌ش���ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫پ���اش ماوه‌یه‌كی‌ ت���ر داعش له‌عێراق‬ ‫ده‌رده‌كرێ���ت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ سیاس���ه‌تی‌‬ ‫توركیا به‌رامبه‌ر به‌داعش گۆڕانكاریی‌‬ ‫به‌سه‌ردا هاتوه‌"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫جه‌میل بایك‪:‬‬

‫‪7‬‬

‫تا هه‌ڕه‌شه‌ هه‌بێت له‌ده‌ڤه‌ری‌شه‌نگال ناكشێینه‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬رێباز سه‌عید‪ ،‬قه‌ندیل‬ ‫جه‌میل بایك هاوسه‌رۆكی كه‌جه‌كه‌‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا كه‌ له‌قه‌ندیل‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "توركیاو هه‌ندێك‬ ‫هێزی كوردیی هه‌وڵده‌ده‌ن به‌ر به‌‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوان په‌که‌که‌و یه‌په‌گه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هێزه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌کان‌ بگرن"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬هه‌ندێك پێیانوایه‌ كه‌ هێرش����ی‬ ‫داع����ش بۆس����ه‌ر هه‌رێم����ی كوردس����تان‪،‬‬ ‫له‌ئه‌نجامی ئ����ه‌وه‌وه‌ هاتوه‌ باس له‌ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردیی‌و ریفران����دۆم‌و گه‌ڕان����ه‌وه‌ی ناوچه‌‬ ‫جێناكۆك����ه‌كان‌و ناردن����ه‌ ‌ده‌ره‌وه‌ی نه‌وتی‬ ‫هه‌رێم ده‌كرا‪ ،‬داع����ش له‌الیه‌ن‌واڵتانه‌وه‌ بۆ‬ ‫له‌باربردنی ئه‌و بابه‌تانه‌ ته‌یاركراوه‌‪ ،‬پێتوایه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ راس����تن‪ ،‬یان مه‌س����ه‌له‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردیی جیاوازه‌ له‌و بۆچونه‌ی په‌كه‌كه‌ كه‌‬ ‫خۆسه‌ریی دیموكراسییه‌؟‬ ‫جه‌می����ل بای����ك‪ :‬له‌وانه‌ی����ه‌ ئه‌وان����ه‌‬ ‫له‌هۆكاره‌كان بن‪ ،‬به‌اڵم باوه‌ڕناكه‌م هۆكاری‬ ‫سه‌ره‌كیی هێرشه‌كانی داعش بۆ سه‌ر كورد‬ ‫ئه‌وانه‌ بن‪ ،‬داعش دژی مرۆڤایه‌تییه‌‪ ،‬سه‌ری‬ ‫هه‌مو كه‌س����ێك ده‌بڕن‪ .‬ئه‌گ����ه‌ر بێتو بڵێن‬ ‫كاك مه‌س����عود ‌وتویه‌تی ده‌وڵه‌تی كوردیی‬ ‫راده‌گه‌یه‌ن����م‌و داع����ش دژ ب����ه‌وه‌ هێرش����ی‬ ‫كردوه‌ته‌ س����ه‌ر باش����وری كوردستان‪ ،‬هیچ‬ ‫راس����ت نیه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ به‌هان����ه‌ بێت‪ ،‬بۆچی‬ ‫داع����ش هێ����رش ده‌كات����ه‌ س����ه‌ر رۆژئاوای‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬خ����ۆ رۆژئاوا نه‌یوت����وه‌ ئێمه‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت راده‌گه‌یه‌نین؟ ئێزیدیه‌كانی شه‌نگال‬ ‫نه‌یانوتبو ئێمه‌ ده‌وڵه‌ت دروستده‌كه‌ین‪ ،‬خۆ‬ ‫مه‌س����یحییه‌كانی موس����ڵ داوای ده‌وڵه‌تیان‬ ‫نه‌كردبو هه‌مویانیان ده‌ركرد‪ ،‬ئه‌و هێرشانه‌‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندییان به‌دروس����تبونی ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردییه‌وه‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬توركیا بۆچ����ی هاوكاریی داعش‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫جه‌میل بایك‪ :‬توركیا ده‌یه‌وێت عوسمانیی‬ ‫ن����وێ له‌رۆژهه‌اڵت����ی ناوه‌ن����د ئاواب����كات‪،‬‬ ‫خۆی����ان بكه‌نه‌ هێزێكی مه‌زن‌و ده‌س����ه‌اڵتی‬ ‫خۆی بس����ه‌پێنێت‪ ،‬بۆ ئ����ه‌وه‌ش ده‌خوازێت‬ ‫‌سه‌رله‌به‌ری س����وننی ئه‌نجام به‌ده‌ستبخات‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ كارده‌كات‪ ،‬ئه‌و به‌ره‌یه‌ش‬ ‫له‌الیه‌ن داعشه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌برێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫توركیا هاوكاری����ی داعش ده‌كات‌و ده‌یه‌وێت‬ ‫له‌ڕێی ئه‌وانه‌وه‌ بگاته‌ مه‌رامه‌كانی‪ ،‬له‌الیه‌كی‬ ‫تریش����ه‌وه‌ داعش دژی مرۆڤایه‌تیی‌و كورده‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ش ده‌یه‌وێت له‌ڕێی داعشه‌وه‌ له‌كورد‬ ‫ب����دات‪ ،‬توركیا دو ئامانج����ی هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كه‌م‪:‬‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌رێگه‌ی داعش����ه‌وه‌ له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ند خۆی به‌هێزبكات‌و عوس����مانیی نوێ‬ ‫ئاواب����كات‪ ،‬دوه‌م‪ :‬له‌ڕێ����ی داعش����ه‌وه‌ زه‌بر‬ ‫له‌كورد بدات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬توركیا ده‌توانێت رێگریی له‌لێدانی‬ ‫داعش بكات؟‬ ‫جه‌میل بایك‪ :‬نه‌خێ����ر ناتوانێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫توركیا ئه‌ندامی ناتۆیه‌و ناتۆش بنكه‌ی خۆی‬ ‫هه‌یه‌ له‌توركیا‪ ،‬توركیاش خزمه‌تی ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌پێ����ی یاس����اكانی ناتۆ توركی����ا ناتوانێت‬ ‫ب����ه‌ری پێبگرێ����ت‪ ،‬فڕۆكه‌كان����ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌توان����ن له‌بنكه‌ی ئینچه‌رلیك����ی توركیاوه‌‬ ‫هه‌س����تێت‪ ،‬له‌عێراق‌و سوریا له‌داعش بدات‪،‬‬ ‫توركیا به‌ش����ێوه‌یه‌كی تر ده‌توانێت رێگریی‬ ‫لێبكات‪ ،‬به‌اڵم له‌مه‌سه‌له‌ی ناتۆدا ناتوانێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ری����كاش له‌ناتۆدا هێزی س����ه‌ره‌كییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وروپاو ئه‌مه‌ری����كا به‌توركیا ده‌ڵێن نابێت‬ ‫هاوكاریی داعش بكه‌ی����ت‌و رێگه‌یان بده‌یت‬ ‫له‌خاكه‌كه‌ته‌وه‌ بچنه‌ سوریا‪ ،‬توركیا ده‌ڵێت‬ ‫قه‌ده‌غه‌م كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ئاش����كرا ده‌چن‪،‬‬ ‫چه‌كی����ان ب����ۆ ده‌نێرێ����ت‌و برینداره‌كانیان‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌كانی توركیا بۆ تیمار ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬هاوپه‌یمانێتی����ه‌ك له‌نێ����وان‬ ‫ئه‌مه‌ری����كاو چه‌ن����د‌واڵتێكی تر ب����ۆ لێدانی‬ ‫داعش پێكهێنراوه‌‪ ،‬تا ئێس����تا له‌گه‌ڵ ئێوه‌‬ ‫قس����ه‌یانكردوه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی له‌و‬ ‫هاوپه‌یمانیه‌تیه‌دا جێگه‌ بگرن؟‬ ‫جه‌می����ل بای����ك‪ :‬نه‌خێر له‌ب����ه‌ر توركیا‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێمه‌ قس����ه‌یان نه‌ك����ردوه‌و نایكه‌ن‪،‬‬ ‫توركی����ا زۆر هه‌وڵده‌دات ئه‌وروپاو ئه‌مه‌ریكا‬ ‫هی����چ په‌یوه‌ندیی����ه‌ك له‌گ����ه‌ڵ په‌كه‌ك����ه‌‬ ‫نه‌به‌س����تن‌و هاوكاری����ی نه‌ك����ه‌ن‌و نه‌بێت����ه‌‬ ‫بزاڤێكی سیاس����یی‪ ،‬توركیا ده‌ڵێت ئاماده‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه‌دا دابنیش����م كێشه‌ی كوردی‬ ‫له‌گه‌ڵدا چاره‌س����ه‌ربكه‌م‪ ،‬به‌اڵم له‌گۆڕه‌پانی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یی����دا هه‌وڵ����ده‌دات هیچ ‌واڵتێك‬ ‫نزیك����ی په‌كه‌كه‌ نه‌بێت����ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫په‌كه‌ك����ه‌ له‌ئاس����تی نێونه‌ته‌وه‌یی����دا ببێته‌‬ ‫جواڵنه‌وه‌یه‌كی سیاس����یی‪ ،‬ئه‌وكات توركیا‬ ‫ناچاره‌ كێش����ه‌ی ك����ورد چاره‌س����ه‌ربكات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هه‌وڵده‌ده‌ن له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه‌و یه‌په‌گه‌و‬ ‫كانتۆن����ه‌كان په‌یوه‌ندی����ی دروس����تبكه‌ن‪،‬‬ ‫راس����تییه‌كه‌ش ئه‌وه‌یه‌ بۆ ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌‬ ‫هیچ ش����تێك نابێ����ت‪ ،‬هه‌ندێ����ك ده‌وڵه‌ت‬

‫گرنگ ئه‌وه‌یه‌ تۆ‬ ‫خزمه‌تی چی ده‌كه‌یت؟‬ ‫ئه‌گه‌ر خزمه‌تی‬ ‫گه‌ل ده‌كه‌یت‌و‬ ‫ده‌ستكه‌وته‌كانی‬ ‫ده‌پارێزیت ئه‌وا‬ ‫شتێكی باش ده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ نه‌كه‌یت‬ ‫به‌هه‌زاران شه‌هیدیش‬ ‫بده‌یت بێمانایه‬

‫ئێمه‌ ناتوانین‬ ‫له‌سه‌ر كۆمه‌ڵكوژیی‬ ‫گه‌له‌كه‌مان سیاسه‌ت‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵكوژیی گه‌لی‬ ‫كورد سیاسه‌ت‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر تۆ‬ ‫پێش به‌كوشتنی‬ ‫گه‌له‌كه‌ت بگریت‬ ‫ده‌توانین سیاسه‌ت‬ ‫بكه‌یت‬ ‫ده‌یانه‌وێت ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ دروس����تبكه‌ن‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم توركی����او هه‌ندێك هێ����زی كوردیی‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن به‌ر ب����ه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ بگرن‪،‬‬ ‫تا ئێس����تا ئه‌وه‌یان كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ئاشكرا‬ ‫ده‌ڵێ����م له‌مه‌ودوا ئه‌وه‌ن����ده‌ هێزیان نیه‌ كه‌‬ ‫بتوانن به‌رده‌وامبن له‌و كاره‌یان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوای����ه‌ ئه‌مه‌ریكاو هاوپه‌یمانان‬ ‫بێ هاوكاریی یه‌په‌گه‌ بتوانن داعش له‌سوریا‬ ‫له‌ناوبه‌رن؟‬ ‫جه‌میل بایك‪ :‬ئێم����ه‌ نازانین په‌یوه‌ندیی‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌په‌گه‌ ده‌گرن یان نا‪ ،‬ئێمه‌ ناتوانین‬ ‫ده‌س����ت له‌و بابه‌ته‌‌وه‌ربده‌ین‪ ،‬ئه‌وه‌ بڕیاری‬ ‫خۆیان����ه‌‪ ،‬راس����ته‌ په‌یوه‌ندییم����ان له‌گه‌ڵ‬ ‫رۆژئاوا هه‌یه‌و ئه‌ركی نه‌ته‌وه‌یی خۆش����مان‬ ‫پێكده‌هێنین‌و كه‌سیش ناتوانێت رێگرییمان‬ ‫لێبكات‪ ،‬له‌مه‌سه‌له‌ی په‌یوه‌ندییه‌كاندا ئێمه‌‬ ‫له‌خۆم����ان‌و ئه‌وانیش له‌خۆیان به‌رپرس����ن‪،‬‬ ‫هه‌ركه‌س له‌س����ه‌ر ئامانج‌و ئی����راده‌ی خۆی‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بانگه‌ش����ه‌ی ئه‌وه‌ ده‌كرێت ئێوه‌‬ ‫هێ����زی ئه‌وه‌تان هه‌یه‌ كه‌ بتوانن ش����ه‌نگال‬ ‫رزگاربكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم مه‌رجی ئه‌وه‌تان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫دوای ئه‌وه‌ له‌شه‌نگال نه‌كشێنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ تا‬ ‫چه‌ند راسته‌‌؟‬ ‫جه‌می����ل بایك‪ :‬ت����ا مه‌ترس����یی‌ هه‌بێت‬ ‫ئێمه‌ ده‌مێنی����ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌ترس����ییان نه‌ما‬ ‫ئ����ه‌وا ده‌كش����ێینه‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی ئ����ه‌و ترس‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شانه‌ی هه‌بو خه‌ڵك‌و حزبه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫داوایانلێك����ردن به‌هانایانه‌وه‌ بچین‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫چوین‌و ئه‌وه‌ ئه‌ركێكی نه‌ته‌وه‌ییمانه‌ له‌كوێ‬ ‫گه‌ل‌و‌واڵت‌و خاك����ی گه‌له‌كه‌مان له‌خه‌ته‌ردا‬ ‫بێت ئه‌وا پاراستنی ئه‌وانه‌ بۆ ئێمه‌ بنه‌مایه‌‪،‬‬ ‫كه‌ی هه‌ڕه‌شه‌كان ره‌وینه‌وه‌و نه‌مان‌ ئێمه‌ش‬ ‫ده‌گه‌ڕێین����ه‌وه‌‪ ،‬داوامانك����رد لیژنه‌یه‌ك����ی‬ ‫سه‌ربازیی دروستبكرێت‪ ،‬هه‌مو ئه‌و هێزانه‌ی‬ ‫ده‌یانه‌وێ����ت دژی داعش ش����ه‌ڕ بكه‌ن له‌ژێر‬ ‫ئه‌و لیژنه‌یه‌دا به‌یه‌كه‌وه‌ تێبكۆش����ن‪ ،‬ئێستا‬ ‫له‌ش����ه‌نگال یه‌په‌گه‌‪ ،‬هه‌په‌گ����ه‌‪ ،‬هێزه‌كانی‬ ‫به‌رخۆدانی شه‌نگال‌و پێشمه‌رگه‌ هه‌ن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫داوا ده‌كه‌ین پێكه‌وه‌ ئێمه‌‪ ،‬یه‌په‌گه‌‪ ،‬پارتی‪،‬‬

‫جه‌میل بایک فۆتۆ‪ :‬رێباز‬ ‫یه‌كێتیی‌و هه‌مو ئه‌و الیه‌نانه‌ی هێزیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بێن‌و به‌یه‌كه‌وه‌ ش����ه‌نگال رزگاربكه‌ین‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫داخوازیی ئێمه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بڕوات����ان‌وایه‌‌كه‌ ئ����ه‌و لیژنه‌یه‌‬ ‫دروست ببێت؟‬ ‫جه‌میل بایك‪ :‬ئێمه‌ به‌رده‌وام كاری له‌سه‌ر‬ ‫ده‌كه‌ین‌و‌وازمان نه‌هێناوه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ له‌داهاتودا‬ ‫پێكبێ����ت‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر ئه‌وه‌ بكه‌ی����ن ده‌توانین‬ ‫شه‌نگال‌و جه‌له‌والش رزگاربكه‌ین‪.‬‬

‫ئه‌وانه‌ی‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كاندا‬ ‫سه‌باره‌ت‬ ‫به‌پڕۆسه‌ی ئاشتی‬ ‫باڵوده‌بنه‌و‌ه‬ ‫راستییه‌كان نیشان‬ ‫ناده‌ن‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ‌ه‬ ‫تا ئێستا هیچ‬ ‫شتێك له‌ئارادا‬ ‫نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ هیچمان‬ ‫رانه‌گه‌یاندوه‌‬

‫ئاوێن����ه‌‪ :‬توركیا رۆڵ����ی هه‌بو له‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫لیژنه‌یه‌ دروست نه‌بێت؟‬ ‫جه‌میل بای����ك‪ :‬بێگومان توركیا نایه‌وێت‬ ‫ئ����ه‌و لیژنه‌ی����ه‌ دروس����ت ببێ����ت‪ ،‬نایه‌وێت‬ ‫كورد یه‌كێتیی له‌نێوانیان دروس����ت ببێت‌و‬ ‫دیپلۆماس����ییه‌تیان هه‌بێ����ت‪ ،‬نایه‌وێ����ت‬ ‫كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌ی����ی‌و هێزی پاراس����تنی‬ ‫هاوبه‌ش دروستبێت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌یه‌وێت كورد‬ ‫پارچه‌پارچه‌ بێت‌و دژی یه‌كتربن‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫توركی����ا په‌یوه‌ندیی له‌گ����ه‌ڵ هه‌مو كوردێك‬ ‫پێشناخات له‌گه‌ڵ هه‌ندێك هه‌یه‌تی‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ندێكیش نیه‌تی‪ ،‬ئه‌وان هه‌وڵده‌ده‌ن كورد‬ ‫بده‌ن به‌گژ یه‌كترییدا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هێزی ئێوه‌ له‌شه‌نگال‪ ،‬كه‌ركوك‪،‬‬ ‫جه‌له‌وال هه‌بو‪ ،‬هه‌یه‌ ده‌ڵێت ئه‌مه‌ پیالنێكی‬ ‫ئێران‪ ،‬یه‌كێتیی‌و په‌كه‌كه‌یه‌ بۆ هێرشكردنه‌‬ ‫سه‌ر پارتی‌و پالنه‌كه‌ ئێران دایڕشتوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫تا چه‌ند راسته‌‌؟‬ ‫جه‌می����ل بایك‪ :‬ئ����ه‌وه‌ راس����ت نیه‌‪ ،‬خۆ‬ ‫هێرش����ه‌كان ته‌نه����ا له‌س����ه‌ر پارت����ی نین‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر ئێم����ه‌ خاوه‌ندارییمان له‌ش����ه‌نگال‬ ‫له‌س����ه‌ر یه‌كێتییش هه‌ن‪ ،‬له‌سه‌ر رۆژئاوای نه‌كردایه‌ ش����ه‌ره‌فی زۆر ده‌كه‌وته‌ ژێر پێوه‌‪،‬‬ ‫كوردس����تانیش هه‌ن‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر هێرش ته‌نها هه‌مو كه‌س ده‌زانێت كه‌ له‌شه‌نگال پارتی‌و‬ ‫بۆ س����ه‌ر ناوچه‌ی پارتی بوایه‌ ده‌كرا بڵێن پێش����مه‌رگه‌كا‌نی ئه‌وان ده‌سه‌اڵتدارن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫پالنێك هه‌ی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم داعش هێرش����یكرده‌ نه‌مانهێش����ت پێش����مه‌رگه‌كانی پارتی له‌وێ‬ ‫سه‌ر هه‌ر كه‌س����ێك‪ ،‬له‌شه‌نگال هێرشیكرده‌ زه‌بریان به‌ربكه‌وێ����ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر پالنێكی‌وه‌ها‬ ‫سه‌ر ئێزیدیه‌كان‪ ،‬له‌‌كه‌ركوك‌و جه‌له‌وال ته‌نها له‌ئارادابوایه‌ ئێمه‌ بۆچی‌ ئه‌وه‌مان ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئێران رۆڵ����ی گ����ه‌وره‌ی هه‌یه‌‬ ‫پارتی لێنیه‌‪ ،‬به‌ڵكو پێشمه‌رگه‌ی یه‌كێتیی‌و‬ ‫گه‌ریالكانی ئێمه‌ش����ی لێیه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ بۆچی‌ له‌عێراق‪ ،‬باس ل����ه‌وه‌ ده‌كرێت به‌هاوكاریی‬ ‫ره‌ش����كردنه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬گه‌ریال‪ ،‬ئێ����ران‌و ئه‌مه‌ریكا ده‌وڵه‌تی ت����ازه‌ی عێراق‬ ‫یه‌په‌گ����ه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ كوردس����تان ده‌پارێزن‪ ،‬دروستبوه‌‪ ،‬له‌هه‌رێمی كوردستان هاوكاریی‬

‫زۆری پێش����مه‌رگه‌ی له‌هێڵی سه‌وز كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌س����توه‌ردانه‌ی ئێران بۆچییه‌و ترسی‬ ‫له‌چی هه‌یه‌؟‬ ‫جه‌میل بایك‪ :‬ئێران هاریكاریی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم ده‌كات‪ ،‬كاك مه‌سعود له‌راگه‌یاندنه‌كاندا‬ ‫ده‌ركه‌وت‌وتی یه‌كه‌مین الیه‌ن كه‌ هاریكاریی‬ ‫ئێمه‌ی كرد ئێران ب����و‪ ،‬چه‌كیان دا پێمان‪،‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ئێ����ران دژی پارت����ی بوایه‌ چه‌كی‬ ‫نه‌ده‌دایه‌‪ ،‬حكومه‌تی هه‌رێ����م كه‌ هه‌ژمونی‬ ‫پارتی له‌س����ه‌ره‌‪ ،‬له‌ئاواكردن����ی حكومه‌تی‬ ‫عێراق����دا ره‌نجی ئێران‌و ئه‌مه‌ریكاو كوردیش‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر كورد نه‌بوای����ه‌ نه‌یانده‌توانی‬ ‫ئ����ه‌و حكومه‌ته‌ ئاوابكه‌ن‪ ،‬ئێ����ران له‌عێراق‌و‬ ‫باش����وری كوردس����تان رۆڵی گرنگی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی داعش دژی ئێران‌و شیعه‌ش����ه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێ����ك له‌‌ئامانجه‌كانی داع����ش الوازكردنی‬ ‫به‌ره‌ی ش����یعه‌و پارچه‌پارچه‌‌كردنی ئێرانه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێ����ران دژی داعش ده‌وه‌س����تێته‌وه‌و‬ ‫هاوكاری����ی ئه‌وان����ه‌ش ده‌كات ك����ه‌ دژی‬ ‫ده‌وه‌‌س����تنه‌وه‌‪ ،‬هاوكاریی حكومه‌تی هه‌رێم‌و‬ ‫ش����یعه‌و س����وریاش ده‌كات‪ ،‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‬ ‫دژی داعش ده‌وه‌س����تنه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش له‌به‌ر‬ ‫خاتری خ����ۆی ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئێ����ران ئاوا‬ ‫ن����ه‌كات‌و ئه‌وان دژی داعش نه‌وه‌س����تنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا داعش له‌ن����او ئێراندا چاالكیی ده‌كات‪،‬‬ ‫ئێران پارچه‌‌پارچه‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌مڕۆ له‌ئێراندا‬ ‫داعش هه‌ندێك جموجوڵ ده‌كات‪ ،‬له‌ناوچه‌ی‬ ‫كوردس����تان‌و به‌لوجه‌كان هه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ داعش‬ ‫ه����ه‌وڵ بۆ گرتنی جه‌ل����ه‌وال ده‌دات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫جه‌له‌والو خانه‌قین ده‌رگای سنوری ئێرانن‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و ستراتیژه‌ تا بتوانێت به‌ره‌ی دواوه‌ی‬ ‫به‌هێزبكات‌و ببێته‌ هه‌ڕه‌شه‌ له‌سه‌ر ئێڕان‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬س����ه‌ردانی‌وه‌فده‌كانی به‌ده‌په‌و‬ ‫هه‌ده‌پ����ه‌‪ ،‬ب����ۆ ئیمراڵی‌و له‌گ����ه‌ڵ قه‌ندیل‌و‬ ‫حكومه‌ت����ی توركیا به‌كوێ گه‌یش����توه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫نامانه‌ چییان تێدایه‌ كه‌‌له‌نێوانتاندا ئاڵوگۆڕ‬ ‫ده‌كرێت؟‬ ‫جه‌میل بایك‪ :‬ئێمه‌ له‌ناو ئه‌و ئیشه‌داین‪،‬‬ ‫هه‌ر ش����تێك ئێمه‌ نه‌یزانین كه‌س ناتوانێت‬ ‫بیزانێ����ت‪ ،‬ئه‌وان����ه‌ی له‌راگه‌یاندنه‌كان����دا‬ ‫باڵوده‌بنه‌وه‌ راس����تییه‌كان نیش����ان ناده‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت����ه‌ تا ئێس����تا هیچ ش����تێك له‌ئارادا‬ ‫نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ هیچم����ان رانه‌گه‌یاندوه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئێم����ه‌ ناتوان����ن ‌وه‌ك خۆم����ان‬ ‫بزان����ن له‌نێوان ئێمه‌و توركی����ا هه‌نگاوه‌كان‬ ‫پێش����ده‌كه‌ون یان پێش����ناكه‌ون‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫له‌‌راگه‌یاندنه‌كاندا ده‌رده‌كه‌وتن‌و كه‌شێكی‌وا‬ ‫نیشانده‌ده‌ن كه‌ هه‌مو شتێك چاره‌سه‌ربوه‌‪،‬‬ ‫به‌وش����ێوه‌یه‌ ده‌یانه‌وێت گ����ه‌ل الواز بكه‌ن‌و‬ ‫تێكۆشان نه‌كات‪ ،‬تا به‌ئاسانیی به‌رنامه‌كانی‬ ‫خۆیان به‌رده‌وام بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش ش����ه‌ڕێكی‬ ‫ده‌رونیی����ه‌‪ ،‬ئ����ه‌و ته‌له‌فزیۆنان����ه‌ی نزی����ك‬ ‫له‌ئه‌كه‌پ����ه‌ن ئ����ه‌و پڕوپاگه‌ندان����ه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت‌وا هه‌مو ش����تێك چاره‌سه‌ر ده‌بێت‪،‬‬ ‫ب����ۆ ئه‌وه‌ی گ����ه‌ل له‌دژی ئ����ه‌وان نه‌كه‌وێته‌‬ ‫جموجۆڵ‪ ،‬نه‌ گه‌ل‌و نه‌‌گه‌ریال ده‌بێت خۆیان‬ ‫الواز بكه‌ن‪ ،‬له‌الیه‌ك هه‌وڵده‌ده‌ین دانوستان‬ ‫ده‌ستپێبكات كه‌ س����ااڵنێكه‌ تێكۆشانی بۆ‬ ‫ده‌كه‌ی����ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئ����ه‌وه‌ش ده‌بێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫به‌رده‌وامبی����ن له‌خه‌بات‪ ،‬ك����ه‌ی حكومه‌ت‬ ‫هه‌ن����گاوی عه‌مه‌لیی نا‪ ،‬ئ����ه‌وكات ده‌ڵێین‬ ‫دانوستان ده‌ستیپێكردوه‌‪ ،‬تا ئێستاش ئه‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌ی نه‌ناوه‌و دیاری����ش نیه‌‪ ،‬ناتوانین‬ ‫بڵێین ترس نه‌ماوه‌و خۆمان بخه‌ڵه‌تێنین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌ش����داربونی كورد له‌حكومه‌تی‬ ‫ئێستای عێراق چۆن شرۆڤه‌ ده‌كه‌ن؟‬ ‫جه‌میل بای����ك‪ :‬ئێمه‌ له‌گ����ه‌ڵ ئه‌وه‌داین‬ ‫كورد به‌ش����داریی حكومه‌تی عێراقی كردوه‌و‬ ‫كارێكی باش����ه‌و هێڵی سیاسیی ئێمه‌ داوای‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬ده‌زانین كه‌ ده‌توانرێت ئه‌وه‌‬ ‫بخرێت����ه‌ خزمه‌تی كوردان‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر نه‌چنه‌‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ خزمه‌ت به‌پرسی كوردو گه‌النی‬ ‫عێراق ناكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر‌وانه‌بێت له‌عێراق شه‌ڕ‬ ‫ده‌ستپێده‌كات‌و كه‌سیش نازانێت ئه‌و شه‌ڕه‌‬ ‫كه‌ی ده‌وه‌ستێت‪ ،‬ئێمه‌ نه‌ته‌وه‌ی دیموكرات‬ ‫به‌بنه‌ما ده‌گرین‪ ،‬له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و بنه‌مایه‌ش‬ ‫یه‌كێتی����ی‌و برایه‌ت����ی به‌بنه‌م����ا ده‌گری����ن‪،‬‬ ‫له‌نه‌ته‌وه‌ی دیموكراتیكدا هه‌ر گه‌ل‪ ،‬باوه‌ڕی‌و‬ ‫كلتورێك به‌ناس����نامه‌و ن����رخ‌و زمانی خۆی‬ ‫ئازادانه‌ خ����ۆی رێكده‌خات‌و به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪،‬‬ ‫بۆ خۆی داوای چی ده‌كات بۆ ئه‌ویش داوای‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬ئاوا یه‌كێتیی‌و برایه‌تی دروست‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌‌نه‌ت����ه‌وه‌ی دیموكرات ده‌توانرێت‬ ‫كێشه‌كان چاره‌س����ه‌ربكرێت‪ ،‬هۆكاری شه‌ڕ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ش����تێك بۆ خۆت به‌ڕه‌وا بزانیت‪،‬‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی تر ب����ه‌ڕه‌وای‌ نه‌زانی����ت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌ی ئه‌مڕۆ بۆ دروستبونی حكومه‌تی‬ ‫عێ����راق نراوه‌ له‌جێ����ی خۆیدایه‌‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم سێ مانگ مۆڵه‌تی داوه‌ به‌حكومه‌تی‬ ‫عێراق ك����ه‌ ئه‌گه‌ر داواكانی جێبه‌جێ نه‌كات‬ ‫خۆی ده‌كشێنێته‌وه‌‪‌،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و رویدا ئه‌وه‌‬ ‫كێش����ه‌ دروس����ت ده‌بێت‪ ،‬پێده‌چێت عێراق‬ ‫پارچه‌پارچه‌ بێت‌و به‌ره‌و ش����ه‌ڕ بڕوات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ش����ه‌ڕه‌ زیان به‌هه‌مو كه‌سێك ده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬

‫ئێمه‌ له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫خه‌بات ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫كوردی هه‌ر چوار‬ ‫پارچه‌ی كوردستان‬ ‫له‌ناوماندا هه‌ن‪،‬‬ ‫‌گه‌ل له‌هه‌ر‬ ‫شوێنێك له‌خه‌ته‌ردا‬ ‫بێت ئێم ‌ه‬ ‫پاراستنی به‌ئه‌ركی‬ ‫خۆمان ده‌زانین‬ ‫مرۆڤ ده‌بێت كاربكات بۆ ئه‌وه‌ی كێشه‌كان‬ ‫چاره‌س����ه‌ربكات‪ ،‬نه‌ك له‌گه‌ڵ كێش����ه‌كاندا‬ ‫بژی‪ ،‬ته‌نها به‌هه‌نگاوی ئاواكردنی حكومه‌تی‬ ‫نوێی عێراق كێشه‌كان چاره‌سه‌رنابن‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫هه‌نگاوی تریش بنرێت به‌وش����ێوه‌یه‌ ئه‌نجام‬ ‫به‌ده‌ست ده‌خرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬هه‌بون����ی گه‌ریال له‌ش����ه‌نگال‌و‬ ‫مه‌خمور به‌رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان بوه‌؟‬ ‫ئای����ا رۆڵی گه‌ری��ل�ا له‌رزگاركردنی مه‌خمور‬ ‫چه‌ند بوه‌‪ ،‬تا ئێستا به‌گشتیی چه‌ند گه‌ریال‬ ‫شه‌هید بون؟‬ ‫جه‌می����ل بای����ك‪ :‬هاتنی گه‌ریال له‌س����ه‌ر‬ ‫داخوازی����ی گه‌ل بو‪ ،‬گ����ه‌ل داوایكرد گه‌ریال‬ ‫بچێ����ت بیپارێزێ����ت‪ ،‬پاش ئ����ه‌وه‌ش حزبه‌‬ ‫سیاس����ییه‌كان داوایانك����رد‪ ،‬پێ����ش ئه‌وه‌‬ ‫رێككه‌وتن هه‌بوایه‌ باشتر ده‌بو‪ ،‬ئێمه‌ داوامان‬ ‫له‌یه‌كێتیی‌و پارتی ك����رد‪ ،‬پێمانوتن داعش‬ ‫هێرش ده‌كاته‌ س����ه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان‪،‬‬ ‫ده‌مانه‌وێت بۆ پاراستنی باشور هێز بنێرین‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم یه‌كێتیی‌و پارتی‌وتیان سوپاس����تان‬ ‫ده‌كه‌ین له‌ئێس����تادا پێویس����ت نیه‌‪ ‌،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌داهاتودا ت����رس‌و خه‌ته‌ر هه‌ب����و ئه‌وكات‬ ‫ده‌توانی����ن داوا بكه‌ین‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وان به‌و ش����ێوه‌یه‌ ‌وه‌اڵمیاندای����ه‌وه‌ ئێمه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ هه‌ڵس����وكه‌تمان كرد‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم كاتێك داعش هێرش����ی ك����رد گه‌ل‌و‬ ‫حزبه‌كان داوایانكردو ئێمه‌ش بۆ پاراس����تنی‬ ‫ئه‌وان گه‌ریالمان نارد‪ ،‬ئێمه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی خه‌بات ده‌كه‌ین‪ ،‬ك����وردی هه‌ر‬ ‫چوار پارچه‌ی كوردس����تان له‌ناوماندا هه‌ن‪،‬‬ ‫‌گه‌ل له‌هه‌ر ش����وێنێك له‌خه‌ته‌ردا بێت ئێمه‌‬ ‫پاراس����تنی به‌ئه‌ركی خۆمان ده‌زانین‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫دۆستی گه‌ل‌و باوه‌ڕی‌و كلتوره‌ جیاوازه‌كانین‪،‬‬ ‫له‌ش����ه‌نگال گ����ه‌ل روب����ه‌ڕوی كۆمه‌ڵكوژیی‬ ‫بوه‌وه‌‪ ،‬بۆ پاراس����تنیان چوینه‌ ئه‌وێ‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ناتوانین له‌س����ه‌ر كۆمه‌ڵكوژیی گه‌له‌كه‌مان‬ ‫سیاس����ه‌ت بكه‌ی����ن‪ ،‬له‌س����ه‌ر كۆمه‌ڵكوژیی‬ ‫گه‌لی كورد سیاس����ه‌ت ناكرێ����ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر تۆ‬ ‫پێش به‌كوشتنی گه‌له‌كه‌ت بگریت ده‌توانین‬ ‫سیاس����ه‌ت بكه‌یت‪ ،‬ئه‌گه‌رن����ا به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫بێ����ت ناتوانین سیاس����ه‌ت بكه‌ی����ن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫له‌مه‌خمور شه‌ڕمان كرد‪ ،‬گه‌ریالو پێشمه‌رگه‌و‬ ‫میلیش����یاكانی‌ كامپی مه‌خمور شه‌ڕیانكردو‬ ‫به‌یه‌ك����ه‌وه‌ ئ����ه‌و ناوچه‌یه‌م����ان رزگاركرد‪،‬‬ ‫ڕاس����تیش ئه‌وه‌یه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ش داوامانكرد‬ ‫لیژنه‌یه‌ك دروستبێت‪ ،‬تا هه‌مو الیه‌ك له‌ژێر‬ ‫س����ایه‌ی ئه‌و لیژنه‌یه‌دا شه‌ڕبكات‪ ،‬ئه‌وه‌‌وره‌‬ ‫ده‌دات����ه‌ گه‌ریالو پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬له‌ئاس����تی‬ ‫ناوچه‌و نێونه‌ته‌وه‌ییدا حورمه‌تی كوردی پێ‬ ‫زیاد ده‌بێت‪ ،‬كورد به‌وه‌ مه‌زن ده‌بێت‪ ،‬نه‌ك‬ ‫حزبێك ئه‌گه‌ر كورد س����ه‌ركه‌وت ئه‌وه‌ هه‌مو‬ ‫حزبه‌كان س����ه‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ح����زب بۆ كوردو‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تیی����ه‌‪ ،‬نابێ����ت هه‌رگیز حزب پێش‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی بخه‌ین‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ ئێمه‌‬ ‫خه‌بات ده‌كه‌ی����ن‪‌،‬وه‌ك ده‌زانن له‌مه‌خمورو‬ ‫شه‌نگال‌‌و ره‌بیعه‌ گه‌ریالكانمان شه‌ڕیانكردو‬ ‫چه‌ندینیان لێ شه‌هید بون‪ ،‬ژماره‌ی ته‌واوی‬ ‫نازانم‪ ،‬به‌اڵم نزیكه‌ی (‪ )25‬ش����ه‌هید ده‌بن‪،‬‬ ‫هه‌ڤاڵی ژنیش����یان تێدایه‌‪ ،‬مه‌س����ه‌له‌ ژماره‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ گرنگ نیه‌‪ ،‬گرن����گ ئه‌وه‌یه‌ تۆ‬ ‫خزمه‌تی چی ده‌كه‌یت؟ ئه‌گه‌ر خزمه‌تی گه‌ل‬ ‫ده‌كه‌یت‌و ده‌ستكه‌وته‌كانی ده‌پارێزیت ئه‌وا‬ ‫شتێكی باش ده‌كه‌یت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ نه‌كه‌یت‬ ‫به‌هه‌زاران شه‌هیدیش بده‌یت بێمانایه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫بۆ بوژانه‌وه‌ ‌ی ئابوریی‬ ‫عێراق رو له‌سێكته‌ر ‌ی باج ده‌كات‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫بڕیارده‌ری‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬تائێستاش ‪%93‬ی‌‬ ‫داهاتی‌ عێراق له‌نه‌وته‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌مه‌ترسیی‌ گه‌وره‌ ناوده‌بات‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫كه‌ نرخی‌ نه‌وت به‌به‌رده‌وام له‌دابه‌زیندایه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "له‌ساڵی‌‬ ‫داهاتوه‌وه‌عێراق به‌ره‌وسێكته‌ری‌ باجدان‬ ‫هه‌نگاوده‌نێ‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت به‌نیازه‌ باجێكی‌ زۆر‬ ‫له‌سه‌ر كۆمپانیاكانی‌ په‌یوه‌ندیكردن دابنێ‌"‪.‬‬ ‫عێراق به‌سیسته‌می‌ باجداندا ده‌چێته‌وه‌‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ فراكس���یۆنی‌ كۆمه‌ڵ��� ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امیی‌‌و بڕی���ارده‌ری‌ لیژن���ه‌ی‌ دارایی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق ئه‌حمه‌د حاجی‌ ره‌شید‪،‬‬ ‫له‌دیدارێك���ی‌ ئاوێنه‌دائاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫له‌كاتێكدا رۆژانه‌ نرخی‌ نه‌وت له‌دابه‌زیندایه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ عێراق ناچاره‌ په‌نا بۆ س���ێكته‌ره‌كانی‌‬ ‫تری‌ ئابوریی‌ ببات‪ ،‬وه‌ك ئه‌ویش ده‌یخاته‌ڕو‬ ‫به‌پێی‌ وت���ه‌ی‌ وه‌زیری‌ دارایی‌ س���ه‌ره‌تا رو‬ ‫له‌بوژانه‌وه‌ی‌ سیس���تمی‌ باجدان‌و زیادكردنی‌‬ ‫گومرگ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬له‌هه‌نگاو ‌ی سه‌ره‌تاش���دا‬ ‫باجێك���ی‌ زۆر له‌س���ه‌ر كۆمپانیاكان���ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیكردن داده‌نێن "به‌مه‌ش پێده‌چێت‬ ‫نرخی‌ په‌یوه‌ندیكردنیش گران بێت"‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتارێك ‌ی‬ ‫بودجه‌ی‌‬ ‫عه‌ره‌ب وتی‌‪150‬هه‌زار‬ ‫پێشبینیكراوی‌‬ ‫به‌رمیل نه‌وته‌كه‌ی‌‬ ‫عێراق بۆ‬ ‫هه‌رێم ‪%7‬ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫ساڵی‌ ‪2015‬‬ ‫نزیكه‌ی‌‪130‬ترلیۆن عێراق پێكدێنێ‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌بێت هه‌رێم‬ ‫دیناره به‌مجۆره‌‬ ‫‪ 40‬ترلیۆن دینار له‌‪%7‬ی‌ بودجه‌‬ ‫به‌رێت نه‌ك ‪%17‬‬ ‫كه‌متره‌ له‌مساڵ‬

‫چونك���ه‌ بڕیاره‌ عێ���راق رۆژان���ه‌ ‪3‬ملیۆن‌و‬ ‫‪700‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت هه‌نارده‌ بكات‪ ،‬له‌و‬ ‫بڕه‌ش ‪ 400‬هه‌زار به‌رمیلی‌ پش���ت به‌نه‌وتی‌‬ ‫كوردس���تان ده‌به‌ستێ‌‪ ،‬كه‌ ئه‌و له‌و بڕوایه‌دا‬ ‫نیی���ه‌ هه‌رێم بتوانێ‌ئه‌و ب���ڕه‌ هه‌نارده‌ بكات‬ ‫"هه‌رچه‌نده‌ پێش���تر به‌داخ���ه‌وه‌ دو وه‌زیری‌‬ ‫بودجه‌ی‌‪ 2015‬هه‌مان گرفتی‌ بودجه‌ی‌‪ 2014‬كورد واژۆی‌ ئه‌وه‌ی���ان كردبو كه‌ كورد ئه‌و‬ ‫ب���ڕه‌ هه‌ن���ارده‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش كارتێكه‌‬ ‫ده‌بێت‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئ���ه‌و‪ ،‬بودج���ه‌ی‌ ‪2015‬ی‌ عێراق به‌ده‌ست به‌رپرسانی‌ به‌غداوه‌زو زو به‌ڕوماندا‬ ‫هه‌م���ان گرفت���ی‌ بودج���ه‌ی‌ ‪2014‬ده‌بێت‪ ،‬به‌رزیده‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬

‫كورتهێنانی‌ بودجه‌ كه‌مكراوه‌ته‌وه‌‬ ‫دابه‌زینی‌ به‌رده‌وام����ی‌ نرخ ‌ی نه‌وت له‌‪$110‬‬ ‫ب����ۆ كه‌متر ل����ه‌‪ $80‬وه‌ك ئ����ه‌و په‌رله‌مانتاره‌‬ ‫ده‌یخاته‌ڕو گه‌وره‌ترین زیانی‌ به‌ئابوریی‌ عێراق‬ ‫گه‌یاندوه‌‌و رێژه‌ی‌ كورتهێنانی‌ بودجه‌كه‌ی‌ زۆر‬ ‫زیادكردوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌هۆی‌ خه‌رجنه‌كردنی‌‬ ‫به‌ش����ه‌ بودجه‌ی‌ وه‌به‌رهێنان‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێ‌ خه‌رجیی‌ تربه‌شێكی‌ زۆر له‌و كورتهێنانه‌‬ ‫كه‌مكراوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك كورتهێنانه‌كه‌ی‌ له‌‬ ‫‪ 32‬ترلی����ۆن دیناره‌وه‌دابه‌زاندوه‌ بۆ ‪21‬ترلیۆن‬

‫دینار "به‌اڵم هێش����تا دابه‌زینه‌ك����ه‌ كاریگه‌ریی‌‬ ‫خ����ۆی‌ هه‌ب����وو بودج����ه‌ی‌ پێش����بینیكراو ‌ی‬ ‫عێراقی‌ب����ۆ س����اڵی‌ ‪ 2015‬كه‌مكردۆت����ه‌وه‌ بۆ‬ ‫نزیكه‌ی‌‪130‬ترلی����ۆن دینار‪،‬ئه‌مه‌ش به‌به‌راورد‬ ‫به‌س����اڵی‌ پێش����و ‪40‬ترلیۆن دیناری‌ كه‌متره‌‪،‬‬ ‫به‌بڕوای‌ من به‌ش����ێك له‌سه‌ردانه‌كه‌ی‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆماری‌ عێراق بۆ سعودیه‌ په‌یوه‌ندیی‌ به‌وه‌وه‌‬ ‫هه‌بو كه‌ به‌یه‌ك����ه‌وه‌ رێبگرن له‌زیاتر دابه‌زینی‌‬ ‫نرخی‌ نه‌وت"‪.‬‬

‫نه‌كرێت"‪.‬‬ ‫به‌جۆرێكی‌ تر بودجه‌ی‌ هه‌رێم كه‌مده‌كه‌ن‬ ‫ئ����ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ كورده‌ ئه‌وه‌ش ئاش����كرا‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ به‌زیادكردنی‌ بودجه‌ی‌ س����یادیی‌‬ ‫عێراق به‌رپرس����انی‌ به‌غدا به‌به‌رده‌وام به‌ش����ه‌‬ ‫بودجه‌ی‌ هه‌رێ����م كه‌مده‌كه‌نه‌وه‌ "ل����ه‌ ‪2011‬دا‬ ‫به‌ش����ه‌ بودجه‌ی‌ سیادیی‌ عێراق ‪%22‬ی‌ بودجه‌‬ ‫ب����و‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌وكات ك����ورد ئاماده‌گییه‌كی‌‬ ‫به‌رچ����اوی‌ له‌وه‌زاره‌ت����ی‌ به‌رگری����ی‌ عێ����راق‬ ‫هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم ل����ه‌‪2013‬دا كه‌ بون����ی‌ كورد زۆر‬ ‫كه‌مبوه‌ته‌وه‌ له‌وه‌زاره‌ت����ی‌ به‌رگریی‌‪ ،‬بودجه‌ی‌‬ ‫س����یادیی‌ به‌رزكراوه‌ته‌وه‌ ب����ۆ ‪ ،%28‬به‌مجۆره‌‬ ‫هه‌ر زیادكردنێك بۆ بودجه‌ی‌ سیادیی‌ پاره‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم كه‌مده‌كات"‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتارێك قسه‌یه‌كی‌ مه‌ترسیدار ده‌كات‬ ‫به‌پێ����ی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئ����ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ‌ی‬ ‫لیژنه‌ی‌ دارای����ی‌ عێ����راق به‌رهه‌مهێنانی‌ نه‌وت‬ ‫له‌هه‌رێم����دا له‌ئێس����تادا له‌‪450‬ه����ه‌زار به‌رمیل‬ ‫نزیكبۆت����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌‪150‬ه����ه‌زار به‌رمیل����ی‌ ب����ۆ‬ ‫پێداویس����تیی‌ ناوخۆو ‪300‬هه‌زار به‌رمیلیش����ی‌‬ ‫پێویسته‌ پاره‌كه‌ بۆ كه‌رتێكی‌ تر خه‌رج‬ ‫هه‌ن����ارده‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬له‌و بڕه‌ش به‌پێی‌‬ ‫بكرێت‬ ‫رێككه‌وتن����ی‌ ئه‌م دواییه‌ی‌ عێراق‌و هه‌رێم ‪150‬‬ ‫دابه‌زینی‌ نرخی‌ نه‌وت وه‌ك ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌‬ ‫ه����ه‌زار به‌رمیلی‌ له‌رێگای‌ عێراق����ه‌وه‌ هه‌نارده‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ش ناوبراو ب����اس له‌وته‌ی‌ ب����ۆی‌ ده‌چێت عێراق ناچار ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫په‌رله‌مانتارێك����ی‌ عێ����راق ده‌كات ك����ه‌ بۆ ئه‌و به‌ره‌و سێكته‌ره‌كانی‌ تری‌ ئابوریی‌ هه‌نگاوبنێت‪،‬‬ ‫جێگای‌ مه‌ترسییه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌دانیشتنێكدا ئه‌و به‌ده‌ر له‌و‌ه توانای‌ گه‌شه‌كردنی‌ بوار ‌ی نه‌وتیش‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ ك����ه‌ ئه‌حمه‌د وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت وه‌كو پێویس����ت نییه‌‌و به‌تایب����ه‌ت له‌كاتێكدا‬ ‫حه‌زناكات ناوه‌كه‌ی‌ بڵێت‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ده‌ڵێن سااڵنه‌ پاره‌یه‌كی‌ زۆر بۆ بوژانه‌وه‌ی‌ سێكته‌ری‌‬ ‫دۆس����تی‌ كورده‌‪ ،‬وتویه‌تی‌"‪150‬ه����ه‌زار به‌رمیل ن����ه‌وت له‌عێراق����دا خه‌رجكراوه‌‪،‬له‌وباره‌ی����ه‌وه‌‬ ‫نه‌وته‌ك����ه‌ی‌ هه‌رێ����م ‪%7‬ی‌ بودج����ه‌ی‌ عێراق ئه‌حم����ه‌د حاجی‌ ره‌ش����ید ده‌ڵێ����ت "له‌‪2005‬دا‬ ‫پێكدێن����ی‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت هه‌رێم له‌‪%7‬ی‌ بودجه‌ به‌رهه‌مهێنان����ی‌ ن����ه‌وت له‌عێراقملیۆنێك‌و ‪800‬‬ ‫به‌رێ����ت نه‌ك ‪ ."%17‬ئه‌حمه‌د حاجی‌ ره‌ش����ید ه����ه‌زار به‌رمیل ب����و له‌ئێس����تادا دوای‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ڵێت "به‌ڕاستیی‌ ده‌بێت وه‌فدی‌ دانوستانكاری‌ به‌ملیاره‌ه����ا دۆالر بۆ بوژان����ه‌وه‌ی‌ ئه‌و كه‌رته‌‬ ‫كورد زۆر به‌وریایی����ه‌وه‌ رێككه‌وتنه‌كان بكه‌ن خه‌رجكراوه‌ توانای‌ به‌رهه‌مهێنان گه‌یش����توه‌ته‌‬ ‫به‌جۆرێ����ك كه‌ ئ����ه‌م ج����ۆره‌ لێكدانه‌وانه‌ی‌ بۆ كه‌مت����ر له‌‪3‬ملیۆن به‌رمی����ل واته‌ له‌ماوه‌ی‌ ئه‌و‬

‫نه‌وت له‌عێراق‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ س����ه‌ره‌ك ‌ی داهاته‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫ل����ه‌‪%93‬ی‌ داهات����ی‌ هه‌م����و عێ����راق‬ ‫له‌نه‌وته‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌رهه‌می‌ رۆژانه‌ له‌ئێستادا نزیكه‌ی‌ ‪3‬ملیۆن‬ ‫به‌رمیله‌‪.‬‬ ‫پارێزگاری‌ به‌س����ره‌ زۆرترین نه‌وتی‌ عێراقی‌‬ ‫لێده‌رده‌هێنرێ‌ كه‌ رۆژانه‌ زیاد له‌‪700‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل����ه‌‪ ،‬دوای‌ ئه‌ویش كه‌ركوك دێت كه‌‬ ‫به‌رهه‌می‌ رۆژانه‌ نزیكه‌ی‌ ‪400‬هه‌زار به‌رمیله‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئێستادا گرفتی‌ بۆ دروستبوه‌‪.‬‬ ‫زۆرترین فرۆش����ی‌ نه‌وتی‌ عێراقكه‌ له‌‪%57‬‬ ‫بۆ واڵتانی‌ ئاس����یایه‌ به‌تایبه‌ت هیندستان‌و‬ ‫چین‪.‬‬ ‫دوا ئه‌وی����ش به‌رێ����ژه‌ی‌ ‪%23‬ی‌ به‌واڵتانی‌‬ ‫ئه‌وروپیی‌ ده‌فرۆشرێ‌‌و ‪%20‬یشی‌به‌ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌فرۆشرێ‌‪.‬‬ ‫هه‌مو س����اڵه‌دا نزیكه‌ی‌ ‪1‬ملیۆن به‌رمیل نه‌وت‬ ‫زیادیكردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و پاره‌یه‌ له‌هه‌ر كه‌رتێك ‌ی‬ ‫تر ئابوریی‌ عێراق خه‌رجبكرایه‌ ئێستا ئابوریی‌‬ ‫عێراق زۆر باشتر ده‌بو"‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ ئ����ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ به‌پێویس����تی‌‬ ‫ده‌زان����ێ‌ له‌مه‌ب����ه‌دوا عێ����راق زیات����ر گرنگیی‌‬ ‫به‌بوژانه‌وه‌ی‌ كه‌رتی‌ كش����توكاڵ بدات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "له‌و ب����واره‌دا عێراق توانای‌‬ ‫گه‌ش����ه‌كردنی‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬بۆیه‌ روكردن����ه‌ كه‌رتی‌‬ ‫كش����توكاڵ بۆ عێ����راق له‌ئێس����تادا زۆرباش‌و‬ ‫گونجاوه‌"‪.‬‬

‫نادیارییه‌ك له‌بڕی‌ ئه‌و پاره‌یه‌دا هه‌ی ‌ه ك ‌ه بۆ هه‌رێم دێت‬ ‫جیاجی���اكان به‌نیازن له‌و بڕه‌ پش���كێكیان‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌ربكه‌وێت‪ ،‬به‌ڵێنده‌رانی‌ كوردس���تان كه‌‬ ‫چه‌ندین مانگه‌ پاره‌ی���ان وه‌رنه‌گرتوه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێشتر وا راگه‌یه‌نرابو كه‌‬ ‫روه‌وه‌ خۆیان به‌به‌شخوراو ده‌زان‪ ،‬پێداگریی‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر نادرنی‌ ‪150‬هه‌زار به‌رمیل‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ده‌بێت به‌شێكی‌‬ ‫له‌رێگای‌ به‌غداوه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬حكومه‌تی‌‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌ بۆ ئه‌وان بێت‪،‬لێپرس���راوی‌ لقی‌‬ ‫عێراقی‌ ‪500‬ملیۆن دۆالر ره‌وانه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫سلێمانی‌ به‌ڵینده‌رانی‌ كوردستان ناجی‌ شێخ‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم لێدوانێكی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌مدواییه‌ ئه‌و ژماره‌یی‌ی‌ گۆڕی‌‪ ،‬له‌كۆنگره‌ عیزه‌دینئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات له‌و پاره‌یه‌ی‌‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ هه‌رێم ده‌كرێت جگه‌ له‌دابینكردنی‌‬ ‫رۆژنامه‌وانیه‌كه‌ی‌ رۆژی‌ هه‌ینی‌ رابردو‬ ‫بارزانی‌ وتی‌ پاره‌كه‌ ملیارێك دۆالره‌‌و به‌دو موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانب���ه‌ران‪ ،‬به‌ش���ێكی‌ ب���ۆ‬ ‫به‌ڵێنده‌رانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش پشتبه‌س���تو به‌وه‌ی‌‬ ‫قۆناغ دێت‪ .‬په‌رله‌مانتاری‌ فراكسیۆنی‌‬ ‫م���اوه‌ی‌ چه‌ن���د مانگێكه‌ حكوم���ه‌ت هیچ‬ ‫گۆڕان عه‌لی‌ حه‌مه‌ساڵح ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫سولفه‌یه‌كی‌ به‌به‌ڵێنده‌ران نه‌داوه‌‪،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫ده‌كات نادیارییه‌ك له‌و پاره‌یه‌دا‬ ‫"بڕی‌ پاره‌كه‌ش زۆره‌ له‌ئێستادا حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌یه‌ومنیش لێی تێناگه‌م‪.‬‬ ‫هه‌رێم بڕی‌ ‪ 1‬ترلیۆن‌ونیوێك دینار قه‌رزداری‌‬ ‫له‌ئێستادا قسه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئایا ئه‌و پاره‌یه‌ ‌ی به‌ڵێنده‌رانه‌"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتار له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫به‌غ���دا ده‌ینرێ���ت ل���ه‌چ بوارێك���دا خه‌رج‬ ‫ده‌كرێت‪،‬وه‌ك ده‌ڵێن زۆرینه‌ی‌ چین‌و توێژه‌ زانا رۆستایی‌ جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬

‫پاره‌یه‌ی‌ كه‌ حكومه‌ت���ی‌ عێراقی‌ ده‌ینرێت‬ ‫به‌ش���ی‌ موچه‌ی‌ مانگێك���ی‌ فه‌رمانبه‌ران ‌ی‬ ‫هه‌رێم ناكات‪ ،‬ئه‌و وتی‌"ئه‌و پاره‌یه‌ی‌ به‌غدا‬ ‫ده‌یداته‌ هه‌رێم به‌ش���ی‌ یه‌كه‌مه‌‌و بێگومان‬ ‫به‌ش���ی‌ موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران���ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان ناكات‪ ،‬چونكه‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌‬ ‫پێش���وی‌ هه‌رێم زیاده‌ڕه‌وییه‌ك���ی‌ زۆریان‬ ‫له‌دامه‌زراندن���ی‌ فه‌رمانبه‌ران���دا ك���ردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ ئێم���ه‌ بزانی���ن مانگانه‌ به‌س‬ ‫موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران نزیكه‌ی‌ ‪ 750‬ملیۆن‬ ‫دۆالری‌ ده‌وێت‪،‬بۆی���ه‌ ئه‌گه‌ر بیانه‌وێ‌ به‌وه‌‬ ‫موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران ب���ده‌ن به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫ده‌بێت داهاتی‌ ناوخۆشی‌ بخه‌نه‌سه‌ر ئه‌وجا‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ش بكات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ له‌كاتێكدا وه‌ك ناوب���راو ئاماژه‌ی‌‬ ‫پێ���ده‌كات ئه‌و ‪ 500‬ملی���ۆن دۆالره‌ به‌ناوی‌‬ ‫موچه‌ نه‌نێرراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو وه‌كو س���ولفه‌یه‌ك‬ ‫بوه‌ بۆ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪،‬ئه‌و وتیش���ی‌‬

‫"ئ���ه‌و ‪ 150‬ه���ه‌زار به‌رمیل���ه‌ی‌ ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫له‌نه‌وت���ی‌ كه‌ركوك���ه‌و به‌ن���او بۆریه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا به‌غدا ب���ۆ خۆیی‌‬ ‫به‌رێده‌كات‪،‬ئ���ه‌وه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ندی���ی‌‬ ‫ك���ورده‌‌و عه‌ره‌به‌كانیش گله‌یی���ان له‌عادل‬ ‫عه‌بدولمه‌هدی‌ كردوه‌ كه‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ی‌‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ لیژن���ه‌ی‌ دارای���ی‌‌و كاروباری‌‬ ‫ئابوری���ی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان عه‌لی‌‬ ‫حه‌مه‌س���اڵح له‌باره‌ی‌ ناردن���ی‌ ‪ 500‬ملیۆن‬ ‫دۆالر بۆ هه‌رێم وه‌كو س���ولفه‌یه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ب���ۆ ئاوێنه‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌ ئ���ه‌و پاره‌یه‌‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كی‌ تێدا هه‌یه‌‪،‬وه‌ك خۆی‌ وتی‌‬ ‫"منی���ش لێی‌ تێناگه‌م‪ ،‬چونكه‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێ���م وتویه‌تی‌ ملیارێكه‌و به‌دو س���ولفه‌‬ ‫ده‌درێت"‪.‬‬ ‫عه‌ل���ی‌ باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ هه‌رێم‬ ‫ب���ۆ موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانب���ه‌ران ‪ 700‬ملیۆن‬

‫دۆالری‌ پێویس���ته‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جگ���ه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت پاره‌یه‌ك���ی‌ زۆری‌ به‌ڵێنده‌رانیش‬ ‫ق���ه‌رزداره‌‪،‬وه‌ك ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت "به‌ڵێنده‌ر‬ ‫هه‌یه‌ ‪ 9‬مانگه‌ سولفه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێینه‌دراوه‌‪،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ به‌شێك‬ ‫له‌و پاره‌ی���ه‌ بۆ به‌ڵێن���ده‌ران بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ بكرێ���ت بێگوم���ان جوڵه‌یه‌كی‌ باش‬ ‫ده‌كه‌وێته‌وه‌ بازاڕ‌و ئابوریی‌ هه‌رێمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌رێككه‌وتنه‌ك���ه‌ی‌ نێ���وان‬ ‫هه‌رێ���م‌و به‌غ���دا ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌‬ ‫ك���رد ك���ه‌ رێككه‌وتنێكی‌ س���ه‌ره‌تاییه‌ بۆ‬ ‫دۆخێكی‌ نادیار‪،‬ئه‌و وتیشی‌ "سه‌ره‌تا ئێمه‌‬ ‫واتێگه‌یش���تن كه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم رۆژانه‌‬ ‫‪150‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت���ی‌ هه‌رێم ده‌داته‌‬ ‫كۆمپانیای‌ سۆمۆ بۆ ئه‌وه‌ی‌ بیفرۆشێت‪،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم وای نه‌وت‪ ،‬به‌ڵكو وتی‌ ‪150‬‬ ‫ه���ه‌زار به‌رمیلی‌ نه‌وتی‌ كه‌رك���وك به‌بۆری‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا ده‌ڕوات"‪.‬‬

‫به‌ڵێنده‌ران ده‌ڵێن‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫یه‌ک ترلیۆن‌و نیو‬ ‫دینار قه‌رزداری‌‬ ‫ئێمه‌یه‌‌و ده‌بێت‬ ‫به‌شێك له‌وپاره‌یه‌ی‌‬ ‫دێت بۆ ئێمه‌ بێت‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫‪9‬‬

‫له‌‪ 258‬جاش‌و مسته‌شار‌و كه‌سانی‌ داواكراو یه‌ك كه‌س ده‌ستگیركراوه‌‬ ‫ی زه‌رد یان سه‌وز خه‌ڵك كراوه‌ت ‌ه دادوه‌ر‬ ‫داواكاری‌ گشتیی‌‪ :‬به‌واژۆیه‌ك ‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫به‌رێوبه‌ری‌ فه‌رمانگه‌ی‌ داواكاری‌‬ ‫گشتیی‌ سلێمانی‌ دادوه‌ر فه‌رهاد‬ ‫حاته‌م له‌دیدارێكی‌ ئاوێنه‌دا باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ رابردودا‬ ‫زۆرترین كاریانكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لێبوردنه‌ گشتیه‌كان كاره‌كانی‌‬ ‫ئه‌وانی‌ به‌فیڕۆ بردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خاته‌ڕو به‌و كارانه‌ی‌ كردویانه‌‬ ‫توانیویانه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 700‬بۆ‪800‬‬ ‫ملیۆن دۆالر بۆ حكومه‌ت‬ ‫بگه‌ڕێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬با س���ه‌ره‌تا له‌یاس���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫داواكاری‌ گشتییه‌وه‌ ده‌ستپێبكه‌ین‪،‬‬ ‫ده‌وت���رێ‌ زۆر كۆن���ه‌و پێویس���تی‌‬ ‫به‌هه‌مواركردنه‌وه‌یه‌؟‬ ‫فه‌ره���اد حات���ه‌م‪ :‬به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫یاسای‌ داواكاری‌ گشتیی‌ زۆر كۆنه‌‌و‬ ‫كاتی‌ خۆش���ی‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ دانه‌نراوه‌‬ ‫دژایه‌تیی‌ گه‌نده‌ڵیی‌ بكات‪ ،‬له‌ساڵی‌‬ ‫‪ 1979‬دان���راوه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ پێویس���تی‌‬ ‫به‌هه‌مواركردن���ه‌وه‌ هه‌ی���ه‌ چونك���ه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ئێس���تا وه‌ك ده‌ڵێن ناوی‌‬ ‫گه‌وره‌‌و دێی‌ وێرانه‌‪ ،‬یاسای‌ داواكاری‌‬ ‫گش���تیی‌ له‌واڵته‌ زۆر دواكه‌وتوه‌كان‬ ‫هێنده‌ی‌ ئه‌م یاس���ایه‌ی‌ ئێمه‌ خراپ‬ ‫نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت هه‌مواربكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌دیارییكراویی‌ خراپیی‌‬ ‫یاساكه‌ له‌چیدایه‌؟‬ ‫فه‌رهاد حاته‌م‪ :‬له‌وه‌دایه‌ ئێمه‌ سه‌ر‬ ‫به‌وه‌زاره‌تی‌ دادی���ن كه‌ وه‌زاره‌تێكی‌‬ ‫حكومه‌ت���ه‌و زۆرینه‌ی‌ كێش���ه‌كانی‌‬ ‫ئێم���ه‌ش له‌گ���ه‌ڵ داموده‌زگاكان���ی‌‬ ‫حكومه‌تدای���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش خ���ۆی‌‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی���ه‌‪ ،‬زۆرج���ار‬

‫له‌سه‌ر‬ ‫زیاده‌ڕه‌و‌یی‌‬ ‫ته‌نها‬ ‫له‌مێرگه‌پان‬ ‫‪ 700‬كه‌سمان‬ ‫دابوه‌ دادگا‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مویان‬ ‫به‌ر لێبوردنی‌‬ ‫گشتیی‌ كه‌وتن‬

‫دادوه‌ر فه‌رهاد حاته‌م به‌رێوه‌به‌ری‌ فه‌رمانگه‌ی‌ داواكاری‌ گشتیی‌ سلێمانی‌ فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬

‫تا ئێستا نزیكه‌ی‌ ‪ 700‬بۆ‪ 800‬ملیۆن‬ ‫دۆالرمان بۆ حكومه‌ت گه‌ڕاندۆته‌وه‌‬ ‫خه‌ڵكیی‌ به‌هه‌ڵه‌ له‌كاری‌ ئێمه‌ حاڵی‌‬ ‫ده‌بن‪ ،‬ئێمه‌ ن���ه‌ ده‌توانین فه‌رمان ‌‬ ‫ی‬ ‫گرتنی‌ گه‌نده‌ڵ���كاران ده‌ربكه‌ین‪ ،‬نه‌‬ ‫ده‌ش���توانین بیانگرین‪ ،‬ئه‌وه‌ ئیشی‌‬ ‫دادگاكانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باش���ه‌ ل���ه‌و بڕوایه‌دای‌‬ ‫یاساكه‌ هه‌مواربكه‌نه‌وه‌؟‬ ‫فه‌ره���اد حات���ه‌م‪ :‬له‌خوله‌كان���ی‌‬ ‫پێش���وی‌ په‌رله‌م���ان‌و ته‌نان���ه‌ت‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی���ش په‌یمانیداوه‌‬ ‫هه‌مواربكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تا‬ ‫نه‌ك���راوه‌ بێهیوایش���م ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم كێش���ه‌ هه‌ر خراپیی‌‬ ‫یاس���اكه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵك���و وه‌ك ده‌ڵێن‬ ‫به‌شێك له‌دادوه‌ره‌كان به‌پاڵپشتیی‌‬ ‫حزب دانراون‌و ئه‌دایان خراپه‌؟‬ ‫فه‌رهاد حاته‌م‪ :‬له‌رابردودا واقعێك‬ ‫هه‌بوه‌ كه‌ حزب بااڵده‌ستبوه‌و ده‌ستی‌‬ ‫له‌زۆر بواردا وه‌رداوه‌‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫ق���ه‌زاش یه‌كێ���ك ب���وه‌ له‌وان���ه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ یه‌كێ���ك له‌مه‌رجه‌كانی‌‬ ‫بون���ه‌ دادوه‌ر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ‪ 10‬س���اڵ‬ ‫خزمه‌ت���ی‌ قه‌زا هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌بوه‌‬ ‫به‌س���اڵێك خزمه‌ت كراوه‌ته‌ دادوه‌ر‪،‬‬ ‫وات���ه‌ له‌قۆناغێ���ك له‌قۆناغه‌كان���دا‬ ‫به‌واژویه‌كی‌ زه‌رد یان سه‌وز خه‌ڵك‬ ‫كراوه‌ته‌ دادوه‌ر‪ ،‬ده‌بێت ئه‌وه‌ش بڵێم‬ ‫راس���ته‌ دادوه‌ر هه‌یه‌ به‌پاڵپش���تیی‌‬ ‫حزب بۆت���ه‌ دادوه‌ر‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواتر‬ ‫په‌ره‌ی‌ به‌تواناكانی‌ داوه‌و باش بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌دوای‌ ‪ 2003‬ئ���ه‌وه‌ نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك پێوه‌ری‌ باش دانراون بۆ‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ده‌بنه‌ دادوه‌ر‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ك داواكاری‌ گش���تیی‌‬ ‫ژماره‌تان چه‌نده‌؟‬ ‫فه‌ره���اد حات���ه‌م‪ :‬نزیك���ه‌ی‌ ‪150‬‬ ‫دادوه‌رێك هه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌س���لێمانی‌‬ ‫رێژه‌ك���ه‌ زۆر كه‌م���ه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێر‌و دهۆك كه‌ ژماره‌یان زۆرتره‌‪،‬‬ ‫ده‌توانم بڵێم زیاده‌شیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ موڵك���ه‌‬ ‫داگیركراوه‌كان���ی‌ حكومه‌ت‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫ب���و له‌كاره‌كانت���ان‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ به‌چی‌‬ ‫گه‌یشت؟‬ ‫فه‌رهاد حات���ه‌م‪ :‬دی���اره‌ موڵكه‌‬ ‫داگیركراوه‌كان نزیكه‌ی‌ ‪ 200‬موڵكێك‬ ‫ده‌بون‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ئه‌و موڵكانه‌ ده‌بو‬

‫به‌(ده‌عوای‌ مه‌ده‌نیی‌) بێت ئێمه‌ش‬ ‫وه‌كو داواكاری‌ گشتیی‌ ئه‌و مافه‌مان‬ ‫نییه‌ ده‌عوای‌ مه‌ده‌نیی‌ بكه‌ین‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ ئه‌و الیه‌نانه‌مان راس���پارد كه‌‬ ‫موڵكیان داگیركراوه‌ سكااڵ بنوسن‌و‬ ‫پێش���مانوتن ئه‌گه‌ر نه‌یك���ه‌ن ئێمه‌‬ ‫سكااڵیان له‌سه‌ر ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫هه‌ن���دێ‌ له‌خه‌ڵكی���ی‌ له‌خۆیان���ه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێن هیچ نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم وانییه‌و‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵێك كاری‌ ب���اش كراوه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫به‌نمونه‌ بینای‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���یی‌‬ ‫یه‌كێتی���ی‌ كه‌ موڵكی‌ ش���اره‌وانیه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ له‌رابردو تێیدا بوه‌ ‪90‬‬ ‫ملیۆن دیناری‌ لێسه‌نراوه‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫سااڵنه‌ ‪ 72‬ملیۆن دینار كرێ‌ ده‌داته‌‬ ‫ش���اره‌وانی‌‪ ،‬كه‌واته‌ له‌داگیركه‌ره‌وه‌‬ ‫بۆت���ه‌ كرێچیی‌‪ ،‬چه‌نده‌ه���ا موڵكی‌‬ ‫تریش به‌و جۆره‌ چاره‌سه‌ركراون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مه‌سه‌له‌ی‌ ده‌ستگیركردنی‌‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ له‌الیه‌ن دادگای‌‬ ‫بااڵی‌ تاوانه‌كانی‌ عێراقه‌وه‌ داواكاربون‬ ‫(ج���اش‌و موسته‌ش���اره‌كان)‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كه‌یسه‌ چی‌ به‌سه‌ر هات؟‬ ‫فه‌ره���اد حات���ه‌م‪ :‬ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌كوردس���تاندا داواكراوب���و ‪258‬‬ ‫كه‌س ب���ون‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ی‌ من‬ ‫به‌دواداچون���م ك���ردوه‌‪ ،‬له‌هه‌رێمدا‬ ‫ئیراده‌یه‌كی‌ سیاس���یی‌ جدیی‌ نییه‌‬ ‫بۆ ده‌ستگیركردنی‌ ئه‌و تۆمه‌تبارانه‌‪،‬‬ ‫كاك���ه‌ تێیاندایه‌ هه‌یه‌ تا ئێس���تاش‬ ‫موچه‌ی‌ پاسه‌وانیی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بیان���ه‌وێ‌ به‌كونفه‌یه‌كونێك‬ ‫ده‌توانن ده‌س���تگیریان بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تا ئێس���تا له‌‪ 258‬كه‌س ته‌نها یه‌ك‬ ‫كه‌سیان ده‌ستگیركراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ رۆڵی‌ ئێوه‌ چییه‌؟‬ ‫فه‌ره���اد حات���ه‌م‪ :‬له‌مانگی‌ ‪7‬ی‌‬ ‫‪ 2011‬نوس���راومان ب���ۆ ئاسایش���ی‌‬ ‫گشتیی‌‌و پۆلیسی‌ گشتیی‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫گه‌رمیان ك���ردوه‌‪ ،‬پێمانراگه‌یاندون‬ ‫كه‌ ئه‌و داواكراوانه‌ ده‌ستگیر بكه‌ن‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌كیش له‌س���ه‌ریان وه‌ستاین‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم نه‌یانك���رد‪ ،‬دوات���ر به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ فه‌رمانی‌ دادگایان جێبه‌جێ‌‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬س���كااڵمان له‌س���ه‌ریان‬ ‫تۆماركردو داماننه‌ دادگا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ ده‌ستگیر كران؟‬ ‫فه‌رهاد حات���ه‌م‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌س���تگیركردنی‌ ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬

‫پله‌كانیان له‌س���ه‌رو ئه‌فس���ه‌ره‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌بێ���ت ره‌زامه‌ندی���ی‌ (مرجع)یان‬ ‫وه‌ربگرێت‪ ،‬دیاره‌ (مرجع)یش���یان‬ ‫رازی‌ نه‌ب���و‪ ،‬ج���ا من ل���ه‌وه‌ زیاتر‬ ‫چیم پ���ێ ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌ی‌ ئیتر نابێت‬ ‫په‌رله‌م���ان (ده‌س���توه‌ردان) بكات‬ ‫وه‌ك الیه‌نێك كه‌ ده‌بێت چاودێریی‌‬ ‫كاره‌كانی‌ حكومه‌ت بكات؟!‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ش ده‌وترێ‌‬ ‫كه‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ له‌الی���ه‌ن به‌ره‌ی‌‬ ‫كوردس���تانیه‌وه‌ لێبوردنی‌ گشتییان‬ ‫بۆ ده‌ركراوه‌؟‬ ‫فه‌ره���اد حاته‌م‪ :‬لێبوردنی‌ به‌ره‌ی‌‬ ‫كوردستانیی‌ هیچ به‌هایه‌كی‌ یاسایی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌ره‌ی‌ كوردس���تانیی‌‬ ‫په‌رله‌م���ان نه‌ب���وه‌ ت���ا بڵێ���ن‬

‫هه‌ماهه‌نگی���ی‌ له‌نێ���وان ئێ���وه‌‌و‬ ‫په‌رله‌م���ان زۆر كه‌مه‌‪ ،‬له‌م ماوه‌یه‌دا‬ ‫په‌رله‌مانتارێ���ك وتی‌ له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫بازرگانی���ی‌ ن���ه‌وت له‌گ���ه‌ڵ داعش‬ ‫به‌ڵگه‌ی‌ حاشاهه‌ڵنه‌گرم پێیه‌‪ ،‬باشه‌‬ ‫ئێوه‌ بۆ كار له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و به‌ڵگانه‌‬ ‫ناك���ه‌ن‪ ،‬ب���ۆ به‌دواداچ���ون بۆ ئه‌و‬ ‫كه‌یسه‌ ناكه‌ن؟‬ ‫فه‌ره���اد حات���ه‌م‪ :‬به‌داخ���ه‌وه‌‬ ‫په‌یوندییم���ان له‌گ���ه‌ڵ په‌رله‌م���ان‬ ‫له‌ئاس���تی‌ پێویس���تدا نیی���ه‌‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫زانیاریی���ت ئێمه‌ ل���ه‌‪16‬ی‌ مانگه‌وه‌‬ ‫نوس���راومان بۆ ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌‬ ‫كردوه‌ ت���ا به‌ڵگه‌كانمان بۆ بنێرێ‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تا ئێس���تا ب���ۆی‌ نه‌ناردوین‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و لیژنه‌یه‌ش كه‌ حكومه‌ت‬

‫فه‌رمانی‌ گرتن بۆ ئه‌و عه‌قید‌ه‬ ‫ده‌رچوه‌ته‌وه‌ كه‌ له‌‪17‬ی‌ شوبات‬ ‫خوێندكارانی‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌ ڕفاند‬ ‫هه‌ڵبژێرراوی‌ خه‌ڵك بون‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌‬ ‫زۆرێك له‌وانه‌ تاوانی‌ كۆمه‌ڵكوژییان‬ ‫ئه‌نجام���داوه‌و لێبوردن���ی‌ گش���تیی‌‬ ‫به‌هیچ جۆرێ���ك نایانگرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دیاره‌ مه‌به‌س���تێكی‌ جدیی‌ نییه‌ بۆ‬ ‫ده‌ستگیركردنیان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ به‌رده‌وام باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ چه‌ندین كه‌ستان له‌سه‌ر‬ ‫كه‌یس���ی‌ گه‌نده‌ڵی���ی‌ داوه‌ته‌ دادگا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌واقیعدا نابینین كه‌س���انی‌‬ ‫ده‌ستڕۆیشتو ده‌ستگیركرابن؟‬ ‫فه‌رهاد حاته‌م‪ :‬سه‌ره‌تا ده‌مه‌وێت‬ ‫ئه‌وه‌ بڵێم له‌هه‌مو ئه‌و كه‌یس���انه‌ی‌‬ ‫ت���ا ئێس���تا ئێم���ه‌ جواڵندومان���ن‪،‬‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪700‬بۆ‪ 800‬ملیۆن دۆالرمان‬ ‫بۆ حكومه‌ت گه‌ڕاندۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ ئه‌و گه‌نده‌ڵییانه‌یان كردوه‌‬ ‫بۆچی‌ ده‌س���تگیرنه‌كران؟ به‌داخه‌وه‌‬ ‫لێبوردنی‌ گشتیی‌ ساڵی‌ ‪ 2012‬هه‌مو‬ ‫كاره‌كه‌ی‌ له‌ئێمه‌ تێك���دا‌و زۆرینه‌ی‌‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ به‌ر لێبوردنی‌ گشتیی‌‬ ‫كه‌وتن‪ ،‬له‌كاتێكدا من خۆم له‌ ‪2011‬‬ ‫چومه‌ په‌رله‌مان‌و ت���كام لێكردن با‬ ‫لێبوردن���ی‌ گش���تیی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌‬ ‫نه‌گرێته‌وه‌ كه‌ پاره‌یان به‌هه‌ده‌رداوه‌‬ ‫یان له‌گه‌نده‌ڵی���ی‌ ئابوریه‌وه‌ گالون‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواجار كه‌س به‌قسه‌ی‌ ئێمه‌ی‌‬ ‫نه‌كرد‪ ،‬هه‌م���و ئه‌وانه‌ به‌ر لێبوردنی‌‬ ‫گشتیی‌ كه‌وتن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ك هه‌س���تیپێده‌كرێت‬

‫دروستیكردوه‌ بۆ به‌دواداچونی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌یسه‌‪ ،‬ئه‌و لیژنه‌یه‌ خه‌ڵكیان گرتوه‌و‬ ‫دواتر ئازادیانكردوه‌ له‌كاتێكدا كاری‌‬ ‫لیژنه‌ نییه‌ خه‌ڵك بگرێت یان ئازادی‌‬ ‫بكات‪ ،‬تا ئێس���تا نازانین كاره‌كانی‌‬ ‫ئه‌و لیژنه‌یه‌ به‌چی‌ گه‌یشتوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌م���اوه‌ی‌ رابردو چه‌ندین‬ ‫لیستی‌ ناوی‌ خانه‌نشینیی‌ باڵوكرایه‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌نایاس���ایی‌ خانه‌نشینكرابون‪،‬‬ ‫ئێ���وه‌ش به‌دواداچونت���ان ب���ۆ كرد‬ ‫كاره‌كانتان به‌چی‌ گه‌یشت؟‬ ‫فه‌رهاد حاته‌م‪ :‬ئێمه‌ له‌مانگی‌ ‪2‬ی‌‬ ‫ئه‌مساڵدا نوس���راومان بۆ په‌رله‌مان‬ ‫كرد كۆمه‌ڵێك ناوی‌ زۆرمان بۆ ناردن‬ ‫كه‌ به‌نایاس���ایی‌ خانه‌نشینكرابون‪،‬‬ ‫وتم���ان ت���ا ئ���ه‌وان له‌رێ���گای‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی���ه‌وه‌ به‌دواداچونی‌‬ ‫ب���ۆ بكه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌مانگ���ی‌ ‪ 7‬ی‌‬ ‫ئه‌مس���اڵدا كاك عه‌لی‌ حه‌مه‌ساڵحی‌‬ ‫په‌رله‌منتار له‌فه‌یس���بوكی‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫مه‌له‌فێك باڵوده‌كاته‌وه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌خانه‌نش���ینیی‌ نایاس���ایی‌ گوایه‌‬ ‫شتێكی‌ نوێ‌ ئاشكراكردوه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫ده‌ستپێش���خه‌رییه‌كه‌ی‌ ه���ی‌ ئێمه‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ ئێم���ه‌ ئاگادارین‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ لیژنه‌یه‌كی‌ بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ پێكهێناوه‌ به‌اڵم كاره‌كانی‌‬ ‫زۆر به‌خاویی‌ ده‌ڕوات‪ ،‬پێش���موانییه‌‬ ‫هیچیان بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ هیچی���ان ب���ۆ‬

‫ناكرێت؟‬ ‫فه‌رهاد حات���ه‌م‪ :‬له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���ێك له‌وانه‌ی‌ خانه‌نشینكراون‬ ‫به‌بڕیاری‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و كه‌سانی‌‬ ‫بااڵده‌س���تكراون‪ ،‬چاره‌س���ه‌ریش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ یان س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم خۆی‌‬ ‫هه‌ڵیانبوه‌شێنێته‌وه‌ یاخود په‌رله‌مان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتیی‌ به‌هه‌مو مه‌له‌فی‌‬ ‫خانه‌نشینییدا بچێته‌وه‌و كاری‌ باشی‌‬ ‫تێدا بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬مه‌س���ه‌له‌ی‌ زه‌وی���ه‌‬ ‫داگیركراوه‌كان���ی‌ قوله‌ره‌یس���ی‌ چی‌‬ ‫به‌سه‌ر هات؟‬ ‫فه‌ره���اد حات���ه‌م‪ :‬دی���اره‌ ئێمه‌‬ ‫به‌دواداچونم���ان ب���ۆ ئه‌و كه‌یس���ه‌‬ ‫ك���ردو دوای‌ چه‌ندی���ن دانیش���تنی‌‬ ‫دادگا‌و ئازادكردن���ی‌ تۆمه‌تب���اران‌و‬ ‫ته‌میزكردن���ه‌وه‌ی‌ بڕی���اری‌ دادگا‬ ‫له‌الیه‌ن ئێمه‌وه‌ له‌ئێستادا فه‌رمانی‌‬ ‫گرتن بۆ سێ که‌سیان‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌روداوه‌كان���ی‌ ‪17‬ی‌‬ ‫ش���وبات به‌ش���ێك له‌خوێندكارانی‌‬ ‫زانكۆی‌ سلێمانی‌ له‌الیه‌ن ده‌زگایه‌كی‌‬ ‫ئه‌منییه‌وه‌ ڕفێنران‌و دواتر ئازادكران‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ بزانم بۆ ئه‌و كه‌یس���ه‌ش‬ ‫به‌دواداچونتان كرد‪ ،‬كاره‌كانی‌ به‌چی‌‬ ‫گه‌یشت؟‬ ‫فه‌رهاد حاته‌م‪ :‬دیاره‌ به‌رپرس���ی‌‬ ‫ئه‌و مه‌فره‌زه‌ی‌ ئ���ه‌و خوێندكارانه‌ی‌‬ ‫بردبو به‌رپرس���ێک بو‪ ،‬ئه‌وه‌بو ئێمه‌‬ ‫سكااڵمان له‌سه‌ری‌ تۆماركرد‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئازادكردن���ی‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا دوب���اره‌‬ ‫فه‌رمانی‌ گرتنی‌ ب���ۆ ده‌رچوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كاكه‌ ئێمه‌ له‌مه‌سه‌له‌ی‌ ‪17‬ی‌ شوباتدا‬

‫فه‌رهاد حات���ه‌م‪ :‬به‌داخه‌وه‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و روداوه‌ سكااڵیان‬ ‫له‌سه‌ر تۆماركرابو‌و ده‌ستگیركرابون‪،‬‬ ‫دواج���ار ئیفراج كران‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێمه‌‬ ‫بڕی���اری‌ دادگام���ان ته‌میزكرده‌وه‌و‬ ‫ئێس���تا چاوه‌ڕێ���ی‌ ئه‌نجامه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زیاده‌ڕه‌وییه‌كی‌ زۆر كراوته‌‬ ‫س���ه‌ر زه‌وییه‌كانی‌ موڵكی‌ گشتیی‌‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ چیتانكردوه‌؟‬ ‫فه‌رهاد حاته‌م‪ :‬زۆرترین ئیش���مان‬ ‫له‌و كه‌یس���ه‌دا كرد‪ ،‬هه‌ر له‌ناوچه‌ی‌‬ ‫مێرگه‌پان ‪ 700‬كه‌سمان دابوه‌ دادگا‪،‬‬ ‫له‌سیته‌ك به‌هه‌مانشێوه‌ چه‌نده‌های‌‬ ‫ترمان دابوه‌ دادگا‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫هه‌مویان ب���ه‌ر لێبوردنی‌ گش���تیی‌‬ ‫كه‌وتن‪ ،‬له‌هه‌موش���ی‌ سه‌یرتر پێش‬ ‫حه‌وت مانگ له‌مه‌وب���ه‌ر به‌فه‌رمانی‌‬ ‫وه‌زیری‌ پێش���وی‌ كاره‌با‪ ،‬كاره‌با بۆ‬ ‫زۆرینه‌ی‌ ئه‌و ش���وێنانه‌ راكێشرابون‬ ‫ك���ه‌ به‌زیاده‌ڕه‌ویی‌ دروس���تكرابون‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا یاس���ا هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫نابێت كاره‌با بۆ شوێنێك رابكێشرێ‌‬ ‫ك���ه‌ به‌زیاده‌ڕه‌ویی‌ دروس���تكراوه‌‪،‬‬ ‫به‌هه‌وڵ���ی‌ ئێم���ه‌ له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫وه‌زی���ران ئ���ه‌و بڕی���اره‌ی‌ وه‌زی���ر‬ ‫هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و كارانه‌ی‌‬ ‫ده‌یانكه‌یت هه‌ڕه‌شه‌ت لێنه‌كراوه‌؟‬ ‫فه‌رهاد حاته‌م‪ :‬با‪ ،‬چه‌ند جارێك‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌م لێكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم من باكم‬ ‫نیی���ه‌‌و به‌پێ���ی‌ یاس���ا كاری‌ خۆم‬ ‫ده‌كه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دوا پرس���یارم ده‌رباره‌ی‌‬

‫به‌فه‌رمانی‌ وه‌زیری‌ پێشوی‌ كاره‌با‪ ،‬كاره‌با‬ ‫بۆ زۆرینه‌ی‌ ئه‌و شوێنانه‌ راكێشراوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌زیاده‌ڕه‌ویی‌ دروستكراون‬ ‫زۆر كاری‌ باشمانكرد‪ ،‬بڕوا ده‌كه‌یت‬ ‫‪ 12‬ش���ه‌و چوین خۆپیش���انده‌رمان‬ ‫ئازادك���ردوه‌؟ به‌داخه‌وه‌ به‌ش���ێك‬ ‫له‌وانه‌ی‌ كاتی‌ خۆی‌ له‌ ‪17‬ی‌ شوباتدا‬ ‫باس���ی‌ ماف���ی‌ خۆپیش���انده‌رانیان‬ ‫ده‌كرد‌و ئێستا هه‌ر باسی‌ هیچ ناكه‌ن‬ ‫كوا كێ‌ ئێس���تا باسی‌ ‪17‬ی‌ شوبات‬ ‫ده‌كات؟ ‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���وتانی‌ ئوتێل سۆما كه‌‬ ‫له‌ ‪ 2010‬رویداو چه‌ندین كه‌س بونه‌‬ ‫قوربانیی‌‪ ،‬ئێ���وه‌ به‌دواداچونتان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ش كرد؟‬

‫بڕوانام���ه‌ی‌ س���اخته‌یه‌‪ ،‬پێموای���ه‌‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ زۆر له‌وه‌ش���دا كارتانكرد‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ به‌چی‌ گه‌یشت؟‬ ‫فه‌رهاد حات���ه‌م‪ :‬زۆرترین كارمان‬ ‫له‌س���ه‌ر بڕوانامه‌ی‌ س���اخته‌ كرد‌و‬ ‫به‌سه‌دان كه‌سمان له‌سه‌ر بڕوانامه‌ی‌‬ ‫ساخته‌ دایه‌ دادگا‪ ،‬دوباره‌ به‌داخه‌وه‌‬ ‫هه‌مو ئه‌وانه‌ به‌ر لێبوردنی‌ گش���تیی‌‬ ‫كه‌وت���ن‪ ،‬ده‌مه‌وێت ئه‌وه‌ش بڵێم که‌‬ ‫سوپاسی خه‌ڵکی سلێمانی ده‌که‌م که‌‬ ‫ب���ه‌رده‌وام هاوکارمن له‌به‌دواداچونی‬ ‫کاره‌کانمدا‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫قەسیدە هاوبەشەکەی شێرکۆ بێکەس‌و‬ ‫کوڕەکەی چاپ دەکرێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫دوای ئەوەی شێرکۆ بێکەس‬ ‫لەدوای مردنیەوە قەسیدەیەکی‬ ‫بەتەواونەکراویی بەجێهێشت‪،‬‬ ‫کوڕە گەورەکەی شاعیر‪ ،‬هەڵۆ‬ ‫شێرکۆ‪ ،‬ئەو قەسیدەیەی تەواوکردو‬ ‫بڕیارە لەئایندەیەکی نزیکدا چاپ‌و‬ ‫باڵوبکرێتەوە‪.‬‬

‫سەنتەری گەنجان لەچاالکییەکیدا‬ ‫پێشانگایەک بۆ هونەرمەندان‌و‬ ‫بەهرەمەندان دەکاتەوەو بۆ ماوەی‬ ‫دو رۆژ بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫پێش���انگاکە لەب���ەرواری ‪26‬ی‬ ‫نۆڤەمب���ەر دەکرێت���ەوەو ‪13‬‬ ‫نیگارکێ���ش بەش���داریی تێی���دا‬ ‫دەک���ەن‪ ،‬کە بەش���ێکیان لەخولی‬ ‫هاوینەی ئەمساڵی س���ەنتەرەکەدا‬ ‫بەش���دارییانکردوەو هەندێكیشیان‬

‫دیواره‌کان پڕ ده‌بن له‌ریکالم‬ ‫ئا‪ :‬په‌رێز ناسڕ‬

‫له‌به‌شێکی زۆری شارو‬ ‫شارۆچکه‌کانی کوردستان دیارده‌ی‬ ‫نوسینی ریکالم به‌شێوازێکی‬ ‫ناشیرین له‌سه‌ر دیواره‌کان به‌رباڵوه‌و‬ ‫تا دێت له‌زیادبونیشدایه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ریکالمان���ه‌ به‌زۆریی وه‌س���تاو‬ ‫خاوه‌نکاره‌کانی بیناس���ازیی له‌سه‌ر‬ ‫دیواری گه‌ڕه‌که‌ نوێیه‌کان ده‌ینوس���ن‬ ‫له‌گه‌ڵ ژماره‌ ته‌له‌فۆنه‌کانیان‪ ،‬تا له‌و‬ ‫رێگه‌یه‌وه‌ بازاڕێک���ی باش بۆ خۆیان‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ زۆربه‌ی‌ كات زۆر‬ ‫سه‌رنجراكێشیت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ‬ ‫به‌هۆی‌ كه‌سێكه‌وه‌ كه‌متر خۆت‬ ‫ده‌رئه‌خه‌یت‌و دوره‌په‌رێزییت‬ ‫له‌شوێنه‌كه‌ی‌ خۆت‪.‬‬

‫سەنتەری گەنجان‬ ‫تابلۆی گەنجان‬ ‫منایش دەکات‬ ‫ئا‪ :‬ترێ شۆڕش‬

‫قەسیدەکە لەژێر ناونیشانی "یادەوەریی‬ ‫پاس���کیلێکی کەرکوکیی"دایەو دەزگای‬ ‫رۆش���نبیریی جەمال عیرف���ان‪ ،‬چاپ‌و‬ ‫باڵویدەکاتەوە‪.‬‬ ‫بەختیار س���ەعید بەڕێوەبەری دەزگاکە‬ ‫رایگەیاند ک���ە کتێبەکە بەکوالێتییەکی‬ ‫ب���اش چاپ دەکەن‌و ش���ێوەکار رێبوار‬ ‫س���ەعید نی���گاری ن���اوەوەو بەرگ���ی‬ ‫کتێبەکەی کێش���اوەو هونەرمەند باسم‬ ‫رەسام دیزاینی بەرگەکەی دەکات‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە ل���ەو کات���ەی کوڕەکەی‬ ‫نیازی خۆی بۆ تەواوکردنی قەس���یدە‬ ‫ئاش���کراکرد‪،‬‬ ‫تەواونەکراوەک���ەی‬ ‫ژمارەیەکی زۆر دەنگ���ی ناڕازیی لەنێو‬ ‫نوسەران‌و رای گشتیی خوێنەراندا هەبو‬ ‫دژ بەو کارە‪ ،‬بەاڵم هەڵۆ شێرکۆ سوربو‬ ‫لەس���ەر تەواوکردنی ئەو قەس���یدەیەو‬ ‫باڵوکردنەوەی‪.‬‬ ‫ش���ێرکۆ بێکەس‪ ،‬ش���اعیری نوێخوازی‬ ‫کورد‪ ،‬لەساڵی ‪ 1940‬لەشاری سلێمانیی‬ ‫لەدایکبوەو بەیەکێک لەپێش���ەنگەکانی‬ ‫نوێکردنەوەی شیعری کوردیی دادەنرێت‌‪،‬‬ ‫لەساڵی رابردوداو بەدیارییکراوی لە ‪4‬ی‬ ‫ئابدا لەس���تۆکهۆڵمی پایتەختی سوید‬ ‫کۆچی دوایی ک���ردو لەپارکی ئازادیی‬ ‫شاری سلێمانی بەخاک سپێررا‪.‬‬

‫ده‌س���ته‌به‌ر بک���ه‌ن‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی مایه‌ی‬ ‫س���ه‌رنجه‌ ناڕێکیی ئ���ه‌و ریکالمانه‌و‬ ‫ش���ێوازه‌کانیه‌تی ک���ه‌ س���یمایه‌کی‬ ‫ناشیرین ده‌به‌خشنه‌ شوێنه‌کان‪.‬‬ ‫ش���اری ڕانیه‌ش ک���ه‌ ‪ 145‬کیلۆمه‌تر‬ ‫دوره‌ له‌شاری س���لێمانییه‌وه‌‪ ،‬به‌دور‬ ‫نییه‌ له‌و دیاره‌ده‌یه‌و به‌ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫به‌رچ���او له‌دیواره‌کانی ئه‌و ش���اره‌دا‬ ‫ریکالمه‌ ناڕێکه‌کان ده‌بینرێن‪.‬‬ ‫دان���ا که‌ری���م لێپرس���راوی هۆب���ه‌ی‬ ‫هۆش���یاریی فه‌رمانگ���ه‌ی ژینگ���ه‌ی‬ ‫ڕاپه‌ڕین رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ تا ئێس���تا‬ ‫هیچ کارێکیان نه‌کردوه‌ بۆ بنه‌بڕکردنی‬

‫دوپشک‬ ‫هه‌وڵبده‌ نه‌كه‌ویته‌ نێو ئه‌و داوه‌و‌ه‬ ‫ی داناویت‌و ده‌یه‌وێت‬ ‫كه‌ كه‌سێك بۆ ‌‬ ‫به‌هه‌رجۆرێك بێت له‌گه‌ڵیدا بچیت ‌ه‬ ‫جه‌نگه‌وه‌و له‌و كێشه‌یه‌ به‌شداربیت‪.‬‬

‫ئه‌و ڕیکالمانه‌و تا ئێستا به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫جیدیی کار له‌س���ه‌ر بنه‌بڕکردنی ئه‌و‬ ‫دیارده‌ی���ه‌ نه‌ک���راوه‌و هه‌وڵن���ه‌دراوه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌کی یاس���ایی ڕێکبخرێت‪،‬‬ ‫"ب���ه‌اڵم ئێم���ه‌ وه‌ک فه‌رمانگه‌که‌مان‬ ‫له‌به‌رنامه‌مان���دا هه‌یه‌ له‌ئه‌مس���اڵه‌وه‌‬ ‫کار له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ بکه‌ین که‌ شێوازی‬ ‫نوسینی ریکالم له‌سه‌ر دیوارو شوێنه‌‬ ‫گش���تییه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی هونه‌ریی‌و‬ ‫ژینگه‌یی ڕێکبخه‌ین‪ ،‬به‌جۆرێک نه‌بێته‌‬ ‫هۆی پیس���بونی ژینگه‌ی بینین‪.‬‬ ‫چونک���ه‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫زیاده‌ڕۆییه‌ک هه‌یه‌‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی خۆت له‌گه‌ڵ هه‌مو‬ ‫ئه‌مڕۆ ده‌توان ‌‬ ‫كه‌سێكدا بگونجێنی‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و هاوكاره‌شت كه‌ هیچ كاتێك‬ ‫ی‬ ‫نه‌گونجاوی‌ له‌گه‌ڵیدا له‌شوێن ‌‬ ‫كاره‌كه‌ت‪.‬‬

‫له‌نوسینی ئه‌و ریکالمانه‌داو سیمایه‌کی‬ ‫ناشیرینیان به‌شار به‌خشیوه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و لێپرس���راوه‌ی فه‌رمانگ���ه‌ی‬ ‫ژینگ���ه‌ ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���کرد که‌ له‌و‬ ‫دیارده‌یه‌دا ته‌نها فه‌رمانگه‌که‌ی ئه‌وان‬ ‫به‌رپرسیار نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو شاره‌وانییش‬ ‫به‌رپرس���یاره‌‪" ،‬چونکه‌ ئه‌وان ده‌توانن‬ ‫له‌رێگه‌ی ئ���ه‌و ژم���اره‌ ته‌له‌فۆنانه‌وه‌‬ ‫که‌ خ���اوه‌ن ریکالمه‌کان ده‌ینوس���ن‪،‬‬ ‫ئاگاداریانبکاته‌وه‌و رێنماییان پێبدات‌و‬

‫گیسک‬ ‫ی‬ ‫كه‌ هه‌ست به‌ماندویی‌ ده‌رونی ‌‬ ‫ده‌ك ‌هی‌ پێویست ‌ه بچیت وه‌رزش‬ ‫ی‬ ‫بكه‌یت‪ ،‬ڕێكردن‌و مه‌له‌كردن بار ‌‬ ‫ده‌رونیی‌ ئاسایی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫شوێنی تایبه‌تیان بۆ دیاریی بکات‪.‬‬ ‫ئه‌و لێپرس���راوه‌ ئه‌وه‌یش���ی راگه‌یاند‬ ‫که‌ پێویس���ته‌ دانانی ئ���ه‌و ریکالمانه‌‬ ‫دیارییکراوبێ���ت‌و‬ ‫له‌ش���وێنێکی‬ ‫به‌ڕه‌زامه‌ندیی الیه‌نی په‌یوه‌ندییداربێت‪،‬‬ ‫"هه‌روه‌ها پێویسته‌ بۆ ماوه‌یه‌کی کاتیی‬ ‫دیارییکراوبێت نه‌ک ماوه‌یه‌کی زۆر که‌‬ ‫ده‌بێته‌ ه���ۆی قۆرخکاریی ناوچه‌که‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا ک���ه‌ زۆربونی ئه‌و‬ ‫دیارده‌یه‌ په‌یوه‌ندیش���ی به‌وه‌وه‌ هه‌یه‌‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی‬ ‫هێند‌ه شته‌كان ئاڵۆز مه‌كه‌و ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ناختدای ‌ه بێ‌ ترس‌و شه‌رم بیڵێ‌و‬ ‫دڵنیاب ‌ه له‌و‌هی‌ هێند‌ه ئاڵۆز نیه‌‪،‬‬ ‫ی خۆی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌مو شتێك ئاڵۆزی ‌‬

‫سودمەندانی سااڵنی پێشوبون‪.‬‬ ‫تابلۆ بەشدارەکانی ئەو پێشانگایە‬ ‫بەش���ێکیان ئ���ەو کاران���ەن ک���ە‬ ‫فێرخ���وازان لەکاتی خولی رۆژانەدا‬ ‫ئەنجامیان���داوە‪ .‬هەروەها تابلۆکان‬ ‫س���ەر بەچەند رێبازێکی هونەریی‬ ‫جی���اوازن وەک ئەبس���تراکت‪،‬‬ ‫هێڵکاری���ی‪ ،‬ریالیس���تیی‪ ،‬ئیش���ی‬ ‫دەست‌و کاری دیزایین‪.‬‬ ‫سه‌نته‌ری‌ چاالكیی‌ گه‌نجانی‌ سلێمانی‌‬ ‫س���ه‌ر ب���ه س���یێكته‌ری‌ گه‌نجانی‌‬ ‫ڕێكخراوی‌ منداڵپارێزی‌ كوردستانەو‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪1998‬دامه‌زراوه‌‪.‬‬

‫که‌ خاوه‌نکارو پیشه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫زانستیی‌و ڕێک‌وپێک ڕێکنه‌خراون‪.‬‬ ‫دانا که‌ریم پێشنیاری ئه‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫که‌ یاس���ایه‌ک دابنرێ���ت‌و له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫دانان‌و هه‌ڵواس���ینی هه‌ر ریکالمێکدا‬ ‫بڕێ���ک پ���اره‌ وه‌ربگیرێ���ت وه‌ک‬ ‫ڕس���وماتێک‌و دواتر پاره‌که‌ له‌کارێکی‬ ‫ژینگه‌یی یاخود س���ودێکی گش���تیی‬ ‫خه‌رجبکرێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی زۆر ناڕه‌سمییه‌و‬ ‫ئه‌مڕۆ ڕۆژێك ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویست به‌هیچ ئه‌ته‌كێتێك ‌‬ ‫ی ناكات‪ ،‬زۆر ساده‌و سانا‬ ‫نائاسای ‌‬ ‫ی ده‌وروبه‌رت‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ شته‌كان ‌‬ ‫بكه‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫کۆڕی شانۆی با لە‪ 2014‬پرۆڤە دەکەن‌و لە‪ 2015‬نمایش دەکەن‬ ‫ئا‪ :‬دالیا کەمال‬ ‫دوای ماوەی ‪ 2‬ساڵ دابڕان‪ ،‬هۆرێن‬ ‫غەریب بەکارێکی نوێی شانۆییەوە‬ ‫دەردەکەوێتەوەو لەئێستادا سەرقاڵی‬ ‫پرۆڤەن‌و نمایشکردنی کارە نوێیەکەش‬ ‫دەکەوێتە ساڵی نوێوە‪.‬‬ ‫کۆڕی شانۆی با‪ ،‬سەرقاڵی پرۆڤەیە بۆ‬ ‫نوێترین کاری ش���انۆیی خۆیان‪ .‬وەک‬ ‫بەش���ێکی زۆری کارەکانی پێش���وتری‬ ‫ئەو گروپە شانۆییە‪ ،‬ئەم کارە نوێیەش‬ ‫ژمارەیەکی زۆر ئەکتەر لەس���ەر ستەیج‬ ‫دەب���ن ک���ە ‪ 10‬ئەکت���ەرە‪ .‬هەرچەندە‬ ‫لەس���ەرەتای مانگ���ی ئۆکتۆب���ەرەوە‬ ‫دەس���تیانکردوە بەپرۆڤەک���ردن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەوتەی هۆرێن غەریب‪ ،‬دەرهێنەری ئەم‬ ‫ئیشە نوێیە‪ ،‬نمایش���کردنی دەکەوێتە‬ ‫مانگی چواری ساڵی نوێوە‪.‬‬ ‫زۆرینەی کارەکانی پێشوی کۆڕی شانۆی‬ ‫با‪ ،‬لەسەرەتاوە دەقێکی نوسراوە نەبوە‬ ‫کاری لەس���ەر بکەن‪ ،‬بەڵک���و "دەق"‬ ‫لەکاتی پرۆڤەدا دروس���تبوە‪ ،‬لەبارەی‬ ‫چۆنیەتی���ی کارک���ردن لەس���ەر دەق‬ ‫ل���ەم کارە تازەی���ەدا‪ ،‬دەرهێنەرەکەی‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیان���د "ل���ەم پ���رۆژە‬ ‫تازەیە ش���تێکی تازە تاقیدەکەینەوە‪،‬‬ ‫کە بیرۆکەی زمناک���ۆ کەریم‌و محەمەد‬ ‫مس���تەفا بو‪ ،‬لەکارەکان���ی تردا‪ ،‬دوای‬ ‫بونیادنان���ی ‪١٢‬ی���ان ‪ ١٥‬خولەک یان‬ ‫جوڵەیەک���ی نمایش���ەکە‪ ،‬دانیش���تنی‬ ‫نوس���ین‌و جێگیرکردنی دیالۆگەکانمان‬ ‫دەکرد‪ .‬لەم پرۆژەی���ە‪ ،‬بەپێچەوانەوە‪،‬‬ ‫بەش���ێک دەنوس���ین‪ ،‬دواتر کاری تێدا‬ ‫دەکەی���ن‪ .‬واتە‪ ،‬بەش ب���ەش دەقەکە‬ ‫بەرهەمدەهێنین‪ ،‬ئینج���ا بەپراکتیکیی‬ ‫کاری تێدا دەکەین"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی ناوه‌ڕۆکەکەیش���یەوە دەڵێت‬ ‫"ب���ەڕای من ن���اوەرۆک ش���تێک نییە‬ ‫جی���ا لەفۆرمی نمای���ش بونی هەبێت‪،‬‬ ‫هەردوکیان وەک پرچ لێکئااڵو گەش���ە‬

‫دەک���ەن‌و لەگەڵ چونەپێش���ی پرۆڤە‪،‬‬ ‫بااڵئەک���ەن ت���ا هەم���و پانتاییەک���ە‬ ‫ئەگرنەوە"‪ .‬هەروەها دەش���ڵێت "وەک‬ ‫دەس���تپێکی ئەم پرۆڤ���ە تازەیەمان‪،‬‬ ‫بێباکی���ی‌و بێدەنگیی‪ ،‬لەدەس���تدان‪،‬‬ ‫چاودێریی‌و کۆنترۆڵ‌و چەندین چەمکی‬ ‫ترمان لەگەڵ خۆمان بردۆتە ناو هۆڵی‬ ‫پرۆڤە"‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 2014‬س���ەرەڕای بونی قەیرانی‬ ‫ئابوریی لەتەواوی کوردس���تان‌و دانانی‬ ‫کاریگەرییش لەسەر بوارەکانی هونەر‪،‬‬ ‫بەاڵم س���اڵێکی پ���ڕ بەره���ەم بو بۆ‬ ‫کۆڕی ش���انۆیی با‪ .‬جگە لەژمارەیەک‬ ‫س���یمینارو وۆرکش���ۆپ‪ ،‬ئ���ەو گروپە‬ ‫شانۆییە لە‪2014‬دا سێ کاری شانۆییان‬

‫لەماڵپەڕی وەزارەتی‬ ‫ڕۆشنبیریی‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫کاوە مەحمود وەزیرە‬ ‫هەرچەندە لەب����ەرواری ‪2014-6-18‬‬ ‫ەوە کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمی‬ ‫کوردستان لەپەرلەمانی کوردستان‬ ‫متمانەی پێ دراوەو دەستبەکاربوە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ت����ا ئێس����تاش لەماڵپەڕی‬ ‫فەرمی����ی وەزارەت����ی ڕۆش����نبیریی‬ ‫( ‪)www.mcy-krg.com‬‬ ‫ناوی وەزیری کابینەی پێش����و وەک‬ ‫وەزیر دانراوە‪.‬‬ ‫لەئاڵوگۆڕی کابین����ەی کۆن‌و نوێی‌‬ ‫حکومەتی هەرێم‪ ،‬هەرچەندە چەند‬ ‫وەزیرێک لەشوێنی خۆیان مانەوە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم زۆرین����ەی وەزارەت����ەکان‪،‬‬ ‫وەزیرەکانیان گۆڕانکارییان بەسەردا‬

‫کاوڕ‬ ‫ی‬ ‫زۆر هه‌ست به‌به‌خته‌وه‌ری ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‌و ده‌توانی‌ كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫كه‌سانێكی‌ دیكه‌ش له‌گه‌ڵ خۆت‬ ‫دڵخۆش بكه‌یت‌و ئارامییان‬ ‫پێببه‌خشیت‪.‬‬

‫نمایش���کرد‪ ،‬ک���ە لەدەرهێنانی س���ێ‬ ‫دەرهێنەری جیاوازب���ون‪ ،‬لەوبارەیەوە‬ ‫هۆرێن غەریب دەڵێ���ت " ئێمە وازمان‬ ‫لەوە هێنا چاوەڕێی تاکە دەرهێنەرێک‬ ‫بی���ن‌و کەمێک بوێرییم���ان بەخۆمانداو‬ ‫دەرهێنەری تر لەناو کۆڕدا کاریانکرد"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی کاریگەری���ی قەیران���ە‬ ‫داراییەکانیشەوە دەڵێت "نەبونی بودجە‬ ‫نەبوە رێگر لەبەردەم پرۆژەکانی کۆڕ‪،‬‬ ‫ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ ویستی بەهێزی‬ ‫بەشداران‌و پێشوازیی زۆر جوانی بینەر‬ ‫لەبەرهەم���ەکان‪ ،‬ئەم���ەش هاندەرمانە‬ ‫ب���ۆ بەرهەمی زیات���ر‪ ،‬وەک چۆن ئەوە‬ ‫بەرپرسیارییەکی گەورەشە"‪.‬‬ ‫زمناک���ۆ کەریم‪ ،‬یەکێ���ک لەئەندامانی‬

‫کۆڕی ش���انۆیی با‪ ،‬لەبارەی چۆنیەتی‬ ‫کارکردن لەو گروپ���ەدا دەڵێت "لەنێو‬ ‫هۆڵی پڕۆڤ���ەدا جدێتیی گروپ زۆرجار‬ ‫دەگات���ە ئاس���تی بێزارکردنی ئەکتەر‪،‬‬ ‫بەاڵم گەر بمانەوێت ئەو شانۆ حەقیقیە‬ ‫ڕۆحیە پێکبێنین پێویستی بەقوربانیی‌و‬ ‫لەخۆبوردن هەیە"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی کارکردنیش لەگ���ەڵ هۆرێن‬ ‫غەری���ب‪ ،‬ئ���ەو ئەکت���ەرە رایگەیان���د‬ ‫"بەدرێژای���ی کارکردنم���ان بەیەک���ەوە‬ ‫هەمیش���ە دەکەوتین���ە مناقەش���ەوە‬ ‫تەنانەت زۆرجا مناقەش���ەکەمان بەرەو‬ ‫توڕەبون دەچو‪ ،‬بەاڵم لەنێو هۆڵی پڕۆڤە‬ ‫دەرنەدەچ���و‪ ،‬دوای چەن���د خولەکێک‬ ‫پڕۆڤە زۆر لەپێشتر ئاساییتر دەبۆوە‪.‬‬

‫چونک���ە (م‪.‬هۆرێ���ن) کاری قوڵت���رو‬ ‫جوانترو پڕتری دەوێت لەڕوی ماناوە‪،‬‬ ‫هەروەها ئێس���تا ئەو تەنها دەرهێنەرە‬ ‫ک���ە زۆرترین کاری لەژێ���ر ناوی کۆڕدا‬ ‫کردوەو توانیوێتی زۆر نزیک ڕۆحێتیی‬ ‫کۆڕ بپارێزێت"‪.‬‬ ‫دوایی���ن کاری دەرهێنان ک���ە هۆرێن‬ ‫غەری���ب کردبێت���ی‪ ،‬ش���انۆیی "چاو‬ ‫دەکەیتەوە لمە جەس���تە‪ ..‬س���ەحرایە‬ ‫ڕۆح"بو‪ ،‬کە لەکۆتاییەکانی ساڵی ‪2011‬‬ ‫نمایشکرا‪ ،‬لەبارەی ئەو ماوە دابڕانەوە‪،‬‬ ‫هۆرێن غەریب دەڵێت "پێویس���تم بەو‬ ‫کات���ە بو تا ئامادەببمەوە بۆ ناو هۆڵی‬ ‫پرۆڤە‪ .‬لەماوەی دو س���اڵی رابردودا‪،‬‬ ‫چەندینجار پ���رۆژەی کارکردنم هەبوە‪،‬‬

‫بەاڵم نەدەگەیشتە قۆناغی کۆکردنەوەی‬ ‫کاست‌و دەستپێکردنی پرۆڤە‪ ،‬چونکە‬ ‫پرۆژەی نمایش���ێکی ت���ر بۆ الی خۆی‬ ‫دەبردم‪ ،‬بۆ ئەوەی بچمە هۆڵی پرۆڤەوە‬ ‫پێویستم بەپرۆژەیەکە هەمو پرۆژەکانی‬ ‫تر وەالبنێت‌و وام لێبکات تەنیاو تەنیا‬ ‫بیر لەو پرۆژەیە بکەمەوە‪ ،‬بەکورتیی‪،‬‬ ‫داگیرم بکات"‪.‬‬ ‫کۆڕی شانۆیی با‪ ،‬گروپێکی سەربەخۆی‬ ‫ش���انۆییە‪ .‬لەس���اڵی ‪ 1999‬لەس���ه‌ر‬ ‫دەستی ش���انۆکاران؛ ئیبراهیم چێوار‪،‬‬ ‫هۆرێن غەریب‪ ،‬هی���وا فایەق‪ ،‬نازەنین‬ ‫ساڵەح هەروەها شوان عەتوف لەشاری‬ ‫س���لێمانی دامەزراوەو سااڵنە بەرهەمی‬ ‫نوێی شانۆیی نمایش دەکەن‪.‬‬

‫لەسلێامنی‬ ‫یادی مەوالنای ڕومی‬ ‫کرایەوە‬

‫ه����ات‪ .‬یەکێک ل����ەو وەزارەتانەش‬ ‫وەزارەت����ی رۆش����نبیریی‌و الوان بو‪،‬‬ ‫لەکابین����ەی پێش����ودا وەزیری ئەو‬ ‫وه‌زارەت����ه‌ لەس����ەر پش����کی حزبی‬ ‫ش����یوعی‪ ،‬دکتۆر کاوە مەحمود بو‪.‬‬ ‫لەکابینەی نوێش����دا گۆڕا بۆ خالید‬ ‫دۆسکی کە لەسەر پشکی یەکێتیی‬ ‫نیشتیمانیی ئەو پۆستەی وەرگرت‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە م����اوەی چەند مانگێک‬ ‫بەسەر دەستبەکاربونیدا تێدەپەڕێت‪،‬‬ ‫بەاڵم تا ئێس����تا لەماڵپەڕی فەرمیی‬ ‫وەزارەتەکەی‪ ،‬خالید دۆسکی ناوی‬ ‫نییەو هەمان وەزیری کابینەی پێشو‬ ‫لەکەش���ێکی تایبەتدا‪ ،‬لەژێرزەمینی هاوکات ‪ 13‬کتێب���ی دیکەی پرۆژەی‬ ‫ماوەتەوە‪.‬‬ ‫بازاڕی کتێبی ش���اری س���لێمانییدا‪ ،‬دەنگیی غەزەلنوس باڵوکرانەوە‪ ،‬کە‬ ‫یادی شاعیرو عارف‪ ،‬مەوالنای ڕۆمی ئەمیش پرۆژەیەکە بۆ دروس���تکردنی‬ ‫کتێبخانەی دەنگیی کوردیی‪.‬‬ ‫کرایەوە‪.‬‬ ‫ل���ەو ئێوارەیەدا ک���ە ژمارەیەکی زۆر مەوالن���ا جەاللەدینی ڕومی ناس���راو‬ ‫لەنوسەران‌و هونەرمەندا ‌ن خوێنەران بەمەولەوی‪ ،‬شاعیرو سۆفی خاوەنی‬ ‫ئامادەیب���ون‌و کتێبخانەی غەزەلنوس تەریقەت���ی مەوالنا‪ ،‬لەس���اڵی ‪1207‬‬ ‫رێکیخس���تبو‪ ،‬چەن���د چاالکیی���ەک لەناوچەی بەڵخ کە دەکەوێتە ئێستای‬ ‫ئەفگانستان‌و ئەودەم لەژێر دەسەاڵتی‬ ‫بەڕێوەچو‪.‬‬ ‫س���ەرەتا گۆنا محێدی���ن بەیاوەریی فارسەکاندا بوە‪ ،‬لەدایکبوەو ‪ 66‬ساڵ‬ ‫مۆس���یقای دان���ا محێدی���ن چەن���د دواتر کۆچی دوایی کردوەو لەش���اری‬ ‫غەزەلێکی مەوالنای خوێندەوەو دواتر (قۆنی���ا) لەواڵت���ی تورکی���ا بەخاک‬ ‫دکتۆر س���ەبور عەبدولکەریم باسێکی سپێرراوە‪.‬‬ ‫دەربارەی مەوالناو پێگەی شیعرەکانی شیعرەکانی مەوالنا بۆ زۆربەی زمانە‬ ‫جیهانییەکان���ی دونی���ا وەرگێڕراون‌و‬ ‫لەدنیادا پێشکەشکرد‪.‬‬ ‫هەر لەو ئێوارەیەدا ژمارەیەک کتێبی یەکێک���ە ل���ەو رۆژهەاڵتییان���ەی کە‬ ‫ن���وێ خرانە بەردەس���ت خوێنەران‌و زۆرتری���ن دەنگدان���ەوەی هەب���وە‬ ‫لەرۆژئاوادا‪.‬‬ ‫لەبارەیانەوە قسەکرا‪.‬‬

‫گا‬ ‫زۆر حه‌ز به‌دۆزینه‌و‌هی‌ نهێنی‌‌و‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ گرێكوێره‌كان ده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆ گرێكوێره‌یه‌كت له‌پێشه‌‪،‬‬ ‫هونه‌ری‌ خۆت پیشانبده‌و گرێك ‌ه‬ ‫بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ هه‌رچیه‌ك بكه‌یت هه‌ر له‌كتێب‬ ‫خوێندنه‌وه‌وه‌ تا چون ‌ه ئاهه‌نگه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌خته‌وه‌رو دڵخۆشت ده‌كا‪ ،‬هه‌میش ‌ه‬ ‫وا بیربكه‌وه‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫هه‌میشه‌ له‌ناخی‌ دو كه‌سیت‌و‬ ‫ناتوانی بڕیار بده‌یت‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫خۆت یه‌كالییبكه‌یته‌وه‌و یه‌كێك‬ ‫له‌كه‌سایه‌تییه‌كانت هه‌ڵبژێریت‪ ،‬كاتت‬ ‫زۆر دره‌نگ كردوه‌‪.‬‬

‫شێر‬ ‫خۆشه‌ویستیی‌ ده‌كه‌یت نه‌ك‬ ‫شه‌ڕ‪ ،‬ئه‌مڕۆ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫راستیی ‌هی‌ بۆ ده‌رده‌كه‌وێ‌‌و هه‌وڵ ‌‬ ‫لێنزیكبونه‌وه‌ ده‌دات‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫كاتی‌ پشودانه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ماڵه‌و‌ه‬ ‫ی پاركێك بكه‌ تا‬ ‫نا‪ ،‬سه‌ردان ‌‬ ‫ی پێشتر‬ ‫ی ڕۆژان ‌‬ ‫مێشكت له‌ماندوێتی ‌‬ ‫پاكبكه‌یته‌وه‌و سود له‌و پشو‌هی‌ ك ‌ه‬ ‫هه‌ت ‌ه وه‌ربگریت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫کوبانی‌و سیستم‌و کاپیتالیزم‬ ‫‪-١‬‬‫سەرەتا‬ ‫ئ����ەم نوس����ینە وەاڵمدان����ەوەی ئەو دو‬ ‫وت����ارەی کاک (بەختی����ار عەلی)ی����ە کە‬ ‫بەناونیش����انی "کوبان����ی‌و ناس����یۆنالیزم‌و‬ ‫یۆتۆپیا" وەک وەاڵمێک بۆ نوسینێکی من‬ ‫بەناونیشانی "ڕۆحی بەرگریی کوبانییەکان‬ ‫له‌کوێ����وە دێت؟"‪ .‬ھی����وادارم ئەم وەاڵمە‬ ‫بتوانێت هه‌م هه‌ندێک لەتێزەکانی من لەو‬ ‫نوسینەدا‌و هه‌م هه‌ندێک لەتێزەکانی کاک‬ ‫بەختیار ڕونبکاتەوە‪ .‬تاکە مەبەستێکیش‬ ‫ل����ەم وەاڵمە هاریکاریکردنی خوێنەرانە بۆ‬ ‫تێگەیشتنی زیاتر لەقواڵیی لێکنەچونەکانی‬ ‫بۆچونەکان����ی کاک بەختی����ار‌و ئەوان����ەی‬ ‫م����ن‪ .‬هاوکات ئەم نوس����ینە هه‌وڵدانێکە‬ ‫ب����ۆ نیش����اندانی کۆمەڵێ����ک لێکدانەوەی‬ ‫ناڕاست‌و نادروس����ت کە کاک بەختیار بۆ‬ ‫نوس����ینەکەی منی کردوە‌و ڕەتکردنەوەی‬ ‫بەش����ی هه‌رە زۆری ئەو تۆمەتانەشە کە‬ ‫بەدور لەئەخالقیاتی نوسین داویەتی پاڵ‬ ‫من‪ .‬لەوانەش‪ ،‬بۆ نمونە‪ ،‬تۆمەتی ئەوەی‬ ‫من کەس����ێکم ئایدیۆلۆژیام له‌ژیان بەالوە‬ ‫گرنگت����رە‪ ،‬بەهای ئایدیۆلۆژیا لەس����ەروی‬ ‫بەه����ای مرۆڤ����ەوە دادەنێم‪ ،‬م����ن ناتوانم‬ ‫بەب����ێ "حیکایەتی گ����ەورە" بیربکەمەوە‌و‬ ‫بنوس����م‪ ،‬یان خەریکی حەماسەتسازیی‌و‬ ‫مکیاژکردنی دەموچاوی سیستمم‪ ،‬ھتد‪...‬‬ ‫ھیوادارم خوێنەران دوای خوێندنەوەی ئەم‬ ‫نوسینە ئەو ڕاس����تییەیان بۆ دەربکەوێت‬ ‫کە سەرجەمی ئەو قسانەی کاک بەختیار‬ ‫بوختانی داتاش����راون‌و دور‌و نزیک ئەوەی‬ ‫ئەو دەیڵێت پەیوەندیی بەنوسینی منەوە‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫لەدەرەوەی سەفسەتە‌و زاراوەبازییدا‬ ‫ب����ۆ ئ����ەوەی خوێنەر لەناو ئ����ەو هه‌مو‬ ‫سەفس����ەتە‌و زاراوەبازی����ی‌و بەکارھێنانە‬ ‫بێکۆنترۆڵەی زماندا بزرنەبێت کە بەشێکی‬ ‫دانەب����ڕاوە لەنوس����ینە تیورییەکانی کاک‬ ‫بەختیار‪ ،‬هه‌وڵئەدەم لێرەدا زۆر بەکورتیی‬ ‫تێزەکەی کاک بەختی����ار‌و تێزەکەی خۆم‬ ‫کورتبکەم����ەوە‪ ،‬ئینجا دوای ئەوە بکەومە‬ ‫دیالۆگەوە لەگەڵ بەشێک لەو ڕوانینانەدا‬ ‫ک����ە کاک بەختی����ار دەریاندەبڕێ����ت‪ .‬ئەو‬ ‫پرسیارەی نوسینەکەی من دەیکات ئەمەیە‪:‬‬ ‫ئایا ڕۆحی بەرگرییکردنی جەنگاوەرەکانی‬ ‫کوبانی لەکوێوە دێت؟ سەرچاوەکانی ئەم‬ ‫ڕۆحییەتی بەرگرییکردنە لەکوێدایە؟ ئەو‬ ‫وزە گەورەی����ەی بەرگرییک����ردن لەکوێوە‬ ‫س����ەرچاوە دەگرێ����ت؟ وەاڵمەک����ەی من‬ ‫وەاڵمێکی کۆنکریت‌و ئاش����کرا‌و ڕاس����ت‌و‬ ‫ڕەوانە‪ :‬س����ەرچاوەی ئ����ەو وزە گەورەیە‬ ‫ئ����ەو "ڕەهه‌ندە یۆتۆپی"یەی����ه‌ کە لەناو‬ ‫ناس����یۆنالیزمدا ئامادەیە‪ .‬هه‌ر کەس����ێک‬ ‫نوس����ینەکەی من بەمەبەستی شێواندن‌و‬ ‫خراپبەکارھێنان نەخوێنێتەوە دەزانێت من‬ ‫لەو نوس����ینەدا یۆتۆپیام وەک پرۆژەیەکی‬ ‫سیاس����یی کام����ڵ وێنانەک����ردوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەپل����ەی یەکەم؛ وەک وزەیەکی گەورە بۆ‬ ‫گۆڕانکاریی باسمکردوە‪ ،‬وەک دۆخێک کە‬ ‫ناھێڵێت مرۆڤ چاوەڕوانییە پۆزەتیڤەکانی‬ ‫لەخ����ۆی‌و لەکردەکانی خۆی لەناو دونیادا‬ ‫لەدەستبدات‪ .‬بۆ ڕونکردنەوەی زیاتری ئەم‬ ‫خاڵە لەپاڵ جاک دێریداش����دا‪ ،‬هه‌وڵمداوە‬ ‫ئ����ەم جۆرە چاوەڕوانیی����ە بە"چاوەڕوانیی‬ ‫بەب����ێ ئاس����ۆیەک ب����ۆ چاوەڕوانییکردن"‬ ‫ناوبنێم‪ ،‬وات����ە چاوەڕوانییەک ئەوەندەی‬ ‫س����ەرچاوەی وزەی����ە‪ ،‬س����ەرچاوەی ھیچ‬ ‫ش����تێکی دیکە نییە‪ .‬لەدۆخ����ی کوبانیدا‬ ‫ئەم ڕۆحە یۆتۆپیی����ە فۆرمێکی کۆنکریت‬ ‫دەگرێتە خ����ۆی‌و دەبێ����ت بە‌وزەیەک بۆ‬ ‫جەنگ لەپێناوی دروستکردنی دونیایەکی‬ ‫تازە‌و نوێدا کە دونیایەکی ئینس����انیی‌ تر‌و‬ ‫دادپەروەرتر‌و یەکس����انتر‌و پڕ کەرامەتتر‬ ‫بێت‪(.‬م����ن لەبەش����ەکانی داهات����وی ئەم‬ ‫نوسینەدا بەوردیی دەگەڕێمەوە سەر ئەم‬ ‫بابەتانە)‪ .‬بەکورتیی ئەوەی من دەمەوێت‬ ‫ل����ەو وت����ارەدا بەرگری����ی‌ لێ بک����ەم ئەم‬ ‫تێزەیە‪ :‬ئەوەی لەکوبانیدا ڕویدا‌و ڕودەدات‬ ‫گواس����تنەوەی ئ����ەم وزە یۆتۆپییەی����ه‌‬ ‫بۆ ک����ردەوە‪ ،‬داگرتنیەتی لەئاس����ۆیەکی‬ ‫یۆتۆپییەوە بۆ ناو ژیانی ڕۆژانە‌و کردنیەتی‬ ‫بەپاڵنەرێک����ی گرنگ ب����ۆ بەرگرییکردن‪.‬‬ ‫ئەمەش پەیوەندیی ب����ەو پەروەردەکردنە‬ ‫یۆتۆپیی����ەوە هه‌یە ک����ە پەکەکە‌و پەیەدە‬ ‫ئەندامەکان����ی خۆیانی����ان پێپ����ەروەردە‬ ‫ک����ردوە‪ .‬زۆر بەکورتی����ی ئەمە تێزەکەی‬ ‫منە‪ .‬تێزەک����ەی کاک بەختیار ئەوەیە کە‬ ‫ئ����ەوەی لەکوبانی����دا ڕودەدات پەیوەندیی‬ ‫بەپەکەک����ە‌و پەی����ەدە‌و ناس����یۆنالیزم‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژی����ا‌و گوت����ار‌و چاوەڕوانی����ی‌و‬ ‫ش����وناس‌و زمانی جەنگاوەرەکانەوە نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو پەیوەندیی بەبەرگریکردنەوە هه‌یە‬

‫من هه‌ر‬ ‫لەبنەڕه‌تیشەوە باوەڕم‬ ‫بەوە نییە شتێک‬ ‫هه‌بێت ناوی "ژیانی‬ ‫ڕوت" بێت بەو‬ ‫مانایەی کاک بەختیار‬ ‫باسیدەکات یانی‬ ‫باوەڕم بەبونی ژیانێک‬ ‫نییە دابڕاو لەگوتار‌و‬ ‫خەون‌و زمان‌و‬ ‫شوناس‌و ئایدیۆلۆژیا‌و‬ ‫نیشتیمان‌و نەتەوە‌و‬ ‫چین‌و پێگەی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫جێندەری تایبەت‬ ‫لە"ژیانێک����ی ڕوت"‪ ،‬ژیانێ����ک دەکەوێت����ە‬ ‫دەرەوەی ئایدیۆلۆژی����ا‌و ش����وناس‌و‌وێنە‌و‬ ‫گوتارەکان����ەوە‪ .‬الی ئەو ئەوەی ڕودەدات‬ ‫بەرگرییکردنە لەژیان بەرلەوەی ئەو ژیانە‬ ‫بچێتە ن����او ھیچ پرۆژەیەکی سیاس����یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و ڕەمزییەوە‪ .‬نوس����ینەکەی‬ ‫من‪ ،‬لەبەشێکیدا‪ ،‬دیالۆگێکی ناڕاستەوخۆیە‬ ‫لەگ����ەڵ ئ����ەم تێ����زەی کاک بەختی����ار‌و‬ ‫ب����اس لەوە دەکات کە ئ����ەم تێزەی کاک‬ ‫بەختیار ڕاس����ت نییە‪ .‬الی من ئەوانەی‬ ‫شەڕ دەکەن "مرۆڤی س����ەرەتایی" نین‌و‬ ‫ئەوەشی بەرگریی لێ دەکەن "ژیانی ڕوت"‬ ‫نیی����ە‪ ،‬وەک کاک بەختیار دەڵێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫کەس����انی زۆر کۆنکریتی ن����او دونیایەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‌و سیاس����یی‌و ناوچەیی زۆر‬ ‫کۆنکریتن‌و سەر بەچەند ھێزێکی سیاسیی‬ ‫کۆنکریتن‌و هه‌ڵگری زمان‌و خەون‌و پرۆژە‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژی����ا‌و چاوەڕوانیی سیاس����یی زۆر‬ ‫کۆنکریتش����ن‪ .‬من هه‌ر لەبنەڕه‌تیش����ەوە‬ ‫ب����اوەڕم بەوە نییە ش����تێک هه‌بێت ناوی‬ ‫"ژیان����ی ڕوت" بێت ب����ەو مانایەی کاک‬ ‫بەختیار باسیدەکات‪ ،‬یانی باوەڕم بەبونی‬ ‫ژیانێک نییە دابڕاو لەگوتار‌و خەون‌و زمان‌و‬ ‫شوناس‌و ئایدیۆلۆژیا‌و نیشتیمان‌و نەتەوە‌و‬ ‫چی����ن‌و پێگەی کۆمەاڵیەتی����ی‌و جێندەری‬ ‫تایب����ەت‪ ،‬بەزمان����ی بۆردیۆ قس����ەبکەم‬ ‫ژیانێک ل����ەدەرەوەی" هه‌بیتۆس"دا بونی‬ ‫نییە‪ ،‬کۆمەاڵیەتییبونی مرۆڤ لەناو سکی‬ ‫دایکییەوە دەستپێدەکات‪ .‬بێگومان کاک‬ ‫بەختیار دەیتوانی لە‌وەاڵمدانەوەکەیدا ئەم‬ ‫تێزەی من قبوڵنەکات‌و درێژە بەتێزەکەی‬ ‫خۆی بدات‪ ،‬بەاڵم ئەوەی وەاڵمەکەی ئەو‬ ‫بخوێنێتەوە س����ەری ل����ەو هه‌مو تۆمەت‌و‬ ‫تاوانبارکردنانە س����وڕدەمێنێت کە بێ ھیچ‬ ‫س����ڵەمینەوە‌و دودڵییەک ب����ەدوای یەکدا‬ ‫ڕیزیان����دەکات‪ ،‬هه‌روەها سەریش����ی لەو‬ ‫هه‌مو کێش����ە تیورییانە سوڕدەمێنێت کە‬ ‫کاک بەختیار دایاندەتاشێت بەبێ ئەوەی‬ ‫ھیچ یەکێکیان پەیوەندیی بەنوسینەکەی‬ ‫منەوە هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئایا ئایدیۆلۆژیا له‌ژیان گرنگترە؟‬ ‫وەک وتم خاڵی سەرەکیی لەنوسینەکەی‬ ‫مندا ئەوەیە ئ����ەوەی لەکوبانیدا ڕودەدات‬ ‫بەرگرییک����ردن نیی����ە لەش����تێک بەناوی‬ ‫"ژیان����ی ڕوت"ەوە‪ ،‬بەڵک����و بەرگرییکردنە‬ ‫لەپرۆژەیەک����ی تایبەت����ی‌و پەیوەندییەکی‬ ‫پتەویش����ی بەدانپیانان����ی نیش����تیمانیی‌و‬ ‫نەتەوەیی‌و قبوڵکردن����ی کۆمەڵێک مافی‬ ‫سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتی����ی‌و ئینس����انیی‌و‬ ‫جێندەرییەوە هه‌یە‪ .‬بەاڵم کاک بەختیار‬ ‫ئەم ڕوانینەی من‌وا نیش����ان ئەدات وەک‬ ‫ئەوەی من بڵێم بەرگرییکردن لەژیان کەم‌و‬ ‫بێنرخە‌و لەباتی ئەوە پێویس����تە بەرگریی‬ ‫لەئایدیۆلۆژی����ا بکەی����ن‪ .‬کاک بەختی����ار‬ ‫دەیەوێ����ت وا لەخوێنەر بگەیەنێت کە الی‬ ‫من ژیان بچوک����ە‌و قابیلی بەرگرییلێکردن‬

‫نییە‪ ،‬ئەوەی پێویستە بەرگریی‌ لێبکرێت‬ ‫ئایدیۆلۆژیایە‪ .‬کاک بەختیار دەنوسێت‪:‬‬ ‫"الی هەندێک لەوانەی قس����ەیان لەکۆبانی‬ ‫کرد‪ ،‬پێیان کەم بو‪ ،‬بڵێین کوبانی بەرگریی‬ ‫لەژیان دەکات‪ .‬ش����ەڕکردن بۆ ژیان وەک‬ ‫جۆرێک لەکەمکردن����ەوەی نرخی کوبانی‬ ‫دەبینرا‪ ،‬وەک بڵێن ژیانی بچوک چییە‪ ،‬تا‬ ‫کۆبانی مەزنی پێ بپێوین‪ ".‬کاک بەختیار‬ ‫لەس����ەر ئەم نەزم����ە ب����ەردەوام دەبێت‌و‬ ‫دەنوس����ێت گوایە الی من "بەرگرییکردن‬ ‫لەژیان بێنرخکردن����ی کۆبانییە"‪ ،‬چونکە‬ ‫گوایە من پێموایە"ش����تێک هەیە لەالمان‬ ‫لەژیان گرنگترە"‪ ،‬یان "بەهایەک‌و نرخێک‬ ‫هەیە کە دەکەوێتە سەرو نرخی ژیانەوە‪،‬‬ ‫یان س����ەرو نرخی مرۆڤەوە بەگش����تیی"‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی نوس����ینەکەی م����ن بخوێنێتەوە‬ ‫دەزانێت ئ����ەم ڕوانین����ەی کاک بەختیار‬ ‫بۆ ئەو نوس����ینە ڕوانینێک����ی نەک هه‌ڵە‌و‬ ‫ناڕاستە‪ ،‬بەڵکو شێواندنێکی بەئەنقەست‌و‬ ‫نابەرپرسیارانەی نوس����ینەکەیە‌و گۆڕینی‬ ‫تێ����زە س����ەرەکییەکەیەتی ب����ۆ تێزەیەک‬ ‫ناکۆک بەس����ەرجەمی نوس����ینەکە خۆی‪.‬‬ ‫ئەم ش����ێوازی مامەڵەکردنە شێواندنێکی‬ ‫بەئەنقەس����تی نوس����ینەکەیە بەمەبەستی‬ ‫ئەوەی ئەو بتوانێت بەئاسانی‌و بەوشێوەی‬ ‫دەخوازێ����ت ڕەخنەی بکات‪ .‬س����ەرجەمی‬ ‫نوس����ینەکەی من تاقە یەک وش����ەی تێدا‬ ‫نییە قابیلی ئەوەبێت وا تەفسیربکرێت کە‬ ‫من ئایدیۆلۆژیام لەژیان بەالوە گرنگتربێت‪،‬‬ ‫ی����ان پێموابێ����ت "بەهاو نرخێ����ک هه‌یە‬ ‫لەس����ەروی بەهای ژیان‌و مرۆڤەوە"‪ .‬نەک‬ ‫ته‌نها نوس����ینەکەی من بەڵکو ئەو کەمە‬ ‫نوس����ینانەی تریش کە کەسانی تر لەسەر‬ ‫کوبانی نوس����یویانە‌و من خوێندبێتمەوە‪،‬‬ ‫ھیچیان نەیانوتوە "ژیان" شتێکی بێنرخە‌و‬ ‫قابیل����ی بەرگریی‌ لێکردن نییە‪ ،‬کەس����م‬ ‫نەدیوە بڵێت ش����تێک هه‌یە "لەس����ەروی‬ ‫نرخ����ی ژیان"و "نرخ����ی مرۆڤەوە"‪ .‬کەس‬ ‫نەیوت����ە "ژیان����ی بچوک چیی����ە بەرگریی‌‬ ‫لێبکەین وەرن ب����ا بەرگریی لەئایدیۆلۆژیا‬ ‫بکەین"‪ .‬س����ەرجەمی ئەم قس����انەی کاک‬ ‫بەختیار قس����ەی هه‌ڵبەستراو‌و داتاشراو‌و‬ ‫ناڕاستی ناو خەیاڵی خۆیەتی‪ ،‬پەیوەندیی‬ ‫بەنوسینەکەی منەوە نییە‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی من گوتومە ئەوەی����ە بەرگریی‬ ‫لەکوبانیدا بەرگریی نییە لەش����تێک ناوی‬ ‫"ژیانی ڕوت"بێت‪ ،‬ئەمە نەک لەبەر ئەوەی‬ ‫بەرگرییکردن لەژیان کەمنرخ‌و بێبایەخە‪،‬‬ ‫یان ش����تێک هه‌بێ����ت لەس����ەروی ژیان‌و‬ ‫مرۆڤ����ەوە‪ ،‬وەک کاک بەختی����ار دەیەوێت‬ ‫بەخوێنەری بفرۆشێت‪ ،‬بەڵکو لەبەر ئەوەی‬ ‫لەبنەڕەتدا شتێک نییە ناوی "ژیانی ڕوت"‬ ‫بێت‪ ،‬نە لەکوبانی‌و نە لەھیچ شوێنێکی تری‬ ‫دونیادا‪ .‬ش����تێک نییە ناوی بونی ژیانبێت‬ ‫لەدەرەوەی دروستبونی کۆمەڵگا‌و شوناس‌و‬ ‫پەیوەندیی‌و زمان‌و وێنە‌و گوتار‌و تەفسیر‌و‬ ‫خوێندنەوەی هه‌مەجۆر‌و فرەالیەن‌و ئاڵۆزدا‬ ‫ھتد‪ ...‬دەس����تەواژەی "ژیانی ڕوت"‪ ،‬بەو‬ ‫مانای����ەی کاک بەختی����ار بەکاردەھێنێت‪،‬‬ ‫دەستەواژەیەکە ھیچ شتێک نایباتەوە ناو‬ ‫مێژوی ھیچ تاکەک����ەس‌و خێزان‌و گروپ‌و‬ ‫چی����ن‌و نەتەوە‌و کۆمەڵگای����ەک لەدونیای‬ ‫ئەمڕۆدا‪ ،‬مەگەر کەس����ایەتی "تەرەزان"ی‬ ‫ن����او فیلم����ە ھیندیی����ەکان‌و هه‌ندێ����ک‬ ‫کارەکتەری ناو حیکایەتە کۆنەکان نەبێت‪.‬‬ ‫ئەوەی لەکوبانی����دا هه‌یە ژیان نییە وەک‬ ‫مەقولەیەک����ی ئەبس����تراکت‪ ،‬بەڵکو ژیانە‬ ‫لەناو کۆمەڵێک چوارچێوەی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫ڕەمزی����ی‌و سیاس����یی‌و فەرهه‌نگی����ی‬ ‫تایبەتدا‪ .‬ژیانە لەناو شێوازێکی تایبەتی‬ ‫پەروەردەکردنی سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژییدا‌و لەناو دونیایەک پەیوەندیی‬ ‫ئاڵۆز‌و فرەڕەهه‌ندی ناوەکیی‌و دەرەکیدا‪.‬‬ ‫وەک تۆدۆرۆف دەڵێت لەدوای دروستبونی‬ ‫ئادەم‌و حەوا‌و دروس����تبونی زمانەوە ھیچ‬ ‫ش����تێکی ڕوت بون����ی نامێنێ����ت‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ش����تێک دەچێتە پەیوەندیی����ەوە لەگەڵ‬ ‫هه‌مو شتێکدا‌و دونیا دەبێت بەدونیایەکی‬ ‫"ئینتەرتێکستواڵ"‪ ،‬واتە دونیای تێکەڵبونی‬ ‫تێکستەکان بەیەکتری‪ .‬ئەم تێکەڵبونەش‬ ‫مانای کۆتاییهاتنی ئەو شتانە کە دەشێت‬ ‫لەس����اتێکدا س����اف‌و ڕون‌و ڕوت بوب����ن‪،‬‬ ‫لەس����اتی بەر لەدروستبونی زمان‌و گوتار‌و‬ ‫وێنە‌و تێکس����ت‌و ش����وناس‌و پەیوەندیی‌و‬ ‫ش����تەکانی ترەوە‪ .‬بەکورت����ی ئەوەی من‬ ‫دەمەوێ����ت بەرگریی‌ لێبک����ەم ئەوەیە کە‬ ‫ش����تێک بونی نییە ناوی ژیانی ڕوت بێت‪،‬‬ ‫ئەوەی لەهه‌ر شوێنێکی دونیادا ئامادەیە‪،‬‬ ‫بەکوبانییشەوە‪ ،‬ژیانێکی پڕە‪ ،‬پڕ لەمانا‌و‬ ‫زمان‌و وێنە‌و گوتار‌و چاوەڕوانیی‌و خەون‌و‬ ‫یاده‌وەریی‌و ھتد‪ ...‬لەنوس����ینەکەی مندا‬ ‫کوبان����ی بەرگریی لەژیان����ی ڕوت ناکات‪،‬‬ ‫بەڵکو بەرگریی لەو ژیانە پڕە دەکات‪.‬‬

‫دیسانەوە "خۆرهه‌اڵت"و نارسیزم‬ ‫وەک خوێن����ەر دەبینێت ئەم بۆچونە ‌ی‬ ‫من لەکوێ‌و ئەو تەفس����یرە داتاش����راوەی‬ ‫کاک بەختی����ار لەک����وێ ک����ە دەڵێت من‬ ‫ژیانم بەالوە بێنرخە‌و پێموایە ئایدیۆلۆژیا‬ ‫لەمرۆڤ‌و لەژیان گرنگترە؟ کێش����ەکەش‬ ‫لەوەدای����ە کاک بەختی����ار ته‌نه����ا ب����ەم‬ ‫ش����ێواندنە گەورەیەی نوسینەکەی منەوە‬ ‫ناوەستێت‪ ،‬بەڵکو تێزەی بەگرنگ زانینی‬ ‫زیاتری ئایدیۆلۆژیا لەژیان‪ ،‬بەش����ێوەیەک‬ ‫گ����ەورە‌و ڕەها دەکات هه‌مو "خۆرهه‌اڵت"‬ ‫بگرێت����ەوە‪ .‬الی کاک بەختی����ار ئ����ەو‬ ‫بێنرخکردن����ەی ژیان کە ته‌نها پەیوەندیی‬ ‫بەمنەوە نییە‪ ،‬بەڵکو بەشێکە لەعەقڵیەت‌و‬ ‫ڕوانین����ی کەس����انی "خۆرهه‌اڵت����ی"ی‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێس����تی خۆرهه‌اڵتییەکان����ە بەرامبەر‬ ‫بەژی����ان‌و لەخۆرهه‌اڵت نوس����ەران‪ ،‬وەک‬ ‫م����ن‪ ،‬ئایدیۆلۆژیای����ان لەژی����ان ب����ەالوە‬ ‫گرنگترە‪ .‬لەم ڕوەوە دەنوس����ێت‪" :‬جۆرە‬ ‫هەڵوێس����تێکی وەه����ا ن����ە س����ەیرە‪ ،‬نە‬ ‫چاوەڕواننەک����راوە‪ ،‬بەڵکو ت����ەواو لەگەڵ‬ ‫ئەو نەزم����ە ئایدیۆلۆژییەدا دەگونجێت کە‬ ‫تێڕوانینی ئێمەی بۆ ژیان تێدا ش����ێوەگیر‬ ‫ب����وە‪ .‬ئایدیۆلۆژیا لەخۆره����ەاڵت دەبێت‬ ‫چی بێ����ت‪ ،‬جگە لەبەهی����چ زانینی ژیان‌و‬ ‫بەموقەدەسکردنی ئایدیا‌و فیکر‌و ئاڕاستە‬ ‫سیاسییەکان‪".‬‬ ‫بەکورتیی ئەوەی ئەم نوسەرە ئەنجامی‬ ‫ئ����ەدات ئەوەی����ە س����ەرەتا کێش����ەیەکی‬ ‫داتاش����راو‌و ناڕاست لەنوس����ینەکەی مندا‬ ‫دروس����ت دەکات‪ ،‬دوای ئەوە ئەو کێشەیە‬ ‫بەسەر هه‌مو خۆرهه‌اڵتدا تەعمیم دەکات‌و‬ ‫وای نیشان ئەدات لەخۆرهه‌اڵت نوسەران‬ ‫تێڕوانینی����ان بۆ ژی����ان ش����ێواوە‌و ژیان‬ ‫لەبەرامبەر ئایدیۆلۆژی����ادا بەھیچ دەزانن‪.‬‬ ‫پرسیار ئەوەیە کاک بەختیار ئەم حوکمە‬ ‫گشتگیرە نەسەلمێنرا‌وو ترسناکەی لەکوێوە‬ ‫ھێن����اوە؟ بێگوم����ان ل����ەوەوە نەیھێناوە‬ ‫نوسینی خۆرهه‌اڵتییەکانی خوێندبێتەوە‌و‬ ‫نیشاندابێت کە لەخۆرهه‌اڵت دۆخەکە بەو‬ ‫ش����ێوەیەیە کە ئەو باس����ی دەکات‪ .‬تاقە‬ ‫نوسینێک ئەو لەو وەاڵمەدا بەگژیدابچێتەوە‬ ‫نوس����ینەکەی منە‌و ئەو نوسینەی منیش‬ ‫لەڕێگای ش����ێواندنێکی فرەالیەن‌و قوڵەوە‬ ‫نەبێ����ت قابیل����ی ئەو تەفس����یرە نییە کە‬ ‫بڵێی����ت ئایدیۆلۆژیا لەژی����ان بەهادارترە‪.‬‬ ‫بەبۆچونی من مەسەلەکە نە خوێندنه‌وە‌و‬ ‫شیکردنەوەی خۆرهه‌اڵتە‌و نە خوێندنەوە‌و‬ ‫هه‌ڵسەنگاندنی نوس����ینی نوسەرانی ترە‪،‬‬ ‫مەسەلەکە ئەوەیە کاک بەختیار دەیەوێت‬ ‫خۆی وەک تاکە نوسەرێک نیشانبدات کە‬ ‫گوایە لەھیچ نوس����ەر‌و ڕۆشنبیرێکی تری‬ ‫خۆرهه‌اڵت ناچێ����ت‪ ،‬تاقە خۆرهه‌اڵتییەکە‬ ‫ل����ەدەرەوەی ئایدیۆلۆژی����ا‌و ش����وناس‌و‬ ‫گوتارەکاندا باوەشی بەژیاندا کردوە‌و ھێزی‬ ‫خۆی بۆ بەرگرییک����ردن لەژیان‌و لەمرۆڤ‬ ‫تەرخانکردوە‪ .‬من کێش����ەیەکی گەورەم‬ ‫لەگەڵ ئەم جۆرە نارس����یزمە بێسنورەدا‬ ‫نییە‪ ،‬بەمەرجێک ئەم نارسیزمە لەسنوری‬ ‫کەس����ەکە خۆی‌و لەس����نوری‌ وێناکردنی‬ ‫ئەو کەس����ەدا بۆ خۆی بمێنێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ک����ەی ئ����ەم نارس����یزمە ب����و بەئامرازێک‬ ‫ب����ۆ بێنرخکردن����ی هه‌مو ش����تێک‌و هه‌مو‬ ‫کەسێک‪ ،‬بو بەئامرازێک بۆ ھێرشکردنێکی‬ ‫بەردەوام‌و س����تراتیژیەتێک بۆ شێواندنی‬ ‫هه‌ر ش����تێک لەخۆی نەچێت‪ ،‬بۆ قسەوتن‬ ‫بەم نوسەر‌و بەو ڕۆشنبیر‪ ،‬ئەودەم دەبێت‬ ‫بەکێشە‪ ،‬بەر لەهه‌مو شتێک بەکێشەیەکی‬ ‫ئەخالقی����ی‪ .‬وەک چ����ۆن داتاش����ینی‬ ‫مەس����ەلەی بەرگرییکردن لەئایدیۆلۆژیا دژ‬ ‫بەژیان لەنوس����ینەکەی مندا داتاشینێکی‬ ‫ناڕاس����ت‌و دروستکراوە‪ ،‬ئەو وێنەیەش کە‬ ‫کاک بەختیار بۆ خۆی دروس����ت دەکات‪،‬‬ ‫وێنەی ئەوەی گوایە "نوسەری ژیان"ە دژ‬ ‫بەئایدیۆلۆژیا‪ ،‬قس����ەکەری "ژیانی ڕوت"ە‬ ‫دژ بەش����وناس‌و گوتارەکان‪ ،‬نوس����ەرێکە‬ ‫بێئایدیۆلۆژیا‪ ،‬وێنەیەکی تەواو ناڕاس����ت‌و‬ ‫دورە لەڕاس����تیی‪ .‬ئەوەی نوس����ینەکانی‬ ‫ئەم چەند س����اڵەی دوای����ی کاک بەختیار‬ ‫بخوێنێت����ەوە ب����ۆی دەردەکەوێ����ت ئەم‬ ‫نوسەرە تا بینەقاقای لەناو "مارکسیزمی‬ ‫ن����وێ"و لەن����او "سیس����تمگەرایی"و‬ ‫لەن����او ھێرش����کردنێکی س����تالینییانەدا‬ ‫ب����ۆ س����ەر "کاپیتالی����زم"و "لیبرالیزم"و‬ ‫"دیموکراس����یەت"و "پلورالیزم"دا نوقمە‪،‬‬ ‫گاڵتەی بەگۆڕانی ھێمن‌و لەسەرخۆ دێت‌و‬ ‫بوق����ی ش����ۆڕش‌و ڕادیکالی����زم لێئەدات‪.‬‬ ‫هه‌مو ئ����ەو ڕەخنانەش‪ ،‬کە بەتەعمیمێکی‬ ‫بێوێن����ەوە‪ ،‬لەخ����ۆرھه‌اڵت‌و کاپیتالیزم‌و‬ ‫لیبرالیزم‌و دیموکراس����یەت‌و سیاس����ەت‌و‬ ‫پەرلەمانتاری����زم‌و فاش����یزم دەیگرێ����ت‌و‬ ‫دەینوس����ێت لەژێ����ر پاڵتۆک����ەی چەن����د‬ ‫نوس����ەرێکی کەمی س����ەر بەقوتابخانەی‬

‫"مارکس����یزمی نوێ"و "سیستمگەرایی"وە‬ ‫دێن����ەدەرەوە‪ .‬بەتایبەتی لەژێر پاڵتۆکەی‬ ‫الکان‌و ژیژێک‌و بادیۆدا‪ .‬ئەم تەسلیمبونەی‬ ‫کاک بەختی����ار ب����ە "نی����و مارکس����یزم"‬ ‫بەڕادەیەکە‪ ،‬مەگەر نوس����ینی دۆس����تانی‬ ‫"کۆمۆنیزم����ی کارگەری����ی"و نوس����ەرانی‬ ‫"ئیس��ل�امی سیاس����یی" لێدەرچێت‪ ،‬دەنا‬ ‫نوس����ینی ھیچ نوس����ەرێکی ت����ری کورد‬ ‫ب����ەم ڕادەی����ەی نوس����ینی کاک بەختیار‬ ‫ئایدیۆلۆژیی نییە‪ .‬ئەم وەرچەرخانە بەرەو‬ ‫"مارکسیزمی نوێ" بەڕادەیەکە‪ ،‬بەزەحمەت‬ ‫دێڕێک����ی کاک بەختی����ار بدۆزینەوە لەم‬ ‫کارخان����ە ئایدیۆلۆژییەوە نەهاتبێت‪ .‬ئەمە‬ ‫دۆخ����ی کاک بەختی����ار خۆیەت����ی کەچی‬ ‫لەڕێگای دروس����تکردنی ئیش����کالیەتێکی‬ ‫ناڕاست‌و داتاشراوەوە لەنوسینەکەی مندا‪،‬‬ ‫دەیەوێت خۆی وەک نوس����ەری دەرەوەی‬ ‫ئایدیۆلۆژی����اکان نیش����انبدات‌و م����ن وەک‬ ‫نوسەرێکی نوقومبو لەئایدیۆلۆژیادا‪،‬خۆی‬ ‫وەک نوس����ەری ژیان‌و من‪ ،‬نەک هه‌ر من‬ ‫هه‌مو نوس����ەرانی خۆرهه‌اڵت‪ ،‬بەنوسەری‬ ‫دژ بەژی����ان‪ .‬کاک بەختی����ار ئەم����ە نە‬ ‫یەکەمینج����ار‌ه‌و لەوانەی����ە دواهه‌می����ن‬ ‫جاریش نەبێت‪ ،‬کە تێکس����تی کەسانی تر‬ ‫بش����ێوێنێت‌و بەکەیفی خۆی ڕا‌و بۆچون‌و‬ ‫لێکدانەوەی ناڕاست‌و دروس����تکراو بداتە‬ ‫پاڵ هه‌مو ئەوانەی کە دەیەوێت ڕەخنەیان‬ ‫بکات‪ .‬ئەم مۆدێلە لە‌وەاڵمدانەوە مۆدێلی‬ ‫بااڵدەستی وەاڵمدانەوەی ئەم نوسەرەیە‪،‬‬ ‫ئەمەش هه‌رچییەک بێت نوس����ینێک نییە‬ ‫س����ەرەتا هه‌رە س����ادەکانی ئەخالقیاتی‬ ‫نوسینی پەیڕەوکردبێت‪ .‬بەکورتیی نە من‌و‬ ‫نە ھیچ نوسەرێکی تر وتومانه‌ بەرگرییکردن‬ ‫لە "ژیانی ڕوت" عەیبە‌و نوقسانییە‪ ،‬کەس‬

‫کەم نوسەری کورد‬ ‫هه‌یە لەم چەند‬ ‫ساڵەی دواییدا‬ ‫بەڕادەی کاک بەختیار‬ ‫لەپاڵ ئەم حیکایەتە‬ ‫گەورانە‌و دەرەنجامە‬ ‫ئایدیۆلۆژییەکانیانەوە‬ ‫نوسیبێتی‪.‬‬ ‫لەڕاستیدا لەفیکری‬ ‫کاک بەختیاردا‬ ‫شتێک نادۆزینەوە‬ ‫کۆنکریت‌و مێژویی‪،‬‬ ‫ئەوەی هه‌یە چەندان‬ ‫حیکایەتی گەورەیە‬ ‫کە ھیچ شتێکی‬ ‫کۆنکریتمان لەسەر‬ ‫هێڵ مەسەلەیەکی‬ ‫کۆنکریت پێ ناڵێن‬ ‫نەیوت����وە بۆ ئ����ەوەی "ژیانی ڕوت" مانای‬ ‫هه‌بێت ئەبێت ئەم ژیانە بارگاویی‌ بکرێت‬ ‫بەئایدیۆلۆژی����ا‪ ،‬ئەوەی من دەیڵێم ئەوەیە‬ ‫لەھیچ ک����ون‌و قوژبنێکی دونیادا ش����تێک‬ ‫نییە ن����اوی "ژیانی ڕوت" بێت‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لەکوبانی����دا‌و ل����ەالی کۆمەڵێک جەنگاوەر‬ ‫ک����ە هه‌مومان دەزانین لەچ پاش����خانێکی‬ ‫سیاس����یی‌و ئایدیۆلۆژیی‌و کۆمەاڵیەتییەوە‬ ‫هاتون‌و شەڕ بۆ چ مەسەلەیەک دەکەن‪.‬‬ ‫حیکایەتی گەورە‬ ‫الی کاک بەختی����ار "ناس����یونالیزم"و‬ ‫"ئیس��ل�ام"و "مارکس����یزم" حیکایەت����ی‬ ‫گ����ەورەن‌و پێیوای����ە کە من وت����م ڕۆحی‬ ‫بەرگری����ی جەنگاوەرەکان����ی کوبانی لەناو‬ ‫ڕەهه‌ن����دە یۆتۆپیەکەی ناس����یۆنالیزمەوە‬

‫دێ����ت‪ ،‬ئیت����ر م����ن نوس����ەری حیکایەتە‬ ‫گەورەکان����م‪ ،‬کەس����ێکم ناتوان����م بەب����ێ‬ ‫حیکایەتی گ����ەورە بژیم‪ .‬ڕۆش����نبیرانی‬ ‫کوردی����ش کەس����انێکن ناتوان����ن بەب����ێ‬ ‫حیکایەتی گەورە بژین‪ ،‬ئەوەی دیسانەوە‬ ‫لەهه‌مو خۆرهه‌اڵتدا بەبێ حیکایەتی گەورە‬ ‫دەژی ته‌نها کاک بەختیار خۆیەتی‪ .‬بەاڵم‬ ‫پرس����یارەکە ئەوەیە ئایا بەڕاس����ت کاک‬ ‫بەختی����ار نوس����ەری دەرەوەی حیکایەتە‬ ‫گەورەکانە؟ یان ئەمەش وێنەیەکی تەواو‬ ‫هه‌ڵەی کاک بەختیارە لەسەر خۆی؟ ئایا‬ ‫ئەگەر ئیسالم‌و مارکس����یزم‌و ناسیۆنالیزم‬ ‫حیکایەتی گەورەبن ئ����ەی "کاپیتالیزم"‪،‬‬ ‫"کاپیتالیزمی خۆرهه‌اڵتی"ی‪" ،‬سیس����تم"‪،‬‬ ‫"فاش����یزمی خۆرهه‌اڵتیی"و "مارکسیزمی‌‬ ‫ن����وێ" حیکایەت����ی گەورە نی����ن؟ بۆچی‌‬ ‫ناس����یۆنالیزم حیکایەتێکی گەورەیە بەاڵم‬ ‫"فاش����یزمی خۆرهه‌اڵتیی"و "کاپیتالیزم"و‬ ‫"سیس����تمگەرایی" حیکایەت����ی گ����ەورە‬ ‫نین؟ باش����ە ئەگەر "مارکس����یزم"ی کۆن‬ ‫حیکایەتێک����ی گەورەبێت‪ ،‬حیكمه‌ت چییە‬ ‫"مارکس����یزمی نوێ"ی ژیژێ����ک‌و بۆردیۆ‬ ‫حیکای����ەتی گەورە نین؟ لەڕاس���تیدا‬ ‫وێن���ەی کاک بەختیار لەس���ەر خۆی‬ ‫بەڕادەی���ەک هه‌ڵەیە هه‌مو خوێنەرێکی‬ ‫ھۆشیار توش���ی سەرسوڕمان دەکات‪.‬‬ ‫ئەو ڕوانینانەی سەرجەمی نوسینەکانی‬ ‫ئەم س���ااڵنەی دوای���ی کاک بەختیار‬ ‫ئاراس���تە دەکات ن���ەک ته‌نه���ا ئ���ەو‬ ‫حیکایەتە گەورەکان���ی "کاپیتالیزم"و‬ ‫"مارکس���یزمی ن���وێ"و "سیس���تم"و‬ ‫"سیس���تمگەرایی"ە‪ ،‬بەڵک���و ک���ەم‬ ‫نوسەری کورد هه‌یە لەم چەند ساڵەی‬ ‫دواییدا ب���ەڕادەی کاک بەختیار لەپاڵ‬ ‫ئ���ەم حیکایەتە گەوران���ە‌و دەرەنجامە‬ ‫ئایدیۆلۆژییەکانیان���ەوە نوس���یبێتی‪.‬‬ ‫لەڕاس���تیدا لەفیک���ری کاک بەختیاردا‬ ‫شتێک نادۆزینەوە کۆنکریت‌و مێژویی‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی هه‌ی���ە چەن���دان حیکایەتی‬ ‫گەورەیە کە ھیچ ش���تێکی کۆنکریتمان‬ ‫لەسەر هێڵ مەسەلەیەکی کۆنکریت پێ‬ ‫ناڵێن‪ .‬دەس���تەواژەکانی کاپیتالیزم‪،‬‬ ‫خۆره���ه‌اڵت‪ ،‬خۆرئ���اوا‪ ،‬فاش���یزمی‬ ‫خۆرهه‌اڵتیی‪ ،‬سیس���تم‪ ،‬لەنوس���ینی‬ ‫کاک بەختیار دەربھێنە شتێکی ئەوتۆ‬ ‫نامێنێتەوە‪ .‬تەنانەت لەو کاتانەش���دا‬ ‫کە قسە لەسەر کێشەیەکی کۆنکریتی‬ ‫وەک کوبانی‌و جەنگاوەرەکانی دەکات‪،‬‬ ‫س���ەرجەمی ئەو قس���انەی دەیانکات‬ ‫زمانی تێکەڵکردنی چەندان حیکایەتی‬ ‫گەورەی���ە بەیەکت���ری‪ ،‬تێکەڵکردن���ی‬ ‫"مارکس���یزمی ن���وێ" ی‌ ژیژێ���ک‬ ‫الکانییە‪ ،‬بەزاراوەی سیستم‌و هه‌ندێک‬ ‫دەستەواژەی تر کە لەدەرەوەی مێژوی‬ ‫کوبانی‌و مێژوی هه‌م���و کۆمەڵگاکانی‬ ‫دونیادایە‪ ،‬مەبەس���تم دەس���تەواژەی‬ ‫"ژیانی ڕوت"ە‪.‬‬ ‫وەک وتم ئەگەر ناسیۆنالیزم‌و ئیسالم‬ ‫حیکایەتی گەورەبن‌و هه‌میش����ە یەک‬ ‫مانایان هه‌بێت‌و نەکرێت لەئیس��ل�ام‌و‬ ‫ناس����یۆنالیزمدا ڕەهه‌ندی باش هه‌بن‪،‬‬ ‫وەک کاک بەختیار پێشنیاری دەکات‪،‬‬ ‫ئەی باشە "کاپیتالیزم" لەنوسینەکانی‬ ‫کاک بەختی����اردا حیکایەتێ����ک نیی����ە‬ ‫دەیانج����ار لەناس����یۆنالیزم گەوره‌تر؟‬ ‫لەڕاس����تیدا مرۆڤ سەریسوڕدەمێنێت‬ ‫لەبێئاگای����ی کاک بەختی����ار لەمانای‬ ‫ئ����ەو دەس����تەواژانەی ک����ە خ����ۆی‬ ‫بەکاریاندەھێنێ����ت‪ ،‬دەس����تەواژەی‬ ‫"سیستم" بەوجۆرەی الی کاک بەختیار‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬یان "کاپیتالیزم" بەو شێوە‬ ‫ڕەها‌و موتڵەقەی ئەو باس����ی دەکات‪،‬‬ ‫نەک ته‌نها حیکایەتی گەورەن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەگەورە گەورەتر‌و قەبەترن‪ .‬قسەی من‬ ‫لێرەدا لەس����ەر وشەبازیی‌و زەخرەفەی‬ ‫زمان نیی����ە‪ ،‬کە بەش����ێکی بەرچاوی‬ ‫نوس����ینی کاک بەختی����ارە‪ ،‬قس����ەم‬ ‫لەتاوانبارکردنی کەسانێکە بەشتگەلێک‬ ‫ک����ە زۆر زۆر بەزی����ادەوە لەنوس����ینی‬ ‫خۆی����دا ئامادەیە‪ .‬یەکێ����ک کەمترین‬ ‫زانیاریی لەسەر گەش����ەی کاپیتالیزم‬ ‫هه‌بێ����ت ئ����اگای لەزمان����ی خۆی بێت‬ ‫لەوەس����فکردنی کاپیتالیزمدا‪ ،‬ڕستەی‬ ‫لەشێوەی ئەم ڕستەیەی کاک بەختیار‬ ‫نانوسێت‪" :‬لەکەپیتالیزمی تەقلیدییدا‪،‬‬ ‫م����رۆڤ وەک کۆیل����ە‪ ،‬وەک کارگەر‪،‬‬ ‫وەک بونەوەرێک ک����ە کورتدەکرێتەوە‬ ‫بۆ ئیش����کەرێک تەماش����ادەکرێت‪."،‬‬ ‫"کۆیلە"و "کارگەر"و "ئیش����کەر" سێ‬ ‫چەمک����ی ت����ەواو جی����اوازن‌و ئەوەی‬ ‫س����ەرەتاکانی مارکس����یزم شارەزابێت‬ ‫بەو ش����ێوەیە قس����ە لە "کاپیتالیزمی‬ ‫تەقلیدیی" ناکات‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫گەڕان بەدوای ئیمانی بزربودا‬

‫ڕەخنە لەجەوهەرگەرایی لەبواری بیرکردنەوەی فەلسەفییدا‬

‫بەختیار عەلی‬ ‫بەشی یەکەم لەسێ بەش‬ ‫لەخۆرهەاڵت���ی ئەمڕۆمان���دا‪ ،‬عەش���قی‬ ‫ڕۆشنبیران بۆ شوناسی داخراوو دۆگمائیی‬ ‫کەمتر نییە لەعەش���قی گ���روپ‌و هێزەکان‬ ‫بۆ ئەو جۆرە شوناس���ە‪ ،‬خواس���تی ئەوان‬ ‫بۆ خۆداپۆش���ین بەبەرگ���ی تاکە فیکرێک‬ ‫کەمتر نییە لەخواس���تی گروپەکان بۆ ئەو‬ ‫جۆرە خۆداپۆش���ینە‪ .‬ئ���ەوەی گروپەکان‬ ‫بخ���وازن ئایدۆلۆژیا وەک دەرمانێک بۆ ئەو‬ ‫ش���ەبەق‌و برین���ە گەورەیەی ن���او هەناوی‬ ‫خۆیان بەکاربهێنن‪ ،‬ئاس���اییە‪ ،‬بەاڵم وەک‬ ‫ئالتۆس���ێر دەیگوت‪ ،‬هەڵوێستی فەلسەفیی‬ ‫تاک���ە کەرەس���تەی دەربازبونە ل���ەدەزگا‬ ‫ئایدیۆلۆژییەکان‪ .‬دەمێک فەلسەفە‌و بواری‬ ‫تێڕامانی فەلسەفیی بکەوێتە ژێر دەسەاڵتی‬ ‫ئەو خواست‌و گوتار‌و وەزیفانەی ئایدیایەک‬ ‫یان مەزهەبێک دەستنیشانیاندەکات‪ ،‬ئیتر‬ ‫لەبەردەم قەیرانێک���ی گەورەداین‪ .‬هەڵبەت‬ ‫لەم باسەدا واژەی ئایدیۆلۆژیا بەمانای ئەو‬ ‫دەرەنجامگیرییە سیاسیانە بەکارناهێنم کە‬ ‫دەش���ێت هەر چەمکێکی فیکریی بە‌واقعی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و مێژوییەوە ببەستێتەوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەو مانایە بەکاریدەهێنم‪ ،‬کاتێک سوبێکتی‬ ‫بیرک���ەرەوە‪ ،‬دەبێ���ت بە‌وەاڵمدەرەوەیەکی‬ ‫رۆب���ۆت ئاس���ا ب���ۆ یەکێ���ک لەمەزهەب‌و‬ ‫ئایدیاکان‌و فیکرێ���ک لەفیکرەکان دەخاتە‬ ‫پلەی فریادڕەسی مێژویی‌و لەوێوە ئیلهامی‬ ‫هەمو تێزێک‌و بابەتی هەمو هەڵوێس���تێک‬ ‫وەردەگرێ���ت‪ .‬ئایدیۆلۆژیا لێ���رەدا ئاماژە‬ ‫نییە بۆ ئ���ەو پەردەیەی س���وبێکت دەیدا‬ ‫بەس���ەر چاڵ���ە تاریکەک���ەی ناوەڕاس���تی‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬وەک ژیژی���ک دەڵێ���ت‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫ئاماژەیە بۆ ئ���ەو مامەڵەکردنە مەزهەبییە‬ ‫لەگ���ەڵ فیکردا کە س���وبێکت دەگۆڕێت بۆ‬ ‫بونەوەرێک���ی تاکڕەهەند‪ ،‬بۆ چاوێکی یەک‬ ‫ئاڕاستە‪ .‬ئایدیۆلۆژیا بەجۆرێک لەجۆرەکان‬ ‫لەهەموماندا هەیە‪ ،‬ب���ەاڵم ئایدۆلۆژیا وەک‬ ‫مەزهەب‪ ،‬وەک ئەو بانگەش���ەیەی سوبێکت‬ ‫لەناوکۆی���ی "س���یاق"ێکی دیاریک���راودا‬ ‫دیلدەکات‪ ،‬ئ���ەوە ج���ۆرە دەرکەوتەیەکی‬ ‫دیاریکراوی مێژوییە‌و نیشانەی خواستێکی‬ ‫نهێنی���ی س���وبێکتە ب���ۆ کۆیلەیەتییەکی‬ ‫شاردراوە‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا ڕوانینی مەزهەبیی‪ ،‬لەهەمو‬ ‫شتێکدا ڕەنگیداوەتەوە‪ ،‬قەیرانەکە هاتۆتە‬ ‫ناو ڕوانینی ئێمەوە بۆ فەلسەفەش‪ .‬بەبڕوای‬ ‫من دابەشکردنی فەلسەفە بەسەر کۆمەڵێک‬ ‫مەزهەبی داخراودا‪ ،‬ه���ەر ڕەنگدانەوەیەکی‬ ‫ئەو عەقڵە جەوهەرگەرایەیە کە لەبوارەکانی‬ ‫ت���ردا کاردەکات‌و لەفیکریش���دا س���مبتوم‬ ‫"دەردە ئاماژە"کانی دەردەکەوێت‪ .‬دەمێک‬ ‫دەڵێین مارک���س جەوهەرێکی هەیە‪ ،‬هیگڵ‬ ‫جه‌وهەرێکی هەی���ە‪ ،‬دیالەکتیک مەزهەب‌و‬ ‫رەوش���ێکە نەک کەرەس���تە‌و ئەداتێک کە‬ ‫لەس���یاقاتی جی���اوازدا دەردەکەوێت‪ ،‬ئەم‬ ‫بۆچونە جیاوازییەک���ی نییە لەگەڵ ئەوەدا‬ ‫بڵێی���ن ئیس�ل�ام جەوهەرێک���ی هەیە‪ ،‬یان‬ ‫یەهودییەت ش���وناس‌و شێوەیەکی ئەبەدیی‬ ‫هەی���ە‪ .‬جەوهەرگەرایی هەر دەردی عەقڵی‬ ‫سیاس���یی نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و دەردی ه���ەرە‬ ‫گ���ەورەی عەقڵی فەلس���ەفیی ئێمەش���ە‪.‬‬ ‫لەس���ەدەی بیس���تدا "عەقڵی تاکڕەهەند"‪،‬‬ ‫تەنی���ا لەدین���ەوە س���ەرچاوەی نەگرتوە‪،‬‬ ‫بەڵکو رێبازە سیاسیی‌و فەلسەفییەکانیش‬ ‫لەبەرقەراربونیدا ڕۆڵێکی بەرچاویان بوە‪.‬‬ ‫هەمیش���ە‬ ‫ئێم���ەدا‬ ‫لە‌واڵت���ی‬ ‫خوێندەوارەکانمان حەزیان لەوەیە ش���ەڕە‬ ‫کەڵەش���ێر بەفەیلەس���وفەکان بک���ەن‪ ،‬تا‬ ‫ل���ەو تەوەهمە خۆش���ەدا بژین ک���ە بەڵێ‬ ‫فەیلەس���وفێک هەیە هەمو فەیلەسوفەکانی‬ ‫تر دەبەزێنێت‪ ،‬بەڵێ کەڵەشێری فەلسەفیی‬ ‫ئێمە باش���تر دەقوقێنێت‪ ،‬بەڵێ گۆش���تی‬ ‫کەڵەش���ێرە فەیلەس���وفەکەی ئێمە لەگەڵ‬ ‫گۆشتی هیچ فەیلەسوفێکی تردا ناکوڵێت‌و‬ ‫ناچێتە مەنجەڵ���ەوە‪ ،‬هەڵگرانی ئەم عەقڵە‬ ‫کۆمیدیی‌و گاڵتەجاڕە‪ ،‬فەلس���ەفەی هیگڵ‬ ‫لەالیان وەک مەزهەبی شافیعییە کە جارێک‬ ‫س���ودت لەئیمام���ی هیگڵ وەرگ���رت بۆت‬ ‫نییە جارێکی تر س���ود لەئیمامی نیتش���ە‬ ‫وەربگریت‪ .‬گەر جارێک تەفسیرێکی هیگڵت‬ ‫بۆ ناکۆکیی بەدڵ بوو‪ ،‬باس���تکرد‪ ،‬نمونەت‬

‫لە‌واڵتی ئێمەدا‬ ‫هەمیشە‬ ‫خوێندەوارەکانمان‬ ‫حەزیان لەوەیە‬ ‫شەڕە کەڵەشێر‬ ‫بەفەیلەسوفەکان‬ ‫بکەن‪ ،‬تا لەو‬ ‫تەوەهمە خۆشەدا‬ ‫بژین کە بەڵێ‬ ‫فەیلەسوفێک هەیە‬ ‫هەمو فەیلەسوفەکانی‬ ‫تر دەبەزێنێت‪ ،‬بەڵێ‬ ‫کەڵەشێری فەلسەفیی‬ ‫ئێمە باشتر‬ ‫دەقوقێنێت‬ ‫پێهێنای���ەوە‪ ،‬نابێ���ت لەجێگایەک���ی تردا‬ ‫تەفسیری نیتشە بۆ ژیان‪ ،‬بۆ هێز بەنمونە‬ ‫وەربگریت‪ .‬گەر جارێک فۆکۆ کەرەس���تەت‬ ‫بو بۆ ئ���ەوەی دەرگایەک بکەیتەوە‪ ،‬نابێت‬ ‫جارێکی تر س���ارتەر یان کامۆ کەرەستەت‬ ‫بن‪ .‬گەر شۆڕش���گێڕییت الی الکان بینی‪،‬‬ ‫کەوات���ە دەبێت دۆلۆز ح���ەرف حەرف بەر‬ ‫نەفرەت بدەیت‪ .‬گ���ەر ژیژیکت خوێنده‌وە‪،‬‬ ‫فۆک���ۆ بخ���ەرە تەنەکەی خۆڵ���ەوە‪ ،‬فۆکۆ‬ ‫دوژمن���ە‪ ،‬بونیادگەرە‪ ،‬پۆس���تمۆدێرنە‪ .‬تا‬ ‫الکان وەس���تابێت چ���ۆن نەریت���ی فیکرت‬ ‫ڕێگات پێدەدات بگەڕێیت���ەوە بۆ ئاگامبن‪.‬‬ ‫الکان‌و ئاگامب���ن ئەمس���ەرەو س���ەری دو‬ ‫ئەس���تێرەن؟‪ ..‬ئەم���ە ئ���ەو تێگەیش���تنە‬ ‫مەزهەبییەی���ە ک���ە خەڵکانێ���ک لەکۆنەوە‬ ‫لە‌واڵتی ئێمەدا باڵویدەکەنەوە‪ .‬مامەڵەکردن‬ ‫لەگەڵ مەزهەبی فەلسەفییدا وەک مەزهەبی‬ ‫دینی���ی‪ ،‬ئ���ەوە کارەس���اتەکەیە‪ .‬ج���اران‬ ‫مارکسیس���تە حزبیی���ەکان نوێنەرایەتی���ی‬ ‫ئ���ەم مەیلەیان دەکرد‪ ،‬ئەم���ڕۆ لەناو هەمو‬ ‫ڕێب���از‌و مەزهەبەکان���دا ئ���ەم پرۆس���ەیە‬ ‫دەبینرێت���ەوە‪ ،‬لەس���یفەتی حزب���ەوە بوە‬ ‫بەدەردێ���ک ک���ە س���ەرچاوەکەی لەناخی‬ ‫س���وبێکتی بیرکەرەوەدایە‪ ،‬سوبێکتێک کە‬ ‫لەڕێ���گای خۆبەس���تنەوە بەئایدیایەک���ەوە‬ ‫دەیەوێ���ت تاریکی���ی بەش���ەکانی دیکەی‬ ‫تێڕوانینی داپۆش���ێت‪ .‬بیرکردنەوە لێرەدا‪،‬‬ ‫لەپل���ە ه���ەرە بااڵکەیدا‪ ،‬بریتیی���ە لەوەی‬ ‫بەفەیلەس���وف‌و مەزهەبێکەوە بنوس���ێین‌و‬ ‫بەرینەدەین‪ ،‬نەکەوینە سەر ئەو وەسواس‌و‬ ‫دوڵیی‌و دەغدەغە شەیتانییەی بۆچونەکان‬ ‫تێکەڵبکەین‪ ،‬فەیلەسوفە دور‌و جیاوازەکان‬ ‫لەیەک���دی‌ نزیکبکەین���ەوە‪ .‬الی ئ���ەوان‪،‬‬ ‫خەتی فەلس���ەفیی ئەوەیە کە لەسەر یەک‬ ‫نەزم فەیلەس���وفێک یان مەزهەبێک بگرین‌و‬ ‫بەدوای���دا بڕۆین‪ .‬ئەم ج���ۆرە لەتێڕوانین‪،‬‬ ‫هەمو توندوتیژیی ناو ژیانی خۆرهەاڵتییمان‬ ‫دەگوازێت���ەوە بۆ ناو کای���ەی بیرکردنەوە‪:‬‬ ‫لێ���رەدا فەیلەس���وف تەنی���ا ب���ەو مەرجە‬ ‫قەبوڵە کە ببێت بەقەس���اب‌و سەرپەڕێنی‬ ‫فەیلەسوفێکی تر‪.‬‬ ‫بەبڕوای من فیکری خۆرئاوایی‌و فیکری‬ ‫مرۆڤایەت���ی بەگش���تیی جێگای���ەک نیین‪،‬‬ ‫لەناویدا بۆ ئیمانێکی لەدەستچو بگەڕێین‪،‬‬ ‫ش���وێنێک نیین لەوێدا بۆ ئەلتەرناتیڤی ئەو‬ ‫دینە بگەڕێین کە لەدەس���تمانداوە‪" .‬گەڕان‬ ‫ب���ەدوای ئیمانی بزربودا" ئ���ەوە بزوێنەری‬ ‫مەزهەبییە چ���ەپ‌و لیبرالەکان���ی ئێمەیە‪.‬‬ ‫ئەوەی لەالیەن دین‌و خوداوە لەدەستیانداوە‪،‬‬ ‫لەمەزهەب‌و ئیمانە فەلس���ەفییەکاندا بۆی‬ ‫دەگەڕێن‪ .‬ئەو بۆش���اییەی ک���ە بەالوەنانی‬ ‫شانیش���انەکانی "دی���ن" دروس���تیکردوە‪،‬‬ ‫بەدانان���ی "شانیش���ان"ێکی ئایدیۆلۆژی���ی‬ ‫پڕیدەکەن���ەوە‪ .‬لەس���ەرەتای س���ەرەتاوە‬ ‫من بڕوام وابوە‪ ،‬فیک���ری خۆرئاوا‪ ،‬نەبێت‬

‫ئەوەی���ە دەبین���ە مەزهەبگ���ەرا‪ ،‬ئەوکات‬ ‫میت���ۆدەکان‌و مەرجەع���ەکان بۆم���ان‬ ‫دیاریدەک���ەن بیر لەچی بکەین���ەوە‪ ،‬واتە‬ ‫ئەویدییەکی مەزن‌و موب���ارەک‌و پڕفرمان‪،‬‬ ‫بۆمان دیاری���دەکات چۆن ئەویدییە بچوک‌و‬ ‫گاڵوەکان بکوژین‌و لەخۆمانی دوربخەینەوە‪.‬‬ ‫یاخود ئەوەیە دەبینە پشکنەر‌و بیرکەرەوە‌و‬ ‫گەڕۆک���ی ناو تێکس���تەکان‌و دی���اردەکان‪،‬‬ ‫ئەوکات کێش���ەکان‪ ،‬پرس���یارەکان‪ ،‬گرفتە‬ ‫واقع���ی‌و زین���دوەکان‪ ،‬وات���ە گەرمای���ی‬ ‫ژی���ان‌و مێژو‪ ،‬بۆم���ان دیاریدەک���ەن بۆ چ‬ ‫کەرەس���تەیەکی خوێندن���ەوە‌و پش���کنین‬ ‫بگەڕێی���ن‪ .‬الی ڕۆش���نبیریی کۆچەری���ی‪،‬‬ ‫لەهی���چ جێگایەکدا دوا فەیلەس���وف‪ ،‬دوا‬ ‫فیک���ر بونی نییە‪ ،‬ئەوەی هەیە دەرکەوتن‌و‬ ‫ونبونە‪ ،‬هیچ میتۆدێک یەکجار نایەتە سەر‬ ‫شانۆ‌و بمێنێتەوە‪ ،‬ئەوەی سەرەکییە لێرەدا‬ ‫خودی پرس���یارەکانە‪ ،‬دوبارەکردنەوەیانە‪،‬‬ ‫گۆڕین���ی ڕوانگەمانە ب���ۆی‪ .‬میتۆدەگەرایی‬ ‫پ���اک یان تاکڕەهەن���د‪ ،‬ئیمانی خالیس کە‬ ‫دەبەخشرێتە فەیلەسوفێک یان مەزهەبێک‬ ‫ی���ان عەقیدەیەک‪ ،‬ئەمڕۆ لەهەمو جێگایەک‬ ‫بااڵدەس���تە‪ ،‬ئەمە ئەو خودا فەلس���ەفییە‬ ‫تازەیەی���ە ک���ە مۆدێرن���ەی خۆرهەاڵتیی‬ ‫لەب���ری خ���ودای پێش خ���ۆی‪ ،‬هێناوێتی‪.‬‬ ‫باوەڕهێنان بەیەک مەزهەبی فەلسەفیی لەو‬ ‫خەونەوە دێ���ت کە بەڵکو مێژو یەک ڕێگا‌و‬ ‫یەک زنجیرە ئەگ���ەری ڕون بیبات بەڕێوە‪.‬‬ ‫ڕۆشنبیریی ئێمە وەک مرۆڤی ئێمە خواستی‬ ‫بەرچاوڕونیی دەیکوژێت‪ ،‬خواستی هەبونی‬ ‫ڕێگایەک پێشوەخت ڕون بێت دەگاتە کوێ‪.‬‬ ‫بەبڕوای من س���وبێکتی ئێمە‪ ،‬کە ترسێکی‬ ‫قوڵی لەگۆڕان هەیە‪ ،‬ئاس���ودەگیی ڕۆحیی‬ ‫خ���ۆی تەنیا لەژێ���ر باڵ���ی مەزهەبەکاندا‬ ‫دەدۆزێتەوە‪ ،‬زۆرن لەڕوی ئایدیۆلۆژییەوە‪،‬‬ ‫لەدنی���ا بازاڕییەک���ەی سیاس���ەت‌و فیکردا‬ ‫قس���ەی توند بەرامبەر دین‌و ئیمان دەکەن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم هێن���دەی توێژاڵێک���ی س���ەرەوەی‬

‫بەکایەیەک ب���ۆ بەرهەمهێنانەوه‌ی دین‪ .‬من‬ ‫بۆ خۆم هیچ کات فەیلەس���وفێکی یەکەم‌و‬ ‫دوەمم نییە‪ ،‬بەڵکو کۆی فیکری مرۆڤایەتی‪،‬‬ ‫وەک کایەیەکی کەرەس���تەبەخش دەبینم‪،‬‬ ‫کە له‌ب���ری مەزه���ەب‪ ،‬لەب���ری جەوهەر‪،‬‬ ‫لەبری دروس���تکردنی "ئەوی���دی گەورە"‪،‬‬ ‫بەکاریدەهێنم‪ .‬فیکری ئەویدی کەرەستەیە‪،‬‬ ‫کەرەستەی پش���کنینی خود‌و کەرەستەی‬ ‫دۆزین���ەوەی مان���ا‪ ،‬نەوەک کەرەس���تەی‬ ‫دۆزینەوەی ئیمان‪ .‬ئەمە بەو مانایەش نییە‬ ‫کە هەم���و فیکرێک‪ ،‬دەش���ێت‌و دەتوانێت‬ ‫ببێ���ت بەس���ەرچاوەی کەرەس���تەبەخش‪،‬‬ ‫بەڵکو بەو مانایەیە کە نرخی هەر فیکرێک‬ ‫لەبەها ئەداتییەکەیدای���ە بۆ ئێمە‪ ،‬نەوەک‬ ‫لەبەه���ا ئایدیۆلۆژییەکەی���دا‪ ..‬نرخی هەر‬ ‫کەرەس���تەیەک لەوەدا نییە کە پێش���تر چ‬ ‫وەزیفەی���ەک‌و چ مانایەک���ی ب���وە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەوەدایە ئێس���تا چەند دەبێت���ە ئەداتێکی‬ ‫ڕەخنەگران���ە ب���ۆ خوێندن���ەوەی دونیای‬ ‫خۆمان‪ .‬هیچ فیکرێ���ک بەکۆ وەرناگیرێت‪،‬‬ ‫هەمو فیکرێک جەس���تەیەکی فرە ئاس���ت‌و‬ ‫ف���رە پارچە‌و فرە بەش���ە‪ ،‬هەمو فیکرێکی‬ ‫فەلس���ەفیی چەپکێک چەمکە‪ ،‬ماشێنێکی‬ ‫قابیل بەبەکارهێنانە لەجێگا‌و هەلومەرجی‬ ‫نوێدا‪ .‬ئ���ەوەی ئەویدی دەتوانێت بمانداتێ‬ ‫تەنیا کەرەستەیە‪ ،‬ناوەڕۆک شتێکە دەبێت‬ ‫لەناخی قەیرانەکانی خۆمانەوە بێتەدەرێ‪،‬‬ ‫ئەویدی ناتوانێت فیکرمان پێببەخش���ێت‪،‬‬ ‫ئەو تەنیا کەرەس���تە ی���ان فیکری خۆیمان‬ ‫دەداتێ‪ ،‬فیکر ش���تێکە دەبێت ئێمە لێرەدا‬ ‫بەرهەمیبهێنی���ن‪ ،‬دەبێ���ت لە‌وان���ەدادان‪،‬‬ ‫لە‌وەرگێڕان‪ ،‬لەدوبارەکردنەوە جیایبکەینەوە‪.‬‬ ‫فیک���ری خۆرئ���اوا بەگش���تیی‪ ،‬توانایەکی‬ ‫ئەداتیی گ���ەورەی لەخۆگرتوە‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫پۆتێنس���یالیتەیتە بۆ بون بەکەرەس���تەی‬ ‫ڕەخنەگرتنی فەلسەفیی لەتاکە مەزهەبێکدا‬ ‫نییە‪ ،‬بۆ نمونە م���ەرج نییە تەنیا مارکس‬ ‫وەک ئەدات���ی ڕەخنەگرتن���ی کەپیتالی���زم‬ ‫یان سیس���تمی خۆرهەاڵتی���ی ببینین‪ ،‬ئەم‬ ‫پۆتێنس���یالیتەیتە دەکرێ���ت لەدەیان تێز‌و‬ ‫گوت���ار‌و زاراوە‌و چەمک���ی یاری���دەدەردا‬ ‫بدۆزینەوە کە الی کۆمەڵێک فەیلەس���وفی‬ ‫دیکە دەیبینین‪ .‬لێرەدا شکاندنی کۆتەکانی‬ ‫جەوهەرگەرایی‌و خۆبەستنەوەی مەزهەبیی‌و‬ ‫پاکژگەرای���ی میتۆدی���ی تەنی���ا بەکەناڵی‬ ‫نەڕوانین���دا دەڕوات لەفیکری ئەویدی وەک‬ ‫فیک���ری "ئەویدی گ���ەورە"‪ ،‬پاککردنەوەی‬ ‫"بەرزەمنی" مەعریفیمان لەس���ێبەری هەر‬ ‫خودایەکی نوێ‪ .‬بەمە هەم ڕوبەری فیکری‬ ‫رادیکال‌و شۆڕش���گێڕ گەورە دەکەین‪ ،‬هەم‬ ‫پرۆس���ەی خوێندنەوە‌و تێگەیش���تن لە‌واقع‬ ‫ئاس���اندەکەین‪ .‬مەرج���ی یەک���ەم بۆ هەر‬ ‫بیرکردنەوەیەکی فەلسەفیی خۆڕزگارکردنە‬ ‫لەو جوغزەی کە لەبازنەی قسەکردندا "بەناوی‬ ‫باوکەوە" بمێنینەوە‪ .‬ئ���ەم تێزە الکانییە‪،‬‬ ‫"بەناوی باوکەوە" گەرەنتی س���ەرەکییە بۆ‬ ‫مانەوەی سیس���تەم‌و سیس���تمی ڕەمزیی‪،‬‬ ‫فڕێدان���ی باوکی دینیی‌و باوکی سیاس���ی‪،‬‬ ‫دەبێت بەفڕێدانێکی گەورەتر کۆتایی بێت‪،‬‬ ‫باوک���ی مەعریفی‪ ...‬تا ئەو ڕۆژەی "بەناوی‬ ‫باوک���ەوە ‪"im Namen des Vaters‬‬ ‫قس���ەبکرێت‪ ،‬ژیان���ەوەی باوک���ی دینیی‌و‬ ‫سیاس���یی لەگیرفانی باوکی مەعریفییەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر نییە بەڵک���و ئەنجامێکی حەتمییە‪.‬‬ ‫لەدونی���ای ئێمەدا ئ���ەو نمونانە زۆرن‪ ،‬کە‬ ‫باوک���ی بایۆلۆژیی خۆیان ب���ۆ دەکوژرێت‪،‬‬ ‫دەتوانن پش���ت لەباوکی ناو خێزان بکەن‪،‬‬ ‫بەاڵم هەر لەژێر سایەی ئەو هاتنەدەرەوە‪،‬‬ ‫زو بەناوی ئایدیۆلۆژیاوە‪ ،‬خۆیان دەخزێننە‬ ‫سایەی باوکێکی سیاسی یان مەعریفییەوە‪.‬‬ ‫الی الکان تێ���زی بەن���اوی باوکەوە یاخود‬ ‫دروس���تتر "بەناوی باوکەکانەوە"‪ ،‬مەرجی‬ ‫خۆگری���ی‌و خۆدۆزین���ەوە‌و لێکنەترازان���ی‬ ‫س���وبێکتە‪ .‬الکان تێزی "بەناوی باوکەوە"‬ ‫لەموحازەرەی س���ێهەمدا باسدەکات‌‪ ،‬واتە‬ ‫لەهەمان موح���ازەرەدا کە چەمکی "فڕێدان‬ ‫‪ "Verwerfung‬دەهێنێت���ە گۆڕێ‪" .‬بڕوانە‪:‬‬ ‫جاک الکان‪ .‬بەناوی باوکەوە‪ .‬موحازەرەی‬ ‫س���ێهەم‪ .‬پسیش���ۆزەکان‪ 1955 .‬ـ ‪.1956‬‬ ‫فاینهای���م‪ ،‬بەرلی���ن‪ .‬کوادری���گا‪."1997 .‬‬ ‫بەب���ڕوای الکان فڕێدانی ب���اوک‪ ،‬فڕێدانی‬ ‫ئەو شا نیش���انەیەیە کە سیستمی ڕەمزیی‬ ‫لەچواردەوری خانەبەس���ت دەبێت‪ ،‬مایەی فیکریانم���ان الب���رد‪ ،‬بەر چین���ی بەردینی‬ ‫تێکچونی دەرونییە "پسیشۆزە"‪ .‬چەمکێکی مەزهەب‌و دۆگماکان دەکەوین‪ .‬بەبڕوای من‬ ‫نزیکە لەچەمکی ش���یزۆیی دۆلۆزییەوە‪ ،‬کە "پاکژگەرای���ی میتۆدیی" یان "میتۆدگەرایی‬ ‫سروش���تێکی یاخی‌و دژە سیستمی هەیە‪ .‬پاک" ئەوەی بۆ میتۆدێکی یەک ئاراس���تە‌و‬ ‫هەڵبەت باوک الی الکان‌و فرۆیدیش‪ ،‬ئاماژە یەک کەرەس���تە بگەڕێین کە بەئاس���ەواری‬ ‫نییە بۆ کەس���ێک بەناوی باوکەوە‪ ،‬بەڵکو فیکری تر پیس نەبوبێت‪ ،‬ئەوەی بمانەوێت‬ ‫بۆ وەزیف���ە‌و ڕۆڵی باوک کە هەر ش���تێک فیکرێک وەک خۆی‪ ،‬وەک "نەخشەڕێ"‪ ،‬وەک‬ ‫بیبینێت‪ ،‬لەوانە گوتارە فەلسەفییەکانیش‪ ،‬یەکەیەکی خالیس وەربگرین‪ ،‬ڕیشەی لەناو‬ ‫یان هەر ش���تێک ڕۆڵ���ی "ئەویدی گەورەی عەقڵی فەلس���ەفییدا نییە‪ ،‬بەڵکو ڕیشەی‬ ‫لەن���او ئیمان���ی دینیدایە‪ .‬وات���ە بمانەوێت‬ ‫فەلسەفیی" ببینێت‪.‬‬ ‫لەبەرامب���ەر مێژوی فەلس���ەفەدا یاخود "ژیژیکییەک���ی بێگ���ەرد"‪" ،‬الکانییەک���ی‬

‫ژیانەوەی باوکی‬ ‫دینیی‌و سیاسیی‬ ‫لەگیرفانی باوکی‬ ‫مەعریفییەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫نییە بەڵکو ئەنجامێکی‬ ‫حەتمییە‪ .‬لەدونیای‬ ‫ئێمەدا ئەو نمونانە‬ ‫زۆرن‪ ،‬کە باوکی‬ ‫بایۆلۆژیی خۆیان بۆ‬ ‫دەکوژرێت‪ ،‬دەتوانن‬ ‫پشت لەباوکی ناو‬ ‫خێزان بکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەر لەژێر سایەی‬ ‫ئەو هاتنەدەرەوە‪ ،‬زو‬ ‫بەناوی ئایدیۆلۆژیاوە‪،‬‬ ‫خۆیان دەخزێننە‬ ‫سایەی باوکێکی‬ ‫سیاسی یان‬ ‫مەعریفییەوە‬

‫بێگ���ەرد" ‪" ،‬هیگڵییەک���ی بێگ���ەرد" یان‬ ‫"نیتش���ەوییەکی بێگەرد"بین‪ ،‬جیاوازییەکی‬ ‫نیی���ە لەگەڵ ئ���ەوەی بمانەوێت "کوردێکی‬ ‫خالیس" "سوننەیەکی خالیس" "شیعەیەکی‬ ‫خالیس" بین‪ .‬هەندێک لەم مەزهەبگەرایانە‬ ‫گەرچی بەپێی ڕێبازە فیکرییەکانی خۆیان‬ ‫دەش���ێت باوەڕی���ان بەحەقیق���ەت نەبێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ل���ەوە تێنەگەیش���تون گرنگتری���ن‬ ‫مەرج���ی ڕەدکردن���ەوەی حەقیقەت لەوەدا‬ ‫دەردەکەوێتەوە کە لەڕوی فەلس���ەفییەوە‬ ‫مەزهەبیی نەبین‪ .‬بۆ نمونە ‪ :‬ناکرێت مرۆڤ‬ ‫بڵێت من ب���اوەڕم بەحەقیقەت نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئایدیای���ەک بگۆڕێت بۆ مەزه���ەب‌و بیکاتە‬ ‫تەنیا مەرج���ەع‌و وەک هەڵگری حەقیقەت‬ ‫مامەڵەی لەگەڵدا بکات‪ .‬نەبونی حەقیقەت‬ ‫مان���ای ب���ون بەهوش���یارییەکی گەڕۆک‪،‬‬ ‫بەگەڕیدەیەکی س���ەر خەت���ە جیاوازەکان‪،‬‬ ‫میوانێکی ئەبەدیی‪ ،‬جێهێشتنی هەمیشەیی‬ ‫ماڵ ب���ۆ جێگایەکی دیکە‪ ،‬ئ���ەوەی بڵێین‬ ‫باوەڕم بەحەقیقەت نییە‪ ،‬واتە باوەڕم بەوە‬ ‫نیی���ە دیاردەیەک یەک مان���ا یان یەک دیو‬ ‫بدرەوشێتەوە‪ .‬کارەسات لەوەدایە کە تێزی ـ‬ ‫نەبونی حەقیقەت ـ بکرێتەوە بە ـ حەقیقەت‬ ‫ـ‪ .‬لەمجۆرە دۆخەدا‪ ،‬لەناو ئەمجۆرە عەقڵە‬ ‫مەزهەبییەی دونیای ئێمەدا‪ ،‬هەر زو تێزی‬ ‫"نەبونی حەقیقەت" وەردەگەڕێت بۆ ئەوەی‬ ‫ببێ���ت بەزەمینە تا هەمو ش���تێک‪ ،‬هەمو‬ ‫الدانێک لەلۆژیک‌و هەمو ئایدیایەک ببێتەوە‬ ‫بەماڵ‪ ،‬وات���ە ببێتەوە بەحەقیقەت‪ .‬عەقڵی‬ ‫مەزهەبگەرا‪ ،‬لەترۆپکی خۆ سەغڵەتکردنی‬ ‫خۆیدا‪ ،‬کاتێک هاواردەکات حەقیقەت بونی‬ ‫نییە‪ ،‬لەهەمانس���اتدا لەڕاس���تیدا بانگەشە‬ ‫ب���ۆ مەزهەبێ���ک دەکات ک���ە ئیدیع���ا بۆ‬ ‫حەقیقەتێکی گەورە‌و س���ەرتاپایی دەکات‪.‬‬ ‫ئەم جۆرە دۆخە چەن���د خۆی بەدەمامک‌و‬ ‫وشەگەلی فەلسەفیی داپۆشێت‪ ،‬لەناوەوە‬ ‫هەر زادەی ئەو دۆخ���ە تایبەتییەی نێوان‬ ‫شوناس���ەکانی خۆرهەاڵتە‪ ،‬کە حەسرەتی‬ ‫خۆ پاککردنەوە لەهەمو ڕەگەزێکی غەریب‬ ‫دەیانجوڵێنێت‪ .‬مەزهەبگەرایی فەلس���ەفیی‬ ‫تەنیا سێبەری مەزهەبگەرایی دینیی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو درێژکراوەی ئەو س���امە قوڵەیە کە‬ ‫وادەکات هەمو جۆرەکانی ش���وناس خۆیان‬ ‫بەسوپەرێکی ئاسنین دەوربدەن‪ .‬کۆی ئەم‬ ‫عەشقی بێگەردییە کە هەندێ لەڕۆشنبیرانی‬ ‫ئێم���ە ب���ۆ ئۆرگین���ال‪ ،‬ب���ۆ پاکژگەرایی‬ ‫مەزهەبی���ی هەیان���ە‪ ،‬درێژکراوەیەکی ئەو‬ ‫ترس���ەیە ک���ە شوناس���ە خۆرهەاڵتییەکان‬ ‫لەپیسبون‌و ئالودەبون بە"ئەویدی" هەیانە‪.‬‬ ‫ترس لەپیسبون‌و ئالودەبون بەڕەگەزەکانی‬ ‫"ئەویدی"‪ ،‬تەنیا ترسێکی ڕۆشنبیرانەی ناو‬ ‫کایەی ڕۆش���نبیریی نییە‪ ،‬بەڵکو ترسێکی‬ ‫پارادایمییە کە کۆی سیستمەکە‪ ،‬لەتەواوی‬ ‫بەش‌و پارچەکانی���دا بەرهەمیان دەهێنێت‪.‬‬ ‫ترس���ی پۆس���تمۆدێرنەیەک لەوەی ژیژیک‬ ‫پیسی نەکات‪ ،‬ترس���ی ژیژیکییەک لەوەی‬ ‫پۆس���تمۆدێرنە پیس���ی ن���ەکات‪ .‬ترس���ی‬ ‫ئیسالمییەک لەوەی عەلمانییەکان پیسیان‬ ‫نەکەن‪ ،‬ترسی چەپ‌و لیبراڵەکان‌و نەفرەتی‬ ‫دەستەجەمعیی‌و هیسترییان لەهەر قسەیەک‬ ‫لەسەر ئیسالم نەچێتەوە سیاقی ڕەتکردنەوە‌و‬ ‫بێزی ئ���ەوان‪ ،‬هەمو ڕوی جی���اوازی یەک‬ ‫دیاردەن‪ ،‬درێژکراوەی ئەو عەقڵە پاکژگەرا‬ ‫جەوهەرپەرستەن کە پێیانوایە ناوکەیەکی‬ ‫پاک‌و ئەبەدیی هەی���ە دەبێت لەهەر جۆرە‬ ‫پیسیی‌و ئالودەبونێک بپارێزێت‪ .‬ئەم ترسە‬ ‫نەشتێکی نامۆیە‪ ،‬نەدیاردەیەکی ڕیزپەڕە‪،‬‬ ‫بەڵک���و فۆبیایەک���ی دەس���تەجەمعی ناو‬ ‫شوناسەکانە کە نزیکی سەدەیەکە جڵەوی‬ ‫پرۆسەی خۆوێناکردن‌و ئەویدی وێناکردنی‬ ‫گرتۆتەدەس���ت‪ .‬مێژوی خۆرهەاڵت لێرەدا‬ ‫هێن���دەی ترس���ە بس���کیۆلۆژییە وردەکان‬ ‫دەیجوڵێنێ���ت‪ ،‬هیچ پرۆس���ەیەکی بزاڤبون‬ ‫"صی����روره‌" نایجوڵێنێت‪ ،‬مێ���ژو لێرەدا‬ ‫بریتییە لەجیاوازیی‌و فۆبیای جیاوازیی کە‬ ‫بەجۆرێکی ترس���ناک تا وردترین خانەکانی‬ ‫بونمان درێژدەبێتەوە‪.‬‬ ‫بەکورتی���ی گ���ەر لەبنڕێژی ش���تەکاندا‬ ‫بگەڕێین‪ ،‬گەڕانی ڕۆشنبیرانی ئێمە بۆ ئیمانی‬ ‫بزربویان‪ ،‬درێژکراوەی گەڕانی شوناسەکانی‬ ‫ئێمەی���ە بۆ پاکژی���ی لەدەس���تچویان‪ .‬بۆ‬ ‫تێگەیش���تن‌و ڕەخنەکردن���ی ڕیش���ەکانی‬ ‫ئەمجۆرە لە"پاکژگەرایی میتۆدیی"‪ ،‬ڕێگامان‬ ‫زۆر لەبەردەمدایە‪ .‬گەڕان بۆ ئیمانی بزربو‪،‬‬ ‫دەکرێت بەدیوێکدا گ���ەڕان بێت بۆ باوکی‬ ‫بزربو‪ ،‬بۆ ئەویدییەک���ی گەورەی نائامادە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەم تەفس���یرە کەمێ���ک دوبارە‬ ‫دەردەکەوێ���ت‪ ،‬لێ���رەدا دو چەم���ک وەک‬ ‫کەرەس���تە لە"جولیا کرس���تیڤا"‌و "والتەر‬ ‫بنیامین" وەردەگرم‪ ،‬تا لەڕێگایانەوە‪ ،‬هەم‬ ‫س���ەرچاوەی ئەم پاکژگەراییە بزانین‪ ،‬هەم‬ ‫ئ���ەو وەهمانەی کە لەس���ەری بونیادنراون‬ ‫بخوێنینەوە‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫نوسینی مێژوی كورد‬ ‫له‌ژێر سێبه‌ری‬ ‫ده‌سه‌اڵتی باشور‬ ‫ئه‌یوب بارزانی‌*‬

‫ده‌س����ه‌اڵتی دیكتاتورو پیس����خۆر ده‌س����ت‬ ‫ده‌خاته‌ ناو هه‌مو قوژبنێكی ژیانی كومه‌ڵگاوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ست ده‌خاته‌ ناو مێژوو داده‌ڕێژی به‌گوێره‌ی‬ ‫هه‌وه‌س‌و به‌رژه‌وه‌ندیی خۆی‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫گ����ه‌ل له‌تاریك����ی ده‌مێنێ‌‌و بی����رو ڕای هه‌ڵه‌‬ ‫له‌بابه‌ت مێژوی گه‌له‌كه‌ی له‌مێشكی داده‌رێژێ‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی راستییه‌كانی مێژو‪.‬‬ ‫له‌ناو گه‌النی زیندو‪ ،‬ره‌وش����ه‌نبیریی شیاوو‬ ‫نه‌ت����رس دژی ئ����ه‌م هه‌ڵوێس����ته‌ وێرانك����ه‌ره‌‬ ‫ده‌وه‌س����تێ‌و زانس����تیه‌كه‌ی‌و راس����تیه‌كان‬ ‫ده‌خرێت����ه‌ به‌رده‌م گه‌لی خ����ۆی‪ .‬گه‌لی‌ زیندو‬ ‫رێز له‌و ره‌وشه‌نبیره‌ ده‌گرێ‌و سودمه‌ند ده‌بێ‬ ‫له‌و راس����تییانه‌ی مێژوی‌و به‌ها نادا به‌قه‌ڵه‌م‬ ‫فرۆشه‌كانی ده‌سه‌اڵت كه‌ مێژو ده‌نوسن له‌سه‌ر‬ ‫بناغه‌ی دڵخوش����یی‌و رازیكردنی ده‌س����ه‌اڵتی‌و‬ ‫پول وه‌رگرتن‪.‬‬ ‫زانینی خۆم له‌سه‌ر مێژوی ساڵه‌كانی ‪1914‬‬ ‫تا ‪ 1975‬هه‌ڵه‌ بون ‪ ،‬زۆر له‌روداوه‌كانی مێژو‬ ‫به‌و ش����ێوه‌یه‌ نه‌بون كه‌ به‌منیان وتبو یانیش‬ ‫خوێندبومه‌وه‌ له‌كتێبه‌كان‪ ،‬چی به‌كوردیی یان‬ ‫به‌عه‌ره‌بیی به‌تایبه‌تی باڵوكراوه‌كانی (پدك)‪.‬‬ ‫به‌ته‌واویی بۆچونه‌كه‌م گۆڕا له‌سه‌ر مێژو پاش‬ ‫پێداچونه‌وه‌یه‌كی هێمن‌و س����ه‌ربه‌خۆ كه‌ هیچ‬ ‫ئامانجه‌كم نه‌بو بێجگه‌ له‌زانینی راس����تیه‌كان‪،‬‬ ‫ورده‌ ورده‌ روداوه‌كان����م باش����تر بین����ی[‪،]1‬‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی ل����ه‌دوای شه‌س����ته‌كانی‌ چاخ����ی‬ ‫رابردو‪ .‬به‌اڵم ئه‌وكات زۆربه‌ی ره‌وش����ه‌نبیران‌و‬ ‫گه‌له‌كه‌م����ان كه‌وتبون����ه‌ نێ����و پڕوپاگه‌نده‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی حزبیی‌و كورتبین بون‪ ،‬نه‌یانده‌زانی‬ ‫یانیش حه‌زیان نه‌ده‌كرد بزانن‪ ،‬ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫كه‌ ش����ۆڕش به‌رێوه‌ ده‌با‪ ،‬ده‌سه‌اڵتێكی‌ دوره‌‬ ‫له‌ئاستی رێبه‌ریی له‌بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازیی‬ ‫گه‌له‌كه‌مان‪ .‬كه‌ ئاش����به‌تاڵ ڕویداو‪ ،‬كۆمه‌ڵگا‬ ‫توش����ی تروما ب����و‪ ،‬زۆر كه‌مب����ون ئه‌وانه‌ی‬ ‫هوش����یارببنه‌وه‌ له‌خه‌ون‌و خه‌یاڵ‌و ناس����ینی‬ ‫جه‌وه����ه‌ری ده‌س����ه‌اڵته‌كه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ یه‌كێك����ه‌‬ ‫له‌ئه‌گه‌ره‌كان كه‌ هه‌مان ده‌س����ه‌اڵتی گه‌ڕایه‌وه‌‬ ‫بۆ لوتكه‌ی حكومڕانیی كوردستان‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیس����رائیل كه‌ دامه‌زراوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫بناغ����ه‌ی مافی گه‌ڕانه‌وه‌ كه‌ پێش ‪ 2000‬هه‌زار‬ ‫س����اڵ ئیمپراتۆریه‌تی رۆما گه‌ل����ی‌ جوله‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌رك����رد له‌واڵتی خۆیان‌و پ����ه‌رت‌و باڵوكران‬ ‫له‌جیهان����دا‪ ،‬به‌گوێ����ره‌ی "ماف����ی گه‌ڕانه‌وه‌"‬ ‫بۆ واڵت����ی ئاینیی‌و مێژوی خۆی����ان ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیسرائیلیان دروستكرد له‌ ‪.1948‬‬ ‫ش����لومو ساند میژوناس����ی ئیسرائیلیی له‌م‬ ‫بابه‌ت����ه‌ ده‌ڵێت "پێ����م خۆش����بو لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫بكه‌م له‌س����ه‌ر مێژوی زایۆنیزم‌و ئیس����رائیل‪،‬‬ ‫ب����ۆ من ئاس����انبو له‌س����ه‌ر مێ����ژوی ئه‌وروپا‬ ‫بنوسم‪ .‬به‌اڵم كه‌ ده‌ستمپێكرد له‌سه‌ر مێژوی‬ ‫جوله‌كه‌‪ ،‬چه‌ند كه‌س����انێك پێیان ناخوش بو‬ ‫لێكۆڵین����ه‌وه‌ بكه‌م‪ ،‬وه‌ك ش����ێتیان لێهاتبوو‪،‬‬ ‫منی����ان تاوانباركرد به‌وه‌ی‌ ك����ه‌ هه‌وڵده‌ده‌م‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌ له‌ناو جوله‌كه‌و خاكی ئیس����رائیل‬ ‫بپچڕم‪ ،‬به‌هیچ شێوه‌ ئه‌وه‌ ئامانجی من نه‌بو‪.‬‬ ‫له‌كتێبه‌ك����ه‌ی م����ن یه‌كه‌م هه‌وڵم����دا تێبگه‌م‬ ‫ئه‌وه‌ی من خوێندومه‌ له‌قوتابخانه‌ راسته‌ یان‬ ‫نا؟ ئه‌وه‌ی له‌م لێكۆڵینه‌وه‌ زانیم‪ ،‬بۆ من وه‌ك‬ ‫شۆكێك وابو‪ .‬من وه‌ك هاواڵتیه‌كی ئیسرائیل‌و‬ ‫مێژوناس پێش ‪ 10‬ساڵ الموابو كه‌ كۆمه‌ڵگای‬ ‫(یه‌هودا)‪ ،‬رۆمانه‌كان كۆچیانپێكردوه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫بۆم ده‌رك����ه‌وت ده‌س����تكاریی میتۆلۆجیایه‌‪.‬‬ ‫دیسان ده‌رچونی‌ جوله‌كه‌ له‌میسر هیچ بناغه‌ی‬ ‫[‪]2‬‬ ‫نییه‌ بێجگه‌ له‌میتۆلۆجیی‪ ..‬هتد"‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی كوردس����تانی باش����ور له‌ژێر‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی هه‌ولێ����ردا‪ ،‬له‌واڵتی ئیس����رائیل‬ ‫ش����لومو س����اند نه‌كوژرا‪ ،‬زیندانی����ی نه‌كراو‪،‬‬ ‫نه‌ڕفێنراو س����وكایه‌تی پێنه‌كرا له‌سه‌ر ده‌ستی‬ ‫باندی ده‌موچاو هه‌ڵپێچراوی ده‌س����ه‌اڵت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫دیارده‌ی����ه‌ چه‌ند جار ڕویداوه‌ له‌كوردس����تانی‬ ‫باش����ور‪ ،‬كتێب به‌دڵ����ی ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌یی‬ ‫نه‌بێ‌‪ ،‬كتێبخانه‌كان ناوێرن بیفرۆشن‪ ،‬قه‌ده‌غه‌‬ ‫ده‌كرێن‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆك كۆم����اری تون����س (مونس����یف‬ ‫مه‌رزوقیی) كه‌ ده‌گمه‌نه‌ له‌ناو ره‌وش����ه‌نبیرانی‬ ‫تێكۆش����ه‌رانی عه‌ره‌ب له‌پاكیی‌و مرۆڤایه‌تیی‬ ‫داوا ده‌كا‪ ،‬پێداچونه‌وه‌یه‌كی زانس����تیی بكرێ‬ ‫له‌مێژوی عه‌ره‌ب پێش‌و پاش ئاینی ئیس��ل�ام‪،‬‬ ‫چونكه‌ بێگومان هه‌ڵ����ه‌ی زۆر كه‌وتونه‌ته‌ ناو‬ ‫مێژوی عه‌ره‌ب‪.‬‬ ‫په‌راوێز‬ ‫‪ /1‬بارزان وحركه‌ الوعی القومی الكردی‪..‬‬ ‫سالی چاپ ‪1980‬‬ ‫‪ /2‬المقاوم����ه‌ الكردی����ه‌ لالحتالل ‪– 1914‬‬ ‫‪ .. 1958‬سالی چاپ ‪2002‬‬ ‫الحرك������ه‌ التحرریه‌ الكردیه‌ وص������راع القوی‌‬ ‫االقلیمیه‌ والدولی������ه‌ ‪ ..1975 – 1958‬چاپی‬ ‫سێیه‌م ‪2013‬‬ ‫‪3/ COMMENT LE PEUPLE JUIF‬‬ ‫‪FUT INVENTE. Shlomo Sand. Fa‬‬‫‪yard 2008.‬‬ ‫‪COMMENT LA TERRE D‌ISRAEL‬‬ ‫‪FUT INVENTEE. Shlomo Sand .‬‬ ‫‪Flammarion 2012.‬‬

‫‪*Twitter: Ayoub B. Barzani https://‬‬ ‫‪twitter.com/ayoubbarzani‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫ره‌هه‌ندی ئایا‌ میله‌تان ‌ی جیاواز ئه‌توانن‬ ‫سێیه‌م‬ ‫له‌ژێر چه‌تری‌ یه‌ك ده‌وڵه‌تدا بژین؟‬

‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"نه‌وزاد جه‌مال" ده‌ینوسێت‬

‫نهیلیزمی باوەڕو شارستانیەت‬

‫ئاخ���ۆ چ پەیوەندو کارلێکێ���ک لەنێوان‬ ‫ب���اوەڕی ئاینی���ی‌و شارس���تانیەتدا هەیە‪،‬‬ ‫بەتایبەت کاریگەریی نهیلیزم لەو نێوەندەدا‬ ‫چ���ی دەگەیەنێ���ت؟ گرنگی���ی وەاڵمی ئەم‬ ‫پرس���یارە لەئێس���تادا‪ ،‬تەنها لەب���ەر ئەوە‬ ‫نییە کە باوەڕی ئاینیی بەجۆرێک لەبەرەی‬ ‫دژەژی���ان‌و داهێنان���ە شارس���تانیەکاندایە‪،‬‬ ‫سه‌اڵح ره‌شید‬ ‫بەڵکو‪ ،‬لەکاریگەریی نیهلیزمیەتی باوەڕدایە‬ ‫لەسەر رەوشی شارستانیی‪ .‬بۆیە‪ ،‬وەکچۆن‬ ‫شارس���تانیەت ج���ۆرە باوەڕێک���ی لەخۆدا‬ ‫مێژوی‌ پێكه‌وه‌ ژیان ‌ی نه‌ته‌وه‌ی‌ جیاواز له‌ژێر‬ ‫بەرهەمهێناوە‪ ،‬ئاوەهاش باوەڕە ئایینیەکان‬ ‫خێم���ه‌ی‌ ده‌وڵه‌تێك���ی‌ ناوه‌ندی���دا‪ ،‬هیچ كاتێك‬ ‫مەترس���یی‌و هەڕەش���ە بون بۆ س���ەریان‪.‬‬ ‫بێ‌ كێش���ه‌و ملمالنێ‌ نه‌بوه‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫ش���اراوەنییە کە شارس���تانیەتە مەزنەکانی‬ ‫س���یمای‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتداری‌ پێوه‌ دیار بوه‌‪،‬‬ ‫مرۆڤایەت���ی‪ ،‬جگەلەوەی لەس���ەر بنەمای‬ ‫كه‌ زۆرجار زۆرایه‌تی‌ بوه‌و نه‌ته‌وه‌كانی‌ تری‌‌وه‌ك‬ ‫ئاوەدانکردن���ەوەو جێگیرب���ون‌و مان���اداری‬ ‫هاوبه‌ش‌و یه‌كس���ان به‌خۆی‌ س���ه‌یر نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ش���وێن‌و کات‌و مرۆڤ دامەزراون‪ ،‬هەمیشە‬ ‫به‌ڵكو خۆ ‌ی به‌خاوه‌ن ماڵ‌ زانیوه‌و نه‌ته‌وه‌كان ‌ی‬ ‫لەبەردەم هەڕەش���ەی نیهیلزمی بیروباوەڕە‬ ‫تریشی‌‌وه‌ك میوان یان برا بچوك سه‌یر كردوه‌‪.‬‬ ‫ناشارستانیەکانیش���دا‪ ،‬لەلێواری تیاچوندا‬ ‫گه‌لی‌ كورد له‌كوردس���تانی‌ باش���وردا زیاتر‬ ‫بون‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ده‌یه‌ك ‌ه له‌الیه‌ن ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫هەڵبەت‪ ،‬شارس���تانیەت ه���ەر داهێنانە‬ ‫س���وننه‌وه‌‪ ،‬حوكم كراوه‌و له‌زۆربه‌ی‌ قۆناغه‌كاندا‬ ‫دژایه‌تیه‌ك���ی‌ تون���دی نه‌ته‌وه‌ی���ی‌و زۆرجاریش‬ ‫مادیی‌و پێشکەوتنەکانی بواری بیناسازیی‌و‬ ‫هه‌وڵی‌ توانه‌وه‌ ‌ی قه‌واره‌كه‌ (جینۆساید) دراوه‌‪،‬‬ ‫شێوازی گوزەران نییە‪ ،‬بەڵکو ئەو رەهەندە‬ ‫كاره‌س���اته‌كان ‌ی ئه‌نفال‌و هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬له‌ناوبردن ‌ی‬ ‫گرنگەشە کە ماناو ناسنامە بەشارستانێتیی‌و‬ ‫به‌رزانیه‌كان‌و ده‌ركردن ‌ی فه‌یلیه‌كان نمونه‌ ‌ی نوێن‬ ‫ژیارەکان دەبەخش���ێ‪ .‬ئیدی‪ ،‬پێشکەوتنی‬ ‫بۆ قین���ی‌ زه‌هراوی‌ نه‌ته‌وه‌په‌رس���تانه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫هۆشیاریی‪ ،‬تێگەیشتن لەژیان‌و رۆڵی مرۆڤ‬ ‫به‌ك���ورد‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه له‌ش���ه‌ڕ ‌ی چه‌ند س���اڵه‌ ‌ی‬ ‫تێیداو رۆشنبیریی‌و زانست‌و هونەرەکانیش‪،‬‬ ‫له‌ناوبردنی‌ دژ به‌بزوتنه‌وه‌ی‌ رزگاریخواز ‌ی گه‌ل ‌ی‬ ‫پێکهێنەرگەلێکی س���ەرەکیین‪ .‬بەواتایەکی‬ ‫كورد‪.‬‬ ‫ت���ر‪ ،‬ئایدی���ای شارس���تانیەت‌و ژیاری���ی‪،‬‬ ‫بێگوم���ان له‌ناو هه‌م���و نه‌ته‌وه‌یه‌كدا هه‌ند ‌ێ‬ ‫دروس���تکردنەوەی جیهانێکی مرۆییە لەنێو‬ ‫هێ���ز ‌ی سیاس���یی‌‌و كه‌س���ایه‌تی‌ ئاینی���ی‌‌و‬ ‫ئەو گەردونە سروش���تیەدا کە بەرێسایەکی‬ ‫پێش���كه‌وتوخواز هه‌ن ك ‌ه ب ‌ێ سڵه‌مینه‌و‌ه ماف ‌ی‬ ‫خۆی���ەک دەڕوات بەڕێ���وە‪ .‬ئەنگی���زەی‬ ‫ت���ه‌واو ‌ی نه‌ته‌وه‌كان���ی‌ تر ئه‌س���ه‌لمێنن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شارس���تانیی‪ ،‬کۆپیەکی تری جیهانسازیی‬ ‫ئه‌مان���ه‌ نابن به‌نوێنه‌رانی‌ میل���ه‌ت‪ ،‬به‌ڵكو‌وه‌ك‬ ‫دەس���تی مرۆڤ خۆیەتی‪ .‬وات���ە‪ ،‬بەرهەمی‬ ‫كه‌مایه‌تیه‌ك ده‌مێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫دەس���تکەوتە‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫ماناکا‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫ش���وێ‬ ‫لەس���ەرو‬ ‫خۆجیاکردنەوەی ئاگایی مرۆڤە‪ ،‬لەکاریگەریی‬ ‫له‌ن���او عه‌ره‌ب���ی‌ عێراقدا‪ ،‬كۆمه‌لێ���ك هێز ‌ی‬ ‫ب���اوەڕدار‬ ‫بۆی���ە‪،‬‬ ‫شارس���تانیەکانیەوەیە‪.‬‬ ‫سروشت‌و ملکەچ نەبون بەرێساکانی‪ .‬بۆیە‪،‬‬ ‫چ ‌هپ‌و ئاینیی‌‌و نیش���تمانپه‌روه‌ر هه‌بون‌و هه‌ن‪،‬‬ ‫دونیادا‬ ‫لەنێ���و‬ ‫خ���ۆی‬ ‫مان���ەوەی‬ ‫بن���ەی‬ ‫شارستانیەت هەڵگری بیرۆکەو بڕوایەکە کە‬ ‫ك ‌ه به‌ئاشكرا پشتگیریی‌ كوردیان تا دامه‌زراندن ‌ی‬ ‫بۆ‬ ‫پوشکێشانە‬ ‫خەریکی‬ ‫هەمیش���ە‬ ‫ناخات‪.‬‬ ‫مرۆڤ خۆی چەق‌و گەردونیش بەپرۆژەکاریی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌ی سه‌ربه‌خۆ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌زۆر قۆناغدا‬ ‫دونیا‬ ‫چونکی‪،‬‬ ‫تر!‬ ‫لەدونیایەک���ی‬ ‫ماڵێکیتر‬ ‫دەزانێت‪.‬‬ ‫هه‌ندێ‌ له‌و (دۆس���تانه‌) هه‌ڵوێس���تی‌ راس���ت ‌ی‬ ‫نەک‬ ‫ئەوێیە‬ ‫"ئەو"‬ ‫نمونەییە‪-‬ئایدیاڵ‪-‬ک���ەی‬ ‫لەس���ایەی‬ ‫دەک���رێ‬ ‫لێ���رەوە‪،‬‬ ‫خۆی���ان كاتێ‌ ده‌رخس���توه‌ ك��� ‌ه به‌رژه‌وه‌ندی ‌ی‬ ‫شارس���تانیەتەکاندا‪ ،‬ب���اوەڕی ئاینی���ی ئێرە‪ .‬ئەو ناش���وێنەیە ک���ە لەنێو گێڕانەوە تایبه‌تی خۆیان كه‌وتۆت ‌ه مه‌ترسیه‌وه‌‪.‬‬ ‫بەش���ێکی خۆگونجێنەربێ‪ ،‬ه���اوکات ببێتە پیرۆزەکان���دا بەنەمری���ی‌و بەختەوەرییەوە‬ ‫نمون���ه‌ی‌ ن���وێ‌‪ ،‬كه‌س���ایه‌تیه‌كی‌ عه‌ره‌ب��� ‌ی‬ ‫دژبەری خواس���تی ئاوەدانیی‌و ژیانس���ازیی بەس���تراوە‪ .‬لێرەوە‪ ،‬گێڕانەوە ئایینیەکان‪ ،‬عێراقی‌‌وه‌ك (د‪ .‬مه‌ه���دی‌ حافز) كه‌ به‌یه‌كێك‬ ‫مرۆڤکرد‪ .‬بەتایبەت‪ ،‬باوەڕێک کە لەس���ەر بەجۆرێ���ک زاخاوی هەس���ت‌و ناخی مرۆڤی له‌دۆسته‌كان ‌ی گه‌لی‌ كورد ده‌ژمێراو بڕوا نه‌ئه‌كرا‬ ‫بنەم���ای چاوبڕینە جێگەو ش���وێنێکی تری باوەڕدار دەدەن‪ ،‬کە ه���ەم دڵدانەوەو هەم كه‌ رۆژێك بێت ئه‌و زاته‌ ش���یوعی ‌ه هه‌ڵویس���ت ‌ی‬ ‫نادونیای���ی دامەزراب���ێ‪ .‬ئامانجەبااڵکان���ی بێهیواکردن���ی تێدای���ە‪ .‬بێگوم���ان ئەمەش ئاشكرای‌ دژ به‌گه‌لی‌ كورد ده‌رببرێت‪..‬‬ ‫مه‌هدی‌ حافیز ‌ی ‪ 72‬س���اڵ‌‌وه‌ك به‌ته‌مه‌نترین‬ ‫لەبات���ی س���ازکردنی ژیانێک���ی لەب���اری راستەوخۆ لەچۆنیەتی دروستبونی ژیانێکی‬ ‫شارس���تانیی‌و زەمینیی‪ ،‬کۆشش���کردن بێ جێگیرو شارنش���ینی ئارام���دا ڕەنگدانەوەی ئه‌ندام ‌ی په‌رله‌مانی‌ عێراق‌و س���ه‌رۆك ‌ی ئیتالف ‌ی‬ ‫بۆ "ئ���ەوێ"‪ .‬مرۆڤی ئاینیی لەناخ‌و باوەڕیدا هەی���ە‪ .‬دواج���ار "تەکنیک���ی خۆپارێزیی" عێراقی‌‪ ،‬مافی‌ درای ‌ه ك ‌ه سه‌رپه‌رشتیی‌ كۆبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫لەدوانەیەکی(دوالی���زم) "ئێ���رە" یا "ئەوێ" ب���اوەڕی ئاینیی لەگەڵ پەرەس���ەندنەکانی یه‌كه‌م ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی نوێنه‌رانی‌ عێراق ‌ی ئه‌مسا ‌ڵ‬ ‫دا دەژی‪ .‬ئەم���ەش لەس���ۆنگەی ئەوەی کە مرۆڤایەتی���دا‪ ،‬دزەدەکەن���ە نێ���و ش���ارو بكات‪ ،‬ئه‌ویش كه‌وت ‌ه هه‌وای‌ خۆی‌‌و دوای‌ چه‌ند‬ ‫جیه���ان‌و ژی���ان وەکئەوەی هەی���ە‪ ،‬لەگەڵ شارس���تانیەتە گەورەکانەوە‪ .‬بەاڵم‪ ،‬لەوێدا رۆژێك خۆی‌ كاندیدكرد بۆ پۆس���تی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫جیهانێک ک���ە دەکرێ ببێت‪ ،‬جیادەکاتەوە‪ .‬دەبنە نیهیلیزمێکی ئاینیی‪ .‬ش���ایانی باسە‪ ،‬كۆمار‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ بۆ ش���یوعیه‌كی‌ دێرین‌و‬ ‫بەدەربڕینێک���ی تر‪ ،‬جیاکاریەک کە دەیخاتە ش���ارەکانی "مەدین���ە"و "مەک���ە" لەمێژودا لیبراڵیه‌كی‌ ئیمڕۆ ئاسایی نه‌بو‪ ،‬كه‌ كاندیدكردن ‌ی‬ ‫ب���ەردەم بژاردەیەک���ی نائاس���ان‪ :‬ئەویش پیرۆزن‌و س���ەرەڕێی کاروان���ی بازرگانییش خۆی‌ به‌س���ته‌وه‌ به‌ماف ‌ی هاواڵتیه‌كی‌ عه‌ره‌ب بۆ‬ ‫دەس���تهەڵگرتنە لەیەکێکی���ان‪ .‬لەبەرئەوە‪ ،‬بون‪ ،‬بەاڵم نەبونەتە مەڵبەندی شارستانیی‪ .‬ئه‌و پۆسته‌‪ .‬له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گه‌ ‌ڵ رۆژنامه‌ ‌ی‬ ‫شه‌رق ئه‌لئه‌وس���ه‌ت ‌ی له‌نده‌نیی‌‌وتی‌ (پێویست ‌ه‬ ‫مرۆڤ���ی ب���اوەڕدار خواس���ت‌و تواناکان���ی س���ەرەڕای توانای کێشکردنی(ئیستیقتاب) له‌م قۆناغه‌ی‌ ئێس���تادا‪ ،‬پۆست ‌ی سه‌رۆك كۆمار‬ ‫بەدەرچەیەک بۆ هەوڵدان بەرەو دونیایەکی باوەڕدارانی جیهان ب���ەالی خۆیاندا‪ ،‬هێزی بۆ ك���ورد نه‌بێت‪ ،‬چونكه‌ له‌الی���ه‌ك كورده‌كان‬ ‫تر دەگۆڕێ‪.‬‬ ‫شارس���تانییان نیی���ە‪ .‬کەچ���ی وەکیت���ر‪ ،‬به‌نیازی‌ ریفراندۆمن‌و له‌الیه‌كیش داوا ‌ی سه‌رۆك‬ ‫"قاهیرە"و‬ ‫و‬ ‫"دیمەشق"‬ ‫"بەغدا"و‬ ‫شارەکانی‬ ‫کە‬ ‫بەرهەمدێت‬ ‫مرۆڤێ���ک‬ ‫جۆرە‬ ‫دواجار‪،‬‬ ‫كۆمار ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ڵوێستێك ‌ی دوفاقییه‌)‪،‬‬ ‫هەریەکەیان‬ ‫"ئەندەل���وس"‬ ‫"مەراکی���ش"و‬ ‫لەجیهاندا‪،‬‬ ‫مان���ەوە‬ ‫بۆ‬ ‫کارک���ردن‬ ‫لەبات���ی‬ ‫ده‌ڵێت ‪( :‬پێویس���ته‌ سه‌رۆك كۆمار بۆ عه‌ره‌ب‬ ‫گەشەکردنی‬ ‫ش���وێنگەی‬ ‫لەس���ەردەمێکدا‪،‬‬ ‫لێ���ی‬ ‫خۆدەرپەڕان���دن‬ ‫ب���ۆ‬ ‫لەناخ���ەوەڕا‬ ‫بێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ پێگ���ه‌ ‌ی عه‌ره‌به‌كان له‌ناو‌واڵت ‌ه‬ ‫هەوڵ���دەدات‪ .‬چونکی‪ ،‬ب���اوەڕدار مرۆڤێکی زانست‌و بیرکردنەوەی کراوە بون‪.‬‬ ‫عه‌ره‌بییه‌كاندا به‌هێز بێت)‪.‬‬ ‫ئاینیی‬ ‫بیروباوەڕی‬ ‫لێرەوە‪ ،‬کاریگەری���ی‬ ‫کۆچ���ەرە لەخۆی���داو لەبیرکردن���ەوەو‬ ‫ب���ه‌م بۆچونه‌ ش���ۆڤینیه‌‪ ،‬د‪.‬حافیز ده‌یه‌وێت‬ ‫رەهەن���دی‬ ‫شارس���تانییدا‪،‬‬ ‫لەدروس���تبونی‬ ‫کردەوانیشدا وەک رێبوارێک رەفتار دەکات‪.‬‬ ‫ببێ���ت به‌س���ه‌رۆك كۆم���ارو ته‌بای���ی له‌نێوان‬ ‫لەخۆگرتوە‪.‬‬ ‫پوچەڵکردنەوەی‬ ‫س���ەندنەوەو‬ ‫ئ���ەو پێیوایە‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی دونیا کاتییە‪،‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانی‌ عێراقدا دروست بكات‪ ،‬ئیتر ئه‌بێت‬ ‫راگ���وزەرەو هەر دەبڕێت���ەوە‪ ،‬ئیتر دەبێت سروش���تی بیروباوەڕ کەخۆی لەکۆچکردنی هه‌ڵوێس���ت‌و بیركردنه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌په‌رس���تێك ‌ی‬ ‫لێیبپەڕێتەوە‪ .‬بۆیە وەک رێبوارێک ساتەکانی ب���ەردەوام ب���ۆالی خ���وداو هەمو ش���تێک عه‌ره‌ب چۆن بێت؟‬ ‫توندڕه‌ویی‌ نه‌ته‌وه‌یی یان شۆڤێنیه‌ت یان ره‌گه‌ز‬ ‫مانەوەی بەکات کوشتن دەباتەسەر‪ .‬ئیدی‪ ،‬بەکاتیی‌و ئامرازێک لەپێناو ش���تێکی دیکەو‬ ‫نیهلیزمێک لەفۆرم���ی باوەڕکردندا‪ ،‬لەباتی قۆناخێکی تری ژیاندا دەزانێت‪ .‬بۆیە‪ ،‬ئەمڕۆ په‌رستیی‌‪ ،‬سیمایه‌ك نی ‌ه تایبه‌ت بێت به‌میله‌تێك‬ ‫ئاوەدانکردن���ەوەی جیه���ان‪ ،‬خەمی دەبێتە لەبەردەم باوەڕێکداین کە ئەوەندەی لەژیان یان كه‌م ‌ه نه‌ته‌وه‌یه‌ك‪ ،‬به‌ڵكو تۆو ‌ی ئه‌م بۆچون ‌ه‬ ‫پڕکردنەوەی ناخی‌ بیمارو تینوێتی شکاندنی دەترسێ‪ ،‬دو ئەوەندە مەرگویستە‪ .‬هێندەی له‌ناو هه‌مو نه‌ته‌وه‌كاندا به‌كوردیشه‌وه‌ چێنراوه‌‪،‬‬ ‫دەرونی���ی‪ .‬وات���ە‪ ،‬جوڵەکان���ی بەهی���وای لەشارستانیەت‌و پێشکەوتن دەسڵەمێتەوە‪ ،‬به‌اڵم كه‌ ‌ی ئه‌مه‌ ده‌رده‌كه‌وێت‌و سه‌رهه‌ڵئه‌دات‌و‬ ‫ئەوەندەش بوێرە بەرامب���ەر بەوێرانکاریی‌و موماره‌س���ه‌ ده‌كرێت؟ ئه‌وه‌ بێگومان بارودۆخ ‌ی‬ ‫قوتاربون‌و گەیشتنە بەمەنزڵی کۆتا!‬ ‫لەوانەیە‪ ،‬ئەو هەس���تە ئایینیە بەشێکی پشتئەس���تورە بەم���ردن‪ .‬لێ���رەوە‪ ،‬باوەڕ زاتیی‌‌و مه‌وزوعیی‌ ده‌ستنیشانی‌ ده‌كات‌و كاتێك‬ ‫بۆ دابڕانی ئۆنتۆلۆجیی مرۆڤ لەسروش���ت‌و دەبێتە پاس���پۆرتی پەڕین���ەوە‪ ،‬ئیتر ژیان‬ ‫گ���ەردون بگەڕێت���ەوە‪ .‬دابڕانێ���ک ک���ە پرۆس���ەی ماڵئاواییەو بەهێزترین ئەنگیزەی‬ ‫لەئەفسانەو زۆربەی ئایینەکانیشدا‪ ،‬جیهان‌و خۆکوژییە‪.‬‬ ‫بۆیە‪ ،‬نیهیلیزمی باوەڕ بەئاسانی دەگۆڕێت‬ ‫ژینی س���ەرزەوی بە"توڕدرانێکی بنەڕەتیی"‬ ‫پێناس���ە ک���ردوە‪ .‬ئ���ەوەش لەئەنجام���ی بەپ���رۆژەی لەناوبردن���ی شارس���تانیەت‪.‬‬ ‫نەفرەتێکی یەزدانیەوە رویداوە‪ .‬ئیتر‪ ،‬مرۆڤ هەڵبەت‪ ،‬هەمیش���ە کۆمەڵگ���ە بەربەریی‌و‬ ‫وەک دەرکراوێ���ک‌و تاوانبارێ���ک دەکەوێتە دڕن���دەکان‪ ،‬دەتوان���ن شارس���تانیەتەکان‬ ‫مەنفایەکەوە کەژیانی زەوییە‪ .‬بۆیە‪ ،‬گەشتی وێرانبک���ەن‪ ،‬وەک "ئیب���ن خەلدون" دەڵێ‪ .‬فه‌الح مسته‌فا سدیق*‬ ‫مرۆڤی باوەڕدار‪ ،‬بریتییە لەهەوڵی گەڕانەوە بەاڵم ئ���ەو لەبیری چوە کە شارس���تانیەت‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ناوبه‌ناو پرس���ی‬ ‫بۆ جیهانی س���ەر‪ ،‬ژینی ب���ااڵو پێرفێکت! چانسی مانەوەی لەنوسین‌و تۆمارەکانیدایە‪،‬‬ ‫مایەی سەرنجیش���ە کە ئایی���ن هەرئەوەندە لەکاتێکدا بەربەریزم بەخۆکوش���تنی‪ ،‬تۆی ده‌س���تور دێته‌ كایه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر كوتله‌یه‌ك له‌ناو‬ ‫قسەلەس���ەر ژی���ان دەکات ت���ا بێنرخ���ی خۆس���ڕینەوەو "هیچێت���ی" بەجێدێڵێ���ت‪ .‬په‌رله‌مان ده‌س���تده‌كات به‌ده‌رخستنی‌ خۆی‌‌و‬ ‫ب���کات‪ .‬وات���ە‪ ،‬بەلیتاوو چڵپ���اوی گوناهی نیهیلیزمێک کە گ���وێ بەهیچ نادات‪ ،‬تیرۆر راو بۆچونی‌ جیاواز له‌یه‌كتر ده‌خه‌نه‌ڕو‪ ،‬لێره‌وه‌‬ ‫دەبەستێتەوە‪ .‬لەکاتێکدا‪ ،‬ئایین دەستەواژە دەکات���ە بیروباوەڕێکی پیرۆز‪ .‬بیروباوەڕێک بابه‌ته‌كه‌ به‌پرسیارێك له‌په‌رله‌مان ده‌وروژێنم‪:‬‬ ‫زمانییەکانی مرۆڤی دونیایی‪ ،‬بۆی وەس���فی کە جیهان‌و ژیان لەتێکشکاندن‌و وێرانکردن‌و ئایا به‌رێزتان له‌ده‌س���ه‌اڵتتانه‌ پرسی ده‌ستور‬ ‫ئەو دونیاو دۆزەخ‌و بەهەش���ت دەخوازێت‪ .‬بێماناکردن���ەوەدا رێکدەخاتەوە‪،‬کوش���تنی یه‌كالبكه‌نه‌وه‌ یان نا؟‬ ‫له‌فیقهی ده‌س���توریی‌ دو جۆر ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫وەلێ رەهەندەکانی پیرۆزیی تەنها بەئاماژەو خەڵکیی لەپێن���اوی چاکەیەک���ی ئاینیی‌و‬ ‫بنه‌ڕه‌تی���ی‌ (الس������لطه‌ التأسیس������یه‌) ه���ه‌ن‪،‬‬ ‫سیمبولەکانی خۆیەوە دەبەستێتەوە‪.‬‬ ‫رەزامەندیی خودادا ن���ەک هەر پێ رەوایە‪ ،‬یه‌كێكیان پێیده‌وترێت ده‌س���ه‌اڵتی‌ بنه‌ڕه‌تیی‌‬ ‫ئیدی‪ ،‬مامه‌ڵەک���ردن‌و دونیابینیی ئاینیی بەڵکو گەیشتنیشە بەئامانجەبااڵکانی!‬

‫بیروباوەڕێک کە‬ ‫جیهان‌و ژیان‬ ‫لەتێکشکاندن‌و‬ ‫وێرانکردن‌و‬ ‫بێماناکردنەوەدا‬ ‫رێکدەخاتەوە‪،‬‬ ‫کوشتنی خەڵکیی‬ ‫لەپێناوی چاکەیەکی‬ ‫ئاینیی‌و رەزامەندیی‬ ‫خودادا نەک‬ ‫هەر پێ رەوایە‪،‬‬ ‫بەڵکو گەیشتنیشە‬ ‫بەئامانجەبااڵکانی!‬

‫له‌قوتابخانه‌كان���دا بخوێنێ���ت ی���ان كۆمه‌ڵه‌ ‌ی‬ ‫فه‌رهه‌نگی���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیی‌ كوردیی‌ دروس���ت‬ ‫بكه‌ن ی���ان یادێكی‌ كوردیی‌ یان كوردس���تانی ‌ی‬ ‫بكرێته‌وه‌‪ ،‬یان هاواڵتیانی‌ كورد له‌گۆڕه‌پانه‌كان ‌ی‬ ‫ش���اره‌ كوردیه‌كان هه‌ڵده‌واس���رێن ته‌نها له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پش���تگیرییان له‌هێزێكی‌ كوردس���تانی ‌ی‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌م هه‌ڵوێس���تانه‌ نه‌ دۆس���تانه‌ن‌و ن ‌ه‬ ‫ئیس�ل�امیی‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نها ناوه‌رۆكێكی‌ شۆڤێنی ‌ی‬ ‫زه‌قیان پێوه‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫لێره‌دا باس���ی‌ س���وریای‌ به‌عس ناكه‌ین‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫نه‌ك دان به‌مافی‌ نه‌ته‌وه‌یی گه‌لی‌ كورددا نانێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ره‌گه‌زنامه‌ی‌ سوری ‌ی به‌هاواڵتیانی‌ كورد ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی به‌ره‌وا نابینێت‪ ،‬ئه‌و س���وریایه‌ی‌ كه‌ خۆ ‌ی‬ ‫ناوناب���و (قه‌اڵی‌ به‌رگریی‌ ب���ۆ هه‌مو جواڵنه‌و‌ه‬ ‫ئازادیخوازه‌كان) بێگومان جگه‌ له‌كورد!‬ ‫مرۆڤ چۆن ئه‌توانێت‌وه‌سفی‌ ئه‌م هه‌ڵوێستان ‌ه‬ ‫بكات؟ ئایه‌ ئه‌مانه‌ هه‌ڵوێستی‌ شۆڤینیین؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫‌وانی���ن‪ ،‬چین؟ هه‌ندێج���ار ده‌وترێت حكوم ‌هت‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان ش���ۆڤێنیین‪ ،‬به‌اڵم هاواڵتیان‬ ‫‌وا نین؟ ئای ‌ه‌وایه‌؟ ئای���ه‌ هاواڵتییانی‌ عه‌ره‌ب‌و‬ ‫ت���ورك‌و ف���ارس‌و رێكخراوه‌كان��� ‌ی كۆمه‌ڵگا ‌ی‬ ‫مه‌ده‌نییان چه‌ند خۆپیش���اندانیان ئه‌نجامدا بۆ‬ ‫پشتگیری ‌ی خه‌باتی‌ گه‌لی‌ كورد؟ چه‌ند نوسه‌ر‌و‬ ‫شاعیر نوسینیان بۆ هه‌ڵه‌بجه‌‌و ئه‌نفال نوسیوه‌؟‬ ‫ئه‌مه‌ خۆی‌ بابه‌تێكی‌ تر‌ه كه‌ له‌م نوسینه‌دا جێ ‌ی‬ ‫نابێته‌وه‌‌و قسه‌ی‌ زیاتر‌و‌وردتر ده‌هێنێت‪.‬‬

‫كه‌ جه‌وی‌ سیاس���یی‌ ده‌ره‌خسێت‌و به‌رژه‌وه‌ندی ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كان تێكه‌ڵ‌ ده‌بن‌و هه‌ندێجار دژبه‌یه‌ك‬ ‫ده‌وه‌ستنه‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌م كه‌س هه‌ی ‌ه له‌ناو عێراق‌و توركیا‌و ئێران‌و‬ ‫س���وریا‌و‌واڵتانی‌ تر ‌ی عه‌ره‌بی���دا‪ ،‬دامه‌زراندنی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ فه‌له‌ستین ‌ی به‌ڕه‌وا نه‌بینێت‌و پشتگیریی‌‬ ‫نه‌كات‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند له‌وان ‌ه دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كوردی���ی‌ به‌ڕه‌وا ده‌بینن! ئایه‌ تا ئێس���تا چه‌ند‬ ‫عه‌ره‌ب یان تورك ناوی‌ كوردس���تان‌وه‌ك خۆی‌‬ ‫ده‌هێنن‪ ،‬زۆر عه‌ره‌ب‪ ،‬كوردستان به‌( شیمال)‌و‪،‬‬ ‫تورك‪ ،‬كورد به‌تورك ‌ی شاخاویی ناو ده‌به‌ن!‬ ‫چه‌ند ك���ورد فێ���ری‌ عه‌ره‌بیی‌ ب���وه‌‌و چه‌ند‬ ‫ع���ه‌ره‌ب‌و ف���ارس‌و ت���ورك فێ���ری‌ كوردیی‌؟‬ ‫ژماره‌یه‌كی‌ بێشومار ‌ی كتێب‌و‌وتار له‌و زمانانه‌وه‌‬ ‫گۆڕراون ب���ۆ كوردیی‌‪ ،‬چه‌ند كتێب���ی‌ كوردی ‌ی‬ ‫ته‌رجه‌مه‌ی‌ عه‌ره‌بیی‌‪ ،‬فارس���یی‌ ی���ان توركیی‌‬ ‫كراون؟ كه‌م نوس���ه‌ر‌و ش���اعیر‌و رۆش���نبیریی‌‬ ‫كورد هه‌ن‪ ،‬ك ‌ه نوس���ینی‌ هه‌مه‌جۆره‌یان نه‌بێت‬ ‫بۆ پش���تگیری ‌ی له‌كێش���ه‌ی‌ عه‌ره‌ب به‌گشتیی‌‌و‬ ‫فه‌له‌ستین به‌تایبه‌تی‌‪ ،‬چه‌ند نوسه‌ر‌و رۆشنبیری‌‬ ‫ئه‌و میلله‌تان ‌ه هه‌ن ك ‌ه نوسینیان بۆ پشتگیریی‌‬ ‫خه‌بات��� ‌ی گه‌لی‌ كورد نوس���یوه‌؟ ت���ا ماوه‌یه‌ك‬ ‫زوربه‌ی‌ رۆش���نبیرانی‌ كورد ش���انازییان به‌تاكه‌‬ ‫ش���یعرێكی‌ ش���اعیری‌ (گه‌وره‌) ‌ی فه‌له‌ستینی ‌ی‬ ‫مه‌حمود ده‌رویشه‌و‌ه ده‌كرد به‌ناوی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و ش���اعیره‌ گه‌وره‌ی���ه‌ كات���ێ‌ كۆی‌‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانی‌ چاپكرده‌وه‌‪ ،‬شیعری‌ كوردستانی‌‬ ‫لێده‌رهێنا! ك���ه‌م كورد هه‌ن گو ‌ێ له‌كاس���ێتی‌‬ ‫گۆرانیی‌ عه‌ره‌بیی‌‌و فارس���یی‌‌و توركیی‌ نه‌گرن‪،‬‬ ‫چه‌ن���د هاواڵتی���ی‌ ئه‌و میله‌تانه‌ ه���ه‌ن ك ‌ه گوێ‌‬ ‫له‌گۆرانیی‌‌و مۆسیقای‌ كوردی ‌ی ده‌گرن؟ بێگومان‬ ‫ئه‌م ‌ه به‌ره‌چاوگرتنی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی ‌ی ئه‌و میله‌تانه‌‬ ‫له‌بوار ‌ی زمان‌و ئه‌د‌هب‌و كلتوردا‪.‬‬ ‫كاتێ���ك حزب ‌ی نازیی‌ ئه‌ڵمانی���ی‌ له‌ته‌مموزی‌‬ ‫‪1933‬دا به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هیتل���ه‌ر‪ ،‬یاس���ا ‌ی‬ ‫جیاكردن���ه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌‌و كه‌م���ه‌ نه‌ته‌وه‌كانیان‬ ‫ده‌رك���رد‪ ،‬ئه‌نجامه‌كه‌ی‌ گه‌یش���ته‌ كاره‌س���اتی‌‬ ‫هۆلۆكۆست‌و نه‌هێشتن‌و كوش���تن‌و له‌ناوبردن‌و‬ ‫توانه‌وه‌ی‌ جوله‌كه‌‪ ،‬ش���یوعی‌‪ ،‬هۆمۆسیكسویل‌و‬ ‫هه‌م���و گروپێك ك���ه‌ له‌گه‌ ‌ڵ عه‌قڵ‌و كڵێش���ه‌ی‌‬ ‫نازیزم���دا نه‌گونجێ���ت‌و‪ ،‬ئه‌نجام���ی‌ گه‌یش���ته‌‬ ‫هه‌ڵگیرس���ان ‌ی جه‌نگی‌ جیهانی‌ دوه ‌هم‌و كه‌وتنی‌‬ ‫ئه‌ڵمانیا‌و شكستی‌ نازیه‌ت‪.‬‬ ‫كاتێ‌ دادگای‌ س���ه‌ربازیی‌ توركیا له‌دیاربه‌كر‬ ‫له‌ئاب ‌ی ‪1972‬دا‪ ،‬مامۆس���تایه‌ك ‌ی توركی ‌ی ‌وه‌ك‬ ‫ئیسماعیل بێشكچی‌ ب ‌ه ‪ 13‬ساڵ‌ زیندانیی‌ ئه‌دا‪،‬‬ ‫ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ ‌ی باس��� ‌ی له‌وه‌ كردوه‌ كه‌ كورد‬ ‫‌وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌ك بونیان له‌توركیا هه‌یه‌‌و زمانی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫یان كات ‌ێ دادگا ‌ی توركی ‌ی ژنێك ‌ی ‪ 19‬س���اڵ ‌ی‬ ‫‌وه‌ك له‌یال زانا ل��� ‌ه ‪12‬ی‌ ئه‌یلول ‌ی ‪1980‬دا به‌‪14‬‬ ‫س���اڵ‌ زیندانی���ی‌ ده‌كات ته‌نها له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پش���تگیری ‌ی له‌خه‌باتی‌ پیش���ه‌یی‌و ئاشتییانه‌ی‌‬ ‫كورد كردو‌ه یان كاتێ‌ له‌یال زانا‌و خه‌تیب دیجله‌‌و‬ ‫ئوره���ان دۆغان له‌‪8‬ی‌ كانون��� ‌ی یه‌كه‌م ‌ی ‪1994‬‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ ب ‌ه ‪ 15‬س���اڵ‌ زیندانیی‌ ده‌كرێن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خواستی‌ میله‌تان بۆ ئازادیی‌‌و سه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌ن���دام په‌رله‌مانی‌ توكی���ا بون‌و ته‌نها‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ به‌شێك له‌سوێند ‌ی په‌رله‌مانتارییان ره‌تكردنه‌وه‌ ‌ی ژیانی‌ ژێرده‌ستیی‌‌و برا بچوكیی‌‪،‬‬ ‫ته‌نها له‌س���نورێكی‌ جوگرافیی دیاریكراودا خۆ ‌ی‬ ‫به‌زمانی‌ كوردی ‌ی خوێنده‌وه‌‪.‬‬ ‫یان كاتێ‌ له‌زۆر جێگای‌ توركیا ده‌نوس���رێت نابینێت���ه‌وه‌‪ ،‬پێش چه‌ن���د هه‌فته‌یه‌ك‪‌،‬واڵتێك ‌ی‬ ‫(شانازیه‌ كه‌ تۆ توركیت) له‌هاتنی‌ ئۆردۆگانه‌وه‌ ‌وه‌ك سكۆتله‌ندا كه‌ دانیش���توانه‌كه‌ی‌ به‌قه‌ده‌ر‬ ‫بۆ ده‌س���ه‌اڵت‌و جه‌خ���ت له‌س���ه‌ر مه‌بده‌ئه‌كانی‌ كوردس���تانی‌ باش���وره‌‌و نیمچ ‌ه ‌واڵت���ه‌‌و ته‌نها‬ ‫(یه‌ك زمان – یه‌ك ده‌وڵه‌ت – یه‌ك دروش���م) به‌ناو س���ه‌ر به‌له‌نده‌نه‌‌و هه‌مو سه‌ربه‌خۆییه‌ك‌و‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬كات���ێ‌ خێزانێكی‌ ك���ورد له‌رێگای‌ ئازادییه‌كی���ان هه‌یه‌‪ ،‬كه‌چ���ی‌ داوای‌ جیابونه‌و‌ه‬ ‫توركی���اوه‌ له‌هه‌نده‌ران���ه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ ده‌كه‌ن له‌ئینگلته‌را‌و ئه‌وه‌ب���و ل ‌ه ‪2014/09/18‬‬ ‫كوردستان‪ ،‬ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ ‌ی منداڵێكیان ناوی‌ به‌ده‌نگێك��� ‌ی كه‌م‪ ،‬ك ‌ه زوربه‌ ‌ی هی‌ پیره‌كان بو‪،‬‬ ‫كوردستان ‌ه له‌فڕۆكه‌خانه‌و‌ه ده‌یانگێڕنه‌وه‌ بۆ ئه‌و بڕیار ‌ی مانه‌وه‌یان له‌گه‌ ‌ڵ ئینگلته‌را دا‪.‬‬ ‫خه‌بات���ی‌ میله‌ت���ی‌ باش���وری‌ س���ودان ب���ۆ‬ ‫شوێنه‌ی‌ لێوه‌ی‌ هاتون؟‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێستانه‌ی‌ حكومه‌تی‌ تورك به‌رامبه‌ر سه‌ربه‌خۆیی‪ ،‬قۆناغی‌ زۆر خوێناوی‌ تێپه‌ڕاندوه‌‪،‬‬ ‫به‌ك���وردی‌ س���ڤیل‪ ،‬جگ���ه‌ له‌رقێكی‌ ره‌ش���ی‌ ئه‌وان نه‌ك ته‌نها كێشه‌ ‌ی دینیان له‌گه‌ ‌ڵ خه‌رتوم‬ ‫شۆڤێنیی‌‪ ،‬هیچ ‌ی تر ناگه‌یه‌نێت‪ ،‬ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ هه‌بو‪ ،‬به‌ڵكو خۆش���یان به‌عه‌ره‌ب نازانن‌و هه‌مو‬ ‫شۆڤینییان ‌ه هیچ په‌یوه‌ندیی‌ به‌خه‌باتی‌ چه‌كداریی‌ هه‌وڵێكیان خس���ته‌گه‌ڕ بۆ جیابونه‌وه‌‪ ،‬تا ل ‌ه ‪9‬‬ ‫پارت���ی‌ كرێكارانه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬ئه‌م رقه‌ ره‌ش���ه‌‪ ،‬زۆر ته‌مموزی‌ ‪ 2011‬خه‌ونه‌كه‌یان هاته‌دی‌‌و ‌واڵتێك ‌ی‬ ‫پێش خه‌بات ‌ی چه‌كداریی‌ له‌كوردس���تان ‌ی باكور سه‌ربه‌خۆیان راگه‌یاند‪.‬‬ ‫كاتێ‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ سلۆڤاك زه‌مینه‌ی‌ گونجاو ‌ی بۆ‬ ‫موماره‌س ‌ه كراوه‌‪ ،‬كاتێ‌ ئه‌رمه‌نیه‌كان قه‌تڵوعام‬ ‫كران‪ ،‬ئ���ه‌وان ن ‌ه خه‌بات ‌ی چه‌كدارییان هه‌بو‪ ،‬نه‌ ده‌ره‌خسێت‪ ،‬یه‌كسه‌ر بڕیاری‌ جیابونه‌و‌ه له‌چیك‬ ‫ئه‌داو ل ‌ه ‪31‬ی‌ كانون��� ‌ی یه‌كه‌می‌ ‪1992‬دا ئااڵ ‌ی‬ ‫تفه‌نگیان دژ به‌ده‌وڵه‌ت به‌رزكردبۆوه‌!‬ ‫ی���ان كات���ێ‌ كۆم���اری‌ ئیس�ل�امیی‌ ئێران‪ ،‬س���ه‌ربه‌خۆیی خۆی‌ له‌پراتیس�ل�اڤا ‌ی پایته‌خت ‌ی‬ ‫رێ���گا ن���ادات ك���ورد به‌زمان���ی‌ دایك���ی‌ خۆی‌ هه‌ڵده‌كات‪.‬‬

‫كه‌م كه‌س هه‌یه‌‬ ‫له‌ناو عێراق‌و‬ ‫توركیا‌و ئێران‌و‬ ‫سوریا‌و‌واڵتانی‌ تری‌‬ ‫عه‌ره‌بیدا دامه‌زراندنی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ فه‌له‌ستینی‌‬ ‫به‌ڕه‌وا نه‌بینێت‌و‬ ‫پشتگیریی‌ نه‌كات‪،‬‬ ‫به‌اڵم چه‌ند له‌وانه‌‬ ‫دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كوردیی‌ به‌ڕه‌وا‬ ‫ده‌بینن!‬

‫ل���ه‌دوا ‌ی هه‌ره‌س���هێنانی‌ بلۆك���ی‌ رۆژهه‌اڵت‪،‬‬ ‫ده‌ركه‌وتنی‌ ئاس���ۆ ‌ی ئازادیی‌‌و سه‌ربه‌ستی ‌ی بۆ‬ ‫‌واڵتان���ی‌ جاران ‌ی به‌ناو سۆسیالیس���ت‪‌،‬واڵتێك ‌ی‬ ‫ف���ر‌ه نه‌ت���ه‌وه‌ ‌ی‌وه‌ك یۆگۆس�ل�افیا ل��� ‌ه ‪2006‬‬ ‫به‌ته‌واو ‌ی هه‌ڵده‌وه‌ش���ێته‌وه‌‌و چه‌ند ده‌وڵه‌تێك ‌ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی‌ جیاوازی���ان لێ دروس���ت ده‌بێت‬ ‫‌وه‌ك كرواتیا‌و بۆس���نیا‌و هیرتسوگ‌و سلۆڤینیا‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ س���ربه‌كان كه‌مده‌بێته‌وه‌‌و ئه‌چێته‌و‌ه‬ ‫شوێنی‌ ئاسایی خۆی‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تا ‌ی هه‌ره‌س���هێنان ‌ی یه‌كێتی ‌ی‬ ‫س���ۆڤێته‌وه‌ ل��� ‌ه ‪ ،1991‬نه‌ته‌وه‌كان���ی‌ ژێر ئه‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ زه‌به‌الح���ه‌‪ ،‬به‌خێرای���ی هه‌وڵ��� ‌ی‬ ‫جیابونه‌وه‌ی���ان دا‌و‌واڵتان ‌ی‌وه‌ك ئازه‌رباینجان‪،‬‬ ‫ئه‌رمینیا‪ ،‬جۆرجیا‪ ،‬لیتوانی���ا‌و ئۆكرانیا‪ ..‬هتد‪،‬‬ ‫‌واتا هه‌ر ‪ 15‬كۆماره‌كه‌ ‌ی سۆڤێتی‌ جاران هه‌وا ‌ی‬ ‫ئازادییان هه‌ڵمژی‌‌و یه‌ك له‌دوا ‌ی یه‌ك جیابونه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌ی سه‌ربه‌خۆی‌ خۆیانیان راگه‌یاند‪.‬‬ ‫ی���ان كات ‌ێ كیبیكه‌كان ‌ی كه‌ن���ه‌دا كه‌ به‌زمان ‌ی‬ ‫فه‌ره‌نس���یی‌ قس���ه‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬هه‌م���و مافێك ‌ی‬ ‫سیاس���یی‌‌و فه‌رهه‌نگی���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی ‌ی خۆیان‬ ‫‌وه‌ك كه‌نه‌دیه‌كانی‌ ت���ر‪ ،‬كه‌ به‌زمانی‌ ئینگلیزی ‌ی‬ ‫قس���ه‌ ده‌كه‌ن هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناوبه‌ن���او هه‌وڵ ‌ی‬ ‫جیابونه‌وه‌ ئه‌ده‌ن له‌كه‌نه‌دا‪.‬‬ ‫یان ‌واڵتێك ‌ی پێشكه‌وتو ‌ی ‌وه‌ك به‌لجیكا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هیچ كه‌س���ێ‌ بیرناكاته‌و‌ه ك ‌ه نه‌ته‌وه‌په‌رس���تی ‌ی‬ ‫تێدا گه‌شه‌ بكات‪ ،‬به‌اڵم بۆ رێگری ‌ی له‌و بۆچونه‌‪،‬‬ ‫زمانی‌ ره‌سمیی‌ جگ ‌ه له‌هۆڵه‌ندیی‌‪ ،‬فه‌ره‌نسیی‌‌و‬ ‫ئه‌ڵمانییش���ه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ك���ه‌ ئه‌ڵمان كه‌متر ل ‌ه‬ ‫‪%1‬ی‌ دانیش���توانن‌و كات��� ‌ێ مه‌لیك��� ‌ی ئه‌و‌واڵت ‌ه‬ ‫‌وتار ده‌خوێنێته‌وه‌‪ ،‬ناچار‌ه به‌هه‌رس���ێ‌ زمانه‌ك ‌ه‬ ‫بیخوێنێته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌ك له‌و ‌ێ‬ ‫هه‌ست به‌كه‌می ‌ی نه‌كات‪.‬‬ ‫هه‌ر پێ���ش چه‌ند رۆژێك‪ ،‬ل��� ‌ه ‪2014/11/09‬‬ ‫دا كه‌ته‌لۆنیه‌كان له‌ئیس���پانیا‪ ،‬به‌ره‌و سندوق ‌ی‬ ‫ده‌نگدان چون بۆ بڕیاردان له‌س���ه‌ر سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫‌واڵته‌كه‌یان‪ ،‬سه‌ره‌ڕا ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی حكومه‌تی‌ مه‌درید‪،‬‬ ‫دان ‌ی به‌راپرسیه‌كه‌دا نه‌ئه‌نا‪ ،‬به‌اڵم زیاتر ‪‌ %80‬ی‬ ‫هاواڵتیانی‌ ده‌نگده‌ر‪ ،‬ده‌نگیان بۆ جیابونه‌و‌ه دا‬ ‫له‌ئیسپانیا‪.‬‬ ‫ئای��� ‌ه رۆح���ی‌ جیابون���ه‌وه‌ ‌ی نه‌ته‌وه‌ی���ه‌ك‌و‬ ‫دروس���تكردن ‌ی ده‌وڵه‌تی‌ س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬مافێك ‌ی‬ ‫سروشتیی‌ ئاس���ایی هه‌مو نه‌ته‌وه‌كان نیه‌؟ ئای ‌ه‬ ‫نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرت���وه‌كان ل ‌ه ‪14‬ی‌ كانونی‌ یه‌كه‌م ‌ی‬ ‫‪‌1961‬وه‌ دانیان نه‌ناو‌ه به‌جیابونه‌وه‌ی‌ میله‌تان‌و‬ ‫دروس���تكردن ‌ی كیانی‌ نه‌ته‌وه‌یی س���ه‌ربه‌خۆ ‌ی‬ ‫خۆیان‪ ،‬مافی‌ چاره‌نوس��� ‌ی میله‌ت���ان له‌زوربه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ره‌ زۆر ‌ی جاڕنامه‌ مرۆییه‌كاندا نه‌هاتوه‌؟ به‌اڵم‬ ‫زورب���ه‌ ‌ی كات نه‌ته‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتدار ئه‌و ماف ‌ه‬ ‫ناس���ه‌لمێنێت‌و ب ‌ه (جیاخواز – زێپه‌راتس���ت)‬ ‫ناوده‌به‌ن كه‌ مانایه‌كی‌ س���لبیی‌ ده‌به‌خش���ێت‪.‬‬ ‫ئایه‌ كات ‌ێ كه‌ته‌لۆنه‌كان ده‌یانه‌وێت له‌ئیسپانیا‌و‬ ‫كیبیكه‌كان له‌كه‌نه‌دا‌و س���لۆڤاكیه‌كان له‌چیك‌و‬ ‫ش���ۆته‌كان له‌له‌ن���ده‌ن‌و بۆس���نه‌‌و كروات���ه‌كان‬ ‫له‌س���ربه‌كان‌و خواروی‌ سودان له‌خه‌رتوم‌و كورد‬ ‫له‌ت���ورك‌و فارس‌و ع���ه‌ره‌ب جیاببن���ه‌وه‌‪ ،‬ئای ‌ه‬ ‫داخوازیی‌ ئه‌م نه‌ته‌وان ‌ه ڕه‌وا نین؟‬ ‫مافی‌ جیابون���ه‌وه‌‌و دامه‌زراندن��� ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬مان���ای‌ پراكتیزه‌كردن���ی‌ مافێك ‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌تایی مرۆڤایه‌تی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ماف��� ‌ه ئه‌بێت‬ ‫ب���ێ‌ س���ڵه‌مینه‌وه‌ بس���ه‌لمێنرێت ك��� ‌ه هه‌م���و‬ ‫میله‌تێك سه‌ربه‌س���ته‌ له‌وه‌ی‌ ك���ه‌ی‌‌و چۆن ئه‌و‬ ‫ماف��� ‌ه به‌كاردێنێ���ت‪ ،‬خۆی‌ بڕیار ئ���ه‌دات كه‌ ‌ی‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ گونجاوه‌‌و زه‌مینه‌ی‌ دروس���تبونه‌ك ‌ه‬ ‫گه‌یوه‌‌و له‌باره‌‪.‬‬ ‫له‌‌واڵتان���ی‌ فر‌ه نه‌ت���ه‌وه‌دا‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵتداران ‌ی‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ی‌ بااڵده‌س���ت ئه‌توان���ن زه‌مینه‌ی���ه‌ك‬ ‫له‌‌واڵته‌كه‌دا دروس���ت بكه‌ن ك ‌ه هه‌مو هاواڵتیان‬ ‫به‌سه‌ربه‌ستیی‌‌و ئازادیی‌‌و له‌سایه‌ ‌ی ده‌سه‌اڵتێك ‌ی‬ ‫دیموكراتی ‌ی یه‌كس���اندا بژی���ن‌و هیچ هاواڵتیه‌ك‬ ‫هه‌س���ت نه‌كات كه‌ له‌پله‌ی‌ دوهه‌مدایه‌‌و‌واڵته‌ك ‌ه‬ ‫به‌هی‌ خۆ ‌ی نه‌زانێت‪ ،‬پێویس���ت ‌ه هه‌مو هه‌وڵێك‬ ‫بدرێت كه‌ تۆوی‌ خۆشه‌ویس���تیی‌‌و رێز له‌ناویاندا‬ ‫بچێنرێ���ت‪ ،‬ئه‌م بارودۆخ���ه‌‪ ،‬زه‌مینه‌یه‌كی‌ باش‬ ‫بۆ پێك���ه‌و‌ه ژیانی‌ نه‌ته‌وه‌كان ده‌ڕه‌خس���ێنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم رۆحی‌ جیابونه‌وه‌‌و دروستكردن ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی ناكوژێ���ت‪ .‬خۆشه‌ویس���تیی‌ خاك‌و‬ ‫نه‌ت���ه‌و‌ه ئه‌بێت ببێت به‌هه‌وێنی‌ رێزگرتن له‌ماف ‌ه‬ ‫دیموكراتیه‌كان ‌ی نه‌ت���ه‌وه‌‌و كه‌م ‌ه نه‌ته‌وه‌یه‌كان ‌ی‬ ‫ترو قبوڵكردنی‌ ره‌نگ‌و ده‌نگی‌ جیاواز‪.‬‬

‫ئایا پارله‌مانی‌ كوردستان ده‌سه‌اڵت ‌ی یه‌كالكردنه‌وه‌ ‌ی پرسی ده‌ستوری‌ هه‌یه‌؟‬ ‫ره‌س���ه‌ن (الس������لطه‌ التأسیس������یه‌ االصلیه‌)‪،‬‬ ‫ئه‌ویتریان پێیده‌وتریت ده‌س���ه‌اڵتی‌ بنه‌ڕه‌تیی‌‬ ‫جیاكراو (السلطه‌ التأسیسیه‌ المشتقه‌)‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌میان ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌یه‌ كه‌ توانای‌ دانانی‌‬ ‫ده‌ستور یان هه‌مواركردنی‌ ده‌ستوریان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌ ده‌بێت بدرێت���ه‌ ئه‌نجومه‌نێك‬ ‫یان ده‌س���ته‌یه‌ك‪ ،‬ك���ه‌ له‌الی���ه‌ن میلله‌ته‌وه‌‬ ‫ده‌نگی���ان پێ���دراوه‌ بۆ دانانی‌ ده‌س���تور یان‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ ده‌ستور‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ میلل���ه‌ت س���ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانه‌‪ ،‬واتا ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ مافی‌‬ ‫پێدراوه‌ له‌الیه‌ن میله‌ته‌وه‌ ده‌س���تور بنوسێت‬ ‫یان هه‌مواریبكاته‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتیكی‬

‫ره‌س���ه‌نیان هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌س���ه‌اڵتی‌ دوه‌م‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتیكی‌ جیاكراوه‌ی���ه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتێكی‌‬ ‫ره‌س���ه‌ن كه‌ خ���ۆی له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ په‌رله‌مان‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتێكی‬ ‫جیاكراوه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتێكی‌ ره‌س���ه‌ن هه‌روه‌كو‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ جێبه‌جێكارو ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ریی‌‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ پرس���یاری‌ من ئه‌وه‌ی���ه‌ ئایا میله‌ت‬ ‫ده‌نگی‌ به‌م پارله‌مانه‌ی‌ ئێس���تا داوه‌ ده‌ستور‬ ‫هه‌مواربكاته‌وه‌‪ ،‬یان ده‌س���تور بنوس���ێت یان‬ ‫پرس���ه‌كه‌ یه‌كالبكاته‌وه‌؟ له‌وه‌اڵم���دا نه‌خێر‪،‬‬ ‫چونكه‌ پارله‌مانی‌ ئێس���تا ته‌نها مافی دانانی‌‬ ‫یاسای هه‌یه‌ واته‌ (تش���ریع القوانین)‪ ،‬مافی‬ ‫چاودێریكردنی‌ حكومه‌تی‌ هه‌یه‌ واته‌ (الرقابه‌‬

‫علی‌ اعمال الحكومه‌)‪ ،‬ئه‌ویش له‌سیس���ته‌می‌‬ ‫په‌رله‌مانییدا‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ لێ���ره‌وه‌ ده‌ڵێ���م به‌ڕێ���زان ئه‌ندام‬ ‫پارله‌مانه‌كانی‌ كوردس���تان‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ‌‬ ‫پرس���ی ده‌س���تور یه‌كالبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬كار له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ پرس���ی یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ ده‌س���تور‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم���ه‌‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫به‌شێوازێكی‌ شه‌رعیی‌ له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت بێت‪،‬‬ ‫باشترین نمونه‌ش بۆ وته‌كانم ده‌ستوری ساڵی‌‬ ‫(‪)1958‬ی فه‌ره‌نسایه‌‪.‬‬ ‫* ماسته‌ر له‌یاسای‌ گشتیی‌‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫به‌م دو رێگه‌یه‌‬ ‫حه‌ب بخۆ‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫دەرەوەو ناوەوە‬ ‫لەتەندروستییدا‬

‫‪ %66‬كاریگه‌ریی‌ زیاتر‌ه له‌خواردنی‌ ئه‌م‬ ‫حه‌به‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ تر‪.‬‬

‫رێگه‌كان����ی‌ خواردن����ی‌ ح����ه‌ب بۆته‌‬ ‫جێی‌ بایه‌خدانی‌ لێكۆڵ����ه‌ره‌كان‌و له‌زۆر‬ ‫توێژینه‌وه‌ باس له‌رێگای‌ ته‌ندروس����تیی‌‬ ‫حه‌بی‌ كه‌پسول‪:‬‬ ‫ده‌كه‌ن ب����ۆ خواردنیان‪ .‬ه����ه‌ر بۆ ئه‌م‬ ‫ئه‌م حه‌بان����ه‌ چڕییه‌كه‌ی����ان كه‌متره‌‬ ‫مه‌به‌سته‌ دو رێگایان داناوه‌ بۆ خواردنی‌‬ ‫له‌چڕیی‌ ئاو‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ له‌ناو ده‌م سوكن‌و‬ ‫حه‌ب‪.‬‬ ‫ی زۆریان ناوێ����ت‪ ،‬له‌كاتی‌ خواردنی‌‬ ‫ئاو ‌‬ ‫ی ئاسایی‌‪:‬‬ ‫حه‌ب ‌‬ ‫ئه‌م حه‌بان����ه‌ چڕییه‌كه‌ی����ان به‌رزتره‌ حه‌به‌ك����ه‌ تۆزێ����ك ئاو بكه‌ به‌س����ه‌ریدا‬ ‫له‌چڕیی‌ ئ����او‪ ،‬بۆیه‌ له‌كات����ی‌ خواردنی‌ له‌كاتی‌ قوتداندا سه‌رت به‌ره‌ به‌پشتدا‪.‬‬ ‫ئه‌بێ����ت س����ه‌ره‌تا حه‌به‌ك����ه‌ بخه‌یت����ه‌ خواردن����ی‌ ئ����ه‌م ج����ۆره‌ حه‌بان����ه‌ به‌م‬ ‫ناوه‌ڕاس����تی‌ زمانت‌و یه‌كسه‌ر په‌رداخێ‌ شێوه‌یه‌ كاریگه‌ریی‌ ‪ %88‬زیاتره‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئاوی‌ به‌س����ه‌ردا بكه‌یت‪ .‬ئ����ه‌م رێگه‌یه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ تر حه‌به‌كه‌ بخۆیت‪.‬‬

‫زانیارییه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫ی ده‌ست‬ ‫خاولی ‌‬ ‫سڕین‬

‫ی‬ ‫ی ته‌ندروستی ‌‬ ‫ی ستاف ‌‬ ‫ئه‌و جالن ‌ه ‌‬ ‫ده‌یپۆشن میكرۆباویین‬ ‫ئه‌گه‌ر تاكو ئێستا نه‌تزانیوه‌و بڕوات‬ ‫ی‬ ‫نه‌كردوه‌ ئه‌وا ئێس���تا بیزانه‌‪ .‬خاولی ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ست سڕین یه‌كێك ‌ه له‌سه‌رچاوه‌كان ‌‬ ‫میك���رۆب‌و به‌قه‌ده‌ر هه‌مو ئه‌و ش���تان ‌ه‬ ‫میكرۆب���ی‌ پێوه‌ی ‌ه كه‌ م���رۆڤ رۆژان ‌ه‬ ‫به‌كاریاندێنێ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌پێ���ی‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌كان به‌وپێیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌س���ت س���ڕین زۆربه‌ ‌‬ ‫ك���ه‌ خاول ‌‬ ‫ی‬ ‫كات���ه‌كان ت���ه‌ڕ‌ه هه‌روه‌ها له‌ش���وێن ‌‬ ‫ش���ێدار دائه‌نرێت وه‌ك الی‌ ده‌ستشۆرو‬

‫ژوری‌ چێشتلێنان‪ ،‬بۆیه‌ زۆرترین شت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ میكرۆبی‌ لێكۆده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬به‌پێ ‌‬ ‫ی ئه‌ریزۆنا‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ك ‌ه له‌زانكۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌ ده‌ركه‌وتو‌ه ئه‌و په‌ڕۆیانه‌ ‌‬ ‫له‌مه‌تبه‌خ به‌كارده‌هێنرێن بۆ شت سڕین‬ ‫ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ی زۆر جۆره‌ به‌كتریایه‌ك ‌‬ ‫بڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ژی ك ‌ه زۆر زیانبه‌خش���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر هاتو ئه‌و په‌ڕۆی ‌ه به‌ر گۆش���ت ‌‬ ‫كاڵ كه‌وتبێ���ت‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه پێویس���ت ‌ه‬ ‫ئه‌و په‌ڕۆیان��� ‌ه زو زو فڕێبدرێن یاخود‬

‫‪15‬‬

‫بشۆررێن‪ .‬له‌الیه‌كی‌ تره‌و‌ه توێژینه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌وه‌ش���كردو‌ه بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫باس ‌‬ ‫ئه‌و میكرۆبانه‌ی‌ له‌سه‌ر خاولیی‌ ده‌ست‬ ‫س���ڕین هه‌ن ده‌كرێ���ت خاولییه‌كه‌ زو‬ ‫زو به‌ئ���اوی‌ كواڵوو ب���ه‌و پاككه‌ره‌وان ‌ه‬ ‫بش���ۆررێت ك ‌ه میك���رۆب له‌ناوئه‌به‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌كرێ���ت رۆژانه‌ له‌به‌ر هه‌تاو‬ ‫هه‌ڵبخرێن‌و باشتره‌ ئه‌گه‌ر هه‌ر كه‌سێك‬ ‫بۆخۆی‌‌و به‌جیا خاولیی‌‌و ده‌ست سڕی‬ ‫خۆی‌ هه‌بێت‪.‬‬

‫به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ فه‌ره‌نس����ی‌‬ ‫ئ����ه‌و جالنه‌ی‌ س����تافی‌ ته‌ندروس����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌یانپۆش����ن‬ ‫له‌نه‌خۆش����خانه‌كان‬ ‫هه‌ڵگری‌ به‌كتری����او میكرۆبن‪ .‬به‌پێی‌‬ ‫ئه‌نجام����ی‌ توێژینه‌وه‌كه‌ ‪%65‬ی‌ جلی‌‬ ‫په‌رس����تاره‌كان هه‌ڵگ����ری‌ میكرۆب‌و‬ ‫به‌كتریان‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌پزیشكه‌كانیش‬ ‫ئه‌گ����ه‌ری‌ هه‌ڵگرتن����ی‌ میك����رۆب له‌و‬ ‫جله‌ی‌ ده‌یپۆشن له‌ناو نه‌خۆشخانه‌كان‬ ‫‪%60‬ه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م میكرۆب‌و به‌كتریایانه‌ كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫جلی‌ ستافی‌ ته‌ندروستیی‌ هه‌ن ئه‌بنه‌‬

‫هۆی‌ گواستنه‌وه‌ی‌ چه‌ندین نه‌خۆشیی‌‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی‌ ج����ۆره‌ به‌كترییه‌كی����ان‬ ‫له‌س����ه‌ر‌ه كه‌ دژی‌ ئه‌و ده‌رمانانه‌ن كه‌‬ ‫بۆ هه‌وكردنه‌كان به‌كاردێن‪ .‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫شاره‌زایانی‌ ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ ده‌ڵێن‬ ‫پێویسته‌ ئه‌م ستافه‌ زو زو جله‌كانیان‬ ‫بگۆڕن‪ ،‬هه‌روه‌ها جۆری‌ ئه‌م قوماشه‌ی‌‬ ‫ب����ۆ ئه‌م مه‌به‌س����ته‌ به‌كاردێت ئه‌بێت‬ ‫دژی‌ هه‌ڵمژینی‌ شله‌كان‌و به‌كتریا بن‪.‬‬ ‫به‌م����ه‌ش ئه‌گه‌ری‌ گواس����تنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫میكرۆبانه‌ له‌و جالنه‌وه‌ كه‌متر ئه‌بێت‬ ‫بۆ خه‌ڵكی‌ تر‪.‬‬

‫چۆن فریاکەوتنی سەرەتایی بۆ كه‌سێك بكه‌ین؟‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫به‌ش ‌‬ ‫د‪ .‬سەروەر عارف ستار‬ ‫ئ���ەو ك���رداره‌ دە گرێت���ەوە ک���ە‬ ‫بەمەبەستی هاوکاریی‌ یان چارەسەری‬ ‫س���ەرەتایی بۆ کەس���ێك دەکرێت کە‬ ‫توشی نەخۆشییەك یان بریندارییەکی‬ ‫لەن���اکاو دەبێت‪ ،‬تا کاتی گەیش���تنی‬ ‫ئەمبوالنس بەش���وێنی ڕوداوەکە‪ ،‬یان‬ ‫گەیاندنی توشبوەکە بەنەخۆشخانە‪.‬‬ ‫خولەکانی فریاکەوتنی س���ەرەتایی‌و‬ ‫پێش���کەوتو گرنگە ب���ۆ ئامادەکردنی‬ ‫فریاگ���وزار لەالیەن���ی زانس���تی‌و‬ ‫پراکتیكیی‌‌و سایکۆلۆژییەوە‪.‬‬ ‫فریاکەوتنی س���ەرەتایی پێویستی‬ ‫بەجانتایەک���ی فریاکەوت���ن هەیە کە‬ ‫کەرەستە سەرەکیەکانی وەك لەفاف‌و‬ ‫باندج‌و پالس���تەرو ماسك‌و مەقەست‌و‬ ‫پاکژکەرەوەی تێدا بێت بەالنیکەمەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەبێ ئ���ەو جانتایەش دەتوانیت‬ ‫ژیان ڕزگاربکەیت‪.‬‬ ‫ئامانجەکانی فریاکەوتنی سەرەتایی‪:‬‬ ‫یەک���ەم‪ :‬ڕزگارکردن���ی ژی���ان‬ ‫بەکردارەکانی فریاکەوتن‪.‬‬ ‫دوەم ‪ :‬ڕێگەنەدان بەگەشتنی زیانی‬ ‫زیاتر بەکەسی توشبو ‪.‬‬ ‫سێیەم ‪ :‬یارمەتیدانی زو چاكبونەوە‬ ‫لەنەخۆش���یی‌‌و برینداری���ی‌‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫دانانی پالستەرێك لەسەر برینەکە‪.‬‬ ‫شێوازەکانی مردن لەڕوداوەکاندا‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬هەندێك کەس دوای ڕوداوەکە‬ ‫ڕاستەوخۆ گیان لەدەستدەدەن بەهۆی‬

‫سەختیی‌ برینەکانیانەوە لەمکاتەدا هیچ‬ ‫چارەسەرێك ناتوانێت ڕزگاری بکات‪،‬‬ ‫بەاڵم تاکە ڕێگایەك س���ودی هەبێت‪،‬‬ ‫گرتنەبەری ڕێ‌و ش���وێنی خۆپاراستنە‬ ‫ل���ەڕوداوو کارەس���ات بەدابینکردنی‬ ‫مەرجەکانی س���ەالمەتیی‌ شوێنی کارو‬ ‫ڕێگاو بان‌و ش���وێنە گەشتیاریەکان‌و‪،‬‬ ‫ڕێگرتن لەهەر ش���تێك کە مەترسیی‌‬ ‫دروس���تدەکات‪ ،‬ئەم الیەن���ە لەواڵتی‬ ‫ئێمەدا گرنگیی‌ تەواوی پێنادرێت‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬هەندێ���ك ل���ەڕوداوەکان‬ ‫لەسەرەتادا کێشەیان نیە بەاڵم دواتر‬ ‫ماکەکانی نەخۆش���یەکە دوای پێدانی‬ ‫چارەسەرو دەرمان یان نەشتەرگەریی‬ ‫دەردەک���ەون وەك س���وتاویی ی���ان‬ ‫هەوکردن���ی برین���ەکان بەه���ۆی‬ ‫لەکارکەوتنی ئەندامە سەرەکییەکانی‬ ‫ل���ەش وەك گورچیلە یان جگەر‪ ..‬کە‬ ‫لەوانەیە چەند ڕۆژێك دوای ئەوە گیان‬ ‫لەدەست بدات‪.‬‬ ‫س���ێیەم‪ :‬هەندێ���ك ل���ەڕوداوەکان‬ ‫لەچەن���د خولەکێك ی���ان کاتژمێرێك‬ ‫دوای ڕوداوەکە بەهەر هۆکارێك گیان‬ ‫لەدەس���ت دەدەن وەك گیرانی بۆریی‬ ‫هەناس���ەدان یان کۆبون���ەوە ی هەوا‬ ‫لەدەوری س���یەکان یان خوێنبەربون‬ ‫یان وەستانی دڵ‪ ،‬ئەمانە پێویستیان‬ ‫بەکاردان���ەوەی بەپەل���ە هەی���ە ب���ۆ‬ ‫فریاکەوتن‪ ،‬ئەم خولەکانە بەخولەکی‬ ‫زێڕین ناودەبرێت‪.‬‬

‫یەکێ���ک لەپارادۆکس���ە گەورەکان���ی‬ ‫سیاس���ەتی تەندروس���تیی لەکوردستاندا‬ ‫هەوڵ���ی بەرپرس���انی تەندروس���تیە بۆ‬ ‫پیش���اندانی وێنەیەک���ی رۆمانس���یی‌و‬ ‫گوڵگوڵیی لەسەر سیستمی تەندروستیی‬ ‫لەالیەک‌و لەالیەکی ترەوە هەڵپەکردن بۆ‬ ‫دەستگرتنی ئەم واڵت‌و ئەو بەناو شارەزای‬ ‫بیان���ی ب���ۆ ڕیفۆرمکردنی سیس���تمەکە‪.‬‬ ‫هەفتە نیە گوێت لەوەزیری تەندروستی یا‬ ‫بەرپرس���ێکی دیکەی تەندروستیی نەبێت‬ ‫کە ش���انازییه‌کی بێبنەم���ا نەکاتبەوەی‬ ‫پێیدەڵێن <پێش���کەوتنی> سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تیی‪ .‬لەب���ەردەم بچوکتری���ن‬ ‫پرس���یاردا‪ ،‬بۆت دەردەکەوێت کە ئەوەی‬ ‫ئەوان ناویدەنێن پێشکەوتن‪ ،‬بەبەراورده‌‬ ‫لەگەڵ فاش���یلتین‌و شکس���تخواردوترین‬ ‫سیستمی تەندروس���تیی لەعێراقدا‪ .‬هەر‬ ‫ئەوە ماوە بەرپرسانی تەندروستیی بڵێن‬ ‫مادام سیس���تمەکەمان بەبەراورد بەوەی‬ ‫س���ۆماڵ باش���ترە کەواتە ئێمە لەبواری‬ ‫تەندروستییدا پێش���کەوتوین! لەکاتێکدا‬ ‫کە ئەم س���ینگدەڕپەراندنە لەسەر هەمو‬ ‫ئاس���تەکان بەردەوامیی هەیە‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫تەندروس���تیی ل���ە <هەوڵەکان���ی>‬ ‫پاشگەزنابێتەوە لەسەر ئەوەی خۆی ناوی‬ ‫ناوە <ڕیفۆرمی> تەندروستیی‪ .‬لەمەشدا‬ ‫پێناچێت واڵت مابێت پەنای بۆ نەبا‪.‬‬ ‫ئەگەر تەماشایەکەی ئەو بەناو هەواڵنەی‬ ‫وەزارەتی تەندروس���تیی بکەین کۆمەڵێک‬ ‫ڕاس���تیمان ب���ۆ دەردەکەوێ���ت لەس���ەر‬ ‫جیدییبون���ی وەزارەت لەس���ەر ڕیفۆرمی‬ ‫تەندروستیی لەکوردستاندا‪ .‬تاوەکو ئێستا‬ ‫ئەوەن���دەی ئێمەمانان ئاگام���ان لێبێت‬ ‫وەزارەتی تەندروستیی بانگهێشتی تیمی‬ ‫فەرەنس���یی‌و ئەمه‌ریکیی‌و بەمدواییانەش‬ ‫ئوردونی���ی ک���ردوە بۆ ئەوەی س���ەیری‬ ‫سیس���تمەکەمان ب���کات‌و پێمانبڵێن چی‬ ‫لێبکەی���ن‪ .‬بەاڵم جگە لەوەی هەر یەکێک‬ ‫لەو تیمانە ب���ۆ ماوەیەکی کەم هاتونەتە‬ ‫کوردستان‌و ڕاپۆرتێکیان داوەتە وەزارەتی‬ ‫تەندروس���تیی ئەو تیم‌و پسپۆرانە هیچی‬ ‫تری���ان پێشکەش���ی وەزارەت نەکردوەو‬ ‫هیچی���ان لێ س���ەوز نەبوە‪ .‬لەڕاس���تیدا‬ ‫ئەوەی ئەو تیمی پسپۆرانە کردویانە تەنها‬ ‫ئەنجامدانی کارێکی سەرەتایی‌و ئەرکێکی‬ ‫بنەڕەتیی وەزارەتی تەندروس���تیی خۆی‬ ‫بوە کە کۆکردنەوەی داتاو ژمارەیە لەسەر‬ ‫سیستمی تەندروستیی‌و هەڵسەنگاندێکی‬ ‫س���ەرەتایی سیس���تمەکەیە لەگ���ەڵ‬ ‫پێشکەش���کردنی چەند پێش���نیارێک کە‬ ‫زۆربەی جارەکان یا ئەو پیَش���نیارانە‬ ‫ئەوەندە دابڕاوبون لەواقیعی سیاس���یی‌و‬ ‫ئابوری���ی‌و کۆمەاڵیەتیی کوردس���تان کە‬ ‫لەخەونیش���دا ئەگ���ەری جێبەجێکردنیان‬ ‫نیە‪ ،‬یانی���ش کۆمەڵە پێش���نیارێک بون‬ ‫کە لەخزمەتی کۆمپانیاو بزنسەکانی ئەو‬ ‫واڵتانە بون کە ڕاپۆرتەکانیان نوس���یوەو‬ ‫پسپۆرەکانیان ناردوە‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە وەزارەتی تەندروس���تیی‌و‬ ‫بەرپرس���ەکانی زۆرج���ار پڕوپاگەن���دەی‬ ‫بێبنەم���ا دەرخ���واردی کۆمەاڵنی خەڵک‬ ‫دەدەن کە سیس���تمەکان پێش���کەوتوەو‬ ‫وەکو خۆی���ان پروپاگەندەی ئەوە دەکەن‬ ‫ک���ە زۆرێ���ک لەکێش���ەکانی سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تیی لەواڵتە پێش���کەوتوەکانی‬ ‫تری���ش بونیان هەیە‪ ،‬لەپ���اڵ هەمو ئەو‬ ‫پروپاگەندانە‪ ،‬وەزارەتی تەندروس���تیی‌و‬ ‫بەرپرس���ەکانی زۆر ب���اش دەزانن چییان‬ ‫ناوێت بەاڵم نازان���ن چییاندەوێت‪ .‬ئەوان‬ ‫باش دەزانن کە نە خۆیان‌و نە خەڵکیش‬ ‫سیس���تمی تەندروس���تیی کوردستانیان‬ ‫بەو دۆخەی ئێس���تاوە بەالوە باش نیەو‬ ‫پێویس���تی بەگۆڕانکاری���ی بنەڕەتی���ی‌و‬ ‫ڕیش���ەییە‪ .‬ئەوەی وەزیرو بەرپرسەکانی‬ ‫تەندروستیی نایزانن یا دودڵن ئەوەیە کە‬ ‫چ ج���ۆرە گۆڕانکارییەک بکرێت‪ .‬هۆکاری‬ ‫س���ەرەکیی نەزانینی ئەو پێدراوە گرنگە‬ ‫دو شتە؛ یەکەمیان ئەوەیە کە بەرپرسانی‬ ‫وەزارەتی تەندروستیی لەوە دڵنیابونەتەوە‬ ‫کە گۆڕانکارییەک کە لەخزمەتی خەڵک‌و‬ ‫هاونیش���تیمانییان بێت لەزەرەری ئەوان‬ ‫دەش���کێتەوە چونکە زۆربەی بەرپرسانی‬ ‫وەزارەت لەو دۆخەی ئێس���تا سودمەندن‬ ‫چ لەڕێ���ی پاراس���تنی پۆس���تەکانیانەوە‬ ‫بێت یاخود پاراستنی تۆڕی پەیوەندیی‌و‬ ‫بەرژەوەندییەکانیان بێت لەناو سیستمی‬ ‫تەندروس���تییدا‪ .‬ه���ۆکاری دوه‌میش���یان‬ ‫ئەوەیە کە بەسادەیی ئەوانەی کە ئێستا‬ ‫وەزارەتی تەندروس���تییان بەدەستەوەیە‬ ‫بچوکتری���ن‌و کەمتری���ن زانیاری���ی‌و‬ ‫دنیابینییان نیە لەسەر ئامانج‌و کاراکتەرو‬ ‫خەسڵەتەکانی سیستمێکی سەرکەوتو‪.‬‬ ‫کات���ی ئ���ەوە هات���وە ک���ە وەزارەتی‬ ‫تەندروستیی کەمتر ڕو لەدەرەوە بکات بۆ‬ ‫مۆدێلی ئامادە بۆ سیستمەکەو ڕو لەناوەوە‬ ‫بکات بۆ چاککردنی سیستمەکە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫خوێندن‬

‫سه‌رپه‌رشتیاران هه‌ڵپه‌ی وانه‌ی تایبه‌ت‌و ئه‌ندامێتیی لیژنه‌کانیان ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ سه‌رپه‌رشتیارانی په‌روه‌رده‌یی بۆ‬ ‫به‌ره‌وپێشچونی پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌‌ دانراون‪،‬‬ ‫به‌اڵم خۆیان به‌ده‌ست چه‌ندین کێشه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێنن که‌ به‌شی زۆریان په‌یوه‌ندیی‬ ‫به‌هه‌ڵپه‌کردنه‌وه‌ هه‌یه‌ بۆ ده‌ستکه‌وتیمادیی‌‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیارانی په‌روه‌رده‌ی���ی کاری‬ ‫س���ه‌ره‌کییان رێکخس���تن‌و به‌هێزکردن���ی‬ ‫مامۆس���تایان‌و پێدان���ی ڕێنمای���ی‌و‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندیانه‌‪ .‬بۆ هه‌ر پسپۆڕییه‌کی تایبه‌ت‬ ‫له‌په‌روه‌رده‌کاندا‪ ،‬چه‌ند سه‌رپه‌رش���تیارێک‬ ‫ه���ه‌ن‌‪ ،‬ب���ۆ نمون���ه‌ سه‌رپه‌رش���تیاری‬ ‫وان���ه‌ی کوردی���ی‪ ،‬فیزیا‪..‬هت���د‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری کارگێڕیی هه‌یه‌و ئه‌مانیش‬ ‫چاودێری���ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی���ی خوێندنگاکان‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ له‌سااڵنی پێشو زۆرینه‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاره‌کان له‌س���ه‌ر بنه‌مای حزبیی‬ ‫داده‌ن���ران‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێس���تادا تاقیکردنه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاریی هه‌یه‌و هه‌ر مامۆستایه‌ک‬ ‫بیه‌وێ���ت ببێته‌ سه‌رپه‌رش���تیار‪ ،‬ده‌بێت ئه‌و‬ ‫تاقیکردنه‌وه‌یه‌ ئه‌نجام بدات‪.‬‬ ‫تاقیکردنه‌وه‌ک���ه‌ لیژنه‌یه‌ک���ی وه‌زاره‌تی یه‌کێک له‌سه‌رپه‌رشتیاران سڕکراوه‌ له‌هۆڵی تاقیکردنه‌وه‌کان به‌هۆی وتنه‌وه‌ی وه‌اڵمه‌کان به‌ خوێندکارێک‬ ‫په‌روه‌رده‌ ئه‌نجامیده‌دات‌و له‌س���ێ ئاستدایه‌‪.‬‬ ‫ھەروەھا دەوترێت بەشێک لەسەرپەرشیاران‬ ‫له‌نمونه‌ی ئه‌و لیژنانه‌ش بۆ نمونه‌ لیژنه‌ی له‌موش���ریفه‌کان به‌خوێندکارێکی خۆی وتوه‌‬ ‫ئاس���تی یه‌ک���ه‌م تاقیکردن���ه‌وه‌ی زانیاریی "ملش���کاندن"ی یه‌کترییش ده‌کرێت‪ ،‬به‌شی‬ ‫گش���تییه‌و ئاس���تی دوه‌م تاقیکردن���ه‌وه‌ی زۆری ئه‌وانه‌ش په‌یوه‌ندیی به‌ده‌س���تکه‌وتی گۆڕینی پرۆگرام���ه‌کان‌‪ ،‬که‌ پاره‌یه‌کی زۆری (ک���ه‌ به‌هه‌مانش���ێوه‌ وان���ه‌ی تایبه‌تی پێ بۆیە ئەو پیشەیە ھەڵدەبژێرن چونکە لەچاو‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬هه‌ندێکجار جگه‌ له‌پاره‌‪ ،‬س���ه‌فه‌ری وتوه‌ته‌وه‌) له‌پۆلدا مامۆستاکه‌ی بشکێنێته‌وه‌‪ ،‬مامۆستایەتییدا ماندوبونی کەمترەو ئیمتیازی‬ ‫پس���پۆڕیی وانه‌که‌یه‌و ئاس���تی س���ێیه‌میش مادیی شه‌خسیی‌‌و پله‌وپایه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫خوێندکاره‌ک���ه‌ش له‌ناو وانه‌دا رویکردوه‌ته‌وه‌ زیاترە‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاریی وه‌ک مامۆستایی نییه‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵتیشی به‌ئیفاد تێده‌که‌وێت‪.‬‬ ‫تاقیکردنه‌وه‌ی زمانی ئینگلیزیی‌و کۆمپیوته‌ره‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێک له‌سه‌رپه‌رش���تیارانیش له‌س���ه‌ر‬ ‫به‌پێی وته‌ی هه‌مان س���ه‌رچاوه‌‪ ،‬کێشه‌ی مامۆس���تاکه‌و وتویه‌تی "مامۆس���تا تۆ هه‌قه‌‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌کان���ی ئاوێنه‌‪ ،‬زۆرینه‌ی ئه‌و ته‌نه���ا موچه‌که‌ی هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌ڵکو هه‌ندێک‬ ‫مامۆستایانه‌ی له‌تاقیکردنه‌وه‌کاندا ده‌رناچن‪ ،‬ئیش���ی هه‌ی���ه‌ س���ودی دارای���ی تێدایه‌‪ ،‬بۆ وان���ه‌ی تایب���ه‌ت یه‌کێکی دیکه‌یه‌ له‌کێش���ه‌ سزا بدرێیت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی له‌مه‌نهه‌جه‌که‌دا کاری نایاس���ایی س���زادراون‪ ،‬ب���ۆ نمون���ه‌‬ ‫به‌پله‌ی یه‌که‌م په‌یوه‌ندیی به‌ئاستی یه‌که‌مه‌وه‌ نمون���ه‌ کۆنترۆڵی ته‌س���یحکردنی ده‌فته‌ری گه‌وره‌کانی سه‌رپه‌رش���تیاران که‌ به‌شێکیان زۆر رۆیش���تویت"‪ ،‬مامۆس���تاکه‌یش وه‌اڵمی سه‌رپه‌رشتیارێک بۆ چه‌ند ساڵێک سڕکراوه‌و‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬واته‌ که‌میی زانیاریی گشتیی‌و به‌پله‌ی تاقیکردنه‌وه‌کان‪ ،‬سه‌رپه‌رشتیارو مامۆستایان ده‌یانه‌وێ���ت زۆرترین خوێندکار له‌الی خۆیان داوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬فاڵن موش���ریف وت���ی وابڵێ؟ بۆی نییه‌ بچێته‌ هۆڵ���ی تاقیکردنه‌وه‌کانه‌وه‌‬ ‫دوه‌می���ش تاقیکردنه‌وه‌ی پس���پۆڕییه‌کانی ده‌چنه‌‌هه‌ولێ���رو بۆ م���اوه‌ی ‪ 40‬رۆژ له‌وێ بێت تا زۆرترین سودی مادیی به‌ده‌ستبهێنن‪ ،‬خوێندکاره‌ک���ه‌ش وتویه‌ت���ی به‌ڵی‪ ،‬ئه‌ویش (به‌اڵم له‌کاری سه‌رپه‌رشتیاریی به‌رده‌وامه‌)‪،‬‬ ‫ده‌مێنن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌خول���ی یه‌ک��� ‌هم‌و دوه‌مه‌وه‌ "به‌شێک له‌سه‌رپه‌رشتیارانی په‌روه‌رده‌ له‌به‌ر وتویه‌ت���ی که‌ "به‌موش���ریفه‌که‌ بڵ���ی له‌پۆال به‌هۆی ئه‌وه‌ی له‌یه‌کێک له‌تاقیکردنه‌وه‌کاندا‬ ‫خۆیانه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ ب���ون به‌سه‌رپه‌رش���تیاری ئاماده‌یی‪ ،‬هه‌ریه‌که‌ی���ان نزیکه‌ی ده‌ هه‌زار دۆالر (یه‌ک ئه‌وه‌ی وانه‌ی تایبه‌تیی زۆری ده‌ستبکه‌وێت‪ ،‬مه‌لزه‌مه‌ک���ه‌ی ئ���ه‌و به‌کارده‌هێنین" (وه‌ک وه‌اڵم���ی پرس���یاره‌کانی به‌خوێندکارێ���ک‬ ‫ڕێ���گا ن���ادات مامۆس���تای نوێ���ی باش پێ توانجێ���ک ل���ه‌وه‌ی هه‌رچه‌ن���ده‌ مه‌لزه‌م���ه‌ وتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫مامۆس���تا ده‌بێت بڕوانامه‌ی به‌کالۆریۆس���ی ده‌فته‌ر) وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫یه‌کێکی دیکه‌ له‌کاره‌کانی سه‌رپه‌رشتیاران‬ ‫به‌پێی وته‌ی سه‌رچاوه‌که‌ ته‌نها کۆمه‌ڵیک ب���گات"‪ .‬ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ ک���ه‌ له‌نزیکه‌وه‌ قه‌ده‌غه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رپه‌رشتیاره‌که‌ مه‌لزه‌مه‌ی‬ ‫هه‌بێت‪ .‬به‌اڵم سه‌رپه‌رش���تیارانی بنه‌ڕه‌تیی‪،‬‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندن‌و پێدانی نمره‌یه‌ به‌مامۆستایان‪.‬‬ ‫پێویس���تیان به‌دبلۆم هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سه‌رپه‌رش���تیار س���ودمه‌ندن‌و ئه‌وانی دیک ‌ه ئاگاداری کاری سه‌رپه‌رش���تیاره‌کانه‌ نمونه‌ی دروستکردوه‌)‪.‬‬ ‫موشریفه‌کان زۆرینه‌یان مه‌لزه‌مه‌ی تایبه‌ت بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش فۆرمێک هه‌یه‌ونمره‌کان‬ ‫له‌نێو سه‌رپه‌رشتیاره‌ بنه‌ڕه‌تییه‌کاندا چه‌ندین رێگه‌ی���ان پێنادرێ���ت‪" ،‬ب���ۆ هه‌ندێک ئیش سه‌رپه‌رش���تیارێکی گێڕایه‌وه‌ ک���ه‌ ناوه‌که‌ی‬ ‫هه‌ڵگری بڕوانام���ه‌ی به‌کالۆریۆس هه‌ن‌‪ .‬هه‌ر لیژن���ه‌ دروس���ت ده‌کرێ���ت‪ ،‬له‌زۆرینه‌ی ئه‌و الی ئاوێن���ه‌ پارێ���زراوه‌‪" ،‬موش���ریفێک‌ ‌دو به‌خۆی���ان هه‌یه‌و له‌ب���ازاڕدا باڵویده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر پالن‌و شێوازی وانه‌وتنه‌وه‌و به‌کارهێنانی‬ ‫مامۆستایه‌ک کاتێک ده‌بێت به‌سه‌رپه‌رشتیار‪ ،‬لیژنانه‌ی که‌ سودی مادیی تێدایه‌‪ ،‬کۆمه‌ڵێک خوێندکاری هانداوه‌ له‌وانه‌ی مامۆس���تایه‌کی به‌اڵم ناوی خۆیانی ناخه‌نه‌ سه‌ر‪ .‬به‌شێکیان هۆکاری فێرکردنه‌و سه‌رپه‌رشتیاران له‌دوای‬ ‫له‌سه‌رپه‌رش���تیاران ه���ه‌ن ک���ه‌ ب���ه‌رده‌وام دیارییکراودا که‌ مامۆس���تایه‌کی به‌توانا بوه‌‪ ،‬مامۆس���تایانیش ئاراس���ته‌ ده‌ک���ه‌ن که‌ ئه‌و هه‌ڵسه‌نگاندن‪ ،‬پله‌یه‌ک ده‌ده‌نه‌ مامۆستاکه‌‪،‬‬ ‫‪%25‬ی موچه‌که‌ی زیاد ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌هه‌ردو په‌روه‌رده‌که‌ی س���لێمانییدا‪ ،‬واته‌ ناویان دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌و موس���ته‌فید ده‌بن‪ ،‬فه‌وزا بنێنه‌وه‌و وانه‌که‌ بشێوێنن‪ ،‬به‌مه‌به‌‌ستی مه‌لزه‌مان���ه‌ به‌کاربهێن���ن‌و خوێن���دکاره‌کان کاتێ���ک نای���اب بدرێ���ت به‌مامۆس���تایه‌ک‬ ‫ڕێزو سوپاس���ی پێده‌به‌خش���رێت‌و مانگێک‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئ���اوا‪ ،‬نزیکه‌ی به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ به‌شێک له‌سه‌رپه‌رشتیاران ئ���ه‌وه‌ی زۆرینه‌ی خوێن���دکاره‌کان بۆ وانه‌ی بیکڕن‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی سه‌رچاوه‌که‌ "له‌هه‌ندێک حاڵه‌تیشدا موچه‌که‌ی پێش دەخرێت‪ .‬به‌اڵم به‌پێی وته‌ی‬ ‫‪ 300‬سه‌رپه‌رشتیاری پسۆڕییه‌ جیاوازه‌کانی سڕکراون‌و ناخرێنه‌ ناو ئه‌و لیژنانه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو تایبه‌ت نه‌چنه‌ الی ئه‌و مامۆستایه‌و بێنه‌ الی‬ ‫ئ���ه‌و لیژنانه‌یان پێ ده‌س���پێررێت که‌ کاری خۆی‪ .‬ئه‌و دو خوێن���دکاره‌ش که‌ وانه‌که‌یان به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری خوێندنگاکان‌و موش���ریفه‌کان سه‌رچاوه‌که‌ی ناو سه‌رپه‌رشتیاران "زۆرجار‬ ‫ئاماده‌یی‌و بنه‌ڕه‌تیی هه‌ن‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی وته‌ی س���ه‌رچاوه‌یه‌کی ئ���اگادار قورسن‌و س���ودی دارایی تێدا نییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش تێک���داوه‌‪ ،‬له‌ماڵه‌و‌ه له‌الیه‌ن موش���ریفه‌که‌وه‌ رێکده‌که‌ون بۆ گورزدان له‌هه‌ندێک مامۆستای پله‌ی نایاب دراوه‌ به‌مامۆس���تاو شایسته‌ش‬ ‫به‌توانا‪ ،‬بۆ ئ���ه‌وه‌ی خوێندکارێکی که‌م ڕوی نه‌ب���وه‌‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت هه‌ندێکج���ار موش���ریف‬ ‫له‌سه‌رپه‌رشتیارانی په‌روه‌رده‌ی سلێمانییه‌وه‌ وه‌ک س���زایه‌که‌ به‌هۆی هه‌ڵوێسته‌کانیانه‌وه‌‪ .‬وانه‌ی تایبه‌تییان هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌حاڵه‌تێک���ی دیکه‌ش���دا ک���ه‌ تێ بکات بۆ وانه‌ی تایبه‌ت‌و زۆینه‌ بچێته‌ الی نه‌چوه‌ت���ه‌ وانه‌ی مامۆس���تاوه‌و نه‌یبینیوه‌و‬ ‫بۆ ئاوێنه‌‪ ،‬له‌نێو سه‌رپه‌رش���تیاراندا چه‌ندین ئه‌مه‌ش وای لێ دێت موش���ریفه‌ چاالکه‌کان‬ ‫پله‌ی نایابیشی وه‌رگرتوه‌"‪.‬‬ ‫کاری نایاس���ایی‌و خۆبردنه‌پێشه‌وه‌و ته‌نانه‌ت له‌چاالکیی بکه‌ون‌و ساردببنه‌وه‌ له‌کاره‌که‌"‪ .‬له‌خوێندنگایه‌کی سلێمانیی ڕویداوه‌‪ ،‬یه‌کێک موشریفه‌که"‌‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‪ ،‬ئه‌رشیف‬

‫موشریفێک‌‌دو‬ ‫خوێندکاری هانداوه‌‬ ‫له‌وانه‌ی مامۆستایه‌کی‬ ‫دیارییکراودا فه‌وزا‬ ‫بنێنه‌وه‌و وانه‌که‌‬ ‫بشێوێنن‪ ،‬به‌مه‌به‌‌ستی‬ ‫ئه‌وه‌ی زۆرینه‌ی‬ ‫خوێندکاره‌کان بۆ‬ ‫وانه‌ی تایبه‌ت نه‌چنه‌‬ ‫الی ئه‌و مامۆستایه‌و‬ ‫بێنه‌ الی خۆی‬ ‫ریکالم‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫‪17‬‬

‫ره‌خنه‌ له‌ره‌خنه‌ی‌ عه‌لمانیه‌تی‌ توندڕه‌و‪ ،‬له‌توندڕه‌ویی‌ ئاینیی‌‌و داعش‬

‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ره‌خنه‌گرت����ن له‌ره‌خن����ه‌ی‌‬ ‫ئیس��ل�امیی‌ له‌(داع����ش)‪ ،‬باس����مان‬ ‫له‌توندڕه‌وی����ی‌‌و میانه‌ڕه‌ویی‌ نه‌كرد‪ ،‬گه‌رچی‌‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ توندڕه‌ویی‌ ئاینییشمان‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫له‌بابه‌ته‌ك����ه‌دا باس����مانكرد‪ ،‬هه‌ی����ه‌ به‌اڵم‬ ‫مه‌به‌س����تی‌ ئێمه‌ ئه‌م ره‌خنه‌ نه‌بو‪ .‬كه‌ له‌دو‬ ‫روانگه‌وه‌ ئاراسته‌ ده‌كرێت‪:‬‬ ‫تێپه‌ڕاندن����ی‌ (داعش) بۆ س����نوره‌كانی‌‬ ‫توندڕه‌وی����ی‌ باو‌و گه‌یش����تنی‌ به‌چڵه‌پۆپه‌ی‌‬ ‫زه‌بروزه‌نگ‌و خوێناوییبون‪.‬‬ ‫ملمالن����ێ‌ له‌س����ه‌ر مه‌رجه‌عی����ه‌ت‌و‬ ‫خۆبه‌خاوه‌نكردن����ی‌ ته‌وژم����ی‌ س����ه‌له‌فیی‌‬ ‫جیهادی����ی‌‌و توندڕه‌وی����ی‌ ئیس��ل�امیی‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌س����ه‌رهه‌ڵدانی‌ (داع����ش) خه‌ریك����ه‌ جێ‌‬ ‫به‌وان����ه‌ی‌ دی‌‌و له‌وان����ه‌ش (القاع����ده‌) لێژ‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ ئێمه‌ چوینه‌ س����ه‌ر باسی ئه‌و‬ ‫به‌ش����ه‌ له‌ره‌خنه‌ی‌ ئیس��ل�امیی‌ ك����ه‌ خۆی‌‬ ‫به‌ركابه‌ری‌ توندڕه‌ویی‌‌و هه‌ڵگری‌ ئاوه‌ڵناوی‌‬ ‫میانه‌ڕه‌ویی‌ ده‌زانێت‌و له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌ره‌خنه‌گرت����ن له‌ره‌خنه‌ی‌‬ ‫ئیس��ل�امیی‌ له‌مه‌‪ ،‬توندڕه‌ویی‌ ئیس��ل�امیی‌‌و‬ ‫(داع����ش) پێویس����تمان ب����ه‌و پۆلێ����ن‌و‬ ‫ریزبه‌ندی����ی‌‌و جیاكردن����ه‌وه‌ نه‌بوبێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی����ی‌ به‌باس����كردنی‌ ره‌خن����ه‌ی‌‬ ‫عه‌لمانیی‌ له‌گوتاری‌ توندڕه‌ویی‌ ئیسالمیی‌‌و‬ ‫داعش‪ ،‬به‌پێویس����ت دێنه‌ به‌رچاو‪ .‬چونكه‌‬ ‫عه‌لمانیه‌تی‌ میانه‌ڕه‌و‪ ،‬له‌زۆر خاڵ‌‌و ئاستدا‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئیس��ل�امی‌ میانه‌ڕه‌و یه‌كده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی����ی‌ به‌ئه‌و قواڵییه‌ی‌ كه‌ ره‌خنه‌ی‌‬ ‫ئیسالمیی‌ ده‌بێت بیگاتێ‪ ،‬هه‌ندێ‌ كێشه‌ی‌‬ ‫نییه‌‪ .‬چونكه‌ هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬

‫مه‌رجه‌عیه‌ت‌و ئیس��ل�امیه‌ مێژویی‌و نوێكه‌وه‌‬ ‫گوتاره‌كه‌ی‌ ئاراسته‌ ده‌كات‌و النیكه‌م له‌رو ‌ی‬ ‫تیۆری����ه‌وه‌ جێگ����ره‌‌وه‌و ئه‌ڵته‌رناتیڤه‌كه‌ی‌‬ ‫دیاره‌‌و تێڕوانینی‌ ل����ه‌م روه‌وه‌‪ ،‬به‌ته‌واوی‌‪،‬‬ ‫یاخود تا راده‌یه‌كی‌ زۆر‪ ،‬ده‌ره‌وه‌ی‌ ئاینییه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌بێ‌ هه‌وڵدان ب����ۆ به‌ریه‌ككه‌وتنێكی‌‬ ‫تون����د له‌گه‌ڵی����دا یاخ����ود دانپیانه‌نان����ی‌‬ ‫‌وه‌ك یه‌ك����ێ‌ له‌مه‌رجه‌عه‌كانی‌ ناس����نامه‌‌و‪،‬‬ ‫ئاراس����ته‌كردنی‌ ره‌فت����ار‌و‪ ،‬خه‌ماڵندن����ی‌‬ ‫فه‌رهه‌ن����گ‌و‪ ،‬پێوه‌ره‌كان����ی‌ ئه‌خ��ل�اق‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌كی‌ تر ده‌خوازێت له‌گه‌ڵ‌ ئیس��ل�ام‌و‬ ‫ئیس��ل�امیی‌ میانه‌ڕه‌ودا هه‌ڵبكات‌و‪ ،‬كێشه‌ی‌‬ ‫توندڕه‌وییش هێنده‌ی‌ به‌كێشه‌ی‌ مۆدێرنه‌‌و‬ ‫شكستی‌ پرۆژه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت‌و دژبه‌یه‌كیه‌كانی‌‬ ‫س����ه‌رده‌م ده‌زانێت‪ ،‬به‌جه‌وهه‌رێكی‌ نه‌گۆڕی‌‬ ‫ئاین‌و ئاینپه‌روه‌ریی‌ نازانێ����ت ‪ .‬له‌كاتێكدا‬ ‫عه‌لمانیه‌تی‌ تون����دڕه‌و‪ ،‬ته‌واو به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌و تایپ����ه‌ی‌ س����ه‌ره‌وه‌ی‌ عه‌لمانی����ه‌ت‪،‬‬ ‫به‌میكانیزم‌و هه‌ناس����ه‌‌و شێوازێكی‌ جیاواز‪،‬‬ ‫روبه‌ڕوی‌ پرس����ه‌ ‌وروژێنراوه‌كه‌ ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دژی‌ ه����ه‌ر جیاوازیكردنێكی‌ راس����ته‌قینه‌ی‌‬ ‫نێوان ئیس��ل�ام‌و میانه‌ڕه‌ویی‌ ئیس��ل�امیی‌‌و‬ ‫توندڕه‌ویی‌ ئاینیی‌‌و داعش����ه‌ ‪ .‬توندڕه‌ویی‌‬ ‫ئیس��ل�امیی‌‌و عه‌لمانییش له‌چه‌ندین روه‌وه‌‬ ‫(ه����ه‌روه‌ك له‌بابه‌تی‌ تردا دێینه‌ س����ه‌ری‌)‬ ‫دو ڕوی‌ ی����ه‌ك دراون‪ ،‬هه‌ردوكیان له‌(ده‌ق)‬ ‫ه‌وه‌ ده‌س����تپێده‌كه‌ن‌و‪ ،‬ده‌یانه‌وێ����ت ‌واقیع‬ ‫نادیده‌بگ����رن‌و تێیبپه‌ڕێنن‪ ،‬یاخود النیكه‌م‬ ‫‌واقی����ع‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ دانی‌ پێدا نه‌نێن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌‌وێنه‌ له‌به‌رگیراوه‌كه‌ی‌‬ ‫‌واقیعدا بكه‌ن! توندڕه‌ویی‌ ئیسالمیی‌ له‌رێی‌‬ ‫خ����ۆ به‌خاوه‌نك����ردن‌و بانگێش����تكردنێكی‌‬ ‫س����ه‌له‌فیانه‌‌و حه‌رفیان����ه‌‌و نامه‌نهه‌جیانه‌ی‌‬ ‫ده‌قه‌وه‌‪ ،‬ده‌یه‌وێت گوایه‌ ش����ه‌ڕی‌‌واقیعێكی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ‌‌و خراپ‌و داته‌پیو بكات‪ .‬توندڕه‌ویی‌‬ ‫عه‌لمانییش ده‌یه‌وێت له‌رێی‌ ده‌س����تپێكردن‬ ‫له‌واقی����ع‌و‪‌ ،‬وێناكردن����ی‌ ‌وه‌ك به‌ره����ه‌م‌و‬ ‫زاده‌ی‌ (ده‌ق)ه‌وه‌‪ ،‬بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ش����ه‌ڕی‌‬ ‫(ده‌ق)‌و دژایه‌تیكردن����ی‌؟! ب����ه‌اڵم ئ����ه‌م‬ ‫له‌(واقیع) ده‌ستپێكردنه‌‪ ،‬به‌مانای‌ بنه‌ڕه‌ت‌و‬ ‫ره‌س����ه‌ندانانی‌ (واقی����ع) به‌رامبه‌ر (ده‌ق)‬ ‫نای����ه‌ن‪‌،‬وه‌ك‌وه‌فاداری����ه‌ك بۆ پاش����خانه‌‬ ‫چ ‌هپ‌و ماركسیستیه‌كه‌ی‌ به‌شێكی‌ به‌رچاو‬

‫له‌م ناوه‌نده‌‪ ،‬به‌ڵكو بنه‌ڕه‌ت ده‌قه‌! (ده‌ق)‬ ‫ژێرخانی‌ (واقیعه‌)‌و هه‌مو لێپرسراوێتیه‌كانی‌‬ ‫ئه‌وی‌ له‌ئه‌ستۆدایه‌؟! س����ه‌ره‌نجام (ده‌ق)‬ ‫له‌رێ����ی‌ هه‌وڵدان ب����ۆ به‌رجه‌س����ته‌كردنی‌‬ ‫له‌(ده‌ق)دا هه‌مو خه‌سڵه‌تێكی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫ده‌ره‌ ‌واقیعی����ی‌ خۆی‌ له‌ده‌س����ت ده‌دات‌و‪،‬‬ ‫هه‌ردوكیان ده‌بن به‌شتێكی‌ نوێ‌‪ ،‬كه‌ ئه‌ویش‬ ‫ناوی‌ ده‌نێم ب����ه‌(ده‌ق)ی‌ به‌واقیعكراو‪ .‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌روه‌ك‌وتم����ان پێچه‌وانه‌ی‌ دیده‌‬ ‫ماركسیس����ته‌كه‌یه‌ ب����ۆ دیالێكتیكی‌ نێوان‬ ‫(فكر)و (ماده‌)و (سه‌رخان)و (ژێرخان)‪.‬‬ ‫به‌اڵم ب����ا‌واز له‌م جه‌ده‌له‌ فه‌لس����ه‌فییه‌‬ ‫بێنی����ن‌و قس����ه‌كانمان س����اده‌بكه‌ینه‌وه‌‌و‬ ‫بێین����ه‌وه‌ س����ه‌ر ره‌خن����ه‌ی‌ توندڕه‌وی����ی‌‬ ‫عه‌لمانیی‌ له‌ئیس��ل�امیی‌ توندڕه‌و (داعش)‌و‬ ‫بزانین كه‌ مه‌ترس����یی‌و نامه‌نهه‌جیه‌تی‌ ئه‌م‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ له‌چیدای����ه‌‌و‪ ،‬ده‌بێ����ت له‌روانگه‌ی‌‬ ‫خودی‌ خه‌مه‌ دیموكراسییه‌كان‌و عه‌لمانییه‌‬ ‫میانه‌ڕه‌وه‌كان‌و‪ ،‬ئاش����تیی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی‌‌و‪،‬‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ ژیانی‌ ئاشتیخوازانه‌وه‌ چۆن‌و به‌چ‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵیدا هه‌ڵسوكه‌وت بكه‌ین‌و‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێس����تی‌ فكری����ی‌‌و كرداری����ی‌ خۆمانی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر دیاری‌ بكه‌ین؟‬ ‫به‌اڵم با پێش‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ به‌م پرسیارانه‌‬ ‫س����ه‌ره‌تا له‌وه‌وه‌ ده‌س����تپێبكه‌ین‌و بپرسین‬ ‫داخۆ ل����ه‌روی‌ مه‌نهه‌جی����ی‌‌و میتۆدۆلۆژیی‌‬ ‫روت����ه‌وه‌‪ ،‬ده‌كرێ����ت به‌واتا زانس����تیه‌كه‌ی‌‬ ‫ناوی‌ ره‌خنه‌ به‌س����ه‌ر ئ����ه‌م مامه‌ڵه‌كردنه‌ی‌‬ ‫عه‌لمانیه‌تی‌ توندڕه‌ودا ببڕرێت؟‬ ‫ب����ه‌ش به‌حاڵ����ی‌ خ����ۆم گومان����م هه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ ره‌خنه‌گرتن به‌مانا زانس����تیه‌كه‌ی‌‬ ‫پێویس����تی‌ به‌كه‌ره‌س����ه‌ی‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌‌و‬ ‫میتۆد‌و‪ ،‬ره‌وشتی‌ زانستیی‌‌و‪ ،‬به‌ڵگه‌دۆزیی‌‌و‪،‬‬ ‫س����ه‌لماندن‌و‪ ،‬بابه‌تیبون‌و‪ ،‬به‌ره‌نجامگیریی‬ ‫زانستیی‌‌و زۆر شتی‌ تر هه‌یه‌‪.‬‬ ‫كه‌ هه‌ست ناكرێت هیچ یه‌ك له‌م شتانه‌‪،‬‬ ‫مه‌گه‌ر زۆر به‌كه‌میی‌ له‌جۆری‌ بیركردنه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌ربڕی����ن‌و هه‌ڵوێس����تگرتنی‌ ئه‌م به‌ش����ه‌‬ ‫له‌ناوه‌ن����ده‌ عه‌لمانییه‌ك����ه‌دا به‌دیبكرێ����ت‌و‬ ‫هه‌بێت‪ .‬ناش����كرێت زه‌ینمان بۆ ئه‌وه‌ بچێت‬ ‫كه‌ ئ����ه‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌كردن����ه‌‪ ،‬به‌ره‌خنه‌ی‌‬ ‫رادیكاڵیی‌ رۆش����نگه‌رانه‌ ناوبه‌رین‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌ئێس����تادا مرۆڤایه‌ت����ی‌ له‌هه‌لوم����ه‌رج‌و‬

‫مرۆڤایه‌ت ‌ی‬ ‫له‌هه‌لومه‌رج‌و‬ ‫قۆناغێكی‌ جیاوازدا‬ ‫ژیان ده‌كات‌و‪ ،‬خود ‌ی‬ ‫رۆشنگه‌ریی‌ بو‌ه‬ ‫به‌بابه‌تێكی‌ گرنگ ‌ی‬ ‫ره‌خنه‌ لێگرتن‌و‪،‬‬ ‫توندڕه‌ویی‌ عه‌لمانییش‬ ‫زاده‌ی‌ روه‌ تاریكه‌كه‌ ‌ی‬ ‫رۆشنگه‌ریی‌‌و‬ ‫مۆدێرنه‌یه‌‬

‫قۆناغێكی‌ جی����اوازدا ژیان ده‌كات‌و‪ ،‬خودی‌‬ ‫رۆشنگه‌ریی‌ بوه‌ به‌بابه‌تێكی‌ گرنگی‌ ره‌خن ‌ه‬ ‫لێگرت����ن‌و‪ ،‬توندڕه‌وی����ی‌ عه‌لمانییش زاده‌ی‌‬ ‫روه‌ تاریكه‌كه‌ی‌ رۆش����نگه‌ریی‌‌و مۆدێرنه‌یه‌‪.‬‬ ‫لێره‌ش����ه‌وه‌ رادیكاڵب����ون له‌هه‌م����و كات‌و‬ ‫ش����وێنێكدا ره‌خنه‌ ناباته‌ ئاس����تێكی‌ تری‌‬ ‫كاریگه‌رییه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ندێجار له‌ره‌خنه‌ی‌‬ ‫ده‌خات‌و‪ ،‬ده‌بێ����ت به‌ئامرازێكی‌ ‌وێرانكردن‬ ‫به‌ن����اوی‌ ئاوه‌دانیی‌‌و بیناكردن����ه‌وه‌وه‌‪‌،‬واته‌‬ ‫ده‌بێته‌ ره‌خنه‌ی����ه‌ك خاوه‌نه‌كه‌ی‌ ده‌زانێت‬ ‫چۆن ‌وێران بكات‪ .‬ب����ه‌اڵم هه‌رگیز نازانێت‬ ‫چۆن بینا بكات‪ ،‬بیناكردنێك ببێته‌ ره‌مزی‌‬ ‫دابڕانێكی‌ ئه‌رێنیی‌ ئه‌خالقیی‌‌و سیاس����یی‌و‬ ‫فكریی‌ له‌قۆناغ����ی‌ پێش خۆی‌‪‌.‬وێرانكردنی‌‬ ‫زیندانێك له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ باوه‌ڕبون به‌كه‌رامه‌تی‌‬ ‫خوداپێ����داوی‌ م����رۆڤ‌و‪ ،‬دیموكراس����یی‌و‬

‫مافه‌كانی‌ مرۆڤ����دا‪ ،‬ئاماژه‌ نیی����ه‌ به‌چونه‌‬ ‫قۆناغی‌ دوای‌ زیندان����ی‌ ته‌قلیدیی‌‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫ده‌كرێ����ت روخانه‌كه‌ له‌و س����ۆنگه‌وه‌ بێت‪،‬‬ ‫پانتاییه‌ك����ه‌ی‌ به‌بچ����وك‌و‪ ،‬ئامرازه‌كان����ی‌‬ ‫ئه‌ش����كه‌نجه‌‌و س����وكایه‌تیكردن به‌م����اف‌و‬ ‫كه‌رامه‌ت����ی‌ زیندانیان‌و‪ ،‬ده‌س����ته‌به‌ریه‌كانی‌‬ ‫كۆنترۆڵكردن����ی‌ زیندانیی����ه‌كان‪ ،‬به‌ك����ه‌م‬ ‫بزانرێ����ت‪ ،‬لێ����ره‌وه‌ توندڕه‌وی����ی‌ ته‌نه����ا‬ ‫له‌توانایدایه‌ س����یمای‌ كه‌سه‌كان‌و‪ ،‬له‌هه‌ندێ‌‬ ‫روشه‌وه‌ پاس����اودانی‌ تاوانه‌كان‌و‪ ،‬چۆنیه‌تی‌‬ ‫ده‌ربڕین����ی‌ سیاس����ه‌ته‌كان بگۆڕێت‪ .‬ده‌نا‬ ‫كاری‌ ئه‌و له‌جه‌وهه‌ردا جێگرتنه‌وه‌ی‌ ئاگره‌‬ ‫به‌ئاگر‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌ جیاوازبونی‌ س����وته‌مه‌نیی‌‌و‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی‌ ئاگره‌كه‌دا‪ .‬كه‌ ئه‌م ئاسته‌ش‬ ‫له‌جیاوازی����ی‌ هیچ كاریگه‌رییه‌كی‌ ش����ایانی‌‬ ‫باس له‌سه‌ر به‌ره‌نجامه‌كان دروست ناكات‪.‬‬ ‫عه‌لمانییه‌ت����ی‌ تون����دڕه‌و‪ ،‬له‌س����ه‌ره‌ڕێی‌‬ ‫قس����ه‌كردن له‌س����ه‌ر توندڕه‌ویی‌ ئیس��ل�ام‌و‬ ‫داع����ش‪ ،‬زی����اد له‌میكانیزمێك����ی‌ كاری‌‬ ‫هه‌واڵگریی‌‌و‪ ،‬جه‌نگ����ی‌ ده‌رونیی‌‌و له‌وانه‌ش‬ ‫پڕوپاگانده‌كاری����ی‌‪ ،‬له‌به‌رگی‌ فكر‌و ره‌خنه‌دا‬ ‫به‌كار ده‌هێنێت ‪ .‬كارێكی‌ س����ه‌ره‌كیی‌ ئه‌م‬ ‫گوتاره‌ قانگدراوه‌ ئایدیۆلۆژییه‌ش‪ ،‬ناویده‌نێم‬ ‫به‌هه‌وڵدان بۆ س����ڕینه‌وه‌ی‌ مه‌وداكان‪‌.‬واته‌‬ ‫تێكه‌ڵكردنی‌ كێشه‌ی‌ توندڕه‌ویی‌ ئیسالمیی‌‬ ‫به‌خ����ودی‌ ئیس��ل�ام‌و‪ ،‬نكوڵیكردن����ی‌ بونی‌‬ ‫ه����ه‌ر جیاوازییه‌ك����ی‌ راس����ته‌قینه‌ له‌نێوان‬ ‫توندڕه‌وی����ی‌‌و میانه‌ڕه‌وی����ی‌ ئیس��ل�امییدا !‬ ‫‌واته‌ دژی‌ ه����ه‌ر پۆلێنكردنێك����ی‌ فكریی‌‌و‬ ‫سیاس����یی‌و مه‌نهه‌جی����ی‌ نێوان ئیس��ل�ام‌و‬ ‫ته‌وژم����ی‌ ئیس��ل�امیی‌‌و‪ ،‬باڵ����ی‌ میانه‌ڕه‌و‌و‬ ‫توندڕه‌و ل����ه‌م ته‌وژمه‌دایه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫ره‌گێك����ی‌ توندڕه‌وی����ی‌ له‌ن����او فه‌رهه‌نگی‌‬ ‫ئیس��ل�امییدا ببینیایه‌ته‌وه‌‌و‪ ،‬قسه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫بونی‌ ئه‌گ����ه‌ری‌ ته‌وزیفكردنی‌ توندڕه‌وانه‌ی‌‬ ‫ده‌قی‌ ئاینیی‌ بكردایه‌‪ ،‬كارێكی‌ ئاسایی بو‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ نائاساییه‌ یه‌كس����انكردنی‌ ئیسالمه‌‬ ‫به‌توندڕه‌وی����ی‌‌و‪ ،‬نكوڵیكردن����ی‌ بونی‌ زیاد‬ ‫له‌تێڕوانین‌و ئه‌زمونێكی‌ ئیس��ل�امییه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫ئ����ه‌م گش����تگیرییكردنه‌ش له‌هه‌مو دیدێكی‌‬ ‫قس����ه‌كردنی‌ زانس����تیی‌ دوریده‌خات����ه‌وه‌‌و‪،‬‬ ‫له‌لۆژیكی‌ كاری‌ هه‌واڵگریی‌ نزیكیده‌خاته‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌ یه‌ك����ێ‌ له‌ئامرازه‌كان����ی‌ له‌هه‌ندێ‌ كاتدا‬

‫گش����تگیركردنه‌‪ ،‬له‌پێن����او ره‌وایه‌تی����دان‬ ‫به‌كاره‌كانی‌‌و س����ه‌پاندنی‌ سزای‌ به‌كۆمه‌ڵ‌‌و‬ ‫رش����تنی‌ رق����ی‌ ره‌گه‌زپه‌رس����تانه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫ئایدیۆلۆژییانه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ده‌ریده‌خات كێشه‌ی‌‬ ‫عه‌لمانیه‌تی‌ توندڕه‌و له‌گه‌ڵ‌ ئیسالم‌و هه‌مو‬ ‫جوڵ����ه‌و ده‌ركه‌وت‌و هێزێكیش����ه‌‪ ،‬به‌جۆرێ‌‬ ‫له‌ج����ۆره‌كان خزمایه‌تی����ی‌‌و نزیكی����ی‌ ب����ا‬ ‫له‌ئاس����تی‌ ئیلهام لێوه‌رگرتنیش����ه‌وه‌ بێت‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئیسالمدا هه‌یه‌‪ .‬هه‌روه‌ها راگه‌یاندنی‌‬ ‫ش����ه‌ڕێكی‌ هه‌مه‌الیه‌نه‌ی����ه‌ له‌گه‌ڵیان����دا‪.‬‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵدانی‌ هێزی‌ ‌وه‌ك����و (داعش)یش‬ ‫بۆ ئ����ه‌م گوتار‌و ناوه‌ن����ده‌‌وه‌ك ده‌رفه‌تێك‬ ‫س����ه‌یرده‌كرێت‌و ده‌كرێت به‌ده‌سته‌ چیله‌ی‌‬ ‫گڕدان����ی‌ گه‌ڕێكی‌ نوێی‌ دژایه‌تی‌ ئیس��ل�ام‌و‬ ‫ته‌وژم����ی‌ ئیس��ل�امیی‌ به‌گش����تیی‌‪ .‬ئ����ه‌م‬ ‫بیركردنه‌وه‌‌و مامه‌ڵه‌ش توندڕه‌ویی‌ عه‌لمانیی‌‬ ‫ده‌كات����ه‌ رویه‌كی‌ توندڕه‌ویی‌ ئیس��ل�امیی‌‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت ده‌یخاته‌ خزمه‌تیش����ییه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر توندڕه‌ویی‌ ئیس��ل�امیی‌ له‌س����ۆنگه‌ی‌‬ ‫دی����دگا ئایدیۆلۆژی����ی‌‌و فیقهییه‌كانی����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب����اوه‌ڕی‌ به‌به‌یه‌كه‌وه‌ ژیان له‌گ����ه‌ڵ‌ ئه‌وی‌‬ ‫دیدا نه‌بێ����ت‌و‪ ،‬بنه‌ڕه‌ت له‌په‌یوه‌ندیی‌ نێوان‬ ‫موسڵمان‌و ناموسڵمان‌و سه‌ره‌نجام خۆیان‌و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ خۆیان����دا به‌ش����ه‌ڕ بزانێت‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ئاش����تیی‌‌و‪ ،‬ته‌نها بڕوای‌ به‌(هودنه‌)‪‌ ،‬واته‌‬ ‫ئاگربه‌س����ت له‌گه‌ڵ‌ به‌رامبه‌ره‌كانیدا هه‌بێت‬ ‫نه‌ك رێككه‌وتنی‌ هه‌میشه‌یی‌و پێنانه‌ قۆناغی‌‬ ‫دوای‌ ش����ه‌ڕ‪ ،‬ئه‌وا ئه‌ویش واته‌ عه‌لمانیه‌تی‌‬ ‫توندڕه‌و به‌هه‌مان میكانیزم‌و به‌رویه‌كی‌ تردا‬ ‫دژ به‌ئیس��ل�ام‌و ئیسالمییه‌كان كار به‌هه‌مان‬ ‫پێوه‌ر‌و بنه‌ما ده‌كات‪ .‬هه‌وڵیش ده‌دات‪ ،‬هه‌مو‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌یه‌كی‌ تون����دی‌ توندڕه‌ویی‌‪،‬‬ ‫ب����كات به‌به‌ڵگ����ه‌ی‌ ئیدانه‌كردن����ی‌ خودی‌‬ ‫ئیسالم‌و تێكڕای‌ ئیسالمییه‌كان! له‌كاتێكدا‬ ‫میانه‌ڕه‌وه‌كان به‌ئیس��ل�امیی‌‌و عه‌لمانییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م‌وێستگانه‌ ده‌كه‌ن به‌ده‌رفه‌ت‪ ،‬بۆ زیاتر‬ ‫ناسینی‌ كێش����ه‌ بونیادیه‌كانیان‌و‪ ،‬هه‌وڵدان‬ ‫بۆ دوباره‌ پێناس����ه‌كردنه‌وه‌ی‌ چه‌مكه‌كان‌و‪،‬‬ ‫خه‌ماڵندن����ی‌ نه‌خش����ه‌رێگایه‌كی‌ ده‌رچ����ون‬ ‫له‌ته‌نگ����ژه‌ هه‌مه‌الیه‌نه‌ك����ه‌‌و‪ ،‬كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫س����ه‌رجه‌م‌وزه‌ نیش����تمانیی‌‌و ئیس��ل�امیی‌‌و‬ ‫ئینسانی‌ یه‌كه‌ به‌و ئاقاره‌دا‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫پڕۆژه‌ی‌ په‌یمانی‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ساڵی‌ ‪1998‬‬

‫د‪.‬نوری‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك����ه‌ به‌گه‌رمی‌ باس له‌به‌س����تنی‌‬ ‫كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌ كوردستانی‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫هێ����زه‌ سیاس����یه‌كان له‌هه‌مو به‌ش����ه‌كانی‌‬ ‫كوردستان به‌شداریی‌ تێدا بكه‌ن‪ .‬ناوچه‌ی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت����ی‌ ناوه‌راس����ت له‌ن����او گێژاوێكی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌دا ده‌س����وڕێته‌وه‌ ك����ه‌ ده‌وڵه‌ت����ه‌‬ ‫زلهێزه‌كان‌و به‌شێك له‌ده‌وڵه‌تانی‌ ناوچه‌كه‌ی‌‬ ‫ناچارك����ردوه‌ ه����ه‌وڵ بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‬ ‫كێش����ه‌كان بده‌ن‪ ،‬هه‌تا ئه‌گه‌ر پێویس����ت‬ ‫به‌ده‌س����تكاریكردنی‌ نه‌خش����ه‌ ‌ی ناوچه‌كه‌‬ ‫بكات ‪ .‬كورد وه‌كو نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌كیی‬ ‫له‌ناوچه‌ك����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر به‌ی����ه‌ك ده‌نگی����ی‌‌و‬ ‫یه‌كڕیزیی‌ به‌شداریی‌ له‌و پرۆسه‌یه‌ نه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌جیدییه‌وه‌ گوێ‌ له‌داواكاریه‌كانی ناگیرێ‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر داواكاریه‌كانی‌ بخرێن ‌ه به‌رچاو‬ ‫الیه‌نه‌ پێوه‌ندیداره‌كان‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ دامه‌زراوه‌‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ی����ی‌و ده‌وڵه‌ت����ه‌ زلهێ����زه‌كان‌و‬ ‫ڕێكخراوێك����ی‌ نه‌ته‌وه‌ی����ی پاڵپش����تییان‬ ‫لێبكات‪ ،‬ئه‌و الیه‌نانه‌ ناچار ده‌بن حیسابی‬ ‫بۆ بكه‌ن‪.‬‬ ‫بیرۆك����ه‌ی‌ دروس����تكردنی‌ دامه‌زراوه‌یه‌ك‬ ‫به‌ناوی‌ (كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌ كوردستان)‪،‬‬ ‫ی����ان به‌ناوێكی‌ دی پێش����تر چه‌ند جارێك‬ ‫كاری‌ له‌س����ه‌ر كراوه‌‪ .‬له‌ساڵه‌كانی‌ ‪1997‬و‬ ‫‪ 1998‬هه‌وڵێكی جیدیی‌ درا بۆ دامه‌زرادنی‌‬ ‫ده‌زگایه‌كی‌ نه‌ته‌وه‌یی له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردستان‌و‬ ‫مه‌به‌س����تی‌ س����ه‌ره‌كییش ئه‌وه‌ب����و كورد‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ دیپلۆماسییانه‌ داواكاریه‌كانی‌‬ ‫بخات����ه‌ به‌رچ����او ده‌زگا نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تان����ی‌ دونیا‪ .‬ئ����ه‌و ده‌مه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت بوم‪ ،‬وه‌كو قانونناس����ێك به‌شدارییم‬ ‫له‌كۆنفرانس����ێك ك����رد بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌‬ ‫ڕێكخراب����و‪ .‬له‌و كۆنفرانس����ه‌دا داوا له‌چه‌ند‬ ‫قانونناسێك كرا پرۆژه‌ی په‌یمانێك بۆ ئه‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌ ئاماده‌ بكه‌ین‌و‪ ،‬به‌نده‌‬ ‫یه‌كێكیان بوم‪ ،‬پێم باش����ه‌ لێره‌ به‌كورتیی‬ ‫ڕوناكی‌ بخه‌مه‌ س����ه‌ر بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌ی����ه‌و ئاماژه‌یه‌ك ب����ۆ چۆنیه‌تی‌‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی‌ ئه‌و بیرۆكه‌یه‌ بكه‌م‪.‬‬

‫بیرۆكه‌ی‌ دامه‌زراندنی‌ كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردستان‪:‬‬ ‫له‌س���ه‌ر بانگهێش���تنی‌ (په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫كوردستان له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت)‪ ،‬له‌‪97/12/12‬‬ ‫‪ 19‬كۆبونه‌وه‌یه‌ك له‌ش���اری‌ (برۆكس���ێل)‬ ‫ڕێكخ���را‪ ،‬كه‌ نزیكه‌ی‌ (‪ )120‬كه‌س���ایه‌تی‌‬ ‫سیاس���یی‌‌و ڕۆشنبیریی‌ له‌هه‌مو به‌شه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان ئاماده‌بون‪ .‬نوێنه‌رانی‌ به‌شی‌‬ ‫ه���ه‌ره‌ زۆری‌ حزب‌و گروپه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫له‌به‌ش���ه‌كانی‌ كوردس���تان‌و كۆمه‌ڵێ���ك‬ ‫له‌كه‌س���ایه‌تی‌ س���ه‌ربه‌خۆو ڕۆش���نبیر‬ ‫ئام���اده‌ی‌ ئه‌و كۆبونه‌وه‌ ب���ون‪ .‬له‌ئاكامی‌‬ ‫بیرو ڕا گۆڕینه‌وه‌‪ ،‬بڕی���اردرا ڕێكخراوێكی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ كوردس���تانیی‌ دروست بكرێت‌و‬ ‫داواش له‌چه‌ن���د قانونزانێك كرا پرۆژه‌یه‌ك‬ ‫ئاماده‌ بك���ه‌ن وه‌كو (ده‌س���تورێك) یان‬ ‫(په‌یمانێ���ك) بۆ ئه‌و ڕێكخراوه‌‪ ،‬كه‌ به‌نده‌‬ ‫یه‌كێكی���ان بوم‪ .‬له‌كۆتایی‌ س���اڵی‌ ‪1998‬‬ ‫ئ���ه‌و پرۆژه‌ی���ه‌ ئاماده‌ك���را‪( ،‬مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫رۆشنبیریی‌ كورد له‌له‌نده‌ن) داوای لێكردم‬ ‫بابه‌تێك له‌س���ه‌ر ناوه‌رۆكی‌ ئه‌و پرۆژه‌یه‌و‬ ‫چۆنیه‌ت���ی‌ ئاماده‌كردن���ی‌ پێش���كه‌ش‬ ‫به‌كورده‌كانی‌ دانیش���توی‌ ده‌ڤه‌ری‌ له‌نده‌ن‬ ‫پێش���كه‌ش بكه‌م‪ ،‬كه‌ لێ���ره‌دا به‌كورتیی‌‬ ‫ڕوناكیی‌ ده‌خه‌م ‌ه سه‌ری‌‪ ،‬به‌ئومێدی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ودمه‌ند بێت بۆ ئه‌و به‌رێزانه‌ی‌ ئه‌ركی‬ ‫ئاماده‌كردنی‌ پ���رۆژه‌ی‌ په‌یمانی‌ كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییان پێ‌ ده‌سپێررێ‌‪.‬‬ ‫ن���اوی‌ ئ���ه‌و كۆمس���یۆنه‌ی‌ ئه‌رك���ی‌‬ ‫ئاماده‌كردن���ی‌ په‌یمان���ی‌ كۆنگره‌كه‌ی پێ‌‬ ‫س���پێررا‪( ،‬كۆمس���یۆنی‌ ئاماده‌كردن���ی‌‬ ‫پرۆژه‌ی ده‌س���توری‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌)‬ ‫ب���و‪ ،‬چه‌ند قانونزانێك ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‬ ‫بو‪ ،‬ده‌ستنیش���انكراین ب���ۆ ئاماده‌كردنی‌‬ ‫پرۆژه‌ك���ه‌‪ .‬له‌یه‌ك���ه‌م كۆبون���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫كۆمسیۆنه‌‪ ،‬ئه‌ركی‌ سه‌رپه‌رشتی‌ كاره‌كانی‌‬ ‫خرایه‌ ئه‌ستۆی‌ به‌نده‌‪ .‬به‌شێك له‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫ئه‌و كۆمسیۆنه‌ نه‌یانده‌توانی‌ ئاماده‌ی‌ هه‌مو‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان بكه‌ن‪ ،‬كه‌ له‌(برۆكس���ێل)و‬ ‫(له‌نده‌ن) ده‌به‌ستران‪ .‬پێش شیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌نده‌كان���ی‌ پرۆژه‌ی ئه‌و په‌یمانه‌‪ ،‬چاكتره‌‬ ‫ڕوناكیی بخه‌مه‌ سه‌ر چۆنیه‌تی‌ سازدانی‌ ئه‌و‬ ‫كۆنفرانسه‌و ئاماژه‌ به‌شێوه‌ی‌ بیركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌شی‌ زۆری‌ به‌ش���داربونی‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌مو‬ ‫كارێك���ی‌ قانونی���ی‌ پێش���ینه‌یه‌كی‌ هه‌یه‌و‬ ‫ڕوناكیی‌ ده‌خات���ه‌ س���ه‌ر ناوه‌رۆكه‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫كۆنفرانسه‌كه‌ بڕیاری‌ له‌سه‌ر چه‌ند خاڵێك‬ ‫دا تا بكرێنه‌ بنه‌ما بۆ داڕش���تنی‌ پرۆژه‌ی‌‬ ‫ده‌ستوری‌ ئه‌و كۆنگره‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‪:‬‬ ‫له‌و ده‌مه‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆیی‌ ده‌ستی‌ ڕه‌شی‌‬

‫كۆنگره‌ ده‌ب ‌ێ‬ ‫ستراتیجێكی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ ڕون‌و‬ ‫شه‌فافی‌ بۆ خه‌باتی‌‬ ‫درێژخایه‌نی‌ دواڕۆژی‌‬ ‫گه‌له‌كه‌مان هه‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌ به‌داخه‌وه‌ كورد‬ ‫نه‌یبوه‌‪ ،‬یان سه‌رانی‌‬ ‫كورد له‌به‌ر هۆی‌‬ ‫سیاسیی نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫دایبڕێژن بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پابه‌ند نه‌بن پێوه‌ی‌‬

‫به‌سه‌ر كوردستاندا كێشابو‪ ،‬به‌شداربوانی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ك���ه‌ی (برۆكس���ێل) جه‌ختیان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬كه‌ كۆنگره‌ هه‌وڵی‌‬ ‫جیدیی‌ بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ ناكۆكیه‌كانی‌‬ ‫نێ���وان پارته‌ سیاس���یه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫به‌ش���داربوانی‌ ئه‌و كۆنفرانس���ه‌ داوایان‬ ‫ده‌ك���رد كۆنگره‌ بكرێت���ه‌ (ناوه‌ندێك) بۆ‬ ‫كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ هه‌مو هێزه‌ سیاس���یه‌كانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬نه‌ك (الیه‌نێك) بێت له‌ناو ئه‌و‬ ‫الیه‌نانه‌‪.‬‬ ‫كۆنگره‌ ده‌بێ‌ س���تراتیجێكی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫ڕون‌و ش���ه‌فافی‌ بۆ خه‌بات���ی‌ درێژخایه‌نی‌‬ ‫دواڕۆژی‌ گه‌له‌كه‌مان هه‌بێت‪ ،‬كه‌ به‌داخه‌وه‌‬

‫ك���ورد نه‌یبوه‌‪ ،‬یان س���ه‌رانی‌ كورد له‌به‌ر‬ ‫هۆی‌ سیاس���یی نه‌یانتوانیوه‌ دایبڕێژن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پابه‌ند نه‌بن پێوه‌ی‌‪.‬‬ ‫كۆنگره‌ ده‌بێ‌ داوا له‌و هێزه‌ سیاسییانه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌ش���دارییان له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ بروكسێل‬ ‫نه‌كردبو بكات‪ ،‬ئه‌وانیش به‌ش���داریی‌ له‌و‬ ‫كۆنگره‌یه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫كۆنگ���ره‌ ده‌ب���ێ‌ پرۆگرامێك���ی‌ ڕون‌و‬ ‫ئاش���كرای‌ هه‌بێ‌و داوا له‌هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫ب���كات پابه‌ندبن ب���ه‌و پرۆگرامه‌ی‌ خۆیان‬ ‫په‌سندی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌مو هێزه‌ سیاس���یه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫ئاگاداربكرێنه‌وه‌ كه‌ خه‌تێكی‌ س���ور هه‌یه‌‬ ‫ناب���ێ هیچ الیه‌نێكی‌ سیاس���یی‌ ئه‌و هێڵه‌‬ ‫سوره‌ تێپه‌ڕ بكات له‌مامه‌ڵه‌كردنیان له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌وڵه‌تانی‌ داگیركه‌ری‌ كوردستان‪.‬‬ ‫كۆنفران���س كۆمیته‌یه‌ك ده‌ستنیش���ان‬ ‫ب���كات بۆ ئاماده‌كردنی‌ پ���رۆژه‌ی‌ پێڕه‌وی‬ ‫(ده‌س���توری‌) ئ���ه‌و كۆنگره‌یه‌‪ .‬ل���ه‌دوای‌‬ ‫دیاریكردنی‌ ئه‌ندامانی‌ (كۆمیته‌ی ئاماده‌كار‬ ‫)‪ ،‬بڕی���اردرا بكرێت���ه‌ دو (كۆمس���یۆن)‪:‬‬ ‫(كۆمسیۆنی‌ په‌یوه‌ندیكردن)و (كۆمسیۆنی‌‬ ‫ئاماده‌كردنی‌ پێڕه‌وی‌ كۆنگره‌)‪.‬‬ ‫ژم���اره‌ی ئه‌ندامانی‌ كۆمس���یۆنی‌ دوه‌م‬ ‫ح���ه‌وت (‪ )7‬قانونن���اس بوی���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫به‌ك���رده‌وه‌ به‌ش���ێكیان نه‌یانده‌توان���ی‬ ‫ئاماده‌ی‌ هه‌م���و كۆبونه‌وه‌كان بكه‌ن‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌و كۆبون���ه‌وه‌دا بڕیاردرا ئه‌و پرۆژه‌ی كه‌‬ ‫پێشتر (په‌رله‌مانی‌ كوردستان له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت) ئاماده‌یكردبو دابه‌ش بكرێت به‌سه‌ر‬ ‫به‌شداربوانداو داوایان لێبكرێت له‌ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫دیاریكراودا ڕاو بۆچونی‌ خۆیان له‌س���ه‌ری‌‬ ‫به‌نوس���ین بۆ (كۆمس���یۆنی‌ ئاماده‌كردنی‌‬ ‫پێ���ڕه‌وی‌ كۆنگره‌) بنێرن‪ .‬ئ���ه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫دواتر كرای���ه‌ بنه‌ماو ڕه‌وانه‌ك���را بۆ زیاتر‬ ‫له‌(‪ )15‬قانونناس‌و سیاسه‌تمه‌داری‌ كوردی‌‬ ‫دانیشتوی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‌و داوایانلێكرا ڕاو‬ ‫بۆچونی‌ خۆیان له‌س���ه‌ر پرۆژه‌كه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫كۆمس���یۆنه‌ بنێرن‪ ،‬به‌شێكیان هاوكارییان‬ ‫ك���ردو وه‌اڵمیاندای���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ێكی‌‬ ‫دیكه‌یان وه‌اڵمیان نه‌بو‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌و كۆبون���ه‌وه‌دا بڕی���اردرا ناوی‌‬ ‫كۆمس���یۆنه‌كه‌ بكرێت���ه‌‪( :‬كۆمس���یۆنی‌‬ ‫ئاماده‌كردنی‌ په‌یمان���ی‌ كۆنگره‌)‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌ی���ه‌ وه‌كو (په‌یم���ان ‪/‬میپاق‪/‬‬ ‫‪ )CHARTER‬ته‌ماشا ده‌كرا‪ ،‬كه‌ به‌شێك‬ ‫ل���ه‌ده‌زگا نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌كان‌و ڕێكخراوانی‌‬ ‫ئازادییبه‌خش���ی‌ گه‌النی‌ ژێرده‌سته‌ پێشتر‬ ‫ئه‌و ناوه‌یان ب���ۆ خۆمان هه‌ڵبژاردبو‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌و كۆبونه‌وه‌دا بڕیاردرا س���ود له‌پرۆگرام‌و‬

‫ئ���ه‌و پرۆژانه‌ی‌ پێش���تر ئاماده‌كرابون بۆ‬ ‫كۆنگ���ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌ كوردی���ی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئ���ه‌و به‌رنامانه‌ی‌ ب���ۆ ڕێكخراوان���ی‌ دیكه‌‬ ‫ئاماده‌كراب���ون‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ بۆ (ڕێكخراوی‌‬ ‫ئازادییبه‌خش���ی‌ فه‌له‌ستینی‌)و (كۆنگره‌ی‌‬ ‫ئه‌فریقیای‌ خ���وارو)‪ ،‬پێش رزگاربونی‌ ئه‌و‬ ‫واڵته‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ئ���ه‌و كۆمس���یۆنه‌ هاوڕابون‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كۆنگره‌ بكرێته‌ ده‌زگایه‌كی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ بۆ كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ هه‌مو هێزه‌‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ كوردس���تان‌و به‌شی‌ زۆری‌‬ ‫رێكخراوان���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ڕۆش���نبیریی‌‌و‬ ‫كه‌س���ایه‌تییه‌ نیش���تیمانیه‌كان‌و كار ب���ۆ‬ ‫یه‌كده‌نگی���ی‌ گه‌له‌كه‌م���ان بكرێ���ت‌و ئه‌و‬ ‫ده‌نگه‌ یه‌كگرتوه‌ بگاته‌ ده‌زگاو ڕێكخراوانی‌‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و هه‌م���و ده‌وڵه‌تانی‌ دونیا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا بڕی���اردرا كۆنگ���ره‌ له‌ڕێ���گای‌‬ ‫گفتوگۆو دیالۆگه‌وه‌ هه‌وڵی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫كێش���ه‌كانی‌ نێ���و حزب���ه‌ سیاس���یه‌كان‌و‬ ‫كێش���ه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ گه‌له‌كه‌م���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌وڵه‌تانی‌ داگیركه‌ری‌ كوردس���تان بدات‪.‬‬ ‫ئه‌و (په‌یمانه‌) كه‌ وه‌كو ده‌س���تور ته‌ماشا‬ ‫ده‌كرا‪ ،‬بنه‌ما س���ه‌ره‌كیه‌كانی‌ تێدا دیاری‌‬ ‫ده‌كرێ���ن‪ ،‬ورده‌ بابه‌ته‌كانی‌ دی‌ پاش���ان‬ ‫به‌(بڕی���ار)ی‌ ده‌زگاكانی‌ بڕی���ارده‌ری‌ ناو‬ ‫كۆنگره‌ چاره‌سه‌ریان ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫چه‌ن���د كۆبونه‌وه‌ی���ه‌ك له‌(برۆكس���ێل)‬ ‫و (له‌ن���ده‌ن) به‌س���تران‪ ،‬له‌رۆژان���ی‌ ‪1‬و‬ ‫‪2‬ی‌ ئابی‌ ‪ 1998‬پرۆژه‌كه‌ به‌دوا ش���ێوه‌ی‌‬ ‫وه‌ك���و (پ���رۆژه‌) په‌س���ندكرا‪ ،،‬كه‌ ده‌بو‬ ‫(جڤاتی‌ گشتیی‌) كۆنگره‌‪ ،‬كه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫ئۆرگانی‌ ئه‌و كۆنگره‌یه‌ بو‪ ،‬بڕیاری‌ له‌سه‌ر‬ ‫بدات‪ .‬پێش���تر ئه‌و كۆمس���یۆنه‌ قانونییه‌‬ ‫پرۆژه‌ك���ه‌ی‌ دابه‌ش���كردبو به‌س���ه‌ر هه‌مو‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‌و كه‌س���انی‌ پسپۆرو‬ ‫ش���اره‌زاو میدیای‌ كوردی���ی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ڕاو‬ ‫س���ه‌رنج‌و بۆچونی خۆیان بۆ كۆمسیۆنه‌كه‌‬ ‫بنێ���رن‪ ،‬پێش ئ���ه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌كه‌ (جڤاتی‌‬ ‫دامه‌زرێنه‌ر)ی‌ كۆنگره‌ ده‌نگی‌ له‌سه‌ر بدات‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ بو زۆر به‌كورتیی‌ ئه‌و سه‌ره‌تایه‌ی‌ كه‌‬ ‫ده‌بو بخرێته‌ به‌رچاو‪ ،‬پێش شیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌نده‌كانی‌ پرۆژه‌كه‌‪.‬‬ ‫ناوه‌رۆكی‌ پرۆژه‌كه‌‪:‬‬ ‫پرۆژه‌كه‌ پێكهاتبو له‌(پێشه‌كی‌)و (‪)8‬‬ ‫(به‌ش)‪ ،‬له‌(‪ )25‬به‌نددا له‌(پێشه‌كی‌) ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ زۆر به‌كورتیی‌ باسی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ كورد‬ ‫كراوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ دیاریكردنی‌ ڕۆڵی‌ له‌ناوچه‌ی‌‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌راس���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش‬ ‫ڕونكراوه‌ته‌وه‌ كه‌ كورد له‌سه‌ر خاكی‌ خۆی‌‬

‫ده‌ژی‌و هه‌میش���ه‌ تێی���دا ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بێبه‌شكراوه‌ له‌هه‌مو مافه‌كانی‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫مافی‌ دیاریكردنی‌ چاره‌نوس���ی‌ خۆی‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ په‌یماننامه‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كان‌و‬ ‫جاڕنامه‌ی‌ جیهانیی‌ ماف���ی‌ مرۆڤ‌و هه‌مو‬ ‫پرنسیپه‌كانی‌ قانونی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌‌و قانونی‌‬ ‫خۆزایی‌ (ته‌بیعی‌)یه‌‪ .‬هه‌ر له‌و (پێشه‌كی‌)‬ ‫ی���ه‌ هۆیه‌كان���ی‌ س���ه‌رنه‌كه‌وتنی‌ بزاڤ���ی‌‬ ‫ڕزگاریخ���وازی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ كورد دیاریكراون‌و‬ ‫نوس���راوه‌‪( :‬ئ���ه‌م س���ه‌رنه‌كه‌وتنه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫له‌به‌ر سیاسه‌تی‌ سه‌ركوتكه‌رانه‌ی‌ ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫داگیركه‌ره‌كان���ی‌ كوردس���تان نه‌ب���وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و پارچه‌بون‌و ناكۆكی���ی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫هه‌رێم په‌رس���تیی‌‌و له‌یه‌ك دابڕاویی هێزه‌‬ ‫خه‌باتكاره‌كان���ی‌ له‌هۆیه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫س���ه‌رنه‌كه‌وتنه‌ی ب���وه‌)‪ .‬ب���ه‌اڵم (له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و هه‌مو كاره‌س���اتانه‌ی‌ پێیدا تێپه‌ڕیوه‌‪،‬‬ ‫گه‌ل���ی‌ كورد وه‌كو یه‌كێ‌ ل���ه‌و چوار گه‌له‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌ی‌ ناوچه‌ك���ه‌ ماوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫گه‌النی‌ فارس‌و ت���ورك‌و عه‌ره‌ب‌و كورده‌)‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ ئه‌و (پێشه‌كی‌)یه‌دا هاتوه‌‪( :‬بۆ‬ ‫به‌كارهێنانی‌ مافی‌ دیاریكردنی‌ چاره‌نوسی‌‬ ‫خۆی‌‌و پاراستنی‌ ناس���نامه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و‬ ‫یه‌كبونی‌ نیش���تیمانه‌كه‌ی‌‪ ،‬ئ���ه‌م په‌یمانه‌‬ ‫ڕاده‌گه‌یه‌نین‌و ئاشكرای ده‌كه‌ین كه‌ پابه‌ند‬ ‫ده‌بی���ن به‌جاڕدانی‌ جیهانیی‌ مافی‌ مرۆڤ‌و‬ ‫په‌یماننامه‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كان‌و پرنسیپه‌كانی‌‬ ‫قانونی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌)‪.‬‬ ‫(به‌ش���ی‌ یه‌كه‌می‌) پرۆژه‌ك���ه‌ تایبه‌ته‌‬ ‫به‌‪ :‬كوردس���تان‪ ،‬گه‌لی‌ كوردستان‪ ،‬مافه‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كانی‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ مافی‌ سه‌روه‌ریی‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ندی‌ یه‌كه‌می‌ پرۆژه‌كه‌دا (كۆنگره‌)‬ ‫به‌به‌رزترین ئۆرگانی‌ كوردستان دانراوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ندی‌ دوهه‌مدا كوردستان به‌م شێوه‌یه‌‬ ‫ده‌ستنیشانكراوه‌‪( :‬كوردستان ئه‌و واڵته‌یه‌‬ ‫كه‌ كورد زۆرینه‌ی‌ تێدا پێكدێنێ‌)‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ داگیركه‌رانی‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌مێك���ه‌ خه‌ریك���ی‌ گۆڕین���ی‌ ب���اری‌‬ ‫دیموگراڤ���ی‌ كوردس���تان ب���ون به‌هه‌مو‬ ‫ش���ێوه‌یه‌كی‌ نامرۆڤانه‌‪ ،‬پرۆژه‌كه‌ گۆڕینی‌‬ ‫باری‌ دیموگراڤی‌ كوردس���تان‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ده‌رك���ردن‌و ب���ه‌زۆر كۆچپێكردن���ی‌ هه‌ر‬ ‫كوردس���تانیه‌ك له‌ه���ه‌ر ناوچه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬له‌گه‌ڵ هێنانی‌ خه‌ڵكی‌ دی‌‌و‬ ‫نیش���ته‌جێكردنیان ل���ه‌و ناوچانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ه‌ داگیركه‌ره‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬به‌كارێكی‌‬ ‫ناڕه‌وای‌ ده‌زانێ‌‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ك كۆنگره‌‬ ‫قبوڵی‌ ناكات‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪18‬‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫كۆتایی سه‌بری ئه‌یوبی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌و دیموكرات!‬

‫ئه‌نوه‌ر حسێن (بازگر)‬ ‫ "نام���ه‌ ده‌نێری���ن ب���ۆ مه‌س���عود‬‫بارزانی س���ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس���تان‪،‬‬ ‫وه‌اڵمناداته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ "داوای بینینی س���ه‌رۆكی حكومه‌ت‌و‬‫جێگره‌كه‌ی ده‌كه‌ین‪ ،‬هیچ جوابێك نیه‌"‪.‬‬ ‫ "نامه‌ ده‌نوس���ین بۆ وه‌زیری دارایی‪،‬‬‫وه‌اڵمێك نیه‌"‪.‬‬ ‫ "نزیك���ه‌ی س���اڵێكه‌ هی���چ بودجه‌و‬‫هاوكارییه‌كی���ان پێنه‌داوی���ن‌و كه‌س���یش‬ ‫ئاماده‌نیه‌ ب���اس له‌هۆكاره‌كانی بكات یان‬ ‫رونكردنه‌وه‌یه‌ك بدات"‪.‬‬ ‫ "ك���ه‌س ئاماده‌نی���ه‌‪ ،‬گ���وێ له‌گریه‌و‬‫برسێتی مندااڵنی ئۆردوگاكان بگرێت"‬ ‫ئه‌مه‌ دیوێكی مه‌س���ه‌له‌كه‌یه‌‪ ،‬دیوه‌كه‌ی‬ ‫تریشی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ "هه‌ركات تیمێكی پێش���مه‌رگه‌كانمان‬‫ده‌چن���ه‌وه‌ رۆژه���ه‌اڵت‪ ،‬س���ه‌د ته‌له‌فۆن‌و‬ ‫ده‌یان نامه‌و گله‌ییمان بۆ دێت‪ ،‬كه‌ بۆچی‬ ‫پێشمه‌رگه‌مان ناردوه‌ته‌وه‌ ئه‌ودیوو ئێران‬ ‫نیگه‌رانبوه‌"‪.‬‬ ‫ "یان بۆچونێك ده‌رده‌بڕین په‌یوه‌ست‬‫به‌كێشه‌كانی ناوچه‌كه‌‪ ،‬گله‌ییمان لێده‌كرێت‬ ‫كه‌ بارودۆخه‌كه‌ له‌به‌رچاوناگرین"‪.‬‬ ‫ "كه‌ فیش���ه‌كێك ده‌ته‌قێن���ن له‌ودیو‪،‬‬‫ده‌ڵێ���ن بارودۆخی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫له‌به‌رچ���او ناگ���رن‌و ئێران س���نوره‌كان‬ ‫داده‌خات"‪.‬‬ ‫ "كه‌ هێزی پێش���مه‌رگه‌مان ده‌نێررێن‬‫بۆ به‌ره‌كانی شه‌ڕ له‌باشور‪ ،‬سوك‌و ئاسان‬ ‫ده‌ڵێن پێویستمان نیه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ قسه‌ی لێپرسراوان‌و به‌رپرسان‌و‬ ‫فه‌رمانده‌كان���ی هێزه‌كان���ی رۆژهه‌اڵت���ه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هه‌رێمی كوردستان‌وزۆربه‌شی‬ ‫راست‌و دروسته‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وان پرسیارێكی ساده‌ ده‌كه‌ن‪:‬‬ ‫بۆچی ‪‌PKK‬و پژاك حساب بۆ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم ناكه‌ن‌و له‌س���نوره‌كانی‬ ‫خۆیان گومرگیش ده‌كه‌ن؟ كه‌ی ویستیان‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ده‌نێرنه‌وه‌ خاكی باكور یان‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و شه‌ڕیش ده‌كه‌ن‌و نه‌ توركیاو نه‌‬ ‫ئێران سنور داده‌خه‌ن؟ كاتێكیش گرفته‌كه‌‬ ‫په‌ره‌ ده‌س���ێنێت‪ ،‬هه‌ر خودی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم دێت‌و ناوبژیوانی���ی ده‌كات‌و وه‌فد‬ ‫ده‌نێرێ���ت‌و هه‌ر خۆیش���ی ده‌بێته‌ الیه‌نی‬ ‫س���ێهه‌م بۆ رێككه‌وتنی پژاك‌و ئێران‪ ،‬یان‬ ‫‪‌PKK‬و توركی���ا‪ ،‬وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی له‌رابردو‬ ‫رویدا بۆ پژاكیان كرد‪.‬‬ ‫ئاخ���ر جیاوازییه‌ك���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬پژاك‪،‬‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێ���م رازی بێت یان ناڕازی‪،‬‬ ‫كارو فه‌عالیات‌و چاالكیی خۆیان ده‌كه‌ن‌و‬ ‫گوێ به‌حكومه‌تی هه‌رێم ناده‌ن له‌خراپترین‬ ‫حاڵه‌تدا‪ ،‬به‌اڵم كاتێك كۆمه‌ڵه‌و دیموكرات‬ ‫تیمێك بنێرنه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێته‌ رۆژی حه‌ش���رو‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ زیاد له‌پێویست گه‌وره‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫فشاریان ده‌خرێته‌ س���ه‌رو پێشمه‌رگه‌یان‬ ‫ده‌گیرێت‪.‬‬ ‫ئایا هۆكاری مامه‌ڵه‌ی ئه‌و دو جیاوازیه‌ی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم له‌چیدایه‌؟‬ ‫له‌وه‌دای���ه‌ كۆمه‌ڵ���ه‌و دیموك���رات‬ ‫به‌ئیحترامه‌وه‌ هه‌ڵس���وكه‌وت ده‌كه‌ن‌و رێز‬ ‫له‌س���یاده‌ی حكومه‌تی هه‌رێ���م ده‌گرن‌و‬ ‫نایانه‌وێت ده‌رده‌سه‌ریی بۆ ئه‌م حكومه‌ته‌‬ ‫ساوایه‌ دروست بكه‌ن؟‬ ‫ئاخر به‌وحاڵه‌وه‌ ئیتر حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫ده‌بێت بزانێت كۆمه‌ڵه‌و دیموكراتیش هه‌ر‬ ‫(‪ )23‬س���اڵ ده‌توانن ئۆق���ره‌ بگرن‌و دان‬ ‫به‌خۆیاندا بگرن‌و چاالكیی پێش���مه‌رگانه‌‬ ‫نه‌ك���ه‌ن به‌خات���ری هه‌رێم‌وله‌به‌رامب���ه‌ردا‬ ‫لێره‌وه‌ش ساڵێك هاوكارییه‌كانیان ببڕرێت‌و‬ ‫وه‌اڵمی نامه‌ ره‌سمیه‌كانیان نه‌درێته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی حكومه‌تی هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ب���اش ده‌زانن ك���ه‌ كۆمه‌ڵ���ه‌و دیموكرات‬ ‫له‌ده‌ی���ه‌ی حه‌فت���اكان‌و هه‌ش���تاكان‬ ‫چییانكردوه‌و چه‌نده‌ خزمه‌تی شۆڕش���ی‬ ‫باش���ورو خه‌ڵك���ی باش���وریان ك���ردوه‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت قوربانیی زۆریشیان داوه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫جاروبار گوێمان له‌بۆڵه‌ی ئه‌مالوال ده‌بێت‬ ‫كه‌ ئه‌م هێزانه‌ ناتوانن هیچ بكه‌ن یان هه‌ر‬ ‫خه‌ریكی ئینسیحاب‌و ئینشیقاقن‪ ،‬كه‌ ئه‌م‬ ‫قس���انه‌ هێنده‌ ناسیاسیی‌و كورتبینانه‌ن‪،‬‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی داهات���وی روداوه‌كان‌و‬ ‫دوباره‌بون���ه‌وه‌ی مێ���ژوی له‌به‌رچ���او‬ ‫نه‌گرتوه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ی یه‌كێك ل���ه‌و حزبانه‌ وتی‪:‬‬ ‫"هه‌س���ت به‌ش���ه‌رمه‌زاریی ده‌كه‌م‪ ،‬كه‌ وا‬ ‫مامه‌ڵه‌م���ان له‌گه‌ڵ ده‌ك���ه‌ن‌و ئه‌رزش بۆ‬

‫پژاك‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم رازی بێت‬ ‫یان ناڕازی‪ ،‬كارو‬ ‫فه‌عالیات‌و چاالكیی‬ ‫خۆیان ده‌ك ‌هن‌ به‌اڵم‬ ‫كاتێك كۆمه‌ڵه‌و‬ ‫دیموكرات تیمێك‬ ‫بنێرنه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێته‌‬ ‫رۆژی حه‌شرو‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ زیاد‬ ‫له‌پێویست گه‌وره‌‬ ‫ده‌كرێت‌‬ ‫خه‌بات‌و تێكۆشانی رۆژهه‌اڵت‌و هێزه‌كانی‬ ‫دانانێن"‪.‬‬ ‫هه‌م���و ئ���ه‌و روداوان���ه‌‪ ،‬هه‌م���و ئ���ه‌و‬ ‫حیكایه‌تان���ه‌ وایانك���رد ئیت���ر كۆمه‌ڵه‌و‬ ‫دیموكرات‪ ،‬گه‌یش���تونه‌ته‌ بارودۆخێك كه‌‬ ‫ناتوانن هه‌ر له‌ئۆردوگاكان دابنیشن‪.‬‬ ‫گه‌یش���تونه‌ته‌ ئه‌وه‌ی ك���ه‌ وه‌اڵمی ئه‌و‬ ‫پرس���یاره‌ بده‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆچی كوڕان‌و كچانی‬ ‫رۆژهه‌اڵت له‌سنه‌‪ ،‬مهاباد‪ ،‬بۆكان‪ ،‬سه‌قز‪،‬‬ ‫بانه‌و مه‌ریوانه‌وه‌ دێن‌و ده‌بنه‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫گه‌ریالی پژاك یان كۆدارو ‪‌PKK‬و ئاماده‌ن‬ ‫بچن���ه‌ كۆبان���ی‪ ،‬ئاخر وه‌اڵمه‌ك���ه‌ی رونه‌‬ ‫كوڕان‌و كچان���ی رۆژهه‌اڵت نایانه‌وێت هه‌ر‬ ‫به‌بێده‌نگیی دابنیشن‌و ره‌نگه‌ ئه‌و كارانه‌یان‬ ‫توڕه‌بونێك بێت له‌كۆمه‌ڵه‌و دیموكرات‪.‬‬ ‫ب���ه‌م دواییان���ه‌ حزب���ی دیموكرات���ی‬ ‫كوردس���تان كه‌ چه‌ند تیمی پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫نارده‌وه‌ رۆژه���ه‌اڵت‪ ،‬به‌دیوێكدا توش���ی‬ ‫گله‌ی‌و ناڕه‌زایه‌تی حكومه‌تی هه‌رێم بوه‌و‬ ‫له‌والوه‌ له‌گه‌ڵ پێشوازیی گه‌رمی خه‌ڵكی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی كوردستان به‌ره‌وڕو بوه‌وه‌‪.‬‬ ‫هێزه‌كان���ی تری���ش دركی���ان ب���ه‌وه‌‬ ‫ك���ردوه‌و ده‌یانه‌وێ���ت فۆرم‌و ش���ێوازی‬ ‫خه‌باتی سیاس���یی‌و چه‌كدارییان بگۆڕن‌و‬ ‫نزیكترببن���ه‌و‌ه له‌خه‌ڵك���ی رۆژه���ه‌اڵت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی ئه‌مه‌ مانای ئه‌وه‌ نیه‌ حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم رێگا به‌خۆی بدات بڵێت "یان ئێره‌‬ ‫یان ئه‌وێ"‪.‬‬ ‫چونك���ه‌ لێره‌ش ب���ون‌و ساڵێكیش���ه‌‬ ‫هی���چ هاوكاریی���ه‌ك نه‌كراون‌و دڵنیاش���م‬ ‫ئه‌گه‌ر فش���اریان بخرێته‌سه‌ر‪ ،‬ئیتر هه‌رێم‬ ‫جێده‌هێڵ���ن‌و مل���ی رێگه‌ی چاره‌نوس���ی‬ ‫خۆیان ده‌گرن‪ ،‬چونكه‌ حاڵ‌و بارودۆخیان‬ ‫گه‌یشتوه‌ته‌ راده‌یه‌ك لێره‌ هیچیان نه‌ماوه‌‬ ‫له‌ده‌س���تی ب���ده‌ن‪ ،‬بۆی���ه‌ ئاماده‌گییان‬ ‫نیه‌ چیت���ر ئه‌و س���وكایه‌تییه‌ قبوڵبكه‌ن‬ ‫ك���ه‌ وه‌اڵم���ی نام���ه‌و داواكارییه‌كانی���ان‬ ‫نه‌درێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ واباشه‌ حكومه‌تی هه‌رێم له‌نزیكه‌وه‌‬ ‫دابنیش���ێت له‌گه‌ڵیان تا نه‌گه‌یش���تونه‌ته‌‬ ‫ئه‌وه‌ی س���ه‌بری ئه‌یوبی���ان كۆتایی بێت‌و‬ ‫قیروس���یا له‌هه‌م���و ش���ت بكه‌ن‪.‬چونكه‌‬ ‫نیگه‌رانیی‌وتوڕه‌بون���ی به‌رهه‌قی كۆمه‌ڵه‌و‬ ‫دیموكرات گه‌یشتوه‌ته‌ ئاستی ته‌قینه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ره‌نگه‌ به‌دڵی هیچ الیه‌نێكی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم نه‌بێت‌و له‌ده‌ست ده‌ربچێت‪.‬‬ ‫چونك���ه‌ ئیتر ن���ه‌ خه‌ڵك���ی رۆژهه‌اڵت‬ ‫زیات���ر له‌چاوه‌ڕوانی���ی گ���ۆدۆدا ده‌ب���ن‌و‬ ‫نه‌ هێزه‌كان���ی رۆژهه‌اڵتیش ل���ه‌وه‌ زیاتر‬ ‫له‌چاوه‌ڕوانی���ی حكومه‌تی هه‌رێمدا ده‌بن‪،‬‬ ‫ئاخ���ۆ موچه‌یان پێ���ده‌ده‌ن‪ ،‬یان وه‌اڵمی‬ ‫نامه‌و داواكارییه‌كانیان ده‌ده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ كۆمه‌ڵ���ه‌و دیموك���رات نه‌توانن‬ ‫وه‌ك���و ‪ PYD‬بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ش نیه‌‬ ‫ك���ه‌ نه‌توانن غیره‌ت بده‌ن���ه‌ به‌ر خۆیان‌و‬ ‫هاوشێوه‌ی ده‌یه‌ی هه‌ش���تاكان داستانی‬ ‫گه‌وره‌ بخوڵقێنن‪.‬‬ ‫دڵنیام ده‌توانن ش���ت بك���ه‌ن كه‌ دواتر‬ ‫هه‌مو ش���ت له‌ده‌س���ت حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫ده‌رده‌چێت‪ ،‬بۆیه‌ واباشه‌ حكومه‌ت ئێستا‬ ‫به‌ش���وێن ئه‌و روداوو قه‌یرانانه‌وه‌ بێت‪ ،‬تا‬ ‫نه‌گه‌یش���توه‌ته‌ ماڵئاواییكردن له‌سه‌بری‬ ‫ئه‌یوبی���ان‪ ،‬ببێت���ه‌ دوایی���ن رێگه‌چاره‌ی‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤی ئه‌م دو هێزه‌ شۆڕشگێڕه‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵت (دیموكرات‌و كۆمه‌ڵه‌)‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫كافركردن‬

‫وه‌ك خاڵی‌ هاوبه‌ش‌و جیاكه‌ره‌وه‌ی‌ خه‌واریج‌و مورجیئه‌‌و سه‌له‌فیزم*‬

‫موحسین ئه‌دیب‬ ‫خاڵێ���ك هه‌یه‌ زۆر گرنگه‌‌و پێویس���ته‌‬ ‫رونیبكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬بریتیی���ه‌ له‌و روانگه‌یه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ خه‌واری���ج لێیه‌وه‌ ئه‌وی���دی‌ ته‌كفیر‬ ‫ده‌كات‪ ،‬راس���ته‌ ته‌كفیرك���ردن داعش‌و‬ ‫س���ه‌له‌فیزم له‌الیه‌ك‌و خه‌واریج له‌الیه‌كی‌‬ ‫دیكه‌ كۆده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و سۆنگه‌یه‌ی‌‬ ‫ه���ه‌ردو گروپه‌كه‌‪ ،‬ئه‌وی���دی‌ پێ ته‌كفیر‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬خاڵێكی‌ دیكه‌ی‌ جیاكه‌ره‌وه‌یانه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێ���ك ئه‌گه‌ر س���ه‌له‌فیزمی‌ عیلمیی‌‬ ‫له‌به‌ر دۆگمایی‌ فیكرییان‌و پارێزگاریكردن‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ ش���اكانی‌ عه‌ره‌بس���تانی‌‬ ‫سعودیه‌‌و وه‌لی‌ ئه‌مره‌كانی‌ دیكه‌ (به‌الی‌‬ ‫س���ه‌له‌فیه‌ته‌وه‌ شا‌و س���ه‌رۆكی‌ واڵتانی‌‬ ‫ئیس�ل�امیی‌ وه‌لی‌ ئه‌مری‌ موسوڵمانانن!)‬ ‫خه‌ڵكانێ���ك ته‌كفی���ر بك���ه‌ن‪ ،‬هاوكات‬ ‫داعش���یش له‌به‌ر دۆگمای���ی‌ فیكرییان‌و‬ ‫حس���ابنه‌كردنیان بۆ ئه‌وی���دی‌‌و دواجار‬ ‫كوش���تبڕكردن‌و ده‌سه‌اڵت گرتنه‌ ده‌ست‬ ‫هه‌م���وان ته‌كفی���ر بك���ه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وا مێژو‬ ‫پێمانده‌ڵێت خه‌واریج نه‌ بۆ ده‌سه‌اڵت‌و نه‌‬ ‫بۆ ده‌سكه‌وت‌و غه‌نیمه‌ خه‌ڵكیان ته‌كفیر‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئ���ه‌وان خۆیان‬ ‫به‌(الشراه‌) ناساندوه‌‪ ،‬واته‌ بڕوایان وابوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان گیانی‌ خۆیان به‌خودا فرۆشتوه‌‪،‬‬ ‫له‌م روه‌ش���ه‌وه‌ عه‌لی‌ كوڕی‌ ئه‌بو تالیب‬ ‫پێیان ئه‌ڵێت‪" ،‬طلبوا الحق فأخطؤه([‪،")]1‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ سه‌رنجراكێشیش���ه‌ له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫خۆیان���دا هیچ هاوه‌ڵێكی‌ پێغه‌مبه‌ر‌و هیچ‬ ‫كه‌س���ێك‪ ،‬خه‌واریج ‌ی ته‌كفیر نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ریان وتراوه‌ به‌ته‌نها ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ توندڕه‌‌و بون‌و زیاده‌ڕه‌وییان له‌دیندا‬ ‫ك���ردوه‌‌و‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ له‌مه‌ش���دا چه‌ندێك‬ ‫له‌داعش(س���ه‌له‌فیی‌ جیهادی���ی‌) ده‌چن‬ ‫زیاتر ل���ه‌وه‌ش له‌س���ه‌له‌فییه‌كان ده‌چن‬ ‫(س���ه‌له‌فیه‌تی‌ عیلمی���ی‌) كه‌ ده‌ش���ێت‬ ‫به‌سه‌له‌فیزمی‌ پڕاگماتیی‌ بیناسێنین‪.‬‬ ‫ئه‌م پڕاگماتیبونه‌ی‌ سه‌له‌فیزم‪ ،‬چه‌ندێك‬ ‫له‌خه‌واریج دوریده‌خات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫له‌مورجیئ���ه‌(*) نزیكیده‌خات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫روه‌وه‌ كه‌ به‌ش���ێك له‌مورجیئ ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫خه‌ریكی‌ بیانو هێنانه‌وه‌ بون بۆ سته‌م‌و‬ ‫زوڵم���ی‌ ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ ئه‌مه‌وی���ی‌‪،‬‬ ‫پێیانوابوه‌ كه‌ مادام خه‌لیفه‌ ئه‌مه‌وییه‌كان‬ ‫باوه‌ڕدارن‌و ئه‌مه‌شیان به‌زمان راگه‌یاندوه‌‬ ‫كه‌وات���ه‌ ه���ه‌ر ت���اوان‌و س���ته‌مێكیش‬ ‫ئه‌نجامبده‌ن زیان به‌باوه‌ڕیان ناگه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫مادام موسوڵمانیش���ن كه‌وات���ه‌ بۆ هیچ‬ ‫كه‌س���ێك نییه‌ به‌ره‌نگاری���ان ببێته‌وه‌‌و‬ ‫لێیانهه‌ڵبگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬رێ���ك وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێستا وه‌هابیه‌كانی‌ سه‌رده‌م ده‌یكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش یه‌كێك له‌و خاڵه‌ جه‌وهه‌رییانه‌‬ ‫بو كه‌ هه‌مو ئاكارێكی‌ شۆڕش���گێڕانه‌ی‌‬ ‫الی‌ موس���وڵمانی‌ ئ���ه‌و س���ه‌رده‌مه‌‬ ‫ده‌كوشت‌و س���ته‌م‌و تاوانی‌ ده‌سه‌اڵتداری‌‬ ‫ئاس���ایی ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬لێره‌شه‌وه‌ خاڵێكی‌‬ ‫جه‌وهه‌ری���ی‌ رونده‌بێته‌وه‌ ك���ه‌ له‌نێوان‬ ‫خه‌واریج‌و مورجیئه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬خه‌واریج دژی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬مادام خه‌لیفه‌ موس���وڵمانبونی‌‬ ‫خۆی‌ راگه‌یاند‪ ،‬ئیدی‌ ئه‌مه‌ ش���ه‌فاعه‌تی‌‬ ‫بۆ ده‌كات‌و هه‌رچییه‌ك ئه‌یكات له‌تاوان‌و‬ ‫س���ته‌م‌و س���ه‌رپێچیی‌ ئاس���اییه‌‌و نابێت‬ ‫پێی‌ بڵێین پش���تی‌ چاوت برۆیه‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌جوانییه‌كانی‌ خه‌واریج (وێڕای‌ تێبینی‌‬ ‫زۆر له‌سه‌ری‌) ئه‌وه‌یه‌ كه‌ دژی‌ ئه‌وه‌ بوه‌‬ ‫ئاین ئیس���تیغالل بكرێت‌و له‌په‌نا ئاینه‌وه‌‬ ‫شه‌رعیه‌ت به‌زوڵم‌و سته‌می‌ ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫بدرێ���ت‪ ،‬بۆیه‌ ئ���ه‌وان پێیانوایه‌ ئیمان‌و‬ ‫ك���ردار پێكه‌وه‌ گرێدراون‪ ،‬ده‌بێت مرۆڤی‌‬ ‫ب���اوه‌ڕدار خ���ۆی‌ له‌ت���اوان بپارێزێ���ت‌و‬ ‫هه‌ركاتێ���ك تاوان���ی‌ ئه‌نجام���دا ئ���ه‌وا‬ ‫ناش���ێت به‌موس���وڵمان دابنرێت‪ ،‬مادام‬ ‫موس���وڵمانیش نیی���ه‌‪ ،‬كه‌وات���ه‌ بۆمان‬ ‫هه‌ی���ه‌ دژی‌ بجه‌نگین‌و رێ���گای‌ نه‌ده‌ین‬ ‫س���ته‌مكارییه‌كه‌ی‌ به‌رده‌وامبێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫تێبینیش بكه‌ین‪ ،‬لێره‌دا دو مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫زۆر گرنگ رونده‌بنه‌وه‌‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬كاتێ���ك خه‌واریج���ه‌كان‬ ‫خه‌لیف���ه‌ كاف���ر ده‌ك���ه‌ن مه‌س���ه‌له‌كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌ به‌چاكه‌ی‌ گش���تییه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك دواكه‌وتوی���ی‌‌و دۆگمای���ی‌ عه‌قڵی‌‬ ‫خه‌واریج���ه‌كان (له‌كاتێك���دا ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫كافركردنی‌ ئه‌ویدی‌ سه‌له‌فییه‌كان ئاسان‬ ‫ده‌كات دۆگمایی‌ عه‌قڵیی‌‌و دواكه‌وتوییانه‌)‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌وه‌ی‌ واده‌كات مورجیئه‌كان‬

‫خه‌لیفه‌كان كافر نه‌كه‌ن‪ ،‬له‌پێناو خراپه‌ی‌‬ ‫گش���تیی‌و به‌رژه‌وه‌ندی���ی‌ كه‌مینه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫كه‌م���ی‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌ ئه‌مه‌وییه‌كاندایه‌‪،‬‬ ‫له‌مه‌دا كتومت وه‌هابییه‌ت‌و مورجئیه‌ هیچ‬ ‫جیاوازییه‌كیان نییه‌‪ ،‬چونكه‌ وه‌هابیزمیش‬ ‫له‌ئێستادا به‌بیانوی‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫به‌ئاش���كرا نه‌یانوتوه‌ كه‌ ئه‌وان ئیماندار‬ ‫نین‪ ،‬یان وتویانه‌ كه‌ ئیماندارن‪ ،‬كه‌واته‌‬ ‫هه‌رچ���ی‌ ب���اش‌و خراپ���ه‌ ئه‌نجامیبده‌ن‬ ‫هه‌ر به‌مس���وڵمانیی‌ ده‌مێنن���ه‌وه‌‪ ،‬مادام‬ ‫مس���وڵمانیش بون‪ ،‬كه‌واته‌ نابێت به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك به‌ره‌نگاریان ببینه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬ئه‌وه‌ی‌ س���ه‌له‌فییه‌كانی‌ ئێستا‬ ‫له‌مورجیئه‌ی‌ س���ه‌رده‌می‌ ئه‌مه‌وییه‌كان‬ ‫جیاده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ مورجیئه‌كان‬ ‫وه‌ك چۆن خه‌لیفه‌كانیان كافر نه‌ده‌كرد‪،‬‬ ‫ه���اوكات بێویژدانیش نه‌ب���ون به‌رامبه‌ر‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ ره‌ش���ۆك‌و ئه‌وانیش���یان كافر‬ ‫نه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم وه‌هابیه‌ س���ه‌له‌فییه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مڕۆ بۆ كافركردنی‌ خه‌ڵكی‌ ئاسایی‌ زۆر‬ ‫ئازان‪ ،‬به‌چه‌پ‌و راس���تدا ئه‌م‌و ئه‌و كافر‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫مه‌س���ه‌له‌یه‌كی‌ دیك���ه‌ی‌ زۆر گرن���گ‬ ‫كه‌ پێویس���ته‌ به‌رل���ه‌وه‌ی‌ كۆتایی‌ به‌م‬ ‫به‌ش���ه‌ بێنین ئاماژه‌ی‌ پێبكه‌ین بریتییه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ س���ه‌له‌فییه‌كان هه‌رگیز دژی‌‬ ‫هیچ ده‌س���ه‌اڵتێك نه‌بون ك���ه‌ هه‌ڵگری‌‬ ‫مه‌زهه‌به‌ك���ه‌ی‌ خۆیان بوبێت([‪ ،)]2‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ر بۆیان لوابێ���ت‌و له‌توانایاندا بوبێت‪،‬‬ ‫دژایه‌ت���ی‌ خۆیان ب���ۆ ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫راگه‌یاندوه‌ كه‌ هه‌ڵگری‌ مه‌زهه‌بی‌ ئه‌مان‬ ‫نییه‌‪ ،‬لێره‌وه‌ (وه‌ك پاشتر رونیده‌كه‌ینه‌وه‌)‬ ‫بۆ سه‌له‌فییه‌ وه‌هابیه‌كان نه‌ك ئاساییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌وپه‌ڕی‌ ئیسالمه‌تییش له‌وه‌دایه‌‬ ‫كه‌ توركه‌ عوس���مانییه‌كان كافر بكه‌ن‌و‬ ‫هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ له‌دژی���ان به‌وپه‌ڕی‌ جیهاد‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مبده‌ن‪ ،‬چونكه‌ ب���ه‌الی‌ ئه‌وانه‌وه‌‬ ‫ئه‌وان���ه‌ ئه‌ش���عه‌رین‌و س���ۆفین‪ ،‬ئ���ه‌م‬ ‫ئه‌ش���عه‌ریبون‌و سۆفیبونه‌شیان یه‌كێك‬ ‫ده‌بێـ���ت ل���ه‌و هۆكاران���ه‌ی‌ واده‌كات‬ ‫عوسمانییه‌كان له‌الیه‌ن سه‌له‌فییه‌كانه‌وه‌‬ ‫به‌كافر له‌قه‌ڵه‌مبدرێن‪.‬‬ ‫گرنگی���ی‌ ئ���ه‌م خاڵ���ه‌ش له‌وه‌دایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌مان بۆ رونده‌كاته‌وه‌ س���ه‌له‌فییزم‪،‬‬ ‫له‌هه‌ر كوێیه‌ك بێت دژی‌ دو شته‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬فره‌یی‌‪ ،‬هه‌مو هه‌وڵی‌ سه‌له‌فیزم‬ ‫بۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ فره‌یی‌ فیكریی‌‌و مه‌زهه‌بیی‌‌و‬ ‫حزبیی‌ نه‌هێڵێ���ت‌و پێیوایه‌ ئه‌مه‌ فیتنه‌‬ ‫ده‌هێنێت‪ ،‬لێره‌شه‌وه‌ شه‌رعییه‌ت به‌یه‌ك‬ ‫دی���ن‌و یه‌ك مه‌زهه‌ب‌و یه‌ك ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫یه‌ك ره‌نگ ده‌به‌خش���ێت‪ ،‬ك���ه‌ بریتییه‌‬ ‫له‌س���ه‌له‌فیزم‪ ،‬یان به‌گوزارشته‌ ئاسانه‌‬ ‫رونه‌كه‌ی‌ ئه‌وان حزبه‌كه‌ی‌ خودا‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬به‌مونافیقك���ردن‌و دژی‌ ئازادیی‌‬ ‫راده‌ربڕینن‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ واده‌كات سه‌له‌فییه‌كان‬ ‫ڕایان وابێت مادام بابای‌ سیاسیی‌ (پاشا‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك‪ ،‬وه‌زیر‪ ،‬س���ه‌رۆك ح���زب‪...،‬‬ ‫هت���د) بێئیمانیی‌ خ���ۆی‌ رانه‌گه‌یاندوه‌‌و‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ به‌زمان ده‌ڵێت مسوڵمانه‌‪،‬‬ ‫كه‌واته‌ نابێت له‌هیچ دۆخێكدا دژی‌ بین‌و‬ ‫به‌ره‌نگاری‌ زڵم‌و س���ته‌مه‌كه‌ی‌ ببینه‌وه‌‪،‬‬ ‫چه‌ندێ���ك ئیس���تیغاللكردنی‌ دین���ه‌ بۆ‬ ‫پاراس���تنی‌ ده‌سه‌اڵته‌ س���ته‌مكاره‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ش دژایه‌تی���ی ده‌ربڕین���ه‌ بۆ‬ ‫ئازادی���ی‌ راده‌ڕبڕین���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ش‬ ‫پڕۆس���ه‌‌و هه‌وڵێكه‌ ب���ۆ به‌درۆزنكردنی‌‬ ‫تاكه‌كان‌و كۆمه‌ڵگا‪ ،‬یان به‌زمانی‌ ئاینیی‌‬ ‫مونافیقكردنیانه‌‪ ،‬لێره‌وه‌ مادام پاش���ای‌‬ ‫س���عودییه‌ به‌زمان ده‌ڵێت مس���وڵمانم‌و‬ ‫ئیدی‌ ئه‌مه‌ ش���ه‌رعییه‌تی‌ پێده‌به‌خشێت‬ ‫بكوژێ‌‌و ببڕێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر نوس���ه‌رێك‬ ‫یان كه‌سێكی‌ لیبراڵ‌و چاالكێكی‌ سیاسیی‌‬ ‫یان مه‌ده‌نیی‌ راس���تگۆیانه‌ گوزارش���ت‬ ‫له‌بیروبۆچون���ی‌ خۆی‌ ب���كات‌و ره‌خنه‌ی‌‬ ‫سه‌له‌فییه‌كان یان ئایین به‌گشتیی‌ بكات‪،‬‬ ‫له‌وێشه‌وه‌ ره‌خنه‌ی‌ جدیی‌ ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫ب���كات‌و به‌ره‌نگاریان ببێته‌و‪ ،‬ئه‌وا جامی‌‬ ‫غه‌زه‌بی‌ س���ه‌له‌فیزمی‌ به‌سه‌ردا ده‌ڕژێت‌و‬ ‫كافری‌ ده‌ك���ه‌ن‌و خوێنی‌ حه‌اڵڵ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫پرس���یاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌ ئه‌وه‌ی‌ سه‌له‌فیزمی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر بونیاتن���راوه‌‌و س���ه‌له‌فیه‌كان‬ ‫بڕوای���ان پێیه‌تی‌ بریتییه‌ له‌وه‌ی‌ خه‌ڵك‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتداران فێری‌ مونافیقبون ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫دژی‌ ئ���ه‌وه‌ن خه‌ڵك به‌ئ���اره‌زوی‌ خۆی‌‬ ‫گوزارش���ت له‌بیروبۆچونی‌ خۆی‌ بكات‪،‬‬ ‫جه‌الدب���ه‌‌و خوێنڕێژب���ه‌‌و عاره‌قخۆربه‌‌و‬ ‫بڵێ‌ مس���وڵمانم ئی���دی‌ ب���ه‌ر نه‌فره‌تی‌‬ ‫س���ه‌له‌فیزم ناكه‌ویت‪ ،‬بێگومان ئه‌م به‌ر‬ ‫نه‌ف���ره‌ت نه‌كه‌وتنه‌ش به‌ته‌نها پادش���ا‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌كان ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬به‌ته‌بیعه‌ت���ی‌ ح���اڵ‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌داره‌كانی‌ دونیای‌ ئیس�ل�ام‬ ‫هی���چ حس���ابێك ب���ۆ ئه‌خ�ل�اق ناكه‌ن‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ به‌الیانه‌وه‌ ئاس���اییه‌ به‌زمان بڵێن‬ ‫مس���وڵمانن‌و له‌والش���ه‌وه‌ چییان ده‌وێت‬

‫مورجیئه‌كان وه‌ك‬ ‫چۆن خه‌لیفه‌كانیان‬ ‫كافر نه‌ده‌كرد‬ ‫هاوكات بێویژدانیش‬ ‫نه‌بون به‌رامبه‌ر‬ ‫خه‌ڵكی‌ ره‌شۆك‌و‬ ‫ئه‌وانیشیان‬ ‫كافر نه‌ده‌كرد‬ ‫به‌اڵم وه‌هابیه‌‬ ‫سه‌له‌فییه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مڕۆ بۆ كافركردنی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئاسایی‌‬ ‫زۆر ئازان‪ ،‬به‌چه‌پ‌و‬ ‫راستدا ئه‌م‌و ئه‌و‬ ‫كافر ده‌كه‌ن‬ ‫بیكه‌ن‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬خه‌ڵك���ی‌ ئاس���ایی‌‌و چاالك��� ‌ه‬ ‫مه‌ده‌نیی‌‌و سیاسییه‌كانی‌ دونیای‌ ئیسالم‬ ‫زۆر له‌سیاس���ییه‌كان به‌ئه‌خالقترن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناتوانن درۆ له‌گه‌ڵ خۆیان‌و كۆمه‌ڵگاشدا‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬گوزارش���ت له‌بۆچون���ی‌ خۆیان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و حه‌قیقه‌ت���ی‌ خۆیان ئاش���كرا‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬هاوكات ئه‌گه‌ر به‌زمانی‌ ئاینیش‬ ‫قس���ه‌ بكه‌ین‪ ،‬ئ���ه‌وا هاواڵتی‌ ئاس���ایی‌‬ ‫توان���ای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ نییه‌ بیش���ارێته‌وه‌ كه‌‬ ‫شتێك ده‌كات پێچه‌وانه‌ی‌ رێنماییه‌كانی‌‬ ‫ئیسالمه‌‪ ،‬به‌اڵم پادشا‌و ده‌سه‌اڵتداره‌كان‬ ‫وه‌ك چۆن هه‌مو ش���تێكیان بۆ ده‌لوێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���یان بۆ ده‌لوێت ك���ه‌ بخۆنه‌وه‌‌و‬ ‫زینا بكه‌ن‌و پیاویش بكوژن‌و كه‌س���یش‬ ‫به‌ئاشكرا نه‌یانبینێت (به‌ته‌نها بۆ نمونه‌‬ ‫فیلمێكی‌ دیكۆمێنتاریی‌ ئه‌مه‌ریكیی‌ هه‌یه‌‬ ‫ئه‌یس���له‌مێنێت كه‌ ش���ا عه‌بدولعه‌زیزی‌‬ ‫دامه‌زرێنه‌ری‌ شانش���ینی‌ عه‌ره‌بس���تانی‌‬ ‫س���عودییه‌ی‌ ئێس���تا ئه‌لكحول���ی‌‬ ‫خواردۆته‌وه‌([‪.)]3‬‬ ‫به‌مج���ۆره‌ ده‌گه‌ین���ه‌ ئ���ه‌و بڕوایه‌ی‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر مورجیئ���ه‌ وه‌ك كاردانه‌وه‌یه‌ك‬ ‫به‌رامب���ه‌ر شۆڕش���گێڕیی‌ خه‌واری���ج‌و‬ ‫ش���یعه‌كان دروس���ت بوبێت‪ ،‬هه‌ندێكیان‬ ‫مه‌به‌س���تیان بوبێت كه‌ فیتنه‌‌و ش���ه‌ڕ‌و‬ ‫ئاش���وب له‌مسوڵمانان دوربخه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫هه‌ندێكیان زیاتر مه‌به‌ستیان بوه‌ كه‌ سود‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتی‌ ئه‌مه‌ویی‌ بگه‌یه‌نن‪ ،‬له‌الیه‌ك‬ ‫ش���ه‌رعیه‌ت بده‌نه‌ هه‌مو ئ���ه‌و كارانه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجامیده‌ده‌ن‪ ،‬هه‌ر له‌خۆس���ه‌پێنییه‌وه‌‬ ‫به‌سه‌ر مسوڵماناندا‪ ،‬تا ده‌گاته‌ شه‌رعیت‬ ‫به‌خش���ین به‌هه‌م���و ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ دیكه‌ش كاریان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫خه‌ڵ���ك س���اردبكه‌نه‌وه‌ له‌هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌‌و‬ ‫هه‌اڵیس���اندنی‌ ش���ۆڕش دژی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫ئه‌مه‌وییه‌كان‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ هه‌ن���دێ‌ له‌مورجیئه‌كان‬ ‫(كه‌ ئه‌بو حه‌نیف���ه‌ی‌ نیعمان_ خاوه‌نی‌‬ ‫مه‌زهه‌ب���ی‌ حه‌نه‌فی���ه‌ت) ب���اس ل���ه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ئیم���ان به‌ته‌نه���ا به‌بڕواهێنان‌و‬ ‫راگه‌یاندنیی���ه‌وه‌ هه‌یه‌‌و مه‌رج نییه‌ بڕوا‌و‬ ‫كردار پێكه‌وه‌ كۆببنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا سودی‌ بۆ‬ ‫مسوڵمانی‌ ئاس���ایی هه‌بوه‌‪ ،‬له‌و روه‌وه‌‬ ‫كه‌ رێگریی‌ ده‌كات له‌ده‌سه‌اڵتی‌ ئاینیی‌‌و‬ ‫سیاس���یی‌ ته‌نگ‌و چه‌ڵه‌مه‌یان پێبكه‌ن‌و‬ ‫ته‌داخ���ول بك���ه‌ن ل���ه‌وه‌ی‌ ش���ه‌عائیره‌‬ ‫دینیی���ه‌كان جێبه‌جێ‌ ده‌ك���ه‌ن یان نا‪،‬‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ هه‌ر كاتێك س���ه‌له‌فییه‌كان‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتیان هه‌بوبێت‌و بۆی���ان لوابێت‬ ‫ئه‌مه‌یان كردوه‌ (وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫خه‌لیف���ه‌ مته‌وه‌كیل‌و ده‌س���ه‌اڵتدارێتیی‌‬ ‫وه‌هابییه‌كان���دا ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬دواتر ئه‌مه‌‬ ‫رونده‌كه‌ینه‌وه‌)([‪.)]4‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ب���ه‌رده‌وام ده‌قگ���ه‌راكان‌و‬ ‫س���ه‌له‌فییه‌كان‌و ئیس���تاش وه‌هابیه‌كان‬

‫مه‌زهه‌به‌كه‌یان له‌خزمه‌تی‌ ده‌سه‌اڵتداردا‬ ‫بوه‌‌و دژی‌ زۆرینه‌ی‌ خه‌ڵك‪ ،‬دژی‌ كرانه‌وه‌‬ ‫بون‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ سه‌له‌فیزم‬ ‫ده‌بێته‌ مه‌زهه‌بی‌ ره‌س���میی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫خه‌الفه‌ت‪ ،‬ئیدی‌ هه‌وڵی‌ سڕینه‌وه‌ی‌ هه‌مو‬ ‫جیاوازییه‌ك ئه‌درێ���ت‪ ،‬زانایانی‌ كه‌الم‌و‬ ‫روناكبی���ران ته‌نگی���ان پێهه‌ڵده‌چنرێت‪،‬‬ ‫بزافی وه‌رگێ���ڕان نه‌ك هه‌ر ب���ه‌رده‌وام‬ ‫نابێ���ت‌و كۆتایی‌ پێدێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو كۆی‌‬ ‫كتێبه‌ وه‌رگێڕراوه‌كانیش ده‌س���وتێنرێن‪،‬‬ ‫ئه‌م پڕۆس���ه‌یه‌ش به‌كۆده‌تاكه‌ی‌ خه‌لیفه‌‬ ‫متوه‌كیل (‪247-232‬ك) ده‌ستپێده‌كات‌و‬ ‫له‌كۆده‌تاك��� ‌هی‌ ق���ادری‌ (‪347-380‬ك)‬ ‫به‌چڕی���ی‌ كار له‌س���ه‌ر به‌جێگه‌یاندن���ی‌‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫* به‌شێك له‌كتێبی‌(داعش وه‌ك كوڕی‌‬ ‫شه‌رعیی‌ سه‌له‌فیزم)‪.‬‬ ‫[‪]1‬أحم���د أمیری‪ ،‬الخوارج والمش���ایخ‬ ‫‪http://www.aljeeran.net/inp/view.‬‬ ‫‪asp?ID=21856‬‬

‫* وش���ه‌ی‌ (المرجئ���ه‌) له‌(االرجا‌ء)‬ ‫وه‌رگی���راوه‌ به‌مانای‌ دواخس���تن‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ل���ه‌م ئایه‌ته‌ قورئانی���ه‌دا هاتوه‌‬ ‫(قالوا ارج���ه وأخره) واته‌ كاتی‌ پێبده‌‌و‬ ‫دوایبخه‌‪ ،‬هۆكاری‌ ئ���ه‌وه‌ش بۆچی‌ ناوی‌‬ ‫مورجیئه‌یان لێناون‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان حوكمیان به‌سه‌ر ئه‌نجامده‌ری‌‬ ‫تاوانی‌ گه‌وره‌دا نه‌داوه‌‌و هه‌ڵیانگرتوه‌ بۆ‬ ‫خ���ودا له‌رۆژی‌ دوایی���دا‪ ،‬ڕایان وایه‌ بڕوا‬ ‫زانینه‌ ب���ه‌دڵ‌و راس���اندنیه‌تی‌ به‌زمان‪،‬‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ مه‌عس���یه‌ت‌و ت���اوان‌و گوناه‬ ‫زیان به‌بڕوا ناگه‌یه‌نێت‪ ،‬بڕیاردان له‌سه‌ر‬ ‫گوناهب���اران به‌ته‌نه���ا كاری‌ خودایه‌‌و بۆ‬ ‫ئه‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬زۆرینه‌ی‌ مورجیئه‌كان‬ ‫ڕای���ان وای���ه‌‪ :‬بڕوا ن���ه‌ زی���اد ده‌كات‌و‬ ‫نه‌ك���ه‌م‪ ،‬هه‌ندێكیش ڕایان وایه‌ كه‌ ناوی‌‬ ‫مورجیئه‌ له‌وشه‌ی‌ (الرجا‌ء)ه‌وه‌ هاتوه‌‪،‬‬ ‫واته‌ ئومێد‌و هیواخواس���تنی‌ پاداش���ت‬ ‫بۆ گوناهكاران‪ ،‬له‌مه‌ش���دا پشتیان به‌و‬ ‫وته‌یه‌ی‌ مورجیئه‌كان به‌ستوه‌ كه‌ ده‌ڵێن‪":‬‬ ‫گوناه‌و مه‌عس���یه‌ت له‌گ���ه‌ڵ بونی‌ بڕوادا‬ ‫زی���ان ناگه‌یه‌نێ���ت"‪ ،‬لێره‌وه‌یه‌ مورجیئه‌‬ ‫خۆیان له‌به‌كافردانانی‌ هه‌ر مسوڵمانێك‬ ‫ده‌پاراست‪ ،‬هه‌رچه‌ند گوناهی‌ گه‌وره‌یشی‌‬ ‫ئه‌نجام دابا‪.‬‬ ‫مێ���ژوی‌ ده‌ركه‌وتن���ی‌ مورجیئ���ه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ نیوه‌ی‌ دوه‌می‌ س���ه‌ده‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ هیجریی‌‪ ،‬س���ه‌ره‌تا له‌دیمه‌شقی‌‬ ‫پایته‌ختی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئه‌مه‌ویی‌ ده‌ركه‌وت‪،‬‬ ‫هه‌ندێك له‌توێژه‌ران ڕایان وایه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫ئ���ه‌م گروپه‌ هێ���ز‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و بونی‌‬ ‫ئه‌مه‌وییه‌كان هێناویه‌تییه‌ به‌رهه‌م‪ ،‬واته‌‬ ‫هۆكاری‌ بابه‌تیی‌ له‌دروستبونیدا به‌هێزه‌‪،‬‬ ‫وات���ه‌ چه‌ندێ���ك فوقه‌های‌ ئ���ه‌م گروپه‌‬ ‫بۆچونه‌كانی���ان زانس���تییه‌ زیات���ر له‌وه‌‬ ‫سیاسییه‌‌و بۆ ئه‌وه‌ ئه‌م تێزه‌یان هێناوه‌ته‌‬ ‫ئاراوه‌‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ ش���ه‌رعیه‌ت به‌كار‌و‬ ‫خراپه‌كارییه‌كان���ی‌ خه‌لیف���ه‌كان بده‌ن‌و‬ ‫خه‌ڵك س���اردبكه‌نه‌وه‌ له‌دژایه‌تیكردنیان‬ ‫(به‌تایبه‌ت دۆس���تانی‌ عه‌لی‌‌و ئالبه‌یت‌و‬ ‫خه‌واری���ج)‪ .‬لێره‌وه‌ مورجیئ���ه‌ به‌ته‌نها‬ ‫ش���ه‌رعیه‌تی‌ دینیی نه‌به‌خش���ییه‌ بونی‌‬ ‫ئه‌مه‌ویی���ه‌كان به‌ڵك���و پشتگیرییش���ی‌‬ ‫ك���ردون‌و بیان���وو پاس���اوی‌ ئاینیی‌ بۆ‬ ‫كاری‌ ئه‌مه‌ویی���ه‌كان هێناوه‌ته‌وه‌ (هه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ش وایكردوه‌ كه‌ خه‌واریج‌و مورجیئه‌‬ ‫له‌ملمالنێیه‌كی‌ تونددا بن‌و یه‌كه‌میان دژی‌‬ ‫ئه‌وه‌ بوه‌ ئه‌مه‌وییه‌كان ئاین ئیس���تیغالل‬ ‫بكه‌ن بۆ به‌هێزكردنی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ خۆیان‌و‬ ‫ده‌یانویس���ت ش���ه‌رعیه‌تی‌ ئاینیی���ان‬ ‫لێبس���ه‌ننه‌وه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌ئاس���انی‌‬ ‫له‌ناویانب���ه‌رن‪ ،‬دوه‌می���ان به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫هاوكاری‌ ئه‌مه‌ویی���ه‌كان بون‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫زۆر به‌مه‌زهه‌ب���ی‌ مورجیئ���ه‌ ده‌وترێ���ت‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ پاشایان‌و به‌مه‌زهه‌بی‌ خه‌واریج‬ ‫ده‌وترێ���ت مه‌زهه‌ب���ی‌ شۆڕش���گێڕان)‪،‬‬ ‫بێگومان له‌مه‌ش���دا زۆر له‌سه‌له‌فییه‌كان‬ ‫(وه‌هابیه‌كان)ی‌ ئه‌مڕۆ ده‌چن‪.‬‬ ‫[‪ ]2‬بۆ زانیاری‌ زیاتر بڕوانه‌‪ :‬عبدالرحمن‬ ‫بن محمد بن قاس������م العاصمی النجدی‪،‬‬ ‫مجموعه‌ رس������ائل‌و مس������ائل علما‌و نجد‬ ‫االعالم من عصر الش������یخ بن عبدالوهاب‬ ‫ال������ی‌ عصرنا ه������ذا)‪ ،‬الدرر الس������نیه‌ فی‬ ‫االجوبه‌ النجدی������ه‌‪1392-1312 ،‬ك‪،‬ج‪،10‬‬ ‫سه‌رباسی‌‪ :‬حكم الخروج علی‌ اآلئمه‌‪.‬‬ ‫[‪ ]3‬له‌مباره‌ی���ه‌وه‌ س���ه‌یری‌ ئ���ه‌م‬ ‫فیلم���ه‌ دیكۆمێنتاریی���ه‌ گرنگ���ه‌ بكه‌‪:‬‬

‫‪http://www.youtube.com/‬‬ ‫‪watch?v=5RVC2JhhZLs‬‬

‫[‪ ]4‬بۆ زانیاری‌ زیاتر له‌سه‌ر مورجیئه‌‬ ‫بڕوانه‌‪ :‬د‪ .‬س������فر بن عبدالرحمن الحوالی‪،‬‬ ‫ظاه������رة اإلرجا‌ء فی الفكر اإلس���ل��امی‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها‪ :‬د‪.‬محمد عماره‌‪ ،‬الخالفه‌ ونشأة‌‬ ‫األ‌حزاب اإلسالمیه‌‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )454‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/11/25‬‬

‫‪19‬‬

‫پڕۆژه‌ی‌ په‌یمانی‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ساڵی‌ ‪ ...1998‬پاشماوه‌‬ ‫له‌په‌ره‌گرافێكی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌و به‌نده‌دا‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬گه‌لی‌ كوردستان پێكهاتوه‌‬ ‫له‌‪( :‬كورد‪ ،‬ئاشوریی‌‪ -‬سریانی‌‌و‬ ‫توركمان‌و ئه‌رمه‌ن‌و عه‌ره‌ب‌و ئه‌وانی‌‬ ‫تر كه‌ هه‌بونێكی‌ مێژوییان هه‌بوه‌‬ ‫له‌كوردستان‌و به‌ئه‌نجام خۆیان‬ ‫به‌كوردستانیی‌ زانیوه‌)‪ .‬له‌به‌ندی‌‬ ‫سێهه‌مدا پرۆژه‌كه‌ باس له‌یه‌كسانیی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان ده‌كات‪ ،‬به‌ژن‌و‬ ‫پیاوه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ قبوڵنه‌كردنی‌ هیچ‬ ‫جۆره‌ جیاوازییه‌ك له‌نێوانیان له‌به‌ر‬ ‫ڕه‌گه‌ز‪ ،‬زمان‪ ،‬باوه‌ڕو توانای‌ ئابوریی‪.‬‬ ‫هه‌م���ان ئ���ه‌و به‌نده‌ زمان���ی‌ كوردیی‌‬ ‫به‌زمانی‌ فه‌رمیی‌ (ڕه‌سمیی‌) له‌كوردستان‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬به‌اڵم له‌په‌ره‌گرافی‌ س���ێهه‌مدا‬ ‫باس���ی‌ ماف���ه‌ تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی‌ ئه‌وانه‌‬ ‫ده‌كات ك���ورد نین‌و به‌ش���ێكن له‌گه‌لی‌‬ ‫كوردس���تان‌و ده‌ڵێت‪( :‬مافی‌ پاراستنی‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی���ی‌ خۆی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدانی‌ كولتورو زم���ان‌و زاراوه‌ی‌‬ ‫خۆیان‌و دروستكردنی‌ ڕێكخراوو ده‌زگای‌‬ ‫تایبه‌ت���ی‌ ب���ۆ پێشخس���تنی‌ كه‌له‌پوری‌‬ ‫خۆیان)‪.‬‬ ‫به‌ندی‌ چ���واره‌م‪ ،‬كه‌ گرنگترین به‌ندی‌‬ ‫پرۆژه‌كه‌یه‌‪ ،‬ب���اس له‌ماف���ی‌ بڕیاردانی‌‬ ‫چاره‌ن���وس ده‌كات‌و ده‌ڵێ���ت‪( :‬گه‌لی‌‬ ‫كوردس���تان وه‌كو هه‌مو گه‌النی‌ دونیا‪،‬‬ ‫خ���اوه‌ن ماف���ی‌ بڕیاردانی‌ چاره‌نوس���ی‌‬ ‫خۆیه‌تی‌)‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ی‌ دوهه‌می‌ پرۆژه‌كه‌ باس���ی‌‬ ‫پرنس���یپ‌و ئامانجه‌ گشتیه‌كانی‌ كۆنگره‌‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێ‌‪ ،‬جاڕنامه‌ی‌ جیهانیی‌ مافی‌‬ ‫مرۆڤ به‌بنه‌مایه‌كی‌ س���ه‌ره‌كیی‌ ده‌زانێ‌‬ ‫ب���ۆ كاره‌كانی‌‌و مه‌به‌س���تی‌ س���ه‌ره‌كیی‌‬ ‫له‌پابه‌ندبونی‌ به‌و په‌یمانه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ بیسه‌لمێنێ‌‪ ،‬كوردیش وه‌كو هه‌مو‬

‫نه‌ته‌وه‌كانی‌ دیكه‌‪ ،‬پابه‌نده‌ به‌هه‌مو ئه‌و‬ ‫پرنس���یپانه‌ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ نێونه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫قبوڵیانكردون‪.‬‬ ‫له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌ گه‌له‌كه‌م���ان زۆرجار‬ ‫توش���ی‌ شكس���تی‌ گه‌وره‌ بوه‌ له‌ئاكامی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی���ه‌ گش���تیه‌كانی‌‬ ‫له‌پ���اش به‌رژه‌وه‌ندیی‌ پارچه‌كان‌و پارته‌‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ كوردس���تان‌و ڕێكخراوه‌و‬ ‫كه‌سه‌كان هاتوه‌‪ ،‬بۆیه‌ (نابێ‌ له‌به‌ر هه‌ر‬ ‫هۆیه‌ك بێت‪ ،‬پشتگیریی‌‪ ،‬یان هاوكاریی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی‌ داگیركه‌ری‌ كوردستان‪ ،‬یان‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی‌ تر بكرێت دژی‌ به‌رژه‌وه‌ندیی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد)‪ .‬هه‌روه‌ها كۆنگره‌ هه‌مو‬ ‫ج���ۆره‌ هاوكاریی���ه‌ك دژی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئازادیخ���وازی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ له‌گه‌ڵ واڵتێكی‌‬ ‫داگیرك���ه‌ری‌ كوردس���تان به‌خیان���ه‌ت‬ ‫ده‌زانێ‌‌و ش���ه‌ڕی‌ نێوان پارت‌و ڕێكخراوه‌‬ ‫كوردس���تانیه‌كان تاوانب���ار ده‌كات‌و‬ ‫ڕه‌تیده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌په‌ره‌گرافێك���ی‌ دیك���ه‌ی‌ به‌ن���دی‌‬ ‫پێنجه‌م���دا هاتوه‌‪( :‬كۆنگ���ره‌ دان نانێ‌‬ ‫به‌و ڕێككه‌وتننامانه‌ی‌ كوردس���تانی پێ‌‬ ‫دابه‌ش���كراوه‌‪ ،‬یان ماف���ی‌ گه‌النی‌ تێكڕا‬ ‫پ���ێ‌ پێش���ێلكراوه‌)‪ .‬ڕێككه‌وتننام���ه‌ی‌‬ ‫لۆزانی‌ س���اڵی‌ ‪ 1923‬زه‌قترین نمونه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ هی���چ الیه‌نێكی‌ كوردیی‌ به‌ش���داریی‌‬ ‫له‌ئاماده‌كردنی‌ نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ندی‌ شه‌شه‌می په‌یڕه‌وه‌كه‌ باس‬ ‫له‌ئامانجه‌كانی‌ كۆنگره‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬تێكۆشان بۆ به‌هێزكردنی‌ هاوكاریی‌‌و‬ ‫هاوخه‌باتیی‌ له‌س���ه‌ر بناغ���ه‌ی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و به‌رژه‌وه‌ندیه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كانی‌‬ ‫گه‌لی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫‪ -2‬كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ پ���ارت‌و ڕێكخراوو‬

‫ی كوردستان‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌ نیشتیمانیه‌كان ‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌م ده‌زگایه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬نه‌هێشتنی‌ هیچ جۆره‌ شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ناكۆكیی‌‌و دژایه‌تی‌ له‌نێوان پارت‌و گروپه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ كوردستان‌و الیه‌نگرانیان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆنگر‌ه بۆ چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫ی ڕۆڵ ‌‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫كێشه‌و ناكۆكیه‌كانی‌ گه‌له‌كه‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫واڵتانی‌ دراوس���ێی‌ كوردستان‪ ،‬كۆنگره‌‬ ‫هه‌وڵی‌ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ ئه‌و كێش���انه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ئاش���تییانه‌ ده‌دات‪ .‬له‌م‬ ‫ڕوه‌وه‌‪ ،‬كۆنگ���ره‌ به‌كارهێنان���ی‌ هێ���زو‬ ‫توندوتیژیی‌ به‌ڕاس���ت نازانێ���ت‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫له‌حاڵه‌تێكدا كه‌ ناس���نامه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫گه‌له‌كه‌مان له‌مه‌ترس���یدا بێ���ت‪ .‬هێزه‌‬ ‫كوردی���ه‌كان ل���ه‌م حاڵه‌ت���ه‌دا ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫په‌نابه‌رنه‌ به‌ر ش���ه‌ڕی‌ پێشمه‌رگایه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ب���ۆ داكۆكیكردنه‌ له‌ناس���نامه‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی خۆی���ان‪ ،‬كه‌ مافێكی‌ ڕه‌وایه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ماف���ی‌ داكۆكیكردن له‌خۆ هه‌مو‬ ‫قانونه‌كانی‌ ئاس���مانیی‌‌و نێونه‌ته‌وه‌یی‌‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ به‌كارێكی‌ ش���ه‌رعیی‌ ڕه‌وای‌‬ ‫ده‌زانن‪ .‬كۆنگره‌ پش���تگیریی‌ له‌خه‌باتی‌‬ ‫ڕزگاریخ���وازی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ له‌هه‌م���و‬ ‫پارچه‌كان���ی‌ كوردس���تان ده‌كات‌و‬ ‫پێشكه‌ش���كردنی‌ هه‌م���و یارمه‌تیه‌ك���ی‌‬ ‫پێویس���ت له‌پێن���او چاره‌س���ه‌رییه‌كی‌‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬به‌ئه‌ركی‌ س���ه‌ره‌كیی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌زانێ‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ په‌یوه‌ندیی‌ نێونه‌ته‌وه‌یی‌‪،‬‬ ‫یه‌كێ‌ له‌ئه‌ركه‌ سه‌ره‌كیه‌كانی‌ (كۆنگره‌)‬ ‫كاركردنه‌ بۆ به‌ده‌ستخس���تن‌و پاراستنی‌‬ ‫مافه‌كانی‌ گه‌لی‌ كوردستان‌و كۆنگره‌ كار‬ ‫ده‌كات بۆ به‌هێزكردنی‌ گیانی‌ دۆستایه‌تیی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو گه‌النی‌ جیهان‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌النی‌ دراوسێی‌ كوردستان‪ ،‬وه‌كو‬ ‫عه‌ره‌ب‌و فارس‌و تورك‪ .‬هه‌روه‌ها كۆنگره‌‬

‫هه‌وڵی‌ دابینكردنی‌ ئاش���تیی‌ له‌ناوچه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕۆژهه‌اڵت���ی‌ ناوه‌راس���ت ده‌دات‌و دژی‌‬ ‫هه‌مو بیروباوه‌رێكی‌ ڕه‌گه‌زپه‌رس���تیی‌‌و‬ ‫توندڕه‌وییه‌ له‌ژێر هه‌ر ناوێكدا بێت‪.‬‬ ‫به‌شی‌ سێهه‌می‌ پرۆژه‌كه‌ ته‌رخانكراوه‌‬ ‫ب���ۆ ئۆرگانه‌كان���ی‌ كۆنگ���ره‌و (جڤاتی‌‬ ‫دامه‌زرێن���ه‌ر)ی‌ كۆنگ���ره‌ به‌به‌رزتری���ن‬ ‫ئۆرگان���ی‌ كۆنگ���ره‌ ده‌زانێ‌‪ ،‬ك���ه‌ ده‌بێ‌‬ ‫(په‌یمان���ی‌ كۆنگ���ره‌) په‌س���ند بكات‪،‬‬ ‫هه‌ن���گاوی‌ دوهه‌م���ی‌ پ���اش ئ���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ (جڤات���ی‌ گش���تی‌)یه‌ كه‌‬ ‫پێش���نیازكراوه‌ ژماره‌یان (‪ )150‬ئه‌ندام‬ ‫بن‪ ،‬نیوه‌ی���ان نوێنه‌ری‌ پ���ارت‌و گروپه‌‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ كوردستان بن‪ ،‬نیوه‌كه‌ی‌‬ ‫دی‌ نوێنه‌ران���ی‌ ڕێكخراوانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مه‌ده‌نیی‌ ب���ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ڕێكخراوانی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی‌‌و كولتوریی‌‌و ڕۆش���نبیریی‌‌و‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌ نیش���تیمانیه‌كان‪( .‬جڤاتی‌‬ ‫دامه‌زرێنه‌ر) شێوه‌ی‌ به‌شداریكردنی‌ ئه‌و‬ ‫الیه‌نان���ه‌ دیاری‌ ده‌كات‪ ،‬به‌و ش���ێوه‌ی‌‬ ‫له‌په‌یمانی‌ كۆنگره‌دا ڕونكراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫(جڤات���ی‌ گش���تیی‌)‪ ،‬وه‌كو پێش���تر‬ ‫ئاماژه‌ی‌ بۆ ك���راوه‌‪ ،‬به‌رزترین ئۆرگانی‌‬ ‫كۆنگره‌ ده‌بێ‌‪ ،‬كه‌ س���اڵی‌ جارێك ده‌بێ‌‬ ‫كۆببێت���ه‌وه‌‪ .‬له‌حاڵه‌ت���ی‌ نائاس���اییدا‪،‬‬ ‫ده‌توانێ له‌جارێك زیاتر كۆببێته‌وه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫شێوه‌ی له‌پرۆژه‌كه‌دا دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫به‌شی‌ چواره‌می‌ پرۆژه‌كه‌ باس‬ ‫له‌ده‌زگاكانی‌ كۆنگره‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ بریتی‌‬ ‫ده‌بن له‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬جڤاتی‌ گش���تیی‌‪ ،‬كه‌ ده‌سته‌یه‌كی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی‌ بۆ خۆی‌ هه‌ڵده‌بژێرێ‪.‬‬ ‫‪ -2‬س���كرتاریه‌تی‌ گشتیی‌‪ ،‬كه‌ جڤاتی‌‬ ‫گشتیی‌ ئه‌ندامانی‌ هه‌ڵده‌بژێرێ‪.‬‬

‫‪ -3‬ده‌سته‌ی‌ ڕاوێژكاریی‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬ده‌س���ته‌ی‌ قانون���ی‌ ب���ااڵ‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫ئه‌ندامانی‌ له‌الیه‌ن (جڤاتی‌ گشتیی‌)ه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵده‌بژێررێن‪.‬‬ ‫جڤاتی‌ گشتیی‌‪ :‬ئه‌م ده‌زگایه‌ ئۆرگانی‌‬ ‫هه‌ره‌ ب���ااڵی‌ كۆنگره‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌ندامانی‌ بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ دو س���اڵ هه‌ڵده‌بژێررێن‪ ،‬پاشان‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی‌ (بڕیاری‌ هه‌ڵب���ژاردن)‪ ،‬كه‌‬ ‫(جڤاتی‌ گش���تیی‌) به‌ئاماده‌بونی‌ زیاتر‬ ‫له‌نیوه‌ی‌ ئه‌ندامانی‌ ده‌به‌سترێ‪ .‬سه‌ره‌تا‬ ‫ده‌بێ‌ سه‌رۆك‌و دو جێگرو چوار كۆنوسه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژێرێ‪ .‬ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ ئه‌م ده‌زگایه‌‬ ‫ئه‌مانه‌ن‪:‬‬ ‫‪ -1‬هه‌ڵبژاردنی‌ سكرتاریه‌تی‌ گشتیی‌‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌زگای‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌ كۆنگره‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬په‌س���ه‌ندكردن یان ڕه‌تكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و پڕۆژان���ه‌ی‌ له‌الیه‌ن س���كرتاریه‌تی‌‬ ‫گشتیی‌‪ ،‬یان له‌الیه‌ن ئه‌ندامانی‌ جڤاته‌وه‌‬ ‫ده‌خرێنه‌ به‌ر ده‌ستی‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬ده‌ستكاریكردنی‌ په‌یمانی‌ كۆنگره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ده‌نگی‌ ‪3/2‬ی‌ ئه‌ندامانی‌ جڤاتی‌‬ ‫گشتیی‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ده‌زگایه‌ ڕۆڵی‌ په‌رله‌مان ده‌گێڕێ‌‬ ‫له‌ن���او كۆنگ���ره‌دا‪ ،‬ده‌س���ته‌یه‌ك ب���ۆ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌ڵده‌بژێرێ‪ .‬ئه‌م ده‌سته‌یه‌‬ ‫ده‌توانێ كۆمسیۆنی‌ تایبه‌ت له‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫جڤاتی‌ گشتی‌ پێكبێنێت بۆ هه‌ر كارێك‬ ‫به‌پێویس���تی‌ بزان���ێ‪ .‬جڤاتی‌ گش���تیی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ نابێ‌‪ ،‬به‌ڵكو سكرتێری‌ گشتیی‌‬ ‫ده‌بێ‌‌و پێشنیازی‌ ئه‌وه‌ش كرا ناوه‌كه‌ی‌‬ ‫بگۆڕن‌و بیكه‌ن به‌(س���ه‌رۆكی‌ كۆنسه‌ی‌‬ ‫كۆنگ���ره‌)‪ ،‬ب���ه‌اڵم دژی‌ ئ���ه‌و بۆچونه‌‬ ‫ب���وم‪ ،‬چونكه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫پرنس���یپی‌ جیاكردنه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌كانی‌‬ ‫بڕی���اردان‌و به‌ڕێوه‌بردن���ه‌‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ هه‌مو ده‌سه‌اڵته‌كان له‌یه‌ك‬

‫ده‌زگاداو له‌ئاكامدا له‌ده‌ستی‌ یه‌ك كه‌س‬ ‫كۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ بنه‌ماكان���ی‌ دیموكراس���یدا‬ ‫ناگونجێ‪.‬‬ ‫به‌نده‌كان���ی‌ چوارده‌مین تا نۆزده‌مین‬ ‫ته‌رخانكراون بۆ ده‌زگای‌ (سكرتاریه‌تی‌‬ ‫گش���تیی‌)‪ ،‬كه‌ پاش (جڤاتی‌ گشتیی‌)‪،‬‬ ‫به‌رزتری���ن ئۆرگان���ی‌ كۆنگره‌ی���ه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ده‌زگایه‌ پێكدێت له‌س���كرتێری‌ گشتیی‌‌و‬ ‫سه‌رۆكه‌كانی‌ هه‌مو كۆمسیۆنه‌كان‌و هه‌شت‬ ‫ئه‌ندامی‌ جڤاتی‌ گش���تیی‌‌و بۆ ماوه‌ی‌ دو‬ ‫ساڵ هه‌ڵده‌بژێررێن‪ .‬سكرتاریه‌تی‌ گشتیی‌‪،‬‬ ‫ده‌زگای به‌ڕێوه‌بردن���ه‌ له‌ن���او كۆنگره‌و‬ ‫ده‌بێ‌ دو مانگ جارێك له‌باری‌ ئاساییدا‬ ‫كۆببێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌باری‌ نائاس���اییدا‪،‬‬ ‫ده‌كرێ‌ له‌سه‌ر داوای‌ سكرتێری‌ گشتیی‌‪،‬‬ ‫یان س���ێیه‌كی‌ ئه‌ندامانی‌ س���كرتاریه‌ت‪،‬‬ ‫كۆببێته‌وه‌‪ .‬سكرتێری‌ گشتیی‌ كۆنگره‌و‬ ‫ئه‌ندامانی‌ دیكه‌ی‌ سكرتاریه‌تی‌ گشتیی‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن جڤاتی‌ گشتییه‌وه‌ بۆ ماوه‌ی‌ دو‬ ‫ساڵ هه‌ڵده‌بژێررێن‌و نوێنه‌رایه‌تی‌ كۆنگره‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و به‌رپرس���یار ده‌ب���ن به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌جڤاتی‌ گشتی‌‪ ،‬كه‌ ده‌توانێ متمانه‌یان‬ ‫لێوه‌ربگرێته‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر داوای‌ پێنجیه‌كی‌‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌‪ .‬به‌ن���دی‌ هه‌ژده‌می���ن باس‬ ‫له‌كۆمس���یۆنه‌كانی‌ سكرتاریه‌تی‌ گشتیی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌ سه‌رۆك‌و ئه‌ندامانی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫(جڤاتی‌ گشتیی‌)ه‌وه‌ بۆ ماوه‌ی‌ دو ساڵ‬ ‫هه‌ڵده‌بژێررێن‪ .‬سه‌رۆكی‌ ئه‌و كۆمسیۆنانه‌‬ ‫ده‌بنه‌ ئه‌ندامانی‌ (سكرتاریه‌تی‌ گشتیی‌)‪.‬‬ ‫ئه‌م كۆمس���یۆنانه‌ ده‌ب���ێ هه‌ر دو مانگ‬ ‫جارێك كۆببنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێ له‌باری‌‬ ‫نائاس���اییدا كۆبونه‌وه‌ی‌ دیكه‌ش بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌یه‌ زۆر به‌كورتیی‌ ناوه‌رۆكی‌ په‌یمانی‌‬ ‫كۆنگره‌كه‌و پێڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ ئه‌و ده‌زگا‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌‪.‬‬

‫ره‌خنه‌ له‌ره‌خنه‌ی‌ عه‌لمانیه‌ت ‌ی توندڕه‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ك���ردن به‌لۆژیك���ی‌ غافڵك���ردن‌و‬ ‫بۆس���ه‌ دانان���ه‌وه‌ی‌ فكریی‌‌و سیاس���ییش‪،‬‬ ‫گوت���اری‌ عه‌لمانیی‌ تون���دڕه‌و‪ ،‬به‌دیوه‌كه‌ی‌‬ ‫دیدا ده‌خاته‌ س���ه‌ر كه‌ڵكه‌ڵه‌ی‌ نكوڵیكردن‬ ‫له‌سروشتی‌ په‌یوه‌ندیی‌ نێوان توندڕه‌ویی‌‌و‪،‬‬ ‫‌واقی���ع‌و‪ ،‬كۆمه‌ڵگا‌و‪ ،‬مۆدێرن���ه‌! به‌حوكمی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌م���و گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ك ب���ۆ ‌واقیع‪،‬‬ ‫‌وه‌ك ئامرازێك���ی‌ مه‌نهه‌جیی‌ بۆ لێكدانه‌وه‌‌و‬ ‫تێگه‌یش���تن له‌توندڕه‌وی���ی‌ ئیس�ل�امیی‌‌و‬ ‫ده‌ستنیشانكردنی‌ ره‌گ‌و ریشه‌كانی‌‪ ،‬سه‌ری‌‬ ‫له‌هه‌ن���دێ‌ به‌ره‌نجامه‌وه‌ ده‌رده‌چێت كه‌ ئه‌م‬ ‫گوت���اره‌ نایه‌وێت نه‌ بیگاتێ‌‌و‪ ،‬نه‌ دانیش���ی‬ ‫پێ���دا بنێت چونك���ه‌ دانن���ان به‌(واقیع)‬ ‫دا‪‌،‬وه‌ك هۆكارێك���ی‌ گرنگ���ی‌ توندڕه‌وی���ی‌‬ ‫ئیسالمیی‌‪ ،‬باری‌ لێپرس���راوێتی‌ سه‌رشانی‌‬ ‫(ده‌ق)‌و ئیس�ل�ام‌و ئیس�ل�امییه‌كان سوك‬ ‫ده‌كات‌و‪ ،‬النیكه‌م لێپرسراوێتییه‌كه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫داب���ه‌ش ده‌كات‪ .‬كه‌ ئه‌وه‌ش بۆ ئه‌و قابیلی‌‬ ‫قبوڵكردن نیه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ گه‌ڕان‬ ‫به‌دوای‌ ریش���ه‌كانی‌ توندڕه‌وی���ی‌ له‌واقیعدا‪،‬‬ ‫‌وات���ه‌ له‌سیاس���ه‌ت‌و ئابوری���ی‌‌و بونی���اده‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���دا‪ ،‬به‌ج���ۆرێ‌ له‌جۆره‌كان‬ ‫لێپرس���راوێتیی‌ رو له‌خۆی���ان‌و مۆدێرن���ه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌و روانگه‌وه‌ كه‌ بۆ (‪ )150‬س���اڵ‌‬ ‫ده‌چێ���ت‪ ،‬مۆدێرنه‌ به‌ش���دارێكی‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫پێكهێنان���ی‌ ئ���ه‌م ‌واقیع���ه‌‌و‪ ،‬عه‌لمانیه‌تی‌‬ ‫به‌ئایدیۆلۆژییك���راوی‌ خۆرهه‌اڵتی���ش ب���ۆ‬ ‫زی���اد له‌ده‌ی���ان س���اڵ‌ له‌چه‌نده‌ه���ا‌واڵتی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌دا فه‌رمانڕه‌وا ب���وه‌‌و‪ ،‬قه‌ڵه‌مڕه‌ویی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانیش���ی له‌وێنه‌ی‌ سوریا‌و عێراق‪،‬‬ ‫بۆت���ه‌ مه‌یدان���ی‌ س���ه‌رهه‌ڵدان‌و به‌هێزبونی‌‬ ‫توندڕه‌ویی‌ ئاینیی‌‪.‬‬ ‫ده‌مانه‌وێت به‌م قس���انه‌ بڵێین كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫توندڕه‌وی���ی‌ عه‌لمانیی‌ له‌رویه‌كه‌وه‌ له‌خه‌می‌‬

‫سڕینه‌وه‌ی‌ مه‌وداكاندا بێت‪ ،‬ئه‌وا له‌رویه‌كی‌‬ ‫تره‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵێكه‌ بۆ نكوڵیكردن‌و پچڕاندن ‌ی‬ ‫هۆكار‌و پێش���ه‌كی‌ روداوه‌كان‌و‪ ،‬په‌یوه‌ندیی‌‬ ‫توندڕه‌وی���ی‌ ئاینی���ی‌ به‌مۆدێرنه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫تێكش���كاو‌و‪ ،‬به‌دینه‌هاتن���ی‌ مژده‌كان���ی‌‌و‪،‬‬ ‫شكستی‌ پرۆژه‌ی‌ ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ش كه‌ به‌ناوی‌‬ ‫ئه‌وه‌و‪ ،‬له‌س���ه‌ر بناغه‌ی‌ ئ���ه‌و دامه‌زرێنرا‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا هه‌مو لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ زانستیی‌‌و‪،‬‬ ‫فكرێكی‌ جدیی‌ ناتوانێت‪ ،‬توندڕه‌ویی‌ ئاینیی‌‬ ‫س���ه‌رده‌م ‌وه‌ك ده‌رهاویش���ته‌ی‌ ‌واقیع���ی‌‬ ‫نوێ‌‌و دیارده‌یه‌كی‌ مۆدێرنه‌ س���ه‌یر نه‌كات‌و‪،‬‬ ‫نه‌یبینێ‌‌و‪ ،‬ئ���ه‌م توندڕه‌وییه‌ش له‌جه‌وهه‌ری‌‬ ‫ئیسالم جیانه‌كاته‌وه‌‌و‪ ،‬پۆلێنكارییش له‌نێوان‬ ‫ئیسالمیی‌ توندڕه‌و‌و میانه‌ڕه‌ودا نه‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫شتێكه‌ له‌واقیعدا نه‌ك له‌ناو كتێبدا هه‌ستی‌‬ ‫پێ‌ ده‌كرێت ‪.‬‬ ‫به‌ڵكو هه‌روه‌ك ‌وتمان ش���ه‌ڕی‌ (داعش)‬ ‫به‌پل���ه‌ی‌ یه‌ك���ه‌م له‌گ��� ‌هڵ‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫میانه‌ڕه‌ودای���ه‌‌و‪ ،‬ئیس�ل�امی‌ میانه‌ڕه‌وی���ش‬ ‫به‌ك���رده‌وه‌‌و به‌ش���ێوازی‌ جۆراوجۆر نه‌ك‬ ‫هه‌ر ئیدانه‌ی‌ ره‌فت���ار‌و مۆدیله‌كه‌ی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و به‌كرده‌وه‌ له‌مه‌یداندا له‌س���ه‌نگه‌ری‌‬ ‫دژایه‌تیكردنیدا له‌شه‌ڕدایه‌‪ ،‬ره‌خنه‌گرتنیشمان‬ ‫له‌ره‌خنه‌ی‌ ئیس�ل�امیی‌ له‌و روه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫جۆرێك له‌سۆز‌و تێگه‌یشتنی‌ بۆ مۆدیله‌كه‌ی‌‬ ‫داعش هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵك���و بۆ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌م‬ ‫تایپه‌ له‌میانه‌ڕه‌ویی‌ خۆیشی ببێت به‌بابه‌تی‌‬ ‫ره‌خنه‌لێگرتن‌و‪ ،‬خۆیش���ی به‌ش���دارییه‌كی‌‬ ‫جدیی‌ ئ���ه‌م كاره‌ ب���كات‪ ،‬له‌پێناو مۆدیل‌و‬ ‫ناوه‌رۆكێكی‌ تری‌‪ ،‬میانه‌ڕه‌ویی‌ (به‌تایبه‌تیش‬ ‫له‌روه‌ سیاس���ییه‌كه‌وه‌) كه‌ ئه‌م ئاس���ته‌ی‌‬ ‫ئێس���تای‌ تێپه‌ڕێنێت‪ .‬له‌روانگ���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌وه‌ ئاماژه‌مانپێكرد ده‌گه‌ینه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ توندڕه‌وی���ی‌ عه‌لمانی���ی‌ ناتوانێت هیچ‬

‫ی سلێمانی‬ ‫ی ناوج ‌ه ‌‬ ‫ی تێهه‌لجوونه‌و‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌ی دادگا ‌‬ ‫(( دادگای به‌رایی پێنجوێن ))‬ ‫ژمار‌ه ‪/ 232:‬ب ‪2014/‬‬ ‫به‌روار ‪2014 /11\ 9 //‬‬

‫خزمه‌تێكی‌ ش���ایانی‌ باسمان بۆ تێگه‌یشتن‬ ‫له‌توندڕه‌ویی‌ ئاینی���ی‌‌و ده‌ركه‌وته‌‌و هۆكار‌و‪،‬‬ ‫ره‌گه‌ مێژوییه‌كان���ی‌‌و‪ ،‬په‌یوه‌ندیی‌ به‌واقیع‌و‬ ‫ملمالنێ‌ سیاس���یه‌كان‌و‪ ،‬تایپێك له‌مۆدێرنه‌‬ ‫ب���كات‪ .‬چونك���ه‌ توان���ای‌ خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫زانس���تیی‌ له‌روانگ���ه‌ی‌‪ ،‬كۆمه‌ڵناس���یی‌و‪،‬‬ ‫ده‌رونناس���یی‪ ،‬سیاسه‌تناسیی‌و‪ ،‬ئاینناسیی‬ ‫ب���ۆ دیارده‌ك���ه‌ نیی���ه‌‪ .‬به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌‬ ‫عه‌لمانیه‌تی‌ عه‌قاڵنی���ی‌‌و رێزگر له‌النیكه‌می‌‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی‌ مه‌نهه‌جیی‌‌و جدییه‌تی‌ فكر‌و‪،‬‬ ‫سه‌ره‌تاكانی‌ كاركردنی‌ زانستیی‌‪ ،‬كه‌ توانای‌‬ ‫پۆلێنكردنی‌ هه‌یه‌‌و‪ ،‬كۆمه‌ڵناسیی‌و چه‌ندین‬ ‫زانس���تی‌ تر ب���ۆ خوێندنه‌وه‌ی‌ پاش���خان‌و‬ ‫ره‌فت���اری‌ تون���دڕه‌وه‌كان به‌كارده‌هێن���ن‌و‪،‬‬ ‫له‌مه‌ترس���یه‌كانی‌ یه‌كس���انكردنی‌ ئیسالم‌و‬ ‫توندڕه‌ویی‌ ئیسالمییش تێده‌گات‪.‬‬ ‫له‌روانگ���ه‌ی‌ عه‌لمانیه‌تی‌ تون���دڕه‌وه‌وه‌‪،‬‬ ‫توندڕه‌ویی‌ ئاینیی‌‪ ،‬هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ بابه‌تێ‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬بۆ تێگه‌یش���تن‪ ،‬به‌ڵكو كه‌ره‌س���ه‌یه‌كه‌‬ ‫ب���ۆ پڕوپاگه‌ن���ده‌‌و‪ ،‬ئامرازێكه‌ ب���ۆ تۆمه‌ت‬ ‫به‌خش���ینه‌وه‌‌و‪ ،‬به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ ملمالن���ێ‬ ‫ئایدیۆلۆژیه‌كان‌و‪ ،‬به‌بێس���ود نیشاندانی‌ هه‌ر‬ ‫هه‌وڵێكی‌ زانستیی‌ بۆ تێگه‌یشتن له‌دیارده‌ی‌‬ ‫توندڕه‌ویی‌ ئاینیی‌ ‌وه‌ك ده‌ركه‌وته‌ی‌ ‌واقیع‌و‬ ‫مۆدیرنه‌‌و‪ ،‬سه‌یركردنی‌ جۆری‌ ته‌وزیفكردنی‌‬ ‫ده‌ق���ی‌ ئاینیی���ش له‌هه‌م���ان روانگ���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫توندڕه‌وی���ی‌ عه‌لمانیی‌ خه‌می‌ س���ه‌ره‌كیی‌‬ ‫پشتڕاس���تكردنه‌وه‌ی‌ گریمانه‌كه‌ی‌ خۆیه‌تی‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ئه‌وی���ش به‌س���تنه‌وه‌ی‌ توندڕه‌وی���ی‌‬ ‫ئیس�ل�امییه‌ به‌جه‌وهه‌ری‌ نه‌گۆڕی‌ ئیس�ل�ام‬ ‫خۆیه‌وه‌‪ .‬كه‌ به‌رگه‌ی‌ بچوكترین مش���تومڕی‌‬ ‫فكری���ی‌‌و‪ ،‬به‌پێوه‌رگرتن���ی‌‌واقیع ناگرێت‌و‪،‬‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م ‌وه‌اڵمدان���ه‌وه‌ به‌پرس���یارێكی‌‬ ‫س���اده‌ی‌‌وه‌كو ئه‌وه‌ی‌ ك ‌ه ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌كه‌‬

‫به‌و جۆره‌یه‌‌و په‌یوه‌س���ت نیه‌ به‌واقیعه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌دی‌ بۆچی‌ ل���ه‌م كۆمه‌ڵگایه‌دا ده‌بینرێت‌و‬ ‫له‌وی دی���دا نابینرێت‪ ،‬یاخ���ود له‌م قۆناغ‌و‬ ‫س���اته‌ مێژویی���ه‌دا بونی‌ نیی���ه‌‌و‪ ،‬له‌قۆناغ‌و‬ ‫س���اته‌ مێژوییه‌كی‌ دیدا بونی‌ هه‌یه‌؟ یاخود‬ ‫چۆن دژایه‌تی‌ زۆرینه‌ی‌ موس���ڵمانان بۆ ئه‌م‬ ‫فكره‌‌و ئاراس���ته‌كانی‌ تێبگه‌ین‌و‪ ،‬چۆن له‌وه‌‬ ‫تێبگه‌ین‪ ،‬كه‌ ه���ه‌ركات ئه‌م هێزه‌ رو بكاته‌‬ ‫ش���وێنێ‌‌و په‌الماری‌ بدات پێش گه‌یش���تنی‌‬ ‫له‌شكره‌كه‌ی‌ ئه‌وان موسڵمانانی‌ ئه‌و شوێنه‌‪،‬‬ ‫سه‌ری‌ خۆیان هه‌ڵده‌گرت‌و‪ ،‬ده‌خوازن گیان‌و‬ ‫ماڵ‌‌و ناموس���یان بێوه‌ی‌ بێت‌و‪‌،‬واز له‌ماڵ‌‌و‬ ‫حاڵ‌‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان دێنن‌و‪ ،‬ئاماده‌شن‬ ‫پێشوازیی‌ له‌یارمه‌تی‌ هه‌ر ناموسڵمانێكیش‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬بۆ رزگاربون له‌م په‌تا كوش���نده‌یه‌؟‬ ‫توندڕه‌ویی‌ عه‌لمانیی‌ پێویستی‌ به‌وه‌یه‌ چۆن‬ ‫ئێم���ه‌‌وه‌ك خۆی‌ له‌م دی���ارده‌ تێنه‌گه‌ین‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ گریمانه‌كه‌ی‌ ئ���ه‌و نوێنه‌رایه‌تی‌‬ ‫تاك���ه‌ تێگه‌یش���تنی‌ راس���ت‌و‪ ،‬هه‌قی‌ ره‌ها‬ ‫بكات‌و‪ ،‬ببێته‌ پێوه‌ری‌ راستیی‌‌و ناڕاستیی‌‌و‪،‬‬ ‫داوه‌ری‌ ئه‌خالقیی‌‌و‪ ،‬دیاریكردنی‌ دۆس���ت‌و‬ ‫دوژم���ن‌و‪ ،‬ئیداره‌كردنی‌ ش���ه‌ڕه‌كان! به‌الی‌‬ ‫ئه‌وه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ شتێكمان نیه‌ بۆ تێگه‌یشتن‪.‬‬ ‫به‌ڵك���و بابه‌تێكم���ان هه‌یه‌ بۆ هه‌ڵوێس���ت‬ ‫له‌باره‌وه‌ ‌وه‌رگرتن‪‌ .‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ پرس���ه‌كه‌‬ ‫به‌ڵگه‌نه‌ویس���ت بێت‌و‪ ،‬توندڕه‌وییش س���ه‌ر‬ ‫به‌دنیای‌ ماتماتیك‌و فیزیا بێت‪ ،‬نه‌ك‌واقیعی‌‬ ‫سیاسیی‌و‪ ،‬ئابوریی‌‌و‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تیی‌!‬ ‫به‌اڵم داخۆ كێش���ه‌ی‌ ئه‌م گوت���اره‌ به‌وه‌‬ ‫كۆتای���ی دێ���ت كه‌ ن���ه‌ك ه���ه‌ر ناتوانێت‪،‬‬ ‫تێگه‌یشتنێكی‌ راست‌و دروستمان ده‌رباره‌ی‌‬ ‫دی���ارده‌ی‌ توندڕه‌وی���ی‌ ئاینی���ی‌‌و (داعش)‬ ‫پێش���كه‌ش بكات‌و‪ ،‬ته‌نانه‌ت ل���ه‌م روه‌وه‌‪،‬‬ ‫چه‌واش���ه‌كارییش ب���كات ؟ به‌دڵنیایی���ه‌وه‌‬

‫ونبون‬

‫ی دادنو وس ‌ی سلێمانی ‪1/‬‬ ‫فه‌رمانگ ‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ی داد‬ ‫كارگێر ی‌و خۆیه‌ت ‌ی‬

‫ئــاگــاداری‬

‫نـــامــــه‬ ‫‌‬ ‫ئــــــــــاگا‬ ‫داواكار ((عل ‌ی عبدالل ‌ه محمد ))‬ ‫ی ‪,‬‬ ‫ی باری شارس���تان ‌ی پێنجوێن وێ���ڕای كاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫داوا لیكراو ‪ :‬راس���تگر تۆمار ‌‬ ‫ی له‌دادگاكه‌مان تۆمار كردو‌ه بۆ‬ ‫ی س���ه‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫داواكار (عل��� ‌ی عبدالل��� ‌ه محمد ) داوا ‌‬ ‫ی له‌(بادینان ) ‌ه بۆ ( خه‌اڵت ) بۆی ‌ه بریارماندا‬ ‫ی كوڕ‌ه ناكامه‌ك ‌ه ‌‬ ‫گۆرین��� ‌ی ناو ‌‬ ‫ی (‪)21‬‬ ‫ی به‌پێی ماد‌ه ‌‬ ‫ی ناوخۆ ‌‬ ‫ی له‌رۆژنامه‌یه‌ك ‌ی رۆژان ‌ه ‌‬ ‫ی داوانامه‌ك ‌ه ‌‬ ‫به‌بالو كردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شارستان ‌ی جا هه‌ر ك ‌ه س و الیه‌نیك مافی ڕێگرتن ‌ی هه‌ی ‌ه له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی بار ‌‬ ‫له‌یاسا ‌‬ ‫ی ئه‌م ئاگانامه‌ی ‌ه س���ه‌ردان ‌ی دادگاكه‌مان بكات‬ ‫ی بالوكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫(‪ )10‬د‌ه رۆژدال ‌ه دوا ‌‬ ‫ی یاسا ‪..‬‬ ‫به‌پێجه‌وانه‌و‌ه دادگا داواك ‌ه ده‌بین ‌ی به‌گوێر‌ه ‌‬

‫ی (‪)2014/11/12‬‬ ‫ی ك ‌ه له‌الیه‌ن به‌ڕێز (محمد نجم عبدالل ‌ه ) و‌ه ل ‌ه ڕۆژ ‌‬ ‫به‌پێ ‌ی ئه‌و داوای ‌ه ‌‬ ‫ی ( فه‌ن ‌ی نایاب بۆ دروس���ت‬ ‫پێش���كه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌ی ‌ه كراو‌ه خاوه‌ن ‌ی كارگ ‌ه ‌‬ ‫ی كردو‌ه ك ‌ه ل ‌ه ( س���لێمان ‌ی‬ ‫ی تۆمار كردن ‌ی ئه‌و ئامێران ‌ه ‌‬ ‫كردن ‌ی نان ) تێیدا داوا ‌‬ ‫ی كراو‌ه به‌پیی یاسای دانوسان ژماره‌(‪)33‬‬ ‫_قڕگ ‌ه ) دانراو‌ه ك ‌ه ل ‌ه خواره‌و‌ه دیار ‌‬ ‫ی‬ ‫س���اڵ ‌ی (‪ )1998‬به‌ركار له‌هه‌رێم ‌ی كوردس���تان باڵو ده‌كه‌ینه‌و‌ه هه‌ركه‌س ‌ی خۆ ‌‬ ‫ی ( ‪ ) 15‬ڕۆژدا‬ ‫ب��� ‌ه په‌یوه‌نداریان خاوه‌ن ‌ی هه‌ریه‌ك ل���ه‌و ئامێران ‌ه داده‌ن ‌ی ل ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داواكار‌ه تۆمار ‌‬ ‫پانز‌ه ڕۆژدا سه‌ردان ‌ی فه‌رمانگ ‌ه كه‌مان بكات به‌پێچه‌وانه‌و‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئامێره‌كان ‌ی پێ ئه‌درێت ‪..‬‬ ‫ی تۆمار ‌‬ ‫ده‌كه‌ین و بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫دادنوسی‬ ‫فاروق كالن شریف‬ ‫‪2014 /11/19‬‬

‫له‌گه‌ل ریزدا ‪.......‬‬ ‫ئامێره‌كان‪:‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫محمد شفیق حه‌م ‌ه‬

‫نه‌خێ���ر‪ .‬به‌ڵك���و كێش���ه‌ی‌ گه‌وره‌تری‌ ئه‌م‬ ‫گوت���اره‌ له‌وه‌دای���ه‌ كه‌ خ���ۆی‌ بزانێت یان‬ ‫نه‌زانێ���ت‪ ،‬ده‌چێت���ه‌ خزم���ه‌ت توندڕه‌ویی‌‬ ‫ئیس�ل�امییه‌وه‌‪ .‬به‌ڵكو ده‌بێت���ه‌ ده‌رفه‌تێكی‌‬ ‫ده‌گم���ه‌ن ب���ۆ ئه‌ندامگیری���ی‌ (ته‌جنید)و‪،‬‬ ‫سازدان‌و‪ ،‬پاس���اودانی‌ گوتاره‌كه‌ی‌‌و‪ ،‬زیاتر‬ ‫گه‌شاندنه‌وه‌ی‌ پشكۆی‌ ئیسالمی‌ جه‌نگاوه‌ر‪.‬‬ ‫توندڕه‌وی���ی‌ عه‌لمانی���ی‌ ته‌نه���ا له‌رواڵه‌تدا‬ ‫دژایه‌تی‌ توندڕه‌ویی‌ ئاینی���ی‌ ده‌كات‪ ،‬ده‌نا‬ ‫له‌راس���ته‌قینه‌دا‪ ،‬زه‌مین���ه‌‌و هه‌لومه‌رج���ی‌‬ ‫گه‌ش���ه‌كردن‌و‪ ،‬گه‌وره‌ب���ون‌و‪ ،‬به‌رده‌وامیی‌‬ ‫پێده‌به‌خشێت‪ .‬چونكه‌ به‌تێگه‌یشتنه‌ سه‌یرو‬ ‫س���ه‌مه‌ره‌‌و نامه‌نهه‌جییه‌كه‌ی‌ بۆ ناوه‌ڕۆكی‌‬ ‫ئیس�ل�ام‌و‪ ،‬ناس���نامه‌‌و ئه‌ركی‌ موس���ڵمان‪،‬‬ ‫توندڕه‌وی���ی‌ ده‌كات به‌نوێن���ه‌ری‌ رۆح���ی‌‬ ‫ئیس�ل�ام‌و‪ ،‬خاوه‌ن تاكه‌ تێگه‌یشتنی‌ راست‌و‬ ‫دروس���ت له‌ئایین‌و‪ ،‬ئه‌و مۆدێل���ه‌ی‌ ئه‌ركی‌‬ ‫ئاینیی‌ هه‌ر موسڵمانێكه‌ شوێنی‌ بكه‌وێت‌و‪،‬‬ ‫چاوی‌ لێبكات‌و‪ ،‬به‌رگریی‌ لێبكات؟ هه‌روه‌ها‬ ‫ئاوه‌ڵن���اوی‌ موجاهی���د‌و به‌رگریكارێك���ی‌‬ ‫راس���ته‌قینه‌ی‌ ئیس�ل�ام‌و موس���ڵمانان‬ ‫به‌تون���دڕه‌وه‌كان ده‌به‌خش���ێت؟! له‌رێ���ی‌‬ ‫هێرش���كردنه‌ سه‌ر ئیس�ل�ام‌و كۆی‌ ته‌وژمی‌‬ ‫ئیس�ل�امیی‌‌و ته‌نانه‌ت ناوه‌نده‌ ئیس�ل�امییه‌‬ ‫میللیه‌ ته‌قلیدیه‌كه‌شه‌وه‌‪ ،‬پاساوێكی‌ به‌هێز‌و‬ ‫ره‌وایه‌تییه‌ك���ی‌ ق���وڵ‌ به‌توندڕه‌ویی‌ ئاینیی‌‬ ‫ده‌به‌خشێت!‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌وه‌وه‌ س���ه‌رچاوه‌ ده‌گرێت‪ ،‬كه‌‬ ‫خه‌م���ی‌ یه‌كه‌می‌ ئ���ه‌م گوت���اره‌‪ ،‬دژایه‌تیی‌‬ ‫توندڕه‌وی���ی‌ ئاینیی‌ نییه‌‪ ،‬چونكه‌ بونی‌ ئه‌و‬ ‫به‌س���ه‌رچاوه‌ی‌ ره‌وایه‌تیدان به‌گوتاره‌كه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ ده‌زانێت‪ ،‬به‌ڵكو ئامانجی‌ س���ه‌ره‌كیی‌‬ ‫دژایه‌تیی‌ ئیس�ل�ام‌و هه‌م���و ده‌ركه‌وته‌یه‌كی‌‬ ‫ئیسالمیی‌‌و پێنانه‌ قۆناغی‌ جاڕدانی‌ مه‌رگی‌‬

‫ئیس�ل�ام‌و موس���ڵمانێتییه‌! چونك���ه‌ هه‌مو‬ ‫باس���كردنێك له‌بونی‌ مه‌ودا له‌نێوان روح ‌ی‬ ‫ئیسالم‌و توندڕه‌ویی‌ ئاینیی‌‌و‪ ،‬میانه‌ڕه‌ویی‌‌و‬ ‫توندڕه‌ویی‌ ئیسالمیی‌‪ ،‬كه‌لێنی‌ گه‌وره‌ ده‌خاته‌‬ ‫گوتاره‌كه‌ی‌‌و‪ ،‬ئه‌و زه‌مینه‌ش له‌بارده‌بات كه‌‬ ‫له‌رێی‌ ئ���ه‌وه‌وه‌‪ ،‬تواناكانی‌ خۆی‌ ئاراس���ته‌‬ ‫ده‌كات ‪ .‬نابێت له‌بیریش���مان بچێت له‌روی‌‬ ‫مێژووییه‌وه‌ توندڕه‌ویی‌ عه‌لمانیی‌ له‌ئه‌زمونی‌‬ ‫زیاد له‌واڵتێكدا له‌وانه‌ش‪ ،‬ناسریزم (میسر)‪،‬‬ ‫به‌عس���یزم (س���وریا‌و عێراق)‪( ،‬په‌رچ ‌هم‌و‬ ‫خه‌ڵك)نیزم له‌ئه‌فغانستان‌و‪( ،‬پان ئێران)یزم‬ ‫له‌ئێرانی‌ شاهه‌نشاهی‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ په‌هله‌وییدا‪،‬‬ ‫رۆڵی‌ گه‌وره‌‌و یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی له‌باڵوبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫بیرۆكه‌ی‌ شۆڕشی‌ ئیسالمیی‌و‪ ،‬بوژاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫فه‌رهه‌نگی‌ جیهادگه‌رایی نوێ‌ (‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئه‌فغانس���تان) بینیم���ان‌و‪ ،‬ته‌كفیرگه‌رایی‬ ‫(‌وه‌ك له‌میسردا رویدا كه‌ له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌ی‌‬ ‫جه‌الده‌كانی‌ ناسردا س���ه‌ریهه‌ڵدا)‌و دوباره‌‬ ‫ته‌وزیفكردن���ه‌وه‌‌و گه‌وره‌بون ‌ی هه‌مو ئه‌مانه‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌زمونێكی‌ ترس���ناكی‌‌وه‌ك‬ ‫(داعش)دا‪ ،‬بینیوه‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���تم ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر عه‌لمانیه‌تی‌‬ ‫توندڕ‌هو‌و‪ ،‬س���ته‌مكارییه‌كه‌ی‌‌و‪ ،‬سروش���ته‌‬ ‫نادیموكراس���ییه‌كه‌ی‌ نه‌بوای���ه‌‪ ،‬ه���ه‌ر‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ بیرۆكه‌ی‌ شۆڕشی‌ ئیسالمیی‌‌و‬ ‫جیهادگه‌رای���ی س���ه‌ریهه‌ڵنه‌ده‌دایه‌وه‌‪ ،‬ت���ا‬ ‫له‌قۆناغێكی‌ تردا‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ ‌ی شۆڕش���ێكی‌‬ ‫میلل���ی‌ (وه‌ك ئێ���ران)‌و جیهادێكی‌ تێكه‌ڵ‌‬ ‫به‌(به‌رگری���ی‌ میلل���ی‌) له‌وێن���ه‌ی‌ جیهادی‌‬ ‫ئه‌فغانیی‌ تێپه‌ڕێنێ���ت‌و‪ ،‬ببێته‌ پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫ترسناك بۆ‌وێرانیی‌‌و به‌رجه‌سته‌بونی‌ په‌یام‬ ‫له‌س���اته‌وه‌ختی‌ خاپورك���ردن‌و روخانداو!‬ ‫شكس���تهێنان به‌پ���رۆژه‌ی‌ ده‌وڵ���ه‌ت‪ .‬به‌و‬ ‫جۆره‌ی‌ كه‌ له‌ئه‌زمونی‌ (داعش)دا ده‌بینین‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی فڕن ‌ی ده‌وار ‪ /‬بێ ژماره‌ی ‌ه ‪ /‬ئێران ‌ی ‪ / 2014/‬كاره‌با گاز ‌‬ ‫‪ /1‬ئامێر ‌‬ ‫ی عه‌جان ‌ه ‪ 80‬كغم ‪ /‬بێ ژماره‌ی ‌ه ‪ /‬ئێران ‌ی ‪ / 2014 /‬كاره‌بای ‌ی‬ ‫‪ /2‬ئامێر ‌‬

‫* ناس����نامه‌یه‌کی ژوری بازرگان ‌ی س����لێمانی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (عثمان حه‌م‌ه صالح‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫محمود) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫* ناس����نامه‌یه‌کی ژوری بازرگان ‌ی سلێمانی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (عبدالل‌ه رفیق محمد)‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫ی باپیر) هه‌ركه‌س‬ ‫* ئیجازه‌یه‌ك���� ‌ی غورف ‌ه تیجار‌ه ونبو‌ه به‌ن����او ‌ی (ئاوات عاص ‌‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫* ناس����نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (ڕاژان ماكوان اكره‌م)‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫* ناس����نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (عبدالل‌ه احمد محمد‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ڕشید) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫* ناس����نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی س����لێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (ساالر حه‌م‌ه صالح‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫محمد) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫* ناس����نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (محسن محمود حه‌م‌ه‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫امین) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫* ناس����نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناوی (نوزان جعفر مصطفی)‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫* پێناسێك ‌ی یه‌كێت ‌ی هاورده‌كاران و ناردنكاران ‌ی هه‌رێم ‌ی كوردستان ونبو‌ه به‌ناو ‌ی‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫(نوزان جعفر مصطفی‌) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫* پێناس����یك ‌ی س����ه‌ندیكا ‌ی ته‌كنیككاران ‌ی ئه‌ندازه‌یی كوردستان ونبو‌ه به‌ناو ‌ی‬ ‫(ئیسماعیل طاهر قادر ) ژمار‌ه ‌ی پێناس (‪)6569‬یه‪ ،‬تكای ‌ه هه‌ركه‌س دۆزییه‌وه‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی بكات به‌ژمار‌ه مۆبایلی‌‪07501036609 :‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫نامه‌یه‌ک له‌هاوسه‌ره‌که‌ی کاو‌ه گه‌رمیانییه‌و‌ه بۆ بارزانی‬

‫سه‌‌رۆك به‌‌ڵێنه‌كه‌ی به‌‌جێ نه‌هێنا‬ ‫شیرین ئه‌مین‬

‫وه‌ك خان���ه‌واده‌ی كاوه‌ گه‌رمیانی‪ ،‬پاش تێپه‌ڕبونی (‪ )102‬رۆژ به‌‌س���ه‌ر تیرۆركردنی‬ ‫كاوه‌ گه‌رمیانی س���ه‌ردانی س���ه‌رۆكی هه‌‌رێممان كرد به‌‌‌وپێیه‌‌ ‌ی سه‌رۆكی هه‌‌رێم باوكی‬ ‫ئه‌م میلله‌‌ته‌یه‌‪ .‬به‌‌و ئومێده‌ی ك ‌ه سه‌رۆك بتوانێت هه‌‌ق بۆ یه‌كێك له‌‌نه‌وه‌ی ئه‌م میلله‌‌ت ‌ه‬ ‫بگه‌ڕێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌‌اڵم ده‌‌ركه‌‌وت ناتوان���ن رۆڵی باوكایه‌تی بگێڕن‪ .‬له‌‌س���ه‌ردانه‌كه‌ماندا‬ ‫ویس���تمان له‌‌نزیكه‌و‌ه چۆنیه‌تی تیرۆركردنی كاوه‌و ئه‌و ده‌س���ت‌و الیه‌ن‌و به‌‌رپرس���ان ‌ه‬ ‫به‌‌سه‌رۆك رابگه‌یه‌نین‪ ،‬جه‌ختمان له‌‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ گه‌ر به‌‌فیعلیی هاوكارمان نه‌بیت‬ ‫ئ���ه‌وا به‌‌ڵێنمان ناوێت‪ ،‬س���ه‌رۆكمان له‌‌‌وه‌‌ش دڵنیاكرده‌و‌ه ك��� ‌ه وه‌ك خانه‌واده‌ی كاو‌ه‬ ‫گه‌رمیانی به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك بڕوامان به‌‌دادگا نیه‌و حزب‌و به‌‌رپرس���ه‌كان ده‌س���تیان‬ ‫به‌‌خوێنی كاوه‌ س���وره‌و دادگا ناتوانێت به‌‌رۆڵ‌و ئه‌دای خۆی هه‌‌ڵبس���ێت‌و به‌‌یاسا كار‬ ‫بكات نه‌ك فه‌رمانی به‌‌رپرس!‬ ‫داوای س���ه‌ره‌كی ئێم ‌ه ئه‌وه‌ بو‌ه كه‌ سكااڵمان له‌‌سه‌ر (مه‌حمود سه‌نگاوی) ئه‌ندامی‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیی تۆماركردوه‌ با دادگا سه‌ربه‌‌خۆبێت له‌‌بڕیاردان‪ .‬به‌‌اڵم ده‌بینین‬ ‫ناوبراو ئازادانه‌ ده‌س���وڕێته‌وه‌و هیچ حس���ابێك بۆ دادگا ناكات‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌كانیش‬ ‫ناتوانن به‌‌ئه‌ركی خۆیان هه‌‌ڵبسن‌و ده‌ستگیری بكه‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شمان به‌‌سه‌رۆك وت‬ ‫بێده‌نگیی له‌‌م جۆر‌ه كه‌یسان ‌ه ده‌بێته‌ مایه‌ی مه‌ترسیی‌و ناشیرینكردنی ناوبانگی هه‌‌رێم‪.‬‬ ‫له‌‌كاتێكدا ئێوه‌ ده‌ڵێن ئه‌م واڵته‌ ئازادیی تیادا به‌‌رقه‌راره‌و یاس���اش له‌‌س���ه‌روی هه‌‌مو‬ ‫پیرۆزیه‌كانی واڵته‌وه‌ س���ه‌روه‌رتره‌‪ ،‬گه‌ر ئه‌مان��� ‌ه به‌هه‌قیقه‌ت بونیان هه‌‌یه‌ خودی كاو‌ه‬ ‫رۆژنامه‌نوسیك بوه‌و به‌هه‌‌مو ش���ێوه‌یه‌ك دژی ناعه‌داله‌‌تیی‌و گه‌نده‌ڵیی وه‌ستاوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌واته‌ پاش تیرۆركردنی هیچ نه‌بێت پالندانه‌رو بكوژی كاوه‌ له‌هه‌ر پۆس���ت‌و پله‌‌یه‌كی‬ ‫بااڵی حكومه‌ت‌و حزبدا بێت با به‌‌س���زا بگه‌یه‌نرێت‌و یاسا بڕیارده‌ر بێت تاوه‌كو خوێنی‬ ‫ون نه‌بێت‪ ،‬ده‌نا ئێمه‌ به‌‌ڵێنی به‌‌كردارمان ده‌وێت‌و ئه‌وه‌ داواكاریمانه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌‌رێم یه‌كه‌م قس���ه‌ی ئه‌وه‌بو گه‌ر ئێو‌ه وه‌ك كه‌سوكاری كاوه‌ له‌‌كه‌یسی‬ ‫كاوه‌ بێده‌نگبن من وه‌ك س���ه‌رۆكی هه‌‌رێ���م بێده‌نگ نابم‌و ده‌بێت بكوژی كاوه‌ هه‌‌ر كێ‬ ‫بێت س���ه‌ر به‌‌چ حزب‌و هه‌‌ر به‌‌رپرسیاریه‌تیه‌كی هه‌‌بێت به‌‌س���زای خۆی بگات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫تیرۆركردنی كاو‌ه ناوبانگێكی ناش���یرینی بۆ سه‌ر ناوبانگی هه‌‌رێمی كوردستان ده‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌‌ڵێنی پێداین به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك بێده‌نگ نه‌بێت له‌‌م كه‌یسه‌داو خوێنی كاو‌ه‬ ‫به‌هه‌‌ده‌ر نه‌ڕوات‪ ،‬ئه‌‌و وت ‌ی "به‌‌اڵم پێویستم به‌هه‌‌ندێ كات ده‌بێت"!‬ ‫وا س���اڵیادی تیرۆركردنی كاو‌ه دێته‌وه‌و س���ه‌رۆك له‌‌ب���ری به‌‌جێهێنانی به‌‌ڵێنه‌كه‌ی‬ ‫تۆمه‌تباری كه‌یس���ه‌كه‌ له‌‌به‌‌ره‌ی جه‌نگ به‌‌س���ه‌رده‌كاته‌وه‌‪ ،‬له‌‌ته‌واوی به‌‌ڵێنه‌كانیشی بۆ‬ ‫ئێمه‌‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌ی بۆ كه‌یس���ه‌كه‌ی كاو‌ه گه‌رمیانی كردوه‌ ك ‌ه له‌‌به‌‌رواری ‪2014/4/24‬‬ ‫له‌‌س���ه‌ر داوایان فایلی كه‌یس���ی كاو‌ه گه‌رمیانی له‌‌دادگای كه‌الره‌وه‌ گواس���ترایه‌وه‌ بۆ‬ ‫دادگای تێهه‌‌ڵچونه‌وه‌ی هه‌‌رێم ك ‌ه نزیكه‌ی سێ مانگ دۆسیه‌كه‌ له‌‌و دادگایه‌دا بو‪ ،‬به‌‌اڵم‬ ‫نه‌ك هیچی لێ س���ه‌وز نه‌بو به‌‌ڵكو به‌‌قه‌د خاڵێكیش س���ودی به‌‌كه‌یسه‌ك ‌ه نه‌گه‌یاندوه‌؟‬ ‫ئیدی كوا به‌‌ڵێنه‌كانی تۆ جه‌نابی سه‌رۆك؟‬ ‫وه‌‌ك بینیمان سه‌رۆكی هه‌‌رێم‌و وه‌زیری پێشمه‌رگه‌ له‌‌كاتی به‌‌سه‌ركردنه‌وه‌ی به‌‌ره‌كانی‬ ‫جه‌نگ له‌‌ده‌ڤه‌ری گه‌رمه‌س���ێر شانبه‌‌ش���انی تۆمه‌تباری ماده‌ی تیرۆری كه‌یس���ی كاو‌ه‬ ‫گه‌رمیانی زۆر ئاس���ایی داده‌نیشن‌و له‌‌شاشه‌ی تیڤیه‌كانه‌وه‌ پیشان ده‌درێت! ئه‌م ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ی سه‌رۆك سه‌رۆكی هه‌‌رێم بێت‪ ،‬سه‌رۆكی حزبێكه‌‪ .‬ده‌نا چۆن‬ ‫رێگه‌ ده‌ده‌یت تۆمه‌تبارێك به‌‌ماده‌ی تیرۆر سه‌رپه‌رش���تیی هێزی سه‌ربازیی بكات‪ ،‬ئه‌م‬ ‫قایلبونه‌ی ئێوه‌ زه‌نگێكی مه‌ترس���یداره‌و وه‌ها پیشان ده‌دات ك ‌ه ده‌سه‌اڵت وات ‌ه تاوان‌و‬ ‫زوڵم‌و كوش���تن‌و بڕین بۆ ئێوه‌ بێ‪ ،‬لێپرسینه‌وه‌و سزا خواردن‌و خه‌ڵكی ساده‌ش به‌‌شی‬ ‫قوربانیدانه‌‪ .‬ڕون ‌ه نه‌سه‌رۆكی هه‌‌رێم نه‌وه‌زیری پێشمه‌رگ ‌ه ده‌توانن هیچ لێپێچینه‌وه‌یه‌ك‬ ‫له‌‌تۆمه‌تباری دۆس���یه‌ی كاوه‌ گه‌رمیانی بكه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه له‌‌نێو ده‌سه‌اڵت‌و فه‌رمانڕه‌وایی‬ ‫كوردیی���دا رێككه‌وتنی حزبیی‌و شه‌خس���یی له‌‌پێش هه‌‌م���و به‌‌رژه‌وه‌ندیه‌كی تاكی ئه‌م‬ ‫میلله‌‌ته‌دا به‌‌ئاش���كرا به‌‌دیده‌كرێت‌و یاساشیان كۆت‌و به‌‌ندی ده‌ستی ده‌سه‌اڵتی خۆیان‬ ‫كردوه‌‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫لەجیھانەوە‬ ‫ڕو لەکۆبانی‬ ‫دەکەن بۆ‬ ‫شەڕی داعش‬ ‫ئا‪ :‬کاوە ڕەش‪ ،‬بەریتانیا‬ ‫چەندین سەربازی سوپای‬ ‫پێشوی واڵتان‌و کەسانی خۆبەش‬ ‫لەبەریتانیاو واڵتانی خۆرئاوا‬ ‫بۆهاوکاریی‌و جەنگ دژی داعش ڕو‬ ‫لەسوریاو عێراق دەکەن‪.‬‬

‫ڕۆژنامەوانی���ەکان‬ ‫ڕاپۆرت���ە‬ ‫باڵویانکردوه‌ت���ەوە‪ ،‬لەچەن���د ڕۆژی‬ ‫ڕاب���ردودا ‪ James Hughes‬ک���ە‬ ‫پێش���تر سەربازی سوپا بوە‪ ،‬ئێستا‬ ‫لەشاری کۆبانی‌ هاوشانی جەنگاوەرە‬ ‫کوردەکانی ‪ YPG‬بەرگریی لەو شارە‬ ‫دەکات‌و دژی داعش دەجەنگێ‪.‬‬ ‫هەرەها ڕاپۆرت���ی ڕۆژنامەکان وای‬ ‫دەردەخەن‪ ،‬ئینگلیزەکانی بەریتانیا‪،‬‬ ‫لەڕێ���گای پەیجێکی فەیس���بوکەوە‬ ‫بەناوی “‪ ”Lions of Rojava‬شێری‬ ‫ڕۆژئاوا‪ ،‬ک���ە کەس���ێکی ئەمەریکی‬ ‫‪Jordan Matson‬‬ ‫بەن���اوی‬ ‫بەڕێوەیدەب���ات خەڵک���ی هاندەدات‬ ‫دژی ئەو گروپە تیرۆریس���تیە بچنە‬ ‫پاڵ ک���وردەکان‌و یارمەتییان بدەن‪،‬‬ ‫لەژێر دروشمی (تیرۆریست بنێرە بۆ‬ ‫دۆزەخ‪ ،‬مرۆڤایەتی ڕزگاربکە)‪.‬‬

‫ه���اوکات ه���ەر لەپەیوەن���د ب���ەو‬ ‫بابەتەوە لەم هەفتەیەدا‪ ،‬پۆلیس���ی‬ ‫لەندەن‪ ،‬دەستیکردوە بەلێکۆڵینەوە‬ ‫لەبارەی کچێکی تەمەن ‪ ١٧‬ساڵ‪ ،‬کە‬ ‫خەڵکی ناوچ����ەی‪ Haringey‬لەباکوری‬ ‫لەندەن‪ ،‬پۆلیس لەو بڕوایەدایە بەرەو‬ ‫س���وریا بەڕێکەوت���وەو دوایینجار کە‬ ‫بینراوە لەواڵتی بەلجیکا بوە‪ .‬پۆلیس‬ ‫لەوبڕوایەدایە کە ئەو کچە هەرزەکارە‬ ‫نیازی وای���ە بەش���ێوەیەکی نهێنیی‬ ‫خ���ۆی بگەیەنێتە ناو جەن���گاوەرە‬ ‫کوردەکان‪ ،‬ب���ۆ هاوکاریی یاخود بۆ‬ ‫ش���ەڕکردن دژی داع���ش لەکۆبانی‌‪.‬‬ ‫بەم���ەش دەبێت���ە یەک���ەم مێینەی‬ ‫بەریتانی���ی کە هاوش���انی هێزەکانی‬ ‫‪ YPG‬دژی ئ���ەو چەکدارانە ش���ەڕ‬ ‫ب���کات که‌ خۆیان ناون���اوە دەوڵەتی‬ ‫ی ‪theguardian‬‬ ‫ئیسالمیی‪ .‬رۆژنامە ‌‬

‫لەگرنگتری���ن‬ ‫باڵویکردوه‌ت���ەوە‪،‬‬ ‫پەرەسەندنه‌کانیشدا ئەوە دەردەکەوێ‬ ‫کە هاواڵتییە بەریتانیەکان لەو سنورە‬ ‫س���تراتیجیەی کۆبان���ی‌‪ ,‬لەبەرامبەر‬ ‫یەکتر شەڕ دەکەن‪ ،‬ئەمە لەکاتێکدای ‌ه‬ ‫لەچەن���د رۆژی ڕاب���ردودا به‌ه���ۆی‬ ‫بۆردمانی فڕۆکەکانی هاوپەیمانان دو‬ ‫هاواڵتی بەریتانیی‪ ،‬بەناوەکانی ئەبو‬ ‫عەبدوڵاڵی حەبەشی ‪ ٢١‬ساڵ‪ ،‬ئەبو‬ ‫داهاردە ‪ ٢٠‬ساڵ‪ ،‬خەڵکی لەندەن‪ ،‬کە‬ ‫لەڕیزی چەکدارەکانی داعش شەڕیان‬ ‫دەکرد کوژراون‪.‬‬ ‫لەماوەی ڕابردوشدا چەندین ھاواڵتی‬ ‫واڵتە ئەوروپیی‌و ئەمەریکییەکان بۆ‬ ‫مەبەستی وەستانەوە دژی چەکدارانی‬ ‫داعش‌و پەیوەس���ت بون بەڕیزەکانی‬ ‫ھێزەکانی پاراس���تنی گ���ەل ‪YPG‬‬ ‫ڕویان لەشاری کۆبانی کردوە‪.‬‬

‫ریکالم‬