ریکالم
کۆنگرەی پەروەردەیی خۆی گرفتە یان چارەسەری گرفتەکان دەکات؟
www.awene.com
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
ژماره ()455 سێشەممە 2014/12/2
كوڕه‌ك ه ی كاك ه حه‌مه
14
په‌رله‌مانتاران خۆیان ی داوای كڕین ئۆتۆمبێلیان كردوه
9
16 بودجه‌ی 2015 عێراق به‌ره‌و ده‌وڵه‌تێكی پۆلیسیی ده‌بات
نه‌وال سه‌عداو ی له‌كوردستان هه‌رای نایه‌وه
8
17
هیواكانی كرێچی‌و یاسای نوێی نیشته‌جێبون
18
پێشبینی ده‌كرێت كاره‌بای نیشتمانیی كه‌متر بێته‌وه
"ههرێم ڕۆژانه 350هه‌زار به‌رمیل نه‌وت ده‌نێرێته دهرهوه، بهاڵم له‌ناوخۆدا خه‌ڵك نه‌وتی نیه" الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌كان پێیانوایه هیچ ی ئاماژه‌یه‌ك له‌ئارادا نیه ك ه له‌ماوه‌یه‌ك كورتخایه‌ندا كێش هی بێكاره‌بایی به‌ره‌و ی ی ده‌كه‌ن كاره‌با باشیی بڕوات ،پێشبین ی له‌مه‌ی ئێس���تاش كه‌متر نیش���تمانی بێت���هوه ،ئه‌وان جه‌غت ل���هوه ده‌كه‌ن ی ی هاواڵتیان پسوڵه ی زۆر كه به‌شێك نه‌وتیان فرۆشتۆته‌و‌ه له‌به‌ر بێموچه‌یی‌‌و قه‌یران���ی دارایی ،ئه‌م���ه‌ش وایكردوه
ی ی ئاس���ان ك���ه ببێت��� ه جێگه به‌دیل گه‌رمكه‌ره‌و‌ه ئامێره كاره‌باییه‌كانه وهك هیته‌رو س���پلێت به‌مه‌ش خواستی زۆر لهسهر كاره‌با زیادیكردوه ،ئه‌وان ده‌ڵێن "ههرێم ڕۆژان ه 350هه‌زار به‌رمیل نه‌وت ده‌نێرێت���ه دهرهوه ،ب���ه‌اڵم له‌ناوخۆدا خه‌ڵك نه‌وتی نیه". ئاوێنه ،س���لێمانی :فایه‌ق مس���ته‌فا ی لیژنه‌ی ئاوهدانكردنهوهو ره‌سوڵ سهرۆك
ی لیژنه‌ی پیشه‌س���ازیی‌‌و وزه ئه‌ندام��� ی ی كوردس���تان به‌ئاوێن ه له‌په‌رله‌مان��� ی ی س���ااڵن ه راگه‌یان���د ك ه بڕی تێچون ی ههرێ���م 4بۆ 5ملیار دۆالره، كاره‌با ی ی كێش ه ی "هۆكاری س���ه‌ره‌كی ئهو وت ی رابردوه‌وه تا ی له‌چه‌ند ساڵ بێكاره‌بای ئێستا پالنێكی س���تراتیژیی‌و زانستیی ورد لهب���واری وزه‌ی كاره‌ب���ادا پیاد‌ه ی نه‌بونی ئهو پالن ه نه‌كراوه‌و ئێستا باج
ستراتیژیه‌یه ده‌یده‌ین". ی "كێش���هی كه‌میی كارهباو وتیش��� ی كات ی به‌تێپه‌ڕبون��� كه‌متربون���هوه هه‌میش��� ه چاوه‌ڕوانك���راوه ،چونك��� ه ی ی بواری كاره‌با ئاماژه ی س���ااڵن ه داتا ی ی تیای ه كه ڕێ���ژهی زیادكردن ئ���هوه به‌كارهێنان���ی كاره‌با س���ااڵن ه له%15 ی ب���ۆ %17یه و له‌به‌رامبه‌ریش���دا ڕێژه زیادكردن���ی به‌رهه‌مهێن���ان زۆر لهوه
كه‌متره ،سه‌ره‌ڕای ئهوهی كه ئه‌مساڵ كاتژمێر كاره‌با ده‌بڕرا بهاڵم له‌مس���اڵدا ی ناله‌باری ئه‌منیه‌و‌ه 6كاتژمێر بڕراوه ،ئهو وتی "له‌سلێمانی ی هه‌لومه‌رج به‌هۆ ی یه‌ك مانگی رابردودا خواست ی له‌ماوه ی ئاواره ڕویان له‌هه‌رێم ی زۆر ژماره‌یه‌ك كوردس���تان ك���ردوهو ئ���ه‌وه‌ش بوه‌ت ه ل��� ه 800مێگاوات���هوه بوه ب��� ه 1400 ی مێگاوات ،واتا 600مێگاوات خواس���ت زیاتركردنی به‌كارهێنانی كاره‌با". ی كاره‌با زیادیكردوه". ی دیك���هوه ،بهرپرس��� له‌الیه‌ك��� ڕاگه‌یاندنی كاره‌بای سلێمانی "سیروان ی محه‌مه‌د" ئهوهی رونكرده‌و‌ه كه ساڵ ی 11دا ،ڕۆژانه ته‌نها دو ڕابردو له‌مانگ
3
شه‌رم له‌رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ ئێران‌و گروپه شیعه‌كان ناكه‌ین ئه‌ندام���ی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی���ی ی كوردس���تان مس���ته‌فا نیش���تیمانی چ���اوڕه‌ش ،ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك ه ی ی جه‌له‌والدا قاسم سلێمان له‌شه‌ڕه‌كه ی ناكه‌ن، لێبوه‌و ش���ه‌رم له‌باسكردنیش ئهو ده‌ڵێت "شه‌رم له‌رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ ئێران‌و گروپه شیعه‌كان ناكه‌ین".
ئاوێنه ،گه‌رمیان :مسته‌فا چاوڕه‌ش هێزه‌كان���ی گروپه ش���یعه‌كان بوه ك ه ی تایبهت به‌ئاوێنه‌دا هادی عامری‌و قاس���می سلێمانیش���ی له‌چاوپێكه‌وتنێك��� رایگه‌یاند ك ه "ئه‌مج���اره به‌رنامه‌یه‌كی لێبوه‌و پێكه‌وه به‌رنامه‌مان داناوه". ی "ئیتر هه‌ندێك گه‌نج‌و منداڵ ئهو وت ی باش���مان دیاریكردو توانیمان له‌ماوه چه‌ند كاتژمێرێكدا جه‌له‌والو س���ه‌عدی ه قس���ه ده‌كه‌ن ئه‌م ه بۆ وابوه‌و بۆ فاڵن ه كۆنت���رۆڵ بكه‌ینه‌وه ،دی���اره ئه‌وه‌ش كه‌س له‌وێ بوه ،ئایا ئهو شه‌ڕه به‌ته‌نها ی به‌ئێمه ده‌كرێت؟". به‌ته‌نها به‌ئێمه نه‌كرا ،بهڵكو به‌هاوكاری
ی ی نزیكه سه‌باره‌ت به‌به‌ش���داریكردن بیس���ت بهرپرس���ی ب���ااڵی یه‌كێتیی ی جه‌له‌والدا ،مسته‌فا له‌كۆنتڕۆڵكردنه‌وه ی "ج���ا توخ���وا نابێت چ���اوڕه‌ش وت به‌ئاڵتون بۆمان بنوسنه‌وه ،من ده‌پرسم نۆزده به‌رپرسی س���ه‌ربازیی یه‌كێتیی به‌ش���دارییمان كردوهو له‌ڕیزی پێشهوه
بوی���ن ،له‌ژێر ئۆتۆمبیلی (من‌و ش���ێخ جه‌عفه‌ر)دا بۆمبی چێنراو تهقیوهتهوه ئه‌گه‌ر درع نه‌بوای��� ه كوژرابوین ،حه‌ق نییه ئهوه خه‌ڵك ته‌قدیری بكات؟".
یه‌كگرتو ،داوا ی ی "دیواری روخاندن به‌رلین"ی ی ده‌كات سلێامن
7
3
له‌ساڵڕۆژ ی تیرۆرکردنی كاوه گه‌رمیانیدا
ش به‌ڵێنه‌که‌ی نه‌برده‌سه‌ر هاوسه‌ره‌كه‌ی :قوباد تاڵه‌بانی
ش����یرین ئه‌می����ن هاوس����ه‌ری كاو ه گه‌رمیانی ،له‌ساڵڕۆژی تیرۆری كاوه گه‌رمیانی����دا ئاماژه بهوه ده‌كات كه ده‌بو یه‌كێتیی په‌ڵه‌ی شه‌رمه‌زاریی تیرۆری كاوه گه‌رمیانی له‌نێوچاوانی خۆی كاڵبكردایه‌ته‌وه ،ئهو ده‌ڵێت " قوب����اد تاڵه‌بانی بهڵێنی پێداین ئهو ده‌سته‌ی تێوه‌گالوه له‌تیرۆری كاوه بهس����زا ده‌گه‌یه‌نرێ����تو ئێمه پینه‌و په‌ڕۆمان پێقبوڵ ناكرێت ،ئه‌ی كوا بهڵێنهكهی؟!". ئاوێن����ه ،گه‌رمی����ان :ش����یرین ئه‌می����ن ئام����اژه ب����هوه ده‌كات كه دوای تێپه‌ڕینی س����اڵێك بهس����ه‌ر تیرۆری كاوه گه‌رمیانیدا ،هه‌وڵێكی راسته‌قینه نه‌دراوه بۆ ئاشكراكردنی پالنداڕێ����ژه‌ران‌و ئه‌وانه‌ی له‌پش����ت تیرۆركردنیه‌وه‌ن ،ئ����هو وتی "ئێمه وهك خان����ه‌واده‌ی كاوه گه‌رمیان����ی سكااڵی یاساییمان لهسهر مه‌حمود س����ه‌نگاوی ئه‌ندام����ی مه‌كته‌ب����ی
سیاس����ی یه‌كێتی����ی تۆماركردوه‌‌و زیاد له 10مانگ����ه ناوبراو فه‌رمانی ده‌ستگیركردنی ههیه ،بهاڵم ئاماده نییه بچێته ب����ه‌رده‌م دادگاو ده‌زگا ئه‌منیه‌كان����ی گه‌رمیانی����ش ناتوانن ده‌ستگیری بكه‌ن". وتیش����ی "ده‌بو یه‌كێتیی په‌ڵه‌ی شه‌رمه‌زاریی تیرۆری كاوه گه‌رمیانی له‌نێوچاوانی خۆی كاڵبكردایه‌ته‌وه، چونك���� ه حزب����ی بااڵده‌س����ته لهو ناوچه‌ی����هی ك����ه كاوه‌ی تێ����دا تیرۆركراوه". هاوس����ه‌ره‌كه‌ی كاوه گه‌رمیان����ی س����كااڵی ئ����هوه ده‌كات ئ����هو تاوانانه‌ی سیاسیین له‌كوردستاندا، زۆر زه‌حمه‌ت����ه ئه‌نجامده‌ران����ی له‌به‌رئ����هوهی ئاش����كرابكرێن، به‌رپرسانی دو حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كه جۆرێ����ك له‌حه‌س����انه‌یان ههیه كه پارێزراون له‌لێپێچینه‌وه‌ی یاسایی. ئ����هو وت����ی "وا نزی����ك ده‌بین����هوه
ناونیشان :سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش -به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان
له‌ساڵرۆژی تیرۆری كاوه گه‌رمیان ی كه‌چی تاوه‌كو ئیس����تا ئاماژه‌یه‌كی له‌كه‌یس����ه‌كه‌دا دڵخۆش����كه‌ر به‌دیناكرێت ،لهكاتێكدا له‌سه‌ره‌تای كه‌یس����ه‌كه‌دا قوب����اد تاڵه‌بانی كه ئێس����تا جێگری حكومه‌تی ههرێمی كوردس����تانه ،خان����ه‌واده‌ی كاوه گه‌رمیانی بهس����ه‌ركرده‌وه‌‌و بهڵێنی ئ����هوهی پێداین كه ئهو ده‌س����ته‌ی تێوه‌گالوه له‌تیرۆری كاوه بهس����زا ده‌گه‌یه‌نرێ����تو پێیوتین ئێمه پینه‌و په‌ڕۆمان پێقبوڵ ناكرێت". وتیش����ی "كه قوباد تاڵه‌بانی ئهو به‌ڵێن����هی پێداین هیچ پۆس����تێكی حكومی����ی نه‌ب����و ،ب����ه‌اڵم ئێس����تا جێگ����ری س����ه‌رۆكی حكومه‌ته ،بۆ به‌ڵێنه‌ك����هت ب����ه‌دی نه‌هێنا؟ ناڵێم له‌به‌ر خان����ه‌واده‌ی كاوه گه‌رمیانی، بهڵكو ل����هو روانگه‌ی����هوه كه ئێوه ئه‌ندامێكی سه‌ره‌كین له‌حزبه‌كه‌تان‌و ك����وڕی دامه‌زرێنه‌ری یه‌كێتین ته‌نها
له‌پێن����او پاككردن����هوهی یه‌كێتیی لهو په‌ڵه ره‌ش‌و ش����ه‌رمه‌زارییه ك ه له‌ژێر سایه‌ی ده‌سه‌اڵتی ئێوه‌دا ئه‌م تاوانه ده‌ره����ه‌ق به‌قه‌ڵه‌مێكی بوێر ئه‌نجامدراوه ،ده‌بو خاوه‌نی بهڵێنی خۆتان بونایه". كاوه گه‌رمیان����ی ،سه‌رنوس����ه‌ری گۆڤ����اری "رای���� هڵ"و په‌یامنێ����ری گه‌رمیانی رۆژنامه‌ی ئاوێنه ،شه‌وی 5لهس����ه‌ر 2013/12/6له‌ش����اری ك����ه‌الر تیرۆرك����را ،كاوه گه‌رمیانی ته‌مه‌نی 31س����اڵ ب����و ،منداڵێكی به‌ن����اوی "ئام����ه‌د" ل����ه‌دوای خۆی به‌جێهێشت .بهو بۆنه‌یه‌وه له‌مڕۆوه بۆ م����اوه‌ی چ����وار رۆژ زنجیره‌یه‌ك كۆڕو كۆبونهوه له‌كه‌الر‌و س����لێمانی ئه‌نجامده‌درێت. ب����ۆ زانیاری����ی س����ه‌باره‌ت به‌چاالكییه‌كانی تایبهت به‌ساڵڕۆژی تیرۆرکردنی کاوه گه‌رمیانی ،بڕوانه الپه‌ڕه 20
ته‌له‌فۆن 3201274 :
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
تیراژ4500 :
2
تایبهت
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
ئۆپۆزسیۆن ی پێشو پشكی شێری قه‌یرانه‌كانی كابینه ی هه‌شته‌میان به‌ركه‌وتوه ئا :هاوكار حسێن به‌شێك له‌چاودێران تێبینی ئهوه ده‌كه‌ن كه زۆرینه‌ی ئهو قه‌یرانانه‌ی ئێستا له‌هه‌رێمی كوردستاندا سه‌ریانهه‌ڵداوه‌به‌ر ئهو وه‌زاره‌تانه كه‌وتون كه دراون به‌ئۆپۆزسیۆنی پێشو ،ئه‌مه‌ش وهك داوێك لێكده‌درێته‌وه تا ئهو سێ الیه‌نه (گۆڕان‌و یهكگرتوو كۆمه‌ڵ) زۆرترین به‌رپرسیارێتی ناڕه‌زایی خه‌ڵكیان به‌ربكه‌وێت. ساڵی رابردو یه‌كێتیی‌‌و پارتی وهك دوانه‌یه‌كی ناو ده‌سه‌اڵت وێناده‌كران‌و گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوی ئیسالمیش وهك هاوپه‌یمانێك���ی ن���او ب���ه‌ره‌ی ئۆپۆزس���یۆن ،بهاڵم له‌ئێستادا‌و دوای پێكهێنانی كابینه‌ی هه‌شته‌م ههر پێنج الیه‌نه‌كه پێكه‌وه له‌ده‌وری حكومه‌تێكی هاوب���ه‌ش كۆبونه‌وه‌ت���هوه ،ب���ه‌اڵم زۆرینه‌ی قه‌یرانه داراییو عه‌سكه‌ریی‌‌و خزمه‌تگوزاریی���ه‌كان به‌ر پش���كه‌كه‌ی
ئۆپۆزسیۆنی پێشو كهوتوه. ئه‌بوبه‌كر عه‌لی ،ئه‌ندامی پێش���و ی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتوی ئیسالمیی كوردس���تان ،باس ل���هوه ده‌كات كه دوای ئاش���كرابونی هه‌ندێك لیس���تی ناوو فه‌رمانبه‌ری بن دیوار" ،زۆرینه‌ی هه‌ره زۆری ئه‌وانه له‌چوارچێوه‌ی ئهو وه‌زاره‌تانه‌دان كه له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی سێ هێزه‌كه‌ی پێش���وی ئۆپۆزسیۆندا بون، ه���اوكات وه‌زاره‌ته‌كانیان راس���ته‌وخۆ په‌یوه‌ندییان به‌ئیش���وكاری خه‌ڵكه‌وه ههیهو به‌به‌راورد به‌وه‌زاره‌ته‌كانی دیكه قه‌یراناوییترن". ئ���هو هه‌رچه‌ن���د پێیوای���ه هێش���تا زوه بۆ هه‌ڵس���ه‌نگاندنی ئ���ه‌دای ههر وه‌زاره‌تێ���ك به‌ه���ۆی ئ���هو بارودۆخه هه‌س���تیاره‌ی كه ههرێمی كوردستانی پێ���دا تێپه‌ڕده‌بێ���ت ،ب���ه‌اڵم ب���ڕوای وای���ه ك���ه یه‌كێتیی‌‌و پارتی "پێش���تر زانیویانه ك���ه هه‌ندێك له‌وه‌زاره‌ته‌كان كێشه‌یان زۆره ،بۆیه به‌سروشتی حاڵ حه‌زیانكردوه ئۆپۆزسیۆن هه‌ندێك لهو وه‌زاره‌تانه وه‌ربگرن بۆئه‌وه‌ی زۆرترین
لێپرسراوێتیان بكه‌وێته‌ئه‌ستۆ". ی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ‌و سه‌رچاوه‌كان ی ی راب���ردودا پالنێك ئ���او له‌كابینه‌كان ی 2009راگه‌یاند ،بۆ ی له‌ساڵ ستراتیجی ی 2015ههرێمی كوردستان ئهوهی تا ساڵ ی كش���توكاڵیهوه بكات ه ی به‌روبوم له‌رو ی ی خۆبژێ���و ،ب���ه‌اڵم دوا هه‌رێمێك��� دوس���اڵ ئه‌م پالن ه شكستیهێنا ،ئێستا ئه‌م وه‌زاره‌ته له‌كابینه‌ی هه‌ش���ته‌مدا، دراوه‌ته كۆمه‌ڵی ئیسالمیی. له‌الی���ه‌ن خۆی���هوه بیالل س���لێمان ی ی سیاس���یی كۆمه‌ڵ ی مه‌كته‌ب ئه‌ندام ی راگه‌یان���د، ئیس�ل�امیی ،به‌ئاوێن���ه "پێموانی ه ئهو بابه‌ت ه به‌رنام ه بۆ داڕێژراو ی بوبێت"،هه‌روه‌ها ئهو نمون ه به‌تێكچون ی ی عێراق‌وتێوه‌گالن ی ئه‌منی��� بارودۆخ ی دژب ه ی كوردس���تان له‌ش���ه‌ڕ ههرێم ی داع���ش ده‌هێنێت���هوه كه"په‌المارێك له‌مشێوه‌ی ه چاوه‌ڕوانكراو نه‌بو ،چونك ه ی هیچ كه‌س پێی خۆش نیه كێشه‌یه‌ك ی بۆ توش ئه‌منیی‌‌و دارایی له‌وشێوه‌یه بێت". ی ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ده‌ستبه‌س���ه‌رداگرتن
ی داعشهوه موس���ڵ له‌الیه‌ن چه‌كداران ی ئه‌مس���اڵ، ی 8ی حوزه‌یران��� ل���ه‌رۆژ ی ی چه‌ن���د رۆژێك مه‌س���عود بارزان دوا ی لهوه كرد ك��� ه چه‌ندین مانگ باس��� پێ���ش ئ���هو روداوه ،زانیارییان ههبوه ك���ه روداوێكی له‌وش���ێوه‌ی ه روده‌دات‌و ی عێراقیش���یان لهو مه‌ترسیی ه حكومه‌ت ئاگاداركردوه‌ته‌وه. بیالل س���لێمان لهوبارهیهوه ده‌ڵێت، "بۆ موسڵ ئهوه راسته ،بهاڵم بڕواناكه‌م ههرێمی كوردستان چاوه‌ڕوانی كردبێت ی له‌وش���ێوه‌یه‌ی بدرێ���ت، په‌المارێك��� ی داعش به‌م پاش���ان ئهو گه‌وره‌بون���ه ی ش���ێوه‌یه‌ی ك ه بتوانێ���ت به‌ره‌نگاری چه‌ندی���ن واڵتی دنیا ب���كات ،ئهوهنده چاوه‌ڕێكراو نه‌بو". دوان لهو قه‌یرانه به‌هێزانه‌ی ئێس���تا ی له‌هه‌رێمدان ،كێش هی داراییو تێوه‌گالن ی ی دژ ههرێمی كوردس���تان ه له‌ش���ه‌ڕ ی داع���ش ،كه‌هه‌ردوكیان به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی داراییو ی به‌رۆكی وه‌زاره‌ت س���ه‌ره‌كی ی پێش���مه‌رگه‌یان گرتوه ك ه وه‌زیره‌كان سه‌ر به‌بزوتنه‌و‌هی گۆڕانه.
حه‌سه‌ن نه‌رسواڵ ستایشی نوری مالیكی ده‌كات:
قاره‌مانیت كه ویالیه‌تی سێهه‌مت ره‌تكرده‌و‌ه تا ته‌نازول بۆ كورد نه‌كه‌یت شه‌ممه‌ی رابردو ،نوری مالیكی جێگر ی س����ه‌رۆك كۆمار‌و س����ه‌رۆك وه‌زیرانی پێش����وی عێراق ،گه‌یش����ته به‌یروتی پایته‌ختی لوبنان ،رۆژنامه‌یه‌كی نزیك له‌حزبواڵی لوبنان ده‌ڵێت "حه‌س����ه‌ن نه‌سرواڵ ستایشی مالیكی ده‌كات كه ویالیه‌تی سێهه‌می ره‌تكرده‌وه‌‌و ئاماده نه‌بو ته‌نازول بۆ كورد بكات". ئاوێن����ه ،االخبار :به‌پێ����ی رۆژنامه‌ی االخب����ار ك����ه رۆژنامه‌یه‌ك����ی نزیك له‌حزب����واڵی لوبنان����هو له‌به‌یروت����ی پایته‌خ����ت ده‌رده‌چێت ،نوری مالیكی به‌مه‌به‌س����تی پش����كنینی پزیشكیی گه‌یش����توه‌ته به‌ی����روت‌و له‌الی����ه‌ن بهرپرس����انی هێزه ش����یعیه‌كانی ئهو واڵت����هوه ك����ه حزب����واڵ‌و بزوتنهوهی ی گه‌رمی لێكراوه‌‌و "ئه‌مه‌ل"ن پێشوازی له‌ئێواره‌خوانێكیشدا داوه‌تی "حه‌سه‌ن نه‌س����رواڵ"ی س����ه‌ركرده‌ی حزبواڵی لوبنان بوه. االخبار ئاماژه بهوه ده‌كات كه لهو دیداره‌دا ،حه‌سه‌ن نه‌سرواڵ ستایشی قاره‌مانیی‌‌و هه‌ڵوێس����تی جوامێرانه‌ی دژه ئه‌مه‌ریكی����یو س����عودیی نوری مالیك����ی ك����ردوه ،ك����ه پێداگری����ی لهس����ه‌ر كش����انه‌وه‌ی هێزه‌كان����ی ویالیه‌ت����ی س����ێهه‌میی له‌به‌رامب����ه‌ر ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق ك����ردوه ،هه‌روه‌ها ته‌نازولكردنی له‌دۆس����یه‌ی نه‌وت بۆ ده‌ستخۆش����یی ئهوهی لێك����ردوه كه كورده‌كان. ه����اوكات میدیاكان����ی لوبن����ان ده‌ستی به‌سه‌روه‌رێتیی خاكی عێراق‌و یه‌كپارچه‌یی واڵته‌وه گرتوه‌و پێداگریی ئام����اژه ب����هوه ده‌ده‌ن ك����ه ئامان����ج لهسهر ره‌تكردنه‌وه‌ی به‌هه‌رێمكردنی له‌گه‌ش����ته‌كه‌ی مالیك����ی كردنه‌وه‌ی عێراق كردوه‌ته‌وه ،س����ه‌ره‌ڕای ههمو كه‌ناڵ����ی ئیس����تیخباراتیی‌‌و ئه‌منییه فریودانه‌كان ،له‌وانه‌ش مسۆگه‌ركردنی له‌گه‌ڵ حزبواڵی لوبنانی ،به‌مه‌به‌ستی
نوری مالیكی له‌به‌یروت س����ودوه‌رگرتن له‌ئه‌زمونی حزبواڵ بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی چه‌كدارانی داعش. هه‌فته‌ی رابردوش ،مالیكی سه‌ردانی تارانی پایته‌ختی كۆماری ئیسالمیی ئێرانی كردو له‌الیه‌ن گهوره به‌رپرسانی ئهو واڵته‌وه به‌گه‌رمی پێشوازیی لێكرا، ناوب����راو وهك یه‌كێ����ك له‌كاراكته‌ره گرنگه‌كانی شیعه له‌ئاستی رۆژهه‌اڵتی
ناوه‌ڕاستدا سه‌یر ده‌كرێت ،كه رۆڵێكی كارای له‌دژایه‌تیكردنی عه‌ره‌بس����تان ی س����عودیه‌و له‌الوازكردنی سوننه‌كانی عێ����راق‌و چڕكردن����هوهی ده‌س����ه‌اڵت له‌ده‌ستی ش����یعه‌كان‌و پشتیوانیكردن له‌رژێم����ی س����وریا‌و پاڵپش����تیكردنی حزبواڵی لوبنان‌و دۆس����تایه‌تیكردنی ئێراندا بینیوه. ریکالم
شه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا ،به‌رپرسی ژوری په‌یج���وری بزوتنهوهی گۆڕانبه‌ئاوێنه ی راگه‌یان���د" ،بۆچی قابیل���ه یه‌كێتیی‌‌و پارتی تۆپی ده‌سه‌اڵتیان به‌ده‌سته‌وه‌یه ی���ان س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێ���م خۆی لێ بێبه‌ریی بكات؟ ئێستا ئێمه هه‌مومان ش���ه‌ریكین‌و هه‌مومان بهرپرس���یارین. ئێمه پێش���ئهوهی وه‌زاره‌ت���ی داراییو پێشمه‌رگه وه‌ربگرین ،نه شه‌ڕی داعش ههبوه،نه‌كێشه‌ی هه‌نارده‌كردنی نه‌وت به‌وش���ێوه‌یه بوه .لهبهرئهوه رێكه‌وت بوه". ی ی ئه‌مساڵه‌و‌ه حكومه‌ت ی شوبات له‌مانگ ههرێ���م‌و به‌غ���دا په‌یوه‌ندییه‌كانی���ان روی له‌گرژب���ون كردو به‌مهۆیه‌ش���هوه به‌غدا موچ���هی فه‌رمانبه‌رانی ههرێمی كوردس���تانی بڕی ،ئ���ه‌م هه‌نگاوه‌ش هه‌ولێ���ری خس���ته‌به‌رده‌م ئه‌گه‌رێكی به‌هێزی سه‌رهه‌ڵدانی قه‌یرانێكی قوڵی دارای���ی .ب���ه‌اڵم گۆڕان ههر س���ور بو لهس���ه‌ر وه‌رگرتنی وه‌زاره‌تی دارایی، له‌گه‌ڵ ئ���هوهی پێش���بینییان كردوه ك���ه روبه‌روی قه‌یرانێكی له‌وش���ێوه‌یه
ببنه‌وه. لهوبارهیهوه ش���ه‌ماڵ ده‌ڵێت" ،ئێم ه ن���ه‌ك پێش���بینمان ك���ردوه ،بهڵكو پێش���بینی ده‌كه‌ی���ن له‌داهاتوش ئه‌م قه‌یرانه به‌رده‌وامیی ده‌بێت" له‌ئێس���تادا یه‌كێ���ك له‌گرفت��� ه ی كوردستان ی ههرێم خزمه‌تگوزارییه‌كان ی كاره‌بای نیشتمانی ه ك ه كهمبونهوهی بڕ ئه‌م وه‌زاره‌ته‌ش لهم كابینه‌یه‌دا دراوه‌ت ه ی كوردستان. یه‌كگرتوی ئیسالمی شێركۆجه‌وده‌ت ،س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی پیشه‌س���ازیی‌‌و وزه‌و س���هرچاوه سروش���تیه‌كان به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند، "له‌مانگ���ی ئاب���ی ئه‌مس���اڵدا وه‌زیری كاره‌بام���ان بانگهێش���تی په‌رله‌مان���ی كوردستان كرد ،بۆئهوه بو كه دڵنیابین له‌پالن‌و به‌رنام���هی وه‌زاره‌ت بۆئه‌وه‌ی كێش���هی كاره‌ب���ا دوباره‌نه‌بێت���هوه، له‌وكاته‌وه‌ش ئێمه له‌گه‌ڵیاندا لهس���ه‌ر خه‌تی���ن .ب���ه‌اڵم هۆكاری س���ه‌ره‌كیی كێش���ه‌كه كورتهێنان���ی ب���ڕی ئ���هو سوته‌مه‌نیه‌یه كه پێویسته دابینبكرێت بۆ به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با".
"ئه‌گه‌ر ده‌ستور په‌سه‌ندبكرێت هه‌شت ساڵه‌که‌ی ویالیه‌تی سه‌رۆكی ههرێم یه‌کسان ده‌بێته‌وه به‌سفر" بونی ده‌ستوری خراپ باشتره له‌نه‌بونی ئا :كاردۆ حه‌سه‌ن ده‌س���تور ،به‌ش���ێكن له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و ئه‌یانه‌وێ���ت له‌رێگ���هی ده‌س���توره‌و‌ه ده‌ستوری ههرێم قسه‌ی جیاوازی پێگ���هی خۆیان به‌هێز بك���ه‌ن ،یاخود له‌باره‌وه‌ده‌كرێت‌و بونی ملمالنێی تێگه‌یشتنیان كالسیكیه". سیاسیی لهسهر ده‌قه‌كانی ئهو عه‌بدواڵ ده‌ڵێت"،كوردستان پێكهاته‌ی ی ی وته پرسه به‌رده‌وامه ،به‌پێ ی جیاوازی تێدای���ه ،ئه‌م پڕۆژه‌ی ه زۆڵم په‌رله‌مانتارانیش ئه‌گه‌ر ده‌ستور له‌كه‌مه نه‌ته‌وه‌كانی تر كردوه". په‌سه‌ندبكرێت ،ئهوا ئهو هه‌شت ئهو پێشیوایه "جگه‌له‌وه‌ی سه‌رۆكی ساڵه‌ی سه‌رۆكی ههرێم هه‌یه‌تی ،سفر ههرێ���م ده‌س���ه‌اڵتی زۆری پێ���دراوه ی ده‌بێته‌وه‌‌و ده‌كرێت بۆ هه‌شت ساڵ له‌ده‌ستوردا،چانس���ی ئه‌وه‌ش���ی هه‌ی ه دیكه ببێته‌وه به‌سه‌رۆكی ههرێم. له‌داهاتودا به‌كراوه‌ی���ی ببێته خاوه‌نی زۆرترین ئهو خااڵن هی كه له‌ده‌ستوری ده‌سه‌اڵت له‌رێگه‌ی یاس���ای عادیه‌وه، ی لهب���اره‌و‌ه به‌م���ه‌ش زه‌مین��� ه بۆدیكتاتۆری���ی ی زۆر داهاتودامش���تومڕ ده‌كرێت ،ده‌ش���ێت ئه‌مان ه بن :سنور‌و ده‌خوڵقێنێ���ت ،بۆیه ده‌س���ه‌اڵته‌كانی جوگرافی���ای ههرێ���م ،دۆخ���ی ماف‌و سه‌رۆكی ههرێم كێش���ه‌یه‌و ده‌توانرێت ئازادی ه گشتیه‌كان ،مافی ئۆپۆزسیۆن ،به‌ڕه‌های���ی موماره‌س��� ه بكرێت‌و هیچ ده‌سه‌اڵته‌كانی سه‌رۆكی ههرێم ،شوێن‌و ده‌س���ه‌اڵتێك توان���ای لێپرس���ینه‌وه‌ی پێگه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی داددوه‌ریی ،مافی نیه". له‌الیه‌كی تره‌و‌ه عه‌تا ش���ێخ حه‌سه‌ن پێكهاته نهتهوهییو ئاینیه‌كان. لهوبارهیهوه گۆران ئازاد ،په‌رله‌مانتار كادری پێش���كه‌وتوی پارتی به‌ئاوێنه‌ی له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د " ،پێش���تریش سیس���تمی راگه‌یان���د" ،ك��� ه ده‌س���تورمان هه‌بو په‌رله‌مانییمان ته‌جروبه‌كرد كوردستانی دادگای ده‌ستوریی ده‌بێت‌و چاودێریی به‌ره‌و پێكدادان‌و ش���ه‌ڕی ناوخۆ برد، ده‌س���توریه‌تی قانونه‌كان���ی ده‌كات عێراق سیستمی په‌ڕله‌مانیه‌‌و ته‌نگه‌ژه‌ی له‌هه‌رێمی كوردس���تان" ،به‌بڕوای ئهو سیاسیی روبه‌ڕوی ئه‌م ههرێم ه بۆته‌وه، مه‌رجه‌عێك نیه لهكاتی دروس���تبونی بۆی���ه پێموای ه له‌ئێس���تادا سیس���تمی كێشه‌كاندا له‌كوردستان تاوه‌كو په‌نای سیاس���یی له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان وائه‌خوازێت سه‌رۆكایه‌تی بێت". بۆ ببرێت. ی ه���اوكات ئارام جه‌م���ال ،چاالكوان تائێستا ده‌ستوری ههرێمی كوردستان ی پێیوایه ئێس���تا هاوكێش���هی ئاماده‌نی ه بۆ ریفراندۆم ،به‌پێی یاسای مه‌ده‌نی ی ژماره 19ی ساڵی 2013له‌ماده‌ی دودا سیاسیی له‌هه‌رێمدا گۆڕاوه‌و قۆناغێك ی ی ته‌رازو به‌ڕونی���ی هاتوه ،پڕۆژه‌ی ده‌س���توری نوێ هاتوه‌ت ه پێشهوه له‌رو ههرێم���ی كوردس���تان بهس���ازدانی هێ���زه‌وه ،ئ���هو به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند، سیاسیی پێداچونه‌وه‌ی پێدا ده‌كرێت" ،پێویس���ته پێداچون���هوه به‌كۆی ئهو به‌بڕوای گۆران ئازاد "ده‌س���توره‌كه‌ی پرۆژه ده‌ستوره‌دا بكرێت ،به‌جۆرێك ك ه ههرێم ئاماده‌یه ب���ۆ پێداچونه‌وه نه‌ك ئه‌گه‌ر النیكه‌م ئهو پرۆژه ده‌ستوره‌ش له‌په‌رله‌مان���دا هه‌مواربكرێت���هوه ،ئهوا ریفراندۆم". به‌پێ���ی یه‌كێ���ك له‌ماده‌كان���ی ده‌بێ���ت هه‌مواركردنه‌وه‌ك��� ه له‌ژێ���ر ی ی قۆناغ���ی هاوپه‌یمانێتی ده‌س���توری ههرێم ویالیه‌تی سه‌رۆكی كاریگه‌ری��� ی ههرێم له‌گه‌ڵ ده‌س���توره‌ك ه سه‌رله‌نوێ س���تراتیژییدا نه‌بێ���تو به‌ڕوانینێك��� ی ئه‌وت���ۆوه هه‌مواربكرێته‌وه ،ك ه ده‌س���تپێده‌كاته‌وه ،گ���ۆران ئازادیش نوێ��� ده‌ڵێت"،ئه‌گه‌ر ده‌ستور په‌سه‌ندبكرێت وه‌اڵمده‌ره‌و‌ه بێت ن���ه‌ك ته‌نها بۆ ئه‌م ئه‌وكات ئهو هه‌ش���ت ساڵه‌ی ویالیه‌تی قۆناغ ه تازه‌ی هی ئێس���تا ،بهڵكو ببێت ه ی ی دروست بۆ سیستم س���ه‌رۆكی ههرێم به‌پێی یاسای ژماره به‌ردێكی بناغ ه یه‌كی ساڵی 2005هه‌یه‌تی هه‌موی سفر سیاس���ییو كۆمه‌اڵیه‌ت���یو ئابوری���یو دادوه‌ریی له‌قۆناغه‌كانی داهاتوشدا". ده‌بێته‌وه". ی ی 2009/6/24پرۆژه‌ی ده‌ستور رۆژ ه���اوكات عه‌ب���دواڵ م���ه‌ال ن���وری، په‌رله‌مانتارێك���ی پێش���وی گ���ۆڕان ههرێم���ی كوردس���تان له‌په‌رله‌مان���دا ی به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند" ،ده‌س���تورمان په‌سه‌ندكرا ،كه دو مانگ به‌سه‌ر واده ی دوه‌م���ی په‌رله‌ماندا نه‌بێت باشتره وهك لهوهی ده‌ستورێكی یاس���ایی خول��� خراپمان ههبێت ،ئه‌وانه‌ش���ی پێیانوای ه تیپه‌ڕیبو.
هه‌نوکه
) )455سێشه‌مم ه 2014/12/2
قه‌یران ی ب ێ كاره‌بایی..
3
تاریكیی ،ههرێم داده‌پۆشێت ئا :زریان محه‌مه‌د ی كاره‌با له‌خراپه‌و‌ه به‌ره‌و ره‌وش ی ی لیژنه خراپتر ده‌چێت ،سهرۆك ی كوردستان ئاوهدانكردنهوه له‌په‌رله‌مان ی ی بودجه‌یه‌ك ی سه‌ره‌ڕا ناڕازیی ه لهوه ی كوردستان باش‌و ده‌وڵه‌مه‌ندی ی وزه‌شدا ،تا ئێستا له‌سه‌رچاوه ی هاواڵتیان نه‌توانراو‌ه پێویستیه‌كان ی ژیان ك ه له‌سه‌ره‌كیترین هۆكار ی كاره‌بای ه پڕبكرێته‌وه ،بهرپرس ی سلێمانیش ی كاره‌با ڕاگه‌یاندن ده‌ڵێت "ڕه‌وشی كاره‌با به‌ته‌نها ی به‌رپرسیار ی كاره‌با لێ وه‌زاره‌ت ی سامان ه نیه ،بهڵكو وه‌زاره‌ت ی ئهو ی گهوره سروشتیه‌كانیش به‌شێك ی به‌رده‌كه‌وێت". به‌رپرسیاریه‌تیه ی فایه‌ق مس����ته‌فا ره‌س����و ڵ س����ه‌رۆك ی ی ئاوه‌دانكردن����هوهو ئه‌ندام���� لیژن����ه ی ی پیشه‌س����ازیی‌‌و وزه له‌په‌رله‌مان لیژنه ی راگه‌یان����د ك ه كوردس����تان به‌ئاوێن����ه ی دو ده‌ی���� ه له‌حكومڕانی����یو س����ه‌ره‌ڕا ی ی گه‌وره‌و سه‌رچاوه ی بودجه‌یه‌ك هه‌بون ی نیگه‌رانیی ه ی زۆرو زه‌به‌ن����د ،جێ���� وزه ك ه تا ئێس����تا هاواڵتیان دادو بێدادیان ه ی به‌ده‌س����ت كه‌میی كاره‌ب����اوه ،ئهو وت ی ك ه ی ئه‌وه‌ش ئهو بڕه كاره‌بایه‌ش "وێڕا ی زۆر به‌رهه‌مدێت به‌رهه‌مدێت ،به‌تێچویه‌ك ی لهس����ه‌ر ی زۆر ك ه ئه‌ویش بارگرانییه‌ك ی ی دروستكردوه‌و به‌شێك ی گشتی بودجه ی كوردس����تان لهو ی خه‌ڵك زۆر له‌داهات بواره‌دا خه‌رج ده‌كرێت". ی كاره‌با ی سااڵنه ی تێچون ی "بڕ وتیش ی 4بۆ 5 ی كوردس����تاندا نزیكه له‌هه‌رێم ی ی س����وته‌مه‌نی ملیار دۆالره ،ك ه له‌كڕین بۆ وێس����تگ ه غازیه‌كان به‌كاردێت ،ههمو ی ئهوهی���� ه له‌چه‌ند ئه‌مان���� ه هۆكاره‌كه ی ڕابردوه‌و‌ه تا ئێس����تا پالنێكی س����اڵ
ی ی وزه ستراتیژیی‌و زانستیی ورد له‌بوار ی ئێستاو كاره‌بادا پیاد‌ه نه‌كراوه‌و ئهوه له‌ڕابردوش����دا به‌ده‌س����تیه‌و‌ه گیرۆده‌ین ی ئهو پالن ه ستراتیژیه‌یه". باجی نه‌بون ی كاره‌با ناوبراو ك ه پێش����تر ئه‌ندازیار ی ب����وه ،جه‌غت لهوه دهكاتهوه كێش����ه ی ی سه‌ره‌كی ی كاره‌با به‌شێوه‌یه‌ك سه‌ره‌كی كه‌می����ی به‌رهه‌مهێنان ه به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ ی "پێویس����ت ه كار به‌كارهێناندا ،ئهو وت ی به‌رهه‌مهێنان ی ئاس����ت بكرێت بۆ ئهوه ی به‌كارهێنان ،ئه‌ویش بگه‌یه‌نرێت ه ئاست ی له‌ڕێ����ی كۆنترۆڵك����ردن‌و كهمكردنهوه ی به‌ه����ه‌ده‌ردان‌و س����ه‌رپێچیه‌كان‌و دانان ی ی كاره‌با به‌دابینكردن ی وزه جێگ����ره‌وه ی ی به‌شێوه‌یه‌ك ی سوته‌مه‌ن ی پێویست بڕ ی ێ دواكه‌وتن ،نه‌ك هاواڵت به‌رده‌وام‌و به‌ب ی ی له‌چله ی زس����تان به‌ش���� ه نه‌وته‌ك����ه هاوین����دا وه‌ربگرێ����ت ،ك ه ل����ه‌م باره‌دا ی كاره‌ب����ا وهك ی وزه به‌به‌كارنه‌هێنان���� ی زۆر قورس ی گه‌رمكردنه‌و‌ه بارێك هۆكار لهسهر سیستمی كاره‌با الده‌چێت". ی هه‌نوكه‌یی ی "بۆ چاره‌سه‌ر وتیش���� ی ی به‌رهه‌مهێنان ێ وێس����تگه هه‌وڵب����در ی ی به‌رهه‌مهێنان ی خورمه‌ڵ ه ك ه بڕ كاره‌با ی ی كێشه بریتی ه له 600مێگاوات‌و به‌هۆ س����وته‌مه‌نیی و كارگێڕیه‌و‌ه نه‌توانراو‌ه ی ێ بكرێ����ت) كێش����ه‌كان ی پ���� ئیش���� چاره‌سه‌ربكرێت‌و بخرێته‌كار ،په‌له‌كردن ی وێس����تگ ه ی ئیش����پێكردن له‌گۆڕین���� ی (Simple غازی����ه‌كان له‌سیس����تم ی (Combined )Cycleهوه بۆ سیستم )Cycleك���� ه ه����ه‌ر وێس����تگه‌یه‌ك لهم ی ی نیو ئهوهنده ێ نزیكه باره‌دا ده‌توان���� ی ئێستا زیاد ی به‌رهه‌مهێنان تر له‌ئاس����ت ی ی تێچون ی بڕ بكات ،بۆ كه‌مكردن����هوه ی ئهو بار‌ه ی كاره‌ب����او كهمكردنهوه وزه ی گش����تیه په‌ل ه ی لهس����ه‌ر بودجه زۆره ی وێستگ ه ی ئیش����پێكردن ێ له‌گۆڕین بكر غازی����ه‌كان ل����ه‌گاز ئۆیله‌و‌ه ب����ۆ غازی
سروشتیی". ناوب����راو ب����اس ل����هوه ده‌كات ك���� ه ی ی كه‌میی كارهباو كه‌متربونه‌وه كێشه هه‌میش���� ه كات ی به‌تێپه‌ڕبون���� ی ی س����ااڵنه چاوهڕوانكراوه ،چونك ه داتا ی تیای ه ی ئ����هوه ی كاره‌با ئاماژه ب����وار ی ی به‌كارهێنان ی زیادكردن���� ك���� ه ڕێ����ژه كاره‌ب����ا س����ااڵن ه له %15ب����ۆ %17یه‌و ی ی زیادكردن���� له‌به‌رامبه‌ریش����دا ڕێ����ژه به‌رهه‌مهێنان زۆر لهوه كه‌متره ،ئه‌مه‌ش ی ی پله ی به‌رزبونه‌وه‌‌و نزمبونه‌وه له‌كات گه‌رمیی ده‌وروبه‌ردا له‌هاوینان‌و زستاناندا ی به‌ده‌رده‌كه‌وێت، زیاتر كاریگه‌ریه‌ك����ه ی ی ك ه ئه‌مس����اڵ به‌هۆ ی ئهوه س����ه‌ره‌ڕا ی ناله‌ب����اری ئه‌منی����هوه هه‌لومه‌رج���� ی ی ئاواره ڕویان له‌هه‌رێم ی زۆر ژماره‌یه‌ك ی كوردستان كردوهو ئه‌وه‌ش بوه‌ت ه هۆ ی كاره‌با. ی به‌كارهێنان زیاتركردن ی "ههر چه‌ن����ده بڕیاروای ه ناوب����راو وت ی په‌رله‌مان ی كاره‌با بانگهێش����ت وه‌زی����ر ی بكرێت بۆ پرس����اندن لهس����ه‌ر ڕه‌وش ی كاره‌با ،بهاڵم پێموانی ه به‌بانگهێشتكردن ی كێش����ه‌ك ه ی كاره‌با چاره‌س����ه‌ر وه‌زیر بكرێ ،چونك ه كاتێك وه‌زیر بانگهێشت ده‌ك����رێ ،وه‌زی����ر ته‌نه����ا ڕونكردنه‌وه ی كێش����ه‌كه، ده‌دات لهس����ه‌ر هۆكاره‌كان ی هی����چ هاواڵتیه‌ك ڕونكردن����ه‌وه‌ش ماڵ ڕوناك ناكاته‌وه". ی ئه‌م ه له‌كاتێكدای ه ك ه زۆرێك له‌وانه ی كاره‌با ی ره‌وش���� نزیك����هوه چاودێری���� ده‌كه‌ن پێیانوای ه هیچ ئاماژه‌یه‌ك نی ه ك ه ی كورتخایه‌ندا به‌ره‌و باش����یی له‌ماوه‌یه‌ك ی بكرێت. ی بنه‌ڕه‌تی بڕوا‌و چاره‌سه‌رێك ی ی كاره‌ب����ا ی ڕاگه‌یاندن���� بهرپرس���� ی ی "س����یروان محه‌مه‌د" ئهوه س����لێمان ی ب����ۆ ئاوێن���� ه رونك����رده‌و‌ه ك ه ڕه‌وش���� ی ی كاره‌با لێ كاره‌ب����ا به‌ته‌نها وه‌زاره‌ت���� ی سامان ه به‌رپرسیار نی ه بهڵكو وه‌زاره‌ت ی ئهو ی گهوره سروش����تیه‌كان به‌ش����ێك
به‌ر پرس����یاریه‌تیه‌یان به‌رده‌كه‌وێت ،ك ه كاره‌با به‌وش����ێوه‌یه‌یه‌‌و هه‌وڵینه‌داو‌ه بۆ ی نه‌وت ب����ۆ هاواڵتیان ،ئهو دابینكردن���� ی "ڕۆژان���� ه 350هه‌زار به‌رمیل نه‌وت وت ده‌نێرن���� ه دهرهوه ،ب����ه‌اڵم له‌ناوخ����ۆدا ی ی نیه ،له‌ئێستاشدا به‌شێك خه‌ڵك نه‌وت ی نه‌وتی����ان ی هاواڵتی����ان پس����وڵه زۆر ی فرۆشتۆته‌و‌ه له‌به‌ر بێموچه‌یی‌‌و قه‌یران ی ئاسان داراییو ئه‌مه‌ش وایكردوه به‌دیل ی گه‌رمكه‌ره‌و‌ه ئامێره ك ه ببێت ه جێگ����ه كاره‌باییه‌كان���� ه وهك هیته‌رو س����پلێت‌و ی زۆر لهس����ه‌ر كاره‌با به‌مه‌ش خواس����ت ی كردوه". زیاد ی ههرێم ی "پێویست ه حكومه‌ت وتیش���� كۆنفرانسێك ئه‌نجامبدات لهسهر كاره‌با ی مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ كاره‌با بۆ چۆنیه‌ت ی كاره‌ب����ا له‌خزمه‌تگوزاریه‌و‌ه بۆ ئ����هوه بگۆڕرێت بۆ ئابوری����یو حكومه‌ت وهك ی ب����كات ،لهكاتێكدا ی ته‌ماش����ا ئابوری ی سااڵن ه 5تریلیۆن دینار بۆ خزمه‌تگوزاری ی ههرێم ده‌ڕوات". كاره‌با له‌بودجه ی ی بهوه كرد ك ه س����اڵ ناوبراو ئاماژه ی 11دا ،ڕۆژان ه ته‌نها دو ڕابردو له‌مانگ���� كاتژمێر كاره‌با ده‌بڕرا بهاڵم له‌مس����اڵدا ی 6كاتژمێر بڕراوه .له‌سلێمانیدا له‌ماوه یه‌ك مانگدا خواست ل ه 800مێگاواته‌و‌ه بوه ب ه 1400مێگاوات واتا 600مێگاوات ی كردوه. ی كاره‌با زیاد خواست ی ی كاره‌ب����ا ی ڕاگه‌یاندن���� بهرپرس���� ی داوا ده‌كات حكومه‌ت كاربكات سلێمان ی ی كاره‌با له‌تیشك ی وزه بۆ به‌ده‌ستهێنان ی هه‌مان ه ك ه تا خۆرو ئ����هو سروش����ته ی ی دیكه ئێس����تا بیرنه‌كراوه‌ته‌و‌ه به‌دیل ی كاره‌با ی وزه ی به‌رهه‌مهێنان وێستگه‌كان بهێنرێت ه كوردستان. ی كوردستاندا ئێس����تا كاره‌با له‌هه‌رێم ی به‌رهه‌مناهێنرێت، ی سروش����تی به‌غاز بهڵكو وێس����تگ ه غازیه‌كان به‌گاز ئۆیل‌و ی قورس كار ده‌كه‌ن ،هه‌ردو سوته‌مه‌نی
بڕ ی تێچون ی سااڵنه ی كاره‌با ی ههرێم 4بۆ 5ملیار دۆالره
کێشه‌ی کاره‌با کێشه‌یه‌کی بێچاره‌سه‌ر ی ی كاره‌ب����ا ی به‌رهه‌مهێنان���� وێس����تگه ی دوكان‌و ده‌ربه‌ندیخان به‌ئاو كارۆئ����او ئی����ش ده‌كه‌ن ،ب����ه‌اڵم پ��ل�ان ههیه بۆ ی وێستگ ه غازیه‌كان ی ئیشپێكردن ئهوه
ی ل����ه‌گاز ئۆیل����هوه بگۆڕرێ����ن ب����ۆ غاز ی كارهباو ی تێچون ی بۆ ئهوه سروش����تی ی بۆ سه‌ر كاریگه‌ریی ه نێگه‌تیڤه‌كانیش���� ژینگ ه كه‌مبكرێته‌وه.
216رۆژی شار ،ب ێ "پارێزگار" تێپه‌ڕی
ی ده‌كات ی سلێمان ی به‌رلین" ی "دیوار ی روخاندن یه‌كگرتو داوا ئا :ئاسۆ سه‌راوی
216رۆژه هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان ی ههرێم ئه‌نجامدراوه ،كه‌چ ی هێشتا پارێزگار ی هه‌ڵبژێرراو له‌سلێمان ی ده‌ستبه‌ركار نه‌بوه ،سهرۆك ی لیست ی "خزمه‌ت" ده‌ڵێت "ئێستا دیواره‌كه ی نێوان پارێزگار ك ه بۆ یه‌كێتیه‌و ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا ك ه بۆ گۆڕانه ،وهك دیوار ی به‌رلین ی لێهاتوه". پ���اش زیاتر له6مان���گ له‌هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان ،یه‌كێتیی‌‌و گۆڕان گه‌یشتونه‌ت ه رێككه‌وتن بۆ یه‌كالییبونه‌وه ی پۆسته‌كان ی پارێزگا ی سلێمانی ،به‌تایبه‌ت پۆست ی پارێزگار ی سلێمان ی ك ه دو ساڵ ی یه‌كه‌م له‌ال ی یه‌كێتی ی ده‌بێت دو س���اڵ ی دوه‌میش له‌ال ی بزوتنه‌وه ی گۆڕان ده‌بێت، ده‌ب���و دوێن ێ 12-1ئهو پرس��� ه یه‌كالی ی بوایه‌ته‌وه ،بهاڵم دواخرا بۆ .12-11 به‌پێ��� ی زانیاریه‌كان��� ی ئاوێن���ه، گفتوگۆكان��� ی نێوان یه‌كێتی���یو گۆڕان س���ه‌باره‌ت به‌دابه‌ش���كردن ی پۆسته‌كان نه‌گه‌یشتوه‌ت ه بنبه‌ست ،بهاڵم له‌هه‌ندێك بڕگه‌یدا ئاس���ته‌نگ ی تێكه‌وت���وه ،گۆڕان 38پۆس���ت ی گرنگ��� ی پارێزگاك���ه ی به‌ده‌س���تهێناوه ،له‌وان���ه ،به‌ڕێوه‌به‌ر ی پۆلیس ی فریاكه‌وتن ،به‌ڕێوه‌به‌ری هاتوچۆ، قایمقام ی ش���ارو به‌ڕێوه‌به‌ر ی پۆلیس��� ی چاالكیی ه مه‌ده‌نیه‌كان ،ئهوه ی ك ه گفتوگۆ لهسهر ی به‌رده‌وام ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كان ی په‌روه‌رده‌و ته‌ندروس���تییو ئاساییش���هو پێش���بین ی ده‌كرێت له‌هه‌فته ی داهاتودا سه‌باره‌ت به‌دابه‌ش���كردن ی ئهو پۆستان ه بگه‌ن ه رێككه‌وتن. هه‌رچه‌ن���ده پ���رۆژه ی دو س���اڵ به‌دو س���اڵیش ،له‌بنچینه‌دا بیرۆكه ی لیس���ت ی خزمه‌ت ی یهكگرتوو كۆمه‌ڵ ی ئیس�ل�امیی بو ،بهاڵم له‌ئێستادا ئیسالمیه‌كان ترس ی ئه‌وه‌یان هه‌ی ه ئهوه ی ئه‌وان پێشكه‌ش��� ی
ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی
ئهو دو حزبه‌یان ك���رد ،دواجار به‌زیان ی ئێم ه باش���تر بێنن ،ئه‌وه‌تا ههر لهس���ه‌ر خۆیان بش���كێته‌وه‌‌و بكه‌ون��� ه دهرهوه ی ئه‌وه‌ش رێككه‌وتون". به‌پێ��� ی زانیاریه‌كان ی ئاوێن ه یه‌كێتیی‌‌و وه‌رگرتن ی پۆست ه گرنگه‌كان ی پارێزگاكه. سهرۆك ی لیست ی خزمه‌ت مه‌هد ی مه‌حمود گ���ۆڕان به‌نی���از نی���ن هی���چ یه‌كێ���ك پێ ی س���هیره ئه‌گه‌ر گۆڕان‌و یه‌كێتی ی بیر له‌پۆسته‌كان ی جێگران ی پارێزگار‌و جێگر ی له‌ش���تێك ی وه‌ها بكه‌ن���هوه ،ئهو ده‌ڵێت سهرۆك ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا‌و بهرپرس ی "بڵێ ی دنی���ا بهو جۆره خ���راپ بوبێت ،یه‌ك ه ئیداریی ه س���ه‌ربه‌خۆكان ی له‌نمونه ی تا بهو جۆره مامه‌ڵه‌م���ان له‌گه‌ڵ بكه‌ن ،گه‌رمی���ان‌و راپه‌ڕین‌و پۆس���ت ی قایمقام ی ئه‌گه‌ر ئێم ه مه‌به‌ستمان ته‌نها وه‌رگرتن ی س���لێمان ی بده‌ن ه الیه‌كان ی ت���ر ،ئهوه ی پۆست بوای ه ده‌مێك بو له‌گه‌ڵ یه‌كێتی ی تا ئێس���تا زان���راوه له‌پۆس���ته‌كان ی تردا رێككه‌وتبوین ،بهاڵم قبوڵمان نه‌بو گۆڕان هاوبه‌شییان پێده‌كرێت. به‌پێ��� ی ئ���هو زانیارییانه ی به‌ده‌س���ت بكرێت ه دهرهوه ی هاوكێش���ه‌كه ،ئه‌مه‌ش مانا ی ئهوه نیی ه ئێستا له‌پێدان ی پۆست ه هات���ون له‌كۆبونه‌وه ی دوێنێ ی س���ه‌رۆك گرنگه‌كان په‌راوێز بخرێن ،تا ئێس���تاش فراكس���یۆنه‌كان ی پارێ���زگا ی س���لێمان ی هیچ الیه‌كی���ان نه‌یانتوانیو‌ه لهو پڕۆژه ی د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر سهرۆك ی فراكسیۆن ی
گۆڕان مه‌به‌س���ت ی بوه ئهو رێككه‌وتنه ی خۆی���ان‌و یه‌كێتی���ی له‌رێككه‌وتنێك��� ی سیاس���ی ی نێوان خۆیان���هوه بهێنێت ه ناو ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا تا له‌وێدا ش���ه‌رعیه‌ت وه‌ربگرێت ،ب���ۆ ئهوه ی ن���ه‌ك یه‌كێتی ی له‌داهات���ودا ب���هو رێككه‌وتن���هوه پابه‌ند نه‌بێت ،ب���ه‌اڵم الیه‌نه‌كان ی ت���ر ئه‌وه‌یان پێخۆش نه‌بوه. سهرۆك ی لیست ی خزمه‌ت بهوه دڵخۆش ه ك��� ه ههر یه‌ك ل��� ه د.ئاس���ۆ فه‌ره‌یدون‌و د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر په‌یمان ی ئه‌وه‌یان داوه ك ه له‌داهاتودا هاوكارییه‌ك ی باش له‌نێوان پارێزگار‌و ئه‌نجومه‌ن��� ی پارێزگادا ههبێت "خۆ ئێس���تا دیواره‌كه ی نێوان پارێزگار‌و ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا وهك دیوار ی به‌رلین ی
گۆڕان 38پۆست ی گرنگی به‌ده‌ستهێناو‌ه له‌وانه ،به‌ڕێوه‌به‌ر ی پۆلیسی فریاكه‌وتن به‌ڕێوه‌به‌ری هاتوچۆو قایمقامی شار به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی چاالكییه مه‌ده‌نیه‌كان لێهاتوه ،په‌یوه‌ندیه‌ك له‌نێوانیاندا نییه، بۆی��� ه ئێم��� ه داواكاری���ن له‌داهاتودا ئهو دیوار‌ه نه‌مێنێ‌‌و ه���ه‌ردوال ببن ه هاوكار ی یه‌كتری". ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای س���لێمانی رێكه‌وت زه‌كی له‌فراكسیۆنی یه‌كێتیی جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ههمو الیه‌ن���ه‌كان به‌پێی رێ���ژهی ده‌نگه‌كانیان پۆس���تیان پێده‌درێت "بهاڵم مه‌رج نییه ئهو پۆستانه له‌ناو بینای پارێزگادا بێ". ئهو باس لهوه ده‌كات كه كورس���یه‌كانی دهرهوهی گۆڕان‌و یه‌كێتیی 9 ،كورسیه، بۆیه هیچ ب���ه‌ڕه‌وای نابینێ پش���تگوێ بخرێ���ن "ئێمه له‌هه‌ولێر 6كورس���یمان هه‌ی���ه داوای ئ���هوه ده‌كه‌ی���ن نابێ���ت
په‌راوێز بخرێین ،جا چۆن له‌سلێمانی 9 كورسیی پش���تگوێ ده‌خه‌ین ،هیوادارین ئه‌مه‌ی س���لێمانی ببێت���ه هانده‌رێك بۆ ئهوهی له‌هه‌ولێ���رو دهۆكیش الیه‌نه‌كانی تر به‌پێ���ی ده‌نگه‌كانیان هاوبه‌ش���ییان پێ بكرێت" .س���ه‌بارت ب���ه‌وه‌ش هیچ گره‌نتی���ه‌ك ههیه له‌داهات���ودا یه‌كێتیی پۆس���تی پارێ���زگار بداته گ���ۆڕان ،ئهو وتی "ئاڵوگۆڕی ده‌س���ه‌اڵت بۆ یه‌كێتیی كارێكی قورس نییه ،ئه‌گه‌ر ده‌ش���وترێ بۆ لهم چه‌ند مانگ���ه‌دا یه‌كێتیی ئهوهی نه‌ك���ردوه ،ئێمه‌ش ده‌ڵێی���ن خۆ گۆڕان 17كورس���یی نه‌هێناوه تا ئێمه به‌پێی یاساكه پۆس���تی پارێزگاری پێبده‌ین". ئهو ئه‌ندامه‌ی یه‌كێتیی ئاشكراش���ی كرد ئه‌وه‌نده‌ی ئهو ئاگاداره له‌ئێستادا چه‌ند پۆستێك له‌نێوان ئه‌وان‌و گۆڕان یه‌كالیی نه‌بۆته‌وه. هاوش���ێوه‌ی ئه‌ندامه‌ك���هی یه‌كێتیی، ئه‌ن���وه‌ر تاهی���ر ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی له‌فراكسیۆنی گۆڕان ئام���اژه ب���هوه ده‌كات كه هی���چ یه‌كێك له‌الیه‌نه‌كان له‌به‌ش���دارییكردن فه‌رامۆش ناك���هنو ئهو ده‌ڵێ���ت "راس���ته ئێمه‌‌و یه‌كێتیی گه‌یشتوینه‌ته رێككه‌وتن ،بهاڵم هه‌ن���دێ ورده‌كاریی تر ماوه پێویس���تی به‌كات���ه ،نه یه‌كێتیی‌‌و نه ئێمه‌ش نیه‌تی ئه‌وه‌مان هه‌ی���ه هیچ الی���ه‌ك له‌پێدانی پۆس���ت فه‌رامۆش بكه‌ین" .س���ه‌رباری ئ���هوهی ك���ه گه‌یش���توینه‌ته رێككه‌وتن له‌گ���هڵ یه‌كێتیی ،بهاڵم ئ���هو ئه‌ندامه‌ی گۆڕان هێشتا جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه وه‌رگرتنی پۆس���تی پارێزگاری سلێمانی النیكه‌م له‌دو ساڵی یه‌كه‌مدا مافی ئه‌وان بوه ،ب���ه‌اڵم وهك خۆی وتی "له‌به‌ر ئهو باردۆخه‌ی ئه‌مڕۆ له‌كوردس���تاندا هاتۆته ئاراوه ،ده‌س���تمان ل���هو مافه‌ی خۆمان هه‌ڵگرت���وه ،ئه‌م���ه‌ش مان���ای ئه‌وه‌یه بزوتنهوهی گۆڕان به‌رژه‌وه‌ندیی خه‌ڵكی له‌ال گرنگتره ،نه‌ك وه‌رگرتنی پۆست".
4
هەنوکە
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
ههرێم قه‌یرانی دارایی تێده‌په‌ڕێنێت پشكی ههرێم له‌بودجه ی 2015ی عێراق 17 ،تریلیۆن‌و 700ملیار دیناره
ئا :محه‌مه‌د ره‌ئوف پێشبینی ده‌كرێت له‌ڕێگه‌ی رێككه‌وتن ی نێوان ههولێرو به‌غداو دابینكردنی به‌ش ه بودجه‌ی ههرێمو ئهو به‌شه نه‌وته‌ی ههرێم ده‌یفرۆشێت ،ساڵی 2015ببێت ه ساڵی تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانی دارایی له‌كوردستان. به‌شه بودجه‌ی ههرێم له‌به‌غدا له‌ئێس���تادا پ���رۆژه بودج���هی عێ���راق له‌به‌رده‌م ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیراندایه‌و تیایدا به‌ش��� ه بودجه‌ی ههرێمی كوردستان وهك خ���ۆی به‌رێ���ژهی %17جێگیرك���راوه ،ك ه بودجه‌ی گش���تیی عێراق ب��� ه 150ترلیۆن دین���ار خه‌مڵێن���راوهو داهاتی���ش ب ه 108 ترلیۆن دینار ،به‌جۆرێك ئاستی كورتهێنان 42ترلیۆن دین���اره ،به‌رمیلی نه‌وت ب ه 70 دۆالر خه‌مڵێن���راوهو رۆژانه‌ش ( 2ملیۆن‌و 750ه���ه‌زار به‌رمی���ل ن���ه‌وت) دیاریكراوه هه‌ن���ارده بكرێ���ت ،ل���هو رێژه‌یه پش���كی ههرێم���ی كوردس���تان ( 17تریلیۆن‌و 700 ملیار دیناره) ك ه ( 6تریلیۆن‌و 100ملیار) دین���اری ب���ۆ وه‌به‌رهێن���ان‌و ( 11تریلیۆن و 600ملی���ار) دیناریش���ی ب���ۆ موچ���هو به‌كاربردن���ه ،ئه‌گ���ه‌ر ئ���هو رێژه‌یه دابه‌ش بكرێت به‌سه‌ر 12مانگی ساڵدا ئهوا مانگان ه ( 1ترلیۆن و 475ملی���ار) دینار ره‌وانه‌ی ههرێم ده‌كرێت ،ك���ه ( 850ملیار دینار) ی ب���ۆ بودجهو ( 625ملی���ار)ی دهمێنێتهوه ب���ۆ خه‌رجی���ی به‌كارب���ردن‌و وه‌به‌رهێنان، لهكاتێكدا لهس���اڵی 2013دا پشكی ههرێم له‌به‌غ���دا ( 14ترلی���ۆن‌و 406ملیارو 735 ملیۆن)بو واتا به‌نزیكه‌ی ( 3تریلیۆن دینار)
كۆی داهاتی سااڵنه‌ی وه‌زاره‌ته‌كانی هه‌رێم‌نزیكه‌ی ( 500ملیار) دیناره ،كه بهشی موچه‌ی ساڵێكی 4وه‌زاره‌ت ده‌كات كه‌مت���ر له‌بودجه‌ی ،2015به‌غ���دا مانگان ه به 12س���ولفه به‌ش���ه بودج���هی ههرێمی كوردس���تانی ده‌ناردو مانگان ه ده‌یكرده (1 تریلیۆن‌و 200ملی���ار دینار) ،لهو بودجه‌ی ه مانگان ه ( 850ملیار) دینار ته‌رخانكراوه بۆ موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی ههرێم كه ( 1ملیۆن‌و 341هه‌زارو )558موچه‌خۆر ه هنو (350 ملیار دیناری) ده‌مای���هوه بۆ وه‌به‌رهێنان‌و خه‌رجی���ی به‌كارب���ردن ،ب���ه‌اڵم له‌به‌ش��� ه بودج���هی 2015مانگانه بڕی ( 625ملیار دینار) دهمێنێتهوه بۆ خه‌رجیی به‌كاربردن‌و وه‌به‌رهێنان ،به‌وپێیه‌ش مانگانه بڕی (275 ملیار دینار) زیاتر لهس���اڵی 2013ره‌وانه‌ی ههرێم ده‌كرێت. نه‌وتی ههرێم به‌پێ���ی رێككه‌وتنی س���ه‌ره‌تایی نێوان حكومه‌تی ههرێ���م‌و وه‌زیری نه‌وتی عێراق، رۆژان���ه ده‌بێت ههرێمی كوردس���تان (150 ه���ه‌زار به‌رمی���ل ن���ه‌وت هه‌ن���ارده بكات له‌رێگه‌ی كۆمپانی���ای به‌بازاڕكردنی نه‌وتی عێ���راق (س���ۆمۆ)وه ،حكومه‌ت���ی ههرێم
له‌هه‌فت���هی رابردوه‌و ئهو بڕیاره‌ی خس���ت ه ب���واری جێبه‌جێكردن���هوهو رۆژان���ه (150 هه‌زار) به‌رمیل نه‌وتی ههرێمو ( 300هه‌زار) به‌رمی���ل نه‌وتی كه‌رك���وك له‌رێگه‌ی بۆری ه نه‌وتیه‌كان���ی هه‌رێمه‌وه هه‌ن���ارده ده‌كات، واتا بۆری ه نه‌وتیه‌كانی ههرێم رۆژان ه (450 هه‌زار به‌رمیل) نه‌وت ره‌وان ه ده‌كات به‌مه‌ش حكومه‌تی عێراق رازیبو‌ه به‌ش���ه بودجه‌ی ههرێم بنێرێت .كه ئهو ( 450هه‌زار به‌رمیل) ه ك ه نرخی به‌رمیل به 70دۆالر دیاریكراوه كه داهاتی رۆژانه‌ی ئ���هو نه‌وته‌ی به‌بۆری هه‌رێمدا ده‌ڕوات‌و ب���ۆ عێراق ه ده‌كاته (31 ملیۆن‌و 500ه���ه‌زار دۆالر)و مانگان ه (945 ملیۆن) دۆالرو سااڵنه‌ش ده‌كاته ( 11ملیارو 479ملیۆن دۆالر) واتا ( 13تریلیۆن‌و 797 ملیار) دینار. بهاڵم به‌پێی راپۆرتی وه‌زاره‌تی س���امان ه سروشتییه‌كان ،ئێستا ههرێمی كوردستان رۆژان���ه توانای هه‌نارده‌كردنی ( 360هه‌زار به‌رمی���ل) نه‌وتی خاوی هه‌ی��� ه بۆ دهرهوه له‌رێگه‌ی توركیاوه ،به‌وته‌ی سه‌فین دزه‌یی وته‌بێژی حكومه‌تی ههرێم لهو ( 360هه‌زار
به‌رمیل) نه‌وت���هی رۆژانه حكومه‌تی ههرێم ته‌نها ( 150هه‌زار به‌رمیل) راده‌ستی سۆمۆ ده‌كا‌و ئه‌وی دیكه ( 210هه‌زار به‌رمیل نه‌وت) ههرێمی كوردس���تان بۆ خۆی ده‌فروش���ێ‌و خه‌رجیی خ���ۆی پێ دابی���ن ده‌كات ،واتا حكومه‌تی ههرێم رۆژانه داهاتی ( 210هه‌زار به‌رمیل نه‌وت) بۆ خۆی ده‌بات ك ه له‌ئێستادا عێراق نرخی یه‌ك به‌رمی���ل نه‌وتی به(70 دۆالر) دیاریكردوه ،بهاڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی ههرێم به‌ش���ێك له‌پاره‌ی نه‌وته‌كه‌ی ده‌داته كرێی كۆمپانیاكانی به‌رهه‌مهێنان‌و گواس���تنه‌وه ی توركیا ك��� ه به‌خاكه‌كه‌یدا تێپ���ه‌ڕ ده‌بێت، بۆی ه له‌ئێس���تادا نزیكه‌ی ( 50دۆالر)ی بۆ ههر به‌رمیلێك ب���ۆ دهمێنێتهوه ،كه رۆژان ه داهاته‌كه‌ی ده‌كاته ( 10ملیۆن‌و 500هه‌زار دۆالر)و مانگان ه ده‌كاته ( 315ملیۆن دۆالر) واتا ( 378ملیار دینار) ،ئه‌مه س���ه‌ره‌ڕای داهاتی ئهو نه‌وته‌ی كه له‌رێگه‌ی ته‌نكه‌ره‌و‌ه ده‌فرۆش���رێت .ههرچهنده به‌وته‌ی وه‌زیری سامانه سروشتیه‌كان لهس���ه‌ره‌تای ساڵی 2015رۆژانه ههرێ���م ( 400هه‌زار به‌رمیل نه‌وت) هه‌ن���ارده ده‌كات ،كه داهاتی (150
هه‌زار به‌رمیلی) ب���ۆ به‌غدایه‌و ( 250هه‌زار به‌رمیلی بۆ ههرێم دهمێنێتهوه ،ك ه مانگان ه داهاته‌كه‌ی ده‌كات ه ( 12ملیۆن‌و 500هه‌زار دۆالر)و مانگانه ده‌كاته ( 375ملیۆن دۆالر) واتا ( 450ملیار دینار) ئه‌م ه ئه‌گه‌ر رۆژان ه ههرێم ( 400ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت) ره‌وان ه بكات ،وهك وه‌زیری س���امانه سروشتیه‌كان رایگه‌یاندوه. واتا بهو بودجه‌یه‌ی ك ه مانگانه له‌به‌غداو‌ه دێ���ت كه ( 1تریلی���ۆن‌و 475ملیار دینار) ده‌كات‌و له‌گه‌ڵ ئهو داهاته‌ی كه له‌ئێستادا له‌فرۆشی نه‌وت بۆ ههرێم ده‌بێت ك ه (378 ملی���ار دیناره) واتا ههرێم مانگانه بودجه‌ی به‌ده‌س���تهاتوی ده‌بێته ( 1تریلیۆن‌و 853 ملیار) دینار ك���ه ( 850ملیار دینار)ی بۆ موچه‌ی���هو ( 1تریلیۆن‌و 3ملی���ار دینار) ی ب���ۆ خه‌رجیی به‌كارب���ردن‌و وه‌به‌رهێنان ده‌مێنیته‌وه ،به‌وه‌ش ههرێم له‌ساڵی داهاتو 2015ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ به‌غدا بگه‌ن ه رێككه‌وتنی ته‌واوه‌تی به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا ،ئهوا ههرێم نه‌ك ههر كۆتای���ی به‌قه‌یرانی دارایی موچ ه دێنێت ،بهڵكو ده‌بێته واڵتێكی گه‌شه‌سه‌ندو له‌ڕوی ئابوریه‌وه. داهاته‌كانی تر هاوكات له‌داهاتی خاڵه س���نوریه‌كان ك ه ههرچهنده به‌ه���ۆی قه‌یرانی داراییو هاتنی داعش���هوه كه‌میانكردوه ،بهاڵم داهاته‌كه‌ی كه‌م نیه له‌ئێس���تادا داهاتی رۆژانه‌ی خاڵ ی سنوری ی ئیبراهیم خه‌لیل – توركیا زیاتره له ( 2ملیار دینار) ،واتا مانگان ه ( 60ملیار دینار)و س���ااڵنه‌ش ( 720ملی���ار) دیناره، خاڵی س���نوریی باش���ماخ – ئێران داهاتی
رۆژانه‌ی زیاتره له ( 1ملیار دینار)و مانگان ه ( 30ملیار) دینارو سااڵنه‌ش ( 360ملیار) دیناره ،خاڵی س���نوری ی حاج ی ئۆمه‌ران – ئێران داهات��� ی رۆژانه‌ی ئهو مه‌رزه نزیكه ی ( 1ملی���ار) دیناره ،مانگان��� ه ( 30ملیار) دینارو سااڵنه‌ش ( 360ملیار) دیناره ،خاڵی سنوریی په‌روێزخان -داهاتی ئه‌م مه‌رزه‌ش به‌پێی زانیاریه‌كان رۆژان���ه نزیكه‌ی (900 ملیۆن دینار)ه ،مانگانه ( 27ملیار) دینارو سااڵنه‌ش ( 324ملیار) دیناره ،به‌وپێیه‌ش داهاتی رۆژێكی خاڵه سنوریه‌كانی ههرێمی كوردس���تان (4ملیارو 900ملیۆن) دیناره‌و بۆ مانگێك ( 147ملیار دینار)هو بۆ ساڵێك ده‌كاته ( 1ترلیۆن‌و 764ملیار) دینار. ئه‌مه س���ه‌ره‌ڕای داهات���ی وه‌زاره‌ته‌كان كه وه‌زاره‌تی ناوخۆ ك���ه رۆژانه داهاتێكی زۆری دێت ه ده‌ست ئه‌ویش له‌رێی غه‌رامه‌ی ئۆتۆمبیل‌و ژماره‌ی هێنان���ی ئۆتۆمبیله‌و‌ه كه به‌پێی س���هرچاوه ناره‌سمیه‌كان سااڵن ه زیات���ره له 350ملیار دینار بهاڵم لهس���اڵ ی 2013ته‌نه���ا بڕی ( 200ملیارو 508ملیۆن دینار) دیاریكراوه ،هه‌روه‌ها داهاتی سااڵنه‌ی فرۆكه‌خانه‌كانی ههرێمی كوردستان له‌ساڵ ی 2013دا به ( 32ملیار دینار) خه‌مڵێنراوه، داهات��� ی وه‌زاره‌ت ی ته‌ندروس���تییش به (8 ملیار دینار) خه‌ڵمێن���راوه هه‌رچی داهاتی وه‌زاره‌تی كاره‌بایه به‌وته‌ی وه‌زیری كاره‌با س���ااڵن ه 250ملی���ار دین���اره ،وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقافیش داهاتی س���اڵی 2009ی زیاتر ل ه 7ملیار دینار ب���وه .به‌وه‌ش كۆی داهاتی س���ااڵنه‌ی وه‌زاره‌ته‌كان���ی ههرێم به‌نزیكه‌ی ( 500ملی���ار) دیناره ،ك ه به‌ش���ی موچه‌ی ساڵێكی نزیكه‌ی 4وه‌زاره‌ت ده‌كات.
ی پێشمه‌رگه: وه‌زاره‌ت
هه‌ركه‌س زانیاری ی لهباره ی هێزه‌كه ی كۆبان ی باڵوبكاته‌وه ،به‌شدار‌ه له‌گه‌ڵ داعش ئا :ئاوێنه
شمه‌رگه رایده‌گه‌یه‌نێت كه ههر راگه‌یاندنێك زانیاریی پێشوه‌خت له‌باره‌ی ئهو هێزه‌وه باڵوبكاته‌وه كه بڕیاره ره‌وانه‌ی كۆبانی بكرێت به‌مه‌به‌ستی جێگۆڕكێ ،ئهوا "به‌شدارده‌بێت له‌گه‌ڵ داعش" بۆ دروستكردنی مه‌ترسی لهسهر ئهو هێزه. كۆتای���ی مانگ���ی تش���رینی یه‌كه‌می ئه‌مس���اڵ ،هێزێك���ی پش���تیوانی ی پێش���مه‌رگه‌ی كوردس���تان كه ژماره‌یان 150ك���ه‌س ب���و ،به‌چه‌كی قورس���هوهو له‌رێگه‌ی توركیاوه چونه ش���اری كۆبانی خۆرئ���اوای كوردس���تان ،به‌مه‌به‌س���تی پاشه‌كش���ه‌پێكردنی چه‌كداران���ی داعش كه م���اوه‌ی نزیكه‌ی 50رۆژ گه‌مارۆیه‌كی قورس ی خستبوه سه‌ر ئهو شاره. پ���اش مان���هوهی زیات���ر له‌مانگێك، لهس���ه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه‌وه باس لهوه كرا ك���ه وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه به‌نیازه جێگۆڕكێ بهو هێزه‌ی كۆبانی بكات ،بهاڵم پێشوه‌خته چه‌ندین ده‌زگای راگه‌یاندنی ناوخۆی���یو ده‌ره‌كی زانیارییان لهس���ه‌ر كات‌و ژماره‌و چۆنیه‌تی رۆیش���تنی هێزه
به‌دیله‌كه باڵوكرده‌وه ،ئه‌مه‌ش وه‌زاره‌تی ش���وێن‌و ژماره‌ی هێزی سه‌ربازییت كرد، پێشمه‌رگه‌ی توڕه كردو ره‌خنه‌ی توندی ئهوا به‌شدارده‌بیت له‌ناردنی زانیاریی بۆ ئ���هو دوژمنه‌ی كه خۆی مه‌اڵس���داوه بۆ ئاراسته‌ی ئهو ده‌زگایانه كرد. له‌باره‌ی چۆنیه‌تی ئاڵوگۆڕكردنی ئهو وه‌ش���اندنی گورز لهو هێزه ،بۆیه ئه‌مه هێ���زه‌ی كۆبانی ،فه‌ری���ق جه‌بار یاوه‌ر ،مه‌ترسیی گهوره دروس���تده‌كات لهسهر ئه‌مینداری گشتیی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ئهو هێزانانه‌ی ده‌ڕۆن بۆ ئهو ئه‌ركانه". به‌ش���ێك له‌راگه‌یاندن���ه‌كان زۆرج���ار له‌لێدوانێك���دا به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د، "ئاڵوگۆڕ لهكاتی خۆیدا ده‌كرێت ،هه‌رچی زانیاری���ی ل���هو فه‌رمانده س���ه‌ربازییانه باڵوده‌كرێته‌وه له‌هه‌رش���وێنێك هه‌موی وه‌رده‌گ���رن ك���ه ئ���اگاداری جموجوڵی درۆیه .ئێم���ه ئاڵوگۆڕده‌كه‌ین بهو هێزه هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ن ،بهاڵم ئاماده‌نین ناویان بهێنرێت وهك سه‌رچاوه. بهاڵم لهكاتی دیاریكراو". له‌وباره‌یه‌ش���هوه ئه‌مینداری وه‌زاره‌تی یاوه‌رره‌خن���هی توندیش���ی ل���هو راگه‌یاندنانه گرت كه زانیارییان لهس���ه‌ر پێش���مه‌رگه وتی" ،به‌داخ���هوه هه‌ندێك ئهو هێ���زه باڵوكردوه‌ت���هوهو رایگه‌یاند ،فه‌رمان���ده‌ی س���ه‌ربازیی یان كه‌س���ێك "ه���ه‌ر راگه‌یاندنێ���ك كات‌و ژماره‌ی ئهو له‌هه‌ر ئاستێكدابێت كه زانیاریی ده‌دات هێزه دیاریده‌كات ،به‌شدارده‌بێت له‌گه‌ڵ به‌هۆكاره‌كان���ی راگه‌یان���دن به‌وش���ێوه داعشدا .هه‌روه‌ها به‌شدارییه‌كی فیعلیی‌‌و ئاش���كرایه ،ئهوا ئه‌ویش هۆشیارییه‌كی راسته‌وخۆ ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ دوژمنه‌كان بۆ ئه‌منی���ی نیه ،یان ئاگایی ئهوهی نیه كه مه‌ترسی زیادكردن لهسهر ئهو هێزانه" .مه‌ترسی له‌سه‌رخۆی دروستده‌كات ،بۆیه ناوبراو ه���ۆكاری ره‌خنه‌كه‌ی به‌رامبه‌ر ئه‌وانه‌ی كه ئ���هو هه‌وااڵنه باڵوده‌كه‌نه‌وه ئهو ده‌زگایان���ه رونترده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت ،كه زیانی ههیهو مه‌ترس���یی بۆ س���ه‌ر "به‌ش���ێك له‌وانه‌ی ك���ه له‌هۆكاره‌كانی هێزه‌كانمان دروس���تده‌كات‌و په‌یوه‌ندیی چه‌ند که‌سێک له‌باکوره‌وه له‌کۆبانی ده‌ڕوانن راگه‌یاندن كارده‌كه‌ن هیچ هۆشیارییه‌كیان به‌خۆمان���هوه ههیه ،بانگی���ان ده‌كه‌ین‌و فه‌رم���ان ده‌ربكات ب���ۆ لێكۆڵینه‌وه لهو زانیاریی س���ه‌ربازیی ده‌دركێن���ن به‌بێ نی ه له‌باره‌ی ئاساییش���ی نیشتیمانیه‌وه ،لێكۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ین". به‌رده‌وامبون���ی ئ���ه‌م حاڵه‌ت���ه وای فه‌رمان���ده‌و بهرپرس���ه س���ه‌ربازییانه‌ی ره‌زامه‌ندیی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه. چونكه جوڵه‌پێكردنی هێز له‌هه‌مو دنیادا یاوه‌ر وتی" ،لهم هه‌فته‌یه‌دا فه‌رمانێكی نابێت باس���بكرێت .ئه‌گه‌ر باسی جوڵه‌و له‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه كردوه به‌ڕه‌سمیی به‌ش���ێوه‌یه‌كی ره‌س���میی‌‌و ناره‌س���میی
AFP
وه‌زارییمان ده‌ركردوه‌و قه‌ده‌غه‌مانكردوه كه ئهو لێدوانانه به‌وشێوه‌یه باڵوبكرێنه‌وه‌‌و بێگومان لێكۆڵینه‌وه ده‌كه‌ین".
په‌رله‌مان
) )455سێشه‌مم ه 2014/12/2
parlaman.awene@gmail.com
مه‌سیحیی‌‌و توركمانه‌كان ناڕازین "بۆ راپرسی ی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان‌و گه‌ڕانه‌وه ی ناوچه دابڕاوه‌كان به(به‌ڵێ) ده‌نگ ناده‌ین" ئا :هــانــا چۆمانی مه‌سیحی‌‌و توركمانه‌كان ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه په‌رله‌مانی كوردستان تا ئێستا چه‌ند دانیشتنێكی له‌باره‌ی پرۆژه یاسای هه‌ڵبژاردنی ده‌سته‌ی كۆمسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردن‌و راپرسی بۆ دیاریكردنی ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی ئهنجامداوه ،دواجاریش پێنج فراكسیۆنه گه‌وره‌كه وا ڕێككه‌وتون كه ههر 9 ئه‌ندامه‌كه له‌نێوان خۆیاندا برابه‌ش بكه‌ن‌و الیه‌نه‌كانی تر وه‌البنێن به‌تایبه‌ت پێكهاته‌كانی توركمان‌و مه‌سیحی‌‌و كلدان‌و ئاشورییه‌كان. وه‌حیده یاقو هورمز س���ه‌رۆكی لیستی ئه‌نجومه‌ن���ی گه‌لی كلدانی‌‌و س���ریانی و ئاش���ور به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "پارتی، توركمانێكی داناوه‌و یه‌كێتیی ئه‌ندامێكی مه‌س���یحیی داناوه‌و گۆڕانیش ئافره‌تێك داده‌نێت ،بهاڵم یه‌كێتی راس���ت پێیوتین كه ئهوه نوێنه‌رایه‌تی ئێوه ناكات ،چونكه ئهوه باوكی ش���ه‌هیدی یه‌كێتییه خه‌ڵكی شاری كۆیه‌یه پێنج حزبه‌كان كۆبونه‌وه‌یان ك���رد به‌بێ ئاگاداریی ئێم���هو بێ ئهوهی ئێمه ئاگاداربكه‌نه‌وه ك���ه ئه‌ندامه‌كانیان دیاریكردوه". ناوب���راو ئام���اژه‌ی ب���هوه ك���رد ك���ه حكومه‌تی ههرێم گوای���ه باس له‌نمونه‌ی پێكه‌وه‌ژیان ده‌كات له‌كوردس���تان‌و وهك نمونه‌یه‌كی جوان خۆی نیش���انی دهرهوه ده‌دات ،بهاڵم ئهوا وێنه راس���ته‌قینه‌كه‌ی دهركهوت ئه‌گه‌ر ئه‌مان نوێنه‌ریان نه‌بێت واتا حیس���اب بۆ ئ���ه‌وان ناكرێت‌و ئه‌وان پش���تگوێخراون .ئهو وتی "ئێمه لهكاتی هه‌ڵبژاردن‌و ده‌نگدان بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی‌‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی ناوچ���ه دابڕێنراوه‌كان ده‌نگ
بۆ ئ���هوه ناده‌ین چونكه هیچ كه‌س���ێك ئهوه قبوڵن���اكات له‌واڵتێك بژی نوێنه‌ر ی له‌لیژنه‌یه‌ك���ی وه‌ها گرنگدا نه‌بێت چونكه ئهوه كۆمسیۆنی حزبیه نه‌ك كۆمسیۆنی بااڵی س���ه‌ربه‌خۆیی‌‌و ههم���و الیه‌نه‌كان‌و ئێمه‌ش بهوه ده‌ڵێین كۆمس���یۆنی حزبه كورده‌یه‌كان نه‌ك كوردستانیه‌كان". وتیشی "داواكارین س���ه‌رۆكی ههرێمی كوردس���تان ئ���هو پڕۆژه یاس���ایه ئه‌گه‌ر ده‌رچ���ون په‌س���ه‌ندیان ن���ه‌كات چونكه ب���ۆ ش���كۆی ههرێ���م خراپ���هو هه‌روه‌ها له‌داهاتوش���دا خه‌ڵكانی ئێمه ده‌نگ بهو یاسایه نادهن كه بگه‌ڕێینه‌وه سه‌ر ههرێم چونك���ه ئه‌وان ده‌ڵێن مافه‌كانمان نادرێت بۆیه كاریگه‌ریی نه‌رێنی لهس���ه‌ر شكۆی ههرێ���م ده‌بێت له‌ڕوی پێكه‌وه‌ژیان‌و مافی پێكهاته جیاوازه‌كان". توركمانه‌كانیش به‌هه‌مانشێوه پێیانوایه ئه‌م هه‌نگاوه‌ی پێنج فراكسیۆنه گه‌وره‌كه‌ی په‌رله‌م���ان س���ه‌ره‌تای پشتگوێخس���تنی ئه‌وانه. ماجید عوسمان تۆفیق سه‌رۆكی لیستی هه‌ولێری توركمانی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "ئهوه سه‌ره‌تایه بۆ پشتگوێخستنی كه‌مینه نه‌ته‌وه‌كانی ههرێمی كوردستان ،ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریی راس���ته‌وخۆی ههیه لهس���ه‌ر ههرێمی كوردس���تان له‌دو ڕوه‌وه ،یه‌كه‌م چۆن وه‌اڵمی توركمان‌و مه‌س���یحیه‌كانی كه‌ركوك ده‌داته‌وه كه ده‌ڵێت بگه‌ڕێته‌وه س���ه‌ر ههرێم���ی كوردس���تان ،هه‌ڵبه‌ته ئه‌وان ده‌نگ بۆ گه‌ڕان���هوه نادهن ئه‌گه‌ر بهو ش���ێوازه بێت چونك���ه له‌مافه‌كانیان ده‌ترس���ێن ك���ه حكومه‌ت���ی ههرێم وهك ئێس���تا لهو ده‌س���ته گرنگه كه تایبه‌ته به‌هه‌ڵبژاردن پشتگوێ بخرێن ،بۆیه ئێستا ئێم���ه ناچارین به‌راش���كاوی ده‌بێت دژی گه‌ڕان���هوهی ناوچه دابڕاوه‌كانی دهرهوهی
هه‌میشه ئه‌وه‌مان به‌ده‌ره‌وه وتوه كه كوردستان نمونه‌یه‌كی جوانی پێكه‌وه‌ژیان ه بهاڵم ڕێز له‌ئیراده‌ی ئێمه نه‌گیراوه بۆیه ئێستا هه‌ڵوێستمان گۆڕاوه چونكه حزبایه‌تیان خسته سه‌رو به‌رژه‌وه‌ندیی نه‌ته‌وه‌كانی ترو به‌رژه‌وه‌ندیی گشتیی ههرێم بین چونكه توركمانه‌كانی كه‌ركوك ده‌ڵێن ئێ���وه نه‌تانتوان���ی نوێنه‌رێك بۆ خۆتان دابنێن ،چۆن ئێم���ه بگه‌ڕێینه‌وه سه‌ر ههرێمی كوردستان؟". وتیش���ی "دوه‌میش ش���كۆو ناوبانگی ههرێمی كوردس���تان كه هه‌میش���ه باس له‌یه‌كسانیی نه‌ته‌وه‌كان‌و مافی نه‌ته‌وه‌كانی
تر ده‌كات كه‌چی لهو پڕۆژه یاس���ا گرنگه مه‌س���یحیی‌‌و توركم���ان دورده‌خرێنه‌وه‌و كۆمس���یۆن به‌حزبی���ی ده‌كرێ���ت ،ئهوه كوردس���تان ده‌خات���ه قاڵبێك���ی تر كه چه‌ندین س���اڵی بانگه‌شه‌ی پێكه‌وه ژیان له‌هه‌رێمی كوردستاندا ده‌كه‌ن بۆیه لهكاتی س���ه‌ربه‌خۆییبونی كوردس���تانیش ئێمه ناتوانی���ن ده‌نگ به‌به‌ڵ���ێ بده‌ین ،چونكه ناكرێ���ت له‌ده‌وڵه‌تێك بژی���ت مافه‌كانت پێشێلبكرێت‌و پشتگوێ بخرێیت". توركمان���ه‌كان‌و مه‌س���یحییه‌كان ئ���هو كه‌س���انه‌ی كه له‌كۆمس���یۆنه‌كه دانراون به‌نوێنه‌ری راس���ته‌قینه‌ی خۆیان نازانن‌و پێیانوایه نوێنه‌رایه‌ت���ی یه‌كێتیی‌‌و پارتی ده‌كه‌ن‌و ئه‌وان دایانناون‌و چونكه ئهو پێنج حزبه راسته‌وخۆ پێیانوتون كه ئه‌وان ئهو كه‌س���انه دیاریده‌كه‌ن‌و خۆیان ده‌یانه‌وێت نه‌ك توركمان‌و مه‌س���یحیه‌كان ،ئه‌وه‌ش ده‌یسه‌لمێنێت كه ئهو كۆمسیۆنه تایبه‌ته به‌كورده‌كان نه‌ك كوردستانیه‌كان. ئایدن مه‌ع���روف له‌لیس���تی جه‌بهه‌ی توركمانیی عێراقی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه پڕۆژه یاسای كۆمسیۆنی بااڵ لهو پڕۆژه‌یه‌دا ره‌چاوی توركمان‌و مه‌س���یحیه‌كان نه‌كات ئهوا په‌یوه‌ندیی نێوان ئه‌وان له‌گه‌ڵ ههرێم الواز ده‌بێت. ئ���هو وتی "ئێم���ه هه‌میش���ه ئه‌وه‌مان به‌ده‌ره‌وه وتوه كه كوردستان نمونه‌یه‌كی جوانی پێكه‌وه‌ژیانه بهاڵم ڕێز له‌ئیراده‌ی ئێمه نه‌گیراوه بۆیه ئێس���تا هه‌ڵوێستمان گ���ۆڕاوه چونك���ه حزبایه‌تی���ان خس���ته س���ه‌رو به‌رژه‌وه‌ندی���ی نه‌ته‌وه‌كان���ی ترو به‌رژه‌وه‌ندی���ی گش���تیی ئ���ه‌وه‌ش كاری هه‌رسێ فراكسیۆنه‌كانی پارتی‌‌و یه‌كێتیی‌‌و گۆڕان بو". وتیشی "ئێمه له‌عێراق حه‌وت ئه‌ندامه، یه‌كێكیان توركمانه كه‌چی له‌كوردستان 9
ئه‌ندامه كه‌چی یه‌ك توركمانی تێدا نییه، لهكاتێكدا باسی پێكه‌وه‌ژیان‌و برایه‌تیی‌‌و دیموكراس���ییو یه‌كس���انیی ده‌كه‌ی���ن له‌كاتێك���دا دو نه‌ت���هوه وه‌ال ده‌نرێ���ن‌و حیسابیان بۆ ناكرێت ئه‌وانه‌ی یه‌كێتیی‌‌و پارت���ی ده‌ڵێین دایده‌نێی���ن نوێنه‌رایه‌تی ئێمه ناكه‌ن‌و هی���چ په‌یوه‌ندیی به‌ئێمه‌وه نیه ,چونكه له‌ڕێگ���هی ئێمه نیهو نه‌بوه چونكه ئێمه 8كه‌سمان سیڤییان ناردبو ته‌نها ئه‌وان ده‌توانن ببنه نوێنه‌ری ئێمه، ئه‌وان نوێنه‌رایه‌تیی راس���ته‌قینه‌ی ئێمه ده‌كه‌ن". ئایدن جه‌غت لهوه دهكاتهوه كه خۆی ئه‌ندام بوه لهو لیژنه‌یه كه بۆ هه‌ڵبژاردنی ده‌سته‌ی كۆمس���یۆن دیاریكراوه ،كه‌چی پێیانوتوه ههر 9ئه‌ندامه‌كه دابه‌شكراوه‌و یه‌كالییكراوته‌وه له‌نێوان 5فراكسیۆنه‌كه، ئهو وتی " من پێم س���هیره وا س���ه‌یری ئهو دو نهتهوه بچوكه ده‌كه‌ن چونكه هیچ كاتێك ئێمه نابینه مه‌ترس���یی بۆ س���ه‌ر ههرێمو ئه‌وه‌ش هه‌ڵه‌یه‌كی مێژویی بو كه ههرێمی كوردستان كردی چونكه له‌دهاتو له‌كات���ی راپرس���یی س���ه‌ربه‌خۆیی كورد ڕوبه‌روی ده‌نگ���دان ده‌بێته‌وه ئه‌وكاتیش ئێمه هه‌ڵویس���تمان ده‌بێ���ت ،هیواداراین سه‌رۆكی ههرێم واژۆی نه‌كات ئه‌گه‌ر هاتو له‌په‌رله‌مان ده‌رچو". پ���ڕۆژه یاس���ای كۆمس���یۆنی ب���ااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردن‌و راپرسیی له‌نێوان 5فراكس���یۆنی گ���ه‌وره‌ی كوردس���تان یه‌كالكراوه‌ت���هوه كه پارت���ی 3ئه‌ندام‌و یه‌كێتی���ی 2ئه‌ندام‌و گ���ۆڕان 2ئه‌ندام‌و كۆم���ه‌ڵ‌و یه‌كگرتوی ئیس�ل�امیش یه‌كی ئه‌ندامێكی���ان به‌رده‌كه‌وێ���تو كه‌مین���ه نه‌ته‌وه‌كان���ی توركم���ان‌و مه‌س���یحیی كل���دان‌و ئاش���وریی‌‌و ئه‌رمه‌نه‌كانیش هیچ نوێنه‌رێكیان نیه.
"به‌پێ ی په‌یڕه‌وی ناوخۆ ،لێپێچینه‌وه له‌سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان ناكرێت" ئا :هانا په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان له 95 ماده پێكدێت ،تا ئێستا 63ماده‌یان هه‌مواركراونه‌ته‌وه ،له‌كۆی ههمو ئهو مادانه‌ش هیچ بڕگه‌و ماده‌یه‌ك باس له‌لێپێچینه‌وه له‌ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان ناكه‌ن. ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دنی ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مانی كوردستان به‌ئاوێنه ی راگه‌یاند ك���ه "هه‌مواركردنه‌وه‌ی پڕۆژه یاس���ای په‌یڕه‌وی ناوخ���ۆی په‌رله‌مان ئێستا له‌به‌رده‌س���ته‌و ماده‌و بڕگه‌كانی هه‌مواركردنه‌وه‌ی���ان ب���ۆ ده‌كرێ���ت، به‌ش���ێوه‌یه‌كی باش‌و گرن���گ هه‌مواری نوێم���ان ئاماده‌ك���ردوه ب���ێ ئ���هوهی ههم په‌رله‌م���ان‌و هه‌می���ش لیژنه‌كانی چاالكترب���ن چاالكتربێ���تو هه‌ن���گاوی باشیشی بڕیوه". ئهو پ���ڕۆژه یاس���ایه لیژنه‌یه‌كی 11 كه‌س���یی ب���ۆ پێكهێن���راوهو نوێنه‌ری ههمو الیه‌ن���ه سیاس���یه‌كانی تیادایه‌و س���ه‌رجه‌م ئهو ره‌خنه‌و تێبینیانه‌ی كه له‌خوله‌كانی پێش���ودا هه‌بون لهس���ه‌ر په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان ههمو ئه‌وانه ده‌ستكاریی كراون‌و هه‌مواركراونه‌ته‌وه‌و هه‌ندێكیش���یان ماون‌و له‌داهاتودا بۆیان ده‌كرێت. باسی ئهوه كراوه كه ئه‌بێت یاسایه‌ك ههبێت بۆ ئ���هوهی لێپێچینه‌وه له‌گه‌ڵ ده‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌م���ان په‌رله‌مانی کوردستان بكرێ���تو رۆڵێك���ی گرنگت���ر ب���دات به‌په‌رله‌مانت���اران‌و چونكه له‌خوله‌كانی پڕۆژه یاس���او تاكو ئێستاش 63ماده پێشوتر رێگرییان لێكراوه بهاڵم به‌پێی هه‌مواركراونه‌ته‌وه ب���ه‌اڵم له‌هیچ بڕگه‌و ئه‌م په‌یڕه‌وه تازه‌یه كه ئێستا خه‌ریكه ماده‌یه‌ك باس له‌لێپێچینه‌وه له‌ده‌سته‌ی هه‌موارده‌كرێته‌وه ئ���هو كه‌موكورتیانه س���ه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌م���ان ناكات‌و ئهو ی تیادا نیه بهڵكو ئهوه ده‌بێت وه‌الن���راون‌و ده‌خرێنه به‌رنامه‌ی كاره‌وه ماده‌یه‌ش بهاڵم له‌یاس���اكه‌دا نه‌هاتوه كه باس���ی به‌ده‌نگ���ی زۆرینه‌ی ئه‌ن���دام په‌رله‌مان لێپێچینه‌وه له‌ده‌س���ته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی ده‌نگ بۆ ئ���هوه بدرێت كه لێپێچینه‌وه بكرێ له‌ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی". په‌رله‌مان بكات. هه‌موار كردنه‌وه‌ی س���ه‌رجه‌م ماده‌و فرسه‌ت س���ۆفی ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان له‌فراكسیۆنی زه‌رد به‌ئاوێنه‌ی بڕگه‌كان���ی پ���رۆژه یاس���ای هه‌مواری راگه‌یان���د ك���ه "په‌ی���ڕه‌وی ناوخ���ۆی ناوخۆی په‌رله‌م���ان ده‌كه‌وێـته كۆتایی په‌رله‌مانی كوردس���تان پێكدێت له 95مانگی مارسی ساڵی داهاتو له‌وكاته‌ش
5
سه‌رجه‌می ماده‌و بڕه‌گاكانی ئهو پڕۆژه یاسایه هه‌موارده‌كرێته‌وه. له‌خول���ی پێش���وی په‌رله‌م���ان ئۆپۆزیسیۆن ره‌خنه‌و تێبینی زۆری هه‌بو لهس���ه‌ر په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان‌و داوای هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌كرد ئێس���تا كه ئۆپۆزیسیۆن له‌ده‌سه‌اڵته هه‌مواری ناوخ���ۆی په‌رله‌م���ان ده‌كرێته‌وه بهاڵم به‌ش���ێوه‌یه‌ك باس���ی لێپێچین���هوه له‌ده‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان ن���اكات كه گرنگترین ماده‌ی ئهو پڕۆژه یاسایه‌یه كه تیایدا نیه.
ئێستا كه ئۆپۆزیسیۆن له‌ده‌سه‌اڵته هه‌موار ی ناوخۆی په‌رله‌مان ده‌كرێته‌وه بهاڵم به‌شێوه‌یه‌ك باسی لێپێچینه‌وه له‌ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان ناكات كه گرنگترین ماده‌ی ئهو پڕۆژه یاسایه‌یه كه تیایدا نیه
له‌په‌رله‌مانه‌وه
گۆشه‌یه‌کی تایبهت ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن
حزب‌و حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ئاماژه‌كانی پشت فاشیلبون له‌گفتوگۆ ئه‌بوكاروان ئه‌گه‌ر سیاسه‌ت‌و سیاسه‌تكردن هونه‌ری تواناكان بێت‌وه‌ك له‌مێژ‌ه ده‌وترێت ،ئهوه دانوس���تان‌و گفتوگۆ یه‌كێك���ه له‌چه‌مك‌و بنه‌ما گرنگ‌و بنه‌ڕه‌تیه‌كانی ش���اره‌زایی‌‌و زانین‌و به‌كارهێنانی ئ���هو هونه‌ره‌و بگره لهو هونه‌ره‌ش زیاتری ده‌وێت. م���ن تێده‌گ���همو چی���ن‌و توێژه‌كان���ی كۆمه‌اڵن���ی خه‌ڵكی كوردس���تانیش باش ل���هوه گه‌یش���تون كه كوردس���تان چۆن داب���ه‌ش‌و داگیرك���راوهو هۆكاره‌كانی ئهو دابه‌ش���كردنه چیه‌و چۆنه؟ لهوهش زیاتر تێده‌گه‌م ئه‌وانه‌ی سیسته‌می حكومڕانیی عێراقیان به‌ده‌س���ته‌وه بوه ،له‌سه‌ره‌تای دروس���تبونی ده‌وڵه‌ت���ی عێراقه‌وه ،چۆن بیرده‌كه‌نه‌وه‌و دیدو هه‌ڵوێستیان به‌رامبه‌ر ماف���ه نهتهوهییو نیش���تمانیه‌كانی گه‌لی كوردو كوردستان چیه؟ ئ���ه‌وان له‌بنه‌ڕه‌تدا بڕوای���ان به‌چه‌مكی دیموكراسیی‌‌و مافی بڕیاردانی چاره‌نوس بۆ گه‌لی كوردستان نیه ،دیدو تێڕوانینی ئ���ه‌وان هه‌میش���ه له‌وێوه س���ه‌رچاوه‌ی گرت���وه كه ش���ۆڤێنیانه ته‌ماش���ای ئه‌م پرس‌و بابه‌ته بكه‌ن ،نه‌ك پێچه‌وانه‌كه‌ی‌‌و سه‌لماندنی ،ههر كاتێكیش هه‌نگاوێك بۆ گفتوگۆ هاتبێتنه پێش ،له‌ژێر كاریگه‌ریی‌‌و فشاری بزوتنهوهی رزگاریخوازی كوردی‌‌و كوردستانیدا بوه. به‌اڵم‌وه‌ك به‌ره‌نجامی خراپ به‌ڕێوه‌بردنی س���وڕی گفتوگۆكان ،به‌بیانوی جۆراوجۆر پاشه‌كش���ێیان كردوهو دوركه‌وتونه‌ته‌وه له‌جێبه‌جێكردن���ی داخوازیی���ه ره‌واكانی كوردس���تان‌و ئهوهی الیه‌نی كوردستانی مه‌به‌ستی بوه نه‌یانس���ه‌لماندوه‌و هاوكات كوردیش نهیتوانیوه له‌ئاس���تی پێویست پێیان بسه‌لمێنێ. بۆی���ه هه‌میش���ه له‌گ���هڵ ئ���هو رای���ه كۆكبوم كه ده‌وترێ ئ���هوهی بزوتنهوهی رزگاریخوازی كوردس���تان له‌شۆڕشه‌كاندا به‌رده‌س���تی خستوه‌و به‌ده‌س���تیهێناوه، له‌دانوس���تانه‌كانیدا له‌گ���هڵ حكومڕانانی عێراق له‌ده‌ستی داوه. ش���ۆڕش‌و بزوتن���هوهی رزگاریخ���وازی كوردستان ،كاتێك كه ته‌نها پێشمه‌رگه‌و چیا پش���تو په‌نای بو ،ن���ه حكومه‌ت‌و نه په‌رله‌مان‌و نه‌ش توان���ای په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تی‌و دیپلۆماسییه‌كانی ،نه توانای داراییو كاگێڕیی‌‌وه‌ك ئێس���تا بو ،كه‌چی حكومه‌تی عێراق ش���اندی ده‌نارده حاجی ئۆمه‌ران‌و گه‌اڵڵه به‌مه‌به‌ستی رێككه‌وتن‌و چاره‌سه‌ری پرسی كوردو كوردستان. سه‌دام به‌ناو "پیاوه به‌هێزه‌كه‌ی به‌غدا" روی له‌باره‌گاكان���ی هێ���زی پێش���مه‌رگه ده‌ك���ردو قورئان���ی به‌به‌رۆك���ی خۆیه‌وه هه‌ڵده‌واسی ،ئه‌مه‌ش مانای ئهوه نیه ئهو كات‌و س���ه‌رده‌مه‌ش ئه‌وان به‌راستگۆیی‌‌و بڕوابون���هوه ئ���ه‌م جۆره س���ه‌ردانانه‌یان ئه‌نجامدابێت ،بهڵكو ئامانج‌و مه‌رامه‌كانیان رون ب���وه ،بۆ ئهوهی بۆ ماوه‌یه‌ك ش���ه‌ڕ رابگ���رن‌و پایه‌كان���ی حكومڕانیی خۆیان به‌هێزبكه‌نه‌وه. ره‌نگ���ه ل���ه‌وه‌اڵم به‌م نوس���ینه ئه‌وه‌م پێش���چاوبخرێ‌‌و پێمبوت���رێ‌‌واقیع‌و كات گ���ۆڕاوه ،كه‌چی به‌دره‌نگوه‌خته‌وه قس���ه لهسهر رابوردو ده‌كه‌یت؟ ده‌بێت شتێكی زیات���ر رونبكه‌م���هوه ،ئه‌وی���ش ئه‌وه‌یه مه‌به‌ستی من ئه‌وه‌یه "سه‌نگ ،قورسایی" له‌هونه‌ری گفتوگۆو دانوستاندن قورسایی‌‌و كاریگه‌ری راس���ته‌وخۆو ناڕاس���ته‌وخۆی خۆیان ههیه. بۆیه ئهو بۆچونه دروس���ته كه خه‌ڵكی كوردس���تان له‌ناوه‌ڕاس���تی شه‌س���ته‌كان وتویانه "سه‌ركرده‌كانی كوردستان‌وریابن هه‌ڵتان نه‌خه‌ڵه‌تێنن". م���ن له‌ڕوانگه‌ی ره‌ش���بینیه‌وه ناڕوانمه بابه‌ت یان ههر پرس���ێك ،ب���ه‌اڵم ناتوانم ئه‌وه‌ش بشارمه‌وه ،رۆژ دوای رۆژ ،كابینه دوای كابینه‌ی حكومه‌تی ههرێمو به‌تایبه‌ت له‌دوای له‌گۆڕنانی ده‌سه‌اڵتی دیكتاتۆری به‌عس ،سه‌نگ‌و قورسایی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات‌و نه‌یتوانی���وه‌و ناتوانێ ئیداره‌یه‌كی دروس���تی دۆخی كوردس���تان‌و پرس���ی گفتوگ���ۆو دانوس���تانه‌كان ب���كات له‌گه‌ڵ ناوه‌ند.
»» 19
6
تایبهت
) )455سێشه‌مم ه 2014/12/2
ویکیلیکس 2009
به‌رهه‌م ساڵح :كێشه‌ی موسڵ له‌نێوان بارزانی‌‌و زێباری دایه ،نه‌ك كوردو عه‌ره‌بی سوننه ئا :هاوكار حسێن ی موسڵ به‌رهه‌م ساڵح پێیوایه كێش ه ی له‌بنه‌ڕه‌تدا گرفتی نێوان عه‌شیره‌ت ی بارزانی‌‌و زێبارییه ،نه‌ك كێش ه كوردله‌گه‌ڵ عه‌ره‌بی سوننه ،ئاماژه ی به‌وه‌ش ده‌كات ئه‌گه‌ر مه‌سعود بارزان ی بیه‌وێت جێگۆڕكێ به‌كادر‌ه بااڵكان ی موسڵ ،ئهوا ی بكات له‌ناوچ ه پارت پێویست ه زۆر به‌ئاگابێت ،چونكه وهك ی زێباری، خۆی ده‌ڵێت ،عه‌شیره‌ت ی "ده‌ستیانگرتوه به‌سه‌ر سیاسه‌ت پارتی لهو ناوچه‌یه‌دا" ی ی س���ایت ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��� به‌پێ��� ی ویكیلیك���س ،ك��� ه ئاوێن��� ه ده‌قه‌ك ه ی كردوه به‌كوردیی ،به‌رهه‌م ساڵح له‌ال ی دیپلۆمات���كاره ئه‌مه‌ریكیه‌كان ئاماژه بۆئهوه كردوه ك ه "موسڵ كێشه‌ی نێوان ی عه‌ره‌ب نیه ،بهڵكو زیاتر كوردو سونن ه ی ی بارزانی‌‌و كورد ی نێوان كورد كێش ه ی ی سیاسه‌ت ی زێبار زێبارییه .عه‌شیره‌ت ی كوردس���تانیان ی دیموكرات��� پارت��� ی له‌موس���ڵ كۆنترۆڵك���ردوه .بارزان��� پێویس���ت ه به‌وریایی���هوه مامه‌ڵه‌بكات، ی ی پارت كاتێ���ك بیه‌وێت كاره‌كته‌ره‌كان لهو ناوچه‌ی ه بگۆڕێت". ی بۆ لهو به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا ك ه مێژوه‌ك ه ی ی 2009دهگهڕێتهوه ،به‌رپرسان س���اڵ ی ئه‌مه‌ریكا باسیان له‌یه‌كه‌مین كۆبونهوه ی ی كردوه له‌هه‌رێم نێوان مالیكی‌‌و بارزان ی تاڵه‌بانی‌‌و كوردس���تان ،به‌میانگری��� ی گه‌یشت ه ی ئاب ،مالیك ی2 ده‌ڵێن" ،رۆژ ی ی ج���ه‌الل تاڵه‌بان ی مان���هوه ش���وێن ی ی دوكان ،به‌مه‌به‌س���ت له‌هاوینه‌هه‌وار ی كۆبونهوه له‌گه‌ڵ مه‌س���عود ئه‌نجامدان ی بارزانی .ئ���هوه یه‌كه‌مینجار بو مالیك ی بچێ���ت بۆ كوردس���تان به‌مه‌به‌س���ت ی كۆبون���هوه له‌گ���هڵ س���ه‌ركردایه‌تی ههرێمی كوردستان". ی چه‌ن���د ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان ل���ه‌زار ی ن���او ش���ایه‌تحاڵ‌و ئاماده‌بویه‌ك��� ی ئهو دیداره كۆبونه‌وه‌ك���هوه ،ناوه‌رۆك ئاش���كراده‌كه‌ن‌و له‌به‌ش���ێكدا باسیان ل���هوه كردوه كه" ،به‌ش���داریكردن لهو ی س���نورداركرابو دانیش���تنه‌دا به‌توندی ی ی گفتوگۆیه‌ك��� ی گه‌ره‌نت��� بۆئ���هوه راش���كاوان ه بكرێت" .ه���اوكات "ههمو ی ئ���هوه بوه ك ه گفتوگ���ۆكان لهب���اره چ���ۆن گفتوگۆ له‌گ���هڵ یه‌كتر بكه‌ن". ئ���هو كۆبون���هوه 5كاتژمێریی ه "توندو پ���ڕ هاتوهاوار ب���و" له‌پش���ت ده‌رگا ئه‌ستوره‌كانه‌وه. به‌ره���ه‌م س���اڵحیش رایگه‌یان���دوه، ی "كۆبونه‌وه‌ك��� ه زۆرت���ر لهب���اره
ئهو كۆبونهوه پێنج كاتژمێرییه "توندو پڕ هاتوهاوار بو" له‌پشت ده‌رگا ئه‌ستوره‌كانه‌وه به‌رهه‌م ساڵح‌و مه‌سعود بارزانی ی ش���یعه‌و ك���ورده‌و‌ه په‌یوه‌ندییه‌كان��� ی چۆن ی ئهوه بوه ،هه‌روه‌ها لهب���اره ی س���ه‌ركرده‌كان بتوان���ن پش���تیوانی له‌یه‌كت���ر بك���ه‌ن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���دا. ی ی پێیوای��� ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان تاڵه‌بان ی كوردو ی هاوپه‌یمانێتی كورد له‌رێگ��� ه ش���یعه‌و‌ه باش���تر خزمه‌تده‌كرێ���تو ی بكات. ئاماده‌شه پشتیوانیی له‌مالیك ی ئه‌مه‌ریكا ی باڵیۆزخان ه به‌پرس���ان له‌عێراق جه‌خت دهكهنهوه ده‌قی به‌ڵگه‌نامه‌كه: ی دی09BAGHDAD2132 : ئا ی مالیكی‌‌و بارزانی: بابه‌ت :دیداره‌ك ه توانه‌و‌هی به‌سته‌ڵه‌ك ی ئه‌مه‌ریكا س���هرچاوه :باڵیۆزخان ه له‌به‌غدا ی 2009 ی ئاب به‌روار 7 : پولێن :زۆرنهێنی پوخته: ی دیداره چاوهڕوانكراوه له‌مێژینه‌ك ه ی مالیكی‌‌و نێوان سهرۆك وه‌زیران نور ی كوردستان مه‌سعود ی ههرێم س���ه‌رۆك ی 2009 ی ئاب��� ی 2 ی ل���ه‌رۆژ بارزان��� ی لێكه‌وته‌و‌ه بۆ ئه‌نجامدرا‌و رێككه‌وتنێك ی هاوبه‌ش له‌نێوان ههولێرو ی تیمێك دانان ی پرس ه ی چاره‌سه‌ركردن به‌غدا به‌مه‌به‌ست ی نێوان كوردو عه‌ره‌ب. به‌رده‌وامه‌كان���
ی ئهوه بون ی مه‌سعود بارزانی .ئهوه یه‌كه‌مینجار بو "ههم���و گفتوگۆكان لهباره ی حكومه‌ت س���هرچاوه ناوخۆییه‌كان��� ی ك ه چۆن گفتوگۆ له‌گه‌ڵ یه‌كتر بكه‌ن". ی بچێت بۆ كوردستان به‌مه‌به‌ست ی مالیك ههرێ���م ،پێیانراگه‌یاندین ك��� ه مالیك ی ی بهوه ك���رد ك ه بارزان ی فوئاد ئاماژه ی ههرێم ی پێشمه‌رگ ه بخاته‌سه‌ر كۆبونهوه له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌ت رازیبو‌ه دو لیوا ی منت ی وتوه ،ت���ۆ متمان ه ی به‌مالیك��� ی یه‌كه‌م ی ئه‌مه‌ش كوردستان .هاوكات له‌تشرین ی عێراق ،جێبه‌جێكردن سوپا ی له‌ده‌ستداوه‌‌و پێویست بهوه ده‌كات ك ه ی تیم ه 2008هوه ،ئ���هوه یه‌كه‌مین كۆبونهوه ی یه‌كه‌م ده‌كه‌وێته‌سه‌ر ئه‌جێندا ی ی بنرێت بۆئهوه ی كۆنكریتی ی هه‌ن���گاو ی بو .تاڵه‌بان هاوبه‌ش���ه‌كه .له‌هه‌مانكاتدا دیداره‌ك ه نێوان مالیكی‌‌و بارزان��� ی ئهو متمانه‌ی��� ه به‌ده‌س���تبهێنرێته‌وه. ی مالیك ی زۆر به‌گه‌رمی���هوه به‌خێرهاتن وهك هه‌وڵێك وه‌س���فكرا به‌ئاراست ه ی سهرۆك وه‌زیران، ی جێگر ی یاریده‌ده‌ر ی كه‌ناڵه‌كان ی زۆر ی نیش���تمانیی ،ك���رد .ژماره‌یه‌ك��� یه‌كێتیی‌‌و ئاش���ته‌وای ی راگه‌یاندنی���ش له‌هاوینه‌هه‌واره‌ك��� ه سۆران جه‌الل عه‌زیز وتی ،ئهو كۆبونهوه ی س���ه‌ردانه‌ك ه ی راس���ته‌وخۆ ئامانج ی 5كاتژمێریی ه "توندو پڕ هاتوهاوار بو" ی پێشوازیكردن ی واده‌رده‌كه‌وێت ب���ۆ هه‌وڵدان گردبوبونه‌و‌ه بۆ بینین مالیك��� ی ی له‌پش���ت ده‌رگا ئه‌ستوره‌كانه‌وه .رۆژ ی جێگر ی له‌مالیكی .راوێژكار ی بارزان��� ی دوباره گێڕانه‌و‌ه ی ئه‌گه‌ر بێت به‌دوا ی عێراقیش، ی دهرهوه ی ئاب ،وه‌زیر ی ههرێ���م ،ئاراز 5 ی حكومه‌ت��� ی نێوان كوردو ش���یع ه س���ه‌رۆك هاوپه‌یمانێتی��� ی لهوه كرد ك ه ی باس��� ی هۆش���یار زێبار ی ئه‌مه‌ریكا له‌هه‌ڵبژاردن ه نیش���تمانیه‌كه‌دا .له‌گه‌ڵ ره‌حم���ان به‌به‌رپرس���ان ی ی ئه‌رێنی ی راگه‌یاند ،به‌شداریكردن لهو دانیشتنه‌دا كۆبونه‌وه‌ك��� ه "هه‌نگاوێك��� ی ههرێم ی هه‌ڵبژاردنه‌كان��� ته‌واوبون��� ی ی به‌سته‌ڵه‌ك ی پێویست بو بۆ تواندنه‌و‌ه ی س���نورداركرابو بۆئ���هوه كوردس���تان ،گه‌م��� ه سیاس���ییه‌كان به‌توندی��� ی راش���كاوان ه نێوان ههولێرو به‌غدا". ی گفتوگۆیه‌ك��� ی عێراق گه‌ره‌نت��� ی نیش���تیمانی ب���ۆ هه‌ڵبژاردن ی س���ه‌رۆك ی ئ���اب ،جێگر ی 4 رۆژ ی له‌الیه‌ن جه‌الل تاڵه‌بانی، ی بكرێت.بارزان ده‌ستیانپێكرد ،ده‌بێت ئێمه‌ش پێشبین ی عێ���راق ،به‌ره���ه‌م ئه‌حمه‌د ی به‌ره���ه‌م س���اڵح ،هۆش���یار زێباری ،وه‌زیران��� ئهوه بكه‌ین ك ه سهركرده سیاسییه‌كان عێراق به‌گه‌رموگوڕییه‌و‌ه تێده‌كۆش���ن كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ عه‌لی ،نێچیرڤان س���اڵح رایگه‌یاند ،كۆبونه‌وه‌ك ه كه‌متر ی نیش���تمانیه‌و‌ه بوهو ی یه‌كێتی ی یه‌كتر .بارزانی ،فه‌الح مسته‌فا ،فوئاد حسێن ،لهباره ی پشتیوانی بۆ به‌ده‌س���تهێنان ی شیعه‌و ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی كه‌ریمه‌و‌ه زۆرتر لهباره ی شاوه‌یس‌و فه‌خر ی رۆژ نور ی ئ���اب ،س���ه‌رۆك وه‌زیران ی 14 رۆژ ی ی ئهوه ی ده‌كرا .مالیك���ی-ش له‌الیه‌ن كوردهوه بوه ،هه‌روه‌ها لهباره ی یاوه‌ری��� ی ههرێم ،نێچیرڤ���ان بارزان حكومه‌ت ی ی ده‌كراو چۆن س���ه‌ركرده‌كان بتوانن پشتیوانی ی یاوه‌ری��� ی ش���اندێك ده‌چێت بۆ س���ادق ئه‌لروبه‌یع بهس���ه‌رۆكایه‌ت چه‌ن���د یاریده‌ده‌رێكی���ش ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه له‌یه‌كت���ر بك���ه‌ن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���دا. به‌غدا به‌مه‌به‌ستی دانوستانی دواتر. ی به‌ره���ه‌م جه‌ختیكرده‌و‌ه ك��� ه تاڵه‌بان ی ئ���اب ،س���ه‌رۆك وه‌زیران چاوه‌ڕوان بون. ی 2 رۆژ ی ك���ورد ی پێیوای��� ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان��� ی دیوان ی ئ���اب ،س���ه‌رۆك ی 3 رۆژ ی ی مانه‌و‌ه ی گه‌یشت ه شوێن ی مالیك نور ی كوردو شیعه‌و‌ه ی هاوپه‌یمانێتی ی ههرێم ،فوئاد حس���ێن له‌رێگ ه ی دوكان ،س���ه‌رۆكایه‌ت ی له‌هاوینه‌هه‌وار جه‌الل تاڵه‌بان ی راگه‌یاند ،باش���تر خزمه‌تده‌كرێ���تو ئاماده‌ش��� ه ی ئه‌مه‌ری���كا ی كۆبونهوه به‌به‌رپرس���ان ی ئه‌نجامدان��� به‌مه‌به‌س���ت ی ی بكات .ئهو باس ی له‌مالیك ی پشتیوانی ی بارزان���یو مالیك��� ی كوردستان له‌كۆبونه‌وه‌ك��� ه ی ههرێم له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆك
ی مه‌ترس���یی ه لهوهش كرد ك ه ئهوه جێ ی ی هه‌وڵبدات ب���ۆ توندكردنه‌و‌ه مالیك ی نێ���وان كوردو ی گرژییه‌كان��� زیات���ر ی ی به‌ده‌س���تهێنان عه‌ره‌ب به‌مه‌به‌س���ت ی ی به‌وه‌ش كرد ك ه بارزان ده‌نگ .ئاماژه به‌رده‌وام بێ متمانه‌ی ه به‌رامبه‌ر مالیكی، ی ی دیك ه ی چانسێك بهاڵم رازیبو‌ه بهوه پێبدات. ی ی نیش���تیمان ی یه‌كێتی په‌رله‌مانتار ی ی 5 ی له‌رۆژ كوردستان ،فریاد رواندز ی لهوه كرد ك ه وهك هه‌وڵێك ئاب ،باس ی ی متمان ه بۆ دوباره به‌ده‌ستهێنانه‌و‌ه ی ی ره‌زامه‌ندبو‌ه بهوه بارزانی ،مالیك��� ی پێشمه‌رگ ه (15و )16تێكه‌ڵ دو لیوا ی عێراق بكات ،له‌هه‌مانكاتدا بهس���وپا ی به‌غداش ی حكومه‌ت لهس���ه‌ر خه‌رجی راهێنانی���ان پێده‌كرێت‌و موچه‌ش���یان ی به‌وه‌ش ی ئاماژه پێده‌درێت .روان���دز ی ب���هو زانیاریی ه كردوه كرد ك��� ه دز‌ه ی ی "مالك ب���ۆ راگه‌یاندنه‌كان بۆئ���هوه پابه‌ندبێ���ت به‌به‌ڵێنه‌ك هی" .ئهو وتی، ی ی بابه‌تیان ه ك���راوه لهباره گفتوگ���ۆ یاس���ای نه‌وت‌و گاز (داهاتو به‌ش��� ه ی ئهو ی ش���كاندن بودج���ه)و چۆنیه‌ت��� ی ی لهس���ه‌ر هه‌ڵبژاردن چه‌قبه‌س���تویی ه ی موس���ڵ ههیه. ی پارێزگا ئه‌نجومه‌ن��� ی بۆئهوه بهاڵم به‌رهه‌م س���اڵح ئاماژه كرد ك ه موسڵ كێش���هی نێوان كوردو ی عه‌ره‌ب نی���ه ،بهڵكو زیاتر س���ونن ه ی ی بارزانی‌‌و كورد ی نێوان كورد كێش ه ی ی سیاسه‌ت ی زێبار زێبارییه .عه‌شیره‌ت ی كوردستانیان له‌موسڵ ی دیموكرات پارت ی كۆنترۆڵكردوه .به‌رهه‌م وتیشی ،بارزان پێویس���ت ه به‌وریایی���هوه مامه‌ڵه‌بكات، ی ی پارت كاتێ���ك بیه‌وێت كاره‌كته‌ره‌كان ل���هو ناوچه‌ی ه (خه‌س���ره‌و گ���ۆران‌و سه‌ربه‌ست ته‌روه‌نیشی) بگۆڕێت. كۆمێنت: ی ی مالیك���یو بارزان��� كۆبونه‌وه‌ك��� ه ده‌توانێت چوارچێوه‌ی���ه‌ك دابنێت بۆ ی ههرێمو ی نێ���وان حكومه‌ت��� دیالۆگ��� ی ی چاره‌س���ه‌ركردن به‌غدا به‌مه‌به‌س���ت ی كوردو ع���ه‌ره‌ب‌و دوباره كێش���ه‌كان ی متمان��� ه له‌نێ���وان دروس���تكردنه‌و‌ه مالیك���یو بارزان���ی ،له‌به‌رامبه‌ریش���دا ی نێوان كوردو ی گرژییه‌كان كهمكردنهوه عه‌ره‌ب .له‌هه‌مانكات���دا ،ئه‌وه‌ش رون ه ك ه جوڵه‌كردن بهو گرفت ه به‌رده‌وامانه، ی هه‌ڵبژاردن ه ی بهوهی ه له‌سۆنگ ه پێویست ی بڕوانرێ���ت. نیش���تمانیه‌كانه‌و‌ه لێ��� ی ئه‌مه‌ریكا به‌رده‌وامده‌بێت باڵیۆزخان ه له‌گوشارخستنه‌س���ه‌ر هه‌ردوال بۆ زیاتر ی یونامیه‌و‌ه ك ه به‌ره‌وپێشچون ،له‌رێگ ه ی داهاتودا هه‌نگاو ی كه‌م له‌چه‌ند مانگ به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌نێت.
ئهمجاره وه‌فده‌كه‌ی ههرێم به‌راسپارده‌ی په‌رله‌مان ی كوردستانه‌وه چوه‌ته به‌غدا په‌رله‌مانیان كردو ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌واندا ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د گفتوگ���ۆی ئهو س���ه‌ردانه‌مان كرد بۆ ی ئ���هوهی بزانین ئه‌جێندای ئه‌وان چیه‌و به‌پێی وت هی په‌رله‌مانتاران ،په‌رله‌مان چۆنه ،هه‌روه‌ها راپۆرت‌و راسپارده‌كانی ی كوردستان تا ڕاده‌یه‌ك ئاگادار ئێم���ه‌ش به‌راپۆرتێك���ی تایب���هت كه ی ی سه‌ردانه‌ك ه ئه‌جێنداو ناوه‌رۆك له‌الیه‌ن لیژنه‌ی سامانه سروشتیه‌كان‌و ی حكومه‌تی هه‌رێمه بۆ به‌غداو وه‌فد لیژنه‌ی دارای���ی پێكهێنرابو ،پێماندان ی ئه‌مجاره‌یان وه‌فده‌كه به‌راسپارد‌ه ئینجا ئه‌وان سه‌ردانیان كردوه". په‌رله‌مان رۆیشتوه بۆ گفتوگۆكردن به‌پێ���ی زانیارییه‌كان ك���ه به‌ئاوێنه لهسهر مه‌سه‌ل هی داراییو بودجهو گه‌یش���تون ،له‌یه‌كێك راس���پارده‌كانی ی تر. چه‌ند پرس لیژنه‌ی سامانه سروشتیه‌كان‌و لیژنه‌ی رۆژی یه‌كش���ه‌ممه‌ی رابردو ،وه‌فدی دارایی هات���وه ،پێویس���ته وه‌فده‌كه حكومه‌ت���ی ههرێ���م بهس���ه‌رۆكایه‌تی جه‌خت لهسهر وه‌رگرتنی %17ی به‌شه نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی حكومه‌ت ،بودجه‌ی ههرێمی كوردستان بكاته‌وه. ش���ه‌عبان ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه گه‌یش���ته به‌غدا به‌مه‌به‌ستی دانوستان له‌گه‌ڵ بهرپرس���انی به‌غدا لهسهر ئهو "له‌مه‌س���ه‌له‌ی گفتوگۆكردنیش ئه‌وان پرس���انه‌ی بۆ چه‌ندین س���اڵه بونه‌ته زۆر له‌ئێم���ه ش���اره‌زاترن به‌حوكم���ی كێش���هی چاره‌س���ه‌رنه‌كراو له‌نێ���وان ئهوهی ئه‌وان له‌پێشوش���دا گفتوگۆیان ك���ردوه له‌گ���هڵ حكومه‌ت���ی عێراقی، به‌غداو هه‌ولێر. دڵشاد شه‌عبان ،بڕیارده‌ری لیژنه‌ی ئه‌گ���ه‌ر هاتو به‌غدا بودج���هی ته‌واوی س���امانه سروش���تیه‌كان له‌په‌رله‌مانی %17مان پێنه‌دا ،ئهوا ئێمه پشتگیریی كوردستان ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،پێش وه‌فده‌ك���هی حكومه‌تی ههرێم ده‌كه‌ین هه‌فته‌یه‌ك به‌ر له‌ئێس���تا ئه‌نجومه‌نی بۆ ئهوهی سه‌ربه‌خۆیی ئابوریی ههرێم ب���ااڵی نه‌وت‌و گازی ههرێم س���ه‌ردانی رابگه‌یه‌نێ���ت ،چونكه ئێم���ه خۆمان
ده‌توانی���ن پش���ت به‌نه‌وت���ی خۆمان ببه‌ستین". له‌الیه‌ن خۆیش���یه‌وه عزه‌ت سابیر، س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی دارای���یو كاروباری ئابوریی باس���ی لهوه كرد كه "لیژنه‌ی دارای���یو كاروباری ئابوری���یو لیژنه‌ی س���امانه سروش���تیه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستان راسپارده‌ی خۆیان پێشكه‌ش به‌وه‌فده‌كه‌ی ههرێم كردوهو ئهوهی تر پێویس���ته ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن گفتوگۆی له‌باره‌وه بكات‌و ئه‌وان ئه‌ویتر ته‌واو بكه‌ن". عزه‌ت س���ابیر به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند، "من له‌گه‌ڵیان نی���م‌و نازانم ده‌رباره‌ی چی گفتوگ���ۆ ده‌كه‌ن ،ب���ه‌اڵم ئهوهی ئێس���تا كێش���ه‌یه له‌نێ���وان ههرێ���م‌و به‌غ���دا بودجه‌ی���ه ،موچه‌ی���ه ،پاره‌ی پێش���مه‌رگه‌یه ،شوێنه جێناكۆكه‌كانه، كێش���ه داراییه‌كان���ه ،پرۆس���هی هه‌نارده‌كردنی نه‌وت���ه ،به‌دڵنیاییه‌وه ده‌بێت لهس���ه‌ر ئهو مه‌له‌فانه گفتوگۆ بكه‌ن". یه‌كێك لهو كێش���انه‌ی ك���ه بڕیاره لهس���ه‌ردانه‌كه‌ی وه‌فدی ههرێم له‌گه‌ڵ
به‌غدا باس بكرێ���ت ،مه‌له‌فی ئه‌منیه‌‌و له‌ناویش���دا پرسی پێشمه‌رگه‌یه ،بهاڵم به‌وت���هی په‌رله‌مانتارێ���ك ،لیژن���هی پێش���مه‌رگه ئاگاداری ورده‌كاریی ئه‌م بابه‌ته نیه. لهوبارهیهوه به‌ه���ار عه‌بدولره‌حمان، ئه‌ندامی لیژنه‌ی پێشمه‌رگه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د" ،كاتێك ئه‌نجومه‌نی نه‌وت‌و غاز هات بۆ په‌رله‌مان ،ئێمه كۆمه‌ڵێك په‌رله‌مانتار بایكۆتی دانیش���تنه‌كه‌مان كرد كه س���ه‌رۆكی حكومه‌ت���ی لێبو، دو بابه‌تی جیاوازی دانیشتنه‌كه كران به‌یه‌ك خاڵ ،یه‌كه‌م هاتنی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ن���ه‌وت‌و غاز بۆ په‌رله‌مان‌و دوه‌م س���ه‌ردانیكردنی وه‌ف���دی ههرێ���م بۆ به‌غدا ،ب���ه‌اڵم ئێمه وهك���و كۆمه‌ڵێك په‌رله‌مانتار بایكۆتی دانیش���تنه‌كه‌مان كرد له‌به‌ر ئهوهی مه‌جالیان نه‌دا قسه لهوبارهیهوه بكرێت ،جگه لهوهش هیچ شتێكی تازه‌ش باس نه‌كرابو ،هه‌ربۆیه ئێم���ه وهك���و په‌رله‌مانت���ارو هه‌روه‌ها وه‌كو لیژنه‌ی پێشمه‌رگه هیچ ئاگاداری ئه‌جێن���دای ئهو وه‌ف���ده‌ی حكومه‌تی ههرێم نه‌بوین‌و نازانین له‌باره‌ی چیه‌وه
قسه ده‌كات". هاوكات س���ۆران عوم���ه‌ر ،ئه‌ندام ی لیژن���هی داراییو كاروب���اری ئابوریی به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند" ،ئ���هو وه‌فده‌ی هاتوه‌ته په‌رله‌مان ئێمه به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی راس���پارده‌ی خۆمانمان پێداوه بۆ كێش���هی نێ���وان ههرێ���م‌و به‌غدا لهس���ه‌ر مه‌س���ه‌له‌ی داراییو بودجهو پرس���ی ههرێ���م ،ب���ه‌اڵم گفتوگۆكان‌و چۆنیه‌ت���ی چون���ی وه‌فده‌ك���ه ئ���هوه ئیشی حكومه‌ته كه بۆ گفتوگۆ چوه‌و دواتر ئێم���ه له‌ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ی ئاگادار ده‌كرێینه‌وه". س���ه‌باره‌ت به‌ن���اوه‌ڕۆك‌و ئه‌جێندای كۆبونه‌وه‌كان���ی وه‌فده‌ك���ه ،س���ۆران ده‌ڵێت" ،س���ه‌رۆكی حكومه‌ت هاتوه‌ته په‌رله‌م���ان‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی داخراو كراوه‌و تێدا باس لهو كێش���انه كراوه كه له‌نێوان ههرێمو به‌غدا ههیهو چۆن چاره‌س���ه‌ر ده‌كرێن‌و بۆچی بچین‌و چی بكه‌ین هه‌موی له‌وێدا باس���كراو دواتر په‌رله‌مان قس���هی خ���ۆی به‌كۆبه‌ندیی داوه بهو شانده ،ئه‌وانیش بردویانه بۆ گفتوگۆ".
وه‌كو په‌رله‌مانتار‌و هه‌روه‌ها وه‌كو لیژن هی پێشمه‌رگ ه ی هیچ ئاگادار ئه‌جێندای ئهو ی ی حكومه‌ت وه‌فد‌ه ههرێم نه‌بوین‌و ی نازانین لهباره چیه‌وه قسه ده‌كات
تایبهت
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
مسته‌فا چاوڕه‌ش: شه‌رم له‌رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ ئێران‌و گروپه شیعه‌كان ناكه‌ین ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد لهم دیمانه‌یه‌دا له‌گه‌ڵ ئاوێنه ،ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی نیشتیمانیی كوردستان مسته‌فا چاوڕه‌ش ،كه یه‌كێكه له‌سه‌ركرده سه‌ربازییه‌كانی یه‌كێتیی ،رایده‌گه‌یه‌نێت له‌شه‌ڕه‌كه‌ی جه‌له‌والدا قاسم سلێمانی لێبوه‌و شه‌رم له‌باسكردنیشی ناكه‌ن .له‌باره‌ی ئاینده‌ی ئهو ناوچانه‌ش ،ده‌ڵێت "میدیاكان به‌گشتی سه‌برمان لێ بگرن ،په‌له‌ی چیتانه ،جارێ با ئه‌م شه‌ڕه ته‌واوبێت‌و داعش ده‌ربكه‌ین". ئاوێنه :چۆن بو پێشمه‌رگه بڕیاریدا له‌دۆخ���ی به‌رگریی���هوه بچێته قۆناغی هێرشكردن له‌دژی داعش؟ مس���ته‌فا چاوڕه‌ش :تی���رۆرو داعش كه ئه‌خالق‌و ویژدان‌و ئیسالمه‌تیشیان تێدا نییه ،خواست‌و حه‌زی ئێمه نه‌بوه به‌رۆكی ك���وردو كودس���تانی گرتوه. به‌شه‌و رۆژێك شه‌ش فیرقه‌ی سه‌ربازی عێراق موس���ڵیان راده‌س���تكرد ،ته‌نها شتێك كه به‌رده‌می گرتن پێشمه‌رگه‌ی كوردستان بو به‌بێ جیاوازی ئه‌م حزب‌و ئهو حزب ،بۆیه ههمو واڵته زلهێزه‌كانی ئه‌وروپ���او ئه‌مریكا هاتنه س���ه‌رخه‌ت، چونكه ئه‌مه ش���ه‌ڕێكه له‌كۆبانێوه تا كۆبانشی. ئاوێنه :قسه‌ت چییه لهسهر جه‌له‌وال كه پێنج مانگه له‌گرتن‌و چۆڵكردندایه، ئێستا ئهو هێزانه كێن كه لهو ناوچه‌یه بونیان ههیه؟ مس���ته‌فا چاوڕه‌ش :خۆتان ده‌زانن ئ���هو كاته‌ی من له‌وێ ب���وم جه‌له‌والم گرت���هوه ،بهاڵم دواتر داعش گرتیه‌وه، ئه‌وه‌ش دیاره پش���تو په‌نای باشیان هه‌بوه‌و هه‌ی���ه .ئهمجاره به‌رنامه‌یه‌كی باش���مان دیاریكردو توانیمان له‌ماوه‌ی چه‌ند كاتژمێرێكدا جه‌له‌والو س���ه‌عدیه كۆنت���رۆڵ بكه‌ینه‌وه ،دی���اره ئه‌وه‌ش به‌ته‌نه���ا به‌ئێم���ه نه‌ك���را ،به‌ڵك���و هێزه‌كان���ی گروپه ش���یعه‌كانی عێراق ك���ه ه���ادی عام���ری ئام���اده‌ی بوه، هه‌ندێك له‌به‌رپرسانی ئێرانی لێ بوه، رێككه‌وتنم���ان ك���ردوهو ش���ه‌رمی لێ ناكه‌ین .قاس���می سلێمانیشی لێ بوهو له‌گه‌ڵیدا دانیش���توین‌و كۆبوینه‌ته‌وه‌و پێك���هوه به‌رنامه‌م���ان دان���اوه ،ئیتر هه‌ندێ���ك گه‌نج‌و منداڵ قس���ه ده‌كه‌ن ئه‌مه بۆ واب���وه‌و بۆ فاڵنه كه‌س له‌وێ بوه ،ئایا ئهو ش���ه‌ڕه به‌ته‌نها به‌ئێمه
7
پرۆفایل
وه‌زیرێك ی جه‌الد
جارێ باشه‌ڕه‌ك ه ببه‌ینه‌وه دواتر له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ی كێشه‌مان ههیه داده‌نیشین‌و قسه ده‌كه‌ین مسته‌فا چاوڕه‌ش ،ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی ده‌كرێ���ت ،ئای���ا ده‌كرێت له‌ئێس���تادا شه‌ڕی دراوسێكانیشمان بكه‌ین ،بۆی ه ش���ه‌ڕه‌كه به‌به‌رنامه كراو سه‌عدیه بۆ س���وپای عێ���راق‌و هێزه‌كانی ش���یعه، جه‌له‌والش بۆ ئێم���ه ،رۆژی دواتریش له‌قه‌ره‌ته‌په ( )78گوندمان رزگاركردو ئااڵی كوردس���تانمان تێدا هه‌ڵكرد ،كه هه‌موی كوردنشین بوهو ئێستا كوردی تێدا نه‌ماوه ،ئه‌مه‌ش كێشه‌یه. ئاوێنه :سه‌عدییه كه سوپای عێراق‌و هێزه‌كانی ش���یعه‌ی تێدای���ه ،ئایا ئهو ناحێیه به‌هی كورد نازانن؟ مسته‌فا چاوڕه‌ش :به‌ڵی كوردستانییه‌و نه‌مانداوه به‌كه‌س‌و نه‌خشه‌مان دابه‌ش نه‌ك���ردوه ،به‌ڵك���و لهس���ه‌ر مه‌بده‌ئی سه‌ربازی‌و ش���ه‌ڕ ئهو كاره‌مان كردوه، س���ه‌ركردایه‌تی سیاس���یش ناتوانێت بڵێت س���ه‌عدیه كوردستان نییه ،بۆیه ئێمه ئه‌وه‌مان كردوه ده‌بێت له‌داهاتودا به‌رنام���ه دابنێین بزان چ���ی بكه‌ین، چونكه ئێمه‌ش‌و ئه‌وانیشی تێدایه. ئاوێنه :كه‌واتا ده‌بێت دوای ش���ه‌ڕی تیرۆر كورد رێككه‌وتنێكی تر لهس���ه‌ر ئهو شوێنانه بكات؟
مس���ته‌فا چ���اوڕه‌ش :م���ه‌رج نییه ده‌بێت ههمو خه‌ڵك بێته مه‌یدان‌و ئه‌م ج���ا توخ���وا نابێت به‌ئاڵت���ون بۆمان رێككه‌وتن بكه‌ین ،خ���ۆ ئێمه دوژمنی شه‌ڕه شه‌ڕی ههمو كوردو كوردستان‌و بنوسنه‌وه ،من ده‌پرسم نۆزده به‌رپرسی یه‌كتر نین ،ئه‌وان ك���ه هاتون ده‌بێت هه‌مومانه ،شه‌هیده‌كانیش موڵكی هیچ س���ه‌ربازی یه‌كێتی���ی به‌ش���داریمان رێكبكه‌وین لهسهر ههمو شتێك ،بۆیه حزبێك نییه‌و ه���ی ههمو خه‌ڵكه ،كه كردوهو له‌ریزی پێش���هوه بوین ،له‌ژێر ده‌بێ���ت له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا دابنیش���ین‌و كوڕی خه‌ڵ���ك ده‌كوژرێت ده‌بێت ئهو ئۆتۆمبیل���ی (م���ن‌و ش���ێخ جه‌عفه‌ر) دا بۆمبی چێن���راو تهقیوهتهوه ئه‌گه‌ر كێش���ه نه‌كه‌وێته نێوانمانه‌وه .جارێ حزبانه مه‌منونی خه‌ڵك بن. ئاوێن���ه :پێتانوایه جارێكی تر كورد درع نه‌بوایه كوژرابوی���ن ،حه‌قه ئهوه ئێوه ،میدیاكان به‌گشتی سه‌برمان لێ خه‌ڵ���ك ته‌قدیری ب���كات .له‌مڕۆژه‌داو بگرن ،په‌له‌ی چیتان���ه ،جارێ با ئه‌م ئهو ناوچانه چۆڵ دهكاتهوه؟ مسته‌فا چاوڕه‌ش :ئهوه كێشه‌یه‌كه‌و ههر كه‌س���ێك هێزی ههبێت بێت لهو ش���ه‌ڕه ته‌واو بێت‌و داعش ده‌ربكه‌ین. بۆیه ت���كام وایه میدی���ا په‌له‌نه‌كه‌ن ،له‌كۆبونه‌وه‌كانیش���دا وتوم��� ه ئێم���ه شوێنانه‌دا سه‌رفی بكات ،ئێمه‌ش وه‌كو ئێس���تا كاتی قسه‌و قس���ه‌ڵۆك نییه ،كێش���ه‌مان له‌گه‌ڵ داهات���وی عێراقدا یه‌كێتیی‌یه‌كان كه به‌شداریمان كردوه، جارێ باشه‌ڕه‌كه ببه‌ینه‌وه دواتر له‌گه‌ڵ به‌ئاسانی چاره‌س���ه‌ر ناكرێت ،جاران ئه‌گه‌ر من لهپێش���ی پێش���هوه نه‌بم، ئه‌وانه‌ی كێش���ه‌مان ههیه داده‌نیشین‌و ئێمه ده‌مانوت ئهو ش���وێنانه مادده‌ی كوڕی خه‌ڵ���ك بۆ به‌كوش���ت بده‌ین، ( )140ده‌یانگرێت���هوهو ده‌بێت به‌پێی هیچ ش���ه‌ڕێك به‌بێ سهركرده ناكرێت، قسه ده‌كه‌ین. ئاوێن���ه :ره‌خن���ه ده‌گیرێ���ت كوڕی ئ���هو ماده‌یه چاره‌س���ه‌ر بكرێن ،بهاڵم بۆیه ده‌بێت س���ه‌ركرده‌كان له‌وێ بن‌و بهرپرس���ان ناچنه شه‌ڕه‌كانه‌وه‌و ته‌نها ئێستا چوینه‌ته دوایین شوێنی خۆمان‌و به‌رنامه دابڕێژن‌و رێنمایی پێش���مه‌رگه ئااڵمان تێیدا هه‌ڵكردوه ،سبه‌ینێ ئه‌وان بك���ه‌ن ،له‌به‌رئ���هوه كه ئێم���ه له‌وێ كوڕی هه‌ژار ده‌كوژرێت؟ مس���ته‌فا چاوڕه‌ش :هه‌ندێك ده‌ڵێن ده‌ڵێن ئهوه مادده‌ی ()140هو عێراقه ،بوین ،سبه‌ینێ له‌ش���وێنه‌كانی تریش ئاماده ده‌بی���ن .ئێمه‌ی یه‌كێتیی‌یه‌كان پێشمه‌رگه پانزه ساله‌موچه وه‌رده‌گرێت ئه‌مه لێده‌گه‌ڕێین بۆ دوایی. ئاوێنه :بۆچی ته‌نها بۆ كۆنترۆڵكردنی په‌روه‌رده‌مان وابوه ،له‌رابردودا ()24 ئاس���اییه ب���ا بكوژرێ���ت ،یه‌كێكی تر ده‌ڵێ���ت كوڕی بهرپرس بۆ نه‌كوژرێت ،ناحی���هی جه‌ل���ه‌وال نزیكه‌ی بیس���ت ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیمان شه‌هید بوه، ئه‌م���ه ئه‌خالقی خه‌ڵكانێك���ه ،كوڕی بهرپرس���ی بااڵی یه‌كێتیی به‌ش���داری بۆی���ه قوتابخانه‌ك���هی یه‌كێتیی وابوه ئه‌گه‌ر هه‌مومان له‌پێشه‌وه نه‌بین كوڕی بهرپرس بۆ بكوژرێت ،كوڕی من ساڵ‌و تێداكرد؟ مس���ته‌فا چاوڕه‌ش( :به‌حه‌ماسه‌وه) خه‌ڵك بۆ به‌كوشت بده‌ین. نیوێك له( )1978له‌زینداندا بوه ،بۆیه
ئااڵو فیشه‌ك گۆڕه‌پانه‌كانی شه‌ڕ كۆنترۆڵ ده‌كه‌ن
پێشمه‌رگه‌یه‌ك :به‌رزكردنه‌وه‌ی ئااڵی كوردستان ره‌مزی سه‌ركه‌وتنه
ئهوه ئێمه ل���ه‌م ناوچه‌یه‌داین ،هه‌روه‌ها ئا :ئاوێنه كه‌س���ایه‌تی‌‌و ناس���نامه‌ی گروپه‌ك���ه‌ش ده‌رده‌خات". له‌شه‌ڕی نێوان داعش‌و پێشمه‌رگه‌و له‌مانگ���ی حوزه‌یران���ی ئه‌مس���اڵدا سوپادا ،ته‌نها سه‌ربازه‌كان به‌فیشه‌ك چه‌كدارانی ده‌وڵه‌تی ئیسالمی له‌عێراق‌و به‌ره‌نگاری یه‌ك نابنه‌وه ،بهڵكو ش���ام "داع���ش" ،ده‌س���تیان بهس���ه‌ر ئااڵكانیش شه‌ڕی یه‌كتر ده‌كه‌ن. پارێ���زگای نه‌ینه‌واو چه‌ن���د ناوچه‌یه‌كی رێكخراوی داعش ئااڵكانی بۆمبڕێژ ده‌كات ،سوپاو پێشمه‌رگه‌ش ئااڵ وه‌كو دیك���ه‌دا گ���رت ،ئ���ه‌وه‌ش دوای ئهوهی یه‌كه‌كانی س���وپای عێراق‌و پۆلیس لهو نیشانه‌ی سه‌ركه‌وتن به‌كارده‌هێنن. ناوچان���ه هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه .ب���ۆ رێگرتن دوای ئ���هوهی رێكخ���راوی داع���ش لهپێش���ڕه‌وییه‌كانی داعش‌و پارێزگاری لهس���ه‌ره‌تای مانگ���ی حوزه‌یران���ی له‌ش���اره شیعه‌نش���ینه‌كانی عێ���راق، ئه‌مس���اڵه‌وه چه‌ندین ناوچ���هی عێراقی مه‌رجه‌عی بااڵی شیعه‌كانی عێراق عه‌لی كۆنترۆڵك���رد ،جۆرێك���ی نوێی ش���ه‌ڕ سیس���تانی ،داوای له‌گه‌نجان كرد چه‌ك س���ه‌ریهه‌ڵداوه ك���ه چه‌كه‌ك���هی ئااڵی هه‌ڵبگ���رن‌و پش���تیوانی س���وپا بكه‌ن. الیه‌نه‌كانه ،ئ���هو ئااڵیان���ه‌ش هه‌ڵگری له‌ئێستاشدا گروپه شیعه‌كان به "حه‌شدی س���ومبولی نهتهوهییو ئاینی‌‌و تایه‌فین .شه‌عبی ناسراون" ،هه‌ریه‌كه له‌رێكخراوی ههرچهنده گهوره مه‌رجه‌عی ش���یعه‌كان به‌در‌و عه‌س���ائیبی ئه‌هلی حه‌ق‌و سه‌رایا داوایكرد ته‌نها ئااڵی عێراق هه‌ڵبكرێت ،س���ه‌الم‌و كه‌تائیبی حیزبواڵ ،له‌دیارترین بهاڵم له‌گۆڕه‌پانه‌كانی ش���ه‌ڕدا چه‌ندین گروپه چه‌كداره‌كانی شیعه‌ن. ههرچهنده سیس���تانی داوایكرد ته‌نها ئااڵی جیاواز هه‌ڵده‌كرێت .لهسهر ئاستی ههرێم���ی كوردس���تانیش ،به‌فه‌رمان���ی ئااڵی عێراق له‌ش���ه‌ڕه‌كاندا هه‌ڵبكرێت ،به‌كاروب���اری عێراق ناس���انیال رابكین، س���ه‌رۆكی ههرێم ته‌نها ئااڵی كوردستان بهاڵم تائێستا چه‌ندین ئااڵی جۆراوجۆر ده‌ڵێت "هه‌ندێ���ك له‌گروپ���ه چه‌كداره له‌گۆڕه‌پان���ی ش���ه‌ڕو لهس���ه‌ر ئامێ���ره ش���یعه‌كان هه‌وڵ���ده‌ده‌ن نه‌ریت���ه هه‌ڵده‌كرێت‌و ئااڵی حیزبی قه‌ده‌غه‌یه. به‌بۆچون���ی ئه‌حمه‌د عه‌ل���ی توێژه‌ر س���ه‌ربازییه‌كان ده‌بینرێن .شیعه‌كان به دێرینه‌كان���ی په‌یوه‌س���ت به‌ئااڵكان���ی له‌په‌یمان���گای لێكۆڵین���هوهی جه‌نگ ،زۆری ئااڵی ره‌ش‌و سور به‌رزده‌كه‌نه‌وه ،عاش���ورا زیندوبكه‌نه‌وه ،بۆ ئهوهی وای له‌ئێس���تای عێراقدا فیشه‌ك‌و ئااڵ شه‌ڕی كه ئه‌م ده‌س���ته‌واژانه‌ی لهسهر نوسراوه پیش���انبده‌ن كه دۆزه‌كه‌یان درێژكراوه‌ی ی ئیمام حسێنه". یه‌كتر ده‌ك���هنو له‌یه‌كتر جیاناكرێنه‌وه" .لبیك یاحسین ،هیهات منا الذلة ،یا هه‌مان كێشه ناوبراو ،باس ل���ه‌وه‌ده‌كات رێكخراوی ئهو توێ���ژه‌ره ده‌ڵێ���ت "چه‌قاندنی ئااڵ ابا الفضل عباس یاقطیع الكفین". به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری نوس���ینی باڵوكراوه‌ی داع���ش ب���ۆ س���ه‌لماندنی پابه‌ندبونی له‌ناوچه‌یه‌ك���دا ل���ه‌ڕوی ده‌رونیه‌و‌ه زۆر گرنگ���ه ،به‌دوژمن���ی راده‌گه‌یه‌ن���ێ كه ئینس���اید ئیراكی پۆله‌تیكس���ی تایبهت به‌ئیس�ل�امه‌وه ئااڵیه‌ك��� ی ره‌ش
هه‌ندێك له‌گروپ ه چه‌كداره شیعه‌كان هه‌وڵده‌ده‌ن نه‌ریته دێرینه‌كانی په‌یوه‌ست به‌ئااڵكانی عاشورا زیندوبكه‌نه‌وه
به‌رزده‌كاته‌وه ،كه‌چی له‌هه‌ندێك كاتدا ئهو ئااڵیانه بۆمبڕێژ ده‌كه‌ن ،بهاڵم ئه‌گه‌ر یه‌كێك ئااڵكه‌یان بس���وتێنێ به‌دوژمنی خوای ده‌زانن. دوای ئهوهی له‌كۆتایی مانگی ئه‌یلولدا داعش له‌ناوچه‌یه‌كی باش���وری رۆژئاوای كه‌رك���وك كش���ایه‌وه ،ئااڵیه‌ك���ی خۆی بۆمبڕێژك���رد ،له‌كات���ی هه‌ڵگرتنه‌وه‌ی ئااڵكه‌ش���دا به‌سێ پۆلیس���دا ته‌قینه‌وه‌و كوشتنی .به‌وته‌ی چه‌ند شایه‌دحاڵێكیش له‌هه‌مان مانگدا داع���ش نزیكه‌ی په‌نجا كه‌س���ی ده‌س���تگیركردوه ،به‌تۆمه‌ت���ی داگرتنی ئااڵكانیان. مامۆس���تای حه‌وزه‌ی ئاینی نه‌جه‌ف شێخ فه‌رحان ساعیدی ،رونیده‌كاته‌وه ئهو ئااڵیانه‌ی گروپه شیعه‌كان به‌كاریده‌هێنن ههم���ان ئ���هو ئااڵیه كه ئیم���ام عه‌باس له‌ش���ه‌ڕه‌كانیدا بهكاریهێناوه .پاش���ان ده‌ڵێ���ت "به‌رزكردنه‌وه‌ی ئ���هو ئااڵیه بۆ س���روش وه‌رگرتنه له‌قوربانیدانی ئیمام حسێن‌و براكه‌ی". به‌وته‌ی س���اعیدی ئااڵكان���ی گروپه ش���یعه‌كان ره‌م���زی قوربانی���دان‌و خۆبه‌ختكردن���ه ،ئاماژه‌ش���ه بۆ ئهوهی ههر كه‌س���ێك ئهو ئااڵیه به‌رزبكاته‌وه، نوێنه‌رایه‌ت���ی رێب���ازی ئیمام حس���ێن‌و عه‌باسی برای ده‌كات. ل���ه‌دوای كۆنترۆڵكردن���ی چه‌ن���د ناوچه‌یه‌كی عێراقه‌وه ،چه‌كدارانی داعش هیچ وێنه‌ی���ه‌ك یان گرته‌یه‌ك ڤیدیۆییان باڵونه‌كردۆته‌وه ،كه ئااڵ ره‌ش���ه‌كه‌یانی
تێدا ده‌رنه‌كه‌وتبێ���ت ،هه‌روه‌ها له‌كات ی ده‌ستبه‌س���ه‌راگرتنی ههر ناوچه‌یه‌كیشدا ئااڵكه‌ی���ان لهس���ه‌ر بین���ای فه‌رمانگه‌و دامه‌زراوه حكومیه‌كان هه‌ڵده‌كه‌ن. توێژه‌ری كاروباری گروپه ئیس�ل�امیه هاوچه‌رخ���ه‌كان رۆم���ان كایی���ه ،باس ل���ه‌وه‌ده‌كات داع���ش ئ���ااڵ ره‌ش���ه‌كه به‌ناسنامه‌ی خۆیان ده‌زانن‌و شانازیشی پێوه‌ده‌ك���ه‌ن ،بۆی���ه س���ه‌رجه‌م وێنه‌و ڤیدیۆكانیان بهو ئااڵیه‌وه باڵوده‌كه‌نه‌وه‌و چه‌كداره‌كانشیان ئهو ئااڵیه هه‌ڵده‌گرن. هه‌روه‌ك توێژه‌ر له‌كۆڕبه‌ندی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و ش���اره‌زا له‌كاروباری گروپه جیهادیی���ه‌كان ئه‌یمه‌ن ته‌میمی ،ده‌ڵێت "به‌الی داعشهوه ئااڵ گرنگه‌و ناسنامه‌ی ئه‌وانه". له‌ئێس���تادا ب���ۆ ئازادكردن���هوهی ناوچه‌كانیان ،به‌ش���ێك له‌عه‌ش���یره‌ته س���وننه‌كان گروپ���ی چه‌كداری���ان دروس���تكردوه ،ئ���ه‌م گروپان���ه‌ش ته‌نه���ا ئااڵیه‌كی حه‌ریری ی���ه‌ك ره‌نگ به‌كارده‌هێنن ،بهاڵم نیش���انه‌كانی سه‌ر ئااڵكه جی���اوازن‌و بریتین له‌ئه‌س���تێره، مانگ یان شمێشر. هه‌رچی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌یه ،لهكاتی شه‌ڕه‌كان‌و ئازادكردنی ناوچه‌كاندا ئااڵی كوردس���تان به‌رزده‌كه‌نه‌وه ،لهوبارهیهوه ئه‌فس���ه‌رێكی هێزه‌كان���ی پێش���مه‌رگه به‌پله‌ی عه‌قید ،ده‌ڵێت "به‌رزكردنه‌وه‌ی ئااڵ فاكته‌رێكی گرنگه له‌شه‌ڕداو ره‌مزی سه‌ركه‌وتنه".
به‌هۆ ی ره‌فتار‌ه دزێو ناپه‌سه‌نده‌كانیه‌وه، باڵوبون���هوه ی هه‌واڵ��� ی مردن���ی ،له‌بر ی ماته‌مینی ی دڵ ی هاوش���ارییه‌كان ی شادو ئاس���وده كرد ،چونك ه س���ااڵنێك ه تواناو ته‌مه‌ن ی خ���ۆ ی بۆ ئازاردان��� ی هاواڵتیان ته‌رخانكردوه ،ئه‌م ه به‌سه‌رهات ی وه‌زیر ی شه‌ڕ ی ده‌وڵه‌ته‌ك ه ی داعشه. ره‌زوان تاڵ���ب حس���ێن ئیس���ماعیل حه‌مدونی ،ك ه له‌ناو چه‌كداران ی داعش���دا ب ه "ئه‌بو جه‌رناس" ناسراوه ،دوایین پل ه ی وه‌زیر ی شه‌ڕ ی ئهو ده‌وڵه‌ت ه بو ك ه ماوه ی چوار مانگ ه داعش له‌موسڵ دروستیكردوه. ئهو سه‌ر به‌هۆز ی حه‌مودنه ،ك ه له‌باكور ی رۆژئاوا ی موس���ڵ ده‌ژی���ن‌و خێزانه‌كه‌یان به‌ره‌فت���ار خراپی ی ناس���راون .س���اڵ ی ( )1995ئاماده‌ی ی پیشه‌س���ازی ی موسڵ ی ته‌واوكردوه. ژماره‌یه‌ك له‌هاواڵتیان ی موس���ڵ ،باس ل���هوه ده‌ك���ه‌ن ره‌زوان ب���ه‌ر له‌روخان ی رژێم��� ی به‌ع���س لهس���اڵ ی (،)2003 كه‌س���ێك ی به‌دره‌فتار بوهو ماف ی خه‌ڵك ی خواردوه‌و له‌ئاژاوه‌نانه‌و‌ه نه‌پرینگاوه‌ته‌وه، لهبهرئهوه ی بێكاربو‌ه بۆ ده‌سكه‌وتن ی پاره سه‌رقاڵ ی فرت‌و فێڵ بوهو ته‌نانه‌ت ده‌ڵێن هیچ پابه‌ندبونێك ی ئاینییش ی نه‌بوه. ل���ه‌دوا ی س���اڵ ی ()2003و په‌یدابون ی رێكخراو ی قاعیده له‌عێ���راق‌و به‌تایبه‌ت ی له‌موسڵ ،ره‌زوان په‌یوه‌ندییان پێوه‌ده‌كات‌و به‌هاوكاری ی دو كه‌س��� ی هاوڕێی ،چه‌ندین تاوان له‌ژێر په‌رد‌ه ی شه‌رع‌و ئاییندا ئه‌نجام ده‌ده‌ن .به‌مه‌به‌ست ی په‌یداكردن ی پاره‌ش بۆ قاعیده ،هه‌ڕه‌ش��� ه ی له‌زێڕه‌نگه‌ره‌كان ك���ردوهو خ���اوه ی له‌ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌كان وه‌رگرت���وه ،هه‌روه‌ها یه‌كێ���ك بوه لهو كه‌س���ان ه ی رۆڵ ی دیار ی له‌هه‌ڕه‌شه‌كردن‌و رفاندن ی هاواڵتیاندا ههبوه. به‌هۆ ی كارو كرده‌وه‌كانیه‌وه ،هێزه‌كان ی ئه‌مه‌ریكا ده‌ستگیر ی ده‌ك هنو له‌زیندان ی ده‌ئاخنن ،بهاڵم دوا ی كشانه‌و‌ه ی سوپا ی ئه‌مه‌ریكا لهس���اڵ ی ( ،)2011حكومه‌ت ی عێراق له‌زیندان ئ���ازاد ی ده‌كات .ئه‌ویش ده‌س���به‌ج ێ ده‌گه‌ڕێت���هوه بۆ موس���ڵ‌و په‌یوه‌ندی ی دهكاتهوه به‌قاعیده‌وه ،بهاڵم ئهمجاره زیاتر كار ی سیخوڕی ی بۆ كردون، هه‌ستاو‌ه به‌كۆكردنه‌و‌ه ی زانیاری ی لهباره ی موس���ڵ‌و هاواڵتیان‌و هێزه ئه‌منیه‌كانه‌وه، ئه‌مه‌ش ی له‌ڕێگ ه ی تۆڕێكه‌و‌ه ئهنجامداوه ك ه خۆ ی س���ه‌رۆكایه‌ت ی كردوه ،هه‌روه‌ها ئاس���انكاری ی ب���ۆ هاتن ی تیرۆریس���تان كردوه بۆ موسڵ‌و ش���وێن ی مانه‌و‌ه ی بۆ دابینكردون. تا كات ی هاتن ی داعش ،پل ه ی وال ی سنور ی ههبوه ،ل���ه‌دوا ی هاتن ی ئهو رێكخراوه‌ش نازن���او ی ئه‌ب���و جه‌رناس��� ی پێ���دراوهو له‌ریزبه‌ندی��� ی گرنگی ی س���ه‌ركرده‌كان ی داعش���دا ،پل��� ه ی ش���انزه‌هه‌م ی ههبوه. له‌سنور ی نێوان سوریاو عێراق سه‌روكار ی داعش ی كردوه ،به‌رپرسیار ی گواستنه‌و‌ه ی چه‌ك���دار‌ه عه‌ره‌به‌كان بوه بۆ ناوچه‌كان ی رۆژئاوا ی موسڵ .زانیاری ی ته‌واویان داوه‌ت ه س���ه‌ركردایه‌ت ی داعش لهباره ی باره‌گا ی هێزه ئه‌منیه‌كان‌و جموجۆڵیان ،ئه‌وه‌ش رۆڵێك ی دیار ی هه‌ب���وه له‌كۆنترۆڵكردن ی موسڵ له‌رۆژ ی (.)2014/6/10 دوا ی نزیك ه ی دو هه‌فت ه له‌هاتن ی داعش بۆ موس���ڵ‌و داگیركردن��� ی به‌ته‌واوه‌تی، حه‌مدون��� ی ئێ���وار‌ه خوانێك ی گ���ه‌ور‌ه ی له‌ماڵ ی خۆ ی بۆ س���ه‌ركرده‌كان ی داعش رێكخستوه ،ده‌وترێت ئه‌بوبه‌كر ی به‌غداد ی سهرۆك ی داعشیش ئاماده‌بوه .له‌پاداشت ی هه‌وڵه‌كانیدا ،كراوه‌ت ه وال ی موس���ڵ ،لهم ماوه‌یه‌شدا ده‌ست ی له‌ده‌ستگیركردن ی ده‌یان هاواڵتی‌‌و لهس���ێداره‌دانیان نه‌پاراستوه، ئه‌م ه جگ ه لهوه ی ده‌س���ت ی به‌سه‌ر ماڵ‌و موڵك ی هاواڵتیاندا گرتوه. له‌مانگ ی ئه‌یلول ی رابردودا كراوه‌ت ه وال ی ناحیه‌كان ،دواتر كراوه‌ت ه وه‌زیر ی شه‌ڕ وات ه وه‌زیر ی به‌رگریی ،بهو هۆیه‌و‌ه لهو شاران ه ی له‌ژێر كۆنترۆڵ ی داعشدا بوه له‌هاتوچۆدا ب���وه ،كاروان ی ئۆتۆمبێله‌كانیش��� ی زیاتر له‌د‌ه ئۆتۆمبێل بون .رۆژ ی چوارش���ه‌مم ه ( ،)2014/11/19له‌الی���ه‌ن فڕۆكه‌كان��� ی هاوپه‌یمانان���هوه گردبونه‌وه‌یه‌ك ی داعش كرای��� ه ئامانج ك ه حه‌مدونیش��� ی تێدابو، له‌وێدا حه‌مدون���یو یاریده‌ده‌ره‌ك ه ی رافیع مه‌حمود مه‌ش���هه‌دانی‌‌و س���ه‌ركرده‌یه‌ك ی به‌ره‌گه‌ز س���عودیی‌‌و زیاتر له‌د‌ه ئه‌ندام ی دیك ه ی رێكخراوه‌ك ه كوژران .باڵوبونه‌و‌ه ی ئه‌م هه‌واڵ���ه‌ش دڵ ی زۆرێك له‌هاواڵتیان ی موسڵ ی خۆش كرد.
8
ئابوری
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
بودجه ی ،2015عێراق به‌ره‌و ده‌وڵه‌تێكی پۆلیسی ی ده‌بات
%35ی بودج ه بۆ به‌رگریی‌‌و ناوخۆیه ،نیشته‌جێكردن‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ش كه‌متر %1ـه بكات كه‌متر پاره بۆ بودجه‌ی سیادیی دابنێ ،ئه‌وكات راسته‌وخۆ پشكی كورد زیاد ده‌بێت".
ئێستا عێراقله‌ده‌ست چه‌ند رێكخراوێك ی ئا :ئاسۆ سه‌راوی تیرۆریس���تییدا بوایه،خه‌ماڵندن���ی بودجه‌ك���ه‌ش ب���ه‌م ج���ۆره عێ���راق به‌بۆچونی په‌رله‌مانتارانی كورد ی ده‌بات، به‌ره‌و ده‌وڵه‌تێكی پۆلیس���ی له‌به‌غدا ،ره‌شنوسی یاسای پرۆژه به‌داخ���هوه وه‌ه���ای لێهات���وه ته‌نها كورد ده‌بێت داوای %20ی پۆسته‌كان بودجه‌ی خه‌مڵێنراوی 2015ی عێراق بكات سه‌رباری كۆمه‌ڵێك كه‌موكوڕیی تێیدا ،له‌رۆژی دابه‌شكردنی موچه‌دا هێزه‌كانی ئ���ه‌م په‌رله‌مانت���اره جه‌خ���ت لهوه س���وپای عێ���راق ب���ێ كه‌موكوڕیین‌و له‌دابه‌شكردنی به‌سه‌ر سێكته‌ره هه‌مویان ئاماده‌گیی���ان ههیه ،رۆژێك ده‌كات���هوه كه پش���كی كورد ئێس���تا جیاوازه‌كاندا نادادپه‌روه‌رییه‌كی زۆر دوای ئهوه عێ���راق ناتوانێ فه‌وجێك له‌كای���هی ئه‌منی���ی عێ���راق كه‌مت���ر ههیه ،به‌نمون ه سێكته‌ری ئه‌منیی %35ی بودجه‌ی عێراق ده‌بات ،بهاڵم كۆبكاته‌وه،به‌رپرسیاریشم به‌رامبه‌ر ئهو له%2هو ئ���ه‌وه‌ش ب���ۆ كه‌مته‌رخه‌میی نیشته‌جێكردن‌و ئاوهدانكردنهوه كه‌متر قسه‌یه" .ئهوه جه‌خت لهوه دهكاتهوه بهرپرس���انی ك���ورد ده‌گه‌ڕێنێته‌وه كه كه ده‌بێ���ت كاری ههمو بهرپرس���انی ئه‌وه‌یان فه‌رامۆش���كردوه ،ئهو ده‌ڵێت .%1به‌مه‌ش وهك په‌رله‌مانتارێكی لیژنه‌ی ئه‌منیی ده‌ڵێت "عێراق به‌ره‌و كورد له‌به‌غدا‌و وه‌فدی دانوس���تانكاری "وهك ده‌بینی���ن له‌وه‌زاره‌ته‌كاندا ته‌نها كوردیش ئهمجاره ئ���هوه بێت كه لهو وه‌زی���ر ی���ان جێگری وه‌زی���ر كورده، ده‌وڵه‌تێكی پۆلیسیی هه‌نگاو ده‌نێ، پش���كه‌ی بۆ ب���واری به‌رگریی‌‌و ناوخۆ ئێس���تا كه‌مترین به‌ڕێوه‌به‌ری گشتییو ههر بۆیه په‌سه‌ندكردنی له‌الیه‌ن داده‌نرێ ،بهشی پێشمه‌رگه‌ش بدرێت ،راوێ���ژكاری وه‌زاره‌ت���ه‌كان ك���وردن، حكومه‌ت دواده‌كه‌وت". چونكه وهك ئهو ده‌ڵێت "له‌ئێس���تادا له‌كاتێك���دا ئێم���ه له‌په‌رله‌مانی عێراق بهشی كورد له‌وه‌زاره‌ته‌كانی به‌رگریی‌‌و به‌رێ���ژهی %20ی���ن ،بۆی���ه ده‌بێ���ت "ده‌بێت ئهمجاره بودجه‌ی عێراق ناوخ���ۆ كه‌مت���ره ل���ه %2له‌كاتێك���دا له‌وه‌رگرتنی ههمو پۆسته‌كاندا به‌رێژه‌ی بهشی پێشمه‌رگه‌ی تێدا بێت". %20بی���ن ن���ه‌ك %17وهك هه‌ندێ���ك ی له‌رابردودا زۆر زیاتر بوه". په‌رله‌مانت���اری لیژن���هی ئه‌منی��� باسی ده‌كه‌ن".سه‌باره‌ت بهو راپۆرته‌ی له‌په‌رله‌مان���ی عێراق وش���یار عه‌بدواڵ دیوانی چاودێریی دارایی عێراقیش كه به‌رواڵه‌ت بهشی كورد %17یه ره‌خنه له‌زۆریی ئ���هو پاره‌یه ده‌گرێت ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی له‌په‌رله‌مانی وتویانه ههرێم له 2005تا 2012نزیكه‌ی كه لهو بودجه‌یه‌دا بۆ كایه‌ی ئه‌منیی‌‌و به‌رگریی دانراوه ك���ه نزیكه‌ی %35هو عێراق،په‌رله‌مانتار مه‌س���عود حه‌یده‌ر21 ،ترلی���ۆن دین���ار ق���ه‌رزداره ،ئهوه س���ااڵنی رابردوش ههر بهو جۆره زۆر ئهوه ده‌خاته‌ڕو كه ههرچهنده به‌رواڵه‌ت به‌باش���یی ده‌زانێ دیوان���ی چاودێریی ب���وه ،لهكاتێكدا وهك ئ���هو جه‌ختی كورد له‌بودجه‌ی خه‌مڵێنراوی 2015ی دارای���ی ههرێ���م وه‌اڵمێ���ك ب���ۆ ئهوه لهس���ه‌ر دهكاتهوه له‌راب���ردودا عێراق عێراق ل���ه%17ی بۆ دیاریكراوه ،بهاڵم ئاماده‌ب���كات ،بۆ ئهوهی ك���ه وه‌فدی به‌خراپترین دۆخی ئه‌منییدا تێپه‌ڕیوه ،له‌واقعدا %11.84یه چونكه به‌شێكی دانوس���تانكاری كورد دانیشتن له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش به‌ڵگ���هی ئه‌وه‌یه دیاریكردنی زۆری بۆ بودجه‌ی س���یادیی ده‌ڕوات ،حكومه‌تی عێراقی ده‌كه‌نوه‌اڵمێكیان بۆ بڕه پاره‌یه‌كی زۆر بۆ ئهو بواره ،عێراق ئ���هو وتی "ئێمه ك���ه گفتوگۆ ده‌كه‌ین ئهوه ههبێت. به‌ره‌و كه‌ناری ئ���ارام نابات ،هه‌روه‌ها له‌گ���هڵ هاوكاره‌كانم���ان له‌په‌رله‌مانی به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ش���ه كه بڕێكی زۆری لهو عێراق پێمانده‌ڵێن بودجه‌ی س���یادیی "پێشبینی ده‌كرێت به‌رمیلێك نه‌وت تا $50بێت" پارانه له‌رابردودا بهههدهر دراوه "ئه‌گه‌ر بهشی ئێوه‌شی تێدایه ،لهكاتێكدا ئێمه به‌پێ���ی پێش���بینیه‌كانی ئ���ه‌م هێزی هاوپه‌یمانان‌و هه‌ندێ(هاوكێشه) ده‌زانین بهو جۆره نییه ،بۆیه پێویسته ی نێوده‌وڵه‌تی���ی نه‌بونایه ،ره‌نگ بو وه‌زیری دارایی عێراق كه كورده كارێك په‌رله‌مانتاره ك���ورده نرخی به‌رمیلێك
ئێستا به‌ش ی ته‌نها له‌رۆژی دابه‌شكردنی موچه‌دا كورد له‌كایه‌ی ئه‌منیی عێراق هێزه‌كانی سوپای عێراق بێ كه‌موكوڕیین كه‌متره له%2 لهكاتێكدا رۆژێك دوای ئهوه عێراق ناتوانێ فه‌وجێك له‌رابردودا زۆر زیاتر بوه كۆبكاته‌وه
كورد ی له‌په‌رله‌مان عێراق %20ـ ه بۆیه ده‌بێت ی له‌وه‌رگرتن پۆسته‌كانیشدا بهو جۆره بێت
ن���ه‌وت تا $50داده‌ب���ه‌زێ ،بۆیه پێی پش���كی بودجه‌یه به‌سه‌ر س���ێكته‌ر‌ه سه‌یره كه خه‌مڵێنه‌رانی پرۆژه‌یاساكه جیاوازه‌كان���دا ك���ه وهك ئهو باس���ی نرخ���ی به‌رمیلێك نه‌وتی���ان به $70ده‌كات نادادپه‌روه‌رییه‌ك���ی زۆر له‌وه‌دا دیاریكردوه ،ئهو وتی "ئێس���تا نرخی ده‌بینرێ" ،لهكاتێكدا وهك باس ده‌كه‌ن به‌رمیلێ���ك نه‌وت���ی عێ���راق به $70بواری ئه‌منیی نزیكه‌ی %35ی بودجه‌ی كه‌مت���ر له‌نرخ���ی بازاڕ ده‌فرۆش���رێ ،بۆ دیاریكراوه ،بهاڵم ئاوهدانكردنهوهو وات���ه به‌رمیلێ���ك ن���ه‌وت كه‌ئێس���تا نیشته‌جێكردن كه‌متر له ,%1لهكاتێكدا نرخه‌ك���هی $70یه عێ���راق به‌نزیكه‌ی نیش���ته‌جێكردن گرفتێكی گ���ه‌وره‌ی $63ده‌یفرۆش���ێ ،بۆیه بودجه‌كه‌ش عێراقه" .ئهو پێشیوایه ئهو بودجه‌یه‌ی ل���ه‌الی حكومه‌ت خۆش���ی په‌س���ه‌ند خه‌مڵێنراوه زیاتر كۆپییه‌كی بودجه‌ی نه‌ك���را" .ئ���هوهی ئ���هو په‌رله‌مانتاره 2013ی عێراق���ه ك���ه ئ���ه‌وه‌ش پڕ بو كورده‌ی نیگه‌رانكردوه دابه‌ش���كردنی له‌كه‌موكوڕیی.
بودجه‌ی خه‌مڵێنراوی٢٠١٥ی عێراق لهس����ه‌ر ئهو بنه‌مایه دانراوه‌كه عێ����راق رۆژان����ه 2ملی����ۆن‌و 750 ه����ه‌زار به‌رمی����ل نه‌وت بفرۆش����ێ به‌نرخ����ی ،$70كه ئێس����تا لهوه كه‌متره. بودجه‌كه‌ش به‌زیاتر له150ترلیۆن‌و ٦٣٤ملی����ار دین����ار خه‌مڵێنراوه ب����ه‌اڵم پێش����بینی ده‌كرێ����ت زۆر كه‌متر بكرێته‌وه.
بازرگانێك :ئه‌گه‌ر حكومه‌ت رێگ ه بدات لیترێك به‌نزین به 750دینار ده‌فرۆشم ی باش به 720دینار ده‌گاته ههرێم" "ئێستا لیترێك به‌نزین ئا :شکۆ دوای دابه‌زینی نرخی جیهانیی نه‌وت، نرخی به‌نزینیش زۆردابه‌زیوه ،بازرگانێك ی ئهو بواره‌ش رایده‌گه‌یه‌نێ ،ئه‌گه‌ر حكومه‌تی ههرێم رێگای پێبدات ئاماده‌یه باشترین به‌نزین بهێنێته كوردستان‌و لیتری به750 دینار بفرۆشێته‌وه ،چونكه وهك ئهو ده‌ڵێت "به‌نرخی ئه‌مڕۆ لیترێك به‌نزین به 720دینار ده‌گاته ههرێم" .په‌رله‌مانتارێكیش ئاماژه بهوه ده‌كات ،ئه‌گه‌ر ئه‌وانیش فشار نه‌كه‌ن، ئهوا حكومه‌ت خۆی به‌ناچاریی نرخی به‌نزین داده‌به‌زێنێ. لیترێك به720دینار ده‌گاته سلێمان ی دابه‌زین����ی نرخ����ی به‌رمیلێك ن����ه‌وت بۆ خ����وار $70بۆته ه����ۆی دابه‌زین����ی نرخی س����ه‌رجه‌م به‌رهه‌مه نه‌وتیه‌كان له‌بازاڕه‌كانی جیهاندا ،یه‌كێك له‌وان����ه نرخی به‌نزینه كه وهك بازرگانێك����ی ئهو بواره باس����ی ده‌كات له‌ئێس����تادا نرخی زۆر دابه‌زیوه ،به‌جۆرێك نرخی به‌دین����اری عێراقی بۆ ه����ه‌ر لیترێك له‌ئێستادا 700دینارێك ده‌كه‌وێت. (ئ����ا ،ئ) كه بازرگانێكی ب����واری كڕین‌و فرۆش����تنی به‌نزینه‌‌و پێی خۆشی نییه ناوی له‌رۆژنامه‌دا باڵوبكرێته‌وه له‌به‌ر ئهوهی وهك خۆی ده‌ڵێت "ئیش����ێكمان له‌گه‌ڵ حكومه‌ت ههیه با لێم����ان تێكنه‌چێت".ئهوه ده‌خاته‌ڕو كه ئهو ده‌توانێ له‌ئێس����تادا لیترێك به‌نزین به720دینار بگه‌یه‌نێته س����لێمانی‌‌و دواتر به 750دینار به‌شۆفێرانی بفرۆشێته‌وه ،جه‌خت لهوهش ده‌كات����هوه ئهو جۆره به‌نزینه‌ی ئهو ده‌هێنێ زۆر باش����ه "ئه‌گه‌ر لهوهی حكومه‌ت باشتر نه‌بێت خراپتر نابێت".
ئ����هو بازرگان����ه وتیش����ی "به‌بۆچونی من حكوم����هت ئێس����تا نه‌خۆی ئ����هوه ده‌كات نه‌ده‌شهێڵێ بازرگانان بچن ئهو كاره بكه‌ن، ئه‌گ����ه‌ر رێگ����ه به‌ئێمه‌ش ن����ادات هیوادارین خ����ۆی ئ����هو كاره ب����كات ،چونك����ه نرخی لیترێ����ك به‌نزین به900دین����ار لهكاتێكدا كه به‌رمیلێك ن����ه‌وت به‌خوار$70ه ،ههر یه‌كجار زۆره ،به‌دڵنیاییش����هوه كه كه‌س باسی ئهوه نه‌كات حكومه‌ت ئاماده نییه له‌خۆیه‌وه نرخ ئه‌رێ حكومه‌ت رێگه ده‌دات؟ ئ����هو بازرگان����ه گومان����ی ههیه ل����هوه ی دابه‌زێنێ". حكوم����هت رێگای پێبدات ئ����هو كاره بكات، ده‌بێت په‌رله‌مان چونك����ه وهك خۆی ده‌ڵێت "حكومه‌ت چۆن رۆڵی ههبێت رێ����گا به‌بازرگانێ����ك ده‌دات لیترێك به‌نزین هاواڵتیانی����ش پێیانوای����ه ئهوه فش����اری به750دین����ار بفرۆش����ێ ،له‌كاتێك����دا خۆی په‌رله‌مانتارانه ده‌توان����ێ حكومه‌ت ناچاری لیترێك به‌نزین به900دینار ده‌فرۆشێ؟!".
حكومه‌ت چۆن رێگا به‌بازرگانێك ده‌دات لیترێك به‌نزین به750دینار بفرۆشێ ،لهكاتێكدا خۆی لیترێك به‌نزین به900دینار ده‌فرۆشێ دابه‌زین����ی نرخ����ی به‌نزین ب����كات ،هاواڵتی ش����یروان ئه‌نوه‌ركه پیش����هی مامۆس����تایه‌‌و ئۆتۆمبیلێك����ی تایبهت����ی هه‌ی����ه ،بهئهركی په‌رله‌مانتارانی ده‌زان����ێ لهم جۆره كارانه‌دا بێنه ده‌نگ‌و فشار لهسهر حكومه‌ت دروست بكه‌ن،ئهو ده‌ڵێت "ههرچهنده په‌رله‌مانتاران له‌رابردودا ئهو فشاره‌یان دروستكردو داوای دابه‌زین����ی نرخ����ی به‌نزینیان ك����رد ،بهاڵم حكومه‌ت گوێی به‌داواكه‌یان نه‌دا ،به‌پاساوی ئه‌وه‌ی‌نرخ���� ی نه‌وت ئهو كات����ه خۆی گران بو ،بهاڵم ئێس����تا كه دۆخه‌كه گۆڕاوه،حه‌قه په‌رله‌مانت����اران دوباره بێنه‌وه س����ه‌ر خه‌ت‌و فشار دروستبكه‌نه‌وه ،چونكه به‌داخه‌وه ئه‌م حكومه‌ته‌ی ئێمه له‌ژێر فشاردا نه‌بێت ئاماده نییه هاوكاریی هاواڵتیانی خۆی بكات".
"دوباره فشار دروست ده‌كه‌ینه‌وه" له‌به‌رامب����ه‌ردا په‌رله‌مانتاری گۆڕان عه‌ل ی حه‌مه‌س����اڵح ئهوه ده‌خاته‌ڕو كه ههرچهنده له‌رابردودا سه‌ركه‌وتو نه‌بون ،بهاڵم فشاریان زۆر كردوه بۆ دابه‌زینی نرخی به‌نزین "ئه‌وه‌بو حكوم����هت خۆی یه‌كالیه‌ن����ه بڕیاریدا نرخی به‌نزین بكات����ه 900دینار بۆ ه����ه‌ر لیترێك، له‌ئێستاش����دا ك����ه نرخی نه‌وت����ی جیهانیی دابه‌زیوه ئهوا ئێمه دوباره فش����ار دروس����ت ده‌كه‌ینه‌وه ب����ۆ دابه‌زینی نرخ����ی به‌نزین". س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ش ئه‌م ج����اره داوا ده‌كه‌ن نرخی به‌نزین بێته چه‌ند ,ئهو په‌رله‌مانتاره وتی "ئێستا ناتوانین ئهوه بڵێینبێته چه‌نده، چونكه نرخی نه‌وت به‌به‌رده‌وام له‌دابه‌زیندایه، بهاڵم دوباره داوا له‌حكومه‌ت ده‌كه‌ینه‌وه كه
به‌نرخی به‌نزیندا بچێته‌وه". لیترێك 400دینار ده‌كه‌وێت س����ه‌رۆكی لیژن����هی دارای����یو كاروبار ی ئابوریی‌‌و وه‌به‌رهێنان له‌په‌رله‌مانی كورستان د.ع����زه‌ت س����ابیر ب����اس ل����هوه ده‌كات كه ههرچهنده حكومه‌ت ئێس����تا لیترێك به‌نزین به 900دینار ده‌فرۆش����ێ ،بهاڵم لهسهر خۆی 400دینار ده‌كه‌وێت ،س����ه‌باره‌ت به‌دابه‌زینی نرخ����ی نه‌وتیش ك����ه ده‌بێت ببێت����ه هۆی داش����كانی نرخی به‌نزین ئ����هو ئاماژه بهوه ده‌كات ك����ه له‌ئێس����تادا به‌ته‌واوه‌تی وێنه‌كه بۆ ئ����ه‌وان رون نه‌بوه‌ته‌وه ،چاوه‌ڕێ ده‌كه‌ن تا س����ه‌ری ساڵی تازه بزانن داشكانی نرخی ن����ه‌وت به‌كوێ ده‌گات ،جگه‌ل����هوه چاوه‌ڕێی
ئه‌وه‌ش ده‌كه‌ن بزانن رێككه‌وتنه‌كانی نێوان ههولێرو به‌غدا بهچ����ی ده‌گات .ئهو ده‌ڵێت "تا س����ه‌ری س����اڵ ده‌وه‌س����تین تا له‌وانه‌دا به‌رچاومان رونتر بێت ،ئهو كاته به‌دڵنیاییه‌وه فشار لهسهر حكومه‌ت دروست ده‌كه‌ینه‌وه". ئهو په‌رله‌مانت����اره ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕو ئه‌گه‌ر نرخی ن����ه‌وت به‌م جۆره‌ی ئێس����تا داببه‌زێ ئهو كاته پێویست به‌فشاری ئه‌وانیش ناكات حكوم����هت خۆی ناچار ده‌بێت نرخی به‌نزین دابه‌زێنێ"ئه‌گه‌ر نرخ����ی نه‌وت به‌رده‌وامبێت له‌دابه‌زین ،ئێمه‌ش فش����ار نه‌كه‌ین حكومه‌ت خۆی به‌ناچاریی نرخی به‌نزین داده‌به‌زێنێ". ناوبراو هێمای به‌وه‌شدا كه له‌ئێستادا له‌الی حكومه‌تی عێراقی جگه له‌ش����اری كه‌ركوك، نرخی لیترێك به‌نزین به450دیناره.
لۆکاڵ
) )455سێشه‌مم ه 2014/12/2
9
كوبانی ،پرۆژه‌كه‌شی ناوه‌ستێ وه‌زیری شاره‌وانیی‌و گه‌شتوگوزار: قه‌ره‌بوی به‌ڵێنده‌ران ده‌كه‌ینه‌وه ئا :ئاسۆ سه‌راوی كات ده‌م‌و ئێواره‌یه‌كی دره‌نگ وه‌ختبوو هه‌ورێكی ره‌ش روناكیی ئاسمانی كه‌مكردبۆ‌وه‌و دنیا به‌روه‌و تاریكیی چوبو، بهاڵم ئهو به‌رده‌وام بوله‌كاركردن ،چونكه پێیانوتبو وه‌زیر پڕۆژه‌كه به‌سه‌رده‌كاته‌وه بۆیه ده‌بێت به‌رده‌وامبێت ،مه‌روان خه‌لیل، كه‌كرێكارێكی گه‌نجی خه‌ڵكی شاری كوبانییه‌‌و ماوه‌ی چه‌ند مانگێكه له‌پرۆژه‌ی یه‌كتربڕی كوبانی له‌سلێمانی كار ده‌كات.
هه‌ندێ له‌كرێكارانی پرۆژه‌ی یه‌كتربڕی كوبانی ،خه‌ڵكی كوبانێن له‌پش����ودایه ههر له‌خه‌می كوبانیدایه ،بهاڵم به‌جۆرێكی تر "ئهو كاتانه‌ش كه له‌پشودام ب����ۆ زانینی هه‌واڵ����ی ش����ه‌ڕه‌كه‌ی كوبانی، س����ه‌یری ته‌له‌فیزیۆن ده‌كه‌م یان به‌ته‌له‌فون هه‌واڵ ده‌پرس����م".ئاراس خالی����دی ته‌مه‌ن 19س����اڵیش كه كرێكارێكی تری پرۆژه‌كه‌‌و خه‌ڵكی قامیش����لوی رۆژئاوای كوردستانه، به‌شانازیی ده‌زانێ له‌پرۆژه‌یه‌ك كار ده‌كات كه ناوی كوبانییه .ئهو ده‌ڵێت "لێره هه‌موان له‌خه‌می شاری كوبانیدان ،ئه‌وه‌ش ئێمه زۆر دڵخ����ۆش ده‌كات ،ههرچهنده ئێمه لێره زۆر ئاسوده‌ین ،بهاڵم ههمو كه‌سێك حه‌ز ده‌كات بگه‌ڕێته‌وه بۆ زێدی خۆی".
یه‌كتربڕی كوبانی لهس����ه‌ر ش����ه‌قامی بازنه‌ی����ی مه‌لی����ك مه‌حمود‌ونزیك گه‌ڕه‌كی كارێزه‌وشك ماوه‌ی چه‌ند مانگێكه ده‌س����تكراوه به‌دروستكردنی یه‌كتربڕێك ،ك����ه له‌چه‌ند پردێك پێكهاتوه، پێشتر یه‌كتربڕه‌كه ناوی هه‌ندرێن بو ،بهاڵم دوای به‌رگریه‌كانی ش����اری كوبانی رۆژئاوای كوردستان ،پرۆژه‌كه ناونرا یه‌كتربڕی كوبانی. پارێزگاری سلێمانی به‌هرۆز حه‌مه‌ساڵح كه له‌گه‌ڵ وه‌زیری ش����اره‌وانی‌‌و گه‌ش����توگوزار نه‌ورۆز مه‌ولود هه‌فت����هی رابردو پرۆژه‌كه‌ی بهس����ه‌ر كرده‌وه،به‌سه‌رپه‌رش����تیارێكی پرۆژه‌ك����هی وت "ده‌بێت كارێك بكه‌ن وهك كوبان����ی به‌رده‌وامب����ن ،هیچ ئاس����ته‌نگێك هه‌ست به‌غه‌ریبیی ناكه‌ن له‌كاركردن نه‌تانوه‌ستێنێ ،ده‌زانم له‌واقعیشدا سه‌رپه‌رش����تیاری كرێكاران����ی پرۆژه‌ك����ه ههر وا بو ،چونكه قه‌یرانی دارایی كاركردن نه‌عمان مسته‌فا ئهوه ده‌خاته‌ڕو كرێكاره‌كان له‌پرۆژه‌كه‌ی نه‌وه‌ستاندوه". به‌تایب����هت ئه‌وانه‌ی رۆژئاوای كوردس����تان، زۆری����ان پێ����ی خۆش����بو ك����ه پڕۆژه‌ك����ه كرێكاره‌كانیش خه‌ڵكی كوبانین لهو پرۆژه‌یه‌دا وهك به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیای ناونراوه كوبانی ،ئ����هو وتی "له‌وكاته‌وه كه بروسك،سه‌ردار ئه‌حمه‌د ،ئاماژه‌ی پێده‌كات پڕۆژه‌كه ناون����راوه كوبانی،ئێم����ه ده‌زانین زی����اد ل����ه 300كرێ����كار به‌ش����هو رۆژ كار هه‌س����تی غه‌ریبییان كه‌متربۆت����هوه" .ئهو ده‌كه‌ن ،به‌ش����ێك لهو كرێكارانه‌ش خه‌ڵكی سه‌رپه‌رش����تیاره ب����اس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات كوردستانی رۆژئاوان.مه‌روان خه‌لیلی ته‌مه‌ن ئ����هو كرێكاران����هی كه ل����هو پرۆژه‌یه‌دا كار 16س����اڵ یه‌كێكه لهو كرێكاران����ه .ئهو كه ده‌كه‌ن‌و خه‌ڵك����ی دهرهوهی هه‌رێمن ههمو له‌بنچینه‌دا خه‌ڵكی ش����اری كوبانییه وهك ئاس����انكارییه‌كیان بۆ ده‌كه‌ن ،له‌وانه‌شوێنی خۆی باسی ده‌كات ،ماوه‌ی ساڵ‌و نیوێك بۆ مانه‌وه‌ی����ان ب����ۆ دابینكردون‌وته‌نان����هت كاركردن روی له‌كوردس����تان كردوهو ماوه‌ی جلوبه‌رگیشیان بۆ ده‌كڕن. چه‌ند مانگێكیشه لهو پرۆژه‌یه‌دا كار ده‌كات. سه‌رباری قه‌یرانی دارایی كاركردن مه‌روان زۆر دڵخۆش����ه بهوهی له‌پرۆژه‌یه‌كدا ناوه‌ستێ كار ده‌كات كه به‌ناوی شاره‌كه‌ی خۆیه‌وه‌یه به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیای بروسك،س����ه‌ردار "له‌به‌ر ئهوهی پرۆژه‌كه به‌ناوی شاری منه، زۆر به‌دڵخۆش����یه‌وه كار ده‌ك����ه‌م" .مه‌روان ئه‌حمه‌د كه ئه‌ركی دروستكردنی پرۆژه‌كه‌یان ئهو كاتانه‌ش ك����ه كار له‌پڕۆژه‌كه‌دا ناكات‌و له‌ئه‌ستۆیه ،باس لهوه ده‌كات كه په‌یمانیان
یه‌کتربڕی کۆبانی
به‌پارێزگاری س����لێمانی داوه ك����ه قه‌یرانی دارایی پرۆژه‌كه‌یان پێناوه‌س����تێنێ ،ئه‌گه‌ر تا كۆتای����ی پرۆژه‌كه‌ش هی����چ پاره‌یه‌كیان پێنه‌درێ ،ناوبراو ئهوه ده‌خاته‌ڕو كه بودجه‌ی پرۆژه‌كه زیاتر له19ملیارو800ملیۆن دیناره، تائێستاش����به‌كردار هیچ ب����ڕه پاره‌یه‌كیان وه‌رنه‌گرت����وه ،جگه‌له‌چه‌كێك����ی 2ملی����ار دیناریی ،كه ئه‌وه‌ش دیاره پاره نییه ،بهاڵم س����ه‌رباری ئهوه وهك خ����ۆی ده‌ڵێت "پێش ئهوهی پرۆژه‌كه‌ش ناوی بگۆڕێ بۆ كوبانی، ئێمه ئ����هو په‌یمانه‌مان دابو ،كه‌س����ه‌رباری قه‌یران����ی دارای����ی ،كار له‌پرۆژه‌ك����ه‌دا ناوه‌ستێنین ،ئێس����تاش كه پڕۆژه‌كه ناوی گۆڕاوه به‌كوبانی به‌خۆش����حاڵییه‌كی زۆره‌وه كاری تێ����دا ده‌كه‌ین ،ئومێ����د ده‌كه‌ین وهك كوبانی كاره‌كه‌مان سه‌ركه‌وتوبێت". كاركردن ل����هو پرۆژه‌یه‌دا ههمو ش����ه‌ش مانگێكه ،بهاڵم تائێستا له%18ی كاره‌كانی ته‌واوبوه ،مۆڵه‌تی ته‌واوبونیش����ی 2ساڵه، ب����ه‌اڵم وهك به‌ڕێوه‌به‌ری ئ����هو كۆمپانیایه ده‌ڵێت "ئومێدمان وایه زۆر پێش ماوه‌كه‌ی، پرۆژه‌كه ته‌واوبكه‌ین ،چونكه به‌ش����ه‌وو رۆژ كاری تێدا ده‌كه‌ی����ن ،پرۆژه‌كه‌ش كه‌م نییه یه‌كتربڕێك����ی س����ێ نهۆمییه‌‌و جگ����ه لهوه له‌به‌شی خواره‌وه‌ی پرۆژه‌كه پردێكی تریش ههیه". به‌ڵێنده‌ران قه‌ره‌بو ده‌كرێنه‌وه ئ����هو به‌ڕێوه‌ب����ه‌ره هیوداریش����ه ل����هو پاره‌ی����هی حكومه‌تی عێراق����ی ناردویه‌تیه كوردستان ،وهك په‌یمانیان پێدراوه بهشی به‌ڵێنده‌رانیشی تێدا بێت.وه‌زیریشاره‌وانیی وگه‌شتوگوزاریحكومه‌تیهه‌رێمیكوردستاننه‌و رۆزمه‌ولودبه‌ڵێن����ده‌ران‌و وه‌به‌رهێنه‌ران لهوه دڵنیا ده‌كات����هوه كه ل����ه2015دا قه‌ره‌بوی به‌ڵێنده‌ران دهكهنهوه ،ئهو كه چوارشه‌ممه‌ی هه‌فته‌ی رابردو سه‌ردانی پڕۆژه‌ی یه‌كتربڕی كوبانی كرد لهسهر پڕۆژه‌كه بۆ ئاوێنه دواو وتی"سوپاس����ی به‌ڵێنده‌ران‌و وه‌به‌رهێنه‌ران ده‌ك����ه‌م ك����ه س����ه‌رباری قه‌یران����ی دارایی له‌رابردودا،كاره‌كانی����ان رانه‌گرت ،راس����ته پڕۆژه‌كان سس����تییه‌كیان تێك����ه‌وت ،بهاڵم رانه‌گی����ران ،بۆیه به‌دڵنیاییه‌وه ،لهس����اڵی 2015دا قه‌ره‌بوی به‌ڵێن����ده‌ران ده‌كه‌ینه‌وه، چونكه ئێستا قه‌یرانی دارایی به‌ره‌و كۆتایی ده‌ڕوات".
په‌رله‌مانتاران خۆیان داوا ی كڕین ی ئۆتۆمبێلیان كردوه "ناكرێت په‌رله‌مانتار به‌ته‌كسیی هاتوچۆ بكات" ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د وا بڕیاره به‌م نزیكان ه سه‌رجه‌م ی په‌رله‌مانتارانی كوردستان ئۆتۆمبێل تایبه‌تیان بۆ بكڕرێت ،لهسهر بودجه‌ی په‌رله‌مان ،ئهو داوایه‌ش لهسهر خواستی په‌رله‌مانتاران خۆیان بوه،لهكاتێكدا ههرێمی كوردستان به‌قه‌یرانێكی دارایی قورس تێپه‌ڕ ده‌بێت. پارتی:زۆر نان‌و پیاز بهو بابه‌ته‌و‌ه خوراوه ی زه‌رد ی فراكس���یۆن س���ه‌رۆك ی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت له‌په‌رله‌مان كه‌ئه‌وان وه‌كو فراكس���یۆن له‌په‌رله‌مان ی ئۆتۆمبلیان نهكردوه بۆ ی كڕین��� داوا ی ئه‌ندامه‌كانیان،به‌ڵك���و ئهوه داواكاری ی سه‌رۆكایه‌تیی‌‌و فراكسیۆنه‌كان ده‌ست ه بوه. ی زه‌رد ی فراكس���یۆن س���ه‌رۆك ی كوردس���تان ئومێ���د له‌په‌رله‌مان��� ی ئۆتۆمبیل ی كڕین��� خۆش���ناو لهباره رایگه‌یاند"پێش���تر وا باڵوكرای���هوه ك ه ی پارتی‌‌و ی فراكس���یۆن په‌رله‌مانتاران��� ی ی فش���اریان لهس���ه‌رۆكایه‌ت یه‌كێتی��� ی ئۆتۆمبیل په‌رله‌مان ك���ردوه بۆ ئهوه ب���ۆ ئه‌ندامانیان بكڕرێت،ئ���هوه جگ ه ی ی ش���اخدارو مه‌رامێك��� له‌درۆیه‌ك��� ی ت���ر نیه،چونك ه ههر دیاریك���راو هیچ ی بڕیارێك ههبێت ئهوا په‌رله‌مان ده‌ست ه
ی ی هه‌ی ه نه‌ك كه‌س���ێك س���ه‌رۆكایه‌تی دیاریكراوو بڕیار به‌ده‌س���ت بێت ،جگ ه ی ێ له‌خول ی ههمو كه‌س���ێك ده‌زان لهوه ی په‌رله‌م���ان ته‌وافوق په‌یڕه‌و چواره‌م ی ی سه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێت جگ ه له‌ده‌ست ه ی فراكسیۆنه‌كانیش به‌شدارن ن ه سهرۆك ی بكات ه خاوه‌نی‌‌و ن ه كه‌س ده‌توانێت خۆ كه‌سیش ده‌توانێت خۆی لێبدزێته‌وه". ناوب���راو ئام���اژه ب���ه‌وه‌ش ده‌كات ی پێش���ودا زۆر ن���ان‌و پیاز ك ه له‌خول بهو بابه‌ت���هوه خوراوه‌و هه‌مویش���یان وه‌ریانگ���رت‌و نوقه‌ش���یان لێوه‌نه‌هات‌و پاره‌كه‌ش���یان لوش���داو ههم دیس���ان پارت���یو یه‌كێتیی���ان تاوانباركرد ،ئهو ی ئۆتۆمبیل ی كڕین‌و نه‌كڕین وتی"بابه‌ت بۆ په‌رله‌مانتار چه‌ند جارێك باسكراوه‌و ی ی ئ���هو بابه‌ت���ه‌ش به‌هۆ دواكه‌وتن��� قه‌یرانی داراییه‌وه بوه". یه‌كێتیی:بۆچی وه‌زیره‌كان ئۆتۆمبیلیان ههبێت ئێمه نه‌مانبێت؟ ی فراكس���یۆن ی په‌رله‌مانت���ار ی كوردس���تان ی له‌په‌رله‌مان��� یه‌كێتی��� ی ی كڕین زان���ا عه‌بدولره‌حمان لهب���اره ی ئۆتۆمبیل بۆ په‌رله‌مانتاران به‌ئاوێن ه راگه‌یاند"ئه‌گ���ه‌ر خه‌ڵ���ك ده‌یهه‌وێ���ت ی بۆ بكات‌و ی به‌جدی په‌رله‌مانت���ار كار ی هاتوچ���ۆ بكات ده‌بێت ئۆتۆمبێلیش��� پێبێت،چونك��� ه ناكرێ���ت په‌رله‌مانتار ی نه‌بێت، موچ ه وه‌رنه‌گرێت‌و ئۆتۆمبیلش ی چۆن ده‌توانێ���ت به‌دواداچون بۆ ئ ه
ی ئه‌وه‌یان هه‌ی ه په‌رله‌مانتارانیش هه‌ست ی وه‌كو ئێس���تا ك ه نابێت له‌بارودۆخێك ی لهو جۆره بكرێت،ئهوه ناكرێت كارێك ی هه‌ندێ���ك په‌رله‌مانتارمان جگ ه لهوه وه‌ریناگرێت هه‌ندێكیشمان وه‌ریده‌گرێت به‌مه‌رجێك موڵكی په‌رله‌مانتار نه‌بێت.
به‌كڕینی سه‌د ئۆتۆمبیل نه‌قه‌یرانی دارایی چاره‌سه‌ر ده‌بێت نه‌قوڵتر ده‌بێته‌وه ی ی كڕین ی خه‌ڵك بكات،مه‌سه‌ل ه كێش ه ئۆتۆمبی���ل زۆر گهوره ك���راوه ،ئه‌گینا ی بۆ وه‌زیره‌كان ئۆتۆمبیلیان پێیه‌‌و ئ ه كه‌س���یش قس��� ه ناكات،بۆی ه پێویست ه ی لهس���ه‌ر په‌رله‌مان خه‌ڵ���ك داواكاری ئهوه بێ���ت ئ���هو په‌رله‌مان��� ه ده‌بێت ی ی خه‌ڵك ی كۆمه‌اڵن ی خواس���ت له‌ئاست كوردس���تان بێت،له‌هه‌م���و دونیاش���دا
ی ئیمتیاز ده‌درێت به‌په‌رله‌مانتار ،ئهوه ی ههبێت ده‌زانێت تۆزێ���ك خوێنده‌واری كاتێك كه‌س���ێك ده‌بێت به‌په‌رله‌مانتار ی ده‌گۆڕێت‌و ی پێده‌درێت‌و شوێن ئیمتیاز ێ ی پ ی ده‌گۆڕێت‌و ئۆتۆمبیل ئیمكانیات��� ی ده‌درێت،من وه‌كو خۆم له‌بانگه‌ش��� ه هه‌ڵب���ژاردن به‌ڵێنم به‌خه‌ڵ���ك نه‌داو‌ه ی ك ه ئهو ش���تان ه وه‌رناگرم،ه���ه‌ر بۆی ه یه‌كگرتو :داوامانكردوه لهسهر موچ ه خۆمان ئۆتۆمبیلمان بۆ بكڕرێت ی ی ئاس���ای ناكرێت م���ن به‌قه‌مه‌ره‌یه‌ك ی یه‌كگرت���و ی فراكس���یۆن س���ه‌رۆك هاتوچۆ بكه‌م‌و وه‌زیرێكیش س���ێ چوار ی ی كڕین ی كوردستان لهباره ی له‌په‌رله‌مان ی پێبێت،هه‌روه‌ها به‌كڕین ئۆتۆمبیل��� ی ئۆتۆمبیل بۆ په‌رله‌مانتار رایگه‌یاند"چه‌ند ی دارای س���ه‌د ئۆتۆمبی���ل نه‌قه‌یران��� ی چاره‌سه‌ر ده‌بێت نه‌قوڵتر ده‌بێته‌وه" .كۆبونه‌وه‌یه‌ك كراوه له‌نێوان ده‌ست ه ی ی په‌رله‌مان‌و س���ه‌رۆك س���ه‌رۆكایه‌تی گۆڕان:له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نین لهم كاته‌دا فراكس���ۆنه‌كان‌و هه‌مویان كۆكن لهسهر ی ی ئۆتۆمبیل به‌شێك ه له‌پێداویستی ئهوه ئۆتۆمبیل بۆ په‌رله‌مانتار بكڕرێت ی ئیش‌و ی گۆڕان په‌رله‌مانت���ار ب���ۆ راپه‌ڕاندن��� ی فراكس���یۆن په‌رله‌مانت���ار ی ی زۆر ی كوردس���تان به‌ه���ار كاره‌كانیان،چونك��� ه به‌ش���ێك له‌په‌رله‌مان��� ی ئۆتۆمبیل په‌رله‌مانت���اران ئۆتۆمبیلی���ان نی���هو ی كڕین��� مه‌حم���ود لهباره ی ی هاتوچۆ ده‌كه‌ن‌و به‌شێك ی ب���ۆ ئاوێن ه به‌ته‌كس���ی ب���ۆ په‌رله‌مانتاران ئهوه ی هه‌یان ه رونكرده‌و‌ه ك ه له‌هه‌مو دونیادا پێویست ه تریش���یان ئ���هو ئۆتۆمبیل��� ه ی ی ئهوه نای���هت به‌دواداچون ی بۆ به‌كه‌ڵك��� ی هاتوچۆ په‌رله‌مانت���ار ه���ۆكار ێ بكه‌ن له‌هه‌مو ناوچه‌كاندا،سه‌باره‌ت ی پ دابی���ن بكرێت،بهاڵم له‌واڵت���ان رێگا ی كڕینه‌ك ه چه‌ند رایه‌ك هه‌ی ه ی به‌میكانیزم ی هه‌ی ه ره‌نگ ه كێش ه ی گشتی هاتوچۆ ی یه‌كگرتو له‌گه‌ڵ ی ئێم ه ئێم��� ه له‌فراكس���یۆن كه‌مت���ر بێ���ت ،هه‌روه‌ها ل���ه‌ال ی ی گش���تییمان ئه‌وه‌داین به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌بودج ه ی هاتوچۆكردن ه���ۆكار ی په‌رله‌مان ئۆتۆمبیل ی گشتییو بودج ه ی ئهو قه‌یران��� ه دارایی ه نیهو به‌ه���ۆ ی تێكه‌وتو‌ه ساڵێك بۆ په‌رله‌مانت���ار نه‌كڕرێت،چونك ه ئهو ی كوردستان ههرێم ی په‌رله‌مانت���ار وه‌ریده‌گرێ���ت ی موچ��� ه زیاتر ده‌بێت‌و تا ئێس���تا سه‌رۆكایه‌ت ی ی دۆخ��� ی ئاس���اییبونه‌و‌ه ی له‌حاڵه‌ت��� ی نه‌بردو‌ه بۆ ئهوه په‌رله‌مان ده‌س���ت ی ئ���هوه ده‌كات ك ه خۆی ی بای ئۆتۆمبی���ل ب���ۆ په‌رله‌مانت���ار بكڕێت‌و دارای���
بتوانێت ئۆتۆمبی���ل بكڕێت ،ههر بۆی ه ی په‌رله‌مان بێت‌و پێویس���ت ه یان موڵك ی خوله‌ك ه بگه‌ڕێنرێته‌و‌ه ی ته‌واوبون دوا ی په‌رله‌م���ان ی���ان لهس���ه‌ر حس���اب ی په‌رله‌مانتار بكڕرێت‌و دواتر له‌موچه‌ك ه بگێڕنه‌وه". ی كۆمه‌ڵ:ناكرێت په‌رله‌مانتار به‌ته‌كسی هاتوچۆ بكات ی كۆم���هڵ ی فراكس���یۆن س���ه‌رۆك ی كوردس���تان م���ه‌روان له‌په‌رله‌مان��� ی ئۆتۆمبیل ی سه‌باره‌ت به‌كڕین گه‌اڵڵه‌ی بۆ په‌رله‌مانت���اران رایگه‌یاند"په‌رله‌مان ی زیاتر لهس���اڵێك ه راوه‌س���تاو‌ه ماوه ی ی رو ی ئ���هو قه‌یران��� ه دارایی ه به‌هۆ ی كوردس���تان كردبو‌و زۆرێك له‌هه‌رێم ی هاتوچۆیان له‌په‌رله‌مانتاران به‌ته‌كسی ی خۆیان ك���ردوهو نه‌یاتوانی���وه ئه‌رك ی ی پێش���و ێ بكه‌ن،له‌خول��� جێبه‌ج��� په‌رله‌م���ان ه���ه‌ر په‌رله‌مانتارێ���ك ی ی پێ���دراوهو هه‌ندێك چوار ده‌فت���ه‌ر ی تری���ش ی داوه‌و ئه‌وان��� به‌ئۆتۆمبیل��� ی ت���ردا خه‌رجیانكردوه،بهاڵم له‌ش���ت ی لهو خول��� ه داهێنانێك ك���راوه بهوه ئۆتۆمبیل بۆ په‌رله‌مان ده‌كڕرێت نه‌ك ی ب���ۆ په‌رله‌مانتار،ههر بۆی��� ه په‌رله‌مان كوردس���تان له‌ئێس���تادا چه‌ندی���ن ی هه‌ن‌و ی گشتییو راوێژكار به‌رێوه‌به‌ر هه‌مویان ئۆتۆمبیلی���ان ههیه ،ناكرێت ی هاتوچ���ۆ په‌رله‌مانت���ار به‌ته‌كس���ی ی نه‌بێ���ت تاكو ئیش‌و بكات‌وئۆتۆمبیل ێ بكات". كاری هاواڵتیانی جێبه‌ج
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
ه‌عه‌شقه‌و ه شانۆ ده‌که‌م گه‌وره‌ی به‌ناو رۆشنبیریش نهیتوانیوه ئاسانترین کێشه‌ی شانۆکاران چاره‌سه‌ر بکات ،ک��� ه له‌تواناو ده‌سه‌اڵتیش���یدا ههیه". ش���ادی ،له‌ته‌مه‌نێک���ی منداڵیی���هوه به‌شداریی یه‌کێک له‌دراما پڕ بینه‌ره‌کانی ئهو سه‌رده‌م ه ده‌کات ،ئه‌ویش درامای "ڕه‌ش���هی پۆلی���س"ی ده‌رهێن���ه‌ری کۆچکردو ،حسێن میسڕییه .ههرچهنده ئهو به‌دراما ده‌ستیپێکردوه ،بهاڵم الی شادی شانۆ بایه‌خی زیاتره "شانۆ الی من زۆر موقه‌ده‌س���هو زیاتر ئاسوده‌م ئه‌کات ،دراماش بۆ من چێژی تایبه‌تی ههیه ،بهاڵم من هه‌میش��� ه حه‌ز ئه‌که‌م هه‌وڵه‌کانم زیاتر له‌ناو شانۆ بێت". ئهو ب���اس له‌یه‌کێک لهو ش���انۆییان ه ده‌کات که به‌ش���داریی تێدا کردوه‌و کاریگه‌ری���ی زۆری لهس���ه‌ر داناوه، ئه‌ویش ش���انۆیی (کاره‌که‌ره‌کان)ه له‌ده‌رهێنانی (گۆران عه‌لی که‌ریم)
و برای��� ه دو فیس���تیڤاڵ له‌واڵته‌کانی ئێ���ران‌و ئه‌ڵمانیا" ،لهو ئیش���انه‌ی ه ک ه له‌مێژوی هونه‌رییمدا ش���انازیی پێو‌ه ده‌ک���همو ههم���و دیالۆگه‌کانی بوبون به‌به‌شێکی گه‌وره‌ی ژیانم‌و تا ئێستاش له‌کاتی قس���ه‌کردنی ئاسایی رۆژانه‌مدا ئهو دیالۆگان���ه به‌کاردێنم که له‌زمانی کاره‌کته‌ره‌که‌ی خۆمه‌وه ده‌وترا".
لەهەولێر لەناو پاسیشدا بێ فەیسبوک نابیت ئا :هانا چۆمانی لەناو بەشێک لەپاسەکانی شاری هەولێر ئینتەرنێتی وایەرلێس دادەنرێت‌و سەرنشینانی ئەو پاسانە ئاماژە بەسودی ئەو جۆرە لەخزمەتگوزارییە دەکەن‌و شۆفێری یەکێک لەو پاسانەش رایدەگەیەنێت کە بەڕێژەیەکی زۆر نەفەراتی زیادی کردوە. بەهۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیاو ئارەزوی وەرگر بۆ زانینی هەواڵ‌و ڕوداوی تازەو تۆڕە کۆمەاڵیەتیی����ەکان بەتایبەتی فەیس����بوک، ئینتەرنێت بوەتە پێداویستییەکی سەرەکیی‌و بەهۆی مۆبایلە هۆشمەندەکانیش����ەوە ،لەهەر شوێنێک هێڵی ئینتەرنێت هەبێت ،هاواڵتیان دەتوانن بەکاریبهێنن. لەن����او ش����اری هەولێری����ش کۆمپانیایەک هێڵی ئینتەرنێتی وایەرلێس����ی بۆ پاسەکان دابینک����ردوەو لەالیەن سەرنشینانیش����ییەوە پێشوازییەکی گەرمی لێدەکرێت. ئەنجام جەبار قوتابیی کۆلێژی کارگێڕیی‌و ئابوریی لەزانکۆی س����ەالحەدین ،کە یەکێکە لەوهاواڵتیانەی بەو پاسانە هاتوچۆ دەکات، دەڵێت "تابتوانم بەو پاسانە هاتوچۆ دەکەم کە ئینتەرنێتیان تێدایە ،چونکە ئێستا بەبێ دەس����تکەوتنی زانیاریەکان ناتوانین خۆمان بگرین". لەبارەی سودەکانی ئەو خزمەتگوزارییەی
نوێترین کاری له‌بواری درامادا ،درامای (هه‌نگاوه‌کان���ی س���ه‌ر خۆڵه‌مێش)ه له‌ده‌رهێنانی گه‌زیزه عومه‌ر له‌قۆناغی مۆنتاژدای ه بڕیاره سه‌ره‌تای ساڵی تازه په‌خش بکرێت. هه‌روه‌ها جگ ه له‌بواری ش���انۆو دراما، ش���ادی ئ���ارام به‌ش���داریی فیلمێکی سینه‌ماییش���ی ک���ردوه ،ئ���هو فیلم ه به‌ناوی (بازن���هی ڕه‌ش) له‌ده‌رهێنانی جه‌میل ڕۆس���ته‌مییه‌و هێش���تا نمایش نه‌کراوه.
11
پاس����ەکان ،ئ����ەو خوێن����دکارەی زانک����ۆ رایدەگەیەنێ����ت "یەکێ����ک لەس����ودەکانی گەڕانەوەی کاتە بۆ دەستکەوتنی زانیاریەکان. بۆنمونە بەیانیان تا دەگەمە شوێنی مەبەست، لەهەواڵ‌و وردەکارییەکان ئاگاداردەبم‌و لەوانیە پەیوەندییش بەهاوڕێیان����ەو بکەم .هەروەها لەکاتی گەڕانەوە بۆ ماڵ����ەوە لەتەواوی ئەو ڕوداوو زانیاری����یو هەوااڵن����ە ئاگاداردەبم کە ئەو ڕۆژە ڕویانداوە ،چونکە لەوانەیە بەهۆی دەوامی زانکۆ نەمتوانیبێت ئەوکارەبکەم". هەروەها یەکێکی دیکە لەو سەرنشینانەی پاسەکان بەناوی رێبوار حەسەن ،کە پیشەی فەرمانبەرە رایدەگەیەنێت دەیان جار نزیکەی کاتژمێرێک چاوەڕوانی ئەو پاسەی کردوە کە هێڵی ئینتەرنێتی تێدایە" ،پاسی تریش هەبوە بەاڵم سەرنەکەوتوم چونکە حەزم لێبوە بەو پاسە بڕۆم کە وای فای تێدایە چونکە ئێستا بەبێ ئینتەرنێت هیچت بۆناکرێت" . هەروەه����ا دەڵێ����ت "ئ����ەو پاس����انەی کە ئینتەرنێتی تێدانییە کەم کەس سەردەکەوێت، تەنه����ا ئەوانە نەبێ����ت لەئینتەرنێت س����ود وەرناگرن‌و بەتەمەنن ،ئەگەرنا پاسەکانی وای فای س����ەرەی بۆدەگیرێ����تو جمەیان دێـت‌و کەس ناچێت بەالی پاسەکانی ترەوە". ئەو فەرمانبەرە ئەوەش����ی بەپێکەنینەوە گێڕایەوە کە "ڕۆژێکیان نزیکەی کیلۆمەترێک لەشوێنی کاره‌کەمەوە دورکەوتبومەوە لەبەر ئینتەرنێ����ت ئاگام لێنەبو تا دواتر بەناچاریی
دابەزیم‌و بەتەکس����یی هاتمەوە شوێنی خۆم. چونک����ە ئینتەرنێتەک����ە زۆر خێرابوو منیش سەیری ڤیدیۆیەکم دەکرد". ئەحم����ەد تەه����ا یەکێک����ە لەش����ۆفێری ئەو پاس����انەی هێڵی ئینتەرنێت����ی تێدایەو بەئاوێنەی ڕاگەیان����د کە ئەو خزمەتگوزارییە کاریگەری����ی زۆر باش����ی هەب����وە لەس����ەر پیش����ەکەی‌و پاس����ەکەی هەمیش����ە نەفەری تێدایەو هیچ کاتێک کوش����نێکی چۆڵ نابێت، "کەس����ی وا هەیە دەڵێت نزیکە کاتژمێرێکە چاوەڕوان����ی تۆم" .هەروەه����ا دەڵێت "لەناو پاس����ەکان هەمویان مۆبایلیان پێیە هەندێک جار س����ەیریان دەکەم مەگەر یەک دوانێکیان ئەگەرنا هەمویان مۆبایلیان پێیە و خەریکی ئینتەرنێتن". لەبارەی دابینکردنی ئەو خزمەتگوزارییەوە ئەو ش����ۆفێری پاس����ە ڕایگەیاند کە لەالیەن کۆمپانیایەکەوە بۆیان دابینکراوە لە 6بەیانی تاکو 8ئێ����وارە " وەرگرتنی ئەو ئامێرە بێ بەرامبەرە وەک پارە ،بەاڵم دەبێت ڕیکالمی کۆمپانیاکە لەجامی پێش����ەوە س����ەیارەکەت بدەیت". هەروەه����ا رایدەگەیەنێ����ت ک����ە بەه����ۆی ئەوانەوە ،هاوڕێکانیان ئیشیان کەمبوەتەوە "کێش����ەکە ئەوەیە هەندێ����ک لەبرادەرانمان ئیشیان کەمبوە بەهۆیەوە چونکە کۆمپانیاکە 7هێڵی پێداین ئ����ەوەش زۆر کەمە بەراورد لەگەڵ ژمارەی پاسەکان".
گه‌نجێك ساڵ‌و نیوێك ی ته‌مه‌ن ی ده‌به‌خشێت به‌دروستكردن ی ته‌زبیحێك بۆ هه‌ڵه‌بجه ئا :میهره‌بان سه‌الم ی خه‌ڵكی هه‌ورامان ته‌زبیحێك پیاوێك ی 18 دروستده‌كات ك ه درێژیه‌كه مه‌ترو نیوه‌و ل ه 5هه‌زار دانه‌ی قه‌زوان دروستكراوه ،مه‌به‌ستی له‌وكاره‌ش ی بۆ ی هاوخه‌میی خۆیه‌ت ده‌ربڕین كاره‌ساتی كیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌و وهك ی 5هه‌زار هێمایه‌ك بۆ شه‌هیدبون كه‌س لهو كاره‌ساته‌دا.
ژماره‌ی دانه‌كان ی ته‌زبیحه‌كه پێنج س���ه‌نعان فای���ه‌ق ،دانیش���تو ی هه‌زاره‌و گوزارشتن ی سه‌ر به‌پارێزگا ی خورماڵ شارۆچكه نیوێك یی له‌ژماره‌ی شه‌هیدانی ی س���اڵ‌و هه‌ڵه‌بج���ه ،م���اوه ی ته‌رخانك���ردوه ته‌مه‌ن���ی خ���ۆ ب���ۆ هه‌ڵه‌بجه دروس���تكردنی ئ���هو ته‌زبیح��� ه تا لهو
ی رێگهیهوه گوزارش���ت له‌خ���همو ئازار هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان بكات .ئهو لهوبارهیهوه ێ ی هه‌ڵه‌بج���هی ده‌كه‌م بۆ ئ���هوهی لهو ی راگه‌یاند" ،من لهبهرئهوه به‌ئاوێن��� ه ی تر لهسهر خه‌ڵكی ئه‌م هه‌ورامانه‌م‌و كوردم ،بۆی ه وهك یادگاریی‌‌و به‌ڵگه‌یه‌ك ی ههم���و كوردێك‌و كاره‌ساتی ،1988بمێنێته‌وه". به‌ئ���ازارو خه‌مه‌كان ی ی 16ی مارس ی هه‌ڵه‌بجه له‌رۆژ شار دایكی جه‌رگس���وتاوێك ده‌زانم‌و هه‌ست ی به‌ئازاره‌كانی���ان ده‌ك���همو هه‌ڵه‌بجه‌ش ،1988له‌الی���ه‌ن فڕۆكه جه‌نگییه‌كان ی ی روخ���اوه‌وه ،به‌بۆمب ی به‌عس��� ی بیرناچێت���هوه ،بۆی ه رژێم تاهه‌تای���ه ئازار جی���ا له‌كاره‌كانی پێش���وم ،بیرم لهوه كیمیایی هێرشی كرایه سه‌رو به‌هۆیه‌و‌ه ی 5ه���ه‌زار كه‌س ك ه زۆرینه‌یان ك���ردوه ك ه ئه‌م ته‌زبیحه دروس���تبكه‌م نزیكه ی ژن‌و منداڵ‌و بهس���ااڵچو بون ،گیانیان ك��� ه گوزارش���ت ل���ه 5000ش���ه‌هید له‌ده‌ستداو هه‌زارانی دیكه‌ش برینداربون هه‌ڵه‌بجه‌یه". ی ی زۆریان به‌هۆ ی ئه‌م كار‌هی ،ك ه هێش���تا به‌ش���ێك س���ه‌باره‌ت به‌بیرۆكه ی ئهو كاره‌ساته‌و‌ه به‌ده‌ست ی ئاس���ه‌وار سه‌نعان ئاماژه‌ی به‌وه‌دا ك ه "بیرۆكه ی ته‌زبیحه‌كه‌م دهگهڕێتهوه چه‌ندین نه‌خۆشیه‌وه ده‌ناڵێنن. دروستكردن ی ی ورده‌كاری��� س���ه‌نعان له‌باس��� ی س���اڵ‌و بۆ دو س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر ،ماوه نیوێكیش��� ه س���ه‌رقاڵی دروستكردنیم‌و ئیش���ه‌كه‌یدا ده‌ڵێت" ،ئ���ه‌م ته‌زبیح ه ی 18مه‌ترو نی���و ده‌بێت‌و له‌ئێس���تادا ته‌واوبوه ،زۆر دڵخۆش���م درێژییه‌ك���ه ی بهوهی ك ه ئه‌م ته‌زبیحه‌م تهواوكردوهو به‌ق���ه‌زوان دروس���تمكرد ،لهبهرئهوه ی كورده‌وارییه‌و زۆرتریش ی قه‌زوان ره‌مزێك ی تر پێشكه‌ش���ی مۆنۆمێنت ماوه‌یه‌ك
ته‌‌رازوو هه‌نگاوه تازه‌كه‌ت سودی بۆت ده‌بێت ه���ه‌م له‌ڕوی دارایی���هوهو ههم له‌ڕو ی واتایی���هوه ،زۆر بی���ری لێمه‌ك���هوه، گه‌شبین به.
دوپشک ئه‌م ماوه‌یه زیاتر هه‌س���ت به‌پش���و ده‌كه‌ی���تو زیات���ر خ���ۆت به‌م���اڵ‌و منداڵته‌وه سه‌رقاڵ ده‌كه‌یت ،ئه‌مه‌ش هه‌نگاوێكی باشه بۆت.
ده‌مێنێت���هوه 5000 ،ده‌ن���ك قه‌زوان���م به‌كارهێن���اوهو خۆم چومه‌ته ش���اخ‌و قه‌زوانه‌كان���م كۆكردونه‌ته‌و‌ه به‌ته‌ڕیی‌‌و هێناومن له‌ماڵه‌وه دروستمكردون". ی لێوه ده‌كات، وهك س���ه‌نعان باس��� ژم���اره‌ی دانه‌كان���ی ته‌زبیحه‌كه پێنج ه���ه‌زاره‌و گوزارش���تن له‌ژم���اره‌ی ی شه‌هیدانی هه‌ڵه‌بجه‌و ئهو قه‌زوانانه‌ش بهكاریهێناوه گه‌وره‌و بچوكیان تێدایه، ی ك ه ئه‌م���ه‌ش وهك هێمایه‌ك بۆ ئهوه له‌ن���او ش���ه‌هیده‌كاندا ژماره‌یه‌كی زۆر له‌منداڵ‌و گهوره هه‌بون.. ی ته‌زبیحه‌كه‌ش به‌به‌كر‌ه گوڵنگه‌كان��� دروس���تكراوه‌و تاڵ���ی به‌كره‌كانی���ش ی سورو ژماره‌یان 5000تاڵه ،ك ه به‌ڕه‌نگ سپی‌‌و زه‌ردو سه‌وز نه‌خشكراوه‌و هێمای ه ی ی ئااڵی كوردستان ،له‌دوا بۆ ره‌نگه‌كان ی دو گوڵنگه‌كان ،ئهو دو تاڵ ه به‌كره‌یه ی ی جیاكردونه‌ته‌و‌ه یه‌ك ك���ه له‌یه‌كت���ر 8دانه قه‌زوان���ی پێوه‌یه‌‌و ئاماژه‌یه بۆ ی كاره‌ساته‌كه ()1988و س���اڵی رودان ی نێوانێكیان تێده‌كه‌وێت‌و ته‌نها 3 ئید ی ی تر ی دان���اوهو به‌به‌كر‌ه له‌وان قه‌زوان جیاكردوه‌ت���هوه ،ئه‌مه‌ش گوزارش���ت ه ی ی 3و دواتریش 16دان هی تر له‌مانگ��� به‌دوای یه‌كدا ریزك���ردوهو به‌به‌كره‌ك ه ی نێوانی تێخس���توه ك ه ئه‌م���ه‌ش واتا ی كاره‌س���اته‌كه ده‌گه‌یه‌نێ���ت ك ه رۆژ ی مانگ ب���وه ،دوای ئهوه 5000 ( )16 دانه‌كه ده‌ستپێده‌كه‌ن. ی خۆی���دا ئ���هو ئێس���تا له‌ماڵه‌ك��� ه ی ده‌ڵێت ی داناوه‌و وهك خۆ ته‌زبیحه‌كان ی ك���ه دوای ئهو زۆر خۆش���حاڵم بهوه ماوه زۆره ئ���ه‌م ته‌زبیحان ه ته‌واوبكه‌م ی وهك وه‌فایه‌ك بۆ هه‌ڵه‌بجه‌و كاره‌سات ی ی مۆنۆمێنت هه‌ڵه‌بج���ه" ،پێشكه‌ش���
که‌‌وان هه‌ڵه‌تكرد كه هه‌وڵی ده‌س���تكه‌وتنی زانیارییت نه‌دا لهسهر كاره نوێیه‌كه‌ت، ئه‌م���ه ئه‌بێت���ه ه���ۆی دواكه‌وتن���ت له‌ئه‌ركه‌كانت.
ێ هه‌ڵه‌بج���هی ده‌كه‌م بۆ ئ���هوهی لهو ی تر بمێنێته‌وه‌و زیاتر وهك ئهو شتانه ی پێ ده‌وڵه‌مه‌ند ی هه‌ڵه‌بجه مۆنۆمێنت��� بكه‌م". ی س���ه‌نعان داواش���یكرد ههمو تاكێك ی هه‌ورامان‌و هه‌ڵه‌بجه ك ه ههر س���نور كه‌سێك ههر پیش���ه‌یه‌ك ده‌زانێت" ،با لهو رێگهیهوه گوزارش���ت له‌هه‌ڵه‌بجه‌و ئهو كاره‌سات‌و ناخۆشییان ه بكات". ی شانۆدا كارده‌كات، ی له‌بوار بهوپێیه ی ی تر س���ه‌نعان فایه‌ق چه‌ندی���ن كار ب���ۆ هه‌ڵه‌بج���هو كاره‌س���اتی هه‌ڵه‌بج ه ی ئهنجامداوه وهك ده‌رهێنان‌و نوس���ین سیناریۆو به‌ش���داریكردن وهك ئه‌كته‌ر له‌زۆرێك له‌ش���انۆكان ك ه بۆ هه‌ڵه‌بج ه كراون له‌زۆرێك له‌شوێنه‌كان.
سه‌نعان فایه‌ق
گیسک ئه‌ك���را زیات���ر راس���تگۆبیت له‌گه‌ڵ خێزان‌و هاوڕێ نزیكه‌ك���هت ،نه‌وتنی راستییه‌كان كارێكی باش نیه.
سه‌‌تڵ هێنده توڕه مه‌به له‌هاوس���ه‌ره‌كه‌ت با كێش���ه له‌نێوانتان دروست نه‌بێت، راسته ئێس���تا خۆشی ده‌وێیت بهاڵم ترسی دوارۆژت ههبێت.
نه‌‌هه‌‌نگ زۆر بیر له‌ته‌ندروستیت ئه‌كه‌یته‌وه، ئه‌مه‌ش بۆته كێشه له‌نێوانت له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ت ،هیچ كاتێكی خۆشتان بۆ خۆتان ته‌رخان نهكردوه.
10
rangalayawene@gmail.com
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
به‌هۆی نه‌بونی خوێنه‌ره‌وه له‌کۆی ه کتێبخانه‌یه‌ک داده‌خرێت
"خه‌ڵک وه‌اڵمدانه‌وه‌ی باش����ی نه‌بو بۆ کتێبخانه‌که"
شادی ئارام :به‌ڕۆحم‌و ب ه ئا :ئاوێنه شادی ئارام ،یه‌کێک له‌خانم ه ئه‌کته‌ر‌ه گه‌نجه‌کان���ی ب���واری درامای ش���انۆی کوردس���تان .ئهو ،ده‌رچوی په‌یمانگای هونه‌ر‌ه جوانه‌کانی ش���اری سلێمانیی س���اڵی 2005هو لهو کاته‌یشه‌و‌ه سااڵن ه به‌شداریی کاری شانۆو دراما ده‌کات. له‌مانگ���ی ڕابردودا ،له‌گ���هڵ ده‌رهێنه‌ر زه‌ری���ا س���امی ،ش���ادی به‌ش���داریی له‌ش���انۆیی "په‌یوه‌ندی���ی ک���راوه‌ی هاوسه‌رێتیی"کرد .س���تافی ئهو ئیش ه ماوه‌یه‌ک���ی زۆر س���ه‌رقاڵی پڕۆڤه‌بون‌و روبه‌ڕوی چه‌ندین کێشه‌و گرفت بونه‌وه. ئهو ئه‌کت���ه‌ره ههرچهنده کێش���ه‌کانی به‌رده‌میان به"زۆر قورس" باس ده‌کات، بهاڵم له‌باره‌ی ئهوهی ئایا ئهو کێش��� ه به‌رده‌وامان ه وا لهو ناکه‌ن ساردببێته‌و‌ه له‌کاری شانۆ ،ده‌ڵێت "بڕوا ناکه‌م ئه‌م ه
لهو ماوه‌ی����ه‌دا بۆم����ان ده‌رکه‌وت ک ه ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د به‌فرۆش����تنی کتێ����ب ناتوانی����ن ئهو بڕه پاره‌یه‌مان ده‌س����تبکه‌وێت .ئێمه دوای ته‌نها سێ مانگ له‌کردنه‌وه‌ی، چاوه‌ڕوانییه‌کی زۆرمان لهسهر خه‌ڵکی کتێبخانه‌ی (مه‌سعود محه‌مه‌د) کۆیه هه‌بو بۆ ئ����هوهی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی له‌شاری کۆیه به‌هۆی که‌میی باشیان ههبێت بۆ کتێبخانه‌که ،بهاڵم خوێنه‌ره‌وه داده‌خرێت. له‌ئاست چاوه‌ڕوانیی ئێمه‌دا نه‌بو". ح����ازم عه‌لی خاوه‌ن����ی کتێبخانه‌که‌ی خاوه‌ن����ی کتێبخانه‌ک����ه ئ����ه‌وه‌ش کۆیه ،له‌باره‌ی بڕیاری داخستنه‌که‌وه ڕاده‌گه‌یه‌نێ����ت ک����ه لهس����ه‌ره‌تاوه به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند "لهب����ه‌ر ئهوهی ژماره‌یه‌ک����ی زۆر س����یمیناریان ئێم����ه مانگانه 900ه����ه‌زار دینارمان رێکخس����توه له‌پێناوی ئ����هوهی هانی ده‌وێ����ت بۆ ئهوهی پێداویس����تیه‌کانی خه‌ڵک ب����ده‌ن بۆ گرنگییدان به‌کتێب‌و کتێبخانه‌ک����ه دابین بکه‌ی����ن ،ده‌بێت خوێندنه‌وه "بهاڵم دیسان لهو ئاسته‌دا له‌داهات����ی فرۆش����ی کتێب����ه‌کان ئهو نه‌بو که‌چاوه‌ڕێمان ده‌کرد ،بۆیه پاش بڕه پاره‌یه پاش����که‌وت بکه‌ین .بهاڵم وردبون����هوه له‌بابه‌ته‌که‌و دوای ئهوهی
رێبوار سەعید پێشانگایەکی تایبەت بەکۆبانی دەکاتەوە
لەسلێمانی بەفیستیڤاڵ یادی رۆژی جیهانیی مافی مرۆڤ دەکرێتەوە بەبۆنەی رۆژی جیهانیی مافی مرۆڤەوە ،رێکخراوی گەشەپێدانی مافی مرۆڤ فیستیڤاڵێک سازدەکات. فیستیڤاڵەکە لەرۆژی 4ی کانونی یەکەم دەستپێدەکات‌و تا رۆژی 10ی هەمان مانگ ،کە هاوکاتە لەگەڵ رۆژی جیهانیی مافی مرۆڤ،بەردەوام دەبێت.
لەدرێ���ژەی کارو پرۆژەکاندا لەهەرێمی کوردس���تان ب���ۆ ش���اری کۆبان���ی، پێش���انگایەکی تایبەتی شێوەکاریی بۆ نەبەردییەکانی ئەو ش���ارە لەسلێمانیی دەکرێتەوە. گەلەریی ئازاد شەوقی لەشاری سلێمانیی پێش���انگایەکی تایبەت بۆ ش���ێوەکارو راگ���ری کۆلێ���ژی هون���ەری زانک���ۆی سلێمانی ،د .رێبوار سەعید دەکاتەوە ک���ە تێی���دا هونەرمەند بەش���ێوازێکی نوێ چیرۆکی س���ەرکەوتنەکانی شاری کۆبانیی خۆرئاوای کوردس���تان نمایش
کاوڕ ئ���هو كۆڵ���ه گه‌وره‌یه‌ی بهس���ه‌رتدا كه‌وتبو خه‌ریكه ئه‌م ماوه‌یه س���وك ده‌بێت ،چاوه‌ڕوانی هه‌واڵی خۆشبه لهم چه‌ند رۆژه‌دا.
گا
کار لهم���ن ب���کات وه‌ک ئه‌کته‌ر ،هیچ کات له‌بچوکترین تا قورسترین کێش ه هیچ ڕه‌نگدانه‌وه‌یه‌ک���ی بۆ من نابێت، چونک ه من به‌رۆحم‌و به‌عه‌شقه‌و‌ه شانۆ ده‌که‌م". لهو ش���انۆییه‌دا ،ش���ادی ئارام وه‌ک ئه‌کته‌رێکی کچ توانی لێهاتوان ه نواندن بکات‌و س���ه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێت، لهو بارهیهوه ده‌ڵێت "له‌ڕاس���تیدا من زۆر لهو ئه‌زمون ه ده‌ترسام‌و شانازییش ده‌ک���ه‌م ک��� ه جه‌ریئانه ئه‌کت���م کرد. ترسه‌که‌م له‌وه‌وه‌بو ک ه وه‌ک ئه‌کته‌رێک ئهو ئیش ه له‌توانای مندا نه‌بێت ،چونک ه یه‌ک���ه‌م جارم��� ه به‌ش���داریی کارێکی کۆمیدیای جاد بکه‌م ،بهاڵم به‌هاوکاریی زۆری زه‌ریا س���امی ده‌رهێنه‌ر توانیم خۆش���به‌ختانه ئه‌نجامی باش���ی الی بینه‌ر لێبکه‌وێته‌وه". هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "هه‌میش��� ه ئازادییه‌ک به‌خۆم ئه‌ی���ه‌م له‌کاتی ئیش���ه‌کاندا،
هه‌ڵبه‌ت��� ه ئ���هو ئازادیی��� ه به‌جوانیی ئه‌پارێزم ،چونک���ه جوانترین دیاریی باوکم‌و دایکم ه ک ه پێشکه‌شیانکردوم، بۆی��� ه گ���وێ به‌باکگراونده‌که‌ی ناده‌م له‌ڕوی کۆمه‌ڵێک ئه‌قڵی سه‌له‌فییه‌و‌ه ک ه نازانن چ جۆره خوێندنه‌وه‌یه‌ک بکه‌ن‌و بگره نازانن هونه‌ر چ واتایه‌کی ههیه". هه‌رچه‌ن���ده داواکراو‌ه ش���ا نۆ ییه که نمایش���بکرێته‌و ه، "ب���ه‌اڵم بۆم���ان نه گو نج���ا به‌هۆی کێش��� ه ئه‌به‌دییه‌کان���ی ههم���و کات‌و س���اڵێک ک��� ه دێن ه ب���ه‌رده‌م ش���ا نۆ کا ر ا ن ، و ه‌ز ا ر ه‌تێک���ی
هی����چ الیه‌نێک ده‌س����تی یارمه‌تیی بۆ درێژنه‌کردی����ن ،بریارماندا کتێبخانه‌ک ه دابخه‌ین". ناوب����راو ئام����اژه‌ی به‌وه‌ش ک����رد که ب����ۆ م����اوه‌ی دو هه‌فته داش����کاندنی %20یان ده‌بێت بۆ دانیشتوانی کۆیه‌و خوێندکارانی زانکۆی کۆیه که‌ئێس����تا کاتی نوس����ینه‌وه‌ی توێژینه‌وه‌کانیانه ده‌توانن سه‌ردانی کتێبخانه‌ی مه‌سعود محه‌مه‌د بکه‌ن‌و سودی لێوه‌ربگرن. کتێبخان����هی ش����اری کۆی����ه له‌رۆژی 2014/8/23کراوه‌ته‌وه‌و ناوه‌که‌ش����ی ده‌گه‌ڕێت����هوه بۆ نوس����ه‌ری ناوداری کوردو له‌دایکبوی شاری کۆیه مه‌سعود محه‌مه‌د.
ئا :ئاوێنە
دەکات. پێش���انگاکە وەک چاالکییەک���ی نوێی گەلەری���ی ئ���ازاد ش���ەوقیی‌و دەزگای ڕۆش���نبیریی جەم���ال عیرفانەو بڕیارە لەم مانگەدا بکرێتەوە. ش���ەڕڤانانی ش���اری کۆبانی ،ماوەی زیاتر لەدو مانگە توانیویانە خۆڕاگرانە بەرگەریی لەش���ارەکەیان بکەن‌و ببنە مایەی س���ەرنجی ت���ەواوی دونیا ،لەو میانەش���دا بوەت���ە هەوێن���ی چەندین کاریی هونەریی لەکوردستان‌‌و هەروەها لەجیهاندا.
ره‌نگاڵه
زانا حەمە غەریب ،بەرپرسی رێخراوەکە رایگەیان���د کە ب���ۆ زیاتر ناس���اندن‌و کارکردن بەئاراس���تەی چەس���پاندن‌و گەش���ەپێدانی مافەکان���ی م���رۆڤ، بڕیاریانداوە هەمو ساڵێک هەفتەیەکی فراوان بەوبۆنەی���ەوە رێکبخەن‌و کارو چاالکیی تایب���ەت بەمافەکانی مرۆڤی تێدا ئەنجام بدەن. چاالکییەکانی ئەمس���اڵ بەش���ێوەی فیس���تیڤاڵێکی بەرف���راوان دەبێ���تو ی فاشیۆن تایبەت پێکدێت له‌نمایشێک بەج���ل‌و بەرگی ژن���ە پێش���مەرگەو ی کوردس���تان ،هەروەها ش���ەڕڤانەکان س���یمینارو پانێ���ڵ‌و ک���ۆڕی تایبەت بەمافەکان���ی مرۆڤ‌و پێش���انگایەکی
دوانه
خ���ۆت زۆر ماندوك���ردوه زۆر دڵخۆشی به‌هاتنی میوانه‌كانت‌و كاتێكی خۆش به‌سه‌ر ئه‌به‌ن‌و دورنیه به‌بیركردنه‌وه‌كانت ،راسته ئهو شتانه‌ی بیری لێده‌كه‌یته‌وه قورسه‌و پێویستت گه‌شتێكی دهرهوهی شار بكه‌ن. به‌بیركردنه‌وه ده‌كات.
فۆتۆگراف���ی .جگ���ە لەوان���ەش بەڕێوەچون���ی فیس���تیڤاڵێکی تایبەت ی کورد بەفیلم کە جگە لەسینەماکاران ی ی هەری���ەک لەواڵتان��� س���ینەماکاران ئەمه‌ری���کا ،ئەرجەنتین ،هیندس���تان، بەریتانیا ،بەلجیکا ،بەحرەین ،سوریا، ئێران ،تورکیا ،پورت���وگال ،هەروەها ی ئەڵمانیا بەفیلمەکانیان لەفێس���تیڤاڵ ی مرۆڤ بەش���دارن کە ی مافەکان فیلم بڕیارە 7رۆژ بەردەوامبێت. ی چاالکیەکان���ی ئ���ەم س���ەرجەم ی فیستیڤاڵە لەمۆزەخانەی نیشتیمانی ئەمنە سورەکە بەرێوەدەچێت" ،چونکە ئەم مۆزەخانەیە ش���وێنی ئەشکەنجەو کوش���تن‌و زیندان���ی ک���وردان ب���وەو ی بەعس���ەوە لەالیەن رژێمی دیکتاتۆر ی بەرامبەر زۆرترین تاوان‌و پێشێلکاری ی تیادا کراوە". بەمرۆڤایەت س���ااڵنەو لە10ی کانون���ی یەکەمدا ی���ادی رۆژی جیهانیی مافی مرۆڤ دەکرێتەوە ،ئەو رۆژەش بۆ ساڵی 1948دەگەڕێت���ەوە ك���ە تێی���دا ئەنجومەن���ی گش���تیی نەت���ەوە یەکگرت���وەکان ،ب���ۆ یەکەمی���ن جار جاڕنامەی مافەکانی مرۆڤی ڕاگەیاند.
قرژاڵ
شێر
ی جوانكاریی ههمو شتێك نیه له‌ژیان، به‌ده‌ستی خۆت خۆتت خسته قه‌یران داراییه‌وه ،راسته هاوڕێكه‌ت پێویستی پێویس���ت بهو ههمو خۆده‌رخس���تنه پێتبو بهاڵم نه‌ده‌بو خۆش���ت وا قه‌رزار ناكات ،تۆزێك بایه‌خیش به‌كاره‌كه‌ت بده. بكه‌یت.
فه‌‌ریک پێویستت به‌بیركردنه‌وه‌ی زیاتره بۆ ئهوهی بڕیار لهس���ه‌ر دوارۆژی خۆت بده‌ی���ت ،كارێكی ئاس���ان نیه وا زو بڕیار بده‌یت.
12
) )455سێشه‌مم ه 2014/12/2
birura.awene@gmail.com
کوبانی :شارێکی بێ مێژو
بیروڕا
شەڕڤانان ،جەنگاوەرانێکی بێ مێژو
بەشی دوهه‌م کوبانی شارێکی بێ مێژو لەنوسینەکەی کاک بەختیاردا ساتەوەختی بەرگریکردنی جەنگاورەرانی کوبانی لەشارەکە، بەتەواوی���ی لەمێ���ژوی جەن���گاوه‌رەکان‌و لەمێژوی ش���ارەکەو لەمێژوی پارتە سیاسییە بەڕێوەبەرەکانی شارەکە ،دابڕاون .ههم کوبانی لەئەزمونی خۆی وەک کانتۆنێکی س���ەربەخۆ داب���ڕاوە ،ه���ه‌م جەن���گاوەرەکان لەئینتیما سیاسییو ئایدیۆلۆژیی‌و کۆمەاڵیەتییەکەیان‌و ههم سەرجەمی کێشە ئەتنیی‌و نەتەوەییەکانی ناو شارەکەو دەرەوەی شارەکەش ،لەپێشخانە سیاسییو نیش���تیمانیی‌و مرۆییەکانی .کاک بەختیار پێیوایە بەرگریکردنی جەنگاوەرەکان لەخۆی���ان‌و لەش���ارەکە بەر لەهه‌مو ش���تێک ناچێتەوە ناو ژینگەو سیاقە کوردییەکەی خۆی، ش���تێک نییە پەیوەندیی بەمێ���ژوی کوردەوە هه‌بێ���ت ،چونک���ە ،بەبۆچونی ئ���ەو ،ژینگەو سیاقە کوردییەکە لە "پەنجا ساڵی ڕابردودا" ژینگ���ەی گواس���تنەوەیە لەشکس���تێکەوە بۆ شکستێک‌و لەهه‌رەسێکەوە بۆ هه‌رەسێکی تر . هه‌روەها پێیوای���ە ئەو جەنگاوەرانەی کە ئهو بەرگرییە کەموێنەیە نیشانئەدەن ،کەسانێک نین لەناو پارتە سیاس���ییەکانی کوردستانەوە هاتبن ،بۆ نمونە سەر بەپەکەکەو پەیەدە بن، بەڵکو لەناو ڕوانینێکی نیتشەوەییەوە هاتون‌و بەرگرییەکی نیتش���ەوییانەش لەژیان دەکەن . بەمانایەک���ی دیکە ئ���ەم جەنگاوەرانە لەباتی ئەوەی منداڵی ئۆچ ئاالن‌و ساڵح موسلیم بن، منداڵی نیتشەن ،ش���ارەکەش لەباتی ئەوەی بەشێکبێت لەئەزمونێکی سیاسییو کۆمەاڵیەتی دیاریکراو ،جوگرافیایەک���ی دابڕاوە لەمێژوی خۆی‌و لەمێژوی بکەرەکان���یو بەرگرییەکیش ئەنجامئەدات ھیچ شتێک نایباتەوە ناو مێژوی سیاسیی جەنگاوەرەکانی. دابڕینی کوبانی لەمێ���ژوی خۆی‌و دابڕینی جەنگاوەرەکانی���ش لەژینگ���ە کۆمەاڵیەتیی‌و فەرهه‌نگی���یو سیاس���ییو گوتاری���یو ئایدیۆلۆژیی‌و مێژوییەک���ەی خۆیان ئەو کاتە بەئاسانی بۆ خوێنەران دەردەکەوێت کە کاک بەختیار "س���اتەوەختی گەمارۆدانی شارەکە" لە"ساتەوەختی بەر لەگەمارۆدانەکە" دادەبڕێت‌و لەنێ���وان ئەو دوان���ەدا بۆش���اییەکی جودیی گەورە دروست دەکات .کاک بەختیار پێیوایە کێش���ەی کوبان���ی "کێش���ەی بەڕێوەبردن"ی ش���ارەکە نییە بەڵکو "کێشەی بەرگرییکردنە" لەش���ارەکە ،بۆی���ە نابێت ک���ردە‌و ڕۆحیەتی بەرگرییکردن���ی جەن���گاوەرەکان بەش���ێوازو مێژوی بەڕێوەبردنی ش���ارەکەوەو بەخەیاڵی سیاسییو ئایدیۆلۆژیی جەنگاوەرەکانەوە گرێ بدەین .الی ئەم تیوریس���تە فەلسەفییە قوڵە باس���کردنی ئەم ش���تانە نەک زایدو بێمانان، بەڵکو وا دەک���ەن لەنرخ���ی بەرگریکردنەکە کەمببێت���ەوەو ئەو ژیانە ڕوت���ە کە بەرگریی لەخۆی دەکات بەشوناس‌و گوتارو سیاسەت‌و خەون‌و خەیاڵی جەنگاوەرەکان خۆیان پیس‌و کەمنرخ ببێت .کاک بەختیار ،وەک پیش���ەی هه‌میشەیی ،لێرەشدا دوالیزمێک دروستدەکات لەنێوان کوبانی "چ���ۆن خۆی ببات بەڕێوە"، لەگەڵ کوبانی "چۆن بەرگریی لەخۆی بکات". و ئەو دو مەس���ەلەیە بەتەواوی���ی لەیەکتری دادەبڕێ���ت .وات���ە ک���ردەی بەڕێوەبردن���ی ش���ارەکە بەر لەگەمارۆدانەک���ەی بەتەواویی دادەبڕێ���ت لەس���اتەوەختی گەم���ارۆدان‌و بەرگریلێکردنەک���ەی ،وای نیش���انئەدات ئەو بەرگریکردنە ھیچ پەیوەندییەکی بەش���ێوازی ڕێکخستنەوەی شارەکەوە نییە .لەم ڕوانینەدا مەسەلەی "بەڕێوەبردنی کوبانی" و مەسەلەی "بەرگریلێکردن"ی دو ش���تی جیاوازن‌و پێشی وایە "مەگ���ەر تەنها عەقڵێک���ی ئایدیۆلۆژیی بەیەکەوە کۆیانبکاتەوە" .کەس���ێک نەیەوێت حیکایەتێک���ی ئایدیۆلۆژیی س���ادە دەربارەی بەرگریکردنی جەنگاوەرانی کوبانی بەخوێنەران بفرۆشێت ،دەزانێت ئەم دوالیزم‌و جیاکارییە . دوالی���زم‌و جیاکارییەکی س���اختەن‌و لەدەیان سەرەوە هه‌ڵەن. ههم���و خوێنەرێک���ی س���ادە دەتوانێ���ت بپرسێت باش���ە ئەوانەی بەرگریی لەشارەکە دەکەن هه‌مان ئەو کەس���انە نین کە سااڵنێکە ش���ارەکە بەڕێ���وە دەب���ەن؟ عەقڵی���ەت‌و ڕۆحیەتی بەرگریکردن لەش���ارەکە بەش���ێک نییە ل���ەو عەقڵیەت‌و ڕۆحیەتەی ش���ارەکەی بەڕێوەبردوەو ئاراستە کردوە؟ ئایا جەنگاوەرە گەمارۆدراوەکان هه‌مان ئەو کەس���انە نین کە بەر لەس���اتەوەختی گەمارۆدانەکە شارەکەیان بەڕێوەب���ردوە؟ ئەوان���ەی ش���ارەکەیان بەڕێوەبردوە هه‌مان ئەو کەسانە نین کە ئێستا بەرگریی لێدەکەن؟ ئایا بەڕاس���ت دەتوانین بەرگیرکردنی جەنگاوەرەکان لەش���ارەکە لەو خەون‌و پ���رۆژەو پالن‌و واقیع���ە داببڕین کە ئەوان لەش���ارەکەدا بەرهه‌میانھێناوەو هه‌وڵی پیادەکردنی���ان داوە؟ ئای���ا جەن���گاوەرەکان دروستکراوی پەکەکەو یەپەگەن یان بەرهه‌می ڕۆحیەتێکی نیتش���ەویی تایبەتن کە لەپڕو بێ پێشینە لەو ساتەداو بەدابڕاویی لەمێژوی ئەو کەس���انە هاتۆتە کایەوە؟ دابڕینی ڕۆحیەتی
بەرگریکردن���ی جەن���گاوەرەکان لەمێ���ژوی بەختیار لێ���رەدا ئەنجامی ئەدات تەاڵقدانێکی بەڕێوەبردنی ش���ارەکە ،تەنه���ا لەیەک دۆخدا ڕەه���ای مێ���ژوو باوەش���کردنە بەهه‌ندێ���ک ڕاس���تە ،وات���ە بۆچونەک���ەی کاک بەختیار دەستەواژەو بیرۆکەی ئەبس���تراکتدا کە ھیچ دەکرێت تەنها لەیەک دۆخدا بس���ەلمێنرێت ،ش���تێک نایانھێنێتە ناو ئەو سیاقە مێژوییە ئەوەی���ش ئەوەی���ە جەنگاوەرەکان���ی کوبانی تایبەت���ەوە .کاک بەختیار نایەوێت ناوی ئەو لەکوبانی ب���ەر لەگەمارۆدانەک���ەوە نەهاتبن ،ھێزانە بھێنێت کە بەرگرییەکە بەڕێوەدەبەن، بەڵکو لەئاس���مانەوە کەوتبنە خوارەوە ،یان کە پەکەک���ەو پەیەدەن ،چونکە ئەم دو ھێزە کۆمەڵێک جەنگاوەری تری س���ەر بەمیلەت‌و دو ھێ���زی کۆنکریتی���ی ناو ناس���یۆنالیزمی مێژوو سیاقێکی تر بن‌و لەشوێنێکی ترەوە بۆ کوردی���ن‌و داواکارییەکانی���ان ،بەپل���ەی ئەو شارە ھێنرابن .کە مەسەلەکە بەو شێوەیە یەکەم ،داواکاریی نیش���تیمانیی‌و نەتەوەیی‌و نییەو ئەوان���ەی بەرگری���ی لەکوبانی دەکەن دیموکراس���ییەو بەش���ێکە لەخەباتێک���ی هه‌مان ئەو خەڵکەن کە لەش���ارەکەدا ژیاون‌و دورودرێژ بۆ بەدەس���تھێنانی مافە سیاسییو بەڕێوەی���ان ب���ردوە ،ئیت���ر چ لۆژیکێک ئەوە کۆمەاڵیەتیی‌و فەرهه‌نگییەکانی میلەتی کورد . دەسەلەمێنێت کە ش���ێوازی خۆبەڕێوەبردنی واتە س���ەرجەمی ئەو شتانەی داوای دەکەن‌و شارەکەو چۆنیەتی ڕێکخستنی پەیوەندییەکانی خەباتی بۆ دەکەن بەشێکن لەداواکارییەکانی ن���اوی‌و ش���ێوازی حوکمڕانیی‌و مەس���ەلەی ناس���یۆنالیزمی کوردی���یو ئاس���ۆکانی ئەم هاواڵتیبوون تیای���دا ،ھیچ پەیوەندییەکی بەو ناس���یۆنالیزمە ئاراس���تەیان دەکات .کاک ڕۆحی بەرگریکردنەوەوە نییە کە جەنگاوەرانی بەختیار دەزانێت باس���کردنی ئەم ڕاس���تییە ئەو ش���ارە نیش���انی ئەدەن .ئەوە "عەقڵی مێژوییە سادانە ،کە ئیشی ههر فیکرێکە النی ئایدیۆلۆژیی" من نییە کە بونی ئەو پەیوەندییە هه‌رە کەم���ی میتۆدیبون‌و زانس���تیبونی تێدا گریمان دەکات ،بەڵک���و ڕوانینێکی میتۆدیی بێت ،ههمو ڕاستییەک لەو تەفیسرە هه‌ڵەیەی زۆر سادەو ئاسانە ،کە بەداخەوە زۆربەی کات ئەو دەسێنێتەوە کە پێیوایە جەنگاوەرەکانی لەناو سەفسەتەی زۆرو زاراوەبازیی فرەجۆری کوبانی شەڕ بۆ "ژیانی ڕوت" دەکەن‌و لەباتی کاک بەختی���اردا وندەبێت‌و ڕێ���زی ناگیرێت .ئەوەی منداڵی ئۆچ ئاالن‌و ساڵح موسلیم بن، ڕاس���تە کوبانی لەپڕێکدا کەوتە بەردەمی ئەو کۆمەڵێ "جەنگاوەری س���ەرەتایی"ن‌و لەماڵی گەمارۆدان‌و پەالمارە بەرفراوان‌و ترس���ناکەی نیتش���ەوە هاتونەتە دەرەوە .لەباتی ئەوەش داعش ،بەاڵم ش���ارەکە بەر ل���ەو پەالمارەش کە ش���ەڕ بۆ ماف���ە ئەتنیی‌و نیش���تیمانیی‌و ههر لەالی���ەن ئەوان���ەوە بەڕێ���وە دەبرا کە نەتەوەیی‌و ئینسانییەکانی خۆیان بکەن ،شەڕ دواتر بەرگرییان لێکرد ،ئەوانەی ش���ارەکەیان دژ بەکاپیتالیزم‌و سیستم دەکەن( .ئەم خاڵە لەعەقڵی���ەت‌و دیدو خەیاڵێک���ی ئایدیۆلۆژیی دواتر دەگەڕێمەوە سەری). تایبەتەوە ڕێکخستوەو بەڕێوە بردوە ،هه‌مان ئەو کەسانەن کە بەرگرییان لێکردو بەرگریی سڕینەوەی مێژوی جەنگاوەرەکان لێدەکەن .دروس���تکردنی دوالیزمێک لەنێوان وەک وت���م کاک بەختی���ار تەنه���ا مێژوی ئەو دو الیەن���ەدا ههر لەبنەڕەتەوە هه‌ڵەیەکی کوبان���ی وەک ش���ار پش���تگوێ‌و پەکناخات، گەورەیەو ئەوەی ئاراس���تەی ئەم جیاکارییە بەڵک���و مێژوی جەنگاوەرەکانیش���ی بەهه‌مان دەکات لۆژیکێکە ناتوانێت بەبێ دروستکردنی دەرد دەب���ات .ئاش���کرایە "ڕۆحی بەرگریی" دوالیزم کاربکات‌و بنوس���ێت .کاک بەختیار و "دونیای ناوەکیی" جەنگاوەرەکانی کوبانی لەساتەوەختی گەمارۆدانه‌کاندا دروستنابێت، وەک دروس���تبونی ههر ڕۆحیەتێکی تایبەتی ئەویش مێژویەکی تایبەت‌و پەروەردەکردنێکی تایب���ەت‌و کۆمەڵێ���ک ھێ���زی تایبەت���ی لەپشتەوەیە .ئەو جەنگاوەرانە بونەوەری بێ شوناس‌و بێ خەون و بێ چاوەڕوانیی پێشین نین ،ڕوت‌و دابڕاو نین لەو مێژوە سیاس���ییو کۆمەاڵیەتی���یو ئایدیۆلۆژی���یو فەرهه‌نگییەی پێش گەمارۆدانی شارەکە ئامادەبوە .ئەوەی کاک بەختیار دەیکات هه‌وڵدانی ش���اردنەوەی ئەم ڕاستییە س���ادانەیە لەڕێگای زەخرەفەی زم���ان‌و دونیای���ەک ڕیتۆریک���ی بەتاڵ���ەوە . جەنگاوەران���ی کوبانی س���یحربازێک نەهاتوە لەناو ش���ەبقەکەیەوە دەریانبهێنێت‌و لەپڕێکدا لەو س���اتەداو لەو ش���ارەدا نیش���تەجێییان ب���کات ،کاغەزێک���ی س���پیی نی���ن‌و قەڵەمی ئەو س���اتەوەختە ب���ۆ یەکەمجارحەرفەکانی بەرگریکردن���ی لەس���ەر بنوس���ێت .بەڵک���و هه‌مویان ،یان النیکەم زۆربەی هه‌رە زۆریان، مێژویەکی سیاس���ییو حزبیی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و جێندەری���یو ئایدیۆلۆژیی تایبەتیان هه‌یە کە س���ڕینەوەیان بەتاڵکردنەوەی جەنگاوەرەکانە لەهه‌مو ئەو ش���تانەی بەو س���اتەوەختەو بەو ش���ێوازە لەبەرگریکردنی گەیان���دون .ئەگەر کاک بەختی���ار کەمەکێک نوس���ینەکەی منی بەھێمنیی‌و لەدەرەوەی حەزو ویستی شێواندندا بخوێندایەتەوە ،لەوە تێدەگەیش���ت من باس لەکۆمەڵێک جەن���گاوەر دەکەم کە مێژویەکی تایبەتی���ان هه‌ی���ە ،ک���ە پەروەرده‌کردنێکی سیاسییو فەرهه‌نگیی‌و کۆمەاڵیەتیی تایبەتیان هه‌یە ،کە کەس���انی کۆنکریتیی ناو کۆمەڵێک پ���ارت‌و ڕێکخراوی سیاس���یی کوردس���تانی کۆنکریتن ،ڕوانین‌و خەون‌و تەماح‌و وێناکردن‌و چاوەڕوانی���ی کۆنکریتی���ان ه���ه‌م لەخۆیان‌و ه���ه‌م ل���ەو دونیایە هه‌ی���ە کە ش���ەڕی تێدا دەک���ەن .ئەمانە "جەنگاوەری س���ەرەتایی" نین وەک کاک بەختیار تێیگەیش���توە ،بەڵکو جەن���گاوەری ئەودی���وو دوای س���ەرەتاکانن، جەن���گاوەری ن���او ئەزمونێک���ی سیاس���ییو س���اتی گەمارۆدان‌و جەن���گ لەکوبانی وەک کۆمەاڵیەتی���یو فەرهه‌نگی���ی تایبەتن‌و زمان‌و س���اتێکی بێ پێشینەو بێ س���یاقو بێ مێژو خ���ەون‌و چاوەڕوانییەکی تایبەت شوناس���ی نیشان ئه‌دات ،وەک "جەوهه‌ر"ێکی تازە وێنای ئ���ەوان دەستنیش���ان دەکات .هه‌ڵەیەک���ی دەکات کە پەیوەندیی بەڕابوردوی ئەو شارەو گەورەی���ە واتێبگەی���ن جەنگاوەرەکان���ی ھێزە بەرگریکەرەکان���ەوە نەبێت .بەبۆچونی کوبانی لەس���اتەوەختی گەمارۆدانی کوبانیدا من زەحمەت نییە لەوە تێبگەین کاک بەختیار دروس���تبون‌و پەیوەندییان بەمێژوی شەخسی ئەم جیاکاریی‌و دوالیزمە بۆ دروس���ت دەکات ،خۆیان‌و مێژوی گش���تیی شارەکەیان‌و مێژوی ئ���ەو نایەوێ���ت ڕۆحیەت���ی بەرگرییکردنەکەو سیاس���یی ئەو پارت‌و ڕێکخراوانەوە نییە کە ک���ردەی بەرگرییەک���ە لەناو س���یاقو ژینگە ئەندامن تیایاندا .بەزمانی میشێل فۆکۆ بدوێم کوردییەک���ەی خۆیدا ببینێ���تو بخوێنێتەوە ،ئەو جەنگاوەرانە ههم بەشێکن لەسیستمێکی چونک���ە ئ���ەو جگە لەشکس���تو هه‌رەس���ی گوتاری تایبەت‌و ههم بەش���ێک لەشێوازێکی بەردەوام ش���تێکی تر لەو سیاقەدا نابینێت .تایب���ەت لەپەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵت‌و ئەو پێیوایە کورد پەنجا ساڵە لەشکستێکەوە پەیوەندییەکان���ی مان���ا ،ه���ه‌م بەرهه‌م���ی بۆ شکس���تێکی تر دەڕوات ،هه‌ره‌س بەدوای "تەکنۆلۆژیایەکی تایبەتی خودس���ازیی"ن کە هه‌ره‌س بەس���ەر خۆیدا دەھێنێت ،ئیتر چۆن بەسەرێکەوە کردونی بەوجەنگاوەرانەی ئێمە ئێس���تا ببێتە خاوەن���ی ئ���ەو بەرگرییکردنە بینیمانن .من لێردا داوەریکردنی باشیی خراپی بێوێنەیە .بۆیە بۆ تێگەیش���تن لەم دیاردەی ئەو ج���ۆرە لەپەروەردک���ردن‌و تەکنۆلۆژیای بەرگرییە دەبێت بۆ ھۆکاری تر بگەڕێت ،ئەم بەخودبون‌و شێوازی مەعریفەو ماناو گوتارانە ھۆکارەش لەبەرگرییەکی نیتشەیی و گەڕانەوە ناکەم کە ئەوانی دروس���تکردوە ،مەس���ەلەکە ب���ۆ جەن���گاوەری س���ەرەتایی‌و بەرگریکردن ههر لەبنەڕەتەوە داوەریکردنی ئەو شتانە نییە لەژیانی ڕوت���دا دەدۆزێت���ەوە .ئەوەی کاک لەڕێگای ناونانیان بەباش یان خراپەوە ،بەڵکو
ئەوانەی بەرگریی لەشارەکە دەکەن هه‌مان ئەو کەسانە نین کە سااڵنێکە شارەکە بەڕێوە دەبەن؟ عەقڵیەت‌و ڕۆحیەتی بەرگریکردن لەشارەکە بەشێک نییە لەو عەقڵیەت‌و ڕۆحیەتەی شارەکەی بەڕێوەبردوەو ئاراستە کردوە؟ ئایا جەنگاوەرە گەمارۆدراوەکان هه‌مان ئەو کەسانە نین کە بەر لەساتەوەختی گەمارۆدانەکە شارەکەیان بەڕێوەبردوە؟
ھێما بۆکردن‌و ناسین‌و دانپیانانیانە .بینینیانە وەک دەس���پێکێکی میتۆدیی‌و سەرەتایەک بۆ خوێندنەوەو تێگەیشتن. کاک بەختیار لەو خاڵەدا ڕاس���تدەکات کە جەنگاوەرەکان���ی کوبانی وەک "لەش���کرێک کاردەکەن" ،کەس نکوڵی لەم ڕاستییە سادەیە ناکات ،بەاڵم ئەندامانی ئەو لەشکرە زەمەنێکی درێ���ژی پەروەردەکردن‌و سۆسیالیزەیش���نی سیاس���ییو کۆمەاڵیەتی���یو فەرهه‌نگی���یو ئایدیۆلۆژی���یو ڕەمزیی���ان لەپش���تەوەیە . شێوازێک لەپەروەردەکردن دروستیکردون کە من لەنوس���ینەکەمدا ب���ە "پەروەردەکردنێکی یۆتۆپی" ناونوسم کردوە( دواتر دەگەڕێمەوە سەر مەسەلەی یۆتۆپیا) .دابڕاندنی ڕۆحیەتی بەرگری���یو بەرەنگاربونەوەی ئەم لەش���کرە ل���ە س���اتەوەختەکانی ب���ەر ل���ە گەمارۆکە، لەپرۆس���ە درێژەکان���ی پەروەردەک���ردن‌و سۆسیالیزەیش���کردنی تایب���ەت ،لەمێ���ژوی شەخسیی خۆیان‌و مێژوی گشتیی شارەکەیان‌و مێژوی پارت‌و گروپە سیاسییەکانیان ،لەسەدان الوە هه‌ڵەی���ە .ئەوەی ئێمە لەچەند هه‌فتەی ڕابردوداو دوای سوکبونی گەمارۆدانی شارەکە بینیم���ان ئەوەیە ،هه‌مان ئ���ەو جەنگاوەرانە ، یاس���ایەک ب���ۆ ڕێکخس���تن‌و بەڕێوەبردن���ی پەیوەندیی نێوان نێرو م���ێ لەکانتۆنەکەیاندا دەردەک���ەن ،ک���ە بەتوندیی گرێ���دراوە بەو ڕۆحیەت���ە ئایدیۆلۆژیی‌و خەونە سیاس���ییەوە کە دونیای ناوەکیی ئەوان ئاراس���تە دەکات، ڕۆحیەتێک ،نە لەساتەوەختی گەمارۆدانەکەدا دروس���تبوە ،نە دوای کۆتایی یان سوکبونی گەمارۆکەش کۆتایی پێدێت ،بەڵکو بەش���ێکە لەمێژوی���ی ش���ارەکەو لەمێ���ژوی ھێزەکانی‌و لەمێژوی شەخسیی جەنگاوەرەکان خۆیان. تێزەی گەڕاندنەوە بۆ مێژو کاک بەختی���ار کە خۆی ههمو ش���ێوازێکی نیش���تەجێکردنی دی���اردەکان لەن���او مێژودا پش���تگوێدەخات ،کە مێژوی شارەکەو مێژوی جەنگاوەرەکان دەس���ڕێتەوە ،کەچی ڕەخنەی ئەوە لەمن دەگرێت کە دیاردەکەن لەناو مێژوو کاتی خۆیاندا ناخوێنمەوە .بەختیار پێیوایە ئەگەرچی من بەردەوام پێ لەسەر ئەو پرنسیپە میتۆدیی���ە دادەگرم کە داوام���ان لێدەکات بۆ تێگەیشتن لەدیاردەکان بۆ مێژو بگەڕێینەوە، باس لەمرۆڤی کۆنکری���تو دۆخی کۆنکریت‌و هه‌لومەرج���ی کۆنکریت بکەی���ن ،دیاردەکان لەناو سیاقە مێژوییە کۆنکریتەکانیاندا جێگیر بکەی���ن ،کەچ���ی ،بەبۆچونی ئ���ەو ،من ئەو قسانە تەنها وەک قسە دەکەم‌و بەشێک نییە لەتێزەیەک���ی تەتبیقیی کە من کاری لەس���ەر بک���ەم .لەپەیوەندیش���یدا بەکوبانییەوە ئەم "نامێژوییبونە! " ی من بەوە لێکئەداتەوە کە من وتومە ڕۆح���ی بەرگریی جەنگاوەرەکانی کوبان���ی پەیوەندیی بەو ڕەهه‌ندە یۆتۆپییەوە هه‌یە کە لەناو ناسیۆنالیزمدا ئامادەیە .کاک بەختی���ار پێیوای���ە ناس���یۆنالیزمی کوردیی ن���ەک هه‌ڵگ���ری ڕەهه‌ندێکی یۆتۆپ���ی نییە، بەڵکو هه‌ڵگری پرۆژەی شکس���تو تێکشکانی بەردەوامە ،لەهه‌رەس���ێکەوە بۆهه‌رەس���ێکی دیک���ەو لەکەوتنێک���ەوە ب���ۆ کەوتنێک���ی تر دەڕوات .بەبۆچون���ی ئ���ەو ناس���یۆنالیزمی کوردیی لە "پەنجا س���اڵی ڕاب���وردودا" جگە لەشکست ھیچی تری تۆمارنەکردوە ،ئیتر ئەو ڕۆحە یۆتۆپییەی من باس���ی دەکەم لەکوێوە ه���ات؟ کاک بەختیار پێیوای���ە ئەگەر من بۆ مێ���ژو بگەڕامایەوەو ناس���یۆنالیزمی کوردییم لەن���او مێ���ژوی ئەم پەنج���ا س���اڵی دواییدا بخوێندایەتەوە ،بەھیچ جۆرێک قسەم لە بونی ڕەهه‌ندی یۆتۆپی لەناو ناسیۆنالیزمی کوردییدا نەدەکرد .ناسیۆنالیزمێک ،کە بەبۆچونی ئەو ههمو گیانی شکس���تە ،یۆتۆپیای لەکوێ بو؟ ئەمە نیش���انی ئەدات کە من مێژو فەرامۆش دەکەم‌و قس���ەی گش���تییو حوکمی گشتیی نەسەلمێنراو ئەدەم. بەر لەهه‌مو شتێک بەبێ دەستنیشانکردنی ماناکان���ی یۆتۆپی���ا لەنوس���ینەکەی من���دا زەحمەت���ە وەاڵمی تەواوەتی ئ���ەم ڕوانینەی کاک بەختی���ار بدەمەوە ،بەاڵم ئەم بەش���ەی نوس���ینەکە هه‌ڵدەگ���رم ب���ۆ دوات���رو لێرەدا لەهه‌ندێک مەس���ەلەی س���ادەترو ئاس���انتر دەدوێ���م .ههر خوێنەرێک نوس���ینەکەی منی لەسەر کوبانی خوێندبێتەوە دەزانێت من باس لە "ناس���یۆنالیزمی کوردیی" بەڕەهایی‌و وەک گشتێکی هاوشێوەو بێ جیاوازیی‌و دابەشبونی ناوەکی���ی ناک���ەم ،بەڵک���و زۆر بەکۆنکریتی باس لەش���ێوازی کارکردن‌و پەروەردەکردنی سیاسییو دروستکردنی کەسایەتی جەنگاوەر الی پەکەکەو پەی���ەدە دەکەم .ئەم خاڵەش لەنوسینەکەمدا زۆر بەئاشکرایی دیارە .واتە من باس لە"ناسیۆنالیزمی کوردیی" بەگشتیی‌و بەڕەهایی ناکەم ،ههر لەبنەڕتیش���ەوە باوەڕم بەوە نییە شتێک ههبێت ناوی "ناسیۆنالیزمی کوردیی" بێت بەڕەهایی ،ناسیۆنالیزمی کوردیی لەه���ه‌ر پارچەیەکی کوردس���تاندا مێژویەکی تایب���ەت‌و بکەری تایبەت‌و ش���ێوازیکارکردنی تایبەت هه‌یە ،لەهه‌ر پارچەیەکیش���دا کێشەی تایب���ەت‌و تەحەدای تایبەت‌و دوژمنی تایبەتی
کاک بەختیار نوسەری ڕیتۆریک داوەریکردنە گشتگیرو گەورەکانە لەچەند ڕستەیەکی کەمدا حوکمی ھێجگار قەبە نەک تەنها بەسەر ههمو کورددا دەدات بەڵکو بەسەر ههمو خۆرهه‌اڵت‌و هه‌ندێکجار بەسەر ههمو مرۆڤایەتیدا دەدات .زۆرجار پاڵەوانی ناو ڕۆمانەکانی چۆن لەسەر دونیا قسە دەکەن خۆشی لەنوسینە تیورییەکانیدا هه‌مان شت دوبارە دەکاتەوە
هه‌ی���ە .لەه���ه‌ر یەکێکیش���یاندا ڕوی بەڕوی مۆدێلێک���ی تایب���ەت‌و جی���اواز لەدەوڵەت���دا تەقیوەتەوە ک���ە ناکرێت هه‌مویان لەژێر یەک دەستەواژەی س���ادەدا کۆبکەینەوە .ئەوەی لەبەش���ێکی کوردستاندا کێش���ەیەو بنەمای خەباتی نەتەوەیی‌و نیشتیمانییە لەبەشەکەی ت���ردا وا نیی���ە .بەهه‌رح���اڵ ئێرە ش���وێنی ڕونکردن���ەوەی ئ���ەم خااڵنە نیی���ە ،ئەوەی من لەو نوس���ینەدا لەس���ەر ڕۆح���ی بەرگریی جەنگاوەرەکان���ی کوبان���ی باس���ی دەکەم, دونی���ا ناوەکییەکەی ئ���ەو جەنگاوەرانەیە کە س���ەر بەدو پارتی سیاس���یی ناسیۆنالیستی کۆنکریت���ی ن���او دو پارچ���ەی کۆنکریتی���ی کوردس���تانن .س���یاقی خوێندنەوەی کوبانی لەنوسینەکەی مندا "س���یاقی ناسیۆنالیزمی کوردیی" نییە بەڕەهایی ،بەڵکو ئەو سیاقەیە ک���ە تیایدا پەکەکەو یەپەگ���ە وەک دو ھێزی زۆر کۆنکریت ئام���ادەن‌و کاردەکەن‌و بەرگری دەکەن .وەک وت���م کاک بەختیار باس لەوە دەکات کە س���یاقی ناس���یۆنالیزمی کوردیی بەڕەهایی لەپەنجا س���اڵی ڕابردودا س���یاقی "شکست" بوە ،ئەو پەنجا ساڵە لەدیدی ئەودا "مێژوی پارچە پارچەبون‌و پەشیمانبونەوەی بەردەوام‌و هەرەس‌و ئیفلیجیی س���ەمبولەکان ب���وە ،مۆرکی س���ەرەکی ئەم ناس���یونالیزمە قەیرانی ئیرادەگەریی بوە".
ڕیتۆریک‌و نرخاندنی قورس‌و نەسەلمێنراو هه‌مومان دەزانین کاک بەختیار نوس���ەری ڕیتۆریک داوەریکردنە گش���تگیرو گەورەکانە، لەچەند ڕس���تەیەکی کەم���دا حوکمی ھێجگار قەبە نەک تەنها بەسەر ههمو کورددا دەدات، بەڵکو بەس���ەر ههمو خۆرهه‌اڵت‌و هه‌ندێکجار بەس���ەر ههمو مرۆڤایەتی���دا دەدات .زۆرجار پاڵەوانی ناو ڕۆمانەکانی چۆن لەس���ەر دونیا قسە دەکەن خۆشی لەنوسینە تیورییەکانیدا هه‌مان ش���ت دوبارە دەکاتەوە .پرس���یارێکی کۆنکری���ت بمەوێت لێرەدا بیکەم ئەوەیە ،ئایا لەگرێدانەوەی ئەو حوکمە قەبەو گش���تگیرەی س���ەرەوەی کاک بەختیاردا بەس���ەر مێژوی پەنج���ا س���اڵی ناس���یۆنالیزمی کوردیی���دا، بەپەکەکەو پەی���ەدەوە چ���ی دەبینین؟ ئایا پەکەکەو پەی���ەده لەکوێدا دەچن���ە ناو ئەو مێژوە "پەنجا" ساڵییەی شکستی بەردەوامی ناس���یۆنالیزمی کوردییەوە؟ ئایا ئەم حوکمە ھی���چ بنەمایەک���ی زانس���تییانەی هه‌یە ،یان بەشێکە لەریتۆریکی زمان‌و دۆخێکی دەرونیی ماندو کە ھێرش���کردنە س���ەر دونی���ا یەکێکە لەدەرکەوت���ە ه���ه‌رە س���ەرەکییەکانی .بەر لەهه‌مو ش���تێک مێژوی دروستبونی پەکەکە پەنجا س���اڵ نییە تا بەرپرس بێت لەشکستی پەنجا ساڵی ڕابردوی ناسیۆنالیزمی کوردیی . پەکەکە س���اڵی ١٩٧٨دامەزراوەو لەس���اڵی ١٩٨٤دەستی داوەتە خەباتی چەکدار .واتە پەکەکە ٣٠س���اڵە خەباتی چەکدار دەکات‌و خۆشی ٣٦ساڵە دروس���تبوه .ئەگەر مێژوی ئەو س���ی ساڵەشی هه‌موی شکست بێت ،کە وانییە ،ئەوا ھیچ ش���تێک نایباتەوە ناو پەنجا س���اڵە ڕیتۆریکییەک���ەی کاک بەختی���ارەوە .
پەیەدەش لەس���ااڵنی دوهه‌زاردا دروس���تبوە، بەکۆنکریتی لەس���اڵی ٢٠٠٣دا ،واتە تەمەنی تەنها ١١ساڵە .باشە ئەگەر دو ھێز یەکێکیان سی ساڵێک لەمەوبەر دروستبوبێت‌و ئەویتریان هه‌موی ١١س���اڵە دروستبوە ،چۆن و بەچ مانەیەک پەنجا ساڵە لەشکستەوە بۆ شکست دەڕۆن .بەڕاس���ت ئەم���ە ڕیتۆریکی بەتاڵ‌و زمانێک���ی کۆنترۆڵنەکراوی ڕوت‌و توڕەیە ،یان نرخاندن‌و هه‌ڵس���ەنگاندنێکی وردو ھێمنی دو ھێزی سیاسیی؟ لەمەش بترازێت ئایا بەڕاست مێژوی خەبات���ی سیاس���یی کوردانی باکور، بەتایبەت���ی خەباتی پەکەکە ،گواس���تنەوەیە لەشکس���تەوە بۆ شکس���ت؟ ئایا بەڕاس���ت پەکەک���ە تەعبیرە ل���ە "قەیرانی ئیرادە" یەک کە لەدی���دی کاک بەختی���اردا "جەوهه‌ر"ی ناس���یۆنالیزمی کوردیی���ە بەڕەهای���ی؟ هه‌رکەس���ێک النی ه���ه‌رە کەمی ش���ارەزایی دەرب���ارەی کوردس���تانی باک���ورو النی هه‌رە کەمی زانیاریی دەرب���ارەی کارەکانی پەکەکە لەنێو کوردانی باک���ورو کوردە کۆچبەرەکاندا بۆ ئەوروپ���او ئەمه‌ریکا هه‌بێ���ت ،ئەم ڕایەی کاک بەختیار وەک هه‌ڵچونێکی س���ایکۆلۆژیی نەس���ەلمێنراوو ناڕاس���ت دەبینێت .لەس���ی ساڵی ڕابردودا ،نەک لەپەنجا ساڵی ڕابردودا، پەکەکە دۆخ���ی کوردانی باک���وری لەدۆخی میلەتێک���ەوە ک���ە لەلێ���واری تواندنەوەیەکی کەمالیس���تییانەی ترسناکدا بو ،گواستەوە بۆ دۆخی میلەتێکی چاالک بەهه‌ستێکی گرنگەوە بەشوناس���ی ئەتنیی‌و نەتەوەیی‌و سیاس���یی و فەرهه‌نگی���ی خ���ۆی .هه‌روەه���ا پەکەکە بەش���ێکی ھێجگار گەورەی کوردانی ئەوروپاو کوردانی دەرەوەی کوردس���تانی ڕێکخستوەو توانایەک���ی سەرس���وڕھێنەری لەچاالککردن‌و مۆبیلیزەکردنیاندا نیش���انداوە .لەم ساتەشدا پەکەکە لەدەیان ،ئەگەر نەڵێم لەسەدان شارو ش���ارۆچکەی کوردس���تانی باکوردا ئیدارەی شارەوانییەکانی بەدەس���تەوەیە ،ژمارەیەکی زۆر لەسەرۆکی شارەوانییەکان کە لەدواهه‌مین هه‌ڵبژاردنداهه‌ڵبژێردراون یان کەس���انی سەر بەپەکەکەن یان زۆر لەپەکەکەوە نزیکن .کاک بەختیار وەک من ب���اش دەزانێت کاریگەریی پەکەکە لەناو شارێکی گەورەی وەک دیاربەکرو ئەستەمبوڵدا چۆنەو چییە ،من‌و ئەو لەساڵی ٢٠١٠دا بەیەک���ەوە لەدیاربەکر بوین‌و بینیمان پەکەکە چ ھێ���زو کاریگەرییەکی گەورەی لەو ش���ارەدا هه‌یە .مەبەس���تی من لەم قس���انە بەرگریکردن نییە لەسیاسەت‌و فیکرو شێوازی کارکردنی پەکەکە ،ڕای من چ بەتۆمارکراوی‌و چ بەنوس���ین لەس���ەر ئەم ھێزە بۆ خوێنەران ئاش���کرایە ،ئەوەی م���ن دەمەوێت خوێنەری ل���ێ ئگاداربکەمەوە ئەو زمان���ە ڕیتۆریکییەی کاک بەختی���ارە کە نەک تەنه���ا ھیچ ڕێزێک بۆالنی کەم���ی مێژوییبونی ھی���چ دیاردەیەک دانانێت ،بەڵکو لێوانلێویشە لەهه‌ڵەی سادەو تەعمیم‌و گش���تگیرییەکی گەورەو ترس���ناک، پڕیەتی لەکۆمەڵێ���ک نرخاندن‌و داوەریکردنی ناڕاس���ت ،بەس���ەریەکەوە ئەوەندەی ھێما بۆ دۆخی س���ایکۆلۆژیی ئەو دەک���ەن ،ئەوەندە پەیوەندییان بەو دونیاو کەس���انەوە نییە کە ئەو باس‌و داوەرییان دەکات. بەبۆچون���ی من پەکەک���ە وەک زۆر پارتی سیاس���یی لینینی���ی لەدونی���ادا ،هه‌ڵگ���ری کۆمەڵێ���ک قەیران���ی تایبەتە ،ب���ەاڵم بەھیچ مانای���ەک هه‌ڵگری"قەیران���ی ئی���رادە" نییە . لەڕاستیدا سەبارەت بەپەکەکە ڕێک پێچەوانەی ئ���ەم ڕای���ەی کاک بەختیار ڕاس���تە ،یەکێک لەکێش���ەکانی پەکەکەو پەی���ەدەش ئەوەیە کە دو ھێ���زی "تەواو ئیرادەگ���ەر"ن ،ئەوەی بەئینگلیزی���ی پێیدەگوترێت . Voluntarism باوەڕێکی تەواویان بەوەی���ە ئەوەی دەیڵێن‌و خەوی پێوە دەبینن دەتوانن بیکەن بەواقیع، پێیانوایە چۆنیان بوێت بەو ش���ێوەیە دەتوان دونی���ا دابڕێژن���ەوەو ڕێکبخەن���ەوە،چ جۆرە جەنگاوەرێکی���ان بوێت دروس���تی بکەن ،چ جۆرە پرۆستێس���تێکیان بوێت ڕێکیبخەن ،چ جۆرە سیستمێکی سیاس���یان بوێت بیھێننە کایەوە ھتد ..یەکێک لەکێشەکانی پەکەکەو پەیەدە لەوەدایە ک���ە بەڕادەیەک ئیرادەگەرن ناتوانن ڕێگرە گەورەکان���ی بەردەمی دونیای خۆیان ببینن .ئەگەر شتێک بەناوی"قەیرانی ئی���رادە"وە الی جەنگاوەران���ی پەکەک���ەو یەپەگ���ە لەکوبانیدا هه‌بوایە ،ئ���ەو بەرگرییە کەموێنەیەمان لەو شارەدا نەدەبینی .ئەگەر ئەم���ە دۆخی ئ���ەو دو ھێزە بێ���ت ،ئیتر بەچ مانای���ەک ئەم دو ھێ���زە "پەنجا س���اڵە" لە "شکس���تەوە بەرەو شکس���ت" هه‌نگاودەنێن‌و "قەیران���ی ئی���رادە" کوش���تونی .ڕوەک���ەی ت���ری ئەم ڕیتۆریکە گش���تییو بەتاڵەی کاک بەختیار ،ڕوە ئەخالقییەکەیەتی .ئەم جۆرە لەڕیتۆری���ک بێنرخکردنێکی نابەرپرس���یاری تەواوی خەبات‌و تێکۆش���ان‌و کارو کردەوەی ههم���و ئ���ەو ک���ەس‌و الی���ەن‌و ھێزانەیە کە کارەکان‌و دونیابینییەکانی���ان ،لەگەل زەوق‌و حەزو ویست‌و س���ایکۆلۆژیای کاک بەختیاردا ناگونجێ���ت .ئەم���ەش ڕەهه‌ندێک���ی تری پڕ کێش���ەی ئەم نوس���ەرە "قوڵ" نوس���ەره‌ی کوردە.
بیروڕا
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
birura.awene@gmail.com
گەڕان بەدوای ئیمانی بزربودا
ڕەخنە لەجەوهەرگەرایی لەبواری بیرکردنەوەی فەلسەفییدا
بەختیار عەلی بەشی دوەم لەسێ بەش چەمکی ئەبجێکشن ـ گاڵوبینیی الی جولیا کریستیڤاو پرۆسەی خۆپاککردنەوەی بەردەوام بۆ دەمانەوێت ڕێبازە فەلسەفییەکان بەر ی���ەک نەکەون ،بۆ هەمیش���ە بۆ شوناسی پەتیی دەگەڕێین ،بۆ ئایدیاو فەلسەفەو مەزهەبەکان کورتدەکەینەوە بۆ هەندێک هێڵی گش���تیی تا بتوانین وێنەیەک���ی تاکڕەهەندو ڕۆش���نیان لێ دروس���تبکەین؟ ئای���ا ئەم خواس���تە بۆ شوناس���ی پاک ،ب���ۆ فیکری تاک مەرج���ەع ڕیش���ەکانی لەتێڕوانین���ی فەلس���ەفیی ئێمەدای���ە ،ی���ان تەنیا بەرهەمی پرۆسێس���ێکی دەرونییە کە جارێ���ک لەمنداڵییدا پێیدا تێپەڕیوین‌و ئێس���تا لێ���رەداو لەبوارێک���ی ت���ردا دوبارەیدەکەین���ەوە؟ .لەڕاس���تیدا پرۆسەی پاکس���ازیی بەر لەوەی وەک پرۆس���ەیەکی فیکری���ی ئی���ش بکات، پرۆس���ەیەکی دەرونییە .عەش���ق بۆ مەزهەبێکی خالی���س‌و خاڵیی لەهەمو چەمک‌و ئایدیایەکی نامۆ ،ڕیش���ەکەی لەدەرونماندایە ،لەو ساتەدایە کە تێیدا "م���ن" بۆ ئەوەی ببێت���ە "من" دەبێت پاکس���ازییەکی ناوەکیی گەورە بکات. بۆ قس���ەکردن لەپرۆس���ەی پاکسازیی دەرونی���ی ،دەتوانی���ن بگەڕێینەوە بۆ الی فرۆی���د ی���ان الکان ،ب���ەاڵم جگە لەم دو دەرونناس���ە ،کەسێکی دی کە بڕێکی زۆری کاری فەلسەفیی خۆی بۆ خوێندنەوەی ئەم کردەی پاکس���ازییە تەرخانکردبێ���ت جولیا کریس���تیڤایە. کریس���تیڤا یەکێک���ە ل���ەو بیریارانەی پێداگریی لەس���ەر قۆناغ���ی ئاماژەیی لەمێژوی مرۆڤدا دەکات نەوەک قۆناغی ڕەمزیی ،جەغتی سەرەکیی کریستیڤا لەس���ەر قۆناغ���ی پێ���ش ئۆدیبیی���ە لەتەفسیری ڕەفتاری مرۆڤدا .جیا لەوە "کریستیڤا" لەسەر گرنگیی قۆناغەکانی بەر لە"قۆناغی ئاوێنە"ی الکانیش پێ دادەگرێ���ت .واتە بایەخێک���ی گەورە دەداتە ئەو هەستە سەرەتاییانەی بەر لەدروستبونی سوبێکت‌و زمان لەمرۆڤدا هەن .یەکێک لەچەمکە سەرەکییەکانی کریس���تیڤا چەمک���ی "ئەبجێکش���ن ــ abjectionگاڵوبینی"ە .کە دەکرێت بەمانای "لەخۆتەراندن" "ڕەدکردنەوە" "لەخۆدورخس���تنەوە"ش وەریبگرین، واتە ئەو ساتەی کە نامانەوێت شتێک ببێت بە"ئێمە" ،ساتێک تێیدا نامۆیەک لەئاسۆکانی س���وبێکتدا دەردەکەوێت‌و دڵنیایی‌و یەکێتیی‌و بەرقەراریی دەخاتە مەترسییەوە .ڕەتکردنەوەی سەرەتایی الی کریس���تیڤا ،ڕەتکردنەوەی منداڵی ساوایە بۆ شیری دایک ،کاتێک لەهەندێ حاڵەتدا تفیدەکاتەوە یان دەیهێنێتەوە، ئەمجۆرە لەخۆدورخستنەوە سەرەتاییە الی کریس���تیڤا ڕۆڵێک���ی بەرچ���او لەدروستکردنی سنورەکانی سوبێکتدا دەبینێت ،لەجیاکردن���ەوەی "من" ـی من���داڵ لە"دەرەوە" ـ���ی خۆی .بەاڵم ئەبجێکش���ن بەمان���ای قێزکردنەوەی مرۆڤی���ش دێ���ت لەبەش���ێکی خۆی، دەرهاویش���تن‌و توڕدان���ە دەرەوەی ش���تێک لەناوەوە ب���ۆ دەرەوە ،وەک ڕش���انەوە ،تفکردن���ەوە ،قێزهاتنەوە، وات���ە توڕدانی م���رۆڤ بۆ بەش���ێک لەخۆی بۆ دەرەوە .ئەبجێکش���ن الی کریس���تیڤا لەرەفتاری مرۆڤدا بەرامبەر الشەی مردوان بەڕونیی دەردەکەوێت، هەستی ترس‌و تێکچون‌و قێزی مرۆڤ بەرامب���ەر الش���ەی ش���یتەڵ‌و کەالکی بۆگەن ،جۆرێکە لەهەڵوێستی مرۆڤ نە بەرامبەر شتێکی دەرەکیی ،بەڵکو بەرامبەر مەرگی خۆی .الشە بەردەوام ئ���ەوەم پیش���اندەداتەوە ک���ە دەبێت لەخۆم���ی دوربخەم���ەوە ،دەریبکەم‌و نەهێڵم دۆخی جەستەم بچێتە هەمان دۆخەوە .پرۆس���ەی دورخس���تنەوەو خۆپاکكردنەوە ،بەنیازی دورخستنەوەی هەر ش���تێکە نەهێڵێت وەزیفەی ژیان
لەجەستەدا بەجۆرێکی تەواوو بێگەرد بەڕێوەبچێ���ت .الی کریس���تیڤا کاتێک قس���ە لەس���ەر پرۆس���ەی ئەبجێکشن دەکەین ،قسە لەدیاردەیەکی بایۆلۆژیی ناکەی���ن ،بەڵکو قس���ە لەدیاردەیەکی کۆمەاڵیەتی���ی دەکەین .لێرەدا قس���ە لەس���ەر پاکوخاوێنیی‌و تەندروس���تیی نییە ،بەڵکو قسە لەسەر مەترسییەکە کە ڕێکخستن‌و یاس���ابەندیی سوبێکت تێکدەدات ،قس���ە لەهەڕەشەیەکە کە دەش���ێت ڕێزی س���نورەکان نەگرێت. الی کریستیڤا نەفرەت‌و ڕەدکردنەوەی کەسانی تاوانبارو دزو پیاوکوژ ،لەوەوە دێت کە بەبونی خۆیان دەیس���ەلمێنن یاس���اکان چ الوازن‌و دی���وارەکان چەن���د مۆل���ەق‌و خۆنەگ���رن ،لێرەوە دورخس���تنەوەیان ،جیاکردنەوەی���ان لەخ���ود ،جۆرێک���ە لەزەمینەس���ازیی بۆ ج���ۆرە وێناکردنێک���ی تایبەت بۆ سوبێکت .لەپرۆس���ەی ئەبجێکشندا، سوبێکت ئەوە دەردەخات کە "نایەوێت هەندێک ش���ت ببن بەمن" .چەمکەکە لەڕیش���ەدا ،نزیکییەک���ی زۆری لەگەڵ الکان هەیە ،کریستیڤا نوێکەرەوەیەک‌و خوێنەرێک���ی گرنگی فرۆی���دو الکانە. بەپێی الکان ،م���ن لەقۆناغی ئاوێنەدا خۆی ل���ەدەرەوەی خ���ۆی دەبینێت، وێن���ەی خ���ۆی لەئاوێن���ەدا ،یاخود لەئەویدیدا دەبینێت���ەوە ،واتە کاتێک تەماش���ای ئەوی���دی دەکات خ���ۆی دەبینێت ،کاتێکیش تەماش���ای خۆی دەکات ئەوی���دی دەبینێ���ت .ڕس���تە بەناوبانگەکەی ڕامب���ۆ "من ئەویدیم"، هەڵق���واڵوی ئەو س���اتەیە ک���ە تێیدا س���وبێکت دەزانێ���ت بون‌و ئ���ارەزوی خوڵقاوی دەس���تی ئەویدییە .لێرەوە لەناخی ئەو شتەی کریستیڤا پێیدەڵێت "م���ن" ئەویدی هەیە ،بون���ی ئەویدی لەناوەڕاس���تی بون���ی مندا هەمیش���ە مای���ەی نائاس���ودەییە .ئەویدی لەناو مندایە ،کە لەخۆم دەڕوانم ئەو دەبینم، ئەم جەستە نامۆیەش کە بۆتە بەشێک لەمن ،هی���چ کات ناهێڵێت "من ...من بم" .بەاڵم دەسەاڵتی ئەویدی لەمندا، دەسەاڵتێکی ڕەمزییە ،واتە دەسەاڵتێکە وابەستەی زمانە ،ئەویدی بونەوەرێکی زمانەوانیی‌و س���مبولییە ،کە بەبڕوای کریستیڤا لەسەر خنکاندن‌و چەپاندنی قۆناغی پێش زمانەوانیی ،دروستبوە. من���داڵ لەقۆناغی پێ���ش زمانەوانیی‌و قۆناغ���ی پێش ئاوێنەدا لەگەڵ دایکیدا یەک جەستەو یەک بونە ،هێشتا "دایک" بونێکی ئۆبێکتیڤی نییە ،بەاڵم لەگەڵ ڕەوش���ی گەورەبوندا دای���ک لەمنەوە دەبێ���ت بەیەکێکی دی ،لەبەش���ێکی خزاو لەبونی منەوە دەبێت بەئەویدی، دەبێ���ت بەئۆبێک���تو لەس���وبێکت جیادەبێتەوە .پرۆس���ەی س���ەرکەوتن بەس���ەر دای���ک‌و دەرکردنی���دا ،بەبێ گاڵوبینی "دەرکردن‌و دورخس���تنەوەی قێزەونانە" نایەتە دی ،لێرەوە بێ ئەم پرۆسەیە دروستبونی شارستانییەتێک کە لەسەر "سەنتریزمی فالۆس" لەسەر "نەزم���ی پەتریارکی" دروس���تبوبێت، کارێکی نامومکینە .ژولیا کریس���تیڤا لەس���ەر هەم���ان ڕەوت ،وادەبینێ���ت دیاردەگەلی وەک دژایەتیی ژن ،ڕەش پێس���تەکان ،هۆمۆسێکس���والەکان، بێگان���ەکان ،ڕیش���ەیەکی قوڵ���ی لەو هەراس���ە س���ەرەتایی‌و دەرکردن���ە قوڵ���ەی دایکدا هەیە لەس���ەرەتاکانی پەروەردەمان���دا ،ئەکتێ���ک کە ڕۆژانە دەبێت لەڕێگای قێزو خۆدورخستنەوەو بەرهەمیبهێنین���ەوە. نەفرەت���ەوە هەس���تکردن بەبون���ی ئەوی���دی لەناو خوددا ،هەمیش���ە هاوشانی قەیرانێکی نەرسیسیانەیە ،سوبێکت هەستدەکات ئەوەی دەبێت فڕێیبدات ،ئەوەی دەبێت لێی دوربکەوێتەوە هێشتا لەناخیدایە، ئی���دی هەمو جۆرێ���ک لەخودئەڤینیی یاخ���ود گەڕان���ەوە بۆ خ���ود دەبێتە هاوشانی ئارەزو بۆ پاککردنەوەی خود لەئەویدی ،لەش���تە مردوەکان ،لەوەی قێزەون‌و بۆگەن‌و هێڵنجهێنە .پرۆسەی ئەبجێکش���ن ،پرۆس���ەیەکی ئاڵ���ۆزە، ڕەهەندی پۆزەتیڤ‌و نەگەتیڤی هەیە. کریس���تیڤا بەوردیی دوای شێوەکانی گاڵوبینی‌و لەخۆتەراندن لەمێژوو دیندا دەکەوێت ،خودی هونەرو ئەدەبیاتیش بەجۆرە پرۆس���ەیەکی خۆپاکژکردنەوە "کاسارس���یس" دەزانێ���ت ،وات���ە بەجۆرە پرۆس���ەیەکی "ئەبجێکش���ن ـ گاڵوبینی" .کریستیڤا پێیوایە نوسەران لەڕێگای تێکس���تە ئەدەبییەکانیانەوە
گوزارشتێکی س���ەمبولیی لەو کرداری لەخۆدورخستنەوەیە دەکەن ،ڕۆمانگەلی وەک تاعون���ی کام���ۆ ی���ان هێڵنجی س���ارتەر نمون���ەی زەقی گوزارش���تی ڕەمزیی���ن ل���ەو پرۆس���ە دەرونیی���ە قوڵ���ە ،هەر بۆیە کریس���تیڤا هێڵێکی نهێنی���ی لەنێ���وان کاری دی���ن‌و کاری ئەدەبیاتیش���دا دەبینێت ،واتە خودی ئەدەبی���ات لەناخدا جۆرە وەزیفەیەکی پاکژگەرانەی هەیە لەڕێگایەوە نوسەر هەمو ئەو شتانە لەخۆی دوردەخاتەوە کە قێ���زو نەفرەتی تێ���دا دەجوڵێنن. لەم پرۆس���ەیەدا س���وبێکت هێڵێکی جیاک���ەرەوە لەنێ���وان پاک‌و پیس���دا دەکێش���ێت ،هێڵێک ک���ە هەوڵدەدات هێڵی جیاکەرەوەی س���وبێکتیش بێت لەگ���ەڵ ئەویدیدا .گەڕان ب���ۆ پاکیی بەرەو ئەوەمان دەبات لەپرۆس���ەیەکی گشتییو نەوەستاوی خۆجیاکردنەوەو خۆپاککردنەوەدا بین. "پاکژگەرای���ی" لەخۆرهەاڵت���داو،
"پاکژگەرایی" لەخۆرهەاڵتداو لەئیسالمدا ڕەهەندێکی فۆبیایی قوڵی هەیە ڕیتوالە دینییەکانی وەک "بیسمیلکردن" "وسڵدەرکردن" "تەوقەنەکردن لەگەڵ ژن یاخود پیاو" "خۆپاراستن لەهەمو بەریەککەوتنێکی جەستەیی" ،نیشانەی زەقی ئەو پرۆسەیەن ئەمڕۆ ئەم فۆبیای پاکژییە ،وەسواسی ڕاگرتنی خود بەپاکیی لەهەمو شوناسەکاندا ڕەهەندێکی ترسناکی وەرگرتوە لەئیس�ل�امدا ڕەهەندێک���ی فۆبیای���ی قوڵ���ی هەی���ە .ڕیتوال���ە دینییەکانی وەک "بیس���میلکردن" "وسڵدەرکردن" "تەوقەنەکردن لەگەڵ ژن یاخود پیاو" "خۆپاراستن لەهەمو بەریەککەوتنێکی جەس���تەیی" ،نیش���انەی زەق���ی ئەو پرۆسەیەن .ئەمڕۆ ئەم فۆبیای پاکژییە، وەسواس���ی ڕاگرتنی خ���ود بەپاکیی لەهەم���و شوناس���ەکاندا ڕەهەندێکی ترس���ناکی وەرگرتوە .س���ەیرکردن بۆ ئەوی���دی وەک بونەوەرێک���ی قێزەون، بەش���ێکە لەژیانی ڕۆژان���ەو کولتوری قس���ەکردن‌و گوزارش���تمان .مۆدێرنە لەخۆرهەاڵت جۆرە هەس���تێکی ناکۆک بەرامبەر ئەویدی بونیاد دەنێت .هەتا ڕۆش���نبیرانی کورد کە قس���ەدەکەن، زۆرجار س���ەرەتای قسەیان بەکێشانی هێڵێک���ی جیاکەرەوە دەس���تپێدەکات لەنێ���وان خۆیان‌و ڕۆش���نبیرانی دیدا. بڕێکی زۆر لەنوسین‌و کۆمێنتی دنیای ئێم���ە برتییە لەکێش���انی ئەو خەتە، لەو پرۆس���ەی ئەبجێکشنە .گوزارشتی لەجۆری "نوس���ەران هەمو لەم چەمکە نەگەیش���تون" "ڕۆش���نبیرانی ئێم���ە لەم مەس���ەلەیەدا ش���ارەزاییان نییە" "بەهەڵەداچونێک���ی گش���تیی لەن���او ڕۆش���نبیرانی ک���ورددا هەی���ە بۆ ئەم مەسەلەیە" ...ئەمانەو چەندەها گوزارەو ڕس���تەی دی ،بەش���ێکی س���ەرەکیی کولتوری نوس���ینی ئێم���ەن .هەندێک براو هاوڕێی نوسەرمان هەن ،ئەمجۆرە ڕس���تانەیان لێبس���تێنیتەوە ،شتێکی
ئەوتۆی���ان بۆ گوتن ب���ۆ نامێنێتەوە، چونک���ە لەبنەڕەتدا نوس���ینیان تەنیا لەپێناوی ئەو پرۆسەی گاڵوبینییەدایە، لەپێناوی کێشانی خەتێکی وەهمیدایە لەنێوان خۆیان‌و دونی���ادا ،گاڵوبینیی بۆت���ە بزوێن���ی بنەڕەتیی نوس���ین‌و بیرکردنەوەی���ان .لێ���رەدا لەب���ەردەم فیکرێکدا نین کە تێزێکی دی بەکاری بیرکردن���ەوە ڕەتبکات���ەوە ،بەڵک���و لەبەردەم شوناس���ێکداین پتر لەڕێگای گاڵوبینیی���ەوە خ���ۆی دەدۆزێت���ەوە، پەالماردانی ئەوانی دیو دورخستنەوەی خود لێیان ،دەبێتە کۆڵەکەی سەرەکیی خۆناس���ین‌و خۆناس���اندن .لێ���رەوە زۆرب���ەی ئەو نوس���ەرانەی کە ناتوانن خودکار بەبێ هەڵبژاردنی بابەتێک بۆ پەالماردان بنوسن ،لەبنەڕەتدا نانوسن، بەڵکو پرۆسەیەکی دێرینی ئەبجێکشن، بیناسازیی خود لەرێگای گاڵوبینییەوە دوب���اره دەکەنەوە .تا ش���وناس پتر خۆی لەمەترسیدا ببینێتەوە ،پرۆسەی دەرکردن‌و فڕێدان‌و خۆپاکكردنەوە زوتر دەگاتە ترۆپکە توندو هیستیرییەکانی خۆی .لێرەدا س���وبێکت ناتوانێت جیا لەپرۆس���ەی نەفرەت‌و قێ���زو توڕەیی بونێکی ئارام‌و سرەوتی هەبێت ،خودی سوبێکت‌و س���نورەکانی تەنیا لەڕێگای دەرکردن���ی تون���دو ناش���یرینکردنی ئەویدییەوە دادەمەزرێت. بەبڕوای م���ن "پاکژگەرایی میتۆدی" درێژکردنەوەی پرۆس���ەی گاڵوبینییە لەب���واری نوس���یندا ،گواس���تنەوەی گرێمانەیەک���ی دەرونیی���ە ب���ۆ ن���او جیهان���ی فیک���ر .لەدونی���ای ئێمەدا ئەبجێکشن لەگەڵ خواستی نەرسیسی برین���داردا تێکەڵ دەبێ���ت .ئەمجۆرە لەپاکژگەرایی ،لەکاری س���وبێکتێکی خۆئەڤین���ە کە ناتوانێت وێنەی پاکژی خۆی دروس���تبکات ،ب���ەاڵم لەڕێگای مەزهەبگەراییەک���ی پەتییەوە ،بەهۆی فەلس���ەفەیەکی ی���ەک ڕەنگ���ەوە یان بەکۆمەک���ی جیهانبینییەک���ی ڕادیکال لەپاکژییدا ،ئەو فەزا پاکە دروستدەکات کە توند لەهەمو ئاس���ەوارێکی ئەویدی پاکیدەکاتەوە ،پرۆسەیەک کە گوزارشت لەو ت���رس‌و قێ���زو نەفرەت���ە دەکات لەهەمو ش���تێکی غەری���ب .بەکورتیی بیرکردنەوەی فەلس���ەفیی ئێمە ،هیچ جیاوازییەک���ی نیی���ە لەبیرکردنەوەی سیاس���یی یان دینییم���ان ،هەر بۆیە لەزۆرب���ەی دەرکەوتنەکانی���دا تەنی���ا دەرهاویش���تەی سیاسیی ڕوتی هەیە، نەوەک دەرهاویش���تەی فەلسەفیی یان دەرونناسیی یان کۆمەڵناسییانە .بەاڵم گاڵوبینیی تەنیا دی���وی ڕەدکردنەوەو دەرکردنمان لەپاکژگەرایی میتیۆدییدا بۆ دەگێڕێت���ەوە ،وەل���ێ پاکژگەرایی میتۆدیی جیا ل���ەو دیوی گاڵوبینییە، پێویستی بەتەقدیسکردن‌و پاکژبینییش هەیە ...پێویستی بەوە هەیە کە بەشە تایبەتەکان���ی خۆی ،بەس���وپەرێکی ڕەمزی���ی بپارێزێت .لەچەمکی ئائورادا قسە لەو قەڵغانە دەکەم کە گەمارۆی فیکرێ���ک دەدات ت���ا لەتێکەڵب���ون‌و ناپاکژیی بیپارێزێت. ئائورا الی والتەر بنیامین‌و ئەفسونی دینیی لەکاری ئۆرگینالدا تێزێکی تری گرنگ کە دەتوانین سودی لێ ببینی���ن ،تێزەکەی والتەر بنیامینە دەرب���ارەی ئۆرگینالیتەی���ت .یەکێک لەتێزە سەرەکییەکانی والتەر بنیامین، دەربارەی "ئائورا ـ شەبەنگ"ە .زاراوەی شەبەنگی بنیامین ،وەسفێکە بۆ کاری هونەری���ی لەس���اتە ئۆرگینالەکەیدا. ش���ەبەنگ ئاماژەیەک���ە ب���ۆ تاقانەیی کاری هونەریی ،بۆ ئەو نوس���خەیە کە جێگرو کۆپییەکان ناتوانن ناوازەیی لێ بس���تێننەوە .هەمو کارێکی هونەریی، جۆرێکە لەدۆخ���ی یەکجارە کە دوبارە نابێت���ەوە ،ئەم���ە الی بنیامین تەنیا بەو مانایە نییە کە تابلۆیەک ش���تێکی تاقانەیەو تەنیا یەکجار نیگار دەکرێت‌و ڕەس���ەنایەتییەکی تایبەت���ی هەیە کە پابەندی بونی بێهاوتایەتی ،بەڵکو بەو مانای���ەی کە هەم���و کارێکی هونەریی بەجێگایەکی تایبەتی���یو ناوکۆییەکی تایبەتی���یو مانایەک���ی تایبەتیی���ەوە بەس���تراوەتەوە .بنیامین پێی وایە کە لەگەڵ س���ەرهەڵدانی خۆری تەکنیک‌و کۆمەڵگای پیشەسازییدا هونەر "ئائورا ـ شەبەنگ" ـی خۆی لەدەستدەدات.
»» 19
13
پاڵەوانێتیی ئاراس فه‌تاح گ���ەورە ئەدیب���ی ئەڵمانی���ی بێرتۆلد برێشت لەیەکێک لەقسە بەناوبانگەکانیدا ڕاماندەچڵەکێنێت‌و دەڵێت” :چەند ھەژارە ئ���ەو میللەتەی پێویس���تی بەپاڵەوانە“. دەکرێ���ت ئ���ەم تێڕوانین���ە پێمانبڵێت گ���ەر میللەتێ���ک ت���ەنھا چاوەروان���ی پاڵەوانەکان���ی بێت بۆ ئەوەی بیپارێزێت یان رزگاریبکات ،ئەوا دەبێت چاوەڕوانی ئ���ەوەش بێ���ت ک���ە ھەر پاڵەوانەکانی بیچەوس���ێنێتەوەو کۆمەڵگاکەی وێران بکات .دەش���ێت ترسی ئەوەی ھەبوبێت ک���ە لەتەنیش���ت ھەم���و کولتورێک���ی پاڵەوانێتیی���ەوە کولتورێک���ی تر بونی ھەیە ،ئەویش ترسنۆکییە. مرۆڤ وەکو پاڵەوان لەدایک نابێت، چونک���ە پاڵەوانێتیی دۆخێکی زگماکیی نییە ،بەڵکو کولتورێکی کۆمەاڵیەتییەو دروس���ت دەکرێت .پاڵەوانەکان لەوێنای میللەتاندا جیاوازن ،بەپێی کات‌و شوێن، رۆڵی ت���اک‌و گروپەکان ،بەھاو رێس���او پرنس���یپ‌و ئایدیۆلۆژی���او ئایین���ەکان، لەچرکەساتی مێژویی جیاوازدا ،گۆڕانی قوڵیان بەسەردا دێت .دەشێت ھەندێک لەدیکتاتۆرەکان لەدیدی زۆرێک لەگروپ‌و تاکەکانی کۆمەڵگادا پاڵەوانی نەتەوەیی بن ،ئەو کەسانەی کە پاڵەوانانەش دژیان خەبات دەکەن ،خائین‌و نامەرد بن .یان بەپێچەوانەوە ،دیکتاتۆرەکان بەترسنۆک دادەنرێ���ن ،چونکە بەب���ێ توندوتیژیی ناتوانن ئازایەتیی خۆیان نماییش بکەن‌و ئەوانەش���ی دژیان دەجەنگن ،پاڵەوانی بەمانا کۆمەاڵیەتییەکەی کەسێکە لەناو ڕاس���تەقینە ببینرێ���ن ،چونک���ی ژیانی رێس���ایەکی ئاڵۆزی ئاکاری ڕەمزیی یان ڕوتی خۆی���ان دەخەنە مەترس���ییەوە .ب���ەھای کۆمەاڵیەتیدا ھاموش���ۆ دەکات. گ���ەر لەدیدێک���ی ئاش���تییگەرانەوە پاڵەوانێتیی کردەیە ،واتە کەس پاڵەوان تەماش���ای س���ەربازی ھەڵھاتو بکەین ،نییە لەھیچ نەکردنەوە ،بەڵکو لەئەنجامی وەک���و پاڵەوانێ���ک نمایی���ش دەکرێت ،کردەیەکی کۆمەاڵیەتییدا کەسێک دەبێت ب���ەاڵم لەسیس���تەمی لەش���کردا وەکو ی���ان دەکرێت بەپاڵەوان .بەم چەش���نە سەرپێچیکەرێک لەرێساو یاساکان حوکم پاڵەوان خەسڵەتێکی زگماکیی نییە کە دەدرێ���ت .ھەمان ک���ەس الی حزبێکی لەجیناتەکانماندا بێ���تو لەنەوەیەکەوە عەقائیدیی دەبێت بەترس���نۆک‌و خائین‌و ب���ۆ نەوەیەکی ت���ر بیگوازینەوە ،بەڵکو الی ئەوانەی دژ بەجەنگ‌و توندوتیژیین ،کولتورێک���ی کۆمەاڵیەتییە کە دروس���ت دەبن بەپاڵەوانی رێگای ئاشتیی .دیارە دەکرێت‌و بەھایەکی رەمزییە کە بەرھەم لیس���تی ئەم پێناس‌و ھەڵس���ەنگاندنانە دەھێنرێت. پاڵەوانێتی���ی پەیوەندییەکی ئاڵۆزی گەلێ���ک زۆرن‌و ت���ا دەتوانرێت دەکرێت درێژبکرێت���ەوە ،ب���ەاڵم پرس���یارە لەگ���ەڵ توندوتیژییدا ھەی���ە .بۆ نمونە جەوھەرییەک���ە ئەوەی���ە :چ پێوەرێ���ک دەش���ێت بەکارھێنان���ی توندوتیژیی بۆ ھەی���ە بۆ پێوانی ب���ەھای پاڵەوانێتیی؟ گەیش���تن بەئامانجێکی سیاس���یی یان یان لەج���ەوھەردا ئایا ئێم���ە دەتوانین کۆمەاڵیەتی���ی الی کولتورێک ئازایەتیی ئەم سیفەتە کۆمەاڵیەتییە بپێوین؟ گەر بێ���ت ،ب���ەاڵم دەش���ێت بەکارنەھێنانی ئەمەش���مان کرد لەچ گۆشەنیگایەکەوە توندوتیژیی لەکۆمەڵگایەکی تر کولتورێکی ئینس���انیی گەورە بێت‌و بەھەمانش���ێوە تەماشای دەکەین‌و داوەریی دەکەین؟ دیارە چەندە نادروستە سەرکەوتوویی بۆ گەیش���تن بەئامانجێک���ی دیاریکراو میللەتان بەزۆریی ژمارەی پاڵەوانەکانی بەکاربھێنرێت .ئێمە نمونەی شۆڕش���ی بپێورێ���ت ،ئەوەن���دەش نادروس���تە توندتوتیژمان زۆرە کە پڕن لەئازایەتیی‌و ناس���ەرکەوتویی میللەتێ���ک بەنەبونی پاڵەوانی گەورەو بچوک .بەھەمانشێوەش پاڵ���ەوان ببینرێ���ت .دی���وی ئەودیوی نمونەی شۆڕشی ناتوندوتیژیشمان ھەیە ئ���ەم تێڕوانین���ەش بەو مانای���ە نایەت کە پ���ڕە لەئازایەتی���یو پاڵەوانێتیی دژ کە میللەت���ی بێ پاڵ���ەوان میللەتێکی بەتوندوتیژیی‌و لەپێناو س���ەربەخۆیی. باش���ترە لەمیللەتێکی پ���ڕ لەپاڵەوان .لێرەوە پاڵەوانێتی���ی خانەبەند ناکرێت ئایدیۆلۆژیاکان‌و بەتایب���ەت ئایدیۆلۆژیا لەگۆش���ەنیگای ئازایەتیی‌و بەکارھێنانی تون���دڕەوەکان دەیانەوێت ھەمو تاکێک توندوتیژییەوە ،بەڵکو لەگۆش���ەنیگای بکەن بەپاڵەوان ،بەکەسێک کە ئامادەبێت بەرگریی���ەوە دژ بەچەوس���انەوەو خۆی بۆعەقیدەو نیش���تیمان‌و سەرۆک ناعەدالەتی���ی .پاڵەوانێتی���ی دەش���ێت بەکوش���ت بدات‌و وەکو پاڵەوان‌و شەھید بەرگرییەک���ی ئاش���تیخوازانە بێ���تو نمایی���ش بکرێت .پاڵ���ەوان بونەوەرێکە دەش���ێت توندوتیژان���ەش بێ���ت .ئەمە ک���ە مەدالی���ای ش���ەرەف وەردەگرێت ،ئ���ەو نھێنییەمان ب���ۆ دەدرکێنێت کە کاتێک کە بەپێوەری حزب‌و س���ەرۆک ،ئازایەتی���ی کەس���ێکی مەدەنی���ی ک���ە خۆنەویستیی‌و گیانفیدایی بسەلمێنێت .دەستگیر دەکرێت‌و لەزینداندا دەخرێتە دیکتاتۆری���ی بەھەموفۆرمەکانیی���ەوە ،ژێ���ر ئەش���کەنجەوە ،کەچ���ی ن���اوی دینی���ی بێت یان نادینیی ،ماش���ێنێکی یەکێ���ک لەھاوڕێکانی نادرکێنێت ،ھیچی گ���ەورەی بەرھەمھێنانی پاڵەوانێتییەکی لەئازایەتیی پێشمەرگەیەک کەمتر نەبێت کە بەرامب���ەر بەدوژمنێکی پڕچەک‌و پڕ وەھمییە. لە ڕێکخستنی سروشتدا پاڵەوانێتیی ژمارە دەجەنگێت؟ پاڵەوانێتی���ی لەکۆمەڵگاگەلێک���ی نییە ،بەڵک���و بەردەوامێتیی‌و بەرگریی لەب���ون ھەی���ە .ھەم���و بونەوەرێ���ک وەک���و کۆمەڵ���گای ئێم���ە ئەوەن���دەی لەیەکچرکەساتتدا دەش���ێت ڕاوکەربێت ھاوڕێ���ی پیاوەتیی���ە ،ھێن���دە ھاوڕێی یان نێچیر .گەر ھەڕەش���ەی بونیش���ی ئێتیکی بەرپرسیارێتیی نییە .پیاوەتیی بەس���ەرەوە بێ���ت ،بەرگری���ی لەخۆی لەکۆمەڵ���گای ئێم���ەدا بەش���ێوەیەکی دەکات‌و دەشێت خۆی بکات بەقوربانیی ڕەھا ڕوب���ەری جوامێری���یو ئازایەتی���ی بۆ ئەوەی مناڵەکان���ی رزگاربکات ،یان داگیرک���ردوە .دەش���ێت لەرێس���ای بەپێچەوان���ەوە .پاڵەوانێتیی الی مرۆڤ زانس���تی س���ەربازییدا ئازایەتیی ئەوە دەشێت رەھەندێکی جەستەیی ھەبێت ،نەبێت خۆت بەکوش���ت بدەیت ،بەڵکو لەوێن���ەی بەھێزیی ،خێرایی ،بەتوانایی‌و ئەوەبێ���ت ک���ە نەھێڵی���ت بکوژرێیت. ھت���د ،بەھەمانش���ێوەش دەش���ێت پاڵەوانێتیی س���ەرکردەیەک لەوەدا نییە خەس���ڵەتێکی رەمزیی ھەبێت لەوێنەی کە لەروبەڕوبونەوەیەکداھەڵبسێتە سەر ئازایەتی���ی ،گیانفیدای���ی ،خۆبەختیی‌و پێ‌و ش���ەڕ بکات ،بەڵک���و لەوەدایە کە کۆمەک���ی خۆنەویس���تانە لەحاڵەت���ی بەكەمترین زیان‌و مەترس���یی بۆ س���ەر مەترسیدارو ناکاودا .بەم چەشنە پاڵەوان گروپەکەی شەڕەکە بباتەوە. س���یفەتێکە بەرامب���ەر بەترس���نۆکیی‌و »» 19 ناکردەی���ی دەوەس���تێتەوە .پاڵ���ەوان
پاڵەوانێتیی پەیوەندییەکی ئاڵۆزی لەگەڵ توندوتیژییدا ھەیە .بۆ نمونە دەشێت بەکارھێنانی توندوتیژیی بۆ گەیشتن بەئامانجێکی سیاسیی یان کۆمەاڵیەتیی الی کولتورێک ئازایەتیی بێت ،بەاڵم دەشێت بەکارنەھێنانی توندوتیژیی لەکۆمەڵگایەکی تر کولتورێکی ئینسانیی گەورە بێت
14
بیرورا
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
دور گۆشه‌یه‌که سه‌ردار عه‌زیز ده‌ینوسێت
نزیک كوڕه‌كه ی كاكه حه‌مه
نه‌وت‌و فه‌لسه‌فه فه‌لس����ه‌فه له‌هه‌رێم����ی کوردس����تان ئهو بواره‌ی����ه ک����ه په‌یوه‌ندیی به‌هیچ����هوه نیه. جۆرێکه له‌میتافیزیکا ،به‌باس����ی ئ همو ئهو؛ شه‌ڕ له‌گه‌ڵ ئ همو باوه‌شکردن به‌ئه‌ودا ،خۆی خه‌ریککردوه .بهاڵم له‌ڕاستیدا بیرکردنه‌وه‌ی فه‌لسه‌فیی ،که له‌هه‌رێم بونی نیه ،شێوازێکی قوڵ����ی بیرکردنه‌وه‌ی����ه که ده‌كرێت گش����ت بوارێکی ژی����ان له‌خۆی بگرێ����ت .هه‌مومان ده‌زانین که رۆاڵن پارت هه‌وڵی ئهوهی دا که فاشن ،نمایشی جلوبه‌رگ ،بکاته که‌ره‌سته‌ی فه‌لسه‌فه ،ژیژاک به‌ئه‌‌وه‌وه نه‌وه‌ستا سنوری تێپ����ه‌ڕان بۆ ش����ته پی����س‌و پۆخڵه‌كانیش. لهس����ه‌ره‌تای مانگی دوانزه‌ی ئه‌مس����اڵ بۆ م����اوه‌ی دو رۆژ رێکخ����ه‌ری وۆرکش����ۆپێکم له‌گ����هڵ فۆلک����ه بێرن����ادۆت ئه‌کادیمی ،که س����ه‌ر به‌وه‌زاره‌تی دهرهوهی واڵتی سویده، ده‌رباره‌ی ن����ه‌وت‌و په‌یوه‌ندیی ههرێمو به‌غدا له‌چوارچێوه‌ی فیدراڵیزمدا. فه‌لسه‌فه به‌شێوه‌یه‌كی چڕ ئاماده‌یی ههیه له‌وۆرکش����ۆپه‌که‌دا .ئهو چه‌مکه فه‌لسه‌فیه‌ی که به‌كاریده‌به‌ی����ن میتافۆری ماڵه .ماڵ ئهو جێگایه‌یه که ڕه‌هه‌ندی فیزیکیی ،جوگرافیی، کۆمه‌اڵیه‌تیی ،ئاساییش ،ئابوریی ،سیاسیی، بون ،به‌شداربون ،ئاماده‌بون‌و زۆر ڕه‌هه‌ندی تری ههیه .چه‌مکی ماڵ له‌بیری فه‌لسه‌فییدا جێگایه‌كی زۆر به‌رفراوانی داگیرکردوه .ماڵ وهك جێگای����ه‌ك ب����ۆ نیش����ته‌جێبون ،چۆن ده‌توانێ����ت رۆحێکی بێ ماڵ له‌خۆی بگرێت، ئه‌مه پرسیاری هێگڵه له‌فه‌لسه‌فه‌ی مێژودا. ئهوهی نه‌گبه‌تییه الی کورد ئه‌وه‌یه که کورد رۆحێکی جێگیری ههیه له‌بێئاگاییه‌كی زۆردا به‌رامبه‌ر به‌م����اڵ .ماڵ له‌هی����چ ڕه‌هه‌ندێکی ئهو ڕه‌هه‌ندانه‌ی س����ه‌ره‌وه که باس����مانکرد الی مرۆڤ����ی کورد بونی نیه .س����ه‌رچاوه‌ی ئ����ه‌م نه‌گبه‌تییه ده‌گه‌ڕێت����هوه بۆ ئهو رۆحه ده‌سته‌مۆیه‌ی که مرۆڤی کورد هه‌یه‌تی .بهاڵم با زۆر له‌کرۆکی بابه‌ته‌ك����ه دورنه‌كه‌وینه‌وه. پرس����ێک که له‌بیس����ت س����اڵی ڕاب����وردودا روب����ه‌روی ئێمه بوه‌ت����هوه ،بهاڵم هێش����تا به‌قوڵیی ده‌رکمان پێنه‌ك����ردوه ،ئه‌وه‌یه که ئێمه ده‌مانه‌وێت چ ماڵێک بونیادبنێین ،چۆن داهاتو سه‌رچاوه‌کانی ئه‌م ماڵه دابه‌شبکه‌ین، ئه‌ندامه‌كانی چ په‌یوه‌ندیه‌كیان له‌گه‌ڵ یه‌کتردا ههبێت .ئایا ده‌مانه‌وێ ماڵێکی سه‌ربه‌خۆ بۆ خۆمان دروستبکه‌ین ،له‌رێگا جیاوازه‌‌‌کانه‌وه، ن����ه‌ك ته‌نها له‌رێگای جیابون����ه‌وه‌وه ،به‌ڵکو له‌رێگای خۆجیاکردنه‌وه‌وه ،له‌رێگای که‌لتورو ئابوری����یو کۆمه‌اڵیه‌تی����هوه ،ی����ان نه‌خێر. له‌وۆرکش����ۆپه‌كه‌دا ئێمه قس����ه لهسهر ئهوه ده‌كه‌ی����ن که چۆن که‌س����ه جیاوازه‌كانی ناو ماڵی کوردیی هه‌ست بکه‌ن که خاوه‌ن دیدی جیاوازن ،ب����ه‌اڵم له‌چوارچێ����وه‌ی ماڵه‌كه‌دا ناچ����ارن ببنه خاوه‌ن یه‌ک دی����د له‌به‌رامبه‌ر ئه‌ویتری عه‌ره‌ب .لێره‌دا پرس����ی سه‌ره‌كیی ئه‌وه‌یه ئایا ع����ه‌ره‌ب له‌ماڵدایه له‌گه‌ڵ تۆدا، ی����ان هاوماڵ ،دراوس����ێیه؟ ئای����ا عه‌ره‌بیی ئه‌ویتره؟ دونیای بیری کوردیی به‌زۆر شێواز ب����ۆ عه‌ره‌ب خه‌س����یوه .هیچ ش����تێک له‌ناو کورددا هێنده‌ی عه‌ر‌ه‌بپه‌رس����تیی به‌رفراوان نیه .کورد کاتێک هه‌س����ت به‌که‌‌میی ده‌كات له‌به‌رامب����ه‌ر عه‌ره‌بدا ،کاتێ����ک نۆکه‌رایه‌تی بۆ ده‌كات ،کاتێ����ک لێیده‌پاڕێته‌وه ،کاتێک که‌لتوره‌كه‌ی پیاده‌ده‌کات ،کاتێک الس����ایی ده‌کاته‌وه ،ئهوا هه‌س����ت ب����هوه ده‌کات که لێبورده‌و س����نگفراوانه .ی����ان به‌مانایه‌كی تر ههمو ئهو خه‌سڵه‌ته نه‌خۆشانه وه‌ک فه‌زیڵه‌ت ده‌بینێ����ت له‌خۆیدا .که‌واته په‌یوه‌ندیی کورد به‌عه‌ره‌به‌وه په‌یوه‌ندیه‌كی نه‌خۆشانه‌یه .ئایا چۆن له‌ماڵێکدا ئه‌م په‌یوه‌ندیه نهخۆش����انه ده‌گوزه‌رێت؟ چۆن ده‌توانێت فه‌راهه‌م بێت؟ ئهوهی شایانی باسه ،ئه‌م وۆرکشۆپه یه‌که‌م وۆرکش����ۆپ نیه ،به‌ڵکو چه‌ند وۆرکشۆپێکی تر پێش����تر سازکراوه .بهاڵم هه‌میشه کاتێک عه‌ره‌ب‌و ک����ورد تێکه‌ڵک����راون‌و عه‌ره‌به‌كان هه‌وڵی سوکایه‌تیی‌و ئیهانه‌و جنێویان به‌کورد داوه ،له‌ئه‌‌نجامدا وۆرکش����ۆپه‌كه گۆڕاوه بۆ ده‌مه‌قاڵه‌ی بازاڕیی .بۆیه لهسهر پێشنیاری من بریاڕماندا کورد له‌هه‌ولێر به‌جودا ،عه‌ره‌ب له‌به‌غدا به‌جودا ،پاش����ان نیوه‌ی ههر الیه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی عێراق به‌یه‌ك بگه‌یه‌نین .ئهوهی بۆ م����ن گرنگه له‌هه‌موی زیاتر رونکردنه‌وه‌ی دیدی کوردییه ده‌رباره‌ی چۆنێتی بونیادنانی ماڵی خۆی ،چۆنێتی روبه‌روبونه‌وه‌ی ئه‌ویتری دوژمن‌و دراوسێ‌و هاوسێ ماڵ .له‌هه‌مانکاتدا فێربونی هونه‌ری دانوس����تان له‌گه‌ڵ خۆیداو له‌گ����هڵ ئهویتردا .ئه‌مانه ههمو ڕاس����ته‌وخۆ په‌یوه‌س����تن به‌نه‌وته‌وه ،چونکه ئهوه نه‌‌وته ک����ه س����ه‌رچاوه‌ی داهاته ،که س����ه‌رچاوه‌ی پاره‌ی����ه .پ����اره یه‌كێک له‌ه����ه‌ره ئاڵۆزترین مه‌تری����اڵ‌و چه‌مکه‌كان له‌دونی����ای ئه‌مڕۆدا، به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ زیاتر ش����لبونه‌وه‌ی دونیاو بااڵده‌س����تبونی ئابوریی دارای����ی له‌به‌رامبه‌ر ئابوریی شمه‌كدا.
په‌رله‌مان ده‌بێت شوێنی بیرکردنه‌وه‌بێت ته‌نها له‌رێگای بیرکردنه‌وه ده‌توانرێت یاساو رێسای باش بۆ قه‌یرانی قوڵ دابڕێژرێت که ببێته هۆی مۆدرێنکردنی دونیای ئێمه .په‌رله‌مان گه‌ر به‌فه‌ره‌نسی یانی شوێنی قسه‌كردن ،ئهوا نابێت شوێنی قسه‌ی بازاڕیی بێت ،به‌ڵکو بیری قوڵ که بارتاقه‌ی خه‌مه قوڵ‌و قه‌یرانه گه‌وره‌کانی ئێمه بێت چۆن کورد ده‌توانێت له‌گه‌ڵ خۆیدا بدوێت، پاش����ان وه‌ک خۆی له‌گه‌ڵ ئهویتردا بدوێت. ئه‌م دو پرۆس����ه‌یه که کورد هێش����تا فێری نه‌بوه بڕبڕه‌ی پشتی سیاسه‌تکردنه له‌دونیای کوردییدا .گرنگی����ی ئه‌مه له‌وه‌دایه که ئێمه چۆن یه‌كتر ده‌بینین ،کێ به‌خاوه‌ن ماف‌و کێ به‌بێ ماف ده‌بینین ،ترسمان چیه به‌رامبه‌ر یه‌كتر .چۆن ده‌توانین له‌گه‌ڵ یه‌كتردا بژین. ئه‌گه‌ر ئێم����ه ده‌توانی����ن له‌ئه‌‌ویتری عه‌ره‌ب جودابین����هوه ،ههرچهنده ئه‌گه‌ر بش����توانین ل����ه‌روی جوگرافیی‌و فیزیکی����هوه له‌عه‌ره‌ب جودابینه‌وه ئهوا س����ه‌ده‌ی پێویس����ته ههتا له‌که‌لتورو ئه‌خالق‌و به‌ه����او نه‌رێتی عه‌ره‌ب جودابینه‌وه. من که لهس����ه‌ره‌تادا ده‌دوێم به‌خه‌یاڵێکی هایدگه‌ریانه‌وه قسه ئه‌که‌م ،ئهو فه‌یله‌سوفه‌ی ک����ه هێنده خۆش����م ناوێ����ت .هایدگه‌ر وهك بیرمه‌ندێکی ناسیونالیس����ت له‌پاش جه‌نگی جیهانی دوه‌م ،له‌وه‌اڵمی بۆ قه‌یرانی که‌میی ش����وێنی نیش����ته‌جێبون له‌ئه‌ڵمانی����ای ئهو کاته ،وتاره به‌ناوبانگه‌که‌ی نوس����ی به‌ناوی Building Dwelling Thinking؛ بونیادنان، نیش����ته‌جێبون ،بیرکردن����هوه ،ک����ه تیایدا هایدگه‌ر کۆمه‌ڵێک پرسیاری فینۆمینۆلۆژیی گرنگ ده‌وروژێنێت ده‌رباره‌ی په‌یوه‌ندیی ئهو س����ێیانه .هایدگه‌ر ده‌ڵێت ته‌نها کاتێک که ئێمه توانای نیش����ته‌جێبونمان ههیه ،ته‌نها ئهو کاته ده‌توانی����ن بونیادبنێین .به‌م پێیه ئێم����هی کورد له‌میانه‌ی پرۆس����هی هه‌وڵدان بۆ س����ه‌پاندنی بونمان ده‌بێت بونیادنانمان، نیش����ته‌جێبونمان ،بیرکردنه‌وه‌م����ان پێکه‌وه گرێبده‌ین. ئهوهی پێویسته بیڵێم ئه‌وه‌یه که په‌رله‌مان زیات����ر له‌هه‌مو ش����وێنێک ده‌بێت ش����وێنی بیرکردنه‌وه‌بێ����ت .ته‌نها له‌رێگای بیرکردنه‌وه ده‌توانرێت یاساو رێس����ای باش بۆ قه‌یرانی قوڵ دابڕێژرێت که ببێته هۆی مۆدرێنکردنی دونیای ئێمه .په‌رله‌مان گه‌ر به‌فه‌ره‌نسی یانی شوێنی قسه‌كردن ،ئهوا نابێت شوێنی قسه‌ی بازاڕیی بێت ،به‌ڵکو بیری قوڵ که بارتاقه‌ی خه‌مه ق����وڵ‌و قه‌یرانه گه‌وره‌کانی ئێمه بێت. دیاره په‌رله‌م����ان له‌ئاگایی تاک����ی کورددا، لهنێو کایه‌ی سیس����ته‌می سیاس����ی هه‌رێمدا به‌م ش����ێوه‌یه نه‌ناس����راوه .ئه‌وه‌شی مایه‌ی دڵته‌نگیه ئه‌وه‌یه که ڕه‌خنه‌گرتن لهم ده‌زگایه دیس����انه‌وه بارتاقه‌ی که‌موکورتیه‌كانی نیه. بۆیه په‌رله‌مان وهك باڵه‌خانه (که مۆدێلێکی ئه‌ندازیاریی ئه‌‌وروپای رۆژهه‌اڵتیه ،که تیایدا په‌رله‌مان رۆڵێکی په‌س����یوی بینیوه) ،وهك ش����وێن ،وهك فه‌زای بیرکردن����هوه نه‌بوه‌ته جێگای ڕام����ان‌و له‌ئه‌‌نجامدا وهك جێگایه‌كی لهو ش����ێوه هه‌ڵناسوڕێت .گۆڕینی په‌رله‌مان له‌عه‌قڵ����ی تاکی کورده‌وه ده‌س����تپێده‌كات؛ که ئهو جێگایه چیه؟ جێگای له‌سیس����ته‌می سیاسیی کوردییدا له‌کوێدایه ،ده‌بێت له‌کوێدا بێت؟ دۆخی چۆنه؟ ده‌بێت کێی بۆ بڕوات؟
عه‌زیز ڕه‌ئوف ئۆرهان پام���ۆك له‌ڕۆمانی (به‌فر)دا ی گه‌لێك قه‌شه‌نگ پیشانده‌دات وێنه‌یه‌ك كه كاره‌كته‌ره‌كانی س���ه‌ر ش���انۆیه‌ك نمایش ده‌كه‌ن .لهو كاته‌دا س���ه‌رباز‌ه ی توركه‌كان شانۆ ده‌ده‌ن ه به‌ر ده‌ستڕێژ گولل���هو ئه‌كته‌ره‌كانی س���ه‌ر ش���انۆ ی ده‌مرن لهكاتێكدا جه‌ماوه‌ر به‌ڕاس���تی له‌ناو هۆڵه‌كه واده‌زانن هێش���تا نواندن به‌رده‌وامه‌و ئ���هو كرده‌ی ته‌قه‌كردنه‌ش ی نمایش���هو هاوار ده‌كه‌ن ی بۆخۆ خۆ به‌ڕاس���تیی دیمه‌نێكی جوانه ،بێ ئاگا لهوهی ك ه ئ���هوه نوان���دن نیه بهڵكو ی س���ه‌ر شانۆ ڕاس���تیه‌و كاره‌كته‌ره‌كان به‌ڕاستیی ده‌مرن. ی ڕۆمانه‌ك���هی ئۆرهان ئ���ه‌م دیمه‌ن ه ی ئهو پامۆك دروست بۆ دیمه‌نی شانۆ جه‌نگه ده‌س���ت ده‌دات كه له‌ئێس���تادا ی ی كه شانۆیه‌ك ئاماده‌یه .ئهو جه‌نگه ی واقعیه بۆ پێش���مه‌رگه‌كان‌و شانۆیه‌ك ت���ه‌واو ناواقیعی���یو نواندنئاس���ای ه بۆ ی بهرپرس���ان‌و كوڕه‌كانیان .به‌واتایه‌ك تر شانۆی ئهو جه‌نگه‌ی كه له‌ئێستادا ئاماده‌یه هه‌میش ه ش���انۆیه‌كی دو دیو ی نمایش‌و ب���وه ،به‌دیوێك���دا ش���انۆ
وێنه‌گرتن‌و دوربینبه‌چاوه‌وه گرتن بوه ی بۆ نوخبه‌یه‌كی سیاس���ییو به‌دیوه‌كه تریشدا ش���انۆیه‌كی ته‌واو واقیعیی بوه ی كه ته‌رمه‌كانیان بۆ ئهو سه‌رباز‌ه ونان ه بۆ شارو شارۆچكه‌كان ده‌گه‌ڕانه‌وه. ی كوڕه‌ك���هی كاك���ه حه‌م ه پ���ه‌رد‌ه لهسهر ئه‌م نمایش ه هه‌ڵماڵی‌‌و نواندن‌و ی بێتامی س���ه‌ر شانۆی كرد‌ه ته‌مسیل كرده‌یه‌كی واقیعی���ی .كوڕه‌كه‌ی كاك ه ی ش���انۆی پاڵه‌وان ه حه‌م���ه ده‌مامك��� ی مقه‌باكان���ی داماڵ���یو عه‌نته‌ریات��� ی ی سیاسی س���ه‌ر شاش���هو به‌ڕامبۆبون ی له‌كرده‌یه‌كی نماش���هوه كرد‌ه بونێك واقیعیی‌‌و ئاماده. ی كاك��� ه حه‌م ه ی كوڕه‌ك��� ه مه‌رگ��� له‌كێڵگ هی سیاس���یدا ده‌بێت��� ه ڕوداو. ئه‌م���ه‌ش ئهو چركه‌س���اته‌یه كه مردن ی ده‌بێت���ه ڕوداو .ئه‌م���ه‌ش بۆخ���ۆ ی ی ته‌واو دینیه .كاره‌كته‌رێك كرده‌یه‌ك ی پاسڤه، ی پێشتر كاره‌كته‌رێك سیاسی ی ی ده‌بێته كه‌سێك بهاڵم به‌ش���ه‌هیدبون ئه‌كتیڤ���ی كێڵگ���هی سیاس���ییو ئه‌م ی مه‌رگ���ه بۆ باوك���یو بۆ پارته‌كه‌ش��� ی مه‌عنه‌ویی .پێش ده‌بێته س���ه‌روه‌تێك ئ���ه‌م مه‌رگه كه‌س ك���وڕی كاك ه حه‌م ه ی پێده‌به‌خش���ێت .ئه‌مه‌ش وهك بكه‌رێكی سیاس���یی ناناس���ێت‌و ئهو نازناوه ی ئ���هو ڕاس���تیه‌ی ه كه تا ی ئه‌فسانه‌یی .س���ه‌لمێنه‌ر مه‌رگ ده‌یكات ه پاڵه‌وانێك ئه‌مه‌ش (كریس���تۆڤه‌ر كۆلۆمبس)مان ئه‌م چركه‌س���اته له‌كۆمه‌ڵگ هی ئێمه‌دا ی ی دۆزیه‌و‌ه ش���ه‌هیدبون جۆرێك���ه له‌به‌ش���داری بیردێنێته‌و‌ه ك��� ه ئه‌مه‌ریكا ی ی كاره‌كته‌ر ی سیاس���یی نه‌ك كرده‌وه ی نه‌یزان���ی ئه‌مه‌ری���كا ب���ه‌اڵم خ���ۆ دۆزیوه‌ت���هوه ،به‌ڵك���و دوای مه‌رگ���ی سیاس���یی وهك جه‌س���ته‌یه‌كی ئاماده خۆی به‌چه‌ندین س���ه‌د‌ه ئینجا زانرا ك ه له‌ژیاندا. هاوسۆزیی بۆ كوڕی كاك ه حه‌مه لهو ی دۆزیوه‌ته‌وه. ده‌ریاوانێك ئه‌مه‌ری���كا ی ی پێودانگه‌وه‌ی ه كه سیاس���هت له‌هه‌رێم ی سیاسیی به‌كرده‌ی سیاسی كاره‌كته‌ر ی دۆڕاندوه‌و ی خۆ ی بهڵكو مه‌رگ كوردس���تان گیانبازی ی سیاسی نابێت ه پاڵه‌وان
ی مه‌رگی كوڕه‌كه كاك ه حه‌مه ئهو ی بۆ ئیحراجی ه سه‌ركرده‌كان دروستكرد ك ه ده‌بێت دوربینه‌كان بشكێنن ی كاك ه كوڕه‌كه حه‌مه له‌ئێستادا ی شكاند دوربینه‌كان
ل���هوه كهوتوه ك��� ه سیاس���هت بێت. ی تر سیاس���هت لهم ههرێم ه به‌مانایه‌ك ی گهورهوه له‌مێژ‌ه له‌ڕیس���ك‌و مه‌ترسی بوه به‌ڕه‌فاهی هتو پۆس���تو ژیانكردن جی���اواز ل���ه‌وی دی .ئه‌م هاوس���ۆزی ه پێمانده‌ڵێت ئایا ئه‌وانی تریش ده‌توانن ی وهك كاكه حه‌مه بن؟ ده‌توانن به‌فۆرم ی كاكه حه‌م ه سیاس���هت بكه‌ن‌و ته‌رم ی له‌گه‌ڵ خۆی���دا بهێنێته‌وه؟ كوڕه‌ك���ه ی ی ب���ۆ خۆ ئ���ه‌م هاوس���ۆزیه خ���ۆ شه‌رمه‌زاركردنی دۆخێك ه ك ه زۆرن ئهو ی ده‌یانه‌وێت سه‌ركرده‌بن س���ه‌ركردانه ی جه‌رگیان بسوتێ. به‌بێ ئهوه ی س���ه‌ركرده‌یه‌ك گرنگی���دان به‌كوڕ زیاد له‌ش���ه‌هیده‌كانی تر ،پێمانده‌ڵێت ی ك��� ه جیاوازیی گهوره له‌نێ���وان كوڕ س���ه‌ركرده‌و ك���وڕی خه‌ڵك���دا ههیه. ی كاك���ه حه‌م ه (ئیت���ر ئهوه وته‌ك���ه شه‌ڕه‌و كوڕی ئێمه‌ش شه‌هید ده‌بێت)، ی ی ت���ردا وهك كرده‌یه‌ك��� به‌دیوێك��� ی ك ه سوپرایزئامێز ده‌رده‌كه‌وێت بهوه ی س���ه‌ركرد‌ه كارێك���ی نه‌كرده‌یه كوڕ شه‌هید بێت. ی ی كوڕ ئه‌م ش���ۆكه بۆ ش���ه‌هیدبون كاك��� ه حه‌م��� ه پێمانده‌ڵێت س���هیره له‌باش���ور ئه‌م ج���ۆره به‌رگری ه ماوه‌و سه‌یره كوڕی سهركرده له‌گه‌ڵ باوكیدا شه‌هید ده‌بێت .شۆكئامێز‌ه بهوهی ئێم ه ههر دیومان ه س���ه‌ركرده‌و كوڕه‌كانیان به‌دوربین له‌شانۆی جه‌نگه‌كانه‌و‌ه نزیك ی كاك ه حه‌مه ئهو ی كوڕه‌كه بون .مه‌رگ ی بۆ سه‌ركرده‌كان دروستكرد ئیحراجی ه ك��� ه ده‌بێ���ت دوربینه‌كان بش���كێنن. ی كاك���ه حه‌مه له‌ئێس���تادا كوڕه‌ك���ه ی شكاند. دوربینه‌كان
مورجیئەو دنیاییکردنی دەسەاڵت* هەردی مەهدی میکە ئەم رۆژانە بەهاتنی داعش دیسانەوە مەسەلە میله‌لی‌و نیحەلیەکانی ناو دنیای ئیسالم زیندوبونەتەوەو هەر بۆچونێک دەیەوێ ریش���ەکانی داعش بەگروپێکی کەالمی���ی ی���ان مەزهەبی���ی س���ەدە یەکەمینەکان���ی مێژوی "ئیس�ل�ام"ەوە ببەس���تنەوە .ب���ەاڵم گرنگ���ە هەندێ بۆچونی دژە داعش¬-یش ببنە جێگەی رامان ت���ا دیوەکانی دیکەی ملمالنێکان ئەو سەردەمەو بەش���ێکی تری وێنەکە رونتر بنوێنێت‌و لێرەو لەوێش بێئاگایانە یان ئەنقەست داعش بەباوەڕی گروپێک یەکسان نەکرێت کە شایستەی نیە. هەمیش���ە دابەش���بونی جوگرافیای ئەندێش���ە ،مەزهەب���ەکان‌و رۆڵی���ان لەدینیک���ردن‌و دنیاییکردنی سیاس���ەت جێگ���ەی بایەخ���م ب���ون .یەکێ���ک ل���ەو گروپ���ە فیکریان���ە مورجیئەیەو مەزهەبەک���ەش حەنەفیە ک���ە یەکێکن لەو مەزهەبان���ەی زیاتر لەدنیای غەیرە عەرەب���دا باڵوبونەت���ەوەو باش���ترینی ئ���ەو کۆمەڵگایانەش کە زۆر س���ودیان لەباوەڕەکانی ئەم مەکتەب‌و مەزهەبانە وەرگرتوە ئەو واڵتە ئیس�ل�امیانەن کە دەس���ەاڵت زۆر دنیاییترو خزمەتکارترە بەخەڵ���ک‌و کەمترین چەمک���ی "وەالو بەڕا"یان تێدا رەچاوکراوە .بەاڵم زۆرجار کە باس���ە میلەلی‌و نیحەلی���ەکان دێنە پێشەوە راگوزەر بەسەریاندا تێدەپەڕن‌و لەبەس���تەرە مێژوی���یو گۆڕانکاری���ی ئەندێش���ەیی‌و بنەماکانیان دەگوزەرن‌و زۆرجاریش بەس���ەلەفیەت‌و وەهابیەت‌و ج���اری واش هەیە بەئەهل���ی "ئەهوا"و الی زۆرێکی س���ەلەفیەکانیش النیکەم بە"فاسق" لەقەڵەم دراون‌و ئەدرێن. لێ���رەدا بۆ رونکردن���ەوەی جیاوازیی مورجیئ���ە لەگ���ەڵ وەهابی���ەت‌و س���ەلەفیەتی ئەمڕۆو حەنبەلیی‌و ئەهلی حەدیس‌و الیەنگرانی دەس���ەاڵتی سەدە یەکەمینەکان���ی دنیای ئیس�ل�ام چەند خاڵێ���ک دەرب���ارەی مورجیئ���ە دەبنە جێگەی ئاماژە: ١ـ مورجیئە لەروی میراتی ئەندێشەو باوەڕەوە زیات���ر میراتگری (قاعدین)ن "کەنارگیرەکان" ئەوان���ەی لەملمالنێی دەوران���ی ئیم���ام عەلیەوە دانیش���تن‌و بێالیەنیان هەڵبژارد نە الیەنگری شام‌و نە کوف���ە .هەربۆیە بەتەرتیب باوەڕیان ب���ە ٤خەلیفە هەیە نەک پاش���وپێش. لەمەس���ەلەی حەقانیەتی ملمالنێکەش هەڵدەگرن بۆ قیامەت‌و یەکالکردنەوەی لەالیەن خوداوە هەربۆیە بەمورجیئەش
ناودەبرێ���ن چونک���ە یەکالکردن���ەوەو حەکەمیەت تاخیر دەکەن بۆ دواڕۆژ. ٢ـ هەڵوێس���تی مورجیئە لەبەرامبەر خەلیفەو خەالفەت‌و خەڵک چ شام بێت چ مەدینە بێت چ کوفە دواتریش بەغدا، لەباوەڕیانەوە هەڵقواڵوە بێ جیاوازیی، ژیانی ئەب���و حەنیفە کە بەبنیاتنەرێکی مورجئیە دادەنرێ���ت گەواهیدەری ئەم راستیەیە. ٣ـ پرس���یارێک گرنگە بکرێت بۆچی زۆرینەی خەڵکی غەی���رە عەرەب بونە ش���وێنکەوتەی مورجیئ���ەو دواتری���ش حەنەف���ی؟ لەگرنگتری���ن هۆکارەکانی دەگەڕێتەوە بۆ باوەڕی ئەمانە سەبارەت بەئیمان‌و موسڵمانێتیی‌و چونە بەهەشت‌و کافرنەکردن���ی ئەهل���ی ش���ایەتومان‌و یەکسانیی سەرجەم موسڵمانان. ٤ـ مورجیئە بەباوەڕ "نەک بەبزوتنەوەی سیاسییو ئیس���تغاللیی" پشتیوانێکی مەزنی هەرەسی ئەمەویەت بو ،چونکە لەدەورەی ئەمەوی جیهانی موسڵمانان لەنێوان موسڵمانی عەرەب‌و موسڵمانی مەوال���ی (غەیرە عەرەب) دابەش بوبو. ئەمەش بەزمان���ی رۆژ دەکاتە هاواڵتی پلە یەک‌و پلە دو کە ئەمەش ریشەکەی لەئەندێش���ەی ئەحم���ەدی حەنبەلیی‌و ئەهلی حەدیسەوە سەرچاوەی دەگرت‌و ع���ەرەب بەئەفزەلی���ەت ب���ۆ عەرەب‌و قورەیش تەفس���یریان دەک���رد ،بەاڵم مورجیئ���ە بەچەند باوەڕێ���ک ئەم پایە ئایدیۆلۆژیەی ئەمەویی‌و ئەهلی حەدیسی لەرزاند: آ‌ـ مورجیئ���ەو حەنەفیەکان باوەڕیان بەزی���ادو کەمکردن���ی ئیم���ان نی���ە، پێیانوایە شتێک نیە بەناوی موسڵمان‌و ب���ۆ م���رۆڤ‌و سیاس���ەت‌و کۆمەڵگ���ە موسڵمانتر ،بەمەش پایەی ئەفزەلیەت ک���ە هەم هەڵ���ەو گون���اه کۆتایی دنیا ه���ەرەس دێنێت .ئیم���ان‌و عەمەل الی نیەو ه���ەم لێبوردەی���یو پێکەوە ژیان ئەمان جیایەو پەیوەندی���ان بەیەکەوە پایەدار دەکات‌و هەم دەرگای تەوبەش داناخات. نیە. ب ـ هەر ئەم باوەڕانەش بون رێگەیان ب ـ مورجیئ���ە ئەوەی ش���ایەتومانی هێنابێ���ت بەکافری نازان���ن‌و پێیانوایە خۆشكرد بۆ به‌دنیاییکردنی دەسەاڵت، ئەوە مەسەلەیەکە پەیوەندیی بەخوداوە چونکە ئیمانداربونی خەلیفەو دەسەاڵت هەی���ە نەک بەندەکانی .هیچ کەس���ێک ناکاتە خاوێنکردنەوەی ده‌سەاڵتداریی‌و کاف���ر نیە الی ئەوان کە ش���ایەتومانی بەریئبونی لەنادادگەریی. ج ـ دەعوەی مورجیئە لەسەر بنەمای هێنابێت ،باوەڕیشیان وانیە "گوناهبار" * ئەم وت���ارە زیاتر وەاڵمی وتارێکی لەجەهەننەم���دا ئەبەد بمێنێتەوە بەڵکو هاواڵتی (ئەگەر وش���ەکە بەزمانی رۆژ بەح���ەدی گوناهەکان���ی دەس���وتێت .بەکاربهێنین) بو ،یەکسانی بو لەنێوان هاوڕێ���م موحس���ین ئەدیب ب���و تیایدا ئەمەش بۆ هەمو مرۆڤێک بەراس���تیان عەرەب‌و غەی���رە ع���ەرەب (مەوالیی‌و وەهابی���ەت‌و مورجیئ���ەی النیک���ەم عەرەب) ئەمەش پێچەوانەی ئەمەویەکان لەروانگ���ەی وەزیفەیان���ەوە چونی���ەک دەزانی جا خەلیفە بێت یان گەدا. بۆیە باوەڕی ئەم���ان لەکافرنەکردنی ک���ە مەوالیەکانی���ان لەدەس���ەاڵت کردب���و ،بەرەنگاریەکان���ی ئەوان���ی بۆ ستەم نادیدە گرتبو. خەلیف���ە پەیوەندی���ی بەئینس���انبونی دوردەخستەوە. * لێرەدا تەنها بەش���ێوەی گش���تیی د.وەهابی���ەت‌و داعش‌و س���ەلەفیەتی خەلیفەوە هەیە ن���ەک پێگەی دینیی‌و ئەفزەلیەت‌و ئیغتیس���اب‌و ئیکتس���اب‌و ئەمڕۆ زیاتر لەگەڵ رێچکەی حەنبەلیی‌و باوەڕو بنەماکان خراونەتەڕوو زیاتریان ش���ەرعیبونی حوکمداریەک���ەی .دیارە ئەهلی حەدیس���ەو نەقڵگەرایی کە بێ -پێویستە بەاڵم بەحوکمی "وەاڵمی"بونی ئەمەش روانینێک���ی مرۆییانەو دنیاییە تەحلی���ل‌و دەقگ���ەران کۆک���ن .بەاڵم وتارەکە هەر هێندە ڕێگە دەدات.
پرسیارێک گرنگە بکرێت بۆچی زۆرینەی خەڵکی غەیرە عەرەب بونە شوێنکەوتەی مورجیئەو دواتریش حەنەفی؟ لەگرنگترین هۆکارەکانی دەگەڕێتەوە بۆ باوەڕی ئەمانە سەبارەت بەئیمان‌و موسڵمانێتیی‌و چونە بەهەشت‌و کافرنەکردنی ئەهلی شایەتومان‌و یەکسانیی سەرجەم موسڵمانان
مورجیئ���ەو بەتایب���ەت حەنەفیەکانیان ئەهل���ی تەحلی���ل‌و ته‌ئویل���ی دەق���ن. ئەمان کەمتر جەخت لەس���ەر فەرمودە دەکەن���ەوەو زیات���ر پشتئەس���تورن بەقورئ���ان‌و تەفس���یری ئیس���تداللیی‌و عەقڵیی‌و واقیعی. ٤ـ ل���ەروی عەمەلی���ەوە مورجیئ���ەو بەتایبەت ئەبوحەنیفە لەس���ەر بنەمای باوەڕیان نە پستیان وەرگرت لەئەمەوی نە لەعەباسی .نەک لەبەرئەوەی لەخەواریج یان ئەهلی حەدیس‌و س���ەلەفیەت بچن یان پش���تیوانیی دەسەاڵتدارێک بکەن‌و دژی ئەویتربن ،نا ،بەڵکو لەسەربنەمای رێزگرت���ن لەپای���ەی عیلمی���یو جیایی ئەرکی زان���ا لەگەڵ دەس���ەاڵت رەنگە وەسیەتنامەکەی ئەبو حەنیفە باشترین رونکەرەوە بێت کە بەباوەڕی رونی خۆی بۆ دیوانی دەس���ەاڵتداران‌و سیاسەت‌و دوریگرت���ن لێی���ان لەوی���ادا نەبێت کە چاک���ەی گش���تیی بۆ خەڵ���ک نەک بۆ دەسەاڵت دێتە پێش���ەوە .ئەبوحەنیفە لەمەش���دا بەتەواویی ژیانی هاوسەنگی باوەڕی بەئەندێش���ەو ک���ردار هەم دژی ئەمەوی هەم دژی عەباس���یەکانیش بو. دژی فەسادی ئەمەویی هەم هەڵوێستی وەرگ���رت‌و هەم پش���تیوانیی راپەڕینی زەیدی کوڕی عەلی(١٢٢-١٢١هج) کرد. لەگەڵ سەففاح‌و مەنسوری عەباسیشدا پێکنەهات���ەوەو ل���ەو دەورەیەش���دا پش���تیوانیی بزوتن���ەوەی ئیبراهیم���ی کوڕی عەبدواڵی کوڕی حەس���ەنی کرد (١٤٥ه���ج) ،کۆتاییەکان���ی ژیانیش���ی لەزیندانی عەباسیدا گوزەراندو هەرگیز ئامادە نەبو هیچ پۆس���تێکی دەوڵەتیی وەربگرێ���ت .مەزنیی‌و مانەوەش���ی بەم هەڵوێستە ئەبەدیی کرد. هەربۆیە ناکرێت وەهابیەت‌و مورجیئە لەهەڵوێستیان بەرامبەر خەالفەت وەک یەک سەیربکەین ،لەسادەترین نمونەشدا ئ���ەو هەمو ئەم���ارەت‌و المەرکەزیەتەی لەمەش���ریقی ئیس�ل�امییدا ل���ەدەورەی عەباسیدا هەڵگری مەزهەبی حەنەفیی‌و ئەندێش���ەی مورجیئ���ی ب���ون‌و رێ���ک پێچەوانەی باوەڕی مەرکەزی خەالفەت.
ته‌ندروستی tandrostyawene@gmail.com
ماسیی‌‌و OMEGA3 لێكۆڵین���ه‌وه‌كان س���ه‌لماندویانه ماس���یی خه‌زێنه‌یه‌ك���ی ئاڵتونه بۆ ته‌ندروس���تیی به‌هۆی ئهو پێكهاته‌ی ك���ه تێیدای���هو س���ود به‌م���رۆڤ ده‌گه‌یه‌نێ���ت .ئه‌م���ه جگ���ه لهوهی ئاره‌زوی جگه‌ره‌كێشان كه‌مده‌كاته‌وه له‌كه‌سی جگه‌ره‌كێش .زاناكان ده‌ڵێن ئهو پێكهاته‌یه‌ی له‌ئۆمیگا 3ههیه وا له‌جگه‌ره‌كێش���ه‌كان ده‌كات ئاره‌زوی نیكۆتینیان نه‌مێنێت ههر بۆیه ده‌ڵێن
پێویسته ئهو كه‌سانه رۆژانه حه‌بێكی ئۆمیگا 3بخۆن. توێژینه‌وه‌كان ئه‌وه‌یان سه‌لماندوه پێویس���ته ژنانی دوگیان ماسیی یان ئۆمیگا 3بخۆن چونكه ده‌یانپارێزێت له‌توش���بون به‌خه‌مۆكی���ی له‌كات���ی دوگیانییه‌كه‌یاندا .ئه‌مه جگه لهوهی كه ئاستی ژیریی له‌منداڵ زیاد ده‌كات هه‌ربۆیه زۆر پێویسته له‌قۆناغه‌كانی س���ه‌ره‌تای خوێندن بدرێت به‌منداڵ
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
ی جگه‌ره‌كێشان كه‌مده‌كه‌نه‌وه ئاره‌زو ب���ۆ ئهوهی له‌ئاس���تی خوێندن باش بێت ،هه‌روه‌ها ماسیی زۆر پێویست ه بۆ ئهو كه‌س���انه‌ی نه‌خۆشیی دڵیان ههیه پێویس���ته هه‌فت���هی دو جار بخورێت ی���ان ئۆمیگا 3بخورێت كه هه‌مان سودی ماسیی ههیه ،هه‌روه‌ها ماسی بهس���وده بۆ پاراستنی مرۆڤ له‌نه‌خۆش���یی زه‌هایمه‌رو خه‌ڵه‌فان‌و چه‌ندین نه‌خۆشیی تر كه په‌یوه‌ستن به‌مێشكه‌وه.
فاست فودو خۆكوژییه‌كی ده‌سته‌جه‌معی ی
ی دواكه‌وتنی س���وڕی مانگان ه كێش ه زۆرێ���ك له‌خانمان���هو زۆر كات بۆ ئه‌م مه‌به‌سته سه‌ردانی پزیشك ده‌كه‌ن ،ئه‌م ی ی خواره‌وه به‌ش���ێكن له‌هۆكار خااڵنه دواكه‌وتنه‌كه. -1دڵه‌ڕاوكێ: ی دڵه‌ڕاوك���ێ یه‌كێك���ه له‌هۆكاره‌كان ی مانگان���ه ،چونك ه دواكه‌وتنی س���وڕ ی زیاتر ی له‌ش بڕێك��� له‌كات���ی ڕاڕای��� هۆرم���ۆن ئه‌ڕژێ���تو به‌م���ه‌ش هێلك ه ی مانگان ه رونادات. ناتروكێت‌و سوڕ -2نه‌خۆشیی: توش���بون به‌نه‌خۆش���یی كتوپڕ ،جا ههر نه‌خۆشییه‌ك بێت هه‌ندێجار ئه‌بێت ه ی سوڕی مانگانه ،چونك ه ی دواكه‌وتن هۆ ی گرفت بۆ ی ئه‌بن ه هۆ ێ نه‌خۆشی هه‌ند سوڕه‌كه.
-3گۆڕانكاریی له‌رۆتینی ژیان: هه‌ندێج���ار كاتێ���ك گۆڕانكاریی���ه‌ك له‌ژیانی خۆت ده‌كه‌یت ده‌بینیت سوڕ‌ه مانگانه‌ك���هت دواده‌كه‌وێ���ت .بۆ نمون ه ی ئیش���وكارت ل���ه‌رۆژه‌و‌ه كاتێك كات ی ده‌كه‌یت به‌ش���هو ده‌بینیت گۆڕانكاری نه‌رێنیی له‌له‌شت روده‌دات. -4خواردنی ده‌رمان: هه‌ندێج���ار خواردنی ده‌رمان ،جا بۆ ی ههر نهخۆش���ییه‌ك بێت ،ده‌بێت ه هۆ ی س���وڕی مانگان���ه ،یاخود دواكه‌وتن وه‌ستانی بۆ ماوه‌یه‌ك. -5قه‌ڵه‌ویی: زۆرج���ار زیادبون���ی كێ���ش یاخود به‌پێچه‌وانه‌و‌ه الوازیی جه‌سته ،هۆكارن ی سوڕی مانگانه ،بۆیه زۆر بۆ دواكه‌وتن پێویسته ئاگاداری له‌ش‌و الرت بیت.
یه‌ك لهسهر سێی جیهان قه‌ڵه‌ون‌و زیاتر له 850ملیۆن كه‌س برسین ب���ۆ روبه‌روبونه‌وه قه‌ڵه‌وی���ی له‌جیهاندا س���ااڵنه بڕێكی زۆر پاره لهو بواره‌دا خه‌رج ده‌كرێ���ت به‌ش���ێوه‌یه‌ك ك���ه بڕه‌كه‌ی زۆر ل���هوه زیاتره كه بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی جه‌نگ خ���ه‌رج ده‌كرێت ،به‌پێی ئام���اره‌كان یه‌ك لهسهر س���ێی جیهان به‌ده‌ست قه‌ڵه‌وییه‌وه ده‌ناڵێنێ .ئه‌مه لهكاتێكدا له‌سه‌رانس���ه‌ری جیهان زیاتر له 850ملیۆن كه‌س���ی برسی
ئهو نهخۆش���یانه‌ی به‌هۆیانه‌وه‌ی توش���ی كه‌س���ه‌كان ده‌ب���ن زیات���ر ل���ه‌دو تریلیۆن دوالر خ���ه‌رج ده‌كرێت‌و به‌هه‌مانش���ێوه بۆ قه‌ڵه‌وییش ئهو بڕه خه‌رج ده‌كرێت ،هه‌روه‌ها راپۆرته‌كه رایگه‌یاندوه ههمو جیهان به‌بێ جیاوازیی له‌نێوان ساڵه‌كانی 2000بۆ 2013 نه‌یانتوانی���وه كۆنترۆڵ���ی قه‌ڵه‌ویی بكه‌ن‌و سه‌ركه‌وتو نه‌بون لهو بواره.
چۆن کردارەکانی فریاکەوتنی سەرەتایی دەستپێبکەین؟ ی یه‌كه‌م به‌ش د .سەروەر عارف ستار
س���ه‌رەتا بەدورخس���تنەوەی کەسی توشبو لەشوێنی ڕوداوەکە وەك سوتان یان خنکان یان تەقینەوە یان ڕوداوی هاتوچۆ ،پێویستە کەسەکە لەشوێنێکی سەالمەت دابنرێت .هه‌روه‌ها پێویستە کەمترین جوڵە بەکەسی توشبو بکرێت بەش���ێوەیەك زیان نەگەیەنێت بەملی یان پشتی یان دەست‌و القی . یەک���ەم :بانگکردنی نەخۆش���ەکەو دڵنیابون لەکراوەیی بۆری هەناسە ABC
A= Airway
گۆێگرتن‌و هەستکردن لەهەناسەدانی نەخۆش���ەکە ،ئەگەر هەناسەی هەبو دەبێ���ت بخرێتە س���ەرال ،دواتر ببرێتە نەخۆش���خانە ب���ۆ زانین���ی ه���ۆکاری بێئاگابونی. ئەگەر هەناس���ەی نەبو پێویس���تە چەناگەی بەرزبکرێتەوەو ملی کەمترین جوڵەی پێبکرێت .ئەگەر کەرەس���تەی پێویست لەبەردەستدا بێت دەبێت ملی جێگیر بکرێت. دوەم :هەناسەدان
B=Breathing
ئەگەر نەخۆش���ەکە هەناسەی نەبو، ی پێبدرێت لەڕێگەی پێویستە هەناسە دەم���ەوەو بەگرتنی لوتی بەدو پەنجە. دو جار هەناس���ەی دەدرێتێ‌و لەکاتی هەناسەداندا پێویستە ئاگاداربین ئایا س���نگی جوڵەی هەیە ی���ان نا .ئەگەر جانتای فریاکەوتنمان البێت دەتوانین ماس���ك بەکاربهێنین بۆ ئەوەی خۆمان
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
ی خواردن كه‌لتور
ی سوڕی مانگانه ی دواكه‌وتن 5لهو هۆكارانه‌ی ك ه ده‌بنه هۆ
ههیه. ك��� ه راپۆرتێ���ك به‌پێ���ی كۆمپانیای( ) McKinseyئاماده‌یكردوه كه به‌ش���یان له 100واڵت���ی جیهان ههیه، رایده‌گه‌یه‌نێت له‌ساڵی 2030زیاتر له‌نیوه‌ی جیه���ان توش���ی گرفتی قه‌ڵه‌وی���ی ده‌بن. هه‌روه‌ها كۆمپانیاكه باس���ی لهوهش كردوه كه له‌جیهان سااڵنه به‌هۆی جگه‌ره‌كێشان‌و
15 ئاژار
زۆرج���ار هه‌مومان ئهو پرس���یاره‌مان ال دروس���ت ده‌بێ���ت ئایا خ���واردن وهك كه‌لتورێكه كه ئێمه پێی راهاتوین یاخود خویه‌كه‌و لهكاتی برس���یه‌تیدا پێویس���ته خواردن بخۆین؟ به‌داخه‌وه تاوه‌كو ئێستا خواردن نه‌بوه‌ته كه‌لت���ور بهڵكو ئهوهی ده‌یخۆین ته‌نها بۆ تێربون‌و رزگاربونمانه له‌برسیه‌تی رۆژانه‌مان. ئێمه كاتێك خ���واردن ده‌خۆین ئه‌گه‌ر به‌زاراوه‌ی رێبوار سیوه‌یلی بێت ،فه‌نتازیا (چێژ وه‌رگرتن)ی تایبه‌تی خواردنمان نیه، ئه‌گه‌ر به‌زاراوه‌ی نیتشه‌ی فه‌یله‌سوفیش بێت ،ده‌ڵێ���ت" ته‌نها خ���واردن بده بهو كه‌سانه‌ی كه برسیه‌كی راسته‌قینه‌ن". مرۆڤ ب���ه‌ر له‌ده‌ركه‌وتنی‌‌و گه‌ش���هی عه‌ق���ڵ‌و دروس���تبونی فه‌لس���ه‌فه‌و شارستانیه‌ته‌كانی مرۆڤێكی (بخۆر) بوه، ئه‌ندام���ی هه‌رسكردنیش���ی پێش عه‌قڵ‌و ده‌ماغی گه‌شه‌ی كردوه. له‌كۆندا ه���ه‌ر خواردنێك تایبه‌تمه‌ندیی ناوچه‌یی خۆی ههیه ،بۆ نمونه خواردنی ناوچه‌ی هه‌ورام���ان له‌خواردنی ناوچه‌ی پش���ده‌ر جیاواز بوه ،ئ���ه‌وه‌ش وایكردوه خواردنیش وهك زمان‌و جلوبه‌رگ ره‌گێكی كه‌لتوریی ههبێت. ب���ه‌اڵم یه‌كێ���ك له‌ده‌رئه‌نجامه‌كان���ی جیهانگیری���ی گۆڕانكاری���ی له‌ش���ێوازی كه‌لتوریی‌‌و خواردن‌و هاتنه‌كایه‌ی فاس���ت فودو ماكدۆناڵ بو ،ئه‌وه‌ش وایكردوه كه گۆڕانكاریی له‌ش���ێوه‌ی ژی���ان‌و خواردندا روبدات ،فاس���ت فود ببێت���ه پێكهاته‌ی سه‌ره‌كیی ژیان‌و زینده‌گیی مرۆڤه‌كان. فاست فود خواردنێكی پڕ له‌چه‌وریی‌‌و خ���وێ‌‌و كالۆری���ی زیاده‌یه ك���ه هۆكاری س���ه‌ره‌كیی قه‌ڵه‌وی���ن ،پس���پۆرانی ته‌ندروس���تیی پێیانوایه ك���ه %70-55ی قه‌ڵه‌وی���ی له‌ئێس���تادا په‌یوه‌ندی���ی به‌م جۆره خۆراكانه‌وه ههیه ،بهاڵم هه‌ندێكی دیك���ه پێیانوای���ه%30ی ئ���ه‌م خۆراكانه په‌یوه‌ندییان به‌قه‌ڵه‌وییه‌وه ههیه. لهم س���ااڵنه‌ی دواییدا نهخۆش���یه‌كانی ش���ه‌كره‌و قه‌ڵه‌وی���یو دڵ‌و گورچیل���هو جه‌ڵته‌ی ده‌ماغ رویان له‌زیادبون كردوه، كه هۆكاری س���ه‌ره‌كیی ئه‌م نه‌خۆشیانه نه‌بون���ی كه‌لتورێكی دروس���تی خۆراك‌و وه‌رزشكردنه. مرۆڤ كاتێك فاس���ت ف���ود ده‌خوات هه‌ست به‌تێربون ده‌كات ،بهاڵم له‌راستیدا ئ���هو ج���ۆره خۆراكانه تێربونی س���ك‌و برس���یبونی مولوله‌كانی خوێنه ،ئه‌وه‌ش ده‌بێته ه���ۆی كهمبونهوهی كالیس���یۆم كه پێكهاته‌ی س���ه‌ره‌كیی ئێسقانه‌كانه، هه‌روه‌ه���ا كه‌مبون���هوهی كانزاكانی وهك ئاسن‌و ڤیتامینه‌كانی گروپی(.)B،D ئهو كه‌سانه‌ی كه به‌رده‌وام ئه‌م خۆراكانه ده‌خۆن توشی به‌دخۆراكیی ده‌بن ،به‌بێ ئ���هوهی راس���ته‌وخۆ هه‌س���ت به‌خۆیان بكه‌ن ،ئهو كاته‌ی كه نیش���انه‌كانی ئهو نه‌خۆشییانه له‌جه‌سته‌یان رو له‌هه‌ڵكشان ده‌كات چاره‌س���ه‌ركردنی گه‌لێك ئه‌سته‌م ده‌بێت. بۆی���ه پێویس���ته هاواڵتیان���ی ئێم���ه بگه‌ڕێنه‌وه بۆ سه‌ر سفره‌و خوانه‌كانی ماڵ، چونكه س���ه‌ره‌ڕای دروستكردنی گیانێكی هاوس���ۆزیی‌‌و ده‌س���ته‌جه‌معیی خێزانیی، چێژو تام به‌خواردنه‌كانمان ده‌به‌خشێت، ئه‌گه‌ر نان‌و په‌نیرێكی ساده‌ش بێت. پێویس���ته س���فره‌ی خۆراكه‌كانم���ان هه‌مه‌جۆر بێت‌و ههمو گروپه خۆراكه‌كانی تێدا بێت ،ش���یرهمهنییو گۆش���ته كه‌م چه‌وریه‌كان به‌كاربێنین‌و میوه‌و سه‌وزه‌ش له‌ژه‌م���ه خۆراكیه‌كانمان���دا ههبێت ،واز له‌شه‌كرو رۆنی به‌ستوش بێنین. وهك كه‌لتورێك���ی مۆدێرن پێویس���ته لهكاتی رۆشتنمان بۆ شوێنی كاره‌كانمان چه‌ن���د خواردنێك���ی س���وك بخه‌ینه نێو جانتاكان���ی ده‌س���تمان ،بۆ ئ���هوهی واز له‌ش���یرهمهنییو چكلێ���تو بس���كویت‌و خواردن���ه خێ���راكان بێنین ،س���ه‌ره‌ڕای ئهوهی پێویس���ته ژه‌م���ه خۆراكه‌كانمان لهكاتی دیاریك���راوی خۆیاندا بێت ،نه‌ك ئهو كاته‌ی كه مرۆڤ له‌كاره‌كه‌ی ده‌ستی به‌تاڵ ده‌بێت. ب���ۆ ئ���هوهی واز له‌خۆكوش���تنی ده‌س���ته‌جه‌معیی بێنی���ن ،پێویس���ته بگه‌ڕێینه‌وه بۆ چێشتخانه‌ی ماڵه‌كانمان‌و س���فره‌ی خوانی ماڵه‌كانمان ،بۆ ئهوهی ژیانمان چێژبه‌خش بێت.
لەگواس���تنەوەی نەخۆش���یی بپارێزین بزانین کە ئایا پێویس���تمان بەش���ۆکی هەرچەندە ئەگەرێک���ی کەمیش هەیە ،کارەبایی هەیە یان نا بۆ ئەوی نەخۆش هەروەها ئەنجامدانی کرداری هەناسەدان بگەڕێتەوە حاڵەتی ئاسایی خۆی. AED=Automated external ئاسانتر دەبێت. Defibrillator سێیەم :سوڕی خوێن ئ���ەو ئامێرە ن���ەك هەر لەش���وێنە C=Circulation بەردەوامبون���ی لێدانی دڵ‌و س���وڕی تەندروس���تییەکاندا بەڵک���و دەبێ���ت خوێن لەڕێگەی ش���ێالنی س���نگ یان لەشوێنە گش���تیەکانیش هەبێت ،وەك ڕاگرتنی خوێن بەربون بەدروستکردنی چێش���تخانەو گازین���ۆو وێس���تگەکان چونکە زۆر گرنگە ب���ۆ بەهاناوه‌چونی فشار لەسەر شوێنی بریندارییەکە. ئەو کەس���انەی کێش���ەی دڵیان توش شێالنی سنگ CPR فریاگوزار لەتەنیش���ت نەخۆشەکەوە دێت. دادەنیشێت‌و دەستەکانی لەناوەڕاستی س���نگی نەخۆش���ەکە دادەنێت دەبێت چەندینجار سنگی بەتوندیی‌و بەقوڵیی پاڵ بنێت کە یەك لەس���ەر سێی سنگ بگرێت���ەوە بۆ ئ���ەوەی خوێ���ن بگاتە بەش���ەکانی لەش‌و بەتایبەت مێشك. نابێت زۆر پەلە یان زۆر خاو بێت بەڵکو بەڕێژەی ١٠٠ج���ار لەهەر خولەکێکدا. هەر جاری ٣٠ش���ێالن‌و دواتر دو جار هەناسەدان بەبەردەوامیی. لەکات���ی بوران���ەوەدا پێویس���تە دەس���تبەجێ کردارە س���ەرەتاییەکانی فریاکەوتنی سەرەتایی دەستپێبکەین‌و لەهەرێمی کوردستان پەیوەندیی بکرێت بەژمارە ١٢٢کە سەنتەری فریاکەوتنە بۆ وەرگرتنی ڕێنمایی تەندروس���تییو س���ود وه‌رگی���راوه ل���ه :رۆژنام���هی داواکردنی ئەمبواڵنس. (سه‌المه‌ت ،ژ 1393 ،497ه) ئەمبواڵنس���دا گەیش���تنی لەکات���ی فه‌نتازیای خواردن ،رێبوار س���یوه‌لی، کارەبایی ش���ۆکی ئامێری پێویس���تە 2007 لەسەر نەخۆشەکە بپشکنرێت بۆ ئەوەی
16
خوێندن
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
کۆنگرەی پەروەردەیی خۆی گرفتە یان چارەسەری گرفتەکان دەکات؟
لە 64ئەندامی لیژنەی بااڵی کۆنگرە ،تەنها 4ئەندام لەپەروەردەی سلێمانی‌و گەرمیانە ئا :ڕێنوار نەجم ئامادەکارییەکانی بۆ کۆنگرەی پەروەردەیی دەستیپێکردوەو بەڕێوەبەرێکی پەروەردەو کارگێڕی لقی سلێمانیی یەکێتیی مامۆستایان ڕەخنە دەگرن لەتەوەرەکانی کۆنگرەو دابەشکردنی ئەندامی لیژنەکانی کۆنگرەو وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەش رایدەگەیەنێت بانگەوازیان بۆ وەرگرتنی هەمو پێشنیارێک کردوە.
دواین کۆنگرەی پەروەردەیی وەزارەتی پەروەردە ،لەس���اڵی 2007سازکرا .دوای 8ساڵ لەو کۆنگرەیە ،وابڕیارە وەزارەت پێنجەمین کۆنگرەی خۆی لەس���ەرەتای س���اڵی نوێداو لەمانگ���ی کانونی دوەمدا ئەنجام بدات. ل���ەم کۆنگ���رە نوێی���ەدا ،ش���ەش ت���ەوەر دیارییک���راوەو باس���ەکانی کۆنگ���رە تایب���ەت دەبن ب���ەو تەوەرانە، سەرپەرش���تییکردنی ئەوانی���ش: پەروەردەیی ،بەڕێوەب���ردن ،قوتابخانەو پەیمان���گای ئەهلیی‌و بیانی���ی ،ڕاهێنان، تاقیکردنەوه‌کان‌و سیستمی پەروەردەیی هەروەه���ا لێکۆڵین���ەوەو توێژین���ەوەی پەروەردەیی. بەڕێوەبەری پەروەردەی دەربەندیخان، عومەر محەم���ەد لەب���ارەی تەوەرەکانی کۆنگرەوە بەئاوێنەی راگەیاند "من پێم باش نییە ئەم هەمو تەوەرە لەماوەی دو ڕۆژدا باس بکرێن .چونکە پەروەردە لەگرفتێکی گەورەو لەقەیراندایە .بەبڕوای من باشتر وابو کۆنگرە بەم شێوەیە نەگیرێت ،ئێمە چوار کۆنگرەی پەروەردەییمان سازداوە کە من لەس���ێیاندا ئەندام بوم ،لەوانەدا ئێمە نەمانتوانی وەک پێویست هەنگاوی گەورە بنێین ،تەنه���ا کۆنگرەی چوارەم نەبێت کە تێیدا سیستمی پەروەردەییمان گۆڕیی‌و جێدەستمان دیاربو". هەروەه���ا کارگێ���ڕی لقی س���لێمانیی یەکێتیی مامۆستایان ،نەوشیروان غەریب پێیوایە دیارییکردنی تەوەرەکانی کۆنگرە لەجێی خۆیدا نیی���ەو کەموکوڕیی هەیە، "لەهیچ تەوەرێکدا باس���ی پرۆگرامەکان‌و نم���رەکان نەک���راوە ک���ە مامۆس���تایان لەالیان گرنگە .بۆ نمونە ئێستا زۆرینەی مامۆستایان‌و خوێندکاران ئەو پرسیارەیان
لەدو رۆژی کۆنگرەدا باس لەشەش تەوەر دەکرێت بەدڵنیاییەوە ناتوانرێت لەو کاتەدا ئامانجەکە بپێکرێت بۆیە ئەم شێوە کۆنگرانە سودێکی ئەوتۆی نابێت بۆ پڕۆسەی پەروەردە کە چەندین کێشەو گرفت‌و قەیرانی هەیە لەال دروس���تبوە کە ئایا نمرەی پۆلی 12 چی بەس���ەر دێت ،ئایا نمرەی پۆلەکانی پێش���تر هەژم���ار دەکرێت یاخ���ود نا؟ لەتەوەرەکان���ی کۆنگردانیی���ە کە ئەمە یەکالیی بکاتەوە". پ���ەروەردەی بەڕێوەبەرەک���ەی دەربەندیخانیش هەم���ان بۆچونی هەیەو هەندێک تەوەر کەدیارییکراوە لەکۆنگرەدا باس بکرێت ،لەئێستادا بەگرنگی نازانێت "هەندێ تەوەری تێدایە کە زۆر پێویست نیی���ە ،بۆ نمونە تەوەرێک هەیە لەس���ەر توێژینەوەو لێکۆڵینەوە ،ئەمە تەوەرێکی زۆر بنچینەیی نییە لەپەروەردەی ئێستادا، ڕاستە زۆر گرنگە ،بەاڵم لەواقعی ئەمڕۆی پەروەردەدا ئەو تەوەرە ڕەنگینەداوەتەوە. هەروەه���ا تەوەری کارگێڕی���ی ،ئەوەندە گرفتێکی گەورەمان نیی���ە لەکارگێڕیی، گرفتی گەورەمان لەپرۆگرام هەیە". هەروەه���ا دانان���ی ش���ەش ت���ەوەرو
چه‌ندین کێشه‌و گرفتی په‌روه‌رده‌یی له‌چاوه‌ڕوانی کۆنگره‌دان باس���کردنی ل���ەدو ڕۆژدا بەکەموکوڕیی دەزانێت "ل���ەدو رۆژی کۆنگ���رەدا باس لەش���ەش تەوەر دەکرێ���ت ،رۆژی یەکەم بەخوێندنەوەو میوان بەرێدەکرێت‌و رۆژێک دەمێنێتەوە بۆ گفتوگۆو دەنگدان لەسەر ت���ەوەرەکان .بەدڵنیایی���ەوە ناتوانرێت لەو کات���ەدا ئامانجەک���ە بپێکرێت ،بۆیە ئەم ش���ێوە کۆنگرانە س���ودێکی ئەوتۆی نابێت بۆ پڕۆسەی پەروەردە کە چەندین کێشەو گرفت‌و قەیرانی هەیە .بەبۆچونی من س���ەرکەوتنێکی وەه���ا بەدیناکرێت لەکۆنگرەدا". عومەر محەمەد پێشنیارێک دەکات بۆ کۆنگرەکان ئەویش ئەنجامدانی کۆنگرەی س���ااڵنەیەو هەر س���اڵەی تایبەت بکرێت بەکێشەو قەیرانێکی پەروەردەیی "من پێم باش بو هەر ساڵەی کۆنگرە بۆ گرفتێک بگیرای���ە ،لەکوێ���دا زانیمان لەس���اڵێکی
خوێن���دن لەالیەنێکدا گرف���تو قەیرانمان هەیە ،لەوێدا کۆنگرەمان بۆ سازبکردایە". زیات���ر ڕونیدەکاتەوە "ئەوا بۆ 8س���اڵ دەچێت کۆنگرە نەگیراوە .س���اڵی یەکەم گرفتم���ان هەب���و لەتاقیکردنەوەکان���دا، دەبوایە کۆنگرەیەکمان سازبکردایە لەسەر ئەو کێشەیە .ساڵی دوەم کێشەمان لەوەدا هەبو ک���ە مەنهەجەکە بۆ مندااڵن قورس بو ،کتێب���ەکان قورس‌و زۆرب���ون منداڵ نەیدەتوان���ی هەڵیانبگرێ���ت ،دەمانتوانی لەو س���اڵەدا کۆنگرەمان بگرتایە لەسەر پرۆگرامەکان". لەبەرامب���ەردا وتەبێ���ژی وەزارەت���ی پ���ەروەردە ،فاتی���ح مەول���ەوی زادە رایدەگەیەنێ���ت کە پێ���ش دیارییکردنی ئەو تەوەران���ە ئەوان بانگەوازیان کردوەو داوایانکردوە هەر کەس پێشنیازو سەرنجی هەیە لەس���ەر کۆنگرە بۆی���ان بنێرێت تا
ئەوانیش کاری لەس���ەر بک���ەن‌و بیخەنە بەرنامەی کۆنگرەوە .باس لەوەش دەکات کە ئەو تەوەرانەی دیارییکراون گشتگیرن، " ئ���ەو تەوەرانە هەم���و وردەکارییەکانی ن���او وەزارەتی پەروەردەی���ان تێدایە ،بۆ نمونە نمرەکانی پۆلی 10و 11بەش���ێکی بچوک���ی ن���او یەکێ���ک لەتەوەرەکانە". هەروەها دەڵێت "تەرکیزی ئێمە لەس���ەر ئەوەیە کاتێک کەسێک گلەیی‌و گازەندەی هەی���ە ،دەبێت ئەوەمان ب���ۆ بخاتەڕو کە بەچ���ی چارەس���ەر دەبێ���ت ،واتە خاڵی چارەس���ەریش بخاتەڕو ،نەک تەنها باس لەگرفتەکان بکات". کارگێڕەکەی لقی س���لێمانیی یەکێتیی مامۆستایان رایدەگەیەنێت کە لەکۆنگرەدا پەروەردەکان���ی س���لێمانیی‌و گەرمی���ان فەرامۆش���کراون ،بەجۆرێ���ک لەکۆی 64 ئەندام���ی لیژنە بااڵی کۆنگ���رە تەنها 4
ئەندام���ی لەپەروەردەکانی س���لێمانیی‌و گەرمیان���ە .بەڕێوەب���ەری پ���ەروەردەی دەربەندیخانی���ش جەخ���ت لەس���ەر ئەو راس���تیە دەکاتەوەو دەڵێت "ئێمە پێمان باش بو ،ئەو لیژنانە کەس���ە بەتواناکانی س���ەرجەم ناوچەکان���ی تێدابوایە ،بەاڵم بەداخەوە تێیدا نییە". بەاڵم وتەبێژەکەی وەزارەتی پەروەردە ئ���ەوە ڕەتدەکات���ەوەو ڕایدەگەیەنێت کە ئەندامی ئ���ەو لیژنە بااڵیان���ە پێکهاتون لەبەڕێوبەری پەروەردەکان‌و شارەزایان‌و سەرپەرش���تیاران "بابەت���ی هەولێ���رو س���لێمانیی ئێمە مامەڵ���ەی پێ ناکەین‌و چ���ی لەپێن���او بەرژەوەندی���ی وەزارەتی پەروەردەدا بێت هەمو بەلێکتێگەیش���تن بڕیاردەدەی���ن .ئەندامان���ی لیژنەی بااڵی کۆنگرە پێکهاتەی سەرجەم پەروەردەکان‌و دیوانی وەزارەتە".
ریکالم
کۆمه‌اڵیه‌تی komalayatyawene@gmail.com
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
17
نه‌وال سه‌عداوی له‌كوردستانیش بۆچون ی جیاوازی خوڵقاند ئا :رێنوار نه‌جم هه‌فته‌ی رابردو ،گه‌رمترین باسوخواسی ناو تۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و شه‌قامی كوردیی ،سه‌ردانێكی چاوه‌ڕوانكراوی یه‌كێك له‌ژنه‌چاالكه‌كانی دونیای عه‌ره‌ب بو بۆ ههرێمی كوردستان ،كه له‌گه‌ڵ خۆیدا مشتومڕی دژبه‌یه‌كی له‌ناوچینه جیاوازه‌كاندا دروستكرد. رۆژی 23ی مانگ���ی راب���ردو، ن���ه‌وال س���ه‌عداوی ،ته‌مه‌ن 84س���اڵ، پزیش���ك‌و نوس���ه‌رو چاالك���ی ب���واری ژن���ان ،له‌رێی فرۆكه‌خان���هی هه‌ولێره‌وه گه‌یشته‌كوردستان. ئ���هو به‌یه‌كێ���ك له‌ژن���ه یاخیی���ه عه‌ره‌بییه‌كان داده‌نرێت كه به‌شێك له‌ژنه ئازادیخوازانی ناوچه‌كه ،وهك سیمبولێك بۆ ئازادیی ژنان لێی ده‌ڕوانن.به‌ش���ێكی دیك���ه‌ش ك���ه زیاتر خ���ۆی ده‌بینێته‌وه له‌كه‌س���ه ئایینییه‌كان ،سه‌عداوی وهك كاراكته‌رێ���ك ده‌بینن كه ته‌مه‌نی درێژی خ���ۆی ب���ۆ دژایه‌تیی دین به‌گش���تییو ئیسالم به‌تایبه‌تیی ته‌رخانكردوه. له‌كوردستانیش���دا ههم���ان ئ���هو دو بۆچونه له‌گه‌ڵ گه‌یش���تنی س���ه‌عداویدا ڕه‌نگیاندای���هوهو به‌ریه‌ككه‌وت���ن ،چ له‌رێگه‌ی كۆڕو دیداره ڕاسته‌وخۆكانه‌وه بوبێت‌له‌گه‌ڵ ئ���هو ژنه فێمینیس���ته‌دا، یاخود له‌ماڵپه‌ڕو تۆڕه‌كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا. هه‌اڵڵه ڕاف���ع ،چاالكی بواری ژنان كه سه‌رپه‌رش���تیی رێكخستنی سه‌ردانه‌كه‌ی ن���ه‌وال س���ه‌عداوی ده‌ك���رد ،به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "س���ه‌عداوی نوس���ه‌رێكی زۆر چاونه‌ترس‌و بوێره ،له‌مه‌یدانی ژنان‌و مافی
مرۆڤ ئیشی كردوه ،له‌مێژویدا سازشی نه‌ك���ردوه له‌پره‌نس���یپه‌كانی له‌به‌رامبه‌ر دی���ن‌و ده‌وڵه‌ت���دا .لهو پێناوه‌ش���دا زۆر قوربانی���ی داوه ،ته‌كفیركراوه‌و زۆر جار له‌شوێنی خۆی دورخراوه‌ته‌وه". سه‌ردانه‌كه‌ی سه‌عداوی بۆ كوردستان به‌سه‌رپه‌رش���تیی قاوه‌خانه‌ی كلتوریی‌و به‌سپۆنسه‌ری ئاسیا سێڵ بوه ،هه‌روه‌ها دو ئوتومبێل���ی په‌رله‌مانی كوردس���تان م���اوه‌ی هه‌فته‌ی���ه‌ك ته‌رخانك���راوه بۆ هاتوچۆكان���ی س���ه‌عداوی‌و ئهو گروپه‌ی له‌گه‌ڵیدا بوه. به‌ه���ۆی زۆری ته‌مه‌نی���یو ك���ه‌م تواناییه‌كه‌ی،هه‌ندێ���ك ل���هو به‌رنام���ه گۆڕانكاریی���ان بهس���ه‌ردا ه���ات كه‌بۆی دانرابو .لهس���ه‌ره‌تادا س���ه‌ردانی شاری هه‌ڵه‌بجه‌ی ك���ردو مه‌زاری ش���ه‌هیدانی بهس���ه‌ركردوه ،هه‌روه‌ه���ا له‌هۆڵ���ی ڕۆش���نبیریی س���لێمانیی كۆڕێك���ی به‌رفراوانی سازكرد .له‌گه‌ڵ چاالكوانانی بواری ژنان ،له‌شاری سلێمانیی‌و هه‌ولێر به‌جیا كۆبویه‌وه .هه‌روه‌ها داوای كردوه ببرێته قه‌ندیل تا چاوی به‌ژنه گه‌ریالكان بكه‌وێ���ت ،ب���ه‌اڵم ل���هو رۆژه‌دا به‌هۆی ناساغیی ئه‌وو بارانێكی زۆر ،نهیتوانیوه س���ه‌ردانه‌كه‌ی بۆ قه‌ندی���ل ئه‌نجامدات، بهاڵم ژنه‌كانی قه‌ندیل هاتون بۆ الی ئه‌م‌و دیداریان له‌گه‌ڵ���دا ئهنجامداوه .هاوكات نه‌وال س���ه‌عداوی له‌دیدارێك���ی كورتدا له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردستان كۆبویه‌وه" ،ئ���هو كۆبونه‌وه‌یه بۆ ئه‌وه‌بو په‌یامێكی ههبێت لهسهر مافی ژنان‌و ئهو یاسایانه‌ی لهو بارهیهوه ده‌رده‌چن". س���ه‌عداوی س���اڵی 1954كۆلێ���ژی پزیشكیی زانكۆی قاهیره‌ی تهواوكردوهو
دواتر وهك پزیشكێككاری كردوه ،بهاڵم به‌ه���ۆی نوس���ین‌و بیروبۆچونه‌كانیه‌وه به‌تایبه‌ت كتێبی (ژن‌و سێكس) له‌ساڵی 1971له‌الی���ه‌ن وه‌زیری ته‌ندروس���تیی میس���ڕیی ئ���هو كات���هوه س���زادراوه‌و له‌كاره‌كه‌ی دور خراوه‌ته‌وه. لهس���اڵی 1981به‌تۆمه‌ت���ی دژایه‌تیی ئایی���ن‌و حكومه‌تی میس���ڕه‌وه خراوه‌ته زیندانه‌وه .سه‌عداوی ،له‌زینداندا لهسهر كلێنسی ته‌والێته‌كان یاداشته‌كانی خۆی نوسیوه‌ته‌وه. س���ه‌ره‌ڕای پێش���وازییكردنی گ���ه‌رم له‌ن���ه‌وال س���ه‌عداوی ،ب���ه‌اڵم چه‌ندین ده‌نگ���ی ڕه‌خنه‌گرانه‌هه‌بون كه پێیانوابو سه‌ردانیكردنی ژنێكی فێمێنیستی وهك سه‌عداوی لهم كاته‌دا گرنگ نییه ،یاخود هاتنه‌كه‌ی زۆر گه‌وره‌كراوه‌و لهس���نوری خۆی زیاتر گرنگیی پێ دراوه ،له‌به‌رامبه‌ر ئ���هو ڕه‌خنان���ه‌دا سه‌رپه‌رش���تیاره‌كه‌ی سه‌ردانه‌كه‌ی س���ه‌عداوی ده‌ڵێت "ئێمه چاومان به‌كتێبه‌كانی ئ���هو كراوه‌ته‌وه‌و ئهو ئازادیه‌ی كه زۆرێك له‌ژنان هه‌یانه، به‌هۆی وانه‌كانی ئه‌وه‌وه‌یه". یه‌كێك���ی دیك���ه ل���هو ڕه‌خنان���هی ئاراس���ته‌ی نه‌وال س���ه‌عداوی ده‌كرێت، هه‌ڵوێس���ته‌كانی ئهوه به‌رامبه‌ر به‌دۆزی كورد له‌ڕابردوو ئێس���تادا وه‌ككێشه‌یه‌كی پێی وای���ه ئه‌گه‌ر له‌عێراقدا سیس���تمی نهتهوهییو سیاسیی ،بهاڵم هه‌اڵڵه ڕافیع سیاس���یی ئینس���انیی هه‌بێ���ت ،ئ���هو رایده‌گه‌یه‌نێ���ت كه ئهو ژن���ه پێش ههر كاته‌كوردیش هه‌س���ت به‌چه‌وساندنه‌وه‌ی شتێك"شوناس���ی ئینسانیی قبوڵه‌و كار نه‌ته‌وه‌یی ناكات‌و داوای س���ه‌ربه‌خۆییش لهسهر ناس���نامه‌ی نهتهوهییو ئایینیی‌و ناكات .بهاڵم كورد خۆی كاتێكهه‌س���ت به‌زوڵم ده‌كات هه‌قی خۆیه‌تی سه‌ربه‌خۆیی ڕه‌گه‌زیی‌ناكات". له‌باره‌ی ئ���هوهی هه‌ڵوێس���تی نه‌وال وه‌ربگرێ���ت .پاش���ان س���ه‌عداویی ب���ۆ س���ه‌عداوی چییه له‌باره‌ی سه‌ربه‌خۆیی مه‌س���ه‌له‌ی مافی مرۆڤ‌و ژن���ان هاتوه، كوردستانه‌وه ،ده‌ڵێت "نه‌وال سه‌عداوی نه‌ك بۆ په‌یامدان بۆ كورد". نه‌وال سه‌عداوی
نه‌وال سه‌عداویی بۆ مه‌سه‌له‌ی مافی مرۆڤ‌و ژنان هاتوه نه‌ك بۆ په‌یامدان بۆ كورد
ئهو منداڵ ه شیره‌خۆره‌ی له‌قودسه‌وه هات ه كوردستان ئێستا حه‌فتا ساڵێكی ته‌نیای ه زیندانیی���ش ده‌كرێ���ن ،ته‌نان���هت لهس���اڵی ،1977جومعه له‌پیشه‌كه ی ده‌ورده‌خرێت���هوهو دوای تێپه‌ڕبون���ی س���اڵێك ده‌گه‌ڕێنرێت���هوه بۆ س���ه‌ر كاره‌كه‌ی. لهس���اڵی ،2009جومع���ه وهك مامۆس���تایه‌ك خانه‌نش���ین ده‌كرێت، بهاڵم به‌هۆی بێالنه‌ییه‌وه ،ههر هه‌مان ساڵ‌و له‌مانگی تشرینی دوه‌مدا ،دێته ش���اری س���لێمانی‌‌و روده‌كاته خانه‌ی بهس���ااڵچوان .پ���اش بهس���ه‌ربردنی نزیكه‌ی 65س���اڵ له‌عێراق ،هێش���تا جومع���ه نه‌بوه‌ته خاوه‌نی ره‌گه‌زنامه‌ی عێراقیی ،له‌مباره‌یه‌وه ناوبراو ده‌ڵێت، "بۆچی لهس���وید‌و ئوستورالیا‌و واڵتانی دیكه‌ی خۆرئاوا ،پاش تێپه‌ڕبونی یه‌ك ساڵ ،وهك یه‌كێك لهو واڵته حسابی بۆ ده‌كرێت ،بهاڵم لێره تا ئێستا یاسایه‌ك نیه بۆ پێدانی ره‌گه‌زنامه بۆ كه‌سێكی وهك من كه 66س���اڵه ل���ه‌م واڵته‌دا ده‌ژیم" .بهاڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا جومعه ده‌ڵێت" ،گه‌ر پرسیارم لێبكرێت لهسهر ناسنامه‌ی واڵته‌كه‌م ،ده‌ڵێم من خه‌ڵكی كوردستانم". ته‌نانه‌ت ئ���هو بهس���وربونه‌وه باس لهوه ده‌كات كه ئه‌گه‌ر قسه بێته سه‌ر سه‌ربه‌خۆیی نێوان فه‌ڵه‌ستین‌و ههرێمی كوردستان" ،من حه‌زده‌كه‌م كوردستان سه‌ره‌تا ببێته ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ". به‌پێی یاسای چاودێریی به‌سااڵچوانی ساڵی 1985له‌سه‌رده‌می به‌عسدا ،ته‌نها ئهو به‌سااڵچوانه مافی مانه‌وه‌یان ههبوه بچنه خانه‌ی به‌سااڵچوان كه له‌بنه‌ڕه‌تدا چاودێری���ی له‌قوتابخانه‌كان���ی كه‌رك���وك ،ب���ه‌اڵم په‌نجاكانی سه‌ده‌ی رابردودا پارچه‌یه‌ك عێراقی ی���ان فه‌ڵه‌س���تینین .ئه‌مه‌ش له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌رده‌وام له‌ژێر فش���اری زه‌وی ده‌ك���ڕن ،ب���هو ئومێ���ده‌ی چانس���ێكی به‌هێ���زی ده‌دا به‌جومعه كۆمه‌اڵیه‌تیی له‌سلێمانی. خێزانه‌كه‌ی جومعه سه‌ره‌تا له‌شاری ده‌وڵه‌تدا ب���ون ،جومعه ت���ا هه‌نوكه له‌پاش���ه‌ڕۆژدا بیكه‌ن���ه ش���وێنێكی ب���ۆ ئ���هوهی ه���ه‌م وهك عێراقییه‌ك‌و قودس���ی فه‌ڵه‌ستین نیش���ته‌جێبون ،ژیان���ی هاوس���ه‌رگیریی پێكنه‌هێناوه‌و نیشته‌جێبونی خۆیان ،بهاڵم كه‌سێكی ههم وهك فه‌ڵه‌س���تینیه‌كیش له‌خانه‌دا بهاڵم له‌گ���هڵ هه‌ڵگیرس���انی جه‌نگی ههم���و ته‌مه‌نیش���ی وهك ره‌به‌نێ���ك ده‌سه‌اڵتداری ئه‌وكات ،به‌بڕه پاره‌یه‌كی وه‌ربگیرایه ،بهاڵم ئێستا ناوبراو به‌پێی زۆر كه‌م له‌بن ده‌ستی دایكی جومعه‌ی یاسای هه‌مواركراوی حكومه‌تی ههرێم عه‌ره‌ب-ئیس���رائیل لهس���اڵی ،1948به‌سه‌ربردوه. به‌تێپه‌ڕبون���ی زه‌م���هنو له‌گ���هڵ ده‌رده‌هێنێ���ت ،ئی���دی له‌وكاته‌وه ئه‌م كه تایبه‌ته به‌چاودێرانی به‌سااڵچوان، روده‌كه‌نه عێراق‌و له‌ش���اری كه‌ركوك هه‌ڵكش���انی ته‌مه‌نیدا ،جومعه دایك‌و خانه‌واده‌یه بێالنه‌و شوێن ده‌مێیننه‌وه .له‌خانه وه‌رگیراوه كه تاكه مه‌رج ئه‌وه‌یه ده‌گیرسێنه‌وه. گرفته‌كان���ی ژی���ان له‌عێ���راق ب���ۆ باوك‌و خوش���ك‌و براكانی له‌ده‌س���ت لهم���اوه‌ی كاركردنیش���ی وهك عێراقیی بێت‌و دانیشتوی ههرێم بێت، جومع���ه ،هیچ���ی وای كه‌مت���ر نه‌بوه ده‌دات‌و ب���رازاو خوشكه‌زاكانیش���ی مامۆستایه‌ك ،جومعه یان له‌هۆتێل-دا شوێنی حه‌وانه‌وه‌ی نه‌بێت‌و ته‌مه‌نی له لهو مه‌ینه‌تیانه‌ی له‌فه‌ڵه‌س���تین توشی له‌ئێس���تادا هه‌ریه‌كه‌ی���ان ژیان���ی ژیانی به‌سه‌ربردوه یان خانۆچكه‌یه‌كی 60ساڵ كه‌متر نه‌بێت. خان���هی بهس���ااڵچوانی س���لێمانی، هات���ون ،س���ه‌رده‌مێك ده‌رب���هدهرو هاوس���ه‌رگیریی پێكهێناوه‌و سه‌رقاڵی گرتوه به‌كرێ‌‌و به‌ته‌نیا تیایدا ژیاوه. له‌به‌رئ���هوهی برایه‌ك���ی جومع���ه لهس���اڵی 1996دامه‌زراوه‌و لهس���اڵی سه‌رده‌مێكیش له‌ژێر فشاری حكومه‌تی ژیان���ی خۆیان���ن ،به‌وته‌ی خۆیش���ی، "له‌گ���هڵ ئه‌واندا هی���چ په‌یوه‌ندییه‌ك په‌یوه‌ندیی به‌شۆڕش���ه‌كانی كوردهوه 2004خراوه‌ت���ه س���ه‌ر وه‌زاره‌تی كارو عێراقدا ،شاره‌و شاریان پێكراوه. ی به‌ع���س له‌عێراق كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تیی ،له‌ئێستاش���دا ئه‌گه‌رچی به‌هاوكاریی خانه‌واده‌كه‌ی له‌نێوانماندا نیهو ته‌نانه‌ت به‌ته‌له‌فۆنیش ههبوه ،ده‌س���ه‌اڵت چه‌ن���د جارێ���ك خێزانه‌ك���هی جومعه 8ژن‌و 35پیاوی بهس���ااڵچو له‌خۆی ده‌توانێ���ت خوێن���دن ته‌واوب���كات‌و ئاگامان له‌یه‌كتر نیه". ی بۆ ناوچه‌كان���ی باش���ور راده‌گوێزن‌و ده‌گرێت. خانه‌واده‌ك���هی جومعه ،لهس���ااڵن دوات���ر ببێت���ه مامۆس���تا له‌یه‌كێ���ك
ئه‌گه‌ر قسه بێت ه سه‌ر سه‌ربه‌خۆیی نێوان فه‌ڵه‌ستین‌و ههرێمی كوردستان "من حه‌زده‌كه‌م كوردستان سه‌ره‌تا ببێته ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ
جومعه ئه‌حمه‌د خه‌لیل ئا :هاوكار حسێن كاتێك له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌یدا فه‌ڵه‌ستینی به‌ره‌و عێراق به‌جێهێشت، ته‌مه‌نی ته‌نیا سێ ساڵ بو ،بهاڵم ئێستا بوه‌ته پیره‌پیاوێكی سه‌رو ردێن سپی‌‌و جگه له‌ژورێكی ته‌نیا له‌خانه‌ی به‌سااڵچوان ،هیچ ك هس‌و شوێنێكی دیكه شك نابات ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌جۆرێك هۆگری كوردستان بوه ،ده‌یه‌وێت پاش مردنی له‌یه‌كێك له‌شاخه به‌رزه‌كانی كوردستان به‌خاك بسپێررێت. جومع���ه ئه‌حم���ه‌د خه‌لی���ل، پیاوێك���ی ته‌مه‌ن 69س���اڵه‌و یه‌كێك ه له‌سودمه‌نده‌كانی خانه‌ی به‌سااڵچوان
به‌پێ���ی ئهو راپۆرت���هی له‌خانه‌كه‌دا هه‌ی���ه" ،ل���ه‌روی هه‌ڵس���وكه‌وت ی له‌ناو خان���ه‌دا( ،جومعه) كه‌س���ێكی لهس���هرخۆیهو هیچ كێش���هو گرفتێكی نیه ،له‌روی سه‌ردانكردنیه‌وه ،تا ئێستا كه‌س س���ه‌ردانی نه‌ك���ردوه بۆ خانه‌و ناوبراویش سه‌ردانی كه‌سی نهكردوه". كامیل غه‌فور ،توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تیی له‌خان���هی بهس���ااڵچوان ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،م .جومعه كه‌سێكی زۆر ئارام‌و لهس���هرخۆیهو زۆربه‌ی سودمه‌نده‌كانی ناو خانه‌كه خۆشیانده‌وێت". به‌وت���هی كامی���ل ،زۆرین���هی ئهو بهس���ااڵچوانه‌ی له‌ن���او خانه‌ك���ه‌دان، به‌تێپه‌ڕبون���ی كات توش���ی حاڵه‌ت���ی له‌بیرچونه‌وه ده‌بن ،بهاڵم له‌ئێس���تادا جومعه نه‌ك ههر توش���ی ئه‌م حاڵه‌ته نه‌ب���وه ،بهڵكو س���ه‌رقاڵی نوس���ینی كتێب‌و نامیلكه‌و شانۆیی مندااڵنیشه، "كتێبێكم نوس���یوه لهسهر چاره‌سه‌ری پزیش���كیی به‌گژوگیا ،شانۆییه‌كیش���م ههیه بۆ مندااڵن ،كه هێش���تا هیچیان چاپ نه‌كراون". جومعه زۆرین���هی كاته‌كانی به‌ته‌نیا له‌ژوره‌ك���هی خۆی���دا بهس���ه‌رده‌بات‌و خ���ۆی س���ه‌رقاڵ ده‌كات به‌نوس���ین‌و خوێندنه‌وه‌وه ،كه‌مترین كاتیش تێكه‌ڵ به‌به‌سااڵچوه‌كانی ناو خانه‌كه ده‌بێت، چونكه وهك خۆی ده‌ڵێت" ،زیاتر حه‌زم به‌تێكه‌ڵبونی كه‌س���انێكه كه لێیانه‌وه فێری زانیاریی ببم ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا كه‌م كه‌م تێكه‌ڵی ئه‌وانی دیكه ده‌بم". ئێس���تا تاكه خه‌ونی جومعه ئه‌وه‌یه "له‌رێگ���هی پڕۆژه‌یه‌ك���هوه خزمه‌تێك به‌هاوین���ه ه���ه‌واره‌كان‌و كه‌رت���ی گه‌شتیاریی ههرێمی كوردستان بكه‌م، چونكه كوردس���تان خاوه‌ن���ی ژینگه‌و سروشتێكی زۆر جوانه". ئه‌م پیره پیاوه كه به‌ش���یره‌خۆریی هاتۆت���ه كوردس���تان ،ئێس���تا ته‌نیا ماوه‌ت���هوهو هی���چ س���اتێك چاوه‌ڕێی ئهوه نیه كه‌سێك ،هاوڕێیه‌ك ،خزمێك ده‌س���كی ده‌رگای ژوره ته‌نیاك���هی بترازێنێ���ت ،له‌دوای مردنیش���ی ته‌نیا باوه‌ش���ێكی ساردو سڕ شك ده‌بات بۆ ئهوهی بۆ هه‌تایه ئۆقره‌ی تێدا بگرێت، ئه‌ویش شاخه‌كانی كوردستانن" ،دوای مردنم ده‌خوازم لهس���ه‌ر یه‌كێك له‌چیا سه‌ركه‌ش���ه‌كانی كوردس���تان به‌خاك بسپێررێم".
18
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
هیواكانی كرێچی‌و یاسای نوێی نیشته‌جێبون محه‌مه‌د كه‌ریم محه‌مه‌د مونته‌دای ئابوریی كوردستان دابینكردن���ی جێگه‌ی نیش���ته‌جێبون، به‌پێی دۆكیومه‌نتی ڕێكخراوه جیهانیه‌كانی تایبهت به‌گه‌شه‌ی ئابوریی‌‌و مافی مرۆڤ، ئه‌ركێكه خراوه‌ته س���ه‌ر شانی حكومه‌ت له‌چوارچێوه‌ی مافه‌كانی تری هاواڵتیبون وهك دابینكردن���ی هه‌ل���ی كارو داهاتێكی شه‌ره‌فمه‌ندانه‌‌و دابینكردنی ئاساییش‌و.. هت���د .ڕه‌نگ���ه ك���ه‌م كۆمه‌ڵگ���ه ههبێت به‌ئه‌ندازه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان توشی كاره‌س���اتی كۆچپێك���ردن‌و ماڵوێرانیی‌و تێكچونی یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێبون بوبێت، به‌پێی ڕوماڵی یونیس���یف له‌ساڵی 2008 له‌كوردس���تاندا ،به‌تێكڕا ه���ه‌ر ماڵێك 5 جار توش���ی ڕاگواس���تن ب���وه له‌ماوه‌ی 2008 – 1988وات���ه لهم���اوه‌ی 20 س���اڵدا .ئه‌م واقیعه‌ش حكومه‌تی خسته ب���ه‌رده‌م لێپرس���راویه‌تییه‌كی گ���ه‌وره‌وه ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنی قه‌یرانه‌ك���ه ك���ه پێویس���تی به‌ئیراده‌‌و پالن‌و پ���اره ههیه بۆیه له‌غیابی ئی���راده‌‌و پالندا حكومه‌تی ههرێمی كوردستان شكس���تی خواردوه. حكومه‌ت له‌ماوه‌ی چه‌ند س���اڵی ڕابردودا چه‌ندین یاس���ای ده‌رك���ردوه ،بۆ نمونه، یاس���ای پێدانی قه‌رزی خانوبه‌ره ،یاسای وه‌به‌رهێنان ،یاسای سندوقی نیشته‌جێ، یاس���ای خانوب���ه‌ره ب���ۆ كه‌مده‌رام���هت له‌بودج���هی 2010ك���ه نه‌چ���وه ب���واری جێبه‌جێكردن���هوه .ڕێنمایی بۆ ڕێگه‌پێدان كه ڕوبه‌ری 100مه‌تر دوجا بكرێت به‌خانو پاشان یاسای‌وه‌به‌رهێنان كه نزیكه‌ی 30 ه���ه‌زار دۆنم زه‌وی ب���ۆ ته‌رخانكرد‌و ههتا دوایی .بهاڵم كێش���هی نیشته‌جێ هێشتا ههر له‌قه‌یراندایه ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێ كه هه‌وڵه‌كان هێشتا له‌ئاستی كێشه‌كه‌دا نه‌بون هۆیه‌كه‌شی به‌سه‌ره‌كیی ئهوه بوه ك���ه ئیراده‌یه‌كی جدی���ی له‌چوارچێوه‌ی پالنێكی زانستییدا نه‌بوه بۆی ه ئه‌وه‌نده‌ی ه���هدهرو گه‌نده‌ڵیی دروس���تكرد ئهوهنده چاره‌س���ه‌ری به‌رهه‌منه‌هێناوه .له‌ماوه‌ی نێ���وان 2006 – 1996وات���ه 10س���اڵدا ( )13ج���ار نرخی خانوبه‌ره به‌رزبۆته‌وه‌‌و ( )119جاریش له‌گه‌ڵی���دا كرێی خانوش به‌رزبۆته‌وه بهاڵم له‌به‌رامبه‌ر ئهوه داهاتی تاكه‌كه‌س هه‌میشه له‌خوار ئاست‌و تێكڕای ڕێژه‌ی هه‌اڵوس���انه‌وه بوه .ئه‌گه‌ر سه‌یری ئاماره‌كانی دابه‌شكردنی زه‌وی له‌كوردستان بكه‌ین لهس���اڵه‌كانی نێ���وان له– 1996 2006ته‌نه���ا لهس���لێمانی نزیك���هی ()5 ملیۆن مه‌تر چوارگۆشه زه‌وی دابه‌شكراوه بهاڵم چاره‌س���ه‌ری كێش���هی نیشته‌جێی نهكردوه ،ئه‌گه‌ر ئه‌م حاڵه‌ته‌ی كوردستان به‌واڵتێكی‌وه‌كو ئ���وردون به‌راورد بكه‌ین ل���هو بواره‌دا ل���ه2001 – 2000وات ه ته‌نها لهم���اوه‌ی یه‌ك س���اڵدا ( )6 – 5ملیۆن مه‌تر چوارگۆشه بۆ نیشته‌جێ دابینكراوه كه نزیكه‌ی ( )32000یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێی به‌رهه‌مهێناوه‌‌و تا ئاستێكی باش بااڵنسی كێشه‌ی نیشته‌جێی ڕاستكردۆته‌وه. كێشه‌ی نیش���ته‌جێ له‌كوردستاندا ههر له‌كه‌می���ی یه‌كه نیش���ته‌نیه‌كاندا قه‌تیس نه‌ب���وه به‌ڵك���و ژماره‌یه‌ك���ی زۆریش لهو یه‌كه نیشته‌نیانه گونجاونین بۆ وه‌زیفه‌ی
نیشته‌جێبون ،بۆ نمونه ته‌نها له‌پارێزگه‌ی سلێمانی ئهو ڕێژه‌یه له‌ساڵی 2006ده‌گاته %44ی یه‌ك���ه نیش���ته‌نیه‌كان یان ڕۆژانه ژماره‌یه‌ك یه‌كه‌ی نیشته‌جێبون له‌وه‌زیفه‌ی نیشته‌جێبون ده‌رده‌چن‌و ده‌چنه‌‌وه‌زیفه‌ی بازرگانیه‌وه‌‌و ده‌بنه دوكان‌و بازاڕ. ئه‌گ���ه‌ر ئه‌مه هێش���تا حاڵ���ی قه‌یرانی نیش���ته‌جێ بێت،وا هه‌وڵێك���ی تر ههیه شیكردنه‌وه‌ی بڕگه‌كانی یاساكه :بۆ ئه‌م بۆ یاس���ایه‌كی تر بۆ هه‌مان مه‌به‌س���ت. مه‌به‌سته ئێمه ته‌نها ئامانجی ڕه‌شنوسی مه‌به‌س���تی ئ���ه‌م نوس���ینه‌ش ل���ه‌وه‌دا یاس���اكه ڕاڤه ده‌كه‌ین وات���ه ماده‌ی 3و چڕده‌كه‌ین���هوه ك���ه ه���اوكار بێ���ت بۆ ناچینه ناو كۆی ماده‌كانی تری یاس���اكه په‌رله‌مانتاره‌كانی كوردستان كه قورسایی ك ه 31ماده‌یه: یاس���اكه بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كه ته‌رخان یاس���اكه له‌پێناس���هی ئامانجه‌كه‌ی���دا بكرێت‌و له‌به‌ردێكی پشت ئیراده‌ی یاساكه هات���وه ده‌ڵێت (ده‌س���ته‌كه س���تراتیژی گه‌وره‌تر نه‌بێت‌و له‌جیاتی چاره‌سه‌ركردن خۆی داده‌ڕێژێ لهس���ه‌ر بناغ���هی داوا‌و ده‌رگایه‌ك���ی تری به‌هه‌ده‌ردانی س���امانی خستنه‌ڕوی یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێ له‌ڕێگه‌ی واڵت نه‌كرێت���هوه .بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌ش به‌ش���داریپێكردنی دام���ه‌زراوه دارای���یو ته‌نها ده‌رفه‌تی ئهوه لێره‌دا ههیه كه ته‌نها وه‌به‌رهێنان���ه ناوخۆی���یو بیانی���ه‌كان ماده‌ی 3له‌یاساكه‌دا به‌سه‌ربكه‌ینه‌وه كه به‌ئاڕاس���ته‌ی گه‌ش���ه‌پێدانێكی خۆژێن). یاساكه خۆی له 31ماده پێكهاتوه. ئهوهی تێبینیه لێره‌دا بریتیه له‌ستراتیژه‌كه پاشخانی ڕه‌شنوس���ی یاساكه :ئهوهی ك ه لهس���ه‌ر بناغه‌ی ئابوریی قازانج‌و زیان له‌ڕه‌شنوس���ی یاس���اكه‌ی ده‌خوێنینه‌وه دانراوه كه‌وات ه ناوه‌رۆكه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه كه ڕه‌شنوس���ه‌كه له‌ئینته‌رنێته‌وه فه‌رامۆش ده‌كات كه له‌بڕگه‌ی 3ی هه‌مان وه‌رگی���راوه كه بۆ‌واڵتێكی ت���ر دانراوه‌‌و ماده‌دا ئام���اژه‌ی پێده‌كات كه ئه‌وله‌ویه‌ت س���یمای ئه‌و‌واڵته زۆر جی���اوازه له‌گه‌ڵ ده‌درێت به‌خه‌ڵكانی داهات سنوردار .بۆیه كوردستان چ له‌ڕوی ڕوبه‌ر‌و دانیشتوانه‌وه به‌پێی پێناس���ه‌كه‌ی بێت خه‌ڵكانی هه‌ژار چ له‌ڕوی سیستمه‌وه‌‌و چ له‌ڕوی سیستمی جێگایان له‌یاس���اكه‌دا نابێت���هوه چونكه چاودێریی‌و به‌دواداچونه‌وه‌و چ لهو ڕوه‌شه‌وه قازانج نادهن به‌ده‌سته به‌رامبه‌ر خانوه‌كان. كه چه‌نده‌ها یاس���ای قه‌یرانی نیشته‌جێی تێبینی دوه‌م لهسهر ئه‌م پێناسه‌یه بریتیه تیا ده‌رنه‌ك���راوه وهك كوردس���تان ،بهو له‌به‌ش���داریپێكردنی س���ه‌رمایه‌ی ناوخۆ‌و مانای���هی كه ل���ه‌دوای یاس���اوه ئیراده‌ی بیانی .بهاڵم ئه‌م ئه‌زمونه له‌سیستمی بێ هاوته‌ریب ههبوه بۆ جێبه‌جێكردنی جدیی چاودێریی حكومه‌تی ههرێمی كوردستاندا یاس���ا .له‌هه‌مانكاتدا ڕه‌شنوسی یاساكه‌ی كاره‌س���اتی خولقاند‌و بوه هۆی‌وه‌ستانی كوردستان ده‌سته‌یه‌كی گه‌وره‌و فراوان بۆ كۆی پڕۆسێس���ی پڕۆژه‌كانی نیش���ته‌جێ خۆی دروست ده‌كات به‌سه‌رۆكێك به‌پله‌ی له‌كوردس���تاندا .ئای���ا هیچ له‌سیس���تمی وه‌زیر‌و 4به‌ڕێوه‌به‌ری گشتییو ستافێكی چاودێری���ی به‌هێز ههیه ك���ه له‌ئیداره‌ی كوردس���تاندا گۆڕاوه كه ئ���هوهی دوێنێ النیكه‌م 1500 – 1000كه‌س‌و ژێرخانێكی كوردستاندا الوازن. ده‌سته‌ی‌وه‌به‌رهێنان تیا سه‌ركه‌وتو نه‌بو گهوره له‌بینا‌و ئۆتۆمۆبیل‌و پێداویس���تیی دوه‌م :به‌ریه‌ككه‌وتن لهسهر زه‌وی :ئه‌م به‌ئه‌زمونی 10ساڵه‌وه ئێستا ده‌سته‌یه‌كی لۆجیستیكیی تر. یاساو ده‌س���ته تازه‌یه لهسهر زه‌ویه‌كانی تری تازه نه‌فه‌س سه‌ركه‌وتو بێت؟ ئامانجی یاساكه :ڕه‌شنوسی یاساكه‌ی وه‌زاره‌ته‌كانی كش���توكاڵ‌و شاره‌وانیه‌كان له‌بڕگ���هی ی���ه‌ك له‌هه‌م���ان م���اده‌دا كوردس���تان هه‌وڵئه‌دات ك���ۆی ئیداره‌ی داده‌مه‌زرێ���ت به‌تایبه‌ت���ی كش���توكاڵ ڕه‌شنوسی یاس���اكه ده‌ڵێت (چاره‌سه‌ری نیشته‌جێبون له‌ده‌ستی خۆیدا كۆبكاته‌وه ك���ه توش���ی دو كێش���ه ده‌بێ���ت یه‌كه‌م خان���وه هه‌ڕه‌مه‌كی���ه ب���ێ مۆڵه‌ت���ه‌كان له‌ڕێگه‌ی كۆنترۆڵكردنی :زه‌وی‌و سه‌رمایه‌‌و ده‌ستبه‌ردارنه‌بونی‌وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ بۆ (العش���وائیه) ده‌كات) بهاڵم پێمان ناڵێت ئیداره ك���ه په‌یوه‌ندیی به‌هه‌رچ‌وه‌زاره‌ت‌و زه‌ویه‌كانی‌و دوه‌م گۆڕینی جنس���یه‌ی ئهو چۆن؟ ئای���ا ئه‌ی بۆچی ش���اره‌وانیه‌كان ده‌زگایه‌كه‌وه له‌ناو كوردستاندا ههبێت. زه‌ویانه له‌كش���توكاڵیهوه بۆ نیشته‌جێ .نه‌یانتوانی���وه چاره‌س���ه‌ری بك���ه‌ن؟ ئایا پێكدادانی یاساكه له‌گه‌ڵ دامه‌زراوه‌كانی ئه‌م كێش���ه‌یه بۆ ئاستێكی گهوره توشی ئه‌مان به‌پاره چاره‌س���ه‌ری ده‌كه‌ن؟ یان ت���ردا :ه���ه‌ر لهس���ه‌ر بنچین���هی ئ���هو ده‌سته‌ی‌وه‌به‌رهێنان بو كه زۆر به‌قورسیی به‌پۆلی���س ی���ان به‌غه‌رامه؟ ئای���ا الیه‌نه فراوانخوازی���هی ڕه‌شنوس���ه‌كه له‌الی هك‌و ،زه‌ویه‌كانیان ده‌ست ده‌خست. په‌یوه‌ندی���داره‌كان بۆ تا ئێس���تا ئه‌مه‌یان خوێندنه‌وه‌م���ان بۆ سروش���تی ئیداره‌ی س���ێهه‌م :هه‌یكه‌لی داراییو پاره‌داریی بۆ نه‌ك���راوهو بهاڵم ئه‌م ب���ۆی ده‌كرێت؟ سیس���تم له‌كوردس���تاندا له‌الیه‌ك���ی تر ،ده‌س���ته تازه‌كه :ڕه‌شنوسی یاساكه كۆی ئه‌مه ڕون نه‌كراوه‌ت���هوه بۆیه ئهوهی كه پێش���بینی ئ���هو پێكدادان���هی یاس���اكه توانای دارایی تایبهت به‌نیش���ته‌جێكردن به‌كۆی سیستمه‌كه‌دا نه‌كرابێت ئه‌م چۆن ده‌كه‌ی���ن پاش ده‌رچون���ی له‌په‌رله‌مانه‌وه له‌وه‌زار‌هت‌و دامه‌زراوه‌كانی تر‌وه‌رده‌گرێته‌وه سه‌ركه‌وتو ده‌بێت؟ بۆیه به‌جێهێشتی ئه‌م له‌كۆتاییدا یاساكه‌‌و ده‌سته‌كه‌شی ناتوانن بۆ خۆی‌و سه‌ره‌ڕای ئه‌وانه‌ش سندوقێكی بواره بێ‌وه‌اڵم له‌جێبه‌جێكردندا ده‌القه‌ی س���ه‌ركه‌وتوبن وهك شكس���تی ده‌سته‌ی تایب���هت بۆ خۆی دروس���ت ده‌كات‌و ڕێگا گهوره بۆ ئیجتیهادی كه‌س���یی دروس���ت به‌خۆی ده‌دات كۆمه‌ڵێك مامه‌ڵه‌ی پاره‌‌و ده‌كات‌و به‌م���ه‌ش ده‌رگای تری گه‌نده‌ڵیی وه‌به‌رهێنان ،خاڵه‌كانیش ئه‌وانه‌ن: یه‌ك���ه‌م :پێكدادان���ی ئیداری���ی :ئه‌م ته‌مویلی تر بكات‌وه‌ك فرۆش���تنی زه‌وی ،ده‌كرێته‌وه. ده‌سته‌یه به‌هه‌یكه‌لێكی گهورهوه دێته ناو ڕه‌هن ،موس���اته‌حه ،هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی بڕگ���هی دوه‌م له‌هه‌مان م���اده ده‌ڵێت هه‌یكه‌لی ئیداریی سیستمی كوردستانه‌وه‌‌و ڕه‌ه���ن ،قه‌رزك���ردن ،به‌ش���داریكردن (ده‌س���ته‌ی نیش���ته‌جێ هه‌ڵده‌س���تێت ده‌سته‌اڵته‌كانی خۆی له‌كۆمه‌ڵێك‌وه‌زاره‌ت‌و (المش���اركه)و ههتا دوایی ،داهاته‌كانیش به‌یه‌كخس���تنی ئیداره‌ی كه‌رتی نیشته‌جێ داموده‌زگا ده‌س���ه‌نێته‌وه ك���ه په‌یوه‌ندیی بۆ خۆی ده‌بێت. له‌ده‌ستی ده‌سته‌دا) .ده‌سته‌ی‌وه‌به‌رهێنان به‌زه‌ویی‌و س���ه‌رمایه‌‌و ده‌سته‌اڵتی ئیداریی لێكچونی كارو چاالكیی له‌گه‌ڵ ده‌سته‌ی كاره‌كان���ی له‌ماوه‌ی 10س���اڵی ته‌مه‌نی نیشته‌جێوه ههیه النیكه‌م له‌وه‌زاره‌ته‌كانی وه‌به‌رهێنان :هه‌ردو ده‌سته‌كه‌‌وه‌به‌رهێنان‌و خۆیدا به‌ڕێگه‌ی ته‌نس���یق‌و هه‌ماهه‌نگیی‌و شاره‌وانیی‌و كشتوكاڵ‌و داراییو ئابوریی‌‌و نیش���ته‌جێ ل���ه‌كارو چاالكیه‌كانیاندا كه هاوكاریی له‌گه‌ڵ‌وه‌زاره‌ته‌كانی تردا ده‌كرد‌و ئاوه‌دانكردن���هوهو كاره‌ب���او ده‌س���ته‌ی له 4خاڵی هاوچه‌ش���ن چڕده‌بنه‌وه وهك :خۆی ته‌رح نه‌ده‌كرد وهك به‌دیلی ئه‌وان‌و وه‌به‌رهێن���ان‌و پارێزگاكانی���ش .بۆی���ه ته‌رخانكردن���ی زه‌وی���ی ،پێدانی مۆڵه‌تی ده‌سته‌اڵت‌و زه‌وی‌و سه‌رمایه‌‌و مومته‌له‌كاتی ڕێگه‌گرتن لهم به‌ریه‌ككه‌وتنه پێویس���تی پ���ڕۆژه ،سه‌رپه‌رش���تییو به‌دواداچ���ون‌و ئه‌وانی داگیر نه‌ده‌كرد ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا به‌سیستمێكی خاوه‌ن پالن‌و ناوه‌ندێتیی‌و گه‌یاندنی خزمه‌تگوزاری���ی (ئاو‌و كارهباو س���ه‌ركه‌وتو نه‌ب���و له‌بواره‌ك���هداو كۆی
له‌ماوه‌ی نێوان 2006 – 1996واته 10ساڵدا ( )13جار نرخی خانوبه‌ره به‌رزبۆته‌وه‌‌و ( )119جاریش له‌گه‌ڵیدا كرێی خانوش به‌رزبۆته‌وه بهاڵم له‌به‌رامبه‌ر ئهوه داهاتی تاكه‌كه‌س هه‌میشه له‌خوار ئاست‌و تێكڕای ڕێژه‌ی هه‌اڵوسانه‌وه بوه
ئاوه‌ڕۆ‌و ڕێگاوبان‌و ههتا دوای) بۆ ناوچه‌ی پڕۆژه .ئ���ه‌م هاوچه‌ش���نایه‌تیه‌یان وایان لێ���ده‌كات ك���ه به‌دیلی یه‌كتر ب���ن .بۆیه یه‌كێكیان زیاد ده‌بن لهم بواره‌دا النیكه‌م بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی قورسایی به‌ڕێوه‌بردنیان لهسهر بودجه‌ی حكومه‌ت.
پڕۆسێسه‌كه‌ی تیا‌وه‌ستێنرا ،ئایا ده‌سته‌ی ت���ازه له‌جیاتی هه‌ماهه‌نگیی به‌داگیركردن ده‌توانێ سه‌ركه‌وتو بێت؟ بۆیه پێشبینی ده‌كه‌ی���ن ئهو ئی���راده‌‌و چاودێریی‌و پالنه زانس���تیه له‌سیستمی كوردس���تاندا بایی ئهوهنده نیه پڕۆسێسێكی‌وا گهوره تیایدا سه‌ركه‌وتوبێت. له‌بڕگه‌ی 4ی هه‌مان ماده‌دا ڕه‌شنوسی یاس���اكه ده‌ڵێت (ده‌سته‌كه هه‌ڵده‌ستێت به‌ڕێكخستنی پێوه‌ره‌كانی پێدانی مۆڵه‌ت به‌پڕۆژه نیش���ته‌نێكان) ،بهاڵم پرس���یاره گه‌وره‌كه لێره‌دایه ،ئایا ده‌سته‌ی‌وه‌به‌رهێنان پێوه‌ری نه‌بوه كه س���ه‌ركه‌وتو نه‌بو؟ یان كێش���ه‌كه بریتی بو له‌ئیختیراقكردنی ئهو پێوه‌رانه‌‌و به‌الڕێدابردنی كۆی سیس���تمی پڕۆسێس���ه‌كه بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی تایبه‌تی؟ بۆیه ئه‌م ئه‌زمونه پێمانده‌ڵێت كێش���ه‌كه له‌كوردستاندا یاساو ڕێنمایی‌و پێوه‌ر نیه ئه‌وه‌نده‌ی بێناوه‌رۆككردنی سه‌روه‌ریی ئهو یاساو ڕێسا‌و پێوه‌رانه‌یه. ده‌رباره‌ی بڕگ���هی 5له‌هه‌مان ماده كه ده‌ڵێت (ده‌س���ته هه‌ڵده‌ستێت به‌باشترین به‌كاربردن���ی زه‌وی���یو گه‌ش���ه‌پێدانی خزمه‌تگوزاری���ی ب���ۆ پ���ڕۆژه‌كان‌و سه‌رپه‌رش���تییو چاودێریی پ���ڕۆژه‌كان). لێره‌دا كۆمه‌ڵێك ده‌س���ته‌واژه به‌كارهاتوه كه ئه‌زمونی كوردس���تان ده‌ریخستوه كه له‌كوردس���تاندا ته‌نها بریتین له‌نوس���ینی ناو یاس���او په‌ی���ڕه‌‌وو پڕۆگرامه‌كان‌وه‌ك به‌كارهێنان���ی ده‌س���ته‌واژه‌ی باش���ترین به‌كارهێنان���ی زه‌وی ،چاودێری���ی، سه‌رپه‌رشتیی ،گه‌یاندنی خزمه‌تگوزاریی. ئایا كۆی ئه‌مانه له‌یاسای ژماره 2006\6ی وه‌به‌رهێنان غائی���ب بون؟ چه‌ند پڕۆژه‌ی نیش���ته‌جێی‌وه‌به‌رهێن���ان ههیه لهس���ه‌ر خزمه‌تگوزاریی به‌جێهێڵ���راوه ،یان له‌به‌ر ب���ێ سه‌رپه‌رش���تییو چاودێری���ی دڵۆپه ده‌كه‌ن یان جێ���گای باخ‌و خزمه‌تگوزاریی كراون به‌یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێ‌و ههتا دوایی. بۆیه ئه‌مانه ئه‌وه‌نده‌ی له‌په‌خش���انی ناو یاساكان ده‌چن ئهوهنده نابن به‌كرده‌وه‌ی سه‌ر زه‌وی له‌سیستمی كوردستاندا. ده‌رب���اره‌ی بڕگ���هی ه���ه‌ره گرن���گ له‌ڕه‌شنوسی یاساكه‌دا (بڕگه‌ی 6له‌هه‌مان ماده) كه بریتیه له‌داراییكردنی پڕۆژه‌كانی نیشته‌جێكردن كه ده‌ستنیشانی سندوقی نیشته‌جێكردن ده‌كات بێجگه له‌ده‌ستبردن ب���ۆ كۆمه‌ڵێ���ك مامه‌ڵه‌ی دارای���ی تر كه ل���ه‌ڕوی ئابوریی‌‌و ئیداری���یو ژمێریاریی‌و یاس���اییه‌وه زۆر له‌یه‌ك جیاوازن‌و ده‌سته چۆن ده‌توانێ ئ���ه‌م ههمو مامه‌ڵه داراییه جیاوازانه له‌ئیداره‌كه‌ی خۆیدا كۆبكاته‌وه وهك (فرۆش���تنی زه‌ویی ،موس���اته‌حه، ڕه‌هن ،هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ڕه‌هن ،سه‌رمایه‌ی بیانی ،س���ه‌رمایه‌ی ناوخۆ ،س���ه‌رمایه‌ی حكومه‌ت ،قه‌رزكردن ،به‌شداربون له‌گه‌ڵ كۆمپانی���او الیه‌ن���ی ترو هه‌ت���ا دوایی). ئ���ه‌م ده‌س���تكراوه‌ییه گه‌وره‌ی���ه بریتیه له‌حكوم���هت له‌ن���او حكومه‌ت���دا له‌ڕوی ده‌س���ته‌اڵتی داراییه‌وه .بۆی���ه له‌حاڵه‌تی ڕودانی ههر هه‌ڵه‌یه‌ك كاره‌ساتی گه‌وره‌ی گه‌نده‌ڵی���یو به‌هه‌ده‌ردانی پاره‌‌و قه‌یرانی تری لێده‌كه‌وێته‌وه. پێش���نیار بۆ ڕاس���تكردنه‌وه‌ی ڕێڕه‌وی پڕۆسێسی نیشته‌جێكردن: هه‌رچه‌ن���ده ئێم���ه قه‌ناعه‌تم���ان ههیه كێش���هی چاره‌س���ه‌ری نیش���ته‌جێبون
تایبهت
له‌كوردس���تاندا ب���ه‌م یاس���او ده‌س���تانه چاره‌سه‌ر ناكرێت‌و پێویسته پاش ناسینی سیستم‌و دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌تی ههرێمی كوردس���تان ده‌س���ت بۆ كۆمه‌ڵێك پڕۆژه به‌رێت كه گونجاو بێ���تو مرونه‌تی زۆری هه‌بێت‌و جۆرێك له‌پۆلێنكردنی ئامانجه‌كانی تی���ا بێت كه تێكه‌ڵ بێت له‌نێوان ئابوریی قازانج بۆ داه���ات مامناوه‌ند‌و به‌رزه‌كان‌و هاوكاری���ی كۆمه‌اڵیه‌تیی ب���ۆ داهات نزم‌و سنورداره‌كان بهاڵم لێره‌دا جێگای نابێته‌وه به‌هیوای ئهوهی بتوانرێت له‌ده‌رفه‌تی تردا ڕۆش���نایی بخه‌ینه س���ه‌ر .بۆیه ده‌رهه‌ق به‌م پڕۆژه ڕه‌شنوس���ه داوا له‌په‌رله‌مانی كوردستان ده‌كه‌ین ئهو خااڵنه‌ی خواره‌وه به‌هه‌ند وه‌ربگرن لهكاتی موناقه‌شه‌كردنی ڕه‌شنوسه‌كه‌دا: وهك پرنسیپ :هێش���تنه‌وه‌ی پڕۆژه‌ی نیش���ته‌جێ له‌چوارچێ���وه‌ی ده‌س���ته‌ی وه‌به‌رهێناندا به‌مه‌رجێك ئهو چاكسازیانه له‌هه‌یكه‌لی ئیداریی ده‌س���ته‌كه‌دا بكرێت‌و كێشه‌ی نیش���ته‌جێ جێگایه‌كی تایبه‌ت‌و ش���یاوی له‌هه‌یكه‌ل���ی ده‌س���ته‌كه‌دا ب���ۆ ته‌رخانبكرێت: .1گێڕانه‌وه‌ی بڕیار له‌ده‌سته‌دا به‌ڕێژه‌ی %70ب���ۆ الیه‌ن���ی ئابوری���یو %30تر بۆ الیه‌ن���ی ئه‌ندازیاریی‌و یاس���ایی ،چونكه وه‌زیفه‌ی ده‌س���ته له‌به‌ش���ێكی گه‌وره‌دا ئابوریه له‌ڕێگه‌ی ئاڕاسته‌كردنی سه‌رمایه‌ی وه‌به‌رهێنانه‌وه له‌كۆی كه‌رته ئابوریه‌كاندا به‌نیشته‌جێشه‌وه. .2دابینكردنی سه‌رپه‌رشتیی هونه‌ریی ب���ۆ پڕۆژه‌كان���ی نیش���ته‌جێ له‌ڕێگ���هی دابینكردن���ی س���تافی ئه‌ندازیاریی كارا‌و به‌ئه‌زم���ون‌و ده‌س���توااڵكردنی كارگێڕیی ده‌س���ته له‌بواری گرێبه‌س���تی كاتیی بۆ ئهو مه‌به‌س���ته لهسهر بودجه‌ی پڕۆژه‌كان خۆیان. .3دانانی سیستمێكی ژمێریاریی به‌توانا بۆ ده‌سته‌كه له‌گه‌ڵ سیستمێكی وردبینی ناوخۆیی كارامه. .4دانان���ی سیس���تمێكی چاودێری���ی ده‌ره‌ك���ی پس���پۆڕ وات���ه ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌س���ته‌ی‌وه‌به‌رهێنان بێت بۆ‌وردبینیی ژمێریاریی ،كارگێڕیی‌و یاسایی‌و هونه‌ریی‌و ڕاپۆرته‌كه‌ش���یان سااڵنه ڕاس���ته‌وخۆ بۆ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی‌وه‌زیران بێت. .5گرنگیدان���ی زیات���ر به‌پله‌و جێگه‌ی سیس���تمی ئام���ارو داتا له‌ده‌س���ته‌كه‌دا ك���ه ببێت���ه قیبله‌نمایه‌ك���ی گرن���گ بۆ بڕیاردروستكاری ده‌سته. .6پڕۆژه‌كان���ی نیش���ته‌جێ پۆلێ���ن بكرێ���ت به‌جۆرێك داهاته س���نورداره‌كان جێگایه‌كی باشیان بۆ ته‌رخان بكرێت كه په‌راوێزخراون له‌كێكی سامانی نیشتیمانیی له‌شه‌ڕ‌و ئاشتیدا. .7گێڕانه‌وه‌ی س���ندوقی نیشته‌جێبون بۆ ده‌سته‌كه‌‌و سنورداركردنی ده‌سته‌اڵتیان ب���ۆ مامه‌ڵ���هی فراوانی دارایی���ه‌وه‌‌وه‌ك (فرۆش���تنی زه‌وی ،موس���اته‌حه ،ڕه‌هن، هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ڕه‌هن ،سه‌رمایه‌ی بیانی، سه‌رمایه‌ی ناوخۆ ،سه‌رمایه‌ی حكومه‌ت، قه‌رزكردن ،به‌ش���داربون له‌گه‌ڵ كۆمپانیا‌و الیه‌نی ترو ههتا دوایی). .8به‌هێزكردن���ی زیات���ری توان���ای هه‌ڵسه‌نگاندنی پڕۆژه له‌ڕێگه‌ی به‌هێزكردنی توانای هونه‌ریی ده‌سته به‌پسپۆڕی زیاتری ئه‌ندازه‌ی ته‌الرسازیی .
به‌رهه‌مهێنان‌و به‌فیـڕۆدانی کاره‌با نالی پێنجوێنی \یه‌کێ���ك ل���هو دی���ارده دزێوان���هی له‌سه‌فه‌ری کوردس���تاندا به‌رچاومکه‌وت، به‌فیڕۆدان���ی کاره‌با بو .ل���هوه دڵنیام، هه‌رکه‌س���ێکی بیانی بچێته‌کوردس���تان، هه‌مان دیارده س���ه‌رنجی ڕاده‌کێش���ێ. لهم���ڕۆدا ،زێده‌ڕۆی���یو خۆده‌رخس���تن‌و چاولێكه‌ریی ،بونه‌ته فۆرم‌و س���یمایه‌کی تازه‌ی ژیانی توێژی ده‌سه‌اڵتدارو هه‌ندێ ده‌وڵه‌مه‌ن���دی کوردس���تان .زێده‌ڕۆی���ی له‌دروس���تکردنی خان���و ،گرنگیدان���ی زۆر به‌دیک���ۆر ،زێده‌ڕۆی���ی له‌بنیاتنان- ته‌ئسیس���ات‌و به‌کارهێنان���ی کاره‌ب���ا تا ئاس���تی به‌فی���ڕۆدان .له‌ژورێکدا ده‌بینی چه‌ندین گڵۆپ به‌زی���اده ده‌گڕێن،هه‌ندێ جار تیشکی گڵۆپه‌کان ئهوهنده به‌هێزن ده‌بنه مایه‌ی ئازاردانی چاو! .حه‌وش���هو ڕوکاری دهرهوهی هه‌ندێ ماڵ‌و ئاپارتمان کراونه‌ته چراخ���ان ،با خۆگه‌رمکردنه‌وه‌و چیی‌و چی‌وه‌رزی زس���تانیش بوه‌ستێ. له‌الیه‌که‌وه ،هیچ پێویستیی‌و زه‌روره‌تێك له‌داگیرسانی ئهو گشته گڵۆپه‌دا نا‌بینی. له‌والیشه‌وه ،زۆربه‌ی ئهو گڵۆپ‌و ئامێره کاره‌باییانه‌ی بازاڕه‌کانی کوردس���تانیان داپۆش���یوه ،کوالیتییان نزمه‌و سیستمی وزهEnergie- ده‌س���تپێوه‌گرتنی Sparenیان تێدا نییه .سه‌یر له‌وه‌دایه،
ئ���ه‌م ههم���و زێده‌ڕۆی���یو به‌فیڕۆدانه‌ی کاره‌با ،له‌کاتێکدای���ه ،هاواڵتییان ڕۆژانه به‌ده‌س���ت پچڕانی له‌ن���اکاوی کاره‌باوه ده‌ناڵێنن .ئێستاش���ی له‌گه‌ڵ���دا بێت بۆ چاره‌س���ه‌رکردنی ئهو گرفت���ه ،په‌نا بۆ موه‌لی���ده‌ی ئه‌هلیی ده‌به‌ن! .که‌س���یش له‌خ���ۆی ناپرس���ێ ،ئایا ئێم���ه چه‌نده ده‌س���تمان له‌خولقاندنی کێشه‌ی پچڕان‌و که‌میی کاره‌بادا هه‌ی���ه؟ ئایا ئهوه ئێمه نین ،به‌داگیرس���اندنی ئهو ههمو گڵۆپه‌و به‌فیڕۆدان���ی ئ���هو ب���ڕه زۆره‌ی کاره‌با، گرفت‌و قه‌یران���ی بێکاره‌بایی بۆ خۆمان ده‌خولقێنی���ن؟ ئایا به‌ه���ۆی زێده‌ڕۆیی‌و ده‌س���تپێوه‌نه‌گرتنی ئێمه‌وه نییه ،فشار بۆ وێس���تگه‌کانی کاره‌با دروست ده‌بێت‌و له‌ناکاو ڕوناکی ماڵ‌و گه‌ڕه‌ك‌و شاره‌کانمان ده‌تارێنین؟ .گ���ه‌ر هاواڵتییه‌ك لێنه‌بڕێ به‌کوژاندنه‌وه‌ی گڵۆپێكی زیاده ،سامانی گش���تیی واڵته‌که‌ی بپارێزێ ،دڵسۆزیی‌و خه‌مخۆری���ی ئ���هو كه‌س���ه ب���ۆ واڵت‌و نیش���تمانه‌که‌ی ،هێش���تا له‌قسه تێپه‌ڕی نه‌ک���ردوه .گومان ل���ه‌وه‌دا نییه ،توێژی ده‌س���ه‌اڵتدارو فه‌رمانڕه‌وای کوردستان، مه‌سره‌فگه‌ران‌و شه‌پلی شه‌پان‌و ته‌خشان‌و په‌خشان بهس���امانی گشتییه‌وه ده‌كه‌ن، ده‌س���تپێوه‌گرتن له‌فه‌رهه‌نگ���ی ئه‌واندا نییه‌و نایزانن .به‌داخه‌وه ،خه‌ریکه هه‌مان ده‌رد ،زه‌ف���ه‌ر به‌هاواڵت���ی ئێمه ده‌بات‌و ئهو په‌نده عه‌ره‌بییه‌ی که ده‌ڵێ" :الناس
علی دی���ن ملوکهم" له‌کۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا‌و به‌سه‌ر خه‌ڵكی ئێمه‌دا ده‌چه‌سپێ. بێگومان ،بیس���ت ساڵ زیاتره ،کابینه ی���ه‌ك ل���ه‌دوای یه‌که‌کان���ی حکومه تی ههرێ���م ،نه‌یانتوانی���وه گرفت���ی کاره‌با چاره‌س���ه‌ر بکه‌ن ،دڵنیاشم تا حکومه‌ت‌و وه‌زاره‌تی کاره‌با ،به‌هه‌مان پالن‌و هه‌مان س���تراتیژییه‌تی ڕاب���ردوه‌وه کار بكه‌ن، ئهو گرفته‌یان پێ چاره‌س���ه‌ر ناکرێت .تا ئه‌مڕۆش حکومه‌ت ،پالنی سه‌رده‌میانه‌و زانس���تیی بۆ به‌رهه‌مهێنانی کاره‌با نییه، ئهو وێستگانه‌ی بۆ به‌رهه‌مهێنانی وزه‌ی کاره‌ب���ا بنیاتنراون ،جگه لهوهی کولفه‌ی زۆریان ده‌وێ ،چونکه ڕۆژانه‌پێویستیان به‌بڕێکی زۆر گازۆیل‌و نه‌وتی ڕه‌ش ههیه. هۆکارێکی خراپیشن بۆ پیسبونی ژینگه‌و به‌رزبون���هوهی پله‌ی گه‌رما .له‌ئێس���تادا ته‌نها واڵتان���ی دواکه‌تو ،ب���هو ڕێگایانه کاره‌ب���ا به‌رهه‌مده‌هێن���ن .عه‌قڵیی���هتو س���تراتیژییه‌تی مۆنۆپۆلکردن ،بهس���ه‌ر بواری به‌رهه‌مهێنانی کاره‌بای کوردستاندا زاڵه ،کۆمپانیا حزبییه‌کان ئهو بواره‌یان وهك زۆر ب���واری دیک���ه ،قۆرغک���ردوه. هۆکارێکیش���ن تا به‌رهه‌مهێنانی کاره‌با، میکانیزم���ه ته‌قلیدی���یو دواکه‌وتوه‌کان تێنه‌په‌ڕێنێ‌و به‌ره‌و شێوازی سه‌رده‌میانه‌و پێشکه‌وتو هه‌نگاونه‌نێ .له‌مڕۆدا واڵتانی پێش���که‌وتو ،له‌ڕێی بوخارconverter- ،Energyوزه‌ی ئه‌تۆمی���یNuclear -
که‌هرۆمائ���یHydraulic- ،Power ،powerله‌ڕێ���ی ب���ا ،Winpower - تاقه‌ی شه‌مسی ،solar Energy -یه‌وه کاره‌با به‌رهه‌مده‌هێنن. ئای���ا کاتی ئهوه نه‌هات���وه ،وه‌زاره‌تی کاره‌ب���ا ش���ێوازو ڕێگه‌ی پێش���که‌وتوو زانس���تییانه ب���ۆ به‌رهه‌مهێنان���ی کاره‌با بگرێته ب���ه‌ر؟ .ئایا کاتی ئهوه نه‌هاتوه، وه‌زاره‌تی کاره‌با به‌میکانیزمی گه‌یاندنی کاره‌بادا بچێته‌وه؟ به‌پالنی زانس���تییو گونجاو ،ڕێ له‌به‌فیڕۆدانی ئهو بڕه زۆره‌ی وزه بگرێ که له‌کاتی گه‌یاندنی کاره‌بادا به‌فی���ڕۆ ده‌چێ؟ .ته‌ماش���ا‌کردنێکی ئهو تۆپه‌ڵه وایه‌ره زۆرانه‌ی که به‌شێوه‌یه‌كی ناش���یرین‌و نازانس���تیی له‌التێرن���هی ش���ه‌قامه‌کان ئااڵون ،بهس���ن بۆ ئهوهی بزانی���ن که ئ���هو ش���ێوازه‌ی گه‌یاندنی کاره‌ب���ا ،چه‌ن���ده دواکه‌وت���وو کۆنه ،با دیمه‌نی ناش���یرین‌و مه‌ترسیه‌که‌ش���یان له‌والوه بوه‌س���تێ .ئایا ناکرێ له‌بری ئهو ش���ێوازه ،په‌نا بۆ دفنکردنی وایه‌ره‌کان ببرێ؟ .ئایا کاتی ئهوه نه‌هاتوه هه‌نگاوی جدیی‌و خێرا ،بۆ دانانی ژمێریاری زیره‌ك بنرێت .تا به‌وردیی‌و به‌دروستیی بزانرێت ههر ماڵێک چه‌ندی کاره‌با سه‌رفکردوه؟ بێگومان ،ئه‌رکی حکومه‌ته بڕی کاره‌بای پێویس���ت ،به‌نرخێكی هه‌رزان‌و گونجاو، بۆ هاواڵتییان دابین بکات .بۆ ئه‌وانه‌شی که ده‌ستپێوه‌ناگرن‌و بڕی‌کاره‌بای زیاده
به‌کارده‌هێنن ،نرخی ئ���هو بڕه زیاده‌‌یان لهسهر گران بکرێ. لێره له‌واڵتی سویس���را ،خه‌ڵك ده‌ست به‌کاره‌ب���اوه ده‌گرن‌و به‌فی���ڕۆی نادهن. له‌هه‌ندێ شارو شارۆچکه‌و گوند ،له‌دوای دره‌نگانێک���ی ش���هو گڵۆپ���ی التێرنه‌ی ده‌کوژێن���هوه. سه‌رش���ه‌قامه‌کانیش به‌ده‌گمه‌ن ده‌بینی هاواڵتییه‌ك گڵۆپێکی زیاده له‌ماڵه‌که‌یدا دابگیرسێنێ .زۆربه‌ی مااڵن ،گڵۆپی حه‌وشه‌و کۆریدۆره‌کانیان ئه‌وتۆماتیکی���ن ،به‌تێپه‌ڕبونی که‌س���ێك هه‌ڵده‌ب���ن ،دوای چه‌ن���د خوله‌کێ���ك ده‌کوژێنه‌وه .لێره ،نرخی کاره‌با له‌سه‌عات حه‌وتی ئێواره تا حه‌وتی به‌یانی‌و ڕۆژانی کۆتای���ی هه‌فت���ه ،له‌کاته‌کان���ی دیک���ه هه‌رزانت���ره .تا هاواڵتیی���ان ئامێره‌کانی ئوتوک���ردن‌و جلش���تن ل���هو کاتان���ه‌دا دابگریسێنن‌و ئهو کارانه‌یان ئه‌نجامبده‌ن. سیس���تمی زانس���تییو پێش���که‌وتو، خه‌ڵ���ك فێ���ری قان���ون جێبه‌جێکردن، ده‌ستپێوه‌گرتن ،پارێزگاریکردن له‌سامانی گشتیی ده‌كه‌ن. له‌مڕۆدا ،کاره‌با بوه‌ته پێویس���تییه‌کی گرنگی هاواڵتییان ،به‌رده‌وام خواس���تی به‌کارهێنانیش���ی ڕو له‌هه‌ڵكشان ده‌کات، جێ���ی خۆیه‌ت���ی حکوم���هتو وه‌زاره‌تی کاره‌با ،پالنی وردو زانستیی‌و ستراتیژیی‌و مۆدێرنیان ههبێت ،تا له‌وه‌زیاتر ڕوبه‌ڕوی گله‌یی‌و گازنده‌ی هاواڵتیان نه‌بنه‌وه.
ئایا کاتی ئهوه نه‌هاتوه ،وه‌زاره‌تی کاره‌با شێوازو ڕێگه‌ی پێشکه‌وتوو زانستییانه بۆ به‌رهه‌مهێنانی کاره‌با بگرێته به‌ر؟به‌پالنی زانستیی‌و گونجاو، ڕێ له‌به‌فیڕۆدانی ئهو بڕه زۆره‌ی وزه بگرێ که له‌کاتی گه‌یاندنی کاره‌بادا به‌فیڕۆ ده‌چێ؟
تایبهت
) )455سێشه‌ممه 2014/12/2
گەڕان بەدوای ئیمانی بزربودا ...پاشماوه بنیامین لەیەکێک لەوت���ارە گرنگەکانیدا بەناوی "کاری هونەریی لەسەردەمی دوبارە بەرهەمهێنانەوەی تەکنیکییدا" لەباسکردنی پەیوەندی���ی ژێرخ���ان‌و س���ەرخانەوە دەستپێدەکات ،پێیوایە کاریگەریی گەشەی تەکنیک سەرەتا ئاس���ەواری خۆی لەسەر بونی���ادی ئابوری���ی جێدەهێڵێ���ت ،بەاڵم کاریگەرییەکانی لەسەر سەرخان‌و جیهانی کاری کولتوری���یو هونەریی درەنگ دەگاتە جێ‌و لەقۆناغێکی دێرتردا دەردەکەوێتەوە. بەب���ڕوای بنیامین لەگەڵ بەرەوپێش���چونی تەکنیکدا ،لەگ���ەڵ زیادبونی چاپدا ،لەگەڵ زۆربونی نوسخەی ئەو وێنانەی کە دەشێت لەکارێک���ی هونەریی بگیرێت���ەوە ،لەگەڵ داهاتن���ی کامێ���رای س���ینەماییدا ،تا دێت ئ���ەو ئۆرگینالیتەیتە لەدەس���ت دەچێت، ئەو ش���ەبەنگەی ک���ە ناوازەی���ی بەکاری هونەریی دەبەخش���ێت دەڕەوێتەوە .کاری هونەریی کە هەمیش���ە دوردەست‌و نەگیراو بوە ،ک���ە تەنی���ا لەپێش���انگاو مۆزەخانە
تایبەتییەکان���دا هەڵگی���راوە ،وەک زادەی فەزایەکی تری دور دەرکەوتوە ،وای لێدێت دەبێتە کااڵیەکی ئاسایی‌و دەستاودەستی پێدەکرێت ،ئیدی ئەو تاقانەیی‌و ناوازەییەی خۆی لەدەس���تدەدات ،ئائورای دەشکێت، پەیوەندییەکانی بەس���یحرو ئەفس���ونەوە دەپچڕێ���ت ،لەدونی���ای موقەدەس���اتەوە دادەبەزێت بۆ "ژینگا ـ پرۆفان" بۆ جێگایەک کە ڕەهەندی موقەدەس‌و شەبەنگی سیحراوی کاریگەریی���ان نامێنێ���ت .بنیامین دەڵێت، ک���ە لەدەس���تدانی ئائورا دەبێت���ە مایەی نزیککردنەوەی هون���ەر لەزۆرینەی خەڵک، هون���ەر لەخسوس���ییەتی نوخبەوییان���ەی خۆی دوردەکەوێتەوە ب���ۆ ئەوەی بکەوێتە ناوکۆییەکی سیاسییەوەو سروشتە ڕیتوالییە دێرینەکەی لەدەستدەدات. بەب���ڕوای من ناکرێت ئائ���ورا تەنیا وەک خەس���ڵەتێکی تایبەت ب���ەکاری هونەریی لەس���ەردەمی کالسیکدا تەماش���ا بکەین. برتۆلت بریشت کە هاوڕێیەکی نزیکی والتەر
بنیامین بو ،لەچەمکی ئائورادا ڕەهەندێکی مس���تیکیی ـ عیرفانیی دەبینێت .هەڵبەت هەمو دەزانی���ن کە والت���ەر بنیامین جگە لەمارکس���یزم ،ڕیش���ەیەکی فیکریی قوڵی لەناو کەباالو تیۆلۆگیی‌و ئیزۆتریک‌و نەریتی ڕۆح���ی جودا هەیە .دوای ئەوەی بریش���ت گوێ لەتێزەی ئائورا الی بنیامین دەگرێت، لەتێبینییەکانی���دا دەنوس���یت "هەم���وی عیرفانە لەناو هەڵوێستێکی دژ بەعیرفاندا". " بڕوانە :برێش���ت .ژۆرناڵ���ی کار .چاپی سورکامپ .1974 .بەندی .1ل ." 14وەک "بریش���ت" دەڵێت ڕەهەندێکی مس���تیکیی زۆر لەم بۆچون���ەی بنیامیندا هەیە ،بەاڵم کێ هەیە نەزانێت کە ڕیشەیەکی عیرفانیی قوڵ بەناو ت���ەواوی بیرکردنەوەی بنیامیندا دەڕوات .ئەمج���ۆرە ڕەهەندە عیرفانییە کە بنیامی���ن ل���ەکاری هونەریی���دا دەیبینێت، زیادەی���ەک نییە ک���ە بنیامین ب���ۆ کاری هونەریی زیادکردبێت ،بەڵکو هاوشانی بونی کاری هونەریی خۆیەتی ،یەکێکە لەڕەهەندە
سەرەکییەکانی. پرس���یارەکە ئەوەیە :ئاخۆ کۆی فیکری خۆرئاوا ،ک���ۆی ئایدیا دورەکان ،بۆ ئێمەی ک���ورد ی���ان خۆرهەاڵتیی ،هەڵگ���ری ئەو شەبەنگە سیحراوییە نین کە بنیامین وەک خەس���ڵەتێکی کارە ئۆرگینالەکانی هونەر دەیبینێ���ت؟ .زۆرینەی کارە فەلس���ەفیی‌و فیکرییەکان���ی خۆرئ���اوا لەڕوانگەی ئێمەی خۆرهەاڵتییەوە ،هەڵگری ئائورای خۆیانن، دورو ئەفس���وناویی‌و نەگیراو دێنە بەرچاو، یەکێتییەکی نهێنیی‌و پتەوییەکی سیحراوییان هەی���ە .ئ���ەم خەس���ڵەتە عیرفانییە ،ئەم ڕوانینە بۆ کارە دوردەستەکان ،وەک ئەوەی بەش���ەبەنگێکی پیرۆز دەورەدرابن‌و ناشێت دەس���تیان بۆ بەرین ی���ان لێکیانبترازێنین یان مامەڵەیەکی ئەداتیان لەگەڵدا بکەین، لەهەن���اوی عەقڵی ڕۆش���نبیریی ئێمەدایە. دابەشکردنی فەیلەسوفانی خۆرئاوا ،بۆ چەند یەکەیەکی جی���اوازو لەیەکدابڕاوو داخراو، دانانی هەریەکەیان لەخانەیەکی سەربەخۆو
موقەدەس���دا کە ناکرێت لەگەڵ هیچی تردا تێکەڵبکرێن ،تەماش���اکردنی فەیلەسوفان وەک ئ���ەوەی بەمانای���ەک ــ تەفس���یرێک ــ دەزگایەک���ی ڕاڤەیی ـ���ـ وەزیفەیەکەوە نوس���ابن ،وایک���ردوە ،فیک���ری خۆرئ���اوا لەخەیاڵی فەلس���ەفیی ئێم���ەدا کۆمەڵێک یەکەی س���ەربەخۆو پێکهات���ی بەئائورای پیرۆز گەمارۆدراب���ن .عەقڵی مەزهەبگەرا، ئەوان���ەی لەبواری فەلس���ەفەدا بۆ ئیمانی بزربو دەگەڕێن ،بەهەمان ڕوانینی ئائورایی لەبەریانە فەلسەفییەکان دەڕوانن .شکاندنی ئائورا واتە دەرهێنانی ش���تەکان لەجێگای قایمی خۆی���ان‌و تێکەڵکردنی���ان بەڕەوت‌و ڕێگاو هێڵ���ی دیکە .ئەوەی وا تەماش���ای فیکر بکەی���ن ،وەک کۆمەڵێک ڕوباربن کە تەری���ب بەیەک دەکش���ێن‌و هەرگیز ناگەنە یەک ،ئاوێنەی ئەو عەقڵە شەبەنگپارێزەیە کە تێیدا شوناس���ی فیکریی وەک شوناسی سیاسیی لەس���ەر خۆجیاکردنەوەو نەفرەت لەوان���ی دی ئی���ش دەکات .مارکس���یزم
19
یەکەمین ڕێبازی فەلسەفەی خۆرئاوایی بوە لەالی ئێمە ،کە ئەو ش���ەبەنگە سیحراویی‌و مس���تیکییەی لەدەوری خۆی کێش���ا ،ئەو شوناس���ەی بەخۆی دا کە لەگەڵ فەلسەفە ئایدیالیس���تەکاندا کۆنابێتەوە .ئەم عەقڵە ش���ەبەنگییە ک���ە خوازی���ارە مارکس���یزم لەجێگایەک‌و تەواوی فیک���ری مرۆڤایەتیی لەبەرێک���ی تردا دابنێت ،تا ئەمڕۆ الی ئێمە بەردەوامە ،کەس���انێک هەن هێش���تا بەو تەوەهومە مەزهەبییە دەژین کە دیالەکتیک‌و رەگەزەکانی وەکو کۆیەک���ی لێک نەترازاو تەماشابکەن ،مارکسیزمیان لەفەلسەفەیەکی ئەداتییەوە "لەفەلس���ەفەیەکەوە کە چاوی بینینم���ان دەداتێ ،ن���ە ناوەڕۆکی فیکر" گۆڕیوەتە س���ەر مەزهەبێک���ی یەک پارچە کە شەبەنگە موقەدەس���ەکەی ڕێگا نادات تێک���ەڵ بەڕێبازەکانی تر بکرێ���ت ...یان گەر تێکەڵکرا ،ئهوا دەبێت لەژێر س���ایەی فەیلەس���وفێکی مارکسیی دیکەدا بێت ،کە ئائورای بەرهەمە ئۆرگینالەکەی هەڵگرتوە.
پاڵەوانێتیی ...پاشماوه ئێمەی ک���ورد لەئەزمونی کۆبانێدا فۆرمێک���ی تایبەتم���ان لەپاڵەوانێتیی بینی ،ئ���ەم پاڵەوانێتییە لەوەدا نییە کە خەڵکەکەی بەرگریی لەژیانی ڕوتی خۆیان دەکەن ،وەکو ئەوەی لەسروشتدا ھەیە ،چونکی دەشێت پاراستنی ژیان لەرێ���گای ھەڵھاتنیش���ەوە بێت‌و ئەم چەشنە پاراستنەش شەرمی تێدا نییە، بەڵکو لەو دۆخەدایە کە پاڵەوان تیایدا ی���ەک ک���ەس نییە ،بەڵک���و دۆخێکی بەرگریی دەس���تەجەمعییە .بۆیە ناوی ئ���ەو تاکانەی ک���ە پاڵەوان���ن کەمتر لەناوی خودی دانیشتوانی بەرگریکەری
ش���اری کۆبانێ ،دێتە بەر گوێ .ئەمە ئەو رەھەندەیە کە پاڵەوانێتیی دەکات بەپرس���ێکی ئێتیکیی نەک سروشتیی یان سەربازیی ڕوت. نمونەیەک���ی ت���ری ئ���ەم رەھەندی پاڵەوانێتییە لەئێتیکی کردەدا ،دەشێت لەنمونەی محەمەد عه‌تا و ھاوەڵەکانیدا بیدۆزینەوە کە تاوەرەکانی نیویۆرکیان بەفرۆک���ەکان تەقان���دەوەو ژیان���ی س���ەدان کەس���یان کرد بەقوربانیی. ئەمانە پاڵەوانێک���ی مێژویی گەورەی ئیس�ل�امییە جیھادییەکان���ن ،ب���ەاڵم ئاگرکوژێنەوەکانی شاری نیویۆرک کە
خۆنەویس���تانە ژیانی سەدان کەسیان رزگارکردو ژیانی خۆشیان لەو پێناوەدا بەختکرد ،دەبن بەپاڵەوانی نەتەوەیی‌و مێژویی گەلی ئەمه‌ریکا. گەر ئێتیکی پاڵەوانێتیی الی تاکەکانی میللەتێک لەوێدا بەرجەس���تەبێت کە رۆڵی خۆیان بەرپرسانە لەشوێن‌و کاتی خۆیدا بگێڕن ،ئەوا ھەریەکەیان دەبێت بەپاڵەوانێک بۆ خۆی‌و ھیچ کاتێک باس لەپاڵەوانێک���ی دیاریکراو ناکرێت .واتە پاڵەوانێتیی لە مۆڕاڵێکی کۆمەاڵیەتیی جێبەجێکردن���ی بەرپرس���یارانەو ئێتیکییانەی کارەکانمان‌و کردەکانماندا
بەرجەس���تە دەبێت ب���ۆ بەرگرییکردن لەبەھا گەورەکانی ئینسان ،نەک لەبونی سەرۆکێکی پاڵەوان کە سەرکردایەتیی ئەو میللەتە دەکات .ئەمەش مۆڕاڵێک بەرھەمدەھێنێت کە دژ بە پاڵەوانێتییە وەکو ئەوەی ک���ە پیاوەتیی بەرھەمی دەھێنێت .ئەم دۆخەش دەمانباتە سەر رەھەندی دوھەمی پاڵەوانێتیی ،ئەویش ئەوەیە کە پاڵەوانێتیی خەس���ڵەتێکی پیاوان���ە نییە .ژنانی ک���ورد لەکۆبانێ ئەو ئێتیکی پاڵەوانێتییەیان تێکشکاند کە لەکولتوری سیاسیی ئێمەدا باوبو؛ کولتورێ���ک ک���ە پاڵەوانێتیی بەتەنھا
موڵکی شەخس���یی پیاوان بوو پرسی جێندەر تیای���دا بەتەواویی غائیب بو. لێ���رەوە پاڵ���ەوان چیدی ئ���ەو پیاوە نییە کە چاونەترس���ەو بەن���او ئاگرو گوله‌دا تێپەڕدەبێت ،بەڵکو ئەو ژنەیە ک���ە ڕوب���ەڕوی چەک���دارە پیاوەکانی داع���ش دەبێتەوەو شانس���ی ئەوەیان لێدەس���ەنێتەوە کە بەکوشتنیان نەبن بەشەھیدو نەچنە بەھەشتەوە ،چونکی لەالیەن خانمێکەوە دەکوژرێن .لەدوای نەبەردییەکانی ژنانی کۆبانێوە دەبێت گوتەکەی برێشت ھەڵگێڕینەوەو بڵێین ”چەند ھەژارە ئەو میللەتەی کە تەنھا
پاڵەوانی پیاوی تێدایە“. پاڵەوانێتیی ھەروەکو چۆن موڵکی میللەتێ���ک نیی���ە ،ئ���اوھاش موڵکی پی���اوان نیی���ە لەن���او کۆمەڵگاکاندا، بەڵک���و کردەیەک���ی ئێتیکییانەیە بۆ بەرگرییکردن لەژیان‌و پاراس���تنی بەھا ئینسانییەکانی .ئەم کردەیە مەرج نییە تاکانە بێت ،دەش���ێت دەستەجەمعیی بێت ،م���ەرج نیی���ە توندوتیژانە بێت، بەڵک���و دەش���ێت خ���ۆی لەفۆرمێکی مەدەنییان���ەدا بەی���ان ب���کات‌و مەرج نییە ماس���کولین بێت ،بەڵکو دەشێت فێمینین بێت.
حزب‌و حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ...پاشماوه به‌تایبه‌تتر لهو كاته‌وه ی به‌شێك له‌ماف ه ره‌واكانمان بهس���ته‌وه به‌م���اده‌ی ""58و دواتریش م���اده‌ی " ،"140ههر ئه‌وكاتیش ئهوه خه‌ڵكی كوردستان بو ،له‌حزب‌و الیه‌ن ه سیاسیه‌كان ،نوسه‌ران‌و رۆشنبیران ،له‌چین‌و توێژه جیاجیاكان،وتیان بۆچ ی "شك" بۆ ئهو ناوچه كوردستانیانه دروست ده‌كه‌ن؟ پێویس���ت ناكات "كات" بۆ جێبه‌جێكردن ی ئه‌م ماده‌یه دیاریبكه‌ن؟وهك به‌ره‌نجامیش قسه‌و بۆچونه‌كه ی هه‌ند ێ الیه‌ن سیاسییو خه‌ڵك راست ده‌رچون. له‌كات���ی كابینه‌كانی "ن���وری مالیكی" ههرێم���ی كوردس���تان‌و ده‌س���ه‌اڵته‌كه ی جۆرێ���ك لهس���ه‌نگ‌و قورس���ایی خ���ۆ ی هه‌بو ،له‌دانوس���تان‌و گفتوگۆكاندا ،ههرێم ناوه‌ن���د بو ،نه‌خ���ش‌و كاریگه‌ری���ی هه‌بو لهس���ه‌ر پێكهێنان ی حكومه‌ت��� ی عێراقی، رێككه‌وتنه‌كان به‌چاوساغی ی كوردو پڕس‌و راوێ���ژی ئ���هو ئه‌نجامده‌دران ،س���ه‌ردان‌و بهس���ه‌ركردنه‌وه ی نێوان هه‌ردوال هه‌بو ،تا له‌كۆتاییدا بابه‌ت���ه‌كان پێچه‌وانه بونه‌وه‌و له‌گه‌ڵ خراپبون���ی په‌یوه‌ندییه‌كان له‌گه‌ڵ "مالیك���ی" ههمو ش���ته‌كان پێَچه‌وان ه بونه‌وه. ئێس���تا دۆخه‌كه بێئومێدتره ،ئه‌وه‌ش ی كه س���نوری بێئومێدیمان���ی فراوانتركرد، ئ���هو په‌له‌پروزێی��� ه بو له‌به‌ش���داریكردن ی ههرێمی كوردستان له‌كابینه‌كه ی "حه‌یده‌ر عه‌بادیی���دا" ،له‌كاتێك���دا له‌ئان‌و س���ات ی بڕیاری به‌ش���داریكردن قه‌یران‌و كێشه‌كان ی نێوان "به‌غداو هه‌ولێر گه‌ش���تبونه لوتكه، كار گه‌یش���تبوه ئهو ئاسته‌ی " "9مانگ بو به‌غدا موچه‌و بودجه ی ههرێمی بڕیبو ،لهم كات���هداو به‌ش���ێوه‌یه‌كی چاوه‌ڕواننه‌كراو، ههرێم���ی كوردس���تان بڕی���اری بێمه‌رجی به‌ش���داریی له‌كابینه‌كه‌ی "عه‌بادی" قبوڵ ده‌كات ،ب ێ له‌پێشچاوگرتن ی داخوازییه‌كان ی گه‌لی كوردستان. ڕونتر ل���ه‌دوارۆژ ی ئهو كات���هی درابو‌ه "عه‌بادی" بۆ پێكهێنان��� ی حكومه‌ت پێنج حزبی كوردس���تانیی " پارت���ی ،یه‌كێتیی، گ���ۆڕان ،یه‌كگرتو ،كۆمه‌ڵ" به‌به‌ش���داری ی نوێن���ه‌ر ی ئه‌مه‌ری���كاو نوێن���ه‌ر ی نهتهوه یه‌كگرتوه‌كان له‌مه‌كۆ ی سه‌ره‌ك ی بزوتنه‌وه ی گۆڕان له‌پارێزگا ی س���لێمانی ،كۆبونه‌وه‌و به‌پاس���اوێكی پ���ڕ لهس���ه‌یرو س���ه‌مه‌ر‌ه "مۆڵه‌تدان ی س���ێ مانگ بۆ جێبه‌جێكردن ی داخوازییه‌كانی ههرێمی كوردستان" بڕیار ی به‌ش���داریكردنیان له‌كابینه‌كه ی "عه‌بادی" راگه‌یاند؟ لێره‌دا پرس���یارێك دێته پێش���هوه به‌م
شێوه‌یه :كه ئایا كه‌سێك هه‌ی ه له‌هه‌رێم ی كوردس���تان بڕوای ب���هوه ههبێت له‌ماوه ی س���ێ مانگدا ئ���هو ههمو كێش���هو گرفت‌و قه‌یران��� ه كه‌ڵه‌كه‌بوان���هی نێ���وان "به‌غداو هه‌ولێر" چاره‌سه‌ر بكرێن؟ ئه‌م ه خۆڵكردن ه چ���او ی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردس���تان بو ی���ان بێتوانایی‌‌و بێده‌س���ه‌اڵتی ی له‌هونه‌ر ی دانوستاندن‌و گفتوگۆ؟ ئهوه نزیكده‌بینه‌و‌ه له‌كۆتای ی س ێ مانگ‌و هێش���تا بچوكترین‌و س���ه‌ره‌تاییترین ماف ی كۆمه‌اڵن���ی خه‌ڵكی كوردس���تان كه قوت ی ژیان���ه ،نه‌گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه‌و هێش���تاش ههر ئه‌مڕۆو سبه‌ینێی پێده‌كه‌ن. له‌به‌ر رۆش���نای ی ئهوهی باسمانكرد ،بۆ ماوه‌یه‌ك‌وه‌زیره‌كان ی ههرێم نه‌چونه به‌غدا به‌مه‌به‌ستی سوێندخواردن ،چونكه هێنده س���ه‌وداكه "ره‌زیل" بو ،ش���یعه‌و س���ونن ه رێككه‌وتن‌و چاوه‌ڕوان ی به‌شداری ی ههرێم ی كوردستان نه‌بون‌و ،كابینه‌كه‌یان راگه‌یاند. ئهوهی پێیده‌ڵێن پێنج حزبه‌كه "پارتی، یه‌كێتیی ،گۆڕان ،یه‌كگرتو ،كۆمه‌ڵ"و خۆیان كردوه به‌ده‌مڕاس���تو زمانحاڵ ی كۆمه‌اڵن ی خه‌ڵكی كوردستان ،كه‌چی له%30ی خه‌ڵك متمانه‌یان پێناداو بایكۆت ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ی له‌به‌رامبه‌ر سیاس���ه‌ته‌كانی ئه‌وان كردوهو پشتكردن له‌زیاتر له" "80هه‌زار ده‌نگده‌ر ی هێزو الیه‌ن ه سیاس���ییه‌كانی تر ،له-10-12 2014جارێك��� ی تر لهب���اره‌گا ی یه‌كگرتو ی ئیسالمیی كۆبونه‌وه‌و بڕیاریاندا وه‌زیره‌كان بچن ه به‌غداو به‌شداریی له‌كابینه‌ی حكومه‌ت بكه‌ن. لێره‌دا زۆر مه‌به‌س���تمه ئ���هوه بڵێم ك ه ناوه‌ڕۆك��� ی ئهو كۆبونه‌وه‌ی��� ه‌وه‌كو خۆیان ده‌ڵێن باسیان لێوه‌كرد ،جێگای پرسیار ی ههمو خه‌ڵكی كوردس���تان ب���و ،دهركهوت نه‌ڕۆشتنی‌‌وه‌زیره‌كان بۆ به‌غدا په‌یوه‌ندی ی به‌م���اف‌و داخوازییه‌كان ی خه‌ڵ���ك نه‌بوه، به‌ڵك���و رێكنه‌كه‌وتن ی ئهو پێنج الیه‌نه بوه لهسهر پله‌و پۆست‌و تا كار گه‌یشت ه ئهوه ی به‌ئاشكرا بوتر ێ ئه‌م پۆست ه هی حزبی "ا" بو به‌خشرای ه حزبی "ب" .له‌وانه‌ش سه‌یرو س���ه‌مه‌ره‌تر كه باس ی دابه‌شكردنی پۆست ه وه‌زارییه‌كان ك���را ،ده‌یانوت ئهو حزبانه‌ی ك ه كورسی ی په‌رله‌مانیان هه‌ی ه‌وه‌زاره‌تیان به‌رده‌ك���ه‌وێ ،لهكاتێكدا ده‌یانزانی بۆ ههر وه‌زاره‌تێ���ك به‌پێ ی خاڵبه‌ندیی " "10خاڵ ی پێویسته؟ لێره‌ش ده‌توانین بڵێین‌و پرسیار بكه‌ین، ئه‌رێ كورس���ییه‌كانی ئێوه لهو ئاسته‌دای ه ی���ان ئیس���تیحقاق ی نه‌ته‌وه‌یی ك���ه به‌ال ی منه‌و‌ه شایسته ی ههمو الیه‌نێك نیه؟
له‌هه‌مو سه‌یرتر ئه‌وه‌یه ك ه الیه‌نێك لهو پێن���ج حزب ه به‌پش���ك ه‌وه‌زارییه‌كه‌ی راز ی نابێت‌و له‌ئاس���تێكی ن���زم ده‌یبینێ‌‌و لهم نێوانه‌شدا مامه‌ڵه‌و سه‌ودا ده‌ستپێده‌كات‌و وه‌زاره‌تێك���ی ت���ری له‌هه‌رێم بۆ دروس���ت ده‌كه‌ن ،وات���ا بهچ���وار په‌رله‌مانتاره‌كه ی به‌غ���دا،وه‌زاره‌تێك له‌به‌غ���داو‌وه‌زاره‌تێك له‌هه‌رێم ""2وه‌زیر مسۆگه‌ر ده‌كه‌ن؟ لێره‌و‌ه به‌ڕه‌وانیی به‌كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردستان ده‌ڵێین ببینن ئه‌مانه‌ن ك��� ه نوێنه‌رایه‌تی ی ئێ���وه ده‌كه‌ن ،كه‌چ���ی له‌كۆبون���هوه بۆ كۆبونهوه ته‌نها ش���ه‌ڕی كورس���ییو پله‌و پایه‌ی خۆی���ان ن���ه‌ك به‌رژه‌وه‌ندیی ئێوه ده‌كه‌ن؟ لهو كاته‌ی كۆنگ���ره رۆژنامه‌وانیه‌كه‌یان ئه‌نجام���درا ،م���ن بینه‌ری ب���وم ده‌یانوت حه‌یده‌ر عه‌باد ی هیچ گه‌ره‌نتیه‌ك ی نه‌داوه‌و ئێمه‌ش هیچ مه‌رجمان نیه؟ لهم ئاس���ته‌دا ده‌ڵێ���م دیاره پێش���وتر مه‌رجم���ان هه‌بو، رێككه‌وتنمان واژۆ ده‌كرد له‌جێگای خۆیدا نه‌ب���و؟ ئه‌گه‌ر‌وایه ئه‌ی له‌پێناوی چی ئه‌م كاره‌مان ده‌كرد؟ یان پێچه‌وانه‌كه‌ی راسته‌و ئێس���تا قبوڵ ی مه‌رجمان لێناكه‌ن‌و ئه‌مه‌ش پرسیارێكی جه‌وهه‌رییه‌و پێویسته به‌ڕونی ی وه‌اڵمبدرێته‌وه؟ ههر لهو كۆنگر‌ه رۆژنامه‌وانیه‌دا ،باس��� ی ئه‌وه‌ش ك���را ئه‌م یه‌كڕیزی���ه گه‌ره‌نتی ه بۆ جێبه‌جێكردنی داخوازییه‌كانمان؟ ئێمه‌ش ده‌ڵێی���ن یه‌كڕیزیی باش���ترین بنه‌مای ه بۆ س���ه‌نگ‌و قورس���ایی الیه‌ن ی كوردستانیی‌‌و داخوازییه‌كان���ی ،بهاڵم پرس���یار له‌وه‌دای ه ئهوه یه‌كڕیزیی ه یان رێككه‌وتن ه لهسهر پله‌و پۆست؟ ئایا به‌ڕاست ئهوه رێككه‌وتنه ك ه له‌هه‌فته‌یه‌كدا چه‌ن���د جارێك تێكده‌چێت‌و به‌پینه‌و په‌ڕو پێكه‌وه ده‌نوسێنرێـته‌وه؟ له‌درێ���ژه ی ئه‌م بابه‌ت���ه‌دا زۆر به‌گرنگ ی ده‌زانم باس���ی ڕۆڵ ی حكومه‌ت له‌گفتوگۆو دانوس���تانه‌كان بكه‌م ،كه پێن���ج حزبه‌ك ه په‌یڕه‌وی ده‌ك���ه‌ن ،ئه‌گه‌ر دانیش���تنه‌كان ئه‌نجام ی نه‌بو ئهوه خۆی له‌به‌رپرسیارێـت ی دورده‌خات���هوهو ده‌یخات ه ئه‌س���تۆ ی پێنج حزبه‌كه ك ه سه‌ركه‌وتو نه‌بون له‌دانوستاندن‌و گفتوگۆكان���داو به‌پێچه‌وانه‌ش���هوه ه���ه‌ر كاتێ���ك گه‌یش���تن ه ئه‌نج���ام‌و رێككه‌وتن، ئهوا بهرپرس���ان ی حكومه‌ت‌واژۆی ده‌كه‌ن‌و ده‌بێـته س���ه‌ركه‌وتنی ئ���ه‌وان؟ ههر بۆی ه س���ه‌ره‌تا دور ده‌گرن له‌وتو‌وێ���ژه‌كان ،بۆ ئ���هوهی له‌گه‌ڵ ئه‌نجامه‌كه‌یدا هه‌ڵوێس���ت ی كۆتایی���ان دیاریبكه‌ن؟ ئه‌م���ه‌ش به‌بڕوا ی من كارێك ی راست‌و دروست نیهو پێویست ه له‌بنچین���هوه ئ���ه‌م ج���ۆره سیاس���هتو
دانوستاندنه هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه. م���ن‌وه‌ك په‌رله‌مانتارێك ئهو راس���تی ه ده‌س���ه‌لمێنم ،ئهوهی ده‌نگ‌و ره‌نگی نیهو جێ���گا ی به‌زه‌یی���ه ،مه‌رجه‌عه یاس���ایی‌‌و سیاسیه‌كه‌ی كوردستانه ،كه نوێنه‌رایه‌ت ی خه‌ڵك���ی كوردس���تان ده‌ك���هنو به‌ده‌نگ ی خه‌ڵك گه‌یشتونه‌ت ه ناو قوبه ی په‌رله‌مان ی كوردستان ،كه‌چی له‌گه‌رمه ی گفتوگۆكاندا ك��� ه په‌یوه‌ندیداره به‌چاره‌نوس��� ی میله‌ت، كه‌س گوێی لێناگرێت‌و خویشی قسه ی نیهو ورته‌ی لێوه نایه‌ت؟ پرسیاری كۆنكرێتی ی ئه‌وه‌یه ئ���ه‌ر ێ هاتو هاواره‌كانی پێش���و لهس���ه‌ر مه‌رجه‌عیه‌تی په‌رله‌مان راست بو یان ئهو بێده‌نگیه‌یی ئێستا؟ كامیان؟ له‌كۆتاییدا ده‌م���هو ێ ئهوه بۆ كۆمه‌اڵن ی خه‌ڵكی كوردس���تان رونبكه‌مه‌وه ،ئه‌وانه ی به‌غ���دا به‌ڕێو‌ه ده‌ب���ه‌ن بڕوای���ان به‌ماف ی میله‌ته‌كه‌ی ئێم ه نیه ،راس���تگۆنین له‌گه‌ڵ دیموكراس���ییو بنه‌ماكان��� ی ماف ی گه‌الندا، له‌به‌رامبه‌ریش���دا پێویس���ته ئ���ه‌وه‌ش رونبكرێته‌و‌ه كه تواناو ئاس���تی په‌یوه‌ندی ه نێوده‌وڵه‌تی���یو دیپلۆماتیه‌كان��� ی ههرێم ی كوردستان ،جگ ه له‌الیه‌ن ی داراییو ئابوریی، لهم ه زیاتر به‌رجه‌س���ته‌و مه‌یسه‌ر ناكات بۆ ههرێمی كوردستان. پێش كۆتای��� ی ده‌بێت ئاماژه بهوه بده‌م كه ههر له‌سه‌ره‌تا ی بڕین ی بودجهو موچه ی فه‌رمانبه‌ران ی ههرێم چه‌ندینجار به‌رپرسان ی ههرێم له‌ئاستی بااڵ جه‌ختیان ده‌كرده‌و‌ه ك ه پرس ی موچه ناكه‌نه مه‌رجی گفتوگۆكانیان، كه‌چی به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئێستا پرسی موچه‌و گه‌ڕان���هوه ی بوه‌ت��� ه خاڵ���ی س���ه‌ره‌كی ی گفتوگ���ۆگان‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا حكومه‌ت ی عێراق ی هێشتا جگه له‌رێككه‌وتنێكی كاتیی‌‌و س���ه‌ره‌تای ی له‌به‌رامبه‌ر ناردن ی بڕی ""150 هه‌زار به‌رمیل ن���ه‌وت له‌رۆژێكدا كه ههرێم له‌رێ���گای كۆمپانیای "س���ۆمۆ" هه‌نارده ی دهرهوهی بكات ،بڕیاری داوه وهك سولف ه له‌ج���اری یه‌ك���ه‌م " "500ملی���ۆن دۆالر بۆ ههرێم بنێرێ؟ ئه‌گه‌ریش به‌راوردی ئهو بڕه پاره‌یه به" "150هه‌زار به‌رمیل نه‌وت بكرێت ئهوه هێشتا به‌غدا سودمه‌ندو براوه‌یه. به‌دی���دو تێڕوانین���ی م���ن ههم���و ئه‌م كورتهێنان��� ه له‌دانوس���تاندن‌و گفتوگۆكان ی له‌نێ���وان به‌غ���داو ههرێمی كوردس���تان، په‌یوه‌ندی ی راس���ته‌وخۆی به‌ناش���اره‌زایی‌‌و نه‌بون���ی س���ه‌لیقه‌و توان���ای گفتوگۆكان‌و كاراكته‌ره‌كانی���هوه هه‌ی���ه ،به‌تایب���هت بۆ الیه‌ن���ی كوردس���تانی ی ئه‌مه راس���تیه‌ك ی حاش���اهه‌ڵنه‌گره‌و پێویس���ت ی بهوهی���ه به‌سه‌رله‌به‌ریدا بچینه‌وه.
ونبون ی) ی (رابه‌ر محمود عل ی ونبو‌ه به‌ناو ی سلێمان ی ژوری بازرگان * ناسنامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. وه بۆ پرسگ ه هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ی (رێبوار ڕحیم علی) ی ونبو‌ه به‌ناو ی سلێمان ی ژوری بازرگان * ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. وه بۆ پرسگ ه هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ی قادر) ی (جمال عل ی ونبو‌ه به‌ناو ی س���لێمان ی ژوری بازرگان * ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێن ه . وه بۆ پرسگ ه هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ی (حیكمه‌ت محمود ی ونبو‌ه به‌ناو ی س���لێمان ی ژوری بازرگان * ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. وه بۆ پرسگ ه احمد) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ی فتاح محمد) ی (عل ی ونبو‌ه به‌ناو ی سلێمان ی ژوری بازرگان * ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. وه بۆ پرسگ ه هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ی وه‌رزش ونبو‌ه به‌ناوی (سیڤان محسوم علی) ی په‌روه‌رد‌ه ی كۆلیج * پێناسێك ی ئاوێنه. وه بۆ پرسگ ه هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ی ی شتان ی بار ی س���لێمانی‌‌و ناسنامه‌یه‌ك ی باری شارس���تان * ره‌گه‌ز نامه‌یه‌ك وه ی (بره‌و ئه‌نوه‌ر محمد) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ی ونبوو‌ه به‌ناو سلیمان ی ئاوێنه. بۆ پرسگ ه
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
نامه‌یه‌ک له‌هاوسه‌ره‌که‌ی کاوه گه‌رمیانییه‌و‌ه بۆ بارزانی
سهرۆك بهڵێنهكهی به‌‌جێ نه‌هێنا شیرین ئه‌مین
وهك خان���ه‌واده‌ی كاوه گه‌رمیانی ،پاش تێپه‌ڕبونی ( )102رۆژ بهس���ه‌ر تیرۆركردنی كاوه گه‌رمیانی س���ه‌ردانی س���ه‌رۆكی هه‌‌رێممان كرد بهوپێیه ی سه‌رۆكی ههرێم باوكی ئه‌م میلله‌‌ته‌یه .بهو ئومێده‌ی ك ه سهرۆك بتوانێت هه‌‌ق بۆ یه‌كێك له‌‌نه‌وه‌ی ئه‌م میلله‌‌ت ه بگه‌ڕێنێت���هوه ،بهاڵم دهركهوت ناتوان���ن رۆڵی باوكایه‌تی بگێڕن .لهس���ه‌ردانه‌كه‌ماندا ویس���تمان له‌‌نزیكه‌و‌ه چۆنیه‌تی تیرۆركردنی كاوه‌و ئهو ده‌س���تو الیه‌ن‌و بهرپرس���ان ه به‌‌سه‌رۆك رابگه‌یه‌نین ،جه‌ختمان لهسهر ئهوه كرده‌وه گه‌ر به‌‌فیعلیی هاوكارمان نه‌بیت ئ���ه‌وا به‌‌ڵێنمان ناوێت ،س���ه‌رۆكمان لهوهش دڵنیاكرده‌و‌ه ك��� ه وهك خانه‌واده‌ی كاوه گه‌رمیانی به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك بڕوامان به‌‌دادگا نیهو حزب‌و بهرپرس���ه‌كان ده‌س���تیان به‌‌خوێنی كاوه س���وره‌و دادگا ناتوانێت به‌‌رۆڵ‌و ئه‌دای خۆی هه‌‌ڵبس���ێت‌و به‌‌یاسا كار بكات نه‌ك فه‌رمانی بهرپرس! داوای س���ه‌ره‌كی ئێم ه ئهوه بوه كه سكااڵمان لهسهر (مه‌حمود سه‌نگاوی) ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیی تۆماركردوه با دادگا سه‌ربه‌‌خۆبێت له‌‌بڕیاردان .بهاڵم ده‌بینین ناوبراو ئازادانه ده‌س���وڕێته‌وه‌و هیچ حس���ابێك بۆ دادگا ناكات‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌كانیش ناتوانن بهئهركی خۆیان هه‌‌ڵبسن‌و ده‌ستگیری بكه‌ن .هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شمان به‌‌سه‌رۆك وت بێده‌نگیی لهم جۆره كه‌یسان ه ده‌بێته مایه‌ی مه‌ترسیی‌و ناشیرینكردنی ناوبانگی ههرێم. لهكاتێكدا ئێوه ده‌ڵێن ئه‌م واڵته ئازادیی تیادا به‌‌رقه‌راره‌و یاس���اش لهس���ه‌روی ههمو پیرۆزیه‌كانی واڵته‌وه س���ه‌روه‌رتره ،گه‌ر ئه‌مان��� ه به‌هه‌قیقه‌ت بونیان ههیه خودی كاوه رۆژنامه‌نوسیك بوهو به‌هه‌‌مو ش���ێوه‌یه‌ك دژی ناعه‌داله‌‌تیی‌و گه‌نده‌ڵیی وه‌ستاوه‌ته‌وه، كه‌واته پاش تیرۆركردنی هیچ نه‌بێت پالندانه‌رو بكوژی كاوه له‌هه‌ر پۆس���تو پله‌‌یه‌كی بااڵی حكومه‌ت‌و حزبدا بێت با بهس���زا بگه‌یه‌نرێت‌و یاسا بڕیارده‌ر بێت تاوه‌كو خوێنی ون نه‌بێت ،ده‌نا ئێمه بهڵێنی به‌‌كردارمان ده‌وێت‌و ئهوه داواكاریمانه. س���ه‌رۆكی ههرێم یه‌كه‌م قس���هی ئه‌وه‌بو گه‌ر ئێوه وهك كه‌سوكاری كاوه له‌‌كه‌یسی كاوه بێده‌نگبن من وهك س���ه‌رۆكی ههرێ���م بێده‌نگ نابم‌و ده‌بێت بكوژی كاوه ههر كێ بێت س���ه‌ر بهچ حزب‌و ههر به‌‌رپرسیاریه‌تیه‌كی ههبێت بهس���زای خۆی بگات ،چونك ه تیرۆركردنی كاوه ناوبانگێكی ناش���یرینی بۆ سه‌ر ناوبانگی ههرێمی كوردستان ده‌بێت. هه‌روه‌ها بهڵێنی پێداین به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك بێده‌نگ نه‌بێت لهم كه‌یسه‌داو خوێنی كاوه بهههدهر نه‌ڕوات ،ئهو وت ی "بهاڵم پێویستم به‌هه‌‌ندێ كات ده‌بێت"! وا س���اڵیادی تیرۆركردنی كاوه دێته‌وه‌و س���ه‌رۆك لهب���ری به‌‌جێهێنانی بهڵێنهكهی تۆمه‌تباری كه‌یس���ه‌كه له‌‌به‌‌ره‌ی جه‌نگ بهس���ه‌رده‌كاته‌وه ،له‌‌ته‌واوی به‌‌ڵێنه‌كانیشی بۆ ئێمه ،ته‌نها ئهوهی بۆ كه‌یس���ه‌كه‌ی كاوه گه‌رمیانی كردوه ك ه له‌‌به‌‌رواری 2014/4/24 لهس���ه‌ر داوایان فایلی كه‌یس���ی كاوه گه‌رمیانی له‌‌دادگای كه‌الره‌وه گواس���ترایه‌وه بۆ دادگای تێهه‌‌ڵچونه‌وه‌ی ههرێم ك ه نزیكه‌ی سێ مانگ دۆسیه‌كه لهو دادگایه‌دا بو ،بهاڵم نه‌ك هیچی لێ س���ه‌وز نه‌بو بهڵكو به‌‌قه‌د خاڵێكیش س���ودی به‌‌كه‌یسه‌ك ه نه‌گه‌یاندوه؟ ئیدی كوا به‌‌ڵێنه‌كانی تۆ جه‌نابی سهرۆك؟ وهك بینیمان سه‌رۆكی ههرێمو وه‌زیری پێشمه‌رگه لهكاتی به‌‌سه‌ركردنه‌وه‌ی به‌‌ره‌كانی جه‌نگ له‌‌ده‌ڤه‌ری گه‌رمه‌س���ێر شانبه‌‌ش���انی تۆمه‌تباری ماده‌ی تیرۆری كه‌یس���ی كاوه گه‌رمیانی زۆر ئاس���ایی داده‌نیشن‌و له‌‌شاشه‌ی تیڤیه‌كانه‌وه پیشان ده‌درێت! ئه‌م ه ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت ،پێش ئهوهی سهرۆك سه‌رۆكی ههرێم بێت ،سه‌رۆكی حزبێكه .ده‌نا چۆن رێگه ده‌ده‌یت تۆمه‌تبارێك به‌‌ماده‌ی تیرۆر سه‌رپه‌رش���تیی هێزی سه‌ربازیی بكات ،ئه‌م قایلبونه‌ی ئێوه زه‌نگێكی مه‌ترس���یداره‌و وه‌ها پیشان ده‌دات ك ه ده‌سه‌اڵت وات ه تاوان‌و زوڵم‌و كوش���تن‌و بڕین بۆ ئێوه بێ ،لێپرسینه‌وه‌و سزا خواردن‌و خه‌ڵكی ساده‌ش بهشی قوربانیدانه .ڕون ه نه‌سه‌رۆكی ههرێم نه‌وه‌زیری پێشمه‌رگ ه ده‌توانن هیچ لێپێچینه‌وه‌یه‌ك له‌‌تۆمه‌تباری دۆس���یه‌ی كاوه گه‌رمیانی بكه‌ن ،چونك ه لهنێو ده‌سه‌اڵت‌و فه‌رمانڕه‌وایی كوردیی���دا رێككه‌وتنی حزبیی‌و شه‌خس���یی لهپێش ههم���و به‌‌رژه‌وه‌ندیه‌كی تاكی ئه‌م میلله‌‌ته‌دا به‌‌ئاش���كرا به‌‌دیده‌كرێت‌و یاساشیان كۆت‌و به‌‌ندی ده‌ستی ده‌سه‌اڵتی خۆیان كردوه.
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر
لەجیھانەوە ڕو لەکۆبانی دەکەن بۆ شەڕی داعش ئا :کاوە ڕەش ،بەریتانیا چەندین سەربازی سوپای پێشوی واڵتان‌و کەسانی خۆبەش لەبەریتانیاو واڵتانی خۆرئاوا بۆهاوکاریی‌و جەنگ دژی داعش ڕو لەسوریاو عێراق دەکەن.
ڕۆژنامەوانی���ەکان ڕاپۆرت���ە باڵویانکردوه‌ت���ەوە ،لەچەن���د ڕۆژی ڕاب���ردودا James Hughesک���ە پێش���تر سەربازی سوپا بوە ،ئێستا لەشاری کۆبانی هاوشانی جەنگاوەرە کوردەکانی YPGبەرگریی لەو شارە دەکات‌و دژی داعش دەجەنگێ. هەرەها ڕاپۆرت���ی ڕۆژنامەکان وای دەردەخەن ،ئینگلیزەکانی بەریتانیا، لەڕێ���گای پەیجێکی فەیس���بوکەوە بەناوی “ ”Lions of Rojavaشێری ڕۆژئاوا ،ک���ە کەس���ێکی ئەمەریکی Jordan Matson بەن���اوی بەڕێوەیدەب���ات خەڵک���ی هاندەدات دژی ئەو گروپە تیرۆریس���تیە بچنە پاڵ ک���وردەکان‌و یارمەتییان بدەن، لەژێر دروشمی (تیرۆریست بنێرە بۆ دۆزەخ ،مرۆڤایەتی ڕزگاربکە).
ه���اوکات ه���ەر لەپەیوەن���د ب���ەو بابەتەوە لەم هەفتەیەدا ،پۆلیس���ی لەندەن ،دەستیکردوە بەلێکۆڵینەوە لەبارەی کچێکی تەمەن ١٧ساڵ ،کە خەڵکی ناوچ����ەی Haringeyلەباکوری لەندەن ،پۆلیس لەو بڕوایەدایە بەرەو س���وریا بەڕێکەوت���وەو دوایینجار کە بینراوە لەواڵتی بەلجیکا بوە .پۆلیس لەوبڕوایەدایە کە ئەو کچە هەرزەکارە نیازی وای���ە بەش���ێوەیەکی نهێنیی خ���ۆی بگەیەنێتە ناو جەن���گاوەرە کوردەکان ،ب���ۆ هاوکاریی یاخود بۆ ش���ەڕکردن دژی داع���ش لەکۆبانی. بەم���ەش دەبێت���ە یەک���ەم مێینەی بەریتانی���ی کە هاوش���انی هێزەکانی YPGدژی ئ���ەو چەکدارانە ش���ەڕ ب���کات که خۆیان ناون���اوە دەوڵەتی ی theguardian ئیسالمیی .رۆژنامە
لەگرنگتری���ن باڵویکردوه‌ت���ەوە، پەرەسەندنه‌کانیشدا ئەوە دەردەکەوێ کە هاواڵتییە بەریتانیەکان لەو سنورە س���تراتیجیەی کۆبان���ی ,لەبەرامبەر یەکتر شەڕ دەکەن ،ئەمە لەکاتێکدای ه لەچەن���د رۆژی ڕاب���ردودا به‌ه���ۆی بۆردمانی فڕۆکەکانی هاوپەیمانان دو هاواڵتی بەریتانیی ،بەناوەکانی ئەبو عەبدوڵاڵی حەبەشی ٢١ساڵ ،ئەبو داهاردە ٢٠ساڵ ،خەڵکی لەندەن ،کە لەڕیزی چەکدارەکانی داعش شەڕیان دەکرد کوژراون. لەماوەی ڕابردوشدا چەندین ھاواڵتی واڵتە ئەوروپیی‌و ئەمەریکییەکان بۆ مەبەستی وەستانەوە دژی چەکدارانی داعش‌و پەیوەس���ت بون بەڕیزەکانی ھێزەکانی پاراس���تنی گ���ەل YPG ڕویان لەشاری کۆبانی کردوە.
ریکالم