ژماره‌ 458 by Awene Newspaper

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)458‬‬ ‫سێشەممە ‪2014/12/23‬‬

‫ئه‌ندازیارێک‬ ‫تا ئێستا هیچ‬ ‫یه‌که‌مین کیبۆردی‬ ‫په‌رله‌مانتارێك‬ ‫له‌سه‌ر ئاماده‌نه‌بون زانستی کوردی‬ ‫دروستده‌کات‬ ‫سزا نه‌دراو ‌ه‬

‫‪5‬‬

‫چه‌کدارێکی به‌ڕه‌گه‌ز‬ ‫کوردی داعش‪:‬‬

‫‪10‬‬

‫ئەفسانەی‬ ‫دەستور‬

‫‪ 70‬که‌سم کوشتوه‌‬

‫‪11‬‬

‫‪ :PKK‬كه‌س ناتوانێت‬ ‫ڕۆڵامن‌ له‌ئازادكردنی‌‬ ‫شه‌نگال نادیده‌ بگرێت‬

‫‪18‬‬

‫هه‌راجکردنی ژنانی‬ ‫کورد له‌بازاڕی زۆنی‬ ‫ره‌ش‬

‫‪13‬‬

‫‪17‬‬

‫ی سه‌باره‌ت به‌شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪:‬‬ ‫ی یه‌كێتی ‌‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ سه‌ركردایه‌تی ‌‬

‫ئێمه‌ دژ به‌هه‌ر كه‌سێكین‬ ‫مه‌سه‌له‌ هه‌ستیاره‌كانی‌ ناو یه‌كێتیی‌ ئاڵۆزتر بكات‬

‫هاوادارانی یه‌کێتی له‌هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردندا‬ ‫ی‬ ‫حامید حاجی‌ غالی‌ ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی ئام��اژ‌ه‬ ‫س��ه‌ركردایه‌تیی‌ یه‌كێتی�� ‌‬ ‫ب��ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه پ��ه‌رش‌و باڵوییه‌ك‬ ‫له‌دارای��ی یه‌كێتی��دا ده‌بینین‌و ده‌بێت‬ ‫رێكبخرێته‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌اڵمی‌ پرسیارێكیشدا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ش��اناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت "ئێم��ه‌ دژ به‌هه‌ر كه‌س��ێكین‬ ‫ی‬ ‫ی ناو یه‌كێتی ‌‬ ‫مه‌سه‌له‌ هه‌س��تیاره‌كان ‌‬ ‫ئاڵۆزتر بكات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی غال ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬حامید حاج ‌‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك�� ‌‬

‫ی‬ ‫ی پش��تیوانی ‌‬ ‫رایگه‌یان��د ك��ه‌ ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گشتی ‌‬ ‫ی سكرتێر ‌‬ ‫ی جێگران ‌‬ ‫له‌یاداشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجامدان�� ‌‬ ‫ی به‌مه‌به‌س��ت ‌‬ ‫یه‌كێتی�� ‌‬ ‫ی‬ ‫چاكس��ازیی‌‪ ،‬ته‌نه��ا فه‌رمان��ده‌ ‌‬ ‫ی نی��ن‪ ،‬به‌ڵك��و چه‌ندین‬ ‫عه‌س��كه‌ری ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ تیای ‌ه كه‌ كادری‌ سه‌ربازی ‌‬ ‫نین‪.‬‬ ‫ی له‌وه‌اڵمی‌ پرسیارێكدا سه‌باره‌ت‬ ‫غال ‌‬ ‫ی ك ‌ه باس له‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌و هه‌وااڵن��ه‌ ‌‬ ‫ی د‪.‬به‌رهه‌م‌و‬ ‫ی باڵ ‌‬ ‫به‌شێك له‌ناڕه‌زاییه‌كان ‌‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سو ‌ڵ له‌"ش��اناز ئیبراهیم‬

‫ی ته‌نانه‌ت بۆ سكرتێریش‪ ،‬نه‌ك مه‌سه‌ل ‌ه‬ ‫ئه‌حمه‌د"‌ه كه‌ له‌پشت په‌رده‌وه‌ ڕۆڵێك ‌‬ ‫ی ناو یه‌كێتیی‌ ئاڵۆزتر‬ ‫ی سیاسه‌ت‌و هه‌س��تیاره‌كان ‌‬ ‫گه‌ور‌هی‌ هه‌یه‌ له‌داڕش��تن ‌‬ ‫بڕیاره‌كانی‌ یه‌كێتی��دا‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێم ‌ه ب��كات‌و یه‌كێتی��ی‌ بگه‌یه‌نێت��ه‌ ئ��ه‌م‬ ‫دژ به‌هه‌ر كه‌س��ێكین له‌ن��او یه‌كێتیدا ئاسته‌"‪.‬‬ ‫ی له‌وه‌ش ك��رده‌و‌ه‬ ‫ناوب��راو جه‌غت�� ‌‬ ‫ی خۆی��ه‌وه‌و‬ ‫له‌س��ه‌رو ده‌س��ه‌اڵته‌كان ‌‬ ‫له‌سه‌رو ئاستی‌ خۆیه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵسوكه‌وت ك ‌ه دژ به‌ه��ه‌ر هێنان ‌ه پێش��ه‌وه‌یه‌كن‬ ‫بكات یان فه‌رمان ده‌ربكات یان لێدوان له‌س��ه‌ر بنه‌مای‌ حه‌س��ه‌ب‌و نه‌سه‌ب‪،‬‬ ‫ی "ئێم�� ‌ه پ��ه‌رش‌و باڵوییه‌ك‬ ‫بدات‪ ،‬ئه‌گه‌ر خۆی‌ له‌و ئاس��ت ‌ه به‌رزتر ئ��ه‌و وت ‌‬ ‫ی با له‌كۆنگر‌ه له‌دارای��ی یه‌كێتی��دا ده‌بینین‌و ده‌بێت‬ ‫ێ كه‌ ئێستا تیایه‌ت ‌‬ ‫ده‌زان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌ناب ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی رێكبخرێته‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ كات ‌‬ ‫خ��ۆی‌ بپاڵێوێ‌ ب��ۆ س��ه‌ركردایه‌تی ‌‬ ‫ی گش��تیی‌‌و مام ج��ه‌الل پێیوتی��ن داراییه‌كانمان‬ ‫ی س��كرتێر ‌‬ ‫یان بۆ جێگر ‌‬

‫باژێروان��ی‌ گۆڕان له‌پارێزگای‌ س��لێمان ‌ی‬ ‫ئام��اژه‌ ب��ه‌و‌ه ده‌كات ك��ه‌ هه‌رچ�� ‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب��ه‌ر ‌ی ناحیه‌كان��ه‌‪ ،‬له‌الی��ه‌ن‬ ‫مه‌كۆكانی‌ گۆڕان��ه‌و‌ه له‌ناحیه‌كاندا چه‌ند‬ ‫كه‌سێكیان بۆ دیاریده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"له‌هه‌م��و دنی��ادا پۆس��ت ‌ه حكومیه‌كان‬ ‫به‌كه‌س ‌ی حزبیی‌ پڕده‌كرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س��لێمانی‌‪ :‬د‪ .‬ئاسۆ مه‌حمود‪،‬‬ ‫باژێروان��ی‌ گۆڕان له‌پارێزگای‌ س��لێمان ‌ی‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫رۆژ ‌ی ‪10‬ی‌ كانون ‌ی یه‌كه‌می‌ ئه‌مس��اڵ‬ ‫ئێم ‌ه ناتوانین هیچی‌ له‌گه‌ڵدا بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ناوب��راو وت��ی‌ "له‌هه‌مو دنی��ادا ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و یه‌كێتیی‌ نیش��تیمان ‌ی‬ ‫پۆستان ‌ه به‌كه‌س ‌ی حزبیی‌ پڕده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬كوردستان رێككه‌وتن له‌سه‌ر دابه‌شكردن ‌ی‬ ‫چونك��ه‌ ئه‌مان��ه‌ تایبه‌تن‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئه‌م پۆسته‌ ئیدارییه‌كانی‌ پارێزگای سلێمانی‪،‬‬ ‫كه‌سانه‌ ك ‌ه ده‌چن ‌ه ناو حكومه‌ته‌وه‌ ده‌بنه‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬ئیداره‌كانی گه‌رمیان‌و راپه‌ڕین‪،‬‬ ‫كاراكته‌ری‌ حكومیی‌‌و بۆی��ان نی ‌ه پله‌ی‌ له‌ئێستاشدا گۆڕان سه‌رقاڵی‌ پڕكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫حزبییان هه‌بێت ك��ه‌ جگه‌ له‌گۆڕان هیچ ئه‌و پۆستانه‌یه‌ به‌و كه‌سانه‌ی‌ ك ‌ه جێگه‌ ‌ی‬ ‫حزبێك له‌كوردس��تاندا ئه‌مه‌ ‌ی جێبه‌جێ ره‌زامه‌ندیی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ده‌سته‌گه‌ریی‌"‪.‬‬ ‫غالی‌ ئه‌وه‌ش��ی‌ روونكرده‌و‌ه ك ‌ه "تا‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌ك ‌ه به‌ته‌واوه‌تی‌ نه‌س��ازێت‌و‬ ‫كێش��ه‌و ئاریش��ه‌كان یه‌كالنه‌كرێنه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ناب��ن كۆنگ��ر‌ه له‌بارودۆخێك ‌‬ ‫رازی ‌‬ ‫ئاڵ��ۆزو ته‌ماویی��دا ببه‌س��ترێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ی حزبیی‌‌و‬ ‫ی هی��چ داموده‌زگایه‌ك ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی رۆڵی‌ ده‌س��تێوه‌ردان نه‌بینن‬ ‫حكومی ‌‬ ‫له‌ده‌ره‌ئه‌نجامه‌كانیدا"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ی وه‌زیران به‌هیچ‬ ‫"ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی سلێامنی‌ رازی‌ نابێت"‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك ‌‬

‫باژێروانی‌ گۆڕان له‌سلێامنی‌‪ :‬له‌هه‌مو دنیادا‬ ‫پۆسته‌ حكومیه‌كان به‌كه‌سی‌ حزبیی‌ پڕده‌كرێنه‌وه‌‬ ‫س��ه‌باره‌ت به‌پێودانگ�� ‌ی حزبیبون�� ‌ی‬ ‫كاندیده‌كان بۆ ئه‌و پۆس��تانه‌ ‌ی له‌هه‌ردو‬ ‫پارێ��زگا ‌ی س��لێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بج��ه‌و‬ ‫ئیداره‌كان�� ‌ی گه‌رمیان‌و پش��ده‌ر ده‌درێن‬ ‫به‌گۆڕان‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "له‌به‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫پێویستمان به‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌و كه‌س ‌ه گۆڕان‬ ‫بێ��ت‪ ،‬چونك ‌ه كاتێك توش�� ‌ی هه‌ڵه‌یه‌ك‬ ‫ببێ��ت‌و له‌ژێر ئه‌و به‌رنامه‌ سیاس��ییه‌دا‬ ‫نه‌بێت كه‌ گۆڕان كاری بۆ ده‌كات‪ ،‬ئه‌وكات‬

‫ی مام جه‌اللدا‬ ‫له‌كوێیه‌و له‌حزوری‌ فیعلی ‌‬ ‫ئێم��ه‌ هیچ قس��ه‌یه‌كمان نیی��ه‌و هیچ‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێتی��ی‌‌و كادره‌كان ‌‬ ‫كاتێك وه‌زع ‌‬ ‫ی‬ ‫خراپ نه‌بوه‌و مه‌كت ‌هب‌و مه‌ڵبه‌نده‌كان ‌‬ ‫ێ دارایی نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه ب ‌‬ ‫ی "به‌اڵم ئێستا قسه‌مان هه‌یه‌و‬ ‫وتیش ‌‬ ‫ده‌بێ��ت ئ��ه‌و دارایی�� ‌ه رێكبخرێته‌وه‌و‬ ‫ی بێت‌و‬ ‫ی دارایی گشتیی‌ یه‌كێتی ‌‬ ‫به‌فیعلی ‌‬ ‫ی‬ ‫پرنسیپێكیش دابنرێت بۆ دابه‌شكردن ‌‬ ‫ئیمتی��ازات به‌س��ه‌ر هه‌ڤااڵن��دا نه‌ك‬ ‫ی وه‌الئی‌ شه‌خس��یی‌‌و‬ ‫له‌س��ه‌ر بنه‌ما ‌‬

‫فۆتۆ‪:‬‬

‫‪AFP‬‬

‫‪3‬‬

‫س��ه‌رۆكی‌ ش��اره‌وانی‌ س��لێمانی‌ ره‌خن ‌ه‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران��ی‌ هه‌رێم ده‌گرێت‪،‬‬ ‫ئ��ه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬هه‌ر پرۆژه‌ی��ه‌ك ده‌نێرین‬ ‫قبوڵی‌ ناكه‌ن‪ ،‬به‌هیچ شتێك رازی‌ نابن"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س��لێمانی‌‪ :‬سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌‬ ‫س��لێمانی‌‪ ،‬یوسف یاس��ین ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك��ه‌ داهاتی‌ س��ااڵنه‌یان نزیكه‌ی‌‬ ‫‪12‬ملیۆن دۆالر ده‌بێ��ت‌و ئه‌و بودجه‌یه‌ی‌‌‬ ‫س��ااڵنه‌ بۆیان دی��اری‌ ده‌كرێ��ت‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ پارێزگاكان نزیكه‌ی‌ ‪ 80‬ملیار‬ ‫دیناره‌‪.‬‬ ‫چه‌ندین پرۆژه‌ به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ بودجه‌و‬

‫قه‌یرانی‌ دارایی‌ ئه‌مساڵ دروست نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ ش��اره‌وانی‌ وتی‌ "به‌نیازبوین‪،‬‬ ‫له‌رێ��گای‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ وه‌به‌رهێنانه‌وه‌‬ ‫بۆ چه‌ند پیشه‌یه‌كی‌ جیاواز له‌هه‌ر الیه‌كی‌‬ ‫ش��ار ‪ 250‬دوكان دروس��ت بكه‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌هۆی‌ گرفتی‌ داراییه‌وه‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫كردنی‌ دواكه‌وت"‪.‬‬ ‫وتیش��ی‌ "دو س��اڵه‌ من لێ��ره‌م هه‌ر‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك بۆ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران ده‌نێرین‬ ‫قبوڵی‌ ناكه‌ن"‪.‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪9‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫"شه‌ڕ له‌ناو شه‌نگال به‌رده‌وامه‌"‬ ‫خاكی شه‌نگال بكه‌نه‌وه‌"‪ ،‬له‌ئێستاشدا‬ ‫ئـا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫فرۆكه‌كانیهاوپه‌یمان��ان بۆردومانی ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ ده‌كه‌ن ك�� ‌ه قه‌ناس‌و هاوه‌نی‬ ‫ئه‌ندامێكی جڤاكی رۆحانی ئێزیدییان‬ ‫داعشی لێیه‌‪.‬‬ ‫دوایین زانیارییه‌كان له‌سه‌ر ره‌وشی‬ ‫به‌وته‌ی ئه‌و ئه‌ندامه‌ی جڤاكی رۆحانی‬ ‫شه‌نگال له‌دوای هێرشه‌كانی ئه‌م‬ ‫ئێزیدییانهه‌ت��ا ئێس��تاش كۆمه‌ڵگای‬ ‫دواییه‌ی هێزه‌كانی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ته‌ل به‌نات‌و ته‌ل قه‌س��ه‌ب‌و گر عزێرو‬ ‫رونده‌كاته‌وه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت ك ‌ه‬ ‫سیباش��ێ خدرو گر زه‌رك له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هێشتا چه‌ند ناوچه‌یه‌كی ئه‌و شاره‌‌و‬ ‫كۆنترۆڵی پێش��مه‌رگه‌دان‌و له‌ده‌س��ت‬ ‫كۆمه‌ڵگاكانی‌ ده‌وروبه‌ری‌ به‌ده‌ست‬ ‫چه‌كدارانی داعشدان "به‌اڵم پالن هه‌ی ‌ه‬ ‫داعشه‌وه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی ئه‌و ناوچانه‌ش"‪.‬‬ ‫له‌ب��اره‌ی ئه‌و هێزانه‌ی ش��ه‌نگالیان‬ ‫كه‌ریم س��لێمان‪ ،‬ئه‌ندام��ی جڤاكی‬ ‫رۆحان��ی ئێزیدییان له‌باره‌ی ره‌وش��ی كۆنترۆڵكردوه‌‪ ،‬كه‌ریم سلێمان رایگه‌یاند‬ ‫ئاساییش��ی ئێس��تای ش��ه‌نگاله‌و‌ه "به‌پله‌ی یه‌كه‌م هێزه‌كانی پێش��مه‌رگ ‌ه‬ ‫به‌ئاوێن��ه‌ی راگه‌یاند ك ‌ه ئێس��تا زۆر به‌شدارییانكردوه‌ له‌كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‬ ‫ك��ه‌م داعش له‌ن��او ش��ه‌نگال ماوه‌و شه‌نگالدا‪ ،‬هێزه‌كانی یه‌په‌گه‌و یه‌په‌ژه‌ش‬ ‫له‌هه‌ندێ��ك گ��ه‌ڕه‌ك چه‌ن��د قه‌ناس‌و له‌وێ بون‪ ،‬هه‌روه‌هاهێزه‌كانی به‌رگریی‬ ‫هاوه‌نێكیان ماوه‌و به‌رگریی پێ ده‌كه‌ن ئێزی��دی ك�� ‌ه پێی��ان ده‌ڵێ��ن هێزی‬ ‫"هێزه‌كانی پێش��مه‌رگه‌ پالنی هه‌ی ‌ه ك ‌ه پاراستنی شه‌نگال‪ ،‬به‌شدارییانكردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب��اره‌ی گه‌ڕان��ه‌وه‌ی ئاواره‌كان��ی‬ ‫ب ‌ه كه‌مترین زیان‪ ،‬به‌ته‌واویی كۆنترۆڵی‬

‫ش��ه‌نگالیش ب��ۆ ناوچه‌كان��ی خۆیان‬ ‫رایگه‌یان��د كه‌ خه‌ڵكی ش��ه‌نگال زۆر‬ ‫گرێ��دراو‌ه به‌خاكی خۆی��ه‌وه‌و هه‌موان‬ ‫به‌په‌ل��ه‌ن بگه‌ڕێنه‌وه‌و م��اڵ‌و جێگه‌ی‬ ‫خۆی��ان ببین��ه‌وه‌و "ل��ه‌و بڕوای��ه‌دام‬ ‫رێژه‌یه‌كی به‌رز له‌ئاواره‌كان بگه‌ڕێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش��ی "تا ئێس��تا هی��چ خێزانێك‬ ‫نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێك له‌پیاوان‌و‬ ‫گه‌نجان گه‌ڕاونه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی بۆ‬ ‫ناوچه‌كانی سنونێ‌و خانه‌سۆر"‪.‬‬ ‫كه‌ریم سلێمان ئه‌وه‌شی راگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫"وه‌ك پێش��تریش ده‌مانزانی‌و له‌دوای‬ ‫گرتنه‌وه‌ی شه‌نگالیش بینیمان‪ ،‬داعش‬ ‫له‌و شاره‌دا تااڵنییه‌كی زۆری له‌مااڵن‌‌و‬ ‫بازاڕدا ك��ردوه‌‪ ،‬هه‌ندێك شوێنیش��ی‬ ‫ته‌قاندوه‌ت��ه‌وه‌ وه‌ك ماڵ��ی هه‌ندێك‬ ‫خه‌ڵك ك ‌ه دی��ارن‌و پله‌و پایه‌یان له‌ناو‬ ‫ش��ه‌نگالدا هه‌ب��وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها هه‌ندێك‬ ‫ش��وێنی ئایینیش��یان له‌ناو شه‌نگال‬ ‫ته‌قاندوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫گۆڕان‪ :‬ده‌نگ ‌ی جیاوازمان هه‌یه‬ ‫نه‌ك باڵ ‌ی جیاواز‬ ‫ئـا‪ :‬ره‌وا‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ناوخۆی ‌ی حزبه‌كان هه‌میشه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك سه‌رئێشه‌ به‌دوای‌ خۆیدا‬ ‫ده‌هێنێت‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش كه‌ ‪12‬ی‌‬ ‫ئه‌م مانگه‌ سێیه‌مین خولی‌ هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫ناوخۆییه‌كانی‌ خۆی‌ ئه‌نجامدا‪ ،‬زۆرترین‬ ‫قسه‌وباسی‌ له‌باره‌وه‌ وترا‪ ،‬به‌شێك‬ ‫له‌میدیاكان باسیان له‌بونی‌ باڵباڵێن‬ ‫ده‌كرد له‌ناو ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌داو‬ ‫به‌رپرسێكی‌ گۆڕانیش ره‌تیده‌كاته‌وه‌‬ ‫حاڵه‌تی‌ له‌وشێوه‌یه‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫"ره‌نگی جیاواز هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ندێ��ك ل��ه‌و راگه‌یاندنان��ه‌ی‌ ك�� ‌ه‬ ‫به‌میدی��ای‌ س��ێبه‌ر ناوده‌برێ��ن‌و نزیكن‬ ‫له‌الیه‌نێك��ی‌ سیاس��ی دیاریك��راوه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ س��ه‌رقاڵبونی‌ گۆڕان به‌ئه‌نجامدانی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن��ه‌ ناوخۆییه‌كان��ی‌‪ ،‬ئه‌وانی��ش‬ ‫به‌گه‌رمی‌ كه‌وتنه‌ باس��ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ناو‬ ‫گۆڕاندا دو باڵی سه‌ره‌كی هه‌ن یه‌كێكیان‬ ‫باڵی نه‌وش��یروان مس��ته‌فای رێكخه‌ری‬ ‫گش��تی بزوتنه‌وه‌كه‌یه‌و ئ��ه‌وه‌ی دیكه‌یان‬ ‫باڵی عومه‌ری س��ه‌ید عه‌ل��ی‪-‬ه‌‪ ،‬به‌وته‌ی‌‬ ‫ئه‌و میدیایان��ه‌ش هه‌ڵب��ژاردن ته‌نها بۆ‬

‫ئه‌وه‌ ك��راوه‌ كه‌ پۆس��ته‌كان به‌گوێره‌ی‬ ‫رێككه‌وتنی نێوان ئ��ه‌و دو باڵه‌ یه‌كالیی‬ ‫بكرێت��ه‌وه‌‌و جگه‌ ل��ه‌وه‌ش چه‌ند باڵێكی‬ ‫بچوكیش هه‌ن‪.‬‬ ‫‌له‌به‌رامبه‌ردا زمناكۆ جه‌الل به‌رپرس��ی‬ ‫ژوری هه‌ڵبژاردن��ی بزوتن��ه‌وه‌ی گ��ۆڕان‬ ‫به‌ئاوێن��ه‌ی راگه‌یاند "هه‌ڵبژاردن بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت كه‌ هه‌ڵبژاردن له‌نێوان دو كه‌سدا‬ ‫بكرێت‌و مه‌سه‌له‌ی باڵباڵێن نه‌بوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ره‌نگی جی��اواز هه‌بوه‌ چونك��ه‌ ناكرێت‬ ‫له‌نێوان دو روخس��اردا به‌ب��ێ جیاوازیی‬ ‫هه‌ڵب��ژاردن بكرێ��ت‪ ،‬ئیت��ر میدیای��ه‌ك‬ ‫ته‌فس��یری ده‌كات به‌هه‌بون��ی باڵ ئه‌وه‌‬ ‫ئازاده‌‪ ،‬به‌اڵم گۆڕان هێزێكی هه‌ڵبژاردنه‌و‬ ‫هه‌مو كورس��یه‌كانی خ��ۆی به‌هه‌ڵبژاردن‬ ‫یه‌كالیی ده‌كاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌خت له‌س��ه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ "ئاس��اییه‌ چه‌ند كه‌س��ێك ملمالنێی‬ ‫یه‌كتر بك��ه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ مانای بونی‌ باڵباڵێن‬ ‫نییه‌ له‌ناو گۆڕاندا"‪.‬‬ ‫ه��اوكات بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌س��ته‌ی‬ ‫به‌رێوه‌ب��ردن (خان��ه‌ی‌ راپه‌ڕان��دن)‬ ‫دروس��تده‌كات ك��ه‌ له‌كۆنگ��ره‌دا‬ ‫بڕی��اری لێ��دراوه‌‌و بڕی��اره‌كان ب��ۆ ئه‌و‬ ‫ده‌س��ته‌یه‌ جێده‌هێڵێ��ت‌و له‌بزوتنه‌وه‌كه‌‬

‫دورده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زمناكۆ جه‌الل سه‌باره‌ت به‌و پرسه‌ وتی‪،‬‬ ‫"دوای هه‌ڵبژاردنی جڤاتی نیش��تیمانی‌و‬ ‫دیاریكردن��ی به‌رپرس��ی ژوره‌كان له‌ناو‬ ‫جڤات��ی نیش��تیمانیدا‪ ،‬هه‌ڵب��ژاردن بۆ‬ ‫ده‌س��ته‌ی به‌رێوه‌ب��ردن ده‌كرێت‌و حه‌وت‬ ‫ك��ه‌س هه‌ڵده‌بژێررێ��ت وه‌ك ده‌س��ته‌ی‬ ‫به‌رێوه‌بردنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان"‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی په‌یڕه‌وی ناوخۆی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬رێكخه‌ری گشتی بزوتنه‌وه‌كه‌ بۆی‬ ‫هه‌یه‌ سێ جار ببێته‌ رێكخه‌ری گشتی كه‌‬ ‫ماوه‌ی هه‌ر جارێكیان دو س��اڵ ده‌بێت‪،‬‬ ‫‌به‌و پێیه‌ش هه‌ر كه‌سێك بۆی هه‌یه‌ شه‌ش‬ ‫س��اڵ رێكخه‌ری گشتی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫هه‌ینی رابردو قۆناغی دوه‌می هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫ناوخۆییه‌كان��ی بزوتن��ه‌وه‌ی گ��ۆڕان‬ ‫له‌پارێزگای هه‌ولێر‌و سلێمانی به‌رێوه‌چو‪،‬‬ ‫له‌چه‌ن��د ناوچه‌یه‌كی��ش هه‌ڵبژاردنه‌ك��ه‌‬ ‫ب��ۆ هه‌فته‌یه‌ك دواخرا‪ ،‬به‌رپرس��ی ژوری‬ ‫هه‌ڵبژاردنی گۆڕانی��ش باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ دواخستنی هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌و ناوچانه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی��ی به‌هه‌بونی كێش��ه‌وه‌ نه‌بوه‌‬ ‫به‌ڵك��و په‌یوه‌ندیی به‌هه‌بونی س��كااڵوه‌‬ ‫هه‌بوه‌‪.‬‬

‫یاسای‌ مافی‌ به‌كاربه‌ر‬ ‫به‌ناته‌واویی‌ ‪ 3‬كابینه‌ی‌ حكومه‌تی‌ تاقیكرده‌وه‌‬ ‫ئـا‪ :‬هـــانـــا چۆمانی‌‬ ‫ی شه‌شه‌مه‌وه‌و زیاتر‬ ‫له‌كابینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫له‌پێنج ساڵ ده‌بێت یاسا ‌‬ ‫به‌كاربه‌ر له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ده‌رچوه‌‪,‬به‌اڵم تائێستا هیچ ده‌سته‌‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كی‌ تایبه‌ت نی ‌ه‬ ‫ی ال‬ ‫بۆئه‌و‌هی‌ به‌كاربه‌ر بتوانێت سكااڵ ‌‬ ‫تۆماربكات له‌سه‌ر هه‌ر پێشێلكارییه‌ك‬ ‫كه‌ هه‌ست بكات به‌رامبه‌ری‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫ئامان��ج عه‌ب��دواڵ ئه‌می��ن‪ ،‬ك�� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ولێره‌‪،‬وێ��ڕا ‌‬ ‫بازرگانێك��ی‌ ش��ار ‌‬ ‫ی یاس��اكه‌به‌گرنگ ده‌زانێت بۆ‬ ‫ئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش‬ ‫ی كوردس��تان‪ ،‬گله‌ی ‌‬ ‫خه‌ڵك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌نا ‌‬ ‫ده‌كات ك ‌ه شوێنێك نیه‌"هاواڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ بب��ات له‌كاتی‌ بینین��ی‌ حاڵه‌تێك ‌‬ ‫خراپ له‌كه‌لوپه‌له‌كان‪ ،‬چونكه‌ ناكرێت‬ ‫كه‌لوپه‌ل��ی‌ خراپ بدرێ��ت به‌هاواڵتی‌‌و‬ ‫ئه‌وانیش ناڕه‌زایه‌تی‌ ده‌رنه‌بڕن"‪.‬‬ ‫ئه‌و وه‌ك بازرگانێك داواكاریش��ه‌ ك ‌ه‬ ‫"په‌رله‌مانی‌ كوردس��تان به‌زوترین كات‬ ‫ده‌س��ته‌یه‌ك دابنێت بۆ ئه‌و یاس��ای ‌ه‬ ‫ت��ا كاریگه‌ریی‌ خۆی‌ هه‌بێت به‌س��ه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگاو بازرگانانیشه‌وه‌"‪.‬‬

‫ی ره‌زا‪،‬‬ ‫ه��اوكات عه‌بدولره‌حمان عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ یاس��ای ‌‬ ‫ی راگه‌یان��د‪،‬‬ ‫كوردس��تان به‌ئاوێن��ه‌ ‌‬ ‫ی ‪ ،2010‬ئ��ه‌م‬ ‫"به‌داخ��ه‌و‌ه له‌س��اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌قایع ‌‬ ‫یاسایه‌ ده‌رچوه‌‌و له‌رۆژنامه‌ ‌‬ ‫كوردس��تان باڵوبۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا‬ ‫هی��چ ده‌س��ته‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ك بۆ‬ ‫ی مافی‌ به‌كارب��ه‌ر نیه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫پاراس��تن ‌‬ ‫ی‬ ‫یاس��اك ‌ه به‌م ش��ێواز‌ه به‌كه‌موكوڕی ‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬پێویست ‌ه ده‌سته‌یه‌ك هه‌بێت‬ ‫به‌دواداچ��ون ب��ۆ كاره‌كان��ی‌‌و ماف‌و‬ ‫س��كااڵكانی‌ به‌كاربه‌ر ب��كات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ناكرێت یاسا هه‌بێت‌و سه‌رپه‌رشتیار ‌‬ ‫نه‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌وت��ه‌ی‌ ئه‌و په‌رله‌مانت��اره‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك لیژن��ه‌ی‌ یاس��ایی‌ به‌نوس��راو ‌‬ ‫ی داوایانك��ردوه‌ حكوم��ه‌ت‬ ‫فه‌ڕمی�� ‌‬ ‫په‌له‌بكات له‌دروس��تكردنی‌ ده‌سته‌یه‌ك‬ ‫ی��ان ئه‌نجومه‌نێك بۆ سه‌رپه‌رش��تی‌‌و‬ ‫چاودێریكردن��ی‌‪ ،‬هی��چ ڕێگری��ی‌‌و‬ ‫الرییه‌كی��ش نه‌م��او‌ه ئێس��تا له‌الیه‌ن‬ ‫ی ده‌سته‌یه‌ك‬ ‫فراكسیۆنه‌كان‪"،‬دروستبون ‌‬ ‫ی ه��اورد‌ه‬ ‫ی ش��مه‌ك ‌‬ ‫بتوانێ��ت بابه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆنت��رۆڵ بكات‌وچاودێری��ی ‪‌ %50‬‬ ‫زیاتری‌ شمه‌ك‌و پێدوایستیه‌كان بكات‌و‬

‫ی خراپ‬ ‫ی كه‌لوپه‌ل ‌‬ ‫هاواڵتیان له‌پاراستن ‌‬ ‫بپارێزێت"‪.‬‬ ‫له‌الی��ه‌ن خۆیش��یه‌و‌ه فه‌خره‌دی��ن‬ ‫ی كوردستان‬ ‫قادر س��كرتێری‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی راگه‌یان��د‪" ،‬دو رێگا هه‌ن‬ ‫به‌ئاوێن��ه‌ ‌‬ ‫ی بتوانرێت ده‌س��ته‌یه‌ك بۆ ئه‌و‬ ‫بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یاس��ای ‌ه دیاریبكرێت‪ ،‬یان ده‌س��ه‌اڵت ‌‬ ‫جێبه‌جیێك��ردن داواب��كات ك�� ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌ندامانی‌ بۆ دیاریبكه‌ین‌و هه‌ڵیببژێرین‪،‬‬ ‫ی‬ ‫یاخود ژماره‌یه‌ك په‌رله‌مانتارو لیژنه‌ ‌‬ ‫ی به‌كاربه‌ر‪.‬‬ ‫بازرگانیی‌‌و پاراس��تنی‌ ماف ‌‬ ‫بۆیه‌ ئێم ‌ه وه‌ك سه‌رۆكایه‌تی‌ ته‌نیا به‌و‬ ‫دو شێوازه‌ ئه‌توانین ئه‌و‌ه بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی ده‌زانێ��ت‬ ‫ناوب��راو به‌پێویستیش�� ‌‬ ‫ده‌س��ته‌یه‌كی‌ بۆ هه‌ڵببژێررێت‪"،‬به‌اڵم‬ ‫ی بۆ‬ ‫تاكو ئێس��تا وه‌ك پێویس��ت كار ‌‬ ‫نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ی له‌وه‌دای ‌ه‬ ‫ئه‌و یاس��ایه‌ گرنگیه‌ك�� ‌ه ‌‬ ‫هاواڵتی ده‌توانێت س��كااڵ تۆماربكات‬ ‫ی خ��راپ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ه��ه‌ر كه‌لوپه‌لێك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی بفرۆش��رێت‌و ده‌توانێتماف ‌‬ ‫پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌بون ‌‬ ‫وه‌ربگرێت��ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ه��ۆ ‌‬ ‫ده‌س��ته‌یه‌ك ی��ان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ك‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫یاساكه‌ هێش��تا وه‌ك جه‌سته‌یه‌كی‌ ب ‌‬ ‫سه‌ر ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‪ ŚŤƀǀÈ ŗ şƹş ŢǀÈ Ƴ ƱřŹƺƏ ƽŚǀƳŚŨƯ‬‬ ‫‪ƺƧ Šƫ ƥŠƿşŵŸƯ‬‬ ‫‪È‬‬ ‫‪È‬‬ ‫‪ ƱŚưƳŚƧŠǀƿŹřŻƺƐţŠƯżų Šƫ ƲŝŶƳŠƯŵƺſ ƲƳřƺţşŵ‬‬ ‫‪ ƾưŤƀǀſ ŠƧ ƭŠŤƀǀſ ƲƿźŤƿÈ ƺƳ ƹ ƲǀƿźţřźǀÈ ų Šŝ‬‬ ‫)‪ ş(VDSL‬‬ ‫ ‪ şƹşŹřƺų ƽǇ ƽŠƳŚƳƺƟŠƫŠţ şŹŚƯŷ ƭŠŝ ƱŠƨŝ ƽŶƳşƺƿŠŧ źţŚƿŻ ƽŹŚǀƳřŻ‬‬ ‫‪ƺŝ‬‬ ‫‪È‬‬ ‫‪È‬‬ ‫‪+964 (0) 53 511 1000 +964 (0) 74 807 15555‬‬

‫‪ şƹşŹřƺų ƽǇ ƽŠƳŚƳŚƄǀƳƹŚƳ ƭŠŝ ƱŠƨŝ ŢǀÈ Ƴ ƱřŹƺƏ ƽŹŚǀƃ‬‬ ‫‪ƹźƟ ƾƳŚƧŠƨƴŝ ƾƳřŵŹŠſ ƱŚƿ‬‬ ‫‪È‬‬ ‫‪È‬‬ ‫‪47 İƳŚĩƹŵ 412 įŹŚĭŻŹÊ 2 ƮƫŚſ İƿÈ ŹÊ Śƃ İƳŚưǀÈ Ƭſ ý‬‬

‫‪ƁşŹÊ ŠưƿŹŠƧ ƾūŚů ƽŹǇŠţ şƹŚƧ ƾƯŚƣŠƃ ƾŨſ ŠŝŚŰſŠŗ ƾƳŚưǀÈ Ƭſ ý‬‬ ‫‪108 ƱŚųŚŝ 58 ƺƬưſŚƣ İƳŚư‬‬ ‫‪ǀÈ Ƭſ ý‬‬ ‫‪È‬‬

‫‪TURBO 8‬‬

‫‪TURBO 20‬‬

‫‪8 ŒŝŹƺţ‬‬

‫‪20 ŒŝŹƺţ‬‬

‫‪TURBO 40‬‬

‫‪40 ŒŝŹƺţ‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫‪3‬‬

‫گۆڕان مۆركی‌ حزبایه‌ت ‌ی له‌پۆسته‌ حكومیه‌كاندا تۆخده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئـا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی پۆست ‌ه‬ ‫دوای‌ دابه‌شكردن ‌‬ ‫حكومیه‌كان له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئێستا هیچ شتێك بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دابه‌شكردن ‌‬ ‫گۆڕانی‌ به‌ڕاده‌ ‌‬ ‫پشكه‌كه‌ی‌ خۆی‌ به‌سه‌ر كاندید‌ه‬ ‫دڵخوازه‌كانیدا سه‌رقاڵنه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ی هه‌ندێك سه‌رچاو‌ه‬ ‫ك ‌ه به‌وته‌ ‌‬ ‫به‌هێزترین پێوه‌ر له‌م دابه‌شكارییه‌دا‬ ‫ی‬ ‫كه‌ له‌به‌رچاوده‌گیرێت‪‌،‬وابه‌سته‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫حزبیبونه‌‪ ،‬به‌مه‌ش هێنده‌ ‌‬ ‫ی حزبیبون له‌پۆست ‌ه‬ ‫تر ره‌نگ ‌‬ ‫حكومیه‌كاندا زه‌قده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێش��تر گ��ۆڕان جه‌ختی‌ له‌س��ه‌ر‬ ‫دام��وده‌زگا‬ ‫دامه‌زراوه‌ییكردن��ی‌‬ ‫ده‌ك��رده‌وه‌و‬ ‫حكومیی��ه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی پۆس��ت ‌‬ ‫داوایده‌كرد ئه‌و كه‌س��انه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومی‌‌وه‌رده‌گ��رن نابێ��ت مۆرك ‌‬ ‫حزبایه‌تیان پێوه‌دیاربێت‌و مه‌رج نی ‌ه‬ ‫ی حزبی‌ بن‪ ،‬به‌اڵم ئێس��تا‬ ‫ئه‌ندامان�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ندێك پۆس��ت ‌‬ ‫له‌یه‌كالكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫حكوم��ی‌ ب��ااڵدا‪ ،‬ت��ه‌واو پێ��وه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌به‌رچاوگیراوه‌ بۆ دانان ‌‬ ‫حزبایه‌ت ‌‬ ‫كاندی��ده‌كان‌و ته‌نان��ه‌ت له‌هه‌ندێك‬ ‫ی یه‌كه‌می‌ بزوتنه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫حاڵه‌تدا كه‌س ‌‬ ‫هاتوه‌ته‌سه‌ر خه‌ت‪.‬‬ ‫له‌ناو شاری‌ سلێمانیدا گۆڕان شه‌ش‬ ‫ی به‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش��تی ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێك له‌وانه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆش��نبیرییه‌ كه‌به‌پێی‌ زانیارییه‌كان ‌‬

‫ی‬ ‫ی ‪ 50‬ك��ه‌س زانیار ‌‬ ‫ئاوێن��ه‌‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫كه‌س��ی‌ خۆی‌ بۆ ئه‌م پۆست ‌ه داوه‌ت ‌ه‬ ‫لیژنه‌ی‌ دیاریكردنی‌ كاندیده‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواجار هیچ كام له‌مانه‌ قبوڵناكرێن‌و‬ ‫ئه‌ندامی‌ جڤاتی‌ نیش��تمانی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫ی داده‌نرێ��ت ك�� ‌ه‬ ‫بابه‌ك��ر دڕه‌ی�� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پێی‌‌وت��ه‌ی‌ س��ه‌رچاوه‌یه‌ك خود ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌وش��یروان مس��ته‌فا ئه‌م داوایه‌ ‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬

‫رازی‌ نابین‬ ‫كۆنگره‌ی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫له‌بارودۆخێكی‌‬ ‫ئاڵۆز‌و ته‌ماوییدا‬ ‫ببه‌سترێت‬

‫ی‬ ‫له‌وباره‌ی��ه‌و‌ه بابه‌ك��ر دڕه‌ی�� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یان��د‪" ،‬من كاندید ‌‬ ‫خ��ودی‌ بزوتنه‌وه‌ك��ه‌ ب��وم بۆ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫پۆسته‌و چه‌ند رۆشنبیرێكی‌ سلێمان ‌‬ ‫ئه‌و داوایه‌یان كردبو‪ ،‬ده‌نا بڕیاربو من‬ ‫بچمه‌ پۆس��تی‌ تر له‌هه‌ولێر‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫گۆڕانیش��ه‌وه‌ ئ��ه‌م پرس��ه‌ كۆتایی‌‬ ‫پێهاتوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدایه‌ پێش��تر بڕیار ‌‬ ‫بزوتنه‌كه‌‌واب��وه‌ ك��ه‌ ئ��ه‌م ش��ه‌ش‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ گشتیی ‌ه له‌الیه‌ن دو‬ ‫ی‬ ‫رایه‌ڵه‌ی‌ تایبه‌تی‌ گۆڕانه‌و‌ه به‌ناوه‌كان ‌‬ ‫ته‌كنی��كاران)‬ ‫(ئه‌ندازی��اران‌و‬ ‫ه‌وه‌ به‌كه‌س��انێكپڕبكرێنه‌وه‌ ك�� ‌ه‬ ‫به‌چه‌ند فلته‌رێكدا بڕۆن‌و پێویس��ت ‌ه‬ ‫بنه‌مای‌ زانس��تی‌‌و س��ااڵنی‌ خزمه‌ت‬ ‫له‌به‌رچاوبگیرێ��ت‪ ،‬دواج��ار بۆ هه‌ر‬ ‫پۆس��تێكیان ده‌بێ��ت ‪ 3‬كاندی��د‬ ‫ی‬ ‫بهێڵنه‌وه‌و پاش��ان له‌س��ه‌ر ئاست ‌‬ ‫ی قه‌زا بخرێنه‌ ده‌نگدانه‌وه‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫یه‌كێك دیاریبكرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ كه‌س��ه‌ش‬ ‫ی‬ ‫به‌رزبكرێت��ه‌وه‌ ب��ۆ لیژن��ه‌ بااڵكه‌ ‌‬

‫ی كه‌سێكیان بۆ دیاریده‌كرێت‌و پاشان‬ ‫بزوتن��ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و ئینج��ا بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌الیه‌ن لیژنه‌یه‌كی‌ بااڵ ‌‬ ‫لێبدرێت‪.‬‬ ‫ی به‌ڕێوه‌ب��ه‌ر‌ه گۆڕان��ه‌و‌ه چاوپێكه‌وتنی��ان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ته‌نه��ا پۆس��ت ‌‬ ‫گش��تیه‌كان نی��ن كه‌ پێویس��تیان ده‌كرێ��ت‌و یه‌كێ��ك له‌كاندی��ده‌كان‬ ‫ی هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو دیاریده‌كرێت"‪.‬‬ ‫به‌وابه‌س��ته‌یی‌ حزب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حزبیبون ‌‬ ‫س��ه‌باره‌ت به‌پێودانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌ش��دا الیه‌نگری ‌‬ ‫له‌پۆسته‌كان ‌‬ ‫حزب��ی‌ رۆڵ��ی‌ كاریگ��ه‌ر ده‌بینێت‌و كاندیده‌كان‪ ،‬د‪ .‬ئاسۆ‌وتی‌‪" ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫مه‌ك��ۆكان ده‌بن��ه‌ دادوه‌ری‌ یه‌كه‌م پێویس��تمان به‌وه‌یه‌ ك ‌ه ئه‌و كه‌س�� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫گۆڕانه‌ ی��ان نا‪ ،‬ك ‌ه كاتێك توش�� ‌‬ ‫له‌دیاریكردنی‌ كاندیده‌كاندا‪.‬‬ ‫د‪ .‬ئاسۆ مه‌حمود‪ ،‬باژێروانی‌ گۆڕان هه‌ڵه‌یه‌ك ببێ��ت‌و له‌ژێر ئه‌و به‌رنام ‌ه‬ ‫ی سیاسییه‌دا نه‌بێت كه‌ گۆڕان كاری بۆ‬ ‫ی به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫له‌پارێ��زگای‌ س��لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌وكات ئێم ‌ه ناتوانین هیچ ‌‬ ‫ی به‌ڕێوه‌ب��ه‌ر ‌‬ ‫راگه‌یان��د‪" ،‬هه‌رچ�� ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵدا بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ناحیه‌كان��ه‌‪ ،‬له‌الی��ه‌ن مه‌كۆكان�� ‌‬ ‫ی حزبی‌‬ ‫ی دانانی‌ كه‌س��ان ‌‬ ‫نه‌ریت�� ‌‬ ‫گۆڕان��ه‌وه‌ له‌ناحیه‌كان��دا چه‌ن��د‬

‫ی بزوتنه‌وه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ پۆس��ته‌ حكومی��ه‌كان نه‌ریتێك ‌‬ ‫سنوری پارێزگای سلێمانی له‌( ‪15‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫باو‌ه له‌سیس��تمی‌ سیاسی ‌‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬كه‌ پێش��تر یه‌كێتیی‌‌و ) ق��ه‌زا‌و ‪ 44‬ناحیه‌و ‪ 73‬ش��اره‌وانی‬ ‫پارت��ی‌ زۆر به‌زه‌قی‌ كاریان له‌س��ه‌ر پێكهات��وه‌و (‪ )27‬به‌رێوه‌ب��ه‌ری‬ ‫كردوه‌‪ ،‬له‌ئێستاشدا گۆڕان نایشارێته‌و‌ه گش��تیش له‌خۆده‌گرێ��ت‪ ،‬ب��ه‌اڵم‬ ‫ك��ه‌ ئ��ه‌و پۆس��تانه‌ی‌ به‌ریكه‌وتو‌ه رێكه‌وتنه‌كه‌ی نێوان یه‌كێتی‌و گۆڕان‬ ‫ده‌بێت به‌كه‌سانی‌ حزبی‌ پڕبكرێته‌وه‌‪ ،‬تائاس��تی به‌رێوه‌ب��ه‌ری ناحیه‌كان‌و‬ ‫ی ژماره‌یه‌ك به‌رێوه‌به‌ر هاتوه‌‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌ت��ی‌ ئه‌وانه‌ی‌ ك ‌ه به‌پۆس��ت ‌‬ ‫ئه‌و پۆس��تانه‌ی كه‌ دابه‌ش��كراون‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌ژمارده‌كرێن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫سیاسی ‌‬ ‫گۆڕان خۆی‌ پ��ێ جیاده‌كاته‌و‌ه له‌دو له‌رێككه‌وتنه‌كه‌دا‌و له‌دوای‌ دو س��اڵ‬ ‫ی ئاڵوگۆڕی��ان پێده‌كرێ��ت له‌نێ��وان‬ ‫ی تر ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌و كه‌سه‌ ‌‬ ‫حزبه‌كه‌ ‌‬ ‫ی حكومی‌ پێده‌درێت‪ ،‬ده‌بێت گۆڕان‌و یه‌كێتیدا‪ 16 ،‬پۆس��تن‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫پۆس��ت ‌‬ ‫ی (‪)%44‬ی��ان بۆ گۆڕان‌و ( ‪)%44‬ی بۆ‬ ‫ده‌س��تبه‌رداری‌ پۆس��ته‌ حزبیه‌كه‌ ‌‬ ‫یه‌كێتی‌و ( ‪)%12‬ش��ی بۆالیه‌نه‌كانی‬ ‫ببێت له‌ناو گۆڕاندا‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌باژێروان��ی‌ گ��ۆڕان تره‌‪ .‬له‌پۆستی ( ‪ )15‬قایمقامه‌كانیش‬ ‫له‌پارێ��زگای‌ س��لێمانی‌ ده‌ڵێ��ت‪ ،‬جگه‌ له‌هه‌ردو قایمقامی س��لێمانی‌و‬ ‫"له‌هه‌م��و دنی��ادا ئ��ه‌م پۆس��تان ‌ه هه‌ڵه‌بج ‌ه كه‌پێشتر یه‌كالكراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌كه‌سی‌ حزبی‌ پڕده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه یه‌كێتیی (‪ )5‬قایمق��ام‌و‌و گۆڕانیش‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مان ‌ه تایبه‌تن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م كه‌س��ان ‌ه (‪ )5‬قایمقام‌وه‌رده‌گرێت‪ ،‬سیانه‌كه‌ ‌‬ ‫ك��ه‌ ده‌چن ‌ه ناو حكومه‌ت��ه‌وه‌ ده‌بن ‌ه تریش جێهێڵدراون بۆ الیه‌نه‌كانی تر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م پۆستانه‌ زیاتر له‌وانه‌ن ك ‌ه مۆرك ‌‬ ‫كاراكته‌ری‌ حكومی‌‌و بۆیان نیه‌ پله‌ ‌‬ ‫ی الیه‌نه‌كان‪،‬‬ ‫حزبییان هه‌بێت ك�� ‌ه جگ ‌ه له‌گۆڕان سیاسییان هه‌یه‌و تێكڕا ‌‬ ‫ی به‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش��ه‌وه‌ س��ور‌ه‬ ‫هیچ حزبێك له‌كوردس��تاندا ئه‌مه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه ده‌بێت به‌كه‌سێك ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫جێبه‌جێ نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی حزبی‌ پڕبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی یه‌كه‌م�� ‌‬ ‫ی ‪10‬ی‌ كانون�� ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری ناحیه‌كانیش ك ‌ه ‪44‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مساڵ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و یه‌كێتی ‌‬ ‫نیش��تمانی‌ كوردس��تان رێككه‌وتن ناحیه‌یه‌‪)19( ،‬یان بۆ گۆڕانه‌‌و (‪)18‬‬ ‫له‌س��ه‌ر دابه‌ش��كردنی‌ پۆس��ت ‌ه یان به‌ر یه‌كێتیی ده‌كه‌وێت‌و (‪)7‬یان‬ ‫ئیدارییه‌كان��ی‌ پارێزگای س��لێمانی‪ ،‬بۆ الیه‌نه‌كان��ی دیكه‌‪ .‬له‌كۆی (‪)27‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج��ه‌‪ ،‬ئیداره‌كان��ی گه‌رمیان‌و به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌ گش��تیش له‌س��نور ‌‬ ‫ی پارێزگاكه‌‪)11( ،‬ی��ان بۆ یه‌كێتیی‌و‬ ‫راپه‌رین‪ ،‬له‌ئێستاشدا گۆڕان سه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی ئه‌و پۆس��تانه‌ی ‌ه به‌و (‪ )11‬ب��ۆ گ��ۆڕان‌و (‪)5‬یش��یان بۆ‬ ‫پڕكردن��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی الیه‌نه‌كانی دیكه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫كه‌س��انه‌ی‌ كه‌ جێگ��ه‌ ‌‬

‫ی غالی‌‪ :‬مام جه‌الل پێیوتین داراییه‌كانمان له‌كوێیه‌‬ ‫حامید ‌ی حاج ‌‬

‫دژ به‌هه‌ر هێنان ‌ه پێشه‌وه‌یه‌كین له‌سه‌ر بنه‌مای‌ حه‌سه‌ب‌و نه‌سه‌ب‬ ‫ئـا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تیی‌‬ ‫یه‌كێتیی‌ "حامید‌ حاجی‌ غالی‌"‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و سه‌ركردانه‌ی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫كه‌ پشتگیریی‌ ئه‌و یاداشته‌ ده‌كات‬ ‫به‌مدواییه‌ جێگرانی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫د‪.‬به‌رهه‌م‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن "به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ چاكسازیی‌" ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ حزبه‌كه‌یان كردوه‌"‪,‬‬ ‫ئه‌م ئه‌ندامه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی‌ ده‌ڵێت "له‌حزوری‌‬ ‫فیعلیی‌ مام جه‌اللدا‪ ،‬مه‌كته‌ب‌و‬ ‫مه‌ڵبه‌نده‌كانی‌ یه‌كێتیی‌ ئه‌وه‌نده‌ بێ‌‬ ‫دارایی نه‌بو"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌مدواییه‌ ئێوه‌ كه‌ ئیمزاتان‬ ‫له‌س��ه‌ر نامه‌ی��ه‌ك ك��ردوه‌و داوای‌‬ ‫چاكسازیی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬زۆربه‌تان جگه‌ له‌‬ ‫د‪ .‬به‌رهه‌م‌و نه‌رمین عوس��مان‪ ،‬كادری‌‬ ‫عه‌س��كه‌ریی‌ یه‌كێتیی‌ بون‪ ،‬ده‌تانه‌وێ‌‬ ‫یه‌كێتیی‌ به‌ره‌و چ ئاراسته‌یه‌ك به‌رن؟‬ ‫حامید حاجی‌ غالی‌‪ :‬س��ه‌ره‌تا ئێمه‌‬ ‫ئیمزام��ان له‌س��ه‌ر هیچ یاداش��تێك‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ یاداشتی‌ هه‌ردو‬ ‫جێگری‌ س��كرتێری‌ گش��تیه‌و ئێمه‌ش‬ ‫پش��تگیرییمان كردوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ش كه‌‬ ‫ده‌ڵێی‌ ئێوه‌ كادری‌ سه‌ربازیین‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ پشتگیریی‌ پرۆژه‌كه‌یان كردوه‌‬ ‫كادری‌ س��ه‌ربازیی‌ نین‪ ،‬بۆ نمونه‌ من‬ ‫له‌حاڵه‌تی‌ ئاس��اییدا كادری‌ سه‌ربازیی‌‬ ‫نی��م‪ ,‬ئه‌ندام��ی‌ س��ه‌ركردایه‌تیی‌‌و‬ ‫لێپرس��راوی‌ مه‌كته‌بی‌ كۆمه‌اڵیه‌تییم‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاتێك مه‌ترسیه‌ك رو له‌واڵته‌كه‌م‬ ‫بكات‪ ،‬به‌ڵێ‌ من كادری‌ س��ه‌ربازییم‌و‬ ‫به‌رگری��ی‌ له‌نیش��تیمانه‌كه‌م ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها چه‌ندین كه‌س��ی تری‌ تیادایه‌‬ ‫كادری‌ سه‌ربازیی‌ نین‪ ،‬وه‌كو كاك ئازاد‬ ‫جوندیانی‌‌و كاك رزگار عه‌لی‌‌و چه‌ندین‬ ‫هه‌ڤاڵ‪.‬‬ ‫ئاوێن��ه‌‪ :‬ئێ��وه‌ كه‌ ئێس��تا ره‌خنه‌‬ ‫له‌چۆنیه‌ت��ی‌ به‌ڕێوه‌بردن��ی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬ئه‌ی‌ له‌سه‌رده‌می‌ تاڵه‌بانییشدا‬ ‫جومگه‌كان��ی‌ بڕیار ته‌نها به‌ده‌س��ت‬ ‫تاڵه‌بانی��ه‌وه‌ نه‌بون‪ ،‬بۆچ��ی‌ ئه‌وكات‬ ‫ناڕه‌زاییتان ده‌رنه‌بڕی‌؟‬ ‫حامید حاجی‌ غالی‌‪ :‬جارێ‌ تاڵه‌بانی‌‬

‫ده‌بێت پرنسیپێك‬ ‫دابنرێت بۆ‬ ‫دابه‌شكردنی‌‬ ‫ئیمتیازات به‌سه‌ر‬ ‫هه‌ڤااڵندا نه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫وه‌الئی‌ شه‌خسیی‌‌و‬ ‫ده‌سته‌گه‌ریی‌‬

‫رازی‌ نابین‬ ‫كۆنگره‌ی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫له‌بارودۆخێكی‌‬ ‫ئاڵۆز‌و ته‌ماوییدا‬ ‫ببه‌سترێت‬ ‫حامید حاجی‌ غالی‌‬ ‫جیاوازه‌و كه‌سی تر نابێت به‌تاڵه‌بانی‌‪،‬‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ ئه‌وه‌ش��دا مام ج��ه‌الل به‌و‬ ‫گه‌وره‌ییه‌ی‌ خۆیه‌وه‌ زۆربه‌ی‌ كاره‌كانی‌‬ ‫به‌ڕاوێژ ده‌كردو زۆر شتی‌ چاره‌نوسسازی‌‬ ‫به‌ئێم��ه‌ ئ��ه‌وت‪ ،‬به‌ڕاس��تی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫سه‌ركرده‌ی‌ ئه‌فسانه‌یی ئێمه‌ بو‪ ،‬كه‌سی‬ ‫تر نه‌یتوانی‌ ش��وێنی‌ ئ��ه‌و بگرێته‌وه‌و‬ ‫ببێت به‌هه‌وێنی‌ رێكخستنه‌وه‌مان‪.‬‬ ‫ئاوێن��ه‌‪ :‬ئایا ئه‌و ده‌س��ه‌اڵتدارانه‌ی‌‬ ‫ئێس��تای‌ یه‌كێتیی‌ كه‌ جێی‌ ره‌خنه‌ن‪،‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ تاڵه‌بانییشدا هه‌ر خاوه‌ن‬ ‫ده‌سه‌اڵت بون؟‬ ‫حامید حاجی‌ غالی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر هه‌ڤاڵێك‬ ‫هه‌ر كه‌سێك بوبێت له‌سه‌رده‌می‌ جه‌نابی‌‬ ‫مام جه‌اللدا تێبینیمان له‌سه‌ر كاره‌كانی‌‬ ‫هه‌بوبێ��ت‪ ،‬په‌نام��ان بۆ م��ام جه‌الل‬ ‫ده‌بردو ئه‌ویش یه‌كالی��ی ده‌كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌ی‌ ئێستا ره‌خنه‌كانمان به‌رینه‌‬ ‫الی‌ كێ‌؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌ش��ێك له‌ئێوه‌ كه‌ ره‌خنه‌‬ ‫له‌بنه‌ماڵه‌ییب��ون له‌ن��او یه‌كێتیی��دا‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬ب��ه‌اڵم هه‌ندێ��ك له‌جێگرانی‌‬ ‫س��كرتێرو مه‌كت��ه‌ب سیاس��یه‌كان‬ ‫خۆش��یان هه‌وڵی‌ هێنانه‌ پێش��ه‌وه‌ی‌‬

‫كوڕو هاوسه‌رو كه‌سوكاره‌ نزیكه‌كانیان‬ ‫داوه‌و كردویان��ن به‌وه‌زی��رو راوێژكار‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ چۆن به‌یه‌كه‌وه‌ ده‌گونجێن؟‬ ‫حامی��د حاج��ی‌ غال��ی‌‪ :‬ئێم��ه‌ دژ‬ ‫به‌هێنانه‌ پێش��ه‌وه‌ی‌ ه��ه‌ر هه‌ڤاڵێكی‌‬ ‫به‌توانا نین‪ ،‬به‌مه‌رجێ‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫لێهاتوی��ی‌و توانای‌ خ��ۆی‌ بێت‪ ،‬ئیتر‬ ‫س��ه‌ر به‌هه‌ر بنه‌ماڵه‌یه‌ك بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دژ به‌هه‌ر هێنانه‌ پێشه‌وه‌یه‌كین له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای‌ حه‌س��ه‌ب‌و نه‌سه‌ب بێت‪ ،‬ئیتر‬ ‫سه‌ر به‌هه‌ر بنه‌ماڵه‌یه‌ك بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆرج��ار باس له‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫كه‌ ئێوه‌ له‌وه‌ ناڕازیین شاناز ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌د له‌پش��ت پ��ه‌رده‌وه‌ ڕۆڵێكی‌‬ ‫ی هه‌یه‌ له‌داڕش��تنی‌ سیاسه‌ت‌و‬ ‫گه‌وره‌ ‌‬ ‫بڕیاره‌كانی‌ یه‌كێتییدا‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌ وایه‌؟‬ ‫حامید حاجی‌ غالی‌‪ :‬ئێمه‌ دژ به‌هه‌ر‬ ‫كه‌س��ێكین له‌ناو یه‌كێتییدا له‌س��ه‌رو‬ ‫ده‌س��ه‌اڵته‌كانی‌ خۆی��ه‌وه‌و له‌س��ه‌رو‬ ‫ئاس��تی‌ خۆیه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵسوكه‌وت بكات‬ ‫ی��ان فه‌رم��ان ده‌ربكات ی��ان لێدوان‬ ‫بدات‪ ،‬ئه‌گه‌ر خۆی‌ له‌و ئاس��ته‌ به‌رزتر‬ ‫ده‌زانێ‌ كه‌ ئێستا تیایه‌تی‌ با له‌كۆنگره‌‬ ‫خ��ۆی‌ بپاڵێ��وێ‌ بۆ س��ه‌ركردایه‌تیی‌‬

‫یان بۆ جێگری‌ س��كرتێری‌ گش��تیی‌‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت بۆ سكرتێریش‪ ،‬نه‌ك مه‌سه‌له‌‬ ‫هه‌س��تیاره‌كانی‌ ناو یه‌كێتیی‌ ئاڵۆزتر‬ ‫ب��كات‌و یه‌كێتی��ی‌ بگه‌یه‌نێت��ه‌ ئ��ه‌م‬ ‫ئاسته‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ ده‌ڵێن پاره‌ی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ دارایی گش��تیی‌‪ ،‬بۆچی‌‬ ‫ئێس��تا پ��اره‌و دارای��ی یه‌كێتیی‌ الی‌‬ ‫كێیه‌؟‬ ‫حامی��د حاجی‌ غالی‌‪ :‬به‌ڵ��ێ‌ ئێمه‌‬ ‫پ��ه‌رش‌و باڵوییه‌ك له‌دارایی یه‌كێتییدا‬ ‫ده‌بینی��ن‌و ده‌بێت رێكبخرێته‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫كات��ی‌ خ��ۆی‌ جه‌نابی‌ م��ام جه‌الل‬ ‫پێیوتی��ن داراییه‌كانم��ان له‌كوێی��ه‌‪،‬‬ ‫له‌حزوری‌ فیعلیی‌ م��ام جه‌اللدا ئێمه‌‬ ‫هیچ قس��ه‌یه‌كمان نییه‌و هیچ كاتێك‬ ‫وه‌زعی‌ یه‌كێتی��ی‌‌و كادره‌كانی‌ خراپ‬ ‫نه‌ب��وه‌و مه‌كت��ه‌ب‌و مه‌ڵبه‌نده‌كان��ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ن��ده‌ ب��ێ‌ دارایی نه‌ب��ون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێس��تا قس��ه‌مان هه‌یه‌و ده‌بێت ئه‌و‬ ‫داراییه‌ رێكبخرێته‌وه‌و به‌فیعلیی‌ دارایی‬ ‫گشتیی‌ یه‌كێتیی‌ بێت‌و ژیان‌و گوزه‌رانی‌‬ ‫یه‌كێتی��ی‌‌و ئۆرگانه‌كانی‌ باش بكرێت‌و‬ ‫پرنسیپێكیش دابنرێت بۆ دابه‌شكردنی‌‬

‫ئیمتی��ازات به‌س��ه‌ر هه‌ڤااڵن��دا نه‌ك‬ ‫له‌س��ه‌ر بنه‌مای‌ وه‌الئی‌ شه‌خس��یی‌‌و‬ ‫ده‌سته‌گه‌ریی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌ك له‌نامه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫ئێوه‌ ل��ه‌وه‌ ده‌ترس��ن ك��ه‌ كۆنگره‌‬ ‫ببه‌س��ترێت‪ ،‬ده‌زگاكان��ی‌ زانیاریی‌‌و‬ ‫دژه‌ تیرۆرو ئاس��ایش رۆڵی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫له‌ئاماده‌كردن��ی‌ ئه‌ندامه‌كانیدا ببینن‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌مه‌یه‌ وا ده‌كات كه‌ وه‌ك ده‌ڵێن‬ ‫داوای‌ كۆنگره‌یه‌كی‌ شه‌رعیی‌ ده‌كه‌ن؟‬ ‫حامی��د حاج��ی‌ غال��ی‌‪ :‬ت��ا‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌كه‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ نه‌سازێت‌و‬ ‫كێش��ه‌و ئاریش��ه‌كان یه‌كالنه‌كرێنه‌وه‌‬ ‫رازیی‌ نابین كۆنگ��ره‌ له‌بارودۆخێكی‌‬ ‫ئاڵ��ۆزو ته‌ماویی��دا ببه‌س��ترێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هی��چ داموده‌زگایه‌كی‌ حزبیی‌‌و‬ ‫حكومیی‌ رۆڵی‌ ده‌س��تێوه‌ردان نه‌بینن‬ ‫له‌ده‌رئه‌نجامه‌كانیدا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دانیش��تنه‌كانی‌ ئه‌مدواییه‌ی‌‬ ‫د‪.‬به‌ره�� ‌هم‌و هێرۆخ��ان ب��ۆ ئێ��وه‌‬ ‫ئومێدبه‌خشه‌ یان به‌فیڕۆدانی‌ كاته‌؟‬ ‫حامی��د حاج��ی‌ غال��ی‌‪ :‬به‌ڵ��ێ‌‬ ‫ئومێدبه‌خش��ه‌‪ ،‬هی��چ رێگایه‌ك��ی‌ تر‬ ‫نیه‌ بۆ چاكس��ازیی‌‌و رێكخس��تنه‌وه‌ی‌‬

‫كاره‌كانم��ان‌و پاراس��تنی‌ یه‌كێتیی‌‌و‬ ‫ن��او یه‌كێتی��ی‌ به‌بێ‌ دروس��تكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫گفتوگۆیه‌كی‌ هه‌ڤااڵنه‌و به‌رده‌وام‪.‬‬ ‫ئاوێن��ه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر ئ��ه‌م داواكارییانه‌ی‌‬ ‫له‌نامه‌كه‌دا هات��ون جێبه‌جێ‌ نه‌كران‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ ئه‌وانه‌ی‌ واژۆیانكردوه‌ چی‌‬ ‫ده‌بێت‌و چ هه‌نگاوێك ده‌گرنه‌به‌ر؟‬ ‫حامید حاجی‌ غالی‌‪ :‬ئێمه‌ قبوڵناكه‌ین‬ ‫جارێكی ت��ر یه‌كێتیی‌ ن��او یه‌كێتیی‌‬ ‫بكه‌وێت��ه‌ مه‌ترس��یه‌وه‌‪ ،‬قبوڵناكه‌ین‬ ‫جارێكی ت��ر ماڵی‌ یه‌كێتی��ی‌ دابه‌ش‬ ‫بكرێ��ت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێ��ت به‌رده‌وامبین‪،‬‬ ‫ئێم�� ‌ه به‌خوێنی‌ خۆم��ان یه‌كێتییمان‬ ‫دروس��تكردوه‌و به‌خوێنی‌ خۆش��مان‬ ‫ده‌یپارێزین‌و رێگه‌ ناده‌ین بدرێت به‌ده‌م‬ ‫ره‌شه‌باوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ خۆت پش��تگیریی ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌یت ك��ه‌ قوباد تاڵه‌بان��ی‌ ببێته‌‬ ‫سكرتێری‌ داهاتوی‌ یه‌كێتیی‌؟‬ ‫حامی��د حاجی‌ غال��ی‌‪ :‬كاك قوباد‬ ‫هه‌ڤاڵێكی‌ گه‌نجه‌‌و كه‌سێكی‌ تێگه‌یشتوو‬ ‫ژیره‌‪ ،‬ئومێد ده‌كه‌ین ئه‌زمونێكی‌ باشی‌‬ ‫حوكمڕانی��ی‌ رۆژئاوای��ی پێبێ��ت بۆ‬ ‫یه‌كێتی��ی‌‌و واڵته‌كه‌ش��مان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌ كۆنگره‌ ده‌یدات‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫په‌كه‌كه‌‪ :‬ئاماده‌ین به‌شداریی رزگاركردنی موسڵ بكه‌ین‬

‫كه‌س ناتوانێت ڕۆڵمان‌ له‌ئازادكردنی‌ شه‌نگال نادید‌ه بگرێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ ده‌مهات عه‌گید ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ به‌رامبه‌ر دۆزی كورد‪،‬‬ ‫جیاوازییه‌ك له‌نێوان ره‌جه‌ب ته‌یب‬ ‫ئه‌ردۆغان‌و فه‌تحواڵ گوله‌ن به‌دیناكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "رۆڵی ئێمه‌ له‌ئازادكردنی‌‬ ‫شه‌نگال دیاربوه‌و كه‌س ناتوانێت‬ ‫نادیده‌ی بگرێت"‪.‬‬ ‫شه‌نگال‌و موسڵ‌‬ ‫ده‌مهات عه‌گید جه‌خت له‌س��ه‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ گه‌ریالكانیان رۆڵی‌ گرنگیان‬ ‫هه‌بوه‌ له‌ئازادكردنی‌ "شه‌نگال"دا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "له‌هه‌ر ش��وێنێك‪ ،‬تاكه‌ كوردێك‬ ‫پێویستی به‌ئێمه‌ بێت‪ ،‬ئێمه‌ له‌و شوێنه‌‬ ‫ده‌مێنینه‌وه‌و پاشه‌كشه‌ ناكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش��ی‌ "له‌كات��ی دروس��تبونی‬ ‫مه‌ترسیی داعش��یش بۆ سه‌ر هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس��تان‪ ،‬ڕۆڵی ئێمه‌ دیاربوه‌و هیچ‬ ‫الیه‌نێ��ك ناتوانێت رۆڵ��ی گه‌ریالكانی‌‬ ‫ئێمه‌ نادیده‌ بگرێت"‪.‬‬ ‫به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫په‌كه‌كه‌ رونیشیكرده‌وه‌ كه‌ هه‌ڵوێستی‬ ‫هێزه‌كانی باشور به‌رامبه‌ر به‌هێزه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌وان ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ ویس��تویانه‌ گه‌ریال‬ ‫شانبه‌ش��انی پێش��مه‌رگه‌ بجه‌نگ��ن‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم نه‌یانویس��توه‌ ئ��ه‌م بابه‌ت��ه‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌یه‌كی فه‌رمیدا بێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ئه‌مه‌ كارێكی هه‌ڵه‌یه‌و زیان به‌یه‌كێتیی‬

‫ئه‌و تێكۆشین‌و‬ ‫جه‌نگه‌ی ئێمه‌‬ ‫ده‌یكه‌ین بۆ‬ ‫هه‌مو كورده‌و‬ ‫پێویسته‌‬ ‫سه‌رکه‌وتنه‌کان‬ ‫نه‌کرێن به‌ هی‬ ‫حزبێک‌‬ ‫چونی پێشمه‌رگه‌ بۆ ناو شه‌نگال‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ئێمه‌ ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫تێكۆشین‌و جه‌نگه‌ی ئێمه‌ ده‌یكه‌ین بۆ‬ ‫هه‌مو كورده‌و پێویسته‌ سه‌رکه‌وتنه‌کان‬ ‫نه‌کرێن به‌ هی حزبێک‌"‪.‬‬ ‫له‌ب��اره‌ی ده‌نگ��ۆی‌ دامه‌زراندن��ی‌‬

‫كانتۆنێكی��ش ب��ۆ ش��ه‌نگال له‌الیه‌ن‬ ‫په‌كه‌ك��ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و به‌رپرس��ه‌ی په‌كه‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی رونكرده‌وه‌ كه‌ ئێستا ئه‌وله‌ویه‌تی‬ ‫ئه‌وان ته‌نها پاراستنی خه‌ڵكی شه‌نگاله‌و‬ ‫تا خه‌ڵكیش پێویس��تی ب��ه‌و هێزه‌ی‬

‫ئه‌وان بێ��ت له‌ش��ه‌نگال ده‌مێننه‌وه‌و گه‌ریالكانی‌ په‌كه‌كه‌ ئاماده‌ن به‌شداریی‬ ‫پێویستیشه‌ له‌مه‌ودوا خه‌ڵكی شه‌نگال‌و ئازادكردنی موسڵ بكه‌ن‪ ،‬ده‌مهات وتی‬ ‫كوردانی ئێزدی خۆیان‪ ،‬خۆیان به‌ڕێوه‌ "به‌ڵێ ئاماده‌ین‪ ،‬نه‌ك له‌موس��ڵ به‌ڵكو‬ ‫له‌هه‌مو شوێنێك ئاماده‌ی شه‌ڕین دژی‬ ‫ببه‌ن‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵم��ی‌ ئه‌و پرس��یاره‌ش كه‌ ئایا داعش"‪.‬‬

‫گوله‌ن یان ئه‌ردۆغان؟‬ ‫م��اوه‌ی چه‌ند رۆژێك��ه‌ بارودۆخی‬ ‫ناوخۆی توركی��ا ئاڵۆزیی‌ تێكه‌وتوه‌و‬ ‫چه‌ندین رۆژنامه‌نوس‌و كه‌س��ایه‌تیی‬ ‫نزی��ك له‌راب��ه‌ری ره‌وت��ی خزمه‌ت‬ ‫"فه‌تحواڵ گوله‌ن"‪ ،‬ده‌س��تگیركراون‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی هه‌ڵوێس��تی‌ په‌كه‌كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئ��ه‌و بارودۆخ��ه‌ نوێیه‌ی كه‌ ئێس��تا‬ ‫هاتۆته‌ پێ��ش له‌توركی��ا‪" ،‬ده‌مهات‬ ‫عه‌گید" به‌رپرس��ی په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی په‌كه‌كه‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫كه‌" ئه‌و ئاڵۆزییه‌ی ئێستا له‌توركیادا‬ ‫دروس��تبوه‌‪ ،‬هۆكارێكی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ چاره‌س��ه‌رنه‌كردنی پرس��ی كورد‬ ‫له‌و واڵته‌دا‪ .‬له‌بنه‌ڕه‌تیشدا ئاكه‌په‌ تا‬ ‫خۆی به‌هێز كرد‪ ،‬جۆرێك له‌سیاسه‌تی‬ ‫نزیكبون��ه‌وه‌ی له‌گ��ه‌ڵ نه‌یاره‌كان��ی‬ ‫په‌یڕه‌وك��رد‪ ،‬كاتێكیش ك��ه‌ ئاكه‌په‌‬ ‫خ��ۆی به‌هێزكرد ش��ه‌ڕی راگه‌یاندن‬ ‫له‌نێوان گوله‌ن‌و ئه‌ردۆغان دروستبو‪،‬‬ ‫به‌ش��ێكی په‌یوه‌ندی��ی به‌پرس��ی‬ ‫كورده‌وه‌یه‌و ناوه‌ڕۆكی ئاڵۆزییه‌كه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‌و پاره‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب��اره‌ی بڕیاری ده‌س��تگیركردنی‬ ‫گوله‌نیش‪ ،‬ده‌مهات رایگه‌یاند كه‌ " ئه‌و‬ ‫بابه‌ت��ه‌ هیچ واتاو بایه‌خێكی بۆ ئێمه‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌ردۆغ��ان خراپه‌یه‌كی‬ ‫به‌رامبه‌ر كورد كردبێت‪ ،‬گوله‌ن س��ێ‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌ردۆغان خراپه‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫كورد ك��ردوه‌و به‌الی ئێم��ه‌وه‌ وه‌كو‬ ‫یه‌كن"‪.‬‬

‫رزگاركردنی شه‌نگال کرا به‌سه‌روه‌ریی حیزبێک!‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫دوای زیاتر له‌‪ 4‬مانگ له‌داگیركردن‌و‬ ‫جینۆسایدو قڕكردنی ئیزدیه‌كان‪،‬‬ ‫ئازادكردنی ناوچه‌كانی شه‌نگال‬ ‫به‌بێ به‌رگریی گه‌وره‌ی چه‌كدارانی‬ ‫داعش چه‌ندێك په‌یوه‌ندیی به‌وره‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌و سه‌ركه‌وتنه‌كانیه‌تی‬ ‫له‌كۆبانی‌و جه‌له‌والو ته‌للوه‌رده‌وه‌‪،‬‬ ‫دو هێنده‌ش په‌یوه‌سته‌ به‌كۆتایی‬ ‫هاتنی‌وه‌زیفه‌ی داعش له‌ناوچه‌كه‌‌و‬ ‫به‌بۆردومانی‌ چڕ‌وپڕی‌ فڕۆكه‌‬ ‫جه‌نگییه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكاوه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫چه‌كداره‌كانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئیسالمیی‌‬ ‫ناسراو به‌داعش‪.‬‬ ‫گرنگیی رزگاركردنی شه‌نگال‬ ‫زیاتر له‌‪ 145‬رۆژ به‌س��ه‌ر داگیركردنی‬ ‫ش��ه‌نگال له‌الیه‌ن داع��ش تێده‌په‌ڕێت‬ ‫كه‌ له‌‪3‬ی ئابدا گه‌وره‌ترین جینۆس��اید‬ ‫به‌رامب��ه‌ر به‌ئیزدی��ه‌كان ئه‌نجام��درا‪،‬‬ ‫ئازادكردن��ی ش��ه‌نگال ئه‌گ��ه‌ر له‌روی‬ ‫ئینسانیه‌وه‌ هه‌وڵێك بێت بۆ كۆتاییهێنان‬ ‫به‌جینۆسایدی ئیزدیه‌كان‌و رزگاركردنیان‬ ‫له‌س��ه‌ر چیای ش��ه‌نگال‪ ،‬ئ��ه‌وا له‌روی‬ ‫پێگه‌ی مێژوی��ی‌و جوگرافیه‌وه‌ گرنگیی‬ ‫گ��ه‌وره‌ی بۆ هه‌رێمی كوردس��تان هه‌یه‌‬ ‫ب��ه‌وه‌ی گونده‌كان��ی ئه‌و ده‌ڤ��ه‌ره‌ كه‌‬ ‫زیات��ر له‌ (‪ )270‬گون��د له‌خۆده‌گرێت‌و‬ ‫نزیكه‌ی (‪ )170‬گوندیان ته‌عریبكراون‌و‬ ‫عه‌ره‌بنش��ینن‪ ،‬به‌رزگاركردن��ی ئ��ه‌و‬ ‫ناوچان��ه‌ له‌الیه‌ن هێزی پێش��مه‌رگه‌وه‌‬ ‫پێگ��ه‌ی ك��ورد ل��ه‌و ناوچان��ه‌ به‌هێز‬ ‫ده‌بێـ��ت‌و جارێكی تر كوردس��تانیبونی‬ ‫ئ��ه‌و ناوچانه‌ ده‌س��ه‌لمێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫له‌نێوان هه‌رێمی كوردس��تان ش��ه‌نگال‬ ‫كه‌ به‌هۆی ئیزدیه‌كانه‌وه‌ نزیكه‌ی ‪%80‬ی‬ ‫دانیش��توانه‌كه‌ی ك��وردن‪ ،‬ناوچه‌یه‌كی‬ ‫عه‌ره‌بنش��ین هه‌یه‌ ك��ه‌ به‌زیاتر له‌‪120‬‬ ‫كیلۆمه‌ت��ر ده‌بێ��ت‪ ،‬گرنگیه‌كی دیكه‌ی‬ ‫شه‌نگال له‌وه‌دایه‌ سنورێكی فراوان له‌نێوان‬ ‫هێزی پێش��مه‌رگه‌و رۆژئاوای كوردستان‬ ‫دروست ده‌بێت كه‌ پشتێنه‌یه‌كی ئه‌منیی‬ ‫به‌هێزه‌ بۆ یه‌په‌گه‌ كه‌ پێش��تر كانتۆنی‬ ‫جه‌زیره‌ له‌رۆژئاواو باش��وره‌وه‌ به‌داعش‬ ‫ده‌وره‌درابو‪ ،‬له‌ئێستادا كانتۆنی جه‌زیره‌‬ ‫له‌س��نوری عێراقه‌وه‌ به‌ته‌واوی له‌داعش‬ ‫دوركه‌وت��ه‌وه‌و س��نوری له‌گ��ه‌ڵ هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ده‌بێت‪.‬‬

‫ئه‌م جه‌نگه‌ ته‌واو ئه‌و‬ ‫روخساره‌ی ده‌رخست‬ ‫ك ‌ه به‌شێكی زۆری‬ ‫هێزی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫له‌ژێر جڵه‌وی‬ ‫حزب‌و سه‌ركرد‌ه‬ ‫حزبیه‌كاندایه‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌ره‌كانی جه‌نگیشیان‬ ‫دابه‌شكردوه‬

‫له‌زومار‌و ره‌بیعه‌و‌ه بۆ ناحیه‌ی سنونێی‬ ‫س��ه‌ر به‌ش��ه‌نگال‌و چی��ای ش��ه‌نگال‬ ‫ده‌ستیپێكردو له‌ ‪ 2014/12/20‬گه‌یشتنه‌‬ ‫ناو ش��ه‌نگال‪ ،‬به‌پێی لێدوانی ره‌سمیی‬ ‫مه‌س��عود بارزانی نزیكه‌ی (‪ 3‬هه‌زار )‬ ‫كیلۆمه‌تری��ان له‌م��اوه‌ی ‪ 48‬كاتژمێردا‬ ‫رزگاركردوه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌ناحیه‌ی سنونێ‌و‬ ‫به‌شێك له‌ش��ه‌نگال‌و گوندو ناوچه‌كانی‬ ‫نێ��وان ناحی��ه‌ی زومم��ار‌و ره‌بیعه‌ تا‬ ‫ناحیه‌ی س��نونێ‌و شه‌نگال‪ ،‬ئه‌م رێژه‌ی‬ ‫‪ 30‬ه��ه‌زار كیلۆمه‌ت��ر چوار گۆش��ه‌یه‌‬ ‫له‌كۆی (‪ 7‬هه‌زارو ‪ )485‬كم‪ 2‬كه‌ خاكی‬ ‫كوردستانی رۆژئاوای دیجله‌ ده‌گرێته‌وه‌و‬ ‫پێكهات��وه‌ له‌هه‌ردو ق��ه‌زای ته‌له‌عفه‌ر‌و‬ ‫ناحیه‌كانی‌و (زوممارو عیازیه‌و ره‌بیعه‌)‬ ‫و قه‌زای شه‌نگال‌و ناحیه‌كانی (سنونێ‌و‬ ‫قه‌یره‌وان) له‌خۆده‌گرێ��ت‌و ناوچه‌یه‌كی‬ ‫گرنگی كوردس��تانیه‌و له‌دوای كه‌وتنی‬ ‫ش��ه‌نگال له‌مانگی ئابی رابردو‪ ،‬داعش‬ ‫به‌ته‌واویی رۆژئاوای دیجله‌ی كۆنترۆڵكرد‪،‬‬ ‫به‌وپێیه‌ی قه‌زای ش��ه‌نگال كه‌ له‌هه‌ردو‬ ‫ناحیه‌ی (سنونی‌و قه‌یره‌وان) پێكهاتوه‌و‬ ‫(‪ )97‬گون��د له‌خۆ ده‌گرێت روبه‌ره‌كه‌ی‬ ‫(‪)3188‬كم‪ 2‬ژماره‌ی دانیش��توانه‌كه‌ی‬ ‫به‌زیاتر له‌ (‪ 320‬هه‌زار) هاواڵتی ئه‌ژمار‬ ‫ده‌كرێ��ت‪ ،‬قه‌زای ته‌له‌عفه‌ر كه‌ پێش��تر‬ ‫ته‌له‌عفه‌ر خۆی له‌ده‌س��تی داعش دابو‪،‬‬ ‫له‌هه‌رس��ێ ناحیه‌ی (زوممارو عیازیه‌و‬ ‫رزگاركردنی شه‌نگال‬ ‫له‌دوای رزگاركردنی ناحیه‌ی زوممارو ره‌بیع��ه‌) پێكهات��وه‌و (‪ )172‬گون��د‬ ‫ره‌بیعه‌ی س��ه‌ر به‌ته‌له‌عف��ه‌ر‪ ،‬له‌رۆژی له‌خۆده‌گرێ��ت‌و روبه‌ره‌ك��ه‌ی (‪)4297‬‬ ‫‪ 2014/12/19‬هێرشی هێزی پێشمه‌رگه‌ كم‪‌2‬و ژماره‌ی دانیش��توانه‌كه‌ی زیاتر له‌‬

‫ناوچه‌ی رزگارکراو‬ ‫(‪ 400‬هه‌زار) كه‌سه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ش روبه‌ری‬ ‫ئه‌و ناوچه‌یه‌ی رۆژئاوای موسڵ (‪)7485‬‬ ‫كم‪‌2‬و ژماره‌ی دانیشتوانیش��ی زیاتر له‌‬ ‫(‪ 720‬هه‌زار) كه‌سه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس��تادا ناحیه‌ی زوممارو ره‌بیعه‌و‬ ‫به‌شێك له‌ناحیه‌ی عیازیه‌ی سه‌ر به‌قه‌زای‬ ‫ته‌له‌عف��ه‌ر رزگاركراوه‌ ك��ه‌ به‌نزیكه‌ی‬ ‫(‪ )2800‬كم‪ 2‬ده‌بێت رزگاركراوه‌ له‌كۆی‬ ‫(‪)4297‬كم‪‌2‬و ته‌نها س��ه‌نته‌ری قه‌زای‬ ‫ته‌له‌عف��ه‌ر ماوه‌‪ ،‬له‌قه‌زای ش��ه‌نگالیش‬ ‫ناحیه‌ی س��نونێ زۆرین��ه‌ی گونده‌كانی‬ ‫سنوری ش��ه‌نگال رزگاركراوه‌و به‌شێك‬ ‫له‌ش��ه‌نگال‌و ناحیه‌ی قه‌یره‌وان ماوه‌‌واتا‬ ‫له‌وێ نزیك��ه‌ی (‪ )2200‬كم‪ 2‬رزگاركراوه‌‬ ‫له‌كۆی (‪)3188‬كم‪ ،2‬به‌وپێیه‌ش له‌كۆی‬ ‫(‪ )7485‬كم‪ 2‬روبه‌ری خاكی كوردستانی‬ ‫رۆژئاوای دیجله‌‪‌،‬واتا له‌ئێستادا نزیكه‌ی‬ ‫(‪)%67‬ی‌ خاكی كوردس��تانی رۆژئاوای‬ ‫دیجل��ه‌ ئازادك��راوه‌‌و‪ ،‬ل��ه‌ (‪)%33‬ی‬ ‫له‌ده‌ستی داعشدایه‌‪.‬‬ ‫به‌وپێیه‌ش له‌ئێس��تادا ك��ه‌ ته‌نها ‪3‬‬ ‫ناحیه‌ له‌و ناوچه‌یه‌ رزگاركراوه‌ له‌كۆی ‪5‬‬ ‫ناحیه‌‌واتا له‌قه‌زای ته‌له‌عفه‌ر ناحیه‌كانی‬ ‫(زومم��ار‌و ره‌بیعه‌ به‌ش��ێك له‌ناحیه‌ی‬ ‫عیازی��ه‌) رزگاركراوه‌ به‌اڵم س��ه‌نته‌ری‬ ‫ق��ه‌زای ته‌له‌عفه‌ر خ��ۆی رزگارنه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫له‌قه‌زای ش��ه‌نگالیش له‌كۆی دو ناحیه‌‪،‬‬ ‫ناحیه‌ی (س��نونێ) رزگاركراوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ق��ه‌زای ش��ه‌نگال خۆی ك��ه‌ زۆرینه‌ی‬ ‫ئازادكراوه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ناحیه‌ی (قه‌یره‌وان)‬ ‫رزگار نه‌كراوه‌‪.‬‬

‫ناوچه‌ی رزگاركراوی كوردستانیی‬ ‫له‌دوای هاتنی داعشه‌وه‌ له‌‪10‬ی حوزه‌یرانی‬ ‫‪ 2014‬ه‌وه‌ ت��ا ئێس��تا به‌ش��ێك له‌ناوچه‌‬ ‫كوردستانیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێم‬ ‫له‌ژێر ده‌س��تی هێزی پێش��مه‌رگه‌دا بوه‌و‬ ‫به‌شێكیش��ی له‌ژێر ده‌س��تی داعشدا بوه‌و‬ ‫به‌رده‌وامی��ش گۆڕان��ی به‌س��ه‌ردا هاتوه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستاش��دا رۆژان��ه‌ هێزی پێش��مه‌رگه‌‬ ‫ناوچه‌ی زیاتر رزگار ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌سنوری پارێزگای دیاله‌ ته‌واوی خاكی‬ ‫كوردس��تانیی له‌ژێ��ر ده‌س��ه‌اڵتی داعش‬ ‫رزگاركرا‪ ،‬ب��ه‌وه‌ی ناحیه‌كان��ی جه‌له‌وال‌و‬ ‫سه‌عدیه‌ له‌ژێر ده‌س��تی داعش ده‌رهێنراو‬ ‫به‌وپێی��ه‌ش قه‌زای خانه‌قی��ن‌و هه‌ر چوار‬ ‫ناحیه‌كه‌ی (جه‌له‌وال‪ ،‬سه‌عدیه‌‪ ،‬قه‌ره‌ته‌په‌‪،‬‬ ‫جه‌باره‌) رزگاركراوه‌‪ .‬كه‌ به‌زیاتر له‌‪ 3500‬كم‪2‬‬ ‫ده‌بێت له‌ده‌ستی داعش پاككراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌س��نوری پارێزگای سه‌اڵحه‌دین قه‌زای‬ ‫دوزخورماتو به‌ناحیه‌كانی س��لێمان به‌گ‌و‬ ‫ئامرلی��ه‌وه‌ رزگاركراوه‌و ل��ه‌و پارێزگایه‌ش‬ ‫هیچ خاكێكی كوردس��تانیی له‌ژێر ده‌ستی‬ ‫داعش��دا نه‌م��اوه‌‪ .‬كه‌ نزیك��ه‌ی ‪ 3‬هه‌زار‬ ‫كیلۆمه‌تر ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌سنوری پارێزگای كه‌ركوك نه‌خشه‌كه‌‬ ‫ه��ه‌روه‌ك خۆیه‌ت��ی له‌س��ه‌ره‌تای هاتنی‬ ‫داعش��ه‌وه‌ تا ئێستا كه‌ دابه‌ش بوه‌ به‌سه‌ر‬ ‫ش��اری كه‌ركوك‌و قه‌زاكانی دبس‌و داقوق‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ له‌ژێر ده‌س��تی پێش��مه‌رگه‌دایه‌و‬ ‫قه‌زای حه‌ویجه‌و ناحیه‌كانی ره‌شاد‌و ریاز‌و‬ ‫زاب له‌ژێر ده‌س��تی داعشدایه‌‪ .‬كه‌ روبه‌ری‬ ‫رزگارك��راوه‌ به‌زیاتر له‌‪ 5‬ه��ه‌زار كیلۆمه‌تر‬

‫چوارگۆشه‌ مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ زۆرینه‌ی‬ ‫ناوچه‌ كوردنش��ینه‌كانه‌‌و ئه‌و خاكه‌ی ماوه‌‬ ‫عه‌ره‌بنشینه‌ له‌حه‌ویجه‌و ناحیه‌كانی ریاز‌و‬ ‫ره‌شاد‌و زاب‪.‬‬ ‫ق��ه‌زای مه‌خمور‌و هه‌رس��ێ ناحیه‌كانی‬ ‫گوێ��ر‌و دیبه‌گه‌و ق��ه‌راج له‌ژێر ده‌س��تی‬ ‫هێزی پێش��مه‌رگه‌دایه‌و ده‌توانرێت بوترێت‬ ‫قه‌زای مه‌خموری سه‌ر به‌پارێزگای هه‌ولێر‬ ‫به‌ته‌واویی كه‌وتۆته‌ ژێر ده‌س��ه‌اڵتی هێزی‬ ‫پێش��مه‌رگه‌‪ .‬كه‌ به‌زیاتر له‌‪ 2700‬كیلۆمه‌تر‬ ‫چوارگۆشه‌ داده‌نرێت‪.‬‬ ‫له‌پارێزگای موسڵ قه‌زاكانی حه‌مدانیه‌و‬ ‫ته‌لكێف به‌ت��ه‌واوی ناحیه‌كانیانه‌وه‌ له‌ژێر‬ ‫ده‌ستی داعشدایه‌‪ ،‬هاوكات له‌ئێستادا قه‌زای‬ ‫ش��ه‌نگال‌و ناحیه‌ی س��نونێ رزگاركراوه‌و‬ ‫ناحیه‌ی قه‌یره‌وانی س��ه‌ر به‌شه‌نگال له‌ژێر‬ ‫ده‌س��تی داعش��دایه‌و قه‌زای ته‌له‌عفه‌ریش‬ ‫له‌ژێر ده‌س��تی داعش��دایه‌ له‌گه‌ڵ ناحیه‌ی‬ ‫عیازی��ه‌‪ ،‬ب��ه‌الم ره‌بیعه‌و زومماری س��ه‌ر‬ ‫به‌ته‌له‌عفه‌ر رزگاركراوه‌‪ .‬له‌سنوری پارێزگای‬ ‫نه‌ینه‌واش به‌‪ 5‬هه‌زار كیلۆمه‌تر چوارگۆشه‌‬ ‫س��نوری رۆژئ��اوای دیجل��ه‌و به‌ش��ێك‬ ‫له‌ناوچه‌كانی س��نوری نه‌ین��ه‌وا كه‌ له‌ژێر‬ ‫ده‌ستی داعش��دا بو‪ ،‬به‌وپێیه‌ش له‌سنوری‬ ‫نه‌ینه‌وا به‌نزیكه‌ی ‪ 8‬هه‌زار كیلۆمه‌تر چوار‬ ‫گۆشه‌ رزگاركراوه‌‪.‬‬ ‫به‌وپێیه‌ش له‌دوای رزگاركردنی به‌شێك‬ ‫له‌خاك��ی رۆژئ��اوای دیجل��ه‌وه‌ زیات��ر له‌‬ ‫(‪ 22‬ه��ه‌زار) ك��م‪ 2‬رزگارك��راو‌ه له‌خاكی‬ ‫كوردس��تانیی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێ��م له‌ك��ۆی‬ ‫(‪ )44330‬كم‪.2‬‬

‫به‌ره‌كانی جه‌نگ‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ س��ه‌ركه‌وتنی گ��ه‌وره‌ی هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی كوردستان له‌ته‌واوی به‌ره‌كانی‬ ‫جه‌ن��گ‪ ،‬به‌اڵم ئ��ه‌وه‌ی س��ه‌ركه‌وتنه‌كانی‬ ‫هێ��زی پێش��مه‌رگه‌ له‌ك��ه‌دار ده‌كات‬ ‫به‌پاڵه‌وانكردنی س��ه‌ركرده‌ حزبیه‌كانه‌ كه‌‬ ‫له‌به‌رده‌می شاش��ه‌كان دوای كۆتاییهاتنی‬ ‫ش��ه‌ڕو قوربانیدانی هێزی پێشمه‌رگه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫سه‌ركردانه‌ له‌هه‌ڵهاتن‌و شكستی شه‌ڕه‌كان‬ ‫خۆیان ده‌دزنه‌وه‌و ش��ه‌ڕی ب��ه‌ر كامێرای‬ ‫سه‌ركه‌وتنه‌كان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م جه‌نگه‌ ته‌واو ئه‌و روخساره‌ی ده‌رخست‬ ‫كه‌ به‌ش��ێكی زۆری هێزی پێشمه‌رگه‌ له‌ژێر‬ ‫جڵه‌وی ح��زب‌و س��ه‌ركرده‌ حزبیه‌كاندایه‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌ره‌كانی جه‌نگیشیان دابه‌شكردوه‌و‬ ‫له‌جه‌ل��ه‌والوه‌ تا باش��وری كه‌ركوك له‌ژێر‬ ‫كۆنترۆڵی فه‌رمانده‌ حزبیه‌كانی یه‌كێتییدایه‌و‬ ‫له‌رۆژئ��اوای كه‌ركوكیش��ه‌وه‌ تا ش��ه‌نگال‬ ‫له‌ژێر سه‌رپه‌رش��تیی سه‌ركرده‌ حزبیه‌كانی‬ ‫پارتیدایه‌‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت س��ه‌ركه‌وتن‌و شكسته‌كانیشیان‬ ‫دابه‌شكردوه‌‪ ،‬پارتی له‌ش��ه‌نگال هه‌ڵهات‌و‬ ‫یه‌كێتیی جه‌ل��ه‌والی چۆڵك��رد‪ ،‬یه‌كێتیی‬ ‫جه‌ل��ه‌والی گرت��ه‌وه‌ پارت��ی ش��ه‌نگالی‬ ‫رزگارك��رد‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و س��ه‌ركه‌وتنه‌ی هێزی‬ ‫پێش��مه‌رگه‌ له‌ئاس��تی نێوده‌وڵه‌تی��ی‌و‬ ‫جیهانیدا س��ه‌نگ‌و پێگه‌یه‌ك��ی گه‌وره‌ی بۆ‬ ‫هه‌رێمی كوردس��تان تۆمارك��ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌پاڵه‌وانكردنی سه‌ركرده‌كان‌و خۆدزینه‌وه‌‬ ‫له‌شكس��ته‌كان‪ ،‬ته‌واوی به‌ره‌كانی جه‌نگی‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی له‌كه‌دار كردوه‌‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )458‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/12/23‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫تا ئێستا هیچ په‌رله‌مانتارێك‬ ‫له‌سه‌ر ئاماده‌نه‌بون سزا نه‌دراوه‌‬ ‫ ئا‪ :‬هـــانــا چۆمــانی‌‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫حاجی‌ كاروان په‌رله‌مانتاری‌ س��ه‌ر‬ ‫به‌لیس��تی‌ یه‌كگرت��و‪ ،‬ئان��اژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ هه‌ر له‌س��ه‌ره‌تای‌ ده‌ست‬ ‫به‌كاربونیانه‌وه‌ كێشه‌ی‌ ئه‌وه‌یان هه‌بوه‌‬ ‫س��ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس��تان‬ ‫ده‌یانه‌وێ��ت له‌كاتی‌ غی��اب بون یان‬ ‫زو رۆیش��تنی‌ ئه‌ندامانی‌ په‌رله‌مان له‌‬ ‫دانیش��تنی‌ داهاتو ئام��اژه‌ به‌ناوه‌كان هه‌ر په‌رله‌مانتارێک ئاماده‌ی دانیشتنێک نه‌بێت بڕی ‪ 200‬هه‌زار دینار سزا ده‌درێت‬ ‫بك��ه‌ن‌و بیخوێنن��ه‌وه‌ ب��ه‌اڵم لێژنه‌ی‌‬ ‫ی ئه‌وانه‌ بدرێت جا به‌هه‌رشێوازێك‌و تاوتوێ كردنی‌ پرس��ێكی‌ گرینگ‌و له‌و‬ ‫یاسایی‌ گلله‌ییان كردوه‌ كه‌ گوایه‌ ئه‌وه‌ سزا ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ش ئه‌گه‌ر ئه‌ندامێك نه‌یه‌ت ئه‌وا‬ ‫ده‌رچونه‌ له‌په‌یڕوی‌ ناوخۆی‌ په‌رله‌مان‌و جۆرێك بێت" ‪.‬‬ ‫ئه‌م��ه‌ له‌كاتێكدایه‌ ك��ه‌ ئه‌ندامانی‌ به‌مۆڵه‌ت نایه‌ت‌و ئه‌گه‌ر نه‌ش��چێت بۆ‬ ‫به‌شێكی‌ تری‌ په‌رله‌مانتارانیش له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ��ه‌وه‌ ناك��ۆك‌و ناڕازی��ن به‌وپێیه‌ی‌ لیژن��ه‌ی‌ كاروباری‌ یاس��ایی‌ په‌رله‌مان دانیشتن ئه‌وا پێویست به‌خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫نابێ��ت ن��اوی‌ ئه‌ن��دام په‌رله‌مانتاران پێیانوای��ه‌ ك��ه‌ هه‌لومه‌رج��ی‌ ئه‌وان ن��اوی‌ ئه‌وانه‌ ناكات‪ ،‬ب��ه‌اڵم هه‌ندێك‬ ‫بخوێندرێت��ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌مه‌ كێش��ه‌ی‌ جیاوازه‌و پێویس��ت ناكات ئه‌ندامانی‌ له‌ئه‌ندامم��ان ئه‌یانه‌وێ��ت ئه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫دروس��تكردوه‌ ب��ه‌اڵم وه‌ك عورفێك دیكه‌ی‌ په‌رله‌مان خۆیان به‌مان به‌راورد كارتێكی‌ فش��ار به‌رامبه‌ر به‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان ده‌توانێت س��زاو بكه‌ن كه‌ ئاماده‌ی‌ دانیشتنه‌كان نابن‪ .‬لێژنه‌ی‌ كاروباری‌ یاس��ایی‌ به‌كاربهێنن‬ ‫ڤه‌مان فه‌یس��ه‌ڵ‌ ئه‌ندام��ی‌ لیژنه‌ی‌ ب��ۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌وانیش وه‌ك ئێمه‌ ناویان‬ ‫رێوش��وێن بگرێته‌به‌ر بۆ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئاماده‌ی‌ دانیشته‌كانی‌ په‌رله‌مان نابن‌و كاروب��اری‌ یاس��ایی‌ له‌په‌رله‌مان��ی‌ نه‌خوێندرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش��ی‌ "به‌پێی‌ په‌یڕه‌و‌ی‌ ناوخۆی‌‬ ‫كوردس��تان به‌ئاوێن��ه‌ی‌ راگه‌یان��د‬ ‫غیاب ده‌بن‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "به‌اڵم له‌هه‌مواركرادنه‌وه‌ی‌ كه‌ "زۆرب��ه‌ی‌ ڕۆژان��ی‌ هه‌فته‌ له‌یه‌ك په‌رله‌مان پێویست نیه‌ ناوی‌ ئه‌ندامانی‌‬ ‫په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان ش��ه‌ممه‌ تاكو پێنج ش��ه‌ممه‌ لیژنه‌ی‌ لێژنه‌ی‌ یاس��ایی‌ بخوێندرێت��ه‌وه‌ كه‌‬ ‫لیژنه‌كه‌ ئه‌وه‌ زی��اد ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی‌ یاسایی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ به‌دانیشتنی‌ ئام��اده‌ن یان نا بۆیه‌ ئه‌ندامانی‌ تریش‬ ‫باسی‌ سزا بكرێت له‌داهاتودا‌و بتوانرێت په‌رله‌مانیش��ه‌وه‌‪ ،‬ب��ۆ كۆبونه‌وه‌كان‌و ئه‌وه‌ وه‌ك كارتێك به‌كارده‌هێنن دژی‌‬

‫ئه‌گه‌ر سزای‌ دارایش نه‌درابێتن‪ ،‬سزای‌‬ ‫مه‌عنه‌وی‌‌و ده‌رونی‌ دراون‪.‬‬ ‫فه‌خره‌دین م��ه‌ال قادر س��كرتێری‌‬ ‫په‌رله‌مان��ی‌ كوردس��تان به‌ئاوێن��ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ "له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستاندا‬ ‫تاك��و ئێس��تا هی��چ په‌رله‌مانتارێك‬ ‫س��زای‌ دارایی‌ نه‌دراوه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ ئاماده‌‬ ‫نه‌بونی‌ له‌دانیش��تنه‌كان‪ ،‬به‌اڵم سزای‌‬ ‫ده‌رونی‌ دراوه‌ ‪ ،‬واتا هه‌ر دانیش��تنێك‬ ‫كه‌ تێپه‌ڕ ده‌بێت له‌دانیش��تنی‌ داهاتو‬ ‫ناوی‌ سه‌رجه‌م ئه‌وانه‌ ده‌خوێندرێته‌وه‌‬ ‫كه‌ دانیش��تنه‌كه‌یان جێهیشتوه‌ یاخود‬ ‫غیاب ب��ون ئه‌وه‌ش وه‌ك س��زایه‌كی‌‬ ‫ده‌رونی‌"‪.‬‬ ‫وتیش��ی‌ "چونكه‌ س��زا‌ دارایه‌كه‌ی‌‬ ‫دیاریكراوه‌‌و كه‌مه‌‪ ،‬بۆیه‌ كه‌سمان سزا‬ ‫ئه‌بو كاروان‬ ‫ن��ه‌داوه‌و په‌رله‌مانتارانی��ش كاتێ كه‌‬ ‫ئاماده‌ ده‌بن سه‌ره‌تا واژۆ ده‌كه‌ن واتا‬ ‫ئاماده‌ی��ه‌ كه‌ ده‌ش��ڕوات ئه‌وا مۆڵه‌ت رۆژی‌ ‪ 2014-12-3‬له‌كۆبون��ه‌وه‌ی‌‬ ‫وه‌رده‌گرێ��ت به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی‌ ڕێیان ئاس��ایی‌ خۆیدا‪ ،‬په‌رله‌مانی‌ كوردس��تان‬ ‫به‌زۆرینه‌ی‌ ده‌نگ "‪ "9‬كه‌سی‌ بۆ ئه‌ندامێتی‌‬ ‫دوره‌ یان له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌ولێرن"‪.‬‬ ‫ناوبراو هۆكارێكی‌ دیكه‌ی‌ سزا نه‌دانی‌ كۆمیسۆنه‌كه‌ دانا‪ ،‬بۆیه‌ ده‌ڵێم "‪ "9‬كه‌سی‌‬ ‫دانا‪ ،‬چونكه‌ به‌ن��او هه‌ڵبژاردن بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دارایی‌ په‌رله‌مانتاران��ی‌ گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ له‌راس��تیدا ئه‌وه‌ هه‌ڵبژاردن نه‌بو‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌لومه‌رجی‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و بێموچه‌یی‌ دان��ان بو به‌چاو س��اغی‌‌و رێكه‌وتنی‌ "‪"5‬‬ ‫ئێستا‪ ،‬چونكه‌ په‌رله‌مانتاران موچه‌یان حزبه‌ك��ه‌‪ ،‬ئه‌م��ه‌ش به‌یه‌كێ��ك له‌بڕیارو‬ ‫كه‌مبۆت��ه‌وه‌و ئ��ه‌وه‌ش ناكرێ��ت كه‌ ‌وێس��تگه‌ هه‌ره‌ خراپه‌كانی‌ ئ��ه‌م خوله‌ی‌‬ ‫به‌دیاریكردن��ی‌ ئه‌و بڕی‌ پاره‌ س��زای‌ ئێستای‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان داده‌نرێ‌‪.‬‬ ‫دارایی بدرێن‪ ،‬س��كرتێری‌ په‌رله‌مانی‌ له‌م‌وتاره‌دا هه‌وڵده‌ده‌م الیه‌نه‌ نه‌رێنیه‌كانی‌‬ ‫كوردس��تان وتی‌ "ئه‌گ��ه‌ر بێتو به‌و پرۆسه‌ی‌ دانان‌و دیاریكردنی‌ كۆمیسیۆنی‌‬ ‫بڕه‌ پاره‌یه‌ی‌ كه‌ س��زاده‌درێت ‪ 10‬رۆژ بااڵی‌ س��ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان شه‌ن‌و‬ ‫نه‌هاتبێ��ت ئه‌وا ب��ڕه‌ پاره‌یه‌كی‌ زۆری‌ كه‌و بك��ه‌م‌و بۆ خوێنه‌ران‌و رای‌ گش��تی‌‬ ‫لێده‌گێڕدرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫رون بكه‌م��ه‌وه‌‪ ،‬بۆ مێ��ژوش زۆربه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫هی��چ‬ ‫ئێس��تا‬ ‫تاك��و‬ ‫هه‌رچه‌ن��ده‌‬ ‫بۆچونان��ه‌م له‌كۆبونه‌وه‌ك��ه‌ی‌ په‌رله‌مان‬ ‫په‌رله‌مانتارێك له‌كوردس��تان له‌س��ه‌ر ‪ 12-3‬به‌رون‌و راش��كاوی‌‌وتوه‌و ئێس��تاش‬ ‫نه‌هاتنی‌ س��زای‌ دارایی‌ نه‌دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم داكۆكی‌ لێ‌ ده‌كه‌م ‪ .‬هه‌روه‌ك پێش��وترو‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێڕاق‌و چه‌ندین واڵتی‌ تر له‌كات��ی‌ گفتوگۆكردن��ی‌ پڕۆژه‌ یاس��ای‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئاماده‌نه‌بونی‌ په‌رله‌مانتاران كۆمیسیۆنه‌كه‌دا‪ ،‬جیاواز له‌هه‌ژمونی‌ حزبی‌‌و‬ ‫به‌و ب��ڕه‌ پاره‌ی��ه‌ س��زا ده‌درێن كه‌ له‌روانگه‌ی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌ كۆمیسیۆنه‌كه‌‪ ،‬راو‬ ‫سه‌رنجی‌ خۆم پێشكه‌ش كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌په‌یڕه‌وه‌كه‌دا دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫له‌ن��اوی‌ كۆمیس��یۆنه‌كه‌وه‌ ده‌س��ت‬ ‫پێده‌كه‌م‪ ،‬كه‌ پێم‌وایه‌ ئه‌مه‌ كۆمیس��یۆنی‌‬ ‫بااڵی‌ س��ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردن��ه‌كان نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ده‌توان��رێ‌ به‌كۆمیس��یۆنی‌ پێنج‬ ‫حزبه‌كه‌ "پارتی‌‪ ،‬یه‌كێتی‌‪ ،‬گۆڕان‪ ،‬یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵ" بناس��ێنرێ‌‌و ئه‌مه‌ش حه‌قیقه‌ته‌و‬ ‫‪‌%١٠٠‬وایه‌‌و كه‌س��یش ناتوانێت نكۆڵی لێ‬ ‫ب��كات ‪ ،‬كێ��ش ده‌ڵێ‌‌وانیه‌ ئ��ه‌وه‌ ده‌رگا‬ ‫كراوه‌یه‌ بۆ گفتوگۆكردنی‌ ته‌واوی‌ پرۆسه‌ی‌‬ ‫گفتوگ��ۆكان‌و س��ه‌ره‌نجام پێكهێنانی‌ به‌و‬ ‫ش��ێوه‌ی‌ كه‌ هه‌ر پێنجیان‌ویس��تیان تێی‌‬ ‫په‌ڕێنن‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی بۆچ��ی په‌رله‌مانتارانی ئێم��ه‌ له‌كۆبون��ه‌وه‌ی ده‌س��ته‌ی‬ ‫په‌یوه‌س��ت به‌م پرس��ه‌ فش��ار ناكه‌نه‌ س��ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌م��ان‌و س��ه‌رۆكی‬ ‫س��ه‌ر حكوم��ه‌ت ب��ۆ جێبه‌جێكردنی فراكس��یۆنه‌كان‪ ،‬دواتری��ش له‌هۆڵ��ی‬ ‫ئه‌م یاس��ایه‌‪ ،‬ڤی��ان ده‌ڵێت "ئێمه‌ الی په‌رله‌مان‌و له‌كاتی گفتوگۆكردن له‌س��ه‌ر‬ ‫خۆمان��ه‌وه‌ چه‌ندی��ن كۆبونه‌وه‌م��ان پرۆژه‌ یاساكه‌ دیس��ان هه‌ڵوێستمان رون‬ ‫له‌س��ه‌ر ئ��ه‌م پرس��ه‌ ك��ردوه‌و له‌مه‌و بو‪ ،‬جه‌ختیشمان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫دواش به‌توندی فش��ار ده‌خه‌ینه‌ س��ه‌ر ئه‌م پرۆسه‌یه‌ به‌میزاج‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌ حزبی‌‬ ‫الیه‌نی په‌یوه‌ندی��دار بۆ جێبه‌جێكردنی تێنه‌په‌ڕێنن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ئ��ه‌م یاس��ایه‌و به‌هیچش��ێوه‌یه‌كیش به‌پ��رس‌و بابه‌ت��ی‌ هه‌س��تیارو گرنگه‌وه‌‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م��ی نانوێنین‌وتیش��ی " هه‌یه‌‪.‬‬ ‫لێره‌دا ده‌مه‌وێ‌ ئه‌و راستیه‌ رون بكه‌مه‌وه‌و‬ ‫پێویسته‌ رۆژنامه‌نوسانیش ده‌سبه‌رداری‬ ‫ئه‌و مافه‌ی خۆیان نه‌بن‌وله‌هه‌ر شوێنێك پێویس��ته‌ كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردستان‌و‬ ‫زانیارییان پێنه‌درێت پێویس��ته‌ به‌پێی ڕێكخراوه‌كان��ی كۆمه‌ڵگ��ه‌ی مه‌ده‌ن��ی‌و‬ ‫ئه‌م یاس��ایه‌ بجوڵێنه‌وه‌و سكااڵ تۆمار یاساناسان‌و ڕۆش��نبیران‌و ڕۆژنامه‌نوسان‌و‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ زۆرجار رۆژنامه‌نوس��یش خه‌ڵك��ی بێ الی��ه‌ن‌و دڵس��ۆزی هه‌رێمی‬ ‫هۆكاره‌ بۆ جێبه‌جێنه‌كردنی ئه‌م یاسایه‌‌و كوردس��تان زیاتر له‌ئێس��تا ئه‌و ڕاستیه‌‬ ‫بزانن‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ی پرۆژ‌ه یاساكه‌ ئاماده‌‬ ‫خۆی پێشێلی مافی خۆی ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئازاد حه‌مه‌ده‌مین نه‌قیبی سه‌ندیكای بكرێت ئ��ه‌م پێنج فراكس��یۆنه‌ (پارتی‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس��انی كوردس��تان‪ ،‬هاوڕایه‌ گ��ۆڕان‪ ،‬یه‌كێت��ی‪ ،‬یه‌كگرت��و‪ ،‬كۆمه‌ڵ)‬ ‫كه‌چۆن ئه‌م پرۆژه‌ یاس��ایه‌ ئاماده‌ بكه‌ن‌و‬ ‫له‌س��ه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ ئه‌و یاسایه‌ ئه‌كتیڤ چۆنیش دابه‌شی بكه‌نه‌ سه‌ر حزبه‌كانیان‌و‬ ‫نه‌ب��وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئ��ه‌و به‌پێویس��تی زانی دواتریش له‌س��ه‌ر ئه‌ندامه‌كانیان‪ ،‬تا ئه‌و‬ ‫ك��ه‌ رۆژنامه‌نوس��ان بێن��ه‌ ده‌نگ بۆ ڕاده‌یه‌ی كێ س��ه‌رۆكی كۆمس��یۆن بێت‌و‬ ‫جێبه‌جێكردن��ی ئ��ه‌و یاس��ایه‌‪ .‬ئازاد پێكهاته‌كه‌یش��ی‌ له‌پارێزگاكانی��ش چۆن‬ ‫حه‌مه‌ده‌مین‌ وتیشی " په‌رله‌مانیش‌وه‌كو بێت؟ ئه‌م��ه‌ جه‌وهه‌ری‌ بیركردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫پێویس��ت چاودێ��ری‌و به‌دواداچ��ون‌و پێج حزب‌و فراكسیۆنه‌كانیان بو له‌پرس‌و‬ ‫فش��اری نه‌كردوه‌ ب��ۆ جێبه‌جێكردنی بابه‌تێك��ی‌‌وا گرنگ‌و چاره‌نوس س��ازدا؟‬ ‫یاساكه‌"‪‌.‬وتیش��ی "ئێمه‌‌وه‌ك سه‌ندیكا پێش به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵك‌و س��ه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی پێویس��ت بێتكردومانه‌و بۆ كۆمیس��یۆنه‌كه‌ سوربون له‌س��ه‌ربنه‌مای‌‬ ‫له‌مه‌و دواش به‌رنامه‌و ئه‌جێندای خۆمان پشك‌و به‌ش به‌شێنه‌ كۆمیسیۆنه‌كه‌ پێك‬ ‫هه‌ی��ه‌‌و میكانی��زم‌و ئالیه‌تێك��ی باش بێت‪.‬‬ ‫ده‌دۆزینه‌وه‌و له‌گه‌ڵ الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار بۆیه‌ من‌و هه‌مو خه‌ڵكیش ئه‌و مافه‌مان‬ ‫باس��ی ده‌كه‌ین تاكو ب��ۆ له‌مه‌ودوا ئه‌و هه‌یه‌‪ ،‬پرس��یار بكه‌ین ئه‌مه‌یه‌ كۆمسیۆنی‬ ‫س��ه‌ربه‌خۆی‌ بااڵی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان؟ ئایا‬ ‫یاسایه‌ ئه‌كتیڤ بكرێت"‪.‬‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردن��ی یاس��ای ماف��ی ئه‌م كۆمیسیۆنه‌و پێكهێنانی‌ به‌و شێوه‌یه‌‬ ‫به‌ده‌ست هێنانی زانیاریی‌ كێشه‌ی زۆری یاساییه‌ یان بنه‌ما یاساییه‌كانی‌ تیا ڕه‌چاو‬ ‫بۆ رۆژنامه‌نوس��انی هه‌رێمی كوردستان كراوه‌؟‬ ‫دروست كردوه‌و زۆرجاریش به‌هۆی ئه‌م پرس��یاری‌ جه‌وهه‌ری‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بكرێ‌‪،‬‬ ‫كێش��ه‌یه‌ رۆژنامه‌نوس��ان بۆ رایكردنی ئ��ه‌ی ئێ��وه‌ به‌ڵێنتان ن��ه‌دا به‌كۆمه‌اڵنی‬ ‫كاره‌كانی��ان‪ ،‬یان په‌كی��ان ده‌كه‌وێت‪ ،‬خه‌ڵكی كوردستان كه‌سیسته‌می حوكمڕانی‬ ‫یاخ��ود په‌نا ده‌به‌نه‌ به‌ر س��ه‌رچاوه‌ی به‌دامه‌زراوه‌ی بكه‌ن؟ ئه‌مه‌یه‌ هه‌نگاوه‌كانی‌‬ ‫نافه‌رمیی به‌تایبه‌تی ئه‌گ��ه‌ر بابه‌ته‌كه‌ ئه‌و به‌دامه‌زراوه‌ییكردنه‌؟‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌ به‌رپرسێكی هه‌ستیار یان‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫بابه‌تێكی‌ وه‌ك گه‌نده‌ڵیه‌وه‌ هه‌بێت‪.‬‬

‫ئێمه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ پێی‌ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی‌‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوین له‌لیژنه‌كان و له‌په‌رله‌مان‬ ‫هه‌م��ان س��زای‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆی��ه‌ ئه‌بێت‬ ‫په‌رله‌مانتار له‌لێژنه‌و له‌دانیش��تنه‌كاندا‬ ‫ئام��اده‌ بێ��ت ئه‌كه‌رنا س��زا ده‌درێت‬ ‫به‌اڵم ئه‌گ��ه‌ر په‌رله‌مانت��ار ئاماده‌ی‌‬ ‫دانیش��تن نه‌بو واتا غیاب بو نه‌یتوانی‌‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ك��ی‌ به‌هێ��ز بهێنێت��ه‌وه‌ بۆ‬ ‫هۆكاری‌ نه‌هاتنه‌كه‌ی‌ ئه‌وا سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫په‌رله‌م��ان ده‌توانێت س��زای‌ بدات و‬ ‫ئه‌وه‌ش ته‌نیا له‌ ده‌س��ه‌اڵتی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مانه‌"‪.‬‬ ‫ب��ه‌اڵم س��كرتێری‌ په‌رله‌مان��ی‌‬ ‫كوردس��تان ئاماژه‌ ب��ه‌وه‌ ده‌كات ئه‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاران��ه‌ی‌ كه‌ ئام��اده‌ نه‌ببون‬

‫یاسای مافی به‌ده‌ستهێنانی زانیاری ‌ی كاری پێناكرێت‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسانیش سكااڵ تۆمار ناكه‌ن‬ ‫فه‌رمانگه‌ حكومیه‌كانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‌وه‌كو پێویست كار‬ ‫به‌یاسای مافی به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫زانیاریی‌ ناكه‌ن‌وزانیاریی‌ پێویست‬ ‫به‌رۆژنامه‌نوسان ناده‌ن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریشدا‬ ‫تا ئێستا هیچ رۆژنامه‌نوسێك سكااڵی‬ ‫خۆی نه‌گه‌یاندۆته‌ الی ده‌سته‌ی مافی‬ ‫مرۆڤ‪.‬‬ ‫یاسای مافی به‌ده‌ستهێنانی زانیاریی‌‬ ‫س��اڵی ‪ 2013‬له‌په‌رله‌مانی كوردستاندا‬ ‫ده‌رچو‪ ،‬له‌دوای ده‌رچونی ئه‌م یاس��ایه‌‬ ‫چ��اوه‌ڕوان ده‌كرا كه‌ رۆژنامه‌نوس��انی‬ ‫كوردس��تان س��ودمه‌ندی یه‌كه‌می ئه‌م‬ ‫یاس��ایه‌ بن‪ ،‬كه‌چی ئه‌مه‌ پێچه‌وانه‌كه‌ی‬ ‫راسته‌‪.‬‬ ‫كه‌ریم س��مكۆ‪ ،‬كه‌ ب��ۆ رۆژنامه‌یه‌كی‬ ‫هه‌فتان��ه‌و ئاژانس��ێك كار ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند " له‌پێش ده‌رچونی‬ ‫یاسای مافی به‌ده‌س��تهێنانی زانیاریی‌‪،‬‬ ‫زۆربه‌ی فه‌رمانگه‌ حكومیه‌كان زانیارییان‬ ‫به‌ئێمه‌ ن��ه‌ده‌دا‪ ،‬كاتێك ئه‌م یاس��ایه‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان ده‌رچو‪‌،‬وتم��ان ئیتر ته‌واو‬ ‫له‌ده‌س��ت ئه‌م كێش��ه‌یه‌ رزگارمان بو‪،‬‬ ‫كه‌چی ده‌رچو ئه‌م یاس��ایه‌ش فریامان‬ ‫نه‌كه‌وت"‪.‬‬ ‫س��مكۆ‌وتی "زۆربه‌ی فه‌رمانگه‌كان بۆ‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی چاالكیه‌كانیان‪ ،‬زانیاریی‌‬ ‫ده‌ده‌ن‌و هه‌مو هاوكاریه‌كی رۆژنامه‌نوسان‬ ‫ده‌ك��ه‌ن"‪ .‬كه‌چی ‌وه‌ك كه‌ریم س��مكۆ‬ ‫ده‌ڵێ��ت "به‌اڵم ئ��ه‌و زانیاریی‌یانه‌ی‌ كه‌‬ ‫ده‌بنه‌ ه��ۆی ئاش��كراكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫یاخود كه‌م‌و كوڕی‌‪ ،‬ئه‌وكات ئاماده‌نین‬ ‫یارمه‌تی‌ رۆژنامه‌نوس��ان بده‌ن‌و به‌هه‌ر‬ ‫جۆرێك بێت‪ ،‬خۆیان له‌پێدانی‌ زانیاریی‌ی‌‬ ‫ده‌دزنه‌وه‌و ته‌نانه‌ت لێدوانیش ناده‌ن"‪‌.‬‬ ‫وتیش��ی "ناوی چه‌ندین فه‌رمانگه‌م الیه‌‬ ‫كه‌ زانیارییان پێنه‌داوم"‬ ‫به‌پێی ماده‌ی چواره‌می یاسایی مافی‬ ‫به‌ده‌ست هێنانی زانیاریی‌‪ ،‬هه‌مو كه‌سێك‬ ‫چ سروش��تی بێت یان مه‌عنه‌وی مافی‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫ی‬ ‫په‌رله‌مان ‌‬ ‫كوردستان‌و‬ ‫ی‬ ‫كۆمیسۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان؟‬

‫له‌په‌یڕه‌وی‌ ناخۆی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان ئاماژه‌ به‌وه‌ دراوه‌ كه‌ هه‌ر‬ ‫په‌رله‌مانتارێك ئاماده‌ی‌ دانیشتنه‌كان‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا به‌بڕی‌ ‪ 200‬هه‌زار دینار‬ ‫سزاده‌رێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانه‌ به‌اڵم تاكو ئێستا‬ ‫ئه‌و یاسایه‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫جێبه‌جێنه‌كراوه‌و هیچ په‌رله‌مانتارێك‬ ‫له‌سه‌ر غیاب بون سزا نه‌دراوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هه‌ندێكحار ژماره‌یه‌كی‌ كه‌م‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاران ئاماده‌ی‌ دانیشتنه‌كان‬ ‫ده‌بن یاخود دانیشتنه‌كان جێده‌هێڵن‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬

‫‪5‬‬

‫ئاگادار بون‌و به‌ده‌س��هێنانی زانیاریی‌‌و‬ ‫چه‌ند دانه‌یه‌ك له‌و دۆكیۆمێنتانه‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ك��ه‌ ل��ه‌دام‌و ده‌زگاكان داوای ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌ده‌ر ل��ه‌و زانیارییانه‌ی كه‌ له‌مادده‌ی‬ ‫‪14‬ئه‌م یاسایه‌ رێسپه‌ر كراون‪.‬‬ ‫گرفت��ی پێنه‌دان��ی زانیاریی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫فه‌رمانگ��ه‌ حكومیه‌كانی كوردس��تان‪،‬‬ ‫به‌ته‌نها كێش��ه‌ی ب��ه‌رده‌م ئه‌نجامدانی‬ ‫كاره‌ رۆژنامه‌وانیه‌كان��ی كه‌ریم س��مكۆ‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ت��ا به‌درخان مه‌حمود‬ ‫یه‌كێكی دیكه‌یه‌ له‌و رۆژنامه‌نوس��انه‌ی‬ ‫كه‌ زۆرب��ه‌ی كات كێش��ه‌ی‌ وه‌رگرتنی‬ ‫زانیاریی‌ بۆ دروست ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌درخان مه‌حمود به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"نه‌ك یاس��اكه‌ كاری پێناكرێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫زۆرج��ار كه‌‌ویس��تومه‌ كار له‌س��ه‌ر‬ ‫ئاش��كراكردنی گه‌نده‌ڵی فه‌رمانگه‌یه‌ك‬ ‫بكه‌م‪ ،‬كاتێ��ك هه‌وڵمداوه‌ زانیاریی‌ یان‬ ‫لێدوانی پێویس��ت‌ وه‌ربگرم‪ ،‬نه‌ك هه‌ر‬ ‫ه��اوكاری نه‌كراوم‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ڕه‌ش��ه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ش��م لێكراوه‌ كه‌ نابێت ده‌ست بۆ‬ ‫كه‌یسێكی له‌و شێوه‌یه‌ ببه‌م"‪.‬‬ ‫زاهیر ئیبراهیم رۆژنامه‌نوس‪ ،‬باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ زۆربه‌ی رۆژنامه‌نوس��ه‌كانی‬ ‫هه‌رێمی كوردس��تان گرفت��ی پێنه‌دانی‬ ‫زانیاریی��ان هه‌ی��ه‌‪ .‬ئ��ه‌و ده‌ڵێت " من‬ ‫ده‌یان رۆژنامه‌نوس ده‌ناسم كه‌ دوچاری‬ ‫ئ��ه‌م گرفته‌ بونه‌ته‌وه‌و ئێس��تاش ئه‌م‬ ‫كێش��ه‌یه‌ درێژه‌ی هه‌ی��ه‌"‪ .‬زاهیر ‌وتی‬ ‫"ته‌نانه‌ت زۆرجار فه‌رمانگه‌ حكومیه‌كان‬ ‫ئاماده‌نین بچوكترین زانیارییم پێبده‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ زۆرجار له‌ڕێگه‌ی نافه‌رمی زانیاریی‬ ‫‌به‌ده‌ست ده‌هێنم"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ��ی به‌پێی مادده‌ی حه‌ڤده‌می‬ ‫یاسای مافی به‌ده‌س��تهێنانی زانیاریی‌‪،‬‬ ‫هه‌ر كه‌س��ێك داواكاری ده‌س��كه‌وتنی‬ ‫زانیاری��ی‌ ره‌تبكرێته‌وه‌‪ ،‬ماف��ی هه‌یه‌‬ ‫ناڕه‌زای��ی ده‌رببڕێت‌و س��كااڵی خۆی‬ ‫بگه‌یه‌نێ��ت به‌ده‌س��ته‌ی مافی مرۆڤ‪،‬‬ ‫س��زایه‌كی ماددی��ش بۆ ئ��ه‌و كه‌س‌و‬ ‫فه‌رمانگان��ه‌ دان��راوه‌ كه‌ ئه‌م یاس��ایه‌‬ ‫پێش��ێل ده‌كه‌ن‪ .‬به‌جۆرێك كه‌ سزاكه‌‬ ‫له‌‪250‬ه��ه‌زار دین��ار كه‌مت��ر نه‌بێت‌و‬

‫فه‌رمانگ ‌ه‬ ‫زۆرجار فه‌رمانگه‌‬ ‫حكومیه‌كان ئاماده‌نین حكومیه‌كان‬ ‫بچوكترین زانیارییم ‌وه‌كو پێویست‬ ‫پێبده‌ن‪ ،‬بۆیه‌ زۆرجار ئه‌م یاسای ‌ه‬ ‫جێبه‌جێناكه‌ن‌و‬ ‫له‌ڕێگه‌ی نافه‌رمی‬ ‫له‌م روه‌و‌ه زۆر‬ ‫زانیاریی‌به‌ده‌ست‬ ‫كه‌مته‌رخه‌من‬ ‫ده‌هێنم‬ ‫له‌‪5‬ملیۆن دیناریش زیاتر نه‌بێت‪.‬‬ ‫جێبه‌جێكردنی ئه‌و یاسایه‌ تاراده‌یه‌كی‬ ‫زۆر س��پاردراوه‌ته‌ ده‌س��ته‌ی ماف��ی‬ ‫مرۆڤی هه‌رێمی كوردس��تان‌و پێویسته‌‬ ‫ئه‌و ده‌س��ته‌یه‌ هه‌ماهه‌نگ��ی به‌رده‌وام‬ ‫له‌گه‌ڵ س��ه‌رجه‌م ‌وه‌زاره‌ت��ه‌كان بكات‬ ‫به‌مه‌به‌س��تی جێبه‌جێكردنی یاس��اكه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ش كاتێك هه‌ر كه‌س��ێك جا چ‬ ‫رۆژنامه‌ن��وس بێت یان هه‌ر كه‌س��ێكی‬ ‫ت��ر‪ ،‬كه‌ داوای زانیاریی‌ له‌فه‌رمانگه‌یه‌ك‬ ‫كردبێت‌و زانیاریی‌ پێنه‌درابێت‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫یه‌كه‌مجار س��كااڵ الی ده‌س��ته‌ی مافی‬ ‫مرۆڤ تۆمار بكات‪.‬‬ ‫س��ه‌رۆكی ده‌س��ته‌ی ماف��ی مرۆڤی‬ ‫هه‌رێم��ی كوردس��تان‪ ،‬زی��ا بت��رس‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه‌ تاكو ئێستا هیچ‬ ‫رۆژنامه‌نوسێك له‌سه‌ر جێبه‌جێنه‌كردنی‬ ‫ئه‌م یاسایه‌‪ ،‬سكااڵیی خۆی نه‌گه‌یاندۆته‌‬ ‫الی ده‌س��ته‌كه‌مان‪ ،‬تا ئێمه‌ش بتوانین‬ ‫به‌دواداچون��ی بۆ بكه‌ی��ن‌و تاكو به‌پێی‬ ‫یاسا ئه‌و كه‌س‌و فه‌رمانگانه‌ سزا بدرێن‬

‫كه‌ زانیاریی‌ ناده‌نه‌ رۆژنامه‌نوسان"‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس��ان باس له‌وه‌ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫بۆیه‌ س��كااڵ تۆم��ار ناك��ه‌ن‪" ،‬چونكه‌‬ ‫دڵنیان كه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئه‌و كه‌س‌و‬ ‫فه‌رمانگانه‌ سزا نادرێن كه‌ زانیاریی‌به‌ئێمه‌‬ ‫ناده‌ن"‪ .‬ئه‌مه‌ به‌پێی قس��ه‌ی هه‌رس��ێ‬ ‫رۆژنامه‌ن��وس كه‌ری��م‌و به‌درخ��ان‌و‬ ‫زاهیر‪ ،‬كه‌ س��ێ له‌و رۆژنامه‌نوس��انه‌ن‬ ‫كه‌ زۆربه‌ی ج��ار زانیارییانله‌فه‌رمانگه‌‬ ‫حكومیه‌كان��ه‌وه‌ پێن��ه‌دراوه‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫رون ده‌كه‌ن��ه‌و ك��ه‌ هه‌ندێكج��ار‬ ‫جیاوازیش ده‌كرێت له‌پێدانیس��اده‌ترین‬ ‫زانیاری��ی‌ به‌رۆژنامه‌نوس��ان‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫رۆژنامه‌نوس��انی میدیایی ئه‌هلی كه‌متر‬ ‫زانیارییان پێده‌درێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك��ی دیك��ه‌وه‌ ڤی��ان عه‌باس‬ ‫په‌رله‌مانت��اری كوردس��تان له‌لیژنه‌ی‬ ‫رۆش��نبیری‌و راگه‌یاندن‪ ،‬هاوڕایه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫رۆژنامه‌نوسان كه‌ فه‌رمانگه‌ حكومیه‌كان‬ ‫‌وه‌كو پێویس��ت ئه‌م یاس��ایه‌ جێبه‌جێ‬ ‫ناكه‌ن‌و ل��ه‌م روه‌وه‌ زۆر كه‌مته‌رخه‌من‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫ویکیلیکس ‪2009‬‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌‪ :‬عه‌ره‌ب له‌الوازییدا پێویستیان پێمانه‌‌و‬ ‫له‌به‌هێزییشدا ده‌مانچه‌وسێننه‌و‌ه‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌‬ ‫گله‌یی‌‌و گازنده‌ی‌ خۆیان له‌حكومه‌ت ‌ی‬ ‫به‌غدا له‌الی‌ ئه‌مه‌ریكیه‌كان ده‌دركێنن‌و‬ ‫پێیانوایه‌ مانه‌وه‌ی‌ كورد له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫عێراقدا "له‌ژێر پرسیاردایه‌"‪ ،‬له‌م‬ ‫روه‌وه‌ نێچیرڤان بارزانی‌ ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"به‌غدا وه‌ك پاشكۆیه‌ك سه‌یری‌‬ ‫ئێمه‌ ده‌كات‪ ،‬نه‌ك وه‌ك هاوبه‌شێك‪،‬‬ ‫كاتێكیش عه‌ره‌ب الوازن‪ ،‬پێویستیان‬ ‫پێمانه‌‪ ،‬كه‌ به‌هێزیش ده‌بن‪ ،‬دێن‌و‬ ‫ده‌مانچه‌وسێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ��ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��ی‌ س��ایتی‌‬ ‫ویكیلیكس‪ ،‬كه‌ ئاوێنه‌ ده‌قه‌كه‌ی‌ كردو‌ه‬ ‫به‌كوردیی‌‪ ،‬مه‌سعود بارزانی‌‌و نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ هه‌ڵوێس��تی‌ خۆی��ان له‌باره‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان هه‌ولێرو به‌غدا بۆ‬ ‫س��یناتۆره‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا رونده‌كه‌نه‌وه‌و‬ ‫له‌باره‌ی‌ چاره‌نوسی‌ كه‌ركوكه‌وه‌ مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ وتویه‌تی‌‪ " ،‬كورد ئاماده‌یه‌ دۆزی‌‬ ‫كه‌ركوك چاره‌سه‌ربكات به‌بێ‌ دواخستن‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كورد ب��ڕوای‌ وایه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫مه‌س��ه‌له‌یه‌ وه‌ك بۆمب��ی‌ ته‌وقیتك��راو‬ ‫ئاماده‌ی‌ ته‌قینه‌وه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌و به‌ڵگه‌نامه‌ی��ه‌دا كه‌ مێژوه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫س��اڵی‌ ‪ 2009‬ده‌گه‌ڕێت��ه‌وه‌‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫بارزان��ی‌ ئام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌ ك��ردوه‌ كه‌‬ ‫"ناتوانی��ن له‌ژێ��ر ره‌حم��ی‌ به‌غ��دا‬ ‫بمێنینه‌وه‌‪ .‬من گه‌ره‌نتیم ده‌وێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌غ��دا ده‌یه‌وێت پاره‌كه‌مان‬ ‫پێن��ه‌دات‪ ،‬ئێمه‌ش ده‌توانی��ن نه‌وته‌كه‌‬ ‫ببڕین"‪ .‬وتیشی‌‪" ،‬برینه‌كان له‌گه‌ڵ به‌غدا‬ ‫له‌وه‌ قوڵترن كه‌ به‌دروشمی‌ دیموكراتی‌‬ ‫چاره‌سه‌ربكرێن"‪.‬‬ ‫له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا كه‌ رۆژی‌ ‪15‬ی‌ ئاب‬ ‫له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك سیناتۆری‌ ئه‌مه‌ریكی‌‌و‬ ‫له‌ناویان��دا ج��ۆن مه‌كه‌ین‪ ،‬س��ازكراوه‌‬ ‫عه‌دن��ان موفت��ی‌‪ ،‬س��ه‌رۆكی‌ ئه‌وكاتی‌‬ ‫په‌رله‌مان��ی‌ كوردس��تان ئاماده‌ب��وه‌و‬ ‫ئه‌ویش رایگه‌یاندوه‌ كه‌ "هیچ كلتورێكی‌‬ ‫دیموكراس��ی‌ له‌به‌غدا بون��ی‌ نیه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌بیركردنه‌وه‌یه‌كی‌ دیكتاتۆریی‌"‪ .‬له‌الیه‌ن‬ ‫خۆیش��یه‌وه‌ نێچیرڤان بارزانی‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران��ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێ��م وتویه‌تی‌‪،‬‬ ‫"به‌غدا وه‌ك پاش��كۆیه‌ك سه‌یری‌ ئێمه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬نه‌ك وه‌ك هاوبه‌شێك"‪.‬‬ ‫له‌به‌ش��ێكی‌ دیكه‌ی‌ دانیشتنه‌كه‌یاندا‬ ‫نێچیرڤ��ان ئام��اژه‌ی‌ ب��ه‌وه‌ ك��ردوه‌‪،‬‬ ‫"عه‌قڵیه‌تێكی‌ سیاسیی‌ نه‌شیاو له‌به‌غدا‬ ‫هه‌ی��ه‌ ك��ه‌ به‌هێز حك��وم ده‌كات نه‌ك‬ ‫به‌ش��ێوازی‌ دیموكراس��ی‌‌و ته‌واف��وق‪.‬‬ ‫كاتێ��ك ع��ه‌ره‌ب الوازن‪ ،‬پێویس��تیان‬ ‫پێمان��ه‌‪ ،‬ك��ه‌ به‌هێزیش ده‌ب��ن‪ ،‬دێن‌و‬ ‫ده‌مانچه‌وسێننه‌وه‌"‪.‬‬

‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪:‬‬ ‫باب��ه‌ت‪ :‬بارزان��ی‌‌و مه‌كه‌ی��ن تاوتوی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێ��وان كوردو عه‌ره‌ب‬ ‫ده‌كه‌ن‬ ‫س��ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان��ه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫به‌روار‪21 :‬ی‌ ئابی‌ ‪2009‬‬ ‫پۆلێن‪ :‬زۆر نهێنی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫رۆژی‌ ‪15‬ی‌ ئ��اب‪ ،‬مه‌س��عود بارزانی‌‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ هه‌رێم��ی‌ كوردس��تان‬ ‫ته‌ئكیدیك��رده‌وه‌ كه‌ كورد ب��ۆ هه‌تایه‌‬ ‫هاوپه‌یمانێك��ی‌ ئه‌مه‌ریكای��ه‌‪ .‬باس��ی‌‬ ‫له‌وه‌ش ك��رد ك��ه‌ حكومه‌ت��ی‌ هه‌رێم‬ ‫ئاماده‌بوه‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كانی‌‬ ‫نێوان كوردو ع��ه‌ره‌ب‪ ،‬له‌وانه‌ش ناوچه‌‬ ‫كێشه‌له‌س��ه‌ره‌كان‌و یاسای‌ نه‌وت‌و گاز‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم حكومه‌ت��ی‌ عێراق رێگ��ره‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫به‌توندیی‌ ره‌خنه‌ی‌ له‌مالیكی‌ س��ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران��ی‌ عێراق گ��رت‌و گومانی‌ هه‌بو‬ ‫ل��ه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت��ی‌ ناوه‌ن��د پابه‌ندی‌‬ ‫دیموكراس��ی‌‌و فیدرالی‌ بێ��ت‪ .‬بارزانی‌‬ ‫سكااڵی‌ ئه‌وه‌ی‌ كرد كه‌ حكومه‌تی‌ ناوه‌ند‬ ‫پێویس��ته‌ به‌ش��ه‌ بودج��ه‌ی‌ ته‌واوه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم ره‌وان ‌ه بكات‪ .‬مه‌س��عود بارزانی‌‌و‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ به‌رپرس��یارێتیه‌كه‌یان‬ ‫خس��ته‌ ئه‌س��تۆی‌ مالیكی‌ ب��ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌نگاوی‌ كۆنكرێتی‌ بهاوێت به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كانی‌ نێوان كورد‌و‬ ‫عه‌ره‌ب‌و دوباره‌ بنیاتنانه‌وه‌ی‌ متمانه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك��ی‌ رۆژی‌ ‪15‬ی‌ ئ��اب‬ ‫له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك سیناتۆری‌ ئه‌مه‌ریكی‌‌و‬ ‫له‌ناویان��دا ج��ۆن مه‌كه‌ی��ن‪ ،‬بارزان��ی‌‬ ‫پێزانینی‌ خۆی‌ نیش��اندا بۆ ژن‌و پیاوه‌‬ ‫سه‌ربازه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‪ .‬ئه‌و وتی‌‪ ،‬كورد‬ ‫رێ��زی‌ له‌راده‌به‌ده‌ری‌ هه‌ب��وه‌ بۆ گه‌لی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌مه‌ش ئه‌و راستیه‌یه‌‬ ‫كه‌ خوێنی‌ هیچ ئه‌مه‌ریكیه‌ك له‌كوردستان‬ ‫نه‌ڕژاوه‌‪ .‬وتیشی‌‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌ باشه‌كانی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ باڵیۆز هیڵ‌و جه‌نه‌راڵ ئۆدێرنۆ وای‌‬ ‫لێكردوه‌ ئاماده‌ی‌ هه‌مو هاریكارییه‌ك بێت‬ ‫له‌س��ه‌ر هه‌ر مه‌سه‌له‌یه‌ك بێت‪ .‬جه‌ختی‌‬ ‫له‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌ كورده‌كان بۆ هه‌تایه‌‬ ‫وه‌ك هاوپه‌یمانی‌ ئه‌مه‌ریكا ده‌مێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫"ئه‌مه‌ریكا بڕیارێكی‌ باش��ی‌ دا بۆمانه‌وه‌‬ ‫له‌عێ��راق"‪ .‬هه‌روه‌ها بارزان��ی‌ به‌كورتی‌‬ ‫باس��ی‌ له‌و نه‌هامه‌تیانه‌ كرد كه‌ به‌سه‌ر‬ ‫كورددا هاتون له‌سه‌رده‌س��تی‌ س��ه‌دام‪.‬‬ ‫دواتر ئه‌وه‌ی‌ به‌بیر هه‌موالیه‌ك هێنایه‌وه‌‬ ‫كه‌ چۆن خۆی‌‌و تاڵه‌بانی‌ جیاوازییه‌كانیان‬ ‫وه‌الناوه‌و هاوپه‌یمانێتیه‌كیان پێكهێناوه‌‌و‬ ‫چونه‌ت��ه‌ به‌غ��دا له‌پێن��او بنیاتنان��ی‌‬ ‫ئاینده‌ی‌ كوردس��تان‪ .‬ئ��ه‌و ئاینده‌یه‌ش‬ ‫پشتئه‌س��توره‌ به‌ده‌س��توری‌ عێ��راق‪،‬‬ ‫كه‌ بارزان��ی‌ به‌"فیدرال��ی‌‌و دیموكراتی‌"‬ ‫وه‌سفیكرد‪.‬‬ ‫‪09BAGHDAD2261‬‬

‫ناتوانین له‌ژێر‬ ‫به‌زیی‌ به‌غدا‬ ‫بمێنینه‌وه‌‪ .‬من‬ ‫گه‌ره‌نتیم ده‌وێت‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر حكومه‌ت ‌‬ ‫به‌غدا ده‌یه‌وێت‬ ‫پاره‌كه‌مان‬ ‫پێنه‌دات‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫ده‌توانین نه‌وته‌ك ‌ه‬ ‫ببڕین‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‬ ‫بارزانی‌ گومانی‌ خۆی‌ نیشاندا سه‌باره‌ت‬ ‫ماده‌ی‌ ‪ 140‬یان جیابونه‌وه‌‬ ‫له‌وه‌اڵم��ی‌ پرس��یاری‌ ج��ۆن مه‌كه‌ین به‌پابه‌ندبون��ی‌ حكومه‌تی‌ ناوه‌ند به‌رامبه‌ر‬ ‫له‌ب��اره‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان��ی‌ نێوان كوردو ده‌س��تورو دیموكراسی‌ به‌گش��تیی‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫عه‌ره‌ب‌و كێشه‌ به‌رده‌وامه‌كان كه‌ روبه‌رویان وت��ی‌‪ ،‬ك��ورد ئاماده‌ی��ه‌ دۆزی‌ كه‌ركوك‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬بارزانی‌ وتی‌‪ ،‬ماده‌ی‌ ‪ 140‬سنوری‌ چاره‌سه‌ربكات به‌بێ‌ دواخستن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌ كێش��ه‌ له‌س��ه‌ره‌كان دیاریده‌كات‌و كورد بڕوای‌ وایه‌ كه‌ ئه‌م مه‌س��ه‌له‌یه‌ وه‌ك‬ ‫پێویس��ته‌ پرۆسه‌كه‌ (ئاس��اییكردنه‌وه‌‪ ،‬بۆمب��ی‌ ته‌وقیتكراو ئاماده‌ی‌ ته‌قینه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫سه‌رژمێریی‌‌و ریفراندۆم) جێبه‌جێ بكرێن‪ .‬باس��ی‌ له‌وه‌ش كرد ك��ه‌ ته‌نانه‌ت پێش‬ ‫ئه‌و وتی‌ ب��ه‌رده‌وام بۆچونێك��ی‌ قه‌ومی‌ رژێم��ی‌ به‌ع��س‪ ،‬ك��ه‌س پابه‌ن��د نه‌بوه‌‬ ‫تون��د ل��ه‌دژی‌ ك��ورد له‌بره‌ودای��ه‌‪ .‬ئه‌و به‌چاره‌سه‌كردنی‌ ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫بارزان��ی‌ به‌توڕه‌یی��ه‌وه‌ لێدوانه‌ك��ه‌ی‌‬ ‫سكااڵی‌ ئه‌وه‌ی‌ كرد كه‌ حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫شكستیخواردوه‌ له‌تێكه‌ڵكردنی‌ پێشمه‌رگه‌ س��یناتۆر گراهام‪-‬ی‌ ره‌تكرده‌وه‌ كه‌ وتی‌‬ ‫به‌س��وپا‌و به‌رده‌وامیش هه‌ڕه‌شه‌ی‌ بڕینی‌ ك��ورده‌كان ژیرانه‌ مامه‌ڵه‌ی��ان نه‌كردوه‌‬ ‫به‌ش��ه‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێم ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌باره‌ی‌ یاسای‌ نه‌وت‌و گازه‌وه‌‪ .‬ئه‌و وتی‌‪،‬‬ ‫فش��ار بخاته‌ س��ه‌ر گه‌لی‌ كورد‪ .‬بارزانی‌ س��اڵی‌ ‪ 2007‬حكومه‌ت��ی‌ ناوه‌ندو هه‌رێم‬ ‫پرس��یاری‌ ئه‌وه‌ی‌ كرد كه‌ چۆن ئێس��تا رازیبون به‌ناوه‌رۆكی‌ ره‌شنوس��ی‌ یاسای‌‬ ‫كورد ده‌توانێت متمانه‌ به‌حكومه‌تی‌ به‌غدا نه‌وت‌و گازی‌ مانگی‌ شوباتی‌ ‪ ،2007‬به‌اڵم‬ ‫بكات‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌هه‌وڵی‌ به‌ده‌ستهێنانی‌ په‌رله‌مان��ی‌ عێراق یاس��اكه‌ی‌ ده‌رنه‌كرد‪.‬‬ ‫‪ 2200‬بۆ ‪ 3000‬تانكی‌ نوێدایه‌؟ ئه‌گه‌ر ئه‌و بارزانی‌ دانی‌ ب��ه‌وه‌ش دانا كه‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئاراس��ته‌ دژه‌ كورده‌ به‌رده‌وامبێت‪ ،‬ئه‌وا هه‌رێم به‌رده‌وامه‌ له‌ئه‌نجامدانی‌ گرێبه‌سته‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان له‌غیابی‌ قانونه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫ئاینده‌ی‌ كورد له‌ژێر پرسیاردا ده‌بێت‪.‬‬

‫پێویسته‌ گه‌ره‌نتی‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫بكرێت‬ ‫عه‌دن��ان موفتی‌ س��ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس��تان رایگه‌یاند كه‌ هیچ كلتورێكی‌‬ ‫دیموكراس��ی‌ له‌به‌غدا بون��ی‌ نیه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌بیركردنه‌وه‌یه‌ك��ی‌ دیكتاتۆریی‌‪ .‬له‌الیه‌ن‬ ‫خۆیش��یه‌وه‌ نێچیرڤان بارزانی‌ س��ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران��ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم وتی‌‪" ،‬به‌غدا‬ ‫وه‌ك پاشكۆیه‌ك س��ه‌یری‌ ئێمه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫نه‌ك وه‌ك هاوبه‌ش��ێك"‪ .‬باسی‌ له‌وه‌ش‬ ‫ك��رد كه‌ "ناتوانین له‌ژێ��ر به‌زه‌یی به‌غدا‬ ‫بمێنینه‌وه‌"‪ .‬به‌نائارامیش��ه‌وه‌ باسی‌ له‌وه‌‬ ‫كرد ك��ه‌ "من گه‌ره‌نتی��م ده‌وێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫حكومه‌ت��ی‌ به‌غدا ده‌یه‌وێ��ت پاره‌كه‌مان‬ ‫پێنه‌دات‪ ،‬ئێم��ه‌ش ده‌توانی��ن نه‌وته‌كه‌‬ ‫ببڕی��ن"‪ .‬نێچیرڤان وتیش��ی‌‪ ،‬برینه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غدا له‌وه‌ قوڵترن كه‌ به‌دروشمی‌‬ ‫دیموكراتی‌ چاره‌سه‌ربكرێن‪.‬‬ ‫نێچیرڤان وتی‌‪ ،‬عه‌قڵیه‌تێكی‌ سیاسیی‌‬ ‫نه‌ش��یاو له‌به‌غدا هه‌یه‌ كه‌ "به‌هێز حكوم‬ ‫ده‌كات نه‌ك به‌ش��ێوازی‌ دیموكراس��ی‌‌و‬

‫ته‌واف��وق"‪ .‬باس��ی‌ ل��ه‌وه‌ش ك��رد كه‌‬ ‫"كاتێ��ك ع��ه‌ره‌ب الوازن‪ ،‬پێویس��تیان‬ ‫پێمان��ه‌‪ ،‬ك��ه‌ به‌هێزی��ش ده‌ب��ن‪ ،‬دێن‌و‬ ‫ده‌مانچه‌وسێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫كۆمێنت‪:‬‬ ‫هه‌ردو بارزانی‌ به‌ش��ێوه‌یه‌كی‌ نائاسای ‌ی‬ ‫گ��ه‌رم بوب��ون‪ ،‬پێده‌چ��و ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫نیگه‌رانی��ی‌ زۆری‌ كورد بێ��ت له‌كاتێكدا‬ ‫پ��ێ ده‌نێنه‌ هه‌ڵمه‌تێكی‌ نیش��تمانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ك��ه‌ تێی��دا ره‌نگ��ه‌ هه‌ندێ��ك الی��ه‌ن‬ ‫تێڕوانین��ی‌ دژه‌ كوردان��ه‌ به‌كاربهێن��ن‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌ ده‌نگ‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫لێدوانه‌كانیش��یان ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ توڕه‌یی‌‌و‬ ‫نیگه‌ران��ی‌ كورده‌كان��ه‌ به‌رامب��ه‌ر ئه‌و‬ ‫گه‌مه‌یه‌ی‌ ك��ه‌ مالیكی‌ ده‌ی��كات له‌گه‌ڵ‬ ‫یاس��ا ‌ی نه‌وت‌و گاز‪ ،‬پرسی‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫ماده‌ی‌ ‪ .140‬په‌نجه‌ی‌ تۆمه‌ت ئاراس��ته‌ی‌‬ ‫ه��ه‌ردوال ده‌كرێت‪ ،‬كاتێك به‌رپرس��انی‌‬ ‫به‌غداش باس له‌وه‌ ده‌ك��ه‌ن كه‌ هه‌ڵه‌كه‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆی‌ كوردیش‪.‬‬

‫له‌ده‌ڤه‌ری سۆران‪ ،‬حكومه‌ت به‌وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه‌ده‌برێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫ی پۆسته‌‬ ‫ماوه‌یه‌كیزۆره‌ به‌شێكی‌ زۆر ‌‬ ‫حكومیه‌كانی ده‌ڤه‌ری سۆران‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه‌ده‌برێن‌و هاواڵتیانی‬ ‫ده‌ڤه‌ره‌كه‌ باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌به‌رژه‌وه‌ندیی حزب وایخواستوه‌‬ ‫پۆسته‌كان به‌و شێوه‌یه‌ بمێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‬ ‫هه‌ولێریش رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌كیاسایی‌و ئاسایی نیه‌‪،‬‬ ‫پۆسته‌ حكومیه‌كان بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه‌ببرێن‪.‬‬ ‫س��ۆرانده‌ڤه‌رێكی به‌رفراوانی سنوری‬ ‫پارێزگای هه‌ولێره‌و له‌چوار قه‌زاو ‪12‬ناحیه‌‬ ‫پێكهاتوه‌‪ ،‬له‌نێو ئه‌و پۆسته‌ حكومیانه‌ش‬ ‫كه‌ئێس��تا ل��ه‌و س��نوره‌دا به‌وه‌كاله‌ت‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌برێ��ن‪ ،‬بریتی��ن له‌هه‌ری��ه‌ك‬ ‫له‌قایمقامی ره‌واندز‪ ،‬سه‌رۆكی شاره‌وانی‬ ‫ره‌واندز‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری ناحیه‌ی وه‌رتێ‪،‬‬

‫س��ه‌رۆكی ش��اره‌وانی وه‌رتێ‪ ،‬سه‌رۆكی‬ ‫شاره‌وانی سۆران‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی‬ ‫س��یده‌كان‪ ،‬قایمقامی مێرگه‌س��ۆریش‬ ‫تا نزیكه‌ی‌ مانگێك پێش ئێس��تا‪ ،‬هه‌ر‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی‬ ‫گۆڕه‌تو به‌ڕێوه‌براوه‌‪ ،‬ئێستاش كه‌سێكی‬ ‫ب��ۆ ده‌ستنیش��انكراوه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم به‌پێی‬ ‫زانیاریی��ه‌كان تاك��و ئێس��تا فه‌رمانی‬ ‫ده‌ستبه‌كاربونی به‌فه‌ڕمی بۆ ده‌رنه‌چوه‌‪.‬‬ ‫چاالكوان��ی مه‌ده‌ن��ی‪ ،‬هه‌ندرێ��ن‬ ‫عه‌ب��دواڵ نیگه‌ران��ه‌ له‌به‌ڕێوه‌بردن��ی‬ ‫به‌شێك له‌پۆس��ته‌كانی ده‌ڤه‌ری سۆران‬ ‫به‌وه‌كال��ه‌ت‌و به‌ئاوێن��ه‌ی راگه‌یان��د‪"،‬‬ ‫جێگه‌ی داخه‌ دوای تێپه‌ڕینی ئه‌و هه‌مو‬ ‫ماوه‌ زۆره‌‪ ،‬كه‌چی هێشتاش پۆسته‌كان‬ ‫به‌وه‌كال��ه‌ت به‌ڕێوه‌ده‌برێ��ن"‪ .‬هه‌ندرێن‬ ‫پرسیاری ئه‌وه‌ ده‌كات ئاخۆ له‌مسنوره‌دا‬ ‫كه‌سێكی ش��یاوو شایس��ته‌ی تێدا نیه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و پۆس��تانه‌ به‌هه‌میشه‌یی به‌ڕێوه‌‬ ‫ببات؟‬ ‫هه‌ندرێ��ن ده‌ڵێت‪" ،‬به‌ڕاس��تی ئه‌مه‌‬

‫ئه‌و وتیشی‪"،‬ئه‌وه‌نده‌ی زانیاریم هه‌یه‌‬ ‫له‌لێدوانێك��دا به‌ئاوێن��ه‌ی راگه‌یاند كه‌‬ ‫ئه‌و نزیك��ه‌ی س��ێجار داوای له‌وه‌زیری هه‌مو فراكس��یۆنه‌كانی ن��او ئه‌نجومه‌ن‬ ‫شاره‌وانیی كردوه‌ له‌پۆسته‌كه‌ الببرێت‪ ،‬ه��اوڕان له‌س��ه‌رئه‌وه‌ی ك��ه‌ پۆس��ته‌‬ ‫حكومیه‌كان له‌بری وه‌كاله‌ت‪ ،‬پێویس��ته‌‬ ‫به‌اڵم قبوڵ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫تێل��ی وتی��ش‪" ،‬ه��ه‌ر س��ه‌رۆك به‌هه‌میش��ه‌یی پڕبكرێن��ه‌وه‌"‪ .‬ئ��ه‌و‬ ‫ش��اره‌وانییه‌ك ك��ه‌ الببرێ��ت‪ ،‬ئه‌وه‌ی ئه‌ندام��ه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر‬ ‫دێته‌ جێگه‌كه‌ی به‌وه‌كاله‌ت پۆسته‌كه‌ی ئه‌وه‌ش��ی رونكرده‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ چیتر‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌بات‪ ،‬تا ئه‌وكاته‌ی هه‌ڵبژاردنی پۆس��ته‌كان به‌وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه‌ نه‌برێن‪،‬‬ ‫شاره‌وانیه‌كان ئه‌نجامده‌درێت‪ ،‬كه‌ چه‌ند چونك��ه‌ "به‌هیچ ش��ێوه‌یه‌ك یاس��ایی‌و‬ ‫ساڵێكیشه‌ هه‌ڵبژاردن نه‌كراوه‌و له‌الیه‌ن ئاس��ایی نیه‌ كه‌ پۆس��تێكی حكومیی‬ ‫بۆ م��اوه‌ی چه‌ندی��ن س��اڵبه‌وه‌كاله‌ت‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌هه‌ڵنه‌بژێرراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆی��ه‌وه‌ دلێ��ر پیرۆمه‌ری‪ ،‬به‌ڕێوه‌ببرێت‪ ،‬به‌اڵم حزبی ده‌سه‌اڵت له‌و‬ ‫ره‌وان��دز به‌ڕێوه‌ده‌ب��ات‪ ،‬به‌ئاوێن��ه‌ی‬ ‫راگه‌یان��د‪ ،‬ك��ه‌ ئ��ه‌و وه‌ك��و قایمقامی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌ن��ی پارێزگای هه‌ولێر س��نوره‌ به‌یاس��ای خۆیانئه‌م بابه‌ته‌یان‬ ‫به‌وه‌كاله‌تیره‌وان��دز‪ ،‬ناتوانێ��ت لێدوان له‌سه‌رلیس��تی بزوتن��ه‌وه‌ی گ��ۆڕان‪ ،‬به‌یاسایی كردوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ��ی زانیارییه‌كان��ی ئاوێنه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫له‌س��ه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ بدات‪"،‬چونكه‌ ئه‌مه‌ له‌لێدوانێك��دا ب��ۆ ئاوێن��ه‌ جه‌خت��ی‬ ‫په‌یوه‌ندی��ی به‌الیه‌ن��ه‌ سیاس��یه‌كانی‌ له‌س��ه‌رئه‌وه‌كرده‌وه‌ كه‌ به‌ش��ێكی ئه‌و یه‌كێك له‌و پۆس��تانه‌ی ك��ه‌ له‌ده‌ڤه‌ری‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێره‌وه‌ هه‌یه‌و دۆخه‌و به‌ڕێوه‌بردنی پۆسته‌ حكومیه‌كان سۆران به‌وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه‌ده‌برێن‪ ،‬نادرێن‬ ‫ئه‌وان ده‌توانن بڕیار له‌س��ه‌ر پرس��ێكی به‌وه‌كاله‌ت‪ ،‬په‌یوه‌ندیی به‌وه‌و‌ه هه‌یه‌ كه‌ به‌هیچ الیه‌نێكی سیاسیی‌و ئه‌وپۆستانه‌‬ ‫تاكو ئێس��تا هه‌مو الیه‌نه‌كان به‌ته‌واوی الی پارتی خ��ۆی ده‌مێننه‌وه‌و چه‌ندین‬ ‫وه‌ها بده‌ن"‪.‬‬ ‫حه‌كیمتێل��ی كه‌ ماوه‌ی چوار س��اڵه‌ نه‌گه‌یشتونه‌ته‌ ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر ئیداره‌ی كه‌س��یش خۆیان ئاماده‌كردوه‌ بۆئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و پۆستانه‌یان پێبدرێت‪.‬‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت سه‌رۆكی شاره‌وانی سۆرانه‌‪ ،‬خۆجێی پارێزگای هه‌ولێر‪.‬‬

‫هه‌ر سه‌رۆك شاره‌وانییه‌ك كه‌ الببرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی دێته‌ جێگه‌كه‌ی به‌وه‌كاله‌ت پۆسته‌كه‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌بات‪ ،‬تا ئه‌وكاته‌ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫شاره‌وانیه‌كان ئه‌نجامده‌درێت‬ ‫شكستی ئیداره‌و حوكمڕانی ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌‬ ‫نیشانده‌دات‪ ،‬به‌تایبه‌ت تائێستاش حزب‬ ‫حكومه‌ت��ه‌و حكومه‌تی��ش حزبه‌"‪.‬ئه‌م‬ ‫بۆچون��ه‌ به‌ته‌نها بۆچونی هه‌ندرێن نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو زۆرێ��ك له‌و هاواڵتیانه‌ی ده‌ڤه‌ری‬ ‫سۆران كه‌ ئاوێنه‌ قسه‌ی له‌گه‌ڵ كردون‪،‬‬ ‫هه‌مانبۆچونی��ان هه‌یه‌و به‌ش��ێوه‌یه‌كی‬ ‫دیكه‌ گوزارشتی‌ لێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫سیروان رۆژبه‌یانی كه‌ ماوه‌ی نزیكه‌ی‬ ‫ساڵێكه‌ به‌وه‌كاله‌ت پۆس��تی قایمقامی‬

‫عێراق‬

‫)‪ )458‬سێشه‌مم ‌ه ‪2014/12/23‬‬

‫عه‌بادی‌ سه‌د رۆژی‌ یه‌كه‌م ‌ی ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی‌ به‌ڕێكرد‬

‫‪7‬‬

‫پرۆفایل‬

‫ی به‌سه‌رچو‬ ‫ی ناوخۆی ‌‬ ‫ی دوژمن‌و قه‌یران ‌‬ ‫ی دروستكردن ‌‬ ‫ی كورد‪ :‬سه‌رده‌م ‌‬ ‫پارله‌مانتارێك ‌‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬

‫ی‬ ‫ی پۆست ‌‬ ‫ی سه‌د رۆژ له‌وه‌رگرتن ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫له‌الیه‌ن حه‌یده‌ر عه‌بادییه‌وه‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ كورد رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫كێشه‌كانی‌ عێراق هێند‌ه زۆرن‬ ‫ی زیاتر‌ه بۆ‬ ‫پێویستیان به‌كات ‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنیان‪ ،‬داواشده‌كات‬ ‫ی ژێر‬ ‫ئازادكردنی‌ ناوچه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ عێراق‌و ره‌وانه‌كردن ‌‬ ‫ی داهاتو بۆ پارله‌مان‌و‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫بودجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاواره‌كان بۆ شوێن ‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫خۆیان‪ ،‬ببێت ‌ه ئه‌وله‌ویه‌ت ‌‬ ‫حكومه‌ت‪.‬‬ ‫له‌زۆرێ��ك له‌واڵت��ان‪ ،‬دوای‌ ئ��ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاڵوگۆڕ له‌س��ه‌رۆكایه‌تی‌ حكومه‌تدا‬ ‫ده‌كرێت‌و ماوه‌ی‌ سه‌د رۆژی‌ به‌سه‌ردا‬ ‫تێپ��ه‌ڕ ده‌بێ��ت‪ ،‬هه‌ڵس��ه‌نگاندن بۆ‬ ‫كاره‌كانی‌ حكومه‌ت��ی‌ نوێ‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ب��ه‌ڕای‌ چاودێران ئه‌و ماوه‌یه‌‬ ‫به‌س��ه‌ ب��ۆ هه‌ڵس��ه‌نگاندنی‌ توانای‌‬ ‫حكوم��ه‌ت له‌مامه‌ڵه‌كردن��ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و كێش��ه‌و گرفتان��ه‌ی‌ كه‌ دوچاری‌‬ ‫واڵت بۆت��ه‌وه‌‪ .‬ب��ه‌اڵم هه‌ندێكی‌ تر‬ ‫ده‌ڵێن بۆ عێراق س��ه‌د رۆژ كه‌مه‌ بۆ‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنی‌ حكومه‌ت‪.‬‬ ‫رۆژی‌ (‪‌)2014/9/8‬و دوای‌ پێنج مانگ‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ پارله‌مانی‌ عێراق‪ ،‬پاش‬ ‫كێشمه‌كێش��ێكی‌ زۆر له‌نێوان نوری‌‬ ‫مالیكی‌‌و حه‌یده‌ر عه‌ب��ادی‌‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫پارله‌مانی‌ عێراقه‌وه‌ متمانه‌ به‌خشرایه‌‬ ‫عه‌ب��ادی‌ ب��ۆ پێكهێنان��ی‌ كابینه‌ی‌‬ ‫حكوم��ه‌ت‪ .‬حكومه‌تی‌ نوێ��ش هاته‌‬ ‫سه‌ر خه‌زێنه‌یه‌كی‌ به‌تاڵ‌و بودجه‌یه‌كی‌‬ ‫پڕ له‌كورتهێن��ان‌و دابه‌زینی‌ كتوپڕی‌‬ ‫نرخ��ی‌ ن��ه‌وت‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ل��ه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌كدارانی‌ داعش ده‌س��تیان به‌سه‌ر‬ ‫سێیه‌كی‌ خاكی‌ عێراقدا گرتبو‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستانی‌‬ ‫ف��ارس بریفكان��ی‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ��ت‬ ‫ئه‌و گرفت‌و كێش��انه‌ی‌ توشی‌ عێراق‬ ‫بون پێویس��تی‌ به‌كاتی‌ زیاتره‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناتوانرێت له‌ماوه‌یه‌ك��ی‌ دیاریكراودا‬ ‫توانای‌ حكومه‌ت له‌چاره‌سه‌ركردنیان‬ ‫هه‌ڵبسه‌نگێنرێت‪ .‬وتیشی‌ "حكومه‌تی‌‬ ‫ن��وێ‌ كۆمه‌ڵێك كێش��ه‌ی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫ده‌ره‌ك��ی‌ كه‌ڵه‌كه‌ب��وی‌ حكومه‌ت��ی‌‬ ‫پێشوی‌ بۆ به‌جێماوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌الی‌ ئه‌م پارله‌مانتاره‌ كورده‌وه‌‬

‫حه‌یده‌ر عه‌بادی‬

‫به‌ده‌ر له‌كێشه‌كانی‌ ناوخۆ‪ ،‬یه‌كێك له‌و كێشانه‌ی‌ حكومه‌تی‌ نو ‌ێ‬ ‫هه‌وڵی‌ باشكردنی‌ داوه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌ ده‌ره‌كیه‌كانی‌ عێراقه‌ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ توركیاو سعودییه‌‪ ،‬چونكه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ به‌غداو ئه‌نقه‌ره‌و‬ ‫ریاز له‌سه‌رده‌می‌ حكومه‌تی‌ رابردودا زۆر به‌ره‌و گرژی‌ رۆیشت‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ نوێ��دا ئه‌رێنیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ئێستادا س��ه‌رده‌می‌ دروستكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫دوژمن‌و قه‌یران��ی‌ ناوخۆیی‌‌و ده‌ره‌كی‌‬ ‫به‌س��ه‌رچوه‌‪ ،‬له‌وه‌اڵم��ی‌ ئه‌وه‌ش��دا‬ ‫پێویسته‌ حكومه‌ت له‌ماوه‌ی‌ داهاتودا‬ ‫چ��ی‌ بكاته‌ ئه‌وله‌ویه‌ت��ی‌ كاره‌كانی‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ��ت "ده‌بێ��ت حكومه‌ت��ی‌ نوێ‌‬ ‫رزگاركردن��ی‌ ئه‌و ناوچان��ه‌ی‌ له‌ژێر‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ داعش��دان‪ ،‬په‌سه‌ندكردنی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ ساڵی‌ داهاتو به‌هاناوه‌چونی‌‬ ‫ئاواره‌كان‌و كاركردن بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ‬ ‫ناوچه‌كانی‌ خۆیان بكاته‌ ئه‌وله‌ویه‌تی‌‬ ‫خۆیان‪.‬‬ ‫ئه‌مس��اڵه‌وه‌‬ ‫له‌س��ه‌ره‌تای‌‬

‫په‌یوه‌ندییه‌كان��ی‌ نێ��وان حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‌و عێراق ئاڵۆزی‌ زۆری‌ به‌خۆو‌ه‬ ‫بین��ی‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ نوری‌‬ ‫مالیكی‌ س��ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ پێش��وی‌‬ ‫عێ��راق به‌ش��ه‌ بودج��ه‌و موچ��ه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ران��ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس��تانی‌‬ ‫ب��ڕی‌‪ .‬ب��ه‌اڵم له‌س��ه‌ره‌تای‌ ئ��ه‌م‬ ‫مانگ��ه‌دا هه‌ریه‌ك��ه‌ له‌هه‌ولێرو به‌غدا‬ ‫له‌باره‌ی‌ ن��ه‌وت‌و بودج��ه‌و موچه‌ی‌‬ ‫پێش��مه‌رگه‌وه‌ رێكه‌وتنێك��ی‌ نوێیان‬ ‫واژوكرد‪ ،‬بڕیاروایه‌ له‌سه‌ره‌تای‌ ساڵی‌‬ ‫داهات��ودا ئه‌و رێكه‌وتنه‌ بچێته‌ بواری‌‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاسایبونه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان‬

‫هه‌ولێرو به‌غدا له‌سه‌رده‌می‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عه‌بادی��دا‪ ،‬ب��ه‌الی‌ پارله‌مانتارانه‌و‌ه‬ ‫هه‌نگاوێكی‌ گرنگه‌و س��ه‌ره‌تایه‌كه‌ بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێش��ه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫عێ��راق‪ .‬له‌وباره‌ی��ه‌وه‌ پارله‌مانتاری‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ نیشتیمانی‌ ریحاب عۆده‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌ به‌دروستی‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ بكرێت‪ ،‬ده‌بێته‌ هه‌نگاوێكی‌‬ ‫گرنگ بۆ چاره‌س��ه‌ری‌ كۆی‌ كێش��ه‌‬ ‫ناوخۆییه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ واڵت"‪.‬‬ ‫حكومه‌تی‌ پێش��وی‌ عێ��راق به‌ته‌نها‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ هه‌رێم��ی‌ كوردس��تاندا‬ ‫له‌كێش��ه‌دا نه‌ب��و‪ ،‬به‌ڵك��و له‌گ��ه‌ڵ‬ ‫عه‌ره‌به‌سوننه‌كانیشدا په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬

‫گ��رژو ئاڵۆزی‌ هه‌بو‪ .‬به‌اڵم حكومه‌تی‌‬ ‫نوێی‌ عێ��راق كۆمه‌ڵێك بڕیاری‌ نوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ س��وننه‌كان ده‌ركرد‪،‬‬ ‫ئه‌و هه‌نگاوانه‌ش به‌الی‌ سوننه‌كانه‌وه‌‬ ‫هه‌نگاوی‌ ئه‌رێنی‌ گرنگن‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی��ه‌وه‌ پارله‌مانتاری‌ س��وننه‌‬ ‫حامید موتڵه‌گ‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت له‌سه‌د‬ ‫رۆژی‌ رابردودا كۆمه‌ڵێك ده‌سكه‌وتی‌‬ ‫باش به‌دیهاتون‪ ،‬به‌اڵم بۆ به‌دیهاتنی‌‬ ‫ت��ه‌واوی‌ داواكارییه‌كانی��ان داوای‌‬ ‫هاوكاری‌‌و یارمه‌ت��ی‌ هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌وباره‌ی��ه‌وه‌ ده‌ڵێت "نیازی‌‬ ‫باش هه‌ی��ه‌و هه‌وڵ��ی‌ زۆر دراوه‌ بۆ‬ ‫البردنی‌ له‌مپه‌ره‌كان‪ ،‬به‌اڵم پێویستمان‬ ‫به‌هاوكاری‌ هه‌موان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫به‌ده‌ر له‌كێش��ه‌كانی‌ ناوخۆ‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫ل��ه‌و كێش��انه‌ی‌ حكومه‌ت��ی‌ ن��وێ‌‬ ‫هه‌وڵی‌ باش��كردنی‌ داوه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫ده‌ره‌كیه‌كان��ی‌ عێراق��ه‌ به‌تایبه‌ت��ی‌‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ توركیاو س��عودییه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ به‌غداو ئه‌نقه‌ره‌و ریاز‬ ‫له‌س��ه‌رده‌می‌ حكومه‌تی‌ رابردودا زۆر‬ ‫به‌ره‌و گرژی‌ رۆیشت‪ .‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫س��عودییه‌ بڕیاری��داوه‌ باڵێوزخان��ه‌‬ ‫له‌به‌غدا بكات��ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه��ا دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ س��ه‌رۆك وه‌زیران��ی‌ توركیا‬ ‫س��ه‌ردانی‌ به‌غدای‌ ك��رد‪ ،‬بڕیاروایه‌‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراقیش سه‌ردانی‌‬ ‫توركیا بكات‪ ،‬پاشان سه‌رۆك كۆماری‌‬ ‫توركیاش سه‌ردانی‌ به‌غدا بكات‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ عێراق له‌س��ه‌ر لیستی‌‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‌و ئه‌ندامی‌‬ ‫لیژن��ه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان��ی‌ دره‌وه‌ی‌‬ ‫پارله‌مان رێناس جانۆ‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫هه‌ر س��ێ‌ س��ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی‌ عێراق‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ سه‌د رۆژی‌ رابردودا هه‌وڵی‬ ‫زۆری��ان داوه‌ ب��ۆ ئاس��ایكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان‌و به‌ره‌و پێشبردنیان‪،‬‬ ‫وتیش��ی‌ "ئاكام��ی‌ هه‌نگاوه‌كانی��ان‬ ‫ئه‌رێنی‌ بون"‪.‬‬ ‫له‌ب��اره‌ی‌ ئاماژه‌كان��ی‌ باش��بونی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی��ه‌ ده‌ره‌كیه‌كان��ی‌ عێراق‪،‬‬ ‫ئ��ه‌و پارله‌مانتاره‌ ب��اس له‌وه‌ده‌كات‬ ‫حكومه‌ت��ی‌ كوه‌یت رازیبوه‌ له‌س��ه‌ر‬ ‫دواخستنی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ قه‌رزه‌كانی‌‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬هه‌روه‌ها سعودییه‌ بڕیاریداوه‌‬ ‫باڵێوزخانه‌ بكاته‌‪ ،‬وتیش��ی‌ "جگه‌له‌و‬ ‫واڵتانه‌ په‌یوه‌ندییه‌كان له‌گه‌ڵ واڵتانی‌‬ ‫قه‌ته‌رو ئێ��ران‌و ئیم��ارات‌و ئوردن‌و‬ ‫واڵتان��ی‌ رۆژئ��اوا به‌ره‌و باش��بون‬ ‫رۆیشتون"‪.‬‬

‫"چاره‌سه‌ر ‌ی سیاسیی‌ كێشه‌كان ‌ی عێراق‬ ‫رێگرتنه‌ له‌ده‌ستوه‌ردان ‌ی ئێران"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫رێكخراوێكی‌ ئه‌وروپی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌ره‌وشی‌ عێراق‪ ،‬جه‌خت‬ ‫ی‬ ‫له‌وه‌ده‌كاته‌و‌ه دۆخی‌ ئێستا ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق ده‌ره‌نجامی‌ راده‌ستكردن ‌‬ ‫عێراقه‌ له‌الیه‌ن ئه‌مه‌ریكاوه‌ به‌ئێران‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها هاوكاری‌ نێوان ئه‌و دو‬ ‫ی‬ ‫ی داعشدا به‌هه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫واڵته‌ش له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫كوشنده‌ ناوده‌بات‪ ،‬ئاماژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌وه‌شده‌كات بۆ به‌ره‌نگاربونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫داعش‪ ،‬ده‌بێت پشت به‌به‌دیل ‌‬ ‫فیكری‌‌و ئاینی‌ ببه‌سترێت‪.‬‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی ئه‌وروپ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ�� ‌ه ‌‬ ‫س��ه‌رۆك ‌‬ ‫ی عێراق ئیس��ترۆن ستیڤنسۆن‪،‬‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌وتارێكیدا باس له‌وه‌ده‌كات له‌ده‌ی ‌ه ‌‬ ‫ی به‌سه‌ر‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫رابردودا ئێران كۆنترۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراقدا سه‌پاندوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫ی میلیشیا‬ ‫دروس��تكردن‌و به‌هێزكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ش��یعه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها كۆنترۆڵكردن ‌‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت ‌ه ناوچه‌یی��ه‌كان‪ ،‬ئه‌م�� ‌ه‬ ‫ی میلیش��یاو گروپ�� ‌ه‬ ‫جگه‌ل��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئێ��ران‬ ‫ی الیه‌نگ��ر ‌‬ ‫چه‌كداره‌كان�� ‌‬ ‫له‌پۆست ‌ه سیادیی ‌ه سیاسی‌‌و سه‌ربازی‌‌و‬ ‫ی عێراقدا بونه‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌منی‌‌و ئابورییه‌كان ‌‬ ‫كاربه‌ده‌ست‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ك ‌ه پێشتر سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق بو‌ه له‌پارله‌مان ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ێ هۆكار‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬رونیده‌كاته‌و‌ه س�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ژمون ‌‬ ‫ی فراوانبون�� ‌‬ ‫بونه‌ت ‌ه ه��ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران به‌سه‌ر عێراقدا‪ ،‬ئه‌وانیش‪ :‬بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌س��ه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ن��ور ‌‬

‫ی‬ ‫ی (‪ ،)2006‬رێكه‌وتن ‌‬ ‫عێراق له‌س��اڵ ‌‬ ‫ی نێوان به‌غداو واشنتۆن‌و‬ ‫س��تراتیژ ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ری��كا‬ ‫ی هێزه‌كان�� ‌‬ ‫كش��انه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئ��ه‌و رێكه‌وتن��ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه��ا‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیدار‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێمایه‌ت�� ‌‬ ‫سیاس��یه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیداره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئۆبام��ا‌و شكس��تهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرو زه‌به‌ند ‌‬ ‫ی نفوز ‌‬ ‫له‌ئیحتواكردن ‌‬ ‫ئێران له‌عێراقدا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌یران ‌‬ ‫سۆن‪ ،‬له‌وتاره‌كه‌یدا له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی روبه‌ڕوبونه‌و‌هی‌‌و‬ ‫داع��ش‌و چۆنێت�� ‌‬ ‫ی ئێ��ران له‌ناوچه‌ك��ه‌دا‬ ‫ده‌س��وه‌ردان ‌‬ ‫ی له‌عێ��راق‪ ،‬ئام��اژ‌ه‬ ‫به‌تایبه‌ت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس��تا ‌‬ ‫ب��ه‌وه‌ده‌كات قه‌یرانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسه‌ت ‌ه هه‌ڵه‌كان ‌‬ ‫عێراق ده‌ره‌نجام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫ی روخان ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بو‌ه له‌دوا ‌‬ ‫ی (‪ .)2003‬هه‌روه‌ك‬ ‫به‌عسه‌و‌ه له‌ساڵ ‌‬ ‫ده‌ڵێت "گه‌وره‌ترین هه‌له‌ك ‌ه ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ی‬ ‫ی تاز‌ه ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫كردی‌‪ ،‬به‌جێهێشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بو به‌ئێران ‌‬ ‫عێراق‌و پێشكه‌ش��كردن ‌‬ ‫نه‌ی��اری‌‌و به‌كرێگیراوه‌كانی‌‪ .‬ئێرانیش‬ ‫ی‬ ‫ی فراوانكردن ‌‬ ‫ی له‌پێن��او ‌‬ ‫ئه‌م ده‌رف ‌ه ‌‬ ‫ی له‌عێ��راق‌و ناوچه‌كه‌دا‬ ‫ی خ��ۆ ‌‬ ‫نفوز ‌‬ ‫قۆسته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی وتاره‌كه‌یدا‪،‬‬ ‫ی دیك�� ‌ه ‌‬ ‫له‌به‌ش��ێك ‌‬ ‫ئ��ه‌و سیاس��ه‌تمه‌دار‌ه ئه‌وروپی��ه‌‪،‬‬ ‫ی ده‌ركه‌وتن‌و‬ ‫به‌ش��ێك له‌هۆكاره‌كان�� ‌‬ ‫ی داع��ش‪ ،‬ده‌گێڕێته‌و‌ه‬ ‫س��ه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ی ن��ور ‌‬ ‫ب��ۆ سیاس��ه‌ته‌كان ‌‬ ‫ی عێراق‪،‬‬ ‫ی پێش��و ‌‬ ‫س��ه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و سیاس��ه‌ته‌كان ‌‬ ‫چونك ‌ه به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وروژاندن�� ‌‬ ‫ی بوه‌ت�� ‌ه ه��ۆ ‌‬ ‫مالیك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س��وننه‌كان‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ناڕه‌زای�� ‌‬ ‫ی سه‌ركوتكردوه‌‌و‬ ‫ی سوننه‌كان ‌‬ ‫به‌توند ‌‬

‫قه‌یرانه‌كانی‌ ئێستای‌‬ ‫عێراق ده‌ره‌نجامی‌‬ ‫سیاسه‌ته‌ هه‌ڵه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بوه‌ له‌دوای‌‬ ‫روخانی‌ رژێمی‌‬ ‫به‌عسه‌وه‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪2003‬‬ ‫ی په‌راوێزیخستون‌و‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫له‌پرۆس ‌ه ‌‬ ‫ی جه‌س��ته‌ییان‪،‬‬ ‫كه‌وتۆت ‌ه پاكتاوكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سونن ‌ه ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت چه‌ند سه‌ركرده‌یه‌ك ‌‬ ‫ناچاركرد عێراق به‌جێبهێڵن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ی ناوب��راو‪ ،‬البردن�� ‌‬ ‫به‌ڕا ‌‬ ‫ی به‌هێز بو له‌ئێران درا‪،‬‬ ‫ش��ه‌پازله‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئێ��ران به‌دو رێگا‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ه��ۆكار ‌‬

‫ی‬ ‫كاریده‌ك��رد‪ ،‬یه‌ك��ه‌م‪ :‬به‌هێزكردن�� ‌‬ ‫ی‬ ‫میلیش��یا ش��یعه‌كان بۆ س��ه‌پاندن ‌‬ ‫ی به‌س��ه‌ر گه‌وره‌ترین‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫كۆنترۆڵ ‌‬ ‫ی عێراق��دا‪ ،‬دوه‌م‬ ‫ی خاك�� ‌‬ ‫روب��ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫به‌رده‌وامی��دان به‌پالنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب��ۆ البردن ‌‬ ‫ی مالیك�� ‌‬ ‫به‌هێزكردن�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "س��ه‌پاندن ‌‬ ‫عه‌ب��ادی‌‪ ،‬به‌ئامانج�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی ته‌واوه‌ت ‌‬ ‫كۆنترۆڵ ‌‬ ‫به‌سه‌ر حكومه‌تی‌ عێراقدا"‪.‬‬ ‫‪)2008‬‬ ‫(‪‌2007‬و‬ ‫ی‬ ‫له‌س��ااڵن ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ری��كا‬ ‫ی س��وپا ‌‬ ‫دا فه‌رمان��د‌ه ‌‬ ‫له‌عێراق ژه‌ن��ه‌راڵ دیڤد په‌ترایۆس بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی قاعی��د‌ه له‌پارێزگاكان ‌‬ ‫ده‌رپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ی عێراق‪ ،‬له‌هۆز‌ه س��وننه‌كان‬ ‫رۆژئاوا ‌‬ ‫ی دروس��تكرد‪،‬‬ ‫ی س��ه‌حو‌ه ‌‬ ‫چه‌كداران ‌‬ ‫ی رابردودا‬ ‫ی له‌سااڵن ‌‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫به‌اڵم نور ‌‬ ‫ی هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه وه‌كو‬ ‫ئه‌و هێز‌ه ‌‬ ‫ی تر‬ ‫س��ۆن ده‌ڵێت "ئ��ه‌وه‌ش هێند‌ه ‌‬ ‫دۆخه‌ك ‌هی‌ خراپتر كرد"‪.‬‬ ‫ی عێراق‪،‬‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ ئازاد ‌‬ ‫ی ئه‌وروپ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‪ ،‬هێما بۆ ئ��ه‌وه‌ده‌كات هه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی عێ��راق ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ئێس��تا ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌یتوانی��و‌ه هۆزه‌كان‌و س��وننه‌كان ‌‬ ‫ی چه‌كدارییان‬ ‫عێراق یه‌كبخات‌و هێزێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ دروست بكات‪ ،‬ئه‌وه‌ش بۆت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆردومان�� ‌ه ئاس��مانیه‌كان ‌‬ ‫ئ��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌وتۆ به‌داعش‬ ‫هاوپه‌یمان��ان زیانێك ‌‬ ‫نه‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫كۆتایهێن��ان‬ ‫ی‬ ‫به‌مه‌به‌س��ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌كدار ‌‬ ‫به‌تون��دڕه‌وی‌‌و دی��ارد‌ه ‌‬ ‫له‌ناوچ�� ‌ه س��ونن ‌ه نش��ینه‌كاندا‪،‬‬ ‫ئ��ه‌و سیاس��ه‌تمه‌دار‌ه ئه‌وروپی�� ‌ه‬

‫ی كارا‬ ‫پێشنیارده‌كات‪ ،‬به‌ش��دارییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌هێ��ز‌ه سیاس��ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ‌‬ ‫ی سیاسیدا بكرێت‪،‬‬ ‫سونن ‌ه له‌پرۆس�� ‌ه ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی نوێ�� ‌‬ ‫هه‌روه‌ه��ا حكومه‌ت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ په‌یڕه‌و بكات‌و خۆ ‌‬ ‫ی نو ‌‬ ‫سیاسه‌تێك ‌‬ ‫ی ئێران دروبخاته‌وه‌‪ ،‬پاشان‬ ‫له‌هه‌ژمون ‌‬ ‫ی ده‌بن ‌ه‬ ‫ی به‌دور بگرێت له‌و كاران ‌ه ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناكۆكی‌‌و هه‌س��ت ‌‬ ‫ی وژواندن�� ‌‬ ‫ه��ۆ ‌‬ ‫ی هه‌مو ئه‌وانه‌ش‬ ‫تایه‌فه‌گه‌ری‌‪ ،‬سه‌ربار ‌‬ ‫گروپ ‌ه چه‌كدار‌ه ش��یعه‌كان له‌ناوچ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫س��ونیه‌كان ده‌ربكرێ��ت‌و ژینگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس�� ‌‬ ‫گونجاو بۆ ئاش��تبونه‌و‌ه ‌‬ ‫بنیاد بنرێت‪.‬‬ ‫ئیس��ترۆن ستیڤنس��ۆن‪ ،‬باسكردن‬ ‫ی له‌گ��ه‌ڵ تاران‬ ‫ی ه��اوكار ‌‬ ‫له‌ئه‌گ��ه‌ر ‌‬ ‫ی عێراق‪،‬‬ ‫ی قه‌یران�� ‌‬ ‫ب��ۆ چاره‌س��ه‌ر ‌‬ ‫ی كوش��ند‌ه ده‌زانێ��ت‪،‬‬ ‫به‌هه‌ڵه‌یه‌ك�� ‌‬ ‫ی ئێران‬ ‫چونك ‌ه پێیوای ‌ه "ده‌ستوه‌ردان ‌‬ ‫ی عه‌بادی‌‌و‬ ‫ی الوازبون�� ‌‬ ‫ده‌بێت�� ‌ه ه��ۆ ‌‬ ‫ی عێراق"‪،‬‬ ‫ی حكومه‌ت�� ‌‬ ‫شكس��تهێنان ‌‬ ‫ێ ده‌بێت‬ ‫ی نو ‌‬ ‫بۆی ‌ه ده‌ڵێت "چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫ی ئێران‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫رێگرتن بێت له‌نفوز ‌‬ ‫ی هه‌میشه‌یی ‌ه بۆ‬ ‫ی سیاس�� ‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه عێراق‌و ناوچه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی تایه‌ف ‌‬ ‫شه‌ڕ ‌‬ ‫گرفتار كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ره‌نگاربون��ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌مه‌به‌س��ت ‌‬ ‫ی ده‌زانێت پشت‬ ‫داعش‪ ،‬به‌پێویس��ت ‌‬ ‫ی ببه‌س��ترێت‪،‬‬ ‫ی فیكری‌‌و ئاین ‌‬ ‫به‌به‌دیل ‌‬ ‫ی له‌هێز‌ه‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌مه‌ریكا پشتیوان ‌‬ ‫ئیس�ل�امیی ‌ه لێبورده‌و دیموكراته‌كان‬ ‫ی‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا بكات‪ ،‬ئه‌وه‌ش بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫ی توندڕه‌وی ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌كان ‌‬ ‫وشك بكرێن‪.‬‬

‫ی داعش‬ ‫بۆمبه‌كان ‌‬

‫داعش ده‌س��ت ‌ی به‌سه‌ر هه‌ر ناوچه‌یه‌كدا‬ ‫گرتبێ‌‪ ،‬به‌تێكڕا ‌ی هه‌ردو مه‌ترێك بۆمبێكیان‬ ‫چاندوه‌‪ ،‬به‌پێ ‌ی س��ه‌رچاو‌ه ئه‌منیه‌كانیش‬ ‫داعش نه‌ته‌نها ماڵ‌و شه‌قامه‌كان‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئامێ��ر‌ه كاره‌باییه‌كان‌و دارو س��تونه‌كان ‌ی‬ ‫كاره‌باشیان بۆمبڕێژكردوه‌‪.‬‬ ‫رۆژ له‌دوا ‌ی رۆژ‪ ،‬هێزه‌كان ‌ی پێشمه‌رگه‌و‬ ‫س��وپا ‌ی عێراق ئه‌و ناوچان ‌ه ئازاد ده‌كه‌ن‬ ‫ك�� ‌ه ماو‌ه ‌ی چه‌ن��د مانگێك�� ‌ه چه‌كداران ‌ی‬ ‫داعش كۆنترۆڵیانكردون‪ ،‬له‌دوا ‌ی ش��ه‌ڕ ‌ی‬ ‫ده‌سته‌و یه‌خه‌ش له‌گه‌ڵ چه‌كداران‪ ،‬بۆمب ‌ه‬ ‫چێنراوه‌كانیش ده‌بن ‌ه له‌مپه‌ر ‌ی س��ه‌ره‌ك ‌ی‬ ‫به‌رده‌م پێش��ڕه‌وی ‌ی پێش��مه‌رگه‌و سوپا‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر به‌هۆ ‌ی ئ��ه‌و بۆمبانه‌و‌ه تا ئێس��تا‬ ‫ده‌یان پێشمه‌رگه‌و سه‌رباز ‌ی سوپا بونه‌ت ‌ه‬ ‫قوربانی‌‪.‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه ده‌س��كه‌وتن ‌ی ژم��ار‌ه ‌ی ته‌واو ‌ی‬ ‫ئه‌و بۆمبان ‌ه ‌ی داع��ش چاندویه‌ت ‌ی هه‌رگیز‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت�� ‌ی به‌رده‌س��ت نه‌كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌پێ ‌ی س��ه‌رچاو‌ه ئه‌منیه‌كان داعش هه‌ر‬ ‫ناوچه‌یه‌ك�� ‌ی گرتب��ێ‌‪ ،‬به‌تێك��ڕا ‌ی هه‌ردو‬ ‫مه‌ترێك بۆمبێك ‌ی چاندوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆمب ‌ی‬ ‫له‌ش��ه‌قامه‌كان‪ ،‬دی��وار‪ ،‬بێس��تان‪ ،‬ماڵ‌و‬ ‫فه‌رمانگ ‌ه حكومیه‌كان‪ ،‬ئامێر ‌ی كاره‌بایی‌‪،‬‬ ‫دار‪ ،‬س��تون ‌ی كاره‌با‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌و به‌جۆرێك‬ ‫چاندوه‌‪ .‬چڕ ‌ی بۆمب ‌ه چێنراوه‌كانیش به‌پێ ‌ی‬ ‫گرنگ�� ‌ی ناوچه‌كان ده‌گۆڕێ‌‪ ،‬به‌اڵم به‌زۆر ‌ی‬ ‫له‌نزیك شه‌قام ‌ه س��ه‌ره‌كیه‌كان هه‌ن‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ده‌بن ‌ه ڕێڕه‌و ‌ی په‌الماردانیان له‌الیه‌ن هێز‌ه‬ ‫ئه‌منیه‌كانه‌وه‌‪ .‬كاربه‌ده‌س��تێك ‌ی پارێزگا ‌ی‬ ‫س��ه‌اڵحه‌دین ده‌ڵێت "له‌رێگاكان ‌ی باشورو‬ ‫باكور ‌ی تكریت‪ ،‬هه‌ر س��ه‌د مه‌ترێك زیاتر‬ ‫له‌چل بۆمب ‌ی لێیه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رچاو‌ه ئه‌منیه‌كان‪ ،‬ئاشكرا ‌ی ده‌كه‌ن‬ ‫بۆمب��ه‌كان ل��ه‌و چ�� ‌هك‌و ته‌قه‌مه‌نیان�� ‌ه‬ ‫دروس��تكراون‪ ،‬ك ‌ه داعش له‌دوا ‌ی كه‌وتن ‌ی‬ ‫موسڵ‌و تكریت‌و ئه‌نباره‌و‌ه ده‌ستیانكه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه��ا زۆرێ��ك له‌چه‌كداره‌كان ‌ی داعش‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه ‌ی له‌سه‌رده‌م ‌ی رژێمدا‪ ،‬له‌ده‌زگاكان ‌ی‬ ‫موخابه‌رات‌و گارد ‌ی تایبه‌ت ‌ی كاریانكردوه‌‪،‬‬ ‫ش��اره‌زای ‌ی ته‌واوی��ان له‌دروس��تكردن ‌ی‬ ‫بۆمب‌و چۆنێت ‌ی بۆمبڕێژكردن ‌ی شوێنه‌كان‬ ‫هه‌ی��ه‌‪ .‬بۆمبه‌كانیش له‌ب��اروت‌و پارچ ‌ه ‌ی‬ ‫ه��او‌هن‌و مه‌دفه‌ع�� ‌ی‌و ده‌باب��ه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫بۆمبیش له‌جلیكان ‌ه ‌ی ئاسن ‌ی بیست لیتر ‌ی‬ ‫دروستده‌كرێن‪.‬‬ ‫ئه‌و بۆمبان ‌ه ‌ی چه‌كداران ‌ی داعش ده‌یچێنن‬ ‫چه‌ن��د جۆرێك��ن‪ ،‬هه‌ندێكیان س��اد‌هن‌و‬ ‫هه‌ندێك ‌ی دیكه‌شیان چه‌ند جۆرێكن‌و بریتین‬ ‫له‌كۆمه‌ڵێك بۆمب ك ‌ه پێكه‌و‌ه به‌ستراون‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫به‌ته‌قین��ه‌و‌ه ‌ی دانه‌یه‌كیان ئه‌وان ‌ی دیكه‌ش‬ ‫ده‌ته‌قنه‌وه‌‪ .‬به‌شێك له‌بۆمبه‌كانیش له‌ژێر‬ ‫زه‌و ‌ی شاردراونه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌رپرسێك ‌ی ئه‌من ‌ی‬ ‫ده‌ڵێ��ت "پوچه‌ڵكردنه‌و‌ه ‌ی هه‌ندێك بۆمب‬ ‫پێویس��ت ‌ی ب ‌ه حه‌وت كاژێر ده‌بێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌بر ‌ی ئه‌و‌ه له‌دوره‌و‌ه ده‌ته‌قێنرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌ڕێگه‌كان ‌ی بۆمبڕێژكردن شێو‌ه ‌ی‬ ‫راس��ته‌هێڵه‌‪ ،‬ك�� ‌ه به‌وت ‌ه ‌ی به‌رپرس��ان ‌ی‬ ‫ئه‌من�� ‌ی ئه‌م ش��ێواز‌ه بریتی�� ‌ه له‌چاندن ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵێك بۆمب له‌سه‌ر روبه‌رێك ‌ی فراوان‌و‬ ‫به‌س��تنه‌وه‌یان ب ‌ه پارچه‌یه‌ك ئاس��نه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێ��ك هه‌ر ش��تێك به‌ر ئ��ه‌و پارچ ‌ه‬ ‫ئاس��ن ‌ه بكه‌وێت ئ��ه‌وا هه‌م��و بۆمبه‌كان‬ ‫پێك��ه‌و‌ه ده‌ته‌قن��ه‌وه‌‪ .‬ئه‌و ئامێرانه‌ش�� ‌ی‬ ‫س��وپا ‌ی عێ��راق ب��ۆ پوچه‌ڵكردن��ه‌و‌ه ‌ی‬ ‫بۆم��ب به‌كاریانده‌هێنێت‪ ،‬ژماره‌یان كه‌مه‌و‬ ‫هه‌ندێكی��ان له‌كات�� ‌ی پوچه‌ڵكردن��ه‌و‌ه ‌ی‬ ‫بۆمبه‌كاندا تێكشكاون‪.‬‬ ‫به‌وت ‌ه ‌ی به‌رپرس��ان ‌ی ئه‌من ‌ی‌و س��وپا‪،‬‬ ‫له‌س��نور ‌ی پارێ��زگا ‌ی نه‌ین��ه‌وا ته‌نانه‌ت‬ ‫ته‌له‌فزیۆن‌وده‌رگاوماڵه‌كانیشبۆمبڕێژكراون‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌ی له‌كات ‌ی هه‌ڵكردنیاندا یه‌كس��ه‌ر‬ ‫بته‌قنه‌وه‌‪ .‬له‌ئه‌نباریش رێگا سه‌ره‌كیه‌كان‌و‬ ‫ستون ‌ی كاره‌باو محه‌ویله‌و ته‌نانه‌ت داریش‬ ‫بۆمبڕێژكراون‪ ،‬به‌جۆرێك له‌هه‌ر كۆاڵنێكدا‬ ‫حه‌وت ماڵیان بۆمبڕێژكردوه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆتای�� ‌ی مانگ�� ‌ی تش��رین ‌ی یه‌كه‌م ‌ی‬ ‫ئه‌مس��اڵدا‪ ،‬هێزه‌كان�� ‌ی س��وپا ‌ی عێراق‬ ‫ناوچ ‌ه ‌ی جه‌رف س��ه‌خه‌ر(‪60‬كم باشور ‌ی‬ ‫به‌غدا) له‌چنگ ‌ی چه‌كداران ‌ی داعش ده‌رهێنا‪،‬‬ ‫به‌وت ‌ه ‌ی چه‌كدارێك ‌ی ده‌ستگیركراو ‌ی داعش‬ ‫له‌و ناوچه‌ی��ه‌‪ ،‬فه‌رمانیان پێك��راو‌ه هه‌ر‬ ‫چه‌كدارێ��ك رۆژان ‌ه ده‌بێ��ت حه‌فتا بۆمب‬ ‫بچێنێ‌‪.‬‬ ‫بۆ بۆمبڕێژكردن ‌ی ئۆتۆمبێل‪ ،‬چه‌كداران ‌ی‬ ‫داع��ش له‌بر ‌ی م��اد‌ه ‌ی (ت ‌ی ئێ��ن تی‌)‪،‬‬ ‫م��اد‌ه ‌ی س��یفۆر به‌كارده‌هێن��ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫نیترات�� ‌ی ئه‌مۆنیا‪ ،‬ئه‌م ماده‌یه‌ش له‌ڕێگ ‌ه ‌ی‬ ‫دوكان ‌ی فرۆش��تن ‌ی ماد‌ه كش��توكاڵیه‌كان‬ ‫ده‌ستیانده‌كه‌وێت‪ ،‬پاشان له‌گه‌ڵ هه‌ندێك‬ ‫م��اد‌ه ‌ی تر تێكه‌اڵو ‌ی ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫ته‌قینه‌وه‌یه‌ك ‌ی به‌هێز دروست بكات‌و زیاتر‬ ‫زیان بخاته‌وه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫غازی هه‌رێم‌جێگا‌ به‌نه‌وتی‌ خاو له‌ق ده‌کات‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫"هه‌رێم غازێكی‌ سروشتیی‌زۆری‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئێستا له‌دنیادا بۆته‌ باشترین‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ وزه‌‌وجێی‌ به‌نه‌وتی‌ خاو‬ ‫له‌ق كردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت هه‌رێم‬ ‫سودێكی‌ زۆر له‌وه‌ ببینێ‌" پسپۆرێكی‌‬ ‫بواری‌ وزه‌ وه‌ها ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ ش��اره‌زایانی‌ ب��واری‌ وزه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ دابه‌زین��ی‌ نرخ��ی‌ نه‌وتی‌ خاو‬ ‫ده‌كرێت هه‌رێم سود له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫تری‌ وزه‌ وه‌ربگرێت كه‌ له‌هه‌رێمه‌كه‌یدا‬ ‫زۆره‌‌و ئه‌وی��ش غ��ازی‌ سروش��تیه‌‌و‬ ‫پێش��بینی‌ ده‌كرێ��ت یه‌ده‌گه‌كه‌ی‌ ‪3‬‬ ‫ترلیۆن مه‌تر س��ێجا بێت‪ .‬د‪.‬قه‌یوان‬ ‫س��یوه‌یلی‌ پس��پۆڕی‌ بواری‌ وزه‌ له‌و‬ ‫روه‌وه‌ ده‌ڵێت"باشیی‌ غازی‌ سروشتیی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ وه‌ك نه‌وت پاش��ماوه‌ی‌ نییه‌‪،‬‬ ‫بۆ پیشه‌سازیی‌ پیترۆكیمیاییشزۆرترین‬ ‫سودی‌ لێوه‌رده‌گیرێت"‪.‬‬

‫رۆژان��ه‌ له‌و جۆره‌ گازه‌‪ 700‬ملیۆن پ ‌‬ ‫ێ‬ ‫سێجا ده‌سوتێنرێ‌‪ ،‬به‌اڵم پێنج كێڵگه‌ی‌‬ ‫تر هه‌ن ك��ه‌ تایبه‌تن به‌به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫گازی‌ سروشتیی‌‪ ،‬دوانیان له‌هه‌رێمدان‌و‬ ‫ب��ۆ به‌رهه‌مهێنانی‌ كاره‌با س��ودیان‬ ‫لێوه‌رده‌گیرێ‌ ئه‌وانی��ش كێڵگه‌كانی‌‬ ‫كۆرمۆر‌و چه‌مچه‌ماڵن‪ ،‬سێ‌ كێڵگه‌كه‌ی‌‬ ‫تریشبریتین له‌سیبه‌ له‌به‌سرا‌و مه‌نسور‬ ‫له‌دیاله‌‌و عه‌كازیش له‌رومادی‌كه‌ ئه‌وی‌‬ ‫دواترینیان‪ ،‬گه‌وره‌ترین كێڵگه‌ی‌ گازی‌‬ ‫سروشتیه‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ عێراق‪.‬‬

‫له‌كام ناوچه‌دا زۆره‌؟‬ ‫پس��پۆڕی‌ ب��واری‌ وزه‌د‪.‬قه‌ی��وان‬ ‫سیوه‌یلی‌ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات یه‌ده‌گی‌‬ ‫گازی‌ سروش��تیی‌ هه‌رێمبه‌‪3‬ترلی��ۆن‬ ‫مه‌تر سێجا ده‌خه‌مڵێنرێ‌‪ ،‬به‌زۆرییش‬ ‫ده‌كه‌وێت�� ‌ه ناوچه‌كان��ی‌ كه‌رك��وك‌و‬ ‫چه‌مچه‌م��اڵ‌و بازی��ان‌و گه‌رمیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ باش��ترین ج��ۆری‌ گازه‌‌و به‌گازی‌‬ ‫سروش��تیی‌ ش��یرین ناوده‌برێ��ت‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن��ده‌ نرخی‌ گازی‌ سروش��تیی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی‌ له‌گه‌ڵ نرخی‌ نه‌وتی‌ خاو‬ ‫به‌دوشێوه‌ ده‌رده‌هێنرێ‌‬ ‫غ��از ی��ان باش��تره‌ بڵێی��ن گازی‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌مدواییه‌ كاتێك به‌رمیلێك‬ ‫سروش��تیی‌ به‌دوش��ێواز ده‌ردێ��ت‪ ،‬نه‌وت له‌‪ %50‬نرخه‌ك��ه‌ی‌ دابه‌زی‌ گاز‬ ‫ش��ێوازێكیان ك��ه‌ ب��ه‌گازی‌ هاوه‌ڵ به‌رێژه‌یه‌كی‌ كه‌مت��ر دابه‌زیوه‌‌و ته‌نها‬ ‫ناوده‌برێ��ت كه‌ له‌گ��ه‌ڵ نه‌وتی‌ خاو به‌رێژه‌ی‌ ‪ %20‬دابه‌زیوه‌‪.‬‬ ‫ده‌رده‌هێنرێ‌‌و له‌هه‌ر به‌رمیلێكدا ‪800‬‬ ‫پێ‌ س��ێجا دێته‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬كه‌به‌زۆریی‌ ئێستا هه‌رێم بتڵێك غازی‌ نییه‌ بۆ‬ ‫هه‌نارده‌كردن‬ ‫له‌عێراقدا سودله‌م شێوازه‌وه‌رناگیرێ‌‌و‬ ‫ئ��ه‌و پس��پۆڕه‌ جه‌خ��ت ل��ه‌وه‌ش‬ ‫ده‌س��وتێنرێ‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌ندامی‌ پێشوی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ نه‌وت‌و وزه‌ی‌په‌رله‌مانی‌ عێراق ده‌كاته‌وه‌ كه‌ تائێس��تا هه‌رێم بتڵێك‬ ‫د‪.‬بایه‌زید حه‌سه‌ن ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات غازی‌ سروش��تیی‌ نییه‌بۆ فرۆش��تن‪،‬‬

‫به‌ش��ێكی‌ له‌به‌رهه‌مهێنان��ی‌ كاره‌بادا‬ ‫به‌كارده‌هێن��ێ‌‪ ،‬به‌ش��ێكی‌ تری��ش‬ ‫به‌ب��ێ‌ س��ود ده‌س��وتێنرێ‌‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫زانیاریه‌كان��ی‌ ئ��ه‌و له‌به‌رنام��ه‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمدا هه‌یه‌‪،‬كه‌ له‌س��اڵی‌‬ ‫‪ 2015‬به‌دواوه‌ ده‌ست به‌هه‌نارده‌كردنی‌‬ ‫گازی‌ سروش��تیی‌ بكات‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‌‬ ‫پێش��بینیه‌كانی‌ ئه‌و ب��ۆ ئه‌وه‌ هه‌رێم‬ ‫پێویس��تی‌ به‌ ‪4‬بۆ‪ 5‬ساڵی‌ تر ده‌بێت‬ ‫تا ئه‌و كاره‌ بكات "پێویس��ته‌ هه‌رێم‬ ‫سه‌ره‌تا بیر له‌پێداویستیه‌كانی‌ ناوخۆ‬ ‫بكاته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك گه‌یاندنی‌ غاز به‌مااڵن‌و‬ ‫به‌كارهێنانی‌ له‌دروس��تكردنی‌ كاره‌با‌و‬ ‫پیشه‌سازیی‌ پیترۆكیماییدا دواتر بیر‬ ‫له‌هه‌نارده‌كردنی‌ بكاته‌وه‌"‪.‬‬

‫له‌به‌رنامه‌یدای ‌ه‬ ‫یه‌ده‌گی‌ غاز ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌‪ 2015‬ده‌ست‬ ‫سروشتی ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم‪3‬ترلیۆن مه‌تر به‌هه‌نارده‌كردنی‌‬ ‫غاز بكات‬ ‫سێجایه‬

‫سه‌رچاوه‌ی‌ سه‌ره‌كیی‌ به‌رهه‌مه‌كانی‌‬ ‫پیترۆكیمیاییه‌‬ ‫س��یوه‌یلی‌ ئ��ه‌وه‌ش ده‌خات��ه‌ڕو‬ ‫دابه‌زینی‌ ئێس��تا نرخی‌ نه‌وت‌و گازی‌‬ ‫سروشتیی‌ ئاسایی‌ نییه‌‌و سیاسه‌تێكی‌‬ ‫له‌پش��ته‌وه‌یه‌ به‌تایبه‌ت سیاس��ه‌تی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‌و س��عودیه‌‪،‬ناوبراو ئه‌وه‌ش ن��ه‌وت پاش��ماوه‌ی‌ نییه‌‌و دۆس��تی‌‬ ‫رونده‌كاته‌وه‌ هه‌رێم بۆ س��ودوه‌رگرتن ژینگه‌یه‌‌و سه‌رچاوه‌ی‌ سه‌ره‌كیی‌ هه‌مو‬ ‫ل��ه‌گازی‌ سروش��تیی‌ پێویس��تی‌ به‌رهه‌مه‌كانی‌ پیترۆكیمیاییه‌‌و س��ود‬ ‫به‌ته‌كنه‌لۆجیای‌ زۆر پێشكه‌وتو هه‌یه‌‪ ،‬لێوه‌رگرتنیشی‌ ئاسانتره‌"‪.‬‬ ‫هاوكات چه‌ند ساڵێكی‌ تریشی‌ ده‌وێت‬ ‫هیواداره‌ هه‌رێم به‌ده‌ردی‌ واڵتی‌‬ ‫تا به‌ته‌واوه‌تی‌ بتوانێ‌ س��ود له‌گازی‌‬ ‫قه‌ته‌ر نه‌چێت‬ ‫سروش��تیی‌ وه‌ربگرێت‪ ،‬ئه‌و پسپۆڕه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ پێش��وی‌ لیژن��ه‌ی‌ نه‌وت‌و‬ ‫ب��اس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ له‌ئێس��تادا‬ ‫گازی‌ سروشتیی‌ باشترین سه‌رچاوه‌ی‌ وزه‌ له‌په‌رله‌مان��ی‌ عێ��راق د‪.‬بایه‌زید‬ ‫وزه‌ی��ه‌ له‌دنیادا جێ��ی‌ به‌نه‌وتی‌ خاو حه‌س��ه‌ن به‌داخه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌شێكی‌‬ ‫ل��ه‌ق كردوه‌ "گازی‌ سروش��تیی‌ وه‌ك ه��ه‌ر زۆری‌ گازی‌ سروش��تیی‌ عێراق‬

‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ سودی‌‬ ‫لێببینرێ‌ رۆژانه‌‬ ‫له‌عێراقدا ‪700‬‬ ‫ملیۆن پێ‌ سێجا‬ ‫گازی‌ سروشتیی‌‬ ‫ده‌سوتێنرێ‬

‫به‌بێ‌ ئ��ه‌وه‌ی‌ س��ودی‌ لێوه‌ربگیرێت بكات‪ ،‬چونكه‌ نمونه‌ی‌ واڵتی‌ وا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌س��وتێنرێ‌‪ ،‬ئه‌و هه‌رچه‌نده‌ به‌هۆی‌ وه‌ك قه‌ته‌ر‪ ،‬له‌كاتێكدا گازی‌ سروشتی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر خۆی‌ به‌گرێبه‌س��تێكی‌ زیاتر له‌بیست‬ ‫پیشه‌كه‌ی‌ پێشویه‌وه‌ زانیاری ‌‬ ‫گازی‌ سروش��تیی‌ عێراق هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم س��اڵی‌ فرۆش��توه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫بۆ گازی‌ سروش��تیی‌ هه‌رێم كه‌مترین بۆ پێداویس��تیی‌ ناوخ��ۆی‌ له‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫زانیاریی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هیوادارایش��ه‌ هه‌رێم دوب��اره‌ گاز ده‌كڕێت��ه‌وه‌ به‌نرخێكی‌‬ ‫له‌ئێستادا هیچ گرێبه‌ستێك نه‌كات بۆ گرانت��ر‪ ،‬بۆیه‌ ئ��ه‌و ده‌ڵێت"هیوادارم‬ ‫فرۆشتنی‌ گازه‌كه‌ی‌‪ ،‬به‌ڵكو سه‌ره‌تا بۆ هه‌رێ��م وه‌ك واڵتی‌ قه‌ت��ه‌ر نه‌كات‪،‬‬ ‫پڕكردنه‌وه‌ی‌ پێداویستیه‌كانی‌ ناوخۆی‌ له‌پێشدا پێداویستیی‌ ناوخۆی‌ له‌گازی‌‬ ‫س��ودی‌ لێوه‌ربگرێت‪ ،‬ئه‌گ��ه‌ر زیادبو سروش��تیی‌ دابین ب��كات‪ ،‬ئه‌وجا بیر‬ ‫ی له‌فرۆشتنی‌ به‌ده‌ره‌وه‌ بكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وكات ده‌كرێت هه‌نارده‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬

‫دەتوانن لەڕێی وزەی خۆرو با‪ ،‬کارەبای ھەمو کوردستان دابین بکەن‬

‫"لەبەر ئەوەی ئه‌م پرۆژه‌ی ‌ه هیچ قازانجێکی بۆ بەرپرسەکان نییه‌‌و نابین ‌ه‬ ‫شه‌ریکیان‪ ،‬کاری پێ ناکەن"‬ ‫بەرزیی دەبێت‪.‬‬ ‫لەب��ارەی گرەنت��ی بونی‬ ‫وزەی خ��ۆرو ب��ا‪-‬ەوە‪،‬‬ ‫مارت��ن دەڵێ��ت "له‌‬ ‫ب��ا‪-‬دا ناتوانی��ن‬ ‫زه‌مان بکه‌ین‪،‬‬

‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫خاوه‌نی کۆمپانیایه‌ک لەکوردستان‬ ‫رایدەگەیەنێت کە دەتوانێت لەڕێی‬ ‫سیستمی وزەی خۆرو وزەی با‪-‬وە‬ ‫کارەبای ھەمو کوردستان دابینبکات‬ ‫بەنرخێکی زۆر ھەرزانتر لەوەی‬ ‫ئێستا‪" ،‬بەاڵم بەھۆی ئەوەی‬ ‫بەرپرسەکان ناکەم بەشەریکی خۆم‪،‬‬ ‫حکومەت کار بەپرۆژەکە ناکات"‪.‬‬ ‫مارت��ی جێفرس��ۆن‪ ،‬ھەرچەن��دە‬ ‫بەناوەکەیدا وادەردەکەوێت کەس��ێکی‬ ‫بیانی��ی بێ��ت‪ ،‬بەاڵم ئ��ەو کوردێکی‬ ‫رۆژھەاڵتی کوردس��تانەو س��ااڵنێکی‬ ‫زۆر لەواڵت��ی ئەمەریکا ژی��اوە‪ ،‬ھەر‬ ‫لەوێ��ش بڕوانام��ەی ئەندازیاریی‪DC‬‬ ‫بەدەستھێناوەو بۆ ماوەی ‪ 12‬ساڵیش‬ ‫لەکۆمپانیایەکی بەرھەمھێنانی کارەبا‬ ‫لەڕێی تیش��کی خۆرو ھێ��زی با‪-‬ەوە‬ ‫کاری کردوە‪.‬‬ ‫ھەر لەوێش��ەوە بیرۆکەی ئەوەی بۆ‬ ‫دروستبوە ئەو کۆمپانیایە لەکوردستان‬ ‫بکاتەوە تا لەڕێیەوە قەیرانە نەبڕاوەکەی‬ ‫کارەبای کوردستان‪ ،‬چارەسەر بکات‪.‬‬ ‫مارتی لەبارەی سەرەتای پرۆژەکەو‬ ‫ھێنان��ی ب��ۆ کوردس��تان بەئاوێنەی‬ ‫راگەیان��د "ئێمه‌ ویس��تمان پرۆژه‌که‌‬ ‫به‌گه‌وره‌یی بهێنین‌و له‌ڕێی حکومه‌ته‌وه‌‬ ‫بتوانین کاره‌بای هه‌مو کوردستان دابین‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌س��ته‌ له‌ده‌رگای‬ ‫حکوم�� ‌هت‌و وه‌زاره‌ته‌کانمان��داو ئه‌م‬ ‫جۆره‌ ته‌کنه‌لۆژیایه‌مان بۆ ڕونکردنه‌وه‌و‬ ‫داتامان خسته‌ به‌رده‌ستیان‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫ئه‌نجامێکمان وه‌رنه‌گرت"‪.‬‬ ‫ئ��ەو ئەندازیارەی کارەبا بڕوای وایە‬ ‫کە کاره‌بای کوردس��تان به‌م شێوه‌یه‌‬ ‫چاره‌سه‌رنابێت "ئه‌گه‌ر وه‌هاش بڕوات‬ ‫به‌‪ 100‬س��اڵی دیکه‌ش هه‌ر وه‌ک خۆی‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی ئه‌وه‌ی کوردستان‬ ‫سه‌رچاوه‌ی ئاوی زۆری نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫کوردستان ئه‌تۆمی نییه‌و ناتوانێت له‌و‬ ‫شێوه‌ش سود وه‌ربگرێت"‪.‬‬ ‫مارت��ی جێفرس��ۆن رونیدەکاتەوە‬

‫له‌‪%20‬تا‪%30‬د ه‌توانین‬ ‫بڵێین له‌ناو شاره‌کاندا‬

‫کوردستان شوێنێکی گونجاوه‌ بۆ به‌رهه‌مهێنانی کاره‌با له‌ڕێی وزه‌ی خۆره‌وه‌‬ ‫ک��ە بەرھەمھێنان��ی کارەب��ا ب��ەو‬ ‫تەکنەلۆژیا مۆدێرنە‪ ،‬سەرەڕای سودە‬ ‫ژینگەییەکەی تێچویەکی زۆر کەمتری‬ ‫لەوەی ئێس��تا دەبێت‪ ،‬بەش��ێوەیەک‬ ‫به‌رهه‌مهێنان��ی کاره‌با به‌خۆر بۆ یه‌ک‬ ‫‪ KV‬ته‌نها یه‌ک سه‌نت تێچوی ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ب��ۆ به‌رهه‌مهێنان��ی هه‌مان بڕه‌‬ ‫کاره‌با له‌ئێستادا حکومه‌تی هه‌رێم که‌‬ ‫رێی نه‌وت‌و گازه‌وه‌یه‌ ‪ 30‬سه‌نت خه‌رج‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫ھەرچەن��دە لەئێس��تادا بەش��ێکی‬ ‫زۆری واڵتان��ی ج��یھان س��ود لەم‬ ‫ج��ۆرە تەکنەلۆژیای��ە وەردەگرن بۆ‬ ‫بەرھەمھێنان��ی کارەب��ا‪ ،‬لەناویان��دا‬ ‫ئەمەریکا کە ‪%25‬ی کارەبای واڵتەکە‬ ‫ل��ەو ڕێگەی��ەوە بەرھەمدەھێنێ��ت‪،‬‬ ‫بەاڵم بەرپرس��انی حکومەتی ھەرێم‪،‬‬ ‫تەبەنیی پرۆژەک��ە ناکەن‌و کاری پێ‬ ‫ناکەن‪ .‬بەڕێوەبەری ئەو کۆمپانیایەش‬ ‫ھۆکارەک��ەی بۆ ئ��ەوە دەگەڕێنێتەوە‬

‫کە ئەو رەتیکردۆتەوە ببێتە شەریکی‬ ‫بەرپرسەکان‪" ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی حکومه‌ت‬ ‫ئه‌وه‌ن��ده‌ ئاگایی نییه‌ ک��ه‌ تێبگات‪،‬‬ ‫ئه‌گ��ه‌ر تێبگاتیش‪ ،‬به‌ه��ۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ئ��ه‌م پرۆژه‌ی��ه‌ هی��چ قازانجێکی بۆ‬ ‫مه‌سئوله‌کان نییه‌‌و نابینه‌ شه‌ریکیان‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ کار به‌م پرۆژه‌یه‌ ناکه‌ن"‪.‬‬ ‫ھەروەھا دەڵێ��ت "لێ��ره‌ ح��زب‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌کان دەستیانگرتوەبەسەر‬ ‫ھەم��و خزمه‌تگوزارییه‌کان‌و به‌خه‌ڵكی‬ ‫ده‌یفرۆشنه‌وه‌‪ ،‬چه‌ند ساڵه‌ بیریان له‌وه‌‬ ‫کردوه‌ته‌وه‌ له‌ڕێی ئه‌و سیستمه‌وه‌ سود‬ ‫به‌خۆیان بگه‌یه‌نن‪ ،‬ئێس��تا نایانه‌وێت‬ ‫ئه‌و سیستمه‌ بگۆڕرێت"‪.‬‬ ‫ل��ەدوای ئ��ەوەی بێئومێ��د دەبن‬ ‫لەوەی حکوم��ەت کار بەپرۆژەکەیان‬ ‫بکات‪ ،‬کۆمپانیاک��ە ڕودەکاتە مااڵن‌و‬ ‫شوێنە گشتییەکان "ئێمه‌ ده‌بێت ئه‌م‬ ‫سیستمهبۆ خەڵک دابنێین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌رێی خه‌ڵکه‌وه‌ پیش��انی حکومه‌تی‬

‫بده‌ین که‌ سیستمه‌که‌ چه‌ند‬ ‫سه‌رکه‌وتوه‌و وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‬ ‫باشی هه‌یه‌ له‌کوردستاندا"‪.‬‬ ‫تێچ��وی دابینکردن��ی‬ ‫ئەو سیس��تمە بۆ مااڵن‌و‬ ‫ش��وێنە گشتییەکان بەم‬ ‫شێوەیە‪:‬‬ ‫سیس��تمێکی ‪25‬‬ ‫وزه‌ی‬ ‫ئه‌مپێری��ی‬ ‫خ��ۆر یاخود ب��ا‪ ،‬بۆ‬ ‫‪25‬‬ ‫ماڵێ��ک‪ ،‬به‌گره‌نت��ی‬ ‫س��اڵ کارکردنه‌وه‌‪ 14 ،‬ه��ه‌زار دۆالر‬ ‫(ده‌فته‌رێ��ک‌و چ��ل وه‌ره‌ق��ه‌)ی تێ‬ ‫ده‌چێت‪ .‬ئه‌گه‌ر سیستمه‌که‌ به‌تێکه‌ڵیی‬ ‫بێت‪ ،‬واته‌ وزه‌ی خۆرو با‪-‬که‌ش بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا تێچوه‌که‌ی به‌رزده‌بێته‌وه‌ بۆ ‪18‬‬ ‫هه‌زار دۆالر‪.‬‬ ‫بۆ بەرھەمھێنانی ئەو بڕە کارەبایە‪،‬‬ ‫ئامێری وزەی خۆرەکە ‪ 25‬مەتر دوجا‬ ‫دەبێ��ت‌و ئامێری با‪-‬ک��ەش‪ 6 ،‬مەتر‬

‫پێویس��تمان به‌کاره‌بای نیشتمانیی‬ ‫نابێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر زیاتریش له‌پێویستیی‬ ‫به‌رهه‌مهێن��ا‪ ،‬ده‌توانی��ت کاره‌باک��ه‌‬ ‫به‌حکومه‌ت بفرۆشێته‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ به‌یاسا‬ ‫ده‌کرێت‌و ئێمه‌ داوامانکردوه‌ له‌هه‌رێمدا‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌س��ه‌ته‌ یاس��ای تایبه‌ت‬ ‫ده‌ربکرێت‪ .‬حکومه‌ت له‌وه‌شدا قازانج‬ ‫ده‌کات به‌بڕێکی که‌متر کاره‌بای ده‌ست‬ ‫ده‌که‌وێت"‪.‬‬ ‫لەم��اوەی دو س��اڵی کارکردنیاندا‬ ‫لە کو ر د س��تا ن ‪،‬‬ ‫کۆمپانیاک��ە ‪30‬‬ ‫سیستمیداناوەکە‬ ‫زۆربەی��ان بۆ‬

‫با هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ زیاتر‬ ‫ب��ۆ کاتی ب��اران بارین مااڵنن‪ ،‬بەوتەی‬ ‫س��ودی لێوه‌رده‌گیرێت مارت��ی "ئەوە ت��ەنھا ئیش��ی یه‌ک‬ ‫که‌ خۆر نییه‌ له‌سیستمی هه‌فته‌ی کۆمپانیاکەیە لەئه‌مه‌ریکا"‌‪.‬‬ ‫ھەروەھا دەڵێت کە سیستمه‌کهزیاتر‬ ‫تێکه‌ڵدا"‪.‬‬ ‫ئ��ەو دەڵێ��ت ک��ە له‌سلێمانیی سه‌رف ده‌بێت‪" ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫سیس��تمەکە زیات��ر بۆ زیاتر په‌یوه‌ندیی به‌ئاستی هۆشیاریی‌و‬ ‫پرۆژەی گەورەو حکومەت زانیاریی که‌س��ه‌کانه‌وه‌ هه‌یه‌ له‌س��ه‌ر‬ ‫گونجاوە "ب��ۆ حکومه‌ت سیستمه‌که"‌‪ .‬ھەروەھا لەشاری دھۆک‬ ‫ئ��ه‌م سیس��تمه‌ ک��ه‌ی به‌هۆی کەمیی با‪-‬وه‌ نەتوانراوە س��ود‬ ‫هه‌ب��و به‌کاریده‌هێنیت‪ ،‬لەسیس��تمەکە وەربگیرێت‪" ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫له‌ساڵێکدا که‌ ‪ 8‬مانگ با وزەی خۆر کێشەی نییە"‪.‬‬ ‫به‌ده‌س��تهێنانی وزه‌ی خ��ۆر له‌ڕێی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ت��ۆ به‌کاریبهێنیت‌‬ ‫کاره‌ب��ای کاره‌ب��اوه‌ مێژوەک��ەی دەگەڕێت��ەوە‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ‬ ‫دیک��ه‌دا گونجاندن��ی بۆ ب��ۆ دو س��ه‌د س��اڵ پێش ئێس��تاو‬ ‫ده‌که‌ی��ت‪ ،‬کاتێ��ک ب��ا له‌فه‌ره‌نساوه‌ ده‌ستیپێکردوه‌‪ ،‬ئه‌وکات‬ ‫هه‌بێت سیس��تمه‌که‌ی تر له‌ی��ه‌ک مه‌ت��ردا ب��ڕی ‪ 2‬وات کاره‌با‬ ‫دۆزراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا ‪ 400‬وات‬ ‫ده‌وه‌ستێت"‪.‬‬ ‫ب��اس به‌ده‌ستده‌هێنرێت‌و ئەوەی کوردستان‬ ‫ھەروەھا‬ ‫لەسیس��تمی کاتژمێری ‪ 250‬وات به‌ره��ه‌م ده‌هێنێ��ت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زیره‌ک دەکات‪" ،‬هه‌رکاتێک تەکنەلۆژی��ا توانیویەتیئەوە ئاش��کرا‬ ‫ش��وێنێک ئه‌و سیستمه‌ بکات کە له‌ی��ه‌ک مه‌تردا ‪ 1776‬وات‬ ‫به‌کاربهێنێ��ت له‌گ��ه‌ڵ کاره‌با هه‌یه‌‪.‬‬ ‫بۆ به‌ده‌ستهێنانی کاره‌با له‌ڕێی با‪-‬‬ ‫کاره‌ب��ای نیش��مانییدا‪،‬‬ ‫ئ��ه‌وا ئه‌وله‌وی��ه‌ت ب��ۆ وه‌دەبێت النیکەم خێرایی با ‪ 7.6‬کم‬ ‫سیس��تمه‌که‌یه‌‪ ،‬ه��ه‌ر لەکاتژمێرێکدا ھەبێت‌و تا ئەو ژمارەیە‬ ‫کاتێ��ک سیس��تمه‌که‌ زۆرتر بێ��ت کارەبای زیات��ر بەرھەم‬ ‫کاره‌بای به‌رهه‌مهێنا ئه‌وا دەھێنێت‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫‪9‬‬

‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ سلێمانی‌‪:‬‬

‫ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زیران به‌هیچ پرۆژه‌یه‌ك ‌ی سلێمان ‌ی راز ‌ی نابن‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ سلێمان ‌ی یوسف‬ ‫یاسین ره‌خنه‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران ‌ی‬ ‫هه‌رێم ده‌گرێت به‌وه‌ی‌ ئاسانكاری ‌ی بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ پرۆژه‌كان ‌ی سلێمانی‌ ناكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "دو ساڵ ‌ه من لێره‌م هه‌ر‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك ده‌نێرین قبوڵی‌ ناكه‌ن‪ ،‬به‌هیچ‬ ‫شتێك رازی‌ نابن‪ ،‬ده‌ڵێن بودج ‌ه نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم خۆ ده‌كرێت هه‌ندێ‌ پرۆژه‌ له‌سه‌ر‬ ‫داهاتی‌ شاره‌وانی‌ بكرێت"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ س��ه‌رۆكی‌ ش��اره‌وانی‌ سلێمان ‌ی‬ ‫داهات ‌ی س��ااڵنه‌یان نزیكه‌ ‌ی ‪12‬ملیۆن دۆالر‬ ‫ده‌بێت‌و ئ��ه‌و بودجه‌ی ‌ه كه‌س��ااڵن ‌ه بۆیان‬ ‫دیاری‌ ده‌كرێت‪ ،‬جگه‌ له‌بودجه‌ی‌ پارێزگاكان‬ ‫نزیكه‌ ‌ی ‪ 80‬ملیار دیناره‌ "ئه‌مس��اڵ به‌هۆ ‌ی‬ ‫گرفتی‌ داراییه‌وه‌ ئه‌وه‌ش خه‌رج نه‌كرا"‪.‬‬

‫به‌رنامه‌كه‌یان تێكچو‬ ‫جیا له‌س��ااڵنی‌ رابردو له‌كۆتایی‌ س��اڵ ‌ی‬ ‫‪ 2013‬ش��اره‌وانی‌ س��لێمانی‌ پرۆژه‌كان��ی‌‬ ‫خۆی‌ ئاش��كراكرد‌و رایگه‌یان��د ل ‌ه ‪2014‬دا‬ ‫كۆمه‌ڵێ��ك پ��رۆژه‌ی‌ گرنگ بۆ ش��اره‌ك ‌ه‬ ‫ئه‌نج��ام ده‌ده‌ن‪ ،‬ب��ه‌اڵم گرفت��ی‌ دارای ‌ی‬ ‫وه‌ك سه‌رۆكی‌ ش��اره‌وانی‌ سلێمانی‌ باس ‌ی‬ ‫ده‌كات هه‌م��و به‌رنامه‌كه‌ ‌ی لێتێكدان‌و جگ ‌ه‬ ‫له‌چه‌ند پێداویس��تیه‌كی‌ زۆر س��ه‌ره‌تای ‌ی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬پاره‌یان له‌هیچ پرۆژه‌یه‌كی‌ گرنگدا‬ ‫خه‌رج نه‌كرد‪ ،‬س��ه‌ره‌كیترین پرۆژه‌ش��یان‬ ‫فراوانكردن ‌ی ناوه‌ندی‌ شاری‌ سلێمانی‌ بو‪.‬‬

‫بودجه‌ی سااڵنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫شاره‌وانی‌ ‪80‬ملیار‬ ‫دیناره‌‌و داهاتیش‬ ‫‪12‬ملیۆن دۆالره‌‬

‫فراوانكردن ‌ی ناوه‌ند ‌ی شار‬ ‫فراوانكردن ‌ی ناوه‌ندی‌ ش��اری‌ س��لێمان ‌ی‬ ‫زۆر ده‌مێك�� ‌ه باس�� ‌ی لێوه‌ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قه‌یرانی‌ دارای ‌ی ئه‌مس��اڵیش ئه‌و پرۆژه‌یه‌ ‌ی‬ ‫دواخس��ت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ پێشتر بڕیاریاندابو‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر حكومه‌ت پاره‌ی‌ پێویستیش��یان بۆ‬

‫دابین ن��ه‌كات‪ ،‬ئه‌وا ‪6‬موڵكی‌ ش��اره‌وان ‌ی‬ ‫بۆ ده‌فرۆش��ن‌و به‌پاره‌كه‌ ‌ی ناوه‌ندی‌ ش��ار‬ ‫فراوان ده‌ك��ه‌ن‪" ،‬به‌پاره‌ی‌ ئ��ه‌و موڵكان ‌ه‬ ‫بڕیارب��و چه‌ن��د ش��وێنێك بڕوخێنن وه‌ك‬ ‫میوانخان��ه‌ ‌ی مه‌وله‌وی‌‌و گه‌رم��اوی‌ ئاری‌‌و‬ ‫چه‌ند شوێنێكی‌ تریش‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش‬

‫هه‌م��و كاره‌ ئیدارییه‌كانیمان ته‌واوكردوه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها ره‌زامه‌ندی ‌ی سه‌رۆكایه‌ت ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫وه‌زیرانی‌ ماوه‌"‪.‬‬ ‫دروستكردن ‌ی ‪1000‬دوكان‬ ‫دروس��تكردنی‌ هه‌زار دوكان بۆ پیش�� ‌ه‬ ‫جیاجیاكان��ی‌ س��لێمانی‌ له‌هه‌رچ��وار‬ ‫به‌ش��ی‌ ش��اره‌كه‌‪ ،‬یه‌كێكی‌ تر بو له‌پرۆژ‌ه‬ ‫گرنگه‌كانی��ان‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ش به‌ه��ۆی‌‬ ‫نه‌بونی‌ بودجه‌و قه‌یرانی‌ دارای ‌ی ئه‌مس��اڵ‬ ‫دروس��ت نه‌كراوه‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ وت ‌ی‬ ‫"به‌نیازبوی��ن‪ ،‬له‌رێ��گا ‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێنانه‌وه‌ له‌باشور‌و باكور‌و رۆژهه‌اڵت‌و‬ ‫رۆژئاوای‌ س��لێمانی‌‪ ،‬بۆ چه‌ند پیشه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫جی��اواز له‌وانه‌ فیته‌ر‌و دارتاش��یی‌‌و چه‌ند‬ ‫پیش��ه‌یه‌ك ‌ی تر له‌هه‌ر الیه‌كی‌ ش��ار ‪250‬‬ ‫دوكان دروس��ت بكه‌ی��ن‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌هۆی‌ گرفت��ی‌ داراییه‌و‌ه جێبه‌جێ‌ كردن ‌ی‬ ‫دواكه‌وت"‪.‬‬

‫له‌‪ 2015‬ده‌چنه‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‬ ‫سه‌وزكردنی‌ بناری‌ گۆیژه‌‌و دروستكردن ‌ی‬ ‫چه‌ندی��ن مۆڵی‌ گ��ه‌وره‌‌و پاركی‌ ئۆتۆمبیل‬ ‫له‌ش��اره‌كه‌دا چه‌ن��د پرۆژه‌یه‌ك��ی‌ ت��ر ‌ی‬ ‫ش��اره‌وانی‌ ب��وه‌ به‌نیازب��ون له‌مس��اڵدا‬ ‫ده‌س��ت به‌جێبه‌جێكردنی��ان بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ش نه‌كراوه‌‪ ،‬وه‌ك سه‌رۆكی‌ شاره‌وان ‌ی‬ ‫پێش��بینی‌ ده‌كات ره‌نگ��ه‌ هه‌م��و ئ��ه‌و‬ ‫كارانه‌ بتوانن ل�� ‌ه ‪2015‬دا جێبه‌جێ‌بكه‌ن‪،‬‬ ‫چونك�� ‌ه "هه‌موكاره‌كانیان ته‌واوبو‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫دابینكردنی‌ پ��اره‌ بۆیان ده‌توانن له‌ماوه‌ ‌ی‬ ‫چه‌ن��د هه‌فته‌یه‌كدا چه‌ندی��ن پرۆژه‌ بخه‌ن ‌ه‬ ‫بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌"‪.‬یوس��ف یاس��ین‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو ل�� ‌ه ‪2014‬دا ئه‌و پاره‌ ‌ی‬ ‫بۆی��ان دابینك��راوه‌ زۆر كه‌م ب��وه‌ ته‌نها‬ ‫توانیویان��ه‌ پاره‌ ‌ی چه‌ن��د پرۆژه‌یه‌ك ‌ی زۆر‬ ‫پێویستی‌ پێدابین بكه‌ن‪ ،‬له‌وانه‌ كۆكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫خۆڵ‌وخاش��اكی‌ ش��اره‌كه‌‌و ئاودان ‌ی چه‌ند‬ ‫باخچه‌یه‌ك‌و چه‌ند پرۆژه‌یه‌كی‌ تر ‌ی بچوك‪.‬‬

‫ره‌خنه‌ له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زیران ده‌گرێت‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وان ‌ی سلێمانی‌ ره‌خنه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫توند له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زیران ‌ی هه‌رێم ده‌گر ‌ێ‬ ‫به‌وه‌ی‌ هیچ ئاس��انكاریه‌ك بۆ ئه‌و پرۆژان ‌ه‬ ‫ناكه‌ن ك ‌ه ئه‌وان پێشكه‌ش��ی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "دو س��اڵه‌ من لێره‌م هه‌ر پرۆژه‌یه‌ك‬ ‫ب��ۆ ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زی��ران ده‌نێرین قبوڵ ‌ی‬ ‫ناك��ه‌ن‪ ،‬به‌هیچ ش��تێك رازی‌ نابن‪ ،‬ده‌ڵێن‬ ‫بودج�� ‌ه نییه‌‪ ،‬به‌اڵم خ��ۆ ده‌كرێت هه‌ند ‌ی‬ ‫پرۆژه‌ له‌س��ه‌ر داهاتی‌ شاره‌وانی ‌ی بكرێت‪،‬‬ ‫شاره‌وان ‌ی فه‌قیر نییه‌ ده‌كرێت به‌فرۆشتن ‌ی‬ ‫چه‌ن��د موڵكێ��ك چه‌ندین پ��رۆژه‌ی‌ باش‬ ‫بۆ ش��اره‌كه‌ بكرێت"‪.‬له‌كۆتای��ی‌ وته‌كانیدا‬ ‫سه‌رۆكی‌ ش��اره‌وان ‌ی س��لێمانی‌ ئه‌وه‌ش ‌ی‬ ‫رونكرده‌وه‌ پێشتر بودجه‌ ‌ی ئاسایی‌ خۆیان‬ ‫‪ 80‬ملی��ار دینارێك ب��وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ بودجه‌ ‌ی‬ ‫پارێزگاكان‪ ،‬داهاتیشیان سااڵن ‌ه ‪12‬ملیۆن‬ ‫دۆالر بوه‌‪.‬‬

‫پارێزگاری‌ نوێی‌ سلێمانی‌‪:‬‬

‫كه‌ئیشی‌ فه‌رمانگه‌یه‌كم ده‌بێت‪ ،‬ته‌واو خه‌مم لێدێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ‬ ‫"یه‌كێكم له‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ ئیشی‌‬ ‫فه‌رمانگه‌یه‌كم ده‌بێت ته‌واو خه‌مم‬ ‫لێدێت ئه‌وه‌نده‌ رۆتین زۆره‌"‪.‬‬ ‫پارێزگاری‌ نوێی‌ سلێمانی‌ د‪.‬ئاسۆ‬ ‫فه‌ره‌یدون عه‌لی‌ ئه‌مینله‌دیدارێكی‌‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌دا له‌كاتی‌‬ ‫بانگه‌شه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ مانگی‌‬ ‫نیسانی‌ ئه‌مساڵ وه‌های‌وت‪.‬‬ ‫زۆری��ی‌ رۆتی��ن له‌به‌ش��ێك‬ ‫له‌فه‌رمانگه‌كان��ی‌ حكوم��ه‌ت بۆت�� ‌ه‬ ‫هۆی‌ بێزاری��ی‌ هاواڵتیان‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫وه‌ك ش��اره‌زایه‌كی‌ بواری‌ كارگێڕیی‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ بۆ ده‌كات‪،‬ب��ۆ ئیش‌وكاری‌‬ ‫زۆرێ��ك له‌فه‌رمانگ��ه‌كان ده‌بێ��ت‬ ‫سه‌ره‌تا هاواڵتی‌ بیر له‌واسیته‌كردنێك‬ ‫بكاته‌وه‌"واسیته‌كردن بۆته‌ هه‌نگاوی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ زۆرین��ه‌ی‌ ئیش‌وكاره‌كانمان‬ ‫له‌فه‌رمانگه‌ حكومیه‌كان"‪.‬‬ ‫به‌ڵێنه‌كه‌ی‌ پارێزگاری‌ سلێمانی‌ چی‌‬ ‫بو؟‬ ‫له‌كات��ی‌ بانگه‌ش��ه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫پارێ��زگاكان له‌مانگ��ی‌ نیس��انی‌‬ ‫ئه‌مساڵ د‪.‬ئاسۆ فه‌ره‌یدون كه‌ ئێستا‬ ‫پارێزگاری‌ نوێی‌ سلێمانیه‌ له‌دیدارێكی‌‬ ‫ئاوێن��ه‌دا بێزاریی‌ خۆی‌ نیش��اندابو‬

‫له‌زۆریی‌ رۆتین��ات له‌دام‌وده‌زگاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تدا‪ ،‬له‌ئێستاش��دا پرسیاری‌‬ ‫هاواڵتیان ئه‌وه‌ی��ه‌ له‌كاتێكدا له‌روی‌‬ ‫ئیداری��ه‌وه‌ ئه‌و بۆته‌ ده‌س��ه‌اڵتداری‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ پارێزگاكه‌‪ ،‬ئای��ا رۆتیناتی‌‬ ‫به‌ش��ێك له‌فه‌رمانگ��ه‌كان هه‌ر به‌و‬ ‫جۆره‌ ده‌مێن��ێ‌؟ ی��ان به‌ڵێنه‌كه‌ی‌‬ ‫جێبه‌ج��ێ‌ ده‌كات كه‌ وتبوی‌ "رۆتین‬ ‫زۆره‌‪ ،‬بۆیه‌ كار له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌ین‬ ‫كه‌ سیس��ته‌مێكی‌ پێشوازیی‌ هه‌بێت‬ ‫له‌هه‌مو فه‌رمانگه‌كاندا‪ ،‬بۆ ش��ێوازی‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن له‌گ��ه‌ڵ هاواڵتیاندا بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌ئاس��انترین ش��ێوه‌ كاری‌‬ ‫هاواڵتییان رایی‌ بكرێت"‪.‬‬ ‫"ئه‌گه‌ر به‌ڵێنێكیان دابێت ده‌بێت‬ ‫جێبه‌جێی‌ بكه‌ن"‬ ‫شاره‌زای‌ بواری‌ كارگێڕیی‌مامۆستا‬ ‫ره‌فیق س��اڵح له‌دیدارێك��ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫جه‌خ��ت ل��ه‌وه‌ ده‌كات��ه‌وه‌ ك��ه‌‬ ‫له‌پارێ��زگای‌ س��لێمانی‌جگه‌ له‌چه‌ند‬ ‫فه‌رمانگه‌یه‌ك��ی‌ حكومی��ی‌ ك��ه‌‬ ‫به‌په‌نجه‌كانی‌ ده‌س��تێك ده‌ژمێررێن‪،‬‬ ‫له‌زۆرینه‌ی‌ دام‌و ده‌زگاكانی‌ حكومه‌ت‬ ‫رۆتینێك��ی‌ زۆر هه‌ی��ه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌رپرس��انی‌ ئیداریی‌ ش��اره‌كه‌ كار‬ ‫بۆ كه‌مكردن��ه‌وه‌ی‌ بكه‌ن "به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر پێش��تریش په‌یمانێكی‌ وایان‬ ‫دابێت بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ رۆتین"‪.‬‬

‫ته‌واوبكرێ��ت‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێته‌ بیس��ت‬ ‫هه‌نگاووب��ه‌وه‌ ده‌وت��رێ‌ رۆتی��ن‌و زۆر‬ ‫قورسكردنی‌ كار له‌سه‌ر هاواڵتییان"‪.‬‬

‫ئایا پارێزگاری‌ واسیته‌كردن بۆت ‌ه‬ ‫هه‌نگاوی‌ یه‌كه‌م ‌ی‬ ‫نوێی‌ سلێمانی‌‬ ‫زۆرینه‌ ‌ی ئیش‌وكار ‌ی‬ ‫به‌ڵێنه‌كه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ ده‌كات؟ هاواڵتیان‬ ‫به‌هه‌ڵه‌ له‌زاراوه‌ی‌ رۆتین تێگه‌یشتون‬ ‫ئه‌و ش��اره‌زایه‌ی‌ ب��واری‌ كارگێڕی ‌ی‬ ‫ب��اس ل��ه‌وه‌ش ده‌كات ك��ه‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫هاواڵتییان به‌هه‌ڵه‌ ل��ه‌زاراوه‌ی‌ رۆتین‬ ‫تێگه‌یش��تون‪" ،‬زۆرجار ب��ه‌ر گوێمان‬ ‫ده‌كه‌وێت هاواڵتیی��ان ده‌ڵێن بارۆتین‬ ‫نه‌مێنێ‌" به‌اڵم وه‌ك ئه‌و رونیده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵكو رۆتین هه‌ر ده‌بێت‬ ‫بمێن��ێ‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ده‌كرێت كار له‌س��ه‌ر‬

‫كه‌مكردن��ه‌وه‌ی‌ بكه‌ین‪" ،‬چونكه‌ رۆتین‬ ‫ئ��ه‌و هه‌نگاوانه‌یه‌ كه‌ ده‌گیرێته‌ به‌ر بۆ‬ ‫ته‌واوكردن��ی‌ ه��ه‌ر كار‌و چاالكیه‌ك"‪.‬‬ ‫"رۆتینك��ه‌‬ ‫هه‌روه‌ه��ا وتیش��ی‌‬ ‫هه‌نگاوه‌كانی‌ ته‌واوكردنی‌ هه‌ر كارێكه‌‬ ‫له‌واڵته‌ پێش��كه‌وتوه‌كاندا ئاسانكاریی‌‬ ‫تێدا ده‌كرێ��ت‌و كه‌مده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌واڵته‌ دواكه‌وتوه‌كاندا ئاڵۆز ده‌كرێت‪،‬‬ ‫واته‌ده‌كرێت مامه‌ڵه‌یه‌ك به‌پێنج هه‌نگاو‬

‫زیانه‌كانی‌ زۆریی‌ رۆتین‬ ‫كاتێك دێته‌ س��ه‌ر باس��ی‌ زه‌ره‌رو‬ ‫زیانه‌كانی‌ زۆریی‌ رۆتین‪ ،‬ئه‌و پسپۆڕه‌ی‌‬ ‫كارگێڕی��ه‌ ئ��ه‌وه‌ ده‌خاته‌رو‪،‬كه‌ زۆریی‌‬ ‫رۆتین ده‌بێته‌ هۆی‌ به‌هه‌ده‌ردانی‌ كات‌و‬ ‫توان��ای‌ زۆری‌ هاواڵتیی��ان به‌جۆرێك‬ ‫وه‌ك ئه‌و وتی‌ "به‌هۆی‌ زۆریی‌ رۆتینه‌وه‌‬ ‫س��ااڵنه‌ چه‌ندین ملی��ۆن دۆالر زه‌ره‌ر‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌له‌وه‌ی‌ زۆری‌ رۆتین‬ ‫زه‌مینه‌ خۆش ده‌كات بۆ دروس��تبونی‌‬ ‫فه‌س��اد‌و گه‌نده‌ڵی‌ ئیداری��ی‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌ناچاری��ی‌ خه‌ڵكانێك په‌ن��ا ده‌به‌نه‌‬ ‫به‌ر دانی‌ به‌رتیل‌و ره‌ش��وه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫واسیته‌ بۆته‌ هه‌نگاوی‌ یه‌كه‌می‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كانمان"‪.‬‬ ‫ئه‌و فه‌رمانگانه‌ی‌ رۆتینیان كه‌مه‌‬ ‫مامۆستا ره‌فیق س��اڵح دڵخۆشیش ‌ه‬ ‫ب��ه‌وه‌ی‌ كه‌چه‌ن��د به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ك‬ ‫ه��ه‌ن له‌گ��ه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ قه‌ره‌باڵغیه‌كی‌‬ ‫زۆریان له‌س��ه‌ره‌‪ ،‬به‌اڵم رۆتینیان تێدا‬ ‫كه‌مه‌‪ ،‬له‌نمونه‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كانی‌‬ ‫پاس��پۆرت‌و ره‌گه‌زنامه‌‌و ناس��نامه‌ی‌‬ ‫ب��اری‌ شارس��تانیی‌‌وئه‌و وتی‌"ل��ه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیان��ه‌دا له‌گ��ه‌ڵ ئ��ه‌وه‌‬

‫قه‌ره‌باڵغیه‌كی‌ زۆر هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ست‬ ‫به‌بێزاری��ی‌ ناكه‌یت به‌زوی��ی‌ كاره‌كان‬ ‫ده‌ڕۆن‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌ ئاشكرایه‌ كه‌میی‌‬ ‫رۆتین��ه‌"‪ .‬ئه‌و هیواداریش��ه‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت��ی‌و فه‌رمانگه‌كان��ی‌‬ ‫حكوم��ه‌ت له‌س��لێمانی‌ چ��او ل��ه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییانه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ پارێزگایه‌ك له‌الیه‌ن‬ ‫چه‌ند حزبێكه‌وه‌‬ ‫ئ��ه‌و پس��پۆڕ‌هی‌ ب��واری‌ كارگێڕیی‌‬ ‫ئ��ه‌وه‌ش ده‌خات��ه‌رو كه‌ له‌ئێس��تادا‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ وه‌های‌‬ ‫لێهاتوه‌ كه‌ زۆرینه‌ی‌ حزبه‌كان به‌شداربن‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردنیدا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش بێ‌ زیان‬ ‫نابێت‪ ،‬چونكه‌ به‌رپرس��ه‌ ئیداریه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای‌ حزبیی‌ دیاری‌ ده‌كرێن‪.‬‬ ‫بۆیه‌ وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ی‌ ئێس��تا‬ ‫له‌س��لێمانی‌ ده‌كرێ��ت تێكه‌ڵكردن��ی‌‬ ‫سیاس��ه‌ته‌ له‌گه‌ڵ ئی��داره‌ كه‌ دواجار‬ ‫ئه‌گه‌ر زۆره‌ ببێته‌ه��ۆی‌ ئیفیلیجبونی‌‬ ‫هه‌ردو پڕۆسه‌ی‌ سیاس��یی‌‌و ئیداریی‌‪،‬‬ ‫بۆی��ه‌ هی��وادارم حزب��ه‌كان النیكه‌م‬ ‫له‌دانانی‌ كه‌سه‌ حزبیه‌كانیاندا له‌پۆسته‌‬ ‫ئیداریه‌كاندا بیر له‌كه‌س��انی‌ شاره‌زا‌و‬ ‫پڕۆفیشناڵ بكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫*پارێزگای‌ س��لێمانی‌ ‪2243‬گوندی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬خاوه‌نی‌‪45‬ناحیه‌‌و ‪16‬قه‌زایه‌‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫‪11‬‬

‫ئەندازیارێک یەکەمین کیبۆردی زانستیی کوردیی دروستدەکات‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫"ئایا تا ئێستا زمانی کوردیی کیبۆردی‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆی هەیە؟‌" ئەمە ئەو‬ ‫پرسیارەیە كە ئه‌ندازیارێکی ته‌الرسازیی‬ ‫لەخۆی دەكات‌و هانی ده‌دات بۆ‬ ‫ئیشکردن له‌دروستکردنی یه‌که‌مین‬ ‫کیبۆردی چاپکردنی تایبه‌ت به‌زمانی‬ ‫کوردی‪.‬‬ ‫ئارام سه‌الم ئه‌و ئه‌ندازیاره‌یەو له‌ئێستادا‬ ‫له‌نی��وه‌ی پ��رۆژه‌ی دروس��تکردنی‬ ‫کیبۆرده‌که‌یدای��ه‌ ک��ه‌ له‌س��ه‌ره‌تای‬ ‫ئه‌مساڵه‌وه‌ ده‌ستیپێکردوه‌‪ .‬له‌سه‌ره‌تاشدا‬ ‫کیبۆردێکی ئه‌زمونی��ی تایبه‌ت به‌خۆی‬ ‫دروس��تده‌کات‌و نزیکه‌ی ش��ه‌ش مانگ ‌ه‬ ‫به‌سه‌رکه‌وتویی به‌کاریده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و ئه‌ندازی��اره‌ له‌س��اڵی ‪1989‬ه‌و‌ه‬ ‫به‌به‌رده‌وامی کۆمپیوته‌ر به‌کارده‌هێنێت‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی په‌یوه‌ندیی پیشه‌که‌ی خۆی ک ‌ه‬ ‫ئه‌ندازیاری ته‌الرس��ازیی ‌ه به‌‌و کیبۆرده‌ی‬ ‫دروستی ده‌کات‪ ،‬ئارام ده‌ڵێت "ته‌الرسازیی‬ ‫دابه‌شکردنی زۆن‌و که‌ره‌سته‌کانه‌ له‌شوێنی‬ ‫گونج��اوی خۆیاندا‪ ،‬ئ��ه‌م کاره‌ی منیش‬ ‫دانان��ی پیته‌کانه‌ له‌ش��وێنی گونجاوی‬ ‫خۆیاندا له‌سه‌ر کیبۆرد"‪.‬‬ ‫له‌ڕاب��ردودا‪ ،‬دو ج��ار هه‌وڵ��دراوه‌ ک�� ‌ه‬ ‫به‌کارهێنه‌ران��ی ک��ورد بتوان��ن بەپیتی‬ ‫کوردیی بنوس��ن‌و هه‌ر جاره‌و کیبۆردی‬ ‫زمانێک��ی دیکه‌ کراوه‌بەبنه‌مای نوس��ین‬ ‫به‌کوردیی‪.‬‬ ‫ئەو دە ڵێت "جاری یه‌که‌م که‌ ویس��تیان‬ ‫به‌کوردی��ی له‌کۆمپیوت��ه‌ردا بنوس��ن‪،‬‬ ‫کیب��ۆردی عه‌ره‌بیی��ان ک��رد‌ه بنچینه‌و‬ ‫نی��گاری چەند پیتێكی عەرەبییان گۆڕی‬ ‫كە لەكوردیدا بەكارنایەن بۆ نیگاری پیتە‬ ‫كوردییەكان‪ ،‬بو نمونە فۆنته‌کانی عه‌لی‬ ‫وا دروستكران"‪.‬‬ ‫ھەروەھا "ج��اری دوه‌م‪ ،‬چه‌ن��د گروپێک‬ ‫هاتن فۆنتی کوردیی س��تاندارد دروست‬ ‫بکه‌ن به‌شێوازی س��تانداردی ڕێكخراوی‬ ‫یونیک��ۆد‪ ،‬ک��ه‌ ش��ێوازێکی جیهانییه‌‪.‬‬

‫ئه‌م نەوەی��ەش کاتیک ویس��تییان ئه‌و‬ ‫پیتان ‌ه بخه‌نه‌ س��ه‌ر کیب��ۆرد‪ ،‬کیبۆردی‬ ‫ئینگلیزییان هه‌ڵبژارد"‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ ئیشه‌که‌ی ئەم ده‌ستیپێکردو له‌و‬ ‫پرس��یار‌ه‌وه‌ی بۆچی ک��ورد کیبۆردێکی‬ ‫نه‌بێت تایبه‌ت به‌زمانه‌که‌ی خۆی؟‬ ‫به‌وته‌ی ئه‌و ئه‌ندازیار‌ه بنه‌مای سه‌ره‌کیی‬ ‫ئه‌و کیبۆرد‌ه کوردیی ‌ه نوێیه‌ ش��ێوازێکی‬ ‫زانس��تییه‌‌و پش��تی به‌س��تو‌ه به‌هێ��ز‬ ‫له‌ده‌ست‌و په‌نجه‌کاندا‪.‬‬ ‫له‌هه‌مو که‌سێکدا ده‌س��تی به‌هێزو الواز‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر که‌س��ێک ڕاست ‌ه بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌س��تی ڕاس��ت ده‌س��تی به‌هێزیه‌تی‌و‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ش��ه‌وه‌ ب��ۆ ده‌س��تی چه‌پ‪.‬‬ ‫له‌ناو ده‌سته‌کانیش��دا‪ ،‬په‌نجه‌ی به‌هێزو‬ ‫الواز هه‌ی��ه‌‪" ،‬ل��ه‌و ڕوانگه‌ی��ه‌و‌ه ده‌بێت‬ ‫پیتەكاندابەشبكرێن به‌سه‌ر کیبۆرده‌که‌دا‪،‬‬ ‫به‌ش��ێوه‌یه‌ک چ پیتێ��ک زۆرتری��ن‬ ‫به‌کارهێنانی هه‌بێ��ت‪ ،‬ده‌بێت له‌ژێر یان‬ ‫ئاستی په‌نجه‌ی به‌هێزی ده‌ستی به‌هێزدا‬ ‫بێ��ت‪ ،‬بۆ ئ��ه‌وه‌ی پرۆس��ه‌که‌ خێراترو‬ ‫ته‌ندروستتربێت"‪.‬‬ ‫س��ه‌ره‌تای پرۆژه‌ک��ه‌ی ئ��ارام ب��ه‌و‌ه‬ ‫ده‌س��تیپێکردوه‌ ک�� ‌ه به‌رنامه‌ی��ه‌ک‬ ‫دروس��تبکات بۆ ئه‌وه‌ی بزانێت چ پیتێک‬ ‫زۆرترین دوباره‌بون��ه‌وه‌ی هه‌ی ‌ه له‌زمانی‬ ‫کوردیدا‪" ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ‌ه به‌رنامه‌یه‌کم‬

‫دروس��تکرد‪ ،‬کاتێک تێکستێک ده‌خه‌یت ‌ه‬ ‫ئ��ه‌و به‌رنامه‌ی��ه‌وه‌ پێ��ت ده‌ڵێ��ت چ‬ ‫پیتێ��ک زۆرترین جار دوب��ار‌ه بوه‌ته‌وه‌و‬ ‫به‌هێڵکارییه‌ک ئه‌نجامه‌که‌ت پێ ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫دواتر له‌س��ه‌ر ئه‌و هێڵکارییه‌و له‌س��ه‌ر‬ ‫بنه‌مای ده‌س��تی به‌هێزو الوازو په‌نجه‌ی‬ ‫به‌هێزو الواز‪ ،‬پیته‌کان له‌س��ه‌ر کیبۆردی‬ ‫کوردی��ی داده‌ڕێژرێت��ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه��ا‬ ‫زۆرتری��ن بڕگە دوانییەكان‌و پیته‌ بزوێن‌و‬ ‫نه‌بزوێنه‌کان"‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ‌ه چه‌ند تێکستێکی کوردیی‬ ‫کۆده‌کات��ه‌و‌ه بۆ ئ��ه‌وه‌ی هێڵکارییه‌کی‬ ‫له‌زمان��ی کوردی��دا ده‌س��تبکه‌وێت‪،‬‬ ‫له‌ئێستاش��دا س��ه‌رقاڵی کۆکردن��ه‌وه‌ی‬ ‫س��ه‌رچاوه‌ی زیاترو فره‌جۆره‌ لەهەزاران‬ ‫كتێب‌و ڕۆژنامەو دۆكیومێنت تا ڕێژه‌یه‌کی‬ ‫دروس��تتری له‌ژماره‌ی پی��ت‌و بڕگه‌کان‬ ‫ده‌ستبکه‌وێت‪.‬‬ ‫پرۆژەی ئه‌ندازیاره‌که‌ بێ کێش��ه‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫یه‌کێک له‌وانه‌ کێش��ه‌ی پیت��ی بادینیی‌‬ ‫ب��وه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌ریزبه‌ندی��ی پیته‌کاندا‬ ‫پیت��ی "ڤ" له‌ش��ێوه‌زاری بادینی��دا‬ ‫لەپێشترە به‌اڵم له‌سۆرانیدا زۆر لەدواترە‌‪،‬‬ ‫"ئه‌وه‌ کێشه‌یه‌که‌و ده‌بێت چاره‌سه‌ری بۆ‬ ‫بدۆزینه‌وه"‌‪.‬‬ ‫ل��ه‌دوای ته‌واوبونی قۆناغ��ی هێڵکاریی‬ ‫پیت��ه‌کان‪" ،‬داوای ماف��ی داهێنان��ی بۆ‬

‫ده‌که‌م له‌هه‌ولێرو به‌‌غدا‪ ،‬دوای ئەوە ئیش‬ ‫بۆ به‌ستانداردکردنی ده‌که‌م‌و بۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌بێت له‌گۆڤارێکی زانس��تیی جیهانییدا‬ ‫باڵوبكرێت��ەوەو بچین له‌ده‌زگایه‌ک داوای‬ ‫س��تانداردکردنی بکه‌ی��ن‪ .‬دوای ئه‌وه‌ش‬ ‫داوای به‌فه‌رمییکردنی ده‌که‌م له‌حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێمدا"‪.‬‬ ‫کیب��ۆردی چاپک��ردن میژویه‌ک��ی‬ ‫سه‌رنجراکێش��ی هه‌یه‌‪.‬کریستۆڤه‌ر شۆڵز‬ ‫(‪ )ChristopherSholes‬ئ��ه‌و داهێنه‌ر‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ریکیه‌ی��ه‌ ک��ه‌ به‌باوک��ی کیب��ۆرد‬ ‫ناس��راوه‌‪ .‬ش��ۆڵز له‌س��اڵی ‪ 1878‬بو‌ه‬ ‫په‌نجاو دوهه‌مین که‌س که‌مافی داهێنان‬ ‫بۆ ئامێری چاپ به‌ده‌ست بهێنیت‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و داهێنه‌ر‌ه له‌و په‌نجاو یه‌ک که‌س��ه‌ی‬ ‫پێش خۆی جیاکردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌بوه‌ ک ‌ه‬ ‫شۆڵز توانیویه‌تی ئه‌و ئامێری چاپكردنەی‬ ‫دروس��تیکردوه‌ لەڕێگ��ەی كۆمپانی��ای‬ ‫ڕیمنگتۆن��ەوە ‪ ،‬ژماره‌یه‌ک��ی زۆری لێ‬ ‫دروستبكرێت‌و بخرێتە بازاڕەوە‪.‬‬ ‫كیب��ۆردی ئامێ��ری چاپەكەی ش��ۆڵز‬ ‫ب�� ‌ه ‪QWERTY‬ناس��راوه‌ (ئ��ه‌وه‌ش‬ ‫به‌خوێندن��ه‌وه‌ی ش��ه‌ش پیت��ی ریزی‬ ‫س��ه‌ره‌وه‌ی کیبۆردەكەی له‌الی چه‌په‌و‌ه‬ ‫بۆ ڕاست)‪.‬‬ ‫کیب��ۆردی ئامێرەكەی ش��ۆڵز س��ه‌ره‌تا‬ ‫پیته‌کانی به‌ریزبه‌ندی ‪ ABC‬دابه‌شکرابو‪،‬‬

‫به‌اڵم به‌هۆی بونی كێشەی میكانیكییەوە‬ ‫دواتر دابه‌ش��کردنی پیت��ه‌کان گۆڕا به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ی كە ئێستا له‌به‌رده‌ستدا هه‌یه‌و‬ ‫زۆرینه‌ی جیهان به‌کاریده‌هێنن‌‪.‬‬ ‫دواتر لەس��اڵی ‪ ١٩١٦‬دا مامۆستایه‌کی‬ ‫زانکۆ به‌ناوی ئۆگۆست دڤۆراک ‪August‬‬ ‫‪ Dvorak‬له‌کات��ی سه‌رپه‌رش��تیکردنی‬ ‫نامه‌یه‌کی ماس��ته‌ردا له‌س��ه‌ر هه‌ڵه‌کانی‬ ‫چاپ‪ ،‬توان��ی بۆش��اییه‌کانی کیبۆردی‬ ‫کوێرتی بدۆزێت��ه‌وه‌و به‌ناوی دڤۆراکه‌و‌ه‬ ‫کیبۆردێکی نوێ‌و زانستیی دروستبکات‪.‬‬ ‫دڤۆراک له‌کیبۆرده‌که‌ی خۆیدا ک ‌ه له‌ساڵی‬ ‫‪ 1936‬ماف��ی داهێنان��ی پ��ێ وه‌رگرت‪،‬‬ ‫ڕه‌چاوی ده‌س��تی به‌هێزو ده‌ستی الوازی‬ ‫کردبو (ئارام سه‌المیش ره‌چاوی هه‌مان‬ ‫خاڵی کردوه‌ ب��ۆ کیب��ۆرد‌ه نوێیه‌که‌)‪،‬‬ ‫له‌س��ه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ش پیته‌کانی زمانی‬ ‫ئینگلیزیی به‌سه‌ر کیبۆرددا دابه‌شکردوه‌و‬ ‫ئ��ه‌وه‌ش جیاوازییه‌که‌یه‌ت��ی له‌گ��ه‌ڵ‬ ‫کوێرتیدا‪.‬‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ی کیبۆرده‌که‌ی‬ ‫دڤ��ۆراک زانس��تییتر‌و‬ ‫ب��وه‌‪،‬‬ ‫س��تاندارتر‬ ‫به‌اڵم له‌جیهان��دا زۆر‬ ‫باڵونه‌بویه‌وه‌و نه‌یتوانی‬ ‫ج��ێ به‌کوێرت��ی لێژ‬ ‫ب��کات‪ .‬ئ��ه‌وه‌ش بۆ‬

‫چه‌ن��د هۆکارێکی جی��اواز ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی��ه‌ک له‌وانه‌ ئه‌وه‌بو له‌وس��اڵه‌دا ‪1936‬‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌دۆخێکی ئابوری خراپدابوه‌و‬ ‫له‌بار نه‌بوه‌ بۆ باڵوبون��ه‌وه‌ی ئامێرێکی‬ ‫ن��وێ‪ .‬هه‌روه‌ه��ا س��وپای ئه‌مه‌ریک��ی‬ ‫وه‌ربه‌رهێنانێک��ی زۆری کردبو له‌کڕینی‬ ‫ئامێ��ری چاپ‌وفه‌رمانبه‌رێک��ی زۆر هه‌بو‬ ‫که‌ ڕاهێنانیان له‌س��ه‌ر کیبۆردی کوێرتی‬ ‫كردب��و‌و ئاما‌ده‌نه‌ب��ون ده‌س��تهه‌ڵبگرن‬ ‫له‌س��ه‌ر ئه‌و جۆره‌ کیب��ۆرده‌‪ .‬هۆیه‌کی‬ ‫دیکه‌ی س��ه‌ره‌کیش ئه‌وه‌ب��و که‌ خه‌ڵک‬ ‫به‌زۆری خوی به‌کیبۆردی کوێرتی گرتبوو‬ ‫ئاماده‌نه‌بون ده‌ستبه‌رداری ببن‌و شتێکی‬ ‫تازه‌ به‌کاربهێنن‪.‬‬ ‫یه‌کێ��ک له‌خاڵه‌ به‌هێزه‌کان��ی کیبۆردی‬ ‫دڤۆراکیش ك��ە هۆكاری ئ��ەوە بو لەم‬ ‫س��ااڵنەی دوایدا دوبارە تیشك بخرێتەوە‬ ‫س��ەری‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ ک��ه‌ ته‌ندروس��تتره‌‪،‬‬ ‫نه‌خۆش��ییه‌ک هه‌یه‌ ک��ه‌ له‌بەكارهێنانی‬ ‫کۆمپیوت��ه‌ره‌وه‌ دروس��تده‌بێت‌و‬ ‫له‌مه‌چ��ه‌ک‌و‬ ‫ئ��ازاره‌‬ ‫ئانیشک‌و ش��انداو بە(‬ ‫‪ ) RSI‬ناودەبرێ��ت‪،‬‬ ‫ئێس��تا به‌ش��ێک‬ ‫له‌پزیش��که‌کانوەك‬ ‫چارەسەر‪ ،‬رێنمایی‬ ‫ئ��ه‌و نه‌خۆش��ان ‌ه‬ ‫ده‌که‌ن ک ‌ه کیبۆردی‬ ‫دڤۆراک به‌کاربهێنن‪.‬‬

‫شتگوێخراون سۆرانی نابینا‪ ..‬چیرۆکی سەرکەوتنی مرۆڤێک‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫سۆران نوری‪ ،‬ناسراو بەمامۆستا‬ ‫سۆرانی نابینا‪ ،‬ھەرچەندە بینایی‬ ‫چاوەکانی لەدەستداوە‪ ،‬بەاڵم ھیوای‬ ‫بەژیان لەدەستنەداوەو لەیەککاتدا‬ ‫چەند ئەرکێکی زەحمەت ڕادەپەڕێنێت‌و‬ ‫خاوەن بڕوانامەی بەرزە‪.‬‬ ‫مامۆستا سۆران س��ەرۆکی ئەنجومەنی‬ ‫بااڵی تیپی مۆسیقای الوانی کوردستانەو‬ ‫ئ��ەو تیپە ل��ە‪ 2008/10/13‬دامەزراوەو‬ ‫ئەندام��ی لەھەر چ��وار پارچەکە ھەیەو‬ ‫خاوەن��ی ‪ 100‬ئەندام��ەو "ئامانج��ی‬ ‫خزمەتکردنە بەمۆسیقاو کلتوری کورد"‪.‬‬ ‫ئە ند ا مە کا ن��ی‬

‫ئەنجومەنی بااڵی ئەو تیپە ھونەرییە‪ ،‬کە‬ ‫مامۆستا سۆران تاکە خاوەن پێداویستیی‬ ‫تایبەتە لەنێویاندا لەکۆنگرەکەیاندا وەک‬ ‫سەرۆک ھەڵدەبژێرن‪ ،‬ئەمەش وایکردوە‬ ‫مامۆستا سۆران زۆربەی کاتەکانی خۆی‬ ‫ببەخش��ێتە بەڕێوەبردن��ی کارەکانی‌‪،‬‬ ‫"تیپەکەم��ان کۆمەڵێ��ک ئەرکی ھەیە‪،‬‬ ‫لەس��ەرجەم باردۆخەکان رۆڵی تایبەتی‬ ‫خۆمان ھەی��ە‪ ،‬لەم دۆخەی ئێس��تادا‬ ‫توانیومانە کۆمەک بۆ پێش��مەرگەکان‬ ‫کۆبکەینەوە‪ ،‬ھەروەھا سازدانی کۆنسێرت‬ ‫بۆ ئاوارەکان لەشوێنەکانی خۆیان"‪.‬‬ ‫ھەروەھا سااڵنە خولی مۆسیقا بۆ ئامێرە‬ ‫جیاوازەکان دەکەنەوەو ھەمو کەس��ێک‬ ‫دەتوانێت بەش��داریی بکات‌و سودی لێ‬ ‫وەبگرێت‪.‬‬

‫لەماوەی ڕابردوش��دا تیپی مۆس��یقای‬ ‫الوان��ی کوردس��تان حەوتھەمی��ن‬ ‫فیس��تیڤاڵی خۆی بەدروش��می ئازادی‬ ‫بۆ کۆبانی ئەنجامدا‪ ،‬لەو فیس��تیڤاڵەدا‬ ‫ب��ەدەر لەچاالکیی ھونەری��ی‌‪ ،‬خەاڵتی‬ ‫رێزلێنانیش��یان بەخش��ی بەچەن��د‬ ‫کەسایەتییەکی ھونەریی‌و سیاسیی‪.‬‬ ‫ئ��ەو رۆژانە ئیش��ەکانی خ��ۆی لەرێی‬ ‫بەرنام��ەی دەنگی��ی کۆمپیوت��ەرەوەو‬ ‫بەڕێدەکات‌و ھەر نوسراوێکیشی ھەبێت‪،‬‬ ‫بەھەمان ڕێگا دەینوسێت‪.‬‬

‫بەش��ی مۆس��یقای کالس��یکدا‪ .‬ئ��ەو‬ ‫بڕوانامەیەشی لەزانکۆی ئۆپساال لەسوید‬ ‫بەدەس��تھێناوەو لەو واڵتەو لەش��اری‬ ‫ئامەدیش کۆنسێرتی خۆی ئەنجامداوە‪.‬‬ ‫نمو ن��ە ی‬ ‫ئەو بۆ‬

‫مامۆستا س��ۆران جگە لەوەی ژەنیاری‬ ‫ھەرس��ێ ئامێری پیان��ۆ‪ ،‬ئۆکۆردیۆن‪،‬‬ ‫ھەروەھا کیب��ۆردە‪ ،‬خاوەنی بڕوانامەی‬ ‫ماستەریش��ە لەئامێ��ری پیانۆ‬

‫ئەوەی لەدەستدانی ھەستێک نابێتە ھۆی‬ ‫دابڕان لەداھێنان‪ ،‬نمونەی مۆس��یقاری‬ ‫ئەڵمان��ی بیتھۆڤ��ن دەھێنێت��ەوە‪،‬‬ ‫"بیتھۆڤن لەس��امفۆنیای ژم��ارە ‪9‬دا‬ ‫ھەس��تی بیس��تنی لەدەس��تدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەبوە ھۆی ئ��ەوەی لەداھێنان بکەوێت‬ ‫بەڵکو ئەو سامفۆنیایە بەشاکارێکی ئەو‬ ‫ھونەرمەندە دەناسرێت"‪.‬‬ ‫مامۆستا سۆران جگە لەو ئیشەی وەک‬ ‫سەرۆکی ئەو تیپە‪ ،‬ھاوکات بەڕێوەبەری‬ ‫کتێبخانەی دەنگیی کۆمەڵگاش��ە‪ .‬ئەو‬ ‫کتێبخانەیە لەساڵی ‪2011‬ەوە دامەزراوەو‬ ‫لەس��تۆدیۆی تایبەت��ی خۆیاندا کتێبی‬ ‫جۆراوجۆر دەخوێننەوەو بەبێ بەرامبەر‬ ‫دابەشی دەکەن بەس��ەر سەندیکاکان‌و‬ ‫رێکخراوەکاندا‪ ،‬ئەوانیش دابەشی دەکەن‬ ‫بەسەر ئەندامەکانی خۆیاندا‪.‬‬

‫تیمێکی شوێنەوارناسیی فەڕەنسی‬ ‫هەندێ گەڕانی��ان بۆکردوە بەاڵم نەک‬ ‫بۆ توێژینەوە‪،‬بەڵکوتەنها بۆداخڵکردنی‬ ‫ئەوشوێنانەی کەشوێنەواریان لێیە‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫مه‌هیڵ��ه‌ ڕۆتی��ن بكه‌وێت�� ‌ه‬ ‫كاره‌كانت��ه‌وه‌‪ ,‬زۆری��ش ت��وڕه‌‬ ‫مه‌به‌‪ ،‬هه‌واڵێك س��ه‌راپای ژیانت‬ ‫ده‌بوژێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫به‌ه��ۆی‌ زۆری��ی‌ كاره‌كانت��ه‌وه‌‬ ‫هه‌س��ت به‌ماندوی��ی‌ ده‌كه‌ی��ت‪.‬‬ ‫خ��ۆت مه‌س��ه‌پێنه‌ به‌س��ه‌ر‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كه‌تدا‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫هه‌وڵب��ده‌ بیركردن��ه‌وه‌ت بگۆڕی‪.‬‬ ‫له‌كاركردن��دا په‌له‌مه‌كه‌‪ ،‬كه‌م بڵێ‌و‬ ‫زۆر گ��وێ بگ��ره‌‪ .‬هه‌واڵێكی‌ خۆش‬ ‫به‌ڕێوه‌یه‌‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫سه‌فه‌رێك دێت ‌ه رێت‌و مژده‌یه‌كیش‬ ‫ی‬ ‫ژیانت ده‌گۆڕێت‪ .‬خۆشه‌ویستیه‌ك ‌‬ ‫ك��ۆن ن��وێ ده‌بێت��ه‌وه‌و‬ ‫مژده‌به‌خشه‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫كاتێ بۆچون ده‌رده‌بڕی ده‌بێت پێشتر‬ ‫بیرتكردبێته‌وه‌‪ .‬خۆشه‌ویس��ته‌كه‌ت‬ ‫دودڵه‌ لێ��ت‪ ,‬هه‌س��تی‌ خۆتی‌ بۆ‬ ‫رونبكه‌وه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫زیره‌كییت زیات��ر ده‌بێت‪ .‬هه‌رگیز‬ ‫كه‌م��دو مه‌ب��ه‌‪ .‬رێزگرت��ن چرا ‌‬ ‫ی‬ ‫ژیانه‌‪ ،‬له‌خۆشه‌ویس��تیدا مژده‌یه‌ك‬ ‫به‌ڕێوه‌یه‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫شاخەوانیی‪ ،‬سەرکێشیی‌و ئازایی‬ ‫ئا‪ :‬ئاکۆ حەمەد رابی‬

‫ئەگەرچی لەکوردستاندا شاخەوانیی‬ ‫وەکو پێویست گرنگیی پێنەدراوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا ئێستا ژمارەیەک‬ ‫لەگەنجانی کوردستان‪ ،‬گرنگیی‬ ‫بەو کارە دەدەن‌و سەرقاڵی ئەوەن‬ ‫لەو ڕێگەیەوە خۆیان بگەیەننە‬ ‫سەر لوتکەی زۆربەی شاخەکانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئەمەش جگە لەوەی‬ ‫ئازایەتی و چاونەترسیە‪ ،‬لەهەمان‬ ‫دەمدا سەرکێشییە‪ .‬چونکە کەمنین‬ ‫ئەوانەی بەو هۆیەوە توشی مەترسی‬ ‫بونەتەوە‪.‬‬ ‫زۆس��ک چۆمان��ی ک��ە یەکێک��ە لەو‬ ‫گەنجان��ەی س��ەرقاڵی ش��اخەوانیەو‬ ‫ب��ەو هۆی��ەوەش خ��ۆی گەیاندۆت��ە‬ ‫س��ەر چەندین لوتکەو ش��اخی بەرز‪،‬‬ ‫لەلێدوانێکدا بۆ ئاوێنە جەختی لەسەر‬ ‫ئەوەکردەوە کە شاخەوانیی وەک هەر‬ ‫کارێکی دیک��ە‪ ،‬خولیاو ئارەزوە‪ .‬جگە‬ ‫لەخولیاو ئارەزو‪ ،‬ئەو کەسەش کە ئەم‬ ‫کارە دەکات‪ ،‬نابێت بترس��ێت‪ ،‬چونکە‬ ‫راستیەکەی کارێکی تۆزێک سەختە‪.‬‬ ‫ئەگەرچ��ی هەمو س��اڵێک رۆژی ‪-11‬‬ ‫‪12‬بۆ رۆژی ش��اخەوانی تەرخانکراوەو‬ ‫لەواڵتان لەس��ەر ش��اخەکان چەندین‬ ‫کۆنفران��س‌و پێش��برکێی ب��ۆ ئەنجام‬ ‫دەدرێ��ت‪ ،‬کەچی لەکوردس��تاندا کەم‬ ‫ک��ەس ئاگای ل��ەم رۆژە هەی��ە‪ .‬لەم‬ ‫بارەیەوە زۆس��ک چۆمانی هاوش��انی‬ ‫کۆمەڵێ��ک گەنجی دیک��ە‪ ،‬توانیویانە‬ ‫لەچوارچێوەی گروپێکی ش��اخەوانییدا‬ ‫کە دەمێک��ە دایانمەزران��دوە‪ ،‬خۆیان‬ ‫بگەیەننە سەر لوتکەی هەڵگوردو لەوێ‬ ‫ئااڵی کوردستانیان هەڵداوە‪.‬‬ ‫هەرێمی کوردستان شاخ‌و چیای زۆرە‪،‬‬ ‫ئەمەش سروش��تێکی ب��اش‌و لەباری‬ ‫بۆ گەنجان رەخس��اندوە کە ئارەزوی‬ ‫ش��اخەوانیی دەکەن‪ ،‬ب��ەاڵم بەهۆی‬ ‫ئ��ەوەی ک��ە لەکوردس��تاندا گرنگیی‬ ‫ب��ەو کارە نەدراوە‪ ،‬نەتوانراوە س��ود‬

‫ل��ەو سروش��تە لەبارەی کوردس��تان‬ ‫وەربگیرێت‪.‬‬ ‫زۆس��ک چۆمانی باس لەوە دەکات کە‬ ‫ش��اخەوانیی جگە لەوەی‌ بەس��ودەو‬ ‫ی مرۆڤەو‬ ‫ی جەس��تە ‌‬ ‫جێگ��ەی‌ بایەخ ‌‬ ‫ی کە‬ ‫رێگ��ە دەگرێت لەو نەخۆش��یانە ‌‬ ‫ی نەجواڵنەوەو ک��ەم دەرکەوتن‬ ‫بەهۆ ‌‬ ‫ی تریش��ەوە‬ ‫لێ��ی‌ ڕودەدەن‪ ،‬لەالیەک ‌‬ ‫ی دەکەن‪،‬‬ ‫ئەوکەسانەی‌ ڕو لەشاخەوانی ‌‬ ‫ی کە‬ ‫هەمیش��ە جیاوازت��رن لەوان��ە ‌‬ ‫بەدەگمەن لەش��اخ دەمێننەوەو زیاتر‬ ‫ی تری��ان هەڵب��ژاردوە‪ ،‬چونکە‬ ‫ژیان�� ‌‬ ‫هەمو ش��اخەوانێک بەوە دەناسرێتەوە‬ ‫ی باش‌و کەسی‬ ‫کە کەس��انی‌ تەندروست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بەرگ��ە ‌‬ ‫ئ��ەوەن ک��ە بەتەواوەت�� ‌‬ ‫زەحمەتی‌‌و ناخۆش��یەکان‌و س��ەرماو‬ ‫گەرما دەگ��رن‪ .‬بۆی��ە ئامانجمانە کە‬ ‫شاخەوانیی بکەینە کلتورو نەوەی نوێ‬ ‫بەم کارە ئاشنا ببن‪.‬‬ ‫ئ��ەو بەپێویستیش��ی دەزانێ��ت ک��ە‬ ‫حکومەت ئاوڕێک لەشاخەکان بداتەوەو‬ ‫هەر نا لەمین‌و تەقەمەنی پاکیانبکاتەوە‬ ‫بۆ ئەوەی بەبێ ترس ئێمە بچینە سەر‬ ‫لوتکەی شاخەکان‪.‬‬ ‫لەکوردستانداو لەزۆربەی شۆڕشەکانی‬ ‫ک��ورددا‪ ،‬چی��او ش��اخەکان رەمزی‬ ‫فیداکاری��ی‌و بەرگری‌و پش��ت‌و پەنای‬ ‫پێشمەرگە بون‪ .‬بۆیە زۆسک بەپێویستی‬ ‫دەزانێت کە ش��اخەوانیی بخرێتە نێو‬ ‫مەنهەجی خوێندن‌وزانکۆو پەیمانگاکان‬ ‫گرنگی��ی پێب��ده‌ن‌و حکومەتیش وەک‬ ‫هەر واڵتێکی دیک��ەی دونیا‪ ،‬بەجدیی‬ ‫گرنگی��ی بەبواری ش��اخەوانیی بدات‌و‬ ‫چیتر ئەم بوارە فەرامۆش نەکات‪.‬‬ ‫سۆران عەبدولکەریم‪ ،‬کە کوڕە گەنجێکی‬ ‫شاخەوانەو نیشتەجێی قەزای چۆمانە‪،‬‬ ‫لەلێدوانێکدا بۆ ئاوێنە ئەوە روندەکاتەوە‬ ‫کە شاخەوانیی س��ێ جۆری هەیە کە‬ ‫ئەوانیش بریتین لەشاخەوانیی ناو بەفر‪،‬‬ ‫شاخەوانیی سەهۆڵبەندان‌و شاخەوانی‬ ‫شاخ‪ .‬سۆران جەخت لەوەش دەکاتەوە‬ ‫ی هەبونی‌ دەیان‬ ‫کە شاخەوانی‌ سەرەڕا ‌‬ ‫ی کەوتن‌و بەربونەوە لەشاخ‪،‬‬ ‫مەترس�� ‌‬

‫بەاڵم لەزەتێک��ی‌ تایبەتی‌ خۆی‌ هەیە‪ ،‬کارە بک��ەم‪ ،‬بەاڵم تا ئاس��تێکی باش‬ ‫ی‬ ‫ی لەماوەی‌ ڕابردودا‪ ،‬توانیومە بەش��دار ‌‬ ‫چونکە کاتێک دەگەینە س��ەر بەرزی ‌‬ ‫ی گەلێک شاخ‌و چیادا‬ ‫ئەو لوتکەیەی ک��ە ئامانجمانە‪ ،‬هەمو لەبەس��ەرکەوتن ‌‬ ‫ئ��ەو ناخۆش��ی‌‌و س��ەختیانە لەبی��ر بکەم‌و سەرکەوتوبم‪.‬‬ ‫ی سۆران باس لەوەش دەکات کە ئێستا‬ ‫دەکەین‪ .‬هەس��ت دەکەین لەکەس��ان ‌‬ ‫ی ئێمە توانیومانە ئ��ەوان وەک گروپێک��ی ش��اخەوانیی‬ ‫دیکە جیاوازین بەوە ‌‬ ‫بگەینە لوتکە‪ .‬من وەکو ش��اخەوانێک لەهەوڵی ئەوەدان‌و بەرنامەی ئەوەیان‬ ‫هەرچەن��دە دەرفەت��ی‌ ئ��ەوەم ب��ۆ هەی��ە ئەگەر بۆیان بکرێ��ت‌و لەالیەن‬ ‫نەڕەخس��اوە ک��ە زانس��تیانە ئ��ەم حکومەتەوە هاوکاریی بکرێن‪ ،‬بەنیازی‬

‫زێبار‪ ،‬تەمەنی ‪25‬ساڵەو‬ ‫‪30‬کتێبی وەرگێڕاوە‬ ‫لەمیانەی‌ بەکوردیکردنی‌ دەقە بیانیەکان"‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬ئاکۆ حەمەد رابی‬ ‫لەب��ارەی ئەوەی ئایا زیات��ر لەچ بوارێکدا‬ ‫گەنجێکی دانیشتوی قەزای سۆران کە کتێبی وەرگێڕاون‪ ،‬زێبار ئەوەی رونکردەوە‬ ‫تەمەنی ‪25‬ساڵە‪ ،‬تا ئێستا ‪30‬کتێبی کە "لەبواری سیاس��یی‪ ،‬هزریی‌و ئایینی‌و‬ ‫زانس��تیی کتێبم وەرگێڕاون"‪ .‬ئەو باس��ی‬ ‫لەزمانی عەرەبی وەرگێڕاوەتە سەر‬ ‫زمانی کوردیی‪ ،‬ئەو گەنجە باس لەوە لەوەش��کرد کە لەوەتەی دەستیکردوە بەو‬ ‫کارە توانیویەت��ی ‪30‬کتێ��ب وەربگێڕێت‌و‬ ‫دەکات کە بەرنامەی ئەوەی هەیە‬ ‫چەندین کتێبی دیکە وەربگێڕێتە سەر لەناویش��یاندا هەندێکی��ان چاپک��راون‌و‬ ‫هەندێکیش��یان ئێس��تا لەژێ��ر چاپدان‪.‬‬ ‫زمانی کوردیی‪.‬‬ ‫زێبار باس��ی لەوەش��کرد کە هەرچەندە‬ ‫زێبار عەزیزخ��ان لەلێدوانێکدا بەئاوێنەی کاری وەرگێڕان ش��تێکی ق��ورس‌و گرانەو‬ ‫راگەیاند کە ئەو هەر لەتەمەنێکی بچوکەوە پێویس��تی بەماندوب��ون‌و پش��ودرێژیی‌و‬ ‫خولی��ای کاری وەرگێڕان بوەو بۆ ئەوەش سەلیقەیەکی زۆر هەیە‪" ،‬بەاڵم چونکە من‬ ‫ه��ەر زو خۆی فێ��ری زمان��ی عەرەبیی زۆر ئارەزوی ئەو کارە دەکەم‪ ،‬هیچ کاتێک‬ ‫کردوە‪ .‬وتیشی " هەر زو هەستم بەوەکرد لەوەرگێ��ڕان بێزارو مان��دو نابم‪ .‬چونکە‬ ‫کە بەهرەو توانای ئەوەم هەیە‪ ،‬کە ئیشی بەو هۆی��ەوە توانیومە خزمەت بەگەلەکەم‬ ‫وەرگێڕان بکەم‪ .‬بۆیە لە س��اڵی ‪2010‬بەو بکەم"‪ .‬زێبار عەزیز خان جەختی لەس��ەر‬ ‫پەڕی متمانەو باوەڕ بەخۆبونەوە دەس��تم ئ��ەوەش کردەوە کە ئێس��تاش جگە لەو‬ ‫بەکاری وەرگێڕان کرد‪ .‬یەکەم کتێبیش کە ‪30‬کتێبەی ک��ە کردومەتە کوردیی‪ ،‬چەند‬ ‫کارم لەس��ەر کرد‪ ،‬ناوی‌ (چەند دەردێکی‌ کتێبێکی دیکەشم لەبەردەستن‌و خەریکم‬ ‫س��ەر ڕێگا) بو‪ ،‬ئ��ەو کتێبە دو بەش بو‪ ،‬وەریاندەگێڕم"‪.‬‬ ‫س��ەرەتا بەش��ی یەکەمم وەرگێڕاو بەشی زێب��ار عەزیزخان لەئێس��تادا تەمەنی ‪25‬‬ ‫دوەمم دەس��ت نەدەکەوت‪ .‬دواتر بەش��ی ساڵەو س��اڵی رابردوش لەدەڤەری سۆران‬ ‫دوەمیشم پەیداکردو خۆشبەختانە ئەویشم بەه��ۆی کاری وەرگێڕانەوە‪ ،‬خەاڵتی الوی‬ ‫وەرگێ��ڕاو ئەو کارەش��م ب��و بەنۆبەرەی ساڵی وەرگرت‪.‬‬ ‫ئ��ەو گەنجە بڕوانامەی‌ دبلۆمی لەبەش��ی‬ ‫کارەکانم لەبواری وەرگێڕان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه��ا ده‌ڵێ��ت "بایەخ��ی‌ وەرگێڕان کارگێڕی��ی کار لەپەیمان��گای تەکنیک��ی‬ ‫ل��ەوەدا دەبینم��ەوە کە م��رۆڤ دەتوانێ سۆران بەدەستهێناوەو ئێستاش فەرمانبەرە‬ ‫س��ودو کەڵ��ک ببینێ لەجیهان��ی‌ بیانی‌‌و لەبەشی راگەیاندنی زانکۆی سۆران‪ .‬ناوبراو‬ ‫بەگەڕی‌ بخات لەناوخۆیدا‪ ،‬بەوەی‌ زانست‌و ئەوەش��ی بۆ ئاوێنە رونکردەوە کە ئەو تا‬ ‫زانیاریی��ە چ��اک‌و باش��ەکان بگوزێتەوە لەژیان��دا مابێت‌و ئەوەن��دەی بۆی بکرێت‬

‫کاوڕ‬ ‫ئ��ه‌م هه‌فته‌ی��ه‌ گڕو تین��ت زیاتر‬ ‫ده‌بێ��ت‌و ده‌س��كه‌وتێكی‌ تی��ا‬ ‫به‌دیدێنی‌‪ .‬خۆشه‌ویسته‌كه‌ت مه‌خه‌‬ ‫ناو كێشه‌یه‌كه‌وه‌ كه‌ هی‌ ئه‌و نیه‌‪.‬‬

‫گا‬

‫ئەوەن کە بەش��ی هەرە زۆری لوتکەو‬ ‫ش��اخەکانی کوردس��تان بگەڕێ��ن‌و‬ ‫ه��اوکات هەوڵی ئ��ەوەش دەدەن کە‬ ‫کلتوری ش��اخەوانیی لەنێ��و گەنجاندا‬ ‫باڵوبکەنەوە‪.‬‬ ‫بەپێ��ی زانیاریی��ەکان‪ ،‬لەئێس��تادا‬ ‫لەهەرێمی کوردس��تان چەندین گروپی‬ ‫شاخەوانی دروستبونەو ژمارەیەک گەنج‬ ‫مەیلێکی زۆریان بۆ شاخەوانیی هەیە‪.‬‬

‫ش��اخەوانیی‪ ،‬ق��ورس‌و گ��ران‌و پ��ڕ‬ ‫مەترس��یە‪ ،‬بۆیەش زۆر کات‌و سااڵنە‬ ‫خەڵکێک��ی زۆر ب��ەو هۆی��ەوە گیان‬ ‫لەدەس��ت دەدەن‌و دەبن��ە قوربانیی‬ ‫شاخەوانیی‪.‬‬

‫شوێنەوارە دێرینەکانی بیتوێن پش‬ ‫ئا‪ :‬پەرێز ناسڕ‬ ‫دۆڵی شاورێی سەر بەقەزای ڕانییە‬ ‫ژمارەیەکی زۆر شوێنەواری دێرینی‬ ‫لێیە کە مێژویەکی کۆنیان ھەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم تا ئیستا بایه‌خێکی ئەوتۆیان‬ ‫پێنەدراوە‪.‬‬

‫ل��ەکاری وەرگێڕان بەردەوام دەبێت‪ .‬زێبار‬ ‫باسی لەوەش��کرد کە ئەو دەیەوێت جگە‬ ‫لەزمان��ی عەرەب��ی‪ ،‬لەزمانەکانی دیکەش‬ ‫کتێ��ب وەربگێڕێت‪ ،‬بۆ ئەو مەبەس��تەش‬ ‫"ئێس��تا لەخولێک��ی زمان��ی ئینگلیزیی‬ ‫دەخوێنم‪ ،‬تاکو لەئایندەدا بتوانم لەزمانی‬ ‫ئینگلیزیش کتێب وەربگێڕم"‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫بۆ هه‌م��و كارێ��ك هه‌وڵێكی‌ زۆری زۆر هه‌ڵ��ه‌ له‌كاره‌كان��ت ڕوده‌ده‌ن‬ ‫ده‌وێ��ت‪ ,‬رۆژه‌كانت رو له‌باش��ین‪ .‬چاره‌س��ه‌ریان ئاسانه‌‪ .‬په‌یوه‌ندیه‌كی‌‬ ‫گله‌ی��ی‌ زۆر له‌خۆشه‌ویس��ته‌كه‌ت خۆشه‌ویس��تی‌ دێته‌ ڕێت‌و ئاس��وده‌‬ ‫ده‌بیت‪.‬‬ ‫مه‌كه‌‪.‬‬

‫دۆڵی ش��اورێ کەدەکەوێتە ناحییەی‬ ‫سەرکەپکانی س��ەربەقەزای ڕانییە‪،‬‬ ‫ناوچەیەکی زۆر دێرینیکوردس��تانە‪.‬‬ ‫لەب��اری جوگرافیی��ەوە ناوچەیەکی‬ ‫ش��اخاویی زۆر س��ەختەو زنجی��رە‬ ‫کێوەکانی ماکۆک لەڕۆژئاواو بێرمکەو‬ ‫کوراش��ەل لەڕۆژه��ەاڵت‌و زنجیرەی‬ ‫بێترخێ��ن هەلەمون��د لەباک��ورەوە‬ ‫شاورێیان وەکبازنەیەکی شێوە داخراو‬ ‫لەباوەش گرتوە‪ .‬ئەوناوچەیەتا ئێستا‬ ‫شوێنەوارناس��ان بەپێ��ی پێویس��ت‬ ‫توێژینەوەیان لەسەرنەکردوە‪.‬‬ ‫ش��اورێ خاوەن��ی ش��وێنەوارێکی‬ ‫زۆرە‪ ،‬وەکگۆڕس��تانی زۆر گ��ەورەو‬ ‫بچ��وک کەژمارەیان دەگات��ە دەیان‬ ‫گۆڕستان‪ ،‬کەتێیاندا مردو بەشێوەی‬ ‫جۆراوجۆریک��ۆن‌و دێری��ن نێژراوە‪.‬‬ ‫وەکناش��تنی مردولەن��او کوپ��ەو‬ ‫لەناوخانوی نیشتەجێبون‌ودەرکەوتنی‬ ‫گۆڕی زۆر دەگمەن‪.‬‬ ‫بۆنمونە هاواڵتییەکی ئەوناچەیەخەو‬ ‫دەبینێ��ت‌ودوای خەوەکەی دەس��ت‬ ‫دەکات بەهەڵکۆڵین��ی س��ەروی‬ ‫ماڵەکەی خۆی‌و بەچەند سەد مەترێک‬ ‫لەپڕکوپەی��ەک دەردەکەوێ��ت وەک‬

‫قرژاڵ‬

‫خۆی دەیگێڕێتەوە کوپەکەداخراوبوەو‬ ‫توشی سەرس��وڕمان بوە‪،‬بەاڵم دوای‬ ‫هەوڵێک��ی زۆر دەیکاتەوەوکەس��ەیر‬ ‫دەکات ئێسکەپەیکەری تێدایەوهەردو‬ ‫چۆکەکانی لەباوەش گرتوە‪.‬‬ ‫ھەروھا چەندین گڕک‌و سندۆڵ لەناوچەکە‬ ‫بەدی دەکرێ��ن کەچەکوش کارییەکی‬ ‫وردیان لەسەرکراوە‪ .‬کەڵەکە کافریش‬ ‫بەش��ێکی گرنگن لەش��وێنەوارەکانی‬ ‫دەڤەرەکە کەژمارەیان ‪ 8‬بۆ ‪ 9‬کەڵەک‬ ‫دەبن‪ ،‬لەس��ەری بەاڵڵوک لەباکوری‬ ‫ڕۆژهەاڵت��ی گوندی مێدێ��رەی دۆڵی‬ ‫شاورێ کۆمەڵە کەڵەکێک بەدیدەکرێن‬ ‫کەبەکەڵەکی"کافران"ناس��راون‪،‬کە‬ ‫بەب��ڕوای ش��وێنەوارناس س��لێمان‬ ‫ئەبوبەکر ڕەسوڵ دەشێت ئەوکەڵەکە‬ ‫بەردان��ە گ��ۆڕی کۆمەڵەکەس��ێک‬ ‫ب��ن لەفەرماندە ئازاکانی لەش��کری‬ ‫"ش��اهور شا"ی پاش��ای مەملەکەتی‬ ‫ش��اورێ‪،‬کەخۆیان‌وهەزاران لەهاوڕێ‌و‬ ‫لەبەرگرییەک��ی‬ ‫هاونیش��تمانیان‬ ‫ک��ەم وێن��ەدا بەرامب��ەر س��وپای‬ ‫موسڵمانەعەرەبەکان شەهیدکراون‪.‬‬ ‫هەروەها ئەوشوێنەوارناسە رایگەیاند کا فر ا ن " بە ر چا و د ە کە و ن‌و هی��چ‬ ‫کە هەش��ت گۆڕی تری لەو شێوەیە کەڵەکێکی��ان بۆنەک��راوەو گرنگیی‬ ‫لەدۆڵ��ی ش��اورێ بەرچاودەک��ەون‌و بەالشەکانیان نەدراوە"‪.‬‬ ‫ئ��ەو گۆڕان��ە ه��ی فەرماندەکان��ی ئەوشوێنەوارناس��ە وت��ی تا ئێس��تا‬ ‫ش��اهور ش��ان "چونکەهەڵسوکەوتی بەش��ێوەیەکی جدی��ی توێژین��ەوە‬ ‫بەرامبەرک��راوەو لەوش��وێنە نەک��راوە ئەگەرن��ا ئەو‬ ‫دڵڕەقانەی��ان‬ ‫بە کا فر لە قە ڵە مد ر ا و ن ‪ ،‬ئە گین��ا ناوچەیە دەوڵەمەندە بەش��وێنەوارە‬ ‫ئێسک‌وپروسکی دەیان هەزارکەسی تر دێرینەکان‪،‬تەنه��ا کەس��ێک بەناوی‬ ‫لەچیای "بێترخێن"لەگۆڕەپانێک بەناوی عه‌بدولڕەقی��ب یوس��ف کەمێ��ک‬ ‫"باس��کی جۆخین" یاخود"جۆخینی هەڵس��ەنگاندنی بۆک��ردوەو لەگەڵ‬

‫شێر‬

‫ده‌ك��رێ‌ بۆ هه‌ندێ‌ ه��اوڕێ ببیت ‌ه پڕۆژه‌یه‌كی‌ نوێ له‌سه‌ره‌تادایه‌ هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫یارمه‌تی��ده‌ر‪ .‬ئ��اگات له‌خ��ۆت بۆ بده‌‪ ,‬هه‌فته‌یه‌كی‌ خۆشه‌ویس��تی‌‬ ‫بێ��ت زۆر س��ه‌ر مه‌خ��ه‌ س��ه‌ر به‌س��ه‌رده‌به‌یت‌و م��ژده‌ی‌ خ��ۆش‬ ‫به‌ڕێوه‌یه‌‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫به‌ئیراده‌یه‌كی‌ به‌هێزه‌وه‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫كێشه‌كانت بكه‌ تا بیگه‌یتێ‌‪ .‬هه‌وڵبد‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیت له‌خۆشه‌ویستیدا به‌هێزتر‬ ‫بێت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫بەشی پێنجەم‬ ‫ئ��ەم بەش��ه‌ تەرخان��ە بۆ قس��ەکردن‬ ‫لەسەر دو چەمکی سەرەکیی ناو‌وتارەکەی‬ ‫من لەس��ەر جەنگاوەرەکان��ی کوبانی کە‬ ‫بریتی��ن لەچەمکەکان��ی ناس��یۆنالیزم‌و‬ ‫یۆتۆپی��ا‪ .‬بەداخ��ەوە کاک بەختیار عەلی‬ ‫ه��ه‌ردو چەمکەک��ەی بەش��ێوەیەکی زۆر‬ ‫خراپ لێکداتەوەو هه‌وڵێکی زۆریش��ی داوە‬ ‫هه‌م س��ەر لەخۆی‌و ه��ه‌م لەخوێنەرانیش‬ ‫بش��ێوێنێت بۆ ئەوەی ماناو مەبەستەکانی‬ ‫من لەبەکارهێنانی ئەو چەمکانە بشارێتەوە‪.‬‬ ‫ل��ەم بەش��ەدا هه‌وڵئ��ەدەم جارێک��ی تر‬ ‫نیش��انیبدەم چەمکەکانی ناس��یۆنالیزم‌و‬ ‫یۆتۆپیا لەنوس��ینەکەی من��دا هه‌ڵگری چ‬ ‫مانایەک بون‪.‬‬ ‫ناسیۆنالیزم‌وەک جنێو‬ ‫کاک بەختیار بەدرێژایی نوس��ینەکەی‪،‬‬ ‫کە پڕە لەحوکمی گشتیی‌و تۆمەتبارکردن‌و‬ ‫بێنرخکردن��ی ناس��یۆنالیزم‪ ،‬ئەزیەت��ی‬ ‫ئ��ەوە ناکێش��ێت پێمانبڵێت مەبەس��تی‬ ‫له‌"ناس��یۆنالیزم" چیی��ە؟ ب��ەچ مانایەک‬ ‫بەکاریدەهێنێ��ت؟ ماناکان��ی لەس��یاقەی‬ ‫کوبانی��دا چیی��ە؟ ئ��ەو ته‌نه��ا دەڵێت‬ ‫ناسیۆنالیزم "حیکایەتێکی گەورە"و خراپەو‬ ‫پەیوەندی��ی بەڕوداوەکان��ی کوبانیی��ەوە‬ ‫نییە‪ .‬ناس��یۆنالیزم بەشێکە له‌"سیستم"‌و‬ ‫لەش��یکردنەوەی‬ ‫بەکارهێنانیش��ی‬ ‫ڕوداوەکانی کوبانیدا بریتییە لەمکیاژکردنی‬ ‫دەموچاوەکان��ی سیس��تم‪ .‬کاک بەختیار‬ ‫زمانی قس��ەکردنی من لەسەر ناسیۆنالیزم‬ ‫به‌"زمانێکی سەماکەر" ناودەبات کە گوایە‬ ‫له‌"نێ��وان دو جەمس��ەردا یاریی دەکات"‪.‬‬ ‫گەر بپرسین باش��ە ئەم زمانە سەماکەرە‬ ‫چیی��ەو لەنێ��وان کام جەمس��ەردا یاری ‌ی‬ ‫دەکات؟‌وەاڵمەکەی کاک بەختیار ئەوەیە کە‬ ‫من لەناو ناسیۆنالیزمدا جیاکارییەک دەکەم‬ ‫لەنێوان "ناسیۆنالیزمی هیتلەرو ئەتاتورک‌و‬ ‫س��ەدام حوسێن"‌و ناس��یۆنالیزمێکی تردا‬ ‫ک��ە "ڕەگەزی باش��ی" تێدای��ە‪‌.‬واتە من‬ ‫ناس��یۆنالیزم‌وەک "خراپەیەک��ی گەورە"‌و‬ ‫"گش��تیی"‌و "یەکس��ەرە" نابین��م‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هه‌میشە هه‌وڵئدەم نیشانبدەم کە دەشێت‬ ‫ئەگەری باش لەناو ناسیۆنالیزمدا هه‌بێت‪.‬‬ ‫کاک بەختی��ار ئەم ش��ێوازە لەبەرخوردو‬ ‫بیرکردن��ەوە به‌"عەقڵیەت��ی مکیاژکردن‌و‬ ‫پینەکردن��ەوەی ئایدیۆلۆژیا گ��ەورەکان"‬ ‫ناودەبات‪ .‬ئەو جۆرە جیاکارییە میتۆدیی‌و‬ ‫مەعریفیی��ەی م��ن ئەنجامی ئ��ەدەم‌وەک‬ ‫"ئاوێن��ەی مانەوەو دیلب��ون" له‌"خولگەی‬ ‫حیکایەتە گەورەکاندا" دەبینێت‪ .‬لەمەش‬ ‫زیاتر پێدادەگرێت‌و بەنابەرپرس��یارێتیه‌کی‬ ‫سەیرەوە دەنوس��ێت ئەمجۆرە جیاکارییە‬ ‫"پاش��ماوەو تەپوت��ۆزی عەقڵییەت��ی‬ ‫تۆتالیت��ارە کە ئاس��ان لەفیکر ناتەکێت‌و‬ ‫هەندێ��ک نوس��ەر له‌بێئاگای��ی خۆی��ان‬ ‫دەکەون��ەوە ناو داو تەڵەکانی‪ ".‬الی کاک‬ ‫بەختیار شتەکان زۆر س��ادەن‌و پێویست‬ ‫ن��اکات ئاڵۆزیەکان بپش��کنین‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫ناسیۆنالیزم حیکایەتێکی گەورەی خراپەو‬ ‫تەواو‪ ،‬ئیسالم حیکایەتێکی گەورەی خراپەو‬ ‫تەواو‪ ،‬مارکسیزم حیکایەتێکی گەورەی تری‬ ‫خراپەو تەواو‪ .‬ئەوەشی ئەم قسانەی کاک‬ ‫بەختیاری‌ نەکردو ویستی‪ ،‬بۆ نمونە‪ ،‬لەنێو‬ ‫ناس��یۆنالیزمدا جیاکاریی ب��کات لەنێوان‬ ‫هیتل��ەرو س��ەدام‌و ئەتات��ورک لەالیەک‌و‬ ‫غاندی‌و هۆشی منەو قازی محەمەددا ئەوا‬ ‫خاوەنی "عەقڵێکی تۆتالیتاریی"ە‪ ،‬یان گەر‬ ‫کەس��ێک جیاوازیی کرد لەنێوان ئیسالمی‬ ‫ئەبو عەباسی سەفاح‌و ئەبوبەکر بەغدادیی‌و‬ ‫بن الدن لەالیەکەوەو ئیسالمی ئیبن ڕوشدو‬ ‫ئیبن سیناو ئیبن عەرەبی‌و حافیزو مەحوی‬ ‫لەالیەکی ترەوە‪ ،‬ئەوا ئەویش دیس��انەوە‬ ‫خاوەنی عەقڵێک��ی تۆتالیتارییە‪ .‬یان گەر‬ ‫کەسێک مارکسیزمی ستالین‌و بێریاو لینینی‬ ‫لەمارکسیزمی گرامشی‌و گۆڵدمان‌و ئالتۆسێر‬ ‫جیاک��ردەوە‪ ،‬ئەویش دیس��انەو‌ه هه‌مان‬ ‫تاوان��ی ئەنجام��داوە‪ .‬الی کاک بەختیار‬ ‫دونیاو فیکر سادەو ئاشکراو ڕونن‪ ،‬هه‌ندێک‬ ‫ش��ت هه‌ن بەجەوهه‌ر خراپ��ن‌و هه‌ندێک‬ ‫ش��تیش بەجەوهه‌ر باش‪ .‬ئەوەی ئەمانە‬ ‫تێکەڵبکات‪ ،‬ئ��ەوا دیل��ی تۆتالیتاریزمە‪.‬‬ ‫بەبۆچونی من ئەگەر ش��تێک هه‌بێت ناوی‬ ‫تەس��لیمبون بەیەکڕوانینی��ی‌و یەکدیدیی‌و‬ ‫تۆتالیتاری��زم بێت ئەوا ئ��ەم دیدەی کاک‬ ‫بەختیارە‪ ،‬ئ��ەم ڕۆحە قەتعیی‌و بنبڕییەیە‬ ‫کە لەهه‌ر شوێنێکداو لەهه‌ر شتێکدا‪ ،‬یەک‬ ‫ئەگەری باش��ەو خراپ دەبینێت‌و شتەکان‬ ‫تەواو ڕەش‌و سپی دابەش دەکات‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی کاک بەختیار ل��ەم دیدە یەک‬ ‫نیگایەوە لەس��ەر ناس��یۆنالیزمی دەڵێت‬ ‫مایەی پێکەنینە‪ ،‬قس��ەکردنی ئەم پیاوە‬ ‫لەسەر ناس��یۆنالیزم بەڕادەیەک هه‌ڵەیە‪،‬‬ ‫هه‌رکەس��ێک ته‌نها ش��تێکی س��ەرەتایی‬ ‫لەس��ەر ناس��یۆنالیزم بزانێ��ت ئەو جۆرە‬ ‫قس��انە ناکات‪‌.‬واتە ک��ەس‌وەک بەختیار‬

‫ئەوەی کاک‬ ‫بەختیار لەم دیدە‬ ‫یەک نیگایەوە‬ ‫لەسەر ناسیۆنالیزمی‬ ‫دەڵێت مایەی‬ ‫پێکەنینە قسەکردنی‬ ‫ئەم پیاوە لەسەر‬ ‫ناسیۆنالیزم‬ ‫بەڕادەیەک هه‌ڵەیە‬ ‫هه‌رکەسێک ته‌نها‬ ‫شتێکی سەرەتایی‬ ‫لەسەر ناسیۆنالیزم‬ ‫بزانێت ئەو جۆرە‬ ‫قسانە ناکات‬ ‫سەری س��وڕنامێنێت کاتێک ناسیۆنالیزم‬ ‫دەتوانێت هه‌م هیتلەرو ئەتاتورک‌و سەدام‬ ‫حوس��ەین بەرهه‌مبهێنێت‪ ،‬ه��ه‌م غاندیی‌و‬ ‫هۆش��ی منەو موس��ەدەق‌و قازی محمەدو‬ ‫زۆرانێک��ی تر‪ .‬سەرس��وڕمان لەوەی کە‬ ‫ناسیۆنالیزم زیاد لەڕویەکی هه‌یە‪ ،‬دەشێت‬ ‫هه‌م فاش��یی‌و هه‌م دیموکراس‌و ئینسانیی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬دەاللەت لەوە دەکات ئەو کەس��ە‬ ‫س��ادەترین زانیاریی میتۆدی��ی‌و ڕوانینی‬ ‫زانستیی لەسەر ناسیۆنالیزم نییە‪ .‬کێشەی‬ ‫کاک بەختی��ار ته‌نه��ا ئەوە نییە لەس��ەر‬ ‫دنیایەک شت قس��ە دەکات کە النیکەمی‬ ‫ش��ارەزایی زانس��تیی‌و میتۆدیی لەس��ەر‬ ‫ئەو ش��تانە نییە‪ ،‬کێش��ەکە ئەوەیە هه‌مو‬ ‫قسەکردنەکانی هاوشانە بەدابەشکردنێکی‬ ‫ش��اقوڵیی لەنێوان ڕاس��ت‌و هه‌ڵەدا‪ ،‬ئەو‬ ‫کە خ��ۆی زۆرجار لەبێئاگاییەکی تەواوەوە‬ ‫لەس��ەر زۆر دیاردەو دەنوسێت‌و داوەریی‌‬ ‫دەکات‪ ،‬کەچی س��ڵ لەوە ناکاتەوە هه‌مو‬ ‫شتێکی دەرەوەی قسەکانی خۆی‌وەک هه‌ڵەو‬ ‫سەتحیەت‌و گەمژەیەتیی مامەڵەبکات‪ .‬بۆ‬ ‫ڕونکردنەوەی ئەم ڕاستییانە ناچارم لێرەدا‬ ‫کەمێک لەس��ەر دی��اردەی ناس��یۆنالیزم‬ ‫بوەستم‪.‬‬ ‫ناسیۆنالیزم‌ وەک چەمک‬ ‫ب��ەر لەهه‌م��و ش��تێک ناس��یۆنالیزم‬ ‫"شت"ێک نییە بەجەوهه‌ر خراپ یان باش‪،‬‬ ‫پێشکەوتنخواز یان کۆنەپارێز‪ ،‬دیموکراس‬ ‫یان دژە دیموکراس‪ ،‬مافپەروەر یان مافکوژ‬ ‫بێت‪ .‬ناسیۆنالیزم تەنانەت ئایدیۆلۆژیاش‬ ‫نییە ک��ە مانایەکی دیاریک��راوی هه‌بێت‪.‬‬ ‫ناسیۆنالیزم‪‌،‬وەک ئێرنست گیڵنەر دەڵێت‪،‬‬ ‫"پرنس��یپێکی سیاس��یی"ە کە له‌"دونیای‬ ‫مۆدێرن"دا لەدایکدەبێت‌و بەر لەو دونیایەش‬ ‫بونی نەبوە‪ .‬پرسیارەکە ئەوەیە ئایا ئەم‬ ‫پرنسیپە سیاس��ییە چی دەڵێت؟ گیڵنەر‬ ‫لەوەاڵمدا دەڵێت‪ :‬ئەم پرنسیپە "بەرگریی‬ ‫لەوە دەکات کە پێویس��تە گونجانێک‪‌،‬واتە‬ ‫ئینس��یجامێک‪ ،‬هه‌بێت لەنێ��وان یەکێتیی‬ ‫نەتەوەی��ی‌و یەکێتی��ی سیاس��ییدا"‪.‬‬ ‫ئەم��ە مانای چ��ی؟ ئەمە مان��ای ئەوەی‬ ‫ناس��یۆنالیزم ئەو پرنسیپە سیاسییەیە کە‬ ‫دەڵێت هه‌ر کۆمەڵ��ە مرۆڤێک خۆیان‌وەک‬ ‫نەتەوەیەکی یەکگرتو ناس��اندو ئەزمونکرد‬ ‫ماف��ی ئەوەیان هه‌ی��ە خاوەنی یەکەیەکی‬ ‫سیاسیی یەکگرتو س��ەربەخۆبن‪ .‬کەواتە‬ ‫ناس��یۆنالیزم ئەو پرنسیپە سیاسییەیە کە‬ ‫پێیوای��ە هه‌مو نەتەوەی��ەک مافی ئەوەی‬ ‫هه‌یە یەکەیەکی سیاس��یی تایبەت بەخۆی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬جا ئەو یەکە سیاس��ییە دەشێت‬ ‫دەوڵەتی سەربەخۆبێت‪‌،‬وەک چۆن دەشێت‬ ‫ش��ێوازی تری دانپیانانی سیاس��یی بێت‪.‬‬ ‫ئەم��ە‌وادەکات‪ ،‬دیس��انەوە‌وەک گیڵن��ەر‬ ‫دەڵێت‪" ،‬ناس��یۆنالیزم تیورەیەکی تایبەت‬ ‫بێت دەربارەی ش��ەرعیەتیی سیاس��یی"‬ ‫لەدونیای مۆدێرندا (بڕوانە ‪rGellner E :‬‬ ‫‪.)nest, Nationalism, 1983, p. 1‬‬ ‫بەکوردییەکی س��ادە بدوێم ناسیۆنالیزم‬ ‫ئەو پرنس��یپە سیاس��ییە کە پێ لەسەر‬ ‫ئەوە دادەگرێت هه‌ر نەتەوەیەکی یەکگرتو‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫کوبانی‪..‬‬ ‫پەیوەندیی ناسیۆنالیزم‌و یۆتۆپیا‬ ‫دەوڵەت��ی تایب��ەت بەخۆی‪ ،‬ی��ان مافی‬ ‫سیاسیی تایبەت بەخۆی لەفۆرمی دیکەدا‪،‬‬ ‫هه‌بێت‪‌.‬وەک دەبینین ئەم پرنسیپە شتێک‬ ‫نیی��ە به‌"جەوهه‌ر" باش ی��ان خراپ بێت‪،‬‬ ‫عەقاڵنیی یان ناعەقاڵنیی بێت‪ ،‬نەخۆشیی‬ ‫بێت یان ساغ‌و سەالمەتیی‪ .‬ئەم پرنسیپە‬ ‫پرنسیپێکی گشتیی ڕێکخستنی پەیوەندییە‬ ‫سیاسییەکانی نێو دونیای مۆدێرنە‪ .‬ئەوەی‬ ‫ترس��ناکەو دەش��ێت ناس��یۆنالیزم بکات‬ ‫بەش��تێکی باش ی��ان خ��راپ‪ ،‬عەقاڵنیی‬ ‫یان ناعەقاڵنیی‪ ،‬لیبرال یان فاشیس��تیی‪،‬‬ ‫نەخۆش یان ساغ‪ ،‬ڕاسیستیی یان کراوە‪،‬‬ ‫توندوتیژو شەڕانیی یان هێمن‌و پاسیفیست‪،‬‬ ‫چۆنیەتی پێناس��ەکردنی ناس��یۆنالیزمە‬ ‫بۆ "نەتەوە"‪ ،‬چۆنیەتی کێش��انی سنوری‬ ‫خۆجیاکردن��ەوەی نەتەوەی��ە لەگ��روپ‌و‬ ‫نەتەوەکانی تر‪ ،‬سیاس��ەتی بەرهه‌مهێنانی‬ ‫شوناس��ی دەس��تەجەمعییە‪ ،‬چۆنیەت��ی‬ ‫کۆکردنەوەی گروپە جیاوازەکانی ناو یەک‬ ‫سەرزەمینە لەناو ئەو چوارچێوە گشتییەدا‬ ‫کە بەن��اوی نەتەوەوە دروس��ت دەکرێت‪.‬‬ ‫پرس��یارەکە ئەوەیە ناس��یۆنالیزم نەتەوە‬ ‫چۆن دەبینێت‌و چۆن پێناسی دەکات‌و چۆن‬ ‫ڕێکیدەخات؟ ئای��ا نەتەوە‌وەک یەکەیەکی‬ ‫ئەتنیی یان دینیی یان کولتوریی پێناس��ە‬ ‫دەکات‪ ،‬یاخود‌وەک یەکەیەکی سیاس��یی؟‬ ‫چ��ۆن ئەندامان��ی نەتەوەیەک‌وێنادەکات‪،‬‬ ‫لەڕێگای ئەوەوە پێ لەسەر ئەوە دابگرێت‬ ‫ک��ە دەبێ��ت هه‌م��وان هه‌ڵگ��ری هه‌مان‬ ‫ڕەگوڕیش��ەی ئەتنی��ی‌و هه‌م��ان کولتورو‬ ‫هه‌م��ان دین بن‪ ،‬یاخ��ود لەڕێگای ئەوەوە‬ ‫هه‌م��وان هه‌ڵگ��ری کۆمەڵێک پرنیس��پی‬ ‫سیاس��یی بن کە له‌ڕێ��گای "کۆنتراکتێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی"ەوە ڕێکخرابێت؟ ئایا نەتەوە‬ ‫یەکەیەک��ی کولتوریی‪ ،‬ئەتنی��ی‪ ،‬دینییە‪،‬‬ ‫یان یەکەیەکی سیاسیی‌و مەدەنییە؟ هه‌مو‬ ‫ئەوانەی لەبواری ناسیۆنالیزمدا کاردەکەن‬ ‫ئەو ڕاستییە س��ادەیە دەزانن کە دەکرێت‬ ‫النیکەم دو ڕوانین بۆ نەتەوەو ناسیۆنالیزم‬ ‫لەیەکت��ری جیابکرێن��ەوە‪ .‬دو ڕوانین کە‬ ‫ب��ۆ دو فەیلەس��وف‌و نوس��ەری گرنگی‬ ‫دونیای مۆدێ��رن دەگەڕێنەوە‪ .‬یەکەمیان‬ ‫فەیلەسوفی ئەڵمانیی هێردەرە‪ ،‬دوهه‌میان‬ ‫جان جاک ڕۆس��ۆی فەرەنسییە‪ .‬هێردەر‬ ‫نەتەوە‌وەک "یەکەیەکی ئەتنیی‌و کولتوریی"‬ ‫دەبینێ��ت‪‌،‬وەک "ڕوەک"ێک‌وێن��ای دەکات‬ ‫کە ڕەگوڕیش��ەو گەاڵو لق‌و پۆپی تایبەتی‬ ‫هه‌یەو پێویستی بەسەرزەمین‌و کەشوهه‌وای‬ ‫تایبەت هه‌یەو ناکرێت‌و نابێت تێکەڵبکرێت‬ ‫لەگ��ەڵ ڕوەکەکانی تردا‪(.‬هێ��ردەر لێرەدا‬ ‫دژ بەو ڕوانینەی ڕۆش��نگەریی دەدوێت کە‬ ‫مرۆڤایەتی‌وەک یەکەیەکی گەورەی لێکچو‬ ‫دەبینێت)‪ .‬هه‌رچی ڕوسۆیە پێیوایە نەتەوە‬ ‫"یەکەیەکی سیاس��یی"ە ن��ەک یەکەیەکی‬ ‫کولتوری��ی‌و ئەتنیی‪ ،‬نەت��ەوە دەره‌نجامی‬ ‫بونی کولتورو دین‌و ئەتنیەتی هاوبەش نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو دەرەنجامی ڕێکكەوتنێکی سیاسیی‬ ‫کۆمەاڵیەتییە‪ " .‬کۆنتراکتێکی کۆمەاڵیەتیی"‬ ‫هه‌یە کە نەتەوە دروستدەکات‌و ژیانی بەشە‬ ‫جیاوازەکانی لەگ��ەڵ یەکتردا ڕێکدەخات‪.‬‬ ‫سروش��تی ئەم کۆنتراکتەش سروشتێکی‬ ‫کولتوری��ی یان دینیی ی��ان ئەتنیی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو سروشتێکی سیاسییەو ئەوەشی ئەم‬ ‫کۆنتراکتە مەیس��ەری دەکات "ئیرادەیەکی‬ ‫سیاسیی گشتیی"یە کە ئاکاری سەرەکیی‬ ‫نەتەوەیە‪.‬‬ ‫ڕوانین��ی یەکەمی��ان دەش��ێت تا ئەو‬ ‫ش��وێنە ب��ڕوات نەت��ەوە‌وەک یەکەیەکی‬ ‫نارسیستیی‌و ڕاسیستیی داخراو‌وێنا بکات‬ ‫ک��ە دەبێت پاک��ژ ڕابگیرێ��ت‌و نەهێڵرێت‬ ‫کولتورو دین‌و کەلەپورەکەی تێکەڵ بەهیچ‬ ‫ش��تێکی هی��چ میل��ەت‌و نەتەوەیەکی تر‬ ‫ببێت‪ .‬زۆرجار لەم ڕوانینەدا نەتەوە خۆی‬ ‫لەهه‌مو نەتەوەکانی تری دونیا بەباش��ترو‬ ‫پێشکەوتوترو عاقڵترو ئینسانیترو پاکژتر‬ ‫دەزانێت‌و هه‌مو ئەوانەش��ی لەو ناچن‌وەک‬ ‫نەناسراوی کەمترو نزمترو پڕ مەترسیی‌وێنا‬ ‫دەکات‪ .‬بەاڵم گەر نەتەوە‌وەک یەکەیەکی‬ ‫سیاسیی پێناس کرا‪ ،‬لەدەرەوەی کولتورو‬ ‫دی��ن‌و ئەتنیەتدا‪ ،‬ئەندامب��ون لەنەتەوەدا‬ ‫لەقبوڵکردن��ی کۆمەڵێ��ک پرنس��یپی‬ ‫سیاس��یی ناو پەیمانێک��ی کۆمەاڵیەتیدا‬ ‫بەرجەس��تە بێت‪ ،‬لەپێش هه‌موانیش��ەوە‬ ‫پرنس��یپی هاواڵتیبونی یەکسان‪ ،‬ئەودەم‬ ‫دەش��ێت نەتەوە یەکەیەک��ی دیموکراس‌و‬ ‫شارس��تانیی‌و مەدەنی��ی کراوەبێت‪ ،‬نەک‬ ‫ته‌نها ب��ەڕوی ئینتیما ئەتنی��ی‌و دینیی‌و‬ ‫کولتورییە جیاوازەکانی ناو هه‌ناوی خۆیدا‪،‬‬ ‫بەڵکو بەڕوی دونیای دەرەوەی خۆش��یدا‪.‬‬ ‫مێژوی ناسیۆنالیزمیش مێژوی دروستبون‌و‬ ‫گ��ۆڕان‌و جێگۆڕکێی��ە لەنێ��وان ئەم دو‬ ‫هه‌ڵوێس��تە جیاوازەدا‪ .‬بۆیە س��ەیر نییە‬ ‫کە ناسیۆنالیزم هه‌م سەدام حوسەین‌و هه‌م‬ ‫گاندی دروست دەکات‪.‬‬ ‫ئێس��تا ڕەوایە لەخۆمان بپرس��ین ئایا‬ ‫بەڕاستیی کێشەکە کێشەی زمانی نوسینی‬ ‫منە کە گوایە زمانێکی "سەماکەرە" لەنێوان‬

‫دو جەمسەری دژدا‪ ،‬یان کێشەکە کێشەی‬ ‫عەقڵیەت��ی کاک بەختیارە کە توانای النی‬ ‫ه��ه‌رە کەمی جیاکاریی نیی��ە لەنێوان دو‬ ‫دەرکەوتی جیاوازی یەک دیاردەدا‪ ،‬کێشەی‬ ‫منە کە ئایدیۆلۆژیا گەورەکان پینە دەکەم‪،‬‬ ‫یان کێشەی کاک بەختیارە لەسەر بابەتێک‬ ‫قس��ە دەکات س��ەرەتا هه‌رە س��ادەکانی‬ ‫ناناسێت؟‬

‫تەفس��یری کاک بەختیار بۆ بەرگریکردنی‬ ‫کوبانییەکان‌و "بەرگرینەکردنی" ئەنفالەکان‬ ‫ئەوەیە لەکوبانی��دا "ئیرادەی ژیان" هه‌یەو‬ ‫ئەکتیڤ��ە‪ ،‬بەاڵم لەئەنفالدا "ئیرادەی ژیان"‬ ‫غائیب‌و "مرد"بو‪.‬‬ ‫ئەم تەفس��یرە جگە لەوەی خراپترین‌و‬ ‫بەدتری��ن تەفیس��رێکە تا ئەم س��اتە بۆ‬ ‫قوربانیی��ە زۆرەکان��ی ئەنف��ال کرابێت‪،‬‬ ‫ه��اوکات بڕێکی زۆر سوکایتییکردنیش��ی‬ ‫تێدایە بەویس��تی ئینسانیی قوربانییەکانی‬ ‫ئەنفال ب��ۆ ژیان‪ .‬لەمەش بترازێت خودی‬ ‫بەراورکردنەک��ە بەهه‌م��و مانایەک بێماناو‬ ‫هه‌ڵەیە‪ .‬کەسێک هه‌مو هه‌ستێکی بەمێژو‬ ‫بەواقی��ع لەدەس��ت نەدابێت دەس��ەاڵتی‬ ‫داعش لەمڕۆدا بەدەسەاڵتی بەعسی سااڵنی‬ ‫هه‌ش��تا بەراورد ناکات‪ .‬تواناو ئیمکانات‌و‬ ‫ئەزمونی داعش بەهیچ ش��ێوەیەک قابیلی‬ ‫بەراوردک��ردن نییە بەتوان��او ئیمکانات‌و‬ ‫ئەزمون��ی هێزە جیاوازەکان��ی ڕژێمەکەی‬ ‫بەعس لەکۆتایی ساڵە درێژەکانی جەنگی‬ ‫ئێران‌و عێراقدا‪ .‬لەدۆخی داعش��دا چەند‬ ‫یەکەیەکی س��ەربازیی گەم��ارۆی کوبانی‬ ‫ئەدەن‪ ،‬کە بەش��ی زۆری دانیشتوانەکەی‬ ‫ش��ارەکەیان بەجێهێش��توەو ئەوان��ەی‬ ‫ماونەت��ەوە چەک��داری خ��اوەن ئەزمون‌و‬ ‫ب��اوەڕو چاوەڕوانیین‪ ،‬لەکاتێک��دا ئەنفال‬ ‫پەالماری یەکێک لەدەوڵەتە هه‌رە هاروهاج‌و‬ ‫توندوتی��ژو پڕچەکەکان��ی ناوچەک��ە بو‪،‬‬ ‫بەیەکەێک لەگەورەترین سوپاکانی دونیاوە‪،‬‬ ‫بۆ س��ەر ژمارەیەکی زۆری گوندنش��ینی‬ ‫بێچ��ەک‌و بێپەنا‪ .‬داع��ش نە ئەو چەک‌و‬ ‫تفاق‌و ئامرازانەی بەعسی لەبەردەستدایە‪،‬‬ ‫لەپێش هه‌موانیشەوە فڕۆکەی زۆرو چەکی‬ ‫کیمیایی‌و بایۆلۆژیی‪ ،‬نە لەدۆخی بەعس��ی‬ ‫س��ااڵنی هه‌ش��تادایە کە هه‌مو ناوچەکەو‬ ‫بەش��ێکی زۆری دونیا هاریکارییان دەکرد‪.‬‬

‫ناسیۆنالیزم‌و حیکایەتی گەورە‬ ‫وەک دەبینی��ن ناس��یۆنالیزم جنێوێک‬ ‫یان ش��تێک نییە بەجەوه��ه‌ر خراپ بێت‪،‬‬ ‫نەخۆش��یی‌و ناعەقاڵنیەت نیی��ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پرنسیپێکی سیاسیی ناو دونیای مۆدێرنە‬ ‫کە بەتوندی��ی بەمەس��ەلەی "ڕەوایەتی"‬ ‫یان "ش��ەرعیەتی سیاسیی"ەوە گرێدراوە‪.‬‬ ‫نەت��ەوە خۆش��ی هه‌میش��ە یەکەیەک��ی‬ ‫ڕاسیستیی‌و نارسیس��تیی نییە کە بشێت‬ ‫تا ئاستی فاش��یزم بڕوات‪ ،‬بەڵکو دەشێت‬ ‫چوارچێوەیەکی کراوەبێت بۆ کۆکردنەوەی‬ ‫چەندان گروپی ئەتنیی‌و دینیی‌و کولتوریی‬ ‫جیاواز لەسەر بنەمای یەکێتییەکی سیاسیی‬ ‫کۆنتراکتی��ی‌و هاواڵتیبون��ی یەکس��ان‪.‬‬ ‫نمونە پەڕگیرەک��ەی یەکەمیان ئەڵمانیای‬ ‫س��ەردەمی نازیەکانە‪ ،‬نمونەی دوهه‌میان‬ ‫نەت��ەوەی فەرەنس��یی ی��ان ئەمه‌ریکیی‬ ‫یان‌واڵتانی ئەس��کەندەنافییە کە بیرۆکەی‬ ‫هاواڵتیبونی یەکس��ان ئاراستەیان دەکات‪.‬‬ ‫بۆی��ە کە قس��ە لەنەتەوەو ناس��یۆنالیزم‬ ‫دەکرێ��ت‪ ،‬قس��ە لەحیکایەتێکی گەورەی‬ ‫خ��راپ ناکرێت‪ ،‬مەس��ەلەکە مەس��ەلەی‬ ‫ئینشانوس��یی‌و تۆمەتبەخش��ینەوە نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو قس��ەکردنێکی میتۆدیی‌و زانستییە‬ ‫لەسەر ناسیۆنالیزم‌وەک یەکێک لەپرنسیپە‬ ‫سیاس��ییە گرنگ‌و بنەڕەتییەکانی دونیای‬ ‫مۆدێرن‪ .‬من کە دەڵێم ئەوەی لەکوبانیدا‬ ‫ئامادەیە ناسیۆنالیزمە قسە لەناسیۆنالیزم‬ ‫ناک��ەم‌وەک حیکایەتێکی گ��ەورە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەمەوێ��ت بزان��م ئەو بک��ەرە کۆنکریت‌و‬ ‫مێژوییان��ە کێن‌و چین‌و بەچ مەبەس��تێک‬ ‫بەرگریی لەخۆیان‌و لەشارەکەیان دەکەن؟ ئەو‬ ‫بکەرانە بەشێکن لەچ جۆرە بزوتنەوەیەک‪،‬‬ ‫هه‌ڵگری چ ج��ۆرە پرۆژەیەکن‪ ،‬چ زمانێک‬ ‫بەکاردەهێن��ن‌و کام خەونی سیاس��ییان‬ ‫هه‌ی��ە؟ کەس��ێک خ��ۆی نەخڵەتێنێ��ت‬ ‫دەزانێ��ت جەنگاوەرەکانی کوبانی‪ ،‬کوبانی‬ ‫خۆشی‌وەک ش��ار‪ ،‬ملمالنێکانی ئەو شارە‬ ‫لەگ��ەڵ دەوروبەرەکەی��دا‪ ،‬خەونەکان��ی‪،‬‬ ‫پارتە سیاس��ییەکانی‪ ،‬هه‌مویان بەشێکن‬ ‫لەو شتەی ناوی ناس��یۆنالیزمی کوردییە‬ ‫لەباک��ورو خۆرئ��اوادا‪ .‬خۆگێلکردن لەم‬ ‫ڕاس��تییانەو نیشاندانی کوبانی‌وەک شتێک‬ ‫لەدرەوەی ناسیۆنالیزمی کوردیی‌و کێشەی‬ ‫نەتەوەو نیشتیماندا‪ ،‬یان لەبەدحاڵیبونێکی‬ ‫گ��ەورەوە هاتوە کە س��ەر لەس��ادەترین‬ ‫پێدراوەکان��ی دونی��ا دەرن��اکات‪ ،‬ی��ان‬ ‫لەس��تراتیژیەتێکی گ��ەورەی ش��ێواندن‌و‬ ‫س��ەرتێکدان لەخوێنەرانەوە س��ەرچاوەی‬ ‫گرت��وە‪ .‬الی کاک بەختی��ار کوبان��ی‬ ‫پەیوەندی��ی بەناس��یۆنالیزمی کوردییەوە‬ ‫نیی��ە‪ ،‬گەرچی س��ادەترین ڕاس��تییەکان‬ ‫پێماندەڵێن کە یەکینەکان سەر بەپەکەکەو‬ ‫یەپەگەن‪‌،‬وێنەکانی ئاپۆو ئااڵی کوردستان‌و‬ ‫دروش��مەکانی یەپەگەو پەکەکەیان پێیە‪.‬‬ ‫بینین‌و تێگەیش��تن لەم ڕاستییە سادەنە‬ ‫نە پێویس��تی بەفەلسەفەیە‪ ،‬نە پێویستی‬ ‫بەقوتابخانەی شیکردنەوەی دەرونییە‪ ،‬نە‬ ‫پێویس��تی بەبادیۆو ژیژێک‌و الکانە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پێویس��تی بەوەیە توانای بینینی دیاردە‬ ‫س��ادەکانمان هه‌بێ��ت‪ ،‬فیک��رو عەقڵمان‬ ‫کەمەکێ��ک میتۆدییان��ە ڕێکخس��تبێت‌و‬ ‫خۆشمان لەو دیدە ئایدیۆلۆژیە زۆر سادەو‬ ‫تەس��کە ڕزگارکردبێت ک��ە کاپیتالیزمی‬ ‫لێکردوی��ن به‌"ش��ەیتان"‌و "سیس��تم"ی‬ ‫لێکردوین بەهه‌ژدیهایەک سەری لەئەمه‌ریکاو‬ ‫کلکی لەکاب��ول‌و هه‌ندێ��ک لەپەنجەکانی‬ ‫لەکوبانی‌و قاچەکانیشی لەئەسکەندەنافیاو ‌وەک‌وتم کەس��ێک س��ەری لێ نەشێوابێت‬ ‫داعش��ی ئەمڕۆ بەبەعس��ی سااڵنی هه‌شتا‬ ‫ئەندەنوسیایە‪.‬‬ ‫ب��ەراورد ن��اکات‪ .‬کێش��ەکەش ته‌نه��ا‬ ‫لەبەراوردکردنەکەدا نییە‪ ،‬لەبەراوردکردنەکە‬ ‫کوبانی‌و ئەنفال‬ ‫لەهه‌مو شتێک س��ەیرتر لەنوسینەکەی بێماناتر تەفسیرکردنی "بەرگریینەکردن"ی‬ ‫کاک بەختیاردا بەراوردکردنی کارەس��اتی ئەنفالەکان��ە لەخۆی��ان‪ .‬الی کاک‬ ‫ئەنفاله‌بەگەمارۆدانی ش��اری کوبانی‪ .‬ئەو بەختیار ئ��ەم بەرگینەکردن��ە پەیوەندیی‬ ‫لەخ��ۆی‌و لەخوێن��ەران دەپرس��ێت "بۆ بەنایەکسانیی تەواوی پەیوەندییەکانی هێز‬ ‫لەس��اتی ئەنفال��دا دەیان ه��ەزار مرۆڤ لەنێوان خەڵکانی بێچەک‌و بێدیفاعی ناوچە‬ ‫بەرگریی��ان لەخۆیان نەک��رد؟ ئایا ئەوان ئەنفالک��راوەکان‌و دەوڵەتێک��ی مۆدێرنی‬ ‫مرۆڤ��ی کەم‌و بون��ەوەری بچ��وک بون؟ پڕچەک‌و تفاق‌و توانای‌وەک بەعسدا نییە‪،‬‬ ‫لەخەڵکانی کوبانی نزمت��رو نەویتر بون؟ نا‪ ،‬کاک بەختیار ئەم تەفسیرە به‌"سەتحی"‬ ‫کوردایەتییەکەیان ڕەسەن نەبو؟ کوردایەتی دەزانێت‌و بەکاری ئایدیۆلۆژیس��تە سیستم‬ ‫کۆبان��ی تۆخترو یۆتۆپیت��رەو کوردایەتی پەرس��ەتەکانی دەزانێت‪ .‬الی ئەو ئەوەی‬ ‫جێگاکان��ی ت��ر کاڵ‌و پل��ه‌دوە؟"‪ .‬کاک ‌وایکرد ئەنفالەکان بەو ژمارە زۆرە بکوژێرن‬ ‫بەختیار پێیوایە ئەوە ناسیۆنالیزم نییە کە ئەوەیە ئەوان "ئیرادەی ژیان"یان تیانەبو‪،‬‬ ‫ڕۆحی بەرگریی لەکوبانیدا دروس��تکردوە‪" ،‬ئیرادەی ژیان"یان تی��ا مردبو‪ ،‬تاقەتیان‬ ‫چونکە ئەگەر‌وابوایە دەبوایە لەئەنفالیشدا نەمابو بەرگری لەخۆیان بکەن‪ ،‬سیاسەت‌و‬ ‫دروس��تی بکات‪ ،‬چونک��ە بەبۆچونی ئەو ناسیۆنالیزم کوشتبونی هتد‪ ...‬من لەسەر‬ ‫"هەم��ان ئ��ەو ڕۆح��ە ناسیونالیس��تییە ئەم تەفسیرە بێمانا‌و ترسناکە هیچی ناڵێم‪،‬‬ ‫لەهەردو چرکەکەدا‌وەک ی��ەک ئامادەن"‪ .‬با خوێنەر خۆی بڕیاری خۆی بدات‪.‬‬

‫ئێستا ڕەوایە‬ ‫لەخۆمان بپرسین‬ ‫ئایا بەڕاستیی‬ ‫کێشەکە کێشەی‬ ‫زمانی نوسینی منە‬ ‫کە گوایە زمانێکی‬ ‫"سەماکەرە" لەنێوان‬ ‫دو جەمسەری‬ ‫دژدا‪ ،‬یان کێشەکە‬ ‫کێشەی عەقڵیەتی‬ ‫کاک بەختیارە کە‬ ‫توانای النی هه‌رە‬ ‫کەمی جیاکاریی‬ ‫نییە لەنێوان دو‬ ‫دەرکەوتی جیاوازی‬ ‫یەک دیاردەدا‬

‫یۆتۆپیا‬ ‫هی��چ ش��تێک لەنوس��ینەکەی کاک‬ ‫بەختیاردا بەڕادەی چۆنیەتی قسەکردنی‬ ‫لەسەر چەمکی یۆتۆپیا لەنوسینەکەی مندا‬ ‫شێوێنەر‌و ناڕاس��ت نییە‪ .‬کاک بەختیار‬ ‫دەیەوێت ‌وا لەخوێن��ەر بگەیەنێت گوایە‬ ‫من "باس لەهاتنەدی‌و بەرجەس��تەبونی‬ ‫یۆتۆپیایەکی ناسیۆنالیس��ت"یی دەکەم‪،‬‬ ‫ب��اس لەپرۆژەیەک��ی ناسیۆنالیس��تیی‬ ‫دەکەم کە ک��راوە بە‌واقی��ع‪‌ ،‬وتارەکەی‬ ‫منیش ‌وەک "ستایش" ێکی "سەرتاپا"یی‬ ‫ناس��یۆنالیزم‌وێنا دەکات‪ .‬ئەم شێوازی‬ ‫قسەکردنە لەس��ەر یۆتۆپیا‌و ناسیۆنالیزم‬ ‫لەنوس��ینەکەی مندا جگە لەشێواندنێکی‬ ‫فراوان‌و قوڵی بۆچونەکانی من ش��تێکی‬ ‫دیکە نییە‪ .‬ئەوەی من لەو وتارەدا نایڵێم‌و‬ ‫ناینوس��م ڕێک ئەو دو ش��تەیە کە کاک‬ ‫بەختیار دایاندەتاش��ێت‪ .‬ب��ەر لەهه‌مو‬ ‫ش��تێک من ناڵێم لەکوبانیدا پرۆژەیەکی‬ ‫یۆتۆپیی ناسیۆنالیستیی هاتۆته‌دی‪ ،‬من‬ ‫دەڵێم ئەوەی جەنگاوەرەکان دەجوڵێنێت‬ ‫ئ��ەو "ڕەهه‌ن��دە یۆتۆپیی"یەیە کە لەناو‬ ‫ناس��یۆنالیزمدا ئامادەیە‌و‌وەک‌وزەیەکی‬ ‫گەورەی بەرگریک��ردن کار دەکات‪ .‬مانا‬ ‫هه‌رە س��ەرەکییەی یۆتۆیا لەنوسینەکەی‬ ‫من��دا هێماکردن��ە بۆ‌وزیەک��ی گەورە‌و‬ ‫ناوەکیی ب��ۆ بەرپاکردن��ی گۆڕانکاریی‪.‬‬ ‫ب��ۆ ڕونکردن��ەوەی ئ��ەم خاڵ��ەش ئەو‬ ‫ڕەهه‌ن��دە یۆتۆپیی��ە ب��ەو بیرۆکەیەی‬ ‫جاک دێرێ��داوە دەبەس��تمەوە کە باس‬ ‫له‌"چاوەڕوانی��ی بەبێ بونی ئاس��ۆیەک‬ ‫بۆ چاوەڕوانی��ی" دەکات‪ .‬الی دێریداش‬ ‫بیرۆک��ەی "مەهدیبونی بێمەهدیی"‪ ،‬هێما‬ ‫بۆ ب��ون‌و ئامادەگی��ی‌وزەیەکی ناوەکی‬ ‫دەکات کە پ��اڵ بەمرۆڤ��ەوە دەنێت بۆ‬ ‫کارکردن‪ ،‬ب��ۆ جوڵە‪ ،‬ب��ۆ چاوەڕوانیی‪،‬‬ ‫‌وزەیەک مرۆڤ بەئومێد بارگاویی‌ دەکات‬ ‫بەاڵم بەبێ ئەوەی ئاسۆیەکی ڕاستەقینە‬ ‫بۆ چاوەڕوانیی پێش��نیار بکات‪ .‬یۆتۆپیا‬ ‫لەنوس��ینەکەی مندا بەر لەهه‌مو شتێک‬ ‫هێما بۆ بونی ئەم ‌وزە ناوەکییە دەکات‪،‬‬ ‫ئەم ‌وزەی جواڵن‌و چاوەڕوانیی‌و ئومێدە‪،‬‬ ‫ن��ەک "بەرجەس��تەبونی یۆتۆپیایەک��ی‬ ‫ناسیۆنالیس��تیی"‪ .‬ل��ەم ئاس��تەدا ئەو‬ ‫ڕوانین��ەی من ب��ۆ یۆتۆپا باس��یدەکەم‬ ‫زیاتر لەو دی��دەوە نزیکە کە پۆل ریکور‬ ‫ب��ۆ یۆتۆپی��ای هه‌ی��ە‪‌،‬وات��ە یۆتۆپیا‬ ‫‌وەک هێزێ��ک بۆ گ��ۆڕان‌و س��ەرلەنوێ‬ ‫دروستکردنەوەی دونیا بەشێوەیەکی تر‪.‬‬ ‫پۆل ڕیکۆر یۆتۆپیا‌و ئایدیۆلۆژیا لەیەکتری‬ ‫جیادەکاتەوە لەڕێگای ئەوەوە ئایدیۆلۆژیا‬ ‫‌وەک هێزی هێش��تنەوە‌و نەگۆڕینی‌واقیع‬ ‫پێناس بکات‪ ،‬لەکاتێک��دا یۆتۆپیا ‌وەک‬ ‫هێزێک ب��ۆ گۆڕینی‌واقی��ع‪ .‬مانا هه‌رە‬ ‫س��ەرەکییەکەی یۆتۆپیا لەنوسینەکەی‬ ‫مندا هه‌مان ئەم مانایەیە‪.‬‬ ‫ل��ەم ڕوەوە دەرب��ارەی "ڕەهه‌ن��دە‬ ‫یۆتۆپیی"ەکەی ناو ناسیۆنالیزم دەنوسم‪:‬‬ ‫" ئ��ەم ڕەهه‌ن��دە یۆتۆپیی��ە هێما بۆ‬ ‫‌وزەیەک��ی مێژوی��ی گ��ەورە دەکات کە‬ ‫دەتوانێ��ت هاریکاربێت بۆ گۆڕینی دونیا‪،‬‬ ‫بۆ دروس��تکردنی چوارچێ��وەی نوێ بۆ‬ ‫ژیان��ی کۆمەاڵیەتیی‪ ،‬بۆ دروس��تکردنی‬ ‫خەیاڵی سیاسیی نوێ‌و بۆ بەرهه‌مهێنانی‬ ‫نمایش��کردنی نوێ��ی پێکەوەبون��ی‬ ‫کۆمەاڵیەتی��ی لەزەین��ی مرۆڤەکاندا‪.".‬‬ ‫ئ��ەوەی ئ��ەم پەرەگراف��ە بخوێنێتەوە‬ ‫دەزانێ��ت یۆتۆپیا لێ��رەدا "وزەیەکە بۆ‬ ‫گ��ۆڕان"‪ ،‬ئەم بڕگەیە ب��اس له‌"وزەیەکی‬ ‫مێژوی��ی گەورە" دەکات‪ ،‬ن��ەک یۆتۆپیا‬ ‫‌وەک پ��رۆژە یان بەرنامەیەکی دیاریکراو‪،‬‬ ‫ناسیۆنالیس��تیی یان ناناسیۆنالیستیی‪.‬‬ ‫ئەم ‌وزەیەش دەتوانێت هاریکاریی مرۆڤ‬ ‫بکات "ب��ۆ گۆڕینی دونیا" ب��ەر لەهه‌مو‬ ‫شتێکیش له‌"زەینی مرۆڤەکان"دا‪ .‬ئەمەی‬ ‫من نوسیومە نەک‌وەسفکردن‌و پیاهه‌ڵدان‬ ‫نییە بەناسیۆنالیزمدا ‌وەک کاک بەختیار‬ ‫تێگەیش��توە‪ ،‬بەڵک��و قس��ەکردنێکی‬ ‫فینۆمینۆلۆژیایی��ە لەس��ەر ڕەهه‌ندێ��ک‬ ‫لەڕەهه‌ندەکانی ناسیۆنالیزم کە دەتوانێت‬ ‫دونیای نوێ دروست بکات‪ .‬بۆ خوێنەران‬ ‫ئاشکرایە من لەم بڕگەیەدا باس لەوەناکەم‬ ‫ئایا ئەو‌وزەیە چ جۆرە دونیایەک دروست‬ ‫دەکات؟ چ جۆرە ناوەرۆکێک دەخاتەوە؟‬ ‫دونیایەک��ی ب��اش یان خراپ دروس��ت‬ ‫دەکات؟ من لەوێ��دا ته‌نها باس لەتوانا‌و‬ ‫‌وزەی��ەک دەکەم ک��ە دەتوانێ��ت دونیا‬ ‫بگۆڕێ��ت‪ .‬ئەمە مانا هه‌رە س��ەرەکیی‌و‬ ‫بنەڕەتییەکەی یۆتۆپیایە لەنوس��نەکەی‬ ‫من��دا‪ .‬کاتێکی��ش ب��اس له‌"پیداگۆگی‬ ‫یۆتۆپی��ی" دەک��ەم ئەم مانای��ە‌وردتر‌و‬ ‫ئاش��کراتر دەردەکەوێت‪ .‬لەنوسینەکەدا‬ ‫پیداگۆگی��ی یۆتۆپی��ی مان��ای جۆرێک‬ ‫لەپەروەردەکردنی سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی‬ ‫دەگەیەنێت "کە ئومێد‌و هیوای گەورە‌وزە‬ ‫ناوەکییەکەیەتی‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫روئیای ستراتیژی نه‌وتی كوردستان‌و‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنی دوایین ڕێكه‌وتن له‌گه‌ڵ عێراق‬ ‫محه‌مه‌د كه‌ریم محه‌مه‌د‬ ‫مونته‌دای ئابوریی‌ كوردستان‬ ‫مامه‌ڵه‌ك��ردن له‌گ��ه‌ڵ نه‌وت��ی‬ ‫روئی��ای‬ ‫كوردستان‌وابه‌س��ته‌ی‬ ‫(ستراتیژی‌و سیاسه‌ت)ی نه‌وتی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردس��تانه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫له‌كوردس��تاندا ساغ بۆته‌و‌ه ك ‌ه داهاتی‬ ‫تاك جه‌مس��ه‌ری نه‌وتی كوردس��تان‬ ‫به‌ده‌س��ت كێ��و‌ه بێت ه��ه‌ر ئه‌ویش‬ ‫ڕه‌نگڕێژی سیاسه‌تی ناوه‌وه‌‌و ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫له‌ده‌س��تدا ده‌بێت‪ ،‬بۆیه‌ ئێس��تا هیچ‬ ‫گومانی تی��ا نیه‌ كه‌ كۆمپانیای نه‌وتی‬ ‫جیهانی‌و به‌رژه‌وه‌ندی جیهانی ده‌ره‌و‌ه‬ ‫پارتی به‌خاوه‌نی كوردستان‌و نه‌وته‌كه‌ی‬ ‫ده‌بینێ‪ .‬هه‌ر له‌م ڕوانگه‌یه‌شه‌وه‌‪ ،‬پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردس��تان‪ ،‬له‌س��ه‌ر ئه‌و‬ ‫ته‌وه‌ر‌ه كاری ك��ردوه‌‌و كار ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ئه‌و خاوه‌نداریه‌تی ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌و زیهنیه‌ت ‌ه‬ ‫ناوخۆی��ی‌و ده‌ره‌كی��ه‌دا به‌ت��ه‌واوی‬ ‫س��اغ بكاته‌وه‌‌و زیاتر بیچه‌س��پێنێت‪.‬‬ ‫ئ��ه‌م س��اغكردنه‌وه‌یه‌ش پێویس��تی‬ ‫به‌ئه‌نجامدان��ی دو پڕۆس��ێس هه‌ی�� ‌ه‬ ‫یه‌كێكی��ان خۆ ڕاپس��كاندن ‌ه له‌به‌غدا‌و‬ ‫دابڕانه‌ له‌عێراق‌و له‌گه‌ڵیشیدا ڕایه‌ڵه‌كانی‬ ‫نه‌وت��ه‌‪ ،‬چونك ‌ه هه‌ت��ا له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫عێراق��دا بمێنێته‌و‌ه دره‌ن��گ بێت یان‬ ‫زو به‌حوكمی به‌ش��ێكبونی سیاس��ی‌و‬ ‫ئابوریی‌‌و یاسایی له‌عیراق زۆر زه‌حمه‌ت ‌ه‬ ‫ته‌حه‌ك��وم به‌كۆی سیاس��ه‌تی نه‌وتی‬ ‫كوردس��تانه‌و‌ه ب��كات‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌م پڕۆسێس�� ‌ه بخات ‌ه ن��او توركیاو‌ه‬ ‫به‌یه‌كج��اری له‌به‌ش��ێكبون له‌عێ��راق‬ ‫تو‌وه‌ك خاوه‌ن نه‌وتی ڕه‌های‬ ‫ده‌رده‌چێ ‌‬ ‫كوردس��تان له‌توركیا‌و جیهان پێگه‌ی‬ ‫نه‌وتی خۆی ده‌گرێت‪ ،‬به‌‌واتایه‌كی تر‪،‬‬ ‫ئه‌و زه‌هنیه‌ته‌ به‌ت��ه‌واوی ده‌خه‌مڵێت‌و‬ ‫ده‌بێت ‌ه ئه‌مری ‌واقیع به‌س��ه‌ر ناوخۆ‌و‬ ‫جیهاندا‪.‬‬ ‫پرۆسێسی دوه‌م‪ ،‬پێشبڕكێ (مسابقه‌)‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ كات بۆ یه‌كانگی��ر كردنی دو‬ ‫سه‌ب پڕۆسێسی ‪ sub-process‬ی تر‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان س��یاده‌ی ت��ه‌واو به‌فراوانی‬ ‫به‌سه‌ر كوردس��تاندا‌و دوه‌م ته‌رحبون‬ ‫له‌سه‌ر نه‌خشه‌ی نه‌وتی جیهانی‪.‬‬ ‫ئه‌م دو پڕۆسێسه‌‌وات ‌ه (خۆگواستنه‌و‌ه‬ ‫ب��ۆ توركی��ا‌و په‌له‌كردن بۆ س��یاده‌‌و‬ ‫ته‌رحبون له‌س��ه‌ر نه‌خش��ه‌ی نه‌وت)‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردس��تانی ناچار‬ ‫كرد له‌ستراتیژیه‌تی نه‌وتی كوردستاندا‬ ‫په‌ی��ڕه‌وی سیاس��ه‌تی ئه‌وله‌ویه‌ت بۆ‬ ‫ئ��ه‌پ س��تریم ‪ up stream‬بكات‪‌،‬وات ‌ه‬ ‫پڕۆسێس��ی دۆزین��ه‌وه‌ی نه‌وتی خاو‌و‬ ‫هه‌نارده‌ك��ردن‌و بی��ر له‌داون س��تریم‬ ‫‪ down stream‬نه‌كات��ه‌و‌ه ك�� ‌ه‬ ‫خ��ۆی له‌پیشه‌س��ازیكردنی ن��ه‌وت‌و‬ ‫پیترۆكیمیاویدا ده‌بینێت��ه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫داون س��تریم كۆی پێگ ‌ه ستراتیژه‌كه‌ی‬ ‫نه‌وتی پارتی دیموكراتی كوردس��تان‬ ‫الواز ده‌كات به‌ه��ۆی دابه‌ش��بونی‬ ‫به‌پیشه‌س��ازیكردنی ن��ه‌وت به‌پێ��ی‬ ‫ناوچه‌كان به‌س��ه‌ر هێز‌ه ناوچه‌ییه‌كانی‬ ‫كوردس��تاندا به‌تایبه‌ت��ی یه‌كێت��ی‬

‫نیشتیمانی كوردستان‌واته‌ ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫دابه‌ش��بونی ناوچه‌یی سۆفت پاوه‌ری‬ ‫نه‌وت ك ‌ه بۆ ڕوئیای سیاس��ه‌تی نه‌وتی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان الوازبونی‬ ‫س��یاد‌ه ڕه‌هاكه‌یه‌تی‪ .‬ئه‌م سیاسه‌ته‌‪،‬‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستانی ناچاركرد‬ ‫له‌مامناوه‌ندی ته‌مه‌نی س��تراتیژه‌كه‌یدا‬ ‫قوربانی به‌هه‌ده‌ردانی س��ۆفت پاوه‌ری‬ ‫س��امانی ن��ه‌وت ب��دات (قه‌یران��ی‬ ‫سوته‌مه‌نی ناوخۆ‪ ،‬پااڵوگه‌ی نافه‌رمی‪،‬‬ ‫پیسكردنی ژینگه‌‪ ،‬به‌هه‌ده‌ردانی نه‌وتی‬ ‫خاو‪....‬هه‌تا دوایی) له‌پێناو دورمه‌ودای‬ ‫جێگاپێكردن��ه‌وه‌ی ن��ه‌وت له‌ب��ازاڕی‬ ‫توركی��ا‌و جیهان��دا (موجازه‌فه‌كردن‬ ‫به‌موچ��ه‌‌و بوج��ه‌ی كوردس��تان‌و‬ ‫تێچونی فرۆش��تنی هه‌رزان��ی نه‌وت‌و‬ ‫س��وڕانه‌وه‌ی له‌به‌حره‌كان��دا‌و ‪...‬هه‌تا‬ ‫دوایی)‪ ،‬كه‌ ده‌بوای ‌ه هه‌ردو پڕۆسێس‌و‬ ‫سیاس��ه‌ته‌كه‌ی نه‌وت��ی كوردس��تان‬ ‫به‌یه‌ك��ه‌وه‌ پاراڵێ��ڵ‌و هاوته‌ری��ب‬ ‫بڕۆش��تایه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ن��ه‌وت النیكه‌م‬ ‫به‌چه‌ند بازنه‌یه‌كی تری پیشه‌س��ازیدا‬ ‫بڕۆش��تای ‌ه ك��ه‌ ب��ۆ ئه‌ندازه‌یه‌كی زۆر‬ ‫به‌های س��ه‌رباری ‪ value-added‬تری‬ ‫بۆ كوردستان دروست ده‌كرد‌و داهاتی‬ ‫نه‌وت به‌به‌اڵنسێكی گه‌وره‌تره‌وه‌ ده‌هات ‌ه‬ ‫ناو كوردستانه‌وه‌ چ له‌ڕوی داهاته‌وه‌‌و چ‬ ‫له‌ڕوی به‌اڵنسی سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه‬ ‫بێ ئه‌وه‌ی زیان به‌زه‌مه‌نی پڕۆسێس��ی‬ ‫ئه‌پ ستریم بگه‌یه‌نێت‌و كوردستانیشی‬ ‫له‌و قه‌یرانانه‌ی س��ه‌ره‌وه‌ تا ئاستێكی‬ ‫زۆر ده‌پاراست‪.‬‬ ‫ئه‌م سیاسه‌ته‌ی نه‌وت له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫س��تراتیژه‌ به‌په‌له‌ك��ه‌ی نه‌وتی پارتی‬ ‫دیموكرات��ی كوردس��تان قه‌یران��ی‬ ‫گه‌وره‌ی بۆ كوردس��تان دروست كرد‌و‬ ‫په‌الماره‌كانی داعش بۆ كوردس��تانیش‬ ‫قه‌یرانه‌كانی له‌س��ه‌ر ئاستێكی فراوانی‬ ‫ی‬ ‫شه‌قام ته‌قانده‌وه‌‌و كۆمه‌ڵگه‌‌و ئابوری ‌‬ ‫كوردستانی مای ‌ه پوچ كرد‪ .‬ئه‌م هه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ڕوئیای سیاس��ه‌تی نه‌وتدا‪ ،‬كوردی‬ ‫ب��رده‌وه‌ ب��ۆ ڕێكه‌وتنێكی ت��ری تاز‌ه‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ به‌غداد ب��ه‌اڵم له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫درێژه‌دان به‌هه‌مان روئیای سیاس��ه‌تی‬ ‫نه‌وتی پارتی دیموكراتی كوردستان ك ‌ه‬ ‫گرنگترین ئاماژه‌كان��ی به‌نده‌كانی ئه‌و‬ ‫ڕێكه‌وتنه‌ له‌و خااڵنه‌دا چڕ ده‌بێته‌وه‌‪:‬‬

‫ئه‌م سیاسه‌ته‌ی‬ ‫نه‌وت له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫ستراتیژه‌ به‌په‌له‌كه‌ی‬ ‫نه‌وتی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‬ ‫قه‌یرانی گه‌وره‌ی بۆ‬ ‫كوردستان دروست كرد‬

‫ئاش��تیدا ك ‌ه له‌ماوه‌ی حوكمی مالكیدا‬ ‫مه‌ح��اڵ بو‪ ،‬به‌‌واتایه‌ك��ی تر‪ ،‬گۆڕینی‬ ‫سیاسه‌تی ئیداره‌ی مالكی كه‌ بریتی بو‬ ‫له‌(یان ته‌سلیمبونی هه‌مو كوردستان‬ ‫ی��ان هی��چ) به‌سیاس��ه‌تی ئی��داره‌ی‬ ‫پراگماتی‌و كاتی حه‌یده‌ری كه‌ بریتی بو‬ ‫له‌(تێگه‌یشتن له‌به‌رژه‌وه‌ندی یه‌كتر)‪.‬‬ ‫‪ .2‬س��اغكردنه‌وه‌ی كه‌رك��وك ك�� ‌ه‬ ‫به‌ش��ێك ‌ه له‌عێ��راق‌و جیاكردن��ه‌وه‌ی‬ ‫نه‌وته‌ك��ه‌ی به‌م��ه‌ش له‌گه‌ڵ پش��ك ‌ه‬ ‫نه‌وتی كوردستاندا ته‌نها ‪ %11‬بوجه‌ی‬ ‫كوردستان له‌جیاتی ‪ %17‬بۆ كوردستان‬ ‫دابینده‌كرێت به‌تایبه‌تی ئێس��تا نه‌وتی‬ ‫موسڵ‌و تكریتی له‌ده‌ست داوه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬پێشمه‌رگه‌ ده‌بێت شه‌ڕی ڕزگاری‬ ‫موس��ڵ‌و ناوچه‌كان��ی ت��ری نزیك��ی‬ ‫كوردستان له‌گه‌ڵ سوپای عێراقدا بكات‬ ‫به‌رامبه‌ر پاره‌كه‌ی پێشمه‌رگه‌ لێره‌شه‌و‌ه‬ ‫(ناوچه‌ی ڕزگاركراوی كوردستان)‌وه‌ك‬ ‫چاالكی ڕزگاركردنی موسڵ‌و ناوچه‌كانی‬ ‫تر بۆ پێش��مه‌رگه‌‌و كوردس��تان تۆمار‬ ‫ده‌كرێت ن��ه‌ك گێڕانه‌وه‌یان بۆ س��ه‌ر‬ ‫كوردس��تان ه ‌هر‌وه‌ك جبوری سه‌رۆكی‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬ده‌ستكه‌وته‌كانی كوردستان‪ :‬په‌رله‌مانی عێ��راق له‌كه‌ركوك ئاماژه‌ی‬ ‫‪ .1‬ته‌س��لیمكردنی به‌شێك له‌نه‌وتی پێكرد (ه��ه‌وای كه‌رك��وك‌و هه‌ویه‌ی‬ ‫كوردستان به‌كۆمپانیای سۆمۆی عێراقی كه‌رك��وك عێراقی��ه‌) له‌(س��ه‌ردان ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ زیاده‌ی نه‌وتی كوردستان كتوپڕه‌كه‌یدا بۆ كه‌ركوك ڕاس��ته‌وخۆ‬ ‫هه‌نارد‌ه بكرێ��ت بۆ بازاڕه‌كانی جیهان پاش ڕێكه‌وتنه‌كه‌‌و له‌پشوی په‌رله‌مانی‬ ‫ئه‌گ��ه‌ر ناوه‌ندیش‌وه‌ك ڕاگه‌یاندن ئه‌م ‌ه عێراقدا) بۆ گه‌یاندنی ئه‌و په‌یامه‌‪.‬‬ ‫زیانه‌كانی كوردستان‪:‬‬ ‫ڕه‌تیش بكاته‌و‌ه به‌مه‌ش پێشینه‌یه‌كی‬ ‫‪ .1‬دانپێدانان��ی فه‌رمی ك ‌ه كه‌ركوك‬ ‫یاسایی بۆ نه‌وتی كوردستان له‌جیهاندا‬ ‫دروس��ت ده‌كات بۆ س��اڵه‌كانی تری به‌شێك نیه‌ له‌كوردستان به‌مه‌ش كۆی‬ ‫جوهدی سه‌ربازی پێشمه‌رگ ‌ه بۆ ناوچ ‌ه‬ ‫داهاتوش‪.‬‬ ‫‪ .2‬ته‌رخانكردن��ی ب��ڕی ‪ 1200‬ملیار ڕزگار ك��راوه‌كان پاشاكش��ه‌ی لێكرا‪،‬‬ ‫دیناری عێراقی بۆ سوپای كوردستان چونكه‌ شه‌ڕی‌وه‌رگرتنه‌وه‌ی خاكی ‪140‬‬ ‫سێ لۆژیكی هه‌یه‌ یه‌كه‌م‪ :‬ده‌ستور ك ‌ه‬ ‫چه‌ندین س��اڵ ‌ه جێبه‌جێنه‌كراو‌ه دوه‌م‪:‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬ده‌ستكه‌وته‌كانی عێراق‪:‬‬ ‫‪ .1‬ڕازیكردنی كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی سیستمی ته‌وافقی كه‌ له‌بوجه‌ی ‪‌2013‬و‬ ‫به‌گێڕانه‌وه‌ی ته‌بایی بۆ عێراق له‌ش ‌هڕ‌و دروس��تبونی حكومه‌ت��ی حه‌یده‌ریدا‬

‫ئیختیراق كرا سێهه‌م‪ :‬لۆژیكی پاوه‌ری‬ ‫زبر (س��ه‌ربازی) ك ‌ه ل��ه‌م ڕێكه‌وتنه‌دا‬ ‫كورد پاشه‌كش��ه‌ی لێكردوه‌‌و كه‌ركوك‬ ‫هی عێراقه‌‌و ته‌نها كوردستان نه‌وته‌كه‌ی‬ ‫ب��ۆ هه‌ن��ارد‌ه ده‌كات هه‌ت��ا موس��ڵ‬ ‫ده‌گیرێت��ه‌وه‌‌و هێڵه‌كان��ی خۆی چاك‬ ‫ده‌كات��ه‌وه‌‪ .‬به‌‌واتایه‌كی ت��ر‪ ،‬مفاوزی‬ ‫كورد جارێكی تر‪ ،‬ئه‌وه‌ی چه‌سپاند ك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌خوێن به‌ده‌ستی هێنا له‌سه‌ر‬ ‫مێزی گفتوگۆ ده‌یدۆڕێنی‪.‬‬ ‫‪ .2‬له‌ده‌س��تدانی ‪ 12‬ترلیۆن دیناری‬ ‫موچ��ه‌‌و بوج��ه‌ی ‪‌2014‬و ب��ڕی ‪16‬‬ ‫ترلی��ۆن دیناری پ��اره‌ی كه‌ڵه‌كه‌بوی‬ ‫چه‌ندین س��اڵی پێش��وی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر چاوپۆش��ینی عێراق له‌نه‌وتی‬ ‫هه‌نارده‌ك��راوی كوردس��تان ل ‌ه ‪2007‬‬ ‫هه‌تا ئێس��تا‌و بڕی ‪ 21‬ترلیۆن دیناری‬ ‫ته‌س��فیه‌نه‌كراوی ‪ 2004‬هه‌ت��ا ‪2013‬ی‬ ‫داهاتی ناوخۆیی كه‌ نه‌گه‌ڕێندراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ عێ��راق به‌پێی ڕاپۆرت��ی تایبه‌تی‬ ‫دیوان��ی چاودێری دارایی عێراق ك ‌ه بۆ‬ ‫كوردس��تانی ناردوه‌‪ .‬كۆی داهاته‌كانی‬ ‫ئه‌م چاولێپۆش��ینه‌ی عێراق له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ ن��او داهاتی بوجه‌ی‬ ‫سااڵنه‌ی كوردس��تان‌و چۆته‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫كه‌ناڵ��ی دارای��ی كوردس��تانه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌‌واتایه‌كی تر‪ ،‬پڕۆسێسی ڕێكه‌وتنه‌ك ‌ه‬ ‫تیایدا قه‌یدی ژمێریاری تیا گۆڕاوه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌پاس��دانی چاوپۆش��ین بۆ یه‌كتر ك ‌ه‬ ‫له‌ژمێریاری��دا دینارێك��ی زی��اد‌و كه‌م‬ ‫به‌دواداچون��ی بۆ ده‌كرێت نه‌ك ترلیۆن‬ ‫دینار به‌چاوپۆشی تێپه‌ڕێندرێت‪.‬‬ ‫داهاتوه‌ پێشبینكراوه‌كه‌ی‬ ‫ڕێكه‌وتنه‌كه‌‪:‬‬ ‫به‌نده‌كانی ڕێكه‌وتنه‌كه‌ پڕ‌ه له‌خاڵی‬ ‫جی��اوازی‌و ته‌فس��یری جیاهه‌ڵگرت��ن‬ ‫چونك ‌ه زۆر الس��تیكیه‌‌و ه��ه‌ر الیه‌ن ‌ه‬ ‫ته‌فس��یری تایه‌تی خۆی ب��ۆ ئه‌كات‬ ‫له‌ڕوانگ��ه‌ی به‌رژه‌وه‌ن��دی خۆی��ه‌وه‌‌و‬ ‫به‌مه‌ش ته‌مه‌نی ڕێكه‌وتنه‌ك ‌ه پێشبینی‬ ‫ده‌كرێ��ت زۆر كه‌متر بێت له‌‌واده‌ی ئه‌و‬ ‫ساڵه‌ی بۆی دیاریكراوه‌‪ .‬بۆی ‌ه پێشبینی‬ ‫ده‌كه‌ین ته‌مه‌نی ڕێكه‌وتنه‌كه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫په‌یوه‌س��ت ده‌بێت به‌گۆڕانی به‌اڵنسی‬ ‫هێز له‌س��ه‌ر زه‌وی له‌عێ��راق ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫په‌یوه‌س��ت نابێ��ت به‌به‌نده‌كانیه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌س��ه‌ر ئ��ه‌و بناغه‌ی�� ‌ه پێویس��ت ‌ه‬ ‫ده‌س��ته‌اڵتی كوردس��تان به‌رنام��ه‌ی‬ ‫ته‌واریئی خۆی بۆ‌وه‌زعی كوردس��تان‬ ‫هه‌بێ��ت به‌جۆرێ��ك ب��ۆ دابینكردنی‬ ‫پێداویستی داراییكردنی كوردستان‌وه‌ك‬ ‫یه‌ده‌كه‌ێ��ك س��ه‌یری ڕێكه‌وتنه‌ك��ه‌ی‬ ‫هه‌رێم‪-‬ناوه‌ند بكات چونك ‌ه ئه‌گه‌ر‌وه‌ك‬ ‫خۆی جێبه‌جێ بكرێت ئه‌وه‌ ده‌رئه‌نجام ‌ه‬ ‫ته‌بیعاته‌كان��ی‌وه‌ك پێش��بینیه‌كانی‬ ‫خاڵه‌كان��ی س��ه‌ره‌وه‌یه‌‌و خ��ۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫جێبه‌جێ نه‌كرێت پێویسته‌ ده‌سته‌اڵتی‬ ‫كورد له‌هه‌رێم پالنی دوه‌م‌و س��ێهه‌می‬ ‫بۆی هه‌بێت به‌تایبه‌تی كه‌ داش��كانی‬ ‫نرخی نه‌وت له‌جیهاندا به‌رده‌وامه‌ به‌ره‌و‬ ‫‪ 50‬دۆالر بۆ به‌رمیلێك‌و ئه‌م قه‌یرانه‌ش‬ ‫به‌پێی ڕای پس��پۆڕانی جیهانیش ‪3-2‬‬ ‫ساڵ ده‌خایه‌نێت‪.‬‬

‫بەقسەی ئێمە ناکەن‪ ،‬به‌قسەی ئەبو ناجی بکەن‬ ‫دالوەر سۆفی کەریم‬ ‫ئەگەر ب��ۆن‌و تامی نەوت نەبوایە ئەم‬ ‫مەملەکەت��ەی ئێمە ببوای��ە به‌تەنورو‬ ‫نێڵ��ە نێڵی ئاگر هەمومان��ی بکردایە‬ ‫به‌قاورمەی س��ەر ساج نە موسوڵمانێ‬ ‫نەگاورێ نەجویە لەس��ەرمان ئەهاتە‬ ‫جواب‪ ،‬بەاڵم کاتێ هاوپەیمانانی دۆالرو‬ ‫نەوت بۆیان تەخت بو ئیتر لەگەڵمان‬ ‫کەوتن��ە چاوباش��قاڵی سیاس��ی‌و‬ ‫دەستیان دا بەشانماناو هەندێجاريش‬ ‫الی سەرو دامان ئەنێن‪ ،‬دەفتەری کۆن‬ ‫هەڵئەدەنەوە لەباپیرانەوە شیئەکەنەوە‬ ‫کە گوایە ئام��ۆزای هەق باوک براین‪،‬‬ ‫جگە ل��ەوەی مافی مرۆڤ‌و مافی ژن‌و‬ ‫مافی چۆلەکەش زیندو ئەکەنەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی لەس��ەرمان هەڵبەنێ‪ .‬خۆالسە‬ ‫وەک ئەوەی س��ەردەمی کۆنە یاریان‬ ‫کە دڕندەکەی تکریت بو ئەمان گوێیان‬ ‫مسی تێکرابێ هیچیان نەئەبیست‪ ،‬تا‬ ‫شەماڵی پڕ لەساماڵی پترۆل بەئاگای‬ ‫هێنان‪.‬‬

‫بەه��ەر س��ورەت قبوڵمان��ەو ب��ەو‬ ‫فەلس��ەفەیەی ک��ە تازە ه��ات کۆنە‬ ‫خەاڵت��ە‪ ،‬ئێمەی کورد ئێس��تا یاری‬ ‫تازەین ڕۆژگار پشتمان تێنەکاو بازاڕی‬ ‫ن��ەوت هەر گەرم بێ‪ ،‬بۆ ئەوەی ئێمە‬ ‫ئاشمان بگەڕێ‪.‬‬ ‫بەاڵم ئ��ەوەی کرۆکی ئەم باس��ەیە‪،‬‬ ‫ئەوەی��ە زۆر ناش��یانەو نابەڵەیی��ن‪،‬‬ ‫نازانین لەکوێوە شەنی خەرمانەکەمان‬ ‫بکەی��ن‪ ،‬ئەوەت��ا لەم م��اوە درێژەدا‬ ‫نەمانتوان��ی چوار عانە پاش��ە کەوت‬ ‫بکەین و ڕۆژی ڕەشمان لەبەرچاوبێت‬ ‫بەجۆرێ کەوتینە شەنوکەوی پارە تا‬ ‫تەپڵی بانق بەتاڵم��ان لێداو تەنانەت‬ ‫قوت��ی مەردمەک��ەش دابی��ن نابێت‪،‬‬ ‫کە بەدەفت��ەری کۆن‌و حساباتیش��ا‬ ‫ئەچینەوە بڕە پارەی وا دراوە بەقەرز‬ ‫بەهەندێک دۆس��تو ئەحباب‌و کەڵێنو‬ ‫کەلەب��ەری وای ب��ۆ دۆزراوەت��ەوە‪،‬‬ ‫کە وەس��تایی تیاک��راوە لەگەندەڵیدا‬ ‫بەن��اوی ق��ەرزو وەبەر‌‌هێنان��ەوە کە‬ ‫وەک تەنافی جاڵجاڵۆکە نەحکومەت‌و‬ ‫ن��ە وەبەرهێ��ن خۆش��یان س��ەری‬ ‫لێدەرده‌ک��ەن‪ ،‬هەروەک باس��مانکرد‪،‬‬

‫دۆس��تانی ن��ەوت دوانەکەوت��ون‬ ‫لەپێشکەشکردنی خزمەتگوزاریەکانیان‬ ‫هەربۆیەش زۆرێکیان کونسوڵخانەیان‬ ‫داناوە لەهەولێری پایتەخت‪ ،‬کە ئەمە‬ ‫دڵخۆشکەرە هەندێک لەو کونسوڵخانانە‬ ‫لەس��ەفارەتەکانی بەغ��دا چاالکترن‪،‬‬ ‫ئومێد ئەکەین کە ئێمەش بچینە ڕیزی‬ ‫خواپێداوانەوە ب��ەر ڕەحمەتی زەمانە‬ ‫بکەوین‪ ،‬ئەم عەش��ق عەش��قێنەیەی‬ ‫ڕۆژئاواو ئەمەریکای گەورەو بەریتانیای‬ ‫عوزما تا سەر بێت‪ ،‬ئەوەتا ئەبوناجی‬ ‫لەزاری کونسوڵەکەیەوە کە ناوی کاک‬ ‫(ئەنکس مەکی)یە‪ ،‬لەچاوپێکەوتنێکدا‬ ‫لەگ��ەڵ ڕۆژنامەی ئاوێن��ەدا لەژمارە‬ ‫(‪)٤٥٦‬ی ڕۆژی (‪)٢٠١٤/١٢/٩‬دا‬ ‫عەرزمان ئەکا ک��ە لەندەن ئامادەیە‬ ‫ڕێنمایيم��ان بکات ب��ۆ هەموارکردن‌و‬ ‫داڕش��تنەوەی یاسای وەبەرهێنان‪ ،‬کە‬ ‫لەم سەروبەندەدا بوە بەباسێکی گەرمی‬ ‫کەرت��ی تایبەت‌و پەرلەم��ان‌و میدیاو‬ ‫گەل��ێ ناوەندو الیەن��ی پەیوەندیدار‪،‬‬ ‫ک��ە ڕاستیەکەش��ی هەروای��ە‪ ،‬ج��ا‬ ‫حوکمەت گیان‪ ،‬پەرلەمانی ئازیز ئێمە‬ ‫زۆرمان وت��و نەتانبیس��ت هەندێجار‬

‫ڕەزای خۆش��مانمان قورس��کردوە یا‬ ‫زۆربڵێیمان کردوە‪ ،‬وابەقس��ەی ئێمە‬ ‫ناکەن دە بەقسەی ئەبو ناجی بکەن‪.‬‬

‫لەم ماوە درێژەدا‬ ‫نەمانتوانی چوار‬ ‫عانە پاشە‬ ‫کەوت بکەین‌و‬ ‫ڕۆژی ڕەشمان‬ ‫لەبەرچاوبێت‬

‫‪13‬‬

‫ئەفسانەی دەستور‬ ‫ڕێبین هەردی‬ ‫دەستورێک کە زۆر سەخت‌و نەگۆڕە‪،‬‬ ‫باشترین بەهانەیە بۆ کوده‌تا‬ ‫بیرنارد دولیز‬ ‫رەنگ��ە یەکێک لەو هەڵە باوانەی کە‬ ‫لەدوای راپەڕینەوە زۆر باڵوبۆتەوە‌و‌وەک‬ ‫زانیاریەکی گش��تی کاری له‌هوش��یاری‬ ‫زۆرێک لەخەڵک کردوە ئەو تێگەیشتنەیە‬ ‫کە دەس��تور‌وەک زاراوەیەکی سیاس��ی‬ ‫ت��ا ئاس��تی ئەفس��انە بەرزئەکاتەوە‌و‬ ‫ن��ەک ه��ەر بەچارەس��ەری زورب��ەی‬ ‫کێش��ەکانی ئەزانێت‪ ،‬بەڵکو سەرچاوەی‬ ‫کێشەکان‌و زوربەی قەیرانەکانی ئێستاش‬ ‫ئەبەس��تێتەوە به‌نەبونی دەس��تورەوە‪.‬‬ ‫زۆرێک نەبونی دەستور‌وەک عەیبەیەکی‬ ‫گەورە‌و کەموکوڕیەکی بونیادیی تەماشا‬ ‫ئەکەن کە بۆتە سەرچاوەی زوربەی ئەو‬ ‫قەیران‌و کێش��ە سیاسیانەی دێنە پیش‬ ‫ئەزمونی هەرێمی کوردستان‪ .‬ئەم روانینە‬ ‫پێیوایە گەر دەسەاڵتی یاسا دانامەزرێت‪،‬‬ ‫گ��ەر‌واڵت پرە له‌پێش��ێلکاری‌وقەیرانی‬ ‫سیاس��ی‌و تەنگژەی جۆراوج��ۆر‪ ،‬گەر‬ ‫حوکمی خۆسەپاندن‌و خراپ بەکارهێنانی‬ ‫دەسەاڵت هەیە‪ ،‬گەر توانای دامەزراندنی‬ ‫حوکمێکی مۆدێ��رن‌و دیموکراتمان نیە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەیە کە دەستورمان نیە‪ .‬دەستور‬ ‫ئەبێت ب��ەو تێکس��تە ئەفس��وناویەی‬ ‫کە نەک هەر چارەس��ەری کێش��ەکانی‬ ‫ئیستامان ئەکات‪ ،‬بەڵکو تەفسیری هەمو‬ ‫ئەو نالەباری‌و کەموکوڕیانەش ئەکات کە‬ ‫له‌کوردستاندا هەن‪ .‬دەستور لەیەککاتدا‬ ‫ه��ەم چارەس��ەرە‌و ه��ەم نەبونیش��ی‬ ‫تەفسیرێکی دیاری کێشەکانی کوردستان‬ ‫ئ��ەکات‪ .‬لەب��ەر ئەمەش ئ��ەم ڕوانینە‬ ‫پێداگریەکی سەرس��ەخت ل��ەوە ئەکات‬ ‫کە ئەبێت هەرێمی کوردستان دەستوری‬ ‫هەبێت‌و له‌چوارچێوەی ئەم دەس��تورەدا‬ ‫حوکمران��ی بکرێت‪ .‬حوکمڕانی ئێس��تا‬ ‫له‌نەبونی دەس��توردا‪ ،‬هەرگیز ناتوانێت‬ ‫حوکمڕانێکی دیموکرات‌و دادپەروەر‌و دور‬ ‫له‌پێشێلکاری گەورە‌و بچوک بێت‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم راس��تیەکەی ئەوەی��ە ئ��ەم‬ ‫تێڕوانین��ە لەس��ەرەتاوە ت��ا دوا خاڵی‬ ‫لەس��ەر هەڵە‌و خۆشبینیەکی ساویلکانە‬ ‫دامەزراوە‪ .‬دەس��تور ه��ەروا به‌بێمەرج‌و‬ ‫به‌بێ دیاریکردنی ناوەڕۆکەکەی هەرگیز‬ ‫نەک کێش��ەی چارەس��ەر نەک��ردوە‪،‬‬ ‫بەڵکو ب��وە به‌بەاڵیەکی گەورە لەبەردەم‬ ‫هەر گۆڕانکاریەک��دا‪ .‬ئەوانەی ئەڵێن با‬ ‫دەستورمان هەبێت (گەر خراپیش بێت‬ ‫ئەوە کێشە نیە‌و دواتر ئەتوانین بیگۆڕین)‪،‬‬ ‫یان نەزانن‌وتێنەگەیش��تون‪ ،‬یان خەڵکی‬ ‫س��ادە بەوە هەڵئەخەڵەتێنن کە رازیبن‬ ‫دەس��تورێکی خراپ تێپەڕێ��ت کە هەر‬ ‫داڕێژرا‌و دەنگی بۆ درا‪ ،‬دەستکاریکردنی‬ ‫له‌مەحاڵ نزیک ئەبێتەوە‪ .‬بۆ دەرخستنی‬ ‫ساویلەکەیی ئەم رایە هەر ئەوەندە بەسە‬ ‫بڵێین هەر کاتێک هەست کرا دەستورێک‬ ‫کەموکوڕیی تیایە‪ ،‬ب��ەاڵم لەم قۆناغەدا‬ ‫هەر ئەوەندە ئەکرێت‪ ،‬ئەبێت دەستبەجێ‬ ‫رابگیرێت‌و نەنوس��رێت‪ .‬دەستور ئەبێت‬ ‫کاتێک بنوس��رێت هەمو کارەکتەرەکان‬ ‫له‌باش��ی‌و دروس��تیی بەندەکانی نەک‬ ‫هەر دڵنیابن‪ ،‬بەڵکو توانای پێش��بینی‬ ‫ئەو گۆڕانانەش��یان هەبێت کە ئەش��ێت‬ ‫له‌داهات��ودا روب��دات‌و هەر له‌ئیس��تاوە‬ ‫هەوڵبدەن ئەو گۆرانکارییانە له‌دەستوردا‬ ‫جێگی��ر بکەن‪ .‬دەس��تور ن��ەک نابێت‬ ‫به‌هەستی ئەوەی کە ئاساییە گەر کەمێک‬ ‫کەموکوڕیی تێدا بێت بنوسرێ‌و کاری پێ‬ ‫بکرێ��ت‪ ،‬بەڵکو ئەبێ��ت هەمو نەک هەر‬ ‫دڵنیاب��ن له‌کامڵبون��ی‪ ،‬بەڵکو رەچاوی‬ ‫ئەوەش��یان کردبێت کە تێکستێک بێت‬ ‫بتوانێت له‌گۆڕانکاریەکانی داهاتودا خۆی‬ ‫بپارێزێ��ت‪ ‌،‬واتە به‌جۆرێک نوس��رابێت‬ ‫کە بتوانرێت ‌وەاڵم��دەرەوەی نیازەکانی‬ ‫داهاتوی هەس��تپێکراو بێت‪ .‬دەس��تور‬ ‫ئەوکاتە ئەبێت رابوەستێت گەر گومانێک‬ ‫ل��ەدەوری تەنان��ەت ی��ەک بەندیش��ی‬ ‫هەبێ��ت‪ .‬ئەبێت دەس��تور به‌رۆحی ئەو‬ ‫سیاسەتمەدار‌و‌وتاربێژەی سەدەی چواری‬ ‫پێش لەدایکبونی مەس��یح بنوسرێت کە‬ ‫لەالیەن س��پارتەکانەوە راس��پێررابو بۆ‬ ‫ئەوەی دەستوریان بۆ بنوسێت‪ .‬لیکۆرک‬ ‫کە کاری نوسینی دەستورەکەی تەواوکرد‪،‬‬ ‫گومان��ی لەبەرهەمەکەی خۆی هەبو کە‬ ‫کامڵ بێت‌و خەوشی گەورەی تیا نەبێت‪.‬‬ ‫لەبەرئەوە بڕیاری��دا بچێت بۆ دولفی کە‬ ‫ش��ارێکی پی��رۆزی یۆنانی��ەو یەکێک‬ ‫له‌دێرینترین پەرستگاکانی یۆنانی لێیە‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی لەگەڵ پیتی کە بانگهەڵدەری‬

‫دەستور نەک نابێت‬ ‫به‌هەستی ئەوەی کە‬ ‫ئاساییە گەر کەمێک‬ ‫کەموکوڕیی تێدا‬ ‫بێت بنوسرێ‌و کاری‬ ‫پێ بکرێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئەبێت هەمو نەک هەر‬ ‫دڵنیابن له‌کامڵبونی‪،‬‬ ‫بەڵکو رەچاوی‬ ‫ئەوەشیان کردبێت کە‬ ‫تێکستێک بێت بتوانێت‬ ‫له‌گۆڕانکاریەکانی‬ ‫داهاتودا خۆی بپارێزێت‬ ‫پەرستگای ئاپۆلۆیە راوێژ بکات لەبارەی‬ ‫باشی‌وخراپی نوسینەکەیەوە‪ .‬تا ئەویش‬ ‫له‌باشی نوسینەکەی دڵنیای نەکرده‌وە‪،‬‬ ‫ئارامی نەبو‪.‬‬ ‫دەس��تور ئەبێت به‌رۆحی ئەم یۆنانیە‬ ‫دێرینە مامەڵە بکرێت‌و گەر له‌کامڵبونی‬ ‫دڵنیا نەبین‪ ،‬نەینوس��ین‌و لێگەڕێین بۆ‬ ‫کاتێک کە ئەم دڵنیاییە بەدەس��تدێنین‪.‬‬ ‫دەس��تور له‌گومان��دا نانوس��رێت‪،‬‬ ‫له‌فەزایەکدا نانوس��رێت ک��ە گومانمان‬ ‫له‌ب��اش داڕش��تن‌و باش رێکخس��تنی‬ ‫هەبێ��ت‪ .‬لەفەزایەک��دا نانوس��رێت کە‬ ‫تیایی��دا بڵێن (رەنگ��ە کەموکوڕیی تیا‬ ‫بێ��ت‪ ،‬بەاڵم خۆ دەس��تور قورئان نیە‌و‬ ‫ئەتوانین گەر ‌ویس��تمان دەس��تکاریی‌‬ ‫بکەین)‪ .‬هەر کاتێک ئەم رس��تەیە گوترا‬ ‫بەمانای ئەوەیە لەبەردەم دەس��تورێکی‬ ‫خراپدای��ن ک��ە ئەیانەوێت ب��ەم بیانوە‬ ‫خەڵکی پێ له‌خش��تەبەرن‌و رازیبکەن بۆ‬ ‫ئەوەی چاو له‌کەموکوڕیەکانی بپۆشین‪.‬‬ ‫لەراس��تیدا به‌پێچەوانەوە ه��ەر کاتیک‬ ‫رستەی لەمجۆرەمان گوت‪ ،‬ئەبێت ئەوە‬ ‫بەڵگە بێت بۆ ئەوەی کە نابێت دەستور‬ ‫بنوس��ین‌و پێویس��تمان به‌دەستور نیە‪.‬‬ ‫گەر مەس��ەلەکە ئەوە بێت دەستور گەر‬ ‫کەموکوڕییشی هەبێت‪ ،‬با تێپەڕێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫مرۆڤ ئەبێت بپرسێت ئیدی دەستورمان‬ ‫بۆ چیە؟ ئایا یاساکان بەتەنیا بەس نین‬ ‫بۆ ئەوەی ژیانی سیاس��ی‌وکۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئابوریمان رێکبخەن‪ ،‬چ پێویست ئەکات‬ ‫دەس��تورێک دابڕێژین ک��ە کەموکوڕی‬ ‫تیایە‌و به‌نی��ازی چاککردنی له‌داهاتودا‪،‬‬ ‫ئێس��تا چاوپۆش��ی له‌کەموکوڕیەکانی‬ ‫بکەین؟‪ .‬ئایا به‌تەنها یاساکانمان بەس‬ ‫نیە؟ چونکە یاساکان ئەو خەسڵەتەیان‬ ‫هەیە کە بتوانین بەئاسانی دەستکارییان‬ ‫بکەی��ن‌و بیگۆڕین‌و لەگ��ەڵ هەلومەرجی‬ ‫ت��ازەدا هەمواریبکەین��ەوە‪ .‬لەگ��ەڵ‬ ‫ه��ەر دەورەیەک��ی پەرلەمان��ی تازەدا‌و‬ ‫بەرێژەیەک��ی کەم��ی دەن��گ ئەتوانین‬ ‫زوربەی یاس��اکان دەس��تکاریی بکەین‌و‬ ‫رێگە له‌کەموکوڕیی‌و خراپیەکانی بگرین‪.‬‬ ‫یاس��اکان سروش��تێکی کاتییان هەیە‌و‬ ‫لەگ��ەڵ گۆڕان��ی پەرلەماندا هەمیش��ە‬ ‫ئەگەری گۆڕانکاریی له‌مادەکانیدا هەیە‪.‬‬ ‫لەبەرئ��ەوە لەهەردۆخێکدا باس��ی ئەوە‬ ‫کرا کە ئەش��ێت دەس��تور کەموکوڕیی‬ ‫تیا بێت‪ ،‬ئەبێت راس��تەوخۆ بڵێین دەی‬ ‫برایان بۆس��تن‌و مادام‌وایە دەستورمان‬ ‫بۆچیە‌و با لێگەڕێین یاساکانی پەرلەمان‪،‬‬ ‫کاروبارەکان رێکبخات‌و بەڕاس��تیش کام‬ ‫ل��ەم یاس��ایانە کەموکوڕی تی��ا بێت‪،‬‬ ‫ئەتوانین له‌داهاتوی نزیکدا چاکی بکەین‪.‬‬ ‫بەاڵم دەس��تور‌وەک یاسا نیە‌و به‌ئاسانی‬ ‫دەس��تکاری ناکرێت‪ .‬دەستور ئەوکاتەی‬ ‫نوسرا‌و دەنگی بۆ درا‪ ،‬یەکجار ئەستەمە‬ ‫بتوانین دەس��تکاری بکەی��ن‌و بیگۆڕین‪.‬‬ ‫دەستور یاسای یاس��اکانە‌و ئەبێت بەو‬ ‫رۆحیەتە بنوسرێت کە بۆ ماوەیەکی درێژ‬ ‫خۆی رابگرێت‌و پێویستی بەدەستکاریی‬ ‫نەبێت‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫ره‌هه‌ندیسێیه‌م داعش‌و سوده‌کانی‬

‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"نه‌وزاد جه‌مال" ده‌ینوسێت‬

‫بیرخستنەوە میکانیزمێكی‬ ‫سڕینەوەی بیروهۆش‬ ‫دژ‬ ‫بیرخس��تنەوەیەک‬ ‫هەم��و‬ ‫به‌لەبیرچونەوەیە‪ .‬ئ��ەم بۆچونە دەچێتەوە‬ ‫سەر سیستمە فەلس��ەفیەکەی "هیگڵ" كە‬ ‫پێیوایە هەمو "تێزێ��ك" دژەتێزێکی هەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم‪ ،‬ئەوەی لێ��رەدا جەختی لێدەكەمەوە‬ ‫بابەتی تێزو دژەتێز نییە‪ ،‬بەڵكو هەڵماڵینی‬ ‫روی راستی چەمكی یا باشتر بڵێین "سیتم"‌و‬ ‫"گوتاری یادەوەریی"ە‪ .‬لەراستیدا‪ ،‬دەبو ناوی‬ ‫ئەم گوتارە لەبیركردن‌و سڕنیەوەی یادەوەری‬ ‫بوای��ە‪ .‬چونک��ی‪ ،‬بیرخس��تنەوە جۆرێکە‬ ‫لەسڕینەوە بیرەوەری‌و یادەکان بەتەكنیكێکی‬ ‫پالنڕێژکراو‪ .‬دەکرێ بیرخستنەوە‪ ،‬سڕینەوەو‬ ‫فەرامۆش��کردنی نەک رابوردو بەڵکو ئێستاو‬ ‫داهاتوش بێت‪.‬‬ ‫ئاش��کرایە‪‌،‬وەکچۆن بەش��ێكی مێشكی‬ ‫مرۆڤ كاری سڕینەوەو لەبیرکردنە‪ ،‬ئاوەهاش‬ ‫"تەختەكلیلی(کیبۆرد) كۆمپیوتەر هاوشێوەی‬ ‫دابەش��بونی لۆجیک��ی مێش��ك لەدوانەی‬ ‫س��ڕینەوەو هەڵگرتندایە‪ .‬بۆی��ە‪ ،‬دوگمەی‬ ‫"دلی��ت" جۆرێک��ە لەخۆڕزگارکردن‪‌.‬وات��ە‬ ‫هاوکێشەیەکی لۆجیکی‪ :‬یادەوەری بێسڕینەوە‬ ‫نابێ‌و س��ڕینەوەش بەبێ یادەوەری مومكین‬ ‫نییە‪ .‬بەاڵم‪ ،‬ئەگ��ەر بەزمانێكی "دەریدا"یی‬ ‫بدوێین‪ :‬یادەوەریی‪ ،‬بیركەوتنەوە لەبەرامبەر‬ ‫بیرچونەوەو س��ڕینەوەدا‪ ،‬تەنها دژوازییەکی‬ ‫زاراوەیی‪‌،‬واتە "دایتۆمی"کە‪ .‬ئەوە داهێنانێكی‬ ‫زمانەوانیی��ە کە دوانەیەکی جیاواز دژبەیەک‬ ‫دەکاتەوە‪ ،‬لەکاتێکدا هیچیان بێئەویتر مانای‬ ‫نییە!‬ ‫لەژیان��ی ئێمەداو لەناوماندا بێئەوەش��ی‬ ‫بەخۆم��ان بزانی��ن‪ ،‬ماکینەیەک��ی زەبەالح‬ ‫كار لەس��ەر س��ڕینەوەدەكات‪ .‬بیرەوەریمان‬ ‫لەناخ��ەوەڕا هەڵدەتەكێنێ��ت‌و ل��ەوەی‬ ‫کەپێش��تر‌وەك ئەزمونکردێک��ی كات‬ ‫بەرهەمهات��وە‪ ،‬دایدەچۆڕێنێت‪ .‬بۆیە ئەوەی‬ ‫جێی س��ەرنجە‪ ،‬لەم چەند مانگەدا چەندان‬ ‫بۆن��ەو روداوی مێ��ژوی س��ااڵنی راب��وردو‬ ‫کەوتنەبەر لێشاویی گرفتەرۆژانەییەکانەوەو‬ ‫دیارنەمان‪‌.‬وەکئ��ەوەی مێش��کی ئێم��ە‬ ‫س��فرکرابێتەوەو ئاوڕدان��ەوە لەرابوردومان‬ ‫لەبیرچوبێتەوە‪ .‬ئی��دی‪ ،‬ئامێرێکی گەورەی‬ ‫س��ڕینەوە ل��ەدەرون‌و هزرمان��دا خەریکی‬ ‫توڕدانی یادەوەریەکانە‪.‬‬ ‫ئ��ەو س��تەمە دەرونی��ەی ک��ە دەرهەق‬ ‫بەهۆش‌و ئاگایی ئێمە دەکرێت تا ئەو ڕادەی‬ ‫‌وەک مرۆڤێکی سڕو س��ڕڕاوە لەیادەوەری‪،‬‬ ‫ئ��اگاداری روداوەکان نەبی��ن‪ .‬مێژویەک کە‬ ‫لەپش��تی س��ەرمانەوەیەو ئایندەیەکیش کە‬ ‫لەپێشماندایە‪ ،‬نادیارن‪ .‬ئەوەندە داخزاوینەتە‬ ‫ئێستایەکی گۆڕئاساوە‪ ،‬تائەو ڕادەی مۆرکی‬ ‫نەمانی لێناوین‪ .‬هەرکەسیش بەم چارەنوسە‬ ‫رازیبێ‪ ،‬بانگهێشتی مەرگی خۆی کردوە!‬ ‫س��ەرەڕای س��ڕکردن‌و ئەو بی��رەوەری‬ ‫ش��ۆردنەوەیە‪ ،‬دەنگی یادەوەریەكان هێشتا‬ ‫ئامادەو‌ورتەکانیان لەئێستادا دەزرنگێنەوە‪.‬‬ ‫خراپ نییه‪‌،‬مرۆڤ جارناجارێ گوێ لەدەنگی‬ ‫یادەوەریەکان��ی بگ��رێ‪ ،‬بەمه‌به‌رجێ خۆی‬ ‫نه‌کاتەوە‌ب��ە‌و ده‌نگه‌ناواقیعیە‪‌.‬وەلێ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫م��رۆڤ توانایب��ێ هەرچ��ی بینوییەت��ی‌و‬ ‫ئەزمونک��ردوە‪ ،‬تەنانەت ئەوەش��ی بەخەو‬ ‫بینیویەتی جا خۆش��بن یا تاڵ‪ ،‬بهێنێتەوە‬ ‫بەرچ��او بیری خۆی رەنگە ش��ەقبەرێ‪ .‬چ‬ ‫ئەزمونێکە کە م��رۆڤ بەرەوڕوی دەبێتەوە‪،‬‬ ‫کاتێ��ک یادەوەرییەکانی بەبیرخس��تنەوەی‬ ‫روداو مێژویەکی دەستکردو هەڵبەستراوەوە‬ ‫دەسڕدرێتەوە؟‬ ‫س��ڕینەوەی‌ وێس��تگە هەس��تیارەکانی‬ ‫راب��وردو‌و دلیتکردن��ی مێژو یەک ش��تن‪.‬‬ ‫لەبەرئەوە‪ ،‬س��یفەتێکی هاوبەش��ی رژێمە‬ ‫گش��تگیرەکان‪ ،‬بریتییە لە دەستکاریکردنی‬ ‫مێ��ژو بەس��ڕینەوەی روداوە راس��تەکان‌و‬ ‫بیرخستەنەوەی چیرۆکە درۆینەکانی خۆی‪.‬‬ ‫رژێمی "بەعس" ل��ەو رژێمانەبو کە هێندەی‬ ‫س��تراتیجیەتی تۆکمەکردن��ی س��ەربازی‌و‬ ‫پۆلیسی نهێنی هەبو‪ ،‬ئەوەندەش به‌بەرنامە‬ ‫كاری بۆ س��ڕینەوەی بی��رەوەری هاواڵتیان‬ ‫دەك��رد‪ .‬ئ��ەو بەجۆرێک داس��تانی هەمو‬ ‫مێ��ژوی لەو دروش��م‌و ب��اوەڕو دۆگمایانەی‬ ‫خۆی��دا دوپاتدەکردەوە‪‌،‬وەکئ��ەوەی ه��ەر‬ ‫خۆی خاوەنی س��ەروەریەکانی بێت‪ .‬ئیدی‪،‬‬ ‫بی��رەوەری‌و س��ڕینەوە میكانیزمێکی تری‬ ‫دروستکردنەوەی مێژویەک بو کە تەنها بونی‬ ‫خۆی‪ ،‬تێدا سەرەتاو کۆتابێت‪.‬‬ ‫لەم س��ۆنگەوە‪ ،‬رۆژنامەنوس "مەلیس��یا‬ ‫ستانگەر" لەرۆژنامەی "بزنیس ئینسایدەر"ی‬ ‫(‪ )٢٠١٤/٢/٤‬دا پێنج نمونەی هاوش��ێوەی‬ ‫رژێم��ە تۆتالیتێرەکانی بەس��ەرکردۆتەوە‪.‬‬ ‫ل��ەو نمونان��ەدا دەردەکەوێ ک��ە هەمویان‬ ‫بەمیکانیزمێ��ک مامەڵە لەگ��ەڵ بیرەوەریدا‬ ‫دەک��ەن‪ :‬دەس��تکاریکردنی مێ��ژو‪ .‬لێرەدا‬ ‫کەدەڵێین مێژو‪ ،‬ه��ەر بەمانای رابوردو نا‪،‬‬ ‫بەڵکو ئێس��تەش‌و داهاتو دەگرێتەوە‪ .‬بۆیە‪،‬‬ ‫تازەترین نمونە "کیم یۆنگ‪-‬ئون"ی سەرۆکی‬ ‫کۆریای باکورە کە مامە راوێژکارە نزیکەکەی‬

‫سه‌ردار عه‌زیز‬

‫بیرچونەوەو‬ ‫بیرخستنەوە‬ ‫جگەلە گەمەیەکی‬ ‫سایکۆلۆجی‬ ‫کەتێدا مرۆڤ‬ ‫دەبێتە بابەت‌و‬ ‫ئامرازی هەڵگرتنی‬ ‫خواست‌و یادەوەری‬ ‫ستەمکارەکان‪،‬‬ ‫هاوکات دەکرێتە‬ ‫پەڕەیەکی‬ ‫خاڵیکراوە لەراستی‬ ‫روداوەکان‬ ‫خۆی لەناوبرد‪ .‬بەاڵم‪ ،‬هەر بەگۆڕەوشارکردن‌و‬ ‫س��ڕینەوەی فیزیکیەوە نەوەس��تا‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پاکتاوکردن��ی لەمێ��ژودا بەدلیتکردن��ی‬ ‫لەئەرش��یفی ئۆنالی��ن‌و هەمو‌وێنەکان��دا!‬ ‫بەهۆی داخراوی��ی ئەم رژێمەوە‪ ،‬رەنگە رای‬ ‫جیهانی تەنه��ا بەتێبنیکردن��ی دیارنەمانی‬ ‫ئەو پلەبااڵیە لە راگەیاندنەکاندا درکردبێت‪.‬‬ ‫ئەگەر‌واوەت��ر بگەڕێنەوە‪ ،‬س��ەرکردەیەکی‬ ‫پارتی کۆمۆنیس��تی چینی بەدەستی "ماو"‬ ‫بەهەمان دەردەچێت‪ .‬کاتێکیش "س��تالین"‬ ‫سەرۆکی پۆلیسی نهێنی "نیکۆالی یژۆڤ"ی‬ ‫ل��ە(‪ )١٩٤٠‬دا س��ەرەونگونکرد‪ ،‬یەکس��ەر‬ ‫لەوێنەو ئەرشیفەکانیشدا دیارنەما! تەنانەت‪،‬‬ ‫ئەوەن��دە بێبەزەیی گەیش��تە چڵەپۆبه‌کە‬ ‫ه��ەر نیش��انەو هێمای��ەک بۆنی باش��ێتی‬ ‫ئ��ەوی لێبهاتای��ە‪ ،‬تەفروتونادەکرا‪ .‬هەمان‬ ‫چارەنوس��یش بیرمەندو رابەری شۆڕش��ی‬ ‫بەلش��ەفی "ترۆتس��کی" گرتەوە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫پاشئەوەی "ترۆتسکی" بەرەی "مێنشڤیسک"‬ ‫ن��ەک "لینی��ن" هەڵدەبژێرێ��ت! لەهەندێک‬ ‫فۆتۆی ئەرش��یفیدا "ترۆتسکی" کە لەچەپی‬ ‫"لینین"ەوەی��ە لەکاتی‌وتاردان��دا‪ ،‬دوات��ر‬ ‫الدەبردێ! ئیدی‪ ،‬س��ڕینەوە‌وەک فۆرمێکی‬ ‫س��تەمکاری‪ ،‬ئەوەندە بەزەبرە کە کەس��ی‬ ‫یەک��ەم‌و کاربەدەس��تێکی بااڵی‌وەزارەت��ی‬ ‫پروپاگەن��دەی هیتل��ەر" کە بە"جۆس��یف‬ ‫گوبڵس" ناسرابو‪ ،‬پاش لەناوبردنی لەوێنەو‬ ‫ئەرشیفیشدا بەتەواوەتی پاکتاوکرا‪.‬‬ ‫دەیەها نمونەی تری رژێمە س��ەرکوتکەر‬ ‫شایەتی ئەو راس��تییە دەدەن‪ :‬مێژو خودی‬ ‫روداوەکان نیی��ە‪ ،‬بەڵک��و ئ��ەو گوڵبژێرە‬ ‫ک��ە لەباخچ��ەی دۆگم��ا ئایدۆلۆجیەکاندا‬ ‫دەڕازێنرێت��ەوە‪ .‬بۆی��ە‪ ،‬کردەی س��ڕینەوە‬ ‫تەریبه‌ بەبیرخس��تنەوە‪ .‬ئ��ەو رژێمانەی کە‬ ‫دەیانەوێ مەودای بیرکردنەوەو یادەوەریەکان‬ ‫بەئەندازەی گەورەیی خۆیان بێت‌و کەس لەو‬ ‫دیویانەوە نەڕوانێتە ئاسۆیەکیتر! لەبەرئەوە‪،‬‬ ‫بیرچونەوەو بیرخستنەوە جگەلە گەمەیەکی‬ ‫س��ایکۆلۆجی کەتێدا مرۆڤ دەبێتە بابەت‌و‬ ‫ئام��رازی هەڵگرتنی خواس��ت‌و ی��ادەوەری‬ ‫ستەمکارەکان‪ ،‬هاوکات دەکرێتە پەڕەیەکی‬ ‫خاڵیکراوە لەراستی روداوەکان‪.‬‬ ‫راس��تە‪ ،‬مرۆڤ بونەوەرێکە ئەوەندەی کە‬ ‫فەرامۆش دەکات‪ ،‬هێندەش دەخاتەپش��تی‬ ‫سەرییەوە‪‌.‬واتە‪ ،‬مێشک بەردەوام لەسڕینەوەو‬ ‫تۆمارکردنی نوێدایە‪ .‬جگەلەوەی مرۆڤ زۆر‬ ‫جار زیات��ر روداوە ناخۆش‌و پرئێش��ەکانی‬ ‫لەی��ادە‪ ،‬بەاڵم فەرامۆش��کردن‌و لەبیرکردن‬ ‫چەکێک��ی ترە کە تۆڵەو س��ڕینەوەی مێژو‬ ‫لەخۆدەگرێت‪ .‬رەنگە‪ ،‬رۆژێک زانست هێندە‬ ‫پێش��کەوێت کەبۆڕی رژێمەستەمکارو مێژو‬ ‫س��ڕرەوەکان بدات��ەوە‪ .‬ه��اوکات کورتبڕی‬ ‫ژی��ری‌و بیرەوەری چارەس��ەربکات‌و تۆمارە‬ ‫نادیارەکانی��ش بگێڕێت��ەوە‪ .‬چونکی‪ ،‬ئەم‬ ‫جیهان‌و گەردونە ئەرشیفێکی مەزنە کەهیچی‬ ‫تێدا‌وننابێت‪ .‬ئەوەشی بەتیاچونی دادەنێین‪،‬‬ ‫تەنه��ا گۆڕانی فۆرمی ش��تەکان بێت نەک‬ ‫دیارنەمانی هەتاهەتایی‪.‬‬

‫چارل��س تیلل��ی یه‌كێک��ه له‌گه‌وره‬ ‫مێژونوسانی ده‌وڵه‌ت‪ ،‬مێژوی ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌ئه‌وروپا له‌دێڕێك��دا کۆئه‌كاته‌وه‪:‬‬ ‫ش��ه‌ڕ ده‌وڵ��ه‌ت دروس��ت ده‌کات‪،‬‬ ‫ده‌وڵ��ه‌ت ش��ه‌ڕ ئه‌کات‪ .‬ش��ه‌ڕ ته‌نها‬ ‫به‌اڵ نیه‪ ،‬به‌ڵکو الیه‌نی پۆزه‌تیفیش��ی‬ ‫هه‌یه‪ .‬به‌اڵم سودبینین له‌شه‌ڕ سه‌ره‌تا‬ ‫پێویس��تی به‌درککردنه به‌پێداویسته‬ ‫فره‌الیه‌نه‌کان��ی ش��ه‌ڕ‪ .‬له‌کاتێکدا که‬ ‫کوردس��تان له‌گ��ه‌ڵ هێزێک��ی وه‌ها‬ ‫به‌ربه‌ری��دا ئه‌جه‌نگێ��ت کاتی ئه‌وه‌یه‬ ‫که ببینه دژه به‌ربه‌ری‪ .‬ئه‌مه جۆرێکه‬ ‫له‌شوناس��ێکی جیهان��ی‪ .‬به‌ربه‌ریه‌ت‬ ‫لێ��ره‌دا وه‌ك چه‌مکێ��ک به‌كارهاتوه‬ ‫ن��ه‌ک وه‌ك جنێوێ��ک‪ .‬به‌ربه‌ری��ه‌ت‬ ‫بریتیه له‌دژایه‌تی بونیادنان‪ ،‬دژایه‌تی‬ ‫که‌ڵه‌که‌ك��ردن‪ ،‬دژایه‌تی ئاس��ایش‪،‬‬ ‫دژایه‌تی که‌لت��ورو مرۆڤبون‪ .‬به‌اڵم بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ئێمه ببینه خاوه‌نی شوناس��ی‬ ‫دژه به‌ربه‌ری پێویسته زۆر کار بکه‌ین‪.‬‬ ‫چ��ۆن بونی��اد ده‌نێیت‪ ،‬چ��ۆن رێگه‌‬ ‫ده‌ده‌یت هه‌تا که‌ڵه‌که‌بون بێته ئاراوه‪،‬‬ ‫چۆن دادپه‌روه‌ریی پی��اده ‌ده‌که‌یت‪،‬‬ ‫هه‌مو ئه‌مانه له‌سه‌ر دیدی تۆ وه‌ستاوه‬ ‫بۆ دونی��ا‪ .‬به‌ربه‌ریه‌تی ئاینیی بریتیه‬ ‫له‌خاپورکردن��ی ئه‌م دونی��ا به‌هه‌مو‬ ‫پێکهات��ه‌و که‌لت��ورو مرۆڤه‌کانی��ه‌وه‬ ‫له‌پێناو دونیایه‌كی تردا‪ .‬ئه‌مه کرۆکی‬ ‫دیدی عه‌لمانیی مرۆڤانه‌یه له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫سیاسه‌تی ئاینیی ئه‌ودونیایی‪.‬‬ ‫ل��ه‌دوه‌م جه‌نگ��ی به‌ریتانی��ا له‌گه‌ڵ‬ ‫هۆڵه‌ندا که له‌ساڵی ‪ ١٦٦٤‬بۆ ‪١٦٦٧‬ی‬ ‫خایان��د له‌س��اڵی ‪ ١٦٦٥‬ولیه‌م پێتی‬ ‫ب��ۆ یه‌كه‌مجار ئامارێکی ب��ۆ داهات‌و‬ ‫مه‌سره‌ف‌و ژماره‌ی دانیشتوان‌و پانتایی‬ ‫خاک‌و س��ه‌رمایه‌كانی ت��ری به‌ریتانیا‬ ‫تۆمارک��ردن له‌پێناو هه‌ڵس��ه‌نگاندنی‬ ‫س��ه‌رمایه‌ی واڵت بۆ ش��ه‌ڕی له‌گه‌ڵ‬ ‫هۆڵه‌ندیه‌کان��دا‪ .‬ئه‌م��ه س��ه‌ره‌تای‬ ‫دروستبونی ئه‌وه‌یه که له‌ئابوریدا پێی‬ ‫ده‌ڵێن جی دی پی‪GDP: gross .‬‬ ‫‪ domestic product‬که یانی بڕی‬

‫به‌رهه‌می ناوخۆ پێش لێده‌كردنی باج‪،‬‬ ‫به‌زمانێک��ی ئابوریی گ��رۆس ئه‌وه‌یه‬ ‫ک��ه هێش��تا نێ��ت‪ net‬نی��ه‪ .‬زانین‌و‬ ‫ئامارکردن��ی س��ه‌رچاوه‌كانی داهات‬ ‫له‌پێناو رێکخستن‌و په‌ره‌پێدان‪ ،‬یه‌كێكه‬ ‫له‌هه‌نگاوه بنه‌ڕه‌تیه‌كانی حکومداریی‪.‬‬ ‫له‌زمانی ئینگلیزی��دا ده‌وڵه‌ت ‪state‬‬ ‫و ئامار ‪ statistic‬یه‌ک س��ه‌رچاوه‌یان‬ ‫هه‌ی��ه‪ .‬ئ��ه‌م ماوه‌یه که مه‌س��ه‌له‌ی‬ ‫قه‌رزکردنی هه‌رێم هاته ئاراوه‪ ،‬له‌گه‌ڵیدا‬ ‫مه‌سه‌له‌ی جی دی پی‌ش هاته ئاراوه‪.‬‬ ‫به‌گش��تی زانیاریه‌كی که‌م ده‌رباره‌ی‬ ‫ج��ی دی پی هه‌بو‪ .‬به‌اڵم ئه‌مه مایه‌ی‬ ‫سه‌رس��وڕمان نیه چونکه کورد به‌زۆر‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌كانی تری حوکمڕانی ئاشنا‬ ‫نیه‪ .‬جی دی پی به‌و ش��ێوه‌یه‌ی که‬ ‫ئه‌مڕۆ ده‌زانرێت له‌رۆژئاواش کۆن نیه‪،‬‬ ‫مێژوه‌که‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ س��یه‌كان‬ ‫هه‌تا پ��اش جه‌نگ��ی جیهانی دوه‌م‪.‬‬ ‫ب��ه‌اڵم به‌ئاوڕێک له‌مێ��ژوی ئابوریدا‬ ‫زۆر ش��تمان بۆ رونده‌بێته‌وه که چه‌ند‬ ‫س��ه‌ده‌یه‌ک پێ��ش ئێس��تا له‌رۆژئاوا‬ ‫مایه‌ی قسه‌له‌س��ه‌رکردن بوه‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌کوردس��تان جێگای مش��تومڕه‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه هه‌ردو چه‌مکی کاری به‌به‌رهه‌م‌و‬ ‫کاری بێبه‌رهه‌م ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئاده‌م‬ ‫سمس له‌کتێبی ناس��راوی سه‌روه‌تی‬ ‫گه‌الندا که له‌ساڵی ‪ ١٧٧٦‬له‌چاپیداوه‪.‬‬ ‫ئێستا پرسێکی له‌مجۆره له‌کوردستان‬ ‫هه‌نوکه‌یی��ه‪ .‬ڕه‌نگه پرس��ی ئه‌وه‌ی‬ ‫ک��ه کار چی��ه؟ له‌ئێس��تادا له‌هه‌مو‬ ‫پرس��یارێکی تر هه‌نوکه‌ییتر بێت‪ .‬کار‬ ‫وه‌ك ئ��ه‌وه‌ی له‌رۆژئاوا باوه به‌رهه‌می‬ ‫مۆدێرنه‌ی��ه‪ ،‬وه‌ك ئه‌ن��دێ گرۆت��س‬ ‫له‌کتێبی ڕه‌‌‌خنه‌ی عه‌قڵ��ی ئابورییدا‬ ‫‪Andre Groz: Critique of‬‬ ‫‪ Economic Reason‬باسی ده‌كات‪.‬‬ ‫کار له‌دونیای ئێمه‌دا له‌پش��ێویه‌كدایه‬ ‫له‌نێوان مۆدێرنه‌و که‌له‌پور‪ .‬ئه‌نجامدانی‬ ‫کارێکی قوڵی کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬که‌لتوری‌و‬ ‫فه‌لسه‌فی له‌دونیای کوردیدا بۆ به‌های‬ ‫کارو چۆنێت��ی بینین��ی کار کارێکی‬ ‫هه‌نوکه‌یی��ه‪ .‬به‌داخه‌وه کوردس��تان‬ ‫بیرمه‌ندی مارکسیی تیادا نیه!‬ ‫داع��ش ل��ه‌روی ئابوری��ه‌وه ئێمه‌ی‬ ‫روب��ه‌روی کۆمه‌ڵێک ڕاس��تی کردوه‌‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ ،‬ئێم��ه نه‌یارمان هه‌یه‪ ،‬نه‌یاری‬ ‫ئاس��ایی نا‪ ،‬به‌ڵکو نه‌یاری دڕنده‪ ،‬که‬ ‫ئاماده‌یه هه‌رچیه‌کم��ان هه‌یه وێرانی‬ ‫ب��کات‪ .‬روبه‌روبونه‌وه‌ی ئ��ه‌م نه‌یاریه‬ ‫پێویستی به‌هێزه‪ .‬هێز له‌فۆرمیالیه‌کی‬ ‫زۆر ئاڵۆزدا به‌رهه‌م دێت‪ .‬له‌قسه‌کردن‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رپرسه ئه‌مه‌ریکیه‌کان له‌رۆژانی‬

‫بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫زۆرترین سود‬ ‫له‌م ده‌رفه‌تانه‬ ‫وه‌ربگرین ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت شێوازی‬ ‫حکومداری‬ ‫ناوخۆمان زیاتر‬ ‫دادپه‌روه‌رو زیاتر‬ ‫ئازادو زیاتر‬ ‫سه‌رده‌میانه بکه‌ین‬ ‫ڕابوردودا‪ ،‬هه‌میشه هانی ئه‌وه‌یان ئه‌دا‬ ‫که چۆن ئێمه بتوانین پشت به‌خۆمان‬ ‫ببه‌ستین‪ ،‬له‌روی داکۆکیکردن له‌خۆ‪،‬‬ ‫به‌رگریکردن له‌خۆ‪ ،‬پاراستنی خۆمان‌و‬ ‫دابینکردنی ئاسایش��ی خۆمان‪ .‬هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه پێویس��تی به‌وه‌ی��ه که چۆن‬ ‫ئاب��وری مۆدرێن بێته ئ��اراوه‪ ،‬چۆن‬ ‫بزانی��ن ج��ی دی پ��ی واڵت چی��ه‪،‬‬ ‫چۆن په‌ره‌ی پێبدرێ��ت‌و رێکبخرێت‪،‬‬ ‫له‌س��ه‌روی هه‌مویه‌وه چۆن بپێورێت‪.‬‬ ‫ئێم��ه نازانی��ن جی دی پ��ی چیه‪،‬‬ ‫ناتوانین بیپێوین‪ ،‬له‌ئه‌نجامدا ناتوانین‬ ‫پالن ب��ۆ قه‌یرانی ئاب��وری‌و چۆنێتی‬ ‫گه‌ش��انه‌وه‌ی دابنێی��ن‪ .‬ئێمه له‌روی‬ ‫ئابوری��ه‌وه دو الوازی��ی ترس��ناکمان‬ ‫هه‌یه‪ :‬یه‌که‌م‪ ،‬پشتبه‌س��تن به‌سامانی‬ ‫سروش��تی که نرخه‌که‌ی له‌ده‌س��تی‬ ‫خۆماندا نی��ه‪( ،‬ئه‌مه له‌ئابوریدا پێی‬ ‫ده‌ڵێ��ن ڤۆله‌تیلیت��ی ‪ volatility‬دو‪،‬‬ ‫نه‌بونی سه‌روه‌ری یاسایی به‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫سامانه‌دا‪ .‬به‌زمانێکی تر ئێمه خاوه‌ن‬ ‫سامانێکین که نه له‌روی سه‌روه‌ریه‌وه‬ ‫خاوه‌نی��ن‌و نه له‌روی نرخه‌وه‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌یه ئێمه له‌روی دیفاکتۆوە (ئه‌مری‬ ‫واقی��ع) خاوه‌نین‪ .‬بۆی��ه هه‌رچی زو‬

‫په‌له‌بکه‌ی��ن له‌وه‌ی ک��ه چۆن ئه‌م دو‬ ‫ڕه‌هه‌ن��ده چار‌‌س��ه‌ربکه‌ین دره‌نگ��ه‪.‬‬ ‫جارێکی تر‪ ،‬چاره‌سه‌ری ئه‌م دو بواره‬ ‫پێویس��تی به‌سیس��ته‌مێکی ئابوری‬ ‫ناوخۆیی هه‌یه‪.‬‬ ‫وانه‌یه‌كی ت��ری به‌بای��ه‌خ که داعش‬ ‫به‌ئێم��ه‌ی دا ئه‌وه‌یه ک��ه چۆن ببینه‬ ‫خاوه‌ن سوپا‪ .‬به‌بێ سوپا نه‌ته‌وه بونی‬ ‫نیه‪ ،‬به‌بێ س��وپا واڵت بونی نابێت‪.‬‬ ‫گۆڕینی پێشمه‌رگه بۆ سوپا پێویستی‬ ‫به‌گۆڕین��ی عه‌قڵیه‌ت��ی حکومڕانی��ه‬ ‫له‌هه‌رێ��م؛ له‌ته‌قلی��دی خێڵه‌کی��ه‌وه‬ ‫(خێڵه‌ك��ی به‌مان��ای فیوداڵی پێش‬ ‫مۆدرێن) بۆ عه‌قڵیه‌تی مۆدرێن‪ .‬سوپا‬ ‫مۆدرێنتری��ن ده‌زگای��ه‪ .‬الی زۆرێک‬ ‫له‌بیرمه‌ندان��ی رۆژئ��اواش تاقه هێزو‬ ‫باش��ترین کاراکت��ه‌ری مۆدرێنکه‌ری‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‪ ،‬ئه‌مه زۆر الی هه‌نتنگتۆن‬ ‫تۆخ ده‌بێته‌وه‪ .‬ئه‌مڕۆ هێزێکی گه‌وره‌ی‬ ‫وه‌ک ئه‌مه‌ری��کا ئاماده‌یه که هاوکاری‬ ‫کورد بکات بۆ بونیادنانی سوپاو بونی‬ ‫بنکه‌ی نیمچه هه‌میش��ه‌یی‌و هه‌روه‌ها‬ ‫پێدانی چ��ه‌ك‪ .‬دی��اره هه‌ریه‌ك له‌م‬ ‫هه‌نگاوان��ه ده‌كرێت بڵێین که چه‌ندین‬ ‫روی تری هه‌یه به‌اڵم بۆ کورد هه‌موی‬ ‫ده‌چنه خان��ه‌ی بونیادنانی س��وپا‪،‬‬ ‫بونیادنان��ی په‌یوه‌ن��دی‪ ،‬له‌س��ه‌روی‬ ‫هه‌مویه‌وه بونیادنانی ئاسایش‪.‬‬ ‫له‌رویه‌ك��ی ت��ره‌وه داع��ش عێراقی‬ ‫به‌ئاس��تێک الوازک��رد ک��ه جارێکی‬ ‫ت��ر به‌ئاس��انی نابێت��ه‌وه به‌واڵتێکی‬ ‫ناوه‌ندی‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا ده‌ستی واڵتانی‬ ‫دراوس��ێی زیاتر درێژکرد‪ .‬گه‌ر ئه‌مانه‬ ‫نه‌رێ بن ئه‌وا هاتنه‌وه‌ی هێزێکی وه‌ك‬ ‫ئه‌مه‌ری��کا له‌گ��ه‌ڵ واڵتانی تری وه‌ك‬ ‫ئه‌ڵمانیاو فه‌ره‌نسا کارێکی سودمه‌‌نده‬ ‫ب��ۆ ک��ورد‪ .‬ئه‌ڵمانه‌كان ڕاس��ته‌وخۆ‬ ‫ه��اوکارن له‌بونیادنان��ی س��وپادا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه��ا ئه‌مه‌ریکیه‌کانیش‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ماوه‌ته‌وه خۆمانین‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی زۆرترین‬ ‫س��ود له‌م ده‌رفه‌تان��ه وه‌ربگرین ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت شێوازی حکومداری ناوخۆمان‬ ‫زیاتر دادپ��ه‌روه‌رو زیاتر ئازادو زیاتر‬ ‫س��ه‌رده‌میانه بکه‌ین‪ .‬ئه‌وه‌ی شایانی‬ ‫باسه داعش ته‌نها بۆ کوردانی باشور‬ ‫نابێت��ه ده‌رفه‌ت به‌ڵكو ب��ۆ کوردانی‬ ‫باکورو رۆژئ��اواش‪ .‬له‌ئه‌نجامی‌ داعش‬ ‫به‌م زوانه پرۆس��ه‌ی ئاشتی گوڕێکی‬ ‫باش به‌خۆیه‌وه ده‌بینێت‪ ،‬ئه‌م ته‌كانه‬ ‫ده‌بێت��ه رێگاخۆش��که‌ر ب��ۆ هاتنی‬ ‫کوردان��ی رۆژئ��اوا بۆ ن��او دونیای‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬که مه‌رجی سه‌ره‌كی مانه‌‌وه‌و‬ ‫به‌هێزبونیانه‪.‬‬

‫ئا ‌اڵ وه‌ك گه‌مه‌ ‌ی مندااڵن‬ ‫عه‌زیز ڕه‌ئوف‬ ‫كلیپێكی‌(ئ��اراس)ی‌ گۆرانیبێ��ژ هه‌یه‌‬ ‫س��ه‌باره‌ت به‌ئ��ااڵو س��ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردس��تان‪ .‬ل��ه‌و كلیپ��ه‌دا ئ��اراس‬ ‫مامۆستای‌ جوگرافیایه‌‌و سه‌ری‌ سوڕماوه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ ك��ه‌ خوێندكاره‌كانی‌ ئاهه‌نگێك‬ ‫س��از ده‌كه‌ن‪ .‬له‌كلیپه‌دا كچێكی‌ منداڵ‬ ‫ده‌ڵێ��ت‪ ( :‬ئێمه‌ی‌ من��داڵ بڕیارماندا‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كوردس��تان ڕابگه‌یه‌نین)‪.‬‬ ‫ئه‌م‌وته‌یه‌ هه‌رچه‌نده‌ له‌ڕوكه‌شدا ساده‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ��ت به‌اڵم له‌ن��اوه‌وه‌دا پڕه‌‬ ‫له‌ئاڵۆزی‪ .‬ئ��ه‌م ده‌ربڕینه‌ پێمانده‌ڵێت‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌ كرده‌یه‌كه‌ له‌به‌رده‌مماندایه‌‌و‬ ‫ڕه‌نگ��ه‌ له‌پێش��مانه‌وه‌ بێ��ت ن��ه‌ك‬ ‫له‌ئێس��تادا‪ .‬دروس��ت پێم��ان ده‌ڵێت‬ ‫كه‌ س��ه‌ربه‌خۆیی الی‌ ئ��ه‌م نه‌وه‌یه‌مان‬ ‫پڕۆژه‌یه‌كی‌ جدی نیه‌‌و نوخبه‌ی‌ سیاسی‌‬ ‫ئه‌م كرده‌ی��ه‌ ده‌به‌خش��ێت به‌مندااڵن‬ ‫تا ئ��ه‌وان بڕیار بده‌ن‌و س��ه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫ڕابگه‌یه‌ن��ن‪ .‬ئه‌م كرده‌ی��ه‌ چاندنی‌ ئه‌و‬ ‫ڕۆحه‌ ناسیۆنالیس��تیه‌ س��ۆزئامێزه‌یه‌‬ ‫به‌ن��ه‌وه‌ی‌ ئاینده‌‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ نوخبه‌ی‌‬ ‫سیاسی توشی‌ ش��ۆك بێت به‌جۆرێك‬ ‫س��به‌ی‌ من��دااڵن چ موعجیزه‌ی��ه‌ك‬ ‫ده‌خوڵقێنن‪ .‬ئ��ه‌م كلیپه‌ پێمان ده‌ڵێت‬ ‫نوخبه‌ی‌ سیاس��ی‌ ئێستای‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫كوردی هه‌ڵگری‌ هیچ موعجیزه‌یه‌ك نیه‌‌و‬

‫ڕیسكی‌ سیاسی‌ پێناكرێت به‌ڵكو ئه‌وه‌‬ ‫مندااڵنن ده‌توانن ئه‌و ڕیسكه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫دیاریكردن��ی‌ ڕۆژێ��ك بۆ ئ��ااڵ‪‌ ،‬وه‌ك‬ ‫یاده‌وه‌رییه‌كانی‌ ت��ر دوركه‌وتنه‌وه‌مانه‌‬ ‫له‌خوێندنه‌وه‌یه‌ك��ی‌ جی��دی‌‌و عه‌قاڵنی‌‬ ‫بۆ ئااڵو س��ه‌ربه‌خۆیی‌‌و ناس��یۆنالیزم‪.‬‬ ‫ته‌رخانكردن��ی‌ ڕۆژێ��ك ب��ۆ ئ��ااڵی‌‬ ‫كوردستان فه‌رامۆش��كردنی‌ ڕۆژه‌كانی‌‬ ‫ت��ر خۆی بۆخۆی‌ بیماری دیدی‌ ئێمه‌یه‌‬ ‫بۆ پ��رۆژه‌ی‌ ناس��یۆنالیزم‪ .‬ڕۆژێك بۆ‬ ‫ئااڵی‌ كوردس��تان ته‌نها كرده‌یه‌كه‌ بۆ‬ ‫ده‌ربڕینی‌ هه‌س��ت‌و س��ۆز‪ ،‬له‌م ڕۆژه‌دا‬ ‫س��ۆزی ناسیۆنالیس��تی‌‌و ڕۆحیه‌ت��ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ ده‌گات��ه‌ لوتكه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌‬ ‫كرده‌یه‌ك��ی‌ عه‌قاڵنی‌ نی��ه‌‪ .‬ده‌بو له‌م‬ ‫ڕۆژه‌دا بتوانین ڕیسكی‌ سیاسی‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫بڕیار بده‌ی��ن‪ ،‬بتوانین به‌ش��ێوازێكی‌‬ ‫عه‌قاڵنی‌ قس��ه‌ له‌س��ه‌ر خۆم��ان‌و ئااڵ‬ ‫بكه‌ین‪ .‬ب��ه‌اڵم ئ��ه‌م یاده‌وه‌رییه‌‌وه‌ك‬ ‫زۆرێ��ك له‌یاده‌وه‌رییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ئێم��ه‌ به‌ئاهه‌ن��گ‌و هه‌ڵپه‌ڕك��ێ به‌ڕێ‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫بینینی‌ ئه‌م هه‌م��و خوێندكاره‌ له‌ڕۆژی‌‬ ‫ئااڵدا به‌جل‌و به‌رگی‌ سه‌ربازییه‌وه‌‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫توش��ی‌ تێڕامانی‌ گ��ه‌وره‌ ده‌كات‪ .‬ئه‌م‬ ‫دیمه‌ن ‌ه سه‌ربازییه‌ له‌گۆڕه‌پان‌و سه‌ربانی‌‬ ‫قوتابخانه‌كان كه‌ كچان‌و كوڕان به‌جلی‌‬ ‫س��ه‌وزی‌ س��ه‌ربازییه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وتن‪،‬‬ ‫دروس��ت كۆمه‌ڵگه‌ی‌ لیبیی‌ سه‌رده‌می‌‬ ‫قه‌زافی‌‌و جلی‌ شینی‌ قوتابیانی‌ به‌عس‌و‬ ‫كۆبون��ه‌وه‌ جه‌ماوه‌رییه‌كان��ی‌ كۆریای‌‬ ‫باكورم��ان بیر ده‌هێنێته‌وه‌‪ .‬مرۆڤ به‌م‬ ‫ش��ێوه‌یه‌‌وێنه‌ی‌ خوێندكاران ده‌بینێت‬ ‫به‌جلی‌ س��ه‌ربازییه‌وه‌ له‌رز دایده‌گرێت‪،‬‬ ‫ئ��ه‌م‌وێنان��ه‌ پێم��ان ده‌ڵێ��ن ده‌بێت‬ ‫نه‌وه‌ی‌ نوێ بۆ چ شه‌ڕێك ساز‌و ئاماده‌‬ ‫بكرێت‪.‬‬

‫له‌م س��ۆنگه‌یه‌وه‌ س��اده‌كردنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫بێت��ام ده‌بینرێت ل��ه‌م یاده‌وه‌رییه‌دا‪.‬‬ ‫كردن��ی‌ ڕۆژی‌ ئ��ااڵ به‌مینبه‌رێ��ك بۆ‬ ‫جنێ��ودان ب��ه‌وی تر كه‌ له‌ڕق��ی‌ ئێوه‌‬ ‫ئااڵم��ان هه‌ی��ه‌ نه‌ك ئ��ه‌وه‌ی‌ خۆمان‬ ‫‌وه‌ك په‌یوه‌ندیه‌كی‌ ڕۆحی‌ به‌خۆمانه‌وه‌‬ ‫پێویس��تمان به‌ئ��ااڵ بێ��ت دیمه‌نێكی‌‬ ‫ته‌واو برینداری‌ ئێمه‌ی��ه‌ به‌وی تره‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌ولێری‌ پایته‌خت له‌قوتابخانه‌یه‌كی‌‬ ‫نزیك ش��ه‌قامه‌كه‌ خوێندكاران به‌جلی‌‬ ‫سه‌وزی‌ س��ه‌ربازیه‌وه‌ ئااڵیان هه‌ڵكردبو‬ ‫به‌كۆم��ه‌ڵ ده‌یان��وت‪( :‬ئ��ه‌و دیناره‌‬ ‫به‌ورده‌‪ ،‬داعش قۆنده‌ره‌ی‌ كورده‌)‪ .‬ڕێك‬ ‫له‌پرۆسه‌ی‌ ئازادی عێراقدا ئه‌م دروشمه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ تر بو‪( :‬سه‌دام قۆنده‌ره‌ی‌‬ ‫كورده‌)‪ .‬فه‌رهاد پیرباڵ سوێند ده‌خوات‬ ‫كه‌ س��اڵی‌ حه‌فتاو چوار خوێندكارێكی‌‬ ‫ك��وردی بینیوه‌ ئێس��تا س��ه‌ركرده‌یه‌‬ ‫له‌یه‌كێ��ك له‌حزب��ه‌كان له‌ناو ش��اری‌‬ ‫هه‌ولێردا هاواری‌ كردوه‌‪ (:‬پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫ناو ته‌اڵش��ان‪ )....( .‬یان به‌(‪)....‬ی‌‬ ‫جاشان)‪ .‬ئه‌م ساده‌كردنه‌وه‌یه‌ی‌ ڕۆحی‌‬ ‫ناس��یۆنالیزم بۆ جنێو‌و دروش��می‌ زۆر‬ ‫بازاڕی‌ ده‌ركه‌وته‌یه‌كی‌ ئێستا‌و ڕابردوی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ��ه‌ی‌ ئێمه‌یه‌‪ .‬له‌م دو نمونه‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ پرۆژه‌ی‌ ناسیۆنالیستی‌‬ ‫له‌كوردستان یه‌ك بست پێش نه‌كه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌م گیانه‌ شه‌ڕانگێزییه‌یه‌‌وا ده‌كات‬ ‫له‌زانكۆی‌ كه‌ركوك خوێندكارانی‌ عه‌ر‌هب‌و‬ ‫كورد پشێوی‌ بكه‌وێته‌ نێوانیان‌و دواجار‬ ‫خوێنیش��ی‌ تێبكه‌وت‪ .‬كه‌ تۆ ڕۆژی‌ ئااڵ‬ ‫بكه‌یت��ه‌ بۆنه‌یه‌ك ب��ۆ تۆخكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫توندڕه‌وی‌ گیانی‌ ناسیۆنالیس��تی‌‌و دژه‌‬ ‫عه‌ره‌ب‌و دژه‌ تورك ئیدی‌ ده‌بێت خۆت‬ ‫بۆ هه‌ر په‌رچه‌كردارێكی‌ ئه‌وی تر ئاماده‌‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬ ‫دیاریكردن��ی‌ ڕۆژێك بۆ ئ��ااڵ‌و كردنی‌‬

‫ئ��ه‌م ڕۆژه‌‌وه‌ك كرده‌یه‌كی‌ ئایدیۆلۆژی‌‌و‬ ‫به‌رزكردن��ه‌وه‌ی‌ گیانی‌ ش��ه‌ڕانگێزی‌‌و‬ ‫كردن��ی‌ به‌بۆنه‌ی��ه‌ك بۆ لێ��دان له‌وی‌‬ ‫تر‌و به‌س��ه‌ربازكردنی‌ قوتابخانه‌كانمان‪،‬‬ ‫ئاینده‌یه‌ك��ی‌ تاری��ك چاوه‌ڕێ��ی‌‌وه‌ها‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی��ه‌ك ده‌كات‪ .‬به‌لیبیاییكردنی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ��ه‌ی‌ ك��وردی ل��ه‌ڕۆژی‌ ئااڵدا‬ ‫هیچ نی��ه‌ جگ��ه‌ له‌به‌تاڵ��ی‌ نوخبه‌ی‌‬ ‫سیاسیمان له‌مه‌ڕ چه‌مكی ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫هه‌ژاری‌ له‌هه‌ر هه‌وڵێك��ی‌ عه‌قاڵنی‌ بۆ‬ ‫دروستكردنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫به‌لیبیاییكردن ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كوردی‬ ‫له‌ڕۆژی‌ ئااڵدا هیچ نی ‌ه‬ ‫جگ ‌ه له‌به‌تاڵی‌ نوخبه‌ ‌ی‬ ‫سیاسیمان له‌مه‌ڕ‬ ‫چه‌مكی ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫هه‌ژاری‌ له‌هه‌ر‬ ‫هه‌وڵێكی‌ عه‌قاڵن ‌ی بۆ‬ ‫دروستكردن ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬ ‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌نه‌‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫ی كێش‬ ‫چۆن زیادبون ‌‬ ‫روده‌دات؟‬

‫ئا‪ :‬هاوڕاز سه‌لیم‬ ‫ی‬ ‫ی كێ��ش بریتیه‌ له‌و حاڵه‌ته‌ ‌‬ ‫زیادبون ‌‬ ‫ی زیاد ده‌كات‌و‬ ‫ك ‌ه مرۆڤ تێیدا كێش�� ‌‬ ‫ی سروشتیی‌‪.‬‬ ‫ده‌گات ‌ه سه‌رو ڕاده‌ ‌‬ ‫ی چیه‌؟‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئ ‌هی‌ قه‌ڵه‌وی ‌‬ ‫پزیش��ک‪ :‬ئه‌و حاڵه‌ته‌ی��ه‌ كه‌ مرۆڤ‬ ‫ی‬ ‫تێیدا كێش��ی‌ زۆر زیاد بكات‌و شێوه‌ ‌‬ ‫ی بگۆڕێت‪.‬‬ ‫له‌ش ‌‬ ‫ی كێ��ش‬ ‫ی زیادبون�� ‌‬ ‫نه‌خ��ۆش‪ :‬ك��ه‌ ‌‬ ‫روده‌دات؟‬ ‫ی‬ ‫ی كێش‌و قه‌ڵه‌وی ‌‬ ‫پزیش��ک‪ :‬زیادبون ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫كاتێ��ك روده‌ده‌ن ك�� ‌ه تێك��ڕا ‌‬ ‫ی وه‌ریده‌گریت زیاتر‌ه له‌وه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫وزه‌یه‌ ‌‬ ‫ده‌یسوتێنیت‪.‬‬

‫هۆكاره‌كانی‌ قه‌ڵه‌ویی‌ چین؟‬ ‫خواردنی‌ خۆراكی‌ چه‌ورو شیرین‌و كه‌م‬ ‫به‌ها‪.‬‬ ‫وه‌رزش نه‌كردن‌و كه‌م جوڵه‌یی‌‪.‬‬ ‫بۆماوه‌یی‌‪.‬‬ ‫رۆشنبیریی‌ كه‌سه‌كان‪.‬‬ ‫نه‌خۆشییه‌ هۆرمۆنیه‌كان‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬مه‌ترسیه‌كانی‌ قه‌ڵه‌وبون چین؟‬ ‫پزیش��ک‪ :‬نه‌خۆش��یی‌ ش��ه‌كره‌و‬ ‫نه‌خۆش��یه‌كانی‌ دڵ‌و ناڕێكی��ی‌ له‌كاری‌‬ ‫ماس��ولكه‌كان‌و ئێس��ك‌و توش��بون‬ ‫به‌ش��ێرپه‌نجه‌ به‌تایبه‌تی‌ ش��ێرپه‌نجه‌ی‌‬ ‫كۆڵ��ۆن‌و منداڵدان‪ ،‬هه‌روه‌ه��ا قه‌ڵه‌ویی‌‬ ‫مه‌ترس��ی‌ بۆ س��ه‌رجه‌م نه‌خۆشیه‌كان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫ئه‌مان ‌ه ده‌رباره‌ی شێرپه‌نج ‌ه بزانه‌‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫ئایا‬ ‫دەمانەوێت‌وەکو‬ ‫لوبنان بین؟‬

‫ش��ێرپه‌نجه بریتی��ه‌ له‌زیادبون یان‬ ‫گه‌شه‌كردنێكی‌ نائاسایی‌ له‌خانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ش به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتیی‌‪.‬‬ ‫* قۆناغه‌كان��ی‌ دروس��تبونی‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫گۆڕانی‌ بۆماوه‌یی‌ ماده‌ی‌ خانه‌كان‬ ‫قۆناغی‌ گه‌وره‌بونی‌ شانه‌‬ ‫قۆناغی‌ تێكچونی‌ شێوه‌‬ ‫قۆناغی‌ شێرپه‌نجه‌ی‌ جێگیر‪.‬‬ ‫قۆناغی‌ باڵوبونه‌وه‌ی‌ شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫*خۆپاراستن له‌نه‌خۆشیی‌ شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫ دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌به‌كارهێنانی‌ توتن‌و‬‫به‌رهه‌مه‌كانی‌ چونكه‌ هۆكاری‌ توشبونی‌‬ ‫ش��ێرپه‌نجه‌ی‌ (س��ی‌‪ ،‬گورچیل��ه‌‪،‬‬ ‫میزه‌ڵدان)ه‌‪ .‬هه‌روه‌ها جوینی‌ ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ توشبون به‌شێرپه‌نجه‌ی‌ ناوده‌م‌و‬ ‫په‌نكری��اس‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ ل��ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫دوكه‌ڵه‌ك��ه‌ی‌ ه��ۆكاری‌ توش��بونی‌‬ ‫كه‌سانی‌ تر به‌شێرپه‌نجه‌ی‌ سییه‌كان‪.‬‬ ‫ كاتی‌ گونجاوو جۆری‌ دروس��ت بۆ‬‫خواردن دابنێ‌ ئه‌ویش به‌‪:‬‬ ‫زیادكردن ل��ه‌ به‌كارهێنانی‌ پرۆتینی‌‬ ‫ك��ه‌م‬ ‫روه‌كیی‌(پاقله‌مه‌نێ��كان)‪،‬‬ ‫به‌كارهێنانی‌ چه‌وریی‌‌و شه‌كر‪ .‬چونكه‌‬ ‫ئه‌م خواردنانه‌ دوای‌ ش��یبونه‌وه‌یان‬ ‫ده‌بن��ه‌ هۆی‌ زیادبونی‌ بڕی‌ ترش��یی‌‬ ‫له‌له‌ش��داو رێخۆش��كه‌ر ده‌بێ��ت بۆ‬ ‫گه‌شه‌كردنی‌ خانه‌ شێرپه‌نجه‌ییه‌كان‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌كرێت زۆر بایه‌خ به‌س��ه‌وزه‌و‬ ‫میوه‌ بدرێت كه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ زیادكردنی‌‬ ‫تفتی��ی‌‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ترش��یی‌ كه‌‬ ‫رێخۆشكه‌ر بوه‌ بۆ نه‌خۆشیه‌كه‌‪.‬‬ ‫دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌خواردنی‌ له‌قوتونراوو‬ ‫خواردنی‌ ئاماده‌كراوو خێرا‪ .‬باش��تر‬ ‫وای��ه‌ زیاتر بای��ه‌خ ب��ه‌و خواردنانه‌‬ ‫بدرێت كه‌ به‌سروشتیی‌ گه‌وره‌ ده‌بن‌و‬ ‫هی��چ ماده‌یه‌ك��ی‌ كیمیایی��ان تێدا‬ ‫به‌كارناهێنرێت بۆ گه‌وره‌بونیان‪.‬‬ ‫دوربك��ه‌وه‌ له‌قه‌ڵه‌وی��ی‌‌و نه‌كردن��ی‌‬ ‫وه‌رزش‪ .‬باش��تره‌ رۆژانه‌ نیو كاتژمێر‬ ‫به‌پێ‌ رێبكرێت بۆ م��اوه‌ی‌ پێنج رۆژ‬ ‫له‌هه‌فته‌یه‌ك‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ر راهێنانێكی‌‬ ‫تریش بكرێت ئه‌وه‌ زۆر باشتره‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫رێكردن به‌پێیه‌كه‌‪.‬‬ ‫پش��كنینی‌ پزیش��كیی‌‪ .‬به‌گشتیی‌‬ ‫پێویس��ته‌ هه‌ر ش��ه‌ش مانگ جارێك‬ ‫پش��كنینی‌ گش��تیی‌ بكرێ��ت ك��ه‌‬ ‫یارمه‌تیده‌ره‌ بۆ دۆزینه‌وی‌ نه‌خۆشیی‌‬ ‫ش��ێرپه‌نجه‌ پێ��ش ده‌ركه‌وتن��ی‌‬ ‫نیش��انه‌كانی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئافره‌تانیش‬ ‫پێویس��ته‌ زۆر بای��ه‌خ به‌پش��كنینی‌‬ ‫مه‌م��ك‌و منداڵ��دان‌و به‌ش��ه‌كانی‌‬ ‫ب��ده‌ن به‌تایبه‌ت��ی‌ دوای‌ ته‌مه‌نی‌ ‪35‬‬ ‫س��اڵیی‌‪ ،‬هه‌روه‌ه��ا ئه‌و كه‌س��انه‌ی‌‬ ‫له‌خێزانه‌كه‌یان��دا ش��ێرپه‌نجه‌ هه‌یه‌‬ ‫پێویسته‌ زۆر زیاتر له‌خه‌ڵكی‌ ئاسایی‌‬ ‫بایه‌خ به‌پشكنینه‌كان بده‌ن‪.‬‬

‫چۆن كه‌سێك له‌خنكان رزگار بكه‌ین؟‬ ‫د‪ .‬سەروەر عارف ستار‬ ‫مه‌به‌ست لێره‌ ئه‌وه‌ نی ‌ه كه‌ كه‌سێك‬ ‫به‌ئ��او بخنكێت‪ ،‬به‌ڵكو مه‌به‌س��ت‬ ‫له‌خنكان��ه‌ به‌ش��تێكی‌ نامۆ وه‌ك‬ ‫ی هه‌ر كه‌ره‌س��ته‌یه‌ك بێت‬ ‫قوتدان�� ‌‬ ‫ی��ان ته‌نێكی‌ نام��ۆ‪ .‬وه‌ك زانراو‌ه‬ ‫له‌كاتی‌ نانخ��واردن زمانه‌ بچكۆل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی بۆری ‌‬ ‫هه‌ڵده‌س��تێت به‌داخس��تن ‌‬ ‫هه‌ناس��ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئ��ه‌و خواردن ‌ه‬ ‫نه‌چێت ‌ه بۆریه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێجار‬ ‫كه‌سه‌ك ‌ه له‌كاتی‌ نانخوارن قسه‌یه‌ك‬ ‫ده‌كات یاخود پێده‌كه‌نێت بۆیه‌ له‌و‬ ‫كاته‌دا زمان��ه‌ بچكۆله‌ ده‌كرێته‌وه‌و‬ ‫خواردنه‌كه‌ ده‌چێته‌ بۆریی‌ هه‌ناسه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ له‌م كاته‌ س��ه‌ره‌تا ئێم ‌ه‬ ‫پێویس��ت ‌ه به‌كه‌سه‌ك ‌ه بڵێین بكۆك ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و شته‌ نامۆیه‌ كه‌ چۆت ‌ه‬ ‫بۆریی‌ هه‌ناس��ه‌وه‌ بێت��ه‌ ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم هه‌ندێجار ئ��ه‌و ته‌نه‌ نامۆی ‌ه‬ ‫بچوك نی��ه‌و به‌و كۆكه‌ی��ه‌ نایه‌ت ‌ه‬ ‫ده‌ره‌وه‌و پێویست به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هه‌نگاوی‌ فریاگوزاریی‌ س��ه‌ره‌تای ‌‬ ‫ده‌ستپێبكه‌ین‪.‬‬ ‫س��ه‌ره‌تا پێویس��ت ‌ه هه‌ر كه‌سێك‬ ‫ی ئه‌م حاڵه‌ته‌ بو ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر توش ‌‬ ‫نه‌توانێ‌ قس ‌ه بكات یان هاوار بكات‬ ‫بۆیه‌ پێویس��ت ‌ه ئه‌م كه‌س ‌ه هه‌ردو‬ ‫ی به‌رێت ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌س��تی‌ بۆ قوڕگ ‌‬ ‫به‌رامبه‌ره‌ك��ه‌ی‌ تێده‌گه‌یه‌نێ��ت ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ش��تێك له‌قوڕگیدایه‌و پێویس��ت ‌‬ ‫به‌هاوكارییه‌‪.‬‬

‫چۆن فری��ای‌ ئه‌م كه‌س��ان ‌ه بكه‌وین كه‌‬ ‫توشی‌ ئه‌م حاڵه‌تانه‌ ده‌بن؟‬ ‫بۆ ئه‌و كه‌س��انه‌ی‌ كه‌ خ��وار ته‌مه‌ن ‪12‬‬ ‫ساڵن‪.‬‬ ‫س��ه‌ره‌تا پێویس��ته‌ كه‌س��ه‌كه‌ بكه‌ینه‌‬ ‫باوه‌ش��مان‌و پش��تی‌ له‌خۆم��ان بكه‌ین‬ ‫به‌ده‌س��تی‌ چه‌پمان ده‌س��ت له‌س��ه‌ر‬ ‫چه‌ناگ��ه‌و قوڕگ��ی‌ كه‌س��ه‌كه‌ دابنێین‌و‬ ‫سه‌ری‌ بۆ خواره‌وه‌ بێت به‌ده‌ستی‌ راستت‬ ‫پێنج جار بكێشه‌ به‌به‌ینی‌ كۆڵنجه‌كانی‌‪.‬‬ ‫پاش��ان روی‌ بكه‌ له‌خۆت‌و س��ه‌یری‌ ناو‬ ‫ده‌می‌ بكه‌ بزانه‌ شته‌ نامۆكه‌ هاتۆته‌ ناو‬ ‫ده‌م��ی‌ ئه‌گه‌ر هاتبو هه‌ردو په‌نجه‌ت بكه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ قوالپ‌و بیكه‌ ناو ده‌می‌ شته‌كه‌‬ ‫بێنه‌ ده‌ره‌وه‌ ئه‌گه‌ر نه‌هاتبوه‌ ده‌ره‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫هه‌نگاوی‌ دوه‌م بك��ه‌ كه‌ ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌س��ه‌كه‌ رو له‌خۆم��ان بكه‌ین بیخه‌ینه‌‬ ‫سه‌ر پش��ت له‌س��ه‌ر زه‌وێكه‌و ده‌ستی‌‬ ‫چه‌پم��ان له‌ژێر مل‌و س��ه‌ری‌ دابنێین‌و‬ ‫به‌ده‌سته‌كه‌ی‌ ترمان به‌دو په‌نجه‌ په‌نجه‌‬ ‫بخه‌ینه‌ نێوان هه‌ردو مه‌مكی‌و بیش��ێلین‬ ‫بۆ ن��اوه‌وه‌ واتا پاڵ به‌په‌نجه‌كانه‌وه‌ بنێ‌‬ ‫بۆ ناوه‌وه‌و ئه‌م كرداره‌ پێنج جار له‌سه‌ر‬ ‫یه‌ك بكه‌ (هه‌ردو هه‌نگاوه‌كه‌ پێنج جار‬ ‫له‌س��ه‌ر یه‌ك بكه‌) ئه‌م فریاگوزاریه‌ زۆر‬ ‫پێویس��ته‌ تا ئه‌و كاته‌ی‌ ئه‌مبواڵنسه‌كه‌‬ ‫ده‌گات��ه‌ الت‪ ،‬وات��ا كاتێ��ك ت��ۆ ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوانه‌ ده‌كه‌یت پێویس��ته‌ كه‌س��ێك‬ ‫په‌یوه‌ن��دی‌ به‌ئه‌مبواڵنس��ه‌وه‌ بكات بۆ‬ ‫فریاكه‌وتنی‌ كه‌سه‌كه‌‪.‬‬

‫س��ەرەتای مانگ��ی ‪ ١٢‬بەش��داریم‬ ‫له‌کۆنفرانس��ێک له‌بەیروت کرد لەس��ەر‬ ‫فاکت��ەرە سیاس��ی‌و کۆمەاڵیەتیەکان��ی‬ ‫پش��ت تەشەنەس��ەندنی نەخۆش��یە‬ ‫نەگواستراوەکان له‌رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪.‬‬ ‫کۆنفرانس��ەکە له‌هەمانکات��دا یادی ‪٦٠‬‬ ‫س��اڵەی دامەزرادن��ی فاکڵتی زانس��تە‬ ‫تەندروس��تیەکانی دەک��ردەوە له‌زانکۆی‬ ‫ئەمریکی له‌بەیروت‪.‬‬ ‫یەکێ��ک ل��ەو پرس��یارانەی کە خۆی‬ ‫دەس��ەپاند ئەوە بو ک��ە بۆچی‌واڵتێکی‬ ‫بچوکی‌وەکو لوبنان سەرباری ئەوەی کە‬ ‫‪ ٦٠‬ساڵە ئەو زانکۆ نایابە جیهانیەی هەیە‪،‬‬ ‫کەچی نەیتوانیوە ببێت بە نمونەیەک کە‬ ‫نەک تەنها ناوچەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫بەڵک��و هەمو جیه��ان چ��اوی لێبکات‬ ‫له‌پێشکەوتوی سیستمی تەندروستیەکەی‪.‬‬ ‫ئ��ەوە دەزانین ک��ە ئەو‌واڵت��ە زۆر جار‬ ‫بەڵگەیەک��ە لەس��ەر ئەوەی کە باش��ی‬ ‫خوێندنی پزیشکیی‌و تەندروستی‌و زۆری‬ ‫ژمارەی پزیشک‌و کارمەندی تەندروستی‬ ‫بە تەنها بەس نین بۆ باشترکردنی دۆخی‬ ‫تەندروستی خەڵک‪ .‬هەبونی زانکۆیەکەی‬ ‫پێش��کەوتو‌و ژمارەیەکی زۆری پزیشک‬ ‫ب��ە ئۆتماتیکی‌وەرناگێڕدرێت��ە س��ەر‬ ‫تەندروس��تیەکی ب��اش ب��ۆ هاواڵتیان‌و‬ ‫هاونیش��تیمانیانی‌واڵت‌و ناوچەیەک‪ .‬بۆ‬ ‫نمونە لوبنان بۆ ه��ەر دەهەزار هاواڵتی‬ ‫‪ ٣٠‬پزیشکی هەیە کە ئەوەش بە گوێرەی‬ ‫س��تانداردە جیهانی��ەکان ڕێژەیەکی زۆر‬ ‫باش��ە‌و بە گوێ��رەی ناوچەک��ەش زۆر‬ ‫له‌پێش��ەوەیە (کوردس��تان نزیک��ەی‬ ‫‪ ١٥‬پزیش��كی هەی��ە بۆ ه��ەر دە هەزار‬ ‫هاواڵتی��ەک) بەاڵم لوبنان له‌ڕوی پێوەرە‬ ‫تەندروس��تیەکانەوە زۆر له‌دواوەی‌واڵتە‬ ‫پێش��کەوتوەکانەوەیە‌و سیس��تمەکەی‬ ‫توش��ی دەی��ان قەی��ران بوەت��ەوە‪.‬‬ ‫کۆنفرانسە چەند رۆژیەکەی بەیروت زۆر‬ ‫شتی پێ‌وتین لەس��ەر هۆکارەکانی ئەو‬ ‫تێبینیەی سەرەوە‪.‬‬ ‫یەکێک له‌پانڵەکانی کۆنفرانس��ەکەی‬ ‫بەیروت له‌الیەن پرۆفیسۆرێکی بەناوبانگی‬ ‫زانکۆی ئەمریکیەوە بەڕێوەبرا کە زانایەکی‬ ‫ناسراوی بواری سیاسەتی تەندروستیە‌و‬ ‫ژمارەیەک��ی زۆری توێژینەوەی لەس��ەر‬ ‫ئەو بوارە باڵوکردوەتەوە‌و بەش��داریەکی‬ ‫کارای کۆنفرانس��ە جیهانیەکان��ی بواری‬ ‫سیاس��ەتی تەندروس��تی ک��ردوە‪ .‬دو‬ ‫کەسی تر بەش��داری پانڵەکەیان کردبو‪،‬‬ ‫یەکێکیان بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی‬ ‫بوله‌لوبنان‌و ئەوی تر‌وەزیری تەندروستی‬ ‫میسر بو دوای شۆرشەکەی مانگی یەکی‬ ‫‪ ٢٠١١‬لەو‌واڵتە‪ .‬بەڕێوەبەرە گش��تیەکی‬ ‫لوبنان له‌س��اڵی ‪١٩٩٢‬ەوە لەو ش��وێنە‬ ‫ب��و‪ .‬ئ��ەو پی��اوە کۆمەڵێک ش��تی‌وت‬ ‫ک��ە هەموی بە ش��ان‌و ب��اڵ پێهەڵدانی‬ ‫سیس��تمێک بو کە زۆرب��ەی ئامادەبوان‬ ‫دەیانزان��ی کە له‌قەیرانێکی کوش��ندەدا‬ ‫دەژی‪ .‬له‌کاتێک��دا هەم��وان دەیانزانی‬ ‫کە سیستمی تەندروس��تی لوبنان له‌ژێر‬ ‫بار‌و فش��اری ئاوارەکانی سوریا خەریکە‬ ‫ه��ەرەس دەهێنێت‪ ،‬ئەو پیاوە باس��ی‬ ‫ئامادەباش��ی‌و توانس��تی سیستمەکەی‬ ‫دەکرد ب��ۆ ڕوبەڕوبون��ەوەی ئەو جۆرە‬ ‫قەیرانانە‪ .‬ئەوەی س��ەیر بو‪ ،‬س��ەرباری‬ ‫هەمو هەڵە زانس��تی‌و فشەکانی جەنابی‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی‪ ،‬پرۆفیسۆرەکە نوقەی‬ ‫لێ��وە نەهات‌و ه��ەر س��ەری دەلەقاند‪.‬‬ ‫هەبونی پرۆفیسۆرەکە‌و ئەو پیاوە لەسەر‬ ‫یەک پانڵ زۆر ش��تی پێ‌وتین لەس��ەر‬ ‫ئەوەی زانس��ت ب��ە ب��ێ ئازایەتی هیچ‬ ‫نرخێکی نیە‌و تەنانەت ئەگەر گەورەترین‬ ‫زاناکانی جیهان له‌واڵتەکەت کۆبکەیتەوە‬ ‫ئەگ��ەر ئەوانە نەتوانن بە ڕاس��تگۆیی‌و‬ ‫ئازاییەتیەوە قسە بکەن‪ ،‬هیچ نرخێک بۆ‬ ‫زانستەکەیان نامێنێتەوە‪.‬‬ ‫لوبن��ان مایکرۆکۆزەمێک��ە ب��ۆ هەمو‬ ‫ناوچەکە‌و‌وانەیەکی بەنرخە بۆ کوردستانی‬ ‫خۆشمان‪ .‬شەڕ‌و کوش��تار‌و دوبەرەکی‌و‬ ‫ملمالنێی سیاس��ی‌و تائیفی‌و نا یەکسانی‬ ‫ئاب��وری‌و ناجێگی��ری کۆمەاڵیەتی‪ ،‬زۆر‬ ‫له‌هەبونی پزیش��ک‌و کارمەند‌و خوێندنی‬ ‫پزیش��كیی‌و توێژین��ەوەی سیاس��ەتی‬ ‫تەندروستی گرنگترن بۆ تەندروستی‌واڵت‌و‬ ‫ناوچەیەک‪ .‬ئەگەر بمانەوێت تەندروستی‬ ‫خەڵک باش بکەی��ن‪ ،‬ئەوە بەس نیە کە‬ ‫نەخۆشخانە‌و بنکەی تەندروستی‌و زانکۆ‌و‬ ‫کۆلیژی پزیشکی دروست بکەین‪ .‬دەبێت‬ ‫دەس��ت بەرین بۆ س��ەرچاوە سیاسی‌و‬ ‫ئاب��وری‌و کۆمەاڵیەتیەکان��ی داڕوخانی‬ ‫تەندروس��تی‪ .‬ئەگ��ەر ئ��ەوە نەکەی��ن‬ ‫له‌باش��ترین حاڵەتدا‌وەکو لوبنانمان لێ‬ ‫دێ��ت کە کەس نی��ە ئیرەییان پێ ببات‬ ‫له‌ڕوی تەندروستیەوە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫خوێندن‬

‫وەزیری پەروەردە لەکۆبونەوەی سەرپەرشتیاراندا‪:‬‬

‫ئەگەر بەقەرزکردنیش بێت‪ ،‬بینای نوێ بۆ قوتابخانەکان دروست دەکەین‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬

‫وەزیری پەروەردە لەشاری‬ ‫سلێمانیی لەگەڵ سەرپەرشتیارانی‬ ‫پەروەردەییدا کۆبونەوەیەکی سازکردو‬ ‫سەرپەرشتیاران رەخنەو پێشنیارەکانی‬ ‫خۆیان ئاراستەی وەزیرکرد‪ ،‬وەزیریش‬ ‫دەڵێت "ئەگەر بەقەرزکردنیش بێت‪،‬‬ ‫بینای نوێ بۆ قوتابخانەکان دروست‬ ‫دەکەین"‬ ‫رۆژی یەکش��ەممە ‪2014/12/21‬‬ ‫پشتیوان س��ادق‪ ،‬وەزیری پەروەردەی‬ ‫حکومەتی هەرێم لەش��اری س��لێمانیی‬ ‫لەگەڵ سەرپەرش��تیارانی پەروەردەیی‬ ‫سنوری پارێزگاکە کۆبویەوە‪.‬‬ ‫لەو کۆبونەوەیەدا کە یەکەمین جارە‬ ‫ل��ەدوای دەس��تبەکاربونیەوە وەزیری‬ ‫پ��ەروەردە لەگەڵ سەرپەرش��تیاراندا‬ ‫ئەنجام��ی ب��دات‪ ،‬ب��اس لەکێش��ەو‬ ‫گرفتەکانی پەروەردەو سەرپەرشتیاران‬ ‫کراوە‪.‬‬ ‫بەوتەی سەرپەرش��تیارێکی ئامادەی‬ ‫کۆبونەوەک��ە‪ ،‬وەزی��ری پ��ەروەردە‬ ‫"بەقس��ەکانی خ��ۆی زۆر پاڵپش��تیی‬ ‫لەسەرپەرش��تیاران دەک��رد‪ ،‬دەی��وت‬ ‫دەزانم هەندێکتان وەال خراون‌و هیچتان‬ ‫بۆ نەک��راوە‪ ،‬ب��ەاڵم من پاڵپش��تیی‬ ‫سەرپەرشتیاران دەکەم‌"‪.‬‬ ‫له‌کۆبونەوەکه‌دا سەرپەرشتیاران زیاد‬ ‫وەزی��ر ئەوەش��ی وت��وە ک��ە‬ ‫دەبێ��ت سەرپەرش��تیاران چاالکب��ن‌و تەنها گرنگیی نەدەن بەزانستەکە"‪.‬‬ ‫بەوتەی سەرپەرشتیارەکە‪ ،‬بەشدارانی‬ ‫سەرپەرشتیاریی وەک ئیشێکی ئاسایی‬ ‫کۆبونەوەک��ە بەش��ێکیان پێیانواب��و‬ ‫بەڕێ نەکرێت‪.‬‬ ‫نەجمەدی��ن عەل��ی‪ ،‬بەڕێوەب��ەری ئەمیش وەک وەزیرەکانی پێش��و تەنها‬ ‫پ��ەروەردەی گش��تیی س��لێمانیی کە قس��ەیەو پێناچێت کرداری لەدوابێت‪،‬‬ ‫لەکۆبونەوەک��ەدا ئامادەب��و‪ ،‬لەبارەی "بەاڵم م��ن پێموایە دەبێ��ت چاوەڕێ‬ ‫ئەو س��ەردانەی وەزی��رو کۆبونەوەی بکەین‌و بزانین تا چەند ئەو بەڵێنانەی‬ ‫لەگ��ەڵ سەرپەرش��تیاران بەئاوێنەی بەسەرپەرش��تیارانی داون‪ ،‬جێبەجێی‬ ‫راگەیان��د "ئ��ەو کۆبونەوەی��ە ب��ۆ دەکات"‪.‬‬ ‫لەکۆبونەوەکەدا زۆر لەسەرپەرشتیاران‬ ‫ئەوەبو کە سەرپەرش��تیاران قس��ەی‬ ‫خۆی��ان بک��ەن‪ ،‬هەروەه��ا پێداگریی راس��تەوخۆ رەخنەو پێش��نیارەکانیان‬ ‫لەس��ەر ئەوەکرا کە سەرپەرش��تیاران ئاراس��تەی وەزیر کرد‪ ،‬بەشێکیش��یان‬ ‫لەخوێندنگاکان��دا گرنگی��ی زۆر بدەن بەهۆی نەبونی کاتەوە فریای قسەکردن‬ ‫بەالیەن��ی پەروەردەکردنی خوێندکارو نەکەوت��ن‪ ،‬ب��ەاڵم لەڕێی نوس��ینەوە‬

‫بەشداربوانی‬ ‫کۆبونەوەکە‬ ‫بەشێکیان‬ ‫پێیانوابو ئەمیش‬ ‫وەک وەزیرەکانی‬ ‫پێشو تەنها‬ ‫قسەیەو پێناچێت‬ ‫کرداری لەدوابێت‬

‫لە‪ 100‬الپەڕە رەخنەو بۆچونی خۆیان ئاراستەی وەزیرکرد‬ ‫پرس��یارو رەخنەکانی��ان ئاراس��تەی‬ ‫وەزیرک��رد‪" ،‬سەرپەرش��تیاران زی��اد‬ ‫لە‪ 100‬الپ��ەڕە رەخنەو بۆچونی خۆیان‬ ‫ئاراستەی وەزیرکرد"‪.‬‬ ‫بەشی زۆر رەخنەو بۆچونەکان زیاتر‬ ‫لەب��ارەی گۆڕان��ی وان��ەی عەرەبیی‌و‬ ‫گۆڕین��ی ش��ێوازی پرس��یارەکان بۆ‬ ‫هەڵب��ژاردن‪ ،‬هەروەها ئامادەکارییەکان‬ ‫بۆ کۆنگ��رەی پەروەردەی��ی بوە‪ ،‬کە‬ ‫بڕیارە لەسەرەتای ساڵی داهاتودا ساز‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫پ��ەروەردەی‬ ‫بەڕێوەبەرەک��ەی‬ ‫س��لێمانیی باس��ی لەرێکخس��تنەوەی‬ ‫ئی��دارەی خوێندن��گان ک��رد "کار‬

‫دەکەین بۆ ئەوەی بتوانین دەس��ەاڵتی‬ ‫بەڕێوەبەری خوێندنگاکان زیاد بکرێت‌و‬ ‫ئیش��رافیش چاودێری��ی خۆیان بکەن‪.‬‬ ‫رەنگ��ە لەمەوب��ەدوا نوێژەنکردنەوەی‬ ‫خوێن��دگاکان‌و ئ��ەو بودجەیەی بۆی‬ ‫س��ەرف دەکرێ��ت‪ ،‬لەالی��ەن لیژنەی‬ ‫خوێندگاکانەوە سەرپەرش��تیی بکرێت‬ ‫نەک لەتەربییەکانەوە"‪.‬‬ ‫پش��تیوان س��ادق‪ ،‬لەکۆبونەوەکەدا‬ ‫بەسەرپەرش��تیارانی وتوە کە هەمویان‬ ‫ئیمەیڵی تایب��ەت بەخۆیان هەبێت‪ ،‬تا‬ ‫لەو ڕێگەیەوە راستەوخۆ لەگەڵ وەزیردا‬ ‫قسەبکەن‪ .‬هەروەها وتوشیەتی "ئەگەر‬ ‫پێنج سەرپەرش��تیار پێک��ەوە داوای‬

‫کۆبونەوە بکەن‪ ،‬من دێم بۆ التان"‪.‬‬ ‫لەبارەی کەمی��ی ژمارەی قوتابخانەو‬ ‫خوێندنگاکانیش��ەوە وەزیری پەروەردە‬ ‫ئاشكرایکردوە کە ئەگەر بودجە نەبێت‬ ‫ئەوا لەڕێگەی قەرزکردنەوە‪ ،‬ئەو کێشانە‬ ‫چارەسەر دەکات‪.‬‬ ‫ل��ەو بارەیەش��ەوە نەجمەدین عەلی‬ ‫رایگەیاند "لەس��اڵی ڕاب��ردو کە ئێمە‬ ‫کۆبونەوەمان ک��رد‪ ،‬بڕیاردرا دو هەزار‬ ‫خوێندن��گا لەهەرێم��ی کوردس��تاندا‬ ‫دروستبکرێت‪ ،‬بەاڵم بەهۆی ئەو قەیرانە‬ ‫ئابورییەی بەس��ەر کوردستاندا هات‪،‬‬ ‫نەتوانرا ئەو بڕی��ارە جێبەجێ بکرێت‪.‬‬ ‫رەنگە وەزیر بۆ ئەو مەبەستە پەنابەرێت‬

‫بۆ دەوڵەمەندەکان یاخود هەر الیەنێکی‬ ‫دیک��ە کە خۆی��ان پێیان ب��اش بێت‪،‬‬ ‫بتوانن ئەو خوێندنگایانە دروستبکەن‌و‬ ‫دواتر کاتێک حکومەتی هەرێم بودجەی‬ ‫هەبو‪ ،‬بتوانێت ئەو قەرزانە بداتەوە"‪.‬‬ ‫پ��ەروەردەی‬ ‫بەڕێوه‌بەرەک��ەی‬ ‫س��لێمانی رایگەیاند کە ئەوان زەوییان‬ ‫ب��ۆ خوێندنگاکاندابینکردوەودیزایینی‬ ‫بیناکانیش تەواوکراوەو تەنها چاوەڕێی‬ ‫بودجەن‪.‬‬ ‫تا ئێستاش لەس��نوری پەروەردەی‬ ‫سلێمانیدا لەرێگەی دەوڵەمەندەکانەوە‬ ‫‪ 5‬قوتابخانە دروستکراوە‪.‬‬

‫بۆ ناردنی بابه‌ت‌و وتارو سه‌رنجه‌کانتان بۆ الپه‌ڕه‌ی خوێندنی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌‪ ،‬ده‌توانن په‌یوه‌ندی بکه‌ن به‌م ئیمه‌یڵه‌وه‌‪xwendn.awene@gmail.com :‬‬ ‫ریکالم‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫هه‌ڕاجكردنی‌‬ ‫ی كورد‬ ‫ژنان ‌‬ ‫له‌بازاڕی‌‬ ‫زۆنی‌ ڕه‌ش‬

‫‪17‬‬

‫هه‌ریه‌كه‌یان‬ ‫به‌بڕی‌ ‪ 15‬هه‌زار‬ ‫ی‬ ‫دیناری‌ عێراق ‌‬ ‫ده‌فرۆشرێن به‌دو‬ ‫چه‌كداری‌ داعش‬

‫حه‌نان‌و سه‌نا‬ ‫ی نه‌كه‌ونه‌ده‌س��ت‬ ‫ش��ه‌نگال بۆئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئـا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫داع��ش‪ ،‬ب��ه‌اڵم كات دره‌ن��گ بو بو‪،‬‬ ‫چونكه‌ دوای‌ ئه‌و ته‌له‌فۆنه‌ ئه‌م خێزان ‌ه‬ ‫ی مامه‌ڵه‌كردن به‌ژن‌و كچانه‌و‌ه‬ ‫نه‌ریت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌ی‌ ئێزدی ‌‬ ‫وه‌ك سه‌دان كیژ‌و ژن ‌‬ ‫ی ‪21‬دا‌و‬ ‫وه‌ك كه‌نیزه‌ك له‌سه‌ده‌ ‌‬ ‫ی ك ‌ه داعش‬ ‫ی ئه‌و بازرگانی ‌ه ‌‬ ‫له‌سه‌رده‌ستی‌ گروپێك به‌ناوی‌ داعش بون�� ‌ه كااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌"ب��ازاڕی‌ كه‌نیزه‌كه‌كان��دا" مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫زیندوده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئیزدییه‌كان‬ ‫پێوه‌ده‌كردن‪.‬‬ ‫قوربانیانی‌ یه‌كه‌می‌ ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫لێره‌وه‌ حه‌نان‌و سه‌نا خۆیان چیرۆكه‌ك ‌ه‬ ‫مامه‌ڵه‌یه‌ن‪ ،‬ئاوێنه‌ له‌رێگ ‌هی‌ دوان‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫بۆ ئاوێن��ه‌ ته‌واوده‌كه‌ن‌و باس�� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌قوربانیه‌كانه‌وه‌ ده‌چێت ‌ه ناو بازاڕ ‌‬ ‫رۆژگار‌ه تااڵن��ه‌ ده‌ك��ه‌ن ك�� ‌ه له‌ژێ��ر‬ ‫ی ڕه‌شدا‪.‬‬ ‫كه‌نیزه‌كه‌كان له‌ناو زۆن ‌‬ ‫جه‌ورو س��ته‌می‌ داعش‌وزۆنی‌ ڕه‌ش��دا‬ ‫ی ناوچه‌ك��ه‌‌و به‌ڕێیانكردوه‌‪.‬‬ ‫كه‌نی��زه‌ك له‌مێ��ژو ‌‬ ‫ی ‪ 1999‬باوك��ی‌ حه‌نان‌و س��ه‌نا‬ ‫ئیسالمیشدا‪ ،‬ئه‌و كچ‌و ژنان ‌ه ده‌گرێته‌و‌ه س��اڵ ‌‬ ‫ی دوای��ی ده‌كات‌و‬ ‫ی كۆچ ‌‬ ‫ك ‌ه له‌جیهادی‌ ئیسالمیدا به‌دیل گیراون‪ ،‬به‌نه‌خۆش��ی ‌‬ ‫ی مامی��ان سه‌رپه‌رش��تییان‬ ‫دواتر كڕی��ن‌و فرۆش��تن‌و مامه‌ڵه‌یان هاش��م ‌‬ ‫ی خان��ه‌و النه‌ی��ان‬ ‫پێوه‌كراوه‌ له‌بازاڕه‌كاندا‪ ،‬پاش��ان وه‌ك ده‌كات‪ .‬به‌رل��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كڕیاره‌كاندا خزمه‌تیان لێبش��ێوێت حه‌نان خوێندكاری‌ پۆل ‌‬ ‫خزمه‌تكار له‌ماڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماده‌یی‌ب��وه‌و سه‌ناش��له‌پۆل ‌‬ ‫ی ‪‌ 12‬‬ ‫پێكراوه‌‪ .‬شه‌نگال‌و ئێزدیه‌كان له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ئ��ه‌م حه‌وتی‌ بنه‌ڕه‌تیی‌ بوه‌‪.‬‬ ‫‪2014‬دا ش��انۆی نمایش��كردن ‌‬ ‫كاتێ��ك داع��ش ده‌س��تگیریان‬ ‫نه‌ریته‌ن‪.‬‬ ‫ی ده‌كات ژن‌و كچ��ه‌كان له‌پی��اوه‌كان‬ ‫چه‌ن��د كاتژمێرێ��ك پێ��ش ئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 15‬رۆژ حه‌نان‌و‬ ‫ی داعش هه‌ڵبكوتێته‌سه‌ریان جیاده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬م��او‌ه ‌‬ ‫چه‌كداران ‌‬ ‫ی پێك��ه‌و‌ه ده‌بن‪،‬‬ ‫ی ‪ ،2014‬حه‌نان‌و سه‌نا خوش��كه‌كه‌ی‌‌و دایك ‌‬ ‫ی ‪3‬ی‌ ئاب ‌‬ ‫له‌رۆژ ‌‬ ‫(ناوه‌كانیان خ��وازراوه‌) له‌گه‌ڵ دایك‌و پاش��انئه‌مانیش لێكجیاده‌كه‌ن��ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی سوریا ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ی خزمێكیان ده‌مێننه‌و‌ه حه‌نان‌و سه‌نا ڕه‌وانه‌ ‌‬ ‫برایه‌كیان له‌ماڵ ‌‬ ‫ی نزیك موسڵ‪.‬‬ ‫ی نزیك شه‌نگال‪ ،‬مامێكیان دایكیشیان بۆ ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مامه‌ڵه‌كردن�� ‌‬ ‫ی چۆنیه‌ت�� ‌‬ ‫ی هاش��م (خوازراو) ته‌له‌فۆنیان له‌ب��اره‌ ‌‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی چه‌كدارانی‌ داع��ش له‌گه‌ڵیان‪ ،‬حه‌نان‬ ‫بۆ ده‌كات كه‌ ئه‌وانیش روبكه‌نه‌ چیا ‌‬

‫ته‌نها ده‌یوت‪" :‬پیس بون"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫حه‌نان‌و سه‌نابۆ ماوه‌یه‌ك له‌باره‌گایه‌ك ‌‬ ‫سه‌ربازیی‌ داعش له‌سوریا ده‌مێننه‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك خۆیان ده‌ڵێ��ن‪" ،‬زۆر به‌خراپی ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ی��ان له‌گه‌ڵ ده‌كردی��ن‌و چه‌ند‬ ‫جارێكی��ش لێیاندای��ن"‪ .‬پاش��ان‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 15‬هه‌زار دینار ‌‬ ‫هه‌ریه‌كه‌یان به‌ب��ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراقی‌ ده‌فرۆش��رێن ب��ه‌دو چه‌كدار ‌‬ ‫داعش‪.‬‬ ‫ی لێره‌وه‌ ئ��ه‌م دو خوش��كه‌ش‬ ‫ئی��د ‌‬ ‫له‌یه‌كجیاده‌بن��ه‌وه‌و حه‌ن��ان ده‌برێت ‌ه‬ ‫ماڵێك له‌یه‌كێك له‌ش��اره‌كانی‌ سوریا‬ ‫ی داعش��ی‌ خاوه‌ن ژن‌و‬ ‫ك ‌ه دو چه‌كدار ‌‬ ‫ی تێدا ژیاوه‌‌و س��ه‌ناش ده‌درێت ‌ه‬ ‫منداڵ ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌ویش‬ ‫ی س��عودی ‌‬ ‫ده‌ست پیاوێك ‌‬ ‫به‌هه‌مانش��ێو‌ه خاوه‌ن ژن‌و منداڵ بوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ردوكی��ان ته‌نه��ا وه‌ك كه‌نیزه‌كێك‬ ‫ی‬ ‫مامه‌ڵه‌ی��ان له‌گ��ه‌ڵ كراوه‌و ئیش�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناو ماڵه‌كه‌‌و خزمه‌تكردن ‌‬ ‫پاككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫خێزانه‌ داعشه‌كانیانكردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ك��ه‌ حه‌نان ‌‬ ‫ئه‌و چه‌كدار‌ه داعش�� ‌ه ‌‬ ‫ی خۆی��ان‪ ،‬به‌ڕه‌گه‌ز‬ ‫ب��ردو‌ه بۆ ماڵ�� ‌‬ ‫ی ده‌ڵێت‬ ‫ی بوه‌و وه‌ك خۆ ‌‬ ‫ئوس��تورالی ‌‬ ‫ی‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ زۆر باشتر بوه‌ له‌چاو ئه‌وان ‌‬ ‫ی بوو زۆر‬ ‫ی مه‌س��یح ‌‬ ‫دیكه‌دا‪" ،‬ژنه‌كه‌ ‌‬ ‫هاوكاریی‌ ده‌كردم"‪.‬‬ ‫ی دره‌نگ داعش ‌ه ئوستورالیه‌ك ‌ه‬ ‫ئێواره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ چه‌ن��د هاوڕێیه‌ك�� ‌‬

‫ئاواره‌یه‌ك ‌ی نه‌خۆش له‌كامپی عه‌ربه‌ت‬ ‫له‌نێو حه‌مامدا ژیان به‌سه‌رده‌بات‬ ‫ئـا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاواره‌بوندا‪ ،‬نه‌خۆشیی‌و‬ ‫ی‬ ‫بێشوێنیی ژیانی ریاز‌و خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫هێنده‌ی‌ ئاواره‌بونه‌كه‌ تاڵكردوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات هه‌رچه‌نده‌ له‌نێو‬ ‫كامپه‌كه‌دا چادری پێدراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی نه‌خۆشیی دڵ‌و سه‌رماو‌ه‬ ‫ناتوانێت له‌ناویدا بخه‌وێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ژورێكی به‌بلۆك دروستكراوی‌ كردوه‌ت ‌ه‬ ‫ی حه‌وانه‌وه‌ی‌ هه‌میشه‌یی‌‪.‬‬ ‫شوێن ‌‬

‫ده‌مارێكی دڵم‬ ‫گیراوه‌‪ ،‬به‌بۆنی سۆپا‬ ‫تێكده‌چم‌و هه‌ناسه‌م‬ ‫سوار ده‌بێ‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫چادرێك دراوه‌ته‌‬ ‫خێزانه‌كه‌م‬

‫ریاز عوس��مان گه‌نجێك��ی ته‌مه‌ن ‪29‬‬ ‫س��اڵی خه‌ڵكی ش��اری قامیش��لۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬كه‌ خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫له‌رۆژئاوا ‌‬ ‫له‌خ��ۆی‌و ژن‌و منداڵێك پێكدێت‪ ،‬ژن‌و‬ ‫منداڵه‌كه‌ی‌ ش��ه‌وان له‌نێو چادره‌كه‌دا‬ ‫ده‌خه‌ون‪ ،‬به‌اڵم خۆی له‌نێو حه‌مامێكدا‬ ‫ده‌خه‌وێت ك ‌ه به‌ته‌نیش��تی چادره‌كه‌و‌ه‬ ‫كامپ��ی عه‌رب��ه‌ت جگ�� ‌ه له‌خه‌ڵك��ی‬ ‫به‌بلۆك دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و گه‌نج ‌ه نه‌خۆش��یی دڵ��ی هه‌یه‌‪ ،‬عه‌فرین‌و قامیشلۆو حه‌سه‌كه‌و چه‌ندین‬ ‫ی ئاوێن��ه‌دا وتی‌‪ ،‬شوێنی تر‪ 170 ،‬خێزانی كۆبانێ تێیدا‬ ‫ل��ه‌م چاوپێكه‌وتن ‌ه ‌‬ ‫"ده‌مارێكی دڵم گیراوه‌‪ ،‬به‌بۆنی س��ۆپا نیش��ته‌جێن‪ ،‬له‌گه‌ڵ پێدانی چادردا بۆ‬ ‫ی ئاو‬ ‫تێكده‌چم‌و هه‌ناسه‌م سوار ده‌بێ‌‪ ،‬ته‌نها هه‌ر خێزانێ��ك تانكییه‌كی بچوك ‌‬ ‫ئاماده‌ك��راوه‌‪ ،‬خه‌ڵكی كامپه‌ك ‌ه گله‌یی‬ ‫چادرێك دراوه‌ته‌ خێزانه‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ی پله‌كان��ی‌ گه‌رماو‌ه زۆری��ان هه‌ب��و ك ‌ه س��ێ رۆژ جارێك‬ ‫به‌ه��ۆی‌ دابه‌زین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ریاز تانكییه‌كه‌یان بۆ پڕ ده‌كرێت‌و ئاوه‌كه‌ ‌‬ ‫له‌شه‌وانی زستاندا‪ ،‬ش��وێنه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ساردكه‌ره‌وه‌یه‌ك ته‌نها به‌شی رۆژێكیان ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌حه‌مامه‌كه‌دا هێنده‌ ‌‬ ‫ده‌یبه‌س��تێت‪ ،‬به‌اڵم ناچ��ار‌ه قبوڵی ریاز باس له‌و‌ه ده‌كات كه‌ ناتوانێت وه‌كو‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ده‌خوازم خانویه‌كی كه‌سانی تر كاربكات‌و ژورێك بۆ خۆی‬ ‫ی وه‌ك��و ئه‌وان��ی دیكه‌م بۆ دروس��تبكات‪ ،‬ته‌نانه‌ت خێزانه‌كه‌شی‬ ‫یه‌كژوری�� ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی خێرخواز ده‌ژین‌و‬ ‫دروس��تبكرێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ژیانم رزگار به‌هاوكاری�� ‌‬ ‫ی ژیانیان زۆر‬ ‫ی خۆیان دۆخ�� ‌‬ ‫ببێت‪ ،‬ئ��ه‌و‌ه ژیان نیی ‌ه له‌نێو حه‌مامدا به‌وت��ه‌ ‌‬ ‫ی دروس��تكردنی‌ ئه‌و‬ ‫خراپه‌‪ .‬له‌ب��اره‌ ‌‬ ‫دور له‌منداڵه‌كانم ده‌خه‌وم"‪.‬‬

‫ی ك�� ‌ه به‌بلۆك دروس��تكراون‪،‬‬ ‫ژورانه‌ ‌‬ ‫ی ریاز ده‌ڵێ��ت‪" ،‬ئاواره‌كان‬ ‫خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫خۆیان دروستیانكردون‪ ،‬هه‌ندێكیشیان‬ ‫به‌هاوكاریی خه‌ڵكی خێرخواز"‪.‬‬ ‫ی ده‌بینرێت له‌كامپ��ی عه‌ربه‌ت‬ ‫ئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌ر خێزانێك ی��ان ژورێكی بلۆكی بۆ‬ ‫دروستكراوه‌ یاخود چادرێكی پێدراوه‌‪،‬‬ ‫ی قوتابخان ‌ه بۆ منداڵه‌كانیان‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫دروس��تكراوه‌و س��ه‌رقاڵی خوێندنن‪،‬‬ ‫ی ته‌ندروستییش��یان بۆ‬ ‫هه‌روه‌ها بنكه‌ ‌‬ ‫دروس��تكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم قوڕو لیته‌و باران‬ ‫ژیانی قورس كردون‪.‬‬ ‫خێزانه‌كه‌ی‌ ریاز به‌ده‌م گریانه‌وه‌ ده‌یوت‬ ‫ئه‌نجومه‌نی كامپه‌كه‌ (كامپی عه‌ربه‌ت)‬ ‫ی‬ ‫جیاوازی��ی ده‌كات له‌نێ��وان ئێم��ه‌ ‌‬ ‫خه‌ڵكی قامیش��لۆو خه‌ڵك��ی كۆبانێ‪،‬‬ ‫ی بێت بۆ ئێر‌ه ده‌درێت ‌ه‬ ‫هه‌رچی هاوكاری ‌‬ ‫ی كۆبانێ‌و ئێمه‌ی‌ لێ بێبه‌ش‬ ‫خه‌ڵكه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ده‌كرێین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زانیاری��ی رێكخ��راو ‌‬ ‫فه‌رمانب��ه‌ر ‌‬ ‫‪ UNHCR‬كامی��ل هاش��م رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫ی‬ ‫كامپ��ی عه‌رب��ه‌ت س��ه‌ر به‌پارێزگا ‌‬ ‫س��لێمانیه‌و ‪ 1059‬خێزان��ی تێدای�� ‌ه‬ ‫ك��ه‌ دابه‌ش كراو‌ه به‌س��ه‌ر ‪ 5‬به‌ش��ی‬ ‫(‪)A, B, C, E, G‬دا‪ ،‬ك��ه‌ هه‌مو‬ ‫ی ‪ 4850‬كه‌س‬ ‫ئ��ه‌و خێزانان ‌ه نزیك�� ‌ه ‌‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫ده‌ب��ن‪ ،‬ئه‌م�� ‌ه جگ ‌ه ل��ه‌و‌ه ‌‬ ‫خێزان له‌س��لێمانی چاوه‌ڕوانی پێدانی‬ ‫شوێنن له‌كامپه‌كه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخراو ‌‬ ‫به‌پێ��ی‌ وته‌ی‌ به‌رپرس��ان ‌‬ ‫(‪)IMS‬ی س��ه‌ر ب�� ‌ه ‪UNHCR‬‬ ‫ی‬ ‫ی س��لێمانی‪ ،‬ژم��اره‌ ‌‬ ‫له‌پارێ��زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگاكه‌ نزیك ‌ه ‌‬ ‫ئاواره‌كانی سنور ‌‬ ‫‪ 22‬هه‌زارو ‪ 156‬خێزان ده‌بن‪.‬‬

‫ی نیو كاتژمێرێك ده‌چنه‌ ده‌ره‌و‌ه‬ ‫ماوه‌ ‌‬ ‫به‌مه‌به‌س��تی‌ ئه‌نجامدانی‌ چاالكییه‌ك‪،‬‬ ‫ی‬ ‫حه‌نانی‌ ته‌مه‌ن ‪ 19‬س��ااڵن‪،‬به‌هاوكاری ‌‬ ‫ی ئوستورالیه‌ك ‌ه له‌ماڵه‌ك ‌ه راده‌كات‌و‬ ‫ژن ‌‬ ‫ی عه‌ره‌ب‪ ،‬بۆماوه‌ی‌ شه‌وو‬ ‫ده‌چێت ‌ه ماڵێك ‌‬ ‫ێ‬ ‫رۆژێك ناخه‌وێت ب��ه‌رده‌وام جێگۆڕك ‌‬ ‫ده‌كات له‌م ماڵ بۆ ئه‌و ماڵ‪ ،‬تاده‌گات ‌ه‬ ‫ی توركیا ل�� ‌ه ‪ 10‬ماڵ‬ ‫ی س��نور ‌‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی هیچ‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆ ‌‬ ‫ی پێنابێت رێگه‌ی‌ چونه‌ناو‬ ‫ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێناده‌ن‪ ،‬دواجار په‌یوه‌ندی ‌‬ ‫توركیا ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كه‌سوكاره‌كه‌یه‌و‌ه ده‌كات‌و له‌رێگه‌ ‌‬ ‫كه‌س��ێكه‌وه‌ به‌بڕێ��ك پ��اره‌ ده‌برێت ‌ه‬ ‫توركی��او له‌وێش��ه‌وه‌ ده‌هێنرێته‌و‌ه بۆ‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫به‌اڵم چیرۆكی‌ خۆرزگاركردنی‌ س��ه‌نای‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 14‬ساڵ سه‌رنجڕاكێشتره‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫خوش��كه‌كه‌ی‌‪ ،‬چونكه‌ ئ��ه‌م نه‌ك هیچ‬ ‫كه‌س��ێك له‌ماڵه‌كه‌ یارمه‌تیی نه‌داوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك��و وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێ��ت‪" ،‬خێزانی‌‬ ‫پیاوه‌ س��عودیه‌كه‌ كه‌ عه‌ره‌ب بو‪ ،‬زۆر‬ ‫توندو خراپ مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵ ده‌كردم"‪.‬‬ ‫چه‌ند رۆژێك س��ه‌نا پیاوه‌ سعودیه‌كه‌‬ ‫نابینێ��ت له‌ماڵه‌وه‌‪ ،‬بۆی��ه‌ نیوه‌ڕۆیه‌ك‬ ‫هه‌واڵی‌ پیاوه‌كه‌ له‌ژنه‌كه‌ی‌ ده‌پرسێت؟‬ ‫ژنه‌كه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬پیاوه‌كه‌م چه‌ند رۆژێكه‌‬ ‫بۆ ش��ه‌ڕ چوه‌ت��ه‌ عێ��راق‌و به‌مزوانه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت��ه‌وه‌"‪ .‬ب��ه‌اڵم س��ه‌نا ئه‌م��ه‌‬

‫به‌ده‌رف��ه‌ت ده‌زانێت بۆئ��ه‌وه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌ربازبكات‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر ئ��ه‌و نیوه‌ڕۆی�� ‌ه س��ه‌نا هه‌لێك‬ ‫ده‌قۆزێت��ه‌وه‌و به‌كلیل ده‌رگای‌ ژوره‌و‌ه‬ ‫له‌س��ه‌ر ژنه‌ك ‌ه داده‌خات‌و ده‌چێته‌سه‌ر‬ ‫ش��ه‌قامێكی‌ س��ه‌ره‌كیی‌ نزیك ماڵه‌ك ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫كه‌ئێس��تاش نازانێت ئه‌و شوێن ‌ه كو ‌‬ ‫ی پاس��ێك ده‌بێت‌و‬ ‫بوه‌‪ ،‬له‌وێ‌ س��وار ‌‬ ‫به‌س��ه‌رهاته‌كه‌ی‌ ب��ۆ ش��ۆفێره‌ك ‌ه‬ ‫ی پێده‌دات‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌ڵێن ‌‬ ‫ك�� ‌ه یارمه‌تیی بدات بۆئ��ه‌وه‌ی‌ بیبات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌ڵه‌ب‪ ،‬له‌وێش��ه‌و‌ه ره‌وانه‌ ‌‬ ‫ش��ار ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌میش‬ ‫ی نزیك توركیا ‌‬ ‫سنور ‌‬ ‫به‌هه‌مانش��ێو‌ه له‌رێگه‌ی‌ كه‌سێكه‌وه‌و‬ ‫ی ‪ 5500‬دۆالر (‪ 55‬وه‌ره‌ق��ه‌)‬ ‫به‌ب��ڕ ‌‬ ‫ده‌هێنرێته‌وه‌ بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 3‬مانگ له‌ژێر ده‌س��ت ‌‬ ‫ئه‌وان نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫داع��ش مان��ه‌وه‌و‪ ،‬س��ه‌نا ‪‌ 4‬‬ ‫راب��ردو گه‌ڕای��ه‌وه‌و حه‌نانیش رۆژێك‬ ‫ی‬ ‫دواتر‪ ،‬ئێستا هه‌ردوكیان له‌چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫دایكی��ان‌و براكه‌یاندان ك ‌ه رۆژێك بێت‬ ‫به‌دیداری‌ یه‌كدی‌ شادببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌وكات ‌هی‌ ك ‌ه حه‌نان‌و سه‌نا به‌سه‌رهات ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیان بۆ ئاوێنه‌ ده‌گێڕایه‌وه‌‪ ،‬ده‌نگۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫هێرشكردن ‌ه سه‌ر شه‌نگال‌و رزگاركردن ‌‬ ‫ی ش��ه‌نگال له‌ده‌س��تی‌ داعش‬ ‫چی��ا ‌‬ ‫له‌الیه‌ن هێزی‌ پێش��مه‌رگه‌و‌ه باڵوبۆوه‌‪،‬‬ ‫له‌خۆشییدا هه‌ردوكیان چاوه‌كانیان پڕبو‬

‫له‌گریان‪ ،‬له‌و‌ه ده‌چو به‌حه‌س��ره‌ته‌و‌ه‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫چاوه‌ڕێب��ن بۆئه‌وه‌ی‌ جارێك�� ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی خۆی��ان‌و ژیانی‌ نو ‌‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ زێد ‌‬ ‫ده‌ستپێبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی له‌و‌ه‬ ‫مامی‌ ئه‌و دو كچ ‌ه ئێزدیی ‌ه باس ‌‬ ‫ی‬ ‫كرد كه‌ ئێستا له‌ناوچه‌یه‌كی‌ ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌خانویه‌كدا ده‌ژین ك ‌ه نه‌ئاوو‬ ‫ی الیه‌ن ‌ه‬ ‫نه‌ كاره‌ب��ای‌ هه‌یه‌‪ ،‬چاوه‌ڕێ�� ‌‬ ‫په‌یوه‌ندی��دار‌و حكومیه‌كان��ن به‌ڵك��و‬ ‫كه‌مێ��ك له‌و مه‌ینه‌تی ‌هی‌ سه‌رش��انیان‬ ‫سوك بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌م نی ‌ه ئێزدیه‌كان توش ‌‬ ‫ئه‌مه‌ جار ‌‬ ‫ی له‌وشێوه‌ی ‌ه ببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی تراژیدی ‌‬ ‫دۆخێك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڵك��و وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن‪ ،‬به‌درێژای ‌‬ ‫ی‬ ‫مێژو ئه‌م ‌ه (‪)73‬هه‌مین جاره‌ روبه‌رو ‌‬ ‫كاره‌ساتی‌ هاوشێوه‌ ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ��ی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێن ‌ه هێش��تا‬ ‫ی‬ ‫زیاتر ل�� ‌ه ‪ 3‬ه��ه‌زارو ‪ 500‬ژن‌و پیاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌كداران ‌‬ ‫ئێ��زدی‌ له‌ژێ��ر ده‌س��ت ‌‬ ‫ی‬ ‫داع��ش چاره‌نوس��یان به‌نادیاری�� ‌‬ ‫ماوه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئ��ه‌و پیاوو ژن‌و‬ ‫ی حه‌نان‌و سه‌ناش‬ ‫كچانه‌ی‌ كه‌هاوشێوه‌ ‌‬ ‫رزگاریانب��و‌ه ‪ 453‬كه‌س��ن ك��ه‌ له‌م‬ ‫ژماره‌یه‌ش ‪ 147‬منداڵ‌و ئه‌وانی‌ دیكه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ژن‌و پیاون‪ ،‬زۆرینه‌شیان له‌ناوچه‌كان ‌‬ ‫ته‌له‌عفه‌رو به‌عاج‌و باش��وری‌ شه‌نگال‌و‬ ‫حه‌مام عه‌لی‌‌و دێره‌لول‌و ره‌ققه‌و چه‌ند‬ ‫ی دیك ‌ه هه‌ڵهاتون‪.‬‬ ‫شوێنێك ‌‬

‫منداڵێكی ئاواره‌ ‌ی كامپی عه‌ربه‌ت‬ ‫خه‌ریك ‌ه چاوه‌كان ‌ی له‌ده‌ستده‌دات‬ ‫ئـا‪ :‬ئیحسان‬ ‫مێردمنداڵێكی ئاواره‌ له‌كامپی‬ ‫عه‌ربه‌ت ده‌ڵێت‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫به‌كارهێنانی‌ ده‌رمانێكه‌وه‌ "ئێستا‬ ‫خه‌ریكه‌ چاوم كوێر ده‌بێت"‪ .‬ئه‌و‬ ‫چیرۆكی‌ به‌سه‌رهاته‌كه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌‬ ‫باس ده‌كات‪" ،‬چاوم ئازاری‌ هه‌بوو‬ ‫سه‌ردانی بنكه‌ی‌ ته‌ندروستیی‬ ‫كامپه‌كه‌م كرد‪ ،‬ده‌رمانێكیان پێدام‪،‬‬ ‫ئێستا هه‌ردو چاوم سورهه‌ڵگه‌ڕاون‌و‬ ‫مه‌ترسییان له‌سه‌ره‌"‪.‬‬ ‫مێردمنداڵێك��ی ته‌م��ه‌ن ‪ 14‬س��اڵ‬ ‫به‌ناوی سه‌عید‪ ،‬چاوی ئازاری هه‌بوه‌‌و‬ ‫سه‌ردانی بنكه‌ی‌ ته‌ندروستیی كامپی‌‬ ‫ئاواره‌كان��ی‌ كردوه‌ له‌نزیك عه‌ربه‌ت‪،‬‬ ‫پزیش��كانی‌ بنكه‌ك��ه‌ ده‌رمانێ��ك‬ ‫(قه‌تره‌)یه‌كی‌ پێده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم دوای‌‬ ‫به‌كارهێنانی‌ هه‌ردو چاوی به‌ته‌واویی‌‬ ‫س��ور ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬به‌وته‌ی‌ خۆیش��ی‬ ‫كاتێ��ك به‌مه‌به‌س��تی‌ س��كااڵكردن‬ ‫س��ه‌ردانی بنكه‌ك��ه‌ی‌ كردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫پێیانوتوه‌ "بڕۆ بۆ نه‌خۆش��خانه‌كانی‬ ‫سلێمانی"‪.‬‬ ‫ب��را گه‌وره‌كه‌ی‌ س��ه‌عید به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یان��د‪" ،‬كاتێك رۆیش��تینه‌وه‌ بۆ‬ ‫بنك��ه‌ی‌ كامپه‌ك��ه‌‪ ،‬وتم��ان چاوی‌‬ ‫خه‌ریكه‌ كوێر ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم پێیانوتین‬ ‫به‌په‌له‌ بیبه‌ن بۆ نه‌خۆش��خانه‌كانی‌‬ ‫س��لێمانی‌‪ ،‬ئێمه‌ پاره‌مان له‌كوێ بو‬ ‫بچینه‌ نه‌خۆش��خانه‌كان؟ تكا ده‌كه‌م‬ ‫فریای براكه‌م بكه‌ون"‪.‬‬

‫به‌پێچه‌وان��ه‌ی‌ هاونش��ینه‌كانی‌ ناو‬ ‫كامپه‌ك��ه‌وه‌ كه‌ زۆرینه‌ی��ان خه‌می‬ ‫گه‌وره‌یان نان‌و ئاوو شوێنی گونجاوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و مێردمنداڵ��ه‌ خه‌می دۆزینه‌وه‌ی‌‬

‫چاره‌س��ه‌رێكی‌ به‌په‌له‌ی��ه‌ بۆ چاو‌ه‬ ‫س��ورهه‌ڵگه‌ڕاوه‌كه‌ی‌‪ ،‬ئ��ه‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"ناتوانم به‌باش��یی ته‌ماش��ابكه‌م‌و‬ ‫چاوێكم به‌ته‌واویی‌ نابینێت"‪.‬‬

‫پێیانوتین به‌په‌له‌ بیبه‌ن بۆ‬ ‫نه‌خۆشخانه‌كانی‌ سلێمانی‌‪ ،‬ئێمه‌ پاره‌مان‬ ‫له‌كوێ بو بچینه‌ نه‌خۆشخانه‌كان؟‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫"ئاره‌زوی کوشتنت ده‌كه‌م"‬

‫جه‌لالدێكی‌ به‌ڕه‌گه‌ز كوردی‌ داعش له‌ئاسایش ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫چیرۆكی‌ كوشتن ‌ی ‪ 70‬كه‌س به‌ده‌ستی‌ خۆ ‌ی ده‌گێڕێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫‪FoxNews‬‬

‫ی‬ ‫داوێن كه‌ كوردێكه‌و له‌ڕیزه‌كان ‌‬ ‫داعشدا دژ به‌كورد جه‌نگاوه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"په‌شیمانم"‪ ،‬عومه‌ریش دان به‌وه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند مانگێك ‌‬ ‫ده‌نێت كه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫كه‌مدا ‪ 70‬كه‌سی‌ كوشتوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫عوم��ه‌ر ك��ه‌ چه‌كدارێكی‌ پێش��و ‌‬ ‫ی ‪25‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ ناسراو به‌داعشه‌و ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ساڵه‌‪ ،‬باس له‌وه‌ ده‌كات ده‌یان كه‌س ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیان ‌‬ ‫ی واڵته‌كه‌ی‌‌و له‌خه‌ڵك ‌‬ ‫له‌هاواڵتیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چوه‌ت ‌ه ریزه‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كوشتوه‌ دوا ‌‬ ‫داعش��ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و له‌حوزه‌یرانی‌ رابردودا‬ ‫ی داعش هه‌اڵت��وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ریزه‌كان�� ‌‬ ‫له‌الیه‌ن ئاسایش��ه‌وه‌ ده‌س��تگیركراو‌ه‬ ‫له‌سلێمانی‪.‬‬ ‫ی په‌یامنێ��ری‌ فۆكس‬ ‫ی م��ه‌كا ‌‬ ‫هۆل ‌‬ ‫نی��وز چاوپێكه‌وتنی‌ له‌گ��ه‌ڵ‌ عومه‌رو‬ ‫ی تریش��دا كردوه‌ كه‌ چه‌ند‬ ‫چه‌كدارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خایان��دوه‌‪ ،‬پله‌دارێك ‌‬ ‫كاتژمێرێك�� ‌‬ ‫ئاس��ایش‌و وه‌رگێڕێكی��ش ئاماده‌بون‪،‬‬ ‫ئه‌م دو چه‌كداره‌ی‌ پێشوی‌ داعش به‌و‬ ‫مه‌رج��ه‌ چاوپێكه‌وتنه‌كه‌یان كردوه‌ ك ‌ه‬ ‫ناوه‌كانیان به‌ته‌واویی‌ ئاشكرا نه‌كرێت‌و‬ ‫ی راب��ردو ئ��ه‌م چاوپێكه‌وتن ‌ه‬ ‫هه‌فته‌ ‌‬ ‫له‌الیه‌ن "فۆكس نیوز"ه‌وه‌ باڵوكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫عوم��ه‌ر وت��ی‌ "داع��ش گونده‌ك ‌ه ‌‬ ‫داگیركردی��ن‌و زۆریان ب��ۆ هێنانین ك ‌ه‬ ‫ی ماوه‌یه‌ك‬ ‫به‌رگری��ی‌ لێبكه‌ی��ن‪ ،‬دوا ‌‬ ‫به‌منی��ان وت ك��ه‌ی‌ ده‌س��تده‌كه‌یت‬ ‫به‌به‌رگریی‌ كردن له‌خاكه‌كه‌ت؟"‪.‬‬ ‫ی "پێیانوتم یان ئ��ه‌م كار‌ه‬ ‫وتیش�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌یت یان ده‌تكوژی��ن‪ ،‬له‌به‌رچاو ‌‬ ‫خۆم بۆ ترس��اندنم چه‌ند كه‌س��ێكیان‬ ‫كوشت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫عوم��ه‌ر چ��وار په‌نج��ه‌ی‌ چه‌پ�� ‌‬ ‫ی ‪2009‬‬ ‫له‌ده‌س��تداوه‌و ده‌ڵێ��ت س��اڵ ‌‬ ‫له‌كاتی‌ كاركردندا وام لێبه‌سه‌رهاتوه‌‪.‬‬ ‫ی ئ��ه‌م گرفته‌وه‌‪،‬‬ ‫"خه‌ریكب��و به‌هۆ ‌‬ ‫له‌الیه‌ن داعش��ه‌كانه‌وه‌ بكوژرێم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواج��ار توانیم بۆیان بس��ه‌لمێنم ك ‌ه‬ ‫به‌ده‌سته‌ راس��تم ده‌توانم ته‌ق ‌ه بكه‌م‌و‬ ‫خه‌ڵك بكوژم"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نهێنی ‌‬ ‫عومه‌ر ئێس��تا له‌زیندانێك ‌‬ ‫ی یاسای‌ تیرۆر‬ ‫ی س��لێمانی‌ به‌پێ ‌‬ ‫شار ‌‬ ‫ماوه‌ی‌ س��زادانه‌ك ‌هی‌ به‌س��ه‌رده‌بات‪،‬‬ ‫ی له‌س��ێداره‌دان‬ ‫ئه‌و س��ه‌ره‌تا حوكم ‌‬ ‫درا‪ ،‬ب��ه‌اڵم دادوه‌ر حوكمه‌كه‌ی‌ بۆ كرد‬ ‫به‌زیندانی‌ تاهه‌تایی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫عوم��ه‌ر هه‌ندێكج��ار له‌كات�� ‌‬ ‫چاوپێكه‌وتنه‌كه‌یدا له‌گه‌ ‌ڵ فۆكس نیوز‬ ‫چ��ا ده‌خواته‌وه‌‪ ،‬بڕوای‌ ته‌واوی‌ به‌وه‌ی ‌ه‬

‫ی داعش��ه‌‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ی قوربانی ‌‬ ‫ك ‌ه خۆ ‌‬ ‫ده‌پاڕێت��ه‌وه‌ رێگه‌ی‌ ب��ده‌ن بچێت بۆ‬ ‫ی دژ به‌داعش‪.‬‬ ‫شه‌ڕ ‌‬ ‫ب��ه‌اڵم قوربانیی�� ‌ه یان ن��ا‪ ،‬عومه‌ر‬ ‫جه‌لالدی‌ داعش بوه‌و ئه‌وه‌ی‌ راگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫ی زۆری‌ بۆ داعش كوشتوه‌"‪،‬‬ ‫"خه‌ڵكێك ‌‬ ‫ك��ه‌ ده‌یانژمێرێت ده‌گه‌ن�� ‌ه ‪ 70‬كوژراو‬ ‫ی چه‌ند مانگێكدا‪ ،‬باس له‌وه‌ش‬ ‫له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات ك��ه‌ قوربانیه‌كان��ی‌ له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫فیشه‌ك پێو‌ه نانه‌وه‌ كوشتوه‌‪.‬‬ ‫"چۆن خه‌ڵكت ده‌كوشت؟"‬ ‫"به‌كاڵش��ینكۆف‌و چه‌ك��ی‌ گ��ه‌ور‌ه‬ ‫ده‌مكوش��تن"‪ ،‬هۆكاری‌ كوشتنی‌ ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی ش��یكرده‌وه‌‪ ،‬ئ��ه‌و وت ‌‬ ‫كه‌سانه‌ش�� ‌‬ ‫ی ناش��یرینیان‬ ‫"چونك ‌ه جوێن‌و قس��ه‌ ‌‬ ‫به‌عایشه‌ ده‌وت‌و مزگه‌وتیان ده‌سوتاند‪،‬‬ ‫من ئه‌وانه‌م ده‌كوشت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب��ه‌ر ئ��ه‌م هه‌مو كوش��تار‌ه‬ ‫زۆره‌ش��دا ك�� ‌ه ئه‌نجامی��داوه‌‪ ،‬هی��چ‬ ‫ی گه‌وره‌ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫خه‌اڵت‌و پاداش��تێك ‌‬ ‫س��ه‌ركرده‌كانی داعش��ه‌و‌ه نه‌ك��راوه‌و‬ ‫وه‌رنه‌گرتوه‌‪.‬‬

‫كاتێك ك ‌ه پرسیارم لێكرد ئایا هه‌ست هه‌مو ژیانیان له‌زینداندا به‌سه‌ربه‌رن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫عومه‌ر باس له‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی "ئه‌و‬ ‫به‌په‌شیمانیی‌ ده‌كه‌یت؟ ئه‌و وت ‌‬ ‫ی رزگاری‌ بێت چوه‌ت ‌ه‬ ‫ی ئه‌نجاممداوه‌ به‌خواس��تی‌ خۆم له‌ده‌ست ژنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫كاره‌ ‌‬ ‫پاڵ‌ داعش‪ ،‬ئه‌و ئام��اژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ی نه‌خ��ۆش بوه‌و نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫ی ك ‌ه ژنه‌كه‌ ‌‬ ‫عومه‌رو سه‌دان تیرۆریستی‌ پێشو ‌‬ ‫ی "كاتێك ك ‌ه‬ ‫داع��ش‌و ئه‌وانه‌ی‌ ك ‌ه هه‌اڵتون‪ ،‬له‌الیه‌ن منداڵ��ی‌ ببێت‪ ،‬ئه‌و وت�� ‌‬ ‫ئاسایش��ه‌و‌ه ی��ان ده‌س��تگیركراون ده‌س��تم‌ به‌كار كرد له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و گروپ ‌ه‬ ‫ی هاوسه‌ره‌كه‌ش ‌م‬ ‫ی تیرۆریستییه‌ خه‌رجی ‌‬ ‫ی��ان به‌دوایان��دا ده‌گه‌ڕێ��ن‪ ،‬نهێن�� ‌‬ ‫ی دابینكردوه‌"‪.‬‬ ‫ی ئه‌وانی��ش یارمه‌تییه‌ك ‌‬ ‫دركاندنه‌كان ‌‬ ‫عومه‌ر وت��ی‌ "له‌تاو داع��ش به‌ره‌و‬ ‫ی‬ ‫زۆری به‌پێشمه‌رگه‌كان كردو‌ه له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫كوردستان هه‌اڵتوم‌ تا كارێك بدۆزمه‌وه‌‪،‬‬ ‫دژ به‌داعش‪.‬‬ ‫ی حوزه‌یران��دا له‌الیه‌ن‬ ‫ی ك��ورد ده‌ڵێ��ن‪ ،‬ئه‌م ب��ه‌اڵم ل��ه‌‪‌ 8‬‬ ‫به‌رپرس��ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پۆلیسه‌و‌ه ده‌ستگیركراوم‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی یاس��ا ‌‬ ‫ده‌س��تگیركراوانه‌ به‌پێ�� ‌‬ ‫ی خاچی‌ سور ئاسایش زانیاریی‌ له‌سه‌رم هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی‌‌و به‌چاودێری ‌‬ ‫ی به‌كاف��ر‬ ‫عوم��ه‌ر ئه‌مه‌ریكیه‌كان�� ‌‬ ‫زیندانییكراون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خۆش�� ‌‬ ‫ی ئاس��ایش ك ‌ه ناوده‌ب��ردو دوژمنایه‌ت�� ‌‬ ‫یه‌كێك له‌به‌رپرس��ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژئ��اواو ئه‌وروپ ‌‬ ‫ی به‌رامب��ه‌ر به‌ژنان ‌‬ ‫ل��ه‌م چاوپێكه‌وتن��ه‌دا ئاماده‌بو‪ ،‬وت ‌‬ ‫ی ئه‌م نه‌ده‌شارده‌وه‌‪.‬‬ ‫ی زۆرمان به‌هۆ ‌‬ ‫"به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫پرس��یارم لێكرد ك ‌ه "من په‌یامنێر ‌‬ ‫تیرۆریستانه‌وه‌ ده‌ستكه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫ی رۆژئاواییم ئه‌گه‌ر‬ ‫ی فۆكس نیوز ژنێك�� ‌‬ ‫عومه‌رو زۆرێك له‌م تیرۆریس��تانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌م شێوه‌ی ‌ه له‌و سه‌ر جاده‌ی ‌ه بمبین ‌‬ ‫ی داعش تۆمه‌تبارن به‌كوشتن ‌‬ ‫پێش��و ‌‬ ‫خه‌ڵكێك��ی‌ زۆر‌و چ��اوه‌ڕوان ده‌كرێت چی‌ ده‌كه‌ی‌؟"‪.‬‬

‫وت��ی‌ "داوات لێده‌ك��ه‌م‪ ،‬ببی��ت‬ ‫به‌مس��وڵمان‪ ،‬ئه‌گ��ه‌ر نه‌ب��ی‌ وازت‬ ‫ی‬ ‫لێده‌هێنم"‪ .‬به‌اڵم زۆرم لێكرد ك ‌ه قس ‌ه ‌‬ ‫ی "داوات‬ ‫ی بكات‪ ،‬ئه‌مجاره‌ی��ان وت ‌‬ ‫دڵ ‌‬ ‫لێده‌ك��ه‌م ببیت به‌مس��وڵمان‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌بیت ئاره‌زو ده‌كه‌م بتكوژم"!‬ ‫ی‬ ‫عوم��ه‌ر یه‌كێك ‌ه ل��ه‌و دو چه‌كدار‌ه ‌‬ ‫ك��ه‬ ‫پێش��وی‌ ده‌وڵه‌ت��ی‌ ئیس�ل�امیی‌ ‌‌‬ ‫له‌ئاس��ایش قس��ه‌یان بۆ فۆكس نیوز‬ ‫ی دوه‌میان ن��اوی‌ داوێنه‌و‬ ‫ك��رد‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تۆڕ ‌‬ ‫ی ‪ 19‬س��اڵه‌‪ ،‬ئه‌و به‌هۆ ‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی‌ فه‌یسبوكه‌وه‌ چوه‌ت ‌ه پا ‌ڵ‬ ‫داعش‪.‬‬ ‫داوێن ك ‌ه ‪ 20‬رۆژ له‌ناو داعشدا بوه‌‌و‬ ‫دو مانگ له‌مه‌وبه‌ر له‌الیه‌ن ئاسایشه‌و‌ه‬ ‫ده‌س��تگیركراوه‌‪ ،‬په‌ش��یمانه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"هیچ كه‌سێكم نه‌كوش��توه‌و كه‌سیشم‬ ‫نه‌بینیو‌ه به‌به‌رچاوم��ه‌و‌ه كوژرابێت"‪،‬‬ ‫ی‬ ‫پێش��یوای ‌ه كه‌ "چه‌كداران��ی‌ ده‌وڵه‌ ‌‬ ‫ی ناسراو به‌داعش به‌ربه‌ریین"‪.‬‬ ‫ئیسالمی ‌‬

‫به‌كاڵشینكۆف‌و‬ ‫ی گه‌ور‌ه‬ ‫چه‌ك ‌‬ ‫ده‌مكوشتن‬ ‫چونكه‌ جوێن‌و‬ ‫قس ‌هی‌ ناشیرینیان‬ ‫به‌عایشه‌ ده‌وت‬

‫نەخشەیەک بۆ دامەزراندنی سوپای پێشمەرگەی کوردستان‬

‫پێشنیارێکی کراوە‬ ‫بۆ بەر دیدی بەڕێزان‪:‬‬ ‫سەرۆکایەتی هەرێمی‬ ‫کوردستان‬ ‫ئەنجومەنی وەزیران‬ ‫پەرلەمانی کوردستان‬ ‫جەماوەری کوردستان‬ ‫***‬ ‫پارێزەر کامیل ژیر‬ ‫مەترس��یدارترین دی��اردە ب��ۆ‬ ‫قەوارەیەک��ی سیاس��یی وەک هەرێمی‬ ‫کوردس��تان‪ ،‬نەبون��ی س��وپایەکی‬ ‫یەکگرت��وی حکومەت��ی هەرێم‌و بونی‬ ‫دو س��وپای حزبیی وەک ئەوەی ئێستا‬ ‫بە (‪70‬و‪)80‬ی پێش��مەرگە ناوئەبرێن!‬ ‫راس��تە ئەم دو سوپایە لەبارودۆخێکی‬ ‫نائاس��اییدا دروس��تبون‪ ،‬ب��ەاڵم نابێ‬ ‫تا س��ەر بەردەوامبن‪ .‬ئەگ��ەر لەڕێی‬ ‫رێکكەوتنێکەوە یەکنەخران‪ ،‬ئەبێ بیر‬ ‫لەرێگایەک��ی تر بکرێتەوە‪ .‬جگە لەوە‪،‬‬ ‫نەتەوەیەک��ی دیل‌و ژێردەس��ەی وەک‬ ‫کورد کە بەدرێژای��ی مێژوەکەی لەژێر‬ ‫هەڕەش��ەی لەناوبردندا ب��وەو ئەبێ‪،‬‬ ‫پێویس��تە هەمو تاکەکانی‪ ،‬نێرو مێ‪،‬‬

‫مەش��قپێکراوی س��ەربازیی‌و شارەزای‬ ‫بەکارهێنان��ی چەک ب��ن‌و بەگیانێکی‬ ‫نەتەوەییانە پەروەردە بکرێن‪.‬‬ ‫بۆ ئەو مەبەس��تە‪ ،‬کورتەی پرۆژەو‬ ‫رەشنوسی یاس��ایەک پێشنیار ئەکەین‬ ‫وەک نەخش��ەیەک ب��ۆ دامەزراندن��ی‬ ‫سوپایەکی نیشتمانیی‌و مەشقپێکردنی‬ ‫گەنجانی هەردو رەگەزی نێرو مێی کورد‬ ‫کە بەرەبەرە هەم��و تاکەکانی کۆمەڵ‬ ‫ئەگرێتەوەو یاساکەش ناوئەنرێ (یاسای‬ ‫سوپای پێشمەرگەی کوردستان) بەپێی‬ ‫ئەم مادانەی خوارەوە ‪:‬‬ ‫م‪ :١-‬پێویستە لەسەر هەمو گەنجێک‪،‬‬ ‫نێر یا مێ‪ ،‬کە ‪ ١٨‬س��اڵ تەمەن تەواو‬ ‫ئەکات‪ ،‬بەش��داریی خولێکی مەش��قی‬ ‫س��ەربازیی‌و فێربون��ی بەکارهێنان��ی‬ ‫چەکی جەنگ بکات بۆ ماوەی ‪ ٣‬مانگ‬ ‫ک��ە بریتیی��ە لەمانگەکان��ی تەمموزو‬ ‫ئاب‌و ئەیلولی هەمو س��اڵێک لەیەکێک‬ ‫لەنزیکترین بنکەی پۆلیسی گەڕەکەکەی‬ ‫یا گوندەکەی یا هەر بنکەیەکی تر‪.‬‬ ‫م‪ :٢-‬دوای تەواوبون��ی خولەک��ە‪،‬‬ ‫ئ��ەو بنکەیە ناس��نامەیەک ئەدات بەو‬ ‫کەسانەی لەخولەکەدا سەرکەوتو ئەبن‪.‬‬ ‫ئەوانەی س��ەرکەوتو نابن‪ ،‬بۆیان هەیە‬ ‫س��اڵەکانی ئایندە بەشداریی خولی تر‬ ‫بکەن تا سەرئەکەون‪.‬‬

‫پێویستە لەسەر هەمو گەنجێک‪ ،‬نێر یا مێ‪ ،‬کە ‪١٨‬‬ ‫ساڵ تەمەن تەواو ئەکات‪ ،‬بەشداریی خولێکی مەشقی‬ ‫سەربازیی‌و فێربونی بەکارهێنانی چەکی جەنگ بکات‬ ‫م‪ :٣-‬لەدوای دەرچونی ئەم یاسایەوە‪،‬‬ ‫ئام��اژە بۆ کراوان لە م‪١-‬ی س��ەرەوە‬ ‫لەهەمو مافێکی شارس��تانیی بێبەش‬ ‫ئەبن وەک مافی خوێندن‪ ،‬دامەزراندن‪،‬‬ ‫مڵکداریی‪ ،‬ش��ۆڤێریی‪ ،‬هاوسەرگیریی‬ ‫و هتد ئەگەر خاوەنی ئەو ناس��نامەیە‬ ‫نەبن کە لەبنکەی مەش��قپێکردنەکەوە‬ ‫ئەیاندرێتێ بەپێی نمونەیەکی وەکیەک‬ ‫ک��ە وەزارەت��ی پێش��مەرگە بڕیاری‬ ‫لەسەرئەداو ئەینێرێ بۆ بنکەکان‪.‬‬ ‫م‪ :٤-‬ئەم یاس��ایە ئەوانە ناگرێتەوە‬ ‫کە ئێس��تا پێش��مەرگەن یا پۆلیسن‪.‬‬ ‫ئەوان��ەش ناگرێت��ەوە ک��ە توان��ای‬ ‫جەس��تەییان نیە بۆ بەش��داریی لەو‬ ‫خولەدا بەراپۆرتی لیژنەیەکی پزیشکیی‬ ‫کە ئاراستەی هەر بنکەیەکی پۆلیسیی‬

‫ئ��ەکات‌و ئ��ەو بنکەیەش ناس��نامەی‬ ‫تایبەتیی بۆ ئەکات‪.‬‬ ‫م‪ :٥-‬ه��ەر س��ەرکەوتویەک ل��ەو‬ ‫خوالنەدا ب��ۆی هەیە داواب��کا بچێتە‬ ‫س��وپای پێش��مەرگەی کوردس��تانی‬ ‫پێشنیارکراوەوە لەم رێگایانەوە‪:‬‬ ‫‌‌‪ :١‬کۆلێجی ئەفس��ەران ‪ ٤‬ساڵ بۆ‬ ‫ئەوانەی بڕوانامەی ئامادەییان هەیە یا‬ ‫هەر بڕوانامەیەکی هاوشان بەئامادەیی‪.‬‬ ‫کۆلێجی پزیش��کیی سەربازیی ‪ ٥‬ساڵ‬ ‫بۆ دەرچوانی ئامادەیی بەشی زانستیی‬ ‫بەپێ��ی ئ��ەو نمران��ەی بۆ س��کوڵی‬ ‫پزیشکیی زانکۆکانی کوردستان دیاری‬ ‫ئەکرێ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬پەیمانگ��ەی یاوەر ئەفس��ەران‬ ‫(نائیب زابت) ‪ ٣‬س��اڵ ب��ۆ ئەوانەی‬

‫بڕوانامەی ناوەندییان هەیە‪.‬‬ ‫ت‪ :‬خولی پلەدار ‪ ١‬ساڵ بۆ ئەوانەی‬ ‫دەرچوانی شەشی بنەڕەتیین‪.‬‬ ‫ج‪ :‬خول��ی س��ەربازیی ‪ ٦‬مانگ بۆ‬ ‫ئەوانەی هیچ بڕوانامەیەکیان نیە‪.‬‬ ‫هەم��و ئ��ەو توانایانە ش��ەرەفی‬ ‫پێشمەرگایەتییان پێئەبەخشرێت‪.‬‬ ‫م‪ :٦-‬ئەو توانایانەی م‪ ٥-‬وابەس��تە‬ ‫ئەب��ن بەوەزارەت��ی پێش��مەرگەوەو‬ ‫وەزارەت رێ��کاری کارگێڕیی‌و دارایی‌و‬ ‫یاسایی‌و فەوجەکانیان بۆ دیاری ئەکا‪.‬‬ ‫هەروەها وەزارەت مامۆس��تاو راهێنەر‬ ‫لەکۆلێجە سەربازییەکان‌و لەهێزەکانی‬ ‫ئێستای پێش��مەرگەوە تەنسیب ئەکا‬ ‫بۆ مەشق‌و راهێنانی تواناکانی م‪ ٥-‬ی‬ ‫سەرەوە‪.‬‬ ‫م‪ :٧-‬وەزارەت ب��ۆ ه��ەر س��اڵێک‬ ‫ژمارەی تواناکانی م‪ ٥-‬بەپێی پێویست‬ ‫دیاری ئەکات‪.‬‬ ‫م‪ :٨-‬م��اوەی راژەو خانەنش��ینیی‌و‬ ‫ب��ڕی موچ��ەو پاداش��ت‌و ئافەری��ن‌و‬ ‫پلەبەرزکردن��ەوەو س��زادان‌و ه��ەر‬ ‫رێکارێکی پێویست‪ ،‬بەیاسای تر دیاری‬ ‫ئەکرێت‪.‬‬ ‫م‪ :٩-‬سوپای پێشمەرگەی کوردستان‬ ‫لەوەزی��رەوە ت��ا هەم��و ئەندامان��ی‬ ‫س��وپاکە ئەبێ دورب��ن لەپەیوەندیی‬

‫پارتایەتییەوە‪.‬‬ ‫***‬ ‫بەوجۆرە‪ ،‬ئەگەر ئەم پرۆژەیە بخرێتە‬ ‫ب��واری جێبەجێکردن��ەوە‪ ،‬حکومەتی‬ ‫هەرێم ئەبێ بەخاوەنی س��وپای خۆی‬ ‫وەک دەوڵەتانی تر‪ ،‬مەترس��یی شەڕی‬ ‫ناوخۆ نامێن��ێ‪ ،‬هەمو نەوەکانی خوار‬ ‫‪ ١٨‬ساڵیمان‪ ،‬بەرەبەرە‪ ،‬ئەبنە شارەزا‬ ‫لەبەکارهێنانی چەکداو لەکاتی پێویستدا‬ ‫چەکدارئەکرێ��ن‌و ئەبنە پش��تیوانیی‬ ‫س��وپای پێش��مەرگەی کوردس��تان‌و‬ ‫بەرگری��کار لەماڵ‌و نیش��تمانی خۆیان‬ ‫کە ئەمە بۆ کوردی س��تەمدیدە ئەبێتە‬ ‫رێگ��ر لەمەترس��یی ئەنفالێک��ی ترو‬ ‫دوبارەنەبون��ەوەی ش��ەنگاڵێکی تر‪.‬‬ ‫با وانەیەک لەکۆبانێی خۆڕاگریش��ەوە‬ ‫وەربگرین‪ .‬با جارێکی تر پشت نەکەینە‬ ‫دوژمن‪ .‬بەرگریی لەنەتەوەو نیشتیمان‬ ‫ئەرکی هەمو تاکێک��ی کۆمەڵە بەپێی‬ ‫توانای��ان‪ .‬پێش��مەرگە قارەمانەکانی‬ ‫ئێستاش��مان لەگ��ەڵ هەڵکش��انی‬ ‫تەمەنیاندا‪ ،‬لەبەرەوە خانەنشین ئەبن‌و‬ ‫ئەرکەکانی��ان ئەس��پێرن بەنەوەکانی‬ ‫دوای خۆی��ان‪ ،‬ئەوانەی ئەو یاس��ایە‬ ‫ئەیانگرێتەوە‪.‬‬ ‫بەهی��وام بیرمەندان‌و ش��ارەزایانی‬ ‫بەڕێز‪ ،‬نەخشەکە دەوڵەمەندتر بکەن‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )458‬سێشه‌ممه‌ ‪2014/12/23‬‬

‫‪19‬‬

‫توندڕه‌وی ئایدیۆلۆژیا له‌ژێر دروشمی پاراستنی مافی ژناندا‬

‫عومه‌ر عه‌لی محه‌مه‌د‬ ‫پ��اش ئ��ه‌وه‌ی‌ ده‌س��ه‌اڵتدارانی‌ كانتۆنی‌‬ ‫جه‌زی��ره‌‪ ،‬په‌یامێكیان ده‌رك��رد له‌ژێر ناو ‌ی‬ ‫پاراس��تنی‌ مافه‌كان��ی‌ ژنان‌و تیای��دا هه‌مو‬ ‫ئه‌حكامه‌كان��ی‌ ش��ه‌ریعه‌تی‌ ئیس��ل�امیان‬ ‫له‌یاس��اكانی‌ ب��اری‌ كه‌س��ێتیدا ده‌رهێن��ا‪،‬‬ ‫ئه‌ویش به‌پاساوی‌ پاراستنی‌ مافه‌كانی‌ ژنان‌و‬ ‫رزگاركردن��ی‌ ژن له‌كۆت‌و پێوه‌ن��دی‌ ئاین‌و‬ ‫رزگارك��ردن بۆ دنیای‌ مه‌ده‌ن��ی‌‌و ئازاد‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌س��ته‌ش له‌خاڵ��ی‌ ‪ 12‬دا ده‌ڵێت‬ ‫"ده‌بێ��ت زه‌واج به‌ش��ێوه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌ ئه‌نجام‬ ‫بدرێ��ت"‪ ,‬له‌خاڵ��ی‌ ‪ 10‬دا ماره‌یی‌ ناهێڵێت‌و‬ ‫له‌خاڵ��ی‌ ‪ 15‬دا میرات��ی‌ ده‌كاته‌ یه‌كس��انی‌‬ ‫له‌نێوان ژن‌و پیاودا‪ ،‬راس��ته‌ به‌ش��ێكی‌ زۆر‬ ‫له‌خاڵه‌كان شتی‌ باشن‌و له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ژنانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ��ه‌ی‌ كوردی��دان‌و له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا‬ ‫ئیس��ل�امیش هی��چ نكۆڵیه‌كی‌ نیی��ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جێگ��ه‌ی‌ سه‌رس��وڕمانه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئایا له‌م زه‌مه‌نی‌ كران��ه‌وه‌و به‌جیهانی‌ بون‌و‬ ‫كۆتایی‌ ئایدۆلۆژیه‌دا بۆچی‌ هه‌تا ئێس��تاش‬

‫رابه‌رانی‌ سیاس��یی‌ په‌یه‌ده‌ به‌م شێوه‌یه‌ بیر‬ ‫ده‌كه‌ن��ه‌وه‌و چۆن رازی‌ بون كه‌ هه‌ندێك له‌و‬ ‫به‌ندانه‌ راس��ته‌وخۆ ده‌رگیربونه‌ له‌گه‌ڵ‌ دین‬ ‫چۆن كردیانه‌ پاس��او به‌پاساوی‌ ئازادكردنی‌‬ ‫ژن بڕیاریان له‌سه‌ر دا‪.‬‬ ‫دكت��ۆر عه‌ل��ی‌ ش��ه‌ریعه‌تی‌ له‌وته‌یه‌كیدا‬ ‫ده‌ڵێ��ت "ئه‌گ��ه‌ر بزانی��ن ل��ه‌چ زه‌مه‌نێكدا‬ ‫ده‌ژین‪ ،‬ئه‌وه‌ نیوه‌ی‌‌وه‌اڵمی‌ پرس��یاره‌كانمان‬ ‫داوه‌ت��ه‌وه‌"‪ ،‬ب��ه‌اڵم به‌رپرس��انی‌ په‌یه‌ده‌ش‬ ‫له‌كانتۆن��ی‌ جه‌زیره‌ ده‌بوایه‌ بزانن ئه‌وان له‌چ‬ ‫زه‌مه‌نێك��دا ده‌ژین‌و ده‌بێت چۆن سیاس��ه‌ن‬ ‫بك��ه‌ن‌و مامه‌ڵه‌ش له‌گه‌ڵ‌ ئای��ن‌و كلتور له‌م‬ ‫زه‌مه‌نی‌ به‌جیهانی‌ بونه‌دا ده‌بێت چۆن بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر س��ه‌یری‌ چه‌ن��د خاڵێكیان بكه‌ین له‌و‬ ‫بنه‌مایانه‌ ده‌بینین كه‌ دین به‌یه‌كجاری‌ ده‌كاته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ سیاس��ه‌ت‌و كۆمه‌ڵ��گاو ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌بواری‌ یاس��اكانی‌ باری‌ كه‌سێتیش��دا هیچ‬ ‫پێگه‌یه‌كی‌ بۆ ناهێڵێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌‬ ‫كه‌ له‌هه‌م��و جیهان��ی‌ ئیس��ل�امیدا كه‌ ئه‌و‬ ‫هه‌مو ده‌س��ه‌اڵتداره‌ عه‌لمانی��ه‌ توندڕه‌وه‌ی‌‬ ‫تێدای��ه‌‪ .‬تائێس��تا جورئه‌تی��ان نه‌ك��ردوه‌‬ ‫هه‌نگاوی‌ ل��ه‌و ش��ێوه‌یه‌ بنێن‪‌،‬واته‌ به‌هه‌مو‬ ‫ش��ێوه‌یه‌ك دژایه‌تی‌ ئیس��ل�امی‌‌و ئیس��ل�امی‌‬ ‫سیاس��یی‌‌و فیك��ری‌ دینیان ك��ردوه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫نه‌هاتون له‌یاساكانی‌ باری‌ كه‌سێتیدا ئیسالم‬ ‫بكه‌نه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬چونك��ه‌ ئه‌مه‌یان به‌كارێكی‌‬ ‫مه‌ترسیدار زانیوه‌‪ .‬چونكه‌ ئه‌و بواره‌ بوارێكی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و بوارێكی‌ سیاسیی‌ نییه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫تۆ بته‌وێ‌ عه‌لمانیانه‌ش بی��ر بكه‌یته‌وه‌ ئه‌و‬ ‫بواره‌ په‌یوه‌ن��دی‌ به‌ژیانی‌ تاكه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌و‬

‫هه‌رتاك��ه‌ش ئازاده‌ بۆخۆی‌ ك��ه‌ چۆن ژیانی‌‬ ‫خێ��زان‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌ب��ات به‌ڕێوه‌‪‌،‬وات ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌س��ه‌ر بنه‌مای‌ دیموكراس��یش بێت‬ ‫ده‌بێت ئ��ه‌و ئازادیه‌ ب��ده‌ن به‌خه‌ڵك كه‌ چ‬ ‫جۆره‌ یاس��ایه‌كی‌ باری‌ كه‌سێتیان قبوله‌نه‌ك‬ ‫له‌س��ه‌ره‌وه‌ به‌زۆر به‌س��ه‌ریاندا بسه‌پێنیت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌س��ه‌اڵتدارانی‌ كانتۆنی‌ جه‌زیره‌ به‌بێ‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ رای‌ خه‌ڵك دێن كۆمه‌له‌یاسایه‌ك‬ ‫كه‌ له‌الی��ه‌ن نوخبه‌یه‌كه‌وه‌ ده‌ركراوه‌ ده‌كه‌نه‌‬ ‫یاس��او ده‌یانه‌وێ��ت له‌دادگاكانیان��دا كاری‌‬ ‫پێ‌ بك��ه‌ن‪ .‬ئه‌م��ه‌ له‌كاتێكدایه‌ ك��ه‌ ئه‌وان‬ ‫ته‌نه��ا ش��ه‌رعیه‌تی‌ شۆڕش��گێڕیان هه‌یه‌و‬ ‫ش��ه‌رعیه‌تی‌ هه‌ڵبژاردن‌و دیموكراسیان نییه‌‪،‬‬ ‫هه‌ت��ا به‌ناوی‌ خه‌ڵك��ه‌وه‌ یاس��ا ده‌ربكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌م ش��ێوازه‌ی‌ كه‌ به‌رپرس��انی‌ په‌یه‌ده‌ له‌و‬ ‫كانتۆنه‌دا په‌نایان بۆ بردوه‌‪ ،‬زیانێكی‌ گه‌وره‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێته‌ كێش��ه‌ی‌ كورد له‌رۆژئاواو ده‌یان‬ ‫پرسیار له‌سه‌ری‌ دروست ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ نه‌ك‬ ‫له‌الیه‌ن خه‌ڵكی‌ موس��ڵمانه‌وه‌ به‌ڵكو له‌الیه‌ن‬ ‫نامس��وڵمانێكی‌ ئه‌كادیمی‌ مرۆڤ دۆس��ت‌و‬ ‫دیموكراسیخوازیش��ه‌وه‌ ب��ه‌ره‌و روی‌ هه‌مان‬ ‫ره‌خن��ه‌ ده‌بنه‌وه‌‪ .‬چونكه‌ ل��ه‌م زه‌مه‌نه‌دا كه‌‬ ‫زه‌مه‌نی‌ كرانه‌وه‌و ئه‌ودیوی‌ ئایدۆلۆژیایه‌‌وه‌ك‬ ‫دژی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئای��ن بكرێته‌ ئاتیدیۆلۆژیا‪،‬‬ ‫به‌اڵم خۆشی‌ ناكاته‌ ئایدیۆلۆژیایه‌ك بۆ كردنه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ دین له‌كایه‌كانی‌ ژیان‪.‬‬ ‫به‌ڵك��و مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گ��ه‌ڵ‌ ئاینیش دا‌وه‌ك‬ ‫بژارده‌یه‌ك ده‌بێت بۆ چاكسازی‌‌و لێبورده‌یی‌‌و‬ ‫ئاسایشی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ده‌رونی‌‌و به‌هێزكردنی‌‬ ‫س��ایكۆلۆژیاو رۆح��ی‌ مه‌عن��ه‌وی‌ تاكه‌كان‬

‫له‌به‌رده‌م گرفت‌و نه‌هامه‌تیه‌كانی‌ ژیان له‌ژێر‬ ‫س��ایه‌ی‌ مۆدێرن��ه‌دا‪ .‬له‌كاتێكدا ك��ه‌ ئه‌وان‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كه‌یاندا چه‌ندان ره‌خنه‌ له‌ئیسالم‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانیش‌وه‌ك ئایدیۆلۆژیایه‌كی‌‬ ‫تون��دڕه‌و خۆیان نمایش ده‌ك��ه‌ن‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫بچوكتری��ن پێگه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیش ناهێڵنه‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌ دین تیایدا رۆڵی‌ هه‌بێت‪ .‬ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی‌‬ ‫ئه‌م گروپه‌ نواندویانه‌‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ده‌یان‬ ‫س��اڵی‌ ده‌س��ه‌اڵتی‌ چه‌پ‌و كۆمۆنیسته‌كان‬ ‫له‌واڵتان��ی‌ رۆژهه‌اڵت‌و ده‌س��ه‌اڵته‌ عه‌لمانیه‌‬ ‫چه‌په‌كانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‪ ،‬كه‌ هه‌وڵی‌‬ ‫ئ��ه‌وه‌ ده‌ده‌ن هه‌مو نات��ه‌واوی‌‌و گرفت‌و بێ‌‬ ‫مافیه‌كان بده‌نه‌ پاڵ‌ ئیسالم‌و به‌مه‌ش خۆیان‬ ‫بێب��ه‌ری‌ بك��ه‌ن له‌هه‌مو ئ��ه‌و ناعه‌داله‌تی‌‌و‬ ‫تاك��ڕه‌وی‌‌و عه‌س��كه‌رتاری‌‌و گه‌نده‌ڵیه‌ی‌ كه‌‬ ‫رژێمه‌ عه‌لمانیه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس��ت‬ ‫دژ به‌گه‌له‌كان��ی‌ خۆی��ان ئه‌نجامیان��داوه‌و‬ ‫له‌ئێستاش��دا ك��ه‌ زه‌مه‌ن��ی‌ دوای‌ به‌هاری‌‬ ‫عه‌ره‌بیی��ه‌‌و چه‌پ‌و عه‌لمانی‌‌و ماركس��یه‌كان‬ ‫هه‌مویان بونه‌ پشتیوانی‌ كوده‌تای‌ سه‌ربازیی‌‌و‬ ‫خۆس��ه‌پاندن‌و نه‌هێش��تنی‌ دیموكراس��ی‌‌و‬ ‫ش��ه‌رعیه‌تی‌ هه‌ڵب��ژاردن‪ ،‬له‌كاتێك��دا ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌زمونی‌ عه‌لمانی‌‌و چه‌په‌كانه‌‪ ،‬ئێس��تا دێن‬ ‫هه‌مو كه‌م‌و كوڕی��ه‌كان ده‌ده‌نه‌وه‌ پاڵ‌ ئاین‌و‬ ‫خۆی��ان ب��ێ‌ ب��ه‌ری‌ ده‌ك��ه‌ن له‌تاوانه‌كانی‌‬ ‫خۆیان‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ��ه‌وه‌ ئه‌و هه‌ڵوێس��ته‌ی‌ ئه‌وان له‌م‬ ‫كات��ه‌دا ك��ه‌ هه‌ڵق��واڵوی‌ ئایدیۆلۆژیایه‌كی‌‬ ‫تایبه‌ت��ه‌و هه‌رب��ه‌و نه‌فه‌س��ه‌ ئایدیۆلۆژی��ه‌‬ ‫ده‌یانه‌وێ��ت مامه‌له‌له‌گ��ه‌ڵ‌ كولت��ورو ئاینی‌‬

‫خه‌ڵك��ی‌ كوردس��تاندا بكه‌ن ش��تێكی‌ نوێ‌ نیشتمانیه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رئ��ه‌وه‌ ل��ه‌م كات��ه‌دا كانتۆنه‌كان�� ‌ی‬ ‫نییه‌و ئه‌زمونێكی‌ تازه‌ نیی��ه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫به‌ڵك��و دوب��اره‌ كردن��ه‌وه‌ی‌ ئه‌زمونه‌كانی‌ رۆژئاوا پێویس��تیان به‌پشتیوانی‌ گه‌لی‌ كورد‬ ‫پێش خۆیانه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم زۆر به‌توندڕه‌وانه‌ ترو هه‌یه‌ له‌هه‌مو پارچه‌كانی‌ تری‌ كوردس��تان‌و‬ ‫نا سیاس��یانه‌‪ ،‬چونكه‌ ده‌بوایه‌ ئه‌و براده‌رانه‌ ناوچه‌كه‌و جیهانی��ش‪ ،‬ده‌بوایه‌ خۆیان له‌ئه‌و‬ ‫بیانزانیای��ه‌ ك��ه‌ كاری‌ سیاس��یی‌ ئه‌وان بۆ خاله‌هه‌ستیارانه‌ بپارێزن كه‌ خه‌ڵكی‌ دڵسارد‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ مس��وڵمانه‌ ك��ه‌ زه‌ویه‌كه‌یان ده‌كاته‌وه‌ له‌پشتیوانی‌ سیاسیی‌ بۆ كێشه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌ش��ێكه‌ له‌جیهانی‌ ئیسالمی‌‌و چوارده‌وریان به‌رپرسانی‌ په‌یه‌ده‌ ده‌بوایه‌ له‌جیاتی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌مو‌واڵتان��ی‌ ئیس��ل�امین‌و كلت��ورو مێژوی‌ هه‌ستی‌ ئایینی‌ كوردانی‌ مسوڵمانی‌ رۆژئاواو‬ ‫ئه‌وان مس��وڵمانانه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌وان‌وه‌ك هه‌مو پارچه‌كانی‌ تر بریندان بكه‌ن‪ ،‬به‌عه‌قڵێكی‌‬ ‫حوش��ترمرخه‌كه‌یان لێ‌ هاتوه‌‪ .‬كه‌‌وا ده‌زانن كراوه‌تر مامه‌له‌له‌گ ‌هڵ‌ هه‌ست ‌ی ئاینیدا بكرێت‌و‬ ‫به‌ده‌ركردنی‌ چه‌ند یاس��ایه‌ك ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كارێك ن��ه‌كات كه‌ ئ��ه‌وه‌ی‌ دوژمنانی‌ كورد‬ ‫بنه‌ماكانی‌ شه‌ریعه‌تی‌ ئیسالمی‌ ئه‌وان ده‌كاته‌ ده‌یانه‌وێت به‌تایبه‌تی‌ داعش‌و هاوشێوه‌كانی‌‬ ‫كه‌سانی‌ پێش��كه‌وتوخوازو دیموكراسیخوازو ئێس��تا خۆی‌ به‌ده‌س��تی‌ خۆی‌ راستی‌ ئه‌و‬ ‫مونه‌وه‌ر‪ ،‬ئه‌م جۆره‌ بیركردنه‌وانه‌ به‌تایبه‌تیش بۆچونانه‌ بس��ه‌لمێنێت‪ ،‬چونكه‌ له‌ئێستاشدا‬ ‫له‌م كاته‌دا به‌زیانی‌ گ��ه‌وره‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئاراس��ته‌یه‌كی‌ نوێ��ی‌ كران��ه‌وه‌ له‌فیك��ری‌‬ ‫كێشه‌ی‌ كورد له‌رۆژئاوادا‪ ،‬چونكه‌ له‌ئێستادا ئیس��ل�امیدا هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ خاوه‌نی‌ بیركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ك��ۆ ده‌نگیه‌كی‌ گه‌وره‌ له‌ناو كوردا دروس��ت ت��ازه‌ن بۆ مامه‌له‌له‌گ ‌هڵ‌ ده‌ق‌و ش��ه‌ریعه‌تداو‬ ‫بوه‌‪ .‬گه‌لی‌ كوردیش كه‌ زۆرینه‌ی‌ موسڵمانن‪ ،‬به‌گیانێك��ی‌ ن��وێ‌ خ��وازه‌وه‌ ده‌یانه‌وێ��ت‬ ‫زۆربه‌ی‌ پش��تیوانیه‌كه‌ هه‌ڵقواڵوی‌ هه‌ستێكی‌ مامه‌له‌له‌گ�� ‌هڵ‌ دیموكراس��ی‌‌و عه‌لمانیه‌ت��دا‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی��ی‌‌و مس��وڵمانێتییه‌‌و جیاكردنه‌وه‌ی‌ بك��ه‌ن‌و به‌جۆرێك دای‌ بڕێژن��ه‌وه‌ كه‌ له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫ئه‌م دوانه‌ش له‌م كاته‌دا خزمه‌ت به‌كێش��ه‌ی‌ پێش��كه‌وتنه‌كانی‌ س��ه‌رده‌م‌و داواكاریه‌كانی‌‬ ‫گه‌ل��ی‌ كورد ناكات‪ .‬چونك��ه‌ هه‌مو ده‌وڵه‌ته‌ مرۆڤی‌ نوێ‌‌و نه‌وه‌ی‌ نوێدا بگونجێت‪ .‬ده‌بوایه‌‬ ‫زلهێزه‌كانی‌ دراوس��ێمان كه‌ دژی‌ كێش��ه‌ ‌ی ئه‌وانیش س��ودیان له‌ئه‌م ته‌رزه‌ بیركردنه‌وه‌‬ ‫گه‌ل��ی‌ كورد‌وه‌س��تاونه‌ته‌وه‌ ده‌یانه‌وێت بۆ نوێیه‌‌وه‌ربگرتای��ه‌و به‌جۆرێ��ك مامه‌ڵه‌ی��ان‬ ‫دژایه‌ت��ی‌ كردن��ی‌ ك��ورد هه‌س��تی‌ ئایینی‌ له‌گ��ه‌ڵ‌ ئایندا بكردایه‌ كه‌ ببێته‌ خاڵی‌ به‌هێز‬ ‫ببزوێنن‌و به‌تایبه‌تیش به‌رامبه‌ر به‌ئایدیۆلۆژیاو ب��ۆ یه‌كبون‌و چاكس��ازی‌‌و به‌هێزبونی‌ گیانی‌‬ ‫بیركردن��ه‌وه‌ی‌ په‌ی��ه‌ده‌و ‪ pkk‬ئ��ه‌وه‌ بڵێت مه‌عنه‌وی‌‌و فی��داكاری‌‌و كرانه‌وه‌و لێبورده‌یی‌‌و‬ ‫كه‌ ئه‌مان��ه‌ خاوه‌ن ژایدیۆلۆژی��ای‌ نادینین‌و چاكه‌خوازی‌ نه‌ك ئاین بكه‌ن به‌خاڵی‌ س��لبی‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ دژایه‌تی‌ كردنیان‌واجبێكی‌ ئایینی‌‌و كۆمه‌ڵگاو هه‌وڵی‌ له‌ره‌گ ده‌رهێنانی‌ بده‌ن‪.‬‬

‫کوبانی‪ ..‬پەیوەندیی ناسیۆنالیزم‌و یۆتۆپیا‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ئومێد لێرەدا کۆڵەکەی سەرەکیی کارکردنی‬ ‫سیاسەتە‪ ،‬سیاسەتێک پابەست بەچاوەڕوانیی‬ ‫شتی باش��تر‌و زیاتر‪ ،‬یان چاوەڕوانیی شتی‬ ‫خراپی کەمتر‌و کەمتر‪ .".‬ئاش��کرایە لێرەشدا‬ ‫یۆتۆپی��ا ب��اس لەبەرنام��ە‌و پرۆژەیەک��ی‬ ‫ناسیۆنالیس��تیی کۆنکریت ناکات ئەوەندەی‬ ‫باس�� ‌ی ‌وزەیەک دەکات کە س��ەرچاوەکەی‬ ‫لەئومێد‌و چاوەڕوانیی ش��تی باشتری زیاتر‌و‬ ‫شتی خراپتری کەمتر لەدونیا دەکات‪ .‬کاری‬ ‫ئەو پیداگۆگییە یۆتۆپیە ئەوەیە کە پرۆژەی‬ ‫گۆڕانی دونی��ا ‌وەک مەح��اڵ دەرنەکەوێت‪،‬‬ ‫"یۆتۆپی��ا لێرەدا ئەوەن��دەی جەنگە لەگەڵ‬ ‫مەحاڵ��دا ئەوەندە بەرنامەیەکی سیاس��یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی نییە‪ .".‬هه‌مو ئەمانە نیش��انی‬ ‫ئەدەن کە یۆتۆپیا لەو نوس��ینەدا ئەو شتە‬ ‫نیی��ە ک��ە کاک بەختیار دروس��تی دەکات‌و‬ ‫بەخوێنەرانی دەفرۆشرێت‪.‬‬ ‫بەاڵم ه��اوکات ئەمە هه‌مو ئ��ەو مانایانە‬ ‫نیی��ە کە م��ن ل��ەو نوس��ینەدا به‌چەمکی‬ ‫یۆتۆپیا دەبەخشم‪ ،‬ڕاستە ئەوەی لەسەرەوە‬ ‫بەخوێنەران��م نیش��اندا مانا س��ەرەکییەی‬ ‫یۆتۆپیا له‌نوسینەکەدا‪ ،‬بەاڵم مانایەکی دیکە‬ ‫هه‌یە نزیکە لەو مانای��ەوە کە کاک بەختیار‬ ‫له‌نوسینەکەی مندا به‌یۆتۆپیای دەبەخشێت‪.‬‬ ‫کاک بەختیار لەو خاڵەدا ڕاست دەکات من کە‬ ‫ب��اس له‌کوبانی دەکەم ته‌نها باس لەو‌وزەی‬ ‫گۆڕان��ە ناکەم‪ ،‬بەڵکو باس له‌دابەزاندنی ئەو‬ ‫‌وزەیەش بۆ ناو‌واقیع دەکەم‪ .‬یانی به‌یۆتۆپیا‬ ‫ڕەهه‌ندێکی پراکتیکیی دەبەخشم‪ .‬بەاڵم ئایا‬ ‫ئەم ڕەهه‌ندە پراکتیکییە چ مانایەکی هه‌یە؟‬ ‫ئایا ئەمە ستایش��ی ناسیۆنالیزم‌و باسکردنی‬ ‫"هاتن��ەدی‌و بەرجەس��تەبونی یۆتۆپیایەکی‬ ‫ناسیۆنالیست"ییە‪‌،‬وەک کاک بەختیار دەڵێت‪،‬‬ ‫یان مانای "هاتن‌و گەیشتنی مەهدیی"ە‌وەک‬ ‫لەپاڵ باس��کردنی مندا بۆ دێریدا تەفسیری‬ ‫دەکات‪ ،‬ئایا مانای کۆتایی چاوەڕوانییکردن‌و‬ ‫هات��ن‌و گەیش��تنی فریادڕەس��ە‪‌،‬وەک کاک‬ ‫بەختیار دەیەوێت به‌خوێنەری بڵێ؟‬ ‫بەر لەهه‌مو ش��تێک من ب��اس له‌کوبانی‬ ‫ناک��ەم‌وەک "بەرجەس��تەبونی یۆتۆپی��ای‬ ‫ناس��یونالیزمێکی باش"‪ .‬ئەمە داهێنانی کاک‬ ‫بەختیار خۆیەتیی‌و بەزۆر بەسەر نوسینەکەی‬ ‫مندا س��ەپاندویەتی‪ .‬کوبانی له‌نوسینەکەی‬ ‫مندا ته‌نه��ا لەیەک دۆخ��دا یۆتۆپیایە‪ ،‬یان‬

‫فەرهه‌نگیی ن��او کوبانی دەک��ەم بەبەراورد‬ ‫بەو ‌واقیع��ەی کە هێزەکان��ی ‌وەک داعش‌و‬ ‫خەالفەتەکەی بەغدادیی‌و ڕژێمەکەی بەش��ار‬ ‫ئەسەد لەدەرەوەی کوبانیدا دروستیانکردوە‪.‬‬ ‫ئەگ��ەر کۆبانی یۆتۆپیا بێ��ت‪‌،‬وەک من لەو‬ ‫نوس��ینەدا دەڵێم‪ ،‬ئەوا ته‌نه��ا له‌پەیوەندیدا‬ ‫به‌دیوە تاریک‌و ‌وێرانەکەی ئەم یۆتۆپیایەوە‪،‬‬ ‫دیوە دیس��تۆپییەکەوە‪ ،‬کە دونیای داعشە‪،‬‬ ‫دەکرێ��ت‌وەک یۆتۆپی��ا ببینرێ��ت‪ .‬ئەگەر‬ ‫یۆتۆپیا خەون بێت‪ ،‬ئەوا دیستۆپیا کابوسە‪.‬‬ ‫بەاڵم پەیوەندیی نێوان یۆتۆپیا‌و دیس��تۆپیا‬ ‫پەیوەندیی دابڕانێکی مێژویی‌و ئەبستمۆلۆژیی‌و‬ ‫س��تراتکتوری گ��ەورە نیی��ە‪ ،‬چونکە هه‌مو‬ ‫یۆتۆپیای��ەک قابیل��ی ئەوەی��ە بگۆڕێت بۆ‬ ‫دێس��تۆپیا‪‌ ،‬وەکچۆن هه‌مو دیس��تۆپیایەک‬ ‫له‌جەوهه‌ردا یۆتۆپیایەکە له‌خەونەوە گۆڕاوە‬ ‫ب��ۆ کاب��وس‪ .‬بەکورتی کاتێ��ک کە باس‬ ‫له‌کوبان��ی‌وەک یۆتۆپیا دەکەم‪ ،‬به‌ئاش��کرا‬ ‫باس له‌کوبانی دەکەم به‌" بەراورد بەو ژینگە‬ ‫سیاس��یی‌و کۆمەاڵیەتی��ی‌و فەرهه‌نگیی��ەی‬ ‫ل��ەدەرەوەی ش��ارەکەدا ئامادەی��ە"‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ل��ەم ب��ەراوردەدا کوبان��ی دەتوانێت ‌وەک‬ ‫یۆتۆپیا دەردەکەوێ��ت‪ ،‬نەک ئەوەی کوبانی‬ ‫پیادەکردن��ی یۆتۆپیایەکی ناس��یۆنالیزمی‬ ‫بێت‪ ،‬یان یۆتۆپیایەک بێت کۆتایی هێنابێت‬ ‫به‌هه‌مو ئەو کێش��ە‌و گرفتان��ەی مرۆڤایەتی‬ ‫بەدرێژای��ی مێژو بەدەس��تیانەوە گیرۆدەیە‌و‬ ‫بۆی چارەسەرنەکراوە‪.‬‬

‫ڕەهه‌ندێک��ی پراکتیکی��ی یۆتۆپی��ی هه‌یە‪،‬‬ ‫ئەویش ئەو کاتەیە کە بەو ژینگە سیاس��یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی��ی‌و فەرهه‌نگییەی ل��ه‌دەرەوەی‬ ‫کوبانی��دا ئامادەی��ە‪ ،‬ب��ەراوردی دەکەین‪.‬‬ ‫بونی ژینگەیەک کە من لەو نوس��ینەدا‌وەک‬ ‫ژینگەیەکی "دیستۆپیایی" یان "دژە یۆتۆپیا"‬ ‫ناونوس��یم کردوە‪ .‬ئەم��ەش به‌پلەی یەکەم‬ ‫پەیوەندی��ی بەوەوە هه‌یە کە داعش چ جۆرە‬ ‫هێزێکە‌و کوبانیەکان لەگەڵ چ جۆرە دوژمنێکدا‬ ‫دەجەنگن‪ .‬له‌نوسینەکەی مندا داعش هێزێکی‬ ‫دیس��تۆپیی‪‌ ،‬واتە دژە یۆتۆپیایە به‌بەراورد‬ ‫به‌کوبانییەکان‪ .‬ئەگەرچی لەچەند شوێنێکی‬ ‫‌وتارەکەدا من ئەم خاڵەم شیکردۆتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لێرەدا دێڕەکانی کۆتایی‌وتارەکە جارێکی تر‬ ‫دەنوسمەوە بۆ ئەوەی فیکرەکە بۆ خوێنەران‬ ‫ت��ەواو ئاش��کرابێت‪ .‬م��ن بەم ش��ێوەیە‬ ‫جەنگاوەرەکانی کوبان��ی‌و داعش بەیەکتریی‬ ‫بەراورد دەکەم‪ " .‬بۆ جەنگاوەرەکانی شارەکە‬ ‫کوبانی خاڵێک نییە لەناو گەردونێکی دینیدا‪،‬‬ ‫بەڵکو ماڵێکە له‌ناو شوناسێکی نیشتیمانیی‌و‬ ‫نەتەوەییدا‪ .‬داعش ته‌نها دژ به‌فیکرەی ماڵە‬ ‫نیشتیمانیی‌و نەتەوەییەکە نییە‪ ،‬ته‌نها دژیش‬ ‫به‌فیک��رەی ماڵ خۆی‌وەک ماڵ نییە‪ ،‬داعش‬ ‫له‌دیدی کوبانییەکاندا دیس��تۆپیایە‪ ،‬ئەو ڕوە‬ ‫ڕەش‌و تاریکەی دونیایە کە له‌هه‌مو ش��تێکدا‬ ‫پێچەوان��ەی یۆتۆپی��ای کوبانییەکانە‪ .‬بەم‬ ‫مانای��ە داعش ته‌نها دوژمنێک��ی نەتەوەیی‌و‬ ‫نیش��تیمانیی نییە‪ ،‬تەنانەت ته‌نها دوژمنێکی‬ ‫سیاسییش نییە‪ ،‬بەڵکو دوژمنێکی یۆتۆپییە‪،‬‬ ‫دێریدا‌و مەهدیگەرایی‬ ‫دوژمنە لەئاس��تی پەیوەندیی یۆتۆپیا به‌دژە‬ ‫ئ��ەوەی ‌ورد ‌وتارەکەی م��ن بخوێنێتەوە‬ ‫ یۆتۆپیاوە‪ ،‬لەو ئاس��تەدا کە دژە‪-‬یۆتۆپیا‬‫بەئەرکی خ��ۆی دەزانێت هه‌مو ڕەهه‌ندەکانی دەزانێت دیدی من بۆ بەرگریی جەنگاوەرەکانی‬ ‫کوبانی دیدێکی گەش��بین نییە‪ ،‬من کردەی‬ ‫یۆتۆپیا‌وێران بکات‪".‬‬ ‫کاک بەختیار گەر مەبەس��تی نەبێت سەر بەرگرییکردنەک��ە به‌کردەیەک��ی قارەمانانە‬ ‫لەخوێن��ەران بش��ێوێنێت دەزانێ��ت من کە دەزانم‪ ،‬بەاڵم ئەوەی نەیەوێت ‌وتارەکەی من‬ ‫باس له‌تەرجەمەکردنی ئ��ەو ‌وزەی گۆڕانەی بش��ێوێنێت ئەو ڕاستییە س��ادەیە دەبینێت‬ ‫ن��او ناس��یۆنالیزم دەکەم ب��ۆ‌واقیع‪ ،‬باس کە من لەو نوس��ینەدا ئاسۆیەک بۆ ڕزگاربون‬ ‫لە‌واقیعێکی بێوێنە‌و دەگمەن ناکەم کە هه‌مو نابینم‪ .‬من تا ئەو شوێنە دەڕۆم یۆتۆپیبونی‬ ‫کێش��ەکانی مرۆڤایەتی چارەس��ەرکردبێت‪ ،‬کوبانی به‌"جەنگ لەگەڵ مەحاڵ"دا ناوببەم‪،‬‬ ‫ب��اس له‌پیادەکردنی پ��رۆژە‌و بەرنامەیەکی ‌وات��ە باس لە‌وزەیەک��ی ئیرادەگەرانە دەکەم‬ ‫یۆتۆپیی ناسیۆنالیستیی ناکەم‪ .‬بەڵکو باس ک��ە نایەوێت س��نورەکانی خۆی بناس��ێت‪.‬‬ ‫له‌دروس��تکردنی‌واقیعێک دەکەم جیاواز لەو کەس��ێکیش نەیەوێ��ت نوس��ینەکەی م��ن‬ ‫ژینگە تایبەت��ەی دەوری ئەو‌واقیعەی داوە‪ ،‬بش��وێنێت دەزانێت ئەمە دۆخ��ی بینینێکی‬ ‫ب��اس لە‌واقیع��ی سیاس��یی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و "کەرنەڤالییان��ەی" کوبان��ی نیی��ە‪ ،‬بەڵکو‬

‫دیدێک��ی ت��ەواو تراژیدییە‪ .‬لەس��ەرێکەوە‬ ‫باس له‌بون��ی ‌وزەیەکی گەورە‌و ‌ویس��تێکی‬ ‫گەورەی بەرگرییکردن دەکەم‪ ،‬بەاڵم بەدیوی‬ ‫ئەودی��ودا ب��اس له‌غیاب��ی هه‌ر ئاس��ۆیەک‬ ‫بۆ ڕزگاربون‌و ش��ەڕکردن لەگ��ەڵ مەحاڵدا‬ ‫دەکەم‪ .‬کە باسیش له‌تێزەی "مەهدی بەبێ‬ ‫مەهدیب��ون" الی ج��اک دێری��دا دەکەم زۆر‬ ‫به‌ئاشکرایی نوس��یومە مەبەستم له‌گەڕانەوە‬ ‫بۆ ئەم تێ��زە بەرگریکردنە ل��ەم ڕوانینە‪" :‬‬ ‫ئ��ەوەی جەنگاوەرەکانی کوبانی دەجوڵێنێت‬ ‫ش��تێکە لەبابەت��ی ئ��ەم "مەهدیبون��ی بێ‬ ‫مەهدیی��ە"‪ ،‬جۆرێکە له‌(ئیرادەی) ڕزگاربونی‬ ‫گەورە بەبێ بونی ئاس��ۆیەکی ڕاستەقینە بۆ‬ ‫ڕزگاربون‪ ".‬ئەم��ەش ‌وەک هه‌ر خوێنەرێکی‬ ‫س��ادە دەیبینێت نەک حەماسەتسازیی نییە‬ ‫‌وەک کاک بەختی��ار دەیەوێ��ت له‌خوێنەری‬ ‫بگەیەنێ��ت‪ ،‬بەڵکو دیدێکی ت��ەواو غەمبار‌و‬ ‫تراژیدییە‪ .‬من ئەگەرچی ئیعجابێکی گەورە‌و‬ ‫بێوێنەم ب��ۆ قارەمانێتی��ی جەنگاوەرەکانی‬ ‫کوبان��ی هه‌ب��وە‌و هه‌یە‪ ،‬بەاڵم پێش��م‌وابو‬ ‫جەنگەکەیان جەنگێکی دۆڕاوە‌و ساتێک دێت‬ ‫ناتوانن درێژە بوە بەرگرییکردنە قارەمانانەیە‬ ‫ب��دەن‌و ‌وەک ئەنفالکراوەکانی کوردس��تانی‬ ‫باشوریان لێبێت‪.‬‬ ‫م��ن پێمواب��و پیالنەکان لەس��ەر کوبانی‬ ‫بەڕادەی��ەک گەورەن ک��ە بەرگرییکردنەکان‬ ‫چەندە قارەمانانەش بێت ب��ەاڵم لەخاڵێکدا‬ ‫تێکدەش��کێنرێت‌و دەره‌قەتی ئ��ەو پیالنانە‬ ‫نایەت‪ ،‬دواجاریش کۆمەک��ی هاوپه‌یمانەکان‬ ‫نەبوایە مەس��ەلەی کەوتن��ی کوبانی ته‌نها‬ ‫مەس��ەلەی کات ب��و‪ .‬بەبۆچون��ی من ئەو‬ ‫کۆمەک��ەش پەیوەندیی ب��ەوەوە نییە گوایە‬ ‫"کاپیتالیزم"‌و "سیستم" هه‌وڵی ئەوە ئەدەن‬ ‫ڕوی ناش��یرینی خۆی��ان بش��ارنەوە‪‌،‬وەک‬ ‫کاک بەختی��ار دەڵێت‪ ،‬بەڵک��و پەیوەندیی‬ ‫به‌هه‌ندێک ڕیزبەندیی هاوکێش��ەی دەسەاڵت‬ ‫لەناوچەک��ەدا‌و پەیوەندی��ی به‌هه‌ندێ��ک‬ ‫ملمالنێی نێودەوڵەتیی��ەوە هه‌یە کە ناکرێت‬ ‫هه‌مویان لەپاڵ دەس��تەواژەی "کاپیتالیزم"‌و‬ ‫"سیس��تم"دا لێکبدەین��ەوە‪ .‬کاک بەختیار‬ ‫بۆ تێگەیش��تن لەوەی له‌کوبانی��دا ڕودەدات‬ ‫ب��اس له‌"کاپیتالیزم��ی ن��ەوت" دەکات‪،‬‬ ‫کاپیتالیزمێک گوایە ئەمڕۆکە "وەک قەساب"‬ ‫کار دەکات‌و مرۆڤەکانی لێ زیادە‪ ،‬لەکاتێکدا‬

‫ئەفسانەی‬ ‫دەستور ‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫دوان له‌گەمەک��ەرە ه��ه‌رە س��ەرەکییەکانی‬ ‫ن��او هاوکێش��ەکەی کوبان��ی هه‌رچیەک بن‬ ‫"کاپیتالیزمی نەوت" نین‪ ،‬مەبەستم لەوانەش‬ ‫تورکیا‌و س��وریایە‪ .‬هه‌مو لێکۆڵەرەوەیەکی‬ ‫بەراستیش کاتێک دەستورێک رێوشوێنەکانی‬ ‫سادەی ئەو ناوچەیە ئەو ڕاستییە دەزانێت کە‬ ‫ئابوریی تورکیا‌و ئابوریی س��وریا دو ئابوریی دانپیانان��ی گرت��ە ب��ەر‪ ،‬رێوش��وێنەکانی‬ ‫نەوتیی نی��ن‌و ناچنە ناو قاڵبی "کاپیتالیزمە دەستکاریکردنی ئەوەندە زەحمەتن کە رەنگە‬ ‫دەیان س��اڵ تیپەڕێت بێ ئەوەی بتوانرێت‪،‬‬ ‫نەوت"ییەکەی کاک بەختیارەوە‪.‬‬ ‫مەرجەکانی دەس��تکاریکردنی ئامادە بکرێت‪.‬‬ ‫ه��ەر لەبەرئەمەش ئ��ەو دەس��تورانەی کە‬ ‫دێریدا به‌کۆنکریتیی‬ ‫کاک بەختی��ار ل��ەوەدا ڕاس��تدەکات کە بەکەموکوڕیه‌وە تێئەپەڕێنرێن‪ ،‬نەک هۆکاری‬ ‫تێزەکەی ج��اک دێرێد دەرب��ارەی "مەهدی س��ەقامگیری‌و دامەزراندنی دەوڵەتی یاس��ا‬ ‫ب��ێ مەهدیی" به‌"جێگایەک ی��ان دۆخێکەوە نین‪ ،‬بەڵکو ئەبنە سەرچاوەی پەشێوی‌و‌وەک‬ ‫نابەس��ترێتەوە"‪ ،‬ئەم تێ��زە باس له‌"وەعد"‌و نوس��ەرێک ئەڵێت رەنگە ببنە هۆی کوده‌تا‪.‬‬ ‫"پەیم��ان"‌و "ئاس��ۆیەک" دەکات کە نایەت‪ ،‬بەراستیش دەستور لەبەرئەوەی مەرجەکانی‬ ‫بەاڵم لەوەدا ڕاس��تناکات کە ئەم چاوەڕوانیە دەس��تکاریکردنی زەحمەت‌وئەس��تەمن‪،‬‬ ‫هه‌میش��ە به‌ئەبس��تراکتیی دەمێنتەوە‌و هیچ رێگەیەک بۆ گۆڕانیان نابێت له‌رێی ش��ۆڕش‌و‬ ‫پەیوەندییەکی به‌مێ��ژوی کۆنکریتەوە نییە‪ .‬کوده‌ت��اوە نەبێت‪ .‬له‌پش��ت ه��ەر کودتا‌و‬ ‫بەبۆچون��ی من خ��ودی ئ��ەو چاوەڕوانیی‌و شۆڕشێکەوە دەس��تورێکی کەموکوڕ‌و خراپ‬ ‫‌وەعد‌و پەیمانانە هه‌میش��ە له‌مێژودا له‌فۆرم‌و هەیە‪ .‬دەس��تور یان ئەبێت نەنوس��رێت یان‬ ‫ش��ێوازی کۆنکری��ت‌و بەناوەرۆک��ی مێژویی کە نوس��را ب��ەو رۆحیەتەوە بنوس��رێت کە‬ ‫کۆنکریت��ەوە دەردەک��ەون‪ .‬ئەمەش مانای ت��ەواو کامڵ‌و بێ خەوش بێ��ت‌و بەڵگەیەکی‬ ‫ئەوەی��ه‌ ئەو فۆرم��ەی مەه��دی بێمەهدیی گ��ەورەی داکۆکی بێ��ت لەمافەکانی خەڵک‌و‬ ‫له‌کوبانیدا دەیگرێتە خۆی‪ ،‬مەرج نییە هه‌مان س��نوردانان ب��ۆ دەس��ەاڵتداران‪ .‬بیرۆکەی‬ ‫فۆرم بێت له‌ش��وێنێکی دیکەدا‪ .‬بیرۆکەکە سەرەکی دەس��تور دانانی ئەو رێوشوێنانەیە‬ ‫یەکە‪" ،‬چاوەڕوانی��ی"‌و "پەیەمان"ەکە یەکە‪ ،‬کە رێگ��ە له‌خراپ بەکارهێنان‌ودەس��تدرێژی‬ ‫بەاڵم ش��ێوازی ئەزمونکردن‌و لەگەڵدا ژیانی دەسەاڵت ئەگرێت‌و مافی هاواڵتیان له‌ئەگەری‬ ‫له‌ش��وێنێکەوە بۆ ش��وێنێکی ت��ر جیاوازە‪ .‬ئەم دەستدرێژیە ئەپارێزێت‪ .‬هەر دەستورێک‬ ‫بۆیە ئ��ەوەی گرنگە بیزانی��ن ئەوەیە بکەرە لەژێر ئەم رێنمایەدا نەنوسراو بۆ شەرعیەتدان‬ ‫مێژویی��ەکان کێ��ن‌و له‌کام کێش��ە‌و گرفت‌و به‌زیادەڕەوی‌و دەسەاڵتی زیاتری دەسەاڵتداران‬ ‫قەیرانەوە ئ��ااڵون‌و کام گوتار‌و زمان‌و‌وێنە‌و نوسرا (وەک رەشنوس��ی دەستوری هەرێم)‬ ‫خەیاڵ شوناسیان دەستنیشان دەکات‪ .‬کاک نەک هەر مایەی سەقامگیری‌و دەوڵەتی یاسا‬ ‫بەختیار ڕاست دەکات فیکرەی "چاوەڕوانیی نیە‪ ،‬بەڵکو ئەبێتە مۆتەکەیەکی گەورە بەسەر‬ ‫بێچاوەڕوانیی"‌و "مەهدی بەبێ مەهدیەت" هێما ئازادی‌و ماف��ی خەڵکەوە ک��ە رەنگە تەنها‬ ‫بۆ چاوەڕوانیکردنی "بونێکی جیاواز" دەکەن‪ ،‬ش��ۆرش‌و کوده‌تا بتوانێت بیس��ڕێتەوە‪ .‬گەر‬ ‫بەاڵم "بون��ی جیاواز" ش��تێک نییە لەهه‌مو خەیاڵمان الی‌واڵتێکی یاسایی‌و سەقامگیرە‪،‬‬ ‫شوێنێکی دونیادا هه‌مان شت بێت‪ .‬به‌بۆچونی یان ئەبێت‌واز له‌نوس��ینی دەستور بۆ کاتێک‬ ‫من ئەم دی��دەی دێریدا کاتێک دەکرێت‌وەک بهێنین کە هەم��و مەرجەکانی گەاڵڵەکردنی‬ ‫‌وزەیەک��ی گەورە ب��ۆ گ��ۆڕان ئامادەبێت‌و دەس��تورێکی باشمان لەبەردەس��تا ئەبێت‪،‬‬ ‫کاربکات کە بەشێک بێت له‌سۆسیۆلۆژیایەکی ی��ان ئەبێ��ت له‌ئیس��تاوە ئامادەبی��ن ب��ۆ‬ ‫تایبەتی ئومێ��د‌و بەرگریک��ردن‪ ،‬دەنا ‌وەک دەس��تکاریەکی بنەڕەتی ئەو رەشنوسەی کە‬ ‫بیرۆکەیەکی ئەبستراکت دەمێنێتەوە کە هیچ جگە سەنەدی کۆیلەیەتی‌و ماف پێشێلکردن‌و‬ ‫ش��تێک نایخاتەوە ناو هیچ کۆنتێکس��تێکی دەستکردنەوەی دەسەاڵت بۆ چی خراپەکاری‬ ‫هەیە‪ ،‬هیچی تر نیە‪.‬‬ ‫مێژویی‪.‬‬

‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫به‌م ش��ێوه‌یه‌ ده‌تانه‌وێ‌ پێش له‌پرۆسه‌ ‌ی‬ ‫به‌حزبی‌ كردنی‌ دامه‌زراوه‌كان بگرن‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌‬ ‫به‌هه‌م��و ماناو لێكدانه‌وه‌ی��ه‌ك ته‌واوكردنی‌‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ به‌حزبی‌ كردن��ی‌ ته‌واوكردنی‌ دام‌و‬ ‫ده‌زگاو دامه‌زراوه‌كانه‌؟‬ ‫خاڵێكی تر ك��ه‌ ده‌مه‌وێت ئاماژه‌ی پێ‬ ‫بده‌م پێش��وتر په‌رله‌م��ان داوای‌ له‌خه‌ڵكی‬ ‫كوردس��تان ك��رد كه‌ س��یڤی پێش��كه‌ش‬ ‫بكات؟ كه‌چ��ی‌ ئه‌و ڕاستیه‌ش��یان ده‌زانی‬ ‫ئه‌م داوایه‌ بستێك ناڕواو له‌ژێره‌وه‌ هه‌رپێنج‬ ‫حزبه‌ك��ه‌ خه‌ریكی‌ رێكه‌وتن بون؟ ئایا ئه‌وه‌‬ ‫یاریكردن نیه‌ به‌هه‌ست‌و سۆزی ئه‌و خه‌ڵك؟‬ ‫كامه‌یه‌ ماف��ی مرۆڤ‌و چه‌مكی هاواڵتیبون‌و‬ ‫دیموكراس��یه‌ت كه‌ بانگه‌شه‌تان بۆ ده‌كرد؟‬ ‫ئایا ئ��ه‌وه‌ ته‌نها موزایده‌ی��ه‌ك نیه‌و هیچی‌‬

‫تر؟‬ ‫با س��ه‌رنجێكی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ له‌سه‌ر راپۆرت ‌ی‬ ‫لیژنه‌ی‌ ئاماده‌كارییه‌كه‌ بێنمه‌وه‌‪ ،‬له‌كۆی "‪"٨‬‬ ‫ئه‌ن��دام دو ئه‌ندامیان‌واژۆیان نه‌كردوه‌‪‌،‬واته‌‬ ‫ل��ه‌‪ %25‬ی ئه‌ندامانی لیژنه‌ك��ه‌؟ له‌كاتێكدا‬ ‫ئه‌و دو ئه‌ندامه‌ی‌واژۆیان نه‌كردوه‌ له‌نه‌ته‌وه‌و‬ ‫پێكهاته‌كانن‪ ،‬ئه‌ویش دو ئه‌ندام په‌رله‌مانی‬ ‫توركمان‌و ئاشورن؟ هه‌ر به‌راستی‌ ئه‌م شێوازه‌‬ ‫له‌كه‌داركردنی‌ ناوبانگی‌ هه‌رێمی كوردستان‬ ‫نی��ه‌؟ ئه‌مه‌ كه‌مكردنه‌وه‌ نیه‌ له‌نرخ‌و به‌های‌‬ ‫دیموكراس��ی‌؟ ئه‌مه‌ پێچه‌وانه‌ی‌ رێزگرتن‌و‬ ‫پاراس��تنی‌ چوارچێوه‌ی‌ مافی‌ پێكهاته‌كانی‌‬ ‫تری‌ كوردستان نیه‌؟ كه‌ باس ده‌كرێ‌ مافی‬ ‫نه‌ته‌وه‌و پێكهاته‌كان زامن كراوه‌و هه‌مومان‬ ‫شانازیمان پێوه‌ ده‌كرد؟‬

‫پرس��یار ئه‌وه‌ی��ه‌ بۆچ��ی نه‌تانتوانی‬ ‫"سیڤی" پێنج كه‌سی تر‌وه‌رگرن؟ به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئه‌و جورئه‌ته‌تان نه‌بو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌تانزانی‬ ‫كۆمه‌ڵ��ێ په‌رله‌مانت��اری دڵس��ۆزو ئازاو‬ ‫پش��ت به‌ستو به‌دڵس��ۆزیان بۆ سیسته‌می‬ ‫حوكمڕانی به‌الی كه‌مییه‌وه‌ به‌شێكیان ده‌نگ‬ ‫به‌پاڵێوراوانی حزبی ن��اده‌ن‪ ،‬به‌ڵكو تواناو‬ ‫بوێری‌ له‌پێش چاو ده‌گرن؟‬ ‫م��ن ئ��ه‌وكات‌و له‌كۆبونه‌وه‌كه‌ش‌وت��م‬ ‫داوام‌وای��ه‌ ئه‌ندامان��ی‌ په‌رله‌م��ان ده‌ن��گ‬ ‫به‌پاڵێ��وراوه‌كان نه‌ده‌ن‪ ،‬نه‌ك له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كێشه‌ی‌ كه‌س��یم له‌گه‌ڵ یه‌كێكیان هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وان��ه‌وه‌ زۆربه‌یان هاوڕێ‌‌و دۆس��ت‌و‬ ‫ئازیزمن‪ ،‬به‌ڵكو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ س��ه‌رله‌به‌ری‌‬ ‫پرۆس��ه‌كه‌ پێچه‌وانه‌ی‌ بنه‌ما س��ه‌ره‌تایی‌و‬

‫سه‌ره‌كییه‌كانی‌ دیموكراسی‌ بو‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ پرۆسه‌یه‌كی‌ ته‌واو حزبی‌ بو‪ ،‬دژ ‌ی‬ ‫هه‌مو ئه‌و بانگه‌شانه‌ بو كه‌ بۆ دیموكراسی‌‌و‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌ییب��ون ده‌كرا‪ ،‬ناشیش��ارمه‌وه‌‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌بێته‌ خاڵێك��ی ڕه‌ش له‌مێژوی‌ ئه‌م‬ ‫خوله‌ی په‌رله‌ماندا ‪.‬‬ ‫بۆی��ه‌ ئێس��تاش له‌رێگای‌ ئه‌م‌وت��اره‌وه‌‬ ‫به‌ڕونی‌ داواده‌كه‌م‪:‬‬ ‫یه‌ك��ه‌م‪ :‬داوا له‌س��ه‌رۆكی‌ هه‌رێم��ی‌‬ ‫كوردس��تان ده‌ك��ه‌م‪ ،‬یاس��اكه‌و دانان��ی‌‬ ‫ئه‌ندامان��ی‌ كۆمیس��یۆنه‌كه‌‌واژۆ ن��ه‌كات‌و‬ ‫خۆی نه‌كاته‌ به‌ش��دار له‌م كاره‌ ناپه‌سه‌ندو‬ ‫نادیموكراسیه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬هه‌روه‌ها داوا له‌چین‌و توێژه‌كانی‬

‫خه‌ڵك��ی كوردس��تان‌و ڕێكخراوه‌كان��ی‬ ‫كۆمه‌ڵگ��ه‌ی مه‌ده‌نی ده‌ك��ه‌م هه‌وڵه‌كانیان‬ ‫چڕت��ر بكه‌نه‌وه‌و ئێمه‌مانانی��ش هاوكاریان‬ ‫ده‌بین بۆ ڕه‌تكردنه‌وه‌ی ئ��ه‌م هه‌نگاوه‌ كه‌‬ ‫به‌حزبیكردنی‌ ده‌س��ته‌ی‌ بااڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌ ‪.‬‬ ‫له‌كۆتاییدا ناتوانم قس��ه‌ له‌س��ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫نه‌كه‌م‪ ،‬كه‌ ل��ه‌دوای پێكهێنان��ی كابینه‌ی‬ ‫نوێ ئه‌م حكومه‌ته‌ ئاڕاس��ته‌یه‌كی ترسناك‬ ‫دروس��ت بوه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن پێنج حزبی سیاسی‬ ‫له‌كوردستان بۆ به‌رته‌سكردنه‌وه‌ی ئازادیه‌كان‬ ‫له‌كوردس��تان‪ ،‬به‌تایبه‌تی كاتێك یاس��ای‬ ‫هه‌م��واری خۆپیش��اندان ڕه‌تكرایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫پینج فراكس��یۆنه‌ ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫گفتوگۆی له‌س��ه‌ر نه‌كرێ��ت‌و دوا بخرێت بۆ‬

‫كاتێكی نادیار‪ ،‬تا ئ��ه‌و ڕاده‌یه‌یی ئه‌وانه‌ی‬ ‫پرۆژه‌ یاس��اكه‌یان پێشكه‌ش كردبو نقه‌یان‬ ‫لێوه‌ نه‌هات ‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه��ا حكومه‌تیان به‌هه‌م��ان پێوه‌ر‬ ‫دابه‌شكرد‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی پارته‌ سیاسیه‌كانیان‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی دانوستاندنیش‬ ‫هه‌ر ئ��ه‌و پێنج الیه‌نه‌‪ ،‬ه��ه‌ر بۆیه‌ دوپاتی‬ ‫ده‌كه‌مه‌و‌ه كه‌ ئه‌م ئاراسته‌یه‌ نه‌ك چاره‌سه‌ری‬ ‫كێش��ه‌و گرفت‌و ناعه‌داله‌تی‌و گه‌نده‌ڵی‌و نا‬ ‫دادپه‌روه‌ری ‪ ٢٣‬س��اڵه‌ی ڕابردو ناكات‪ ،‬كه‌‬ ‫پێش��تر ئیدیعاو له‌وه‌ زیاتریش موزایه‌ده‌ی‬ ‫له‌س��ه‌ر ده‌كرا‪ ،‬به‌ڵك��و كاره‌ نێگه‌تیڤه‌كان‬ ‫زیاترو زیاتر ده‌كات به‌پێچه‌وانه‌ی خواست‪،‬‬ ‫س��ۆزی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردس��تان كه‌‬ ‫سااڵنێكه‌ خه‌باتی بۆ ده‌كه‌ن ‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫باش گۆڕیتان!‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫رۆژژمێری‬ ‫ڕوداوەکانی شەنگال‬

‫مه‌ریوان فه‌تاح‬ ‫له‌سه‌ره‌تای دروس��تبونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌و‌ه یان راشكاوانه‌تر زویربونی سه‌ركرده‌كانی‬ ‫گۆڕان له‌ڕیزه‌كانی یه‌كێتیی نیش��تیمانی كوردستاندا‪ ،‬ئه‌مه‌ش دوای كه‌مبونه‌وه‌ی بااڵده‌ستی‬ ‫ئ��ه‌و به‌ڕێزان ‌ه له‌بڕیاردان��ی نێوخۆی ئه‌و حزبه‌دا‪ ،‬بۆی ‌ه رێ��گای جیابونه‌وه‌یان له‌نێو حزبی‬ ‫ناوب��راودا هه‌ڵبژارد‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌هه‌ر پێوه‌رێكی سیاس��ی پێوان ‌ه بكرێت‪ ،‬كارێكی دروس��ته‌و‬ ‫به‌مافێكی ش��ه‌رعی‌و ئاس��ایی داده‌نرێت‪ ،‬چونك ‌ه له‌هه‌مو واڵتێكی دیموكراس��یدا جیاوازی‬ ‫بیروڕاو فر‌ه حزبی‌و زۆربونی گروپ ‌ه میانڕه‌وه‌كان به‌جوانترین س��یمای پێشكه‌وتن داده‌نرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم من لێره‌دا مه‌به‌س��تم جیابونه‌وه‌ی ئه‌و بزوتنه‌وه‌ی ‌ه نیی ‌ه ك ‌ه پێشتر ئاماژه‌م پێكردوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو مه‌به‌ستمان به‌بیرهێنانه‌وه‌ی ئه‌و بزوتنه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌دروشم‌و وه‌اڵمدانه‌وه‌كانی خه‌ڵكیدا‬ ‫وێنایه‌ك��ی جوانی��ان ده‌توانین بڵێی��ن هه‌ندێك خه‌ونئاس��ا‪ ،‬له‌بیری زۆرین��ه‌ی تاكه‌كاندا‬ ‫دروستكردبو‪.‬‬ ‫ئه‌و دروش��مانه‌ش خه‌ون��ی له‌مێژینه‌ی زۆرینه‌ی ش��ه‌قامی كوردی بو وه‌كو سیس��تم‌و‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌ییكردن ‌ی واڵت‌و یه‌كس��انی له‌نێوان هاونیش��تیمانیانداو دروس��تكردنی هێزێكی‬ ‫یه‌كگرت��وی نیش��تیمانی ك ‌ه كاریان ته‌نها پاراس��تنی خاك بێت نه‌ك ب��اره‌گا حزبییه‌كان‪،‬‬ ‫رێگاگرتن له‌به‌فیڕۆدانی سامانی گشتی‌و رێكخستن‌و دابه‌شكردنی به‌سه‌ر گه‌لدا به‌بێ جیاوازی‬ ‫چینایه‌تی‌و حزبایه‌تی‪ ،‬هه‌مو بڕیاره‌كانی واڵت ده‌بێت له‌په‌رله‌مانه‌و‌ه سه‌رچاو‌ه بگرێت‪ ،‬تا كار‬ ‫گه‌یشت ‌ه ئه‌وه‌ی به‌ڵێنی بڕینه‌وه‌ی موچ ‌ه بۆ كابانی ماڵ‪ ،‬ده‌توانین بڵێین یه‌كێك له‌جوانترین‬ ‫دروش��مه‌كانی ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی ‌ه بڕینه‌وه‌ی ده‌ستی حزب بو له‌نێو داموده‌زگاكانی حكومه‌تدا‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌م به‌ڵێنه‌یان پانتاییه‌كی گه‌وره‌ی له‌نێو بیركرنه‌وه‌ی تاكی كوردیدا دروستكردبو‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫زۆرینه‌ی چین‌و توێژه‌كانی ئه‌م واڵت ‌ه كه‌وتن ‌ه پاڵشتیكردنی گۆڕان به‌هه‌مو توانایه‌كیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌بی��رم دێ له‌كاتی دروس��تبونی ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی��ه‌دا پیاوێك��ی كه‌مده‌رامه‌تم بینی ك ‌ه‬ ‫به‌موچه‌یه‌كی كه‌م له‌باره‌گای یه‌كێك له‌حزبه‌كانی ده‌س��ه‌اڵت چایچی بو‪ ،‬لێمپرسی ئێستاش‬ ‫به‌رده‌وامیت له‌كاره‌كه‌ت؟‪ ،‬له‌وه‌اڵمدا به‌زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌كه‌و‌ه وتی ده‌س��تم له‌كاركێش��اوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك�� ‌ه تاز‌ه هه‌مو ش��تێك به‌ره‌و گۆڕان ده‌ڕوات‪ ،‬به‌س س��ه‌ركه‌وین ژیانم به‌ته‌واوی چاك‬ ‫ده‌بێت‌و به‌ئاواتی خۆم ده‌گه‌م‪0‬‬ ‫به‌ڕاس��تی ئومێدی له‌و ج��ۆر‌ه له‌كه‌م بونه‌وه‌ری خوادا ده‌بینرێ��ت‪ ،‬مه‌گه‌ر ئه‌وان ‌ه نه‌بێت‬ ‫ك ‌ه موژده‌ی به‌هه‌ش��تیان پێ درابێت‪ ،‬باش�� ‌ه ده‌بێت چه‌ندی تری وه‌ك��و ئه‌و پیاو‌ه هه‌مو‬ ‫ئومێدێكیان له‌سه‌ر ئه‌م دروشمان ‌ه هه‌ڵچنیبێت؟!‬ ‫ب��ه‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌دیاریكردن ‌ی پۆس��ته‌كان ‌ی ئه‌مدواییه‌ ‌ی پارێزگا ‌ی س��لێمانی بڕوانین‪ ،‬هیچ‬ ‫جیاوازیه‌كی ئه‌وتۆ نابینین له‌كه‌ ‌ڵ حزبه‌كانی تری كوردستاندا‪ ،‬له‌ڕوی بیركردنه‌وه‌و بڕیاردان‌و‬ ‫(دامه‌زران��دن)! به‌اڵم ده‌توانم بڵێ��م گۆڕانكاریی ‌ه گه‌وره‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه زۆنی (زه‌ردو س��ه‌وز)‬ ‫بوه‌ت ‌ه زۆنی (س��ه‌وزو نیلی‌و زه‌ردو قاوه‌یی‌و پرته‌قاڵی)‪ ،‬بۆ پاڵپشتی له‌م وتانه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی ‌ه پانتاییه‌كی گه‌وره‌ی له‌نێو گۆڕه‌پانی سیاسی‌و ئیداریی ئه‌م واڵته‌دا به‌ده‌ستهێناو‌ه‬ ‫به‌تایبه‌ت دوای ئه‌و رێككه‌وتننامه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌ئیداره‌ی پارێزگای سلێمانی‌و هه‌ڵه‌بجه‌دا كرا‪ ،‬وه‌كو‬ ‫باس ده‌كرێت ئه‌م پۆس��تان ‌ه به‌ش��ێوه‌ی س��ی ڤی داده‌نرێن‪ ،‬به‌اڵم كام سی ڤی؟ ئه‌و سی‬ ‫ڤیی��ه‌ی ك ‌ه ده‌بێت له‌ڕێگای ئ��ه‌و مه‌كۆیانه‌و‌ه ته‌زكی ‌ه بكرێن‌و به‌رزبكرێنه‌و‌ه ك ‌ه س��ه‌ر به‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ن؟‬ ‫م��ن لێره‌دا ناڵێم ئه‌و‌ه كارێكی ناش��ه‌رعییه‌و ئه‌و به‌ڕێزانه‌ی ك ‌ه س��ه‌ر به‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ن‬ ‫ده‌بێ��ت بێبه‌ش بكرێن‪ ،‬به‌اڵم ته‌نها بیرتان ده‌خه‌مه‌وه‌و ئ��ه‌و‌ه ده‌ڵێم ك ‌ه خۆتان پێتانوتین‬ ‫نابێت دامه‌زراندن له‌ڕێگای (لق‌و مه‌ڵبه‌نده‌)كانه‌و‌ه بێت‪ ،‬ئێو‌ه بون پێتانوتین هه‌مو تاكێكی‬ ‫ئه‌م كۆمه‌ڵگای ‌ه ده‌بێت بێ جیاوازی بیروڕاو به‌پێی ش��یاویی له‌جێگا ش��یاوه‌كاندا دابنرێت‌و‬ ‫دابمه‌زرێت‪ ،‬به‌اڵم لێره‌دا ده‌توانین بڵێین به‌داخه‌و‌ه مێژوی حزب حزبێنه‌و حزبایه‌تی كوردیی‬ ‫به‌به‌رگێكی تازه‌و‌ه دوبار‌ه ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫لێره‌و‌ه ده‌بێت هه‌مو هاونیشتمانییه‌ك له‌و‌ه تێبكات حزبه‌كانمان له‌به‌ڕێوه‌بردن‌و عه‌قڵییه‌تی‬ ‫حزبایه‌تیكردندا هیچ جیاوازییه‌كیان نیی��ه‌و ده‌بێت هه‌موان له‌ژێر په‌رده‌ی حزبێكدا جێگای‬ ‫خۆیان بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گینا پس��پۆڕییت هه‌رچییه‌ك بێت نابێت بیر له‌جێگا ش��یاوه‌كه‌ی خۆت‬ ‫بكه‌یته‌وه‌‪ ،‬واتا (كه‌س��ی شیاو بۆ شوێنی ش��یاو) ته‌نهاو ته‌نها دروشم بو‪ ،‬له‌وه‌ش گرنگتر‬ ‫ده‌بێت یان له‌خوا بپاڕێیته‌و‌ه تا به‌رپرسێك خزمت بێت‪ ،‬یان خۆت له‌به‌رپرسێك نزیكبكه‌یته‌و‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ته‌زكییه‌یه‌كی حزبییت ده‌ستبكه‌وێت‌و ببیت به‌مودیر‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪1‬‬

‫‪4‬‬

‫‪ 2014/8/8‬فرۆک��ە جەنگییەکانی‬ ‫ئەمەریکا لەجۆری ئێف ‪ 16‬یەکەمین‬ ‫گورزی��ان وەش��اند لەمۆڵگەکان��ی‬ ‫داعش‪ .‬سەرلەئێوارەی ھەمان رۆژیش‬ ‫فرۆک��ەکان ‪ 8‬ئامانج��ی داعش��یان‬ ‫لەنزیک ھەولێر بۆردومانکرد‪.‬‬ ‫‪ 2014/8/12‬ھێلیکۆپتەرێک��ی‬ ‫عێراقی��ی لەس��ەر چیای ش��ەنگال‬ ‫کەوتەخ��وارەوە کاتێ��ک ھاوکاری��ی‬ ‫ئاوارەکان��ی دەک��رد لەس��ەر چیای‬ ‫شەنگال‪ .‬سەرنشینانی ھێلیکۆپتەرەکە‬ ‫سەرجەمیان برینداربون‪.‬‬ ‫‪ 2014/8/14‬فرۆکە جەنگییەکان‌و‬ ‫ھێزە کوردییەکان توانییان گەمارۆی‬ ‫س��ەر چیای ش��ەنگال بش��کێنن‌و‬ ‫ڕێبکەن��ەوە بۆ ڕزگاربون��ی ھەزارەھا‬ ‫ئاوارە‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫لەماوەی چەند مانگی ڕابردودا‪ ،‬ش��ەنگال‪ ،‬ھاوش��انی‬ ‫کۆبان��ی‪ ،‬بوە س��یمایەک بۆ جەنگ��ی دژ بەچەکدارانی‬ ‫داع��ش‌و کۆدەنگی��ی نێودەوڵەتی��ی دژی ب��ەو گروپە‬ ‫تیرۆریس��تە‪ .‬بەش��ێکی زۆری چاودێرانیش پێیانوایە کە‬ ‫داگیرکردن‌و کۆمەڵكوژیی ئێزیدییەکان لەش��ەنگال‪ ،‬بوە‬ ‫ھۆی یارمەتییدان‌و پاراستنی ھەرێمی کوردستان لەالیەن‬ ‫دەوڵەتە زلهێزە ھاوپەیمانەکانەوە‪.‬‬

‫لەبەرەبه‌یانییەک��ی رۆژی ‪ 2014/8/3‬چەکدارانی داعش‬ ‫پەالماری شاری شەنگال ـ یان داو توانییان لەماوەیەکی‬ ‫کەم��دا کۆنترۆڵی بکەن ک��ە ژمارەی دانیش��توانەکەی‬ ‫نزیک��ەی ‪ 100‬ھەزار کەس دەب��ون‪ ،‬بەگوێرەی ھەندێک‬ ‫لەراپۆرتەکان لەو رۆژەدا زی��اد لە‪ 500‬لەپیاوان‌و کوڕانی‬ ‫ئێزیدی��ی کۆمەڵکوژییک��راون‪ ،‬جگە لەو ژم��ارە زۆرەی‬ ‫کچان‌و ژنانی ئێزیدی کە رفێندران‪.‬‬ ‫‪ 2014/8/7‬ب��اراک ئۆبام��ا‪،‬‬ ‫سەرۆکی ویالیەتە یەکگرتوەکانی‬ ‫ئەمەریکا رایگەیاند کە ئەمەریکا پێویستە‬ ‫ھێزی ئاسمانیی بەکاربهێنێت بۆ پاراستنی‬ ‫گیان��ی ھەزاران ھاواڵتی��ی مەدەنی��ی کە‬ ‫گیانیان لەمەترس��یدایە‪ ،‬ئەمەش لەدوای‬ ‫دەنگدانەوەی ڕوداوەکانی ش��ەنگال‌و هه‌ر‬ ‫ئه‌وکاتی��ش ئۆباما بریاری��دا ک ‌ه هاوکاری‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه بکرێت‌و پڕچه‌ک بکرێن‬

‫لەپرۆس��ەیەکی‬ ‫‪2014/12/20‬‬ ‫چڕدا ھێزەکانی پێش��مەرگەو یەپەگە‬ ‫توانییان بەش��ێکی زۆری ش��ەنگال‬ ‫کۆنترۆڵبکەنەوە‪.‬‬

‫ریکالم‬