ژماره‌ 460

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)460‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/1/6‬‬

‫له‌به‌غداوه‌‬

‫رێككەوتنێكی‬ ‫دەڵەمە‬

‫‪7‬‬

‫"هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ده‌ستور‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ دوای‌‬ ‫‪ 30‬حوزه‌یران‌"‬

‫ئاوێن ‌ه له‌م ژماره‌یه‌و ‌ه‬ ‫الپه‌ڕه‌یه‌ک ته‌رخانده‌کات بۆ کتێب‬

‫بۆچی پێیده‌ڵێن چاوڕه‌ش؟‬ ‫‪17‬‬

‫‪5‬‬

‫رۆژی‌ سوپایه‌كی‌‬ ‫نانیشتامنیی‌‬

‫‪7‬‬ ‫رۆژانە چەند‬ ‫کاتژمێر سەیری‬ ‫تەلەفزیۆن‬ ‫دەکەیت؟‬

‫‪11‬‬

‫مه‌رسور بارزانی‌‪:‬‬ ‫ملمالنێکانی ناو‬ ‫ی له‌پێناوی‌‬ ‫یه‌كێتی ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌‌‬

‫‪6‬‬

‫"گه‌نده‌ڵیی‌ له‌داموده‌زگاكانی‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌شێو‌ه ‌ی مافیایی‌ ئه‌نجامده‌درێت"‬ ‫به‌ش���ێك له‌په‌رله‌مانتاران ئام���اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ كوردس���تان بوه‌ به‌به‌هه‌شتی‬ ‫گه‌نده‌ڵكاری���ی‪ ،‬زه‌وی‌و موڵكی حكومه‌ت‬ ‫ده‌س���تی به‌س���ه‌ردا ده‌گیرێت‪ ،‬بازرگانیی‬ ‫نه‌وت بۆ چه‌ند كۆمپانیایه‌ك قۆرغكراوه‌‪،‬‬ ‫وه‌به‌رهێنان شێوازو ناوه‌ڕۆكێكی مافیایی‬ ‫وه‌رگرت���وه‌‌و ه���ه‌زاران موچه‌خ���ۆری بن‬ ‫دیواریش ه���ه‌ن‪ ،‬ئارێز عه‌ب���دواڵ ده‌ڵێت‬

‫"گه‌نده‌ڵی���ی‌ له‌داموده‌زگاكانی‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ مافیایی‌ ئه‌نجامده‌درێت"‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬ئارێ���ز عه‌ب���دواڵ‬ ‫په‌رله‌مانتاری عێراق‌و ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫له‌كوردس���تاندا گه‌نده‌ڵیی���ه‌ بچوك���ه‌كان‬ ‫ده‌وروژێنرێن كه‌چی چاوپۆشی له‌گه‌نده‌ڵییه‌‬ ‫گه‌وره‌كان ده‌كرێت‪ ،‬چونك���ه‌ گه‌نده‌ڵییه‌‬

‫گه‌وره‌كان له‌كوردس���تان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫مافیایی ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "تا ئێستا هه‌یمه‌نه‌ی كاره‌ مافیایه‌كان‬ ‫زیاتره‌ له‌سه‌ر داموده‌زگاكانی حكومه‌ت تا‬ ‫هه‌یمه‌نه‌ی یاسا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها عه‌لی حه‌مه‌ س���اڵح ئه‌ندامی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫كه‌ تا ئێستا كه‌یسه‌ گه‌وره‌كانی گه‌نده‌ڵیی‬

‫له‌كوردستاندا ده‌س���تی بۆ نه‌براوه‌‪ .‬ئه‌و وه‌به‌رھێنان���ه‌ی به‌حه‌قی خۆیان پڕۆژه‌یان‬ ‫وتی‌ "گه‌وره‌ترین گه‌نده‌ڵیی له‌كوردستاندا وه‌رگرتوه‌‪ .‬به‌رپرس���ی گ���ه‌وره‌ ھه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی له‌مه‌كته‌ب سیاسیی زیاتره‌‪،‬‬ ‫له‌بواری وه‌به‌رهێناندا كراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌ش���ێكی‌ دیاری ‌ی گه‌نده‌ڵیی‌ بۆ پرۆژه‌ چوار سه‌د ده‌فته‌رو پێنج سه‌د‬ ‫له‌زه‌ویی‌و موڵ���ك‌و ماڵی حكومه‌تدایه‌ كه‌ ده‌فت���ه‌ری له‌وه‌به‌رھێنه‌رێك وه‌رگرتوه‌ تا‬ ‫داگیرك���راون‪ .‬ھه‌روه‌ھا ئ���ه‌و زه‌وییانه‌ی پرۆژه‌یه‌كی پێداوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو جه‌غتی‌ له‌وه‌ش ك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن پرۆژه‌كانی وه‌به‌رھێنانه‌وه‌ ده‌ستیان‬ ‫به‌س���ه‌ردا گیراوه‌‪ ،‬زۆر كه‌من ژماره‌ی ئه‌و "سااڵنه‌ پاره‌یه‌كی زۆر كه‌ هی گرێبه‌ستی‬

‫نه‌وت���ه‌و بڕه‌كه‌ی ملیارێك‌و پێنج س���ه‌د‬ ‫ملیۆن دۆالر زیاتره‌ ده‌درێت به‌كۆمپانیای‬ ‫ماس بۆ كڕینی ته‌زوی كاره‌با‪ ،‬كۆمپانیای‬ ‫قه‌ی���وان‪ ،‬كۆمپانی���ای كار گ���روپ ك���ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیان به‌پااڵوگه‌ی نه‌وته‌وه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬

‫‪ :‌PKK‬ده‌نگۆی‌ دروستكردن ‌ی كانتۆن ‌ی سلێمانی‌‪ ،‬بۆ شاردنه‌وه‌ی‌ شكست ‌ی‌شه‌نگاله‌‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ریکالم‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫‪‌PKK‬و ‪ :YPG‬ده‌نگۆ ‌ی دروستكردن ‌ی كانتۆن ‌ی‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬بۆ شاردنه‌و‌هی‌ شكستی‌ خۆیان ‌ه له‌شه‌نگال‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫به‌رپرسانی‌ په‌كه‌كه‌‌و یه‌په‌گه‌ ده‌نگۆی‌‬ ‫دروستكردنی‌ كانتۆن له‌پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌و ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌وانه‌ی‌ "له‌پشت‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و پڕوپاگه‌ندانه‌ن‪،‬‬ ‫له‌شه‌نگال شكستیانهێناو‬ ‫به‌الوازییده‌ركه‌وتن‪ ،‬بۆیه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫ئه‌م شكسته‌ تێكه‌ڵ به‌په‌كه‌كه‌‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ چه‌ند ساڵی‌ رابردودا تاكه‌‬ ‫شتێك كه‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‌و‬ ‫پارتی‌ كرێكارانی‌ كوردستان (په‌كه‌كه‌)‬ ‫له‌سه‌ری‌ كۆك بوبێتن‪ ،‬به‌گژداچونه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌كدارانی‌ داعش بوه‌‪.‬ناوبه‌ناو له‌گه‌ڵ‬ ‫هێوربون���ه‌وه‌ی‌ دۆخه‌كه‌و خاوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌ س���ه‌ربازییه‌كانیان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌داع���ش‪ ،‬به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ كێرڤ���ی‌‬ ‫ملمالنێ���ی‌ نێ���وان ئ���ه‌م دو هێزه‌ رو‬

‫له‌هه‌ڵكش���ان ده‌كات‪ ،‬تازه‌تری���ن‬ ‫رۆژه‌ڤیش دروستكردن‌و ره‌تكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كانتۆنه‌ له‌ناوچه‌ی‌ شه‌نگال‌و هه‌ندێك‬ ‫ناوچه‌ی‌ دیكه‌ی‌ باشوری‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی‌ په‌كه‌ك���ه‌ ره‌خنه‌‬ ‫له‌ش���ێوازی‌ روماڵی‌ میدیای���ی‌ ده‌زگا‬ ‫راگه‌یاندنه‌كان���ی‌ پارت���ی‌ ده‌گرێ���ت‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌و جۆره‌ میدیایانه‌ شه‌ڕێكی‬ ‫تایب���ه‌ت دژی ئێمه‌ ده‌ك���ه‌ن و جگه‌‬ ‫له‌پاراستنیبه‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆیان‌و‬ ‫حزبه‌كانی���ان‪ ،‬هی���چ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ره‌چاوناكه‌ن"‪.‬‬

‫"ئه‌وه‌پڕوپاگه‌نده‌یه‌و س���ه‌رله‌به‌ری ئه‌و‬ ‫هه‌وااڵن���ه‌ درۆن‌و دورن له‌راس���تیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ به‌هی���چ جۆرێ���ك له‌رۆژه‌ڤ���ی‬ ‫ئێمه‌دانیه‌ كه‌دوای شه‌نگال‪ ،‬سلێمانی‬ ‫بكه‌ین به‌كانت���ۆن‪ ،‬باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫پڕوپاگه‌ندان���ه‌ش‪ ،‬به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫خزمه‌ت به‌سیاسه‌تی یه‌كێتیینه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ناكات"‪.‬‬

‫ش���ه‌نگال له‌س���ه‌ره‌تای‌ مانگ���ی‌‬ ‫ئاب���ی‌ رابردودا كه‌وته‌ده‌س���ت داعش‌و‬ ‫تراژیدیایه‌ك���ی‌ مرۆی���ی‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫دانیش���توانه‌كه‌یدا هات كه‌ زۆرینه‌یان‬ ‫ئێزدین‪ ،‬به‌اڵم له‌مانگی‌ رابردودا هێزی‌‬ ‫له‌باره‌یده‌نگۆی دروستكردنی كانتۆن پێش���مه‌رگه‌ به‌پش���تیوانی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫بۆ ش���ه‌نگال‌و پارێزگای س���لێمانی‌و په‌كه‌ك���ه‌‌و یه‌په‌گ���ه‌‌و خۆبه‌خش���انی‌‬ ‫وروژاندنی ئه‌م پرسه‌ له‌الیه‌ن به‌شێك ئێ���زدی‌‪ ،‬هه‌ڵمه‌تێك���ی‌ هاوبه‌ش���یان‬ ‫له‌میدیاكانی نزی���ك له‌پارتی‪،‬ده‌مهات ب���ۆ پاككردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و ناوچه‌ی���ه‌‬ ‫عه‌گی���د به‌رپرس���ی په‌یوه‌ندیه‌كان���ی ده‌ستپێكرد‌و ش���ه‌ڕ تا كۆاڵنه‌كانی‌ ناو‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی پارتی كرێكارانی كوردستان‪ ،‬شه‌نگال رۆیش���ت‪ ،‬رۆژی‌ ‪21‬ی‌ مانگی‌‬ ‫له‌لێدوانێكی تایبه‌تدا بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‪ ،‬رابردوش مه‌س���عود بارزانی چوه‌ سه‌ر‬

‫خاوێنی به‌دیاربخه‌ن‌و ئه‌وه‌یله‌شه‌نگال‬ ‫دروس���تبوه‌ له‌بیر خه‌ڵك���ی به‌رنه‌وه‌و‬ ‫خه‌ڵك به‌ش���تێكی دیكه‌وه‌س���ه‌رقاڵ‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬

‫وه‌ك هێزێكی‌ سه‌ربازیی‌ په‌یوه‌ندیمان‬ ‫به‌دامه‌زراندنی‌ سیس���ته‌می‌ واڵتانه‌وه‌‬ ‫نیه‌ هه‌روه‌ها ئێمه‌ ده‌س���توه‌رناده‌ینه‌‬ ‫كاروباری‌ به‌شێكی‌ تری‌ كوردستانه‌وه‌و‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌كیش بڕیاری‌ سیاسیی‌‬ ‫ناده‌ی���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌ئێمه‌وه‌‬ ‫وه‌ك هێزێك���ی‌ س���ه‌ربازیی‌ نیی��� ‌ه كه‌‬ ‫به‌ش���ێكی‌ تری‌ كوردس���تان بیانه‌وێت‬ ‫كانتۆن دابمه‌زرێنن یان نا"‪.‬‬

‫چیای‌ ش���ه‌نگال‌و مژده‌ی‌ سه‌ركه‌وتن‌و‬ ‫پاكردن���ه‌وه‌ی‌ یه‌كجاره‌كی‌ ناوچه‌كه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪ ،‬ب���ه‌اڵم م���اوه‌ی‌ دو هه‌فته‌‬ ‫ده‌بێ���ت پێش���كه‌وتنێكی‌ س���ه‌ربازیی‌‬ ‫ئه‌وت���ۆ له‌ناوچه‌ك���ه‌ روین���ه‌داوه‌‪،‬‬ ‫یه‌كینه‌كانی‌ پاراستنی‌ گه‌ل (‪،)YPG‬‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌ش ئه‌مه‌ به‌شكس���تێكی‌ ئه‌و‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌ لێكده‌داته‌وه‌ كه‌ پارتی‌ له‌روی‌ ك���ه‌ به‌هێزێك���ی‌ نزی���ك له‌په‌كه‌ك���ه‌‬ ‫ئه‌ژمارده‌كرێ���ت‌و رۆڵ���ی‌ كاریگ���ه‌ر‬ ‫میدیاییه‌وه‌ ده‌ستیپێكردبو‪.‬‬ ‫ده‌گێڕێ���ت له‌به‌ڕێوه‌بردنی‌ ش���ه‌ڕه‌كان‬ ‫ده‌مهات الیه‌نی‌ نه‌یاری‌ خۆیان به‌وه‌ دژی‌ داعش له‌خۆرئاوای‌ كوردس���تان‌و‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كات كه‌ شكس���تیانهێناوه‌ ناوچه‌كان���ی‌ ش���ه‌نگال‌و ده‌وروبه‌ری‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ك���ی‌ دیكه‌وه‌‪ ،‬عه‌بدولس���ه‌الم‬ ‫له‌شه‌نگال‌و هۆكاری‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و به‌هه‌مانش���ێوه‌ ده‌نگۆی‌ دروستكردنی‌ مسته‌فا به‌رپرس���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌یه‌ده‌‬ ‫ده‌نگۆیان���ه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ كانتۆن له‌سلێمانی‌ ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئه‌وروپ���ا‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫"هه‌ر پارچه‌یه‌كی‌ كوردس���تان ئازاده‌‬ ‫"ده‌یانه‌وێت به‌و هۆیه‌وه‌سه‌ری خه‌ڵك‬ ‫رێ���دور خه‌لیل‪ ،‬وته‌بێژی‌ ره‌س���میی‌ چ جۆره‌ سیس���ته‌مێك هه‌ڵده‌بژێرێت‪،‬‬ ‫گرێبده‌ن‌و هه‌ندێك مه‌س���ه‌له‌ی گرنگی‬ ‫رۆژ له‌بی���ر خه‌ڵكبه‌رن���ه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ هێ���زی‌ فه‌رمانده‌ی���ی‌ یه‌كینه‌كان���ی‌ ئێمه‌ ته‌ده‌خولی‌ ئه‌وه‌ ناكه‌ین‪ ،‬به‌هیچ‬ ‫خۆی���ان له‌نێو گێژاودان‪ ،‬له‌ش���ه‌نگال پاراس���تنی‌ گه‌ل (‪ ،)YPG‬به‌ئاوێنه‌ی‌ ش���ێوه‌یه‌ك ناخوازی���ن سیس���ته‌مێك‬ ‫ی ئێم���ه‌ هه‌ڵبژێرن‪،‬‬ ‫شكس���تیانهێناو به‌الوازییده‌ركه‌وت���ن‪ ،‬راگه‌یان���د‪" ،‬به‌هه‌م���و ش���ێوه‌یه‌ك له‌س���ه‌ر خواس���ت ‌‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌یانه‌وێ���ت ئ���ه‌م شكس���ته‌ قسه‌كردن له‌سه‌ر كانتۆن‌و دامه‌زراندنی‌ به‌اڵم ئێم���ه‌ له‌ڕۆژئاوا مۆدێلی‌ كانتۆن‬ ‫تێك���ه‌ڵ به‌په‌كه‌كه‌ بك���ه‌ن‌و له‌ڕێگه‌ی كانتۆنه‌كان دوره‌ له‌ڕاستییه‌وه‌‪ .‬به‌هه‌مو به‌چاره‌س���ه‌ر ده‌زانین بۆ پێشخستنی‌‬ ‫په‌كه‌كه‌وه‌ده‌یانه‌وێت خۆیان به‌پاكی‌و ش���ێوه‌یه‌ك ئه‌وه‌ ره‌تده‌كه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ رۆژئاوا‌و سوریا"‪.‬‬

‫گۆڕان له‌ناوچ ‌هی‌ سۆران گله‌ی ‌ی له‌خۆی‌‌و پارتی‌ هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ‬ ‫یه‌كێك له‌و ناوچانه‌ی سنوری‬ ‫پارێزگای هه‌ولێر كه‌ نفوزی‬ ‫گۆڕانی تێدا كه‌مه‌‪ ،‬قه‌زای سۆرانه‌‪،‬‬ ‫ی رابردو بزوتنه‌وی‬ ‫به‌درێژایی ماوه‌ ‌‬ ‫گۆڕان له‌سۆران پێشكه‌وتن‌و‬ ‫گه‌شه‌كردنی به‌خۆیه‌وه‌ نه‌بینیوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك پێیانوایه‌ الوازیی گۆڕان‬ ‫له‌سۆران په‌یوه‌ندی به‌الوازیی‬ ‫هه‌ڵسوڕاوانه‌وه‌ هه‌یه‌و هه‌ندێكیش‬ ‫وای ده‌بینن ك ‌ه پارتی فه‌رمانڕه‌وای ‌ه‬ ‫له‌و ناوچه‌یه‌و وایكردو‌ه خه‌ڵك‬ ‫ترسیان هه‌بێت له‌په‌یوه‌ندیكردن‬

‫به‌گۆڕانه‌وه‌‪.‬‬ ‫مس���ته‌فا گه‌اڵڵه‌یی هه‌ڵس���وڕاوی‬ ‫پێشوی گۆڕان له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫باس���ی له‌وه‌ك���رد ك���ه‌ "دو هۆكاری‬ ‫س���ه‌ره‌كی هه‌ن بۆ گه‌ش���ه‌نه‌كردنی‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان‪ ،‬هۆكارێكی���ان‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌حزبی فه‌رمان���ڕه‌واو‌ه‬ ‫هه‌یه‌ له‌و ده‌ڤه‌ره‌دا‪ ،‬هۆكارێكیش���ی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌خ���ودی بزوتنه‌وه‌كه‌و‬ ‫هه‌ڵسوڕاوه‌كانیه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫گه‌اڵڵه‌یی وتی‪" ،‬له‌قه‌زای س���ۆران‬ ‫پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫سیاس���ه‌تێكی زۆر تون���دی به‌رامبه‌ر‬

‫به‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ گرتۆته‌به‌ر‪ ،‬س���ۆران‬ ‫تاكه‌ ش���وێنه‌ كه‌ دوجار باره‌گاكه‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانی تێدا سوتێنراوه‌‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌ش���ی ترسی ئه‌و حزبه‌ بو‌ه‬ ‫له‌گه‌شه‌كردنی گۆڕان"‪.‬‬ ‫ئه‌و هه‌ڵسوڕاوه‌ی‌ گۆڕان هۆكارێكی‌‬ ‫دیك���ه‌ی‌ الوازی���ی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌ی���ان‬ ‫ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێت���ه‌وه‌ ب���ۆ خراپ���ی‌ ئه‌دا ‌‬ ‫هه‌ڵس���وڕاوه‌كانیان‪" ،‬الوازی گۆڕان‌و‬ ‫ئه‌دای هه‌ڵسوڕاوه‌كانی له‌و قه‌زایه‌داو‬ ‫نه‌كردن���ی مامه‌ڵه‌یه‌ك���ی تایب���ه‌ت‬ ‫ل���ه‌و س���نوره‌دا هۆكارێك���ی دیكه‌ی‬ ‫گه‌ش���ه‌نه‌كردن‌و به‌ره‌و پێشنه‌چونی‬ ‫گۆڕان بوه‌ له‌و شارۆچكه‌یه‌دا"‪.‬‬

‫بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان له‌س���ۆران‬ ‫ن���ه‌ك ه���ه‌ر گه‌ش���ه‌ ن���اكات به‌ڵكو‬ ‫له‌ش���وێنی خۆی چه‌قیوه‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫كه‌میش���یكردوه‌‪ ،‬به‌پێ���ی دوای���ن‬ ‫هه‌ڵبژاردن كه‌ ب���ۆ په‌رله‌مانی عێراق‬ ‫ئه‌نجام���درا‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ته‌نها‬ ‫‪ 9‬ه���ه‌زارو ‪200‬ده‌نگ���ی به‌ده‌س���ت‬ ‫هێناوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫پێش���وتر ده‌نگی زیاتری له‌و ڕێژه‌ی ‌ه‬ ‫به‌ده‌س���تهێناوه‌و ئه‌مه‌ش به‌رپرسانی‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ی خۆشحاڵ كردبو‪.‬‬ ‫نه‌به‌ز ئه‌حمه‌د به‌رپرس���ی ئۆفیسی‬ ‫كه‌ناڵی‪ KNN‬له‌سۆران‌و رۆژنامه‌نوسی‬ ‫نزی���ك له‌گ���ۆڕان‪ ،‬له‌لێدوانێك���دا‬

‫به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند‪" ،‬له‌قه‌زای سۆران‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی راسته‌قینه‌ ئازادی حزبی‬ ‫بونی نیه‌و ئه‌وه‌شی كه‌ هه‌ی ‌ه شتێكی‬ ‫روكه‌شیه‌‪ .‬كۆمه‌ڵێك كه‌س ده‌ستیان‬ ‫به‌سه‌ر هه‌مو شتێكی ئه‌و ناوچه‌یه‌دا‬ ‫گرتوه‌و به‌ئاره‌زوی خۆیان ئه‌و شار‌ه‬ ‫به‌ڕێو‌ه ده‌به‌ن‌و ئه‌وه‌ی پارتی نه‌بێت‬ ‫ژیانی ده‌كه‌وێته‌ ئه‌وپه‌ڕی ناخۆشیه‌وه‌و‬ ‫له‌ناو داموده‌زگا حكومیه‌كان كۆسپ‌و‬ ‫ته‌گه‌ره‌ی بۆ دروست ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌شارۆچكه‌ی سۆران‪ ،‬نزیكه‌ی هه‌مو‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان بۆ پارتی مس���ۆگه‌ر‬ ‫ب���وه‌و تیایدا ب���راوه‌ ب���وه‌‪ .‬هاوكات‬ ‫دۆس���ت‌و الیه‌نگرێك���ی زۆری پارتی‬

‫له‌و شارۆچكه‌یه‌دا كۆبونه‌ته‌وه‌‪ .‬جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ی كه‌ له‌دوای س���اڵی ‪1994‬ه‌و‌ه‬ ‫ئه‌و قه‌زای��� ‌ه له‌الیه‌ن پارتیه‌وه‌ ئیدار‌ه‬ ‫دراوه‌‪.‬‬ ‫كارۆخ ئه‌حمه‌د به‌رپرس���ی به‌شی‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن له‌مه‌ك���ۆی س���ۆران‪،‬‬ ‫له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه‌‪ ،‬وێڕای‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جه‌خت له‌وه‌ده‌كات���ه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌یان وه‌كو پێویس���ت له‌و‬ ‫س���نوره‌دا گه‌شه‌ی نه‌كردوه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ڕونده‌كاته‌وه‌ ك��� ‌ه واقیعی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌سۆران جیاوازه‌و‬ ‫ب���ه‌راورد به‌هیچ ش���وێنێكی دیكه‌ی‬ ‫كوردستان ناكرێت‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )460‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/6‬‬

‫"گەندەڵیی‌ بەشێوەیەک ‌ی مافیای ‌ی لەکوردستان دەکرێت"‬

‫‪3‬‬

‫پەرلەمانتارێک‪ :‬گەورەترین گەندەڵیی لەکوردستاندا لەبواری وەبەرهێناندا کراوە‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬

‫بەشێک لەپەرلەمانتاران ئاماژە بەوە‬ ‫دەکەن کە کوردستان بوە بەبەهەشت ‌‬ ‫ی‬ ‫گەندەڵکاریی‌‪ ،‬زەوی‌‌و موڵکی‌ حکومەت‬ ‫دەستی‌ بەسەردا دەگیرێت‪ ،‬بازرگانیی‬ ‫بەتایبەتی‌ بازرگانیی‌ نەوت بۆ چەند‬ ‫کۆمپانیایەک قۆرغ کراوە‪ ،‬وەبەرهێنان‬ ‫شێوازو ناوەڕۆکێکی‌ مافیایی‌‬ ‫وەرگرتوە‌و هەزاران موچەخۆری‌ بن‬ ‫دیواریش هەن‪.‬‬ ‫ئارێز عەب���دواڵ پەرلەمانتاری‌ عێراق‌و‬ ‫ئەندام���ی‌ ئەنجومەنی‌ س���ەرکردایەتی‌‬ ‫یەکێتی���ی‌ ئام���اژە ب���ەوە دەکات‬ ‫لەکوردس���تاندا گەندەڵیی���ە بچوکەکان‬ ‫دەوروژێنرێ���ن کەچ���ی‌ چاوپۆش���ی‌‬ ‫لەگەندەڵییە گەورەکان دەکرێت‪ ،‬چونکە‬ ‫گەندەڵییە گ���ەورەکان لەکوردس���تان‬ ‫بەش���ێوەیەکی‌ مافیای���ی‌ دەکرێن‪ ،‬ئەو‬ ‫بەئاوێن���ەی‌ راگەیان���د ک���ە گەندەڵییە‬ ‫گ���ەورەکان پێویس���تیان بەورژاندن���ی‌‬ ‫زیاتر هەیە‌و لەئاس���تی‌ پێویستدا باس‬ ‫ناکرێ���ن‪ ،‬ئەو وتی‌ "ئەوانەی‌ لەپش���ت‬ ‫گەندەڵکاریی���ن لەب���واری‌ زەوی‌‌و زاری‌‬ ‫شارەکان‪ ،‬لەبواری‌ دەستبەسەرداگرتنی‌‬ ‫بازرگان���ی‌‪ ،‬ب���واری‌ بازرگانیک���ردن‬ ‫بەنەوت‌و بواری‌ وەبەرهێنان بەش���ێوازو‬ ‫ناوەڕۆکێک���ی‌ مافیای���ی‌ کار دەک���ەن‪،‬‬ ‫بەرەنگاربونەوەی���ان دەنگ���ی‌ گەورەی‌‬ ‫دەوێ���ت‪ ،‬دام���ودەزگای‌ س���ەربەخۆی‌‬ ‫دەوێت‌و پێویس���تە پەرلەم���ان‌و دادگاو‬ ‫داواکاریی‌ گشتی‌‌و دەستەی‌ دەستپاکی‌‬ ‫قسەیان لەسەر هەبێت"‪.‬‬ ‫هەروەه���ا دەڵێ���ت "هەم���و ئەوانە‬ ‫نەیانتوانیوە وەکو پێویست ئەرکی‌ خۆیان‬ ‫بەرامبەر ب���ەو گەندەڵکارانە راپەڕێنن‪،‬‬ ‫چونک���ە وەک دامودەزگای‌ نیش���تمانی‌‬ ‫تا ئێستا بەش���ێوەیەکی‌ سەربەخۆ کار‬ ‫ناکەن‌و ئەو دامودەزگایانەش لەکۆتاییدا‬ ‫س���ەر بەدامودەزگای‌ ترن یاخود لەژێر‬ ‫چاودێری���ی‌ دام���ودەزگای‌ ت���رن‪ ،‬زۆر‬ ‫کەسیش لەوانەی‌ لەو شوێنانە دانراون‬ ‫مەسەلەی‌ پۆس���ت یان روبەڕوبونەوەی‌‬ ‫کێش���ە یاخود لەڕوانگ���ەی‌ گوێڕایەڵی‌‬

‫ب���ۆ دەزگا حزب���ی‌‌و موخابەراتییەکان‬ ‫نەیانتوانیوە ئەرکی‌ خۆیان لەزۆر بواری‌‬ ‫گەورەدا جێبەجێ بکەن"‪.‬‬ ‫ناوب���راو جەختی‌ لەوە ک���ردەوە کە‬ ‫تا ئێس���تا هەیمەنەی‌ کارە مافیایەکان‬ ‫زیاترە لەسەر دامودەزگاکانی‌ حکومەت‬ ‫تا هەیمەنەی‌ یاس���ا‪ ،‬بەدەیان ش���وێن‬ ‫لەسلێمانی‌‌و دوکان‌و ناو هەولێر لەالیەن‬ ‫بەرپرسانەوە کراوە بەشوێنی‌ حەوانەوەو‬ ‫کەس���یش لێیناپێچێت���ەوە‪ ،‬ئ���ەو وتی‌‬ ‫"سەری‌ ڕەش شارێکی‌ گەشتوگوزارییەو‬ ‫ه���ی‌ حکومەتی‌ هەرێمی‌ کوردس���تانە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێس���تا ه���ی‌ حکومەت���ە؟ ئایا‬ ‫هاواڵتییەک بۆی‌ هەیە بچێتە ئەوێ؟"‬ ‫وتیش���ی‌ "گەندەڵی‌ لەدامودەزگاکانی‌‬ ‫حکوم���ەت بەش���ێوەی‌ رێکخراوەی���ی‌‌و‬ ‫مافیایی‌ ئەنجامدەدرێت‪ ،‬بەئەندازەیەک‬ ‫ک���ە دادگاو داواکاری‌ گش���تی‌ نەتوانن‬ ‫سەری‌ خۆیان هەڵبڕن‌و لەبەرامبەر ئەو‬ ‫گەندەڵیی���ە گەورانە رێکاری یاس���ایی‌‬ ‫بگرنەبەر"‪.‬‬ ‫عەلی حەمە ساڵح ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫کوردس���تان بەئاوێنەی راگەیاند کە تا‬ ‫ئێس���تا کەیس���ە گەورەکانی گەندەڵی‬ ‫لەکوردس���تاندا دەس���تی بۆ نەبراوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو ک���ە ئەندام���ی لیژن���ەی دارایی‬ ‫پەرلەمانە گەندەڵییەکانی کوردستانی‬ ‫دابەشکردوە بۆ سێ بەش‪ ،‬یەکەمیان‬ ‫"گەندەڵیی���ە لەزەوی���ی‌و موڵک‌و ماڵی‬ ‫حکومەتدا‪ ،‬مەبەستم لەو زەوییانەی ‌ه کە‬ ‫داگیرک���راون‪ .‬هەروەها ئەو زەوییانەی‬ ‫لەالی���ەن پرۆژەکان���ی وەبەرهێنانەوە‬ ‫دەس���تی بەس���ەردا گیراوە‪ ،‬زۆر کەمن‬ ‫ژمارەی ئ���ەو وەبەرهێنانەی بەحەقی‬ ‫خۆیان پڕۆژەیان وەرگرتوە‪ .‬بەرپرسی‬ ‫گەورە هەیە کە دەس���ەاڵتی لەمەکتەب‬ ‫سیاس���یی زیات���رە‪ ،‬بۆ پ���رۆژە چوار‬ ‫س���ەد دەفتەرو پێنج س���ەد دەفتەری‬ ‫لەوەبەرهێنەرێ���ک وەرگرت���وە ت���ا‬ ‫پرۆژەیەک���ی پێداوە‪ ،‬بەو ش���ێوەیەش‬ ‫گەورەترین گەندەڵیی لەکوردس���تاندا‬ ‫لەبواری وەبەرهێناندا کراوە"‪.‬‬ ‫دوەمیان "س���ااڵنە پارەیەکی زۆر کە‬ ‫هی گرێبەستی نەوتەو بڕەکەی ملیارێک‌و‬ ‫پێنج سەد ملیۆن دۆالر زیاترە دەدرێت‬

‫سااڵنە پارەیەکی زۆر‬ ‫کە هی گرێبەستی‬ ‫نەوتەو بڕەکەی‬ ‫ملیارێک‌و پێنج سەد‬ ‫ملیۆن دۆالر زیاترە‬ ‫دەدرێت بەکۆمپانیای‬ ‫ماس بۆ کڕینی تەزوی‬ ‫کارەبا‪ ،‬کۆمپانیای‬ ‫قەیوان‪ ،‬کۆمپانیای‬ ‫کار گروپ کە‬ ‫پەیوەندی بەپااڵوگەی‬ ‫نەوتەوە هەیە‬ ‫بەکۆمپانیای ماس ب���ۆ کڕینی تەزوی‬ ‫کارەبا‪ ،‬کۆمپانیای قەیوان‪ ،‬کۆمپانیای‬ ‫کار گروپ ک���ە پەیوەندی بەپااڵوگەی‬ ‫نەوتەوە هەیە"‪.‬‬ ‫هەروەها گەندەڵیی گەورەی س���ێیەم‬ ‫"ئ���ەو هەم���و موچەخ���ۆری بندیوار‌و‬ ‫ناموستەحەقانەیە کە لەهەرێمدا بونیان‬ ‫هەیە"‪.‬‬ ‫لەبارەی پرس���ی کڕینی ئوتومبێل بۆ‬ ‫پەرلەمانتارانیش‪ ،‬عەلی حەمە س���اڵح‬ ‫دەڵێت " ئەو کەیس���ە بەسیاسیی کرا‬ ‫ب���ۆ البردن���ی تەرکی���زی هاواڵتیان بۆ‬ ‫کۆمەڵێک پرسی دیکە کە لەپەرلەماندا‬ ‫هەبوە‪ ،‬لەوانە سندوقی داهاتی نەوت‪،‬‬

‫کە بڕیاربو پێش ‪ 1/1‬پەسەند بکرێت‪،‬‬ ‫هەروەها پڕۆژەیەک ب���ۆ ئامادەکردنی‬ ‫دەستورێکی نوێ‌و کۆمەڵێک دۆسیەی‬ ‫چاکسازیی کە ئێمە بەنیازبوین دەستی‬ ‫ی لێک���را"‪ .‬ئەو‬ ‫بۆ ببەی���ن بەاڵم رێگر ‌‬ ‫ئام���اژە ب���ەوەش دەکات ک���ە تەنها‬ ‫ساڵی ‪ 2013‬تەنها بۆ کڕینی ئوتومبێل‬ ‫حکومەت���ی هەرێم ‪ 54‬ملی���ار دیناری‬ ‫تەرخانکردوە‪.‬‬ ‫لەبارەی رۆڵی پەرلەمان‌و هەنگاوەکانی‬ ‫ت‬ ‫بۆ گەڕان���ەوەی موڵکەکانی حکومە ‌‬ ‫کە تێیدا ماڵەکەی سەرۆکی حکومەت‬ ‫نێچیرڤ���ان بارزانیی هەیەو ڕوبەره‌کەی‬ ‫‪ 360‬دۆنم���ەو بەگوێرەی زانیارییەکانی‬ ‫ئاوێنە تەنها به‌ربه‌س���ته‌ کۆنکرێته‌کانی‬ ‫چوارده‌وری کە ژمارەیەکی ئێجگار زۆرە‪،‬‬ ‫هەر دان���ەی ‪ 1050‬دۆالری تێچوە‪ ،‬ئەو‬ ‫پەرلەمانتاره‌ی فراکسیۆنی گۆڕان دەڵێت‬ ‫"ناوچەکانی س���ەری ڕەش‌و دەباشان‌و‬ ‫خانوەکانی پارێزگار لەهەولێرو سەدان‬ ‫بین���او قوتابخانەی حکومییش هەر لەو‬ ‫دۆسییەدان‌ کە داگیرکراون‪ .‬لەکابینەی‬ ‫پێشودا س���ەرۆکی حکومەت بڕیارێکی‬ ‫ل���ەو بارەیەوە دەرکرد‪ ،‬بەاڵم جێبەجێ‬ ‫نەکرا‪ .‬ئێمە بەنیازین بەکۆمەڵ دەست‬ ‫بۆ ئەوانە بەرین‪ ،‬ئەوانەی تاپۆ نەکراون‌و‬ ‫تا ئێستا بەناوی حکومەتەوەیە با ئەوە‬ ‫بگەڕێت���ەوە‪ ،‬ئەوانەش���ی تاپۆ کراون‪،‬‬ ‫بەدواداچون بۆ بیمە یاساییەکەی بکەین‬ ‫ک���ە چۆن تاپۆ کراوە" هەروەها دەڵێت‬ ‫"تا ئێس���تا هیچی جیدیی لەو بارەیەوە‬ ‫لەپەرلەمان نەوروژێن���راوە‪ .‬پرۆژەیەک‬ ‫هەیە ب���ۆ خوێندن���ەوەی یەکەم بەاڵم‬ ‫نەبوە بەیاس���ا‪ ،‬ئەگەر لەحاڵەتێکیشدا‬ ‫ببێت بەیاسا‪ ،‬ئەگەر ئیرادەی سیاسیی‬ ‫بەهێزی نەبێت بۆ ئەو بابەتە‪ ،‬پرسێکی‬ ‫قورس���ەو وەک دۆسیەی یەکگرتنەوەی‬ ‫هێ���زی پێش���مەرگەو خانەنش���ینییە‬ ‫نایاساییەکەی لێ دێت"‪.‬‬ ‫ل���ەالی خۆش���یەوە گ���ۆران ئازاد‪،‬‬ ‫پەرلەمانت���اری فراکس���یۆنی یەکێتیی‬ ‫لەپەرلەمان���ی کوردس���تان بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند کە ئەوان وەک پەرلەمانتاران‬ ‫پرۆژەیەکیان پێشکەش کردوە بەناوی‬ ‫"پرۆژە یاس���ای وەرگرتنەوەی موڵکی‬

‫شتێک نییە ناوی‬ ‫رای گشتیی‌ بێت‬ ‫هەموی بریتییە لەو‬ ‫یارییانەی حزبەکان‬ ‫دەیانەوێت لەرێی‬ ‫راگەیاندنەکانەوە‬ ‫بیکەن‪ .‬ئێستا ئەو‬ ‫حزبانە هەمویان‬ ‫پێکەوە لەحکومەتدان‌و‬ ‫نایانەوێت هەندێک‬ ‫بابەت ببێتە ڕای‬ ‫گشتی‬ ‫گشتیی"‪.‬‬ ‫ئ���ەو پەرلەمانت���ارە رایدەگەیەنێت‬ ‫کە لەڕای گش���تیدا هەندێک کەیس���ی‬ ‫بچوک���ی گەندەڵیی گ���ەورە دەکرێت‌و‬ ‫گ���ەورەش بچ���وک دەکرێت���ەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫دەڵێت "من پێموایە شتێک نییە ناوی‬ ‫رای گشتیی‌ بێت‪ ،‬هەموی بریتییە لەو‬ ‫یارییان���ەی حزبەکان دەیانەوێت لەرێی‬ ‫راگەیاندنەکانەوە بیکەن‪ .‬ئێس���تا ئەو‬ ‫حزبانە هەمویان پێکەوە لەحکومەتدان‌و‬ ‫نایانەوێت هەندێک باب���ەت ببێتە ڕای‬ ‫گشتی‪ .‬چونکە لەکاتێکدا راگەیاندنەکان‬ ‫کار لەسەر بابەتێک دەکەن‌و دەبێتە ڕای‬ ‫گشتی کە حزب ئۆکەی لەسەر بکات"‪.‬‬

‫ئ���ەو نمون���ەی ئ���ەوە دەهێنێتەوە کە‬ ‫خۆی چوەتە رەبیعەو بیرە نەوتەکان‌و‬ ‫ئ���ەو کۆمپانیایەی نەوتەک���ە دەدزێت‬ ‫کردویەتی بەیاداشت‌و باڵویکردوەتەوە‪،‬‬ ‫"بەاڵم کەس نەیکردوە بەقەزییە"‪.‬‬ ‫فرسەت سۆفی‌ ئەندامی پەرلەمانتاری‬ ‫ی‬ ‫کوردستان بڕوای وایە کە ئێستا دۆخ ‌‬ ‫کوردس���تان ئاڵ���ۆزەو ئەو دۆس���یەی‬ ‫گەندەڵییان���ە زیاتر بەه���ۆی‌ ملمالنێ‬ ‫سیاسیەوە قسەیان لەس���ەر ناکرێت‌و‬ ‫ی دەوێت‬ ‫ی دامەزراوەی یاسای ‌‬ ‫باسکردن ‌‬ ‫ی‬ ‫کە تا ئێس���تا لەکوردس���تان بەباش ‌‬ ‫جێگیر نەبوە‪.‬‬ ‫لەبارەی بێدەنگی دەزگایەکی گەورەی‬ ‫وەک پەرلەمانی���ش ل���ەو دۆس���ییانە‪،‬‬ ‫ئ���ەو پەرلەمانت���ارە دەڵێ���ت "دڵنیات‬ ‫ی لیژنەی‌ نەزاهەم‬ ‫دەکەمەوە من ئەندام ‌‬ ‫ی داهاتو‬ ‫لەپەرلەم���ان‪ ،‬لەچەن���د رۆژ ‌‬ ‫کۆمەڵێ���ک فایلی‌ باش���م ئامادەکردوە‬ ‫ی گشتی‌‌و موڵک‌و‬ ‫پەیوەستن بەوەزیفە ‌‬ ‫ی نەوت‪،‬‬ ‫ی دەوڵ���ەت‪ ،‬مەس���ەلە ‌‬ ‫ماڵ��� ‌‬ ‫وەزارەتەکان‪ ،‬تەندەرو گرێبەستەکان"‪.‬‬ ‫دەربارەی ناوچەکانی س���ەری رەش‌و‬ ‫ماڵەک���ەی نێچیرڤ���ان بارزان���ی ئ���ەو‬ ‫پارت���ی‬ ‫‌‌‬ ‫پەرلەمانت���ارەی فراکس���یۆنی‬ ‫رایدەگەیەنێت کە هێش���تا قسەیان لەو‬ ‫بارەیەوە نەکردوە "ئەوە مەس���ەلەیەکە‬ ‫ی لەبارەوە‬ ‫دەکرێت لەداهاتودا گفتوگۆ ‌‬ ‫بکەی���ن‌و ت���ا ئێس���تا وەک پەرلەمان‬ ‫ئیشمان لەسەر ئەو مەلەفە نەکردوە"‪.‬‬ ‫لەبارەی هۆکاری ئەوەی کە تا ئێس���تا‬ ‫بۆچ���ی قس���ەیان لەب���ارەی بابەتێکی‬ ‫گەورەی وەه���اوە نەک���ردوە‪ ،‬دەڵێت‬ ‫ی سیاس���یی‌ زۆر‬ ‫"ئ���ەوە مەس���ەلەیەک ‌‬ ‫ی پەرلەماندا‬ ‫گەورەیە‪ ،‬ناڵێم لەدەسەاڵت ‌‬ ‫ی نەهاتبێت"‪.‬‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم لەوانەیە کات ‌‬ ‫کەی کاتی دێ���ت؟ " ئێمە دەبێت زۆر‬ ‫واقیعیانە سیاس���ەت بکەین‪ ،‬ئایا ئێمە‬ ‫لەم قۆناغەدا دەتوانین قسە لەسەر ئەم‬ ‫مەس���ەلەیە بکەین؟ پێموایە نەخێر"‪.‬‬ ‫ئ���ەوەش رادەگەیەنێت کە کارێکی لەو‬ ‫شێوەیە تا ئێستا لەبەرنامەی لیژنەکەی‬ ‫ئەواندا نەبوەو تا ئێس���تا بەدواداچون‬ ‫بۆ ئەو بابەتانە بەکاری لیژنەی نەزاهە‬ ‫نازانێت‪.‬‬

‫یه‌كێتیی‌ له‌ئێستادا له‌گه‌ڵ یه‌كخستنه‌و‌هی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌دا نیه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫یه‌كێتیی‌ نیشتیمانیی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫ناخوازێت له‌ئێستادا هێزه‌كان ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ بخرێنه‌ناو ئه‌و‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ی‌ كه‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌چوارچێوه‌ی‌ هێزێك ‌‬ ‫دامه‌زراوه‌ییدا جێبه‌جێیبكات‪ ،‬بۆ‬ ‫ی جیاجیای‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش پاساو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كارێك ‌‬ ‫هه‌ندێك له‌به‌رپرسه‌كان ‌‬ ‫له‌وشێوه‌ی ‌ه "به‌تاكڕه‌وانه‌" ناو ده‌به‌ن‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌شێكیشیان به‌پاساوی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫"ئێستا پێشمه‌رگه‌ له‌شه‌ڕدای ‌ه دژ ‌‬ ‫داعش"‪.‬‬ ‫ی مانگی‌ رابردو مه‌سعود‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ح���ه‌وت خاڵ��� ‌‬ ‫ی نامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫بارزان��� ‌‬ ‫ئاراس���ت ‌هی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگ ‌ه كرد‌و‬ ‫داوایك���رد "دیاری���ده‌ی‌ حزب���ی‌ له‌ناو‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌دا نه‌مێنێت‌و له‌سه‌ر‬ ‫ریزه‌كان ‌‬ ‫بنه‌مایه‌كی‌ نیشتمانی‌ رێكبخرێت"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫چه‌ند رۆژێك دواتر به‌رپرس���ێك ‌‬ ‫ی له‌كۆبۆنه‌وه‌یه‌كی‌ ناره‌س���میدا‬ ‫یه‌كێتی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ربڕی‌‌و ناراسته‌وخۆ وه‌اڵم ‌‬ ‫ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی دایه‌وه‌‌و‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫ی ئه‌و نامه‌ی���ه‌ ‌‬ ‫نه‌رێن ‌‬ ‫ی ل���ه‌وه‌ كردبوه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫تێی���دا ته‌ئیكید ‌‬ ‫هه‌ر پرۆژه‌یه‌ك به‌بێ‌ راگۆڕینه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ی سه‌رناگرێت‪.‬‬ ‫یه‌كێتی ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و نامه‌ی ‌ه ك ‌ه به‌ناوی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم���ه‌و‌ه ئاراس���ته‌كرابو‪ ،‬پارت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دیموكرات���ی‌ كوردس���تان به‌ت���ه‌واو ‌‬ ‫ی لێده‌كات‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دای ‌ه‬ ‫پش���تگیر ‌‬ ‫جێبه‌جێبكرێ���ت‪،‬‬ ‫ناوه‌رۆكه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫ی راسته‌‪.‬‬ ‫پێشیانوای ‌ه بڕیارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫كاكه‌مین نه‌ج���اڕ‪ ،‬ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‬ ‫سیاسی ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌وه‌ نه‌ك بۆچون ‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و سیاس���یی‌‪،‬‬ ‫ی كوردستانه‌‪،‬‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ی زۆربه‌ ‌‬ ‫به‌ڵكو ه ‌‬

‫ ‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌ک له‌کاتی شه‌ڕی دژ به‌داعشدا له‌ناوچه‌ی زوممار‬ ‫ی‬ ‫چونك ‌ه پێش���تر گله‌یی‌ ده‌كرا كه‌ بۆچ ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه یه‌كناخرێت‪ ،‬ئێستاش‬ ‫هێز ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم بڕیاریداوه‌ ئه‌و هێز‌ه‬ ‫له‌ژێ���ر چه‌تری‌ وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫ی راس���ته‌‌و‬ ‫بێت‪ ،‬بۆی ‌ه بڕیاره‌كه‌ بڕیارێك ‌‬ ‫به‌ته‌نها هی‌ پارتی‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ئ���ه‌و نامه‌ی��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاراس���ته‌ ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ نهێن��� ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه كراب���و‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی ناوه‌رۆكه‌كه‌ی‌‌و ئه‌و‬ ‫پاش ئاش���كرابون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���ێك له‌به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ناڕازیبونه‌ ‌‬ ‫ی هه‌م���ان مانگدا‬ ‫یه‌كێتی���ی‌‪ ،‬له‌كۆتای ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م‪ ،‬له‌رێگ���ه‌ ‌‬ ‫رونكردنه‌وه‌یه‌ك���ه‌وه‌ پێداگری‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌رۆكی‌ نامه‌ك ‌ه ك���رده‌وه‌ به‌وپێیه‌ ‌‬

‫ی چاكس���ازی‌و‬ ‫ی ره‌وت��� ‌‬ ‫"درێژه‌پێ���ده‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌وڵدان���ه‌ ب���ۆ به‌نیش���تمانیكردن ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م"‪،‬‬ ‫ی س���ه‌ربازی ‌‬ ‫دام���وده‌زگا ‌‬ ‫ی تون���د‌و‬ ‫ی ناراس���ته‌وخۆ ‌‬ ‫وه‌اڵمێك��� ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‬ ‫ی ئاراس���ته‌ ‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ئامێزیش��� ‌‬ ‫ی ده‌وه‌س���تنه‌و‌ه‬ ‫ده‌نگان���ه‌ كرد كه‌ دژ ‌‬ ‫ك ‌ه "ئه‌گه‌ر كه‌سێكیش بیه‌وێت كۆسپ‬ ‫ی‬ ‫ی وا بایه‌خدار ‌‬ ‫له‌به‌رده‌م پرۆس���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دروستبكات‪ ،‬ده‌بێت خۆ ‌‬ ‫نیشتیمان ‌‬ ‫ته‌حه‌مولی‌ به‌رپرسیارێتی بكات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا به‌ش���ێك له‌به‌رپرسان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ن���گاو ‌‬ ‫ی یه‌كێتی��� ‌‬ ‫س���ه‌ربازی ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كخس���تنه‌وه‌و به‌دامه‌زراوه‌ییكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ بۆ خۆیان ده‌گێڕنه‌وه‌و دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و كه‌س‌و الیه‌نانه‌شن ك ‌ه ده‌سته‌واژه‌ ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬رۆیته‌رز‬

‫"به‌نیشتمانیكردن" به‌كارده‌هێنن‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ی بارزانی���دا هاتوه‌‪،‬‬ ‫له‌رونكردنه‌وه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫چونك��� ‌ه پێیانوایه‌ ئ���ه‌و‌ه "غه‌دركردن ‌ه‬ ‫له‌پێشمه‌رگه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وه‌ستا ره‌سوڵ فه‌رماند‌هی‌ سه‌ربازی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باشور ‌‬ ‫ی میحوه‌ر ‌‬ ‫یه‌كێتیی‌‌و به‌رپرس ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬هه‌نگاو ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌مان‬ ‫یه‌كخس���تنه‌و‌هی‌ هێز ‌‬ ‫له‌چوار ساڵ له‌مه‌وپێش ده‌ستپێكردوه‌‪،‬‬ ‫ێ نیه‌‪ ،‬هه‌ندێك تاز‌ه باس‬ ‫ئه‌مڕۆو دوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌نیش���تمانیكردن ده‌كه‌ن وه‌ك ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئێمه‌ عه‌سابه‌ی‌ فاڵن‌و فاڵن بین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬م���ن به‌براده‌ران��� ‌‬ ‫ی خراپ ‌ه‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسییم وت‪ ،‬كارێك ‌‬ ‫ئێستا ئێم ‌ه هێز له‌ناو به‌ره‌كانی‌ جه‌نگ‬

‫بكێش���ینه‌وه‌و بیانبه‌ین ته‌ش���كیالتیان‬ ‫پێبكه‌ین‪ ،‬له‌دوای‌ ئه‌م ش���ه‌ڕ‌ه ده‌كرێت‬ ‫ی باش���تر‬ ‫هێ���زه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌لیواكان���دا یه‌كبخرێن‪ ،‬بۆی ‌ه پێمانوای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م یه‌كخس���تن ‌ه له‌ئێس���تادا په‌ل ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫لێده‌كرێ���ت‌و واباش���تره‌ بخرێت ‌ه دوا ‌‬ ‫شه‌ڕه‌كه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ دان به‌وه‌ادا ده‌نێت ك ‌ه‬ ‫ی هێزی‌ پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫له‌رێكخس���تنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 12‬لیوادا‪ ،‬پره‌نس���یپ ‌‬ ‫له‌چوارچێو‌ه ‌‬ ‫فیفت���ی‌ به‌فیفتی‌ له‌الی���ه‌ن یه‌كێتیی‌و‬ ‫پارتیه‌و‌ه په‌یڕه‌وكراوه‌‪" ،‬ئه‌و ‪ 12‬لیوای ‌ه‬ ‫ی یه‌كێتیی‌‌و‬ ‫برابه‌ش له‌نێ���وان هێزه‌كان ‌‬ ‫ی ‪ 50%‬دانراوه‌‪،‬‬ ‫ی به‌رێژ‌ه ‌‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫هێزه‌كان ‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ واقعی‌ كوردستان وابو‌ه ئه‌م‬ ‫ی سه‌ربازییان هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫دو حزبه‌ هێز ‌‬ ‫ی ره‌تیده‌كاته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌و جگ ‌ه ل���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ی ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫هی���چ ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫حزبه‌كه‌ی‌ به‌ربه‌ستی‌ بۆ یه‌كخستنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه دروستكردبێت‪ ،‬الیه‌ن ‌‬ ‫هێز ‌‬ ‫به‌رامبه‌ریش به‌و‌ه تۆمه‌تبار ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ێ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫رۆڵی‌ په‌كخستنی‌ بینیوه‌‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫ناوی‌ ئه‌و الیه‌نه‌ بهێنێت‌و ده‌ڵێت‪" ،‬هیچ‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ست ‌‬ ‫ی سیاسی ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیواكان ‌‬ ‫ی كه‌ بۆچ ‌‬ ‫نه‌خستوه‌ت ‌ه ئه‌و‌ه ‌‬ ‫تری���ش پێكناهێنرێن‪ ،‬به‌ڵك���و ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی راگرتبێت نه‌ك‬ ‫الیه‌نی‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئێمه‌"‪.‬‬ ‫به‌شێك له‌چاودێران باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێتیی‌ له‌یه‌كسختنه‌و‌ه ‌‬ ‫كه‌ نیگه‌ران ‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگ ‌ه له‌وه‌ی ‌ه كه‌ هه‌ست‬ ‫به‌په‌راوێزخران ده‌كات‌و والێكیده‌داته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ ئ���ه‌وه‌ هه‌نگاوێك���ی‌ هاوبه‌ش��� ‌‬ ‫پارتی‌‌و گۆڕانه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌ ئێس���تا‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه له‌الیه‌ن گۆڕانه‌و‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شێر ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌برێت‌و پارتیش پشك ‌‬ ‫تێیدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ ،‬به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی له‌كه‌ركوك‌و ئه‌ندام ‌‬ ‫یه‌كێتی ‌‬

‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و حزب��� ‌ه به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫سیاس���ی ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬ئێمه‌ بۆ رێكخس���تنه‌و‌ه ‌‬ ‫هێ���زی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه ك��� ‌ه پێش���تریش‬ ‫ته‌ئكیدیم���ان له‌س���ه‌ر كردوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌بێ���ت به‌دانیش���تن‌و به‌به‌رنام ‌ه بێت‪،‬‬ ‫نه‌ك تاكالیه‌نانه‌ بڕیار له‌س���ه‌ر هه‌ندێك‬ ‫ش���ت بدرێت‌و نه‌زانرێك میكانیزمه‌ك ‌ه‬ ‫چۆنه‌‪ ،‬له‌ن���اكاو بڕیارێك بدرێت‌و ئێم ‌ه‬ ‫ئاگام���ان له‌هیچ نه‌بێ���ت‪ ،‬نه‌خێر ئه‌م ‌ه‬ ‫نابێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ نیگه‌رانیه‌كانی‌ یه‌كێتیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���یی‌‬ ‫پارتی‌ ده‌ڵێ���ت‪" ،‬باوه‌ڕناكه‌م یه‌كێتیی‌‬ ‫به‌وش���ێوه‌یه‌ دودڵ بێ���ت‪ ،‬براده‌رانی‌‬ ‫یه‌كێتیی‌ زۆرێكیان پشتگیری‌ بڕیاره‌كه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ش���ه‌ڕی‌ داعش به‌سه‌رداهات‬ ‫ده‌نا ئه‌و پرۆسه‌یه‌ به‌رده‌وام بو"‪.‬‬ ‫تاكه‌ هێزێك كه‌ئێستا له‌هه‌موالیه‌ك‬ ‫زیات���ر په‌ل���ه‌ی‌ به‌دامه‌زراوه‌ییكردنی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی‌ بێ���ت‪ ،‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانه‌‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌وان له‌الیه‌ك له‌ژێر‬ ‫فش���اری‌ ده‌نگده‌ران‌و الیه‌نگرانیاندان‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و به‌رنامه‌ی���ه‌ی‌ كه‌ پێش‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان داویان���ه‌ جێبه‌جێی‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ه���اوكات هه‌وڵده‌ده‌ن هه‌ژمونی‌‬ ‫یه‌كێتی���ی‌‌و پارتی به‌س���ه‌ر وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ وه‌ك وه‌زاره‌تێكی‌ سیادی‌‬ ‫كه‌مبكه‌ن���ه‌وه‌و پێگ���ه‌ی‌ خۆیانی‌ تێدا‬ ‫قایمبكه‌ن‪.‬‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ ،‬هه‌ڵس���وڕاوی‌‬ ‫دیاری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئێمه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ین‌و مه‌بده‌ئی‌ ئیشه‌كه‌ی‌‬ ‫ئێم���ه‌ ئه‌مه‌یه‌"‪ ،‬ئه‌و نایش���ارێته‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌ربه‌س���ت له‌به‌رده‌م ئه‌م پرۆسه‌یه‌دا‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌نی���ه‌ ناوی‌ الیه‌نی‌‬ ‫به‌ربه‌س���تكار بهێنێ���ت‪" ،‬به‌ته‌ئكی���د‬ ‫به‌ربه‌س���ت هه‌یه‌‌و هاوكێش���ه‌كه‌ ورده‌‬ ‫ورده‌ رونده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫موچه‌ی نوێنه‌رانی كورد له‌به‌غدا‬

‫هه‌ر په‌رله‌مانتارێكی عێراق مانگان ‌ه ‪ 28‬هه‌زار دۆالر‌وه‌رده‌گرێت‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫زۆرترین چاوی میدیای كوردی له‌سه‌ر‬ ‫موچه‌و ئیمتیازی په‌رله‌مانتارانی‬ ‫كوردستانه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌متر له‌سه‌ر‬ ‫په‌رله‌مانتارانی كورده‌ له‌به‌غدا‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانتارانی كوردستان پرسی‬ ‫خزمه‌تگوزاری‌و مافه‌ ئینسانیه‌كانی‬ ‫هاواڵتیانیان له‌ناوخۆی كوردستان له‌سه‌ر‬ ‫شان بێت‪ ،‬ئه‌وا په‌رله‌مانتارانی كورد‬ ‫له‌به‌غدا پرسی خاكی كوردستان‌و دۆسیه‌‬ ‫چاره‌نوسسازه‌كانیان له‌ئه‌ستۆدایه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی عێراق‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئیمتیازه‌كانی مانگانه‌ زیاتر‬ ‫له‌‪ 28‬هه‌زار دۆالر‌واتا دو ده‌فته‌ر‌و ‪80‬‬ ‫‌وه‌ره‌قه‌‌وه‌رده‌گرێت كه‌ له‌موچه‌ی ته‌واوی‬ ‫‌واڵتانی دونیا زیاتره‌‪ ،‬كه‌ دو ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫موچه‌ی په‌رله‌مانتارێكی ئه‌مه‌ریكا‌و شه‌ش‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی موچه‌ی په‌رله‌مانتارێكی سوید‌و‬ ‫هۆڵه‌ندایه‌‪.‬‬ ‫موچه‌ی په‌رله‌مانتارێكی عێراق‬ ‫به‌پێ����ی ‌وت����ه‌ی په‌رله‌مانتارێكی عێراق‬ ‫ك����ه‌ خواس����تی نه‌بو ن����اوی باڵوبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێك����ی عێراق مانگانه‌ (‪ 5‬ملیۆن‬ ‫دین����ار) موچ����ه‌ی بنه‌ڕه‌ت����ی‌وه‌رده‌گرێت‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ (‪ 5‬ملیۆن دینار) ده‌رماڵه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫نزیك����ه‌ی (‪ 1‬ملی����ۆن‌و ‪ 100‬ه����ه‌زار دینار)‬ ‫ده‌رماڵ����ه‌ی میوانداریی����ش ‌وه‌رده‌گرێ����ت‪،‬‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ پاره‌ی مانگی (‪ 30‬پاس����ه‌وان) كه‌‬ ‫هه‌ریه‌ك����ی (‪ 750‬ه����ه‌زار ) دیناری هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌كات����ه‌ (‪ 22‬ملیۆن‌و ‪ 500‬ه����ه‌زار دینار)‬ ‫ئه‌م پاره‌ی پاس����ه‌وانه‌ راسته‌وخۆ ده‌چێته‌‬ ‫سه‌ر حیسابی بانكی په‌رله‌مانتاره‌كه‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كه‌ ئازاده‌ پاس����ه‌وانی ده‌وێت‬ ‫یان نا‪ ،‬كه‌ له‌خوله‌كانی پێشو په‌رله‌مانتار‬ ‫هه‌بو ته‌نها یه‌ك پاسه‌وانی بۆ خۆی دانابو‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌سه‌رجه‌می ئه‌و پارانه‌ ده‌كاته‌ (‪33‬‬ ‫ملی����ۆن‌و ‪ 600‬هه‌زار دینار)‌واتا (‪ 28‬هه‌زار‬ ‫دۆالر) كه‌ ده‌كاته‌ (‪ 2‬ده‌فته‌ر‌و ‪‌80‬وه‌ره‌قه‌)‪،‬‬ ‫كه‌ بۆ ساڵێكیش ده‌كاته‌ (‪ 336‬هه‌زار دۆالر‬ ‫)‌وات����ا (‪ 33‬ده‌فت����ه‌ر‌و ‪ 600‬دۆالر )‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی مانگانه‌ (‪ 2‬ملیۆن‌و ‪ 500‬هه‌زار)‬ ‫دیناری����ان پێده‌درێت بۆ كرێی ش����وقه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌م پاره‌یه‌وه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ی مانگانه‌ به‌یه‌ك‬ ‫په‌رله‌مانت����اری عێراق ده‌درێت ده‌كاته‌ (‪30‬‬ ‫هه‌زار دۆالر)‪.‬‬ ‫هاوكات ه����ه‌ر پارله‌مانتاره‌ی (‪ 50‬ملیۆن‬ ‫دینار)یان پێده‌درێ����ت بۆ كڕینی ئۆتۆمبیل‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌پێی‌وت����ه‌ی ئه‌و پارله‌مانتاره‌‬ ‫هێشتا‌وه‌ریاننه‌گرتوه‌‪ ،‬كه‌ له‌خولی پێشودا‬ ‫هه‌ر په‌رله‌مانت����اری (‪ 70‬ملیۆن) دیناریان‬ ‫ب����ۆ كڕین����ی ئۆتۆمبی����ل‌و تازه‌كردنه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ل‌وپه‌لی ناو ش����وقه‌ پێده‌درا‪‌،‬واتا (‪58‬‬ ‫ملیۆن) بۆ كڕینی ئۆتۆمبیل‌و ‪ 12‬ملیۆنیش‬

‫بۆ كڕینی كه‌ل‌و په‌لی ناو ش����وقه‌‪ ،‬له‌خولی‬ ‫پێش����وتری په‌رله‌مانی عێراق له‌‪ 2005‬هه‌ر‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ی بڕی (‪ 120‬ملیۆن دینار)یان‬ ‫بۆ كڕینی ئۆتۆمبیل‌و كه‌ل‌و په‌لی ناو شوقه‌‬ ‫پێدراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای ده‌یان ئیمتیازی دیكه‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌مانتاران بۆ هه‌مو جوڵه‌یه‌كیان پاره‌یان‬ ‫بۆ خه‌رج ده‌كرێ‪ ،‬هه‌روه‌ك له‌خولی پێشوی‬ ‫په‌رله‌ماندا ب����ڕی (‪ 59‬ملی����ۆن دینار) بۆ‬ ‫نه‌ش����ته‌رگه‌ریی مایه‌سیری په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫ب����ڕی (‪ 77‬ملیۆن دینار) ب����ۆ جوانكاریی‬ ‫په‌رله‌مانتارێك����ی دیكه‌ی ده‌وڵه‌تی یاس����ا‬ ‫ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬ئه‌حمه‌د علوانی په‌رله‌مانتار‬ ‫بڕی (‪ 10‬ملیۆن دینار)ی‌ بۆ ددان ئێشه‌ بۆ‬ ‫ته‌رخانكراوه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌وت����ه‌ی ئ����ه‌و پارله‌مانت����اره‌‬ ‫بڕیارێك هه‌یه‌ ب����ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتاران به‌ڕێژه‌ی ‪ %40‬به‌اڵم نازانرێت‬ ‫‪%40‬ی كه‌مكردنه‌وه‌ك����ه‌ موچ����ه‌ی بنه‌ڕه‌تی‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌ یان له‌كۆی موچه‌كه‌یانه‌‪.‬‬ ‫به‌راوردی موچه‌ی په‌رله‌مانتاری عێراق‬ ‫به‌ب����ه‌راورد به‌موچ����ه‌ی په‌رله‌مانت����اری‬ ‫‌واڵتانی دونی����ا موچ����ه‌ی په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫عێراق له‌موچه‌ی ت����ه‌واوی په‌رله‌مانتارانی‬ ‫دونی����ا زیات����ره‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌ موچ����ه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارانی دونی����ا زیاتر له‌نیوه‌ی باج‬ ‫ده‌یب����ات‪ ،‬ب����ه‌اڵم په‌رله‌مانتاران����ی عێراق‌و‬ ‫كوردستان هیچ جۆره‌ باجێكی له‌سه‌ر نیه‌‪،‬‬ ‫موچ����ه‌ی په‌رله‌مانتارێكی عێ����راق نزیكه‌ی‬ ‫(‪ 28‬هه‌زار دۆالر)ه‌ به‌اڵم موچه‌ی مانگانه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی هۆڵه‌ندی (‪ 7‬هه‌زارو ‪)311‬‬ ‫یۆرۆیه‌ كه‌ نزیكه‌ی (‪)%50‬ی‌ بۆ باج ده‌بێت‬ ‫‌واتا (‪ )3655‬یۆرۆ‌وه‌رده‌گرێت كه‌ مانگانه‌‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ 4‬ه����ه‌زارو ‪ 874‬دۆالر)‪ .‬ده‌كاته‌‬ ‫(‪ 5‬ملی����ۆن‌و ‪ 946‬ه����ه‌زار دینار)‪ ،‬هاوكات‬

‫ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی س����وید مانگانه‌ كۆی‬ ‫موچه‌ك����ه‌ی (‪ 58‬هه‌زار كرۆنی س����ویدیه‌)‬ ‫ك����ه‌ (‪ 25‬هه‌زار كرۆن)ی‌ ده‌داته‌ باج‌و كۆی‬ ‫ئ����ه‌و موچه‌ی����ه‌ی بۆی ده‌مێنێت����ه‌وه‌ (‪33‬‬ ‫هه‌زار ك����رۆن)ه‌‌واتا (‪ 4‬هه‌زار‌و ‪ 900‬دۆالر)‬ ‫‌وات����ا (‪ 5‬ملیۆن‌و ‪ 978‬ه����ه‌زار) دینار‌واتا‬ ‫موچ����ه‌ی په‌رله‌مانتارێكی عێراقی كه‌ زیاتر‬ ‫ل����ه‌ (‪ 28‬ه����ه‌زار دۆالر)ه‌‌واتا نزیكه‌ی (‪6‬‬ ‫جار) له‌موچ����ه‌ی په‌رله‌مانتارێكی هۆڵه‌نداو‬ ‫سوید زیاتره‌‪.‬‬ ‫هاوكات ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی ئیسرائیل‬ ‫(كنێستی ئیسرائیلی) مانگانه‌ (‪37‬هه‌زارو‬ ‫‪ )200‬ش����یكلی ئیس����رائیلی‌وه‌رده‌گرێت كه‌‬ ‫به‌ش����ێكی بۆ ب����اج ده‌ڕوات‌و نزیكه‌ی (‪19‬‬ ‫هه‌زار) ش����یكلی ئیسرائیلی بۆ ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ له‌ئێس����تادا (‪ 1‬دۆالر = ‪3.785‬‬ ‫ش����یكل)‌واتا ئه‌و موچه‌یه‌ی ك����ه‌ مانگانه‌‬ ‫بۆ په‌رله‌مانتارێكی ئیسرائیلی ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫ده‌كات����ه‌ (‪ 5‬ه����ه‌زار دۆالر) ك����ه‌ موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێك����ی عێ����راق نزیكه‌ی ش����ه‌ش‬ ‫ئه‌وه‌ن����ده‌ی په‌رله‌مانتارێكی ئیس����رائیله‌‪،‬‬ ‫موچه‌ی س����ااڵنه‌ی ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌رانی ئه‌مه‌ری����كا (‪ 165‬هه‌زار دۆالر)‬ ‫ه‌‌وات����ا مانگان����ه‌ ده‌كات����ه‌ (‪ 13‬ه����ه‌زار‌و‬ ‫‪ )750‬دۆالر‪‌،‬وات����ا موچه‌ی په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫عێ����راق زیاتر ل����ه‌دو ئه‌وه‌ن����ده‌ی موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی ئه‌مه‌ریكای����ه‌‪ ،‬ئه‌ندامێكی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی عمومی به‌ریتانی مانگانه‌ (‪14‬‬ ‫ه����ه‌زارو ‪ 166‬دۆالر)‌وه‌رده‌گرێ����ت هاوكات‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی میس����ر (ئه‌نجومه‌نی گه‌ل)‬ ‫مانگانه‌ (‪ 11‬هه‌زار جونه‌ی)‌وه‌رده‌گرێت كه‌‬ ‫ده‌كاته‌ نزیكه‌ی (‪ 1700‬دۆالر) كه‌ موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێك����ی عێراق زیات����ر ل ‌ه (‪)16‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی په‌رله‌مانتارێكی میس����ریه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌كاتێكدای����ه‌ په‌رله‌مانتارێكی كوردس����تان‬ ‫مانگان����ه‌ (‪ 8‬ملی����ۆن‌و ‪ 86‬ه����ه‌زار دینار)‬ ‫‌وه‌رده‌گرێت كه‌ ده‌كات����ه‌ نزیكه‌ی (‪6738‬‬

‫موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫عێراق ‪16‬‬ ‫جار له‌موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫میسر زیاتره‌‬

‫موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫عێراق شه‌ش‬ ‫جار له‌موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫سوید زیاتره‬

‫دۆالر) ‌واتا موچه‌ی په‌رله‌مانتارێكی عێراق ك����ه‌ مانگانه‌ (‪ 4‬ه����ه‌زار‌و ‪ 900‬دۆالر)ه‌‌واتا‬ ‫(‪ 5‬ئه‌وه‌نده‌)ی‌ موچ����ه‌ی په‌رله‌مانتارێكی جی����اوازی موچ����ه‌ له‌نێ����وان په‌رله‌مانتارو‬ ‫مامۆس����تا یاخود ش����وفێرێك نزیكه‌ی (‪2‬‬ ‫كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌یه‌)‪ .‬به‌اڵم له‌هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫جیاوازی موچه‌ی په‌رله‌مانتارو فه‌رمانبه‌ران كه‌ موچ����ه‌ی په‌رله‌مانتارێ����ك (‪ 8‬ملیۆن‌و‬ ‫جیاوازیه‌ك����ی زۆر له‌نێ����وان موچ����ه‌ی ‪ 86‬هه‌زار دینار)ه‌و موچه‌ی مامۆستایه‌كی‬ ‫په‌رله‌مانتار‌و فه‌رمانبه‌رێكی ئاس����ایی هه‌یه‌ ئاس����ایی له‌ (‪ 500‬ه����ه‌زار دین����ار) تێپه‌ڕ‬ ‫بۆ نمون����ه‌‪ ،‬به‌ب����ه‌راورد به‌واڵتی س����وید‪ ،‬ناكات‌و موچه‌ی ش����ۆفێرێك له‌ (‪ 400‬هه‌زار‬ ‫له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان جیاوازیه‌كی زۆر دینار تێپه‌ڕ ن����اكات)‪‌،‬واتا جیاوازی نێوان‬ ‫هه‌ی����ه‌ له‌نێ����وان موچ����ه‌ی فه‌رمانبه‌ران‌و موچه‌ی په‌رله‌مانتارێكی هه‌رێم زیاتر له‌‪16‬‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی پله‌ بااڵدا به‌وپێیه‌ی له‌واڵتی‌ ئه‌وه‌ن����ده‌ی موچه‌ی مامۆس����تایه‌ك یاخود‬ ‫س����وید موچ����ه‌ی مامۆس����تایه‌ك (‪ )26000‬شوفێرێكه‌‪ ،‬هاوكات موچه‌ی په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫كرۆنه‌و (‪ )9000‬كرۆنی بۆ باجه‌و (‪ )17000‬عێراق كه‌ (‪ 33‬ملیۆن‌و ‪ 600‬هه‌زار) دیناره‌‬ ‫كرۆنی ب����ۆ ده‌مێنێته‌وه‌ ك ‌ه مانگانه‌ ده‌كاته‌ ك����ه‌ نزیك����ه‌ی (‪ )70‬ئه‌وه‌ن����ده‌ی موچه‌ی‬ ‫(‪ )2500‬دۆالر‌و موچه‌ی شوفێرێك مانگانه‌ مامۆستا یاخود شوفێرێكه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای‬ ‫(‪ )23000‬كرۆن����ه‌‌و (‪ )8000‬كرۆن����ی بۆ باج ئه‌وه‌ی كه‌ كه‌مئه‌ندامێك موچه‌ی مانگانه‌ی‬ ‫ده‌چێ����ت‌و (‪ )15000‬كرۆنی بۆ ده‌مێنێته‌وه‌ ته‌نها (‪ 150‬هه‌زار) دین����اره‌‪‌،‬واتا موچه‌ی‬ ‫كه‌ ده‌كاته‌ (‪ )2250‬دۆالر‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌راوردی په‌رله‌مانتارێك����ی عێ����راق نزیك����ه‌ی (‪225‬‬ ‫بكه‌ی����ن به‌موچ����ه‌ی په‌رله‌مانتاری س����وید ئه‌وه‌نده‌)ی‌ موچه‌ی كه‌مئه‌ندامێكه‌‪.‬‬

‫موچه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫عێراق ‪70‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫موچه‌ی‬ ‫مامۆستایه‌كه‌‬ ‫ئ����ه‌م موچ����ه‌ زۆره‌ی‌ په‌رله‌مانت����اران‬ ‫له‌كاتێكدای����ه‌ ك����ه‌ عێ����راق به‌دۆخێكی پڕ‬ ‫له‌قه‌یران����ی دارای����ی‌و سیاس����ی‌و ئه‌منیدا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‌و په‌رله‌م����ان رۆڵێكی جدی نیه‌‬ ‫له‌و دۆخ����ه‌دا‪ ،‬س����ه‌باره‌ت به‌كوردیش كه‌‬ ‫‪ 62‬په‌رله‌مانت����اری له‌به‌غدای����ه‌و موچ����ه‌ی‬ ‫مانگێكی����ان (‪ 2‬ملی����ارو ‪ 83‬ملیۆن دینار)‬ ‫ه‌و موچه‌ی ساڵێكیان ده‌كاته‌ (‪ 24‬ملیار‌و‬ ‫‪ 998‬ملی����ۆن) دین����ار‪ ،‬له‌كاتێكدای����ه‌ كه‌‬ ‫پرس����ه‌كانی كورد رۆژ له‌دوای رۆژ ئاڵۆزتر‬ ‫ده‌بن‌و بۆ چاره‌سه‌ركردنیش����ی له‌هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫‌وه‌ف����دی تایبه‌ت ده‌چن‌و پاش����ان ده‌یخه‌نه‌‬ ‫ب����ه‌رده‌م په‌رله‌مانت����اران‌و نوێنه‌رانی كورد‬ ‫له‌به‌غ����دا‪ ،‬هه‌رێ����م ب����ۆ خۆی ده‌س����ه‌اڵتی‬ ‫ئه‌وانی الوازكردوه‌و دۆسیه‌ هه‌ستیاره‌كانی‬ ‫به‌وان نه‌س����پاردوه‌‪ ،‬س����ه‌ره‌ڕای پۆس����تی‌‬ ‫په‌رله‌مانتار ك����ورد ده‌یان نوێنه‌ری دیكه‌ی‬ ‫هه‌یه‌ له‌حكوم ‌هت‌و پۆسته‌ هه‌ستیاره‌كاندا‌و‬ ‫موچه‌یان له‌موچه‌ی پارله‌مانتاران زیاتره‌‪.‬‬

‫ده‌نگۆی راده‌ستكردنی‌ جه‌له‌وال به‌شیعه‌كان هه‌یه‌‬

‫به‌رپرسی هێزه‌كانی پێشمه‌رگ ‌ه له‌جه‌له‌وال‪ :‬ئێستاو داهاتوش راده‌ستی كه‌سی ناكه‌ین‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫ده‌نگۆی‌ ئه‌وه‌ باڵوه‌ كه‌ ناحیه‌ی جه‌له‌وال‬ ‫راده‌ستی هێزو الیه‌نه‌ شیعه‌كان بكرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌رپرسی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌میحوه‌ری‌ جه‌له‌وال ره‌تیده‌كاته‌وه‌‬ ‫كاری‌ وا بكرێت‌و ده‌ڵێت نه‌ له‌ئێستادا‬ ‫راده‌ستی شیعه‌كان ده‌كرێت‌و نه‌‬ ‫له‌داهاتودا‪ ،‬به‌رپرسی لیوایه‌كی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش له‌جه‌له‌وال ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ئه‌گه‌ر وایه‌ ئه‌و هه‌مو هێزه‌ی‌‬ ‫كورد له‌ناو ناحیه‌كه‌ چی ده‌كات؟‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ده‌نگۆی‌ راده‌ستكردن ‌ی‬ ‫جه‌له‌وال به‌شیعه‌كان‪ ،‬به‌رپرسی هێزه‌كانی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ له‌میحوه‌ری‌ جه‌له‌وال حامید‬ ‫حاجی غالی به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "ئێستا‬ ‫له‌ئێوه‌ی‌ ده‌بیستم كه‌ جه‌له‌وال راده‌ستی‬ ‫ش����یعه‌كان ده‌كرێت‪ ،‬هیچ شتێكی وا له‌و‬ ‫ئه‌و به‌رپرس����ه‌ی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌‬ ‫ناوچه‌یه‌ بونی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وانه‌شی كه‌‬ ‫ماوه‌ی‌ پێشو شه‌ڕیان له‌دژ كردین ئه‌مڕۆ له‌میح����وه‌ری‌ جه‌له‌وال ئام����اژه‌ به‌وه‌ش‬ ‫هاتون ده‌ڵێن دێینه‌ س����ه‌ر شاش����ه‌كانی ده‌كات كه‌ له‌ئێس����تادا له‌نێ����و ناحیه‌ی‬ ‫ته‌له‌فزی����ۆن‌و دان ب����ه‌وه‌دا ده‌نێی����ن كه‌ جه‌ل����ه‌وال س����ێ لی����وای‌ پێش����مه‌رگه‌ی‌‬ ‫ناماقوڵیم����ان ك����رد ش����ه‌ڕمان به‌رامبه‌ر كوردستان بونیان هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ فه‌وجێكی‬ ‫ئێوه‌ ك����ردو داوای‌ لێبوردن ده‌كه‌ین‪ ،‬كه‌ شیعه‌كان‪ ،‬كه‌ لیوایه‌ك حاجی عوسمان‬ ‫سه‌رپه‌رش����تی ده‌كات‌و لیوایه‌كیش كاك‬ ‫به‌شێك له‌وانه‌ كه‌ره‌وییه‌كانن"‪.‬‬

‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان‬ ‫م����ه‌ردان چاوش����ین‌و لیوایه‌كی����ش كاك‬ ‫جه‌الل‌و منیش سه‌رپه‌رش����تی هه‌مویان‬ ‫ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ده‌نگۆی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكی‬ ‫ناوچه‌ك����ه‌و ناحیه‌ی جه‌ل����ه‌وال بۆ زێدی‬ ‫خۆیان ك����ه‌ زۆربه‌یان عه‌ره‌به‌ س����وننه‌‬ ‫مه‌زهه‌به‌كانن‪ ،‬حامیدی حاجی غالی وتی‌‬

‫"تا ئێس����تا كه‌ من ل����ه‌و ناوچه‌یه‌م هیچ هێزه‌ كوردییه‌كان‌و شیعه‌كانه‌وه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 150‬پێشمه‌رگه‌ شه‌هید بون‪.‬‬ ‫كه‌سێك نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ جه‌له‌وال"‪.‬‬ ‫هاوكات به‌رپرسی لیوایه‌كی هێزه‌كانی‬ ‫پاش س����ێ مانگ داگیركردنی‌ جه‌له‌وال‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی ئیس��ل�امی (داعش)‌و پێش����مه‌رگه‌ له‌ناوچ����ه‌ی جه‌ل����ه‌وال لیوا‬ ‫پش����تیوانیكردنیان له‌الی����ه‌ن عه‌ره‌ب����ی حسێن مه‌نس����ور سه‌رس����وڕمانی خۆی‬ ‫س����وننه‌و عه‌ش����یره‌تی كه‌ره‌وییه‌كانه‌وه‌ ده‌ربڕی له‌وه‌ی‌ ش����تی وا بونی هه‌بێت‌و‬ ‫ی له‌الیه‌ن وتی "نازان����م ئه‌و زانیارییان����ه‌ له‌كوێوه‌‬ ‫تاوه‌كو كاتی كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ ‌‬

‫ده‌هێنرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر وایه‌ ئه‌و هه‌مو هێزه‌ی‌‬ ‫كورد له‌ناو ناحیه‌ك����ه‌ چی ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هه‌مو هێزه‌ی‌ ئاسایش‌و پۆلیسی گه‌رمیان‬ ‫له‌وێ چی ده‌كات‪ ،‬هاوكات رێژه‌یه‌كی زۆر‬ ‫كه‌می هێزی شیعه‌ی تێدایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش هیچ‬ ‫به‌راورد ناكرێت له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌مو هێزه‌ی‌‬ ‫كورد له‌جه‌له‌وال"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئه‌گ����ه‌ری‌ رێككه‌وتنی كورد‬ ‫له‌سه‌ر جه‌له‌والو راده‌ستكردنی‌ به‌الیه‌نه‌‬ ‫شیعه‌كان مه‌نسور ده‌ڵێت "رێككه‌وتنیش‬ ‫بكرێت ئێمه‌ راده‌س����تی كه‌سی ناكه‌ین‪،‬‬ ‫چونكه‌ باجی زۆرمان له‌سه‌ر داوه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكی جه‌له‌وال‬ ‫بۆ زێدی خۆیان‪ ،‬ئه‌و لیوایه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫پێیوای����ه‌ زه‌حمه‌ت����ه‌ خه‌ڵك به‌ئاس����انی‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی بونی بۆمبی چێنراوو‬ ‫كۆمه‌ڵێك كێشه‌ی تر‪.‬‬ ‫جه‌ل����ه‌وال یه‌كێكه‌ له‌ناحیه‌كانی س����ه‌ر‬ ‫به‌ق����ه‌زای‌ خانه‌قین له‌پارێ����زگای‌ دیاله‌و‬ ‫ژماره‌ی‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‌ زیاتر له‌‪ 120‬هه‌زار‬ ‫كه‌س مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫س����ااڵنی حه‌فت����اكان ‪%75‬ی‌ كورد بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هاتن����ی به‌عس‌و تاوه‌كو روخانی‬ ‫له‌ساڵی ‪‌2003‬و پاشان به‌هۆی هه‌ڕه‌شه‌ی‬ ‫گروپه‌ توندڕه‌وه‌كانه‌وه‌ ژماره‌ی‌ كورده‌كان‬ ‫كه‌مبوه‌ته‌وه‌ بۆ ‪.%20‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫"هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌ی پرۆژه‌ ‌ی ده‌ستور‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه دوا ‌ی ‪ 30‬حوزه‌یران‌"‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫با نه‌گه‌ینه‌و‌ه‬ ‫به‌‪ 30‬حوزه‌یرانێكی تر‬

‫ئا‪ :‬هانا‬ ‫مه‌سعود بارزانی كه‌ رۆژی‌ ‪ 30‬حوزه‌یرانی‌‬ ‫ئه‌مساڵ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی‌ كۆتای ‌ی‬ ‫دێت‌و دو ساڵ پێش ئێستا له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان به‌كۆی‌ ده‌نگ بۆی‌ درێژكرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا هیچ گره‌نتیه‌ك نیه‌ كه‌ پێش‬ ‫كۆتایی‌ هاتنی‌ ئه‌و ماوه‌یه‌ ده‌ستور هه‌موار‬ ‫بكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌شێك له‌په‌رله‌مانتارانیش داوا‬ ‫ده‌كه‌ن "ده‌ستور په‌له‌ی‌ لێبكرێت‌و پێش‬ ‫مانگی‌ ئاب له‌په‌رله‌مان كۆتایی‌ بێت"‪.‬‬

‫سۆران عومه‌ر‬

‫زۆرینه‌ی‌ الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ن كه‌ پێ���ش كۆتاییهاتنی‌ ماوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌‪ ،‬رێگه‌چاره‌ی‌ ده‌ستوریی‌‌و‬ ‫یاسایی‌ بدۆزرێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ بۆشایی‌ یاسایی‌‬ ‫دروست نه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ سوهراب میكایل محه‌مه‌د ئه‌مین‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتار له‌فراكسیۆنی‌ یه‌كگرتو به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی‌ سه‌ره‌تای‌‬ ‫خولی‌ داهاتو له‌وانه‌یه‌ گرنگترین پڕۆژه‌ یاسا‪،‬‬ ‫بودج���ه‌ بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێت ره‌چ���اوی‌ كات‬ ‫بكرێت له‌ب���ه‌ر مه‌س���ه‌له‌ی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ستور‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ یه‌كێكه‌ له‌پرسه‌ هه‌ره‌‬ ‫گرنگه‌كان"‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌كان دڵیان پێی خۆشه‌و‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌كه‌ن له‌پرس���ه‌ گرنگه‌كاندا وه‌ك‬ ‫خوله‌كانی‌ رابردو توش���ی‌ به‌ربه‌س���ت نه‌بن‪ ،‬دانیشتنێکی په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫ئه‌و ته‌وافوقه‌ سیاس���ییه‌یه‌ كه‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تاندا هه‌ی���ه‌و ده‌وری‌ گرنگ���ی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌تێپه‌ڕان���دن‌و لێكتێگه‌یش���تن له‌پ���ڕۆژه‌‬ ‫یاساكاندا‪.‬‬ ‫س���وهراب ده‌ڵێ���ت‪" ،‬هه‌موم���ان له‌هه‌وڵی‌‬ ‫ئه‌وه‌دای���ن كه‌ پێ���ش كۆتاییهاتن���ی‌ ماوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ئه‌و پرسه‌ یه‌كالبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ هیچ كێشه‌‌و ناكۆكیه‌ك له‌ناو هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان دروستنه‌بێـت‪ ،‬پێویسته‌ ناوماڵمان‬ ‫ڕێكبخه‌ین‌و بگه‌ینه‌ ڕێككه‌وتن له‌س���ه‌ر پرسی‌‬ ‫ده‌س���تور‪ ،‬ئه‌بێ���ت بابه‌تی‌ ده‌س���تور په‌له‌ی‌‬ ‫لێبكرێ���ت‌و پێش مانگی‌ ئ���اب له‌ڕێی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫تایبه‌تیه‌وه‌ ئیشی‌ له‌سه‌ر بكرێت‌و له‌په‌رله‌مان له‌س���ه‌ره‌ ئه‌گه‌ر ره‌وشه‌كه‌ به‌و شێوه‌یه‌ بڕوات‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ دوای‌ ‪ 30‬حوزه‌یران كه‌ ویالیه‌ته‌كه‌ی‌‬ ‫كۆتایی‌ بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ "به‌پێی‌ بارزانی‌ كۆتایی‌ دێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئاڵۆزیه‌كیش بێته‌‬ ‫ئه‌و س���ازانه‌ی‌ له‌نێوان الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كاندا ئاراوه‌ یان الیه‌نێكی‌ سیاسی‌ له‌به‌رپرسیاریه‌تی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر مه‌سه‌له‌ی‌ ده‌س���تور‪ ،‬ده‌ستور خۆیدا نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا زۆر زه‌حمه‌ته‌ له‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫هه‌م���وار ده‌كرێته‌وه‌ پێش ئ���ه‌و كاته‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌موار بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیشیه‌وه‌ به‌هار مه‌حمود جێگری‌‬ ‫هیچ بارودۆخێكی‌ تر نه‌یه‌ته‌ پێش���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئیس���تاش چه‌ند بڕگه‌یه‌ك له‌ده‌ستور ناكۆكی‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ یاس���ایی‌ له‌په‌رله‌مان���ی‌‬

‫‪ 30‬حوزه‌یران كۆتایی‌ دێت‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬ده‌بێ���ت له‌ماوه‌ ‌ی‬ ‫پێ���ش ئ���ه‌و ماوه‌یه‌ مه‌س���ه‌له‌ی‌ ده‌س���تور دیاریكراودا ده‌ستور هه‌مواربكرێته‌وه‌و ئه‌بێت‬ ‫یه‌كالكرابێته‌وه‌ ئه‌گه‌رنا بۆش���اییه‌كی‌ یاسایی‌ په‌له‌ی‌ تیادا بكرێت پێش كۆتایی‌ هاتنی‌ ماوه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬پێشتریش ڕێككه‌وتن‌و‬ ‫له‌كوردستان دروست ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد كه‌ "پرۆژه‌ یاسای‌ س���ازان كراوه‌ له‌نێوان فراكس���یۆنه‌كان بۆیه‌‬ ‫پێداچونه‌وه‌و ده‌ستورمان ئاماده‌كردوه‌ ته‌نها زۆر گرنگ‌و پێویس���ته‌ له‌كاتی‌ خۆی‌ جێبه‌جێ‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ به‌س���ه‌ له‌په‌رله‌مان په‌سه‌ند بكرێت‪ ،‬بكرێت ئه‌گه‌ر دانیشتن بكرێت‌و ئیراده‌ هه‌بێت‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ی���ن پێش ئ���ه‌و ماوه‌ی���ه‌ كۆتایی‌ ئه‌وا په‌رله‌مان ده‌توانێت پێش ‪ 30‬حوزه‌یران‬ ‫به‌ده‌س���تور بهێنین‌و نه‌كه‌وێته‌ دوای‌ ویالیه‌تی‌ پ���رۆژه‌ی‌ ده‌س���تور هه‌مواربكات���ه‌وه‌و هیچ‬ ‫ئیشكالیه‌تێكی‌ قانونی‌ دروست نه‌بێت"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێیوایه‌ ئه‌گه‌ر پڕۆژه‌ یاس���اكان زۆر‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬تا ئێس���تا‬ ‫كوردس���تان بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێ���ت‪" ،‬ئه‌وه‌ی‌ زۆر الیه‌نه‌كان���ی‌ ن���او په‌رله‌م���ان ڕێكنه‌كه‌وتون ب���ون‌و كاتیش كه‌مب���و‪" ،‬ئ���ه‌وا ده‌توانرێت‬ ‫گرنگه‌ ده‌ستوره‌ كه‌ ده‌بێت پێش ‪ 30‬حوزه‌یران له‌س���ه‌ر چۆنیه‌تی‌ داڕشتنی‌ ده‌ستور‪ ،‬چونكه‌ بۆ م���اوه‌ی‌ هه‌فته‌یه‌ك دانیش���تنی‌ به‌رده‌وام‬ ‫كۆتایی‌ بێت‌و ده‌س���تور هه‌م���وار بكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌ش���ێك له‌فراكس���یۆنه‌كان ده‌ڵێ���ن ده‌بێت به‌ڕێوه‌بچێت‌و به‌وه‌ش په‌رله‌مانتاران ده‌توانن‬ ‫به‌اڵم هیچ ڕێككه‌وتن‌و گره‌نتیه‌ك نیه‌ ك ‌ه پێش ده‌س���تور هه‌مواربكرێته‌وه‌‌و به‌ش���ێكی‌ تری‌ كاره‌كه‌ بكه‌ن ئه‌گه‌ر ویستیان له‌سه‌ری‌ بێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ماوه‌یه‌ واتا پێش كۆتایی‌ هاتن ‌ی ماوه‌ی‌ فراكس���یۆنه‌كانیش ده‌ڵێ���ن ده‌بێ���ت كار بۆ چونكه‌ كاره‌كان‌و پرۆژه‌ یاساكان وا ده‌خوازن‪.‬‬ ‫ویالیه‌تی‌ بارزان ‌ی ده‌ستور هه‌موار بكرێته‌وه‌و ئاماده‌كردن���ی‌ پ���رۆژه‌ ده‌س���تورێك ‌ی دیكه‌ ئه‌گه‌رنا ناتوانرێت پێش ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم پڕۆژه‌ی‌ ده‌ستور هه‌موار بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ته‌واوبێت چونكه‌ ڕێككه‌وتن‌و قسه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ بكرێت‪.‬‬ ‫ئیبراهی���م ئه‌حم���ه‌د س���مو‪ ،‬په‌رله‌مانتار‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم له‌‬

‫هیچ ڕێككه‌وتن‌و گره‌نتیه‌ك نیه‌ كه‌ پێش‬ ‫ئه‌و ماوه‌یه‌ واتا پێش كۆتایی‌ هاتنی‌ ماوه‌ ‌ی‬ ‫ویالیه‌تی‌ بارزانی‌ ده‌ستور هه‌موار بكرێته‌وه‬

‫ده‌بێت په‌رله‌مان دانیشتن ‌ی نائاسای ‌ی‬ ‫بۆ پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ئه‌نجامبدات‬ ‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‌‬ ‫یاسای‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ساڵی‌ ڕابردو له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫بڕیاری‌ له‌سه‌ردراو بو به‌پارێزگا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تاكو ئێستا وه‌ك پارێزگا مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ل ناكرێت‌و ئه‌نجومه‌ن‌و پارێزگاری‌‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆی‌ نیه‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردنیشی‌‬ ‫تێدا نه‌كراوه‌ كه‌ تایبه‌ت بێت به‌و‬ ‫شاره‌‪ ،‬به‌ڵكو وه‌ك به‌شێك له‌پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ تێدا كراوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆنی‌ زه‌رد‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان ئومێد خۆشناو‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند ئه‌و پڕۆژه‌ یاسایه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانه‌وه‌ هاتوه‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌مان‌و تایبه‌ته‌ به‌پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و پرۆژه‌ یاس���ایانه‌ی‌ ده‌بێت‬ ‫دانیشتنی‌ نائاس���ایی‌ بۆ ئه‌نجامبدرێت‬ ‫چونكه‌ كاته‌كه‌ی‌ كه‌مه‌و هه‌م حكومه‌ت‌و‬ ‫هه‌م په‌رله‌مان كۆكن له‌س���ه‌ری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت یاساكه‌ زو جێبه‌جێ‌ بكرێت‪ ،‬به‌و‬ ‫پێیه‌ی‌ له‌یاس���اكه‌دا داوای‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجوم���ه‌ن‌و پارێزگار ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫حاڵه‌تێكی‌ جیاوازی‌ پێبه‌خشیوه‌ چونكه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ تایبه‌تی‌ تیادا نه‌كراوه‌ بۆیه‌‬ ‫زه‌مینه‌س���ازیی‌ پێویس���ته‌ بۆ داهاتو‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ئێمه‌ وه‌ك فراكس���یۆنه‌كان‌و‬ ‫حكومه‌ت چه‌ندین كۆبونه‌وه‌مان كردوه‌‬ ‫كه‌ چۆن شێوازێكی‌ یاسایی‌ بدۆزینه‌وه‌‬

‫‪5‬‬

‫بۆ ئه‌و پرس���ه‌ تا بتوانرێت حاڵه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌تی‌ هه‌بێت ده‌س���ته‌ی‌ جێبه‌جێكار‬ ‫له‌و پارێزگایه‌ ده‌ستبه‌كاربن‪ ،‬هه‌موشمان‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كۆكین كه‌ ئه‌بێت پێش‬ ‫ی���ادی‌ كیمیابارنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ئه‌و پرۆژه‌‬ ‫یاس���ایه‌ كۆتایی‌ بێ���ت‌و بخرێته‌ بواری‌‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌شێك له‌په‌رله‌مانتاران ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ یاس���اییه‌وه‌ بچێت���ه‌ ب���واری‌‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ كۆمسیۆنی‌‬ ‫ب���ااڵی‌ س���ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‬ ‫ڕاپرسی‌ یان هه‌ڵبژاردنێكی‌ تایبه‌ت به‌و‬ ‫پارێزگایه‌ ئه‌نجامبدات‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆنی‌ یه‌كگرت���و‬ ‫ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "هه‌ڵبژاردنی‌ پارێ���زگاكان تایبه‌ت‬ ‫به‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا له‌و شاره‌ نه‌كراوه‌‬ ‫بۆیه‌ مامه‌ڵ ‌ه له‌گ���ه‌ڵ دواین هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "داواشكراوه‌ كه‌ كۆمسیۆنی‌‬ ‫بااڵی‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‪ ،‬هه‌ڵبژاردنێكی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌و پارێزگای���ه‌ ئه‌نجامبدات‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم تاك���و ئێس���تا دیارنی���ه‌ ئاخۆ‬ ‫ده‌كرێت یان نا‪ ،‬ب���ه‌اڵم زۆرینه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ دواین هه‌ڵبژاردن‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ده‌بێت‬ ‫پێش هاتنی‌ یادی‌ كاره‌ساتی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫(‪ )3/ 16‬پرۆژه‌ یاساكه‌ ته‌واوبوبێت‌و‬

‫ده‌س���ته‌ی‌ تایب���ه‌ت ب���ه‌و پارێزگای��� ‌ه‬ ‫دیاریكرابێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش وه‌ك پاداشتێك‬ ‫بۆ خه‌ڵكی‌ ئه‌و شاره‌‌و فراكسیۆنه‌كانیش‬ ‫چاوه‌ڕوان���ی‌ بانگهێش���تی‌ نائاس���ایی‌‬ ‫په‌رله‌مانن‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاران ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێشتر گفتوگۆ كراوه‌ له‌نێوان‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‌و فراكسیۆنه‌كان‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوباره‌ پێویس���ت ده‌كات گفتوگۆ‬ ‫بكرێت له‌س���ه‌ر یاس���اكه‌ تا بێ كێشه‌‬ ‫تێبپه‌ڕێنرێت‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ فراكس���یۆنی‌ س���ه‌وز‬ ‫خه‌ڵه‌ف ئه‌حمه‌د به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫"تاكو ئێستا هیچ ده‌نگێك نیه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ گوایه‌ دانیش���تنی‌ نائاس���ایی‌‬ ‫بۆ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ئه‌نجامبدرێت تا یاس���اكه‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان په‌س���ه‌ند بكرێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫راس���ته‌ بڕیاره‌كه‌ له‌س���اڵی‌ ڕابردوه‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زی���ران ده‌رچوه‌ به‌اڵم‬ ‫تاكو ئێستا هه‌نگاوی‌ كرده‌كی‌ نه‌نراوه‌‬ ‫بۆیه‌ پێویسته‌ له‌مه‌ودوا بخرێته‌ بواری‌‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌ ئه‌وه‌ش به‌مامه‌ڵه‌كردن‬ ‫له‌گه‌ڵ دواین هه‌ڵبژاردنی‌ ‪ 30‬نیس���انی‌‬ ‫ساڵی‌ رابردو‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ فراكس���یۆنی‌ گۆڕان‬ ‫"بێس���تون فایه‌ق" ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ پێویسته‌ یاس���اكه‌ سیفه‌تی‌ په‌له‌ی‌‬ ‫بدرێتێ ئه‌توانرێت ئه‌و یاس���ایه‌ بخرێته‌‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ كاره‌وه‌ به‌دانیشتنی‌ نائاسایی‌‬

‫چونكه‌ ئه‌گه‌ر ئیستا نه‌بێت ئه‌وا دوای‌‬ ‫ده‌س���تپێكردنی‌ خولی‌ داهاتو یاساكان‬ ‫زۆر ده‌ب���ن‌و ناتوانرێ���ت له‌ماوه‌ی‌ ‪16‬‬ ‫ڕۆژ ده‌نگ���ی‌ ب���ۆ بدرێ���ت‌و بنێردرێته‌‬ ‫الی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م واژۆی‌ بكات‌و‬ ‫دواتر له‌رۆژنامه‌ی‌ وه‌قایعی‌ كوردستان‬ ‫باڵوبكرێته‌وه‌ بۆیه‌ پێویسته‌ دانیشتنی‌‬ ‫نائاس���ایی‌ بۆ ئه‌نجامبدرێت ئه‌وپه‌ڕیش‬ ‫دو ڕۆژی‌ ده‌وێ���ت بۆیه‌ پێویس���ت نیه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ دوابكه‌وێت وا باش���تره‌ پێش‬ ‫كۆتای���ی‌ هاتنی‌ ئه‌و ماوه‌یه‌ یاس���اكه‌‬ ‫په‌سه‌ند بكرێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ یاساكه‌ زۆر‬ ‫ڕونه‌و كێشه‌ی‌ نیه‌ كه‌ داوای‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ده‌س���ته‌یه‌كی‌ تایب���ه‌ت ده‌كات بۆ ئه‌و‬ ‫پارێزگایه‌ بۆ به‌ڕێوه‌به‌ردنی‌ كاروباره‌كان‬ ‫تا هه‌ڵبژاردنێكی‌ تر‪ ،‬ئه‌وكات ده‌كه‌وێته‌‬ ‫س���ه‌رپێی‌ خۆی‌‌و ئیت���ر به‌پێی‌ ده‌نگی‌‬ ‫ده‌نگده‌ران مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ پۆس���ته‌كان‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫پڕۆژه‌ یاس���ای‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌ ك���ه‌ ئێس���تا له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تانه‌ داوای‌ هه‌ڵبژاردن���ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نێ���ك ده‌كات بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫ئه‌و ش���اره‌و ت���ا ئه‌و ش���اره‌ مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫فه‌رمی‌ پارێزگای‌ له‌گه‌ڵ بكرێت‌و خاوه‌نی‌‬ ‫پارێ���زگارو ئه‌نجومه‌نی‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌‬ ‫بێت‪ ،‬به‌اڵم تا په‌رله‌مان پرۆژه‌ یاساكه‌‬ ‫په‌سه‌ند نه‌كات‌و سه‌رۆكی‌ هه‌رێم واژۆی‌‬ ‫نه‌كات ناتوانرێت ئه‌و ڕێكاره‌ یاساییانه‌‬ ‫برشۆنه‌ بواری‌ جێبه‌جێ كردنه‌وه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ده‌بێت پێش هاتن ‌‬ ‫ی‬ ‫یادی‌ كاره‌سات ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫(‪)3/ 16‬‬ ‫پرۆژ‌ه یاساك ‌ه‬ ‫ته‌واوبوبێت‌و‬ ‫ده‌ست ‌هی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌و پارێزگای ‌ه‬ ‫دیاریكرابێت‬

‫ل��� ‌ه ‪ 2014/12/10‬ب���ه‌واژۆی ‪61‬‬ ‫ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردس���تان ك ‌ه‬ ‫تێیدا س���ه‌رۆك‌و جێگرو س���كرتێرو‬ ‫س���ه‌رۆكی زۆرینه‌ی فراكس���یۆنه‌كان‬ ‫‌واژۆیان له‌سه‌ر كردبو (پرۆژه‌ یاسای‬ ‫ئاماده‌كردن���ی پرۆژه‌ی ده‌س���توری‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان – عێ���راق بۆ‬ ‫ڕاپرسی) پێشكه‌ش كراو خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌كه‌میش���ی بۆ كرا‪ ،‬به‌هیوای ئه‌وه‌ی‬ ‫ل���ه‌و خول���ی گرێدانه‌دا ك��� ‌ه كۆتایی‬ ‫س���اڵی ‪ 2014‬كۆتایی هات پرۆژه‌ك ‌ه‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی دوه‌می بۆ بكرێ‌و ئه‌و‬ ‫لیژن���ه‌ پێكبهێنرێت ك���ه‌ له‌ماوه‌ی ‪3‬‬ ‫مانگدا به‌پرۆژه‌ی ده‌ستوردا ده‌چنه‌وه‌و‬ ‫تێبینی الیه‌نه‌كان به‌هه‌ند‌وه‌رده‌گرن‌و‬ ‫پرۆژه‌ی���ه‌ك پێش���كه‌ش به‌په‌رله‌مان‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ س���ازانی هه‌مو الیه‌نه‌كانی‬ ‫له‌سه‌ر بێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی نیگه‌رانیه‌ پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان له‌كۆتا ڕۆژه‌كانی‬ ‫خولی گرێدانی پێش���وی په‌رله‌ماندا‬ ‫ئه‌و پرس��� ‌ه گرنگه‌ چاره‌نوسسازه‌ی‬ ‫به‌جۆرێك پشتگوێخس���ت ك���ه‌ بو‌ه‬ ‫به‌ربه‌س���تی به‌رده‌م تێپه‌ڕینی پرۆژ‌ه‬ ‫یاساكه‌‪.‬‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی ده‌س���تور دوای ‪23‬‬ ‫س���اڵ حوكمڕان���ی یه‌كێك له‌پرس��� ‌ه‬ ‫گرنگه‌كانه‌و ده‌ستكه‌وتێكی گه‌وره‌ی ‌ه‬ ‫بۆ گه‌له‌كه‌مان به‌اڵم‌وا هه‌س���تمانكرد‬ ‫پارتی دیموكرات ل���ه‌م كاته‌دا ڕێگر‌ه‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م تێپه‌ڕینی ده‌س���تور‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هیوادارم ئه‌م بۆچونه‌ هه‌ڵه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌به‌رده‌م په‌رله‌مان‌و سه‌رجه‌م‬ ‫الیه‌نه‌كاندایه‌ دو ئه‌گه‌ره‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان‪ :‬تێپه‌ڕین���ی پ���رۆژه‌ی‬ ‫ده‌ستور‌ه پاش هه‌مواركردنه‌وه‌ی له‌م‬ ‫حاڵه‌ته‌دا گفتوگۆكان ده‌چنه‌وه‌ سه‌ر‬ ‫ناوه‌ڕۆكی پرۆژه‌كه‌و بۆچونی الیه‌نه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌ر زۆر ماده‌ی ئه‌و ده‌ستور‌ه ك ‌ه‬ ‫دواجار به‌ئه‌نجامێكه‌و‌ه ده‌رده‌چین ك ‌ه‬ ‫زۆرینه‌ قبوڵ���ی نه‌تیجه‌كه‌ی ده‌كات‌و‬ ‫زه‌مینه‌ش بۆ لێكگه‌ش���تن له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫پرس ‌ه له‌بارو له‌ئارادایه‌و هه‌موان له‌نێو‬ ‫حكومه‌تێكی بنكه‌ فراوانداین‌و بۆشایی‬ ‫گه‌وره‌ نی ‌ه له‌نێوان الیه‌نه‌كاندا‪.‬‬ ‫دوه‌میان‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر نه‌هێڵرا پرۆژه‌ی‬ ‫ده‌س���تور له‌م قۆناغه‌دا كاری له‌سه‌ر‬ ‫بكرێت بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌و پاش���ان‬ ‫خستنه‌ ڕاپرس���ی‪ ،‬ئه‌وكاته‌ ده‌گه‌ین‬ ‫به‌مانگی ئاب‌و ‌ویالیه‌تی درێژكراوه‌ی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم كۆتایی پێدێت‪.‬‬ ‫له‌م كاته‌دا ده‌گه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ زه‌مه‌نی‬ ‫‪30‬ی حوزه‌یران‪ ،‬ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌رس���ێ‬ ‫الیه‌نی پێش���وی ئۆپۆزسیۆن شه‌ڕی‬ ‫قورس���مان له‌س���ه‌ری كردو تێپه‌ڕی!‬ ‫ئه‌مج���اره‌ الیه‌ن���ه‌كان ب���اش ده‌زانن‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌س���تور تێنه‌په‌ڕێنین ده‌بێت‬ ‫بۆچون���ی خۆیان یه‌كالی���ی بكه‌نه‌و‌ه‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكێكی هه‌رێم‬ ‫یان دوب���اره‌ درێژكردنه‌وه‌ی ‌والیه‌تی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ دو ساڵی تر‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ پێویس���ته‌ الیه‌ن���ه‌كان‬ ‫به‌تایبه‌ت (گۆڕان‪ ،‬یه‌كگرتو‪ ،‬كۆمه‌ڵ)‬ ‫له‌ئێسته‌و‌ه ‌وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ی ئه‌و پرس ‌ه‬ ‫بن كه‌ (‪ )8‬مانگ له‌به‌رده‌مدا ماوه‌ بۆ‬ ‫گه‌یشتن به‌و ڕۆژه‌ی ك ‌ه ئه‌گه‌ری هه‌ی ‌ه‬ ‫زۆرینه‌مان لێ���ك بترازێنێته‌وه‌و ‪30‬ی‬ ‫حوزه‌ی���ران دوپاتببێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئایا ئه‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ خۆیان بۆ ئه‌مه‌ ئاماده‌كردوه‌؟‬ ‫بیریان ل���ه‌وه‌ كردۆته‌وه‌ ك���ه‌ ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫داوای���ان لێبك���رێ به‌به‌هانه‌ی دۆخی‬ ‫ئێس���تاو فریانه‌كه‌وتن بۆ تێپه‌ڕاندنی‬ ‫ده‌س���تور‪ ،‬ده‌ن���گ به‌درێژكردنه‌وه‌ی‬ ‫دو س���اڵی تری ‌والیه‌تی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ���م ب���ده‌ن؟ هه‌رچه‌نده‌ پرس���ی‬ ‫ده‌ستور به‌شه‌خس���ه‌نه‌ ناكرێ به‌اڵم‬ ‫ئه‌م ‌ه ئه‌مرێكی ‌واقیع���ه‌و به‌ره‌و ڕوی‬ ‫ده‌ڕۆین‪ ،‬بۆی ‌ه ئێسته‌ش نه‌چوه‌ بچێ‬ ‫پێویست ‌ه هه‌ر ‪ 5‬الیه‌نه‌كه‌ كۆببنه‌وه‌و‬ ‫بۆچونیان یه‌كبخه‌ن له‌باره‌ی پرس���ی‬ ‫ده‌ستوره‌و‌ه دڵنیاشم هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌ستوریان به‌مه‌رج گرتو‌ه‬ ‫له‌چون ‌ه ناو حكومه‌ت���ی بنكه‌ فراوان‬ ‫بۆی ‌ه تكا ئه‌كه‌م با نه‌گه‌ینه‌و‌ه ب ‌ه ‪30‬‬ ‫حوزه‌یرانێكی تر‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫ویکیلیکس ‪2009‬‬

‫مه‌سرور بارزانی‌‪ :‬ملمالنێ ناوخۆییه‌كانی‌ یه‌كێتی ‌ی‬ ‫له‌پێناو ‌ی ده‌سه‌اڵته‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فاش جێی‌ متمان ‌ه نیه‌‬ ‫كه‌ كێ‌ ده‌بێته‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ داهاتوی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم سكرتێری‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی ‌ی‬ ‫پارتی‌‪ ،‬فازڵ میرانی‌ وتی‌‪ ،‬له‌كۆتایی‌ هه‌مو‬ ‫یاریه‌كدا‪ ،‬پارتی‌ به‌راش����كاوانه‌ پشتیوانی‌‬ ‫بڕیاری‌ تاڵه‌بانی‌ ده‌كات"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫مه‌سرور بارزانی‌ كوڕه‌ گه‌وره‌ی‌ مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ پێیوایه‌ كێشه‌‌و ملمالنێ‬ ‫ناوخۆییه‌كانی‌ یه‌كێتیی‌له‌پێناوی‌‬ ‫چاكسازیی نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو بۆ ده‌سه‌اڵته‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫بۆچونی‌ تایبه‌تی‌ هه‌یه‌ له‌باره‌ی‌ هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌نه‌وشیروان مسته‌فاو كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و‬ ‫به‌رهه‌م ساڵح‪ ،‬پێیوایه‌ ئه‌وه‌ی‌ سێیه‌میان‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌كی‌ باشه‌ بۆ پارتی‌‌و ده‌شڵێت‪،‬‬ ‫"ناكرێت به‌ته‌واوی‌ متمانه‌ به‌نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا بكرێت"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی‌ س���ایت ‌ی‬ ‫ویكیلیكس‪ ،‬ك���ه‌ ئاوێنه‌ ده‌قه‌كه‌ی‌ كردوه‌‬ ‫به‌كوردیی‌‪ ،‬مه‌سرور بارزانی‌ له‌باره‌ی‌ كێشه‌‬ ‫ناوخۆییه‌كان���ی‌ یه‌كێتی���ه‌وه‌ به‌راوێژكاری‌‬ ‫تایبه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا ب���ۆ كاروباری‌ باكوری‌‬ ‫عێراقی‌ راگه‌یاندوه‌ كه‌ "كێش���ه‌‌و ملمالنێ‬ ‫ناوخۆییه‌كانی‌ یه‌كێتیی‌ له‌به‌ر چاكسازیی‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو بۆ ده‌س���ه‌اڵت‌و سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌"‪.‬‬ ‫له‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا ك���ه‌ مێژوه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫ساڵی‌ ‪ ،2009‬مه‌س���رور بارزانی‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌ سیاسییه‌كانی‌ ناو یه‌كێتیه‌وه‌‬ ‫له‌و كاته‌دا ده‌ڵێت‪" ،‬نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫یاریكه‌رێكی‌ زیره‌ك‌و قه‌ناعه‌تپێهێنه‌ره‌ كه‌‬ ‫ناكرێ���ت به‌ته‌واوی‌ متمان���ه‌ی‌ پێبكرێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ س���لێمانی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬كۆس���ره‌ت‬ ‫ره‌س���وڵ عه‌ل���ی‌‪ ،‬نه‌خۆش���ه‌‌و ل���ه‌روی‌‬ ‫سیاسییه‌وه‌ زیره‌ك نیه‌"‪ .‬له‌باره‌ی‌ به‌رهه‌م‬ ‫س���اڵحه‌وه‌‪ ،‬بارزانی‌ به‌كه‌سێكی‌ "باش بۆ‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و سیاس���ه‌تی‌ به‌غدا‌و بۆ پارتی‌"‬ ‫وه‌سفیكردوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌ك���ه‌دا‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌‪ ،‬كه‌ "س���ه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان رازینه‌بون‬ ‫نه‌وشیروان به‌لیس���تێكی‌ جیا له‌یه‌كێتیی‌‬ ‫به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان بكات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هاوس���ه‌نگییه‌كه‌ی‌ نێ���وان یه‌كێتی���ی‌‌و‬ ‫پارتی‌ له‌دابه‌ش���كردنی‌ كورسییه‌كانی‌ ناو‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان تێكده‌دات"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ دانوس���تانه‌ ناوخۆییه‌كان���ی‌‬ ‫یه‌كێتی���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵگه‌نامه‌ك���ه‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ك���ردوه‌ ك���ه‌ "هه‌رچه‌ن���ده‌ گروپه‌‬ ‫ریفۆرمخوازه‌كه‌ی‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو ده‌ستیان له‌كاركێشایه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌وش���یروان مسته‌فا ده‌ستبه‌رداری‌‬ ‫گروپه‌كه‌ی‌ بو بۆئ���ه‌وه‌ی‌ بۆخۆی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫تاڵه‌بانیدا بگاته‌ رێككه‌وتنێك"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪09BAGHDAD623 :‬‬ ‫بابه‌ت‪ :‬ناكۆكییه‌ ناوخۆییه‌كانی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫نیشمانیی‌ كوردس���تان‌و هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان���ه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫به‌روار‪10 :‬ی‌ مارسی‌ ‪2009‬‬ ‫پولێن‪ :‬زۆر نهێنی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬

‫كێشه‌‌و ملمالنێ‬ ‫ناوخۆییه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتیی‌له‌به‌ر‬ ‫چاكسازیی نیه‌‬ ‫به‌ڵكو بۆ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانه‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ میراتیه‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ییه‌كه‌ی‌ پارتی‬

‫له‌كاتێكدا ئێمه‌ چاودێ����ری‌ گرژییه‌كان ‌ی‬ ‫نێوان كورد‌و عه‌ره‌ب ده‌كه‌ین‪ ،‬سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫سیاس����یی‌ ك����ورد س����ه‌رقاڵی‌ ناكۆكیی����ه‌‬ ‫سیاس����ییه‌كانی‌ خۆیانن‪ .‬درێژه‌كێش����انی‌‬ ‫دانوستانه‌كانی‌ ناوخۆی یه‌كێتیی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردس����تان له‌گه‌ڵ نه‌وش����یروان مسته‌فا‬ ‫وایكردوه‌ س����ه‌ركرده‌كانی‌ كورد س����وربن‬ ‫له‌سه‌ر لیس����تی‌ داخراو بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫داهاتوی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ .‬سه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫نه‌وش����یروان به‌لیس����تێكی‌ جیا له‌یه‌كێتیی‌‬ ‫به‌ش����داری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان ب����كات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هاوس����ه‌نگییه‌كه‌ی‌ نێوان یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌‬ ‫له‌دابه‌شكردنی‌ كورسییه‌كانی‌ ناو په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان تێكده‌دات‪ .‬سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌‬ ‫سورن له‌س����ه‌رئه‌وه‌ی‌ هاوپه‌یمانێتی‌ نێوان‬ ‫یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌ وه‌ك خ����ۆی‌ بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫دانبه‌وه‌دا ده‌نێن كه‌ هه‌ر ناهاوس����ه‌نگیه‌ك‬ ‫له‌كورسیه‌كانی‌ پارله‌ماندا ده‌شێت جارێكی‌‬ ‫دیك����ه‌ ده‌رگا به‌س����ه‌ر ش����ه‌ڕو ملمالن����ێ‬ ‫كۆنه‌كان����دا بكات����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ئه‌م����ه‌ش زیان‬ ‫به‌هاوپه‌یمانێتی‌ كورد ده‌گه‌یه‌نێت‌وتوانایان‬ ‫الوازده‌كات له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانی‌ عێراق‪ ،‬نوری‌ مالیكی‌‌و حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌‪ .‬ئه‌گه‌رچی‌ س����ه‌ركرده‌ كورده‌كان‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ ئ����ه‌وه‌ ده‌كه‌ن روبه‌روی‌ ره‌خنه‌‬ ‫ببنه‌وه‌ له‌الیه‌ن باڵیۆزخان����ه‌و كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی����ه‌وه‌ به‌ه����ۆی‌ ئه‌نجامدان����ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك����ی‌ نادیموكراتی‌ به‌لیس����تێكی‌‬

‫داخراو‪ ،‬به‌اڵم هه‌ستده‌كه‌ن توشی‌ مه‌ترسی‌ له‌وه‌ كرد كه‌ دانوس����تانه‌كان به‌رده‌وامییان‬ ‫زیاتر ببن����ه‌وه‌ له‌حاڵه‌تی‌ هه‌ره‌س����هێنانی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌خوانێكی‌ نیوه‌ڕۆی‌ رۆژی‌ ‪6‬ی‌ مارسدا‪،‬‬ ‫هاوپه‌یمانێتی‌ كوردیی‌‪.‬‬ ‫ك����ه‌ له‌الی����ه‌ن رزگار عه‌ل����ی‌‪ ،‬س����ه‌رۆكی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوكه‌وه‌ میوانداریی‌‬ ‫كێشه‌ ناوخۆییه‌كانی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫ل����ه‌رۆژی‌ ‪7‬ی‌ مارس‪ ،‬راس����ته‌وخۆ دوای‌ كراب����و‪ ،‬ج����ه‌الل جه‌وه����ه‌ر ك����ه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی‌ هاشمی‌ ره‌فسنجانی‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ له‌گروپ����ه‌ ریفۆرمخوازه‌كه‌ی‌ نه‌وش����یروان‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ دیاریكردنی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ مسته‌فاو ده‌ستی‌ له‌یه‌كێتیی‌ كێشاوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫نیزامی‌ ئێران‪ ،‬هاش����می‌ بۆ به‌غدا‪ ،‬جه‌الل ره‌تیكرده‌وه‌ قس����ه‌بكات له‌ب����اره‌ی‌ دواین‬ ‫تاڵه‌بانی‌ گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ سلێمانی‌ بۆ درێژه‌دان بڕی����اری‌ نه‌وش����یروان مس����ته‌فا له‌س����ه‌ر‬ ‫به‌دانوستانه‌كان له‌گه‌ڵ ئه‌ندامه‌ ناڕازییه‌كانی‌ دانوس����تانه‌كانی‌ تایبه‌ت به‌رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌‬ ‫ناو س����ه‌ركردایه‌تی‌ حزبه‌ك����ه‌ی‌‪ ،‬یه‌كێتیی‌ خۆی‌ له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌‪ .‬له‌بری‌ ئه‌وه‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تان‪ .‬م����ه‌ال به‌ختیار‪ ،‬ب����ه‌وه‌ كرد كه‌ چه‌ند نیگه‌ران بوه‌ له‌جه‌الل‬ ‫وته‌بێژی‌ یه‌كێتیی‌‪ ،‬به‌تیمی‌ دیپلۆماتكارانی‌ تاڵه‌بانی‌‌و به‌رهه‌م ساڵح‌و تۆمه‌تباری‌ كردن‬ ‫ئه‌مه‌ری����كا راگه‌یان����د ك����ه‌ یه‌كه‌می����ن به‌وه‌ی‌ هیچیان بۆ گه‌ل����ی‌ كورد نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫باب����ه‌ت دانوس����تانه‌كه‌ پێداچون����ه‌وه‌ بوه‌ ئه‌و ل����ه‌وه‌ زیاتر رۆیش����ت‌و پێداگری‌ كرد‬ ‫به‌كاروباره‌كانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ یه‌كێتیی‌ له‌وه‌ی‌ شێوازیی‌ ده‌سه‌اڵتخوازانه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌دوای‌ ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی‌ داهاتوی‌ ت����ه‌واو له‌هی‌ س����ه‌دام ده‌چێ����ت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ .‬پاشان جه‌ختیكرده‌وه‌ ئه‌ندام����ی‌ دی����اری‌ یه‌كێتیی‌‪ ،‬ئ����ازاد عه‌لی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر پالنه‌ چاكسازییه‌كه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ بۆ باس����ی‌ له‌وه‌ كرد كه‌ تاڵه‌بان����ی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫دورخس����تنه‌وه‌ی‌ ده‌ستی‌ حزب له‌كاروباری‌ له‌به‌رده‌م پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تاندا‬ ‫حكومی‌‌و یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ پێگه‌ی‌ نه‌وشیروان الوازكردوه‌‪ .‬عه‌لی‌ ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫مسته‌فا له‌ناو یه‌كێتیدا‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ گروپه‌ هیچ ش����تێك له‌ناو یه‌كێتی����دا دیموكراتی‌‌و‬ ‫ریفۆرمخوازه‌ك����ه‌ ‌ی نه‌وش����یروان مس����ته‌فا ش����ه‌فاف نیه‌‌و یه‌كێتیی‌ ورده‌ ورده‌ پێگه‌ی‌‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو ده‌ستیان له‌كاركێشایه‌وه‌‪ ،‬له‌بارمب����ه‌ر پارتی‌ له‌ده‌س����تده‌دات‪ .‬جه‌الل‬ ‫به‌اڵم نه‌وشیروان مس����ته‌فا ده‌ستبه‌رداری‌ جه‌وه����ه‌ر تاڵه‌بان����ی‌ ب����ه‌وه‌ تۆمه‌تبار كرد‬ ‫گروپه‌ك����ه‌ی‌ بو بۆئ����ه‌وه‌ی‌ بۆخۆی‌ له‌گه‌ڵ ك����ه‌ سیاس����ییه‌كی‌ عێراقیه‌ ن����ه‌ك كورد‪،‬‬ ‫تاڵه‌بانی����دا بگاته‌ رێككه‌وتنێك‪ .‬رۆژی‌ ‪‌ 8‬ی به‌پێویستشی‌ نه‌زانی‌ یه‌كێتیی‌ له‌به‌غدا بێت‬ ‫مارس����یش راوێژكاره‌كه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ باس����ی‌ به‌نوێنه‌رایه‌ت����ی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی‌ گه‌لی‌‬

‫كورد‪ .‬باسی‌ له‌وه‌ش كرد كه‌ دژایه‌تیكردن ‌ی‬ ‫مالكی‌ ناچێته‌ ناو هاوكێشه‌ی‌ كوردییه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ پانزه‌ پارێزگاك����ه‌ی‌ خواره‌وه‌ هیچ‬ ‫گرنگ نیه‌به‌الی‌ كورده‌وه‌‪.‬‬ ‫تێروانینه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫له‌رۆژی‌ ‪4‬ی‌ مارس����دا‪ ،‬سه‌رۆكی‌ ئاژانس ‌ی‬ ‫پاراس����تنی‌ پارت����ی‌‪ ،‬مه‌س����رور بارزان����ی‌‬ ‫به‌راوێ����ژكاری‌ تایبه‌ت����ی‌ ئه‌مه‌ری����كا ب����ۆ‬ ‫كاروب����اری‌ باكوری‌ عێراق‪ ،‬كاراجێس����كی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ كێشه‌‌و ملمالنێ ناوخۆییه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتیی‌له‌ب����ه‌ر چاكس����ازیی نی����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫بۆ ده‌س����ه‌اڵت‌و س����ه‌رۆكایه‌تی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‪.‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌ میراتیه‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ییه‌كه‌ی‌ پارت����ی‌‪ ،‬بارزانی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫به‌"چه‌ترێك" وه‌س����فكرد بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫"كه‌سایه‌تیه‌" جۆربه‌جۆره‌كان‪ .‬بارزانی‌ وتی‌‪،‬‬ ‫نه‌وشیروان مس����ته‌فا یاریكه‌رێكی‌ زیر‌هك‌و‬ ‫قه‌ناعه‌تپێهێن����ه‌ره‌ كه‌ ناكرێ����ت به‌ته‌واوی‌‬ ‫متمانه‌ی‌ پێبكرێت‪ ،‬ئه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ له‌ده‌س����تداوه‌‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لی‌‪ ،‬جێگری‌ سكرتێری‌‬ ‫گشتیی‌‌و جێگری‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم نه‌خۆشه‌‬ ‫له‌روی‌ سیاس����ییه‌وه‌ زی����ره‌ك نیه‌‪.‬له‌باره‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌م س����اڵحه‌وه‌‪ ،‬بارزانی‌ به‌كه‌س����ێكی‌‬ ‫"باش ب����ۆ تاڵه‌بانی‌‌و سیاس����ه‌تی‌ به‌غدا‌و‬ ‫باش بۆ پارتی‌" وه‌سفیكردوه‌‪" ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ الوازه‌ له‌گه‌ڵ سیاسییه‌ كۆنه‌كانی‌‬ ‫سلێمانی‌"‪ .‬مه‌س����رور ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ نه‌كرد‬

‫یه‌كگرتویی‌ ده‌مانهێڵێته‌وه‌و دابه‌شبونمان‬ ‫شكسته‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هێش����تا حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم‬ ‫بڕی����اری‌ ن����ه‌داوه‌ له‌س����ه‌ر لیس����تی‌ كراوه‌‬ ‫ب����ۆ هه‌ڵبژاردن����ه‌كان‪ ،‬ب����ه‌اڵم میران����ی‌‬ ‫رونیكرده‌وه‌ كه‌ فێڵی‌ نه‌وش����یروان مسته‌فا‬ ‫ب����ۆ هه‌بونی‌ لیس����تێكی‌ تایب����ه‌ت به‌خۆی‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان����دا‪ ،‬هانده‌رێ����ك ده‌بێ����ت‬ ‫ب����ۆ یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌ تا س����وربن له‌س����ه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ به‌لیس����تی‌ داخ����راو‪ .‬میرانی‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ كاتێك مه‌س����ه‌له‌كه‌‬ ‫دێته‌ س����ه‌ر كورس����ییه‌كانی‌ ناو په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬پارتی‌ نه‌وش����یروان مسته‌فا‬ ‫وه‌ك به‌ش����ێك له‌یه‌كێتیی‌ داده‌نێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌وشیروان بیه‌وێت به‌لیستی‌ جیا به‌شداری‌‬ ‫هه‌ڵب����ژاردن ب����كات‪ ،‬ئه‌وا چه‌ند كورس����ی‌‬ ‫بباته‌وه‌ له‌به‌شه‌كه‌ی‌ یه‌كێتیی‌ داده‌شكێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها كه‌ریم سنجاری‌‪ ،‬وه‌زیری‌ ناوخۆی‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمیش باس����ی‌ ل����ه‌وه‌ كرد‬ ‫ك����ه‌ پارتی‌ نایه‌وێ����ت نێوان����ی‌ یه‌كێتیی‌‌و‬ ‫پارتی‌ بخاته‌به‌ر مه‌ترس����ی‌ دابه‌شبونه‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌س����رور بارزان����ی‌ پێیواب����و ك����ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌‌و نه‌وش����یروان به‌لیس����تی‌‬ ‫جیا به‌ش����داری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫حزبێك به‌به‌رده‌وامی‌ له‌وانی‌ دیكه‌ باش����تر‬ ‫ده‌بێت‪ .‬ئه‌و وتی‌‪" ،‬هه‌موش����مان په‌نجه‌ی‌‬ ‫تۆمه‌ت درێژده‌كه‌ین"‪ ،‬هۆش����داری‌ ئه‌وه‌شی‌‬ ‫دا كه‌ "ك����ورد په‌نجه‌ی‌ تۆمه‌ت درێژناكات‪،‬‬ ‫چه‌كه‌كانمان ئاراس����ته‌ده‌كه‌ین"‪ .‬ئه‌وه‌شی‌‬ ‫به‌بیرهێناین����ه‌وه‌ ك����ه‌ ته‌نیا ‪ 10‬س����اڵێك‬ ‫له‌مه‌وب����ه‌ر یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌ له‌جه‌نگدا بون‬ ‫دژ به‌ی����ه‌ك‪ .‬بارزان����ی‌ له‌وه‌دا راش����كاو بو‬ ‫كه‌ ئه‌وان ناتوانن ش����ه‌ڕی‌ یه‌كتری‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پێویس����ته‌ كورد یه‌كگرتو بێت‬ ‫له‌شه‌ڕی‌ دژبه‌ مالكی‌‌و حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‪.‬‬ ‫كۆمێنت‪:‬‬ ‫به‌هه‌ڵسه‌نگاندنی‌ هه‌ندێك له‌و لێدوانانه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن ئه‌ندامانی‌ ئێس����تا‌و پێشوی‌ ناو‬ ‫یه‌كێتیی‌ دراون‪ ،‬تاڵه‌بانی‌ ته‌واو س����ه‌رقاڵه‌‬ ‫ب����ه‌و سیاس����یانه‌ی‌ ك����ه‌ ته‌ركیزی����ان الی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانه‌و سیاسه‌تی‌ نیشتمانی‌‬ ‫عێراقی����ان وه‌الخس����توه‌‪ .‬بیرۆكه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ لیستی‌ كراوه‌ ده‌شێت سه‌ربكێشێت بۆ‬ ‫نوێكردنه‌وه‌ی‌ شه‌ڕی‌ نێوان یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌‪،‬‬ ‫نابێت هه‌روا به‌ئاس����انی‌ پش����تگوێبخرێت‪.‬‬ ‫زۆرێك له‌وانه‌ی‌ قس����ه‌مان له‌گه‌ڵ كردون‌و‬ ‫زۆرین����ه‌ی‌ س����ه‌ركرده‌كانی‌ كوردی����ش‬ ‫به‌رونی‌ ش����ه‌ڕی‌ دژواری‌ یه‌كێتیی‌‌و پارتی‌‬ ‫له‌ناوه‌ڕاستی‌ نه‌وه‌ده‌كاندا ده‌گێڕنه‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫رێككه‌وتنه‌ی‌ كۆتایی‌ به‌و ش����ه‌ڕه‌ هێنا زۆر‬ ‫به‌وریایی����ه‌وه‌ به‌یارمه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا دانراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ردوال (یه‌كێتی����ی‌‌و پارتی‌) ناخوازن ئه‌و‬ ‫هاوسه‌نگییه‌ تێكبچێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫كه‌ گێژاودا بێت‪.‬‬

‫پرۆژه‌‌و بڕیاره‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌چاوه‌ڕوانی‌ جێبه‌جێكردندان‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫لیژنه‌ی‌ كاروباری‌ پێشمه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان كۆمه‌ڵێك پرۆژه‌و بریار له‌باره‌ی‌‬ ‫باشتركردنی‌ ژیانی‌ پێشمه‌رگه‌ ده‌خاته‌ڕوو‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ش‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬دوای‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌ هه‌مو‬ ‫پرۆژه‌كان له‌باره‌ی‌ پێشمه‌رگه‌وه‌ ده‌كه‌ونه‌‬ ‫بواری‌ جێ‌ به‌جێ‌ كردنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫جێگ����ری‌ س����ه‌رۆكی‌ لیژن����ه‌ی‌ كاروباری‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان دلێر‬ ‫ماوه‌ت����ی‌ له‌ب����اره‌ی‌ م����اف‌و ئیمتیازه‌كانی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د‪" ،‬هه‌ر‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تاوه‌ پ����رۆژه‌ یاس����ای رێزگرت����ن‬ ‫له‌پێشمه‌رگه‌مان ئاماده‌كردوه‌و خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌م����ی‌ بۆ ك����راوه‌ ب����ۆ دروس����تكردنی‌‬

‫دامه‌زراوه‌یه‌ك كه‌سه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها پێدانی‌ پێشینه‌ی‌ خانوبه‌ره‌و‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ به‌پێشمه‌رگه‌‪ ،‬له‌ئه‌ستۆگرتنی‌‬ ‫خه‌رجی‌ خۆیی‌‌و منداڵه‌كانی‌‪ ،‬له‌ئه‌ستۆگرتنی‌‬ ‫خه‌رج����ی‌ نه‌خۆش����ی‌‪ ،‬به‌خێوكردن����ی‌ ئه‌و‬ ‫پێشمه‌رگانه‌ی‌ كه‌به‌ته‌نیا ماون‪ ،‬موچه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫به‌خێوكه‌رانه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌ كه‌به‌سااڵچون‪،‬‬ ‫خه‌رجی‌ پرس����ه‌كانیان‪ ،‬به‌خشینی‌ گومرگی‌‬ ‫ئه‌و سه‌یارانه‌ی‌ ده‌یكڕن بۆ یه‌كجار‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ژنانی‌ ش����اخیش ده‌گرێته‌وه‌ ك����ه‌ له‌قۆناغی‌‬ ‫یه‌كه‌م جێبه‌جێ‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌قۆناغی‌ دوه‌می‌ باشتركردنی‌‬ ‫ژیانی‌ پێشمه‌رگه‌ ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد‬ ‫ك����ه‌ پێداچون����ه‌وه‌ به‌م����اف‌و ئیمتیازات����ی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌و ك����ه‌س‌وكاری‌‪ ،‬خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ بۆ كراوه‌‪ ،‬له‌وانه‌ بڕیاری‌ به‌خشینی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌و وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ له‌قیس����ت‌و‬

‫پێویسته‌ هێزی‌ به‌رگری‌ پێشمه‌رگه‌ زیاتر پرۆڤه‌ی‌ پێ بكرێت‬ ‫فره‌ لێدوان له‌میحوه‌ره‌كان نه‌هێڵین‪ ،‬هێزه‌ جیاوازه‌كان باشتره‌‬ ‫هه‌ماهه‌نگی‌ یه‌كتر بكه‌ن‬ ‫پێشینه‌كان‪ ،‬هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌یاسای‌ ژمار‌ه‬ ‫‪9‬ی‌ ‪ 2007‬یاس����ای ماف‌و ئیمتیازاتی‌ كه‌س‌و‬ ‫كاری‌ ش����ه‌هیدو ئه‌نفاله‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها پرۆژه‌‬ ‫یاسای یه‌ك س����اڵ خزمه‌ت بۆ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫ئه‌فس����ه‌ره‌كان كه‌له‌به‌ره‌كان����ی‌ ش����ه‌ڕدان‪،‬‬ ‫هه‌م����واری‌ یاس����ای‌ خزمه‌ت‌و خانه‌نش����ینی‌‬ ‫ناوخۆو ئاس����ایش‪ ،‬پرۆژه‌ یاسای‌ نه‌بڕینی‌‬ ‫تاقان����ه‌ كه‌له‌خێزانێكدا ته‌نی����ا خۆیی‌ ماوه‌‪،‬‬

‫بریاری‌ نه‌ناردنی‌ دو پێش����مه‌رگه‌ یان زیاتر‬ ‫بۆ به‌ره‌كانی‌ شه‌ڕ‪ ،‬پرۆژه‌ بریاری‌ چاككردن ‌ی‬ ‫موچه‌ كه‌مه‌كان كه‌له‌خوار ‪ 700‬هه‌زاره‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا به‌خش����ینی‌ ش����ه‌هیده‌كان‬ ‫له‌پێش����ینه‌كان‪ ،‬تۆم����ار كردنی‌ ش����ه‌هیده‌‬ ‫خۆبه‌خشه‌كان به‌شه‌هیدی‌ سه‌نگه‌ر‪ ،‬پێدانی‌‬ ‫دو پله‌ی‌ سه‌ربازی‌ به‌ش����ه‌هیده‌كان‪ ،‬زه‌وی‌‬ ‫زی����اد بۆ پێش����مه‌رگه‌ كه‌مئه‌ندامه‌كان وه‌كو‬

‫زیندانیانی‌ سیاسی‌‪.‬‬ ‫جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ پێش����مه‌رگ ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ خس����ته‌رو كه‌ ئه‌وان له‌ ‪2007‬ه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ عێراق له‌س����ه‌ر ژماره‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌‬ ‫رێكنه‌كه‌وتون‌و موچه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ نه‌داوه‌‪،‬‬ ‫وتیشی‌ "پێویسته‌ هێزی‌ به‌رگری‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫زیات����ر پرۆڤه‌ی‌ پ����ێ بكرێت‪ ،‬ف����ره‌ لێدوان‬ ‫له‌میحوه‌ره‌كان نه‌هێڵین‪ ،‬هێزه‌ جیاوازه‌كان‬

‫باشتره‌ هه‌ماهه‌نگی‌ یه‌كتر بكه‌ن "‪.‬‬ ‫هاوكات به‌هار عه‌بدولره‌حمان په‌رله‌مانتار‬ ‫له‌لیژنه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند"‬ ‫پرۆژه‌ یاس����ایه‌كمان ئاراسته‌ كردوه‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت روداوه‌كانی‌ ش����ه‌نگاڵ به‌جینۆساید‬ ‫بناس����رێت‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ندێك بریار له‌باره‌ی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌وه‌ده‌رچوه‌ كه‌ئێس����تا له‌بواری‌‬ ‫ج����ێ‌ به‌جێ‌ كردنه‌ له‌وانه‌‪ ،‬ده‌بێت وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ پێ����ش هه‌م����و وه‌زاره‌ته‌كانی‌‬ ‫تری‌ حكومه‌ت موچ����ه‌ وه‌ربگرێت‪ ،‬موچه‌ی‬ ‫هێ����زی‌ پێش����مه‌رگه‌ هاوت����ای‌ وه‌زاره‌ت����ی‌‬ ‫ناوخ����ۆ بكرێت����ه‌وه‌‪ ،‬خه‌رجكردنی‌ ده‌رماڵه‌‪،‬‬ ‫باش����تر كردنی‌ گوزه‌رانی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌روی‌‬ ‫خواردن����ه‌وه‌‌و له‌روی‌ چه‌ك����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫یه‌كخستنی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫هێزێكی‌ نیش����تیمانی‌ به‌تایبه‌تی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫‪‌70‬و ‪80‬ی‌ پێشمه‌رگه‌"‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫له‌سبه‌یه‌وه‌ پێشمه‌رگ ‌ه بودجه‌ ‌ی دیاریكراو ‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن به‌غداو‌ه بۆ ته‌رخان ده‌كرێت‬

‫له‌به‌غداوه‌‬ ‫گۆشه‌یه‌که‌‬ ‫دو هه‌فت ‌ه جارێک‬

‫کاوه‌ محمه‌د ده‌ینوسێت‬

‫رێككەوتنێكی‬ ‫دەڵەمە‬

‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫پاش نزیكه‌ ‌ی ‪ 12‬ساڵ له‌ناكۆك ‌ی‬ ‫نێوان به‌غدا‌و هه‌ولێر‪ ،‬یه‌كێك له‌كێش ‌ه‬ ‫بنه‌ڕه‌تیه‌كانیان كه‌ بودجه‌ی‌ هێز ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌بو تا ڕاده‌یه‌ك چاره‌سه‌ركراوه‌و‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌كرێت ئه‌گه‌ر بودج ‌ه‬ ‫په‌سه‌ندبكرێت‪ ،‬له‌سبه‌ینێوه‌ هێز ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ بۆ یه‌كه‌مجار به‌پێ ‌ی یاسا بڕێك‬ ‫له‌بودجه‌ ‌ی حكومه‌تی‌ فیدراڵ ‌ی پێبدرێت‪.‬‬ ‫له‌ساڵ ‌ی ‪2003‬ه‌و‌ه تا ئێستا یه‌كێك له‌كێش ‌ه‬ ‫هه‌ڵپه‌س���ێرراوه‌كانی‌ نێوان هه‌ولێرو به‌غدا‪،‬‬ ‫پرسی‌ جێكردنه‌وه‌ی‌ به‌شه‌ بودجه‌ی‌ هێز ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‌ كوردس���تان بوه‌ له‌میزانیه‌ ‌ی‬ ‫فیدراڵ���ی‌ عێراقدا به‌ده‌ر له‌و به‌ش���ه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫وه‌ك پش���كێكی‌ س���ه‌ربه‌خۆ به‌رێژه‌ی‌ ‪17%‬‬ ‫دراو‌ه به‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬به‌وپێیه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ له‌ده‌س���توری‌ عێراقدا پێشمه‌رگ ‌ه وه‌ك‬ ‫به‌ش���ێك له‌په‌یك���ه‌ره‌ی‌ س���وپای‌ عێ���راق‬ ‫ئه‌ژماركراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌پێی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌مجاره‌ ‌ی هه‌ولێرو به‌غدا‪ ،‬پێش���مه‌رگه‌ش‬ ‫به‌ش���ێكی‌ له‌بودجه‌ی‌ فی���درال بۆ ته‌رخان‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫بڕیار‌ه سبه‌ی‌ دانیشتنی‌ دوه‌می‌ په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫عێراق ئه‌نجامبدرێت بۆ خوێندنه‌وه‌ ‌ی دوه‌م‬

‫له‌سه‌ر ره‌شنوس���ی‌ پڕۆژه‌ یاسای‌ بودجه‌ ‌ی په‌یوه‌سته‌ به‌یارمه‌تیدانی‌ هێز ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫س���اڵ ‌ی ‪ 2015‬ك���ه‌ یه‌كش���ه‌ممه‌ی‌ راب���ردو ل���ه‌روی‌ مادییه‌وه‌‪ ،‬باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ بۆ كرا‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێت‌و "به‌ش���ێك له‌بودجه‌ ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی به‌رگری‌ ك ‌ه‬ ‫الیه‌نه‌كانیش رێكبكه‌ون له‌سه‌ر په‌سندكردن ‌ی ته‌رخانده‌كرێ���ت بۆ هێزی‌ زه‌مینی‌ عێراقی‌‪،‬‬ ‫بڕگه‌‌و به‌نده‌كانی‌ ناو پرۆژه‌كه‌‪ ،‬ئه‌وا ده‌چێت ‌ه ده‌درێت به‌هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌ كوردستان‬ ‫به‌پێی‌ رێژه‌ی‌ دانیشتوان"‪.‬‬ ‫بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ش���واق ج���اف‪ ،‬په‌رله‌مانت���اری‌ كورد‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تا ‌ی مانگی‌ راب���ردو نێچیرڤان‬ ‫بارزان ‌ی به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ شاندێكی‌ حكوم ‌ی له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ ‌ی‬ ‫س���ه‌ردانی‌ به‌غدای‌ كردو له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ‌ی راگه‌یان���د‪" ،‬له‌ره‌شنوس���ه‌كه‌دا واهاتو‌ه ك ‌ه‬ ‫عێراقیدا رێككه‌وتن ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌به‌رامبه‌ر به‌ش���ێك له‌بودج���ه‌ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ به‌رگر ‌ی‬ ‫راده‌س���تكردن ‌ی ‪ 550‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت ته‌رخانبكرێت بۆ هێزه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌ ‌ی‬ ‫له‌رۆژێك بۆ كۆمپانیای‌ سۆمۆ ‌ی ژێر ده‌ست ‌ی كوردس���تان به‌پێی‌ رێژه‌ی‌ دانیشتوان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌غ���دا‪ ،‬حكومه‌ت���ی‌ عێراق ب���ڕ ‌ی ‪17%‬ی‌ پێویس���تی‌ به‌لیس���تێكه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ بزانرێت‬ ‫بودجه‌ی‌ گش���تیی‌ بداته‌ هه‌رێم‌و به‌ش���ێك ‌ی هێزی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه چه‌نده‌"‪ .‬ئه‌و پێشبین ‌ی‬ ‫دیاریكراوی���ش ته‌رخانبكرێت بۆ هێزه‌كان ‌ی ئه‌وه‌ش��� ‌ی كرد كه‌ له‌م دانیشتنه‌ی‌ دوه‌مدا‬ ‫"به‌ئاسان ‌ی ره‌شنوسه‌كه‌ په‌سند ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌‪ ،‬جه‌بار ی���اوه‌ر‪ ،‬ئه‌میندار ‌ی‬ ‫گش���تی ‌ی وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ به‌ئاوێنه‌ ‌ی له‌خوێندن���ه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ ره‌شنوس���ه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬ئ���ه‌وه‌ به‌ش���ێك ب���وه‌ ل���ه‌و ته‌نها دو په‌رله‌مانت���ار ‌ی عه‌ره‌ب لێدوانیان‬ ‫رێككه‌وتن���ه‌ی‌ نێ���وان حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‌و داوه‌ دژ به‌هه‌ندێك بڕگه‌ ‌ی ناو ره‌شنوسه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌ی له‌وه‌ ‌ی په‌یوه‌سته‌ به‌پێشمه‌رگه‌و‬ ‫به‌غداو ئێمه‌ش پشتیوانیمان لێكردوه‌"‪.‬‬ ‫یاوه‌ر له‌باره‌ ‌ی چۆنیه‌تی‌ پێدان ‌ی ئه‌و بڕ‌ه كورد‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ئه‌ش���واق ج���اف رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫بودجه‌ی ‌ه به‌هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‪ ،‬وتی‌‪" ،‬به‌پێ ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك��� ‌ه ئێمه‌ زانیومان���ه‌ رێژه‌ی‌ هێز ‌ی "ئه‌وانه‌ ئێس���تا ش���ه‌قام متمان���ه‌ی‌ پێیان‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬چونكه‌ پێشتریش به‌حه‌ق‌و ناحه‌ق‬ ‫چه‌كدار به‌پێی‌ دانیشتوانه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ك��� ‌ه له‌ره‌شنوس���ی‌ یاس���اكه‌دا دژایه‌تی‌ كوردیان كردوه‌"‪.‬‬

‫پرۆفایل‬ ‫ئه‌مڕۆ ‪ 94‬س���اڵ‌ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌ س���وپای‌ عێراقدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی ئه‌و سااڵن ‌ه‬ ‫ی كه‌ به‌درێژای ‌‬ ‫س���وپایه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ره‌كی‌ له‌ره‌وتی‌ روداوه‌كان ‌‬ ‫رۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق���دا بینی���وه‌‌و ئه‌نجام���ده‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫زنجیره‌ی���ه‌ك كوده‌ت���او گۆڕانكاری ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ی‌ جه‌نگ‬ ‫گه‌وره‌‌و ماش���ێنێك ‌‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫ی مێژویه‌و‌ه‬ ‫ی عێراق ل���ه‌ڕو ‌‬ ‫س���وپا ‌‬ ‫ی ‪1921‬دا دامه‌زرا‪،‬‬ ‫ی كانونی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫له‌‪‌ 6‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ئه‌نجام ‌‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی س���ێ‌ ویالیه‌تی‌ موسڵ‌‌و‬ ‫پێكه‌وه‌لكان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌غداو به‌س���ره‌ پێكهێنرا‪ ،‬ك ‌ه زۆربه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كه‌میان كوردو‬ ‫ی ویالیه‌ت ‌‬ ‫دانیشتوان ‌‬ ‫دوه‌میان سوننه‌و سێهه‌میشیان زۆرین ‌ه‬ ‫شیعه‌ بون‪.‬‬ ‫‪ 94‬ساڵ‌ له‌مه‌وبه‌رو له‌ڕۆژێكی‌ وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مڕۆدا‪ ،‬به‌رێنمایی‌‌و سه‌رپه‌رش���تی ‌‬ ‫ئه‌فس���ه‌رانی‌ به‌ریتانی���ا‌و به‌ه���ه‌وڵ‌‌و‬

‫ی‬ ‫ی ك ‌ه زۆربه‌ ‌‬ ‫كۆششی‌ ئه‌و ئه‌فسه‌رانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردو سوننه‌ بون‌و پێشتر له‌سوپا ‌‬ ‫ی خزمه‌ت���ی‌ س���ه‌ربازییان‬ ‫عوس���مانی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���وپا ‌‬ ‫ده‌ك���رد‪ ،‬یه‌ك���ه‌م فه‌وج ‌‬ ‫عێراق به‌ن���اوی‌ "موس���ای‌ كازم"ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق وه‌ك سوپا ‌‬ ‫دامه‌زرا‪ ،‬سوپا ‌‬ ‫زۆرێك له‌واڵتانی‌ جیهانی‌ سێهه‌م هه‌ر‬ ‫ی ئارامی‌‌و‬ ‫ی پاراستن ‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تاوه‌ ئه‌رك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆو س���ه‌ركوتكردن ‌‬ ‫ئاسایش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌م واڵته‌ ‌‬ ‫ش���ۆڕش‌و یاخبونه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێس���پێررا‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ سه‌ركوتكردن ‌‬ ‫ی كورد‌و شیع ‌ه‬ ‫ش���ۆڕش‌و راپه‌ڕینه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1920‬دا‪ ،‬پاشان تێكشكاندن ‌‬ ‫له‌ده‌یه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌مایه‌تیی ‌ه ئایینیه‌كان ‌‬ ‫جواڵن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫وه‌ك ئاش���وریی‌‌و ئێزیدی���ه‌كان‌و‬ ‫چاوترسێنكردنیان‪.‬‬ ‫ی ‪1930‬ه‌و‌ه‬ ‫ی ده‌ی���ه‌ ‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی چاپوك‌و بااڵده‌ستی‌ سوپا‬ ‫ئه‌فسه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕین ‌‬ ‫كه‌وتن���ه‌ س���ه‌ر كه‌ڵكه‌ڵ���ه‌ ‌‬

‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ رابردو كه‌ هه‌میشه‌ شه‌ڕ ‌ی‬ ‫س���ه‌ختی‌ په‌رله‌مانتاران���ی‌ ك���ورد له‌به‌غدا‬ ‫له‌س���ه‌ر بودجه‌ ب���وه‌و پێیانواب���وه‌ كورد‬ ‫به‌ركه‌وتی‌ خۆ ‌ی نه‌دراوه‌تێ‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫په‌رله‌مانت���اره‌كان هه‌س���ت به‌جۆرێ���ك‬ ‫له‌رازیبون ده‌كه‌ن له‌باره‌ی‌ ناوه‌رۆكی‌ به‌ش ‌ه‬ ‫بودجه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ پێشتر رێككه‌وتن ‌ی‬ ‫سیاسیی‌ له‌سه‌ر كراوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ك���ورده‌ له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪" ،‬ئێس���تا ئیراده‌ی���ه‌ك هه‌ی���ه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی په‌س���ند بكرێ���ت‪ ،‬وه‌ك چۆن له‌ناو‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیراندا به‌كۆی‌ ده‌نگ په‌سه‌ند‬ ‫كرا‪ ،‬ئێستاش له‌ناو لیسته‌كان ‌ی په‌رله‌ماندا‬ ‫ناكۆك ‌ی جه‌وهه‌ری‌ نیه‌‪ ،‬وه‌ك سااڵنی‌ رابردو‬ ‫ك��� ‌ه بودجه‌ وه‌ك ره‌شنوس���ێكی‌ س���زادان‬ ‫له‌سه‌ر كورد سه‌یر ده‌كرا‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه نیه‌و پاراس���تن ‌ی الیه‌نه‌كان ‌ی‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬ه���ه‌ر الیه‌نێكی���ش پابه‌ند نه‌بێت‪،‬‬ ‫الیه‌نه‌كه‌ی‌ دیكه‌ش رازی نابێت"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ لێدوان ‌ی به‌رپرسان ‌ی بااڵ ‌ی عێراق‪،‬‬ ‫بودجه‌ی‌ فیدراڵی‌ س���اڵ ‌ی ‪ 2015‬به‌بڕ ‌ی ‪108‬‬ ‫ترلیۆن دینار ‌ی عێراقی‌ مه‌زه‌نده‌كراو‌ه له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌ما ‌ی فرۆشتن ‌ی هه‌ر به‌رمیلێك نه‌وت ب ‌ه ‪70‬‬ ‫دۆالر‪ ،‬كه‌ به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی گشتی ‌ی سه‌رچاوه‌ ‌ی‬ ‫داهات ‌ی واڵت له‌س���ه‌ر هه‌نارده‌كردن ‌ی نه‌وت ‌ه‬ ‫بۆ بازاڕه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫له‌ره‌شنوسه‌كه‌دا هاتو‌ه‬ ‫كه‌ به‌شێك له‌بودجه‌ ‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ به‌رگری‌‬ ‫ته‌رخانبكرێت بۆ‬ ‫هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ ‌ی‬ ‫كوردستان به‌پێ ‌ی‬ ‫رێژه‌ی‌ دانیشتوان‬

‫ی كانون‬ ‫‪‌ 6‬‬ ‫ی‬ ‫ی نانیشتامنی ‌‬ ‫ی سوپایه‌ك ‌‬ ‫رۆژ ‌‬

‫ی‬ ‫ی شانۆ ‌‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی رابردو‪ ،‬كاراكته‌ر ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌و به‌دیهێنان ‌‬ ‫پێگ��� ‌ه ‌‬ ‫ی سیاسه‌ت بون‪.‬‬ ‫خواس���تی‌ سیاس���ییان له‌ڕێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێ���راق كه‌ ئه‌م���ڕۆ یاد ‌‬ ‫س���وپا ‌‬ ‫به‌كارهێنان���ی‌ توندوتیژیی‌‌و هێزه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ماش���ێنێك ‌‬ ‫ی دامه‌زراندن ‌‬ ‫ی ناودار ‌‬ ‫به‌كر سدقی‌ ك ‌ه ئه‌فسه‌رێك ‌‬ ‫ی كوده‌تاو ش���ه‌ڕ‌و كوش���تار‬ ‫ی گ���ه‌وره‌ ‌‬ ‫ك���وردو س���ه‌رۆك ئه‌ركانی‌ س���وپا ‌‬ ‫ی ‪1958‬‬ ‫ی د‌ه س���اڵ ‌‬ ‫ی ب���وه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌ماوه‌ ‌‬ ‫عێراق ب���و‪ ،‬بۆ یه‌كه‌مج���ار له‌مێژو ‌‬ ‫ی یه‌ك‬ ‫ێ كوده‌ت���ا ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاس���تدا یه‌كه‌می���ن ب���ۆ ‪1968‬دا س��� ‌‬ ‫ڕۆژهه‌اڵت��� ‌‬ ‫ی ئه‌نجام‬ ‫ی خوێناوی��� ‌‬ ‫ی ئه‌نجامدا‪ ،‬ئه‌و ل���ه‌دوای‌ یه‌ك��� ‌‬ ‫ی س���ه‌ربازی ‌‬ ‫كوده‌ت���ا ‌‬ ‫ی ‪1980‬شه‌و‌ه‬ ‫ی داوه‌‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای‌ ده‌یه‌ ‌‬ ‫ئاوی‌ بۆ هه‌م���و ئه‌وان ‌هی‌ دوای‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق���ی‌ خس���توه‌ت ‌ه نێ���و دۆزه‌خ ‌‬ ‫ڕش���ت‪ ،‬چونك��� ‌ه له‌زۆرب���ه‌ی‌ واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌میش���ه‌ییه‌وه‌‪ ،‬به‌درێژای ‌‬ ‫ی جه‌نگ��� ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاستدا ته‌نها له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫ێ بڕانه‌وه‌ شه‌ڕ ‌‬ ‫ی هه‌شت ساڵ‌ ب ‌‬ ‫ی س���ه‌ربازییه‌وه‌ ده‌رفه‌ت ‌‬ ‫كوده‌ت���ا ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵت‌و كرد‪ ،‬پرۆس���ه‌ی‌ راگواس���تن‌و ئه‌نفال‌و‬ ‫ده‌ستاوده‌س���تكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ كرد‪ ،‬له‌ده‌یه‌ ‌‬ ‫كیمیاباران ‌‬ ‫ی ره‌خساوه‌‪.‬‬ ‫ی سیاسی ‌‬ ‫ئاڵوگۆڕ ‌‬ ‫ی ‪1990‬شدا هێرشی‌ كرد‌ه سه‌ر كوه‌یت‌و‬ ‫س���وپای‌ عێراق بزوێنه‌ری‌ سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی بیابان���دا‬ ‫ی س���ه‌ره‌نجام له‌گه‌رده‌لول��� ‌‬ ‫زنجیره‌یه‌ك روداوی‌ گرنگی‌ سه‌رده‌م ‌‬ ‫پادش���ایه‌تی‌‌و كۆماریی���ش ب���و‌ه له‌م له‌الی���ه‌ن هێزه‌كان���ی‌ هاوپه‌یمانانه‌و‌ه‬ ‫ی ئه‌م به‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا تێكشكا‪،‬‬ ‫ی پایه‌بڵند ‌‬ ‫واڵته‌دا‪ ،‬ئه‌فس���ه‌ران ‌‬ ‫ی تیا‬ ‫ی به‌اڵم به‌ش���ی‌ ئه‌و‌ه هێز‌و بڕست ‌‬ ‫س���وپایه‌ش به‌درێژایی‌ ده‌یان س���اڵ ‌‬

‫‪7‬‬

‫ی ‪1991‬ی‌ كوردو‬ ‫مابو ك��� ‌ه راپه‌ڕین��� ‌‬ ‫ی خوێن‬ ‫ش���یعه‌كان سه‌ركوت‌و خه‌ڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪2003‬شدا به‌یه‌كجاری ‌‬ ‫بكات‪ ،‬له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ئه‌وكاتی‌ عێراق‬ ‫ی هێناو حاكم ‌‬ ‫هه‌ره‌س ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‪.‬‬ ‫بڕیاری‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی عێراق دامه‌زرا‪،‬‬ ‫دواتر سوپای‌ نوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سوپا ‌‬ ‫یه‌كێك له‌گرفته‌ سه‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫ئه‌وس���ا‌و ئێستای‌ عێراق ئه‌و‌ه بو‌ه ك ‌ه‬ ‫ی پیش���ه‌یی‌‌و‬ ‫نه‌یتوانی���و‌ه س���وپایه‌ك ‌‬ ‫ی بێ���ت‪ ،‬چ تائیفه‌ی���ه‌ك‬ ‫نیش���تمانی ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداربوبێت له‌عێراقدا‪ ،‬سوپا‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌جند‌ه ‌‬ ‫له‌ژێر فه‌رمان‌و جێبه‌جێكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و تائیفه‌ی ‌ه ب���وه‌‪ ،‬تا پێش روخان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌فسه‌ران ‌‬ ‫رژێمی‌ س���ه‌دام‪ ،‬زۆربه‌ ‌‬ ‫ی سوپا س���ه‌ر به‌سوننه‌كان‬ ‫پایه‌بڵند ‌‬ ‫ی ده‌ستی‌ ئه‌وان‌و‬ ‫بو‪ ،‬سوپا ده‌سكه‌ال ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانیان ب���و‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و رژێم ‌ه سوپا به‌كۆڵه‌ك ‌ه ‌‬ ‫روخان ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ شیعه‌كان داده‌نرێت‪.‬‬

‫رێككەوتن���ی ئەمج���ارەی هەرێ���م‌و‬ ‫بەغدا‪ ،‬رێككەوتنێكی قۆناغبەندە نەك‬ ‫دورمەودا كە ئیرادەی یەكالكردنەوەی‬ ‫كێشەكان هەردوالی بەیەك گەیاندبێت‪.‬‬ ‫چونك���ە ئەوەی‌وایكرد لەن���او بازنەی‬ ‫نەوت‌و پارەدا نمایش���ی (نیەتپاكیی)‬ ‫لەگەڵ یەكتردا بگۆڕنەوە‪ ،‬دو فاكتەری‬ ‫كاتیین كە هەڕەشە لەئەمن‌و ئابوریی‬ ‫بەغدا‌و هەولێر دەكەن؛ شەڕی داعش‌و‬ ‫نرخی دابەزیوی ن���ەوت‪ .‬هەربۆیەش‬ ‫رێككەوتنەكە خراوەتە ناو پرۆژە یاسای‬ ‫بودجەی (‪)2015‬ەوە‌و هەر ئەمساڵیش‬ ‫دەبێت���ە ماوەی حەس���انەوەی هەردو‬ ‫جەنگاوەرەكە (بەغدا‌و هەرێم)‪ ،‬دوای‬ ‫ئەوە دەرگای كێشەكان بەسەر هەمو‬ ‫ئەگەرێكدا كراوە دەبێت‌و كەس ناتوانێ‬ ‫پێشبینی عاقیبەتەكانی بكات‪.‬‬ ‫‌وات���ە بەكورت���ی؛ ئ���ەوەی كراوە‬ ‫رێككەوتن���ی ناچاریی���ە‪ ،‬ئەگ���ەر نا‬ ‫بەغدا هەرگیز ب���ەوە رازی نەدەبو كە‬ ‫نەوتی كەركوك بەبۆرییەكانی هەرێمدا‬ ‫بڕوات بۆ بەندەری (جەیهان)‪ .‬ئەگەر‬ ‫زەبری داع���ش نەبوایە‪ ،‬ق���ەت ئەوە‬ ‫لەبەغدا نەدەوەش���ایەوە كە بەرامبەر‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ی كەرك���وك‌و ناوچ���ە‬ ‫كێشەلەس���ەرەكانی دیك���ە لەالی���ەن‬ ‫پێشمەرگەوە بێدەنگ بێت‌و دواتریش‬ ‫لەبودج���ەدا پارەیش���ی ب���ۆ تەرخان‬ ‫بكات‪ .‬ئەگ���ەر دابەزینی نرخی نەوت‬ ‫نەبوای���ە‪ ،‬كێ‌وێنای ئ���ەوەی دەكرد‬ ‫ك���ە بەغدا بەناردن���ە دەرەوەی تەنیا‬ ‫(‪ )250‬هەزار بەرمی���ل نەوتی هەرێم‬ ‫لەرێگەی كۆمپانیای (سۆمۆ)وە رازی‬ ‫بێت‌و چاوپۆشیی لەباقیەكەی بكات‪.‬‬ ‫لەبەرامبەریشدا ئەگەر ناچاریی نەبوایە‬ ‫هەرێمیش ئامادە نەدەبو جارێكی دیكە‬ ‫ی���ەك بەرمیل نەوتی خ���ۆی بخاتەوە‬ ‫ژێر دەس���ەاڵتی بەغدا‪ ،‬دەس���ەاڵتێك‬ ‫كە س���اڵێكی رەبەق بەش���ەبودجەی‬ ‫ل���ێ بڕی‌و سیاس���ەتی برس���یكردنی‬ ‫بەرامبەر پەیڕەوكرد‪ .‬ئەگەر پەڕپوتیی‬ ‫ئابورییەكەی نەبوای���ە‪ ،‬هەرێمێك كە‬ ‫رێككەوتنی (‪ )50‬ساڵەی لەگەڵ توركیا‬ ‫ئیمزا كردبێت‌و لەهەوڵی سەربەخۆیی‬ ‫ئابوری‌و سیاس���یی خۆیدا بێت‪ ،‬چۆن‬ ‫جارێكی دیكە حەوجە بەدەستی بەغدا‬ ‫دەبۆوە ت���ا بڕێك پ���ارەی مانگانەی‬ ‫لەبەغداوە بۆ دەستەبه‌ربێتەوە‪ .‬ئەگەر‬ ‫بەرەی زیاد لەهەزار كیلۆمەتریی لەگەڵ‬ ‫داعش‌و نادامەزراوەیی هێزی پێشمەرگە‬ ‫نەبوایە‪ ،‬بۆچی هەولێر هێندە عێراقیانە‬ ‫بەپیر داواكانی‌واش���نتۆن‌و یوئێن‪-‬ەوە‬ ‫دەچو‌و بەبێ جێبەجێكردنی داواكانی‬ ‫بەش���داریی‌و پش���تیوانی لەحكومەتە‬ ‫تازەكەی عەبادی دەكرد‪.‬‬ ‫هەمو ئەمانە ئام���اژەی ئەوەن كە‬ ‫رێككەوتنەكەی هەرێم‌و بەغدا‌وابەستەی‬ ‫ئاس���ۆكانی ش���ەڕی داعش‌و ئایندەی‬ ‫نرخی جیهانیی نەوتە‪ ،‬هەر كاتێ ئەو‬ ‫هەڕەشانە بڕەونەوە‪ ،‬ئیرادەی دوالیەنەی‬ ‫رێككەوتنەكە خاو دەبنەوە‌و ئەگەری‬ ‫بەهێز ئەوە دەبێت كە پەیوەندییەكان‬ ‫بكەون���ەوە دۆخە گرژەك���ەی جاران‪،‬‬ ‫بەتایبەتی���ش ئ���ەوەی ت���ا ئێس���تا‬ ‫رێككەوتنی كاتیی لەسەر كراوە‪ ،‬تەنیا‬ ‫كایەی نەوت‌و پارە دەگرێتەوە‌و هێشتا‬ ‫كەیس‌و كێشەی گەورەی‌وەك مادەی‬ ‫(‪‌)140‬و پێشمەرگە ماون كە نەتوانراوە‬ ‫دەریچەیەك���ی چارەس���ەریان ب���ۆ‬ ‫بدۆزرێتەوە‪ .‬بۆیە بێ دودڵی دەتوانین‬ ‫بڵێین كە رێككەوتنەك���ە دەڵەمەیە‪،‬‬ ‫چونكە بەغ���دا (بەدەر ل���ەوەی كێ‬ ‫حوكمڕانیەتی) دەستبەرداری بستێك‬ ‫لەخاكی هەرێمی كوردستان‌و دۆالرێك‬ ‫لەداهاتەكەی نابێت‌و هەرێمیش هەرگیز‬ ‫ئام���ادە نابێت قوالنجێ���ك لەپرۆژەی‬ ‫سەربەخۆیی ئابوری‌و سیاسیی خۆی‬ ‫پاشەكشە بكات‌و ببێت بەعیراقیەكی‬ ‫گوێڕایەڵ‪ .‬ئیتر ئەوەی ئەمڕۆ پێویستە‬ ‫حوكمڕانانی هەرێ���م كاری بۆ بكەن‌و‬ ‫هەنگاوی بۆ بنێن‪ ،‬داڕشتنی پالنێكی‬ ‫ئایندەبین‌و دوربینی سیاسی‌و ئابوری‌و‬ ‫ئەمنیی���ە كە‌وا ب���كات لەفرس���ەتی‬ ‫ئەمساڵی حەسانەوەی جەنگاوەراندا‪،‬‬ ‫پایەكان���ی خ���ۆی بۆ قۆناغ���ی دوای‬ ‫داع���ش‌و دابەزینی نرخی نەوت ئامادە‬ ‫بكات‌و بەچاوێكی تی���ژەوە ئەودیوی‬ ‫ساڵی (‪‌)2015‬و بودجەكەی ببینێت‪،‬‬ ‫نەك ئاس���ۆی بینینی زیاتر لەمس���اڵ‬ ‫بڕنەكات‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم به‌نیاز نی ‌ه نرخ ‌ی به‌نزین بۆ ‪ 500‬دینار دابه‌زێنێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬رێبوار ئه‌حمه‌د‬ ‫لیژنه‌ی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كانی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت به‌رده‌وامن‬ ‫له‌هه‌وڵه‌كانیان بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ نرخی‌‬ ‫به‌نزین به‌اڵم حكومه‌ت تا ئێستا‌وه‌اڵمێكی‌‬ ‫دڵخۆشكه‌ری‌ نه‌دوانه‌ته‌وه‌‌و به‌پێی‌‬ ‫به‌دوادچونه‌كانی‌ په‌رله‌مانتاران حكومه‌ت‬ ‫نیازی‌ نیه‌ به‌نزین جارێكی‌ تر بۆ ‪ 500‬دینار‬ ‫دابه‌زێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نرخ����ی‌ به‌نزی����ن له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تاندا‬ ‫ئێس����تا به‌رزترین ئاس����تی‌ له‌مێ����ژوی‌ خۆیدا‬ ‫تۆمارك����ردوه‌ به‌وپێی����ه‌ی‌ نرخ����ی‌ لیترێ����ك‬ ‫له‌دۆالرێ����ك نزیكبوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م����ه‌ جگه‌ له‌وه‌‬ ‫كوالێتی‌ به‌نزینه‌كه‌ ش����ۆفێرانی ئه‌وه‌نده‌ی‌ تر‬ ‫نیگه‌رانكردوه‌ ئه‌وه‌ش كاریگه‌ری‌ راسته‌وخۆی‌‬ ‫له‌سه‌ر ژیانی‌ هاواڵتیان دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫س����ۆران عوم����ه‌ر ئه‌ندام����ی‌ په‌رله‌مان����ی‌‬ ‫كوردس����تان له‌فراكسیۆنی‌ كۆمه‌ڵ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫‌وت" ئه‌نجومه‌نی‌ نه‌وت‌و گازی‌ هه‌رێم به‌هۆی‌‬ ‫قه‌یران����ی‌ دارایی����ه‌وه‌ نرخ����ی‌ به‌نزینی‌ گران‬ ‫نه‌ك����ردوه‌ به‌ڵكو ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ مه‌به‌س����تێتی‌‬ ‫به‌بیان����و ‌ی قه‌یرانه‌كه‌وه‌ نرخ����ی‌ به‌نزین گران‬ ‫ب����كات‌و جارێك����ی‌ تری����ش ب����ۆ ‪ 500‬دیناری‌‬ ‫داینابه‌زێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ زانیاری‌ س����ه‌رنجراكێش‬ ‫له‌سه‌ر پااڵوگه‌كانی‌ هه‌رێم ده‌دركێنێت‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫به‌دواداچونه‌كان����ی‌ پااڵوتن����ی‌ هه‌ر به‌رمیلێك‬ ‫نه‌وتی‌ خاو له‌پااڵوگه‌ی‌ بێجی‌ ته‌نها ‪ 7‬دۆالری‌‬

‫به‌نزینخانه‌یه‌ک له‌شاری سلێمانی‬

‫شۆفێران چاوه‌ڕێی‌‬ ‫جێبه‌جێبون ‌ی‬ ‫به‌ڵێنه‌كه‌ ‌ی حكومه‌تن‬ ‫بۆ هه‌رزانكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫نرخی‌ به‌نزین‬ ‫تێده‌چێت به‌اڵم به‌رپرسانی‌ هه‌رێم ‪ 17‬دۆالر‬ ‫بۆ ه����ه‌ر به‌رمیلێك له‌پااڵوگه‌ی‌ بازیان خه‌رج‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ جێگه‌ی‌ گومانه‌‪.‬‬ ‫له‌دوایی����ن بانگهێش����تی‌‌وه‌زیری‌ س����امانه‌‬ ‫سروشتیه‌كان بۆ په‌رله‌مانی‌ كوردستان نرخی‌‬ ‫هه‌ر لیترێك به‌نزین����ی‌ حوكمی‌ به‌‪ 900‬دینار‬ ‫بۆ ش����ۆفێران دیاریكرا بۆ خاوه‌ن ته‌كس����ی‌‌و‬ ‫پاس����ه‌كانیش ‪ 500‬دینار ئه‌وی����ش له‌رێگه‌ی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌‌و هه‌فتانه‌ ‪ 40‬لیتریان پێده‌درێت‪.‬‬ ‫شێركۆ جه‌وده‌ت س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ ‌وزه‌و‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كان له‌په‌رله‌مان به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان����د ئ����ه‌وان به‌رده‌وام����ن‌و ب����ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌ب����ن له‌هه‌وڵه‌كانیان له‌گ����ه‌ڵ حكومه‌ت بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ نرخی‌ به‌نزین‪.‬‬ ‫ج����ه‌وده‌ت رایگه‌یان����د حكومه‌ت پێش����تر‬ ‫به‌ڵێنی����داوه‌ له‌گه‌ڵ چاره‌س����ه‌ربونی‌ قه‌یرانی‌‬

‫دارای����ی نرخ����ی‌ به‌نزین كه‌مبكات����ه‌وه‌ به‌اڵم‬ ‫به‌وته‌ی‌ په‌رله‌مانت����اران حكومه‌ت نیازی‌ نی ‌ه‬ ‫نرخی‌ به‌نزین بكاته‌وه‌ ب����ه‌‪ 500‬دینار چونكه‌‬ ‫گرانكردنی‌ به‌بیانوی‌ قه‌یرانی‌ دارایی بو‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی‌ ن����ه‌وت‌و گازی‌ هه‌رێ����م ك����ه‌‬ ‫له‌هه‌ریه‌كه‌ له‌(سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌‪‌،‬وه‌زیری‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان ئاشتی‌‬ ‫هه‌ورامی‌‪ ،‬جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت قوباد‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌‪‌،‬وه‌زیری‌ دارایی رێب����از محه‌مه‌د)‬ ‫پێكهات����وه‌ به‌بیان����وی‌ دابینكردنی‌ موچه‌ بۆ‬ ‫فه‌رمانب����ه‌ران نرخی‌ به‌نزینیان گرانكرد به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌تا تا ئێستا موچه‌ی‌ چه‌ند مانگێك ساڵی‌‬ ‫‪ 2014‬به‌فه‌رمانبه‌ران نه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌فین دزه‌ی����ی‌وته‌بێ����ژی‌ حكومه‌ت����ی‌‬ ‫هه‌رێم له‌كاتی‌ به‌ش����داریكردن له‌مه‌راس����یمی‌‬ ‫یادكردن����ه‌وه‌ی‌ په‌یامبه‌ری‌ ئیس��ل�ام محه‌مه‌د‬ ‫(د‪.‬خ) له‌سه‌ر بێت به‌رۆژنامه‌نوسانی‌ راگه‌یاند‬ ‫حكومه‌ت له‌ئێس����تادا هی����چ به‌رنامه‌یه‌كی‌ بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ نرخ����ی‌ به‌نزین نیه‌ هه‌ر بۆیه‌‬ ‫نرخه‌كه‌ی‌‌وه‌ك خۆی‌ ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫لێدوانه‌كه‌ی‌‌وته‌بێژی‌ حكومه‌ت له‌كاتێكدایه‌‬ ‫نرخی‌ به‌نزین له‌زۆربه‌ی‌‌واڵتانی‌ جیهان به‌هۆی‌‬ ‫دابه‌زین����ی‌ نرخی‌ نه‌وتی‌ خ����اوه‌وه‌ دابه‌زیوه‌‪،‬‬ ‫به‌وپێیه‌ی‌ ئێس����تا نرخ����ی‌ به‌رمیلێك نه‌وت‬ ‫له‌بازاڕه‌كانی‌ جیهاندا ‪ 54‬دۆالر‌و ‪ 44‬س����ه‌نته‌‬ ‫كه‌ به‌به‌راورد به‌پێش����تر زیات����ر له‌‪ 50‬دۆالر‬ ‫دابه‌زیوه‌ كه‌ ئه‌وه‌ش كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر نرخی‌‬ ‫به‌نزین له‌واڵتانی‌ به‌كارهێنه‌ر دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫پێش����تر ‌وه‌زیری‌ س����امانه‌ سروشتیه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم له‌دانیش����تنی‌ په‌رله‌ماندا‬

‫رایگه‌یان����د كه‌ هه‌رێم رۆژانه‌ پێویس����تی‌ به‌‪6‬‬ ‫تا ‪ 6.5‬ملیۆن لیتر به‌نزین هه‌یه‌‌و نزیكه‌ی‌ ‪2‬‬ ‫ملیۆن لیتری‌ له‌توركیا ده‌كڕێت‪.‬‬ ‫س����ۆران عومه‌ر په‌رله‌مانت����ار به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫‌وت داوایانكردوه‌ به‌ه����ۆی‌ هه‌رزانبونی‌ نرخی‌‬ ‫نه‌وتی‌ خاو نرخی‌ به‌نزین له‌س����ه‌ر هاواڵتیان‬ ‫كه‌مبكرێته‌وه‌ به‌اڵم حكومه‌ت تا ئێس����تا هیچ‬ ‫هه‌نگاوێكی‌ له‌و شێوه‌ی‌ نه‌ناوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ شیكردنه‌وه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێش‬ ‫گرانكردن����ی‌ نرخی‌ به‌نزین ه����ه‌ر هاواڵتیه‌كی‌‬ ‫ئاسایی هه‌فتانه‌ ‪ 30‬هه‌زار دیناری‌ بۆ به‌نزین‬ ‫ته‌رخانكردبێت ئێس����تا پێویس����ته‌ ‪ 55‬هه‌زار‬ ‫دینار بدات كه‌ مانگان����ه‌ زیاتر له‌‪ 225‬هه‌زار‬ ‫ده‌كات له‌كاتێكدا ئ����ه‌و موچه‌ی‌ له‌حكومه‌ت‬ ‫‌وه‌ریده‌گرێ����ت به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ نمونه‌یی‌ ‪500‬‬ ‫هه‌زار دیناره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫مانگێكه‌ موچه‌ی‌‌وه‌رنه‌گرتوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ نێ����وان هه‌ولێر‌و‬ ‫به‌غ����دا ده‌بێ����ت رۆژان����ه‌ له‌رێگ����ه‌ی‌ بۆرییه‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان����ی‌ هه‌رێمه‌وه‌ ‪ 550‬ه����ه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وت له‌ژێر چاودێریی‌ به‌غدا ره‌وانه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫بكرێت له‌به‌رانبه‌ردا پشكی‌ هه‌رێم له‌بودجه‌ی‌‬ ‫عێراق‌و موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران ره‌وانه‌ بكرێت‪،‬‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌ ئ����ه‌م مانگ����ه‌وه‌ رێككه‌وتنه‌كه‌‬ ‫جێبه‌ج����ێ‌ كرا به‌وه‌ش قه‌یرانی‌ دارایی هه‌رێم‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‪.‬‬ ‫ئێس����تا هاواڵتیان به‌گش����تیی‌‌و شۆفێران‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ چاوه‌ڕێی‌ جێبه‌جێبونی‌ به‌ڵێنه‌كه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت����ن ب����ۆ هه‌رزانكردن����ه‌وه‌ی‌ نرخ����ی‌‬ ‫به‌نزین‪.‬‬

‫دكتۆر سه‌الم مامۆستای‌ زانكۆ له‌كه‌نه‌دا‪ :‬ته‌نها پشتبه‌ستن به‌نه‌وت‌و‬ ‫پشتكردن له‌كه‌رته‌كانی‌ تر‌واڵت دوچاری‌ گرفتی‌ ئابوری‌ ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬جیهاد جه‌الل‬ ‫سه‌الم عه‌بدواڵ ئه‌حمه‌د پارێزه‌ر‌و‬ ‫مامۆستای‌ زانكۆ له‌بواری‌ یاساو‬ ‫سیاسه‌تی جیهانی‌ له‌كه‌نه‌دا‬ ‫له‌م چاوپێكه‌وتنه‌یدا باس له‌به‌شێك‬ ‫له‌و كێشه‌و گرفته‌ ئابوریانه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌عێراق‌و هه‌رێمی‌ كوردستاندا هه‌ن‪،‬‬ ‫به‌گرنگییشه‌وه‌ له‌كه‌رتی‌ كشتوكاڵ‬ ‫ده‌ڕوانێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ هه‌رێم خاوه‌نی‌‬ ‫زه‌وی‌ كشتوكاڵی به‌پیته‌‪ ،‬پێیوایه‌ ته‌نها‬ ‫پشتبه‌ستن به‌داهاتی‌ نه‌وت‌و پشتكردن‬ ‫له‌كه‌رته‌كانی‌ تر گرفتی‌ ئابوری‌‬ ‫دروست ده‌كات‪ ،‬ده‌شڵێت پیشه‌سازی‬ ‫نیشتیمانی‌ له‌كوردستاندا له‌ئاستێكی‌‬ ‫خراپدایه‌‪.‬‬

‫له‌‪%92‬ی ئابور ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق له‌سه‌ر نه‌وت‬ ‫‌وه‌ستاوه‌‬ ‫ئه‌وی‌ تری‌ له‌سه‌ر‬ ‫كشتوكاڵ‌و‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دكتۆر له‌ئێستادا له‌كوردستان پیشه‌سازی‌و باجه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك یاس���ا هه‌نده‌یانه‬ ‫‌وێ���ت كه‌ ئه‌مه‌ش شتێكی‌‬ ‫چاوپێخش���انه‌وه‌ی‌ بۆ بك���ه‌ن‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌وانه‌ یاس���ای‌وه‌به‌رهێنان���ه‌‪ ،‬به‌بڕوا‬ ‫‌س���تكاریی‌ی‌ زۆر مه‌ترسیداره‬ ‫به‌ڕێزت پێویس���ته‌ چۆن ده‬

‫یاساكه‌ بكرێت؟‬ ‫دكتۆر س���ه‌الم‪ :‬به‌ب���ڕوای‌ من ده‌بێت‬ ‫له‌بنه‌ماكانه‌وه‌ ده‌س���ت پ���ێ بكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ یاس���اكانی‌ دوای‌ ‪2003‬‬ ‫چاولێكردن له‌و یاسایه‌ی‌ ئه‌مه‌رییكیه‌كان‬ ‫پێشكه‌ش���یان ك���رد‪ ،‬ئ���ه‌و پرۆژه‌یه‌ بۆ‬ ‫ی روخانی‌ س���ه‌دام شتێكی‌ زۆر باش‬ ‫دوا ‌‬ ‫بو‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌و كات عێراق له‌قۆناغی‬ ‫بنیاتنان���ه‌وه‌دا بوئه‌مه‌رییكیی���ه‌كان‬ ‫ده‌یانویست‌وه‌به‌رهێنه‌ری‌ ده‌ره‌وه‌ بهێنێته‌‬ ‫عێراقه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پ���اره‌ له‌عێراقدا‬ ‫نه‌ب���و‌وه‌ ته‌مولی پ���رۆژه‌ نه‌ده‌كرا بۆیه‌‬ ‫گرنگ بو خه‌ڵك له‌ده‌ره‌وه‌ پاره‌ بهێنێته‌‬ ‫ناو عێراقه‌وه‌‪ ،‬بۆ ده‌س���تكاری‌ یاس���اش‬ ‫ده‌بێت گۆڕانكاری‌ تێدا بكرێت‪ ،‬به‌اڵم كه‌‬ ‫ده‌ستكاری‌ ده‌كه‌یت ده‌بێت بزانی‌ چیت‬ ‫ده‌وێت‪ ،‬ئایا پ���اره‌ت ده‌وێ؟‪ ،‬ده‌ته‌وێ‬ ‫شاره‌زاو پس���پۆڕ بهێنی؟‪ ،‬یان ده‌ته‌وێ‬ ‫خه‌ڵ���ك ئیش پ���ێ بكه‌ی���ت؟‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بزانی‌ چی ده‌كه‌یت‪ ،‬بۆیه‌ له‌كوردستاندا‬ ‫پێویس���ته‌ چه‌ن���د گۆڕانكارییه‌كی‌ تێدا‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ ‪ :‬هه‌س���ت ناكه‌یت له‌ئێس���تادا‬ ‫له‌له‌حزه‌یه‌ك���دا ده‌ژین كه‌ كوردس���تان‌و‬ ‫عێراقیش بۆته‌ پاش���كۆی ئ���ه‌و گه‌مارۆ‬ ‫ئابوری���ه‌ جیهانیه‌ی‌ كه‌ هه‌یه‌؟ به‌رای‌ تۆ‬ ‫له‌ئێستادا چی بكرێت باشه‌ ؟‬ ‫دكت���ۆر س���ه‌الم‪ :‬به‌ڵێ‪‌،‬وای���ه‌‌وه‌ك‬ ‫ده‌زانین له‌‪ %92‬ئابوری‌ عێراق له‌س���ه‌ر‬ ‫نه‌وت‌وه‌س���تاوه‌و ئ���ه‌وی‌ تری‌ له‌س���ه‌ر‬

‫ده‌بێت گرنگ ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر به‌كه‌رته‌كانی‌‬ ‫تر بدرێت‪ ،‬كه‌‬ ‫بۆ‌واڵتی ئێمه‌‬ ‫گرنگترینیان‬ ‫كه‌رتی‌ كشتوكاڵه‬ ‫دكتۆر سه‌الم عه‌بدواڵ‬

‫كشتوكاڵ‌و پیشه‌سازی‌و باجه‌ كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫ش���تێكی‌ زۆر مه‌ترس���یداره‌و ده‌مێك���ه‌‬ ‫ده‌مه‌وێت س���ه‌رنجی خه‌ڵك بۆ ئه‌و كاره‌‬ ‫راكێشم كه‌ خراپه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ئێستادا‬ ‫ك���ه‌ له‌بازه‌كانی جیهاندا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچ���او نرخی نه‌وت داب���ه‌زی هه‌روه‌ها‬ ‫قه‌ت پێم باش نی���ه‌ باج به‌زیاد بكرێت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ سیاس���ه‌تێكی‌ هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌دام ته‌مویلی ده‌وڵه‌ت به‌كشتوكاڵ‌و‬ ‫پیشه‌س���ازی زیاد بكرێت‪ ،‬هه‌روه‌ك پێم‬ ‫باش���ه‌ گرنگی به‌هێنانی‌ كه‌سی شاره‌زا‬ ‫بدرێت‪ ،‬ئه‌ویش به‌مانای‌ هێنانی‌ عه‌قڵ‌و‬ ‫كه‌سانی‌ ئه‌كادیمی‌‪ ،‬نه‌ك هێنانی‌ كرێكاری‌‬ ‫بیانی‌‪ ،‬پێویس���تمان به‌هێنانی‌ كه‌سانی‌‬ ‫شاره‌زا هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌عێراقدا ئینتاجی‬ ‫كاتی‌ به‌رهه‌مهێنان الی‌ تاكی عێراق زۆر‬ ‫زۆر كه‌مه‌ له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ تواناو لێهاتوی‬ ‫كه‌سه‌كان لێره‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زانستی‌و‬ ‫ئه‌كادیمی‌ رانه‌هێن���راون‪ ،‬ئێمه‌ له‌زانكۆو‬ ‫په‌یمانگامان كه‌م نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو لێش���مان‬ ‫زیاده‌‪ ،‬به‌اڵم ئایا ئه‌مانه‌ به‌پێی‌ویس���ت‌و‬ ‫خواستی‌ بازاڕه‌ ؟‪ ،‬بێگومان نه‌خێر‪‌،‬وه‌ك‬ ‫ده‌بینی���ن زۆرین���ه‌ی‌ كۆمپانی���اكان‬ ‫به‌رێوه‌به‌ره‌كانی���ان له‌واڵته‌كانی‌ تره‌وه‌‬ ‫هێن���اوه‌‪ ،‬ئێمه‌ كێش���ه‌مان له‌پرۆگرامی‬ ‫خوێندندا هه‌یه‌ كه‌ ده‌بێت به‌گرنگییه‌وه‌‬

‫لێی بڕوانین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌ڕای‌ به‌ڕێ���زت ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوكێش���ه‌ی‌ ئابوری‌ ئاڕاس���ته‌ ده‌كات‬ ‫له‌كوردس���تاندا سیاس���ه‌ته‌ یان الیه‌نه‌‬ ‫ئابوریه‌كه‌یه‌ ؟‬ ‫دكت���ۆر س���ه‌الم ‪:‬به‌داخ���ه‌وه‌ ده‌یڵێم‬ ‫ئێمه‌ تائێس���تا زۆر ته‌ركیزمان له‌س���ه‌ر‬ ‫سیاس���ه‌ته‌و ئه‌وه‌نه‌ی‌ س���ه‌رنجی ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ده‌ی���ن ئه‌وه‌ن���ده‌ پالنمان ب���ۆ ئه‌وه‌‬ ‫دانه‌ن���اوه‌ كه‌ ل���ه‌روی‌ ئابوری���ه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌ بتوانێت له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ به‌هێز‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ ،‬زۆربه‌ی‌ كێش���ه‌كان پێموایه‌‬ ‫له‌یاس���اكاندایه‌‪ ،‬ن���ه‌ك له‌سیاس���ه‌تدا‪،‬‬ ‫زۆر ك���ه‌س قس���ه‌ له‌س���ه‌ر سیاس���ه‌ت‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم كێ قس���ه‌ له‌س���ه‌ر یاسا‬ ‫ده‌كات؟‪ ،‬گه‌ر بێمه‌ س���ه‌ر ئابوری‌ ئێره‌‬ ‫پێشتریش‌وتومه‌ ‪%70‬ی ئابوری‌ ئه‌م‌واڵته‌‬ ‫ئه‌ن فۆرمه‌ڵه‌‪ ،‬له‌س���اڵی ‪2009‬دا باس���م‬ ‫له‌وه‌كردوه‌ كه‌ كوردس���تان هه‌وڵ ده‌دات‬ ‫ئابوریه‌ك���ه‌ی‌ له‌ئابوری‌ توركیا بچێت كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش خراپ���ه‌‪ ،‬چونكه‌ ئابوری‌ توركیا‬ ‫‪%70‬ی ئه‌ن فۆرمه‌ڵه‌و كاشه‌‪ ،‬بۆیه‌ نابێت‬ ‫ئابوری ‌واڵت به‌ش���ێوه‌ی‌ كاش دروست‬ ‫بكه‌ی���ت‪ ،‬ب���ۆ سیاس���ه‌ت‌وئابوریه‌كه‌ش‬ ‫پێموایه‌ له‌زۆر‌واڵتدا ئه‌و نێوانه‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ یاسایی رێكخراوه‌‪ ،‬زۆرجار‬

‫كه‌ كه‌موك���وڕی هه‌یه‌‪ ،‬مه‌رج نییه‌ ته‌نها‬ ‫له‌سیاسه‌ته‌وه‌ بێت‪ ،‬ده‌بێت به‌دواداچون‬ ‫بكه‌یت تا بزانیت له‌چی داموده‌زگایه‌كدا‬ ‫ئه‌و كه‌موكوڕییه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێشتر باست له‌وه‌ كرد ده‌بێت‬ ‫گۆڕانكاری‌ له‌یاسای‌وه‌به‌رهێنانی‌ عێراق‌و‬ ‫كوردس���تاندا بكرێت‪ ،‬ئه‌و گۆڕانكارییانه‌‬ ‫چین كه‌ پێویسته‌ ئه‌نجام بدرێن ؟‬ ‫دكتۆر سه‌الم‪ :‬تا ساڵی ‪ 2003‬یاساكان‬ ‫رژێمی‌ به‌عس دایان رشتبو به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫كه‌ به‌رنامه‌ی‌ خۆی���ان جێبه‌جێ بكات‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌و شتانه‌ی‌ له‌یاساكه‌ی‌ ئه‌واندا‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌وه‌یه‌ ‪%97‬ی ئیس���تراد ده‌وڵه‌ت‬ ‫خ���ۆی كردویه‌ت���ی‌‌و كه‌رت���ی‌ تایب���ه‌ت‬ ‫نه‌یكردوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌میش���ه‌ كه‌رتی‌‬ ‫حكومی‌ بااڵ ده‌ستتر بێت له‌كه‌رتی‌ تایبه‌ت‬ ‫بۆیه‌ هه‌وڵیداوه‌ نیزامی‌ یاسای بازرگانی‌‬ ‫هیچ تایبه‌ت مه‌ندییه‌كی‌ بۆ نه‌هێڵێته‌وه‌‌و‬ ‫گش���ت بازرگانه‌كانی‌ ك���ردوه‌ به‌خه‌ڵكی‬ ‫ئاسایی‌و هیچ تایبه‌تمه‌ندییه‌كی‌ یاسایی‬ ‫بۆ نه‌هێش���تونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش له‌روی‌‬ ‫یاسای گرێبه‌ست‌و یاسایی كۆمپانیاكان‌و‬ ‫یاسایی قه‌زایی‌و ئیسباته‌وه‌ ده‌ستكاری‬ ‫كردنی‌ ده‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دوای‌ چه‌ندی���ن س���اڵ‬ ‫حكومڕان���ی‌‌وه‌ك ش���اره‌زایه‌كی ئابوری‬

‫پێتوای���ه‌ پیشه‌س���ازی نیش���تیمانی‌‬ ‫له‌كوردستاندا له‌چی ئاستێكدایه‌؟‪ ،‬چۆن‬ ‫له‌و بواره‌ ده‌ڕوانی‌ ؟‬ ‫دكت���ۆر س���ه‌الم‪ :‬له‌ئاس���تێكی‬ ‫خراپدایه‌و‌وه‌ك پێویس���ت نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫هۆكاری‌ هه‌یه‌ كه‌ كردنه‌وه‌ی‌ سنوره‌كان‬ ‫هۆكاری‌ یه‌كه‌مه‌‪ ،‬م���ن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ نیم‬ ‫سنور دابخرێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت به‌به‌رنامه‌‬ ‫بكرێته‌وه‌‪ ،‬زۆركه‌س ره‌نگه‌ بیه‌وێت كارو‬ ‫پرۆژه‌ی‌ باش بكات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ژینگه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌بار نییه‌ تابتوانێت ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی‌ خۆی‬ ‫به‌گه‌ڕ بخات‪ ،‬ئێمه‌ ده‌شتی‌ شاره‌زورمان‬ ‫هه‌ی���ه‌ ك���ه‌ دوه‌م به‌پیتترین ده‌ش���تی‌‬ ‫كش���توكاڵییه‌ له‌جیهان���دا‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م گرنگی‌ به‌كشتوكاڵ بده‌ین‌و‬ ‫سودێكی‌ زۆر له‌كشتوكاڵكردن‌وه‌ربگرن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و پیشه‌س���ازیانه‌ی‌ كه‌وا‬ ‫پێویس���تمانه‌ ده‌بێت‌وا بكه‌ی���ن كه‌ لێره‌‬ ‫دروستیان بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ‌:‬وه‌ك به‌ڕێ���زت ئاماژه‌ت پێدا‬ ‫كوردس���تان‌و عێراق به‌رێژه‌یه‌كی‌ گشتی‌‬ ‫پش���تیان به‌نه‌وت به‌س���توه‌و داهاتیان‬ ‫له‌وه‌وه‌ ده‌س���ت ده‌كه‌وێت‪ ،‬ساڵی رابردو‬ ‫به‌هۆی قه‌یرانی‌ داراییه‌وه‌ هه‌رێم روبه‌ڕوی‌‬ ‫گرفتی‌ ئابوری سه‌خت بویه‌وه‌‪ ،‬پێتوایه‌‬ ‫ده‌بێت چی بكرێت تا هه‌رێم ته‌نها چاوی‬

‫له‌به‌شه‌ بودجه‌ی‌ خۆی نه‌بێت له‌عێراق‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌نێ���و خۆی هه‌رێم���دا بتوانێت‬ ‫جگه‌له‌نه‌وت پشت به‌كه‌رتی‌ تر ببه‌ستێت‬ ‫بۆ روب���ه‌ڕو بونه‌وه‌ی قه‌یران���ی‌ ئابوری‌‬ ‫له‌داهاتودا ؟‬ ‫دكتۆر سه‌الم‪ :‬بێگومان ده‌بێت‌گرنگی‌‬ ‫زۆر به‌كه‌رته‌كانی‌ تر بدرێت‪ ،‬كه‌ بۆ‌واڵتی‬ ‫ئێمه‌ گرنگترینیان كه‌رتی‌ كش���توكاله‌كه‌‬ ‫م���ن پێم‌وایه‌ نابێت ی���ه‌ك مه‌تر له‌زه‌وی‌‬ ‫بمێنێته‌وه‌و ده‌بێت بكرێت به‌كشتوكاڵ‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌پ���اره‌ی ن���ه‌وت ده‌توانین‬ ‫گرنگی به‌پیشه‌سازی بده‌ین‪ ،‬به‌ڕای من‬ ‫ده‌بێت زۆر گرنگی به‌و دو كه‌رته‌ بدرێت‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ كشتوكاڵ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌كوردس���تان هه‌مو بواره‌كان‬ ‫ڕاده‌س���تی كه‌رت���ی‌ تایب���ه‌ت ده‌كرێت‪،‬‬ ‫پێتوانیه‌ ئه‌مه‌ خه‌له‌ل بێت ؟‬ ‫دكتۆر س���ه‌الم‪ :‬من كه‌رت���ی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌كێش���ه‌ دانانێ���م‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌مه‌رجێك‬ ‫ئه‌گه‌ر حكومه‌ت به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ یه‌كسان‬ ‫ته‌ماش���ای ئه‌و كۆمپانیایان���ه‌ بكات كه‌‬ ‫كار ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌بێت حكومه‌ت‬ ‫ئ���ه‌و كه‌رته‌ س���تراتیژییه‌ گرنگانه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌یه‌ ده‌بێت هه‌ڵی بژێرێت‌و الی‌ كه‌رتی‌‬ ‫حكومی بێت‪ ،‬ن���ه‌ك كه‌رتی‌ تایبه‌ت كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ له‌گشت‌واڵتێكدا به‌وشێوه‌یه‌‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )460‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/6‬‬

‫‪9‬‬

‫حزبه‌كان به‌ڵێنی‌ به‌شداریپێكردن ‌ی ژنان‬ ‫له‌پۆسته‌ حكومییه‌كانی پارێزگاکاندا ده‌ده‌ن‬ ‫ ئا‪ :‬جیهاد جه‌الل‬ ‫ته‌واوی‌ حزبه‌ كوردییه‌كان باس‬ ‫له‌گرنگیی به‌شداریپێكردنی‌ ژنان‬ ‫له‌پۆسته‌ حكومییه‌كاندا ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ر كام له‌و حزبانه‌ش خۆی‬ ‫به‌پێشه‌نگ داده‌نێت به‌وه‌ی‌‬ ‫توانیویه‌تی‌ بواری‌ ته‌واو بۆ هاتنه‌‬ ‫پێشه‌وه‌ی‌ ژنان بڕه‌خسێنێ‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا چاالكانی‌ مافه‌كانی‌‬ ‫ژنانن ره‌خنه‌ی‌ توند له‌و هێزانه‌‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬ئه‌وان پێیانوایه‌ هیچ مكام‬ ‫له‌و هێزانه‌ رێگه‌ ناده‌ن ژنان رۆڵی‬ ‫به‌رچاوی خۆیان بگێڕن‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هێشتا ته‌واوی‌ هێزه‌كان‬ ‫رێككه‌وتن���ی‌ كۆتایی���ان نه‌ك���ردو‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر دابه‌ش���كردنی‌ پۆسته‌كانی‌‬ ‫پارێزگاو قه‌زاو ناحییه‌كان‪ ،‬به‌اڵم تا‬ ‫ڕاده‌یه‌ك به‌شێكی‌ زۆر له‌پۆسته‌كان‬ ‫بۆ حزب���ه‌كان یه‌كالی���ی بونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك له‌و حزبان���ه‌ش كاندیدیان بینای پارێزگاو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‬ ‫بۆ دانانی‌ به‌ش���ێك له‌و پۆس���تانه‌ی‌‬ ‫پێیان���دراوه‌ یه‌كالی���ی كردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬تر پۆس���ته‌كان له‌نێو گش���ت حزبه‌‬ ‫هه‌ندێكیان ده‌ڵێن له‌و دابه‌شكردنه‌دا كوردییه‌كاندا داب���ه‌ش ده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ تا ئێس���تا الی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫به‌شدارییان به‌ژنان كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ چاالكانی‌ بواری‌ مافه‌كانی‌ دانانی‌ كه‌سه‌كان به‌ته‌واوی‌ یه‌كالیی‬ ‫ی رۆڵی‬ ‫ژنان له‌ماوه‌ی‌ چه‌ند ساڵی رابردودا نه‌بۆته‌‪ ،‬به‌اڵم دیسان یه‌كێتی ‌‬ ‫به‌ه���ۆی پێنه‌دانی‌ پۆس���تی‌ گرنگ‌و ژنی‌ له‌به‌رچاو گرتوه‌"‪.‬‬ ‫نوخش���ه‌ كه‌ نزیكه‌ی‌ حه‌وت ساڵه‌‬ ‫ب���ااڵ به‌ژنان تا دێت ره‌وش���ی ژنان‬ ‫ب���ه‌ره‌و خراپت���ر هه‌ن���گاو ده‌نێت‪ ،‬پۆس���تی‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ناحی���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چونكه‌ ژنانن ناتوانن رۆڵیان هه‌بێت بیاره‌ به‌ڕێ���وه‌ ده‌بات هێمای‌ به‌وه‌دا‬ ‫له‌جێبه‌جێكردنی‌ سزای‌ ئه‌و تاوانانه‌ی‌ ‌وه‌رگرتنی‌ پۆستی‌ حكومیی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ژنانه‌وه‌ ته‌نها به‌وه‌ نابێت كه‌ حزبه‌كان‬ ‫ده‌رهه‌قیان ده‌كرێت‪.‬‬ ‫نوخشه‌ ناسیح به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ناحیه‌ی‌ كاری‌ بۆ بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ده‌شكه‌وێته‌وه‌‬ ‫بیاره‌‌و ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ندی س���ه‌ر ژنان خۆشیان تا بتوانن رۆڵ‌و‬ ‫یه‌كێتیی‌ ده‌ڵێت "یه‌كێتیی‌ هه‌میشه‌ پێگه‌ی‌ خۆیان به‌رجه‌سته‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫وتیش���ی "من ئێستا له‌و پۆسته‌ی‌‬ ‫رۆڵ���ی‌ ژنانی له‌به‌رچ���او گرتوه‌‪ ،‬من‬ ‫‌وه‌ك ژنێك یه‌كێكم له‌و نمونانه‌ی‌ كه‌ ك���ه‌ هه‌م���ه‌ زیات���رم داوا ك���ردوه‌‪،‬‬ ‫له‌رێی حزبه‌كه‌مه‌وه‌ بومه‌ته‌ به‌رپرس‌و به‌حه‌قی خۆشمی‌ ده‌زانم داوایبكه‌م‪،‬‬ ‫توانیومه‌ خزمه‌ت���ی‌ خه‌ڵكی بكه‌م‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌كه‌وێته‌وه‌ س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێس���تاش ‌وه‌ك ده‌بینی���ن جارێكی‌ ك���ه‌ چی پۆس���تێك ب���ه‌ر یه‌كێتیی‌‬

‫چاالكوانێكی‌‬ ‫ژنان‪ :‬ئه‌و‬ ‫به‌شداریپێكردنه‌‬ ‫روكه‌شه‌و ده‌سه‌اڵت‬ ‫هه‌ر الی پیاوانه‌‬ ‫سلێمانی‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ بڕیار له‌س���ه‌ر‬ ‫دانانی‌ كه‌س���ه‌كان ده‌درێ���ت‪ ،‬داوا‬ ‫ده‌كه‌م گش���ت حزبه‌كان رۆڵی ژنان‬ ‫له‌به‌رچاو بگ���رن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ژنانه‌ی‌ پێش���تر پۆستیان‌وه‌رگرتوه‌‬ ‫توانیویانه‌ سه‌ركه‌وتوانه‌ كاره‌كانیان‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا له‌كابینه‌ی هه‌ش���تی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمدا له‌كۆی ‪‌19‬وه‌زاره‌ت‬ ‫ته‌نه���ا یه‌ك‌وه‌زاره‌ت ب���ه‌ژن دراوه‌‪،‬‬ ‫له‌زۆرین���ه‌ی‌ كابینه‌كانی‌ پێشوش���دا‬ ‫ی���ه‌ك‌وه‌زاره‌ت‪ ،‬یاخود دو‌وه‌زاره‌ت‬ ‫به‌ژن���ان ده‌درا ئ���ه‌وه‌ش نیگه‌رانیی‌‬ ‫ژنانی‌ لێده‌كه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا الیه‌ن���ه‌ كوردی���ه‌كان‬ ‫ب���ه‌رده‌وام له‌گفتوگ���ۆدان ب���ۆ‬ ‫یه‌كالكردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و پۆس���تانه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌پێی ئیس���تیحقاقی هه‌ڵبژارنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگاكانی‌ هه‌رێم به‌ر‬

‫الیه‌ن���ه‌كان ده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌و هێزانه‌ش‬ ‫هه‌ر یه‌كه‌و به‌پێ���ی چه‌ند پێوه‌رێك‬ ‫خه‌ڵك بۆ پۆسته‌كان داده‌نێن‪.‬‬ ‫رازاو عه‌ب���دول هه‌ڵس���وڕاوی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ی‌ ئه‌وان‪ ،‬جیاكاریی‌ ناكات‬ ‫له‌نێوان دو ره‌گه‌زه‌كه‌داو دابه‌شكردنی‌‬ ‫پۆس���ته‌كان له‌رێی ئه‌و س���یڤیانه‌وه‌‬ ‫ده‌بێت كه‌ پێشكه‌ش���ی بزوتنه‌وه‌كه‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌وته‌ی‌ ئه‌و گۆڕان گرنگیی‌‬ ‫زۆر ده‌دات به‌به‌شداریپێكردنی‌ ژنان‬ ‫له‌وه‌رگرتنی‌ پۆسته‌ حكومییه‌كاندا‪.‬‬ ‫هه‌ڵس���وڕاوه‌كه‌ی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ۆڕان ئه‌وه‌ی‌ خس���ته‌ڕو‌وه‌ك ژنه‌‬ ‫هه‌ڵس���وڕاوه‌كانی‌ گ���ۆڕان چاودێرن‬ ‫له‌س���ه‌ر دانانی‌ كه‌سه‌كان‌و به‌الیه‌نی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���داری‌ بزوتنه‌وه‌كه‌ی���ان‬ ‫راگه‌یاندوه‌ كه‌ ده‌بێت ژنان پۆستیان‬ ‫پێ بدرێت‪" ،‬ئه‌گه‌ر پۆس���ت به‌ر ژن‬

‫نه‌كه‌وێت‪ ،‬ئ���ه‌وا بێگومان ژنان هه‌ر‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ قه‌تی���س ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫گرنگه‌ رۆڵیان له‌به‌رچاو بگیرێت‌وه‌ك‬ ‫ئێم���ه‌ ئاگاداری���ن ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫یه‌كالی���ی بونه‌ته‌وه‌ ب���ۆ ‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫پۆس���ته‌ جیاوازه‌كان له‌ن���او گۆڕاندا‬ ‫له‌زۆربه‌یاندا ژنیشی تێدایه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕای‌ چاالكوانان���ی‌ ژنان پێدانی‌‬ ‫پۆس���ت به‌ژنان ده‌بێت��� ‌ه پاڵنه‌ر بۆ‬ ‫ژنانی تریش تا بتوانن زیاتر توانای‬ ‫خۆیان بخه‌نه‌ كار‪.‬‬ ‫هاوكات محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د‌وته‌بێژی‌‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ئ���ه‌وان پاڵێورای‌ ئافره‌تیان هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و پۆس���تانه‌ی‌ كه‌ بڕی���اره‌ پێیان‬ ‫بدرێت‪ ،‬بۆ پۆسته‌كانی‌ پارێزگاكانیش‬ ‫كاتێ���ك بۆی���ان یه‌كالبوی���ه‌وه‌ كام‬ ‫پۆستیان پێده‌درێت ئه‌وكات به‌پێی‬ ‫توان���او لێهاتویی‌و ئه‌و مه‌رجانه‌ی‌ بۆ‬

‫‌وه‌رگرتنی‌ هه‌ر پۆستێك داده‌نرێت‪،‬‬ ‫كه‌سه‌كان داده‌نرێن‪ ،‬كه‌ به‌وته‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ئه‌وكاته‌ ژنانیش چانس���ی‌‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫پۆستیان ده‌بێت‪.‬‬ ‫چاالكوانێكی‌ بواری‌ مافه‌كانی‌ ژنان‬ ‫هیچ گه‌ش���بین نییه‌ به‌و به‌ڵینانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ هه‌مو كات حزبه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫به‌ژنان���ی‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬پێیوایه‌ هیچ كام‬ ‫له‌هێ���زه‌ كوردیی���ه‌كان رۆڵ‌و تواناو‬ ‫پێگه‌ی‌ ژنیان به‌هه‌ند‌وه‌رنه‌گرتوه‌‪.‬‬ ‫نی���از عه‌بدواڵ‌وت���ی "زۆربه‌ی جار‬ ‫به‌ش���داریپێكردنی‌ ژن���ان ته‌نها بۆ‬ ‫روكه‌ش���ه‌ بۆیه‌ ده‌بینی‌ له‌پۆس���ته‌‬ ‫بااڵكاندا به‌شداریپێكردنی‌ ژنان دیار‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش كاریگه‌ری���ی‌ خراپی‬ ‫له‌س���ه‌ر ره‌وشی‌ ژنان هه‌یه‌و تا دێت‬ ‫به‌ره‌و خراپتر ده‌چێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی‌ به‌پیاو دراوه‌ به‌ژنیش‬ ‫بدرێت ئ���ه‌وكات ده‌توانن كاریگه‌ریی‌‬ ‫باشیان له‌سه‌ر ره‌وشی‌ ژنان هه‌بێت‌و‬ ‫ده‌توانن له‌دان���ان‌و هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫یاس���اكانی‌ تایب���ه‌ت به‌ماف���ی ژنان‬ ‫رۆڵیان هه‌بێت"‪.‬‬ ‫نیگه‌رانیی‌ نیاز ته‌نها له‌یه‌كێتیی‌‌و‬ ‫پارتی‌ نه‌بو كه‌ پێش���تر ته‌نها ئه‌وان‬ ‫حكومڕان بون‪ ،‬به‌ڵكو له‌و هێزانه‌ش‬ ‫نیگه‌رانه‌ كه‌ پێشتر ئۆپۆزسیۆن بون‬ ‫كه‌ مه‌به‌ستی هه‌ریه‌كه‌ له‌(بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كگرتو‌و كۆمه‌ڵ)ه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ خۆی ئه‌وانیشی به‌كرداریی‌‬ ‫بۆ ده‌ركه‌وتوه‌ ك���ه‌ هیچ بڕوایه‌كیان‬ ‫به‌تواناو كاریگه‌ریی‌ ژن نییه‌و له‌نێو‬ ‫ئه‌وانیشدا هه‌ر پیاوان بااڵده‌ستن‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئه‌وانه‌ی‌ ئێس���تا شه‌ڕی‌‬ ‫‌وه‌رگرتنی‌ پۆس���ت ده‌كه‌ن به‌پیاو‌و‬ ‫ژنیانه‌وه‌ كه‌س���انێك نین كه‌ له‌كاتی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كاندا هه‌ڵگری‌ كه‌یس���ێك‬ ‫بن‌و له‌ئێس���تادا بیانه‌وێت كاری بۆ‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وانه‌ كه‌سانێك نین كار‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی گشتی‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫زیاتر مه‌به‌ستیان به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫خۆیانه‌"‪.‬‬

‫هۆزان مه‌حمود‪ :‬گرنگه‌ ژن‌و پیاو وه‌ك مرۆڤ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كتر بكه‌ن‬ ‫نه‌ك وه‌ك دو بونه‌وه‌ری سێكسواڵی‬ ‫ ئا‪ :‬دالیا كه‌مال‬ ‫ی ژنان‌و جێنده‌ر هۆزان‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫چاالكوان ‌‬ ‫مه‌حمود له‌م چاوپێكه‌وتنه‌دا باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات گه‌ر له‌واڵتی ئێمه‌ش‬ ‫به‌ستنی په‌یوه‌ندی هاوڕێیه‌تی به‌بێ‬ ‫ی‬ ‫هاوسه‌رگیری هه‌بوایه‌‪ ،‬ئه‌وا مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫جیاكاریی‌ نێوان دو ره‌گه‌ز كه‌متر‬ ‫ده‌بو‪ ،‬هێما بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫ئینسانییه‌كاندا گرنگه‌‪ ،‬مامه‌ڵه‌ی‬ ‫یه‌كسانی هه‌ردو ره‌گه‌زه‌‪ ،‬نه‌ك دیتنی‬ ‫یه‌كتر وه‌ك ئۆبێكتێكی سێكسی‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕو ژن یان پیاو‬ ‫پێویست ناكات جه‌سته‌و حه‌زو‬ ‫ئاره‌زوی خۆی له‌ژێر هیچ ناوێكدا‬ ‫بشارێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ڕێگه‌یه‌كی‬ ‫ته‌ندروست‌و مرۆڤانه‌وه‌ ده‌توانن‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی جوان‌و ئینسانییان‬ ‫هه‌بێت له‌گه‌ڵ یه‌كتردا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هۆكار چی��� ‌ه له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫‌ئێمه‌دا هێش���تا ئه‌و ژنان��� ‌ه زۆر كه‌من‬ ‫ك��� ‌ه ده‌یانه‌وێ���ت وه‌ك ژن ده‌ربكه‌ون‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر پیاودا؟‬ ‫هۆزان مه‌حمود‪ :‬به‌ب���ڕوای من ئه‌م ‌ه‬ ‫ته‌نها په‌یوه‌س���ت نی��� ‌ه به‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ئێمه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو هۆكاره‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ ئه‌و جیاكاریی��� ‌ه جێنده‌رییانه‌ی ك ‌ه‬ ‫له‌زۆربه‌ی كۆمه‌ڵگه‌كاندا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ڕه‌گه‌زی مێین��� ‌ه ڕوبه‌ڕوی‬ ‫ده‌بن���ه‌و‌ه تێڕوانینێكی سێكس���واڵیی ‌ه‬ ‫بۆیان له‌الی���ه‌ن پیاوانه‌وه‌‪ ،‬كێش���ه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه بۆ ئ���ه‌و ئیمتیازه‌ی پیاو‬ ‫هه‌یه‌تی به‌ه���ۆی پیاوبونی���ه‌وه‌‪ ،‬پیاو‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌دا ك ‌ه كولتوری‬ ‫دینیی‌و كۆنه‌پارێزیی زاڵه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫ئیمتیازێكی ئێج���گار زۆریان پێدراوه‌‪،‬‬

‫له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی‌ كولتوری دینیی‌و كۆنه‌پارێزیی زاڵه‌‪ ،‬پیاو‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و ئیمتیازێكی ئێجگار زۆری پێدراوه‌‪ ،‬ژنیش وه‌ك‬ ‫ئامرازێكی‌ سێكسیی ته‌ماشا ده‌كرێت‬ ‫هۆزان مه‌حمود‬ ‫ی سێكسیی زیاتری بۆ بكرێ‪.‬‬ ‫به‌رده‌وام ژن وه‌ك ئامڕازێك ‌‬ ‫ته‌ماش���ا ده‌كرێ‪ ،‬نه‌ك وه‌ك مرۆڤێك‪،‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چه‌ن���د ب���ۆ ئه‌و ه���ۆكار‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی له‌په‌یوه‌ندیی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫ئینس���انییه‌كاندا گرنگ���ه‌‪ ،‬مامه‌ڵ���ه‌ی ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه ك��� ‌ه ژن���ان ده‌یانه‌وێت‬ ‫ی مرۆڤدا‬ ‫یه‌كس���انی هه‌ردو ره‌گه‌زه‌‪ ،‬نه‌ك دیتنی جه‌س���ته‌ی خۆیان له‌ژێر ناو ‌‬ ‫یه‌كتر وه‌ك ئۆبێكتێكی سێكسی‪ .‬له‌به‌ر بشارنه‌وه‌؟‬ ‫هۆزان مه‌حمود‪ :‬م���ن له‌و باوه‌ڕه‌دام‬ ‫ئه‌م هۆكاره‌ش ‌ه ده‌بینین له‌واڵتی ئێمه‌دا‬ ‫مرۆڤه‌كان زۆرجار ناتوانن هاوڕێیه‌تی‌و گه‌ر له‌واڵتی ئێمه‌ش به‌ستنی په‌یوه‌ندی‬ ‫مامه‌ڵه‌ی ته‌ندروس���تان ‌ه له‌گه‌ڵ یه‌كتردا هاوڕێیه‌تی به‌بێ هاوسه‌رگیری هه‌بوایه‌‪،‬‬ ‫ی نێوان‬ ‫ی جیاكاریی ‌ه ‌‬ ‫بنیاتبنێ���ن‪ .‬دی���ار‌ه ئ���ه‌م تێڕوانین��� ‌ه ئه‌وا ئ���ه‌م مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫سێكس���واڵیی ‌ه ب���ۆ ژن پڕ كێش���ه‌یه‌‪ ،‬دو ره‌گه‌ز كه‌مت���ر ده‌بو‪ ،‬به‌اڵم كاتێك‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ژن كورتده‌كات���ه‌و‌ه ب���ۆ به‌ش���ێكی زۆری خه‌ڵك���ی واڵتی ئێم ‌ه‬ ‫سێكس له‌په‌یوه‌ند به‌پیاوه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هاوسه‌رگیری ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن‬ ‫ده‌یكات ‌ه پل���ه‌دو له‌به‌رامب���ه‌ر پیاودا‪ ،‬س���ێكس بكه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وا دیتنی ئه‌وی تر‬ ‫به‌مه‌ش بااڵده‌ستیی‌و ئیراد‌ه ده‌به‌خشێت له‌پرۆژه‌یه‌كی سێكسیی زیاتر شتێكی تر‬ ‫به‌پیاو‪ ،‬له‌م حاڵه‌ت���ه‌دا ژن له‌په‌یوه‌ند نییه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت من كه‌مێك كێشه‌م هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌چوكی‪/‬فالۆسی پیاوه‌و‌ه بونی له‌ناو له‌گه‌ڵ پرسیاره‌كه‌ی ئێوه‌‪‌،‬به‌بڕوای من‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌دا دیاریده‌كرێت‪ ،‬به‌و مانایه‌ی ژنیش ده‌توانێت سێكس���واڵ س���ه‌یری‬ ‫ك ‌ه ئه‌م ژنه‌‪ ،‬هاوس���ه‌ر‪ ،‬خوشك‪ ،‬كچ‪ ،‬پیاو ب���كات‌و نه‌توانێ���ت وه‌ك هاوڕێ‬ ‫دایك‪ ،‬یان عه‌ش���یقه‌ی پیاوێكه‌‪ ،‬چیتر مامه‌ڵه‌ی ب���كات‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌ویش رێگا‬ ‫ژن خۆی وه‌ك مرۆڤێكی س���ه‌ربه‌خۆو لێگیراو‌ه له‌وه‌ی تێكه‌ڵی یان هاوڕێیه‌تی‬ ‫خاوه‌ن بڕیارو جه‌سته‌ی خۆی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ پیاوێك بكات‪ ،‬له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫له‌گه‌ڵ ناكرێ‪ ،‬كه‌وات ‌ه خواس���تی ژنان هێترۆسێكس���واڵی پشتبه‌ستو به‌دین‌و‬ ‫وه‌ك مرۆڤێك���ی س���ه‌ربه‌خۆو خاوه‌ن كۆنه‌پارێزی���ی‪ ،‬په‌یوه‌ن���دی ژن‌و پیاو‬ ‫ئیراد‌ه خواستێكی ڕه‌وایه‌و گرنگ ‌ه كاری له‌په‌یوه‌ندییه‌كی سێكسواڵی زیاتر وێنا‬

‫ناك���رێ‪ ،‬له‌م هاوكێش���ه‌یه‌دا ژن‌و پیاو هه‌بێت له‌گ���ه‌ڵ یه‌كتر‪ ،‬جا هاوڕێیه‌تی‪،‬‬ ‫هه‌ردوكیان گیرۆده‌ی ئه‌و كۆ‌و به‌ندانه‌ن هاوس���ه‌ریی‪ ،‬سێكس���واڵیی ی���ان هه‌ر‬ ‫‌ك��� ‌ه به‌ه���ۆی ژنب���ون‌و پیاوبونیانه‌و‌ه ش���ێوازێكی ت���ر ك��� ‌ه دو مرۆڤی كامڵ‬ ‫سه‌پێنراو‌ه به‌س���ه‌ریاندا‪ ،‬به‌بڕوای من له‌سه‌ری پێكبێن‪.‬‬ ‫ی ده‌بینین ژنان كه‌متر‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچ��� ‌‬ ‫ژن‌و پیاو س���ه‌ره‌تا گرنگ ‌ه وه‌ك مرۆڤ‬ ‫مامه‌ڵه‌ی یه‌كت���ر بكه‌ن‪ ،‬نه‌ك وه‌ك دو خه‌باتیانك���ردو‌ه ب���ۆ به‌كارنه‌هێنان���ی‬ ‫بونه‌وه‌ری سێكسوالی‪ .‬گه‌ر په‌یوه‌ندی هه‌ندێ���ك وش��� ‌ه ك��� ‌ه ده‌س���ه‌اڵتی ژن‬ ‫به‌ینی ئه‌م دو ڕه‌گه‌ز‌ه هێند‌ه له‌س���ه‌ر كه‌مده‌كه‌نه‌وه‌؟‬ ‫هۆزان مه‌حم���ود‪ :‬س���ه‌ره‌تا گرنگ ‌ه‬ ‫بنه‌مای تێڕوانینێكی سێكسواڵیی پیاو‬ ‫بۆ ژن ی���ان به‌پێچه‌وانه‌و‌ه نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و‌ه بڵێم ك ‌ه ه���ه‌ر له‌گه‌ڵ رزگاربونی‬ ‫ئه‌و كات ژن ناچ���ار نابێت له‌ژێر هیچ كوردستان‪ ،‬كوش���تاری ژنان به‌لێشاو‬ ‫ناوێكدا جه‌س���ته‌ی خۆی بش���ارێته‌وه‌‪ ،‬ده‌س���تیپێكرد‪ ،‬ئه‌مه‌ش وایكرد تا ئه‌م‬ ‫ژن یان پیاو پێویس���ت ناكات جه‌سته‌و س���اته‌ش زۆربه‌ی كارو چاالكییه‌كانی‬

‫ك��� ‌ه رێكخراوه‌كانی ژن���ان تازه‌گه‌ریی‬ ‫ناكه‌ن‌و له‌ئاس���تێكدا چه‌قیانبه‌ستوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم زۆر كه‌م باس یان كار له‌س���ه‌ر‬ ‫بوار‌ه جیاوازه‌كان ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬بۆ نمون ‌ه‬ ‫ره‌خن��� ‌ه له‌زم���ان‌و كلت���وری كوردی‬ ‫هه‌روه‌ه���ا هون���ه‌رو ئ���ه‌ده‌ب‪ ،‬تا ئه‌م‬ ‫س���اته‌ش زمانی كوردی���ی‌و ئه‌ده‌بیاتی‬ ‫كوردی���ی نه‌كه‌وتونه‌ت ‌ه ب���ه‌ر ڕه‌خنه‌ی‬ ‫جیدی���ی فێمینیس���تیی‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام‬ ‫له‌ڕێ���گای زمانه‌و‌ه ژنان‌و جه‌س���ته‌یان‬ ‫ده‌كرێن��� ‌ه‌روبه‌رێ���ك بۆ س���ه‌لماندنی‬ ‫پیاوه‌ت���ی‌و پیاوگه‌رایی‌‪ ،‬زمانی كوردیی‬ ‫ت���ا راده‌یه‌ك���ی زۆر نه‌خراوه‌ت��� ‌ه ژێر‬

‫رێكخراوه‌كانی ژنان تازه‌گه‌ریی ناكه‌ن‌و له‌ئاستێكدا‬ ‫چه‌قیانبه‌ستوه‌‬ ‫ح���ه‌زو ئ���اره‌زوی خ���ۆی له‌ژێ���ر هیچ‬ ‫ناوێكدا بشارێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ڕێگه‌یه‌كی‬ ‫ته‌ندروس���ت‌و مرۆڤان���ه‌و‌ه ده‌توان���ن‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك���ی جوان‌و ئینس���انییان‬

‫ژنان له‌ده‌وری ئه‌م كێشه‌ی ‌ه كۆبێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌خۆیدا پرس���ێكی ب���ێ ئه‌نداز‌ه‬ ‫گرنگه‌و كوش���تاری ژنان گه‌یش���تۆت ‌ه‬ ‫لوتكه‌‪ ،‬الیه‌نێكی تری كێشه‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬

‫زه‌ڕه‌بین���ی فێمینیس���ته‌كانه‌وه‌و ئ���ه‌و‬ ‫وش���ه‌و ده‌ربڕینان ‌ه بخرێن ‌ه ژێر پرسیار‬ ‫ك ‌ه به‌رده‌وام پل ‌ه دویی‌و ژێر ده‌سته‌یی‬ ‫ژن به‌رهه‌مدێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ی نرخی سه‌گێک‬ ‫ه‌زاران دۆالر‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫هاوشێوەی‬ ‫کاکە حەمە لەسۆرانە‬

‫پرسیارێک‌و چه‌ند وه‌اڵمێک‬

‫رۆژانە چەند کاتژمێر‬ ‫سەیری تەلەفزیۆن‬ ‫دەکەیت؟‬

‫ئا‪ :‬ئاکۆ‬ ‫پیاوێکی دانیشتوی سۆران‬ ‫لەجەستەو روخساردا هاوشێوەی‬ ‫محەمەدی حاجی مه‌حمود سکرتێری‬ ‫حزبی سۆسیالیست دیموکراتی‬ ‫کوردستانەو وەک خۆی دەڵێت "بەشی‬ ‫زۆری خەڵکی سۆران‌و خزم‌و کەس‌و‬ ‫کارەکەشم‪ ،‬پێم دەڵێن کە زۆر لەو‬ ‫سیاسەتمەدارە دەچم"‪.‬‬

‫سه‌گی پتبۆڵ نرخه‌که‌ی ‪ 1500‬دۆالره‌‬

‫ڕاوکردن به‌ تانجی‌‬ ‫له‌ده‌شته‌كانی‌‬ ‫گه‌رمه‌سێر‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ڕاكه‌ راك‪ ،‬بێنه‌و به‌رده‌‪ ،‬حه‌په‌‬ ‫حه‌پ‌و هاتوهاوار‪ ،‬غاردان‌و ته‌پۆتۆز‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ هه‌موی‌ زنجیره‌ دیمه‌نێكی‌‬ ‫كورتی‌ ئه‌و به‌زمه‌ن كه‌ پێی‌ ده‌وترێت‬ ‫"ڕاوه‌ تانجی‌"‪ ،‬كه‌ له‌ده‌شته‌كانی‌‬ ‫گه‌رمه‌سێردا یه‌كێكه‌ له‌خولیا هه‌ره‌‬ ‫به‌رزه‌كانی‌ ئه‌و گه‌نجانه‌ی‌ كه‌ شتێكی‌‬ ‫دیكه‌یان نیه‌ بۆ كات به‌سه‌ربردن‪.‬‬ ‫ئاودێ����ر‪ ،‬ه����ه‌ر ك����ه‌ ئۆتۆمبیله‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خسته‌كار‪ ،‬له‌هه‌مو الیه‌كه‌وه‌ تانجیه‌كان‬ ‫له‌النه‌كه‌ی����ان ده‌رپه‌ڕی����ن‌و خۆی����ان‬ ‫هه‌ڵدای����ه‌ پش����ته‌وه‌ی‌ پیكابه‌ك����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وان پێویس����تیان به‌بانگك����ردن‌و‬ ‫فه‌رمو لێكردن نه‌بو بۆئه‌وه‌ی‌ یاوه‌ریی‌‬ ‫ئاودێر بكه‌ن‪ ،‬چونك����ه‌ راهاتون هه‌ر‬ ‫ك����ه‌ خاوه‌نه‌كه‌یان خۆی‌ س����ازده‌دات‬ ‫بچێته‌ ده‌شتوده‌ر بۆ ڕاو‪ ،‬ئه‌وان سازو‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫بۆ هه‌م����و كارێ����ك هه‌وڵێكی‌ زۆری‬ ‫ده‌وێ����ت‪ ،‬رۆژه‌كانت رو له‌باش����یین‪،‬‬ ‫گله‌ی����ی‌ زۆر له‌خۆشه‌ویس����ته‌كه‌ت‬ ‫مه‌كه‌‪.‬‬

‫ئاماده‌ن‪.‬‬ ‫تانجی����ه‌كان وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئه‌ركێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر م����ه‌زن‌و پیرۆز بچن‪ ،‬ش����ه‌ڕیانه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كێ‌ بچێت‌و كێ‌ نه‌چێت‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌وه‌یان كه‌ به‌وته‌ی‌ ئاودێر‪،‬‬ ‫ماندو‌و نه‌خۆش نه‌بو‪ ،‬له‌هه‌مویان زیاتر‬ ‫پێداگریی‌ ده‌كرد كه‌ بڕوات‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌زۆری����ش له‌س����واری‌ ئۆتۆمبیله‌كه‌‬ ‫دانه‌ده‌به‌زی‌‪ .‬به‌وته‌ی‌ خاوه‌نه‌كانیان‪،‬‬ ‫تانج����ی‌ له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ ح����ه‌زی‌ به‌ڕاو‬ ‫هه‌یه‌و جه‌س����ته‌و پێكهاته‌ی‌ له‌شیشی‌‬ ‫بۆ ئه‌و ئه‌ركه‌ خوڵقاوه‌‪.‬‬ ‫تانجی‌ به‌توخمێك����ی‌ نزیك له‌خێزانی‌‬ ‫س����ه‌گه‌كان داده‌نرێت‌و به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گش����تیی‌ كێش����ی‌ له‌ش����ی ‪ 30‬بۆ ‪35‬‬ ‫كلی����ۆ ده‌بێت‌و به‌رزی����ی نزیكه‌ی‌ ‪70‬‬ ‫بۆ ‪ 75‬س����انتیمه‌تر ده‌بێت‪ ،‬نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 9‬بۆ ‪ 11‬س����اڵ ده‌ژیت‌و هه‌ڵكه‌وته‌ی‌‬ ‫له‌ش����ی‌ به‌جۆرێكه‌ یارمه‌ت����ی ده‌دات‬ ‫به‌خێراییه‌كی‌ زۆر ڕابكات كه‌ ده‌گاته‌‬

‫دوپشک‬ ‫ده‌كرێ‌ ب����ۆ هه‌ندێ‌ ه����اوڕێ ببیت ‌ه‬ ‫یارمه‌تی����ده‌ر‪ .‬ئ����اگات له‌خ����ۆت‬ ‫بێ����ت زۆر س����ه‌ر مه‌خ����ه‌ره‌ س����ه‌ر‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫حاج���ی خالید گرتکی ئ���ەو پیاوەیەو‬ ‫پیش���ەی فەرمانبەرە‪ ،‬زۆرجار خەڵک‬ ‫ه���ەر بەکاک���ە حەمە بانگ���ی دەکەن‪،‬‬ ‫حاجی خالید لەلێدوانێکدا بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند کە ئەو هیچ کات بەوە نیگەرا ‌ن‬ ‫نەبوە کە خەڵک وایان پێ وتوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫"ئەوەم زۆر پێ ئاس���اییە‪ ،‬چونکە من‌و‬ ‫کاکە حەمە هەردوکمان خودای گەورە‬ ‫دروستیکردوین"‪.‬‬ ‫حاجی خالید لەب���ارەی کاکە حەمەوە‬ ‫دەڵێت "ئ���ەو کەس���ێکی خەباتگێڕە‪،‬‬ ‫کاتێک کوڕەکەش���ی لەب���ەرەی جەنگ‬ ‫لێ شەهیدکرا‪ ،‬بەتەواوی ئیسپاتیکرد‪،‬‬ ‫کە هەس���تی نەتەوەی���ی‌و کوردبونی‪،‬‬ ‫لەلوتکەدایە"‪.‬‬ ‫حاجی خالید چیرۆکێکی سەیر لەبارەی‬ ‫خۆیەوە دەگێڕێتەوە‪ ،‬ئەو چیرۆکەشی‬ ‫کە ئەو باس���ی دەکات‪ ،‬ه���ەر بەهۆی‬ ‫ئەوەوە بوە کە ش���ێوەکەی لەهی کاکە‬ ‫حەمە چوە‪ .‬ناوب���راو ئەوەی گێڕایەوە‬ ‫کە "جارێکیان لەگەڵ مامۆس���تایەکی‬ ‫ئاینی لەنێو ئۆتۆمبێلێکی مۆدێل بەرز‬ ‫بوم‌و لەناو هەولێردا بەشەقامێک رەت‬ ‫بوین‪ ،‬بەوپێی���ەی تۆزیَک قەرەباڵغ‬ ‫ب���و‪ ،‬ئۆتۆمبێلەکەم���ان بەهێواش���ی‬ ‫لێدەخوڕی‪ ،‬لەو کاتەدا خۆم گوێم لێبو‬ ‫چەند کەسێک کە بەیەکەوە وەستابون‪،‬‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 64‬كم له‌سه‌عاتێكدا‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌وه‌یه‌ كه‌ لوتێكی‌ باریكی‌‬ ‫هه‌یه‌‌و په‌له‌كانی‌ درێژو باریكن‪.‬‬ ‫له‌گون����دو ناوچه‌ دوره‌ ده‌س����ته‌كانی‌‬ ‫نزیك ناحیه‌ی‌ س����ه‌نگاو‪ ،‬رۆژانه‌ ئه‌م‬ ‫دیمه‌ن����ی‌ ڕاوه‌ دوب����اره‌ ده‌بێت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاودێ����ر به‌ئۆتۆمبیله‌كه‌ی‌ پاش بڕینی‌‬ ‫نزیك����ه‌ی‌ ‪ 4‬كیلۆمه‌تر له‌ن����او زه‌ویه‌‬ ‫نیش����ته‌نیه‌كه‌ی‌ نزی����ك گونده‌كه‌یان‪،‬‬ ‫گه‌یش����ته‌ ش����وێنی‌ دیاریكراو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رله‌وه‌ی‌ ئێم����ه‌ دابه‌زین‪ ،‬تانجیه‌كان‬ ‫ده‌مێك ب����و خۆیانهه‌ڵدابوه‌ خواره‌وه‌و‬ ‫دوركه‌وتبون����ه‌وه‌ بۆئ����ه‌وه‌ی‌ خۆیان‬ ‫خاڵیبكه‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌وه‌‬ ‫تێگه‌یش����تبن ك����ه‌ خۆی����ان له‌په‌نده‌‬ ‫به‌ناوبانگه‌كه‌ بپارێزن كه‌ له‌كاتی‌ ڕاودا‬ ‫به‌كاردێ����ت‪ .‬پاش����ان هه‌ریه‌كه‌ چه‌ند‬ ‫جارێ����ك زمانیان له‌ن����او قاپێك ئاودا‬ ‫ته‌ڕده‌كه‌ن‌و ئیدی‌ ئاماده‌ی‌ ڕاوه‌دونانی‌‬ ‫نێچیرن‪.‬‬ ‫ئه‌وان كێشه‌یان له‌گه‌ڵ هیچ كه‌سێكدا‬ ‫نی����ه‌ بۆئ����ه‌وه‌ی‌ یاوه‌ری����ی‌ بك����ه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ گرنگ����ه‌ به‌الیانه‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ تۆ‬ ‫نێچیرێكیان بۆ ده‌ستنیش����ان بكه‌یت‌و‬ ‫ئه‌وانیش دوای‌ بكه‌ون تا ده‌یگرن‪ ،‬كه‌‬ ‫زۆرجار ل����ه‌م بێنه‌وبه‌رده‌دا ئه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫نێچیره‌كه‌ نیه‌ زیان����ی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و چه‌ندی����ن جار روی����داوه‌‪،‬‬ ‫تانجیه‌كان توش����ی‌ قاچ شكان‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت مه‌رگیش ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫مام كه‌ریم‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪ 65‬ساڵ‪،‬‬ ‫كردویه‌تی‌ به‌پیشه‌‌و ده‌بێت‬ ‫هه‌مو هه‌فته‌ی����ه‌ك رۆژێك‬ ‫ته‌رخانب����كات بۆ ڕاوه‌ تانجی‌‪،‬‬ ‫ئه‌و دژی‌ ئه‌وه‌یه‌ خه‌ڵكی‌ به‌چه‌ك ڕاو‬ ‫بك����ه‌ن‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ڕاوك����ردن به‌چه‌ك‬ ‫ده‌چێت����ه‌ قاڵب����ی‌ كۆمه‌ڵكوژییه‌وه‌و‬ ‫زۆرج����ار راوچیی����ه‌كان زیاده‌ڕه‌ویی‌‬ ‫ده‌كه‌ن له‌ڕاودا"‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫به‌ئیراده‌یه‌كی‌ به‌هێزه‌وه‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫كێشه‌كانت بكه‌‪ ،‬هه‌وڵبده‌ په‌یوه‌ندیت‬ ‫له‌خۆشه‌ویستیدا به‌هێزتر بێت‪.‬‬

‫رێباز محەمەد‪ ،‬خوێن���دکاری زانکۆ‪:‬‬ ‫پێش����تر رۆژان����ە کاتێک����ی زۆرم‬ ‫تەلەفزیۆن����ەوە‬ ‫بەس����ەیرکردنی‬ ‫بەس����ەردەبرد‪ .‬بەاڵم چەند ساڵێکە‬ ‫لەوەتەی فەیسبوک هاتوە‪ ،‬بەشێکی‬ ‫زۆری کاتەکانم بەفەیسبوک بەسەر‬ ‫دەبەم‪ .‬زیاتر لەکاتی س����ەیرکردنی‬ ‫یاریی تۆپ����ی پێیدا پەن����ا دەمەبە‬ ‫ب����ەر تەلەفزی����ۆن‪ ،‬یاخ����ود ئەگەر‬ ‫بەرنامەیەک����ی خۆش یان هەواڵێکی‬ ‫گرنگ لەکەناڵە کوردییەکاندا هەبێت‪.‬‬ ‫پێ����م وانیی����ە کەناڵ����ە کوردییەکان‬ ‫ش����تێکی زۆر گرنگیان تێدابێت کە‬ ‫دانیشم بەدیاریانەوە‪.‬‬ ‫حاجی خالید گرتکی‬

‫لەنێ���و خۆیاندا وتیان س���ەیری کاکە‬ ‫حەمە هەر وەک خۆیەتی ماشەاڵ چەند‬ ‫قەڵەو بوە"‪ .‬حاجی خالید لەئێس���تادا‬ ‫کێشی ‪110‬کیلۆیە‪.‬‬ ‫جگ���ە لەوەی کە ش���ێوەو روخس���ارو‬ ‫جەستەی لەکاکە حەمە دەچێت‪ ،‬حاجی‬ ‫خالید زۆرب���ەی کاتی���ش جامانەکەی‬ ‫وەکو کاکە حەمە دەکاتە س���ەرو هەمو‬ ‫کاتێکیش جلی کوردی دەپۆشێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەڵێت "من هیچ حەز بەکاری سیاسیی‬ ‫ناکەم‌و کراس���ی رەنگ ش���ینیش‪ ،‬کەم‬ ‫دەپۆشم"‪.‬‬ ‫حاجی خالید گرتکی‪ ،‬ئێس���تا تەمەنی‬ ‫نزیک بە ‪51‬س���اڵە‪ ،‬دەرچوی ئامادەیی‬ ‫پیشەس���ازییە‪ .‬ئەو‪ ،‬جارێک سەردانی‬ ‫ماڵی خ���ودای کردوە‪ .‬ناوب���راو لەنێو‬

‫خەڵکی سۆراندا کەسێکی خۆشەویستەو‬ ‫هەمیشەش بەشداری سەرجەم خۆشیی‌و‬ ‫ناخۆشیەکانی خەڵکی دەکات‪ ،‬ئەمەش‬ ‫هێن���دەی ت���ر ئ���ەوی ل���ەالی خەڵک‬ ‫خۆشەویس���ت کردوە‪ .‬دو ج���ار ژیانی‬ ‫هاوسەریی پێکهێناوەو‪" ،‬خۆشبەختانە‬ ‫هیچ کێش���ەیەکم نەبوەو بەئاسودەیی‬ ‫ژیان دەگوزەرێنم‪ .‬هەمیشەش ئارەزوی‬ ‫گەش���ت‌و گەڕان دەکەم‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا‬ ‫وەک جاران باری تەندروس���تیم‪ ،‬ڕێگە‬ ‫بەخواردنی گۆشت‌و چەوریی نادات"‪.‬‬ ‫حاجی خالید لەس���ااڵنی هەش���تا تاکو‬ ‫س���اڵی ‪1990‬بەشداری لەچەندین کاری‬ ‫ش���انۆییدا کردوەو وەکو ئەکتەر ڕۆڵی‬ ‫سەرەکی بینیوە‪.‬‬

‫ئاودێ����رو م����ام كه‌ریمی����ش ڕاوكردن‬ ‫به‌تانجی‌ به‌سه‌رپێچیی‌ نازانن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫پێیانوایه‌ ئه‌وان ته‌نها رۆڵی‌ ته‌ماشاكه‌ر‬ ‫ده‌بینن له‌ڕاوه‌كه‌داو تانجیه‌كان كرده‌ی‌‬ ‫ڕاوه‌ك����ه‌ ئه‌نجام����ده‌ده‌ن‌و ته‌نها یه‌ك‬ ‫نێچیریشیان ده‌وێت‪.‬‬ ‫ئاودێر په‌تی‌ ملی‌ یه‌كێكله‌تانجیه‌كانی‌‬ ‫له‌مش����تدا ب����و ده‌گ����ه‌ڕا بۆئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌روێش����كێك له‌پڕخ����ه‌ی‌ خ����ه‌و‬ ‫بێداربكات����ه‌وه‌و بیكات����ه‌ نێچی����ری‌‬ ‫تانجیه‌كه‌‪.‬ئ����ه‌و ب����اس ل����ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك����ه‌ ڕاوكردن����ی‌ كه‌روێش����ك‪" ،‬جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ وه‌ك س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ خۆراك‬ ‫وایه‌ بۆ خۆم����ان‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا وه‌ك‬ ‫گه‌مه‌یه‌كیش وایه‌ بۆ كاتبه‌سه‌ربردن‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌ندێك جار نزیكه‌ی‌ ‪ 2‬بۆ ‪3‬‬ ‫كیلۆمه‌تر تانجیه‌كه‌ دوای‌ كه‌روێشكه‌كه‌‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ ،‬ئینجا ده‌توانێت بیگرێت"‪.‬‬ ‫له‌كاتی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌ چیرۆكه‌كانی‌ ڕاودا‪،‬‬ ‫ئاودێر له‌پڕ هاواریكرد بۆ رێویه‌ك كه‌‬ ‫له‌دوریی‌ س����ه‌دان مه‌تره‌وه‌ رایده‌كرد‪،‬‬ ‫ده‌موده‌ست تانجیه‌كه‌ خۆی‌ له‌ده‌ستی‌‬

‫ئاودێر راپس����كاندو كه‌وت����ه‌دوای‌ مام‬ ‫رێوی‌‪ ،‬به‌اڵم پێده‌چو رێوییه‌كه‌ باشتر‬ ‫ش����اره‌زای‌ ئه‌و ش����وێنه‌ بوبێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌تا تانجیه‌كه‌ گه‌یشته‌ به‌رزاییه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌وب����ه‌ر‪ ،‬رێویه‌ك����ه‌ خ����ۆی‌ له‌چاوان‬ ‫ونكرد‪.‬‬ ‫كات ده‌ڕوات‌و تانجی����ه‌كان بێزارنابن‬ ‫له‌رۆیش����تن‌و گ����ه‌ڕان‪ ،‬كاتێ����ك‬ ‫خۆرئاواده‌بێ����ت‌و تانجیه‌كان بێئومێد‬ ‫ده‌بن له‌دۆزینه‌وه‌ی‌ هیچ دیارییه‌ك بۆ‬ ‫خاوه‌نه‌كانیان‪ ،‬ناخوازن به‌ئۆتۆمبیله‌كه‌‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو خۆیان‬ ‫له‌په‌نایه‌كدا حه‌شارده‌د‌هن‌و دواتر پاش‬ ‫یه‌ك دو س����ه‌عات به‌پێ‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم كه‌ ده‌ستكه‌وتیش����یان هه‌بێت‪،‬‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌یان‌و نێچیره‌كه‌ش جێناهێڵن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌وانیش له‌بری‌ ئه‌و زه‌حمه‌ته‌ی‌‬ ‫كێش����اویانه‌ ش����تێكیان له‌خواردنه‌كه‌‬ ‫به‌ربكه‌وێت‪.‬‬

‫بیالل سەعید‪ ،‬رۆژنامەنوس‪ :‬رەنگە‬ ‫تەلەفزیۆنەک����ە لەماڵەوە ئیش بکات‬ ‫ب����ەردەوام‪ ،‬ب����ەاڵم دەرفەتی ئەوەم‬ ‫نەبێ����ت دیقەت����ی ب����دەم بزانم چی‬ ‫پەخشدەکات‪ .‬ئێستا تەلەفزیۆن بۆتە‬ ‫بەش����ێک لەژیانی رۆژانەی تاکەکان‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەوەی گرنگبێت بۆ من وەک‬ ‫رۆژنامەنوس����ێک‪ ،‬ل����ەم قۆناغ����ەدا‬ ‫کەمترین دەرفەتم هەیە بۆ تەلەفزیۆن‪.‬‬ ‫دەتوانین بڵێین تەکنەلۆژیای تازەو‬ ‫تەلەفزیۆن‌و ئینتەرنێت زیاتر ئێمەی‬ ‫سەرقاڵکردوە‪ .‬ئەوەی من زیاتر گرێ‬ ‫دەدات بەتەله‌فزیۆن����ەوە کۆمەڵێک‬ ‫درام����ای دیارییک����راوە النیکەم بۆ‬ ‫دورکەوتن����ەوە لەجەنجاڵی����ی ژیان‪،‬‬ ‫هەروەه����ا کۆمەڵێ����ک بەرنام����ەی‬ ‫دیارییک����راوی هەندێ����ک کەناڵ کە‬ ‫سەیریان دەکەم‪ .‬بەهۆی ئیشەکەی‬ ‫خۆم وەک رۆژنامەنوس����ێکی ئابوری‬ ‫زیاتر هەوڵمداوە لەو گەشتە هەواڵییە‬ ‫ئابورییان����ەی کەناڵە جی����اوازەکان‬ ‫دانەبڕێم‪ ،‬هەروەها بەشێک لەکەناڵە‬ ‫جیهانییەکان رۆژانە هەوڵدەدەم گەر‬ ‫بۆ چەند خولەکێکیش بێت تەماشایان‬ ‫بکەم‌و بزانم چی دەگوزەرێت‪.‬‬ ‫زانا عەبدولڕەحم����ان‪ ،‬پەرلەمانتار‪:‬‬ ‫م����ن تەله‌فزیۆن����م نیی����ە لەماڵەوە‪،‬‬ ‫سەیری تەلەفزیۆنیش ناکەم‪ .‬تەنها‬ ‫کەناڵەکانی تەلەفزیۆن رێگە نین بۆ‬ ‫ئەوەی بزانین لەدنیا چی ڕودەدات‪،‬‬ ‫وێبس����ایتەکانی ئینتەرنێ����ت ڕەنگە‬ ‫رێگایەکی باش بێت‪ .‬هەروەها ئێستا‬ ‫ئێمە هاواڵتیان لەڕێگەی تەلەفۆنەوە‬ ‫ل����ەروداوەکان‌و وردەکارییەکانی����ان‬ ‫ئاگادارم����ان دەکەن����ەوە‪ .‬من پێش‬ ‫پەرلەمانتارییش نزیکەی‪ 6‬س����اڵیش‬ ‫دەبێت تەلەفزیۆن لەماڵەکەمدا نییە‪.‬‬ ‫تەنه����ا یەک ڕادیۆم هەی����ە بەیانیان‬ ‫لەس����ەر نانخواردن دایدەگریسێنم‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە من پێش����تر بێژەربوم‌و‬ ‫لەسەر تەلەفزیۆن زۆر دەردەکەوتم‌و‬ ‫عالەمەکە سەیری دەکردم‪ ،‬من خۆم‬ ‫سەیرم نەدەکرد‪.‬‬ ‫پەروی����ن رەش����ید‪ ،‬فەرمانبەری‬ ‫حکومیی‪ :‬ل����ەدوای ئەوەی رۆژانە‬ ‫لەدەوامی فەرمانگەکه‌م تەواو دەبم‌و‬ ‫دێمەوە ماڵەوە‪ ،‬زۆربەی کاتەکانم‬ ‫بەس����ەیرکردنی تەلەفزیۆن����ەوە‬ ‫بەس����ەردەبەم‪ ،‬ئەوی����ش لەب����ەر‬ ‫ئەوەی جگە لەکاری ماڵەوە‪ ،‬هیچ‬ ‫ش����تێکی دیکە نییە خۆمی پێوە‬ ‫س����ەرقاڵ بکەم‪ .‬زیاتریش سەیری‬ ‫دراما کوردی����ی‌و دۆبالژکراوەکان‬ ‫دەک����ەم‪ .‬ئەگەر ئ����ەوەش نەبێت‪،‬‬ ‫لەکەناڵ����ە عەرەبییەکان س����ەیری‬ ‫دراما دەکەم‪ .‬زۆر کەمیش سەیری‬ ‫کەناڵە کوردییەکانی دیکە دەکەم‬ ‫کە هەمیش����ە باس����ی سیاس����ەت‬ ‫دەکەن‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫به‌هۆی‌ زۆریی‌ كاره‌كانته‌وه‌ هه‌س����ت‬ ‫به‌ماندویی‌ ده‌كه‌یت‪ ،‬خۆت مه‌سه‌پێنه‌‬ ‫به‌سه‌ر خۆشه‌ویسته‌كه‌تدا‪ ،‬هه‌واڵێكی‌‬ ‫خۆشت پێ ده‌گات‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫س����ه‌فه‌رێك دێته‌ رێت‌و مژده‌یه‌كیش‬ ‫ژیانت ده‌گۆڕێت‪ ،‬خۆشه‌ویستیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆن نوێده‌بێته‌وه‌و مژده‌به‌خشه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫هه‌م����و توان����ات بخ����ه‌ره‌ گ����ه‌ڕ بۆ‬ ‫چاودێریكردن����ی‌ ورده‌كاری����ه‌كان‪.‬‬ ‫مژده‌یه‌ك����ی‌ خ����ۆش به‌ڕێوه‌ی����ه‌‪،‬‬ ‫ئاگاداربه‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫سەدەیەکە مەسیحیی‌و موسڵامنەکانی‬ ‫هاودیان هاوبەشی شین‌و شایی یەکرتن‬

‫گوندی هاودیان له‌قه‌زای سۆران‬ ‫ئا‪ :‬ئاکۆ حەمەد رابی‬ ‫موسڵمان‌و مەسیحیەکانی گوندی‬ ‫هاودیانی قەزای سۆران‪ ،‬نزیکەی‬ ‫‪100‬ساڵە بەئاشتیی‌و ئارامی پێکەوە‬ ‫دەژین‌و وێڕای ئەوەی کە خاچ‌و‬ ‫منارەی کەنیسەو مزگەوتی هەردوکیان‬ ‫هاوشانی یەکترین‪ ،‬لەهەمانکاتیشدا‬ ‫موسڵمان‌و مەسیحیەکانی ئەو گوندە‬ ‫بەردەوام بەشداری شین‌و شایی‌و‬ ‫بۆنەکانی یەکتری دەکەن‪.‬‬

‫خدیە ئەلیش���ا‪ ،‬ک���ە مامۆس���تایەکی‬ ‫مەسیحی نیشتەجێی گوندی هاودیانەو‬ ‫بەڕێوەبەری خوێندن���گای گوندەکەیە‪،‬‬ ‫لەلێدوانێک���دا ب���ۆ ئاوێن���ە جەخت���ی‬ ‫لەوە کردەوە کە ئەوان بەبێ کێش���ەو‬ ‫گرفت لەو ناوچەی���ەدا خەریکی ژیانی‬ ‫ئاسایی خۆیانن‌و پەیوەندییەکی توندو‬ ‫تۆڵیش���یان لەگەڵ موسڵمانەکانی ئەو‬ ‫گون���دەدا هەیەو تا ئێس���تا بچوکترین‬ ‫کێشە لەنێوانیاندا ڕوینەداوە‪.‬‬ ‫ئەو مامۆس���تایە ئەوەش روندەکاتەوە‬

‫بۆ ئەوەی منداڵەکانیان لە‪1/1‬دا‬ ‫لەدایکبێت‪ ،‬ژنان پەنا دەبەنە‬ ‫بەر نەشتەرگەریی‬ ‫لەبەش���ێکی زۆر لەنەخۆش���خانە‬ ‫ئەهلییەکانی سلێمانیدا‪ ،‬لەیەکەم رۆژی‬ ‫س���اڵی نوێدا چەندین نەش���تەرگەریی‬ ‫منداڵب���ون ئەنجام���دراون لەپێن���اوی‬ ‫ئەوەی رۆژی لەدایکبونی منداڵەکانیان‬ ‫بکەوێتە ‪.1/1‬‬ ‫س���ەرچاوەیەک لەنەخۆش���خانەیەکی‬ ‫ئەهلیی شاری سلێمانییەوە بەئاوێنەی‬ ‫راگەیان���د ک���ە لەرۆژەکان���ی کۆتایی‬ ‫س���اڵی ‪ 2014‬چەندی���ن خێ���زان‌و ژنی‬

‫کاوڕ‬ ‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ گڕو تینت زیاد ده‌بێت‌و‬ ‫ده‌س����تكه‌وتێكی‌ تی����ا به‌دیدێنی‌‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویس����ته‌كه‌ت مه‌خ����ه‌ره‌ ناو‬ ‫كێشه‌یه‌ك كه‌ هی‌ ئه‌و نیه‌‪.‬‬

‫دوگی���ان س���ەردانیانکردون بۆ ئەوەی‬ ‫نەشتەرگەریی منداڵبون لەیەکەم رۆژی‬ ‫س���اڵی نوێدا بکەن‪ .‬بەو ش���ێوەیەک‬ ‫لەو نەخۆش���خانانە لەرۆژی ‪2015/1/1‬‬ ‫چەندی���ن نەش���تەرگەریی منداڵب���ون‬ ‫ئەنجامدراون‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە پەیوەندیک���رد بەچەن���د‬ ‫پزیشکێکەوە لەنەخۆشخانە ئەهلییەکان‪،‬‬ ‫بەاڵم بەهۆی "ترس لەنان بڕین" ئامادە‬ ‫نەبون لەو بارەیەوە لێدوان بدەن‪.‬‬

‫گا‬

‫ک���ە ئەوان لەو گون���دەدا وەکو کەس‌و‬ ‫کاری یەکتریان لێهاتوەو لەهەمو بۆنەو‬ ‫مەراس���یمەکاندا پێکەوە بەشداردەبن‌و‬ ‫کەس���یش ئەوە لەبەرچ���او ناگرێت کە‬ ‫ئەمە مەسیحیە‪ ،‬یاخود موسڵمانە‪.‬‬ ‫گوندی هاودیان چەن���د کیلۆمەترێکی‬ ‫کەم لەسەنتەری قەزای سۆرانەوە دورە‪.‬‬ ‫هاودی���ان وێڕای ئەوەی سروش���تێکی‬ ‫جوان���ی هەی���ە‪ ،‬لەهەمانکاتدا خاوەنی‬ ‫چەندین شوێنەواری کۆنە‪.‬‬ ‫ف���ازڵ هاودیان���ی‪ ،‬ک���ە یەکێک���ە‬

‫لەدانیش���توانی گون���دی هاودی���ان‪،‬‬ ‫لەلێدوانێکدا بۆ ئاوێنە باس���ی لەوەکرد‬ ‫کە موس���ڵمان‌و مەسیحیەکان تا ئێستا‬ ‫جگە ل���ەوەی بەئاش���تیانە بەیەکەوە‬ ‫ژیاون‪ ،‬هاوکات زۆر هاوکاریی یەکتریش‬ ‫دەک���ەن‪" ،‬ئێمەو ئ���ەوان خاوەنی دو‬ ‫ئاین���ی جیاوازو دو کلت���وری جوداین‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەم���ە تۆزقاڵێ���ک کاریگەری‬ ‫نەکردۆت���ە س���ەر پەیوەندییەکانمان‪.‬‬ ‫کەسمان دەسبەرداری کلتوری خۆمان‬ ‫نەبوین‪ ،‬بەاڵم ڕێزێک���ی زۆر لەکلتوری‬

‫کۆمەاڵیەتیی‌و ئاینی یەکتری دەگرین‪،‬‬ ‫ئەم���ەش ئەو خاس���یەتە جوانەی ئەو‬ ‫گوندەیە کە هەمیشە پێی دەناسرێتەوەو‬ ‫یەکێکە لەو گوندان���ەی کە مێژویەکی‬ ‫درێژی لەبرایەتیی‌و پێکەوە ژیان هەیەو‬ ‫بەو هۆیەوەش هەمومان ش���انازیی بەو‬ ‫گوندەوە دەکەین"‪.‬‬ ‫ف���ازڵ هاودیانی ئەوەش���ی ڕونکردەوە‬ ‫کە پرس���ەو بۆن���ە کۆمەاڵیەتییەکان‪،‬‬ ‫پێک���ەوە بەڕێ���وە دەبەن‌و هاوبەش���ی‬ ‫یەکترن‌و هەمو بۆنەکان���ی تر پێکەوە‬ ‫بەڕێوە دەكەن‪ .‬ئەو وتیش���ی "جارێک‬ ‫جێگری پاپای ڤاتیکان هاتە هاودیان‪،‬‬ ‫الی ماڵە موسڵمانێک بانگهێشت کرابو‪،‬‬ ‫سەرسوڕمانی خۆی نیشاندا لەو پێکەوە‬ ‫ژیانەی ک���ە لەهاودیاندا هەیە‪ .‬ئەمەش‬ ‫ئەوە دەس���ه‌لمێنێت کە ل���ەو گوندەدا‬ ‫بەمانەی وش���ە هەماهەنگیی‌و پێکەوە‬ ‫ژیانی ئاینەکان هەیە"‪.‬‬ ‫لەو گون���دەدا لەقۆناغی بنەڕەتی تاکو‬ ‫ئامادەیی مندااڵنی مەسیحی‌و موسڵمان‬ ‫پێکەوەو لەی���ەک قوتابخانە دەخوێنن‪.‬‬ ‫"هەمو مەس���یحیەکانی ئێ���رە‪ ،‬فێری‬ ‫ک���وردی بونەو لەئێمە باش���تر کوردی‬ ‫ئەزانن‌و خەڵک���ی ئێمەش تا ڕادەیەکی‬ ‫زۆر زمان���ی ئ���ەوان دەزان���ن‪ ،‬لەبۆنە‬ ‫نەتەوەییەکانیش برا مەسیحیەکان جلی‬ ‫کوردی دەپۆشن"‪.‬‬ ‫دوای جەنگ���ی یەکەم���ی جیهان���ی‬ ‫ژمارەیەکی زۆر لەمەسیحیەکانی تورکیا‬ ‫کۆچیانکرد بەرەو کوردس���تان‌و عێراق‪،‬‬ ‫لەو نێوەش���دا ژمارەیەکیان لەناحیەی‬ ‫دیاناو گوندی هاودیان نیش���تەجێبون‪.‬‬ ‫ژمارەی ئەو خێزانە مەسیحیانەی ئێستا‬ ‫لەهاودیاندا دەژین‪ ،‬نزیکەی ‪ 40‬خێزانێک‬ ‫دەبن‪ .‬هەندێک لەو مەس���یحیانە باس‬ ‫ل���ەوەش دەکەن ک���ە ئەوکاتەی ئەوان‬ ‫هاتونەتە گون���دی هاودیان تەنها چوار‬ ‫پێنج ماڵی موسڵمانی تێدابوه‌‪" ،‬بەاڵم‬ ‫دوات���ر وردە وردە ژمارەی هەردوالمان‬ ‫زیادیک���ردو بەیەکەوە ئ���ەو گوندەمان‬ ‫بنیات ناو ئاوەدانمانکردەوە"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫له‌سلێامنی‬ ‫ده‌گات ‌ه هه‬ ‫ئا‪ :‬الما‬

‫له‌دوکانێکی فرۆشتنی ئاژه‌ڵ‌و‬ ‫باڵنده‌ له‌شاری سلێمانیی‪ ،‬نرخه‌کان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی چاوه‌ڕوان نه‌کراو به‌رزن‌و‬ ‫خاوه‌نی ئه‌و دوکانه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ک ‌ه سه‌ره‌ڕای قه‌یرانی دارایی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫کڕیاری خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌و دوکان ‌ه پڕ له‌باڵن���ده‌و ئاژه‌اڵنه‌دا‪،‬‬ ‫به‌شێک له‌و ئاژه‌اڵنه‌ وه‌ک پێداویستیی‌و‬ ‫هه‌ندێکیش���یان وه‌ک هۆکارێکی زینه‌و‬ ‫سه‌رگه‌رمیی ده‌فرۆشرێن‪.‬‬ ‫سه‌گی پاسه‌وانیی‪ ،‬یه‌کێکه‌ له‌و ئاژه‌اڵنه‌ی‬ ‫مرۆڤ بۆ پاسی خۆی به‌کاریده‌هێنیت‪،‬‬ ‫به‌وته‌ی خاوه‌نی دوکانی فرۆشتنی ئه‌و‬ ‫ئاژه‌اڵنه‌‪ ،‬ئه‌و سه‌گی پاسانه‌ زیاتر ئه‌و‬ ‫که‌س���انه‌ ده‌یکڕن ک ‌ه له‌ده‌ره‌وه‌ی شار‬ ‫خاوه‌نی باخ‌و شوێنی بازرگانین‪ .‬نرخی‬ ‫دو س���ه‌گی پاس ده‌کات ‌ه س���ێ هه‌زارو‬ ‫شه‌ش سه‌د دۆالر‪.‬‬ ‫جگ���ه‌ له‌وانه‌‪ ،‬جۆرێکی دیکه‌ی س���ه‌گ‬ ‫هه‌ی ‌ه که‌ بۆ خۆش���یی‌و زینه‌ هاواڵتیان‬ ‫له‌کچان‌و کوڕان ده‌یکڕن‪ ،‬ئه‌و س���ه‌گان ‌ه‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی بچوکی���ی‌و جوانییان���دا‬ ‫ده‌ناسرێنه‌وه‌‪ ،‬نرخی هه‌ر یه‌ک له‌وانه‌ش‬ ‫له‌چه‌ند سه‌د دۆالرێکه‌و‌ه ده‌ستپێده‌کات‬ ‫تا چه‌ند ه���ه‌زار دۆالرێک‪ ،‬ب���ۆ نمون ‌ه‬ ‫جۆری سه‌گی پیتبوڵ نرخه‌که‌ی ده‌گات ‌ه‬ ‫هه‌زارو پێنج سه‌د دۆالر‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی خاوه‌نی دوکانه‌که‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫قه‌یران���ی دارای���ی کاریگه‌ریی کردوه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌ر فرۆشی ئه‌وانیش‪ ،‬به‌اڵم سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ش فرۆشی خۆیان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌مو ئه‌و‬ ‫ئاژه‌اڵنه‌ش له‌واڵتی تورکیاوه‌ هاورده‌ی‬ ‫هه‌رێمی کوردس���تان ده‌کرێن‪ ،‬شێوازی‬ ‫به‌خێوکردنیشیان ئاس���انه‌و خواردنی‬ ‫تایبه‌تی خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬

‫لەسۆران پەیکەر بۆ ئاژەڵ‌و باڵندەکان‬ ‫دروستکراوەو کەسایەتیەکانیش بێبەشکراون‬ ‫ئا‪ :‬ئاکۆ‬ ‫لە ناو سەنتەری قەزای سۆران‌و‬ ‫لەشەقام‌و دو باخچەکەی‬ ‫ئەو شارۆچکەیەدا‪ ،‬چەندین‬ ‫پەیکەر بۆ ئاژەڵ‌و باڵندەکان‬ ‫دروستکراون‪ ،‬بەاڵم هیچ پەیکەرێکی‬ ‫کەسایەتییەکانت بەرچاوناکەوێت‪،‬‬ ‫ئەمەش ناڕەزایی بەدوایی خۆیدا‬ ‫هێناوە‪.‬‬ ‫زاهی���ر ئیبراهی���م‪ ،‬رۆژنامەن���وس‌و‬ ‫چاالکوان���ی مەدەن���ی لەلێدوانێکدا بۆ‬ ‫ئاوێن���ەی راگەیاند کە ئ���ەو ناوچەیە‬ ‫لەبواری رۆش���نبیریی بەش���ێوەیەکی‬ ‫بەرچاو پشتگوێخراوە‪ .‬ئەو نمونەی ئەو‬ ‫پەیکەرانە بۆ قس���ەکانی دەهێنێتەوەو‬ ‫دەڵێ���ت "راس���تە دروس���تکردنی ئەو‬ ‫پەیکەرانە بۆ نێو ش���ار‪ ،‬س���یمایەکی‬ ‫جوانی هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوکاتە س���یمای‬ ‫جوانت���ر دەبو‪ ،‬کە لەگەڵیدا پەیکەر بۆ‬ ‫کەسایەتیە ناس���راوەکانی ئەو دەڤەرە‬ ‫دروستبکرایە‪ ،‬بەتایبەت کە هەندێکیان‬ ‫لەو دەڤ���ەرەدا ڕۆڵی گرنگیان‪ ،‬لەبوارە‬ ‫جیاجیاکاندا بینیوە‪ .‬بەاڵم ئەوان هیچ‬ ‫ڕێزێکیان ب���ۆ دانەنراوە‪ ،‬چونکە لەبری‬ ‫ئ���ەوەی پەیکەر بۆ ئەو مرۆڤە جوانانە‬ ‫دروس���ت بکەن‪ ،‬پەیکەریان بۆ ئاژەڵ‌و‬ ‫باڵندە دروستکردوە"‪.‬‬ ‫زاهی���ر جەخت ل���ەوەش دەکاتەوە کە‬ ‫الیەنە پەیوەندیدارەکانی شار‪ ،‬بێپالنی‌و‬

‫دوانه‌‬

‫زۆر هه‌ڵ����ه‌ له‌كاره‌كان����ت ڕوده‌ده‌ن هه‌وڵبده‌ سود له‌كه‌سانی‌ ده‌ورپشتت‬ ‫چاره‌سه‌ریان ئاس����انه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندیه‌كی‌ وه‌ربگریت‪ ،‬ئ����ه‌و زانیاریانه‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫خۆشه‌ویس����تیی‌ دێت ‌ه ڕێت‌و ئاس����وده‌ پێت ده‌ڵێن به‌هه‌ند وه‌ریانبگره‌‪.‬‬ ‫ده‌بیت‪.‬‬

‫ج���ۆرە بێس���ەروبەرییەکی زۆری پێوە‬ ‫دیارە‪ ،‬ئەگینا چۆن ئەم هەمو پەیکەرە‬ ‫بۆ ئاژەڵ‌و باڵندەکان دروس���ت دەکرا‪،‬‬ ‫"پێویستە لەساڵی نوێدا بەجدی پالن‌و‬ ‫بەرنامەیەک دابنرێت‪ ،‬بۆ ئەوەی پەیکەر‬ ‫بۆ ئەو کەس���ایەتیانە دروس���تبکرێن‪،‬‬ ‫کە لەنێو خەڵک���ی ناوچەکەدا جێگەو‬ ‫پێگەیان‪ ،‬زۆر بەباشی دیارەو خزمەتی‬ ‫گشتییان پێشکەشکردوە"‪.‬‬ ‫قەزای س���ۆران‪ ،‬لەڕوبەری جوگرافی‌و‬ ‫ژم���ارەی دانیش���توانەوە بەگەورەترین‬ ‫ق���ەزای س���نوری پارێ���زگای هەولێر‬ ‫دادەنرێت‌و ‪ 120‬کیلۆمەتریش دەکەوێتە‬ ‫خۆرهەاڵتی باک���وری ئەو پارێزگایەوە‪.‬‬ ‫لەم���اوەی دو س���اڵی ڕاب���ردودا‪،‬‬ ‫جگ���ە لەدەوروب���ەری ش���ارۆچکەکە‪،‬‬ ‫بەبێ دروس���تکردنی پەیک���ەری هیچ‬ ‫کەس���ایەتییەک‪ ،‬نزیکەی ‪ 6‬پەیکەری‬ ‫جۆراوج���ۆر بۆ ئ���اژەڵ‌و باڵن���دەکان‬ ‫لەباخچ���ەو ش���ەقام‌و س���ەنتەری ئەو‬ ‫قەزایەدا دروستکراون‪.‬‬ ‫سەباح خەیری بەڕێوەبەری رۆشنبیریی‌و‬ ‫هونەری س���ۆران‪ ،‬بەئاوێنەی راگەیاند‬ ‫ک���ە ئ���ەو بابەت���ە زیات���ر پەیوەندی‬ ‫به‌شارەوانیی‌و بەڕێوەبەرایەتی هونەری‬ ‫ش���ێوەکارییەوە هەی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم "بەو‬ ‫پێیەی کە قەزای س���ۆران بەگش���تی‬ ‫سروش���تێکی ج���وان‌و دڵڕفێنی هەیە‪،‬‬ ‫ڕەنگە دروس���تکردنی ئەو پەیکەرانەش‬ ‫بۆ ئەو ج���ۆرە باڵن���دەو ئاژەاڵنە هەر‬ ‫بۆ ئەوە بگەڕێتەوە کە گوزراش���ت بێت‬

‫قرژاڵ‬

‫په‌یکه‌ری ئاژه‌ڵێک له‌سۆران‬ ‫لەسروشتی گەشتیاریی ئەو دەڤەرە"‪.‬‬ ‫بەمەبەستی وەرگرتنی لێدوانی سەرۆکی‬ ‫شارەوانی سۆران‪ ،‬ئاوێنە چەند جارێک‬ ‫پەیوەن���دی بەحەکیم تێلی س���ەرۆکی‬ ‫شارەوانی سۆرانەوە کرد‪ ،‬بەاڵم وەاڵمی‬ ‫پەیوەندیەکانی نەدایەوە‪.‬‬ ‫می���ر محەم���ەدو خان���زادی می���ری‬ ‫س���ۆران‌و س���مایل بەگ���ی ڕەواندزی‌و‬ ‫چەندین کەس���ایەتی دیک���ەی دەڤەری‬ ‫سۆران‪ ،‬وەک هاواڵتیان ڕونیدەکەنەوە‬ ‫شایس���تەی ئەوەن ک���ە پەیکەریان بۆ‬ ‫دروس���تبکرێت‪ ،‬ب���ەاڵم بەهۆی نەبونی‬

‫شێر‬

‫مه‌هێڵه‌ ڕۆتین بكه‌وێته‌ كاره‌كانته‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵب����ده‌ بیركردن����ه‌وه‌ت بگ����ۆڕی‬ ‫زۆریش توڕه‌ مه‌به‌ هه‌واڵێك سه‌راپای له‌كاركردن����دا په‌له‌مه‌كه‌‪ ،‬كه‌م بڵێ‌و‬ ‫زۆر گوێبگ����ره‌‪ ،‬هه‌واڵێك����ی‌ خۆش‬ ‫ژیانت ده‌بوژێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌یه‌‪.‬‬

‫پ�ل�ان‌و بەرنامەیەکی گونج���او لەالیەن‬ ‫الیەنە پەیوەندیدارەکانەوە‪ ،‬پەیکەر بۆ‬ ‫هیچ یەکێک لەو کەسایەتیانەو چەندیی‬ ‫کەس���ایەتی دیکەی دەڤەری س���ۆران‪،‬‬ ‫دروست نەکراوە‪ .‬لەکاتێکدا وەک چەند‬ ‫هاواڵتیی���ەک ئاماژەیان پێدا ئەگەر ئەو‬ ‫کەس���ایەتیانە ش���ایانی دروستکردنی‬ ‫پەیک���ەر نەبوب���ن‌و بەه���ەر بیان���وو‬ ‫پاس���اوێکەوە بۆیان دروستنەکرابێت‪،‬‬ ‫ی چۆن پەیکەر بۆ ئاژەڵ‌و باڵندەکان‬ ‫"ئە ‌‬ ‫دروستکراوە؟"‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫كات����ێ بۆچونێ����ك ده‌رده‌ب����ڕی‬ ‫ده‌بێ����ت پێش����تر بیرتكردبێت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫خۆشه‌ویس����ته‌كه‌ت دودڵ����ه‌ لێ����ت‪،‬‬ ‫هه‌ستی‌ خۆتی‌ بۆ رونبكه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫سه‌رۆكی هه‌رێم ڕاشكاوانه‌تر ده‌دوێم‬ ‫محه‌مه‌د كه‌ریم محه‌مه‌د‬ ‫مونته‌دای ئابوریی كوردستان‬ ‫له‌ڕۆژنامه‌ی هاواڵت����ی ژماره‌ ‪1459‬‬ ‫له‌‪ 2014\12\29‬بابه‌تێكم باڵوكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ژێر ناونیش����انی (بڕیاری سه‌رۆك‌و‬ ‫هێزی پێش����مه‌رگه‌) تیای����دا ئاماژه‌م‬ ‫به‌وه‌ داب����و ك����ه‌ بڕیاره‌ك����ه‌ ناچێته‌‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌‌و ئاماژه‌م بۆ هه‌ندێك‬ ‫ه����ۆكاری لۆژیكی كردب����و كه‌ ڕێگرن‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێویس����تم زان����ی جارێكی تر‬ ‫بێمه‌وه‌ سه‌ر هه‌مان هێڵ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫سیستمی به‌رگری كوردستان ئه‌وه‌نده‌‬ ‫گرنگ‌و هه‌س����تیاره‌ چاره‌نوسی كۆی‬ ‫گه‌له‌كه‌مان����ی پێوه‌ به‌س����تراوه‌ نه‌ك‬ ‫ه����ه‌ر له‌باش����ور به‌ڵكو له‌ه����ه‌ر چوار‬ ‫پارچه‌كه‌‌وله‌دنیاشدا‪ ،‬زۆر به‌تایبه‌تیتر‪،‬‬ ‫كه‌ ئێستا ئه‌م سیس����تمی به‌رگریه‌ی‬ ‫كوردستانله‌جومگه‌كانی داڕشتنه‌وه‌ی‬ ‫ڕۆژهه‌اڵت����ی ناوه‌ڕاس����ت گفتوگ����ۆی‬ ‫له‌سه‌ر ده‌كرێت كه‌ تیایدا ئه‌وه‌ یه‌كال‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ كورد ده‌بێته‌ كیانی سیاسی‬ ‫دانپیادان����راو ی����ان ده‌س����پێردرێته‌وه‌‬ ‫به‌س����ه‌ده‌یه‌كی تر له‌چوارچێوه‌ی ئه‌و‬ ‫ماڵ����ه‌ی كه‌ پێ����ی ده‌وترێ����ت عێراق‬ ‫كه‌ ن����ه‌ده‌رگا‌و نه‌ دیواری حه‌وش����ه‌‌و‬ ‫ن����ه‌ په‌نج����ه‌ره‌ش له‌ژوره‌كانیایه‌ت����ی‬ ‫به‌كوردستانیشه‌وه‌‪.‬‬ ‫جارێكی تر‪،‬به‌ڕێز س����ه‌رۆكی هه‌رێم‪،‬‬ ‫پێداده‌گرم ك����ه‌ بڕیاره‌كه‌ت جێبه‌جێ‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ن����ه‌ك ته‌نها له‌ب����ه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ چه‌ندین بڕی����اری ترتان ده‌ركردوه‌‬ ‫نه‌چۆت����ه‌ ب����واری جێبه‌جێكردن����ه‌وه‌‬ ‫‌وه‌ك البردنی فێالكانی س����ه‌ر ڕێگای‬ ‫هه‌ولێ����ر مه‌س����یف س����ه‌اڵحه‌دین كه‌‬ ‫یه‌ك����ه‌م بڕی����اری ده‌س����تبه‌كاربونتان‬ ‫بو‌وه‌ك س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م یان ‌وه‌ك‬ ‫بڕیاره‌كان����ی تری چاكس����ازی‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫كۆمه‌ڵێك فاكته‌ری ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كی‬ ‫هاتونه‌ته‌ ناو پڕۆسێس����ی سیاس����ی‬ ‫كوردس����تانه‌وه‌‌وبڕیاره‌كه‌ی به‌ڕێزتان‬ ‫نه‌یانخوێندۆته‌وه‌ كه‌ له‌كۆتایی‌ متمانه‌ی‬ ‫به‌ئامانجه‌ دیار‌ونادیاره‌كانی بڕیاره‌كه‌‬

‫الواز كردوه‌‪ ،‬به‌دڵنیاییشه‌وه‌ له‌غیابی‬ ‫متمانه‌شدا‪ ،‬ئیراده‌ی ده‌سته‌جه‌معیش‬ ‫غایب ده‌بێ����ت به‌مه‌ش چاره‌نوس����ی‬ ‫بڕیاره‌كه‌ش‌وه‌ك ئه‌وانی تری لێ دێت‪،‬‬ ‫فاكته‌ره‌كانیش له‌و خااڵنه‌دا ده‌خه‌ینه‌‬ ‫ڕو‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬فاكته‌ری ناوخۆ‪:‬‬ ‫بڕیاره‌ك����ه‌ حزبه‌كانی كوردس����تانی‬ ‫دابه‌ش����كرد به‌س����ه‌ر دو میح����وه‌ردا‪،‬‬ ‫یه‌كێكی����ان میحوه‌ری پاڵپش����ت كه‌‬ ‫له‌حزب����ه‌ بچوكه‌كاندا به‌گۆڕانیش����ه‌وه‌‬ ‫خۆی ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وی تر‪،‬میحوه‌ری‬ ‫ڕه‌تكردنه‌وه‌ كه‌ بریت����ی بوله‌یه‌كێتیی‌‬ ‫نیش����تیمانی كوردس����تان‪ .‬به‌م����ه‌ش‬ ‫دوالیزمێك له‌هه‌ڵوێست‌و بڕیاروه‌رگرتن‬ ‫له‌بڕیاره‌ك����ه‌‪ ،‬له‌كوردس����تاندا‪ ،‬هاته‌‬ ‫ئاراوه‌‪ ،‬كه‌ هه‌ر یه‌كه‌یان پاساوی خۆی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬میحوه‌ری پاڵپشتكردن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی گومانی����ان له‌جێبه‌جێكردن‬ ‫هه‌یه‌ ب����ه‌اڵم جواڵندنی ته‌وه‌رێكی ئاوا‬ ‫ستراتیژی‌و گه‌وره‌‌و كردنی به‌بابه‌تێكی‬ ‫شه‌قامله‌كوردس����تاندا گرنگ����ی خۆی‬ ‫هه‌ی����ه‌‌و‌وورده‌‌وورده‌ ڕای گش����تی بۆ‬ ‫دروس����ت ده‌بێ����ت‪ .‬له‌ڕوانگه‌ی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانیشه‌وه‌‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫جێبه‌جێش نه‌كرێت پوازێكی زۆر گه‌وره‌‬ ‫ده‌خات����ه‌ نێوان میحوه‌ری پاڵپش����ت‌و‬ ‫ش����ه‌قام له‌الی ‌هك‌ویه‌كێتیی‌ نیشتیمانی‬ ‫كوردستان له‌الیه‌كیتر‌وبه‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌و‬ ‫پوازه‌ش جه‌مس����ه‌رگیریه‌كی گه‌وره‌ی‬ ‫ش����ه‌قام‌وحزبه‌كانیش به‌ده‌وری خۆیدا‬ ‫دروست ده‌كات‪ .‬له‌ڕوانگه‌ی یه‌كێتیی‌‬ ‫نیش����تیمانی كوردستانیش����ه‌وه‌‌وه‌ها‬ ‫ده‌خوێندرێت����ه‌وه‌ كه‌ ئه‌م����ه‌ جۆرێكه‌‬ ‫له‌دابڕان����ی ئ����ه‌و‌و داماڵینیه‌ت����ی‬ ‫له‌هێز‌وچه‌ك‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر هه‌نگاوی‬ ‫كرده‌یی بۆ بنرێت ئه‌وه‌ ئه‌وه‌ی زیانی‬ ‫گ����ه‌وره‌ ده‌كات یه‌كێتی����ی‌ه‌ چونك����ه‌‬ ‫پارتی هه‌مو جومگه‌كانی هێز‪ ،‬نه‌وت‌و‬ ‫پاره‌‪ ،‬په‌یوه‌ن����دی ده‌ره‌وه‌‌وحكومه‌تی‬ ‫له‌ده‌س����تدایه‌ له‌ڕێگ����ه‌ی پنته‌كان����ی‬ ‫بنه‌ماڵه‌وه‌‪ ،‬له‌الیه‌كی تریشه‌وه‌‪،‬یه‌كێتیی‌‬ ‫نیشتیمانی كوردستان به‌چاوی گومان‬ ‫ته‌ماشای دروس����تبونی نفوز‌و بازوی‬ ‫گۆڕان ده‌كات‪ .‬بۆیه‌ كۆی پڕۆسێسه‌كه‌‬

‫له‌كوردستاندا‬ ‫ته‌ونێكی زۆر چڕ‌و‬ ‫سه‌دان بازنه‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی گه‌وره‌‌و‬ ‫بچوك له‌ماوه‌ی‬ ‫ئه‌و ‪ 23‬ساڵه‌ی‬ ‫ته‌مه‌نی ده‌سته‌اڵتی‬ ‫كوردستاندا بۆ‬ ‫حزب‌و ئه‌ندامی‬ ‫حزب دروست بوه‌‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌بواری‬ ‫سیاسه‌ت ‪-‬بازرگانیی‌‬ ‫به‌جۆرێك له‌بێمتمانه‌یی ده‌خوێنێته‌وه‌‬ ‫له‌وه‌ی فاكته‌ری نیشتیمانی له‌پشته‌و‌ه‬ ‫بێ����ت‪ ،‬چونكه‌ بڕیاره‌ك����ه‌ به‌ئه‌ندازه‌ی‬ ‫س����تراتیژیه‌ته‌كه‌ی‬ ‫گه‌وره‌ی����ی‌و‬ ‫كه‌ش����وهه‌وای گونج����او‌و ڕه‌وینه‌وه‌ی‬ ‫ته‌می به‌دگومانی بۆ ئاماده‌ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫له‌كوردس����تاندا ته‌ونێك����ی زۆر چڕ‌و‬ ‫س����ه‌دان بازنه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی گه‌وره‌‌و‬ ‫بچوك له‌ماوه‌ی ئه‌و ‪ 23‬ساڵه‌ی ته‌مه‌نی‬ ‫ده‌س����ته‌اڵتی كوردس����تاندا بۆ حزب‌و‬ ‫ئه‌ندامی حزب دروست بوه‌ به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌ب����واری سیاس����ه‌ت‪-‬بازرگانیی‌‪ .‬له‌م‬ ‫بواره‌دا له‌وتارێكمدا له‌ڕۆژنامه‌ی ئاوێنه‌‬ ‫ژماره‌ ‪459‬له‌‪2014\12\30‬به‌ناونیشانی‬

‫زانایانی ئاینی لەنێوان داعش‌و‬ ‫حەمە سەعید حەسەندا‬ ‫شاناز عەبدولڕەحمان‬ ‫‪shanaz.abdullrahman@gmail.com‬‬

‫دوای ئ����ەوەی ک����ە نوس����ەر‪ ،‬حەمە‬ ‫س����ەعید حەسەن‪ ،‬نوس����ینێکی کورتی‬ ‫چەند دێڕی����ی لەس����ەر واڵەکەی خۆی‬ ‫لەفەیس����بوک دانا کە تێیدا نوسیبوی‪،‬‬ ‫هەرکەس����ێک لەفانەکان����ی پەیجەکەی‬ ‫پیرۆزبایی لەدایکبونی پەیامبەری داعش‬ ‫ب����کات‪ ،‬ئەوا بلۆک����ی دەکات‪ ،‬بوە هۆی‬ ‫دروس����تبونی جەدەلێکی زۆر تا ڕادەی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پەرچەکرداری زۆری لێکەوتەوە‪،‬‬ ‫هەم لەالیەن نوس����ەران‌و ڕۆشنبیرانەوە‪،‬‬ ‫هەم لەالیەن ئەندامان‌و الیەنگرانی حزبە‬ ‫ئیسالمییەکانەوە‪ ،‬تا دواهەمین کاردانەوە‬ ‫لەالی����ەن یەکێتی����ی زانایان����ی ئاین����ی‬ ‫کوردستانەوە‪ ،‬کە بەبەیاننامەیەک‪ ،‬ڕەدی‬ ‫نوس����ینەکەی حەمە س����ەعید حەسەنی‬ ‫نوس����ەریان دایەوە‪ .‬هەستیارترین خاڵ‬ ‫ک����ە بەیاننامەک����ەی یەکێتی����ی زانایان‬ ‫وروژاندویەتی ئەوەیە کە لەبەیاننامەکەدا‬ ‫نوسیویانە‬ ‫"ئ����ه‌م كاره‌ بێڕێزیكردن����ه‌ به‌رامب����ه‌ر‬ ‫خه‌ڵكی كوردس����تان‌و‪ ،‬هه‌ڕه‌ش����ه‌یه‌كی‬ ‫مه‌ترسیداریش����ه‌ بۆ س����ه‌ر ئاسایش����ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و‪ ،‬دروس����تكردنی كێشه‌یه‌كی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیش����ه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ وه‌ك یه‌كێتیی‬ ‫زانایانی ئایینی ئیس��ل�امی كوردس����تان‬ ‫بڕیارماندا به‌دواداچونی یاسایی بۆ ئه‌م‬ ‫پرس����ه‌ دور له‌به‌رپرس����یارێتییه‌ بكه‌ین‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی یاس����ا رێچکه‌ی خۆی بگرێته‌‬ ‫به‌ر"‪.‬‬

‫گرتنەبەری ڕێکاری یاس����ایی لەالیەن‬ ‫یەکێتی����ی زانایان����ی ئاینیی����ەوە (نەک‬ ‫هەر لەس����ەر ئەم بابەتە‪ ،‬بەڵکو لەسەر‬ ‫بابەتگەلێک����ی تریش) مافی یاس����ایی‬ ‫هەمو ک����ەس‌و الیەنێکە‪ ،‬چونکە دواجار‬ ‫ئەوە یاس����ایە دەبێت هەمو پرس‌و ئەو‬ ‫کارو کردەوان����ە یەکالی����ی بکاتەوە‪ ،‬کە‬ ‫کەس‌و الیەنێک بەخورانی مافی خۆیانی‬ ‫دەزانن‪ ،‬جگە ل����ەم وتەیە‪ ،‬وتەگەلێکی‬ ‫تر لەبەیاننامەک����ەی یەکێتیی زانایاندا‬ ‫هاتوە‪ ،‬کە جێگەی مشتومڕو جەدەلێکی‬ ‫جدیین لەکۆمەڵگەی ئێمەدا‪ ،‬بەوەی کە‬ ‫ئایا بەڕاس����تی مرۆڤ نابێت ڕەئو بیرو‬ ‫بۆچون����ی خۆی دەرببڕێ����ت؟ ئایا نەک‬ ‫حەمە سەعید حەسەنی نوسەر‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هەر تاکێک لەم کوردس����تانەی خۆماندا‬ ‫مافی ئ����ەوەی نییە کە ش����تێک بڵێت‌و‬ ‫بنوس����ێت کە پێچەوانەی بیرکردنەوەی‬ ‫گش����تی‌و ڕەئ����ی زۆربەی دانیش����توانی‬ ‫کوردس����تانن؟ ئایا خەڵکانێک ناتوانن‌و‬ ‫بۆیان نییە ڕەخنەگرانە س����ەیری تێرمە‬ ‫دینی����ەکان بکەن‪ ،‬بێئەوی کە تێکدەری‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی دابنرێن؟ ئایا نوس����ینی‬ ‫دو دێڕ دەکرێت بەمەترس����ی ئاسایشی‬ ‫نەتەوەیی دابنرێت بۆ س����ەر کۆمەڵگای‬ ‫کوردی؟‬ ‫لەڕاس����تیدا وەک ئام����اژەم پێ����دا‪،‬‬ ‫پێویس����تە ئ����ەم پرس����ە ببێت����ە هۆی‬ ‫سەرەتای دروستبونی جەدەلێکی گرنگ‌و‬ ‫قسەو باسی جدی لەبارەوە بکرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوی بگەینە ئ����ەو بڕوایەی کە تۆمەت‬ ‫بەخشینەوە بەسەر کەسانێک کە وەک‬ ‫ئێم����ە بیرناکەن����ەوەو قەناعەتیان وەک‬ ‫ئێمە نییە‪ ،‬مانای هەڕەشە نییە بۆ سەر‬

‫ئاسایش����ی نەتەوەی����ی‪ ،‬چونکە دواجار‬ ‫زانایان����ی ئاینی بەڕێ����ز ئەبێت ئەوەیان‬ ‫بیرنەچی����ت‪ ،‬ک����ە خودا خ����ۆی مرۆڤی‬ ‫ئازادکردوە ل����ەوەی چ بیروبۆچونێکیان‬ ‫هەی����ە لەس����ەر ک����ۆی گش����تی دین‌و‬ ‫بەتایبەتی����ش لەس����ەر خ����ودی خواو‬ ‫پێغەمبەرەکان‪ ،‬دەلیلی ئەم قس����ەیەش‬ ‫ئیختیاردانە بەخودی ئینس����ان لەنێوان‬ ‫کافرب����ون‌و موس����وڵمانبوندا‪ ،‬لەنێوان‬ ‫بەجێگەیاندنی ئەرکە دینیەکان‌و الدان‌و‬ ‫خۆدزینەوە لەئەرکە دینییەکان‪.‬‬ ‫بۆی����ە کاتێک خودا خۆی ڕێگەی داوە‬ ‫ک����ە مرۆڤ ئ����ازاد بێت‌و چۆن����ی بوێت‬ ‫بفکرێت‌و بئاخفێت‪ ،‬ئی����دی چ مانایەک‬ ‫بۆ ئەو توندییە دەمێنێتەوە لەس����ەر دو‬ ‫ڕستە!‬ ‫لەالیەک����ی ت����رەوە پێم س����ەیرە کە‬ ‫زانایان����ی ئاین����ی ئام����ادەن بەیاننامە‬ ‫لەسەر دو ڕستەی نوسەرێک دەربکەن‌و‬ ‫بیانەوێ����ت ئەو نوس����ەرە بدەنە دادگا‪،‬‬ ‫کەچ����ی ش����ەش مانگ����ە ڕێکخراوێکی‬ ‫تیرۆریس����تیی وەک داعش قەتڵوعامی‬ ‫کەس����وکارە بێنازەکانم����ان دەکات‬ ‫لەشەنگال‌و تەعدای شەرەف لەژن‌و کچە‬ ‫یەزیدیەکانمان دەکات‌و کڕین‌و فرۆشتن‬ ‫بەس����ەدەها ژن‌و کچ����ی موس����ڵمانەوە‬ ‫دەکات‪ ،‬کەچی یەکێتیی زانایان تا حاڵی‬ ‫حازر بەیاننامەیەکیان لەسەر بێ دینی‌و‬ ‫کافربونی داعش دەرنەکردوە! دەکرێت‬ ‫وەک دوا وتە بپرس����ین ئایا نوسینی دو‬ ‫ڕستەی نوس����ەرێک هەڕەشەیە بۆ سەر‬ ‫ئاسایشی نەتەوەیی کوردستان‪ ،‬یاخود‬ ‫کوش����تن‌و قەتلوعامکردن‌و برسیکردنی‬ ‫سەدەها ژن‌و کچ‌و پیرە پیاوی کورد؟!‬

‫حزبی غه‌نیمه‌ ئاماژه‌م بۆ هه‌ندێك له‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیانه‌ كردبو‪ ،‬كه‌ ده‌بوایه‌ پێش‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆك النی كه‌م به‌شێكی‬ ‫گه‌وره‌ له‌و ته‌ون‌وبازنانه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫تێكبش����كێندرایه‌‌وه‌ك ئاماده‌كردن����ی‬ ‫كه‌شوهه‌وای جێبه‌جێكردنی بڕیاره‌كه‌‬ ‫ب����ه‌اڵم ك����ه‌ بڕیارێ����ك له‌س����ه‌ره‌وه‌‬ ‫(فه‌وق����ی) ب����ێ ئ����ه‌م ئاماده‌كاری����ه‌‬ ‫ده‌رده‌چوێندرێت له‌بناغه‌دا ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫مه‌رام����ی ت����ری ل����ێ ده‌خوێندرێته‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ یه‌كخس����تنه‌وه‌ی سیس����تمی‬ ‫به‌رگری كوردس����تانی ل����ێ چاوه‌ڕوان‬ ‫ناكارێ����ت‪ .‬چونك����ه‌ ئه‌ندام����ی حزب‬ ‫جومگه‌ی ده‌س����ته‌اڵتی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ به‌پێی پله‌ك����ه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی بۆ‬ ‫دروس����ت بوه‌ پشكی كێكی حزبه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ به‌پێی پل����ه‌كان‌و بڕی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی����ه‌كان‪ ،‬ڕاس����ته‌وخۆ یان‬ ‫ناڕاس����ته‌وخۆ‪ ،‬پێویس����تیان به‌هێزی‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌یه‌بۆ پاراستنیان‪،‬‬ ‫ئه‌س����ته‌مه‌ به‌ئاسانی ڕێگاخۆش بكه‌ن‬ ‫ب����ۆ جێبه‌جێبونی بڕیارێكی له‌و جۆره‌‬ ‫كه‌ له‌كۆتایی تونێڵه‌ك����ه‌دا بێ هێزی‬ ‫چه‌ك����دار ده‌ب����ن‌و ڕه‌نگ����ه‌ چیتر ئه‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیانه‌ به‌رده‌وام نه‌بن‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬فاكته‌ری ده‌ره‌كی‪:‬‬ ‫‌وه‌ك ئاماژه‌م����ان پێك����رد عێ����راق‬ ‫به‌كوردستانیش����ه‌وه‌ بریتیه‌ له‌ماڵێك‬ ‫بێ بونی هیچ سیمایه‌كی ماڵی خاوه‌ن‬ ‫س����یاده‌‪ ،‬بۆیه‌ بوه‌ به‌چه‌قی ملمالنێی‬ ‫بڕیار‌و چاالكی به‌رژه‌وه‌ندی ده‌ره‌كی‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌نێ����وان ئه‌ندامانی هه‌ردو‬ ‫میحوه‌ری ڕۆژهه‌اڵت (ئێران –ڕوسیا‪-‬‬ ‫چین)‌و میحوه‌ری ڕۆژئ����اوا ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌توركی����ای دوای داعشیش����ه‌وه‌‬ ‫(توركیا‪ -‬ئه‌مریكا – كه‌نداو)‪.‬‬ ‫توركیا چاوی له‌سه‌ر كوردستانه‌‌وه‌ك‬ ‫یه‌ده‌كی‌ووزه‌‌و بازاڕی س����اغكردنه‌وه‌ی‬ ‫كااڵ‪ ،‬له‌الك����ه‌ی تره‌وه‌‪ ،‬كوردس����تان‬ ‫توركیای قبوله‌به‌هه‌مو مه‌رجه‌كانیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م دواڵیزم����ه‌ نابه‌رامب����ه‌ری نێوان‬ ‫توركیا‌و كوردستان به‌و جۆره‌ ئاڕاسته‌‬ ‫ده‌كرێ����ت‪ ،‬توركی����ا ئ����ه‌وه‌ له‌پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردس����تان ده‌خوازێ كه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر كۆی ده‌سته‌اڵت‌و نفوزی به‌سه‌ر‬

‫هه‌مو كوردس����تاندا نه‌بێت زه‌حمه‌ت ‌ه‬ ‫بتوانێ به‌هۆی گوشاری ئێرانه‌وه‌ النی‬ ‫كه‌م‌ووزه‌ی كوردستان مسۆگه‌ر بكات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ بۆ ئه‌م خواسته‌‪ ،‬پارتی پێویستی‬ ‫به‌پارسه‌نگی ناوچه‌ی (سه‌وزی جاران)‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ به‌دروس����تكردنی میحوه‌ری‬ ‫پش����تگیری بڕیاره‌كه‌ی س����ه‌رۆك بۆ‬ ‫حزبه‌بچوكه‌كان����ی ب����ێ هاردپاوه‌ری‬ ‫پێشمه‌رگه‌ مه‌یسه‌ر ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی ت����ره‌وه‌‪ ،‬ئێران له‌ڕوانگه‌ی‬ ‫خۆیه‌وه‌ بۆ ڕه‌واندنه‌وه‌ی ئه‌م ترسه‌ی‬ ‫خۆی هه‌وڵده‌دات میحوه‌ری پشتگیری‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆك هه‌ره‌س پێبهێنێ‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ش قورس����ایی خۆی ده‌خاته‌‬ ‫سه‌ر گومان‌و بێمتمانه‌ییه‌كه‌ی یه‌كێتیی‌‬ ‫نیشتیمانی كوردس����تان له‌بڕیاره‌كه‌‪.‬‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ن����دی ئێ����ران له‌ناوچه‌كه‌‬ ‫یه‌كخس����تنی هێ����زی پێش����مه‌رگه‌‬ ‫ئه‌وه‌ن����ده‌ی زیانی ده‌بێ����ت ئه‌وه‌نده‌‬ ‫س����ودی پێناگه‌یه‌نێ����ت به‌تایبه‌ت����ی‬ ‫زۆر ب����اش له‌وه‌ تێگه‌ش����توه‌ كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردس����تانه‌ كۆی‬ ‫جومگه‌كانی ده‌س����ته‌اڵتی كوردستانی‬ ‫به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌ خۆ ئه‌گه‌ر قورس����ایی‬ ‫یه‌كخستنی هێزی پێشمه‌رگه‌ش بچێته‌‬ ‫پاڵ����ی ئه‌وه‌ ك����ۆی پارس����ه‌نگی هێز‬ ‫له‌كوردستاندا به‌اڵی س����تراتیژه‌كه‌ی‬ ‫میحوه‌ری ڕۆژئاوادا ده‌شكێته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئێس����تا هه‌ڕه‌ش����ه‌كانی ئێران سنوری‬ ‫كوردستانیش����ی به‌زاندوه‌‌وبه‌ئاش����كرا‬ ‫ده‌ڵێ����ت هێزی حه‌ش����دی ش����ه‌عبی‬ ‫عێراق����ی له‌ژێر كۆنترۆڵ����ی ئێراندایه‌‌و‬ ‫تواناكانیش����یان ده‌ هێنده‌ی حزبواڵی‬ ‫لوبنانی ده‌بێت‪.‬‬ ‫ده‌رئه‌نجام‪:‬‬ ‫ئێس����تا دو س����تراتیژی ده‌ره‌ك����ی‬ ‫له‌گۆڕه‌پان����ی كوردس����تاندا به‌ڕون����ی‬ ‫ملمالنێكانی����ان مانیفێس����ت ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫س����تراتیژی جیۆسیاس����ی ڕۆژهه‌اڵت‬ ‫به‌تایبه‌تی ئێران‌و جیۆئابوری ڕۆژئاوا‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی توركیا‪ .‬ئ����ه‌م ملمالنێیه‌‬ ‫ڕاس����ته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ له‌ڕێگای‬ ‫فاكته‌ره‌ناوخۆییه‌كان����ی‬ ‫ح����زب‌و‬ ‫كوردستانه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌ون‌وله‌پڕۆسێسی‬ ‫پڕاكتیزه‌دان‪ .‬به‌رده‌وامی‌و توندبونه‌وه‌ی‬

‫ئ����ه‌م ملمالنێی����ه‌ له‌گۆڕه‌پانه‌ك����ه‌ی‬ ‫كوردس����تاندا داهاتویه‌ك����ی زۆر دژوار‬ ‫ب����ۆ كوردس����تان دروس����ت ده‌كات‪.‬‬ ‫بۆی����ه‌ ده‌بوایه‌ بڕیاره‌كه‌ی س����ه‌رۆك‬ ‫ئ����ه‌و س����تراتیژه‌بوایه‌ ك����ه‌ بێالیه‌ن‌و‬ ‫جیاك����ه‌ره‌وه‌ (عازل) بوای����ه‌ له‌نێوان‬ ‫ئ����ه‌م دو ملمالنێی����ه‌دا‌و تا ئاس����تێك‬ ‫خاویبكردنایات����ه‌وه‌ ك����ه‌ نه‌گه‌نه‌ ئه‌و‬ ‫ئاس����ته‌ی زیانی گه‌وره‌ به‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫كوردستان بگه‌یه‌نێت‪ ،‬النی كه‌م له‌ڕوی‬ ‫سیستمی ئابوری‌و سیستمی به‌رگریه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌ڕێگه‌ی ئه‌و پێش����نیارانه‌ی‬ ‫له‌م نوسینه‌دا ده‌یخه‌ینه‌ڕو‪.‬‬ ‫پێشنیار‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬شكاندنی ته‌ون‌و بازنه‌كانی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی حزب����ی سیاس����ی ‪-‬‬ ‫بازرگانی����ی‌ النی كه‌م له‌ئاس����ته‌كانی‬ ‫سه‌ره‌وه‌ كه‌ پارێزراون به‌هاردپاوه‌ری‬ ‫هێ����زی سیاس����ی‌و چه‌ك����دار‌و ده‌بێت‬ ‫س����ه‌رۆك ئ����ه‌و مه‌س����ه‌له‌یه‌ش یه‌كال‬ ‫بكاته‌وه‌ ك����ه‌ له‌كوێوه‌ زۆر گونجاوتره‌‬ ‫ده‌س����تپێبكات‪ .‬ش����كاندنی بازن����ه‌‬ ‫گه‌وره‌كان‪ ،‬بازنه‌بچوكه‌كان بێكاریگه‌ر‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬ڕێگاگرت����ن له‌ئاڵوگۆڕكێ����ی‬ ‫یه‌كخس����تنه‌وه‌ له‌نێوان هێزی حزب‌و‬ ‫سوپای نیشتیمانی‪ :‬ئه‌مه‌ش به‌واتای‬ ‫خ����ۆالدان له‌جێبه‌جێكردنی (فه‌وقی)‬ ‫بڕیاره‌ك����ه‌ به‌جۆرێك ته‌نها له‌ش����كڵدا‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌ك����ه‌ چ����ڕ كرێت����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌كیت����ر‪ ،‬یه‌كخس����تنه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫له‌په‌یوه‌ستكردنی هێزه‌كان به‌یه‌كتره‌وه‌‬ ‫قه‌تیس ب����كات‪ ،‬چونكه‌ ئ����ه‌م جۆره‌‬ ‫یه‌كخس����تنه‌‌وه‌ك بۆمبی ته‌وقیت‌وایه‌‬ ‫به‌ئیعازێك����ی حزبی لێك جیاده‌بێته‌وه‌‬ ‫له‌سوپای نیشتیمانی ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬چاره‌س����ه‌ری بنه‌ڕه‌تی بۆ‬ ‫گۆڕین����ی هێ����زی حزبی بۆ س����وپای‬ ‫نیش����تیمانی له‌سیس����تمی به‌رگ����ری‬ ‫كوردس����تاندا ته‌نه����ا به‌ته‌جنی����دی‬ ‫زۆره‌مل����ێ (التجنید االجباری) ده‌بێت‬ ‫ك����ه‌ ئینتیم����ای حزب����ی له‌ئینتیمای‬ ‫نیش����تیمانی جیا ده‌كاته‌وه‌‌وبه‌ته‌واوی‬ ‫سیستمی به‌رگری كوردستان ده‌گۆڕێت‬ ‫بۆ سیستمێكی نیشتیمانی‪.‬‬

‫حه‌مه‌سه‌عید حه‌سه‌ن‬ ‫هه‌ڵه‌ ‌ی كرد یان نا؟‬ ‫چرا عه‌لی‌‬ ‫كۆمێنته‌كه‌ی‌ حه‌مه‌ س����ه‌عید حه‌س����ه‌ن‬ ‫سه‌باره‌ت به‌پێغه‌مبه‌رو له‌ڕۆژی‌ له‌دایكبونی‌‬ ‫ئ����ه‌و ره‌مزه‌ گه‌وره‌یه‌ی‌ ئیس��ل�امدا‪ ،‬كارێكی‌‬ ‫هه‌ڵه‌و بێمانا بو‪ ،‬ته‌نانه‌ت ده‌كرێت جۆرێك‬ ‫له‌ئه‌نتی‌ ئیس��ل�امی‌ تێ����دا بخوێنرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫پێویس����ت ناكات هیچ مرۆڤێكی‌ بیر روناك‬ ‫بیكات‪.‬‬ ‫حه‌مه‌س����ه‌عید حه‌سه‌ن‌و هه‌ر كه‌سێكی‌ تر‬ ‫قس����ه‌ نه‌ك به‌رامب����ه‌ر به‌ره‌مزێكی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫ئیس��ل�ام‪ ،‬به‌ڵك����و به‌رامب����ه‌ر به‌ش����ێخادی‌‬ ‫ئێزیدییه‌كان یاخود عیسای‌ مه‌سیحییه‌كان‌و‬ ‫موس����ای‌ جوله‌كه‌كان‌و ه����ه‌ر ره‌مزێكی‌ تری‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ كاكه‌یی‌ یان س����ابیئه‌و هه‌ر ئایین‌و‬ ‫مه‌زهه‌بێك ب����كات‪ ،‬كارێكی‌ هه‌ڵه‌ی‌ كردوه‌و‬ ‫زه‌مینه‌ ب����ۆ تێكدانی‌ ئاش����تی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫ده‌ڕه‌خس����ێنێت‪ .‬ره‌وا نیی����ه‌ كه‌س����ێك له‌و‬ ‫دی����ده‌وه‌ س����ه‌یری‌ ئایی����ن‌و مه‌زهه‌به‌كان‌و‬ ‫نه‌ت����ه‌وه‌كان ب����كات‪ ،‬هه‌ر هه‌موی����ان وه‌كو‬ ‫یه‌ك مافی‌ ژیان‌و ئازادییان هه‌یه‌‪ ،‬راس����یزم‬ ‫له‌ئایین‌و ئه‌نتی‌ ئایی����ن‌و له‌نه‌ته‌وه‌و ره‌گه‌زو‬ ‫ره‌نگی‌ پێس����ت‌و مه‌زهه‌بدا‪ ،‬پێشێلكارییه‌كی‌‬ ‫ئاشكرای‌ مافی‌ مرۆڤه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ پاس����اوی‌ ئه‌وه‌ بهێنرێته‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫ئازاده‌‌و رای‌ خۆی‌ ده‌ربڕیوه‌! به‌اڵم پێویسته‌‬ ‫ئه‌و راس����تییه‌ نادیده‌ نه‌گیرێ����ت كه‌ ئازادی‌‬ ‫له‌هی����چ ش����وێنێكی‌ ئه‌م دنیایه‌دا بێس����نور‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌واڵتێك����ی‌ وه‌ك ئه‌ڵمانیا‬ ‫ریكالمك����ردن ب����ۆ فكری‌ نازیی����ه‌ت تاوانه‌‪،‬‬ ‫له‌فه‌ره‌نس����ا ئه‌نت����ی‌ س����امی‌ لێپێچینه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌دواوه‌ی����ه‌‪ ،‬ناكرێت به‌بیان����وی‌ ئازادییه‌وه‌‬ ‫س����وكایه‌تی‌ به‌بیروب����اوه‌ڕی‌ خه‌ڵكی‌ بكه‌یت‬

‫له‌م ئاسته‌ نزمه‌ی‌ ده‌ربڕیندا‪.‬‬ ‫س����ه‌رباری‌ ئه‌وه‌ش‪ ،‬با كه‌مێك به‌كراوه‌تر‬ ‫سه‌یری‌ ئه‌م دونیایه‌و س����ه‌یری‌ ئیسالمیش‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬راس����ته‌ داعش خراپترین‌و دزێوترین‬ ‫بی����ر‌و موماره‌س����ه‌یه‌ له‌جیهانی‌ ئیس��ل�امدا‬ ‫سه‌ریهه‌ڵدابێت‪ ،‬به‌اڵم ناكرێت هه‌مو ئیسالم‬ ‫بخرێته‌ خانه‌ی‌ هۆشتاریكی‌ داعشه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫چۆن ئایدۆلۆژیای‌ ماركسییه‌ت له‌یه‌ك كاتدا‬ ‫كه‌س����انی‌ خوێنڕێژ‌و تاوانب����اری‌ وه‌ك پۆل‬ ‫پۆت‌و قه‌دیسی‌ وه‌ك گیڤارای‌ به‌رهه‌مهێناوه‌‪،‬‬ ‫ئیس��ل�امیش به‌هه‌مانش����ێوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ هه‌ر بن‬ ‫الدن‌و ئه‌بوبه‌كری‌ به‌غ����دادی‌ نییه‌ كه‌ له‌ژێر‬ ‫عه‌بای‌ ئیس��ل�امه‌وه‌ هاتونه‌ت����ه‌ده‌ر‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئیس��ل�ام كه‌س����انی‌ گ����ه‌وره‌ی‌ وه‌ك ئیب����ن‬ ‫خه‌ل����دون‌و ئیب����ن روش����دی‌ به‌رهه‌مهێناوه‌‪،‬‬ ‫له‌كوردس����تاندا پیاوانی‌ مه‌زنی‌ وه‌ك مه‌والنا‬ ‫خالی����دو ش����ێخ محه‌مه‌دی‌ خ����اڵ‌‌و عه‌الدین‬ ‫س����ه‌جادی‌ له‌مزگه‌وته‌وه‌ هاتن‌و گه‌وره‌ترین‬ ‫خزمه‌تیان به‌ئ����ه‌ده‌ب‌و كلتوری‌ كورده‌واریی‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫حه‌مه‌سه‌عید حه‌سه‌ن‌و هاوڕاكانی‌ ده‌كرێت‬ ‫ئازادب����ن له‌وه‌ی‌ ره‌خنه‌ ل����ه‌و بنه‌ما فكرییه‌‬ ‫تاریكانه‌ بگرن كه‌ داعشی‌ به‌رهه‌مهێناوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ زیاتر بۆ نێو ئه‌و هۆشتاریكییه‌‬ ‫هه‌ڵنه‌خلیسكێت‪ ،‬ئه‌مجۆره‌ قسانه‌ هه‌میشه‌‬ ‫كاردان����ه‌وه‌ی‌ توندترو ئه‌نجامی‌ پێچه‌وانه‌یان‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ئه‌مجۆره‌ قسه‌و كۆمێنتانه‌ میانڕه‌وه‌‬ ‫ئیس��ل�امییه‌كانیش زیاتر به‌ره‌و هه‌ڵوێستی‌‬ ‫توند ده‌بات‪ ،‬هه‌ڵه‌كه‌ی‌ حه‌مه‌سه‌عید حه‌سه‌ن‬ ‫لێره‌دا ده‌رده‌كه‌وێت‌و وتنی‌ ئه‌مجۆره‌ قسانه‌‬ ‫ل����ه‌م س����اته‌وه‌خته‌دا هی����چ خزمه‌تێك به‌و‬ ‫ره‌وته‌ ن����اكات كه‌ پێچه‌وانه‌ی‌ هه‌ڵكش����انی‌‬ ‫س����ه‌له‌فییه‌كانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ قس����ه‌یه‌كه‌ به‌ڕاستی‌‬ ‫وتنی‌ پێویست ناكات‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫بن الدن‌و‬ ‫ی‬ ‫ئه‌بوبه‌كر ‌‬ ‫به‌غدادی‌ نیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه له‌ژێر عه‌با ‌‬ ‫ئیسالمه‌و‌ه‬ ‫هاتونه‌ته‌ده‌ر‬ ‫به‌ڵكو ئیسالم‬ ‫ی‬ ‫كه‌سان ‌‬ ‫گه‌ور‌هی‌ وه‌ك‬ ‫ئیبن خه‌لدون‌و‬ ‫ی‬ ‫ئیبن روشد ‌‬ ‫به‌رهه‌مهێناوه‌‬

‫مه‌ریوان وریا قانیع ئه‌م هه‌فته‌یه‌ به‌هۆی کاری تایبه‌ته‌وه‌ گۆشه‌ی "ئه‌ودیو شته‌کان" نانوسێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ داوای لێبوردمنان له‌خوێنه‌رانی به‌ڕێز‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫خەڵک سەرکەوتنەکان ‌ی‬ ‫یەکێتی‌‌و پارت ‌ی ناوێت‬ ‫ئه‌مین به‌كر‬ ‫مێژوی‌ گەلی‌ کورد پڕیەتی‌ لەبەرخۆدان‌و‬ ‫ش���ۆڕش‪ ،‬هەمیش���ە گیان���ی‌ ڕاپەڕی���ن‌و‬ ‫فیداکاری���ی‌ دژی‌ داگی���رکارو دوژمنان الی‌‬ ‫تاکی‌ ک���ورد ئامادەگی‌ هەبوە‪ ،‬س���ەرەڕای‌‬ ‫ئ���ەوەش س���ەرکەوتنەکانی‌ زۆر کەمت���رن‬ ‫ئەگ���ەر نەڵێین دەگمەنن بەراورد بەو هەمو‬ ‫نسکۆو تێکشكان‌و کارەساتە مرۆیانە ‌ی کە‬ ‫بەدرێژایی‌ مێژو بەس���ەر نەت���ەوەی‌ کوردو‬ ‫خەڵکی‌ کوردستاندا هاتوە‪ ،‬یەکێک لەهۆکارە‬ ‫سەرەکیەکانیش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوە ‌ی کە‬ ‫ک���ورد نەیتوانیوە ش���ۆڕش‌و ڕاپەڕینەکان ‌ی‬ ‫بکاتە ش���ۆڕش‌و ڕاپەڕینی‌ دەس���تەجه‌مع ‌ی‬ ‫نەتەوەیی‌ بەش���ێوەیەک گوزارشت لەکۆ ‌ی‬ ‫ئیرادەی‌ نەتەوەیی‌ بکات‪.‬‬ ‫ک���ورد ش���ۆڕش‌و ش���ەڕی‌ زۆر ‌ی کردوە‬ ‫ب���ەاڵم زۆرینەیان شۆڕش���ی‌ هۆزێک یاخود‬ ‫چەن���د هۆزێ���ک ی���ان ناوچەی���ەک بوەو‬ ‫نەیانتوانیوە بەربەس���تە کۆمەاڵیەتیەکان ‌ی‬ ‫تیرەگەری���ی‌‌و ناوچەگەرێت���ی‌ تێبپەڕێنن‌و‬ ‫هەماهەنگی‌‌و هاوکاری ‌ی هۆزو ناوچەکان ‌ی تر‬ ‫بەدەستبێنن‌و‪ ،‬بەمەش نەیانتوانیوە بگەنە‬ ‫ئاستی‌ داگیرکارو دەوڵەتە سەردەستەکان ‌ی‬ ‫دەوروبەری‌ کە نەتەوەی‌ کوردیان سەرکوت‌و‬ ‫ژێردەستە کردوە النیکەمی‌ لەڕوی‌ قەبارەو‬ ‫هێزەوە کە زۆربەیان ئیمپڕاتۆریەت‌و دەوڵەت‬ ‫بون‌و نوێنەرایەتی‌ نەتەوەیەک یاخود چەند‬ ‫نەتەوەیەکیان کردوە‪.‬‬ ‫ڕۆش���نبیرو خەمخۆرانی‌ کورد لەهەرێم ‌ی‬ ‫کوردس���تاندا س���ەرەتای‌ ڕاپەڕین ‌ی ‪1991‬‬ ‫چاوی���ان ل���ەوە بو کە ئاس���تی‌ وش���یار ‌ی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌ گەلی‌ کورد گەیشتۆتە ئاستێک‬ ‫کە دەتوانێت س���نورە تەسکەکانی‌ مۆدیلە‬ ‫کۆنەکان���ی‌ تیرەگ���ەری‌‌و ناوچەگەرێت��� ‌ی‬ ‫تێپەڕێنێ���ت‌و ئیت���ر بیر لەدروس���تکردن ‌ی‬ ‫دام���ودەزگای‌ مەدەنی‌‌و میلل���ی‌ دەکاتەوەو‬ ‫ئامانج���ە نەتەوەیەکان���ی‌ لەس���ەرو هەمو‬ ‫ئامانجەکانی‌ ترەوە دەب���ن‪ ،‬بەاڵم مەخابن‬ ‫دابەش���بونی‌ ئی���رادەی‌ گش���تی‌ نەت���ەوە‬ ‫لەف���ۆڕم‌و مۆدیلی‌ حزب���دا بەردەوامی‌ هەبو‬ ‫ت���ا دەرئەنجامە تاڵەکانی‌ ش���ەڕ ‌ی ناوخۆو‬ ‫لەتلەتکردن���ی‌ ئی���دارەو حکوم���ەت‌و کۆ ‌ی‬ ‫دەستکەوتەکانی‌ تری‌ ڕاپەڕینی‌ لێکەوتەوە‪،‬‬ ‫تەنانەت ئەگەر هەندێک هۆکارو هاوکێشە ‌ی‬ ‫ناوچەی���ی‌‌و نێودەوڵەت���ی‌ نەبوایە چەندان‬

‫زمان‌و ژیانی مرۆڤ‬

‫ج���اری‌ تر لەنس���کۆو لەبارچون���ی‌ تەواو ‌ی‬ ‫دەسکەوتەکان نزیکبوینەتەوە‪.‬‬ ‫ئێس���تاش ل���ەدوای‌ کارەس���اتەکان ‌ی‬ ‫ئەمدوای���ەی‌ ش���نگارو جەل���ەوالو زۆرێک‬ ‫لەناوچە کوردیەکان کە هێزی‌ پێشمەرگە ‌ی‬ ‫لێب���وو‪ ،‬تێکش���كانی‌ هێ���زی‌ پێش���مەرگە‬ ‫لەبەرامب���ەر هێزێک���ی‌ تیرۆریس���ت ‌ی وەکو‬ ‫داعشدا موچوڕکەیەک ‌ی بەهەستی‌ نەتەوەی ‌ی‬ ‫خەڵک‌و پارت‌و س���ەرکردەکانی‌ کوردستاندا‬ ‫هێناو‪ ،‬بەئاشکراو بەنهێن ‌ی پەنجەیان خستە‬ ‫س���ەر کەموکوڕیەکان‌و بەناڕاس���تەوخۆش‬ ‫زۆرێک لەبەرپرس���ان دانیان بەهەڵەکانیاندا‬ ‫هێنا‪ ،‬بەتایبەت لەبواری‌ س���ەربازیی‌‌و ئەو‬ ‫هەم���و خاڵە الوازەی‌ لەو ب���وارەدا هەبوەو‬ ‫نەیانتوانیوە چاکی‌ بک���ەن‪ ،‬لەڕوی‌ الواز ‌ی‬ ‫ڕێکخراوەی���ی‌‌و ئاراس���تەکردن‌و ڕاهێن���ان‬ ‫پێشمەرگەو ئامادەنەکردنی‌ بۆ هەر ئەگەرو‬ ‫پەالمارێکی‌ لەوشێوەیە کە دەرئەنجامەکە ‌ی‬ ‫لەدەستدانی‌ شەنگال‌و جەلەوالو ئەو هەمو‬ ‫قوربانیە بو لەهاواڵتی‌ مەدەنی‌‌و ژن‌و مناڵ‌و‬ ‫شەهیدو بریندارێکی‌ زۆر لەڕیزەکانی‌ هێز ‌ی‬ ‫پێشمەرگە‪.‬‬ ‫لەگرنگتری���ن ئ���ەو خاڵ���ە الوازانەش‬ ‫دابەشبونی‌ هێزەکانی‌ پێشمەرگە بو بەسەر‬ ‫دو حزبی‌ کوردستانی‌‌و دواجار دابەشبونیان‬ ‫بەس���ەر دو مەرجەعیەتی‌ جی���اواز لەڕو ‌ی‬ ‫س���ەرکردایەتی‌‌و ئاڕاس���تەکردن‌و جواڵن‌و‬ ‫بۆچونی‌ جیاوازو تەنانەت دۆستی‌ جیاوازیش‬ ‫لەناوچەک���ەدا‪ ،‬هۆکارێکی‌ س���ەرەکی‌ بون‬ ‫لەوە ‌ی کە بارودۆخی‌ پێش���مەرگە لەئاست ‌ی‬ ‫تموحی‌ خەڵکی‌ هەرێمی‌ کوردستاندا نەبێت‪،‬‬ ‫ئەم���ە لەکاتێکدا کە خەڵکی‌ کوردس���تان‬ ‫تەنها پێش���مەرگەی‌ هەیە بیپارێزێت‪ ،‬ئەوە شکس���تانە وای‌ پێش���بینی‌ ک���رد کە ئیتر‬ ‫مان���ای‌ ئەوە نی���ە کە گیان���ی‌ بەرخۆدان‌و س���ەرکردە سیاس���یەکانی‌ ک���ورد ئەزمون‬ ‫قوربانیدان لەناو هێزی‌ پێشمەرگەدا نەبوە‪ ،‬وەردەگرن‌و ئەوهەاڵن���ە تێدەپەڕێنن‌و ڕێگا‬ ‫بەپێچەوان���ەوە نەک گەلی‌ ک���ورد تەنانەت بەدوباره‌کردنەوەی‌ نادەنەوە‪ ،‬بەتایبەت دوا ‌ی‬ ‫بێگان���ەش ڕێ���زو پێزانین ب���ۆ ئازایەتی‌‌و دروس���تبونی‌ ئەو حکومەتە بنکە فراوانە ‌ی‬ ‫چاونەترسی‌ پێش���مەرگە دەردەبڕن‪ ،‬بەاڵم ک���ە دروس���تبوو یەکێ���ک لەبەرنامەکان ‌ی‬ ‫شکس���تەکان دەرئەنجام���ی‌ دۆخێ���ک بون یەکخس���تنەوەی‌ هێزەکانی‌ پێشمەرگە بو‪،‬‬ ‫کە پێچەوانەی‌ ویس���تی‌ پێشمەرگە خۆی‌‌و خەڵک ‌ی ئومێدی‌ بەدروس���تکردن ‌ی هێزێک ‌ی‬ ‫خەڵکی‌ کوردەوە بون‌و‪ ،‬ڕەگ‌و ڕیشەکەیان پێشمەرگە ‌ی نیشتمانی‌ نەتەوەی ‌ی بۆ گەل ‌ی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ئەو لێکدابڕان‌و پەرتپەرتیە ‌ی کوردو خەڵکی‌ هەرێمی‌ کوردستان‌و وەالنان ‌ی‬ ‫لەمێژوی‌ کورددا هۆکاری‌ شکستەکان ‌ی بوەو مۆدیلی‌ پێش���مەرگەی‌ حزبی‌ زۆر زیاتر بو‪،‬‬ ‫ئەگەر جاران بەسەر عەشرەت‌و ناوچەکاندا خەڵ���ک دەیویس���ت هیچی‌ ت���ر گەورەیی‌‌و‬ ‫دابەش���بوبون ئەوا ئەمڕۆش بەسەر حزب‌و قوربانیدانەکانی‌ پێش���مەرگە لەئاس���تێک ‌ی‬ ‫نەتەوەییەوە بچوک نەکرێنەوە بۆ ئاس���تی‌‬ ‫گروپەکانی‌ ناو حزبدا دابەش بون‪.‬‬ ‫خەڵک���ی‌ کوردس���تان ل���ەدوای‌ ئ���ەو حزب‌و‪ ،‬هیچ���ی‌ تر ناکرێت پێش���مەرگە ‌ی‬

‫نەتەوەی���ەک بەپێش���مەرگەی‌ حزبێ���ک‌و‬ ‫ناوچەیەک پێناس���ە بکرێت‪ ،‬س���ەرکەوتن‌و‬ ‫قوربانیدانەکانی‌ لەسەرکەوتنی‌ نەتەوەییەوە‬ ‫کورت بکەیت���ەوە بۆ س���ەرکەوتن ‌ی حزب ‌ی‬ ‫بیخەیتە خزمەتی‌ حزبێکەوە‪ ،‬چونکە شان ‌ی‬ ‫پێش���مەرگە زۆر ش���کۆمەندترە لەوە ‌ی تا‬ ‫ئااڵی‌ کوردس���تان هەبێت بچێتە ژێر بار ‌ی‬ ‫ئااڵی‌ حزبێکەوە‪.‬‬ ‫هەر ئەم���ەش وایکرد س���ەرکەوتنەکان ‌ی‬ ‫ئەمدواییانەی‌ جەلەوالو ش���نگار زۆر لەوە ‌ی‬ ‫زیاتر خەڵک ‌ی دڵخۆش کرد خەڵکی‌ توڕەکرد‬ ‫لەبەرزکردن���ەوە ‌ی ئااڵی‌ حزب���ەکان دەنگ ‌ی‬ ‫ناڕەزایی‌ بەرزکردەوە‪ ،‬خەڵکی‌ کوردس���تان‬ ‫بەسەرکەوتنەکانی‌ ژێر ئااڵی‌ زەرد یان سەوز‬ ‫یان شین یان س���پی‌ یان هەر ڕەنگێکی‌ تر‬ ‫دڵخۆش نین ئەوەندەی‌ بەسەرکەوتنەکان‌و‬ ‫بەرچاوکەوتنەکان���ی‌ ئ���ااڵی‌ کوردس���تان‬ ‫بەدەس���ت ‌ی پێشمەرگەوە دڵخۆشن‪ ،‬خەڵک ‌ی‬ ‫کوردس���تان نایانەوێت ش���ەهیدو قوربانی‌و‬ ‫نەبەردی���ی‌‌و س���ەرکەوتنەکان بکرێت بەه ‌ی‬ ‫الیەنێ���ک‌و لەدەس���تکەوتێکی‌ نەتەوەییەوە‬ ‫بکرێتە دەسکەوت ‌ی حزبی‌‪.‬‬ ‫مەترس���ی‌ خەڵک���ی‌ کوردس���تان تەنها‬ ‫لەوەوە نیە کە دەترس���ن حزبەکان جارێک ‌ی‬ ‫تر لەم بەحزبیکردنەوەی‌ س���ەرکەوتنەکان‌و‬ ‫خ���ۆ بەخاوەنکردن���ی‌ ش���ەهیدەکانەوە‬ ‫ب���ەدوای‌ جۆرێ���ک لەش���ەرعیەتدا بگەڕێن‬ ‫بۆ درێژکردنەوەی‌ دەس���ت بەس���ەراگرتن ‌ی‬ ‫دەسەاڵت‌و س���امان‌و دەمڕاس���ت ‌ی خەڵکی‌‬ ‫هەرێمی‌ کوردستان درێژەدان بەو سیستەمە‬ ‫خراپ‌و قێزەونەی‌ کە تا ئێس���تا لەهەریم ‌ی‬ ‫کوردس���تان پەیڕەوی���ان ک���ردوەو هەم���و‬ ‫ش���تێکیان بۆ خۆیان پاوانک���ردوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫خەڵکی‌ هەرێمی‌ کوردس���تان سەرکەوتن ‌ی‬ ‫هیچ الیەنێکی‌ بەتەنها ناوێت جا ئەو الیەنە‬ ‫یەکێتی���ی‌ بیت‪ ،‬پارتی‌ بێت گۆڕان بێت یان‬ ‫ئیسالمیەکان‪ ،‬ئەوەندەی‌ سەرکەوتنی‌ کورد ‌ی‬ ‫دەوێت چونکە دەزانێت هەر سەرکەوتنێک‬ ‫کە هی‌ حزبێک یان گروپێک بێت ناتوانێت‬ ‫ببێت���ە س���ەرکەوتنی‌ نەتەوەی���ەک‌و هەمو‬ ‫خەڵکی‌ هەرێم���ی‌ کوردس���تان بەیەکەوە‪،‬‬ ‫چونک���ە دواج���ار هیچ الیەنێ���ک ناتوانێت‬ ‫بەتەنها نوێنەرایەت ‌ی هەمو خەڵکی‌ هەرێم ‌ی‬ ‫کوردستان بکات‌و بەمەش کورد ئەم جارەش‬ ‫لەتلەت‌و پەرت دەبێت‌و ناتوانێت لەئاس���ت ‌ی‬ ‫مەترسی‌و هەڕەشە گەورەکانی‌ دەوروبەریدا‬ ‫بێت‌و ئەزمونەکەی‌ دەخاتە مەترسیەوە‪.‬‬

‫بۆچی‌ ئه‌م فره‌ ره‌نگی����ه‌ له‌جیاتی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫فاكته‌رێك����ی‌ ئه‌رێنیبێ����ت بۆ ئ����ه‌م حزبه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ ده‌رئه‌نجامێك����ی‌ پێچه‌وانه‌‌و نه‌رێنی‌‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌؟‬ ‫به‌ڕای‌ م����ن ئه‌م فره‌ ره‌نگی����ه‌ فاكته‌ری‌‬ ‫الوه‌كیه‌ بۆ ئ����ه‌م بارودۆخ����ه‌ ناوخۆییه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتیی‌‪ ،‬فاكته‌ره‌ سه‌ره‌كیه‌كه‌ی‌ په‌یكه‌ری‌‬ ‫خ����ودی‌ حزبه‌كه‌ی����ه‌ ك����ه‌ هه‌ڕه‌میه‌ك����ی‌‬ ‫هه‌اڵوگێڕاوه‌‪‌،‬واته‌ بنكه‌و پانتایی‌ هه‌ڕه‌مه‌كه‌‬ ‫له‌س����ه‌ره‌وه‌یه‌‌و په‌یكه‌ری‌ حزبه‌كه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫لوتكه‌كه‌ی‌‌وه‌س����تاوه‌ كه‌ بریتیبوه‌ له‌خودی‌‬ ‫كه‌س����ی‌ یه‌كه‌می‌ حزبه‌كه‌ ك����ه‌ به‌ڕێز مام‬ ‫جه‌الله‌‪ ،‬به‌دوركه‌وتنه‌وه‌ی‌ ئه‌و له‌وش����وێنه‌‪،‬‬ ‫بێگومانی‌ په‌یكه‌ری‌ حزبه‌كه‌ خۆڕاگرنابێت‌و‬ ‫دائه‌ڕمێت به‌س����ه‌رخۆیدا‪ .‬ئێس����تاش جێی‌‬ ‫خۆیه‌تی‌ بپرس����ین ئه‌ی‌ بۆچ����ی‌ ئه‌م حزبه‌‬ ‫كه‌س����ێكیتر له‌وش����وێنه‌ دانانێت بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌پكه‌ری‌ حزبه‌كه‌ له‌داڕمان بپارێزێت؟‬ ‫پێموایه‌ هه‌ڵبژاردنی‌ كه‌س����ێك بۆبنكه‌ی‌‬ ‫هه‌ڕه‌مێك����ی‌ به‌مجۆره‌ هه‌ڵگێڕاو كه‌بتوانێت‬ ‫له‌نگه‌ری‌ ئه‌و په‌یك����ه‌ره‌ رابگرێت‪ ،‬كارێكی‌‬ ‫ئاسان نیه‌‪ ،‬ئاسته‌مه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و شوێنه‌‌و‬ ‫ئ����ه‌و ئه‌رك����ه‌ كه‌س����ایه‌تیه‌كی‌ كاریزمای‌‬ ‫ده‌وێت‪ ،‬ئێستاش له‌م زه‌مه‌نی‌ گلۆبالیزمه‌دا‬ ‫ئیدی‌ س����ه‌رده‌می‌ كه‌س����ایه‌تی‌ كاریزمایی‌‬ ‫به‌سه‌رچو‪.‬‬ ‫بێگومان‪ ،‬من‌وه‌ك كوردێك پێمخۆشنابێت‬ ‫له‌م بارودۆخه‌ هه‌س����تیاره‌ی‌ كوردس����تان‌و‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬حزبێكی‌ گه‌وره‌ی‌ نیشتیمانه‌كه‌م س����ه‌باره‌ت ب����ه‌ بابه‌ت����ه‌ میتافیزیكیه‌كان‬ ‫به‌م ئاقاره‌ ترس����ناكه‌دا بڕوات‌و دوارۆژێكی‌ (خ����ودا‪ ،‬گی����ان‪ ،‬رۆژی‌ زیندوبونه‌وه‌) كه‌‬ ‫لێ����ڵ‌و نادیاری‌ هه‌بێت‪ ،‬بۆیه‌ به‌پێویس����تی‌ ئایینه‌كان ده‌خوازن شێوازێكی‌ زانستیانه‌‌و‬ ‫ده‌زانم لێكچواندنێك له‌نێوان فه‌لس����ه‌فه‌ی‌ باوه‌ڕپێهێنانێكی‌ هزری‌ (عقلی) پێببه‌خشن‪،‬‬ ‫ئیمانوئێل كانت‪ ،‬س����ه‌باره‌ت به‌ئازادكردنی‌ بۆچونێكی‌ نوێی‌ هێنایه‌كایه‌وه‌‪ .‬به‌بۆچونی‌‬ ‫هزری‌ مرۆڤایه‌تی‌ له‌بۆچونه‌ میتافیزیكیه‌كان‪ ،‬كانت‪ ،‬هێزی‌ درككردنی‌ هزری‌ له‌س����نوری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م بارودۆخه‌ی‌ ئێس����تای‌ یه‌كێتیی‌ درككردنه‌ هه‌ستیه‌كان تێناپه‌ڕێت‪‌،‬واته‌ هزر‬ ‫ده‌توانێت بیرۆكه‌ پێكبهێنێت ته‌نها له‌سه‌ر‬ ‫نیشتیمانی‌ كوردستاندا بكه‌م‪.‬‬ ‫كان����ت ك����ه‌ فه‌یله‌س����وفێكی‌ گ����ه‌وره‌ی‌ شتگه‌لێكی‌ به‌رجه‌سته‌و هه‌ستپێكراو‪ ،‬بابه‌ته‌‬ ‫مرۆڤایه‌تی����ه‌‪ ،‬له‌كۆتاییه‌كان����ی‌ س����ه‌ده‌ی‌ میتافیزیكیه‌كان كه‌له‌سه‌روی‌ سروشته‌وه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ژده‌هه‌م����دا‪ ،‬له‌ئه‌نجامی‌ لێكدانه‌وه‌كانیدا له‌س����ه‌روی‌ درككردنی‌ هزری����ه‌وه‌ن‪ ،‬بۆیه‌‬

‫بابه‌ت����ه‌ ئایینی����ه‌كان ده‌چن����ه‌ خان����ه‌ ‌ی‬ ‫ئ����اكاره‌وه‌‪ ،‬نه‌ك ه����زر‌و ئه‌زمونه‌كانی‌‪‌.‬واته‌‬ ‫ده‌بێت فه‌رمانه‌كانی‌ ئاكار كه‌ خۆرس����كن‬ ‫له‌مرۆڤه‌كاندا‪ ،‬بب����ن به‌بنه‌مایه‌كی‌ ره‌ها بۆ‬ ‫ئایین به‌گشتی‌‪.‬‬ ‫بۆ نمون����ه‌‪ ،‬كاتێك كه‌ مرۆڤێك دوچاری‌‬ ‫كاره‌س����اتێك ده‌بێ����ت‌و هی����چ رێگه‌یه‌كی‌‬ ‫رزگاربون����ی‌ نابێ����ت بێجگ����ه‌ له‌درۆكردن‪،‬‬ ‫ناچار درۆ ده‌كات بۆ خۆ ده‌ربازكردنی‌ له‌و‬ ‫كاره‌ساته‌‪ .‬ئێمه‌ی‌ مرۆڤیش‌وه‌ك بنه‌مایه‌كی‌‬ ‫ئاكاری‌ خۆرسك‪ ،‬حه‌زناكه‌ین دیارده‌ی‌ درۆ‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگاكه‌مان����دا باڵوبێت����ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هۆكارێكی‌ راس����ته‌وخۆیه‌ ب����ۆ له‌ناوبردنی‌‬ ‫به‌ڵێنه‌كان‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا‪ ،‬له‌كاتی‌‬ ‫پێویس����تدا‪ ،‬بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ تاكه‌كه‌س����ی‌‬ ‫خۆمان درۆ ده‌كه‌ین‪ .‬له‌یاس����اكانی‌ بنه‌مای‌‬ ‫ئاكاردا‪ ،‬ده‌بێت مرۆڤ درۆ نه‌كات هه‌رچه‌نده‌‬ ‫درۆكردنه‌كه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئه‌ویشدا بێت‪.‬‬ ‫كانت؛ بۆچونی‌‌وایه‌ كه‌ ئه‌م یاسای‌ ئاكاره‌‬ ‫خۆرس����كه‌‪ ،‬هه‌تا نه‌بێت به‌ئ����ه‌رك‪ ،‬به‌بێ‌‬ ‫گوێدان����ه‌ ده‌رئه‌نجامه‌كان‌و دانایی‌ كاره‌كه‌‪،‬‬ ‫له‌ده‌رونماندا نابێت����ه‌ پێوه‌رێك بۆ پێوانی‌‬ ‫چاكه‌كاری‌‌و ده‌رئه‌نجامه‌ باش����ه‌كانی‌‪‌،‬واته‌‬ ‫لێره‌دا شكۆداری‌ مه‌به‌سته‌كه‌ له‌خۆشحاڵیدا‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌مه‌ ئه‌ركه‌‪ .‬كانت له‌مباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬ئ����اكار ئه‌وه‌نیه‌ كه‌ فێرمان بكات‬ ‫چۆن خۆش����حاڵبین‪ ،‬به‌ڵك����و ده‌بێت ئاكار‬ ‫‌وامان لێ بكات شایه‌نی‌ خۆشحاڵی بین"‪.‬‬ ‫بۆیه‌‪ ،‬به‌م خوێندنه‌وه‌یه‌ی‌ فه‌لس����ه‌فه‌ی‌‬ ‫كانت بۆ چه‌مكی‌ ئ����اكار‪ ،‬به‌ڕای‌ من‪ ،‬ئه‌م‬ ‫قه‌یرانه‌ ناوخۆی����ه‌ی‌ – ی‌‪ .‬ن‪ .‬ك– زیاتر‬ ‫كێش����ه‌ی‌ ئ����اكاره‌ له‌ناوه‌ندی‌ بری����ارده‌ری‌‬ ‫حزبه‌كه‌‪‌،‬وه‌ك له‌وه‌ی‌ هه‌ر كێش����ه‌یه‌كی تر‬ ‫بێت‪ .‬ب����ه‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ زیاترمایه‌ی‌ نیگه‌رانی‌‌و‬ ‫به‌دبه‌خت����ی‌ میلله‌تی‌ ك����ورده‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫ئاگادارب����م‪ ،‬ته‌نه����ا یه‌كێتیی‌ گی����رۆده‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌م ده‌رده‌ ئاكاره‌ نه‌ب����وه‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌مو‬ ‫پارته‌ ده‌س����ه‌اڵتداره‌كانی‌ ئ����ه‌م هه‌رێمه‌ی‌‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫دواجار هیچ الیەنێک‬ ‫ناتوانێت بەتەنها‬ ‫نوێنەرایەتی‌ هەمو‬ ‫خەڵکی‌ هەرێمی‌‬ ‫کوردستان بکات‌و‬ ‫بەمەش کورد ئەم‬ ‫جارەش لەتلەت‌و پەرت‬ ‫دەبێت‌و ناتوانێت‬ ‫لەئاستی‌ مەترسی‌و‬ ‫هەڕەشە گەورەکانی‌‬ ‫دەوروبەریدا بێت‌و‬ ‫ئەزمونەکەی‌ دەخاتە‬ ‫مەترسیەوە‬

‫قه‌یرانی‌ "ی‌‪.‬ن‪.‬ك"و سه‌رنجێك‬ ‫دانا زه‌ندی‌‬ ‫هه‌مومان یه‌كێتیی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫ده‌ناسین‪ ،‬ئاش����نای‌ خه‌بات‌و مێژوه‌كه‌یین‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئێستاش له‌به‌رچاوماندایه‌ قه‌باره‌‌و‬ ‫س����ه‌نگی‌ ئه‌م حزبه‌ له‌گۆڕه‌پانی‌ سیاس����ی‌‬ ‫باش����وری‌ كوردس����تان‌و پارچه‌كانی‌ تری‌‬ ‫كوردس����تان‌و ناوچه‌كه‌ به‌گشتی‌‪ .‬ئایا ئه‌م‬ ‫رۆڵه‌ی‌ ئێس����تای‌ ئه‌م حزبه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌ بنه‌ما‬ ‫فكری‌‌و مێژوییه‌ك����ه‌ی‌ گونجاوه‌؟ بێگومان‬ ‫نه‌خێر‪.‬‬ ‫من لێ����ره‌دا نامه‌وێ����ت‌ورده‌كاری‌ چۆن‌و‬ ‫بۆچ����ی‌ نه‌گونجانه‌كه‌ ب����اس بكه‌م‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێماوه‌یه‌ ئه‌مه‌ش ئاش����كرایه‌ بۆ كۆمه‌اڵنی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ ده‌مه‌وێت لێره‌دا‬ ‫ئاماژه‌ی‌ پێبك����ه‌م‪ ،‬هۆكاری‌ ئه‌م بارودۆخه‌‬ ‫ناته‌ندروس����ته‌ی‌ ناو خ����ودی‌ یه‌كێتیه‌ كه‌‬ ‫ئه‌م حزبه‌ی‌ گه‌یاندوه‌ته‌ ئه‌م نه‌گونجاویه‌ی‌‬ ‫ئێس����تای‌ له‌گ����ه‌ڵ بنه‌م����ا فكریه‌ك����ه‌ی‌‌و‬ ‫مێژوه‌كه‌ی‌‪.‬پێموای����ه‌ ه����ۆكاری‌ ئه‌م به‌ره‌و‬ ‫هه‌ڵدێرچون����ه‌ی‌ – ی‌‪ .‬ن‪ .‬ك – ی����ش بۆ‬ ‫كۆمه‌اڵنی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان شاراوه‌نیه‌ كه‌‬ ‫ڤایرۆسی‌ كوتله‌‌و كوتله‌كاریه‌‪.‬‬ ‫ئاس����اییه‌ ب����ۆ حزبێك����ی‌‌وه‌ك یه‌كێتیی‌‬ ‫كه‌ب����اوه‌ڕی‌ ب����ه‌ چه‌پكه‌ گوڵه‌ك����ه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫گه‌لێ����ك راوبۆچونی‌ جی����اواز له‌خۆبگرێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌وه‌ن����ده‌ی‌ من بزان����م ده‌بێت ئه‌م‬ ‫فره‌ ره‌نگیه‌ ببێته‌ مای����ه‌ی‌ به‌هێزتركردنی‌‬ ‫حزبه‌كه‌ ن����ه‌ك الوازك����ردن‌و قۆرخكاری‌‌و‬ ‫له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌‪ .‬ئه‌ی‌ باشه‌‬

‫به‌ڕا ‌ی من‪ ،‬ئه‌م قه‌یران ‌ه‬ ‫ناوخۆیه‌ ‌ی "ی‌‪ .‬ن‪ .‬ك"‬ ‫زیاتر كێش ‌هی‌ ئاكار‌ه‬ ‫له‌ناوه‌ند ‌ی بریارده‌ر ‌ی‬ ‫حزبه‌كه‌‪‌،‬وه‌ك له‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ر كێشه‌یه‌كی تر بێت‬ ‫ته‌نها یه‌كێتیی‌ گیرۆده‌ ‌ی‬ ‫ئه‌م ده‌رده‌ ئاكار‌ه نه‌بو‌ه‬ ‫به‌ڵكو هه‌مو پارت ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌ی‌ گرتوه‌ته‌وه‬

‫‪13‬‬

‫رێبین هه‌ردی‬ ‫هەم���و ش���تێک لەزمان���ەوە دەس���ت‬ ‫پیئ���ەکات‪ .‬بێه���ودە نی���ە دێرینتری���ن‌و‬ ‫راس���ترین پێن���اس کە بۆ م���رۆڤ کراوە‬ ‫وەک ئاژەڵێ���ک ئەیناس���ێنێت کە قس���ە‬ ‫ئەکات‪ .‬مرۆڤێک نیە زمان‌و قس���ەکردن‬ ‫بەکارنەهێنێ���ت‪ .‬تەنان���ەت ئەوانەش کە‬ ‫توانای قس���ەکردنیان نیەو الڵن‪ ،‬قس���ە‬ ‫ئەک���ەن‌و زم���ان بەکاردێنن‪ .‬لەراس���تیدا‬ ‫بیرکردنەوە هیچ نیە جگە لەبەکارهێنانی‬ ‫زمان ‪ .‬م���رۆڤ کاتێک بیرئەکاتەوە‪ ،‬هیچ‬ ‫کارێ���ک ناکات جگە لەوەی قس���ە لەگەڵ‬ ‫خۆی ئ���ەکات‪ .‬مرۆڤ لەرێگ���ەو بەهۆی‬ ‫وش���ەو زاراوەکانەوە بیر لەدنیاو جیهان‌و‬ ‫روداوەکانی ئەکاتەوە‪ .‬واتە گەر وشەکان‬ ‫نەبن‪ ،‬ئەوا بیرکردنەوەش نیە‪ .‬زمان تاکە‬ ‫ئامرازێکیش���ە مرۆڤ ئەکاتە بونەوەرێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتيی‪ .‬لەرێگ���ەی زمانەوە مرۆڤ‬ ‫پەیوەندی بەمرۆڤی دیوە ئەکات‌و رایەڵەو‬ ‫گرێبەس���تی جۆراوجۆر لەنێ���وان خۆی‌و‬ ‫کەسانی دیدا دروست ئەکات‪ .‬زمان ئامرازو‬ ‫هۆکاری مرۆڤە ب���ۆ رزگاربون لەتەنیایی‌و‬ ‫لەبێکەس���ی‌و لەمردن‪ .‬بەراستیيش مردن‬ ‫چیە‪ ،‬جگە لەو مرۆڤەى کە ئیدی قس���ە‬ ‫ن���اکات‌و بێدەنگە‪ .‬مردوەکان هەمیش���ەو‬ ‫ت���ا س���ەر بێدەنگ ئەبن‪ .‬ترس���ی مرۆڤ‬ ‫لەمردن‪ ،‬لەهەمانکاتدا ترسە لەبێدەنگی‌و‬ ‫قس���ەنەکردن‪ .‬م���ردوەکان‪ ،‬ئەوانەن کە‬ ‫ئیدی قس���ە ناکەن‪ .‬واتە قس���ەنەکردن‌و‬ ‫م���ردن لەپەیوەندیەک���ی تەنگاوتەنگدان‪.‬‬ ‫بەڵگ���ەی ژیان���ی م���رۆڤ لێدان���ی دڵ‌و‬ ‫کارکردنی ئەندامەکانی لەشی نیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەکارهێنانی زمان‌و قسەکردنە‪ .‬پەیمانێکی‬ ‫نهێنيی لەنێوان مردن‌و بێدەنگیدا هەیە کە‬ ‫یەکێکیان ئەمانباتەوە سەر ئەوی تریان‪.‬‬ ‫بەراس���تيیش ئەو گەالنەی قس���ە ناکەن‪،‬‬ ‫ئەوانەن کە لەمردن نزیک ئەبنەوە‪ .‬لێرەوە‬ ‫لەوە تێدەگەین بۆچی ژیان لەژێر دەسەاڵتی‬ ‫س���تەمکاریدا زیاتر لەمردن ئەچێت تاکو‬ ‫ژیان‪ .‬س���تراتیژی س���تەمکاريی بێدەنگی‬ ‫(مردنی( هەموانە‪ ،‬بۆ ئەوەی تەنها یەک‬ ‫کەس قس���ە بکات(بژی) بەشێک لەوەی‬ ‫ستەمکارەکان لەدەنگ ئەترسن‪ ،‬لەئازادی‬ ‫قس���ەکردن‌و بیروڕای هاواڵتیيانیان س���ڵ‬ ‫ئەکەن���ەوە‪ ،‬ئەگەڕێتەوە ب���ۆ ئەوی هەمو‬ ‫قسەکردنێک ژیان‌و زیندوبونێکی کۆمەڵگا‬ ‫دەرئەخ���ات ک���ە هەڕەش���ە لەمان���ەوەو‬ ‫بەردەوامی ستەمکار ئەکات‪ .‬ستەمکار کە‬ ‫گوێی لەدەنگ���ی هاواڵتیانی بو‪ ،‬کە زانی‬ ‫کەوتونەتە قسە‪ ،‬تێئەگات ئەم پرۆسەیە‬ ‫بەمردنی خۆی کۆتايی دێت‪ .‬لەراستیيشدا‬ ‫کە ستەمکارەکان خەڵکێکی زۆر ئەکوژن‪،‬‬ ‫لەبەرئ���ەوە نیە کە ئامانجیان کوش���تنی‬ ‫خەڵک���ە‪ ،‬بەڵک���و کوش���تن الی ئ���ەوان‬ ‫ئامرازێکە ب���ۆ بێدەنگکردنی ئەوانەی کە‬ ‫ماون‪ .‬دروس���تکردنی ترسە لەقسەکردن‬ ‫الی هەمو ئەوانەی کە پرۆسەی کوشتنەکە‬ ‫ئەبینین یان ئەبیستن‪.‬‬ ‫مرۆڤ لەرێگەی زمان‌و بەهۆی زمانەوە‬ ‫ئەژی‪ .‬هەر لەرێگەی زمانیشەوە ئەتوانێت‬ ‫تەعبیر لەخ���ۆی‌و چاوەڕوانیەکانی بکات‪.‬‬ ‫مرۆڤ بونەوەرێکە بەردەوام ئەگێڕێتەوە‪.‬‬ ‫ئەو شتانە ئەگێڕێتەوە کە بیری لیکردۆتەوە‬ ‫یان بۆی گرنگن‪ .‬بەاڵم وەک لەشوێنێکی‬ ‫تریشدا نوس���یومە زمان تەنها ئەو شتانە‬ ‫ناگێڕێتەوە کە هەن‪ ،‬ئاوێنەیەک نیە تەنها‬ ‫وێنەى ش���تگەلێکى دى پیش���انبداتەوە‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەتوانێت شتگەلێک دروستبکات کە‬ ‫نین‪ ،‬خەیاڵێک بخوڵقێنێ کە راست نیە‪،‬‬ ‫روداوێک دروس���تبکات کە پێشتر نەبوە‪.‬‬ ‫زمان هەر لەس���ەر خوڵقاو قس���ە ناکات‪،‬‬ ‫بەڵکو خۆشی خوڵقێنەرە‪ .‬چەند روداوى‬ ‫گەورەو بچوکى دنیا هەن کە تەنها لەرێی‬ ‫زمانەوە دروستبون‌و بەبێ زمانیش بونیان‬ ‫نەب���وە؟ جیهانى مرۆڤ پ���ڕە لەو روداوە‬ ‫تاڵ‌و ش���یرينانەى زمان دروس���تیکردون‪،‬‬ ‫بەب���ێ ئ���ەوەى بونی���ان لەجیهان���ى‬ ‫راس���تەقینەدا هەبێت‪ .‬روداوگەلێکى زۆر‬ ‫لەژیانى مرۆڤدا هەن ک���ە تەنها لەزماندا‬ ‫رویانداوە‪ ،‬نەک لەجیهانى راس���تەقینەدا‪.‬‬ ‫چەند چیرۆکى کوشتن هەن کە زمان هۆى‬ ‫سەرەکى رودانيان بوە‪ ،‬بەبێ ئەوەى هیچ‬ ‫بنەمایەکى راستەقینەيان هەبوبێت؟ ئەو‬ ‫هەواڵە خۆش‌و ناخۆشانەى کاریگەریەکى‬ ‫چارەنوسس���ازى لەس���ەر رەفتارەکانمان‬ ‫هەب���وە‪ ،‬بەرهەمى زمانن‪ .‬بەش���ێکى زۆر‬ ‫لەژیانى هەریەک لەئێمە بەهۆى ئەو وشەو‬ ‫رستەو قس���انەوە دروستبوە کە دەشێت‬ ‫لەناوەڕۆک���داو پێ���ش درکاندنی���ان هەر‬ ‫نەبوبن‪ .‬زمان شتگەلێک ئەکات بەروداوى‬ ‫راس���تەقینە ک���ە نە پێش���تر هەبون‌و نە‬ ‫دوایيش ئەبن‪ .‬بۆ مرۆڤ راس���تەقینەترین‬

‫دڕندەیەتى وشەش‬ ‫لەوەدایە کە‬ ‫ئەبڕێت‪ ،‬بیرکردنەوە‬ ‫ئەوەستێنێت‪ ،‬گومان‬ ‫الواز ئەکات‪ .‬رەنگە‬ ‫بەشێکى گرنگ‬ ‫لەنهێنى خۆکوژە‬ ‫تیرۆریستەکان‬ ‫پەیوەندى بەو‬ ‫دڕندایەتیەوە‬ ‫هەبێت کە وشەکان‬ ‫لەهوشیارى‬ ‫خۆکوژەکەدا ئەیچێنن‬ ‫بون‪ ،‬زمانە‪.‬‬ ‫بەاڵم هەر ئەم دۆخ���ە وا ئەکات زمان‬ ‫هەمیش���ەو هەمو کات دەوری پۆزەتیڤی‬ ‫لەژیان���ی مرۆڤ���دا نەبێ���ت‪ .‬تەنها پردی‬ ‫پەیوەندي���ی‌و کردن���ەوەی دەرگای ژیان‌و‬ ‫دژایەتي���ی س���تەمکار نەبێ���ت‪ .‬بەڵک���و‬ ‫لەهەمانکاتدا ئامرازی دابڕان‌و داخس���تنی‬ ‫دەرگای ژی���ان‌و گەورەکردنی روبەڕەکانی‬ ‫مردن بێت‪ .‬کارەسات‌و تراژیدیایەک نیە‪،‬‬ ‫زمان بەشێوەیەک لەشێوەکان لەپشتیەوە‬ ‫نەوەستا بێت‪ .‬چونکە مادام ئێمە جیهان‌و‬ ‫دەوروب���ەرو خەڵکانى دى لەرێی زمانەوە‬ ‫ئەناس���ین‪ ،‬ئەوا هەرکاتێک ئەم ناس���ینە‬ ‫پەیوەن���دى بەروى راس���تەقینةى بونەوە‬ ‫نەبێ���ت‪ ،‬دوچ���ارى هەڵەى کوش���ندەو‬ ‫کارەس���اتاويى کردوی���ن‪ .‬ئ���ەو هەواڵ���ە‬ ‫ناڕاس���تانەى کە ئەیانبیس���تین‌و بڕوايان‬ ‫پێئەکەین‪ ،‬ئەو هەڵسەنگاندنانەى لەبارەى‬ ‫خەڵکى دی���ەوە ئەکرێ���ن‌و وەریئەگرین‪،‬‬ ‫هەم���و ئەمانە ب���ۆ ئێمە ئەبنە بەش���ێک‬ ‫لەراستى‌و بەپێی ئەوانەش رەفتارەکانمان‬ ‫رێکئەخەین‌و ئاراستە ئەکەین‪.‬‬ ‫بەش���ێکى زۆر لەژیانى م���رۆڤ لەژێر‬ ‫کاریگەري���ى زماندای���ەو‪ ،‬لەژێر س���ایەى‬ ‫ئەم کاریگەریيانەش���دا جۆرێک رەفتارى‬ ‫تایبەت هەڵئەبژێرێت کە ئەش���ێت دەورى‬ ‫چارەنوسسازى لەدیاريکردنى ژیانى خۆى‌و‬ ‫دەوروبەرەکەیدا ببینێت‪ .‬لێرەوە ئەتوانین‬ ‫ل���ەو وتەیەى جاک دێرێداى فەیلەس���وف‬ ‫بگەی���ن ک���ە ئەڵێ���ت "وش���ە دڕندەیە"‪.‬‬ ‫دڕندەیە چونکە ئ���ەو کاتانەى جیهانێک‬ ‫دروستئەکەن کە راس���ت نیە‪ ،‬کە لەگەڵ‬ ‫هەقیقەتى راستەقینەى شتەکاندا (وەک‬ ‫چۆن هەن) نایەتەوە‪ ،‬ئەبنە سەرچاوەیەکى‬ ‫س���ەرەکى دروس���تکردنى کارەس���ات‪.‬‬ ‫س���ەرەتاکان هەمیش���ە بەوش���ە دەست‬ ‫پێئەکەن‪ ،‬دڕندەیەتى وش���ەش لەوەدایە‬ ‫کە ئەبڕێت‪ ،‬بیرکردنەوە ئەوەس���تێنێت‪،‬‬ ‫گوم���ان الواز ئ���ەکات‪ .‬رەنگە بەش���ێکى‬ ‫گرنگ لەنهێنى خۆکوژە تیرۆریس���تەکان‬ ‫پەیوەن���دى ب���ەو دڕندایەتی���ەوە هەبێت‬ ‫کە وش���ەکان لەهوش���یارى خۆکوژەکەدا‬ ‫ئەیچێنن‪ .‬خۆکوژ کەسێکە لەژێر سیحری‬ ‫وش���ەکاندا جیهان���ی دەرةوەی خۆی لێ‬ ‫ئەبێت���ە دوژمنێکی راس���تەقینە کە یان‬ ‫ئەبێ���ت لەناویبەرێت ی���ان لەناوی ببات‪.‬‬ ‫وشەکان دڕندەن‪ ،‬چونکە تاکە ئامرازێکی‬ ‫دروس���تکردنی قەناعەتن‌و قەناعەتیش کە‬ ‫دروستبو‪ ،‬بەئەستەم‌و زەحمەت ئەگؤڕێت‪.‬‬ ‫بەاڵم پارادۆکس���ی ژیانی مرۆڤ لەوەدایە‬ ‫ئەو تاکە ئامرازەی کە قەناعەت الی مرۆڤ‬ ‫دروستئەکات‪ ،‬هەمان ئەو ئامرازە بێت کە‬ ‫گومان لەو قەناعەتە دروستئەکات‪ .‬مرۆڤ‬ ‫لەپێناوی وشەدا ئەکوژرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫س���ەیرە بەهۆی وشەش���ەوە نەک ئەژی‪،‬‬ ‫بەڵک���و دەرگای تازەبون���ەو گۆڕانکاريی‬ ‫لەژیان‌و چارەنوسیدا ئەخوڵقێنێت‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیز ده‌ینوسێت‬

‫نزیک‬

‫شكۆدان بەسوپایەكی بێ‌ شكۆ‬

‫بیرورا‬

‫ئێران‌و ئه‌مه‌ریکا‬ ‫ئێران‌و ئه‌مه‌ریکا له‌کۆمه‌ڵێک ئاس���تدا‬ ‫به‌ری���ه‌ك ده‌بن���ه‌وه‪ .‬ئێ���ران ده‌خوازێت‬ ‫له‌ناوچ���ه‌ی ده‌وروبه‌ریدا رۆڵی بااڵو بڕیار‬ ‫به‌ده‌س���تی هه‌بێت‪ .‬له‌ناوچه‌ی س���نوری‬ ‫ئێران���دا ئه‌مه‌ری���كا به‌ش���ێوه‌یه‌كی چڕ‬ ‫ئاماده‌ی���ه‌و به‌رژه‌وه‌ن���دی هه‌یه‌و‌واڵتانی‬ ‫یاری هه‌یه‪ .‬ئێ���ران‌و ئه‌مه‌ریكا دو ‌واڵتن‬ ‫ن���ه‌ک له‌روی جوگرافی���اوه به‌ڵکو له‌روی‬ ‫خ���ود‌وێناکردن���ه‌وه روب���ه‌روی یه‌كت���ر‬ ‫ده‌بن���ه‌وه‪ .‬ده‌وڵه‌ت���ی ئێران���ی خاوه‌ن‬ ‫سایکیه‌كی ئیمپریالیه‌و خۆی به‌کۆنترین‬ ‫ئیمپراتۆریه‌ت���ی دونی���ا له‌قه‌ڵه‌م ئه‌دات‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌هه‌مانکاتدا خۆی به‌جێگایه‌كی‬ ‫گه‌ش���اوه دائه‌نێت به‌س���ه‌ر گردێکه‌وه‪.‬‬ ‫ئێ���ران‌و ئه‌مه‌ری���كا له‌س���اڵی ‪١٩٧٩‬وه‬ ‫نه‌ی���ارن‪ .‬به‌اڵم ل���ه‌زۆر ب���اردا هاوکاریی‬ ‫یه‌كتریان ک���ردوه‪ .‬ه���ه‌ردو ‌واڵت له‌زۆر‬ ‫باردا هه‌م���و ئایده‌لۆژیا‌و‌وێناو که‌لتوریان‬ ‫ده‌خه‌ن���ه الوه‌و به‌ش���ێوازێکی پراکتیکی‬ ‫یان پراگماتیکی هاوکاریی یه‌كتر ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌مه له‌ئه‌فگانس���تان‌و عێراقدا له‌چه‌ندین‬ ‫جاردا‪ ،‬له‌بارودۆخی جی���اوازدا رویداوه‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئێران ئه‌مرۆ له‌چه‌ندین ئاستی تردا‬ ‫گرنگیه‌كی زۆری په‌یداکردوه؛ ئێران‌وه‌ک‬ ‫الیه‌ن���ی به‌رامبه‌ری توندڕه‌وی‌ س���وننه‪،‬‬ ‫ئایا جه‌نگی تایفی ش���یعه‌و سوننه چۆن‬ ‫ئیداره ده‌كرێت‪ .‬له‌ئاستی تردا؛ ڕه‌وه‌ندی‬ ‫ئێرانی‌و کۆمه‌ڵ���گای ئێرانی لیبرالترینن‌و‬ ‫رۆژئاوا دۆس���تترین خه‌ڵکانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاستن‪.‬‬ ‫گه‌رچ���ی ئێ���ران له‌جوگرافیایه‌ك���ی‬ ‫گرنگدایه ب���ه‌اڵم ئابوریه‌كه‌ی ئابوریه‌كی‬ ‫کرێخۆری (ڕ‌‌ه‌یعیه)‪ ،‬به‌و مانایه به‌ته‌واوی‬ ‫پشت به‌سامانی سروش���تی ده‌به‌ستێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌م روه‌وه ئێران روب���ه‌روی کۆمه‌ڵێک‬ ‫قه‌ی���ران بوه‌ت���ه‌وه‪ ،‬ئابڵوق���ه‌و نه‌بونی‬ ‫بازاڕ بۆ فرۆش���تنی نه‌وتی‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫ئێ���ران خ���اوه‌ن غازێک���ی زۆره‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا کێشه‌ی به‌بازاڕکردنی هه‌یه‪.‬‬ ‫جگه له‌گرێبه‌س���ته‌كه‌ی له‌گه‌ڵ تورکیادا‪،‬‬ ‫ئێران (که تورکیای هه‌ڵخه‌ڵه‌تان له‌روی‬ ‫نرخی زۆره‌وه) هێنده س���ود له‌غاز‌‌ه‌که‌ی‬ ‫نابینێت بۆ به‌ده‌ستهێنانی دراوی قورس‪.‬‬ ‫له‌هه‌مانکات���دا ئێ���ران له‌ب���ه‌ر ئابڵوق���ه‬ ‫نه‌یتوانیوه ببێته خ���اوه‌ن ته‌کنه‌لۆجیای‬ ‫نوێ له‌بواری به‌رهه‌مهێنانی وزه‌دا‪ .‬یه‌کێک‬ ‫له‌خاڵ���ه‌س���ه‌ره‌كیه‌كانی به‌ریه‌ککه‌وتنی‬ ‫ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا کێشه‌ی پیتانی ئه‌تۆمیه‪.‬‬ ‫ئێران ده‌ڵێت پیتانی ئه‌‌تۆمی بۆ ئاشتیه‬ ‫یان بۆ‌وزه‌ی کاره‌با‪ ،‬رۆژئاوا گومانی هه‌یه‪،‬‬ ‫که ئێران ئه‌م پیتانه‌ی بۆ دروس���تکردنی‬ ‫چه‌كی ئه‌تۆمیه‪ ،‬به‌ش���ێوه‌ی پاکس���تان‌و‬ ‫کۆری���ای باک���ور‪ .‬به‌اڵم له‌پ���اش هاتنی‬ ‫رۆحانی بۆ س���ه‌ر ده‌سه‌اڵتی کرانه‌وه‌یه‌ک‬ ‫ب���ه‌روی ئێران���دا له‌ئارادای���ه‪ .‬له‌مانگی‬ ‫نۆڤه‌مب���ه‌ری س���اڵی ‪ ٢٠١٣‬کارنامه‌یه‌كی‬ ‫هاوب���ه‌ش له‌نێ���وان ئێ���ران‌و ‌واڵتان���ی‬ ‫رۆژئ���اوادا (پێنج کۆی ی���ه‌ك) ئیمزاکرا‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌‌م کارنامه‌یه هه‌ر ش���ه‌ش مانگ‬ ‫جارێک ه���ه‌ردوال پیاداچونه‌وه ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫نوێکردنه‌وه‌ی کارنامه‌كه‪ .‬کارنامه‌كه داوا‬ ‫له‌ئێران ده‌كات که خۆبه‌خشانه کۆمه‌ڵێک‬ ‫بهاوێت له‌نێویاندا‪ ،‬که‌مکردنه‌وه‌ی رێژه‌ی‬ ‫یۆرانیوم بۆ بیست له‌سه‌د‪ .‬هه‌روه‌ها ئێران‬ ‫ڕازی ببێ���ت به‌وه‌ی که له‌پێنج له‌س���ه‌د‬ ‫زیات���ر یۆرانی���وم ناپیتێنێ���ت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫‌واز له‌کارک���ردن بهێنێ���ت له‌ناتانز؟ هیچ‬ ‫جێگایه‌کی نوێ نه‌كات���ه‌وه بۆ پیتاندنی‬ ‫یورانی���وم‪ .‬له‌به‌رامب���ه‌ردا ‌واڵتانی پێنج‬ ‫کۆ یه‌ک‪ ،‬پشو بده‌ن له‌رێگه‌گرتنی زیاتر‬ ‫له‌فرۆشتنی نه‌وتی ئێران‪ ،‬رێگه‌ بده‌ن که‬ ‫کڕیارانی نه‌وت���ی ئێران نه‌وتی ئه‌و‌واڵته‬ ‫بکڕن‪ ،‬هه‌روه‌ها پاره‌که‌ی له‌ده‌ره‌وه بچێته‬ ‫ن���او ئێران‪ ،‬که یان���ی البردنی ئابڵوقه‌ی‬ ‫بانقی یه‌كێتیی ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬ئه‌مه‬ ‫به‌هه‌مانشێوه بۆ بواری په‌ترۆکیمیاویی‪.‬‬ ‫البردن���ی ئابڵوقه له‌س���ه‌ر پیشه‌س���ازی‬ ‫ئۆتۆمبێلی ئێرانی‪ ،‬هه‌روه‌ها فڕۆکه‌وانی‪.‬‬ ‫هێنانه‌ئارای که‌ناڵی گواستنه‌وه‌ی شمه‌کی‬ ‫پێویست بۆ بواری مرۆیی‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوا دیداریدا له‌س���اڵی ‪ ٢٠١٤‬ئۆباما‬ ‫هان���ی ئێ���ران ده‌دات ک���ه دانوس���تان‬ ‫په‌ره‌پێبدات‌و بگه‌ن���ه رێککه‌وتن‪ .‬ئۆباما‬ ‫به‌زمانێکی نه‌رم‌و کراوه قس���ه له‌س���ه‌‌ر‬ ‫ئێ���ران ده‌کات‪ ،‬کۆمه‌ڵ���گای ئێران���ی‬ ‫به‌کۆمه‌ڵگایه‌ک���ی چاالک‌و زیندو له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫ئه‌دات‌و گه‌ش���تنه رێککه‌وت���ن به‌قازانجی‬ ‫زۆر بۆ ئێران ده‌شکێته‌وه‪ ،‬ئۆباما ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫ئه‌م پاڵنان���ه‌ی ئۆباما کۆمه‌ڵێک ئاماژه‌ی‬ ‫هه‌ی���ه‪ :‬یه‌که‌م‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‌و ئێران ده‌كرێت‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتیان به‌ش بکه‌ن‪ .‬دوه‌م‪ :‬نه‌یاری‬ ‫ئه‌مه‌ریكا سوننی توندڕه‌وه‪ ،‬نه‌ک ئێران‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگای ده‌وڵه‌ته دۆسته‌کانی ئه‌مه‌ریكا‬

‫هه‌رێم ده‌بێت‬ ‫سیاسیه‌تی‬ ‫هاوسه‌نگی‬ ‫هه‌بێت له‌نێوان‬ ‫ئێران‌و تورکیادا‪،‬‬ ‫به‌دۆستایه‌تی‬ ‫هه‌‌ماهه‌نگی له‌نێوان‬ ‫هه‌‌ردوال‪ ،‬چونکه‬ ‫هه‌ریه‌ک له‌و دو‬ ‫‌واڵته خواستی‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫که مه‌رج نیه‬ ‫به‌ریه‌كبکه‌ون‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست دژه ئه‌مه‌ریكان‪،‬‬ ‫تورکیا به‌نمونه‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێران���ی رۆژئاوادۆس���تن‪ .‬ڕه‌نگه خه‌ڵکی‬ ‫رۆژهه‌اڵت پێویس���تیان به‌حوکمی ئیسالم‬ ‫بێت هه‌تا بزانن مۆدێرنه چیه‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ‌وه‌هایکرد له‌ئێ���ران که بێته‬ ‫ناو دانوس���تانه‌وه‪ ،‬فش���اری ناوخۆیی‌و‬ ‫گۆڕان���کاری ناوچه‌که‌و دۆزینه‌وه‌ی نه‌وتی‬ ‫به‌ردین���ه‪ .‬هه‌ندێ���ک چاودێ���ر دابه‌زینی‬ ‫نرخی نه‌وت له‌ئێس���تادا به‌فاکته‌رێکی تر‬ ‫داده‌نێن‪.‬‬ ‫نزیکبونه‌وه‌ی ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا له‌قازانجی‬ ‫کوردس���تانه‪ .‬هه‌تا ئێران زیاتر بێته نیو‬ ‫کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تیه‌وه ئاش���تیانه‌تر‬ ‫مامه‌ڵه ئه‌كات‌و ئامرازه دیپلۆماس���یه‌کان‬ ‫زیاتر به‌کارده‌بات‪ .‬ئێران له‌گشت‌واڵتانی‬ ‫تری ناوچه‌كه زیاتر خاوه‌ن شاره‌زاییه که‬ ‫یاریکردن���ی جیوپۆله‌تیکی‪ .‬پالنی ئێران‬ ‫به‌جۆرێک���ه ک���ه ده‌گمه‌ن نه‌بێ���ت ئێران‬ ‫خۆی ڕاس���ته‌وخۆ ده‌ستتێوه‌ردان ناکات‪.‬‬ ‫ڕه‌فتاری جیوپۆله‌تیک���ی ئێرانی له‌وێوه‬ ‫س���ه‌رچاوه ده‌گرێت که ئه‌گه‌ر توشی مار‬ ‫بویت ئه‌وا ده‌بێت به‌ده‌س���تی نه‌یاره‌که‌ت‬ ‫بیگری���ت‪ ،‬نه‌ك به‌ده‌س���تی خ���ۆت‪ .‬ئه‌م‬ ‫ره‌فتاره‌مان به‌رونی بینی له‌مامه‌ڵه‌کردن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مه‌ریكادا له‌عێراقدا‪ ،‬پاش���ان‬ ‫له‌دارشتنی میکانیزمی الوازکردنی عێراق‌و‬ ‫کردن���ی به‌پانتایی قه‌ڵه‌م���ڕه‌وی ئێران‪.‬‬ ‫ئێ���ران ده‌خوازێ���ت عێ���راق له‌دۆخێکی‬ ‫مۆڵه‌ق���دا بێت‪ :‬نه‌ هێن���ده به‌هێزبێت که‬ ‫سه‌ربه‌خۆبێت‌و پێویستی به‌ئێران نه‌بێت‪،‬‬ ‫نه هێنده الوازبێت که دابڕوخێت‪ .‬ڕاگرتنی‬ ‫ئه‌م دۆخه مۆڵه‌قه بۆ ئێران ئاس���ان نیه‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئێران له‌عێراق ده‌ترس���ێت له‌وه‌ی‬ ‫ببێته‌واڵتێکی ناسه‌قامگیر‪ ،‬یان‌واڵتێکی‬ ‫س���ه‌ر به‌ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬یان‌واڵتێکی په‌رتبو‪،‬‬ ‫یان‌واڵتێکی سه‌ر به‌قه‌ڵه‌مڕ‌ه‌وی سوننه‪.‬‬ ‫ئێران له‌کوردستان ملمالنێی تورکیاش‬ ‫ده‌كات‪ .‬هه‌مو ئه‌مانه له‌دۆخی گۆشه‌گیری‬ ‫ئێرانه‌وه‌یه له‌دونیادا‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئێران‬ ‫بێته نێو کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تیه‌وه ئه‌وا‬ ‫ڕه‌نگ���ه میانڕه‌وتربێت ل���ه‌م هه‌واڵنه‌یدا‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌یه داهات���وی ئێرانه‪ .‬زۆرینه‌ی‬ ‫خه‌ڵكی ئێ���ران ئێراندۆس���تن‪ ،‬یان پان‬ ‫ئێرانیستن‪ ،‬به‌کوردیشه‌وه‪ .‬ئه‌مه کرۆکی‬ ‫ناسیونالیزمی ئێرانیه که ئااڵوه له‌به‌رگێکی‬ ‫ئاینی‌و پیرۆزی‪ .‬بۆیه گه‌رچی کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێران���ی ڕه‌نگه کراوه‌بێت ب���ه‌روی دیدی‬ ‫نوێدا‪ ،‬به‌اڵم پۆس���تمۆدرێن نیه به‌مانای‬ ‫داننان به‌جیاواز‌و بایه‌خ���دان به‌په‌راوێز‪.‬‬ ‫به‌ڵکو زیاتر کۆمه‌ڵگایه‌كی ناوه‌ندگه‌راییه‪.‬‬ ‫هه‌رێم ده‌بێت سیاس���یه‌تی هاوس���ه‌نگی‬ ‫هه‌بێ���ت له‌نێ���وان ئێ���ران‌و تورکی���ادا‪،‬‬ ‫به‌دۆس���تایه‌تی هه‌‌ماهه‌نگ���ی له‌نێ���وان‬ ‫هه‌‌ردوال‪ ،‬چونک���ه هه‌ریه‌ک له‌و دو‌واڵته‬ ‫خواستی جیاوازیان هه‌یه له‌ناوچه‌كه‌دا که‬ ‫مه‌رج نیه به‌ریه‌كبکه‌ون‪.‬‬

‫‪ 94‬ساڵه‌ سوپای عێراق دامه‌زراوه‌‬ ‫دیاری خالید‬ ‫پشوی رۆژی شەشی كانونی دوەم‪‌،‬وەك‬ ‫ساڵ رۆژی دامەزراندنی سوپای عێراق‌و‪،‬‬ ‫ش���كۆدان‌و رێزگرتنی���ی‪ ،‬جۆرێكە لەب ‌ێ‬ ‫رێزی‌و كەمكردنەوەی بەهای قوربانیانی‬ ‫ئەنفال‌و كیمیابارانی هەڵەبجە‌و س���ەدانی‬ ‫دیكە‪ .‬بەو پێیەی لەباش���وری كوردستان‬ ‫زۆرینەی���ان لەالیەن س���وپای عێراقەوە‬ ‫لەناوبراون‪ .‬لەهەمان كات سوپای عێراق‪،‬‬ ‫سوپایەكی نەتەوەیی‪ ،‬تایفی‌و ناوچەییە‪.‬‬ ‫نەك سوپایەكی نیشتمانی‪.‬‬ ‫‪ 6‬كانون��� ‌ی دوه‌می ئەم س���اڵ‪ ،‬یادی‬ ‫‪ 94‬س���اڵەی دامه‌زراندنی‌ سوپا ‌ی عێراق‬ ‫تێدەپەڕێت ئەمەش ئاماژەدان بە (‪-1-6‬‬ ‫‪ ،)1921‬ئ���ەو رۆژە لەعێ���راق‌و هەرێمی‬ ‫كوردس���تان ‌وەك ش���كۆدان بەس���وپا‌و‬ ‫رێزلێگرتنی كراوەتە پش���وی رەس���می‌و‬ ‫یادی سوپا‪ .‬بەاڵم بەهەمو پێوەرێك ئەم‬ ‫سوپایە لەئێستادا شكۆی لەدەست داوە‌و‬ ‫ئەوەن���دەی پێوە نەماوە ك���ە لەهەرێمی‬ ‫كوردستان بكرێتە پشو‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی دەمانەگەینێتە ئ���ەو بڕوایەی‬ ‫ك���ە س���وپای عێ���راق ش���كۆ‌و رێ���زی‬ ‫نەماوە‪ ،‬پەیوەندی بە رەگەزپەرس���تی‌و‬ ‫عونصوریەتەوەنیە‪ .‬یاخود لەخۆ‌وە ئەمە‬ ‫ناوترێت‪ .‬چونكە ئەم سوپا لەسەرەتاوە‪،‬‬ ‫لەسەر پراس���تنی بەرژەوەندی بەریتانیا‬ ‫دام���ەزرا‪ ،‬لەهەم���ان كات س���وپایەكی‬ ‫نەتەوەیی‌و دواتر تایفیە نەك نیشتمانی‪.‬‬ ‫كە دەوترێت سوپای عێراق نیشتمانی‬ ‫نی���ە‌و س���وپایەكی نەتەوەی���ی‌و تایفیە‪،‬‬ ‫لێ���رەدا بەچەندین بەڵگ���ە دەخرێتەڕو‪،‬‬ ‫دواتر هەڵس���ەنگاندن بكرێت‌و پرس���ریار‬ ‫كرێ���ت‪ ،‬ئایا پێویس���تە ‪ 6‬كانونی دوەم‬ ‫لەهەرێمی كوردستان بكرێتە پشو؟ ئایا‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی ئەو پشوە رێزگرتن نیە‬ ‫لە ك���ەس‌و كاری قوربانیانی كیمیاباران‌و‬ ‫ئەنف���ال‌و س���ەرجەم قوربانیەكان���ی‬ ‫ت���ری دەس���تی س���وپای عێ���راق یان‬ ‫بەپێچەوانەوە؟‬ ‫لێرەدا به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌ی خێرا كورته‌یه‌ك‬ ‫له‌ مێژوی‌ س���وپای‌ عێ���راق دەخرێتەڕو‪،‬‬ ‫كە چ���ی تێدا رویداوە‌و چ���ۆن ئەو رۆژە‬ ‫دەكرێتە پشو؟ سوپا‪ 6 ،‬كانون ‌ی دوه‌م ‌ی‬ ‫‪‌ 1921‬له‌سه‌ر ده‌ست ‌ی ئینتداب ‌ی به‌ریتان ‌ی‬ ‫دام���ەزراوە‪ .‬لەگ���ەڵ ئەوەی س���ەرەتای‬ ‫دروستكردنی سوپا بۆ پێش ئەو بەروارە‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ ،‬بەوپێیەی به‌ریتانییه‌كان‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 1915‬به‌دواوه‌ هه‌وڵیانداوە بۆ‬ ‫پاراس���تن ‌ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی���ان‪ .‬دیارە‬ ‫ئەمەش لەرێگەی سوپایەكەوە دەبێت‪.‬‬ ‫هه‌وڵه‌كان���ی دامه‌زراندنی س���وپایه‌كی‬ ‫فه‌رمی���ی مه‌ش���قپێكراو‪ ،‬تاوه‌ك���و ببێته‌‬ ‫س���وپای ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬ب���ۆ كۆتاییه‌كانی‬ ‫س���اڵی ‪‌1920‬و سه‌ره‌تای س���اڵی ‪1921‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌جۆرێ���ك‌له‌مانگ���ی‌ ته‌موز ‌ی ‪1921‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م فه‌وجی‌ س���وپا راگه‌یه‌نرا ل ‌ه ژێر‬ ‫ناوی‌ "فه‌وجی‌ ئیمام موسا كازم"‪ ،‬له‌شاری‬ ‫به‌غداد‪ ،‬كە كۆمه‌ڵێك ئه‌فسه‌ری عێراقی‪،‬‬ ‫‌ش���اره‌زای ته‌واوی س���وپا بون‌و پێشتر‬ ‫له‌الیه‌ن عوسمانیه‌كان‌و به‌ریتانییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫مه‌ش���قیان پێكرابو‪ ،‬بڕیاری دامه‌زراندنی‬ ‫سوپای عێراقیان دا‪.‬‬

‫‌وامی توش ‌ی‬ ‫س���وپای‌ عێراق به‌به‌رده ‌‌‬ ‫به‌رهه‌ڵس���تكار‌و كوده‌ت���ا بوه‌ت���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ك���ه‌ هه‌ندێكی���ان بونه‌ته‌ ه���ۆی‌ گۆڕین ‌ی‬ ‫سیس���ته‌می‌‌واڵت‌و سوپای‌ به‌ره‌و هێزێك ‌ی‬ ‫تایف���ی‌‪ ،‬نه‌ته‌وه‌ی��� ‌ی‌وناوچه‌ی���ی‌ بردوه‌‪.‬‬ ‫بەتایب���ەت دوای س���ەرهەڵدانی چەن���د‬ ‫كودەتایەك لەس���اڵەكانی ‪،1941 ،1936‬‬ ‫‪‌1966 ،1963‬و ‪ 1968‬ك���ە كاریگەرییان‬ ‫بەتەواوەت���ی لەس���ەر بارودۆخی عێراق‬ ‫هەبو‪.‬‬ ‫لەم ماوە ساڵەدا چەندین جار دەسەاڵت‬ ‫گۆڕاوە‪ .‬دیارترینیان گۆڕانی دەس���ەاڵت‬ ‫لەساڵی ‪ ،1958‬هەروەها له‌ساڵی ‪1979‬‬ ‫كاتێك س���ه‌دام حوس���ێن‪ ،‬بو به‌سه‌رۆك‬ ‫كۆماری عێراق‪ ،‬ئەمەش گۆڕانێكی گەورەی‬ ‫بەسەر عێراق‌و سوپاكەیدا هێنا‪ .‬له‌ساڵی‬ ‫‪ 2003‬له‌الی���ه‌ن هێ���زی هاوپه‌یمانان���ه‌و‌ه‬ ‫كۆتایی به‌ده‌سه‌اڵتی هێنرا ‪.‬‬ ‫هەروەه���ا ل��� ‌ه ‪‌24/5/2003‬و‪ ،‬دوای‬ ‫روخانی رژێمی بەعس‪ ،‬به‌بڕیاری‌ حاكم ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و كاتی‌ عێراق پۆل بریمه‌ر‪ ،‬س���وپا ‌ی‬ ‫عێراق هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه‌‌و سوپایه‌كی‌ نوێ ‌ی‬ ‫له‌شوێنی‌ دامه‌زراند‌‪.‬‬ ‫دوات���ر ل���ه رۆژان���ی ‪‌9‬و‌‪10‬مانگی ‪6‬ی‬ ‫‪ 2014‬س���وپای‌ عێراق توش��� ‌ی شكست ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ بو‪ ،‬ئه‌ویش چۆڵكردنی‌ موس���ڵ‌و‬ ‫تكریت‌و چه‌ندین شاروش���ارۆچكه‌ ‌ی تر ‌ی‬ ‫عێ���راق‪ ،‬له‌به‌رامب���ه‌ر داع���ش‪ .‬به‌مه‌ش‬ ‫خه‌ڵكی‌ متمانه‌ی‌ به‌سوپای‌ عێراق نه‌ما‪،‬‬ ‫كەبتوانێت بیی���ان پارێزێت‪ .‬لەپەراوێزی‬ ‫ئەمانەش���دا پێ���ش چەن���د هەفتەیەك‬ ‫كۆنگرەیەك بۆ سونەكانی عێراق لەهەولێر‬ ‫بەس���ترا‪ ،‬كەتیایدا ب���اس لەدامەزراندنی‬ ‫هێزی چەكداریی بۆ سونەكان دەكرێت‪.‬‬ ‫ئەمە‌و دروس���تكردنی چەندین ملیشیا‌و‬ ‫چەكداری ه���ۆزەكان ئام���اژەی نەبونی‬ ‫شكۆ‌و هەیبەتی سوپای عێراقە‪.‬‬ ‫سوپای‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫س���وپای‌ عێراق ل��� ‌ە دامه‌زراندنیەوە‌‬ ‫هه‌س���تی‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌ له‌ ناویاندا په‌ره‌ی‌‬ ‫س���ه‌ند‌و‌وەك س���وپایەكی نەتەوەی���ی‬ ‫دەرك���ەوت ن���ەك نیش���تمانی‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫به‌ه���ۆی‌ هاتنی‌ چەن���د فەرمانڕەوایەكی‬ ‫ن���وێ‌ لەواڵت���ە عەرەبی���ەكان‪ .‬هەروەها‬ ‫دا‌مەزراندنی‌ رێكخ���راو حیزبی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫لە عێ���راق‌و ناوچەك���ەدا به‌تایبه‌ت دوای‌‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌ حیزب ‌ی به‌عس له‌س���وریا‬ ‫له‌‪ 7‬نیسان ‌ی ‪‌1947‬و دواتر دامەززراندنی‌‬ ‫به‌عس ‌ی عێراقی‌‪‌.‬كاریان له‌سه‌ر یه‌كگرتنی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی‌ عه‌ره‌ب كردوه‌‌و ئاالی‌ عێراقیش‬ ‫لەو كات ده‌ربڕین بو‌له‌یەكێتی عەرەبی‪.‬‬ ‫ب���ۆ خس���تنەڕوی ئەمەش بەش���داری‬ ‫كردنی سوپای عێراق دژی‌واڵتی ئیسرائیل‬ ‫له‌ساڵەكان ‌ی ‪‌1967 ،1948‬و ‪ 1973‬دیارە‬ ‫هۆكارێكی نەتەوەیی هەبو‪ ،‬بەوپێیەی بۆ‬ ‫سەلماندنی هەس���تی نەتەوەی عەرەب‪،‬‬ ‫بەشداری كردنی شەڕبو دژی ئیسرائیل‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر قس���ە ل���ە س���ه‌ر به‌كارهێنانی‌‬ ‫س���وپا دژ ‌ی كورد بكرێت‪ ،‬ئه‌وا به‌ته‌واوی‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت س���وپایه‌ك ‌ی نه‌ته‌وه‌ییه‌‌و‬ ‫نیش���تمانی‌ نی���ه‪ .‬بەوپێی���ەی دژی‬ ‫نەتەوەیەكی دیكە بەكارهێنراوە‌‪.‬‬ ‫دوای‌ ناڕه‌زایه‌تیه‌كان���ی‌ ك���ورد دژی‬ ‫چونە س���ەر عێراق‌‌ بەبڕی���اری بەریتانیا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌دوای‌ ساڵ ‌ی ‪ .1925‬ئەو كات‬

‫به‌شێك له‌ نه‌بون ‌ی‬ ‫هه‌ستی‌ خۆشه‌ویستی‌‌و‬ ‫دڵسۆزی‌ بۆ سوپای‌‬ ‫عێراق په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به الوازكردن‌و‬ ‫‌پشتگوێ‌ خستنی‌‬ ‫كورده‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌سوپا‌و ده‌سه‌اڵت‬ ‫پێنه‌دانی‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫باكگراوه‌ندێكی‌‬ ‫مێژوی‌ هه‌یه‬

‫به‌وپێیه‌ی‌ زیاتر له‌ساڵە سوپا له‌ده‌ست ‌ی‬ ‫سونه‌كاندا بو كه‌م تا زۆر دژی‌ شیعه‌كان‬ ‫ب���ه‌كار ده‌هێن���را‪ ،‬له‌س���ه‌رده‌می‌ رژێم ‌ی‬ ‫به‌عس گە‌یشته‌ ترۆپك ‌ی چه‌وساندنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫مه‌‌زهه‌ب��� ‌ی به‌رامبه‌ر ش���یعه‌كان‌و كورد‌ه‬ ‫فه‌یلی���ه‌كان كه‌ ش���یعه‌ مه‌زه���ه‌ب بون‪،‬‬ ‫یاخ���ود دژی‌ ئێ���زدی‌‌و ئاینه‌كان���ی‌ تر ‌ی‬ ‫عێراق‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌دوای‌ روخان���ی‌ رژێم ‌ی‬ ‫به‌عس‪ ،‬س���وپا كه‌وته‌ دەست شیعه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌نگاوێك بو بۆ چه‌وساندنه‌وه‌‌و‬ ‫تۆڵه‌ كردنه‌وه‌یان له‌سونه‌كان‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سوپا بۆ به‌رژه‌وه‌ند ‌ی هیالل ‌ی‬ ‫ش���یعه‌‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌‌واڵتانی‌ دیكە كاری‬ ‫دەكرد‪ .‬به‌وپێی���ه‌ی‌ هاوپه‌یمانی‌ تۆکمه‌ ‌ی‬ ‫نێوان تاران‌و مۆس���کۆ له‌پێناو پاراستن ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ سوریه‌دا بۆ ئه‌وه‌یه‌ که‌ هیالل ‌ی‬ ‫ش���یعی‌‌ گرفت���ی‌ ب���ۆ دروس���ت نه‌بێت‪.‬‬ ‫هەروەه���ا الیه‌نگ���ری‌ ب���ێ پێچوپه‌نا ‌ی‬ ‫کۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ له‌ رژێمه‌که‌ی‌ به‌شار‬ ‫ئه‌سه‌دو نوری‌ مالیکی‌ پشت به‌م تیۆریی ‌ه‬ ‫ده‌به‌س���تێت‪ .‬راس���تێتی ئەمەش هاتنی‬ ‫پسپۆڕانی ئێرانی بۆ ئەو ناوچانەی عێراق‬ ‫دژی داعش شەڕی تێدایە‌و سەروەری‌واڵت‬ ‫شكێنراوە‌و دەس���ت دەخرێتە كاروباری‬ ‫سوپا‪.‬‬ ‫الوازكردنی رۆڵی كورد لەسوپادا‬ ‫كه‌من ئه‌و كوردانه‌ی‌ باش���ور ئینتیما ‌ی‬ ‫بۆعێراق‌و س���وپاكە ‌ی هەبێت‌و به‌سوپا ‌ی‬ ‫خۆی‌ بزانێت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌و‌ه له‌كات ‌ی‬ ‫شكسته‌كان ‌ی ئه‌م س���وپا له‌چه‌ند مانگ ‌ی‬ ‫راب���ردو‪ .‬خه‌ڵك���ی‌ به‌جۆرێك���ی‌ دیك���ە‬ ‫خۆشحاڵ بون‪.‬‬ ‫به‌شێك له‌ نه‌بون ‌ی هه‌ستی‌ خۆشه‌ویستی‌‌و‬ ‫دڵسۆزی‌ بۆ سوپای‌ عێراق په‌یوه‌ند ‌ی به‬ ‫الوازكردن‌و ‌پش���تگوێ‌ خستن ‌ی كورده‌و‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌س���وپا‌و ده‌س���ه‌اڵت پێنه‌دان ‌ی‬ ‫ئه‌م���ه‌ش باكگراوه‌ندێك��� ‌ی مێژوی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هەروەها خەڵكی كوردس���تان یادەوەری‬ ‫تاڵی���ان لەگەڵ س���وپای عێ���راق هەیە‪.‬‬ ‫دڵنیان س���وپایەكە لەبری پاراس���تنیان‬ ‫هۆكارێكە بۆ نەهامەتیەكانیان‪.‬‬

‫به‌هاوكاری‌ س���وپای‌ به‌ریتانیا‪ ،‬س���وپا ‌ی‬ ‫عێراق له‌دژی‌ كورد به‌كارهێنراوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫بۆردومانه‌كانی‌ سوپا ‌ی به‌ریتانیا‌و عێراق‬ ‫بۆ سه‌ر شۆڕشی‌ شێخ مه‌حمودی‌ نه‌مر‌و‬ ‫له‌شكركێش���ی‌ س���وپا ‌ی عێراق به‌س���ه‌ر‬ ‫شۆڕش���ی‌ ب���ارزان ‪ .1945-1943‬چەند‬ ‫نمونەیەكی دیارن‪.‬‬ ‫له‌دوای‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ شۆڕشی‌ ئه‌یلول‬ ‫‪‌1961‬و تاكو سااڵن ‌ی حه‌فتاكان ‌ی سه‌ده‌ ‌ی‬ ‫راب���ردو به‌رده‌وام س���وپا دژ ‌ی نه‌ته‌وه‌ ‌ی‬ ‫ك���ورد به‌بیانوی‌ جی���اواز به‌كارهێنراوه‌‪.‬‬ ‫دوای رێكەوتننام���ەی جەزائیر لەس���اڵی‬ ‫‪ 1975‬س���وپا بەو پ���ەڕی دڕندەیی دژی‬ ‫كورد بەكارهێنراوە‪ ،‬كە لەم نوس���ینەدا‬ ‫شوێنی ئەوەنیە بەوردی باسكرێن‪.‬‬ ‫له‌پرۆس���ه كانی���ی‌ ئه‌نف���ال‌و دوات���ر‬ ‫ئەوەی بەتەواوی سوپای ب ‌ێ شكۆ‬ ‫كیمیابران���ی‌ هه‌ڵه‌بج���ه‪ ‌،‬له‌دیارترین ئه‌و‬ ‫كردوە‬ ‫كارە‌ نامرۆڤانه‌ن‌له‌الیه‌ن سوپای‌ عێراقه‌و‌ه‬ ‫سوپای عێراق شوێنه‌واری ماندوبونی‬ ‫به‌رامبه‌ر نه‌ته‌وه‌ی‌ كورد ئەنجامدراوە‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها س���وپا له‌س���ه‌رده‌می‌ نور ‌ی ‌پێ���وه‌ دی���اره‌‌و په‌یتاپه‌یت���ا له‌به‌ریه‌ك‬ ‫مالیكی‌ سەرۆك‌وەزیرانی پێشوی عێراق‌‪ ،‬هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه‌‪ .‬دیاره‌ ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌هه‌ڕش��� ‌ه له‌كوردستان‌و دروست كردن ‌ی به‌چه‌ندی���ن الیه‌ن���ه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬لەوان���ە‬ ‫"هێ���زی‌ دیجل���ه" جارێكی‌ دیك���ە ئەوە لەدامەزراندنیەوە‪ ،‬به‌ریتانیه‌كان سوپایان‬ ‫دەسەلمێنێت‌‌سوپایه‌كی‌ نیشتمانی_نیە‌‌و ب���ۆ به‌رگر‌یك���ردن له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ‌ی‬ ‫ته‌نها بۆ به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و تاك ‌ه خۆیان دروس���ت كرد‪ .‬نەك پێویس���تی‬ ‫نەتەوە‌و گەالنی عێراق‬ ‫كه‌س دەجوڵێت‪.‬‬ ‫سوپایه‌ك ‌ه چه‌ندین كوده‌تای‌ تێداكراو‌ه‬ ‫سوپا ‌ی عێراق‪‌‌،‬وەك سوپایەكی تایف ‌ی كه‌به‌رپرسانی‌سه‌ربازیی‌ چاویان له‌پۆست ‌ی‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌خاڵی‌ كۆتای‌ شكس���ته‌كانی سیاس���ی‌ ب���وه‌‪ .‬هەروەه���ا ب���ه‌رده‌وام‬ ‫س���وپا بەرامب���ەر‌ داعش‪ ‌،‬ب���اس كرێت‪ ،‬بودجه‌یه‌كی‌ زۆر بۆ س���وپا ته‌رخانكراوه‌‌و‬ ‫ئەوا ده‌رده‌كه‌وێت به‌ش���ێك له‌شكسته‌ك ‌ە شپرزه‌یی‌‌و پاشاگه‌ردانی‌ پێوه‌ دیاربو‪.‬‬ ‫زۆرتری���ن كات س���وپا ب���ۆ كار ‌ی‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی به‌سیاسه‌تی‌ كاركردنی‌ سه‌رۆك‬ ‫‌وه‌زیرانی‌ پێش��� ‌و هه‌یه‌‪ .‬كه‌ س���وپای‌ بۆ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و تایف���ی‌‌و به‌رژه‌وه‌ند ‌ی تاكه‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ خ���ۆی‌‌و كار ‌ی مه‌زهه‌بی‌‌و ‌ك���ه‌س به‌كارهێنراوه‌‪ ،‬له‌مه‌وه‌ به‌ش���ێك‬ ‫تایفی‌ ب���ه‌كار ده‌هێن���ا به‌تایبه‌ت له‌دژ ‌ی ب���وه‌ له‌پرۆس���ه‌ی‌ چه‌وس���اندنه‌وه‌ی‌‬ ‫س���وننه‌كان‪ ،‬له‌مه‌وه‌ خه‌ڵك���ی‌ ئینتما ‌ی به‌رامبه‌ره‌كانیان‪.‬‬ ‫خەڵكی س���وپا بەهێزێكی نیش���تمانی‬ ‫بۆ س���وپا نه‌ماو بگره‌ لەهەندێك ش���وێن‬ ‫نازانێ���ت‪ ،‬بەتایبەت���ی كاتێ���ك له‌الیەن‬ ‫پشتگیری‌ داعشیان ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه شتێكی‌ نامۆ نیه‌ له‌سوپای‌ عێراقدا‪ ،‬سوپاوە چەوسێنراونەتەوە‪.‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫ی‬ ‫له‌زستاندا به‌ئاو ‌‬ ‫سارد خۆت بشۆ‬ ‫زۆرێك له‌ئێمه‌ له‌وه‌ ئه‌ترس����ین‬ ‫كه‌ له‌زستان ئاوی‌ سارد بخۆینه‌وه‌‬ ‫یاخ����ود خۆمان����ی‌ پێبش����ۆین‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ل����ه‌دوای‌ خوێندن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ ئه‌و ترس����ه‌ت‬ ‫ده‌ڕوێته‌وه‌‌و بڕیاری‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ده‌ی����ت‪ .‬چه‌ن����د پزیش����كێكی‌‬ ‫میس����ری‌ رایانگه‌یاندوه‌ خۆشتن‬ ‫به‌ئاوی‌ سارد بۆ ماوه‌ی‌ ‪ 10‬خوله‌ك‬ ‫له‌هه‌فته‌یه‌كدا چه‌ندین‬ ‫سودی‌ هه‌یه‌ له‌روی‌‬ ‫ته‌ند ر و س����تیی‌‬

‫)‪ )460‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/6‬‬

‫نه‌شته‌ر‬

‫بۆ ته‌ندروستی‌ به‌خێر بو‬

‫ده‌رونیی‌‌و جه‌سته‌ییه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌و س����ودانه‌ی‌ كه‌ له‌ئه‌نجام ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆش����تن به‌ئاوی‌ سارد له‌زستان‬ ‫ده‌ستمان ده‌كه‌وێت‪:‬‬ ‫‪ -1‬پاككردن����ه‌وه‌ی‌ خوێ����ن‌و‬ ‫رزگاركردنی‌ له‌ژه‌هراویبون‪.‬‬ ‫ی خوێن‪.‬‬ ‫‪ -2‬چاالككردنی‌ سوڕ ‌‬ ‫‪ -3‬رێكخس����تنی‌ په‌س����تانی‌‬ ‫خوێن‪.‬‬ ‫‪ -4‬به‌رگری����ی‌ ل����ه‌ش به‌هێز‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات بۆ روبه‌روبونه‌و‌ه ‌‬ ‫كۆكه‌و هه‌اڵمه‌ت‪.‬‬

‫ئه‌م ساڵه‌به‌یه‌كێك له‌ساڵ ‌ه باشه‌كان‬ ‫ی ته‌ندروس���تیه‌و‌ه‬ ‫داده‌نرێت ل���ه‌رو ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پیچ���ی‌ گۆڤاری‌ فۆكس���ی‌ ئه‌ڵمان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌م س���اڵه‌دا چه‌ندین ده‌س���كه‌وتن ‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ رویداوه‌ توانراو‌ه كۆمه‌ڵیك‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن له‌بوار ‌‬ ‫روبدا‪ .‬هه‌ر ل���ه‌م باره‌یه‌وه‌ گۆڤاره‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌چه‌ند س���ه‌ركه‌وتنێك ‌‬ ‫ئام���اژه‌ ‌‬ ‫ی داو‌ه له‌وانه‌ بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫پزیش���ك ‌‬ ‫ی توانی‌ له‌رێی‌ منداڵدان ‌ه‬ ‫ژنێكی‌ سوید ‌‬ ‫ی ببێت‪،‬‬ ‫چاندراوه‌كه‌یه‌و‌ه یه‌كه‌م منداڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر له‌س���ه‌ر ده‌ست ‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتنێك ‌‬ ‫پزیش���كه‌ ئوس���تورالیه‌كان ب���و ك ‌ه‬ ‫توانیان ژیان بۆ كه‌سێك بگه‌ڕێنێته‌و‌ه‬ ‫ی بۆ ‪ 20‬خوله‌ك‪.‬‬ ‫له‌پاش‌وه‌ستانی‌ دڵ ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا توان���راوه‌ ل���ه‌م س���اڵه‌دا‬ ‫چاره‌سه‌رێك بۆ ئیفلیجی‌ دڕك ‌ه په‌تك‬

‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫قه‌بزیی‌‌و هۆكاره‌كه‌ی‬

‫ی‬ ‫ی چاندن ‌‬ ‫بدۆزرێته‌وه‌ ئه‌ویش له‌رێگه‌ ‌‬ ‫خانه‌و‌ه له‌رێگه‌ی‌ لوتی‌ نه‌خۆشه‌كه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫بخرێته‌ ژێرو س���ه‌ری‌ ئه‌و ش���وێنه‌ ‌‬ ‫زیانی‌ به‌ركه‌وتو‌ه له‌بڕبڕه‌ی‌ پشت‪.‬‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ شێرپه‌نجه‌ كه‌ به‌یه‌كێك‬ ‫س���ه‌رده‌میه‌كان‬ ‫له‌نه‌خۆش���ییه‌‬ ‫ی ‪ 2014‬دا‬ ‫داده‌نرێ���ت‪ ،‬بۆی ‌ه له‌س���اڵ ‌‬ ‫توانراو‌ه خزمه‌تێك به‌م نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بكرێت‪ ،‬زاناكان توانیویان ‌ه له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی خوێنه‌و‌ه گرێ‬ ‫ی ئاس���ای ‌‬ ‫پش���كنین ‌‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌ییه‌كان بناسنه‌وه‌و پشت‬ ‫ی ببه‌س���ترێت‬ ‫ی به‌رگر ‌‬ ‫به‌كۆئه‌ندام��� ‌‬ ‫توان���راو‌ه له‌رێیان���ه‌وه‌ زیات���ر له‌‪14‬‬ ‫جۆر گ���رێ‌ بدۆزرێت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫زان���اكان توانیویان��� ‌ه كۆنترۆڵ��� ‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی‌ مێش���ك بكه‌ن ئه‌ویش‬ ‫ی دروس���تكراو‬ ‫به‌دانان���ی‌ خانه‌یه‌ك��� ‌‬

‫ی چیه‌؟‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬قه‌بزی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كار‌و جوڵ ‌ه ‌‬ ‫دكتۆر‪ :‬بریتیه‌ له‌ناڕێكی ‌‬ ‫ریخۆڵه‌كان ك ‌ه په‌یوه‌ندی‌ به‌خواردن‌و‬ ‫هه‌ندێجاری���ش به‌نه‌خۆش���ییه‌وه‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌روه‌ها كه‌سه‌ك ‌ه له‌هه‌فته‌یه‌كدا كه‌متر‬ ‫ێ جار پیسایی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌س ‌‬ ‫ی چیه‌؟‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬هۆكاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و خۆراكان ‌ه ‌‬ ‫دكتۆر‪ :‬كه‌م خواردن ‌‬ ‫ریشاڵیان تێدای ‌ه ‌وه‌ك سه‌وزه‌و میوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫كه‌م خواردنه‌وه‌ی‌ شله‌مه‌نی‌ به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ج���ار كاریگه‌ریی‌ الوه‌ك ‌‬ ‫ئاو‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خۆش���ی ‌‬ ‫هه‌ندێ‌ ده‌رمان به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی هه‌رس‌و رژێنه‌كان‪،‬‬ ‫خه‌مۆكی‌‪ ،‬نه‌خۆشی ‌‬ ‫نه‌خۆشیی‌ كۆڵۆن‌و مایه‌سیری‌‪ ،‬گرفت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی‌وه‌رزش‌و كه‌می ‌‬ ‫ده‌رونیه‌كان‪ .‬نه‌كردن ‌‬ ‫جوڵه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬كام ته‌مه‌ن زیاتر توش��� ‌‬ ‫ده‌بێت؟‬ ‫ی‬ ‫دكتۆر‪ :‬هه‌مو ته‌مه‌ن���ه‌كان ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌گشتی ‌‬ ‫توشبونیان هه‌ی ‌ه به‌قه‌بزی ‌‬ ‫‪%5‬ی‌ خه‌ڵك توشی‌ ده‌بن‪ ،‬به‌اڵم زیاتر‬

‫ی توشبوه‌كه‌ ئه‌و خانه‌یه‌ش‬ ‫له‌مێشك ‌‬ ‫هه‌ڵده‌س���تێت به‌كۆكردنه‌وه‌ی‌ خان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌ییه‌كان ل���ه‌ده‌ور ‌‬ ‫ی‬ ‫نایه‌ڵێ���ت باڵوبێت���ه‌وه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بتوانرێت ئ���ه‌و خانه‌ یاخ���ود گرێ ‌‬ ‫ی الببرێت‪.‬‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی ‌ه به‌ئاسان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جگه‌ر ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هه‌وكردن��� ‌‬ ‫ڤایرۆسی‌ جۆری‌ ‪ c‬زاناكان توانیویان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫چاره‌س���ه‌ری‌ بۆ بدۆزنه‌و‌ه له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ی��� ‌ه ‪‌ %95‬‬ ‫حه‌به‌وه‌ ك���ه‌ توانا ‌‬ ‫توش���بوه‌كان چاكبكاته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی ده‌موچاو بۆ‬ ‫پ���اش ئه‌وه‌ی‌ چاندن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كرا له‌س���اڵ ‌‬ ‫كه‌س���ێكی‌ ئه‌مه‌ریك ‌‬ ‫‪ 2012‬توان���را له‌م س���اڵه‌دا پاش ‪36‬‬ ‫ی‬ ‫ی توانا ‌‬ ‫كاتژمێ���ر له‌نه‌ش���ته‌رگه‌ری ‌‬ ‫قس���ه‌كردن‌و خواردن���ه‌و‌ه پێكه‌نین‌و‬ ‫ی بۆ بگه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ستی‌ بۆنكردن ‌‬

‫یه‌ك له‌سه‌ر سێ ‌ی هۆكار ‌ی‬ ‫شێرپه‌نجه‌ خواردن ‌ی ناته‌ندروسته‌‬ ‫ی ك ‌ه خواردن��� ‌ه س���وركراوه‌كان زۆر‬ ‫مه‌رج نی ‌ه ئ���ه‌و خواردنانه‌ ‌‬ ‫ی هه‌بێت‪ ،‬چه‌ندین زیانبه‌خش���ن‪ .‬زان���اكان ئاماژه‌یان‬ ‫ده‌یخۆین س���ود ‌‬ ‫ی‬ ‫جۆر ل���ه‌و خواردنان��� ‌ه به‌المانه‌و‌ه به‌و‌ه كردوه‌ شێرپه‌نج ‌ه هۆكارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌چێ���ژن‌و زۆر ئاره‌زویان ده‌كه‌ین‌و س���ه‌ره‌كی ‌ه بۆ م���ردن‌و ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخراو ‌‬ ‫ی نه‌خۆشیه‌كانی‌ دڵ‪ .‬به‌پێ ‌‬ ‫ده‌یانخۆی���ن زیان به‌ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سااڵنه‌ به‌هۆ ‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت‌و پێویست ‌ه دوربكه‌وینه‌و‌ه ته‌ندروستی‌ جیهان ‌‬ ‫ی شێرپه‌نجه‌و‌ه زیاتر‬ ‫لێی‌‪ .‬زان���ا ئه‌ڵمانیه‌كان باس له‌و‌ه نه‌خۆشیه‌كان ‌‬ ‫ی له‌‪ 8‬ملیۆن كه‌س گیان له‌ده‌س���ت‬ ‫ی هۆكار ‌‬ ‫ده‌كه‌ن یه‌ك له‌سه‌ر سێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ده‌ن‌و له‌ئه‌ڵمانی���اش ‪‌ %35‬‬ ‫توش���بون به‌ش���ێرپه‌نجه‌ خواردن ‌‬ ‫ی توشبون به‌شێرپه‌نج ‌ه‬ ‫ناته‌ندروس���ته‌‪ .‬ئ���ه‌و خۆراكانه‌ش هۆكاره‌كان ‌‬ ‫ی خۆراك‪.‬‬ ‫كه‌ ده‌وڵه‌مه‌ن���دن به‌كاربۆهیدرات‌و ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ كێشه‌ ‌‬

‫له‌به‌ته‌مه‌نه‌كان باڵوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌بزی ‌‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئاكام ‌ه خراپه‌كان ‌‬ ‫چین؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫مه‌ترس���یدار نی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ی حاڵه‌ته‌ك���ه‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌رده‌وامبون��� ‌‬ ‫ی چه‌ند نه‌خۆشییه‌ك له‌وان ‌ه‬ ‫ببێته‌ هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ن���اوك‪ ،‬ده‌وال ‌‬ ‫مایه‌س���یری‌‪ ،‬فتق��� ‌‬ ‫گونه‌كان له‌پیاواندا‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬خۆپاراستن چۆن ده‌بێت؟‬ ‫ی یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و‬ ‫دكت���ۆر‪ :‬قه‌بزی��� ‌‬ ‫نه‌خۆش���یان ‌هی‌ ك ‌ه خۆپاراس���تن زۆر‬ ‫باش���تره‌ له‌چاره‌س���ه‌ركردن‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ی جوڵه‌و‌وه‌رزشكردن‌و رێكردن‬ ‫له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌وزه‌و میوه‌و زۆر‬ ‫به‌پێ‌‪ ،‬خواردن ‌‬ ‫ی ئاو‪ ،‬هه‌ركات ته‌نگاو بویت‬ ‫خواردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بكه‌یته‌و‌ه‬ ‫پێویس���ته‌ زو خۆت خاڵی ‌‬ ‫چونكه‌ له‌كاتی‌ دره‌نگ خستنی‌ ئه‌بێت ‌ه‬ ‫ی قه‌بزیی‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ماوه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫قه‌بزییت هه‌بو ئه‌وا پێویسته‌ سه‌ردان ‌‬ ‫پزیشك بكه‌یت‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫بۆچی سیستمی تەندروستی‬ ‫پێویستی به‌چاودێریە؟‬

‫دروس���تکردن‌و دواکەوتن‌و تەواوکردن‌و‬ ‫بەکارکەوتنی نەخۆشخانە ‪ ٤٠٠‬قەڕوێڵەییەکە‬ ‫کە ئێستا به‌نەخۆش���خانەی شار ناسراوە‬ ‫کۆمەڵێک‌وانەی نایابمان فێردەکات له‌سەر‬ ‫کۆی سیس���تمی تەندروستی‌وبه‌تایبەتیش‬ ‫هەبون ی���ا نەبون‌و کاریگەری‌و بێ کەڵکی‬ ‫چاودێ���ری له‌سیس���تمەکەدا‪ .‬دەتوانی���ن‬ ‫قۆناغەکان���ی ژیان���ی نەخۆش���خانەکە‬ ‫له‌پەیوەست به‌هەبون‌و نەبونی چاودێریەوە‬ ‫بۆ سێ قۆناغی س���ەرەکی پۆلێن بکەین‪:‬‬ ‫قۆناغی نەبونی چاودێری‪ ،‬قۆناغی فشاری‬ ‫مەدەنی‌و قۆناغی کۆتایی هاتنی چاودێری‌و‬ ‫گەڕانەوە بۆ خاڵی سەرەتا‪.‬‬ ‫قۆناغ���ی یەکەم���ی دروس���تکردنی‬ ‫نەخۆش���خانەکە له‌س���اڵی ‪١٩٩٦‬ەوە‬ ‫دەس���تپێدەکات تاوەک���و ‪ .٢٠١٠‬ئەو کات‬ ‫سیستمی تەندروستی پشت به‌پرۆسەیەکی‬ ‫ک���ۆن‌و بێکەڵک���ی چاودێ���ری ناوخۆیی‬ ‫دەبەستێت‌و هیچ چاودێری‌و بەدواداچون‌و‬ ‫فش���ارێکی دەرەک���ی بونی نابێ���ت‪ .‬ئەم‬ ‫قۆناغە بەشێکی دانەبڕاوە له‌کۆنتێکستێکی‬ ‫سیاس���ی کە خۆی دەبینێتەوە له‌نەمانی‬ ‫چاوسورکردنەوە‌وەکو ئامرازێکی کاڕگێڕی‬ ‫بۆ هێش���تنەوەی النیکەم���ی ڕێکوپێکی‌و‬ ‫کواڵیت���ی له‌خزمەت���ی تەندروس���تی کە‬ ‫له‌الیەن حیزبی بەعس���ەوە بەکاردەهێنرا‪.‬‬ ‫ئەو میکانیزمانە (وەکو عقوبه‌دان‌و نەفی‬ ‫کردن‌و تەنانەت ئیعدامکردنی کارمەندەکانی‬ ‫حکوم���ەت له‌بەرامب���ەر شکس���تهێنانیان‬ ‫له‌ئەنجامدان���ی کارەکانیان ی���ا گەندەڵی)‬ ‫دەکرێ���ت ن���اوی ل���ێ بنرێت ش���ێوازی‬ ‫توندوتیژان���ەی ئیدارەدان‪ .‬له‌س���ەرەتای‬ ‫نەوەدەکاندا ئیتر ئەم شێوازە تا ئاستێکی‬ ‫گەورە بچوکدەبێتەوە‪ .‬ڕاستە توندوتیژی‬ ‫له‌ئاس���تە کۆمەاڵیەت���ی‌و سیاس���یەکەی‬ ‫هەر ب���ەردەوام دەبێت (کوش���تنی ژنان‪،‬‬ ‫ش���ەڕی ناوخۆ بۆ نمونە) بەاڵم لەس���ەر‬ ‫ئاستە ئیداری‌و کاڕگێڕیەکەی به‌تەواوەتی‬ ‫کاڵ دەبێت���ەوە (چی تر خەڵک لەس���ەر‬ ‫گەندەڵی ی���ا ناکاریگ���ەری له‌ئەنجامدانی‬ ‫کارەکان���ی نەف���ی‌و ئیع���دام ناکرێ���ت)‪.‬‬ ‫ش���ێرپەنجەی گەندەڵییەکانی نەخۆشخانە‬ ‫‪ ٤٠٠‬قەڕوێڵەییەکە لەم کەش���ەدا نەشونما‬ ‫دەکات‌و گەورە دەبێت‪.‬‬ ‫نەخۆش���خانەکە دەبو ‪ ١٤‬ساڵ چاوەڕێ‬ ‫ب���کات بۆ ئەوەی کۆمەڵگای مەدەنی بایی‬ ‫ئەوەن���دە بەهێز بێت ئەو قس���ە‌و ڕەخنە‬ ‫تێپەڕ‌و س���ەرپێیانەی خەڵک له‌میکانیزم‌و‬ ‫شێوازی مەدەنیانەی فش���ار‌و ناڕەزایەتی‬ ‫فۆرمۆله‌ب���کات (گروپ���ی ‪ ،٤٠٠‬کەمپینی‬ ‫ئیمزاکۆکردن���ەوە‪ ،‬س���ەردانی پەرلەمان‪،‬‬ ‫خۆپیش���اندان‌و گردبونەوە‪ ،‬چاوپێکەوتنی‬ ‫میدیایی‪...‬هتد)‪ .‬ئیت���ر له‌‪٢٠١٠‬دا قۆناغی‬ ‫فش���اری مەدەن���ی دەس���تی پێک���رد‪.‬‬ ‫هەڵبەت���ە ئەکرێ���ت قس���ەی زۆر بکەین‬ ‫لەس���ەر‌وردەکارییەکانی ئەم قۆناغە بەاڵم‬ ‫لێرەدا ئەوەندە بەس���ە بڵێی���ن کە ئەگەر‬ ‫گەندەڵ���کاران توانیبێتان ب���ۆ ماوەی ‪١٤‬‬ ‫ساڵ نەخۆشخانە دوابخەن ئەوا کۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی توانی به‌تەنها ‪ ٣‬ساڵ کۆتایی بەو‬ ‫گاڵتەجاڕییەی دواخس���تنی هەمیش���ەیی‬ ‫تەواوکردنی نەخۆشخانەکان بهێنێت‪.‬‬ ‫لەگ���ەڵ تەواوکردنی نەخۆش���خانەکە‌و‬ ‫تەسلیمکردنەوەی به‌وەزارەتی تەندروستی‬ ‫ئیتر نەخۆش���خانەکە دەگەڕێتەوە بۆ ناو‬ ‫تاریکستانی نەمانی چاودێری‌و بەدواداچون‌و‬ ‫فشاری کۆمەاڵیەتی‌و مەدەنی‪ .‬دەبێت ئەوە‬ ‫بڵێین کە ئێمەمانانی ئەوانەی کە کەمپین‌و‬ ‫چاالکی مەدەنیمان ئەنجامدەدا شکستمان‬ ‫هێنا له‌بەردەوامی پێدانی فشارەکانمان بۆ‬ ‫ئەوەی ئەو نەخۆشخانەیە نەچێتەوە دۆخی‬ ‫چەقبەستوی سیس���تمی تەندروستیەوە‪.‬‬ ‫ئەوە ب���و ئەو نەخۆش���خانەیە‌وەکو هەمو‬ ‫نەخۆش���خانەکانی ت���رێ لێهاتەوە‌وله‌زۆر‬ ‫حاڵەتیش���دا خراپتر له‌نەخۆش���خانەکانی‬ ‫تر دەبینرێت‪ .‬بۆ نمونە له‌نەخۆش���خانەی‬ ‫ش���اردا ئێستاش���ی لەگەڵدا بێت بەش���ی‬ ‫کتوپڕی نیە‪ ،‬له‌‪١٢‬ی نیوەڕۆ به‌دواوە بەنج‬ ‫نادرێت به‌نەخ���ۆش‪ ،‬چاوەڕوانی نەخۆش‬ ‫بۆ نەش���تەرگەری له‌باش���ترین حاڵەتدا ‪٣‬‬ ‫مانگە‪ ،‬ستافەکانی نەخۆشخانەکە ئەوەندە‬ ‫گرینگیدان پێ ن���ەدراوە له‌ڕوی ڕاهێنان‌و‬ ‫ماف���ەوە کە بتوانن به‌باش���ترین ش���ێوە‬ ‫خزمەتی نەخۆش بکەن‪ ،‬ئەمە جگە له‌دەیان‬ ‫کێش���ەی تر کە لێ���رەدا ناکرێت هەمویان‬ ‫باس���بکرێت‪ .‬یەکێ���ک له‌هۆکارەکانی ئەم‬ ‫کێش���انە ئەو پەلەپڕوزکێە بو کە‌وەزارەتی‬ ‫تەندروس���تی نەخۆش���خانەکەی پێ تەواو‬ ‫کرد‌و تەنها‌ویس���تی‌وەکو کەرەستەیەکی‬ ‫میدیایی بەکاریبهێنێت‪.‬‬ ‫کات���ی ئ���ەوە هات���وە بچین���ە قۆناغی‬ ‫چوارەمی ئەم پرۆس���ەیە کە ئاكتیڤکردن‌و‬ ‫گەڕاندنەوەی چاودێریە بۆ نەخۆشخانەکە‌و‬ ‫هەمو سیستمی تەندروستی‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫خوێندن‬

‫یەکەمین وەرزی تاقیکردنەوە به‌هەڵبژاردن دەستیپێکرد‬

‫"بەشێکی دواخستنی کۆنگرە پەیوەندی بەسیستمی تاقیکردنەوەکانەوە هەیە"‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫بۆ یەکەمین جار تاقیکردنەوەکانی‬ ‫سەرجەم قۆناغەکانی خوێندن بونە‬ ‫هەڵبژاردن‌و مامۆستایەکش خاڵە باش‌و‬ ‫خراپەکانی ئەو سیستمە ڕوندەکاتەوەو‬ ‫رایدەگەیەنێت کە هۆکاری دواخستنی‬ ‫کۆنگرە بەشێکی پەیوەندی بەو‬ ‫سیستمە نوێیەی تاقیکردنەوەکانەوە‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫رۆژی یەکش���ەممە ‪2015/1/4‬‬ ‫لەهەرێم���ی کوردس���تان‌و لەهەر س���ێ‬ ‫پارێزگاک���ە‌ بەبەش���داری نزیک���ەی‬ ‫ملیۆن‌و نیوێ���ک قوتاب���ی‌و خوێندکار‬ ‫تاقیکردنەوەی نیوەی وەرزی پۆلەکانی‬ ‫بنەڕەتی���ی‌و ئامادەیی دەس���تیپێکرد‪.‬‬ ‫بەاڵم لەهەندێک لەو قوتابخانانەی کە تا‬ ‫ماوەیەک لەمەوپێش ئاوارەیان تێدابوو‬ ‫تازە دەس���تکراوە بەخوێن���دن تێیاندا‪،‬‬ ‫تاقیکردنەوەکانیان بۆ ناوەڕاس���تی ئەم‬ ‫مانگە دواخراوە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئ���ەم تاقیکردن���ەوە لەوانەی‬ ‫س���اڵی پێش���و جیادەکات���ەوە ئەوەیە‬ ‫ک���ە ب���ۆ یەکەمین ج���ارە ش���ێوازی‬ ‫پرسیارەکان گۆڕانیان بەسەردا هاتوەو‬ ‫س���ەرجەمی پرس���یارەکان به‌رێ���ژه‌ی‬ ‫‪%100‬بون بەش���ێوازی هەڵبژاردن جگە‬ ‫لەپرسیارەکانی وانەی زمانی کوردیی‌و‬ ‫عەرەبیی‌و ئینگلیزیی که‌ به‌رێژه‌ی ‪%80‬‬ ‫پرس���یاره‌کانی به‌هه‌ڵبژاردنه‌‪ .‬ئەوەش‬ ‫دوای بڕی���اری وەزارەت���ی پ���ەروەردە لەس���ەر هەڵب���ژاردن بێ���ت‪" ،‬هەندێک‬ ‫دێت کە لەس���ەرەتای وەرزی خوێندنی لەپاس���اوەکانیش بەرژەوەندخوازە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەمس���اڵەوە بەبڕیارێ���ک س���ەرجەم نمونە ئەم سیستمە مامۆستای تایبەت‬ ‫تاقیکردنەوەی قۆناغە جیاوازەکانی کرد کەم دەکاتەوەو ئەمە لەسودی بەشێک‬ ‫لەمامۆس���تایان‌و سەرپەرش���تیاراندا‬ ‫بەهەڵبژاردن جگە لەوانەی زمانەکان‪.‬‬ ‫مەریوان س���ەاڵح حیلمی مامۆس���تاو نییە"‪.‬‬ ‫ئەو مامۆستایە ئاماژە بەچەند خاڵێکی‬ ‫نوس���ەر لەبواری خوێندن���دا لەبارەی‬ ‫ئەو ش���ێوازە نوێیەی تاقیکردنەوەکان ب���اش‌و خراپی ئەو سیس���تمە دەکات‪،‬‬ ‫بەئاوێنەی راگەیاند کە ئەو شێوازە نوێیە "یەکێک لەس���ودەکانی ئەم سیس���تمە‬ ‫مشتومڕێکی زۆری دروستکردوە لەالیەن ئەوەیە ک���ە خوێن���دکار هەڵدەبژێرێت‬ ‫مامۆستایان‌و ش���ارەزایانی پەروەردە‪ ،‬نەک بەسەریدا بسەپێنرێت‪ ،‬لەبەرکردن‬ ‫زۆرێک لەسەرپەرشتیاران‌و مامۆستایان ناهێڵێ���ت‪ ،‬هەروەها تێچ���وی کۆنترۆڵ‬ ‫لەگەڵ ئەو سیس���تمەدا نین‌و پاساوی کەم دەکاتەوە‪ ،‬بەشێک لەشیوەنەکانی‬ ‫تایبەت���ی خۆیان هەی���ەو رایدەگەیەنن ئەم سیس���تمەش بۆ ئەو مەبەستەیە"‪.‬‬ ‫کە ناکرێت چارەنوسی خوێندکار تەنها هەروەها "لەزیانەکانیش���ی ئەوەیە ئەم‬

‫خوێندکاران دڵخۆشن به‌سیستمی تاقیکردنه‌وه‌کان‬ ‫سیس���تمە خوێندکار ب���ۆ زانکۆ ئامادە‬ ‫ن���اکات‪ ،‬چونک���ە لەزانک���ۆدا ش���تێک‬ ‫نامێنێت ناوی هەڵبژاردن بێت‪ .‬یەکێکی‬ ‫تر لەزیانەکانی ئەم سیس���تمە ئەوەیە‬ ‫بەپێی ئ���ەو گۆڕانکاری���ی‌و پەیڕەوەی‬ ‫لەس���اڵی ‪2007‬ەوە بڕی���اری لێ���دراوە‬ ‫بەوەی خوێن���دن بەره���ەم بهێنێتەوە‬ ‫بەش���ێوەیەکی داهێنەرانە‪ ،‬لەپرسیاری‬ ‫هەڵبژاردن���دا ئ���ەو داهێنان���ە ب���ەدی‬ ‫نای���ەت‪ ،‬داهێنان بەگفتوگۆو نوس���ین‬ ‫دەکرێت‪ ،‬نەک بەهەڵب���ژاردن‪ .‬دەبوایە‬ ‫لەدوای لێکۆڵینەوەی زۆرو زانس���تیی‪،‬‬ ‫ئەم���ە سیس���تمە بخرایەت���ە ب���واری‬ ‫جێبەجێکردنەوە"‪.‬‬ ‫لەدوای بڕیاردان لەسەر پەیڕەوکردنی‬

‫ئ���ەو سیس���تمەش‪ ،‬لەناوەندەکان���ی‬ ‫خوێندندا گۆڕان بەسەر شێوازی وتنەوەی‬ ‫وانەکاندا هاتوە‪ .‬بەشێک لەمامۆستایان‬ ‫وەک س���ااڵنی پێش���و بابەت���ەکان‬ ‫ڕونناکەنەوە "ش���ێوازی وانە وتنەوەی‬ ‫مامۆستایانیش بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ‬ ‫ئەو سیستمەو پرس���یاری هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫گۆڕانکاریی بەس���ەردا هات���وە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ج���اران مامۆس���تایان زۆر بایەخی���ان‬ ‫دابێت بەش���ێوازی گفتوگۆو نوس���ین‪،‬‬ ‫ئەوا بەشێوەیەکی بەرچاو کەمبوەتەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ڕونکردنەوەی بابەت���ەکان هەر‬ ‫دەمێنێت���ەوە‪ ،‬چونک���ە هەندێک بابەت‬ ‫ئەگ���ەر ڕوننەکرێت���ەوەو خوێن���دکار‬ ‫تێن���ەگات‪ ،‬ئ���ەوا لەکاتی پرس���یاری‬

‫هەندێک‬ ‫لەپاساوەکانیش‬ ‫بەرژەوەندخوازە‪،‬‬ ‫بۆ نمونە ئەم‬ ‫سیستمە مامۆستای‬ ‫تایبەت کەم‬ ‫دەکاتەوەو ئەمە‬ ‫لەسودی بەشێک‬ ‫لەمامۆستایان‌و‬ ‫سەرپەرشتیاراندا‬ ‫نییە‬ ‫هەڵبژاردنیشدا ناتوانێت وەاڵمی گونجاو‬ ‫بداتەوە‪ .‬من ئەو گۆڕانکارییانە دەبینم‬ ‫کە ڕویداوە"‪.‬‬ ‫لەدوای جێبەجێکردنی ئەو سیستمەوە‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی زۆر خۆش���حاڵبو‪ ،‬قوتابیان‌و‬ ‫خوێندکارانبون‪ .‬ئەوان بەش���ێوەیەکی‬ ‫سەرەکیی سودمەندی ئەو سیستمەن‌و‬ ‫چاوەڕوان دەکرێت بەشێوەیەکی بەرچاو‬ ‫رێژەی دەرچون بەرزبکاتەوە‪ .‬مامۆستا‬ ‫مەری���وان ئام���اژە بەخاڵێک���ی دیکەی‬ ‫گرنگی سیس���تمی هەڵب���ژاردن دەکات‬ ‫کە بەبڕوای ئەو لەسودی خوێندکارانە‪،‬‬ ‫"ئەو خۆ بچوککردن���ەوەی خوێندکاری‬ ‫نەهێش���ت کە لەبەرامبەر مامۆس���تادا‬ ‫هەیبو‪ .‬ئێستا خوێندکار بەجوهدی خۆی‬

‫دەتوانێت نمرە بهێنێت‌و س���ەربەرزانە‬ ‫دەربچێت‪ .‬پێش���تر پرسیارەکان ئاڵۆزو‬ ‫ق���ورس ب���ون‪ ،‬بۆی���ە ژمارەیەکی زۆر‬ ‫خوێندکار دەرنەدەچون‪ ،‬دواتر پەنایان‬ ‫دەبردە بەر داواکردن لەمامۆس���تاکەی‌و‬ ‫بەش���ێوەیەک لەش���ێوەکان ش���کۆی‬ ‫خوێن���دکاری دەش���کاند‪ ،‬ب���ەاڵم ئەم‬ ‫سیس���تمە ئەوە ناهێڵێ���ت‌و خوێندکار‬ ‫دەتوانێت سەربەرزانە دەربچێت"‪.‬‬ ‫هەرچەندە بڕیاربو لەسەرەتای وەرزی‬ ‫ئەمساڵی خوێندندا کۆنگرەی پەروەردەیی‬ ‫بکرێ���ت‌و باس���ی تاقیکردنەوەکانیش‬ ‫یەکێ���ک بێ���ت لەتەوەرەکان���ی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چەند جارێک کۆنگرەکە دواخراوە‪ ،‬ئەو‬ ‫مامۆستایە رایدەگەیەنێت کە سیستمی‬ ‫تاقیکردنەوەکان یەکێکە لەهۆکارەکانی‬ ‫دواخس���تنی کۆنگ���رە‪" ،‬کۆنگ���رەی‬ ‫پەروەردەییش فشارێکی زۆری لەسەرە‬ ‫لەسەر ئەوەی ئەم سیستمی هەڵبژاردنە‬ ‫هەموی یاخود نیوەی هەڵبوەشێنێتەوە‪،‬‬ ‫بەو هۆیەشەوە پێدەچێت ئەو کۆنگرەیە‬ ‫دوابخرێ���ت‌و لەئەمس���اڵی خوێندن���دا‬ ‫ئەنج���ام نەدرێت‪ .‬دواخس���تنی کۆنگرە‬ ‫بۆ یەکالنەبونەوەی ئەم بابه‌تەیەو ئەم‬ ‫بابەتە خاڵێکی سەرەکییە کە وایکردوە‬ ‫کۆنگرە دوابخرێت"‪.‬‬ ‫لەکۆتایی���دا مامۆس���تا مەری���وان‬ ‫چەن���د ئەگەرێ���ک دەخات���ە ڕو ک���ە‬ ‫وایانک���ردوە وەزارەتی پ���ەروەردە ئەو‬ ‫سیس���تمی تاقیکردنەوەیه‌ بەهەڵبژاردن‬ ‫پەی���ڕەو ب���کات‪ " ،‬ئای���ا کۆمەڵێک���ی‬ ‫زۆر لەخوێن���دکاران لەئامادەییه‌کان���دا‬ ‫ماونەت���ەوەو لەرێی ئەو سیس���تمەوە‬ ‫دەیانەوێت ئەمان���ە دەربچن‌و پۆلەکان‬ ‫چۆڵ ببن بۆ خوێندکارانی دیکە؟‬ ‫ئای���ا مەبەس���ت ئەوەی���ە بەش���ێک‬ ‫لەمانە قۆناغ���ی ‪ 12‬تەواوبکەن‌و بچنە‬ ‫کۆلێژەکان���ی س���ەربازیی‌و برەویان پێ‬ ‫بدەن ب���ۆ ئامادەکردن ب���ۆ بەرەکانی‬ ‫شەڕ؟‬ ‫ئای���ا بۆئەوه‌یە کە ڕێ���ژەی دەرچون‬ ‫بەرزبکەنەوە‪ ،‬کە رێ���ژەی دەرچونیش‬ ‫بەرزبویەوە‪ ،‬ڕێ���ژەی وەرگرتن لەزانکۆ‬ ‫حکومیی���ەکان ک���ەم دەبێت���ەوەو‬ ‫خوێندکاران ناچاردەبن پەنا بەرنە بەر‬ ‫زانکۆ ئەهلییەکان؟"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫جارێکیرت‬

‫ده‌نگی پێی ئاو‬

‫"وەرگێڕانی شیعر‬ ‫دوجار خیانەتە"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫هەفت���ەی راب���ردو بەوەرگێڕانێک���ی نوێی‬ ‫کوردییەوە شیعرەکانی ش���اعیری فارس‪،‬‬ ‫س���وهراب س���پهەری‪ ،‬لەکتێبێک���داو لەژێر‬ ‫ناونیش���انی "ده‌نگ���ی پێ���ی ئاو‪..‬ماچێك‬ ‫به‌تامی خۆڵه‌مێش" لەالیەن دەزگای جەمال‬ ‫عیرفانەوە چاپ‌و باڵوکرایەوە‪ .‬لەدیدارێکی‬ ‫کورت���ی ئاوێنەدا‪ ،‬توان���ا ئەمین‪ ،‬وەرگێڕی‬ ‫ئەو شیعرانە‪ ،‬باس لەوەرگێڕان بەگشتیی‌و‬ ‫وەرگێڕان���ی ئ���ەم ش���یعرانەی س���وهراب‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ده‌نگی پێی ئاو پێشتر چه‌ند جارێک‬ ‫وه‌رگێ���ڕراوه‌‪ ،‬جیاوازی ئه‌م وه‌رگێڕانه‌ی تۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانی تر له‌چیدایه‌؟‬ ‫توان���ا ئەمی���ن‪ :‬وەرگێ���ڕان بەهەم���و‬ ‫سەختییەکەیەوە جۆرێکە لەگەمە‪ .‬جۆرێکە‬ ‫لەچێژ ‪.‬چێژی دروستکردنەوەی کۆشکێک‬ ‫لەزمان���ی نەتەوەک���ەی خۆت���دا لەس���ەر‬ ‫نەخش���ەی ئەندازیارێ���ک لەزمانێکی تردا‪.‬‬ ‫ئەوجا با دەیان وەس���تاو بەنای تر لەسەر‬ ‫ئەو نەخشەیە کاریانکردبێت‌و پێش تۆ ئەو‬ ‫کۆش���کەیان دروس���تکردبێت‪ ،‬تۆ کۆشکی‬ ‫خۆت دروس���ت دەکەیت‪ ،‬تۆ توانای خۆت‬ ‫تاقیدەکەیتەوە‪ ،‬دوایی خوێنەر بڕیار دەدات‬ ‫کام کۆشکیان وەستاکاریی تێدایەو کامیان‬ ‫جوانن‌و لەئاستی نەخشەکەدان‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بۆچی ئه‌م قه‌س���یده‌یه‌ی سوهراب‬ ‫الی خوێنه‌رانی کورد ئه‌وه‌نده‌ جێی بایه‌خ ‌ه‬ ‫که‌ زیاد له‌وه‌رگێڕانێکی بۆ ده‌کرێت؟‬ ‫توانا ئەمین‪ :‬لەڕاس���تیدا هەر ئەم کارەنا‪،‬‬ ‫تەواوی س���وهراب پێویس���تییە بۆ دنیای‬ ‫نوێ؛ بۆ ئێس���تای دونیای کوردی‪ ،‬چونکە‬ ‫بەگشتی شیعری سوهراب؛ گلەییەکی توندە‬ ‫لەژیانی مرۆڤی نوێ‪ ،‬لەزی���اد بەکاربردن‪،‬‬ ‫لەئیسرافی نەک تەنها مەتریاڵەکان‪ ،‬بەڵکو‬ ‫شتە مەعنەوییەکانیش؛ لەزۆر قسەکردنەوە‬ ‫تاداوای ش���ادی گەورەو مەس���رەفکردنی‬ ‫دودڵ���ی‌و غەمگین���ی زۆر‪ .‬بەب���ڕوای‬ ‫سوهرابناسەکان‌و منیش‪" :‬دەنگی پێی ئاو"‬ ‫لەکۆکاری ئەم پیاوە میهرەبانەدا شاکارە‪.‬‬ ‫"دەنگی پێی ئاو" چڕکردنەوەی فەلسەفەو‬ ‫جیهانبینی سوهرابە لەقەسیدەیەکدا‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئێوه‌ که‌ ئه‌زمونێکتان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌رگێڕاندا‪ ،‬وه‌ڕگێڕانی شیعری شاعیرێکی‬ ‫نیگارکێشی وه‌ک سوهراب کارێکی قورس‌و‬ ‫زه‌حمه‌ت نییه‌؟‬ ‫توانا ئەمین‪ :‬خۆی هەر وەرگێڕان خیانەتە‪،‬‬ ‫وەرگێڕانی ش���یعر دوج���ار خیانەتە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەوەدا م���ن پیاوێکی خائین���م‪ ،‬بەو توانا‬ ‫بچوک���ەی خۆمەوە حەزمکرد ئەم ڕیس���کە‬ ‫بکەم‪ .‬ڕاس���تە وەرگێڕانی شاعیرێکی وەک‬ ‫س���وهراب کە تژییە لەوێنە‪ ،‬ئاس���ان نییە؛‬ ‫وەرگێران���ی ئ���ەو س���ادەییەی س���وهراب‬ ‫کە پ���ڕە لەقواڵیی‪ ،‬پێویس���تی بەجۆرێک‬ ‫لەسوهرابناسیی‪ ،‬جۆرێک لەسروشتگەرایی‪،‬‬ ‫پێیەک لەڕۆحانیی���ەت‪ ،‬پێیەک لەعیرفانی‬ ‫ڕۆژهەاڵت���ی هەیە‪ .‬من هەوڵم���داوە؛ هەمو‬ ‫ئ���ەو چەمکانەی س���وهراب بەکاریبردون‌و‬ ‫س���ەروکاریان لەگ���ەڵ عیرفان���ی هیندی‌و‬ ‫بودی���ی هەی���ە؛ بەپەراوێز ب���ۆ خوێنەری‬ ‫ڕونبکەمەوە‪ ،‬تا باش���تر درکی مەبەس���تی‬ ‫قوڵ‌و قژقژی س���وهراب بکات کە لەپشتی‬ ‫دێڕە س���ادەکانییەوە خۆی ش���اردۆتەوە‪.‬‬ ‫بەش���ێوەیەکی گش���تیی م���ن هەوڵمداوە؛‬ ‫شیعرەکە بەکوردی بنوسمەوە‪ ،‬بۆیە تا ئەو‬ ‫جێگایەی کراوە سێنتاکس���ی فارسییەکەم‬ ‫بەمەبەس���ت ش���کاندوە‪ ،‬تا بەڕستەسازی‬ ‫کوردی ئەم کۆش���کە دروستبکەمەوە‪ ،‬کە‬ ‫سوهراب ئەندازیارەکەیەتی‪.‬‬

‫)‪ )460‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/6‬‬

‫‪17‬‬

‫یاده‌وه‌رییه‌كانی‌ مسته‌فا چاوڕه‌ش‬

‫له‌شه‌ڕه‌ خه‌نجه‌ری براکانه‌وه‬ ‫تا شه‌ڕی ناوخۆ‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫مسته‌فا چاوڕه‌ش‪ ،‬بۆ هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫سه‌روكاریان له‌گه‌ڵ‌ كاری‌ حزبی‌‌و‬ ‫سیاسیدا هه‌یه‌ كه‌سێكی‌ ناسراوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پیاوێكی‌ مه‌یدانیی‌ چوست‌و چاالكه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌چونه‌ ناو حزبی‌ شیوعییه‌وه‌ ده‌ستی‌‬ ‫به‌كاری‌ حزبی‌ كردو نیوه‌ی‌ ژیانیشی‌ له‌ناو‬ ‫یه‌كێتیدا به‌سه‌ربردوه‌‪ ،‬ناوبراو به‌مدواییه‌‬ ‫یاده‌وه‌رییه‌كانی‌ خۆی‌ باڵوكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ چه‌ندین خاڵی‌ سه‌رنجڕاكێش‬ ‫له‌خۆده‌گرێت‪.‬‬ ‫چاوڕه‌ش‬ ‫مس���ته‌فا كه‌ ئێس���تا ته‌مه‌نی‌ ‪ 68‬ساڵه‌‪،‬‬ ‫به‌بێ‌ ناوبردنی‌ به‌"مسته‌فا چاوڕه‌ش" كه‌س‬ ‫نایناس���ێت‪ ،‬كاتێك كه‌ ئ���ه‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ یاده‌وه‌ریی���ه‌ دوره‌كانی‌‌و ب���اس له‌و‬ ‫ساته‌وه‌خته‌ ده‌كات ئه‌م نازناوه‌ی‌ به‌سه‌ردا‬ ‫داب���ڕا‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "یاریزانی‌ تیمی‌ دو گۆڵی‌‬ ‫هێرش بوم‪ ،‬جارێكیان له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌م تیمه‌ بۆ‬ ‫یاریكردن چوین بۆ هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫یاریزانیان كه‌م بو منی���ان له‌تیمی‌ یه‌كه‌م‬ ‫داخڵ‌ ك���رد‪ ،‬له‌كات���ی‌ یاریكردندا یه‌كێك‬ ‫له‌هاوڕێكانم به‌ناوی‌ عه‌بدول‌وتی‌‪ :‬چاوڕه‌ش‬ ‫تێی‌ هه‌ڵده‌‪ .‬ئیتر كه‌ یاری‌ ته‌واوبو‪ ،‬منداڵی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ به‌چاوڕه‌ش دوامكه‌وتن‪ ،‬له‌دواییدا‬ ‫چاوڕه‌ش بو به‌نازناو بۆم‪ .‬ئێستاش له‌هه‌ر‬ ‫جێگه‌یه‌ك تاكو نه‌ڵێیت مسته‌فا چاوڕه‌ش‬ ‫كه‌س نامناسێت"‪.‬‬ ‫شه‌ڕه‌ خه‌نجه‌ری‌ شیوعی‌و پارتییه‌كان‬ ‫مس���ته‌فا چاوڕه‌ش باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 16‬س���اڵییه‌وه‌ (‪ )1962‬چوه‌ته‌‬ ‫ن���او ریزی‌ حزب���ی‌ ش���یوعییه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ كه‌سوكارو ماڵه‌ خاڵوانی‌ سه‌ر به‌و‬ ‫حزب���ه‌ بون‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌ خۆی‌‬ ‫منداڵییه‌ك���ی‌ س���ه‌ختی‌ پ���ڕ له‌چنگه‌كڕێ‌‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ ژیان���دا به‌س���ه‌ربردوه‌و له‌ته‌مه‌نی‌‬ ‫دوانزه‌ ساڵییه‌وه‌ هاوینان كرێكاریی‌ كردوه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ خه‌رجی‌ خوێندنی‌ ده‌ستكه‌وێت‪،‬‬ ‫له‌ناوه‌ن���دی‌ ش���ۆڕش ده‌بێته‌ به‌رپرس���ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك خوێندكاری‌ ش���یوعی‌ كه‌ دواتر‬ ‫ده‌بنه‌ ناوی‌ دیار‪ ،‬شێخ جه‌عفه‌ر مسته‌فا‪،‬‬ ‫خاڵ���ه‌ حاجی‌ "محه‌م���ه‌د ره‌حیم"‪ ،‬كه‌مال‬ ‫شاكر‌و چه‌ند كه‌سێكی‌ تر‪.‬‬ ‫له‌ناوه‌ندی‌ ش���ۆڕش سه‌ره‌تای‌ شه‌سته‌كان‬ ‫رۆژ نه‌بو توشی‌ ش���ه‌ڕ‌و ده‌نگه‌ده‌نگ نه‌بن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ پارتی���ه‌كان هه‌رچه‌ن���ده‌ هاوڕێ‌و‬ ‫برابون‪ ،‬له‌شه‌ڕێكدا چه‌قۆیه‌ك به‌ر په‌نجه‌ی‌‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ ،‬كه‌ چه‌قۆكه‌ به‌ئاس���ۆی‌ ش���ێخ‬ ‫نوری‌ ده‌بێ���ت‪ ،‬دواتری���ش كاتێك به‌ده‌م‬ ‫هان���ای‌ ئه‌كره‌م���ی‌ حه‌پس���ه‌ی‌ پورییه‌وه‌‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬خه‌نجه‌رێك به‌ر قۆڵی‌ ده‌كه‌وێت‌و‬ ‫ماوه‌ی‌ ‪ 14‬رۆژ له‌نه‌خۆشخانه‌ ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫گوێیه‌كی‌ له‌ده‌ست دا‬ ‫مس���ته‌فا چ���اوڕه‌ش له‌به‌ه���اری‌ ‪1965‬دا‬ ‫ده‌چێت���ه‌ ده‌ره‌وه‌ ب���ۆ پێش���مه‌رگایه‌تی‌‌و‬ ‫تێك ‌هڵ‌ به‌و هێزه‌ی‌ حزبی‌ ش���یوعی‌ ده‌بێت‬ ‫ك���ه‌ دوای‌ كوده‌ت���ای‌ ‪ ‌1963‬هاتنه‌ س���ه‌ر‬ ‫كاری‌ قه‌ومییه‌كان‌و به‌عس���ییه‌كان باریان‬ ‫ده‌كه‌وێت���ه‌ لێژیی‌‌و ناچار په‌ن���ا بۆ پارتی‌‬ ‫ده‌به‌ن‪ ،‬بۆ یه‌كه‌مجار له‌ش���ه‌ڕی‌ "كۆڕه‌ك"‬ ‫به‌ش���داری‌ ده‌كات‌و دواتریش له‌ناوه‌ڕاستی‌‬ ‫به‌هاری‌ ‪1966‬دا له‌كاتی‌ به‌شداریكردنی‌‬ ‫له‌ش���ه‌ڕی‌ هه‌ندرێندا گولله‌یه‌ك‬ ‫ب���ه‌ر س���ه‌ری‌ الی‌ گوێچك���ه‌ی‌‬ ‫ده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ���ت "ئیتر‬ ‫كه‌وتم‌و ئێستاش ئه‌و گوێچكه‌یه‌م‬ ‫هیچی‌ پێنابیس���تم‪ ..‬ل���ه‌و كاته‌ی‌‬ ‫خوێن له‌ده‌موچاو‌و س���ه‌رم ده‌هات‪،‬‬ ‫‌وامئه‌زان���ی‌ ئه‌مرم‪ ،‬چونك���ه‌ گولله‌‬ ‫له‌س���ه‌ری‌ ئینس���ان ب���دات‌و نه‌زیف‬ ‫هه‌ب���ێ‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ری‌ مان���ه‌وه‌ له‌ژیاندا‬ ‫كه‌م���ه‌‪ ...‬هوتافم ده‌كێش���ا به‌ژیانی‌‬ ‫حزب���ی‌ ش���یوعی‌‌و چین���ی‌ كرێ���كار‪،‬‬ ‫كوڕێكی‌ هاوڕێم ‌وتی‌ هه‌تیو فڵته‌ فڵتی‌‬ ‫چیته‌؟ ك���ه‌ی‌ كاتی‌ ئه‌وه‌یه‌ تۆ خه‌ریكی‌‬ ‫ده‌مریت"‪.‬‬ ‫هه‌وادارێكی‌ سه‌رسه‌ختی‌ قیاده‌ مه‌ركه‌زی‌‬ ‫ساڵی‌ ‪ 1967‬كاتێك كه‌ حزبی‌ شیوعی‌ دو‬ ‫كه‌رت ده‌بێت‪ ،‬ئ���ه‌م ده‌چێته‌ پاڵ‌ قیاده‌ی‌‬ ‫مه‌ركه‌زی‌ كه‌ عه‌زیز ئه‌لحاج سه‌ركردایه‌تی‌‬

‫ده‌كات‪ ،‬مس���ته‌فا چ���اوڕه‌ش ده‌ڵێت "ئه‌م‬ ‫باڵه‌ خۆی‌ له‌حزبی‌ شیوعی‌ به‌شۆڕشگێڕتر‬ ‫ده‌زانی‌‪ ،‬زۆربه‌ی‌ شیوعییه‌كان له‌سلێمانی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ قیاده‌ی‌ مه‌ركه‌زی‌ بون له‌وانه‌ شێخ‬ ‫عه‌ل���ی‌ باوك ‌ی به‌ختیار عه‌لی‌‌و فاروقی‌ مه‌ال‬ ‫مسته‌فا"‪.‬‬ ‫ساڵی‌ ‪1968‬ه‌وه‌ بۆ كاری‌ حزبی‌ روده‌كاته‌‬ ‫به‌غداو ل���ه‌وێ‌ فاروقی‌ مه‌ال مس���ته‌فا كه‌‬ ‫كارمه‌ن���دی‌‌وه‌زاره‌ت���ی‌ بازرگان���ی‌ ده‌بێت‬ ‫رێنوێن���ی‌ ده‌كات‌و ئیبراهی���م ع���ه‌الوی‌‬ ‫له‌نزیكه‌وه‌ ده‌ناسێت‪ ،‬كه‌ له‌سه‌ره‌تای‌ ده‌یه‌ی‌‬ ‫‪1970‬ه‌وه‌ ده‌بێته‌ هاوڕێی‌ گه‌ش���ته‌كانی‌ بۆ‬ ‫سوریا‌و لوبنان‪.‬‬ ‫چونه‌ ناو پارتی‌‌و‬ ‫گرتنی‌ عومه‌ری‌ سه‌ید عه‌لی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪‌ 1973‬واز له‌حزب���ی‌ ش���یوعی‌‬ ‫(قیاده‌ی‌ مه‌ركه‌زی‌) ده‌هێنێت‌و په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌فه‌ره‌نسوا حه‌ریرییه‌وه‌ ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫شه‌رحی‌ حاڵی‌ خۆی‌ بكات كه‌‌وازی‌ له‌حزب‬ ‫هێن���اوه‌‪ ،‬ئه‌ویش ره‌وانه‌ی‌ الی‌ مه‌س���عود‬ ‫بارزانی‌ ده‌كات‌و ئه‌میش نامه‌یه‌كی‌ ده‌داتێ‌‌و‬ ‫ده‌ینێرێ���ت بۆ عه‌لی‌ عه‌ب���دواڵ كه‌ ئه‌وكات‬ ‫پارێزگاری‌ سلێمانی‌ ده‌بێت‪ ،‬ئه‌ویش ره‌بتی‌‬ ‫ده‌كات به‌محه‌مه‌د ره‌حیمه‌وه‌ كه‌ به‌رپرسی‌‬ ‫پاراس���تن ده‌بێت له‌س���لێمانی‌‌و پێیده‌ڵێت‬ ‫"له‌چوارت���ا باره‌گایه‌ك ده‌كه‌ینه‌وه‌ تۆ بچۆ‬ ‫به‌رپرسی‌ به‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئام���اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ "رۆژێكیان‬ ‫له‌شه‌قامی‌ مه‌وله‌وی‌ چاوم به‌به‌كری‌ حاجی‌‬ ‫فه‌ره‌ج‌و بێس���تونی‌ مه‌ال عوم���ه‌ر كه‌وت‌و‬ ‫پێیانوتم ئه‌مرمان پێكراوه‌ ده‌چین كه‌سێك‬ ‫بگرین‌و ئه‌میش ده‌چێت له‌گه‌ڵیان‌و له‌نزیك‬ ‫"ته‌ین���اڵ" عومه‌ری‌ س���ه‌ید عه‌لی‌ ده‌گرن‪،‬‬ ‫پاش���ان ده‌یبه‌ن بۆ نێ���و گرتوخانه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫باره‌گایه‌ی‌ ئه‌م به‌رپرسیه‌تی‌ له‌چوارتا"‪.‬‬ ‫چونه‌ ئه‌وروپاو گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‌واڵت‬ ‫دوای‌ هه‌ره‌س���ی‌ ‪ ،1975‬مسته‌فا چاوڕه‌ش‬ ‫ده‌چێته‌ رۆژهه‌اڵتی‌ كوردستان‌و له‌تاقیگه‌ی‌‬ ‫بیمارستانی‌ سه‌رده‌شت ده‌بێته‌ كارمه‌ند‪ ،‬تا‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 1976‬ناوی‌ دێته‌وه‌و‌وه‌ك په‌نابه‌ر‬ ‫ده‌چێت���ه‌ هۆڵه‌ندا "واڵتێك كه‌ هه‌ر به‌خه‌و‬ ‫بینیومان���ه‌"‌وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێ���ت‪ ،‬ناوبراو‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌و س���ااڵنه‌ كه‌ قیاده‌ موه‌قه‌ته‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان چاالكییان‬ ‫ده‌س���تپێكرده‌وه‌ له‌نێ���و ئ���ه‌و كوردانه‌ی‌‬ ‫له‌هۆڵه‌ندا ‌وه‌ك په‌نابه‌ر ‌وه‌رگیرابوین من‌و‬ ‫فوئاد حسێن یه‌كێتیمان هه‌ڵبژارد"‪.‬‬ ‫مانگی‌ ‪9‬ی‌ ‪ 1977‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���وریا‬ ‫له‌وێشه‌وه‌ بۆ ئه‌س���ته‌نبول‌و له‌وێشه‌وه‌ بۆ‬ ‫دیاربه‌كرو له‌ڕێی‌ گه‌ڤ���ه‌ره‌وه‌ به‌قاچاخ بۆ‬ ‫باش���وری‌ كوردس���تان‪ ،‬ئه‌وكات سه‌ره‌تای‌‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌ خه‌بات���ی‌ چه‌كداریی‌‌و‬ ‫دروس���تكردنه‌وه‌ی‌ مه‌ف���ره‌زه‌و هێ���زی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ب���و‪ ،‬رۆڵ له‌رێكخس���تنه‌وه‌و‬ ‫چاالكی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌ناوچه‌كانی‌ شارباژێڕ‌و‬ ‫قه‌ره‌داغ‌و له‌چاالكییه‌كانی‌ ناو س���لێمانیدا‬ ‫ده‌بینێت‪ .‬دوای‌ ش���ه‌هیدكردنی‌ س���یروان‬ ‫تاڵه‌بانیش ده‌بێته‌ ئامر هه‌رێمی‌ قه‌ره‌داغ‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ سه‌رنجڕاكێش���ه‌ ئاماژه‌كردنیه‌تی‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ی‌ له‌كۆنفرانس���ی‌ یه‌ك���ی‌ كۆمه‌ڵه‌دا‬ ‫له‌نێوزه‌ن���گ به‌ئاگ���ری‌ ملمالنێكانی‌ نێوان‬ ‫م���ه‌ال به‌ختیار‌و س���االر عه‌زی���ز له‌الیه‌ك‌و‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا له‌الیه‌ك���ی‌ دیك���ه‌‬ ‫ده‌س���وتێت‌و به‌ئه‌ندام���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫هه‌ڵنابژێردرێ���ت‪ ،‬كه‌ خۆی‌ به‌شایس���ته‌و‬ ‫شیاوی‌ ئه‌وه‌ ده‌زانێت‪.‬‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 1983‬ئه‌ندامێك���ی‌ ئ���ه‌و‌وه‌فدی‌‬ ‫دانوس���تانكاره‌ ده‌بێ���ت له‌گ��� ‌هڵ‌ رژێم كه‌‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌چنه‌‬ ‫به‌غ���داو ‪ 2‬ملی���ۆن دینار له‌س���ه‌ر داوای‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا له‌به‌غداوه‌ به‌ئوتومبێلی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌هێنێته‌وه‌ بۆ سه‌رگه‌ڵو ته‌سلیم‬ ‫به‌مام جه‌اللی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫نه‌ك ته‌نها كه‌سێك‪ ،‬ده‌یان كه‌سم‬ ‫كوشتوه‌‬ ‫مسته‌فا چاوڕه‌ش دوای‌ هێنانه‌وه‌ی‌ پاره‌كه‌‪،‬‬ ‫باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات له‌كاتی‌ گه‌ڕانه‌وه‌یدا بۆ‬ ‫به‌غدا‪ ،‬له‌كه‌ركوك كاتێك له‌بینای‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫رێكخس���تنی‌ به‌ینی‌ حكوم��� ‌هت‌و یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫نوێنه‌ری‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬ئه‌م به‌"غه‌س���ان ناجی‌‬ ‫عه‌س���كه‌ری‌" گ���ه‌وره‌ به‌رپرس���ی‌ رژێمی‌‬ ‫به‌عس له‌و ش���اره‌ ده‌ناس���ێنێت‪ ،‬غه‌سان‬

‫من له‌گرنگی‌ هیچ‬ ‫هه‌ڤاڵێك كه‌م‬ ‫ناكه‌مه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌حه‌قی‌ ته‌واو‬ ‫شه‌رعی‌ خۆمی‌ ده‌زانم‬ ‫له‌پێشه‌وه‌ی‌ زۆر‬ ‫له‌و هه‌ڤااڵنه‌ بم که‌‬ ‫ئه‌ندامی مه‌کته‌بی‬ ‫سیاسین‬ ‫پێیده‌ڵێ���ت "ئێم���ه‌ له‌ژێ���ر ئ���ه‌رز بۆ تۆ‬ ‫ده‌گه‌ڕێی���ن كه‌چ���ی‌ ئێس���تا لێره‌یی���ت"‪،‬‬ ‫"قسه‌یه‌كی‌ به‌ماناوه‌ كرد به‌رامبه‌رم‪‌،‬وتی‌‪:‬‬ ‫تۆ‌وه‌ره‌قه‌ ئه‌كه‌یت بۆ خه‌ڵكی‌ بێن بۆ الت‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی‌ له‌ڕێگه‌ كه‌مینیان ب���ۆ داده‌نێیت‌و‬ ‫ده‌یانكوژییت‪ .‬منیش ‌وه‌اڵمم دایه‌وه‌و ‌وتم‪:‬‬ ‫من ئیش���ی‌ نامه‌ردانه‌ ناك���ه‌م‪ ،‬خۆ ته‌نها‬ ‫یه‌ك كه‌س���م نه‌كوش���توه‌‪ ،‬ده‌یان كه‌س���م‬ ‫كوشتوه‌‪ ،‬هه‌ر كه‌س���ێك دژی‌ میلله‌ته‌كه‌م‬ ‫بێت ده‌یكوژم"‪.‬‬ ‫نامه‌یه‌ك كه‌ هه‌رای‌ نایه‌وه‌‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ س���اڵی‌ ‪ ،1982‬مس���ته‌فا‬ ‫چاوڕه‌ش له‌ش���اخ ژن ده‌هێنێت‌و له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫حزب���ی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تانی‌ ئێرانه‌وه‌‬ ‫له‌س���لێمانیه‌وه‌ بوك���ی‌ ب���ۆ ده‌برێ���ت بۆ‬ ‫نێوزه‌نگ‪ ،‬رۆژی‌ ‪ 1987/7/19‬رویداوێكی‌‬ ‫چاره‌نوسس���از له‌ژیانی‌ ئ���ه‌ودا روده‌دات‪،‬‬ ‫كاتێك نه‌هاوه‌ندی‌ خێزانی‌‌و زریانی‌ كوڕی‌‬ ‫ته‌مه‌ن یه‌ك ساڵی‌ ده‌یانه‌وێت له‌سلێمانیه‌وه‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و دوكان بچن‌و بگه‌ڕێن���ه‌وه‌ بۆ الی‌‪،‬‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ س���لێمانی‌ ئه‌خب���اری‌ ده‌كرێن‌و‬ ‫له‌الی���ه‌ن مه‌ف���ره‌زه‌ی‌ ئه‌من���ی‌ تایبه‌ته‌وه‌‬ ‫ده‌گیرێ���ن‪ ،‬یه‌كه‌مجار ده‌برێ���ن بۆ ئه‌منی‌‬ ‫س���لێمانی‌‌و له‌وێش���ه‌وه‌ بۆ ئه‌منی‌ گشتی‌‬ ‫به‌غدا‌و دواتریش ئیس���تیخبارت له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫كابرایه‌كی‌ خه‌ڵكی‌ س���لێمانیه‌وه‌ ش���ه‌ش‬ ‫‌وێن���ه‌ی‌ زریانی‌ ك���وڕی‌ ب���ۆ ده‌نێردرێت‪،‬‬ ‫مس���ته‌فا چاوڕه‌ش ده‌ڵێ���ت "له‌زروفێكی‌‬ ‫‌وه‌هادا پیاو كه‌سێكی‌ بگیرێت‪ ،‬هه‌وڵده‌دات‬ ‫كه‌س���ێك بدۆزێته‌وه‌ هه‌وڵێك���ی‌ بۆ بدات‪،‬‬ ‫منیش كه‌سێكم ده‌ناسی‌‌و ئێستاش ماوه‌‪،‬‬ ‫كه‌سێكی‌ دیاری‌ ناوچه‌ی‌ بتوێن "هه‌مزه‌ی‌‬ ‫عه‌باس مامه‌ند ئاغا" كه‌ ئه‌و كاته‌ مسته‌شار‬ ‫ب���و‪ ،‬له‌ڕێگ���ه‌ی‌ دۆس���ته‌كانه‌وه‌ نامه‌یه‌كم‬ ‫بۆ نوس���ی‌ كه‌ له‌هه‌وڵدان بۆ رزگاركردنی‌‬ ‫منداڵه‌كانم چی‌ پێده‌كرێت درێغی‌ نه‌كات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م نامه‌ی���ه‌ ك���ه‌ ل���ه‌‪1987/11/14‬دا‬ ‫ده‌نوس���رێت‪ ،‬دوای‌ راپه‌ڕی���ن هه‌رایه‌ك���ی‌‬ ‫نای���ه‌وه‌و ئه‌م هه‌وڵ���ه‌ی‌ ب���ۆ ئازادكردنی‌‬ ‫منداڵه‌كان���ی‌ به‌په‌یوه‌ندی‌ دروس���تكردن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ رژێمی‌ به‌ع���س لێكدرایه‌وه‌‪‌،‬وه‌ك‬ ‫خۆی‌ ده‌ڵێت ئه‌مه‌ زۆرترین ئازاری‌ داوه‌‪ ،‬تا‬ ‫سه‌ره‌نجام له‌پلنیۆمی‌ یه‌كێتیدا ئه‌ستۆپاكی‌‬ ‫خۆی‌ ده‌س���ه‌لمێنێت‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "غه‌دری‌‬ ‫مێژو له‌من كرا‪ ،‬خه‌ڵكی‌ نامه‌ردیش ترش‌و‬ ‫خوێیان زۆر پێوه‌ كرد"‪.‬‬ ‫رۆشت‌و هاته‌وه‌‬ ‫‪ 10‬رۆژ دوای‌ ناردن���ی‌ ئ���ه‌و نامه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫به‌ه���ۆی‌ خیانه‌تی‌ ئافره‌تێك���ه‌وه‌ كه‌ ژنی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ بوه‌ مس���ته‌فاو دایكی‌‌و چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێكی‌ نزیكی‌ ژه‌هر خواردو ده‌كرێن‪،‬‬ ‫دایك‌و كچێكی‌ دۆس���تیان ده‌مرن‌و خۆشی‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ دۆخێكی‌ فره‌ خراپه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌‬ ‫له‌شه‌سته‌كانه‌وه‌ تا ئێستا ده‌یانجار هه‌وڵی‌‬ ‫كوش���تنی‌ دراوه‌‪ ،‬له‌چونه‌ س���ه‌ر شوێنی‌‬ ‫نیشته‌جێبونیه‌وه‌ بگره‌ تا برینداربون له‌شه‌ڕ‌و‬ ‫خه‌ڵك ناردن به‌مه‌به‌ستی‌ كوشتن‌و مین بۆ‬

‫نانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م روداوه‌یان له‌هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌ تر‬ ‫زیاتر ژیانی‌ ده‌خاته‌ مه‌ترسییه‌وه‌‪ ،‬به‌په‌ل ‌ه‬ ‫ده‌برێت بۆ ئێ���ران‌و دوای‌ به‌س���ه‌ربردنی‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك له‌نه‌خۆش���خانه‌كانی‌ سه‌رده‌شت‌و‬ ‫ته‌ورێزو تاران‪ ،‬به‌مه‌به‌س���تی‌ چاره‌س���ه‌ر‬ ‫روده‌كاته‌ له‌نده‌ن‌و كاتێكی‌ زۆری‌ ده‌وێت تا‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر دۆخی‌ ئاسایی‌‪.‬‬ ‫ت���ا پ���اش راپه‌ڕی���ن‌و ك���ۆڕه‌و له‌هۆڵه‌ندا‬ ‫ده‌مێنێت���ه‌وه‌و پاش���ان ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫كوردستان‌و به‌شداری‌ له‌كۆنگره‌ی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ ده‌كات ل���ه‌‪ 1992‬له‌س���لێمانی‌‌و‬ ‫به‌ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ هه‌ڵده‌بژێردرێت‌و‬ ‫پاشانیش ده‌كرێته‌ سه‌رله‌شكری‌ هه‌ولێر‪.‬‬

‫شه‌هید عه‌لی‌ نه‌بی‌ هێرشیان كردبوه‌ سه‌ر‬ ‫لقی‌ یانزه‌و گرتبویی���ان ئه‌مه‌ش باره‌كه‌ی‌‬ ‫قورستر كرد"‪.‬‬ ‫مس���ته‌فا چاوڕه‌ش ده‌ش���ڵێت "زه‌مینه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌ڕ له‌ئارادابو‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ڕانیه‌ نه‌بوایه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌رمی���ان یان له‌هه‌ولێ���ر یاخود دهۆك‬ ‫شه‌ڕ هه‌ڵده‌گیرسا‪ .‬عه‌قڵییه‌تی‌ ‌وه‌زعه‌كه‌‌و‬ ‫حاكمییه‌ت‌وایكردبو ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ش له‌ملی‌‬ ‫ئێمه‌وه‌ ئااڵ‪ ،‬له‌شه‌ڕیشدا له‌سه‌ر حه‌ق بیت‬ ‫یان ناحه‌ق‪ ،‬كه‌س خۆی‌ به‌كوش���ت نادات‪،‬‬ ‫منیش نامه‌وێ‌ باره‌گاكه‌م بگیرێت‪ ،‬له‌دڵدا‬ ‫له‌هه‌مو كه‌سێكی‌ تری‌ پارتیم پ ‌ێ ناخۆش‬ ‫بو‪ ،‬به‌اڵم ئیتر ش���ه‌ڕ ش���ه‌ڕه‌‪ ،‬جارێكیتر‬ ‫به‌داخه‌وه‌ بۆ هه‌مو شه‌هیده‌كانی‌ هه‌ردوال‪،‬‬ ‫شه‌ڕه‌كه‌ به‌هۆی‌ هه‌ڵه‌ی‌ چه‌ند كه‌سێكه‌وه‌‬ ‫روی‌ دا"‪.‬‬

‫شه‌ڕی‌ ناوخۆ به‌هۆی‌ هه‌ڵه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫كه‌سێكه‌وه‌ روی‌ دا‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی‌ یاده‌وه‌رییه‌كانی‌ مس���ته‌فا‬ ‫دركاندنی‌ گله‌ییه‌ك‬ ‫چ���اوڕه‌ش له‌به‌ر هیچ گرن���گ نه‌بێت‪ ،‬له‌و‬ ‫روه‌وه‌ گرنگی���ی‌ تایبه‌تی‌ خ���ۆی‌ هه‌یه‌ كه‌ دوای‌ پلیۆنیۆم���ی‌ یه‌كێتی‌ س���اڵی‌ ‪،2007‬‬ ‫ی ال‬ ‫یه‌كه‌م پریش���كی‌ ئاگری‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ له‌و ده‌چێت���ه‌ الی‌ م���ام ج���ه‌الل‌و ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌وه‌ هه‌ڵگیرس���ا‪ ،‬ته‌نانه‌ت ره‌نگه‌ ده‌دركێنێ���ت ك���ه‌ به‌نی���ازی‌ ‌وازهێنان���ه‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ خوێنه‌ران له‌كاتی‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ ئه‌م له‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت���ی‌‪ ،‬م���ام جه‌الل‬ ‫یاده‌وه‌رییانه‌دا په‌له‌ی‌ ئه‌وه‌یان بێت كه‌ زو پێیده‌ڵێت ‌وازهێنان نییه‌ من پش���تیوانت‬ ‫بگه‌نه‌ ئه‌و الپه‌ڕانه‌ی‌ كه‌ باس له‌چۆنیه‌تی‌ ده‌ب���م‌و له‌كۆنگره‌ی‌ داهات���وش پاڵێوراوی‌‬ ‫هه‌ڵگیرسانی‌ شه‌ڕه‌كه‌ ده‌كات‪ ،‬بزانن چۆن‌و خۆمی‌‪.‬‬ ‫له‌كۆنگ���ره‌ی‌ سێهه‌میش���دا به‌ئه‌ندام���ی‌‬ ‫بۆچی‌ رویداو كێ‌ لێی‌ به‌رپرسه‌؟‬ ‫چه‌ن���د هه‌فته‌یه‌ك به‌ر له‌ده‌س���تپێكردنی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ هه‌ڵده‌بژێردرێت كه‌ ژماره‌یان‬ ‫جه‌نگی‌ ناوخۆ مسته‌فا چاوڕه‌ش‪ ،‬له‌الیه‌ن ‪ 50‬ئه‌ن���دام ده‌بێت‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ���ت "رۆژی‌‬ ‫مام جه‌الله‌وه‌ به‌رپرس���یاریه‌تی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ ‪ ،2010/6/24‬له‌ده‌باشان له‌ماڵی‌ مام جه‌الل‬ ‫پش���ده‌ری‌ یه‌كێت���ی‌ پێده‌س���پێردرێت كۆنگره‌ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ ده‌س���تیپێكرد‪،‬‬ ‫كه‌ رانی���ه‌و ق���ه‌اڵدزێ‌ ده‌گرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و س���ه‌ره‌تای‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫له‌گێڕانه‌وه‌ی‌ ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆدا ده‌ڵێت "بۆ هه‌ڵبژێردرا‪ ،‬مام جه‌الل هه‌ش���ت كه‌س���ی‌‬ ‫مێژو ده‌یگێڕم���ه‌وه‌‪ ،‬زیادو كه‌می‌ لێناكه‌م‪ ،‬ده‌ستنیش���انكردبو بۆ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫رۆژی‌ ‪ ،1994/5/1‬جومع���ه‌ ب���و ل���ه‌دو (ره‌فعه‌ت عه‌ب���دواڵ‪ ،‬دكت���ۆر نه‌جمه‌دین‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ ده‌واممان نه‌بو‪ ،‬هه‌م یه‌كی‌ ئایار كه‌ریم‪ ،‬عیماد ئه‌حمه‌د‪ ،‬مه‌ال به‌ختیار‪ ،‬هێرۆ‬ ‫كه‌ جه‌ژنی‌ كرێ���كاران بو‪ ،‬هه‌م جومعه‌ش ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪ ،‬عومه‌ر فه‌تاح‪ ،‬عه‌دنان‬ ‫بو‪‌،‬وتمان ده‌چین بۆ داره‌شمانه‌ سه‌ردانی‌ موفتی‌‪ ،‬ئه‌رس���ه‌الن بای���ز)‪" ،‬دیاربو مام‬ ‫جه‌م���ال كاك ئه‌حمه‌د ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬له‌كاتی‌ جه‌الل حسابی‌ له‌سه‌ر ش���اره‌كان كردوه‌‌و‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌م���ان ب���ۆ ق���ه‌اڵدزێ‌ له‌كۆمیته‌ی‌ ئ���ه‌م هه‌ڤااڵنه‌ی‌ دان���اوه‌‪ ،‬بێگومان حه‌قی‌‬ ‫ئه‌و ش���ارۆچكه‌یه‌‪ ،‬له‌الی���ه‌ن چه‌ند خاوه‌ن خۆیه‌ت���ی‌‪ ،‬به‌اڵم له‌كۆنگ���ره‌دا ده‌نگ هه‌ر‬ ‫دوكانێك���ه‌وه‌ ئاگاداركراین���ه‌وه‌ كه‌ عه‌لی‌ ده‌نگه‌و حه‌ق‌وابو حسابی‌ له‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫حه‌س���ۆی‌ میرخان هاتوه‌ شۆفڵی‌ هێناوه‌و له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا بڕیاردرا س���ێ‌ هه‌ڤاڵی‌ تر‬ ‫ده‌ڵێت دوكانه‌كان ده‌ڕوخێنم‪ .‬منیش‌وتم‪ :‬ده‌ستنیش���ان بكرێن‌و بخرێته‌ ده‌نگدانه‌وه‌‪،‬‬ ‫بڕوا مه‌كه‌ن‪ ،‬چۆن دوكان تێكده‌ده‌ن؟ كه‌ (ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ ،‬حاكم قادر حه‌مه‌جان‪،‬‬ ‫له‌كۆمیته‌ی‌ قه‌اڵدزێ‌ هه‌ستاین بێینه‌وه‌ بۆ مه‌حمود سه‌نگاوی‌) هه‌ڵبژێردران"‪" .‬باقیات‬ ‫رانیه‌ له‌سه‌ر سوچه‌كه‌ی‌ نزیك دوكانه‌كان مان���ه‌وه‌و ئیحتیات بون‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تا‬ ‫جارێكیتر پێش���یان پێگرتم���ه‌وه‌‌و ‌وتیان ه���ه‌ر ده‌وری‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫مامه‌ی‌ ئاسایش هاتوه‌ ده‌ڵێت به‌ڕاستمانه‌و ده‌بینن‪ .‬م���ن له‌گرنگی‌ هیچ هه‌ڤاڵێك كه‌م‬ ‫ناكه‌مه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌حه‌قی‌ ته‌واو ش���ه‌رعی‌‬ ‫ده‌یڕوخێنین‪ ،‬به‌ڕاستی‌ بڕوام نه‌كرد!"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌نجام دۆخه‌كه‌ خراپتر ده‌بێت‪ ،‬چه‌ند خۆم���ی‌ ده‌زان���م له‌پێش���ه‌وه‌ی‌ زۆر ل���ه‌و‬ ‫كه‌سێكی‌ لقی‌ ‪11‬ی‌ پارتی‌ دێنه‌ رانیه‌ بۆ الی‌ هه‌ڤااڵنه‌ ب���م‪ ،‬زۆر دڵگرانبوم ده‌رنه‌چوم‪..‬‬ ‫مس���ته‌فا چاوڕه‌ش‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "پێموتن‪ :‬ده‌سته‌گه‌ری‌‌و پشتیوانی‌ له‌سه‌رو خۆته‌وه‌‬ ‫ئه‌م كێشه‌یه‌ هی‌ ئێمه‌ نییه‌‌وه‌ك یه‌كێتی‌‪ ،‬گرنگه‌‪ ،‬ئیتر هه‌رچه‌ند بی���رم ده‌كرده‌وه‌و‬ ‫هی‌ دوكاندارو عه‌لی‌ حه‌س���ۆ میرخانه‌‪ ،‬من س���ه‌رم ده‌هێن���او ده‌برد‪ ،‬ه���ه‌ر خه‌فه‌تم‬ ‫بۆچ���ی‌ بێم؟ خۆتان بڕۆن باڵوه‌ به‌هێزه‌كه‌ پێده‌خوارد‪ ..‬ئ���ه‌و رۆژانه‌ی‌ دوای‌ كۆنگره‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌یانی‌ هه‌موی‌ چاره‌سه‌ر ده‌كه‌ین"‪ .‬هه‌ر له‌دڵی‌ خۆمدا راوێژم ده‌كردو بڕیارمدا‬ ‫له‌س���ه‌عات ‪ 6‬مامۆس���تا مه‌ال محه‌مه‌دی‌ ‌واز له‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ بهێنم‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ده‌ڵگه‌ی���ی‌‌وه‌كی���ل‌وه‌زی���ری‌ ئه‌وقاف بو یه‌كێتی‌‪ ،‬دواج���ار نامه‌یه‌كی‌ گله‌یی‌ ئامێزم‬ ‫له‌قه‌اڵدزێ‌ بو‪ ،‬بروس���كه‌یه‌كی‌ كرد بۆمان‌و بۆ مام جه‌الل نوس���ی‌‪ ..‬هاوكات كۆمه‌ڵێك‬ ‫نوس���یبوی‌ "عه‌ل���ی‌ حه‌س���ۆ میرخ���ان" هه‌ڤاڵ‌ نه‌سیحه‌تیان كردم هه‌ر ئیش بكه‌م‌و‬ ‫له‌ش���ه‌قامی‌ كه‌مه‌ربه‌ندێ���وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و په‌له‌نه‌كه‌م له‌وازهێنان‪ ،‬ئه‌وه‌تا تا ئێس���تا‬ ‫‌وا پێكهاتوین‪ ،‬منیش بروس���كه‌م بۆ كردو به‌رده‌وامم"‪.‬‬ ‫وتم ده‌ستتان خۆش بێت‪ ،‬كارێكی‌ باشتان‬ ‫سه‌رنجێك‬ ‫ك���ردوه‌ ئه‌م كێش���ه‌یه‌مان له‌كۆڵ‌ بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌پڕێكدا سه‌عات ‪7‬ی‌ ئێواره‌ بروسكه‌یه‌كی‌ ره‌نگ���ه‌ زۆرب���ه‌ی‌ ئه‌وان���ه‌ی‌ ئ���اگاداری‌‬ ‫تر له‌كۆمیته‌وه‌ ه���ات‪ ،‬ده‌ڵێت جه‌ماعه‌تی‌ روداوه‌كانن پێیانوابێت مس���ته‌فا چاوڕه‌ش‬ ‫عه‌لی‌ حه‌س���ۆ میرخان‪ ،‬م���ام جوتیاریان له‌روداوگه‌لێكی‌ زۆر ئاڵۆزو پڕ له‌كێشمه‌كێشی‌‬ ‫شه‌هید كرد‪ .‬الم سه‌یر بو‪ ،‬به‌ڕاستی‌ باری‌ زیاتردا ژیابێ���ت‌و ئه‌م یاده‌وه‌رییانه‌ له‌ڕو ‌‬ ‫ی‬ ‫كاره‌كه‌ی‌ ق���ورس كرد‪ ...‬مام جوتیار الی‌ ته‌كنیك���ی‌ گێڕان���ه‌وه‌و له‌ڕوی‌ داڕش���تن‌و‬ ‫ئێمه‌ كه‌م نه‌بو‪ ..‬شه‌وی‌ ‪ 1‬له‌سه‌ر ‪ ،2‬منیش پۆرترێت���ی‌ كه‌س���ه‌ نزی���ك‌و دوره‌كانه‌وه‌‬ ‫ده‌بێت ئیحتیاتی‌ خۆم بكه‌م چونكی‌ هێزم نه‌یتوانیوه‌ گوزارش���تێكی‌ ته‌واوی‌ لێبكات‪،‬‬ ‫نه‌بو‪ ،‬ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ش ب���ه‌رده‌رگای‌ گرتوه‌‪ .‬س���یحری‌ ئه‌و ژیان���ه‌ پ���ڕ به‌توندوتیژیی‌‌و‬ ‫ن���اردم عه‌لی‌ نه‌بی‌‌و ئیس���ماعیل‌وه‌رتێی‌‌و روداوانه‌ له‌م یاده‌وه‌ریانه‌دا به‌باشی‌ ره‌نگی‬ ‫تۆفیق كانی‌ ‌وه‌تمانی���م بانگكرد‪ .‬پێموتن نه‌دات���ه‌وه‌و مه‌به‌س���تی‌ نه‌پێ���كاوه‌‪ .‬جگه‌‬ ‫له‌قه‌اڵدزێ‌ ش���ه‌ڕ دروس���ت بوه‌‪ ،‬ئێوه‌ش له‌وه‌ش‪ ،‬مس���ته‌فا چاوڕه‌ش به‌مه‌به‌س���ت‬ ‫بچ���ن‌و ئاگاداربن كۆمیت���ه‌ نه‌گیرێ‌ پارتی‌ یان بێ‌ مه‌به‌س���ت ناچێته‌ نێو‌ورده‌كاریی‌‬ ‫ده‌وریان داوه‌‪ .‬ئه‌مانیش شه‌وه‌ گه‌یشتونه‌ته‌ چه‌ندین ملمالنێی‌ "شه‌خس���ه‌كان"‌و فكره‌‬ ‫ئه‌وێ‌‌و نه‌شاره‌زان ته‌قه‌ له‌مانیش ده‌كه‌ن‌و جیاوازه‌كانه‌وه‌‌و به‌ڕاشكاویی‌ باسیان ناكاو‬ ‫ه���ه‌ر له‌وێدا عه‌لی‌ نه‌بی‌ ش���ه‌هید ده‌بێت‪ ،‬هه‌ڵوێستی‌ خۆی‌ به‌رامبه‌ریان ده‌رنابڕێت‪،‬‬ ‫ئیسماعیل ‌وه‌رتێی‌‌و تۆفیق كانی‌ ‌وه‌تمانی‌ چ له‌ئاس���تی‌ كوردس���تان‌و چ له‌ئاس���تی‌‬ ‫برین���دار ب���ون‪ .‬له‌كاتی‌ ناش���تنی‌ عه‌لی‌ یه‌كێتیش���یدا‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ له‌م یاده‌وه‌رییانه‌دا‬ ‫نه‌بیدا له‌س���ه‌ر قه‌بران‪ ،‬ته‌قه‌ دامه‌زرایه‌وه‌‪‌ ،‬وێنه‌یه‌كی‌ رونت سه‌باره‌ت به‌و ملمالنێیانه‌‬ ‫ئیتر ناچاربوم مه‌راس���یمی‌ ناش���تنه‌كه‌م ناخرێته‌ پێشچاو‪ ،‬ئه‌و له‌م یاده‌وه‌رییانه‌دا‬ ‫به‌جێهێش���ت‌و گه‌ڕام���ه‌وه‌ ب���ۆ رانیه‌‪ .‬كه‌ ده‌ڵێت "هه‌ندێك ش���ت هه‌یه‌ نانوس���رێت‪،‬‬ ‫گه‌یشتمه‌ مه‌ڵبه‌ند خه‌ڵكی‌ رانیه‌و خزمانی‌ خۆتان ده‌زانن مه‌به‌ستم له‌چییه‌"‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫دیسان فەلەکی سەرۆک‬ ‫عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف‬ ‫یەکخستنەوەی هێزی پێشمەرگەی کوردستان‌و بڕیاری بەنیشتیمانی‌و بەنیزامیکردنی‪،‬‬ ‫له‌مێژە یاس����ای پەرلەمانی هەرێمی کوردستانە‪ ،‬رێکەوتن‌و بڕیاری سیاسی یەکێتی‌و‬ ‫پارتی هەیە‌و هەمیش����ە پش����تیوانی فراوانی کۆمەاڵنی خەڵک‌و هێزە سیاس����یەکانی‬ ‫تریشی هەبوە‪.‬‬ ‫هاتنی "داعش"و گەڕانەوە‌و بەش����داری‌و پش����تیوانی ئەمه‌ری����کا‌و هاوپەیمانەکانی‪،‬‬ ‫بارودۆخ����ی ش����ەڕ‌و روبەروبونەوە‪ ،‬پەنجەکانی پەش����یمانی بەگش����ت فەرماندەکانی‬ ‫پێش����مەرگە‌و لەپێش����یانەوە بەفەرماندە گش����تیەکەی گەست‪ ،‬پەش����یمانی لەوەی‬ ‫کە نەیتوانیوە‌و نەیویس����توە‌‌و نەیکردوە یاس����ای پەرلەمان����ی هەرێمەکەی کە خۆی‬ ‫س����ەرۆکایەتی لەگەڵ رێککەوتنەکانی لەگەڵ حزبە هاوپەیمانەکەیدا‪ ،‬جێبەجێ بکات‪،‬‬ ‫بۆیە لەگەڵ یەکەم تەقەی ش����ەڕی داعش����دا‪ ،‬بۆ روبەروبونەوە‌‌و پاراس����تنی هەرێم‌و‬ ‫ئایندەی گەلی کوردس����تان‪ ،‬سەرۆک پێویستی بونی‌ یەک هێزی پێشمەرگەی نیزامی‬ ‫بیرکەوتەوە‪ ،‬لەدەرەوەی یەکێتی‌و پارتی پەس����ەندی وەزیرێکی پێش����مەرگەی کرد‪،‬‬ ‫بەهاوئاهەنگی کوتلە سیاس����یەکان لەپەرلەمانی کوردس����تان پڕۆژەی یەکگرتنەوەی‬ ‫هێزە حزبیەکانی پارتی‌و یەکێتی (کە بێ بنەما‌و بەس����وتفەی سیاس����ی‌و عەسکەری‬ ‫بەهێزەکانی حەفتا‌و هەش����تا ناسراون)‪ ،‬بو بەیاس����ا‌و بەدەنگی زۆرینە پەسەند کرا‪،‬‬ ‫ئەمجارە لەبەردەم دو یاس����ای پەرلەماندا‪ ،‬کە لەدو س����ەروەختی جیاوازدا دەرچوە‪،‬‬ ‫س����ەرۆک‌و وەزیری پێشمەرگە‌و فەرماندە س����ەربازیەکان بەرپرسن لەجێبەجێکردنی‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەشەوە بێڕێزیەکی تەواوە بەیاسا‌و سەروەریی‌و بەدەنگی کۆمەاڵنی خەڵک‌و‬ ‫پەرلەمانی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫س����ەباره‌ت بەگفتوگۆ‌و هەوڵ‌و رێکەوتنە سیاس����یەکانیش‪ ،‬لەم ب����وارەدا‪ ،‬کە زیاتر‬ ‫لەنهێنی‌و لەژورە داخراوەکاندا ئەنجام دراوە‪ ،‬پارتی‌و یەکێتی لەسەرەتای یەکخستنی‬ ‫دو ئی����دارەی هەولێر‌و س����لێمانیدا‪ ،‬بیرۆک����ە‌و هەوڵی لەم جۆرەی����ان هەبوە‪ .‬لەگەڵ‬ ‫حکومەتی عێراق‌و یاساکانی تایبەت بەبەرگری‌و ئاسایش‌و دەستوری عێراق‌دا‪ ،‬لەسەر‬ ‫بنەمای یەک هێزی‌ پێشمەرگە رەفتاریانکردوە‪ ،‬کاتێکیش مەسەلەی پێشمەرگە دەبێتە‬ ‫کێش����ەی نێوان هەرێم‌و بەغ����دا‪ .‬ئەمه‌ریکیەکان‌و هاوپەیمانەکان����ی تر‪ ،‬دەور‌و جیران‬ ‫هەوڵئەدەن قس����ە لەیەکگرتنەوەی پێش����مەرگە‌و بەنیزامیکردنی بکەن‪ ،‬زانیاریە دزە‬ ‫پێکراوەکانیش کۆی ئەنجامنەدانی پرۆسەکە دەخەنە ئەستۆی بارزانی‌و تاڵەبانی‪ ،‬کە‬ ‫ئیشەکە لەدەستی ئەواندا بوە‌و نەیانویستوە‌و نەیانکردوە‪ .‬دوا هەوڵی ئەمه‌ریکیەکان‬ ‫بۆ دروس����تکردنی هێزێکی یاسایی نیزامی لەپێشمەرگە‪ ،‬س����اڵێک پێش کشانەوەی‬ ‫هێزەکانی����ان لەعێراق هەمو تەدارەکی ئەو پرۆس����ەیەیان لەئەس����تۆی خۆیان گرت‌و‬ ‫دامێنی هەردو س����ەرۆکیان بۆ بەجێگەیاندنی پرۆس����ەکە گرت‪ ،‬پارە‌و چه‌ک‌و چۆڵ‌و‬ ‫مەشق‌و گشت پێداویستیەکانیان بەیاسا‌و لەالیەن هێزەکانی ئەمەریکاوە دابینکرد‪.‬‬ ‫بەداخەوە ئەو دو جوامێرە ئەو دەرفەتەیان لەدەس����ت میللەتەکەمان دا‪ ،‬یەکەمیان‬ ‫دەیوت تاڵەبانی لیواکانی خۆی‌و دوەمیان دەیوت بارزانی فەلەک تەسلیم ناکات‪.‬‬ ‫ئێس����تا هێزەکان����ی ئەمه‌ری����کا‌و هاوپەیمانەکانی بەجۆرێکی تر‌و بەپێویس����تیەکی‬ ‫زیاتر بۆ هێزی پێش����مەرگە گەڕاونەتەوە‪ ،‬هەمان هەوڵ‌و پەرۆشییان هەیە‪ ،‬بەکردا‌رو‬ ‫بەئاش����کرا پشتیوانیەکانی ئەوان دەبینرێ‌و دەبیس����ترێ‪ ،‬سەرۆک فەرمان دەردەکا‌و‬ ‫جدیەتێک بۆ جێبەجێکردنی یاساکانی پەرلەمان هەیە‪ ،‬ئۆپۆزسیۆنی جاران‪ ،‬بەداوا‌و‬ ‫دەستکەوتی خۆیانی دەزانن‌و پشتیوانی دەکەن‪ ،‬ئەگەر دەنگێکی ناڕەزایی یان گلەیی‬ ‫یان رەتکردنەوەیەک هەبێت‪ ،‬هەقە گەورە بکرێت‪ ،‬چونکە لەبنەڕەتدا ئەوە دەنگی ئەو‬ ‫مەلەوانەیە کە دژی شەپۆلەنای چاکس����ازی‌و رێکخستنەوەی ماڵی کورد‌و سەروەری‬ ‫یاسایە‪ ،‬دەنگی بێڕێزیە بەپەنجە مۆرەکانی کۆمەاڵنی خەڵکی کوردستان‪.‬‬ ‫بۆیە گەورەکردنی بەهاش‌و هوشی ئیعالمی‌‪ ،‬زیان بەپرۆسەکە دەگەیەنێت‪ .‬دروستتر‬ ‫ئەوەیە س����ەرۆک‌و وەزیری پێش����مەرگە‌و فەرماندە‌و بەرپرسانی حەفتا‌و هەشتا (کە‬ ‫ک����ەس نازانێ ب����ۆ ‪‌43‬و ‪ 57‬نیە‌و بۆ ‪‌70‬و ‪ )80‬یە‪ ،‬لیوا‌و فەل����ەک‌و هێزە تایبەتەکان‬ ‫بكەن بەدەس����تە گوڵی مژدەی یەکگرتنەوەی هێزەکانی پێش����مەرگە‌و لەسەرەتا بۆ‬ ‫جێبەجێکردنی یاساکانی پەرلەمان‌و رێکەوتنە سیاسیەکان لەناو ماڵ‌و هێزێ خۆیانەوە‬ ‫دەست پێ بکەن بۆ ئەوەی هەمو بەیەک دەنگ پشتیوانی بکەین‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )460‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/6‬‬

‫كه‌ناڵه‌كه‌ ‌ی "نێچیرڤان"‬ ‫گزیی‌ له‌میدیا ‌ی نوسراو ده‌كات‬ ‫عه‌لی ئه‌حمه‌د‬ ‫رووداو خ���ۆی‌ به‌یه‌كه‌م���ی‌ بێ‌‬ ‫ركابه‌رو به‌پرۆفیشناڵترین كه‌نا ‌ڵ‬ ‫پێناس���ه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم له‌واقیعدا‬ ‫س���اكارترین ئه‌ته‌كێ���ت‌و مۆراڵی‌‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ریی‌ په‌یڕه‌و ناكات‪.‬‬ ‫سێشه‌ممه‌ی‌ رابردو‪ ،‬له‌زۆربه‌ی‌‬ ‫گه‌ڕی‌ هه‌واڵه‌كانی ئه‌م كه‌ناڵه‌دا‪،‬‬ ‫ره‌خنه‌گرتن���ی‌ ئ���ازاد جوندیانی‌‬ ‫له‌مه‌ال به‌ختیار (كه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫وتارێكدا هاتبوو رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫باڵویك���رده‌وه‌)‪ ،‬هه‌واڵی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫رووداو ب���و‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ب���اس له‌س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ بكات‪،‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ تۆزقاڵێ���ك له‌ئه‌لف‌و‬ ‫بێ���ی‌ رۆژنامه‌گه‌ری���ی‌ س���ه‌ریان‬ ‫ده‌رده‌چێت‪ ،‬باش ده‌زانن كارێكی‌‬ ‫به‌مجۆره‌ ئه‌تككردن‌و تیرۆركردنی‌‬ ‫"مافی‌ باڵوكردنه‌وه‌"یه‌‌و كه‌ناڵه‌ك ‌هی‌‬ ‫نێچیرڤان ب���ه‌رۆژی‌ روناك گزیی‌‌و‬ ‫دزیی‌ له‌میدیای‌ نوسراو ده‌كات‪.‬‬ ‫ناونه‌هێنان���ی‌ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫وه‌ك س���ه‌رچاوه‌ی‌ هه‌واڵ���ی‌ ئه‌م‬ ‫كه‌ناڵه‌‪ ،‬له‌و ئه‌گه‌ره‌ به‌دور نییه‌‪،‬‬ ‫كه‌ نایه‌وێ���ت رۆژنامه‌یه‌كی‌ وه‌ك‬ ‫خۆیان ده‌ڵێ���ن "لۆكاڵیی‌" ببێته‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ هه‌واڵیی‌ له‌كاتێكدا‬ ‫خۆی‌ پێ‌ یه‌كه‌می‌ بێ‌ ركابه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ یه‌كه‌مجار نییه‌ كه‌ رووداو‬ ‫ب���ه‌م ش���ێوه‌یه‌ مامه‌ڵ���ه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫میدیای‌ نوسراو ده‌كات‪ ،‬به‌درێژایی‌‬ ‫ساڵی‌ رابردو به‌شێك له‌و راپۆرت‌و‬ ‫هه‌واڵ‌‌و بابه‌ت���ی‌ به‌رنامانه‌ی‌ له‌م‬ ‫شاشه‌ پڕ له‌بریقه‌و باقه‌وه‌ په‌خش‬ ‫ك���راون‪ ،‬ئاماده‌كار‌و هه‌واڵس���ازو‬ ‫په‌یامنێره‌كانی���ان بیرۆكه‌كه‌ی���ان‬ ‫له‌میدیای‌ نوسراوه‌وه‌ وه‌رگرتوه‌‌و‬ ‫پاشان ئیشیان له‌سه‌ر كردوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫به‌ناوی‌ خۆیانه‌وه‌ په‌خشیانكردون‌و‬ ‫به‌س���ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫ئاماژه‌ی���ان‬ ‫راسته‌قینه‌یان نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌مه‌ش‬

‫فێڵ‌و گزییان نه‌ك هه‌ر له‌میدیای‌‬ ‫نوس���راو‪ ،‬به‌ڵك���و له‌بینه‌رانیش‬ ‫كردوه‌ كه‌ هه‌واڵ‌‌و راپۆرت‌و بابه‌تی‌‬ ‫به‌رنامه‌كه‌ی���ان وه‌ك كه‌ره‌س���ه‌ی‌‬ ‫خاوی‌ خۆیان پێشكه‌ش كردون‪.‬‬ ‫له‌وه‌ش س���ه‌یرتر‪ ،‬ئ���ه‌م تۆڕی‌‬ ‫میدیایی���ه‌‪ ،‬هه‌م���و رۆژنام���ه‌و‬ ‫گۆڤاره‌كانی‌ ئه‌م واڵته‌ به‌"لۆكاڵ‌"‬ ‫ده‌بین���ێ‌‌و خۆش���ی‌ به‌"گلۆباڵ‌"‪،‬‬ ‫له‌س���ایتی‌ رووداودا له‌گ���ه‌ڵ‌‬ ‫هه‌واڵه‌ك���ه‌دا‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ دراوه‌ كه‌ جوندیانی‌‬ ‫وتاره‌ك���ه‌ی‌ له‌رۆژنام���ه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫باڵوكردوه‌ته‌وه‌‪( ،‬كه‌ رۆژنامه‌یه‌كی‌‬ ‫لۆكاڵییه‌)‪.‬‬ ‫"رووداو" ئه‌م وش���ه‌ی لۆكاڵییه‌‬ ‫ب���ه‌ر ل���ه‌وه‌ی‌ وه‌ك "فاك���ت" بۆ‬ ‫ناس���اندنی‌ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌ یان‬ ‫ه���ه‌ر میدیایه‌كی‌ تری‌ نوس���راو‬ ‫به‌كاربهێنێ���ت‪ ،‬له‌ڕاس���تیدا وه‌ك‬ ‫تان���ه‌ لێدانیانه‌! له‌والوه‌ش���ه‌وه‌‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌ی���ه‌ك نوقم���ی‌ غ���رورو‬ ‫له‌خۆبایبون���ه‌ ك���ه‌ پێیوایه‌ خۆی‌‬ ‫كه‌ناڵێكی‌ "گلۆباڵ‌"ه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كاتێك به‌ریتانی‌‌و ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫له‌ته‌ماش���اكردنی‌‬ ‫تاقه‌تی���ان‬ ‫(‪‌)BBC‬و (‪ ) CNN‬بچێ���ت‪،‬‬ ‫س���ه‌ته‌الیته‌كه‌یان ده‌خه‌نه‌ سه‌ر‬ ‫رووداو ت���ا بزانن چ���ی‌ له‌دونیادا‬ ‫ده‌گوزه‌رێت‌و به‌دیار ئه‌م كه‌ناڵه‌وه‌‬ ‫دابنیشن‪.‬‬ ‫رووداو كه‌ په‌تی‌ داهات‌و په‌یامه‌‬ ‫پیشه‌ییه‌كه‌ی‌ له‌مێشكی‌ نێچیرڤان‌و‬ ‫كیسه‌و گیرفانی‌ ئه‌ودایه‌‪ ،‬به‌مجۆره‌‬ ‫ناتوانێت النیكه‌می‌ پیش���ه‌ییبونی‌‬ ‫خ���ۆی‌ بس���ه‌لمێنێت‪ ،‬كه‌ناڵێكه‌‬ ‫ناتوانێت النیكه‌می‌ ش���ه‌فافیه‌ت‬ ‫له‌خ���ودی‌ خۆیدا په‌ی���ڕه‌و بكات‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ن���ا ته‌نها پرس���یارێك‪:‬‬ ‫بودجه‌ی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌ چه‌نده‌؟‬ ‫به‌دڵنیای���ی‌ پاره‌یه‌كی‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫زۆره‌ كه‌ رۆژێك له‌ڕۆژان به‌ڕاستیی‌‬ ‫جورئه‌ت���ی‌ ئه‌وه‌ ناك���ه‌ن بۆ ڕای‌‬ ‫گشتی‌ رابگه‌یه‌نن‪.‬‬

‫شەنگال‬ ‫بگرنەوە‬ ‫دواتر شەری‬ ‫لەسەر بکەن‬ ‫ره‌وا‬

‫"رووداو" ئه‌م‬ ‫وشه‌ی لۆكاڵییه‌‬ ‫به‌ر له‌وه‌ی‌‬ ‫وه‌ك "فاكت"‬ ‫بۆ ناساندنی‌‬ ‫رۆژنامه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌ یان‬ ‫هه‌ر میدیایه‌كی‌‬ ‫تری‌ نوسراو‬ ‫به‌كاربهێنێت‪،‬‬ ‫له‌ڕاستیدا وه‌ك‬ ‫تانه‌ لێدانیانه‌!‬

‫ئاوێن ‌ه نیوز به‌عه‌ره‌بی بخوێنه‌ره‌‌وه‌‬ ‫‪http://www.awene.com/ar‬‬

‫فرمێس���کەکان‬ ‫ھێش���تا‬ ‫وش���کنەبونەتوە‪ ،‬جەس���تەی‬ ‫ئ���ەو خاک���ە خوێن���ی ل���ێ‬ ‫دەچۆرێت‪ ،‬داعش پاشەکشەی‬ ‫نەکردوە‌و لە‪%75‬ی خاکەکەی‬ ‫بەدەستەوەیە‪ ،‬بەاڵم یەکێکیان‬ ‫دەی���کات بە کانت���ۆن‌و ئەوەی‬ ‫دیکەش���یان دەی���کات ب���ە‬ ‫دەستکەوتی سەرۆک‪.‬‬ ‫شەنگال ھێشتا کورد رۆژانە‬ ‫ش���ەری کۆاڵن بە کۆاڵنی تێدا‬ ‫دەکات‪ ،‬رۆژان���ە پێش���مەرگە‌و‬ ‫گەریال لەس���ەنگەردان‌و گیانی‬ ‫خۆی���ان دەس���تپێرن‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫بەرپرس���انی پارتی‌و پەکەکە‬ ‫شەردەکەن لەسەر ئەو خاکەی‬ ‫کە ھێش���تا کورد بەدەستیەوە‬ ‫نیی���ە‌و داع���ش دەس���ەاڵتی‬ ‫بەس���ەریدا ھەیە‪ ،‬بەرپرسانی‬ ‫ئ���ەم دوو ھێ���زە لەس���ەر ئەم‬ ‫خاکە ش���ەڕیانە‪ ،‬خۆیان لەوێ‬ ‫نین‪ ،‬ئ���ەوان لەگەڵ داعش���دا‬ ‫شەر ناکەن‪ ،‬ئەوان لەجەنگێکی‬ ‫راگەیاندندان لەگەڵ یەکتری‪.‬‬ ‫ملمالنێکانی پارتی‌و پەکەکە‬ ‫ک���ە ئێس���تا تاک���ە دوو ھێزن‬ ‫لەس���ەر ئاس���تی ناوچەی���ی‬ ‫سیاس���ەت دەک���ەن‪ ،‬لەماوەی‬ ‫رابردودا شکستیان بەسەرجەم‬ ‫پ���رۆژە نیش���تیمانیەکانیان‬ ‫ھێناوە‪ ،‬ملمالنێی ئەو دوو ھێزە‬ ‫کۆنگ���رەی نەتەوەی شکس���ت‬ ‫پێھێنا‌و نەیتوانی لەبری ئەوەی‬ ‫خەمی نیشتیمانیان بێت خەمی‬ ‫حیزبەکانیان بوو‪.‬‬ ‫پارتی‌و پەکەکە لە ئێس���تا‬ ‫لەبری ئ���ەوەی ئازارەکانی ئەو‬ ‫سەدان خانمە کەمبکەنەوە کە‬ ‫لەالیەن داعشەوە رفێندرابوون‪،‬‬ ‫لەباتی ئەوەی شوێنێکی زیاتر‬ ‫بۆ ئ���اوارەکان دابی���ن بکەن‪،‬‬ ‫لە جیاتی ملمالن���ێ‌و کێبرکێ‬ ‫بکەن لەوەی کامیان دەتوانێت‬ ‫خزمەتی ھاواڵتیانی ش���ەنگال‬ ‫بک���ەن‪ ،‬لە جەنگ���دان کامیان‬ ‫الیەنگیریان زیات���رە‌و کامیان‬ ‫دەتوانێت دەستکەوتی دارایی‬ ‫زیاتر بێت‪.‬‬ ‫بەم ئاراس���تەی سیاس���ەت‬ ‫کردنە ئەو دوو ھێزە برینەکانی‬ ‫ھاواڵتیانی شەنگال نەک سارێژ‬ ‫ناک���ەن بەڵک���وو دەبنە ھۆی‬ ‫برینارکردن���ی ش���ەنگالیەکان‪،‬‬ ‫لەبات���ی دۆخێک���ی دەروونی‬ ‫ھێمن‌و ئاسودە بۆ ئەو سەدان‬ ‫ئاوارەی���ە دابی���ن بک���ەن کە‬ ‫جینۆساید کراون دێن‌و دۆخی‬ ‫دەرونیان زیاتر خراپ دەکەن‪.‬‬ ‫لەس���ەر بەرپرسانی ئەم دوو‬ ‫ھێ���زە پێویس���تە بەگیانێکی‬ ‫نیشتیمانیەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو‬ ‫ناوچەیەدا بکەن‌و ھەوڵەکانیان‬ ‫بکەن بەیەک بۆ بەجینۆس���اید‬ ‫ناس���اندی تاوانەکانی شەنگال‬ ‫نەک ھەردوکیان کێبرکێ بکەن‬ ‫لەس���ەر ئەوەی ئااڵی پەکەکە‬ ‫زیات���ر بێ���ت یاخ���ود ئ���ااڵی‬ ‫شەنگال‪ ،‬ئەم دوو ھێزە لەباتی‬ ‫یەکێکی���ان بێت ئااڵی کانتۆنی‬ ‫ش���ەنگالی بۆ دروس���ت بکات‬ ‫بێ���ن‌و ھەوڵێک���ی زیاتر بدەن‬ ‫ب���ۆ گرتنەوەی ئ���ەو ناوچەیە‬ ‫چونک���ە ئەوەی ل���ە کۆتاییدا‬ ‫شەنگالیەکان ئاسودە دەکات‬ ‫ئازادکردن���ی خاکەکەیان���ە‪،‬‬ ‫بەدەس���تھێنانەو‌ە ئەو سەدان‬ ‫ژن‌و کچەی���ە ک���ە رفێندراون‪،‬‬ ‫نەک دروستکردنی ئااڵبۆی‪.‬‬ ‫شەنگال پێویستی بە دروشم‬ ‫نییە‪ ،‬پێویستی بە رستەکانی‬ ‫س���ەرۆک‌و بە کانت���ۆن کردنی‬ ‫نییە ش���ەنگال پێویس���تی بە‬ ‫دوب���ارە بنیاتدنانەوەی���ە بۆیە‬ ‫ئەم دوھێزە باش���ترە کۆتایی‬ ‫ب���ەو مەھزەلەی���ە بھێنن کە‬ ‫دروستیانکردوە‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )460‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/6‬‬

‫پەیمانگەی هونەرە جوانەکانی سلێمانی‬

‫بۆ دوەم جار فۆبیای شۆک‌و بازنەی داخراوو خۆجوینەوە‬ ‫رۆژگار مسته‌فا‬ ‫س���اڵی ‪ ٢٠٠٤‬پاش ئەوەی کۆلێژی‬ ‫هونەرم تەواوکرد به‌پلەی یەکەم‪ ،‬خەونم‬ ‫به‌پەیمانگەی هون���ەرە جوانەکانەوە‬ ‫دەبینی‌وان���ەی تیا بڵێم���ەوە‪ ،‬به‌بێ‬ ‫ئ���ەوەی هیچ بی���ر ل���ەوە بکەمەوە‬ ‫ک���ە ئەتوان���م له‌زانکۆ‌وەربگیرێمەوەو‬ ‫لەوێ‌وان���ە بڵێم���ەوە ک���ە له‌هەم���و‬ ‫رویەک���ەوە له‌بەرژەوەن���دی م���ن بو‬ ‫له‌زانکۆ‌وان���ە بڵێم���ەوە‪ ،‬ب���ێ دودڵی‬ ‫داواکاری���م پێشکەش���ی پەیمانگ���ە‬ ‫ک���رد بۆ‌وانە‌وتنەوە‪ ،‬ک���ە پێش زانکۆ‬ ‫پەیمانگەش���م ه���ەر به‌پل���ەی یەکەم‬ ‫ت���ەواو کردبو‪ ،‬به‌مەبەس���تی ئەوەی‬ ‫بتوانم له‌پەیمانگە تواناکانم بخەمەگەڕ‬ ‫بۆ بەش���داربون له‌بەرەوپێش���بردنی‬ ‫پەیمانگ���ەدا کە بۆ من ش���وێنێک بو‬ ‫شایەنی هەمو هەوڵێک بو بۆ خزمەت‬ ‫کردنی‪.‬‬ ‫ماوەی یەک هەفتە‌وانەم‌وتەوە به‌بڕوا‬ ‫بونێک���ی زۆرەوە‌و به‌ئارامی‌و بێخەبەر‬ ‫لەوەی‌وەرنەگیراوم‌و‌وەرناگیرێم‪ ،‬بارێکی‬ ‫زۆر پێکەنین���اوی‌و فۆبیا بو له‌هەمان‬ ‫کاتدا‪ ،‬بێ هیچ هۆکارێک‌وەرنەگیرام‌و تێ‬ ‫نەگەیشتم‪ ،‬پاش یەک هەفتە غیاب لەو‬ ‫قوتابخانەیەی کە ناوم لێی دەرچوبو‪،‬‬ ‫به‌پشتگیری مامۆستایەکی پەیمانگە‬ ‫غیابەکەم بۆ س���رڕایەوە به‌مەبەستی‬ ‫ئ���ەوەی له‌قوتابخانەک���ەی خ���ۆم‬ ‫له‌پیرەمەگرون دەس���ت بەوانەوتنەوە‬ ‫بکەم���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم زۆر نیگ���ەران‌و‬ ‫به‌گوم���ان له‌هۆکاری‌وەرنەگرتن���م‬ ‫له‌پەیمانگ���ەی هون���ەرە جوانەکانی‬ ‫س���لێمانی‪ .‬له‌هەمانکاتدا خوێندکاری‬

‫دەرچوی تری زانکۆ کاریان بۆ کرابو‬ ‫له‌پەیمانگە‌وانە بڵێنەوە بێئەوەی من‬ ‫ئاگاداربم‪.‬‬ ‫دوای چەندین س���اڵ‌و کارکردنێکی‬ ‫زۆر له‌کوردس���تان‌و ل���ه‌دەرەوەی‬ ‫کوردس���تان‌و بەشدار بونم له‌چەندەها‬ ‫گەلەری‌و فێستیڤاڵ‌و چاالکی هونەری‬ ‫کە هەر یەکێکیان له‌پێگە گرنگەکانی‬ ‫هونەرن له‌جیهان���دا‪‌،‬وە دوای ئەوەی‬ ‫کە ماس���تەرم له‌هون���ەردا له‌یەکێک‬ ‫له‌باش���ترین زانکۆکان���ی لەن���دەن‬ ‫تەواوکرد‪ ،‬دوای گەڕانەوەم بۆ س���ەر‬ ‫کارەکەم‌و یه‌کسانکردنی بڕوانامەکەم‬ ‫به‌پێداگ���ری کۆمەڵێ���ک ب���رادەر‌و‬ ‫چەن���د مامۆس���تایەکی پەیمانگ���ە‪،‬‬ ‫راکێش���رامەوە ن���او هەم���ان بازنەی‬ ‫دوب���ارەوە‪ ،‬دوای ئ���ەوەی بێ گومان‬ ‫بوم ل���ەوەی کە پەیمانگە ناکرێت کە‬ ‫کەس���ێک به‌ب���روا نامەی ماس���تەری‬ ‫زانکۆی چێڵسیەوە‌وەرنەگرێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫دیسانەوە‌و دوای ساڵێک بێنەو بەردە‬ ‫به‌‌‌حیساب لیژنەکەی پەیمانگە بریاری‬ ‫لەسەر‌وەرگرتنەکەی من نەدابو گوایە‬ ‫کۆمەڵێک کەس���ی له‌پێشتر هەبون‪،‬‬ ‫دوای ئەوەی به‌پێکەنین‌و بێ هیواییەوە‬ ‫رامک���رد بۆ یەکەی سەرپەرش���تیاری‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی خوێندنگەی���ەک‬ ‫بدۆزمەوە بۆ‌وانە‌وت���ن‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫خوێندنگەکەی خۆم دەرس���ی بەتاڵی‬ ‫نەمابو منی���ش له‌مێژب���و پێم‌وتبون‬ ‫م���ن دەچم���ە پەیمانگ���ەو دڵنیابوم‬ ‫له‌الرینەبونی‌وەزارەت���ی پ���ەروەردەو‬ ‫بەڕێوبەرێتی پەیمانگەکان‪ ،‬هێش���تا‬ ‫له‌یەکەی سەرپەرشتیاری بوم بەزۆری‬ ‫مامۆستایەکی بەرێزی ناو پەیمانگە‪،‬‬ ‫کە‌وتی ئەگ���ەر به‌تەنس���یبیش بێت‬

‫دەبێ���ت هەوڵێکیتر بدەین‌وەک‌وانەبێژ‬ ‫بێیتەوە ب���ۆ پەیمانگە‪ ،‬دیس���انەوە‬ ‫پڕۆس���ەی گەڕانم ب���ۆ قوتابخانە دوا‬ ‫خست‌و کەوتمەوە ناو هەمان بازنەی‬ ‫پێشکەشکردنی داواکاری بۆ پەیمانگە‪،‬‬ ‫دوای چاوەڕێ���ی مانگێ���ک‌و کات‬ ‫کوش���تنێکی زۆر‪ ،‬دیسانەوە فەرمانی‬ ‫تەنس���یبەکەم رەزامەن���دی لەس���ەر‬ ‫نەکرا‪ .‬له‌راس���تیدا له‌بارودۆخێکی زۆر‬ ‫پێکەنیناوی���دا‪ ،‬کەوتم���ەوە راکەڕاک‬ ‫به‌دوای دۆزینەوەی قوتابخانەدا‪.‬‬ ‫پەیمانگ���ەی هونەرە جوانەکان‌وەک‬ ‫ش���وێنێکی بنچینەییە بۆ پەروەردەی‬ ‫هونەر‪ ،‬کە خوێندکار لەو ش���وێنەدا‬ ‫ئەتوانرێت به‌دروس���تی‌و به‌ڕێگەیەکی‬ ‫ڕوندا ئاڕاستە بکرێت به‌مەرجێک ئەگەر‬ ‫بتوانرێت پرۆگرامی پەیمانگە بەردەوام‬ ‫له‌تازەبون���ەوەو چ���اک کردندا بێت‪.‬‬ ‫دەبێت بەرنامەی پەیمانگە گونجاو بێت‬ ‫لەگەڵ فەلسەفەی دەوڵەتدا بۆ هونەر‬ ‫به‌گش���تی‪ .‬پەیمانگە له‌سەرو هەمو‬ ‫ئەوکۆتوبەندان���ەی له‌پرۆگرامەکەیدا‬ ‫هەی���ە ک���ە بەش���ێکی پرۆگرامەکەی‬ ‫له‌الی���ەن ڕژێمی پێش���وە دانراوەو تا‬ ‫ئێستا کاری لەس���ەر دەکرێت‪ .‬له‌پاڵ‬ ‫هەم���و ئەمانەش���دا مێژویەک���ی پڕ‬ ‫له‌کارکردنی هەیە‌و ناکرێت رۆڵی ئەو‬ ‫دامەزراوەیە لەسەرپێکهاتەی کلتوریدا‬ ‫پشتگوێ بخرێت‪،‬به‌درێژایی ساڵەکانی‬ ‫ڕابردوی چەندەها کەس���ایەتی دیاری‬ ‫شارەکەی پێگەیاندوە‪ ،‬به‌جیاواز له‌و‬ ‫بازنە چەقبەستوەی ئێستای کە به‌هیچ‬ ‫شێوەیەک سیس���تەمی به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫له‌گ���ەڵ پەروەردەیەک���ی هاوچەرخی‬ ‫هونەری���دا ناگونجێت‪ .‬پرس���یارەکان‬ ‫له‌وەدان کێن ئەو کەسانەی رێگەنادەن‬

‫ئەزمونی دیک���ە‌و جوڵەی هەمەالیەنە‬ ‫بچێتە ئ���ەو ش���وێنەوە؟ ئایا‌‌حیزب‌و‬ ‫ڕێکخراوێکە یان کەسێکە؟ یان چەند‬ ‫کەسانێکن کە س���ودمەندن لەو بارو‬ ‫دۆخەی کە ئێستا هەیە له‌پەیمانگە؟‬ ‫ئایا ت���ا کەی به‌پەیوەندی کەس���ی‌و‬ ‫ئامانجی ژێرەوب���ن‪ ،‬چەندەها نەوەی‬ ‫ت���ازە ی هونەر بەرەو ئامانجی نادیار‬ ‫دەبەن‌و بێ ئاگا دەمێننەوە له‌بەشێکی‬ ‫زۆری کلتوری دنیا؟‬ ‫هەم���و کات‌و له‌هەم���و جیهان���دا‪،‬‬ ‫ه���ەر دامەزراوەیەک���ی پەروەردەیی‬ ‫بگاتە ئاس���تێک کە خۆی بجوێتەوە‪،‬‬ ‫پێویستی به‌داڕش���تنەوەی پرۆگرام‌و‬ ‫پێداچونەوەی���ە‪ .‬له‌هەم���وی گرنگتر‬ ‫ڕێگەدانە به‌رەخنە‌و شارەزایی کەسانیتر‬ ‫کە بەرچاوڕونی بدەن بۆ باشترکردنی‬ ‫پرۆگرام‌و ئاس���تی پەروەردە‪ ،‬جۆرە‬ ‫ڕاشکاوییەکی ڕەخنەگرانە پەروەردە‬ ‫بکرێ���ت ک���ە ب���وار به‌فراوانکردن���ی‬ ‫ڕەهەن���دی بینینی خوێن���دکار بدات‪.‬‬ ‫هەربۆی���ەش نەوە دوای ن���ەوە ئەم‬ ‫ترس���ی ئەزموننەکردنە‌و بێرەخنەییە‬ ‫ب���ۆ ن���او ناوەندەکانی ت���ری هونەر‬ ‫دەگوازرێتەوە‪ .‬له‌پەیمانگەی هونەرە‬ ‫جوانەکاندا من زۆرشت فێربوم کاتێک‬ ‫خوێندکاربوم‪ ،‬بەاڵم کاتێک پەیمانگەم‬ ‫تەواو کرد‌و به‌تایبەت کاتێک دەس���تم‬ ‫ک���رد به‌خوێندنی ماس���تەرەکەم بۆم‬ ‫دەرک���ەوت کە چەن���د کەلێن‌و کەمو‬ ‫کورتی هەیە له‌پاشخانی پەروەردەی‬ ‫هونەری مندا کە پەیمانگە بەش���ێکی‬ ‫زۆری ئ���ەو کەلێنان���ەی دەکەوێت���ە‬ ‫ئەستۆ‪.‬‬ ‫له‌کاتێکدا کە ستافی پەیمانگە دیدێکی‬ ‫گونجاوی نیە س���ەبارەت به‌پرۆگرامی‬

‫خوێندن���ی‪ ،‬ئای���ا هی���چ ش���وێنێکی‬ ‫تر بەرپ���ەس نی���ە له‌پێداچونەوەی‬ ‫سیس���تەمی پەیمانگەکان���ی هەرێمی‬ ‫کوردستان‌و هەوڵدان بۆ بنیاتنانەوەی‬ ‫ئاس���تی هونەری له‌کوردستاندا‪ ،‬کە‬ ‫له‌خراپترین دۆخیدای���ە‌وە پەیمانگەو‬ ‫زانکۆ هونەریەکانیش���مان بەرپرسی‬ ‫یەکەمن لەم دۆخە‪.‬‬ ‫وە ی���ان له‌س���تافی س���ەرەکی‬ ‫پەیمانگ���ە‌و بەڕێوب���ەری پەیمانگ���ە‬ ‫دەپرس���م‪ ،‬بۆ چ���ی کە س���ەرەتاوە‬ ‫دەزان���ن بازنەیەکی داخ���راون‌و تەنی‬ ‫نامۆ‌وەرناگیرێ���ت‪ ،‬باش���تریش‌وانیە‬ ‫بەڵێن نەدەن بەکەس‌و به‌ڕاش���کاوی‬ ‫بۆچونی خۆتان بڵێن‪ ،‬با کەس���انێکی‬ ‫زۆر به‌هیوای‌وەرگیرانەوە کاتی خۆیان‬ ‫نەکوژن ‪ .‬لەکاتێکدا چەندەها شوێنی‬ ‫تر هەیە مرۆڤ هەوڵەکانی تیا بخاتە‬ ‫گ���ەر به‌ئاراس���تەی بنیاتنان���ەوەی‬ ‫کلتوری ئەم ناوچەیە‌و دەرچونی لەم‬ ‫چەقبەستوییەی ئێستای‪.‬‬ ‫پاشان بەرپرسیارێتی یەکی گەورە‬ ‫ب���ەرەو ڕوی بەرنامەی تواناس���ازی‬ ‫دەکەمەوە‪ ،‬ئایا ناردنەدەرەوەی ئێمە‬ ‫بۆ خوێندن بەو هەمو تێچوە زۆرەوە‬ ‫له‌گ���ەڵ ئەو هەم���و هەوڵ���ەی ئێمە‬ ‫دامان‪،‬له‌پێناوی ئەوەدا نەبو کە ڕۆڵمان‬ ‫هەبێت له‌داڕش���تنەوەو باشترکردنی‬ ‫دام���ەزراوە پەروەردەییەکانی س���ەر‬ ‫به‌وەزارەت���ی پ���ەروەردە؟ له‌کاتێکدا‬ ‫پەیمانگ���ە پێویس���تی به‌تواناکان���ی‬ ‫ئێم���ە هەیە توان���ا به‌فی���ڕۆدان نیە‬ ‫له‌قوتابخانەیەک���ی بنەڕەتیدا‌وان���ە‬ ‫بڵێین���ەوە؟ له‌کاتێکیش���دا ب���ۆ هیچ‬ ‫پاڵیوراوێک نیە‌وەزارەتی بگوازێتەوە‬ ‫پاش گەڕانەوەی بۆ چەندەها ساڵ‪.‬‬

‫خوێندن‌و ڕۆڵ ‌ی مامۆستا‬ ‫ی عومەر*‬ ‫مامۆستا حاج ‌‬ ‫‪hajibinar@gmail.com‬‬

‫دەزگای‌ پ���ەروەردەو فێرک���ردن‬ ‫لەپێکهاتەی‌ هەر حکومەتێکدا‪ ،‬بەیەکێک‬ ‫لەه���ەرە گرنگتری���ن‌و هەس���تیارترین‬ ‫دام���ەزراوە س���ەیر دەکرێ���ت‪ .‬ڕەوتی‌‬ ‫پێشکەوتنی‌ هەر کۆمەڵگاو نەتەوەیەک‬ ‫لەس���ەرجەم بوارەکان���ی‌ ژیان���دا ل���ەم‬ ‫دامەزراوەی���ەوە س���ەرچاوە دەگرێ���ت‪،‬‬ ‫پێ���ش کەوتن���ە بەرچاوەکان���ی‌ دنیای‌‬ ‫ئەمڕۆ بەرهەمی‌ پرۆس���ەکانی‌ خوێندنن‪،‬‬ ‫داهێنەرو بیرمەن���دو زاناکان نەوەی‌ ناو‬ ‫پۆلی‌ قوتابخانەکانن‪.‬‬ ‫خزمەتگوزارترین حکومەت‌و دڵسۆزترین‬ ‫س���ەرکردەی‌ واڵت‪ ،‬ئەوانەن کە گرنگی‌‬ ‫دەدەن بەبواری‌ خوێندن‌و پش���کی‌ شێر‬ ‫لەبودج���ەی‌ واڵت دەخەنە خزمەتی‌ ئەم‬ ‫ب���وارە‪ ،‬لەگەڵ دابین کردنی‌ س���ەرجەم‬ ‫پێداویس���تیەکانی‌‪ ،‬گرنیپێدان بەبواری‌‬ ‫پ���ەروەردەو فێرک���ردن س���ەرەئەنجام‬ ‫پێش کەوتن‌و بوژانەوە بەسەرس���ەرجەم‬ ‫کایەکانی‌ تری‌ ژیاندا دێنێت‪ ،‬هەنگاونان‬ ‫بەرەو کرانەوەو پێش کەوتنی‌ کۆمەڵگای‌‬ ‫کوردی‌‪ ،‬تەنها لەڕێگەی‌ سیس���تەمێکی‌‬ ‫فێرکاری‌ هاوچەرخ���ەوە دێتەدی‌‪ ،‬تەنها‬ ‫لەڕێگ���ەی‌ دەزگایەک���ی‌ پ���ەروەردەو‬ ‫فێرکردنی‌ مۆدێرن‌و هاوچەرخدا‪.‬‬

‫لەس���ەرجەم قۆناغەکانی‌ خوێندن ساڵ‬ ‫لەدوای‌ س���اڵ لەهەرێمی‌ کوردس���تاندا‬ ‫جێگای‌ پرس���یارە! هەرچەندە کۆمەڵێک‬ ‫هۆکار هەی���ە بۆ ئەم کێش���ەیە‪ .‬بەاڵم‬ ‫مامۆس���تا وەک یەکێک لەسێ ڕەگەزە یەکێک لەهۆکارە سەرەکیەکە پەیوەندی‌‬ ‫س���ەرەکیەکەی‌ خوێن���دن (پرۆگ���رام‪ ،‬بەخودی‌ مامۆستاوە هەیە‪ ،‬کە بەشێکی‌‬ ‫قوتاب���ی‌‪ ،‬مامۆس���تا) دەتوانێ���ت ڕۆڵی‌ زۆری‌ ئەو مامۆستایانەی‌ وانە دەڵێنەوە‬ ‫بەرچ���اوو کاریگەری‌ هەبێت لەهێنانەدی‌ ئەو توان���او لێهاتویی‌‌و ش���ارەزاییەیان‬ ‫ئەم ئامانجەدا‪ ،‬بەوەی‌ تەنها مامۆس���تا نیی���ە لەپرۆس���ەی‌ فێرکاری���دا‪ ،‬هی���چ‬ ‫دەتوانێ���ت ڕوح بەب���ەر ئ���ەو پرۆگرام‌و تازەگەری‌و داهێنانێکیان لەشێوازەکانی‌‬ ‫بەرنامان���ەدا بهێنێ���ت‪ ،‬بیانکاتە بابەتی‌ وانەوتنەوەدا پێ نییە‪ ،‬تاوەکو ئێستاش‬ ‫زین���دو بیانخاتە ناو مێش���کی‌ قوتابی‌و پەی���ڕەوی‌ ش���ێوازە کالس���یکیەکەی‌‬ ‫لەژیانی‌ ڕۆژانەی���دا پیادەیان بکات‪ ،‬کە س���ااڵنی‌ حەفتاو هەشتاکان دەکەن‪ ،‬بێ‬ ‫لەچوارچێ���وەی‌ قۆناغەکان���ی‌ خوێندندا لەبەرچاوگرتن���ی‌ ئەم س���ەردەمە پێش‬ ‫دەخوێندرێن‪ ،‬بیرمەن���دی‌ پەروەردەیی‌ کەوت���ووەی‌ دنیای‌ ئەم���ڕۆ لەکرانەوەو‬ ‫ژان پیاژێ لەبارەی‌ ڕۆڵی‌ مامۆس���تاوە داهێن���ان‌و تەکنەلۆژی���ای‌ پێش کەوتو‪،‬‬ ‫دەڵێ���ت (هیچ بەرنامەو سیس���تەمێکی‌ ب���ەاڵم بەش���ێکی‌ زۆری‌ مامۆس���تایانی‌‬ ‫خوێندن سەرکەوتو نابێت‌و ئەنجامەکەی‌ ئەم���ڕۆ لەهەژارییەکی‌ مەعریفی‌ گەورەدا‬ ‫شکس���تە‪ ،‬گەر مامۆس���تا تەواو تەیارو دەژین‪ ،‬کە ئەم���ەش پەیوەندی‌ بەچەند‬ ‫ئامادە نەکرێت بەزانیاریی‌‌و شێوازی‌ وانە هۆکارێکەوە هەیە‪:‬‬ ‫‪ -1‬هەم���و ئ���ەو ناوەن���دو پەیمانگاو‬ ‫وتنەوەی‌ نوێ)‪.‬‬ ‫دابەزینی‌ ئاستی‌ زانستیی‌‌و پەروەردەی ‌ی زانکۆیان���ەی‌ مامۆس���تایان ڕادێن���ن بۆ‬

‫‪19‬‬

‫بەرێزان سەرۆک‌و‬ ‫ئەندامانی‬ ‫ئەنجومەنی‬ ‫نوێنەرانی‬ ‫کوردستان‬ ‫ساڵوێکی گەرم‬ ‫ماوەیەک لەمەوپێش لەبەرواری‬ ‫‪ 2014/6/5‬دوای دروس���تبونی‬ ‫پەرلەمان یاداشتێکمان پێشکەش‬ ‫کردن بەبۆنەی دەرچونی یاسای‬ ‫ژمارە (‪ )2014/9‬خانەنشینانەوە‬ ‫ک���ە ئومێدی باش���کردنی باری‬ ‫گوزەرانی خانەنش���ینانی غەدر‬ ‫لێکراوی���ان لێ ئەک���رێ‌و الیەنی‬ ‫بەرێزی ئێوەمان ب���ۆ هەڵبژارد‬ ‫بۆ ئەم یاداشتە چونکە ئومێدی‬ ‫گەورەمان هەر ئێوەی بەڕێزە کە‬ ‫دان بەماف���ی هاواڵتیاندا بنێن‌و‬ ‫لێیان بپرسنەوە‪.‬‬ ‫لەراپەڕینەوە هەرچی یاسایەک‬ ‫دەرچ���وە هیچی چارەس���ەری‬ ‫خانەنش���ینانی‬ ‫کێش���ەی‬ ‫نەک���ردوە بەهەم���و ج���ۆرێ‬ ‫تەگەرەی هاتۆتە ب���ەر هەر بۆ‬ ‫دواخس���تنی پەیڕەوکردنی یان‬ ‫پشتگوێخس���تنی‪ ،‬خانەنش���ین‬ ‫کە نیی���ە بێزاری���ی دەرنەبڕێ‬ ‫لەموچەم���ەی‌و تەرخانکردن���ی‬ ‫موچ���ەی گۆت���رە ب���ۆ بەعزێک‬ ‫چونکە هەیە هەر موچەی بەالش‬ ‫وەرئەگ���رێ بەبێ ئ���ەوەی هیچ‬ ‫وەزیفەیه‌کی کردبێ یان موچەکەی‬ ‫بەق���ەدەر موچەی فەراش���ەکە‬ ‫ی���ان کەمت���رە یان س���ەرۆکی‬ ‫فەرمانگەک���ە ب���وە موچەکەی‬ ‫بەق���ەدەر موچ���ەی کرێ���کاری‬ ‫کارگەیەک���ە یا بەقەدەر موچەی‬ ‫قۆڵچیە کە هیچ پلەو دەرەجەی‬ ‫موچەی پێش���و نەناونیش���انی‬ ‫فەرمانەکەی گ���وێ نەدراوەتێ‬ ‫بەبێ ئ���ەوەی بیربکەنەوە بڵێن‬ ‫ئ���ەم خانەنش���ینانە خزمەتیان‬ ‫کردوە تەمەنیان سەرفکردوە بۆ‬ ‫ئەم دەس���تکەوتەیان کە تەنها‬ ‫موچەکەیانە ی���ان ئەو موچەیە‬ ‫تەوقیفات���ی تقاع���دی خۆیانە‬ ‫لەکاتی وەزیفەدا لێیان سێنراوە‬ ‫یان بیر لەوەش ناکەنەوە رۆژێک‬ ‫دێت خانەنشین ببن‪.‬‬ ‫جا ئەم یاسا تازەیە روناکیەکی‬ ‫تیایە ئومێدی ل���ێ ئەکرێ ئەم‬ ‫کەموکوڕی‌و جیاوازیانە نەهێڵێ‬ ‫یان کەم���ی بکات���ەوە ئومێدی‬ ‫گەورەم���ان بەرێزتانن کە رێگە‬ ‫ن���ەدەن بۆچون���ی تاکەك���ەس‬ ‫گۆڕانکاریی تیا بکات‪ ،‬هیوامان‬ ‫هی���چ‌و پوچ ب���کات چونکە هەر‬ ‫ئێ���وەن خ���اوەن‌و پارێ���زەری‬ ‫ماف���ی هاواڵتی���ان‌وە بەزەییتان‬ ‫پیامانابێتەوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ رێزو ساڵوماندا‪.‬‬ ‫جەمیل ئەمین شه‌کیب‬ ‫سەرۆکی یەکێتیی‬ ‫خانەنشینان‬

‫مامۆستایه‌ک له‌پۆلێکی خوێندندا‬ ‫پیشەی‌ مامۆستایەتی‌‪ ،‬ناتوانن مامۆستا‬ ‫بەباشی‌ ڕابهێنن‌و ئامادەکراو پڕ زانیاری‌‬ ‫بکەن بۆ ئەم پیشەیە‪.‬‬ ‫‪ -2‬مامۆس���تایان خۆی���ان هەوڵ���ی‌‬ ‫فێرکردنی‌ خۆی���ان نادەن‪ ،‬بۆ زیاتر خۆ‬ ‫دەوڵەمەندک���ردن بەزانی���اری‌ نوێ‌و خۆ‬ ‫ڕۆش���نبیرکردن‪ ،‬لەڕێگەی‌ خوێندنەوەو‬ ‫س���ەرچاوەکانی‌ تری‌ زانیاری‌‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەڕوی‌ بابەتەکانی‌ دەرونناس���ی‌ تایبەت‬ ‫بەمن���داڵ‌و هەرزەکارو هەم���و ئەو بوارو‬ ‫بابەتانەی‌ پەیوەس���تن بەپ���ەروەردەو‬ ‫فێرکردنەوە‪.‬‬ ‫‪ -3‬زۆرب���ەی‌ مامۆس���تایان ح���ەزو‬ ‫خۆشەویستیان بۆ پیشەکەی‌ خۆیان نییە‪،‬‬ ‫بەزۆرو بەناچاری‌ لەبەر چەند هۆکارێک‬ ‫ئەم پیش���ەیان هەڵبژاردوە نەک بەحەزو‬ ‫ئارەزوو ویس���تی‌ خۆیان‪ ،‬ئەمەش وای‌‬ ‫کردوە بەش���ێکی‌ زۆریان پیشەکە تەنها‬ ‫وەکو سەرچاوەیەکی‌ پارەو داهات ببینن‬ ‫بۆ بژێ���وی‌ ژیانیان‪ ،‬ن���ەک پێگەیاندنی‌‬ ‫نەوەیەک‌و ئەو بەرپرسیاریەتییە گەورەی‌‬ ‫دەکەوێتە سەریان‪.‬‬

‫لەسەر شێوازەکانی‌ وانە وتنەوە بەپێی‌‬ ‫قۆناغە جیاوازەکان���ی‌ خوێندن‪ .‬چونکە‬ ‫پیشەی‌ مامۆستایەتی‌ پێش هەمو شتێک‬ ‫هونەری‌ مامەڵەکردنە لەگەڵ تێگەیشتن‬ ‫لەو جیهانە تایبەتەی‌ منداڵ‌و هەرزەکار‬ ‫تێی���دا دەژی‪ .‬گەر ئامانج لەپرۆس���ەی‌‬ ‫خوێن���دن ل���ەم واڵتەدا پێ���ش کەوتنی‌‬ ‫کۆمەڵگاو بنیادنان���ی‌ واڵتێکی‌ مۆدێرن‌و‬ ‫س���ەقامگیرە‪ ،‬باحکوم���ەت بەبایەخەوە‬ ‫س���ەیری‌ ئەم ب���وارە ب���کات‌و هەنگاوی‌‬ ‫بەپەل���ەو جدی‌ ب���ۆ چارەس���ەرکردنی‌‬ ‫کێش���ەکانی‌ بواری‌ خوێن���دن بهاوێت‪،‬‬ ‫ئەگینا بە ‪ 50‬ساڵی‌ تریش بەتێپەڕکردنی‌‬ ‫سیس���تەمی‌ پ���ەروەردەو فێرکردن بەم‬ ‫ش���ێوەی‌ ئێس���تای‌‪ ،‬ن���ە کۆمەڵ���گای‌‬ ‫کوردی‌ هەنگاو بەرەو پێش���ەوە دەنێت‪،‬‬ ‫نەمرۆڤێکی‌ تەندروست دێتە بەرهەم‪ ،‬نە‬ ‫دەبین���ە خاوەنی‌ هیچ داهێنەرو فەیلەس‬ ‫وفێک‪.‬‬

‫حکومەت‌و دەسەاڵتی‌ سیاسی‌ لەهەرێمی‌‬ ‫کوردس���تاندا ئەوەندە بەهەس���تیاری‌‌و‬ ‫گرنگی‌ مامەڵەیان لەگ���ەڵ دەزگایەکی‌‬ ‫وەکو پ���ەروەردەو فێرکردندا نەکردووە‪،‬‬ ‫بۆی���ە ڕەچاوی‌ هیچ پێ���وەرو بنەمایەک‬ ‫نەکراوە لەوەرگرتن‌و دەستنیشان کردنی‌‬ ‫مامۆس���تا ب���ۆ ناوەندەکان���ی‌ خوێندن‪،‬‬ ‫چونکە ئەبێت بەرپرس���ان‌و خەمخۆرانی‌‬ ‫بواری‌ پ���ەروەردە بزانن! ک���ە کۆمەڵگا‬ ‫لەسەر دەس���تی‌ مامۆس���تا پێدەگات‌و‬ ‫بنیاد دەنرێت‪ ،‬بۆی���ە ئەوەندەی‌ ئەمڕۆ‬ ‫مامۆس���تا بی���ر لەزیادکردنی‌ موچەکەی‌‬ ‫دەکاتەوە‪ ،‬ئەوەندە لەخەمی‌ گۆڕانکاری‌‬ ‫کۆمەڵگادا نییە‪ ،‬بایک���ۆت‌و ڕێپێوان بۆ‬ ‫دواکەوتن���ی‌ موچەکانیان دەکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ب���ێ هەڵوێس���تن بەرامبەر ب���ەو هەمو‬ ‫کێش���ەو کەمو کورتیان���ەی‌ کە چەندین‬ ‫ساڵە لەبواری‌ خوێندندا هەن‌و لێی‌ بێ‬ ‫دەنگن‪ .‬بۆیە ئەبێت ئەو مامۆستایانەی‌‬ ‫دەچنە ن���او پۆلەکانی‌ خوێن���دن‌و وانە‬ ‫*مامۆس���تای‌ پ���ەروەردەی‌ تایبەت‬ ‫دەڵێنەوە‪ ،‬حەزی‌ تەواویان بۆ پیش���ەکە‬ ‫هەبێت‌و کەس���انی‌ ش���ارەزاو لێهاتوبن لەقوتابخانەی‌ بنار‪ -‬قەاڵدزێ‬

‫ونبون‬

‫ی وه‌زاره‌تی پالندانا ‌ن‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی (عمر فقی اسماعیل‬ ‫ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫‌وه‬ ‫حمد) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژوری بازرگان��� ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی (هاوار‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ن���او ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫احمد رش���ید) هه‌رك���ه‌س دۆزیه‌و‌ه‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫‌وه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫بیگه‌ڕێنێته ‌‌‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫‪Awene‬‬ ‫ریکالم‬