ژماره‌ 462

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)462‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/1/20‬‬

‫دابه‌زین ‌‬ ‫ی‬ ‫پاره‌ی‬ ‫نرخی نه‌وت‬ ‫ژێرزه‌مینه‌كان‬ ‫عێراق ده‌خاته‌‬ ‫چی لێهات؟‬ ‫به‌رده‌م ساڵێكی‌‬ ‫‪ 4‬دژواره‌وه‌‬ ‫‪8‬‬

‫له‌نێوان به‌رداشی‬ ‫پارتی‌و په‌که‌که‌دا‬

‫‪3‬‬ ‫چەند سەرنجێک‬ ‫لەئایین‌و‬ ‫سەلەفیزم‌و‬ ‫دەستور‬

‫تاقانه‌کان‬ ‫یه‌کتر ده‌کوژن‬

‫‪12‬‬

‫‪9‬‬

‫سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌ڵامنیاو هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‬

‫‪14‬‬

‫به‌رامبه‌ر ‪ 2‬ده‌فته‌رونیو كرێی‌ سااڵن ‌ه‬

‫فڕگه‌‌ ‌ی سلێمانی‌ بۆ ‪ 50‬سا ‌ڵ ده‌درێت ‌ه‌كۆمپانیایه‌كی‌ حزبی‌‬ ‫بڕیاربو فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌ سااڵنه‌ ب ‌ه‬ ‫‪ 25‬ه���ه‌زار دۆالر (دو ده‌فته‌رو نیو) بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ ‪ 50‬ساڵ‌ به‌بێ‌ زیادكردنی‌ ئاشكرا‬ ‫بدرێت���ه‌ كۆمپانیایه‌كی‌ حزبی‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫هه‌م���و داهاته‌كان���ی‌ فڕۆكه‌خانه‌ك���ه‌ بۆ‬ ‫كۆمپانیا حزبیه‌كه‌ بێ���ت‌و له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌س���ه‌ری‌ پێویس���ته‌ ته‌نه���ا‬ ‫تێرمیناڵیك���ی‌ ن���وێ‌و هۆتێلێك بۆخۆی‌‬ ‫دروس���تبكات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێس���تا به‌هۆی‌‬ ‫ئاشكرابونیه‌وه‌‪ ،‬پرۆسه‌كه‌ راگیراوه‌‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ ،‬تایبه‌ت‪ :‬به‌پێی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك‬ ‫ك���ه‌ كۆپیه‌ك���ی‌ به‌تایب���ه‌ت ب���ۆ ئاوێنه‌‬ ‫نێ���ردراوه‌‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪2013‬ه‌وه‌ به‌نهێنی‌‬ ‫كارك���راوه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ "فڕۆكه‌خانه‌ی‌‬ ‫س���لێمانی‌ بۆ ماوه‌ی‌ ‪ 50‬ساڵ به‌شێوه‌ی‌‬ ‫روه‌كیی‌ (مساته‌حه‌) بدرێته‌ كۆمپانیایه‌كی‌‬ ‫حزبی‌و پرۆس���ه‌كه‌ش تا قۆناغی‌ كۆتایی‬ ‫رۆیشتبو‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ ئاشكرابونی‌ رۆژی‌‬ ‫‪ ،2014 /12/21‬راس���ته‌وخۆ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ لێئاگاداركراوه‌ته‌وه‌و به‌هۆیه‌وه‌‬

‫وه‌ستێنراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪" ،‬ئه‌م خه‌ماڵندن ‌ه‬ ‫به‌ب���ێ بون���ی‌ نه‌خش���ه‌و پڕۆپ���ۆزه‌ڵ‬ ‫دیاریكراوه‌‪ ،‬واته‌ به‌هه‌ڕه‌مه‌كی‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئ���ه‌م بیرۆكه‌ی���ه‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌ ‪ 2013‬دا‬ ‫پێشكه‌شكراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬جێگری‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تیش له‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌‬ ‫ئاگاداركراوه‌ت���ه‌وه‌و بڕی���اره‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ كوردستان كۆببێته‌وه‌ بۆ‬

‫به‌فڕۆکه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌‌و نوێكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌دواداچونی‌ ورده‌كارییه‌كان‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ عومه‌ر عینایه‌ت ئه‌ندامی‌ بدرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ڕێگه‌یه‌كی‌ دروس���ت‌و‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان له‌لێدوانێك���دا یاسایی‌‌و شه‌فاف"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و به‌ڵگان���ه‌ی‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌وڵ���ی‌ به‌كرێدان���ی‌ فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ له‌به‌رده‌ستماندان‌ هه‌مو شتێكی‌ ته‌واوبوه‌‬ ‫سلێمانیمان گه‌یانده‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‪ ،‬بۆ پێدانی‌ فڕۆكه‌خانه‌ك���ه‌ به‌كۆمپانیای‌‬ ‫وادی���اره‌ له‌گ���ه‌ڵ جێگره‌كه‌ی‌ قس���ه‌ی‌ گولف م���اره‌ ك���ه‌ س���ه‌ر به‌كۆمپانیای‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬چونكه‌ په‌یوه‌ندیان پێوه‌گرتوین ئه‌زمه‌ڕئێ���ره‌ که‌مۆڵه‌ت���ی‌ ژم���اره‌ ‪٩٩‬ی‌‬ ‫كه‌ كۆبونه‌وه‌یه‌ك له‌سه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ‌ه ب���ه‌رواری‌ ‪ 2014/3/17‬وه‌به‌رهێنان���ی‌‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ئێمه‌ ته‌واو له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌ین گه‌شه‌ وه‌رگرتوه‌و به‌س���ه‌رمایه‌ی‌ ‪ ٢٠٣‬ملیۆن‌و‬

‫‪ ٩٥٠‬هه‌زار دینار"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و فه‌رمانبه‌ران���ه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫له‌فڕۆكه‌خانه‌ك���ه‌ ده‌وامده‌كه‌ن‪ ،‬عینایه‌ت‬ ‫وتی‌ "له‌داواكاری‌ كۆمپانیاكه‌دا نوسراوه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ویس���تمان ده‌یهێڵینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌مانویس���ت الی‌ ده‌به‌ی���ن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫نزیكه‌ی‌ ه���ه‌زار فه‌رمانب���ه‌ر كاری‌ تێدا‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ سه‌یریش���ه‌ پاراس���تنی‌‬ ‫ئاسایشی‌ فڕۆكه‌خانه‌كه‌یه‌ كه‌ كه‌وتوه‌ته‌‬ ‫سه‌ر حكومه‌ت"‪.‬‬

‫گۆڕان ناڕازییه‌ له‌دۆخه‌که‌و ئه‌گه‌ری کشانه‌وه‌ له‌حکومه‌ت ده‌وروژێنرێت‬

‫‪3‬‬ ‫ریکالم‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫عەبادی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە لەکەرکوک دروست دەکاتەوە؟‬ ‫دەنگۆی دروستکردنی سێ فەوج لەالیەن بەغداوە بۆ کەرکوک باڵودەبێتەوە‬

‫ت���ر نیگەرانییەکانی کوردی ش���ارەکەی‬ ‫ئا‪ :‬رێبوار‬ ‫هاوش���ێوەی نیگەرانیی���ەکان لەب���ارەی‬ ‫ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە زیندوکردوەتەوە‪،‬‬ ‫ماوەی چەند رۆژێکە دەنگۆی‬ ‫دروستکردنی سێ فەوجی نوێی سوپای بەو هۆیه‌ی ئۆپەراسیۆنەکان کێشەوگرفتی‬ ‫زۆری���ان بۆ دانیش���توانی ئ���ەو ناوچانە‬ ‫عێراق هاوشێوەی ئۆپەراسیۆنەکانی‬ ‫دروستکرد‪.‬‬ ‫دیجلە لەکەرکوک باڵوبوەتەوەو جۆرێک‬ ‫ئەحمەد عەس���کەری سەرۆکی لیژنەی‬ ‫نیگەرانی الی الیەنەکانی شارەکە‬ ‫ئەمن���ی لەئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک‬ ‫دروستکردوە‪ ،‬بەاڵم پارێزگاری‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیان���د دەنگ���ۆی ئەوە‬ ‫کەرکوک ئەو دەنگۆیانە رەتدەکاتەوەو‬ ‫باڵوبوەت���ەوە کە س���ەرۆکی ئەنجومەنی‬ ‫نایشارێتەوە لەگەڵ دروستکردنی‌هێزە‬ ‫وەزیران بڕیاری دروس���تکردنی هێزێکی‬ ‫بۆ ناوچەکانی حەویجە‪ ،‬بەاڵم کەرکوک‬ ‫هیچ بڕیارێکی لەوشێوەیه‌ی بۆ نەدراوە‪ .‬داوە ب���ۆ س���نورەکە کە لەس���ێ فەوج‬ ‫پێکدێت بەاڵم تائێستا هیچ وردەکارییەک‬ ‫بەپێی زانیاریی���ەکان حەیدەر عەبادی نەگەیشتوەتە دەستی ئەوان‪.‬‬ ‫س���ەرۆکی لیژنەی ئەمنی ئەنجومەنی‬ ‫سەرۆکی هێزە چەکدارەکانی عێراق بڕیاری‬ ‫داوە س���ێ فەوجی نوێی سوپا بۆ شاری پارێزگای کەرکوک ئەوەی خستەڕو چەند‬ ‫کەرکوک دروس���تبکات‪ ،‬ئەوەش جارێکی الیەنێک لەناو شارەکە دژی دامەزراندنی‬

‫هێزێکی لەوشێوەیەن‪ ،‬بەاڵم ئەو پێیوایە‬ ‫بۆ ناوچەکان���ی حەویج���ەو دەوروبەری‬ ‫هێزێک پێویس���تە کە لەخەڵکی ناوچەکە‬ ‫دروس���تبکرێت بەوپێی���ەی ئێس���تا‬ ‫س���وپای عێراق توانای نیە ئەو ناوچانە‬ ‫کۆنترۆڵبکاتەوە‪.‬‬ ‫لەدەس���توری هەمیش���ەیی عێراق���دا‬ ‫بڕگەیەک���ی تایبەت بەپێدانی دەس���ەاڵت‬ ‫بەس���ەرۆکی هێ���زە چەک���دارەکان هەیە‬ ‫بۆ دروس���تکردنی کۆمەڵ���ەی چەکدار بۆ‬ ‫بارودۆخ���ی لەناکاو ی���ان کاتی جەنگ‪،‬‬ ‫لەچوارچێوەی ئەو بڕگە یاساییەداچەندین‬ ‫هێ���زی چەک���دارو میلیش���یا لەزۆربەی‬ ‫پارێزگاکانی عێراق دروستکراون‌و بڕێکی‬ ‫زۆر داهاتی واڵتیان بۆ خەرج دەکرێت‪.‬‬ ‫بەپێی یاسا دروستکردنی هەر هێزێکی‬ ‫سەربازی فەرمی‪ ،‬پێویستی بەرەزامەندیی‬

‫پەرلەمانی عیراق هەیه‌‪ ،‬بەاڵم بڕیاردەری‬ ‫لیژنەی ئەم���ن‌و ئاسایش���ی ئەنجومەنی‬ ‫نوێن���ەران رایگەیاند هیچ نوس���راوێکی‬ ‫فەرمیی���ان پ���ێ نەگەیش���توە لەس���ەر‬ ‫دروستکردنی فەوجی نوێ بۆ کەرکوک‪.‬‬ ‫بەاڵم لەخولی دوەمی کابینەکەی نوری‬ ‫مالیکی سەرۆک وەزیرانی پێشوی عێراقدا‬ ‫ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە بەبێ گەڕانەوە بۆ‬ ‫پەرلەم���ان بۆ پارێزگای کەرکوک‌‌و ناوچە‬ ‫دابرێنراوەکان دروس���تکرد کە ئەوەندەی‬ ‫نەمابو روبەڕوبونەوەی سەربازی لەنێوان‬ ‫س���وپای عێ���راق‌و هەرێم بەه���ۆی ئەو‬ ‫ئۆپەراسیۆنانەوە بێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا پارێزگای کەرکوک هێزی‬ ‫پێشمەرگەی تێدایەو هێنانی هەر هێزێکی‬ ‫س���وپای عێراق بۆ ئەو ناوچەیە ئاڵۆزی‌و‬ ‫نیگەرانی دروستدەکات‪.‬‬

‫گروپه‌ ناڕازیه‌که‌ی یه‌كێتی‌‪:‬‬ ‫په‌شیمان نابینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم لیژنه‌كان چه‌قیون‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ده‌نگۆی‌ ناكۆكی‌ كه‌وتنه‌ناو گروپه‌‬ ‫ناڕازییه‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌ هه‌یه‌و لێدوانه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مدواییه‌ی‌ جێگری‌ سكرتێری‌‬ ‫گشتیی‌ ئه‌و حزبه‌ش به‌هێمای‌‬ ‫جۆرێك له‌ساردبونه‌وه‌ له‌هه‌ڵوێستیان‬ ‫ده‌زانرێت‪ ،‬ئه‌ندامانی‌ ئه‌و گروپه‌ش دان‬ ‫به‌وه‌دا ده‌نێن كه‌ كاری‌ لیژنه‌كانیان‬ ‫له‌ئێستادا چه‌قیوه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫ساردبوبێتنه‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆس���ره‌ت ره‌سوڵ‪ ،‬كه‌ ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌‬ ‫بێده‌نگی‌ هه‌ڵبژاردوه‌و به‌وته‌ی‌ ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ااڵی‌ حزبه‌كه‌ی‌ خۆیش���ی‌‪ ،‬پی���اده‌ی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌ نه‌ده‌ك���رد وه‌ك جێگری‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ سكرتێری‌ گشتیی‌‪ ،‬له‌چه‌ند رۆژی‌‬ ‫رابردودا‪ ،‬دوجار لێدوانیدا له‌باره‌ی‌ دۆخی‌‬ ‫ناوخ���ۆی‌ حزبه‌كه‌ی‌‌و سه‌رنجڕاكێش���ترین‬ ‫رسته‌ش ئه‌وه‌بو كه‌ الیه‌نگرانی‌ حزبه‌كه‌ی‌‬ ‫دڵنیاكرده‌وه‌ له‌وه‌ی‌ "ئه‌م كێشانه‌ كۆتایی‬ ‫دێ���ن‌و ته‌نها ی���ه‌ك یه‌كێت���ی هه‌یه‌و هی‬ ‫هه‌موانه‌"‪.‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌ئه‌ندامانی‌ بااڵی‌ ئه‌و حزبه‌و‬ ‫چاودێرانی���ش گومانیان بۆ دروس���تبوه‌‬ ‫له‌چۆنیه‌ت���ی‌ "كۆتاییهاتنی‌ كێش���ه‌كان"‌و‬

‫ترس���یان ل���ه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬وه‌ك جاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێشو‪ ،‬كۆس���ره‌ت ره‌سوڵ تانیوه‌ی‌ رێگه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ گروپه‌ ناڕازییه‌كه‌ بڕوات‌و پاش���ان‬ ‫پاشگه‌زببێته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك چۆن له‌سه‌روبه‌ندی‌‬ ‫جیابونه‌وه‌ی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا رویدا‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫كه‌ له‌به‌ر هه‌س���تیاری‌ بابه‌ته‌كه‌ داوایكرد‬ ‫ن���اوی‌ نه‌هێنرێت‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"ئێستا باس له‌وه‌ ده‌كرێت جۆرێك ناكۆكی‌‬ ‫كه‌وتبێته‌ نێو ئه‌و گروپه‌وه‌و دابه‌ش���بون‬ ‫به‌س���ه‌ر دو بۆچونی‌ جی���ادا‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌حاڵه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌ دڵنیابن له‌سه‌رنه‌گرتنی‌‬ ‫كاری‌ لیژنه‌كان"‪.‬‬ ‫به‌اڵم شااڵوی‌ عه‌لی‌ عه‌سكه‌ری‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ده‌ڵێت‪" ،‬قه‌د شتی‌‬ ‫وانابێت‪ ،‬خۆش���م ب���اوه‌ڕم وایه‌ كه‌ كاك‬ ‫كۆسره‌ت په‌شیمانبونه‌وه‌ی‌ تێدا نیه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ وتی‌‪" ،‬ژماره‌یه‌كی‌ زۆریان‬ ‫ك���ه‌ نزیك���ه‌ی‌ ‪ 90%‬زیاتری���ش دودڵ���ن‬ ‫له‌جیابون���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ له‌وانه‌ن كه‌ الیه‌نی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و م���اده‌ زاڵ���ه‌ به‌س���ه‌ریاندا‌و‬ ‫ل���ه‌و بڕوایه‌دان كه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ حزب نه‌‬ ‫پاره‌یان ده‌س���تده‌كه‌وێت نه‌ ده‌س���ه‌اڵت‪.‬‬ ‫ژماره‌یه‌كی‌ زۆر كه‌میشیان تێدایه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫جیابونه‌وه‌ن‌و پێیانوای���ه‌ ئه‌وانیش وه‌ك‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان ده‌ربچن‌و چانس���ی‌‬

‫خۆیان تاقیبكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ده‌وترێت باڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستڕۆیش���توی‌ یه‌كێتی‌ رۆڵی‌ هه‌بوبێت‬ ‫له‌دروس���تكردنی‌ ئ���ه‌و دو به‌ره‌ی���ه‌دا‪،‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئاش���كرایكرد‪" ،‬خ���ودی‌‬ ‫هێرۆخان حه‌زده‌كات ده‌سه‌اڵتی‌ هه‌بێت‌و‬ ‫له‌هه‌ندێك ش���تیش پێداگ���ره‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫یاریی���ه‌ سیاس���ییانه‌ نازانێ���ت‌و تاقه‌تی‌‬ ‫ئه‌و شتانه‌ش���ی‌ نیه‌‪ ،‬كه‌سانی‌ دیكه‌ هه‌ن‬ ‫له‌جیاتی‌ ئه‌و ئیشه‌كانی‌ بۆ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫مانگی‌ رابردو جێگرانی‌ سكرتێری‌ گشتیی‌‬ ‫له‌نامه‌یه‌ك���دا له‌ژێرناوی‌ "به‌رنامه‌ی‌ كاری‌‬ ‫بوژاندنه‌وه‌و چاره‌س���ه‌ركردنی‌ كێشه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌" كه‌ به‌ڕوكه‌ش ئاڕاسته‌ی‌ ئه‌ندامانی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌تیی‌ (ی‌‪.‬ن‪.‬ك)‬ ‫كرابو‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌بنچین���ه‌دا روی‌ له‌هێرۆ‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌د بو‪ ،‬داوای‌ چاكسازییان‬ ‫كرد‪ ،‬ژماره‌یه‌كیش له‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ واژۆیان‬ ‫له‌سه‌ركرد‪.‬‬ ‫جه‌عف���ه‌ر ش���ێخ مس���ته‌فا‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���یی‌ یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬كه‌یه‌كێكیش بو له‌واژۆكه‌رانی‌‬ ‫نامه‌ك���ه‌‪ ،‬ره‌تیده‌كات���ه‌وه‌ گروپه‌كه‌ی���ان‬ ‫س���اردبوبێتنه‌وه‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"ئه‌وه‌ دوره‌ له‌راس���تیه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ مه‌سه‌له‌‬

‫گروپێك نیه‌ به‌ڵكو رێكخس���تنه‌وه‌ی‌ ناو‬ ‫یه‌كێتی���ه‌‌و چاككردنی‌ ئ���ه‌و بارودۆخه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتیه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش بانگه‌شه‌ی‌ هه‌ندێك‬ ‫كه‌سی‌ هه‌لپه‌رسته‌ له‌ناو یه‌كێتی‌‌و ده‌یه‌وێت‬ ‫ساردبونه‌وه‌‌و بێ متمانه‌یی‌ دروست بكات‪.‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌ بیه‌وێت یه‌كێتی‌ تێكبدات‪،‬‬ ‫هه‌مومان له‌دژیین"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ش���ااڵوی‌ عه‌لی‌ عه‌س���كه‌ری‌‬ ‫جه‌خت له‌وته‌كانی‌ ئه‌مدوایه‌ی‌ كۆس���ره‌ت‬ ‫ره‌سوڵ ده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬به‌ڵێ یه‌كێتی‌‬ ‫هی‌ ئێمه‌ی���ه‌و ئێمه‌ دروس���تمان كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر زۆری‌ لێبكۆڵین���ه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫خه‌ڵك هاتوه‌ته‌ س���ه‌ر س���فره‌ی‌ حازری‌‪،‬‬ ‫خۆ ئێم���ه‌ نه‌هاتوین‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر كولتورێك‬ ‫دوای‌ نه‌خۆشكه‌وتنی‌ مام جه‌الل دروست‬ ‫بوبێت‌و خه‌ڵكی‌ ل���ێ زیادبێت‪ ،‬ئه‌وا ئێمه‌‬ ‫نین كه‌ زیادین"‪.‬‬ ‫دواب���ه‌دوای‌ ئه‌و نامه‌ی���ه‌ش ژماره‌یه‌ك‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ له‌نێ���وان پێشكه‌ش���كارانی‌‬ ‫یاداش���ته‌كه‌‌و باڵ���ی‌ ده‌ستڕۆیش���توی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫گرفت���ه‌كان ئه‌نجامدرا‌و چه‌ن���د لیژنه‌یه‌ك‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ گرفته‌كان پێكهێنرا‪،‬‬ ‫ش���ااڵو له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ وت���ی‌‪" ،‬كاری‌‬ ‫لیژنه‌كانمان چه‌قیوه‌‪،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫براده‌ره‌ به‌كارێكه‌وه‌ سه‌رقاڵه‌"‪.‬‬

‫پەرلەمانتارێکی کۆمەڵ مەال بەختیار دەداتە دادگاو‬ ‫داوای ‪ ٥٠‬ملیۆن دینار قەرەبوی لێدەکات‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫پەرلەمانتارێکی کۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫سکااڵی یاسایی دژی سەرنوسەرو‬ ‫خاوەن ئیمتیازی رۆژنامەی چاودێری‬ ‫مەالبەختیار ئەندامی مەکتەبی سیاسی‬ ‫یەکێتی تۆمار دەکات‌و داوای ‪ ٥٠‬ملیۆن‬ ‫دینار قەرەبوی لێدەکات‪.‬‬ ‫لە سکااڵنامەیەکدا کە تایبەت بۆ ئاوێنە‬ ‫نێردراوە سۆران عومەر ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫کوردس���تان لەرێگ���ەی پارێزەرەکەیەوە‬ ‫س���کااڵی دژی سەرنوس���ەری رۆژنامەی‬ ‫چاودێر تۆمارکردوە بەتۆمەتی تەشهیرو‬ ‫ناوزڕاندن‪.‬‬ ‫لەوبارەیه‌وە سۆران عومەر بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند رۆژنامەی چاودێری سەر بە مەال‬ ‫بەختیار بەمانش���ێتی گەورە تەشهیری‬ ‫پێک���ردوم هەر بۆیە بڕیارمدا س���کااڵی‬ ‫یاسایی لەسەر تۆمار بکەم‪.‬‬ ‫بەپێ���ی زانیارییەکان���ی ئاوێن���ە ‪٤‬ی‬ ‫مانگی داهاتوو یەکەم دانیش���تنی دادگا‬ ‫لەدادگای بەرایی س���لێمانی لەسەر ئەو‬ ‫کەیس���ەدەبێت‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا نازانرێت‬ ‫مەالبەختی���ار دەچێتە بەردەم دادگا یان‬ ‫نا‪.‬‬ ‫لە ژمارە (‪)٤٨٩‬ی رۆژنامەی چاودێر‬ ‫بەمانش���ێتی گەورە لەپ���ەڕەی یەکەمدا‬ ‫نوسراوە" سۆران عومەر توشی هیستریا‬ ‫ب���وە"‪ ،‬چیرۆکەک���ە لەوێ���وە دەس���ت‬ ‫پێدەکات که‌ مەالبەختیار سەرنوس���ەری‬

‫چاودێر وتارێک���ی تایبەت بەناردنی هێز‬ ‫بۆ کۆبانێ باڵوک���ردەوەو تێیدا ئاماژەی‬ ‫بەوەداب���و ئامادەیە ببێتە س���ەرکردەی‬ ‫ئەو هێزەی کە دەچێتە کۆبانی بۆ شەر‬ ‫کردن دژی داعش‪.‬‬ ‫ل���ە بەرانب���ەردا س���ۆران عوم���ەر‬ ‫پەرلەمانتاری کۆمەڵ لەالپەڕەی تایبەتی‬ ‫خ���ۆی لەتۆڕی کۆمەاڵیەتی فەیس���بوک‬ ‫نوس���ینێکی رەخنەئامێزی باڵوکردەوە‬ ‫بێ ئ���ەوەی ناوی کەس���ێکی دیاریکراو‬ ‫بهێنێت‪ ،‬لەنوسینەکەی سۆران عومەردا‬ ‫ب���اس لەوەکراب���و کە کۆبانێ ش���وێنی‬ ‫خۆدەرخستن نیەو هەموان وەک یەکن‌و‬ ‫کەس بەرپرس‌و سەرۆک نیە‪.‬‬ ‫ئ���ەو پەرلەمانت���ارە رەخن���ەی‬ ‫لەبەرپرس���ەکانی هەرێم گرتبو کە تەنیا‬ ‫بۆ چاوی راگەیاندنەکان دەچنە به‌ره‌کانی‬ ‫ش���ەڕەوە‪ ،‬بەاڵم ش���ەڕکردن لەکۆبانێ‬ ‫جیاواز دەبێت‪.‬‬ ‫س���ۆران عومەر بەئاوێن���ەی وت ناوی‬ ‫هیچ کەسێکی لە نوسینەکەیدا نەهێناوەو‬ ‫بۆچونێکی تایبەتی خۆی بوە دەریبڕیوە‪،‬‬ ‫بەاڵم رۆژنامەی چاودێر ناوی دوانی ئەوی‬ ‫بەمانشێتی گەورە باڵوکردوەتەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە زۆر هەوڵی���دا مەالبەختی���ار‬ ‫سەرنوسەری رۆژنامەی چاودێر وەربگرێت‬ ‫بەاڵم هەوڵەک���ە بێ ئەنجام بو‪ ،‬هاوکات‬ ‫نوس���ینگەی رۆژنامەوان���ی مەالبەختیار‬ ‫بڕیاربو لەس���ەر بابەتەکه‌ رونکردنەوەی‬ ‫خۆی���ان بۆ ئاوێنە بنێ���رن‪ ،‬ئەوەش بێ‬ ‫ئەنجام بو‪.‬‬

‫لەوبارەیه‌وە دکت���ۆر نەجمەدین کەریم‬ ‫پارێ���زگاری کەرکوک ب���ۆ ئاوێنە رەتی‬ ‫کردەوە هیچ بریارێک بۆ دروس���تکردنی‬ ‫فەوجی نوێ بۆ ش���اری کەرکوک لەالیەن‬ ‫حەی���دەر عەب���ادی س���ەرۆک وەزیرانی‬ ‫عێراق���ەوە درابێت‌و وت���ی چەند رۆژێک‬ ‫لەمەوپێش لەگەڵ سەرۆک وەزیران بوم‌و‬ ‫ئەو دەنگۆیانە هیچ بنەمایەکی نیە‪.‬‬ ‫دکتۆر نەجمەدین باسی لەوەکرد شاری‬ ‫کەرکوک ئێس���تا لەالیەن پیش���مەرگەوە‬ ‫بەت���ەواوی دەورە دراوە‪ ،‬هێزێک���ی‬ ‫لەوش���ێوەیە بەبێ هەماهەنگ���ی لەگەڵ‬ ‫ئەوان‌و دەس���ەاڵتدارانی هەرێ���م بەهێچ‬ ‫شێوەیەک دروست ناکرێت‪.‬‬ ‫هاوکات ئاماژەی بەوەکرد ئەوان لەگەڵ‬ ‫ئ���ەوەن هیزێک ب���ۆ ناوچەکانی حەویجە‬ ‫بەئاگاداری پارێ���زگای کەرکوک‌و هەرێم‬

‫دروس���ت بکرێت بۆ ئ���ەوەی بتوانن ئەو‬ ‫ناوچانە لەدەستی داعش بپارێزن‪.‬‬ ‫ل���ەدوای هاتن���ی داعش بۆ موس���ڵ‪،‬‬ ‫س���وپای عیراق لەناوچەکانی کەرکوک‌و‬ ‫باق���ی ناوچ���ە دابڕێنراوەکان���ی هەرێم‬ ‫بەتەواوی شکس���تی خواردو هەرەس���ی‬ ‫هێنا‪ ،‬ئێس���تا پێش���مەرگە ئەو ناوچانە‬ ‫دەپارێزێ���ت‪ ،‬ه���اوکات ژمارەیەکی زۆر‬ ‫میلیشیای ش���یعەش لەبەشێک لەناوچە‬ ‫دابرێنراوەکان بونیان هەیە‪.‬‬ ‫دەنگ���ۆی دروس���تکردنی فەجی نوێی‬ ‫س���وپای عێراق بۆ پارێ���زگای کەرکوک‪،‬‬ ‫ئێس���تا نوێتری���ن بابەت���ی ن���او الیەنە‬ ‫سیاس���یەکان‌و هاواڵتیانی پارێزگاکەیە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم پارێ���زگاری ئ���ەو ش���ارە لەڕێی‬ ‫ئاوێنەوە دڵنیایی دەدات کە هیچ هێزێک‬ ‫بۆ شارەکە دروست ناکرێت‪.‬‬

‫گۆڕان‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫به‌"گه‌ره‌نتی حزبییه‌وه‌"‬ ‫گه‌یشتنه‌ رێككه‌وتن‬ ‫ئا‪ :‬كاردۆ حه‌سه‌ن‬ ‫دوێنی‌ خولێكی‌ دیكه‌ی‌ دانیشتنه‌كانی‌‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ له‌سه‌ر پۆسته‌‬ ‫ئیدارییه‌كانی‌ سلێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫گه‌رمیان له‌گردی‌ زه‌رگه‌ته‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫ئه‌نجامدرا‪ ،‬كه‌ به‌وته‌ی‌ ئه‌ندامانی‌ وه‌فدی‌‬ ‫هه‌ردوال "دواین كۆبونه‌وه‌ بوه‌و تێیدا‬ ‫گه‌یشتونه‌ته‌ رێكه‌وتن"‪ ،‬تاكه‌ گه‌ره‌نتی‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌شیان ئه‌و‬ ‫متمانه‌یه‌یه‌ كه‌ له‌نێوانیاندایه‌‪.‬‬ ‫پشتبه‌س����تن به‌متمانه‌ی‌ حزبی‌ له‌نێوان‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و گ����ۆڕان له‌كاتێكدای����ه‌‪ ،‬ئه‌م دو‬ ‫پارته‌ به‌درێژایی‌ ‪ 6‬ساڵی‌ رابردو له‌ئاستی‌‬ ‫پارێزگای‌ س����لێمانی‌ له‌ملمالنێیه‌كی‌ توندو‬ ‫هه‌ڵمه‌تی‌ یه‌كتر ش����كاندندا بون‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئ����ه‌و كات����ه‌ی‌ وه‌ف����دی‌ هه‌ردوال له‌س����ه‌ر‬ ‫مێزی‌ دانوس����تان نوكی‌ قه‌ڵه‌مه‌كانیان بۆ‬ ‫رێكه‌وتنی‌ كۆتایی‌ له‌سه‌ر كاغه‌ز بو‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫شاش����ه‌ی‌ كه‌ناڵه‌كانیان هه‌ڵمه‌تی‌ میدیایی‌‬ ‫توندو یه‌كت����ری‌ تۆمه‌تباركردن به‌هۆكاری‬ ‫قه‌یرانه‌كان����ی‌ ئێس����تا‌و راب����ردوی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چو‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان به‌وته‌ی‌ خۆیان قۆناغه‌‬ ‫هه‌ره‌ س����ه‌خته‌كه‌یان بڕی����وه‌‪ ،‬كه‌ قۆناغی‌‬ ‫س����ازانی‌ سیاس����ییه‌‌و ئی����دی‌ له‌م����ه‌ودوا‬ ‫تۆپه‌ك����ه‌ هه‌ڵده‌ده‌ن����ه‌ ن����او گۆڕه‌پان����ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ ،‬تا له‌وێوه‌‬ ‫فراكس����یۆنه‌كانیان له‌ناو ئه‌نجومه‌ن گێمی‌‬ ‫دوه‌می‌ رێككه‌وتنه‌كه‌‪ ،‬كه‌ قۆناغی‌ یاساییه‌‪،‬‬ ‫ته‌واوبك����ه‌ن‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش به‌دورنازانرێ����ت‬ ‫كێشمه‌كێشمی‌ دیكه‌ی‌ به‌دواوه‌ بێت‪.‬‬ ‫له‌س����ازانی‌ سیاس����یی‌ نێ����وان گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتیدا‪ ،‬پشكی‌ ش����ێریان له‌پۆسته‌كانی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬ئیداره‌كانی‌ گه‌رمیان‌و‬ ‫راپه‌ڕین بۆ خۆیان داناوه‌و ستونێكیشیان‬ ‫هێشتوه‌ته‌وه‌ بۆ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌ دیكه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌شیان له‌س����ه‌ر بنه‌مای‌ به‌ده‌ستهێنانی‌‬ ‫ئه‌و كورس����ییانه‌ داناوه‌ ك����ه‌ هه‌ر حزبێك‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی‌ ‪30‬ی‌ نیس����انی‌ س����اڵی‌‬ ‫رابردو‪ ،‬توانی‌ به‌ده‌ستی بهێنێت‪.‬‬ ‫له‌تی����ف ش����ێخ مس����ته‌فا به‌رپرس����ی‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی یه‌كێتی‌ له‌س����لێمانی به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند‪ " ،‬له‌س����ه‌ر ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‬ ‫سلێمانی‪ ،‬به‌پێی به‌ركه‌وته‌ی هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫رێككه‌وتن����ی یه‌كێت����ی‌و گ����ۆڕان‪ ،‬ئ����ه‌و‬ ‫پۆس����تانه‌ی به‌ر ئێمه‌و ئ����ه‌وان ده‌كه‌وێت‬ ‫دابه‌ش����مان كردون‌و ستونێكیشمان داناوه‌‬ ‫بۆ ئه‌و پۆس����تانه‌ی كه‌به‌ر لیسته‌كانی تر‬ ‫ده‌كه‌ون وه‌كو لیس����تی‌ خزم����ه‌ت‪ ،‬پارتی‪،‬‬ ‫رافیده‌ین‌و هاوپه‌یمانێتی"‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ له‌یه‌كێتی‌‌و گۆڕان دانوس����تانی‌‬ ‫سیاسییان كرد له‌سه‌ر پۆسته‌ ئیدارییه‌كان‪،‬‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئیشی‌ ئه‌وان لێره‌وه‌‬ ‫كۆتایی هاتوه‌و ئه‌وه‌ی‌ ماوه‌ ده‌یس����پێرن‬ ‫به‌لیس����ته‌كانیان له‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌ پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌‪.‬‬ ‫ش����ێخ له‌تی����ف ده‌ڵێ����ت‪" ،‬واده‌ی‬ ‫جێبه‌جێك����ردن به‌ده‌س����ت ئێم����ه‌ نی����ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌س����ه‌ر ئێمه‌و گۆڕان����ه‌ وه‌كو دو‬ ‫الیه‌نی سیاس����ی ك����ه‌ فراكس����یۆنه‌كانمان‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی راسپێرین‬ ‫له‌رێگه‌ی رێوش����وێنی ئیداری‌و یاساییه‌وه‌‬

‫رێكه‌وتنه‌كه‌ جێبه‌جێبك����ه‌ن‪ ،‬ئیدی چه‌ند‬ ‫وه‌خت����ی ده‌وێ����ت‌و نایه‌وێ����ت په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ئێمه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی به‌و پرۆسێسه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگا به‌پێی یاسا‬ ‫ده‌گیرێته‌به‌ر"‪.‬‬ ‫هاوكات ئاسۆ ره‌حیم هه‌ڵسوڕاوی‌ دیاری‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆران‪ ،‬ته‌ئكید له‌سه‌ر وته‌كانی‌‬ ‫ش����ێخ له‌تی����ف ده‌كات����ه‌وه‌و به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬كه‌ "هیچ واده‌یه‌ك دیارینه‌كراوه‌‬ ‫بۆ جێبه‌جێكردنی‌ ریكه‌وتنه‌كه‌"‪ ،‬له‌وه‌اڵمی‌‬ ‫پرس����یاری‌ ئه‌وه‌ش����دا ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ نه‌كرێت‪ ،‬ئاسۆ ره‌حیم وتی‌ "ئه‌وه‌‬ ‫بۆ كات و ساتی‌ خۆی‌ به‌جێده‌هێڵێن"‪.‬‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌ گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ به‌سه‌ر‬ ‫دو واده‌ی‌ زه‌مه‌نی‌ دیاریكراودا دابه‌شكراوه‌‬ ‫كه‌ دو ساڵ به‌دو ساڵه‌و له‌پاش كۆتاییهاتنی‌‬ ‫هه‌ر واده‌یه‌ك‪ ،‬پۆسته‌كان له‌نێوان خۆیاندا‬ ‫ئاڵوگۆڕده‌كه‌ن‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ گۆڕان به‌ئاشاكرا‬ ‫ده‌رینابڕێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌س����ه‌ر ئاستی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تیش����دا نه‌بێت‪ ،‬له‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫جه‌ماوه‌رییدا ترس����ی هه‌یه‌ له‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌پاش دو ساڵه‌كه‌ كۆسپ بۆ رێكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫دروس����تبكات‪ ،‬یاخود پۆستی‌ پارێزگار كه‌‬ ‫ئێستا الی‌ یه‌كێتیه‌‪ ،‬نه‌یدات به‌گۆڕان‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌تیف ش����ێخ عوم����ه‌ر ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"گرنت����ی جێبه‌جێكردن����ی رێكه‌وتنامه‌كه‌‬ ‫ئ����ه‌و متمانه‌یه‌ی����ه‌ ك����ه‌ له‌نێ����وان ئێمه‌و‬ ‫گۆڕاندایه‌‪ ،‬زۆر جێگه‌ی بایه‌خی ئێمه‌ش����ه‌‪،‬‬ ‫به‌ره‌وپێش����بردنی ئه‌و شاره‌ به‌نده‌ به‌وه‌ی‬ ‫ئێم����ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی ئاس����اییمان هه‌بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕاندا"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ناقانونی‌ ئه‌و میكانیزمه‌ی‌‬ ‫كه‌ گۆڕان پۆس���ته‌ به‌ركه‌وتوه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫پێ پڕده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ناحی���ه‌و قایمقامه‌كان‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نه‌كانه‌وه‌ هه‌ڵبژێردرێن‪،‬‬ ‫ئاس���ۆ ره‌حیم وتی‌‪" ،‬من پرسیارده‌كه‌م‬ ‫قایمقام‌و مودیرناحیه‌كانی‌ پێش���تر چۆن‬ ‫دانراون‪ ،‬ل���ه‌دوای‌ هه‌ڵب���ژرادن هه‌ندێك‬ ‫گۆڕانكاریی‌ رویداوه‌ چۆن كراوه‌؟ د‪.‬ئاسۆ‬ ‫فه‌ره‌ی���دون به‌چی‌ پارێزگاره‌‪ ،‬به‌ده‌نگ بو‬ ‫هێنای‌؟ به‌و ش���ه‌رعیه‌ته‌یه‌ كه‌ له‌یاس���ا‬ ‫دیاریكراوه‌؟"‬ ‫ئێستا پاش نیش���تنه‌وه‌ی‌ ته‌موتومانی‌‬ ‫ملمالنێی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان له‌س���ه‌ر‬ ‫پۆسته‌كانی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ ،‬خولێكی‌‬ ‫دیكه‌ش م���اوه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ پرۆس���ه‌كه‌‬ ‫به‌ت���ه‌واوی‌ كۆتای���ی بێ���ت‌و هاواڵتیان‬ ‫بتوان���ن پ���رۆژه‌و كاری‌ ئه‌نجومه‌نه‌ تازه‌‬ ‫هه‌ڵبژێردراوه‌كانی���ان ببین���ن‪ ،‬ئه‌وی���ش‬ ‫دانوس���تانه‌ له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌‬ ‫دیك���ه‌ كه‌ پارت���ی‌‪ ،‬كۆم���ه‌ڵ‪ ،‬یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫هاوپه‌یمانێتی‌‌و رافیده‌ینه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵس���وراوه‌كه‌ی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬ئیمه‌ بڕیاری‌ ئه‌وه‌مان‬ ‫دا كه‌ پشكی‌ الیه‌نه‌كانی‌ تریش به‌گوێره‌ی‌‬ ‫ئه‌و ده‌نگان���ه‌ی‌ هێناویانه‌ جیابكه‌ینه‌وه‌‌و‬ ‫له‌م���ڕۆوه‌ ده‌س���تده‌كه‌ین به‌س���ه‌ردانی‌‬ ‫الیه‌نه‌كان بۆئه‌وه‌ی‌ به‌ره‌و كۆتایی‌ هه‌نگاو‬ ‫بنێین"‪ .‬وتیشی‌‪" ،‬به‌دانیشتنه‌كه‌ی‌ دوێنێ‌‬ ‫بێت‪ ،‬ریكه‌وتنه‌كه‌ به‌ره‌و باشی‌ ده‌چێت‪،‬‬ ‫ده‌چین���ه‌ الی‌ پارت���ی‌‌و ئینجا لیس���تی‌‬ ‫خزمه‌ت‪ ،‬له‌دواجاردا به‌ئیجماعی‌ ده‌خرێته‌‬ ‫به‌رده‌م ئه‌نجومه‌ن‪".‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫شه‌نگال له‌نێوان به‌رداشی پارتی‌و په‌که‌که‌دا‬

‫ی كه‌نه‌كه‌‪:‬‬ ‫هاوسه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر الیه‌نێك نه‌یتوان ‌‬ ‫ی كوردستان بپارێزێت‪،‬‬ ‫شارێك ‌‬ ‫ی تر هه‌یه‌ بیپارێزێت‬ ‫ئه‌وا الیه‌ن ‌‬

‫به‌رپرسی لقی دوی پارتی‪:‬‬

‫ئه‌گه‌ر ئێم ‌ه له‌شه‌نگال شكابین‪،‬‬ ‫ئه‌وا هه‌رێمی كوردستان شكاوه‌‬

‫ئا‪ :‬هه‌ولێر‪ ،‬سه‌ردار قادر‬ ‫به‌رپرسێكی‌ بااڵی‌ سه‌ربه‌ په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫له‌باره‌ی‌ دروستكردنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌به‌ردنی‌ ئێزدیانه‌وه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ هیچ الیه‌نێكی‌ باشور له‌باره‌ی‌‬ ‫كانتۆنی‌ شه‌نگال مافی‌ ره‌خنه‌یان نیه‌‪،‬‬ ‫"چونكه‌ ئه‌گه‌ر الیه‌نێك نه‌یتوانی‌ شارێك‬ ‫له‌شاره‌كانی‌ كوردستان بپارێزێت‪،‬‬ ‫ئه‌وكات الیه‌نی‌ تر هه‌یه‌ بیانپارێزێت"‪.‬‬ ‫باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ له‌پێكهێنانی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ی‌ شه‌نگالدا‪ ،‬نوێنه‌ری‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و حزبی‌ شیوعیش ئاماده‌بوه‌‪.‬‬ ‫نیلوفه‌ر كۆچ هاوس���ه‌رۆكی‌ كۆنگره‌ ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ كوردستان (‪ )KNK‬له‌لێدوانێكی‌‬ ‫تایبه‌ت���دا ب���ۆ ئاوێنه‌ ره‌تیك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌ هه‌وڵی‌ دروس���تكردنی‌ كانتۆن‬ ‫بدات له‌ش���ه‌نگال‌و راگه‌یاند‪" ،‬په‌كه‌كه‌ش‬ ‫خۆی‌ ناڵێت ئێمه‌ كانتۆن دروستده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ شه‌نگالیش دروستكراوه‌‪،‬‬ ‫باس���ی‌ كانتۆن���ی‌ هاوش���ێوه‌ی‌ رۆژئاوا‬ ‫ناك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئێزدیی���ه‌كان خۆیان‬ ‫له‌وباره‌وه‌ باس���ی‌ داواكاریه‌ك���ی‌ ڕه‌وای‌‬ ‫له‌م ش���ێوه‌یه‌ بكه‌ن‪ ،‬پێویس���ته‌ هه‌موو‬ ‫الیه‌نێك هاوكارییان بك���ه‌ن‌و خزمه‌تیان‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬چونك���ه‌ له‌گش���ت رویه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫ش���ه‌نگال له‌نێ���وان حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ مه‌ركه‌زی‌ پشتگوێخراوه‌‪ ،‬هه‌مو‬ ‫كه‌سێكیش قه‌رزارباری‌ ئێزیدییه‌كانه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫الیه‌نێكی‌ باش���وریش له‌ب���اره‌ی‌ كانتۆنی‌‬ ‫ش���ه‌نگال مافی‌ ره‌خنه‌یان نییه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫كه‌مته‌رخه‌میه‌كانی���ان له‌وباره‌وه‌ به‌رون‌و‬ ‫ئاشكرایی‌ دیاره‌"‪.‬‬ ‫چوارش���ه‌ممه‌ی‌ رابردو‪ ،‬به‌به‌ش���داری‬ ‫‪ 200‬نوێن���ه‌ری‌ ئێزدیه‌كان���ی ش���ه‌نگال‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی كاتی ئێزدیه‌كان راگه‌یه‌نرا كه‌‬ ‫پارتی‌ كرێكارانی‌ كوردستان به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫راس���ته‌وخۆ الیه‌نگیری‌ ل���ه‌م بیرۆكه‌یه‌‬ ‫ده‌كات‌و ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ش چه‌ند لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫پێكهێنا بۆ چۆنیه‌تی‌ سه‌رپه‌رشتیكردنی‌‬ ‫كاروباری‌ ئێزدییه‌كان‪ .‬ئه‌مه‌ش ناڕه‌زایی‌‬ ‫س���ێ‌ س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی‌ هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردس���تان‌و هه‌ندێك الیه‌نی‌ سیاس���یی‌‬ ‫باشوری‌ كوردستانی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫نیلوف���ه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬به‌پێی‌‬ ‫مادده‌ی ‪ 140‬بێت‪ ،‬شه‌نگال بێ‌ خاوه‌نه‌‌و‬ ‫سه‌ر به‌موسڵه‌و موسڵیش نه‌به‌ستراوه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌كوردس���تان‪ ،‬ئێزدی���ه‌كان ته‌نها داوای‌‬

‫به‌پێی‌ مادده‌ی‬ ‫‪ 140‬بێت‪ ،‬شه‌نگال‬ ‫بێ‌ خاوه‌نه‌‌و سه‌ر‬ ‫به‌موسڵه‌و موسڵیش‬ ‫نه‌به‌ستراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌كوردستان‬ ‫پاراس���تنیان ده‌كه‌ن نه‌ك دروستكردن ‌ی‬ ‫كانتۆن‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێستا هه‌یه‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫شه‌نگاله‌و (یه‌په‌شه‌)ش هێزێكی‌ تایبه‌ته‌‬ ‫به‌شه‌نگال‌و پاراستنی‌ شه‌نگال به‌ئه‌ركی‌‬ ‫خۆی‌ ده‌زانێت وه‌ك هه‌ر هێزێكی‌ تر‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ه‌ش كه‌ پێكهاتوه‌‪ ،‬له‌و كاته‌دا‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌‌و حزبی‌‬ ‫شیوعیش ئاماده‌بون‌"‪.‬‬ ‫كۆنگ���ره‌ی نه‌ته‌وه‌ی���ی كوردس���تان‬ ‫(‪ )KNK‬دامه‌زراوه‌یه‌كی سیاس���ییه‌ كه‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌سپێشخه‌ریی پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردس���تان (‪ )PKK‬له‌س���اڵی ‪ 1999‬و‬ ‫وه‌كو په‌رله‌مان له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت پێكهێنرا‬ ‫و ئه‌م دامه‌زراوه‌ش وه‌كو هه‌مو رێكخراوو‬ ‫دامه‌زراوه‌كانی س���ه‌ر به‌په‌كه‌كه‌ (جگه‌‬ ‫له‌ پ���ژاك) خاوه‌نی دو س���ه‌رۆكه‌‪ ،‬واتا‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی هاوسه‌رۆكی ئیداره‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫یه‌كی���ان ژن‌و یه‌كیان پیاو‪ .‬نیلوفه‌ر كۆچ‬ ‫ئێستا وه‌ك یه‌كێك له‌ژنه‌ سیاسییه‌كانی‌‬ ‫كورد هاوسه‌رۆكی‌ ئه‌م دامه‌زراوه‌یه‌‪.‬‬ ‫نیلوف���ه‌ر ك���ۆچ پێش���یوایه‌ "ئه‌م���ڕۆ‬ ‫كوردس���تان ماڵی‌ الیه‌نێ���ك نییه‌‪ ،‬ماڵی‌‬ ‫كورده‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر الیه‌نێك نه‌یتوانی‌ شارێك‬ ‫له‌ش���اره‌كانی‌ كوردس���تان بپارێزێ���ت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وكات الیه‌ن���ی‌ تر هه‌ی���ه‌ بیپارێزێت‪.‬‬ ‫س���به‌ی‌ ده‌كرێ���ت یه‌كینه‌ی‌ پاراس���تنی‌‬ ‫ش���ه‌نگال (یه‌په‌ش���ه‌)‪ ،‬ببێته‌ به‌ش���ێك‬ ‫له‌به‌ش���ه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ یان ده‌توانرێت‬ ‫یه‌كه‌یه‌كی‌ ئه‌منی‌ هاوبه‌ش پێكبێنن ئه‌مه‌‬ ‫كه‌ی‌ گرفته‌؟"‬

‫ژماره‌یه‌ک پێشمه‌رگه‌ له‌به‌ره‌کانی جه‌نگدا‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌دا له‌گه‌ڵ ئاوێن ‌ه عه‌لی‬ ‫حسێن ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی‌و‬ ‫به‌رپرسی لقی دوی پارتی له‌هه‌ولێر‬ ‫جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌و كاره‌ی‬ ‫په‌كه‌كه‌ كردویه‌تی له‌شه‌نگال له‌الیه‌ن‬ ‫ئێزدییه‌كانه‌وه‌ قبوڵناكرێت‌و راگه‌یاندنی‬ ‫ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ش درزده‌خاته‌ نێو‬ ‫ریزه‌كانی گه‌لی كورد‪ .‬هاوكات ئه‌و‬ ‫به‌رپرسه‌ی پارتی ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌ر پارتی‌ له‌شه‌نگال شكابێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا هه‌رێمی‌ كوردستان شكاوه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ك���ه‌ بۆچی په‌كه‌كه‌‬ ‫له‌و كات���ه‌دا پش���تگیری له‌راگه‌یاندنی‬ ‫ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ كردوه‌‪ ،‬عه‌لی حس���ێن‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د‪" ،‬پێكهێنانی ئه‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌ پێویس���تی به‌رونكردنه‌وه‌ی‬ ‫زیات���ر هه‌ی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ تائێس���تا رون‬ ‫نه‌بۆت���ه‌وه‌ كه‌ ئایا ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ بۆ‬ ‫ئیداره‌دانه‌‪ ،‬یان هه‌وڵێكه‌ بۆ به‌كانتۆن"‬ ‫وتیش���ی "ئه‌و كاره‌ی ك���ه‌ كراوه‌ هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك له‌ پش���تیه‌وه‌ بێ���ت‪ ،‬ئه‌وه‌ بۆ‬ ‫گه‌مه‌كردن���ه‌ به‌س���ۆزی‌ خه‌ڵك‪ .‬له‌روی‬ ‫ده‌ستوریش���ه‌وه‌ ئه‌و كاره‌ پێچه‌وانه‌یه‌‌و‬ ‫دیس���ان پێكهێنانی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ش‬ ‫هه‌وڵدانه‌ بۆ درزخس���تنه‌ نێو ریزه‌كانی‬ ‫كورد"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی كه‌ پارتی شكس���تی‬

‫هێن���ا له‌ئیداره‌دانی ش���ه‌نگال‪ ،‬بۆیه‌ش‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌ پش���تگیری له‌پێكهێنان���ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نێك���ی له‌وش���ێوه‌یه‌ كرد‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌رپرسه‌ی پارتی وتی‪" ،‬ئه‌مڕۆ مامه‌ڵه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ له‌گه‌ڵ حزبێك���ی دیاریكراو‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌گه‌ڵ داموده‌زگای فه‌رمی‬ ‫حكومه‌ته‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر ئێمه‌ ش���كابین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌رێمی كوردستان شكاوه‌ به‌هه‌مو‬ ‫داموده‌زگاكانی���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر بێته‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش‪ ،‬خۆ له‌سنوری په‌یه‌ده‌ی نزیك‬ ‫له‌په‌كه‌ك���ه‌ ‪ 360‬گوندی كۆبانی ئاواره‌‬ ‫بون‪ ،‬با ئه‌وان هه‌وڵبده‌ن چاره‌س���ه‌ری‬ ‫ئه‌مه‌ بكه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌ په‌كه‌كه‌شه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ خه‌باتی ئ���ه‌وان ل���ه‌ توركیایه‌و‬ ‫ئێمه‌ش هاوكاریان بوین‌و هانمانداون بۆ‬ ‫ڕێكه‌وتن له‌گه‌ڵ توركیا"‪.‬‬ ‫به‌ پێی زانیاریی���ه‌كان‪ ،‬پارتی داوای‬ ‫گفتۆگ���ۆو هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ئ���ه‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌ی له‌په‌كه‌كه‌ كردوه‌‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی كه‌ ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌‬ ‫هه‌ڵنه‌وه‌ش���ایه‌وه‌ چ كاریگه‌ریه‌ك���ی‬ ‫ده‌بێت بۆ سه‌ر دۆخی ناوچه‌كه‌‪ ،‬عه‌لی‬ ‫حس���ێن وتی‪ " ،‬ئه‌مه‌ هی���چ كاریگه‌ری‬ ‫نابێت‪ ،‬چونكه‌ به‌قس���ه‌ ش���ت دروست‬ ‫نابێ���ت‪ ،‬به‌ڵك���و به‌واقی���ع دروس���ت‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬هه‌ر بڕیارێك ئه‌گه‌ر پشتگیری‬ ‫خه‌ڵك���ی له‌گ���ه‌ڵ نه‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌س���ڵه‌ن‬ ‫ئه‌وه‌ بێبنه‌مایه‌و خه‌ڵكی ش���ه‌نگالیش‬ ‫له‌گه‌ڵی نه‌ب���وه‌‪ .‬به‌پێ���ی قانونه‌كانی‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‌و ده‌س���توری‬

‫عێراقیش ئه‌م كاره‌ نایاس���اییه‌و به‌پێی‬ ‫عورف���ی سیاس���یش ئه‌م���ه‌ ش���تێكی‬ ‫مه‌نتیقی نیه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ش خۆی له‌خۆیدا‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ی���ه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ته‌نها موزایه‌ده‌یه‌كی سیاسی‌و‬ ‫ش���تێكی ئیعالمیه‌و هیچیشی لێدروست‬ ‫نابێت"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ پرس���یاری‌ ئه‌وه‌ش���دا كه‌‬ ‫خ���ودی ئێزدییه‌كان بڕیاریان له‌س���ه‌ر‬ ‫پێكهێنانی ئه‌م ئه‌نجومه‌نه‌ داوه‌و بۆچی‬ ‫پارتی ئه‌مه‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ناوبراو وتی‬ ‫" ئێزدیی���ه‌كان كێن؟ له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫چه‌ند كه‌س���ێك به‌ش���داربون‪ ،‬ئه‌وانه‌‬ ‫ش���ه‌رعیه‌تیان له‌ك���ێ وه‌رگرت���وه‌؟‬ ‫ئێزدیی���ه‌كان ئه‌ندام���ی په‌رله‌مان���ی‬ ‫عێراقیان هه‌یه‌‪ ،‬نوێنه‌ریان له‌ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای موس���ڵ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ خه‌ڵك‬ ‫ده‌نگی پێ���داون‪ ،‬ئایا ئه‌وان���ه‌ بڕیاری‬ ‫پێكهێنانی ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌یان داوه‌؟‬ ‫ئه‌وان قایمقام و به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌یان‬ ‫هه‌ی���ه‌ ئایا ئ���ه‌وان ك���ه‌س له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌ بون‪ ،‬بێگومان نه‌خێر"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی به‌ش����داریكردنی نوێنه‌ری‬ ‫یه‌كێتیش له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‪ ،‬حس����ێن‬ ‫وتی‪" ،‬ئه‌وه‌ن����ده‌ی ئێمه‌ بیس����تومانه‌‬ ‫ئه‌و نوێنه‌ره‌ وتویه‌ت����ی من به‌رێكه‌وت‬ ‫له‌وێ ب����وم‌و نه‌مزانیوه‌ ئه‌و جۆره‌ كاره‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‌و به‌س����ه‌ردان چومه‌ته‌ ئه‌وێ‪،‬‬ ‫به‌گشتی رای ره‌سمی یه‌كێتیشمان پێ‬ ‫ئیجابی بوه‌"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ئه‌سه‌سه‌رد‪:‬‬ ‫کانتۆن له‌گه‌ڵ‬ ‫سیاسه‌تی‬ ‫حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێمدا‬ ‫ناگونجێت‌‬

‫ئه‌ندام���ی س���ه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی‪،‬‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد ره‌تیده‌کاته‌و‌ه‬ ‫ک���ه‌یه‌کێتی پش���تگیری ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ئیزیدیه‌کانی ش���ه‌نگال بکات‌و ده‌ڵێت‬ ‫" گ���ه‌ر ئ���ه‌م ئه‌نجومه‌ن��� ‌ه نیه‌ت���ی‬ ‫دروس���تکردنی کانتۆن بێ���ت‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ره‌تی ده‌که‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬فه‌ری���د‬ ‫ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ ،‬ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی‬ ‫یه‌کێت���ی س���ه‌باره‌ت به‌پێکهێنان���ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی ئیزیدیه‌کانی ش���ه‌نگال‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئێم ‌ه پشتگیری‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌مان نه‌ک���ردوه‌‌و گه‌ر‬ ‫نیازی دروستکردنی کانتۆنی هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئێم ‌ه ره‌تیده‌که‌ینه‌وه‌‌و بۆچونمان‬ ‫هه‌مان بۆچونی حکومه‌تی هه‌رێمه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌سه‌س���ه‌رد جه‌خت ده‌کاته‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫کانتۆن له‌گه‌ڵ سیاس���ه‌تی حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێمدا ناگونجێت‌و وتیش���ی "ئێم ‌ه‬ ‫پشگیری دروستکردنی کانتۆن ناکه‌ین‪،‬‬ ‫چونک ‌ه پێچه‌وانه‌ی سیاسه‌تی هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و ناوچان ‌ه‬ ‫جێناکۆکن‌و هێش���تا چاره‌نوس���یان‬ ‫دیاری نه‌ک���راوه‌‌و گه‌ر بێ���ت‌و بڕیار‬ ‫ب���ده‌ن ک ‌ه بگه‌ڕێنه‌وه‌ س���ه‌ر هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬ده‌کرێت ئه‌و ناوچانه‌ ک ‌ه‬ ‫که‌مایه‌تیه‌کانی تێدای ‌ه تایبه‌تمه‌ندیان‬ ‫پێبدرێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و ئه‌نجومه‌ن���ه‌ی‬ ‫پێکهێنراوه‌ بۆ ئیزیدیه‌کان‪ ،‬ئه‌سه‌سه‌رد‬ ‫وت���ی "گه‌ر وه‌ک گروپێکی سیاس���ی‬ ‫یان وه‌ک حیزبێکی سیاسی کاربکه‌ن‬ ‫ده‌کرێ���ت مامه‌ڵه‌یان له‌گ���ه‌ڵ بکرێت‬ ‫گه‌رنا ئێمه‌ پشگیریان ناکه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش له‌کاتێک���دا دێ���ت ک��� ‌ه‬ ‫یه‌کێ���ک له‌به‌ڕێوه‌به‌رانی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ئێزێدیه‌کان���ی ش���ه‌نگال‪ ،‬س���ەعید‬ ‫حوس���ێن رایگه‌یاندبوو که‌ په‌که‌که‌‌و‬ ‫یه‌کێتی پش���تگیری ئه‌نجومه‌نه‌که‌یان‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬

‫گۆڕان ناڕازییه‌ له‌دۆخه‌كه‌‌و ئه‌گه‌ر ‌ی كشانه‌وه‌ له‌حكومه‌ت ده‌وروژێنرێت‬ ‫ی زاڵ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێس���تا هه‌س���تده‌كات وه‌ك پێویست له‌و ش���ێوه‌یه‌دا‪ ،‬بۆچون��� ‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیه‌و‌ه كشانه‌وه‌دایه‌ له‌حكومه‌ت‪ ،‬به‌اڵم خود ‌‬ ‫له‌الیه‌ن نه‌یاره‌كان���ی‌ دوێنێ ‌‬ ‫ی ئه‌و كاك نه‌وشیروان پێیوای ‌ه كه‌ هێشتا زو‌ه‬ ‫هاوكاریی‌ ناكرێت بۆ جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫قوڵتربونه‌وه‌ی‌ قه‌یرانه‌كانی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌ڵێنه‌کانی‌‪ ،‬بۆی��� ‌ه جۆرێك له‌ناڕه‌زایی بۆ ئه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی گۆڕانی‌ خستوه‌ت ‌ه ژێر‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوكات د‪ .‬ئاسۆ مه‌حمود‪ ،‬باژێروان ‌‬ ‫له‌ن���او بزوتنه‌وه‌ك���ه‌دا دروس���ت بوه‌‌و‬ ‫فشاری‌ ئه‌ندام‌و الیه‌نگرانیه‌وه‌و‬ ‫ی بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان له‌س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫ی ب���اس له‌ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫به‌ش���ێكیان به‌جدد ‌‬ ‫ی بااڵشدا ماوه‌یه‌كه‌ له‌ناو‬ ‫له‌ئاست ‌‬ ‫نایشارێته‌وه‌ ك ‌ه گۆڕان ناڕازییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كشانه‌وه‌ له‌حكومه‌ت ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌دا گفتوگۆ ‌‬ ‫ی هێش���تا ئومێدێك ماو‌ه ب���ۆ كاركردن‪،‬‬ ‫چه‌ند رۆژێكیش��� ‌ه له‌س���ه‌ر ئاست ‌‬ ‫گه‌رموگوڕو به‌رده‌وام هه‌یه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫میدیای���ی‌‪ ،‬هه‌س���تده‌كرێت جۆرێ���ك "گۆڕان له‌دۆخه‌ك ‌ه ناڕازییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫ئه‌و ئه‌گه‌رانه‌ی‌ له‌به‌رده‌میاندایه‌‪،‬‬ ‫ی هه‌ی���ه‌و میدیاكان���ی‌ ئه‌و نه‌گه‌یشتۆت ‌ه دۆخی‌ بێئومێدبون"‬ ‫له‌ناڕه‌زای��� ‌‬ ‫ی گۆڕانیش نایشارنه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌رپرسان ‌‬ ‫ی له‌وه‌ش‬ ‫ی گۆڕان باس ‌‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ ‌‬ ‫ئه‌وان ناڕازین له‌دۆخه‌كه‌و كشانه‌وه‌ش بزوتنه‌وه‌ی ‌ه كه‌وتونه‌ته‌و‌ه س���ه‌رهه‌مان‬ ‫ی كرد كه‌ "كشانه‌و‌ه یه‌كێكه‌ له‌ئه‌گه‌ره‌كان‪،‬‬ ‫ی ئ���ه‌و نه‌هج���ه‌ی‌ ك���ه‌ له‌س���ه‌روبه‌ند ‌‬ ‫له‌حكومه‌ت وه‌ك یه‌كێك له‌ئه‌گه‌ره‌كان ‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كانی‌ هه‌ڵبژاردندا ده‌یانكرد دژ به‌اڵم هێش���تا س���ه‌ره‌تایه‌و به‌رده‌وام‬ ‫به‌رده‌میانه‌‪.‬‬ ‫ی زاڵ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵت (یه‌كێتی‌‌و ده‌بین‌و كۆڵناده‌ی���ن‪ ،‬را ‌‬ ‫به‌دو الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫ی خه‌ڵكدابین‌و‬ ‫ی تایبه‌تیش له‌ناو كه‌ وه‌ك پێش���و له‌خه‌م ‌‬ ‫ێ پارتی‌)‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌ئێستادا س ‌‬ ‫ی به‌رده‌وامبین"‪.‬‬ ‫ی به‌و‌ه كرد كه‌ له‌ئاست ‌‬ ‫ی مرۆیی‌‪ ،‬س���ه‌ربازیی‌‌و گۆڕان ئاماژه‌ ‌‬ ‫قه‌یرانی‌ گه‌وره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ده‌مه‌وه‌چون ‌‬ ‫ی ئاس���ت ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ر‌ه ب���ااڵی‌ بزوتنه‌وه‌ك���ه‌وه‌‪ ،‬گڵۆپ ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ ‌‬ ‫ی گرتوه‌‪ ،‬به‌شێك ‌‬ ‫ی به‌رۆك ‌‬ ‫دارای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیك���ه‌ ب���ۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ئ���ه‌م قه‌یرانان���ه‌ به‌ر ئ���ه‌و وه‌زاره‌تان ‌ه سه‌وز بۆ ناڕه‌زایی ده‌ربڕین هه‌ڵكراوه‌‪ .‬الیه‌نه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سیس���تمی‌ حوكمڕان ‌‬ ‫ی ئاوێن��� ‌ه رایگه‌یاند‪ ،‬چاكس���ازی ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ش���ت‬ ‫كه‌وتوه‌ ك ‌ه گۆڕان له‌كابین ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێم���دا‪ ،‬د‪ .‬ئاس���ۆ وتی‌‪" ،‬پێش���تر‬ ‫ی دۆخ ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن داوایكردن‪" ،‬ماوه‌یه‌ك��� ‌ه به‌هۆی‌ خراپتربون ‌‬ ‫وه‌ك ئیستحقاق ‌‬ ‫ئه‌م دۆخه‌ش بزوتنه‌وه‌كه‌ی‌ خس���توه‌ت ‌ه هه‌رێم به‌گش���تیی‌‪ ،‬كاك نه‌وش���یروان پێمان وتون كه‌ ده‌بێ���ت هاوكاربن بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی دۆخه‌كه‌‪ ،‬پارتیش له‌ئاست ‌‬ ‫ی روگیریی له‌به‌رده‌م ده‌نگده‌رو به‌ج���دی‌ راوبۆچون���ی‌ ئه‌ن���دام‌و باشكردن ‌‬ ‫دۆخێك ‌‬ ‫ی بااڵ به‌ڵێنیان داوه‌ ك ‌ه هاوكاربن"‪.‬‬ ‫ی وه‌رده‌گرێ���ت بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی الیه‌نگره‌كان��� ‌‬ ‫ی خۆی‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و به‌ڵێن ‌‬ ‫هه‌واداران��� ‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌به‌رپرس���انی‌ گۆڕان ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫چه‌ندین چاكسازیی له‌حكومه‌تدا دابو‪ ،‬بزانرێت گۆڕان چ���ی‌ بكات له‌دۆخێك ‌‬

‫ره‌خنانه‌ به‌موزایه‌د‌ه ده‌زانن كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی له‌وه‌زاره‌ته‌كان ‌‬ ‫ئه‌و كه‌موكورتیان���ه‌ ‌‬ ‫ژێ���ر ده‌س���تیان دان‪ ،‬ده‌وروژێنرێ���ن‪،‬‬ ‫ی ئه‌و چه‌ن���د مانگ ‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���ن ب���ه‌راد‌ه ‌‬ ‫به‌رپرس���یارێتیه‌كه‌ هه‌ڵده‌گرن كه‌ ئه‌و‬ ‫وه‌زاره‌تانه‌یان وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوات ش���ێخ جه‌ناب‪ ،‬هه‌ڵس���وڕاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گ���ۆڕان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫دی���ار ‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬ئێم���ه‌ كه‌هاتوینه‌ت��� ‌ه ناو‬ ‫ی ‪2014‬ه‌وه‌ ده‌ستمان‬ ‫حكومه‌ت ل ‌ه ساڵ ‌‬ ‫پێك���ردوه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ توانام���ان‬ ‫هه‌بوبێ���ت كردومان���ه‌‪ ،‬هه‌ندێك ش���ت‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌ موزایه‌ده‌ی‌ سیاس���ییه‌و له‌ئاست ‌‬ ‫ی واقیعه‌ك ‌ه‬ ‫نوخبه‌شدا به‌رپرسانه‌ سه‌یر ‌‬ ‫ناكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئ���ه‌م بارودۆخ ‌هی‌ ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و چوار مانگ ‌ه نی ‌ه‬ ‫هاتوه‌ت ‌ه پێش ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تێداین‪ ،‬ده‌بێت چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫كه‌ ئێم���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خراپتری���ش بكه‌ین ن���ه‌ك چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫باش���تر بكه‌ین‪ .‬تێڕوانینی‌ پێشومان بۆ‬ ‫ی سیس���تمه‌كه‌ نه‌گۆڕاوه‌و‬ ‫ی كۆ ‌‬ ‫گۆڕین ‌‬ ‫وه‌ك خۆیه‌تی‌‪ ،‬به‌اڵم ناتوانین ته‌حه‌كوم‬ ‫به‌بارودۆخه‌كه‌و‌ه بكه‌ین‪".‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و ده‌نگ���ه‌ ناڕازییانه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬

‫ك ‌ه ماوه‌یه‌كه‌ له‌ناو گۆڕاندا س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌دۆخه‌ك ‌ه س���ه‌ریهه‌ڵداوه‌‪ ،‬ئاوات شێخ‬ ‫جه‌ناب وت���ی‌‪" ،‬خۆمان وا راهێناوه‌ ك ‌ه‬ ‫ئێستاش وه‌ك ئۆپۆزسیۆن بژین‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ی یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ناكه‌وین ‌ه ژێ���ر ئیس���تفزاز ‌‬ ‫ی‬ ‫پارتیه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ئه‌و جۆر‌ه ئه‌رك ‌ه ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���انی‌ ئێمه‌ی ‌ه وای ده‌بینین‬ ‫جی���اوازه‌ له‌هه‌م���و ئه‌وانی‌ ت���ر‪ .‬ئه‌و‬ ‫ی ك���ه‌ بێده‌نگیمان هه‌ڵبژاردبو‪،‬‬ ‫ماوه‌ی ‌ه ‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ب���و كه‌ ده‌بێ���ت ورد‌ه ورد‌ه‬ ‫ێ هاتوه���اوار‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئیش���بكرێت به‌ب ‌‬ ‫ئه‌و‌هی‌ ئێس���تاش كه‌ وه‌اڵمده‌ده‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ی��� ‌ه ده‌مانه‌وێ���ت بڵێی���ن‪،‬‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ مێژو ئێس���تا زۆر دور‬ ‫ی ك ‌ه برابون‬ ‫نه‌كه‌وتۆت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و پارانه‌ ‌‬ ‫ئێستاش هه‌ر براون خۆ نه‌هاتونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫قاسه‌ك ‌ه به‌به‌تاڵی‌ ته‌سلیمی‌ ئێمه‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه هه‌مو ئه‌گ���ه‌ره‌كان له‌به‌رده‌مماندا‬ ‫ك���راوه‌ن‌و ده‌مانه‌وێت بڵێی���ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتیشدا بم‪ ،‬ده‌مم ناگیرێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕان له‌گه‌ڵ چوار الیه‌ن ‌‬ ‫ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫ی دیك���ه‌دا له‌حكومه‌تێك���دا‬ ‫سیاس���ی ‌‬ ‫به‌ش���دارن‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ش���ێك ل���ه‌و‬ ‫ناڕه‌زاییان���ه‌ی‌ ك���ه‌ ئێس���تا به‌رامبه‌ر‬

‫ئه‌م بارودۆخه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫هاتوه‌ته‌ پێش هی‌ ئه‌و‬ ‫چوار مانگ ‌ه نیه‌ ك ‌ه‬ ‫ئێمه‌ی‌ تێداین‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫چاوه‌ڕوان ‌ی خراپتر‬ ‫بکه‌ین نه‌ک باشتر‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان س���ه‌ریانهه‌ڵداوه‌‪ ،‬ره‌نگدانه‌و‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و ملمالنێ حزبیه‌یه‌ ك��� ‌ه له‌رابردودا‬ ‫له‌نێوانیان���دا هه‌ب���وه‌و ئێس���تا وه‌ك‬ ‫تۆڵه‌كردنه‌وه‌ی���ه‌ك به‌رامب���ه‌ر به‌یه‌كتر‬ ‫به‌كاریده‌هێنن‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫پاره‌ی ژێرزه‌مینه‌كان چیان لێهات؟‬

‫هەنوکە‬

‫بێ پالنی‌و پاره‌به‌خشینه‌وه‌و خه‌ڵك رازی‌ كردن حكومه‌تی‌ مایه‌پوچ كرد‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫‪ 93‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌سایه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی شێخ مه‌حمودا‪،‬‬ ‫كه‌ریمی عه‌له‌كه‌ وه‌زیری دارایی‬ ‫نه‌یده‌هێشت قاسه‌كه‌ی به‌تاڵ بێت‌و‬ ‫خه‌رجی حكومه‌تیشی ده‌داو هاوكاری‬ ‫هه‌ژارانیشی ده‌كرد‪ ،‬ئه‌حمه‌دی ئیالهی‬ ‫كه‌ وه‌زیری دارایی بو له‌كۆماری‬ ‫كوردستان له‌مهاباد‪ ،‬تا روخانی‬ ‫كۆماره‌كه‌ش نه‌یهێشت قاسه‌كه‌ی به‌تاڵ‬ ‫بێت‪ ،‬به‌اڵم خراپیی سیاسه‌تی دارایی‌و‬ ‫نه‌بونی پالنی ستراتیژی ورد له‌ده‌یان‬ ‫ساڵی رابردودا حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫گه‌یاندۆته‌ ئێستا كه‌ قاسه‌یه‌كی به‌تاڵ‌و‬ ‫‪ 9‬ملیار دۆالر كورتهێنانیان خستۆته‌‬ ‫به‌رده‌م وه‌زیری نوێی دارایی‪.‬‬ ‫زۆریی داهات‌و‬ ‫ناڕێكیی له‌خه‌رجكردندا‬ ‫پێش���ترو تا س���اڵی ‪ 2003‬حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان ئه‌گه‌رچی به‌س���ه‌ر‬ ‫دو ئی���داره‌دا دابه‌ش بوبو به‌اڵم پش���تی‬ ‫به‌داهات���ی ناوخ���ۆو خاڵه‌ س���نوریه‌كان‬ ‫ده‌به‌ست‌و به‌ته‌واوی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران‌و‬ ‫خه‌رج���ی پرۆژه‌كانیش���ی دابین ده‌كرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌دوای پرۆسه‌ی ئازادی عێراقه‌وه‌‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م به‌ته‌واوی پش���تی‬ ‫ب���ه‌ ‪%17‬ی بودج���ه‌ی عێراق به‌س���ت‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك به‌ش���ه‌بودجه‌ی هه‌رێم له‌به‌غدا‬ ‫رێ���ژه‌ی ‪%96‬ی كۆی بودجه‌ی گش���تی‬ ‫هه‌رێم���ی پێكده‌هێن���ا‪ ،‬ئ���ه‌و بودج���ه‌‬ ‫زه‌به‌الح���ه‌ وایكرد هه‌رێم به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫هه‌ڕه‌مه‌كی بودجه‌كه‌ی ته‌خشانوپه‌خشان‬ ‫بكات به‌جۆرێك له‌س���اڵی ‪ 2004‬ه‌وه‌ كه‌‬ ‫بودجه‌ له‌به‌غداوه‌ هاتو‌ه بۆ هه‌رێم زیاتر‬ ‫له‌ (‪ 75‬ملی���ار دۆالر) له‌‌به‌غداوه‌ هاتۆته‌‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان‪ ،‬به‌جۆرێك له‌ساڵی‬ ‫‪2004‬دا (‪ 2‬ملی���ار و ‪ 330‬ملیۆن دۆالر)‬ ‫له‌به‌غداوه‌ گه‌یش���تۆته‌ هه‌رێم ‪ 2005‬بڕی‬ ‫(‪ 3‬ملیارو ‪ 124‬ملیۆن دۆالر) له‌ به‌غداوه‌‬ ‫گه‌یش���تۆته‌ هه‌رێم‪ ،‬ل���ه‌ ‪ 2006‬بڕی (‪3‬‬ ‫ملیارو ‪ 560‬ملی���ۆن دۆالر) له‌‪ 2007‬بڕی‬ ‫(‪ 6‬ملی���ارو ‪ 539‬ملیۆن دۆالر) له‌ ‪2008‬‬ ‫ب���ڕی(‪ 8‬ملیارو ‪ 258‬ملی���ۆن دۆالر) له‌‬ ‫‪ 2009‬بڕی (‪ 9‬ملیار دۆالر) له‌ ‪ 2010‬بڕی‬ ‫(‪ 10‬ملی���ارو ‪ 400‬ملیۆن دۆالر) له‌ ‪2011‬‬ ‫ب���ڕی (‪ 9‬ملیارو ‪ 166‬ملی���ۆن دۆالر) له‌‬ ‫‪ 2012‬بڕی (‪ 10‬ملیارو ‪ 500‬ملیۆن دۆالر)‬ ‫له‌ ‪ 2013‬ب���ڕی (‪ 12‬ملیار دۆالر) هاتۆته‌‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان له‌به‌غداوه‌ كه‌ كۆی‬ ‫گشتی ده‌كاته‌ (‪ 74‬ملیارو ‪ 877‬ملیۆن‬ ‫دۆالر) ل���ه‌ ‪2014‬ش ب���ڕی زیاتر له‌ (‪14‬‬

‫ملیار دۆالر) پش���كی هه‌رێ���م بوه‌ به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی كێش���ه‌ی هه‌ولێرو به‌غداوه‌ ته‌نها‬ ‫یه‌ك مانگی گه‌یش���ته‌ هه‌رێم‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌داهاتی خاڵه‌ س���نوریه‌كان كه‌ سنوری‬ ‫ئیبراهیم خه‌لی���ل گرنگترینیانه‌و رۆژانه‌‬ ‫(‪ 2‬ملی���ار) دینار داهاتیه‌ت���ی‌و مانگانه‌‬ ‫ده‌كاته‌(‪ 60‬ملی���ار) دین���ارو باش���ماخ‬ ‫رۆژانه‌(‪ 1‬ملیار) دینار داهاتیه‌تی‌و مانگانه‌‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ 30‬ملیار دینار)‪ ،‬حاجی ئۆمه‌ران‬ ‫رۆژانه‌ (‪ 1‬ملیار) دینار داهاتیه‌تی مانگانه‌‬ ‫ده‌كاته‌(‪30‬ملیار)دین���ارو په‌روێزخانیش‬ ‫رۆژان���ه‌ (‪ 1‬ملی���ار) دین���ار داهاتیه‌تی‬ ‫مانگانه‌ ده‌كات���ه‌ (‪ 30‬ملیار) دینار‪ ،‬واتا‬ ‫كۆی گش���تی داهاتی خاڵه‌ سنوریه‌كان‬ ‫مانگان���ه‌ ده‌كات���ه‌ نزیك���ه‌ی ‪ 150‬ملیار‬ ‫دینار‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ل���ه‌م دۆخه‌ی ئه‌مڕۆدا‬ ‫كه‌مبۆته‌وه‌ به‌جۆرێك ئاڵوگۆڕی بازرگانی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ توركیا ‪ %60‬كه‌میكردوه‌و له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئێران ‪ %80‬كه‌میكردوه‌‪.‬‬ ‫ناوخۆیی‬ ‫ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای داهاتی‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ خزمه‌تگوزاریه‌كان به‌تایبه‌تیش‬ ‫داهات���ی كرێ���ی كاره‌ب���ا ك���ه‌ س���ااڵنه‌‬ ‫(‪ 250‬ملیار) دیناره‌و كرێی ئاو س���ااڵنه‌‬ ‫(‪ 30‬ملی���ار) دیناره‌و غه‌رامه‌ی ئۆتۆمبیل‬ ‫س���ااڵنه‌ زیاتر له‌(‪ 200‬ملی���ار) دیناره‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای داهاتی نه‌وتی فرۆشراو‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی ته‌نكه‌ره‌وه‌ كه‌ رۆژانه‌ هه‌زاران‬ ‫ته‌نك���ه‌ر ره‌وان���ه‌ ده‌كرێ���ن‌و كه‌س���یش‬ ‫داهاته‌كه‌ی نازانێت‪.‬‬ ‫هه‌مو ئه‌م داهاتانه‌ سااڵنه‌ له‌بودجه‌ی‬ ‫گش���تیدا دابه‌ش ده‌بو به‌س���ه‌ر بودجه‌‬ ‫به‌كارب���ردن‌و بودج���ه‌ی وه‌به‌رهێناندا‪،‬‬ ‫به‌ش���یی زۆری بودجه‌ك���ه‌ به‌بێ پالن‌و‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌مه‌كی خه‌رجكراوه‌‪.‬‬ ‫بودجه‌ بۆ ژێرزه‌مینی‬ ‫حیزبه‌كان رۆیشتوه‌‬ ‫گه‌ر به‌‌وردی له‌دابه‌ش���كردنی بودجه‌ی‬ ‫هه‌رێ���م ‌له‌راب���ردودا وردبین���ه‌وه‌‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌ئاسانی بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬كه‌ پشكی‬ ‫گه‌وره‌ی بودجه‌ی هه‌رێمی كوردستان بۆ‬ ‫حیزب بوه‌ نه‌ك فه‌رمانبه‌ران‪ ،‬له‌س���اڵی‬ ‫‪‌2004‬وه‌ تا سه‌ره‌تای ساڵی ‪ ،2010‬یه‌كێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان مانگانه‌ هه‌ریه‌كه‌ی(‪ 35‬ملیۆن‬ ‫دۆالر)یان ب���ۆ خۆیان ب���ردوه‌‪( ،‬دیاره‌‬ ‫به‌‌وت���ه‌ی ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی سیاس���ی‬ ‫یه‌كێتی‌و دواتریش س���ه‌رۆكی پێش���وی‬ ‫پارله‌مان���ی كوردس���تان)‌واتا به‌ه���ه‌ردو‬ ‫پارته‌ك���ه‌ مانگانه‌ (‪ 70‬ملیۆن دۆالر)یان‬ ‫بۆ خۆی���ان بردوه‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ش س���اڵی‬ ‫(‪ 840‬ملیۆن دۆالر)یان بۆ خۆیان بردوه‌‪،‬‬ ‫به‌شه‌ش ساڵه‌كه‌ش(‪ 5‬ملیارو ‪ 40‬ملیۆن‬

‫دوای که‌مکردنه‌وه‌ی‬ ‫بودجه‌که‌یان پارتی‌و‬ ‫یه‌کێتی مانگی ‪10‬‬ ‫ملیۆن دۆالرو سااڵنه‌‪60‬‬ ‫ملیۆن دۆالریان بۆ‬ ‫خۆیان بردوه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌كاته ‪ 6‬هه‌زار‬ ‫ده‌فته‌ر دۆالر‬

‫دۆالر)‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها‪ ،‬له‌ساڵی ‪ ،2004‬كه‌ بودجه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان (‪ 2‬ملی���ارو ‪330‬‬ ‫ملی���ۆن دۆالر) ب���وه‌‪ ،‬یه‌كێت���ی‌و پارتی‬ ‫له‌كۆی بودجه‌ی ئه‌و س���اڵه‌‪ ،‬له‌( ‪)%36‬‬ ‫ی بودجه‌كه‌یان بۆ خۆیان بردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كۆی ئ���ه‌و ش���ه‌ش س���اڵه‌ بخرێته‌ رو‌‪،‬‬ ‫واته‌ له‌س���اڵی ‪ 2004‬تا ‪ ،2010‬یه‌كێتی‌و‬ ‫پارت���ی(‪ 5‬ملیارو ‪ 40‬ملی���ۆن دۆالر)یان‬ ‫بۆخۆیان بردوه‌‪ ،‬ك���ه‌ نزیكه‌ له‌بودجه‌ی‬ ‫هه‌ندێك له‌‌واڵتانی ده‌وروبه‌ر‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ی كۆی بودجه‌ی ساڵی ‪‌2004‬و ‪2005‬‬ ‫ی هه‌رێم���ی كوردس���تان ‪ 5‬ملیارو ‪454‬‬ ‫ملیۆن دۆالر ب���وه‌‪ ،‬واتا یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫به‌و ش���ه‌ش س���اڵه‌ به‌قه‌د بودجه‌ی دو‬ ‫س���اڵی هه‌رێمی كوردس���تان پاره‌یان بۆ‬ ‫خۆیان بردوه‌‪،‬‬ ‫له‌كابینه‌ی شه‌شه‌میشدا دوای ئه‌وه‌ی‬

‫سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‪،‬‬ ‫بودجه‌ی ه���ه‌ردو حیزبه‌كه‌ی بۆ نزیكه‌ی‬ ‫‪ 5‬ملیۆن دۆالر كه‌مكرده‌وه‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ش‬ ‫مانگی به‌هه‌ردو پارته‌كه‌ ‪ 10‬ملیۆن دۆالرو‬ ‫سااڵنه‌‪ 60‬ملیۆن دۆالریان بۆ خۆیان بردوه‌‬ ‫كه‌ ده‌كاته‌ ‪ 6‬هه‌زار ده‌فته‌ر دۆالر‪.‬‬ ‫به‌هه‌ده‌ردانی‬ ‫خه‌یاڵیی له‌بودج ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و دۆخ���ه‌ ب���ێ موچه‌ی���ه‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫درێژكراوه‌ی ئ���ه‌و بێپالنیه‌ی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمه‌ له‌بواری بودجه‌دا كه‌ له‌س���ااڵنی‬ ‫راب���ردودا پالن���ی وردی نه‌ب���وه‌ ب���ۆ‬ ‫دابه‌ش���كردن‌و خه‌رجكردنی ئه‌و بودجه‌‬ ‫زه‌به‌الحه‌ی كه‌ هاتۆته‌ ده‌ستی‪ ،‬حكومه‌ت‬ ‫له‌بری پاش���ه‌كه‌وتكردن‌و به‌هه‌ده‌رنه‌دانی‬ ‫بودجه‌‪ ،‬زۆر به‌ئاسانی بودجه‌ی ته‌خشان‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ب���ۆ نمونه‌ س���اڵی ‪ 2013‬بڕی‌‬

‫(‪ 671‬ملی���ار‌و ‪ 833‬ملی���ۆن) دینار ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌رخانك���ردوه‌ ب���ۆ به‌خش���ین‪ ،‬كه‌ بڕی‌‬ ‫(‪ 452‬ملی���ارو ‪ 414‬ملی���ۆن) دین���اری‌‬ ‫زیات���ره‌ ل���ه‌و پاره‌یه‌ی‌ ك���ه‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ عێراق ب���ۆی‌ ته‌رخانكردوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ساڵی ‪ 2013‬له‌بودجه‌ی‌ گشتی‌ عێراقدا‬ ‫ب���ڕی‌ (‪ 219‬ملی���ارو ‪ 419‬ملیۆن) دینار‬ ‫بۆ به‌خش���ینه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫ته‌رخانك���راوه‌‪ ،‬س���اڵی ‪ 2012‬ش ب���ڕی‬ ‫نزیكه‌ی (‪ 700‬ملیار دینار) ته‌رخانكرابو‬ ‫بۆ به‌خش���ین كه‌ ده‌چێت���ه‌ چوارچێوه‌ی‬ ‫به‌هه‌ده‌ردان���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ته‌نه���ا له‌ماوه‌ی ‪4‬‬ ‫س���اڵدا نزیكه‌ی (‪ 2‬ترلیۆن دینار) ته‌نها‬ ‫بۆ به‌خشین ته‌رخان كراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌‌ڕای ئه‌وه‌ی ته‌نها له‌ماوه‌ی‬ ‫‪ 4‬ساڵدا (‪ 164‬ملیارو ‪ 179‬ملیۆن) دینار‬ ‫ته‌رخان كراوه‌ ب���ۆ كڕینی ئۆتۆمبیل كه‌‬ ‫ته‌نها له‌ ‪2013‬دا ب���ری (‪51‬ملیارو ‪134‬‬

‫ملی���ۆن) دینار ب���ۆ كڕین���ی‌ ئۆتۆمبیل‬ ‫ته‌رخانك���راوه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی بۆ‬ ‫چاككردن���ه‌وه‌ی‌ ئۆتۆمبی���ل له‌س���اڵی‬ ‫‪2013‬دا (‪32‬ملی���ارو ‪ 356‬ملیۆن دینار)‬ ‫ته‌رخانك���راوه‌و زیات���ر ل���ه‌ (‪ 60‬ملیار)‬ ‫دیناریش بۆ س���وته‌مه‌نی‌‌و كارپێكردنی‌‬ ‫ئۆتۆمبیل���ه‌كان خه‌رجكراوه‌‪ ،‬له‌ ‪ 2013‬دا‬ ‫بری (‪ 25‬ملیار دینار) ته‌نها بۆ رابواردنی‬ ‫فه‌رمی ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬كه‌ بڕی‌(‪ 5‬ملیارو‬ ‫‪ 767‬ملیۆن)دین���ار ته‌نها بۆ ئاهه‌نگێران‬ ‫ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬هاوكات ته‌نها بۆ یادی ‪25‬‬ ‫س���اڵه‌ی كیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌ بڕی (‪5‬‬ ‫ملی���ۆن دۆالر) ی ته‌رخانكردوه‌‪ ،‬كه‌ ‪35‬‬ ‫هه‌زار دۆالری دراوه‌ به‌ته‌والێتی سه‌فه‌ری‬ ‫بۆ ‪ 2‬سه‌عات‌و ‪ 20‬هه‌زارو ‪ 942‬دۆالریش‬ ‫دراوه‌ به‌سێوی مێخه‌كڕێژ‪.‬‬ ‫حكومه‌تێك بۆ دو س���ه‌عات بڕی ‪35‬‬ ‫هه‌زار دۆالر بۆ ته‌والێتی سه‌فه‌ری خه‌رج‬ ‫بكات‌و س���ااڵنه‌ (‪ 5‬ملیارو ‪ 767‬ملیۆن)‬ ‫دینار ب���ۆ ئاهه‌نگگێران‌و بری (‪ 2‬ملیارو‬ ‫‪ 430‬ملیۆن دینار) بۆ ئیشتراكی رۆژنامه‌و‬ ‫(‪ 7‬ملی���ارو ‪ 644‬ملیۆن دینار) بۆ كرێی‬ ‫ته‌له‌فۆن ته‌رخان بكات‪ ،‬چۆن ده‌توانێت‬ ‫پاره‌ی (سپی بۆ رۆژی ره‌ش) دابنێت‪.‬‬ ‫حكومه‌ت����ی هه‌رێم����ی كوردس����تان‬ ‫كه‌ له‌ڕاب����ردوداو له‌كاتی پ����اره‌ زۆریدا‬ ‫نه‌یتوانیبێ����ت خه‌رجی‌و به‌ه����ه‌ده‌ردان‬ ‫كه‌مبكات����ه‌وه‌و بودجه‌یه‌ك����ی ب����اش‬ ‫پاش����ه‌كه‌وت بكات‪ ،‬چۆن قاس����ه‌كه‌ی‬ ‫له‌ئێس����تادا به‌تاڵ نابێت‪ ،‬كه‌ ده‌وترێت‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ك����ه‌ی كه‌ریم����ی عه‌له‌كه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫وه‌زی����ری دارایی ب����و له‌حكومه‌ته‌كه‌ی‬ ‫شیخ مه‌حمود پێش ‪ 93‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ر‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام قاس����ه‌كه‌ی پ����اره‌ی تیابوه‌و‬ ‫خه‌رجی حكومه‌تیش����ی لێداوه‌و به‌شی‬ ‫هه‌ژارانیش����ی داوه‌‪ ،‬چونك����ه‌ پ����اره‌ی‬ ‫به‌ه����ه‌ده‌ر ن����ه‌داوه‌و پاشه‌كه‌وتیش����ی‬ ‫كردوه‌‪ ،‬له‌م����اوه‌ی ‪ 11‬مانگی حكومه‌تی‬ ‫كوردستان له‌مهاباد‪ ،‬ئه‌حمه‌دی ئیالهی‬ ‫وه‌زیری دارایی نه‌یهێش����توه‌ كۆماره‌كه‌‬ ‫بێ بودجه‌ بێت‌و به‌رده‌وام قاس����ه‌كه‌ی‬ ‫پ����اره‌ی تیابوه‌ تاكاتی روخانی كۆماری‬ ‫كوردس����تان له‌مهاباد قاسه‌كه‌ی پاره‌ی‬ ‫تیابوه‌‪ ،‬ل����ه‌دوای ئاش����به‌تاڵی ‪1975‬و‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تی كورد چونه‌‬ ‫ئێران‪ ،‬پاره‌یه‌كی زۆریان هه‌بوه‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیان بردویانه‌‪ ،‬كه‌ ده‌وترێت به‌نزیكه‌ی‬ ‫(‪ 150‬هه‌زاردینار)ی ئه‌وكات بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ه����ۆی كه‌مته‌رخه‌می‌و نه‌بونی پالنه‌وه‌‬ ‫له‌رابردودا ئێس����تا قاسه‌كه‌ی حكومه‌ت‬ ‫چۆته‌ سه‌رساجی عه‌لی‪ ،‬وه‌زیری دارایی‬ ‫له‌ئێس����تادا قوربانی ب����ێ پالنی‌و باجی‬ ‫كه‌مته‌رخه‌می رابردو ده‌دات‪.‬‬

‫دابه‌شكاریی‌ پۆسته‌كان له‌هه‌ولێر‬ ‫ناڕه‌زای ‌ی له‌ناو گۆڕاندا دروست ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫باڵوبونه‌وه‌ی‌ ده‌نگۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئه‌و حه‌وت پۆسته‌ی بۆ بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان یه‌كالییبونه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌مویان‬ ‫به‌خه‌ڵكی ناو هه‌ولێر ده‌درێن‪ ،‬ده‌نگی‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی له‌الی مه‌كۆكانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌ولێر به‌رزكردۆته‌وه‌و ده‌ڵێن خه‌ڵكی‬ ‫قه‌زاكان كراونه‌ته‌ قوربانی هه‌ولێر‪،‬‬ ‫باژێروانی هه‌ولێریش ئه‌و ده‌نگۆیه‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ له‌ڕێگه‌ی س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫ئاگاداره‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ی زانیوه‌ كه‌ زوربه‌ی‬ ‫ئه‌و پۆستانه‌ی له‌حكومه‌تی سه‌ره‌كی‌و‬ ‫حكومه‌ت���ی خۆجێیی هه‌ولێ���ردا به‌ر‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان كه‌وتون‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫مه‌كۆی س���ه‌ره‌كی ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌وه‌‬ ‫یه‌كالیی كراونه‌ت���ه‌وه‌و ئه‌وانیش هه‌مو‬ ‫پۆس���ته‌كانیان بۆ خه‌ڵك���ی هه‌ولێرو‬ ‫نزیكی خۆیان یه‌كالیی كردونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ ئه‌و زانیارییان���ه‌ی‌ به‌ئاوێنه‌‬ ‫گه‌یش���تون‪ ،‬پۆسته‌كانی‌ گۆڕان بریتین‬

‫شاری هه‌ولێر‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تیی گه‌شتوگوزار‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تیی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫راوێژكارێكی پێش���كه‌وتو له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ئه‌وقاف‪ ،‬جێگری س���ه‌رۆكی ده‌سته‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬سه‌رۆكی‬

‫ده‌س���ته‌ی وه‌به‌رهێن���ان‪ ،‬قایمقام���ی‬ ‫ناوه‌ن���دی هه‌ولێرو چه‌ند پۆس���تێكی‬ ‫دیكه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كان‪ ،‬ئێس���تا به‌شی‬ ‫زۆری مه‌ك���ۆی قه‌زاكان ناڕازین‌و داوای‌‬

‫رونكردنه‌وه‌ی‌ پێویس���ت له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و به‌وپێی���ه‌ی‌ گ���ۆڕان ل���ه‌و‬ ‫قه‌زایانه‌دا خاوه‌نی هه‌زاران ده‌نگده‌ره‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ئێستا یاداشتێكیان‬ ‫داوه‌ته‌ ژوری په‌یجوریی بزوتنه‌وه‌كه‌‪.‬‬

‫نه‌ب���ه‌ز ئه‌حم���ه‌د رۆژنامه‌ن���وس‌و‬ ‫میدیاكاری نزیك له‌گۆڕان له‌لێدوانێكدا‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ رونیكرده‌وه‌ كه‌ "ئه‌و كاره‌ی‬ ‫مه‌ك���ۆی س���ه‌ره‌كی هه‌ولێ���ر ده‌یكات‬ ‫به‌زیانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌شكێته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ هی���چ مه‌نتیقی تێ���دا نیه‌ كه‌‬ ‫هه‌مو قه‌زاكانی سنوری هه‌ولێر بكرێنه‌‬ ‫قوربانی سه‌نته‌ری شاری هه‌ولێر"‪.‬‬ ‫ه���اوكات توان���ا ق���ادر به‌رپرس���ی‬ ‫میدیایی مه‌كۆی س���ۆران‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وان باوه‌ڕیان‬ ‫به‌ناوچه‌گه‌ریه‌تی نیه‌و ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا پێویس���ته‌‬ ‫هه‌مو ق���ه‌زاكان به‌پێ���ی به‌ركه‌وته‌ی‬ ‫خۆیان‌و ده‌نگده‌ره‌كانیان حسابیان بۆ‬ ‫بكرێت‌و ناكرێ���ت خه‌ڵكی ئه‌و ناوچانه‌‬ ‫له‌پۆسته‌كان بێبه‌ش بكرێن"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌ س���اماڵ عه‌بدواڵ‬ ‫باژێروانی ش���اری هه‌ولێر له‌لێدوانێكدا‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ وتی‌‪" ،‬ئه‌و بابه‌ته‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ناوخ���ۆی خۆمانه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا بۆ دابه‌ش���كردنی پۆسته‌كان‬ ‫كۆمه‌ڵێك پێوه‌رم���ان هه‌یه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌‬

‫بۆ هه‌ر پۆستێك سێ كاندید داده‌نرێن‪،‬‬ ‫له‌و سێ كاندیده‌ش یه‌كێكیان یه‌كالیی‬ ‫ده‌كرێت���ه‌وه‌و له‌و نێوه‌ش���دا پێوه‌ری‬ ‫زانس���تی‌و بڕوانامه‌و خزمه‌تی سااڵنه‌و‬ ‫بڕوابون���ی ئ���ه‌و كه‌س���ه‌ به‌به‌رنامه‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪ ،‬ره‌چاو ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫س���اماڵ عه‌بدواڵ جه‌خت���ی له‌وه‌ش‬ ‫كرده‌وه‌ كه‌ دابه‌ش���كردنی پۆسته‌كان‬ ‫"په‌یوه‌ن���دی به‌ئه‌نجومه‌نی قه‌زاكانه‌وه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌و ئه‌نجومه‌نی هه‌ر قه‌زایه‌ك بۆی‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌و پۆستانه‌ یه‌كالیی بكاته‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌ری كه‌وتون‪ .‬ئێمه‌ وه‌ك ئه‌نجومه‌نی‬ ‫قه‌زای ناوه‌ندی هه‌ولێر تا ئێستا ته‌نها‬ ‫چوار پۆستمان یه‌كالیی كردۆته‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌ر ئه‌نجومه‌نی قه‌زای ناوه‌ندی هه‌ولێر‬ ‫كه‌وتون‪ .‬بۆ ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كانیش هه‌ر‬ ‫پۆس���تێكیان به‌ركه‌وێت‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ق���ه‌زاكان دی���اری ده‌كات‌و په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌قه‌زاكان خۆیانه‌وه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌سنوری پارێزگای‬ ‫هه‌ولێر خاوه‌نی ‪ 108‬هه‌زار ده‌نگه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫رێژه‌یه‌ش ‪ 58‬هه‌زار ده‌نگی له‌قه‌زاكانی‬ ‫ده‌وربه‌ری هه‌ولێر به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫‪5‬‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫لێسەندنەوەی متمانە لەوەزیرو بەرپرسەکانی حکومەت‬ ‫چاوه‌ڕوانییه‌ک ک ‌ه ڕونادات‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫گەندەڵی لەکوردستاندا‬ ‫هەمو جومگەیەکی ئەم‬ ‫هەرێمەی گرتۆتەوەو‬ ‫ئەگەر مەسەلەی‬ ‫لێسەندنەوەی متمانە‬ ‫لەرابردو و لەئێستاشدا‬ ‫پەیرەو بکرایە‪،‬‬ ‫"ئەوا کەم وەزیرو‬ ‫بەرپرسی لێدەردەچون‬ ‫کە متمانەیان‬ ‫لێوەرنەگیرێتەوە‬ ‫په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ئاکۆ حەمەد رابی‬ ‫تا ئێستا لەهەرێمی کوردستانداو بەدرێژایی‬ ‫‪ 23‬ساڵ حوکمڕانی خۆماڵی کوردی‌و‬ ‫دوای نۆ کابینەی ویزاریی‪ ،‬هیچ وەزیرو‬ ‫بەرپرسێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان‬ ‫بەسەرۆک وەزیرو جێگرەکەشەوە‪ ،‬لەسەر‬ ‫هیچ کەیسێک یان کەموکورتییەک‪ ،‬متمانەیان‬ ‫لێوەرنەگیراوتەوە‪ .‬ئەمەش کارێکی وەهای‬ ‫کردوە کە جگە لەوەی وەرگرتنەوەی متمانە‬ ‫نەبۆتە کەلتور‪ ،‬هاوکات وەزیرەکانیشی تا‬ ‫ڕادەیەک بێخەم کردوە بەوەی کەس نیە‬ ‫بەتەواوی لێیان بپرسێتەوە‪.‬‬ ‫پەرلەمانت���اری کوردس���تان لەفراکس���یۆنی‬ ‫پارتی‪ ،‬ئاری هەرس���ین لەلێدوانێکدا بۆ ئاوێنە‬ ‫جەختی لەس���ەر ئەوە کردەوە کە سیس���تەمی‬ ‫دیموکراس���ی تەنها ب���ەوە پێش���ناکەوێت کە‬ ‫دەبێ متمانە لەوەزی���ر وەربگیرێتەوە‪" ،‬چونکە‬ ‫لەدونی���ادا واڵت هەیە متمان���ەی لەیەک وەزیر‬ ‫وەرنەگرتۆت���ەوە لەکاتێکدا واڵتەکەش واڵتێکی‬ ‫دیموکراس���یە‪ ،‬ئەمە جگە لەوەی کە ئەم بابەتە‬ ‫بۆ کوردستان جیاوازەو ئێمە دۆخێکی تایبەتمان‬ ‫هەبوەو لەحاڵەتی ئینتیقالی بوینەو لەشاخەوە‬ ‫دابەزیوینەتە خوارەوە"‪.‬‬ ‫هەرس���ین ئەوەشی رونکردەوە کە غیابی ئەم‬ ‫کلتورە لەماوەی ‪23‬س���اڵی رابردودا پەیوەندی‬ ‫ب���ەو دۆخە سیاس���یەوە ب���وە لەکوردس���تاندا‬ ‫دروستبوە‪" ،‬ئەم کلتورەش بەوە دروست دەبێت‬ ‫کە متمانە بەیەکت���ری بکەین‌و برینەکانی کۆن‬ ‫س���ارێژ بکەین‌و لێی دوربکەوینەوە‪ .‬کاتێکیش‬ ‫کە تێبینی‌و رەخنە ئاراس���تەی یەکتر دەکەین‬ ‫وا تێنەگەین کە بۆ شکاندنی یەکتری ئەو کارە‬ ‫ئەکەین"‪.‬‬ ‫هەر لەو بارەیەوە پەرلەمانتاری فراکس���یۆنی‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬ئەنوەر ق���ادر‪ ،‬بەئاوێن���ەی ڕاگەیاند‬ ‫"غیاب���ی ئەم کلتورە بۆ ئ���ەوە دەگەڕێتەوە کە‬

‫لەرابردوداو لەماوەی ‪23‬ساڵ حوکمرانی لەبری‬ ‫ئەوەی متمانە لەو کەس���انە بس���ەندرێتەوە کە‬ ‫گەن���دەڵ بون���ەو کەموکوڕیان هەب���وە‪ ،‬کەچی‬ ‫حزبەفەرمان���ڕەواکان بەرگریی���ان لێک���ردون‌و‬ ‫تەنانەت پۆس���تی زیاتریان پێ���دراوە‪ .‬تەنانەت‬ ‫تیایاندابوە کە خیانەتی نەتەوەیی ئەنجامداوە‪،‬‬ ‫کەچی لەپۆستەکان هێش���تویانەتەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫هەقیقەتە کە لەڕابردودا ئەم دەسەاڵتە شکست‬ ‫خ���واردو ب���وەو بنەماکانی دیموکراس���ی بونی‬ ‫نەبوە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ئەن���دام پەرلەمان���ە جەختی لەس���ەر‬ ‫ئەوەش���کردەوە ک���ە وەرگرتن���ەوەی متمان���ە‬ ‫لەوەزی���رو بەرپرس���انی حکوم���ەت لەکاتێکدا‬ ‫دەکرێ���ت کە هەم���و دەزگاکانی ئ���ەم هەرێمە‬ ‫بەتەواوی بەنیش���تیمانیی بکرێن‌و لەژێر چنگی‬ ‫حزب دەربهێندرێن‪" ،‬بۆیە ئەگەر حوکمڕانیەکی‬ ‫قانونیی‌و سیستماتیکی هەبێت‪ ،‬کەس ناتوانێت‬ ‫بەر بگرێت بەچەسپاندنی کولتوری لێسەندنەوەی‬ ‫متمانە لەوەزیرەکان‪ .‬بۆیە گرنگە یاسا سەروەر‬ ‫بێ���ت‌و ڕێگە بگرین لەدوژمنی س���ەر س���ەختی‬ ‫دوەمی کوردس���تان کە گەندەڵیە‪ ،‬تا ئاستێکی‬ ‫زۆریش بەهۆی لێس���ەندنەوەی متمانە لەوەزیرو‬ ‫بەرپرس���ەکانی دیکەی حکوم���ەت‪ ،‬دەتوانرێت‬ ‫سیس���تەمی دیموکراس���یی‌و حوکمرانی لەواڵت‬ ‫بەرەو پێش ببەین"‪.‬‬ ‫لەس���ەر هەمان باب���ەت زان���ا عەبدولرحمان‬ ‫پەرلەمانتاری فراکس���یۆنی یەکێتی‪ ،‬بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند لەهەم���و دونیا نوێنەری حزب دەچێت‬ ‫بۆ پەرلەمان‪ ،‬بەاڵم لەواڵت���ان مامەڵەی ئەوان‬ ‫مامەڵەیەکی حزبیان���ە نابێت‪" ،‬بەداخەوە ئێمە‬ ‫باوەڕمان وابو کە ل���ەدوای پێکهێنانی کابینەی‬ ‫حکومەتی بنکە فراوان‪ ،‬ئاسانتر دەتوانین بانگی‬ ‫وەزی���رەکان بکەین‌و مەس���ەلەی وەرگرتنەوەی‬ ‫متمانە لەوەزی���رەکان دەکەین بەکلتور‪ ،‬کەچی‬ ‫ئێستا شتەکە پێچەوانە بۆتەوە‪ .‬چونکە بەشێکی‬ ‫زۆری هەمو پەرلەمانتاران لەکۆی فراکسیۆنەکان‬ ‫بونەتە پاسەوان‌و بەرگریکاری وەزیرەکانی سەر‬

‫بەحزبەکەیان"‪.‬‬ ‫ئ���ەو پەرلەمانت���ارە بڕواش���ی وای���ە کە زۆر‬ ‫زەحمەتە بەم نزیکانە ئەو کولتورە لەکوردستاندا‬ ‫بچەس���پێت‪" ،‬لەهەمانکات���دا ئەم���ە ئەرکێکی‬ ‫گرنگی پەرلەم���ان‌و پەرلەمانتارانە کە متمانەو‬ ‫لێپرسینەوە لەهەر وەزیرێک بکەن کە کارەکانی‬ ‫خۆی باش ڕایی ن���ەکات‪ .‬بەاڵم بەو پێیەی کە‬ ‫ملمالنێ���ی حزبایەتی لەو واڵتەدا تەندروس���ت‬ ‫نەب���وە‪ ،‬هەر فراکس���یۆنێک پێ���ی وایە ئەگەر‬ ‫متمانە لەوەزی���ری حزبەک���ەی وەربگیرێتەوە‪،‬‬ ‫ئەوە حزبەکەی دەش���کێت کەچی من پێموایە‬ ‫ئەم���ە پێچەوانەک���ەی راس���تە‪ .‬چونک���ە هەر‬ ‫فراکسیۆنێک وەزیرەکەی خۆی بانگی پەرلەمان‬ ‫بکات‌و متمانەی لێبسەنێتەوە‪ ،‬لەبنەرەتدا ئەوە‬ ‫گەورەییە بۆ ئەو فراکسیۆنەو حزبەکەی‪ ،‬چونکە‬ ‫ددان دەنێت بەوەی کە ئ���ەو وەزیرەی دایناوە‬ ‫کەموکورت���ی هەی���ە‪ ،‬لەبەر ئ���ەوە وەزیری تر‬ ‫دەخاتە جێگەکەی"‪ .‬ئ���ەو پەرلەمانتارە دانی‬ ‫بەوەشدا نا کە هەمو فراکسیۆنەکانی پەرلەمان‬ ‫حزبیانە مامەڵە ئەکەن‪.‬‬ ‫عومەر کۆچەر لەفراکسیۆنی یەکگرتو‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ب���ۆ ئاوێنە رونکردەوە کە نابێ���ت تەنها ئامانج‬ ‫لێس���ەندنەوەی متمانە بێت‪" ،‬چونکە هەمومان‬ ‫دەزانین کە لەماوەی رابردوداو بەئێستاش���ەوە‬ ‫ئەو واڵتە چ گەندەڵیی‌و بێسەروبەرەییەکی تێدا‬ ‫بوەو چۆن کوردستان دابەشی دو زۆنی سەوزو‬ ‫زەرد بب���و‪ ،‬بۆی���ە کاتێکی���ش حکومەتی پێنج‬ ‫الیەنەکە دروس���ت بو ئەولەویەت بۆ چاکسازی‬ ‫بو‪ ،‬کەواتە وەزیرەکان هاتونەتە سەر ئەم دۆخەو‬ ‫بۆیە بەپێویس���ت نازانرێت کە ل���ەم قۆناغەدا‬ ‫مەسەلەی لێس���ەندنەوەی متمان ‌ه له‌وەزیرەکان‬ ‫بکرێتە ئەولەویەت‪ ،‬چونک���ە هەمومان ئەزانین‬ ‫ت���ا رادەیەک حکومەتی س���ازانەو بەو حاڵەش‬ ‫چاوپۆش���ی لەزۆر کەیس���ی گەندەڵی دەکرێت‌و‬ ‫خەڵک تێیدا زیانمەند دەبێت"‪.‬‬ ‫هەر پەیوەس���ت بەم بابەتە‪ ،‬س���ۆران عومەر‬

‫پەرلەمانتاری فراکسیۆنی کۆمەڵ‪ ،‬لەلێدوانێکدا‬ ‫ب���ۆ ئاوێنە جەختی لەس���ەر ئەوەک���ردەوە کە‬ ‫گەندەڵی لەکوردس���تاندا هەم���و جومگەیەکی‬ ‫ئەم هەرێم���ەی گرتۆتەوەو ئەگەر مەس���ەلەی‬ ‫لێس���ەندنەوەی متمانە لەرابردو و لەئێستاشدا‬ ‫پەی���رەو بکرایە‪" ،‬ئەوا کەم وەزیرو بەرپرس���ی‬ ‫لێدەردەچون کە متمانەیان لێوەرنەگیرێتەوە"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "لەئێستاو لەرابردوش���دا ئەمە قورس‬ ‫بوە‪ ،‬بەداخ���ەوە لەهەرێمی کوردس���تاندا هیچ‬ ‫کەسێک نیە بەقەد خەڵکی گەندەڵکار پشتیوانی‬ ‫هەبێت"‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارەی کۆمەڵ ئەوەشی رونکردەوە‬ ‫کە هەر فراکس���یۆنەو پشتگیری لەوەزیری سەر‬ ‫بەحزبەک���ەی دەکات‪ ،‬ه���ەر بۆیە مەس���ەلەی‬ ‫وەرگرتن���ی متمان���ە لەوەزیرو بەرپرس���ەکان‬ ‫رەنگ���ە قورس بێت‌و بەربەس���تی جیاجیای بۆ‬ ‫دروس���ت دەکرێت‪ ،‬بەتایبەت���ی لەالیەن خودی‬ ‫فراکس���یۆنەکانەوە‪ .‬ئەو باس���ی لەوەشکرد کە‬ ‫هەر کاتێکیش دەست بۆ بابەتێکی لەو شێوەیە‬ ‫دەبرێت‪ ،‬الیەنەکەی بەرامبەر وا تێدەگا کە ئەم‬ ‫کارە بۆ تۆڵە س���ەندەنەوەو تەسفیەی حساب‌و‬ ‫ش���کاندنی حزبەکەی ئەوانە‪ .‬بۆیە بەم حاڵەش‬ ‫زەحمەت���ە ئەمە بەو ش���ێوەیە س���ەر بگرێت‪.‬‬ ‫سۆران جەختی لەوەش کردەوە کە بەم حاڵەی‬ ‫ئێستاشەوە ئەستەمە ئەم کولتورە لەکوردستاندا‬ ‫بناغەی ب���ۆ دابنرێت‪ ،‬مەگەر تەنها ئەوە نەبێت‬ ‫ک���ە بیانەوێت وەزیرێک بەو هۆیەوە بش���کێنن‪.‬‬ ‫هۆکارەکەش���ی ئەوەیە کە لەکوردستاندا ئەوە‬ ‫نەچەس���پاوە ک���ە زۆربەی دەس���ەاڵتەکان الی‬ ‫پەرلەمان بێت‪.‬‬ ‫بەپێ���ی پەی���ڕەوی ناوخ���ۆی پەرلەمان���ی‬ ‫کوردس���تان ب���ۆ وەرگرتن���ەوەی متمانە لەهەر‬ ‫وەزیرێ���ک پێویس���تە یەکەمج���ار پەرلەم���ان‬ ‫بانگهێشتی بکات بۆ لێپرسینەوە‪ ،‬ئینجا ئەگەر‬ ‫پەرلەمانتاران قەناعەتیان بەوەاڵمەکانی وەزیرە‬ ‫بانگهێش���تکراوەکە نەک���رد‪ ،‬ئەوە پێویس���تی‬ ‫بەرەزامەندی دو لەس���ەر سێی پەرلەمانتارانەوە‬ ‫هەیە بۆ لێسەندنەوەی متمانە لەهەر وەزیرێک‪.‬‬

‫پشو یان کۆتایی‌ خول ‌ی گرێدانی‌ پارلەمان؟‬ ‫ی گرێدانەکان وەک‬ ‫لەو ماوەیەی‌ نێ���وان خول ‌‬ ‫بێستون فایەق‬ ‫ئ���ەوەی‌ پێیدەوترێ پش���وی‌ پارلەمان‪ ،‬دەبێ‬ ‫ئەندامی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫ی پارلەم���ان کۆببنەوەو چاالکیەکانیان‬ ‫لیزنەکان ‌‬ ‫لەفراكسیۆنی گۆران‬ ‫ی‬ ‫بەردەوام بیت‌و چاودێری‌ حکومەت‌و بەدواداچون ‌‬ ‫کاروباری‌ هاواڵتیان فراوانتر بکرێت‪ ،‬لەبنەڕەتدا‬ ‫ی گرێدانەکان ک���ە لەپارلەمان‌و‬ ‫ی خول��� ‌‬ ‫ی راگرتن ‌‬ ‫پارلەمانی‌ کوردس���تان لەس���اڵێکدا دو خول ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرێ���ک لەواڵتان ‌‬ ‫ی هەر خولێک چوار مانگە‪ ،‬ئەنجومەنە تەش���ریعیەکان ‌‬ ‫گرێدانی‌ هەیە ماوە ‌‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ی گرێدان کوتایی‌ دێت دو مانگ دونیادا هەی���ە‪ ،‬بۆ ئەوەیە ئام���ادەکار ‌‬ ‫کاتێ���ک خولێک ‌‬ ‫دواتر خولی‌ نوێ دەستپێدەکات‪ .‬رونتر پارلەمان بکریت بۆ پرۆژەیاسا پێشکەشکراوەکان‌و لیژنە‬ ‫ی‬ ‫ی پارلەمان بەزانیار ‌‬ ‫لەساڵێکدا هەشت مانگ دەتوانێ یاسا دەربکات‌و پەیوەندیدارەکان‌و ئەندامان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تازە ‌‬ ‫ی ئیدام���ە پێبدات‌و چوار مانگیش زۆرترو ئامادەکاری‌ باشەوە بچنە خول ‌‬ ‫کۆبونەوەکان ‌‬ ‫ی رادەگیریت‪ ،‬جگ���ە لەکۆبونەوە یاسادانانەوە ‪.‬‬ ‫دانیش���تەکان ‌‬ ‫ی پێش���وو بۆ ی���ەک مانگ‬ ‫ی گرێدان��� ‌‬ ‫خول��� ‌‬ ‫ی پەیرەوی‌ ناوخۆ‬ ‫نائاس���اییەکان کە بەگوی���رە ‌‬ ‫ی درێژکرای���ەوە‪ ،‬ئ���ەم خولەش چەندی���ن ئەندام‬ ‫ی ئەندامان ‌‬ ‫س���ەرۆک یان یەک لەس���ەر چوار ‌‬ ‫ی یاسایی‌ دەنگدان‬ ‫ی ئەو داوامان کرد‪ ،‬بەاڵم نیس���اب ‌‬ ‫پارلەمان بۆیان هەیە داوای‌ بکەن‪ ،‬لەماوە ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نابێ‌و لەسەر درێژکردنەوەکە تەواو نەبو کە پێویست ‌‬ ‫چوار مانگەدا پارلەمان هیچ دانیشتنیک ‌‬ ‫بەدو لەسەر سێ هەیە ‪.‬‬ ‫یاساو بڕیار دەرناکات ‪.‬‬

‫لەئێستای‌ کوردستان‌و زۆری‌ روداوو خێرایی‌‬ ‫گۆڕانکاریەکان���دا دو مانگ راگرتنی‌ کۆبونەوە ‌‬ ‫ی‬ ‫پارلەمان پێویس���ت نیە‪ ،‬چەندین پرۆژەیاساو‬ ‫بڕیاری‌ گرنگ خوێندنەوەی‌ یەکەمیان بۆ کراوەو‬ ‫سیستەمی‌ ئابوری‌‌و سیاسی‌‌و ژیانی‌ هاواڵتیانیش‬ ‫لەچاوەروانی‌ ئەو یاس���او بڕیارانەدان‪ ،‬نمونەی‌‬ ‫پرۆژەیاس���ای‌ س���ندوقی‌ داهات���ە نەوتیەکان‪،‬‬ ‫خانەنش���ینی‌‪ ،‬بیم���ەی‌ کۆمەاڵیەتی‌‪ ،‬پرس���ی‌‬ ‫دەستورو چەندینی‌ تر) ئەمە جگە لەوەی‌ دەیان‬ ‫یاساو بڕیاریش پێویس���تیان بەهەموارکردنەوە‬ ‫هەیەو چەندین بابەتی‌ تریش هەیە کە پێویستە‬ ‫پارلەمان یاساو بڕیاری‌ لەبارەوە دەربکات‪ .‬بۆیە‬ ‫گرنگە لەهەموارکردنەوەی‌ پەیڕەوی‌ ناوخۆدا کە‬ ‫برێارە چەند مانگ���ی‌ داهاتوو گفتوگۆی‌ بکرێت‬ ‫ی خولەکانی‌‬ ‫ئەم بابەتە یەکاڵبکرێت���ەوە نێوان ‌‬ ‫گرێ���دان الببرێ ی���ان کەمبکرێت���ەوە بۆ یەک‬ ‫مانگ‪.‬‬

‫ی کوردستان‌و‬ ‫لەئێستا ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆری‌ روداوو خێرای ‌‬ ‫گۆڕانکاریەکاندا‬ ‫ی‬ ‫دوو مانگ راگرتن ‌‬ ‫کۆبونەوەی‌ پارلەمان‬ ‫پێویست نیە‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫كۆمسیۆن ‌ی بااڵ ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و راپرسی‌؟‬ ‫ئه‌بوكاروان‬ ‫كۆمس���یۆنی‌ بااڵی‌ هه‌ڵبژاردن‌و ڕاپرس���ی كوردستان‬ ‫بایه‌خێكی گه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ده‌بوایه‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫له‌خوله‌كانی‌ پێش���وتردا‪ ،‬بڕی���اری‌ له‌س���ه‌ربدایه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫راس���تیه‌ش ده‌زانین چ هۆكارێك بوه‌ پاڵنه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌له‌بكرێت له‌دروس���تكردن‌و دامه‌زراندنی‌ كۆمیس���یۆنی‌‬ ‫بااڵی‌ س���ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵب���ژاردن‌و ڕاپرس���ی‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئیس�ل�امی‌ "داعش"‪ ،‬ده‌س���تی‌‬ ‫به‌س���ه‌ر هه‌ریه‌ك له‌پارێزگاكانی‌ "موسڵ‌و سه‌اڵحه‌دین"و‬ ‫به‌شێك له‌س���نووری‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك‌و دیاله‌دا گرت‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا سوپای‌ عێراق له‌ناوچه‌ كوردستانییه‌كانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم خۆی ڕانه‌گرت‌و شكستیهێنا‪.‬‬ ‫سه‌ردانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم بۆ په‌رله‌مان‌و چاوپێكه‌وتن‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫فراكسیۆنه‌كان‌و په‌رله‌مانتاران‪ ،‬كه‌ هه‌ر ئه‌وكات داوایكرد‬ ‫په‌له‌ بكرێت له‌دامه‌زراندنی‌ كۆمیسیۆنی‌ بااڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬كه‌ نامه‌وێ‌ لێره‌داو جارێكیتر له‌شێوازو‬ ‫چۆنێت���ی‌ دامه‌زراندنی‌ راو س���ه‌رنجه‌كانم بخه‌مه‌ ڕو کە‬ ‫لەنوسینەکانی پێشوومدا ئاماژەم پێکردووە‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌م نوس���ینه‌دا مه‌به‌س���تمه‌‪ ،‬ره‌چاونه‌كردنی‬ ‫هه‌لوم���ه‌رج‌و واقعی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی‌ ئه‌مڕۆی كوردس���تانه‌‬ ‫له‌گفتوگ���ۆو بڕیاردان���ی ئه‌م كۆمس���یۆنه‌و له‌ماوه‌یه‌كی‬ ‫كورتدا هه‌مواركردنی یاساكه‌و بڕیاره‌كه‌ی‪ ،‬له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫به‌شبه‌ش���ێنه‌ی حزبی‌و خوێندنه‌وه‌ی نا ته‌ندروس���ت بۆ‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌كه‌و پێداویستیه‌كانی قۆناغه‌كه‌‪.‬‬ ‫ڕونتر ده‌ڵێم‪ ،‬په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان له‌ دانیش���تنی‌‬ ‫ژم���ارە "‪"2‬ی‌ رۆژی‌ ‪ 2014-9-23‬له‌به‌رنام���ه‌ی‌ كارو‬ ‫له‌خاڵی‌ "‪"6‬شه‌ش���ه‌مدا‪ ،‬به‌ده‌ق هاتوه‌ " دروستكردنی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ تایبه‌تمه‌ندی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان سه‌باره‌ت‬ ‫به‌پااڵوتنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ كۆمیسیاران ده‌ستنیشان بكات‌و‬ ‫بڕیاری‌ له‌س���ه‌ربدات"‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌به‌ر رۆشنایی‌ پێشنیاری‌‬ ‫پێنج فراكسیۆنه‌كه‌ "پارتی‌‪ ،‬یه‌كێتی‌‪ ،‬گۆڕان‪ ،‬یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵ‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌م یاداشته‌ له‌به‌رنامه‌ی‌ كاریشدا بونی‌‬ ‫نه‌بو‪ ،‬كاتێكیش كه‌ ژماره‌كه‌یان ده‌ستنیشان كرد‪ ،‬ته‌نها‬ ‫نوێنه‌ری‌ پێنج فراكس���یۆنه‌كه‌یان دیاریكردو فه‌رامۆشی‬ ‫الیه‌نه‌كانی‌ ترو پێكهاته‌كانی توركمان‌و كلدانی‌و ئاشوری‌و‬ ‫سریانی تێدا نه‌بو‪ ،‬لێره‌وه‌ ئیتر زه‌مینه‌ی دروستكردنی‌‬ ‫كۆمیسیۆنێكی حزبییان ڕه‌خساند‪ .‬دواتر له‌ژێر فشاری‌‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان‌و رێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌‪ ،‬له‌ ‪-21‬‬ ‫‪2014-10‬و له‌دانیش���تنی‌ ژم���اره‌ "‪ "6‬به‌رێكه‌وتنی‌ هه‌ر‬ ‫پێنج فراكس���یۆن "یه‌كێتی‌‪ ،‬پارت���ی‌‪ ،‬گۆڕان‪ ،‬یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵ" یاداشتێكیان ئاراسته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان‬ ‫كرد‪ ،‬كه‌ بڕی���ار بدرێت دو په‌رله‌مانت���اری‌ پێكهاته‌كان‬ ‫زیادبكرێ���ت بۆ لیژنه‌ی په‌رله‌مان���ی تایبه‌ت به‌پااڵوتنی‌‬ ‫ئه‌ندامانی‌ كۆمیسیۆن! به‌اڵم دواتر ده‌ركه‌وت دانانی‌ ئه‌و‬ ‫دو په‌رله‌مانتاره‌ جۆرێك له‌خۆڵكردنه‌ چاوی‌ رای‌ گشتی‌‬ ‫یان رونتر "فیڵ " بو له‌پێكهاته‌كان‪ ،‬چونك ‌ه له‌دانیشتنی‌‬ ‫ژم���اره‌ "‪"14‬ی‌ رۆژی‌ ‪ 2014-12-3‬ته‌نه���ا "س���یڤی‌"‬ ‫پاڵێوراوی‌ پێنج حزبه‌كه‌و پێنج فراكسیۆنه‌كه‌یان خسته‌‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌‪ ،‬پاڵێوراوێكی "توركمان" له‌پش���كی پارتی‌‌و‬ ‫پاڵێوراوێكی"كلدو ئاشوور"له‌پشكی یه‌كێتی‌ ده‌ستنیشان‬ ‫كرابون‪ ،‬به‌مه‌ش كۆمیسیۆنه‌كه‌ ‪ %100‬بوه‌ كۆمیسیۆنێكی‌‬ ‫حزب���ی‌‪ ،‬وه‌ك ده‌ره‌نجامیش بۆ ئ���ه‌م كاره‌ ناڕه‌زایه‌تی‌‬ ‫پێكهاته‌كان‌و حزب‌و الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‌و رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌‌و چین‌و توێژه‌كانی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی‌ ئ���ه‌و ناڕه‌زایه‌ت���ی‌‌و خوپێش���اندانانه‌و‬ ‫به‌شدارینه‌كردنی‌ فراكسیۆنه‌كانی‌ توركمان‌و كلدو ئاشورو‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانی‌ "ئازادی‌‪ ،‬سۆسیالیس���ت‪ ،‬ئاراسته‌ی‌‬ ‫س���ێیه‌م‪ ،‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امی‌"و به‌ش���داری‌‌و رۆڵی‌‬ ‫كاریگه‌ری���ان هه‌بو له‌م ره‌تكردنه‌وه‌یه‌دا‪ ،‬ئه‌مه‌ش وایكرد‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ل���ه‌ڕۆژی‌ ‪ 2014-12-11‬كۆبونه‌وه‌یه‌ك‬ ‫ئه‌نجامب���دات له‌گ���ه‌ڵ فراكس���یۆنی‌ پێكهات���ه‌كان‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی‌ خ���ۆی رابگه‌یه‌نێ‌‌و داوای‌ پێداچونه‌وه‌ بكات‬ ‫به‌دامه‌زراندنی‌ كۆمیسیۆنه‌كه‌و به‌ڕونی‌ بڵێ‌" من مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كۆمیس���یۆنێكدا ناكه‌م كه‌به‌م شێوه‌یه‌ بێت‌و كه‌‬ ‫ده‌بوایه‌ فراكس���یۆنی‌ پارتی‌ دژی‌ بوایه‌" وه‌ك به‌ش���ێك‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاره‌كان باسیان كرد‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ فراكس���یۆنه‌كانی پێكهات���ه‌كان به‌هاوكاری‌‬ ‫فراكس���یۆنی‌ "زه‌رد"‪ ،‬جارێك���ی‌ تر پ���ڕۆژه‌ی‌ هه‌مواری‌‬ ‫یاسای‌ كۆمیس���یۆنیان ئاماده‌كرد كه‌ "‪ "28‬په‌رله‌مانتار‬ ‫واژۆ ‌ی له‌س���ه‌ركردبو‪ ،‬ئاراسته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان‬ ‫كراو له‌دانیشتنی‌ ژماره‌ "‪ "17‬ی‌ رۆژی‌ ‪ 2014-12-18‬ی‌‬ ‫په‌رله‌ماندا خوێندنه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م بۆ هه‌مواری‌ یاساكه‌ كراو‬ ‫پڕۆژه‌یەک پێش���كه‌ش كرا‪ ،‬ئه‌مه‌ش بوه‌ هۆكاری‌ ورته‌‬ ‫ورت‌و بۆڵه‌بۆڵ له‌نێو ئه‌ندامانی‌ چوار فراكس���یۆنه‌كه‌ی‌‬ ‫تر "یه‌كێتی‌‪ ،‬گۆڕان‪ ،‬یه‌كگرتو‪ ،‬كۆمه‌ڵ"‪ ،‬پێش���یان وابو‬ ‫نابێ���ت ئه‌م كاره‌ ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬كار گه‌یش���ته‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ یه‌كێك له‌فراكس���یۆنه‌كانی‌ ئه‌و چوار الیه‌نه‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ ده‌سته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫فراكس���یۆنه‌كاندا‪ ،‬هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ ده‌ستله‌كاركێش���انه‌وه‌‬ ‫له‌په‌رله‌م���ان بكات‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ده‌س���تكاری‌ له‌پێكهاته‌ی‌‬ ‫كۆمیسیۆنه‌كه‌دا بكرێت‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ بیربكاته‌وه‌ هێزێك‬ ‫هه‌یه‌ له‌س���ه‌روی‌ ئه‌وانه‌وه‌ بڕیارده‌دات‌و ئه‌م كاره‌ش به‌‬ ‫س���ازان"توافق" كراوه‌و ئه‌گه‌ر ئه‌وانیشی‌ له‌گه‌ڵ نه‌بێت‬ ‫كاره‌کە ناڕوات‌و سەرکەوتو نابێت‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫ویکیلیکس ‪2008‬‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ له‌كوردستان ره‌گ ‌ی داكوتاوه‌و‬ ‫به‌تااڵنبردنی‌ سیستماتیك له‌داهاتی‌ حكومه‌ت بون ‌ی هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌مریكا له‌عێراق دیارده‌ ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‬ ‫ی ره‌گداكوتاو‬ ‫به‌دیارده‌یه‌ك ‌‬ ‫وه‌سفده‌كه‌ن‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت‌و ئابوری ‌‬ ‫ك ‌ه قۆرخكردن ‌‬ ‫هه‌رێم له‌الیه‌ن پارتی‌‌و یه‌كێتیه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫بوه‌ته‌ هۆی‌ به‌تااڵنبردنی‌ داهات ‌‬ ‫گشتیی‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ سیستماتیك‪.‬‬ ‫هاوكات باس له‌رۆڵی‌ دادگاو‬ ‫ی مه‌ده‌نی‌‌و‬ ‫رێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ریی‌ ئازادیش ده‌كه‌ن‬ ‫له‌به‌ره‌نگاربونه‌و‌هی‌ ئه‌و دیارده‌یه‌دا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ایت ‌‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ویكیلیك���س ك���ه‌ ئاوێنه‌ له‌خ���واره‌و‌ه‬ ‫ی ك���ردو‌ه به‌ك���وردی‌‪،‬‬ ‫ده‌قه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دیپلۆماتكاره‌كان���ی‌ ئه‌مریكا له‌هه‌رێم ‌‬ ‫كوردس���تان‌و عێراق باس له‌و‌ه ده‌كه‌ن‬ ‫ك���ه‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌كوردس���تانی‌ عێراقدا‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هێز ‌‬ ‫ی داكوت���اوه‌‌و "هه‌ژمون ‌‬ ‫ره‌گ��� ‌‬ ‫دو حزبه‌ك ‌ه (یه‌كێتی‌‌و پارتی‌) به‌س���ه‌ر‬ ‫حكومڕانێت���ی‌‌و چاالكییه‌ ئابورییه‌كاندا‬ ‫ی سیستماتیك‬ ‫بوه‌ته‌ هۆی‌ به‌تااڵنبردنێك ‌‬ ‫له‌داهاتی‌ حكومه‌ت له‌الیه‌ن ئه‌و حزب‌و‬ ‫ی كه‌ كۆنترۆڵی ئه‌و كایانه‌یان‬ ‫بنه‌مااڵنه‌ ‌‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا ك���ه‌ مێژوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 2008‬ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬باس‬ ‫بۆ س���اڵ ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان كراو‌ه ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫له‌رۆڵ ‌‬ ‫"رۆژنامه‌نوس���انی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫روبه‌رێكی‌ بچوكیان داوه‌ته‌ كه‌یسه‌كان ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و كاتێكیش باس���یان كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن به‌رپرس���انی‌ حكومی���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ناوزڕاندن ‌‬ ‫دراونه‌ته‌ب���ه‌ر ره‌خنه‌ به‌وه‌ ‌‬ ‫ی كه‌ركوك ك ‌ه‬ ‫تێدابوه‌‪ .‬رۆژنامه‌نوسێك ‌‬ ‫ی له‌ناو‬ ‫ی له‌شفرۆش���ی‌‌و گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هێزه‌كانی‌ پۆلیس نوسیبوی‌‪ ،‬له‌مانگ ‌‬ ‫ته‌موزدا له‌ناوبرا"‪.‬‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیك ‌ه ‌‬ ‫ی له‌و‌ه كردو‌ه‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا باس ‌‬ ‫كه‌ "ده‌س���تی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ زۆر قوڵ‬ ‫رۆیش���توه‌‪ ،‬به‌جۆرێك ئه‌گه‌ر كۆمپانیا‬ ‫ی‬ ‫بیانیه‌كان بیانه‌وێت بۆ نمونه‌ له‌شارێك ‌‬ ‫وه‌ك سلێمانی‌‪ ،‬كاربكه‌ن‪ ،‬ئه‌وا پێویست ‌ه‬ ‫ی یه‌كێتی���ه‌و‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ریان له‌رێگ��� ‌ه ‌‬ ‫مۆڵه‌ت���ی‌ ئه‌وه‌یان پێبدرێ���ت بچنه‌ناو‬ ‫ب���ازاڕ‌ه ناوخۆییه‌كانه‌وه‌‪ .‬فراوانترینیان‬ ‫ی نۆكان ‌ه ك��� ‌ه ‪ 18‬كۆمپانیا‬ ‫كۆمپانی���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌خۆده‌گرێت‌و چاالكییه‌ ئابورییه‌كان ‌‬ ‫روبه‌رێكی‌ فراوانی‌ گرتوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ش���رۆڤه‌و بۆچونی‌ ئه‌مریكیه‌كانیش‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێ���م‌و دی���ارده‌ ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر دۆخ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌ ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك���ه‌ "هه‌ژمون��� ‌‬

‫ی ده‌سه‌اڵتدار‬ ‫ی هه‌ردو پارت ‌‬ ‫چه‌س���پاو ‌‬ ‫(یه‌كێتی‌‌و پارتی‌) به‌س���ه‌ر حكومه‌تدا‪،‬‬ ‫خۆی‌ له‌بیرۆكراسیه‌تێكی‌ فراوان به‌سه‌ر‬ ‫داموده‌زگا حكومییه‌كاندا ده‌بینێته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ی فه‌رمانبه‌ران‬ ‫ی ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ ‌‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫بۆ خزمه‌تكردنه‌ به‌پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ وه‌ك‬ ‫تۆڕێكی‌ به‌رفراوانی‌ پشتیوانی‌"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ی دی‌‪08BAGHDAD2731 :‬‬ ‫ئا ‌‬ ‫باب���ه‌ت‪ :‬گه‌نده‌ڵ���ی‌ ره‌گداكوت���راو‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ عێراق‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخانه‌ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ی ‪2008‬‬ ‫ی ئاب ‌‬ ‫به‌روار‪‌ 25 :‬‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫ی ‪،2008‬‬ ‫ی ئاب��� ‌‬ ‫ی ‪‌ 14-11‬‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫به‌رپرسان‌و راوێژكاران ‌‬ ‫ی ئه‌مری���كا‬ ‫له‌باڵیۆزخان���ه‌‌و ئۆفیس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ولێر‪ ،‬له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و رێكخ���راو‌ه ناحكومییه‌كان‌و‬ ‫ی تایب���ه‌ت كۆبونه‌و‌ه‬ ‫ی كه‌رت ‌‬ ‫نوێنه‌ران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ پێوانه‌كردنی‌ قه‌ب���ار‌هی‌ گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان‌و تاوتوێكردن ‌‬ ‫له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكوم���ه‌ت له‌دژایه‌ت��� ‌‬ ‫هه‌وڵه‌كان��� ‌‬ ‫ی خ���اوه‌ن‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌‌و رونكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی��� ‌ه لۆكاڵیی���ه‌كان له‌بار‌ه ‌‬ ‫پیش���تیوانی‌ حكومه‌ت���ی‌ ئه‌مریكا له‌و‬ ‫پرۆگرام ‌هی‌ ك ‌ه له‌الیه‌ن رێكخراوی‌ (یو‪.‬‬ ‫ئێن‪.‬دی‌‪.‬پ���ی‌)ه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌چێ���ت بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی توانای‌ به‌ره‌نگاربونه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌رزكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پارێزگاكان‌و‬ ‫ی له‌سه‌ر ئاس���ت ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی عێ���راق‪ .‬چاودێرانی‌ میدیا‌و‬ ‫ناوچه‌كان ‌‬ ‫ی تایبه‌ت باسیان‬ ‫ی كه‌رت ‌‬ ‫خاوه‌نكاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و‌ه كرد ك��� ‌ه هه‌ژمونی‌ چه‌س���پاو ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵتدار (یه‌كێتی‌‌و‬ ‫هه‌ردو پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫پارت���ی‌) به‌س���ه‌ر حكومه‌ت���دا‪ ،‬خۆ ‌‬ ‫له‌بیرۆكراس���یه‌تێكی‌ ف���راوان به‌س���ه‌ر‬ ‫دام���وده‌زگا حكومییه‌كاندا ده‌بینێته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و ژم���ار‌ه زۆر‌ه ‌‬ ‫ك���ه‌ ه���ۆكار ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران بۆ خزمه‌تكردنه‌ به‌پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان‌و یه‌كێت��� ‌‬ ‫دیموكرات��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان وه‌ك تۆڕێك ‌‬ ‫نیش���تمان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رفراوانی‌ پش���تیوانی‌‪ .‬به‌پێچه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫لێ���دوان‌و بانگه‌ش���ه‌ ره‌س���میه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ك���رده‌و‌ه زۆرین��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫وه‌ربه‌رهێنه‌ران پێویسته‌ شه‌ریك ‌‬ ‫كۆمپانیایان��� ‌ه بن ك ‌ه س���ه‌ربه‌ یه‌كێك‬ ‫ی‬ ‫له‌حزب��� ‌ه س���ه‌ره‌كییه‌كانن‪ ،‬بۆئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی كوردستانیان‬ ‫مۆڵه‌تی‌ چونه‌ناو بازاڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���تكه‌وێت‪ .‬له‌كاتێكدا به‌رپرسان ‌‬ ‫حكومه‌ت هه‌تا خود سه‌رۆك وه‌زیرانیش‬ ‫باس���یان ل���ه‌و هه‌واڵن��� ‌ه ده‌ك���رد ك ‌ه‬ ‫ی گه‌نده‌ڵی‌‪،‬‬ ‫له‌ئارادان بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ئاماده‌ییش���یان نیشاندا بۆئه‌وه‌ی‌ سود‬ ‫ی پس���پۆڕه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‬ ‫له‌راوێژ ‌‬ ‫وه‌ربگرن‪ .‬له‌پاڵ ئه‌مانه‌ش���دا‪ ،‬شكست‬

‫ی‬ ‫رۆژنامه‌نوسان ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫روبه‌رێكی‌ بچوكیان‬ ‫ی‬ ‫داوه‌ته‌ كه‌یسه‌كان ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫كاتێكیش باسیان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرسان ‌‬ ‫حكومیه‌و‌ه‬ ‫دراونه‌ته‌به‌ر ره‌خن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ناوزڕاندن ‌‬ ‫به‌وه‌ ‌‬ ‫تێدابوه‬

‫ده‌ستی‌ یه‌كێتی‬ ‫ئه‌گه‌ر كۆمپانیا‬ ‫بیانیه‌كان‬ ‫بیانه‌وێت بۆ نمون ‌ه‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫له‌شارێك ‌‬ ‫ی كاربكه‌ن‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ئه‌وا پێویست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌ریان له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتیه‌و‌ه مۆڵه‌ت ‌‬ ‫ئه‌وه‌یان پێبدرێت‬ ‫بچنه‌ناو بازاڕ‌ه‬ ‫ناوخۆییه‌كانه‌وه‬

‫ی‬ ‫ی دان بنرێ���ت به‌مه‌ودا ‌‬ ‫هه‌یه‌ ل���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌هه‌رێم��� ‌‬ ‫گه‌یش���تنی‌ گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ی ناچ���االك‌و‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬میدیایه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆرج���ار ترس���ێنراو هه‌ی���ه‌‪ ،‬نه‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫پاڵپشتی‌ قانونی‌‪ ،‬الوازی‌ رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫ی مه‌ده‌نی‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی به‌ه���ه‌ده‌ردان‌و‬ ‫پێكهات��� ‌هی‌ حزب��� ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ زیادكردوه‌‬ ‫ی‬ ‫چاودێران���ی‌ میدی���ا‌و بازرگانه‌كان ‌‬ ‫ی تایبه‌ت باس���یان ل���ه‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌رت��� ‌‬ ‫ی پارته‌ سیاس���ییه‌كان‌و‬ ‫كه‌ تێكه‌ڵبون ‌‬ ‫دامه‌زراوه‌ حكومییه‌كان وه‌ك په‌تایه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ‌‬ ‫سه‌رتاس���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ خۆی‌ له‌بیرۆكراسیه‌تێك ‌‬ ‫فراوان به‌سه‌ر داموده‌زگا حكومییه‌كاندا‬ ‫ی ئ���ه‌و ژمار‌ه‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌‌و ه���ۆكار ‌‬ ‫زۆره‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانیش بۆ خزمه‌تكردن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رفراوانی‌ پش���تیوان ‌‬ ‫وه‌ك تۆڕێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وت ‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌‪ .‬به‌پێ��� ‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‪ ،‬هه‌ریه‌ك له‌یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارت���ی‌ مانگان ‌ه ‪ 35‬ملی���ۆن دۆالریان‬ ‫ی حكومه‌ت وه‌رگرتو‌ه‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ گشتی ‌‬ ‫ی گش���تیی‌‪،‬‬ ‫ی بودجه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه ده‌كاته‌ ‪‌ 20%‬‬

‫ی ك��� ‌ه له‌ناوخۆی‬ ‫ب���ه‌ده‌ر ل���ه‌و پاره‌یه‌ ‌‬ ‫ی كوردستاندا كۆكراوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كرد ك��� ‌ه ‪80%‬ی‌ بودجه‌ ‌‬ ‫مه‌زه‌ن���ده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌ڕوات بۆ موچه‌ ‌‬ ‫ی‪1‬‬ ‫فه‌رمانبه‌رانی‌ حكوم���ی‌ كه‌ نزیكه‌ ‌‬ ‫ملیۆن موچه‌خ���ۆره‌‪ .‬یه‌كێك له‌خاوه‌ن‬ ‫كار‌ه تایبه‌ته‌كان وت���ی‌‪ ،‬زۆرینه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫فه‌رمانبه‌رانه‌ له‌سێ‌ هه‌فته‌دا ته‌نها یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫هه‌فت���ه‌ ده‌وامده‌كه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم موچه‌ ‌‬ ‫ته‌واوه‌ت���ی‌ مانگێكی���ان پێده‌درێ���ت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ژێرخان ‌‬ ‫نه‌وش���یروان گله‌یی‌ له‌الوازی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شارێك ‌‬ ‫ی خزمه‌تگوزاری ‌‬ ‫ئابوری‌‌و كه‌م ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫وه‌ك سلێمانی‌ هه‌بو‪ ،‬وێڕا ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی رابردودا ‪ 21‬ملیار دۆالر ‌‬ ‫‪ 5‬س���اڵ ‌‬ ‫دانراوه‌‪.‬‬ ‫ی له‌و‌ه‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا باس��� ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫كرد كه‌ ده‌س���تی‌ یه‌كێتی‌‌و پارت ‌‬ ‫ق���وڵ رۆیش���توه‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك ئه‌گه‌ر‬ ‫كۆمپانیا بیانیه‌كان بیانه‌وێت بۆ نمون ‌ه‬ ‫ی وه‌ك س���لێمانی‌‪ ،‬كاربكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌شارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وا پێویس���ت ‌ه له‌س���ه‌ریان له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌یان پێبدرێت‬ ‫یه‌كێتی���ه‌وه‌ مۆڵه‌ت ‌‬ ‫بچنه‌ن���او ب���ازاڕ‌ه ناوخۆییه‌كان���ه‌وه‌‪.‬‬

‫ی نۆكان ‌ه ك ‌ه‬ ‫فراوانترینی���ان كۆمپانی���ا ‌‬ ‫‪ 18‬كۆمپانی���ا له‌خۆده‌گرێت‌و چاالكیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی فراوان��� ‌‬ ‫ی روبه‌رێك��� ‌‬ ‫ئابورییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دان ‌‬ ‫گرتوه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬نێچیرڤ���ان بارزان ‌‬ ‫به‌وه‌دان���ا ك���ه‌ ناتوانێ���ت بڵێ���ت ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫دیاریده‌یه‌ راست نی ‌ه كه‌ تێگه‌یشتێك ‌‬ ‫ی وه‌به‌رهێنه‌ر‌ه بیانیه‌كان‬ ‫واهه‌ی ‌ه ل���ه‌ال ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێویسته‌ ببن ‌ه شه‌ریكی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫به‌و‌ه ‌‬ ‫یان پارتی‌‪.‬‬ ‫ی هه‌رێ���م‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ب���اس له‌و‌ه ده‌كه‌ن ك��� ‌ه كارده‌كه‌ن بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫به‌ره‌رنگاربونه‌و‌هی‌ دیاریده‌ ‌‬ ‫ی پڕۆژه‌یاس���ا‌و‬ ‫له‌رێگ��� ‌هی‌ ده‌ركردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چاودێری ‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ تایبه‌ت‌و ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ‌و بااڵ‪ .‬ته‌نانه‌ت هه‌ندێكیان‬ ‫ی‬ ‫باس���یان ل���ه‌وه‌ ك���ردوه‌ ك ‌ه ژم���اره‌ ‌‬ ‫ته‌له‌فۆن���ی‌ خۆی���ان باڵوكردوه‌ت���ه‌و‌ه‬ ‫ی له‌ه���ه‌ر كوێیه‌كدا‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌بێت ئاگاداربن لێی‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگه‌له‌وه‌ ‌‬ ‫ی پڕۆژه‌یاسایه‌ك كرد‬ ‫باس���یان له‌دانان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌په‌رله‌مان ك ‌ه به‌هۆیه‌و‌ه ده‌سته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌بنه‌بڕكردن��� ‌‬ ‫داده‌مه‌زرێنرێ���ت‌و رێگه‌ده‌دات به‌خه‌ڵك‬ ‫ی حكومه‌ت بن‪.‬‬ ‫ئاگاداری‌ زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م ئاماده‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫نیشانداو‌ه بۆ پێش���وازیكردن له‌راوێژ ‌‬ ‫ی تایب���ه‌ت‬ ‫ته‌كنینك���ی‌ نێوده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌‪.‬‬ ‫به‌به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ی باس���ی‌ له‌و‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زیران بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت كرد بۆ به‌كرێگرتن ‌‬ ‫بڕیاره‌ ‌‬ ‫ی پرای���س وۆته‌ره���اوس‬ ‫دام���ه‌زراوه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڵسه‌نگاندێك‬ ‫ی ئه‌نجامدان ‌‬ ‫به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ پێداویس���تی هه‌مه‌الیه‌ن‌و بارودۆخ ‌‬ ‫ی له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ .‬ئه‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندن ‌ه ‪ 3‬مانگانه‌یه‌ له‌مانگ ‌‬ ‫داهاتوه‌وه‌ ده‌ست پێده‌كات‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ زۆرین���ه‌ی‌ ئه‌و به‌رپرس��� ‌ه‬ ‫حكومییان���ه‌ی‌ چاوم���ان پێكه‌وت���ن‪،‬‬ ‫ی كه‌می���ان پێوه‌دیاربو‬ ‫گه‌رموگوڕییه‌ك ‌‬ ‫بۆ به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ ‪.‬مه‌ال‬ ‫ی‬ ‫به‌ختیار‪ ،‬كارگێڕی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی ‌‬ ‫ی ب���اس كرد‬ ‫یه‌كێت���ی‌ چه‌ند ش���تێك ‌‬ ‫ی گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ نه‌خۆش���ییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مێژو ‌‬ ‫پاشان په‌ڕیه‌ س���ه‌ر باسكردن ‌‬ ‫ی ‪ 45‬خوله‌ك‪ .‬هیچ‬ ‫یه‌كێت���ی‌ بۆ م���اوه‌ ‌‬ ‫كام ل���ه‌و به‌رپرس���انه‌ی‌ ئێم ‌ه چاومان‬ ‫ی‬ ‫پێیانك���ه‌وت‪ ،‬باس���یان له‌قۆرخكردن ‌‬ ‫سیاس��� ‌هت‌و بازرگانی‌ نه‌ك���رد له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارتیه‌وه‌ ك���ه‌ هۆكارێك ‌ه بۆ‬ ‫زیادبونی‌ گه‌نده‌ڵی‌‪.‬‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان ‌‬ ‫روبه‌رێك���ی‌ بچوكی���ان داوه‌ت��� ‌ه‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ���ی‌‌و كاتێكی���ش‬ ‫كه‌یس���ه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫باس���یان كردوه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومیه‌وه‌ دراونه‌ته‌به‌ر ره‌خنه‌ به‌وه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی تێدابوه‌‪ .‬رۆژنامه‌نوس���ێك ‌‬ ‫ناوزڕاندن ‌‬ ‫ی له‌شفرۆش���ی‌‌و‬ ‫كه‌ركوك ك��� ‌ه له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی پۆلیس‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌ له‌ن���او هێزه‌كان��� ‌‬ ‫نوس���یبوی‌‪ ،‬له‌مانگی‌ ته‌موزدا له‌ناوبرا‪.‬‬ ‫ی سلێمانیش‬ ‫رۆژنامه‌نوس��� ‌ه كورده‌كان ‌‬ ‫بێزارب���ون ل���ه‌و كه‌یس���ه‌و نیگه‌رانیش‬ ‫ی‬ ‫ی توانای‌ ئه‌وان له‌باسكردن ‌‬ ‫بون له‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خراپترده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر كه‌یس ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژنامه‌نوس ‌ه كوژراوه‌كان به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫لێینه‌كۆڵدرێت���ه‌وه‌و‬ ‫رێكوپێ���ك‬ ‫ی له‌س���ه‌رنه‌درێت‪ .‬یه‌كێ���ك‬ ‫بڕی���ار ‌‬ ‫ی له‌و‌ه كرد ك ‌ه‬ ‫له‌رۆژنامه‌نوسه‌كان باس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان "لیستێك ‌‬ ‫ی دیموكرات ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫ره‌شی‌" هه‌بوه‌و رۆژنامه‌نوس ‌ه كوژراوه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌و لیسته‌دا بوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت پێشئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بنوسێت‪.‬‬ ‫ی له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێك���ی‌ تریش���ی ك���ه‌ زۆربه‌خراپ ‌‬ ‫لێیدراب���و‪ ،‬باس���ی‌ له‌وه‌ك���رد ئه‌ویش‬ ‫له‌لیست ‌ه ره‌شه‌كه‌دا بو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی گرتنه‌به‌ری‌ رێچكه‌ ‌‬ ‫نه‌بون ‌‬ ‫یه‌كێك��� ‌ه له‌به‌ربه‌س���ته‌كانی‌ ب���ه‌رده‌م‬ ‫ی كوردس���تان‪.‬‬ ‫ش���ه‌فافیه‌ت له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌رت ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان‌و بازرگانان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵگ ‌هی‌ مه‌ده‌ن ‌‬ ‫تایبه‌ت‌و رێكخه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌یس���ه‌كان ‌‬ ‫پێیانوای��� ‌ه ك���ه‌ بردن ‌‬ ‫ی ب���ۆ ب���ه‌رده‌م دادگاكان‪،‬‬ ‫گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ی پێكه‌نیناوی���ه‌‪ .‬نه‌وش���یروان‬ ‫ش���تێك ‌‬ ‫ی له‌وه‌ ك���رد ك ‌ه هیچ‬ ‫مس���ته‌فا باس��� ‌‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫دادگه‌ریی���ه‌ك یان سیس���تمێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناكۆكیه‌كان ‌‬ ‫نی ‌ه بۆ یه‌كالكالدن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێم‪.‬‬ ‫نێوان كۆمپانیای ‌هك‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ه���ا نێچیرڤ���ان بارزانیش دان ‌‬ ‫ی دادوه‌ره‌كان‌و‬ ‫ی توان���ا ‌‬ ‫ن���ا به‌الوازی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویس���تیان بۆ راهێنان‌و په‌ره‌پێدان ‌‬ ‫ی دادوه‌ریی���دا‪ .‬زیاد‬ ‫دیك ‌ه له‌سیس���تم ‌‬ ‫له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ دیكه‌ جه‌ختیكرده‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ هی���چ سیس���تمێكی‌ دادوه‌ری��� ‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا نیه‌‪.‬‬ ‫كۆمێنت‪:‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانم���ان‪،‬‬ ‫به‌درێژای���ی‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌موالی���ه‌ك جه‌ختیان له‌پێویس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌فافیه‌ت كرده‌وه‌ به‌پێ ‌‬ ‫په‌ره‌پێدان ‌‬ ‫پێوه‌ره‌ دانپێدانراوه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‪،‬‬ ‫ی میدیای‌ ئازاد‌و‬ ‫هه‌روه‌ها پێویس���تیبون ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫كاریگه‌رییه‌ خراپه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هێز ‌‬ ‫ی بیانی‌‪ .‬هه‌ژمون ‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان ‌‬ ‫دو حزبه‌ك��� ‌ه به‌س���ه‌ر حكومڕانێت���ی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫چاالكی���ه‌ ئابورییه‌كان���دا بوه‌ته‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌تااڵنبردنێكی‌ سیستماتیك له‌داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌ت له‌الیه‌ن ئه‌و حزب‌و بنه‌مااڵنه‌ ‌‬ ‫ك��� ‌ه كۆنترۆڵی ئ���ه‌و كایانه‌یان كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان رێگه‌یه‌كی‌ درێژ ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ه‌فافیه‌ت ‌‬ ‫له‌به‌رده‌مه‌ بیبڕێت له‌رو ‌‬ ‫بودج���ه‌‌و ئازادی���ی‌ رۆژنامه‌گه‌ری���ی‌‌و‬ ‫به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ توانستی‌ دادوه‌ریی‌‪.‬‬

‫لیژنه‌ی‌ نه‌زاهه‌‪ :‬به‌دواداچون بۆ دۆسی ‌ه ‌ی گه‌نده‌ڵییه‌كان ده‌كه‌ین‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫سه‌رۆك ‌ی لیژنه‌ی‌ نه‌زاهه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ به‌دواداچونیان بۆ ئه‌و‬ ‫دۆسیه‌ی‌ گه‌نده‌ڵیانه‌ كردوه‌ كه‌چه‌ند‬ ‫په‌رله‌مانتارێك له‌میدیاكاندا باڵویانكرده‌وه‌و‬ ‫سكااڵیان له‌سه‌ری‌ هه‌بو‪ ،‬بۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌سته‌ش نوسراویان ئاراسته‌ ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫دارایی‌‌و ئابوری‌ كردوه‌و چاوه‌ڕوان ‌ی وه‌اڵم‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت"بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ رێگیری‌ له‌گه‌نده‌ڵ ‌ی بكه‌ین‬ ‫ده‌مانه‌وێت له‌رێگا ‌ی یاساییه‌وه‌ ئه‌و كار‌ه‬ ‫بكه‌ین‪".‬‬ ‫چه‌ن���د رۆژێ���ك له‌مه‌وب���ه‌ر ژماره‌ی���ه‌ك‬ ‫په‌رله‌مانتار دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵیان باڵوكرده‌وه‌و‬ ‫س���كااڵیان ئاراسته‌ی‌ ده‌س���ته‌ ‌ی نه‌زاهه‌ ‌ی‬ ‫هه‌رێ���م ك���رد‌و داوایانك���رد به‌دواداچون‌و‬ ‫رێكار ‌ی یاسای ‌ی بۆ ئه‌و بابه‌ته‌ ‌ی گه‌نده‌ڵیان ‌ه‬ ‫بگرێته‌به‌ر‪ ،‬گه‌نده‌ڵیه‌كانیش چه‌ند بوارێك ‌ی‬ ‫گرتوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك به‌هه‌ده‌ردانی‌ س���امان ‌ی‬ ‫گشتیی‌‌و زێده‌ڕۆی ‌ی له‌خه‌رجییه‌كاندا‪.‬‬ ‫عه‌ل��� ‌ی حه‌م���ه‌ س���اڵح په‌رله‌مانت���ار‬

‫له‌فراكس���ۆنی‌ گۆڕان‪ ،‬ك ‌ه یه‌كێك ‌ه له‌وانه‌ ‌ی‬ ‫له‌چه‌ن���د رۆژی‌ راب���ردودا به‌باڵوكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك به‌ڵگه‌نامه‌‪ ،‬چه‌ند دۆس���ییه‌ ‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ ئاش���كراكرد له‌رێی‌ میدیاكانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ هۆكاری‌ خس���تنه‌ڕوی ئه‌و به‌ڵگه‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵیانه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئێمه‌ ئه‌و‬ ‫دۆسیانه‌مان داوه‌ به‌ده‌سته‌ی‌ نه‌زاه ‌ه بۆئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ یاس���اوه‌ رێگری‌ ل���ه‌و گه‌نده‌ڵیان ‌ه‬ ‫بكرێت‪،‬هه‌روه‌ه���ا خزمه‌تی‌ هاواڵتیان بكه‌ین‬ ‫جگه‌له‌وه‌ش هیچ مه‌به‌س���تێكی‌ شه‌خس��� ‌ی‬ ‫ترمان نیه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ش رونبكه‌ینه‌و‌ه‬ ‫كه‌وا ئه‌و گه‌نده‌ڵیان���ه‌ په‌یوه‌ند ‌ی به‌دۆخ ‌ی‬ ‫ئێس���تاو‌ه نیه‌‪ ،‬من له‌رابردودا له‌سه‌ره‌تا ‌ی‬ ‫مانگ ‌ی ‪‌ 12‬ی ساڵی‌ رابردو ئه‌و گه‌نده‌ڵیانه‌م‬ ‫به‌یانكرد‪ ،‬ئه‌وه‌ش���م راگه‌یاندب���و كه‌وا ئه‌و‬ ‫دۆسیانه‌ ده‌ده‌مه‌ دادگا"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش ك���رد ك ‌ه‬ ‫"به‌دڵنیایه‌وه‌ به‌دواداچون بۆ ئه‌و دۆسیان ‌ه‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئێمه‌ بو كردومانه‌‌و‬ ‫ئاراس���ته‌ ‌ی ده‌س���ته‌ی‌ نه‌زاهه‌مان كردوه‌و‬ ‫له‌م���ه‌ودوا پێویس���ته‌ دادگا به‌دواداچ���ون‬ ‫بكات‌و ئیش له‌س���ه‌ر ئه‌و دۆسیان ‌ه بكات"‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌‪" ،‬ئێم���ه‌ بۆ خۆده‌رخس���تن ئه‌و‬

‫دۆسیانه‌ ‌ی تایبه‌تن به‌گه‌نده‌ڵیه‌وه‌‌و ئاراسته‌ ‌ی‬ ‫ده‌سته‌كه‌ كراوه‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ ‌ی راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌و‬ ‫براده‌رانه‌ ‌ی ئه‌و دۆسیانه‌یان ئاراسته‌ی‌ ئێم ‌ه‬ ‫كردوه‌ كه‌له‌ب���اره‌ ‌ی خه‌رجكردنی‌ بودجه‌ ‌ی‬ ‫س���اڵ ‌ی ‪2012‬و ‪2013‬ی���ه‌و له‌ده‌س���ته‌ك ‌ه‬ ‫س���كااڵی یاسایی‌ تۆمار كردوه‌‪،‬ئێمه‌ هه‌مان‬ ‫رۆژ نوس���راوێك ‌ی فه‌رمیم���ان ئاراس���ته‌ ‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی كردوه‌‌و زانیار ‌ی ته‌واومان‬ ‫پێگه‌یاندو‌ه له‌و بابه‌ته‌‪ ،‬له‌الی خۆشمانه‌و‌ه‬ ‫وه‌كو هه‌ر سكااڵیه‌ك ‌ی تر له‌ڕوی‌ یاساییه‌و‌ه‬ ‫به‌دواداچون���ی‌ ب���ۆ ده‌كه‌ی���ن دواتری���ش‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ده‌ن‪،‬به‌اڵم به‌شێك ‌ی تر ‌ی ئاراسته‌ ‌ی ئاكامه‌كه‌ی‌ راده‌گه‌ێنین‌و هه‌وڵی‌ چاره‌سه‌ر ‌ی‬ ‫داواكاری‌ گش���ت ‌ی ده‌كرێت‌و سكااڵی له‌سه‌ر بۆ ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌شی‌ خس���ته‌ڕو ك ‌ه وا ئه‌وان‬ ‫تۆمار ده‌كرێت‪،‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌گه‌ر ده‌س���ته‌ ‌ی‬ ‫نه‌زاهه‌ یاس���اكه‌ هه‌موارنه‌كاته‌و‌ه ناتوانێت چاوه‌ڕێی وه‌زاره‌ت ‌ی دارایی‌‌و چاودێری‌ دارای ‌ی‬ ‫ده‌كه‌ن له‌ب���اره‌ ‌ی ئه‌و دۆس���یان ‌ه وه‌اڵمیان‬ ‫وه‌كو پێویست ئیشی‌ له‌سه‌ر بكات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ مه‌به‌ست ‌ی ئه‌وان له‌ئاشكراكردن ‌ی بده‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س���ه‌ره‌تادا" پێویس���ت ‌ه‬ ‫ئه‌و به‌ڵگان ‌ه له‌م كاته‌دا‪ ،‬سۆران وتی‌‪" ،‬كات ‌ی به‌دواداچ���ون بۆ ئه‌و زانیاران��� ‌ه بكرێت ك ‌ه‬ ‫هه‌ڵمه‌ت��� ‌ی هه‌ڵبژاردن نی��� ‌ه ئێمه‌ بمانه‌وێت ئاراس���ته‌ ‌ی ده‌س���ته‌ی‌ نه‌زاهه‌ كراوه‌‪ ،‬دوا ‌ی‬ ‫خۆمان ده‌رخه‌ی���ن‪ ،‬ئێم��� ‌ه په‌رله‌مانتارین ئ���ه‌وه‌ی‌ زانرا تاوان���ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ تێدای ‌ه ئه‌و‬ ‫كات ‌ه ده‌س���تده‌كه‌ن به‌به‌دواداچون ‌ی فه‌رمی‌‌و‬ ‫ئه‌رك ‌ی خۆمان ئه‌نجامداوه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات س���ه‌رۆكی‌ ده‌س���ته‌ ‌ی نه‌زاهه‌ ‌ی به‌وردی‌ له‌و گه‌نده‌ڵیانه‌ ده‌كۆڵنه‌وه‌و رێكار ‌ی‬ ‫هه‌رێم حاك���م ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر له‌باره‌ ‌ی ئه‌و یاسایی‌ ده‌گرینه‌به‌ر"‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئێمه‌ بو كردومانه‌‌و ئاراسته‌ ‌ی ده‌سته‌ی‌ نه‌زاهه‌مان‬ ‫كردوه‌و له‌مه‌ودوا پێویسته‌ دادگا به‌دواداچون بكات‌و ئیش له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و دۆسیان ‌ه بكات‬ ‫كاره‌مان نه‌كردوه‌‪،‬به‌ڵكو ئه‌ركی‌ سه‌رشان ‌ی‬ ‫خۆم جێبه‌جێ‌ كردوه‌و ئه‌گه‌ر به‌ش���ێكیش‬ ‫ل���ه‌و گه‌نده‌ڵیانه‌ لێپرس���ینه‌وه‌ ‌ی لێبكرێت‌و‬ ‫جێگای‌ خۆی‌ بگرێت‪ ،‬هه‌ستده‌كه‌م كارێك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌م كردوه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات په‌رله‌مانتار ‌ی فراكسیۆن ‌ی كۆمه‌ڵ‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان س���ۆران عومه‌ر‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه ئه‌وی���ش یه‌كێك ب���و له‌س���ه‌رچاوه‌ ‌ی‬ ‫ئاش���كراكردنی‌ چه‌ن���د به‌ڵگه‌نامه‌ی���ه‌ك‬ ‫له‌س���ه‌ر گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌ ئاش���كراكردن ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و گه‌نده‌ڵیان���ه‌‌و تۆماركردن���ی‌ س���كااڵ‬ ‫له‌ده‌س���ته‌ ‌ی نه‌زاه ‌ه به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬

‫"ئێم ‌ه یه‌كێ���ك له‌كاره‌كانمان به‌دواداچون ‌ی‬ ‫كار ‌ی حكوم ‌هت‌و ده‌سه‌اڵتی‌ جێبه‌جێكردنه‌‪،‬‬ ‫له‌و چوارچێوه‌یه‌ش چیمان ده‌س���تبكه‌وێت‬ ‫له‌دۆسیه‌ ‌ی گه‌نده‌ڵی‌‌و به‌هه‌ده‌ردان ‌ی سامان ‌ی‬ ‫میلل���ه‌ت كار ‌ی له‌س���ه‌ر ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬وه‌كو‬ ‫به‌جێهێنانی‌ ئه‌رك ‌ی خۆمان "‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ زوربه‌ ‌ی په‌رله‌مانتاران‪ ،‬دۆسیه‌كان ‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ جی���اوازن‪ ،‬هه‌یانه‌په‌رله‌مان خۆی‬ ‫به‌دواداچون���ی‌ بۆ ده‌كات‌و بڕیار ‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌دات‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ راپۆرت ‌ی دیوانی‌ چاودێر ‌ی‬ ‫دارایی ك ‌ه به‌هه‌ده‌ردانی‌ س���امانی‌ گش���ت ‌ی‬ ‫لیژنه‌كانی‌ په‌رله‌م���ان كۆده‌بنه‌وه‌‌و بڕیار ‌ی‬

‫عێراق‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫دابه‌زین ‌ی نرخی‌ نه‌وت كاریگه‌ریی نابێت‬ ‫له‌سه‌ر رێككه‌وتنه‌كه‌ ‌ی نێوان هه‌ولێر‌و به‌غدا‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫دابه‌زینی‌ نرخی‌ نه‌وت له‌بازاڕه‌كانی‌‬ ‫جیهاندا نیگه‌رانی‌ الی‌ به‌شێك‬ ‫له‌چاودێرانی‌ هه‌رێم دروستكردوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌ری‌ هه‌یه‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌‬ ‫نێوان هه‌ولێرو به‌غدا په‌كبخات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ عێراق جه‌ختده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و بابه‌ته‌ هیچ كاریگه‌رییه‌كی‌ نابێت‬ ‫له‌سه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌و تائێستاش هیچ‬ ‫به‌ربه‌ستێكی‌ بۆ دروست نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ش���ێركۆ مه‌نگ���وڕی‌‪ ،‬په‌رله‌مانت���اری‌‬ ‫ك���ورد له‌په‌رله‌مانی‌ عێ���راق ره‌تیكرده‌و‌ه‬ ‫نرخی‌ ن���ه‌وت كاریگه‌ری‌ هه‌بێت له‌س���ه‌ر‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ به‌غداو هه‌ولێرو به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬ئه‌گ���ه‌ر ه���ه‌ردوال پابه‌ندبن‬ ‫پێیه‌وه‌‪ ،‬هیچ شتێكی‌ له‌و جۆره‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫نابێت له‌سه‌ری‌‪ ،‬چونكه‌ كوردستان ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر بوه‌ كه‌ ‪ 250‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت‬ ‫بنێرێت‪ ،‬باس���ی‌ ئ���ه‌وه‌ نه‌ك���راوه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بودجه‌ كورتیهێنا‪ ،‬هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌رپرسه‌ لێی‌"‪.‬‬ ‫زۆرینه‌ی‌ شاره‌زایانی‌ بواری‌ وزه‌‪ ،‬پێانوایه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ س���ه‌ره‌كی‌ نرخی‌‬ ‫نه‌وتی‌ دابه‌زاندوه‌‪ ،‬بریتیه‌ له‌تێكچونی‌ ئه‌و‬ ‫هاوكێشه‌ ئابورییه‌ی‌ كه‌ پشت ده‌به‌ستێت‬ ‫به‌بنه‌مای‌ "خواست‌و خس���تنه‌ڕو"‪ ،‬رۆڵی‌‬ ‫ئه‌مریكاش له‌م نێوه‌نده‌دا یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ ئێس���تا له‌رێگ���ه‌ی‌ پێشخس���تنی‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیایه‌ك���ه‌وه‌ توانیویه‌تی‌ جۆرێك‬ ‫له‌وزه‌ی‌ چنگبخات كه‌ پێیده‌وترێت "نه‌وتی‌‬ ‫نائاسای ‌ی"‌و له‌به‌رد ده‌رده‌هێنرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وایكردوه‌ واش���نتۆن پێویستی‌ به‌و نه‌وته‌‬ ‫نه‌بێت كه‌ له‌بازاڕدایه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێستا ‪40%‬ی‌‬ ‫ئه‌و نه‌وت���ه‌ی‌ ده‌خرێت���ه‌ڕو ده‌مێنێته‌وه‌و‬ ‫كه‌س نایكڕێت‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ه���ه‌ر به‌رمیلێ���ك ن���ه‌وت ب���ه‌ ‪ 60‬دۆالر‬ ‫مه‌زه‌نده‌كرابێت‪ ،‬ئه‌وا بودجه‌ی‌ ئه‌مساڵی‌‬ ‫عێراق به‌نزیكه‌ی‌ ‪ 102‬ملیار دۆالر دانراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئێس���تادا به‌هۆی‌ دابه‌زینی‌ نرخی‌‬ ‫نه‌وت به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ سه‌رس���وڕهێنه‌ر كه‌‬ ‫له‌نێ���وان ‪ 45‬ب���ۆ ‪ 50‬دۆالردایه‌‪ ،‬بودجه‌ی‌‬ ‫عێراق دێته‌سه‌ر ‪ 65‬بۆ ‪ 70‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫مه‌نگوڕی‌ جه‌ختیك���رده‌وه‌ كه‌ "ئه‌گه‌ر‬ ‫بێت‌و نرخی‌ نه‌وت به‌وش���ێوه‌یه‌ی‌ ئێستا‬ ‫ه���ه‌ر له‌دابه‌زیندا بێت‪ ،‬ئ���ه‌وا ده‌نگۆیه‌ك‬ ‫هه‌ی���ه‌ كه‌ ئه‌و بودجه‌یه‌ی‌ ئێس���تا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها به‌شی‌ موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران بكات‪،‬‬ ‫كه‌ موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران ‪32%‬ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫عێراق ده‌بات‪ .‬هاوكات نزیكه‌ی‌ ‪22%‬ی‌ بۆ‬ ‫خۆراكی‌ پس���وڵه‌ی‌ خۆراك‌و پێداویستی‌‬ ‫ئ���اواره‌كان ده‌چێت ك���ه‌ ده‌كاته‌ زیاتر له‌‬ ‫‪ 182‬تریلیۆن دینار"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر به‌گوێ���ره‌ی‌ ئ���ه‌و زانیارییانه‌ی‌‬ ‫له‌چه‌ند س���ه‌رچاوه‌یه‌كه‌وه‌ ده‌ست ئاوێنه‌‬

‫به‌نده‌رێکی فرۆشتنی نه‌وت‬ ‫كه‌وت���وه‌‪ ،‬هێش���تا رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌ نێوان‬ ‫به‌غداو هه‌ولێر به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ئاس���ایی‌‬ ‫ده‌چێته‌پێ���ش‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێ���ك الیه‌نی‌‬ ‫عێراقی‌ ش���یعه‌ ناڕازین له‌ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫به‌ئاش���كراش ئه‌م دژایه‌تیكردنه‌ی‌ خۆیان‬ ‫ده‌ربڕیوه‌‪.‬‬ ‫مه‌نگ���وڕ ‌ی له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌‪" ،‬هه‌ندێك‬ ‫نیگه‌ران���ی‌ هه‌ی���ه‌ ل���ه‌الی‌ په‌رله‌مانتاره‌‬ ‫عێراقییه‌كان‪ ،‬به‌اڵم ده‌وڵه‌تی‌ قانون (كه‌‬ ‫س���ه‌ر به‌ نوری‌ مالكی‌ س���ه‌رۆكوه‌زیرانی‌‬ ‫پێش���وی‌ عێراقه‌) به‌ئاشكرا رایگه‌یاندوه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ئه‌وان ده‌نگ ن���اده‌ن به‌رێككه‌وتنێك‬ ‫به‌ته‌نه���ا به‌رژه‌وه‌ندی‌ كوردی‌ تێیدا بێت‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش فش���ارێكی‌ زۆری‌ خستوه‌ته‌سه‌ر‬ ‫حه‌یده‌ر عه‌بادی‌‪ ،‬سه‌رۆكوه‌زیران‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌حمه‌دی‌ حاجی‌ ره‌ش���ید‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ كورد له‌به‌غ���دا به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬دابه‌زینی‌ نرخ���ی‌ نه‌وت هیچ‬ ‫كاریگه‌ریه‌ك ناكاته‌ سه‌ر رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌‬ ‫نێوان به‌غداو هه‌ولێر"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ چۆنیه‌تی‌ چونه‌پێش���ه‌وه‌ی‌‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌‪ ،‬حاجی‌ ره‌شید دوپاتیكرده‌وه‌‬

‫كه‌ "هێشتا هیچ به‌ربه‌س���تێك له‌به‌رده‌م‬ ‫جێبه‌جێكردنیدا نییه‌"‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ زورب���ه‌ی‌ په‌رله‌مانتاره‌كانی‌‬ ‫عێ���راق‪ ،‬ئه‌و میزانیه‌یه‌ی‌ ك���ه‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق له‌دوای‌ كه‌وتنی‌ رژێمی‌ س���ه‌دامه‌وه‌‬ ‫داین���اوه‌‪ ،‬میزانییه‌ك���ی‌ ناجێگیربوه‌‪" ،‬بۆ‬ ‫نمون���ه‌ بودجه‌ی���ان به‌ ‪ 100‬ملی���ار دۆالر‬ ‫مه‌زه‌ن���ده‌ ك���ردوه‌‪ 120 ،‬ملی���ار دۆالر‬ ‫هاتوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ب���ه‌رده‌وام نرخی‌‬ ‫ن���ه‌وت له‌به‌رزبون���ه‌وه‌دا ب���وه‌‪ .‬ئێس���تا‬ ‫پێچه‌وانه‌كه‌یه‌ت���ی‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫بودجه‌یه‌ی‌ ك���ه‌ دان���راوه‌‪ ،‬به‌رێكوپێكی‌‬ ‫دیراس���ه‌و به‌دواداچونی‌ ب���ۆ نه‌كراوه‌ تا‬ ‫بزانرێت له‌چ بوارێكدا خه‌رجكراوه‌"‪.‬‬ ‫مه‌نگ���وڕ ‌ی له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت‪،‬‬ ‫"له‌بودجه‌دا ته‌خشانوپه‌خش���انێكی‌ زۆری‌‬ ‫تێداك���راوه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ قسه‌له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت كه‌ وه‌زیر هه‌بوه‌ بۆ س���ه‌فه‌رێك‬ ‫فڕۆكه‌ی‌ به‌كرێ‌ گرتوه‌و كه‌ چه‌ندین ملیۆن‬ ‫دۆالری‌ تێچوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌له‌وه‌ی‌ پاره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌شه‌ڕی‌ داعشدا خه‌رجده‌كرێت‪".‬‬ ‫بڕیاره‌ س���به‌ی‌ چوارش���ه‌ممه‌ لیژنه‌ی‌‬

‫دارایی‌ بچێته‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق‌و راپۆرتی‌‬ ‫خۆیان له‌باره‌ی‌ ئه‌و تێبینیانه‌وه‌ بخه‌نه‌ڕو‬ ‫كه‌ پێش���تر له‌الیه‌ن په‌رله‌مانتاره‌كانه‌وه‌‬ ‫پێیانگه‌یش���تبو‪ ،‬ئینج���ا جارێكی‌ دیكه‌‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی‌ ب���ۆ ده‌كرێ���ت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌كرێت مش���تومڕه‌كان له‌نێو‬ ‫په‌رله‌مانتاران���دا زیات���ر چڕبكات���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ په‌س���ه‌ندكردنی‌ ئه‌م پرۆژه‌یاس���ایه‌‬ ‫به‌كرده‌وه‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌ نێوان هه‌ولێرو‬ ‫به‌غدا ده‌خاته‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ مانگ���ی‌ كانون���ی‌ یه‌كه‌م‪،‬‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ وه‌فدێك‬ ‫گه‌یش���ته‌ به‌غ���داو له‌گه‌ڵ به‌رپرس���انی‌‬ ‫ب���ااڵی‌ عێراق رێككه‌وتن له‌س���ه‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێ���م رۆژانه‌ ‪ 550‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و كه‌ركوك به‌رێگه‌ی‌‬ ‫كۆمپانیای‌ سۆمۆی‌ ژێر كۆنترۆڵی‌ به‌غدا‬ ‫ره‌وان���ه‌ی‌ بازاڕه‌كان���ی‌ جیه���ان بكات‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا عێراق مانگانه‌ رێژه‌ی‌‬ ‫‪17%‬ی‌ كۆی‌ گش���تیی‌ بودج���ه‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێ���ر ب���كات‌و به‌ش���ێكیش بودجه‌ی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ دابینبكات‪.‬‬

‫له‌بودجه‌دا‬ ‫ته‌خشانوپه‌خشانێكی‌‬ ‫زۆر كراوه‌‪ ،‬قسه‬ ‫‌له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫وه‌زیر هه‌بوه‌ بۆ‬ ‫سه‌فه‌رێك فڕۆكه‌ی‌‬ ‫به‌كرێگرتوه‌ چه‌ندین‬ ‫ملیۆن دۆالری‌ تێچوه‌‬

‫ی نه‌وت كه‌وت‬ ‫عێراق به‌ر نه‌فره‌ت ‌‬ ‫پرۆفایل‬ ‫عێراق به‌ره‌و رۆژگارێكی‌ س���ه‌خت‬ ‫ملده‌نێت‪ ،‬له‌ڕوی‌ سیاسی‌‌و سه‌ربازی‌‌و‬ ‫ئابورییه‌وه‌‪ ،‬ملمالنێیه‌ سیاس���یه‌كانی‌‬ ‫عێراق هه‌مو س���نورێكیان به‌زاندوه‌‪،‬‬ ‫تروسكاییه‌ك له‌ئاس���ۆدا به‌دیناكرێت‬ ‫كه‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش‌و تیرۆر‌و تائیفی‌‌و‬ ‫ئتن���ی‌ له‌عێراق���دا كۆتای���ی‌ بێ���ت‪،‬‬ ‫له‌س���ایه‌ی‌ ئ���ه‌م دۆخه‌ ناله‌ب���اره‌دا‪،‬‬ ‫دابه‌زین���ی‌ نرخی‌ ن���ه‌وت هێنده‌ی‌ تر‬ ‫باری‌ عێ���راق به‌ده‌وڵه‌ت‌و به‌خه‌ڵكه‌وه‌‬ ‫قورس‌و گرانتر ده‌كات‪.‬‬ ‫عێ���راق یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و واڵتان���ه‌ی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت���ی‌ ناوه‌ڕاس���ت ك���ه‌ ه���ه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ سه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌مه‌وه‌‬ ‫نه‌وتی‌ تێدا دۆزراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫هۆكارێكی‌ پێكهێنانی‌ ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌ش‬ ‫له‌س���ێ‌ ویالیه‌ت���ی‌ موس���ڵ‌‌و به‌غداو‬

‫به‌س���ره‌‪ ،‬له‌بنه‌ڕه‌تدا دۆزینه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫نه‌وته‌ زۆره‌ بو كه‌ له‌ویالیه‌تی‌ موسڵدا‬ ‫دۆزرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫عێراق س���ه‌د س���اڵه‌ به‌ر نه‌فره‌تی‌‬ ‫نه‌وت كه‌وت���وه‌‪ ،‬به‌ریتانیا دایمه‌زراند‬ ‫به‌ه���ۆی‌ نه‌وت���ه‌وه‌‪ ،‬پێكهاته‌كان���ی‌‬ ‫یه‌كتریان كوشت‌و پاكتاو كرد به‌هۆی‌‬ ‫نه‌وت���ه‌وه‌‪ ،‬س���وپا بوه‌ ماش���ێنێكی‌‬ ‫زه‌به‌الحی‌ كوشت‌وبڕ به‌پاره‌‌و داهاتی‌‬ ‫نه‌وت‪ ،‬پرۆس���ه‌ی‌ دیموكراس���ی‌ وه‌ك‬ ‫هه‌مو واڵتانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���ت‬ ‫په‌كی‌ ك���ه‌وت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫دیكتات���ۆره‌كان ب���ۆ به‌ڕێوه‌چونیان‬ ‫پێویستیان به‌سه‌ندنی‌ باج له‌هاواڵتیان‬ ‫نه‌بو‪ ،‬ده‌وڵه‌ت هات به‌و پاره‌ زۆره‌ی‌‬ ‫له‌نه‌وت ده‌س���تیده‌كه‌وت به‌ش���ێكی‌‬ ‫فراوانی‌ خه‌ڵكیی‌ كرد به‌موچه‌خۆری‌‬

‫خۆی‌‪ ،‬له‌هه‌مو ئه‌وانه‌ش كاره‌س���اتتر‬ ‫ئابوری‌ ن���ه‌وت‪ ،‬كۆتایی‌ به‌خۆبژێوی ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌عێراقدا هێناو كه‌رته‌كانی‌ كشتوكاڵ‌‌و‬ ‫پیشه‌سازی‌ له‌واڵتدا دواخست‪.‬‬ ‫ل���ه‌و كات���ه‌وه‌ی‌ ن���ه‌وت له‌عێراق‬ ‫دۆزراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬عێراق ئارامی‌به‌خۆوه‌‬ ‫نه‌دیوه‌‪ ،‬له‌راب���ردودا ملمالنێ‌ له‌نێوان‬ ‫هێزه‌ بیان���ی‌‌و ناوخۆییه‌كان له‌الیه‌ك‌و‬ ‫له‌نێ���وان هێ���زه‌ كوردیی���ه‌كان‌و‬ ‫حكومه‌تی به‌غدا له‌الیه‌كی‌ تر له‌سه‌ر‬ ‫نه‌وت له‌ده‌یه‌ی‌ ‪1960‬ه‌وه‌ تا ئێس���تا‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫نه‌وت تا س���ااڵنی ده‌ی���ه‌ی ‪،1970‬‬ ‫ڕۆڵێك���ی هێن���ده ‌كاریگ���ه‌ری نه‌بو‬ ‫له‌ئابوری عێراقدا‪ .‬بۆ نمونه ‌س���اڵی‬ ‫‪ 1932‬ته‌نه���ا له‌‪ %12.4‬كۆی داهاتی‬ ‫ئابوری عێراقی پێكده‌هێنا‪ .‬پاش���ان‬

‫س���اڵی ‪ 1941‬گه‌یش���ته‌ ‪%14.4‬‬ ‫ئابوری عێراق‪ .‬به‌اڵم س���اڵی ‪1979‬دا‬ ‫گه‌یشته‌ ‪‌%61.4‬و له‌ئێستاشدا داهاتی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬داهاتی س���ه‌ره‌كی عێراقه‌ كه‌‬ ‫زیات���ر له‌‪ %95‬ك���ۆی داهاتی ئابوری‬ ‫پێكده‌هێنێت‪ ،‬وات���ه‌ نه‌ك هه‌ر نه‌وت‬ ‫رۆڵی س���ه‌ره‌كی له‌ئاب���وری عێراقدا‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬به‌ڵكو بوه‌ته‌ س���ه‌رچاوه‌ی‬ ‫تاق‌و ته‌نهای به‌ده‌س���تهێنانی دراوی‬ ‫بیان���ی‪ .‬هه‌ربۆی���ه‌ هاڕه‌كردنی‌ نرخی‌‬ ‫نه‌وت به‌و شێوه‌ خێرایه‌ی‌ كه‌ له‌چه‌ند‬ ‫مانگی‌ كۆتایی‌ س���اڵی‌ رابردوه‌وه‌ تا‬ ‫ئێستا رویداوه‌‪ ،‬جێی‌ نیگه‌رانی‌ بانكی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌ سه‌باره‌ت به‌دابینكردنی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ عێراق له‌ساڵی‌ ‪2015‬دا‪.‬‬ ‫له‌واڵتێكدا كه‌ به‌ده‌وڵه‌ت‌و خه‌ڵكه‌وه‌‬ ‫چاوی����ان له‌س����ه‌ر ف����رۆش‌و داهاتی‌‬

‫نه‌وت بێت‪ ،‬بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ به‌پاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌لوپ����ه‌ل‌و كاال‌و می����وه‌و خۆراكی‌‬ ‫پێه����اورده‌ بك����ه‌ن‪ ،‬دابه‌زینی‌ نرخی‌‬ ‫نه‌وت كاریگه‌رییه‌كی‌ گه‌وره‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ژیانی‌ ئه‌وان به‌جێده‌هێڵێت‪ ،‬ده‌وڵه‌ت‬ ‫خه‌م����ی‌ كورتهێنان����ی‌ بودجه‌یه‌تی‌‌و‬ ‫خه‌ڵكی����ش خه‌م����ی‌ دابینكردن����ی‌‬ ‫موچه‌یه‌تی‌‪ ،‬عێ����راق له‌دابه‌زینی‌ هه‌ر‬ ‫دۆالرێك له‌نرخ����ی‌ به‌رمیلێك نه‌وت‪،‬‬ ‫رۆژانه‌ سێ‌ ملیۆن دۆالر زیان ده‌كات‬ ‫كه‌ س����اڵی‌ ده‌كاته‌ زی����اد له‌ملیارێك‬ ‫دۆالر‪ ،‬له‌م����اوه‌ی‌ چه‌ن����د مانگ����ی‌‬ ‫راب����ردودا نرخی‌ به‌رمیلێ����ك نه‌وت‬ ‫له‌‪ 100‬دۆالره‌وه‌ هاتوه‌ته‌ خوار بۆ ‪43‬‬ ‫دۆالر‪ .‬واته‌ گه‌ر ئه‌م دابه‌زینه‌ درێژه‬ ‫‌بكێشێت‪ ،‬ئه‌وا عێراق ‪ 57‬ملیار دۆالر‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ساڵێكدا زیان ده‌كات‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫له‌به‌غداوه‌‬ ‫گۆشه‌یه‌که‌‬ ‫دو هه‌فت ‌ه جارێک‬

‫کاوه‌ محمه‌د ده‌ینوسێت‬

‫لەمالیكی خراپتر‬ ‫ئ���ەوەی وایكرد بەدرێژایی س���اڵی‬ ‫رابردو موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی‬ ‫كوردستان زۆر دوابكەوێت‌و ئێستاش‬ ‫حكومەت موچ���ەی دو مانگی خەڵك‬ ‫قەرزار بێت‪ ،‬تەنیا بڕیارە تاكڕەوانەكەی‬ ‫نوری مالیك���ی نەبو‪ ،‬بەڵكو بەر لەوە‬ ‫بێ پالنی‌و گەندەڵ���ی‌و بەهەدەردانی‬ ‫بێ ش���وماری داهاتەكانی هەرێم بوە‬ ‫لەالیەن پارتی‌و یەكێتی‪-‬ەوە كە ماوەی‬ ‫(‪ )24‬س���اڵە هەرچ���ی داهات هەبوە‬ ‫لەالیەن ئەو دو حزبە دەسەاڵتدارەوە‬ ‫وەك غەنیمە‌و تااڵنی مامەڵەی لەگەڵدا‬ ‫كراوە؛ لەدوای ئەوەیش كە هەرێم بوە‬ ‫خاوەنی بەشە بودجەی خۆی لەعیراق‪-‬‬ ‫دا‪ ،‬ئ���ەوەی لەبەغ���داوە گەیش���تۆتە‬ ‫هەرێم‪ ،‬بەش���ە بودجەی ئەو دو حزبە‬ ‫بوە ن���ەك هی خەڵ���ك‪ ،‬هەربۆیەش‬ ‫پالنێكی ئایندەبین‌و نیش���تیمانییان‬ ‫نەبوە بۆ ئ���ەوەی ئەو هەمو پارەیەی‬ ‫س���ااڵنە لەالیەن حكومەت���ی عیراق‪-‬‬ ‫ەوە نێ���ردراوە‪ ،‬كە زیات���ر لە (‪)70‬‬ ‫ملیار دۆالرە‪ ،‬لەخزمەتی بوژاندنەوەی‬ ‫ژێرخان���ی ئابوریی���دا بیخەن���ە گەڕ‌و‬ ‫چیت���ر وەك زەرنەقوت���ە دەم ب���ۆ‬ ‫(بەخشش���ەكانی) بەغدا نەكەینەوە‪.‬‬ ‫ئاخر هەر لەساڵی (‪)1991‬ەوە هێشتا‬ ‫پێشمەرگە لەش���ەڕی پاككردنەوەی‬ ‫ش���ارەكانی كوردس���تاندا بو‪ ،‬هەندێ‬ ‫لەس���ەرانی گەندەڵی ئ���ەو دو حزبە‬ ‫خەریك���ی فرۆش���تنی پاش���ماوەی‬ ‫پرۆژەكان‌و ئاودیوكردنی ئامێرەكانیان‬ ‫ب���ون ب���ۆ ئەودیوی س���نورەكان !‪..‬‬ ‫ئینجا هەڵلوش���ینی پ���ارەی دەروازە‬ ‫گومرگیەكان‌و دوات���ر گەندەڵیكردنی‬ ‫بێ حس���ابیان لەبەرنام���ەی (نەوت‬ ‫بەرامبەر خۆراك)‌و پرۆژەكانی‪ ،‬پاشان‬ ‫دابەش���كردنی بودج���ە چەن���د ملیار‬ ‫دۆالریەكانی هەرێم بەرێژەی (‪)%57‬‬ ‫بە (‪ )%43‬لەنێوان خۆیاندا‌و سەرەنجام‬ ‫لەبنهێنانی هەرچ���ی داهات‌و دارایی‌و‬ ‫زەوی زار‌و موڵك���ی ئ���ەم واڵتە هەیە‬ ‫بۆ خزمەتی ح���زب‌و كۆمپانیاكانیان‌و‬ ‫بنكۆڵكردن���ی‬ ‫لەبەرامبەریش���دا‬ ‫ئابوری���ی هەرێم‌و ژیان���ی خەڵكەكەی‬ ‫ك���ە نەتوانرێ���ت خ���ۆی لەب���ەردەم‬ ‫سیاسەتی نانبڕین بگرێت وەك ئەوەی‬ ‫لەسەرەتای س���اڵی رابردودا مالیكی‬ ‫لەدژی هەرێمی كوردستان گرتیەبەر‪.‬‬ ‫بۆیە ئەوە كەڵەكەی بێ پالنی سااڵنی‬ ‫راب���ردوی پارت���ی‌و یەكێت���ی بو كە‬ ‫هەرێمی وەك بیابانێكی روتەڵە خستە‬ ‫بەردەم رەش���ەبای بەغدای مالیكی‌و‬ ‫لەسەرەنجامیشدا تەنیا موچەخۆرانی‬ ‫بێ دەربەستی هەرێم باجەكەیاندا نەك‬ ‫بەرپرسە گیرفانپرەكانی حزب كە بێ‬ ‫باكانە قوتی خەڵكیان كردە پێخۆری‬ ‫سیاسەتە هەڵەكانی خۆیان‪.‬‬ ‫ئێس���تا ئێمە لەپەرلەمانی عیراقدا‬ ‫س���ەرقاڵی گفتوگۆی پرۆژە یاس���ای‬ ‫بوجەی س���اڵی (‪)2015‬ین كە رەنگە‬ ‫تا كۆتایی ئەم مانگە پەسند بكرێت‪،‬‬ ‫بودجەیەك كە بەهۆی داڕمانی نرخی‬ ‫ن���ەوت‪-‬ەوە كورتهێنانەكەی لە (‪)50‬‬ ‫تریلی���ۆن دین���ار نزی���ك دەبێتەوە‪،‬‬ ‫وەك ل���ە بڕگ���ەی (دوەم)ی مادەی‬ ‫(‪)9‬ی پ���رۆژە یاساكەش���دا هات���وە‬ ‫(ئەگ���ەر تێپەڕێنرێت)‪ ،‬ئەوا بەش���ە‬ ‫بودجەی هەرێ���م (‪)%17‬ی خەرجی‬ ‫فیعلی خكومەتی عیراق دەبێت نەك‬ ‫لەموازەن���ەی تەخمین���ی‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئەم���ەش كاریگەری���ی زۆری دەبێت‬ ‫لەسەر بەش���ەكەی هەرێم‌و زۆر لەوە‬ ‫كەمتر دەبێت كە پێویستیەتی‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەگەر حكومەتی هەرێم لەئێس���تاوە‬ ‫پالنێك���ی هەمەالیەن���ەی نەبێت بۆ‬ ‫تەقەشوف‌و دەستگرتنەوە بەو هەمو‬ ‫بەهەدەردان‌و گەندەڵیانەی لەسااڵنی‬ ‫راب���ردودا كراون‪ ،‬ئەوا قەیرانی دارایی‬ ‫ئەمساڵیش���مان لەوەی پ���ار كەمتر‬ ‫نابێت‪ .‬بەكورتی ئەمساڵ حكومەتی‬ ‫هەرێ���م لەب���ەردەم دوڕیانێكدای���ە‬ ‫ی���ان دەرس لەراب���ردو وەردەگرێت‌و‬ ‫دەستدەكات بەپرۆسەیەكی چاكسازیی‬ ‫هەمەالیەنە كە گەندەڵی‌و بەهەدەردان‬ ‫بنبڕ بكات‌و دەستی درێژی حزب لەناو‬ ‫دامەزراوەكانی حكومەتدا بكێشێتەوە‪،‬‬ ‫یانیش درێژە بەسیاسەتی بێ پالنی‌و‬ ‫بێباكی���ی س���ااڵنی راب���ردو دەدات‌و‬ ‫ئەمج���ارە س���ەرمایە رەمزییەكان���ی‬ ‫هەرێمیش‪ ،‬وەك سەرمایە داراییەكانی‪،‬‬ ‫دەخاتە بەردەم رەشەبا بێ ئامانەكانی‬ ‫چواردەورمان‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫دابه‌زینی‌ به‌های‌ نه‌وت‪،‬‬ ‫عێراق ده‌خاته‌ به‌رده‌م ساڵێك ‌ی دژواره‌‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬

‫ی نه‌وت له‌بازاڕه‌كانی‌‬ ‫تادێت نرخ ‌‬ ‫جیهان رو له‌كه‌مبونه‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك گه‌یشتوه‌ته‌ ئاستێك‬ ‫ی پێنج ساڵی‌ رابردودا‬ ‫له‌ماوه‌ ‌‬ ‫نزمبونه‌وه‌ی‌ به‌و جۆره‌ی‌ به‌خۆیه‌و‌ه‬ ‫نه‌بینیوه‌‪ ،‬دابه‌زینه‌كه‌ هۆكار‌ه بۆ زیان‬ ‫ی‬ ‫گه‌یاندن به‌هه‌ندێك‌و سودمه‌ندبون ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێكی‌ تر‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌به‌ره‌ ‌‬ ‫یه‌كه‌مدایه‌ ئه‌و واڵتانه‌ن كه‌ خاوه‌ن‬ ‫ی الوازن‪.‬‬ ‫ئابورییه‌ك ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر هۆكاره‌ هونه‌ری‌‌و سیاسیه‌كان‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ به‌رزبون���ه‌وه‌‌و دابه‌زین ‌‬ ‫ی نه‌وت ب���ن له‌جیهاندا‪ ،‬ئه‌وا بۆ‬ ‫به‌ها ‌‬ ‫ئه‌مجاره‌ زۆرێك له‌ش���اره‌زایان ئاماژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌هۆكاری‌ سیاس���ی‌ پش���ت دابه‌زین ‌‬ ‫به‌ه���ای‌ ن���ه‌وت ده‌ك���ه‌ن به‌تایبه‌تیش‬ ‫په‌نجه‌ بۆ ئه‌و ملمالنێ‌‌و ش���ه‌ڕه‌ سارد‌ه‬ ‫ی‬ ‫درێژده‌كرێت كه‌ ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتوه‌كان ‌‬ ‫ی روسیا‌و ئێران‬ ‫ئه‌مریكا به‌رامبه‌ر واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫گرتویه‌تیه‌به‌ر‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پشك ‌‬ ‫ئه‌و شه‌ڕه‌ به‌رۆكی‌ عێراقیشی‌ گرتوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هۆكار‌و سه‌رچاوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ه���ای‌ ن���ه‌وت ئه‌ندام ‌‬ ‫دابه‌زین��� ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‪ ،‬مه‌سعود‬ ‫حه‌ی���ده‌ر‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تی‌ هۆكاری‌ ئه‌و‬ ‫ره‌وش���ه‌ بۆ ئه‌و ملمالنێ‌ نێوده‌وڵه‌تیی ‌ه‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ك ‌ه له‌ناوچه‌كه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫ی‬ ‫ره‌وشه‌شدا هه‌ندێك واڵتی‌ هه‌رێمایه‌ت ‌‬ ‫رۆڵێك���ی‌ كاریگه‌ر ده‌بینن‪ .‬وتیش���ی‌‪،‬‬ ‫الیه‌نێكی‌ تریش���ی‌ تێدایه‌ هه‌ر واڵتێك‬ ‫ی‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌ ئۆپیك���دا رێژه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی نه‌وت هه‌یه‌‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫له‌هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫س���عودیه‌ توانیویه‌تی‌ به‌هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫نه‌وتێك���ی‌ زۆر جێ���گای‌ ئ���ه‌و واڵتان ‌ه‬ ‫پڕبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه كه‌ له‌هه‌مان كاتدا‬

‫ی‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ لیژنه‌ی‌ دارای���ی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫عێراقه‌ وتیش���ی‌‪ ،‬هۆكارێك���ی‌ تر ئه‌و‬ ‫پاشه‌كش���ه‌ ئابورییه‌یه‌ ك��� ‌ه هه‌ندێك‬ ‫ی ئه‌وروپ���ای‌ گرتوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌واڵتان��� ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫بێگومان كاریگه‌ری‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌ كردوه‌ته‌س���ه‌ر بازاڕه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسیا‌و چین‌و هند‌و واڵتانی‌ تر‪ .‬هۆكار ‌‬ ‫ی ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌‪،‬‬ ‫سه‌ره‌كیش به‌وته‌ ‌‬ ‫ملمالنێكانی‌ نێوان روس���یا‌و ئه‌مریكای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ئه‌مه‌ی‌ دوه‌میان له‌رێی‌ الوازكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رامبه‌ر ده‌یه‌وێت رۆڵ ‌‬ ‫ئابوری‌ الیه‌ن ‌‬ ‫خۆی‌ زیاتر بچه‌سپێنێت‪.‬‬

‫ی نه‌وت هه‌ر له‌یه‌كه‌م‬ ‫ی به‌ها ‌‬ ‫دابه‌زین ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫وێس���تگه‌یه‌وه‌ قه‌یران���ی‌ دارای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق هێنایه‌ كایه‌وه‌ سه‌ره‌تاكه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌دواكه‌وتنی‌ بڕیاردان له‌سه‌ر بودجه‌ ‌‬ ‫گشتی‌ واڵت ده‌س���تپێكرد‪ ،‬قه‌یرانه‌ك ‌ه‬ ‫ی ‪12‬‬ ‫ئه‌وه‌ نیش���ان ده‌دات ك ‌ه به‌درێژای ‌‬ ‫س���اڵی‌ رابردو ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ عێراق‬ ‫ی‬ ‫نه‌یانتوانی���وه‌ بنچینه‌یه‌ك���ی‌ ئاب���ور ‌‬ ‫به‌هێز بۆ واڵت بنیاتبنێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ مه‌س���عود حه‌یده‌ر‬ ‫ی كه‌م له‌‪ 10‬ساڵی‌ رابردودا‬ ‫ده‌ڵێت‪ ،‬الن ‌‬ ‫ی حوكمی‌ عێراقی���ان كردو‌ه‬ ‫ئه‌وان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ بیر له‌به‌هێزكردنی‌ ئابور ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ب���ۆ به‌هێزكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویسته‌ سه‌رچاوه‌ی‌ دارایی‌ بۆ داهات ‌‬ ‫واڵت زی���اد بێ���ت‌و كه‌رت���ی‌ تایبه‌ت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ش���ه‌ ‌‬ ‫كش���توكاڵ‌و پیشه‌س���از ‌‬ ‫پێدرابێت‪.‬‬ ‫رونیش���یده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وان���ه‌و‌ه‬ ‫له‌ئێستادا كه‌رتی‌ كشتوكاڵ له‌عێراقدا‬ ‫ی‬ ‫‪%3‬ی‌ داهاتی‌ گشتییه‌ له‌واڵتدا‪ ،‬كه‌رت ‌‬ ‫تایبه‌تیش زۆر الوازه‌‌و ته‌نها ‪%4‬ی‌ داهات‬ ‫پێكده‌هێنێت‪ ،‬كه‌رتی‌ پیشه‌س���ازیش‬ ‫كه‌رتێكی‌ زۆر چ���االك نیه‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌و‌ه‬ ‫به‌ڵكو ده‌یان كارگه‌‌و كارخانه‌ی‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌وه‌زاره‌ت���ی‌ پیشه‌س���ازی‌ هه‌ی���ه‌ ك ‌ه‬ ‫ی زۆر گه‌وره‌ن‬ ‫زۆرینه‌ی���ان بارگرانییه‌ك ‌‬

‫سه‌ره‌ڕای‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌داین موچه‌كان‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫كۆمار‌و په‌رله‌مانی‌ بكرێن به‌نیوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫عێراق‌و ئه‌نجومه‌ن ‌ی ئه‌وه‌ زیاتر هه‌نگاوی‌‬ ‫مه‌عنه‌وییه‌‬ ‫وه‌زیرانی‌ عێراق‬ ‫چوار له‌هه‌زاری‌‬ ‫بودجه‌ی‌ گشتی‌‬ ‫عێراقه‌‬ ‫له‌سه‌ر بودجه‌ی‌ واڵت‪.‬‬ ‫شاره‌زایانی‌ ئابوری‌‌و له‌نێوانیشیاندا‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌مریك ‌‬ ‫بانكی‌ گۆس���مان ساكس ‌‬ ‫بانكێك���ی‌ وه‌به‌رهێنه‌ره‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫دابه‌زینی‌ به‌های‌ نه‌وت له‌چه‌ند مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫داهاتودا ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت‌و ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی بۆ ‪ 38‬ی���ان ‪39‬‬ ‫هه‌ی��� ‌ه نرخه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫دۆالر ب���ۆ به‌رمیلێك دابه‌زێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ی نه‌وت‬ ‫رونده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌رزبون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگ ‌ه له‌سه‌ره‌تای‌ ناوه‌راستی‌ دوه‌م ‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 2015‬بێ���ت‌و ئ���ه‌وكات نرخی‌‬ ‫به‌رمیلێك بگات ‌ه ‪ 65‬تا ‪ 80‬دۆالر‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ب���ه‌و مانایه‌ دێ���ت عێراق‬ ‫ی‬ ‫ی بودجه‌ ‌‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ بۆ دابینكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆی‌ به‌رێژه‌ی‌ ‪ %93‬پش���تی‌ به‌داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناهه‌موار ‌‬ ‫نه‌وت به‌س���توه‌ س���اڵێك ‌‬ ‫ل���ه‌روی‌ ئابوریی���ه‌وه‌ له‌به‌رده‌مدایه‌ ك ‌ه‬

‫پێویست ده‌كات له‌ئێستاوه‌ هه‌نگاو بۆ‬ ‫ی‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ كاریگه‌ری‌‌و زیانه‌كان ‌‬ ‫بدات‪.‬‬

‫ی‬ ‫ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ لیژن���ه‌ی‌ دارای��� ‌‬ ‫له‌په‌ر‌له‌مانی‌ عێراق پێیوایه‌‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫عێراق پالنی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌بێت له‌چه‌ند‬ ‫س���اڵی‌ داهات���ودا هه‌م���وو كارگ���ه‌‌و‬ ‫كارخان���ه‌كان بدات���ه‌ وه‌به‌رهێنه‌ران‌و‬ ‫كه‌رتی‌ تایبه‌ت‪..‬‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌و هه‌نگاوانه‌ش ده‌كات ك ‌ه‬ ‫وه‌ك هه‌نگاوێكی‌ س���ه‌ره‌تایی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ ب���ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ عیجز‬ ‫ده‌گیرێته‌به‌ر له‌وانه‌‪ ،‬بڕینی‌ به‌ش���ێك‬ ‫ل���ه‌و موچانه‌ ك���ه‌ له‌س���ه‌رو ملیۆن‌و‬ ‫ی ‪ 10‬تا ‪ ،%50‬ك ‌ه‬ ‫نیوێكه‌وه‌ی��� ‌ه به‌رێژه‌ ‌‬ ‫له‌نێوانیاندا پله‌ بااڵكان زۆرترین رێژ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‪،‬‬ ‫له‌موچه‌كه‌یان ده‌بڕدرێت‪ .‬به‌وته‌ ‌‬ ‫ی دوو‬ ‫ئه‌و داش���كانه‌ له‌موچ ‌ه به‌نزیكه‌ی ‌‬

‫ترلیۆن دینار بۆ عێراق ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‌و‬ ‫رێژه‌ی���ه‌ك ل���ه‌و عیجزه‌ی‌ ك���ه‌ هه‌بو‬ ‫له‌بودجه‌دا پڕده‌كاته‌وه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫هه‌ر ل���ه‌و چوارچێوه‌ی���ه‌دا ئه‌ندام ‌‬ ‫ی نوێنه‌رانی‌ عێراق‪،‬‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫پێشو ‌‬ ‫ی‬ ‫د‪ .‬بایه‌زی���د حه‌س���ه‌ن به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫راگه‌یان���د‪ ،‬به‌درێژایی‌ س���ااڵنی‌ رابردو‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ عێراق به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫نه‌گونجاو مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ ئابوری‌‌و‬ ‫ی‬ ‫داه���ات ك���ردوه‌‪ ،‬س���ااڵنه‌ بودج���ه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 92‬له‌س���ه‌دا‌و زیاتر‬ ‫عێ���راق به‌رێژه‌ ‌‬ ‫ی به‌س���توه‌ به‌داهات���ی‌ نه‌وت‪،‬‬ ‫پش���ت ‌‬ ‫ی ن ‌ه‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا حكومه‌تی‌ عێراق ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كش���توكاڵ داوه‌‪ ،‬نه ‌گرنگ ‌‬ ‫گرنگ ‌‬ ‫به‌كه‌رتی‌ پیشه‌سازی‌ داوه‌‪.‬‬

‫به‌اڵم ئه‌وه‌ش���د ه‌خاته‌ڕو‪ ،‬سه‌باره‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی پله‌ بااڵكان‪ ،‬ئێمه‌ سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫به‌موچه‌ ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌داین موچ���ه‌كان بكرێن‬ ‫ی‬ ‫به‌نیوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كاره‌ زیاتر هه‌نگاو ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌عنه‌وی���ن‪ ،‬چونكه‌ ك���ۆی‌ بودجه‌ ‌‬ ‫ی عێراق‌و‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ كۆمار‌و په‌رله‌مان ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیرانی‌ عێ���راق چوار‬ ‫له‌ه���ه‌زاری‌ بودجه‌ی‌ گش���تی‌ عێراقه‌‪،‬‬ ‫وات ‌ه ئه‌و كاریگه‌رییه‌ی‌ نیی ‌ه ك ‌ه خه‌ڵك‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬بچوكترین نمون��� ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگ ‌ه له‌رو ‌‬ ‫چاوه‌ڕێ��� ‌‬ ‫ی هه‌ر نه‌وت‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫مه‌عنه‌وییه‌و‌ه ش���تێكی‌ ب���اش بێت ك ‌ه ك���ه‌ عێراق له‌جیات ‌‬ ‫ی ده‌ربهێنێت‪ ،‬ده‌یتوانی‌ چه‌ند پااڵوگه‌یه‌ك‬ ‫نمونه‌یه‌كی‌ باش نیشان ده‌ده‌ین له‌وه‌ ‌‬ ‫دروس���ت بكات‪ ،‬بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ بتوانێت‬ ‫ی خه‌ڵكین‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ گرفته‌كان ‌‬ ‫بانزین بنێرێته‌ ده‌ره‌وه‌ نه‌ك بیهێنێت‪،‬‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬ل���ه‌روی‌ عه‌مه‌لی���ه‌و‌ه ده‌بینی���ن‪ ،‬عێ���راق رۆژان��� ‌ه ‪ 6‬بۆ ‪7‬‬ ‫به‌هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌ ئێم��� ‌ه ده‌توانرێت ملیۆن لیتر به‌نزین له‌ده‌ره‌وه‌ ده‌كڕێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بودج���ه‌ی‌ به‌كاربردن���ی‌ وه‌زاره‌ت‌و ده‌یتوانی‌ پیشه‌س���ازی‌ په‌ترۆكیمیای ‌‬ ‫ی ك ‌ه به‌رهه‌مبهێنێت‌و له‌رێیه‌وه‌ هه‌م بینێرێت ‌ه‬ ‫دامه‌زراوه‌كان���ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ فیدڕاڵ ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵییه‌كی‌ زۆری‌ تیابوه‌‌و ئێستاش ده‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌م هه‌لی‌ كار بره‌خسێنێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ختینه‌ ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ كه‌مبكرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئێم ‌ه چاومان له‌هه‌مان كاتیش���دا دراو‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫تێبڕیوه‌‌و توانیومان ‌ه بڕی‌ پێنج تریلیۆن ده‌ستكه‌وێت‌و به‌مه‌ش له‌جیات ‌‬ ‫دۆالر بكرێت خۆی‌ پاره‌ی‌ بۆ دێت‪.‬‬ ‫له‌کورتهێنان كه‌مبكه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی نه‌وت‌و‬ ‫ناهاوس����ه‌نگی‌ له‌به‌ه����ا ‌‬ ‫لێكه‌وته‌كان����ی‌ ده‌بێ����ت پاڵنه‌ربێت‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌س����ه‌ر داه����ات‌و‬ ‫ی به‌رپرسانی‌ عێراق‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫بیر له‌رێگای‌ دیك���� ‌ه بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ مه‌س����عود حه‌یده‌ر وتی‌‪،‬‬ ‫ی عه‌مه‌لییه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌رو ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق بتوانێت پش����تیوانی‌ ئابور ‌‬ ‫ی‬ ‫پێب����كات زیادكردنی‌ هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌وته‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ چاككردنی‌ ره‌وش���� ‌‬ ‫ی‬ ‫كش����توكاڵ‌و پیشه‌س����ازی‌‌و كه‌رت ‌‬ ‫ی تایبه‌تی����ش‬ ‫تایبه‌ت‪.‬به‌ش����ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ ئه‌مس����اڵ عێراق ته‌نه����ا ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رده‌مدای����ه‌ ك���� ‌ه هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫نه‌وت زیاد بكات‪.‬‬

‫ی پێشو مه‌ترسی‌ ئه‌و‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ‌‬ ‫ره‌وشه‌ له‌سه‌ر كوردستانیش به‌گه‌ور‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌زانێت‌و ده‌ڵێت‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر له‌هه‌رێم ‌‬ ‫كوردس���تان ك ‌ه هه‌رێمی‌ كشتوكاڵییه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫گرنگیمان به‌و كه‌رته‌ بدایه‌ ده‌مانتوان ‌‬ ‫په‌ره‌پێدانی‌ باش به‌كشتوكاڵ بكه‌ین بۆ‬ ‫ی هیچ نه‌بێت ئاسایشی‌ خۆراك‌و‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئاومان پارێزراوبێت‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت‪ ،‬باش���تره‌ هی���چ نه‌بێت‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستاو‌ه به‌رپرس���انی‌ هه‌رێم خه‌م ‌‬ ‫په‌ره‌پێدان‌و گه‌شه‌سه‌ندنی‌ كشتوكاڵ‌و‬ ‫ی‬ ‫س���امانه‌ سروش���تیه‌كان‌و پیشه‌ساز ‌‬ ‫ی‬ ‫بخ���ۆن تا له‌ه���ه‌ر قه‌یرانێ���ك به‌هۆ ‌‬ ‫دابه‌زینی‌ نه‌وت دوربكه‌وینه‌وه‌‪.‬‬

‫پرۆژه‌بڕیاری‌ ستایشی‌ فه‌رمانبه‌ران یه‌ك تریلۆن دینار ‌ی ده‌وێت‬ ‫ێ كردنه‌وه‌"‬ ‫ی جێبه‌ج ‌‬ ‫"زۆر زه‌حمه‌ت ‌ه ئه‌و پرۆژه‌ی ‌ه بچێت ‌ه بوار ‌‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌ئێستادا له‌په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردستان پرۆژه‌ بریارێك پێشكه‌ش‬ ‫كرا‌و خوێندنه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ بۆكراو‬ ‫ئاراسته‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫كراوه‌‪ ،‬ئه‌و پرۆژه‌ بریاره‌ش بریتییه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ ساڵی‌ ‪ 2014‬به‌ دو ساڵ‬ ‫خزمه‌ت بۆ فه‌رمانبه‌ران هه‌ژمار‬ ‫بكرێت‪ ،‬شاره‌زایه‌كی‌ ئابوریش ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ئێستادا ناتوانرێت ئه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫بكه‌وێته‌ بواری‌ جێ‌به‌جێ‌كردنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانت���ار له‌فراكس���ۆنی‌ گ���ۆڕان‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان عه‌بدولرحمان‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و پرۆژه‌ بریاره‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند"س���ه‌ره‌تا ئه‌و پرۆژه‌یه‌ پێشنیار‬ ‫بوه‌و له‌مانگی‌ هه‌ش���تی‌ س���اڵی‌ رابردو‬ ‫له‌رێ���گای‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ ئاراس���ته‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زی���ران كراوه‌ كه‌تێدا س���ێ داواكاری‌‬ ‫هاتوه‌ ئه‌وانیش یه‌كه‌م‪:‬سوپاسنامه‌یه‌ك‬ ‫بۆ س���ه‌رجه‌م فه‌رمانبه‌رانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫دوه‌م‪:‬ساڵی‌ ‪ 2014‬به‌ دو ساڵ خزمه‌ت بۆ‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران هه‌ژمار بكرێت له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫خۆراگی���ری‌ هاواڵتی���ان له‌دواكه‌وتن���ی‌‬ ‫موچه‌كانی���ان‪ ،‬س���ێیه‌م ‪:‬ده‌بێ���ت ئه‌و‬ ‫خزم���ه‌ت فه‌رمانبه‌رانی‌ گرێبه‌س���تیش‬ ‫بگرێت���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وانیش كه‌متریان‬ ‫نه‌ك���ردوه‌ له‌فه‌رمانبه‌رانی‌ فه‌رمی‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆی���ه‌ به‌پێی‌ ئ���ه‌و به‌دواداچونه‌ی‌ خۆم‬ ‫كردوم���ه‌ حكوم���ه‌ت وه‌اڵمدانه‌وه‌یه‌كی‌‬

‫خۆپیشاندانی کارمه‌ندان له‌ سلێمانی‬ ‫باش���یان هه‌ب���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێویس���تی‌‬ ‫به‌هێزێكی‌ یاس���ایی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫له‌په‌رله‌م���ان كردمان���ه‌ پ���رۆژه‌ بریار‌و‬ ‫‪ 41‬واژوی‌ په‌رله‌مانتاران���م كۆك���رده‌وه‌‌و‬ ‫له‌ ‪ 11/10‬س���اڵی‌ راب���ردو خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ بۆ كراوه‌ ئاراس���ته‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫كراوه‌ "‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد كه‌وا‬ ‫ئ���ه‌و پرۆژه‌ بریارانه‌ی‌ ك���ه‌وا التیزاماتی‌‬ ‫دارای���ی‌ ده‌وێ���ت ده‌بێ���ت ره‌زامه‌ن���دی‌‬ ‫حكومه‌ت له‌سه‌ر بێت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ پرۆژه‌‬ ‫بریاری‌ ستایشی‌ فه‌رمانبه‌ران پێویستی‌‬ ‫خه‌رجی‌ دارای���ی‌ هه‌یه‌ بۆی���ه‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیران ك���راوه‌ له‌‪12/8‬‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ش حكوم���ه‌ت ل���ه‌‪12/31‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ ئه‌نجام���داوه‌‌و نه‌یانتوانیوه‌‬

‫بیخه‌نه‌ به‌رنامه‌ی‌ كراوه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ ئێم ‌ه‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ ئه‌وان ده‌كه‌ین بۆ جێ‌ به‌جێ‌‬ ‫كردن���ی‌ پرۆژه‌كه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌"ئه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫به‌رز‌ه موچه‌و سه‌ره‌ موچه‌ی‌ تێده‌كه‌وێت‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش پاره‌یه‌كی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆی���ه‌ مه‌رج نیه‌ له‌و قه‌یران���ه‌ داراییه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم ئه‌و پرۆژه‌ی���ه‌ جێ‌ به‌جێ‌ بكرێت‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌ئێستادا حكومه‌ت ناتوانێت‬ ‫موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران له‌كات���ی‌ خۆیدا‬ ‫بدات‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێت دوای‌ كۆتایی‌ هاتن‬ ‫به‌دواكه‌وتنی‌ موچه‌ بكه‌وێته‌ بواری‌ جێ‌‬ ‫به‌ج���ێ‌ كردنه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ئه‌و قه‌یرانه‌‬ ‫تاسه‌ر نابێت "‪.‬‬ ‫ش���اره‌زای‌ ئابوری���ش پێ���ی‌ وایه‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ هێش���تا زوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ بكه‌وێته‌‬ ‫بواری‌ جێ‌ به‌جێ‌ كردنه‌وه‌‌و پێویستێكی‌‬

‫دارایی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪ ،‬له‌مباره‌یه‌وه‌ عه‌زیز‬ ‫عه‌ل���ی‌ ش���اره‌زای‌ ئاب���وری‌ به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وت"له‌ئێس���تا قه‌یرانێك���ی‌ دارای���ی‌ زۆر‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌وه‌ش هێش���تا زۆر زوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ په‌س���ه‌ند بكرێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫خاڵێك���ی‌ ت���ر كورتهێنان���ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫عێراقه‌ له‌ ‪ 25‬ملیۆن���ه‌وه‌ بۆ ‪ 60‬ملیۆن‬ ‫ئه‌وه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ نازانرێ���ت هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان بودجه‌كه‌ی‌ چه‌ند كورتهێنانی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ كه‌ به‌پێی‌ زانیاریه‌كان ‪ 10‬تریلۆن‬ ‫دین���ار كورتهێنانی‌ ده‌بێ���ت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫ئ���ه‌و پرۆژه‌یه‌ فه‌رمانبه‌ران زۆر س���ودی‌‬ ‫لێده‌بینن‪ ،‬چونك���ه‌ عه‌الویه‌ك ده‌چێته‌‬ ‫پێش���ه‌وه‌ هه‌ر كه‌س���ه‌و به‌پێی‌ ستێپی‌‬ ‫خۆی���ی‌ پ���اره‌ زی���اد ده‌كات‪ ،‬بۆ ئه‌و‬

‫مه‌به‌س���ته‌ش ئه‌گه‌ر ئه‌و پرۆژه‌یه‌ بچێته‌‬ ‫ب���واری‌ جێ‌ به‌جێ‌ كردن���ه‌وه‌ تریلۆنێك‬ ‫دیناری‌ ده‌وێت "‪.‬‬ ‫ناوبراو ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌وا‬ ‫ده‌بێت ئه‌و پرۆژه‌یه‌ له‌بودجه‌دا جێگای‌ بۆ‬ ‫بكرێته‌وه‌و په‌سه‌ند بكرێت به‌وه‌ی‌ ده‌بێت‬ ‫بزانرێت ساڵێك به‌دو ساڵ حساب ده‌كه‌ێت‬ ‫چۆن ده‌بێت‌و چه‌ندی‌ ده‌وێت‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌بودجه‌دا په‌س����ه‌ند نه‌كرێت ئه‌و پاره‌یه‌‬ ‫له‌كوێ‌ ده‌هێنیت‌و ده‌یده‌ت به‌فه‌رمانبه‌ران‪،‬‬ ‫وتیشی‌ " پێویس����ته‌ فه‌رمانبه‌رانی‌ هه‌رێم‬ ‫زۆر له‌وه‌ زیاتریان بۆ بكرێت‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ ساڵێكه‌ فه‌رمانبه‌ران له‌ناخۆشترین‬ ‫حاڵه‌تدان كه‌سی‌ واهه‌یه‌ پاره‌ی‌ پاسی‌ پێ‬ ‫نیه‌ تاكو بچێت ب����ۆ فه‌رمانگه‌كه‌ی‌ ده‌وام‬ ‫ب����كات‪ ،‬هه‌روه‌ها ل����ه‌روی‌ كارگێریه‌وه‌ش‬

‫له‌فه‌رمانگه‌كانی‌ حكومه‌ت ئیش‌و كار زۆر‬ ‫خراپ به‌رێوه‌ده‌چێ����ت‪ ،‬چونكه‌ ناتوانێت‬ ‫زۆری‌ ل����ێ بكه‌ی‌ تاك����و التیزاماتی‌ ته‌واو‬ ‫بێت له‌هه‌مان كاتیش����دا ناتوانیت (غائب)‬ ‫ی‌ ب����ده‌ی‌‪ ،‬چونكه‌ له‌كاتێك����دا موچه‌ی‌‬ ‫پێناده‌ی‌‌و فش����اریش له‌س����ه‌ر دروس����ت‬ ‫ده‌كه‌ی‌"‪.‬‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ر هاوڕێ به‌ك���ر كه‌موچه‌ی‌‬ ‫س���ێ مانگ���ی‌ وه‌رنه‌گرتوه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ خس���ته‌رو كه‌وا ئه‌وان له‌ئێستادا‬ ‫خه‌می‌ پێدانی‌ موچه‌كانیانه‌ نه‌ك پێدانی‌‬ ‫ئیمتیازات له‌مباره‌یه‌وه‌ وتی‌"من خاوه‌نی‌‬ ‫ماڵ‌و منداڵم‌و له‌خان���وی‌ به‌كرێدام خوا‬ ‫ده‌كات موچه‌ك���ه‌م له‌كات���ی‌ خۆی���دا‬ ‫پێده‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ من ئه‌و خزمه‌ته‌م هه‌ر‬ ‫نه‌ویست‪ ،‬پێشكه‌ش به‌خۆیان بێت"‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫‪9‬‬

‫ته‌یموری رزگاربو له‌ده‌ستی راوچییه‌كانی به‌عس‪ ،‬تاقانه‌یه‌كی ئه‌نفال ده‌كوژێت‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫به‌هۆی رێگریكردنیان له‌راوكردنی‬ ‫ئاژه‌ڵی كێوی له‌ناوچه‌ی گه‌رمیان‪،‬‬ ‫تاقانه‌یه‌كی ئه‌نفال‌و چه‌ند كه‌سێك‬ ‫هه‌ڵده‌كوتن ‌ه سه‌ر ماڵی به‌رپرسی‬ ‫بنكه‌ی‌ دارستان‌و ژینگه‌ی‌ كوڵه‌جۆ‬ ‫له‌گه‌رمیان‪ ،‬كه‌ تاقان ‌هی‌ ئه‌نفال بوه‌و‬ ‫ده‌یده‌نه‌ به‌ر ده‌ستڕێژی فیشه‌ك‌و‬ ‫له‌كۆاڵنه‌ك ‌هی‌ خۆیاندا ده‌یكوژن‪،‬‬ ‫ئاوێنه‌ له‌م راپۆرته‌دا نهێنی ژیانی‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌و چیرۆكی سه‌ره‌تای‬ ‫ی‬ ‫كێشه‌كه‌و چۆنێتی كوشتنه‌كه‌ ‌‬ ‫ئاشكرا ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ له‌كه‌سێكی‬ ‫نزیكی ئه‌فسه‌ره‌ كوژراوه‌كه‌وه‌‪ ،‬چۆنێتی‬ ‫روداوه‌ك ‌ه ب���ۆ ئاوێنه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "له‌‪ 1/14‬حه‌مه‌نوری‌ به‌رپرسی‬ ‫بنك ‌هی‌ پۆلیس���ی دارس���تانی تیله‌كۆ‬ ‫ك ‌ه باره‌گاكه‌ی‌ له‌گون���دی كوڵه‌جۆیه‌و‬ ‫تاقانه‌ك���ه‌ خه‌ڵكی ئه‌وێی���ه‌‪ ،‬ده‌بینێت‬ ‫ته‌یم���ورو چه‌ن���د كه‌س���ێك خه‌ریكی‬ ‫راوكردن���ن‪ ،‬پێ���ی وت���ون راوك���ردن‬ ‫قه‌ده‌غه‌ی���ه‌‪ ،‬ئیدی‌ میل���ی چه‌كیان لێ‬ ‫راكێش���اوه‌و ئه‌میش وازی لێ هێناون‌و‬ ‫ی خۆی ئاگادار كردوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫پاش ئه‌وه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دارستانی‬ ‫گه‌رمیان ب ‌ه "حه‌مه‌ ن���وری" یان وتو‌ه‬ ‫وازی لێ بێنه‌و ئێمه‌ س���كااڵی له‌سه‌ر‬ ‫ی بێ ژماره‌و‌ه هاتون‌و به‌دواتا ده‌گه‌ڕێن‪،‬‬ ‫تۆمار ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ئیدی حه‌م��� ‌ه نور ‌‬ ‫ی مه‌گه‌ڕێو‌ه دیار‌ه نیازیان خراپه‌‪ ،‬حه‌م ‌ه‬ ‫ی ئیداره‌ ‌‬ ‫رۆیش���توه‌ سه‌رپه‌رش���تیار ‌‬ ‫ی له‌و كێشه‌ی ‌ه ن���وری وتویه‌تی ئه‌وه‌ من هاتومه‌ته‌وه‌و‬ ‫گه‌رمیان‪ ،‬سه‌اڵح كوێخا ‌‬ ‫ی كێشه‌ك ‌ه نزیكی ماڵ���ه‌وه‌م‌و چه‌كه‌كه‌م بۆ بێنه‌‪،‬‬ ‫ئاگادار كردوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بگاته‌ ماڵه‌وه‌و خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫گه‌وره‌ نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان رۆژی دواتر پێش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫نزیكی ببێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان ده‌س���تیانكردو‌ه‬ ‫ده‌چن ‌ه سه‌ر ماڵه‌كه‌ی‌‌و ده‌یكوژن‪.‬‬ ‫ته‌یمور خه‌ڵكی گون���دی كوڵه‌جۆی ‌ه به‌ته‌قه‌كردن لێی‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ناحیه‌ی‌ تیله‌كۆی گه‌رمیان‪ ،‬تاقانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌وت��� ‌هی‌ ئه‌و كه‌س��� ‌ه حه‌م��� ‌ه نور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ئه‌نفال رزگار ‌‬ ‫ئه‌نفاله‌‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬روده‌كاته‌ واڵتی ئه‌مریكا‪ ،‬پاش ده‌مانچه‌ی‌ پێبوه‌و ته‌ق���ه‌ی نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫چه‌ند ساڵێك ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه كوردستان‪ ،‬ئه‌وان ویستویانه‌ له‌گه‌ڵ خۆیاندا بیبه‌ن‪،‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كان���ی ئاوێنه‌‪ ،‬ته‌یمور حه‌م���ه‌ نوریش خۆی ده‌رب���از كردوه‌و‬ ‫ناوی خۆی گۆڕیوه‌ بۆ كوڕی سێیه‌می ویستویه‌تی بچێته‌ ماڵێكه‌و‌ه له‌و نزیكان ‌ه‬ ‫تاڵه‌بان���ی (ته‌یمور ج���ه‌الل تاڵه‌بانی) ك��� ‌ه ده‌رگاكه‌ی���ان كراوه‌ ب���وه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫له‌الیه‌ن یه‌كێتییه‌و‌ه ‪ 8‬پاس���ه‌وانی بۆ ته‌قه‌ی���ان لێكردوه‌و چه‌ند فیش���ه‌كێك‬ ‫دان���راوه‌و ئۆتۆمبیلێكی جۆری فۆردی به‌ر پش���ت‌و قاچی كه‌وت���ون‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئه‌مریكی بێ ژماره‌و جام ره‌شی پێبوه‌و له‌سێ شوێنه‌وه‌ ده‌ستڕێژییان لێكردوه‌‪،‬‬ ‫ی گیان له‌ده‌ستبدات‪ ،‬حه‌م ‌ه‬ ‫به‌رده‌وامیش ئه‌و پاس���ه‌وانان ‌هی‌ له‌گه‌ڵ پێش ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫نوری چه‌ند قس���ه‌یه‌كی بۆ خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫بون‪.‬‬ ‫جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ چه‌ندی���ن كتێ���ب‌و كردوه‌‪.‬‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ته‌یمور‬ ‫فیلمی دۆكیومێنتار ‌‬ ‫كوشتنی ئه‌و ئه‌فس���ه‌ره‌ی دارستان‬ ‫ئاماده‌كراون وه‌ك كه‌س���ێكی پاڵه‌وانی‬ ‫له‌چه‌ند شوێنێكی وه‌ك كه‌الرو ناحیه‌ی‬ ‫رزگاربو له‌ده‌ستی به‌عس باسكراوه‌‪.‬‬ ‫كه‌س���ێكی نزیكی حه‌م���ه‌ نوری به‌م رزگاری‌‌و هه‌ڵه‌بج ‌ه گردبونه‌و‌هی‌ ناڕه‌زایی‬ ‫شێوه‌یه‌ روداوه‌ك ‌ه بۆ ئاوێنه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬لێكه‌وته‌وه‌و داوایان كرد له‌و دۆسێیه‌دا‬ ‫ی حه‌م ‌ه نوری باس���ی له‌وه یاسا سه‌روه‌ر بێت‪.‬‬ ‫"خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه ئه‌و تاقانه‌ی ‌ه خوێندنه‌وه‌یه‌كی‬ ‫‌كردوه‌ ك ‌ه ئێواره‌ی‌ رۆژی دواتر ته‌یمورو‬ ‫چه‌ند كه‌س���ێك چونه‌ته‌ س���ه‌ر ماڵی ده‌رونی هه‌ڵبگرێت ك��� ‌ه تاوانێكی وای‬ ‫ی‬ ‫حه‌م ‌ه نوری‌و له‌ماڵ���ه‌وه‌ نه‌بوه‌‪ ،‬پاش ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬له‌و باره‌ی���ه‌و‌ه توێژه‌ر ‌‬ ‫نیوكاتژمێری ت���ر هاتونه‌ته‌وه‌‪ ،‬حه‌م ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی ئاسۆ ئه‌مین رونیده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ی ئێم���ه‌دا تاقانه‌بون‬ ‫كه‌ له‌كۆمه‌ڵ���گا ‌‬ ‫نوری له‌ماڵ نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئی���دی خێزانه‌ك���ه‌ی‌ په‌یوه‌ن���دی ب ‌ه نازناوێك ‌ه زۆر ش���تی لێ قبوڵده‌كرێت‌و‬ ‫مێرده‌كه‌ی���ه‌وه‌ ده‌گ���رێ‌ و پێی ده‌ڵێت له‌زۆر ش���ت ده‌بوردرێت‪ ،‬یان له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫چه‌ند كه‌س���ێك به‌چه‌ك‌و ئۆتۆمبیلێكی پێش���تر كاری‌ خراپ���ی كردبێ���ت لێی‬

‫خێزانه‌که‌ی‌و کچێکی ساوای‬

‫حه‌مه‌ نوری‌‌و‬ ‫براكه‌ی هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫سێ منداڵ‌و‬ ‫ژنه‌كانیان‬ ‫له‌گه‌ڵ دایك‌و‬ ‫خوشكێكیاندا‬ ‫ئه‌نفالكراون‬ ‫کچی حه‌مه‌نوری‬ ‫قبوڵكرابێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و توێژه‌ر‌ه ئاماژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات‬ ‫ره‌نگه‌ حزبێك یان كه‌س���انێك پێشتر‬ ‫پش���تیوانی ئه‌م كه‌س���ه‌یان كردبێت‌و‬ ‫كارئاسانییان بۆ كردوه‌‪ ،‬هاوكات له‌روی‬ ‫تاقانه‌شه‌و‌ه زۆرترین كاری‌ بۆ كرابێت‪،‬‬ ‫بیریشمان نه‌چێت هه‌ندێك حاڵه‌ت هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌زانس���تی تاوانناس���یدا پێیده‌وترێت‬ ‫(تاوانب���اری له‌ناكاو)‪ ،‬چونك ‌ه هه‌ندێك‬ ‫كه‌س هه‌یه‌ به‌رێکه‌وت‌ ده‌بێت ‌ه تاوانبارو‬ ‫پێشتر تاوانبار نه‌بوه‌‪.‬‬

‫له‌ب���اره‌ی‌ ژیان���ی حه‌م���ه‌ ن���وری‌و‬ ‫ئه‌نفالبونی خێزان‌و كه‌س���وكاره‌كه‌ی‪،‬‬ ‫هاوڕێیه‌ك���ی به‌ن���اوی حه‌م ‌ه ره‌ش���ید‬ ‫بۆ ئاوێن���ه‌ ده‌دوێت‌و ده‌ڵێ���ت "حه‌م ‌ه‬ ‫نوری‌‌و براكه‌ی هه‌ریه‌كه‌و س���ێ منداڵ‌و‬ ‫ژنه‌كانیان له‌گه‌ڵ دایك‌و خوشكێكیاندا‬ ‫ی هه‌شتاكانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌نفالكراون‪ ،‬له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫له‌رێكخس���تنه‌كانی یه‌كێتی بوه‌و دواتر‬ ‫بوه‌ته‌ پێشمه‌رگه‌"‪.‬‬ ‫حه‌م ‌ه ره‌شید باس له‌وه‌شده‌كات پاش‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ خێزانه‌كانیان ئه‌نفال ده‌كرێن‪،‬‬

‫ی ئه‌نفال‬ ‫ی به‌عسدا له‌دوا ‌‬ ‫له‌لێبوردنه‌كه‌ ‌‬ ‫حه‌م ‌ه نوری‌و براك ‌هی‌ ده‌چنه‌و‌ه ش���ار‌و‬ ‫به‌نهێنی له‌گه‌ڵ رێكخسته‌كانی یه‌كێتیدا‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ان ده‌بێ���ت‌و كارده‌ك���ه‌ن‪،‬‬ ‫ئیدی ئاش���كرا ده‌بن‌و ده‌چن له‌ش���اخ‬ ‫ده‌بن��� ‌ه پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬پاش���ان براكه‌ی‬ ‫ی ‪ 1991‬له‌دوزخورماتو‬ ‫له‌راپه‌ڕینه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ش���ه‌هید ده‌بێ���ت‌و ته‌رمه‌كه‌ش���ی‬ ‫نادۆزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و هاوڕێیه‌ی ده‌گێڕێته‌و‌ه ك ‌ه حه‌م ‌ه‬ ‫نوری‌ له‌و كاته‌و‌ه تائێس���تا پێشمه‌رگ ‌ه‬

‫بوه‌و چه‌ند س���اڵێك ‌ه به‌رپرسی بنكه‌ی‬ ‫پۆلیسی دارس���تان‌و ژینگ ‌ه بوه‌‪ ،‬پاش‬ ‫راپه‌ڕی���ن خێزان���ی پێكهێناوه‌ت���ه‌وه‌و‬ ‫خاوه‌نی ژن‌و چوار كچ‌و دو كوڕه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێك���دا رژێم���ی به‌ع���س له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌نفالكردنی‌ خه‌ڵك���دا‪ ،‬ژینگه‌و كانی‌و‬ ‫روباره‌كانیش���ی ئه‌نفالك���رد‪ ،‬كه‌چ���ی‬ ‫تاقانه‌یه‌ك���ی ئه‌نفال ده‌س���تی كردو‌ه‬ ‫ی ئ���اژه‌ڵ‌و تێكدانی ژینگه‌‪،‬‬ ‫به‌راوكردن��� ‌‬ ‫له‌كاتێكدا خۆی له‌ده‌ستی راوچییه‌كانی‬ ‫ی بوه‌‪.‬‬ ‫به‌عس رزگار ‌‬

‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ بڕیاره‌كه‌ی‌ بارزانی بردنی سێ برا بۆ به‌ره‌كانی جه‌نگ به‌رده‌وامه‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان‬ ‫شه‌هیدبونی سێ برا پێكه‌وه‌‬ ‫له‌میحوه‌ری‌ گوێر‪ ،‬بو به‌چیرۆكی‬ ‫سه‌ر زاری‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كوردی‪،‬‬ ‫زوربه‌ی‌ الیه‌نه‌كان سه‌رزه‌نشتی‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌یان كرد كه‌ ئه‌و سێ‬ ‫برایه‌ی پێكه‌وه‌ خستوه‌ته‌ یه‌ك‬ ‫به‌ره‌ی‌ جه‌نگه‌وه‌‪ ،‬سه‌ره‌نجام بڕیاری‬ ‫قه‌ده‌غه‌كردنی‌ چه‌ند ئه‌ندامی‬ ‫خێزانێك بۆ به‌ره‌كانی جه‌نگی‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا له‌زۆربه‌ی‬ ‫شوێنه‌كان جێبه‌جێ نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌كیش ده‌ڵێت ئێمه‌ چوار‬ ‫براین‌و ئێستاش له‌به‌ره‌كانی جه‌نگین‪.‬‬ ‫عه‌دن���ان بوره���ان پێش���مه‌رگه‌یه‌‌‬ ‫له‌جه‌له‌وال ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ئاگادار ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆكی هه‌رێمه‌ كه‌ وتی‬ ‫نابێت س���ێ ب���را پێك���ه‌وه‌ ببرێن بۆ‬ ‫به‌ره‌كانی جه‌نگ‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"چ���وار برا پێش���مه‌رگه‌ین‪ ،‬س���ێ برا‬ ‫له‌میحوه‌ری‌ جه‌له‌والین‪ ،‬برایه‌كیشمان‬ ‫له‌به‌غ���دا‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت له‌چه‌ن���د مانگی‬ ‫شه‌ڕی‌ ناحیه‌ی جه‌له‌وال پێكه‌وه‌ بوین‪،‬‬ ‫له‌دوایین شه‌ڕی ئازادكردنی‌ ئه‌و ناحێیه‌‬

‫سێ برا له‌و شه‌ڕه‌دا بوین"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێش���مه‌رگه‌یه‌ ك���ه‌ له‌گه‌ڵ دو‬ ‫براكه‌ی���دا به‌ناوه‌كان���ی (گه‌رمی���ان‌و‬ ‫ش���یروان) له‌میح���وه‌ری جه‌ل���ه‌والن‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت دو برایان له‌یه‌ك فه‌وجدان‪،‬‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات ك���ه‌ ئ���ه‌وان‬ ‫داوای���ان له‌به‌رپرس���ه‌كه‌یان نه‌كردوه‌‬ ‫پێك���ه‌وه‌ له‌به‌ره‌كانی ش���ه‌ڕدا نه‌بن‌و‬ ‫به‌رپرسه‌كانیش���یان ئ���ه‌و بڕی���اره‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێ نه‌كردوه‌ ك���ه‌ چه‌ند برایه‌ك‬ ‫پێكه‌وه‌ نه‌برێن بۆ به‌ره‌كانی جه‌نگ‪.‬‬ ‫له‌شه‌ڕی‌ ئازادكردنی‌ ناحیه‌ی زوممار‬ ‫س���ێ ب���رای پێش���مه‌رگه‌ به‌ناوه‌كانی‬ ‫(مه‌ولودو نه‌جات‌و ئه‌حمه‌د عوسمان)‬ ‫له‌هێزی ‪431‬ی فه‌رمانده‌یی هه‌ڵگوردی‬ ‫پارت���ی پێك���ه‌وه‌ ش���ه‌هید ب���ون‌و‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌ك���ی زۆری لێكه‌وت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت په‌رله‌مان‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێمی پێكه‌وه‌ كۆكرده‌وه‌و بڕیاریاندا‬ ‫چیتر نابێ���ت دو ئه‌ندامی یه‌ك خێزان‬ ‫وات���ا دو برا یان زیات���ر یاخود تاقانه‌‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ به‌ره‌كانی جه‌نگ بكرێن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ده‌بینرێ���ت تائێس���تا‬ ‫به‌پراكتیك���ی ئ���ه‌و بڕی���اره‌ جێبه‌جێ‬ ‫نه‌ك���راوه‌و بردنی‌ تاقانه‌ یان دو یاخود‬ ‫سێ ئه‌ندامی یه‌ك خێزان بۆ به‌ره‌كانی‬

‫جه‌ن���گ به‌رده‌وامه‌‪ ،‬جێگر محه‌مه‌د كه‌‬ ‫تاقه‌ برای ‌ه له‌نێو خێزانێكدا ماوه‌ته‌وه‌و‬ ‫ئێس���تا له‌به‌ره‌كان���ی جه‌نگدای���ه‌‪،‬‬ ‫برایه‌ك���ی له‌مانگ���ی ‪10‬ی ئه‌مس���اڵ‬ ‫له‌ناحی���ه‌ی جه‌له‌وال به‌قه‌ناس���ه‌كانی‬ ‫داع���ش ش���ه‌هیدكراو دو برایه‌ک���ی‬ ‫دیكه‌ی‌ ب���ه‌ڕوداوی‌ هاتوچ���ۆ گیانیان‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و تاقانه‌یه‌ بۆ ئاوێنه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‬ ‫ئێستا له‌یه‌كێك له‌به‌ره‌كانی جه‌نگدایه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك خۆی وتی "ئێس���تا ده‌وامه‌كه‌م‬ ‫له‌ناوچه‌ی زه‌رگه‌یه‌ الی جه‌له‌وال‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌وامه‌كه‌م به‌كاتیی گواستراوه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫قوڕی چایی الی دوزخورماتو‪ ،‬پێشتر‬ ‫له‌كاتی ئاڵۆزیی‌و شه‌ڕه‌كان له‌ناحیه‌ی‬ ‫جه‌له‌وال بوم‌و ئه‌ركی خۆم له‌و شوێنه‌‬ ‫ته‌واو بوه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و تاقانه‌یه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ باوكی‬ ‫له‌ژیاندا نه‌ماوه‌‪ ،‬خاوه‌نی سێ خوشك‌و‬ ‫دایكێك���ه‌‪ ،‬باس ل���ه‌وه‌ده‌كات به‌هیچ‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك داوای له‌به‌رپرس���ه‌كانی‬ ‫نه‌كردوه‌ نه‌یبه‌ن بۆ به‌ره‌كانی‌ جه‌نگ‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ته‌نها برایه‌ك���ی مابو به‌ناوی‬ ‫(ئاسۆ) له‌جه‌له‌وال شه‌هید كراوه‌‪.‬‬ ‫جێگ���ر ك���ه‌ ئێس���تا جێگ���ره‌وه‌ی‬ ‫یه‌ك خێزان���ه‌ ئه‌و به‌ته‌نه���ا نییه‌ كه‌‬

‫له‌به‌ره‌كان���ی جه‌نگ���دا بێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو له‌به‌دواداچونه‌كانیاندا وه‌كو په‌رله‌مان‬ ‫چه‌ندی���ن كه‌س هه‌ی���ه‌ ئه‌ندامی یه‌ك گه‌یش����تونه‌ته‌ ئ����ه‌و ئه‌نجام����ه‌ی‌ كه‌‬ ‫خێزانن له‌به‌ره‌كان���ی جه‌نگدان‪ ،‬به‌اڵم پێكهات����ه‌ی‌ له‌ش����كر له‌كوردس����تاندا‬ ‫هه‌ر یه‌كێكیان خراونه‌ته‌ وه‌جبه‌یه‌كه‌وه‌ به‌تایب����ه‌ت به‌رپ����رس‌و فه‌رمانده‌كان‬ ‫كه‌س����ه‌ نزیكه‌كانی خۆیان له‌گه‌ڵدایه‌‪،‬‬ ‫بۆ ده‌وامكردن‪.‬‬ ‫ه���اوكات پێش���مه‌رگه‌یه‌كی تر كه‌ بۆیه‌ وه‌كو پێویس����ت‌ نه‌توانراوه‌ ئه‌و‬ ‫نه‌یویست ناوی باڵوبكرێته‌وه‌ بۆ ئاوێنه‌ بڕیاره‌ جێبه‌جێ بكرێت‌و دیس����انه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕو كه‌ ئه‌وان س���ێ بران‌و وه‌ك����و په‌رله‌م����ان به‌دواداچ����ون‬ ‫هه‌رس���ێكیان پێكه‌وه‌ پێش���مه‌رگه‌ن‪ ،‬ده‌كه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ردا ئه‌مینداری‌ گش����تی‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ئه‌گ���ه‌ر بڕیارێك���ی وا هه‌یه‌‬ ‫بۆچی ئێمه‌ ش���ه‌ش مانگه‌ كه‌ س���ێ وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ جه‌بار یاوه‌ر بۆ‬ ‫براین له‌شه‌ڕداین‌و كه‌سمان نانێرنه‌وه‌ ئاوێنه‌ ئ����ه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕو كه‌ وه‌زاره‌تی‬ ‫بۆ ماڵه‌وه‌‪ ،‬له‌كوردس���تان ته‌نها بڕیار پێشمه‌رگه‌ كاری به‌و بڕیاره‌ی‌ سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم كردوه‌و به‌نوسراو گشتاندویانه‌‌‬ ‫ده‌رده‌كرێت‌و كاری پێناكرێت"‪.‬‬ ‫ل����ه‌و باره‌ی����ه‌وه‌ په‌رله‌مانت����ار بۆ هه‌مو هێزه‌كانیان كه‌ هه‌ر كه‌سێك‬ ‫له‌فراكسیۆنی پارتی‪ ،‬ئومێد خۆشناو پێشمه‌رگه‌یه‌و چه‌ند برایه‌ك یان دو برا‬ ‫له‌لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێن����ه‌ ئاماژه‌ی پێكه‌وه‌ن‪ ،‬داوایه‌ك پێش����كه‌ش بكه‌ن‬ ‫به‌وه‌كرد وه‌كو په‌رله‌مان پش����تگیری ئه‌وا یه‌كێكی����ان ده‌برێت بۆ به‌ره‌كانی‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ی سه‌رۆكی هه‌رێممان کردوه‌ جه‌نگ‪ ،‬تاقانه‌كانیش نابێت ببرێن بۆ‬ ‫كه‌ نابێت تاقانه‌كان یان چه‌ند برایه‌ك شه‌ڕو ده‌بێت له‌خه‌لفیدا بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی ئ����ه‌و بڕیاره‌ له‌زۆر‬ ‫ببرێنه‌ به‌ره‌كانی جه‌نگه‌وه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫له‌به‌ش����ێك له‌به‌ره‌كانی جه‌نگدا چه‌ند ش����وێن كاری پێنه‌كراوه‌‪ ،‬ئه‌مینداری‌‬ ‫حاڵه‌تێك����ی وا هه‌ب����وه‌ چه‌ند برایه‌ك گشتی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ وتی "هه‌ر‬ ‫یان باوك‌و ك����وڕ له‌به‌ره‌كانی جه‌نگدا كه‌سێك ده‌ناسن ئاگاداری بكه‌نه‌وه‌ با‬ ‫بێت س����ه‌ردانمان بكات بۆی جێبه‌جێ‬ ‫شه‌هید ده‌بوون‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ئاش����كرای ده‌كات ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر بڕیارێكی‬ ‫وا هه‌یه‌ بۆچی‬ ‫ئێمه‌ شه‌ش‬ ‫مانگه‌ كه‌ سێ‬ ‫براین له‌شه‌ڕداین‌و‬ ‫كه‌سمان نانێرنه‌وه‌‬ ‫بۆ ماڵه‌وه‌‬ ‫له‌كوردستان ته‌نها‬ ‫بڕیار ده‌رده‌كرێت‌و‬ ‫كاری پێناكرێت‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫زەنگەنە‪ :‬ئەگەر نەمرم‪ ،‬دو بەشی‬ ‫ندا نەگۆڕاوە دیکەی گەردەلول بەرهه‌م دەھێنم‬ ‫ئا‪ :‬ئاکۆ حەمەد رابی‬ ‫دەرهێنەری زنجیرە درامای‬ ‫گەردەلول رایدەگەیەنێت کە بەهۆی‬ ‫نەخۆشکەوتنی نەیتوانیوە بەشی‬ ‫چوارەم‌و پێنجەمی گەردەلول بەرهەم‬ ‫بهێنێت‪ .‬ئەوەش روندەکاتەوە کە ئەو‬ ‫دەقی ئەو دو بەشەی نوسیوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جارێ دڵنیا نیە لەوەی کەی دەتوانێت‬ ‫کاری دەرھێنانیان بۆ بکات‪.‬‬ ‫لەم���اوەی چەند س���اڵی ڕاب���ردودا‬ ‫هاواڵتیان���ی هەرێم���ی کوردس���تان‪،‬‬ ‫بەزنجیرە درامایەکی کوردیی درێژخایەن‬ ‫بەن���اوی گەردەلول���ەوە ئاش���نا کران‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم دوای نەخۆش���کەوتنی جەلیل‬ ‫زەنگەن���ە دەرهێنەری زنجیرە دراماکە‪،‬‬ ‫تەواوکردنی بەشی چوارەم‌و پێنجەمی‬ ‫ئەو درامایە ‌وەستاوەو هیچ کاری تێدا‬ ‫نەکراوە‪.‬‬ ‫لەو بارەیەوە زەنگەنە لەلێدوانێکیدا‬ ‫بۆ ئاوێنە ئەوەی رونکردەوە کە بەشی‬ ‫چ���وارەم‌و پێنجەم���ی زنجیرەدرام���ای‬ ‫گەردەل���ول پێویس���تی بەه���اوکاری‌و‬ ‫پشتیوانییەکی زۆری مادیی‌و مەعنەویی‬ ‫هەیە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا ئەو دەرھێنەرە‬ ‫ئێس���تا بەهۆی نەخۆش���کەوتنەوە تا‬ ‫ڕادەی���ەک لەکارک���ردن لەگەردەل���ول‬ ‫وەستاوە‪" ،‬من بەشی چوارەم‌و پێنجەمی‬ ‫ئ���ەو زنجیرەدرامایەم نوس���یوەو تەنها‬ ‫ئەوەم ماوە پاکنوس‌و پێداچونەوەیەکی‬ ‫بکەم"‪.‬‬ ‫زەنگەن���ە دڵنیانییە ل���ەوەی ئایا تا‬ ‫لەژیاندا ماوە دەتوانێت ئەو دو بەشەی‬ ‫زنجیرە دراماکە تەواو بکات یاخود نا‪،‬‬

‫"ئەمە پرسیارێکەو بەردەوام لەمێشکمدا‬ ‫دێ���ت‌و دەچێت‪ .‬بەدڵنیایی���ەوە ئەگەر‬ ‫نەمردم‪ ،‬بەڵێن بەخەڵک‌و بینەرانی ئەو‬ ‫درامای���ە ئەدەم‪ ،‬ک���ە گەردەلول تەواو‬ ‫دەکەم"‪.‬‬ ‫ئەو دەرھێنەرە ئاشکرای دەکات کە‬ ‫دەیەوێت ئیش���ێکی جوان‌و بەکوالێتی‬ ‫ب���کات‌و لەئێستاش���دا کارکردن���ی لەو‬ ‫درامایەدا دواخس���توە‪" ،‬ئەگەر ئەو دو‬ ‫بەش���ەش تەواو بک���ەم‪ ،‬بەدڵنیاییەوە‬ ‫هەم���وی بەیەک���ەوە ش���تێکی گرنگ‌و‬ ‫سەرنجراکێش دەبێت"‪.‬‬ ‫جەلیل زەنگەنە باسی لەوەشکرد کە‬ ‫ئەو بۆ بەرهەمهێنانی بەش���ی یەکەم‌و‬ ‫دوەم‌و سێیەمی ئەو درامایە زۆر ماندو‬ ‫بوە "ئەوەش کاریگەری هەبوە لەس���ەر‬ ‫نەخۆشکەوتنەکەم"‪.‬‬ ‫زەنگەنە ئەوەشی رونکردەوە کە ئەو‬ ‫هەرچەندە ئێستا گەردەلولی راگرتوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ل���ەکاری هون���ەری دانەبڕاوەو‬ ‫ئێس���تا زنجیرە درامایەکی کۆمەاڵیەتی‬ ‫لەژێردەس���تدایە بەناوی "کۆکردنەوەی‬ ‫ساتەکان"‪.‬‬ ‫ی زنجی���رە‬ ‫گەردەل���ول‪ ،‬ناونیش���ان ‌‬ ‫ی کوردیە‪ ،‬کە تائێس���تا سێ‬ ‫درامایەک ‌‬ ‫ی بەرهەم هێنراوەو لەدو س���اڵی‬ ‫بەش��� ‌‬ ‫ی ئەو زنجیرە‬ ‫ی سێیەم ‌‬ ‫رابردوشدا بەش ‌‬ ‫ی کوردسات پەخشکرا‪.‬‬ ‫درامایە لەکەناڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫گەردەل���ول باس لەزوڵم س���تەمەکان ‌‬ ‫ڕژێمی‌ بەعس دەکات بەرامبەر بەکورد‬ ‫ی‬ ‫ی دوای ‪ 1976‬تاکو ڕاپەرین ‌‬ ‫لەس���ااڵن ‌‬ ‫ی ‪1991‬ەوە‪ .‬تائێستاش توانراوە‬ ‫بەهار ‌‬ ‫ی ‪ 1983‬بەشێکی‌ کەمی‌ ئەو‬ ‫تاکو ساڵ ‌‬ ‫مێژووە لەڕێ���ی ئەو زنجی���رە درامایە‬ ‫بخرێتە رو‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاکۆ‬ ‫کەودۆزیی‌و کۆتربازی دو کاری‬ ‫سەرنجراکێشن لەکوردستاندا‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫خەریکی ئەم کارەن باس لەوە دەکەن‬ ‫کە هەردوکیان حەزو ئارەزون‌و چێژ لەو‬ ‫کارە‌وەردەگرین‪ .‬جەختیش لەسەر ئەوە‬ ‫دەکەنەوە کە ئێستا لەکوردستاندا ئەو‬ ‫دو ئارەزوە لەبرەودان‌و هەزاران کەسیان‬ ‫بەخۆیانەوە سەرقاڵکردوە‪.‬‬ ‫لوقمان حەمەد ئەمی����ن پیاوێکی تەمەن‬ ‫‪ 45‬ساڵەو بەش����ێک لەتەمەنی خۆی لەگەڵ‬ ‫کەودا بەسەر بردوەو لەمنداڵییەوە ئارەزوی‬ ‫کەودۆزی����ی هه‌یە‪ ،‬ئەو دەڵێت "ئێس����تاش‬ ‫بەبێ ئەو کارە ناتوانم بژیم‪ ،‬بۆیە تا لەژیاندا‬ ‫بمێنم دەسبەرداری کەودۆزیی نابم"‪.‬‬ ‫ئ����ەو هاواڵتیە باس ل����ەوەش دەکات کە‬ ‫لەنێ����و خۆیاندا کەس����ی وەهایان تێدایە کە‬ ‫زیات����ر لەچل س����اڵە بەو کارەوە س����ەرقاڵ‬ ‫ب����وەو چرکەیەکی����ش لێ����ی بێزارنەب����وەو‬ ‫دورنەکەوتۆت����ەوە‪" ،‬چونکە ئێمە بەحەزەوە‬ ‫س����ەرقاڵی کەودۆزی����ن‌و چێ����ژی تایبەتی‬ ‫لێوەردەگرین‌و زۆر کاتیش لەالیەنی ماددیەوە‬ ‫سودمەند دەبین لێی"‪.‬‬ ‫لوقم����ان ئەوەش����ی راگەیاند کە س����ێ‬ ‫جۆر کەو ه����ەن لەالیەن ئەوان����ەوە کڕین‌و‬ ‫فرۆشتنیان پێوە دەکرێت‪" ،‬ئەوانیش بریتین‬ ‫لەکەوی ڕاوێ‪ ‌،‬واتە ئەوانەی کە بۆ ڕاوکردن‬ ‫بەکاردەهێنرێ����ن‪ ،‬نرخی ئەوج����ۆرە کەوانە‬ ‫نزی����ک بەه����ه‌زار دۆالرە‪ .‬جۆرێکی دیکەش‬ ‫بریتیە لەکەوی شەڕ‪ ،‬ئەو جۆرەش نرخەکەی‬ ‫دەگاتە دو ه����ه‌زار دۆالر‪ .‬کەوێکی دیکەش‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی‬ ‫هەس���ت بەنارەحەتی‌ دەکەیت لەرو ‌‬ ‫تەندروس���تیەوە‪ ،‬بەاڵم دەکرێت ئەو‬ ‫نارەحەتیەت ک���ەم بکەیتەوە لەڕێی‬ ‫کارکردنەوە‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫هەرچەندە دەوروبەرەکەت قەرەباڵەغەو‬ ‫بایەخ���ت پێ���دەدەن بەاڵم هەس���ت‬ ‫ی‬ ‫ی دەکەیت ئەویش پەیوەند ‌‬ ‫بەبێزار ‌‬ ‫بەدواکەوتنی‌ کارەکەتەوەیە‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫زیات���ر بایەخ ب���ەو کاران���ە بدە کە‬ ‫ی بەخۆتەوە هەیە‪ ،‬زۆر بایەخ‬ ‫پەیوەند ‌‬ ‫بەکاری‌ خەڵکی‌ ت���ر دەدەیت‌و خۆت‬ ‫پشت گوێ خستوە‪.‬‬

‫پرسیارێک‌و چه‌ند وه‌اڵمێک‬

‫ئایا له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا ئه‌گه‌ری‬ ‫چاکسازیی بونی هه‌یه‌؟‬ ‫ئارام س����مکۆ‪ ،‬فەرمانبەر‪ :‬گەر‬ ‫سەرکردەو دەس����ەاڵتدارەکانمان‬ ‫بیانەوێ����ت ئ����ەوا ھەمو ش����تێک‬ ‫قابیلی جێبەجێکردنە‪ .‬کوردستان‬ ‫خاوەنی ھێندە س����امانی زۆرە کە‬ ‫بتوانێت ھەمو کارێکی تێدا ئەنجام‬ ‫بدرێ����ت‪ .‬چاکس����ازیی لەنیەتەوە‬ ‫سیس����تمی‬ ‫دەس����تپێدەکات‪،‬‬ ‫حکومڕانی لەکوردس����تاندا ھێندە‬ ‫خ����راپ نەب����وە کە چاکس����ازیی‬ ‫تێ����دا نەکرێ����ت‪ ،‬ب����ەاڵم ئەگ����ەر‬ ‫دەسەاڵت بەم ش����ێوەیەی ئێستا‬ ‫بەردەوام بێت ئ����ەوا رۆژێک دێت‬ ‫نە چاکسازیی‌و نەھیچ شتێکی تر‬ ‫فریای ناکەوێت‪.‬‬

‫کەودۆزیی‌و کۆتربازیی‬ ‫ئارەزومەندانی هه‌زاران دۆالر بەکۆتر‬ ‫دەدەن‌و پرسەش بۆ مردنی کەو دادەنێن‬

‫ێ ناوەستن‬

‫‪11‬‬

‫هەیە ئەوانە که‌وی ئاسایین‌و نرخەکەیان ‪20‬‬ ‫هەزار دینارە"‪.‬‬ ‫ئەو پی����اوە چیرۆکێکی س����ەیر لەبارەی‬ ‫هاوپیش����ەیەکی خۆی����ەوە دەگێڕێت����ەوە‪،‬‬ ‫"هاوڕێیەکم ماوەی ‪ 13‬ساڵ کەوێکی البو کە‬ ‫زیاتر بۆ ڕاوکردن بەکاری دەهێنا‪ ،‬ماوەیەک‬ ‫پێش ئێستا ئەو کەوەی مرد‪ ،‬ئەویش هێندە‬ ‫ئەو کەوەی خۆشدەویست پرسەی بۆ داناو‌‬ ‫دەیوت ئەگەر منداڵێک����م‌ وەفاتی بکردایە‪،‬‬ ‫هەر هێندە پێم ناخۆش دەبو"‪.‬‬ ‫سەیفەدین شیالنی‪ ،‬کە نیشتەجێی شاری‬ ‫هەولێرەو ماوەیەکی زۆرە ئاشنایەتی لەگەڵ‬ ‫بەخێوکردن����ی کۆتر هەی����ەو هەندێکجاریش‬ ‫کڕی����ن‌و فرۆش����تنیان پێ����وە دەکات‪ ،‬باس‬ ‫لەوە دەکات کە ئێس����تا لەش����اری هەولێر‪،‬‬ ‫پارێ����زەرو هونەرمەن����دو کەس����انی ناودار‬ ‫کۆتر دەکڕن‌و بەخێوی����ان دەکەن‌و خاوەنی‬ ‫کۆت����ری جۆراوجۆرن‪ .‬واتە تەنها کەس����انی‬ ‫ئاسایی ئارەزوی ڕاگرتن‌و بەخێوکردنی کۆتر‬

‫گیسک‬ ‫ی تەلەفۆنیت کە‬ ‫چاوەڕێی پەیوەندیەک ‌‬ ‫ی بەش���وێنی‌ کارەکەتەوەیە‪،‬‬ ‫پەیوەند ‌‬ ‫ی ئەرکت لەس���ەرخۆت‬ ‫زۆر پەس���تان ‌‬ ‫دروست کردوە‪.‬‬

‫ناکەن بەڵکو ئێس����تا زۆر خەڵکی جۆراجۆر‬ ‫هەرچەن����دە مامەڵەی پێ����وە ناکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەهەم����ان کاتدا ئارەزوی ئ����ەوە دەکەن کە‬ ‫لەماڵەکەیاندا کۆتریان هەبێت‪.‬‬ ‫لەبارەی نرخی ه����ەر کۆترێکیش ئەوەی‬ ‫رونک����ردەوە کە کۆتر هەی����ە نرخەکەی ‪12‬‬ ‫ه����ەزار دۆالرەو جۆرەکەش����ی پێ����ی دەڵێن‬ ‫کۆت����ری ئەرزی‪ .‬کەمتری����ن نرخیش بۆ هەر‬ ‫کۆترێک ‪ 20‬هه‌زار دینارە‪.‬‬ ‫لەشارە جیاجیاکانی هەرێمی کوردستاندا‬ ‫بەتایبەت����ی لەهەولێ����رو س����ۆران‌و هەریرو‬ ‫خەلیفان‌و چەند شارێکی دیکەدا‪ ،‬چایخانەو‬ ‫جێگ����ەی تایب����ەت بەکڕی����ن‌و فرۆش����تن‌و‬ ‫نمایشکردنی کۆترو کەو هەیە‪.‬‬ ‫ژمارەیەک����ی زۆری خەڵ����ک لەتەم����ەن‌و‬ ‫پیش����ەی جیاواز‪ ،‬لەماڵەکانیاندا کەو‌و کۆتر‬ ‫بەخێو دەک����ەن‌و زۆرێکیش لەخەڵک کڕین‌و‬ ‫فرۆشتن بەو باڵندانەوە دەکەن‌و بەهۆی ئەو‬ ‫کارەوە ژیانی خۆیان دابین دەکەن‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئەگ���ەر چاوت بەخۆشەویس���تەکەت‬ ‫بکەوێ���ت زۆرین���ەی‌ خەمەکان���ت‬ ‫ی ئارام‬ ‫ئەڕەوێتەوە‪ ،‬هەوڵبدە کەشێک ‌‬ ‫بۆخۆت‌و ئەو دروست بکەیت‪.‬‬

‫ئومێ����د قەرەداغ����ی‪ ،‬نوس����ەر‪:‬‬ ‫چاکس����ازیی لەسیستمی سیاسیی‬ ‫لەکوردس����تاندا بوەتە ش����تێکی‬ ‫ئێج����گار قورس‪ ،‬ئەگ����ەر نەڵێین‬ ‫ئەس����تەم‪ .‬ھۆکاری س����ەرەکیی‬ ‫ئەمەش دەگەڕێت����ەوە بۆ ئەوەی‬ ‫لەناو س����ەرکردایەتی سیاس����یی‬ ‫ک����وردو نوخب����ەی حوکمڕان����دا‬ ‫نیەتێکی جیدیی بۆ چاکس����ازیی‬ ‫نییە‪ ،‬ھەروەھا بونی دەس����ەاڵتی‬ ‫بنەماڵە لەکوردستاندا‪ .‬ھۆکارێکی‬ ‫دیک����ەش ک����ە وادەکات ئەگەری‬ ‫چاکسازیی الواز بێت‪ ،‬تێکەڵبونی‬ ‫ھەردو کایەی سیاسیی‌و بازرگانییە‬ ‫ل����ەم ھەرێم����ەدا‪ .‬قۆرغکردن����ی‬ ‫ئابوری����ی‌و بازاڕ لەکوردس����تانداو‬ ‫بەدروس����تبونی‬ ‫ڕێگەن����ەدان‬ ‫ئابورییەکی سەربەخۆو پیشەگەر‬ ‫لەواڵتدا‪ ،‬یەکێکە لەمەترسیە ھەرە‬ ‫گەورەکانی سەر ھەر سیستمێکی‬ ‫سیاسیی لەھەر واڵتێکدا بێت‪.‬‬ ‫ئەگەر گریمانەی ئەوەش بکەین‬ ‫کە ئێستا نیەتێکی جیدیی دروست‬ ‫ببێت بۆ ئەنجامدانی چاکسازیی‪،‬‬ ‫ئ����ەوا بەالیەنی کەم����ەوە چەندین‬ ‫س����اڵی دەوێت تا بچێت����ە بواری‬ ‫پراکتیکییەوە‪.‬‬ ‫عەلی حسێن‪ ،‬کاس����ب‪ :‬بەھیچ‬ ‫شێوەیەک ھیچ حزبێک لەھەرێمی‬ ‫کوردس����تاندا نایەوێ����ت‌و نیەتی‬ ‫چاکس����ازیی نییە‪ ،‬چەندین ساڵە‬ ‫ئەو بانگەشەیە دەکرێت‌و ھیچیشی‬ ‫دیار نییە‪ .‬ئەگەر لەحاڵەتێکیشدا‬ ‫بیانەوێ����ت چاکس����ازیی بکەن کە‬ ‫م����ن بەبڕوای خۆم ب����اوەڕ ناکەن‬ ‫ش����تی وەھا بکەن لەب����ەر ئەوەی‬ ‫بەرژەوەندییەکانیان تێک دەچێت‪،‬‬ ‫ئ����ەوا ناتوان����ن بەس����ەرکەوتویی‬ ‫چاکس����ازیی بکەن‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫لەم����اوەی ئەو بیس����ت س����اڵەی‬ ‫ڕابردودا ئەوەندە شتەکانیان خراپ‬ ‫کردوە‪ ،‬بەئاسانی بۆیان ناچێتەوە‬ ‫شوێنی خۆی‪.‬‬ ‫توان����ا دلێر‪ ،‬خوێندکاری زانکۆ‪:‬‬ ‫ھەمو ش����تێک قابیلی چاکسازیی‌و‬ ‫گۆڕان����ە‪ ،‬بەب����ڕوای م����ن ئەگەر‬ ‫نیەتێکی باش ھەبێت‪ ،‬ئەوا ھەنگاو‬ ‫بەھەنگاو دەتوانرێت چاکس����ازیی‬ ‫لەماوەیەک����ی درێ����ژدا لەھەم����و‬ ‫کایەکان����ی کوردس����تاندا ئەنجام‬ ‫بدرێت‪ .‬دۆخەکە ئەوەندە زەحمەت‬ ‫نەبوە کە چاککردن‌و چاکس����ازی‬ ‫ھەڵنەگرێت‪ .‬ب����ەاڵم خراپییەکەی‬ ‫لەوەدایە تا ئێستا ھیچ ھەنگاوێکی‬ ‫سەرەتایی بۆ چاکسازیی لەئارادا‬ ‫نیی����ەو دیار نییە‪ .‬تا س����ەرەتای‬ ‫دەس����تپێکردنی چاکسازیی دواتر‬ ‫بکەوێت‪ ،‬ئەوا کارەکە زەحمەتترو‬ ‫ئەستەمتر دەبێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ئارام‌و لەسەرخۆبەو تۆزێک ‌وریایانە‬ ‫بیربکەرەوە‌و کەس���انێک دەیانەوێت‬ ‫ی‬ ‫زیان بەتۆ بگەیەنێن لەهەمو روەکان ‌‬ ‫ژیانت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫پاراستنی نینۆک‌و‬ ‫ده‌سته‌کان له‌زستاندا‬ ‫وەک ئاش���کرایە دەس���ت‌و‬ ‫نینۆک���ەکان لەزس���تاندا روب���ەروی‌‌‬ ‫وش���ک ب���ون‌و قڵیش���ان دەبنەوە‬ ‫هەربۆی���ە دەکرێت بەش���ێوەیەکی‌‬ ‫سروش���تی‌‌و بەبەکارهێنانی‌ پێکهاته‌‌‬ ‫سروش���تیەکان‪ ،‬خانمان پارێزگاری‌‬ ‫لەدەست‌و نێنۆکەکانیان بکەن‪‌.‬وەک‬ ‫ئاشکرایە نینۆکەکانیش پێویستیان‬ ‫بەبڕێکی‌ باش لەپرۆتێنەکان هەیە کە‬ ‫لەش ‌وەریدەگرێت لەڕێی خۆراکەوە‬ ‫بۆ بەهێز بونیان‪.‬‬ ‫دەکرێ���ت خانم���ان لەڕێ���ی‌ ئەم‬ ‫پێکهاتە سروش���تیانەوە دەس���ت‌و‬ ‫نینۆک���ەکان لەزس���تاندا بپارێ���زن‪،‬‬ ‫ئەویش بەچەند رێگایەک‪:‬‬ ‫پێویستە خانمان رۆژانە بۆ ماوەی‌‬‫دو کاتژمێر نینۆکەکان‌و پێستەکانی‌‬ ‫دەوروب���ەری‌ نینۆکەکانی���ان ب���ە‬ ‫گیراوەی‌ ئاوی‌ لیمۆو زەیتی‌ زەیتون‬ ‫چەوربکەن‪ ،‬پاش���ان بەئاو س���ابون‬ ‫بیش���ۆن(ئەم کردارە دەرۆژ لەسەر‬ ‫یەک ئەنجامی‌ بدەن)‪.‬‬ ‫کاتێک دەس���تەکان لەم‌ وەرزەدا‬‫بەهۆی‌ س���ەرماوە‪ ،‬یاخ���ود بەهۆی‌‬ ‫زۆر شۆردنیان توشی‌ قلیشان دەبن‪،‬‬ ‫دەتوانن سود لەم گیراوە سروشتییە‬ ‫‌وەربگرن بۆنەرم کردنیان‪.‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ئەڤین ئاسۆ‪:‬‬ ‫ھیچ شتێک لەژیانی من‬ ‫کچە پێشکەشکار ئەڤین ئاسۆ باس لەھۆکارەکانی‬ ‫دابڕانی بۆ ئ���ەو م���اوە زۆرە دەکات‌و هاوکات‬ ‫لەبارەی ژیانی تایبەتیشەوە دەڵێت "ھیچ شتێک‬ ‫لەژیانی مندا نەگۆڕاوە"‪.‬‬ ‫لەچاوپێکەوتنێکی تایبەتی ژمارە ‪92‬ی گۆڤاری‬ ‫ئاوێنەکاندا‪ ،‬ئەڤین ئاس���ۆ ھۆکاری دابڕانی بۆ‬ ‫نزیکەی ‪ 6‬مانگ لەشاش���ەی تەلەفزیۆنەکانەوە‬ ‫دەخاتە ڕو "ئێمە لەوەس���تانی هه‌ر وەرزێک بۆ‬ ‫ئەوەی تر ماوەیەکی باش���مان ویستوە‪ ،‬چونکە‬ ‫لەس���ەر ئەو بنەمایە کار دەکەین هه‌تا وەرزی‬ ‫نوێ بەتەواوی ئامادە نەبێت پیشانی بینەرانی‬ ‫نادەین"‪ .‬هه‌روەها رایدەگەیەنێت کە ئەو ماوەیە‬ ‫ب���ۆ وەس���تانی بەرنامەیەک زۆرە "بەش���ێکی‬ ‫ھۆکارەکەی لەدەرەوەی دەسەاڵتی خۆمان بو‪،‬‬ ‫پالنەکەمان بەو شێوەیە نەبو‪ ،‬ئیتر بارودۆخەکە‬ ‫وای خواست دوابکەوین"‪.‬‬ ‫لەبارەی بەرنامەکەی خۆیەوە بەناوی "ئەڤین‬ ‫ژن‌و ژی���ان"ەو گۆڕانکارییەکانی بۆ ئەم وەرزە‬ ‫نوێیە کە لەسەر شاشەی نێت تیڤی پێشکەش‬ ‫دەکرێت‪ ،‬ئەڤین ئاس���ۆ دەڵێ���ت "لەڕوی ھێڵە‬ ‫گش���تییەکانەوە بەهه‌مان ش���ێوەی وەرزەکانی‬ ‫پێش���وە‪ ،‬بەاڵم ل���ەڕوی ن���اوەرۆک‌و دیکۆرەوە‬ ‫گۆڕانکاریی تێداکراوە"‪.‬‬ ‫هه‌رچەن���دە لەت���ۆڕە کۆمەاڵیەیتیی���ەکان‬ ‫هه‌واداران���ی بۆ ئەڤین ئاس���ۆیان نوس���یبو کە‬ ‫ڕەنگە ھۆکاری دیارنەمانی ئەوە بێت کە ش���وی‬ ‫کردبێت‪ ،‬بەاڵم ئەڤین ئاس���ۆ ڕەتی دەکاتەوەو‬ ‫دەڵێت "ھیچ شتێک لەژیانی مندا نەگۆڕاوە"‪.‬‬ ‫دەتوانن تەواوی ئەم چاوپێکەوتنەو چەندین‬ ‫بابەتی ھونەری���ی‌و هه‌مەڕەنگی دیکە لەژمارەی‬ ‫نوێی گۆڤاری ئاوێنەکان بخوێننەوە کە ئێس���تا‬ ‫لەبازاڕدایە‪.‬‬ ‫گۆڤاری ئاوێن���ەکان‪ ،‬گۆڤارێکی هه‌مەڕەنگەو‬ ‫هه‌مو نی���وەی مانگێک کۆمپانیای ئاوێنە باڵوی‬ ‫دەکاتەوە‪.‬‬

‫گیراوەک���ە‪ 3 :‬کەوچک���ی‌ گەورە‬ ‫گواڵو‪ 3 ،‬کەوچکی‌گەورە جلس���رین‪،‬‬ ‫‪ 3‬کەوچک���ی‌ گەورە کحولی‌ پااڵوتە‪،‬‬ ‫یەک کەوچک���ی‌ گەورە ش���ەربەتی‌‬ ‫پرتەق���اڵ‪ ،‬یەک کەوچک���ی‌ گەورە‬ ‫ئاوی‌ لیمۆ‪ ،‬ی���ەک کەوچکی‌ گەورە‬ ‫س���رکەی‌ سێو‪ .‬هەمو ئەم پێکهاتانە‬ ‫بخەرە شوشەیەک‌و تێکەڵ بەیەکیان‬ ‫بکەو پێش بەکارهێنانی‌‪ ،‬شوش���ەکە‬ ‫راوەش���ێنە‪ .‬رۆژانە دوای‌ ش���ۆردنی‌‬ ‫دەس���تەکان بیدە لەدەست‌و پاشان‬ ‫دەس���تەکانت بش���ۆرەوەو دوات���ر‬ ‫بەکرێمێک دەس���تەکان چەور بکەو‬ ‫بیشێلە‪ .‬ئەوەش بزانە ئەم گیراوەیە‬ ‫دەتوانی���ت ماوەیەک���ی‌ زۆر هەڵ���ی‌‬ ‫بگریت لەبەرئەوەی‌ کۆن نابێت‪.‬‬ ‫ بۆ بەهێزکردن‌و دورخستنەوەیان‬‫لەش���کان‪ ،‬دەکرێ���ت نینۆکەکان���ت‬ ‫بخەیتە گیراوەیەک لەئاوی‌ شلەتێن‌و‬ ‫ئاوی‌ لیمۆو سەرە کەوچکێک خوێ‌و‬ ‫توزێک س���رکە بۆماوەی‌ ‪ 20‬خولەک‬ ‫دوات���ر دەس���تەکان بش���ۆ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫هەس���تت بەزەردبونی‌ نینۆکەکانیش‬ ‫کرد‪ ،‬ئ���ەوە دەکرێت ماوەیەک بۆیە‬ ‫بەکارنەهێنیت بۆ ئ���ەوەی‌ هەتاوی‌‬ ‫پێویس���تی‌ پێب���گات‌و رەنگەک���ەی‌‬ ‫سروشتی‌ بێتەوە‪.‬‬

‫ی‬ ‫تارا عومەر‪ ،‬خاوەنی‌ ئارایشتگای‌ اللەل ‌‬ ‫ی ئاشتی‌‪.‬‬ ‫ی خانمان لەگەرەک ‌‬ ‫بۆ جوانکردن ‌‬

‫دەڤەری سۆران خاوەنی ‪ 645‬پارچەی شوێنەوارییە سەرەڕای قەیرانەکان‬ ‫کچان لەکڕینی پۆشاکی نوێ‬ ‫ئا‪ :‬ئاکۆ حەمەد رابی‬

‫شارۆچکەی سۆران بە‌هەر چوار‬ ‫قەزاکەیەوە خاوەنی زیاتر لە‌‪645‬‬ ‫شوێنەوارە‪ ،‬بە‌وتەی چەند‬ ‫هاواڵتییەکی نیشتەجێی ئەو ناوچەیە‪،‬‬ ‫شوێنەوارەکان فەرامۆشکراون‌و بەشێکی‬ ‫زۆریان مەترسی لە‌ناوچونیان لەسەرە‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری شوێنەواری سۆرانیش‬ ‫رایدەگەیەنێت کە وەک پێویست گرنگی‬ ‫بە‌شوێنەوارەکان نادرێت‪.‬‬

‫ش����وان عەبدواڵ گەنجێکی دانیشتوی‬ ‫س����ۆرانەو ئ����ارەزوی گ����ەڕان دەکات‬ ‫بە‌ناوچە ش����وێنەواریەکان‌و س����ەردانی‬ ‫زۆرێک لەناوچە شوێنەوارەکانی سۆرانی‬ ‫کردوە‪ ،‬لەبارەی مەترس����ی لەناوچونی‬ ‫ئەو شوێنەوارانەوە دەڵێت "بەشی هەرە‬ ‫زۆری ش����وێنەوارەکانی س����ۆران ئەگەر‬ ‫بەم ش����ێوەیە بمێننەوەو بایەخیان پێ‬ ‫نەدرێت‌و هەوڵی پاراس����تنیان نەدرێت‬ ‫یاخود نەخرێنە شوێنێکی تایبەت‪ ،‬ئەوە‬ ‫بە‌دڵنیاییەوە لە‌ناو دەچن"‪.‬‬ ‫ش����وان بە‌پێویس����تی دەزانێ����ت کە‬ ‫پالنێک����ی گونجاو دابنرێ����ت بۆ ئەوەی‬ ‫بەه����ەر جۆرێک بێت ڕێگ����ە لە‌فەوتانی‬ ‫شوێنەوارەکان بگیرێت‪.‬‬ ‫هاوکات شاخەوان ئەحمەد‪ ،‬فێرخوازی‬ ‫زانکۆی س����ۆران‪ ،‬ئ����ەوەی رونکردەوە‬ ‫کە بون����ی ش����وێنەوار بە‌ش����ێوەیەکی‬ ‫بەرچاو لە‌س����نوری دەڤەری س����ۆراندا‪،‬‬ ‫نیش����انەی ئەوەی����ە کە هەزاران س����اڵ‬ ‫پێ����ش زایین‌و دواتریش‪ ،‬ئ����ەو ناوچەیە‬ ‫ژیانی تێدابوەو پڕبوە لە‌ملمالنێ‪ .‬بەاڵم‬ ‫وەک ئەو فێرخوازەی زانکۆ باسی کرد‪،‬‬ ‫لەناوچونی شوێنەوارەکانی سۆران مانای‬ ‫لەناوچون����ی مێژو‌و کولت����وری دێرینی‬ ‫ئ����ەو ناوچەیە دەگەیەنێ����ت‌‪" ،‬لە‌دونیادا‬ ‫شوێنەوار گرنگە بۆ لێکۆڵینەوە لە‌ژیانی‬ ‫مرۆڤ����ی س����ەرەتایی‪ ،‬بۆیە پێویس����تە‬

‫کاوڕ‬ ‫ی ناخۆش ئەم ماوەیە زۆر‬ ‫هەواڵێک��� ‌‬ ‫بێتاقەتت ئەکات‪ ،‬بیر لەچارەسەرێک‬ ‫دەکەیتەوە بۆ خۆ دەرباز کردن لەو‬ ‫کێشانە‪.‬‬

‫ئا‪ :‬پەرێز ناسڕ‬ ‫لەهه‌ر دۆخێکدا بێت‪ ،‬بەشێکی‬ ‫زۆر لەکچان لەخولیاکانی خۆیان‬ ‫بەردەوام دەبن‪ ،‬ئەو خولیایانەش خۆی‬ ‫دەبینێتەوە لەگرنگییدان بەڕوخسارو‬ ‫جلو بەرگی نوێ‌و سەرنجڕاکێش‪.‬‬ ‫لەئێستاشدا سەرەڕای ئەو قەیرانی‬ ‫ئابوریەی لەکوردستاندا هه‌یە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کچان لەکڕینی پۆشاکی نوێ ناوەستن‪.‬‬

‫شوێنه‌واریی ئیچ قه‌اڵ له‌ناوچه‌ی سۆران‬ ‫شوێنەوارەکان بپارێزرێن"‪.‬‬ ‫دەڤەری س����ۆران خ����ۆی لە‌هەر چوار‬ ‫ق����ەزای س����ۆران‪ ،‬چۆم����ان‪ ،‬روان����دزو‬ ‫مێرگەس����ۆردا دەبینێتەوەو ئەو دەڤەرە‬ ‫خاوەنی ‪ 645‬ش����وێنەوارە کە ئێس����تا‬ ‫تۆمارکراون‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری فەرمانگەی ش����وێنەواری‬ ‫سۆران عەبدولوەهاب محەمەد‪ ،‬لە‌بارەی‬ ‫ش����وێنەوارەکانی دەڤ����ەری س����ۆران‪،‬‬ ‫لە‌لێدوانێک����دا بۆ ئاوێنە ئاماژەی بەوەدا‬ ‫ئێس����تا بەردەوام����ن لە‌پش����کنین ب����ۆ‬ ‫دەڤەری سۆران بە‌مەبەستی دۆزینەوەی‬

‫گا‬

‫شوێنەواری زیاتر لەو ناوچەیەدا‪ .‬ناوبراو‬ ‫ئەوەش����ی رونک����ردەوە ک����ە ئەوەندەی‬ ‫ئەوان بۆیان کرابێت‪ ،‬هەوڵی پاراستنی‬ ‫شوێنەوارەکانی سۆرانیان داوە‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم بەڕێوەب����ەری ش����وێنەواری‬ ‫س����ۆران دو گرفتی س����ەرەکی بەردەم‬ ‫کارەکانی فەرمانگەکەیان روندەکاتەوەو‬ ‫دەڵێت "یەکێک لە‌گرفتەکانمان نەبونی‬ ‫س����تافێکی ش����ارەزایە لەو ناوچەیەدا‪،‬‬ ‫دوەم نەبونی مۆزەخانەیە لەو شارەدا‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەو دو کێشەیەمان بۆ چارەسەر‬ ‫نەکرێ����ت ئێمە ناتوانی����ن هەڵکۆڵین بۆ‬

‫دوانه‌‬

‫پێویستت بەخۆئامادەکردن هەیە لەهەر ئ���اگاداری‌ دۆخ���ە دارایەکانت بە‪ ،‬با‬ ‫ی لەوە زیاترت بۆدروس���ت‬ ‫کارێک کە دەیکەی���ت‪ ،‬هیچ هەنگاوێک ئاس���تەنگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نەبێ���ت‪ ،‬پێویس���تیت بەهەماهەنگ ‌‬ ‫مەن���ێ ک���ە ببێت���ە ه���ۆی‌ ناڕەحەت ‌‬ ‫هەمو الیەکە‪.‬‬ ‫لەدواییدا بۆت‪.‬‬

‫شوێنەوارەکان بکەین‪ .‬واتە ئێمە ئێستا‬ ‫کاری هەڵکۆڵی����ن‌و نۆژەنکردنەوەم����ان‬ ‫راگرتوە‪ ،‬ئەمە جگە لە‌نەبونی بودجە بۆ‬ ‫کاتی نۆژەنکردنەوەی شوێنەوارەکان"‪.‬‬ ‫بەڕێوەب����ەری ش����وێنەواری س����ۆران‬ ‫ددان بەوەشدا دەنێت کە تائێستا نەک‬ ‫لە‌س����ۆران‪ ،‬بەڵکو بە‌شێوەیەکی گشتیی‬ ‫لە‌کوردس����تاندا‪ ،‬گرنگیی بە‌ش����وێنەوار‬ ‫ن����ەدراوە‪" ،‬لەهەرێمدا ش����وێنەوار هەر‬ ‫پاشکۆی وەزارەتەکان بوە‪ ،‬پێشتر سەر‬ ‫بە‌وەزارەتی رۆشنبیریی بوین‪ ،‬ئێستاش‬ ‫سەر بە‌وەزارەتی شارەوانین"‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ئاورنگ ئەحم����ەد کچێکی تەمەن ‪22‬‬ ‫س����اڵەو پێ����ی‌وایە هەم����و کچێک حەز‬ ‫ب����ەوە دەکات کاتێ ڕۆیش����تە دەرەوە‬ ‫بەڕێک‌و پۆش����تەیی‌و جوانتر دەرکەون‬ ‫لەهەر کەسێکی تر‪" ،‬گرنگترین شتیش‬ ‫ئەوەیە کە ئەو جالنە سیمایەکی جوان‬ ‫دەبەخشنە ڕوخسارو بۆ ئارامکردنەوەی‬ ‫دەرون دەپۆش����رێن‪ ،‬ب����ەاڵم الیەن����ە‬ ‫خراپەکەی ئەوەیە‪ ،‬بەش����ێک لەخانمان‬ ‫توانای م����اددی ئەوەی����ان نییە ئەوەی‬ ‫دەیانەوێت بەدەستی بهێنن"‪.‬‬ ‫نەش����میل پیرۆت خانمێک����ی تەمەن‬ ‫‪ 24‬س����اڵەو بڕوای وایە کە گرنگییدانی‬ ‫خانم����ان بەجل����و ب����ەرگ دەگەڕێتەوە‬ ‫ب����ۆ حەزی ژیان ل����ەالی ژنان‪" ،‬ئافرەت‬ ‫بەگش����تی حەزی لەژیان����ە‌و بەچاوێکی‬ ‫جوانتر سەیری ڕەنگەکان دەکات‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەمیش����ە خواستی لەس����ەر جلی زۆرو‬ ‫هه‌ڵبژاردنی زۆرە بۆ ئەوەی هەمیش����ە‬ ‫بەتازەیی دەربکەوێت"‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەش���دا ئەو خانمە پێی وایە‬ ‫کە "چاولێکەری دەگەڕێتەوە بۆ س���ەرو‬ ‫هەمو دی���اردەکان"‪ .‬هه‌روەها بڕواش���ی‬ ‫وای���ە کە پۆش���تەیی تەنها ب���ۆ خانمان‬

‫شێر‬

‫ی ترس���ت لەو قەیرانە داراییە زۆرەیە‪،‬‬ ‫چاوەڕێ���ی نامەی���ەک ی���ان هەواڵێک ‌‬ ‫ی خۆی‬ ‫لەکەس���ێکی‌ نزیکت‪ ،‬بەاڵم رەنگە دوا لەوانەیە ترس���ەکەت لەجێگە ‌‬ ‫ی پێیان‬ ‫بکەوێ���ت بەه���ۆی‌ کێش���ەیەکەوە زۆر نەبێت چونکە ئ���ەو هەواڵە ‌‬ ‫داویت راست نیە‪.‬‬ ‫چاوەرێ مەبە‪.‬‬

‫نیی���ە‪" ،‬ڕێکپۆش���یی‌و جلی جوان‌و‬ ‫س���ەرنجڕاکێش تەنها بۆ ئافرەت‬ ‫پێویست نییە‪ ،‬بەڵکو بۆ هەمو‬ ‫مرۆڤێک پێویستەو پێویستە‬ ‫گرنگی بەخۆی بدات"‪.‬‬ ‫توێژەری کۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ئەحمەد نەبی‪ ،‬حەزو‬ ‫خولی����ای کچ����ان بۆ‬ ‫بونی پۆشاکی زۆر‪،‬‬ ‫ب����ۆ چەن����د ھۆکارێ����ک‬ ‫دەگێڕێت����ەوە‪" ،‬یەکێک لەوانە‬ ‫ه����ۆکاری خودی کەس����ەکەیە‬ ‫ک����ە ح����ەزو ئارەزویەک����ی زۆری‬ ‫هەیە بۆ کڕینی جل����و بەرگ‌و بەردەوام‬ ‫حەزدەکات جوان‌و پۆشتە دەربکەوێت‌و‬ ‫کەسایەتییەکی دیاری هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ھۆکارێک����ی دیک����ەش بریتیی����ە‬ ‫لەکاریگەری����ی کەس����انی دەوروب����ەر‪،‬‬ ‫"کاتێ����ک دەبینێ����ت هاوڕێکان����ی جلو‬ ‫بەرگ����ی جوانی����ان پۆش����یوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫حەزدەکات بەهەمان شێوەی هاوڕێکانی‬ ‫بێت ئەمە کاریگەرییەکی زۆری لەس����ەر‬ ‫دروست دەکات چونکە هاوڕێ‌و کەسانی‬ ‫دەوروب����ەر زیات����ر کاری ل����ێ دەکەن‌و‬ ‫س����ەرنجی ڕادەکێش����ن بۆ کڕینی جلو‬ ‫بەرگ‌و بەکارهێنانی مۆدیالت" ‪.‬‬ ‫بەب����ڕوای توێژەرەکە ھۆکاری ئابورییش‬ ‫یەکێکی دیک����ە ل����ەھۆکارەکان‌‪" ،‬زۆریک‬ ‫لەو کچانەی کە الیەنی ئابورییان باش����ە‬ ‫زیاتر ح����ەز بەچونە ب����ازاڕ‌و کڕینی جلو‬ ‫بەرگ دەک����ەن‌و هەر کاتێک ک����ە زانیان‬ ‫مۆدیلیکی نوێ هاتۆتە بازاڕەوە زو دەچنە‬ ‫بازاڕ‌و دەیکڕن‪ ،‬هەرچەندە ئەمە الی کچە‬ ‫هەژارەکانی����ش هەیە ب����ەاڵم بەڕێژەیەکی‬ ‫کەمتر" ‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ئەم چەن���د رۆژە قەل���ەق نیت بەاڵم‬ ‫هەڵسوکەوتی‌ س���ەیر دەکەیت رەنگە‬ ‫پەیوەندی‌ بەخۆشەویستەکەتەوە بێت‪،‬‬ ‫هەوڵبدە پەیوەندی‌ لەگەڵ بکەیت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫چەند سەرنجێک لەئایین‌و سەلەفیزم‌و دەستور‬ ‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫ئیسالم‌ وه‌ک ئایدیۆلۆژیا‬ ‫تەمەنی بەئایدیۆلۆژیاکردن‌و بەسیاسیکردنی‬ ‫ئیسالم لەسەدەیەک نزیکدەبێتەوە‪ .‬حەسەن‬ ‫بەنا یەکەم خوێندەواری ئەم ناوچەیەیە‪ ،‬بەبێ‬ ‫ئەوەی دەرچو‌ی ھیچ فێرگەیەکی دینیی بێت‪،‬‬ ‫فیکری ئیس�ل�ا ‌م وه‌ک یەکێ���ک لەئایدیۆلۆژیا‬ ‫گەورەکان���ی دونیای نوێ‪ ،‬هاوتا بەلیبرالیزم‌و‬ ‫سۆسیالیزم‌و فاشیزم‪ ،‬دادەڕێژێتەوە‪ .‬حەسەن‬ ‫بەنا ئیس�ل�ام تەنها بەسیاسیی ناکات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەش���یکات بەئایدیۆلۆژیایەکی گشتگیر‪‌،‬واتە‬ ‫دەی���کات بەڕس���تێک لەب���اوەڕو قەناعەت‌و‬ ‫تێگەیشتن کە‌وێنەیەکی زۆر تایبەتیی دونیاو‬ ‫کۆمەڵگاو دەوڵەت‌و پەیوەندییە کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫فەرهه‌نگییەکان پێش���نیاردەکات‪ .‬ئیس�ل�ام‬ ‫دەکات بەفلتەرێک تا وه‌کو لەڕێگایەوە سەیری‬ ‫دونی���ای مۆدێرن بکات‌و ھێڵە گش���تییەکانی‬ ‫ئەو کۆمەڵگای���ە دابڕێژێت کە دەخوازێت لەو‬ ‫دونیایەدا دروستیبکات‪ .‬حەسەن بەنا ئیسالم‬ ‫لەسەر هه‌مان مۆدێلی ئایدیۆلۆژیا گەورەکانی‬ ‫س���ەدەی بیس���تەم‪ ،‬کە بریتین لەلیبرالیزم‌و‬ ‫فاش���یزم‌و سۆس���یالیزم‪ ،‬ئیس�ل�ا ‌م وه‌ک‬ ‫ئایدیۆلۆژیا دادەڕێژێت���ەوەو دەیخاتە بازاڕی‬ ‫ئایدیۆلۆژیاکانی س���ەدەکەوە‪ .‬ئەم پیاوە سڵ‬ ‫لەوە ناکاتەوە بەرگریی لەوەبکات کە ئیسالم‬ ‫لەیەککاتدا هه‌م سۆسیالیزم‌و هه‌م لیبرالیزم‌و‬ ‫هه‌م فاشیزمە‪ ،‬بۆیە پێویستی بەھیچ یەکێک‬ ‫ل���ەو ئایدیۆلۆژیان���ە نییەو خ���ۆی دەتوانێت‬ ‫جێگ���ەی هه‌موی���ان بگرێتەوە‪ .‬لەحەس���ەن‬ ‫بەناش���ەوە تا ئەمڕۆ پرۆسەیەکی بەرفراوانی‬ ‫بەسیاس���یکردنی هه‌مەالیەن���ەی ئیس�ل�ام‌و‬ ‫کردنی ئیس�ل�ام بەئایدیۆلۆژیایەکی سیاسیی‬ ‫بەردەوام���ە‪ ،‬ئ���ەم دو مەس���ەلەیەش‪‌،‬واتە‬ ‫مەسەلەی بەسیاسیکردن‌و بەئایدیۆلۆژیکردنی‬ ‫ئیسالم‪ ،‬بەش���ێکە لەشێوازی ئامادەگیی دین‬ ‫لەو ناوچەیەی ئێمەدا ‪.‬بەڕای ئێمە کێش���ەی‬ ‫س���ەرەکیی ئەم دۆخە لەسەرەتاوە تا ئەمڕۆ‬ ‫دو‌ش���تە‪ .‬یەکەمی���ان ئەوەیە ک���ە زۆرینەی‬ ‫هه‌رەزۆری ش���ێوازە جیاوازەکانی ئیس�ل�امی‬ ‫بەسیاس���یکراو ش���ێوازی نادیموکراس���یین‌و‬ ‫پلورالیزمی���ان بەمانا ڕاس���تەقینەکەی قبوڵ‬ ‫نییە‪ .‬دروشمی"ئیس�ل�ام چارەسەرە" دەربڕی‬ ‫ئەو ڕاس���تییەیە کە ئ���ەم ھێزانە لەدەرەوەی‬ ‫ئیس�ل�امدا ھی���چ مەودایەک بۆ ھی���چ جۆرە‬ ‫چارەس���ەرێکی دیکە ناھێڵن���ەوە‪ ،‬چ دینی چ‬ ‫نادینیی‪ .‬لەم خاڵەش���ەدا ھیچ���ی ئەوتۆیان‬ ‫لەھێ���زە عەلمانیی���ە نادیموکراس���ییەکانی‬ ‫ناوچەکە جی���اواز نییە‪ .‬دوەم‪ ،‬س���ەرجەمی‬ ‫ھێزەکانی ئیس�ل�امی سیاس���یی ڕۆحیەتێکی‬ ‫دینی���ی کۆنەپارێزو داخراو گەش���ەپێدەدەن‬ ‫کە دەرگا لەس���ەر چەندان شێوەی داخرانی‬ ‫ئەخالقی���ی‌و فەرهه‌نگی���ی دەکەن���ەوه‌‪ .‬ئەم‬ ‫دوان���ەش لەدوادەرەنجام���دا مۆدێلێکی نوێ‬ ‫لەدەسەاڵتگەرایی بەرهه‌مدەھێنن کە لەفۆرمە‬ ‫دینییە ئیس�ل�امییەکەیدا دژ بەپرنسیپەکانی‬ ‫پلورالیزم���ی سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتی���ی‌و‬ ‫فەرهه‌نگییە‪.‬‬ ‫سەلەفیزم لەکوردستاندا‬ ‫بەب���ەراورد بەدراوس���ێکانمان ئامادەگیی‬ ‫ئیسالمی سیاسیی‌و تەمەنی گۆڕینی ئیسالم‬ ‫بۆ ئایدیۆلۆژیایەکی سیاسیی درەنگ دەگاتە‬ ‫کۆمەڵ���گای ئێمە‪ .‬دەش���ێت ئەم ش���ێوازە‬ ‫لەئیسالمی سیاس���یی‌و ئایدیۆلۆژیی الی ئەم‬ ‫ی���ان ئەو تاکەک���ەس‌و خوێن���دەواری دینیی‬ ‫لەشەستەکان‌و هه‌فتاکانی سەدەی بیستەمی‬ ‫کۆمەڵگای ئێم���ەدا بونی هه‌بوبێ���ت‪ ،‬بەاڵ ‌م‬ ‫وه‌ک ھێزێک���ی ڕێکخراوی جەماوەری ‌ی‌و وه‌ک‬ ‫بزوتنەوەیەکی سیاس���یی خاوەن قورسایی‪،‬‬ ‫دروس���تبونی دوادەکەوێ���ت بۆ س���اڵەکانی‬ ‫سەرەتای دونیای دوای ڕاپەڕین‪ .‬لەو ڕۆژەوە‬ ‫زیاد لەفۆرمێکی ئیسالمی سیاسیی لەدونیای‬ ‫ئێمەدا ئامادەیە‪ ،‬زیاد لەپارتێکی سیاس���یی‌و‬ ‫زیاد لەگروپێکی ئیسالمیی دروستدەبن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی لەس���ااڵنی دوهه‌زاردا تێبینی دەکرێت‬ ‫گەورەبون‌و بەھێزبونی دیاردەی س���ەلەفیەتی‬ ‫ئیس�ل�امییە لەبەش���ێکی زۆری ش���ارەکانی‬ ‫کوردس���تاندا‪ .‬گەش���ەکردنی ئەم دیاردەیەو‬ ‫نەبون���ی ملمالنێیەک���ی فیکری���ی‌و دینی���ی‬ ‫ڕاس���تەقینە لەگەڵیداو پاڵپش���تیکردنی ئەم‬ ‫س���ەلەفیەتە لەالیەن ھێزە سیاسییەکانەوە‪،‬‬ ‫بەناوی ئەوە گوایە سەلەفییەت دیاردەیەکی‬ ‫سیاسیی نییەو س���ەلەفییەکان تەنها خۆیان‬ ‫بەدین‌و دیندارییەوە سەرقاڵدەکەن‪ ،‬ئەگەری‬ ‫گەشەکردنی گەورەی لەبەردەمدا کردونەتەوە‬ ‫‪‌.‬وێناکردنی سەلەفییە ‌ت وه‌ک بزوتنەوەیەکی‬ ‫دینی���ی ناسیاس���یی کە گوایە هه‌ڕەش���ە بۆ‬ ‫سەر دەسەاڵتی سیاسیی ھێزە سیاسییەکان‬ ‫دروس���تناکات‪ ،‬مەودایەک���ی گەورەت���رو‬ ‫فراوانتری بۆ گەشەکردن‌و تەشەنەسەندن بۆ‬ ‫کردونەتەوه‌‪ .‬بەاڵم ئەوەی کەمترین زانیاریی‬

‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫لەس���ەر دیاردەی س���ەلەفییەتی ئیسالمیی‬ ‫هاوچەرخ له‌ناوچەکەدا هه‌بێت‪ ،‬ئەو ڕاستییە‬ ‫س���ادەیە دەزانێت کە‌وێناکردنی سەلەفییە ‌ت‬ ‫وه‌ک ھێزێکی ناسیاسیی‪ ،‬ڕاڤەکردنێکی تیوریی‬ ‫تەواو هه‌ڵەیەو هه‌ڵەیەکی سیاس���یی ھێجگار‬ ‫گەورەشە‪ .‬هه‌مومان بینیمان سەلەفییەکانی‬ ‫میس���ر بەدرێژای���ی س���ااڵنی نەوەد باس���ی‬ ‫ئەوەیان دەکرد کە ئەوان ڕقیان لەسیاسەتەو‬ ‫دینداریی‌و سیاس���ەتیان بەتەواوی لەیەکتری‬ ‫جیاکردۆتەوە‪ ،‬ب���ەاڵم هه‌ر لەس���ەرەتاکانی‬ ‫شۆڕشی میس���ردا چەندان گروپی سەلەفیی‬ ‫کۆبو‌نەوەو پێکەوە چەندان پارتی سیاسیان‬ ‫دروستکرد‪.‬‬ ‫س���ەلەفیزم لەمڕۆک���ەی کۆمەڵگای ئێمەدا‬ ‫بزوتنەوەیەک���ی کۆمەاڵیەتیی���ە ک���ە‌وزە‬ ‫ئایدیۆلۆژییەک���ەی لەوەهابی���زم‌و ئیس�ل�امی‬ ‫سعودییەوە‌وەردەگرێت‌و ئەوەشی لەکۆمەڵگای‬ ‫ئێم���ەدا ئەنجام���ی دەدات‪ ،‬باڵوکردن���ەوەی‬ ‫هه‌رە کۆنەپارێزترین‌و داخراوترین ش���ێوازی‬ ‫ئیسالمە‪ ،‬ئەوەش ئیسالمە لەفۆرمە‌وەهابییە‬ ‫س���عودییەکەیدا‪ .‬ئەگەرچ���ی بزوتن���ەوەی‬ ‫س���ەلەفیزم لەدونی���ای عەرەبی س���ەرەتای‬ ‫سەدەی بیس���تەمدا‪ ،‬بزوتنەوەیەکی فرەجۆر‬ ‫بو‪ ،‬بەاڵم لەکۆتایی هه‌فتاکانەوە س���ەلەفیزم‬ ‫لەژێر هه‌یمەنەی ‌وەهابیزمی س���عودییەدایە‌‪.‬‬ ‫وەهابی���زم جۆرێک���ە لەحەنبەلیزم���ی نوێ‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم حەنبەلیزمێ���ک تێک���ەڵ بەپ���ارەی‬ ‫س���عودییەو بەو دۆالرە زۆران���ەی نەوت کە‬ ‫توانای باڵوکردنەوەی ئەم ئیسالمە بەدەوییە‬ ‫دەوارنشینە داخراوەیان بەهه‌مو دونیادا هه‌یە‪.‬‬ ‫لەدوای دروستبونی شۆڕش���ی ئێرانی ساڵی‬ ‫‪١٩٧٩‬و هاتنەکایەی خومەینیزمیش���ەو‌ە وه‌ک‬ ‫ئیسالمێکی ش���یعیی "شۆڕشگێڕ"‪ ،‬ملمالنێی‬ ‫س���ەرەکیی ئەم ئیس�ل�امە س���عودییە و‌اڵتی‬ ‫کەنداو لەگەڵ ئێران‌و ئیس�ل�امی ئێرانیدایە‪.‬‬ ‫ئەمەش ‌وایکردوە بەگژداچونەوەی ش���یعیزم‬ ‫چ ل���ەڕوی سیاس���یی‌و چ ل���ەڕوی دینیی‌و چ‬ ‫لەڕوی تیۆلۆژییەوە‪ ،‬ئەرکی ژمارە یەکی ئەم‬ ‫بزوتنەوە سەلەفییانە بێت‪.‬‬ ‫سادەکردنەوەیەکی ترسناکی دین‌و دونیا‬ ‫س���ەلەفیزم هه‌ڵگری���ی دیدێک���ی ھێجگار‬ ‫س���ادەیە بۆ دین‌و ب���ۆ دی���اردەی دینداریی‬ ‫لەکۆمەڵگادا‪ .‬الی س���ەلەفییەت هه‌م تێکستە‬ ‫دینییەکان سادەن‪ ،‬هه‌م دونیا خۆی سادەیەو‬ ‫هه‌م مرۆڤ خۆیشی بونەوەرێکی سادەیە‪ ،‬کە‬ ‫دەکرێت بەکۆمەڵێ���ک فەتواو بەخوێندنەوەی‬ ‫کتێبێ���ک هه‌م���و نهێنییەکان���ی دەربکەون‪.‬‬ ‫سەلەفییەت پێیوایە‌وەاڵمی هه‌مو پرسیارێکی‬ ‫سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و دینیی‌و کولتو‌ریی‌و‬ ‫فەلس���ەفییان پێیی���ەو ئ���ەم‌ وەاڵمان���ەش‬ ‫لەس���ەرەتای هاتن���ی ئیس�ل�امەوە لەالیەن‬ ‫نەوەی یەکەمی موس���ڵمانانەوە دراونەتەوە‪.‬‬ ‫کەس���ایەتییە دیارەکان���ی ن���او ئیس�ل�امی‬ ‫سەرەتایی رەمزیی دینی نین بەتەنها‪ ،‬بەڵکو‬ ‫مەرجەعی‌ وەاڵمدانەوەی هه‌مو پرسیارەکانی‬ ‫مرۆڤ���ن لەهه‌م���و س���ەردەم‌و کۆمەڵگاکاندا‪.‬‬ ‫ئەوەی سەلەفیزم دەکاتە دیاردەیەکی ھێجگار‬ ‫ترس���ناک ئەم س���ادەبونەیەتی‪ .‬یەکەم شت‬ ‫ک���ە ئەم س���ادەگەراییە دەخوازێ���ت لەناوی‬ ‫بب���ات‪ ،‬ئاڵۆزییەکانی ناو دین‌و ناو دینداریی‌و‬ ‫ناو ژیان���ی کۆمەاڵیەتییە‪ .‬لێرەدا ئیس�ل�امی‬ ‫س���ەردەمی پێغەمبەرو هه‌ڵسوکەوتی نەوەی‬ ‫یەکەم���ی موس���ڵمانان‌وەاڵمی س���ەرجەمی‬ ‫پرس���یارەکانی ئەمڕۆی���ان پێی���ەو هه‌ڵگریی‬ ‫کۆمەڵێک یاس���ان کە دەبێت بەیاسایی ژیانی‬ ‫ئێم���ەش لەدونیایەکی تەواو جیاواز لەدونیای‬ ‫ئەو نەوە کۆنەدا‪ .‬الی سەلەفییەت ئەوەی ئەو‬ ‫نەوەیە کردویان���ەو گوتویانەو ئەنجامیانداوە‪،‬‬ ‫تاقە ڕێگایەکی ڕاس���تەقینەیە ک���ە هه‌موان‬ ‫دەبێت بیگرنەب���ەر‪ ،‬با م���رۆڤ لەکۆمەڵگاو‬ ‫سەردەمێکیشدا بژی تەواو جیاواز لەکۆمەڵگاو‬ ‫سەردەمی موسڵمانانی سەرەتاداو با دونیای‬ ‫ئەمڕۆ س���ەدانجار ئاڵۆزترو گەشەکردوتر بێت‬ ‫لەدونیای بەدەویی‌و خێڵەکیی‌و کۆچەرییانەی‬ ‫سەرەتاکانی ئیسالم‪.‬‬ ‫ئەم پرۆسە هه‌مەالیەنەی سادەکردنەوەیە‌وا‬ ‫لەس���ەلەفییەت دەکات دیاردەیەک بێت ڕقی‬ ‫لەهه‌مو‌ ش���تێک بێ���ت کە س���ادەبونەکانی‬ ‫ئەوی قبو‌ڵنەبێت‪ .‬ڕق لەهه‌مو تەفس���یرێکی‬ ‫تێکس���تە دینییەکان کە لەگەڵ دیدی ئەواندا‬ ‫یەکنەگرێتەوە؛ ڕق لەخوداناس���ییەک کە ئەو‬ ‫‌وێنەیەی بۆ خ���ودا نەبێت کە ئەوان هه‌یانە‪،‬‬ ‫ڕق لەهه‌مو جۆرە مرۆڤبونێک کە نەچێتە ناو‬ ‫مۆدێلی مرۆڤی سەلەفییەوە‪ ،‬نەک تەنها‌ وه‌ک‬ ‫عەقڵ‌و بیرکردنەوەو هه‌ست‌ونەس���ت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫تەنانە ‌ت وه‌ک ش���ێوازی جلوبەرگ‌و ستایل‌و‬ ‫دەرکەوت���ی دەرەکیی‪ .‬ڕقی س���ەلەفییەکان‬ ‫لەهه‌م���و ئ���ەو ش���تانە تەنه���ا دیاردەیەکی‬ ‫س���ایکۆلۆژیی نیی���ە‪ ،‬ئ���ەوان تەنه���ا ڕقیان‬

‫لەژیانی مۆدێرن‌و مرۆڤی مۆدێرن‌و کۆمەڵگای‬ ‫مۆدێرن نییە‪ ،‬ئەوان س���ەرجەمی ئەو شتانە‬ ‫بەبێدینیی‌و کوفرو کافربون دەزانن‌و حوکمی‬ ‫کوفر‌و کافربو‌نیشیان بەسەردا دەدەن‪ .‬دیارە‬ ‫الی ئەمان���ەش ئاش���کرایە کە ئ���ەم حوکمە‬ ‫چییە‌و پێویس���تیی به‌تەفیس���ر‌و لێکدانەوەی‬ ‫جیاواز نییە‪ .‬هه‌مو‌ ئەم ش���تانە س���ەلەفیزم‬ ‫دەکاتە یەکێک له‌ھێزە هه‌رە سێکتارییەکان‪،‬‬ ‫‌وات���ە تائیفییەکانی دونیا؛ ئەوان تەنها ڕقیان‬ ‫له‌دینەکانی تر‌و ڕقیان له‌بێدین‌و دژەدینەکان‬ ‫نیی���ە‪ ،‬بەڵکو لەناو ئیس�ل�ام خۆش���یدا ھیچ‬ ‫ڕێباز‌و قوتابخانە‌و س���روت‌و لێکدانەوەیەکیان‬ ‫ل���ەدەرەوەی خۆیاندا قبو‌ڵ نیی���ە‪ .‬لەدیدی‬ ‫ئەواندا هه‌مو‌ ناس���ەلەفییەک‪ ،‬چەند دیندار‌و‬ ‫خوداپەرس���تیش بێ���ت‪ ،‬دیندارێک���ی هه‌ڵە‌و‬ ‫ناڕاس���ت‌و گومڕای���ە‪ ،‬موش���ریک‌و مونافیق‌و‬ ‫زەندیق‌و س���ەرجەمی ئەو تۆمەتە دینییانەی‬ ‫ت���رە ک���ە مێ���ژو‌ی تۆمەتبارکردن���ی دینیی‬ ‫بەرهه‌میھێن���اوە‌‪ .‬وه‌ک ئیسالمناس���یی‬ ‫فەرەنس���ی ئۆلیڤەر روا دەڵێت‪ ،‬سەلەفییەت‬ ‫‌وەسوەس���ەی دروستکردنی س���نو‌ری هه‌یە‪،‬‬ ‫س���نو‌ری جیاکردن���ەوەی خۆی ن���ەک تەنها‬ ‫له‌بێدین‌و دژەدینەکان‪ ،‬بەڵکو لەس���ەرجەمی‬ ‫دەرکەوتەکانی تری دین له‌کۆمەڵگادا‪ ،‬لەهه‌م ‌و‬ ‫ئەو دیندارانەش کە بەڕاستی باوەڕیان به‌دین‬ ‫هه‌یە‪ ،‬بەاڵم بەو دینە سەلەفییە نا کە ئەوان‬ ‫هه‌ڵگرین‪.‬‬

‫سەلەفییەتی دینیی‬ ‫نەک تەنها فو‌یەکی‬ ‫تەواو کۆنەپارێزانەی‬ ‫نوێ بەناو ڕۆحی‬ ‫هه‌مو‌ ھێزەکانی تری‬ ‫ئیسالمی سیاسییدا‬ ‫دەکات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫خەریکە‌وردە‌وردە‬ ‫ئەو ئیسالمە‬ ‫میللییە هه‌مەجۆرەی‬ ‫له‌کوردستاندا‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬ئەویش بۆ‬ ‫ئیسالمێکی سەلەفی‬ ‫بگۆڕێت‬ ‫کایەی دین‌ وه‌ک کایەیەکی پلورال‬ ‫کوردستان‌واڵتێکی فرەدینە‪ ،‬چەندان دین‌و‬ ‫باوەڕی جیاوازیی تێدایە‪ .‬لەناو خودی ئیسالم‬ ‫خۆیدا‪ ،‬ئیسالمی سونیی‌و شیعیی‪ ،‬ئیسالمی‬ ‫سوفیی‌و ئیس�ل�امیی میللیی‪ ،‬ئیسالمی شار‌و‬ ‫ئیسالمی الدێ هه‌یە‪ .‬لەدەرەوەی ئیسالمیشدا‬ ‫یەزیدی‪ ،‬مەسیحی‪ ،‬کاکەیی‪ ،‬شەبەکی‌و ئەھلی‬ ‫هه‌ق‌و ئەوانیتر هه‌ن‪ .‬ئەمە جگە له‌ژمارەیەکی‬ ‫گ���ەورەی خەڵک ک���ە دین بۆ ئ���ەوان تەنها‬ ‫پێدراوێکە له‌پێدراوه‌کانی ژیان نەک هه‌مو‌ ژیان‌و‬ ‫دین ئەو ھێزە نییە کە ژیانیان ئاراسەتبکات‌و‬ ‫هه‌ڵس���وکەوتیان لەژیانی ڕۆژانەدا ڕێکبخات‪.‬‬ ‫ئەمە جگە له‌ بو‌نی ژمارەیەکی زۆری کەسانی‬ ‫عەلمانی���ی کە پێیان‌وایە دی���ن دەبێت تەنها‬ ‫ڕۆڵ���ی له‌ژیانی شەخس���یدا هه‌بێ���ت‪ .‬لەپاڵ‬ ‫ئەمانیش���دا ژمارەیەکی بەرچاو لەکەس���انی‬ ‫بێدی���ن‌و دژەدین هه‌ن کە دی���ن‌و خورافەت‌و‬ ‫دین‌و غەیبانیەت‌و دین‌و نەخۆشی لەالیان یەک‬ ‫مانای هه‌یە‪ .‬هه‌مو‌ ئەمانە کۆمەڵێک ڕاستیی‬ ‫سۆس���یۆلۆگیی‌و مێژو‌یی���ن‌و هه‌ر کەس���ێک‬ ‫بەڕێکەوتی���ش ڕێی کەوتبێتە کوردس���تانەوە‬ ‫ئەم شتانەی به‌چاوی خۆی بینیوە‪ .‬خاڵێکی‬ ‫گرنگی تر ئەوەیە کە له‌نێوان ئەو زۆرینەیەدا‬ ‫کە موس���ڵمانن‪ ،‬دیسانەوە شێوازی جیاوازیی‬ ‫دینداریی هه‌یە کە ناکرێت موس���ڵمانبو‌نیان‬ ‫بەھی���چ جۆرێک کورتبکرێن���ەوە بۆ یەکجۆر‌و‬ ‫ی���ەک ف���ۆرم لەدینداریی‪ .‬جگ���ە لەمانەش‬ ‫ئەمڕۆ له‌کوردستاندا ئیسالمی سیاسیی هه‌یە‬ ‫کە دابەش���ە بەس���ەر زیاد لەپ���ارت‌و گروپ‌و‬ ‫ئاراستەیەکی سیاسییدا‪ ،‬له‌توندڕەوە بۆ کەمتر‬ ‫توندڕەو‌ لەوانیشەوە بۆ ئیسالمێکی میانڕەو‪.‬‬ ‫لەسەرێکی دیکەوە ئیسالمێکی میللیی هه‌یە‬ ‫کە ئەویش فرەج���ۆر‌و فرەدەرکەوتە‌و ڕەنگ‌و‬ ‫ڕو‌ی ئەو ژینگ���ە کۆمەاڵیەتییانەی وەرگرتوە‬ ‫کە تیایاندا ئامادەیە‪ .‬ئەم ئیس�ل�امە میللییە‬ ‫بەشێکە له‌زمان‌و خوڕەوشت‌و هه‌ڵسوکەوت‌و‬ ‫ئ���اکاری کۆمەاڵیەتیی تایبەت���ی ژمارەیەکی‬ ‫بەرچ���اوی ئیمانداران���ی ن���او کۆمەڵ���گای‬

‫ئێم���ە‌و له‌ھیچ ئاس���تێکدا پەیوەندییەکی بەو‬ ‫دیاردەی ئیس�ل�امی سیاس���یی‌و ئیس�ل�امی‬ ‫سەلەفیی‌وەهابییەوە نییە‪ .‬لەمانەش بترازێت‬ ‫چەندان بزاوتی سوفیی‌و عیرفانیی‌و ڕۆحانیی‬ ‫ئاینی���ی هه‌ی���ە ک���ە ئەمانی���ش دونیایەکی‬ ‫سەربەخۆی خۆیان هه‌یە‌و شێوازێکی تایبەتیی‬ ‫دینداریی گەشەپێئەدەن‪ .‬ئەمە جگە له‌بو‌نی‬ ‫ئیس�ل�امێکی ڕەس���میی کە له‌دونیای دوای‬ ‫ڕاپەڕیندا لەپ���اڵ دو‌ پارت���ە حوکمڕانەکەی‬ ‫کوردس���تاندا دروس���تبو‌ن‌و بەش���ێکی زۆری‬ ‫دەزگا دینییە رەس���مییەکانی کوردس���تانیان‬ ‫لەژێردەستدایە؛ لە‌وەزارەتەکانەوە بۆ دەزگا‌و‬ ‫ڕێکخ���راوە دینییە رەس���مییەکانی تر‪ .‬لەناو‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕانیش���دا جۆرێک له‌ئیس�ل�ام‬ ‫هه‌یە کە ئەوەندەی دینییە ئەوەندە سیاسیی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬دی���ن لێرەدا بەش���ێکی س���ەرەکیی‬ ‫باوەڕ‌و عەقیدەی چەندان کادر‌و هه‌ڵس���وڕاوی‬ ‫بزوتن���ەوەی گۆڕان���ە‪ ،‬ب���ەاڵم زۆرینەیان تا‬ ‫ئ���ەم س���اتەش‪ ‌،‬وا دەردەکەون ک���ە بکەری‬ ‫سیاس���یین نەک دینی���ی‪ ،‬تەنانەت زەحمەتە‬ ‫بخرێنە خانەی بکەری سیاس���یی‪-‬دینییەوە‪.‬‬ ‫س���ەلەفییەتی ئیس�ل�امیی بەرهه‌می دونیای‬ ‫دوای ڕاپەڕی���ن‌و بەپل���ەی یەک���ەم بەرهه‌می‬ ‫دونی���ای دوای کەوتنی ڕژێمەکەی س���ەدامە‪.‬‬ ‫ئەم گش���تە ئاڵۆزە به‌ش���ێواز‌و مانا‌و ئەرکیی‬ ‫جی���اوازەوە ئامادەن‌و له‌کۆمەڵ���گای ئێمەدا‬ ‫کاردەکەن‪ .‬هه‌مو‌ سادەکردنەوەیەکی ئەم دنیا‬ ‫ئاڵۆزە تو‌شی هه‌ڵەی گەورە‌و لەزۆر ڕو‌شەوە‬ ‫کارەساتی سیاسیی‌و دینییمان دەکات‪.‬‬ ‫کێش���ەی بەش���ی هه‌رەزۆری ئەم شێوازە‬ ‫جیاوازان���ەی ئیس�ل�ام له‌دونی���ای ئێم���ەدا‬ ‫لەوەدای���ە به‌دەگم���ەن نەبێت ھی���چ یەکێک‬ ‫له‌ھێزە چاالکەکانی ناو ئەم گش���تە گەورەیە‬ ‫پلورالیزم���ی دینی���ی‌و نادینیی قب���و‌ڵ نییە‪،‬‬ ‫یەکسانبو‌نی دینی ئیسالمی لەگەڵ دینەکانی‬ ‫تردا قب���و‌ڵ نییە‪ ،‬ئازادیی‌ویژدان‌و ڕادەربڕین‌و‬ ‫بیرکرن���دەوەی قبو‌ڵ نییە‪ ،‬س���ەربەخۆبو‌نی‬ ‫ژنان‌و یەکس���انبو‌نیان به‌پیاوان قبو‌ڵن نییە‪،‬‬ ‫نەک مافی یەکس���انیان بۆ کەس���انی بێدین‌و‬ ‫دژەدی���ن قبو‌ڵنیی���ە‪ ،‬بەڵک���و ‌ وه‌ک کافر‌و‬ ‫بێدی���ن‌ وێنایاندەکەن‌و ش���ێوازی جیاوازیی‬ ‫بەگژاچو‌نەوەیان پێش���نیاردەکەن‪ .‬لەناو ئەم‬ ‫گشتەدا س���ەلەفیەتی ئیس�ل�امی له‌هه‌مو‌ان‬ ‫داخراوت���رە‪ ،‬ئ���ەم س���ەلەفییەتە ھیچ جۆرە‬ ‫یەکس���انییەکی نێ���وان نێر‌و م���ێ‌و دیندار‌و‬ ‫بێدین‌و موسڵمان‌و دینەکانی تر‌و ھیچ نرخێکی‬ ‫نادینیی قبو‌ڵ نیی���ە‪ .‬قبو‌ڵکردنی پلورالیزم‌و‬ ‫قبو‌ڵکردنی ئازادی ‌ویژدان‌و بیرکردنەوە نەک‬ ‫تەنها بەش���ێک نیین له‌دونیابینیی‌و شێوازی‬ ‫بیرکردنەوەی ئ���ەم ھێزانە‪ ،‬بەڵکو نەوەیەکی‬ ‫گەنجیش���یان پەروەردەک���ردوە ک���ە دی���ن‬ ‫سەرەتا‌و کۆتایی ژیان‌و بیرکردنەوەیانە‌و بەو‬ ‫لۆژیکە ناپلورال‌و دژ به‌ئازادییە س���ەرجەمی‬ ‫پەیوەندییەکانیان لەگ���ەڵ دونیا‌و کۆمەڵگا‌و‬ ‫کەسەکانی تردا ڕێکدەخەن‪.‬‬ ‫بەسەلەفیکردنی کایەی دین‬ ‫ئەوەی ئێم���ە ئەمڕۆ دەیبینین پرۆس���ەی‬ ‫به‌س���ەلەفیکردنێکی بەرفراوانی کایەی دینە‬ ‫له‌کوردستانە‪ .‬سەلەفییەتی دینیی نەک تەنها‬ ‫فو‌یەکی تەواو کۆنەپارێزانەی نوێ بەناو ڕۆحی‬ ‫هه‌مو‌ ھێزەکانی تری ئیس�ل�امی سیاس���ییدا‬ ‫دەکات‪ ،‬بەڵکو خەریکە‌وردە‌وردە ئەو ئیسالمە‬ ‫میللییە هه‌مەجۆرەی له‌کوردستاندا ئامادەیە‪،‬‬ ‫ئەویش بۆ ئیس�ل�امێکی س���ەلەفی بگۆڕێت‪.‬‬ ‫مەترسی سەلەفییەت لەوەدایە کە هه‌م ‌و فەزا‬ ‫دینییەک���ە دەکاتە فەزایەکی تەواو داخراوتر‌و‬ ‫کۆنەپارێزت���ر‌و ڕێگرتر لەهه‌ر جۆرێک گۆڕان‌و‬ ‫پێشکەوتن‌و تازەبو‌نەوەی نا وه‌کیی ناو کایەی‬ ‫دین خۆی‪ ،‬لەپێش هه‌مو‌ش���یانەوە گەشەدان‬ ‫به‌ڕوانینێ���ک بۆ دی���ن کە نەتوانێ���ت بەھیچ‬ ‫جۆرێک لەگەڵ پلوارلیزم‌و شێوازە جیاوازەکانی‬ ‫ئازادیی���ی‌و بنەماکان���ی دیموکراس���ییەتدا‬ ‫بژی‌و بگونجێت‪ .‬بەس���ەلەفیکردنی ئیسالمی‬ ‫سیاسیی‪ ،‬بەسەلەفیکردنی ئیسالمی میللیی‪،‬‬ ‫به‌سەلەفیکردنی ئیس�ل�امی رەسمیی‌و ھێدی‬ ‫ھێدیش به‌سەلەفیکردنی هه‌مو‌ کایەی دینیی‪،‬‬ ‫ئ���ەو پرۆس���ەیەیە کە ئەمڕۆ له‌کوردس���تاندا‬ ‫لەئارادایە‪ .‬ئەم پرۆسەیە به‌ھێمنی کاردەکات‌و‬ ‫به‌خێرایی گەش���ەدەکات‪ ،‬بەبێ ڕەخنەکردنی‬ ‫جیدی���ی‌و چاودێریکردنی دیموکراس���ییانەش‬ ‫بەردەوامیی بەکاری خۆی دەدات‌و دەرنجامی‬ ‫ئێجگار خراپ‌و مەترس���یدارش بەدوای خۆیدا‬ ‫بەجێدەھێڵێت‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەم دۆخەی ھێندەی تر ئاڵۆزترکردو‌ە‬ ‫جەنگ���ی داعش���ە‪ .‬لەپاڵ ش���ەری داعش���دا‬ ‫س���ەلەفیزم بەناوی بەرگرییک���ردن له‌ئایینی‬ ‫ئیس�ل�ام بست به‌بست "شەڕی پێگە"‪ ،‬به‌مانا‬ ‫گرامشییەکەی‪ ،‬دەکات‌و سیاسەت ناچاردەکات‬ ‫له‌پرۆسەی ئیسالمییکردنی کایەی پەروەردە‌و‬ ‫"رو‌بەری گشتیی"دا نەک بێدەنگ بێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫تەنانەت شوێنپێی ئیسالمیی‌و سەلەفییەکان‬ ‫هه‌ڵبگرێ���ت‪ .‬بۆنمو‌ن���ە م���رۆڤ له‌زانک���ۆی‬ ‫کەرکوک هه‌س���ت ناکات کە ئەمە مۆدێرنترین‬ ‫ش���وێنی کۆمەڵگایە‪ ،‬بەڵکو هه‌ستی ئەوەی‬ ‫الدروس���تدەبێت کە له‌مەرکەزێکی پاراستنی‬ ‫ئاداب���ی ئیس�ل�امییدایە‪ .‬بڕیاری یەکپۆش���ی‬ ‫ل���ەو زانکۆیە ب���ۆ خانم���ان به‌دەس���تو‌ری‬ ‫ئیس�ل�امیی‌و دانان���ی رێس���ای بااڵپۆش���ی‬ ‫ئیس�ل�امیی (جوب���ە)‌و دیاریکردنی تەنانەت‬ ‫رەنگەکانیش���ی لەوێنەی نیلی‪ ،‬رەساس���ی‪،‬‬

‫جۆزی‌و ڕەش‪ ،‬ئەو راستییە دەسەلمێنێت کە‬ ‫دەسەاڵت‌و سیاسەت له‌کوردستاندا شوێنپێی‬ ‫س���ەلەفییەکان هه‌ڵدەگرن‌و به‌لۆژیکی دینیی‬ ‫ئ���ەوان بیردەکەن���ەوە‪ .‬منەورەکان���ی ئ���ەم‬ ‫زانکۆی���ە له‌تێبینی���ی دو‌هه‌می رێس���اکانی‬ ‫ڕەشپۆشیدا نو‌س���یویانە "تەنو‌رە شەپوشۆڕ‌و‬ ‫درێژ له‌(‪ )١٥‬س���م زیاتر نەبێت له‌پاژنۆوە"‪.‬‬ ‫یان له‌نمو‌ن���ەی قەدەغەکردن���ی خواردنەوە‬ ‫له‌دوای کاتژمێر ‪ ١٠‬ش���ەوەوە پارادۆکسێکی‬ ‫پەروەردەیی ترم���ان بۆدەردەکەوێت کە ھیچ‬ ‫خزمەتێک به‌"پاراس���تنی گەنج���ان" ناکات‪،‬‬ ‫چونکە دەس���تکەوتنی خواردن���ەوە پابەندی‬ ‫کات نییە‪ ،‬بەڵکو پابەندی ئەو ڕێسایانەیە کە‬ ‫له‌زۆر ش���وێنی دونیا ڕەچاودەکرێت‪ ،‬ئەویش‬ ‫فرۆش���تنی هه‌مو‌ جۆرە خواردنەوەیەکە بەو‬ ‫کەس���انەی کە لەس���ەرو‌ی هه‌ژدە ساڵەوەن‌و‬ ‫قەدەغەکردن���ی بۆ ئەو گروپ���ەی لەژێر ئەم‬ ‫تەمەنەوەن‪.‬‬ ‫ڕەخنەکردنی دین له‌کوردستاندا‬ ‫ئەوەی جێ���گای نائومێدەییەکی گەورەیە‬ ‫ئەو ڕاستییەیە کە له‌دونیای ئێمەدا ڕەخنەی‬ ‫ئایین له‌ئاستێکی مەعریفیی‌و مەنهه‌جیی زۆر‬ ‫نزمدا دەژی‪ .‬زۆربەی ئەو ڕەخنانەی له‌ئایین‬ ‫دەگیرێن‪ ،‬ھێندەی دەبن به‌سامانێک بۆ سەر‬ ‫خەرمان���ی بەھێزکردن���ی توندڕەویی دینیی‪،‬‬ ‫ھێن���دە ناب���ن به‌ھۆکارێک ب���ۆ بێهێزکردنی‪.‬‬ ‫ڕەخن���ەی ئایین ش���تێکە‌و ڕەتکردنەوەیەکی‬ ‫سەرپێیی دین شتێکی تر‪ .‬کێشە لەوەدایە ئەم‬ ‫دو‌ رەهه‌ندە بەیەکتر تێکەاڵوبکرێن کە ئەمەش‬ ‫تەنها ی���ەک ئاکامی هه‌ی���ە‪ ،‬ئەویش نەمانی‬ ‫پ���ردی پەیوەندیی‌و گفتوگۆی���ە له‌کۆمەڵگادا‬ ‫لەسەر سەرجەمی پرسەکانی "ژیانی گشتیی"‬ ‫لەنێ���وان ئاین���داران‌و بێئایینەکاندا‪ ،‬لەنێوان‬ ‫ئەوان���ەدا ئەرگومێنتی دینییان هه‌یە‌و لەگەڵ‬ ‫ئەوان���ەدا کە لەدەرەوەی دیندا بیردەکەنەوە‪.‬‬ ‫بەش���ێکی گەورەی ڕەخنەی دی���ن له‌دونیای‬ ‫ئێم���ەدا س���ەرقاڵی ڕەخنەکردنی تێکس���تە‬ ‫دینییەکانە‪ ،‬خ���ۆی به‌ڕەخنەکردنی ئەم یان‬ ‫ئەو کەس���ایەتی دینی ن���او مێژوه‌و‌ە خەریک‬ ‫دەکات‪ ،‬یاخ���ود لەجەنگ���ی به‌خورافی���ی‬ ‫ناس���اندنی ئەم یان ئەو عەقیدەی دینیدایە‪،‬‬ ‫نەک س���ەرقاڵی ڕەخنەکردنی دەرکەوتەکانی‬ ‫دین بێت له‌ژیانی کۆمەاڵیەتیی‌و فەرهه‌نگیی‌و‬ ‫سیاس���یی ئەمڕۆدا‪ ،‬نەک چۆنیەتی کارکردن‌و‬ ‫بیرکردنەوە‌و هه‌ڵسوکەوتی ھێزە دینییەکانی‬ ‫دونی���ای ئەم���ڕۆ ڕەخنەبکات‪ ،‬ن���ەک ئەوەی‬ ‫بڕوانێت بک���ەرە کۆمەاڵیەتییەکان چی له‌دین‬ ‫دەکەن‌و دەیخەنە خزمەتی چ پرۆژە‌و خەون‌و‬ ‫پالنێک���ەوە‪ .‬هه‌مو ئەمانەش بەب���ێ توانای‬ ‫جیاکردن���ەوەی دەرکەوت���ە جیاوازەکان���ی‬ ‫دی���ن هه‌م لەناو مێژ‌و ه���ه‌م لەناو کۆمەڵگای‬ ‫ئەمڕۆدا‪ .‬ئێمە بۆ قسەکردن لەسەر دین ئەو‬ ‫میتۆدە هابەرماس���ییە به‌پڕسەمەرترین ڕێگا‬ ‫دەزانین ک���ە باس ل���ەوەدەکات لێکۆڵەرەوە‬ ‫نابێت حوکم بەس���ەر ڕاس���تیی‌و دروس���تیی‬ ‫عەقی���دە ئایینییەکاندا بدات‪ ،‬بیس���ەلمێنێت‬ ‫دی���ن نەخۆش���یی‌و‌ وەھم‌و غەیبانییەتێک���ی‬ ‫تەواو عەیارە‪ ،‬بەڵکو پێویس���تە س���نو‌رێکی‬ ‫ڕو‌ن له‌نێ���وان ئایین‌و مەعریفەی زانس���تییدا‬ ‫بکێش���ێت‌و بەیەکتریان تێکەڵنەکات‪ ،‬توانای‬ ‫ئەوەی هه‌بێ���ت ئەرک���ە جیاوازەکانی دین‌و‬ ‫زانس���ت له‌کۆمەڵ���گادا ببینێ���ت‪ .‬ب���ۆ ئەم‬ ‫مەبەس���تەش هابەرماس باس له‌"بێخوداییی‬ ‫میتۆدی���ی" دەکات له‌ش���ێوازی کارکردن���ی‬ ‫زانس���تیدا‪ ،‬چونکە بەڕای ئەو دیدی زانستیی‬ ‫له‌ئینس���انەوە دەستپێدەکات‌و دیدی دینییش‬ ‫له‌خوداوە‪.‬‬ ‫ب���ەڕای ئێم���ە ئ���ەوەی لەم چرکەس���اتە‬ ‫مێژو‌ییەدا گرنگە بریتییە له‌هه‌ڵس���وکەوتێکی‬ ‫عەقالنی���ی لەگەڵ دیندا‪ .‬ئەم هه‌ڵس���وکەوتە‬ ‫مان���ای ئەوە نییە مرۆڤ ئ���ازاد نییە لەوەدا‬ ‫ب���ه‌چ جۆرێک ڕەخنەی دی���ن دەکات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫مان���ای ئەوەیە بۆ ئێس���تا‌و داهاتوی نزیکیی‬ ‫کۆمەڵ���گای ئێم���ە پێویس���تە کاری جیدیی‬ ‫لەسەر س���ێ رەهه‌ندی گرنگی ناو کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە بکرێت‪ .‬یەکەمیان ئاستی پەروەردەیە‪.‬‬ ‫دوەمی���ان ئاس���تی تیۆلۆژی ‪ -‬سیاس���ییە‪،‬‬ ‫سێهه‌میان ئاستی یاساییە‪.‬‬ ‫پەروەردەی پلورال‬ ‫لەئاستی پەروەردەدا پێویستە سیستەمی‬ ‫خوێندن س���ەرلەبەر گۆڕانکاریی مەنهه‌جیی‌و‬ ‫مەعریفیی قوڵی تێدا بکرێ���ت‪ ‌.‬وانەی ئایین‬ ‫چیدی تەنها ناس���اندنی مندااڵنی کوردستان‬ ‫نەبێت بەئایینی ئیسالم‌و دەرخکردنی ئایەتە‬ ‫قورئانییەکان‌و فەرمودەکانی پێغەمبەر‌و مێژوی‬ ‫شەڕوشۆڕ‌و فتوحاتەکانی نەبێت بەپێوەر بۆ‬ ‫موسڵمانبونی ناو ھۆڵەکانی تاقیکردنەوە‪ ،‬تا‬ ‫وه‌کو قوتابییەکان نمرەی باش بهێنن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پێویستمان به‌ستراتیژێکی پەروەردەیی نوێ‬ ‫هه‌یە کە ئایی���ن لەو بۆش���اییە مەعریفییە‌و‬ ‫لەم قەیران���ەی تیای���دا دەژی‪ ،‬دەربهێنێت‪.‬‬ ‫بۆئەم مەبەس���تەش بنەڕەتیترین هه‌نگاو بۆ‬ ‫رزگارکردنی عەقڵ‌و تەنانەت خودی ئایینیش‬ ‫بریتییە له‌دانانی مەنهه‌جێکی نوێی ئایینناسی‬ ‫بۆ قوتابیانی کوردستان کە لەپاڵ خوداناسییدا‬ ‫زانس���تەکانی ت���ری‌ وه‌ک کۆمەڵناس���یی‌و‬ ‫ئینسانناسیی‌و دەرو‌نناسیی دین ئامادەبێت‪.‬‬ ‫تەنها خوێندەوارە دینییەکان یەکەم قس���ە‌و‬ ‫دواهه‌مین قس���ە لەس���ەر دین نەکەن‪ ،‬بەڵکو‬

‫گەر بمانەوێت‬ ‫کۆمەڵگایەکی‬ ‫نوێ له‌کوردستان‬ ‫بەرهه‌مبهێنین‪ ،‬دەبێت‬ ‫له‌پەروەردەیەکی‬ ‫پلورالەوە دەستپێبکەین‪.‬‬ ‫کە چیدی تاکڕەهه‌ندانە‌و‬ ‫تاکالیەنانە دونیامان‬ ‫له‌قوتابخانەکاندا بۆ‬ ‫ڕاڤەنەکرێت‌و ئیسالم‌و‬ ‫موسڵمانبو‌ن‌ وه‌ک‬ ‫چەقی دونیا‌و تاکە‬ ‫موقەدەس‌و تاکە ئایینی‬ ‫ڕاستەقینە تەماشا‬ ‫نەکرێت‬ ‫زانایانی بواری زانس���تە کۆمەاڵیەتییەکانیش‬ ‫ئامادەبن‪ .‬کردنی ئایینی ئیس�ل�ام به‌بابەتی‬ ‫زی���اد له‌زانس���تێک مانای پەراوێزخس���تنی‬ ‫ئیس�ل�ام نییە‪ ،‬بەڵکو مانای جێگاکردنەوەیە‬ ‫بۆ زیاد لەڕوانین‌و تێگەییش���تنێک بۆ ئایین‌و‬ ‫فێرکردن‌و گۆش���کردنی مندااڵنی کوردستان‬ ‫به‌پلورالیزم���ی ئایین���ی‌ وه‌ک بەش���ێک‬ ‫له‌پلورالیزم���ی کۆمەاڵیەت���ی‌و فەرهه‌نگیی‌و‬ ‫مەعریفیی‌و سیاسیی‪ .‬بەتایبەت بۆ کۆمەڵگای‬ ‫ئێم���ە ک���ە کۆمەڵگایەک���ی فرەکولتو‌ری���ی‌و‬ ‫ئایینیی‌و ئایینزایییە‌و لەمڕۆشدا به‌ئەزمو‌نێکی‬ ‫زۆر خراپ‌و ترسناکی ئایینییدا تێپەڕدەبێت‪.‬‬ ‫بەتایب���ەت بەش���ێکی گ���ەورەی کۆمەڵگای‬ ‫کوردس���تان ک���ە ئێزیدیی���ەکان‌و چەن���دان‬ ‫ئایین‌و ئایینزای تریش‪ ،‬بەناوی ئیس�ل�امەوە‬ ‫بەر ھێرش���ی پەراوێزخس���تن‌و بێنرخکردن‌و‬ ‫لەئینسانخس���تن‌و له‌دوادەرەنجامیش���دا بەر‬ ‫ھێرشی کۆمەڵکوژیی کەوتو‌ن‌و دەکەون‪ .‬ئەم‬ ‫رەهه‌ندە بەالی ئێمەوە گرنگیی تایبەتی خۆی‬ ‫هه‌یە‪ ،‬چونکە مندااڵنی کوردستان فێری ئەوە‬ ‫دەبن کە کۆمەڵگاکەیان جگە له‌ئیسالم ئایینی‬ ‫تری تێدایە‌و‌ وه‌ک چۆن ئیسالم بۆ موسڵمان‬ ‫پێگەی تایبەتی روحیی‌و کۆمەاڵیەتیی خۆی‬ ‫هه‌یە‪ ،‬ئاوه���اش ئایینەکانی تر بۆ ئەندامانی‬ ‫گروپ���ە ئایینی‌و ئایینزاکان���ی خۆیان گرنگ‌و‬ ‫بنەڕەتین‪ .‬پەروەردەی دینیی‌و کۆمەاڵیەتیی‬ ‫ئێمە پڕە له‌حوکمی کوێرانە‌و‌وێنای ناڕاس���ت‬ ‫بەرامب���ەر به‌گروپ���ە ئایینییەکانی تر‪ ،‬ئەمە‬ ‫جگە له‌حوکمی هه‌ڵە بەرامبەر ئەو ش���تانەی‬ ‫ک���ە س���ەرچاوه‌کەیان ناچێتەوە ن���او دین‪.‬‬ ‫ئێمە‌وایدەبینین بۆ سەقامگیرکردنی ئاشتیی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی لەئاس���تی دو‌ردا‪ ،‬پیادەکردنی‬ ‫ئەم پرنسیپی پلورالیزمە له‌خوێندگاکاندا‪ ،‬بۆ‬ ‫تێگەییشتن له‌ئایین‌و کۆمەڵگا‪ ،‬له‌هه‌مو‌ کاتێکی‬ ‫تر گرنگترە‪ .‬کەمنین ئەو موسڵمانانەی کە تا‬ ‫وه‌کو ئەمڕۆش بێڕێزیی بەرامبەر به‌ئێزیدیی‌و‬ ‫کاکەیی‌و مەسیحیی‌و گروپەکانی تر دەکەن‌و‬ ‫مرڤ���ی نادینیی���ش بەمانا ئیس�ل�امییەکەی‌‪،‬‬ ‫وه‌ک مرۆڤێکی گاڵو دەبینن‌و مامەڵەدەکەن‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەوەی کە ئەو هه‌مو‌ گروپە دینییە‬ ‫جیاوازانە به‌کەمینە‌و زۆرینەوە له‌کوردستاندا‬ ‫پێک���ەوە دەژی���ن‪ ،‬کەچی زۆرین���ەی زۆری‬ ‫کوردانی موسڵمان ھیچ زانیارییەکیان لەسەر‬ ‫بچو‌کترین س���روتی ئایینی کوردانی ئێزیدی‌و‬ ‫کاکەیی‌و مەسیحییەکان‌و گروپەکانی تر نییە‌و‬ ‫تێگەیش���تنیان بۆ هه‌مو‌ سروتە ئایینییەکانی‬ ‫تر کە لەدەرەوەی سروتی ئایینی ئیسالمدان‪،‬‬ ‫س���ەرلەبەری هه‌ڵەی���ە‌و منااڵنی���ش جگ���ە‬ ‫له‌فێرکردنی دەس���تەواژەی "کوفر"‌و "کافر"‪،‬‬ ‫ھیچ ش���تێکی تریان فێرناکرێت بۆ‌وێناکردنی‬ ‫ئەو گروپانە‪ .‬هه‌رئەمەش���ە‌وامانلێدەکات کە‬ ‫بڵێین پلورالیزمی ئایینی‌و گیانی قبو‌ڵکردنی‬ ‫یەکتری له‌کوردستانی ئەمڕۆدا تەنها له‌خیتابی‬ ‫سیاس���ییەکاندا‌و ‌ وه‌کو ریتۆریکێکی بەتاڵ‪،‬‬ ‫ئامادەیە‪ .‬ئێمە گەر بمانەوێت کۆمەڵگایەکی‬ ‫ن���وێ له‌کوردس���تان بەرهه‌مبهێنین‪ ،‬دەبێت‬ ‫له‌پەروەردەیەکی پلورالەوە دەس���تپێبکەین‪.‬‬ ‫ئ���ەم پەروەردەی���ەش مان���ای ئەوەی���ە کە‬ ‫چیدی تاکڕەهه‌ندان���ە‌و تاکالیەنانە دونیامان‬ ‫له‌قوتابخانەکاندا بۆ ڕاڤەنەکرێت‌و ئیس�ل�ام‌و‬ ‫موس���ڵمانبو‌ن‌ وه‌ک چەق���ی دونی���ا‌و تاک���ە‬ ‫موقەدەس‌و تاکە ئایینی ڕاس���تەقینە تەماشا‬ ‫نەکرێت‪.‬‬ ‫»» ‪19‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫كاریگه‌ری ‌ی مێژو له‌سه‌ر ئێستا ‌ی گه‌النی‌ موسڵمان‬

‫هادی‌ عه‌لی‌‬ ‫له‌كۆتاییه‌كان���ی‌ س���ه‌ده‌ی‌ نۆزده‌ی���ه‌م‌و‬ ‫سه‌ره‌تاكان ‌ی سه‌ده‌ی‌ بیسته‌م به‌دواوه‌‪ ،‬پرس ‌ی‬ ‫دواكه‌وتنی‌ گه‌النی‌ موس���ڵمان‌و پێشكه‌وتن ‌ی‬ ‫گه‌الن ‌ی غه‌یره‌ موس���ڵمان به‌تایبه‌تی‌ گه‌الن ‌ی‬ ‫ڕۆژئ���اوا‪ ،‬گه‌وره‌ترین ته‌حه‌دای���ه‌ ڕویكردۆت ‌ه‬ ‫گه‌النی‌ موسڵمان‪ .‬له‌ومیانه‌دا ڕێبه‌رانی‌ بزاڤ ‌ی‬ ‫چاكس���ازیخوازی‌ ئیس�ل�ام ‌ی له‌ك���ۆن‌و نوێدا‬ ‫ه���ه‌ركام بۆ خۆ ‌ی له‌گۆش���ه‌نیگای‌ جیاجیاو‌ه‬ ‫ڕاوبۆچون‌و توێژینه‌وه‌یان بۆ ئه‌م پرسه‌ گرنگ ‌ه‬ ‫پێشكه‌شكردوه‌‪ .‬یه‌كێك له‌و هۆكاره‌ سه‌ره‌كی‌‌و‬ ‫گرنگان���ه‌ی‌ ك���ه‌ ل���ه‌م ب���واره‌دا كاریگه‌ری ‌ی‬ ‫قوڵ‌و به‌هێز ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬په‌یوه‌س���ته‌ به‌چۆنێت ‌ی‬ ‫تێڕوانینی‌ موس���ڵمانان به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشت ‌ی‬ ‫بۆ مێژوی‌ قۆناغه‌كانی‌ س���ه‌رده‌می‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ س���ه‌ده‌كان ‌ی سه‌ره‌تاو‬ ‫ناوه‌ڕاستی سه‌رده‌م ‌ی خه‌الفه‌تی‌ ئیسالمی‌‪.‬‬ ‫نكوڵ ‌ی له‌و ڕاستیه‌ش ناكرێ كه‌مێژو وه‌ك‬ ‫گه‌نجینه‌ی‌ سه‌روه‌ری‌‌و بیره‌وه‌ریه‌كان‌و هه‌وێن ‌ی‬ ‫دروس���تبون ‌ی كه‌س���ایه‌تی‌‌و شوناس��� ‌ی هه‌ر‬ ‫گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ك‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان‬ ‫كاریگه‌ری‌ ده‌ب ‌ێ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ دواكه‌وتن‬ ‫یان پێش���كه‌وتنیان له‌قۆناغ���ه‌ جیاجیاكان ‌ی‬ ‫مێژودا‪ .‬حاڵه‌تێكی‌ سروشتیش ‌ه كه‌ هه‌رگ ‌هل‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ك له‌بنیاتنانه‌وه‌ی‌ ئێس���تاو ئاینده‌ ‌ی‬ ‫خۆیدا سود له‌مێژوی‌ خۆ ‌ی وه‌ربگرێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫بۆ گه‌الن ‌ی موسڵمان هه‌ر‌وبه‌وه‌نده‌‌وراناوه‌ستێ‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو مێ���ژو تایبه‌تمه‌ندییه‌كی‌ زۆر جیاواز ‌ی‬ ‫هه‌ی���ه‌و كاریگه‌ریه‌ك���ی‌ زۆر گ���ه‌وره‌و قوڵ ‌ی‬ ‫له‌ڕاده‌به‌ده‌ر ‌ی هه‌ی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ ڕابردو حاكم ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر ئێستا ‌ی موسڵمانانداو ئه‌وه‌ مردوه‌كان‌و‬ ‫پێش���ینانه‌ كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ڕاس���ته‌وخۆو‬ ‫ناڕاس���ته‌وخۆ به‌رده‌وام ڕێبه‌رایه‌تی‌‌و ڕێنمای ‌ی‬ ‫زیندوه‌كان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ڕاس���ته‌ ك���ه‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌ هاتن���ی‌ ئاینی‌‬ ‫ئیس�ل�امدا‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌ی له‌ڕی���ز ‌ی هاوه‌ڵه‌كان ‌ی‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ری‌ ئیس�ل�ام‌و شاگرده‌كانیش���یان‬ ‫له‌قۆناغه‌كانی‌ دوای‌ خۆیان‪ ،‬نمونه‌ ‌ی زۆر به‌رزو‬ ‫گه‌وره‌یان پێشكه‌شكردو‌ه له‌پله‌ی‌ دڵسۆزی‌‌و‬ ‫ڕه‌وش���تی‌ جوان‌و دونیانه‌ویس���تی‌‌و ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫ب���ۆ خۆبه‌ختك���ردن‌و قوربانیدان‌و گه‌یش���تن‬ ‫به‌ئاس���تی‌ پێش���كه‌وتو له‌بواری‌ زانسته‌كاندا‬ ‫به‌گشتی‌‌و زانسته‌ ش���ه‌رعیه‌كاندا به‌تایبه‌تی‌‪،‬‬ ‫كه‌ مایه‌ی‌ ش���انازی‌‌و س���ودلێوه‌رگرتنن نه‌ك‬ ‫ته‌نها بۆ موس���ڵمانان‪ ،‬به‌ڵكو بۆ س���ه‌رجه‌م‬ ‫مرۆڤایه‌ت���ی‌‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ ب���ه‌و مانایه‌ نیی ‌ه‬ ‫كه‌ هه‌مو ش���تێكی‌ ڕاب���ردو به‌هه‌مان پێوه‌رو‬ ‫به‌هه‌مان چاو س���ه‌یر بكرێت‌و بكرێته‌ نمونه‌و‬ ‫چڵه‌پۆپه‌ ‌ی پێشكه‌وتنی‌ هه‌تاهه‌تایی‌‌و هه‌وڵ ‌ی‬ ‫دوباره‌كردن���ه‌وه‌و كۆپیكردن ‌ی ببێته‌ ئه‌ركێك ‌ی‬ ‫سه‌ره‌كی‌ ئایینی‌‌و شه‌رع ‌ی موسڵمانان له‌گشت‬ ‫س���ه‌رده‌مه‌كاندا‪ .‬چونك ‌ه له‌هه‌مو حاڵه‌تێكدا‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئ���ه‌و ڕابردوه‌ش هه‌ر م���رۆڤ بون‌و‬ ‫كه‌موكورت���ی‌‌و ناته‌واوییه‌كان���ی‌ مرۆڤ ڕو ‌ی‬ ‫تێك���ردون‪ ،‬جگ��� ‌ه له‌پێغه‌مب���ه‌ری‌ خوا هیچ‬ ‫كه‌س���ێك پارێزراو نه‌بوه‌و ناب ‌ێ له‌هه‌ڵه‌وگوناه‬ ‫و نابێت ‌ه سه‌رمه‌شقی‌ ڕه‌ها بۆ موسڵمانان‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ ت���ره‌وه‌ ڕاس���ته‌ قورئانی‌ پیرۆز‬ ‫بایه‌خ���ی‌ زۆری‌ داوه‌ به‌مێ���ژو‪ ،‬چی���رۆك و‬ ‫به‌س���ه‌رهاتی‌ گ��� ‌هل‌و نه‌ته‌وه‌كان���ی‌ ڕاب���ردو‬ ‫ده‌گێڕێته‌و‌ه به‌مه‌به‌س���تی‌ په‌ند لێوه‌رگرتن‌و‬ ‫ئاگاداربون له‌هۆكاره‌كان ‌ی شكست‌و سه‌ركه‌وتن‬ ‫یان چۆنێتی‌ كاركردن به‌یاس���او ڕێس���اكان ‌ی‬

‫په‌روه‌ردگار له‌حه‌ره‌كه‌ت���ی‌ ژیانی‌ كۆمه‌ڵگه‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌كان���دا‪ ،.‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ب���ه‌و مانای ‌ه نی ‌ه‬ ‫كه‌ ڕاب���ردو به‌پیرۆز س���ه‌یر بكرێت‌و به‌هه‌مو‬ ‫شێوه‌یه‌ك هه‌وڵی‌ دوباره‌كردنه‌وه‌ی‌ بدرێت‪.‬‬ ‫خاڵێك���ی‌ ت���ری‌ نه‌خ���وازراو له‌تێڕوانین ‌ی‬ ‫موس���ڵماناندا بۆ مێژوی‌ خۆیان‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫حه‌ره‌كه‌تی‌ مێژو حه‌ره‌كه‌تێكی‌ ته‌واوخوازی‌‌و‬ ‫به‌ره‌وپێشه‌وه‌چون نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو حه‌ره‌كه‌تێك ‌ی‬ ‫ب���ه‌ره‌و خواربونه‌وه‌ی���ه‌‪ .‬چڵه‌پۆپه‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫به‌س���ه‌رده‌م ‌ی یه‌كه‌می‌ هاتنی‌ ئاینی‌ ئیسالم‬ ‫ده‌س���ت پێده‌كات‪ ،‬له‌وه‌ب���ه‌دواوه‌ كه‌م كه‌م‬ ‫ب���ه‌ره‌و خراپبون‌و دابه‌زین ده‌ڕوات تا ده‌گات ‌ه‬ ‫س���ه‌رده‌می‌ هاتن ‌ی (مه‌هدی‌ چاوه‌ڕوانكراو)‪،‬‬ ‫دوابه‌دوای‌ ئ���ه‌وه‌ ئیتر تێكچون ‌ی ئه‌م دنیایه‌و‬ ‫هاتنی‌ ڕۆژی‌ قیامه‌تی‌ به‌دوادادێت‪.‬‬ ‫ئه‌م تێڕوانینه‌ نادروس���ته‌ له‌س���ه‌ده‌كان ‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ مێ���ژوی‌ ئیس�ل�امیدا به‌ڕاده‌یه‌ك‬ ‫كاریگه‌ریی‌‌و ئاماده‌ی ‌ی هه‌بو‌ه كه‌موس���ڵمانان‬ ‫وایانزانی���وه‌ ته‌مه‌ن���ی‌ ئ���ه‌م دونیای��� ‌ه چه‌ند‬ ‫س���ه‌ده‌یه‌ك زیاترناخایه‌نێ���ت‌و قیام���ه‌ت‬ ‫هه‌ڵده‌س���ێت‪ .‬بۆیه‌ زۆر پێویست به‌و‌ه ناكات‬ ‫موس���ڵمانان گرنگییه‌ك���ی‌ زیاد له‌پێویس���ت‬ ‫به‌م ژیانه‌ ب���ده‌ن‪ ،‬باش وای���ه‌ خۆیان یه‌كال‬ ‫بكه‌نه‌وه‌ بۆ دوای‌ مردن‌و ژیانی‌ ڕۆژی‌ دوایی‌‪.‬‬ ‫به‌هۆ ‌ی ئه‌م تێروانینه‌ نادروسته‌وه‌ بۆ ڕابردو‪،‬‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك له‌ش���ێوه‌كانی‌ پی���رۆزی‌ دراو‌ه‬ ‫به‌مێژوی‌ س���ه‌ده‌كان ‌ی سه‌ره‌تای‌ هاتنی‌ ئاین ‌ی‬ ‫ئیسالم‪ .‬ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ له‌بیروهۆش‌و زیهنیه‌ت ‌ی‬ ‫زۆربه‌ی‌ موس���ڵماناندا وه‌ك ڕاستیه‌ك ‌ی گه‌ور‌ه‬ ‫چه‌س���پیوه‌و پێیانوایه‌ پێش���ینان گه‌یشتون‬ ‫به‌چڵه‌پۆپه‌ ‌ی زانست‌و پێشكه‌وتن‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫له‌بواری‌ زانس���ت ‌ه ئاینیه‌كاندا شتێك نه‌ماو‌ه‬ ‫قس���ه‌یان له‌باره‌و‌ه نه‌كردبێ‌و هیچ شتێكیان‬ ‫بۆ دوای‌ خۆیان به‌جێنه‌هێشتوه‌‪ .‬موسڵمانان ‌ی‬ ‫سه‌رده‌مه‌كانی‌ تر به‌م سه‌رده‌مه‌ ‌ی ئێستاشه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێویس���ت ناكات زۆر خۆی���ان ماندو بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ه���ه‌ر ئه‌وه‌نده‌یان له‌س���ه‌ره‌ ته‌قلید ‌ی‬ ‫ئه‌و ڕابوردو‌ه بكه‌ن‌و هه‌وڵی‌ دوباره‌كردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بده‌ن‪ .‬چونكه‌ بڕوایان وای ‌ه كه‌ ده‌رمان ‌ی هه‌مو‬ ‫ده‌رده‌كان‌و ڕێگاچاره‌ی‌ گش���ت گرفتاریه‌كان ‌ی‬ ‫ئ���ه‌م ڕۆژگاره‌ ت���ا ڕۆژی‌ قیام���ه‌ت له‌كردارو‬ ‫گوفت���ارو نوس���ینه‌كانی‌ پێش���ینانی‌ ئ���ه‌م‬ ‫ئوممه‌ته‌دا هه‌یه‌‪ .‬بۆیه‌ ده‌بینین گوتاری‌ ئاین ‌ی‬ ‫س���ه‌رده‌م به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ پشت به‌ستو‌ه‬ ‫به‌و ڕابردوه‌و ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ كار‬ ‫بۆ دوباره‌ به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌وسۆنگه‌یه‌وه‌ ده‌توانین ڕاشكاوانه‌ دان به‌و‬ ‫راس���تیه‌ تاڵه‌دا بنێین كه‌هۆكارێك ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی‬ ‫دواكه‌وتن��� ‌ی گه‌النی‌ موس���ڵمان‌و به‌ش���ێك ‌ی‬ ‫زۆر له‌كێش���ه‌و گرفت ‌ه قوڵ‌و ئاڵۆزه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌ ‌ی جیهانی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ئه‌م تێڕوانینه‌ نادروسته‌ بۆ مێژوی‌ موسڵمانان‌و‬ ‫ه���اوكات نه‌بونی‌ جورئه‌ت‌و توان���ای‌ فیكر ‌ی‬ ‫پێویس���ت بۆ وه‌رگرتن ‌ی هه‌ڵوێستی‌ لۆژیكی‌‌و‬ ‫زانستیان ‌ه له‌مه‌ڕ كه‌له‌پورو به‌رهه‌مه‌كانی‌ مێژو‬ ‫له‌ڕوی‌ فیكری‌‌و فیقهی‌‌و سیاس���یه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌بون���ی‌ ئاماده‌ی ‌ی بۆ تێپه‌ڕاندن ‌ی خاڵه‌ الوازو‬ ‫نه‌خوازراوه‌كانی‌ ئه‌و ڕابردوه‌و جیاكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ڕاس���ت‌و ناڕاس���ت یان دروس���ت‌و نادروست‬ ‫یان شیاوو نه‌ش���یاو له‌گه‌ڵ ڕۆحی‌ سه‌رده‌م‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ ‌ی گه‌النی‌ پێش���كه‌وتو به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫ڕۆژئاوا ك ‌ه هه‌ر له‌س���ه‌رده‌می‌ ڕێنیسانسه‌و‌ه‬ ‫توانیان(تج���اوز)ی‌ ڕاب���ردو ‌ی نه‌خ���وازراو ‌ی‬ ‫خۆی���ان بك ‌هن‌و هه‌ڵه‌ كوش���نده‌كان ڕاس���ت‬ ‫بكه‌نه‌وه‌و ئێس���تاو ئاینده‌ی‌ نوێ‌‌و پێشكه‌وتو‬ ‫بۆ خۆیان بهێننه‌ دی‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ گرنگ ‌ه له‌هه‌ر پرۆس���ه‌یه‌كی‌ چاكساز ‌ی‬ ‫ئیسالمی‌ ڕاس���ته‌قینه‌دا‪ ،‬خوێندنه‌وه‌ی‌ نوێ‌‌و‬ ‫ڕه‌خنه‌كاری‌ زانس���تیانه‌ بكرێت ب���ۆ مێژو ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی‌‌و له‌ومیانه‌دا پێویس���ت ‌ه كه‌له‌پورو‬ ‫ڕوداوه‌كانی‌ مێژوی‌ ئیس�ل�امی‌ به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫گشتی‌ بكرێت به‌سێ‌ به‌شه‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ -‬به‌ش���ێكی‌ دیار‌ه ك ‌ه بۆ سه‌رده‌می‌ خۆ ‌ی‬

‫گرنگه‌ له‌هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫پرۆسه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫چاكساز ‌‬ ‫ڕاسته‌قینه‌دا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫نوێ‌‌و ڕه‌خنه‌كار ‌‬ ‫زانستیان ‌ه بكرێت‬ ‫ی ئیسالمی‌‌‬ ‫بۆ مێژو ‌‬ ‫پێویست بوه‌‪ ،‬له‌سه‌رده‌مه‌كانی‌ تریشداو له‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌شدا موسڵمانان ده‌توانن سود ‌ی ل ‌ێ‬ ‫وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫ به‌شێكی‌ تر ‌ی بۆ سه‌رده‌می‌ خۆی‌ گونجاو‬‫بوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم بۆ س���ه‌رده‌مه‌كانی‌ دوای‌ خۆ ‌ی‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ بۆ ئه‌م سه‌رده‌مه‌ گونجاو نیه‌‪.‬‬ ‫ به‌شی‌ س���ێیه‌می‌ بۆ سه‌رده‌می‌ خۆیش ‌ی‬‫نادروس���ت‌و نه‌ش���یاو بوه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه هه‌ڵه‌و‬ ‫تاوان‌و كاری‌ نادروست ‌ی بكه‌ره‌كانی‌ بوه‌ وه‌ك‬ ‫مرۆڤ‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌گه‌ر س���ه‌رنجێكی‌ خێرا ‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆی‌ واڵتانی‌ موس���ڵمان بده‌ین‪ ،‬ده‌بینین‬ ‫زۆربه‌ ‌ی ئه‌و كێشه‌و قه‌یرانه‌ ئاڵۆزانه‌ی‌ پێوه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ناڵێنن‪ ،‬له‌به‌ش���ێكی‌ زۆریدا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و تێڕوانینه‌ نادروسته‌و مامه‌ڵه‌ی‌ ناواقیعیان ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ڕابردو‪ ،‬بۆ نمونه‌‪:‬‬ ‫• دی���ارده‌ی‌ توندڕه‌وی‌ ئیس�ل�امی‌‪ -‬وێڕا ‌ی‬ ‫هۆكاره‌ بابه‌تییه‌كان ‌ی ئه‌م س���ه‌رده‌مه‌‪-‬هۆكار‌ه‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كه‌ ‌ی له‌ڕوی‌ ئاینیه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫تێگه‌یشتن ‌ی نادروست‌و نامه‌نتیق ‌ی له‌ژماره‌یه‌ك‬ ‫له‌ئایه‌ته‌كان���ی‌ قورئ���ان‌و ڕوداوه‌كانی‌ مێژو ‌ی‬ ‫موس���ڵمانان‪ ،‬به‌تایبه‌ت��� ‌ی ئه‌و به‌ش���ه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌چۆنێت���ی‌ جێبه‌جێكردن���ی‌‬ ‫ئه‌حكام���ی‌ جیه���ادو فۆرم���ه‌ مێژوییه‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌ی خه‌الفه‌ت‪ ،‬ك ‌ه له‌ڕاستیدا ئه‌زمونێك ‌ی‬ ‫ته‌واو به‌شه‌رییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌تێگه‌یشتنی‌ زوربه‌ ‌ی‬ ‫موسڵماناندا وه‌ك به‌ش���ێك له‌ئیسالم سه‌یر‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و ئه‌وه‌تا گروپی‌ داعش به‌عه‌قڵیه‌ت ‌ی‬ ‫نادروس���تی‌ خۆیان هه‌وڵی‌ دوباره‌كردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌د‌هن‌و بونه‌ت ‌ه سه‌رچاوه‌و هۆكاری‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫مه‌ترسی‌‌و هه‌ڕه‌شه‌ بۆ واڵتانی‌ ئیسالم ‌ی ‪.‬‬ ‫• هه‌روه‌ها كێش���ه‌و ئاڵۆزییه‌ تائیفیه‌كان ‌ی‬ ‫نێوان ش���یعه‌و س���وننه‌‪ ،‬له‌بنه‌ڕه‌تدا كێشه‌و‬ ‫شه‌ڕی‌ ڕابردون‪ ،‬به‌اڵم مه‌خابن ئه‌وه‌تا ئێستا‬ ‫بوه‌ته‌ هۆكارێكی‌ سه‌ره‌كی‌ ئه‌و ئاژاوه‌و قه‌یران ‌ه‬ ‫ترس���ناكه‌ی‌ ڕوی‌ كردۆت���ه‌ چه‌ند ناوچه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ عێراق‌و س���وریا‪ .‬قورئانی‌ پیرۆز‬ ‫ڕاش���كاوان ‌ه ئاماژه‌ به‌م ڕاس���تیه‌ نه‌خوازراو‌ه‬ ‫ده‌كات‌و موس���ڵمانان ئاگادارده‌كات���ه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ئه‌وان به‌رپرس���یارنین له‌ڕابوردو پێش���ینان‌و‬ ‫ناب���ێ‌ ڕوداوو كرده‌وه‌كانی‌ پێش���ینان بكه‌ن ‌ه‬ ‫هۆكاری‌ كێش���ه‌و ئاڵۆزی‌ ب���ۆ خۆیان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫زیاتر له‌وه‌ش ڕاشكاوان ‌ه هه‌مو جۆر‌ه ته‌قلیدو‬

‫ش���وێنكه‌وتنێكی‌ كوێران���ه‌ی‌ بابوباپی���ران‬ ‫ڕه‌تده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫• هه‌رله‌ومیان���ه‌دا كولتوری‌ ئیس���تبداد ‌ی‬ ‫سیاسی‌‌و تاكڕه‌و ‌ی له‌سیستم ‌ی حوكمڕانێتیدا‬ ‫كه‌ چه‌ند س���ه‌ده‌یه‌ك ‌ه گه‌النی‌ موس���ڵمان تا‬ ‫ئێستاش��� ‌ی له‌گه‌ڵدابێت پێ���وه‌ ‌ی ده‌تلێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫درێژك���راوه‌ی‌ مێژوی‌ سیاس��� ‌ی ده‌وڵه‌ته‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌وی‌‌و عه‌بباسی‌و عوس���مانیه‌‌و به‌میرات ‌ی‬ ‫بۆمان ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬چونك��� ‌ه به‌داخه‌وه‌ فیقه ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌ ئیس�ل�ام ‌ی له‌كۆنه‌وه‌ ش���ه‌رعیه‌ت ‌ی‬ ‫داوه‌ به‌شێواز ‌ی ده‌ستبه‌س���ه‌رداگرتن به‌زۆر‪،‬‬ ‫كه‌ هاوشێوه‌ی‌ كوده‌تا س���ه‌ربازییه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌یه‌‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه بیرمه‌ندی‌ گه‌وره‌ی‌ موسڵمان(ئیقباڵ‬ ‫الهوری‌) ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌و به‌هاو بنه‌ما سیاسیانه‌ ‌ی‬ ‫ئیس�ل�ام هێنانی‌ ب���ۆ رێكخس���تنی‌ كاروبار ‌ی‬ ‫حوكمڕانێتی‌ له‌مێژوی‌ سیاس��� ‌ی موسڵماناندا‬ ‫هه‌ر به‌(ده‌ڵه‌مه‌‪-‬أجنه‌)ی��� ‌ی مانه‌وه‌و نه‌خران ‌ه‬ ‫دۆخی‌ به‌رجه‌ست ‌ه بون‌و دامه‌زراوه‌ییه‌وه‌‪.‬‬ ‫دی���ار‌ه هه‌رله‌ب���ه‌ر هه‌مان هۆكاریش��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫بیرمه‌ندی‌ ناوداری‌ جه‌زائیری‌(مالك بن نه‌بی‌)‬ ‫ڕای‌ وای ‌ه شارس���تانێتی‌ موس���ڵمانه‌كان ل ‌ه‬ ‫ڕوی‌ سیاسیه‌وه‌ شارس���تانێتیه‌ك ‌ی نه‌خۆشه‌‪.‬‬ ‫چونكه‌ مێژوی‌ سیاس���ی‌ موس���ڵمانان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا ك ‌ه چه‌ندی���ن نمونه‌و وێس���تگه‌ ‌ی‬ ‫دره‌وش���اوه‌ی‌ تێدای���ه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫گش���تی‌‌و ل���ه‌ ئاراس���ته‌ به‌رده‌وامه‌كه‌ی���دا‪،‬‬ ‫ڕێڕه‌وێكی‌ نادروس���تی‌ هه‌بوه‌و ئیس���تیبداد ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌ مۆرك���ی‌ سیس���ته‌می‌ حوكمڕانێت ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ خه‌الفه‌ت بوه‌و شه‌خس���ی‌ خه‌لیف ‌ه‬ ‫یان س���وڵتان خۆی‌ به‌ته‌نها خاوه‌نی‌ گش���ت‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كان بوه‌‪ .‬هه‌رئ���ه‌وه‌ش هۆكارێك ‌ی‬ ‫بنه‌ڕه‌تیه‌ بۆ زو ڕاوه‌س���تان ‌ی شارس���تانێت ‌ی‬ ‫ئیس�ل�ام ‌ی له‌گه‌ش���ه‌كردن‌و به‌ره‌وپێشچون‪،‬‬ ‫پاشان چه‌قبه‌س���تن‌و دواكه‌وتن‌و سه‌ره‌نجام‬ ‫داڕوخان���ی‌ سیاس���ی‌‌و س���ه‌ربازی‌ له‌جه‌نگ ‌ی‬ ‫جیهان ‌ی یه‌كه‌مدا‪.‬‬ ‫ل���ه‌و ڕوانگه‌ی���ه‌وه‌ تێك���ڕا ‌ی بیرمه‌ن���دان‌و‬ ‫ڕێبه‌ران ‌ی بزاڤی‌ چاكس���ازی‌ ئیس�ل�امی‌ كۆكن‬ ‫له‌س���ه‌ر زه‌روره‌ت��� ‌ی ئه‌نجامدانی‌ پرۆس���ه‌ ‌ی‬ ‫چاكسازی‌‌و نوێكردنه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ ڕیشه‌یی‌‌و‬ ‫خاوێنكردنه‌وه‌ی‌ كه‌له‌پوری‌ مێژوی ‌ی له‌باس و‬ ‫بابه‌ت ‌ه نادروست‌و نه‌خوازراوه‌كانی‌ سه‌ده‌كان ‌ی‬ ‫چه‌قبه‌س���تن‌و دواكه‌وت���ن ل���ه‌ڕوی‌ فیكری‌‌و‬ ‫فیقه���ی‌‌و فه‌رهه‌نگی���ه‌وه‌‪ ،‬وێ���ڕای‌ زه‌روره‌ت ‌ی‬ ‫گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ ڕۆڵ‌و پێگه‌ی‌ عه‌قڵ له‌پرۆسه‌ ‌ی‬ ‫بنیاتنان���ه‌وه‌ی‌ ئێس���تاو ئاین���ده‌ی‌ گه‌الن��� ‌ی‬ ‫موسڵماندا به‌دۆزینه‌وه‌و داهێنان ‌ی ڕێگاچاره‌ ‌ی‬ ‫گونج���اوو س���ه‌رده‌میانه‌ بۆكێش���ه‌و قه‌یران ‌ه‬ ‫ئاڵۆزه‌كان ‌ی جیهانی‌ ئیسالمی‌‪ .‬چونكه‌ بۆ هه‌ر‬ ‫س���ه‌رده‌م‌و قۆناغێكی‌ مێژویی‌‪ ،‬كێشه‌وگرفت‌و‬ ‫ڕێگاچاره‌ ‌ی تایبه‌ت به‌خۆی‌ پێویس���ته‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌یه‌ شێخ سه‌عید ‌ی نورسی‌ ك ‌ه وه‌ك‬ ‫یه‌كێ���ك له‌گه‌وره‌ترین زان���ا نوێكه‌ره‌وه‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌م س���ه‌رده‌مه‌ ئه‌ژمار ده‌كرێ‌‪ ،‬له‌مباره‌یه‌و‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و له‌س���ه‌رده‌م ‌ی مه‌والنا ‌ی‬ ‫ڕۆمیدا بژیایه‌‪ ،‬ئه‌وا ده‌بو(مه‌سنه‌وی‌) به‌رهه‌م‬ ‫بهێنای���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك ئه‌گ���ه‌ر مه‌والنای‌ ڕۆمیش‬ ‫ل���ه‌م س���ه‌رده‌مه‌دا بژیایه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا بێگومان(‬ ‫په‌یامه‌كانی‌ نور) ‌ی ده‌نوسین‪.‬‬ ‫جێ���ی‌ ئام���اژه‌ پێكردنه‌ قورئان���ی‌ پیرۆز‬ ‫ب���ه‌م ش���ێوه‌یه‌ی‌ كه‌ ئێس���تا له‌به‌رده‌س���ت‬ ‫موسڵماناندایه‌‪ ،‬خۆ ‌ی ڕه‌چاوی‌ ئه‌م ڕاستیه‌ ‌ی‬ ‫كردوه‌‪ ،‬چونك���ه‌ له‌ڕێكخس���تنه‌وه‌ی‌ ئایه‌ت‌و‬ ‫س���وره‌ته‌كاندا به‌پێ���ی‌ ب���ه‌روارو ڕیزبه‌ند ‌ی‬ ‫دابه‌زینیان ڕێك نه‌خراوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ بۆ خۆ ‌ی‬ ‫ئاماژه‌یه‌كی‌ به‌هێزه‌ كه‌ بۆ هه‌ر س���ه‌رده‌مێك‬ ‫ڕوداوو كێش���ه‌و ڕێگاچاره‌ ‌ی تایبه‌ت به‌خۆ ‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ت ‌ه له‌س���ه‌ر بیرمه‌ندان‌و‬ ‫زانایان���ی‌ موس���ڵمان ڕاس���ته‌وخۆ ئیله���ام‬ ‫له‌قورئان وه‌ربگرن بۆ دۆزینه‌وه‌و لێده‌رهێنان ‌ی‬ ‫ڕێگاچاره‌ی‌ س���ه‌رده‌میانه‌‪ ،‬نه‌ك ڕابردو كۆپ ‌ی‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫پەکەکە دەیەوێت لەرێگەی شەنگالەوە چی بەپارتی بڵێت؟!‬ ‫ساالر جاف‬ ‫هەوڵی دامەزراندن���ی کانتۆنی کوبانی کە‬ ‫جۆرێکە لەسیستەمی خۆسەری بەڕێوەبەری‌و‬ ‫یەکێکە لەئامانجە سیاس���ییەکانی پەکەکە‪،‬‬ ‫ک���ە لەئێس���تادا زیندوتری���ن نمون���ەی‬ ‫لەسویس���رایە‪ ،‬تەنها ئ���ەو روکارە ئیدارییە‬ ‫نیە کە ئێم���ە دەیبینین‪ ،‬بەڵكو ئەمە زادەی‬ ‫ملمالنێیەک���ی قوڵ‌و دێرینی نێ���وان پارتی‌و‬ ‫پەکەکەی���ە‪ ،‬چونک���ە هەرچەن���دە ل���ەروی‬ ‫عەتف���ی نەتەوەیی���ەوە ئەم���کارەی پەکەکە‬ ‫ببێتە جێگەی نیگەرانی بەش���ێک لەکوردانی‬ ‫باش���ور‌و وەک پارچەپارچەکردنی ئەم بەشە‬ ‫نیمچە دانپێدانراوەی باش���وری کوردس���تان‬ ‫لێکبدرێتەوە‪ ،‬ئەوا هۆکار‌و ئامانجی زیاتر لەم‬ ‫کارەی پەکەکەدا هەیە کە دابەشدەبن بەسەر‬ ‫هەردو هۆکاری مێژویی دور‌و نزیک‪.‬‬ ‫لەمێژوی دوردا‪ ،‬پەکەکە پاش دەستکردن‬ ‫بەخەباتی چەکداری‌و دروس���تکردنی یەکەم‬ ‫شانەی چەکداری بەسەرپەرشتی فەرماندەیەک‬ ‫بەناوی عەگید‪ ،‬لەالیەن پارتییەوە هەمیش���ە‬ ‫توش���ی ئاس���تەنگ‌و هەندێکج���ار راوەدونان‬

‫بونەتەوە‪ ،‬چونکە پاش کارەساتی هەکاری‌و‬ ‫نزیکبونەوەی قیادە موقەتە لەکوردانی باکور‌و‬ ‫پاشتریش لەسوپا‌و چەکدارە کوردەکانی ئەو‬ ‫دەوڵەتە‪ ،‬هەمیشە ئاستەنگی بۆ گەریالکانی‬ ‫پەکەکە لەناوچەکان���ی بادینان‌و خواکورک‌و‬ ‫حەفتانین‌و زاگرۆس دروستکردوە‪ ،‬هەرئەوەش‬ ‫وایکرد یەکەم دەس���تەی چەکداری پەکەکە‬ ‫ناچاربێت لەسەرەتای خەباتیدا بچێتە قواڵیی‬ ‫خاک���ی کوردس���تانی باک���ور‌و دواتریش ئەو‬ ‫کارەس���اتەی لێکەوتەوە کە لەمێژودا هەیە‌و‬ ‫سەرکردەی یەکەم شانەی چەکداری پەکەکە‬ ‫لەالیەن تورکیاوە کوژرا‪.‬‬ ‫پاش راپەڕینیش پارتی بەرەیەکی فراوانی‬ ‫شەڕی لەگەڵ پەکەکەدا بەپشتگیری تورکیا‬ ‫دەستپێکرد‪ ،‬بنکە‌و سەربازی تورکی هێنایە‬ ‫باش���وری کوردس���تان‌و بو بەچاوساغی ئەو‬ ‫س���وپایە بۆ راوەدونانی پەکەکە‪ ،‬دیارە لەو‬ ‫شەڕەش���دا بەس���ەدان گەری�ل�ا‌و فەرماندەی‬ ‫پەکەکە کوژران‪ ،‬ئەوەش جگە لەوەی کە زیاد‬ ‫لە‪ ٦٠‬گەریالی پەکەکە لەنەخۆش���خانەکانی‬ ‫هەولێردا‌و پاش ‪٣١‬ی ئاب بەزیندویی لەالیەن‬ ‫پارتییەوە بێسه‌روشوێنکران‪.‬‬ ‫ئ���ەو چەند هۆکارە رونە‌و چەندین هۆکاری‬

‫‪13‬‬ ‫ئایا کێشەی گروپی بەرنامەی کار‬ ‫چاکسازییە؟!‬

‫هاوش���ێوە وەهای کردوە هەمیش���ە ئەو دو‬ ‫الیەنە سیاس���ییە لەبۆس���ەدا بن بۆ یەکتر‪،‬‬ ‫پەکەکە ک���ە وەه���ا نیش���اندەدات لەالیەن‬ ‫پارتیی���ەوە لەقۆناغ���ە جیاجیاکانی خەباتدا‬ ‫زوڵمی لێکراوە‪ ،‬ئەگەرچی ئێستا لەئاشتیدایە‬ ‫لەگەڵ رکابەرە پێشینەکەی‪ ،‬بەاڵم هەمیشە‬ ‫لەدەرفەت گەڕاوە بۆ تۆڵەسەندنەوە لەرێگای‬ ‫ترەوە بەرامبەر پارتی‪ ،‬بێگومان ناردنی گەریال‬ ‫بۆ ناوچەکانی ژێردەس���ەاڵتی پارتی‌و هەوڵی‬ ‫دامەزراندنی کانتۆن ل���ەو ناوچانەدا‪ ،‬چەندە‬ ‫ئەرکێکی نەتەوەیی بێت بەالی ئەو پارتەوە‪،‬‬ ‫لەهەمانکات���دا جۆرێکە لەتۆڵەس���ەندنەوە‌و‬ ‫شەڕی کۆنەقین بەشێوازی جۆراوجۆر‪.‬‬ ‫لەمێژوی نزیک���دا‪ ،‬پارت���ی‌و پەکەکە لەم‬ ‫سااڵنەی دوایدا‌و بەدیاریکراوی پاش سااڵنی‬ ‫‪ ٢٠٠٠‬لەهەوڵ���ی فراوانکردن���ی دەس���ەاڵتی‬ ‫خۆیان���دا ب���ون لەپارچەکانی ت���ر‪ ،‬پەکەکە‬ ‫بەدروس���تکردنی پژاک لەرۆژهەاڵت‌و پەیەدە‬ ‫لەرۆژئ���اوا‌و پەچەدەکە لەباش���ور ویس���تی‬ ‫س���نوری کارەکان���ی خ���ۆی لەپارچەیەکی‬ ‫کوردس���تانەوە بگوێزێت���ەوە ب���ۆ هەم���و‬ ‫کوردس���تانی گەورە‪ ،‬پارتیش بەرامبەر ئەو‬ ‫هەوڵەی پەکەکە دەستەوەس���ان نەبو‪ ،‬بۆیە‬

‫بەدروستکردنی چەندین حیزب‌و بەرەی نزیک‬ ‫لەخۆی لەپارچەکانی تری کوردستان رۆشتە‬ ‫ناو ئەو ملمالنێیەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم ملمالنێیەی نێ���وان پارتی‌و پەکەکە‬ ‫پاش س���ەرهەڵدانی شۆڕش لەسوریا‌و پاشان‬ ‫گۆڕانی شۆڕش���ەکە بۆ جەنگ تۆختر بوەوە‪،‬‬ ‫پارت���ی لەرێگای حیزب���ە نزیکەکانی خۆی‌و‬ ‫بەهاوکاری تورکیا هەمیشە ویستویەتی رۆڵی‬ ‫پەکەکە لەرۆژئاوای کوردستان الواز بکات‪ ،‬لەو‬ ‫پێناوەش���دا چەندین رێگای بەکارهێناوە هەر‬ ‫لەدروستکردنی خەندەق‌و داخستنی دەرگای‬ ‫س���نوری رۆژئ���اوا تا دەگات���ە جیاوازیکردن‬ ‫لەنێوان الیەنە سیاس���ییە کوردییەکانی ئەو‬ ‫پارچەیەدا‪.‬‬ ‫لەبەرامبەردا پەکەکەش لەرێگای پەیەدەوە‬ ‫بەتون���دی کەوت���ە ن���او ئ���ەو ملمالنێ���وە‌و‬ ‫شەڕێکی س���ەختی چەکداری لەو پارچەیەدا‬ ‫دەستپێکرد‌و ویس���تی بیسەلمێنێت کە ئەوە‬ ‫ئەوانن لەرێگای خوێنەوە رۆژئاوا دەپارێزن‪،‬‬ ‫نەک ئەو حیزبە نزیکانەی پارتی کە بەقسەی‬ ‫پەی���ەدە ئوتێلنش���ینن‌و تەنه���ا بەچاکەت‌و‬ ‫پانتۆڵەوە خەبات دەکەن‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫سلێمان عەبدواڵ یونس‬ ‫من لەگ���ەڵ ئەو بۆچون���ە ناکۆکم کە هەر‬ ‫جوڵەیەک���ی جیاوازی ناو یەکێتی بەپرس���ی‬ ‫چاکسازی ببەس���ترێتەوە‪ .‬چونکە لەڕاستیدا‬ ‫ناونان���ی جوڵ���ەکان‪ ،‬یان بەس���تنەوەی ئەو‬ ‫جواڵنە بەپرسی چاکسازیەوە لەناو یەکێتیدا‪،‬‬ ‫هەر لەبنەڕەتەوە مامەڵەکردنێکی تاکتیکیانە‬ ‫ب���وە بەئامانجی ماکیاژکردنێک���ی زیرەکانەی‬ ‫ماهیەت���ی ئەو بزاوتە جیاوازان���ەی لەناو ئەو‬ ‫هێزەدا س���ەریان هەڵداوە‪ .‬ماکیاژکردنێک که‌‬ ‫توانیویەتی بەش���ێوەیەکی تاکتیکی زیرەکانە‬ ‫لینکی ئەو جوڵە جیاوازانە بکات بەستراتیژێکی‬ ‫بارگاویب���و بەچاکس���ازی‌و ڕیفۆرم���ەوە‪.‬‬ ‫ئەمەلەکاتێکدا هەر لەسروش���تیانەوە‪ ،‬خودی‬ ‫ئ���ەو بزاوتان���ە کەمتری���ن پەیوەندیداری���ان‬ ‫بەپرسی چاکس���ازیەوە هەبوەو ئامانج لێیان‬ ‫پارێزگاریکردن بوە لەشوناس���ی خاوەندارێتی‬ ‫دەستەجەمعی یەکێتی‌و س���ەپاندنی گوتاری‬ ‫شەراکەت‌و هاوبەشێتی لەپرسی بەڕێوەبردنی‬ ‫ئەو هێزە گرنگ‌و مێژوییەدا‪.‬‬ ‫لەڕاس���تیدا لەمێ���ژوی س���ەرهەڵدانی‬ ‫بزوتن���ەوە جیاوازەکانەوە ک���ه‌ جیابونەوەی‬ ‫سۆسیالیستەکان دەستپێدەکات‌و دواتر ئااڵی‬ ‫شۆڕش‌و ئینجا بزوتنەوەی گۆڕان‌و لەئێستاشدا‬ ‫دەرکەوتنی ئاڕاستەیەکی دیکەی جیاواز بەناوی‬ ‫گروپی (بەرنامەی کار) شتێک بەهەڵەو شتێک‬ ‫بەغ���ەدر دەڕوات ئەویش بریتییە لەوێناکردنی‬ ‫نی���وەی یەکێت���ی بەگەن���دەڵ‌و نیوەکەی تر‬ ‫بەڕیفۆرمیس���ت لەکاتێک���دا ئەم���ە نەک هەر‬ ‫ڕاست نیە بەڵکو تەواو مامەڵەکردنێکی ڕەش‌و‬ ‫س���پیانەیەو کێماسییە لەجورئەت‌و ڕاستگۆیی‬ ‫خودی ئەو بزوتنەوانەدا‪ .‬چونکە لەڕاس���تیدا‬ ‫ئەوە مامەڵەکردنێکی تێکەڵ بەدیماگۆجیەت‌و‬ ‫پڕوپاگەندەسازیی بوە که‌ هەر لەسەرەتاکانی‬ ‫دروس���تبونی گروپگەلە جیاوازەکانەوە لەناو‬ ‫یەکێتیدا بەش���ێوەیەکی ناڕاس���ت هەندێکی‬ ‫خس���تۆتە ژێر بەرپرس���یارێتی‌و هەندێکیشی‬ ‫بەناڕاستتر خستۆتە دەرەوەی بەرپرسیارێتیەوە‬ ‫لەپرسی خاوەندارێتی‌و بەرهەمهێنانی مێژوی‬ ‫ڕابردوی ئەو هێزە سیاسیەدا بەربرسیارێتی‌و‬ ‫مێژویەک کەهەر لەجەوهەردا بەرپرسیارێتیەکی‬ ‫ڕێژەیی هاوبەش بوە‪.‬‬ ‫ئەم وێناکردن‌و پۆلێنکردنانە کاتێک بەڕونی‬ ‫بەرجەس���تەبون‪ ،‬که‌ ناکۆکیە سیاس���ییەکان‬ ‫گەیش���تون بەجیابون���ەوە‪ .‬لێ���رەدا ڕەنگ���ە‬ ‫سەرنجدان لەس���اتەوەختەکانی جیابونەوەی‬ ‫سۆسیالس���ت‌و ئااڵی ش���ۆڕش لەسەردەمانی‬ ‫ش���اخ‌و جیابون���ەوەی بزوتن���ەوەی گۆڕان‌و‬ ‫لەس���ەردەمی ش���ار و دەرکەوتنیئاڕاس���تەی‬ ‫بەرنامەی کار لەس���ەردەمی ئێستادا دەشێت‬ ‫زیاتر بتوانێت س���انایی ئەم تێگەیش���تنەمان‬ ‫بۆ بەرجەس���تە بکات‪ ،‬بەتایبەت که‌ دەبینین‬ ‫بەرهەمی سەرجەم ئەو دەرکەوتەو بەرکەوتەو‬ ‫جیابونەوە جیاوازانە بەبێ جیاوازی بەپرسی‬ ‫ڕەش‌وس���پی‌و بەپرس���یوێناکردنی شەیتان‌و‬ ‫فریش���تەو هەق‌وناهەق‪ ،‬بەش���ێوە ڕەهاکەیدا‬ ‫گوزەری کردوە‪.‬‬ ‫لێرەدا وەستان‌و هەڵوەستەکردنێکی واقعیانە‬ ‫لەسەر ئەم پرسە بۆ یەکێتیەکان‌و لەناویشیاندا‬ ‫بۆئەوانەی لەناو ناوەندی بڕیاری ئەو هێزەدان‬ ‫زۆر گرنگە‪ ،‬بەتایبەت کەپڕۆسەی دەرکەوتنی‬ ‫جیاوازیی���ەکان‪ ،‬جارێکی دیک���ەش واخەریکە‬ ‫ل���ەدوای جیابونەوەی گۆڕان���ەوە وێنای ئەو‬ ‫پۆلێنکردن‌و ستراکچەرە تەقلیدیە بەرجەستە‬ ‫دەکاتەوە‪ ،‬که‌ لەئەنجامی دەرکەوتنی گروپگەلە‬ ‫جیاوازەکانەوە لەناو یەکێتیدا سەرهەڵدەدەن‪.‬‬ ‫چونکە ئەوەتا خەریکە هەمان ئەم وێناکردنە‬ ‫ڕەش‌وس���پییە جارێکی دیک���ەش وەکو خۆی‬ ‫بەرجەستە دەبێتەوە‪ .‬وێنایەک کەدەبولەدوای‬ ‫جیابونەوەی بزوتنەوەی گۆڕانەوە ئیدی چیدی‬ ‫س���ەرزەمینی ئەم هێزە‪ ،‬که‌ س���ەرزەمینێکی‬ ‫مێژویی یەکێتیی نیش���تیمانیی کوردستانە بۆ‬ ‫چەلەحانێیەکی دیکەی ئ���اوا پڕوپاگەندەیی‌و‬ ‫نامٶڕاڵ���ی بەئاماجی دیاریکردنی شوناس���ی‬ ‫گروۆپگەلە جیاوازەکاندا ڕاپێچ نەکاتەوە‪.‬‬ ‫لێ���رە دەکرێت بەش���ێوەیەکی زانس���تی‌و‬ ‫بابەتیان���ە س���ەرنج لەپرس���ی بەردەوامبونی‬ ‫یەکێت���ی لەبەرهەمهێنان���ی گروپگەل���ە‬ ‫جیاوازەکان���دا بدەین که‌ لەڕاس���تیدا دەربڕی‬ ‫ئەوەیە ماک���ی جیاوازییەکان���ی یەکێتی هەر‬ ‫لەبنەڕەتەوە پەیوەندی بەپرس���ی ڕیفۆرمەوە‬ ‫نەبوەو نیی���ە‪ .‬چونکە ئەگەر وابوایە دەبوهەر‬ ‫لەگ���ەڵ جیابون���ەوەی یەکەمین���ی گروپ���ی‬ ‫چاکس���ازیخوازی ناو یەکێتی لەیەکێتی ئیدی‬ ‫هەرچی ڕیفۆرمیس���تەکانی ناو ئه‌و هێزە بون‬ ‫روەو ئەو س���ەرزەمینە کۆچی���ان بکردایە که‌‬ ‫هێزە تازە چاکسازیویس���تەکە دەستتەبەری‬ ‫دەکرد بۆیان!‬ ‫بەش���ێوەیەکی واقعی‌و دور لەپڕوپاگەندەو‬ ‫دیماگۆجیەت دەتوانین بڵیین هەر لەسروشت‌و‬ ‫دەس���تپێکیانەوە گرف���ت‌و قەیرانەکان���ی‬ ‫ن���او یەکێتی گرف���ت‌و قەیرانگەلێ���ک نەبون‬ ‫پەیوەندیی���ان بەپرس���ی ریفۆرمیزەکردن���ی‬ ‫یەکێتی یان پەیوەندیان بەپرس���ی بنیاتنانی‬ ‫مۆدێرنیت���ەی سیاس���ی‌و حزبی جی���اوازەوە‬ ‫هەبوبێت لەناو ئەو هێزە مێژوییەدا بەئەندازەی‬ ‫ئەوەیکەدەکرێت بگوترێ���ت هەر لەبنەڕەتەوە‬ ‫س���ەرهەڵدانی ئ���ەو قەیرانان���ە پەیوەندیان‬ ‫بەپرسی شەراکەت‌و هاوبەش���ێتتیەوە هەبوە‬ ‫لەپرسی خاوەندارێتیکردنی یەکێتیدا‪.‬‬ ‫لێرەدا پرس���ی خاوەندارێتیکردنی یەکێتی‪،‬‬

‫له‌دەرکەوتنی گروپی‬ ‫(بەرنامەی کار)دا‬ ‫شتێک بەهەڵەو شتێک‬ ‫بەغەدر دەڕوات ئەویش‬ ‫بریتییە لەوێناکردنی‬ ‫نیوەی یەکێتی‬ ‫بەگەندەڵ‌و نیوەکەی‬ ‫تر بەڕیفۆرمیست‬ ‫لەکاتێکدا ئەمە نەک‬ ‫هەر ڕاست نیە بەڵکو‬ ‫تەواو مامەڵەکردنێکی‬ ‫ڕەش‌و سپیانەیەو‬ ‫کێماسییە لەجورئەت‌و‬ ‫ڕاستگۆیی خودی ئەو‬ ‫بزوتنەوه‌یه‌دا‬ ‫تەنه���ا لەبازن���ەی خاوەندارێت���ی کردنێک���ی‬ ‫ڕێکخراوەی���ی ئەبس���تراکتدا قەتیس ناکرێت‪.‬‬ ‫چونکە لەبونیاتدا پرسی خاوەندارێتی یەکێتی‬ ‫پرس���ێکی فراوانترە لەوە‪ .‬پرسێکە پەیوەندی‬ ‫بەهەس���تی خاوەندارێتی ئ���ەم هێزەوە هەیە‪،‬‬ ‫لەن���او جومگەکان���ی دەرەوەی حزبایەت���ی‌و‬ ‫ڕیکخستنیشدا‪ .‬بەتایبەت که‌ دەزانین هەمیشە‬ ‫مەودای خاوەندارێتی کردنەکان ڕوەو سنوری‬ ‫خاوەندارێتی بەرینتر لەس���نوری حزب خۆی‬ ‫چون که‌ ئەوەش خۆیلەپرس���ی خاوەندارێتی‌و‬ ‫شەراکەت بەسەر ئەو جومگانەدا دەبینێتەوە‬ ‫که‌ لەدەرەوەی کایە حزبیەکەدا بەرجەستەبون‬ ‫کەبێگومان ئەوانی���ش بریتی بون لەکایەکانی‬ ‫پەیوەندی���دار بەپرس���ی حکومڕان���ی‌و پارەو‬ ‫داهات‌و جومگ���ە ناڕاس���تەوخۆکانی دیکەی‬ ‫ح���زب‪ .‬جومگەگەلێ���ک که‌ حزب���ی کوردی‬ ‫لەدەرەوەی خۆیدا لەناو کایەکانی دەسەاڵت‌و‬ ‫دەوڵەت‌و کۆمەڵ���گاو کایە جیاو جیاوازەکانی‬ ‫دیکەدا بەدەر زانس���تی سیاسی‌و بەدەر لەهەر‬ ‫چەشنە مەنهەجیەتێک دروستیان دەکات‪.‬‬ ‫بۆئ���ەوەی لێ���رەدا تێگەیش���تنەکە ڕونترو‬ ‫س���ادەتر بکەین���ەوە دەتوانی���ن بڵێی���ن‬ ‫جیاوازییەکان���ی ن���او یەکێتی ئەگ���ەر لەناو‬ ‫خ���ۆدا جی���اوازی پەیوەندیدارب���ن بەقەیرانی‬ ‫بەڕێوەبردنی یەکێتییەوە‪ ،‬ئەوا لەجومگەکانی‬ ‫ده‌رەوەی خۆی���دا‪ ،‬ئەم بابەت���ە پەیوەندیدارە‬ ‫بەهەبونی جیاوازی لەش���ەراکەتی دەسکەوت‌و‬ ‫بەردەوامبون���ی خاوەندارێتیکردن���ی ئ���ەو‬ ‫هێزەلەسەرنجامێکدا‪ .‬سەرەنجامێک‪ ،‬کەپێمان‬ ‫دەڵێت لەئەس���ڵدا ماک���ی جیاوازیەکانی ناو‬ ‫یەکێتی پەیوەندیان ب���ەو میکانیزمەوە هەیە‬ ‫که‌ حکوم���ەت‌و دەزگاو دامەزراوەکانی دیکەی‬ ‫یەکێتی لەناوەوە دەرەوەدا پێ بەڕێوەدەبرێت‪.‬‬ ‫س���ەرئەنجام‌و میکانیزمێک کەهەندێک تیایدا‬ ‫دەکەونە دەرەوەی بازنەوەو س���ەرەنجام ئەو‬ ‫هەندەش دەبن بەگروپێکی دیارو بەرجەستە‪.‬‬ ‫گروپێککە هەست بەغوبن‌و غەدرو جیاوازییەکی‬ ‫نائومێدکەر دەکات لەناو حزبەکەی خۆیدا‪.‬‬ ‫بەس���ەرنجدانێکی ورد لەمێژوی دەرکەوتنی‬ ‫یەکەمی���ن گروپ���ی جی���اوازی ن���او یەکێتی‬ ‫کەسۆسیالس���تەکانن بۆ ئااڵی ش���ۆڕش و بۆ‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‌و بۆ ئێس���تای سەرهەڵدانی‬ ‫گروپی بەرنام���ەی کار دەتوانین بەئاس���انی‬ ‫ل���ەو فاکت���ە تێبگەین کە ماک���ی‌و منداڵدانی‬ ‫خوڵقانی قەیرانەکانی یەکێتی وێڕای هەبونی‬ ‫دی���دو دونیابینی‌و ڕوئیای جی���اواز بەاڵم ئەم‬ ‫هەست‌و غوبن‌و غەدرە نائومێدیەیە کەلەپرسی‬ ‫هەست نەکردن‪ ،‬بەخاوەندارێتی‌و هاوبەشێتی‌و‬ ‫چونیەکیەوە سەرچاوە دەگرێت که‌ ئەمە خۆی‬ ‫پرسێکی پەیوەندیداریشە بەپرسی یەکسانی‌و‬ ‫دادپەروەری ناو یەکێتی خۆیەوە‪،‬نەک پرسی‬ ‫ریفۆرم‌و چاکسازی‪.‬‬ ‫لێرەدا مسداقیەتی گروپی بەرنامەی کارو‬ ‫ئەگەرەکانی سەرکەوتن‌و ژێرکەوتنیان لەپرسی‬ ‫تێوەگالن‌و تێوەنەگالنیانەوە بەچاکس���ازیەوە‬ ‫بەندە‪ ،‬چونکە بەش���ێوەیەکی س���ادە ڕەنگە‬ ‫ئەزمونەکان���ی گڕابردو بەتایب���ەت ئەزمونی‬ ‫بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان دیدگاو تێگەیش���تنێکی‬ ‫ئ���اوای هێنابێت���ە ئ���اراوە که‌ ئی���دی چیتر‬ ‫یەکێتییەکان‌و پانتاییە کۆمەاڵیەتییەکانی ناو‬ ‫کۆمەڵگاش پرسی چاکسازی سەرنجیان بەالی‬ ‫گردبونەوەو فۆڕمە نوێکانی ناو گروپێکی نوێوە‬ ‫ڕانەکیش���ێت که‌ ئەمەش کاری نوێگەرانی ناو‬ ‫گروپی بەرنامەی کاری ناو یەکێتی قورس���ترو‬ ‫دەرفەتی بەردەم کۆنسێرڤەتیڤەکانی ناو ئەو‬ ‫هێزەشی لەبارتر کردوە‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌ڵمانیاو هه‌رێمی کوردستان‬ ‫ده‌ڕوات له‌پاراستنی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تیی ‪.‬‬

‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫ئه‌م���ه دوجاره وه‌زی���ری به‌رگری ئه‌ڵمانی‌و‬ ‫پێشتریش زۆر وه‌زیری تریش هاتن! ئایا چی‬ ‫ئه‌ڵمانی���او هه‌رێم پێکه‌وه ده‌به‌س���تێت؟ ئه‌م‬ ‫پرس���یاره دو بوار ده‌وروژێنێ���ت‪ :‬گۆڕانکاری‬ ‫دۆخی هه‌رێم‌و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست له‌الیه‌که‌وه‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی تره‌وه‪ ،‬گۆڕانکاری له‌دۆخی ئه‌ڵمانیا‬ ‫(ئه‌وروپ���ا) خۆیدا‪ .‬ئایا تا چ ئاس���تێک ئه‌م‬ ‫دو گۆڕانکاریی���ه پێکه‌وه گرێ���دراون؟ پاش‬ ‫ڕاڤه‌كردنی ئه‌م په‌یوه‌ندییه‪ ،‬ده‌كرێت بپرسین‬ ‫ئایا چ���ۆن بتوانرێ���ت پێک���ه‌وه‌ گرێبدرێن؟‬ ‫س���ه‌ره‌تا با له‌گۆڕانکاری دۆخ���ی ئه‌ڵمانیا‌وه‬ ‫ده‌س���تپێبکه‌ین‪ .‬ئه‌ڵمانی���ا هه‌ڵگیرس���ێنه‌ری‬ ‫جه‌نگ���ی جیهان���ی دوه‌م ب���و‪ ،‬جه‌نگێک که‬ ‫نه‌ك ئه‌و واڵته ته‌نها له ئاس���تی س���ه‌ربازی‌و‬ ‫ملمالنێدا دۆڕا‪ ،‬به‌ڵکو له‌هه‌مانکاتدا له‌ئاستی‬ ‫ئایدۆ‌لۆژی‌و ئه‌خالقی‌و پێگه‌ی سیاسیدا توشی‬ ‫دۆڕانێکی گه‌وره‌و شه‌رمه‌زارانه‌ بو‪ .‬ئه‌ڵمانیای‬ ‫پ���اش جه‌نگی جیهان���ی دوه‌م‪ ،‬ئه‌ڵمانیایه‌كی‬ ‫له‌تبوی برینداربو‪ .‬له‌م نوسینه‌دا هه‌وڵده‌ده‌ین‬ ‫به چڕیی ده‌رب���اره‌ی ئه‌م په‌یوه‌ندییه نوێیه‌ی‬ ‫ئه‌ڵمانیا له‌گ���ه‌ڵ هه‌رێمدا بدوێی���ن‪ ،‬له‌پێناو‬ ‫به‌ده‌سخستنی زانیاری پێویست بۆ خوێنه‌ری‬ ‫کورد‪.‬‬ ‫پاشخان‪:‬‬ ‫هه‌تا جه‌نگی جیهانی دوه‌م ئه‌ڵمانیا له‌روی‬ ‫جیۆپۆله‌تیک���ه‌وه وه‌ها له‌خ���ۆی ده‌ڕوانی که‬ ‫هه‌میشه له‌مه‌ترسی ئه‌وه‌دایه ئابڵۆقه بدرێت‪،‬‬ ‫چونکه پێگ���ه‌ی جوگرافی ئه‌م واڵتە کەوتبوه‬ ‫نێوان دو هێ���ز که بریتی بون له‌فه‌ڕه‌نس���او‬ ‫روس���یا؛ دو هێ���زی گ���ه‌وره‌ی فراوانخوازبون‬ ‫له‌مێژویاندا‪( .‬ناپۆلیون ئه‌ڵمانیای داگیرکرد‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده له‌ئاس���تی بااڵدا پێشوازی لێکرا‪،‬‬ ‫بۆ نمونه هێ���گل)‪ .‬په‌رچه‌ك���رداری ئه‌ڵمانیا‬ ‫ل���ه‌م ڕوه‌وه ئ���ەوه‌ بوه که ده‌بێت هه‌میش���ه‬ ‫به‌ده‌وری خۆیدا پانتایی���ه‌ك داگیربکات هه‌تا‬ ‫ببێت���ه زۆنێکی پاراس���تن ب���ۆی‪ .‬ئه‌م ترس‌و‬ ‫پالنه ڕه‌گی تیوەره‌ی جیوپۆله‌تیکی ئه‌ڵمانی‬ ‫لیبنش���راومە ‪ .Lebensraum‬به‌پێ���ی ئەم‬ ‫تیوره‌ی���ه ده‌وڵ���ەت وەک بونه‌وەرێکی زیندو‬ ‫ده‌بینرێت که گه‌ورەبون‌و گەش���ەکردنی وەک‬ ‫بارێکی سروش���تی ده‌بینرێت‪ .‬به‌مانایەکی تر‬ ‫پاساو هێنانه‌وه‌‌یه بۆ فراوانخوازی‌و دەستگرتن‬ ‫بەس���ەر خاک‌و واڵتی تردا‪( .‬ئه‌مڕۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫داودئۆغل���ۆ له‌هه‌وادارن���ی ئ���ه‌م تیوره‌ی���ه)‪.‬‬ ‫ئەڵمانی���ای پ���اش جه‌نگی جیهان���ی دوەم؛‬ ‫ئەڵمانیای پارادیمێکی جیاوازه له‌خودبینین‌و‬ ‫مامه‌ڵەکردن له‌گه‌ڵ ده‌رودراوسێدا‪ .‬به جۆرێک‬ ‫ده‌توانین بڵێین ک���ه ئه‌ڵمانیای پاش جه‌نگی‬ ‫جیهان���ی دوه‌م ئه‌ڵمانیایه‌ك���ه وه‌ك‌زۆرێ���ک‬ ‫له‌واڵتانی تری ئه‌وروپا جیوپۆله‌تیکی ته‌سلیم‬ ‫به ئه‌مریکا کردبو‪( .‬ڕۆبه‌رت کێگان له‌کتێبی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و به‌هه‌شتدا به‌دیدێکی ڕه‌خنه‌ییانه‌وه‬ ‫له‌مه ده‌دوێت‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵت ئاماژەیه بۆ هۆبز‪،‬‬ ‫به‌هه‌ش���ت ئاماژه‌ی���ه ب���ۆ کان���ت)‪ .‬ئه‌مریکا‬ ‫داڕێ���ژه‌ره‌‌وه‌ی ئه‌ڵمانیای نوێ ب���و له‌رێگای‬ ‫مارش���ال پالنه‌وه‪ ،‬نوسه‌ره‌وه‌ی ده‌ستوره‌كه‌ی‬ ‫ب���و‪ ، basic law‬له‌هه‌مانکات���دا ئه‌ڵمانی���ا‬ ‫واڵتێکی س���نوری ‪ frontier‬بو له‌جوگرافیای‬ ‫سیاسی جه‌نگی سارددا‪ .‬وته به‌ناوبانگه‌كه‌ی‬ ‫که‌نه‌دی له‌به‌رلین که به‌زمانی ئه‌ڵمانی ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"ئی���ش بین ئاین���ه به‌رلینه‌ر" م���ن به‌رلینیم‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ی���ه بۆ پێکه‌وه‌گرێدان���ی جیوپۆله‌تیکی‬ ‫ئه‌مریک���ی‌و ئه‌ڵمانی ل���ه‌و رۆژگاره‌دا‪ .‬ئه‌مانه‬ ‫هه‌مو وه‌هایکردبو که ئەڵمانیا ڕۆڵێکی هێنده‬

‫ده‌رون عه‌بدول که‌ریم‬ ‫چاالکی نه‌بێت له‌ئاستی سیاسه‌تی جیهانیدا‪،‬‬ ‫بەڵکو زیاتر س���ه‌رقاڵی ئه‌وه‌بێ���ت که چۆن‬ ‫به‌سه‌ر ڕابوردوی ش���ه‌رمه‌زاریدا زاڵبێت‪ .‬ئه‌م‬ ‫هۆکاره پاڵنه‌ربو بۆ خۆته‌رخانکردنی ئه‌ڵمانیا‬ ‫ب���ۆ زانس���ت‌و کارو داهێن���ان‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫هه‌وڵدان بۆ هێنانه‌دی ئاشتی له‌ناو ئه‌وروپادا‪.‬‬ ‫وه‌ك‌ قس���ه‌که‌ی تۆماس مان که پاش���ان بو‬ ‫به‌مانترای ‪ mantra‬سیاس���ه‌تی ئه‌وروپایی‬ ‫ئه‌ڵمانیا که ده‌ڵێ���ت‪ :‬ئه‌‌وروپا له‌ناو ئه‌ڵمانیا‬ ‫نه‌ك ئه‌ڵمانیا له‌ناو ئەوروپا‪ .‬به دروس���تبونی‬ ‫یه‌کێت���ی ئه‌وروپ���ا‪ ،‬ئه‌ڵمانیا ب���و به‌دڵی ئه‌و‬ ‫یه‌كێتییه‪ .‬ئه‌مڕۆ به‌رلین پایته‌ختی سیاس���ی‬ ‫ئه‌وروپای���ه‌و فرانکف���ۆرت پایته‌خت���ی دارایی‬ ‫ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫له‌پاش جه‌نگی سارد ئه‌ڵمانیا سه‌رکه‌وتو بو‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا روبه‌ڕوی ئه‌رکێکی سه‌خت بوه‌وه‬ ‫به‌وه‌ی چۆن هه‌ردو به‌ش���ه‌که‌ی یه‌کبخاته‌وه‪.‬‬ ‫له پ���اش یه‌کبونه‌وه‌ی ئه‌ڵمانیا‪ ،‬ئه‌و واڵته بو‬ ‫به‌گه‌‌وره‌تری���ن‌و به‌هێزترین واڵتی ناو ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاو له‌هه‌ندێ���ک پایته‌‌خت ترس���ی‬ ‫کۆن���ی هێنایه ئاراوه ب���ه‌اڵم هه‌رزو ده‌رکه‌وت‬ ‫ک���ه ئامرازه‌كانی ئه‌م���ڕۆی ئه‌ڵمانیا جیاوازن‬ ‫له‌ئامرازه کۆنه‌کان���ی‪ .‬ئامرازی نوێی ئه‌ڵمانیا‬ ‫بریتیه له‌شمه‌ك‪( ،‬س���ه‌رده‌می جیهانگیری‪،‬‬ ‫نه‌ک جیوپۆله‌تی���ک) بۆیه زیاتر پێویس���تی‬ ‫به‌وااڵکردن���ی س���نورو کردن���ه‌وه‌ی ب���ازاڕو‬ ‫هاتوچۆی ئ���ازادی کااڵکانه‪ .‬ل���ه هه‌مانکاتدا‬ ‫گه‌ش���ه‌ی ئاب���وری ئه‌ڵمانی���ا جارێک���ی تر‬ ‫سیاسه‌تی رۆژهه‌اڵتی ئه‌ڵمانیای زیندو کرده‌وه‬ ‫(ئۆستپۆله‌تیک)‪ .‬سیاسه‌تی رۆژهه‌اڵت بریتی‬ ‫بو له‌سه‌قامگیری له‌سنوره نوێکان‌و ئاسایشی‬ ‫وزه؛ که ڕاس���تەوخۆ په‌یوه‌ندی به‌روس���یاوه‬ ‫هه‌یه‪ ،‬ک���ه دابینکه‌ری چل له‌س���ه‌دی وزه‌ی‬ ‫ئه‌ڵمانیایه‪.‬‬ ‫ئه‌ڵمانی���ا کاتێک ئه‌وروپا توش���ی قه‌یرانی‬ ‫دارای���ی بو‪ ،‬ئە‌‌و واڵته زیات���ر ڕۆڵی په‌یداکرد‬ ‫به‌جۆرێک که پاره‌ی کرده یه‌کێک له‌ئامرازه‌كانی‬ ‫هه‌ژه‌مونیه‌ت���ی خ���ۆی‪ .‬به س���ه‌ربازیکردنی‬ ‫دارایی (میلیته‌رایزنگ فانینانس) یه‌كێكیتره‬ ‫له‌ئامرازه جه‌نگیه‌كانی س���ه‌ده‌ی بیستویه‌ک‪.‬‬ ‫ئه‌مه به‌ڕونیی له‌سیاس���ه‌تی به‌رامبه‌ر یۆنان‌و‬ ‫داڕشتنی سیاس���ه‌تی که‌مکردنه‌وه‌ی خه‌رجی‬ ‫له‌ئه‌وروپادا به‌زه‌قی ڕه‌نگیداوه‌ته‌وه‪ .‬به‌کورتی‬ ‫ده‌توانین بڵێین‪:‬‬ ‫‌له‌دوای جه‌نگی جیهانی دوه‌مه‌وه‪‌،‬ئه‌ڵمانیا‬ ‫به‌س���ێ قۆناغ له‌ئاسایشدا تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬قۆناغی‬ ‫یه‌که‌م‪ ،‬له‌دوای کۆتایی هاتنی جه‌نگی جیهانی‬ ‫دوه‌مه‌وه‌ده‌ستپێده‌کات تاکو ڕوخانی دیواری‬ ‫به‌رلین‪ ،‬ل���ه‌م قۆناغه‌دا ئه‌ڵمان���ه‌کان کاریان‬ ‫له‌سه‌ر بنیادنانه‌وه‌ی ئه‌ڵمانیای دوای هیتله‌رو‬ ‫دابینکردنی ئاسایش���ی ناوخۆی���ی گه‌ره‌نتی‬ ‫کردنی یه‌کخستنه‌وه‌ی هه‌ردو ئه‌ڵمانیا ده‌کرد‪،‬‬ ‫تا ئاستێکی باش سه‌رکه‌وتوش بون‪ .‬قۆناغی‬ ‫دوه‌م‪ ،‬کارکردن له‌پێناوی پاراستنی ئاسایشی‬ ‫ئه‌وروپ���ا‪ ،‬ئه‌ویش له‌ڕێگه‌ی به‌ش���داریکردنی‬ ‫له‌که‌مپه‌ینی س���ه‌ربازی بۆ سه‌ر یۆگۆسالفیای‬ ‫پێشو هه‌روه‌ها پاراس���تنی ئاشتی له‌بۆسنیا‬ ‫کۆتای���ی ئه‌م قۆناغ���ه‌ش به‌به‌ش���داریکردنی‬ ‫کاریگ���ه‌ری ئه‌ڵمان���ه‌کان دێت له‌کۆس���ۆڤۆ‪.‬‬ ‫قۆناغ���ی س���ێیه‌م‪ ،‬به‌هاریکاری س���ه‌ربازی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ده‌س���تپێده‌کات ک���ه‌ ئه‌می���ش‬ ‫قۆناغی به‌شداریکردنه‌ له‌پاراستنی ئاسایشی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‪ ،‬چی���دی ئه‌ڵمانی���ا ته‌نها وه‌ک‬ ‫هێزێکی هه‌رێم���ی نامێنێته‌وه ‌له‌کیش���وه‌ری‬ ‫ئه‌وروپا؛ به‌ڵکو به‌ره‌و به‌شداریکردنێکی به‌رچاو‬

‫ئه‌ڵمانیاو رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و کورد‬ ‫بۆ ئه‌ڵمانیا له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ئیسرائیل‬ ‫ڕۆڵێک���ی ئێج���گار بایه‌خدار داگی���رده‌كات‪.‬‬ ‫هاوکاریکردن���ی ئیس���رائیل‪ ،‬داکۆکیک���ردن‬ ‫له‌ئیس���رائیل‌و پێدان���ی ه���اوکاری‌و ق���ه‌رز‬ ‫به‌ئیسرائیل‪ ،‬ته‌نانه‌ت نوێنه‌رایه‌تیکردنی واڵتی‬ ‫ئیسرائیل له‌هه‌ندێک له‌و واڵتانه‌ی که‌ئیسرائیل‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی تیادا نییه بۆ نمونه ئه‌نده‌نوسیا‪.‬‬ ‫واڵتێکی تر پاش ئیسرائیل که‌جێگای بایە‌‌خی‬ ‫ئه‌ڵمانی���ا بوه تورکیایه‪ .‬به‌ه���ۆی په‌یوه‌ندی‬ ‫مێژویی نێوان ئ���ه‌و دو واڵته‪ ،‬هه‌روه‌ها بونی‬ ‫ڕه‌وه‌ندێکی زۆری تورک له‌ئه‌ڵمانیا‪ ،‬که بوه‌ته‌‬ ‫هۆی په‌یوه‌ندییه‌كی ئاب���وری تۆکمه له‌نێوان‬ ‫ئه‌و دو واڵته‌دا‪ .‬بۆ س���ااڵنێکی زۆر کێش���ه‌ی‬ ‫کوردیش له‌م ڕوانگه‌یه‌وه ده‌بینرا‪ ،‬بۆ ئه‌ڵمانیاو‬ ‫به‌گشتی بۆ ئه‌وروپاش کێشه‌ی کورد به‌مانای‬ ‫کێش���ه‌ی کورد ده‌هات له‌باکوری کوردستان‌و‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی ک���وردی به‌مان���ای بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫کوردی ده‌هات له‌و به‌ش���ه‌ی کوردس���تان‪ .‬له‬ ‫چه‌ند س���اڵی ڕابردودا هه‌س���ت ده‌كرێت که‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی نوێ له‌ئارادایه له‌نێوان ئه‌ڵمانیاو‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕ‌است‪ ،‬ئه‌م په‌یوه‌ندییه هه‌رێمی‬ ‫کوردستان له‌باشوری کوردستان به گرنگییه‌وه‬ ‫له‌خ���ۆی ده‌گرێت‪ .‬ه���ۆکاری دروس���تبونی‬ ‫په‌یوه‌ندی نێ���وان ئه‌ڵمانیاو هه‌رێم له‌م کاته‌و‬ ‫به‌م گ���وڕه کۆمه‌ڵێک هۆکاری هه‌یه‪ .‬هۆکاری‬ ‫یه‌كه‌م بریتیه له‌گۆڕانی سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌ڵمانی���ا به‌چاالکبون���ی زیات���ری ئه‌ڵمانی���ا‬ ‫له‌جیهان���دا‪ .‬ه���ۆکاری دوه‌م بریتیه له‌دۆخی‬ ‫ئاسایش���ی ئه‌وروپاو رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس���ت‪.‬‬ ‫هۆکاری سێیه‌م بریتییه له‌کشانه‌وه‌ی ئه‌مریکا‬ ‫له‌ناوچه‌ک���ه‌و گۆڕان���ی سیاس���ه‌تی به‌رامبه‌ر‬ ‫ناوچه‌كه‪ .‬ئه‌ڵمانیا له‌ئه‌نجامی ئه‌مانه‌دا هه‌‌ست‬ ‫ده‌كات که له‌الی���ه‌ك ده‌توانێت ڕۆڵ ببینێت‪،‬‬ ‫ل���ه‌ڕوی دابینکردن���ی ته‌كنه‌لۆجی���او چه‌ك‌و‬ ‫پ���اره‌وه‪ :‬ئه‌م ئامرازانه ئامرازی ش���ه‌ڕکردنی‬ ‫سه‌ده‌ی بیستویه‌کن‪ .‬له‌الیه‌کیتره‌وه به‌ئه‌رکی‬ ‫ده‌بینێت که بۆشاییه‌كه پڕ بکاته‌وه‪ .‬له‌سه‌ده‌ی‬ ‫بیستویه‌كدا سوپای واڵتان شێوازیان ده‌گۆڕێت‪،‬‬ ‫واڵتانی دیموکراسی ناتوانن به‌ئاسانی به‌رگه‌ی‬ ‫بونی س���وپا بگرن له‌ناوچه‌ی شه‌ڕدا چونکه‬ ‫له‌میانه‌ی پرۆس���ه‌ی دیموکراس���یدا درێژه‌دان‬ ‫به‌شه‌ڕ‪ ،‬به تایبه‌تی شه‌ڕی دوره‌ده‌ست ئاسان‬ ‫نیه‪ ،‬له هه‌مانکاتدا ش���ه‌ڕ تێچون���ی زیاتره‌و‬ ‫هه‌روه‌ه���ا جه‌نگه‌کان زیات���رو زیاتر لۆکاڵین‪.‬‬ ‫ئه‌مه وه‌هاده‌كات که ئه‌ڵمانیا بیر له‌وه‌بکاته‌وه‬ ‫چ���ۆن له‌رێ���گای ه���اوکاری پێش���مه‌رگه‌وه؛‬ ‫له‌رێگای چه‌ك���ه‌وه کۆمه‌ڵێک ئامانج بپێکێت‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ ،‬شه‌ڕی نه‌یارانی‪ ،‬دوه‌م‪ ،‬شه‌ڕ له‌ڕێگای‬ ‫ته‌کنه‌لۆجی���او زانیارییه‌وه‪ ،‬س���ێیه‌م‪ ،‬چونه‬ ‫ناو سیس���ته‌‌می دارایی ئ���ه‌و واڵت‌و جێگایانه‬ ‫له‌ڕێگای پاره‌وه‪ ،‬له‌نمونه‌ی ئه‌ڵمانیادا‪ ،‬دوێچه‬ ‫بانک‪ ،‬ک���ه ده‌خوازێت ق���ه‌رز بداته هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‪ .‬چواره‌م‪ ،‬له‌رێگای پێکه‌وه‌گرێدانی‬ ‫ئاسایشی هه‌رێم‌و ئاسایشی ئه‌ڵمانیا(ئه‌وروپا)‬ ‫هه‌ماهه‌نگیی���ه‌ك بێته ئاراوه بۆ خزمه‌تکردنی‬ ‫هه‌ردوال‪.‬‬ ‫ده‌بێت ئ���ه‌وه رون بکه‌ین���ه‌وه که مۆدێلی‬ ‫شه‌ڕ له‌س���ه‌ده‌ی بیس���تویه‌کدا به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫به‌رچ���او گۆڕانکاری به‌س���ه‌ردا هاتوه‪ .‬چیدی‬ ‫ش���ه‌ڕ بریتی نیه له‌ناردنی سوپاو داگیرکردنی‬ ‫واڵتان له‌الیه‌ن رۆژئاواوه‪ ،‬به‌ڵکو ش���ه‌ڕ بریتیه‬ ‫له‌ناردن���ی زانی���اری‪ ،‬ته‌کنه‌لۆجی���ا‪ ،‬پاره بۆ‬ ‫توانابه‌خشین به‌هێزه ناوچه‌ییه‌کان‌و ڕاهێنانیان‬ ‫هه‌تا ببنه به‌ش���ێک له‌پرۆس���ه‌ی جه‌نگ‪ .‬ئه‌و‬ ‫وته‌یه‌ی ک���ه ئۆباما ب���ه‌رده‌وام ده‌یڵێت‪ ،‬پێ‬ ‫نانێینه س���ه‌ر خ���اک‪no boots on the ،‬‬ ‫‪ ground‬مه‌به‌س���ت لێی ک���ه که‌س نانێرین‬ ‫ب���ۆ به‌ره‌كانی جه‌نگ هه‌تا به‌ش���ێوه‌ی پیاده‬ ‫بجه‌نگێت‪ ،‬بریتیه له‌کرۆکی ستراتیژی جه‌نگی‬ ‫سه‌ده‌ی بیستویه‌ک‪ .‬له‌ئه‌نجامی ئه‌مه‌دا ئه‌وه‌ی‬ ‫دێته ئاراوه بریتیه له‌ئه‌نجامدانی کاری شه‌ڕی‬ ‫ته‌قلیدی له‌الیه‌ن خه‌ڵکی ناوچه‌که خۆیانه‌وه‬ ‫(پێش���مه‌رگه) دابینکردن���ی ئامرازه‌کان���ی‬ ‫جه‌نگ���ی مۆدرێن له‌الی���ه‌ن رۆژئ���اواوه‪ .‬ئه‌م‬

‫ئه‌ڵمانیا‬ ‫که‌پێشه‌نگی‬ ‫یه‌کێتی ئه‌وروپا‬ ‫ده‌کات؛ ده‌یه‌وێت‬ ‫به‌یارمه‌تیدانی‬ ‫هه‌رێمی‬ ‫کوردستان وه‌ک‬ ‫چوارچێوه‌یه‌کی‬ ‫رێکخراو‪ ،‬مه‌ترسی‬ ‫هه‌ره‌سهێنان‌و‬ ‫شکستخواردن‬ ‫له‌ناوچه‌که‬ ‫‌دوربخاته‌وه‬ ‫س���تراتیژه گرنگ���ه (توێژه‌رێک���ی هاوڕێ���م‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی به‌رگری ئه‌ڵمانی پێی وتم‪ ،‬ئێوه‬ ‫میلیش���یای ئه‌ڵمانین)‪ ،‬چونکه پێکه‌وه‌گرێدان‬ ‫دروس���تده‌كات له‌نێوان کوردستان‌و ئه‌ڵمانیا‬ ‫له‌کۆمه‌ڵێک ئاس���تدا؛ ئاس���تی س���ه‌ربازی‪،‬‬ ‫ته‌کنه‌لۆجی (ڕاهێنانی پێش���مه‌رگه له‌س���ه‌ر‬ ‫چه‌كی ئه‌ڵمانی له‌ئه‌نجامدا پێشمه‌رگه ده‌کات‬ ‫به‌ به‌كاربه‌ری چه‌کی ئه‌ڵمانی‌و پاشان کڕیاری‬ ‫چ���ه‌ک‌و ته‌کنه‌لۆجیای ئه‌ڵمان���ی)‪ .‬ده‌كرێت‬ ‫ئ���ه‌م باوه‌ڕه وه‌ها ک���ورت بکرێته‌وه‪ :‬ڕاهێنان‬ ‫له‌پێن���او دروس���تکردنی کڕی���اردا‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫پێکه‌وه‌گرێدانه له‌س���ه‌ر ئاس���تی دابینکردنی‬ ‫س���ه‌قامگیری‪ .‬ئه‌وه‌ی لێ���ره‌دا گرنگه بوترێت‬ ‫ئه‌وه‌یه که ئه‌گ���ه‌ر هێزی توندڕه‌و‌جێگایه‌ك؛‬ ‫مۆڵگه‌ی���ه‌ك ی���ان النکه‌یه‌ك���ی نه‌بێ���ت ئه‌وا‬ ‫ئه‌ندامه تاک���ه توندڕه‌وه‌کانی ئه‌وروپا هێنده‬ ‫چاالک نابن‪ ،‬ئه‌وانه‌ی که له‌زمانی ئاسایش���دا‬ ‫پێیان ده‌ڵێن گورگی ته‌نه���ا‪ .‬به‌مانایه‌كی تر‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌س���نوری ئه‌وروپا النکه‌ی توندڕه‌وی‬ ‫بونی نه‌بێت ئ���ه‌وا تون���دڕه‌وه تاکه‌كانی ناو‬ ‫ش���اره‌كانی ئه‌وروپا هان���ده‌ری چاالکبونیان‬ ‫نابێت‪ .‬دیاره ده‌بێت لێره‌‌‌دا تیوره دۆلۆزیه‌كه‬ ‫بۆ ڕاڤه‌كردنی هه‌یکه‌لی (س���تراکتۆری) هێزه‬ ‫تیرۆریس���تیه‌كان به‌بیر خۆم���ان بهێنینه‌وه‪.‬‬ ‫دۆلۆز فه‌یله‌س���وفی کۆچه‌ریبون بو‪ .‬کۆچه‌ری‬ ‫ی���ان نۆماد یانی ناس���ه‌قامگیری‪ ،‬به‌رده‌وامی‬ ‫جوڵ���ه‪ .‬له‌ئه‌نجام���ی ئه‌مه‌دا دروس���تکردنی‬ ‫پێگه‌ی کات���ی‌و ته‌ش���ه‌نه‌كردنی خێرا‪ ،‬به‌مه‬ ‫ده‌ڵێ���ن ڕایزۆم (جۆره ته‌ش���ه‌نه‌كردنی وه‌ك‬ ‫هێز)‪ .‬به‌و مانایه که چیدی پیویس���ت ناکات‬ ‫هه‌یکه‌لێکی داڕێ���ژراوی کۆنکریتی هه‌بێت بۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی هێزه توندڕه‌وه‌کان به‌ڵکو ئه‌وان‬ ‫له‌رێگای باوه‌ڕیانه‌وه له‌جێگا دورو دابراوه‌کان‬ ‫خۆی���ان رێکده‌خ���ه‌ن‌و په‌یوه‌ندییه‌ك���ی الواز‬ ‫له‌گه‌ڵ خانه‌كانی تردا دروس���ت ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ر شانه‌یه‌ک بۆخۆی جۆرێک له‌سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫هه‌یه له‌به‌رێوه‌چونی کاری تیرۆریدا‪.‬‬ ‫گۆڕانی میتۆدی جه‌ن���گ‌و گۆڕانی میتۆدی‬ ‫کارکردنی تیرۆریستان ده‌بێته هۆی گۆڕانکاری‬ ‫له‌ش���ێوازی به‌ڕێوه‌چ���ون روبه‌ڕوبون���ه‌وه‪.‬‬ ‫به‌خێربێن بۆ س���ه‌ده‌ی بیس���تویه‌ك جه‌نگی‬ ‫پۆستمۆدرێن‪.‬‬

‫ڕه‌خنه له‌هاوکاری سوپای ئه‌ڵمانیا بۆ هه‌رێم‬ ‫به‌گشتی دو جۆر ڕه‌خنه له‌هاوکاری سه‌ربازی‬ ‫ئه‌ڵمانیا بۆ هه‌رێم له‌ئارادایه‪ :‬یه‌‌کیان بریتیه‬ ‫له‌ڕه‌خنه‌ی سیاسی که به‌گشتی له‌الیه‌ن پارته‬ ‫ئۆپۆزس����یونه‌کانه‌وه ده‌گیرێ����ت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫لینکه‪ .‬دوه‌م ڕه‌خن����ه‌ی ته‌کنیکی‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ڕه‌خنەی ئ����ه‌وه‌ش ده‌گیرێت ک����ه ‌هاوکاریه‌‬ ‫س����ه‌ربازیه‌کان له‌ئاس����تی چه‌ک����ی ته‌کتیکی‬ ‫تێناپه‌ڕێت‌و چه‌کی یه‌کالیکه‌ره‌وه‌ی تێدانییه‬ ‫‌له‌مه‌یدانی شه‌ڕدا‪ .‬به‌گشتی ڕه‌خنه‌كان هێنده‬ ‫کاریگه‌ر نین‪ .‬هه‌ندێک بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ده‌که‌ن‬ ‫که ئ����ه‌و چه‌کانه‌ی ‌ب����ۆ هێزی پیش����مه‌رگه‬ ‫‌نێردراون چه‌کی کۆنن‌و زیاتر مه‌به‌س����ت لێی‬ ‫پاککردنه‌وه‌ی کۆگاکانی چه‌ک بوه‌ له‌ئه‌ڵمانیا‪.‬‬ ‫له‌پاڵ به‌شداری نه‌کردنی فڕۆکه‌جه‌نگیه‌کانی‬ ‫ئه‌ڵمانیا له‌هه‌ڵمه‌ته ‌س����ه‌ربازییه‌کانی س����ه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیسالمی سه‌ره‌ڕای هه‌مو ئه‌مانه‌ش‬ ‫حکومه‌ت����ی ئه‌ڵمانیا ب����اس له‌به‌ڵێننامه‌یه‌ک‬ ‫ده‌کات که‌سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد واژۆی‬ ‫ک����ردوه‌که‌ ئه‌و چه‌کانه‌ی له‌الیه‌ن ئه‌ڵمانیاوه‬ ‫‌ده‌نێردرێ����ت ته‌نه����ا بۆ ش����ه‌ڕی دژی داعش‬ ‫به‌کارده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم سه‌رباری ئه‌م ڕه‌خنانه‪ ،‬به‌شداریکردنی‬ ‫ئه‌ڵمانی����ا له‌جه‌نگی داع����ش‌و هاوکاریکردنی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌به‌های س����تراتیژی خۆی هه‌یه‌و‬ ‫چه‌ند ده‌رئه‌نجامێکی گرنگی لێده‌که‌وێته‌وه‌ ‪.‬‬ ‫یه‌که‌م‪ /‬به‌ش����داریکردنی ئه‌ڵمانیا له‌شه‌ڕی‬ ‫دژی تیرۆری����زم له‌ڕۆژهه‌اڵت����ی ناوه‌ڕاس����ت‬ ‫ئه‌ڵمانی����ا ده‌خاته‌س����ه‌ر ئاس����تێکی ن����وێ‬ ‫له‌هه‌ڵگرتن����ی به‌رپرس����یارێتی پاراس����تنی‬ ‫ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ /‬هاتن����ی ئه‌ڵمانیا ب����ۆ ناوچه‌یه‌کی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ن����د به‌یه‌ده‌گ����ی گازی سروش����تی‬ ‫کاریگه‌ری ستراتیژی بۆ سه‌ر ئاسایشی وزه‌ی‬ ‫ئه‌وروپاو په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌وروپاو ڕوس����یا‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای س����اڵی ‪ 2008‬کاتێ����ک یه‌کێتی‬ ‫ئه‌وروپ����ا س����تراتیژییه‌تی دوه‌م����ی وزه‌ی‬ ‫خ����ۆی باڵوک����رده‌وه؛ ‌ک����ه ‌تیای����دا به‌ڕونی‬ ‫باس����ی له‌پێویس����تی جۆراوجۆرکردن����ی‬ ‫"‪ " Diversification‬س����ه‌رچاوه‌کانی وزه‬ ‫‌بۆ ئه‌وروپ����ا ک����ردوه‪‌ ،‬به‌تایبه‌تی����ش گازی‬ ‫سروشتی چونکه ‌دابینکه‌ری سه‌ره‌کی گازی‬ ‫سروشتی ئه‌وروپا بریتیه‌له‌ڕوسیا که‌هه‌رگیز‬ ‫گازی ڕوس����یاش بێ مه‌رجی سیاسی نه‌بوه‌و‬ ‫‌کاریگ����ه‌ری کێشمه‌کێش����مه ‌سیاس����یه‌کانی‬ ‫له‌سه‌ره‌‬ ‫له‌پالنه‌کانی جۆراوجۆرکردنی سه‌رچاوه‌کانی‬ ‫وزه؛ ‌هه‌رێمی کوردس����تان وه‌ک ناوچه‌یه‌کی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ن����د به‌نه‌وت‌و گاز ه����ه‌رزو که‌وته‌ ناو‬ ‫نه‌خش����ه‌ی نوێی ئه‌وروپا ب����ۆ هاورده‌کردنی‬ ‫وزه‌ ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه‌ی ڕوس����یا‪ .‬ئه‌م‬ ‫گرنگیپێدان����ه‌ی ئه‌وروپ����ا له‌پ����رۆژه‌ی بۆری‬ ‫گازی نابۆکۆ "‪ "Nabocco‬به‌ڕونی ده‌رکه‌وت‬ ‫‪.‬سه‌رباری شکستی ئه‌و پرۆژه‌یه به‌اڵم هه‌رێم‬ ‫وه‌ك کێڵگه‌یه‌کی وزه بایه‌خی خۆی له‌ده‌ست‬ ‫نه‌دا‪ .‬ئێستا ده‌نگۆی هاتنی کۆمپانیای نوێی‬ ‫ئه‌‌ڵمانی هه‌یه له‌بواری وزه‌دا بۆ هه‌رێم‪.‬‬ ‫‌له‌ئه‌گ����ه‌ری کۆتاییهاتن����ی جه‌نگی داعش‬ ‫به‌س����ه‌رکه‌وتنی پێش����مه‌رگه‌و هاوپه‌یمانان؛‬ ‫گومان����ی تێدانی����ه‪‌ ،‬ک����ه ‌ئه‌ڵمانی����ا وه‌ک‬ ‫هاوپه‌یمانێک����ی س����تراتیژی له‌ناوچه‌ک����ه‌دا‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌و‌مانه‌وه‌ش����ی له‌چوارچێوه‌ی ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیی����ه‌دا له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردس����تان‬ ‫ده‌بێته ‌گه‌ره‌نتی ده‌ستڕاگه‌یش����تنی ئه‌ڵمانیا‬ ‫به‌کێڵگه‌کانی گازی سروشتی‪.‬‬ ‫وه‌ک په‌یوه‌ندییه‌کی ڕاس����ته‌وانه‌‪ ،‬ده‌س����ت‬ ‫گه‌یشتن به‌سه‌رچاوه‌یه‌کی وزه‌ی وه‌ک هه‌رێمی‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬ده‌بێته ‌ه����ۆی که‌مکردنه‌وه‌ی‬ ‫بازنه‌ی هه‌ژمونی ڕوس����یا له‌س����ه‌ر ئه‌ڵمانیاو‬ ‫ئه‌ورپا‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ /‬له‌ستراتیژیه‌تی ئاسایشی ئه‌وروپای‬ ‫‪ 2003‬دا ده‌وڵه‌ت����ی شکس����تخواردو"‪failed‬‬ ‫‪ "state‬به‌هه‌ڕه‌ش����ه‌یه‌کی سه‌ره‌کی بۆ سه‌ر‬ ‫ئاسایشی ئه‌وروپا دانراوه‪ ،‬به‌تایبه‌تی کاتێک‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌ته که له‌س����نوری ئه‌وروپادا بێت‪،‬‬ ‫‌عێ����راق یه‌كێکه له‌و واڵته شکس����تخواردوانه‬

‫که نزی����ک به‌ئه‌وروپایه‪ .‬له‌زمان����ی ئه‌ڵمانیدا‬ ‫به‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس����ت ده‌ڵێ����ن رۆژهه‌اڵتی‬ ‫نزیک‪.‬‬ ‫ئه‌ڵمانی����ا که‌ پێش����ه‌نگی یه‌کێتی ئه‌وروپا‬ ‫ده‌کات؛ ده‌یه‌وێ����ت به‌یارمه‌تیدان����ی هه‌رێمی‬ ‫کوردس����تان وه‌ک چوارچێوه‌یه‌کی رێکخراو‪،‬‬ ‫مه‌ترس����ی هه‌ره‌س����هێنان‌و شکس����تخواردن‬ ‫له‌ناوچه‌که ‌دوربخاته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌م ناوچه‌یه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی ئێستا بمێنێته‌وه‌ده‌بێته‌بنکه‌یه‌کی‬ ‫مه‌ترس����یداری به‌رهه‌مهێنان����ی تیرۆریزم که‌‬ ‫هاوس����ێ‌و نزیک����ی کیش����وه‌ری ئه‌وروپای����ه‬ ‫‌له‌ڕوی جوگرافیه‌وه‪‌ .‬هه‌ر ل����ه‌م روانگه‌یه‌وه؛‌‬ ‫بون����ی کاراو به‌هێ����زی ئه‌ڵمانی����او ئه‌وروپا‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌کی کاریگه‌ر له‌ناوچه‌که‌دا ده‌بێته‬ ‫‌ه����ۆی که‌مکردن����ه‌وه‌ی مه‌ترس����ی تیرۆریزم‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وروپا‪ ،‬چونکه‌یارمه‌تیدانی کیانێکی‬ ‫دام����ه‌زراو له‌ڕوی سیاس����یه‌وه؛‌هه‌روه‌ها کارا‬ ‫له‌ڕوی س����ه‌ربازییه‌وه‌"هه‌رێمی کوردس����تان‬ ‫به‌نمونه‌" که‌توانای سه‌پاندنی حوکمی یاساو‬ ‫به‌ڕه‌نگاربون����ه‌وه‌ی هه‌ڕه‌ش����ه‌ی تیرۆریزمی‬ ‫هه‌بێ����ت؛ گه‌ره‌نتی نه‌په‌ڕین����ه‌وه‌ی تیرۆریزم‬ ‫ده‌دات به‌ره‌و ئه‌وروپا ‪.‬‬ ‫چ����واره‌م‪ /‬به‌دیوی هه‌رێمی کوردس����تاندا‬ ‫په‌یوه‌ن����دی س����تراتیژی ئه‌ڵمانی����او ک����ورد‬ ‫هه‌نگاوێکه‌ به‌ره‌و به‌هێزبون‌و متمانه‌به‌خۆبون‬ ‫له‌س����ه‌ر ڕێگ����ه‌ی دروس����تکردنی ده‌وڵه‌ت����ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪ .‬درێژبونه‌وه‌ی ڕه‌گی ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫س����تراتیژییه‌ی نێوان ئه‌ڵمانی����او کورد چه‌ند‬ ‫ده‌رئه‌نجامێکی به‌س����ودی بۆ ک����ورد هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌وان����ه‌فه‌راهه‌مبونی بازاڕێک����ی تینو به‌وزه‌‬ ‫ک����ه‌وه‌ها له‌کورد ده‌کات چیدی دودڵ نه‌بێت‬ ‫له‌به‌رهه‌مهێنان����ی هه‌نارده‌کردنی وزه‌‪ .‬بونی‬ ‫ئه‌ڵمانیاو واڵتان����ی دیکه‌ی ئه‌وروپاو ئه‌مریکا‬ ‫ئه‌و مه‌ترس����یه‌ له‌س����ه‌ر وزه‌ی به‌رهه‌مهاتوی‬ ‫کوردس����تان که‌مده‌کاته‌وه‌ ک����ه‌بکه‌وێته‌ژێر‬ ‫کاریگ����ه‌ری‌و دژایه‌تیکردن����ی واڵتانی دیکه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنی وزه‌‪ ،‬وه‌ک ئێران‌و ڕوسیا‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌مه له‌هه‌مانکاتدا له‌س����ه‌ر توانای‬ ‫س����ودلێبینی کورد وه‌س����تاوه له‌ده‌رفه‌ته‌كه‪.‬‬ ‫کورد هه‌تا له‌ناوخۆدا به‌گۆڕانکاری ڕادیکاڵی‌و‬ ‫گ����ه‌وره‌دا تێنه‌په‌رێ����ت ل����ه‌ڕوی چاکس����ازی‬ ‫س����ه‌ربازی‪ ،‬بۆ نمونه دروس����تکردنی سوپا‪،‬‬ ‫ل����ه‌ڕوی ئاب����وری‪ ،‬بۆ نمونه گواس����تنه‌وه بۆ‬ ‫ئابوری پیشه‌س����ازی نه‌ک ئابوری کرێخۆری‪،‬‬ ‫له‌ڕوی سیاس����یه‌وه زیاتر بونیادنانی ده‌زگاو‬ ‫ڕاسته‌قینه‌كردنی دیموکراسی‪ ،‬ئه‌وا ناتوانێت‬ ‫س����ودی ب����اش ل����ه‌م ده‌رفه‌تان����ه ببینێت؛‬ ‫له‌هه‌مانکات����دا نابێته جێ����گای بڕوای ئه‌وانی‬ ‫تر‪ .‬کورد ده‌بێت بتوانێت خۆی جودابکاته‌وه‬ ‫له‌گ����ه‌ل‌و واڵتان����ی تری ناوچه‌ک����ه‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌ڕێگای مۆدرێنبونه‌وه ده‌بێت‪.‬‬ ‫ده‌رئه‌نجام‬ ‫ئه‌ڵمان����ه‌کان نوێ����ن‪ ،‬له‌کۆن����دا ئه‌ڵمانی����ا‬ ‫هه‌وڵی هه‌بو بۆ گه‌یش����تن به‌م ناوچه‌یه به‌اڵم‬ ‫ده‌رئه‌نجامی شکس����ت بو‪ .‬ئه‌مڕۆ هاتنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌ڵمانیا به‌خشکه‌یی‌و به‌ش����ه‌رمه‌وه‌یه به‌اڵم‬ ‫رۆژ دوای رۆژ کاریگه‌رت����ر ده‌بێ����ت‪ .‬هاتنی‬ ‫ئه‌ڵمان����ه‌کان بۆ ک����ورد له‌چه‌ن����د رویه‌که‌وه‬ ‫گرنگه‪ .‬یه‌که‌م ئه‌ڵمانی����ا واڵتێکه که به‌وه‌دا‬ ‫ده‌نازێت هێزێکی نۆرماتیڤه‪ ،‬ئه‌مه به‌گش����تی‬ ‫ئه‌وروپاش خۆی وه‌ه����ا ده‌بینێت‪ .‬نۆرماتیڤ‬ ‫به‌مان����ای ه����اوکاری له‌پێناو چاک����ه‌دا‪ ،‬یان‬ ‫چاکه‌ی هه‌ردوالدا‪ ،‬ن����ه‌ك ته‌نها به‌كاربردن‌و‬ ‫به‌ئامرازکردن‪ .‬دوه‌م‪ ،‬ئه‌ڵمانیا له‌ڕوی بونیادی‬ ‫ده‌وڵه‌ت����ه‌وه به‌هێزتری����ن‌و کاراتری����ن واڵتی‬ ‫ئه‌وروپایه سودبینین له‌ئه‌زمونی ئه‌ڵمانی له‌م‬ ‫بوارانه‌دا پێویستییه‌كی هه‌نوکه‌ییه بۆ هه‌رێم‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ ،‬په‌یوه‌ندی بازرگانی له‌گه‌ڵ ئه‌ڵمانیدا‬ ‫به‌سودتره له‌ئه‌مریکاو ئه‌وروپا چونکه کااڵی‬ ‫ئه‌ڵمان����ی زۆر له‌کااڵی ئه‌و واڵتانه باش����ترو‬ ‫ژینگه دۆستتره‪.‬‬ ‫ئه‌ڵمانه‌کان هێش����تا ده‌خوازن ڕه‌زامه‌ندی‬ ‫به‌غ����دا وه‌ربگ����رن له‌هاتن ب����ۆ هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه ته‌نها مه‌س����ه‌له‌ی کات����ه‪ ،‬وه‌ک ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانێکی ئه‌ڵمانی پێی وتم‪ ،‬ئاسان نییه‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ به‌غدادا‪.‬‬

‫ئەوە لفکە ئەوە لیرە ئەوە کارەبا‬ ‫دالوه‌ر سۆفی که‌ریم‬ ‫ئەوەی تەمەنی س����یوپێنچ ساڵێ بەرەوژوری‬ ‫تێپەڕاندب����ێ‌و ل����ەم ش����ارە خەمب����ارەدا ژیابێ؛‬ ‫ئەو دەنگ����ە دێتەوە گوێی‪ .‬پیاوێکی دەس����گێڕ‬ ‫لەشارێکی هەم دڵتەنگ‌و هەم بوێردا‪ ،‬بەکۆاڵنانا‬ ‫دەگ����ەڕا‪ ،‬بانگ����ی دەکرد ئەوە لفک����ە ئەوە لیرە‬ ‫ئ����ەوە نۆکی برژاو‪ ،‬پ����اش چەن����د دەقیقەیەک‬ ‫دوبارەی دەکردەوە ئ����ەوە لفکە ئەوە لیرە ئەوە‬ ‫گوڵەبەڕۆژەی برژاو‪.‬‬ ‫دڵنی����ام ئەگەر ئەو فریش����تەیە لەژیاندا بمایە‬ ‫لەوانە بو کێش����ەی کارەبای چارەسەر بکردایە‪،‬‬ ‫ڕەنگە بپرس����ن چۆن؟ وەاڵمەکەی زۆر ئاس����انە!‬ ‫ئەویش ئەوەی����ە بێ (گەندەڵ����ی)‪ ،‬لەو ڕۆژەوە‬ ‫برنجی کوردی بو بەتاس����وق‌و حکومەتی کوردی‬ ‫دامەزراوە‪ ،‬کارەبا بوە بەو مەتەڵەی هەڵنایەت‪،‬‬ ‫جارێ����ک دەڵێن ئ����ەو وەزارەتەی نانی گش����ت‬

‫مەردمەکەی بەدەسە غاز نانێرێ‪ ،‬جارێک دەڵێن‬ ‫گازۆیل نییە‪،‬کورتوموختەسەر (بیانوی هین نانی‬ ‫جۆیە)‪ ،‬جارێک دەڵێن تورەکەکە بەتاڵ بوەتەوە‪،‬‬ ‫جارێک دەڵێن هاواڵتی نازانێ هاواڵتییەکی ساڵح‬ ‫بێت دەس بەکارەباوە بگرێت‪ ،‬بێ ئەوەی ڕەچاوی‬ ‫ئەوە بکەن ئەگەر دەس بەکارەباوە بگرین نەقڵی‬ ‫ئەودنیا دەبین ‪.‬‬ ‫حوکمەتەفەنی بڵێی ئێوە بزانن حوکمەت بن‪،‬‬ ‫ئێمە عالوس����ال نەبێن‌و نەزانی����ن ڕەعیەت بین؛‬ ‫خۆزگە پێتان دەوتین‪ .‬ئێمە نابەڵەیین بۆ ئەوەی‬ ‫خۆمان چاککردایە‪.‬‬ ‫بەجۆرێ هاواڵتی س����ەری لێش����ێواوە خۆشی‬ ‫نازانێ شایەتمان بەشانی کام وەزیر بێنێ‪ ،‬کارەبا‬ ‫وەک تۆپی لێهاتوە ئەم وەزیر لێی دەدا بۆ ئەو‬ ‫وەزی����ر‪ ،‬تەنانەت وامان لێهات����وە نازانین کام ال‬ ‫دۆڕاوە‪ ،‬ت����ا ئێمەش چەپڵە ب����ۆ براوە لێبدەین‪.‬‬ ‫بەمەرجێک بەپێی دۆکۆمێنتی میدیایی‪ ،‬جەنابی‬ ‫وەزیر لەس����ەر شاش����ەی تیڤیەکان����ەوە عەرزی‬

‫فەرموی����ن ئ����ەو کارەبایەی لەبەری دانیش����تون‬ ‫کۆنکەن����ی لەب����ەرا دەکەن ‪ ،‬ب����ەالش نیە دەبێ‬ ‫بزان����ن لەکوێوە هات����وەو چۆن هات����وە‪ ،‬هەروا‬ ‫بێت����ەوە جارێکیان بەرپرس����ێکی حیزبی حەوت‬ ‫س����اڵێ پێش ئێس����تا عەرزی فەرموین ئەگەر تا‬ ‫س����اڵێکی تر کارەبا چاک نەب����و منیش لەگەڵ‬ ‫ئێ����وە بای بای لە حوکم����ەت ئەکەم‪. )OK( ،‬‬ ‫بەگم ئەوە س����ااڵنمان خایان����د نەکارەباو نە بای‬ ‫ب����ای‪ ،‬لەمەدا نە لۆمەی هیچ وەزیرێ دەکەین نە‬ ‫لۆمەی هێچ بەر پرسێکی حیزبی‪ ،‬ئێوە بڵێن بۆ؟‬ ‫لەبەرئەوەی جارێک لەسەر تیڤیەکەوە بەملەوەنی‬ ‫لەبەرپرس����ێکیان پرس����ی ئایا بەڕێزتان هەست‬ ‫ناک����ەن بێ کارەبا ژیان ناڕوا بەڕێوە‪ ،‬لە وەاڵمدا‬ ‫بەڕێزیان فەرمویان من نازانم بێ کارەبایی مانای‬ ‫چی‪ ،‬چونکە کە کارەبا ئەبڕێ موەلیدەی تایبەت‬ ‫ب����ەکار ئەهێنم‪،‬من بێ کارەبا نابم‪ ،‬بەگم عەوافی‬ ‫قس����ەمان نیە عافێت ئۆڵس����ن؛ ماف����ی خۆتەو‬ ‫گوناحیشی‪ ،‬توشت بوە بەتوشی میلەتێکی وەک‬

‫ئەم میلەتەوە‪ ،‬بەیانی لەخەو هەڵدەسن بۆڵەیان‬ ‫دێ تا خەو ئەیان با بەالدا‪ ،‬ڕۆژێ داوای مه‌عاش‬ ‫ئەکەن‪ ،‬ڕۆژێ ئەڵێن بەنزینمان بۆ هەرزان بکەن‪،‬‬ ‫ڕٶژێ ئەڵێ����ن نەوتمان بەنێ ڕەقبوینەوە‪ ،‬توخوا‬ ‫ئەمە میلەتە ئێوە توش����تان بوە بە توش����یەوە‪،‬‬ ‫وەاڵ کافر بەزەیی پیاتانا دێتەوە هەر ئێوەش����ن‬ ‫تەحەمول ئەکەن‪ ،‬خوا فرسەتتان بدا‪.‬‬ ‫با زۆر لەس����ەری نەڕۆین ڕازوگلەیی بەس بێ‌و‬ ‫لەکرۆکی باس����ەکە النەدەین لەالپ����ەڕە چواری‬ ‫ڕۆژنام����ەی ئاوێنەدا ل����ە ڕۆژی ‪ ٢٠١٥/١/١٣‬کە‬ ‫ژمارەکەی (‪ )٤٦١‬ە برادەرێک لەژێر ناونیشانی‬ ‫شێرپەنجەی کارەبادا لێکۆڵینەوەیەکی پڕداتای‬ ‫ئەکادیمیانەی نوس����یبو کە دوای دەسخۆش����یو‬ ‫دەستگوشین‪ ،‬باس����ەکەی دەیهێنا هەڵوێستەی‬ ‫لەسەر بکرێ‌و بکرێتە سەرچاوەیەکی زانستی بۆ‬ ‫توێژینەوەو لێکۆڵنەوە ئەگەر دەس����ەاڵتیش دڵی‬ ‫گ����ەرد نەگرێ نەبێتە هۆی تێکدانی میزاجیان بۆ‬ ‫لێپرسینەوەش‪ ،‬هەم بابەتە هەم نایابە!!!!‬

‫بەاڵم من بەزمانێکی س����ادەتر لەسەر وەزنی‬ ‫ئەوە لفکە ئەوە لیرە؛ ئەتوانم بڵێم ئەوە کارەبا‪،‬‬ ‫ئێوە بڵێن چۆن؟ خەڵکینە ئەگەر ئەو حس����ابە‬ ‫بدەین����ە دەس دو حس����ابگەری دەس����وقەڵەم‬ ‫پ����اک‪ ،‬بڵێن ل����ەو ڕۆژەوە برایان����ی ئازیز ناوی‬ ‫خوایان لێهێناوە بڕیاریان داوە دەس����ت لەهەمو‬ ‫خۆش����ییەکی خۆیان هەڵبگ����رن‌و خۆیان بەخت‬ ‫بکەن بۆ ئەم مەردمەی کە هیچی لەبەرچاو نیە‪،‬‬ ‫حوکمداریمان بکەن تا ئەمڕۆ مەسروفاتتان چیەو‬ ‫چەندە لە کارەبادا‪ ،‬باس����ی داهاتەکەی ناکەین‬ ‫لەبەر ئ����ەوەی ئەڵێن قەبروقیام����ەت هەیە نەک‬ ‫گوناحباربین‪ ،‬ه����ەر ژمارەیەک دەرچو ئەیدەینە‬ ‫دەس کۆمپانیایەکی شارەزای بیانی بزانیین ئەو‬ ‫پارەیە دور لەڕوی جەنابتان‌و دور لەگەندەڵی چی‬ ‫تیائەب����و ‪،‬چی پێ ئەکڕراو چی پێ ئەکرا‪ ،‬تەنها‬ ‫یەک نمونەش ئەکەینە دیاری گۆش����ە‪ .‬ش����ەش‬ ‫حەوت س����اڵێ بەر لەئێستا بڕیارتان دا سەعاتی‬ ‫کارەبای گەلحۆ دانێن بۆ مااڵن لەبەرئەوەی پێتان‬

‫وابو خەڵکێکی گەندەڵ هەیەو جاروبار ناخونه‌ک‬ ‫ئەدەن لەکارەبا‪ ،‬ببورن من هەڵەبوم س����ەعاتی‬ ‫زی����رەک نەک گەلح����ۆ ‪،‬دوب����ارە داوای لێبوردن‬ ‫ئەکەم بێکارەبایی نەعوزوبیال س����ەر لە دێویش‬ ‫تێ����ک ئەدا‪ ،‬تەنه����ا پیاچونەوەیەک بەو پرۆژەی‬ ‫س����ەعاتە گەلحۆیەدا بکەن بزانن چی بەسەرهات‬ ‫پارەک����ەی چەند بو‪ ،‬چی لێهات‌و چیتان لێکرد‪،‬‬ ‫چەند س����ەعاتتان کڕی‪ ،‬چەندتان سەرف کردو‬ ‫چەندتان لێ فڕێدا‪ ،‬چەند س����ەعاتتان هەڵواسی‬ ‫ب����ۆ ماڵە گومانلێک����راوەکان‪ ،‬وەی����ەک دو کیلۆ‬ ‫چەن����دی تر جێ دەهێڵین ب����ۆ ئەو ڕۆژەی (یوم‬ ‫یقوم الحس����اب) کە ئەگەر بەخت یاوەرمان بو‬ ‫لێپرس����ینەوەیە هاتە گ����ۆڕێ‪. .‬ئیتر خوا ئەزانێ‬ ‫چەند پرۆژەی هاوشێوەی ئەو سەعاتە نەگریسە‬ ‫دیزەبەدەرخۆنە کراوە؛ س����ەر ئاوی ئاشکرا بون‬ ‫ئەک����ەوێ ‪،‬کەواتە ئەگەر کارەبا گەندەڵی س����ـز‬ ‫کرا‪ ،‬ئەوا ئۆتۆماتیکی کارەبا خۆی چاک ئەبێ‌و‬ ‫هیچی ناوێ‪.‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫‪ 5‬له‌ و خۆراكانه‌ی‌ زیان به‌ گورچیله‌ ده‌گه‌یه‌نن‬ ‫گورچیل���ه‌ یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌ ئه‌ندام���ه‌‬ ‫سه‌ره‌كێكانی‌ جه‌س���ته‌وه‌ به‌ توشبوون ‌ی‬ ‫ب���ه‌ هه‌ركێش���ه‌یه‌ك زی���ان ب���ه‌ هه‌موو‬ ‫ئه‌ندامه‌كانی‌ تری‌ جه‌س���ته‌ ده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌كرێت له‌ریی‌ هه‌ندێ‌ خواردنه‌وه‌‬ ‫پارێزگاریان لێبكه‌ی���ن‪ .‬خواردنه‌كانیش‬ ‫بریتین له‌‪-:‬‬ ‫‪ -1‬خوێ‌‪ .‬له‌شی‌ مرۆڤ رۆژانه‌ پێویستی‌‬ ‫به‌خوێی‌ س���ۆدیوم نی���ه‌ بۆیه‌ ده‌توانێت‬ ‫له‌ریێ‌ خواردنی‌ س���ه‌وزه‌و میوه‌وه‌ بری‌‬ ‫پێویس���ت له‌ خوێیه‌كانی‌ ده‌ست كه‌وێت‬ ‫كه‌ ب���ۆ له‌ش پێویس���ته‌‪ ،‬چونكه‌ به‌كار‬ ‫هێنان���ی‌ خوێی‌ زۆر وا ل���ه‌ گورچیله‌كان‬ ‫ده‌كات زیات���ر پێویس���تی‌ به‌ئاو بێت بۆ‬ ‫رزگاركردن���ی‌ له‌ش له‌و ب���ره‌ هه‌ر بۆیه‌‬ ‫ره‌نگ���ه‌ گۆرچیله‌ نه‌توانێ���ت خۆی‌ له‌ و‬ ‫هه‌موو خوێیه‌ و پاشه‌رۆیه‌ رزگار بكایت‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ هی�ل�اك بوونی‌ و له‌‬ ‫ناوچونی‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬خواردن���ه‌وه‌ گازێ���كان‪ .‬خواردنه‌وه‌‬

‫كان وه‌ك بیبسی‌ و كۆالو جۆره‌كانی‌ ترو‬ ‫سۆده‌و وه‌زه‌ به‌ خش���ه‌كان ده‌بنه‌ هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫دروست بوونی‌ به‌ردی‌ گورچیله‌و لم‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ پێویس���ته‌ لێی���ان دور بكه‌وینه‌ وه‌‬

‫ی قژت له‌ زستان‬ ‫بۆنه‌رمكردن ‌‬ ‫ئه‌م پێكهاته‌ی ‌ه به‌كار بهێنه‌‬

‫ئه‌گ���ه‌ر چی‌ ئه‌م وه‌رز‌ه جه‌س���ته‌و قژ‬ ‫وش���ك ده‌بن ئه‌و‌ه ده‌كرێ���ت به‌ به‌كار‬ ‫ی قژت نه‌رم‬ ‫ی سروشت ‌‬ ‫ی پێكهاته‌ ‌‬ ‫هێنان ‌‬ ‫و بریقه‌دار بكه‌یت‪.‬‬ ‫پێكهاته‌كه‌‪:‬‬ ‫‪ 2‬كه‌وچك گه‌وره‌ هه‌نگوین‪.‬‬ ‫‪ 4‬كه‌وچك ماست‪.‬‬ ‫گیراوه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئ���ه‌و دوو پێكهاته‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ تێكه‌ڵ‬

‫به‌ی���ه‌ك بك���ه‌ ب��� ‌ه ش���ێوه‌یه‌كی‌ باش‬ ‫ی ‪20‬‬ ‫پاش���ان بیده‌ له‌ قژه‌كه‌ت بۆماوه‌ ‌‬ ‫خوله‌ك دواتر ب ‌ه ئاو ش���امپۆ قژه‌كه‌ت‬ ‫بش���و‪ .‬به‌اڵم نابێت ئه‌وه‌ له‌بیر بكه‌یت‬ ‫ی ئ���ه‌و گیراوه‌یه‌ ئه‌بێت‬ ‫ك ‌ه پێش لێدان ‌‬ ‫قژه‌كه‌ پاك بێت و هیچ زه‌یتێك یاخود‬ ‫ی‬ ‫ی پێو‌ه نه‌بێت بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫كرێم و جێڵێك ‌‬ ‫ی قژه‌ك ‌ه دروست‬ ‫كارگه‌رێكه‌ له‌سه‌ر تاڵ ‌‬ ‫بكات‪.‬‬

‫ده‌كرێت له‌ب���ری‌ ئه‌وان ئه‌و خواردنه‌وانه‌‬ ‫بخورێت كه‌لیمۆكانیان تێدایه‌و هیچ گازو‬ ‫ش���ه‌كریان تێدا نیه‌و گۆرچیله‌كان پاك‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫‪ -3‬گۆش���ت‪ .‬پر پرۆتین���ه‌وه‌ خواردنی‌‬ ‫برێكی‌ زۆر له‌ گۆشتی‌ سور مه‌ترسیدار‌ه‬ ‫بۆ هه‌موو ئه‌ندامه‌كانی‌ تری‌ جه‌سته‌ هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ ده‌بێت خواردنی‌ گۆش���ت زۆر كه‌م‬

‫ئه‌م حه‌به‌ یه‌كێكه‌ له‌و چاره‌سه‌رانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پیاوان ب���ه‌كاری‌ دێنن بۆ به‌هێز كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫كرداری‌ سێكسی‌‪ .‬زۆر به‌ی‌ هه‌ر‌ه زۆر ‌‬ ‫ی ئه‌م حه‌بان ‌ه به‌كاردێنن‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌‬ ‫ی پزیشك وه‌ری‌ ده‌گرن‬ ‫ێ ئاماۆژگار ‌‬ ‫به‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ه���ه‌ر بۆی ‌ه پێویس���ت ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌كاری‌ دێنن ئه‌م چه‌ن���د رێنمایانه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌وه‌ بزانن‪.‬‬ ‫• ئه‌گه‌ر ده‌رمانی‌ نه‌خۆش���ێكانی‌ دڵ و‬ ‫سینگ ئێش ‌ه به‌كارده‌هێنیت ئه‌وه‌ نابێت‬ ‫ئه‌م حه‌به‌ به‌كار بێنیت‪.‬‬ ‫• ئه‌گه‌ر ئ���ه‌م نه‌خۆش���یانه‌ت هه‌بوو‬ ‫ی‬ ‫ڤیاگ���را ب���ه‌كار مه‌هێنه‌( نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ی دڵ و مێش���كت هه‌بوو‬ ‫دڵ و جه‌ڵده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رابردوو ‪ ،‬به‌رز ‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ شه‌ش مانگ ‌‬ ‫پاڵ ‌ه په‌س���تۆی‌ خوێن و گۆلیسترۆڵ‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی گورچیله‌‪ ،‬نه‌خۆش��� ‌‬ ‫نه‌خۆش���ێكان ‌‬ ‫خوێن‪ ،‬برینی‌ گه‌ده‌)‪.‬‬ ‫• گ���ه‌ر حه‌به‌ك���ه‌ت ب���ه‌كار هێنان و‬ ‫ی هه‌ستت ب ‌ه دڵ‬ ‫له‌كاتی‌ كرداری‌ سێك ‌‬ ‫تێكه‌ڵ هاتنو رشانه‌وه‌و ئازارو سربوون‬ ‫و مێروله‌كردن‌و ش���ان و مل كرد ئه‌و‌ه‬ ‫ێ واز له‌ كرداره‌ سێكسێك ‌ه‬ ‫ده‌ست به‌ج ‌‬ ‫بێن ‌ه و سه‌ردانی‌ پزیشك بكه‌‪.‬‬ ‫• له‌رۆژێك���دا زیاتر ل ‌ه جارێك ڤیاگرا‬ ‫ی كه‌م با نێوانیان‬ ‫به‌كار مه‌ هێنه‌ الیه‌ن ‌‬ ‫‪ 24‬كاتژمێر هه‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫• ئه‌گه‌ر كرداری‌ سێكس���ێكه‌ به‌ هۆ ‌‬ ‫ی خایه‌ن���د واتا زیاتر‬ ‫حه‌به‌كه‌وه‌و زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه كاتژمێرێك ئه‌و‌ه پێویسته‌ سه‌ردان ‌‬

‫د‪ .‬سەروەر عارف ستار‬ ‫كاتێك كه‌سێك به‌یه‌كێك له‌م هۆكارانه‌‬ ‫دڵی‌ ده‌وه‌ستێت(نه‌خۆش���ێكانی‌ دڵ‌و‬ ‫بۆرێكان���ی‌‪ ،‬بریندار بوونی‌ مێش���ك‌و‬ ‫سینگ‪ ،‬ژه‌هراوی‌ بوون یاخود خنكان‬ ‫به‌هه‌موو جۆره‌كان���ی‌) كاتێك باس له‌‬ ‫وه‌س���تانی‌ دڵ ده‌كه‌ین واتا یان ئه‌وه‌تا‬ ‫دڵه‌كه‌ وه‌س���تاوه‌ یاخود به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫لێئه‌دات كه‌ خوێن ناگه‌یه‌نێت مێشك‌و‬ ‫ش���وێنه‌ گرینگه‌كانی‌ له‌ش‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫مێش���ك ئۆكس���جینی‌ پێناگات ئه‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ زیان پێگه‌یش���تنی‌ له‌ماوه‌ی‌ ‪ 4‬بۆ‬ ‫‪ 6‬خوله‌ك‌و دوای‌ ‪ 10‬خوله‌ك زیانه‌كان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ده‌بێت كه‌ كه‌سه‌كه‌ چاك‬ ‫نابێته‌وه‌‪ .‬ه���ه‌ر بۆی���ه‌ ده‌كرێت ئێمه‌‬ ‫به‌زوترین كات فریایی‌ بكه‌وین له‌رێگه‌ی‌‬ ‫فریاگ���وزاری‌ خێراوه‌‪ .‬به‌م هه‌نگاوانه‌ی‌‬ ‫الی‌ خواره‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا پێویس���ته‌ ئه‌وه‌ كه‌سه‌ی‌‬ ‫فریاگوزارێك���ه‌ ده‌كات ئ���ارام بێ���ت‌و‬ ‫نه‌ش���ڵه‌ژێ‌ ب���ه‌اڵم له‌ هه‌مانكاتیش���دا‬ ‫كرداره‌كه‌ به‌خێرای‌ بكات بۆئه‌وه‌ی‌ زوو‬ ‫فریای‌ كه‌سه‌كه‌ بكه‌وێت‪.‬‬ ‫كاتێك به‌هه‌ر هۆیه‌ك له‌ هۆیه‌كان دڵی‌‬ ‫ده‌وه‌ستێت پێویسته‌ كه‌سی‌ فریاگوزار‬ ‫چه‌ند جارێك بانگی‌ نه‌خۆشه‌كه‌ بكات‬ ‫دواتر هه‌وڵ بدات كه‌سه‌كه‌ به‌هێواشی‌‬ ‫رایوه‌شێنێت‌و قسه‌ی‌ له‌گه‌ڵ بكات چه‌ند‬ ‫جارێك ئه‌گه‌ر هه‌رواڵم���ی‌ نه‌بوو ئه‌وه‌‬ ‫ده‌بێت چه‌ند هه‌نگاوێ���ك بنات له‌وانه‌‬ ‫چه‌ناگه‌ی‌ نه‌خۆش���ه‌كه‌ به‌رز بكه‌ره‌وه‌‬ ‫بزانه‌ گوێی‌ له‌ هیچ هه‌ناسه‌یه‌ك هه‌یه‌(‬ ‫وه‌ك له‌وێنه‌ك���ه‌ ده‌یبینی���ت) دوات���ر‬ ‫ده‌س���ت بكات به‌ش���ێالنی‌ سنگ‌و دڵ‪.‬‬

‫بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬ش���یره‌مه‌نێكان‪ .‬ش���یره‌مه‌نێكانیش‬ ‫هاوش���ێوه‌ی‌ گۆش���ت پر پرۆتینن زۆر‬ ‫خواردن���ی‌ ش���یره‌مه‌نێكان ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫زی���اد خس���تنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ كالس���یۆم له‌‬ ‫رێگه‌ی‌ میزه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م كالسیۆمه‌ ده‌توانێت‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌ردو رمه‌ڵه‌كان یاخود پاشماوه‌‬ ‫ده‌رنه‌چۆكان���ی‌ گورچیل���ه‌ ی���ه‌ك بگرن‬ ‫و ب���ه‌ری‌ گه‌وره‌ دروس���ت بك���ه‌ن‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆی���ه‌ خواردنی‌ زۆری‌ پرۆتی���ن ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ سس���ت ب���وون و پ���ه‌ك كه‌وتنی‌‬ ‫گورچیله‌كان‪.‬‬ ‫‪ -5‬كافاین‪ .‬وه‌ك چاو قاوه‌و نیسكافه‌وه‌‬ ‫كاپۆچینه‌‪...‬هتد‪ .‬هۆكارن بۆ شێواندنی‌‬ ‫ئه‌رك���ی‌ گورچیل���ه‌كان چونك���ه‌ ئ���ه‌م‬ ‫خواردنه‌وانه‌ هه‌ڵده‌ستن به‌ هاندان یاخود‬ ‫هه‌س���تیاركردن و خوێن و ته‌وژمه‌كانی‌‬ ‫خوێن له‌ گورچیل���ه‌كان‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ زیاد‬ ‫خواردن���ی‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ سس���تی‌ درێژ‬ ‫خایان یاخود پوكانه‌وه‌ی‌ گۆرچیله‌كان‪.‬‬

‫پزیشك بكه‌یت‪.‬‬ ‫• ئه‌گه‌ر هه‌ستت كرد كێشه‌ له‌بینینت‬

‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‪ 5‬سانتیم س���ینگه‌كه‌‬ ‫بچیته‌ن���اوه‌وه‌ به‌رده‌وام به‌ له‌ش���ێالن‬ ‫بۆماوه‌ی‌ ‪ 30‬جار له‌س���ه‌ر یه‌ك پاشان‬ ‫هه‌ناس���ه‌یه‌كی‌ ب���ه‌رێ‌ ئینجا ده‌س���ت‬ ‫بكه‌ره‌وه‌ به‌ش���ێالن بۆماوه‌ی‌ ‪ 30‬جارو‬ ‫پاشان هه‌ناسه‌یه‌كی‌ تری‌ به‌ری‌ (وه‌ك‬ ‫له‌وێنه‌كه‌دا ده‌یبینی���ت)‪ .‬ئه‌م كرداره‌‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێ���ت تاوه‌كو ئه‌مبوالنس‬ ‫ده‌گاته‌ الی‌ كه‌س���ه‌كه‌ یاخود كه‌س���ی‌‬ ‫فریاگ���وزار بێهێز ده‌بێ���ت‌و ناتوانێت‬ ‫كرداره‌كه‌ بكات یاخود كه‌سه‌كه‌ به‌هۆش‬ ‫خۆی‌ دێته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها له‌م كاته‌ی‌ ئه‌م‬ ‫كه‌س���ه‌ر فریاگوزارێكه‌ ده‌كات ده‌بێت‬ ‫كه‌س���ێكی‌ تر په‌یوه‌ندی‌ بكات به‌ ‪122‬‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌مبوالنس به‌زوترین كات‬ ‫بگات‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫ی خواردنه‌وه‌‬ ‫زیانه‌كان ‌‬ ‫ئه‌لكحولیه‌كان‬

‫ئه‌لكح���ول یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و مادان���ه‌ی‌ ل ‌ه‬ ‫سه‌رانس���ه‌ری‌ جیهاندا به‌ركارده‌هێنرێت‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌رای‌ زیان ‌ه ده‌رونی‌‌و جه‌سته‌یه‌كان‬ ‫كاریگه‌ری‌ خراپ ‌ی له‌س���ه‌ر ژیان ‌ی تاكه‌كان‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬خێزانه‌كان‌و كۆمه‌ڵگاش تووش ‌ی‬ ‫شپرزه‌ ‌ی ده‌رون ‌ی ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دوایدا ڕێژه‌ی‌ به‌كارهێنان ‌ی‬ ‫م���اده‌ كحولی���ه‌كان رووی‌ ل���ه‌ زیادبوون‬ ‫ك���ردووه‌ به‌تایبه‌ت له‌ ناو چینی‌ الواندا‪،‬‬ ‫به‌ تایبه‌تریش ل���ه‌و وواڵتانه‌ی‌ كه‌ هه‌ژار‬ ‫نشینن‪ ،‬به‌ش���ێكی‌ په‌یوه‌ند ‌ی به‌هه‌رزان ‌ی‬ ‫نرخ���ی‌‌و خراپی‌ كوالیتی‌ ئ���ه‌م مادانه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ی‌ په‌یوه‌ند ‌ی ب ‌ه‬ ‫رێ���ژه‌ی‌ بێ���كاری‌‌و كێش��� ‌ه جیاوازه‌كان ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫رێكخ���راوی‌ ته‌ندرویس���تی‌ جیهان��� ‌ی‬ ‫راده‌گه‌یه‌نێ���ت س���ااڵنه‌ نزیك���ه‌ ‌ی ‪1,8‬‬ ‫ملیۆن هاواڵتی‌ به‌ه���ۆی‌ كاریگه‌ر ‌ی مه‌ ‌ی‬ ‫خواردن���ه‌وه‌ ده‌م���رن‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ‪58,3‬‬ ‫په‌نجا‌و هه‌ش���ت ملیۆن‌و سی‌ سه‌د هه‌زار‬ ‫حاڵه‌تی‌ په‌كه‌وتنی‌ ژیان رووده‌دات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و رێكخ���راو‌ه ئه‌وه‌ش��� ‌ی‬ ‫هه‌یه‌ كاتێك ئه‌و حه‌ب ‌ه به‌كار ئه‌هێنیت خس���تووه‌ته‌ روو كه‌ رێ���ژه‌ ‌ی ‪%30-%20‬‬ ‫حاڵه‌تی‌ شیرپه‌نجه‌ی‌ سورێنچك‌و جگه‌ر‌و‬ ‫ئه‌و‌ه پزیشك ئاگادار بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ ریش���البوونی‌ جگ���ه‌ر‌و خێزان كوژی‌‌و‬ ‫رووداوی‌ رێ���گا‌و ب���ان به‌ه���ۆی‌ كاریگه‌ر‬ ‫خواردنه‌و‌ه كحولیه‌كانه‌وه‌ رووده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫چه‌ندین جۆر ‌ی ئه‌لكح���ول بوونی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫جۆری‌ ئه‌لفا له‌م جۆره‌دا ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌ی‬ ‫ك���ه‌ ده‌خۆنه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌یه‌ هه‌س���ت ب ‌ه‬ ‫ش���ادومانی‌ بكه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها جۆر ‌ی بێتا‬ ‫له‌م ب���اره‌دا زیان ‌ه البه‌الكان���ی‌ ئه‌لكحول‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئیدمانبوونی‌ له‌ جۆری‌ گامادا حاڵه‌تێك ‌ی‬ ‫زۆر خ���راپ‌و مه‌ترس���یداره‌ چونك��� ‌ه ئه‌و‬ ‫كه‌س���ان ‌ه ئه‌و جۆره‌ خواردنه‌وان ‌ه ده‌خۆن‬ ‫ك ‌ه خه‌ستن (ئه‌لكحولی‌ زۆریان تێدایه‌)‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئیدمابوون له‌ جۆر ‌ی ده‌لتا تاك‬ ‫برێكی‌ زۆر ناخواته‌و‌ه به‌ڵكو به‌ش���ێوه‌ ‌ی‬ ‫به‌رده‌وام ده‌خواته‌وه‌‌و ئیسیۆن خواردنه‌و‌ه‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت به‌ جۆرێك له‌ نه‌خۆش ‌ی‬ ‫ده‌رونی‌ داده‌نرێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ پزیش���كیه‌كان ئاماژه‌یان ب ‌ه‬ ‫هۆكاره‌كان��� ‌ی ئالووده‌ب���وون ك���ردووه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش بۆماوه‌ ‌ی كه‌ له‌وانه‌یه‌ ل ‌ه دوانه‌ ‌ی‬ ‫دوو هێلكه‌یدا رووبدات‪ ،‬ده‌روبه‌ر‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫كاریگه‌ری‌ ب���اوك له‌س���ه‌ر منداڵه‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫راگه‌یاندن كه‌ كاریگه‌ری‌ خراپی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌رونی‌ تاكه‌كان ده‌بێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ ‌ی ك ‌ه له‌ باڕه‌كان���دا كارده‌كه‌ن‬ ‫ئه‌گه‌ر ‌ی به‌كارهێنانی‌ ل ‌ه كه‌س���ان ‌ی دیك ‌ه‬ ‫زیاتره‌‪.‬‬ ‫خواردن���ه‌وه‌ ئه‌لكحولی���ه‌كان كاریگه‌ر ‌ی‬ ‫خراپی���ان له‌س���ه‌ر س���ه‌رجه‌م پێكهات ‌ه‬ ‫جیاوازه‌كانی‌ له‌ش���ی‌ مرۆڤ به‌ تایبه‌ت ‌ی‬ ‫كۆئه‌ندامی‌ ده‌ماری‌ ده‌بێت‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه ببێت ‌ه‬ ‫هۆ ‌ی په‌رك���ه‌م‌و كرژبوونی‌ موولووله‌كان ‌ی‬ ‫خوێن‌و كه‌متر رۆش���تنی‌ خوێن بۆ به‌ش ‌ه‬ ‫جیاوازه‌كان ‌ی مێشك‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها كاریگه‌ری‌ راس���ته‌وخۆی‌ له‌سه‌ر‬ ‫به‌ش ‌ی پێشه‌وه‌ی‌ مێشك ده‌بێت ك ‌ه به‌رپرس ‌ه‬ ‫ل���ه‌ ئاگایی‌‌و كاره‌ وورده‌كارییه‌كان ‌ی تاك‪،‬‬ ‫بینین‌و توانا ‌ی ئاخاوتن ده‌بێت‪،‬سه‌ره‌را ‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ كاریگ���ه‌ری‌ به‌هێ���ز ‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫مێشكۆكه‌ (مێشكۆڵه‌) ده‌بێت ك ‌ه ناوه‌ند ‌ی‬ ‫كۆنترۆڵكردن ‌ی جوڵه‌ی‌ مرۆڤه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها راس���ته‌وخۆ كاریگه‌ر ‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫جگه‌ر ده‌بێت جۆرێك كه‌ جگه‌ر توانا ‌ی‬ ‫چوون��� ‌ه ده‌ره‌وه‌ ‌ی ئه‌و ماده‌ ژه‌هراویانه‌ ‌ی‬ ‫نابێ���ت وده‌بنه‌هۆی‌ له‌ه���ۆش خۆچوون‌و‬ ‫گرفتی‌ ب���ه‌ ئاگاهاتن���ی‌‌و هه‌ندێك جار‬ ‫مردنیش‪.‬‬ ‫پس���پۆران پێیانوایه‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه بۆنه‌‌و ئاهه‌نگه‌كان���دا ده‌خۆنه‌‪ %30‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ش‬ ‫رۆژی‌ دوات���ر رووداوه‌كانیان‬ ‫كاریگ���ه‌ر ‌ی ‪B1 , B6, B12‬بی���ر‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها كاریگه‌ر ‌ی راسته‌وخۆ ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر ڤیتامین‬ ‫راسته‌وخۆی‌ له‌س���ه‌ر چێو‌ه ده‌ماره‌كان‌و‬ ‫ده‌رماره‌ خۆنه‌ویسته‌كانی‌ دڵ ده‌بێت‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌رای‌ گش���ت ئه‌مانه‌ش كاریگه‌ر ‌ی‬ ‫له‌س���ه‌ر كۆئه‌ندامی‌ س���وران‌و هه‌ناسه‌‌و‬ ‫هه‌رس‌و سورێنچك‌و گه‌د‌ه ده‌بێت‪.‬‬ ‫كاریگه‌ری‌ به‌هێزیش���ی‌ له‌س���ه‌ر توانا ‌ی‬ ‫سكێس���ی‌‌و كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ ژم���اره‌ ‌ی‬ ‫س���پێرمه‌كان‌و گونه‌كان ده‌بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫گرفت��� ‌ی دره‌ن���گ هاویش���تن‌و نه‌زۆكی‌‌و‬ ‫كه‌مبوونه‌وه‌ی‌ هۆرمۆن ‌ی تێستۆستیرۆن ل ‌ه‬ ‫پیاوانداده‌بێت‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ئی���دی‌ پێویس���ت ‌ه وه‌زاره‌ت��� ‌ی‬ ‫ته‌ندروستی‌‌و له‌رێگای‌ شه‌پۆلێك ‌ی به‌هێز ‌ی‬ ‫ده‌زگاكان ‌ی راگه‌یاندنه‌وه‌ رێنمایی‌ تایبه‌ت‬ ‫له‌س���ه‌ر م���اده‌ كحولی���ه‌كان ده‌ربكات‪،‬‬ ‫له‌ پێن���او كه‌مبوون���ه‌وه‌ی‌ به‌كارهێنانی‌‌و‬ ‫زیانه‌كانی‌ ل ‌ه سه‌ر تاك‌و كۆمه‌ڵگا‪.‬‬

‫ئه‌گه‌داری‌ مه‌ترسێكانی‌ حه‌ب ‌ی ڤیاگرابا به‌‬

‫چۆن فریای‌ كه‌سێك بكه‌وین كاتێك دڵی‌ ده‌وه‌ستێت؟‬ ‫ئه‌ویش به‌وه‌ ده‌بێت سه‌ره‌تا ده‌م بخات ‌ه‬ ‫سه‌ر ده‌می‌ نه‌خۆشه‌كه‌و هه‌ناسه‌یه‌كی‌‬ ‫پێبدا ت‌و یه‌ك س���انیه‌ چاوه‌رێ‌ بكات‬ ‫وات���ا تاهه‌واكه‌ ده‌گه‌ریت���ه‌وه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫پاش���ان هه‌ناس���ه‌یه‌كی‌ ت���ره‌ پێبدات‬ ‫واتا دوو هه‌ناس���ه‌ له‌سه‌ریه‌ك ده‌ده‌یت‬ ‫به‌كه‌س���ه‌كه‌ پاشان ده‌س���ت ده‌كه‌یت‬ ‫به‌ش���ێالنه‌كه‌‪ .‬كه‌س���ه‌كه‌ بخه‌ره‌ سه‌ر‬ ‫پشت‌و له‌سه‌ر ش���وێنێكی‌ ره‌ق دایبنێ‌‬ ‫له‌الیه‌ك���ی‌ نه‌خۆش���ه‌كه‌وه‌ بوه‌س���ته‌‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌ژنۆكان هه‌ردوو ده‌ستت بخه‌ره‌‬ ‫سه‌ریه‌ك‌و به‌ش���ێوه‌یه‌ك ئانیشكه‌كانت‬ ‫راس���ت بێ���ت نه‌نوش���تێته‌وه‌(وه‌ك‬ ‫له‌وێنه‌ك���ه‌دا ده‌یبینی���ت) ه���ه‌ردوو‬ ‫ده‌س���ته‌كه‌ت له‌ناوه‌راس���تی‌ سینگی‌‬ ‫نه‌خۆش���ه‌كه‌ دابنی‌‌و پاڵ���ی‌ پێوه‌ بنێ‌‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫لە شەنگال دا بەیەکدادانی بەرژەوەندی‌و دونیابینییە جیاوازەکان‬

‫هیوا خۆشناو‬ ‫بۆ ئێمە هیچ س���ەیر نییە ملمالنێکانی‬ ‫پارتی کرێکارانی کوردس���تان (په‌که‌که‌)‬ ‫و پارت���ی دیموکرات���ی کوردس���تان تا‬ ‫ئاس���تێکی خراپتری���ش لەش���ەنگالدا‬ ‫قوڵببنەوە‪ .‬لەش���ەنگالدا بەرژەوەندییە‬ ‫سیاس���ی‌و ئابورییەکانی په‌که‌که‌‌و پارتی‬ ‫بەپراکتیکیی بەیەکدادەدەن‌و دونیابینییە‬ ‫ئایدۆلۆژییەکان���ی ئەو دو هێزە دژبەیەک‬ ‫تەقیونەتەوە‪ .‬شەنگال لەڕوی جیۆگرافی‌و‬ ‫جیۆپۆلەتی���ک‌و دیمۆگرافییەوە جێگەی‬ ‫تەماحی ئەو دو هێزەیە‪.‬‬ ‫دوای کەوتن���ی رژێم���ی دیکتاتۆری���ی‬ ‫س���ەدام حوس���ین‪ ،‬لەس���اڵی ‪ ٢٠٠٥‬ەوە‬ ‫ئه‌و‌ه جاری یەکەمە ش���ەڕێکی ساردی وا‬ ‫لەنێوان پارتی‌و په‌که‌ک ‌ه ببینین لەس���ەر‬ ‫ش���ەنگال‌و ناوچەی ئێزیدی ئایینەکان‪.‬‬ ‫ئ���ەوەش لەگەڵ پاشەکش���ێی هێزەکانی‬ ‫پارتی ل���ەو ناوچەیەدا دەس���تیپێکردو‬ ‫بەڕاگەیاندنی کانتۆنی شەنگال به‌گوڕتر‬ ‫بو‪ .‬ئەم ملمالنێیانە رەگی قوڵی لەمێژوی‬ ‫پڕ ملمالنێی سیاسیی‌و ئایدیۆلۆژیی ئەو‬ ‫دو هێزەدا هەی���ە‪ .‬هەوڵدەدەین تەواوی‬ ‫وێنەکە بخەینەڕو‪.‬‬ ‫ڕاگەیاندنی کانتۆنی شەنگال سیاسەتی‬ ‫سەرەکی‌و نوێی په‌که‌که‌‌و عەبدواڵ ئۆجاالنە‬ ‫کە چەندین س���اڵە لەدورگ���ەی ئیمڕاڵی‬ ‫کاری تیۆری‌و ئایدیۆلۆژیی لەسەر دەکات‪.‬‬ ‫ئۆجەالن هەمیشە داکۆکی زیاتر لەو هێزو‬ ‫گروپ‌و کۆمیونیتیی‌و ئاینزاو (کەمایەتی)‬ ‫یانە دەکا کە لەمێ���ژودا جارێک بەهۆی‬ ‫کوردبون‌و جارێک بەهۆی <کەمایەتی>‬ ‫بون لەناو کۆمەڵگای کوردییدا توش���ی‬ ‫چەوس���اندنەوەی زیات���ر هات���ون‪ ،‬بۆیە‬ ‫داکۆکیی���ە زۆرو جدییەکان���ی ئۆجەالن‬ ‫لەعەلەوییەکان���ی تورکی���ا بەڕادەی���ەک‬ ‫کاریگ���ەر ب���وە ک���ە زۆر لەنەیارەکانی‬ ‫ئۆج���ەالن ئەوی���ان ب���ە <عەلەویبون>‬ ‫تۆمەتبارکردوە‪ .‬سیاسەتەکانی ئۆجەالن‌و‬ ‫ش���ێوازی کارکردنی لەسەر عەلەوییەکان‬ ‫دواج���ار بو بەهۆکارێکی س���ەرەکیی کە‬

‫کەمال چۆمانی‬ ‫ش���اری دێرس���یم لەدوا هەڵبژاردنەکانی‬ ‫تورکیادا ببەنەوە‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠٠٥‬په‌که‌ک ‌ه لەالیەک لەئێستا‬ ‫بێهێزتر بو‪ ،‬لەالیەکی دیکەوە هەوڵی دەدا‬ ‫تاڕادەیەک خۆی لەئەگەری هێرشەکانی‬ ‫ئەمری���کا بۆ س���ەر ئ���ەوان لەباش���ور‬ ‫بپارێزێت‪ .‬بۆماوەیەک جێگای خۆی لەناو‬ ‫ئێزیدیەکانی شەنگال‌و دەوروبەری موسڵ‬ ‫گ���رت‪ .‬زۆری نەب���رد گروپی عوس���مان‬ ‫ئۆج���االن‌و نیزامەدین ت���اش لەپه‌که‌ک ‌ه‬ ‫جیابون���ەوەو ب���ەوەش ژمارەیەکی زۆر‬ ‫لەکادرانی په‌که‌ک ‌ه بێهیوا بون‌و دانیشتن‪.‬‬ ‫ئ���ەو روداوە وایکرد په‌که‌ک ‌ه ش���ەنگال‌و‬ ‫ناوچەی ئێزیدیەکان بۆ پارتی چۆڵبکات‌و‬ ‫بەخۆیەوە خەریک بێ‪ .‬دوای ئەوە چەند‬ ‫تەقینەوەیەک لەشەنگال رویانداو گومانی‬ ‫قاعیدەی���ان لێدەکرا‪ .‬ئ���ەو تەقینەوانە‬ ‫ئێزیدییەکان���ی ترس���اندو پارتی ئەوەی‬ ‫ئیس���تیغالل کردو س���ەرجەم ناوچەکەی‬ ‫خستە ژێردەستی خۆی‪.‬‬ ‫ب���ەالی زورب���ەی زۆری ئێزیدییەکانی‬ ‫هەرچوار بەش���ی کوردستان‪ ،‬ناسنامەی‬ ‫نەتەوەی���ی ک���وردی گرن���گ نیی���ەو‬ ‫ئ���ەوان خۆی���ان بەئێزی���دی دەزانن بەر‬ ‫لەکوردبونیان‪ .‬هەندێکیشیان هەر خۆیان‬ ‫بەکورد نازان���ن‪ .‬په‌که‌ک ‌ه هەر لەکۆنەوە‬ ‫کاریگەری لەس���ەر ئێزیدییەکانی باکورو‬ ‫رۆژئاڤ���او ئەوروپ���ا هەب���وە‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫س���ەنتەری ئێزیدییەکان ش���ەنگال بوەو‬ ‫می���رەکان کاتی خۆی‪ ،‬بەناچاریش���ەوە‬ ‫بێ‪ ،‬خۆی���ان لەگەڵ سیاس���ەتی بەعس‬ ‫گونجاندوەو ئێستاش بەهۆی بەرژەوەندیی‬ ‫مادی یان دەستەاڵت‌و هێز‪ ،‬ناچارن خۆیان‬ ‫لەگەڵ پارت���ی بگونجێنن‪ .‬بەاڵم په‌که‌ک ‌ه‬ ‫بەپێچەوانەی پارتی کاریگەریی لەس���ەر‬ ‫ش���ێخ‌و میری ئێزیدییەکان کەمتر بوە‪،‬‬ ‫هەوڵیداوە کاریگەریی لەسەر چینەکانی‬ ‫خوارەوەی ئەو کەمینەیە بکات‌و زۆرجار‬ ‫لەڕێگای ئێزیدییەکانی ئەوروپا‪ ،‬رۆژئاڤاو‬ ‫باکور توانیویەتی گوشار بخاتەسەر میرو‬

‫شێخەکانیان‪ .‬جاران سیاسەتی بەعس‌و‬ ‫ئەو دواییە سیاس���ەتی پارتی بەردەوام‬ ‫سیاسەتێکی ناوەندی <سێنتراڵ> بوەو‬ ‫هەوڵیان���داوە کەمین���ەکان پاکتاوبکەن‬ ‫ی���ان وەک ب���را بچ���وک بیانهێڵن���ەوە‪.‬‬ ‫دەستەاڵتدارانی باشور بەگشتی‌و پارتی‬ ‫بەتایبەتی‪ ،‬زۆرجار ش���انازی بەو مافانە‬ ‫دەکەن ک���ە بەکەمینەکانیان داوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەڕاس���تیدا مافێکی دەستوری‌و یاسایی‬ ‫لەئارادا نییە‪ ،‬ئەوەی هەیە ئەوان لەڕێگای‬ ‫بێکەسهێش���تنەوەو بەرژەوەندیی مادی‪،‬‬ ‫کەسایەتییە دیارەکانی ئەو کەمینانە بۆ‬ ‫بەرژەوەندی حیزبی بەکاردێنن‪.‬‬ ‫هەرچ���ی په‌که‌که‌ی���ە‪ ،‬سیاس���ەتی‬ ‫ناوەن���دی کەمتر پەی���ڕەو دەکات‪ .‬دوای‬ ‫دەس���تگیرکردنی ئۆجاالن‌و هەموارکردنە‬ ‫بنەڕەتیەکان���ی ئەو رێکخ���راوە‪ ،‬باوەڕی‬ ‫بەهاوسەنگییەکی یەکسان هەیە لەنێوان‬ ‫س���ەرجەم نەتەوەو کەمینەکان‌و کار بۆ‬ ‫المەرکەزیی���ەت دەکات‪ .‬خ���ۆی لەخۆیدا‬ ‫سیاس���ەتی ئێتنیک���ی ‪ -‬نەتەوەی���ی‬ ‫لەس���ەرەتادا الی په‌که‌ک��� ‌ه جیاواز بوە‪.‬‬ ‫کێشەی په‌که‌که‌‌و پارتی لەسەر شەنگال‪،‬‬ ‫دابڕاو نییە لەناکۆکییەکانی ئەو دو الیەنە‬ ‫لەسەر ئیدارەی رۆژئاڤاو بلۆکبەندی نێوان‬ ‫سونە‪-‬شیعە‪ ،‬بەاڵم بەر لەو بلۆکبەندییانە‬ ‫ئ���ەو دو الیەنە لەس���ەر زۆر ش���تی تر‬ ‫کێش���ەیان هەبوە‪ .‬بەتەنیا ئەو دو الیەنە‬ ‫لەسەر ئاستی هەرچوار بەشی کوردستان‬ ‫رکەبەری یەکترین‪ ،‬نەک هێزی دیکە‪ .‬واتە‬ ‫یەکێتی‪ ،‬گۆڕان‪ ،‬دیموکراتەکان و ‪....‬هتد‬ ‫بەهۆی لۆکاڵیبون‌و کاریگەربونیان لەسەر‬ ‫چەند ناوچ���ەو کولتورێک���ی دیاریکراو‪،‬‬ ‫ناتوانن لەتەواوی بەشەکانی کوردستان‬ ‫سیاس���ەت بکەن‪ .‬بەاڵم پارتی‌و په‌که‌ک ‌ه‬ ‫لەهەرچوارب���ەش کاریگەریی���ان هەیە‪،‬‬ ‫هەردوکیان لەناوچەی کورمانجی س���ەرو‬ ‫کورمانج���ی خ���وارو کاریگەرییان هەیە‪.‬‬ ‫هەردوال لەهەر چوار بەش���ی کوردستان‬ ‫حی���زب‌و ڕێکخ���راوو خەڵکی���ان هەیە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ه���ەردوال خ���اوەن دو دونیابینی‬ ‫جیاوازن‌و ش���ەڕی ئەوان جگە لە ناوچە‌و‬ ‫هەرێم ش���ەڕێکی ئێدۆلۆژی‌و چینایەتی‌و‬ ‫س���تراتیژییە ک���ە ل���ە ئاس���تی هەرێم‌و‬ ‫نێودەوڵەتیدا حیسابی لەسەر ئەکرێ‪.‬‬ ‫چەند مانگێک ب���ەر لەپەالماردانەکانی‬ ‫داع���ش بۆ س���ەر موس���ڵ‌و ش���نگال‪،‬‬ ‫ئۆج���ەالن لەئیمرالیی���ەوە رایگەیاندب���و‬ ‫ک���ە مەترس���ییەکی گ���ەورە لەئارادایە‬ ‫دژ بەئێزیی���ەکان‌و ش���نگال‪ .‬داوای‬ ‫خۆڕێکخستن‌و خۆئامادەکردنی لەپه‌که‌ک ‌ه‬ ‫کردب���و‪ .‬ئ���ەوکات په‌که‌ک���ه‌ نەیتوانی‬

‫ڕاگەیاندنی‬ ‫کانتۆنی شەنگال‬ ‫سیاسەتی‬ ‫سەرەکی‌و نوێی‬ ‫په‌که‌که‌‌و عەبدواڵ‬ ‫ئۆجاالنە کە‬ ‫چەندین ساڵە‬ ‫لەدورگەی ئیمڕاڵی‬ ‫کاری تیۆری‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیی لەسەر‬ ‫دەکات‬ ‫کارێک���ی وا بکاو لەجدییەتی پەیامەکەی‬ ‫ئۆجەالنیش نەگەیشتبو‪ .‬بەاڵم په‌که‌که‌ زو‬ ‫توان���ی قەرەبوی بکاتەوە‌و ئێزیدییەکان‬ ‫لەم���ردن‌و کارەس���اتی زیات���ر بپارێزێ‪.‬‬ ‫هەڵبەت���ە په‌که‌که‌ کە خ���ۆی بەخاوەنی‬ ‫قەزیەی���ەک زان���ی‪ ،‬ه���ەروا بەئاس���انی‬ ‫وازیلێناهێنێ‪.‬‬ ‫دوای دەس���تگیرکردنی ئۆجاالن‌ودوای‬ ‫جیابون���ەوەی گروپەک���ەی عوس���مان‬ ‫ئۆج���االن‌و نیزامەدی���ن ت���اش‪ ،‬په‌که‌ک ‌ه‬ ‫توشی شپرزەییەکی ستراتیژی‪ ،‬سیاسی‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژی���ی بوب���و‪ ،‬بەتایبەت���ی دوای‬ ‫روخانی رژێمی س���ەدام حسێن‪ ،‬پارتی‌و‬ ‫یەکێت���ی بون���ە دو هێزی چەک���دار‌و پڕ‬ ‫پارە‌و لەئاستی نێودەوڵەتی‌و هەرێمییدا‬ ‫زۆر بەهێ���ز ب���ون‪ .‬ئ���ەم بەهێزبون���ەی‬ ‫یەکێتی‌و پارت���ی هەڵبەز‌و دابەزی زۆری‬ ‫کرد لەدروستکردنی پەیوەندی هەرێمیی‌و‬ ‫نێودەوڵەتییدا تا دواجار یەکێتی بەسەر‬ ‫بەرەی ش���یعە‪-‬ئێراندا‌و پارتی بەس���ەر‬ ‫بەرەی س���ونە‪-‬تورکیادا س���اغبونەوە‪.‬‬ ‫ئەمە جگ���ە لەپش���تیوانیی بەردەوامی‬

‫ئەمری���کا‌و زۆر لەواڵتان���ی ئەوروپی���ی‪.‬‬ ‫دوای گیرانی ئۆجاالن‪ ،‬په‌که‌ک ‌ه نەیتوانی‬ ‫پەیوەندییەکان���ی خۆی لەگەڵ س���وریا‌و‬ ‫ئێران راگرێ‌و سوریا کۆتایی بەسەرجەم‬ ‫خەباتەکان���ی په‌که‌که‌ هێن���ا‪ .‬ئێرانیش‬ ‫بەتایبەتی دوای سازکردنی پژاک لەالیەن‬ ‫په‌که‌ک���ه‌وە‪ ،‬کەوت���ە س���ەنگەر لێیان‪.‬‬ ‫دوای س���ەرهەڵدانی بەه���اری عەرەبی‌و‬ ‫دزران���ی شۆڕش���ەکە لەالی���ەن ئیخوان‬ ‫موسلیمینەکانی ناوچەکە‪ ،‬ئێران‌و سوریا‬ ‫هەستیانکرد کە تورکیا‪ ،‬قەتەر‪ ،‬واڵتانی‬ ‫کەنداو خۆرئاوا کۆتاییان پێدێنن‪ ،‬ئەوەش‬ ‫لەرێ���گای بەهاری عەرەبیەوە‪ .‬س���وریا‬ ‫س���ەلەفییە جیهادییەکانی لەزیندانەکانی‬ ‫ئازادکردن‪ .‬بەوش���ێوەیە‌و بەئەنقەس���ت‬ ‫س���ەرەداوی ڕاپەڕینی بەه���اری عەرەبی‬ ‫خستە دەس���ت رێکخراوە توندڕەوەکان‪،‬‬ ‫ئەوەشی بۆ ئەوەکرد بۆ ئەوەی بەجیهان‬ ‫بڵ���ێ قاعیدە هێرش���دەکاتە س���ەریان‌و‬ ‫ناچارن چەک بەکاربێن���ن‪ .‬تەکتیکێکی‬ ‫دیکەی س���وریا ‪ -‬روسیا‌و ئێران ئەوەبو‪،‬‬ ‫لەگەڵ په‌که‌که‌ ئاش���تببنەوە‌و رۆژئاڤای‬ ‫کوردس���تان بۆ ئ���ەوان بەجێبێڵن تاکو‬ ‫س���وپای س���وریا بتوانێ دژ بە ئیخوان‌و‬ ‫الیەنگرانی قاعیدە شەڕبکات‪.‬‬ ‫راستە سوریا توانی ئاقاری راپەڕینەکە‬ ‫ب���ەو ئاراس���تەیەدا بب���ات ک���ە خۆی‌و‬ ‫ئێ���ران‌و روس���یا دەیانویس���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫هەرچی تەکتیکی جێهێش���تنی رۆژئاڤای‬ ‫کوردس���تان بو بۆ په‌که‌ک ‌ه سەرکەوتنی‬ ‫بەدەستنەهێنا‪ ،‬چونکە ئەوان وایاندانابو‬ ‫په‌که‌ک���ه‌ بکەوێت���ە گیان���ی تورکی���ا‪.‬‬ ‫ئەمە ویس���تی ئەوان بو ب���ەاڵم په‌که‌ک ‌ه‬ ‫<هێڵی س���ێیەم>ی هەڵبژارد کە خۆی‬ ‫لەملمالنێکانی شیعە‌و سونە هەڵنەقورتاند‪.‬‬ ‫په‌که‌که‌ خەریک���ی بیناکردنی رۆژئاڤای‬ ‫کوردس���تان بو‪ ،‬لەپاڵیشیدا‪ ،‬لەالیەکەوە‬ ‫خ���ۆی گ���رت بەرانبەر ویس���تی پارتی‌و‬ ‫تورکیا بۆ شەڕکردن دژ بەرژێمی بەشار‬ ‫ئەس���ەد‪ ،‬لەالکەی تریشەوە‪ ،‬خۆی گرت‬ ‫دژ بەویستی بەشار ئەس���ەد‌و ئێران بۆ‬ ‫ش���ەڕکردن دژ بەتورکیا‪ .‬ئەمە سەرنجی‬ ‫ئەمه‌ریکاشی راكێش���ا کاتێک تێگەیشت‬ ‫نە سەر بە ئەسەدە‌و نە دژ بەتورکیا‪.‬‬ ‫ش���تێک ک���ە په‌که‌ک��� ‌ه لەپارت���ی‪،‬‬ ‫یەکێتی‌و سەرجەم رێکخراوەکانی دیکەی‬ ‫کوردس���تانیی جیادەکات���ەوە ئەوەی���ە‪،‬‬ ‫ئەوان لەدرێژایی پەیوەندیەکانیان لەگەڵ‬ ‫ئێران‌و س���وریا‪ ،‬لەژێرەوە کاریان لەسەر‬ ‫ئەجێندای خۆیان کردوە‪ .‬بەو ش���ێوەیە‬ ‫ئەوان رۆژئاڤایان لەژێر دەس���تی رژێمی‬ ‫ئەس���ەد دەرهێناوە‪ ،‬بەاڵم ئێرانییەکان‬

‫ئەزمونیان لەس���وریا وەرگرتوە‌و رێگایان‬ ‫بەپه‌که‌ک ‌ه نەداوە تا ئێستا ئامانجەکانی‬ ‫بەشێوەیەکی گشتی لەرۆژهەاڵت بێنێتە‬ ‫دی‪ .‬شێوازی پەیوەندی په‌که‌که‌‌و واڵتانی‬ ‫دراوسێی کوردس���تان هەر لەسەرەتاوە‬ ‫وابوە‪ .‬دوای ئەم���ە‪ ،‬په‌که‌که‌ئابوریەکی‬ ‫سەربەخۆی هەیە‪ ،‬پشت بەبازاڕی رەش‬ ‫دەبەس���تێ بۆ پەیداکردن���ی کەلوپەلی‬ ‫س���ەربازی‌و چەک‪ ،‬لەڕوی مەعنەوییەوە‬ ‫پش���ت ب���ەالوان‌و ژن���ان دەبەس���تێ‪.‬‬ ‫س���ەرکەوتنی په‌که‌ک ‌ه لەئازایی‌و شەڕی‬ ‫فیوداڵییدا نیی���ە‪ ،‬تاکەکانی ناو په‌که‌ک ‌ه‬ ‫هەر بەقەد پێشمەرگە کۆنەکانی یەکێتی‌و‬ ‫پارتی بەر لەڕاپەڕین شەڕکەر بونە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ���ەوەی وایکردوە په‌که‌که‌ لەس���ەرجەم‬ ‫رێکخراوەکانی دیکەی بزوتنەوەی سیاسی‬ ‫کوردس���تانیی بەهێزتر ب���ێ‪ ،‬مانەوەی‬ ‫ئەو هەزاران خەڵکەیە لەش���اخەکان بۆ‬ ‫ماوەیەکی درێژ‌و ئەو ئی���رادە بەهێزەیە‬ ‫کە لەپش���تی ئەو هێزە‌و گەریالکانیەتی‪.‬‬ ‫س���ەرکەوتنی په‌که‌ک���ه‌و جیاوازیی ئەو‬ ‫لەروی ڕێکخس���تنیەوە لەرێکخراوەکانی‬ ‫دیکەی کوردی ئەوەیە ئەو رێکخراوە هیچ‬ ‫کات شێوازی لەسەرەوە بۆ خوارەوەی بۆ‬ ‫رێکخستن بەکارنەهێناوە‪ ،‬بەڵکو بەردەوام‬ ‫بەپێچەوان���ەی پارت���ی‪ ،‬الوان‌و ژن���ان‌و‬ ‫چین���ی هەژار‌و الدێیی دەس���تپێدەکات‌و‬ ‫بەو ش���ێوەیە خێڵ‪ ،‬بنەماڵ���ە‌و دەزگای‬ ‫فیوداڵیی بنکۆڵ دەکات‪.‬‬ ‫ئەو بنەم���ا س���ەرەکییانە وایانکردوە‬ ‫په‌که‌ک���ه‌ لەدرێژای���ی پەیوەندیەکانی���دا‬ ‫لەگ���ەڵ ئێران‪ ،‬س���وریا‌و حی���زب اللەی‬ ‫لوبنان���ی بتوانێ س���ەرجەم هێلکەکانی‬ ‫نەخاتە سەبەتەی ئەوان‌و لە ژێرەوە کار‬ ‫بۆ ئەجێنداکانی بکات‪.‬‬ ‫چۆن داگیرکردنی کوێت الی س���ەدام‬ ‫دەرفەت���ی زیندوبون���ەوەی بەحیزب���ە‬ ‫سیاسیەکانی باشوری کوردستان بەخشی‪،‬‬ ‫ئەو کێش���انەی کە ل���ەدوای ‪١٥‬ی مارتی‬ ‫‪ ٢٠١١‬توشی سوریاو رژێمی ئەسەد هاتن‪،‬‬ ‫په‌که‌که‌ی لەپەراوێزخستن‌وگۆشەگیری‌و‬ ‫الوازی رزگارک���رد؛ په‌که‌ک ‌ه چیتر هێزێک‬ ‫نییە تەنها لەش���اخەکانی کوردس���تاندا‬ ‫بونی هەبێ‪ ،‬خاک���ی رزگارکراوی هەیە‌و‬ ‫خەریک���ی جێبەجێکردن���ی خۆس���ەریی‬ ‫دیمۆکراتیی���ە ک���ە هەڵق���واڵوی فیکری‬ ‫ئۆجەالنە‪ ،‬چیتر هێزێک نییە تەنها لەڕێی‬ ‫هێزی چەکدارییەوە بتوانێ بەش���دار بێ‬ ‫لەنەخشەکردنی سیاسەت‌و جیۆگرافیای‬ ‫ناوچەکە‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬ ‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )462‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/20‬‬

‫خۆت بۆ كێ‌ به‌كوشت ده‌ده‌یت هاوڕێ‌؟!‬

‫‪17‬‬

‫ی "كاك فوئاد"‬ ‫ی بنه‌ماڵه‌ ‌‬ ‫تراژیدیا ‌‬

‫ ئا‪ :‬سات‬ ‫"كاك فوئاد مسته‌فا سوڵتانی‌ كێ‌ بو‪،‬‬ ‫ئامانجی‌ چی‌ بو‪ ،‬چۆن گیانی‌ به‌خت كرد؟"‬ ‫كۆمه‌ڵێك چاوپێكه‌وتن‌و بیره‌وه‌ری‌‌و نوسینه‌‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن (مه‌له‌كه‌‌و ره‌زاو حیشمه‌تی‌‬ ‫مسته‌فا سوڵتانی‌)یه‌وه‌ ئه‌نجامدراون‌و‬ ‫ساڵی‌ پار له‌دوتوێی‌ كتێبێكی‌ قه‌باره‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ ‪ 422‬الپه‌ڕه‌ییدا باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م كتێبه‌ پێمانده‌ڵێت چ تراژیدیایه‌ك‬ ‫به‌سه‌ر بنه‌ماڵه‌ی‌ مسته‌فا سوڵتانیدا‬ ‫هات‌و چ بێ‌ ئه‌مه‌كییه‌كیش له‌الیه‌ن‬ ‫هاوڕێ‌‌و هاوخه‌باته‌كانی كاك فوئاده‌وه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌بنه‌ماڵه‌كه‌یان كراوه‌ كه‌ جێی‌‬ ‫سه‌رسوڕمانه‌‪.‬‬ ‫"له‌دوای‌ شه‌هیدبونی‌ كاك فوئاد‪ ،‬زۆرجار‬ ‫مام جه‌الل به‌منی‌ وتوه‌ سوڵتانی‌ زۆر زیره‌ك‬ ‫بو‪ ،‬بلیمه‌ت بو‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئ���ه‌و بمایه‌ كۆمه‌ڵه‌‬ ‫چاره‌نوسێكی‌ تری‌ په‌یدا ده‌كرد!"‬ ‫س���اعیدی‌ وه‌ته‌ندۆس���ت یه‌كێ���ك‬ ‫له‌دامه‌زرێنه‌ران���ی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ شۆڕش���گێڕی‌‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی‌ كوردستانی‌ ئێران‌و له‌هاوڕێ‌‬ ‫نزیكه‌كان���ی‌ فوئادی‌ مس���ته‌فا س���وڵتانی‌‪،‬‬ ‫به‌مجۆره‌ س���ه‌باره‌ت به‌زیره‌كیی‌و بلیمه‌تیی‌‬ ‫كاك فوئاد له‌م كتێبه‌دا ده‌دوێت‪.‬‬ ‫فوئادی‌ مسته‌فا س���وڵتانی‌‪ ،‬بزوێنه‌رێكی‌‬ ‫هه‌ره‌ گرن���گ‌و دامه‌زرێنه‌رێك���ی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫شۆڕشگێڕی‌ زه‌حمه‌تكێش���انی‌ كوردستانی‌‬ ‫ئێ���ران ب���وه‌ له‌ده‌ی���ه‌ی‌ ‪1970‬دا‪ .‬ئ���ه‌و كه‌‬ ‫ئه‌ندازی���اری‌ كاره‌ب���ا ب���و‪ ،‬له‌ته‌مه‌ن���ی‌ ‪31‬‬ ‫س���اڵیدا گیانی‌ به‌خت ده‌كات‪ ،‬له‌و ته‌مه‌نه‌‬ ‫كورته‌ی‌‪ 4 ،‬س���اڵی‌ له‌زیندان به‌سه‌رده‌بات‪،‬‬ ‫كاتێك كه‌ ئازاد ده‌كرێت گه‌رمه‌ی‌ شۆڕش���ی‌‬ ‫ئێران‌و س���ه‌ره‌تاكانی‌ روخانی‌ رژێمی‌ ش���او‬ ‫هاتنه‌س���ه‌ركاری‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬له‌م ساته‌وه‌خته‌ پڕ له‌وه‌رچه‌رخان‌و‬ ‫گۆڕانكارییه‌ گه‌وره‌ مێژوییانه‌دا‪ ،‬كاك فوئاد‬ ‫دوای‌ ئازادكردنی‌‪ ،‬ته‌نه���ا ‪ 11‬مانگ ده‌ژی‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌و ‪ 11‬مانگه‌دا جێپه‌نجه‌ی‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫زۆرێ���ك له‌روداوه‌كان���ی‌ ئ���ه‌و رۆژه‌گاره‌وه‌‬ ‫به‌جێده‌هێڵێ���ت‌و یه‌كێ���ك ده‌بێ���ت ل���ه‌و‬ ‫كاراكته‌رانه‌ی‌ كه‌ كۆمه‌ڵه‌ ده‌كات به‌الیه‌نێكی‌‬ ‫كارای‌ س���ه‌ر گۆڕه‌پانی‌ سیاسی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫خوش���ك‌و براكانی‌ فوئاد‪ ،‬كه‌ ئاماده‌كارو‬ ‫كۆكه‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌م كتێب���ه‌ن‪ ،‬له‌یه‌كه‌م دێڕیدا‬ ‫ده‌ڵێن "به‌درێژایی‌ سی‌‌و چوار ساڵی‌ رابردو‬ ‫پرس���یارێك هه‌مو بنه‌ماڵه‌ی‌ ئێمه‌ی مسته‌فا‬ ‫س���وڵتانی‌ به‌خ���ۆوه‌ خه‌ریك ك���ردوه‌‪ :‬ئایا‬ ‫گیانبه‌ختكردنی‌ كاك فوئ���اد به‌رێكه‌وت بو‬

‫پێنج برامان شه‌هیدو‬ ‫گولله‌باران کران‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ هیچكام‬ ‫له‌و براده‌رانه‌ی‌‬ ‫رێبه‌رایه‌تیی كۆمه‌ڵه‌‬ ‫بێن‌و بڵێن شه‌ریكی‌‬ ‫خه‌متانین‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌نامه‌یه‌كیش‬ ‫به‌سه‌ریان‬ ‫نه‌كردینه‌وه‌!‬ ‫به‌رگی کتێبه‌که‌‬

‫یان ئ���ه‌وه‌ی‌ پیالنێكی‌ داڕێ���ژراوی‌ كۆماری‌‬ ‫ئیسالمی‌ ئێران بو؟"‬ ‫له‌گه‌ڕان به‌دوای‌ وه‌اڵمی‌ ئه‌م پرسیاره‌دا‪،‬‬ ‫چه‌ندی���ن كه‌س���ایه‌تی‌ دی���ار ده‌دوێ���ن كه‌‬ ‫به‌ش���ێكیان خۆی���ان له‌گ���ه‌ڵ‌ كاك فوئ���اد‬ ‫بون ل���ه‌و س���ه‌فه‌ره‌ چاره‌نوسس���ازه‌دا كه‌‬ ‫له‌بان���ه‌وه‌ كردویه‌تی‌ بۆ مه‌ریوان‌و ش���ه‌هید‬ ‫بوه‌‪ ،‬گرنگترینی���ان "ئیبراهیم جه‌الل"ه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ مه‌فره‌زه‌یه‌ك پێش���مه‌رگه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌س���ه‌فه‌رێكی‌ ب���ێ‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ ‪ 6‬رۆژیدا‬ ‫له‌گه‌ڵی‌ بوه‌‌و ئه‌رك���ی‌ پارێزگاریكردنی‌ ئه‌م‬ ‫یه‌كه‌م سكرتێره‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ پێسپێردراوه‌‪.‬‬ ‫برای���م ج���ه‌الل له‌گێڕانه‌وه‌كه‌ی���دا گومان‬ ‫ده‌كات ش���ه‌هیدكردنی‌ به‌پیالن‌و ده‌سیسه‌ی‌‬ ‫كۆم���اری‌ ئیس�ل�امی‌ بوبێ���ت‪ ،‬به‌وپێی���ه‌ی‌‬ ‫ئه‌خب���اری‌ كراون له‌الیه‌ن ماڵێكه‌وه‌ كه‌ كاك‬ ‫فوئادیان ناس���یوه‌‪ .‬ناوبراو بۆ س���ه‌لماندنی‌‬

‫ئه‌س���تۆپاكیی‌ خۆی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫برایم عه‌لی���زاده‌و عه‌بدواڵ موهته‌دی‌‌و عومه‌ر‬ ‫ئیلخانی���زاده‌ به‌رائه‌تنامه‌یان بۆ نوس���یوه‌و‬ ‫داویانه‌ به‌"مام جه‌الل"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���االر عه‌زی���ز به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‬ ‫به‌رپرس���یارێتی به‌كوش���تدانی‌ كاك فوئاد‬ ‫ده‌خاته‌ ئه‌س���تۆی‌ برایم جه‌الل‪ ،‬ساالر باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ "كاك فوئ���ادی‌ بینیوه‌‬ ‫یه‌كس���ه‌ر ش���ه‌هید ئارامی بیركه‌وتوه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌ه���ۆی‌ خاكی‌‌و به‌س���یتیه‌وه‌"‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"دوای شه‌هیدبونی‌ كاك فوئاد‪ ،‬برایم جه‌الل‬ ‫خۆی‌ نه‌گرته‌وه‌‪ ،‬ب���و به‌پیاوێكی‌ ره‌زاقورس‬ ‫الی‌ هه‌مو كه‌س���ێك له‌ناو پێشمه‌رگه‌دا‪ ،‬جا‬ ‫ئ���ه‌م پیاوه‌ كه‌ كاك فوئادی‌ به‌كوش���ت دا‪،‬‬ ‫پیاوێكی‌ ترسنۆكه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها برایم عه‌لیزاده‌ ئه‌وه‌ ره‌ت ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ نامه‌ی‌ ئه‌س���تۆپاكی‌‌و به‌رائه‌تی‌ بۆ برایم‬

‫جه‌الل نوس���یبێت‌و عومه‌ری‌ ئیلخانیزاده‌ش‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه‌‪ .‬ئیلخانیزاده‌ ده‌ڵێت "ئێم ‌ه‬ ‫قه‌ت برایم جه‌اللمان خۆشنه‌ویس���توه‌‪ .‬من‬ ‫به‌ش���به‌حاڵی‌ خ���ۆم نه‌ حازر ب���وم بیبینم‬ ‫ن���ه‌ ئه‌و جورئه‌تی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌بوه‌ رو بكاته‌‬ ‫مه‌قه‌ڕێكی‌ كۆمه‌ڵ���ه‌‪ ،‬له‌خودی‌ مام جه‌الل‌و‬ ‫كاك نه‌وش���یروان‌و كه‌س���ی‌ دیكه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانیم بیستوه‌ كه‌ زۆرزۆر لێی‌ توڕه‌ن"‪.‬‬ ‫هاوكات م���ه‌ال به‌ختیاریش به‌خوش���ك‌و‬ ‫براكانی‌ كاك فوئاد ده‌ڵێت "ئیسرار مه‌كه‌ن‬ ‫له‌س���ه‌ر قس���ه‌ی‌ برایم ج���ه‌الل‪ ،‬ئیبراهیم‬ ‫جه‌الل هه‌مو قس���ه‌كانی‌ هه‌ڵگێڕاته‌وه‌‪ .‬یانی‌‬ ‫له‌حه‌یبه‌ت���ی‌ خ���ۆی‌‪ ،‬ده‌زانێت ك���ه‌ ده‌وری‌‬ ‫نه‌بوه‌و نه‌یتوانیوه‌ كارێك بكات‌و ته‌قسیری‌‬ ‫هه‌بوه‌ له‌و كاره‌دا"‪.‬‬ ‫به‌دوای‌ ئه‌وانیشدا‪ ،‬نه‌وشیروان مسته‌فا به‌‬ ‫مه‌له‌كه‌و ره‌زاو حیشمه‌تی‌ مسته‌فا سوڵتانی‌‬

‫ده‌ڵێت "ده‌مه‌وێ‌ یه‌ك شت عه‌رزی‌ جه‌نابتان‬ ‫بكه‌م‪ ،‬قس���ه‌كانی‌ ئیببرایم ج���ه‌الل جێگا ‌ی‬ ‫ئیعتیبار نییه‌!"‬ ‫دوای‌ زنجیره‌ی���ه‌ك چاوپێكه‌وتن‌و گفتوگۆ‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ هاوڕێیان‌و نزیكه‌كان���ی‌ كاك فوئاد‬ ‫له‌كۆمه‌ڵه‌و یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ده‌ره‌نجام له‌وه‌اڵمی‌ پرسیاره‌ك ‌هی‌ سه‌ره‌تای‌‬ ‫ئ���ه‌م كتێب���ه‌دا ده‌گ���ه‌ن به‌و‌هی‌ ك���ه‌ بڵێن‬ ‫ش���ه‌هیدكردنه‌كه‌ی‌ پی�ل�ان بوه‌‌و ب���ه‌وردی‌‬ ‫نه‌خشه‌ی‌ بۆ كێش���راوه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌فته‌یه‌ك‬ ‫ب���ه‌ر له‌ش���ه‌هیكردنی‌ فوئ���اد‪ ،‬دو ب���رای‌‬ ‫به‌ئاماده‌بونی‌ چه‌م���ران‌و ئایه‌تواڵ خه‌لخالی‌‬ ‫له‌پادگانی‌ مه‌ریوان ئیعدام كراون بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كاك فوئادی‌ پێبخه‌نه‌ بۆسه‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ سه‌رنجڕاكێشترین به‌شی‌ ئه‌م كتێبه‌‬ ‫ب���ۆ خوێنه‌ران‪ ،‬ئه‌و به‌ش���ه‌ بێت كه‌ به‌ناوی‌‬ ‫"بنه‌ماڵه‌ی‌ ئێم���ه‌‪ ،‬تراژیدی‌‪ ،‬ب���ێ‌ مێهری‌‪،‬‬ ‫كه‌مته‌رخه‌می‌"یه‌‪ ،‬له‌و چه‌ند الپه‌ڕه‌ كه‌مه‌ی‌‬ ‫كۆتایی‌ كتێبه‌كه‌دا تراژیدیای‌ ئه‌م بنه‌ماڵه‌یه‌‬ ‫رونت���ر ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬كه‌ ده‌كه‌ونه‌ ده‌رده‌دڵ‌‬ ‫هه‌ڵڕشتن‪ .‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ ش���ه‌ش رۆژدا (ل���ه‌‪ 3‬ت���ا‬ ‫‪9‬ی‌ خه‌رمانان���ی‌ ‪ )1979‬س���ێ‌ ب���را گیان‬ ‫له‌ده‌ستده‌ده‌ن‪ ،‬حس���ێن‌و ئه‌مین له‌پادگانی‌‬ ‫مه‌ری���وان ئیعدام ده‌كرێ���ن‪ ،‬كاك فوئادیش‬ ‫له‌شه‌ڕێكی‌ له‌ناكاوو زۆر گوماناوییدا شه‌هید‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬خوش���ك‌و براكان���ی‌ كاك فوئاد‬ ‫ده‌ڵێن "زۆر ك���ه‌س له‌خه‌ڵك���ی‌ به‌ئه‌مه‌كی‌‬ ‫كوردس���تان ب���ۆ سه‌ره‌خۆش���ی‌‌و ده‌ربڕینی‌‬ ‫هاوده‌ردی‌ خۆیان س���ه‌ردانی‌ ماڵی‌ ئێمه‌یان‬ ‫كرد له‌ئاوای���ی‌ ئه‌ڵمانه‌ی‌ مه‌ری���وان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌ئه‌وس���ا‌و نه‌دواتریش كه‌ كوردستان ئازاد‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬هیچ كام له‌سه‌ركرده‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌‬ ‫س���ه‌ردانی‌ ماڵی‌ ئێمه‌یان نه‌كرد‪ ،‬كه‌ جاری‌‬ ‫وابو به‌چه‌ند هه‌فت���ه‌ له‌مه‌ریوان ده‌مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌یه‌كه‌مین س���اڵڕۆژی‌ گیانبه‌ختكردنی‌ كاك‬ ‫فوئ���اددا چ���اوه‌ڕوان بوین النیك���ه‌م چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێك له‌هاوڕێیانی‌ رێبه‌رایه‌تی‌ كۆمه‌ڵه‌‌و‬ ‫یاران���ی‌ له‌مێژینه‌ی‌ كاك فوئاد س���ه‌ردانی‌‬ ‫دایك‌و باوك‌و هه‌م���و بنه‌ماڵه‌كه‌مان بكه‌ن‌و‬ ‫بچنه‌ سه‌ر قه‌بران‪ ،‬به‌اڵم له‌ناو سه‌رسوڕمانی‌‬ ‫ئێمه‌و هه‌مو خه‌ڵك���ی‌ ئه‌وێدا هیچكامێكیان‬ ‫نه‌هاتن!"‬ ‫س���ه‌ڕه‌رای‌ ئ���ه‌وه‌ش براو خوش���كه‌كانی‌‬ ‫كاك فوئاد له‌سه‌ر شۆڕش‌و خه‌باتی‌ خۆیان‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بن‌و كۆڵناده‌ن‪ ،‬ره‌ش���اد‌و عه‌به‌و‬ ‫مه‌له‌كه‌و حیشمه‌ت له‌كوردستان كار ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ماجی���د ده‌نێردرێ���ت ب���ۆ ش���اری‌ ته‌ورێزو‬ ‫ئه‌مج���ه‌د بۆ ورمێ‌‌و ره‌زا بۆ ئه‌هواز بۆ كاری‌‬ ‫رێكخراوه‌ی���ی‌ نهێنی‌‪ .‬ماجی���د له‌رێبه‌ندانی‌‬ ‫‪1981‬و چ���وار مان���گ ب���ه‌دوای‌ ئه‌ویش���دا‬

‫ئه‌مجه‌د له‌ته‌ورێز له‌الیه‌ن كۆماری‌ ئیسالمی‌‬ ‫ئێران���ه‌وه‌ ده‌س���تگیر ده‌كرێ���ن‌و ده‌خرێن ‌ه‬ ‫زیندان���ه‌وه‌‪" ،‬ده‌بو كۆمه‌ڵ���ه‌ دڵه‌ڕاوكێی‌ بۆ‬ ‫گرتن���ی‌ ئه‌مجه‌د له‌ال زۆرت���ر بوایه‌و ئه‌ویان‬ ‫هێنابایه‌وه‌ كوردس���تان! جگه‌ له‌ئیعدام هیچ‬ ‫چاوه‌ڕوانییه‌ك له‌كۆماری‌ س���ێداره‌ی‌ ئێران‬ ‫نه‌ده‌كرا‪ ،‬هه‌مومان زۆر نیگه‌ران‌و په‌رۆش���ی‌‬ ‫چاره‌نوسی‌ ئازیزانمان بوین‪ ،‬ئه‌و نیگه‌رانی‌‌و‬ ‫دڵه‌ڕاوكێیه‌مان راس���ته‌وخۆو ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ سێ‌ چوار كه‌سی‌ به‌رپرس‌و بڕیارده‌ری‌‬ ‫ئه‌وكاتی‌ كۆمه‌ڵه‌ باس كرد‪ .‬ئه‌وكات كۆمه‌ڵه‌و‬ ‫كۆم���اری‌ ئیس�ل�امی‌ زیندانیه‌كانیان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫یه‌كتر ده‌گۆڕییه‌وه‌‪ ،‬ئاسایترین‌و مه‌عقولترین‬ ‫چاوه‌ڕوان���ی‌ له‌به‌رپرس���ان‌و بڕیارده‌ران���ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ ئه‌وه‌ بو كه‌ بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌س���ێك‬ ‫ئه‌م باس���ه‌یان له‌گه‌ڵدا بێنێت���ه‌ گۆڕێ‌‪ ،‬بۆ‬ ‫خۆیان هه‌رچی‌ زوتر ماجیدو ئه‌مجه‌د بخه‌نه‌‬ ‫ناو لیس���تی‌ گۆڕینه‌وه‌و له‌ده‌س���ت كۆماری‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ رزگاریان بكه‌ن‪ ،‬كاتێك مه‌له‌كه‌‬ ‫به‌بڕیارده‌ران���ی‌ كۆمه‌ڵ���ه‌ ده‌ڵێ���ت "تكایه‌‬ ‫له‌گۆڕینه‌وه‌ی‌ ئه‌مجه‌دو ماجید په‌له‌ بكه‌ن با‬ ‫جه‌رگس���وتانی‌ ئێمه‌و دایك‌و باوكمان نه‌بێت‬ ‫به‌پێنج جار"‪ ،‬یه‌كێك له‌و براده‌رانه‌ له‌وه‌اڵمی‌‬ ‫مه‌له‌كه‌دا ده‌ڵێت "تۆ سۆسیالیزم هه‌ر له‌ماڵی‌‬ ‫خۆتان‌و ئاوایی‌ ئه‌ڵمانه‌دا ده‌بینیت!"‬ ‫"سه‌ره‌نجام به‌رپرسان‌و بڕیارده‌ران له‌ناو‬ ‫چوار لیستی‌ ئاماده‌كراودا كه‌ له‌سێ‌ لیستدا‬ ‫ن���اوی‌ كاك ماجیدی‌ تێدا بو‪ ،‬ئه‌و لیس���ته‌‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرن كه‌ ن���اوی‌ ماجیدی‌ تێدا نییه‌!‬ ‫زۆری‌ پێنه‌چو ل���ه‌رۆژی‌ ‪ 1981/5/28‬كاك‬ ‫ماجیدو كاك ئه‌مج���ه‌د له‌ته‌ورێز گولله‌باران‬ ‫كران‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ هیچكام له‌و براده‌رانه‌ی‌‬ ‫رێبه‌رایه‌تیی كۆمه‌ڵه‌ بێن‌و بڵێن ش���ه‌ریكی‌‬ ‫خه‌متانین‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌نامه‌یه‌كیش به‌سه‌ریان‬ ‫نه‌كردینه‌وه‌!"‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن كه‌‬ ‫حه‌مه‌ڕه‌شید مسته‌فا سوڵتانی‌ باوكیان دوای‌‬ ‫پێنج جار جه‌رگ سوتان‪ ،‬كاتێك ئاماده‌ نابێت‬ ‫له‌ژێر س���ایه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ رژێمدا بژی‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫زۆرێك له‌كه‌سوكاری‌ پێشمه‌رگه‌و شه‌هیده‌كان‬ ‫ش���وێنێكی‌ گونجاوی‌ پێ���ڕه‌وا نابینرێ‌‪ ،‬یان‬ ‫له‌باشوری‌ كوردس���تان بۆ به‌كرێ‌ ناگیرێ‌‪،‬‬ ‫دوای‌ ئه‌و هه‌مو نه‌هامه‌تییه‌‌و به‌و ته‌مه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ كه‌س���ێكی‌ ئایینی‌ بوه‌‪ ،‬به‌ناچار له‌گه‌ڵ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ گه‌نجه‌كاندا له‌ناو مقه‌ڕه‌كان ژیان‬ ‫به‌س���ه‌رده‌بات‪" ،‬به‌هیه‌"ی‌ دایكیش���یان كه‌‬ ‫ده‌ترسێ‌ بۆ جاری‌ شه‌شه‌م‌وحه‌وته‌م جه‌رگی‌‬ ‫بس���وتێت‪ ،‬داوا له‌رابه‌رانی‌ كۆمه‌ڵه‌ ده‌كات‬ ‫منداڵه‌كان���ی‌ بنێرن بۆ ئه‌وروپا‪ ،‬به‌اڵم كه‌س‬ ‫نیی���ه‌ گوێی‌ لێبگرێ‌‪ ،‬تا س���ه‌ره‌نجام دایك‌و‬ ‫باوك به‌مه‌راقه‌وه‌ سه‌رده‌نێنه‌وه‌‪.‬‬

‫عه‌بدواڵی‌ حه‌سه‌ن زاده‌‪ :‬نیگه‌رانم یه‌شار‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫عه‌بدواڵ ‌ی حه‌سه‌ن زاد‌ه كه‌سایه‌تی‌ ناسراو ‌ی‬ ‫كوردو وه‌رگێڕ ‌ی به‌توانا ‌ی رۆمانی‌"حه‌مه‌دۆك"‬ ‫نیگه‌ران ‌ی خۆ ‌ی به‌رامبه‌ر به‌نه‌خۆشكه‌وتن ‌ی‬ ‫یه‌شار كه‌مال ده‌رده‌بڕێت‌و ده‌ڵێت "یه‌شار‬ ‫كه‌مال قه‌ت له‌بیر ‌ی ئه‌وان ‌ه ناچێته‌و‌ه بایه‌خ‬ ‫به‌كولتورو فیكرو ئه‌ده‌ب ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫عه‌ب���دواڵ ‌ی حه‌س���ه‌ن زاد‌ه له‌لێدوانێكی���دا‬ ‫بۆ ئاوێن ‌ه رایگه‌یاند ك��� ‌ه له‌ده‌یه‌ ‌ی ‪1980‬ه‌و‌ه‬ ‫به‌رۆمانه‌كان��� ‌ی یه‌ش���ار كه‌مال ئاش���نا بوه‌و‬ ‫خولی���ا ‌ی خوێندن���ه‌وه‌و وه‌رگێڕانی���ان له‌مدا‬ ‫چێكردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی "ئه‌و كات ‌ه ك ‌ه بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫یه‌شار كه‌مالم خوێنده‌و‌ه "ئینج ‌ه مه‌مه‌د" بو‪،‬‬ ‫به‌زمان ‌ی فارس��� ‌ی خوێندمه‌وه‌‪ ،‬ته‌واو عاشق ‌ی‬ ‫بوم‌و بڕیارمدا وه‌ریگێڕم ‌ه سه‌ر زمان ‌ی كوردی‌‌و‬ ‫س���اڵ ‌ی ‪ 1986‬چاپم كرد‪ ،‬چونك ‌ه بڕوام وای ‌ه‬ ‫ك ‌ه پێویس���ت ‌ه هاوزمانه‌كانم له‌و خۆش���ییه‌دا‬ ‫به‌ش���دار ب���ن ك ‌ه م���ن له‌خوێندن���ه‌وه‌ ‌ی ئه‌م‬ ‫رۆمانه‌دا چه‌شتوومه‌"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "ك ‌ه ئینج ‌ه مه‌مه‌ن���دم خوێنده‌و‌ه‬ ‫ته‌واو سه‌رسام بوم له‌ڕو ‌ی داڕشتن‌و ئه‌ده‌بی‌‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و په‌یوه‌ندییه‌كان ‌ی نێو‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و ناته‌بای ‌ی چینایه‌تی‌‪ ،‬زۆرم حه‌زمكرد‬ ‫بیكه‌م��� ‌ه ك���وردی‌‪ ،‬له‌دنیاش���دا ئ���ه‌م كتێب ‌ه‬ ‫به‌شاكار ‌ی یه‌شار كه‌مال ناسراوه‌"‪.‬‬ ‫حه‌س���ه‌ن زاد‌ه ئه‌وه‌ش��� ‌ی رونكرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌و پیاو‌ه ن���ه‌ك هه‌ر نوس���ه‌رێك ‌ی گه‌وره‌ ‌ی‬ ‫كورد ‌ی توركی نوس���ه‌‪ ،‬نه‌ك هه‌ر نوسه‌رێك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ ‌ی توركیایه‌‪ ،‬به‌ڵكو نوسه‌رێك ‌ی گه‌وره‌ ‌ی‬ ‫جیهانیشه‌‪ ،‬یه‌شار هه‌میش ‌ه مۆركێك ‌ی كوردان ‌ه‬ ‫به‌چیرۆك‌و رۆمانه‌كانیان���ه‌و‌ه ده‌بینرێت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫له‌زۆربه‌یاندا باس��� ‌ی كۆمه‌ڵگ���ه‌ ‌ی كورده‌وار ‌ی‬ ‫ده‌ك���رێ‌‌و خاك��� ‌ی كوردس���تان گۆڕه‌پان��� ‌ی‬ ‫روداوه‌كان���ه‌‌و له‌ئام���اژه‌دان به‌په‌یوه‌ن���د ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و په‌یوه‌ند ‌ی خێزان‌و ژن‌و مێردو‬

‫په‌یوه‌ند ‌ی منداڵه‌كان له‌گه‌ ‌ڵ دایك‌و باوكیاندا‬ ‫مۆركێك ‌ی ت���ه‌واو كورده‌واری ‌ی زاڵه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی‬ ‫"یه‌شار كه‌مال خۆ ‌ی ده‌ڵێت كوردم‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ش���ه‌هید قاس���ملو له‌نزیك���ه‌و‌ه ده‌یناس���ی‌‪،‬‬ ‫قاس���ملو باس��� ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی ده‌كرد ك ‌ه به‌كورد ‌ی‬ ‫كرمانج ‌ی پێكه‌و‌ه قس���ه‌مان كردوه‌‪ ،‬قاسملو‬ ‫به‌نوس���ینه‌كان ‌ی سه‌رس���ام بو‪ ،‬توركیش���ی‌‬ ‫ده‌زان���ی‌و رۆمانه‌كان��� ‌ی ده‌خوێن���ده‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ده‌شچو‌ه توركیا سه‌ردان ‌ی ده‌كرد"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "به‌داخه‌و‌ه له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ یه‌شار‬ ‫كه‌مال���م زۆر ل���ه‌ال گه‌وره‌یه‌‪ ،‬قه‌ت شانس��� ‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌م نه‌بو‌ه ك ‌ه له‌نزیكه‌و‌ه بیبینم‪ ،‬یه‌ك دو‬ ‫س���ا ‌ڵ له‌مه‌وبه‌ر ك ‌ه هه‌واڵ ‌ی ئه‌و‌ه باڵوكرایه‌و‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت س���ه‌ردان ‌ی كوردس���تان بكات ته‌واو‬ ‫دڵخ���ۆش بوم به‌ڵك���و له‌ده‌رفه‌تێكدا بیبینم‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و سه‌فه‌ر‌ه س���ه‌رینه‌گرت‌و نه‌متوان ‌ی‬ ‫بیبینم"‪.‬‬ ‫حه‌س���ه‌ن زاد‌ه نیگه‌ران ‌ی خ���ۆ ‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌نه‌خۆشكه‌وتن ‌ی یه‌شار كه‌مال ده‌ربڕی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت ‌ی "هه‌رچه‌ند‌ه كه‌س له‌ده‌ست مردن قوتار ‌ی‬ ‫نابێت‌و هیچ ژیانێك نیی��� ‌ه مردنێك ‌ی به‌دواو‌ه‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬س���ه‌ڕه‌را ‌ی ئه‌وه‌ش ك ‌ه یه‌شار كه‌مال‬ ‫ته‌مه‌نێك��� ‌ی زۆر ‌ی به‌س���ه‌ربردوه‌‪ ،‬هیوام وای ‌ه‬ ‫ئه‌مجار‌ه چاكبێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه خوانه‌خواس���ت ‌ه‬ ‫گیان له‌ده‌ستدان ‌ی خه‌ساره‌تێك ‌ی گه‌وره‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش ‌ی "یه‌شار كه‌مال قه‌ت له‌بیر ‌ی ئه‌وان ‌ه‬ ‫ناچێته‌و‌ه ك ‌ه بایه‌خ به‌كولتورو فیكرو ئه‌ده‌ب‬ ‫ده‌ده‌ن"‪.‬‬

‫"مرۆڤ����ه‌كان له‌مه‌رگ ده‌ترس����ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌چاوتروكانێكدا هه‌مومان ده‌مرین‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫چیرۆكێكه‌ كه‌ ده‌بێت بینوسم‪".‬‬ ‫یه‌شار كه‌مال حه‌وت ساڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر ئه‌م‬ ‫وته‌یه‌ی‌ له‌گفتوگۆیه‌ك����دا له‌گه‌ڵ‌ رۆژنامه‌ی‌‬ ‫گاردیان راگه‌یاند‪ .‬پێنجشه‌ممه‌ی‌ رابردو‪ ،‬ئه‌م‬ ‫نوسه‌رو رۆمانوسه‌ ناوداره‌ بۆ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫كۆلیژی‌ پزیشكی‌ ئه‌سته‌نبوڵ‌ گوێزرایه‌وه‌‌و‬ ‫ئێس����تا له‌ژێر چاودێری پزیشكدایه‌‪ ،‬ته‌نگه‌‬ ‫نه‌فه‌سه‌‌و ریتمی‌ لێدانی‌ دڵی تێكچووه‌‪.‬‬ ‫یه‌شار كه‌مال به‌الی‌ خوێنه‌رانی‌ كورده‌و‌ه‬ ‫ناوێكی‌ گه‌لێك ئاشنایه‌‪ ،‬ئه‌و ساڵه‌ی‌ یه‌شار‬

‫له‌گوندێكی‌ كوردنش����ینی‌ نزیك ده‌ریاچه‌ی‌‬ ‫وان له‌دایكده‌بێ����ت‪ ،‬س����اڵی‌ له‌دایكبون���� ‌ی‬ ‫كۆماری‌ توركیاو هاتنه‌ س����ه‌ر كاری‌ كه‌مال‬ ‫ئه‌تاتورك����ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌ ئ����ه‌و له‌نزیكه‌وه‌‬ ‫هه‌ورازو نشێوه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاسیه‌كانی‌‬ ‫توركی����او په‌یامه‌كان����ی‌ جه‌نگ����ی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫جیهان����ی‌ له‌س����ه‌ر واڵته‌ك����ه‌ی‌‌و هه‌وڵدانی‌‬ ‫مسته‌فا كه‌مال‌ بۆ به‌مۆدێرنه‌كردنی‌ توركیا‬ ‫ده‌بین����ێ‌‪ ،‬به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی‌ بۆ ئ����ه‌و ده‌بێته‌‬ ‫مایه‌ی‌ ده‌س����تدانه‌ قه‌ڵه‌م‪ ،‬نادادپه‌روه‌ری‌‌و‬ ‫پێشێلكاریه‌كانی‌ مافی‌ مرۆڤ‌و پێداگری‌ بو‬ ‫له‌سه‌ر ئازادی‌‪.‬‬ ‫یه‌ش����ار كه‌مال له‌منداڵی����دا به‌هه‌ژاری‌‌و‬

‫یه‌شار كه‌مال‬ ‫ڵ مه‌رگ ده‌كات‬ ‫ی له‌گه‌ ‌‬ ‫زۆرانباز ‌‬

‫ده‌س����تكورتی‌ ژی����ا‪ ،‬له‌روداوێك����دا چاوی‌‬ ‫راس����تی‌ له‌ده‌س����ت دا‪ ،‬ته‌مه‌ن����ی‌ ش����ه‌ش‬ ‫س����ااڵن بو ك����ه‌ باوكیان ب����ه‌ به‌رچاویه‌وه‌‬ ‫كوشت‪ ،‬تا ‪ 11‬ساڵی‌ زمانی‌ گیرا‌و به‌باشی‌‬ ‫قس����ه‌ی‌ بۆ نه‌كرا‪ ،‬له‌هه‌ڕه‌تی‌ گه‌نجێتیه‌وه‌‬ ‫چه‌ندی����ن كاری‌ كردوه‌ ه����ه‌ر له‌كرێكاری‌و‬ ‫بۆیاخچێتیه‌وه‌ بگره‌ تا ده‌گات به‌عه‌رزوحاڵ‌‬ ‫نوسین‌و ش����وانیی‌‌و پینه‌چێتی‌‌و شۆفێریی‌‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس����یی‌‪ ،‬خ����ۆی‌ ده‌ڵێ����ت "ئه‌گه‌ر‬ ‫جارێكیت����ر بێمه‌وه‌ ئه‌م دنیایه‌ حه‌ز ده‌كه‌م‬ ‫ببمه‌ شۆفێری‌ تراكتۆر‪".‬‬ ‫یه‌ش����ار كه‌مال له‌ده‌یه‌ی‌ ‪1940‬دا تێكه‌ڵ‌‬ ‫به‌چه‌په‌كان ده‌بێت‌و گرتن‌و زیندان ئه‌زمون‬

‫ده‌كات‪ ،‬یه‌كه‌مین رۆمانی‌ "ئینجه‌ مه‌مه‌د –‬ ‫حه‌مه‌دۆك" له‌ساڵی‌ ‪1955‬دا باڵوده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ك����ه‌ ت����ا ئێس����تا ب����ۆ ‪ 40‬زمان����ی‌ جیهان‬ ‫وه‌رگێڕدراوه‌‪ .‬یه‌كه‌مین نوسه‌ری‌ توركیایه‌‬ ‫كه‌ بۆ خه‌اڵتی‌ نۆبڵ‌ كانیدكرابێت‪.‬‬ ‫یه‌شار كه‌مال ساڵی‌ ‪ 1952‬له‌ئه‌سته‌نبوڵ‌‬ ‫هاوس����ه‌گیریی‌ له‌گه‌ڵ‌ خانمێكی‌ جوله‌كه‌دا‬ ‫ده‌كات به‌ناوی‌ "تیلیدا سریرۆ"‪ ،‬كه‌ باپیری‌‬ ‫ئه‌م خانمه‌ پزیش����كی‌ تایبه‌تی‌ س����وڵتان‬ ‫عه‌بدولحه‌می����دی‌ دوه‌م‪ ،‬دوا س����وڵتانی‌‬ ‫عوس����مانیه‌كان بوه‌‪ ،‬تیلیدا تا ئێس����تا ‪17‬‬ ‫رۆمانی‌ هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌ وه‌رگێڕاوه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫زمانی‌ ئینگلیزی‌‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫ئه‌م كه‌الوه‌ی ‌ه‬ ‫میرات ‌ی ئێوه‌ی ‌ه بۆمان به‌جێماوه‌!‬

‫)‪ )462‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/20‬‬

‫یه‌كێتیی مه‌كه‌نه‌ قوربانی ملمالنێ‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانتان‬ ‫محه‌مه‌د شێخ عه‌بدولكه‌ریم سۆڵه‌یی‬

‫سیروان ره‌شید‬ ‫ماوه‌ی ساڵێكه‌ هه‌رێمی كوردستان توشی قه‌یرانێكی‌ دارایی هاتوه‌‪ ،‬كه‌ خۆی له‌دواكه‌وتنی‬ ‫موچه‌ی (موچه‌خ���ۆران‌و دواكه‌وتنی‌ س���لفه‌ی به‌ڵینده‌ران‌و كۆمپانیاكان���ی كه‌رتی تایبه‌ت‌و‬ ‫وه‌ستاندنی پێش���ینه‌كان‌و نه‌بونی س���یوله‌ی نه‌قدی له‌بانكه‌كاندا ده‌بینێته‌وه‌و قه‌یرانه‌كه‌ش‬ ‫ئێستا بریتیه‌ له‌و دۆخه‌ی كه‌ حكومه‌ت‪ ،‬ناتوانێت داهاتی پێویست په‌یدابكات بۆ پڕكردنه‌وه‌ی‬ ‫خه‌رجیه‌ گش���تیه‌كانی‌و به‌رده‌وامی جێبه‌جێكردنی پرۆژه‌ وه‌به‌رهێنه‌كان له‌كوردس���تانداو ئه‌م‬ ‫دۆخه‌ش له‌قه‌یرانێكی‌ داراییه‌وه‌ ئێستا په‌ڕیوه‌ته‌وه‌ بۆ قه‌یرانێكی‌ گه‌وره‌ی‌ ئابوری‌‪.‬‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان له‌ماوه‌ی‌ ساڵی‌ ‪ 2004‬بۆ ‪ 2013‬سااڵنه‌ بودجه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫له‌به‌غداوه‌ وه‌رگرتوه‌ كه‌ له‌ماوه‌ی‌ ئه‌و ده‌ س���اڵه‌دا بریتیه‌ له‌س���نوری‌ ‪ 70‬مللیار دۆالر جگه‌‬ ‫له‌داهاته‌ ناوخۆییه‌كان‪.‬‬ ‫هۆكاری‌ سه‌ره‌كی‌ دروستبونی ئه‌م قه‌یرانه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ به‌شێكی‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌ به‌غداوه‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ ساڵی ‪ ،٢٠١٤‬به‌شه‌ بودجه‌ی هه‌رێمی كوردستانی نه‌ناردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شه‌ كاره‌ساتباره‌كه‌ی‌‬ ‫دیكه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌دۆخی‌ ناوخۆییه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم له‌ماوه‌ی‌ ‪ 11‬ساڵی‌ رابردوی‌‬ ‫دوای‌ روخانی‌ رژێمی‌ به‌عس به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ سیاس���ه‌تێكی‌ دارایی‌ دروس���ت‪ ،‬شكستیان‌ هێنا‬ ‫له‌دروستكردنی‌ ژێرخان‌و سه‌رخانی‌ ئابوریه‌كی‌ به‌هێز بۆ هه‌رێمه‌‌كه‌مان‪ ،‬كه‌ به‌كورتی‌ شكستی‌‬ ‫حكومه‌ت له‌بواری‌ ئابوریدا‪ ،‬له‌‪ 11‬ساڵی‌ رابردودا له‌م بوارانه‌دا بوه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬حكومه‌ت نه‌یتوانیوه‌ وه‌ك پێویس���ت ژێرخانی ئابوریه‌كه‌ی پته‌و بكات به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر به‌غدا بودجه‌ی نه‌نارد خۆی بتوانێت به‌به‌رهه‌می ناوخۆی‌‌و داهاتی ناوخۆ ئابوریه‌كه‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ به‌تایبه‌ت‌و حكومه‌تی هه‌رێم به‌گشتی‌ له‌ساڵی ‪١٩٩٢‬وه‌ تائێستا كه‌‬ ‫‪ ٢3‬ساڵه‌‪ ،‬نه‌یتوانیوه‌ پاشه‌كه‌وتی دارایی‌و یه‌ده‌گی دراوی خۆی هه‌بێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌‪ ٢3‬ساڵی‬ ‫رابردودا نه‌یتوانیوه‌ لێبڕینی خانه‌نشینی فه‌رمانبه‌رانی حكومه‌تیش كه‌ زیاتر له‌‪ ٥‬ملیار دۆالر‬ ‫ده‌بێت له‌سندوقێكدا پاشه‌كه‌وتی بكات‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر توشی قه‌یرانی دارایی هات بتوانیت‬ ‫به‌توانای خۆی چاره‌سه‌ری بكات‪.‬‬ ‫ئێس���تا خه‌ڵكی‌ كوردستان له‌ئێوه‌ ده‌پرسێـت له‌‪ 11‬س���اڵی‌ رابردوی‌ دوای‌ روخانی‌ سه‌دام‬ ‫ئایا‪:‬‬ ‫* نه‌تانده‌توانی‌ س���ه‌رچاوه‌ی دارایی هه‌رێمی كوردس���تان جۆراوجۆر بكرێ‌و ته‌نها پشت‬ ‫به‌بودجه‌ی به‌غداد نه‌به‌س���تێت له‌ڕێگای پێشخس���تنی كه‌رته‌كانی تری ئابوری‌‪ :‬كش���توكاڵ‪،‬‬ ‫پیشه‌سازی‌و گواستنه‌وه‌و گه‌شتیاری‌و‪...‬هتد ئابوری‌ واڵته‌كه‌تان به‌هێزبكردایه‌؟!‬ ‫*ئایا نه‌تانده‌توانی‌ دوباره‌ رێكخس���تنه‌وه‌ به‌و نادادیه‌دا بكه‌ن كه‌ له‌دابه‌ش���كردنی‌ موچه‌و‬ ‫خانه‌نشینكردنی‌ هه‌زاران كادێری‌ حیزبیدا هه‌ستی‌ پێده‌كرێت؟‬ ‫*بۆچی‌ حكومه‌تی‌ عێراق‪ ،‬خاوه‌نی‌ ده‌یان ملیار دۆالری‌ پاشه‌كه‌وتی‌ نه‌وته‌‪ ،‬ئێوه‌ نه‌تانتوانی‌‬ ‫یه‌ك سه‌نتیش پاشه‌كه‌وت بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ئێستا كورتهێنانی‌ وه‌زاره‌تی‌ داراییه‌كه‌مان گه‌یشتۆته‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 10‬ملیار دینار؟‬ ‫*ئایا نه‌تانده‌توانی‌ رێگه‌ له‌و هه‌مو به‌هه‌ده‌ردانه‌ بگرن كه‌ ئێس���تا بۆته‌ ئافاتێك و به‌رۆكی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ گرتوه‌! هه‌ر بۆ نمونه‌ حیزبی‌ ده‌س���ه‌اڵتداری‌ س���لێمانی‌ له‌سه‌ره‌تای‌ ساڵی‌ (‪)2013‬‬ ‫ه‌وه‌ تاوه‌كو پێش هه‌ڵبژاردنه‌كانی (‪)21‬ی ئه‌یلول‪ ،‬له‌سه‌ر داهاتی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ هاتوچۆی‌‬ ‫سلێمانی‌ بڕی‌ (‪ )2‬ملیار‌و (‪ )383‬ملیۆن‌ دیناری‌ بۆ كڕینی‌ ئۆتۆمبێل بۆ به‌رپرسانی‌ ئیداری‌‬ ‫سلێمانی‌ ته‌خشان‌و په‌خشانی‌ پێكرد؟!‬ ‫ئه‌م قه‌یرانه‌ی‌ ئێس���تا هه‌یه‌‌و میدیاكانی‌ حیزبی‌ ده‌س���ه‌اڵتداری‌ پێش���و ئێستا كه‌وتونه‌ته‌‬ ‫پاكانه‌كردن بۆ خۆیان‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌رهه‌می‌ دو ده‌یه‌ له‌شكستی‌ حكومڕانی‌ حیزبه‌كه‌ی‌ خۆیان‌و ‪10‬‬ ‫س���اڵ شكستی‌ وه‌زاره‌تی‌ داراییه‌ كه‌ وه‌زیره‌كه‌ی‌ سه‌ر به‌حیزبه‌كه‌ی‌ ئێوه‌ بو‌ عیجزی‌ ‪ 10‬ملیار‬ ‫دیناری‌ به‌جێهێشتوه‌‌و كه‌س نازانێت ئه‌م پاره‌ زۆره‌ بۆ كورتی‌ هێناوه‌و له‌كوێیه‌؟‬ ‫*خه‌ڵكی‌ كوردس���تان ده‌پرس���ێت وه‌رگرتنی‌ زیاتر له‌ ‪ 6‬ملیار دیناری‌ شیرینی‌ نه‌وت كه‌‬ ‫به‌شێكی‌ زۆری‌ ئێستا له‌‌گه‌رو ورگتاندایه‌ بۆ له‌خه‌ڵكیتان‌ شاردۆته‌وه‌!‬ ‫به‌كورتی‌وو به‌كوردی‌ ئه‌و قه‌یرانه‌ی‌ ئێس���تا هه‌یه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ لێكه‌وته‌ی‌ شكس���تی‌‬ ‫حكومڕانیه‌كه‌ی‌ ئێوه‌یه‌و ئه‌م كه‌الوه‌یه‌ی‌ بۆمان به‌جێماوه‌ میراتی‌ ئێوه‌یه‌ یه‌خه‌ی‌ سه‌دان هه‌زار‬ ‫فه‌رمانبه‌ری‌ ئه‌م واڵته‌ی‌ گرتوه‌ كه‌ ماوه‌ی‌ ‪ 80‬رۆژه‌ موچه‌یان وه‌رنه‌گرتوه‌!‬

‫حـكـومـه‌تـی‌ بـه‌ بـه‌خـت!‬ ‫به‌رپرسانی‌ واڵت توش���ی‌ خه‌ڵكیان كرد‪،‬‬ ‫رێبوار حسێن‬ ‫به‌هۆی‌ سیاس���ه‌تی‌ ناڕون‌و بێ‌ حیكمه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئه‌گه‌ر دروستبونی‌ بابه‌تگه‌لێكی‌ وه‌كو‬ ‫جان جاك رۆسۆ كه‌ یه‌كێكه‌ له‌نوسه‌رو شه‌ڕی‌ داعش‌و سیاسه‌تی‌ مالیكی‌‌و هه‌ندێ‌‬ ‫ڕوناكبیره‌ دیاره‌كانی‌ شۆڕشی‌ فه‌ره‌نسی‌‪ ،‬ڕه‌چاوكردنی‌ دۆخه‌ هه‌رێمی‌‌و نێوده‌وڵه‌تیه‌كه‌‬ ‫خاوه‌نی‌ كتێبی‌ (په‌یمان���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌) نه‌بوای���ه‌‪ ،‬كه‌ هاواڵتیان چاكه‌یان به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌ڵێ���ت "له‌نێ���وان خه‌ڵك‌و به‌رپرس���اندا حكومه‌ت كردو حكومه‌تیش به‌ختی‌ هه‌بو‬ ‫په‌یمانێك هه‌یه‌ كه‌ له‌سه‌روه‌ختی‌ ده‌نگدان‌و ك���ه‌ هاوكاتی‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و سیاس���ی‌‌و‬ ‫متمانه‌ پێبه‌خشیندا هاواڵتیان به‌حكومه‌تی‌ ئاب���وری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ئ���ه‌وا بیانویه‌كی‌‬ ‫ده‌به‌خش���ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر هات‌و حكومه‌ت واته‌ هه‌یه‌ كه‌ كوردس���تان له‌حاڵه‌تێكی‌ شه‌ڕو‬ ‫به‌رپرس���ان له‌س���ه‌ر په‌یمان‌و به‌ڵێنه‌كانی‌ كێشه‌دایه‌و به‌ڵێنه‌كان نه‌باته‌سه‌ر‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫خۆی���ان نه‌بون‪ ،‬ئه‌وا ده‌كرێت ئه‌و په‌یمانه‌ ئه‌و هاونیش���تیمانیانه‌ی‌ ‪17‬ی‌ ش���وبات‌و‬ ‫هه‌ڵبوه‌ش���ێنرێته‌وه‌‪ ،‬وه‌كو زانایان ده‌ڵێن ڕۆژانی‌ دوایی‌ هاتنه‌ س���ه‌ر ش���ه‌قام‌و دژی‌‬ ‫ته‌نها رۆسۆ ئه‌و قسه‌یه‌ی‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌ت وه‌س���تانه‌وه‌‪ ،‬بڕوام وایه‌ نیوه‌ی‌‬ ‫رۆس���ۆ ش���تێكی‌ تری بۆ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و گرفتانه‌ نه‌بون كه‌ ئێس���تا به‌رۆكی‌‬ ‫ئه‌و په‌یمان ‌ه داناوه‌و ده‌ڵێت‪ :‬ئاس���اییه‌ بۆ خه‌ڵكی‌ گرتووه‌‪ ،‬النیك���ه‌م موچه‌ له‌كاتی‌‬ ‫البردنی‌ ئه‌و حكومه‌ته‌ شۆڕش���ی‌ به‌رامبه‌ر خ���ۆی‌ ده‌دراو پ���رۆژه‌ی‌ خزمه‌تگ���وزاری‌‬ ‫بكه‌ی‌‌و بیگۆڕی���ت‪ .‬لێره‌وه‌ ده‌مه‌وێت ئه‌وه‌ ب���ه‌رده‌وام ب���ون‌و دوكاندار موش���ته‌ریان‬ ‫بڵێم نێوانی‌ ئێمه‌و حكومه‌ت ئه‌و به‌ڵێنه‌یه‌ هه‌بو‪ ،‬خانوو زه‌وی‌ ده‌فرۆشران‌و گیرفانی‌‬ ‫كه‌ جان جاك رۆسۆ باسی‌ ده‌كات به‌ڵێنێك خوێندكاره‌كان پاره‌یه‌كی‌ باشتری‌ تێدابو‪،‬‬ ‫ك���ه‌ كاندیده‌كان���ی‌ په‌رله‌م���ان له‌ماوه‌ی‌ دامه‌زران���دن به‌و ش���ێوه‌ی‌ ئێس���تا قوفڵ‬ ‫مانگێك���ی‌ بانگه‌ش���ه‌دا ده‌یان‌و س���ه‌دان نه‌دراب���و‪ ،‬س���نوره‌كان داهاتی‌ باش���یان‬ ‫جار ه���ه‌زاران به‌ڵێن دوب���اره‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌ب���و‪ ،‬گه‌ش���تیارێكی‌ زۆرت���ر ده‌هات‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تیایان���دا هاوبه‌ش���ه‌ بریتییه‌ له‌م كرێخان���و هێنده‌ گران نه‌ب���و‪ ،‬گازو غازو‬ ‫دروشمه‌ (ده‌بمه‌ پارێزه‌رێكی‌ سه‌رسه‌ختی‌ به‌نزینیش نرخیان كه‌متر بو‪ ،‬له‌س���ه‌روی‌‬ ‫مافه‌كانت���ان)‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوای‌ ئه‌زمونكردنی‌ هه‌موشیانه‌وه‌ بودجه‌ی‌ كوردستان ده‌هات‌و‬ ‫ئ���ه‌و به‌ڕێزانه‌ له‌كاتی‌ گرفت‌و كێش���ه‌یه‌ك گرفتی‌ تێدانه‌بو‪ ،‬به‌اڵم ش���عوری‌ هاواڵتی‌‬ ‫ك���ه‌ توش���ی‌ ماف���ی‌ هاواڵتی���ان ده‌بێت‪ ،‬به‌خوێندنه‌وه‌ی‌ بارودۆخه‌كه‌ قبوڵی‌ هه‌مو‬ ‫كه‌می���ان هه‌یه‌ به‌ڵێ���ن‌و په‌یمانه‌كه‌ بباته‌ ئ���ه‌و نه‌هامه‌تیان���ه‌ی‌ ك���ردوه‌و نه‌ڕژاوه‌ته‌‬ ‫س���ه‌رو ببێته‌ پارێزه‌ر‪ ،‬پێش دروستكردنی‌ س���ه‌ر ش���ه‌قام‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌كو به‌ختێكی‌‬ ‫حكومه‌تیش به‌هه‌مان شێوه‌ی‌ كاندیده‌كان حكومه‌ت���ی‌ ده‌بین���م‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر حكومه‌ت‬ ‫ڕاس���پێردراوی‌ پێكهێنانی‌ كابینه‌ سه‌دان به‌زانایان���ه‌و خه‌مخۆران���ه‌ هه‌ڵوێس���تی‌‬ ‫وه‌ع���دو په‌یم���ان ده‌دات‌و دواتریش هه‌ر دڵس���ۆزانه‌ی‌ هاواڵتیان ڕه‌چ���او نه‌كات‌و‬ ‫خۆی���ان ده‌بنه‌ به‌ربه‌س���تی‌ مافی‌ خه‌ڵك‌و پاداش���تیان نه‌داته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ راس���تیه‌كی‌‬ ‫هاواڵتیان كێش���ه‌یان له‌گه‌ڵ ئه‌و حكومه‌ته‌ مێژویی���ه‌ كه‌ ئ���ه‌و گرفتانه‌ی‌ ئێس���تای‌‬ ‫بۆ دروس���ت ده‌بێت كه‌ پێش���تر به‌ڵێنی‌ حكومه‌ت به‌ده‌ستیه‌وه‌یه‌تی‌‪ ،‬تاكو كۆتایی‌‬ ‫پێدابون‪ ،‬به‌اڵم ئایا ئه‌ی‌ بۆ هاواڵتیان په‌نا دونیا به‌رده‌وام نابن‌و ڕۆژێك هه‌ر كۆتاییان‬ ‫نابه‌نه‌ به‌ر هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ ئه‌و په‌یمانه‌ی‌ پێدێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر حكومه‌ت له‌ئێستاوه‌ پالنی‌‬ ‫كه‌ له‌نێوانیاندا هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ دوای‌ ئ���ه‌و قه‌یرانانه‌ی‌ نه‌بێ���ت بێگومان‬ ‫بۆ هه‌ندێ‌ بارودۆخ ك���ه‌ ڕه‌نگه‌ له‌قازانجی‌ ڕۆژێك دێ���ت هاواڵتیان چاو به‌و په‌یمان‌و‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌دا بشكێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ وتومه‌ به‌ڵێنه‌دا ده‌خشێننه‌وه‌ كه‌ له‌نێوان ئه‌وان‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌ به‌خت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و دژواریه‌ی‌ حكومه‌تدا له‌سه‌ری‌ ڕێككه‌وتون‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫ل���ه‌م بارودۆخه‌ی‌ ئێس���تای‌ كوردس���تان‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌و عێ���راق‌و س���وریاو توركی���او‬ ‫ئێران‌و رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���ت به‌گش���تی‌‪،‬‬ ‫كه‌ دۆخێكی‌ ئاڵۆزی‌ نائارامی‌ پڕ له‌ش���ه‌ڕو‬ ‫ماڵوێرانی‌‌و ره‌شه‌كوژی‌‌و قڕكردنی‌ به‌كۆمه‌ڵ‬ ‫هه‌مو ناوچه‌كه‌ی‌ گرتوه‌ته‌وه‌و گه‌له‌كه‌شمان‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌ناو خاكی‌ نیش���تمانی‌ خۆیدا‪،‬‬ ‫ب���ه‌ سیاس���ه‌تێكی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ روبه‌روی‌‬ ‫ش���ه‌ڕێكی‌ نه‌گریسی‌ ده‌س���ته‌ویه‌خه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ن���او ده‌وڵه‌ت���ی‌ ئیس�ل�امی‌ (داعش) دا‬ ‫بوه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌درێژایی هه‌مو سنوری‌ باشوری‌‬ ‫كوردس���تان له‌س���ه‌عدییه‌وه‌ ت���ا رۆژئاوای‌‬ ‫موسڵ‌ هێزه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌و پێشمه‌رگه‌‬ ‫خۆبه‌خ���ش‌و كه‌مئه‌ندامه‌كانی���ش وازیات���ر‬ ‫ل���ه‌(‪ )5‬مانگه‌ به‌گیانی‌ خۆی���ان پارێزگاری‌‬ ‫له‌سنوری‌ كوردس���تان‌و گه‌له‌كه‌یان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ش���ه‌نگال بوه‌ته‌ قوربان���ی‌ ملمالنێی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان‌و به‌تراژیدایه‌كی‌ نوێ ئه‌نفالی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌مانی‌ به‌دوای‌ خۆیدا هێنا‪،‬جه‌له‌والو‬ ‫س���ه‌عدیه‌ مه‌گ���ه‌ر ئه‌وان���ه‌ بزان���ن ك���ه‌‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌بون به‌ چ سیناریۆیه‌كی‌ تراژیدیدا‬ ‫گوزه‌ر كراوه‌و چه‌ند پێشمه‌رگه‌ی‌ نه‌به‌زیان‬ ‫تیا بوه‌ت���ه‌ قوربانی‌‪ .‬ئه‌وه‌ ب���ا قه‌ره‌ته‌په‌و‬ ‫خورماتو ئه‌مبه‌روئه‌وبه‌ری‌ پرۆژه‌ی‌ ئاودێریی‬ ‫خواركه‌رك���وك‌و دب���س‌و مه‌خم���ورو گوێرو‬ ‫كاره‌ساتی‌ شه‌نگالییه‌كان‌و به‌نداوی‌ موسڵ‌‌و‬ ‫چیای‌ شه‌نگال له‌والوه‌ بوه‌ستن!‬ ‫كانتۆن���ی‌ كۆبان���ی‌‌و لینینگراده‌ك���ه‌ی‌‬ ‫كوردستانی‌ خۆرئاواو قاره‌مانێتی‌ یه‌په‌گه‌و‬ ‫په‌یه‌ج���ه‌و كچ���ه‌ گه‌ری�ل�او ش���ه‌ڕڤانان‌و‬ ‫یه‌كینه‌كانی‌ پاراستنی‌ گه‌ل‌و پێشمه‌رگه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان‪،‬كه‌ بونه‌ داس���تانی‌ نه‌به‌زین‌و‬ ‫به‌رگری‌‌و كۆڵن���ه‌دان‪ ،‬ده‌بینرێ���ت واڵتانی‌‬ ‫زلهێ���زی‌ دنیای‌ وه‌كو ئه‌مری���كاو به‌ریتانیاو‬ ‫ئه‌ڵمانیاو فه‌ره‌نساو چه‌ندین واڵتی‌ تری‌ دنیا‬ ‫خۆیان كرده‌ خاوه‌نی‌ ش���ه‌ڕی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫كوردس���تان‌و به‌چه‌كی‌ جۆراوجۆرو خه‌بیری‌‬ ‫س���ه‌ربازی‌‌و هێزی‌ ئاسمانیی‌ له‌یه‌كه‌م رۆژی‌‬ ‫ش���ه‌ڕه‌كه‌وه‌ بونه‌ته‌ پاڵپشت‌و یارمه‌تیده‌ری‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌و گه‌ریالو شه‌ڕڤانان‌و یه‌كینه‌كانی‌‬ ‫گه‌ل‪ ،‬هاوكاری‌ راسته‌وخۆمان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌ باكوری‌ كوردس���تان وا چه‌ند س���اڵه‌‬ ‫له‌ژێر ناوی‌ دانوس���تان‌و گفتوگ���ۆ له‌نێوان‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌و پارچه‌ی���ه‌و حكومه‌تی‌‬ ‫توركیادا ده‌یان ڕۆڵه‌ی‌ نه‌به‌ردی‌ گه‌له‌كه‌مان‬ ‫ده‌بن���ه‌ قوربان���ی‌‌و به‌سیاس���ه‌تی‌ جیاوازی‌‬ ‫له‌نێ���وان په‌كه‌كه‌و داعش���دا نییه‌‪ ،‬دژایه‌تی‌‬ ‫گه‌له‌كه‌م���ان ده‌كرێ���ت‪ .‬له‌كوردس���تانی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت له‌ژێر سایه‌و ده‌سه‌اڵتی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫شیعه‌گه‌رای كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێراندا به‌ئاگرو‬ ‫ئاسن گه‌له‌كه‌مان ده‌چه‌وسێنرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌ به‌ن���او عێراقی‌ فیدراڵ‬ ‫ك���ه‌ كورد ه���ۆكاری‌ دامه‌زراندن���ه‌وه‌ی‌ بو‪.‬‬ ‫له‌دروستبونییه‌وه‌ بێ‌ په‌رواو به‌به‌رنامه‌یه‌كی‌‬ ‫ش���یعه‌گه‌راو س���وننه‌مه‌زهه‌ب دژایه‌ت���ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و ئازادییه‌كانی‌ گه‌له‌كه‌مان‬ ‫ده‌كرێت‌و ماوه‌ی‌ ساڵێكه‌ به‌سیاسه‌تێكی‌ بێ‌‬ ‫بنه‌مای‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫كورد‪ ،‬حكومه‌تی‌ ناوه‌ندیش به‌سیاسه‌تێكی‌‬ ‫عه‌ره‌بچێتیان���ه‌‪ ،‬بودج���ه‌ی‌ كوردس���تانیان‬ ‫بڕیوه‌و باری‌ ژیانی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و گوزه‌رانی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردس���تانیان دوچ���اری‌ نه‌بونی‌‌و‬ ‫ب���ێ‌ ده‌رامه‌ت���ی‌ ك���ردوه‌‌و هه‌م���و جومگه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كانی‌ ب���واری‌ ئابوری‌‌و بازرگانی‌‌و‬ ‫پیشه‌سازی‌‌و كش���توكاڵ‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و‬ ‫پێش���كه‌وتنی‌ واڵته‌كه‌مانیان راوه‌ستاندوه‌‪.‬‬ ‫حكومه‌تی‌ عێ���راق ئاماده‌نیی���ه‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ به‌هێ���زی‌ نیزامی‌ له‌س���وپای‌‬ ‫عیراقدا ئه‌ژمار بكات‌و به‌چه‌ك‌و پێداویستییه‌‬ ‫سه‌ربازییه‌كان‪،‬پێشمه‌رگه‌ پڕ چه‌ك‌و پۆشته‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌وه‌ی‌ به‌رگری‌ له‌عێراق‌و‬ ‫عه‌رش���ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ فه‌رمانڕه‌وایی به‌غدا‬ ‫كردو س���نوره‌كانی‌ كوردس���تانی‌ پاراست‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ بو‪ ،‬نه‌ك ئه‌و سوپا پڕ چه‌ك‌و‬ ‫پۆش���ته‌وپه‌رداخه‌ی‌ مالكی‌ كه‌ ش���اره‌كانی‌‬ ‫موس���ڵ‌و تكریت‌و رومادی‌‌و هه‌مو رۆژئاوای‌‬ ‫به‌غ���داو زنجیره‌ چیای‌ حه‌مری���ن‌و حه‌وزی‌‬ ‫حه‌مری���ن‌و به‌عقوبه‌و س���ه‌عدیه‌و حه‌ویجه‌و‬ ‫ریازی‌ راده‌ستی‌ تیرۆرستانی‌ داعش كرد‪.‬‬ ‫ئێ���وه‌ش ل���ه‌ نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ (هه‌ڤاڵ‬ ‫مام ج���ه‌الل) ه‌وه‌و ئاماده‌نه‌بونی‌ له‌ناوتانا‪،‬‬ ‫له‌جیاتی‌ ئه‌وه‌ی‌ سیاس���یانه‌‌و س���ه‌ركردانه‌‬ ‫جێ���گای‌ ئه‌و س���ه‌ركرده‌ خ���اوه‌ن ئه‌زمونه‌‬ ‫بگرن���ه‌وه‌و ده‌س���ت‌و دڵ‌و كارو ك���ردارو‬ ‫سیاس���ه‌تتان یه‌كخ���ه‌ن ب���ۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و هه‌وڵدان بۆ زیاتر گه‌ش���ه‌كردن‌و‬ ‫پێش���كه‌وتنی‌‌و ده‌ستگرتن به‌س���ه‌ر هه‌مو‬ ‫ئه‌ندامان‌و كادیران‌و جه‌ماوه‌ری‌ دڵس���ۆزی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و رابه‌رایه‌تیكردنێك���ی‌ دروس���تی‌‬ ‫سیاسیانه‌و س���ه‌رده‌میانه‌ كه‌ به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫ئاماده‌نه‌بون���ی‌ م���ام جه‌اللت���ان پێوه‌ دیار‬ ‫نه‌بوایه‌‪،‬له‌كاتێكدا ئێوه‌ به‌حیساب ته‌مه‌نێكی‌‬ ‫دورودرێ���ژی‌ سیاس���ی‌و پێش���مه‌رگایه‌تی‌‌و‬ ‫دبلۆماس���ی‌وحوكمڕانی‌‌و س���ه‌ركردایه‌تیتان‬ ‫له‌گه‌ڵ ته‌مه‌نی‌ چل س���اڵه‌ی‌ (ی‌‪.‬ن‪.‬ك) دا‬ ‫به‌س���ه‌ربردوه‌و ئه‌زمونێك���ی‌ زۆرتان په‌یدا‬

‫كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم جێگای‌ داخ‌و سه‌رسوڕمانه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌و رۆژه‌وه‌ی‌ چاو وجودی‌ (مام جالل) تان‬ ‫له‌ناودا نه‌ماوه‌و ناتوانێت سه‌رپه‌رش���تیتان‬ ‫بكات‌و له‌كردارو هه‌ڵسوكه‌وتتان بپرسێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێوه‌ كه‌وتونه‌ته‌ ملمالنێیه‌كی‌ توندی‌ یه‌كتری‌‬ ‫نه‌ك بۆ یه‌كخس���تنه‌وه‌و یه‌كڕیزی‌ ڕیزه‌كانی‌‬ ‫ن���او یه‌كێتی‌‌و پێش���كه‌وتنی‌ ئۆرگانه‌كانی‌‌و‬ ‫زیادكردن���ی‌ جه‌ماوه‌ره‌ك���ه‌ی‌‌و داڕش���تنی‌‬ ‫به‌رنام���ه‌ی‌ ن���وێ‌ ب���ۆ دۆزی‌ گه‌له‌كه‌مان‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ خۆماڵی‌ واڵته‌كه‌مان‌و باش���تر‬ ‫خزمه‌تكردنی‌ كۆمه‌اڵنی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان‌و‬ ‫زیات���ر ئاوه‌دانكردن���ه‌وه‌ی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫دیاریكردنی‌ سنوری‌ كوردستان‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوچ���ه‌ داگیرك���راوه‌كان‌و به‌ده‌نگه‌وه‌چونی‌‬ ‫نه‌وه‌كان���ی‌ ش���ه‌هیدان‌و كه‌مئه‌ندام���ان‌و‬ ‫باش���تركردنی‌ گوزه‌ران���ی‌ هێزه‌كان���ی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌و زیندانیانی‌ سیاسی‌و زیادكردنی‌‬ ‫موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و خانه‌نش���ینكراوان‌و‬ ‫بوژاندنه‌وه‌ی‌ بنه‌مای‌ ئابوری‌ كوردس���تان‌و‬ ‫زیادكردنی‌ موچه‌ی‌ نابینایان‌و كورته‌بااڵیان‌و‬ ‫كه‌مده‌رامه‌تان‌و دانان���ی‌ پرۆژه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫بۆ دۆزی‌ گه‌له‌كه‌مان بۆ ئێس���تاو ئاینده‌ی‌‬ ‫گه‌له‌كه‌مان‌و واڵته‌ داگیرو دابه‌شكراوه‌كه‌مان‪،‬‬ ‫كه‌ مافی‌ چاره‌نوس‌و دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كوردیی���ه‌‪ .‬به‌ڵك���ه‌ ئێ���وه‌ ملمالنێكه‌ت���ان‬ ‫ب���ۆ وه‌رگرتنی‌ پۆس���تی‌ ده‌س���ه‌اڵت له‌ناو‬ ‫ئۆرگانه‌كانی‌ یه‌كێت���ی‌‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ندو زیاتر س���ودمه‌ندبونتانه‌‬ ‫له‌پاره‌و مومته‌له‌كات‌و س���امانی‌(یه‌كێتی‌)‬ ‫ی���ه‌‪ ،‬به‌بێئ���ه‌وه‌ی‌ ڕه‌چ���اوی‌ دژه‌كانت���ان‌و‬ ‫ركه‌به‌ره‌كانت���ان بكه‌ن‪.‬ده‌بینرێت رۆژ به‌ڕۆژ‬ ‫ملمالنێكانت���ان توندترو چڕت���ر ده‌بێته‌وه‌و‬ ‫ساباتی‌ یه‌كێتیتان كردۆته‌ ساباتی‌ ملمالنێی‬ ‫نادروس���ت ب���ۆ پاراس���تنی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫تایبه‌تیه‌كانتان‌و یه‌كێتیتان به‌س���ه‌ر چه‌ند‬ ‫باڵێ���كا دابه‌ش���كردوه‌‪ ،‬هه‌ر باڵ���ه‌ به‌بااڵی‌‬ ‫باڵه‌كه‌ی‌ خۆیدا هه‌ڵ���ده‌داو هه‌ر باڵه‌ چه‌ند‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌و سه‌ركردایه‌تی‌‌و‬ ‫كادیران���ی‌ ئۆرگانه‌كان‌و ئه‌ندامانی‌ له‌ده‌وری‌‬ ‫خ���ۆی‌ كۆكردۆت���ه‌وه‌و چه‌ندی���ن ناوه‌ندی‌‬ ‫راگه‌یاندنتان دروستكردوه‌و هه‌موی‌ به‌پاره‌و‬ ‫س���امانی‌ یه‌كێتی‌ راتان گرتون‌و له‌ده‌ورتان‬ ‫كۆبونه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ناڵه‌كانی‌ راگه‌یاندن‌و گۆڤارو‬ ‫رۆژنامه‌كان‌و س���ایته‌كانتان‌و فه‌یسبوكتان‬ ‫له‌ب���ری‌ ده‌وامكردنی‌ رۆژانه‌و ش���ه‌وانه‌تان‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ له‌باره‌گاكانی‌ حیزبه‌كه‌تان كردۆته‌‬ ‫مینبه‌ری‌ خه‌ستكردنه‌وه‌ی‌ ناكۆكیه‌كانتان‌و‬ ‫دور له‌گیانی‌ یه‌كتر قبوڵكردن‌و پرنس���یپی‌‬ ‫حیزبایه‌تی‌‌و خه‌مخۆریتان بۆ رابردوی‌ خۆتان‌و‬ ‫یه‌كێتیه‌كه‌تان‌و یه‌كریزی‌‌و یه‌ك هه‌ڵویستیتان‬ ‫ب���ۆ ئیس���تاو ئاین���ده‌ی‌ یه‌كێتیه‌كه‌ت���ان‬ ‫‪.‬ب���ه‌ ئ���اره‌زوی‌ نه‌ی���اران‌و ركه‌به‌ره‌كانتان‬ ‫كه‌وتونه‌ته‌ گیانی‌ یه‌كترش���كاندنی‌ یه‌كترو‬ ‫الپه‌ڕه‌هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ سه‌یروس���ه‌مه‌ره‌و قسه‌و‬ ‫قسه‌ڵۆك بۆ یه‌ك دروستكردن به‌بێ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ره‌چاوی‌ رۆژانی‌ سه‌ختی‌ خه‌باتی‌ سیاسی‌و‬ ‫پێش���مه‌رگایه‌تی‌ ئێس���تاو س���ه‌رده‌مه‌كه‌و‬ ‫ئاین���ده‌ی‌ خۆت���ان‌و یه‌كێتییه‌كه‌ت���ان‌و ئه‌و‬ ‫ڕوب���اری‌ خوێ���ن‌و قوربانیانه‌ ك���ه‌ له‌ڕابردو‬ ‫ئێستاشدا ڕانه‌وه‌ستاوه‌ بكه‌ن‪.‬لێتانده‌پرسین‬ ‫ئایا خۆتان ده‌زانن س���ه‌رمایه‌تان چه‌نده‌؟‬ ‫چه‌ن���د كۆمپانی���او پ���رۆژه‌ی‌ جۆراوجۆر‌و‬ ‫ب���اخ‌و كۆش���كی‌ هه‌مه‌چه‌ش���نه‌تان هه‌یه‌؟‬ ‫له‌و باوه‌ڕه‌داین كه‌مت���ان زانیاری‌ ته‌واوتان‬ ‫له‌سه‌ریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫من‌و به‌سه‌دان كادیرو روناكبیری‌ په‌رۆشی‌‬ ‫(یه‌كێتی‌) به‌الیه‌وه‌ سه‌یره‌ كه‌ ئێوه‌ له‌و هه‌مو‬ ‫ته‌مه‌نی‌ خه‌باتی‌ سیاسی‌و پێشمه‌رگایه‌تی‌‌و‬ ‫حوكمڕانییه‌ت���ان نه‌تانتوانیوه‌ به‌ئه‌زمونێكی‌‬ ‫سیاس���یانه‌ له‌دۆخێكی‌ وادا هه‌ڵس���وكه‌وتی‌‬ ‫سیاسیانه‌ بۆ س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫حیزبه‌كه‌ت���ان بك���ه‌ن‌و په‌ن���ا ب���ۆ واڵتانی‌‬ ‫دراوس���ێ‌و حیزب‌و الیه‌نه‌ كوردستانییه‌كان‬ ‫نه‌ب���ه‌ن بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ كێش���ه‌كانی‌‬ ‫ناوخۆت���ان‌و یه‌كێتی‌‪ .‬هه‌مو ده‌زانین تا مام‬ ‫جه‌الل له‌ ئارادابو هیچ كێشه‌یه‌كی‌ ناوخۆی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ به‌ هه‌وڵ���ی‌ ده‌ره‌كی‌ چاره‌س���ه‌ر‬ ‫نه‌ده‌كرا‪ ،‬به‌اڵم له‌مڕۆداو له‌م دۆخه‌ دژواره‌دا‬ ‫ده‌بێت ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ ئێ���ران ناوبژیتان‬ ‫بك���ه‌ن‌و هه‌وڵ���ی‌ رێكخس���تنتان ب���ده‌ن‌و‬ ‫به‌رپرس���انی‌ حیزب‌و الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان رێنمایی‌و ئامۆژگاریتان بكه‌ن‌و‬ ‫پێتان بڵێن ملمالنییه‌كانتان نه‌ك ته‌نها زیان‬ ‫به‌خۆتان‌و حیزبه‌كه‌تان‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانتان‬ ‫ده‌گه‌یه‌ن���ێ‌‪ ،‬به‌ڵكه‌ زیانی‌ گ���ه‌وره‌ به‌گه‌لی‌‬ ‫ك���وردو دۆزه‌كه‌ش���ی‌ ده‌گه‌یه‌ن���ێ‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫(ی‌‪.‬ن‪.‬ك) ماوه‌ی‌ چل س���اڵه‌ له‌گۆڕه‌پانی‌‬ ‫خه‌باتی‌ سیاسی‌و پێشمه‌رگایه‌تی‌‌و سه‌ربازی‌‌و‬ ‫حوكمڕانیدا وه‌ك الیه‌نێكی‌ به‌هێزی‌ خاوه‌ن‬ ‫رابردو‌و جه‌م���اوه‌ر له‌كوردس���تاندا خه‌بات‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫س���ه‌یره‌ ئێوه‌ی‌ به‌رپرسانی‌ بااڵ یاداشت‌و‬ ‫پرۆژه‌ ده‌نوس���ن‌و باڵوی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬باش���ه‌‬ ‫ئێوه‌ بۆ كێی‌ ده‌نوسن‌و ئیمزای‌ له‌گه‌ڵدا كۆ‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌و پێشكه‌ش���ی‌ كێی ده‌كه‌ن؟ خۆ‬ ‫مام جه‌الل ناتوانێت یاداش���ت‌و پرۆژه‌كه‌تان‬ ‫ببینێ���ت‌و به‌دوای���دا بانگت���ان ب���كات‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌تان له‌گه‌ڵدا بكات‪.‬‬ ‫باشه‌ ئێوه‌ بۆ ده‌سه‌اڵتی‌ به‌رپرسیارێتیتان‬

‫ناچارین لێتان بپرسین‬ ‫ئێو‌ه یاداشت‌و پرۆژ‌ه‬ ‫بۆ كێ‌و بۆچ ‌ی‬ ‫ده‌نوسن‌و ئیمزا‬ ‫كۆده‌كه‌نه‌وه‌؟ باش ‌ه‬ ‫ئێو‌ه ئه‌وه‌ ‌ی كردوتانه‌و‬ ‫ده‌یكه‌ن له‌كه‌سایه‌ت ‌ی‬ ‫خۆتان كه‌مناكه‌نه‌وه‌و‬ ‫هه‌یبه‌ت ‌ی یه‌كێت ‌ی‬ ‫ناشكێنن؟ یان‬ ‫هه‌ریه‌كه‌تان ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫كه‌موكوڕی‌‌و پرۆژه‌و‬ ‫كۆمپانیا ‌ی جۆراوجۆر ‌ی‬ ‫نادروستتان هه‌ی ‌ه‬ ‫توانا ‌ی روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫یه‌كترتان نییه‌و زات‬ ‫ناكه‌ن الپه‌ڕه‌كان ‌ی‬ ‫یه‌كتر هه‌ڵده‌نه‌وه‌‬ ‫له‌به‌ڕیوه‌بردنی‌ حیزبه‌كه‌تان پیاده‌ ناكه‌ن؟‬ ‫چاوه‌ڕێی كێ ده‌كه‌ن كۆبونه‌وه‌تان پێبكات‌و‬ ‫وه‌اڵمتان بداته‌وه‌؟‬ ‫نازان���م ئێوه‌ بۆ ئه‌وه‌ن���ده‌ خۆتان بچوك‬ ‫ده‌كه‌ن���ه‌وه‌و به‌گومان���ن له‌پله‌وپای���ه‌ی‌‬ ‫حیزبیت���ان! ڕاش���كاوانه‌ ده‌ڵێ���م ده‌ب���و‬ ‫له‌جیات���ی‌ یاداشتنوس���ین‌و پرۆژه‌دان���ان‌و‬ ‫ئیمزاكۆكردنه‌وه‌‪ ،‬فه‌رمان‌و بڕیاری‌ دانیشتن‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ سه‌ركردایه‌تیتان بدایه‌و ئه‌جندای‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ت���ان داڕش���تایه‌ به‌پێی ئه‌جنداكه‌‬ ‫ش���رۆڤه‌تان له‌س���ه‌ر خاڵ به‌خاڵی‌ گرفت‌و‬ ‫كێش���ه‌كانتان بكردایه‌و چاو ‌ی ڕاگه‌یاندنتان‬ ‫له‌ كۆبونه‌وه‌كه‌تان دورخستایه‌ته‌وه‌و سزای‌‬ ‫ئه‌وانه‌ش���تان بدایه‌ كه‌بچوكترین هه‌واڵی‌ ناو‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ دزه‌ پێبكردایه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ناچاری���ن لێت���ان بپرس���ین ئێوه‌‬ ‫یاداش���ت‌و پرۆژه‌ بۆ كێ‌و بۆچی‌ ده‌نوسن‌و‬ ‫ئیمزا كۆده‌كه‌نه‌وه‌؟ باش���ه‌ ئێ���وه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كردوتان���ه‌و ده‌یكه‌ن له‌كه‌س���ایه‌تی‌ خۆتان‬ ‫كه‌مناكه‌نه‌وه‌و هه‌یبه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ناشكێنن؟‬ ‫ی���ان هه‌ریه‌كه‌ت���ان ئه‌وه‌ن���ده‌ كه‌موكوڕی‌‌و‬ ‫پرۆژه‌و كۆمپانیای‌ جۆراوجۆری‌ نادروستتان‬ ‫هه‌یه‌‪،‬توانای‌ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ یه‌كترتان نییه‌و‬ ‫زات ناكه‌ن الپه‌ڕه‌كانی‌ یه‌كتر هه‌ڵده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌ش���دا كه‌ بیس���تمان دوای‌‬ ‫یاداش���ت‌و پرۆژه‌كه‌تان چه‌ند به‌رپرسێكی‌‬ ‫بااڵتان له‌گه‌ڵ یه‌ك دانیشتون‌و له‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫خاڵێك رێككه‌وتون‌و ب���ه‌و كۆبونه‌وه‌تان تا‬ ‫ڕاده‌ی���ه‌ك دڵخۆش���بوین‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ ئه‌و‬ ‫دانیش���تنانه‌مان ب���ه‌ده‌رزی‌ هێوركردن���ه‌وه‌‬ ‫ده‌زان���ی‌‪ .‬به‌اڵم له‌پڕ له‌هاتن���ی‌ الری‌ جانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران‬ ‫بۆ سلێمانی‌‌و شێوه‌ی‌ پێشوازیكردن‌و بردنی‌‬ ‫بۆ الی‌ مام جه‌الل هه‌مو ریسه‌كانی‌ كردنه‌وه‌‬ ‫به‌خوری‌‪...‬باش���ه‌ بۆ؟ ئێوه‌ له‌ نه‌خۆش���ی‌‬ ‫مام ج���ه‌الل‌و ماڵی‌ مام ج���ه‌الل توڕه‌ن ؟‬ ‫به‌و توڕه‌ییه‌تان له‌یه‌كێتیه‌كه‌تان قارس���ن‌و‬ ‫ناتانه‌وێت به‌ماڵی‌ مام جالل دا بچن؟‬ ‫سه‌یره‌ هه‌تانه‌ به‌ساڵێك قسه‌یه‌ك ناكات‪،‬‬ ‫وتارێك نانوس���ێ‪ ،‬چاوپێكه‌وتنێك ناكات‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌ی���ه‌ك یان كتێبێ���ك ناخوێنیته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ش���تانه‌ رۆژانه‌ به‌بۆن���ه‌و به‌بێ بۆنه‌ هه‌ل‬ ‫ده‌قۆزێته‌وه‌و به‌به‌رده‌وامی‌ قس���ه‌ ده‌كات‌و‬ ‫لێ���دوان ده‌دات به‌چاكوخ���راپ ك���ۆ له‌هیچ‬ ‫ناكات له‌گۆڤ���ارو كه‌ناڵه‌كاندا چاوپێكه‌وتن‬ ‫ده‌كات‌و به‌ئاره‌زوی‌ خ���ۆی‌‌و به‌بێ گوێدانه‌‬ ‫ئه‌ركه‌كانی‌‌و دۆخی‌ یه‌كێت���ی‌‌و ناهه‌مواریی‌‬ ‫بارودۆخ���ی‌ واڵت قس���ه‌ ده‌كات‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌یاننامه‌كان���ی‌ مه‌كته‌بی سیاس���یتان كه‌‬ ‫له‌بۆنه‌كان���دا ده‌نوس���رێن‌و باڵوده‌كرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌نوس���ینی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���یتان ناچێت‌و‬ ‫به‌ڵكه‌ ش���ه‌قڵی‌ بیروبۆچونی‌ زیاتر كه‌س���ێ‬ ‫دوانتانی‌ پێوه‌ دی���اره‌و له‌وه‌ ناچێت بڕیارو‬ ‫سیاسه‌ت‌و بۆچونی‌ هه‌مو مه‌كته‌بی سیاسی‬ ‫بێت‪.‬‬

‫م���ن وای‌ بۆ ده‌چم ئێ���وه‌ به‌هه‌رهه‌موتان‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ ئ���ه‌وه‌دان یه‌كێت���ی‌ پارچه‌پارچ ‌ه‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر نا بۆ له‌م دو س���اڵه‌ی‌ دوای‌‬ ‫نه‌خۆشكه‌وتنی‌ (مام جه‌الل) وه‌ نه‌تانتوانی‌‬ ‫یه‌كێكتان‪ ،‬یان ده‌س���ته‌یه‌كی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بكه‌ن���ه‌ س���ه‌رچاوه‌ی‌ بڕی���ارو یه‌كێتی‌ بێ‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ بڕیار نه‌هێڵنه‌وه‌ ؟ من دڵنیام‬ ‫ئێ���وه‌ به‌ الڕێی���ی خۆتان گ���وزه‌ر ده‌كه‌ن‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و جه‌م���اوه‌ری‌ دڵس���ۆزی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌ناوناچێ���ت‌و وه‌ك���و خ���ۆی‌ ده‌مێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌زانم كه‌س���تان له‌ خۆتان ڕانابینن‌و تواناو‬ ‫قودره‌تی‌ ئه‌وه‌تان نییه‌ یه‌ك مانگ یه‌كێتی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت‪.‬‬ ‫ئێ���وه‌ نازان���ن كادی���ران‌و ئه‌ندام���ان‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ری‌ دڵسۆزی‌ یه‌كێتی‌ چه‌ند له‌ ئێوه‌‬ ‫توڕه‌ن‌و لێتان به‌داخن‪ .‬ره‌نگه‌ ئه‌وه‌تان درك‬ ‫پێنه‌كردبێ ئه‌وه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌یه‌ ئێوه‌ ته‌نها‬ ‫گوێ‌ له‌و كه‌سانه‌ ده‌گرن كه‌ ده‌ستیان به‌سه‌ر‬ ‫سنگیانه‌وه‌یه‌و ده‌سته‌ونه‌زه‌ر له‌دیوان‌و باخ‌و‬ ‫ماڵه‌كانتانا ڕاوه‌س���تاون‌و به‌ڵێی‌ ناحه‌قیتان‬ ‫بۆ ده‌كه‌ن‪.‬ئه‌گه‌ر ئێوه‌ نوس���ینی‌ ئه‌و هه‌مو‬ ‫یاداش���ت‌و قس���ه‌ی‌ ئه‌و هه‌زاران كادیرانه‌ی‌‬ ‫ناو ئۆرگان���ه‌كان‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ ئۆرگانه‌كانتان‬ ‫به‌هه‌ند وه‌رگرتایه‌و دوجار بانگتان بكردنایه‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌تان له‌گه‌ڵدا بكردنایه‌و گوێتان بۆ‬ ‫راوبۆچونه‌كانی���ان بگرتایه‌‪ ،‬ئه‌وا به‌ ئاقاری‌‬ ‫دژایه‌تی‌ یه‌كتر هه‌نگاوتان نه‌ده‌نا‪.‬‬ ‫باشه‌ ئێوه‌ نازانن ئه‌وه‌ی‌ هه‌تانه‌ له‌هێزی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی‌ تایب���ه‌ت‌و پاره‌و س���امان‌و‬ ‫موڵ���ك‌و ماڵتان‌و به‌ده‌ی���ان ئۆتۆمبێلی‌ دوا‬ ‫مۆدێلی‌ خۆتان‌و كچ‌و كوڕو زاواو براو برازاو‬ ‫تیتكزاو پیاوان���ی‌ ده‌وروبه‌رتان‌و كۆمپانیاو‬ ‫پ���رۆژه‌ جۆراوجۆره‌كانت���ان‪ ،‬هه‌رهه‌م���وی‌‬ ‫به‌پاره‌و سامانی‌ یه‌كێتی‌ بۆتان دابینكراوه‌و‬ ‫مانه‌وه‌شیان به‌مانه‌وه‌ی‌ یه‌كێتییه‌وه‌ به‌نده‌و‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر (ی‌‪.‬ن‪.‬ك) به‌هۆی‌ ئێوه‌وه‌ توش���ی‌‬ ‫هه‌ڵدێریت���ر بكرێت‪ ،‬ئ���ه‌وا دڵنیاتان ده‌كه‌م‬ ‫پێش كادیرو ئه‌ندامان‌و جه‌ماوه‌ری‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫ئێوه‌ زه‌ره‌رمه‌ندی‌ یه‌كه‌م ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی���دا ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌مه‌وێ���ت پێتانی‌‬ ‫بڵێم‪:‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ه���ه‌ر هه‌موت���ان به‌ڕاس���تگۆیی‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وت له‌گ���ه‌ڵ یه‌ك���دا نه‌كه‌ن‌و واز‬ ‫له‌ملمالنێكانت���ان له‌گ���ه‌ڵ یه‌ك���دا نه‌هێنن‌و‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌ حیزبی‌ له‌ناوتان���ا چه‌كه‌ره‌‬ ‫نه‌كات���ه‌وه‌و به‌متمان���ه‌وه‌ یه‌كت���ر قب���وڵ‬ ‫نه‌كه‌ن‌و گوێ‌ بۆ راوبۆچونی‌ یه‌كتر نه‌گرن‌و‬ ‫ده‌سبه‌رداری‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌ تایبه‌تییه‌كانتان‬ ‫نه‌بن‌و ده‌وامی‌ ڕۆژانه‌و شه‌وانه‌ له‌باره‌گاكانی‌‬ ‫حیزبه‌كه‌تان���ا نه‌كه‌ن‌و ش���ه‌ووڕۆژ نه‌خه‌نه‌‬ ‫س���ه‌ریه‌ك بۆ داڕش���تنی‌ پرۆژه‌ی‌ یه‌كڕیزی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و مان���ه‌وه‌ی‌ یه‌كێت���ی‌ به‌یه‌كێتی‌‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ بڕیار ده‌ست نیشان نه‌كه‌ن‌و‬ ‫دوای‌ خاوبونه‌وه‌ی‌ ملمالنێ‌و ناكۆكییه‌كانتان‬ ‫هه‌وڵی‌ به‌س���تنی‌ كۆنگره‌ نه‌درێت‌و كۆنگره‌‬ ‫به‌زویی نه‌به‌سترێت‌و له‌ كۆنگره‌شدا‌وشرۆڤه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئێس���تاو ئاینده‌ی‌ یه‌كێتی‌ نه‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ به‌دڵنیایی‌و ڕاش���كاوانه‌ پێتان ده‌ڵێم‬ ‫ده‌س���ت له‌مانه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ بش���ۆن‌و ئه‌و‬ ‫كاته‌ش ئێوه‌ به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م ده‌بنه‌ به‌رپرس‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر مێژو‌و خوێنی ش���ه‌هیدان‌و ئه‌و‬ ‫ڕوب���اره‌ خوێن���ه‌ی‌ له‌چل س���اڵی‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫یه‌كێتی���دا ڕژاوه‌و ده‌كه‌ونه‌ ب���ه‌ر نه‌فره‌تی‌‬ ‫كه‌س���وكاری‌ ش���ه‌هیدان‌و كه‌مئه‌ندام���ان‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ری‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫ملمالنێكانتان به‌م شێوه‌ نادروسته‌ به‌رده‌وام‬ ‫ب���ن‌و یه‌كێت���ی‌ به‌قه‌یرانی‌ بێ‌ پرنس���یپی‌‬ ‫بمێنێته‌وه‌و نیه‌تی‌ چاكسازی‌‌و لێپرسینه‌وه‌‬ ‫له‌سه‌روس���امان‌و مومته‌له‌كات���ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫سه‌روس���امان‌و مومته‌له‌كاتی‌ هه‌ریه‌كێكتان‬ ‫نه‌كرێت‌و به‌م شێوازه‌ كاركردنه‌تان یه‌كێتی‌‬ ‫له‌دوڕێیانێكی‌ س���ه‌ختدا گ���وزه‌ر پێبكه‌ن‌و‬ ‫س���وربن له‌س���ه‌ر ملمالنێكانتان حیساب بۆ‬ ‫یه‌كێتی‌‌و جه‌ماوه‌ره‌ك���ه‌ی‌ نه‌كه‌ن‪ ،‬یه‌كێتی‌‬ ‫وه‌ك���و ئ���ه‌و یه‌كێتیی���ه‌ نامێنێت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫بتوانرێ���ت ئێوه‌و س���امان‌و مومته‌له‌كاتتان‬ ‫بپارێزرێ‌‌و بتانه‌وێ���ت‌و نه‌تانه‌وێت ده‌كه‌ونه‌‬ ‫به‌ر شااڵوی‌ لێپرس���ینه‌وه‌‌و سزادان له‌الیه‌ن‬ ‫نه‌یارانی‌ خۆت���ان‌و یه‌كێتییه‌كه‌تانه‌وه‌‪ .‬ئێوه‌‬ ‫به‌وه‌ت���ان نه‌زانیوه‌ به‌هۆی‌ ملمالنێكانتانه‌وه‌‬ ‫ئاگات���ان له‌داموده‌زگا ئه‌منی‌‌و س���ه‌ربازی‌‌و‬ ‫حكومییه‌كان‌و ئه‌رك‌و كاره‌كانی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‌و په‌یوه‌ندییه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‌و هاتن‌و‬ ‫ڕۆیشتنی‌ وه‌فده‌كانی‌ واڵتان‌و كۆبونه‌وه‌كانتان‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تی‌‌و په‌رله‌مان‌و حكومه‌تدا‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬پۆس���تی‌ جێگری‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫نازان���رێ‌ چیی���ه‌و چۆن���ه‌و چ رۆڵێك���ی‌ بۆ‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پێشكه‌وتنی‌ واڵته‌كه‌مان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تاش كات له‌به‌رده‌ستتاندایه‌‪ ،‬هه‌لی‌‬ ‫ڕه‌خس���او هه‌یه‌ ئه‌گ���ه‌ر به‌خۆتانا بچنه‌وه‌و‬ ‫سیاس���یانه‌و دڵس���ۆزانه‌ بی���ر بكه‌ن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫نزیكبونه‌وه‌تان له‌یه‌كترو دانیش���تن‌و یه‌كتر‬ ‫قبوڵكردنتان كارێك���ی‌ مه‌حاڵ‌‌و گران نییه‌‪.‬‬ ‫بكه‌ونه‌ خۆت���ان ئه‌مج���اره‌ش یه‌كێتی‌ له‌م‬ ‫ته‌نگژه‌یه‌ی‌ كه‌ بۆتان دروس���تكردوه‌ ده‌رباز‬ ‫بكه‌ن با مێژو له‌الپه‌ڕه‌ی‌ ڕه‌ش���یدا مێژوتان‬ ‫به‌ڕه‌ش���یی‌ تۆمار نه‌كات‌و یه‌كێتی‌ مه‌كه‌نه‌‬ ‫قوربانی‌ ملمالنێكانی‌ خۆتان‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫تایبه‌تییه‌كانتان‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )462‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/20‬‬

‫چەند سەرنجێک لەئایین‌و سەلەفیزم‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫دیالۆگی کراوە‬ ‫رەهه‌ن���دی د‌وه‌م بریتیی���ە له‌گفتوگۆیەکی‬ ‫کراوە لەگ���ەڵ ھێزە سیاس���ییە دینییەکان‌و‬ ‫ناچارکردنی���ان ب���ۆ رێزگرت���ن له‌پرنس���یپی‬ ‫پلورالی���زم‌و ئ���ازادی بی���روڕا‪ .‬خوداناس���ە‬ ‫ئیس�ل�امییەکان‌و ڕۆش���نبیر‌و خوێن���دەوارە‬ ‫دینیی���ەکان دەبێت ئەو ڕاس���تییە بزانن گەر‬ ‫سەلەفیزم کایەی ئایین داگیربکات‪ ،‬بێدو‌دڵی‬ ‫ئەوا خۆش���یان لەناو ئ���ەو مەنزڵگا دینییەی‬ ‫گروپێکی س���ەلەفیی جیهادی��� ‌ی وه‌ک داعش‬ ‫دەیەوێ���ت بینایبکات‪ ،‬جێگای���ان نابێتەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم گفتوگۆی���ە مانای ئەوەیە کە ش���ەڕی‬ ‫س���ەلەفیزم‌و ئیس�ل�امێکی ناپلورال بەتەنها‬ ‫شەڕی کەس���ە نادینیی‌و عەلمانییەکان نییە‪،‬‬ ‫بەڵک���و بەپلەی یەکەم‪ ،‬ش���ەڕی ئ���ەو ھێزە‬ ‫میانڕەوانەی ناو ئایینی ئیس�ل�ام خۆیەتی کە‬ ‫نایەوێت توندوتیژیی ببێت به‌کەرەس���تەیەک‬ ‫بۆ‌وێرانکردن���ی ژیانی تاکەک���ەس‌و کۆمەڵگا‌و‬ ‫ناش���یەوێت جیهان لەنێوان "دار االس�ل�ام"‌و‬ ‫"دار الح���رب" ی���ان لەنێ���وان "جاھیلیەت"‌و‬ ‫"ئیس�ل�ام" دا دابەش���بکرێت‪ .‬ئێمە پێمانوایە‬ ‫کە بەبێ ریفۆرمی ئایین‌و تێگەیشتن له‌ئایین‬ ‫ناتوانین لەدونیای ئێس���تای داعشیزم‌و پاش‬ ‫داعشیزمیشدا دژ بەم رەهه‌ندە‌وەحشەتناکەی‬

‫س���ەلەفیزمی جیهادیی بوەستینەوە‪ .‬بەتەنها‬ ‫بو‌ن���ی دیدگایەکی تیۆلۆژی���ی ‪ -‬مەعریفیی‌و‬ ‫‌ویژدانیی جی���اواز لەالیەن ھێزە سیاس���ییە‬ ‫دینییەکانی کوردستانەوە بەرامبەر به‌داعش‌و‬ ‫هاوچەش���نەکانی‪‌،‬وادەکات ئ���ەم ھێزان���ە‬ ‫شوێنگەیەکی سیاسیی‌و دینیی جوداکەرەوەیان‬ ‫لەگەڵ س���ەلەفیزمی ئایینی���دا هه‌بێت‪ .‬بۆیە‬ ‫جارێکی تر جەخت لەوە دەکەینەوە کە شەڕی‬ ‫سەلەفیزم بەتەنها شەڕی عەلمانییەکان نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو شەڕی ئەو گروپە ئایینییە کراوانەشە‬ ‫کە ھێش���تا لەناو کۆمەڵگای ئێمەدا ڕەنگیان‬ ‫کاڵ نەبو‌ەت���ەوە‌و ئەو ش���ێوازە له‌دینداریی‬ ‫داخ���را‌و له‌خس���تنەگەڕی ‌وێرانکەرانەی دین‬ ‫له‌دونیادا قبو‌ڵناکەن‪ .‬ئەم هه‌ڵوێستە کاتێک‬ ‫گرنگە کە نەک بەتەنها به‌هه‌ندێک تەسریحاتی‬ ‫رۆژنامەگەریی کار له‌سنو‌ری خۆجیاکردنەوەی‬ ‫سیاسیی له‌داعش‌و فەلسەفەی دەسەاڵتدارێتی‬ ‫خەالفەت بکرێت‪ ،‬بەڵکو بەڕو‌نی ئەو رەهه‌ندە‬ ‫تۆتالیتاریزمەی س���ەلەفیزم ئیدانە بکرێت کە‬ ‫جگە له‌خۆی ھیچ ئایین‌و دەسەاڵتدارێتییەکی‬ ‫تر بەڕاس���ت‌و دروس���ت نازانێت‪ .‬بەمانایەکی‬ ‫تر ئ���ەوەی له‌ئێس���تادا پێویس���تە بریتییە‬ ‫له‌کارک���ردن لەس���ەر رەهه‌ندەکانی ئایین کە‬ ‫خوازی���اری داگیرکردنی دونی���ا نییە‪ ،‬بەڵکو‬

‫باوەشکردنەوەیە بۆ دونیا‪ ،‬بینینی‌واقیعییانەی‬ ‫خۆیەت��� ‌ی وه‌ک یەکێک له‌ڕەنگ���ە زۆرەکانی‬ ‫دونی���ا‪ .‬ئێمە ڕامان‌وایە بەب���ێ ڕەخنەکردنی‬ ‫موق���ەدەس‌و جەوهه‌رگەرایی ناتوانین مرۆڤ‬ ‫له‌خ���ودا جیاوازەکانی ش���ەڕ بپارێزین‌و بەبێ‬ ‫گەڕان���ەوەی چەمک���ی ڕێ���ز‌و جوانی���ی بۆ‬ ‫پلورالیزم���ی مرۆڤ‌و کۆمەڵ���گاکان‪ ،‬ناتوانین‬ ‫باس له‌پێکەوەژیانی ئاشتییانەش بکەین‪.‬‬ ‫ئایین‌و دەوڵەت‬ ‫ئێمە ئەم دۆخە‌وەحشەتناکەی کە سااڵنێکە‬ ‫کوردستان‌و دونیای عەرەب‌و ئیسالمی پێوەی‬ ‫ئالو‌دەن‪ ،‬ل���ه‌زۆر ڕو‌ەوە به‌دۆخ���ی "جەنگی‬ ‫سی ساڵە"ی ئەوروپا دەچوێنین کە له‌ساڵی‬ ‫‪ 1618‬دەس���تیپێکرد‌و له‌س���اڵی ‪1648‬دا‬ ‫کۆتاییهات‪ .‬ئەم جەنگ���ە‪ ،‬جەنگێکی تائیفی‬ ‫هه‌مەالیەن���ە بو‌ کە چەندین ملیۆن ئینس���ان‬ ‫تیایدا ب���و‌ن به‌قوربانیی‪ ،‬چونکە دو‌ ئایینزای‬ ‫پرۆتس���تانتی‌و کاتۆلیکی پێک���ەوە هه‌لیانن‬ ‫ەدەکرد‌و ھیچی���ان ئەوی تریان���ی قبو‌ڵنەب ‌و‬ ‫هه‌ر یەکەیان خوازیاری سەپاندنی هه‌یمەنەی‬ ‫خۆی بو‌ بەس���ەر ئەوروپادا‪ .‬ئاش���کرایە کە‬ ‫دەرئەنجامی ئەم جەنگە ئایینییە له‌ئەوروپادا‬ ‫به‌جیاکردن���ەوەی ئایین له‌دەوڵ���ەت کۆتایی‬

‫ه���ات‪ ،‬چونکە پاش ئەو جەنگ���ە دو‌رودرێژ‌و‬ ‫پڕوکێنەرە تائیفییەی ناو ئایینی مەس���یحی‪،‬‬ ‫کۆمەڵگاکان ئەو راس���تییەیان بۆ دەرکەوت‬ ‫ک���ە ھیچ ئایینێک ی���ان ئایینزایەک ناتوانێت‬ ‫له‌دەسەاڵتدا بێالیەن بێت‪ .‬بێگومان دینەکان‌و‬ ‫ھێ���زە دینیی���ەکان‌و ئامادەگ���ی دین خۆی‬ ‫له‌ژیانی گش���تیدا دەمێننەوە‪ ،‬بەاڵم دەوڵەت‬ ‫دەبێتە ناوبژیوانێ���ک لەنێوان هه‌مو‌اندا‪ ،‬نەک‬ ‫ئەوەی دینی یەکێکیان بەس���ەر ئەوانیتریاندا‬ ‫بس���ەپێنێت‪ .‬ئەوەی له‌دەوڵەت���ی نادینییدا‬ ‫دەپارێزرێ���ت دو‌ ش���تە‪ .‬یەکەمیان بێالیەنیی‬ ‫دەوڵەت���ە له‌بواری دین���دا‪ ،‬دو‌هه‌میان کردنی‬ ‫بڕوای ئایینی‌و ئینتیمای ئایینییە به‌کایەیەکی‬ ‫پاڕێزراو ب���ەو مانایەی کە هه‌مو‌ کەس���ێک‌و‬ ‫هه‌مو‌ گروپێ���ک بەبێ جیاوازیی‪ ،‬مافی ژیان‌و‬ ‫مافی مومارەسەی بڕواو‌ سروتە ئایینییەکانی‬ ‫خۆی هه‌یە‪ .‬هه‌ر کاتێکیش بەها ئایینییەکان‬ ‫بو‌ن به‌یەکێ���ک له‌کۆڵەکە س���ەرەکییەکانی‬ ‫ھێزێکی سیاسیی‪‌،‬واتە کە دین کرا به‌دینێکی‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬ئەوا دەبێت دینداریبو‌نەکە‌ وه‌کو‬ ‫ڕایەکی سیاسیی لەپاڵ چەندان ڕای سیاسی‬ ‫ت���ردا ئامادە بێ���ت کە پرنس���یپی پلورالیزم‬ ‫کۆیانبکاتەوە‪ ،‬نەک شەرعیەتێکی ئاسمانیی‬ ‫کە قابیلی گفتوگۆ‌و ڕەخنەکردن‌و ڕەتکردنەوە‬

‫له‌شه‌نگالدا بەیەکدادانی بەرژەوەندی‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫بەڵک����و هێزێک����ە لەقواڵیی پرس����ەکاندایە‪،‬‬ ‫پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەمریکا بەرەو بەهێزیی‬ ‫دەچن بەه����ۆی س����ەرکەوتنەکانی لەرۆژئاڤای‬ ‫کوردس����تانەوە‌و بون بەبەش����ێکی س����ەرەکیی‬ ‫لەشەڕ دژی تێرۆریزم‪.‬‬ ‫لەس����ەرەتای موداخەلەکردن����ی په‌که‌که‌ بۆ‬ ‫ڕۆژئاواو گرتنە دەستی دەستەاڵت لەوێ لەژێر‬ ‫هەر ناوو هەر بیانوی����ەک بێ‪ ،‬واڵتانی کەنداو‪،‬‬ ‫تورکیا‌و پارتی ناڕەزاییان نیش����اندا‪ .‬لەهەمان‬ ‫کات����دا په‌که‌که‌ لەناوچەکان����ی بۆتان‌و هەکاری‬ ‫زۆر بەتون����دی‌و بەتەکتی����ک‌و تەکنیکی نوێ‪،‬‬ ‫پەالماری تورکیایدا‪ .‬ئەوکاتە تورکەکان خۆیان‬ ‫دەیانگ����وت جاری یەکەمە لەمێ����ژوی تورکیادا‬ ‫حیزبێک لەناوخۆی س����نوری تورکیا‪ ،‬ش����ەڕی‬ ‫بەرەی����ی دژ بەتورکیا بکات‪ .‬په‌که‌که‌ لەڕۆژئاوا‬ ‫ملی بۆ سیاسەتی پارتی نەداو یەکێتی خستە‬ ‫پاڵ سیاس����ەتی‪ .‬په‌که‌ک����ه‌ لەرێ����گای پارتی‬ ‫یەکێت����ی دیموکرات����ی‪ ،‬سیس����تێمی کانتۆنی‬ ‫لەش����ارەکانی رۆژئاڤا ڕێکخست‌و بەشێوەیەکی‬ ‫بەرچاو جێگای بەنوێنەری ئێزیدی‪ ،‬کریستیان‌و‬ ‫عەرەبەکان����دا‪ .‬ئەمە س����ەرنجی ئێزیدییەکانی‬ ‫راکێشاوە‌و بۆ شەنگال ئەگەر لەژێر سیستەمی‬ ‫خۆسەریی دیمۆکراتیش نەبێ‪ ،‬بەدڵنیایی داوای‬ ‫جۆرێک لەالمەرکەزیی����ەت دەکەن کە چی وای‬ ‫لەخۆسەریی دیمۆکراتیک کەمتر نەبێ‪ .‬بێگومان‬ ‫په‌که‌که‌ دەیان ساڵ بو لەقەندیل کاری لەسەر‬ ‫ئەو ج����ۆرە بەڕێوەبەرایەتییە دەکرد‪ .‬ئۆجاالن‬ ‫دوای دەس����تگیرکردنی‪ ،‬چاوی بەس����تراتیژی‬ ‫س����ەربەخۆیی کوردس����تان‌و ئایدیۆلۆژی����ای‬ ‫مارکس����یزم خش����اندەوە‌و پڕۆژەیەک����ی نوێی‬ ‫جی����اوازی لەدەوڵەتی نەتەوەی����ی‌و ئایدیۆلۆژی‬ ‫بەرهەم هێنا‪ .‬کرۆک����ی پڕۆژەکەی ئۆجاالن کە‬ ‫بانگەش����ەی بۆدەکات بریتیی����ە لەپڕکردنەوەی‬ ‫ئ����ەو بۆش����اییەی ک����ە لەئەنجام����ی دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەیی لەالیەن چینی سەردەس����ت هاتۆتە‬ ‫ئاراوە‌و بانگەش����ەی ئەوە دەکات کە سەرجەم‬ ‫کێش����ەکانی ناوچەک����ە خۆیان لەسیس����تەمی‬ ‫دەوڵەتی نەتەوەیی دەبیننەوە‪.‬‬ ‫جگە لەوە په‌که‌که‌ کار لەسەر ئایدیۆلۆژیای‬ ‫دیموکراس����ی ڕادی����کاڵ دەکات‌و هەوڵ����دەدات‬ ‫لەڕێگای����ەوە‪ ،‬ئەڵتەرناتیڤێک ب����ۆ لیبرالیزمی‬ ‫س����ەرمایەداری بدۆزێت����ەوە‪ .‬په‌که‌ک����ه‌ دژ‬ ‫بەبەڕێوەبەرایەتی ناوەندی‪ ،‬فێدراڵ‌و ئۆتۆنۆمیە‌و‬ ‫ئ����ەوان پێیانوایە ئ����ەو پڕۆژانە س����ەرجەمیان‬ ‫نەتەوەکان دژبەی����ەک هاندەدەن‪ .‬ئەو بۆچون‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیەی په‌که‌ک����ه‌ زۆر دورنییە لەپڕۆژەو‬ ‫دونیابینی نێو‪-‬مارکسیستەکانی خۆرئاوا بەاڵم‬ ‫لەکۆنتێکس����تی ناوچەیی����دا‪ .‬بۆ تێگەییش����تن‬ ‫لەسیس����تەمی خۆس����ەریی دیموکراتی����ک‬ ‫نزیکایەتی����ی‌و هاوش����ێوەیەکی زۆری لەگ����ەڵ‬ ‫سیس����تەمی فێدرالیزیم����ی سویس����رایی هەیە‪.‬‬ ‫سویسرا دابەش����بۆتە سەر ‪ ٢٦‬کانتۆن کە هەر‬ ‫کانتۆنە شێوازی رێکخس����تنی ژیان‌و ئابوریی‌و‬ ‫سیاسەتی خۆیان رێکدەخەن‪ .‬دیمۆکراسییەتی‬ ‫راستەوخۆی سویسرا دەرفەتێکی باشی داوەتە‬ ‫ئەو واڵتە ک����ە بتوانێ فرەرەنگ����ی کولتوریی‌و‬ ‫زمان����ی خ����ۆی لەچوارچێوەی سیس����تەمێکی‬ ‫دیمۆکراتدا رێکبخا‪.‬‬ ‫ش����ەڕی داع����ش دژ بەحکومەت����ی هەرێمی‬

‫کوردس����تان بەتایبەتی لەشەنگال‪ ،‬دەرفەتێکی‬ ‫نوێ����ی بەپه‌که‌ک����ه‌دا بەتایب����ەت دوای ئەوەی‬ ‫پێش����مەرگەکانی پارتی لەش����ەنگال کشانەوە‌و‬ ‫په‌که‌ک����ه‌ ب����و بەفریادڕەس����ی ئێزیدیی����ەکان‪.‬‬ ‫کۆمەڵێ����ک ئاڵوگ����ۆڕی سیاس����ی ناوچەک����ە‬ ‫وایانک����ردوە هەندێک هێز قورس����ایی جارانیان‬ ‫لەدەس����تبدەن‪ .‬ئەو سیاس����ەتەی کە چەندین‬ ‫س����اڵە تورکیا لەناوچەکە درێ����ژەی پێدەدات‪،‬‬ ‫رۆژ دوای رۆژ خۆرئ����اواو ئەمری����کا لەخ����ۆی‬ ‫دوردەخاتەوە‪ .‬تورکیا پێوانەکانی کۆپەنهاگنی‬ ‫ب����ۆ چونە ن����او یەکێت����ی ئەوروپ����ا جێبەجێ‬ ‫نەکرد‪ ،‬پشتگیری تورکیا لەڕێکخراوی حەماس‬ ‫نیگەرانیەکی زۆری لەالیەن ئەمریکا سازکردوە‪،‬‬ ‫پەیوەن����دی‌و نەرم����ڕەوی تورکی����ا ب����ۆ الیەنە‬ ‫فەندەمەنتالیستە ئیسالمیەکان‌و سەرنەکەوتنی‬ ‫سیاسەتی تورکیا لەمەڕ سوریا ئەوەندەی دیکە‬ ‫ئەو واڵتەی پەرێش����انکردوە‪ .‬هەرچەندە ئێمە‬ ‫پێمان وانییە ئەمری����کا بەهیچ جۆرێک تورکیا‬ ‫لەدەس����تبدا‪ ،‬پەیوەندییەکانی ئەو دو هێزەش‬ ‫قوڵت����رن‌و فراوانترن ل����ەوەی جیاوازییەکانیان‬ ‫لەسەر پرس����ێک پەیوەندییەکانیان بگەیەنێتە‬ ‫خاڵی سفر‪ ،‬بەاڵم بەدڵنیایی ئەمریکا هەوڵدەدا‬ ‫هەژمونی تورکیا له‌ناوچەکەدا زۆر سنورداربکا‪.‬‬ ‫بەپێچەوانەی ئەوە‪ ،‬نەرمی په‌که‌که‌ لەبەرانبەر‬ ‫جیهانی رۆژئاوا‌و ش����ەڕی ئ����ەوان دژ بە داعش‬ ‫وایک����ردوە ئەوانی����ش لەپه‌که‌ک����ه‌‌و ئێ����ران‬ ‫نزیکببنەوە‪ .‬ئەگەر گفتوگۆکانی چارسەرکردنی‬ ‫پرس����ی چەکی ناوەکیی ئێ����ران لەگەڵ واڵتانی‬ ‫خۆرئاوا بەئەنجامێکی دڵخۆشکەر بگا‪ ،‬هێندەی‬ ‫تر تورکیا لەناوچەک����ەدا پەراوێزدەخرێ‪ .‬ئەوە‬ ‫کاریگ����ەری لەس����ەر پارتی����ش هەی����ە‪ .‬پارتی‬ ‫لەسیاس����ەتەکانی نزیکبونەوەی لەگەڵ تورکیا‪،‬‬ ‫لەبواری فرۆش����تنی نەوت‪ ،‬لەبواری شەڕکردن‬ ‫دژ بەداعش‌و چەندین بابەتی دیکە س����ەرکەوتو‬ ‫نەبوە‪ .‬هەڕەشەکانی پارتی وەک «جیابونەوە‬ ‫لەعێراق‌و فرۆش����تنی نەوت بەبێ گەڕانەوە بۆ‬ ‫بەغدا» ئەمریکای زۆر نیگەران کرد‪.‬‬ ‫سیاس����ەت‌و س����تراتیژەکانی حکومەت����ی‬ ‫هەرێم بەگش����تی‌و پارتی بەتایبەتی هەر له‌بە‬ ‫دوبەیکردنی کوردستان تا فێدراڵی‌و سەربەخۆیی‬ ‫شکستیان هێناوە‪ .‬لەئاستی عێراقدا کێشەکانی‬ ‫وەک نەوت‪ ،‬پێشمەرگە‌و ماددەی ‪ ١٤٠‬چارەسەر‬ ‫نەکراون‪ .‬لەئاس����تی هەرێم����دا‪ ،‬دو ئیدارەیی‪،‬‬ ‫کۆنگ����رەی نەتەوەیی تا دەگات����ە بوژاندنەوەی‬ ‫ئابوری‪ ،‬رێکخس����تنی ئایین‌و کۆمەاڵیەتی هیچ‬ ‫کارێ����ک نەکراوە‪ .‬قەیرانێکی توندی سیاس����ی‪،‬‬ ‫ئی����داری‪ ،‬ئاب����وری‌و س����ەربازی کوردس����تانی‬ ‫گرتۆتەوە‌و زۆر زەحمەتە بەو ئەقڵە کۆنە هیچ‬ ‫کامێک لەو قەیرانانە چارەس����ەر بکرێن‪ .‬ئەگەر‬ ‫مەترس����ی داعش لەناوچەکه‌دا نەبوایە ئەگەری‬ ‫هەڵگیرسانی شۆڕش����ێکی مەدەنیی زۆر کراوە‬ ‫بو‪.‬‬ ‫سیس����تەمی حوکمڕانیی هەرێمی کوردستان‬ ‫شکس����تێکی تەواو بوە لەهەمو ئ����ەو بوارانەی‬ ‫باس����کران‪ .‬لەباری لەخۆگرتن����ی <کەمینە>‌و‬ ‫ئایینزاکان‌و گ����روپ‌و هێزەکان����ی دیکەی ناو‬ ‫جڤاکی ک����وردەواری‪ ،‬سیس����تەمی حوکمڕانیی‬ ‫هەرێم نەیتوانیوە ژیاێکی جیاواز لەپێش خۆی‬ ‫بەرهەمبێنێ‪ ٢٣ .‬س����اڵە دەبوایە سیس����تەمی‬

‫فێدراڵیی ببوایە به‌کولتور لەکۆی سیاس����ەت‌و‬ ‫سیس����تەمی ئی����داری‌و بەڕێوەبردن����ی هەرێم‪،‬‬ ‫کەچی ن����ەک نەبۆتە کولت����ور‌و جێبەجێکردنی‬ ‫شکس����تیهێناوە‪ ،‬بەڵک����و سیس����تەمێکی زۆر‬ ‫سێنتراڵیی چەقبەس����تومان دروستکردوە وەک‬ ‫سیستەمی سێنترالیی سەردەمی بەعس‪.‬‬ ‫سیستەمی حوکمڕانیی هەرێم هەروەک چۆن‬ ‫بەرژەوەندییەکانی دەسته‌‌و تاقمی بچوکی ناو‬ ‫دو هێزی کوردس����تان پاراستون‪ ،‬ئاواش تەنها‬ ‫توانیویەتی بەرژەوەندییەکانی سەردەس����تەی‬ ‫کەمینە‪ ،‬نەت����ەوە‪ ،‬ئایین‌و ئایینزاکان بپارێزێ‌و‬ ‫خەڵک����ی تر باوەڕیان ب����ەوە نەماوە ئەو ئەقڵە‬ ‫بتوانێ ئەوان بپارێزێ‪ .‬سیستەمی دیمۆکراسیی‌و‬ ‫فێدرالیزم هاوش����انی یەکتر دەڕۆن‌و رۆژبەڕۆژ‬ ‫گرنگ����ی دەس����تەاڵتە ناوەندی����ەکان کەمت����ر‬ ‫دەبێت����ەوە‌و ش����ارەوانی‪ ،‬ناوچ����ەو هەرێمەکان‬ ‫حەزدەکەن خۆیان ناوچە‌و هەرێمەکانی خۆیان‬ ‫بەڕێوەببەن‪.‬‬ ‫بەو ئەقڵییەتە‪ ،‬بەو سیس����تێمە کۆنە‪ ،‬بەو‬ ‫دەس����تور‌و یاساو رێسایانەی دوای عێراقی نوێ‬ ‫هاتونەتە ئ����اراوە‪ ،‬کە زۆربەی����ان درێژکراوەی‬ ‫ئەقڵییەتی س����ێنتراڵی س����ەردەمی بەعس����ن‪،‬‬ ‫هەرگی����ز ناوچەکە لەگێژاوی سیاس����ی رزگاری‬ ‫نابێت‌و پێویس����تی بەگۆڕانکارییەکی ریشەیی‬ ‫هەیە‪ .‬لەشەنگالدا راستیی ئەو سیستەمە باشتر‬ ‫دەرکەوت‪ ،‬بۆیە ئێمە زۆر بەپێویس����ت دەزانین‬ ‫سیستەمی خۆبەڕێوەبەریی نەک هەر لەشەنگالدا‪،‬‬ ‫بەڵک����و لەت����ەواوی ناوچەکانی کوردس����تاندا‬ ‫پەرەیپێبدرێ‪ .‬ئێستا کە پۆستەکانی حکومەتی‬ ‫هەرێم جارێکی تر دابەش����دەکرێنەوە‪ ،‬دیس����ان‬ ‫هەر مەکتەب سیاسییەکان‌و کەسە بااڵکانن کە‬ ‫پۆس����تەکان یەکالیی دەکەنەوە‪ ،‬لەبری ئەوەی‬ ‫خەڵک خۆی نوێنەرانی خۆی هەڵبژێرێ‪ .‬گوند‪،‬‬ ‫ناحیە‪ ،‬قەزا‌و پارێزگاکان ناتوانن سەرکەوتوبن‬ ‫ئەگەر خۆیان نوێنەران����ی خۆیان هەڵنەبژێرن‪،‬‬ ‫لێپێچینیەوەیان لەگەڵ نەکەن‌و دەس����تیان پێ‬ ‫لەکار نەکێشنەوە‪.‬‬ ‫پارتی‌و په‌که‌که‌دوهێزن ش����ەڕیانە لەس����ەر‬ ‫س����ەرکردایەتیکردنی ک����ورد‪ .‬خەونەکان����ی‬ ‫مەس����عود بارزانی بۆ بون بەسەرکردەی پان‪-‬‬ ‫ناسیۆنالیس����تی کوردیی‌و خەون����ی په‌که‌که‌ بۆ‬ ‫چەس����پاندنی خۆس����ەریی دیمۆکراتیک لەسەر‬ ‫ئاستی هەمو کوردستان‪ ،‬خەونی راستیی نین‪.‬‬ ‫مەس����عود بارزانی هەرگی����ز ناتوانێ ببێتە ئەو‬ ‫س����ەرکردەیە لەهەبونی ئۆجەالن‌و په‌که‌که‌ دا‪،‬‬ ‫په‌که‌که‌ش هەرگیز ناتوانێ سیستەمی خۆسەریی‬ ‫دیمۆکراتیک لەباش����وری کوردستاندا پیادەبکا‬ ‫بەهۆی سیس����تەمی سیاس����یی‌و بەڕێوەبەریی‬ ‫هەرێمی کوردس����تان‌و عێراق‪ .‬پارتی کۆمەڵێک‬ ‫هێزی لەدەستداون‌و له‌کۆمەڵێک تاقیکردنەوەدا‬ ‫س����ەرنەکەوتوە‪ .‬یەکێت����ی هێزێک����ە دوای‬ ‫دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان‌و نەخۆشکەوتنی‬ ‫سەرکردە کاریزماتیکەکەی‪ ،‬دابەش بوە بەسەر‬ ‫چەند باڵێک‌و ئەگەر هاوکێشەی ناوچەکە نەبێ‬ ‫لەماوەیەکی کورتدا هەڵدەوەش����ێتەوە‪ .‬په‌که‌که‌‬ ‫خ����ۆی بەس����ەرکەوتو دەزانێت‌و لەدو بەش����ی‬ ‫کوردس����تاندا تاقە هێزە‌و لەبەشەکانی دیکەدا‬ ‫هێزی سەربازی‌و سیاسیی هەیە‪ .‬ئەزمونەکانی‬ ‫په‌که‌که‌ لەباشور نیشانمان دەدات‪ ،‬باسکردنی‬

‫سیس����تێمی کانتۆنی بۆ ش����ەنگال کە ئێس����تا‬ ‫ترس‌و نیگەرانی لەالی پارتی س����ازکردوە‪ ،‬بەو‬ ‫قەبارەیە نییە ک����ە لەمیدیاکاندا باس دەکرێ‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو دو هێزە هیچ متمانەیەکیان بە یەکتر‬ ‫نییە‌و له‌ئەگ����ەری بەردەوامیی ملمالنێکانیاندا‪،‬‬ ‫تەواوی پرۆس����ەکە زەرەرمەن����د دەبێ‪ .‬کانتۆن‬ ‫سیس����تەمێکی ئیداری ناوچەیی‌و جیۆگرافییە‬ ‫ن����ەک دروس����تکردنی دەوڵ����ەت‌و پارچەکردنی‬ ‫عێراق‌و کوردس����تان‪ .‬واڵتانی وەک سویس����را‪،‬‬ ‫فەرەنس����ا‌و بەلجیکا نمونەی ئەو سیستەمەن‪.‬‬ ‫په‌که‌که‌ تا ئێستا لەباشوری کوردستاندا نەبۆتە‬ ‫سیستەمێکی ئیداری‌و سیاسی‪ ،‬بەڵکو باشوری‬ ‫کوردس����تان کارتێک����ە بۆ په‌که‌ک����ه‌ بۆ ئەوەی‬ ‫دەس����تێوەردانەکانی پارتی ی����ان هەر هێزێکی‬ ‫دیکە لەباکور‌و رۆژئاوا سنوردار بکات‪ .‬هاواری‬ ‫چەند س����اڵی رابردوی ئێمە دژ بەسیاس����ەتە‬ ‫پاوانخوازییەکان����ی پارتی‌و مەس����عود بارزانی‬ ‫هاواری راس����تەقینە بون‪ .‬په‌که‌که‌ له‌بەرانبەردا‬ ‫س����ەرکەوتنی گەورەتری بەدەس����تهێناون کە‬ ‫بەجۆرێ����ک لەج����ۆرەکان بەهۆی بەش����داریی‬ ‫میلیتاریی����ان‪ ،‬دەتوان����ن ش����ەرعییەتێک بدەن‬ ‫بەو ش����وێنانەی کەرزگاریان ک����ردون‪ .‬لەوانەیە‬ ‫لەباشوری کوردستاندا بەهەزاران خەڵک هەبن‬ ‫په‌که‌که‌یان خۆشبوێت‌و وێنەو سومبوڵەکانیان‬ ‫لەماڵەکانیان‪ ،‬لەسەر دیواری فێیسبوکەکانیان‌و‬ ‫هتد بەکاربێنن‪ .‬ب����ەاڵم کە دەبێتە هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫الیەنگرانی ئ����ەو پارتە ژم����ارەی دەنگەکانیان‬ ‫ناگاتە رێ����ژەی بردنەوەی کورس����ییەک‪ .‬ئەوە‬ ‫دەیس����ەلمێنێ ک����ە په‌که‌که‌ لەباش����ور نەبۆتە‬ ‫پڕۆژەیەک����ی ئیداری‌و سیاس����ی‪ ،‬ج����ا هۆکار‬ ‫یاریکەران����ی ئ����ەو پارت����ە بێ لەباش����ور یان‬ ‫سیس����تەمی قۆرخکاری‌و گەندەڵیی هەڵبژاردن‬ ‫لەکوردستاندا‪.‬‬ ‫باشوری کوردستان ناوچەیەکی زۆر ئاڵۆزترە‬ ‫لەباکور‌و رۆژئاڤا کە تاقە ئایدیۆلۆژیا‌و پارتێکی‬ ‫سیاسی بتوانێ سیستەمێکی سیاسی‌و ئیداری‬ ‫بس����ەپێنێ‌و جێبەجێبکا‪ .‬راس����تیی بابەتەکە‬ ‫ئەوەیە کە ئەقڵییەت‌و سیس����تێمی سیاسیی‌و‬ ‫ئیداریی باشوری کوردس����تان لەزوربەی زۆری‬ ‫بوارەکاندا شکس����تی هێناوە‌و دەبێ ئەو یەکە‬ ‫بەتەواوی لەرەگوریش����ەدا بگۆڕدرێ‪ .‬هێزەکان‬ ‫ئاڵوگۆڕیان بەس����ەردا هاتوە‌و هێزێک ناتوانێ‬ ‫تاسەر ببێتە ریشسپیی س����ەرجەم بەشەکانی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫په‌که‌ک����ه‌‌و پارتی دەب����ێ هەردوکیان دان بە‬ ‫هێز‌وپێگەی یەکتردا بنێن‪ .‬پارتی لەچەند ساڵی‬ ‫رابردودا هەوڵی زۆری داوە کێش����ە بۆ په‌که‌که‌‬ ‫لەرۆژئاڤای کوردس����تان‌و تەنان����ەت تورکیاش‬ ‫دروس����تبکا‌و دروستیکردون‪ .‬ئێس����تا په‌که‌که‌‬ ‫دەتوانێ نەک هەر کێشە بۆ پارتی دروستبکا‪،‬‬ ‫بەڵکو تەواوی پرۆژە سیاسیی‌و ئابورییەکانی‬ ‫پارتی بخاتە مەترسییەوە‪ .‬بەرلەوەی کێشەکان‬ ‫قوڵت����ر بن‪ ،‬دەب����ێ ئەو دو هێ����زە رێکبکەون‪.‬‬ ‫لەرێکنەکەوتنی ئ����ەو دو هێزەدا‌و بەردەوامیی‬ ‫پێکدادانی بەرژەوەندییە ئابوری‌و سیاسییەکان‌و‬ ‫دونیابینیی����ە ئایدۆلۆژییە جیاوازەکان‪ ،‬ئەگەری‬ ‫رۆژگارێکی پڕ مەترس����یی لەنێوان ئەو دو هێزە‬ ‫هەی����ە کە دواجار ئاگری ئەو رۆژگارە هەمومان‬ ‫دەسوتێنێ‪.‬‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و كۆمیسۆنی‌ بااڵی‌‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫لێره‌دا پرس���یارێك دێته‌ پێشه‌وه‌و خۆی‌‬ ‫ده‌س���ه‌پێنێ‌‪ ":‬ئایا له‌ دانیشتنی‌ په‌رله‌ماندا‬ ‫ئه‌و پێنج فراكس���یۆنه‌ له‌یه‌كتر جیا ده‌بنه‌وه‌‬ ‫له‌كات���ی‌ ده‌نگ���دان ب���ۆ زیادكردن���ی‌ دو‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ تر بۆ كۆمیس���یۆنه‌كه‌؟ ئایا چوار‬ ‫فراكس���یۆنه‌كه‌ ده‌توانن رێگری‌ بكه‌ن له‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و پڕۆژه‌یاس���ایه‌ ده‌نگی‌ ته‌واو به‌ده‌س���ت‬ ‫نه‌هێن���ێ‌؟ ئه‌گ���ه‌ر س���ه‌ركه‌وتوبون رۆڵ���ی‌‬ ‫فراكس���یۆنی‌ زه‌رد چۆن ده‌بێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬

‫گڵۆپی‌ (س���ه‌وز) یان بۆ هه‌ڵكرابو‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌وه‌؟ ئایا سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌ گه‌ڵ كۆمیس���یۆنه‌كه‌ ناكات وه‌ك‬ ‫خۆی‌ ڕایگه‌یاندوه‌؟‬ ‫ئه‌م پرسیارانە هه‌ریه‌كه‌یان گفتوگۆیه‌كی‌ زۆر‬ ‫هه‌ڵده‌گرن‌و به‌ كورتی‌‌و به‌ڕاشكاویی ده‌ڵێم‪":‬‬ ‫پێویس���ته‌ له‌به‌حزبیكردن‌و به‌شبه‌ش���ێنه‌ی‌‬ ‫دامه‌زراوه‌كانی‌ سیس���ته‌می‌ حكومڕانی‌‪ ،‬زۆر‬ ‫گرنگه‌ دور بكه‌وینه‌وه‌ له‌م جۆره‌ رێكه‌وتنانه‌ی‌‬

‫له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا نیه‌و‬ ‫به‌ڕاش���كاوتریش ده‌ڵێم‪ ،‬ناتوانن تا كۆتایی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و كێكه‌ رێك بكه‌ون كه‌ ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫كه‌م نییه‌ له‌نێوان یه‌كتردا دابه‌شی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان له‌یه‌ك ده‌ترازێ‌‌و‬ ‫كێشه‌ی زیاتر دروست ده‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ك‬ ‫به‌ره‌نجام���ی‌ خوێندن���ه‌وه‌ی‌ ناواقیعیانه‌تان‬ ‫ب���ۆ دۆخ���ی‌ كوردس���تان‌و ملمالن���ێ‌‌و‬ ‫به‌ریه‌ككه‌وتنه‌كانی‌‪.‬‬

‫باشترین نمونه‌ش یاسایه‌ك بۆ كۆمیسیۆنی‌‬ ‫بااڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬له‌كورتترین‬ ‫ماوه‌دا‪ ،‬كه‌ له‌مێژوی‌ دنیادا نمونه‌ی‌ وا بونی‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬هه‌موار بكرێته‌وه‌و ئاكامیش بوه‌ته‌ هۆی‌‬ ‫توندبونه‌وه‌ی‌ ملمالنێكانتان‪ ،‬واتا له‌ڕێكه‌وتن‌و‬ ‫س���ازانه‌وه‌ بۆ ملمالنێیه‌كی‌ توند لەسەر ئەم‬ ‫یاسایەو پرۆژەیاساو بڕیاری تر‪ ،‬كه‌ ئه‌گه‌ری‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌داهاتودا ناكۆك���ی‌و ملمالنێی نوێ‬ ‫به‌دوای‌ خۆیدا بهێنێ‌؟‬

‫نەبێت‪ .‬دینی ناو سیاسەت‌و ژیانی گشتیی دین‬ ‫نییە بەمانا موقەدەس���ەکەی‪ ،‬بەڵکو دیدێکی‬ ‫سیاسییە لەپاڵ چەندان دیدی دیکەدا‪.‬‬ ‫ئایین‌و‬ ‫پرسی دەستو‌ر‬ ‫ئ���ەوەی ئەم���ڕۆ له‌دونی���ای ئێم���ەدا بۆ‬ ‫ڕێکخستنی پەیوەندیی نێوان دین‌و دەوڵەت‌و‬ ‫دین‌و ژیانی گش���تیی گرنگە بریتییە له‌پرسی‬ ‫دەس���تو‌ر‪ .‬دەس���تو‌ر بۆ ئێمە تێکستێکە کە‬ ‫ئینسان دەینو‌سێت‌و عەقڵ تیایدا دەبێت بەو‬ ‫سەروەرەی کە پەیوەندی نێوان ئینسانەکان‬ ‫رێکدەخات‪ ،‬نەک ئەوەی لەژێر جەبر‌و ئیمالی‬ ‫تێکستە ئایینیەکاندا بنو‌سرێت‪ .‬له‌دەستو‌ردا‬ ‫قسەی خودا داوەر نییە لەنێوان ئینسانەکاندا‪،‬‬ ‫چونک ‌ە وێنە‌و تێگەیش���تنی ئینس���انەکان بۆ‬ ‫خ���ودا جیاوازە‪ ،‬ئ���ەوەی س���ەروەرە‌وێنای‬ ‫ئینس���انەکانە به‌هه‌م���و‌ نەت���ەوە‌و ئایین���ە‬ ‫جیاوازەکان���ەوە بۆ پێکەوەژیان‌و گەیش���تن‬ ‫به‌ڕێکەوتنێکی کۆمەاڵیەتی���ی لەگەڵ یەکدا‪.‬‬ ‫بەڕای ئێمە‌ وێنەکانی مرۆڤ بۆ رێکخس���تنی‬ ‫کۆمەڵ���گا‌و ژیانی گش���تیی له‌دەس���تو‌ردا‪،‬‬ ‫نابێ���ت له‌ھیچ ئایینێکەوە س���ەرچاوەبگرێت‪،‬‬ ‫ئەوسا ئیس�ل�ام بێت‪ ،‬یان مەسیحیی یاخود‬

‫‪19‬‬

‫ئێزی���دی‪ ،‬ی���ان ه���ه‌ر ئایدیۆلۆژییایەک کە‬ ‫بەرهه‌می دی���د‌و ڕوانینی گروپێکی دینی یان‬ ‫نادینی بێ���ت له‌کۆمەڵگادا‪ ،‬ی���ان پارێزەری‬ ‫بەرژەوەن���دی گروپێک���ی کۆمەاڵیەت���ی یان‬ ‫تائیفەیەکی ئەتنی یان ئایینی دیاریکراو بێت‪،‬‬ ‫بەڵکو دەبێ���ت رەهه‌ندێکی س���ەرو‌ئایینیی‌و‬ ‫سەرو‌ئایدیۆلۆژیی هه‌بێت کە هه‌م ‌و کەسەکان‬ ‫به‌دیندار‌و بێدینەوە‪ ،‬هه‌مو‌ ئایین‌و ئایینزاکان‬ ‫به‌ئیسالمی س���وننە‌و ش���یعەوە‪ ،‬به‌ئێزیدی‌و‬ ‫کاکەیی‌و مەس���یحی‌و شەبەک‌و کەس‌و گروپە‬ ‫نادینییەکانیش���ەوە خۆیانی تێدا ببیننەوە‌و‬ ‫مافەکانیان تیادا پارێزراوبێت‪ .‬لەدەس���تو‌ردا‬ ‫بەشە جیاوازەکانی کۆمەڵگا لەسەر کۆمەڵێک‬ ‫پرنسیپ‌و یاسای س���ەرەکیی ڕێکدەکەون بۆ‬ ‫ڕێکخس���تنی "ژیانی گش���تیی" خۆیان‪ ،‬نەک‬ ‫ئ���ەوەی دین ی���ان دژەدینبو‌نی ئ���ەم گروپ‬ ‫یان ئەو بەش���ی کۆمەڵگا بەس���ەر هه‌مو‌اندا‬ ‫بسەپێنێت‪ .‬دەس���تو‌ر دەبێت دەوڵەت‌ وه‌ک‬ ‫ھێزێکی بێالیەن‌وێنابکات کە ھیچ ئایدیۆلۆژیا‌و‬ ‫دین‌و تائیفەی���ەک نەتوانێت لەڕێگای ئەوەوە‬ ‫خۆی‌و‌ وێناکردنەکانی بەسەر بەشەکانی تری‬ ‫کۆمەڵگادا بسەپێنێت‪ .‬بێالیەنی دەوڵەت تەنها‬ ‫بەرامب���ەر به‌ئایینەکان نییە‪ ،‬بەڵکو بەرامبەر‬ ‫به‌ئایدیۆلۆژیا نادینیی‌و عەلمانییەکانیشە‪.‬‬

‫پەکەکە دەیەوێت لەرێگەی شەنگالەوە چی‬ ‫بەپارتی بڵێت؟!‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫لەم ملمالنێ نزیکەی نێوان پەکەکە‌و پارتیدا‪،‬‬ ‫ش���ەقام‌و الیەنە سیاس���ییەکانی باشور دەبو‬ ‫رۆڵی س���ەرەکی بگێڕن‪ ،‬هەر لەبەر ئەوەش بو‬ ‫بەس���ودوەرگرتن لەملمالنێی دورمەودای نێوان‬ ‫پارتی‌و یەکێتی‌و ملمالنێی توندی نێوان گۆڕان‌و‬ ‫پارتی‪ ،‬پەکەکە‌و پەیەدە توانییان تا رادەیەکی‬ ‫باش یەکێتی‌و گۆڕان بەالی خۆیاندا راکێشن‪.‬‬ ‫یەکێت���ی‌و گۆڕانی���ش بەش���ێوەیەکی‬ ‫ناڕاس���تەوخۆیی‌و لەژێ���ر دروش���می دوژمنی‬ ‫دوژمنەک���ەم دۆس���تمە‪ ،‬خۆی���ان خس���تە‬ ‫ن���او ئ���ەو ملمالنێی���ەوە‌و له‌رێ���گای میدی���ا‌و‬ ‫رێکخس���تنەکانیانەوە هەمیشە هەوڵی ئەوەیان‬ ‫داوە پەی���ەدە‌و پەکەک���ە وەک پاڵەوانێک���ی‬ ‫نەتەوەیی هەرچوار پارچەکە بناسێنن‪ ،‬هاوکات‬ ‫ئەو دو حیزبە درکی���ان بەوەکردوە کە جەالل‬ ‫تاڵەبان���ی بە هۆی نەخۆش���ی‌و نەوش���یروان‬ ‫مس���تەفا بە هۆی ن���وێ دەرکەوتنییەوە وەک‬ ‫س���ەرکردەی یەکەمی الیەنێکی سیاسی خاوەن‬ ‫جەماوەر‪ ،‬ناتوان���ن له‌کاریزمایەکی لۆکاڵییەوە‬ ‫پ���ەل ب���ەرەو ئەوە بکێش���ن ببن ب���ە یەکێک‬ ‫له‌کاریزماکان له‌هەمو پارچەکانی کوردستاندا‪،‬‬ ‫بۆیە له‌بەرامبەر پەلکێش���انی بارزانی بەرەو بە‬ ‫کاریزما بون له‌پارچەکانی تری کوردس���تاندا‪،‬‬ ‫ئەمانیش پش���تیوانی عەبدواڵ ئۆجەالنیان کرد‬ ‫بەو ئامانجە‌و تا رادەیەکی زۆریش س���ەرکەوتو‬ ‫بون‪ ،‬چونکە میدیاکانیان رۆڵی بەرچاویان هەبو‬ ‫له‌ناس���اندنی ئەو س���ەرکردەیە بە نەوەی نوێ‬ ‫له‌کوردس���تان‪ ،‬کە نەوەیەک���ی لۆکاڵییە‌و نەک‬ ‫زمانێک���ی تر نازانن بەڵک���و زۆربەیان لەهجەی‬ ‫کرمانجیش تێناگەن‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی ماوەت���ەوە لوتک���ەی ملمالنێکەیە‬

‫ک���ە هەوڵی دروس���تکردنی کانتۆنی کوبانییە‪،‬‬ ‫ئەگەرچ���ی یەکێت���ی‌و گ���ۆڕان ل���ەم بابەتەدا‬ ‫ناڕەزای���ش دەربڕن‪ ،‬ناتوانین ب���اوەڕ بەخۆمان‬ ‫بهێنبی���ن کە ئەم دوالیەنە بەراس���تی دژی ئەو‬ ‫سیاس���ەتەی پەکەکەن‪ ،‬چونکە تا ئێس���تاش‬ ‫زۆنی سیاسی لەکوردستاندا بەزەقی دیارە‌و هەر‬ ‫بچوکبونەوەیەک لەزۆنی زەردا روبدات لەقازانجی‬ ‫ئەم دو الیەنەی تردایە‪ ،‬هاوکات س���نورێک بۆ‬ ‫ئ���ەو پەلهاویش���تنەی پارت���ی دادەنێت‌و وەک‬ ‫کارتێکی سوریش���ە بۆ ئەو الیەنە کە تەنانەت‬ ‫لەماڵی خۆشیدا حاکمی موتڵەق نییە‪.‬‬ ‫ه���اوکات پەکەکە ب���ەم کارەی دژەکارتێکی‬ ‫دەستپێش���خەری دروس���تکرد بەرامب���ەر هەر‬ ‫هەوڵێک���ی بارزانی ب���ۆ پەلهاویش���تنی زیاتر‬ ‫لەکوردس���تانی رۆژئاوادا‪ ،‬بەتایبەت لەئێستادا‬ ‫کە پێش���مەرگە بەچەکی قورس���ەوە لەکۆبانی‬ ‫ش���ەڕ دەکات‪ ،‬کەس���یش نازانێت ئایندەی ئەو‬ ‫هێ���زە چی دەبێت‪ ،‬ئایا پاش تەواوبونی جەنگ‬ ‫هەروا بەئاس���انی دەگەڕێتەوە‪ ،‬ی���ان لەالیەن‬ ‫تورکیا‌و ئەمەری���کا‌و دەوڵەت���ە زلهێزەکانەوە‬ ‫بارزان���ی هاندەدرێ���ت ت���ا داوای کردن���ەوەی‬ ‫بنکەیەکی هەمیش���ەیی بۆ ئەو هێزانە لەرۆژئاوا‬ ‫ب���کات‪ ،‬بەاڵم پێش ئەوەی ئ���ەم گومانە ببێت‬ ‫بەکارتێکی فش���ار بۆ س���ەر پەیەدە‪ ،‬پەکەکە‬ ‫بەهەوڵی دامەزراندنی کانتۆن لەشەنگالی پەنا‬ ‫دەس���تی هەولێری پایتەخت���ی مەملەکەتەکەی‬ ‫بارزانی‪ ،‬ه���ەر زو دژە کارتەکەی دۆزیوەتەوە‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی دەمێنێت���ەوە رۆژگار‌و لێزانی���ی ئەو‬ ‫دوالیەن���ە یەکالییدەکات���ەوە‪ ،‬ک���ە ئاخۆ چۆن‬ ‫س���ازش بۆ یەکتر دەکەن لەگەمەی سیاس���ی‬ ‫نێوان پارچەکانی کوردستاندا‪.‬‬

‫ونبون‬

‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (كاسب حه‌م ‌ه امین‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫تۆفیق) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (زانا برهان حسێن)‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (ڕائد هاشم هادی‌)‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (محمد تاهر مصطفی)‬ ‫ی پالن دانان ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (ئاكۆ عبدالغفور فقی‬ ‫ی پالن دانان ونب���و‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫رحیم) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (دلش������اد حه‌م‌ه صالح‬ ‫ی پالن دانان ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫اسماعیل) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (ڕزگار محمد امین)‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (برهان عبدالكریم محمد‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫غریب) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (ماجد عمر ابراهیم)‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (چۆمان احمد رشید)‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی‌(دلشاد سعید ابراهیم)‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (به‌رێز اقبال میرزا‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫احمد) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (مقداد توفیق رشید)‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (شوان ‌ه خدر علی‌)‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫‪Awene‬‬ ‫ریکالم‬