ژماره‌ 463

‫ئارام‬ ‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)463‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/1/27‬‬

‫ئاشتی هه‌ورامی‬ ‫عه‌ڕابی حکومه‌ت‬

‫‪8‬‬

‫یه‌كخستنی هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫كوردستان‬ ‫په‌كده‌خرێت‬

‫‪17‬‬ ‫كۆلكه‌ مه‌الو‬ ‫كۆلك ‌ه دیكتاتۆرو‬ ‫كۆلكه‌‬ ‫تیرۆریست!‬

‫مه‌ال کرێکار‬ ‫پیاوێکی جه‌نجاڵ‬

‫‪4‬‬

‫ئه‌فسانه‌یه‌ک‬ ‫دوای ‪ 37‬ساڵ‬

‫‪12‬‬

‫‪7‬‬

‫ی گۆڕان‬ ‫سه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫پێشبین ‌‬ ‫ی جێگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی ئاشكراده‌كه‌ن‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬

‫دو ساڵه‌ مه‌ترسیدارترین كۆمپانیا ‌ی نه‌وت له‌سلێمانی ‌ه‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانیش لێی‌ بێئاگان‬ ‫ی نه‌وت‬ ‫مه‌ترس���یدارترین كۆمپانی���ا ‌‬ ‫ل���ه‌روی ژینگه‌وه‌‪ ،‬ماوه‌ی‌ زیاتر ل ‌ه دو‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌ره‌داغ ‌‬ ‫ساڵ‌و نیو‌ه هاتۆت ‌ه ناوچه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ئه‌وه‌ی‌ نه‌ده‌سته‌ ‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ژینگه‌ی‌ حكوم ‌هت‌و نه‌لیژنه‌ی‌ ژینگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬ئاگاداری‌ شێوازی‌ كاركردن ‌‬ ‫ب���ن‪ ،‬له‌كاتێك���دا ئ���ه‌م كۆمپانیای ‌ه‬ ‫وه‌ك یه‌كێ���ك له‌مه‌ترس���یدارترین‬ ‫كۆمپانیاكانی جیهان بۆ س���ه‌ر ژینگ ‌ه‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مدراوه‌‪.‬‬

‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬رێكخ���راو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ژینگه‌ییه‌كانی‌ به‌شدار بوی‌ كۆڕبه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ئابوری‌ داڤۆس‪ ،‬كه‌ پێنجش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫راب���ردو له‌سویس���را ئه‌نجام���درا‪،‬‬ ‫كۆمپانی���ای‌ ش���یڤرۆنیان وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌تری���ن كۆمپانیای‌ پیس���كه‌ر ‌‬ ‫ژینگ���ه‌ی‌ جیه���ان له‌قه‌ڵه‌م���دا‪ ،‬به‌و‬ ‫ی به‌ه���ۆی‌ كاره‌كانیه‌و‌ه هه‌زاران‬ ‫پێیه‌ ‌‬ ‫كه‌س له‌و واڵتان���ه‌ی‌ ئه‌م كۆمپانیای ‌ه‬ ‫ی شێرپه‌نجه‌‌و‬ ‫كاری‌ تێدا ده‌كات توش ‌‬

‫ی شیڤرۆن‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ بون‪ .‬كۆمپانیا ‌‬ ‫ی ‪531‬‬ ‫كاوه‌ی‌ زیاتر له‌دو ساڵ ‌ه روبه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كێڵگه‌یه‌ك ‌‬ ‫كیلۆمه‌تر چوارگۆشه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫قه‌ره‌داغ وه‌رگرت���و‌ه بۆ دۆزینه‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌وت‪.‬‬ ‫ی ژینگ ‌ه‬ ‫له‌باره‌ی‌ كاریگه‌ری پیسبون ‌‬ ‫له‌سه‌ر زیادبونی‌ نه‌خۆشی‌ شێرپه‌نج ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ هی���وا به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاند‪"،‬پیس���بونی‌ ژینگه‌ یه‌كێك ‌ه‬

‫سه‌رۆک خۆی ده‌رناخات‬

‫ی‬ ‫ی توش���بون به‌نه‌خۆش ‌‬ ‫له‌هۆكاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫شێرپه‌نجه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پێویست ‌ه رێوشوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویس���ت بگیرێته‌به‌ر بۆ پاراستن ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و ئاماره‌ ‌‬ ‫ژینگه‌" هاوكات به‌پێ ‌‬ ‫له‌الیه‌ن فه‌رمانگه‌ ته‌ندروستیه‌كانه‌و‌ه‬ ‫ی ‪ 2014‬راگه‌یه‌ن���را‪ ،‬ته‌نها‬ ‫بۆ س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪ 1969‬حاڵه‌تی‌ شێرپه‌نج ‌ه‬ ‫له‌سلێمان ‌‬ ‫ده‌ستنیشانكراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه لیژنه‌ی‌ كاروبار ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌ندروس���تی‌‌و ژینگ���ه‌ی‌ په‌رله‌مان ‌‬

‫‪6‬‬

‫ی هه‌رێمی���ش ده‌ڵێت‪" ،‬كه‌س‬ ‫كوردس���تان ن���ه‌ك به‌دواداچونی���ان ژینگه‌ ‌‬ ‫ی نه‌هاتوه‌ بڵێت ئ���ه‌و كۆمپانیای ‌ه ئه‌م‬ ‫نه‌ك���ردوه‌ ب���ۆ ش���ێوازی‌ كاركردن ‌‬ ‫ی كاره‌ خراپان���ه‌ی‌ ك���ردو‌ه به‌رامب���ه‌ر‬ ‫ش���ێڤرۆن‌و ئه‌و كۆمپانیا نه‌وتیانه‌ ‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان كارده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ژینگه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬تائێم ‌ه‬ ‫ی به‌دواداچون بۆ كاره‌كانیان بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی لیژنه‌كه‌یان پسپۆڕی ‌‬ ‫هیچ ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی ژینگه‌دا نی���ه‌و زانیارییان‬ ‫له‌ب���وار ‌‬ ‫نیه‌ له‌باره‌ی‌ ئه‌و مه‌ترس���ییانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫كاركردنی‌ كۆمپانیا نه‌وتیه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ژینگ ‌ه دروس���تیده‌كه‌ن‪ .‬س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پاراس���تن‌و چاككردن��� ‌‬ ‫ده‌س���ته‌ ‌‬

‫‪3‬‬

‫‪3‬‬ ‫ریکالم‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫سه‌ردانی جێگرانی تاڵه‌بانی بۆ الی موسته‌شارێك له‌بادینان‬ ‫ناڕه‌زایی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫خۆی له‌و سه‌ردانه‌ ده‌رده‌بڕێت‪.‬‬

‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ جێگ���ری به‌رپرس���ی‬ ‫هه‌ردو جێگرانی سكرتێری گشتی‬ ‫مه‌ڵبه‌ن���دی دهۆك���ی یه‌كێت���ی‪ ،‬عه‌لی‬ ‫یه‌كێتی سه‌ردانی كۆنه‌ موسته‌شارێكی‬ ‫ئوره‌م���اری‌ به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫سه‌رده‌می به‌عس ده‌كه‌ن له‌بادینان‌و‬ ‫"به‌داخ���ه‌وه‌ ئه‌و س���ه‌ردانه‌ی جێگرانی‬ ‫ئه‌مه‌ش ناڕه‌زایی چاالكوانان‌و‬ ‫سكرتێری گشتیی بۆ ناوچه‌ی بادینان‪،‬‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌و حزبه‌ی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌‪ ،‬جێگری به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی ده‌ریخست شتێكی نوێ له‌ناو یه‌كێتیدا‬ ‫به‌ناوی چاكسازیی بونی نییه‌"‪.‬‬ ‫دهۆكی یه‌كێتیش به‌ئاشكرا نیگه‌رانی‬

‫له‌باره‌ی سه‌ردانی كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و له‌ئه‌ندامان���ی وه‌فده‌ك���ه‌ی یه‌كێتی بۆ‬ ‫به‌رهه‌م ساڵحیش���ه‌و‌ه بۆ الی مه‌سعود بادینان‪ ،‬هاوكات س���ه‌ردانیكردنی ئه‌و‬ ‫بارزانی‪ ،‬جێگره‌كه‌ی به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ند وه‌فده‌ به‌بێ ئاگاداركردنه‌وه‌ی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات كه‌ ئه‌وان نیگه‌رانن دهۆكی یه‌كێتی‪" ،‬به‌پرسیارێكی مه‌زن"‬ ‫له‌وه‌ی "هیچ له‌ناوه‌رۆكی ئه‌و سه‌ردانان ‌ه ناوده‌بات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئوره‌ماری س���ه‌ردانیكردنی‬ ‫ئاگادارنی���ن‌و نازانی���ن ب���اس له‌چ���ی‬ ‫جێگرانی س���كرتێری گش���تیی بۆالی‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫عه‌ل���ی ئوره‌م���اری جگ��� ‌ه ل���ه‌وه‌ی سه‌رۆك عه‌شیر‌هت‌و كه‌س���ایه‌تییه‌كی‬ ‫نیگه‌رانی كادرانی یه‌كێتی راده‌گه‌یه‌نێت بادینان به‌چاوه‌ڕواننه‌كراو وه‌سفده‌كات‌و‬

‫رایده‌گه‌یه‌نێت ك ‌ه ئه‌و س���ه‌ردانه‌ بوه‌ت ‌ه‬ ‫جێگه‌ی ڕه‌خن���ه‌ی زۆر الی ئه‌ندامانی‬ ‫یه‌كێت���ی له‌بادین���ان‪ ،‬چونك��� ‌ه جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ی "ئه‌و كه‌سایه‌تیی ‌ه موسته‌شاری‬ ‫رژێم���ی به‌عس بوه‌‪ ،‬ه���اوكات له‌كاتی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشوش���دا‪ ،‬ده‌س���تی‬ ‫هه‌بوه‌ له‌كشانه‌وه‌ی كاندیدێكی به‌هێزی‬ ‫یه‌كێتیی ك ‌ه برازی خۆی بوه‌‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫زه‌برێكی كوشنده‌ی داو‌ه له‌ده‌نگه‌كانی‬

‫یه‌كێتی له‌بادینان"‪.‬‬ ‫ی رابردو كۆس���ره‌ت ره‌سوڵ‌و‬ ‫هه‌فته‌ ‌‬ ‫به‌ره���ه‌م س���اڵح س���ه‌ردانی‌ مس���عود‬ ‫ی زومار‪،‬‬ ‫بارزانی���ان ك���رد له‌ناوچ��� ‌ه ‌‬ ‫ی بادینان چاویانكه‌وت‬ ‫پاشان له‌ناوچ ‌ه ‌‬ ‫به‌سه‌رۆك عه‌شیر‌هت‌و كه‌سایه‌تییه‌كی‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رپرس ‌‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫بادینان ك ‌ه به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌ ل���ه‌و ناوچه‌یه‌‪،‬‬ ‫مه‌ڵبه‌ن���د ‌‬ ‫نیگه‌رانی‌ كادیره‌كانی‌ لێكه‌وتۆته‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌ندامێك ‌ی بااڵ ‌ی ته‌ڤگه‌ری‌ په‌رله‌مانتارێكی ‪ :HDP‬بانگهێشت نه‌كردن ‌ی‬ ‫ئازادی‌ ده‌ڕفێندرێت‬ ‫كورد بۆ كۆنگره‌ی‌ له‌نده‌ن به‌گرنگ نازانین‬ ‫ئا‪ :‬سه‌ردار قادر‬

‫ئه‌ندامێكی‌ ته‌ڤگه‌ری‌ ئازاد له‌زاخۆ‬ ‫له‌دوێنێوه‌ بێسه‌روشوێن كراوه‌‪،‬‬ ‫ته‌ڤگه‌ری‌ ئازادیش ده‌ڵێت ئاسایش‬ ‫ی ئاسایشی‬ ‫له‌زاخۆ رفاندویانه‌‪ ،‬به‌رپرس ‌‬ ‫زاخۆش ده‌ڵێت "له‌فه‌یسبوك وتویه‌تی‬ ‫جیاوازی‌ له‌نێوان داعش‌و پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ندیی ‌ه گشتییه‌كان ‌‬ ‫به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی ئه‌ب���و به‌كر مه‌جید‬ ‫ی ئازاد ‌‬ ‫ته‌ڤگ���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند ئاسایش���ی‌ پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دامه‌زرێنه‌ر ‌‬ ‫ئه‌ندامێك���ی‌ ده‌س���ته‌ ‌‬ ‫ی به‌ناوی‌ (حه‌س���ه‌ن‬ ‫ته‌ڤگ���ه‌ری‌ ئازاد ‌‬ ‫ساڵه‌ح زاخۆیی‌) ده‌ڕه‌فێنن‌و له‌ئێستادا‬ ‫ی ئ���ازادی‌‌و خزم‌و‬ ‫ئێم���ه‌ وه‌ك ته‌ڤگه‌ر ‌‬ ‫ی له‌په‌یوه‌ندیداین له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارت��� ‌‬ ‫به‌رپرس���ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دیموكارت���ی‌ كوردس���تان ب���ۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئازادبكرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ی‌ ته‌ڤگ���ه‌ر ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی زاخۆیی‌ چونه‌ت ‌ه‬ ‫به‌وه‌شكرد كه‌سوكار ‌‬ ‫ی كه‌ ده‌ستگیریان‬ ‫ی ئه‌و ئاسایشانه‌ ‌‬ ‫ال ‌‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێیانوت���ون ئێم��� ‌ه‬ ‫زانیاریمان له‌س���ه‌ر نییه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئێمه‌ش‬

‫وه‌ك ته‌ڤگه‌ری‌ ئازادی‌ تاسبه‌ی‌ مۆڵه‌ت‬ ‫ده‌ده‌ین ‌ه ئاسایشی‌ پارتی‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئازاد‬ ‫ی‬ ‫نه‌كرێت به‌دڵنیاییه‌وه‌ ده‌ست به‌چاالك ‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی پێش���تر ئه‌ندام��� ‌‬ ‫زاخۆی��� ‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ب���وه‌و تائێس���تا ‪ 11‬جار‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستگیراوه‌و دواتر ئازادكراوه‌‪ ،‬به‌وته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌بو به‌ك���ر ناوبراو هیچ كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هیچ كه‌س‌و الیه‌نێك نییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسایش��� ‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی له‌لێدوانێكدا‬ ‫زاخۆ شڤان كوردس���تان ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ ئاوێن���ه‌ وتی "ئه‌و كه‌س��� ‌ه له‌تۆڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌یس���بوك پۆس���تیك ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت��� ‌‬ ‫ك���ردوه‌و وتویه‌تی جی���اوازی‌ له‌نێوان‬ ‫ی‬ ‫داعش‌و پێش���مه‌رگه‌ نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ بڕیار ‌‬ ‫ی ده‌رچ���وه‌"‪ .‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ده‌س���تگیركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاش���كرای‌ نه‌كرد ك���ه‌ دادوه‌ر بڕیار ‌‬ ‫دستگیركردنی داو‌ه یان نا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ی ئاسایش���ی زاخۆ‬ ‫وتیش���ی "زاخۆیی‌ ل ‌ه زاخۆ ده‌س���تگیر‬ ‫ی‬ ‫نه‌كراوه‌و زانیاریش���مان نییه‌ له‌شوێن ‌‬ ‫تر ده‌ستگیر كرابێت یان رای‌ كردبێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌بار‌هی‌ ئه‌و‌هی‌ ك ‌ه ئاسایش��� ‌‬ ‫زاخ���ۆ رفاندویه‌تی یان ده‌س���تگیریان‬ ‫ی‬ ‫كردبێت‪ ،‬ئێم ‌ه به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك ره‌ت ‌‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬سه‌ردار‬ ‫له‌باره‌ی‌ بانگێشت نه‌كردنی‌ كورد‬ ‫بۆ كۆنگره‌ی‌ له‌نده‌ن‪ ،‬په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫شاری‌ جۆله‌مێرگ سه‌ر به‌ ‪HDP‬‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ توركیا عادیل زۆزانی‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر له‌هه‌مو‬ ‫كۆڕوكۆبونه‌وه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا‬ ‫كوردی تێدا ئاماده‌نه‌بێت‌و بانگهێشت‬ ‫نه‌كرێت‪ ،‬زۆر به‌گرنگی‌ نازانین‌و‬ ‫هه‌رچییه‌ك بڵێن‌و هه‌ر بڕیارێك‬ ‫ی ئێمه‌ گرنگی نییه‌‪،‬‬ ‫بده‌ن ال ‌‬ ‫چونكه‌ هیچ كه‌سێك جگه‌ له‌كورد‬ ‫ناتوانێت گوزارشت له‌و ده‌رده‌سه‌ری‌‌و‬ ‫ده‌ربه‌ده‌ری‌‌و كوشتن‌و رفاندنه‌ی‌ كورد‬ ‫بكات‌و كه‌سیش بۆی‌ نییه‌ له‌بری‌‬ ‫كورد بڕیار بدات"‪.‬‬ ‫ل���ه‌و لێدوانه‌ی���دا ب���ۆ ئاوێن���ه‌ ئه‌و‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ ‪ HDP‬ئام���اژه‌‬ ‫به‌وه‌شده‌كات كه‌ پێویسته‌ چۆن ئه‌مڕۆ‬ ‫ك���ورد له‌ب���ری‌ هه‌مو جیهان ش���ه‌ڕی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیس�ل�امی (داعش) ده‌كات‪،‬‬

‫له‌به‌رامبه‌ردا هه‌مو ئه‌و واڵتانه‌ رێزیان‬ ‫له‌ك���ورد گرتبایه‌و پێداگریان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ كردبایه‌ كه‌ له‌كۆنگره‌یه‌كی‌ وه‌هادا‬ ‫پێویس���ته‌ كورد بڕیاری‌ خۆی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێم���ه‌ وه‌ك هه‌ده‌په‌ ره‌خنه‌ له‌و‬ ‫كۆنگره‌یه‌ی له‌ن���ده‌ن ده‌گرین‌و پێیان‬ ‫ده‌ڵێین كه‌س ناتوانێت له‌جیاتی‌ كورد‬ ‫قس���ه‌ بكات‪ ،‬چونكه‌ كورد قوربانی‌‌و‬ ‫ده‌رب���ه‌ده‌ری‌‌و كوش���تن‌و رفاندن���ی‌‬ ‫بینیوه‌و روبه‌ڕوی‌ گه‌وره‌ترین دوژمنی‌‬ ‫مرۆڤایه‌تی‌‌و هه‌مو جیه���ان بوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ كه‌سانی‌ تر بۆ كۆنگره‌ بانگهێشت‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌وه‌ كه‌موكوڕی‌ كۆنگره‌یه‌و‬ ‫ناحه‌قییه‌ك���ه‌ واڵتانی هاوپه‌یمانی دژه‌‬ ‫داعش به‌رامبه‌ر به‌كورد ده‌یكه‌ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌نجامی‌ كۆنگره‌كه‌ به‌گرنگ نازانین‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ پرۆسه‌ی ئاشتی له‌توركیاو‬ ‫بانگه‌شه‌ی به‌رپرسانی توركیا بۆ ئه‌و‬ ‫بابه‌ت���ه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتاره‌ك���ه‌ی‌ ‪HDP‬‬ ‫ره‌تی‌ ده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌ روی‌ راسته‌قینه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی توركیا بێت‪ ،‬به‌ڵكو هه‌مو‬ ‫هه‌وڵێكیان ب���ۆ ئه‌وه‌یه‌ ته‌گه‌ره‌ بخه‌نه‌‬ ‫به‌رده‌م پرۆسه‌كه‌‪.‬‬

‫عادیل زۆزانی‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫شیڤرۆن گه‌وره‌ترین کاره‌ساتی ژینگه‌یی ده‌نێته‌وه‌‬

‫‪3‬‬

‫نه‌ده‌سته‌ی ژینگه‌ی حکومه‌ت‌و نه‌ ژینگه‌ی په‌رله‌مان زانیارییان له‌سه‌ری نییه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ماوه‌ی‌ زیاتر له‌دو ساڵ‌و نیوه‌‬ ‫مه‌ترسیدارترین كۆمپانیای‌ نه‌وت له‌رو ‌ی‬ ‫ژینگه‌وه‌ هاتۆته‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌ ده‌سته‌ی‌ ژینگه‌ی‌ حكوم ‌هت‌و نه‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫ژینگه‌ی‌ په‌رله‌مان‪ ،‬ئاگاداری‌ شێوازی‌‬ ‫كاركردنی‌ ئه‌و كۆمپانیایه‌ نین‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫وه‌ك سێیه‌مین گه‌وره‌ترین كۆمپانیای‌‬ ‫نه‌وت له‌كوردستان كارده‌كات‪.‬‬ ‫كۆمپانیای‌ ش���ێڤرۆن‪ ،‬كه‌ به‌وه‌ تۆمه‌تبار‬ ‫ده‌كرێت گه‌وره‌ترین كاره‌س���اتی‌ ژینگه‌یی‌‬ ‫له‌جیهاندا ئه‌نجامداوه‌و به‌هۆیه‌وه‌ س���ه‌دان‬ ‫كه‌س توشی‌ ش���ێرپه‌نجه‌‌و نه‌خۆشی‌ بون‪،‬‬ ‫م���اوه‌ی‌ دو س���اڵێكه‌ هاتۆت���ه‌ ناوچ���ه‌ی‌‬ ‫قه‌ره‌داغی‌ س���ه‌ربه‌ پارێزگای‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫له‌روب���ه‌ری‌ ‪ 531‬كیلۆمه‌ت���ر چوارگۆش���ه‌‬ ‫كارده‌كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم حكوم��� ‌هت‌و په‌رله‌مان‬ ‫ئاگاداری‌ شێوازی‌ كاركردنی‌ نین‪.‬‬ ‫س���ه‌مه‌د محه‌مه‌د حس���ێن‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌ پاراس���تن‌و چاككردنی‌ ژینگه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‌ چۆنیه‌تی‌ چاودێریكردنی‌‬ ‫كاری‌ ئ���ه‌و كۆمپانی���ا بیانیانه‌ی‌ كه‌ بواری‌‬ ‫ن���ه‌وت له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان كارده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌گه‌ر بزانین له‌هه‌ر‬ ‫ش���وێنێك پێش���ێلكاریی‌ ژینگه‌یی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌توانین به‌دواداچونی‌ بۆ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی‌ چه‌ندین س���اڵه‌ ب���اس له‌وه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت كه‌ ئه‌م كۆمپانیای���ه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫مه‌ترس���ی‌ بۆ سه‌ر ژینگه‌ له‌هه‌ندێك ناوچه‌‬ ‫ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌س���ته‌ی‌ ژینگه‌ كه‌‬ ‫ه���اوكات رۆڵی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ ژینگه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬هێش���تا زانیاریان نیه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و كۆمپانیایه‌ شێوازی كاركردنی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان چۆنه‌‪ ،‬سه‌مه‌د وتی‌‪،‬‬ ‫"ك���ه‌س نه‌هاتوه‌ بڵێت ئه‌و كۆمپانیایه‌ ئه‌م‬ ‫كاره‌ خراپانه‌ی‌ كردوه‌ له‌به‌رامبه‌ر ژینگه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬تائێمه‌ به‌دواداچون بۆ‬ ‫كاره‌كانیان بكه‌ین"‪.‬‬

‫ماوه‌ی‌ دو ساڵێكه‌‬ ‫هاتۆته‌ ناوچه‌ی‌‬ ‫قه‌ره‌داغی‌ سه‌ربه‌‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫له‌روبه‌ری‌ ‪531‬‬ ‫كیلۆمه‌تر چوارگۆشه‌‬ ‫كارده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‬ ‫ئاگاداری‌ شێوازی‌‬ ‫كاركردنی‌ نین‬ ‫بۆجاری‌ دوه‌م كۆمپانیای شێڤرۆن له‌الیه‌ن‬ ‫رێكخ���راوه‌ ژینگه‌ییه‌كانی‌ ن���او كۆڕبه‌ندی‌‬ ‫ئابوری‌ داڤۆس كه‌ پێنجش���ه‌ممه‌ی‌ رابردو‬ ‫له‌سویس���را ئه‌نجام���درا‪ ،‬وه‌ك گه‌وره‌ترین‬ ‫كۆمپانی���ای‌ پیس���كه‌ری‌ ژینگ���ه‌ی‌ جیهان‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مدرا‪.‬‬ ‫هاوكات به‌پێی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ له‌میدیا‬ ‫جیهانیه‌كان���دا له‌س���ه‌ری‌ باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كاره‌كان���ی‌ ئ���ه‌و كۆمپانیای���ه‌ بوه‌ته‌ هۆی‌‬ ‫توش���بونی‌ س���ه‌دان كه‌س به‌نه‌خۆش���ی‌‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌‌و دواتر مردنیان‪ .‬ساڵی‌ ‪2013‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن دادگای‌ ب���ااڵی‌ ئیك���وادۆر بڕی‌‬ ‫‪ 9.5‬ملی���ار دۆالری‌ وه‌ك س���زا به‌س���ه‌ر‬

‫ئ���ه‌و كۆمپانیای���ه‌دا س���ه‌پاند‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش‬ ‫كاتێك ده‌رك���ه‌وت ‪ 30‬هه‌زار كه‌س به‌هۆ ‌ی‬ ‫كاره‌كانیه‌وه‌ توش���ی‌ نه‌خۆشی‌ بون‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و كۆمپانیایه‌ ره‌تیكرده‌وه‌ ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌‬ ‫بدات‌و ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد ك���ه‌ روبه‌روی‌‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی‌ دادگا ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ كاریگه‌ری پیسبونی‌ ژینگه‌ له‌سه‌ر‬ ‫زیادبونی‌ نه‌خۆشی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬د‪ .‬دۆس���تی‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ هیوا كه‌ نه‌خۆشخانه‌یه‌كی‌‬ ‫تایبه‌ته‌ به‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌ نه‌خۆشیه‌كانی‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪"،‬پیسبونی‌‬ ‫ژینگ���ه‌ یه‌كێكه‌ له‌هۆكاره‌كانی‌ توش���بون‬

‫به‌نه‌خۆش���ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویست ‌ه‬ ‫رێوش���وێنی‌ پێویس���ت بگیرێته‌ب���ه‌ر ب���ۆ‬ ‫پاراستنی‌ ژینگه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات به‌پێی‌ ئه‌و ئاماره‌ی‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫فه‌رمانگه‌ ته‌ندروس���تیه‌كانه‌وه‌ بۆ س���اڵی‌‬ ‫‪ 2014‬راگه‌یه‌نرا‪ ،‬ته‌نها له‌س���لێمانی‌ ‪1969‬‬ ‫حاڵه‌تی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ ده‌ستنیشانكراوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌ندێكی‌ هی‌ شاره‌كانی‌ دیكه‌ی‌ عێراقه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬دۆس���تی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ "بونی‌‬ ‫چاودێریی‌ ته‌ندروستی‌ له‌سه‌ر هه‌مو كه‌رت‌و‬ ‫به‌ش‌و كۆمپانیاكان كارێكی‌ زۆر پێویسته‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ نه‌بونی‌ ئه‌م چاودێرییه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌ندێك به‌بێ‌ گوێدانه‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬كێش���ه‌یه‌كی‌ گ���ه‌وره‌ بۆ كۆمه‌ڵگه‌‬

‫بنێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدایه‌ لیژن���ه‌ی‌ كاروبار ‌ی‬ ‫ته‌ندروستی‌‌و ژینگه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫نه‌ك به‌دواداچونیان نه‌كردوه‌ بۆ ش���ێوازی‌‬ ‫كاركردنی‌ شێڤرۆن‌و ئه‌و كۆمپانیا نه‌وتیانه‌ی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان كارده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو هیچ‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ لیژنه‌كه‌یان پس���پۆڕیی‌ له‌بواری‌‬ ‫ژینگه‌دا نی���ه‌و زانیارییان نیه‌ له‌باره‌ی‌ ئه‌و‬ ‫مه‌ترس���ییانه‌ی‌ ك���ه‌ كاركردن���ی‌ كۆمپانیا‬ ‫نه‌وتیه‌كان له‌سه‌ر ژینگه‌ دروستیده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫زوڵف���ا مه‌حمود‪ ،‬لیژنه‌ی‌ ته‌ندروس���تی‌‌و‬ ‫ژینگ���ه‌ی‌ په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‬ ‫ته‌ئكیدیكرده‌وه‌ كه‌هێشتا لیژنه‌كه‌یان هیچ‬ ‫به‌دواداچونێكی‌ بۆ ئ���ه‌و بابه‌ته‌ نه‌كردوه‌و‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬كۆمه‌ڵێك رێكخراوی‬ ‫ناحكومیم���ان راس���پاردوه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هاوكاریمان بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ هیچ ئه‌ندامێكی‌‬ ‫لیژنه‌كه‌ پسپۆڕنین له‌بواری‌ ژینگه‌دا"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ بۆیه‌كه‌مج���ار‪،‬‬ ‫كۆمپانی���ای‌ ش���ێڤرۆن په‌نج���ه‌ی‌ تۆمه‌تی‌‬ ‫پیسكردنی‌ ژینگه‌ی‌ بۆ راكێشرا كاتێك زانرا‬ ‫له‌نێوان سااڵنی‌ ‪ 1954‬بۆ ‪ 1990‬گه‌وره‌ترین‬ ‫كاره‌س���اتی‌ ژینگه‌یی‌ ئه‌نجام���داوه‌ به‌هۆی‌‬ ‫گه‌ڕانی‌ ب���ه‌دوای‌ نه‌وت���دا له‌كه‌ناراوه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مازۆنی‌ ئیكوادۆر‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرتێكی‌ خ���ودی‌ وه‌زاره‌تی‬ ‫س���امانه‌ سروشتیه‌كان‪ ،‬كه‌ تاكه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫حكومه‌ت���ه‌ س���ه‌روكاری‌ له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌م‬ ‫كۆمپانیای���ه‌ هه‌بێت‪ ،‬چه‌ن���د زانیارییه‌كی‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ كۆمپانی���ا‌و كارمه‌نده‌ بیانیه‌كانی‌‬ ‫بواری‌ نه‌وت له‌هه‌رێم خستوه‌ته‌ڕو‪ ،‬تامانگی‌‬ ‫تش���رینی‌ یه‌كه‌می‌ ‪ ،2014‬ش���ێڤرۆن وه‌ك‬ ‫سێیه‌مین گه‌وره‌ كۆمپانیای‌ خزمه‌تگوزاریی‌‬ ‫ن���ه‌وت له‌كۆی‌ ‪ 25‬كۆمپانیا دراوه‌ته‌ قه‌ڵه‌م‬ ‫ك���ه‌ له‌هه‌رێم كارده‌كه‌ن‪ .‬ه���ه‌ر به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫راپۆرته‌‪ ،‬پێنج له‌و كۆمپانیایه‌ی‌ كه‌ زۆرترین‬ ‫كارمه‌ن���دی‌ هه‌یه‌ بریتین له‌ (دی‌ ئێن ئۆ)‪،‬‬ ‫(تی‌ تی‌ ئۆپكۆ)‌و ش���ێڤرۆن كه‌ سێیه‌میان‬ ‫خاوه‌نی‌ ‪ 117‬كارمه‌ن���دی‌ بیانییه‌‪ .‬ئاوێنه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیك���رد به‌خودی‌ وه‌زی���رو بریكاری‌‬

‫وه‌زیری‌ س���امانه‌ سروش���تییه‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌اڵمی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان نه‌درایه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ كاركردنی‌ كۆمپانیای‌ شێڤرۆن‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ مانگی‌ ته‌موزی‌ س���اڵی‌ ‪،2012‬‬ ‫كاتێك ئه‌و كۆمپانیایه‌ دو گرێبه‌ستی‌ نه‌وتی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م مۆركرد‌و مانگی‌‬ ‫كانون���ی‌ دوه‌می‌ ‪ 2013‬ش گرێبه‌س���تێكی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ له‌گ���ه‌ڵ هه‌رێم كرد بۆ په‌ره‌پێدانی‌‬ ‫كێڵگه‌یه‌كی‌ نه‌وت له‌ناوچه‌ی‌ قه‌ره‌داغی‌ سه‌ر‬ ‫به‌پارێزگای‌ سلێمانی‌ كه‌ روبه‌ره‌كه‌ی‌ ‪531‬‬ ‫كیلۆمه‌تر چوارگۆش���ه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م هه‌نگاوه‌ش‬ ‫ل���ه‌و س���ه‌روبه‌نده‌دا حكومه‌ت���ی‌ به‌غدای‌‬ ‫توڕه‌ كرد‌و گرێبه‌س���ته‌كانی‌ به‌ناده‌ستوری‌‬ ‫وه‌سفكرد‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ له‌رێگه‌ی‌ ئه‌م ژماره‌ ته‌له‌فۆنه‌وه‌‬ ‫( ‪ )925.842.1000 1+‬په‌یوه‌ندیك���رد‬ ‫به‌بنكه‌ی‌ س���ه‌ره‌كی‌ كۆمپانیای‌ ش���ێڤرۆن‬ ‫له‌سان رامۆنی‌ ئه‌مریكا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كه‌سه‌ی‌‬ ‫وه‌اڵمی‌ په‌یوه‌ندییه‌كه‌ی‌ دایه‌وه‌‪ ،‬ئاماده‌نه‌بو‬ ‫وه‌اڵمی‌ پرس���یاری‌ ئاوێنه‌ بداته‌وه‌ له‌سه‌ر‬ ‫چۆنیه‌تی‌ كاركردنیان له‌كوردستان له‌روی‌‬ ‫ژینگه‌ییه‌وه‌‪ ،‬ه���اوكات ئاوێن���ه‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫به‌ریدی‌ ئه‌لكترۆنیش���ه‌وه‌ پرس���یاره‌كانی‌‬ ‫ئاراسته‌ی‌ به‌رپرسانی‌ ئه‌و كۆمپانیایه‌ كرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم دیس���ان وه‌اڵمیان نه‌دایه‌وه‌‪ .‬ئاوێنه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ ده‌ستكه‌وت كه‌ ئه‌و كۆمپانیایه‌‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ پێگه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌ خۆیان‌و له‌باره‌ی‌‬ ‫پرسی‌ ژینگه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێن‪" ،‬پاراستنی‌ خه‌ڵك‌و‬ ‫ژینگه‌‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌چوار به‌ها سه‌ره‌كیه‌كه‌ی‌‬ ‫كۆمپانیاكه‌مان"‪.‬‬ ‫ئه‌م كۆمپانیایه‌ ل���ه‌رۆژی‌ ‪10‬ی‌ ئه‌یلولی‌‬ ‫‪ 1879‬له‌الیه‌ن چه‌ند بازرگانێكی شاره‌زای‌‬ ‫بواری‌ ن���ه‌وت دامه‌زرا‌و ل���ه‌و كاته‌وه‌ زیاد‬ ‫له‌جارێك ناوه‌كه‌ی‌ گ���ۆڕاوه‌‪ ،‬دواتر له‌گه‌ڵ‬ ‫چه‌ند كۆمپانیایه‌كی‌ دیك���ه‌دا یه‌كده‌گرن‪.‬‬ ‫ئه‌م كۆمپانیایه‌ بنكه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌ له‌والیه‌تی‌‬ ‫سانفرانسیسكۆی‌ ئه‌مریكایه‌‌و چه‌ندین لق‌و‬ ‫ئۆفیس���ی‌ دیكه‌ی‌ له‌واڵتانی‌ جیاجیا هه‌یه‌و‬ ‫له‌بوار ‌ی وزه‌دا كارده‌كه‌ن‪.‬‬

‫ك خۆی ده‌رناخات‬ ‫سه‌رۆ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫پاش تێپه‌ڕینی‌ شه‌ش مانگ به‌سه‌ر‬ ‫وه‌رگرتنی پۆستی سه‌رۆككۆماردا‬ ‫له‌الیه‌ن فوئاد مه‌عسومه‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌ له‌هه‌واڵه‌كاندا ده‌بینرێ‌‌و نه‌‬ ‫كاریگه‌ریی‌ به‌سه‌ر روداوه‌كانه‌وه‌‬ ‫دیاره‌‪ ،‬په‌رله‌مانتارانی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌كان له‌به‌غدا بۆچونی‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌كار‌و‬ ‫چاالكیه‌كانی‌‪ ،‬به‌شێكیان پێیانوایه‌‬ ‫ئه‌ركه‌ ته‌شریفاتیه‌كانیشی‌ جێبه‌جی‌‬ ‫ناكات‌و به‌شێكی دیكه‌شیان‬ ‫پێیانوایه‌‌ توانیویه‌تی كارێك بكات‬ ‫كه‌ تاڵه‌بانیش نه‌یكردوه‌‪.‬‬

‫سه‌رۆكایه‌تی كۆمار‌و حكومه‌ت بۆیان‬ ‫هه‌یه‌ پرۆژه‌ یاسا پێشكه‌شی په‌رله‌مان‬ ‫بكه‌ن‌و هێش���تا زوشه‌ هه‌ڵسه‌نگاندن‬ ‫بۆ كاره‌كانی بكرێت"‪.‬‬

‫پارتی‪ :‬رۆڵی ئیجابییه‌‬ ‫ئه‌شواق جاف‪ ،‬ئه‌ندامی په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق له‌فراكسیۆنی پارتی‪ ،‬پێی وایه‌‬ ‫كه‌ فوئاد مه‌عسوم تا ئێستا رۆڵێكی‬ ‫ئیجابی بینوه‌‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ توانیویه‌تی‬ ‫چاره‌سه‌ری زۆرێك له‌و كێشانه‌ بكات‬ ‫ك���ه‌ له‌پێش���ودا له‌ نێوان هه‌رس���ێ‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی كۆماردابون‪ ،‬كه‌‬ ‫زۆركات تاڵه‌بانی هه‌وڵی هاوسه‌نگی‬ ‫راگرتن���ی ده‌دا له‌نێ���وان په‌رله‌مان‌و‬ ‫حكومه‌تدا به‌هۆی ئه‌و ناكۆكیانه‌ی كه‌‬ ‫هه‌بون‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫یه‌كێتی‌‪ :‬هێشتا زوه‌‬ ‫ئه‌ندام���ی په‌رله‌مان���ی عێ���راق كێش���ه‌كانی نێوان هه‌رێ���م‌و به‌غداد‬ ‫له‌فراكس���یۆنی یه‌كێتی‪ ،‬رێبوار ته‌ها وه‌ك به‌رپرس���ێكی كورد رۆڵی خۆی‬ ‫جه‌خت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ بینیوه‌"‪.‬‬ ‫فوئاد مه‌عسوم به‌باشی به‌ئه‌ركه‌كانی‬ ‫گۆڕان‪ :‬به‌هه‌ندێك ئه‌ركی‬ ‫خ���ۆی هه‌س���تاوه‌‌و س���ه‌رجه‌م ئه‌و‬ ‫ته‌شریفاتی خۆشی هه‌ڵنه‌ستاوه‌‬ ‫پڕۆژان���ه‌ش ل���ه‌ په‌رله‌مان���ی عێراق‬ ‫س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی گۆڕان له‌‬ ‫په‌كیكه‌وتبو چاالكی كردوه‌‪.‬‬ ‫"له‌كات���ی په‌رله‌مانی عێ���راق‪ ،‬پێیوایه‌ كه‌ زوه‌‬ ‫وت���ی‬ ‫رێب���وار‬ ‫سوێندخواردنیدا‪ ،‬د‪.‬فوئاد رسته‌یه‌كی هه‌ڵس���ه‌نگاندن ب���ۆ ئ���ه‌دای فوئاد‬ ‫گرنگ���ی وت كه‌ وتی من ره‌فیقایه‌تی مه‌عس���وم وه‌ك س���ه‌رۆك كۆم���ار‌‬ ‫مامجه‌اللم ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ په‌یامێكی بكرێت‪ ،‬به‌اڵم پێشی وایه‌ كه‌ هه‌ندێك‬ ‫گرن���گ بو كه‌ له‌س���ه‌ر هه‌مان هێڵی ئه‌ركی ته‌ش���ریفاتی كه‌ ده‌بوایه‌ پێی‬ ‫مامج���ه‌الل ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت‌و هه‌ر هه‌ڵبستێت‪ ،‬نه‌یكردوه‌‪.‬‬ ‫وش���یار عه‌ب���دواڵ ل���ه‌ لێدوانێكی‬ ‫له‌سه‌ره‌تاشه‌وه‌ له‌یه‌كالیی كردنه‌وه‌‌و‬ ‫راس���پاردنی حه‌ی���ده‌ر عه‌بادی���ه‌وه‌ تایبه‌ت���دا ب���ه‌ ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د‬ ‫كارێكی گرنگی كرد‌و له‌گه‌ڵ په‌رله‌مان "به‌گش���تیی بۆچونم ئیجابیه‌ له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ماهه‌نگیه‌ك���ی باش���ی هه‌ی���ه‌‌و فوئاد مه‌عسوم‌و تا ئێستا توانیویه‌تی‬ ‫هه‌وڵیداوه‌ له‌ ئاستی ده‌ره‌وه‌ش ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌كی باش���ی هه‌بێت له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌عێ���راق‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ خراپ���ه‌ی عێراق هه‌یه‌تی س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كاندا‬ ‫چه‌ندجارێكیش له‌گه‌ڵ فراكس���یۆنه‌‬ ‫باشتری بكات‌‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م په‌رله‌مانتاره‌ی‌ یه‌كێتی‌ وتیشی‌ كوردیه‌كان كۆبۆته‌وه‌‌و له‌مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫"یه‌كێك له‌كاره‌ گرنگه‌كانی د‪.‬فوئاد بودجه‌ش���دا په‌یوه‌ندیه‌ك���ی باش���ی‬ ‫ئه‌وه‌بو كه‌ به‌په‌رله‌مانی وت ئاگاداری له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی دارایدا هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "د‪.‬فوئاد پۆسته‌كه‌ی زیاتر‬ ‫بكه‌نه‌وه‌ له‌و پرۆژانه‌ی په‌كیانكه‌وتوه‌‬ ‫ت���ا ئه‌و بینێرێت���ه‌ په‌رله‌مان چونكه‌ ته‌ش���ریفاتییه‌ هه‌ندێكجار به‌و ئه‌ركه‌‬ ‫به‌گوێره‌ی یاس���ای ئیتیحادی ته‌نها ته‌ش���ریفاتیانه‌ش هه‌ڵنه‌س���تاوه‌ كه‌‬

‫ره‌نگه‌ به‌شێكی‬ ‫ده‌رنه‌كه‌وتنی‬ ‫سه‌رۆک‬ ‫په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌وه‌وه‌ بێت كه‌‬ ‫ده‌یه‌وێت كه‌متر‬ ‫له‌میدیاكاندا‬ ‫ده‌ربكه‌وێت‌و‬ ‫زیاتر به‌هێمنی‬ ‫كاربكات‬ ‫فوئاد مه‌عسوم‬

‫نه‌ب����و‌ه به‌اڵم ره‌نگ����ه‌ چاالكیه‌كانی‬ ‫زۆرنه‌بێ����ت ئه‌وی����ش به‌ه����ۆی ئه‌و‬ ‫ئاسته‌نگانه‌وه‌ بو‌ه كه‌ له‌به‌رده‌میدا‬ ‫هه‌یه‌‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا توانیویه‌تی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی باش له‌نێوان هه‌رسێ‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌دا دروست بكات‌و‬ ‫وه‌ك یه‌كتیم كاربكه‌ن"‪.‬‬

‫كۆمه‌ڵ‪ :‬گرفته‌كان‬ ‫له‌سه‌ریه‌تی‪ ،‬بۆنمونه‌ له‌ یادی سوپای‬ ‫وایكردوه‌ چاالكی زۆر نه‌بێت‬ ‫عێراقدا كه‌ ده‌بێت تاجه‌گوڵینه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌ندامی فراكس����یۆنی كۆمه‌ڵ ل ‌ه‬ ‫گۆری سه‌ربازه‌كان دابنێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫نه‌چوبو سه‌رۆكی حكومه‌ت حه‌یده‌ر په‌رله‌مان����ی عێراق‪ ،‬زانا رۆس����تایی‬ ‫ئه‌وكارانه‌ی كه‌كردویه‌تی له‌ئاس����تی‬ ‫عه‌بادی كاره‌كه‌ی ئه‌وی ئه‌نجامدا"‪.‬‬ ‫وش���یار جه‌ختی‌ له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ ئ����ه‌و بارودۆخه‌دای����ه‌ ك����ه‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫"ره‌نگ���ه‌ به‌ش���ێكی ده‌رنه‌كه‌وتن���ی توانیویه‌تی رۆڵێكی ئیجابی بینێت‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه‌ هه‌بێت ك ‌ه ده‌یه‌وێت چاالكیش����ی هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌شڵێت‬ ‫ی‬ ‫د‪.‬فوئ����اد مه‌عس����وم؛ ئه‌ندام���� ‌‬ ‫كه‌مت���ر له‌میدیاكان���دا ده‌ربكه‌وێت‌و "د‪ .‬فوئاد مه‌عس����وم چاالكی خۆی‬ ‫هه‌ب����وه‌‪ ،‬ناكرێ����ت بوترێت چاالكی ده‌س����ته‌ی دامه‌زرێنه‌رانی یه‌كێتیه‌‪،‬‬ ‫زیاتر به‌هێمنی كاربكات"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی بڕوانامه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 77‬ساڵه‌‪ ،‬خاوه‌ن ‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ماسته‌ر‌ه له‌زانسته‌ ئیسالمییه‌كان‌و‬ ‫دكتۆرای���� ‌ه له‌فه‌لس����ه‌فه‌دا‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم���� ‌‬ ‫س����ه‌رۆكی حكومه‌ت���� ‌‬ ‫كوردستان بوه‌‪ ،‬دوای روخانی رژێمی‬ ‫پێش����وی عێراقه‌و‌ه بوه‌ت ‌ه ئه‌ندامی‬ ‫ده‌سته‌ی نوس����ینه‌وه‌ی ده‌ستوری‬ ‫عێراق‌و له‌ساڵی ‪2005‬یشه‌وه‌ ده‌بێت ‌ه‬ ‫سه‌رۆكی فراكس����یۆنی هاوپه‌یمانی‬ ‫كوردستان له‌په‌رله‌مانی عێراق‪..‬‬

‫‪4‬‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫بڕیاره‌كه‌ی په‌رله‌مان جێبه‌جێ نه‌كرا‬ ‫یه‌كخستنی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان په‌كده‌خرێت‬

‫هەنوکە‬

‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫ئه‌گه‌رچی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر داعش سه‌ركه‌وتنی‬ ‫گه‌وره‌ی تۆماركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم شه‌ڕی‬ ‫داعش به‌ته‌واوی حیزبی بونی هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی كوردستانی‌ ده‌رخست‌و‬ ‫به‌ره‌كانی جه‌نگی به‌سه‌ر هێزه‌كانی‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتیدا دابه‌شكرد‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫له‌جه‌له‌والو سه‌عدیه‌وه‌ تا باشوری‬ ‫كه‌ركوك له‌ژێر فه‌رمانده‌یی هێزه‌كانی‬ ‫یه‌كێتیدایه‌و له‌رۆژئاوای كه‌ركوكیشه‌وه‌‬ ‫تا شه‌نگال له‌ژێر فه‌رمانده‌یی هێزه‌كانی‬ ‫پارتیدایه‌‪ ،‬ئه‌م دابه‌شكاریه‌ به‌ته‌واوی‬ ‫له‌كاتی سه‌ركه‌وتن‌و شكستهێنانی‬ ‫به‌ره‌یه‌كی جه‌نگدا به‌ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫كاتێك له‌ناوچه‌یه‌كدا هێزێكی پێشمه‌رگه‌‬ ‫سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست دێنێت هه‌رزو‬ ‫سه‌ركرده‌ حیزبیه‌كان به‌رده‌می شاشه‌كان‬ ‫ده‌گرن‌و مۆركێكی حیزبی به‌سه‌ركه‌وتنی‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌م دۆخه‌دا وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ الی‬ ‫هێزێكی ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫نه‌بوایه‌ له‌بری شه‌ڕی پێشمه‌رگه‌و داعش‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ری شه‌ڕی پێشمه‌رگه‌و پێشمه‌رگه‌‬ ‫ده‌كرا به‌هۆی ملمالنێی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی له‌سه‌ر به‌ره‌كانی جه‌نگ‌و چه‌ك‌و‬ ‫غه‌نیمه‌تی جه‌نگ‪.‬‬ ‫شكستی هه‌وڵه‌كانی‬ ‫یه‌كخستنی هێزی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ت���ه‌ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان له‌س���اڵی ‪ 1992‬دامه‌زراوه‌‬ ‫باس له‌یه‌كخس���تنی هێزی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و دوای جه‌وله‌كان���ی ش���ه‌ڕی‬ ‫ناوخ���ۆو له‌س���اڵی ‪ 2005‬و پێكهێنانی‬ ‫كابینه‌ی پێنجه‌می حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫هه‌وڵی یه‌كخستنه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌‬ ‫ده‌درێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ت���ا ئه‌م���ڕۆش هێزه‌‬ ‫س���ه‌ربازیه‌كان له‌هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫به‌س���ه‌ر یه‌كێتی‌و پارتیدا دابه‌ش���بون‌و‬ ‫ئابونه‌ی حیزبی ده‌د‌هن‌و كادری حیزبی‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی سیاس���یان پێ���ده‌كات‪ ،‬ئه‌م‬ ‫هێزانه‌ له‌ئێس���تادا له‌الی���ه‌ن كاره‌كته‌ره‌‬ ‫سیاس���یه‌كانه‌وه‌ جۆڵه‌ی���ان پێده‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی هه‌وڵه‌كان بۆ یه‌كخس���تنی‬ ‫هێ���زی پێش���مه‌رگه‌ ده‌س���تی پێكردوه‌‬ ‫به‌تایبه‌تی���ش دوای وه‌رگرتنی پۆس���تی‬ ‫وه‌زیری پێش���مه‌رگه‌ له‌الیه‌ن بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هێش���تا هه‌ن���گاوی‬ ‫پراكتیكی نه‌بڕیوه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ /‬په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌س���تپێكردنی جه‌نگی دژ‬ ‫به‌داع���ش ل���ه‌ ‪23‬ی ته‌م���وزی رابردو‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌بڕیاری ژماره‌‬ ‫(‪ )19‬ل���ه‌‪ 2014/7/23‬دا ‪ 21‬بڕی���اری‬ ‫تایبه‌ت به‌هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان‬ ‫ده‌ركرد‪ ،‬له‌بڕگه‌ی چواره‌می بڕیاره‌كه‌ی‬ ‫په‌رله‌ماندا هاتوه‌ (پێویس���ته‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م هه‌م���و هێزه‌كانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌م���اوه‌ی (‪ )6‬مان���گ‬ ‫له‌ده‌رچونی ئه‌م بڕیاره‌وه‌ له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌دا وه‌ك هێزێكی‬ ‫نیش���تیمانی ی���ه‌ك بخ���ات به‌تایبه‌تی‬ ‫یه‌كه‌كانی (‪ 70‬و ‪.)80‬‬ ‫وات���ا دوا واده‌ ‪ 2015/1/23‬بو به‌اڵم‬ ‫ش���ه‌ش مانگه‌كه‌ش تێپه‌ڕی‌و تا ئێس���تا‬ ‫هه‌ن���گاوه‌ پراكتیكی���ه‌كان دیارنین‌و رۆژ‬ ‫ل���ه‌دوای رۆژیش مۆرك���ی حیزبی بونی‬

‫هێزێکی پێشمه‌رگه‌ له‌به‌ره‌کانی شه‌ڕدا‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌به‌ره‌كان���ی جه‌نگ زیاتر‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت‌و له‌ب���ری فه‌رمانده‌كانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ به‌رپرس���ه‌ حیزبی���ه‌كان‬ ‫له‌به‌ره‌كان���ی جه‌ن���گ خۆی���ان ده‌كه‌نه‌‬ ‫پاڵ���ه‌وان‪ ،‬ب���ه‌و پێی���ه‌ش بڕیاره‌ك���ه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان به‌مه‌به‌س���تی‬ ‫یه‌كخس���تنه‌وه‌ی هێ���زی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫شكستی هێنا‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ /‬سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌‬ ‫‪ 2014/12/14‬دا ‪ 7‬بڕی���اری ده‌رك���رد‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی یه‌كخس���تنه‌وه‌ی هێ���زی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی كوردس���تان‪ ،‬له‌خاڵ���ی‬ ‫چواره‌مدا ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌ (پێویسته‌‬ ‫هه‌رچ���ی زوت���ره‌ هێزی پێش���مه‌رگه‌ی‬ ‫كوردس���تان به‌ڕێكوپێكی یه‌كبخرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك كه‌ ناب���ێ حزبایه‌تی تێدا‬ ‫بێت)‪ .‬له‌خاڵی حه‌وته‌می بڕیاره‌كه‌شیدا‬ ‫ئ���ه‌وه‌ خراوه‌ت���ه‌ ڕو كه‌ (ه���ه‌ر هێزێك‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی وه‌زاره‌ت هه‌بێت به‌نایاسایی‬ ‫ده‌ژمێردرێ���ت‌و كه‌س ب���ۆی نییه‌ هێزی‬ ‫ت���ازه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی وه‌زاره‌ت دروس���ت‬ ‫بكات)‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ كاری حیزبایه‌تیش‬ ‫له‌ناو هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌دا سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ���م له‌خاڵ���ی یه‌كه‌م���دا ئام���اژه‌‬ ‫ب���ه‌و‌ه ده‌كات (به‌هی���چ جۆرێك كاری‬ ‫ڕێكخس���تن‌و حزبایه‌تی له‌ن���او وه‌زاره‌ت‬ ‫ناكرێت‌و ئه‌و كه‌س���ه‌ی بیه‌وێ���ت له‌ناو‬ ‫وه‌زاره‌ت حزبایه‌ت���ی بكات با ده‌س���ت‬ ‫له‌كاربكێش���ێته‌وه‌و بگه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ الی‬ ‫حزبه‌كه‌ی خۆی)‪ .‬م���اوه‌ی زیاتر له‌ ‪40‬‬ ‫رۆژ به‌سه‌ر بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان تێپه‌ڕده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ته‌واوی‬ ‫بڕیاره‌كان���ی جێبه‌جێنه‌ك���راون‪ ،‬له‌وه‌ی‬ ‫نه‌ هێ���زی پێش���مه‌رگه‌ یه‌كخراوه‌ته‌وه‌و‬ ‫زۆرتری���ن هێز هێزی یه‌كێت���ی‌و پارتیه‌و‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌دایه‌و‬ ‫ت���ا ئه‌مرۆش به‌به‌رده‌وام���ی له‌ناو هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌دا حیزبایه‌ت���ی ده‌كرێ���ت‌و‬ ‫به‌فه‌رمان���ی س���ه‌ركرده‌ حیزبی���ه‌كان‬ ‫هێ���زه‌كان ده‌جوڵێ���ن‪ ،‬وات���ا ت���ه‌واوی‬ ‫بڕیاره‌كان���ی مه‌س���عود به‌رزانی له‌الیه‌ن‬

‫ئه‌م هێزانه‌‬ ‫به‌ته‌واوی‬ ‫گوێڕایه‌ڵی فه‌رمانده‌‬ ‫حیزبیه‌كانن‌و‬ ‫فه‌رمان له‌وانه‌وه‌‬ ‫وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫به‌اڵم موچه‌یان‬ ‫له‌سه‌ر وه‌زاره‌تی‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌و پارتییه‌وه‌ پێش���ێلده‌كرێت‪،‬‬ ‫یاخود فه‌رمانده‌ سه‌ربازیه‌كانی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی شكستیان به‌بڕیاره‌كانی سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم هێناوه‌‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ /‬وه‌زیری پێشمه‌رگه‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ش‪،‬‬ ‫مسته‌فای سه‌ید قادر وه‌زیری پێشمه‌رگه‌‬ ‫به‌نوس���راوی ژماره‌ (‪ )7954‬له‌به‌رواری‬ ‫‪ 2014/12/10‬دا ‪ 4‬بڕی���اری ده‌ركردوه‌‬ ‫بۆ س���ه‌رجه‌م فه‌رمانده‌و ده‌زگاكانی ناو‬ ‫وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌و داوایان لێده‌كات‬ ‫كه‌ پابه‌ندی بن بۆ یه‌كخس���تنی گش���ت‬ ‫هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ له‌ژێر فه‌رمانده‌یی‬ ‫وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌دا‪ ،‬به‌اڵم له‌یه‌كه‌م‬ ‫كاردانه‌وه‌دا بریكاری وه‌زیری پێشمه‌رگه‌‬ ‫ڕایگه‌یاند كه‌ پابه‌ندی ئه‌و بڕیارانه‌ نابێت‪،‬‬ ‫له‌رونكردنه‌وه‌یه‌ك���دا (ئه‌نوه‌ری حاجی‬ ‫عوس���مان) كه‌ له‌به‌رواری ‪2014/12/15‬‬

‫ده‌ریكردوه‌ رایگه‌یاندوه‌ " ئیلتزام ناكه‌م‬ ‫به‌فه‌رمانه‌كانی وه‌زیری پێش���مه‌رگه‌وه‌"‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆش���یه‌وه‌ به‌رپرسی ده‌سته‌ی‬ ‫كارگێ���ری مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتی‬ ‫له‌لێدوانه‌كانی���دا ئه‌وه‌ی خس���ته‌ڕو كه‌‬ ‫هێزی پێش���مه‌رگه‌ی یه‌كێتی ناخه‌نه‌ ژێر‬ ‫فه‌رمانه‌كانی وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ فه‌رمانده‌و به‌رپرس���انی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی له‌الیه‌ك داوای یه‌كخستنی هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ده‌ك ‌هن‌و كاتێكیش ده‌گاته‌‬ ‫سه‌ر بڕیاری كۆتایی په‌شیمان ده‌بنه‌وه‌و‬ ‫دژایه‌تی ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌نه‌بون���ی متمان���ه‌ی نێ���وان یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتیه‌وه‌ هه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌یه‌كدی‪.‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌ یه‌كده‌خرێت یان‬ ‫تێكه‌ڵده‌كرێت‪..‬؟‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ت���ا ئه‌م���ڕۆ باس���ی لێ���وه‌‬ ‫ده‌كرێت س���ه‌باره‌ت به‌یه‌كخستنی هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی كوردس���تان‪ ،‬تێكه‌ڵكردنی‬ ‫هێزه‌كانی س���ه‌ر به‌یه‌كێتی نیش���تیمانی‬ ‫كوردس���تان‌و پارت���ی دیموكرات���ی‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬واتا یه‌كخس���تنه‌كه‌ ته‌نها‬ ‫تێكه‌ڵكردنه‌‪ ،‬وات���ا هێزه‌كانی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارت���ی له‌بری ئه‌وه‌ی به‌جی���او له‌به‌ره‌و‬ ‫باره‌گای جیادابن‪ ،‬ده‌خرێنه‌ یه‌ك به‌ره‌و‬ ‫له‌ی���ه‌ك ب���اره‌گادا ب���ه‌اڵم به‌ئینتیمای‬ ‫حیزبی یه‌كێت���ی‌و پارتیه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م فۆرمه‌‬ ‫له‌یه‌كخستنه‌وه‌ زو شكست دێنی چونكه‌‬ ‫هه‌ركات گرژی له‌نێوان یه‌كێتی‌و پارتیدا‬ ‫دروس���ت بێت‪ ،‬ئه‌مان جیاده‌بنه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ له‌ساڵی ‪ 1994‬هێزی پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی یه‌كخرابو له‌یه‌ك باره‌گادا‬ ‫بو‪ ،‬به‌اڵم كاتێك ش���ه‌ڕی ناوخۆ دروست‬ ‫بو‪ ،‬له‌م���اوه‌ی نیو كاتژمێ���ردا ته‌واوی‬ ‫هێزه‌ك���ه‌ جیابونه‌وه‌و روب���ه‌روی یه‌كتر‬ ‫بونه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ یه‌كخش���تنی هێزی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫پێویستی به‌دروستكردنی هێزێكی تایبه‌ته‌‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌كادیمی‌و ته‌مه‌ن ده‌بێت‬ ‫به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ئینتیمای حیزبی‌و‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ی جیاواز‪ ،‬ده‌كرێ���ت وه‌زاره‌تی‬

‫پێشمه‌رگه‌ له‌دروستكردنی ئه‌و هێزانه‌و‌ه‬ ‫ده‌ست پێبكات نه‌ك تێكه‌ڵكردنی هێزی‬ ‫حیزبی‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌و یه‌كخس���تنه‌ی ئێستا‬ ‫به‌م ش���ێوازو میكانیزمه‌وه‌ زیانی هه‌بێت‬ ‫وه‌ك له‌سودو قازانجی نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫له‌ئێس���تادا ملمالنێ‌و ملشكاندنی گه‌وره‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌نێوان ب���ه‌ره‌ی یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫ئه‌و كاته‌ ملمالنێكان بگوازرێته‌وه‌ بۆ ناو‬ ‫باره‌كاگان‌و سه‌نگه‌ره‌كان‪.‬‬ ‫هه‌وڵه‌كان���ی یه‌كخس���تنی هێ���زی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌به‌ره‌ی جه‌نگ���ه‌و له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌دایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌دۆخێكی وادا هێزی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫یه‌كنه‌خرێ���ت‪ ،‬دوای كۆتای���ی جه‌ن���گ‬ ‫ئ���ه‌م هێزان���ه‌ كۆنت���رۆڵ ناكرێ���ن‌و بۆ‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی ناوخۆ به‌كاردێن‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ ئێستا خاوه‌نی چه‌ك‌و‬ ‫كه‌لوپه‌لی س���ه‌ربازی زۆرو پێشكه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ماوه‌ی ئ���ه‌م جه‌نگه‌دا واڵتانی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی ده‌ینێرن له‌گه‌ڵ ئه‌و چه‌ك‌و‬ ‫كه‌لوپه‌له‌ س���ه‌ربازیانه‌ی كه‌ له‌س���وپای‬ ‫عێراق ده‌ستیان كه‌وت له‌دوای هه‌ڵهاتیان‬ ‫له‌ده‌ستی داعش‪ ،‬ئێستا یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫خاوه‌ن���ی هێزێكی س���ه‌ربازی تۆكمه‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌ ته‌واوبونی جه‌نگ له‌گه‌ڵ داعش‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م چ ‌هك‌و كه‌ره‌سته‌ سه‌ربازیانه‌‬ ‫رێكنه‌خرێ���ن‌و نه‌خرێنه‌ ژێ���ر كۆنترۆڵی‬ ‫وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا ره‌نگه‌‬ ‫كاره‌ساتی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی ناوخۆی‬ ‫گه‌وره‌ی لێ بكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان‬ ‫هێزی پێش���مه‌رگه‌ی كوردس���تان ك ‌ه‬ ‫له‌ئێستادا خۆی له‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌پێی پ���رۆژه‌ بودجه‌ی‬ ‫‪2013‬ی هه‌رێمی كوردستان (‪ 118‬هه‌زارو‬ ‫‪ )642‬پێش���مه‌رگه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ (‪ 429‬هه‌زار) كه‌س موچه‌‬ ‫وه‌رده‌گرێ���ت‪ ،‬له‌كاتێك���دا له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان نزیكه‌ی (‪1‬ملی���ۆن‌و ‪350‬‬ ‫ه���ه‌زار) موچه‌خۆر هه‌یه‌‪ ،‬واتا (‪)%32‬ی‬ ‫كۆی موچه‌خۆرانی كوردستان له‌وه‌زاره‌تی‬

‫یه‌كخشتنی هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ پێویستی‬ ‫به‌دروستكردنی‬ ‫هێزێكی تایبه‌ته‌‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئه‌كادیمی‌و ته‌مه‌ن‬ ‫ده‌بێت به‌بێ‬ ‫له‌به‌رچاوگرتنی‬ ‫ئینتیمای حیزبی‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی جیاواز‬ ‫پێشمه‌رگه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا مانگانه‌ ‪ 120‬ملیار‬ ‫دینار موچه‌ی وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌یه‌و‬ ‫به‌اڵم به‌غدادش موچه‌ی پێش���مه‌رگه‌ی‬ ‫نه‌ن���اردوه‌‪ ،‬تا له‌بودج���ه‌ی ‪ 2015‬عێراق‬ ‫ئه‌و بڕگه‌یه‌ چه‌س���پێنرا كه‌ مانگانه‌ بڕی‬ ‫‪ 100‬ملیار دینار بۆ پێشمه‌رگه‌ بنێردرێت‪،‬‬ ‫كه‌ به‌پێ���ی بڕگه‌ی پێنجه‌م���ی مادده‌ی‬ ‫(‪)9‬ی پڕۆژه‌ یاس���ای بودجه‌ی س���اڵی‬ ‫(‪ )2015‬به‌ش���ێوه‌ی ئه‌م���ر‪ ،‬وه‌زاره‌تی‬ ‫به‌رگری پابه‌ند كراوه‌ كه‌ خه‌رجییه‌كانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌خه‌رجییه‌كانی س���یادی‬ ‫وه‌زاره‌تی به‌رگ���ری خه‌رج بكات‪ ،‬كه‌ بۆ‬ ‫ساڵی (‪ )2015‬به‌بڕی (‪ )100‬ملیار دینار‬ ‫مانگانه‌ ده‌ست نیشانكراوه‌و كۆی گشتی‬ ‫س���اڵه‌كه‌ش ده‌كاته‌ (‪ 1‬ترلیۆن و ‪)200‬‬ ‫ملیار دینار‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هێ���زی پێش���مه‌رگه‌ی‬ ‫كوردستان به‌سه‌ر چه‌ند هێزێكی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتیدا دابه‌ش بوه‌‪ ،‬له‌وانه‌ (فه‌رمانده‌یی‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی یه‌كێتی‪ ،‬فه‌رمانده‌یی‬ ‫له‌ش���كری كوردس���تانی پارتی‪ ،‬هێزی‬ ‫سكرتاریه‌تی گشتی یه‌كێتی‪ ،‬هێزه‌كانی‬ ‫زێره‌ڤان���ی پارتی‪ ،‬پاس���ه‌وانی فه‌وجی‬ ‫تایبه‌تی س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬هێزی رێكخستنی‬ ‫تایبه‌تی س���ه‌ر به‌پاراس���تن‪ ،‬دو لیوای‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی یه‌كێت���ی‪ ،‬دو لی���وای‬ ‫هێزه‌كانی پارتی‪ ،‬هێزی پشتیوانی یه‌ك‬ ‫پارت���ی‪ ،‬هێزی پش���تیوانی دو یه‌كێتی‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌ك فه‌وج و لیوای سه‌ر به‌به‌رپرسه‌‬ ‫حیزبیه‌كانی یه‌كێتی‌و پارتی‪ ،‬كه‌ زۆرێك‬ ‫له‌ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاس���ی فه‌وجی‬ ‫تایبه‌تی خۆیان هه‌یه‌)‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م هێزان���ه‌ به‌ت���ه‌واوی گوێڕایه‌ڵی‬ ‫فه‌رمانده‌ حیزبیه‌كانن‌و فه‌رمان له‌وانه‌وه‌‬ ‫وه‌رده‌گ���رن‪ ،‬ب���ه‌اڵم موچه‌یان له‌س���ه‌ر‬ ‫وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌یه‌‪ ،‬له‌دوای شه‌ڕی‬ ‫داعش���ه‌وه‌ به‌ته‌واوی سپه‌یس���ی نێوان‬ ‫هێزه‌ حیزبی���ه‌كان زیاتر بوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫چاوه‌ڕوان ناكرێت به‌ته‌واوبونی جه‌نگه‌كه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و هێزان���ه‌ به‌ئاس���انی یه‌كبخرێ���ن‌و‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌دا‬ ‫كۆبكرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫"رێكخراوی به‌در له‌كه‌ركوك‌و دوزخورماتو لیژنه‌ ‌ی ئیغتیاالت دروستده‌كات"‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫رێكخراوی‌ به‌دری شیعه‌كان‬ ‫له‌ناو شاری كه‌ركوك‌و قه‌زاكانی‬ ‫داقوق‌و دوزخورماتوو ناحیه‌ی‬ ‫تازه‌خورماتو چه‌ند لیژنه‌یه‌كی‬ ‫ئیغتیاالتیان دروستكردوه‌و تائێستا‬ ‫چه‌ندین كرده‌وه‌یان ئه‌نجامداوه‌‪،‬‬ ‫قایمقامی‌ قه‌زاری‌ دوزخورماتو‬ ‫ده‌ڵێت "ناتوانین ئه‌و زانیارییان ‌ه‬ ‫پشتڕاست بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ست‬ ‫ی‬ ‫به‌وه‌ ده‌كه‌ین ده‌ستێك هه‌یه‌ كار ‌‬ ‫ئیغتیاالت ده‌كات"‪.‬‬

‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له‌رێكخراوی‌‬ ‫ب���ه‌در له‌ناوچ���ه‌ی‌ دوزخورمات���و ك ‌ه‬ ‫داوای‌ ك���رد ن���اوی باڵونه‌كرێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ئاشكرای‌ كرد رێكخراوی‌ به‌دری‬ ‫ش���یعه‌كان له‌ناوچ���ه‌ی‌ دوزخورماتوو‬ ‫كه‌ركوك‌و داقوق‌و تازه‌خورماتو چه‌ند‬ ‫لیژنه‌یه‌كی ئیغتیاالتیان دروستكرددوه‌‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی تیرۆركردنی‌ كه‌س���انی‬ ‫س���وننه‌و ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ خۆیان‬ ‫دیاری‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ ئاشكراشی كرد كه‌سێك‬ ‫سه‌رپه‌رش���تی ئه‌و لیژنه‌یه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫پل���ه‌ی‌ رائید ب���وه‌و ماوه‌یه‌كیش وه‌ك‬

‫پۆلیس كاری كردوه‌‪ ،‬ناوی ئیسماعیله‌و دوزخورماتو ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬تا گه‌یشته‌ ئه‌نجامداوه‌و له‌ئێس���تادا دۆخه‌كه‌مان‬ ‫ئ���ه‌و كاره‌ی‌ الیه‌ن���ه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان هێور كردوه‌ته‌وه‌و ئ���ه‌و كرده‌وانه‌مان‬ ‫ناسراوه‌ به‌(ئیسماعیل سه‌فه‌وی)‪.‬‬ ‫له‌پاش كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی ناحیه‌كانی زه‌نگی مه‌ترس���ی لێب���ده‌ن‌و چه‌ندین راگرت���وه‌‪ ،‬له‌ه���ه‌ردوال به‌ڵێن���دراوه‌‬ ‫هی���چ الیه‌نێك ته‌جاوزی راس���ته‌وخۆو‬ ‫ئام���ری‌و س���لێمان ب���ه‌گ‌و ق���ه‌زای‌ كۆبونه‌وه‌ ئه‌نجام بده‌ن‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ قایمقام���ی قه‌زای‌ سه‌ربه‌خۆ نه‌كات"‪.‬‬ ‫دوزخورماتو‪ ،‬هێزێكی زۆری شیعه‌كان‬ ‫قایمقام���ی دوزخورمات���و ئاماژه‌ی‬ ‫هاتونه‌ت���ه‌ ناوچه‌كه‌و جێگیركراون‪ ،‬كه‌ دوزخورماتو شه‌الل عه‌بدول له‌لێدوانێكدا‬ ‫پێكدێن له‌هێزی به‌درو سه‌رایا سه‌الم‌و ب���ۆ ئاوێنه‌ ئام���اده‌ نه‌ب���و هه‌واڵه‌كه‌ به‌وه‌ش���كرد ش���ه‌وی راب���ردو وه‌ك���و‬ ‫ئیمام حس���ێن‌و عه‌سائیب ئه‌هل حه‌ق‌و پشتڕاس���ت بكات���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نه���ا وت���ی قایمقامیه‌ت له‌گه‌ڵ هه‌ردو ئاسایش���ی‬ ‫چه‌ند هێزێكی دیكه‌ی‌ شیعه‌مه‌زهه‌ب‪" .‬ناتوانین ئه‌وه‌ پشتڕاس���ت بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێتی‌و پارت���ی‌و ده‌زگای‌ هه‌واڵگری‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ له‌ماوه‌ی‌ به‌اڵم هه‌س���ت به‌وه‌ ده‌كه‌ین ده‌ستێك پۆلی���س‌و به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ تیرۆری‬ ‫س���ێ مانگی رابردودا شه‌وانه‌ چه‌ندین هه‌یه‌ كاری‌ ئیغتیاالت ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌ به‌و سه‌ر به‌حكومه‌تی‌ عیراق له‌نێو باره‌گای‬ ‫ك���رده‌وه‌ی ئیغتیاالت���ی س���ونه‌كان مه‌به‌س���ته‌ وه‌كو الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‌و ئاسایش كۆبوینه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ئیتر‬ ‫له‌ناو ش���اری كه‌ركوك‌و تازاخورماتوو الیه‌نه‌ توركمانییه‌كان كۆبونه‌وه‌یه‌كمان كاره‌كان به‌هاوبه‌شی ئه‌نجام بده‌ین"‪.‬‬

‫قایمقامی‌ دوزخورماتو‪:‬‬ ‫ناتوانین ئه‌و زانیارییانه‌‬ ‫پشتڕاست بكه‌ینه‌وه به‌اڵم‬ ‫هه‌ست به‌وه‌ ده‌كه‌ین‬ ‫ده‌ستێك هه‌یه‌ كاری‌‬ ‫ئیغتیاالت ده‌كات‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )463‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/27‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫په‌رله‌مان دانیشتنێكی‌ خۆی‌ ده‌باته‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬

‫‪5‬‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫وه‌اڵ باوكم حه‌قتان ‌ه‬ ‫له‌ناو په‌رله‌مانتارانیش‬ ‫بوختانیان بۆكردون!‬ ‫ی جیاواز هه‌یه‌‌و‬ ‫را ‌‬ ‫باوه‌ڕناكه‌م یاساك ‌ه‬ ‫ئه‌ندازیار عمر عینایت هه‌ڵه‌بجه‌یی‬ ‫به‌ئاسانی‌ تێبپه‌ڕێت‬ ‫له‌س���اڵ ‌ی ‪1991‬وه‌و پ���اش ئه‌وه‌ ‌ی گه‌ل���ی‌ كورد له‌‬ ‫كوردستان به‌ته‌نها راپه‌ڕینی‌ كردو ئیداره‌ی‌ كوردستانی‌‬ ‫ی‬ ‫چونكه‌ ئه‌وه‌ یاسایه‌ك ‌‬ ‫راده‌ستی‌ به‌ره‌ی‌ كوردستانی‌ كرد‪ ،‬له‌و به‌رواره‌ به‌دواوه‌‬ ‫دو حیزبی س���ه‌ره‌كی‌ كه‌ ئێستا له‌ده‌سه‌اڵتدان له‌گه‌ڵ‬ ‫گرینگه‌و داهاتوی‌ ئه‌و‬ ‫چه‌ند حیزبێكی‌ دی‌ سه‌ریان كرده‌ داهاتی‌ كوردستان‬ ‫س���ه‌ره‌تا له‌ئاودیوكرنی‌ ئامێرو كارگ���ه‌و بۆری ئاو و‬ ‫شار‌ه دیاری ده‌كات‬ ‫ته‌لی‌ كاره‌باو محه‌ویله‌و ئاسه‌واره‌وه‌ ده‌ستیان پێكردو‬

‫هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ئا‪ :‬هـــانـــا چۆمانی‌‬ ‫ی ده‌نگدان له‌سه‌ر‬ ‫بڕیار‌ه په‌له‌مان له‌كات ‌‬ ‫ی پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪،‬‬ ‫ی ئیداره‌ ‌‬ ‫پڕۆژه‌یاسا ‌‬ ‫ی ببات ‌ه هه‌ڵه‌بج ‌ه ك ‌ه ئه‌و‬ ‫دانیشتنه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫یاسای ‌ه میكانیزم‌و چۆنیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن‌و ئه‌ندامان ‌‬ ‫پارێزگارو سه‌رۆك ‌‬ ‫ی پارێزگا یه‌كالده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌شێك‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانتارانیش پێیانوای ‌ه ئه‌و یاسای ‌ه‬ ‫ی تێناپه‌ڕێت‪.‬‬ ‫هه‌روا به‌ئاسان ‌‬ ‫ی ‪،2009‬‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ی ژمار‌ه ‪‌ 3‬‬ ‫ی بڕی���ار ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی وه‌زیرانه‌و‌ه‬ ‫پرۆژه‌یاس���ایه‌ك له‌ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫ی كوردس���تان كراو‌ه‬ ‫ی په‌ڕله‌مان��� ‌‬ ‫ئاراس���ته‌ ‌‬ ‫ی ‪1969‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی ‪‌ 159‬‬ ‫به‌پشت به‌ستن به‌یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن‌و پارێزگار ‌‬ ‫عێراقی‌‪ ،‬بۆ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬چونك ‌ه هه‌ڵبژاردن���ی‌ تێدا ئه‌نجام‬ ‫ی‬ ‫ی نیس���ان ‌‬ ‫ی ‪‌ 30‬‬ ‫ن���ه‌دراوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫ێ پارێزگاكه‌ ‌‬ ‫‪ 2014‬هه‌ر س��� ‌‬ ‫كوردستان هه‌ڵبژاردنیان بۆ كرا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی فراكسیۆن ‌‬ ‫ئومێد خۆشناو سه‌رۆك ‌‬

‫ی كوردس���تان بۆ ئاوێن ‌ه ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫له‌په‌ڕله‌مان ‌‬ ‫ی تایبه‌ت له‌پارێزگای‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫"له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج��� ‌ه نه‌كراوه‌‪ ،‬بۆی��� ‌ه ده‌بێت حاڵه‌تێك ‌‬ ‫ی پێبدرێت‪ ،‬چونك ‌ه ئێس���تا ناكرێت‬ ‫تایبه‌ت��� ‌‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن بكرێت‌و پێش���تریش نه‌كراو‌ه بۆ‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن‪ ،‬بۆی ‌ه لێره‌دا‬ ‫ی ئه‌ندامان ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی په‌ڕله‌مان كراوه‌‌و‬ ‫پرۆژه‌یاس���ایه‌ك پێشكه‌ش ‌‬ ‫چه‌ند خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ ئه‌و پرۆژ‌ه یاس���ای ‌ه‬ ‫ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ی ده‌نگدان‬ ‫ی خۆش���ناو "ب���ۆ رۆژ ‌‬ ‫به‌وت���ه‌ ‌‬ ‫ی په‌ڕله‌مان ل ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر پرۆژه‌یاساكه‌‪ ،‬دانیشتن ‌‬ ‫ی شه‌هید به‌ڕێوه‌ه‌چێت‌و له‌وێ ده‌نگ‬ ‫هه‌ڵبجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ر پرۆژ‌ه یاس���اك ‌ه ده‌درێت بۆچۆنیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شێوازی‌ به‌ڕێوه‌بردن ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و داییكردن ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و پارێزگایه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش هه‌م‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان ڕێیپێداوه‌‪ ،‬هه‌م‬ ‫ی ناوخۆ ‌‬ ‫په‌ی���ڕه‌و ‌‬ ‫ی ئه‌و شاره‌"‪.‬‬ ‫وه‌ك وه‌فایه‌ك بۆ قوربانیان ‌‬ ‫ه���اوكات عوم���ه‌ر عینای���ه‌ت په‌ڕله‌مانتار‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕان له‌وباره‌یه‌و‌ه به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫له‌فراكس���یۆن ‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬بڕیاره‌ك ‌ه زۆر دره‌نگ گه‌یش���توه‌ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دووه‌م ‌‬ ‫ی كوردس���تان ‪ 22‬كانون ‌‬ ‫په‌ڕله‌مان��� ‌‬

‫ی‬ ‫ی بۆچون ‌‬ ‫ی توركمان��� ‌‬ ‫ی پێش���كه‌وتن ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانیش لیس���ت ‌‬ ‫ی ناوخۆ ‌‬ ‫ی په‌یڕه‌و ‌‬ ‫‪ ،2014‬به‌پێ ‌‬ ‫ی یان ده‌بێت جی���اوازی هه‌ی��� ‌ه له‌وباره‌ی���ه‌وه‌و پێیوای��� ‌ه‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫یان ده‌بێت ده‌ست ‌ه ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و یاس���ای ‌ه تێناپه‌ڕێ���ت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران داوا بكه‌ن بۆ به‌ئاس���ان ‌‬ ‫دو له‌س���ه‌ر سێ ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی بۆ ئه‌نجامبدرێت"‪ .‬وتی‌‪" ،‬پرۆژه‌یاساك ‌ه له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی نائاسای ‌‬ ‫ی دانیشن ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌رده‌كرێت‌و په‌رله‌مانتاران‬ ‫ی گفتوگ���ۆ ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی سكرتێر ‌‬ ‫ی راگه‌یه‌نراوێك ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن‌و‬ ‫ی راب���ردو بڕیارده‌ده‌ن ك ‌ه چ���ۆن ئه‌ندامان ‌‬ ‫كوردس���تان ك��� ‌ه یه‌كش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی پارێ���زگار هه‌ڵده‌بژێردرێ���ن‪ ،‬چونك ‌ه ده‌بێت‬ ‫باڵویك���رده‌وه‌‪ ،‬بڕیار‌ه ئه‌م���ڕۆ خوێندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی په‌رله‌م���ان بڕیارب���دات ك ‌ه ئای���ا هه‌ڵبژاردن‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫ی ئی���داره‌ ‌‬ ‫یه‌كه‌م بۆ پڕۆژه‌یاس���ا ‌‬ ‫ده‌كرێـت���ه‌و‌ه له‌و پارێزگای ‌ه ی���ان نا‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه بكرێت‪.‬‬ ‫ی جیاواز هه‌یه‌‌و‬ ‫عینایه‌ت ده‌نگدان له‌س���ه‌ر پرۆژه‌یاس���اك ‌ه له‌ن���او په‌ڕله‌مانتارانی���ش را ‌‬ ‫ی تێبپه‌ڕێت‪،‬‬ ‫ی گرنگ باوه‌ڕناكه‌م یاس���اك ‌ه به‌ئاس���ان ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج��� ‌ه به‌هه‌نگاوێك ‌‬ ‫له‌پارێ���زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرینگ���ه‌و داهاتو ‌‬ ‫ی چونك ‌ه ئه‌و‌ه یاس���ایه‌ك ‌‬ ‫وه‌س���فده‌كات‌و پێیوای ‌ه "بۆی ‌ه په‌نا بۆ بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2009‬براوه‌‪ ،‬چونك ‌ه ده‌توانێت ئه‌و ش���ار‌ه دی���اری ده‌كات له‌سه‌رش���ێواز ‌‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ژمار‌ه ‪‌ 3‬‬ ‫ی داهاتو"‪.‬‬ ‫ی پارێ���زگاو پارێزگار به‌رێوه‌بردن تاكو هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ئه‌ندامان��� ‌‬ ‫ی تیا‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵبژێرێت‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫پرۆژه‌یاس���ای پارێزگا ‌‬ ‫ئه‌نج���ام ن���ه‌دراوه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش به‌گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی وه‌زیرانه‌و‌ه ئاراسته‌ ‌‬ ‫ی ‪ 1969‬عێراقی‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫یاس���ای‌ ژمار‌ه ‪ 159‬ساڵ ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن‌و‬ ‫ب���ه‌اڵم ته‌نها ل���ه‌م خول ‌ه ئیش به‌و یاس���ای ‌ه كورس���تان كراو‌ه بۆ دیاریكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���اره‌كه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی داهات���و له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه پارێ���زگار ‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫تایب���ه‌ت له‌و ش���ار‌ه ئه‌نجام ن���ه‌رداو‌ه بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌نجامده‌درێت"‬ ‫ی په‌ڕله‌مانه‌و‌ه‬ ‫ی له‌رێ ‌‬ ‫ی یه‌كالكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ش���ێواز ‌‬ ‫ی داهاتو‪.‬‬ ‫ی ده‌بێت تا هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی فراكس���یۆن ‌‬ ‫ی نادر س���ه‌رۆك ‌‬ ‫مون���ا به‌ن ‌‬

‫ڕێكخراوه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵی‌ مه‌ده‌نی‬ ‫ده‌خرێنه‌ژێر بۆردێك ‌ی چاودێرییه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬هــــانــــا چۆمانی‌‬ ‫لیژنه‌یه‌كی‌ په‌ڕله‌مانی‌ كوردستان به‌هه‌ماهه‌نگی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ فه‌رمانگه‌ی‌ ڕێكخراوه‌ ناحكومیه‌كان‪،‬‬ ‫پالنی‌ ستراتیژێكی‌ سێ ساڵی‌ داده‌نێن‌و‬ ‫ده‌یانه‌وێت ڕێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫ڕیزبه‌ندییان بۆبكرێت‌و جیاوازیان هه‌بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێیانوایه‌ ناكرێت سه‌رجه‌م ڕیكخراوه‌كان‬ ‫پێكه‌وه‌ بخرێنه‌ یه‌ك تای‌ ته‌رازوه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ زانیاریی����ه‌كان‪ 6 ،‬لیژن����ه‌‌و نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌ت‌و رێكخراوه‌كان له‌هه‌ر چوار پارێزگاكه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان به‌ش����دارده‌بن‌و كۆی‌ گشتی‌‬ ‫ئه‌ندامانی‌ بۆرده‌كه‌‪ 21‬ك����ه‌س ده‌بن‪ ،‬ئه‌م بۆرده‌‬ ‫چاودێری‌ ئیشوكاری‌ ڕێكخراوه‌كان‌و هه‌ماهه‌نگیان‬ ‫له‌گه‌ڵ په‌رله‌مان ده‌كات بۆ زیاتر بره‌وپێدانیان‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ پ����ه‌روا علی‌ ئه‌ندام����ی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ مه‌ده‌ن����ی‌‌و په‌رله‌مانتار له‌فراكس����یۆنی‌‬ ‫گۆران به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌و س����تراتیژیه‌ته‌‬ ‫په‌یوه‌س����ته‌ به‌س����ێ الیه‌نی‌ گرین����گ‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫لیژن����ه‌ی‌ كۆمه‌ڵ����ی‌ مه‌ده‌ن����ی‌‪ ،‬رێكخراوه‌كان����ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ����ی‌ مه‌ده‌ن����ی‌و فه‌رمانگ����ه‌ی‌ ڕێكخ����راوه‌‬ ‫ناحكومی����ه‌كان‪ .‬به‌هه‌ماهه‌نگی‌ هه‌رس����ێ الیه‌ن‬ ‫نه‌خشه‌ڕێگایه‌ك ئاماده‌كراوه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ كاربكرێت‬ ‫بۆ چاالككردن‌و به‌ره‌وپێش����بردنی‌ ڕێكخراوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ مه‌ده‌نی‌ له‌ڕێگای‌ فه‌رمانگه‌ی‌ رێكخراوه‌‬ ‫ناحكومیه‌كانه‌وه‌"‪.‬‬

‫ئامانج ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی ئه‌و ستراتیجی ‌ه بۆ گرنگیدان‌و پێشخستن ‌ی‬ ‫ڕێكخراوه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی مه‌ده‌نیه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وان راسته‌وخۆ‬ ‫ده‌توانن له‌كه‌موكوڕییه‌كان ‌ی خه‌ڵك تێبگه‌ن‌و بیگه‌یه‌نن‬ ‫هاوكات به‌وته‌ی‌ ئه‌وان����ه‌ی‌ كار له‌و پرۆژه‌یه‌دا‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬چه‌ن����د میكانیزمێك داده‌نرێت بۆ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆرده‌ك����ه‌ له‌وانه‌‪ ،‬چۆنیه‌تی‌ مۆڵ����ه‌ت وه‌رگرتن‌و‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌به‌ستنی‌ رێكخراوه‌كان له‌ڕێی‌ تۆڕێكه‌وه‌‪،‬‬ ‫تائاگاداری‌ به‌رنامه‌و كاری‌ یه‌كتربن‌و هه‌روه‌ها دو‬ ‫ساڵ جارێك دانیشتنی‌ تایبه‌ت به‌ڕێكخراوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌ ئه‌نجام ده‌درێت‪.‬‬ ‫ه����اوكات محم����د س����ه‌عده‌دین ئه‌ن����وه‌ر‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ كوردستان له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئامانجی‌ سه‌ره‌كی‌ ئه‌و ستراتیجیه‌ بۆ‬ ‫گرنگیدان‌و پێشخستنی‌ ڕێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مه‌ده‌نیه‌‪ ،‬چونك����ه‌ ئه‌وان راس����ته‌وخۆ ده‌توانن‬ ‫له‌كه‌موكوڕییه‌كان����ی‌ خه‌ڵك تێبگه‌ن‌و بیگه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ ده‌بێت گرنگ����ی‌ ب����ه‌و رێكخراوانه‌ بدرێت‌و‬

‫هه‌ماهه‌نگیش هه‌بێت له‌نێوان لیژنه‌كانی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌هاواڵتی����ان‪ ،‬وه‌ك مافی‌ م����رۆڤ‪ ،‬مافی‌ ژنان‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ مه‌ده‌نی‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیش����یه‌وه‌ ئارام س����ه‌عدی‌ وته‌بێژی‌‬ ‫فه‌رمانگ����ه‌ ناحكومی����ه‌كان پێیوایه‌ داڕش����تنی‌‬ ‫ئ����ه‌و س����تراتیجیه‌ له‌لیژنه‌ی‌ كۆمه‌ڵ����ی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫له‌كوردستان گرنگی‌‌و به‌های‌ خۆی‌ هه‌یه‌و "ئێمه‌ش‬ ‫چه‌ندی����ن پێش����نیارمان هه‌بوه‌ بۆی‌ له‌س����ه‌روی‌‬ ‫هه‌مویانه‌وه‌ زیادكردنی‌ بڕی‌ بودجه‌ی‌ فه‌رمانگه‌كه‌‬ ‫ل ‌ه ‪ 15‬ملیار دیناره‌وه‌ بۆ ‪ 50‬ملیاردینار‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫بتوانین به‌باش����ترین ش����ێواز هاوكاری‌ سه‌رجه‌م‬ ‫رێكخراوه‌كان بكه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌ ئێس����تادا ژماره‌یه‌ك����ی‌ زۆر له‌رێكخراوه‌كان‬ ‫له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان كارده‌ك����ه‌ن‌و ئه‌وانه‌ی‌‬

‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ره‌س����می‌ ناوی����ان له‌فه‌رمانگ ‌هی‌‬ ‫ڕێكخراوه‌ ناحكومی����ه‌كان تۆماركراوه‌‪ 2 ،‬هه‌زار‌و‬ ‫‪ 2‬س����ه‌د ڕێكخ����راون‌و هه‌روه‌ه����ا نزیك����ه‌ی‌ ‪200‬‬ ‫ڕێكخراویش داوای‌ مۆڵه‌تیان كردوه‌‪.‬‬ ‫هاوكات ساالر محمود سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫مه‌ده‌ن����ی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یان����د‪" ،‬لیژنه‌كه‌یان ب����وه‌ به‌یه‌كه‌م لیژنه‌ كه‌‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ به‌رنامه‌داڕێژراوو ستراتیژیه‌تێكی‌‬ ‫دیاریكراو‪ ،‬پالنی‌ س����ێ ساڵی‌ داهاتوی‌ دابڕێژێت‬ ‫كه‌ تائێس����تا هیچ لیژنه‌یه‌ك ئه‌وكاره‌ی‌ نه‌كردوه‌‬ ‫له‌خوله‌كانی‌ رابردوش"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "هه‌فته‌ی‌ پێشو له‌گه‌ڵ ڕێكخراوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ����ی‌ مه‌ده‌ن����ی‌ له‌هه‌ولێر كۆبوین����ه‌وه‌‌و ئه‌م‬ ‫هه‌فته‌ی����ه‌ش له‌گ����ه‌ڵ ڕێكخراوه‌كانی‌ س����لێمانی‌‬ ‫كۆده‌بینه‌وه‌‌و پالنی‌ ئه‌و س����ێ ساڵه‌ی‌ داهاتوی‌‬ ‫په‌رله‌مانم����ان داناوه‌ كه‌ ده‌بێت چی بكه‌ین‌و چی‬ ‫نه‌كه‌ین‪ ،‬چونكه‌ ناكرێـت كاركردن له‌ناو په‌رله‌مان‬ ‫به‌بێ به‌رنامه‌و بێ پالن بێت"‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ زورب����ه‌ی‌ چاالكوان����ان‌و چاودێران‪،‬‬ ‫به‌شێكی‌ زۆری‌ ڕێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كوردس����تان وه‌ك پێویس����ت نه‌یانتوانیوه‌ ببن‬ ‫به‌پردێك����ی‌ به‌هێزی‌ نێوان په‌ڕله‌مان‌و حكومه‌ت‌و‬ ‫خه‌ڵ����ك‪ ،‬له‌كاتێكدا خه‌رجیه‌ك����ی‌ زۆریان هه‌یه‌و‬ ‫سااڵنه‌ بڕه‌پاره‌یه‌كی‌ زۆر له‌حكومه‌ت وه‌رده‌گرن‪.‬‬

‫دواتر بردنی‌ داهاتی‌ گومرگه‌كان‪ ،‬بردنی‌ پش���كی‌ شێر‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ ن���ه‌وت به‌رامبه‌ر خ���ۆراك له‌بڕیاری‌ ‪986‬‬ ‫به‌ده‌سخس���تنه‌ ن���او كاره‌كانی‌ ‪ ،UN‬پ���اش روخانی‌‬ ‫رژێمی‌ به‌عس س���ه‌ریانكرده‌ بودج���ه‌ی‌ ‪ %17‬ی‌ هاتو‬ ‫له‌به‌غ���داوه‌ ك���ه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 80‬ملی���ار دۆالر بوه‌‪ ،‬دواتر‬ ‫س���ه‌ریانكرده‌ پڕۆژه‌كانی‌ وه‌به‌رهێن���ان و قۆرغكردنی‌‬ ‫زه‌وی‌ گوێ چ���ه‌م‌و روبارو به‌رزاییه‌ س���تراتیژیه‌كانی‌‬ ‫ش���اره‌كان‌و ش���وێنه‌ گه‌ش���تیاریه‌كان‪ ،‬به‌مانه‌ هه‌مو‬ ‫تێرنه‌بون‌و دواجار په‌الماری‌ س���امانی‌ ژێرزه‌وییان داو‬ ‫ده‌ستیان كرد به‌لێدانی‌ بیرو فرۆشتنی‌ نه‌وتی‌ قاچاغ‌و‬ ‫پااڵوگه‌ی‌ قاچ���اغ‪ ،‬پڕۆژه‌كان���ی‌ په‌یوه‌ندیی‌ مۆبایل‌و‬ ‫ئینته‌رنێ���ت‌و قۆرغكردنی‌ بازرگانیی‌ جگه‌ره‌و ده‌رمان‪،‬‬ ‫به‌به‌كارهێنانی‌ بودجه‌و موچه‌ بۆ كڕینی‌ ویژدانی‌ هه‌ندێ‬ ‫ویژدان الواز‪ ،‬ده‌س���تیانكرد به‌ته‌خش���ان‌و په‌خشانی‌‬ ‫بودجه‌و دامه‌زراندنی‌ بندیوار‪ ،‬به‌كورتی‌و به‌كوردی‌ ئه‌م‬ ‫دو حیزبه‌ س���ه‌رخان‌و ژێرخانی‌ كوردس���تانیان هه‌راج‬ ‫ك���رد بۆ به‌رژه‌ون���دی‌ حیزب‌و دواتر ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫كه‌س���انی‌ دیاری‌ ناو حیزب‌و هه‌زاران گیرفان به‌تاڵی‌‬ ‫پێ���ش راپه‌رێن بونه‌ ملیۆنێ���رو ملیاردێرو ده‌رئه‌نجام ‬ ‫حیزبی‌ ده‌وڵه‌مه‌ند‪ ،‬حكومه‌ت قاس���ه‌ به‌تاڵ‌و سه‌رانی‌‬ ‫حیزب گیرفان پڕو هاواڵت���ی‌ گیرفان خاڵی‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫‪ 24‬ساڵی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ دو حیزب‌و دو زۆنی‌ زه‌ردو سه‌وز‬ ‫بو‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان به‌ته‌مای‌ چاكس���ازی‌ له‌مانگی‌‬ ‫حوزه‌یران���ی‌ ‪2014‬وه‌ چ���وه‌ ناو ئه‌م هاوكێش���ه‌یه‌و ‪4‬‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و ده‌سته‌یه‌كی‌ وه‌رگرت به‌ وه‌زاره‌تی‌ داراییه‌وه‌‬ ‫ك��� ‌ه ‪ 3‬ملیار دینار قه‌رزار بوه‌ پێش ده‌س���به‌كاربونی‌‬ ‫كاك رێباز وه‌ك وه‌زیر‪ .‬واته‌ چوه‌ ناو هاوكێشه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌م ده‌س���تی‌ تێدا نه‌بوه‌ له‌ خولقاندنی‌‪ ،‬سه‌رباری‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان چاكی‌ چاكس���ازی‌‬ ‫لێهه‌ڵماڵ���ی‌ به‌اڵم توش���ی‌ قه‌یرانی‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش‌و‬ ‫دابه‌زین���ی‌ نرخی‌ نه‌وت ه���ات‌و پالنه‌كانی‌ به‌ر ڤیتۆی‌‬ ‫قه‌یرانی‌ دارایی‌و شه‌ڕی‌ داعش‌و دابه‌زینی‌ نرخی‌ نه‌وت‌و‬ ‫پیالنی‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ دو حیزبه‌كه‌ كه‌وت‌و وای‌ لێهات‪،‬‬ ‫پڕۆژه‌كان وه‌س���تان‌و چاالكی‌ فه‌رمانگه‌كان سڕكران‌و‬ ‫موچه‌ش نه‌ماو مانگ له‌ ‪ 30‬رۆژه‌وه‌ بوه‌ ‪ 90-80‬رۆژ ‪،‬‬ ‫له‌م كه‌ینوبه‌ینه‌دا هه‌ندێك له‌وانه‌ی‌ ئابوری‌ كوردستان‌و‬ ‫گوزه‌رانی‌ خه‌ڵكیان به‌م ئاسته‌ گه‌یاند ده‌ستیان كردوه‌‬ ‫به‌موزایه‌ده‌كردن‌و ئیتیهام كردنی‌ وه‌زیره‌كانی‌ گۆڕان‌و‬ ‫ئه‌وان به‌ هۆكار ده‌زانن‌و ئه‌و هه‌مو كرداره‌ نه‌شیاوه‌ی‌‬ ‫‪ 24‬ساڵی‌ رابوردویان له‌بیركردوه‌ كه‌ خۆیان‌و سه‌رانی‌‬ ‫دو حیزبه‌كه‌یان خوڵقێنه‌ری‌ س���ه‌رجه‌م قه‌یرانه‌كانن‪،‬‬ ‫زۆر بی���رم كرده‌وه‌ ك���ه‌ په‌ندێك سه‌رگوزه‌ش���ته‌یه‌ك‬ ‫وه‌ك(ئه‌یانه‌وێ‌ ده‌س���ته‌ چه‌وره‌كه‌ ‌ی خۆیان به‌س���ه‌ر‬ ‫ئێمه‌دا بس���ڕن‪....‬یان تا خ���اوه‌ن ماڵ دزی‌ گرت‪ ،‬دز‬ ‫خاوه‌ن ماڵی‌ گرت‪ )....‬له‌گه‌ڵ ئه‌م واقیعه‌دا بگونجێت‬ ‫بهێنمه‌وه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌م نوسینه‌دا جوتی‌ كه‌م به‌اڵم دڵم‬ ‫تاس���ه‌ی‌ نه‌شكاو به‌م سه‌رگوزشته‌یه‌ی‌ ناو كورده‌واری‌‬ ‫دڵم ئارامی‌ گرت‪ ،‬كه‌ ده‌قاوده‌ق له‌گه‌ڵ ئه‌م بارودۆخه‌و‬ ‫ئه‌م نوسینه‌دا دێته‌وه‌‪:‬‬ ‫كابرایه‌كی‌ هه‌جیجی‌ ورده‌واڵه‌فرۆش به‌الی‌ گوندێكی‌‬ ‫كوردس���تاندا ده‌ڕوات‌و له‌به‌رزاییه‌كه‌وه‌ ته‌ماش���ا ده‌كا‬ ‫گون���ده‌ بوه‌ به‌ دو ده‌س���ته‌وه‌و به‌ربونه‌ته‌ گیانی‌ یه‌ك‬ ‫به‌دار به‌ب���ه‌رد به‌چه‌قۆ به‌خه‌نج���ه‌ر به‌هه‌رچی‌ بۆیان‬ ‫بكرێت له‌یه‌ك ئ���ه‌ده‌ن‌و ئاوایی ش���ڵه‌ژاوه‌و كه‌س به‌‬ ‫كه‌س نیه‌و بوه‌ته‌ رۆژی‌ حه‌شر‪ ،‬ئه‌میش ناوێرێ بچێته‌‬ ‫ناو ئاوایی‌و رو له‌خوار ئاوایی ده‌كات‌و ده‌بینێ كچێك‬ ‫و كوڕێك (عاش���ق و مه‌عشوق) له‌سه‌ر به‌ردێ بێخه‌م‬ ‫دانیشتون‌و بۆ خۆیان قس���ه‌ ده‌كه‌ن‌و مێش میوانیان‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬كابرای‌ هه‌جیجی‌ پاش س���ه‌الم وعه‌له‌یك لێیان‬ ‫ئه‌پرس���ێ‪ -:‬ئه‌رێ پێم ناڵێ���ن خه‌ڵكی‌ ئه‌م ئاواییه‌ بۆ‬ ‫به‌ربونه‌ت���ه‌ گیانی‌ یه‌ك‌و به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك له‌یه‌ك‬ ‫ده‌ده‌ن‌و شه‌ڕو مه‌رافه‌یه‌؟!‬ ‫له‌ وه‌اڵمدا هه‌ردوكیان به‌یه‌ك ده‌نگ ده‌ڵێن وه‌اڵ خاڵه‌‬ ‫گیان له‌س���ه‌ر ئێمه‌یه‌و بوختانیان بۆ كردوین‪ .‬ئه‌میش‬ ‫ئه‌ڵێ‌ وه‌اڵ باوكم حه‌قتانه‌ بوختانیان بۆ كردون!‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كیه‌تی‌ پاش ‪ 24‬ساڵ حوكمڕاتی‌ سه‌قه‌ت‪،‬‬ ‫گه‌لی‌ كوردستانیان خسته‌ توشی‌ شه‌ڕی‌ ناخۆ‪ ،‬قه‌یرانی‌‬ ‫دارای���ی‪ ،‬دواكه‌وتنی‌ موچه‌‪ ،‬وه‌س���تانی‌ پ���ڕۆژه‌كان‪،‬‬ ‫قه‌یرانی‌ س���وته‌مه‌نی‌‪ ،‬قه‌یرانی‌ كاره‌با‪ ،‬خۆشیان وه‌ك‬ ‫دو عاش���ق‌و مه‌عش���وقی‌ دراوو ده‌س���ه‌اڵت له‌دوره‌وه‌‬ ‫بێباكانه‌ س���ه‌یری‌ به‌رده‌م بانك���ه‌كان ئه‌كه‌ن كاتێك‬ ‫هه‌زاران خانه‌نش���ین رۆژانه‌ ده‌ڕۆن و به‌ده‌ستی‌ به‌تاڵ‬ ‫دێنه‌وه‌‪ ،‬فه‌رمانب���ه‌ران به‌به‌رده‌وام ‌ی مانده‌گرن له‌به‌ر‬ ‫دواكه‌وتنی‌ موچه‌و خۆیان كردوه‌ به‌كه‌ڕه‌ی‌ شه‌ربه‌ت‪،‬‬ ‫به‌الی‌ بانزینخانه‌كان���دا ده‌ڕۆن گرانی‌ به‌نزین ده‌بینن‌و‬ ‫مێ���ش میوانیان نی���ه‌‪ ،‬كاتێك روب���ه‌ڕو پێیان ده‌ڵێن‬ ‫ئێوه‌ن هۆكاری‌ ئه‌م هه‌مو قه‌یرانه‌‪ ،‬هه‌زار به‌زم‌و بالۆره‌‬ ‫ده‌هێننه‌وه‌ به‌ بوختانی‌ له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‪ ،‬هاواڵتیانیش‬ ‫به‌ ته‌وسه‌وه‌ ده‌ڵێن وه‌اڵ باوكم ئه‌مه‌ بوختانه‌‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫ویکیلیکس ‪2009‬‬ ‫سه‌ركرده‌كانی‌ گۆڕان پێشبین ‌ی خۆیان‬ ‫له‌باره‌ی‌ جێگرتنه‌وه‌ ‌ی تاڵه‌بان ‌ی ئاشكراده‌كه‌ن‬ ‫س���اڵح‌و مه‌ال به‌ختیاری‌ به‌كه‌سه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫س���ه‌ربه‌ باڵی‌ تاڵه‌بان���ی‌ له‌قه‌ڵه‌مداوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ مه‌زه‌نده‌ی‌ نه‌وشیروان‪ ،‬ئه‌م باڵه‌‬ ‫چه‌ند مانگێكی‌ كه‌م به‌رله‌وه‌ی‌ باڵی‌‬ ‫له‌الیه‌ن ته‌نه���ا ‪ 200‬ئه‌ندامی‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫ریفۆرم له‌یه‌كێتی‌ بێنه‌ده‌ره‌وه‌و‬ ‫یه‌كێتی���ه‌وه‌ پش���تیوانیان لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان دروستبكه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌مو به‌شه‌كه‌ی‌ دیكه‌ نه‌رمن‌و به‌ئاسانی‌‬ ‫سه‌ركرده‌كانیان وردو درشتی‌‬ ‫ده‌توانرێت به‌الی‌ خۆیدا رایانكێش���ێت‪،‬‬ ‫ناكۆكیه‌كانی‌ خۆیان له‌گه‌ڵ باڵه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌ده‌ورانی‌ پاش تاڵه‌بانی‌"‪.‬‬ ‫دیكه‌ی‌ یه‌كێتی‌ كه‌ به‌باڵی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌به‌شێكی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا‬ ‫وه‌سفیانكردوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌مریكیه‌كانیان‬ ‫باسكردوه‌و ته‌نانه‌ت پێشبینی ئاینده‌ی‌ هاتوه‌‪" ،‬فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ ،‬به‌رپرسی‌‬ ‫سه‌نته‌ری‌ توێژینه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ پێیوایه‌‬ ‫سیاسیی‌ هه‌ریه‌كێك له‌كه‌سایه‌تیه‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كانی‌ ناو ئه‌و باڵه‌یان كردوه‌‪ .‬نه‌وش���یروان كه‌س���ێكه‌ س���تراتیژیی‌‬ ‫بیرده‌كات���ه‌وه‌‌و رۆڵی‌ گرنگ���ی‌ بینیوه‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی‌ س���ایتی‌ له‌دروس���تكردنی‌ ئه‌و ش���تانه‌ی‌ له‌ناو‬ ‫ویكیلیك���س‪ ،‬ك���ه‌ ئاوێن���ه‌ به‌ش���ه‌ یه‌كێتیدا رویانداوه‌‪ .‬له‌باره‌ی‌ كه‌س���ێتی‌‬ ‫گرنگه‌كانی‌ ده‌قه‌كه‌ی‌ كردوه‌ به‌كوردی‌‪ ،‬نه‌وش���یروانه‌وه‌‪ ،‬فه‌ری���د به‌كه‌س���ێكی‌‬ ‫ئه‌مریكی���ه‌كان له‌به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی‌ مه‌زاجی‌ وه‌سفی‌ ده‌كات كه‌ هه‌ندێكجار‬ ‫نهێنیداو له‌زاری‌ سه‌ركرده‌كانی‌ ئێستای‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌ مه‌زاجی‌ خۆی‌ بڕیاره‌كان‬ ‫گۆڕانه‌وه‌‪ ،‬ورده‌كاریی‌ پالن‌و چاره‌نوسی‌ ده‌دات"‪.‬‬ ‫هاوكات باڵی‌ ریفۆرم له‌سه‌ر هه‌ریه‌ك‬ ‫كاراكته‌ره‌ سیاسییه‌كانی‌ ناو یه‌كێتیان‬ ‫ئاش���كراكردوه‌‪ .‬نه‌وش���یروان مسته‌فا له‌كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ‪ ،‬به‌رهه‌م ساڵح‪،‬‬ ‫پێڕاگه‌یان���دون ك���ه‌ "پێویس���ته‌ كۆنه‌ م���ه‌ال به‌ختی���ار‪ ،‬هێرۆخ���ان‪ ،‬قوب���اد‬ ‫پاس���ه‌وانه‌كان (س���ه‌ركرده‌ كۆنه‌كان) تاڵه‌بانی‌‪ ،‬پێشبینی‌ خۆیان نیشانداوه‌‪.‬‬ ‫ورده‌ ورده‌ رابماڵرێن‪ ،‬نه‌ك به‌یه‌كجار"‪ .‬یه‌كێك له‌سه‌ركرده‌كانی‌ ئێستای‌ گۆڕان‬ ‫ل���ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا ك���ه‌ مێژوه‌كه‌ی‌ كه‌ وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌شه‌‪ ،‬باسی‌ له‌وه‌‬ ‫بۆ س���اڵی‌ ‪ 2009‬ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ ك���ردوه‌ "م���ه‌ال به‌ختیاریه‌كێكه‌ له‌و دو‬ ‫به‌وه‌ كراوه‌ كه‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا تاكه‌ كه‌سانه‌ی‌ ناو مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌‬ ‫"هه‌ریه‌ك له‌كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و به‌رهه‌م كه‌ ن���ه‌ك به‌الیانه‌وه‌ قورس���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬

‫مه‌حاڵیش���ه‌ كار له‌گ���ه‌ڵ نه‌وش���یروان خۆیدا (رۆژنامه‌)‪ ،‬به‌یانێكی‌ سێ‌ به‌شی‌‬ ‫مس���ته‌فا بكه‌ن"‪ .‬ب���ه‌اڵم ئه‌مریكیه‌كان له‌ژێر ناوی‌ "ئێمه‌و ئه‌وان" باڵوكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫خۆیان ن���اوی‌ ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ دیكه‌یان ئه‌م���ه‌ش زنجیره‌ی���ه‌ك هێ���رش‌و دژه‌‬ ‫هێرش���ی‌ له‌نێوان ه���ه‌ردوالدا به‌دوای‌‬ ‫ئاشكراكردوه‌‪.‬‬ ‫خۆی���دا هێنا‪ .‬ته‌نانه‌ت م���ه‌ال به‌ختیار‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ته‌حه‌دای‌ نه‌وش���یروان مسته‌فای‌ كرد‬ ‫ئای‌ دی‌‪09BAGHDAD430 :‬‬ ‫ی ریفۆڕم���ی‌ یه‌كێتی‌ بۆئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ته‌له‌فزیۆن دیبه‌یتێكی‌‬ ‫باب���ه‌ت‪ :‬باڵ��� ‌‬ ‫نیش���مانی‌ كوردس���تان توانای‌ خۆیان له‌گه‌ڵ بكات‪.‬‬ ‫كۆده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫ریفۆرمسته‌كان كێن؟‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان���ه‌ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫تێكڕای‌ س���ه‌رچاوه‌كان له‌س���لێمانی‌‬ ‫له‌به‌غدا‬ ‫هاوڕان له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌ نه‌وشیروان‬ ‫به‌روار‪18 :‬ی‌ شوباتی‌ ‪2009‬‬ ‫مسته‌فا س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌ بێ ركابه‌ری‌‬ ‫پولێن‪ :‬زۆر نهێنی‌‬ ‫ناو ریفۆرمسته‌كانی‌ یه‌كێتیه‌‪ .‬له‌ته‌مه‌نی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫ئه‌و گروپه‌ی‌ ناو یه‌كێتی‌ ك ‌ه له‌الیه‌ن ‪ 31‬ساڵیدا به‌ش���داربوه‌ له‌دامه‌زراندنی‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‪ ،‬جێگری‌ سكرتێری‌ یه‌كێتی���دا‌و بوه‌ته‌ جێگری‌ س���كرتێری‌‬ ‫گشتیی‌ یه‌كێتیه‌وه‌ سه‌ركردایه‌تی‌ ده‌كرێن گشتیی‌ كه‌ تاڵه‌بانی‌ بوه‌‪ .‬له‌راپه‌ڕینه‌كه‌ی‌‬ ‫دڵنیان له‌وه‌ی‌ ئه‌نجێندا چاكسازییه‌كه‌یان ‪1991‬دا وه‌ك فه‌رمانده‌یه‌كی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫س���ه‌ره‌نجام وایانلێده‌كات س���ه‌ربكه‌ون رۆڵ���ی‌ بینیوه‌‪ .‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌س���اڵی‌‬ ‫به‌سه‌ر الیه‌نه‌كه‌ی‌ دیكه‌ی‌ ناو یه‌كێتیدا‪ 2006 ،‬به‌هۆی‌ ناكۆكییه‌ سیاس���ییه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌و ملمالنێیه‌ی‌ له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌ ده‌ستیله‌كاركێشایه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌یه‌ بۆ گرتنه‌ده‌ستی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ رۆژنامه‌یه‌كی‌ س���ه‌ربه‌خۆی‌ دامه‌زراندو‬ ‫تێیدا ده‌نگی‌ بزوتنه‌وه‌ ریفۆرمسته‌كه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌دوای‌ تاڵه‌بانی‌‪.‬‬ ‫ده‌گه‌یاند‪ .‬چه‌ندین كتێبیش���ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫مێژوی‌ كورد نوسیوه‌‪.‬‬ ‫دوكه‌رتبونی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫دوان له‌الیه‌نگ���ره‌ به‌هێزه‌كان���ی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ریفۆرمسته‌كه‌ی‌ ناو یه‌كێتی‌‬ ‫رای‌ گش���تیی‌ ب���ۆ كێش���كرد‪ ،‬كاتێك نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‪ ،‬دو وێن���ه‌ی‌‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا له‌رۆژنامه‌كه‌ی‌ جیا‌و دژبه‌یه‌كی‌ ئه‌و پیاوه‌ ده‌كێش���ن‪.‬‬

‫دان���ا ئه‌حم���ه‌د مه‌جید‪ ،‬پارێ���زگاری‌‬ ‫سلێمانی‌ ستایشی‌ نه‌وشیروان ده‌كات‌و‬ ‫به‌س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌ راسته‌قینه‌و به‌هێزی‌‬ ‫وه‌سفده‌كات كه‌ خۆی‌ خۆی‌ پێگه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫هاوكات فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ ،‬به‌رپرسی‌‬ ‫سه‌نته‌ری‌ توێژینه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ پێیوایه‌‬ ‫نه‌وش���یروان كه‌س���ێكه‌ س���تراتیژیی‌‬ ‫بیرده‌كات���ه‌وه‌‌و رۆڵی‌ گرنگ���ی‌ بینیوه‌‬ ‫له‌دروس���تكردنی‌ ئه‌و ش���تانه‌ی‌ له‌ناو‬ ‫یه‌كێتیدا رویانداوه‌‪ .‬له‌باره‌ی‌ كه‌س���ێتی‌‬ ‫نه‌وش���یروانه‌وه‌‪ ،‬فه‌ری���د به‌كه‌س���ێكی‌‬ ‫مه‌زاجی‌ وه‌سفی ده‌كات كه‌ هه‌ندێكجار‬ ‫له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ مه‌زاجی‌ كه‌سی‌ خۆی‌‬ ‫بڕیاره‌كان ده‌دات‪.‬‬

‫وێڕای‌ دابه‌ش���كردنی‌ یه‌كێتی‌ به‌سه‌ر‬ ‫"ئێمه‌و ئه‌وان"دا‪ ،‬نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫باسی‌ له‌وه‌ كرد كه‌ پالنی‌ نیه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌پڕێ���ك ب���دات به‌س���ه‌ر یه‌كێتی���دا‪.‬‬ ‫له‌راستیدا‪ ،‬ئه‌و به‌توندی‌ دژی‌ بیرۆكه‌ی‌‬ ‫كوده‌تایه‌‪ .‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا پێی‌‬ ‫راگه‌یاندی���ن كه‌ ئه‌و له‌گه‌ڵ گۆڕانكاریی‌‬ ‫پله‌به‌پله‌‌و سه‌قامگیرییه‌‪ ،‬نه‌ك نائارامی‌‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌‪ ،‬پێویسته‌ كۆنه‌ پاسه‌وانه‌كان‬ ‫(س���ه‌ركرده‌ كۆن���ه‌كان) ورده‌ ورده‌‬ ‫رابماڵرێ���ن‪ ،‬ن���ه‌ك به‌یه‌كجار‪ .‬باس���ی‌‬ ‫له‌وه‌ش ك���رد كه‌ ئه‌زمون���ی‌ كۆنه‌كان‬ ‫ده‌ڕوخێنێت‌و له‌گه‌ڵ توانای‌ نه‌وه‌ی‌ نوێ‌‬ ‫تێكه‌ڵی‌ ده‌كات‪.‬‬

‫كێ‌ پشتیوانی‌ له‌ریفۆرمسته‌كان‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانی‌ باڵ���ی‌ ریف���ۆڕم‬ ‫بانگه‌ش���ه‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن ك���ه‌ هێزی‌‬ ‫ئ���ه‌وان له‌ناو یه‌كێتیدا ق���وڵ‌و فراوانه‌‌و‬ ‫به‌گش���تیی‌ له‌ناو جه‌ماوه‌ردا ناسراون‪،‬‬ ‫جه‌ماوه‌رێك كه‌ ناڕازین له‌كاورباره‌كانی‌‬ ‫پارێزگای‌ س���لێمانی‌‪ .‬مسته‌فای‌ سه‌ید‬ ‫قادر باسی‌ له‌وه‌ كرد كه‌ هه‌ندێك كه‌س‬ ‫هه‌یه‌ خۆیان وه‌ك نه‌یاری‌ نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فا له‌قه‌ڵه‌مداوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌راستیدا‬ ‫له‌ژێ���ره‌وه‌ كار له‌گه‌ڵ ریفۆرمس���ته‌كان‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫ریفۆرمسته‌كان هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ‬ ‫نه‌یاره‌كانیان ده‌كه‌ن‪:‬‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا هه‌ری���ه‌ك له‌‬ ‫كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ‌و به‌رهه‌م ساڵح‌و‬ ‫مه‌ال به‌ختیاری‌ به‌كه‌س���ه‌كانی‌ سه‌ربه‌‬ ‫باڵ���ی‌ تاڵه‌بانی‌ له‌قه‌ڵه‌م���داوه‌‪ .‬به‌پێی‌‬ ‫مه‌زه‌ن���ده‌ی‌ نه‌وش���یروان‪ ،‬ئ���ه‌م باڵه‌‬ ‫له‌الیه‌ن ته‌نه���ا ‪ 200‬ئه‌ندامی‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫یه‌كێتی���ه‌وه‌ پش���تیوانیان لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌مو به‌ش���ه‌كه‌ی‌ دیكه‌ی‌ پش���تیوانی‬ ‫نه‌رم���ه‌و به‌ئاس���انی‌ ده‌توانرێت به‌الی‌‬ ‫خۆیدا رایانكێش���ێت‪ ،‬له‌ده‌ورانی‌ پاش‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ‪.‬‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا که‌سێکی‬ ‫مه‌زاجییه‌و هه‌ندێكجار له‌سه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫مه‌زاجی‌ كه‌سی‌ خۆی‌ بڕیاره‌كان‬ ‫ده‌دات‬

‫كۆرسه‌ت ره‌سوڵ‬

‫به‌پێ���ی‌ په‌یڕه‌وی‌ ناوخ���ۆی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ‪ ،‬وه‌ك جێگ���ری‌‬ ‫س���كرتێری‌ گش���تیی‌‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئۆتۆماتیكی‌ پۆستی‌ سكرتێری‌ گشتیی‌‬ ‫حزبه‌كه‌ وه‌رده‌گرێت پاش ئه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫جێگه‌كه‌ی‌ چۆڵده‌كات‪ .‬به‌اڵم بۆچونێكی‌‬ ‫هاوبه‌ش هه‌یه‌ له‌ناو سه‌رچاوه‌كانمان كه‌‬ ‫پێیانوایه‌ الوازیی‌ ته‌ندروستی‌ كۆسره‌ت‬ ‫رێگه‌كه‌ی‌ له‌به‌رده‌م���دا ده‌كاته‌ مه‌حاڵ‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ ش���وێنی‌ تاڵه‌بانی‌ بگرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫وێ���ڕای‌ مه‌یلی‌ زۆری‌ بۆ ئه‌و پۆس���ته‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ریفۆرمس���ته‌كان باس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ كۆس���ره‌ت كه‌سێكی‌ خاوه‌ن‬ ‫جه‌ماوه‌ر نیه‌ له‌سلێمانی‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌هه‌ولێر‬

‫زۆرترین پشتیوانی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ناو‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش پشتیوانی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ری���ه‌ك له‌دان���ا مه‌جی���د‌و فه‌ری���د‬ ‫ئه‌سه‌س���ه‌رد بڕوایان وایه‌ كه‌ كۆسره‌ت‬ ‫له‌گه‌ڵ نه‌وشیروان مسته‌فادا كارده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌سه‌س���ه‌رد پێیوای���ه‌ به‌رژه‌وه‌ن���دی‌‬ ‫هاوبه‌ش پاڵ به‌نه‌وشیروان‌و كۆسره‌ته‌وه‌‬ ‫ده‌نێت بۆئ���ه‌وه‌ی‌ پێك���ه‌وه‌ كاربك ‌هن‌و‬ ‫ده‌شێت هه‌ردوكیان بتوانن رێككه‌وتنێك‬ ‫بكه‌ن بۆ دابه‌شكردنی‌ ده‌سه‌اڵت له‌نێوان‬ ‫خۆیان���دا‪ .‬هاوكات مس���ته‌فای‌ س���ه‌ید‬ ‫قادر كه‌ شانبه‌ش���انی‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫پێش���مه‌رگایه‌تی‌ كردوه‌‪ ،‬هێش���تا وه‌ك‬ ‫هاوڕێیه‌كی‌ نزیكی‌ خۆی‌ لێی ده‌ڕوانێت‪.‬‬

‫به‌رهه‌م ساڵح‬

‫ی‬ ‫له‌كاتێكدا وه‌ك ته‌كنتۆكراتێك ‌‬ ‫ی باش‬ ‫به‌توانا‌و كه‌سێكی‌ ئیداری ‌‬ ‫ته‌ماشاده‌كرێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت كاتێك‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ ئیداره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س����لێمانی‌ كاریده‌كرد‪ ،‬كه‌سێك ‌‬ ‫كاریگه‌رو خ����اوه‌ن جه‌ماوه‌ر بو‪.‬‬ ‫ی ریفۆرمسته‌كان ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫بۆچون ‌‬ ‫ك����ه‌ له‌ئێس����تادا به‌ره����ه‌م هیچ‬ ‫ی نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫بنكه‌یه‌ك����ی‌ جه‌ماوه‌ری ‌‬ ‫ی به‌رهه‌م‬ ‫دانا پێیوایه‌ پش����تیوان ‌‬ ‫ی‬ ‫س����اڵح له‌س����لێمانی‌‪ ،‬به‌گشتی ‌‬ ‫ی چوه‌ت ‌ه‬ ‫الوازب����و ‌ه له‌وكات����ه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌غ����دا‌و بوه‌ته‌ جێگری‌ س����ه‌رك‬ ‫وه‌زیران‪ ،‬چونك���� ‌ه به‌ڵێنیدا زۆر‬

‫ی سلێمانی‌‪،‬‬ ‫شت بكات بۆ خه‌ڵك ‌‬ ‫به‌اڵم نه‌یكرد‪.‬‬ ‫ریفۆرمسته‌كان بانگه‌شه‌ی‌ ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌ك����ه‌ن ك ‌ه به‌ره����ه‌م دانبه‌وه‌دا‬ ‫ی زۆری‌ پێویست ‌ه‬ ‫ده‌نێت كه‌ كات ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س����لێمانی‌ ت����ا رایه‌ڵه‌كان���� ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆئ����ه‌وه‌ ‌‬ ‫داده‌ڕێژێت����ه‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫چاره‌نوس����ی‌ سیاس����یی‌ خ����ۆ ‌‬ ‫ده‌سته‌به‌ربكات‪ .‬پێش����یانوایه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫تاكه‌ پش����تیوانی‌ راس����ته‌قینه‌ ‌‬ ‫به‌رهه‌م له‌الی����ه‌ن ئه‌مریكاوه‌یه‌‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان‪ ،‬به‌رهه‌م ساڵح وه‌ك‬ ‫ی ئێستا‬ ‫به‌ش����ێك له‌م گه‌نده‌ڵیه‌ ‌‬ ‫ده‌زانێت‪.‬‬

‫كۆمێنت‪:‬‬

‫بنه‌ماڵه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬

‫ی‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫له‌گفتوگۆكانم���ان‬ ‫ی تاڵه‌بان���ی‌‪ ،‬دو‬ ‫جێگرتن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی تری���ش هاتنه‌ن���او ناوانه‌و‌ه‬ ‫كه‌س��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وانیش هێرۆ ئیبراهیم‪ ،‬هاوس���ه‌ر ‌‬ ‫ی قوباد‪.‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و كوڕه‌ك��� ‌هی‌ به‌ناو ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كانمان پێیانوایه‌ كه‌ هێرۆ‬ ‫ی‬ ‫ی هاوس���ه‌ره‌كه‌یدا‪ ،‬خاوه‌ن ‌‬ ‫له‌س���ایه‌ ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و سه‌رمایه‌ی زۆری‌ خۆیه‌تی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌كات���ی‌ غیاب���ی‌ تاڵه‌بانی���دا رۆڵ ‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ ده‌گێڕێت‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا نه‌وشیروان پێوایه‌ قوباد‬ ‫ی بێ ده‌سه‌اڵته‌"‪،‬‬ ‫ی "كه‌س���ێك ‌‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫به‌اڵم مس���ته‌فای‌ سه‌ید قادر ده‌ڵێت‪،‬‬

‫ی‬ ‫ی هه‌بێت ئه‌گه‌ر خۆ ‌‬ ‫ده‌توانێ���ت رۆڵ ‌‬ ‫بیه‌وێت‪ .‬یه‌كێ���ك له‌نزیكه‌كانی‌ قوباد‬ ‫به‌ناوی‌ هیوا جاف باس���ی‌ له‌و‌ه كرد‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ی باش ‌‬ ‫ك ‌ه قوباد په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پارتیدا‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ نێچیرڤان‬ ‫ی‬ ‫بارزانی‌ كه‌ س���اڵی‌ رابردو بانگهێشت ‌‬ ‫ی‬ ‫كرد كاتێك به‌س���ه‌ردانێك چو بۆال ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���یعه‌كان‪ ،‬عه‌ل ‌‬ ‫گه‌ور‌ه مه‌رجه‌ع ‌‬ ‫سیس���تانی‌‪ .‬له‌وه‌اڵمی‌ پرس���یارێكدا‬ ‫ی دوه‌م‪ ،‬قوباد‬ ‫ی ‪1‬ی‌ تش���رین ‌‬ ‫ل���ه‌رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫باس���ی‌ له‌و‌ه كرد كه‌ هه‌وڵی‌ پۆست ‌‬ ‫ی ن���ادات یاخود‬ ‫ی گش���تی ‌‬ ‫س���كرتێر ‌‬ ‫ی سه‌رۆك وه‌زیران‪.‬‬ ‫پۆست ‌‬

‫مه‌ال به‌ختیار‬

‫ئه‌گه‌رچی‌ س���ه‌رچاوه‌كانمان هیچ‬ ‫چانس���ێك ناده‌ن���ه‌ م���ه‌ال به‌ختیار‬ ‫له‌جێگرتن���ه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی���دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ره‌چاوی‌ پێگه‌ی‌ به‌هێزی‌ ئه‌و ده‌كه‌ن‬ ‫له‌ناو یه‌كێتیدا‪ .‬به‌ده‌ر له‌وه‌ی‌ كچه‌كه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ له‌گه‌ڵ باڤێڵ‪-‬ی‌ كوڕی‌‬ ‫تاڵه‌بانی���دا كردوه‌‪ ،‬كاریگه‌ریی‌ خۆی‌‬ ‫ل���ه‌و پێگ���ه‌ی‌ به‌رپرس���یارێتیه‌وه‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یگرتوه‌ كه‌ سه‌رپه‌رشتی‌‬ ‫رێكخراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌م���ه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ بۆ‬

‫دروس���تكردوه‌ له‌گ���ه‌ڵ ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌خه‌ڵكیدا‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كه‌س��� ‌ه‬ ‫دیاره‌كان‪ .‬ب���ه‌اڵم په‌یوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فاش الوازه‌‪.‬‬ ‫مس���ته‌فای‌ سه‌ید قادر وا باسی‌ مه‌ال‬ ‫به‌ختیاری‌ كرد ك���ه‌ یه‌كێكه‌ له‌و دو‬ ‫تاكه‌ كه‌سانه‌ی‌ ناو مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌‬ ‫كه‌ نه‌ك به‌الیانه‌وه‌ قورس���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫مه‌حاڵیش���ه‌ كار له‌گه‌ڵ نه‌وشیروان‬ ‫مس���ته‌فا بكه‌ن‪( .‬ئ���ه‌وه‌ی‌ دیكه‌یان‬ ‫ئه‌رسه‌الن بایزه‌)‪.‬‬

‫ئه‌مه‌ جاری‌ یه‌كه‌م نیه‌‪ ،‬یه‌كێتی‌ له‌ناو‬ ‫ی ریفۆرم‬ ‫ی ته‌حه‌دییه‌كان ‌‬ ‫خۆیدا روب���ه‌رو ‌‬ ‫ی‬ ‫ببێته‌وه‌‪ .‬وه‌ك خ���ودی‌ تاڵه‌بانیش دان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تش���رین ‌‬ ‫ی ‪‌3‬‬ ‫پێداده‌نێ���ت كه‌ له‌رۆژ ‌‬ ‫ی راگه‌یاندوه‌‪،‬‬ ‫ی چاكس���ازی ‌‬ ‫دوه‌مدا‪ ،‬پالن ‌‬ ‫ك���ه‌ پێكهات���و‌ه له‌ش���ه‌ش لیژن���ه‌ بۆ‬ ‫ی گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌خ���ۆی‌ گرتبو‬ ‫نامه‌ی���ه‌ك ك ‌ه ‪ 5‬خاڵ ‌‬ ‫ی یه‌كسان‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌پێدان ‌‬ ‫به‌كۆسره‌ت ره‌س���وڵ‌و به‌رهه‌م ساڵح بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ردن���ی‌ كاروباره‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاڵه‌بان���ی‌‪ .‬ه���ه‌روه‌ك ئاماژ‌ه ‌‬ ‫له‌ب���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی ئه‌ندامه‌كان��� ‌‬ ‫به‌تێڕوانین��� ‌‬ ‫ی حزب‬ ‫داب���و له‌ب���ار‌هی‌ جیاكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی میری‌‪ .‬تاڵه‌بانی‌ هه‌ڵ ‌‬ ‫له‌داموده‌زگاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دا‌و هه‌مو مانگێك كۆبونه‌و‌ه ‌‬ ‫زۆریش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاروباره‌كان ‌‬ ‫بااڵ ده‌كرا بۆ رێكخستنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌به‌غدا بۆ‬ ‫ی گه‌ڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫ی ‪.2008‬‬ ‫سلێمانی‌ له‌مانگی‌ ئه‌یلول ‌‬

‫عێراق‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫فراکسیۆنەکەی مالیکی‬ ‫هەوڵی شکستپێهێنانی رێککەوتنەکەی هەرێم‌و بەغدا دەدات‬ ‫ئا‪ :‬رێبوار ئەحمەد‬ ‫دەوڵەتی یاسای نوری مالیکی‬ ‫لەلیژنەی دارایی پەرلەمان پێشنیاری‬ ‫ئەوەیان کردوە هەرێم تەواوی نەوتی‬ ‫بەرهەمهێنراوی رادەستی بەغدا بکات‬ ‫بەوەش ئەندامە کوردەکانی لیژنەکە‬ ‫هەڕەشەی جێهێشتنی کۆبونەوەکەیان‬ ‫کردوە لەبەرانبەردا پەرلەمانتارەکانی‬ ‫دەوڵەتی قانون دەنگ بەبودجە نادەن‬ ‫گەر پێشنیارەکەیان جێگیر نەکرێت‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو زانیاریانەی دەست ئاوێنە‬ ‫کەوتون‪ ،‬نوێنەرانی دەوڵەتی یاس���ای‬ ‫ن���وری مالیکی لە کۆبون���ەوەی رۆژی‬ ‫چوارشەممەی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی‬ ‫نوێنەرانی عێراق پیش���نیاریان کردوە‬ ‫هەرێم سەرجەم داهات‌و بەرهەمی هەیە‬ ‫رادەستی بەغدای بکات لەبەرانبەریشدا‬ ‫ناوەند بودج���ەو موچەی هەرێم رەوانە‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ب���ە پێ���ی زانیارییەکان���ی ئاوێن���ە‬ ‫ئەندامە کوردەکانی لیژنەکە راستەوخۆ‬ ‫هەڵوێستیان وەرگرتوەو داوایان کردوە‬ ‫پێش���نیارەکە رەتبکرێتەوە بەو پێیەی‬ ‫پێچەوانەی رێککەوتنی سیاسی نێوان‬ ‫هەرێم‌و بەغدایە‪.‬‬ ‫لەوبارەوە بڕیاردەری لیژنەی دارایی‬ ‫کە پش���کی کوردەو بەر فراکس���یۆنی‬ ‫کۆم���ەڵ کەوت���وە‪ ،‬زانیارییەکان���ی بۆ‬

‫ئاوێنە پشتڕاس���ت کردەوەو رایگەیاند رەوانەی تورکیا بکات‪ ،‬بێ ئەوەی باس‬ ‫بەش���ێکی کوتلەکانی ن���او ئەنجومەنی لەباقیاتی نەوتی بەرهەمهاتو بکات‪.‬‬ ‫وەزارەتی س���امانە سروش���تیەکانی‬ ‫نوێن���ەران بەتایبەت دەوڵەتی یاس���ا‬ ‫نی���ازی ئەوەی���ان هەی���ە رێککەوتنی هەرێم لەدوایی���ن ئاماریدا باڵویکردەوە‬ ‫توانای بەرهەم هێنان���ی نەوتی هەرێم‬ ‫هەرێم‌و بەغدا هەڵبوەشێننەوە‪.‬‬ ‫ئەحمەدی حاجی رەشید بڕیاردەری لەکۆتای���ی س���اڵی ‪ ٢٠١٤‬دەگاتە ‪٤٠٠‬‬ ‫ی ه���ەزار بەرمیل‌و لەچارەک���ی یەکەمی‬ ‫لیژنەک���ە بەئاوێن���ەی وت‪ :‬نوێنەران ‌‬ ‫ی یاسا پیش���نیارێکیان هێنابو ‪ ٢٠١٥‬دەگاتە ‪ ٥٠٠‬هەزار بەرمیل‪.‬‬ ‫دەوڵەت ‌‬ ‫بەو پێیەش بێت لەدو مانگی داهاتودا‬ ‫ک���ە هەرێ���م هەرچ���ی‌ نەوت���ی‌ هەیە‬ ‫ی بکات بۆیە هەرێم دەتوانێ���ت دوئەوەندەی نەوتی‬ ‫ی عیراق ‌‬ ‫دەبێت تەس���لیم ‌‬ ‫به‌رون‌وئاش���کرا پێمانوت���ن کە ئەگەر هەناردەکراو لەرێگەی سۆمۆوە بەرهەم‬ ‫پیش���نیارەکەتان سەحب نەکەن هۆڵی بهێنێت‪.‬‬ ‫لەرێککەوتنی هەولێ���رو بەغدا باس‬ ‫کۆبونەوەکان بەجێده‌هێڵین‪.‬‬ ‫ه���اوکات ئەندامەکان���ی دەولەت���ی ل���ەوە نەکراوە ک���ە باقیات���ی نەوتی‬ ‫یاسای لەلیژنەی دارایی پەسەندکردنی بەرهەمهاتوی هەولێر چی بەسەردێت‪،‬‬ ‫بودجەیان بەستوەتەوە بەجێگیرکردنی وەک بەرپرسانی بااڵی حکومەتی هەرێم‬ ‫ئەو پێش���نیارەیان ک���ە هەرێم تەواوی پێشتر باسیان کردوە بەشێک لەو نەوتە‬ ‫داهات���ە نەوتییەکان رادەس���تی بەغدا لە ناوخۆدا ساغ دەکرێتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکانی ئاوێنە ئەندامانی‬ ‫بکات ئەویش بەهەناردەکردنی تەواوی‬ ‫فراکس���یۆنی دەوڵەتی یاس���او چەند‬ ‫نەوتی هەرێم لەرێگەی سۆمۆوە‪.‬‬ ‫ئەو ئەندام���ە ک���وردە بەنوێنەرانی فراکس���یۆنێکی تر لەهەوڵ���ی ئەوەدان‬ ‫دەوڵەتی یاس���ای راگەیان���دوە گەر لە لەرێگ���ەی ئەنجومەن���ی نوێنەران���ەوە‬ ‫کۆبونەوەکان بکش���ێنەوە ئەوا بوجەی فش���ار لەس���ەر عەبادی دروست بکەن‬ ‫ئەمس���اڵ نابێت‌و ریکەوتنی‌ سیاسیش ت���ا رێککەوتنەک���ەی لەگ���ەڵ هەولێر‬ ‫تیکدەچێت‌و هەم���وان زەرەر دەکەن‌و هەڵبوەش���ێنێتەوە چونک���ە زورب���ەی‬ ‫خاڵ���ەکان لەبەرژەوەن���دی هەرێم���ی‬ ‫دەگەڕێنەوە بۆ چوارگوشەی‌ یەکەم‪.‬‬ ‫بەپێ���ی رێککەوتنی نێ���وان هەولیر کوردستانن هەروەها دەتوانن بەبودجەی‬ ‫وبەغ���دا‪ ،‬هەرێ���م دەبێ���ت رۆژانە ‪ ٢٥٠‬هەرێم بڕێکی زۆر کورتهێنانی بودجەی‬ ‫ه���ەزار بەرمیل���ی هەناردەکراوی خۆی عێراق پڕبکەنەوە‪.‬‬ ‫خستنەروی پێشنیاری رادەستکردنی‬ ‫لەریگەی کۆمپانیای سۆمۆی عێراقیەوە‬

‫تەواوی داهات���ی نەوتی هەرێم بەبەغدا‬ ‫لەلیژن���ەی دارای���ی دوایی���ن هەوڵ���ی‬ ‫پەرلەمانتارەکانی دەوڵەتی یاسایە دژ‬ ‫بەرێککەوتنەکەی هەولێرو بەغدا‪.‬‬ ‫بەوت���ەی ئەحمەدی حاجی رەش���ید‬ ‫بڕی���اردەری لیژن���ەی دارای���ی‪ ،‬دوای‬ ‫وەرگرتنی هەڵوێس���ت لەالیەن ئەندامە‬ ‫کوردەکانەوە ئەحمەد چەلەبی سەرۆکی‬ ‫لیژنەکە تەداخولی کردوەو بەشێوەیەکی‬ ‫کاتی پێشنیارەکە هەڵگیراوە‪.‬‬ ‫ئەحمەدی حاجی رەشید پێیوایە کە‬ ‫رێککەوتنی هەرێم‌و بەغدا بەوشێوەیه‌ی‬ ‫کە هەیە چاوەڕێ دەکرێت گرفتی زۆری‬ ‫بۆ دروستبێت دواجار سەرنەگرێت‪.‬‬ ‫لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران لە‬ ‫‪ ١٨‬ئەندام پێکدێن کە ئەحمەد چەلەبی‬ ‫س���ەرۆکایەتی دەکات‌و ئەحمەد عەبد‬ ‫حەمادی جێگری س���ەرۆک‌و ئەحمەدی‬ ‫حاجی رەشید بڕیاردەری لیژنەکەیە‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا ئەنجومەن���ی نوێن���ەران‬ ‫س���ەرقاڵی تێپەڕاندنی پرۆژەیاس���ای‬ ‫بودجەی ساڵی ‪٢٠١٥‬ی عێراقەو بەهۆی‬ ‫دابەزین���ی نرخی نەوتیش���ەوە بودجە‬ ‫گەورەترین کورتهێنانی لەمێژوی خۆیدا‬ ‫تێکەوت���وە‪ ،‬کە ئ���ەوەش تێپەڕاندنی‬ ‫ئەستەم کردوە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکانی ئاوێنە زوربەی رێککەوتنی هەولێروبەغدا بەکاردەهێنن‪،‬‬ ‫پەرلەمانتارەکان���ی دەوڵەت���ی یاس���ا پێیان وایە ئەوب���ڕە پارەیه‌ی رەوانەی‬ ‫کورتهێنان���ی بودج���ە وەک کارتێکی هەرێم دەکرێ���ت دەتوانرێت برێکی زۆر‬ ‫بەهێز بۆ رێگرییەکان لەجێبەجێکردنی لەکورتهێنانی پێ چارەسەر بکرێت‪.‬‬

‫لەرێککەوتنی هەولێرو هه‌ڵه‌بج ‌ه وه‌ك‬ ‫بەغدا باس لەوە‬ ‫پارێزگایه‌ك‬ ‫نەکراوە کە باقیاتی‬ ‫تایبه‌ت‬ ‫نەوتی بەرهەمهاتوی‬ ‫هەولێر چی بەسەردێت له‌بودجه‌ی‌‬ ‫وەک بەرپرسانی بااڵی عێراق دانی‌‬ ‫حکومەتی هەرێم پێشتر پێداده‌نرێت‬

‫باسیان کردوە بەشێک‬ ‫لەو نەوتە لە ناوخۆدا‬ ‫ساغ دەکرێتەوە‬

‫مه‌ال كرێكار‪ ..‬پیاوێكی‌ جه‌نجاڵ‌‬ ‫پرۆفایل‬ ‫هه‌رچه‌ند سا ‌ڵ جارێك‪ ،‬مه‌ال كرێكار‬ ‫خه‌ڵ���ك به‌خۆیه‌وه‌ س���ه‌رقا ‌ڵ ده‌كات‪،‬‬ ‫دوای‌ به‌س���ه‌ربردنی‌ دو س���اڵ‌‌و د‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پایته‌خت ‌‬ ‫مانگ له‌زیندانێكی‌ ئۆسلۆ ‌‬ ‫نه‌رویج���دا ك���ه‌ هات���ه‌ده‌ر‪ ،‬له‌به‌رده‌م‬ ‫ی‬ ‫ی "ئێ���ره‌ له‌كۆریا ‌‬ ‫زیندانه‌ك���ه‌دا وت ‌‬ ‫باكور ده‌چێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی راسته‌قینه‌ ‌‬ ‫مه‌ال كرێكار‪ ،‬ك ‌ه ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌جمه‌دین فه‌ره‌ج ئه‌حمه‌ده‌و ته‌مه‌ن ‌‬ ‫‪ 58‬س���اڵه‌‪ ،‬یه‌كێك ‌ه له‌كه‌س���ایه‌تیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ه���ه‌ره‌ ناوداره‌كانی‌ بزاڤ ‌‬ ‫كوردس���تان‌و ته‌نان���ه‌ت ناوچه‌ك���ه‌و‬ ‫جیهانیش‪ ،‬ئه‌م پیاوه‌ كه‌ته‌و ریش���ن ‌ه‬ ‫ی ده‌پۆشێ‌‌و‬ ‫ی مه‌الیه‌ت ‌‬ ‫ك ‌ه جاروبار به‌رگ ‌‬ ‫هه‌ندێكجاریش كه‌ش���خه‌ترین چاكه‌ت‌و‬ ‫ی‬ ‫پانت���ۆڵ‌و جارجاری���ش ش���ه‌رواڵێك ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی كوردان ‌ه ی���ان ئه‌فغانی‌ له‌پ ‌‬ ‫كورت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌هه‌ڕه‌تی‌ گه‌نجێتیدا به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌پ نازناو ‌‬ ‫سه‌رسامبونیه‌و‌ه به‌فكر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆر ‌‬ ‫ی له‌خۆ ‌‬ ‫"كرێ���كار" ‌‬ ‫نه‌خایاندوه‌ كه‌ خولیای‌ خوداپه‌رستی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ئیسالمدۆس���تی‌ له‌مێشكیدا چه‌كه‌ره‌ ‌‬ ‫ك���ردوه‌و ته‌نان���ه‌ت له‌و پێناوه‌ش���دا‬ ‫چه‌ك���ی‌ هه‌ڵگرت���وه‌‌و سه‌رس���ه‌ختان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫جه‌نگاوه‌‪ ،‬ئه‌و رۆژگاره‌ كه‌ س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گروپ��� ‌ه جیهادییه‌كان��� ‌‬ ‫هه‌ڵكش���ان ‌‬ ‫ئه‌فغ���ان ب���و‪ ،‬ل���ه‌‪1989‬دا ده‌چێت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پیش���او‌هر‌و له‌نزیكه‌و‌ه سه‌ركرده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌ناسێت كه‌ ئه‌ویش‬ ‫ی جیهادی ‌‬ ‫ناودار ‌‬ ‫"عه‌بدواڵ عه‌زام" ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی ‪ ،1991‬مه‌ال كرێكار له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌نا ده‌بات���ه‌ به‌ر واڵت ‌‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫نه‌رویج‌و له‌وێ‌ نیشته‌جێ‌ ده‌بن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی نزیكه‌ی‌ دو ساڵ‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی وتار‌ه‬ ‫كوردس���تان‌و هه‌ر زو له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ئاگرینییه‌كانییه‌و‌ه له‌مزگه‌وتی‌ جیهاد‬ ‫ی‬ ‫له‌س���لێمانی‌‌و بۆن���ه‌و كۆبونه‌وه‌كان ‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امیدا وه‌ك‬ ‫ئیسالمییه‌كی‌ توندڕه‌و ناوده‌رده‌كات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���ێك له‌ش���یعر‌و س���روده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رده‌مه‌ی‌ بزوتن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ له‌الیه‌ن مه‌ال كرێ���كاره‌و‌ه‬ ‫هۆنراونه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫ی ئ���ه‌رده‌ن ده‌خرێت ‌ه‬ ‫ی داوای‌ حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی ‪1990‬ه‌و‌ه به‌شدار ‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ ده‌ی ‌ه ‌‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ نێوان بزوتنه‌و‌هی‌ ئیسالمی‌‌و زیندانه‌وه‌‪ ،‬دوای‌ به‌س���ه‌ربردنی‌ چه‌ند‬ ‫ی نیشتمانی‌ كوردستان ده‌كات‪ ،‬مانگێ���ك له‌زیندان حكومه‌تی‌ هۆڵه‌ندا‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی راده‌ستی‌ نه‌رویجی‌ ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ‪ 2000‬له‌سه‌روه‌ختی‌ جیابونه‌وه‌ ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2007‬له‌الی���ه‌ن دادگا ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی له‌بزوتنه‌و‌ه له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی له‌و‬ ‫ی ده‌ركردن ‌‬ ‫ی نه‌رویج���ه‌و‌ه بڕی���ار ‌‬ ‫توندڕه‌وتری���ن هه‌وادارانی‌ پێش���وتر ‌‬ ‫ی ب���ۆ عێ���راق‬ ‫ی ئه‌نسار واڵت���ه‌و گه‌ڕان���ده‌و‌ه ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی‌‪ ،‬رێكخراو ‌‬ ‫ی ده‌رده‌كرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم بڕیاره‌ك ‌ه ناچێت ‌ه‬ ‫ئیس�ل�ام داده‌مه‌زرێنێت‌و ب���ۆ ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جێبه‌جێكردن���ه‌وه‌ له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی س���ێ‌ سا ‌ڵ ناوچه‌ی‌ هه‌ورامان بوار ‌‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق ئه‌ش���كه‌نجه‌و حوكمی‌ ئیعدام ‌‬ ‫ی خۆی‌و مه‌یدان ‌‬ ‫ده‌كاته‌ بنكه‌‌و باره‌گا ‌‬ ‫ی تێدا په‌یڕه‌و ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ش��� ‌هڕ‌و پێكهه‌ڵپژانی‌ ئه‌نسار‌و یه‌كێت ‌‬ ‫ی بخرێته‌ زیندانه‌وه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫به‌رله‌وه‌ ‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ی سوك‬ ‫ی نه‌ناس���راو به‌چه‌ك ‌‬ ‫مه‌ال كرێ���كار چه‌ن���د مانگێك به‌ر كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی مه‌ال كرێكار‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا بۆ س���ه‌ر بنكه‌و هێرشیان كرد‌ه سه‌ر ماڵ ‌‬ ‫له‌هێرش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پۆلیس ‌‬ ‫ی راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی ئه‌نس���ار ئیسالم له‌بیاره‌‪ ،‬له‌ئۆسلۆ‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫باره‌گاكان ‌‬ ‫ی هێرش���ه‌كه‌دا‬ ‫ی نه‌روی���ج له‌ئه‌نجام��� ‌‬ ‫ك ‌ه ئه‌وكات ئه‌میریان بو‪ ،‬كوردستان ‌‬ ‫ی ‪،2012‬‬ ‫ی ئێران���ه‌و‌ه به‌جێهێش���ت‌و زاوایه‌ك���ی‌ بریندار بو‪ .‬س���اڵ ‌‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڕه‌شه‌ی‌ كوشتنیه‌و‌ه ده‌رهه‌ق‬ ‫ی به‌هۆ ‌‬ ‫ی ‪2002‬دا له‌الی���ه‌ن كۆمار ‌‬ ‫له‌ئه‌یلول��� ‌‬ ‫ی نه‌رویجی‌‌و‬ ‫ی به‌ژنه‌ سیاس���ه‌تمه‌دارێك ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ئیسالمی‌ ئێرانه‌و‌ه راده‌ست ‌‬ ‫ی په‌نابه‌ر‪ ،‬به‌دو ساڵ‌‌و د‌ه‬ ‫ێ كورد ‌‬ ‫هۆڵه‌ن���دا ده‌كرێ���ت‪ ،‬له‌وێ‌ له‌س���ه‌ر س��� ‌‬

‫‪7‬‬

‫مانگ زیندانیكردن حوكم ده‌درێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫كاتژمێ���ر ‪8.30‬ی‌ س���ه‌رله‌به‌یان ‌‬ ‫یه‌كش���ه‌مم ‌هی‌ راب���ردو م���ه‌ال كرێكار‬ ‫ی‬ ‫ئازاد ك���را‪ ،‬له‌كاتی‌ هاتن���ه‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫له‌زیندان به‌رماڵێكی‌ به‌ده‌س���ته‌و‌ه بو‪،‬‬ ‫ی‬ ‫دوای‌ س���وجده‌ بردنی‌ له‌سه‌ر به‌فر ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌رده‌م زیندانه‌ك���ه‌‪ ،‬به‌س���ه‌ربردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیندانییه‌كه‌ ‌‬ ‫دو س���اڵ‌‌و د‌ه مانگ��� ‌‬ ‫به‌"ژیان به‌سه‌ربردن له‌كۆریای‌ باكور"‬ ‫وه‌سف كرد‌و پاش���ان له‌گه‌ ‌ڵ خێزان‌و‬ ‫براو زاواو كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ ك ‌ه به‌شه‌ش‬ ‫ئوتومبێل���ه‌و‌ه له‌چاوه‌ڕوانی���دا بون‪،‬‬ ‫گه‌ڕایه‌و‌ه ماڵ‪.‬‬ ‫س���ه‌ڕه‌رای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ م���ه‌ال كرێكار‬ ‫ی جێهێشتوه‌و‬ ‫ی زۆره‌ كوردستان ‌‬ ‫سااڵنێك ‌‬ ‫له‌واڵتێك���ی‌ ئ���ارام‌و خۆش���گوزه‌راندا‬ ‫ده‌ژی‌‪ ،‬خ���ۆی‌‌و خێ���زان‌و چ���وار‬ ‫ی ره‌گه‌زنام ‌هی‌ نه‌رویجییان‬ ‫منداڵه‌كه‌ش ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌هه‌ڵوێس���ت‌و لێدوان ‌ه‬ ‫تونده‌كانی‌ ناكه‌وێت‪ ،‬پێش���تر له‌چه‌ند‬

‫ی‬ ‫گفتوگۆیه‌كیدا له‌گه‌ ‌ڵ ئاوێنه‌‪ ،‬ستایش ‌‬ ‫ی قاعید‌ه‬ ‫"ئوسامه‌ بن الدن"ی‌ سه‌ركرد‌ه ‌‬ ‫ی ئیس�ل�امی‌"‬ ‫ی ئومه‌ت ‌‬ ‫ده‌كاو به‌"تاج��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناو ده‌با‪ ،‬له‌بار‌هی‌ ئه‌وبو مه‌س���عه‌ب ‌‬ ‫ێ "سه‌ربه‌رزم به‌بونی‌‪،‬‬ ‫زه‌رقاییه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵ ‌‬ ‫به‌ده‌ستوه‌ش���اندنی‌‪ ،‬به‌شه‌هیدبونی‌"‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌كاتێكیش���یدا ك��� ‌ه "یه‌كگرت���وو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیس�ل�امی به‌كۆمه‌ڵێك بیجام ‌ه له‌پێ ‌‬ ‫ێ جورئه‌ت‌و بێده‌سه‌اڵت" و پارتیش‬ ‫ب‌‬ ‫ی "خۆس���ه‌پێن‌و دیكتاتۆر"‬ ‫به‌حیزبێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كشانه‌وه‌ ‌‬ ‫ناو ده‌باو له‌س���ه‌روه‌خت ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ری���كاش له‌عێ���راق‪،‬‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫ی راگه‌یاند ك ‌ه "باوه‌ڕ ناكه‌م‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران پشتیوانی‌ له‌س���ه‌رهه‌ڵدانه‌و‌ه ‌‬ ‫(حاڵه‌ت���ی‌ جیهادیی‌) له‌كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌ ‌‬ ‫بكات‪ ،‬چونك���ه‌ دو ره‌قه‌م ‌‬ ‫ده‌س���تكه‌وتوه‌ له‌كوردس���تان‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫له‌ئیسالمییه‌كاندا وه‌كو كۆمه‌ڵ‌‪ ،‬دوه‌م‬ ‫له‌عه‌لمانییه‌كاندا وه‌كو یه‌كێتی‌‪ ،‬ئێران‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ته‌ له‌خۆی‌ ناشێوێنێ‌"‪.‬‬

‫مه‌ال كرێكار له‌کاتی ئازادکردنیدا‬

‫ن���اوی‌ هه‌ڵه‌بج��� ‌ه وه‌ك پارێ���زگا‬ ‫ی عێراقدا‬ ‫له‌پ���رۆژه‌ یاس���ای بودج���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرێت���ه‌وه‌و په‌رله‌مانتاران ‌‬ ‫جێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردیش پێیانوای ‌ه ئه‌م ‌ه دانپێدانانێك ‌‬ ‫ی ناڕاس���ته‌وخۆیه‌ ب���ه‌و پارێزگا‬ ‫قانون ‌‬ ‫ێ كوردیی���ه‌دا‪ ،‬ه���اوكات داواكراو‌ه‬ ‫نو ‌‬ ‫ی له‌پشكی‌ (‪)17%‬‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫بودجه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم بۆ دیاریبكرێت‌و له‌س���اڵ ‌‬ ‫ه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫داهاتوه‌و‌ه حسابی‌ پارێزگایه‌كی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫بۆ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربه‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیاریكراو له‌پشكی‌ (‪)17%‬ه‌كه‌ ‌‬ ‫بڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم ب���ۆ هه‌ڵه‌بجه‌ دان���راوه‌و له‌رو ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌ وه‌ك پارێزگا‬ ‫قانونیشه‌و‌ه ناو ‌‬ ‫ی ده‌بێت‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش كاریگه‌ری��� ‌‬ ‫ی داهاتودا ئه‌و‬ ‫ی له‌س���اڵ ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم دابه‌شبكرێت بۆ چوار‬ ‫پش���ك ‌ه ‌‬ ‫به‌ش‌و یه‌كێكیان بدرێت به‌هه‌ڵه‌بجه‌‪.‬‬ ‫ی عێ���راق ك ‌ه‬ ‫ی بودج ‌ه ‌‬ ‫پرۆژه‌یاس���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ماو‌هی‌ چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك ‌ه له‌الی‌ لیژنه‌ ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانی‌ عێ���راق ماوه‌ته‌و‌ه‬ ‫دارای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ جێكردنه‌وه‌ی‌ تێبینی‌‌و س���ه‌رنج ‌‬ ‫ی عێراق‪،‬‬ ‫گش���ت الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫چاوه‌ڕوانده‌كرێ���ت س���ب ‌هی‌ یاخود دو‬ ‫ی بگات ‌ه ده‌ست‬ ‫ی دواین ره‌شنوس ‌‬ ‫س���به‌ ‌‬ ‫ی عێراق‪ ،‬تا‬ ‫ی په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران��� ‌‬ ‫ره‌زامه‌ن���د ‌‬ ‫بدرێت‪.‬‬ ‫ی ره‌ش���ید‪،‬‬ ‫هاوكات ئه‌حمه‌دی‌ حاج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ ك���ورد له‌لیژنه‌ ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‪،‬‬ ‫ی عێراق به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی پرۆژ‌ه یاساكه‌دا داواكراو‌ه‬ ‫"له‌بڕگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ته‌رخانك���راوه‌ بۆ‬ ‫ئ���ه‌و بڕ‌ه پاره‌ی��� ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م‪،‬‬ ‫ی پارێزگاكان��� ‌‬ ‫په‌ره‌پێدان��� ‌‬ ‫دابه‌شبكرێت بۆ چوار به‌ش‌و به‌شێكیان‬ ‫بۆ هه‌ڵه‌بجه‌ ته‌رخانبكرێت"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ه���ه‌ر به‌رمیلێك ن���ه‌وت ب ‌ه ‪60‬‬ ‫ی‬ ‫دۆالر مه‌زه‌نده‌كرابێ���ت‪ ،‬ئه‌وا بودجه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 102‬ملیار‬ ‫ی عێراق به‌نزیكه‌ ‌‬ ‫ئه‌مس���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫دۆالر دانراوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێس���تادا به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نرخی‌ نه‌وت به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫دابه‌زین��� ‌‬ ‫سه‌رس���وڕهێنه‌ر ك ‌ه له‌نێوان ‪ 45‬بۆ ‪50‬‬ ‫ی عێراق دێته‌سه‌ر ‪65‬‬ ‫دۆالردایه‌‪ ،‬بودج ‌ه ‌‬ ‫بۆ ‪ 70‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئ���ه‌و دانپێدانان ‌ه ‌‬ ‫وه‌ك پارێزگای���ه‌ك له‌ن���او پرۆژه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫ی ره‌ش���ید وتی‌‪" ،‬ئ���ه‌م پرۆژه‌ی ‌ه‬ ‫حاج ‌‬ ‫ی‬ ‫قانونه‌‪ ،‬وش ‌هی‌ پارێزگاش دانپێدانانێك ‌‬ ‫ناراس���ته‌وخۆیه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش واده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگایه‌ك ‌‬ ‫ی داهاتودا حساب ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی بۆ بكرێت"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت ‌‬ ‫ی دارایی‌ بێت ‌ه‬ ‫ی لیژن���ه‌ ‌‬ ‫بڕیار‌ه س���به‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێ���راق‌و دوای���ن راپۆرت ‌‬ ‫په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫خ���ۆی بخاته‌ ب���ه‌رده‌م په‌رله‌مانتاران‪،‬‬ ‫ی ئه‌م پرۆژه‌یاس���ای ‌ه‬ ‫ك ‌ه په‌س���ه‌ندكردن ‌‬ ‫به‌كرده‌و‌ه رێككه‌وتنه‌ك ‌هی‌ نێوان هه‌ولێرو‬ ‫به‌غدا ده‌خات ‌ه بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك��� ‌هی‌ به‌غ���داو هه‌رێ���م‬ ‫ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه ب���ۆ س���ه‌ره‌تای‌ مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رابردو‪ ،‬كاتێك وه‌فد ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫كانون ‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫هه‌ردوال رێككه‌وتن له‌سه‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژان��� ‌ه ‪ 550‬ه���ه‌زار به‌رمی���ل نه‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان‌و كه‌ركوك به‌رێگه‌ ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی ژێر كۆنترۆڵی‌ به‌غدا‬ ‫ی سۆمۆ ‌‬ ‫كۆمپانیا ‌‬ ‫ی جیه���ان بكات‌و‬ ‫ره‌وان���ه‌ی‌ بازاڕه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا عێراق مانگانه‌ رێژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بودج ‌ه ره‌وانه‌ ‌‬ ‫ی گش���تی ‌‬ ‫ی كۆ ‌‬ ‫‪‌ 17%‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر ب���كات‌و به‌ش���ێكیش بودجه‌ ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ دابینبكات‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫ئاشتی‌ هه‌ورامی‌‪ ..‬باوكی‌ حكومه‌ت‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی (‪)2006‬ه‌‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌وداسه‌ری‌ دۆزینه‌وه‌ ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌سێكی‌ متمانه‌پێكراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژێرزه‌و ‌‬ ‫ی سامان ‌‬ ‫به‌رپرسیارێت ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانی‌ پێبسپێرێت‪ ،‬سه‌فه‌رێك ‌‬ ‫كورتی‌ بۆ به‌غدا له‌م راڕایی ‌ه رزگاری‬ ‫ده‌كات‪ ،‬نێچیرڤان له‌گه‌ڵ به‌رهه‌م‬ ‫ساڵح له‌سه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ ده‌كه‌ون ‌ه‬ ‫ی‬ ‫گفتوگۆ‪ ،‬یه‌كه‌میان پێیباشه‌ كه‌سێك ‌‬ ‫ی بێت‪ ،‬دوه‌میان‬ ‫هه‌ورامی‌‌و نزیك له‌خۆ ‌‬ ‫پێشنیاری‌ پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 58‬ساڵ‬ ‫ی عه‌بدواڵ عه‌بدولڕه‌حمان‪.‬‬ ‫ده‌كات به‌ناو ‌‬ ‫سه‌ره‌نجام عه‌بدواڵ قبوڵده‌كرێت‌و‬ ‫ی سامانه‌ سروشتیه‌كان‌و‬ ‫ده‌بێته‌ وه‌زیر ‌‬ ‫به‌ د‪.‬ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ ده‌ناسرێت‪،‬‬ ‫له‌وكاته‌شه‌وه‌ تائێستا له‌پۆسته‌كه‌یدا‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ورامی‌ س���اڵی ‪ 1948‬له‌س���لێمانی‬ ‫ی له‌س���اڵی‬ ‫له‌دایك ب���وه‌‌و پاش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫‪ ،1971‬به‌كالۆریۆس له‌ئه‌ندازه‌ی نه‌وت‬ ‫له‌زانكۆی به‌غدا وه‌رده‌گرێت‌و ماوه‌یه‌ك‬ ‫له‌كۆمپانیای نه‌وتی نیشتمانی عێراقی‬ ‫له‌به‌سر‌ه كارده‌كات‪ ،‬روده‌كاته‌ به‌ریتانیا‌و‬ ‫له‌وێ‌ په‌ر‌ه به‌پسپۆڕییه‌كه‌ی‌ ده‌دات تا‬ ‫ی ‪ 1978‬دكتۆرای له‌ئه‌ندازه‌ی‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫یه‌ده‌گی نه‌وت له‌سكۆتله‌ندا وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫ی ‪ 2006‬له‌وێ‌ ماوه‌ته‌وه‌و وه‌ك‬ ‫تاس���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه‌جێكاری كۆمپانیایه‌ك ‌‬ ‫ی خانه‌نشین‬ ‫به‌ناوبانگ كاریكردوه‌‪ ،‬ئید ‌‬ ‫ده‌كرێت‌و له‌س���ه‌ر پێش���نیاری‌ به‌رهه‌م‬ ‫ی پێنجه‌م‬ ‫ساڵح وه‌ك وه‌زیرێكی‌ كابینه‌ ‌‬ ‫دێته‌وه‌ بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و به‌جۆرێ���ك له‌بواره‌ك���ه‌ ‌‬ ‫خۆی���دا قاڵبوه‌ت���ه‌وه‌‌و ده‌چێت��� ‌ه ناو‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسای ‌‬ ‫ورده‌كارییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬كه‌س���ان ‌‬ ‫لێی تێناگ���ه‌ن‌و زۆرج���ار وته‌كانی‌ بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیش ‌‬ ‫به‌رپرس���ان‌و ده‌وروبه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاڵۆزن‌و هه‌ندێك له‌كه‌س��� ‌ه نزیكه‌كان ‌‬ ‫پێیده‌ڵێ���ن "زمان���ی‌ جنۆك���ه‌"‪ .‬ئ���ه‌و‬ ‫ی به‌م ‌ه كردوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫خۆیش���ی‌ هه‌س���ت ‌‬ ‫هه‌میش��� ‌ه له‌ك���ۆڕو كۆبونه‌وه‌كان���دا‬ ‫به‌ش���انازییه‌وه‌ به‌خۆیدا هه‌ڵده‌ڵێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪4‬ی‌ حوزه‌یران ‌‬ ‫نمون��� ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫رابردو‪ ،‬كه‌ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ شانبه‌شان ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ بانگهێشت ‌‬ ‫ی‬ ‫كرابو بۆ رونكردنه‌و‌ه له‌س���ه‌ر قه‌یران ‌‬ ‫ی س���وته‌مه‌نی‌‪ ،‬به‌حه‌ماس���ه‌و‌ه‬ ‫كه‌م��� ‌‬ ‫ی خۆی‌‌و وتی‌‪،‬‬ ‫كه‌وته‌ په‌س���نی‌ كاره‌كان ‌‬ ‫"نامه‌وێ���ت فه‌خر بك���ه‌م‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌هاتمایه‌و‌ه باوه‌ڕناكه‌م كه‌س بیزانیای ‌ه‬ ‫ی خامی‌ نه‌وت چییه‌"‪.‬‬ ‫ماد‌ه ‌‬ ‫ی تاك��� ‌ه وه‌زی���ر‌ه‬ ‫ی هه‌ورام��� ‌‬ ‫ئاش���ت ‌‬ ‫ی كوردس���تان ك��� ‌ه چ���وار‬ ‫له‌هه‌رێم��� ‌‬ ‫كابینه‌ی‌ حكوم���ه‌ت گۆڕاوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫ی خۆیه‌ت���ی‌‪ ،‬هۆكاری‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌جێگه‌ ‌‬ ‫ئه‌و پش���تیوانیی ‌ه به‌هێزه‌یه‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ی نێچیرڤان‬ ‫ی بارزانی‌‌و خ���ود ‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ ‌‬ ‫بارزانی���ه‌وه‌ لێیده‌كرێ���ت‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت‬ ‫ی ئه‌مریكاش له‌عێراق ئه‌مه‌یان‬ ‫به‌رپرسان ‌‬ ‫ب���ۆ ده‌ركه‌وت���وه‌‪ ،‬كاتێ���ك له‌یه‌كێك‬

‫ی‬ ‫ی ویكیلیكس به‌كۆد ‌‬ ‫له‌به‌ڵگه‌نامه‌كان��� ‌‬ ‫ژم���اره‌ (‪)09BAGHDAD3082‬‬ ‫ی‬ ‫باس���یان له‌وه‌ كردو‌ه ك ‌ه ئ���ه‌و كاته‌ ‌‬ ‫ی حكومه‌ت بو‌ه‬ ‫به‌رهه‌م س���اڵح سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ورام ‌‬ ‫ی ‪ ،2009‬ویس���تویه‌ت ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫بگۆڕێت‪ ،‬به‌اڵم "له‌ژێر فش���اری‌ خود ‌‬ ‫نێچیرڤاندا نه‌یتوانیوه‌ ئه‌و كاره‌بكات"‪.‬‬ ‫ی ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه بارزانیه‌كان‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ وه‌ك كلیلی‌ دۆزینه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و خه‌زێنه‌ ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه س���ه‌یرده‌كه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه له‌كورترین ماوه‌دا‪ ،‬زۆرترین پاره‌ ‌‬ ‫مۆڵیان بۆ ده‌ستده‌خات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫عه‌بدواڵی‌ مه‌النور ‌‬ ‫ی به‌رهه‌م ساڵ‬ ‫ئه‌و خوله‌ی‌ ده‌سه‌اڵتدار ‌‬ ‫ی‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌ئاوێن��� ‌هی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌وكاته‌ ‌‬ ‫كه‌ به‌رهه‌م س���اڵح سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی كاره‌كان ‌‬ ‫بو‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ كارتۆن ‌‬ ‫ده‌ك���رد‌و له‌بنه‌ڕه‌ت���دا ه���ه‌ر نێچیرڤان‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رپه‌رش���تی‌ پرۆسه‌ی‌ نه‌وت ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ده‌ك���رد‪ ،‬چونك��� ‌ه پارت���ی‌ وه‌كو حزب‬ ‫ی خۆی له‌وه‌دا ده‌بینێته‌و‌ه‬ ‫چاره‌نوس��� ‌‬ ‫ی خۆیدا‬ ‫ك ‌ه ئه‌و پرۆس���ه‌ی ‌ه له‌ژێر ده‌ست ‌‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫ه���اوكات حه‌م ‌ه جه‌زا حه‌مه‌ س���اڵح‬ ‫بریكاری پێش���ووی وه‌زیری س���امان ‌ه‬ ‫سروش���تییه‌كان له‌لێدوانێكی‌ پێشتردا‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‪" ،‬ك ‌ه ئه‌و‬ ‫كاته‌ش���ی د‪.‬به‌رهه‌م س���ه‌رۆك وه‌زیر‬ ‫ی چو‌ه‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬كه‌چی نێچیرڤ���ان بارزان ‌‬ ‫بۆ توركی���او گفتوگۆی ل���ه‌و باره‌یه‌و‌ه‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌چاودێران‌و په‌رله‌مانتاران‬ ‫ی س���امان ‌ه‬ ‫ی خ���ودی‌ وه‌زی���ر ‌‬ ‫پێگ��� ‌ه ‌‬ ‫سروش���تیه‌كان‌و وه‌زاره‌ته‌ك���ه‌ی‌ له‌ناو‬ ‫ی هه‌ش���تدا به‌وه‌ ده‌چوێنن ك ‌ه‬ ‫كابین ‌ه ‌‬ ‫ی دوه‌م‌و‬ ‫ی وه‌ك سه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫بۆخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ك حكومه‌تێك��� ‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی وه‌زیران‬ ‫ی ن���او ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫بچوككراوه‌ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م‬ ‫وای���ه‌‪ ،‬ه���ۆكاری‌ دروس���تبون ‌‬ ‫س���ه‌رنجه‌ش بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌گێڕنه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی حكومه‌ت‌و‬ ‫ی ئابوریی‌‌و پێكهاته‌ ‌‬ ‫شڵه‌ژاو ‌‬ ‫سیس���تمی‌ حكومڕان���ی‌ له‌هه‌رێم ئه‌م‬ ‫هێزه‌ی‌ به‌و پیاوه‌ به‌خشیوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ش���ێركۆ ج���ه‌وده‌ت‪ ،‬په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫یه‌كگرت���و له‌په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌م س���ه‌رنج ‌ه ل���ه‌و پێكهات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئابورییه‌و‌ه دروس���تبو‌ه ك���ه‌ هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان‌و عێراقیش له‌سه‌ری‌ ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫ی كوردستان ك ‌ه زیاتر‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫‪ %90‬وابه‌س���ته‌ی‌ نه‌وت بێت‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫وایكردو‌ه بڕیاره‌كانیشی‌ به‌هه‌مان رێژ‌ه‬ ‫وابه‌سته‌ی‌ نه‌وت بێت"‪.‬‬ ‫مه‌ال نوریش ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌و س���ه‌رنج ‌ه‬ ‫ك ‌ه دروستبو‌ه په‌یوه‌ندی‌ به‌وه‌وه‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ دامه‌زراوه‌كان له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫الوازن‌و یاساش وه‌ك پێویست سه‌روه‌ر‬ ‫ی دیك ‌ه ئ���ه‌و بواره‌ی ‌ه‬ ‫نی���ه‌‪ .‬هۆكارێك��� ‌‬ ‫ك ‌ه سامانه‌ سروش���تیه‌كان كاری‌ تێدا‬ ‫ده‌كات ئه‌ویش پرسی‌ وزه‌یه‌‪ ،‬كه‌ تاك ‌ه‬ ‫ی كوردستان‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ داهاتی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫عێراقه‌‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪2003‬ه‌وه‌ هه‌رێ���م زیات���ر‬ ‫ل���ه‌(‪ )40‬كۆمپانیای وزه‌ی له‌پتر ل ‌ه ‪30‬‬ ‫ی‬ ‫واڵته‌و‌ه راكێشاون‌و له‌وكاته‌و‌ه به‌ته‌واو ‌‬

‫ی سامان ‌ه‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌ ‌‬ ‫سروش���تیه‌كان كاریگه‌ری��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ له‌دنیادا ئابوری ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ سیاس���ی ‌هت‌و دیپلۆماس���یه‌ت‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی یه‌كت���رن‪ ،‬ئه‌ركه‌كان ‌‬ ‫هاوته‌ریب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌بو‌ه له‌سه‌ر بوار ‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ كاریگه‌ری ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫دیپلۆماس���ی‌‪ ،‬په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه هاوبه‌ش���ه‌كانی‌ واڵتان ‌‬ ‫هه‌رێمایه‌تی‌‌و نێوده‌وڵه‌تیی‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی ئێس���تا ‌‬ ‫له‌قه‌یرانه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫كوردستانیشدا‪ ،‬سامان ‌ه سروشتیه‌كان‬ ‫ی كابین ‌هی‌ هه‌شتدا رۆڵی‌ دڵ‬ ‫له‌جه‌ست ‌ه ‌‬ ‫ده‌بینێت‌و تین‌و تاوی‌ مادی‌ ده‌به‌خشێت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زیره‌كان��� ‌‬ ‫هه‌موی���ان‪ ،‬زۆرین���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫ی ده‌ست ‌‬ ‫كابینه‌كه‌ش‪ ،‬چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاره‌كان ‌‬ ‫هه‌ورامی‌ ده‌كه‌ن بۆئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پێ رایی بكه‌ن‪،‬‬ ‫ی خۆیان ‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان ‌‬ ‫ی وه‌ك دارایی‌ ك ‌ه‬ ‫ته‌نان���ه‌ت وه‌زاره‌تێك ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی مۆڵ ‌‬ ‫ی پار‌ه ‌‬ ‫ده‌بێت خاوه‌ن ‌‬ ‫بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌بڕیارێك���ی ئه‌‌نجومه‌‌نی‬ ‫ب���ااڵی هه‌‌رێم���ی ن���ه‌‌وت‌و گاز‪ ،‬توند‬ ‫س���امانه سروشتییه‌‌كانه‌و‌ه‬ ‫‌‌‬ ‫به‌وه‌‌زاره‌‌تی‬ ‫"مانگانه ‪850‬‬ ‫‌‌‬ ‫ش���ه‌ته‌كیداوه‌و ده‌بێ���ت‬ ‫بداته‬ ‫ملی���ار دین���ار له‌داهاتی ن���ه‌‌وت ‌‌‬ ‫وه‌‌زاره‌‌ت���ی دارای���ی ب���ۆ خه‌‌رجكردنی‬ ‫موچه‌‌ی فه‌‌رمانبه‌‌ره‌كانی‌"‪.‬‬ ‫ی‪3‬‬ ‫ی ك��� ‌ه ئێس���تا خاوه‌ن ‌‬ ‫هه‌ورام��� ‌‬ ‫منداڵه‌‌و ته‌مه‌نیش���ی‌ هه‌ڵكشاو‌ه بۆ ‪67‬‬ ‫س���اڵ‪ ،‬زۆرجار به‌و‌ه تۆمه‌تبارده‌كرێت‬ ‫ی له‌جانتایه‌كدا‬ ‫كه‌ هه‌مو وه‌زاره‌ته‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی س���ااڵن ‌‬ ‫داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم پش���تی به‌ست كۆكردوه‌ته‌وه‌و ش���ه‌فاف نی��� ‌ه له‌كار ‌‬ ‫به‌داهات��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت ئه‌و پالن ‌ه وه‌زاره‌ته‌كه‌ی���دا‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت ئه‌و كاته‌ ‌‬ ‫س���تراتیژییه‌ ‌‬ ‫ی له‌كاركێشایه‌و‌ه‬ ‫ی كه‌ بۆ كشتوكاڵ دانراو كه‌ بریكاره‌ك ‌هی‌ ده‌ست ‌‬ ‫بڕیارب���و له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪ 2015‬هه‌رێم بكات ‌ه وتی‌‪" ،‬له‌الی م���ن ك ‌ه بریكاری وه‌زیری‬ ‫ی كه‌رت ‌‬ ‫ی خۆبژێو‪ ،‬له‌س���ایه‌ ‌‬ ‫واڵتێك��� ‌‬ ‫ی سامان ‌ه سروش���تییه‌كان بوم‪ ،‬دۆسیه‌ی‬ ‫نه‌وت‌و وزه‌و‌ه شكس���تیهێنا‪ ،‬وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی نه‌وت شه‌فاف نه‌بو‪ ،‬جا بۆ من شه‌فاف‬ ‫سامان ‌ه سروشتیه‌كانیش ته‌واو ‌‬ ‫ی ئابوری نه‌بوبێت ب���ۆ هاواڵتی ئاس���ایی چۆن‬ ‫كوردس���تان ‌‬ ‫ی كۆنترۆڵ ك���رد‪ ،‬ئه‌مه‌ش شه‌فاف ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و هێزه‌ی‌ به‌خش���یوه‌ به‌وه‌زیری‌ ئه‌م‬ ‫ی ئێس���تا‬ ‫ی هه‌ورام��� ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم ئاش���ت ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ه كه‌ وه‌ك س���وڵتانی‌ كابینه‌ ‌‬ ‫ی گه‌یش���توه‌ته‌ ئه‌و باوه‌ڕه‌ی‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫ی بكرێت‌و‬ ‫ی ن���ه‌وت به‌یاس���ای ‌‬ ‫هه‌شت‌و ئه‌وانی‌ پێشوش ده‌ربكه‌وێت‪ .‬داهات��� ‌‬ ‫جه‌وده‌ت ده‌ڵێت‪" ،‬هه‌رچ ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌ه بچێته‌ژێر ده‌سته‌یه‌كی‌ بێالیه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫داهاته‌كه‌ی‌ به‌رێژه‌ی‌ ‪ 90%‬بۆ ‪ 95%‬له‌سه‌ر‬ ‫ی له‌لێدوانێكی‌ تایبه‌تدا‬ ‫ئاشتی‌ هه‌ورام ‌‬ ‫ی راگه‌یان���د‪" ،‬ئێم���ه‌ یه‌ك‬ ‫داهاتی‌ نه‌وت به‌نده‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ده‌توانین به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫بڵێن وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر شان ‌‬ ‫ی س���امان ‌ه سروشتیه‌كان حكومه‌تین‌و به‌رپرسیارێت ‌‬ ‫ی كوردس���تان ‌‬ ‫ئابوری هه‌رێم ‌‬ ‫ی گرتوه‌‪ ،‬هه‌مومانه‌‪ ،‬من كێشه‌م نیه‌ له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی رۆڵ ‌‬ ‫به‌م پێیه‌ش وه‌زیره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زیرێكداو كه‌س���ێك كه‌ له‌ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌ئابوریی هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ .‬وه‌زیران له‌گه‌ڵمدا كارده‌كات پشتگیر ‌‬ ‫ی دروس���تكردن ‌‬ ‫ئێس���تاش قورس���ای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لێده‌ك���ه‌م‪ .‬م���ن وه‌زیرێكی‌ ئاس���ای ‌‬ ‫بڕیاره‌كان له‌سه‌ر شانی‌ ئه‌وه‌‪ ،‬به‌حوكم ‌‬ ‫ی خۆم‬ ‫ی حكومه‌تم‌و ته‌نها به‌پێی‌ ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی زانی���اری‌‌و ورده‌كاری���ی‌ له‌ال ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كارده‌ك���ه‌م‌و زیاده‌ڕه‌وی‌ له‌ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ئه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئێس���ته‌ش رۆڵی‌ سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی خۆمدا ناكه‌م"‪.‬‬ ‫هه‌یه‌ له‌دروستكردنی‌ بڕیاره‌كاندا"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ش���ه‌فافیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی پارت���ی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت خود ‌‬ ‫ی وتی‌‪،‬‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌كه‌ش���یه‌وه‌‪ ،‬هه‌ورام��� ‌‬ ‫ی به‌گرنگ ‌‬ ‫كوردس���تانیش درك��� ‌‬ ‫ی ئه‌م "ئێمه‌ تا ئاخ���ر دۆالر داهاتی‌ نه‌وتمان‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌ه كردو‌ه بۆی���ه‌ له‌كابینه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خول��� ‌‬ ‫ی رونكردوه‌ت���ه‌وه‌و پێشكه‌ش��� ‌‬ ‫رابردوش‌و ئ���ه‌م كابینه‌یه‌ش���دا‪ ،‬هیچ پێش���وی‌ په‌له‌مان‌و ئه‌م خوله‌ش���مان‬ ‫ی ن���ه‌ك داوا ‌‬ ‫هێزێك���ی‌ سیاس���ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م كردوه‌ ك ‌ه هیچ شاراو‌ه نیه‌‪ ،‬به‌اڵم كات ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ك���رد‪ ،‬به‌ڵكو پێش���تر ئه‌و‌ه هاتوه‌ كه‌ داهات���ی‌ نه‌وت به‌پێ ‌‬ ‫ل���ه‌ال ‌‬ ‫ی خۆیان ل���ه‌و‌ه دڵنیاببونه‌و‌ه ك ‌ه یاس���ا رێكبخرێت‪ ،‬كه‌ ئێس���تا یاساك ‌ه‬ ‫ی پارتیه‌‌و قابیل ‌‬ ‫ئه‌م وه‌زاره‌ت ‌ه مۆڵك��� ‌‬ ‫ی له‌په‌رله‌مان���ه‌و به‌مزوان���ه‌ ده‌رده‌چێت‪،‬‬ ‫دانوستانیش نیه‌‪.‬‬ ‫ی نه‌وت‬ ‫ی داهات ‌‬ ‫ئ���ه‌وكات س���ه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫ی فراكسیۆن ‌‬ ‫ئومێد خۆشناو‪ ،‬سه‌رۆك ‌‬ ‫ی بێالیه‌نه‌و‌ه‬ ‫ی ده‌چێته‌ ژێر ده‌س���ته‌یه‌ك ‌‬ ‫پارت���ی‌ له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬نه‌ك سامانه‌ سروشیتیه‌كان"‪.‬‬

‫له‌كابینه‌كان ‌ی‬ ‫رابردوش‌و ئه‌م‬ ‫كابینه‌یه‌شدا‪ ،‬هیچ‬ ‫هێزێكی‌ سیاسیی‌‬ ‫نه‌ك داوای‌ ئه‌م‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ی‌ نه‌كرد‬ ‫به‌ڵكو پێشتر‬ ‫له‌الی‌ خۆیان له‌وه‌‬ ‫دڵنیاببونه‌وه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ مۆڵكی‌‬ ‫پارتیه‌‌و قابیلی‌‬ ‫دانوستانیش نیه‌‬

‫ئاشتی هه‌ورامی‬

‫چین ‌ی ناوه‌ند قوربانیی یه‌كه‌م ‌ی قه‌یران ‌ی دارایین‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژن ‌هی‌ دارایی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬قه‌یران ‌‬ ‫ی زۆر هه‌بو‌ه‬ ‫ی كاریگه‌ر ‌‬ ‫دارای ‌‬ ‫ی ناوه‌ند‌و چینی‌ هه‌ژار‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر چین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ به‌شێك ‌‬ ‫ی زۆریان‬ ‫كۆمپانیاكان له‌مكاته‌دا سود ‌‬ ‫بینیوه‌و له‌چاو پێشتردا داهاتیان‬ ‫ی ئابوریش‬ ‫زیادی كردوه‌‪ ،‬شاره‌زایه‌ك ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫هۆشداری ده‌دات له‌و‌هی‌ پێدان ‌‬ ‫موچه‌یه‌ك پێكه‌و‌ه زیان به‌هاواڵتیان‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌یران ‌‬ ‫ی كاریگه‌ریه‌كان��� ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫دارایی‌ له‌س���ه‌ر خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیژن ‌هی‌ دارای���ی‌‌و كاروبار ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ئابوری‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‪ ،‬د‪.‬‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫عی���زه‌ت س���ابر به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ی قه‌یرانی‌ داراییه‌و‌ه‬ ‫"له‌سه‌ره‌تای رودان ‌‬

‫ی له‌س���ه‌ر خاوه‌ن داهات ‌ه‬ ‫ی ناوه‌ند زۆرترین قه‌یرانی‌ دارای ‌‬ ‫چینی‌ هه‌ژارو چین��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابوری‌‌و مامۆستا ‌‬ ‫باجیان���داوه‌‪ ،‬له‌هه‌مان كاتدا به‌داخه‌و‌ه الوازه‌كان شاره‌زا ‌‬ ‫هه‌ندێ���ك له‌كۆمپانیا گ���ه‌وره‌كان له‌و زانكۆ‪ ،‬د‪ .‬خالید حه‌یده‌ر به‌ئاوێنه‌ی‌ وت‬ ‫ی داهاتیان سنورداره‌ ك ‌ه‬ ‫ی قازانجان زیادیك ردو‌ه "ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ماوه‌یه‌دا ب���ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر فه‌رمانبه‌ران ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬كێشه‌ ‌‬ ‫به‌تایبه‌تیش ئه‌و كۆمپانیانه‌ی‌ له‌بوار ‌‬ ‫ی راس���ته‌قینه‌ی‌ خۆیان‬ ‫ی داهات ‌‬ ‫تێكچون ‌‬ ‫سوته‌مه‌نی‌ كارده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بۆ دروس���تده‌بێت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ له‌نه‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2013‬دا ك��� ‌ه ئه‌و پاره‌‌و داهات ‌ه ناتوانن ش���تومه‌ك ‌‬ ‫ی "له‌س���اڵ ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی پێویست دابینبكه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌اڵوسان‬ ‫ی قه‌یرانه‌ك��� ‌ه ب���و قازانج ‌‬ ‫س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی ‪ 10‬ملیار دۆالر ده‌هێنێت��� ‌ه ئاراوه‌‪ ،‬چونك ‌ه نرخه‌كه‌ زۆر‬ ‫كۆمپانیا گه‌وره‌كان بڕ ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ی سلب ‌‬ ‫ی گۆڕاوه‌ هه‌ر بۆیه‌ كاریگه‌ر ‌‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ن���ه‌ حكومه‌ت پار‌ه ‌‬ ‫ی تێدا بوه‌و له‌س���ه‌ر ئه‌و چین ‌ه ناوه‌ن���د‌ه كه‌ پێیان‬ ‫هه‌بوه‌ ن ‌ه بانك���ه‌كان پار‌ه ‌‬ ‫ی سنوردار"‪.‬‬ ‫نه‌ چین‌و توێژه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگ ‌ه موچه‌یان ده‌وترێت خاوه‌ن داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ئاماژ‌هی‌ به‌وه‌ش���كرد‪ ،‬ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫به‌ ته‌واوه‌تی‌ هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ی به‌وه‌شكرد‪ ،‬به‌ر ئه‌و هاوكێش ‌ه ناكه‌ون بریتیین له‌و‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی تایبه‌ت ئیشده‌كه‌ن‬ ‫ی له‌كه‌رت ‌‬ ‫هه‌م���و ئه‌وان���ه‌ ده‌گه‌رێت���ه‌وه‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ی رابردو بۆ نمونه‌ سه‌رمایه‌دارو بازرگانان‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫"سیسته‌م ‌ه فاشیل ‌هی‌" له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی له‌پۆس���تی‌ حكومیدان‬ ‫ی له‌هه‌مو ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫هه‌ب���وه‌‪ ،‬ك ‌ه پێویس���ته‌ پێداچونه‌و‌ه ‌‬ ‫وه‌ك ئه‌وان���ه‌ی‌ موچه‌كانی���ان له‌نێوان‬ ‫پێدابكرێت‌و چاكبكرێت‪.‬‬ ‫ی ‪ 4‬ب���ۆ ‪ 6‬ملیۆن دیناردای��� ‌ه ك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ه���ه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌كاریگه‌رییه‌كان ‌‬

‫موچه‌كانیش���یان دوابكه‌وێت بۆ چه‌ند‬ ‫مانگێ���ك كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ریان نابێت‬ ‫ی ‪400‬‬ ‫به‌به‌راورد به‌كه‌سێك ك ‌ه موچه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌زاره‌‪ ،‬به‌اڵم خاوه‌ن داهاته‌ كه‌مه‌كان‬ ‫له‌ئاس���تی‌ خۆی���ان الده‌ده‌ن‌و ده‌كه‌ون ‌ه‬ ‫هێڵی‌ هه‌ژاریه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫د‪ .‬خالید وتیشی‌ "به‌گشتی‌ قه‌یران ‌‬ ‫ی ناوه‌ند‬ ‫ی له‌سه‌ر چین ‌‬ ‫دارایی‌ كاریگه‌ر ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌اڵوسانیش هه‌بێت هه‌م‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ئه‌و چین ‌ه‬ ‫دیس���ان كاریگه‌ر ‌‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ی له‌هه‌مان‬ ‫ی ئاب���ور ‌‬ ‫ئه‌و ش���اره‌زای ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫كاتدا هۆش���داری ده‌دات له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���اس له‌دابه‌ش���كردن ‌‬ ‫ده‌نگۆیان��� ‌ه ‌‬ ‫موچه‌ی‌ چه‌ند مانگێك ده‌كه‌ن پێكه‌وه‌‌و‬ ‫ی به‌و‌ه ك���رد‪ ،‬ئه‌گه‌ر دو موچ ‌ه‬ ‫ئاماژ‌ه ‌‬ ‫یان زیاتر بدرێت به‌هاواڵتیان ئه‌و رێژ‌ه‬ ‫هه‌اڵوسان ‌هی‌ هه‌یه‌ زیاتر ده‌بێت‪ ،‬به‌وه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ی نرخ ‌‬ ‫خواس���ت زیادده‌كات‌و ئاس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���تومه‌ك له‌بازاره‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬

‫به‌رچ���او به‌رزده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬ل���ه‌و روه‌و‌ه‬ ‫ناوبراو پێش���نیار بۆ حكومه‌ت ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی به‌پێی‌ توان���ای‌ كارگێری‌ خۆ ‌‬ ‫به‌و‌ه ‌‬ ‫موچه‌و نیو بدات‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌چوارچێو‌هی‌ ئه‌و هۆشدارییه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ لیژنه‌ی‌ دارای ‌‬ ‫كوردس���تانیش ده‌ڵێ���ت "هه‌م���و بڕ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ زۆر هه‌ر كاتێك به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫خێرا دابه‌ش���بكرێت هه‌اڵوسان له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیدا ده‌هێنێت"‪.‬‬ ‫ئه‌س���وه‌د فه‌ت���اح‪ ،‬ك��� ‌ه خ���ۆی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی مامۆس���تان‌و خاوه‌ن ‌‬ ‫هاوس���ه‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ڵێت له‌پێش‬ ‫دو منداڵ���ن وه‌ك خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بارودۆخ ‌‬ ‫ی قه‌یرانی‌ دارای ‌‬ ‫دروستبون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ساد‌ه ‌‬ ‫ی ژیانێك ‌‬ ‫باش بوه‌و توانیویه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێبكات‪ ،‬به‌اڵم له‌دوا ‌‬ ‫ێ كه‌موكوڕ ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ی موچ ‌ه‬ ‫قه‌یرانه‌ك���ه‌وه‌ ده‌بێت چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫ب���كات تاك���و قه‌رزه‌كان���ی‌ بداته‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌ن���د ك��� ‌ه زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی "چین ‌‬ ‫وت��� ‌‬

‫ی كوردس���تان پێكده‌هێنێ���ت‬ ‫خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌م قه‌یرانه‌دا له‌روی‌ زیانه‌و‌ه پش���ك ‌‬ ‫شێریان پێده‌بڕێت‪ ،‬چونك ‌ه ته‌نها پشت‬ ‫ی‬ ‫به‌موچه‌كانیان ده‌به‌س���تن ب���ۆ بژێو ‌‬ ‫ژیان"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وتیش����ی‌‪ ،‬جگ����ه‌ له‌موچ����ه‌‬ ‫نه‌م����ان‌و وه‌س����تاندنی‌ پێش����ینه‌كان‬ ‫كاریگه‌ری‌ گه‌وره‌ له‌سه‌ر چینی‌ ناوه‌ند‬ ‫دروس����تكردوه‌‪ ،‬چونك����ه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بتوانین الیه‌نی‌ كه‌می پێویس����تیه‌كانی‌‬ ‫وه‌ك دابینكردنی‌ خان����و به‌دیبهێنین‬ ‫پش����تمان به‌پێش����ینه‌كان ده‌به‌ست‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌ئێس����تادا ئه‌و پێش����ینه‌ش‬ ‫نه‌م����اوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا ئ����ه‌و گه‌نجانه‌ی‌‬ ‫ده‌یانه‌وێ����ت هاوس����ه‌رگیری‌ بك����ه‌ن‬ ‫ئه‌وانیش چاویان له‌وه‌ بو پێش����ینه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌ری‌ وه‌ربگرن‪ ،‬به‌اڵم هه‌م دیسان‬ ‫ئه‌ویش راگیراوه‌ كه‌واته‌ ته‌نها خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌ژارو چین����ی‌ ناوه‌ند قه‌یرانی‌ دارایی‬ ‫كاری‌ لێكردون‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫خۆكوشتن به‌هۆی نمره‌وه‌‬

‫‪9‬‬

‫په‌روه‌رده‌و توێژه‌رانی كۆمه‌اڵیه‌تی یه‌كتر تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫كوشتن‌و خۆكوشتن له‌هه‌رێمی‬ ‫ی‬ ‫كوردستان بو‌ه به‌دیارده‌یه‌ك ‌‬ ‫ئاسایی‌‪ ،‬رۆژ نییه‌ مردنی تراژیدی به‌ر‬ ‫گوێمان نه‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌وه‌تا خۆكوشتنی‬ ‫خوێندكاران به‌هۆی نمره‌و ده‌رنه‌چون‬ ‫له‌قوتابخانه‌‪ ،‬له‌روداوێكه‌وه‌ په‌لیكێشاو‌ه‬ ‫بۆ چه‌ندینی ترو خه‌ریك ‌ه ده‌بێته‌‬ ‫مۆدێل‪ ،‬توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫ده‌ڵێت بونی چه‌ك له‌مااڵندا هۆكارێكی‬ ‫سه‌ره‌كییه‌و په‌روه‌رده‌ش توێژه‌رانی‬ ‫پشتگوێ خستوه‌‪.‬‬ ‫ی رابردو ‪ 1/21‬دوایین‬ ‫چوارش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژی ژیانی (ر‪.‬م‪.‬ر) ده‌بێت له‌قوتابخانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌هید ئارام‪ ،‬ك ‌ه به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی وه‌رزی یه‌كه‌م���ی خوێن���دن‬ ‫نم���ره‌ ‌‬ ‫روده‌كاته‌ قوتابخانه‌كه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌دڵێكی‬ ‫ش���كاوه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ ده‌رنه‌چوه‌و‬ ‫فیشه‌كێك ده‌نێت به‌س���ه‌ری خۆیه‌وه‌و‬ ‫به‌س���ه‌ختی بریندار ده‌بێت‪ ،‬پاش سێ‬ ‫رۆژ مانه‌و‌ه له‌نه‌خۆشخانه‌ی‌ فریاكه‌وتنی‬ ‫ی رۆژی یه‌كش���ه‌مم ‌ه‬ ‫س���لێمانی ئێواره‌ ‌‬ ‫گیان له‌ده‌ستده‌دات‪.‬‬ ‫كچه‌ خوێندكاره‌ك ‌ه ته‌مه‌نی ‪ 17‬ساڵه‌‪،‬‬ ‫دانیش���توی گه‌ڕه‌كی بنگردی ش���اری‬ ‫كه‌الره‌ له‌گه‌رمیان‪ ،‬كه‌سوكاره‌كه‌ش���ی‬ ‫سكااڵیان له‌سه‌ر كه‌س تۆمار نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری قوتابخانه‌ی‌ ش���ه‌هید‬ ‫ی كه‌الر لوقمان نه‌وش���اد‬ ‫ئ���ارام له‌قه‌زا ‌‬ ‫له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه‌ چیرۆك���ی‬ ‫روداوه‌ك���ه‌ ده‌گێڕێت���ه‌وه‌ ك��� ‌ه كچه‌ك ‌ه‬ ‫دوه‌م س���اڵی ب���و‌ه له‌پۆل���ی ‪ ،12‬ئه‌و‬ ‫ی وه‌رگرتو‌ه چوارشه‌ممه‌ی‬ ‫ی نمره‌ ‌‬ ‫رۆژه‌ ‌‬ ‫پێش���و بو‪ ،‬به‌اڵم روداوه‌ك ‌ه رۆژی دواتر‬ ‫(پێنجشه‌ممه‌) ئه‌نجامیداوه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ مامۆستا لوقمان پرسیاریان‬ ‫له‌هاوڕێكان���ی ك���ردوه‌ وتویان��� ‌ه هیچ‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی نه‌ب���وه‌‪ ،‬زۆر ئاس���ایی‌و‬ ‫به‌ئومێد بو‌ه له‌ژیان‪ ،‬به‌اڵم نه‌یانزانیو‌ه‬ ‫بۆو چۆن له‌ناكاو ئ���ه‌و بڕیاره‌ی‌ داوه‌و‬ ‫ده‌ستی چوه‌ته‌ خۆی‪.‬‬ ‫له‌پاش چه‌ندین روداوی‌ له‌مشێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ دوایی���ن خوێن���دكار‌ه ك ‌ه پاش‬ ‫وه‌رگرتنی‌ نمره‌كان���ی خۆی ده‌كوژێت‪،‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ وته‌بێژی‌ پۆلیس���ی گه‌رمیان‬

‫توێژه‌ر چه‌ند‬ ‫ساڵێكی كه‌مه‌‬ ‫بونی هه‌یه‌و زۆر‬ ‫قوتابخانه‌ش‬ ‫توێژه‌ری نییه‌‬ ‫وه‌ك پێویست‬ ‫رۆڵی خۆشیان‬ ‫نابینن‬ ‫وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ بایه‌خ به‌خۆکوشتنی خوێندکاران نادات‬ ‫خۆكوش���تنی خوێندكاران��� ‌ه به‌ه���ۆی‬ ‫ده‌رنه‌چون‌و نمره‌ی باشه‌وه‌‪.‬‬

‫حه‌س���ه‌ن حه‌م ‌ه ساڵه‌ح ئه‌و خوێندكار‌ه‬ ‫پاش وه‌رگرتنی نمره‌كانی رۆیشتوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ ماڵ���ه‌وه‌‪ ،‬فیش���ه‌كێكی ده‌مانچه‌ی‬ ‫چیرۆك���ه‌كان هێن���ده‌ گاریگ���ه‌رن‬ ‫به‌خۆیه‌و‌ه ناوه‌و گیانی له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ دای���ك‌و باوكی ئه‌و كیژه‌ تاز‌ه پێویستیان به‌خوێندنه‌وه‌یه‌كی ده‌رونی‌و‬ ‫هه‌ڵچ���وه‌ چاوه‌ڕوانی كچه‌كه‌یان بوبێتن كۆمه‌اڵیه‌ت���ی هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی له‌تیف حس���ێن‬ ‫به‌نمره‌یه‌ك���ی باش���ه‌وه‌ دڵی���ان خۆش توێ���ژه‌ر ‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬چاوه‌ڕوان���ی هاتن���ه‌وه‌ی‌ بون ب���ۆ ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ده‌خات���ه‌ڕو كه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌قوتابخانه‌‪ ،‬نه‌یانزانی نمره‌كانی كۆتایی له‌ه���ۆكاره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كان ئه‌وه‌ی��� ‌ه‬ ‫به‌ژیانی ده‌هێنێ���ت‌و چیتر نایبیننه‌وه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‌ بێش���ومار چه‌ك له‌هه‌مو‬ ‫ی ده‌بێت مااڵن���دا باڵوبوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ماوه‌ی پێش���و‬ ‫نه‌یانزانی ئ���ه‌و‌ه دوا هاتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌قوتابخانه‌و چیتر ناگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬بیریان وای‌ لێهاتبو حزبه‌كان وه‌كو ش���یرین ‌‬ ‫ئام���اره‌كان‬ ‫ی ده‌یانبه‌خش���ییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌و‌ه نه‌كردبوه‌و‌ه نمره‌ی‌ خوێندنه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌ریخس���تو‌ه ‪ %80‬تاوان���ه‌كان به‌چه‌ك‬ ‫ی مردنی‪.‬‬ ‫ده‌بێت ‌ه نمره‌ ‌‬ ‫چیرۆك���ه‌ تراژیدییه‌كان���ی ژن���ان ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ به‌ركه‌وتنی پشكی سیستمی‬ ‫له‌كوردس���تان زۆرن‪ ،‬جارێك فیشه‌ك‌و‬ ‫جارێ���ك س���ۆپاو جارێ���ك په‌ره‌مێز‌و په‌روه‌رد‌ه له‌و روداوان���ه‌‪ ،‬ئه‌و توێژه‌ر‌ه‬ ‫جارێك كاره‌با‪ ،‬دواترین چیرۆك مۆدێلی ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات ك���ه‌ له‌واڵت���ان‬

‫په‌روه‌رده‌ رۆڵی س���ه‌ره‌كی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫لێر‌ه په‌روه‌رد‌ه وه‌ك���و داموده‌زگاكان ‌‬ ‫ی به‌ركه‌وتوه‌و‬ ‫ی ئه‌و وێرانییه‌ ‌‬ ‫تر به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تائێس���تاش نه‌توان���راوه‌ سیس���تم ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ چاك بكرێ���ت‪ ،‬وای‌ لێهاتو‌ه‬ ‫ی ئێمه‌ ته‌نها خه‌ڵك‬ ‫په‌روه‌رد‌ه له‌واڵت��� ‌‬ ‫فێری نوسین‌و خوێنده‌وه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ب���ه‌رای ئ���ه‌و توێ���ژه‌ره‌ تائێس���تا‬ ‫توێژه‌ران وه‌ك پێویس���ت بونیان نیی ‌ه‬ ‫له‌قوتابخانه‌كان���داو رێگه‌یان پێنادرێت‬ ‫به‌ئه‌ركی خۆیان هه‌ستن‌و به‌به‌رده‌وامی‬ ‫كێش���ه‌یان ب���ۆ دروس���تده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌قوتابخانه‌كانه‌یه‌ك���دا ‪ 400‬خوێندكار‬ ‫بون���ی هه‌بێت به‌ته‌نها توێژه‌رێك فریای‬ ‫كێشه‌كانیان ناكه‌وێت‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانش���ێو‌ه به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ گه‌رمی���ان دارا محه‌م���ه‌د‬ ‫ده‌ڵێت "ئێمه‌ وه‌كو په‌روه‌رده‌و مامۆستاو‬

‫پش���كێكمان ده‌رنه‌چون خۆیان كوش���توه‌‪ ،‬ئه‌مساڵ‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاره‌كه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت له‌و هۆكارانه‌‪ ،‬به‌اڵم پشكی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی توندوتیژی دژی ژنان‬ ‫س���ه‌ره‌كی ناكه‌وێته‌ س���ه‌ر په‌روه‌رده‌‪ ،‬له‌گه‌رمی���ان زورب���ه‌ی چاالكییه‌كانیان‬ ‫چونك���ه‌ په‌روه‌رده‌ زۆر ئاس���انكاری‌ بۆ له‌نێ���و قوتابخانه‌كان���دا ئه‌نجام���داوه‌‪،‬‬ ‫ی له‌میعه‌ محه‌مه‌د‬ ‫خوێندكار ك���ردو‌ه كه‌ به‌كه‌مترین هه‌وڵ وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی ب���اش به‌ده‌س���تده‌هێنێت‪ ،‬یان وتی "هه‌ڵمه‌تی هۆش���یاریمان له‌مساڵدا‬ ‫نمره‌ ‌‬ ‫تاقیكردن���ه‌وه‌كان كراوه‌ته‌ كۆرس���ات هه‌م له‌گه‌ڵ دای���ك‌و باوكان ئه‌نجامداو‌ه‬ ‫ك ‌ه ئه‌گه‌ر كۆرس���ێك ده‌رنه‌چێت چه‌ند كه‌ چ���ۆن مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانیاندا‬ ‫ی له‌به‌رده‌مدا ده‌مێنێت"‪ .‬بكه‌ن‌و ه���ه‌م له‌گه‌ڵ خوێن���دكاران ك ‌ه‬ ‫كۆرسی دیكه‌ ‌‬ ‫ی وه‌رگرتنی كێش���ه‌كانیان‬ ‫مامۆس���تا دارا پێیوای���ه‌ هه‌رچه‌ند‌ه چ���ۆن توانا ‌‬ ‫پێویسته‌ مامۆستاو توێژه‌رانیش له‌روی هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا په‌رله‌مانت���ار له‌لیژنه‌ ‌‬ ‫ده‌رونییه‌وه‌ رۆڵ���ی خۆیان ببین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫توێ���ژه‌ر چه‌ند س���اڵێكی كه‌م���ه‌ بونی په‌روه‌رده‌و خوێندنی بااڵ شێركۆ حه‌م ‌ه‬ ‫هه‌یه‌و زۆر قوتابخانه‌ش توێژه‌ری نییه‌‪ ،‬ئه‌مین پێیوایه‌ ئه‌و كرده‌وانه‌ لێره‌و له‌وێ‬ ‫وه‌ك پێویست رۆڵی خۆشیان نابینن‪ .‬ب���ه‌ره‌و زیادبون ده‌چ���ن‌و هه‌وڵده‌ده‌ین‬ ‫به‌ه���ۆی ئ���ه‌وه‌ی ل���ه‌‪ 2014‬كچێ���ك له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و الیه‌نه‌كانی‬ ‫له‌كف���ری‌و دوان له‌ده‌ربه‌ندیخان‌و چه‌ند په‌یوه‌س���ت به‌م بابه‌ته‌ قس���ه‌ی له‌سه‌ر‬ ‫خوێندكارێكی���ش له‌س���لێمانی پ���اش بكه‌ین‪.‬‬

‫ساڵی ‪ 2014‬هاوسه‌رگیر ‌ی كه‌م‌و جیابونه‌وه‌ش زیادی كرد‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شریف‬ ‫ی ‪2014‬‬ ‫به‌به‌راورد به‌ساڵی‌ پێشتر‪ ،‬ساڵ ‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫كه‌میكردوه‌‌و جیابونه‌وه‌ش جگ ‌ه‬ ‫له‌هه‌ولێر له‌ناوچه‌كانی‌ تر زیادیكردوه‌‪،‬‬ ‫شاره‌زایانی‌ بواره‌كه‌ش ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی شێر ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬قه‌یرانی‌ دارایی‌ پشك ‌‬ ‫هۆكاره‌كانی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا هۆشیاری‌ تاكه‌كان یه‌كێكی‌ تر‌ه‬ ‫له‌سه‌رچاوه‌كان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی حاڵه‌ته‌كانی‌ پێكهێنان ‌‬ ‫كه‌مبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هاوس���ه‌ری‌‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا‬ ‫ژیان��� ‌‬ ‫ی هاوس���ه‌ران‬ ‫ی جیابون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫زیادبون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناونیش���انی‌ روداوه‌ خێزانیه‌كان��� ‌‬ ‫س���اڵی‌ رابردون له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت‪ ،‬ش���یراز‌ه ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و خێزان له‌به‌رده‌م مه‌ترسیدایه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫رۆژی‌ یه‌كشه‌ممه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ی كوردس���تان ئامار ‌‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دادگاكانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ‌‬ ‫رابردو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌رۆكه‌ك ‌ه ‌‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوسه‌ر ‌‬ ‫ی ژیان ‌‬ ‫ماره‌بڕین‌و پێكهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم به‌به‌راورد به‌ساڵ ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاست ‌‬ ‫رابردو كه‌می كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن���ی‌ دادوه‌ر ‌‬ ‫وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ئومێ���د موحس���ین‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی خس���ته‌ڕو رایگه‌یان���د‪،‬‬ ‫ئاماره‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رابردودا له‌سه‌رتاسه‌ر ‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ساڵ ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا ‪ 47‬هه‌زار‌و ‪453‬‬ ‫حاڵه‌تی‌ ماره‌بڕین تۆماركراوه‌‪ ،‬له‌هه‌مان‬ ‫ی‬ ‫س���اڵدا هه‌ش���ت هه‌زار‌و ‪ 777‬حاڵه‌ت ‌‬

‫جیابون���ه‌وه‌‌و تۆماركردن���ی‌ جیابونه‌و‌ه‬ ‫هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماره‌ك ‌ه به‌به‌راورد به‌ساڵ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 2013‬ماره‌بڕی���ن له‌سه‌رانس���ه‌ر ‌‬ ‫كوردس���تان پێنج هه‌زار‌و ‪ 326‬مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كه‌می كردوه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌مامه‌ڵه‌كان ‌‬ ‫ی ئاماره‌ك��� ‌ه ته‌نها‬ ‫جیابون���ه‌ش به‌پێ��� ‌‬ ‫ی پارێ���زگای‌ هه‌ولێر كه‌می‬ ‫له‌س���نور ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬له‌به‌رامب���ه‌ردا له‌پارێزگاكان ‌‬ ‫تری‌ هه‌ولێر‌و دهۆك‌و ئیداره‌ی‌ گه‌رمیان‬ ‫رێژه‌ی‌ جیابونه‌وه‌ زیادیان كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هۆكار‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوسه‌رگیری‌ ‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫كه‌مبونه‌وه‌ ‌‬ ‫گشتی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌و توندوتیژی‌ دژ‬ ‫ی‬ ‫به‌ئافره‌تان‪ ،‬كورده‌ عومه‌ر‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابور ‌‬ ‫رایگه‌یاند‪ ،‬بێگومان ه���ۆكار ‌‬ ‫له‌هۆكاره‌ سه‌ره‌كییه‌كانه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا ئه‌و جه‌نگه‌ی‌ له‌گه‌ڵ داعش هه‌یه‌‌و‬ ‫ی زۆری‌ گه‌نجان‬ ‫رۆیش���تنی‌ ژماره‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روبه‌ڕوبونه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێك ‌‬ ‫بۆ به‌ره‌كان��� ‌‬ ‫تر‌ه له‌هۆكاره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كان‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نج له‌نێو هێزه‌كان ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫پۆلیس‌و ئاس���ایش‌و پێش���مه‌رگه‌دان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی رابردوش���دا ژماره‌ی‌ زۆر ‌‬ ‫له‌س���ااڵن ‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ له‌نێو ئه‌و هێزانه‌دا بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وتیشی‌‪ ،‬له‌هۆكاره‌كانی‌ تر زیادبون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیابونه‌وه‌ی ‌ه ك��� ‌ه كاریگه‌ر ‌‬ ‫رێ���ژه‌ ‌‬ ‫ی خه‌ڵك‌و‬ ‫ده‌بێت له‌س���ه‌ر بیركردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫هاندانیان بۆ دواخس���تن ‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌زیادبونی‌ حاڵه‌ته‌كان ‌‬ ‫جیابون���ه‌وه‌ش ك���ورد‌ه عوم���ه‌ر وتی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێك له‌كێش���ه‌ خێزانیه‌كان‌و بابه‌ت ‌‬

‫دادگای سلێمانی‬ ‫جیابون���ه‌و‌ه په‌یوه‌نی���داره‌ به‌عاد‌هت‌و‬ ‫ی خه‌ڵك‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ته‌قالید‌و په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی له‌هزرو‬ ‫هه‌موان ده‌زانین كه‌ گۆڕانكار ‌‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی‌ تاكه‌كان هاوشان له‌گه‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌وپێش���چونه‌كان زۆر به‌هێواش��� ‌‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خس���ته‌ڕو‪ ،‬هۆكاره‌كان ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش��� ‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆجی���ا‌و دۆخ���ی‌ ئاب���وری‌‌و‬ ‫ی نێوان هاوسه‌ران‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫نه‌گونجاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌بواری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ده‌س���تێوه‌ردان ‌‬ ‫خێزانه‌كان بۆ یه‌كتر‪ ،‬له‌گه‌ڵ نه‌گونجاندن‬ ‫له‌ب���واری‌ سێكس���ی‌ ك���ه‌ ئه‌مه‌یان تا‬

‫ی زۆر ش���اراوه‌یه‌‌و كه‌مت���ر‬ ‫راده‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی پۆلیس‬ ‫له‌ن���او دادگا‌و فه‌رمانگه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫باسده‌كرێت‪ ،‬پاڵنه‌ر‌ه س���ه‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫جیابونه‌وه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیه‌و‌ه جێگری‌ سه‌رۆكی‌ لیژن ‌ه ‌‬ ‫ال ‌‬ ‫داكۆكیك���ردن له‌مافه‌كان���ی‌ ئافره‌تان‪،‬‬ ‫ی به‌ئاوێن���ه‌ی‌ رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫كه‌ژاڵ ه���اد ‌‬ ‫ه���ۆكار‌ه س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌ پش���ت‬ ‫ی‬ ‫ی هاوسه‌رگیر ‌‬ ‫كه‌مبونه‌و‌هی‌ حاڵه‌ته‌كان ‌‬ ‫ی تاكه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بریتین له‌هۆشیار ‌‬ ‫ی پێش���ینه‌كان‬ ‫ی دارایی‌‌و نه‌مان ‌‬ ‫قه‌یران ‌‬ ‫كه‌ گه‌نجانی‌ هه‌ژار‌و كه‌مداهات پشتیان‬

‫پێده‌به‌س���ت‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و ره‌وش��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و ئه‌منی��� ‌ه ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وتیشی‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریش���دا مانه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌لتوری‌ ب���ه‌زۆر به‌ش���ودان‪ ،‬هۆكار‌ه‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان���ی‌ وه‌ك كاریگ���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌لتور‌و تێڕوانینی‌ گه‌الن له‌سه‌ر تاك ‌‬ ‫كورد ك ‌ه له‌فیل���م‌و زنجیره‌ بیانیه‌كان‌و‬ ‫له‌نێ���و ت���ۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان���دا‬ ‫ی به‌رچ���او ده‌رده‌ك���ه‌ون‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی گوێلێگرتن‌و لێك‬ ‫هۆكارن‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫تێگه‌یشتن‌و دیالۆگ له‌نێوان خێزانه‌كان‬

‫له‌هۆکاره‌کانی‬ ‫که‌مبونه‌وه‌ی‬ ‫هاوسه‌رگیری‪ ،‬وشیاری‬ ‫تاکه‌کان‪ ،‬قیرانی‬ ‫دارایی‌و نه‌مانی‬ ‫پێشینه‌کان‪ ،‬ره‌وشی‬ ‫سیاسی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫ئه‌منی هه‌رێم‬ ‫ی‬ ‫زۆر كه‌مبوه‌ته‌وه‌‌و به‌هۆیه‌و‌ه ش���یراز‌ه ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و خێ���زان كه‌وتوه‌ت���ه‌ به‌رده‌م‬ ‫مه‌ترس���ی‌‌و پێویس���تی‌ به‌هه‌ڵوه‌س���ت ‌ه‬ ‫له‌سه‌ركردن هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندام ‌هی‌ په‌رله‌مان راشیگه‌یاند‪،‬‬ ‫ئێم ‌ه پێش���تر هه‌س���تمان به‌و دیاردان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ل���ه‌و باره‌ی���ه‌و‌ه‬ ‫دادوه‌ری‌ ئام���ار ‌‬ ‫باڵوكردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌الی���ه‌ن‬ ‫ی ناوخۆو‌ه له‌كاتی‌ پرس���یار‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌دواداچونه‌كان���ی‌ ئێم ‌ه زۆرجار نكوڵ ‌‬ ‫له‌و حاڵه‌تان ‌ه ده‌كرا‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫لەسلێامنی مۆدی مۆبایلی بەئاڵتون‌و ئەڵامس ڕوپۆشکراوە‬

‫"مۆبایل هه‌یە نرخەکەی ‪ 6‬دەفتەرو نیوە"‬ ‫ئا‪ :‬الما‬ ‫مۆبایلی ئاڵتونیی‪ ،‬یاخود مۆبایلی‬ ‫بەئاڵتون‌و ئەڵماس ڕوپۆشکراو‬ ‫مۆدێلێکی نوێیەو لەدوکانێکی‬ ‫شاری سلێمانی دانراون بۆ‬ ‫فرۆشتن‌و خاوەنی دوکانەکەش‬ ‫رایدەگەیەنێت کە ئەو جۆرە‬ ‫مۆبایالنە کڕیاری خۆیان هه‌یە‪.‬‬ ‫لەس����ەر ش����ەقامی جەنجاڵ����ی‬ ‫مەولەویی شاری سلێمانی‪ ،‬دەیان‬ ‫دوکانی مۆبایل‌و کەرەس����تەکانی‪،‬‬ ‫بەرچ����او دەکەون کە لەگەڵ زۆری‬ ‫بەکارھێنەران����ی مۆبایل‪ ،‬ژمارەی‬ ‫ئەوانیش زیاد دەکات‪.‬‬ ‫لەناو هه‌م����و ئ����ەو دوکانانەدا‪،‬‬ ‫یەکێکیان جیاوازترە لەوانی دیکە‪.‬‬ ‫لەوێ نرخی ئامێری مۆبایل لەبری‬ ‫ئ����ەوەی بەچەند س����ەد دۆالرێک‬ ‫بێ����ت‪ ،‬بەه����ه‌زاران دۆالرە‪ .‬لەوێ‬ ‫ڕەنگی ئامێ����رەکان لەبری رەش‌و‬ ‫س����پیی‪ ،‬ئاڵتونیی‌و زیوینە‪ ،‬نەک‬ ‫تەنها ئ����ەوە ڕەنگێک بێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئاڵتونی عەیارە بیست‌وچوارە‪.‬‬ ‫س����االر ئەحم����ەد‪ ،‬خاوەنی ئەو‬ ‫دوکان����ە تایبەت����ەی مۆبایل����ە کە‬

‫بەش����ێوەیەکی نائاس����ایی نرخ‌و‬ ‫ج����ۆری مۆبایل����ەکان جیاوازییان‬ ‫لەگەڵ ک����ۆی مۆبایلەکانی دیکەدا‬ ‫هه‌یە‪.‬‬ ‫ئ����ەو لەب����ارەی ئ����ەو ئامێ����ری‬ ‫مۆبایالنەوە بەئاوێن����ەی راگەیاند‬ ‫"لەت����ەواوی واڵتان����ی جیهان����دا‪،‬‬ ‫کۆمپانیایەک ژمارەیەکی دیارییکراو‬ ‫لەمۆبایلەکان کە بۆ نمونە ئایفۆنی‬ ‫ئاسایین‪ ،‬بەئاڵتون ڕوپۆش دەکات‌و‬ ‫دەیخاتە بازاڕه‌وە‪ ،‬ئێمە توانیومانە‬ ‫چەند دانەی����ەک لەوانە بھێنین‌و‬ ‫لەدوکانەکەمان دایان بنێین"‪.‬‬ ‫نرخی ئ����ەو مۆبایل����ە بەئاڵتون‬ ‫رۆپۆش����کراوانە‪ ،‬کە هه‌ندێک جار‬ ‫دوگم����ە س����ەرەکییەی بەئەڵماس‬ ‫دروس����ت دەکرێ����ت‪ ،‬لەنێ����وان ‪8‬‬ ‫ه����ه‌زارو ‪ 200‬دۆالر ت����ا ‪ 5‬ه����ه‌زار‬ ‫دۆالردایە‪ .‬لەگەڵ هاندەکانیش����دا‬ ‫بەڵگەنامەی فەرمیی هه‌یە کە ئەو‬ ‫ماددەیە ئەڵماسی ئەسڵییە‪.‬‬ ‫بەوتەی خاوەن دوکانەکە هه‌ندێک‬ ‫هاندیش هه‌ی����ە نرخەکەی دەگاتە‬ ‫‪ 65‬هه‌زار دۆالر (‪ 6‬دەفتەرو نیو)‪،‬‬ ‫ئەو جۆرە مۆبایالنەش بەش����ێوەی‬ ‫داواکردن دەفرۆش����رێن‪ ،‬واتە هه‌ر‬ ‫کەسێک مۆبایلێکی لەو شێوەیەی‬

‫بوێ����ت داوای دەکات‌و ئەو دوکانە‬ ‫ل����ەدەرەوەی واڵت ب����ۆی هاوردە‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫جگە لەڕوپۆشکردنی مۆبایلەکان‬ ‫بەماددە گرانبەهاکان‪ ،‬بەش����ێکی‬ ‫تری گرانی نرخی ئ����ەو مۆبایالنە‬ ‫ب����ۆ کیفەکانی����ان دەگێڕێتەوە کە‬ ‫لەپێس����تی سروش����تیی ئاژەڵ����ی‬ ‫وەک تیمس����اح‌و م����ارو نەعام����ە‬ ‫دروس����ت دەکرێن‪ .‬هه‌مو پێستی‬ ‫ئەو ئاژەاڵنەش ک����ۆدی تایبەتیی‬ ‫خۆی����ان هه‌یە کە دەیس����ەلمێنیت‬ ‫بەشێوەیەکی ئاسایی ڕاوکراون‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەوەی ئایا لەکوردستاندا‬ ‫ئەو ج����ۆرە مۆبایالن����ە کڕیاریان‬ ‫هه‌یە؟ خاوەنی ئەو دوکانە دوپاتی‬ ‫کردەوە کە سەرەڕای نرخەکانیان‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو مۆبایالنە کڕیاری خۆیان‬ ‫هه‌یە‪" ،‬بۆ نمونەش ئێستا بەشێکی‬ ‫زۆری ئ����ەو مۆبایلە گرانبەهایانەی‬ ‫لەو دوکانەکەدا هه‌یە فرۆشراون‌"‪.‬‬ ‫بەاڵم ئامادەنەبو ھیچ زانیاریی‌و‬ ‫ڕونکردنەوەی����ەک ب����دات لەس����ەر‬ ‫جۆری ئەو کەسانەی ئەو مۆبایالنە‬ ‫دەک����ڕن‪ ،‬تەنها ئەوەندە نەبێت کە‬ ‫وتی "ئەوانە کەسانی ئاسایی نین‬ ‫کە دەیکڕن"‪.‬‬

‫ی لەالی کێیە؟ چایخانەکان بونەتە سیامی شارەکان‬ ‫ە دەستی ‪%1‬ی‬ ‫ئا‪ :‬ئاکۆ حەمەد رابی‬

‫بەشێک لەهاواڵتیان‌و گەنجانی‬ ‫قەزای سۆران‪ ،‬وەک زۆرێک‬ ‫لەدانیشتوانی شوێنە جیاوازەکانی‬ ‫کوردستان بەردەوام سەردانی‬ ‫چایخانەکان دەکەن‌ وەک‬ ‫درێژەپێدەری نەریتیی چایخانەکان‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا تا ئێستا‬ ‫چایخانەیەکی گەورە لەسۆراندا‬ ‫بونی نییە‪.‬‬

‫سەرزەوی ‪ 51‬هه‌زارو شەش سەد دۆالری‬ ‫بەردەکەوێت‪ ،‬ئەم���ە لەکاتێکدا ئەگەر ئەو‬ ‫سەروەتە بەیەکس���انی دابەشبکرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەئێستادا تەنها ‪%10‬ی دانیشتوانی زەوی‪،‬‬ ‫‪%86‬ی ئەو سەروەتەیان لەالیە‪.‬‬ ‫لەنێ���و واڵتان���ی جیهانیش���دا‪1% ،‬ی‬ ‫دانیش���توانەکە ک���ە س���ەروەتی نی���وەی‬ ‫جیهانیان الیە دەکات���ە ‪ 47‬ملیۆن کەس‌و‬ ‫زۆرتری���ن ژم���ارەی دەوڵەمەندەکانی���ش‬ ‫لەویالیەتە یەکگرتوەکانی ئەمەریکایە بە‪18‬‬ ‫ملیۆن‪ .‬ل���ەدوای ئەویش واڵتی ژاپۆن دێت‬ ‫بە‪ 4‬ملیۆن‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫بیزاربونه‌ك���ه‌ت به‌رده‌وام���ه‌‌و خه‌ریكه‌‬ ‫زیاتر گۆش���ه‌ گیر ده‌بیت‪ ،‬پێویس���تت‬ ‫به‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ خۆت له‌گه‌ڵ كێش���ه‌كان‬ ‫رابێنیت‪.‬‬

‫لەزۆربەری ش����ارو شارۆچکەکانی‬ ‫کوردستاندا چایخانەکان ناویان زۆر‬ ‫ڕۆیشتوەو بون بەبەشێک لەمۆزایکی‬ ‫ش����ارەکان‪ .‬چایخان����ەی ش����ەعب‬ ‫لەس����لێمانیی‌و مەچکۆ لەهه‌ولێر دو‬ ‫سیمای دیاری ئەو شارانەن‪.‬‬ ‫س����ۆران‪ ،‬ک����ە گەورەتری����ن‌و‬ ‫بەرفراوانتری����ن قەزایە لەس����نوری‬ ‫پارێ����زگای هەولێر‪ ،‬تا ئێستاش����ی‬ ‫لەگەڵدابێ����ت چایخانەیەک����ی وای‬ ‫تێدا نیە کە گەنج����ان‌و هاواڵتیان‌و‬ ‫خانەنشین بەتایبەتی بۆ بەسەربردنی‬ ‫کاتەکانیان روی تێبکەن‪ .‬لە سۆراندا‬ ‫دو س����ێ شوێن هەن کە چایان تێدا‬ ‫دەخورێتەوە‪ ،‬بەاڵم هیچ یەکێک لەو‬ ‫جێگەیانە سیمای چایخانەیان پێوە‬ ‫دیارنیە‪.‬‬ ‫مامۆس����تا ئیس����ماعیل قادر‪ ،‬کە‬ ‫هاواڵتییەکی نیش����تەجێی سۆرانە‪،‬‬ ‫بەئاوێن����ەی راگەیان����د "م����ن ئەوە‬ ‫بەپێویس����ت دەزان����م کە س����ۆران‬ ‫دو س����ێ چایخانەی گ����ەورەی تێدا‬ ‫بکرێت����ەوە‪ ،‬چونک����ە ش����ار ئەگەر‬ ‫چایخان����ەی باش‌و گونج����اوی تێدا‬ ‫نەبو‪ ،‬ئەوە یەکێک لە خەس����ڵەتی‬ ‫شار بون لە دەست ئەدات‪ ،‬چونکە‬ ‫وەک ڕونە لەش����ارەکانی رۆژهەاڵتی‬

‫دوپشک‬ ‫بویت����ه‌ مای����ه‌ی‌ ناره‌حه‌ت����ی‌ ب����ۆ‬ ‫هاورێكان����ت‪ ،‬باش����تر وای����ه‌ هێنده‌‬ ‫كێشه‌ بۆده‌وروبه‌رك ‌هت‌و خێزانه‌كه‌ت‬ ‫دروست نه‌كه‌یت‪.‬‬

‫ناوەراس����ت‌و تەنانەت تا ڕادەیەکی‬ ‫زۆر لەئەوروپ����اش‪ ،‬چایخان����ە وەک‬ ‫کلتورێکی شار وایە"‪ .‬ئەو مامۆستایە‬ ‫وتیش����ی " ئێمە بە تەواوی هەست‬ ‫ب����ەوە دەکەین ک����ە لەس����ۆراندا‪،‬‬ ‫چایخانەیەکی شیاو‌و گونجاوی تێدا‬ ‫نیە‪ ،‬کە بەتەواوی شوێنی دانیشتن‌و‬ ‫گفتوگ����ۆ‌و چاخواردنەوە بێت‌و ناوی‬ ‫چایخانە بێت‪ ،‬بەڵکو ئەوەی کە هەیە‬ ‫دو جێگ����ەن لەکۆاڵنێکی التەریک‌و‬ ‫البەالی ئەو ش����ارۆچکەیەدا‪ ،‬چایان‬ ‫تێ����دا ده‌خورێنه‌وه‌‪ ،‬کە بەراس����تی‬ ‫ئ����ەو دو جێگەی����ەش گونجاو نین‌و‬ ‫جێگەکەیان زۆر تەنگەبەرو ناخۆشەو‬ ‫من هەرگیز ناویان نانێم چایخانە"‪.‬‬ ‫لەکۆنەوە تا ئێس����تا‪ ،‬چایخانەکان‬ ‫لەکوردستاندا شوێنی کەسە جیاوازو‬ ‫چینە جیاوازەکان بون‪ ،‬رەنگە کەم‬ ‫ش����وێن هه‌بێ����ت وەک چایخانەکان‬

‫که‌‌وان‬ ‫هیچ شتێك له‌ دونیا مه‌حاڵ نیه‌ گه‌رخۆت‬ ‫مه‌به‌ستت بێت‪ ،‬تۆزێك به‌خۆدا وه‌ره‌وه‌‬ ‫هێنده‌ كێش���ه‌كان له‌س���ه‌رخۆت قورس‬ ‫مه‌كه‌‪.‬‬

‫توانیبێتی هاواڵتیانی جیاواز لەخۆ‬ ‫بگرێت‪.‬‬ ‫ئەرس����ەالن ئەحم����ەد باپیر‪ ،‬کە‬ ‫نیشتەجێی سۆرانەو‪ ،‬لە ئێستاشدا‬ ‫فێرخوازی زانکۆیە لەش����اری کۆیە‪،‬‬ ‫ئام����اژە بەوە دەکات کە ئەو کاتێک‬ ‫لەقەزای کۆیە دێتەوە ش����ارۆچکەی‬ ‫س����ۆران‪ ،‬خەمی ئەوەیەتی کە هیچ‬ ‫چایخانەیەک شک نابات بۆ پشویەکی‬ ‫کورت روی تێبکات‌و چایەکی گەرمی‬ ‫تێدا بخواتەوە‪ .‬ئەو وتی "من لەکۆیە‬ ‫زۆر سەردانی چایخانە دەکەم‌و حەزم‬ ‫پێیەت����ی کە لەچایخانە دابنیش����م‪،‬‬ ‫بەاڵم کە دێمەوە بۆ سۆران‪ ،‬خەمی‬ ‫ئەوەمە ش����ارۆچکەکەم چایخانەی‬ ‫تێدا نیە"‪ .‬ئەرس����ەالن پێی باش����ە‬ ‫کاسبکارانی سۆران بیر لەوە بکەنەوە‬ ‫چایخانەیەکی گەورە بکەنەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫جگە لەقەزای سۆران‌و مێرگەسۆر‪،‬‬

‫گیسک‬ ‫كۆمه‌ڵێك كێش���ه‌ ئه‌م ماوه‌یه‌ روبه‌روت‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬تۆده‌توانی���ت به‌ژیری‌ خۆت‬ ‫به‌س���ه‌ریاندا زاڵ بیت‌و چاره‌س���ه‌ریان‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬

‫ئەوە ل����ە هەمو ش����ارۆچکەو قەزاو‬ ‫تەنانەت ناحیەکانی����ش چایخانەی‬ ‫گەورەو بەرفراوان‌و گونجاوو شیاوی‬ ‫بەناوبانگ����ی تێدای����ە‪ ،‬کەچی ئەمە‬ ‫لەس����ۆراندا نیە‪ .‬ئەم����ەش یەکێکی‬ ‫دیکە لەو دەیان ئاریش����انەی دیکە‬ ‫له‌قەزای سۆراندا"‪.‬‬ ‫هێرش محەمەد ک����ە لەکۆاڵنێکی‬ ‫التەریک����ی بازاری س����ۆران‪ ،‬نیمچە‬ ‫چایخانەیەک����ی دان����اوەو جێگ����ەی‬ ‫‪7-6‬که‌س����ی تێ����دا دەبێت����ەوە بۆ‬ ‫دانیش����تن‪ ،‬لە لێدوانێکدا بۆ ئاوێنە‬ ‫جەخت����ی ل����ەوە ک����ردەوە ئەگەر‬ ‫جێگەیەک����ی باش����ترو گەورەت����ری‬ ‫دەس����تکەوێت لەس����ەنتەری شاردا‬ ‫بەنرخێک����ی گونج����او‪ ،‬ئامادەی����ی‬ ‫ئەوەی هەیە‪ ،‬چایخانەیەکی گەورەو‬ ‫بەرف����راوان بکاتەوە کە جێگەی ‪50‬‬ ‫کەسی تێدا ببێتەوە‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫زۆرینه‌ی‌ ئ����ه‌و هه‌وااڵنه‌ی‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫ماوه‌یه‌ ده‌یبیس����تیت دڵخۆشكه‌رن‬ ‫ب����ۆت‪ ،‬ش����ه‌مه‌ رۆژی‌ به‌خت����ی‌‬ ‫ئێوه‌یه‌‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫پرسیارێک‌و چه‌ند وه‌اڵمێک‬

‫رۆژان ‌ه چه‌ند‬ ‫کاتژمێر کتێب‬ ‫ده‌خوێنیته‌وه‌؟‬ ‫س����امان محه‌م����ه‌د‪ ،‬خوێندکاری‬ ‫زانک����ۆ‪ :‬ئه‌گ����ه‌ر بڵێ����م رۆژان����ه‌‬ ‫به‌به‌رده‌وامی کتێ����ب ده‌خوێنمه‌وه‌‬ ‫ئه‌وا راس����ت نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو هه‌فتانه‌‬ ‫یاخ����ود مانگان����ه‌‪ ،‬ه����ه‌وڵ ده‌ده‌م‬ ‫کتێبێک بخوێنم����ه‌وه‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫حه‌زم له‌خوێندنه‌وه‌ی کتێب هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم هه‌رچه‌ند ده‌ک����ه‌م تاقه‌تی‬ ‫ئ����ه‌وه‌م نیی����ه‌ به‌به‌رده‌وامی کتێب‬ ‫بخوێنم����ه‌وه‌‪ .‬ب����ه‌اڵم هه‌ندێک جار‬ ‫کاتێک رێم ده‌که‌وێته‌ کتێبێکی باش‬ ‫ئه‌وا هه‌تا ته‌واوی نه‌که‌م‪ ،‬ده‌ستی‬ ‫لێ هه‌ڵناگرم‪ .‬زانک����ۆش نه‌بوه‌ته‌‬ ‫هۆی ئه‌وه‌ی هانم����ان بدات کتێب‬ ‫بخوێنینه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو شته‌کان زیاتر‬ ‫له‌ڕێی مه‌لزه‌مه‌و کۆپی کردنه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫شێنێ حسێن‪ ،‬فه‌رمانبه‌ر‪ :‬رۆژان ‌ه‬ ‫کاتێک����ی دیارییک����راوم نیی����ه‌ بۆ‬ ‫خوێندنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ندێک کتێبی‬ ‫ئ����ه‌و بوارانه‌ هه‌بێت ک����ه‌ حه‌زیان‬ ‫پێ ده‌که‌م‪ ،‬ئ����ه‌وا ده‌یانخوێنمه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی ئیش����ی فه‌رمانگ����ه‌و دواتر‬ ‫ئیش����ی ماڵ����ه‌وه‌ش‪ ،‬کاتمان که‌مه‌‬ ‫ب����ۆ خوێندن����ه‌وه‌‪ .‬ئ����ه‌و کات����ه‌ی‬ ‫ده‌شمێنێته‌وه‌‪ ،‬زیاتر به‌ئینته‌رنێت‌و‬ ‫سه‌یرکردنی ته‌له‌فزیۆنه‌وه‌ به‌سه‌ری‬ ‫ده‌به‌ین‪ .‬پێ����ش ئه‌وه‌ی ئینته‌رنێت‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا باڵوببێته‌وه‌‪،‬‬ ‫من وه‌ک خ����ۆم کاتێک����ی زیاترم‬ ‫بۆ کتێ����ب‌و خوێندن����ه‌وه‌ ته‌رخان‬ ‫ده‌کرد‪.‬‬ ‫هێمن ئه‌نوه‌ر‪ ،‬مامۆستا‪ :‬ناتوانم‬ ‫بڵێ����م رۆژان����ه‌ ئه‌وه‌ن����ده‌ کاتژمێر‬ ‫ده‌خوێنم����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ب����ه‌رده‌وام‬ ‫هه‌وڵ ده‌ده‌م بخوێنمه‌وه‌و له‌دونیای‬ ‫کتێب دانه‌بڕێم‪ ،‬جا چ له‌بواره‌که‌ی‬ ‫خۆم����دا بێ����ت‪ ،‬یاخ����ود له‌بواری‬ ‫رۆشنبیریی گشتیی‌و ئه‌ده‌بدا بێت‪.‬‬ ‫مرۆڤ هه‌رچه‌نده‌ س����ه‌رقاڵ بێت‌و‬ ‫کاری هه‌بێ����ت‪ ،‬ماوه‌یه‌ک����ی ه����ه‌ر‬ ‫ب����ۆ ده‌مێنێت����ه‌وه‌ ته‌رخانی بکات‬ ‫ب����ۆ کتێب‪ .‬به‌داخه‌وه‌ که‌ که‌ش����ی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی����ی‌و په‌روه‌رده‌یی ئێمه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی کتێبدا نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌کتێب دوربێت‪ ،‬له‌چێژێکی‬ ‫گه‌وره‌ به‌دوره‌‪.‬‬ ‫جه‌مال ئیبراهیم‪ ،‬کاسب‪ :‬بیرم‬ ‫نایه‌ ک���ه‌ی ئاخر کتێبم خوێنده‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی بێ مه‌جالییه‌وه‌ ناتوانم کتێب‬ ‫بخوێنمه‌وه‌‪ .‬رۆژانه‌ له‌به‌یانی زوه‌وه‌‬ ‫دێمه‌ ناو بازاڕو ت���ا ئێواره‌ دره‌نگ‬ ‫ده‌مێنمه‌وه‌‪ ،‬ش���ه‌وانیش ده‌چمه‌وه‌‬ ‫ناو م���اڵ‌و منداڵه‌ک���ه‌م‌و زیاتریش‬ ‫ش���ه‌وان به‌س���ه‌یری ته‌له‌فزیۆنه‌وه‌‬ ‫به‌س���ه‌ر ده‌به‌م‪ .‬هه‌ر له‌منداڵییه‌وه‌‬ ‫به‌هۆی مه‌کته‌ب‌و مامۆستاکانمه‌وه‌‬ ‫رقم له‌کتێب بویه‌وه‌و تا ئێس���تاش‬ ‫ئه‌و رقه‌م ه���ه‌ر له‌دڵدا ماوه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫هه‌وڵ���ده‌ده‌م منداڵه‌کانم وه‌ک خۆم‬ ‫نه‌ب���ن‌و رقیان له‌مه‌کت���ه‌ب‌و کتێب‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬ ‫داس���تان حه‌می���د‪ ،‬خوێندکاری‬ ‫ئاماده‌یی‪ :‬به‌الیه‌نی که‌مه‌وه‌ هه‌وڵ‬ ‫ده‌ده‌م دو هه‌فت���ه‌ جارێک کتێبێک‬ ‫بخوێنمه‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ش به‌رده‌وام‬ ‫له‌ئینته‌رنێت‌و رۆژنامه‌کاندا بابه‌تی‬ ‫به‌سود ده‌خوێنمه‌وه‌ که‌ من بۆ خۆم‬ ‫به‌که‌متری نازان���م له‌خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫کتێب‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ زۆر که‌س تانه‌م‬ ‫ل���ێ ده‌ده‌ن‌و پێم ده‌ڵێن له‌بری ئه‌و‬ ‫کتێبانه‌‪ ،‬خه‌ریک���ی مه‌نهه‌جه‌کانی‬ ‫خوێندن بم‪ ،‬ب���ه‌اڵم من گوێ به‌وه‌‬ ‫نای���ه‌م‌و دڵنی���ام ئ���ه‌و زانیاریی‌و‬ ‫رۆشنبیرییه‌ی له‌کتێبه‌کانی ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌رگی���ز له‌کتێبه‌کان���ی‬ ‫مه‌کته‌بدا نییه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ملمالنێكانی‌ ده‌وروبه‌رت زۆرتر سه‌رقاڵ ‌ی‬ ‫كردوی‌‌و پێویس���تت به‌ پش���وی‌ زیاتر‬ ‫هه‌ی���ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ توزێك له‌و كێش���انه‌‬ ‫به‌دوربیت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫بەماسکی‌ سروشت ‌ی‬ ‫لەم وەرزەدا پێستت بپارێزە‬ ‫ل����ەم وەرزەدا بەش����ێوەیەکی‬ ‫گشتیی پێستی‌ دەموچاو وشک‬ ‫دەبێتەوە بەتایبەت����ی‌ ئەوانەی‌‬ ‫خۆیان پێستیان وشکە‪ ،‬هەروەها‬ ‫بۆئەوانەش کە پێستیان چەور یان‬ ‫هەستیارە چەند جۆرێک ماسکی‌‬ ‫سروشتی‌ هەیە کە دەبێتە هۆی‌‬ ‫گەشبونەوەی‌ پێست‪:‬‬ ‫• ماسک بۆ پێستی‌ وشک‬ ‫ئەم کەس����انە پێس����تیان لەم‬ ‫وەرزە زیات����ر وش����ک دەبێ����ت‪،‬‬ ‫بەتایبەتی‌ ئەو وشکیی‌و زبرییەی‌‬ ‫لەنێ����وان چ����اوو س����ەرەوەی‌‬ ‫ل����وت‌و چەن����د ش����وێنیکی‌ ترە‬ ‫وەک رومەتەکان����ە ک����ە زیات����ر‬ ‫لەپاش ئارایش����ت دەردەکەوێت‌و‬ ‫تارادەیەک نارەحەتە بۆخانمەکە‬ ‫دەکرێت س����ود ل����ەم گیراوەیە‬ ‫وەربگرن‪:‬‬ ‫کەوچکێک زەیتی‌ بادەم‌و دو‬ ‫کەوچک هەنگوی����ن‌و هێلکەیەک‬ ‫تێک����ەڵ بەی����ەک بک����ەو بیدە‬ ‫لەدەم‌و چ����اوت بۆم����اوەی‌ ‪15‬‬ ‫خولەک پاش����ان بیش����ۆ‪ (.‬ئەم‬ ‫گیراوەی����ە هەفتان����ە جارێک بۆ‬ ‫دوجار بەکاردێت بەپێی‌ وش����کی‌‬ ‫پێستەکە دوبارەدەکرێتەوە)‪.‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫• ماسک بۆ پێستی‌ چەور‬ ‫ئەو کەس���انەی‌ پێس���تیان چەورە‬ ‫پێویس���تە رۆژان���ە دو ج���ار بەئاوو‬ ‫سابون پێستیان بشۆن‪ ،‬پاشان ئەم‬ ‫گیراوە سروش���تییەی‌ لێ بدرێت کە‬ ‫گیراوەیەکە بەسودە بۆ پاککردنەوەی‌‬ ‫دەموچ���اوو پێس���ت‌و نەهیش���تنی‌‬ ‫چ���ەوری‌‌و زیپکەو خاڵە رەش���ەکانی‌‬ ‫سەر پێستەکە‪.‬‬ ‫گیراوەک���ە‪ 4 :‬کەوچک���ی‌ گەورە‬ ‫ماس���ت‌و دو کەوچک���ی بچوک قوڕی‌‬ ‫دەریای‌ مردو دو کەوچکی‌ بچوک ئاوی‌‬ ‫پەتاتە‪ ،‬ئەم پێکهاتەیە تێکەڵ بەیەک‬ ‫دەکەین هه‌تا وەک هەویرێکی‌ ش���لی‌‬ ‫لێدێت‌و پاش���ان دەدرێت لەروخسار‬ ‫بەپاڵکەوتنەوە (ب���ۆ ماوەی‌ ‪ 15‬بۆ‬ ‫‪20‬خولەک)‪.‬‬ ‫دەبێت ئەم گیراوەیە لەدەوروبەری‌‬ ‫چ���او دووربخەین���ەوە‪ ،‬چونکە ئاوی‌‬ ‫پەتاتە بۆچاو هەس���تیارە‪ .‬پاش���ان‬ ‫بەئاوی‌ کواڵو بیشۆ (مەبەست لەئاوی‌‬ ‫کواڵو ئاوێک کواڵبێت‌و پاشان شلەتێن‬ ‫ببێتەوە) چونکە ئاوی‌ سارد پێستەکە‬ ‫دەتەقێنێت‌و ئ���اوی‌ گەرمیش چرچی‌‬ ‫دەکات‪ .‬ئ���ەم گیراوەی���ە ‪ 2‬بۆ‪ 3‬جار‬ ‫بەکاردێت لەهەفتەیەک بەپێی چەوری‌‬ ‫پێستەکە دوبارەدەکرێتەوە‪.‬‬

‫ی‬ ‫تارا عومەر‪ ،‬خاوەنی‌ ئارایشتگای‌ اللەل ‌‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خانمان لەگەرەک ‌‬ ‫بۆ جوانکردن ‌‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫بەکتێب یادی ئەنفال‬ ‫دەکەنەوە‬ ‫وەک نەریتێک���ی س���ااڵنەی‪،‬‬ ‫ئەمس���اڵیش دەزگای جەم���ال‬ ‫عیرف���ان لەی���ادی کارەس���اتی‬ ‫ئەنفالدا‪ ،‬ژمارەیەک کتێبی تایبەت‬ ‫بەو بوارە چاپ‌و باڵودەکاتەوە‪.‬‬ ‫بەختیار س���ەعید‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫دەزگای جەمال عیرفان رایگەیاند‬ ‫کە بۆ ئەمس���اڵ‌و لەی���ادی ‪27‬‬ ‫س���اڵەی ئەنفالدا‪ 27 ،‬کتێبیان‬ ‫ئامادەکردوە‪.‬‬ ‫ئەم���ە یەکەمین ج���ار نییە ئەو‬ ‫دەزگای���ە کارێکی لەو ش���ێوەیە‬ ‫بکات‪ ،‬بەڵکو لەدو ساڵی پێشوداو‬ ‫لەس���اڵیادی ‪‌25‬و ‪26‬ی ئەنفالدا‪،‬‬ ‫ھێندەی ژمارەی ئەو س���ااڵنەی‬ ‫تێپەڕی���ون بەس���ەر یادەکەدا‪،‬‬ ‫ئەوان کتێبیان باڵوکردوەتەوە‪.‬‬ ‫ل���ەو بارەی���ەوە بەڕێوەب���ەری‬ ‫دەزگاک���ە رایگەیان���د ک���ە ئەو‬ ‫هه‌نگاوە بۆ زیاتر بەئەرشیفکردن‌و‬ ‫ئ���ەو‬ ‫بەدۆکیومێنتکردن���ی‬ ‫کارەس���اتەیە‪ ،‬ت���ا زۆرتری���ن‬ ‫س���ەرچاوە بەزمانە جیاوازەکان‬ ‫لەبەردەستدا بێت‪.‬‬ ‫کتێبەکان���ی ئەمس���اڵ پێکدێن‬ ‫وەرگێ���ڕان‌و‬ ‫لەنوس���ین‌و‬ ‫ئامادەکردن���ی باب���ەت لەس���ەر‬ ‫ئەنف���ال‪ ،‬هه‌رچەندە لەس���اڵی‬ ‫یەکەمدا کتێبەکان تەنها بەزمانی‬ ‫کوردی‌و عەرەبی���ی بون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەمساڵدا پرۆژەکە فراوانتربوەو‬ ‫جگ���ە ل���ەو دو زمان���ە‪ ،‬کتێبی‬ ‫فارس���ییو ئینگلیزیی‌و زاراوەی‬ ‫کرمانجییش باڵودەکەنەوه‌‪.‬‬

‫سەروەت‌و سامانی جیهانی‬ ‫نیوەی پارەی جیهان دەچێتە‬ ‫دانیشتوانه‌که‌یه‌وه‌‬

‫منایشی کالسیکۆ‬ ‫لەسلێامنییەوە دەستپێدەکات‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬

‫لەدوای سێ ساڵ کارکردن‬ ‫تێیدا‪ ،‬دواجار فیلمی کالسیکۆ‬ ‫سەرجەم کارەکانی کۆتایی هات‌و‬ ‫دەرھێنەرەکەشی رایدەگەیەنێت کە‬ ‫هه‌رچەندە چەند واڵتێک داوایان کردوەو‬ ‫پارەیان داوە بۆ ئەوەی نمایشی‬ ‫یەکەمی ئەو فیلمە ساز بکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو سلێمانیی هه‌ڵبژاردوە‪.‬‬ ‫فیلمی کالس����یکۆ خەونی دو گەنجی‬ ‫کورتە بااڵ دەگێڕێت����ەوە کە دەیانەوێت‬ ‫دو ج����وت کاڵش����ی ک����وردی بگەیەننە‬

‫کاوڕ‬ ‫ئه‌و س���ه‌فه‌رانه‌ی‌ به‌نی���ازی‌ ئه‌نجام ‌ی‬ ‫بده‌یت بۆماوه‌یه‌ك دوای‌ بخه‌‪ ،‬كێشه‌ی‌‬ ‫دارایت زۆره‌ پێویس���تی‌ به‌چاره‌سه‌ری‌‬ ‫په‌له‌یه‌‪.‬‬

‫هه‌ره‌ ئەس����تێرەی تۆپی پێی جیهانیی‬ ‫کریستیانۆ ڕۆناڵدۆ‪ ،‬دەرھێنەری فیلمەکە‬ ‫هه‌ڵکەوت مس����تەفا بەئاوێنەی راگەیاند‬ ‫"فیلمەک����ە باس لەرۆناڵدۆ یان میس����ی‬ ‫ناکات‪ ،‬بەڵک����و چیرۆکی ئەو دو گەنجە‬ ‫کورتە بااڵیە دەگێڕێتەوە کە دەیانەوێت‬ ‫بگەن����ە رۆناڵ����دۆ‪ ،‬هه‌ندێ����ک بەهه‌ڵە وا‬ ‫تێگەیش����تون ک����ە فیلمەکە ب����اس لەو‬ ‫یاریزانانە دەکات"‪.‬‬ ‫بودج����ەی فیلمەک����ە دو ملی����ۆن‌و‬ ‫س����ەدوپەنجا ه����ه‌زار دۆالرەو لەچەن����د‬ ‫واڵتێک����ی جیاواز وێنە گیراوەو ش����ەش‬ ‫کۆمپانیای ناوخۆیی‌و بیانیی کاریان تێدا‬ ‫کردوە‪.‬‬

‫گا‬

‫هه‌ڵکەوت مس����تەفا وەک دەرھێنەری‬ ‫فیلمەکە لەگ����ەڵ کۆمپانی����ای بابلیۆن‬ ‫گرێبەس����تی واژۆکردوە بۆ نمایشکردنی‬ ‫فیلمەکە لەشارەکانی کوردستان‌و لەیەک‬ ‫دو مانگی داهاتودا لەھۆڵەکانی سینەما‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫نمایش����ی کردن����ەوەی فیلمەک����ە بۆ‬ ‫یەکەمجار لەشاری س����لێمانیی دەبێت‌‪،‬‬ ‫دەرھێنەرەکەی رایدەگەیەنێت کە چەند‬ ‫واڵتێ����ک داوای����ان کردوە ئەو نمایش����ە‬ ‫لەواڵتەکان����ی ئەوان بێت‪ ،‬بەاڵم ئەو وای‬ ‫بەباش زانیوەو پێیخۆش بوە لەسلێمانیی‬ ‫بێت بەھۆی ئەوەی پارێزگاری سلێمانیی‬ ‫لەکاتی بەرهه‌مھێنان����ی فیلمەکەدا زۆر‬

‫دوانه‌‬

‫ی م����ه‌رج نیه‌ له‌م كاره‌ی‌ ئێس����تات‬ ‫كاتێك����ی‌ زیاتر ب����ۆ خوێندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی رۆڵ���� ‌ه ئه‌نجامی‌ ده‌ده‌یت سه‌ركه‌وتوبیت‪،‬‬ ‫كتێ����ب دابن����ێ‌‪ ،‬به‌ه����ۆ ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تێكه‌ت����ه‌وه‌ پێویس����تت ب ‌ه ته‌ندروس����تیت باش����نیه‌ ئ����ه‌م‬ ‫ماوه‌یه‌‪.‬‬ ‫رۆشنبیریه‌‪.‬‬

‫هاوکاری����ی کردون‌و س����لێمانییش وەک‬ ‫پایتەختی رۆش����نبیریی شایانی ئەوەیە‬ ‫یەکەم شوێن بێت ئەو فیلمەی لێ نمایش‬ ‫بکرێت‪" ،‬مەراسیمی کردنەوەی فیلمەکە‬ ‫زۆر تایبەت‌و جیاواز دەبێت"‪.‬‬ ‫لەرۆژهه‌اڵت����ی ناوەڕاس����ت‌و واڵت����ە‬ ‫عەرەبییەکانی����ش بۆ یەکەمجار فیلمەکە‬ ‫لەشاری دوبەی نمایش دەکرێت‪ .‬هه‌فتەی‬ ‫داهاتو لەفیس����تیڤاڵی بەرلین گرێبەست‬ ‫دەکەم بۆ نمایشکردنی لەئەوروپادا‪.‬‬ ‫پێشبینی دەکەم زۆر لەوە زیاتر پەیدا‬ ‫بکاتەوە کە تێی چوە‪ ،‬بەاڵم پرسیارەکە‬ ‫ئەوەیە چەندی ئەو پارەیە دەچێتەوە بۆ‬ ‫مارکێتینی فیلمەکە‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫رێکخ���راوی ئۆکس���فامی خێرخوازی���ی‬ ‫ب���ۆ ڕوبەڕوبونەوەی هه‌ژاری���ی لەجیهاندا‬ ‫رایگەیان���د کە لەس���اڵی داهاتودا نیوەی‬ ‫سەروەت‌و سامانی جیهان دەچێتە دەستی‬ ‫‪%1‬ی دانیشتوانی جیهانەوەو بەهه‌مو ئەو‬ ‫‪%99‬ی دەمێنێتەوە‪ ،‬نیوەی سەروەتەکەیان‬ ‫لەال دەبێت‪.‬‬ ‫ل���ەو راپۆرت���ەدا ک���ە ئ���ەو رێکخراوە‬ ‫باڵویکردوەتەوە‪ ،‬تێیدا هاتوە کە لەساڵی‬ ‫‪2009‬ەوە تا ‪ 2014‬س���امانی ئەو بەش���ە‬ ‫کەمەی دانیش���توانی جیهان لە ‪%44‬ەوە‬ ‫بۆ ‪ %48‬زیادی ک���ردوەو ئەگەر دۆخەکە‬

‫شێر‬

‫هه‌فته‌یه‌ك���ی‌ پر به‌خت���ه‌ بۆت‌و گرین���گ ئه‌وه‌ی���ه‌ ئێس���تا زۆرین���ه‌ی‌‬ ‫چێ���ژی‌ زۆری‌ لێوه‌رده‌گ���رت‌و ئاواته‌كانت كه‌ خۆت ویس���توته‌ هاتۆت ‌ه‬ ‫زۆرین���ه‌ی‌ خۆش���ێكانت ب���ه‌دی‌ دی‌‪ ،‬پێویس���تت به‌ هاوكاری‌ كه‌سی‌ تر‬ ‫نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ده‌گات‪.‬‬

‫بەو شێوەیە بەردەوام بێت لەساڵی ‪،2016‬‬ ‫رێژەکە بۆ ‪ %50‬بەرزدەبێتەوە‪.‬‬ ‫هه‌ر لەراپۆرتەکەدا هاتوە کە س���امانی‬ ‫دەوڵەمەندتری���ن ‪ 80‬کەس���ی جیه���ان‪،‬‬ ‫یەکس���انە به‌س���امانی نی���وە هه‌ژارەکەی‬ ‫دانیشتوانی جیهان کە نزیک دەبێتەوە لە‬ ‫‪ 3.5‬ملیار مرۆڤ‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا س���ەروەتی هه‌م���و جیهان‬ ‫ب���ە‪ 241‬ترلیۆن دۆالر مەزن���دە دەکرێت‌و‬ ‫پێشبینی دەکرێت لەس���اڵی ‪ 2018‬بگاتە‬ ‫‪ 334‬ترلیۆن‪.‬‬ ‫بەو رێژەیە هه‌ر تاکێکی پێگەیش���توی‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ده‌كرێت ب���ۆ ده‌رباز بوونت له‌و كۆمه‌ڵه‌‬ ‫كاره‌ی‌ به‌سه‌رش���انت كه‌وت���وه‌ راوێ���ژ‬ ‫ب���ه‌ خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت بكه‌ی���ت ب���ۆ‬ ‫هاوكاریكردن‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫كۆلكه‌ مه‌الو كۆلك ‌ه دیكتاتۆرو كۆلكه‌ تیرۆریست!‬ ‫لۆژیکی ڕابردوپەرستیی‬ ‫لەدونیای ئێمەدا جۆرێک لەڕابردوپەرستیی‬ ‫هه‌یە کە لەیەککاتدا هه‌م کێشەیەکی مەعریفی‌و‬ ‫زانستییە‪ ،‬هه‌م کێشەیەکی دەرونیی‌و جۆرێکە‬ ‫لەبیماریی‪ ،‬هه‌م کێشەی ھۆشیاریی‌و ئاگاییەو‬ ‫هه‌م کێش���ەیەکی سیاس���یی‌و ئەخالقییشە‪.‬‬ ‫یەکێک لەدەرکەوتەکانی ئەم کێشەیە ئەوەیە‬ ‫پێمانوابێت چارەس���ەری گرفتەکانی ئەمڕۆکە‬ ‫بەگەڕانەوەیە بۆ "س���ەرەتا پاکژەکانی دین"‪،‬‬ ‫ی���ان ب���ۆ دی���دو ڕوانینێکی دێری���ن‪ ،‬یان بۆ‬ ‫ئایدیۆلۆژی���او یۆتۆپیایەک���ی دێرزەم���ان‪ .‬با‬ ‫لێرەدا لەسەر س���ەرەتا بەپاکژکراوەکانی دین‬ ‫بوەس���تین‌و لەخۆمان بپرس���ین ئایا بەڕاست‬ ‫ئیسالم دینێکە بۆ هه‌مو سەردەم‌و ڕۆژگارێک‬ ‫دەگونجێت‌و چارەس���ەری هه‌مو کێش���ەکانی‬ ‫مرۆڤ���ی ئەمڕۆکەی پێیە؟ ئایا بەڕاس���ت بۆ‬ ‫مامەڵەکردنێکی تەندروست لەگەڵ گرفتەکانی‬ ‫ئەمڕۆدا پێویس���تە بۆ ئەزمونی موسڵمانانی‬ ‫سەرەتا بگەڕێنینەوە؟‬ ‫وەاڵمدان���ەوەی ئ���ەم پرس���یارە لەدی���دی‬ ‫باوەڕادارەکان���ەوە‪ ،‬بەتایبه‌ت���ی ب���اوەڕدارە‬ ‫سیاسییەکانەوە ئاش���کرایە‪ ،‬ئەوان پێیانوایە‬ ‫بەڵ���ێ ئیس�ل�ام دین���ی هه‌م���و س���ەردەم‌و‬ ‫قۆناغەکانەو چارەس���ەری هه‌مو کێش���ەکانی‬ ‫پێی���ە‪ ،‬مۆدێلێک���ی لەزانس���ت‌و حوکمڕانیی‌و‬ ‫مەعریفە پێییە بەکەڵکی هه‌مو سەردەمەکان‬ ‫دێت‪ .‬نزیکەی س���ەدەیەکە ئیسالمی سیاسیی‬ ‫ئەم وەاڵمەی لەفۆرمی دروش���مێکی سادەدا‬ ‫هه‌ڵگرتوەو لەهه‌مو ئانوس���اتێکداو لەبەردەم‬ ‫هه‌ر قەیرانێک���ی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس���یی‌و‬ ‫فەرهه‌نگی���ی‌و ئابوریدا دوبارەو س���ەدبارەی‬ ‫دەکات���ەوە‪ .‬با لێ���رەدا هه‌ندێک پرس���یاری‬ ‫س���ادە لەخۆمان بکەین‌و وەک سەرەتایەکیش‬ ‫لەزانس���تەوە دەس���تپێبکەین‪ .‬ئایا زانس���تی‬ ‫پزیشکیی هه‌زار س���اڵ لەمەوپێش دەتوانێت‬ ‫چارەس���ەری نەخۆش���ییەکانی دونیای ئەمڕۆ‬ ‫بدۆزێت���ەوە؟ ئای���ا ئ���ەو دەواو دەرمانانەی‬ ‫ج���اران هه‌ب���ون‌و دروس���تدەکران‪ ،‬بەکەڵکی‬ ‫نەخۆشییەکانی ئەمڕۆکە دێن؟ ئایا پزیشکیی‌و‬ ‫دەرماننس���ازیی کۆن دەتوانن بڕی هه‌رەزۆری‬ ‫نەخۆشییەکانی ئەمڕۆ ببینن‌و بناسن‪ ،‬چ جای‬ ‫چارەس���ەریان بکەن؟ لەمانەش گرنگتر ئایا‬ ‫زانستێکی گرنگیی وەک دەرونناسیی دەکرێت‬ ‫کورتبکرێتەوە بۆ ئەم یان ئەو دێڕو س���ەرنج‌و‬ ‫ڕوانین���ی دینی���ی؟ ئایا ئ���ەو وێنەیەی دینی‬ ‫س���ەرەتا بۆ مرۆڤی هه‌یە دەتوانێت بەش���ی‬ ‫ه���ه‌رەزۆری قەیران���ە دەرونییەکانی مرۆڤی‬ ‫ئەمڕۆکە ببینێت‌و چارەسەربکات؟‬ ‫ه���ه‌ر کەس���ێک جارێ���ک ڕێ���ی کەوتبێتە‬ ‫یەکێک لەنەخۆش���خانە مۆدێرنەکانی دونیای‬ ‫ئەم���ڕۆوەو س���ەرەتایترین زانیاریی لەس���ەر‬ ‫زانستی پزیش���کیی‌و دەرمانسازیی هاوچەرخ‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬دەزانێ���ت وەاڵمی ئەو پرس���یارانە‬ ‫نەخێرە‪ .‬نەخێر پزیشکیی سەردەمە کۆنەکان‬ ‫نەک ناتوانن نەخۆش���ییەکانی دونیای ئەمڕۆ‬ ‫چاکبکەن���ەوە‪ ،‬بەڵک���و ه���ه‌ر لەبنەڕەت���ەوە‬ ‫ئەو نەخۆش���ییانە ناناس���ن‌و نازان���ن ھۆکارو‬ ‫س���ەرچاوەکانیان لەچیدایه‌‪ .‬دەرمانس���ازیی‬ ‫کۆن بەکەڵکی زۆربەی ه���ه‌رەزۆری بیمارییە‬ ‫جەس���ته‌یی‌و دەرونییەکانی دونیای ئەمڕۆکە‬ ‫نایەت‌و ناتوانێت جێگای ئەو هه‌مو دەرمانانە‬ ‫بگرێتەوە کە زانس���تی پزیشکیی لەمڕۆدا بۆ‬ ‫چارەس���ەری نەخۆش���ییە جۆربەج���ۆرەکان‬ ‫دۆزیویەتیه‌وه‪‌.‬‬ ‫نمونەیەکی دیکە سیستمی خوێندنی دونیای‬ ‫کۆن‌و سیستمی خوێندنی دونیای هاوچەرخە‪.‬‬ ‫ئێم���ە دەزانی���ن بەدرێژایی چەندان س���ەدە‬ ‫سیس���تمێکی خوێندنی دینیی لەم ناوچەیەدا‬ ‫ئامادەبوە‪ .‬کاری س���ەرەکیی دروس���تکردنی‬ ‫خوێندەواری���ی دینیی بوە‪ ،‬میتۆدی خوێندن‌و‬ ‫فێربون تیایدا لەسەر لەبەرکردن‌و دەرخکردن‬ ‫کاریک���ردوە‪ ،‬نەس���خکردن‌و س���ەرلەنوێ‬ ‫نوس���ینەوەی تێکس���تە کۆنەکان بەش���ێکی‬ ‫س���ەرەکیی کارەکانی ب���وە‪ ،‬زۆر بەدەگمەن‬ ‫نەبێت نەیویستوە خوێندکارێکی پرسیارکەرو‬ ‫گومانک���ەرو ڕەخنەیی دروس���تبکات‪ .‬ئەوەی‬ ‫خوێندراوە بەش���ێک ب���وە ل���ەو زانیارییەی‬ ‫پابەندی ئاستی گەش���ەکردنی زانستبوە لەو‬ ‫سەردەمەدا‪ ،‬ئەو کێشانەی پێوەی سەرقاڵبون‬ ‫بەشێک بون لەکێشەکانی سەردەمی خۆیان‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا سیس���تمی خوێندن���ی هاوچەرخ‪،‬‬ ‫بێگومان سیس���تمێک بکرێت بەڕاستیی ناوی‬ ‫هاوچەرخیی لێبنرێت‪ ،‬سیس���تمێکە زانیاریی‬ ‫ن���وێ‌و مرۆڤی نوێ‌و فیکری نوێ‌و دونیابینیی‬ ‫نوێی تیادا دروستدەکرێت‪ .‬هه‌م شێوازەکانی‬ ‫خوێن���دن‌و فێربون بەت���ەواوی جیاوازە‪ ،‬هه‌م‬ ‫جۆری مامۆستاو قوتابیی‌و پەیوەندییەکانیان‪،‬‬ ‫هه‌م ئ���ەو زانس���ت‌و زانیارییان���ەی تیایاندا‬ ‫دەخوێندرێ���ت‪ ،‬هه‌م میتۆدەکان���ی فێربون‌و‬ ‫بەرخوردو لێکدانەوەو کارکردنی زانستییانەش‪.‬‬ ‫پرس���یارەکە ئەوەیە ئایا سیستمی خوێندنی‬ ‫س���ەدەکانی ناوەڕاس���ت‌و بەر لەس���ەدەکانی‬ ‫ناوەڕاس���ت‪ ،‬ئای���ا میتۆدەکان���ی فێرب���ون‌و‬

‫زانا تۆفیق‬

‫لەهه‌مو فیکری‬ ‫سیاسیی ئیسالمیدا‬ ‫ڕێگایەک یان‬ ‫شێوازێک دانەنراوە‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫خەلیفە‪ ،‬یان‬ ‫دانانی‪ ،‬تەنانەت‬ ‫لەسەردەمی‬ ‫چوار خەلیفەکە‬ ‫خۆشیاندا‬ ‫خوێندن���ی ئ���ەو ڕۆژگارە‪ ،‬بەکەڵکی دونیای‬ ‫ئەم���ڕۆ دێ���ن؟ بێگومان کەس���ێک نەیەوێت‬ ‫فێڵ لەخۆی‌و کۆمەڵگاک���ەی بکات وەاڵمەکە‬ ‫نەخێرە‪ ،‬نەخێرێکی بێ گرێوگۆڵ‪.‬‬ ‫ئ���ەی باش���ە گەڕان���ەوە ب���ۆ سیس���تمە‬ ‫سیاس���ییە کۆن���ەکان چ���ۆن ببینی���ن؟ ئایا‬ ‫دەش���ێت جێگەیەکی ڕاستەقینەیان لەدونیای‬ ‫ئەمڕۆدا هه‌بێت؟ بۆ ئەوەی مەس���ەلەکە بە‬ ‫کۆنکریتیی باسبکەین با سەیرێکی سیستمی‬ ‫خەالفەت لەئیسالمی س���ەرەتادا بکەین‪ .‬ئایا‬ ‫ئەم سیستمە بەو ش���ێوەیەی لەسەرەتاکانی‬ ‫ئیس�ل�امداو لەس���ەردەمی چوار خەلیفەکەدا‬ ‫لەئ���ارادا بوە بەکەڵکی ئەمڕۆ دێت؟ زۆرینەی‬ ‫موس���ڵمانان دەزان���ن دانان���ی خەلیفە دوای‬ ‫مردن���ی پێغه‌مب���ەر گه‌ورەترین دابەش���بون‌و‬ ‫ناکۆکیی لەنێوان موسڵمانەکاندا دروستکرد‪.‬‬ ‫یەکەمین خەلیفە لەالیەن گروپێکی بچوکەوە‬ ‫هه‌ڵبژێردرا‪ ،‬ب���ەاڵم خەلیفەی دوەم‪ ،‬عومەری‬ ‫کوڕی خەتاب‪ ،‬بە هه‌ڵبژاردن نەبو بەخەلیفە‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەبوبەکر داینا‪ ،‬عوسمانی کوڕی عەفان‬ ‫بەزۆرینە نەک بەئیجماع هه‌ڵدەبژێردرێت‪ ،‬زۆر‬ ‫کەسیش لەسەر دانانی عەلی کوڕی ئەبوتالیب‬ ‫بەخەلیفە ناڕازی دەبن‌و ناڕازیبونەکەش دواتر‬ ‫دەبێت���ە یەکێ���ک لەھۆکارەکانی کوش���تنی‪.‬‬ ‫بەشێوەیەکی گش���تیی ملمالنێ‌و خیالفەکانی‬ ‫ناو ئەم سیستمە بەڕادەیەک توندبون لەچوار‬ ‫خەلیفە سیانیان دەکوژرێن‪ .‬هه‌مو شارەزایەکی‬ ‫مێژوی ئیسالمیش دەزانێت کە ناکۆکی نێوان‬ ‫موسڵمانەکان‌و خەلیفەکان لەسەر لێکدانەوەی‬ ‫دین‌و دینداریی نەبوە‪ ،‬بەڵکو لەسەر مەسەلەی‬ ‫دەسەاڵت‌و خزمایەتیی‌و خێڵەکیی بوە‪ .‬لەهه‌مو‬ ‫ئەمانەش خراپتر ئەوەیە لەسیستمی خەالفەتدا‬ ‫سنوری دەسەاڵتی خەلیفە دەستنیشانکراوەو‬ ‫خەلیفە وەک تاکەکەس هه‌مو دەسەاڵتەکانی‬ ‫لەدەس���ت دابوه‌‪ ،‬درێژیی ماوەی حوکمڕانیی‬ ‫خەلیفە دەستنیشان نەکراوە‪>>.‬ئومە>>ی‬ ‫ئیس�ل�امیی هه‌مو بڕیارەکانی خ���ۆی داوەتە‬ ‫دەس���تی خەلیف���ەو مافی ئەوەش���ی نەبوە‬ ‫چاودێ���ری ئەو دەس���ەاڵتە ب���کات‪ ،‬چ جای‬ ‫بتوانێ���ت الیببات‪ .‬خەلیفە ی���ان بەمردن یان‬ ‫بەکوش���تن کۆتایی بەدەسەاڵتەکەی ھێنراوه‌‪.‬‬ ‫لەهه‌مو فیکری سیاسیی ئیسالمیدا ڕێگایەک‬ ‫یان ش���ێوازێک دانەن���راوە ب���ۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫خەلیفە‪ ،‬یان دانانی‪ ،‬تەنانەت لەس���ەردەمی‬ ‫چوار خەلیفەکە خۆش���یاندا‪ .‬ڕاس���تە بەیعە‬ ‫هه‌ب���وە‪ ،‬ب���ەاڵم ل���ەدوای بەیع���ەوە خەلیفە‬ ‫ته‌نه���ا لەبەردەمی خ���ودادا بەرپ���رس بوە‪.‬‬ ‫گوێڕایەڵیی‌و"ئیتاعەت" کردن تاقە کردەیەک‬ ‫بوە "ئومە" بتوانێت ئەنجامیبدات‪ .‬پرسیارەکە‬ ‫ئەوەیە ئای���ا ل���ەدوای هاتنەکایەی>>مافە‬ ‫سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتیی" ـــ���ە جیاوازەکانی‬ ‫مرۆڤ لەدونیای مۆدێرندا‪ ،‬لەدوای هاتنەکایەی‬ ‫دەزگای پەرلەم���ان‌و بیرۆک���ەی "هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ڕاس���تەوخۆ"ی س���ەرۆک‌و دەس���ەاڵتداران‪،‬‬ ‫ل���ەدوای مەس���ەلەی "جیاکردن���ەوەی‬ ‫دەس���ەاڵتەکان" لەیەکتریی‪ ،‬لەدوای بیرۆکەی‬ ‫"دەسەاڵتی یاسا"‌و دەس���وەرنەدانی دەوڵەت‬ ‫لەکاروبارەکانی "کۆمەڵ���گای مەدەنیی"ەوە‪،‬‬ ‫لەدوای بیرۆکەی لێپرس���ینەوەی سیاس���یی‌و‬ ‫یاس���ایی لەدەس���ەاڵتدارو الب���ردن‌و گۆڕینی‬ ‫لەڕێگای یاس���ا یان هه‌ڵبژاردن���ەوە‪ ،‬لەدوای‬ ‫دروس���تبون‌و هاتنەکایەی سیستمی میدیای‬ ‫ن���وێ‌و ئازادیی نوس���ین‌و ڕادەربڕینەوه‌‪ .‬ئایا‬ ‫لەدوای هه‌مو ئەم ش���تانەوە ئەو سیس���تمی‬ ‫خەالفەتەی هه‌بوە بەکەڵک���ی دونیای ئەمڕۆ‬ ‫دێت؟ بێگومان نەخێر‪.‬‬

‫كۆلك���ه‌ وات���ای ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێ���ت ك ‌ه‬ ‫ته‌مس���یلی س���یفاتێك بكه‌ی���ت خ���ودی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ی وه‌سفه‌كه‌ به‌و شێوه‌یه‌ نه‌بێت‬ ‫كه‌ كۆلكه‌ك���ه‌ ده‌ینوێنێت‪ .‬یه‌كه‌م كه‌س كه‌‬ ‫كۆلكه‌ی خرای���ه‌ پاڵ مه‌الكان بون‪ ,‬چونكه‌‬ ‫زۆر كه‌س به‌دانانی مێزه‌رێك له‌سه‌ری خۆی‬ ‫ده‌ك���رد به‌مه‌ال‪ ,‬ب���ه‌اڵم له‌ناوه‌رۆكدا هیچی‬ ‫پێنه‌بو جگه‌ له‌هه‌ندێك قس���ه‌ی التوپوت‌و‬ ‫بێمانا‪ (.‬هه‌موی نا به‌اڵم زوربه‌یان)‬ ‫كۆلك���ه‌ مه‌الكانی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت‬ ‫ورده‌ ورده‌ په‌ره‌ی���ان به‌خۆیان داو ته‌واوی‬ ‫سیفاته‌كانی تریش���یان به‌خۆیانه‌وه‌ كۆلكه‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫له‌و ڕۆژه‌ی ئه‌وروپا ده‌س���تی له‌دو شه‌ڕی‬ ‫گه‌وره‌ی جیهانی هه‌ڵگرت‌و جاڕی ئه‌وه‌ی دا‬ ‫كه‌ گه‌ردون‌و هه‌مو نه‌ته‌وه‌كانی بۆیان هه‌یه‌‬ ‫چاره‌نوس���ی خۆیان دیاری بك���ه‌ن‪ ,‬بۆیان‬ ‫هه‌بێت ده‌وڵه‌ت بۆ خۆیان دروس���ت بكه‌ن‬ ‫به‌بێئه‌وه‌ی ك���ه‌س داگیریان ب���كات‌و بۆی‬ ‫هه‌بێت داگیریان بكات‪ ,‬ئیتر مه‌ینه‌تییه‌كانی‬ ‫گه‌النی دواكه‌وتو له‌و ڕۆژه‌وه‌ قوڵتربونه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌م بانگ���ه‌وازه‌ دروش���مئامێزه‌‬ ‫به‌نیس���به‌ت ده‌وڵه‌تانی ئیمپریالیست بانگی‬ ‫محمدو عیس���او موس���ا نه‌بو ت���ا گوێی بۆ‬ ‫هه‌ڵخه‌ن‌و كه‌عبه‌ی كه‌چ نه‌ده‌كرد تاخه‌فه‌تی‬ ‫بۆ بخۆن‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر زو حیل���ه‌ ش���ه‌رعییه‌كیان بۆ ئه‌م‬ ‫بانگه‌وازه‌ دۆزیه‌وه‌و له‌پشت ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ داگیركردنی واڵته‌ ده‌سته‌مۆكانی‬ ‫ڕۆژه���ه‌اڵت‪ ,‬به‌اڵم ئه‌مجاره‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫شیكترو جوانترو به‌ به‌رگێكی نوێ‪.‬‬ ‫له‌هه‌رچ���ی كۆلكه‌ ده‌وڵه‌ت���ی ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاس���ته‌ كۆلكه‌ دیكتاتۆرێكیان دانا كه‌‬ ‫هیچ هونه‌رێك���ی نه‌بێت بێجگه‌ له‌هه‌ڵگرتنی‌‬ ‫په‌یامی ئیمپریالیس���تی‌ ڕۆژئاواو پاراستنی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‪.‬‬ ‫بۆیه‌ گ���ه‌ر پێش ج���اڕی گه‌ردونی مافی‬ ‫مرۆڤ داگیركه‌ران به‌پۆستاڵه‌ ڕه‌شه‌كانیانه‌وه‌‬ ‫بهاتنایه‌ س���ه‌ر ماڵ‌و ناموس���مان‌و به‌تااڵن‬ ‫بیانبردایه‌‪ ,‬ئه‌وا ئێستا كه‌سێك له‌ڕه‌گه‌زی‬ ‫خۆم���ان‪ ،‬له‌دینی‌ خۆمان‪ ،‬له‌خوێنی‌ خۆمان‬ ‫به‌پۆستاڵه‌كه‌ی دێته‌ س���ه‌ر ماڵ‌و سامان‌و‬ ‫ناموس���مان‪ .‬به‌اڵم دڵخۆش���ی خۆمان به‌وه‌‬ ‫ده‌ده‌ینه‌وه‌ ك���ه‌ هاونیش���تیمانی خۆمانه‌‪.‬‬ ‫ده‌ڵێی���ن خ���زم گ���ه‌ر گۆشتیش���ت بخوات‬

‫ئێسقانت ناشكێنێت‪.‬‬ ‫گه‌ر داگیركه‌ر خودی خۆی بوایه‌ ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫زوڵم به‌س���وێ‌و ئ���ازار نه‌ده‌ب���و‪ ,‬ده‌مانوت‬ ‫له‌ئێمه‌ نیه‌و دوژمنمانه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كۆلكانه‌ی‬ ‫ك���ه‌ جێیان هێش���تون هه‌م به‌ش���ی خۆی‬ ‫ده‌دزێت‪ ،‬هه‌م به‌شی باوكه‌ ئیمپریالیه‌كانی‪،‬‬ ‫هه‌م به‌ش���ی خزمه‌تكاره‌كانی‌و هه‌م به‌شی‬ ‫ده‌یان وه‌چه‌ی حه‌رامزاده‌ی كه‌ دوای خۆی‬ ‫بۆ س���ه‌دان س���اڵی حوكومڕانیمان جێیان‬ ‫ده‌هێڵن‪.‬‬ ‫پرس���یاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ سیس���ته‌می دونیا‬ ‫ه���ه‌روه‌ك خۆی بڕۆش���تایه‌و كه‌س باس���ی‬ ‫دیموكراسی‌و جاڕی گه‌ردونی مافی مرۆڤ‌و‬ ‫ماف���ی چ���اره‌ی خۆنوس���ینی‌ نه‌كردای���ه‌و‬ ‫له‌جیاتی ‪ 10‬ج���ار زوڵم‌و چه‌وس���اندنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نی���ا یه‌كج���ار بچه‌وس���ێنرابوینایه‌ته‌وه‌و‬ ‫ته‌نی���ا یه‌كجار نام���وس‌و كه‌رام ‌هت‌و ماڵمان‬ ‫به‌ڕاس���ته‌خۆ حه‌اڵڵ بكرایه‌ خۆش���تر نه‌بو؟‬ ‫باش���تر نه‌بو له‌وه‌ی له‌پش���ت په‌رده‌وه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌مو شانۆگه‌ریه‌مان پێ بگێڕدرایه‌؟‬ ‫كۆلك���ه‌ دیكتاتۆره‌كان���ی ڕۆژهه‌اڵت���ی‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت وه‌ك دیكتاتۆره‌كان���ی ڕۆژئاوا‬ ‫نی���ن‪ ,‬وه‌ك هۆگۆ چاڤێزی ڤه‌نزوێلی‪ ،‬فیدڵ‬ ‫كاسترۆی كوبی‌و كین مونی كۆری دیكتاتۆری‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ نین كه‌ ته‌نیا بۆ خه‌ڵكی خۆیان‬ ‫گون���ده‌و زۆردار بن‌و له‌ب���ه‌رده‌م ڕۆژئاوادا‬ ‫ملكه‌چ‌و زه‌لیل‌و گوێ مه‌ڕیله‌ بن‪ .‬دیكتاتۆری‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ ئه‌وه‌یه‌ بێجگه‌ له‌په‌یڕه‌وی خۆی‬ ‫م���ل بۆ كه‌س كه‌چن���ه‌كات‌و به‌ڕۆژی ڕوناك‬ ‫بڵێ من دیكتاتۆرم‪.‬‬ ‫درۆزن نی���ن ل���ه‌وه‌ی به‌خه‌ڵك���ی خۆیان‬ ‫بڵێن ئێم���ه‌ دیموكراس���ین‌و هه‌ڵگری بیری‬ ‫دیدموكراس���ین‪ ,‬به‌ڵكو حه‌ی عه‌له‌ س���ه‌اڵ‬ ‫ده‌ڵێت من دیكتاتۆرم‌و په‌یڕه‌وی دیموكراسی‬ ‫ناكه‌م‪ ،‬چونكه‌ دیموكراسی عه‌یبی‌ زۆرتره‌ له‌‬ ‫الیه‌نه‌ باشه‌كانی‪ ,‬هه‌ر بۆیه‌ ئه‌و زوڵمه‌شی‬ ‫ك���ه‌ ده‌یكه‌ن له‌گه‌لی خۆی���ان به‌قه‌ده‌ر ئه‌و‬ ‫زوڵمه‌ی كۆلك���ه‌كان به‌ئازار نی���ه‌و زۆرێك‬ ‫له‌گه‌له‌كه‌یان هه‌ر به‌ڕاس���تی‌ نه‌ك له‌پێناوی‬ ‫پاره‌و ده‌سكه‌وت خۆشی ده‌وێن‪.‬‬ ‫ئیمپیریالیس���ته‌كان ته‌نی���ا كۆلك���ه‌‬ ‫دیكتاتۆریان دروس���ت نه‌كرد‪ ,‬به‌ڵكو هاتن‬ ‫به‌پاره‌ی خۆیان‪ ،‬به‌چه‌ك���ی خۆیان كۆلكه‌‬ ‫تیرۆرستیشیان دروست كرد‪.‬‬ ‫ئاخ���ر ئ���ه‌وان دو جه‌نگ���ی گ���ه‌وره‌ی‬ ‫جیهانی یه‌كه‌م‌و دوه‌میان له‌پێناو شۆڕش���ی‬ ‫پیشه‌س���ازی هه‌ڵگیرس���اندوه‌‪ ,‬چه‌ندی���ن‬ ‫كارگه‌ی دروس���تكردنی چه‌كی كوش���نده‌ی‬ ‫دروس���ت كردوه‌ خۆ ده‌بێت بازاڕێك هه‌بێت‬ ‫تێیدا ساغی بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و هه‌مو چه‌ك���ه‌ نازداره‌ خۆ نابێت هه‌ر‬ ‫له‌ شاشه‌ی سینه‌مادا پیشان بدرێت‪ ,‬فیلمی‬ ‫سینه‌مایی گه‌ر له‌ڕاستییه‌وه‌ وه‌رنه‌گیرابێت‪،‬‬ ‫س���یناریۆی ده‌ستكرد ئه‌و تامه‌مان پێنادات‬ ‫كه‌ ئێستا لێی وه‌رده‌گرین‪.‬‬ ‫درام���ا وه‌ختێك به‌چێژه‌ ك���ه‌ گومانمان‬ ‫له‌ڕاستیه‌كه‌ی نه‌بێت‪.‬‬

‫سعودیه‌ ك ‌ه خاكی‬ ‫پیرۆزی ئه‌مریكای ‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‬ ‫هه‌رسێ كۆلك ‌ه‬ ‫م ‌هال‌و تیرۆرست‌و‬ ‫دیكتاتۆره‬ ‫ئاخر قاعیده‌ چییه‌ بێجگه‌ له‌دارده‌س���ت ‌ی‬ ‫ئه‌مریكای جاران بۆ ش���كاندنی هه‌یمه‌نه‌ی‬ ‫ڕوسیا له‌جیهاندا؟ ئاخر ئه‌گه‌ر خۆی چه‌كی‬ ‫پێنه‌دابن‌و یارمه‌تی لۆجیستی نه‌دابن‪ ،‬ده‌ڵێم‬ ‫ئه‌مانه‌ بۆ ئیسالم جیهاد ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاخ���ر ئ���ه‌م كۆلك���ه‌ ڕێكخ���راوه‌ بێجگه‌‬ ‫له‌ته‌قینه‌وه‌ی س���ه‌فاره‌ته‌كانی ئه‌مریكا چی‬ ‫پێده‌كرا؟ وتیان نه‌خێر وه‌ره‌ له‌ناو ئه‌مریكا‬ ‫دو ته‌الر بته‌قێنه‌ره‌وه‌ تا بێین به‌ ئاس���انی‌و‬ ‫به‌ناوی به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی تیرۆر له‌جیهاندا‬ ‫ئه‌فغانستان‌و عێراق دابدۆشین‪.‬‬ ‫ئاخ���ر چ ئه‌قڵێك باوه‌ڕ به‌وه‌ ده‌كات ‪19‬‬ ‫گه‌نجی عه‌ره‌بی ده‌شته‌كی بێن به‌ده‌مانچه‌وه‌‬ ‫خۆی���ان بكه‌ن به‌گه‌وره‌تری���ن فڕۆكه‌خانه‌ی‬ ‫ئه‌مری���كاداو به‌هه‌م���و كۆنت���ڕۆڵ‌و ئامێری‬ ‫تیش���كی سه‌رو وه‌نه‌وشه‌ییدا تێپه‌ڕن‌و ته‌نیا‬ ‫بۆ یه‌كجاریش ئه‌و هه‌مو ئامێره‌ ئه‌له‌كترۆنیه‌‬ ‫پێش���كه‌وتوه‌ دوا لوتك���ه‌ی ته‌كنه‌لۆجی���ه‌‬ ‫نوزه‌یه‌ك ی���ان جیقه‌یه‌كی���ان لێوه‌نه‌یه‌ت‌و‬ ‫ئه‌و هه‌مو س���ه‌گه‌ موحته‌ره‌م���ه‌ موده‌ڕه‌به‌‬ ‫بۆنێكی ئ���ه‌و چه‌كانه‌ نه‌كه‌ن كه‌ ئه‌و كۆلكه‌‬ ‫تیرۆرس���تانه‌ پێیان ب���وه‌؟ دواتر چون بۆ‬ ‫یه‌كه‌م جار له‌ژیانیاندا فڕۆكه‌یان لێخوڕی؟‬ ‫دوای كوشتنی‌ بنالدن‪ ،‬قاعیده‌ به‌ڕاده‌یه‌ك‬ ‫الواز ب���و‪ ,‬هه‌رچ���ی كارو چاالكیان���ه‌‬ ‫له‌ته‌قاندنه‌وه‌ی ت���ه‌الری ئه‌مالوئه‌وال نه‌ده‌بو‬ ‫به‌هه‌واڵیش له‌كه‌ناڵه‌ به‌ناوبانگه‌كانی تایبه‌ت‬ ‫به‌هه‌واڵدا‪.‬‬ ‫هه‌واڵ���ی ته‌قین���ه‌وه‌ ب���و به‌هه‌واڵێك كه‌‬ ‫ده‌خرایه‌ پاشكۆی هه‌واڵه‌كان‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ پێویس���ت ب���و ڕێكخراوێكی نوێ‬ ‫به‌چاالك���ی ن���وێ به‌دروش���می ن���وێ بێته‌‬ ‫مه‌یدانه‌وه‌‪ ,‬ئه‌ینا كێ تاقه‌تی هه‌یه‌ سه‌یری‬ ‫ئه‌م شانۆگه‌ریه‌ دوباره‌ بێتامه‌ بكات؟ ده‌بو‬

‫ئه‌مج���اره‌ دروش���می كۆلكه‌تیرۆرس���ته‌كان‬ ‫ببێت به‌ ڕاستی‌‌و له‌س���ه‌ر ئه‌رزی واقیعیش‬ ‫جێبه‌جێی بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌ینا ئه‌و گه‌نجه‌ خوێنگه‌رمانه‌ی كه‌ بۆ ‪72‬‬ ‫حۆری ده‌جه‌نگن به‌حۆری خه‌یاڵی ئۆرگازم‬ ‫نه‌ده‌بون‪ .‬ده‌بو حۆریه‌كان له‌ئوس���تورالیاو‬ ‫ڕوس���یاو سویدو فه‌ڕه‌نساو كه‌نار ده‌ریاكانی‬ ‫ئیبی���زاوه‌ بهێنرێ���ن‪ ,‬وه‌ك وتمان فیلم یان‬ ‫فلیم تا س���یناریۆكه‌ی ڕاس���ته‌قینه‌ نه‌بێت‬ ‫س���ه‌یركردنی خۆش نیه‌‪ ,‬فلیم س���ری دی‬ ‫نه‌بێ���ت‌و به‌عه‌ینه‌كی چ���او هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنه‌ر‬ ‫سه‌یری نه‌كه‌ی تامی چیه‌؟‬ ‫ده‌بو پارچه‌ خاكێك په‌یدا بكه‌ن ته‌واوی‬ ‫ئه‌قڵ ده‌شته‌كییه‌كانی دونیای لێكۆبكه‌نه‌وه‌و‬ ‫هه‌م له‌خۆیان دوریان بخه‌نه‌وه‌و هه‌م بازاڕێك‬ ‫بۆ ساغكردنه‌وه‌ی چه‌كه‌كانیان دروستكه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ ترش‌و خوێكردنی س���یناریۆكه‌ ده‌بو‬ ‫له‌ئه‌وروپ���اش ی���ه‌ك دو كاری تیرۆرس���تی‌‬ ‫ئه‌نجامب���ده‌ن ت���ا ئه‌وروپ���اش هاواڵتیانی‬ ‫خۆی بگه‌وجێن���ێ‌ وه‌ك ئه‌مریكا كاتێك بۆ‬ ‫چه‌كی كۆكوژ هات���ه‌ عێراق‌و دواتر كه‌ بۆی‬ ‫نه‌دۆزرای���ه‌وه‌ داعش���ی وه‌ك چه‌كی كۆكوژ‬ ‫به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫ئاخر نه‌ده‌بو ته‌نیا ئه‌مریكا پاڵه‌وان بێت‬ ‫له‌م فلیمه‌دا‪ ،‬به‌ڵك���و ده‌بو ئه‌وروپاش بێته‌‬ ‫سه‌ر شانۆی مه‌سره‌حیه‌كه‌‪.‬‬ ‫ج���ا ب���ا بێین���ه‌وه‌ س���ه‌ر ئه‌س���ڵی‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌ی خۆمان‪ ،‬كۆلكه‌دیكتاتۆره‌كان‌و‬ ‫كۆلكه‌تیرۆرس���ته‌كان زۆرتری���ن یارمه‌ت���ی‬ ‫له‌كۆلك���ه‌ م���ه‌الكان وه‌رده‌گ���رن ك���ه‌ هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیان نیه‌ به‌و س���یفاته‌ی كه‌ هه‌ڵیان‬ ‫گرتوه‌ جگه‌ له‌مێزه‌ره‌كه‌ی س���ه‌ریان‪ .‬ئه‌مان‬ ‫فه‌توایان بۆ داده‌تاش���ن‌و ئه‌م���ان خه‌ڵكی‬ ‫عاس���ی‌و ش���ۆڕگێڕیان بۆ س���ه‌ركوتده‌كه‌ن‬ ‫گ���ه‌ر له‌حاكمه‌كانی���ان توڕه‌ ب���ون یاخود‬ ‫به‌فه‌توا گه‌نج بۆ ڕێكخراوه‌ تیرۆرس���تیه‌كان‬ ‫كۆده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬ئه‌مانیش چونكه‌ كۆلكه‌ن وه‌ك‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی له‌ناخ‌و هزری كۆلك���ه‌ دیكتاتۆرێك‬ ‫ده‌رپه‌ڕیبن‪ ,‬حه‌دیس‌و ئایه‌ت داده‌تاش���ن‌و‬ ‫ده‌ڵێن گه‌ر فه‌رمانڕه‌وا به‌دار دای له‌سه‌رت‌و‬ ‫س���ه‌رو‌هت‌و س���امان‌و ماڵیش���ی بردی هه‌ر‬ ‫ده‌بێت ئیتاعه‌ی بكه‌یت‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نجه‌ خوێنگه‌رمانه‌ی به‌م حه‌دیسانه‌‬ ‫دڵیان ئۆقره‌ ناگرێت‌و به‌حه‌دیس���ی زه‌عیف‬ ‫له‌قه‌ڵه‌می ده‌ده‌ن‌و به‌جیهاد نه‌بێت سوكنایی‬ ‫به‌دڵیاندا نایه‌ت‪ ،‬گوێ بۆ فتوای كۆلكه‌ مه‌ال‬ ‫جیهادیس���تیه‌كان ده‌گ���رن‪ ،‬به‌فتوای ئه‌وان‬ ‫له‌كه‌ناری "ئیمانیان" ئۆقره‌ ده‌گرن‪.‬‬ ‫س���عودیه‌ كه‌ خاكی پیرۆزی ئه‌مریكایه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ی هه‌رسێ كۆلكه‌ م ‌هال‌و تیرۆرست‌و‬ ‫دیكتاتۆره‌‌و سه‌یر له‌وه‌دا له‌یه‌ك شوێندا كه‌‬ ‫دو فتوای جی���اوازی وه‌ك جیهادو ئیتاعه‌ی‬ ‫ئول���ی ئه‌مر ده‌رده‌چێت هیچ كاتێك ئه‌م دو‬ ‫به‌ره‌ سه‌ر تا بن دژواره‌ به‌ یه‌كدا ناده‌ن‪.‬‬ ‫به‌قودره‌تی قادر یان به‌قودره‌تی نه‌وت؟‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت ‪.....‬‬

‫فس فس پاڵەوان‌و مۆسیقاو پێشمەرگە‬

‫فوئاد سدیق‬ ‫ئێم���ە له‌هەرێمێكدا چاوم���ان كردۆتەوە‪،‬‬ ‫كە تێیدا یاس���اكانی سروش���ت س���ەربەرەو‬ ‫خ���وارەو‪ ،‬قڵ���پ كراونەت���ەوە‪ ،‬ماركس وتی‬ ‫فەلسەفەی هیگڵ س���ەربەرەو خوارە(سەری‬ ‫لەس���ەر زەوییەو قاچەكانی له‌ئاسمانن)وتی‬ ‫من هاتوم قڵپی بكەم���ەوە‪ ،‬بۆئەوەی هەردو‬ ‫قاچ���ی بخەمەوە س���ەر زەوی‌و سەریش���ی‬ ‫له‌ئاس���مان بێت‪ ،‬بەاڵم ل���ەم هەرێمەی ئێمە‬ ‫هەر خودی یاس���ا سروش���تییەكە پێویستی‬ ‫به‌قڵپكردنەوەیەك���ی ورد هەیە‪ ،‬چونكە هەمو‬ ‫یاساو رێساكانمان سەربەرەو خوارن‪ ،‬گرفتی‬ ‫گ���ەورە ئەوەیە كەس���ێكی ئەقاڵنیمان نەبوە‬ ‫ئەم یاس���ا وەرگەڕاوە راس���تبكاتەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫له‌ئەنجامی نەبونی خ���اوەن فیكرێك ئەوەتا‬ ‫فس فس پاڵەوانیشمان لێ خولقاون‪.‬‬ ‫ف���س فس پاڵ���ەوان ئەوانەن كە رقیان‬ ‫لەمۆسیقاو س���مفۆنیایە‪،‬هەر نازانن قالەمەڕە‬ ‫كێیە‪ ،‬رقیان لەعەدالەت‌و خۆشەویستییە‪،‬رقیان‬ ‫له‌یاس���او س���نوردانانە‪ ،‬فس ف���س پاڵەوان‬ ‫ئەوانەن هەمیشە خەون به‌پێشێلكردنی مافی‬ ‫مرۆڤەكانەوە دەبینن‪ ،‬خەون به‌ئیمپراتۆریایەك‬ ‫دەبینن كە له‌س���ێبەریدا خەڵك نۆرە بگرێت‬ ‫بۆ كڕنوش ب���ردن بۆ ئەوان‌و‪ ،‬نایانەوێ وەكو‬ ‫مرۆڤ وەكو هاواڵتی ئاس���ایی بن‪ ،‬فس فس‬ ‫پاڵەوان ئەوانەن كە س���ەدان پارچە زەوییان‬ ‫به‌ن���اوی قەرەبو وەرگرتوەو به‌هۆیەوە بونەتە‬ ‫خاوەن س���ەدان ملی���ۆن دۆالر‪،‬چەندین دۆنم‬

‫زەویشیان بەناوی وەبەرهێنانەوە له‌باشترین‬ ‫ش���وێنەكانی ش���ارە وەرگرت���وەو چەندی���ن‬ ‫مەزرەع���ەو باڵەخانەو ش���وێنی رابواردنیان‬ ‫بۆخۆیان پێكهێناوەو‪ ،‬لەناو ش���ەوی س���وردا‬ ‫رۆژ دەكەنەوە‪.‬‬ ‫فس فس پاڵەوان ئەوانەن كە لەس���ەر‬ ‫رەنج‌و خەبات‌و قوربانیدان‌و لەسەر كەرامەتی‬ ‫خەڵكان���ی دیكە بونەتە س���ینگ دەرپەڕێن‌و‬ ‫به‌ش���انازییەوە باس���ی درۆزنانەی خۆیان بۆ‬ ‫ئێمە دەگێڕنەوە‪ ،‬فس فس پاڵەوان هەمیشە‬ ‫مایكاڤیلیان���ە خەڵ���ك دەكەن���ە پێپلیكانە‬ ‫بۆ خۆی���ان‌و جۆگەلەی خوێنی���ان به‌خوێنی‬ ‫قارەمان‌و نیشتمانپەروەران‌و دڵسۆزانی گەل‬ ‫دروستكردوە‪ ،‬هەمو كارێكی ناڕەواو ناشەڕعی‬ ‫ب���ۆ ئەوان حەاللە‪ ،‬تا دەگەن���ە پلەی بەرزی‬ ‫فس فس پاڵەوانێتی‪ ،‬چونكە لەناو ئەوانیشدا‬ ‫پلەو پای���ەی جیاواز هەیەو ه���ەر فس فس‬ ‫پاڵەوانێك هەوڵ���دەدا فس فس پاڵەوانەكەی‬ ‫دیكە بس���ڕێتەوە‪ .‬ئینجا هەندێكیان بەرامبەر‬ ‫به‌ئەوی دیكەیان له‌مشك دەچن‪ ،‬هەندێكیش‬ ‫بەرامبەر ئەوی دیكە له‌رێوی دەچێت‌و ‪ ،‬ئاوا‬ ‫ژیان الیان بەردەوامە‪...‬‬ ‫ف���س ف���س پاڵ���ەوان مێژویەك���ی‬ ‫پ���ڕ له‌ترس���نۆكانەیان هەی���ە‪ ،‬رۆژێ���ك‬ ‫قارەمانێتییەكی���ان نەنوان���دوە‪ ،‬تەنیا ئەوە‬ ‫نەبێت زیرەكترین‌و باش���ترینن لەوەی خەڵك‬ ‫بۆ ب���ەرەی ش���ەڕ هانبدەن‌و خەڵك���ی تێدا‬ ‫بكوژرێ‪ ،‬بۆئەوەی لەسەر شاشەی تیڤییەكان‬ ‫فرمێسكی تیمساحانە بۆ خوێنی ئەو شەهیدانە‬ ‫بڕێژن‪ ،‬بەڵكو ئەم قوربانیدان‌و ئەو فرمێسكی‬ ‫تیمس���احیانە كاریگەرییەك دروس���تبكات‪،‬‬ ‫پلەیەكی دیك���ە بەرزتر بكرێت���ەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ف���س ف���س پاڵەوانەكانی���ش هەمویان یەك‬ ‫ج���ۆرو یەك رەنگ‌و له‌یەك پلەدا نین‪ ،‬ئەوانە‬ ‫له‌نەوەكان���ی قابیلن‪ ،‬بۆیە خوێنی نەك تەنیا‬ ‫براكەی خۆیان بگرە خوێن���ی دایك‌و باوك‌و‬ ‫كوڕەكانی خۆش���یان ح���ەاڵڵ دەكەن تەنیاو‬ ‫تەنیا له‌پێناوی دامركاندنەوە‪ ،‬یان تێركردنی‬

‫فس فس پاڵەوانێك لەم‬ ‫هەرێمەدا نییە‪ ،‬ژیانێكی‬ ‫ئاسایی بباتە سەر‪،‬‬ ‫هەمویان له‌ژیانێكی‬ ‫پاشایانەی ورگندان‬ ‫مێژوش به‌گوێماندا‬ ‫دەچرپێنێ‪ ،‬كە ئەو فس‬ ‫فس پاڵەوانانە چەندە‬ ‫ترسنۆك‌و بێ غیرەتن‬ ‫ئارەزوەكانی خۆیان‪.‬‬ ‫ف���س ف���س پاڵەوانێك ل���ەم هەرێمەدا‬ ‫نییە‪ ،‬ژیانێكی ئاس���ایی بباتە سەر‪ ،‬هەمویان‬ ‫له‌ژیانێكی پاشایانەی ورگن دان‪ ،‬مێژوش جار‬ ‫ج���ارە به‌گوێماندا دەچرپێن���ێ‪ ،‬كە ئەو فس‬ ‫فس پاڵەوانانە چەندە ترسنۆك‌و بێ غیرەتن‪،‬‬ ‫له‌كات���ی بچوكترین تەنگانەدا‪ ،‬چۆن رەنگیان‬ ‫هەڵدەپروكێ‌و لەومەیمون���ە دەچن كە لەناو‬ ‫بەفرو س���ەهۆڵبەنداندا هەڵدەل���ەرزێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫له‌كاتی ش���ێنەییدا‪ ،‬قارەمانێكی بێ وێنەن‌و‬ ‫خاوەنی سەدان داستانی بێ وێنەن‪.‬‬ ‫فس فس پاڵەوان‪ ،‬رقی له‌راس���تی وتن‌و‬ ‫رق���ی گەورەی له‌دۆس���تایەتی راس���تەقینەو‬

‫له‌نیش���تمانپەروەرییە‪ ،‬له‌ناخیان���دا ئەوەندە‬ ‫هەست به‌كەموكورتی دەكات‪ ،‬ناچارە به‌درۆی‬ ‫ش���اخدار پڕی بكات���ەوە‪ ،‬ئەوەن���دە بچوكن‬ ‫ناتوانن تەنانەت لەگەڵ دۆستەكانی خۆشیان‬ ‫راستگۆ بن‪ ،‬چونكە له‌بنەڕەتدا راستگۆیی الی‬ ‫ئەوان بچوككردنەوەو ناپوتبونیان مانیڤێست‬ ‫دەكات‪.‬ئەوەندەی ئەوان نیش���تمانیان تااڵن‌و‬ ‫كاول كردوە‪ ،‬هیچ هێزێك���ی دیكە به‌دوژمنە‬ ‫سەرسەختەكانیشەوە نەیانتوانیوە ئەم كارە‬ ‫بكەن‪ ،‬كەچی تەنیا بۆ چاوبەس���تنی زیاتری‬ ‫خەڵ���ك‌و له‌س���ەر شاش���ەی تیڤییەكان���ەوە‬ ‫هەڵمەت���ی نیش���تمانپەروەری رادەگەیەنن‪.‬‬ ‫كۆمەڵ���گای مێگەلی���ش بڕوای���ان پێدەكات‌و‬ ‫چەپڵەی���ان بۆ لێدەدات‪ .‬ئ���ای لەو فس فس‬ ‫پاڵەوانانە‪.....‬‬ ‫فس ف���س پاڵەوانەكانم���ان بینی چۆن‬ ‫له‌چاوتروكانێكدا له‌بەرامبەر داعشدا چۆكیان‬ ‫داداو نەیانتوانی بچوكترین بەرگە بگرن‪،‬یەك‬ ‫فس فس پاڵەوان نەماوە تا ئێستا داعش راوی‬ ‫نەنابێ‌و به‌دوای نەكەوتبێت‪ ،‬كەچی ئێس���تا‬ ‫هەم���و كەناڵەكانی تیڤی ستایش���ی ئەو فس‬ ‫فس پاڵەوانانە دەكەن‪ ،‬ش���ەوانە له‌شاشەی‬ ‫تیڤییەكانەوە مژدەی سەركەوتن رادەگەیەنن‪،‬‬ ‫بێ ئەوەی خۆیان له‌بەرەكانی ش���ەڕدا بوبن‪.‬‬ ‫برادەرێك دوای هێرش���ی داعشەكان بۆسەر‬ ‫گوێڕ له‌شاش���ەی چەندی���ن تیڤییەوە‪ ،‬بانگی‬ ‫بەرەنگاری‌و تێكش���كانی داعش���ەكانی دەدا‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو برادەرە ش���ەوی هێرش���ەكە لەوێ‬ ‫نەب���و‪ ،‬بەڵك���و س���بەینەكەی چوبو!!بەاڵم‬ ‫گوێمانی كەڕ كرد ئەوەندەی باس���ی هێرش‌و‬ ‫تێكش���كاندنەكە بكات‪ ،‬بەاڵم بۆ رۆژی دواتر‬ ‫هەر ئەو برادەرە چوب���وە كتێبخانەیەكی ناو‬ ‫هەولێرو لەسەر حیسابی ئەنجومەنی وەزیران‬ ‫بەه���ای ‪ $400‬چوارس���ەد دۆالر كتێب���ی بۆ‬ ‫خۆی كڕیبو‪ ،‬تا ئێس���تاش نەگەڕاوەتەوە ئەو‬ ‫شوێنەی كە داعشیان تێكشكاندبو!!‬

‫»» ‪19‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ده‌رباره‌ ‌ی هه‌رێم ‌ی كوردستان‌و‬ ‫ستراتیژ ‌ی روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌ی داعش‬ ‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫دوای‌ هێرش���كردنی‌ (داع���ش) بۆ س���ه‌ر‬ ‫س���نوره‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌م هێز‌ه‬ ‫سه‌له‌فیه‌ جیهادیه‌ پاڵپش���تی‌ كراو‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫پاش���ماوه‌كان ‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رس���ت ‌ه عه‌ره‌به‌كان ‌ی‬ ‫ناوچه‌ سوننه‌ نشینه‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫وجودی‌ بۆ سه‌ر هه‌رێمی‌ كوردستان داده‌نرێت‪،‬‬ ‫وات ‌ه هه‌رێم به‌یه‌كێك له‌به‌ربه‌سته‌كانی‌ به‌رده‌م‬ ‫پرۆژه‌كه‌ی‌ خ���ۆی‌ ده‌زانێت‌و ده‌خوازێت وه‌ك‬ ‫قه‌واره‌یه‌ك���ی‌ جوگرافی‌‌و سیاس��� ‌ی نه‌ته‌وه‌ی ‌ی‬ ‫كۆتایی‌ پ ‌ێ بێت‌و نه‌مێنێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌دوا ‌ی ئه‌م خاڵ��� ‌ه گرنگه‌‪ ،‬ئێم ‌ه ل ‌ه‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬پێویس���تمان به‌باش‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ ئه‌م هێزه‌ نوێیه‌و داعش ناسینێك ‌ی‬ ‫وردو مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ لێپرسراوانه‌ی‌ نیشتمانیه‌‪,‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌رهاویش���ته‌و ده‌ره‌نجامه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫ش���ه‌ڕه‌ ‌ی له‌ئێس���تادا به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ئێمه‌ داعش له‌یه‌ك كاتدا چه‌نده‌ها‬ ‫شته‌و زیاد ل ‌ه ئه‌گه‌رو ده‌رفه‌ت‌و ته‌حه‌دایه‌ك ‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆی���دا هه‌ڵگرتو‪ ،‬ك���ه‌ ده‌خوازم زۆر‬ ‫به‌كورتی‌ له‌خواره‌و‌ه له‌س���ه‌ر هه‌ند ‌ێ له‌ وان ‌ه‬ ‫بوه‌ستم‪:‬‬ ‫‪ .1‬داعش هێزێك ‌ی گه‌وره‌تر‌ه له‌تیرۆر‪ ،‬گه‌ر‬ ‫وابزانین (داعش) كۆپیه‌ك��� ‌ی له‌به‌رگیراوه‌ ‌ی‬ ‫رێكخ���راوی‌ (قاعیده‌)ی���ه‌و ته‌نه���ا ئاوه‌ڵناوو‬ ‫پێناس���ی‌ ترۆریس���ت بون ‌ه به‌هه‌ڵه‌دا چوین‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ داع���ش ئاماژه‌ی���ه‌ به‌گۆڕان���كار ‌ی‬ ‫له‌عه‌قی���ده‌ ‌ی قاعیده‌و به‌ش���تێك ‌ی به‌رچاو ‌ی‬ ‫س���ه‌له‌فیه‌تی‌ جیهادی‌‌و پێنان ‌ه ن���او قۆناغ ‌ی‬ ‫پاش رێكخراو ‌ی (قاعیده‌)وه‌‪ ،‬داعش هێزێك ‌ی‬ ‫عه‌قیده‌ی���ی‌‌و سیاس���ی‌‌و س���ه‌رباز ‌ی نوێیه‌و‬ ‫خ���اوه‌ن س���تراتیژێكی‌ چوارچێ���وه‌داره‌ بۆ‬ ‫عێراق‌و سوریاو‪ ,‬دواتر خۆرهه‌اڵت ‌ی ناوه‌ڕاست‬ ‫ك��� ‌ه ئه‌وی���ش له‌هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ ‌ی به‌ش���ێك‬ ‫له‌س���نوره‌كان‌و دامه‌زراندن���ی‌ ده‌وڵه‌تێك��� ‌ی‬ ‫پێكهاتو ل���ه‌ س���وننه‌كانی‌ عێراق‌و س���وریا‬ ‫له‌قۆناغی‌ یه‌كه‌م‌و ده‌ستكاریكردنی‌ هاوسه‌نگ ‌ی‬ ‫هاوكێش���ه‌ مه‌زهه‌بی‌‌و جیۆس���تراتیجییه‌كان ‌ی‬ ‫ناوچه‌كه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ تیرۆریزم ته‌نها یه‌ك ‌ێ‬ ‫له‌میكانیزمه‌كان���ی‌ كاركردنی‌ ئ���ه‌م رێكخراو‌ه‬ ‫پێكده‌هێنێ‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬داعش به‌حوكم���ی‌ پێكهاته‌ عه‌قیده‌یی‌‌و‬

‫ستراتیژه‌كه‌ی‌‪ ،‬س���نورنه‌ناس‌و نه‌ته‌وه‌ بڕه‌و‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌شوێنێكدا ده‌یوه‌ستێنێ‪ ،‬هاوسه‌نگ ‌ی‬ ‫هێزه‌كان‌و توانای‌ به‌رپه‌رچ دانه‌وه‌یه‌‪ ،‬سنور‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كان به‌ڕه‌س���می‌ ناناسێ‌‌و‪ ،‬هه‌ڵگر ‌ی‬ ‫تێزی‌ ش���ه‌ڕ ‌ی به‌رده‌وامیش���ه‌‌و‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌ی ئه‌م‬ ‫رێكخ���راوه‌ له‌م روه‌وه‌ بڕوا ‌ی پێیه‌تی‌‪,‬به‌ته‌نها‬ ‫ئاگربه‌ست ‌ه نه‌ك ئاشت ‌ی چه‌سپاوو چاره‌سه‌ر ‌ی‬ ‫هه‌میش���ه‌یی‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه هێزێكه‌ ئامانی‌ نیه‌و‪،‬‬ ‫به‌ناچاریی‌ نه‌بێ���ت ناچێته‌ چوارچێوه‌ی‌ هیچ‬ ‫وتووێژێك���ه‌وه‌و هه‌رچی���ش ده‌كات به‌كاتی ‌ی‬ ‫وه‌ریده‌گرێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬داعش وه‌ك هه‌ڕه‌شه‌‪ ،‬ئه‌م خاڵ ‌ه به‌ڵگ ‌ه‬ ‫بۆ هێنانه‌‌وه‌و سه‌لماندنی‌ ناوێت چونك ‌ه هه‌مو‬ ‫هاواڵتیه‌كی‌ ئاسایش (داعش) به‌هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ بۆ س���ه‌ر هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫داده‌نێت‪ ،‬به‌اڵم ناكۆكی‌‌و دژبه‌یه‌ك ‌ی سه‌ره‌كی‌‌و‬ ‫مێژویی‌ كورد له‌گه‌ڵ (داعش)دانیه‌‪ ،‬به‌حوكم ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی به‌سروش���تی‌ سیاس���ه‌ته‌كانی‌‌و زۆری ‌ی‬ ‫دوژمنه‌كانی‌ پێناچێ���ت بتوانیت تاماوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫زۆرو به‌تایبه‌تی���ش له‌عێراق���دا وه‌ك هێزێك ‌ی‬ ‫س���ه‌ربازی‌ حساب بۆكراو بمێنێته‌وه‌‪ ،‬وات ‌ه دژ‬ ‫به‌یه‌كی ‌ی سه‌ره‌كی‌ ئێمه‌ له‌گه‌ڵ به‌غداو عێراق ‌ه‬ ‫وه‌ك قه‌واره‌‪ ،‬چونكه‌ به‌هۆ ‌ی عێراقی‌ بونمانه‌و‌ه‬ ‫بوه‌ دو ج���ار كیمیایی‌‌و ئه‌نف���ال‌و په‌المار ‌ی‬ ‫داعش بوین‪ ،‬چاره‌س���ه‌ری‌ ریش���ه‌یش وا ل ‌ه‬ ‫دیاریكردنی‌ مافی‌ چاره‌ن���وس‌و دامه‌زراندن ‌ی‬ ‫كۆماری‌ كوردستانی‌ باشور‪.‬‬ ‫‪ .4‬داع���ش وه‌ك ته‌حه‌دا‪ /‬له‌رویه‌كی‌ تره‌و‌ه‬ ‫داع���ش بۆ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‌و پێكهات ‌ه‬ ‫سیاس���ی‌‌و ناسیۆنالیس���تیه‌كه‌ی‌ به‌ته‌ح���ه‌دا‬ ‫له‌قه‌ڵ���ه‌م ده‌درێ���ت‪ ،‬به‌گوێ���ره‌ی‌ تیۆره‌كه‌ ‌ی‬ ‫مێژونوس��� ‌ی به‌ریتانی‌ (ئه‌رنۆڵد توینبی‌)یش‬ ‫گه‌ر نه‌ته‌وه‌و واڵتێك توان���ای‌ وه‌اڵمدانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫به‌ته‌حه‌داكان���ی‌ هه‌بێ���ت‪ ،‬ده‌توانێ���ت‬ ‫به‌ره‌وپێش���ه‌وه‌ ب���ڕوات‌و ئه‌گ���ه‌ر ن���ا به‌ره‌و‬ ‫په‌راوێ���زی‌ مێژو ملده‌نێت‌و رۆڵ‌و قورس���ای ‌ی‬ ‫خۆی‌ له‌ده‌ستده‌دات‪.‬‬ ‫‪ .5‬داع���ش وه‌ك ئاوێن���ه‌‪ /‬داعش بۆ ئێم ‌ه‬ ‫له‌ هه‌رێمدا ئه‌و ئاوێنه‌ی��� ‌ه بو ك ‌ه به‌ناچاری‌‌و‬ ‫له‌ساته‌وه‌ختێك ‌ی هه‌س���تیارو چاره‌نوسسازدا‬ ‫هه‌مومانی‌ له‌به‌رده‌م النیكه‌م به‌شێ‌ له‌حه‌قیقه‌ت ‌ی‬ ‫خۆمان‌و دام���وده‌زگا‌و هێزه‌چه‌كداره‌كانمان ‌ی‬ ‫راگ���رت‪ ,‬كه‌موكورتی‌‌و كێش���ه‌كان ‌ی له‌جاران‬ ‫رونتر خست ‌ه به‌رده‌ستمان‪ ،‬وانه‌ ‌ی به‌نیشتمان ‌ی‬ ‫نه‌كردنی‌ هێزه‌كان‌و شلوش���ێواوی‌‌و روكه‌شی ‌ی‬ ‫هه‌ند ‌ێ ده‌زگاو رێوش���وێنی‌ بۆ ده‌رخس���تین‪،‬‬ ‫كه‌پێویستی‌ به‌ هه‌ڵوێس���ته‌یه‌كی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و‬ ‫نیش���تمان ‌ی به‌هێز هه‌یه‌‪ ,‬بۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌‌و‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنی‌ ئه‌و كێش���انه‌‪ ،‬به‌مانایه‌ك ‌ی‬ ‫تر ئه‌ركێكی‌ نیش���تمان ‌ی ئێمه‌ دوای‌ ش���ه‌ڕ ‌ی‬ ‫داعش‌و به‌ڵكو هه‌ر له‌ئێستاوه‌ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫دواكه‌وتویی ‌ه له‌خۆماندا‪.‬‬

‫ی داعش‬ ‫جه‌نگ ‌‬ ‫ده‌به‌ینه‌وه‌ به‌اڵم‬ ‫ده‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫ی ناوحۆشدا‬ ‫ئاست ‌‬ ‫ئه‌خالقی‌ داعشیزم‬ ‫به‌ره‌و روخان‬ ‫به‌رین‪ .‬ئه‌م‬ ‫جه‌نگه‌ش به‌رینه‌وه‬ ‫‪ .6‬داع���ش وه‌ك ده‌رف���ه‌ت‪ .‬داع���ش به‌و‬ ‫ئه‌ندازه‌یه‌ی هه‌ڕه‌ش���ه‌و ته‌حه‌داو ئاوێنه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫بینینی‌ كێشه‌كانمان‪ ،‬گه‌ر خۆمان ببین‪ ,‬به‌و‬ ‫ئه‌ندازه‌ی���ه‌ش ده‌رفه‌تێكی‌ زێڕینی‌ خس���تۆت ‌ه‬ ‫به‌رده‌م هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ ،‬چونكه‌ به‌هۆ ‌ی‬ ‫داعش���ه‌وه‌ بۆ یه‌ك���ه‌م جار كوردی‌ باش���ور‬ ‫له‌س���اته‌وه‌ختی‌ راپه‌ڕین���ه‌وه‌ تاكو ئێس���تا‬ ‫به‌هاوبه‌ش���ی‌ ده‌چێته‌ شه‌ڕێك ‌ی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا بو به‌هۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ زوربه‌ ‌ی ناوچ ‌ه‬ ‫كوردس���تانیه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ ‌ی هه‌رێم‌و ماده‌ ‌ی‬ ‫(‪ )140‬بكه‌ون���ه‌وه‌ ژێرده‌س���تی‌ ك���وردو‬ ‫ته‌نانه‌ت بۆ یه‌كه‌م جار له‌ژێر سه‌رپه‌رش���ت ‌ی‬ ‫هێ���زی‌ كوردی���دا نه‌وت ‌ی كه‌رك���وك هه‌نارد‌ه‬ ‫بكرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ولێر بوه‌ته‌ س���ه‌نته‌رێك ‌ی‬ ‫دیبلۆماس��� ‌ی چاالكی‌ خۆرهه‌اڵت ‌ی ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫په‌یداكردنی‌ جۆرێك له‌متمانه‌‌و رێز بۆ هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬كه‌ ئه‌گه‌ر ناكۆكیه‌ ته‌قلیدیه‌كان ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگا تێپه‌ڕێنین‌و خۆمان بین‪ ،‬ده‌توانین‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك نوس���ه‌رێك ده‌ڵێ���ت‪ :‬دوای‌ داعش‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردس���تانی‌ باشور هیچ پاساوێك ‌ی‬ ‫تری‌ ناوێت‌و رێگای‌ بۆ خۆش���كراوه‌و ناكرێت‬ ‫به‌هیچ جۆرێك ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ له‌ده‌ست بچێت‪.‬‬ ‫له‌كۆتای���دا چه‌ند خۆڕاگر ‌ی له‌كات ‌ی جه‌نگ ‌ی‬ ‫روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ (داعش) گرنگ���ه‌‪ ،‬هێنده‌و‬

‫زیاتری���ش قۆناغ��� ‌ی دوای‌ جه‌نگه‌كه‌ گرنگه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش زۆر گرنگه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬له‌ئێس���تاو دوایی���دا (داع���ش) وه‌ك‬ ‫كراس���ه‌كه‌ی‌ عوس���مان دژ ب���ه‌ ته‌وژمێك��� ‌ی‬ ‫دیاریكراوی‌ سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ كۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫به‌كار نه‌هێنرێت‪ ،‬وات���ه‌ داعش وه‌ك ئامراز ‌ی‬ ‫ملمالنێ���ی‌ ئایدیۆل���ۆژی‌‌و سیاس���ی‌‌و حیزب ‌ی‬ ‫دژبه‌ی���ه‌ك به‌كارنه‌هێنی���ن‪ ،‬چونك��� ‌ه ده‌بێت‬ ‫ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ ببێت��� ‌ه هه‌وێنی‌ ئاوێ���زان بون‌و‬ ‫یه‌كگرتوییه‌ك��� ‌ی به‌هێزت���رو خه‌ماڵندن��� ‌ی‬ ‫ناسنامه‌یه‌كی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ تۆكمه‌تر‪.‬‬ ‫‪ .2‬هه‌رله‌ئێس���تاوه‌ نه‌خش���ه‌ دابنێی���ن بۆ‬ ‫روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ كێش���ه‌كان‌و به‌دامه‌زراوه‌ی ‌ی‬ ‫كردن���ی‌ هێ���زه‌كان‌و كۆتاییهێن���ان به‌فۆرمه‌‬ ‫كۆنه‌ك���ه‌ ‌ی ده‌س���ه‌اڵت‌و ده‌س���تكردن‬ ‫به‌چاكسازییه‌ك ‌ی راسته‌قین ‌ه له‌داموده‌زگاكان ‌ی‬ ‫حكومه‌تدا‪.‬‬ ‫‪ .3‬پێویست ‌ه له‌س���ه‌رمان نه‌خشه‌ڕێگایه‌ك‬ ‫ب���ۆ مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گ���ه‌ڵ قۆناغ��� ‌ی دوا ‌ی‬ ‫داعش‌و په‌یوه‌ن���د ‌ی به‌غداو ده‌رودراوس���ێ‌و‬ ‫ته‌وزیفكردن��� ‌ی به‌ره‌نجام��� ‌ی جه‌نگ���ی‌ دژ‬ ‫به‌داعش ب���ۆ خۆبیناكردنه‌وه‌یه‌كی‌ هاوچه‌رخ‌و‬ ‫له‌ده‌رگادان���ی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌‌و به‌ده‌وڵه‌تبون‪،‬‬ ‫داڕێژی���ن‪ .‬به‌نه‌هاتن���ه‌د ‌ی ئه‌م خواس���تانه‌و‬ ‫خۆئاماده‌ نه‌كردن بۆ ئه‌و قۆناغه‌‪ ،‬راستگۆی ‌ی‬ ‫چه‌ندین دروشم‌و لێدوان‌و هه‌ڵوێست ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫ژێر پرسیاره‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ شه‌ڕی‌ داعشمان ته‌نها‬ ‫بۆ دورخس���تنه‌وه‌ ‌ی هێز‌ه ده‌ستدرێژكاره‌كان ‌ی‬ ‫داعش له‌س���نوره‌كانمان ناوێت‪،‬بۆ زیادكردن ‌ی‬ ‫موزایه‌ده‌ ‌ی حزبی‌‌و درێ���ژه‌دان به‌ دیفاكتۆ ‌ی‬ ‫چ���ه‌ك‌و چۆڵ���ی‌ حزبیم���ان ناوێ���ت‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫زیندوكردنه‌وه‌ی‌ ش���ه‌رعیه‌تی‌ شۆڕشگێڕیمان‬ ‫ناوێت‪ ،‬بۆ په‌رده‌پۆشكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و خراپ‬ ‫به‌كارهێنان ‌ی ده‌س���ه‌اڵتی نوخبه‌یه‌ك ‌ی حزبی‌‌و‬ ‫سیاس���ی‌‌و س���ه‌ربازی‌‌و ئابوری‌ دیاریكراومان‬ ‫ن���اوێ‌‪ ،‬به‌ڵكو رێك به‌پێچه‌وان���ه‌ ‌ی ئه‌مانه‌و‌ه‬ ‫بۆ كۆتاپێهێنانی هه‌م���و ئه‌وان ‌ه ده‌مانه‌وێت‪،‬‬ ‫له‌ئێستاش���ه‌و‌ه ده‌س���تكردن به‌هه‌نگاونان��� ‌ی‬ ‫جدی‌ ب���ه‌ره‌و چاكس���ازی‌‪ ,‬حكومه‌ت ‌ی بنك ‌ه‬ ‫فراوان ده‌پارێزێ���ت له‌روخان‌و وره‌و متمانه‌ ‌ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌‌و هاواڵتیانی���ش به‌رزده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫جدی‌ ب���ون له‌دوباره‌ بیناكردن���ه‌وه‌ ‌ی هێز ‌ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و كۆتاییهێن���ان به‌هێ���زه‌كان‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ یاس���ادا به‌ره‌كانی‌ به‌ره‌نگاریمان‬ ‫پته‌وت���ر ده‌كات‪ .‬ده‌بێ���ت هه‌ر له‌ئێس���تاو‌ه‬ ‫خوێن ‌ی رۆڵه‌ به‌وه‌فاكانم���ان به‌فیڕۆ نه‌درێ‌‌و‬ ‫ل ‌ه پاڵ تێكش���كاندنی‌ داعش���دا نه‌خشه‌مان‬ ‫بۆ هه‌ره‌س���هێنان به‌(داعش)ه‌ ترسناكه‌كان ‌ی‬ ‫ناوخۆ وه‌ك گه‌نده‌ڵی‌‌و نایه‌كگرتویی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫جه‌نگی‌ داعش ده‌به‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی‌ ناوحۆشدا ئه‌خالق ‌ی داعشیزم‬ ‫به‌ره‌و روخان به‌رین‪.‬ئه‌م جه‌نگه‌ش به‌رینه‌وه‌‪.‬‬

‫ئیسالم ‌ی سیاسی‌ له‌نێوان ئازادبون‌و ئاوابوندا‬

‫موحسین ئه‌دیب‬ ‫ئیس�ل�امی‌ سیاس���ی‌ وه‌اڵمدان���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫شكس���تێكی‌ سیاس���ییه‌ كه‌ خۆ ‌ی له‌ڕوخان‌و‬ ‫ئاوابونی‌ خه‌الفه‌تی‌ عوس���مانیدا ده‌بینییه‌وه‌‪،‬‬ ‫روخان��� ‌ی ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ی‌ ك��� ‌ه وه‌ك نوێنه‌ر ‌ی‬ ‫ئیس�ل�ام‌و موس���وڵمانان خۆی‌ مانیفێس���ت‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬بۆشاییه‌كی‌ دروس���تكرد له‌زیهنیه‌ت ‌ی‬ ‫ئیسالمیس���ته‌كاندا‪ ،‬كه‌ ره‌نگ ‌ه ل ‌ه ‪ 90‬س���اڵ ‌ی‬ ‫رابردودا كۆی‌ ئیس�ل�امی‌ سیاس ‌ی له‌حه‌سه‌ن‬ ‫به‌ننا‌و ئیخوان موسولیمینی‌ میسره‌و‌ه (وه‌ك‬ ‫خۆی���ان ده‌ڵێن ل���ه‌‪ 73‬واڵتدا رێكخس���تنیان‬ ‫هه‌یه‌) تا ده‌گاته‌ كۆ ‌ی ئه‌و هێزه‌ سیاسیانه‌ ‌ی‬ ‫له‌مناڵدانی‌ ئه‌وانه‌وه‌ دروس���ت بون‪ ،‬هاوكات‬ ‫ئه‌و هێزانه‌ش���ی‌ ك ‌ه له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌وانیش���ه‌وه‌ په‌یدابون (له‌كۆمه‌ڵی‌ ئیسالم ‌ی‬ ‫میس���ره‌وه‌ تا ده‌گاته‌ رێكخ���راو ‌ی قاعیده‌ ‌ی‬ ‫جیهانی‌‌و جوندولئیس�ل�ام‌و ئه‌نسار‌ولئیسالم ‌ی‬ ‫كوردی‌‌و داعشی‌ ئه‌مڕۆ)‪ ،‬هه‌ر هه‌مویان كار بۆ‬ ‫پڕكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و بۆشاییه‌ ده‌رونییه‌ سیاسی ‌ه‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ك���ه‌ ئاوابونی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عوس���مان ‌ی‬ ‫دروستیكرد‪.‬‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كان وه‌ك ه���ه‌ر هێزێك���ی‌ د ‌ی‬ ‫دۆس���ت‌و دوژمنی���ان هه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌هێزب���ون‌و‬ ‫الوازب���ون‪ ،‬به‌چه‌ندین قۆناغ‌و دۆخی‌ جیاوازدا‬ ‫تێپه‌ڕی���ون‪ ،‬بنكه‌ ‌ی جه‌ماوه‌رییان به‌هێز بوه‌‪،‬‬ ‫ه���اوكاری‌ دارایی���ان هه‌بوه‌‪ ،‬ل���ه‌زۆر واڵتدا‬ ‫زه‌مین���ه‌ ‌ی ئه‌وه‌یان بۆ خولق���او‌ه كه‌ خۆیان‬ ‫ته‌رجه‌م ‌ه بك ‌هن‌و خۆیان بسه‌لمێنن‪ ،‬به‌اڵم ن ‌ه‬ ‫ئیخ���وان‌و نه‌ هیچ هێزیكی‌ د ‌ی كه‌له‌مناڵدان ‌ی‬

‫ئیخوان���ه‌وه‌ هات���وه‌‪ ،‬نه‌یتوانی���وه‌ كه‌مترین‬ ‫به‌خشش��� ‌ی هه‌بێت ك ‌ه له‌ئاس���تی‌ چاوه‌ڕوان ‌ی‬ ‫بنك���ه‌ جه‌ماوه‌رییه‌ك���ه‌ی‌‌و چاوه‌ڕوانییه‌كان ‌ی‬ ‫خه‌ڵك���دا بێت‪ ،‬هۆكار ‌ی ئه‌م���ه‌ چییه‌؟ به‌ڕا ‌ی‬ ‫م���ن هه‌مو ئه‌م شكس���تانه‌ په‌یوه‌ندییان به‌م‬ ‫دروشمه‌ شمولیانه‌و‌ه هه‌یه‌ ك ‌ه حه‌سه‌ن به‌ننا‬ ‫له‌كۆنگ���ره‌ی‌ پێنجه‌می‌ ئیخواندا جه‌خت له‌و‌ه‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌ كه‌‪":‬ئیس�ل�ام بڕوا‌و په‌رستش���ه‌‪،‬‬ ‫نیش���تیمان‌و ره‌گه‌زنامه‌یه‌‪ ،‬ئای���ن‌و ده‌وڵه‌ته‌‪،‬‬ ‫رۆحانیه‌ت‌و كاركردنه‌‪ ،‬قورئان‌و شمش���ێره‌"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر تۆزێك وردببینه‌وه‌‪ ،‬ئیسالمی‌ سیاس ‌ی‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌ ‌ی پابه‌ندی‌ به‌م دروشمانه‌وه‌ شكست ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ی‌ روبه‌ڕو بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫ب ‌ه ئه‌ن���دازه‌ی‌ دروكه‌وتنه‌وه‌ ‌ی له‌م دروش���م ‌ه‬ ‫شمولیانه‌وه‌ توانیویه‌تی‌ سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست‬ ‫بهێنێ���ت‌و بكرێته‌وه‌(ره‌ن���گ ل���ه‌م روه‌و‌ه‬ ‫مالیزیاك���ه‌ ‌ی مه‌هاتیر محه‌م���ه‌د‌و توركیاكه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌ردۆغان‌و تونس���ه‌كه‌ی‌ غه‌نوش���ی‌‌و كرانه‌و‌ه‬ ‫فیكرییه‌كان��� ‌ی حه‌س���ه‌ن تورابی‌ باش���ترین‬ ‫به‌ڵگه‌بن)‪.‬‬ ‫مه‌ترس���یداری‌ ئ���ه‌م دروش���م ‌ه به‌ته‌نه���ا‬ ‫ل���ه‌وه‌دا نیی ‌ه كه‌ قابیل���ی‌ جێبه‌جێبون نییه‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵێك پارادۆكس���ی‌ كۆكردۆته‌و‌ه كه‌نه‌ك‬ ‫پێكه‌وه‌ نایانكرێ���ت‌و ته‌واو دژبه‌یه‌كن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫مه‌ترس���یدارییه‌كه‌ ‌ی له‌به‌خشینی‌ شوناسێك ‌ی‬ ‫كولییه‌ به‌ش���تێكی‌ جوزئ���ی‪ ،‬ئاین وێڕای‌ ئه‌و‬ ‫هه‌ژمونه‌ به‌هێزه‌ش��� ‌ی هه‌یه‌ت���ی‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو‬ ‫ش���تێك نییه‌‪ ،‬به‌ته‌نیش���ت ئاینی‌ ئیسالمه‌و‌ه‬ ‫ئاینی‌ دیكه‌ش هه‌ن‪ ،‬له‌ناو ئیسالمدا مه‌زهه‌ب ‌ی‬ ‫جیاواز جیاواز هه‌ن ك ‌ه هه‌م حه‌س���ه‌ن به‌ننا‬ ‫ئ���ه‌وان ره‌تده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌م ئه‌وانیش ئه‌م‬ ‫ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌ناو مه‌زهه‌به‌كه‌ ‌ی به‌ننادا‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌‌و تێگه‌یش���تنی‌ جۆراوجۆر هه‌ی ‌ه‬ ‫ب���ۆ ئاین‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ ژم���اره‌ی‌ ئه‌و‬ ‫موس���وڵمانان ‌ه كه‌م نین كه‌هیچ ئیلتیزامێك ‌ی‬ ‫دینی���ان نییه‌‪ ،‬ی���ان ئه‌گه‌ر هه‌ش���یان بێت‪،‬‬ ‫نایانه‌وێ���ت ئاین رۆڵ له‌ژیان���ی‌ ده‌ره‌كییاندا‬ ‫بگێڕی‌‪ .‬له‌ناو ئه‌م زه‌مین ‌ه فره‌ره‌نگه‌‌و شوناس ‌ه‬ ‫جیاوازان���ه‌دا هه‌ڵگرتنی‌ دروش���مگه‌لێكی‌ له‌و‬ ‫ج���ۆره‌‌و ته‌رجه‌مه‌كردنی بۆ رێكخس���تنێك ‌ی‬

‫ی‬ ‫هه‌ڵ ‌هی‌ ستراتیژ ‌‬ ‫ئیسالمیسته‌كان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ هه‌مو‬ ‫شتێك ئیسالمیز‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬پاشگر ‌‬ ‫ئیسالمی‌ بۆ هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫كایه‌كان‌و بۆ كۆ ‌‬ ‫بازنه‌كان زیاد‬ ‫ده‌كه‌ن‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‌‪ ،‬هۆكاری‌ هه‌مو ئه‌و شكس���ت ‌ه‬ ‫یه‌ك له‌دوا ‌ی یه‌كانه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌‪ 90‬ساڵی‌ رابردودا‬ ‫روبه‌ڕوی‌ ئیخوانه‌كان بوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر بۆی ‌ه به‌ته‌نه���ا خۆرزگارك���ردن له‌م‬ ‫دروش���مه‌ ش���مولیانه‌‪ ،‬بینین���ی‌ ئای���ن وه‌ك‬ ‫بازنه‌یه‌ك له‌بازنه‌كان‪ ،‬ئیسالمیسته‌كانی‌ دونیا‬ ‫ده‌توانن بكرێن���ه‌وه‌‌و دونیاش به‌روی‌ خۆیاندا‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‌و رۆڵیان هه‌بێت‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ محه‌مه‌د‬

‫شبس���ته‌ری‌(كه ‌بۆ خۆی‌ پیاوێك ‌ی ئاینییه‌)‬ ‫ده‌ڵێت ده‌بێت دان به‌فره‌ی ‌ی بازنه‌كاندا بنێین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش قه‌بوڵبكه‌ین كه‌ هه‌ر بازنه‌یه‌ك سنور ‌ی‬ ‫تایبه‌تی‌ خۆیی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئید ‌ی بازنه‌ی‌ زانس���ت‬ ‫بێت یان فه‌له‌سفه‌‪ ،‬بازنه‌ ‌ی ئه‌خالق بێت یان‬ ‫سیاسه‌ت‌و ش���ه‌ریعه‌ت‪ ،‬به‌جۆرێك نابێت هیچ‬ ‫بوار‌و بازنه‌یه‌ك له‌م بازنان��� ‌ه بازنه‌یه‌كی‌ د ‌ی‬ ‫ره‌تبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬یان بازنه‌یه‌ك هه‌ژمونبكات به‌سه‌ر‬ ‫بازنه‌یه‌كی‌ تردا‪ ،‬هه‌ر لێره‌ش���ه‌و‌ه شبسته‌ر ‌ی‬ ‫دژی‌ پڕۆژه‌ی‌ به‌ئیس�ل�امكردنه‌(كه‌له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫له‌دروش���مه‌كانی‌ به‌نناوه‌ سه‌رچاوه‌ی‌ گرتوه‌)‬ ‫له‌و روه‌وه‌ ك ‌ه نه‌زعه‌یه‌كی‌ س���ه‌رتاپاگیر‌ه بۆ‬ ‫ده‌سبه‌س���ه‌رداگرتن‌و كۆنترۆڵكردن���ی‌ ك���ۆ ‌ی‬ ‫بازنه‌كان���ی‌ دیك���ه‌ی‌ كۆمه‌ڵگا‪ ،‬شبس���ته‌ر ‌ی‬ ‫رای‌ وای���ه‌ پ���ڕۆژه‌ی‌ به‌ئیس�ل�امكردن گرفت ‌ی‬ ‫زیات���ر ده‌خولقێنێ���ت وه‌ك ل���ه‌وه‌ی‌ گرف���ت‬ ‫چاره‌سه‌ربكات‪.1‬‬ ‫به‌مپێی��� ‌ه ده‌بێ���ت دی���ن بازنه‌ی���ه‌ك بێت‬ ‫له‌ژی���ان‌و له‌كۆمه‌ڵ���گا نه‌زیات���ر‌و نه‌كه‌متر‪،‬‬ ‫ب���ه‌روی‌ بازنه‌كانی‌ تردا بكرێت���ه‌وه‌‌و لێیانه‌و‌ه‬ ‫وزه‌ وه‌ربگرێت‌و كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر دروس���ت‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬هه‌ڵه‌ی‌ س���تراتیژی‌ ئیسالمیس���ته‌كان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ هه‌مو ش���تێك ئیس�ل�امیزه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫پاشگری‌ ئیسالمی‌ بۆ هه‌مو كایه‌كان‌و بۆ كۆ ‌ی‬ ‫بازن���ه‌كان زیاد ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌ده‌بی‌ ئیس�ل�امی‌‪،‬‬ ‫ئه‌خالقی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬ئابوری‌ ئیسالمی‌‪ ،‬زانست ‌ی‬ ‫ئیسالمی‌‪ ،‬فه‌لس���ه‌فه‌ی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬سیاسه‌ت ‌ی‬ ‫ئیسالمی‌(بگر‌ه چه‌مكی‌ كۆمه‌ڵگای‌ ئیسالمیش‬ ‫هه‌ر لێ���ره‌وه‌ دێت‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگه‌ ل���ه‌وه‌ ‌ی بن ‌ی‬ ‫زمان‌و سه‌ر ‌ی زمانی‌ ئیسالمیسته‌كان ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ له‌سه‌دا ‪ 99‬كۆمه‌ڵگای‌ كوردی‌ موسوڵمانه‌‌و‬ ‫كه‌چ ‌ی له‌والش���ه‌و‌ه نوێنه‌رایه‌ت ‌ی له‌سه‌دا ‪13‬‬ ‫كۆمه‌ڵگا ده‌كه‌ن له‌په‌رله‌ماندا)‪ ..‬هه‌تادوایی‌‪.‬‬ ‫به‌م پێی ‌ه به‌ته‌نها ئاین له‌قاڵب ناده‌ن‪ ،‬به‌ته‌نها‬ ‫بازنه‌ی‌ ئیسالم ته‌س���كناكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌م‬ ‫كاره‌یان كۆی‌ بازن���ه‌‌و كایه‌كانی‌ تر ته‌نگتر‌و‬ ‫بچوكتر ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌ناسه‌یان لێده‌بڕن‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪13‬‬

‫عەقاڵنیەت لەسەر بنەمای هەڵە‬ ‫رێبین هه‌ردی‬ ‫کارل پۆپ���ەر لەوت���اری (لێکبوردن‌و‬ ‫بەرپرسیارێتی فکریدا) جیاوازی لەنیوان‬ ‫دو جۆر ئەخالقی پیش���ەییدا دەکات کە‬ ‫یەکیکی ناو دەنێت ئەخالقی پیش���ەیی‬ ‫ک���ۆن‌و یەکێکی���ش ئەخالقی پیش���ەی‬ ‫ت���ازە‪ .‬ئەخالق���ی پیش���ەیی کۆنو تازە‬ ‫هەردوکیان لەس���ەر بیرۆکەی هەقیقەت‌و‬ ‫عەقاڵنیەت‌و بەرپرسیارێتی دادەمەزرێن‪.‬‬ ‫بەاڵم هەریەکێکیان ڕوانینی جیاوازی بۆ‬ ‫هەریەک ل���ەم چەمکانە هەیە‪ .‬ئەخالقی‬ ‫پیش���ەیی کۆن عەقاڵنیەتی دەبەستەوە‬ ‫به‌(سەپاندنی راستی‌و بەڵگەهێنانەوەی‬ ‫لۆژیکی بۆ ئەو راس���تیە)‪ .‬ئەم ئەخالقە‬ ‫لەس���ەر بنەمای (گەیش���تن بەیەقین‌و‬ ‫پاس���اوهێنانەوە ب���ۆ هەڵوێس���تەکان)‬ ‫دامەزرابو‪ .‬ل���ەم جۆرە ئەخالقەدا وتوێژ‬ ‫لەنێ���وان دو کەس���دا روی دەدا ک���ە‬ ‫یەکێکی���ان راس���ت دەکات‌و ئەویتریان‬ ‫هەڵە‪ .‬یەکێکیان یەقینی الیەو ئەویتریان‬ ‫گومراهە‪ .‬وتوێژ تەنها بۆ ئەوەبو الیەنی‬ ‫راس���ت لەالیەنی هەڵە‪ ،‬یەقین لەگومان‬ ‫جیابکات���ەوە‪( .‬لەم ج���ۆرە ئەخالقەدا‬ ‫رێگەی ئەوەت پێ نەدەدرا هەڵە بکەیت‪.‬‬ ‫هەڵە رێگەپێدراو نەبو‪ ،‬بگرە بەگش���تی‬ ‫لێی نە دەب���ورا‌و قەبوڵ نە دەکرا‪ ،‬دەبو‬ ‫کەسی دەس���ەاڵتدار لەس���ەرو هەڵەوە‬ ‫بێت)‪ .‬رێکەوت���ن‌و کۆدەنگیش لەمجۆرە‬ ‫ئەخالقەدا ئەوەبو ک���ە دواجار هەموان‬ ‫بەیەک راوبۆچون دەگەن‪ .‬ئامانجی وتوێژ‬ ‫ئەوەبو هەمو بۆچونەکان نەک هەر لەیەک‬ ‫نزیکبکاتەوە‪ ،‬بەڵکو چونیەکیان بکات‪.‬‬ ‫بۆچون���ی جیاواز قەبوڵکراو نیە‪ ،‬چونکە‬ ‫لەدنیای بۆچون‌و بیروڕاکاندا یەکـێکیان‬ ‫راس���تەو ئەوان���ی دی هەڵ���ەن‪ .‬وات���ە‬ ‫بەمانایەکی دی ئ���ەوەی هەیە جیاوازی‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵکو راس���تیەک هەیە لەالیەکەو‬ ‫هەڵەکانیش ل���ەوالی تر‪ .‬قەبوڵنەکردنی‬ ‫جی���اوازی‪ ،‬لەبنەرەت���دا قەبوڵنەکردنی‬ ‫هەڵە بو‪ .‬پۆپەر لەو وتارەدا دەنوس���ێت‬ ‫(پێویست ناکات ئەوەبڵێم کە ئەمجۆرە‬ ‫ئەخالقە پیش���ەییە‪ ،‬جۆرێکی نالێبوردو‬ ‫ب���و‪ ،‬کە ب���ەردەوام کەس���ایەتی مەزن‬ ‫هەبون ‪-‬وەک ڤۆڵتێرو برناردش���ۆ‪ -‬هەمو‬ ‫هەوڵێکیان بۆ دژایەتیکردنی دەدا)‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم بەبڕوای پۆپەر ئ���ەم ئەخالقە‬ ‫پێش���ەییە لەس���ەردەمی ت���ازەدا چیتر‬ ‫توان���ای خۆڕاگری نەم���اوە‪ .‬ئەو گۆڕانە‬ ‫زۆرەی لەزانس���ت‌و زانی���اری‌و لێبوردندا‬ ‫روی���دا‪ ،‬کارێکی���ان کردوە ک���ە چیدی‬ ‫کەس نەتوانێت بانگەشەی زانینی هەمو‬ ‫راس���تەیەک بکات‪ .‬هەمو زانینەکانمان‬ ‫کاتین‌و دەش���ێت بگۆڕێن‪ .‬تەنانەت ئەو‬ ‫کەس���انەی بانگەش���ەی ئ���ەوە دەکەن‬ ‫لەیەکێک بوارەکاندا پس���پۆڕن‪ ،‬ناتوانن‬ ‫تاس���ەر ئ���ەو هەس���تەیان هەبێ���ت کە‬ ‫هەم���و ش���تێکی ئ���ەو ب���وارە دەزانن‪،‬‬ ‫چونکە بەردەوام بوارەکەیان دەگۆڕێت‌و‬ ‫زانیاری تازەی دەچێتە سەر کە پێشتر‬ ‫نەزان���راو بوە‪ .‬ئەم دۆخ���ە ئەخالقێکی‬ ‫پێش���ەیی ت���ازە لەگەڵ خۆی���دا هێناوە‬ ‫کە نەک لەس���ەر بناغەی ڕاستی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەسەر بناغەی هەڵە دامەزراوە‪ .‬وێنەی‬ ‫زانای ئەم ئەخالقە پیش���ەییە تازە پتر‬ ‫لەوێن���ەی حەکی���م دەچێ���ت‪( .‬حەکیم‬ ‫بەو خۆت بناس���ە‪ .‬بزانە ک���ە نازانیت)‬ ‫وتە بەناوبانگەکەی س���وقرات‪ .‬ئەمجۆرە‬ ‫ئەخالقیەتە پیش���ەییە تازەیە لەس���ەر‬ ‫بنەمای شەرمنەکردن لەهەڵە دامەزراوە‪.‬‬ ‫لەسەر بناغەی ئەو راس���تیە دامەزراوە‬ ‫کە ئێمە مرۆڤی���ن‌و هەڵە دەکەین‪ .‬ئێمە‬ ‫ناتوانی���ن هەمو ش���تێک بزانین‌و هەمو‬ ‫زانینەکانم���ان وەخت���ی‌و س���نوردارن‪.‬‬ ‫کارل پۆپ���ەر دەڵێت (دانن���ان بەوەدا‬ ‫کە دەش���ێت هەڵە بکەی���ن‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫بەرەو ریفۆرمێک���ی ئەخالقیمان بەرێت)‬ ‫بەرەو ئەوەمان دەبات کە هەمیش���ە نە‬ ‫خۆمان بەڕاست بزانین‌و نە هەڵەش بەو‬ ‫سوکایەتیەوە تەماش���ا بکەین کە وەک‬ ‫ئەوەی کارێکی مرۆڤانە نەبێت‪ .‬بیرۆکەی‬ ‫بنەڕەت���ی لێبوردن لەم تێگەیش���تنەوە‬ ‫دروس���ت دەبێت‪ .‬لەگ���ەڵ خەڵکی دیدا‬ ‫لێبوردو دەبین‪ ،‬ن���ەک لەبەرئەوەی زۆر‬ ‫میهرەبانی���ن‌و دڵم���ان گەورەوفراوان���ە‪،‬‬ ‫بەڵکو لەبەرئ���ەوەی دەزانین هەڵەکردن‬ ‫کردەیەکی مرۆڤیەو هەمومان دەش���ێت‬ ‫هەڵە بی���ن‪ .‬پۆپەر قس���ەکانی ڤۆڵتێر‬ ‫دەهێنێتەوە کە بەبڕوای ئەو هیچ کەس‬ ‫هێندەی ئەو بەباشی تەعبیری لەم مانایەی‬ ‫لێبوردن نەکردوە‪(:‬لێبوردن چیە؟ ئەمە‬ ‫ئەنجامێک���ی ل���کاوە بەبونمانەوە‪ .‬ئێمە‬

‫چیدی کەس‬ ‫ناتوانێت بانگەشەی‬ ‫زانینی هەمو‬ ‫راستەیەک بکات‬ ‫هەمو زانینەکانمان‬ ‫کاتین‌و دەشێت‬ ‫بگۆڕێن‪ .‬تەنانەت ئەو‬ ‫کەسانەی بانگەشەی‬ ‫ئەوە دەکەن لەیەکێک‬ ‫بوارەکاندا پسپۆڕن‬ ‫ناتوانن تاسەر ئەو‬ ‫هەستەیان هەبێت کە‬ ‫هەمو شتێکی ئەو‬ ‫بوارە دەزانن‬ ‫هەمومان دەرئەنجامی الوازین‪ .‬هەمومان‬ ‫الوازین‌و دەشێت هەڵەبکەین‪ .‬لەبەرئەوە‬ ‫لێگەڕین لەیەکدی ببورین‪ ،‬لەش���ێتێتی‬ ‫یەکت���ر ببورین بەش���ێویەکی دوالیەنە‪.‬‬ ‫ئەمە بنەمای یەکەمی یاسای سروشتەو‬ ‫هەرئەم���ەش بنەم���ای یەکەم���ی هەمو‬ ‫مافەکان���ی مرۆڤە)‪ .‬ئەمج���ۆرە ئەخالقە‬ ‫پیشەییە تازەیە‪ ،‬تێگەیشتنێکی دی بۆ‬ ‫کۆده‌نگیی‌و گفتوگ���ۆ دەهێنێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫چیدی وتووێژ لەنێوان دو کەسدا رونادات‬ ‫کە یەکێکیان نوێنەری راس���تی ڕەهایەو‬ ‫ئەویتریان هەڵەی رەها‪ .‬یەکێیان نوێنەری‬ ‫هەقیقەت‌و یەکێکیان نوێنەری نەزانییە‪.‬‬ ‫بەڵکو وتوێژ لەنێوان دو کەسدا رو دەدات‬ ‫کە دەشێت هەردوکیان لەسەر هەڵەبن‪.‬‬ ‫هیچ الیەکی وتوێژ بەو دڵنیاییە رەهایەوە‬ ‫قس���ە ناکات کە راستی بێ هیچ گومانو‬ ‫دودڵییەک الی ئ���ەوەو هەردوالی وتوێژ‬ ‫ئەو راستیە دەزانن کە دەشێت هەڵە بنو‬ ‫بەرامبەرەکەیان راستبکات‪ .‬لەم ئاستەدا‬ ‫هەڵە ن���ەک گون���اه‌و قەبونەڵکراو نیە‪،‬‬ ‫بەڵکو وەک بەش���ێک لەبونی مرۆییمان‬ ‫قەبوڵکراوەو ئاسایی وەردەگیرێت‪.‬‬ ‫کارل پۆپ���ەر ل���ەم ئاس���تەدا دەڵێت‬ ‫(ئەو یۆتۆپی���ا دیموکراتیەی من بیری‬ ‫ل���ێ دەکەم���ەوە ئەوەی���ە رۆژێک بێت‬ ‫کەس���ێک کە خ���ۆی کاندید ک���ردوە بۆ‬ ‫پەرلەمان بەئۆمی���دی بردنەوەی دەنگی‬ ‫خەڵک‪ ،‬بەش���انازیەوە بڵێت من ئەمساڵ‬ ‫توانیومە ‪ ٣١‬هەڵەی خۆم لەپارس���اڵدا‬ ‫بدۆزم���ەوەو هەوڵمداوە ‪١٣‬یان راس���ت‬ ‫بکەمەوە‪ ،‬لەکاتێک���دا رکەبارەکەم تەنیا‬ ‫‪ ٢٧‬هەڵەی دۆزیوەتەوە‪ ،‬ئەگەرچی وەک‬ ‫ئەمیش بڵێت ‪١٣‬یانی راست کردۆتەوە‪).‬‬ ‫لەکۆتایی ئەم قسەیەش���دا دەڵێت (هیچ‬ ‫پێویست ناکات بڵێم کە ئەم یۆتۆپیایە‪،‬‬ ‫یۆتۆپی���ای لێبوردنە)‪ .‬لێب���وردن وەک‬ ‫بنەمای سەرەکی نەک هەر دیموکراسی‪،‬‬ ‫بەلکو وەک بنەمایەکی س���ەرەکی مافی‬ ‫مرۆڤ‪ .‬مرۆڤ وەک بونەوەریک کە هەڵە‬ ‫بەشێکی سروشتی ژیانی پێکدەهێنێت‪.‬‬ ‫ل���ەم تێگەیش���تنەدا چیدی م���ەرج نیە‬ ‫وتووێژ بۆ ئەوەبێت هەموان بکاتە خاوەن‬ ‫ی���ەک ڕا‪ ،‬بەڵکو بۆ ئەوەیە هەمو الیەک‬ ‫هەوڵبده‌ن‌و بتوان���ن زۆرترین بەڵگە بۆ‬ ‫بۆچونەکانی���ان بهێننەوە‪ .‬خودی پۆپەر‬ ‫نمون���ەی وتوێژی دو زان���ای بەناوبانگ‬ ‫لەسەدەی بیستدا دێنیتەوە(ئەنشتاین‌و‬ ‫نیلس بۆه���ەر) کە وتووێ���ژی نێوانیان‬ ‫کەسیانی له‌راکانی پەشیمان نەکردەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەردوالی ناچارکرد باشترو وردتر‬ ‫راکان���ی خ���ۆی ڕونبکه‌ن���ه‌وە‪ .‬بنەمای‬ ‫سەرەکی هەمو ئەزمونێکی دیموکراتی‪،‬‬ ‫ئامادەبون���ی ئەمج���ۆرە لەئەخالق���ی‬ ‫پیشەییە کە عەقاڵنیەت لەسەر بنه‌مای‬ ‫ئەگەری هەڵ���ە وەک ئەگەرێکی مرۆیی‬ ‫دادەمەزرێنێت‌و هەڵە وەک تاوان‌و گوناه‬ ‫تەماشا ناکات‪ ،‬چونکە لەبنەرەتەوە ئەو‬ ‫ئەگەرەی بۆ خۆی بەر لەبەرامبەرەکەی‬ ‫داناوە‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫ره‌هه‌ندیسێیه‌م خودبینی‌و کۆمەڵبینیی‬

‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"نه‌وزاد جه‌مال" ده‌ینوسێت‬

‫حزبایەتی‌و دامەزراندن‬ ‫ش���ەش ح���ەوت س���ااڵنێکە بەمامۆس���تا‬ ‫لەزانکۆ دامەزراوم‪ .‬س���ەرەڕای ئەوەی لەگەڵ‬ ‫دامەزراندنی هەمیش���ەییدا نیم‪ ،‬گرێبەستێکی‬ ‫مەرجەک���ی ک���ە دەس���تەبەری کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئاب���وری‌و تەندروس���تی کارمەن���دی تێدابێت‬ ‫بەسەرکەوتوتر دەزانم‪ .‬جگە له‌مسۆگەرکردنی‬ ‫هەلی یەکس���ان ب���ۆ هەمو بەپێ���ێ پێوەری‬ ‫بابەتی���ی‪ ،‬لێهاتویی‌و ش���ارەزایی‌و ش���یاوێت‬ ‫بێ���ت‪ .‬بەاڵم‪ ،‬ئ���ەوەی لەم ماوەیەدا باش���تر‬ ‫دەرکەوت دەستوەردانی "ناوچە"و "مەڵبەند"ە‬ ‫لەدامەزراندا‪ .‬بەفەرمی دامەزراندن راگیراوە‪،‬‬ ‫پش���تیوانی حزبی���ش بۆت���ە قودرەتی قادرو‬ ‫کادێ���رەکان فیلتەرێکن لەنێوان مامۆس���تاو‬ ‫زانکۆو حکومەتدا‪ .‬دەس���ەاڵتێکن لەس���ەرو‬ ‫دەس���ەاڵتی حکومەت���ەوە‪ .‬دەزانی���ن حزب‬ ‫حکومەت���ە‪ ،‬بەاڵم حزب گۆڵ لەحکومەتەکەی‬ ‫دەکات!‬ ‫مامۆس���تایەک ئینتمایەکی حزبی نەبێت‪،‬‬ ‫داوای دامەزراندنی بەرزناکرێتەوە؟ سیاسەتی‬ ‫ح���زب پەکخس���تنی حکومەت���ە‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫خ���ۆی بەڕێکەریەتی؟ ئەوەندەی ئەمس���اڵ‬ ‫بەه���ۆی یەکدوحاڵەتەوە‪ ،‬راس���تی حزبێتیم‬ ‫وەک مەرجی دامەزراندن الزەقبوە‪ ،‬هێندەش‬ ‫کەوتم���ە گومان لەخۆم‪ .‬ئاخ���ۆ حزبی نەبم‌و‬ ‫بەخۆشم نەزانیبیێت‌و ئیمزام لەسەر فۆرمێک‪،‬‬ ‫کاخەزێک نەکردبێت؟ دەکرێ درۆ لەگەڵ خۆم‬ ‫نەکەم‌و حزبی نەبم‌و خۆم نەخزاندبێتە باوەشی‬ ‫حزێکەوە‪ ،‬بێئەوەی درکم پێکردبێت؟‬ ‫حزبی بون ش���ەرم‌و شورەیی نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هاواڵتیبون‪ ،‬کوردس���تانیی بون بەهیچ حزب‌و‬ ‫پۆس���ت‌و بەراتێک ناگۆڕمەوە‪ .‬دەبێت حزب‬ ‫مافی خ���ۆی لەهاواڵتیبونەوە بخوازێت‪ ،‬نەک‬ ‫هاواڵت���ی مافەکان���ی له‌مۆڵگەحزبیەکان���ەوە‬ ‫بەدەس���تهێنێ‪ .‬بێبەش���کردنی هاواڵتی���ەک‬ ‫لەمافی دامەزراندن‪ ،‬نامرۆڤانەو نانیشمتانی‌و‬ ‫نانەتەوەییە‪ .‬بێگومان‪ ،‬پێشتر دەمزانی حزب‬ ‫خۆی خزاندۆتە جەس���تەی دامەزراوەکانەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەو"حەرفییە" تێنەگەیشتبوم! چونکی‬ ‫لەس���ۆنگەی خۆمەوە دەمڕوان���ی کە رەنگە‬ ‫بەڕەهایی وانەبێت‪ .‬باوەڕنەکردنم بەو فاکتە‪،‬‬ ‫جگەل���ەوەی میکانیزمی بەرگ���ری لەخۆبێت‪،‬‬ ‫داننەنان‌و بچوکردنەوەی مەودای بیرکردنەوەو‬ ‫هەڵس���وڕانی خۆش���م بێت‪ .‬واتە‪ ،‬خۆم لەنێو‬ ‫بەرداش‌و جوخزێکدا به‌بەرگری یا هێرشکردن‬ ‫ناچارنەک���ەم‪ .‬نەچون���ە ژێرب���اری ناچ���اری‬ ‫قبوڵکردن���ی ئەو واقیعە‪ ،‬نەبادا ملبدەم بۆی‪.‬‬ ‫نەخێر‪ ،‬م���ن ئەوەم ت���اڕادەی نکولیکردنێک‬ ‫دەزانی نەک خۆبەدەستەوەدان!‬ ‫دەس���توەردانی حزبی���ەکان (بابڵێ���ن‬ ‫سیاسەتی حزب‌و سەرکردایەتی نییە) لەپێش‬ ‫هەمو ش���تێکدا پەیامێکی مەترس���یداری بۆ‬ ‫حزبە؛ دەریدەخات ک���ەس ئینتمای بۆ حزب‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو بۆ بەرژەوەندی‪ ،‬بژێوی‌و سودی‬ ‫مادیی���ە‪ .‬کەواتە‪ ،‬س���ەرمایەو دەس���تمایەی‬ ‫خەبات���ی سیاس���ی‌و خزمەت���ی حزبەک���ەت‬ ‫مایەپوچە! هاوکات دروس���تکردنی چینێکی‬ ‫پارەخۆرو پێگەخواز کەبۆ ئامانج‌و بەرنامەی‬ ‫س���ەرەکی حزب ناجوڵێت‪ .‬پاشان‪ ،‬کوشتنی‬ ‫ئینمتای نیش���تمانی‌و رکبونەوە لەسەروەری‬ ‫دامەزراوەکان‌و حکومەت لەبڕیارداندا‪ .‬دواجار‪،‬‬ ‫قانون دەبێتە میکانیزمی پەردەپۆش���کردنی‬ ‫بەرژەوەندیی���ە بەرتەس���کەکانی بنەماڵ���ەو‬ ‫خێزان‌و تاکەهەلپەرستەکان‪.‬‬ ‫لەبارەی دامەزران���دن‌و حزبایەتیەوە‪ ،‬نابێ‬ ‫"زۆنی زەرد"و "کەسک"و "مۆر"‪ ...‬لەبیرکەین‪.‬‬ ‫پاوانگەلێ���ک ک���ە له‌تۆخکردبونەوەی���دا‬ ‫خۆون���دەکا‪ .‬ئەگەر حزبایەتی پێش���مەرجی‬ ‫ژیان‌و دامەزراندنە‪ ،‬دەبێ س���بەی هەرکەس‬ ‫نوێ���ژورۆژی نەگرت دانەمه‌زرێت! کەس���ێک‬ ‫"مارکس���ی" عەی���ارە ‪ ٢٤‬نەب���و‪ ،‬ب���ەالی‬ ‫کۆمۆنیس���تەکانیش دانەمزرێ‪ .‬ئیتر چ رێزو‬ ‫مانایەک بۆ بێالیەنی‪ ،‬سەربەخۆیی تاک وەک‬ ‫مافێک���ی بنەڕەتی ژی���ان‌و کۆمەڵگەی ئازاد‬ ‫دەمێنیت���ەوە‪ ،‬کەهەمو لەبتخان���ەی حزبدا‪،‬‬ ‫کڕنوشبەرێ‌و ئاوبخواتەوە؟!‬ ‫ئ���ەوەی بەن���اوی حزب���ەوە دەکرێ���ت‪،‬‬ ‫لەدەرەوەی مانای دروس���تی حزبە‪ .‬لەمێژەوە‬ ‫قایلبوم‪ :‬پەرتبونی توانای خەبات‌و کۆش���انی‬ ‫سیاس���ی‌و کولتوری‪ ،‬بەه���ۆی حزبایەتیەوە‬ ‫پەکیکەوتوە‪ .‬زانراوە کە مۆتەکەی حزب لەو‬ ‫پەتا سەختانەیە کە کوردبونی شلوکوتکردوەو‬ ‫ئەمڕۆ "حزبی بونیش" یەکس���انە بەنەفرەت‪.‬‬ ‫ئ���ەو فۆرمە حزبیە‪ ،‬هیچ س���یفەتێکی "حزب‬ ‫بون���ی" وەک دیاردەیەک���ی هاوچەرخ���ی‬ ‫هەڵسوڕانی سیاسی تێدانییە‪ .‬ئەوە ئەقڵیەتی‬ ‫خێڵەکیی���ە لەفۆرمێکی نوێدا وەکچۆن ئەگەر‬ ‫خزمی خۆمان نەبیت‪ ،‬ژنخوازی نییە ئاوەهاش‬ ‫داتنامەزرێنی���ن! دەریشیخس���ت کەئەنجامی‬ ‫دابەش���کردنی نیش���تمان‌و داهاتەک���ەی‪،‬‬ ‫زەمینەیەکی ناجێگیرە‪.‬‬ ‫پەیوەندیی���ەک لەنێ���وان دامەزران���ی‬ ‫مامۆس���تایەک‌و ئەندامبونی���دا نابین���م‪،‬‬ ‫جگەله‌ئەقڵیەت���ی وابەس���تەکردنی هاواڵتیان‬ ‫بەدیاردەیەک���ەوە‪ :‬کەن���اوی "دینێک���ی‬ ‫دونیایی" لێبنرێ‪ .‬وات���ە‪ ،‬حزب لەڕێی ماف‌و‬ ‫پێداویس���یتیەکانی خەڵکەوە دەیەوێ ببێتە‬ ‫دینێک���ی دونیایی‪ .‬میراتگیریی بەعس���ە کە‬

‫رەخس���اندنی دەرفەت���ی ماس���تەرو دکتۆراو‬ ‫بەرزکردن���ەوەی پلەی زانس���تی‌و پۆس���تی‬ ‫کارگێڕی ببێتەکاری حزب‌و زانکۆش حزبخانە‪.‬‬ ‫چ حزبێک���ە ک���ە لەرێگەی نان‌و پۆس���تەوە‪،‬‬ ‫بیروهۆش���ی خەڵ���ک بەرێ���ت؟ دەبێت زۆر‬ ‫بێدەستمایەبێت‪ ،‬دەنا ئەو رێگەیە ناگرێتەبەر!‬ ‫چ مامۆس���تاو ئەکادیمیەکە کە دەس���ەاڵتی‬ ‫مەعریف���ی خ���ۆی بخاتە مش���تی بەرپرس‌و‬ ‫پاش���کۆی حزبەوە؟ هەرخودی مامۆس���تای‬ ‫زانکۆیە دەستی حزب دەهێنێتەنێو هۆڵەکانی‬ ‫خوێندەوەو دەبێتەدەمڕاس���ت‌و راپۆرتنوس‪.‬‬ ‫تێناگ���ەم ح���زب کاری بەزانک���ۆ چیی���ە کە‬ ‫مەیدانی ئەونییە؟‬ ‫کادێری حزبێکم نەدیوە لەروی زانستیەوە‪،‬‬ ‫داهێنەربێت‪ .‬بەپێچەوانەوە‪ ،‬زۆر به‌پاشخانێکی‬ ‫لێڵ‪ ،‬بڕوانامەی ئاس���تنزم‌و لەروی زانس���تی‌و‬ ‫ئەکادیمشەوە کەمترین بەشداری‌و دەستکورتن‪.‬‬ ‫ئامانجی حزبه‌کوڕوکچە گوێڕایەڵەکانی لەوێدا‬ ‫گۆشکات‪ ،‬ش���ەرعیەتی حزبیان بەبڕاونامەی‬ ‫بەرز س���واخبدات‪ .‬بۆیە‪ ،‬زانکۆکانمان چەندە‬ ‫پاش���کەوتوە تائ���ەوڕادەی هەمو کەس���ێک‬ ‫دەتوانێ���ت بێتەناویی���ەو بڕوانامەی قەبەش‬ ‫وەرگرێ‪ ،‬بێئ���ەوەی بەفیلتەری زانس���تییدا‬ ‫رەتبێت‪ .‬کاتێک فیلتەری حزبی لەپێش���ەوە‬ ‫رێیداوە‪.‬‬ ‫لەوب���اوەڕدام کەچیدیکە بەمج���ۆرەو بەم‬ ‫قەب���ارە‪ ،‬حزب هەژمون���ی نامێنێت‪ .‬قەیرانی‬ ‫ئابوری‌و جگەله‌راس���تیەکی ن���وێ کە چیتر‬ ‫لەس���ەردەمی تاکەهێ���زدا ناژی���ن‪ .‬هێ���زی‬ ‫سیاس���ی ئێس���تا نەک هەر لەبااڵدەستیدایە‪،‬‬ ‫بەڵک���و له‌هاتنەخوارەوەدایە‪ ،‬وەک "مۆزیس‬ ‫نای���م" نوس���ەری کتێب���ی "کۆتای���ی هێز"‬ ‫دەستننیش���انیکردوە‪ .‬چیتر هێز لدەستێکی‬ ‫دیاریکراودا چڕنەبۆتەوە‪ ،‬بەڵکو لەداکەوتندایە‬ ‫بۆ دامێن���ی کۆمەڵگە‪ ،‬ش���ەقام‪ ،‬کۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی‌و کایەی گش���تی‪ .‬ئاکامی دابەزینیش‬ ‫لە"جهیانی س���ێدا" پێکدادان���ی توندی نێوان‬ ‫حکومەت‌و خەڵک���ە لێکەوت���ەوە کەبەهاری‬ ‫عەرەبی‌و داعش دەرکەوتێکیەتی‪.‬‬ ‫دیموکراتیزەکردن���ی هێز‪ ،‬رادیکالیزەکردنی‬ ‫بەش���داری سیاس���ی زۆرینەی رەخس���اند‪.‬‬ ‫لێکەوتەکەشی پێکدادانی دوئاراستەی هێزە‪:‬‬ ‫لەس���ەرەوەڕا ب���ۆ خوارەوەو لەخ���وارەوڕاش‬ ‫بۆسەرەوە‪ .‬بکەرەکالس���یکیەکان(حکومەت‪،‬‬ ‫کۆمپانیاگ���ەورەو رێکخراوەئاییینی���ەکان)‬ ‫ناتوان���ن بەتەنیا مۆڵگەی هێ���ز قۆرخکەن‌و‬ ‫ببپارێزن‪ .‬وەرچەرخانێک لەس���وپەرهێزە‪ -‬بۆ‬ ‫وردەهێ���ز‪ -‬مایک���رۆ‪)micro powers( -‬‬ ‫هاتۆت���ەدی‪ .‬رێکخ���راوە بچ���وک‌و چاالک���ە‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و گەنجە پەرواێزکراوە‬ ‫بێس���ەرکردەکان‪ ،‬ئێستە لەجەرگەی مەیدانی‬ ‫ملمالنێدان‪ .‬ئێمە له‌"پوکانەوەی دەس���ەاڵتی‬ ‫سیاسی" بەتایبەت حزبە سیاسییە باوەکانداین‪.‬‬ ‫بەهێزبونی حزبێکی الوەکی وەک"پارتی چا"‬ ‫لەئەمری���کا‪ ،‬ئەنجام���ی زیادبونی بەش���داری‬ ‫تاکەکان‌و کاریگەری ئاب���وری‌و وەرچەرخانی‬ ‫چەمکی دەس���ەاڵتە‪ .‬هێزە زەبەالحە نوێکانی‬ ‫وەک گ���ۆگڵ‪ ،‬ئاکام���ی دابەش���بونەوەی‬ ‫س���ەرچاوەکان‌و پوکانەوەی هێزی دەسەاڵتە‬ ‫ناوخۆیی‌و سەرکردە نیشتمانیەکانی دەوڵەتان‬ ‫رکابەرێکی سەرسەختن‪.‬‬ ‫هەمان لێکەوتەش لەکوردس���تاندا لەڕێیە‪.‬‬ ‫باحزب���ەکان دودەی���ەی راب���وردو گوزەرانی‬ ‫خەڵکیان سیس���تماتیکانە کردبێتە پاشکۆی‪.‬‬ ‫بەاڵم‪ ،‬دواج���ار پوکانەوەک���ە رێلێنەگیراوە‪.‬‬ ‫سەرەتاکەش���ی داهێزران���ی ئاب���وری‌و‬ ‫س���ەرهەڵدانی هێزی نوێیە‪ .‬ناتوانن هەردەم‬ ‫هەلی کار کۆنترۆڵک���ەن‪ ،‬مەگەر بەتەواوەتی‬ ‫ببنە کۆمپانیاییەک!‬

‫حزب لەڕێی ماف‌و‬ ‫پێداویسیتیەکانی‬ ‫خەڵکەوە دەیەوێ‬ ‫ببێتە دینێکی دونیایی‪.‬‬ ‫میراتگیریی بەعسە کە‬ ‫رەخساندنی دەرفەتی‬ ‫ماستەرو دکتۆراو‬ ‫بەرزکردنەوەی پلەی‬ ‫زانستی‌و پۆستی‬ ‫کارگێڕی ببێتەکاری‬ ‫حزب‌و زانکۆش حزبخانە‬

‫فایەق سەعید‬ ‫بەپێ���ی چەمک���ی خودبین���ی‬ ‫(‪ )Egocentrism‬منداڵ بەش���ێوەیەکی‬ ‫گش���تی بێتواناییەک لەدەسنیشانکردنی‬ ‫ھەمو الیەنەکانی بابەتێک���ی دیاریکراودا‬ ‫ب���ەدی دەکات‪ .‬ئ���ەم بێتوانایی���ە وای‬ ‫لێدەکات لەالیەک نەتوانێت بەشێوەیەکی‬ ‫دروست وێنەیەکی تەواو یا فرەڕەهەندیی‬ ‫ل���ەال ھەبێ���ت‌و لەالیەکی تریش���ەوە وای‬ ‫لێ���دەکات کە خ���ۆی بکاتە س���ەنتەری‬ ‫ھەم���و روداوو ک���ردارەکان‪ .‬بەڕای پیاژێ‬ ‫هۆکاری خودبین���ی بریتی نییە لەکەمیی‬ ‫زانس���تەکان لەالی منداڵ‪ ،‬بۆ نمونە کاتێ‬ ‫باسی تیۆرییەکەی ئەنشتاین بۆ منداڵێکی‬ ‫‪ 7‬س���ااڵن‌و پیاوێکی ‪ 18‬ساڵ دەکەین کە‬ ‫هیچ س���ەروکاری لەگ���ەڵ فیزیکدا نییە‪،‬‬ ‫هیچ یەکێکیان تێناگ���ەن بەاڵم جیاوازی‬ ‫جەوه���ەری لێرەدا ئەوەیە منداڵەکە لەبەر‬ ‫خودبینی تێن���اگاو پیاوەکە لەبەر کەمی‬ ‫زانی���اری‪ .‬منداڵەکە ناتوان���ێ لەڕوانگەی‬ ‫کەس���ی بەرامبەره‌وە بی���ری لێبکاتەوە‪،‬‬ ‫بۆی���ە هی���چ ج���ۆرە تێگەیشتنێکیش���ی‬ ‫ب���ۆ ئەو تیۆریی���ە نییە‪ ،‬ب���ەاڵم پیاوەکە‬ ‫لەگەڵ ئەوەش���دا هیچ زانیاریکی لەبارەی‬ ‫تیۆرییەک���ەی ئەنش���تاینەوە نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەهەم���ان کات���دا دەتوان���ێ لەڕوانگەی‬ ‫بەرامبەرەکەی تێبگات چونکە پێی ناوەتە‬ ‫قۆناغی کۆمەڵبینییەوە‪.‬‬ ‫به‌ش���ێوەیەکی دیکە؛ خودبینی بریتیە‬ ‫ل���ەوەی من���داڵ ناتوانێ���ت له‌ڕوانگ���ەی‬ ‫کەس���ی بەرامب���ەر تێبگات ی���ا بڕوانێتە‬ ‫روداوەکان‪ .‬ئ���ەم دیاردەی���ە لەهەم���و‬ ‫قۆناغەکان���ی گەشەس���ەندنی مندااڵندا‪،‬‬ ‫ه���ەر له‌لەدایکبونەوە تا گەورەبون هەیەو‬ ‫بەاڵم بەشێوەی جیاواز دەردەکەوێت‪ .‬بۆ‬ ‫نمون���ە کاتێک شەقش���ەقەیەک دەخەینە‬ ‫ژێر راخەرێکەوە بۆ ئ���ەوەی لەمنداڵێکی‬ ‫( ‪1-2‬س���اڵ) ی بش���ارینەوە‪ ،‬ئیدی ئەو‬ ‫منداڵە بەهۆی خودبینیەوە توانای ئەوەی‬ ‫نیە ئەو شه‌قشه‌قه‌ی ‌ه ببینێت‪ ،‬چونکە لەو‬

‫تەمەن���ەدا هەر ش���تێک نەبینێت‪ ،‬بەالی‬ ‫ئەوەوە بونی نیە‪.‬‬ ‫ب���ەڕای پیاژێ ناس���ینەوەی ش���تەکان‬ ‫لەکاتی بینینیاندا ناکات���ە ئەوەی منداڵ‬ ‫بیر لەو شتانە دەکاتەوە‪ ،‬بەاڵم لەقۆناغی‬ ‫دوەم���دا (‪ )2-7‬ئەگ���ەر ئ���ەم کارەش‬ ‫بکەین‪ ،‬منداڵ راخەرەک���ە هەڵدەداتەوە‌و‬ ‫شەقش���ەقەکەی دەبینێت���ەوە‪ ،‬چونک���ە‬ ‫درککردن به‌بونی شتەکان نەبەستراوەتەوە‬ ‫بەبینینی شتەکانه‌وه‌‪ .‬بەاڵم لەم قۆناغەدا‬ ‫خودبینیەک���ی دیکە دێتە ئ���اراوە بریتیە‬ ‫ل���ەوەی ناتوانێ���ت جی���اوازی لەنێ���وان‬ ‫س���یمبۆلەکانی خەون‌و واقیع���دا بکات‪،‬‬ ‫ناتوانێت جی���اوازی لەنێوان وش���ەکان‌و‬ ‫پیتەکان���دا بکات کە خودی وش���ەکەیان‬ ‫پێکھێناوە‪ .‬بەھەمان ش���ێوەش جیاوازی‬ ‫لەنێوان س���یمبۆلەکان‌و ئ���ەو مانایانەی‬ ‫سیمبۆلەکان دەیبەخشن یا ھەیانە‪.‬‬ ‫بۆ نمونە من���داڵ لەخەویدا تۆپەکەی‬ ‫ون بوە‪ ،‬بۆیە کە لەخەو رادەبێ یەکسەر‬ ‫داوای تۆپەک���ەی دەکات یا بۆ تۆپەکەی‬ ‫دەگ���ری یا دەڵێ فاڵنە ک���ەس تۆپەکەی‬ ‫بردوم ئەگەر لەخەوەکەیدا وا بوبێت‪.‬‬ ‫چاوش���ارکێ نمونەیەک���ی زۆر باش���ە‬ ‫بۆ ش���یکردنەوەی دی���اردەی خودبینی‪.‬‬ ‫منداڵ لەم یاریی���ەدا بەبەرچاوی خۆیەوە‬ ‫ئەوە دەبین���ێ کاتێ گ���ەورەکان خۆیان‬ ‫دەش���ارنەوە دەچنە ژورێکی دیکەو هەمو‬ ‫لەشی خۆش���یان دادەپۆش���ن‪ .‬بەاڵم کە‬ ‫نۆرەی منداڵ دێت‪ ،‬ئ���ەو تەنها چاوی یا‬ ‫س���ەری دەش���ارێتەوە نەک هەمو لەشی‪،‬‬ ‫چونکە ئ���ەو کە چاوی ش���اردەوە ئیدی‬ ‫کەس���ی بەرامبەر نابینێت‪ .‬هەر کاتێ ئەو‬ ‫بەرامبەرەک���ەی نەبینی‪ ،‬ئی���دی پێیوایە‬ ‫بەرامبەرەکەش���ی ئەو نابینێ چونکە ئەو‬ ‫ناتوانێ لەڕوانگەی کەس���ی بەرامبەرەوە‬ ‫شتەکان ببینێ‪.‬‬ ‫خودبینی لەهەمو بوارەکانی دیکەش���دا‬ ‫هەی���ە ت���ا من���داڵ گ���ەورە دەبێ���ت بۆ‬ ‫نمونە ب���واری زم���ان‪ .‬لەقۆناغی دوەمی‬ ‫گەشەسەندنی تیۆرییەکەی پیاژێدا (‪2-7‬‬ ‫س���اڵ) کاتێک دو من���داڵ لەگەڵ یەکتردا‬ ‫یاری دەکەن‪ ،‬ھەرکەس���ەو بۆ خۆی قسە‬

‫خودبینی بریتیە‬ ‫لەوەی منداڵ ناتوانێت‬ ‫له‌ڕوانگەی کەسی‬ ‫بەرامبەر تێبگات یا‬ ‫بڕوانێتە روداوەکان‪.‬‬ ‫ئەم دیاردەیە‬ ‫لەهەمو قۆناغەکانی‬ ‫گەشەسەندنی‬ ‫مندااڵندا‪ ،‬هەر‬ ‫له‌لەدایکبونەوە تا‬ ‫گەورەبون هەیەو‬ ‫بەاڵم بەشێوەی‬ ‫جیاواز دەردەکەوێت‬ ‫دەکات‌و باس���ی ش���تێک دەکات بەب���ێ‬ ‫ئەوەی لەگەڵ یەکدی قس���ە بکەن‪ .‬واتە‬ ‫ھەر یەک لەو مندااڵنە باس���ی بابەتێکی‬ ‫جودا دەک���ەن‌و قس���ەکانیان بریتی نییە‬ ‫لەوەاڵمدانەوەی پرس���یارو بۆچونی ئەوی‬ ‫دیکە‪ .‬بۆ نمونە یەکێک دەڵێ ئەو کراسە‬ ‫جوانەت له‌کوێ بو‪ ،‬ئەوی دیکە لەوەاڵمدا‬ ‫دەڵێ دادەکەم لێی دام‪.‬‬ ‫ھۆکاری س���ەرەکی ئ���ەم ج���ۆرە‬ ‫قس���انە کە زیاتر ش���ێوەی مەنەلۆجێک‬

‫وەردەگ���رن بریتی���ە لەوەی من���داڵ لەو‬ ‫تەمەنەدا ناتوانێت خ���ۆی بخاتە جێگەی‬ ‫بەرامبەرەکەی���ەوە یا بەش���ێوەیەکی دی‬ ‫ناتوانێت لەگۆش���ەنیگای یەکێکی ترەوە‬ ‫گرفتەکان ببینێت‪ ،‬چونکە بەالی ئەوەوە‬ ‫تەنها خۆی س���ەنتەری ش���تەکانەو هەمو‬ ‫شتەکان دەبێ لەدەوری خۆی بسوڕێنەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم لەقۆناغی کۆمەڵبینیدا‪ ،‬کاتێ منداڵ‬ ‫کەمێک گەورەتر دەبێ ئەم شتە پێچەوانە‬ ‫دەبێت���ەوە‪ .‬لەم قۆناغ���ەدا ئەگەر دو برا‬ ‫هەبن‌و تۆ له‌یەکێکیان بپرس���یت ئایا تۆ‬ ‫ب���رات هەیە‪ ،‬راس���تەوخۆ دەڵێ بەڵێ من‬ ‫برایەک���م هەیە‪ .‬بەاڵم ئەگ���ەر پێی بڵێی‬ ‫ئایا براکەت ب���رای هەیە‪ ،‬لەوەاڵمدا دەڵێ‬ ‫نەخێر‪.‬‬ ‫لەئاستە بەرزەکانی قۆناغی چوارەمدا‪.‬‬ ‫ک���ە بەپێ���ی تیۆرییەک���ە له‌تەمەنی ‪11‬‬ ‫س���اڵییەوە دەس���ت پێ���دەکات‪ ،‬منداڵ‬ ‫خودبینی بەجێدێڵێ‌و پێ دەنێتە قۆناغی‬ ‫کۆمەڵبینیەوە (‪ .)Sociocentrism‬لەم‬ ‫قۆناغەدا منداڵ ھەنگاو بەرەو نۆرمەکانی‬ ‫کۆمەڵگا دەنێت‌و لەبیرکردنەوەی گەورەکان‬ ‫نزیک دەبێتەوە‪ .‬بەشێوەیەکی دیکە ئیدی‬ ‫زۆر ئاس���ایی دەتوانێت لەڕوانگەی کەسی‬ ‫بەرامبەرەوە بیر بکاتەوە‪ ،‬تەنانەت ئەگەر‬ ‫لەقسەکانیشی تێنەگات‪ .‬ئەم پێگەیشتنەی‬ ‫من���داڵ وای لێ���دەکات خەس���ڵەتەکانی‬ ‫بەکۆمەڵبون ھەڵبگرێت‌و لەژیانی رۆژانەیدا‬ ‫رەنگ بدەنەوە‪ .‬ئەم خەسڵەتانەش لەالی‬ ‫پی���اژێ لەبێالیەنی‪ ،‬دوالیەن���ی‌و رێژەیی‬ ‫پێکدێن‪ .‬واتە منداڵ بەهۆی بەکارهێنانی‬ ‫سەرەتاکانی لۆژیکەوە دەتوانێت جیاوازی‬ ‫لەنێوان بیروبۆچونە جیاوازەکاندا بکات‌و‬ ‫بەش���ێوەیەکی رێژەی���ی‌و بێالیەنان���ەش‬ ‫بیر بکات���ەوە‪ .‬بۆ نمونە ل���ەم تەمەنەدا‬ ‫دەتوان���ێ ل���ەوە تێبگات ک���ە گوڵدانەکە‬ ‫لەسەر تەلەفزیۆنەکەیەو تەلەفزیۆنەکەش‬ ‫لەسەر فەرش���ەکەیە (ڕێژەیی)‪ .‬هەروەها‬ ‫بەپێچەوان���ەی خودبینیی���ەوە‪ ،‬ل���ەوەش‬ ‫تێدەگا ئەگ���ەر براکەی برای هەبێت ئەوە‬ ‫خۆشی برای هەیە (دوالیەنی)‪ .‬خودبینی‌و‬ ‫کۆمەڵبین���ی دو چەمک���ی س���ەرەکی‬ ‫تیۆرییەکەی ژان پیاژێیەن‪.‬‬

‫سەبارەت بەگرنگی راگەیاندنی پەرلەمانی‬ ‫مەجید ساڵح‬ ‫ئەگەر زانیاری یەکێک بێت لەپێداویستیەکانی‬ ‫دام����ودەزگا جیاجیاکانی حکومەت‪ ،‬بێ هیچ‬ ‫دودڵیی����ەک بەهۆی پەیوەن����دی توندوتۆڵی‬ ‫نێ����وان خەڵک‌و پەرلەمان‌و سروش����تی کاری‬ ‫پەرلەمان کە چاودێری‌و یاسادانانە‪ ،‬زانیاری‬ ‫یەکێک����ە له‌گرنگترین پێداویس����تەکانی ئەو‬ ‫دام����ەزراوە‪ .‬هەر لەبەر ئەوەی����ە راگەیاندنی‬ ‫پەرلەمان����ی گرنگیەکی زۆری هەیە‌و له‌الیەک‬ ‫به‌ژێرخانی پەرەپێدانی پەرلەمان دادەنرێت‪،‬‬ ‫لەالیەکی دیکەشەوە رێگەیەکە بۆ خولقاندنی‬ ‫کەشێکی دیموکراسیانە‪.‬‬ ‫لەب����ەر ئەوەیە کارکردن ب����ۆ پەرەپێدانی‬ ‫سیستمی پەیوەندی‌و راگەیاندنی پەرلەمانی‬ ‫یەکێکە له‌پێداویستیەکانی کاری پەرلەمانی‌و‬ ‫بەرزکردنەوەی ئاستی چاودێری‌و پتەوەکردنی‬ ‫پێگ����ەی پەرلەمانت����اران‌و دروس����تکردنی‬ ‫هەلومەرجێک کە ش����ەفافیەت‌و بابەتی بون‬ ‫بەسەر کارەکانی پەرلەمانەوە باڵ بکێشێ‪.‬‬ ‫لێ����رەدا ئێمە هەڵدەس����تین به‌ناس����اندنی‬ ‫راگەیاندن����ی پەرلەمان‌و ن����اوەڕۆک وگرنگی‬ ‫له‌ژیانی پەرلەمانی‌و ئامانجەکانی‌و کەناڵەکانی‬ ‫بەردەست پەرلەمان‌و هەندێ نمونەو ئەزمونی‬ ‫بواری راگەیاندن����ی پەرلەمانی دەخەینەڕوو‪.‬‬ ‫دواجاریش قس����ە له‌س����ەر واقعی راگەیاندنی‬ ‫پەرلەمان����ی له‌پەرلەمان����ی کوردس����تان‌و‬ ‫رێکارەکانی پەرەپێدانی ئەم بوارە دەکەین‪.‬‬ ‫پێناسەی میدیای پەرلەمانی‪:‬‬ ‫بریتی����ە ل����ەو راگەیاندنەتەیبەتمەن����دەی‬ ‫کە هەڵدەس����تێ به‌خس����تنەڕوو شیکردنەوە‬ ‫هەموو ئەو دیالۆک‌و بیروڕا وپێشنیارو بڕیارو‬ ‫یاسایانەی کە فراکسیۆنەکانی ناو پەرلەمان‬ ‫به‌دەس����ەاڵت‌و ئۆپۆس����زیۆنەوە دەیخەنەڕو‪،‬‬ ‫ئ����ەوەش له‌پێن����اوی پتەوکردن����ی کلتوری‬ ‫بەشداری‌و شەفافیەت‪.‬‬ ‫ بریتی����ە له‌میدیایەک����ی ئاراس����تەکراو‬‫به‌مەبەس����تی دەرخس����تنی پرۆس����ەی کاری‬ ‫پەرلەمانی ئەوەش له‌رێگەی گواس����تنەوەی‬ ‫هەموو ئ����ەوە هەوااڵنەی ک����ە پەیوەندیدارن‬ ‫به‌کاروباری پەرلەمان‪ ،‬له‌پێناوی دروستبونی‬ ‫پ����ردی پەیوەن����دی له‌نێ����وان خەڵ����ک‌و‬ ‫رێخراوەکان����ی کۆمەڵی مەدەنی‌و فراوانکردنی‬ ‫ئاس����تی بەش����داری خەڵک له‌دروستکردنی‬ ‫بڕیارو پتەوکردنی پرەنس����یپی شەفافیەت‌و‬ ‫باڵوکردنەوەی زانیاری‪.‬‬ ‫راگەیاندنی پەرلەمانی رۆڵی پەرلەمانتاران‬ ‫له‌یاس����ادانان‌و چاودێ����ری‌و بەش����داریکردن‬ ‫له‌دانان����ی بودج����ەی گش����تی دەردەخ����ات‌و‬

‫کاردەکات بۆ پەرەپێدانی سیاسی‌و چاودێری‬ ‫سیاسەتی ئابوری‌و روبەڕوبونەوەی گەندەڵی‪،‬‬ ‫له‌هەمانکات����دا له‌رێگ����ەی باڵوکردن����ەوەی‬ ‫هۆش����یار کردنەوەی هاواڵتیانەوە کاردەکات‬ ‫بۆ چاالک کردنی رۆڵیان له‌هەڵس����ەنگاندنیان‬ ‫بۆ کاروبارەکان����ی پەرلەمان‌و بەرزکردنەوەی‬ ‫ئاس����تی بەش����داریکردنیان له‌دروس����تکردنی‬ ‫بڕیار‌و راسپاردەکان‪ ،‬به‌گشتی دەکرێت بڵێن‬ ‫دیموکراس����یەت کاتێک به‌دیموکراسیەتێکی‬ ‫راس����تەقینە له‌قەڵ����ەم دەدرێت ک����ە رۆڵی‬ ‫پەرلەمان به‌بەهێزی‌و کاریگەری دەرکەوێت‪،‬‬ ‫وپەرلەمانی����ش تەنها لەوکات����ەدا دەتوانێت‬ ‫بگاتە ئەو ئاس����تە کە پەیوەندی توندوتۆڵی‬ ‫له‌گەڵ کەناڵەکانی راگەیاندندا هەبێت‪.‬‬ ‫هەروەها راگەیاندن����ی پەرلەمان دەتوانێت‬ ‫له‌رێگ����ەی چاودێ����ری کردن����ی کارەکان����ی‬ ‫پەرلەمان����ەوە ئاس����تی ئ����ازادی رادەربڕین‌و‬ ‫ئاس����تی پێش����کەوتنی کۆمەڵ����گا ل����ه‌رووی‬ ‫سیاس����ەوە بخات����ەڕوو‪ ،‬به‌واتایەک����ی دیکە‬ ‫راگەیاندن����ی پەرلەم����ان دەتوان����ی ببێت����ە‬ ‫پێوەرێک بۆ خس����تنەڕووی ئەو ئاستەی کە‬ ‫پرۆس����ەی گۆڕانی دیموکراس����ی له‌دەوڵەت‌و‬ ‫کۆمەڵگادا پێی گەیش����توەو نیشانەیەکە بۆ‬ ‫رادەی چاودێری کۆمەڵگا له‌ڕێگەی دامەزراوە‬ ‫مەدەنیەکان����ی‌و دەوڵەت له‌رێگەی دامودەزگا‬ ‫ئیداریەکان له‌چاودێری کردن‌و لێپرس����ینەوە‪،‬‬ ‫جگە لەوانە راگەیاندنی پەرلەمانی دەتوانێت‬ ‫ببێت����ە کەناڵێک����ی گرنگ بۆ گواس����تنەوەی‬ ‫دیالۆگی نێوان ئاراس����تە جیاجیاکان‌و رەوتە‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و فکریەکان‪.‬‬ ‫پەرلەم����ان وەک یەکێ����ک له‌دام����ەزراوە‬ ‫گرنگەکانی کۆمەڵ����گا کە گرنگی به‌کاروباری‬ ‫گش����تی دەدات لەبەر دوو هۆکار پێویس����تی‬ ‫به‌راگەیاندن هەیە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬پێداویستی دیموکراسی‪:‬‬ ‫له‌سەرەتای سەدەی شەشەمی پێش زانین‬ ‫یاس����ادانەرانی ئەس����ینا له‌یۆن����ان به‌تایبەت‬ ‫"سولون‌و دراكون" پێیان وابوو دەبێ هەندێ‬ ‫کەس له‌بەڕێوە بردنی شارەکەدا بەشدار بن‪.‬‬ ‫هەر له‌بەر ئەوە چەند دامەزراوێکیان دروست‬ ‫کرد بۆ ئ����ەوەی تێ����دا ئاڵوگ����ۆڕی بیروڕاو‬ ‫بڕیاردان ئەنجام بدرێت‪.‬‬ ‫کەوات����ە یەکێ����ک له‌پێداویس����تیەکانی‬ ‫دیموکراس����ی ئەوەیە له‌پەرلەمان کەناڵێکی‬ ‫پەیوەن����دی هەبێ تاوەک����و له‌رێگەیەوە کارو‬ ‫چاالکیەکانی بۆ رای گش����تی ئاشکرا بکات‌و‬ ‫"کۆمەڵگا مافی ئەوەی هەیە داوای ئاش����کرا‬ ‫کردنی حسابات لەو کەسانە بکات له‌له‌بواری‬ ‫گشتی‌و بەڕێوەبردنی گش����تیدا کار دەکەن"‬ ‫مادەی هەش����تەم له‌راگەیاندنی فەرەنسی بۆ‬

‫راگەیاندنی‬ ‫پەرلەمان دەتوانێت‬ ‫له‌رێگەی چاودێری‬ ‫کردنی کارەکانی‬ ‫پەرلەمانەوە ئاستی‬ ‫ئازادی رادەربڕین‌و‬ ‫ئاستی پێشکەوتنی‬ ‫کۆمەڵگا له‌رووی‬ ‫سیاسەوە بخاتەڕوو‬ ‫مافەکانی مرۆڤ‪.‬‬ ‫جگ����ە له‌پرەنس����یپی ئاش����کرا بون����ی‬ ‫موناقشەکانی پەرلەمان‪ ،‬بۆ هەمو هاواڵتیەک‬ ‫هەیە ئامادەی دانیش����تنەکانی پەرلەمان بێت‬ ‫له‌رێگەی کەناڵەکانی راگەیاندنەوە دەس����تی‬ ‫پێیان بگات‪.‬‬ ‫ه����ۆکاری دوەم‪ :‬دەب����ی پەرلەم����ان ئەوە‬ ‫بزانێت کە ئەو س����ەردەمە بەس����ەر چوو کە‬ ‫به‌تەنها خۆی دەتوانێت به‌کرداری یاسادانان‌و‬ ‫چاودێری هەس����تێ‪ ،‬بەڵکو ئێستا زۆر الیەنی‬ ‫دیکە لەو بواراندا ملمالنێیەکی توندی له‌گەڵدا‬ ‫دەکەن‪ .‬به‌تایبەتی له‌بواری یاس����اداناندا کە‬ ‫زۆر له‌توێژینەوەکان باس له‌پاشەکشەی رۆڵی‬ ‫پەرلەمان دەکەن‪ .‬دەستەواژەیەکی مەجازی‬ ‫فەرەنس����ی هەیە دەڵێ "پەرلەمان له‌سەرەوە‬ ‫رووتەو لەخ����وارەوەش رووت"؛ له‌س����ەرەوە‬ ‫به‌ه����ۆی رێکەوتنام����ە نێودەوڵەتی����ەکان کە‬ ‫هاوتەری����ب له‌گ����ەڵ یاس����ا ناوخۆیی����ەکان‬ ‫جێپەنج����ەی خۆی����ان له‌ژیان����ی کۆمەاڵیەتی‬ ‫هاواڵتیان بەج����ێ دەهێڵن‪ .‬له‌خ����وارەوەش‬ ‫به‌ه����ۆی رۆڵ����ی گەشەس����ەندنی کۆمەڵ����ی‬ ‫مەدەنی‌و گەورەبونی المەرکەزیەت له‌کۆمەڵگا‬ ‫هاوچەرخەکان����دا‪ .‬جگ����ە لەوانەی باس کران‬

‫پەرلەم����ان له‌ملمالنێیەک����ی توندایە له‌گەڵ‬ ‫میدیاکان����دا‪ ،‬به‌واتایەکی دیک����ە پەرلەمان‌و‬ ‫پەرلەمانتاران وەک جاری جاران س����ەنتەری‬ ‫رووداوە سیاس����یەکان نی����ن ئەو س����ەردەمە‬ ‫بەس����ەرچوو ک����ە پەرلەمانت����اران له‌رێگەی‬ ‫کۆنبون����ەوە گردبون����ەوەی جەماوەری����ەوە‬ ‫هەواڵ‌و وردەکاری رووداوە سیاسەکان بدەن‬ ‫به‌دەنگدەرانی����ان‪ ،‬بەڵکو ئێس����تا میدیاکان‬ ‫له‌رێگەی وەرگرتنی زانیاری له‌دامودەزگاکانی‬ ‫حکومەت����ەوە به‌خیرای����ی دەیگەیەنە خەڵک‬ ‫وب��ڵ�اوی دەکەنەوە ئ����ەوەی وا له‌پەرلەمان‬ ‫دەکات کە هەر دەبێ خاوەن راگەیاندنی خۆی‬ ‫بێت ئەوەیە کە بەبەردەوامی ئەم دامەزراوەیە‬ ‫نیشانەیە بۆ رەخنەو پەالمار‌و له‌کاتی رووداوە‬ ‫گرنگەکاندا هەموو کەمو کوڕیەکان دەخرێتە‬ ‫ئەستۆی‪ ،‬بۆیە خۆپیشاندان له‌شێوەی وربانی‬ ‫هیچ س����ودێکی نییە‌و زۆربەی خەڵک پێیان‬ ‫وایە کاری پەرلەمان کەموکوڕی تێدایە‪ ،‬بۆیە‬ ‫بونی راگەیاندنی تایبەت به‌پەرلەمان دەتوانێ‬ ‫وێنەکە تاڕادەیەک بگۆڕێ‪.‬‬ ‫ئەمانجەکانی راگەیاندنی پەرلەمانی‪:‬‬ ‫‪ .١‬ناس����اندنی پەرلەمان له‌روانگەی خودی‬ ‫پەرلەمانەوە‪ ،‬واتە دەرخستنی رۆڵی پەرلەمان‬ ‫له‌یاس����ادانان‌و چاودێری کردن‌و نەهێش����تنی‬ ‫گەندەڵ����ی‌و گەیاندنی ئ����ەو زانیاریانەی کە‬ ‫پەرلەمان دەیەوێت له‌سەر کاروچاالکیەکانی‬ ‫بیگەیەنێت����ە دەرەوە له‌رێگ����ەی کەناڵەکانی‬ ‫خۆیەوە یان کەناڵەکانی دیکەی راگەیاندنەوە‪.‬‬ ‫ئەوەش به‌ئامادەکردن����ی ژانری جۆراوجۆری‬ ‫راگەیاندن‌و دابەشکردن‌و باڵوکردنەوەیان‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ب����رەودان به‌کەش����ی دیموکراس����ی‌و‬ ‫باڵوکردنەوەی له‌کۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫‪ .٣‬چ����االک کردن����ی رۆڵ����ی هاواڵتی����ان‬ ‫له‌هەڵس����ەنگاندیان بۆ کارەکان����ی پەرلەمان‬ ‫بەرزکردنەوەی ئاستی بەشداریکردنی خەڵک‬ ‫له‌بڕی����اردان ئەوەش له‌رێگ����ەی پێوانەکردنی‬ ‫رای گشتی‪.‬‬ ‫‪.٤‬بەش����داریکردنی رێکخراوەکانی کۆمەڵی‬ ‫مەدەنی‌و سەندیکاکان لەو بڕیارو یاسایانەی‬ ‫کە له‌الیەن پەرلەمانەوە دەردەچێت‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پتەوکردن����ی پرەنس����یپی دیال����ۆک‌و‬ ‫قەبوڵکردن����ی رای بەرامب����ەر له‌رێگ����ەی‬ ‫دروس����تکردنی پ����ردی پەیوەم����دی له‌نێوان‬ ‫هاواڵتیان‌و پەرلەمانتاران‪.‬‬ ‫‪ .٦‬کران����ەوەو ش����ەفافیەت‌و بابەتی بون‬ ‫لەکاتی روماڵکردنی چاالکیەکانی پەرلەمان‌و‬ ‫سەرۆکایەتی پەرلەمان‌و لیژەکان‪.‬‬ ‫‪ .٧‬کارک����ردن ب����ۆ ناس����اندنی پەرلەمان‌و‬ ‫یاس����او بڕیارەکانی‌و میکانیزم����ی کارکردنی‬ ‫لیژنەکانی‪.‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫‪15‬‬

‫ی كه‌ده‌یخۆیته‌وه‌‬ ‫چه‌ند ئامۆژگاریه‌ ك له‌سه‌ر ئه‌و ئاوه‌ ‌‬ ‫ی پیس‬ ‫ی ك���ه‌ ئاو ‌‬ ‫بۆخۆپاراس���تن له‌و نه‌خۆش���یانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆكارێتی‌ ده‌بێت چه‌ند رێگه‌یه‌ك بگرین ‌ه به‌ر بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پاكمان ده‌س���ت كه‌وێت و به‌دور بین له‌زوربه‌ ‌‬ ‫ئاوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ كوشند‌هن‌و به‌هۆیانه‌و‌ه ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ئه‌و نه‌خۆش���یان ‌ه ‌‬ ‫مردنی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی پاك بۆخۆت دابین بكه‌‪.‬‬ ‫به‌م رێگایان ‌ه ئاو ‌‬ ‫ی چوارجار‬ ‫ی ماڵه‌كه‌ت ساڵ ‌‬ ‫پێویس���ته‌ تانك ‌‬ ‫ ‬‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه پێویسته‌ ئاو ‌‬ ‫پاك بكرێته‌وه‌‪ ،‬گه‌ر ئه‌مه‌ت نه‌توان ‌‬ ‫خواردنت له‌تانكی‌ س���ه‌ربان جیابكه‌یته‌و‌ه له‌سه‌تڵێكدا‬ ‫هه‌ڵیبگر‌ه چونك ‌ه ئه‌م ‌ه ئاسان ‌ه رۆژان ‌ه بیگۆریت‪.‬‬ ‫ی بی���ر به‌كارده‌هێنی���ت ئه‌و‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ���او ‌‬ ‫ ‬‫پێویسته‌ ئه‌و ئاوه‌ ببه‌یت بۆپشكنین بزان ‌ه بۆ خواردن‬ ‫ده‌شێت‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌رادو ته‌رم���ۆز‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫پێویس���ته‌ ئاو ‌‬ ‫ ‬‫بگۆردرێن و خاوێن بكرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی مه‌عده‌نی‌ به‌كار ئه‌هێنیت ئه‌و‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ئاو ‌‬ ‫ ‬‫له‌شوێنێك مه‌یكڕه‌ كه‌ له‌به‌ر هه‌تاو دانراوه‌‪.‬‬ ‫ئ���اوی‌ ته‌نكه‌ر به‌كارمه‌هێن���ه‌ بۆخواردنه‌و‌ه‬ ‫ ‬‫تاوه‌ك���و دڵنی���ا نه‌بیت له‌پاك���ی‌‪ .‬ئاوێ���ك به‌كاربێن ‌ه‬ ‫ی نه‌بێت‪.‬‬ ‫بۆخواردنه‌وه‌ كه‌ تام‌و بۆن‌و ره‌نگ ‌‬ ‫ی س���ه‌ردانی‌ كردنت بۆس���ه‌یرانگاكان‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ ‬‫ی چ���ه‌م‌و روباره‌كان به‌كارمه‌هێن���ه‌ بۆخواردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاو ‌‬ ‫ی روبارو‬ ‫ی گه‌ش���ته‌كه‌ت مه‌خه‌ر‌ه ئاو ‌‬ ‫هه‌روه‌ها پاشه‌رۆ ‌‬ ‫چه‌مه‌كان‪.‬‬

‫ی پاراستنی‌ ددانی‌ منداڵ‬ ‫گرنگرتین رێگه‌كان ‌‬ ‫پێش ته‌مه‌نی‌ دو ساڵی‌‬ ‫‪ -1‬پێویس���ته‌ من���داڵ ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫كوتانه‌كان(خشته‌ی‌ كوتانی‌ مانگانه‌)‬ ‫پزیش���ك پش���كنینی‌ ددانی‌ بۆبكات‬ ‫بزانێ‌ هیچ گرفتێكی‌ نیه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬له‌گ���ه‌ڵ ده‌ركه‌وتنی‌ ددانی‌ منداڵ‬

‫دوای‌ هه‌مو شیردانێك دانی‌ منداڵه‌ك ‌ه‬ ‫به‌په‌رۆیه‌كی‌ پاك‌و ته‌ر ددانی‌ خاوێن‬ ‫بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬له‌دوای‌ ‪ 10‬مانگی‌ ددانی‌ منداڵه‌كه‌‬ ‫به‌فڵچه‌ی‌ نه‌رم به‌بێ‌ مه‌عجون بشۆ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ئ���ه‌و الس���تیكانه‌ به‌كارمه‌هێنه‌‬

‫كه‌ دایكان ب���ه‌كاری‌ ده‌هێنن كاتێك‬ ‫منداڵه‌كه‌ی���ان ددان���ی ده‌ردێ���ت‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ پوك خوراندن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و الستیكه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ هه‌وكردنی‌‬ ‫ناوده‌می‌ منداڵ‪ .‬جگه‌ له‌مه‌ش ددان‬ ‫شاش‌و خوار ده‌كات‪.‬‬

‫ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ رزگارت ده‌كات‬ ‫له‌ترشه‌ڵۆكی‌ گه‌ده‌و دڵه‌كزێ‌‬

‫كاهو بخۆ چونكه‌ رزگارت ده‌كات له‌ترشه‌ڵۆكی‌‬ ‫گه‌ده‌‪ ،‬هه‌روه‌ها كێش كه‌م ده‌كاته‌وه‌‬

‫خواردن���ه‌وه‌ی‌ ش���یری‌ س���ارد باش���ترین‬ ‫هه‌ڵبژارده‌یه‌ بۆچاره‌سه‌ركردنێكی‌ خێرا‬

‫تۆزێك مۆز بخۆ له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ به‌ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫كه‌م دڵه‌ كزێكه‌ت نامێنێت‬

‫جوینی‌ بنێش���ت ده‌بێته‌ هۆی‌ ده‌ردانی‌ لیك‬ ‫كه‌ یارمه‌تیده‌ره‌ بۆ نه‌هێشتنی‌ ترشه‌ڵۆك‬

‫ی دڵ لێیده‌دات؟‬ ‫چۆن فریای كه‌سێك بكه‌وین ك ‌ه جه‌ڵده‌ ‌‬ ‫د‪ .‬سەروەر عارف ستار‬

‫كاتێك دڵ به‌هه‌ر هۆكارێك خوێن‌و‬ ‫ئۆكس���جینی‌ پێویس���تی‌ بۆن���ه‌ڕوات‬ ‫ی جه‌ڵ���ده‌ی‌ دڵ‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ده‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫نیش���انه‌كانی‌ ئ���ه‌م نه‌خۆش���یه‌ زۆر‬ ‫ئاس���ان نیه‌ بۆ ناس���ینه‌وه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌كرێت ئه‌مانه‌ی‌ خ���واره‌وه‌ گرینگ‬ ‫ترین نیشانه‌كانی بێت‪.‬‬ ‫ی س���ینگ‌و هه‌س���ت كردن‬ ‫ ئازار ‌‬‫به‌ناره‌حه‌ت���ی‌ و پاڵه‌په‌س���تۆ ك��� ‌ه‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت ‪ 3‬ب���ۆ‪ 5‬خوله‌ك‌و‬ ‫هه‌ن���دێ‌ جار ئازاره‌كه‌ دێت‌و ئه‌روات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها كه‌سه‌ك ‌ه هه‌ست به‌ قورسای ‌‬ ‫تون���د ده‌كات له‌س���ه‌ر ناوه‌راس���تی‌‬ ‫سینگی‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر هات و ئازاره‌ك ‌ه‬ ‫ی كه‌سێك بكه‌وین ك ‌ه ئه‌م‬ ‫ی چه‌مانه‌وه‌و هه‌ناس���ه‌دان بو ‪ -‬ناڕێكی���ی‌ ل��� ‌ه هه‌ناس���ه‌دان چۆن فریا ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫(هه‌ناسه‌بڕكێ‌)‪.‬‬ ‫‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫نی‬ ‫دڵ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ڵد‬ ‫ه‬ ‫ج‬ ‫ئه‌و‌ه‬ ‫ی هه‌بێت؟‬ ‫ ره‌نگ زه‌رد هه‌ڵگه‌ڕان‌و دڵ تێكچون‌و نیشانان ‌هی‌ سه‌ره‌وه‌ ‌‬‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ ئ���ازار ل ‌ه زوربه‌ی‌ ئه‌ندامه‌كان ‌‬‫زۆر پێویسته‌ ئه‌و كه‌سه‌ی‌ زوربه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫جه‌ست ‌ه وه‌ك س���ینگ‌و شان‌و قۆڵ‌و بێتاقه‌تی‌‌و رشانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ هه‌ندێ‌ جار هیچ نیشانه‌یه‌كی‌ نیه‌‪ .‬نیشانانه‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ی‌ هه‌بو راسته‌وخۆ‬‫گه‌ده‌و‪...‬هتد‪.‬‬

‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ئه‌مبواڵنسه‌وه‌ بكرێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫زۆرجار كه‌س���ه‌كه‌ گوێ‌ به‌خ���ۆی‌ نادات‌و‬ ‫به‌ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی‌ ده‌ڵێت هیچ نیه‌ ئێس���تا‬ ‫چاك ده‌بمه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌م كاته‌دا ده‌بێت گوێ‌‬ ‫له‌م قسه‌ی ‌ه نه‌گرین‌و به‌زوترین كات فریای‌‬

‫بكه‌وین ‪ .‬چونكه‌ زوربه‌ی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌ی‬ ‫به‌جه‌ڵ���ده‌ی‌ دڵ ده‌مرن ل���ه‌دو كاتژمێری‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ ده‌ركه‌وتنی‌ نیشانه‌كاندا ده‌مرن‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ زۆر پێویس���ته‌ هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫نیش���انه‌كانه‌وه‌ فری���ای‌ بكه‌وی���ن‌و ئه‌م‬ ‫یارمه‌تیانه‌ی‌ خواره‌وه‌ی‌ بۆبكه‌ین‪.‬‬ ‫= په‌یوه‌ن���دی‌ ك���ردن به‌ژم���اره‌‬ ‫‪(122‬ئه‌مبواڵنس)‪.‬‬ ‫= پێویس���ته‌ كه‌س���ی‌ توش���بو‬ ‫به‌نیشانه‌كانی‌ نه‌خۆشییه‌كه‌ له‌ هه‌ركارێك‬ ‫بێت بوه‌ستێت‌و پشو وه‌رگرێت بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئوكسجینی‌ پێویست وه‌رگرێت‪.‬‬ ‫ جل���ه‌ ته‌س���كه‌كانی‌ ب���ه‌ری‌ وه‌ك‬‫(بۆینباخ‌و كراس‌و هه‌رش���تێكی‌ ته‌سك)‬ ‫كه‌ له‌به‌رێتی‌ شل بكرێنه‌وه‌و الببرێن‪.‬‬ ‫ پێویس���ته‌ كه‌س���ێك چاودێری‌ هه‌مو‬‫گۆڕانكارییه‌ك���ی‌ نه‌خۆش���ه‌كه‌ ب���كات‬ ‫وه‌ك(هه‌ناس���ه‌دان‌و گۆڕان���كاری‌ ره‌نگی‌‬ ‫پێست‌و چه‌ندین نیشانه‌ی‌ تر)‪.‬‬ ‫ ئاماده‌یی بۆش���ێالنی‌ س���ینگی‌ وه‌ك‬‫له‌ژماره‌كان���ی‌ پێش���تر باس���مان كردوه‌‬ ‫هه‌ركاتێك كه‌ زانیت دڵی‌ وه‌ستاوه‌‪.‬‬ ‫ پرسیاری‌ ته‌واو له‌نه‌خۆشه‌كه‌ یاخود‬‫له‌كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌ بكه‌ كه‌ ئایا پێش���تر‬ ‫توشی‌ جه‌ڵده‌ بوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌رمانه‌كانی‌‬

‫خۆی‌ بده‌رێ‌ كه‌ هه‌یه‌تی‌‪.‬‬ ‫ پێدانی‌ حه‌بی‌ ئیسپرین به‌نه‌خۆشه‌ك ‌ه‬‫به‌مه‌رجێك كێش���ه‌ی‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م ده‌رمانه‌‬ ‫نه‌بێ‌‪.‬‬ ‫ نه‌خۆشه‌كه‌ هێوركه‌ره‌وه‌‪ ،‬دڵه‌راوكێكه‌ی‌‬‫مه‌هێڵه‌ ئه‌مه‌ زۆر گرینگه‌ بۆنه‌خۆش‪.‬‬ ‫ باشتر وایه‌ نه‌خۆشه‌كه‌ به‌ئه‌مبواڵنس‬‫ببرێت بۆ نه‌خۆشخانه‌ نه‌ك به‌ئوتۆمبێلی‌‬ ‫خۆت‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫دوای ‪ 37‬ساڵ‪ ،‬ئارام له‌ئه‌ندێشه‌ی سواره‌ی کوڕیدا‬ ‫ئا‪ :‬هاوکار حسێن‬

‫سواره‌ كه‌ ئه‌و كات ته‌مه‌نی‌ نزیكه‌ی‌ ‪12‬‬ ‫ساڵ بوه‌‪ ،‬به‌تێكچونی‌ ژینگه‌ی‌ ناو ماڵ‌و‬ ‫خێزانه‌كه‌یدا هه‌ستی‌ به‌وه‌ كردوه‌ كه‌‬ ‫شتێكی‌ ناخۆش رویداوه‌‪ ،‬ئه‌م شڵه‌ژاوییه‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 20‬رۆژێك ده‌خایه‌نێت‪،‬‬ ‫تاسه‌ره‌نجام له‌وه‌ تێده‌گات كه‌‬ ‫شاسوار جه‌اللی‌ باوكی‌ ناسراو به‌ئارام‪،‬‬ ‫شه‌هیدبوه‌‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌ س����اڵی‌ ‪ ،1978‬یه‌كێ����ك‬ ‫له‌س����ه‌ركرده‌ سیاس����ییه‌ به‌ناوبانگه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و س����ه‌رده‌مه‌ له‌ریزی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردس����تان له‌الیه‌ن كۆمه‌ڵێك چه‌كداری‌‬ ‫سه‌ر به‌رژێمی‌ به‌عس ده‌كوژرێت‪ ،‬دواتر ئه‌و‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌ به‌شه‌هید ئارام ناوده‌رده‌كات‌و‬ ‫پاش تێپه‌ڕبونی‌ زیاتر له‌ ‪ 35‬ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و روداوه‌دا‪ ،‬هێش����تا چاودێران كه‌باسی‌‬ ‫مێژوی‌ سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ خه‌باتی‌ چه‌كداریی‌‬ ‫كورد له‌باشوری‌ كوردستان ده‌كه‌ن‪ ،‬ناتوانن‬ ‫خۆیان له‌باس����كردنی‌ ئه‌و ك����وڕه‌ چاویلكه‌‬ ‫له‌چاوه‌ البده‌ن‪.‬‬ ‫بون����ی‌ باوكێك كه‌ له‌ش����انه‌ نهێنیه‌كانی‌‬ ‫گروپێكی‌ تازه‌ دام����ه‌زراوی‌ قه‌ده‌غه‌كراودا‬ ‫هه‌میش����ه‌ ماڵه‌و م����اڵ ب����كات‌و دایكێكی‌‬ ‫به‌ڕه‌گ����ه‌ز روس����ی‌ ك����ه‌ هه‌مو ش����تێكی‌‬ ‫كردوه‌ت����ه‌ قوربانیی‌‪ ،‬له‌پێناوی‌ هاوس����ه‌رو‬ ‫تاك����ه‌ كوڕه‌كه‌یدا‪ ،‬هیچی‌ وای بۆ س����واره‌‬ ‫نه‌هێش����تۆته‌وه‌ ك����ه‌ وه‌ك منداڵێ����ك بیر‬ ‫له‌یاده‌وه‌رییه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ باوكیدا بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌ دێته‌ سه‌رباس����ی‌ باوكی‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"ناتوانم شتێكی‌ دیاریكراوم بێته‌وه‌ خه‌یاڵ‪،‬‬ ‫چونكه‌ مانگی‌ ئه‌یلولی‌ ‪ 1973‬هاتوینه‌ته‌وه‌‬ ‫بۆ كوردس����تان‪ ،‬له‌نیس����انی‌ ‪ 1974‬دایك‌و‬ ‫باوكم دیسان چونه‌ته‌وه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌ تائازاری‌‬ ‫‪ 1975‬نه‌گه‌ڕاونه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ش كه‌‬ ‫باوكم هاتوه‌ته‌وه‌ خۆی شاردوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئێس����تا س����واره‌ باوكی‌ چ����وار منداڵه‌و‬ ‫ته‌مه‌نی‌ له‌په‌نجا س����اڵی‌ نزیك ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هێش����تا ئه‌و رۆژه‌ی‌ له‌بیرنه‌چوه‌ته‌وه‌‬ ‫كه‌ هه‌واڵی‌ مه‌رگ����ی‌ باوكی‌ باڵوده‌بێته‌وه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێ����ت "ئ����ه‌و رۆژه‌ دێت����ه‌وه‌ خه‌یاڵم كه‌‬ ‫هه‌واڵی‌ شه‌هیدبونی‌ باوكم پێگه‌یشت"‪.‬‬ ‫هێش����تا له‌بۆن����ه‌و یاده‌كان����ی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌ئارام كه‌ سااڵنه‌ به‌بۆنه‌ی‌ شه‌هیدبونیه‌وه‌‬ ‫بۆی‌ س����ازده‌كرێت‪ ،‬هاوڕێكان����ی‌ دوێنێی‌‬ ‫به‌گه‌رموگوڕیی����ه‌وه‌ ب����اس له‌رێبازه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫پابه‌ندب����ون به‌فك����رو بیركردنه‌وه‌كان����ی‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئاخۆ‬ ‫به‌كرده‌وه‌ش هه‌مان پابه‌ندبون ده‌بینرێت‪،‬‬ ‫س����واره‌ ده‌ڵێ����ت‪" ،‬له‌ئه‌نجامی‌ ئیش����دا‪،‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫ئارام له‌زار ‌ی مام رۆسته‌مه‌وه‌‬

‫هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی‌ شۆڕش‬ ‫به‌شه‌ گه‌وره‌كه‌ی‌ به‌ر كاك ئارام ده‌كه‌وێت‬

‫لیدیا ئیڤانۆڤناو سواره‌‬

‫ئارام‌و لیدیاو سواره‌‬ ‫هه‌ڵه‌ده‌كه‌ی����ت‌و راس����تیش ده‌كه‌یت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناتوانم ئه‌و بڕیاره‌ بده‌م كه‌ ئه‌و شته‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ش����ه‌هید ئارام به‌هیوای‌ بوه‌ نه‌هاتۆته‌دی‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و گریمانه‌یه‌ش هه‌یه‌ كه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫خۆیشی‌ بمایه‌‪ ،‬بارودۆخه‌كه‌ جیاوازییه‌كی‌‬ ‫ئه‌وتۆی‌ نه‌بوایه‌ له‌گه‌ڵ ئێستا"‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌و ته‌مه‌نه‌ منداڵییه‌دا هیچ شتێكی‌‬ ‫نه‌زانیوه‌ له‌ب����اره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ باوكی‌ خه‌ریكی‌‬ ‫چیبوه‌‌و چ����ۆن بیری‌ كردوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬پاش‬ ‫گه‌وره‌بونی‌ له‌رێگه‌ی‌ خوێندنه‌وه‌وه‌ ئاش����نا‬ ‫ده‌بێ����ت به‌و بۆچونه‌ فكریانه‌ی‌ كه‌ باوكی‌و‬ ‫هاوخه‌باته‌كانی‌ له‌وكات����ه‌دا كه‌وتبونه‌ ژێر‬ ‫كاریگه‌رییه‌كانی����ه‌وه‌‪ .‬س����ه‌رده‌می‌ باوكی‌‬ ‫س����واره‌ لوتكه‌ی‌ به‌ریه‌ككه‌وتنی‌ دو بلۆكی‌‬ ‫سه‌رمایه‌داریی‌ به‌س����ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌مریكا‌و‬ ‫بلۆكی‌ كۆمیونی����زم به‌رابه‌رایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫سۆڤیه‌تی‌ پێش����و بوه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش ته‌نها‬ ‫كوردس����تانی‌ نه‌گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو عێراق‌و‬ ‫ناوچه‌ك����ه‌ش به‌س����ه‌ر ئ����ه‌و دو به‌ره‌یه‌دا‬ ‫دابه‌شبوه‌‪.‬‬ ‫باوكی‌ سواره‌ یه‌كێك بوه‌ له‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫رۆڵی‌ كاریگه‌ریی‌ گێڕاوه‌ له‌گواستنه‌وه‌ی‌ بیری‌‬ ‫ماركس����ی‪-‬لینینی‌ بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬

‫له‌ژێر كاریگه‌ریی‌ ئه‌و بیركردنه‌وه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوبیره‌كانی����دا‪ ،‬رێکخراوێک داده‌مه‌زرێنن‬ ‫به‌ن����اوی‌ كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌ ماركس����ی‪-‬لینینی‌‬ ‫كوردستان كه‌ دواتر ده‌گۆڕێت بۆ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫ره‌نجده‌رانی‌ كوردس����تان‪ ،‬پاش ته‌نها یه‌ك‬ ‫ده‌یه‌‪ ،‬سواره‌ی‌ كوڕی‌ سه‌ره‌تاكانی‌ گۆڕانی‌‬ ‫ریش����ه‌یی‌ ده‌بینێت له‌و بیركردنه‌وانه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئارام بۆخۆی‌ به‌قوڵی‌ بڕوای‌ پێیان بوه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ هه‌ش����تاكاندا س����واره‌ كاتێك‬ ‫خوێندكاری‌ زانكۆی‌ موس����ڵ ب����وه‌‪ ،‬له‌وێ‌‬ ‫دركی‌ به‌وه‌ كردوه‌ كه‌ بیری‌ ره‌وته‌ سیاسییه‌‬ ‫چه‌پ����ه‌كان ورده‌ ورده‌ له‌پاشه‌كش����ێدایه‌و‬ ‫بۆیه‌كه‌مجار ئافره‌تی‌ بااڵپۆش له‌و زانكۆیه‌‬ ‫ده‌بینێت‪ .‬ئێس����تاش كه‌ س����واره‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫بوه‌ت����ه‌ ‪ 49‬س����اڵ‪ ،‬بیروباوه‌ڕه‌كانی‌ باوكی‌‬ ‫دواین هه‌ناس����ه‌كانی‌ ده‌دات له‌كوردستان‌و‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ردا ته‌وژم����ی‌ ئیس��ل�امییه‌‬ ‫سیاس����ییه‌كان له‌هه‌ڵكشانی‌ به‌رده‌وامدان‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌م رۆژانه‌دا كه‌ ‪ 37‬ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫مه‌رگی‌ ئارام تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬كوردستان شه‌ڕی‌‬ ‫گروپێكی‌ ئیس��ل�امی‌ به‌ناوی‌ داعش����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ملی‌ ئااڵوه‌‪.‬‬ ‫ئ����ارام له‌ته‌مه‌نێك����ی‌ الویدا رۆیش����ت‌و‬

‫بیروباوه‌ڕه‌كانی‌‬ ‫باوكی‌ دواین‬ ‫هه‌ناسه‌كانی‌ ده‌دات‬ ‫له‌كوردستان‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ته‌وژمی‌ ئیسالمییه‌‬ ‫سیاسییه‌كان‬ ‫له‌هه‌ڵكشانی‌‬ ‫به‌رده‌وامدان‬ ‫له‌پ����اش خ����ۆی‌ كوڕێكی‌ تاقان����ه‌و ژنێكی‌‬ ‫غه‌ریبی‌ جێهێشت‪ ،‬زۆرێكیش له‌به‌رپرسان ‌ی‬ ‫ئێس����تا‌و هاوخه‌باته‌كانی‌ پێش����وی‌ سوێند‬ ‫به‌گۆڕه‌كه‌ی‌ ده‌خ����ۆن‪ ،‬له‌باره‌ی‌ وه‌فاداریی‬ ‫ئه‌و دۆس����ته‌ دێرینانه‌ بۆ هاوس����ه‌رو كوڕه‌‬ ‫تاقانه‌كه‌ی‌‪ ،‬س����واره‌ ده‌ڵێت‪" ،‬ئێمه‌ له‌روی‌‬ ‫مادی‌‌و مه‌عنه‌ویش����ه‌وه‌ هه‌ست به‌دڵخۆشی‌‬ ‫ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫س����واره‌ ژیانی‌ هاوس����ه‌ری‌ پێكهێناوه‌و‬ ‫خاوه‌ن����ی‌ چوار منداڵ����ه‌ به‌ناوه‌كانی‌ پۆاڵ‪،‬‬ ‫به‌رزی‌‌و داستان‌و ئارام‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ دواهه‌مینیان‬ ‫به‌ناوی‌ باپیرییه‌وه‌ ناونراوه‌ته‌وه‌و ته‌مه‌نی‌‬ ‫‪ 2‬س����اڵه‌‪ .‬س����واره‌ش بۆخۆی‌ له‌سلێمانی‌‬ ‫داده‌نیش����ێت‌و ب����ه‌كاری‌ پارێزه‌ریی����ه‌وه‌‬ ‫خه‌ریكه‌‪.‬‬

‫مام رۆسته‌م‬

‫ئارامگای شه‌هید ئارام‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫خۆزگه‌ خوێنده‌واریم هه‌بوایه‌ راستی‬ ‫گه‌وره‌یی شه‌هید ئارامم بنوسیبایه‌‪،‬‬ ‫‪ 37‬ساڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر ئه‌و شه‌هید كرا‪،‬‬ ‫له‌بیرمه‌ كه‌ ئێمه‌ رۆشتین بۆ شوێنی‌‬ ‫شه‌هیدبونه‌كه‌ی‌ شه‌و بو‪ ،‬ته‌رمه‌كه‌مان‬ ‫نه‌بینی‪ ،‬خه‌ڵكی گونده‌كه‌ ته‌رمه‌كه‌یان‬ ‫بردبوه‌ نێو مزگه‌وته‌كه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫نه‌ڕۆشتینه‌ نێو گونده‌كه‌وه‌ چونكه‌‬ ‫جاشی لێبو‪ ،‬هه‌ندێك ته‌قه‌مان‬ ‫له‌یه‌كتری‌ كردو گه‌ڕاینه‌وه‌‪.‬‬ ‫جاشه‌كان به‌خه‌ڵكی گونده‌كه‌یان وتبو‬ ‫ئه‌و‌ه كه‌سێكمان كوش����توه‌‪ ،‬نه‌یانزانیبو‬ ‫كاك ئارام����ه‌‪ ،‬خه‌ڵك����ی گونده‌ك����ه‌ش‬ ‫نه‌یانوتب����و فاڵنه‌ كه‌س����ه‌‪ ،‬ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ته‌رمه‌كه‌ی نه‌به‌ن‪ ،‬وایان پیش����اندابو هه‌ر‬ ‫نایناسن‪ ،‬ئه‌گه‌ر جاش����ه‌كان بیانزانیبایه‌‬ ‫كاك ئارام����ه‌ ده‌یانب����ردو ره‌نگه‌ له‌هه‌مو‬ ‫ش����اره‌كاندا بیانگێڕایه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وكاته‌‬ ‫كاك ئارام به‌رپرسی یه‌كه‌می شۆڕشه‌كه‌‬ ‫بو‪.‬‬ ‫كاك ئ����ارام به‌ته‌نها ل����ه‌و گونده‌دا بو‪،‬‬ ‫جاشه‌كان گوند به‌گوند ده‌گه‌ڕان به‌دوای‬ ‫پێشمه‌رگه‌و خه‌ڵكی هه‌ڵهاتو له‌سه‌ربازیی‪،‬‬ ‫ئیتر كاك ئارامیان بینیبو‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ماڵێك����دا بمایه‌ت����ه‌وه‌و ده‌رنه‌چوای����ه‌‬ ‫شه‌هیدنه‌كرایه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و كات ئارام به‌رپرس����ی یه‌كه‌می‬

‫كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌ ره‌نجده‌رانی كوردس����تان بو‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن����ده‌ ئ����ه‌وكات له‌نێ����و یه‌كێتیدا‬ ‫كۆمه‌ڵه‌و بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالیست‌و باڵی‬ ‫گشتی بونی هه‌بو‪ ،‬خه‌تی گشتیش كاتێك‬ ‫دروست بو كه‌ مام جه‌الل هاته‌وه‌‪.‬‬ ‫گله‌یی����م هه‌یه‌ له‌وه‌ی حه‌قبو س����ااڵنه‌‬ ‫له‌هه‌مو ش����وێنه‌كان یادی ش����ه‌هید ئارام‬ ‫بكرایه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ڕاس����تی هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی‌‬ ‫شۆڕش به‌شه‌ گه‌وره‌كه‌ی‌ به‌ر كاك ئارام‬ ‫ده‌كه‌وێ����ت تاوه‌ك����و به‌رده‌وامیدانه‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها زیندوبونه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ده‌س����تی ئه‌و بو‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ من ئه‌وكاته‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ نه‌ب����ووم‪ ،‬پێموای����ه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫بمای����ه‌ وه‌زعی یه‌كێت����ی وای لێنه‌ده‌هات‬ ‫وه‌ك����و ئێس����تا‪ ،‬چونك����ه‌ پیاوێ����ك بو‬ ‫ده‌یتوان����ی قه‌ناعه‌ت به‌هه‌مو كه‌س����ێك‬ ‫بكات‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ پیاوێكی ش����اریی بو‪،‬‬ ‫پێشتر ئه‌م ش����اخ‌و ئه‌و شاخی نه‌كردبو‪،‬‬ ‫پارتی����زان نه‌بو‪ ،‬ب����ه‌اڵم زۆر چاونه‌ترس‌و‬ ‫دڵگه‌وره‌و له‌خۆبوردو بو‪ ،‬چه‌ندینجار كه‌‬ ‫كۆپته‌ر هاتبێته‌ سه‌رمان قه‌ت نه‌مبینیبو‬ ‫بش����ڵه‌ژێت‪ ،‬ئه‌م����ه‌ جگ����ه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ زۆر‬ ‫رۆشنبیرو قس����ه‌خۆش بو‪ ،‬هیچ كه‌سێكم‬ ‫نه‌بینیوه‌ وه‌كو كاك ئارام چه‌ند قسه‌ت بۆ‬ ‫بكات لێی بێتاقه‌ت بی‪ ،‬حه‌زت ده‌كرد ‪24‬‬ ‫كاتژمێر قسه‌ت بۆ بكات‪ ،‬له‌هه‌مو شۆڕش‌و‬ ‫ژیانمداو له‌نێو هه‌مو سیاس����ه‌تمه‌دارانی‬ ‫كورددا هیچ كه‌سێكم نه‌بینیوه‌ تامی كاك‬ ‫ئارامی هه‌بێت‌و ش����ان له‌شانی كاك ئارام‬ ‫بدات له‌روی رۆشنبیری‌و ئازایه‌تییه‌وه‌‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫ئارام‪ ..‬ئه‌فسانه‌یه‌ک دوای ‪ 37‬ساڵ‬ ‫ش����ه‌ممه‌ی‌ داهاتو‪ 37 ،‬س����اڵ‌ به‌سه‌ر چوه‌ كۆلیژی‌ بازرگانی‌‌و ساڵی‌ ‪ 1970‬زانكۆ‬ ‫كوژرانی‌ ئارامدا تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬ئه‌و له‌ته‌مه‌نی‌ ته‌واو ده‌كات‪ .‬له‌كاتی‌ لێكنرازانی‌ پارتیدا‪،‬‬ ‫‪ 31‬ساڵیدا شه‌هید كرا‪ ،‬شه‌هیدكردنه‌كه‌ی‌ ده‌بێته‌ الیه‌نگریی‌ باڵی‌ مه‌كته‌ب سیاسی‌‪،‬‬ ‫خه‌رمانه‌ی����ه‌ك له‌پیرۆزیی‌ ب����ه‌ده‌وری‌ ئه‌م س����اڵی‌ ‪ 1970‬په‌یوه‌ن����دی‌ به‌كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌‬ ‫گه‌نجه‌ چاوك����زو الواز‌و چاویلكه‌ له‌چاوه‌دا ره‌نجده‌رانه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬پاش یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫چنی‌‪ ،‬ل����ه‌ڕۆژگاری‌ خۆیدا گ����وڕ‌و تینێكی‌ ه����ه‌ردو باڵه‌ك����ه‌ی‌ پارت����ی‌ ده‌كرێت����ه‌‬ ‫ئه‌فس����انه‌یی‌ به‌ش����ۆڕش‌و به‌خه‌ب����ات‌و ئه‌ندام����ی‌ س����كرتاریه‌تی‌ یه‌كێت����ی‌ الوانی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان‌و به‌رپرسی‌ به‌غدای‌‬ ‫كۆڵنه‌دان به‌خشی‌‪.‬‬ ‫یه‌كێتییه‌ك����ه‌‪ .‬س����اڵی‌ ‪ 1972‬له‌رۆژنامه‌ی‌‬ ‫شاسوار جه‌الل س����ه‌عید غه‌نی‌ ناسراو ه����اوكاری‌ كار ده‌كات‪ ،‬س����اڵی‌ ‪1974‬‬ ‫به‌"ئارام" ساڵی‌ ‪ 1947‬له‌سلێمانی‌ له‌دایكبو‪ ،‬ده‌چێته‌ ریزی‌ شۆڕش����ی‌ ئه‌یلوله‌وه‌و پاش‬ ‫ساڵی‌ ‪ 1964‬له‌كۆلیژی‌ ئه‌ندازیاری‌ زانكۆی‌ هه‌ره‌س����هێنانی‌ ئه‌و شۆڕشه‌‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫به‌غدا وه‌رگیرا‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌ چاوكزییه‌وه‌ ب����ۆ س����لێمانی‌‌و زۆر ناخایه‌نێ����ت به‌هۆی‌‬ ‫نه‌یتوانی‌ خوێندنی‌ له‌و كۆلیژه‌ ته‌واو بكات‌و جموجۆڵی‌ سیاس����یه‌وه‌ بڕیاری‌ ده‌ستگیر‬

‫كردنی‌ ده‌درێ����ت‪ ،‬له‌كۆتای����ی‌ ‪1975‬ه‌وه‌‬ ‫ده‌بێته‌ به‌رپرس����ی‌ كۆمیته‌ی‌ هه‌رێمه‌كان‌و‬ ‫بڕی����ارده‌ری‌ كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌ ره‌نجده‌ران����ی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬له‌‪1978/1/1/31‬دا شه‌هید‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫بیرو جیهانبینی‌ ئارام‪ ،‬زاده‌ی‌ رۆژگاری‌‬ ‫خ����ۆی‌ ب����و‪ ،‬ده‌كرێ����ت ئێس����تا ره‌خنه‌ی‌‬ ‫لێبگیرێ‌و خوێندنه‌وه‌یه‌ك����ی‌ جیاوازی‌ بۆ‬ ‫بكرێ����ت‪ ،‬دوای‌ ‪ 37‬س����اڵ‌ گۆڕانكارییه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌و ریشه‌یی‌ به‌س����ه‌ر جیهاندا هاتوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هێشتا هه‌مو ئه‌مانه‌ش نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫له‌س����یحر‌و جادوی ئه‌م پیاوه‌ شۆڕشگێڕه‌‬ ‫ك����ه‌م بكه‌نه‌وه‌ ك����ه‌ س����ه‌رده‌مانێك وه‌ك‬ ‫"پارسا‌و قه‌دیس" سه‌یر ده‌كرا‪.‬‬

‫دوایه‌مین رۆژی‌ ئارام‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی سۆله‌یی‌‪،‬‬ ‫محه‌مه‌د شێخ عه‌بدولكه‌ریم ‌‬ ‫كتێبێكی‌ له‌دو به‌رگدا به‌ناوی‌‬ ‫"ئارام‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ شۆڕشگێڕی‌‬ ‫كورد" باڵوكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ وێڕای‌‬ ‫روماڵكردنێكی‌ مه‌یدانیی‌ ده‌رباره‌ی‌‬ ‫روداوه‌كه‌‪ ،‬نوسینه‌كانی‌ ئارام‌و‬ ‫كۆمه‌ڵێك وتارو چاوپێكه‌وتن ده‌رباره‌ی‌‬ ‫شه‌هیدكردنی‌ ئارام له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دوایه‌مین رۆژ‌و دوایه‌مین ساته‌كانی‌‬ ‫شه‌هیدكردنی‌ ئارام ده‌گێڕێته‌وه‌‪.‬‬

‫په‌یکه‌ری شه‌هید ئارام‬

‫فۆتۆ‪ :‬بێساران تۆفیق‬

‫س���ۆله‌یی‌ كه‌ س���اڵی‌ ‪ 1969‬ئارامی‌‬ ‫له‌زانكۆی‌ به‌غدا ناس���یوه‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫قه‌ره‌داخی‌ بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی‌ شۆڕش‬ ‫به‌كارێكی‌ دروس���ت نه‌زانی���وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ل���ه‌و رۆژگاره‌دا وه‌ك دورگه‌یه‌ك وابوه‌‬ ‫كه‌ به‌هێزی‌ چه‌كداری‌ رژێم‌و جاشه‌كانی‌‬ ‫ده‌وره‌ دراوه‌‪ ،‬خۆپاراستن بۆ ئارامێك به‌و‬ ‫چاوكزی‌و ل���ه‌ش الوازیی‌و نابه‌ڵه‌دییه‌وه‌‬ ‫له‌تفه‌نگچێتیدا زه‌حمه‌ت بو‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "رۆژی‌ ‪،1978/1/31‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ كاك ئ���اوات قاره‌مانی‌ خۆیان‬ ‫كۆكردوه‌ته‌وه‌ هه‌ردوكیان بچن بۆ گوندی‌‬ ‫س���ه‌رزه‌ل ب���ۆ ماڵی‌ ئاوات‪ ،‬ب���ه‌اڵم كه‌‬ ‫گه‌یشتونه‌ته‌ ته‌نگیسه‌ر چه‌ند مناڵێكیان‬ ‫توش بوه‌ یه‌كێكیان وتویه‌تی‌ بۆ نایه‌نه‌‬ ‫ماڵ���ی‌ ئێمه‌؟ ئیتر له‌گه‌ڵ���ی‌ ده‌چن كه‌‬ ‫ماڵ���ی‌ حاجی‌ س���اڵحێك ده‌بێت‪ ،‬له‌وێ‌‬ ‫نانی‌ نیوه‌ڕۆیان خ���واردوه‌‪ ،‬كاك ئاوات‬ ‫زۆری‌ هه‌وڵداوه‌ ئارام له‌گه‌ڵی‌ بچێت بۆ‬

‫سه‌رزه‌ل‪ ،‬به‌اڵم نه‌چوه‌‪ ،‬كه‌ به‌پێ‌ سێ‌‬ ‫چاره‌كێك دوره‌‪ ،‬ته‌نگیسه‌رو سه‌رزه‌ل‬ ‫ئه‌مدیواودیوی‌ ش����اخێكن‪ ،‬كه‌ ئاوات‬ ‫رۆش����توه‌‪ ،‬ئارام به‌ته‌نه����ا له‌ماڵه‌كه‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪".‬‬ ‫س����ۆڵه‌یی‌ باس له‌وه‌ ده‌كات زۆری‌‬ ‫نه‌خایاندوه‌ ده‌نگ����ۆی‌ ئه‌وه‌ داكه‌وتوه‌‬ ‫له‌ناو دێكه‌دا كه‌ ئه‌وبه‌ری‌ ته‌نگیسه‌ر‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‌‪ ،‬ئارامیش هاتوه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫سه‌ربانه‌كه‌ سه‌یری‌ كردوه‌ چه‌كدارن‪،‬‬ ‫ئیتر كه‌وتوه‌ته‌ گومانه‌وه‌‪ ،‬هه‌س����تاوه‌‬ ‫خ����ۆی‌ كۆكردوه‌ت����ه‌وه‌‌و تفه‌نگه‌كه‌ی‌‬ ‫كردوه‌ته‌ شانی‌‌و له‌ماڵه‌كه‌ ده‌رچوه‌‪.‬‬ ‫س����ۆله‌یی‌ وتی‌ "ئه‌و ماڵه‌ی‌ ئارامی‌‬ ‫لێب����وه‌ له‌كۆتای����ی‌ ته‌نگیس����ه‌ردا بوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌می����ش چوه‌ ب����ۆ رۆژئ����اوای‌ دێكه‌‪،‬‬ ‫له‌شیوی‌ پشته‌وه‌ په‌ڕیوه‌ته‌وه‌و چوه‌ته‌‬ ‫الی‌ ش����ێخه‌له‌كه‌‪ ،‬ت����ا ئ����ه‌م ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫كردوه‌ جاش����ه‌كان گه‌یشتونه‌ته‌ ناودێ‌‪،‬‬ ‫له‌وێدا الیه‌ك����ی‌ كردۆته‌وه‌ بریس����كه‌ی‌‬ ‫چه‌كه‌ك����ه‌ی‌‌و چاویلكه‌كه‌ی����ان بینیوه‌‪،‬‬ ‫جاش����ه‌كان پرس����یویانه‌‪ :‬ئه‌وه‌ كێیه‌؟‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ وتویانه‌‪ :‬ش����وانه‌‪ .‬دو س����ێ‌‬ ‫جاشیان به‌ره‌و خواری‌ دێكه‌ رۆشتون بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێش����ی‌ لێبگرن‪ ،‬ئارام له‌شیوی‌‬ ‫گوڵبڕ ده‌ڕواته‌ خوارێ‌‌و ده‌یه‌وێ‌ له‌پرده‌‬ ‫به‌ردینه‌ك����ه‌ بپه‌ڕێته‌وه‌‌و به‌ره‌و قازانقایه‌‬ ‫بڕوات‪ ،‬به‌اڵم الی‌ ده‌وه‌نێك جاش����ه‌كان‬ ‫له‌به‌ری‌ ئه‌وبه‌ره‌وه‌ بۆی‌ هاتون‪ ،‬ته‌قه‌یان‬ ‫لێك����ردوه‌و به‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬هه‌ر له‌وێش����دا‬ ‫گیانی‌ سپاردوه‌"‪.‬‬

‫ئارام له‌بیره‌وه‌ری‌ سه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێتیدا‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هیچكام له‌سه‌ركرده‌و كه‌سایه‌تیی ‌ه‬ ‫دیاره‌كانی‌ یه‌كێتی‌ ك ‌ه بیره‌وه‌ری‌ خۆیان‬ ‫نوسیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬نه‌یانتوانیو‌ه رۆڵی‌ ئارام‬ ‫له‌هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی‌ شۆڕشی‌ نوێ‌‌و‬ ‫له‌رێكخستنه‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌و دروستكردن ‌ی‬ ‫مه‌فره‌ز‌ه سه‌ره‌تاییه‌كان ‌ی پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫نادید‌ه بگرن‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫نه‌ش���یروان مس���ته‌فا له‌به‌رگی‌ یه‌كه‌م ‌ی‬ ‫بیره‌وه‌رییه‌كانیدا "له‌كه‌ن���ار ‌ی دانوبه‌وه‌ بۆ‬ ‫خڕ ‌ی ناوزه‌نگ"‪ ،‬له‌چه‌ند په‌ره‌گرافێكدا باس‬ ‫له‌كۆمه‌ڵه‌و ئارام ده‌كات‪ ،‬نه‌وشیروان ئاماژ‌ه‬ ‫به‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه له‌كات��� ‌ی گه‌ڕانه‌وه‌یاندا بۆ‬ ‫كوردستان س���اڵ ‌ی ‪ ،1977‬كۆمه‌ڵ ‌ه به‌ناو ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ ماركس��� ‌ی ـ لینینیزم ده‌ناس���را‪،‬‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی‌ ماركس���یزم – لینینی���زم –‬ ‫بیروباوه‌ڕی‌ ماوتسی‌ تۆنگ ‌ی ده‌كرد‪.‬‬ ‫به‌اڵم ناوه‌كه‌ی‌ له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌ركه‌ قورسه‌كان ‌ی‬ ‫قۆناغه‌كه‌دا نه‌ده‌گونجاو له‌گه‌ڵ‌ س���ه‌لیقه‌ ‌ی‬ ‫ك���وردی‌ ناس���از ب���و‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌نوس���ێت‬ ‫"جارێكی���ان براده‌رێ���ك وتی‌‪ :‬ئ���ه‌م ناو‌ه‬ ‫ب���ۆ تاقم ‌ێ فه‌یله‌س���وف ‌ی عه‌ین���ه‌ك له‌چاو‬ ‫باشه‌‪ ،‬له‌گۆش���ه‌ ‌ی كتێبخانه‌یه‌كدا خه‌ریك ‌ی‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌‌و لێكۆڵین���ه‌وه‌ ب���ن‪ ،‬نه‌ك بۆ‬ ‫رێكخراوێك سه‌ركردایه‌تی‌ شۆڕشێكی‌ وه‌كو‬ ‫شۆڕش ‌ی كورد بكات"‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان له‌تایتڵێكدا به‌ناوی‌ "كوژران ‌ی‬ ‫كاك ئارام" به‌مجۆره‌ س���ه‌باره‌ت به‌ڕوداو ‌ی‬ ‫كوش���تنه‌كه‌و په‌یوه‌ندی‌ خۆی‌ له‌گه‌ڵ‌ ئارام‬ ‫ده‌دوێت "ئه‌و كاته‌ی‌ هه‌واڵی‌ كوژران ‌ی ئارامم‬ ‫له‌نامه‌یه‌كدا له‌الی���ه‌ن كۆمیته‌ ‌ی هه‌ڵمه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ ه���ات‪ ،‬له‌گوندی‌ چاژ ب���وم‪ ،‬له‌نامه‌كه‌دا‬ ‫هاتبو كه‌ رۆژ ‌ی ‪ 1978/1/31‬مه‌فره‌زه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫جاش چونه‌ت ‌ه گوند ‌ی ته‌نگیسه‌ر له‌قه‌ره‌داخ‪،‬‬

‫كاك ئارام خۆی‌ له‌و گونده‌دا ش���اردبۆوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ جاش���ه‌كان ئه‌بین ‌ێ تفه‌نگه‌كه‌ی‌ ئه‌كات ‌ه‬ ‫ش���انی‌‌و ئه‌ی���ه‌وێ‌ به‌خێراپ��� ‌ی له‌ئاوای��� ‌ی‬ ‫ده‌ربچێ‌‪ ،‬جاش���ه‌كان به‌دی‌ ده‌كه‌ن‌و ته‌قه‌ ‌ی‬ ‫لێئه‌كه‌ن‪ .‬كاك ئارام ئه‌پێكرێ‌‌و هه‌ر له‌وێدا‬ ‫گیانی‌ ده‌رئه‌چێ‌‪ .‬جاشه‌كان ده‌چنه‌ سه‌ر ‌ی‬ ‫گیرفانی‌ ئه‌پش���كنن "هه‌ویه‌"یه‌كی‌ پێئه‌ب ‌ێ‬ ‫به‌ناوی‌ "ئه‌نوه‌ر"ه‌وه‌‪ ،‬جاش���ه‌كان نایناسن‌و‬ ‫الشه‌كه‌ی‌ به‌جێئه‌هێڵن"‪.‬‬ ‫پاش���ان ده‌نوسێت "ش���ه‌هید بون ‌ی كاك‬ ‫ئارام جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ خه‌مێكی‌ گ���ه‌وره‌ ‌ی‬ ‫به‌هاوڕێكان���ی‌ ئه‌دا‪ ،‬بۆش���اییه‌كی‌ گه‌وره‌ ‌ی‬ ‫له‌ژیانی‌ رێكخراوه‌ییدا دروست ئه‌كرد‪ .‬كاك‬ ‫ئارام دۆس���تێك ‌ی نزیك‌و خۆشه‌ویستی‌ من‬ ‫ب���و‪ ،‬له‌بیروباوه‌ڕدا له‌یه‌ك���ه‌وه‌ نزیك بوین‪.‬‬ ‫له‌دامه‌زراندن ‌ی كۆمه‌ڵه‌دا له‌گروپه‌كه‌ی‌ ئێم ‌ه‬ ‫بو"‪.‬‬ ‫پشكۆ نه‌جمه‌دین‬ ‫پش���كۆ نه‌جمه‌دین له‌"ئه‌زم���ون‌و یاد"دا‪،‬‬ ‫له‌تایتڵێك���دا به‌ناوی‌ "تاڵێ‌ له‌روحی‌ فڕیو ‌ی‬ ‫ئ���ارام‪ ،‬له‌جه‌س���ته‌ی‌ (ئ���ازاد هه‌ورام���ی‌)‬ ‫دا هه‌ڵنیش���تبو!" ده‌نوس���ێت "م���ن كاك‬ ‫ئارامم نه‌دیتب���و‪ ،‬به‌اڵم هێنده‌یان باس��� ‌ی‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وت‌و ره‌وش���تبه‌رزیی‌ كاك ئارام ‌ی‬ ‫ئه‌فس���انه‌یان بۆ ئێمه‌ كردب���و‪ ،‬زۆر جاران‬ ‫ده‌مگوت‪ :‬هیچ دور نیه‌‪ ،‬به‌ش���ێك له‌رۆح ‌ی‬ ‫به‌رزه‌فڕی‌ كاك ئارام‪ ،‬له‌جه‌سته‌ی‌ ئه‌م ئازاد‬ ‫هه‌ورامییه‌دا هێالنه‌ی‌ چێكردبێت! ئاخر ئازاد‬ ‫هه‌ر به‌فریش���ت ‌ه ده‌چو‪ ،‬نه‌ك به‌سه‌ركرده‌ ‌ی‬ ‫ئه‌م سه‌رده‌مه‌!"‬

‫هه‌ر به‌فریشته‌ ده‌چو‪،‬‬ ‫نه‌ك به‌سه‌ركرده‌ ‌ی‬ ‫ئه‌م سه‌رده‌مه‌!‬ ‫دژواردا به‌خزم���ه‌ت ش���ه‌هید ئ���ارام بگه‌م‪،‬‬ ‫ئه‌و چه‌ن���د رۆژه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئ���ه‌و بوم هه‌رگیز‬ ‫له‌بیری‌ ناكه‌م‪ ،‬خ���ۆم به‌خوێندكارێك ‌ی ئه‌و‬ ‫خوێندنگه‌یه‌ ده‌زانم كه‌ مامۆستای‌ پایه‌به‌رز‬ ‫ئارام سه‌رپه‌رشت ‌ی ده‌كرد"‪.‬‬ ‫رێب���از‪ ،‬ش���ه‌هید ئ���ارام به‌"ئه‌ندازیار ‌ی‬ ‫هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی‌ شۆڕش" ناوده‌باو له‌وه‌سف ‌ی‬ ‫ئه‌ودا ده‌نوسێت "كورته‌بااڵ‪ ،‬الواز‪ ،‬چاویلك ‌ه‬ ‫له‌چاو‪ ،‬قسه‌ ‌ی هێمن‌و له‌سه‌رخۆ‪ ،‬رۆژانێ‌ ك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ شه‌هید ئارام بوین‪ ،‬هه‌ستم نه‌كرد ك ‌ه‬ ‫له‌غه‌ریبایه‌تیم‪،‬‬ ‫نزیكه‌ ‌ی ‪ 22‬رۆژ ئێم ‌ه له‌گه‌ڵ‌ شه‌هید ئارام‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ قه‌ره‌داغ جه‌وله‌مان كرد‪ ،‬رۆژێك‬ ‫قسه‌یه‌كی‌ وای‌ نه‌كرد كه‌ دڵگیر بین"‪.‬‬

‫ئیبراهیم جه‌الل‬ ‫شه‌هید رێباز‬ ‫ئیبراهیم ج���ه‌الل له‌"چه‌پكێك له‌مێژو ‌ی‬ ‫ش���ه‌هید رێب���از له‌"قه‌ندی���ل به‌غ���دا ‌ی‬ ‫هه‌ژان���د"دا‪ ،‬دوای‌ ستایش���كردنێكی‌ زۆر ‌ی كۆمه‌ڵ���ه‌"دا قسه‌وباس���ێك ‌ی زۆر ده‌رباره‌ ‌ی‬ ‫ئارام‌و ساده‌و س���اكاریی‌ ئه‌و سه‌ركرده‌یه‌‪ ،‬ئ���ارام ده‌كات‪ ،‬ك���ه‌ ره‌نگ��� ‌ه گرنگترینیان‬ ‫ده‌نوس���ێت "ش���انازی‌ ده‌كه‌م ك ‌ه یه‌كێكم ئه‌وه‌ بێ���ت به‌یه‌كێ���ك له‌هه‌وادارانی‌ بیر ‌ی‬ ‫له‌و پێشمه‌رگانه‌ ‌ی توانیم له‌هه‌لومه‌رجێك ‌ی عێراقچێت ‌ی ن���او كۆمه‌ڵ���ه‌ ‌ی ناوده‌بات ك ‌ه‬

‫دواتر س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ مش���تومڕ ‌ی چڕ‌وپڕ ‌ی‬ ‫نێو ئه‌ندامان ‌ی ئه‌و رێكخراوه‌ی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌نوسێت "س���ه‌رانی‌ بیری‌ عێراقچێت ‌ی‬ ‫له‌ئاس���تی‌ س���ه‌ره‌وه‌ی‌ ریزه‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌دا‬ ‫بریت���ی‌ ب���ون له‌فازیلی‌ م���ه‌ال مه‌حمود ك ‌ه‬ ‫پاش���ان له‌گه‌ڵ‌ قاس���ملو له‌ڤێنا ش���ه‌هید‬ ‫ده‌بێت‪ .‬شاسوار جه‌الل ناسراو به‌(شه‌هید‬ ‫ئارام) كه‌ دوا ‌ی ئاش���به‌تاڵ‌‌و گرتنی‌ زۆربه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌ندامان��� ‌ی كۆمه‌ڵ��� ‌ه ‪1975‬دا‪ ،‬كۆمیت���ه‌ ‌ی‬ ‫هه‌رێمه‌كان ‌ی دامه‌زران���د"‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماژ‌ه‬ ‫ب���ه‌وه‌ش ده‌كات ك���ه‌ س���االر عه‌زیزو مه‌ال‬ ‫به‌ختی���ار‌و ئ���ارام بڕوایان به‌كوردس���تان ‌ی‬ ‫بونی‌ كۆمه‌ڵه‌ نه‌ب���وه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت باس له‌و‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ س���اڵ ‌ی ‪ 1975‬هه‌رچه‌نده‌ ئارام‬ ‫له‌ریزه‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌دا نه‌مابو‪ ،‬به‌اڵم گرتن ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ێ ئه‌ندامانی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و سكرتێر ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ ‌ی به‌هه‌لزان���ی‌ بۆ دروس���تكردن ‌ی‬ ‫كۆمیته‌ ‌ی هه‌رێمه‌كان‌و كۆكردنه‌وه‌ی‌ زوربه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌ندام ‌ه كۆنه‌كانی‌ خاوه‌ن ره‌وتی‌ عێراقچێت ‌ی‬ ‫له‌ناویدا"‪.‬‬ ‫باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ ئارام له‌پێكهاته‌ ‌ی‬ ‫یه‌كه‌م س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ راز ‌ی نه‌بوه‌و‬ ‫"تا ش���ه‌هید بونی‌ له‌قه‌ره‌داغ‪ ،‬به‌ش���دار ‌ی‬ ‫ی���ه‌ك كۆبونه‌وه‌ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ ناوخۆ ‌ی‬ ‫یه‌كێت ‌ی نه‌كرد"‪ ،‬جه‌خت له‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه‬ ‫"ش���ه‌هید ئارام یه‌كێك بو‌ه له‌و كه‌سانه‌ ‌ی‬ ‫رۆڵ ‌ی چاالكی‌ له‌دامه‌زراندنی‌ رێكخستنه‌كان ‌ی‬ ‫یه‌كێت���ی له‌ش���ار‌و گون���ده‌كان‌و مه‌فره‌ز‌ه‬ ‫سه‌ره‌تاییه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ ‌ی شۆڕش ‌ی نوێدا‬ ‫بینیوه‌"‪.‬‬ ‫مه‌ال به‌ختیار‬ ‫دوات���ر م���ه‌ال به‌ختیار ل���ه‌"كام چه‌پك‌و‬ ‫كام مێ���ژو ‌ی كۆمه‌ڵه‌"دا ك���ه‌ وه‌اڵمدانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫نوسینه‌كانی‌ برایم جه‌الله‌‪ ،‬ناوبراو به‌كینه‌ڕێژ‌و‬ ‫بوغزاو ‌ی بێژ به‌رامبه‌ر به‌ئارام ناوده‌بات ك ‌ه‬ ‫له‌مه‌رگیش���دا كێله‌كه‌ ‌ی به‌رن���اداو بوختان ‌ی‬ ‫ئاشكرا ‌ی بۆ هه‌ڵده‌به‌س���تێ‌‪ .‬مه‌ال به‌ختیار‬

‫ده‌نوسێت "دورونزیك‪ ،‬چه‌ند له‌گه‌ڵ‌ شه‌هید‬ ‫ئارام بوم‪ ،‬ش���ه‌وانم له‌گه‌ڵ‌ بردۆته‌س���ه‌ر‪،‬‬ ‫رۆژم له‌گه‌ل كردۆته‌وه‌‪ ،‬سه‌دان كۆبونه‌وه‌و‬ ‫دانیشتن‌و پێكه‌وه‌ قسه‌كردنمان هه‌بوه‌‪ .‬بۆ‬ ‫یه‌كجاریش هه‌ستم پێنه‌كردوه‌ ئارام باوه‌ڕ ‌ی‬ ‫به‌حیزب��� ‌ی سه‌ر‌انس���ه‌ری‌ كرێكاران ‌ی عێراق‬ ‫بوبێ‌‪ ،‬ئه‌و ملمالنێی‌ له‌س���ه‌ر كوردس���تان ‌ی‬ ‫بون ده‌كرد"‪.‬‬ ‫ئاوات قاره‌مانی‌‬ ‫ب���ۆ ئاگاداربون ل���ه‌دوا س���اته‌كانی‌ به‌ر‬ ‫له‌ش���ه‌هید كردن���ی‌ ئ���ارام‪ ،‬پێویس���ت ‌ی‬ ‫به‌گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ ب���ۆ الی‌ ئاوات قاره‌مانی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫له‌ش���ه‌وی‌ پێش كوژرانیه‌و‌ه تا كاتژمێرێك‬ ‫به‌ر له‌كوش���تنه‌كه‌ی‌ له‌ته‌نگیسه‌ری‌ قه‌راخ‬ ‫پێكه‌وه‌ بون‪.‬‬ ‫ئاوات وێڕا ‌ی ئه‌وه‌ی‌ ب���اس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ دوای‌ ش���ه‌هید كردن ‌ی خاڵه‌ ش���ه‌هاب‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هاوڕ ‌ێ ئارام جڵه‌وی رێكخستنه‌كان ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ی‌ وه‌رنه‌گرتایه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ له‌به‌ریه‌ك‬ ‫هه‌ڵده‌وه‌شایه‌وه‌‪ ،‬ئارام چاالكانه‌ ئاماده‌كار ‌ی‬ ‫بۆ ش���ۆڕش كردوه‌ له‌ڕێگ���ه‌ی‌ چاپكردن ‌ی‬ ‫به‌یاننام���ه‌و زه‌مینه‌س���ازییه‌و‌ه بۆ خه‌بات ‌ی‬ ‫چه‌كداریی‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات "ش���ه‌و ‌ی‬ ‫‪ ،1978/1/31‬ش���ه‌وه‌كه‌ی‌ هه‌ردوكی���ان‬ ‫له‌گوندی‌ گوڕب���از بون‪ ،‬ئ���ارام پێیده‌ڵێت‬ ‫ده‌بێ���ت بچیته‌و‌ه بۆ الی‌ خێزان‌و مناڵه‌كه‌ت‬ ‫له‌گوند ‌ی سه‌رزه‌ل‪ ،‬هه‌ردوكیان به‌ده‌م نوكته‌و‬ ‫قسه‌ی‌ خۆش���ه‌وه‌ به‌ڕێده‌كه‌ون‪ ،‬ك ‌ه ده‌گه‌ن ‌ه‬ ‫ته‌نگیس���ه‌ر‪ ،‬ل���ه‌وێ‌ ئ���ارام به‌جێده‌هێڵێت‬ ‫به‌مه‌رجێ���ك خۆی‌ پیش���ان ‌ی كه‌س نه‌دات‪.‬‬ ‫ئاوات له‌گێڕانه‌وه‌كه‌یدا باس له‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ده‌گاته‌ س���ه‌رزه‌ل دراوسێیه‌كیان پێیده‌ڵێت‬ ‫گوێم له‌ته‌قه‌یه‌ له‌ته‌نگیسه‌ر‪ ،‬كاتێك به‌ره‌و‬ ‫ئ���ه‌وێ‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه له‌رێگ��� ‌ه پێیده‌ڵێن‬ ‫جاشه‌كان ئارامیان كوشتوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌نوسێت‬ ‫"ئارام به‌واتا ‌ی وشه‌ سیاسی‌ بو"‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫‪18‬‬ ‫جه‌نگ په‌ناگه‌‌یه‌ك بۆ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫شاهۆ غه‌فور‬ ‫دۆخ����ی‌ جه‌ن����گ له‌هه‌ر كات‌و ش����وێنێك هه‌بێت ژیانی‌ ئاس����ایی ده‌ش����ێوێنێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش وا‬ ‫له‌ده‌س����ه‌اڵت ده‌كات نه‌توانێت هاوش����ێوه‌ی‌ دۆخی‌ ئاس����ایی خزمه‌تگوزاری‌و پێداویستیه‌كان ‌ی‬ ‫ژی����ان بۆ خه‌ڵك����ی‌ دابین بكات به‌هۆی‌س����ه‌رقاڵی‌ كۆی‌ جومگه‌كانی‌ ده‌س����ه‌اڵت به‌دابینكردنی‌‬ ‫پێداویس����تیه‌كانی‌جه‌نگ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌هه‌ر نرخێك بێت س����ه‌ركه‌وتن به‌س����ه‌ر دوژمندا به‌دی‬ ‫بهێنرێت‪،‬له‌دۆخێكی‌ له‌م شێوه‌یه‌دا‪،‬كه‌ جه‌نگی‌ به‌رگری‌ ڕه‌وابێت له‌خاك‌و نیشتمان‪ ،‬هه‌موكه‌س‬ ‫ئام����اده‌ی‌ خۆڕاگری‌‌وقوربانیدانن‌و س����ڵی‌ لێناكه‌نه‌وه‌‪ ،‬نه‌ منه‌ت ده‌كه‌ن نه‌ له‌ده‌س����ه‌اڵت زویر‬ ‫ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا كوردس����تان دژی‌ هێزێكی‌ توندڕه‌وی‌ هه‌مه‌جیده‌جه‌نگێت‌و به‌رگری‌ ده‌كات‪ ،‬به‌م‬ ‫هۆیه‌وه‌ ژیانی‌ خه‌ڵككه‌وتۆته‌ دۆخێكی‌سه‌ختی‌داراییه‌وه‌ به‌جۆرێك كه‌ تاماوه‌یه‌كی‌ درێژ ئاسایی‬ ‫نابێته‌وه‌‪ .‬حكومه‌تیش به‌بیانوی‌ خه‌ریك بون به‌دابین كردنی‌ پێداویستیه‌كانی جه‌نگه‌وه‌‪،‬زۆربه‌ی‌‬ ‫ئه‌ركه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی‌ خۆی‌له‌پێدانی‌ موچه‌‪ ،‬پێشینه‌‪ ،‬دابینكردنی‌ كاره‌با‪ ،‬ڕێگاوبان‪ ،‬شاره‌وانی‌‪،‬‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان����ی‌ تر‪،‬پشتگوێخس����توه‌‪ .‬خه‌ڵكیش له‌م بێدادیه‌دا له‌وپ����ه‌ڕی‌ ئارامگرتندان‌و‬ ‫ڕه‌چاوی‌ هه‌س����تیاری‌ ئ����ه‌م دۆخه‌یان كردوه‌ بێ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ڵوێس����تێكی‌ نه‌خ����وازراو به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ده‌س����ه‌اڵت بنوێنن‪ ،‬به‌اڵم حكوم����ه‌ت نه‌كدڵنه‌وایی هاواڵتیانناكات‪ ،‬به‌ڵكو به‌لێنه‌پرس����ینه‌وه‌‬ ‫له‌دۆسیه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و گه‌نده‌ڵكاران نه‌هامه‌تیه‌كانیان سه‌ختترو برینه‌كانیان قوڵتر ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕۆژانه‌ مه‌له‌ف����ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ زه‌به‌الحله‌ب����واری‌ نه‌وت‪ ،‬قۆرخی‌ بازاڕو بازرگانی‌‪ ،‬خانه‌نش����ینی‌‬ ‫نایاس����ایی‪ ،‬داگیركردنی‌ موڵكی‌ گشتی‌ ئاش����كراده‌كرێن‪،‬كه‌چی هیچ جۆره‌ لێپێچینه‌وه‌یك له‌م‬ ‫گه‌نده‌ڵییه‌ گه‌ورانه‌ به‌دی ناكرێت‪،‬په‌رله‌مانی‌ یه‌ك ڕه‌نگ‌و دادگاش بێ ده‌س����ه‌اڵتانه‌ وه‌ستاون‌و‬ ‫وه‌ك هاواڵتی ئاس����ایی قس����ه‌ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ڵوێس����تی‌ حكومه‌تی بنكه‌ فراوانیش ئه‌وه‌یه‌‪ :‬جارێ‬ ‫وه‌ختی‌ نیه‌ كوردس����تان له‌جه‌نگدایه‌! به‌ڵێ كوردس����تان له‌جه‌نگێكی‌ چاره‌نوسس����ازدایه‌ به‌اڵم‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و گه‌نده‌ڵكاران‪ ،‬كه‌له‌پاڵ ئه‌م دۆخه‌ هه‌س����تیاره‌ی‌ جه‌نگدا خۆیان حه‌شارداوه‌و ڕه‌گیان‬ ‫داكوتاوه‌‪،‬دوژمنێكن به‌قه‌د داعش‌و هاوش����ێوه‌كانی‌ مه‌ترس����یدارن بۆ كوردستان‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك‬ ‫ده‌وترێت ئه‌گه‌ر دار كرمی‌ له‌خۆی‌ نه‌بێت ته‌مه‌نی‌ هه‌زار ساڵه‌!‬ ‫ئێس����تا كوردس����تان‪ ،‬له‌هه‌ر كاتێك زیاتر‪ ،‬پێویس����تی‌ به‌هه‌ڵمه‌تێكه‌ كه‌ هاوشێوه‌ی‌ جه‌نگی‌‬ ‫دژی‌ داع����ش پیرۆزه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵیه‌‪ .‬باش����یه‌كی‌ ئه‌م جه‌نگه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫س����ودمه‌ندی‌ یه‌كه‌م تیایدا هاواڵتی ئاس����اییه‌و زه‌ره‌رمه‌ندیش ئه‌و كه‌سانه‌ن كه‌ وه‌ك ڤایرۆس‪،‬‬ ‫ته‌نان����ه‌ت له‌م دۆخه‌ نائاساییه‌ش����دا‪ ،‬به‌ربونه‌ته‌ گیانی‌ ئه‌م میلله‌ته‌و گیرفانی‌ خۆیان له‌س����ه‌ر‬ ‫ژیان‌وخوێن����ی‌ هاواڵتی����ان پڕتر ده‌كه‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌جه‌نگی‌ دژ به‌داعش����دا‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ زیاتر‬ ‫خه‌ڵكی‌ه����ه‌ژارو ن����ه‌دار گیانیان به‌خت ده‌كه‌ن كه‌چی هه‌ندێك له‌به‌رپرس����ه‌كان وه‌ك ئه‌كته‌ری‌‬ ‫سینه‌ما له‌دوری‌ به‌ره‌كانی‌ جه‌نگه‌وه‌ پاڵه‌وانی‌ شاشه‌كانن‌و قاره‌مانی‌ مۆدێرنی‌ نه‌ته‌وه‌ن‪.‬‬ ‫ئاخۆ بۆچی لێپرس����ینه‌وه‌ له‌گه‌نده‌ڵكاران ناكرێت‌و ئاشكرا ناكرێن؟ بۆچی دادگایی ناكرێن‌و‬ ‫سزانادرێن؟ ئاخر جه‌نگ مانای‌ سڕكردنی‌ دادپه‌روه‌ری نییه‌ له‌دژی‌ ئه‌وانه‌ی‌ هه‌ست به‌لێپرسراوێتی‌‬ ‫ناكه‌ن‪ .‬زۆر ڕونه‌ كه‌ ئه‌م بێهه‌ڵوێس����تیه‌ به‌رامبه‌ر به‌گه‌نده‌ڵی‌‌و گه‌نده‌ڵكاران نه‌ك هه‌ر فاكته‌ری‌‬ ‫س����ه‌ركه‌وتن نیه‌ له‌م دۆخه‌دا‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێته‌هۆی‌ الوازكردنی‌ ئاش����تی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌وش����یرازه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌و دروستبونی‌ بێمتمانه‌یی‌ تاكه‌كان به‌رامبه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت‪ .‬بۆیه‌ پێویسته‌ ڕێگه‌ نه‌درێت‬ ‫به‌كه‌مینه‌یه‌كی‌ هه‌لپه‌رس����ت جه‌نگی‌ دژی‌ داعش‌و هه‌ستیاری‌ دۆخه‌كه‌بكه‌نه‌ داڵده‌یه‌كی‌ ئارام‬ ‫بۆ پاراس����تنی‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌ ناڕه‌واكانیان‪ ،‬به‌ڵكو پێویسته‌ڕوبه‌ڕوی‌ دادگا بكرێنه‌وه‌و له‌ڕیشه‌وه‌‬ ‫ده‌ربهێندرێن‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌ دادپه‌روه‌ری‌و ئاش����تی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی بچه‌س����پێندرێت‌و بكرێن به‌فاكته‌ری‌‬ ‫به‌هێزبونی‌ ناوخۆی كوردستان به‌رامبه‌ر به‌دوژمنه‌كانی‌‪.‬‬

‫هۆكاره‌كانی‌ پشته‌وه‌ ‌ی تاقیكردنه‌وه‌كان‬ ‫به‌هه‌ڵبژاردن‬ ‫ی‪1‬‬ ‫مه‌ریوان سه‌الح حیلم ‌‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان له‌مانگی‌ ‪9‬‬ ‫ی‌ ‪ 2014‬له‌س���ایته‌كه‌ی‌ خۆیان���دا بانگ���ه‌وازی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان باڵوك���رده‌وه‌و رایانگه‌یان���دو وتیان‬ ‫به‌ته‌مای���ن سیس���تمی‌ تاقیكردن���ه‌وه‌كان‬ ‫به‌گش���تی‌‌و دوانزه‌یه‌می‌ ئاماده‌ی���ی‌ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌س���ه‌دا س���ه‌د بكه‌ین ب���ه‌ هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬من‬ ‫یه‌كه‌م ك���ه‌س بوم ل���ه‌ ‪ 2014 /9/15‬وتارێكم‬ ‫له‌سه‌رباش���ی‌‌و خراپی‌ سیس���تمی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫نوس���ی‌‌و له‌رۆژنامه‌ی‌ ئاوێن���ه‌دا باڵومكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ش���ی‌ وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫چوه‌ په‌رله‌مان‌و له‌س���ه‌ر سیستمی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ره‌خن���ه‌ی‌ لێگی���راو ئه‌ویش به‌رگ���ری‌ له‌خۆی‌‬ ‫ده‌كردو خاڵه‌باش���ه‌كانی‌ نوسینه‌كه‌ی‌ منی‌ بۆ‬ ‫وه‌اڵمدان���ه‌وه‌ به‌كارده‌هێنا دژی‌ په‌رله‌مانتاران‪،‬‬ ‫به‌ب���ێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ن���اوی‌ من بهێنێ���ت‌و بڵێ‌ ئه‌مه‌‬ ‫ره‌ئی‌ خه‌ڵكه‌‪ ،‬دواتری���ش له‌به‌رنامه‌یه‌كی‌ كه‌ی‌‬ ‫ئێن ئێن دا ل���ه‌ ‪ 2014/12/2‬كه‌ بۆ میوانداری‌‬ ‫به‌ڕێ���زان‪ :‬د‪.‬كه‌ریم ش���ه‌ریف قه‌ره‌چه‌تانی‌ و‬ ‫مامۆستا ئاری‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئاماده‌یی‌ ئه‌ڵاڵیی‌‌و‬ ‫عبدالواحیدمحه‌مه‌د حاجی‌ س���ه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫مامۆس���تایانی‌ كوردس���تان س���ازكرا له‌س���ه‌ر‬ ‫سیس���تمی‌ هه‌ڵبژاردن‪ ،‬هه‌رس���ێكیان زۆر بێ‌‬ ‫ئاگابون ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌ یه‌كێك هه‌ب���وه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫پێ���ش ئ���ه‌وه‌ی‌ پێش���نیاره‌كه‌ ببێ���ت به‌بڕیار‬ ‫له‌راقیترین رۆژنامه‌دا بابه‌تی‌ له‌س���ه‌ر نوسیوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و به‌ڕێزانه‌و خوێنه‌رانیش ده‌توانن بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫ب���ۆ ئه‌رش���یفی‌ رۆژنامه‌كه‌‪.‬ئه‌و پێش���ه‌كییه‌م‬ ‫بۆیه‌ نوس���ی‌ چونكه‌ ده‌زان���م ئه‌گه‌ر كۆنگره‌ی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌یی‌ بگیرێت ل���ه‌ ‪ 2015/2/17‬یه‌كێك‬ ‫له‌خاڵه‌ گرنگه‌كانی‌ ئه‌م بابه‌ته‌ ده‌بێت‌و چونكه‌‬ ‫ئه‌و خااڵنه‌ی‌ كه‌ بۆ كۆنگره‌ ده‌ستنیش���انكراون‬ ‫له‌چ���او كردنی‌ سیس���تمی‌ تاقیكردن���ه‌وه‌كان‬ ‫به‌هه‌ڵب���ژاردن بایه‌خێكی‌ ئه‌وتۆی���ان نیه‌‪ ،‬جا‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ پێویس���ته‌ وه‌زاره‌تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌‬ ‫له‌كۆنگ���ره‌دا وه‌اڵم���ی‌ یه‌كێك ل���ه‌م خااڵنه‌ی‌‬ ‫خواره‌وه‌ بداته‌وه‌و هۆكاری‌ پش���ته‌وه‌ی‌ كردنی‌‬ ‫سیس���تمی‌ هه‌ڵبژاردن بۆ رای‌ گش���تی‌ ئاشكرا‬ ‫ب���كات‪ ،‬چونك���ه‌ ئێمه‌ لێ���ره‌وه‌ زۆر ب���ه‌وردی‌‬ ‫چاودێریی���ان ده‌كه‌ین‪ ،‬وه‌چاودێ���ری‌ ئه‌وانه‌ش‬ ‫ده‌كه‌ی���ن كه‌ پیتێكیان نیه‌ له‌س���ه‌ر په‌روه‌رده‌‬ ‫بیڵێن و بۆ هه‌واگۆڕین و كات به‌سه‌ربردن ده‌بن‬ ‫به‌ئه‌ندامی‌ كۆنگره‌‪ .‬هۆكاره‌كانی‌ كردنی‌ پرسیار‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ هه‌ڵبژاردن بۆ ئه‌م خااڵنه‌ی‌ خواره‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪1:‬ـ زۆرێ���ك له‌واڵت���ان په‌یڕه‌وی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‌و سیستمێكی‌ س���ه‌ركه‌وتوه‌و پێویسته‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانیش سود له‌واڵتان وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫‪2‬ـ نه‌خێر مه‌سه‌له‌ سود وه‌رگرتن نیه‌‌و حكومه‌ت‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ ناتوانن خواس���تی‌ خوێندكارو گه‌نج‬

‫به‌ده‌س���ت بهێنن‌و ده‌یانه‌وێت ل���ه‌م رێگه‌یه‌وه‌‬ ‫ناڕه‌زایی‌ خوێندكار هه‌ڵمژن‪3 .‬ـ نا مه‌سه‌له‌ هه‌ر‬ ‫ناڕه‌زایی‌ نیه‌ ئێمه‌ له‌حكومه‌ت حساب بۆ كه‌س‬ ‫ناكه‌ین‪ ،‬تاوه‌كو بۆ خوێندكاری‌ بكه‌ین‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌م بڕیاره‌ی‌ پێ‌ ده‌ركردووین ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ خوێندگاكانمان قه‌ره‌باڵخ و س���یخناخن‬ ‫له‌خوێن���دكارو تاكه‌رێگه‌ ب���ۆ خاڵیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ سیس���تمه‌كه‌ بكه‌ین به‌هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫له‌كوێ‌ ده‌توانین سااڵنه‌ ئه‌م هه‌مو باڵه‌خانه‌یه‌‬ ‫بۆ خوێندكار دروستبكه‌ین‪4 .‬ـ دوای‌ ئه‌مه‌ ئێمه‌‬ ‫مه‌به‌ستمانه‌ ئه‌م قه‌ره‌باڵخی‌‌و سیخناخیه‌ هێدی‌‬ ‫هێدی‌ به‌رینه‌ ناو وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌ بااڵو زانكۆو‬ ‫په‌یمانگاكان‪ ،‬با خه‌ڵك‌و خوێندكار بچن ئێخه‌ی‌‬ ‫خوێندن���ی‌ بااڵ بگرن كه‌ له‌حیزبێكی‌ تره‌‪5.‬ـ نا‬ ‫ده‌س���تێكی‌ تر هه‌یه‌ ك���ه‌ ده‌یه‌وێت ورده‌ ورده‌‬ ‫خوێندن به‌گش���تی‌‌و خوێندنی‌ زانكۆو په‌یمانگا‬ ‫به‌ره‌و ئه‌هلی‌ به‌رێت‪ ،‬جا ئه‌گه‌ر س���ااڵنه‌ زیاتر‬ ‫له‌سی‌ چل هه‌زار خوێندكار به‌هۆی‌ هه‌ڵبژادنه‌وه‌‬ ‫ده‌رچوبن له‌هیچ ش���وێنێك وه‌رنه‌گیرێن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫تاكه‌ ش���وێنێك كه‌ ئه‌مان���ه‌ بگرێته‌ خۆی‌ ئه‌وا‬ ‫خوێندن���ی‌ ئه‌هلیه‌‪ ،‬به‌مه‌ش بازاری‌ ئه‌هلی‌ وه‌ها‬ ‫گه‌رم ده‌بێت كه‌ خه‌ڵك���ی‌ تر بیر له‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆلێ���ژو زانكۆی‌ ئه‌هل���ی‌ تر بكه‌ن���ه‌وه‌‪6.‬ـ نا‬ ‫مه‌س���ه‌له‌كه‌ هی���چ كام له‌وخااڵن���ه‌ نی���ه‌ كه‌‬ ‫باسكران‪،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌یه‌ ئه‌وه‌ی‌ واڵت‌و وه‌زاره‌ت‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌بات دواجار سیاس���ه‌تێك له‌پشتیه‌وه‌‬ ‫ئیش ده‌كات‪ ،‬ئه‌م سیاس���ه‌ته‌ش له‌م قۆناغه‌دا‬ ‫بریتیه‌ له‌وه‌ی‌ خوێندكارێك���ی‌ زۆر له‌ئاماده‌یی‌‬ ‫به‌هۆی‌ سیستمی‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‬ ‫ده‌ربچوێنێت‪ ،‬ئینجا زۆرینه‌ی���ان نه‌ له‌زانكۆی‌‬ ‫حكوم���ی‌ وه‌رده‌گیرێ���ن‌و نه‌ پاره‌ش���یان هه‌یه‌‬ ‫له‌ئه‌هلی‌ بخوێنن‪ ،‬ناچ���ار داوای‌ ئیش‌و ته‌عین‬ ‫بون ده‌كه‌ن‪ ،‬باش���ترین ئیش���ێكیش كه‌ حیزب‬ ‫بۆی���ان بدۆزێته‌وه‌ رێكخس���تن‌و ته‌عینكردنیانه‌‬ ‫له‌ریزه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌و ئاسایش‌و زێره‌ڤانی‌‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ‪ ،‬چونكه‌ ئه‌م قۆناغی‌ ش���ه‌ڕو‬ ‫ملمالنێی���ه‌ ئێخه‌م���ان به‌رن���ادات‌و به‌مه‌ش دو‬ ‫ده‌س���تكه‌وت به‌ده‌س���ت ده‌هێنین‪ ،‬یه‌كه‌میان‬ ‫خه‌ڵكێك���ی‌ زۆر به‌مه‌منونی‌ له‌ریزه‌كانی‌ حیزب‬ ‫جێده‌كه‌ین���ه‌وه‌و ب���ۆ ئینتیخاب���ات ده‌نگم���ان‬ ‫پێده‌ده‌ن‌و سودیان لێوه‌رده‌گرین‪ ،‬دوه‌میشیان‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر ئ���ه‌م گه‌نجه‌ بێ‌ ئیش���انه‌‬ ‫نه‌خه‌ینه‌ به‌ره‌كانی‌ جه‌نگه‌وه‌ ئه‌ی‌ كێ‌ بخه‌ین؟‬ ‫‪7‬ـ دوریش نیه‌ هیچكام له‌و خااڵنه‌ نه‌بن به‌ڵكو‬ ‫ئه‌مه‌ بڕیارێكی‌ كاتی‌ بێت له‌پێناوی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫چه‌ن���د من���داڵ‌و خێزانی‌ به‌رپرس���ێكدا درابن‌و‬ ‫دوای‌ ده‌رچوونی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ ئیتر بیانویه‌ك‬ ‫ده‌هێنرێته‌وه‌ بۆ هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌‪8.‬ـ ره‌نگه‌‬ ‫هۆی‌ س���ه‌ره‌كی‌ ئه‌وه‌ بێت كه‌ ل���ه‌م قۆناغه‌دا‬ ‫وه‌زاره‌ت ناتوانێ‌ تێچوی‌ كۆنترۆڵ دابین بكات‌و‬ ‫پرس���یاری‌ هه‌ڵبژاردنیش تێچ���وی‌ كۆنترۆڵی‌‬ ‫ناوێت‌و به‌ئامێری‌ تایبه‌ت ده‌كرێت‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )463‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/1/27‬‬

‫ی كۆمه‌ڵ ‌هی‌ زه‌حمه‌تكێشانی‌ كوردستان‪:‬‬ ‫عومه‌ر ئێلخانیزاد ‌ه سكرتێر ‌‬

‫سێ كۆمه‌ڵه‌ خه‌ریكی‌ یه‌كگرتنه‌وه‌ین ‬

‫ ئا‪ :‬بابان ئازاد‪ ،‬ئاكار كازم‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ رابردودا چه‌ند الیه‌نێك ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاسی كۆمه‌ڵه‌ بۆ نزیكبونه‌وه‌و‬ ‫یه‌كگرتن چه‌ندین دانیشتنیان‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬له‌دواین كۆبونه‌وه‌كانی‌ سێ‬ ‫الیه‌نی‌ سیاسی به‌ناوی‌ كۆمه‌ڵه‌ كه‌‬ ‫ئه‌وانیش (كۆمه‌ڵه‌ی‌ زه‌حمه‌تكێشانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬ره‌وتی سۆسیالیستی‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬فراكسیۆنی‌ ریفۆڕمی‌‬ ‫یه‌كگرتوی‌ كۆمه‌ڵه‌) پێكهاتون كه‌‬ ‫چه‌ند كۆمسیۆنێك پێكبهێنن‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫بتوانن میكانیزمێك بدۆزنه‌وه‌ له‌ژێر‬ ‫ناوی‌ هێزێكی‌ جیاوازتر له‌وانه‌ی‌‬ ‫پێشوتر‪ ،‬بتوانن به‌فۆرمێكی‌ تازه‌ ئه‌م‬ ‫هێزه‌ په‌رشوباڵوانه‌ كۆبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬له‌ژێر‬ ‫ناوی‌ كۆمه‌ڵه‌دا رێكخراوێكی‌ تازه‌‬ ‫پێكبهێنن‪.‬‬

‫هه‌مو له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و‌ه كۆك بوین‬ ‫كۆمه‌ڵه‌یه‌ك ‌ی چه‌پی‬ ‫سۆسیالیست ‌ی‬ ‫كوردستان ‌ی ك ‌ه‬ ‫خۆ ‌ی به‌به‌شێك‬ ‫له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی ‌ی‬ ‫كوردستان ‌ی بزانێت‪،‬‬ ‫بۆ سه‌رخستنی‌ ‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫رزگاریخواز ‌ی‬ ‫كوردستان هه‌وڵبدات‬

‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌م پرۆس����ه‌یه‌ له‌ كه‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ستی‌ پێ كردوه‌‪ ،‬ئێوه‌ له‌و كۆبونه‌وه‌و‬ ‫باسانه‌دا گه‌یش����تونه‌ته‌ چی‌ و تاكوێ‬ ‫گه‌یش����تون‪ ،‬یان تاچه‌ن����د توانیوتانه‌‬ ‫هه‌نگاوی‌ جددی‌ بنێن‌و گه‌ش����بین بن‬ ‫به‌وه‌ی‌ كه‌ به‌ئه‌نجام ده‌گات‪ ،‬یان وه‌ك‬ ‫دانیشتنه‌كانی‌ پێشوی‌ ئێوه‌و كۆمه‌ڵ ‌هی‌‬ ‫شۆڕشگێران شكست دێنێت؟‬ ‫عوم����ه‌ر ئیلخانی����زاده‌‪ :‬كۆمه‌ڵ���� ‌هی‌‬ ‫زه‌حمه‌تكێشان له‌ مێژه‌ بۆ مه‌سه‌ل ‌هی‌‬ ‫یه‌كگرتویی‌ له‌ناو كۆمه‌ڵه‌دا كاریكردوه‌و‬ ‫هه‌وڵیداوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و كاره‌ش بڕیارنام ‌هی‌‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌وه‌ به‌گرن����گ ده‌زانین‬ ‫كه‌ خۆم����ان به‌ته‌نها الیه‌ن����ی‌ كۆمه‌ڵه‌ هه‌مو ئه‌وانه‌ به‌ش����ێك له‌ چاالكوانانی‌‬ ‫نه‌زانی����وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها پارچه‌پارچه‌بونی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ شۆڕشگێربون‪ ،‬كه‌ به‌شێكی‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ به‌الی ئێم����ه‌وه‌ ده‌ردێكی‌ زۆر گرن����گ‌و به‌رچاوبون ك����ه‌ له‌كۆنگره‌ی‌‬ ‫گه‌وره‌ بوه‌‪ .‬بۆیه‌ هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵ ره‌وتی‌ چوارده‌ش����یان هه‌مو هه‌وڵیاندا بڕیار‬ ‫سۆسیالیس����تی‌ كه‌ پێكه‌وه‌ بوین ئه‌و بدرێ����ت س����ه‌باره‌ت به‌یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫كاته‌یش قسه‌مان كردوه‌‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌و كۆمیته‌ی‌ ناوه‌ندی‌ راسپێرن‬ ‫چه‌ند براده‌رێك بچنه‌ ده‌ره‌وه‌ هه‌ر ئه‌و كه‌ بۆ ئه‌وه‌ كارب����كات‪ ،‬كاتێك ئه‌وانه‌‬ ‫باس����ه‌مان هێناوه‌ته‌ ئاراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك نه‌هات����ه‌ به‌ره����ه‌م ئ����ه‌وا خۆی����ان له‌‬ ‫چۆن له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵه‌ی‌ شۆرش����گێران نامه‌یه‌كدا به‌ره‌س����می‌ نوس����یویانه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و باس����ه‌مان هێنابوه‌ ئاراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ هه‌وڵده‌ده‌ین ب����ۆ یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫دواجار به‌داخه‌وه‌ هاوڕێیانی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌و سێ الیه‌نه‌ بڕیارماندا‬ ‫شۆڕشگێر پرۆس����ه‌كه‌یان به‌بنبه‌ست له‌ ‪ 2014 _ 12_ 6‬دابنیش����ین له‌و‬ ‫گه‌یاندو ده‌رگای دیالۆگیان داخس����ت‪ .‬قسه‌و باس����انه‌ی‌ كه‌ كرا سه‌رنجماندا‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و ئۆپۆزس����یۆنه‌ی‌ هه‌ر سێ المان له‌باری‌ سیاسی‌و جۆری‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ شۆڕش����گێر كه‌ ئه‌ساس����ه‌ن حزبایه‌ت����ی‌‌و ره‌خن����ه‌‪ ،‬قس����ه‌مان زۆر‬ ‫موخالیف����ی مامه‌ڵه‌كان����ی‌ ئه‌وان بون‪ ،‬نزیكین‪ ،‬ئه‌وه‌ جگه‌له‌وه‌ی‌ كه‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی‌ كه‌ به‌شێكیان له‌و حزبه‌ خه‌ڵكی����ش موافقی ئه‌وه‌ی����ه‌‪ .‬كۆمه‌ڵه‌‬ ‫دێن����ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ی����ان ته‌س����فیه‌كران‪ ،‬ره‌وتێك����ه‌ كه‌ ده‌بێت ئێس����تا كارێكی‌‬ ‫ئێم����ه‌ په‌یوه‌ن����دی‌و دیالۆگمان له‌گه‌ڵ تایبه‌ت����ی‌ ب����ۆ بكرێت ت����ا به‌هێزێكی‌‬ ‫ئه‌واندا هه‌بوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ ره‌وتی‌ دیكه‌وه‌ بێته‌وه‌ مه‌یدان‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌كی‌‬ ‫سۆسیالیستیش دیالۆگمان هه‌بوه‌‪ ،‬تا گ����ه‌وره‌ پێكبێت‪ .‬ده‌توانم بڵێم زۆرێك‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ راب����ردودا‪ ،‬نزیكی‌ دو مانگ له‌چاالكوان����ان‌و كادره‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌ چ‬ ‫له‌مه‌وپێش س����اعیدی‌ وه‌ته‌ندۆس����ت ئه‌وانه‌ی‌ له‌ره‌وتی‌ سۆسیالیس����تین‪ ،‬چ‬ ‫بانگێش����ت‌و میوان����داری كرد له‌ چه‌ند ئه‌وانه‌ی‌ پێش����وتر له‌گ����ه‌ڵ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫كادرێكی‌ كۆمه‌ڵه‌ كه‌ ئ����ه‌و الیه‌نانه‌ی‌ شۆڕش����گێر ب����ون‪ ،‬چ ئه‌وان����ه‌ی‌ كه‌‬ ‫تێدا بو ئاماژه‌ت پێك����رد له‌وێ بون‪ ،‬له‌گه‌ڵ حزبی كۆمۆنیس����ت بون‌و له‌وێ‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ئه‌و كه‌سانه‌ش����ی تێدا بون هاتونه‌ت����ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬زۆرب����ه‌ی‌ زۆری‌‬ ‫كه‌ س����ه‌ر به‌هیچ الیه‌نێكی‌ سیاس����ی ئه‌وانه‌‪ ،‬هه‌مو پاڵپشتی‌ ئه‌و دانیشتن‌و‬ ‫نیی����ن‪ .‬ئێمه‌ دانیش����تنێكمان كرد كه‌ كۆبونه‌وانه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬پێشیان باشه‌ كه‌‬ ‫به‌تێروته‌س����ه‌لی‌ قس����ه‌مان ك����رد بۆ ده‌سته‌جه‌معی كارێك بكرێت ئه‌وانیش‬ ‫هه‌مو ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ له‌و دانیشتنه‌دا بێنه‌ مه‌یدان‪ .‬بۆیه‌ هه‌ریه‌ك له‌و الیه‌نانه‌‬ ‫به‌شداربون‪ ،‬تاڕاده‌یه‌ك چاوه‌ڕواننه‌كراو بریتی بون له‌ (ره‌وتی‌ سۆسیالیستی‌‬ ‫بو راده‌ی‌ نزیك����ی‌‪ ،‬له‌فكری‌ هه‌ركه‌س كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ی‌ زه‌حمه‌تكێش����انی‌‬ ‫دیار بو نه‌زه‌رێكی‌ هه‌یه‌و پێداچونه‌وه‌ی‌ كوردس����تان‪ ،‬فراكس����یۆنی‌ ریفۆرم بۆ‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ته‌ماش����امان كرد زۆر یه‌كگرتن����ه‌وه‌و یه‌كڕیزی‌ كۆمه‌ڵه‌)‪ ،‬له‌و‬ ‫له‌یه‌كت����ری‌ نزیكین‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ دانیشتنه‌دا به‌و ته‌وافقه‌ گه‌یشتین‪:‬‬ ‫یه‌ك����ه‌م‪ :‬ئێمه‌ دژی‌ هی����چ الیه‌نێكی‌‬ ‫ل����ه‌وێ نه‌یگه‌ش����تینه‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌‬ ‫میكانیزمێ����ك دابنێین‪ ،‬ب����ۆ ئیدامه‌ی‌ دیك����ه‌ی‌ كۆمه‌ڵ����ه‌ نی����ن‪ .‬نامانه‌وێت‬ ‫دانیشتنه‌كان یان چۆنیه‌تی‌ كاركردن‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌یه‌ك بۆ كۆمه‌ڵه‌كانی‌ دیكه‌ زیاد‬ ‫به‌اڵم هه‌مو له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ كۆك بوین بكه‌ین‪ ،‬به‌ڵك����و ده‌مانه‌وێت كۆمه‌ڵه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵه‌یه‌ك����ی‌ چه‌پی سۆسیالیس����تی‌ ماڵ����ی كۆمه‌ڵ����ه‌ گ����ه‌وره‌ بكه‌ینه‌وه‌و‬ ‫كوردس����تانی‌ كه‌ خۆی‌ به‌به‌ش����ێك له‌ كۆمه‌ڵه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ دروس����ت بكرێت‪،‬‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كوردس����تانی‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ پێویستمان به‌وه‌یه‌‬ ‫بزانێت‪ ،‬بۆ سه‌رخس����تنی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌بنه‌ره‌تی‌ سیاس����ییدا وه‌ك یه‌ك‬ ‫رزگاریخوازی‌ كوردس����تان هه‌وڵبدات‪ .‬بیر بكه‌ین����ه‌وه‌و نزیكایه‌تی����ی له‌بیرو‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ دانیشتنه‌كه‌مان میكانیزمی بۆچونه‌كانمان����دا بێت����ه‌دی‪ .‬بۆی����ه‌‬ ‫كاركردنی‌ لێ به‌ره����ه‌م نه‌هات‪ ،‬به‌اڵم كۆمس����یۆنێك دانێین ك����ه‌ پالتفۆرم‬ ‫بڕی����اردرا به‌رده‌وامی به‌دانیش����تنه‌كه‌ به‌رنامه‌و مه‌س����ه‌له‌ی‌ نه‌ت����ه‌وه‌و كارو‬ ‫بده‌ین‪ ،‬دواجاریش قس����ه‌و باسكرا كه‌ پیشه‌و ئه‌ركه‌كانی‌ چه‌پ له‌كوردستان‬ ‫دانیش����تنه‌كه‌ به‌رفراوانت����ر بێت‪ ،‬یان فۆرمه‌له‌ بكات‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬كۆمس����یۆنێكیش دابنێی����ن‬ ‫به‌ه����ه‌ر جۆرێكی‌ ت����ر به‌رده‌وامی‌ پێ‬ ‫له‌سه‌ر جۆری حزبایه‌تی‌ كه‌ هه‌موشمان‬ ‫ده‌ده‌ین ‪.‬‬ ‫هه‌ر س����ێ الیه‌نی‌ كۆمه‌ڵه‌ پێش ئه‌م ته‌وافقمان بو‪ ،‬كه‌ ئه‌و جۆره‌ حزبایه‌تی‬ ‫دانیش����تنه‌ی‌ ئێس����تا هه‌ر دانیشتمان كردنه‌ی‌ كه‌ له‌بیستوپێنج ساڵی‌ رابردو‬ ‫پێكه‌وه‌ هه‌ب����وه‌‪ ،‬هه‌م ئێمه‌و هه‌م ئه‌و هه‌ب����وه‌ ئه‌م����ه‌ گرفتی‌ خ����ۆی‌ هه‌یه‌و‬ ‫هاوڕێیان����ه‌ی‌ ره‌وتی‌ سۆسیالیس����تی‌ ده‌كرێت كارێ����ك بكه‌ین‪ ،‬حزبێك بێت‬ ‫كاریان ده‌ستپێكرده‌وه‌ دوای‌ كێشه‌كانی‌ كه‌ ده‌زگاو دامه‌زراوه‌ی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫ناوخۆیان هه‌م ئه‌م كۆمه‌ڵه‌یه‌ی‌ ك ‌ه چ ئاوێن����ه‌‪ :‬چه‌ن����د كۆمس����یۆنتان‬ ‫ته‌سفییه‌ كرابون‪ ،‬چ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ هاتبونه‌ پێكهێناوه‌و كاری‌ ئه‌و كۆمسیۆنانه‌ چی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ له‌كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌ شۆرش����گێران‪ ،‬ده‌بێت‪ ،‬كێ نوێنه‌رایه‌تییان ده‌كات ؟‬ ‫چ ئه‌وانه‌ی‌ ل����ه‌و حزب����ه‌دان‪ ،‬چونكه‌ عومه‌ر ئێلخانیزاده‌‪ :‬دو كۆمسیۆنه‌‪،‬‬

‫عومه‌ر ئیلخانیزاده‬ ‫ئه‌وانی����ش كۆمس����یۆنی‌ به‌رنام����ه‌و‬ ‫پالتفۆرم����ه‌‪ ،‬ك����ه‌ له‌هه‌رس����ێ الیه‌ن‬ ‫پێكهاتون‪ ،‬به‌اڵم هه‌رل����ه‌وێ بڕیاردرا‬ ‫ك����ه‌ تایبه‌تمه‌ن����د ب����ه‌و س����ێ الیه‌نه‌‬ ‫نه‌بێ����ت‪ ،‬به‌ڵكو خه‌ڵكی‌ دیكه‌ش هه‌یه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌و كورس����ی به‌تاڵ‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌ بیه‌وێت به‌ش����داریمان‬ ‫له‌گه‌ڵدا بكات‪.‬‬ ‫كۆمس����یۆنێكیش ب����ۆ په‌ی����ڕه‌وی‬ ‫ناوخۆو جۆری‌ حزبایه‌تییه‌‪ .‬ئه‌و جگه‌‬ ‫له‌نێوانی‌ ئه‌و سێ الیه‌نه‌ش هه‌یئه‌تێكی‌‬ ‫هه‌ماهه‌نگیم����ان دروس����تكردوه‌ ك����ه‌‬ ‫بتوانن پێك����ه‌وه‌ بیبه‌ینه‌ پێش����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ئێمه‌ پێش����نیارمان كردوه‌‬ ‫له‌كۆمیس����ۆنه‌كاندا كارێك بكه‌ین كه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ زۆرتر تێیدا به‌شدار بێت‪ ،‬به‌و‬ ‫مانایه‌ی‌ سه‌د كۆمسیۆن دابنێین‌و چه‌ند‬ ‫كۆمیسۆنی تریشمان هه‌بێت‪ .‬له‌الوان‪،‬‬ ‫ژنان‌و رێكخستنی‌ نهێنی‌و مه‌ده‌نی‌ كه‌‬ ‫بتوان����ن ده‌وری تێدا ببینین‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بڕیارمانداوه‌ كه‌ چه‌ند سیمینارێك بگرین‬ ‫له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ ئه‌ساسیه‌كان‌و جۆری‬ ‫حزبایه‌تی‌‪ ،‬له‌سه‌ر سیاسه‌ته‌كانی‌ چه‌پی‬ ‫سۆسیالیس����تی‌ له‌كوردس����تان‪ .‬ئێمه‌‬ ‫به‌گشتی‌ كوردستانیانه‌ بیرده‌كه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاركردنمان تایبه‌تیتر له‌س����ه‌ر‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس����تانه‌‪ ،‬ك����ه‌ هه‌مو‬ ‫الیه‌كیش له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ ره‌زامه‌ند بون‪.‬‬ ‫به‌و هیوایه‌ین له‌س����ه‌قفێكی‌ زه‌مه‌نیدا‬ ‫بگات به‌ئه‌نجام‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌نانه‌ت ئێمه‌‬ ‫نه‌مانتوان����ی‌ له‌حزبێكدا ببین كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫مه‌بده‌ئ����ی ئێمه‌ی����ه‌‪ ،‬ده‌مانه‌وێت وه‌ك‬ ‫چه‌پێكی‌ كوردستانی‌ كاربكه‌ین ‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ب����ۆ كۆبون����ه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫چ����وار الیه‌ن دانیش����تنتان بو‪ ،‬كه‌چی‬ ‫له‌كۆبون����ه‌وه‌ی‌ دوه‌م ئ����ه‌و باڵه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌ره‌وتی‌ سۆسیالیس����ت نه‌ماوه‌‪ ،‬یان‬ ‫بڵێم هاورێیانی‌ (ساعدی‌ وه‌ته‌ندۆست)‬ ‫به‌ش����داری‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ دوه‌م ناكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ بۆ خ����ۆی‌ مانای ئ����ه‌وه‌ نییه‌‬ ‫له‌ئێستاوه‌ گرفتتان هه‌یه‌؟‬ ‫عومه‌ر ئیلخانیزاده‌‪ :‬ئه‌وه‌ وه‌ك الیه‌ن‬ ‫نییه‌‪ ،‬كۆبون����ه‌وه‌ی‌ دوه‌م له‌نێوان ئه‌و‬ ‫الیه‌نان����ه‌دا بو كه‌ ناوی����ان هه‌یه‌‪ .‬ئاوا‬ ‫خۆیان ناساندوه‌‪،‬چونكه‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌مدا ساعیدی‌ وه‌ته‌ندۆست‌و ئه‌وان‬ ‫ته‌نی����ا وه‌ك كه‌س‪ ،‬كه‌س����انیان بانگ‬ ‫كردبو‪ ،‬كه‌سیش وه‌ك الیه‌ن نه‌بو‪ .‬دیاره‌‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك كۆمه‌ڵه‌ی‌ زه‌حمه‌تكێش����ان‬ ‫واته‌ من‌و ره‌زای كه‌عبی چوین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واته‌ ئێس����تا باڵی ساعیدی‬ ‫وه‌ته‌ندۆس����ت ل����ه‌ ژێ����ر ن����اوی‌ هیچ‬ ‫حه‌ره‌كه‌تێكدا كار ناكات؟‬ ‫عومه‌ر ئێلخانیزاده‌‪ :‬نه‌خێر ‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬تۆ باس����ت ل����ه‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫دو كۆمس����یۆنتان پێكهێناوه‌‪ ،‬خه‌تی‌‬ ‫سیاسیتان رون بۆته‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌و خه‌ته‌‬ ‫له‌سه‌ر رێبازی‌ سۆسیالیزم‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یی‌‪،‬‬ ‫دیموكراسیی‌و حزبییه‌‪ ،‬باسی ئه‌وه‌شت‬ ‫كرد كه‌ هیچ میكانیزمێكتان دانه‌ناوه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا میكانیزمی‌ حزبیتان دانه‌ناوه‌‬

‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ چی بكه‌ن له‌داهاتودا چۆن‬ ‫ئه‌كرێت په‌یره‌وو پڕۆگرام دابنێن؟‬ ‫عومه‌ر ئێلخانی����زاده‌‪ :‬الموایه‌ ئه‌وه‌‬ ‫میكانیزمه‌‪ ،‬خودی‌ بونی‌ كۆمسیۆنێك‬ ‫میكانیزم����ه‌‪ ،‬ئێم����ه‌ به‌گش����تی‌‬ ‫له‌پێرس����پێكتیڤێكدا باس����مان له‌وانه‌‬ ‫ك����ردوه‌‪ ،‬ده‌بێ����ت بچین ئه‌و باس����انه‌‬ ‫له‌كۆمس����یۆنه‌كان ورد بكه‌ین����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫میكانیزمی كاركردن له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌زه‌ری‌ سیاس����یمان چۆنه‌‪ ،‬له‌س����ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پالتفۆرمی‌ چه‌پی كوردی‌ چۆن‬ ‫ده‌بێ����ت له‌داهاتودا‪ ،‬له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ به‌رامبه‌ر به‌مه‌سه‌له‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫چ����ی‌ ده‌كه‌ی����ن‪ ،‬چۆن ده‌ڵێی����ن ئێمه‌‬ ‫چه‌پێك����ی‌ نه‌ته‌وه‌ی����ی‌و رزگاریخوازین‬ ‫له‌كوردس����تاندا‪ ،‬بێگوم����ان ئه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫قسه‌و باسانه‌یه‌ كه‌ ده‌بێت شیبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆی����ه‌ كۆمس����یۆنمان بۆ دان����اوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌و كۆمس����یۆنانه‌ش كاری����ان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫سیمینارو كۆنفرانس بكه‌ن‪ ،‬نه‌ك ئه‌و‬ ‫س����ێ الیه‌نه‌ به‌ته‌نی����ا‪ ،‬به‌ڵكو خه‌ڵكی‌‬ ‫دیكه‌ش بانگ بكرێت‌و قس����ه‌ بكرێت‪،‬‬ ‫تا ورده‌ورده‌ ئه‌وانه‌ ده‌بێته‌ فه‌رهه‌نگ‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئێم����ه‌ له‌بابه‌تێكدا ك����ه‌ پێكه‌وه‌‬ ‫قسه‌ده‌كه‌ین ئه‌و كولیاته‌ ورده‌ورده‌ پێ‬ ‫ده‌نێته‌جوزئیاته‌وه‌ له‌كۆمسیۆنه‌كاندا‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌ له‌س����ه‌ر ج����ۆری‌ حزبایه‌تی‌‬ ‫ده‌چین����ه‌ ناو جوزئیات����ه‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ من‬ ‫دانانی‌ كۆمس����یۆنه‌كان ب����ه‌ میكانیزم‬ ‫ده‌زانم ‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بیرت����ان ل����ه‌وه‌ كردۆته‌وه‌‬ ‫پاش ئه‌و میكانیزمانه‌‪ ،‬كه‌ كۆمسیۆن‬ ‫كاره‌كانی‌ جێبه‌جێ ده‌كات‪ ،‬بێگومان‬ ‫ده‌بێ����ت ناوێكی‌ ت����ازه‌ی‌ هه‌بێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫حه‌ره‌ك����ه‌ تازه‌ی����ه‌‪ ،‬یان ئ����ه‌و حزبه‌‬ ‫تازه‌یه‌ ن����اوی‌ چی ده‌بێت‪ ،‬یاخود ئایا‬ ‫رێككه‌وتون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌موتان‬ ‫ره‌زامه‌ند بن ناوێكی‌ هه‌بێت؟ ‬ ‫عوم����ه‌ر ئێلخانی����زاده‌‪ :‬هه‌موم����ان‬ ‫رێككه‌وتوی����ن‌و بڕیار له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ناوی‌ كۆمه‌ڵ����ه‌و له‌ژێر ناوی‌ كۆمه‌ڵه‌دا‬ ‫بێت‪ ،‬به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی‌ ناوی‌ چی ده‌بێت‬ ‫دی����اره‌ ئێمه‌ قس����ه‌ ده‌كه‌ی����ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب����ۆ ن����او ج����ارێ بكه‌ینه‌ مه‌س����ه‌له‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێمه‌ له‌سیاس����یه‌ت‌و له‌جۆری‌‬ ‫حزبایه‌تی‌‌و له‌نه‌خش����ه‌ڕێگه‌دا رێكه‌وتن‬ ‫ی����ان ته‌وافقمان بێت‪ ،‬ئیدی‌ ناو هێنده‌‬ ‫كێش����ه‌یه‌ك نییه‌‪ ،‬یان ن����اوی‌ ده‌نێین‬ ‫ره‌وت����ی‌ سۆسیالیس����تی‌‪ ،‬ی����ان ناوی‌‬ ‫ده‌نێین كۆمه‌ڵه‌ی‌ زه‌حمه‌تكێشان‪ ،‬یان‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ سۆسیالیستی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س����ه‌یره‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ به‌رده‌وام خه‌ریكی‌ ئینش����یعاب و‬ ‫ئینشیقاقن‪ ،‬خه‌ریكی‌ یه‌كگرتنه‌وه‌شن‪،‬‬ ‫به‌اڵم پرس����یار ئه‌وه‌یه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌ئینشیقاق و ئینشیعابه‌كاندا خێراترن‬ ‫هێنده‌ له‌یه‌كگرتنه‌وه‌كاندا س����ه‌ركه‌وتو‬ ‫نه‌بون‪ ،‬فاكته‌ری‌ ئه‌وه‌ چییه‌؟‬ ‫عوم����ه‌ر ئێلخانی����زاده‌‪ :‬به‌بڕوای من‬ ‫س����ه‌رده‌می‌ ئینش����یقاق‌و ئینش����یعاب‬ ‫كۆتایی پێهاتوه‌‪ ،‬ئێمه‌ ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌‬ ‫خه‌ریكی‌ یه‌كگرتنه‌وه‌ین‪.‬‬

‫ئێمه‌ نه‌مانتوان ‌ی‬ ‫له‌حزبێكدا ببین‬ ‫كه‌ ئه‌وه‌ مه‌بده‌ئی‬ ‫ئێمه‌یه‌‪ ،‬ده‌مانه‌وێت‬ ‫وه‌ك چه‌پێكی‌‬ ‫كوردستانی‌‬ ‫كاربكه‌ین‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )463‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/1/27‬‬

‫فس فس پاڵەوان‌و مۆسیقاو پێشمەرگە‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫برادەرێكی تر به‌هەمانش���ێوە باس���ی ئەو‬ ‫ش���وێنانەی دەكرد كە داعش چۆن هێرش���ی‬ ‫هێناوەو چۆنیش تێكیانشكاندوە!!(بێگومان‬ ‫ئەو برادەرەش هەر سبەینەكەی چو بو شەو‬ ‫ل���ەوێ نەبو)‪ ،‬كەچ���ی رۆژی دوایی كە یادی‬ ‫لەدایكبون���ی پێغەمبەر ب���و‪ ،‬له‌مزگەوتەكانا‬ ‫دەس���وڕایەوەو جەژنان���ەی له‌موس���ڵمانان‬ ‫دەك���رد!!‪ ..‬ئێس���تا ل���ەم هەرێم���ەی ئێمە‬ ‫یاس���اكان وەها ئاوەژو كراونەتەوە‪،‬رێك ئەو‬ ‫قسەیەی مایكاڤیلی بۆ ئێرە پڕ به‌پێستییەتی‬ ‫كاتێ وت���ی‪ :‬ئایینی ئێم���ە له‌جیاتی ئەوەی‬ ‫قارەمان���ەكان بگەیەنێت���ە پلەی قەدیس���ی‪،‬‬ ‫كەچ���ی كەس���انێكی گەیاندۆتە ئ���ەم پلەیە‬ ‫ك���ە زۆر الوازو زەب���ون‌و ناپوت ب���ون‪ .‬ئەم‬ ‫ناپوت‌و بودەاڵنە ئەم���ڕۆ فس فس پاڵەوانن‪،‬‬ ‫هەمو فس فس پاڵەوانەكانیش���مان‪ ،‬لەس���ەر‬ ‫ئازارو ئەش���كەنجەدانی خەڵك‌و بەتااڵنبردنی‬ ‫سامانی خەڵك‌و لەسەر نەهێشتنی كەرامەتی‬ ‫هاواڵتیانەوە پێگەیش���تون‌و ئ���ەو نازناوەیان‬ ‫وەرگرتوە‪.‬ئەخالقی���ش الی ئ���ەو ف���س فس‬ ‫پاڵەوانان���ە ل���ەو مایۆیەدای���ە كە ش���ەوی‬ ‫س���وری پێ بەس���ەر دەبەن‌و به‌رۆژ بەس���ەر‬ ‫رس���تەی ماڵەكانیانەوە هەڵواس���راوە‪ .‬ئەوان‬ ‫مامۆس���تای هونەری فێڵبازی‌و بەڵێنشكێنی‌و‬ ‫ملش���كاندنی هاوڕێكانیانن‪ ،‬مامۆستای دزی‌و‬ ‫كۆكردنەوەی س���امانن‪ ،‬مامۆس���تای نیفاق‌و‬ ‫دو رویی‌و مامۆس���تای بێ شەهامەتین‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەم���و هاواڵتییەك���ی ئەم هەرێم���ە لەمڕۆدا‬ ‫پێویس���تی به‌رەدی ئیعتیب���ار هەیە‪،‬هەر هیچ‬ ‫نەبێ���ت برین���ە قوڵەكانی كەمێ���ك ئازاریان‬ ‫بشكێت‪ ،‬لەپێش هەموش���یانەوە پێشمەرگە‪،‬‬ ‫ئینج���ا هاواڵت���ی‪ .‬چونكە پێش���مەرگە تەواو‬ ‫پێچەوانەی ئەو س���ەروەرییانەیە كە فس فس‬ ‫پاڵەوان وەدەستیهێناون‪ .‬پێشمەرگە له‌پێناو‬ ‫بەرژەوەندی نیش���تمانی‌و هاواڵتیانەوە گیانی‬ ‫خۆی بەخت دەكات‌و هیچ ریكالمیش بۆخۆی‬ ‫ن���اكات‪ ،‬رێك س���ەربازی ونە‪ .‬ن���ە خاوەنی‬ ‫كۆش���ك‌و تەالرە‪ ،‬نە خاوەنی دەیان‌و سەدان‬ ‫ملی���ۆن دۆالرە‪ ،‬ن���ە خاوەن���ی درۆو هونەری‬ ‫فێڵبازیی���ە‪ ،‬پێش���مەرگە خاوەنی داس���تانی‬ ‫نەمریی���ەو خاوەنی ش���ەهامەتی مەردانەیە‪،‬‬ ‫لەگ���ەڵ رۆحی مۆس���یقاش تێك���ەڵ دەبێت‌و‬ ‫س���ەدان بیرەوەری تاڵ‌و شیرینیش���ی لەگەڵ‬ ‫شمش���اڵەكەی قاله‌م���ەڕە بەرهەمهێناوە‪.‬بێ‬ ‫ئەوەی شۆپینهاوەرو نیچەشیان خوێندبێتەوە‪،‬‬ ‫ئەوان هێندە ئاش���نان به‌مۆس���یقا به‌جۆرێك‬ ‫لەگەڵیدا دەتوێن���ەوە‪ ،‬پێچەوانەی فس فس‬ ‫پاڵەوانەكان‪،‬ك���ە تەنی���ا لەگەڵ خ���واردن‌و‬ ‫رابواردن���ی باڵەخانە بەرزەكان���ا دەتوێنەوە‪.‬‬ ‫پێشمەرگە ئەوانەن كە لەگەڵ سنوری داعش‬ ‫هەر س���ەد مەترێكیان نێوانەو شەوان لەبەر‬ ‫س���ەرماو له‌ترسی هێرش���ی داعشەكان خەو‬

‫ناچێت���ە چاویان‌و دینارێكیش���یان له‌گیرفاندا‬ ‫نییە‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوە گوناه���ی راگەیاندنەكانە‪،‬‬ ‫ئەو پێش���مەرگانە نە ك���ەس دەیانبینێ‪ ،‬نە‬ ‫كەسیش بەخەم‌و هیواو ئازارەكانیان دەزانێ‪،‬‬ ‫راگەیاندنی ك���وردی تەنیا خەریكی فس فس‬ ‫پاڵەوانەكانن‌و به‌الی پێش���مەرگەدا ناچن‪.‬كوا‬ ‫ئەو تیڤی‌و رادیۆو رۆژنامانەی هەواڵی گەرمی‬ ‫پێش���مەرگەكان دەگوازنەوە‪ ،‬كەس باس���ی‬ ‫ئەو ش���ەهیدانەمان بۆ ناكات كە داستانێكی‬ ‫بێوێن���ەی خولقاندوە ئینج���ا به‌خوێنی خۆی‬ ‫داستانەكەی رەنگڕێژ كردوە‪ ،‬كەسمان باسی‬ ‫ئەو پێش���مەرگانەمان بۆ ناك���ەن كە بریندار‬ ‫دەبن‌و به‌چ نەبەردیی���ەك قورتاریان دەبێت‌و‬ ‫فس فس پاڵەوانەكان چۆن تێیان تەقاندوە‪.‬‬ ‫راگەیاندن���ی كوردی ئێس���تا قێزەونترین رۆڵ‬ ‫دەبینێ له‌نمایشكردنی فس فس پاڵەوانەكانداو‬ ‫پێشمەرگەی به‌تەواوی فەرامۆشكردوە‪.‬‬ ‫ویژدان هێزێكی مرۆیی رەس���ەنە‪ ،‬هەمو‬ ‫كەس���ێك ویژدانی هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوانەی فس‬ ‫فس پاڵەوانن له‌بچوكترین ش���تدا بێویژدانی‬ ‫دەكەن‪.‬هەڵبەت مەبەس���ت له‌ویژدانیش واتا‬ ‫هێ���زی هەڵس���ەنگاندنی ئەخ�ل�اق‪ .‬لێرەوە‬ ‫پێویس���تە نەوەكانمان له‌نوێوە له‌ئەخالقیاتی‬ ‫س���وقراتەوە را بهێنین تا دەگاتە ئەخالقیاتی‬ ‫جۆن ستیوارت میل‌و ماركس‌و نیچە‪،‬لەوێوەش‬ ‫بۆ ئەخالقیاتی كاڕل پۆپەرو جۆن راولز‌و ئاالن‬ ‫تۆرین‪.‬چونكە تا ئەو بنەمای ئەخالقبونەمان‬ ‫نەبێت ناتوانین باشتر له‌ئەمڕۆ بیر بكەینەوە‪.‬‬ ‫ت���ا حكومەتێكم���ان هەبێت پ���ڕ بێت له‌فس‬ ‫فس پاڵەوان‪ ،‬ئەو حكومەت���ە ناتوانێ ببێتە‬ ‫حكومەتی هاواڵتی‪ ،‬چونكە له‌بنەڕەتدا دەبێتە‬ ‫حكومەتی فس فس پاڵەوانەكان‪.‬‬ ‫ماركس دەیوت ئ���ای چەند بەدبەختە ئەو‬ ‫كۆمەڵگای���ەی كە بۆ بەرگ���ری جگە له‌جەالد‬ ‫وەسیلەیەكی باشتر لەو شك نابات‪.‬‬ ‫مرۆڤەكانی ئەم هەرێم���ە ئەوەندە دڵیان‬ ‫به‌ژیان ناخۆش���ە‪ ،‬ئەوەندە هەست به‌بێزاری‌و‬ ‫نائومێدی دەكەن‪،‬چونك���ە دەبینن ژیان لەم‬ ‫هەرێمەدا ش���تێكی ئەوەندە س���ەرنج راكێش‬ ‫نییە‪ ،‬كە ببێت���ە مایەی ئاس���ودەییبونیان‌و‬ ‫دڵیان خۆش بكات‪.‬‬ ‫مرۆڤەكان���ی ئەم هەرێمە بەش���ی هەرە‬ ‫زۆریان بۆیە ئەوەندە پەست‌و دڵتەنگن‪ ،‬چونكە‬ ‫ب���اش دەزانن ئ���ەوان هی���چ كاریگەرییەكیان‬ ‫بۆ س���ەر داهات���و نی���ەو ئازارەكانیش وەكو‬ ‫ڤایرۆس بەردەوام له‌گەشەس���ەندندان‌و رێگای‬ ‫وش���ككردنەوەی ئ���ەم هەمو ڤایرۆس���ە زۆر‬ ‫ئەستەمە‪ .‬ئاخر نەست رێنمایی هەست دەكات‪،‬‬ ‫بێزارییەكانیشمان له‌نەستەوە دەستیپێكردوە‪،‬‬ ‫بۆیە وا قوڵە‪،‬هەست گۆڕانی تێدەكەوێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەست به‌سانایی ناگۆڕێ‪.‬‬ ‫جورئ���ەت‌و ئازایەتی س���تالین لەو فرتو‬

‫فێاڵنەیدا بو ك���ە توانیبوی نەك هەر بەناوی‬ ‫ماركس���ەوە قس���ە بكات‪ ،‬بەڵكو ماركس���ی‬ ‫له‌میتۆدەوە كردە تیۆرێكی وش���ك‌و برینگی‬ ‫نەزۆك‌و ناوی خۆیش���ی لەگەڵ ناوی ماركس‌و‬ ‫لینین���دا تێكهەڵكێش‌و ناون���وس كرد‪،‬ئەمڕۆ‬ ‫ف���س ف���س پاڵەوانەكان���ی ئ���ەم هەرێمەش‬ ‫به‌درۆو دەلەس���ەی رێوییانەوە خۆیان كردۆتە‬ ‫بەرپرس���یاری بەرژەوەندی گش���تی‌و خەڵكی‬ ‫بەش���مەینەت‪ ،‬لەكاتێك���دا جەوهەری مرۆڤ‬ ‫هەمیشە له‌ئازادیدایە‪ ،‬بەبێ ئازادی جەوهەری‬ ‫م���رۆڤ لەژێر گەورەترین گوت���اری دەرونی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتیدای���ە‪ ،‬چونك���ە ئازادیش ئەوكاتە‬ ‫دێت���ە دی كە مرۆڤ بتوانێت به‌تەندروس���تی‬ ‫پێداویستە مرۆییەكانی خۆی مسۆگەرو دابین‬ ‫بكات(فەیلەسوفەكان وادەلێن)‪.‬‬ ‫ل���ەو رۆژەوەی قابیل هەبیلی كوش���توە‪،‬‬ ‫كەمبوەتەوە‪،‬ب���ەاڵم‬ ‫مرۆڤایەتیب���ون‬ ‫له‌سەدەكانی ناوەڕاس���ت‌و شەڕی كاسۆلیك‌و‬ ‫پڕۆتس���تانت‌و ئینجا هەردو ش���ەڕی گەورەی‬ ‫جیهانی‪،‬س���اختەكاری‌و رۆحی چەوساندنەوەو‬ ‫تۆڵەكردن���ەوەو دادۆش���ینی كەرامەت���ی‬ ‫مرۆڤایەتی له‌یەكدی گەیش���تە ئەوپەڕی‪ ،‬ئەم‬ ‫باهۆزی یەكدی سڕینەوەیە به‌رێگای جیاوازو‬ ‫به‌ش���ێوازی نوێ‪ ،‬بارگەوبنەی لەم هەرێمەدا‬ ‫داكوتاوەو وەكو گورگ���ی هار بەربۆتە گیانی‬ ‫ئ���ەو هاواڵتیانەی كە بڕیاریان داوە وەكو مەڕ‬ ‫بژین‪ .‬راستە مێژو شوناسەكەی خۆی له‌خۆیدا‬ ‫دادگای���ە‪ ،‬بەاڵم ئەو دادگایە ل���ەم هەرێمەدا‬ ‫هی���چ رۆڵێكی كارای نەب���وە‪ ،‬بۆیە فس فس‬ ‫پاڵەوانەكانیش له‌هیچ ش���تێك سڵ ناكەنەوە‪،‬‬ ‫چونك���ە الوازی‌و ناپوتی ئەو دادگایە بەچاوی‬ ‫خۆیاندەبینن‪.‬‬ ‫هەمو فەیلەسوفەكانی دونیا دركیان بەوە‬ ‫ك���ردوە كە مرۆڤ گورگە ب���ۆ مرۆڤ‪،‬مێژوش‬ ‫چیرۆكێك���ی پ���ڕ له‌ه���ەورازو نش���ێوە ك���ە‬ ‫كەسایەتییەكانی‪ ،‬چینە ئابورییەكانی‪ ،‬رەنگاو‬ ‫رەنگو جۆراو جۆرن و‪ ،‬هەمیش���ە ئەم چینانە‬ ‫له‌ش���ەڕی مان‌و نەمانی یەكترین‪.‬ئەم بۆچونە‬ ‫ل���ەوەوە س���ەرچاوەی گرتوە‪ ،‬تا ئێس���تاش‬ ‫غەری���زەی توندوتیژی‌و س���تەمكاری زۆر زۆر‬ ‫له‌غەریزەی خۆشەویس���تی‌و تەبایی بەهێزترو‬ ‫كاراترە‪،‬ئەوڕوپ���ا‌و رۆژئ���اوا‪ ،‬هەوڵیان���داوە‬ ‫به‌یاس���ا ئەم غەریزە توندوتیژییە لغاو بكەن‌و‬ ‫زەمینە بۆ خۆشەویستی فراوان بكەن‪،‬چونكە‬ ‫هزرڤانەكانی���ان بەتایب���ەت دەرونزانەكانیان‬ ‫رونیان كردۆتەوە كە توندوتیژی‌و ستەمكاری‬ ‫سیفەتی س���ەرەكی‌و بنچینەیی مرۆڤە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەم هەرێمە‪ ،‬ئەم یاس���ایە خۆی له‌الیەن فس‬ ‫ف���س پاڵەوانەكان���ەوە لغاوك���راوە‪ ،‬جا چۆن‬ ‫مرۆڤە ستەمكارەكان لغاو دەكرێن‪ .‬بەدرێژایی‬ ‫مێ���ژوی مرۆڤایەتی حوكمڕانێت���ی له‌مێژودا‪،‬‬ ‫حوكمڕانێتییەكی س���تەمكارو زۆر به‌دەگمەن‬

‫عادیالنە بوە‪ ،‬بەڵكو هەمیشە بەالی ستەمكاریدا‬ ‫بایانداوەتەوە‪ .‬له‌كاتێكدا زۆربەی هەرە زۆری‬ ‫حكومەت‌و دەس���ەاڵتە یەك له‌دوای یەكەكانی‬ ‫ئەم جیهانە حكومەتی زوڵم‌و زۆر بونە‪ ،‬كەچی‬ ‫لەوالیش���ەوە زۆر به‌دەگمەن دەبینی كتێبێك‬ ‫پشتگیری له‌دەس���ەاڵتێكی رەهای ستەمكار‬ ‫كردبێ‪ ،‬بەڵكو به‌درێژای���ی مێژوی فیكر هەر‬ ‫له‌هیراكلیوتوس‌و س���وقراتەوە‪،‬دەتوانین ئەو‬ ‫راس���تیە بدۆزینەوە كە هەمو نوس���راوەكان‬ ‫له‌پێناوی رزگاری‌و قورتاربون له‌س���تەمكاری‬ ‫نوس���راون‌و داكۆكییەكی رەهایان له‌ئاشتی‌و‬ ‫پێك���ەوە ژیان‌و پاراس���تنی كەرامەتی مرۆڤ‬ ‫كردوە‪.‬ب���ەاڵم هەمو فەلس���ەفەو فیكرەكانی‬ ‫دونی���ا نەیانتوانی���وە غەریزەی م���رۆڤ لغاو‬ ‫بكات‪ .‬دیكتاتۆریەت دەڵێت من جیهانم‪ ،‬ئەو‬ ‫ج���ۆرە بیركردنەوەیە رۆچۆتە ناو زیهنی فس‬ ‫ف���س پاڵەوانەكانیش‌و گەر بۆیان بڕەخس���ێ‬ ‫بانگەشەیەكی خوداییش هەڵدەدەن‪.‬‬ ‫مێ���ژو ئ���ەوەی ی���ەكال كردۆت���ەوە كە‬ ‫یۆنانییەكان له‌س���ەرەتادا چەت���ەی دەریایی‬ ‫بون‪،‬لەو مرۆڤانە بون‪ ،‬كە ئیدی تەنیا به‌شەڕو‬ ‫كوشتن نانی رۆژانەی خۆیان دەسەندو‪ ،‬رێگرو‬ ‫تااڵنچی بون‪ ،‬بەاڵم هیراكلیوتوس‌و سوقرات‌و‬ ‫ئەفالت���ون به‌رێ���گای ئەق���ڵ‌و فەلس���ەفەوە‬ ‫واڵتەكەی���ان ب���ەرەو ئاراس���تەیەكی دیك���ە‬ ‫برد‪،‬به‌جۆرێ���ك وایلێهات هەم���و مرۆڤایەتی‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت هەم���و ئەوروپا ق���ەرزاری یۆنانە‬ ‫له‌فیك���رو فەلس���ەفە‪ ،‬وەك فەیلەس���وفێك‬ ‫دەڵێت هەمو فەیلەسوفەكانی دوای ئەفالتون‬ ‫هاتون‪ ،‬له‌پەراوێ���زی ئەفاڵتونەوەن‪ .‬ئیتر با‬ ‫ئەفاڵتون له‌بیركردنەوەی ئازادو س���ەربەخۆ‬ ‫ترسابێت‪ ،‬یان با بەرنامەی سیاسی ئەفاڵتون‬ ‫بەرنامەیەك���ی تۆتالیتاریی بوبێ���ت‪ ،‬ئیتر با‬ ‫ئەفاڵت���ون حكومەتی س���تەمكاری زۆر جار‬ ‫وەكو حكومەتێك به‌خەڵك نیشاندابێت‪ ،‬وەك‬ ‫ئ���ەوەی كە له‌الیەن جەماوەرەوە پش���تگیری‬ ‫لێك���راو بوبێت‪ ،‬ئیت���ر با ئەفاڵت���ون بڕوای‬ ‫به‌گۆڕان نەبوبێت‌و یەكس���انی الی ئەفالتون‬ ‫ئەوپەڕی ستەمكاری‌و جیاوازی بوبێت‪ ،‬گرنگ‬ ‫ئەوەیە ئەفاڵت���ون بنەمایەكی وەهای هێنایە‬ ‫ئاراوە كە ئیدی مرۆڤ بتوانێت بیر بكاتەوەو‬ ‫بی���ر له‌خۆی‌و له‌دەوروبەری‌و بیر له‌ش���ێوازی‬ ‫حوكمڕانی‌و بیر له‌ژیانی ئابوری‌و كۆمەاڵیەتی‬ ‫خ���ۆی بكاتەوە‪ ،‬گرن���گ ئەوەی���ە ئەفالتون‬ ‫كلیلێكی دروس���تكرد بەو كلیله‌توانی دەرگای‬ ‫ئەقڵ بكاتەوە‪ .‬بنەمایەكی بۆ ئەقڵ داڕش���ت‬ ‫به‌درێژایی دو هەزارو پێنجس���ەد ساڵە هەمو‬ ‫فەلسەفەكانی دوای ئەو‪ ،‬دێن لەسەر میراتی‬ ‫ئەفالتون قسە دەكەن‪.‬بەاڵم پێش ئەفالتونیش‬ ‫هیراكلیوتوس دەستنیشانی كلیلێكی بۆ ئەقڵ‬ ‫كردبو‪ ،‬ئەفالتون له‌هەمویان باشتر ئەو كلیلەی‬ ‫پێناس���ە كرد‪ ،‬ئەگەرچی به‌چاویلكەی ئەمڕۆ‬

‫ئەو پێناس���ەكردنە زۆر كۆنەپەرستانەیە‪ .‬ئەو‬ ‫فیكرو فەلس���ەفەیەش بو وای له‌یۆنانییەكان‬ ‫ك���رد بتوانن دەستپێش���خەری بك���ەن‌و بەر‬ ‫له‌هەر واڵتێكی دیك���ەی ئەوروپی‌و رۆژئاوایی‬ ‫له‌خێڵپەرس���تییەوە ب���ەرەو مرۆڤدۆس���تی‬ ‫هەنگاویان بنێن‪ .‬كەچی دەسەاڵتی كوردی لەو‬ ‫‪ 24‬ساڵەی رابردودا‪ ،‬چینی ناوەندی بەتەواوی‬ ‫پەكخست‪ ،‬پەكیخست چونكە دەزانێ ئەو چینە‬ ‫داینەمۆی روخانی هەمو رژێمێكی دیكتاتۆرین‬ ‫له‌دونیاداو داینەمۆی راپەڕین‌و شۆڕشەكانیشن‪،‬‬ ‫رۆش���نبیرانی كوردی���ش دەكەون���ە نێو ئەو‬ ‫چینی ناوەن���دەوە‪ ،‬بۆیە رۆشنبیرانیش���یان‬ ‫پەكخستوە‪ ،‬ئەوەتا لەم هەمو روداوە گەرماو‬ ‫گەرم‌و چارەنوسسازانەش���دا رۆشنبیران هیچ‬ ‫دەنگێكی���ان نییە‪ .‬ئەو فس ف���س پاڵەوانانە‬ ‫بەرهەمی ش���ەڕی ناوەخۆن ن���ەك بەرهەمی‬ ‫خەباتی ش���اخ ب���ن‪ ،‬زۆرن ئەوانەی بەرهەمی‬ ‫خەباتی ش���اخ بون‌و ئێس���تا وەك���و خۆیان‬ ‫ماونەتەوەو نەبونە فس فس پاڵەوان‪ ،‬بەڵكو‬ ‫تا ئەمڕۆش هەر پێشمەرگەیەكی ونن و‪ ،‬هەر‬ ‫ئەوانیش���ن بەردەوام قوربانی دەدەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫فس فس پاڵەوان���ەكان‪ ،‬دورن له‌هەر جۆرە‬ ‫قوربانیی���ەك‌و هەر خەریكی ئەوەن دەس���تە‬ ‫چەورەكەی خۆیان به‌ملی پێش���مەرگەكانەوە‬ ‫بسڕن‪.‬‬ ‫ك���ورد ل���ەم هەرێم���ەدا م���ادام بەرەو‬ ‫به‌دەوڵەتب���ون دەڕوات ئی���دی دەب���ێ ئ���ەو‬ ‫دەمامك���ە گەچراوان���ە ونج���ڕ ونج���ڕ بكات‌و‬ ‫پرسیاری نەفرەتی دروستبكات‪ ،‬چونكە هێشتا‬ ‫پرس���یاری نەفرەتی لەم هەرێم���ە‪ ،‬نەفرەت‬ ‫لێك���راوەو نەخولقاوە‪.‬مەبەس���تم ئەوەنیی���ە‬ ‫خەڵكێك خۆی به‌كوش���ت ب���دا بۆئەوەی ئەو‬ ‫سیستەمە سیاسییەی هەرێم بەر نەفرەت بدا‪،‬‬ ‫بەڵكو مەبەستی گەورە ئەوەیە كورد بەردەوام‬ ‫زۆرترین ش���انازی بەخۆیەوە دەكات بەاڵم تا‬ ‫ئێستاش خۆی رزگارو ئازاد نەكردوەو هەر ژێر‬ ‫دەس���تەو داگیركراوە‪ ،‬نەتەوەیەكی بێ فیكر‬ ‫بێ خۆشەویس���تی (به‌مانا فەلسەفییەكەی)‬ ‫تەنانەت ئایینێكیشمان نییە تایبەت به‌خۆمان‬ ‫بێت‪ ،‬وەك ئەوەی چینییەكان‌و هیندییەكان‌و‬ ‫ئەوروپیی���ەكان‌و عەرەب���ەكان هەیان���ە‪ ،‬ئەو‬ ‫ئایین���ەی ئێم���ە هەمانە ئایین���ی نەقله‌نەك‬ ‫ئەقڵ‪.‬‬ ‫ئێس���تا زیاتر ل���ە‪ 75%‬ی واڵتانی دونیا‬ ‫به‌جۆرێك له‌جۆرەكان پێڕەوی له‌سیستەمێكی‬ ‫دیموكراس���ی ئەك���ەن‪ ،‬ئەم���ە له‌كاتێكدا تا‬ ‫كۆتایی س���ەدەی نۆزدەش كە دەكاتە ساڵی‬ ‫مردنی نیتچە ‪ 115‬س���اڵ بەر له‌ئەمڕۆ له‌یەك‬ ‫واڵتی ئەم دونیایە سیستەمێكی دیموكراسی‬ ‫له‌ئ���ارادا نەبو‪،‬له‌واڵت���ە دواكەوتوەكانیش���ا‬ ‫پاش���او میرو س���ەرۆك خێڵەكان دروش���می‬ ‫دیموكراسی بەرزدەكەنەوە بەاڵم كاریان پێی‬

‫‪19‬‬

‫نەكردوە‪ ،‬تەنه���ا بۆ فری���ودان‌و گەوجاندنی‬ ‫خەڵ���ك بوە‪ .‬ب���ەاڵم ئەمڕۆ ئەم���ڕۆی دوێنێ‬ ‫نییە‪ ،‬ئەمڕۆ له‌قۆناخێكدای���ن ئیتر ئەو رۆژە‬ ‫بەس���ەر چو‪ ،‬گۆرانیبێژێك���ی میللی زۆرترین‬ ‫جەم���اوەری هەبێ���ت‌و بەناوبانگتری���ش بێت‬ ‫له‌گۆرانیبێژێكی پڕ هونەری‪ ،‬هونەریش ئەمڕۆ‬ ‫زمانی قس���ەكردنی خۆی هەی���ە كە خەڵكی‬ ‫تێیدەگەن‪.‬ئەم���ڕۆ لەن���او ‪ 21‬واڵتی عەرەبیدا‬ ‫یەك واڵت���ی عەرەبی دیموكراس���یمان نییە‪،‬‬ ‫كوردیش لەناو ئەم زەلكاوەدا چاویكردۆتەوەو‬ ‫هەوڵی س���ەربەخۆیی دەدات‪ ،‬بۆیە ئاس���اییە‬ ‫ئەم���ڕۆ خاوەن دەیان فس ف���س پاڵەوانیش‬ ‫بین‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوەی ئاس���ایی نیی���ە ئەوەیە‬ ‫نابێ نوخبەی رۆش���نبیریش ئەوەندە بێدەنگ‬ ‫بێ���ت‪ ،‬چونكە ت���ا نوخبه‌بێدەنگتر بێ‪ ،‬فس‬ ‫فس پاڵەوانەكان تەمەنی���ان درێژتر دەبێت‪.‬‬ ‫لێرە ئەو قس���ەیەی جۆج ئۆرویل زۆر راستە‬ ‫ك���ە دەڵێت‪ :‬له‌س���ەردەمێكدا ك���ە فریودان‌و‬ ‫هەڵخەڵەتاندن دەبێتە جیهانی‪ ،‬راس���تی وتن‬ ‫دەبێتە كارێكی شۆڕش���گێڕی‪ .‬ئێس���تا ئێمە‬ ‫چ���ۆن بتوانین رێزو گرنگی ب���ۆ بەهاكانمان‌و‬ ‫ب���ۆ شایس���تەیی مرۆڤ���ەكان بگەڕێنینەوە؟‬ ‫ئایا هەر دەبێ خراپ���ەكاران خۆیان خاوەنی‬ ‫هەمو خێروبێرەكان بن‌و كەچی لەوالیش���ەوە‬ ‫هەژارەكانمان هەژارترو س���ەرگەردانتر ببن؟‬ ‫راس���تە هەژارەكانی ئەم سەردەمەمان وەكو‬ ‫قۆناخ���ی دەرەبەگ���ی له‌كۆیالیەت���ی ناژین‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم جێگیربونی ئەو هەژاریی���ەی كە رۆژ‬ ‫به‌رۆژیش داڕوخاوترو قوڵتر دەبێت‪،‬روخانێكی‬ ‫دەرونیشی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتوە كە زۆرجار‬ ‫له‌كۆیالیەتییەكەی س���ەردەمی دەرەبەگی زۆر‬ ‫زۆر مەترس���یدارترە‪ .‬تۆماس هۆبز‌و سپینۆزا‬ ‫لەوبارەیەوە قس���ەی خۆیان ك���ردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوانی���ش داكۆكی زۆرتریان ب���ۆ موڵكایەتی‬ ‫ك���ردوەو نەتەوەیان به‌بزوێنەری مێژو داناوە‪،‬‬ ‫كە ئەمەش فەلس���ەفەیەكە بۆ س���ەرەتاكانی‬ ‫دەركەوتنی كۆمەڵگ���ەی بۆرژوایی دەگونجا‪،‬‬ ‫نەك بۆ ئ���ەو سیس���تەمە بەربەرییەتەی كە‬ ‫مرۆڤەكانی به‌تەواوی هەڵلوش���یوە‪ .‬ئێس���تا‬ ‫قۆناخی كۆیالیەتی ی���ان دەرەبەگی نییە‪ ،‬تا‬ ‫بەو جۆرە خەڵكی رەشۆك ملكەچی فس فس‬ ‫پاڵەوان‌و ملكەچی سەردارانی وەكو سەدەكانی‬ ‫ناوەڕاس���ت بێت‪ ،‬راستە هێشتا له‌كوردستاندا‬ ‫خەڵكی رەشۆك‌و هەژار زۆرن‪،‬هێشتا خەڵكی‬ ‫چەوس���اوەو تەنانەت نەخوێندەواریش زۆرن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم قۆناخ‌و س���ەردەمەكان جیان‪ ،‬رایەڵی‬ ‫تێگەیش���تن‌و پێگەیش���تن‌و بێ���دار بونەوەو‬ ‫هوش���یاربونەوە زۆر خێرات���رە له‌ج���اران‪،‬‬ ‫هەر ب���ۆ نمونە له‌م���اوەی ئەو ‪ 22‬س���اڵەی‬ ‫راب���ردودا دەبینین وەاڵمدان���ەوەی خەڵك بۆ‬ ‫ئەو شوێنكەوتوییەی دەس���ەاڵت گۆڕانكاری‬ ‫بەسەردا هاتوەو به‌تەواوی گۆڕاوە ‪.‬‬

‫ئیسالمی‌ سیاسی‌ له‌نێوان‪ ...‬پاشماو‌ه‬ ‫لێره‌وه‌ی����ه‌ ئێستاش����ی‌ له‌گه‌ڵ����دا بێ����ت‬ ‫ئیسالمیس����ته‌كان به‌تایب����ه‌ت ئیخوانگه‌راكان‬ ‫وێ����ڕای‌ به‌داموده‌زگابونی����ان‪ ،‬ن����ه‌ك نه‌یان‬ ‫توانیوه‌ ش����تێكی‌ نوێ‌ بخه‌نه‌ س����ه‌ر مه‌كۆی‌‬ ‫ئه‌و بازن����ه‌ جۆراوجۆرانه‌‪ ،‬به‌ڵكو تاپۆیه‌كیان‬ ‫به‌ده‌وردا كێش����اون كه‌ سڵده‌كه‌نه‌وه‌ له‌هه‌مو‬ ‫ئه‌و ئیزافانه‌ی‌ خه‌ڵكانی‌ دی‌ ئه‌یخه‌نه‌ س����ه‌ر‬ ‫ئ����ه‌م كایانه‌‪ ،‬ه����ه‌ر لێره‌ش����ه‌وه‌یه‌ ده‌توانین‬ ‫له‌و هێرش����انه‌ تێبگه‌ین كه‌ ئیسالمیسته‌كان‬ ‫ده‌یكه‌نه‌ س����ه‌ر ئه‌دیب����ان‌و ش����اعیران‌و ئه‌و‬ ‫داهێن����ان‌و تیۆره‌ زانس����تیانه‌ی‌ كه‌ ده‌خرێنه‌‬ ‫رو‌و له‌گه‌ڵ گوتار‌و تێگه‌یشتنی‌ دینی‌ ئه‌واندا‬ ‫دژدێته‌وه‌‪.‬‬ ‫واته‌ كێش����ه‌كه‌ به‌ته‌نها ل����ه‌وه‌دا نییه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ش����مولی ‌هت‌و ئیس��ل�امیزه‌كردنه‌ی‌ كۆمه‌ڵ����گا‬ ‫رێگانادات‪ ،‬ئیسالمیسته‌كان هیچ ئیزافه‌یه‌كیان‬ ‫هه‌بێ����ت بۆ بازن����ه‌ جۆراوج����ۆره‌كان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫دژی‌ هه‌مو ئیزافه‌یه‌كیش����ن ك����ه‌ ئه‌وانی‌ دی‌‬ ‫ئه‌نجامی����ده‌ده‌ن‪ ،‬كتومت ئه‌م دۆخه‌ش ته‌واو‬ ‫له‌سه‌له‌فییه‌كانیان نزیك ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌دا كه‌‬ ‫سه‌له‌فییه‌كانیش نه‌ك دژی‌ بیدعه‌‌و داهێنانن‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و دژی‌ بیدعه‌كار‌و داهێنه‌ره‌كانیش����ن‪،‬‬ ‫ته‌نگژه‌كه‌ش به‌ته‌نها لێ����ره‌دا كۆتایی‌ نایه‌ت‬ ‫به‌ڵكو له‌وه‌شدا به‌رده‌وامی‌ به‌خۆی‌ ده‌به‌خشێت‬ ‫كه‌ مادام ئیسالمیس����ته‌كان (‪ )2‬سڵ له‌داهێنان‬ ‫ده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌واته‌ ئه‌مه‌ رێگه‌ خۆش ده‌كات‬ ‫بۆ سه‌له‌فییه‌كان كه‌ به‌ره‌هایی‌ ئه‌سپی‌ خۆیان‬ ‫تاوبده‌ن‪ ،‬نه‌ك ته‌نگ به‌كرانه‌و‌و ئاینده‌گه‌رایی‌‬ ‫هه‌ڵده‌چنن‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نگ به‌خودی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫سیاسیش هه‌ڵده‌چنن‪ ،‬لێره‌وه‌یه‌ كه‌ ئیسالمی‌‬ ‫سیاسی‌ ناتوانێت خاوه‌نی‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ جیاواز‬ ‫بێت‌و هه‌وڵ����ی‌ فۆرمه‌ڵه‌كردنی‌ ته‌رحێكی‌ تری‌‬ ‫سیاسی‌ ئابوری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ نادات‌و هه‌میشه‌‬ ‫له‌په‌راوێزدای����ه‌‪ ،‬م����ادام به‌رهه‌م����ی‌ جیاواز‌و‬ ‫گوتاری‌ جیاوازی‌ نه‌بو‪ ،‬پێشوه‌خته‌ خۆی‌ كرده‌‬ ‫كۆیله‌ی‌ گوتاری‌ ئیسالمیزه‌كردن‪ ،‬كه‌واته‌ زۆر‬ ‫ئاساییه‌ كه‌ ببێته‌ كۆیله‌ی‌ سه‌له‌فیزم‪ ،‬چونكه‌‬ ‫دواجار هێلێكی‌ ته‌نك هه‌یه‌ له‌نێوان ئیسالمی‌‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌له‌فییه‌كاندا‪ ،‬هێڵێك كه‌ ده‌شێت‬ ‫مامه‌ڵه‌ك����ردن له‌گ����ه‌ڵ بازن����ه‌ جیاوازه‌كاندا‬ ‫پێوه‌ری‌ جیاوازبونیان بێت‪ ،‬واته‌ س����ه‌ربه‌خۆ‬ ‫بینی����ن‌و نه‌بینینی‌ بازن����ه‌كان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫رێزی‌ س����ه‌ربه‌خۆیی‌ بازنه‌كان نه‌گرێت‪ ،‬ئه‌وا‬

‫ناتوانێ����ت داهێنان بكات‌و هی����چ ئیزافه‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌بێت بۆ ژیان‪.‬‬ ‫هه‌ر هێزی����ك ئیزاف����ه‌‌و داهێنان����ی‌ نه‌بو‪،‬‬ ‫هه‌رگی����ز ناتوانێ����ت رێگربێت ل����ه‌وه‌ی‌ ببێته‌‬ ‫هێزێكی‌ وێرانه‌ك����ه‌ر‪ ،‬چونكه‌ غیابی‌ داهێنان‪،‬‬ ‫دۆخێك دروستده‌كات كه‌ تیایدا عه‌قڵ توشی‌‬ ‫داخوران‌و وه‌س����تان ده‌بێت‪ ،‬هه‌میشه‌ عه‌قڵی‌‬ ‫وه‌س����تاویش له‌رابردودا ده‌ژی‌‪ ،‬كتومت وه‌ك‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌له‌فییه‌كان بڕوای����ان پێیه‌تی‌‌و‬ ‫مه‌یلێكی‌ قوڵی‌ ده‌رونی‌‌و نۆس����تالۆژیان هه‌یه‌‬ ‫بۆ ڕابردو‪ ،‬الی‌ س����ه‌له‌فییه‌كان هاوكێش����ه‌كه‌‬ ‫به‌مجۆریه‌‪:‬‬ ‫هه‌میش����ه‌ حه‌قیق����ه‌ت له‌دوامانه‌وه‌ی����ه‌‪،‬‬ ‫ناتوانین ده‌رك به‌راس����تییه‌كان بكه‌ین ئه‌گه‌ر‬ ‫ئاینده‌گه‌رابی����ن‪ ،‬ب����ه‌رده‌وام راس����تییه‌كان‌و‬ ‫جوانییه‌كان له‌ئێستا‌و له‌ئاینده‌‌و لێره‌دا نین‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌دوێنێدا‌و الی‌ پێشینه‌كانن‪ ،‬به‌كورتی‌‬ ‫الی‌ س����ه‌له‌فییه‌كان ئاین له‌ئێستا‌و له‌ئاینده‌دا‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵك����و ب����ه‌رده‌وام له‌رابردودای����ه‌‪،‬‬ ‫به‌گوزارش����تێكی‌ دی ئای����ن زاده‌ی‌ رابردوه‌‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر بۆی����ه‌ش زۆر به‌ش����انازییه‌وه‌ خۆی����ان‬ ‫به‌(س����ه‌له‌فی‌) وات����ه‌ رابردویی‌ ده‌ناس����ێنن‌و‬ ‫كاتێكیش(ساڵح) ده‌خه‌نه‌ پاشگری‌(سه‌له‌فی‌)‬ ‫چه‌ندێ����ك مه‌به‌س����تیانه‌ بڵێن (س����ه‌له‌ف)‬ ‫س����اڵح بون‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش مه‌به‌س����تیانه‌ بڵێن‬ ‫(خه‌له‌ف) توانای‌ (ساڵح) بونیان نییه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫(س����ه‌له‌ف) به‌ده‌ر له‌جه‌وهه‌ریان هه‌ر به‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌رابردودان (س����اڵحن)‌و خه‌له‌فیش هه‌ر‬ ‫به‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ئێس����تا‌و دهاتودا بیرده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫(ناساڵحن)‪.‬‬ ‫دژایه‌تی‌ س����ه‌له‌فیزمیش ب����ۆ مۆدێرنه‌ هه‌ر‬ ‫لێره‌وه‌ دێت‪ ،‬كه‌ مژده‌ی‌ ئاینده‌یه‌كی‌ باش����تر‬ ‫ده‌دات‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر تێبینی‌ بكه‌ی����ن مۆدێرنه‌ش‬ ‫س����ود له‌هه‌ندێ‌ چه‌مكی‌ ئاینی‌ وه‌ك(خالص)‬ ‫وه‌رده‌گرێت(‪ ،)3‬ده‌یه‌وێت پێمان بڵێت ئه‌وه‌ی‌‬ ‫دێت باش����تره‌ له‌وه‌ی‌ له‌ئێس����تا‌و له‌رابردودا‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر چ����ی‌ مۆدێرنه‌ چه‌مكه‌ دینی‌‌و‬ ‫میتافیزیكیه‌كانیش ته‌وزی����ف ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ كار له‌س����ه‌ر ئاینده‌ ده‌كات الی‌‬ ‫س����ه‌له‌فیزم وه‌ك دژه‌ دی����ن وێن����ا ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌مپێیه‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌رابردودایه‌ الی‌ س����ه‌له‌فیزم‬ ‫دین����ی‌ پاك����ه‌‌و ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌ئێس����تادا هه‌یه‌‌و‬ ‫له‌ئاینده‌داده‌بێت هه‌مو شتێكه‌ دین نه‌بێت‪.‬‬

‫به‌م پێیه‌‌و له‌م چنینه‌ لۆژیكییه‌وه‌ ئاس����انه‌‬ ‫له‌مه‌ترس����ی‌ ئه‌و خه‌ڵكانه‌ تێبگه‌ین كه‌ پێیان‬ ‫وای����ه‌ "هی����چ جیاوازیی����ه‌ك له‌نێ����وان هێزه‌‬ ‫ئیس��ل�امگه‌راكاندا نییه‌‌و ق����ه‌ده‌ری‌ هه‌مویان‬ ‫به‌داعشبون كۆتایی‌ دێت ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتیان‬ ‫هه‌بێ����ت"‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌ داعش‌و داعش����یزم‬ ‫له‌كۆی‌ هێزه‌ ناش����یرین‌و ئایدۆلۆژیا شمولی‌‌و‬ ‫په‌ڕگیره‌كانی‌ دیكه‌ی‌ مێژوی‌ مرۆڤایه‌تی‌ جوێ‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ دو شته‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌میان‪ :‬داعش به‌ته‌نها توانای‌ وێرانكردنی‌‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا هێزه‌ په‌ڕگیره‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫وه‌ك نازیزم‌و فاش����یزم‌و س����تالینیزیم له‌گه‌ڵ‬ ‫توانای‌ وێرانكردندا‪ ،‬توانای‌ بونیادنانیش����یان‬ ‫هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫دوه‌می����ان‪ :‬ره‌هه‌ندێك����ی‌ ئیاله����ی‬ ‫به‌توندوتیژییه‌كان����ی‌ ده‌به‌خش����ێت‌و پێیوایه‌‬ ‫توندوتی����ژی‌ عیباده‌ت����ه‌‌و ده‌بێت����ه‌ مای����ه‌ی‌‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌ خودا‌و چونه‌ به‌هه‌شت‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫(‪ )1‬مجله‌ قچایا إسالمیه‌ معاصره‌‪ ،‬العدد‬ ‫‪.2002 ،19‬‬ ‫(‪ )2‬لێ����ره‌دا ك����ه‌ ده‌ڵێین ئیسالمیس����ت‪،‬‬ ‫به‌ته‌نه����ا مه‌به‌س����تمان ئه‌ندام����ی‌ هێ����زی‌‬ ‫ئیس��ل�امییه‌كان نی����ه‌‪ ،‬به‌ڵك����و زۆر كه‌س����ی‬ ‫تری����ش ه����ه‌ن ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ بازن����ه‌ی‌ پارته‌‬ ‫ئیسالمیه‌كانن‌و ته‌نانه‌ت ئه‌ندام ‌ی حیزبه‌ به‌ناو‬ ‫سیكۆالره‌كانیشن‪ ،‬كه‌چی‌ دونیابینی‌‌و بینشیان‬ ‫بۆ بون‌و ژیان‌و ئاین‌و پێگه‌ی‌ میتافیزیكا هیچ‬ ‫جیاوازییه‌كی‌ نییه‌ له‌گه‌ڵ ئیسالمیس����ته‌كان‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌وه‌ هه‌ندێ‌ جار ئ����ه‌و مه‌الیانه‌ی‌‬ ‫له‌سه‌ر هێزه‌ نائیسالمیسته‌كان حسابده‌كرێن‪،‬‬ ‫زۆر توندڕه‌وت����رن له‌ مه‌ال‌و قس����ه‌كه‌ری‌ هێزه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان‪.‬‬ ‫(‪ )3‬خۆ ره‌نگه‌ مه‌ترس����یداری‌ مۆدێرنه‌ش‬ ‫هه‌ر لێره‌وه‌ س����ه‌رچاوه‌ بگرێ����ت‪ ،‬كه‌خه‌ونی‌‬ ‫دروستكردنی‌ ئاینده‌یه‌كی‌ باشتر‪ ،‬شه‌رعیه‌ت‬ ‫ده‌دات به‌ هه‌مو ئامڕازێ����ك بۆ به‌جێهێنانی‌‪،‬‬ ‫نهێنی‌ دروس����تبونی‌ سیس����تم‌و ده‌س����ه‌اڵته‌‬ ‫تۆتالیتاره‌كانی����ش (وه‌ك ده‌رهاوێش����ته‌ی‌‬ ‫مۆدێرن����ه‌) هه‌ر لێ����ره‌وه‌ دێت(رونكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زیات����ری‌ ئه‌م����ه‌ پێویس����تی‌ به‌بابه‌تێك����ی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیه‌)‬

‫ونبون‬ ‫ی‬ ‫ی (دێكان سالم عبدلله‌) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی (ڕزگار قادر محمود) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئاوێن‌ه ‪.‬‬ ‫ی (شكار ش���ێرزاد محمود) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (حكمت حه‌م ‌ه امین شریف) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (كاروان عبدالرحمان مصطفی) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (پشكێو كریم محمد عزیز) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خێالن ونبو‌ه به‌ناوی (محمد احمد قادر) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی كۆمپانیا ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی (ئومید لتیف صادق) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫‪Awene‬‬ ‫ریکالم‬