ژماره‌ 467

‫ریکالم‬

‫حه‌شدی شه‌عبی‬ ‫جێگه‌ ب ‌ه پێشمه‌رگه‌‬ ‫لێژ ده‌کات‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)467‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/2/24‬‬

‫موچەو‬ ‫ناسیۆنالیزم‬

‫‪12‬‬

‫شاهۆ خالید‬ ‫خوله‌سور‪:‬‬ ‫بومه‌ت ‌ه ئه‌ندامی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‬

‫ی گرێبه‌ستێكه‌وه‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬

‫بۆ بێدەنگی‬ ‫لەم سیاسەتە‬

‫کێشه‌ی‬ ‫بارزانی باوک‬

‫‪18‬‬

‫‪7‬‬

‫ی چوار مانگدا‬ ‫له‌ماوه‌ ‌‬

‫ی یه‌ك‬ ‫هه‌رێم نزیكه‌ ‌‬

‫‪13‬‬

‫‪6‬‬

‫ملیار دۆالر زیانی‌‬

‫پێگه‌یشتوه‌‬

‫‪8‬‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا داوا ده‌كات‬ ‫ڵ به‌غدا‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم پابه‌ندبێت به‌رێككه‌وتننامه‌كه‌ی له‌گه‌ ‌‬

‫حكومه‌تی هه‌رێم یه‌ك ملیار دۆالر به‌قه‌رز له‌توركیا وه‌رده‌گرێت‬

‫نه‌وشیروان مس���ته‌فا داوا له‌نێچیرڤان‬ ‫بارزان���ی ده‌كات ب���ۆ ده‌رب���از ب���ون‬ ‫ل���ه‌و قه‌یران���ه‌ ئابوریه‌ی كوردس���تانی‬ ‫تێكه‌وتوه‌ حكومه‌ت���ی هه‌رێم پابه‌ندی‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ی نێ���وان هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ه���اوكات نێچیرڤ���ان بارزان���ی‬ ‫ئاشكرای ده‌كات كه‌ له‌ماوه‌ی ساڵێكدا‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م بڕی ی���ه‌ك ملیار‬

‫دۆالری به‌دو وه‌جب���ه‌ له‌توركیا به‌قه‌رز به‌رامب���ه‌ر به‌ناڕه‌زایه‌تیه‌كانی خه‌ڵك‌و‬ ‫ئیتر ناتوانن بێده‌نگ بن‪ .‬س���ه‌رچاوه‌ك ‌ه‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی وت���ی "نه‌وش���یروان مس���ته‌فا داوای‬ ‫ئ���اگادار به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د ك���ه‌ له‌بارزان���ی‌و نێچیرڤانیش ك���ردوه‌ كه‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی دوێنێی نێوان مه‌س���عود بۆ ده‌رباز بون ل���ه‌و قه‌یرانه‌ ئابوریه‌ی‬ ‫بارزانی‌و نه‌وشیروان مسته‌فادا‪ ،‬رێكخه‌ری كوردس���تانی تێكه‌وتوه‌‌و به‌مه‌به‌س���تی‬ ‫گشتی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‌ جه‌ختی له‌وه‌ دابینكردن���ی موچ���ه‌ی فه‌رمانبه‌ران‪،‬‬ ‫كردوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌ توش���ی روگیریی بون پێویسته‌ حكومه‌تی هه‌رێم پابه‌ند بێت‬

‫به‌رێككه‌وتننامه‌ك���ه‌ی له‌گ���ه‌ڵ‌ به‌غداو‬ ‫هه‌مو به‌نده‌كانی جێبه‌جێ‌ بكات"‪.‬‬ ‫وتیشی "نه‌وش���یروان مسته‌فا داوای‬ ‫كردوه‌ كه‌ به‌پێی ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ی‬ ‫له‌س���ه‌روبه‌رندی پێكهێنان���ی كابینه‌ی‬ ‫هه‌شته‌می حكومه‌تی هه‌رێمدا له‌سه‌ری‬ ‫رێككه‌وت���ون‪ ،‬پارتی هه‌نگاوی جدی بۆ‬ ‫چاكسازی بنێت"‪.‬‬

‫له‌الیه‌ك���ی ت���ره‌وه‌‪ ،‬له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‬ ‫دوێنێ (دوشه‌ممه‌)ی نێچیرڤان بارزانی‬ ‫سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ میدیاكاراندا‪ ،‬ئاش���كرایكردوه‌‬ ‫ك���ه‌ حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی دابی���ن كردن���ی موچه‌ی‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران ب���ڕی ‪ 1‬ملی���ار دۆالری‬ ‫له‌ده‌وڵه‌تی توركیا قه‌رز كردوه‌‪.‬‬

‫"وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ راستیه‌كان‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌نفلۆنزای‌ باڵند ‌ه ئاشكرا ناكات"‬

‫فشار بۆ ده‌ستله‌كاركێشانه‌و‌ه ‌ی‬ ‫ئاشتی‌ هه‌ورام ‌ی توندتر ده‌بێت‬

‫ی سه‌ید سادق داخڵی‌ نه‌خۆشخانه‌ كراون‬ ‫ی زانیارییه‌كان به‌هۆی‌ باڵوبونه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫نه‌خۆشی‌ ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌وه‌ زیاتر ل ‌ه كه‌ دوات���ر یه‌كێك له‌حاڵه‌ت���ه‌كان ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مه‌ن دو س���اڵ بو‌ه گیان ‌‬ ‫‪ 13‬كه‌س داخڵی‌ نه‌خۆش���خان ‌ه كراون‌و منداڵێك ‌‬ ‫ی‬ ‫خراونه‌ت ‌ه ژێر چاودێریه‌وه‌‌و ‪ 3‬كه‌سیشیان له‌ده‌ستداوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ دواتر وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪ ،‬پزیشكێك ده‌ڵێت ته‌ندروس���تی‌ هه‌رێ���م رایگه‌یان���د ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و منداڵ ‌ه ئه‌نفلۆنزا ‌‬ ‫ی راس���تیه‌كان "هۆكاری‌ مردن ‌‬ ‫"وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ده‌ربار‌هی‌ ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌ ئاش���كرا باڵنده‌ نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ی وت���ه‌ی‌ پزیش���كێك ك��� ‌ه‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ناكات"‪.‬‬ ‫ی نه‌یویس���ت ناوی‌ ئاش���كرا بكرێت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ی لێدوان ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان بون ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار ب���ه‌ر له‌چه‌ند نه‌خۆشیی ‌ه له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی توش���بون به‌په‌تای هه‌یه‌و تاوه‌كو ئێس���تا چه‌ند كه‌س���ێك‬ ‫رۆژێ���ك به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و نه‌خۆش���یه‌ داخڵ ‌‬ ‫ی به‌گومان��� ‌‬ ‫ی باڵنده‌و‌ه ‪13‬حاڵه‌ت له‌قه‌زا ‌‬ ‫ئه‌نفاۆنزا ‌‬

‫ئه‌و سه‌رپه‌رشتیاره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دا‪:‬‬ ‫له‌دو مامۆستاكه‌ ‌‬ ‫له‌خوانه‌بێتله‌كه‌سناترس��م‬ ‫ئاشتی هه‌ورامی‬ ‫ی‬ ‫فشارهێنان بۆ ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی س���امان ‌ه‬ ‫ئاش���تی‌ هه‌ورام���ی‌ وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫سروش���تییه‌كان رو له‌زیادبونه‌‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی ك���ورد‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ چ���وار فراكس���یۆن ‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ عێ���راق داوای‌ ده‌س���ت‬ ‫ی‬ ‫ی ناوب���راوو گۆڕین ‌‬ ‫له‌كاركێش���انه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم له‌نێچیرڤان‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫بارزان���ی‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬په‌رله‌مانتاران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانیش پش���تگیر ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌داواكارییه‌كه‌ی���ان ده‌كه‌ن‌و ئاش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ورامی‌ به‌به‌رپ���رس ده‌زانن له‌بڕین ‌‬ ‫قوت���ی خه‌ڵ���ك‌و ده‌ڵێ���ن "ده‌بێ���ت‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬یه‌كش���ه‌مم ‌ه ‌‬ ‫راب���ردو ‪ ،2/22‬نێچیرڤ���ان بارزان���ی‬ ‫له‌ش���اری هه‌ولێ���ر له‌گ���ه‌ڵ نوێنه‌رانی‬ ‫س���ه‌رجه‌م الیه‌نه‌ كوردیه‌كان له‌به‌غداد‬

‫كۆبوه‌وه‌‌و ل���ه‌و كۆبونه‌وه‌ی���ه‌دا داوای‬ ‫ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی ئاشتی هه‌ورامی‬ ‫ی‬ ‫ك���راوه‌‪ .‬چ���وار فراكس���یۆنی‌ كورد ‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ عێ���راق گ���ۆڕان‪ ،‬كۆم ‌هڵ‌‪،‬‬ ‫یه‌كگرتو‪ ،‬یه‌كێتی‌ یاداش���تێكی شه‌ش‬ ‫خاڵیان پێشكه‌ش���ی نێچیرڤان بارزانی‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ك��� ‌ه له‌یه‌كێ���ك له‌خاڵه‌كاندا‬ ‫داوای ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی به‌رپرسی‬ ‫مه‌له‌ف���ی نه‌وت له‌هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫كراوه‌‌‪ .‬موس���ه‌نا ئه‌مین په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كگرت���و له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫فراكس���یۆن ‌‬ ‫ی راگه‌یاند كه‌ "وه‌ك‬ ‫عێراق به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌چاره‌س���ه‌ری كێش���ه‌كان‬ ‫داوامانك���رد هاوش���ێوه‌ی ئ���ه‌وه‌ی دو‬ ‫ساڵی رابردو شه‌هرستانی له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫نه‌وتی عێ���راق دورخرایه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی نێ���وان به‌غداد‌و هه‌ولێر‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫نێچیرڤان بارزانی له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫رایگه‌یاندوه‌ "س���اڵی راب���ردو بڕی ‪500‬‬ ‫ملیۆن دۆالرمان به‌ق���ه‌رز‌ له‌حكومه‌تی‬ ‫توركیا وه‌رگرتوه‌‌و ئه‌م مانگه‌ش بڕی‪500‬‬ ‫ملی���ۆن دۆالری دیكه‌م���ان له‌توركی���ا‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪ .‬سه‌رۆكی حكومه‌ت جه‌ختی‬ ‫له‌وه‌ش كردوه‌ته‌وه‌ كه‌ ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌‬ ‫به‌سودێكی كه‌م له‌توركیا وه‌رگیراوه‌"‪.‬‬

‫باشتر به‌ڕێو‌ه بچێت‪ ،‬ئاشتی هه‌ورامی‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌"‪‌.‬‬ ‫وتیش���ی "ئاش���تی هه‌ورام���ی به‌و‌ه‬ ‫ناڕه‌حه‌ت ب���و‪ ،‬وه‌اڵمی ئێمه‌ی دایه‌وه‌و‬ ‫ی ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫گوت���ی من هاتوم خزمه‌ت��� ‌‬ ‫بك���ه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێتانخۆش نه‌بێت‪ ،‬خۆم‬ ‫ده‌ستله‌كارده‌كێش���مه‌وه‌‌و ده‌ڕۆمه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وروپا"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا به‌شێك له‌په‌رله‌مانتارانی‬ ‫كوردس���تانیش پش���تگیری له‌داواكه‌ی‬ ‫نوێنه‌رانی كورد ده‌كه‌ن له‌به‌غدا‌‌و ده‌ڵێن‬ ‫"سیاس���ه‌تی نه‌وتی هه‌رێم ك ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ئاش���تی هه‌ورامییه‌و‌ه سه‌رپه‌رش���تی‬ ‫ده‌كرێ���ت بۆته‌ ه���ۆی بڕین���ی قوتی‬ ‫خه‌ڵك"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫سه‌رپه‌رش���تیارێكی‌ په‌روه‌رده‌یی‌ ده‌چێته‌ ئه‌وه‌ت نیه‌ ئ���ه‌و داوایه‌مان لێبكه‌یت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫قوتابخانه‌یه‌ك���ی‌ س���لێمانی‌‌و له‌گ���ه‌ڵ سه‌رپه‌رش���تیاره‌كه‌ ت���وڕه‌ ب���و زلله‌یه‌كی‌‬ ‫مامۆس���تاكانیدا ده‌بێته‌ كێشه‌یان‪ ،‬دواجار له‌مامۆستاكه‌ دا"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و سه‌رپه‌رش���تیاره‌ كارگێڕیی���ه‌‬ ‫ئه‌و سه‌رپه‌رشتیاره‌ به‌ زلله‌ له‌دو مامۆستای‌‬ ‫ئافره‌ت ده‌دات‌و خۆیشی‌ دان به‌وه‌دا ده‌نێت له‌لێدوانێك���دا به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌وه‌‬ ‫كه‌ ئ���ه‌و كاره‌ی‌ كردوه‌‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئیداره‌كه‌ ئیشی‌ خۆمه‌و من سه‌رپه‌رشتیاری‌ كارگێڕیم‬ ‫گه‌نده‌ڵه‌و له‌خوا نه‌بێت له‌كه‌س ناترسم"‪ .‬ده‌زانم چۆن مامه‌ڵه‌ له‌گ���ه‌ڵ بارودۆخه‌كه‌‬ ‫ئاوێن���ه‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬به‌وت���ه‌ی‌ یه‌كێك بك���ه‌م‪ .‬ئیداره‌ك���ه‌ گه‌نده‌ڵه‌و م���ن له‌خوا‬ ‫له‌مامۆس���تایانی‌ ده‌س���ته‌ی‌ كارگێڕی���ی نه‌بێت له‌كه‌س ناترس���م‪ ،‬من دروستكه‌رم‪،‬‬ ‫"سه‌رپه‌رش���تیاره‌كه‌ روخێنه‌ر نیم‪ ،‬ده‌مه‌وێت ئه‌م ئه‌زمونه‌ وه‌ك‬ ‫قوتابخانه‌ك���ه‌‪،‬‬ ‫به‌توڕه‌یی���ه‌وه‌ داوای‌ لێكردین كه‌ هه‌مومان بیلبیله‌ی‌ چاوم بپارێزم‪ .‬مامۆس���تاكه‌ هات‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێش���ینه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم یه‌كێ���ك وتی‌ له‌قوتابی‌ داوه‌‪ ،‬منیش یه‌ك زله‌م لێدا‬ ‫له‌مامۆس���تا ئافره‌ت���ه‌كان وتم درۆ نه‌كه‌یت"‪.‬‬ ‫پێ���ی‌ وت ك���ه‌ ت���ۆ مافی‌‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫خه‌اڵته‌کانی ئۆسکار‬

‫‪2‬‬

‫هه‌ری���ه‌ك له‌نه‌خۆش���خانه‌كانی‌ ش���ارو‬ ‫ی بون‪.‬‬ ‫ی فریاكه‌وتن���ی‌ هه‌ن���او ‌‬ ‫یه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ك���ه‌ دوان له‌و نه‌خۆش���ان ‌ه زیاتر له‌دو‬ ‫ی تایبه‌ت له‌ناو هه‌ردو‬ ‫هه‌فته‌ی ‌ه له‌شوێن ‌‬ ‫ی ناوبراو ماونه‌ته‌وه‌و له‌ژێر‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ ‌‬ ‫ی "دو‬ ‫چاودێری���دان‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌ك ‌ه وت ‌‬ ‫ی به‌نه‌خۆشییه‌ك ‌ه‬ ‫كه‌سیش له‌س���لێمان ‌‬ ‫گیانی���ان له‌ده‌س���تداو‌ه كه‌یه‌كێكی���ان‬ ‫خوشكی‌ پزیشكێك بوه‌"‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫شنگال له‌ناو‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستانیش‬ ‫فه‌رامۆشده‌كرێت‬ ‫لیژنه‌ كاتیه‌كه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‬ ‫كه‌ ب���ۆ لێكۆڵین���ه‌وه‌ له‌كاره‌س���اته‌كه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌نگال پێكهێنرا‪ ،‬تائێس���تادا نه‌خۆی‌‬ ‫دی���اره‌‌و نه‌كاره‌كانیش���ی‪ ،‬ته‌نانه‌ت هیچ‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كیش���ی‌ نه‌ك���ردوه‌‌و بڕیاری‌‬ ‫پێكهێنانه‌كه‌شی‌ بوه‌ته‌ جێگه‌ی‌ ناڕه‌زایی‌‬ ‫په‌له‌مانتاران‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‪ ،‬هه‌لێ���ر‪ :‬ق���ادر ره‌زگه‌ی���ی‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی پێشمه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬په‌رله‌مان‬ ‫به‌هه‌ڵه‌داچ���و‪ ،‬چونك���ه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌و‬ ‫لیژنه‌یه‌ له‌په‌رله‌م���ان هه‌بو كه‌لیژنه‌یه‌كی‬ ‫هه‌میش���ه‌ییه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر سوربون له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ك���ه‌ لیژنه‌ كاتیه‌ك���ه‌ پێكبهێنن‪،‬‬ ‫دواجار لیژنه‌یه‌كی زیاده‌ پێكهێنرا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێس���تا هیچ سه‌روكاری ئه‌و لیژنه‌یه‌ دیار‬ ‫نییه‌ نازانین چی به‌سه‌رهات"‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫‪20‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫وه‌زاره‌ت ‌ی ته‌ندروستی‌ ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌ ئاشكرا ناكات‬ ‫ێ حاڵه‌تی‌ مردن هه‌بوه‌"‬ ‫"س ‌‬ ‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كان به‌هۆی‌‬ ‫باڵوبونه‌وه‌ی‌ نه‌خۆشی‌ ئه‌نفلۆنزا ‌‬ ‫ی‬ ‫باڵنده‌وه‌ زیاتر له‌ ‪ 13‬كه‌س توشی‌‬ ‫ئه‌و نه‌خۆشییه‌ بون‌و خراونه‌ته‌ ژێر‬ ‫چاودێریه‌وه‌‌و ‪ 3‬كه‌سیشیان گیانیان‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌نفلۆن���زای‌ باڵنده‌ نه‌خۆش���ییه‌كی‌‬ ‫ڤایرۆسی‌ گوێزراوه‌یه‌ كه‌ توشی‌ ئاژه‌ڵ‬ ‫ده‌بێت به‌گشتی‌‌و باڵداره‌كان به‌تایبه‌تی‌‌و‬ ‫دواتریش مرۆڤ���ه‌كان توش ده‌بن‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ڤایرۆس���ه‌ زیاتر له‌كه‌شوهه‌وای‌ سارددا‬ ‫گه‌شه‌ ده‌كات‌و ده‌رده‌كه‌وێت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستانیش بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 2006‬ئه‌م نه‌خۆشییه‌ ده‌ركه‌وت‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ ئاماری‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫ئه‌وكات دو كه‌س به‌هۆی‌ ئه‌م په‌تایه‌وه‌‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستدا‪ .‬له‌ئێستاشدا به‌هۆی‌‬

‫ورده‌کاریی شه‌ڕ‌ه زلله‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارێك ‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌یی‌‌و دو‬ ‫مامۆستاکه‌ی سلێمانی‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاری‌ كارگێڕی����م ده‌زانم‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫چ����ۆن مامه‌ڵه‌ له‌گ����ه‌ڵ بارودۆخه‌كه‌‬ ‫بكه‌م"‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر بایكۆتكردنی‌ ده‌وام‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ ئاخۆ ئه‌و‬ ‫له‌الیه‌ن مامۆستایانه‌وه‌ به‌هۆی‌‬ ‫به‌راس����تی‌ زل����ه‌ی‌ له‌مامۆس����تاكان‬ ‫دواكه‌وتنی‌ موچه‌كه‌یان‪،‬‬ ‫داوه‌‪ ،‬ناوب����راو وت����ی‌‪" ،‬ئیداره‌ك����ه‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارێكی‌ په‌روه‌رده‌یی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵه‌و من له‌خوا نه‌بێت له‌كه‌س‬ ‫ده‌چێته‌ قوتابخانه‌یه‌كی‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫ناترس����م‪ ،‬من دروستكه‌رم‪ ،‬روخێنه‌ر‬ ‫له‌گه‌ڵ مامۆستاكانیدا ده‌بێته‌‬ ‫نیم‪ ،‬ده‌مه‌وێت ئ����ه‌م ئه‌زمونه‌ وه‌ك‬ ‫كێشه‌یان‪ ،‬به‌وته‌ی‌ مامۆستاكان‪،‬‬ ‫بیلبیل����ه‌ی‌ چاوم بپارێ����زم‪ .‬من وتم‬ ‫ئه‌و سه‌رپه‌رشتیاره‌ به‌زللـه‌‬ ‫ده‌بێت ده‌ستله‌كاربكێشنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌دو مامۆستای‌ ئافره‌ت ده‌دات‌و‬ ‫خۆیشی‌ دان به‌وه‌دا ده‌نێت كه‌ ئه‌و مامۆس����تاكه‌ ه����ات لێم ب����دات‪ ،‬من‬ ‫دانیشتبوم"‪.‬‬ ‫كاره‌ی‌ كردوه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئیداره‌كه‌‬ ‫ئه‌و سه‌رپه‌رش����تیاره‌ دان به‌وه‌دا‬ ‫گه‌نده‌ڵه‌و له‌خوا نه‌بێت له‌كه‌س‬ ‫ده‌نێ����ت كه‌ له‌مامۆس����تاكه‌ی‌ داوه‌و‬ ‫ناترسم"‪.‬‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪" ،‬من قس����ه‌م له‌گ����ه‌ڵ م‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌مامۆس����تایانی‌ ده‌سته‌ی‌ نه‌جمه‌دین ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم مامۆستاكه‌‬ ‫كارگێڕی����ی قوتابخان����ه‌ی‌ كامه‌ران ه����ات وتی‌ له‌قوتاب����ی‌ داوه‌‪ ،‬منیش‬ ‫موكری‌‪ ،‬چیرۆكی‌ روداوه‌كه‌ بۆ ئاوێنه‌ یه‌ك زله‌م لێدا وتم درۆ نه‌كه‌یت"‪.‬‬ ‫دوای‌ روداوه‌ك����ه‌ مامۆس����تایانی‌‬ ‫ده‌گێڕێت����ه‌وه‌و ده‌ڵێت‪ ،‬ئێمه‌ دوێنێ‌‬ ‫(دوش����ه‌ممه‌) وه‌كو مامۆس����تایانی‌ ئ����ه‌و قوتابخانه‌ی����ه‌ چونه‌ت����ه‌ الی‌‬ ‫قوتابخانه‌كه‌م����ان كۆبونه‌وه‌مان كرد به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌كه‌یان‌و یه‌كێتی‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ بڕیار بده‌ین كه‌ چیی‌ بكه‌ین مامۆس����تایان‪ ،‬بۆئ����ه‌وه‌ی‌ رێكاری‬ ‫بۆ چاره‌س����ه‌ری‌ مه‌سه‌له‌ی‌ بایكۆت‪ ،‬یاسایی‌ له‌س����ه‌ر سه‌رپه‌رشتیاره‌كه‌‬ ‫به‌اڵم ته‌له‌فۆن كرا كه‌ موچه‌ هاتوه‌‪ ،‬بگرنه‌به‌ر‪ ،‬ئه‌و مامۆستایه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر رۆیش����ت‌و ئێمه‌ ماینه‌وه‌‪ .‬راگه‌یان����د‪" ،‬ئێم����ه‌ داواكه‌م����ان‬ ‫له‌پ����ڕ ده‌رگاكه‌ به‌ش����ه‌ق كرایه‌وه‌و نه‌بردوه‌ت����ه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌و‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیارێكی‌ كارگێڕیی‌ خۆی‌ له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و یه‌كێتی‌ مامۆس����تایانه‌وه‌‬ ‫كرد به‌ژوردا"‪.‬‬ ‫ئه‌و وت����ی‌‪" ،‬سه‌رپه‌رش����تیاره‌كه‌ پشتیوانیمان لێكراوه‌ كه‌ به‌دواداچون‬ ‫به‌توڕه‌یی����ه‌وه‌ داوای‌ لێكردی����ن كه‌ بۆ روداوه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪".‬‬ ‫ه����اوكات نه‌جمه‌دی����ن عه‌ل����ی‌‪،‬‬ ‫هه‌مومان ده‌ستله‌كاربكێش����ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم یه‌كێك له‌مامۆستا ئافره‌ته‌كان به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش����تیی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‬ ‫پێ����ی‌ وت كه‌ تۆ ماف����ی‌ ئه‌وه‌ت نیه‌ سلێمانی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئێمه‌‬ ‫ئ����ه‌و داوایه‌م����ان لێبكه‌ی����ت‪ ،‬بۆیه‌ لێكۆڵین����ه‌وه‌ ل����ه‌و روداوه‌ ده‌كه‌ین‌و‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاره‌كه‌ توڕه‌ بو زله‌یه‌كی‌ به‌پێی‌ یاس����ا مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ كه‌سی‌‬ ‫تۆمه‌تباردا ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌مامۆستاكه‌ دا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌‪" ،‬ئه‌و سه‌رپه‌رش����تیارو‬ ‫ئه‌و مامۆس����تایه‌ زیاتر روداوه‌كه‌ی‌‬ ‫رونكرده‌وه‌و وتی‌‪" ،‬كاتێك به‌ڕێوه‌به‌ر مامۆستایانه‌ تۆمه‌تی‌ زۆریان داوه‌ته‌‬ ‫به‌س����ه‌ر روداوه‌ك����ه‌دا گه‌ڕای����ه‌وه‌‪ ،‬پ����اڵ یه‌كتری‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس����تا هیچ‬ ‫بابه‌ته‌كه‌م����ان تێگه‌یان����دو ئه‌ویش س����كااڵیه‌كی‌ یاس����ایی‌ نه‌هاتوه‌ بۆ‬ ‫ته‌له‌فۆنی‌ ب����ۆ م‪ .‬نه‌جمه‌دین عه‌لی‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتیی‌"‪.‬‬ ‫هه‌ردوێنێ‌ یه‌كێتی مامۆس����تایانی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتیی‌ په‌روه‌رده‌ كرد‪،‬‬ ‫له‌وكاته‌دا كه‌ سه‌رپه‌رش����تیاره‌كه‌ش كوردس����تان به‌یاننامه‌یه‌كی‌ له‌سه‌ر‬ ‫له‌وێ‌ وه‌س����تابو‪ ،‬مامۆس����تایه‌كمان ئ����ه‌و روداوه‌ ده‌ركردو تێیدا ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ته‌له‌فۆنه‌ك����ه‌ی‌ له‌به‌ڕێوه‌ره‌كه‌م����ان "ئێمه‌ له‌لقی سلێمانی زۆر به‌توندی‬ ‫وه‌رگ����رت‌و روداوه‌ك����ه‌ی‌ ب����ۆ م‪ .‬سه‌رزه‌نش����تی ده‌كه‌ی����ن‌و داواكارین‬ ‫نه‌جمه‌دین باسكرد‪ ،‬به‌اڵم له‌وكاته‌دا له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تی گشتی په‌روه‌رده‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاره‌كه‌ زله‌یه‌ك����ی‌ له‌و س����لێمانی‌و وه‌زاره‌ت����ی پ����ه‌روه‌رده‌‬ ‫به‌زوتری����ن كات لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫مامۆستایه‌ش دا"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و سه‌رپه‌رش����تیاره‌ ك����ه‌ پێكبهێنێت‌و نوێنه‌ری لقی سلێمانی‬ ‫كارگێڕیی����ه‌و ن����اوی‌ ل����ه‌الی ئاوێنه‌ ئه‌ن����دام بێ����ت‌و بڕیاربدات له‌س����ه‌ر‬ ‫پارێ����زراوه‌‪ ،‬له‌لێدوانێكدا به‌ئاوێنه‌ی‌ دیاریكردنی الیه‌نی به‌رپرس����ی ئه‌م‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌وه‌ ئیش����ی‌ خۆمه‌و من كێشه‌یه‌"‪.‬‬

‫وه‌رزی‌ زس���تانه‌وه‌ ئ���ه‌م نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫ده‌نگ���ۆی‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ هه‌ی���ه‌و به‌ر‬ ‫له‌چه‌ند رۆژێك به‌هۆی‌ توش���بون به‌م‬ ‫په‌تایه‌ ‪13‬حاڵه‌ت له‌قه‌زای‌ سه‌ید سادق‬ ‫داخڵی‌ نه‌خۆش���خانه‌ كراون كه‌ دواتر‬ ‫یه‌كێ���ك له‌حاڵه‌ته‌كان ك���ه‌ منداڵێكی‌‬ ‫ته‌مه‌ن دو ساڵ بوه‌ گیانی‌ له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ دواتر وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫هه‌رێم رایگه‌یاند ك���ه‌ "هۆكاری‌ مردنی‌‬ ‫ئه‌و منداڵه‌ ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌ نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ تاوه‌كو ئێستا‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌هیچ حاڵه‌تێك���ی‌ مردن‌و‬ ‫توش ب���ون ب���ه‌م په‌تای���ه‌ نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌پێ���ی‌ وته‌ی‌ پزیش���كێك كه‌‬ ‫نه‌یویست ناوی‌ ئاش���كرا بكرێت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫نه‌خۆشییه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان بونی‌‬ ‫هه‌یه‌و تاوه‌كو ئێس���تا چه‌ند كه‌سێك‬ ‫به‌گومان���ی‌ ئ���ه‌و نه‌خۆش���یه‌ داخڵی‌‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌نه‌خۆش���خانه‌كانی‌ ش���ارو‬ ‫یه‌ك���ه‌ی‌ فریاكه‌وتنی‌ هه‌ن���اوی‌ بون‪.‬‬

‫ك���ه‌ دوان له‌و نه‌خۆش���انه‌ زیاتر له‌دو‬ ‫هه‌فته‌یه‌ له‌شوێنی‌ تایبه‌ت له‌ناو هه‌ردو‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی‌ ناوبراو ماونه‌ته‌وه‌و له‌ژێر‬ ‫چاودێری���دان‪ ،‬به‌وته‌ی‌ ئه‌م پزیش���كه‌‬ ‫یه‌كێك له‌نه‌خۆشه‌كان له‌نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫ش���اره‌و ته‌مه‌ن���ی‌ ‪ 35‬س���اڵه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫تری���ش له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ فریاكه‌وتنی‌‬ ‫هه‌ناویه‌‪ ،‬ئه‌م كه‌س���انه‌ توشی‌ په‌تاكه‌‬ ‫بون‌و چاره‌سه‌ریان بۆده‌كرێت‌و چونكه‌‬ ‫هی���چ په‌تایه‌كی‌ ئاس���ایی‌ پێویس���ت‬ ‫به‌ماوه‌یه‌كی‌ زۆر ناكات له‌نه‌خۆشخانه‌‬ ‫بمێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ش���وێنێكی‌ جیاكراوه‌‬ ‫دابنرێ���ت‌و مامه‌ڵ���ه‌ی‌ تایبه‌تی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بكرێ���ت‪ .‬هه‌رهه‌مان پزیش���ك باس���ی‌‬ ‫له‌وه‌ش كرد كه‌ دو كه‌سیش له‌سلێمانی‌‬ ‫به‌نه‌خۆش���ییه‌كه‌ گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‬ ‫كه‌یه‌كێكی���ان خوش���كی‌ پزیش���كێك‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬كه‌ فه‌رمانبه‌ر بوه‌‌و دانیش���توی‌‬ ‫ش���اری‌ س���لیمانی بوه‌ له‌‪ 2 /2‬داخڵی‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی‌ شار كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌‪/6‬‬

‫‪ 2‬به‌بێ‌ هۆش���ی‌ له‌سه‌ر به‌رپرسیارێت ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌س���وكاری‌ له‌نه‌خۆش���خانه‌ ب���راوه‌‪،‬‬ ‫دواتر ل���ه‌‪ 2/8‬گیان له‌ده‌س���تده‌دات‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم فه‌رمانگ���ه‌ی‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫س���لێمانی‌ ئاش���كرای‌ ناكات‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫پزیش���كه‌كه‌ باس���ی‌ له‌وه‌ش ك���رد كه‌‬ ‫له‌هه‌مو دونیا كاتێ���ك په‌تایه‌كی‌ له‌م‬ ‫ج���ۆره‌ باڵوده‌بێته‌وه‌ ده‌بێ���ت زانیاری‌‬ ‫بدرێ���ت به‌س���ه‌رجه‌م راگه‌یاندنه‌كان‌و‬ ‫زانیاری‌ ته‌واو له‌س���ه‌ر نه‌خۆش���یه‌كه‌و‬ ‫باڵوبكرێت���ه‌وه‌‬ ‫خۆپاراس���تنه‌كانی‌‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ راگه‌یاندن‌و شوێنه‌ گشتیه‌كان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌زاره‌ت ئه‌م���ه‌ی‌ نه‌ك���ردوه‌و‬ ‫بایه‌خ���ی‌ هه‌ر پێنه‌داوه‌‪ .‬ئاوێنه‌ بۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌سته‌ په‌یوه‌ندی‌ كرد به‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌ به‌اڵم هه‌رجاره‌و‬ ‫به‌بیانوی���ه‌ك ئاماده‌ی‌ لێ���دوان نه‌بو‪.‬‬ ‫دواتر ئاوێنه‌ په‌یوه‌ندی‌ كرد به‌هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌دكتۆر ئه‌حمه‌د س���ه‌عیدو فه‌ره‌یدون‬ ‫ئیبراهیم به‌ڕێوه‌به‌ری‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬

‫فریاكه‌وتنی‌ هه‌ناوی‌‌و نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫شار‪ .‬ناوبراوان باسیان له‌وه‌كرد تاوه‌كو‬ ‫ئیستا چه‌ند كه‌س���ێك به‌نیشانه‌كانی‌‬ ‫په‌تای‌ توند داخڵی‌ نه‌خۆشخانه‌ كراون‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هیچی���ان په‌ت���ای‌ ئه‌نفلۆنزای‌‬ ‫باڵنده‌یان نه‌بوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌و دو حاڵه‌ته‌ش كه‌ توش���ی‌ په‌تاكه‌‬ ‫بون‪ ،‬ئ���ه‌م دو به‌ڕێوه‌به‌ره‌ رایانگه‌یاند‬ ‫كه‌ راس���ته‌ ئه‌و دو كه‌س���ه‌ زیاتر له‌ده‌‬ ‫رۆژه‌ له‌نه‌خۆش���خانه‌كه‌یانن ب���ه‌اڵم‬ ‫پشكنینه‌كانیان به‌نه‌گه‌تیڤ ده‌رچوه‌‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕێ‌ ده‌كه‌ین ك���ه‌ ئه‌م چه‌ند رۆژه‌‬ ‫بارودۆخیان باش بێت‌و بڕۆنه‌ ماڵه‌وه‌‪.‬‬ ‫په‌ت���ای ئه‌نفلۆن���زای‌ باڵن���ده‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌كی‌ ڤایرۆس���ی‌ گوێزراوه‌یه‌و‬ ‫نیش���انه‌كانی‌ وه‌كو په‌تای ئاس���اییه‌‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌رێژه‌یه‌كی‌ ق���ورس‌و توندتر‬ ‫وه‌ك كۆكه‌و هه‌اڵمه‌ت‌و هه‌ناسه‌توندی‌‌و‬ ‫هه‌وكردن���ی‌ س���ییه‌كان‌و رش���انه‌وه‌و‬ ‫له‌رزوتاو چه‌ند نیشانه‌یه‌كی‌ تر‪.‬‬

‫سه‌رۆكی ته‌ڤگه‌ری ئازادی دیموكراتی ئێزیدی‌‪ :‬پێشواز ‌ی‬ ‫له‌حه‌شد ‌ی شه‌عب ‌ی ده‌كه‌ین‬ ‫ئا‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫ی شه‌نگال‬ ‫هێزه‌ ئێزیدیه‌كان له‌چیا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌عب ‌‬ ‫له‌پارتی‌ دورو له‌حه‌شد ‌‬ ‫نزیك ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬سه‌رۆكی ته‌ڤگه‌ری‬ ‫ئازادی دیموكراتی ئێزیدی‌ (ته‌ڤدا)‬ ‫ی‬ ‫كه‌ هێزێكی‌ نزیك له‌پارتی‌ كرێكاران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌شد ‌‬ ‫كوردستانه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "هاتن ‌‬ ‫ی شه‌نگال‬ ‫شه‌عبی‌ بۆ ناوچه‌كان ‌‬ ‫به‌خراپ نابینین"‪.‬‬ ‫سه‌عید حه‌س���ه‌ن س���ه‌رۆكی ته‌ڤدا‬ ‫ی ش���ه‌نگاله‌و‌ه‬ ‫له‌لێدوانێكی���دا له‌چیا ‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ ه���ه‌ر‬ ‫الیه‌نێك بیه‌وێت ه���اوكاری بكات بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ده‌س���ت ‌‬ ‫رزگاركردن���ی‌ خاكه‌كه‌ ‌‬

‫داع���ش‌و دژایه‌ت���ی كورد ن���ه‌كات‪،‬‬ ‫پێشوازی‌ لێده‌ك ‌هن‌و به‌خراپی‌ نازانن‬ ‫ئه‌گه‌ر حه‌ش���دی‌ شه‌عبیش بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "پێویست بو حكومه‌تی فیدراڵ‬ ‫ی‬ ‫به‌چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌ن���ی‌‌و پاره‌ هاوكار ‌‬ ‫هێزه‌كانی شه‌نگال بكات‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫تائێستاش حكومه‌تی فیدڕاڵ ئێمه‌ی‬ ‫وه‌ك هێزێكی ڕزگاریخوازی ش���ه‌نگال‬ ‫نه‌بینیوه‌ كه‌ ده‌بو زوتر ئاوڕی له‌ئێم ‌ه‬ ‫بدایاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هێز‌ه ئێزیدیه‌كان ك ‌ه چه‌ند‬ ‫ێ‬ ‫ی شه‌نگاله‌وه‌ چاوه‌ڕ ‌‬ ‫به‌شێكن به‌چیا ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م هاوكارییان‬ ‫ب���ون حكومه‌ت ‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬ك��� ‌ه نه‌یكردن ناچ���ارن ببن‬ ‫ی شه‌عبی‌"‪.‬‬ ‫به‌حه‌شد ‌‬ ‫ی ل���ه‌وه‌ش كرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ناوبراو جه‌غت ‌‬

‫به‌الیان���ه‌وه‌ ئاس���اییه‌ ئێزیدییه‌كان یه‌كێكی���ان ئه‌ندام���ی فیدراس���یونی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ه���ه‌ر الیه‌نێك به‌ش���داربن ئێزیدیه‌ له‌ئه‌وروپا هاتو‌ه كه‌ له‌ره‌وشی‬ ‫به‌مه‌رجێك نه‌بنه‌ كۆس���پ له‌به‌رده‌م ئێزیدی‌و شه‌نگال ئاگادار بێت‪ ،‬ناوی‬ ‫كوردو شه‌نگالیه‌كان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێم ‌ه عه‌لی زاجقه‌‪ ،‬كه‌ ئێس���ت ‌ه له‌زیندانی‬ ‫توانای‌ مادی‌ وام���ان نیه‌ ك ‌ه موچه‌و دھۆك یان زاخۆیه‌"‪.‬‬ ‫ی هه‌ڵوێس���تیان س���ه‌باره‌ت‬ ‫پێداویس���تیه‌كانی چه‌ك‌و جلوبه‌رگ ده‌رباره‌ ‌‬ ‫دابینكه‌ی���ن‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ هه‌ندێ���ك به‌به‌ش���داری‌ كردنی هێزه‌ كوردیه‌كان‬ ‫ی موس���ڵ‬ ‫ی له‌پرۆس���ه‌ی‌ ئازادكردن��� ‌‬ ‫له‌ئێزیدی���ه‌كان ده‌چن ‌ه ناو حه‌ش���د ‌‬ ‫له‌ده‌س���ت داعش‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "كورد‬ ‫شه‌عبییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ندیش���یان له‌گ ‌ه ‌ڵ پێویست ‌ه ناوچه‌كانی خۆی پاككاته‌وه‌‌و‬ ‫پارتی‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "كێش���ه‌ی‌ ئێمه‌و داعش له‌ناوچه‌ كوردییه‌كان ده‌ركات‪،‬‬ ‫پارتی ئه‌وه‌ی ‌ه ك��� ‌ه هه‌ندێك ئه‌ندامی پێویست ناكات ش���ه‌ڕ بۆ كه‌سی تر‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫ئێمه‌ی گرتو‌ه‬ ‫ك���ه‌ هات���ون به‌ش���داری یه‌كین���ه‌ی وتیشی‌ "چ پێویس���ت ‌ه تا كوردستان‬ ‫به‌رخودانی ش���ه‌نگال ببن‪ 15 ،‬كه‌س ڕزگار نه‌كه‌ین به‌شداری ئازادكردنه‌وه‌ی‬ ‫له‌وان له‌الیه‌ن پارتی ده‌ستگیركراون‌و موسڵ بین؟!"‬

‫عه‌تا سه‌راوی‌‪ :‬ناكۆكیه‌كانی‌ نێوان عادل مورادو‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر ته‌واو شه‌خسییه‌‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ند ده‌ڵێت جه‌عفه‌ر مس���ته‌فا‪ ،‬وه‌زیری‌ پێش���وی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ كه‌ نێوانیان گه‌یشتوه‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌و لێدوانه‌ دژبه‌یه‌كانه‌ی‌ له‌نێوان‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تۆمه‌ت بۆیه‌كتری‌ دابتاش���ن‪،‬‬ ‫هه‌ندێك له‌به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫عه‌تا س���ه‌راوی‌ ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ له‌سه‌ر یه‌كتری‌‬ ‫ده‌یكه‌ن‪" ،‬په‌یوه‌ندی‌ به‌شتی‌ حزبیه‌وه‌ ناوه‌ندی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬ئ���ه‌م دو‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌واو شه‌خسین"‪.‬‬ ‫هه‌ڤاڵه‌ ته‌واو ش���ته‌كانیان شه‌خسین‌و‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‪ :‬له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌و بۆچونه‌كانی���ان په‌یوه‌ن���دی‌ به‌ش���تی‌‬ ‫گرژییه‌ی‌ كه‌وتوه‌ته‌ نێوان عادل موراد‪ ،‬حزبییه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬نه‌ده‌ب���و له‌راگه‌یاندن‬ ‫س���كرتێری‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ندو شێخ قس���ه‌ له‌س���ه‌ر یه‌ك بك���ه‌ن‌و هه‌رگیز‬

‫چ���اوه‌ڕێ نه‌بوی���ن براده‌ره‌كانم���ان‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌وه‌ قس���ه‌ له‌سه‌ر یه‌كتری‌‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ ئه‌و ناكۆكییه‌ی‌ نێوان ئه‌و‬ ‫ئه‌ندام���ه‌ بااڵیه‌ی‌ یه‌كێت���ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫هه‌یه‌ به‌وه‌ی‌ كه‌ "گوزارشت له‌بۆچونی‌‬ ‫ئ���ه‌و دو س���تونه‌ ده‌كات ك���ه‌ له‌ناو‬ ‫یه‌كێیت���دا هه‌یه‌‌و خزمه‌ت به‌هیچ كه‌س‬ ‫ناكات"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ هه‌ڵوێس���تی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬

‫ناوه‌ن���د له‌باره‌ی‌ پرۆژه‌ی‌ ده‌س���تورو‬ ‫نزیكبون���ه‌وه‌ ل���ه‌واده‌ی‌ كۆتاییهاتنی‌‬ ‫ماوه‌ درێژكراوه‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫س���ه‌راوی‌ وتی‪" ،‬ده‌بێت سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫سیاس���یی‌ پێنج حزبه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كه‌‬ ‫كۆببن���ه‌وه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ بڕیار له‌پرس���ی‌‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‌و ده‌س���تور بده‌ن‪ ،‬ئێمه‌ش وه‌ك‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ناوه‌ندو س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ پێكه‌وه‌ بڕیار ده‌ده‌ین"‪.‬‬

‫بێ موچه‌یی ناڕه‌زایی کارمه‌ندان په‌ره‌پێده‌دات‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬ ‫چه‌ندباره‌بونه‌وه‌ی‌ دواكه‌وتنی‌ موچه‌‌و‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بونی‌ موچه‌ی‌ سێ‌ مانگی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ران له‌سه‌ر حكومه‌ت‪،‬‬ ‫نیگه‌رانیه‌كان ده‌گه‌یه‌نێته‌ ئاستی‌‬ ‫جێهێشتنی‌ فه‌رمانگه‌كان‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫موچه‌خۆران بۆ ماڵه‌وه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكیش‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬حكومه‌ت خۆی‌ سه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌یه‌‌و هه‌رخۆشی‌ ده‌بێت‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ بكات"‪.‬‬ ‫بڕیارب���و هه‌فته‌ی‌ رابردو دابه‌ش���كردن ‌ی‬ ‫موچ���ه‌ی‌ مانگ ‌ی كانونی‌ یه‌كه‌می‌ س���اڵی‌‬ ‫راب���ردوی‌ فه‌رمانبه‌ران كۆتای���ی‌ پێبێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ وه‌فدی‌ هه‌رێم به‌ده‌ستی‌‬ ‫به‌تاڵ له‌به‌غداوه‌‪ ،‬هاوكێشه‌كه‌ی‌ پێچه‌وانه‌‬ ‫كرده‌وه‌‌و به‌هۆیه‌وه‌ ش���ه‌پۆلێكی‌ مانگرتن‌و‬ ‫خۆپیش���اندان س���لێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بج���ه‌‌و‬ ‫گه‌رمی���ان‌و چه‌ن���د ناوچه‌یه‌ك���ی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫گرته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو مامۆس���تایانی‌ به‌شێك‬

‫له‌قوتابخانه‌كان رژانه‌ سه‌رش���ه‌قامه‌كان‌و‬ ‫خوێندكاره‌كانی���ان نارده‌وه‌ ب���ۆ ماڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی‌ ت���ری‌ فه‌رمانبه‌ران���ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كان���ی‌ وه‌ك ئ���اوو كاره‌با‬ ‫فه‌رمانگه‌كانیان جێهێش���ت‌و ده‌رگاكانیان‬ ‫داخست‪.‬‬ ‫فه‌رمانبه‌رێ���ك له‌كۆلێج���ی‌ ئه‌ندازیاری‌‬ ‫زانكۆی‌ س���لێمانی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"واژۆیان كۆكردوه‌ت���ه‌وه‌‌و بڕیاریانداوه‌ تا‬ ‫موچه‌ وه‌رنه‌گرن ده‌وام ناكه‌ن"‪ .‬وتیش���ی‌‪،‬‬ ‫"نه‌ك كۆلێجه‌كه‌ی‌ ئه‌وان‪ ،‬به‌ڵكو مانگرتن‬ ‫له‌كار س���ه‌رۆكایه‌تی‌ زانكۆ‌و كۆلێجه‌كانی‌‬ ‫زانست‌و زمان‌و زانس���ته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كان‌و‬ ‫چه‌ندی���ن كۆلێ���ج‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ تری‌‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫مانگ���ی‌ ش���وبات له‌كۆتاییه‌كانی‌ نزیك‬ ‫ده‌بێت���ه‌وه‌‌و هێش���تا زۆرێ���ك له‌وه‌زاره‌ته‌‬ ‫جه‌نجاڵه‌كان���ی‌ حكوم���ه‌ت موچه‌ی���ان‬ ‫وه‌رنه‌گرت���وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا چاوه‌ڕوان ده‌كرا‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌ له‌مس���اڵدا چاره‌سه‌ربێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دژوارتربوه‌‪ ،‬موچه‌خۆران خه‌زێنه‌كانیان رو‬

‫له‌خاڵیبونه‌وه‌یه‌‪ ،‬حكومه‌ته‌كه‌شیان هه‌مان‬ ‫ده‌ردی‌ گرتوه‌‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ كاریگه‌رییه‌كان���ی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫دارایی‌‌و نیگه‌ران���ی‌ فه‌رمانبه‌ران‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان له‌لیژنه‌ی‌ دارایی‌‌و‬ ‫كاروباری‌ ئابوری‌‪ ،‬ساڵح فه‌قێ‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م خ���ۆی‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ قه‌یرانه‌كه‌ی���ه‌‌و ه���ه‌ر خۆی‌‬ ‫پێویسته‌ چاره‌سه‌ری‌ بۆ بدۆزێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌‪" ،‬پێویس���ت ‌ه په‌رله‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫دانیش���تنه‌كانی‌‪،‬‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌ له‌به‌رپرس���انی‌ حكوم���ه‌ت‬ ‫بكات تا به‌رچاورۆش���نیمان له‌سه‌ر بابه‌ته‌‬ ‫نادیاره‌كان���ی‌ تایبه‌ت به‌بودج���ه‌‌و نه‌وت‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬بۆ نمونه‌ حكومه‌ت گرێبه‌ستێكی‌‬ ‫‪ 50‬ساڵی‌ له‌گه‌ڵ توركیا سه‌باره‌ت به‌نه‌وت‬ ‫ئه‌نجامداوه‌ كه‌ ده‌یان كه‌موكورتی‌ تێدایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌بێ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانتاران لێی‌‬ ‫ئاگادارب���ن‪ ،‬به‌بێ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌مان"‪.‬‬ ‫س���اڵح فه‌قێ‌ ئاماژه‌ش���یدا‪" ،‬له‌س���اڵی‌‬ ‫راب���ردودا ن���وری‌ مالیكی‌ ه���ۆكاری‌ ئه‌و‬

‫قه‌یرانه‌بو كه‌ روی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫كرد‪ ،‬به‌اڵم ده‌توانم بڵێم ئه‌مساڵ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم خۆی‌ سه‌رچاوه‌ی‌ كێشه‌كه‌‌و به‌شێكه‌‬ ‫لێی‌"‪.‬‬ ‫وه‌ك هه‌وڵێك���ی‌ س���ه‌ره‌تایی‌ ب���ۆ‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنی‌ قه‌یرانه‌كان‪ ،‬له‌سه‌ردانی‌‬ ‫سێش���ه‌ممه‌ی‌ رابردوی‌ وه‌فدی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان بۆ توركیا‪ ،‬راگه‌یه‌نرا‬ ‫ك���ه‌ ب���ڕی‌ ‪ 500‬ملی���ۆن دۆالر له‌توركی���ا‬ ‫قه‌رزكراوه‌ به‌مه‌به‌ستی‌ دابینكردنی‌ موچه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ران‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌‬ ‫پیشه‌س���ازی‌‌و وزه‌‌و سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬ش���ێركۆ‬ ‫جه‌وده‌ت به‌ئاوێن���ه‌ی‌ رایگه‌یاند‪" ،‬به‌پێی‌‬ ‫به‌دواداچونه‌كانمان قه‌رزه‌كه‌ وه‌ك پاره‌ی‌‬ ‫پێشوه‌خته‌ی‌ فرۆش���تنی‌ نه‌وت له‌توركیا‬ ‫وه‌رگیراوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتیشی‌‪" ،‬به‌و بڕه‌ پاره‌یه‌‌و ئه‌و ‪250‬‬ ‫ملیار دیناره‌ی‌ له‌الیه‌ن به‌غداده‌وه‌ نێردراوه‌‬ ‫به‌نزیكه‌ی���ی‌ ته‌نه���ا ده‌توانرێ���ت موچه‌ی‌‬ ‫مانگێكی‌ فه‌رمانبه‌ران دابین بكرێت"‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫‪3‬‬

‫نوێنه‌رانی كورد له‌به‌غدا داوا ده‌كه‌ن ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌‬

‫په‌رله‌مانتارێكی كوردستان‪ :‬ئاشتی هه‌ورامی به‌رپرسه‌‬ ‫له‌بڕینی قوتی خه‌ڵك‌و ده‌بێت ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫فشارهێنان بۆ ده‌ست‬ ‫ی‬ ‫ی ئاشتی‌ هه‌ورام ‌‬ ‫له‌كاركێشانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی سامانه‌ سروشتییه‌كان‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫ی چوار‬ ‫رو له‌زیادبونه‌‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫فراكسیۆنی‌ كورد له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق‬ ‫ی‬ ‫داوای‌ ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسه‌تی‌ نه‌وت ‌‬ ‫ناوبراوو گۆڕین ‌‬ ‫هه‌رێم له‌نێچیرڤان بارزانی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانیش‬ ‫پشتگیری‌ ئه‌و داواكارییه‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ی هه‌ورامی‌ به‌به‌رپرس ده‌زانن‬ ‫ئاشت ‌‬ ‫له‌بڕینی‌ قوتی خه‌ڵك‌و ده‌ڵێن "ده‌بێت‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫رۆژی یه‌كش���ه‌ممه‌ (‪)2015/2/22‬‬ ‫نێچیرڤان بارزانی له‌ شاری هه‌ولێر له‌گه‌ڵ‬ ‫نوێنه‌رانی سه‌رجه‌م الیه‌نه‌ كوردیه‌كان‬ ‫له‌به‌غداد كۆب���وه‌وه‌‌و له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫داوای ده‌ستله‌كاركێش���انه‌وه‌ی ئاشتی‬ ‫هه‌ورامی ك���راوه‌‪ .‬ل���ه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫هه‌ر چ���وار حیزبه‌ك ‌ه جگ��� ‌ه ل ‌ه پارتی‬ ‫یاداش���تێكی شه‌ش خاڵیان پێشكه‌شی‬ ‫نێچیرڤان بارزانی كردوه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫خاڵه‌كاندا داوای ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی‬ ‫به‌رپرس���ی مه‌له‌فی ن���ه‌وت له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان ك���راوه‌‌و داواك���راو‌ه ك��� ‌ه‬ ‫البدرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫موس���ه‌نا ئه‌می���ن په‌رله‌مانت���ار ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫فراكسیۆنی‌ یه‌كگرتو له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی راگه‌یاند كه‌ "وه‌ك به‌ش���ێك‬ ‫به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫له‌چاره‌س���ه‌ری كێش���ه‌كان داوامانكرد‬ ‫هاوش���ێوه‌ی ئه‌وه‌ی دو س���اڵی رابردو‬ ‫شه‌هرستانی له‌وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق‬ ‫دورخرایه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی كۆبونه‌وه‌كانی‬ ‫نێوان به‌غداد‌و هه‌ولێر باش���تر به‌ڕێو‌ه‬ ‫بچێت‪ ،‬داوامانكرد ك ‌ه ئاشتی هه‌ورامی‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌"‪‌.‬‬ ‫وتیش���ی "ئاش���تی هه‌ورام���ی به‌و‌ه‬ ‫ناڕه‌حه‌ت ب���و‪ ،‬وه‌اڵمی ئێمه‌ی دایه‌وه‌و‬ ‫ی ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫گوت���ی من هاتوم خزمه‌ت��� ‌‬ ‫بك���ه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێتانخۆش نه‌بێت‪ ،‬خۆم‬ ‫ده‌ستله‌كارده‌كێش���مه‌وه‌‌و ده‌ڕۆمه‌و‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وروپا"‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا به‌شێك له‌په‌رله‌مانتارانی‬ ‫كوردس���تانیش پش���تگیری له‌داواكه‌ی‬ ‫نوێنه‌ران���ی ك���ورد ده‌ك���ه‌ن له‌به‌غدا‌‪،‬‬ ‫س���ۆران عومه‌ر په‌رله‌مانتاری كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیس�ل�امی له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "سیاسه‌تی نه‌وتی‬ ‫هه‌رێم كه‌ له‌الیه‌ن ئاشتی هه‌ورامییه‌و‌ه‬

‫له‌شه‌ش مانگدا‬ ‫هه‌رێم به‌بڕی‪7‬‬ ‫ملیار دۆالر نه‌وتی‬ ‫فرۆشتوه‌‬

‫پارتی‪:‬‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤێكی خراپه‌‬ ‫كه‌ داواكراوه‌ وه‌زیری‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌‬ ‫چونكه‌ ئه‌وه‌ ئاشتی‬ ‫هه‌ورامیه‌ وه‌زاره‌تی‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كانی‬ ‫له‌نه‌بونه‌وه‌ خستۆته‌‬ ‫سه‌رپێ‌و توانیویه‌تی‬ ‫به‌باشی به‌ڕێوه‌ی‬ ‫به‌رێت‬ ‫سه‌رپه‌رشتی ده‌كرێت بۆته‌ هۆی بڕینی‬ ‫قوتی خه‌ڵك"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ پێیوای ‌ه سیاسه‌تی‬ ‫نه‌وتی هه‌رێم شكس���تی خواردوه‌‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی "ئه‌و كێشه‌یه‌ی ئێمه‌ هه‌مانه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫وت ‌‬ ‫به‌غ���دا هۆكاره‌كه‌ی نه‌وته‌‌و نه‌وتیش بۆ‬ ‫خه‌ڵكی كوردس���تان له‌جیات���ی ببێت ‌ه‬ ‫خۆشگوزه‌رانی بۆته‌ هۆی بڕینی قوتی‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬ئه‌و سیاسه‌ت ‌ه شكستخواردوه‌ی‬ ‫هه‌رێ���م ئه‌نجامه‌كه‌ی ته‌نه���ا حه‌ماڵی‬ ‫كردن بوه‌ بۆ عێراق"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م��� ‌ه ته‌نه���ا هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫فراكس���یۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆم���ه‌ڵ‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵك���و په‌رله‌مانتاران ‌‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانی‌ دیك���ه‌ش بۆچونیان‬ ‫هاوشێوه‌یه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانت���اری فراكس���یۆنی گۆڕان‪،‬‬ ‫عومه‌ر عینایه‌ت ئاماژه‌ بۆ ئه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ك ‌ه پێویست ‌ه لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‬ ‫بااڵی ن���ه‌وت‌و غازی هه‌رێ���م بكرێت‌و‬ ‫وه‌زیره‌ كه‌مته‌رخه‌مه‌كه‌ س���زای خۆی‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫وه‌ربگرێ���ت‪ ،‬ئه‌و به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی هه‌ورام ‌‬ ‫ئاشت ‌‬ ‫ك��� ‌ه "داوا له‌س���ه‌رجه‌م په‌رله‌مانتاران‬ ‫ده‌ك���ه‌م‪ ،‬كه‌ ده‌نگم���ان بكه‌ینه‌ یه‌ك‌و‬ ‫داوای ئاماده‌بون���ی ئه‌نجومه‌ن���ی بااڵی‬ ‫نه‌وت‌و غ���ازی هه‌رێم بكه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بێنه‌ به‌رده‌م پارله‌مان بۆ لێپرسینه‌وه‌و‬ ‫لێپێچینه‌و‌ه سه‌باره‌ت به‌م بارودۆخه‌ی‬ ‫به‌سه‌ر كوردستانیان هێناوه‌و پێمانبڵێن‬ ‫بۆ وای لێه���ات؟ كێ كه‌مته‌رخه‌مه‌؟ با‬ ‫س���زای خۆی وه‌رگرێ‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫بگات��� ‌ه ئاس���تی متمانه‌وه‌رگرتن���ه‌و‌ه‬ ‫له‌كابینه‌ك���ه‌ش ی���ان ل���ه‌و وه‌زیره‌ی‬ ‫كه‌مته‌رخه‌مه‌"‪.‬‬ ‫ی "ئه‌مجاره‌ ده‌بێت هاتنیان بۆ‬ ‫وتیش ‌‬ ‫لێپێچین���ه‌وه‌ بێت نه‌ك بۆ وانه‌وتنه‌وه‌و‬ ‫ئامۆژگاریكردن‪ ،‬سیاسه‌تی نه‌وتی هه‌رێم‬ ‫ناشه‌فافه‌‌و ئه‌و سیاس���ه‌ت ‌ه هه‌ڵه‌یه‌ش‬ ‫وایكردوه هه‌رێمی كوردس���تان توشی‬ ‫‌‌‬ ‫قه‌یران بێت‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش���ی ئاش���تی‬ ‫هه‌ورامی‌و نێچیرڤان بارزانی س���ه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌ت ‌ه "‬ ‫س���ۆران عوم���ه‌ر پێداگری له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ده‌كات به‌هۆی نه‌بردن ‌ه س���ه‌ری‬

‫به‌ڵێنه‌كه‌یه‌و‌ه ك ‌ه له‌م خوله‌دا‌و ل ‌ه خولی‬ ‫پێشوش���دا به‌په‌رله‌مانی دابو پێویست ‌ه‬ ‫ئاشتی هه‌ورامی ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت " ویژدانیه‌ن ده‌بێت ئاش���تی‬ ‫هه‌ورام���ی ده‌ستله‌كاربكێش���ێته‌وه‌‌و‬ ‫ویژدان���ی خۆی ئاس���وده‌بكات چونك ‌ه‬ ‫ئه‌و هۆكاری ئه‌و موعانات‌و ناس���ۆره‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه ئێس���تا خه‌ڵكی كوردستان هه‌یانه‌‪،‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ له‌په‌رله‌مان متمانه‌مان له‌هیچ‬ ‫وه‌زیرێ���ك پێناس���ه‌ندرێته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی حكومه‌تێكی هاوپه‌یمانێتیه‌"‪.‬‬ ‫سۆران پێشی وای ‌ه كه‌ ده‌بێت الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كان بێن ‌ه س���ه‌رخه‌ت‌و فشار‬ ‫له‌پارتی بكه‌ن كه‌ ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێت "كێشه‌ی سه‌ره‌كی ئه‌وه‌یه‌ پارتی‬ ‫پێ���ی وایه‌ كه‌ ئاش���تی هه‌ورامی كاری‬ ‫زۆر گه‌وره‌ی بۆ ك���ورد كردوه‌‌و الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاسیه‌كانیش له‌م قه‌یران ‌ه بێده‌نگن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها رێواس فایه‌ق په‌رله‌مانتاری‬ ‫یه‌كێتی‌و ئه‌ندام���ی لیژنه‌ی نه‌وت‌و گاز‬ ‫پێیوای��� ‌ه ئاش���تی هه‌ورام���ی یه‌كێك ‌ه‬ ‫له‌وان���ه‌ی ك ‌ه له‌سیاس���ه‌تی نه‌وت‌و گاز‬

‫به‌رپرسه‌‌و ئه‌گه‌ر قه‌راربێت لێپرسینه‌و‌ه‬ ‫له‌سیاس���ه‌تی نه‌وت���ی هه‌رێ���م بكرێت‬ ‫ئه‌وا ده‌بێت لێپرسینه‌و‌ه له‌ئه‌نجومه‌نی‬ ‫هه‌رێمی نه‌وت‌و گاز بكرێت ك ‌ه ئاش���تی‬ ‫هه‌ورام���ی یه‌كێك���ه‌ له‌ئه‌ندامه‌كان���ی‌و‬ ‫به‌دوریش���ی ده‌زانێ���ت به‌ه���ۆی ئ���ه‌و‬ ‫حكومه‌ت���ه‌ بنك���ه‌ فراوان���ه‌ی هه‌ی��� ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان بتوانێت لێپرسینه‌وه‌‌و متمان ‌ه‬ ‫له‌وه‌زیرێك وه‌ربگیرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌ب���ڕوای په‌رله‌مانتارێك���ی‬ ‫پارت���ی ئاش���تی هه‌ورام���ی به‌دیل���ی‬ ‫نیی��� ‌ه له‌كوردس���تاندا‪ ،‬حه‌یات مه‌جید‬ ‫له‌و باره‌ی���ه‌و‌ه به‌ئاوێن��� ‌هی‌ رایگه‌یاند‬ ‫"پێموای��� ‌ه ئه‌ڵته‌رناتیڤێك���ی خراپ ‌ه ك ‌ه‬ ‫داواكراو‌ه وه‌زیری سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێش���ێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫ئاش���تی هه‌ورامی ‌ه وه‌زاره‌تی س���امان ‌ه‬ ‫سروش���تیه‌كانی له‌نه‌بونه‌وه‌ خس���تۆت ‌ه‬ ‫سه‌رپێ‌و توانیویه‌تی به‌باشی به‌ڕێوه‌ی‬ ‫به‌رێت‪ ،‬پێم وایه‌ ئاش���تی هه‌ورامیه‌كی‬ ‫دیك��� ‌ه ك ‌ه هێن���ده‌ی ئه‌و ش���اره‌زابێت‬ ‫له‌كوردستاندا ده‌ستناكه‌وێت"‪.‬‬

‫به‌پێی ئه‌و خشته‌یه‌ی وه‌زیری‬ ‫سامانه‌ سروشتییه‌کان له‌په‌رله‌ماندا‬ ‫پێشکه‌شی کرد‪ ،‬له‌شه‌ش مانگی‬ ‫کۆتایی ساڵی ‪ ،2014‬هه‌رێم بایی‬ ‫نزیکه‌ی ‪ 7‬ملیار دۆالر نه‌وتی‬ ‫فرۆشتوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و دۆکۆمێنتانه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتییه‌کان‬ ‫له‌‪4‬ی حوزه‌یرانی ‪2014‬‬ ‫ئاماده‌یکردوه‌و پێشکه‌شی‬ ‫په‌رله‌مانی کردوه‌‪ ،‬به‌تێکڕا هه‌رێم‬ ‫له‌نێوان مانگی کانونی دوه‌م تا‬ ‫حوزه‌یرانی ‪ ،2014‬رۆژان ‌ه ‪464‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی هه‌نارد‌ه‬ ‫کردوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی رۆژان ‌ه ‪130‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیلی بۆ ناوخۆ به‌رهه‌م‬ ‫هێناوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی ئه‌و یاداشته‌‪ ،‬له‌و‬ ‫ت‬ ‫کاته‌دا نرخی هه‌ر به‌رمیلێک نه‌و ‌‬ ‫‪ 90‬دۆالربوه‌ له‌بازاڕدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‪70‬‬ ‫دۆالریش دابنرێت بۆ نرخی ئه‌و‬ ‫بڕه‌ نه‌وته‌ی هه‌رێم هه‌نارده‌ی‬ ‫کردوه‌‪ ،‬دوای لێده‌کردنی تێچون‌و‬ ‫کرێی کۆمپانیاکان‪ ،‬ئه‌وا هه‌رێم‬ ‫له‌ماوه‌ی ئه‌و حه‌وت مانگه‌دا بایی‬ ‫شه‌ش ملیارو هه‌شت سه‌دو بیست‬ ‫ملیۆن‌و هه‌شت سه‌د هه‌زار دۆالر‬ ‫نه‌وتی فرۆشتوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها نرخی ئه‌و نه‌وته‌ی‬ ‫هه‌رێم له‌دو مانگی سه‌ره‌تای‬ ‫ئه‌مساڵدا فرۆشتویه‌تی‪ ،‬ده‌کات ‌ه‬ ‫یه‌ک ملیارو حه‌وت سه‌دو نه‌وه‌ت‌و‬ ‫پێنج ملیۆن‌و پێنج سه‌د هه‌زار‬ ‫دۆالر‌‪.‬‬ ‫له‌یاداشتێکیدا ک ‌ه ئاراسته‌ی‬ ‫سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مانی‬ ‫کوردستانی کردوه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتار‬ ‫سۆران عومه‌ر رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫"پێویسته‌ لیژنه‌کانی سه‌رچاو‌ه‬ ‫سروشتییه‌کان‌و دارایی‌و ئابوریی‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنان‌و ده‌ستپاکی‬ ‫به‌دواداچون بۆ ئه‌و ئامارو بڕ‌ه‬ ‫پاران ‌ه بکه‌ن"‪.‬‬

‫حه‌شدی شه‌عبی جێگ ‌ه به‌پێشمه‌رگه‌ لێژ ده‌كات‬ ‫"به‌درێژایی زیاتر له‌‪ 500‬كیلۆمه‌تری هێڵی ته‌ماسی ناوچه‌ كێشه‌له‌سه‌ره‌كان جێگیركراوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫رۆژ به‌ڕۆژ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ له‌ناوچه‌‬ ‫كێشه‌ له‌سه‌ره‌كاندا گه‌وره‌ترو به‌هێزتر‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‌ هێنانی‌ هێزێكی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ شیعه‌كان له‌ناوچه‌كانی‌‬ ‫تره‌وه‌ بۆ كوردستان‪ ،‬ژماره‌یه‌ك‬ ‫له‌خه‌ڵكی‌ كوردیش په‌یوه‌ندییان‬ ‫پێوه‌ده‌كات‪.‬‬ ‫پاش هاتنی داعش‌و كۆنترۆڵكردنی‬ ‫چه‌ن���د ناوچه‌ی���ه‌ك له‌پارێزگاكان���ی‬ ‫كه‌ركوك‌و سه‌اڵحه‌دین‌و دیاله‌‪ ،‬حه‌شدی‬ ‫شه‌عبی هاتونه‌ته‌ ئه‌و ناوچانه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ حه‌شدی‬ ‫شه‌عبی‌و میلیشیا شیعه‌كان به‌درێژایی‬ ‫زیات���ر ل���ه‌‪ 500‬كیلۆمه‌تر به‌س���نوری‌‬ ‫نێ���وان هه‌رێ���م‌و عی���راق (ناوچ���ه‌‬ ‫كێشه‌له‌س���ه‌ره‌كان) جێگیرك���راون‪،‬‬ ‫له‌هه‌ردو پارێزگای‌ دیاله‌و سه‌اڵحه‌دینه‌وه‌‬ ‫ب���ۆ كه‌ركوك تاوه‌كو ش���ه‌نگال‪ .‬هه‌ر‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كان���ی ئاوێن ‌ه له‌دیاله‌‬ ‫ناحیه‌كانی ش���اره‌بان‌و مه‌نس���وریه‌و‬

‫خاڵس‌و مه‌نده‌لی‌و كه‌نعان‌و به‌له‌دروز‌و‬ ‫سه‌عدیه‌و جه‌له‌والیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌و‬ ‫هێزه‌كانیان درێژكردوه‌ته‌وه‌ بۆ ناحیه‌ی‬ ‫قه‌ره‌ته‌په‌ تاده‌گاته‌ ناحیه‌ی حه‌مرین‪.‬‬ ‫جێگری به‌رپرسی‌ به‌رگری‌ شارستانی‬ ‫تازه‌خورماتو "سۆران جه‌الل" بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ئاش���كرای‌ كرد كه‌ حه‌شدی شه‌عبی‬ ‫له‌پارێزگای‌ س���ه‌اڵحه‌دین له‌س���لێمان‬ ‫ب���ه‌گ‌و دوزخورماتو تا ده‌گاته‌ نزیكی‬ ‫داق���وق هێزه‌كانیان جێگیركردوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌دوزخورمات���و ژماره‌ی���ان زیاتر له‌‪3‬‬ ‫هه‌زار چه‌كداره‌‪.‬‬ ‫جێگ���ری به‌رپرس���ی به‌رگ���ری‌‬ ‫شارس���تانی تازه‌خورمات���و ب���اس‬ ‫ی كه‌ركوكیش‪،‬‬ ‫له‌وه‌شده‌كات له‌سنور ‌‬ ‫له‌هه‌ردو ناوچه‌ی تازه‌خورماتو‪ ،‬رێگای‌‬ ‫ناوچ���ه‌ی پیشه‌س���ازی جێگیركراون‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ئێس���تادا ته‌نه���ا دو فه‌وجیان‬ ‫كه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 2‬ه���ه‌زار چه‌كدار ده‌بێت‬ ‫له‌تازه‌خورماتودان‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ له‌ئێس���تادا زیاتر‬ ‫ل���ه‌‪ 200‬گه‌نج���ی ك���ورد له‌كه‌ركوك‌و‬ ‫داقوق‌و ده‌وروبه‌ری‌ بونه‌ته‌ حه‌ش���دی‬

‫شه‌عبی‌و موچه‌ وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫له‌ق���ه‌زای‌ ش���ه‌نگالیش‪ ،‬حه‌ش���دی‬ ‫ش���ه‌عبی هێزێك���ی ‪ 1000‬چه‌ك���داری‌‬ ‫له‌خه‌ڵك���ی ئێزی���دی دامه‌زران���دوه‌و‬ ‫موچه‌ی مانگی رابردوی���ان پێدراوه‌‪،‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌ندامی فراكس���یۆنی سه‌وز‌و‬ ‫جێگ���ری‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ ناوچه‌‬ ‫كوردس���تانییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان س���اڵه‌ح‬ ‫فه‌قێ محه‌مه‌د ژماره‌ی‌ ناونوسكردنی‬ ‫ئێزیدییه‌كانی ش���ه‌نگال له‌حه‌ش���دی‌‬ ‫شه‌عبی له‌زیادبوندایه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌بون���ی ژماره‌ی���ه‌ك‬ ‫له‌ئێزیدییه‌كان به‌حه‌ش���دی شه‌عبی‪،‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ده‌ڵێ "پێشتر هێزی‬ ‫پێمش���ه‌گ ‌ه نه‌یتوانیوه‌ ئه‌و ناوچانه‌ی‌‬ ‫شه‌نگال بپارێزێت‪ ،‬كه‌ ئه‌و كوردانه‌ی‌‬ ‫شه‌نگال كه‌ ئێستا خۆیان له‌حه‌شدی‬ ‫ش���ه‌عبی ناونوس���كردوه‌‪ ،‬پێش���تر‬ ‫داوایان له‌حكومه‌تی هه‌رێم‌و وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ كردوه‌ پڕچ���ه‌ك بكرێن‌و‬ ‫موچه‌ی���ان بۆ دابین ب���كات‪ ،‬توانایان‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬بۆیه‌ په‌نای���ان بردوه‌ته‌ به‌ر‬

‫شیعه‌كان"‪.‬‬ ‫به‌رای ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ده‌ركه‌وت‬ ‫س���وپای‌ عی���راق فش���ه‌ڵه‌و ره‌نگ���ه‌‬ ‫له‌ئایینده‌دا حه‌شدی‌ شه‌عبی جێگه‌ی‌‬ ‫س���وپای عیراق بگرێته‌وه‌‪ ،‬وتیش���ی‬ ‫"پێویس���ته‌ مامه‌ڵ���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مری‌‬ ‫واقیع���دا بكه‌ی���ن‪ ،‬چونك���ه‌ هه‌ندێك‬ ‫جار پێویس���ته‌ سیاس���یه‌تی دوژمنی‬ ‫دوژمنه‌كه‌م دۆس���تمه‌ په‌یڕه‌و بكه‌ین‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌دڵنیاییه‌وه‌ دروس���تكردنی‌‬ ‫حه‌شدی شه‌عبی له‌حه‌ویجه‌و ریاز بۆ‬ ‫ئایینده‌ی‌ هه‌رێم پڕ مه‌ترسییه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌ئێس���تادا ب���ه‌دی ده‌كرێت‬ ‫حه‌ش���دی ش���ه‌عبی ته‌نها له‌درێژایی‬ ‫س���نوری یه‌كێتی���دا بونی���ان هه‌یه‌و‬ ‫له‌س���نوری‌ پارت���ی بونی���ان نی���ه‌‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌ش���ه‌نگال‪ ،‬ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌‬ ‫له‌مباره‌ی���ه‌وه‌ ده‌ڵێت "ره‌ت���ی‌ پارتی‌‬ ‫ده‌ده‌م���ه‌وه‌ گوایه‌ ئێمه‌ وه‌كو یه‌كێتی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین حه‌ش���دی ش���ه‌عبی‬ ‫بێنه‌ ناوچه‌كه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫بو له‌كه‌رك���وك وتی هه‌ر هێزێك دژی‬ ‫داع���ش بجه‌نگێت ئێم���ه‌ هاوپه‌یمانی‬

‫له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫دیاله‌ له‌س���ه‌ر لیس���تی پارتی ئه‌مه‌ل‬ ‫عم���ران رای جیاوازی هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و هێزه‌ی‌ حه‌شدی شه‌عبی‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���م حه‌ش���دی‬ ‫شه‌عبی هاتون به‌رگری ده‌ك ‌هن‌و دژی‬ ‫داع���ش ده‌جه‌نگن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێمه‌ حه‌ز‬ ‫ده‌كه‌ین پاش هێوربونه‌وه‌ی‌ دۆخه‌كه‌‬ ‫بكشێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫پاش هێرش���ه‌كانی داعش بۆ سه‌ر‬ ‫عی���راق‌و مه‌ترس���ییه‌كانی بۆ س���ه‌ر‬ ‫ش���اره‌ شیعه‌نش���ینه‌كان‪ ،‬به‌فه‌توای‌‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌ ئایینیه‌كانیان بانگه‌وازی‬ ‫به‌رگریك���ردن له‌خاك���ی عیراق‌و ماڵی‬ ‫شیعه‌كان كراو به‌هه‌زاران گه‌نج خۆیان‬ ‫ناونوس���كردو له‌ژێر ناوی حه‌ش���دی‬ ‫شه‌عبیدا كۆكرانه‌وه‌و كران به‌چه‌كدار‪،‬‬ ‫ك���ه‌ له‌ئێس���تادا وه‌ك باس���ده‌كرێت‬ ‫ژماره‌ی���ان گه‌یش���توه‌ته‌ نزیكه‌ی‌ ‪70‬‬ ‫ه���ه‌زار ك��� ‌هس‌و موچ���ه‌ی ته‌واویان‬ ‫پێده‌درێ���ت وه‌ك���و به‌ش���ێك له‌هێزه‌‬ ‫چه‌كداره‌كانی عیراق‪.‬‬

‫ره‌تی‌ پارتی‌ ده‌ده‌مه‌و‌ه‬ ‫گوای ‌ه ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫یه‌كێتی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین‬ ‫حه‌شدی شه‌عبی بێن ‌ه‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم بو له‌كه‌ركوك‬ ‫وتی هه‌ر هێزێك دژی‬ ‫داعش بجه‌نگێت ئێمه‌‬ ‫هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌كه‌ین‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫"مه‌گه‌ر ئافره‌ته‌كان ‌ی شه‌نگال وه‌ك ئێمه‌یان به‌سه‌رهاتبێت"‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ رێگه‌نادات ئاوێنه‌ سه‌ردانی‌ تۆمه‌تباره‌كانی‌ ئیختالسی‌ سلێمانی‌ بكات‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ رێگه‌ به‌ئاوێنه‌ نادات‬ ‫سه‌ردانی‌ ئه‌و سێ‌ ژنه‌ زیندانیه‌ بكات‬ ‫كه‌ به‌تۆمه‌تی‌ ئیختالس له‌پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ چه‌ند ساڵێكه‌ گیراون‪،‬‬ ‫هیچ پاساوێكیشی‌ بۆ ئه‌و رێگرییه‌‬ ‫ده‌ستنیشان نه‌كردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫پێشێلكاریی‌ زه‌قی‌ یاسای‌ مافی‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتنی‌ زانیارییه‌‪ .‬یه‌كێك‬ ‫له‌و ئافره‌تانه‌ش ده‌ڵێت‪" ،‬مه‌گه‌ر‬ ‫ئافره‌ته‌كانی‌ شه‌نگال وه‌ك ئێمه‌یان‬ ‫به‌سه‌رهاتبێت"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ ناوخ���ۆ له‌رێگ���ه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ پۆلیس���ی‌ پارێ���زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانیه‌وه‌‪ ،‬به‌نوسراوی‌ ژماره‌ (‪،)129‬‬ ‫داوایه‌كی‌ هه‌فته‌نامه‌ی‌ ئاوێنه‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ سه‌ردانی‌ ئه‌و ژنه‌ گیراوانه‌ بكات‬ ‫كه‌ له‌سه‌ر پرسی‌ ئیختالس ماوه‌ی‌ زیاتر‬ ‫له‌ ‪ 6‬س���اڵه‌ ده‌س���تگیركراون‌و هێش���تا‬ ‫بڕیاری‌ كۆتایی‌ له‌باره‌ی‌ كه‌یسه‌كه‌یانه‌وه‌‬ ‫له‌دادگا نه‌دراوه‌‪ .‬به‌پێی‌ به‌دواداچونه‌كانی‌‬ ‫ئاوێنه‌ ده‌ركه‌وت���وه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌یس���ه‌كه‌یان له‌نێ���وان دادگای‌ ته‌میزو‬ ‫جینایه‌تی‌ سلێمانیدا دێت‌و ده‌چێت‪.‬‬ ‫یاس���ای‌ مافی‌ ده‌س���تكه‌وتنی‌ زانیاری‌‬ ‫ژماره‌ (‪)11‬ی‌ ساڵی‌ ‪ ،2013‬كه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫ئامانجی‌ ده‌رچوارندنی‌ له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫بۆ ئاسانكاریی‌ له‌به‌ده‌ستهێنانی‌ زانیاری‌‌و‬ ‫دابینكردنی‌ "كه‌شێكی‌ له‌بارتر بۆ ئازادی‌‬ ‫راده‌ربڕی���ن‌و په‌خ���ش‌و باڵوكردنه‌وه‌یه‌"‪،‬‬ ‫هێشتا وه‌ك پێویس���ت كاری‌ پێناكرێت‌و‬ ‫روبه‌روی‌ ره‌خنه‌یه‌كی‌ زۆر بوه‌ته‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان‌و چاالكوانان���ی‌ مه‌ده‌نی‌‌و‬ ‫خودی‌ به‌شێك له‌په‌رله‌مانتارانیشه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌و یاسایه‌وه‌‪،‬‬ ‫س���االر مه‌حم���ود‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌‬ ‫كاروباری‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬به‌پێی‌‬ ‫یاساكه‌ پێویسته‌ سه‌رجه‌م داموده‌زگاكانی‌‬ ‫حكومه‌ت به‌په‌رله‌مانیش���ه‌وه‌‪ ،‬كارئاسانی‌‬ ‫بكه‌ن بۆ به‌ده‌ستهێنانی‌ زانیاری‌"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ له‌یاساكه‌دا ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌‬ ‫كه‌ "پێویسته‌ له‌سه‌ر داموده‌زگای‌ گشتیی‌‬ ‫ی���ان تایبه‌تی‌ له‌ماوه‌ی‌ ‪10‬رۆژ له‌رێكه‌وتی‌‬ ‫وه‌رگرتنی‌ داواكاری���ی‌ زانیاری‪ ،‬وه‌اڵمیان‬

‫بداته‌وه‌"‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئاوێنه‌ پاش تێپه‌ڕبونی‌‬ ‫(‪ )22‬رۆژ له‌چاوه‌ڕوان���ی‌ وه‌اڵمدان���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫داواكارییه‌ك���ه‌ی‌ ره‌تكراوه‌ت���ه‌وه‌و هی���چ‬ ‫زانیاریه‌كی���ش له‌ب���اره‌ی‌ پاس���اوی‌‬ ‫ره‌تكردنه‌وه‌كه‌ نه‌خراوه‌ته‌ڕو‪ ،‬بۆیه‌ ئاوێنه‌‬ ‫به‌مافی‌ خۆی‌ ده‌زانێت س���كااڵی‌ یاسایی‌‬ ‫له‌سه‌ر وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ تۆماربكات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و رێكاره‌ی‌ ئاوێنه‌وه‌‪ ،‬ساالر‬ ‫مه‌حمود ره‌خنه‌ له‌ده‌س���ته‌ی‌ سه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫مافه‌كان���ی‌ م���رۆڤ ده‌گرێت ك���ه‌ الیه‌نی‌‬ ‫جێبه‌جێكاریی‌ ئه‌م یاس���ایه‌یه‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"ده‌س���ته‌كه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ چ���االك نیه‌ كه‌‬ ‫ئه‌ركه‌كان���ی‌ خۆی‌ راییب���كات‪ ،‬چی‌ جای‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ یاس���اكه‌ جێبه‌جێبك���ه‌ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویس���ته‌ كار له‌س���ه‌ر جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ له‌داواكه‌ی‌ خۆیدا كه‌ ئاراسته‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ پۆلیس���ی‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ ئه‌وانیشه‌وه‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆی‌‬ ‫كردبو‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ دابو كه‌ مه‌به‌س���ت‬ ‫له‌س���ه‌ردانكردنی‌ ئ���ه‌و راگیراوانه‌ ته‌نها‬ ‫بۆ خس���تنه‌ڕوی‌ باری‌ ده‌رونی‌‌و ره‌وش���ی‌‬ ‫ژیانیان���ه‌ له‌ن���او زین���دان‌و ئاماده‌كردنی‌‬ ‫راپۆرتێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌ له‌سه‌ریان‪.‬‬ ‫مانگ���ی‌ ئ���ازاری‌ س���اڵی‌ ‪ 2009‬دانای‌‬ ‫ئه‌حمه‌د مه‌جید‪ ،‬پارێزگاری‌ پێش���وتری‌‬ ‫س���لێمانی‌ (‪‌)2009-2005‬و پێن���ج (چوار‬ ‫ئافره‌ت‌و پیاوێ���ك) له‌كارمه‌ندانی‌ دیوانی‌‬ ‫پارێزگای‌ س���لێمانی‌ به‌تۆمه‌تی‌ تێوه‌گالن‬ ‫له‌به‌هه‌ده‌ردان���ی‌ ماڵی‌ گش���تیی‌ (پاره‌ی‌‬ ‫وشكه‌س���اڵی‌) تۆمه‌تبارك���ران‪ .‬دان���ا‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ زیندان مایه‌وه‌و سیانیش���یان‬ ‫كه‌ ئافره‌تن به‌پێی‌ ماده‌ی‌ ‪( 340‬ئیهمال‬ ‫وه‌زیفی‌)‪ ،‬به‌زیندانیكردن بۆ ماوه‌ی‌ حه‌وت‬ ‫س���اڵ حوكمدران‌و دوانیشیان به‌دو ساڵ‪.‬‬ ‫ئێس���تا ته‌نها س���ێ‌ ئافره‌ته‌كه‌ له‌زیندان‬ ‫ماونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ دوجار حوكمه‌كه‌یان‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اوه‌ته‌وه‌‌و ئێس���تاش له‌زیندانی‌‬ ‫ته‌سفیراتی‌ سلێمانی‌ راگیراون‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان س���ه‌رجه‌میان تۆمه‌تباركراون‬ ‫به‌دیارنه‌مان���ی‌ ب���ڕی یه‌ك ملی���ارو ‪250‬‬ ‫ملیۆن‌و ‪ 763‬هه‌زار دیناری‌ له‌كۆی‌ ئه‌و ‪25‬‬ ‫ملی���ار دیناره‌ی‌ كه‌ له‌بودجه‌ی‌ پارێزگاكه‌‬ ‫بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ دیاریده‌ی‌ وشكه‌ساڵی‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ ،2008‬ته‌رخانكرابو‪.‬‬ ‫دان���ای‌ ئه‌حم���ه‌د مه‌جی���د رۆژی‌ ‪6‬ی‌‬ ‫نیس���انی‌ ‪ 2013‬گه‌ڕای���ه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌دادگای‌‬

‫دادگای‌ ته‌میز سور‌ه‬ ‫له‌سه‌رئه‌وه‌ی‌ كه‌یسی‌‬ ‫ئه‌و ئافره‌تانه‌‬ ‫به‌پێی‌ مادده‌ی‌ ‪316‬‬ ‫یه‌كالبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا دادگای‌‬ ‫سلێمانی‌ پێداگریی‌‬ ‫ده‌كات له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌مادده‌ی‌ ‪ 340‬حوكم‬ ‫بدرێن‬

‫چومه‌ته‌ ال ‌ی‬ ‫دادوه‌رێك ‌ی‬ ‫پایه‌به‌رز له‌هه‌ولێر‪،‬‬ ‫هه‌مو وه‌اڵمه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ بو‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌راوه‌ماسیدا تۆڕ‬ ‫بۆ ماس ‌ی گه‌وره‌ ‌ی‬ ‫هه‌ڵده‌درێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ه ‌ی بچوك‬ ‫پێوه‌ده‌بێت‬

‫تاوانه‌كانی‌ سلێمانی‌‪ ،1/‬دادوه‌ر رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ ناوبراو به‌ر لێبوردنی‌ گشتیی‌ كه‌وتوه‌و‬ ‫بڕیاری‌ ئازادكردن���ی‌ ده‌ركرد‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫له‌دانیش���تنه‌كه‌دا نوێن���ه‌ری‌ داواكاری‌‬ ‫گش���تیی‌ ئه‌و حوكم���ه‌ی‌ ته‌میزكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌پاس���اوی‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌رلێبوردنی‌ گشتیی‌‬ ‫ناكه‌وێت‪ .‬به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌‬ ‫كه‌ له‌دادگای‌ سلێمانیه‌وه‌ ده‌ستیكه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫بڕی���اری‌ ته‌میزكردن���ه‌وه‌ی‌ حوكمه‌كه‌ی‌‬ ‫دانا له‌س���ه‌ر لێبوردنه‌كه‌ به‌ب���ێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌م���اده‌ی‌ حكومدانه‌كه‌ی‌ بكرێت‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌و ئافره‌تانه‌ی‌ له‌سه‌ر هه‌مان‬ ‫كه‌یس ده‌ستگیركراون‪ ،‬دوجار به‌و ماده‌یه‌‬ ‫(‪ )340‬حوكمدراون‪ ،‬به‌اڵم دادگای‌ ته‌میز‬ ‫هه‌ڵیوه‌شاندۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ل���ه‌دادگای‌ س���لێمانی‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ كه‌یس���ه‌كه‌ی‌ داناوه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬دوای‌ ته‌میزكردن���ه‌وه‌‌و‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌ حوكمه‌ك���ه‌ی‌ دان���ا‬

‫ئه‌حمه‌د مه‌جید‪ ،‬جارێكی‌ دیكه‌ فه‌رمان ‌ی‬ ‫ده‌ستگیركردنی‌ بۆ ده‌رچوه‌ته‌وه‌و ماوه‌ی‌‬ ‫مانگێك زیات���ره‌ له‌رێگ���ه‌ی‌ راگه‌یاندنی‌‬ ‫نوسراوه‌وه‌ باڵوكراوه‌ته‌وه‌و ئه‌گه‌ر له‌ماوه‌ی‌‬ ‫دو مانگ���دا ئاماده‌نه‌بێ���ت‪ ،‬به‌ش���ێوه‌ی‌‬ ‫غیابی‌ حوكمده‌درێت"‪ .‬ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ش���ی‌‬ ‫زانی���وه‌ ك���ه‌ ه���ۆكاری‌ ته‌میزكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫حوكمه‌ك���ه‌ له‌الی���ه‌ن دادگای‌ ته‌میزه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ بوه‌‪ ،‬كه‌ له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ دانا له‌كاتی‌‬ ‫ده‌رچونی‌ لێبوردنه‌ گش���تییه‌كه‌ی‌ ساڵی‌‬ ‫‪ 2012‬ئاماده‌نه‌بوه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ ئه‌و لێبوردنه‌‬ ‫نایگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ ماده‌ی‌ ‪ 4‬له‌یاس���ای‌ لێبوردنی‌‬ ‫گش���تی‌ س���اڵی‌ ‪ ،2012‬رێكاری‌ یاسایی‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی‌ یه‌كجاره‌كی‌ له‌و كێش���انه‌دا‬ ‫راده‌گیرێت كه‌ له‌ژێر لێكۆڵینه‌وه‌دان یان‬ ‫له‌دادگاییكردن���دان له‌هه‌مو ئه‌و تاوانانه‌ی‌‬ ‫به‌ر له‌رۆژی‌ ده‌رچونی‌ یاساكه‌وه‌ رویانداوه‌‬ ‫جگ��� ‌ه له‌"تاوانباره‌ هه‌ڵهات���وه‌كان‌و ئه‌و‬

‫تاوانانه‌ی‌ له‌حوكمه‌كانی‌ به‌ده‌ربێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ فه‌رمانی‌ ده‌س���تگیركردن ‌ی‬ ‫دانا ئه‌حمه‌د مه‌جید‪ ،‬نه‌قیب س���ه‌ركه‌وت‬ ‫ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬وته‌بێژی‌ پۆلیس���ی‌ پارێزگای‌‬ ‫س���لێمانی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬تائێستا‬ ‫ئه‌و فه‌رمانه‌ له‌دادگاوه‌ نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫بنكه‌ی‌ ئێمه‌‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ دادگا خۆی‌ كاری‌‬ ‫تێدابكات‌و نه‌یگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ مه‌ركه‌ز"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ت���ه‌الر له‌تیف‪ ،‬ه���ه‌م وه‌ك‬ ‫په‌رله‌مانتارێك‌و هه‌م وه‌ك یاساناس���ێك‬ ‫كه‌ب���ه‌رده‌وام به‌دواداچ���ون بۆ كه‌یس���ی‌‬ ‫ئه‌م ژنان���ه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"دادوه‌ره‌كان رۆڵ���ی‌ خۆی���ان بینی���وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كێش���ه‌كه‌ له‌جێبه‌جێكردنی‌ رێكاره‌‬ ‫یاساییه‌كاندایه‌‪ .‬ئێستا ئه‌و سێ‌ ئافره‌ته‌‬ ‫تێیاندایه‌ حوكمه‌كه‌ی‌ پێشوی‌ ته‌واوكردوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ نابێت ئه‌و هه‌م���و ماوه‌یه‌ له‌زیندان‬ ‫بمێنن���ه‌وه‌ به‌ب���ێ ئ���ه‌وه‌ی‌ رێ���كاره‌كان‬ ‫ته‌واوبوبێتن‪ ،‬پێویسته‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆش‬ ‫به‌ئه‌ركی‌ خۆی‌ هه‌ڵسێت له‌جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫ئه‌و رێ���كاره‌ یاس���اییانه‌ی‌ په‌یوه‌ندیداره‌‬ ‫به‌دۆسیه‌ی‌ پارێزگاریی‌ پێشوتر‌و كه‌یسی‌‬ ‫ئه‌و سێ‌ ئافره‌ته‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ له‌به‌رده‌س���تی‌‬ ‫ئاوێنه‌ی���ه‌‪ ،‬دادگای‌ ته‌می���ز س���وره‌‬ ‫له‌سه‌رئه‌وه‌ی‌ كه‌یسی‌ ئه‌و ئافره‌تانه‌ به‌پێی‌‬ ‫مادده‌ی‌ ‪ 316‬یه‌كالبكرێته‌وه‌ كه‌ تایبه‌ته‌‬ ‫به‌ئیخت�ل�اس له‌موڵك‌و ماڵی‌ گش���تیدا‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا دادگای‌ س���لێمانی‌ (جینایه‌تی‌‬ ‫ی���ه‌ك) پێداگریی‌ ده‌كات له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و س���ێ‌ ئافره‌ت���ه‌ به‌م���ادده‌ی‌ (‪)340‬‬ ‫حوكم بدرێن كه‌ ئ���ه‌م ماده‌یه‌ش تایبه‌ته‌‬ ‫به‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌مته‌رخه‌م���ی‌ ده‌نوێنن‬ ‫له‌راپه‌ڕاندنی‌ ئه‌ركه‌ حكومیه‌كاندا‪.‬‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌ دادوه‌رانی‌ دادگای‌ سلێمانی‌‬ ‫ب���ۆ دوجار حكومه‌كه‌ی���ان به‌پێی‌ ماده‌ی‌‬ ‫‪ 340‬ده‌رك���ردوه‌ ك���ه‌ ته‌نه���ا دوجاریش‬ ‫بۆی���ان هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ه���ه‌ردو جاره‌كه‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن دادگای‌ ته‌می���زه‌وه‌ حوكمه‌كه‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شێنراوه‌ته‌وه‌و سورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت به‌پێی‌ ماده‌ی‌ ‪ 316‬سزابدرێن‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ یاسا كه‌سی‌ حكومدراو به‌تاوانی‌‬ ‫ئیختالس‪ ،‬هیچ ئه‌رك‌و پۆستێكی‌ حكومی‌‬ ‫ناتوانێت وه‌ربگرێته‌وه‌‌و ده‌بێت سه‌رجه‌م‬ ‫ئه‌و ب���ڕه‌ پاره‌ی���ه‌ش بگه‌ڕێنێت���ه‌و‌ه بۆ‬ ‫ده‌وڵه‌ت كه‌ بردویه‌تی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫تۆمه‌تی‌ ئیختیالس به‌ر لێبوردنی‌ گشتی‌‬

‫ناكه‌وێت‪.‬‬ ‫دواین ج���ار ك���ه‌ واده‌ی‌ دانیش���تن ‌ی‬ ‫دادگایی‌ ئه‌م س���ێ‌ ئافره‌ت���ه‌ بو‪26 ،‬ی‌‬ ‫مانگی‌ رابردو بو‪ ،‬به‌اڵم دواخرا بۆ ‪30‬ی‌‬ ‫نیسانی‌ ‪.2015‬‬ ‫دوای‌ رێگه‌گرت���ن له‌ئاوێن���ه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ردانیان بكات‪ ،‬یه‌كێ���ك له‌ئافره‌ته‌‬ ‫گی���راوه‌كان له‌رێگ���ه‌ی‌ په‌یوه‌ن���دی‌‬ ‫ته‌له‌فۆنی���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫"مه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌و ئافره‌تانه‌ی‌ كه‌ توش���ی‌‬ ‫كاره‌ساتی‌ ش���ه‌نگال بون وه‌ك ئێمه‌یان‬ ‫به‌س���ه‌رهاتبێت‪ ،‬ژیانمان نه‌ماوه‌‌و له‌روی‌‬ ‫ده‌رونی���ه‌وه‌ به‌رده‌وام له‌ئ���ازاردا ده‌ژین‌و‬ ‫رۆژانه‌ سوكایه‌تیمان پێده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتیشی‌‪" ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ ئازارده‌دات‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌رێگ���ه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆن���ه‌وه‌‬ ‫به‌به‌رده‌وام ‌ی باس له‌توندوتیژیی‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ئافره‌ت���ان‪ ،‬له‌كاتێكدا رۆژانه‌‬ ‫توندوتیژیی‌ ده‌رونی‌ به‌رامبه‌رمان ده‌كرێت‌و‬ ‫ده‌یان ج���ار بردویانین ب���ۆ گرتوخانه‌ی‌‬ ‫چاكس���ازیی‌و هێناویانین���ه‌وه‌ بۆ گرتن‌و‬ ‫گواس���تنه‌وه‌‪ ،‬هه‌مو بوین به‌س���ینه‌مای‌‬ ‫كارمه‌ند‌و پۆلیس‌و دادگای‌ سلێمانی‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان له‌رێگ���ه‌ی‌ ئاوێن���ه‌وه‌ داوا‬ ‫ده‌ك���ه‌ن دادپه‌روه‌ریی‌ له‌كه‌یس���ه‌كه‌یاندا‬ ‫جێبه‌جێبكرێ���ت‌و "به‌زوترین كات له‌دادگا‬ ‫دوا بڕیار له‌سه‌ر چاره‌نوسیان بدرێت"‪.‬‬ ‫ئێڤ���ار ئیبراهی���م حس���ن‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ داكۆكیكردن له‌مافه‌كانی‌ ئافره‌ت‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬دان به‌وه‌دا‬ ‫ده‌نێ���ت ك���ه‌ ئازادنه‌كردنی ئ���ه‌و ژنانه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ هۆكاری سیاس���ییه‌وه‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئێمه‌ داوامانكردوه‌و‬ ‫فشاریشمان خستوه‌ته‌س���ه‌ر ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫دادوه‌ریی‌ بۆئه‌وه‌ی‌ كه‌یسه‌كه‌یان یه‌كالیی‬ ‫بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوس���ه‌ری‌ یه‌كێك له‌و خانمه‌ گیراوانه‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬خه‌ڵك له‌سه‌ر شه‌قام‬ ‫هه‌س���ت به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌م ئافره‌تانه‌‬ ‫باجه‌ك���ه‌ی ئه‌و كه‌یس���ه‌یان دا‪ ،‬چومه‌ته‌‬ ‫الی‌ دادوه‌رێكی‌ پایه‌به‌رز له‌هه‌ولێر‪ ،‬هه‌مو‬ ‫وه‌اڵمه‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ له‌راوه‌ماس���یدا‬ ‫تۆڕ بۆ ماسی‌ گه‌وره‌ی‌ هه‌ڵده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هی‌ بچوك پێوه‌ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌وپه‌ڕی‌ بێئومێدی���ه‌وه‌ ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"ئێس���تا نازانم په‌نا بۆ كوێ‌ ببه‌م‪ ،‬هیچ‬ ‫كه‌س نه‌ماوه‌ نه‌چمه‌ الی‌‪ ،‬سودی‌ نیه‌"‪.‬‬

‫سیاسه‌تی نه‌وتی هه‌رێم شكست ده‌هێنێت‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫ره‌نگه‌ كه‌م میلله‌ت هه‌بێت هێنده‌ی‌‬ ‫كورد به‌ر نه‌فره‌تی‌ نه‌وت كه‌وتبێت‪،‬‬ ‫له‌و ساته‌وه‌خته‌وه‌ی‌ كه‌ له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫هه‌ڵگیرسانی‌ جه‌نگی‌ یه‌كه‌می‌ جیهاندا‬ ‫نه‌وت له‌كوردستان دۆزرایه‌وه‌‌و بوه‌‬ ‫مایه‌ی‌ نه‌هامه‌تی‌‌و پارچه‌ پارچه‌بونی‌‬ ‫واڵته‌كه‌ی‌ تاده‌گات به‌مڕۆ كه‌ سیاسه‌تی‌‬ ‫نه‌وتی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم بێ‌ موچه‌یی‌‌و‬ ‫قه‌یرانێكی‌ دارایی‌ گه‌وره‌ی‌ به‌دیهێناوه‌‪.‬‬ ‫شكستی رێكه‌وتنی هه‌رێم‌و به‌غداد‬ ‫ل���ه‌دوای پێكهێنان���ی حكومه‌تی نوێی‬ ‫عێ���راق‌و گۆڕین���ی مالیك���ی به‌عه‌بادی‪،‬‬ ‫هه‌رێم به‌ڕویه‌كی ت���ره‌وه‌ چوه‌وه‌ به‌غدا‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ حكومه‌ته‌كه‌ی عه‌بادیدا له‌به‌رواری‬ ‫‪ 2014/12/2‬دا رێكه‌وتن له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان رۆژانه‌ ‪ 250‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل���ی هه‌رێ���م‌و ‪ 300‬ه���ه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وت���ی رۆژان���ه‌ی كه‌رك���وك له‌رێگه‌ی‬ ‫بۆریه‌كانی���ه‌وه‌ ره‌وانه‌ ب���كات‌و له‌ڕێگه‌ی‬ ‫سۆمۆوه‌ (كۆمپانیای به‌بازاڕكردنی نه‌وتی‬ ‫عێراق) واتا رۆژانه‌ (‪ 550‬هه‌زار به‌رمیل)‬ ‫نه‌وت‪ ،‬به‌رامبه‌ر به‌نادرنی رێژه‌ی ‪%17‬ی‬ ‫بودجه‌ی هه‌رێم‌و مانگانه‌ ‪ 100‬ملیاردینار‬ ‫بۆ پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬واتا جگه‌ له‌‌و ‪ 100‬ملیار‬ ‫دین���اره‌ی پێش���مه‌رگه‌ مانگانه‌ نزیكه‌ی‬ ‫(‪ 1‬ترلیۆن و ‪ 200‬ملی���ار دینار) بدرێته‌‬ ‫هه‌رێم‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌پێ���ی خش���ته‌ی وه‌زاره‌تی‬ ‫نه‌وتی عێراق هه‌رێ���م رۆژانه‌ به‌تێكڕا له‌‬ ‫‪ 2015/1/1‬تا ‪ 2015/1/18‬رۆژانه‌ (‪395‬‬ ‫ه���ه‌زار) به‌رمیل نه‌وت���ی ره‌وانه‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌و رێژه‌ی���ه‌ رۆژانه‌ به‌تێكڕا (‪ 150‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل ) نه‌وتی ناردوه‌ بۆ س���ۆمۆ‪ ،‬واتا‬ ‫(‪245‬هه‌زار) به‌رمیل نه‌وتی رۆژانه‌ی بۆ‬ ‫خ���ۆی بردوه‌‪ ،‬واتا ته‌نها ‪ 27%‬ی نه‌وتی‬ ‫داوه‌ به‌به‌غداو (‪ 400‬هه‌زار)به‌رمیل نه‌وتی‬

‫رۆژانه‌ی نه‌داوه‌ به‌به‌غدا‪ ،‬كه‌ نرخی به‌رمیل‬ ‫نه‌وت (‪ 41‬دۆالرو ‪ 45‬سه‌نت) فرۆشراوه‌‪،‬‬ ‫به‌و پێی���ه‌ش (‪ 150‬هه‌زار) به‌رمیله‌كه‌ی‬ ‫هه‌رێم ك���ه‌ داویه‌تی به‌به‌غدا بایی (‪229‬‬ ‫ملیارو‪ 500‬ملیۆن)دینار بوه‌‪ ،‬له‌ئێستاشدا‬ ‫ناردنی بڕی (‪ 250‬ملیار دینار) ی به‌غدا‬ ‫ب���ۆ هه‌رێم پاره‌ی ئه‌و نه‌وته‌یه‌ كه‌ هه‌رێم‬ ‫ره‌وانه‌ی كردوه‌‪ ،‬چونكه‌ حه‌یده‌ر عه‌بادی‬ ‫رایگه‌یاندوه‌ كه‌ به‌قه‌د رێژه‌ی ئه‌و نه‌وته‌ی‬ ‫له‌رێگه‌ی به‌غ���داده‌وه‌ ده‌ینێرن پاره‌ بۆ‬ ‫هه‌رێم ده‌نێرن‪،‬‬ ‫ب���ۆ نمونه‌ ل���ه‌رۆژی ‪ 2015/1/2‬ته‌نها‬ ‫(‪ 172‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت���ی) ره‌وانه‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ ده‌بو(‪ 550‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت)‬ ‫ره‌وانه‌ بكات‪ ،‬هاوكات له‌رۆژی ‪2015/1/5‬‬ ‫و ‪ 2015/1/11‬و ‪15‬و ‪ 2015/1/16‬یه‌ك‬ ‫به‌رمیل نه‌وتی نه‌ناردوه‌ بۆ س���ۆمۆ‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌ب���و (‪550‬هه‌زار به‌رمیل) نه‌وت ره‌وانه‌‬ ‫بكات‪ ،‬به‌پێی خشته‌كه‌ حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫هی���چ رۆژێك وه‌ك یه‌ك نه‌وت���ی ره‌وانه‌‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬بۆ نمون���ه‌ رۆژی ‪2015/1/4‬‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم ته‌نها (‪ 67‬هه‌زارو ‪700‬‬ ‫به‌رمی���ل) نه‌وتی داوه‌ته‌ س���ۆمۆ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل���ه‌رۆژی ‪ 2015/1/13‬دا (‪ 432‬هه‌زارو‬ ‫‪ 800‬به‌رمیل) نه‌وتی ره‌وانه‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫واتا هه‌رێم رۆژانه‌ (‪ 400‬هه‌زار) به‌رمیل‬ ‫نه‌وتی كه‌مت���ر ناردوه‌ ك���ه‌ داهاته‌كه‌ی‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ 612‬ملیار)دینار‪ ،‬به‌و پێیه‌ش‬ ‫داهاتی ئه‌و نه‌وته‌ی كه‌ هه‌رێم بڕیار بوه‌‬ ‫بێنێرێت‪ 550(،‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وتی)‬ ‫رۆژانه‌یه‌ ده‌كاته‌ (‪ 840‬ملیار)دینار‪ ،‬واتا‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌رێم به‌پێی رێكه‌وتنه‌كه‌ نه‌وتی‬ ‫ره‌وانه‌ بكردایه‌ ئه‌وا به‌غدا النیكه‌م (‪850‬‬ ‫ملی���ار) دیناری ره‌وان���ه‌ی هه‌رێم ده‌كرد‬ ‫له‌بری (‪ 250‬ملیار) دینار‪.‬‬ ‫ل���ه‌م خش���ته‌یه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێ���ت‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م په‌یوه‌س���ت نه‌بوه‌‬ ‫به‌رێكه‌وتنه‌كه‌ی نێ���وان هه‌ولێرو به‌غداو‬ ‫به‌غداش ئاماده‌نی���ه‌ هه‌ولێر رێكه‌وتنه‌كه‌‬

‫حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫په‌یوه‌ست نه‌بوه‌‬ ‫به‌رێكه‌وتنه‌كه‌ی‬ ‫نێوان هه‌ولێرو‬ ‫به‌غداو به‌غداش‬ ‫ئاماده‌نیه‌ پاره‬ ‫بنێرێت‬ ‫جێبه‌ج���ێ ن���ه‌كات‌و پ���اره‌ش بنێرێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێستا جێبه‌جێكردنی رێكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫له‌ئه‌ستۆی هه‌رێمدایه‌و ده‌بێت په‌یوه‌ست‬ ‫بێ���ت به‌ناردن���ه‌ ده‌ره‌وه‌ی (‪ 550‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل نه‌وت) رۆژانه‌‪.‬‬ ‫نه‌وت بودجه‌ی هه‌رێمی بڕی‬ ‫پرس���ی ن���ه‌وت‌و سیاس���ه‌تی نه‌وتی‬ ‫هه‌رێ���م به‌جۆرێك ب���وه‌ كه‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫دوژمنان���ی ك���وردی چاوكراوه‌تر كردوه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌به‌غدا‪ ،‬له‌ساڵی ‪ 2014‬وه‌زیری‬ ‫سامانه‌سروش���تیه‌كانی هه‌رێم له‌به‌رده‌م‬ ‫راگه‌یاندنه‌كاندا رایگه‌یاند كه‌ له‌سه‌ره‌تای‬ ‫‪2015‬دا رۆژانه‌ ده‌توانی���ن (‪ 500‬هه‌زار)‬ ‫به‌رمی���ل نه‌وت ره‌وان���ه‌ بكه‌ین‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وایكرد به‌رپرس���انی به‌غدا بیر له‌گۆڕینی‬ ‫سیاس���ه‌تی خۆیان بكه‌ن���ه‌وه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌هه‌رێم‪ ،‬چونكه‌ به‌ر له‌م راگه‌یاندنانه‌ی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌غدا به‌ش���ه‌ بودجه‌ی هه‌رێمی‬

‫ره‌وان���ه‌ ده‌ك���رد به‌ب���ێ هیچ م���ه‌رج‌و‬ ‫كۆتوبه‌ندێك‌و به‌ب���ێ ره‌وانه‌كردنی یه‌ك‬ ‫به‌رمیل نه‌وتی هه‌رێمی���ش‪ ،‬له‌ ‪ 2004‬تا‬ ‫‪ 2012‬به‌بێ مه‌رج به‌غدا بودجه‌ی ره‌وانه‌‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬له‌بودج���ه‌ی ‪ 2012‬ی عێ���راق‬ ‫به‌ش���ه‌ بودجه‌ی هه‌رێ���م (‪ 12‬ترلیۆن‌و‬ ‫‪ 605‬ملی���ار) دین���ار ب���وه‌ له‌بودجه‌ی‬ ‫‪ 2013‬و به‌غ���دا داوایك���رد هه‌رێم نه‌وت‬ ‫ره‌وانه‌ ب���كات‌و داوای كرد رۆژانه‌ هه‌رێم‬ ‫(‪ 200‬ه���ه‌زار به‌رمیل)نه‌وت ره‌وانه‌ بكات‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ناردنی به‌ش���ه‌ بودجه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌رێم نه‌وته‌كه‌شی ره‌وانه‌ نه‌كردو‬ ‫به‌غدا به‌ش���ه‌ بودجه‌ك���ه‌ی نارد كه‌ بڕی‬ ‫(‪ 14‬ترلی���ۆن‌و ‪ 406‬ملیار)دین���ار ب���و‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌پرۆژه‌بودج���ه‌ی ‪2014‬ی عێراقدا‬ ‫حكومه‌ت���ی به‌غدا مه‌رج���ی ناردنی ‪400‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی دانا له‌به‌رده‌م هه‌رێم‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر ناردنی به‌ش���ه‌ بودجه‌كه‌ی‬ ‫به‌اڵم هه‌رێم رازی نه‌بو‪ ،‬به‌غداش به‌ش���ه‌‬

‫بودجه‌كه‌ی ب���ڕی‪ ،‬جگ���ه‌ له‌ناردنی دو‬ ‫وه‌جبه‌ ئه‌ویش له‌مانگی شوباتی ‪2014‬دا‬ ‫بڕی (‪ )566‬ملیار دینار ره‌وانه‌ی هه‌رێم‬ ‫ك���رد له‌مانگ���ی ئازاری ‪2014‬ش���دا بڕی‬ ‫(‪ 548‬ملیار دین���ار)ی ره‌وانه‌ كرد‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌هه‌ردوكیان ده‌یكرده‌(‪ 1‬ترلیۆن و ‪114‬‬ ‫ملیار) دینار‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌ش���ه‌ بودجه‌ی‬ ‫هه‌رێم زیاتر له‌(‪ 18‬ترلیۆن‌و ‪ 836‬ملیار)‬ ‫دینار بوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ بودجه‌ی عێراق‬ ‫بۆ ‪ 2014‬په‌س���ه‌ند نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌رێم‬ ‫به‌هۆی سیاس���ه‌تی خراپ���ی نه‌وتیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و پاره‌ی���ه‌ی له‌ده‌س���تدا واتا نزیكه‌ی‬ ‫(‪ 17‬ترلی���ۆن‌و ‪ 700‬ملی���ار) دیناری له‌‬ ‫ده‌ستچو‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی هه‌رێم ‪17‬‬ ‫ترلیۆن دین���ار ق���ه‌رزاره‌ (‪ 12‬ترلیۆن‌و‬ ‫‪ 995‬ملیار) دیناری بانكه‌كانی بازرگانی‌و‬ ‫ئه‌هلی���ه‌كان‌و (‪ 1‬ترلی���ۆن‌و ‪ 450‬ملیار)‬ ‫دیناری به‌ڵێنده‌ران‌و نزیكه‌ی (‪ 2‬ترلیۆن)‬

‫دیناری موچ���ه‌ی فه‌رمانبه‌ران قه‌رزاره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم به‌به‌غدا‬ ‫ده‌ڵێت ئیفالسی كردوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌غدا‬ ‫خاوه‌ن���ی (‪ 72‬ملی���ار دۆالر)ی یه‌ده‌گه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ (‪ 80‬ته‌ن ئاڵتون)هه‌روه‌ها به‌غدا‬ ‫ده‌توانێ���ت له‌بانك���ی نێوده‌وڵه‌تی (‪8‬‬ ‫ملی���ارو‪ 300‬ملیۆن دۆالر) ق���ه‌رز بكات‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا هه‌رێمی كوردستان هیچ پاره‌و‬ ‫ئاڵتونێك���ی یه‌ده‌گی نی���ه‌‪ ،‬رۆژانه‌ (‪10‬‬ ‫بۆ ‪ 12‬س���ه‌عات) كاره‌با دابین ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌نزین له‌به‌غدا به‌(‪ 450‬دیناره‌) له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان به‌(‪ 900‬دین���اره‌) ته‌واوی‬ ‫پرۆژه‌كان وه‌ستاوه‌‪ ،‬ئه‌م كێشه‌و قه‌یرانه‌‬ ‫به‌رده‌وامانه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی س���ه‌ره‌كی‬ ‫په‌یوه‌سته‌ به‌سیاسه‌تی نه‌وتی هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫كه‌ راس���ته‌ ئه‌نجومه‌نی بااڵی نه‌وت‌و غاز‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ته‌واوی سیاس���ه‌تی نه‌وتی‬ ‫هه‌رێم له‌الی ئاشتی هه‌ورامی‌و نیچیرڤان‬ ‫بارزانیه‌و ئه‌وان یاری پێوه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫گۆڕینی ئه‌م دۆخه‌ ته‌نها په‌یوه‌ست نیه‌‬ ‫به‌به‌غداوه‌ به‌ڵكو په‌یوه‌س���ته‌ به‌گۆڕینی‬ ‫سیاس���ه‌تی نه‌وتی هه‌رێ���م‌و ئاڵوگۆڕی‬ ‫ده‌موچاوه‌كانی نه‌وت له‌هه‌رێم كه‌ دۆخی‬ ‫ئاب���وری هه‌رێمیان ب���ه‌م ده‌رده‌ بردوه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك چۆن له‌به‌غدا بۆ هێوركردنه‌وه‌ی‬ ‫پرس���ی نه‌وتی نێوان هه‌ولێ���رو به‌غدا‪،‬‬ ‫ئه‌مریكاو نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان فشاریان‬ ‫كرد به‌البردنی حسین شارستانی‌و دانانی‬ ‫كه‌س���ێكی میانڕه‌و له‌جێگ���ه‌ی‌و دانانی‬ ‫وه‌زیری دارایی عێراق بۆ كورد‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫له‌هه‌رێم���ی كوردس���تانیش فایلی نه‌وت‬ ‫له‌ئاشتی هه‌ورامی بسه‌نرێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌پێی هه‌مو لێكدانه‌وه‌كان س���ه‌رچاوه‌ی‬ ‫قه‌یرانی دارایی‌و قوڵكردنه‌وه‌ی كێشه‌كانی‬ ‫نێوان هه‌ولێ���رو به‌غدایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر وه‌زیری‬ ‫سامانه‌ سروش���تیه‌كان له‌جێگه‌ی خۆی‬ ‫بمێنێت ئه‌گه‌ری به‌رده‌وامی كێش���ه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غداو به‌رده‌وامی قه‌یرانی ئابوری‬ ‫له‌هه‌رێم ده‌كرێت‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫داواده‌كرێت یاساو بڕیاره‌كان زو ده‌ربكرێن‬

‫‪5‬‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫په‌ڕله‌مانی‌ كوردستان له‌هه‌مو ته‌مه‌نیدا نزیكه‌ی‌ ‪ 400‬یاسای‌ ده‌ركردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬هــانــا‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫په‌رله‌مانتاران گله‌ییان له‌ئه‌دای‌ په‌له‌مانی‌ كوردستان‬ ‫هه‌یه‌و پێیانوایه‌ سااڵنه‌ له‌ته‌واوی دانیشتنه‌كانیدا‬ ‫كه‌مترین پرۆژه‌یاسا‌و بڕیار ده‌رده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫په‌رله‌مانی به‌ره‌و سستبون الوازیی بردوه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا له‌زۆربه‌ی واڵتانی جیهان په‌رله‌مان‬ ‫سااڵنه‌ به‌سه‌دان پرۆژه‌یاسا‌و بڕیار ده‌رده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ره‌تای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانه‌وه‌ تائێستا‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان نزیكه‌ی ‪ 400‬یاسای ده‌ركردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش جێگ����ه‌ی‌ ناڕه‌زایی‌ ئه‌ندامان����ی‌ په‌رله‌مانه‌‌و‬ ‫پێیانوایه‌ په‌رله‌مان نه‌یتوانیوه‌ ببێته‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی‬ ‫سه‌رجه‌م یاساكان‪ ،‬به‌تایبه‌ت یاسا گرنگه‌كان‪.‬‬ ‫بێس����تون فایه‌ق ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردس����تان‬ ‫له‌فراكسیۆنی گۆڕان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‪" ،‬په‌رله‌مانی‬ ‫واڵتان س����ااڵنه‌ زیاتر له‌ه����ه‌زار پرۆژه‌یاس����ا‌و بڕیار‬ ‫ده‌رده‌كات كه‌چی په‌رله‌مانی كوردستان له‌ماوه‌ی یه‌ك‬ ‫ساڵدا ته‌نها ‪ ٤‬یاساو چه‌ند بڕیارێكی ده‌ركردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا چه‌ندین كێش����ه‌ له‌ناوخۆی په‌رله‌ماندا‬ ‫هه‌ن كه‌ به‌ه����ه‌ر هۆكارێك بێت په‌رله‌مانی توش����ی‬ ‫سستی‌و الوازی كردوه‌‪ ،‬ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێ����ت‪" ،‬په‌یڕه‌وی ناوخ����ۆی په‌رله‌مان‬ ‫ده‌ست‌و قاچی ئێمه‌ی به‌س����توه‌‪ ،‬هه‌رشێوازێك بۆی‬ ‫ده‌چین رێگری بۆ داناوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ناتوانین ئه‌وه‌ بكه‌ین‬ ‫كه‌ ده‌مانه‌وێت‪ ،‬ده‌توانم بڵێم په‌رله‌مانی كوردس����تان‬ ‫هه‌رله‌س����ه‌رتاوه‌ تائێس����تا توشی شكس����ت هاتوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ نه‌یتوانیوه‌ به‌كاری خۆی هه‌س����تێت كه‌ یاسا‬ ‫ده‌ركردنه‌"‪.‬‬ ‫دانیشتنێکی په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫له‌ب����اره‌ی ئه‌و یاس����ایانه‌ش كه‌ پێویس����ت ده‌كات‬ ‫له‌په‌رله‌مان����ه‌وه‌ ده‌ربچ����ن‪ ،‬بێس����تون ده‌ڵێ����ت‪ ،‬ئه‌وان بێت‪ ،‬دانیش����تنی له‌سه‌رده‌كه‌ن‌و ئه‌وه‌ی تریش ده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬پێویس����ته‌ په‌رله‌مان س����ه‌ره‌تا‬ ‫له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی تایبه‌تمه‌ند كۆببێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وكات پرۆژه‌‬ ‫"كون‌وكه‌لبه‌ری ئه‌م واڵته‌ وێرانه‌ پێویستی به‌ده‌ركردنی وه‌الده‌نێن"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێشنیار ده‌كات "دانیشتن به‌جۆرێك بێت كه‌ یاساكه‌ بێته‌ په‌رله‌مان‌و كه‌مترین كه‌س ئیشی له‌سه‌ر‬ ‫یاس����ای تایب����ه‌ت هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ه����ه‌ر په‌رله‌مانتارێك‬ ‫به‌ئاره‌زوی خۆی قس����ه‌بكات‌و راوس����ه‌رنجی بڵێت‪ ،‬هه‌فته‌ی دو پرۆژه‌یاسا به‌باشترین‌و كه‌مترین مناقه‌شه‌ بكات یان ته‌نیا ئه‌وانه‌ی په‌یوه‌ندیدارن به‌باته‌كه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت په‌رله‌مان ب����ه‌و حاڵه‌ ده‌چێت‪ ،‬تا په‌یڕه‌وی جێیبه‌جێ بكرێن‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌لێكتێگه‌یش����تن‪ ،‬ئێستا چونك����ه‌ ناكرێت كاتی ناو هۆڵی په‌رله‌مان به‌جۆرێك‬ ‫ناوخۆی په‌رله‌مان ت����ه‌واو هه‌موارنه‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت چه‌ندین پرۆژه‌یاس����ا هه‌ن زۆر گرنگن‌و دانیش����تنیان ئیستغالل بكرێت كه‌ یاساكان په‌كیان بكه‌وێت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و په‌رله‌مانتاران����ه‌ داواده‌ك����ه‌ن رێگه‌چاره‌یه‌ك‬ ‫له‌س����ه‌رنه‌كراوه‌‪ .‬بۆیه‌ واباش����ه‌ هه‌ر پرۆژه‌ یاسایه‌ك‬ ‫هه‌ر له‌و قۆناغه‌ بین"‪.‬‬ ‫ه����اوكات س����ه‌عید محم����د ئه‌ندام����ی په‌رله‌مانی ك����ه‌ بیانه‌وێ����ت ده‌ریبچوێن����ن لیژن����ه‌ی تایبه‌تمه‌ند بدۆزرێت����ه‌وه‌ بۆئ����ه‌وه‌ی له‌خولی گرێدان����ی داهاتو‬ ‫كوردس����تان له‌فراكسیۆنی س����ه‌وز پێیوایه‌ گرفته‌كه‌ له‌وێ ئاماده‌بێت‌و قس����ه‌ی له‌س����ه‌ربكات‌و یاس����اكه‌ زۆرترین پرۆژه‌یاس����ا‌و بریار په‌سه‌ندبكرێن‌و پێویسته‌‬ ‫له‌وه‌دایه‌ كه‌ سه‌ره‌تا لیژنه‌كان كۆده‌بنه‌وه‌‌و قسه‌ له‌سه‌ر تێبپه‌ڕێنرێت‪ ،‬پێویست ناكات سه‌رجه‌م په‌رله‌مانتاران س����ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان له‌گ����ه‌ڵ لیژنه‌كانی تایبه‌ت‬ ‫دابنیشێت‌و یاساكان یه‌كالبكاته‌وه‌‪" ،‬چونكه‌ خه‌ڵكیش‬ ‫بابه‌ته‌كان و یاساكان ده‌كه‌ن‪ ،‬كاتێكیش ده‌هێنرێته‌ قسه‌ی له‌سه‌ربكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك����ی‌ ت����ره‌وه‌ به‌ی����ار تاهی����ر په‌رله‌مانت����ار گله‌ی����ی ده‌كات كه‌ بۆچی په‌رله‌مان نه‌یتوانیوه‌ جدی‬ ‫ناو په‌رله‌مان‪ ،‬دیسان ده‌بێته‌وه‌ به‌مناقه‌شه‌ له‌نێوان‬ ‫په‌رله‌مانتاران‌و "نزیكه‌ی ‪ 90‬په‌رله‌مانتار قسه‌ له‌سه‌ر له‌فراكسیۆنی زه‌رد پێیوایه‌ رۆڵی په‌رله‌مان له‌ساڵی بێت له‌سه‌ر ده‌ركردنی پرۆژه‌ یاساكان؟"‬ ‫وه‌ك په‌رله‌مانت����اره‌كان ئام����اژه‌ی‌ ب����ۆ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫رابردودا "زۆر خراپ" بوه‌و ‪ 4‬یاس����ا ئیشی په‌رله‌مان‬ ‫یاساكه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌وه‌ش كاته‌كه‌ ده‌ڕوات"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ س����ه‌عید تائێستا نزیكه‌ی ‪ 100‬پرۆژه‌یاسا نیه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش����ی‌ ده‌گێڕێت����ه‌وه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ كه‌ لێك له‌زۆربه‌ی واڵتان په‌رله‌مان سااڵنه‌ سه‌دان پرۆژه‌ یاسا‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆكراوه‌‪،‬به‌اڵم هێشتا پرۆژه‌ن‌و تێنه‌گه‌یشتن‌و قسه‌كردنی‌ زۆر له‌سه‌ر پرۆژه‌ یاساكان بریار ده‌رده‌كات‌و سه‌رجه‌میشیان كاریان پێده‌كرێت‪،‬‬ ‫یاس����ایه‌كی گرینگ په‌سه‌ندنه‌كراوه‌‪" ،‬راسته‌ هه‌ندێك هه‌ی����ه‌و په‌ك����ی په‌رله‌مان‌و پ����رۆژه‌ یاساكانیش����ی‌ ب����ه‌اڵم په‌رله‌مانی كوردس����تان له‌ماوه‌ی چوار خولی‬ ‫كاركردنیدا نزیكه‌ی‌ ‪ 400‬یاس����ای‌ ده‌ركردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫بریار دراوه‌ كه‌ گرینگیش بون‪ ،‬به‌اڵم س����ه‌رۆكایه‌تی خستوه‌‪.‬‬ ‫به‌یار ته‌كید له‌س����ه‌ر پێش����نیاری‌ هاوپیشه‌كه‌ی‌ كاری په‌رله‌مانی خستۆته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌م����ان رێگایه‌ك����ی گرتۆته‌به‌ر ئ����ه‌وه‌ی به‌دڵی‬

‫ی‬ ‫ی بێده‌نگی ‌‬ ‫بۆچ ‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫یاسا ‌یخۆپیشاندان؟‬ ‫ئه‌بو كاروان‬

‫نزیكه‌ی ‪ 100‬پرۆژه‌یاسا‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫بۆكراوه‌‪،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫پرۆژ‌هن‌و یاسایه‌كی‬ ‫گرینگ په‌سه‌ندنه‌كراوه‬

‫هه‌ر په‌رله‌مانتارێك ئاماد‌ه ‌ی كۆبونه‌وه‌یه‌ك‬ ‫نه‌بێت‪ 200 ،‬هه‌زار دینار له‌موچه‌كه‌ ‌ی ده‌بڕدرێت‬ ‫ناوخۆی په‌رله‌م���ان به‌چه‌ند خاڵێك باس له‌و بابه‌ت ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوءاد‬ ‫ك���راوه‌‪ ،‬له‌وانه‌ بۆ ئاماده‌نه‌بون���ی كۆبونه‌وه‌یه‌ك ‪200‬‬ ‫ه���ه‌زار دینار له‌موچه‌ك���ه‌ی‌ ده‌بڕن‪ ،‬ب���ه‌اڵم زۆربه‌ ‌ی‬ ‫ئاماده‌نه‌بونی په‌رله‌مانتاران له‌كۆبونه‌وه‌كاندا‪،‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان ناچار ده‌كات ماوه‌ ‌ی جارێك ئه‌وانه‌ی‌ ئاماده‌ نابن مۆڵه‌ت وه‌رده‌گرن‪ ،‬له‌و كاته‌شدا‬ ‫ئه‌و بڕه‌ پاره‌شیان لێ نابڕدرێت‪.‬‬ ‫ناوه‌كانیان باڵوبكاته‌وه‌و له‌نێو هۆڵی په‌رله‌ماندا‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌هۆی دۆخی هه‌رێمی كوردس���تانه‌و‌ه‬ ‫رایبگه‌یه‌نێت‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكی فراكسیۆنی سه‌وزیش‬ ‫پێویس���ت ده‌كات په‌رله‌مان به‌زوی���ی كۆبونه‌وه‌كانی‬ ‫ده‌ڵێت خوێندنه‌وه‌ی ناوه‌كان نه‌بوه‌ته‌ مایه‌ی‬ ‫پابه‌ندبونی زیاتری په‌رله‌مانتاران به‌دانیشتنه‌كانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌نجامبدات‌و په‌رله‌مانتاران به‌گشتی ئاماده‌بن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان نابێت په‌رله‌مانتاری فراكس���یۆنی‌ س���ه‌وز س���االر مه‌حمود‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه ده‌ڵێت "به‌پێی لێپرسینه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ناوی‌ ئاماده‌نه‌بون‌و ئاماده‌بون له‌هۆڵی په‌رله‌ماندا‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی ناوخ���ۆی په‌رله‌م���ان له‌په‌رله‌مانت���اران‬ ‫بخوێندرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت رێژه‌ی هاتن‌و نه‌هات���ن چه‌نده‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ندام���ی په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان له‌فراكس���یۆنی س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان كار به‌مه‌سه‌له‌ی‌ ئاماده‌بون‌و‬ ‫گۆڕان عادل عه‌زیز پێیوایه‌ رێژه‌كه‌ به‌و زۆریی ‌ه نییه‌‪ ،‬ئاماده‌نه‌بون ناكات‪ ،‬ته‌نها ناوه‌كان له‌هۆڵی په‌رله‌مان‬ ‫به‌ڵكو هه‌ندێك جار په‌رله‌مانتارێك پرس���ه‌یه‌ك یان ده‌خوێندرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش نه‌بوه‌ته‌ مایه‌ی پابه‌ندبونی‬ ‫كێه‌شه‌كی هه‌بوه‌ بۆی ‌ه نه‌یتوانیوه‌ ئاماده‌ی كۆبونه‌و‌ه زیاتری په‌رله‌مانتاران به‌دانیشتنه‌كانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���االر ئاماژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات هه‌رچه‌ن���ده‌ به‌پێی‬ ‫ببێ���ت‪ ،‬نه‌بوه‌ به‌ب���ێ هۆ ئاماده‌ نه‌بێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كان���ی گۆڕان هه‌م���و كات ئاماد‌ه ده‌بن‪ ،‬په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان نابێت ناوی‌ ئاماده‌نه‌بون‌و‬ ‫چونك ‌ه س���ه‌رۆكایه‌تی له‌خۆمانه‌و نه‌مانویستو‌ه بیانو ئاماده‌بون���ی ئه‌ندامان���ی له‌كۆبون���ه‌وه‌ی لیژنه‌كان رۆژنامه‌وانی‌ رێژه‌ی‌ نه‌هاتنی‌ ئه‌ندامان بۆ كۆبونه‌وه‌كان ‌ی‬ ‫له‌هۆڵی په‌رله‌ماندا بخوێندرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عیراق ‪ 44-29%‬یه‌‪.‬‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌ بده‌ین‪.‬‬ ‫هاوكات له‌بڕگه‌ی دو و س���ێ‌و چواری‌ مادده‌ ‌ی ‪25‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ گ���ۆڕان بۆ ئاوێنه‌ وتیش���ی په‌رله‌م���ان هه‌ر ده‌یخوێنێته‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌په‌یڕه‌ودا‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان ك��� ‌ه تایبه‌ته‌ به‌ئه‌رك‌و‬ ‫"ئه‌وانه‌ی‌ یه‌كێتی هه‌ندێك ج���ار ئاماده‌ییان نه‌بوه‌و نه‌هاتوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ یه‌كێتی له‌و لێدوانه‌یدا وتیشی مافی په‌رله‌مانتار ئام���اژ‌ه به‌وه‌كراوه‌ "ئاماده‌نه‌بون ‌ی‬ ‫له‌هه‌مو فراكسیۆنه‌كان زیاتر بوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش مه‌سه‌له‌ك ‌ه‬ ‫حه‌ساسیه‌ت ‌ه له‌گه‌ڵ گۆڕاندا به‌وه‌ی‌ سه‌رۆكی په‌رله‌مان "له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان هه‌م���و جارێك ناوو واژۆی ئه‌ندام له‌دانیشتنه‌كانی‌ په‌رله‌مان به‌هۆی‌ راسپاردن ‌ی‬ ‫ئاماده‌بون‌و نه‌بون ده‌نوسرێت‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ ئاماده‌ نابن به‌ئه‌ركی‌ فه‌رم ‌ی له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌و‌ه به‌ئاماده‌نه‌بون‬ ‫له‌گۆڕانه‌"‪.‬‬ ‫له‌بڕگه‌ی‌ یه‌كی م���ادده‌ ‌ی ‪25‬ی په‌یڕه‌وی ناوخۆی یان مۆڵه‌تن‪ ،‬تائێستا س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان هیچ ئه‌ژمار ناكرێت‪ ،‬سه‌رۆك بۆی‌ هه‌ی ‌ه مۆڵه‌تێكی‌ ئاسایی‬ ‫په‌رله‌ماندا هاتوه‌ "ئه‌ندام پابه‌ند ده‌بێت به‌ئاماده‌بون لێپێچینه‌وه‌یه‌كی نه‌كردوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه به‌پێی په‌یڕه‌وی بداته‌ ئه‌ندام ئه‌گه‌ر بارودۆخه‌كه‌ی‌ ئه‌مه‌ی‌ خواس���ت‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كان��� ‌ی په‌رله‌مان‌و ئه‌و لیژنانه‌ی‌ ك ‌ه لێیان ناوخۆ سزایه‌كی ماددی‌ ئاماده‌نه‌بوو ده‌درێت‪ ،‬كه‌چی ب���ۆ ماوه‌یه‌ك له‌‪ 15‬رۆژ تێپه‌ڕ ن���ه‌كات له‌ماوه‌ ‌ی هه‌ر‬ ‫ئه‌ندامه‌‪ ،‬ناكرێت ئاماده‌نه‌بێت ته‌نها به‌پاس���اوی‌ ڕه‌وا س���ه‌رۆكایه‌تی كار ب���ه‌و بڕگه‌یه‌ش ن���اكات‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌ی خولێ���ك له‌خوله‌ گرێ���دراوه‌كان‪ ،‬ئه‌ن���دام بۆی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫نه‌بێت كه‌ س���ه‌رۆك یان سه‌رۆك ‌ی لێژنه‌ ‌ی تایبه‌تمه‌ند ده‌ڵێت زۆربه‌ی‌ نه‌هاتوه‌كان له‌فراكس���ۆیۆنی یه‌كێتین سودوه‌رگرێت له‌مۆڵه‌ت ‌ی نه‌خۆشی"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی فراكسیۆنی پارتیش رونیده‌كاته‌و‌ه‬ ‫هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی النییه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ كۆبونه‌وه‌كان ‌ی لیژنه‌كان ده‌یخه‌مڵێنێت"‪.‬‬ ‫بابه‌ت���ی ئاماده‌نه‌ب���ون به‌ته‌نه���ا له‌په‌رله‌مان���ی زۆر كات په‌رله‌مانت���ار مۆڵ���ه‌ت وه‌رده‌گرێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫الی خۆی���ه‌وه‌ عادل عه‌زیز ئام���اژه‌ به‌وه‌ده‌كات ك ‌ه‬ ‫هیچ یاس���ایه‌ك ل���ه‌و بابه‌ت ‌ه نییه‌ ك���ه‌ رێگری بكات كوردس���تاندا بونی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو په‌رله‌مانی عیراقیش نه‌بون���ی س���زاو لێپێچین���ه‌وه‌ بوه‌ت���ه‌ هۆكارێك بۆ‬ ‫له‌ئاماده‌نه‌بون���ی په‌رله‌مانت���اران‪ ،‬به‌ڵكو له‌په‌یڕه‌وی ئه‌و نه‌خۆش���ییه‌ی توش بوه‌‪ ،‬ك ‌ه به‌پێی راپۆرتێك ‌ی ئاماده‌نه‌بون���ی په‌رله‌مانتار‪ ،‬هه‌ر بۆی���ه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬

‫زۆر كات په‌رله‌مانتار‬ ‫مۆڵه‌ت وه‌رده‌گرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌بونی سزاو لێپێچینه‌و‌ه‬ ‫بوه‌ت ‌ه هۆكارێك بۆ‬ ‫ئاماده‌نه‌بونی په‌رله‌مانتار‬

‫لیژنه‌یه‌ی كه‌ دانراوه‌ بۆ داڕشتنه‌وه‌ی‌ په‌یڕه‌وی ناوخۆ‬ ‫یه‌ك���ه‌م هه‌نگاومان ئه‌مه‌ ده‌بێت‌و له‌و په‌یڕه‌و‌ه نوێی ‌ه‬ ‫ده‌س���تكاری‌ ده‌كرێت كه‌ ده‌بێت په‌رله‌مانتار ئیلتزام‬ ‫بكات به‌دانیشتنه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ لێبڕین���ی ئ���ه‌و ب���ڕه‌ پاره‌ی���ه‌ له‌كات ‌ی‬ ‫ئاماده‌نه‌بون���دا‪ ،‬په‌رله‌مانت���اری‌ فراكس���یۆنی پارتی‬ ‫عه‌باس غزالی میرخان به‌هه‌مانشێو‌ه پێی وایه‌ بڕێكی‬ ‫ئه‌وتۆ نییه‌ ك���ه‌ بتوانێت رێگ���ری له‌ئاماده‌نه‌بونیان‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم به‌ڕاس���تی ئاماده‌نه‌بون به‌بێ هۆ مانا ‌ی‬ ‫كه‌مته‌رخه‌می‌و گوێنه‌دانه‌ به‌رای خه‌ڵك‌و نه‌بردنه‌سه‌ر ‌ی‬ ‫به‌ڵێنه‌كان ‌ه ك ‌ه به‌خه‌ڵكی داوه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات له‌بڕگه‌ی‌ چوارو پێنج‌و ش��� ‌هش‌و حه‌وتی‬ ‫هه‌مان م���ادده‌دا ئاماژ‌ه به‌وه‌كراوه‌ ك���ه‌ "له‌حاڵه‌ت ‌ی‬ ‫ناچاربون ‌ی ئه‌ندام كه‌وا به‌بێ‌ بونی‌ ئه‌ركێك ‌ی فه‌رمی‌‌و‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام له‌دو دانیشتن ئاماده‌نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا پێویسته‌ له‌س���ه‌ری‌ داواكاریه‌ك بدات ‌ه سه‌رۆك ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان تیایدا هۆیه‌كان ‌ی ئاماده‌نه‌بونی‌ رونبكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئاماده‌نه‌بونی‌ ئه‌ندام زیات���ر له‌مانگێك به‌ب ‌ێ‬ ‫مۆڵه‌ت���ی‌ س���ه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مان ب���ه‌رده‌وام بێت ئه‌وا‬ ‫هی���چ له‌موچه‌و ده‌رماڵه‌كان ‌ی له‌ماوه‌ی‌ ئاماده‌نه‌بونیدا‬ ‫وه‌رناگرێت‪ ،‬له‌حاڵه‌تی‌ ئاماده‌نه‌بون ‌ی له‌كۆبونه‌وه‌كان ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان یان لیژنه‌كان ‌ی به‌بێ‌ پاساو ‌ی ڕه‌واو بۆ س ‌ێ‬ ‫جار ‌ی جیا له‌ماوه‌ی‌ خولی گرێدراودا‪ ،‬ئه‌وا س���ه‌رۆك‬ ‫ب���ۆ ‌ی هه‌ی ‌ه ئه‌و ئه‌ندامه‌و لیس���ته‌كه‌ی‌ له‌م باره‌یه‌و‌ه‬ ‫ئاگادار بكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا س���كرتێری په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫فه‌خره‌دین قادر بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت "رێژه‌ی‌ ئاماده‌نه‌بون‬ ‫نه‌بوه‌ت���ه‌ دی���ارده‌و له‌په‌یڕه‌وی ناوخ���ۆدا ئه‌و كار‌ه‬ ‫یه‌كالیی كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ له‌خولی پێش���و ئه‌و‬ ‫حاڵه‌ته‌ هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ یاس���ایی بون���ی خوێندن���ه‌وه‌ی‌ ناوی‬ ‫ئاماده‌نه‌ب���وان به‌پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆ‪ ،‬س���كرتێری‬ ‫په‌رله‌مان وتی "له‌په‌یڕه‌وه‌كه‌دا ده‌ڵێت ئاشكرا بكرێت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش به‌و شێوه‌یه‌ ئاشكرای‌ ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫یاس���ای ڕێكخس���تنی خۆپیش���اندان له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬پێش ئه‌م خوله‌ی په‌رله‌مان جێی ڕه‌خنه‌و‬ ‫تێبینی به‌ش���ێكی زۆری خه‌ڵك‌و الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‬ ‫ب���و‪ ،‬به‌تایبه‌ت الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزس���یۆنی پێش���و‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوازی جۆراوجۆر گفتوگۆیان ده‌كردو سه‌رنج‌و‬ ‫ره‌خنه‌كانیان ده‌خس���ته‌ڕو‪ ،‬كاتێك خۆپیشاندانێك‬ ‫ئه‌نجامده‌درا له‌الیه‌ن پۆلیس‌و ئاسایش���ه‌وه‌ توش���ی‬ ‫كێشه‌ ده‌بون‌و زیندانی‌ ده‌كران‌و ئه‌شكه‌نجه‌ ده‌دران‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ راسته‌ به‌شێك له‌خۆپیشانده‌ران ئاڕاسته‌ی‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كانیان ده‌گۆڕی‌و دیارده‌یه‌كی‌ نه‌رێنی‌‬ ‫بو‪ ،‬به‌اڵم به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئازاردان‌و زیندانیكردنی‬ ‫خۆپیشانده‌ران نه‌ڕاسته‌و نه‌ڕه‌وایه‌‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای ده‌س���تبه‌كاربونی خولی چواره‌می‬ ‫په‌رله‌مان���ه‌وه‌و له‌چوارچێ���وه‌ی‌ به‌رده‌وامبون���ی‬ ‫ملمالنێكان���ی پێ���ش‌و كات���ی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ش���ه‌ڕی‬ ‫پێشكه‌شكردنی پرۆژه‌كان ده‌ستی پێكردو هه‌مواری‌‬ ‫یاسای‌ خۆپیشاندان یه‌كێك بو له‌و پرۆژه‌ یاساییانه‌ی‬ ‫ك���ه‌ زیاتر له‌فراكس���یۆنێك ئاڕاس���ته‌ی ده‌س���ته‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان���ی ك���ردو دور له‌هاوكاری‌و‬ ‫ڕێكه‌وتن‌و چاره‌سه‌ركردنی كه‌لێن‌و كه‌موكوڕییه‌كانی‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ كرا‪.‬‬ ‫س���ه‌رنج ب���ده‌ن‌و بزان���ن چه‌ن���د پرۆژه‌ یاس���ا‬ ‫پێشكه‌شكراوه‌‪ ،‬له‌چه‌ند كۆبونه‌وه‌ خوێندنه‌وه‌یان بۆ‬ ‫كراوه‌ كه‌ لێره‌دا ئاماژه‌ی پێ ده‌ده‌م‪.‬‬ ‫له‌دانیش���نتنی ئاس���ایی ژم���اره‌ ‪2‬ی ‪2014/5/7‬‬ ‫له‌به‌رنامه‌ی كاردا بڕیاری له‌سه‌ردراوه‌و له‌سه‌ر داوای‬ ‫ژماره‌یه‌كی یاس���ایی په‌رله‌مانت���اران خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌كه‌می بۆ كراوه‌‪ ،‬له‌دانیش���تنی ئاسایی ژماره‌ ‪3‬ی‬ ‫‪ 2014/5/13‬له‌به‌رنام���ه‌ی كار به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ له‌خاڵی دوه‌مدا به‌مه‌به‌ستی خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌كه‌م ده‌ستنیشانكراوه‌‪.‬‬ ‫دیس���ان له‌دانیش���تنی ژم���اره‌ ‪4‬ی ‪2014/5/14‬‬ ‫له‌خاڵی یه‌كه‌مدا خوێندن���ه‌وه‌ی بۆ كراوه‌و خراوه‌ته‌‬ ‫به‌رنامه‌ی كاره‌وه‌‪.‬‬ ‫لێره‌دا مه‌به‌س���تمه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ب���ده‌م كه‌ چۆن‬ ‫ئه‌م پرۆژه‌ یاس���ایه‌ جێی بایه‌خ���ی الیه‌نه‌كان بوه‌‪،‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ كه‌ ئاماژه‌كانی پشت پێشكه‌شكردنی‬ ‫پرۆژه‌كان وه‌ك له‌س���ه‌ره‌وه‌ باس���مكرد‪ ،‬مه‌به‌ستی‬ ‫تریشی له‌پشته‌وه‌ بوه‌‪.‬‬ ‫ده‌مه‌وێ���ت ئ���ه‌وه‌ش ڕونبكه‌مه‌وه‌ ك���ه‌ په‌رله‌مان‬ ‫له‌چه‌ند كۆبونه‌وه‌دا گفتوگۆی له‌سه‌ر پرۆژه‌ یاساكه‌‬ ‫كردوه‌و چه‌ند كاتی به‌سه‌ر بردوه‌‪ ،‬تاوه‌كو بڕیاردان‬ ‫له‌س���ه‌ر ڕێكخس���تنی پڕۆژه‌كه‌ كه‌ به‌مش���ێوه‌یه‌ی‬ ‫خواره‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬له‌به‌رنامه‌ی كاری دانیشتنی ئاسایی ژماره‌‬ ‫‪11‬ی ‪ 2014/6/29‬له‌خاڵی شه‌ش���ه‌مدا خراوه‌ته‌ڕو‪،‬‬ ‫گفتوگۆكردنی یاس���ایی هه‌مواری یه‌كه‌می یاس���ای‬ ‫ڕێكخستنی خۆپیش���اندان ژماره‌ ‪11‬ی ساڵی ‪2010‬و‬ ‫راپۆرتی هاوبه‌شی لیژنه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬به‌هه‌مانشێوه‌ له‌به‌رنامه‌ی كاری دانیشتنی‬ ‫ئاس���ایی ژم���اره‌ ‪12‬ی ‪ 2014/6/30‬له‌خاڵی دوه‌مدا‬ ‫دانراوه‌و گفتوگۆی له‌سه‌ركراوه‌‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م‪ :‬له‌به‌رنامه‌ی كاری دانیش���تنی ئاسایی‬ ‫ژم���اره‌‪13‬ی ‪ 2014/7/1‬له‌خاڵ���ی یه‌كه‌م���دا هاتوه‌‬ ‫(به‌رده‌وامبون له‌س���ه‌ر خس���تنه‌ڕو‪ ،‬گفتوگۆكردنی‬ ‫پرۆژه‌ یاس���ای هه‌مواری یه‌كه‌می یاسای ڕێكخستنی‬ ‫خۆپیشاندان ژماره‌ ‪11‬ی‌ ‪ 2010‬و ڕاپۆرتی هاوبه‌شی‬ ‫لیژنه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان‪).‬‬ ‫چواره‌م‪ :‬له‌به‌رنامه‌ی كاری دانیش���تنی ئاس���ایی‬ ‫ژماره‌ ‪14‬ی ‪ 2014/7/7‬له‌خاڵی یه‌كه‌مدا دیاریكراوه‌‬ ‫(به‌رده‌وامبون له‌س���ه‌ر خس���تنه‌ڕوی گفتوگۆكردنی‬ ‫پرۆژه‌ یاس���ای هه‌مواری یه‌كه‌می یاسای ڕێكخستنی‬ ‫خۆپیشاندان)‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬له‌به‌رنامه‌ی كاری كۆبونه‌وه‌ی په‌رله‌مان‬ ‫ل���ه‌‪ 2014/7/9‬دانیش���تنی ژم���اره‌ ‪15‬داو دوای‬ ‫گفتوگۆك���ردن‌و ده‌نگدان له‌س���ه‌ر مادده‌كانی پرۆژه‌‬ ‫یاس���اكه‌‪ ،‬بڕیاری له‌سه‌ر دراو س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫پیرۆزبایی له‌په‌رله‌مانتاران‌و خه‌ڵكی كوردستان كرد‬ ‫به‌بۆنه‌ی ده‌رچواندنی ئه‌م یاسایه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان‌و یاس���ای‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان ژماره‌ ‪1‬ی ساڵی‬ ‫‪2005‬ی هه‌مواركراو‪ ،‬ده‌بێت ئه‌م یاس���ایه‌ یاس���ای‬ ‫ژم���اره‌ ‪3‬ی س���اڵی ‪2014‬و یاس���ای هه‌مواركردنی‬ ‫یه‌كه‌می یاسای ڕێكخستنی خۆپیشاندان له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان‪-‬عێراق ژم���اره‌ ‪11‬ی س���اڵی ‪،2010‬‬ ‫ده‌بێ���ت س���ه‌رۆكی هه‌رێم واژۆی له‌س���ه‌ربكات‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ڕۆژنامه‌ی فه‌رمی (وه‌قایعی كوردس���تان)‬ ‫باڵوبكرێته‌وه‌و كاری له‌سه‌ربكرێت‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫ویکیلیکس ‪1976‬‬

‫وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا‪ :‬نابێت فشار بخه‌ینه‌ سه‌ر بارزانی‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوار قادر‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ی‌ داهاتو‪ 35 ،‬ساڵ‌ به‌سه‌ر‬ ‫كۆچی‌ دوایی‌ یه‌كێك له‌ئه‌كته‌ر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی شانۆ ‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫ی بیسته‌می‌ كوردستاندا‬ ‫سه‌ده‌ ‌‬ ‫تێده‌په‌ڕێت كه‌ ئه‌ویش مسته‌فا‬ ‫ی‬ ‫بارزانییه‌‪ ،‬كه‌ نه‌ك له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یاداشتی‌ پیاو‌ه سیاسیه‌كان ‌‬ ‫عێراق‌و ئێراندا ناوی‌ هاتوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی نامه‌و یاداشت ‌‬ ‫به‌ڵكو له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ی جیهان‬ ‫باڵوێزخانه‌ی‌ واڵتانی‌ گه‌وره‌ ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاستدا باسكراوه‌‪،‬‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫وه‌ك له‌به‌ڵگه‌نامه‌كانی‌ ویكلیكسدا‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی هه‌ی ‌ه بۆ ئه‌و رونكردنه‌وانه‌ ‌‬ ‫تایبه‌ت��� ‌‬ ‫له‌باره‌ی هه‌ڵوێس���تی شاو حكومه‌تی‬ ‫ی‬ ‫ئێران پێشكه‌شی‌ وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ك���ه‌ ڕه‌نگ���ه‌ ببێت���ه‌ هۆ ‌‬ ‫داواكردنی مافی په‌نابه‌رێتی سیاس���ی‬ ‫له‌الیه‌ن بارزانییه‌وه‌‪.‬‬

‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئای دی‪:‬‬ ‫باب���ه‌ت‪ :‬كێش���ه‌ی بارزان���ی باوك‬ ‫(مسته‌فا بارزانی‌)‬ ‫به‌روار‪1976/8/28 :‬‬ ‫كات‪ 17:20 :‬سێ شه‌مم ‌ه‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‬ ‫له‌الی���ه‌ن‪ :‬وه‌زاره‌ت���ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‬ ‫بۆ‪ :‬تاران‌و به‌غداد‬ ‫ی‬ ‫به‌پێ���ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی‌ س���ایت ‌‬ ‫ویكلیك���س ك��� ‌ه ئاوێنه‌ له‌خ���واره‌وه‌‬ ‫ده‌قه‌ك���ه‌ی‌ ك���ردوه‌ به‌ك���وردی‌‌و‬ ‫‪ .1‬بارزان���ی چه‌ن���د نامه‌یه‌ك���ی‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���اڵ ‌‬ ‫مێژوه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌ده‌سه‌اڵتدارانی ئێرانه‌وه‌ پێگه‌یشت‪،‬‬ ‫‪ ،1976‬بارزانی‌ دوای‌ هه‌ره‌س���هێنان ‌‬ ‫شۆڕشی‌ ئه‌یلول كه‌ روده‌كاته‌ ئێران‌و كه‌ باس���یان له‌وه‌ ده‌كرد ئه‌وان سور‬ ‫به‌ده‌ست نه‌خۆش���ییه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت‪ ،‬نین له‌سه‌ر گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ده‌ ستبه‌جێی‬ ‫ی بارزان���ی بۆ ت���اران وه‌ك���و مه‌زه‌نده‌‬ ‫س���ه‌ره‌نجام ده‌زگای‌ س���اواك رێگه‌ ‌‬ ‫ده‌داو ئاس���انكاریی‌ ئه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌كات ده‌كرا‪ .‬یه‌كێك له‌هاوه‌ڵه‌كانی بارزانی‬ ‫ی پێیڕاگه‌یاندی���ن كه‌ له‌ڕاس���تیدا ش���ا‬ ‫كه‌ ئێران به‌ره‌و واشنتۆنی‌ پایته‌خت ‌‬ ‫ی ك ‌ه له‌ڕێگه‌ی س���اواكه‌وه‌ گفتوگۆی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مه‌ریكا به‌جێبهێڵێ���ت‪ ،‬بارزان ‌‬ ‫ی بارزان���ی ده‌ك���ردو پێیڕاگه‌یان���د‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌گاته‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬شای‌ ئێران له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ركاتێك بیه‌وێت ده‌توانێت بێت بۆ‬ ‫ئه‌فسه‌رێكی‌ ساواكه‌وه‌ نامه‌ی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئاڕاسته‌ ده‌كات كه‌ س���ورنین له‌سه‌ر تاران‌و ئه‌گه‌ر ویستیشی بۆ چاره‌سه‌ر‬ ‫گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���تبه‌جێی‌ بۆ ئێران‪ ،‬بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌مه‌ری���كا‪ ،‬ئه‌وه‌ هیچ بارزانی باوک‌و کوڕ‬ ‫بارزانی‌و ئه‌و هاوه‌ڵه‌ دڵس���ۆزانه‌ی‌ ك ‌ه ڕێگریی���ه‌ك نابێ���ت له‌به‌رده‌می���دا‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵیدا گه‌شتیان كردو‌ه بۆ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬ئه‌فس���ه‌ره‌كه‌ی س���اواك گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ ئێرانییه‌كه‌ی بڕوات‪ .‬له‌وانه‌یه‌ عومرانی‬ ‫دواترو ب���ۆ ماوه‌یه‌كی كه‌م بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫گواس���تویانه‌ته‌وه‌ ب���ۆ گه‌ڕه‌كێك���ی تاران‪.‬‬ ‫‪ .2‬له‌هه‌مانكات���دا‪ ،‬بارزان���ی‌و واش���نتن‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رئه‌نجام حه‌زی‬ ‫هه‌ژارنشین‌و گه‌ڕاون به‌دوای خانویه‌كی‬ ‫هاوه‌ڵه‌كان���ی گواس���تیانه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌ك���رد له‌ له‌نده‌ن نیش���ته‌جێ بێت‪،‬‬ ‫كرێی‌ هه‌رزاندا له‌واشنتن‪.‬‬ ‫له‌به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا ك ‌ه له‌الیه‌ن "ریچارد گه‌ڕه‌كێك���ی هه‌رزان به‌ه���او ده‌گه‌ڕان له‌به‌رئه‌وه‌ی دكت���ۆر ده‌یتوانی له‌وێ‬ ‫ب���ه‌رده‌وام بێ���ت له‌س���ه‌ر خوێندنی‬ ‫هێڵمس"‪ ،‬باڵوێزی‌ ئه‌وكاتی‌ ئه‌مه‌ریكا به‌دوای خانویه‌كی كرێدا له‌واشنتن‪.‬‬ ‫‪ .3‬به‌الیه‌ن���ی كه‌مه‌وه‌ س���ێ كه‌س پزیشكی‌و هه‌روه‌ها پراكتیكیش‪.‬‬ ‫له‌ت���اران ئام���اده‌و ره‌وانه‌ ك���راو‌ه بۆ‬ ‫‪ .4‬سه‌رباری ئه‌و نائارامییانه‌ی كه‌‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬ئاماژ‌ه له‌هاوه‌اڵنی بارزانی كه‌ یه‌كێكان كوڕێكی‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ ك���راوه‌ كه‌ "جگ���ه‌ له‌مانه‌وه‌ی خۆی بو‪ ،‬پێی���ان باش بو بگه‌ڕێنه‌وه‌ ب���ه‌دی ده‌كران‪ ،‬ده‌توانی���ن بڵێین كه‌‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬بارزانی ئامانجه‌كانی تری بۆ ئێ���ران یان له‌گه‌ڵ خانه‌واده‌كانیان هه‌مو هاوه‌ڵه‌كان���ی بارزانی به‌ته‌واوی‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ شوێنێكی تر‪ .‬بۆ نمونه‌‪ :‬دڵسۆز بون بۆ سه‌ركرده‌كه‌یان‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌ك رون نه‌بون"‪.‬‬ ‫ی دكتۆر عومرانی كه‌ پزیشكی تایبه‌تی بارزانی بیویستایه‌ له‌وێ ده‌مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی جێی‌ س���ه‌رنج ‌ه له‌به‌ش��� ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫‪ .5‬جگه‌ له‌مان���ه‌وه‌ی له‌ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫ی بارزانی بو‪ ،‬پێیوتین كه‌ خوازیاره‌ بۆ‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫كۆتاییدا‪ ،‬هنری‌ كه‌یسنجه‌ر ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌وكات���ی‌ ئه‌مه‌ری���كا ك��� ‌ه ماوه‌یه‌ك���ی كورت س���ه‌ردانی له‌نده‌ن بارزانی ئامانجه‌كانی تری بۆ ماوه‌یه‌ك‬ ‫ی ب���كات‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ هاوس���ه‌رو رون نه‌ب���ون‪ .‬بارزانی به‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫رۆڵی‌ دی���اری‌ هه‌ب���و له‌ئاماده‌كردن ‌‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ی‌ جه‌زائیرو هه‌ره‌سهێنان منداڵه‌كانی���دا یه‌كبگرنه‌وه‌‪ .‬كه‌ به‌نیاز نوسینگه‌ی كاروباری عێراقی وت‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌شۆڕشی‌ ئه‌یلول‪ ،‬سوپاس‌و پێزانینی بو له‌ماوه‌یه‌كی نزیكدا به‌پاس���پۆرته‌ ئاماده‌یه‌ واژۆ بكات له‌سه‌ر قایل بونی‬

‫سه‌رباری ئه‌و‬ ‫نائارامییانه‌ی ك ‌ه‬ ‫به‌دی ده‌كران‪،‬‬ ‫ده‌توانین بڵێین ك ‌ه‬ ‫هه‌مو هاوه‌ڵه‌كانی‬ ‫بارزانی به‌ته‌واوی‬ ‫دڵسۆز بون بۆ‬ ‫سه‌ركرده‌كه‌یان‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر بارزانی‬ ‫بیویستای ‌ه له‌وێ‬ ‫ده‌مانه‌وه‬

‫‪1976STATE209897_b‬‬

‫كورد ب���ه‌و لێبوردنه‌ كه‌ له‌م ماوه‌یه‌دا‬ ‫له‌الی���ه‌ن عێراقه‌وه‌ ده‌رچ���وه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫كوردان���ه‌ی كه‌ له‌ئێ���ران ماونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌مه‌رجێ���ك ئه‌وه‌ بچه‌س���پێت تیایدا‬ ‫كه‌ كورده‌كان بچن���ه‌وه‌ زێدی خۆیان‬ ‫له‌باكورو ناوچه‌ سنورییه‌كان‪ .‬بارزانی‬ ‫تاڕاده‌یه‌ك به‌ناڕاس���ته‌وخۆ ئاماژه‌ ی‬ ‫به‌وه‌دا كه‌ ئه‌گ���ه‌ر ئه‌م لێبوردنه‌ واژۆ‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌وا كارێكی باشی ئه‌نجامداوه‌‬ ‫بۆ كورده‌ ئاواره‌كانی ئێران هه‌روه‌كو‬ ‫چاوه‌ڕوانكراو بو له‌م كاته‌دا‪ .‬له‌ئێستا‬ ‫ب���ه‌دواوه‌ بارزان���ی هه‌وڵه‌كان���ی چڕ‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی كاریگه‌ری هه‌بێت‬ ‫له‌س���ه‌ر ڕژێمی عێراق‪ ،‬ب���ۆ گه‌ڕانه‌وه‌‬ ‫بۆ سه‌ر ڕێككه‌وتننامه‌ی ‪11‬ی ئازاری‬ ‫ساڵی ‪.1970‬‬ ‫‪ .6‬تێڕوانین���ی ئێم���ه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌‬

‫ده‌توانین بۆ ماوه‌یه‌ك چاوه‌ڕوان بین‌و مانگ‪ ،‬هه‌روه‌ها ڕێگه‌ماندا به‌هه‌ندێك‬ ‫چاودێری بارودۆخه‌كه‌ بكه‌ین‪ .‬مانه‌وه‌ی له‌هاوه‌ڵه‌كانی له‌وانه‌ دكتۆر عومرانی‌و‬ ‫بارزان���ی له‌ئه‌مه‌ریكا س���ه‌رئه‌نجامی موحسین دزه‌یی كه‌ سه‌ردانی له‌نده‌ن‬ ‫كه‌مێك له‌فشار بو‪ ،‬به‌اڵم چاره‌سه‌رێكی بكه‌ن‌و بگه‌ڕێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .8‬كۆمێن���ت‌و ئامۆژگارییه‌كانت���ان‬ ‫ڕێژه‌ییان ده‌سته‌به‌ر كرد‪ .‬ئێمه‌ هه‌ست‬ ‫به‌وه‌ ده‌كه‌ین كه‌ نابێت فشاری بخه‌ینه‌ ب���ه‌رز ده‌نرخێنین له‌ب���اره‌ی مامه‌ڵه‌‬ ‫سه‌ر‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی ره‌نگه‌ ببێته‌ هۆی ك���ردن له‌گ���ه‌ڵ كێش���ه‌ی بارزانیدا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی بگه‌ڕێت ب���ه‌دوای یارمه‌تیدا هه‌ڵوێس���تی شیاوی ده‌س���ه‌اڵتدارانی‬ ‫له‌چه‌ند دۆس���تێكی خ���ۆی لێره‌‪ .‬یان عێراق‌و ئێرانم���ان له‌به‌رچاو گرت‪ .‬بۆ‬ ‫هه‌اڵیه‌كی ڕۆژنامه‌وانی دروست بكات‪ ،‬باڵیۆز هێلمس‪ :‬س���وپاس‌و پێزانینی‬ ‫س���ه‌ره‌نجام ڕ‌ه نگ���ه‌ داوای ماف���ی تایبه‌تمان هه‌یه‌ ب���ۆ رونكردنه‌وه‌كه‌ت‬ ‫په‌نابه‌رێتی سیاسی بكات‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ش له‌باره‌ی هه‌ڵوێس���تی شاو حكومه‌تی‬ ‫خاوه‌نی دۆزێكی س���ه‌ره‌كی‌و به‌هێزه‌‪ ،‬ئێران‪ .‬ڕه‌نگه‌ ب���ه‌ره‌و درێژكردنه‌وه‌ی‬ ‫م���اوه‌ی مان���ه‌وه‌ی بارزان���ی بێ���ت‬ ‫ناتوانین به‌ئاسانی ڕه‌تی بكه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .7‬به‌م شێوه‌یه‌ داوامان له‌وه‌زاره‌تی له‌ئه‌مه‌ری���كاو ئه‌گ���ه‌ری داواكردن���ی‬ ‫ناوخ���ۆ كرد بۆ درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی ماف���ی په‌نابه‌رێتی سیاس���ی له‌الیه‌ن‬ ‫مانه‌وه‌ی بارزانی‌و هاوه‌ڵه‌كانی بۆ سێ بارزانییه‌وه‌‪ .‬كه‌یسنجه‌ر‪ /‬نهێنی‪.‬‬

‫شنگال له‌ناو په‌رله‌مانی كوردستانیش فه‌رامۆش ده‌كرێت‬ ‫ئا‪ :‬هـــانـا چۆمانی‬ ‫دوای‌ ئه‌و كاره‌ساته‌ی‌ به‌سه‌ر شه‌نگالدا‬ ‫هات‪ ،‬په‌رله‌مانی‌ كوردستان لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫كاتی‌ بۆ پێكهێنا تا لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫تێدابكات‪ ،‬به‌اڵم به‌ده‌ر له‌وه‌ی‌ خودی‌‬ ‫ئه‌م بڕیاره‌ بوه‌ته‌ جێگه‌ی‌ ناڕه‌زایی‌‬ ‫په‌له‌مانتاران‪ ،‬له‌ئێستادا نه‌ لیژنه‌كه‌ دیاره‌‌و‬ ‫نه‌ كاره‌كانیشی‪ ،‬ته‌نانه‌ت لیژنه‌كه‌ هیچ‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫دوای كاره‌ساته‌كه‌ی شنگال ‪ ،‬په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان بڕیاریدا لیژنه‌یه‌ك پێكبهنێت بۆ ئاواره‌بونی ئێزیدییه‌کان‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌‌و به‌دواداچ���ون‌و كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫دیارنیه‌ چۆنه‌‌و چ���ی ده‌كات‌و چی كردوه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئه‌و دۆكیۆمێنتان���ه‌ی كه‌ گرنگن قوربانیان���ی جینۆس���اید‌و زیندانیان���ی هه‌ڵده‌وشێته‌وه‌ یان دوای ماوه‌ی دیاریكراو‪ ،‬نه‌كردوه‌ له‌باره‌ی كاره‌ساته‌كه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات س���االر محمود سه‌رۆكی لیژنه‌ی‌ چونكه‌ بڕیار وابو ئه‌و رۆژه‌ی ش���نگال گیرا‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ش نه‌كراوه‌ بۆئه‌و لیژنه‌یه‌"‪.‬‬ ‫بۆئه‌وه‌ی كه‌یس���ی ش���نگال به‌جینۆس���اید سیاسیه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێك���ی ئه‌و لیژن���ه‌ كاتییه‌ی كه‌ بۆ كاروب���اری‌ كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی له‌په‌رله‌مانی بكرێته‌ رۆژێكی تایبه‌ت‪ ،‬پێوسته‌ هه‌ماهه‌نگی‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانمان‬ ‫بناسێنرێت‪ ،‬له‌روداوه‌كه‌ش بكۆڵرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ په‌رله‌مانتاران‪ ،‬له‌ڕوی یاساییه‌وه‌ ئاگادارك���ردوه‌ له‌و بابه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان هه‌ر كه‌یس���ی ش���نگال پێكهێنا باسی كاره‌كانی‌ كوردستان كه‌ ئێستا ده‌یه‌وێت به‌دواداچون بكرێ���ت له‌گ���ه‌ڵ به‌غ���دا تا به‌جینۆس���اید‬ ‫ئه‌و لیژنه‌یه‌ كێشه‌ی هه‌بوه‌ چونكه‌ لیژنه‌یه‌كی سوربون له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ لیژنه‌ كاتیه‌كه‌ لیژنه‌كه‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێت‪" ،‬تائێستا كۆبونه‌وه‌ ب���ۆ كه‌یس���ه‌كه‌ ب���كات‌و پرۆژه‌یه‌كی نوێی بناس���رێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم هی���چ ئاماده‌كارییه‌ك‬ ‫هه‌میش���ه‌یی هه‌یه‌ له‌په‌رله‌مان به‌اڵم كاتێ پێكبهێنن‪ ،‬دواجار لیژنه‌یه‌كی زیاد پێكهێنرا‪ ،‬نه‌كراوه‌و هیچ كارێكی ئه‌و لیژنه‌یه‌ دیار نیه‌‪ ،‬ئاماده‌كردوه‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‪" ،‬پێكهێنانی‌ نه‌كراوه‌"‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاران���ه‌ ئێس���تا داواكارن‬ ‫لیژنه‌كه‌ پێكهێنرا له‌روی یاس���اییه‌وه‌ ته‌واو به‌اڵم ئیستا هیچ س���ه‌روكاری ئه‌و لیژنه‌یه‌ ته‌نان���ه‌ت ئه‌ندامه‌كانیش���ی نازانرێت كێن‌و لیژنه‌ك���ی‌ كات���ی‌ ش���تێكی نه‌گونج���اوه‌‌و‬ ‫پێچه‌وانه‌ی په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانه‌‪ ،‬له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان كه‌ ئه‌و كاره‌ساته‌‬ ‫چین‌و له‌كوێن"‪.‬‬ ‫دیار نییه‌و نازانین چی به‌سه‌رهات"‪.‬‬ ‫ده‌بێت مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بكرێت‪.‬‬ ‫بێستون فایه‌ق په‌رله‌مانتار له‌فراكسۆنی چۆن ده‌بێت لیژنه‌یه‌كی هه‌میشه‌یی هه‌بێت‌و فه‌رامۆش نه‌كرێت‌و له‌بیر خه‌ڵك نه‌برێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوكات به‌هار محمود جێگری س���ه‌رۆكی‬ ‫له‌وباری���ه‌وه‌ ق���ادر ره‌زگه‌ی���ی ئه‌ندامی‬ ‫لیژنه‌ی پێشمه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مانی كوردستان لیژنه‌ی یاسایی له‌په‌رله‌مانی كوردستان بۆ گ���ۆڕان كه‌ ئه‌ندام���ی لیژن���ه‌ی كاتیه‌كه‌یه‌ لێژنه‌ی كاتیشی بۆ دروستبكرێت‪ ،‬په‌رله‌مان "چونك���ه‌ نه‌هامه‌تیه‌كی‌ گه‌وره‌بو به‌س���ه‌ر‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬دوای روداوه‌كانی ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬ئ���ه‌و لیژنه‌یه‌ له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬هه‌میشه‌ وتومانه‌ كار تاكو ئێستا نه‌یتوانیوه‌ هیچ بڕیارێك له‌باره‌ی ئێزیدیه‌كاندا هات"‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪3‬ی‌ ئابی‌ ‪ ،2014‬چه‌كدارانی‌ داعش‬ ‫شنگال س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان لیژنه‌یه‌كی راس���ت نه‌ب���و كه‌ دروس���ت ك���را‪ ،‬چونكه‌ كه‌ كه‌وته‌ ده‌ستی لیژنه‌‪ ،‬شكست ده‌هێنێت‪ ،‬شنگاله‌وه‌ بدات یاخود ده‌ریبكات سه‌باره‌ت‬ ‫كاتی پێكهێن���ا بۆئ���ه‌وه‌ی به‌ڵگه‌نامه‌كان‌و له‌په‌رله‌ماندا لیژنه‌یه‌ك هه‌یه‌ كه‌ هه‌میشه‌یه‌ كه‌یسی ش���نگالیش وای به‌سه‌رهات به‌هۆی به‌شه‌هیدو گیراوه‌كان یان ئه‌وانه‌ی ئازادبون‪ ،‬هێرش���یانكرده‌ س���ه‌ر ش���نگال‌و به‌سه‌دان‬ ‫ورده‌كاری روداوه‌كان كۆبكاته‌وه‌ كه‌ گرنگن‌و به‌ناوی لیژنه‌ی پێش���مه‌رگه‌‌و ش���ه‌هیدان‌و ئ���ه‌و لیژنه‌یه‌ی كه‌ ب���ۆی پێكهێن���را‪ ،‬من چونكه‌ په‌رله‌مان نه‌یتوانی وه‌ك پێویس���ت هه‌زار كه‌س ئاواره‌بون‌و س���ه‌دان كه‌س���یش‬ ‫به‌دیل���ی كه‌وتنه‌ ده‌س���تی ئ���ه‌و گروپه‌ كه‌‬ ‫ده‌بنه‌ هۆكارێك بۆئه‌وه‌ی كه‌یس���ی شنگال جینۆسایده‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێكهێنانی لیژنه‌یه‌كی وه‌ك ئه‌ندام���ی ئه‌و لێژنه‌ی���ه‌ ئاگاداری هیچ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌یسه‌دا بكات"‪.‬‬ ‫محمود پێی‌ باش���ه‌ به‌پێی یاسای ماف‌و به‌شێكیان له‌ناوبراون‌و به‌شێكی‌ دیكه‌شیان‬ ‫به‌جینۆساید بناس���ێرنێت‪ ،‬به‌اڵم په‌رله‌مان كاتی بۆ كه‌یس���ی ش���نگال هیچ مانایه‌كی ش���تیك نیم‪ ،‬چه‌ندین جاریش داوام كردوه‌‬ ‫به‌هه‌ڵه‌داچو‪ ،‬چونكه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌و لیژنه‌یه‌ نه‌ب���و‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا هێش���تا دیارنیه‌ باكۆببینه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كه‌س گوێی پێنادات‌و ئیمتیازاتی ش���ه‌هیدو ئه‌نفالكاروان مامه‌ڵه‌ هێش���تا به‌دیلی له‌الیان ماونه‌ته‌وه‌و هه‌وڵی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان هه‌بو كه‌لیژنه‌یه‌كی هه‌میشه‌ییه‌‪ ،‬ئ���ه‌و لیژنه‌یه‌ چی كردو به‌ كوێ گه‌یش���ت‪ ،‬فه‌رامۆش���كراوه‌‌و یه‌ك كۆبونه‌وه‌شی ئه‌نجام له‌گ���ه‌ڵ ئه‌و دۆخه‌ بكرێت‪" ،‬به‌اڵم په‌رله‌مان رزگاركردنی���ان ده‌درێت‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌‬ ‫ئه‌ویش لیژنه‌ی پێش���مه‌رگه‌‌و ش���ه‌هدیان‌و هه‌مو لیژنه‌یه‌ك���ی كات���ی دوای كاره‌كانی نه‌داوه‌‌و هیچ به‌دواداچون‌و لێكۆلینه‌وه‌یه‌كمان نه‌یتوانی ئه‌وه‌بكات‪ ،‬بۆیه‌ ئێس���تا لیژنه‌ك ‌ه بارزگانی به‌كچه‌كانیانه‌وه‌ ده‌كرێت‪.‬‬

‫هه‌میش ‌ه وتومان ‌ه‬ ‫كار ك ‌ه كه‌وت ‌ه‬ ‫ده‌ستی لیژنه‌‪،‬‬ ‫شكست ده‌هێنێت‬ ‫كه‌یسی شنگالیش‬ ‫وای به‌سه‌رهات‬

‫عێراق‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫حه‌شد ‌ی شه‌عب ‌ی به‌بیانو ‌ی ئازادكردن ‌ی حه‌ویجه‬ ‫له‌كه‌ركوك نزیك ده‌بێته‌‌و‌ه‬ ‫ئا‪:‬هاوكار حسێن‬

‫ی ناو كه‌ركوك سورن‬ ‫ی الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫تێكڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌شد ‌‬ ‫ی هێزه‌كان ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌كه‌ركوك دوربخرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫شه‌عب ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی به‌رپرس ‌ه كورده‌كان ‌‬ ‫به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاد ‌‬ ‫ی ئه‌مدوایی ‌ه ‌‬ ‫شاره‌‪ ،‬سه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ماهه‌نگ ‌‬ ‫ی بۆ دروستكردن ‌‬ ‫عامر ‌‬ ‫ی‬ ‫بو‌ه له‌دو قۆڵه‌و‌ه بۆ سه‌ر قه‌زا ‌‬ ‫ی داعش‪ ،‬هاوكات‬ ‫ی ژێرده‌ست ‌‬ ‫حه‌ویج ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان نیگه‌ران ‌‬ ‫ی دیموكرات ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی ئه‌و هێز‌ه بۆ‬ ‫ی هاتن ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه له‌حاڵه‌ت ‌‬ ‫شاره‌كه‌‪ ،‬قاچیان بچه‌قێنن‌و له‌ئاینده‌دا‬ ‫نه‌كشێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی عامری‌‪ ،‬س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی ه���اد ‌‬ ‫به‌وت��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ه‌در ك ‌ه سه‌رپه‌رش���ت ‌‬ ‫رێكخ���راو ‌‬ ‫ی ده‌كات‬ ‫ی ش���ه‌عب ‌‬ ‫ی حه‌ش���د ‌‬ ‫هێزه‌كان ‌‬ ‫ی‪7‬‬ ‫له‌نزیك كه‌ركوك‪ ،‬له‌ئێستادا نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی چه‌كدار له‌نزیك‬ ‫ی شیع ‌ه ‌‬ ‫هه‌زار عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی كه‌ركوك جێگیركراون‌و ئاماده‌ن‬ ‫ش���ار ‌‬ ‫بچنه‌ناو شاره‌كه‌و‌ه هه‌ركاتێك فه‌رمانیان‬ ‫ی‬ ‫پێبكرێ���ت‪ ،‬له‌كاتێك���دا ئ���ه‌و ل���ه‌ال ‌‬ ‫ی له‌و‌ه كردو‌ه‬ ‫ی كورد باس��� ‌‬ ‫به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه هاتنیان بۆ ناوچه‌ك ‌ه به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی حه‌ویجه‌ی ‌ه له‌داعش‪.‬‬ ‫ئازادكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئێس���تا ژماره‌یان‬ ‫ی شه‌عب ‌‬ ‫حه‌ش���د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 70‬هه‌زار كه‌س���ه‌‪ .‬ل���ه‌رو ‌‬ ‫نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ی نین‪،‬‬ ‫قانونیه‌و‌ه ئه‌م هێزان ‌ه ده‌س���تور ‌‬ ‫ی عێراق بۆ‬ ‫ی بودج ‌ه ‌‬ ‫به‌اڵم له‌دواین یاسا ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئێستا‬ ‫ی ‪‌2015‬و ئه‌و پڕۆژه‌یاسای ‌ه ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی عێراقه‌‌و تایبه‌ت ‌ه به‌حه‌ره‌س‬ ‫له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌ش���د ‌‬ ‫وه‌ته‌ن���ی‌‪ ،‬ده‌یانه‌وێت دۆخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بكه‌ن له‌چوارچێو‌ه ‌‬ ‫ی به‌یاسای ‌‬ ‫شه‌عب ‌‬ ‫ی وه‌ته‌نیدا‪ .‬به‌اڵك‬ ‫ی حه‌ره‌س ‌‬ ‫پڕۆژه‌یاسا ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كورد به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك دژ ‌‬ ‫ئ���ه‌و هێ���ز‌ه له‌ناوچ��� ‌ه جێناكۆكه‌كان‬ ‫دروستبكرێن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ند‪ ،‬به‌رپرس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان‌و ئه‌ندام ‌‬ ‫ی نیشتمان ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و حزب ‌ه به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ی سیاسی ‌‬ ‫مه‌كته‌ب ‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬ئ���ه‌و‌ه راگه‌یاندن ‌ه ده‌یه‌وێت‬ ‫ی‬ ‫ش���ته‌كان گه‌وره‌بكات‪ ،‬ده‌نا حه‌ش���د ‌‬ ‫ی پێنادرێ���ت بێته‌ناو‬ ‫ی رێگ��� ‌ه ‌‬ ‫ش���ه‌عب ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر بۆ ئازادكردن ‌‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫حه‌ویج ‌ه بێ���ت‪ ،‬ئه‌وا هه‌ر هێزێك ‌‬ ‫بێت‪ ،‬بۆ هه‌ماهه‌نگیه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رابردو‪ ،‬له‌ش���ه‌وێك ‌‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫كۆتای��� ‌‬ ‫ی داعش‪،‬‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ته‌موتومان���دا‪ ،‬هێزێك��� ‌‬ ‫ی زۆر كوردی���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫ك��� ‌ه ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���و‪ ،‬له‌چه‌ن���د قۆڵێك���ه‌و‌ه په‌الماری ‌‬ ‫كه‌ركوكی���ان دا‌و چه‌ن���د ش���وێنێكیان‬ ‫ی راسته‌قین ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫كۆنترۆڵكرد‌و مه‌ترس ‌‬ ‫كه‌ركوك دروس���تبو‪ .‬دواتر پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی دایه‌وه‌و‬ ‫ی ئ���ه‌م په‌الم���ار‌ه ‌‬ ‫به‌رپه‌رچ ‌‬ ‫ی قورس‪ ،‬توانرا‬ ‫پاش دو رۆژ له‌ش���ه‌ڕێك ‌‬ ‫ی پێشویان‬ ‫ی داعش بۆ ش���وێن ‌‬ ‫چه‌كداران ‌‬ ‫بگه‌ڕێنرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫ئه‌م ش���ڵه‌ژان ‌ه له‌بارودۆخ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌خس���اند بۆ هاد ‌‬ ‫كه‌ركوك ده‌رفه‌ت ‌‬ ‫ی به‌در‌و‬ ‫ی رێكخ���راو ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫عام���ر ‌‬

‫ی‬ ‫ی شه‌عب ‌‬ ‫چه‌ند چه‌کدارێکی حه‌شد ‌‬ ‫ی بێن ‌ه‬ ‫ی ش���ه‌عب ‌‬ ‫ی حه‌ش���د ‌‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زانیارییه‌كان ‌‬ ‫نزیك كه‌ركوك‪ .‬به‌پێ��� ‌‬ ‫ی به‌به‌رپرس��� ‌ه‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬ناوبراو په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی كه‌ركوك���ه‌و‌ه كردوه‌و‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كان ‌‬ ‫پێیڕاگه‌یان���دون "ئه‌گ���ه‌ر پێویس���تتان‬ ‫به‌هاوكاریی ‌ه ئێمه‌ش دێین"‪ ،‬به‌اڵم رێگه‌یان‬ ‫ی‬ ‫پێنه‌دراوه‌‪ .‬هه‌ر له‌و سه‌روبه‌نده‌دا عامر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردو كۆبونه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی كه‌ركوك ‌‬ ‫سه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگار ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ د‪ .‬نه‌جمه‌دین كه‌ریم ‌‬ ‫ئه‌و شار‌ه ئه‌نجامدا‪.‬‬ ‫ئاس���ۆ مامه‌ن���د ك��� ‌ه یه‌كێ���ك بو‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌و كۆبونه‌وه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ش���داربوان ‌‬ ‫ی بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫ی عامر ‌‬ ‫ی سه‌ردانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئامانج ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاش���كراده‌كات‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬هاتنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫بۆ ئ���ه‌و‌ه بوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێویس���ت بكات‬ ‫ی ئه‌و ش���ه‌ڕ‌ه گه‌وره‌ی ‌ه بێت‌و‬ ‫پش���تیوان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ماهه‌نگی���ش هه‌بێت ب���ۆ گرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫حه‌ویج���ه‌و ده‌وروب���ه‌ری‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ی‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه بۆخۆ ‌‬ ‫پێیوتراو‌ه ك ‌ه هێز ‌‬ ‫ی له‌ش���وێنه‌ك ‌ه بكات‌و‬ ‫ده‌توانێت به‌رگری ‌‬ ‫ی دیك ‌ه نیه‌"‪.‬‬ ‫ی به‌هیچ هێزێك ‌‬ ‫پێویست ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوكات ش���وان داودی‌‪ ،‬په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫ی كه‌ركوك‬ ‫عێ���راق له‌س���ه‌ر پارێ���زگا ‌‬ ‫ی مامه‌ند ده‌كاته‌وه‌و‬ ‫ته‌ئكید له‌وته‌كان��� ‌‬ ‫ی هات ‌ه‬ ‫ی عام���ر ‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪" ،‬ئ���ه‌و رۆژ‌ه ‌‬ ‫ی نه‌كردو‌ه میلیشیا‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫كه‌ركوك داوا ‌‬ ‫بێت��� ‌ه ش���اره‌كه‌وه‌‪ ،‬داوایكردبو جۆرێك‬

‫ی چی ‌ه‬ ‫گه‌ره‌نت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سب ‌ه ‌‬ ‫بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌و ناوچان ‌ه‬ ‫جێبهێڵن‬ ‫له‌هاوكاریان بكرێت له‌دو قۆڵه‌و‌ه بۆ سه‌ر‬ ‫حه‌ویجه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی عامر ‌‬ ‫ی سه‌ردانكردن ‌‬ ‫ی هۆكار ‌‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ركوك‪ ،‬شوان داود ‌‬ ‫ی پارێزگار ‌‬ ‫بۆال ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫وتی‌‪" ،‬پارێزگار سه‌رۆك ‌‬ ‫ی لێكردو‌ه له‌و سنورانه‌و‌ه‬ ‫كه‌ركوكه‌و داوا ‌‬ ‫رێگه‌ی���ان لێنه‌گیرێت ب���ۆ جوڵ ‌ه به‌ره‌و‬ ‫حه‌ویجه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م��� ‌ه له‌كاتێكدای��� ‌ه سێش���ه‌مم ‌ه ‌‬

‫ی‬ ‫ی س���ه‌ردانێكیدا بۆ شار ‌‬ ‫رابردو له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناڕه‌زای ‌‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬مه‌س���عود بارزان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاتن ‌ه ناوه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌به‌رامبه‌ر ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫میلیش���یا ش���یعه‌كان ب���ۆ ناو ش���ار ‌‬ ‫كه‌ركوك نیش���انداو رایگه‌یان���د‪" ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ی نیه‌‪،‬‬ ‫ی شه‌عب ‌‬ ‫پێویستمان به‌حه‌ش���د ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر پێویس���تمان بو پێیان ده‌ڵێین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌شد ‌‬ ‫به‌اڵم هه‌ندێك له‌سه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی باس���یان له‌و‌ه كرد ك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ش���ه‌عب ‌‬ ‫بیانه‌وێت له‌هه‌ر كاتێكدا ده‌توانن بچنه‌ناو‬ ‫شاره‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌و لێدوان��� ‌ه دژ به‌یه‌كانه‌‪،‬‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی به‌ب ‌‬ ‫ی یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی هی���چ ك���ه‌س بهێنێت‪،‬‬ ‫ی ناو ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫دوپاتیك���رده‌و‌ه ك��� ‌ه "خه‌ڵكانێك هه‌ن‬ ‫ده‌یانه‌وێت ئه‌م ته‌ش���ه‌نوج‌و هه‌ستیاری ‌ه‬ ‫دروس���تبكه‌ن‪ ،‬ئه‌م ‌ه هه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫شته‌ك ‌ه گه‌ور‌ه بكرێت‪ .‬ده‌نا ئێم ‌ه به‌رون ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێین ن ‌ه پێویس���ت ده‌كات حه‌شد ‌‬ ‫ی بێته‌ناو كه‌ركوكه‌وه‌‪ ،‬ن ‌ه رێگه‌ش‬ ‫شه‌عب ‌‬ ‫ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس���تا به‌رگێك ‌‬ ‫ی شه‌عب ‌‬ ‫حه‌ش���د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسا ‌‬ ‫ی بۆ دروستكراوه‌‌و به‌پێ ‌‬ ‫یاسای ‌‬ ‫ی ‪‌2015‬و‬ ‫ی عێراق ب���ۆ س���اڵ ‌‬ ‫بودج��� ‌ه ‌‬ ‫ی س���وپای حه‌ره‌س وه‌ته‌نیدا‪،‬‬ ‫له‌ژێرناو ‌‬ ‫ی ‪ 50‬هه‌زار ك���ه‌س دیاریكراو‌ه‬ ‫نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ی هاوشێو‌ه‬ ‫ی سوننه‌كانیش هێزێك ‌‬ ‫بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫دروستبكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هاوكات شاخه‌وان عه‌بدواڵ‪ ،‬په‌له‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارتی‌‌و له‌سه‌ر ئاست ‌‬ ‫عێراق له‌لیس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی كه‌رك���وك‪ ،‬وێ���ڕا ‌‬ ‫پارێ���زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌نایاسای ‌‬ ‫ی عامر ‌‬ ‫ی هاد ‌‬ ‫س���ه‌ردانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عامر ‌‬ ‫وه‌سفده‌كات پێشیوایه‌‪" ،‬داواك ‌ه ‌‬ ‫ی له‌و س���نور‌ه ناقانونیه‌‌و‬ ‫بۆ هه‌ماهه‌نگ ‌‬ ‫ی به‌و‌ه نیه‌‪ ،‬زۆرێكیش‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه پێویست ‌‬ ‫له‌كه‌س���ایه‌تی ‌ه عه‌ره‌به‌كان ده‌ڵێن هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌ش���د ‌‬ ‫هه‌وڵێ���ك ده‌ده‌ین بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نه‌یه‌ن بۆ ئه‌و سنوره‌"‪.‬‬ ‫شه‌عب ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی دیموكرات��� ‌‬ ‫پارت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر سورتر‌ه له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌یه‌كێت ‌‬ ‫ی له‌كه‌ركوك‌و‬ ‫ی ش���ه‌عب ‌‬ ‫ی حه‌ش���د ‌‬ ‫هێز ‌‬ ‫ناوچ ‌ه دابڕاوه‌كان دروبخرێنه‌وه‌‪ ،‬عه‌بدواڵ‬ ‫ی نیگه‌رانیه‌كانیان���ه‌و‌ه ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی س���ب ‌ه ‌‬ ‫ی چی ‌ه بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫"گه‌ره‌نت��� ‌‬ ‫ناوچان��� ‌ه جێبهێڵ���ن‪ ،‬ئ���ه‌و هه‌ژمون��� ‌ه‬ ‫ی له‌به‌غداو‌ه ده‌ستیانپێكردوه‌‪،‬‬ ‫شیعیی ‌ه ‌‬ ‫ێ ناڵێت نایگه‌یه‌نن ‌ه كه‌ركوك‪ ،‬بابه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫ك‌‬ ‫په‌یوه‌ست ‌ه به‌خاك‌و چاره‌نوسه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی موس���ڵ به‌هۆ ‌‬ ‫ی كه‌وتن��� ‌‬ ‫ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داعش���ه‌و‌ه له‌حوزه‌یران ‌‬ ‫هێرش���ه‌كان ‌‬ ‫ی مه‌ترس���ییه‌كان‬ ‫‪2014‬داو نزیكبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاین ‌‬ ‫له‌به‌غ���دا‪ ،‬گ���ه‌ور‌ه مه‌رجه‌ع��� ‌‬ ‫ی سیس���تانی‬ ‫ش���یعه‌كان‪ ،‬ئایه‌تواڵ عه‌ل ‌‬ ‫ی ده‌ركرد بۆ گه‌نج ‌ه‬ ‫ی چه‌كهه‌ڵگرتن ‌‬ ‫فتوا ‌‬ ‫شیعه‌كان‌و به‌رگریكردن له‌عێراق‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫ی چه‌ندین گروپ‌و‬ ‫ی دروس���تبون ‌‬ ‫بو‌ه هۆ ‌‬ ‫ی شیع ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی میلیشیای ‌‬ ‫ی چه‌كداری ‌‬ ‫تاقم ‌‬ ‫ی شه‌عبی‌‌و‬ ‫دواتر ناویان لێنرا حه‌ش���د ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێستا به‌ش���ێكیان له‌هه‌ندێك ناوچ ‌ه ‌‬ ‫ی وه‌ك س���ه‌عدیه‌و جه‌ل���ه‌والو‬ ‫ك���ورد ‌‬ ‫خورماتو بونیان هه‌یه‌‪.‬‬

‫پرۆژه‌یاسای پارته‌سیاسیه‌کان‬ ‫ناکۆکی لێده‌که‌وێته‌و‌ه‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫پرۆژه‌یاسای حیزب ‌ه سیاسیه‌کانی عێراق‬ ‫گفتوگۆکانی په‌رله‌مانی عێراق توندتر‬ ‫ده‌کات‌و له‌یانه‌کوردیه‌کانیش بۆچونی‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‌له‌سه‌ر پرۆژه‌یاساکه‌‌و‬ ‫په‌رله‌مانتارێکی کوردیش ده‌ڵێت "شه‌ڕی‬ ‫ئه‌وه‌ده‌که‌ین که‌له‌سه‌ر بودجه‌ی عێراق‬ ‫پشتگیری دارایی حیزبه‌کوردیه‌کان‬ ‫بکرێت"‬ ‫"پرۆژه‌که‌به‌ئاسانی تێناپه‌ڕێت"‬ ‫له‌ئێس����تادا له‌په‌رله‌مان����ی عێ����راق‬ ‫هه‌س����تیارترین باب����ه‌ت پرۆژه‌یاس����ای‬ ‫حیزبه‌سیاس����یه‌کانه‌‪ ،‬که‌خوێندن����ه‌وه‌ی‬ ‫یه‌که‌می بۆکراوه‌‌و هه‌ر هێزێکی سیاسیش‬ ‫هه‌وڵده‌دات "یاساکه‌به‌بااڵی خۆی بدورێت"‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش وایکردوه ‌که ‌گه‌یشتن به‌رێکه‌وتن‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م پرۆژه‌ی ‌ه ئاسان نه‌بێت‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری پارتی له‌په‌رله‌مانی عێراق‪،‬‬ ‫ئه‌ش����واق جاف جه‌خت له‌و‌ه ده‌کاته‌وه‌که‬ ‫‌به‌ئاسانی ئه‌م پرۆژه‌یاس����ایه ‌تێناپه‌ڕێت؛‬ ‫چونکه‌ده‌بێت بۆچونی س����ه‌رجه‌م حیزبه‬ ‫‌سیاسیه‌کانی له‌س����ه‌ربێت‌و ده‌ڵێت " ئه‌م‬ ‫پرۆژه‌یاس����ای ‌ه یه‌کێکه‌له‌پرۆژ‌ه گرنگه‌کان‪،‬‬ ‫ک ‌ه په‌س����ه‌ندکردنی نه‌خشه‌ی سیاسی زۆر‬ ‫زۆر ده‌گۆڕێت‪ ،‬چونک ‌ه ئه‌مه‌رێکخس����تنی‬ ‫حیزبه‌کان���� ‌ه له‌س����ه‌ر بناغه‌ی ده‌س����تور‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت که له‌‌ئێستادا نازانرێت پشتگیری‌و‬ ‫پاره‌ی حیزبه‌کان له‌کوێوه‌دیاری ده‌کرێت‌و‬ ‫ناڕونه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌گوێ����ره‌ی ئه‌مه ‌ده‌زانرێت‬ ‫پاره‌له‌کوێ وه‌رده‌گرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ش����واق جاف جه‌خت له‌وه‌ده‌کاته‌وه‬ ‫‌هۆکاری په‌سه‌ندنه‌کردنی ئه‌م پرۆژه‌یاسایه‬ ‫‌به‌ئاسانی بۆ ئه‌و‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه که‌بۆچونی‬ ‫زۆر جیاواز له‌سه‌ر ئه‌م پرۆژه‌یاسایه‌هه‌یه‌‌و‬ ‫به‌ش����ێکی زۆری سیاس����ییه‌‌و به‌شه‌که‌ی‬ ‫دیکه‌شی یاساییه‌‪ ،‬ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ده‌ڵێت‬ ‫" هه‌ندێ����ک له‌حیزب����ه‌کان نایه‌نه‌وێت ئه‌م‬ ‫پرۆژه‌‌یاس����ایه ‌تێبپه‌ڕێت‌و بکه‌وێت ‌ه بواری‬ ‫جێبه‌جێکردنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫رێب����وار ته‌ه����ا په‌رله‌مانت����اری یه‌کێتی‬ ‫ب����اس ل����ه‌وه‌ده‌کات ئ����ه‌م پڕۆژه‌یاس����ایه‬ ‫‌پاڵنه‌رێکی گرنگ ده‌بێ����ت بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫فه‌وزا سیاس����یه‌ی که‌له‌ئێستادا له‌عێراقدا‬ ‫هه‌ی����ه‌ب����ه‌ره‌و نه‌مان بچێت‌و له‌ئێس����تادا‬ ‫ئه‌م پرۆژه‌یاس����ایه‌زۆر گرنگه‌‌و پێویس����ت ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان بیخاته‌ئه‌وله‌ویه‌تی کاره‌کانیه‌وه‌‌و‬ ‫جه‌خت ده‌کاته‌و‌ه که‌ده‌بێت بۆچونی هه‌مو‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کانی له‌سه‌ربێت‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره ‌باس له‌وه‌ده‌کات سێ‬ ‫هۆکار هه‌یه‌که‌واده‌کات ئه‌م پرۆژه‌یاسایه‬ ‫‌گفتوگ����ۆی تون����دی له‌س����ه‌ربێت ئه‌ویش‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌که‌له‌الیه‌ن کێ����وه‌چاودێری ئه‌م‬ ‫پارته‌سیاس����یان ‌ه ده‌کرێ����ت؛ هه‌روه‌ها کێ‬ ‫بڕی����ار ده‌دات مۆڵه‌ت بدرێت به‌چ حیزبێک‬ ‫یاخود مۆڵه‌تی لێ بس����ه‌نێته‌وه‌‪ ،‬یه‌کێکی‬ ‫دیکه‌ش له‌هۆکاره‌کان دیاریکردنی یارمه‌تی‬ ‫دارایی حیزبه‌کانه‌‪.‬‬ ‫"ئه‌م پرۆژه‌‌یاسایه‬ ‫رێگر‌ه له‌دروستکردنی حیزب"‬ ‫مه‌حم����ود ره‌زا په‌رله‌مانت����اری گ����ۆڕان‬ ‫له‌په‌رله‌مانی عێراق ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات‬ ‫که‌ئه‌م پرۆژه‌یاسایه‌کێشه‌ی زۆری تێدایه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێت " ئه‌م پرۆژه‌یاس����ای ‌ه دروستکردنی‬

‫‪7‬‬

‫حیزبی سیاسی زۆر قورس کردوه‌‌و نابێت‬ ‫مه‌بده‌ئه‌ک ‌ه ئه‌وه‌بێت ک ‌ه رێگ ‌ه له‌دروستکردنی‬ ‫حیزبی سیاس����ی بگیرێ����ت‪ ،‬ئه‌مه‌یه‌کێکه‬ ‫‌له‌کێشه‌کان‪ ،‬ده‌بێت ئه‌م پرۆژه‌یاسایه‌رێگ ‌ه‬ ‫ئاسان بکات له‌به‌رده‌م دروستکردنی هێزی‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬هاوکات چاودێری وردی بکات‬ ‫ت یان کاری‬ ‫تارێگه‌ی لێبگرێ����ت دزی بکا ‌‬ ‫خراپ بکات‪ ،‬ئه‌وه‌ی له‌م پرۆژه‌یاس����ایه‌دا‬ ‫هه‌ی ‌ه ئه‌وه‌یه‌ته‌نها حیزبه‌گه‌وره‌کان بتوانن‬ ‫ببن به‌حیزبی سیاسی"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ده‌ڵێ����ت "به‌گوێره‌ی‬ ‫پرۆژه‌یاس����اک ‌ه ده‌بێ����ت حیزب له‌ش����ه‌ش‬ ‫پارێزگا بتوانێت کورسی به‌ده‌ستبهێنێت‌‪،‬‬ ‫من ره‌خنه‌م ل����ه‌و‌ه گرتوه‌‪ ،‬چونکه‌حیزب‬ ‫ده‌توانێ����ت لۆکاڵی بێ����ت‌و به‌ته‌نها له‌یه‌ک‬ ‫پارێ����زگادا هه‌بێ����ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم گ����ه‌ر له‌دو‬ ‫هه‌ڵبژاردندا نه‌یتوانی کورس����ی په‌رله‌مان‬ ‫به‌ده‌س����تبهێنێت راس����ته‌وخۆ ئه‌و حیزبه‬ ‫‌هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌بۆ ئه‌وه‌ی دوکانی سیاسی‬ ‫دروس����ت نه‌بێت وه‌ک ئێستا هه‌یه چونکه‬ ‫‌ئه‌و حیزبانه‌کاسپی ده‌ک ‌هن‌"‪.‬‬ ‫ئه‌شواق جاف س����ه‌باره‌ت به‌و رێگریان ‌ه‬ ‫پێیوای����ه‌که‌بۆ ئه‌وه‌ی کێش����ه‌دروس����ت‬ ‫نه‌بێت‌و حکومه‌ت به‌ئاسانی نه‌توانێت بڕیار‬ ‫له‌سه‌ر داخس����تنی حیزبێک بدات ده‌بێت‬ ‫داخستنی حیزبێک یاخود مۆڵه‌ت پێدانی‬ ‫له‌الی����ه‌ن ئه‌نجومه‌ن����ی دادوه‌ری عێراقه‌وه‬ ‫‌بێت‪.‬‬ ‫"بودجه‌ی حیزبه‌کان‬ ‫کێشه‌یه‌کی دیکه‌ی پرۆژه‌یاساکه‌"‬ ‫مه‌حم����ود ره‌زا ب����اس ل����ه‌وه‌ده‌کات که‬ ‫‌یارمه‌تی حیزبه ‌سیاس����یه‌کان به‌گوێره‌ی‬ ‫پرۆژه‌یاس����اکه‌له‌س����ه‌ر بنه‌مای کورس����ی‬ ‫په‌رله‌مانی ده‌بێت ب����ه‌اڵم ئه‌و پێیوایه‌که‬ ‫‌به‌و شێوه‌‌ی ‌ه نایه‌کسانی ‌ه چونکه‌له‌هه‌ندێک‬ ‫پارێزگا کورس����یه‌کی په‌رله‌مان����ی زیاتر‌ه‬ ‫له‌ه����ه‌زار ده‌نگ ب����ه‌اڵم له‌هه‌ندێک پارێزگا‬ ‫ته‌نها ‪ 12‬ه����ه‌زار ده‌نگه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پێیوایه‌که‬ ‫‌ده‌بێت له‌سه‌ر بنه‌مای کورسی‌و ئه‌و ده‌نگان ‌ه‬ ‫بێت که‌پارته‌سیاسیه‌کان ده‌یهێنن‪.‬‬ ‫ئه‌ش����واق جاف س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫یارمه‌تی����ه ‌داراییه ‌حیزبه‌کان����ی هه‌رێمی‬ ‫کوردس����تان ده‌گرێت����ه‌وه ‌ده‌ڵێ����ت "ئه‌م‬ ‫پرۆژه‌یاسای ‌ه س����یادی نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ده‌کرێت‬ ‫هه‌رێمی کوردستان وه‌کو خۆی په‌سه‌ندی‬ ‫ب����کات یاخود هه‌م����واری بکاته‌وه‪‌،‬یاخود‬ ‫خۆی یاس����ایه‌کی هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم سه‌باره‌ت‬ ‫به‌هه‌بونی ب����اره‌گای حیزب����ه ‌کوردیه‌کان‬ ‫له‌ناوچه‌کان����ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێ����م ده‌بێت‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌کی یاسایی بۆ بکرێت"‪.‬‬ ‫مه‌حم����ود ره‌زا بۆچونێک����ی جی����اوازی‬ ‫هه‌یه‌‌و ده‌ڵێت ئێم ‌ه ش����ه‌ڕی ئه‌و‌ه ده‌که‌ین‬ ‫که ‌حیزبه ‌کوردیه‌کانیش له‌سه‌ر بودجه‌ی‬ ‫به‌غ����دا یارمه‌ت����ی دارای����ی بدرێ����ن به‌اڵم‬ ‫له‌وکاته‌دا نابێت له‌هه‌رێمیش جارێکی دیک ‌ه‬ ‫بودجه‌ی����ان پێبدرێت بۆی ‌ه ره‌نگه‌یه‌کێتی‌و‬ ‫پارت����ی ئه‌وه‌قبوڵ نه‌ک ‌هن‌و ره‌تی بکه‌نه‌و‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن به‌غدا‌وه‌پاره‌یان پێبدرێت‪ ،‬چونکه‬ ‫‌ناکرێت تۆ له‌هه‌ردوالی وه‌ربگریت‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی گۆڕان جه‌ختیش له‌و‌ه‬ ‫ده‌کاته‌وه ‌که ‌گه‌ر بێت‌و حیزبه‌کوردیه‌کان‬ ‫له‌الی����ه‌ن به‌غداوه‌پاره‌ی����ان پێبدرێت ئه‌وا‬ ‫ره‌نگ ‌ه به‌غدا ئه‌مه‌هه‌میش ‌ه وه‌ک کارتێکی‬ ‫فشار بۆ سه‌ریان به‌کار بهێنێت‪.‬‬

‫حیزبواڵی‌ عێراق‬ ‫كۆپی حیزبواڵی‌ لوبنان‬ ‫پرۆفایل‬

‫شۆڕش����ی‌ ئێ����ران‌و دامه‌زراندن����ی‌‬ ‫كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ ل����ه‌‪ ،1979‬له‌زۆر‬ ‫بواردا به‌خاڵ����ی‌ وه‌رچه‌رخان داده‌نرێت‬ ‫له‌ناوچ����ه‌ی‌ رۆژهه‌اڵت����ی‌ ناوه‌ڕاس����ت‌و‬ ‫جیهان����ی‌ ئیس��ل�امیدا‪ ،‬به‌تایبه‌ت����ی‌‬ ‫له‌هه‌ڵسانه‌وه‌و به‌هێزكردنی‌ شیعه‌كاندا‪،‬‬ ‫كه‌ له‌تایه‌فه‌یه‌كی‌ په‌راوێزخراوی‌ لوبنان‌و‬ ‫عێراق‌و یه‌مه‌نه‌وه‌ كردنی‌ به‌تایه‌فه‌یه‌كی‌‬ ‫بااڵده‌س����ت‪ ،‬به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك كه‌ ئێستا‬ ‫رێكخ����راوه‌ ش����یعه‌كانی‌ ئ����ه‌و واڵتانه‌‬ ‫له‌ده‌وڵه‌ت به‌هێزترو كاراترن‪.‬‬ ‫دوای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ حزب����واڵی‌ لوبن����ان‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌ ده‌یه‌ی‌ ‪‌1980‬و له‌گه‌رمه‌ ‌‬ ‫ی‬

‫جه‌نگی‌ ناوخۆی‌ ئه‌و واڵته‌دا‪ ،‬به‌ئیلهام‬ ‫وه‌رگرتن له‌ئایدۆلۆژی‌ سیاسی‌ ئایه‌تواڵ‬ ‫خومه‌ین����ی‌‪ ،‬به‌هاوكاری‌‌و پش����تیوانی‌‬ ‫مادی‌‌و مه‌عنه‌وی‌ س����وپای‌ پاس����داران‬ ‫دامه‌زرا‪ ،‬ئێستا به‌هۆی‌ رۆڵی‌ كارایه‌وه‌‬ ‫نه‌ك ه����ه‌ر له‌لوبنان ك����ه‌ به‌ده‌وڵه‌تێك‬ ‫داده‌نرێ����ت له‌ناو ده‌وڵه‌ت����ی‌ لوبناندا‌و‬ ‫توانیویه‌تی‌ به‌گژ ئیسرائیلدا بچێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌هۆی‌ رۆڵی‌ كارایه‌وه‌ له‌جه‌نگی‌‬ ‫سوریا‌و عێراقیشدا‪ ،‬له‌ئاستی‌ ناوچه‌كه‌دا‬ ‫وه‌ك گه‌مه‌كار ته‌ماشا ده‌كرێ‌‌و به‌باسكی‌‬ ‫به‌هێزی‌ شیعه‌و ئێران داده‌نرێت‪.‬‬ ‫ئێ����ران چه‌ن����د س����اڵێكه‌ له‌هه‌وڵی‌‬ ‫به‌هێزك����ردن‌و هه‌س����تانه‌وه‌ی‌ ك����ۆی‌‬

‫شیعه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌دایه‌و وه‌ك به‌شێك له‌عێراق‪ .‬ئه‌م گروپه‌ كه‌ شانازی‌ به‌وه‌وه‌ له‌زانكۆی‌ به‌س����ره‌ خوێندوه‌‪ ،‬له‌ده‌یه‌ی‌ له‌الی����ه‌ن وه‌زاره‌ت����ی‌ گه‌نجین����ه‌ی‌‬ ‫له‌سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌كییان كاریان له‌سه‌ر ده‌ك����ه‌ن ئه‌وان ب����ون له‌عێراقدا له‌دوای‌ ‪1980‬دا په‌یوه‌ن����دی‌ ك����ردوه‌ به‌حیزبی ئه‌مه‌ری����كاوه‌‪ ،‬س����اڵی‌ ‪ 2009‬وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌م رۆژانه‌ یه‌كێك له‌و هێزانه‌ی‌ س����اڵی ‪2003‬ه‌وه‌ یه‌ك����ه‌م فیش����ه‌كیان ده‌عوه‌وه‌‌و په‌ن����ای‌ بردوه‌ته‌ به‌ر ئێران‌و ناوب����راو ناوی‌ موهه‌ندیس����ی‌ خس����ته‌‬ ‫ك����ه‌ ن����اوی‌ كه‌وتوه‌ت����ه‌ ن����او ناوانه‌وه‌ به‌سه‌ربازانی‌ داگیركه‌ری‌ ئه‌مه‌ریكاوه‌ نا‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ‌ س����وپای‌ پاس����داراندا كاری‌ لیستی‌ ره‌شه‌وه‌ به‌تۆمه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌ رۆڵی‌‬ ‫هه‌بوه‌ له‌هێرشكردنه‌ س����ه‌ر هێزه‌كانی‌‬ ‫له‌جه‌نگ����ی‌ دژ به‌داعش����دا له‌عێ����راق‪ ،‬رۆڵی‌ گرنگیان له‌ش����ه‌ڕی‌ دژ به‌داعشدا كردوه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ روخان����ی‌ رژێ����م ل����ه‌‪2003‬دا‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‪.‬‬ ‫كه‌تیبه‌كان����ی‌ حیزب����واڵی‌ عێراقه‌‪ ،‬كه‌ له‌روم����ادی‌‌و دیال����ه‌و ده‌ور‌وبه‌ری‌ به‌غدا‬ ‫دوای‌ كۆنتڕۆڵكردنی‌ موس����ڵ‌ له‌الیه‌ن‬ ‫زۆرێ����ك پێیانوای����ه‌ كۆپ����ی‌ حیزبواڵی‌ بینیوه‌‪ ،‬ك����ه‌ به‌پێی‌ ئ����ه‌و زانیاریانه‌ی‌ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ عێراق‌و بوه‌ته‌ په‌رله‌مانتار‪،‬‬ ‫لوبنان����ه‌‌و په‌یوه‌ندییه‌ك����ی‌ توندوتۆڵی‌ له‌میدیاكان����ه‌وه‌ باڵوده‌بن����ه‌وه‌ ژماره‌ی‌ س����امی‌ عه‌س����كه‌ری‌ راوێژكاری‌ نوری‌ داعش����ه‌وه‌‌و دروستبونی‌ مه‌ترسییان بۆ‬ ‫به‌حیزبواڵی‌ لوبنانی‌‌و حه‌سه‌ن نه‌سرواڵی‌ چه‌كداره‌كانی����ان زیات����ر ل����ه‌ ‪ 5000‬مالیكی‌ ده‌ڵێت "له‌كاتی‌ س����ه‌ردانماندا سه‌ر به‌غداو شاره‌كانی‌ دیكه‌ی‌ عێراق‪،‬‬ ‫بۆ ئێران له‌‪2006‬دا‪ ،‬موهه‌ندیس له‌گه‌ڵ‌ به‌بانگه‌وازی‌ ئایه‌تواڵ سیسیتانی‌ گه‌وره‌‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ چه‌كداره‌كانی‌ جه‌نگاوه‌ره‌‪.‬‬ ‫س����ه‌ركرده‌ی‌ كه‌تیبه‌كان����ی‌ حیزبواڵ الیه‌نی‌ ئێرانیه‌كان دانیشت‪ ،‬به‌مه‌رجێك مه‌رجه‌ع����ی‌ ش����یعه‌كان‪ ،‬موهه‌ندی����س‬ ‫مه‌شق‌و راهێنان به‌میلیشیا شیعه‌كانی‌‬ ‫عێراق به‌گش����تی‌‌و كه‌تیبه‌كانی‌ حیزبواڵ به‌نازناوی‌ "ئه‌بو مه‌هدی‌" ده‌ناس����رێت‌و به‌پێ����ی‌ پرۆتۆك����ۆل ده‌ب����و ئێران����ی‌‌و فه‌رمانده‌ی����ی‌ ه����ه‌زاران خۆبه‌خش����ی‌‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ كاربه‌ده‌س����ت ‌ه عێراقیی����ه‌كان عێراقیه‌كان هه‌ریه‌ك به‌جیاو له‌به‌رامبه‌ر شیعه‌ی‌ كرد‪ .‬سه‌باره‌ت به‌رۆڵی‌ ناوبراو‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌رپرس����ێكی‌ ئه‌من����ی‌ ب����ااڵی‌ عێراق‬ ‫كه‌تیبه‌كانی‌ حزبواڵی‌ عێراق‪ ،‬س����اڵی‌ به‌موهه‌ندیس "ئه‌ندازیار" ناوی‌ ده‌به‌ن‪ .‬یه‌كتر دابنیشن"‪.‬‬ ‫كه‌تیبه‌كانی‌ حیزبواڵ به‌شاراوه‌ترین‌و ده‌ڵێ����ت "موهه‌ندی����س له‌هه‌م����و وردو‬ ‫‪ 2003‬یه‌كه‌مجار به‌ن����اوی‌ كه‌تیبه‌كانی‌ ئه‌م به‌رپرس����ه‌ عێراقیانه‌ پێیانوایه‌ كه‌‬ ‫"ئه‌ب����و فه‌زل����ی‌ عه‌ب����اس"ه‌وه‌ خ����ۆی‌ ل����ه‌الی‌ ئێرانییه‌كان له‌هه‌مو به‌رپرس����ه‌ نهێنیتری����ن گروپی‌ چه‌ك����داری‌ عێراقی‌ درش����تێكدا به‌ش����داره‌‪ ،‬له‌ئیداره‌كردن‌و‬ ‫راگه‌یان����د‪ ،‬پاش����ان له‌س����اڵی‌ ‪2007‬دا عێراقیه‌كان ده‌ستڕۆیش����توتره‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ داده‌نرێ����ت‌و ته‌نها رێكخ����راوه‌ كه‌ ناوی‌ له‌ته‌موی����ل ك����ردن‌و له‌پالندان����ان‌و‬ ‫ی حیزبواڵ ته‌مه‌نی‌ ‪ 60‬ساڵه‌‌و كۆلێژی‌ ئه‌ندازیاری‌ خراوه‌ته‌ نێو رێكخراوه‌ تیرۆریسته‌كانه‌وه‌ جێبه‌جێكردنیشدا"‪.‬‬ ‫ناوه‌كه‌ی‌ گۆڕا بۆ كه‌تیبه‌كان ‌‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫ئه‌ندامێك ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگا ‌ی سلێمانی‌‪ :‬كۆمپانیاكانی‌ نه‌وت هه‌ل ‌ی‬ ‫كاریان بۆ خه‌ڵك ‌ی میسر ره‌خساندوه‌ نه‌ك هاواڵتیان ‌ی كورد‬ ‫"به‌هۆ ‌ی گرێبه‌ستێكه‌و‌ه له‌ماوه‌ ‌ی چوار مانگدا هه‌رێم نزیكه‌ ‌ی یه‌ك ملیار دۆالر زیان ‌ی پێگه‌یشتوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬ ‫نه‌بونی‌ به‌ندێك له‌گرێبه‌ستی‌‬ ‫دابینكردنی‌ گاز له‌ماوه‌ی‌ چوار مانگدا‬ ‫زیانی‌ ملیارێك دۆالری‌ به‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان گه‌یاندوه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬ئه‌و باس‬ ‫له‌وه‌شده‌كات‪ ،‬كۆمپانیاكانی‌ نه‌وت‬ ‫له‌هه‌رێم له‌جیاتی‌ هاواڵتیانی‌ كورد‬ ‫هه‌لی‌ كاریان بۆ خه‌ڵكی‌ میسر‌و‬ ‫خه‌ڵكانی‌ تر فه‌راهه‌مكردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگای‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬غالب محه‌مه‌د به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬رۆژانه‌ ن���ۆ ملیۆن لیتر گاز‬ ‫ب���ۆ به‌رهه‌مهێنانی‌ كاره‌با پێویس���ته‌‬ ‫جگه‌ له‌پێویس���تییه‌كانی‌ تری‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئه‌م���ه‌ش حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردس���تان گرێبه‌س���تی‌ له‌گ���ه‌ڵ دو‬ ‫كۆمپانی���ا واژۆك���ردوه‌ ت���ا بتوانێت‬ ‫پێداویس���تی‌ ناوخ���ۆی‌ پێدابینبكات‪.‬‬ ‫ئه‌و كۆمپانیایانه‌ش ئه‌و گرێبه‌سته‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ كراوه‌ یه‌كێكیان توركی‌‌و ئه‌وی‌‬ ‫تریشیان ئێرانیه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ی‌ ئه‌نجوم���ه‌ن ك���ه‌‬ ‫له‌هه‌مان كاتدا سه‌رپه‌رشتیاری‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫بازرگانی‌‌و پیشه‌س���ازی‌‌و وزه‌‌و سامانه‌‬ ‫سروشتیه‌كانه‌ راشیگه‌یاند‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫گرێبه‌سته‌ی‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و دو كۆمپانیایه‌‬ ‫كراوه‌ لیترێك گاز ‪ 1300‬دینار له‌س���ه‌ر‬ ‫حكومه‌ت ده‌كه‌وێت‪ .‬وتیش���ی‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫گرێبه‌س���ت له‌گه‌ڵ ئ���ه‌م كۆمپانیایانه‌‬ ‫كراوه‌ به‌رمیلێ���ك نه‌وت به‌ ‪ 114‬دۆالر‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستاش كه‌ به‌رمیلێك نه‌وت‬

‫له‌نزیك���ه‌ی‌ ‪ 52‬دۆالردایه‌ كۆمپانیاكان‬ ‫هه‌ر به‌نرخ���ی‌ ‪ 1300‬دینار بۆ لیترێك‬ ‫گازه‌كه‌ دابینده‌كه‌ن‌و ده‌یهێنن‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هۆكاره‌كه‌ش���ی‌ غالب‬ ‫محه‌مه‌د رایگه‌یان���د‪" ،‬به‌هۆی‌ نه‌زانی‌‬ ‫ی���ان خۆلێدزین���ه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی���ه‌ كه‌‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كه‌یان ك���ردوه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫كۆمپانیایان���ه‌‪ ،‬له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌ هیچ‬ ‫به‌ندێك���ی‌ تیانی���ه‌ ب���اس له‌وه‌بكات‬ ‫كاتێ���ك به‌رمیلێك نه‌وتی‌ خاو دابه‌زی‌‬ ‫به‌پێی‌ رێ���ژه‌ی‌ دابه‌زینه‌ك���ه‌ی‌ نرخی‌‬ ‫گازه‌ك���ه‌ش دابه‌زێ���ت‪ ،‬نه‌بون���ی‌ ئه‌و‬ ‫خاڵه‌ش له‌گرێبه‌سته‌كه‌دا واده‌كات ئه‌و‬ ‫كۆمپانیایانه‌ هیچ مولزه‌م نه‌بێت یه‌ك‬ ‫دینار نرخه‌كه‌ی‌ دابه‌زێنێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪" ،‬به‌هۆی‌ ئه‌و گرێبه‌سته‌وه‌‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ چ���وار مانگ���ی‌ راب���ردودا‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م نزیكه‌ی‌ یه‌ك ملیار‬ ‫دۆالر زیانی‌ پێگه‌یشتوه‌"‪.‬‬ ‫رونیش���یكرده‌وه‌‪ ،‬گرێبه‌س���ته‌كه‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ س���امانه‌ سروش���تیه‌كان‬ ‫ئه‌نجامیداوه‌‌و له‌سه‌ر ئاستی‌ ناوخۆش‬ ‫له‌گه‌ڵ كۆمپانیای‌ قه‌یوان له‌س���نوری‌‬ ‫س���لێمانی‌‌و ده‌وروب���ه‌ری‌‪ ،‬له‌هه‌ولێر‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ریش���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانی���ای‌‬ ‫كار ئه‌نجام���دراوه‌ له‌كاتێكدا هه‌موان‬ ‫ده‌زان���ن ك���ه‌ كۆمپانی���ا زه‌به‌الح���ه‌‬ ‫ناوخۆیی���ه‌ ئه‌هلیی���ه‌كان زۆرینه‌ی���ان‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌موش���یان نه‌بێت "س���ێبه‌ری‌‬ ‫حیزبه‌كانن"‪.‬‬ ‫گرفتێك���ی‌ تر له‌بواری‌ س���وته‌مه‌نی‌‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫پارێزگای‌ س���لێمانی‌ باسی لێوه‌ده‌كات‬ ‫له‌ب���واری‌ پااڵوتنی‌ نه‌وت‌و ئه‌و نرخه‌یه‌‬ ‫كه‌ بۆ پااڵوتنه‌ك���ه‌ دیاریكراوه‌و وتی‌‪،‬‬

‫س���ه‌رچاوه‌كانی‌ به‌نزین‌و گاز‌و نه‌وتی‌‬ ‫س���پی‌ كه‌ له‌ناوخ���ۆ به‌كارده‌هێنرێت‬ ‫به‌ش���ێكی‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت���ه‌وه‌‬ ‫ده‌هێنرێت‪ ،‬به‌شێكیش���ی‌ له‌الیه‌ن دو‬ ‫پااڵوگ���ه‌ گه‌وره‌یه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ دانراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێكیش���ی‌ له‌پااڵوگه‌ بچوكه‌كانه‌وه‌‬ ‫دابینده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ وت‪ ،‬پااڵوگه‌ گه‌وره‌كان كه‌‬ ‫یه‌كێكیان سه‌ر به‌كۆمپانیای‌ قه‌یوان‌و‬ ‫ئه‌وی‌ تریشیان سه‌ر به‌كۆمپانیای‌ كاره‌‬ ‫یه‌ك به‌رمیل نه‌وتی‌ خاو به‌ ‪ 17‬دۆالر‬ ‫ده‌پاڵێون‌و به‌شه‌كانی‌ جیاده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌و نرخه‌ زۆر زۆره‌‌و به‌پێی‌‬ ‫به‌دواداچونه‌كان له‌سه‌ر ئاستی‌ جیهانی‌‬ ‫نرخ���ی‌ پااڵوتن���ی‌ به‌رمیلێ���ك نه‌وت‬ ‫له‌نێوان ‪ 5‬بۆ ‪ 8‬دۆالردایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ وه‌ك غالب‬ ‫محه‌م���ه‌د ده‌ڵێ���ت‪" ،‬به‌رهه‌می‌ ماوه‌ی‌‬ ‫نه‌وته‌ پاڵێوراوه‌كه‌ وه‌ك نه‌وتی‌ ره‌ش‌و‬ ‫نه‌فتا ب���ۆ كۆمپانیاك���ه‌ ده‌مێنێته‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌وان ده‌یفرۆشن"‪.‬‬ ‫ب���ۆ وه‌رگرتن���ی‌ زانی���اری‌ ئاوێن���ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیك���رد به‌بری���كاری‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كان‪ ،‬ته‌ها زه‌نگه‌نه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و داوایك���رد لێ���دوان له‌وته‌بێژی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت‪ ،‬ئ���االن عه‌ت���وف وه‌ربگرین‪،‬‬ ‫به‌اڵم عه‌توف وه‌اڵمی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫نه‌دایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ بونی‌ پاره‌ی���ه‌ك به‌ناوی‌‬ ‫"په‌ت���رۆ دۆالر" ك���ه‌ دراوه‌ته‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌فه‌رمانگ���ه‌‌و وه‌زاره‌ت���ه‌كان ئ���ه‌و‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاره‌ی‌ لیژنه‌ی‌ بازرگانی‌‌و‬ ‫سامانه‌ سروش���تیه‌كان ره‌تیده‌كاته‌وه‌‬ ‫له‌هه‌رێمدا شتێك هه‌بێت به‌ناوی‌ پاره‌ی‌‬ ‫په‌ترۆ دۆالره‌و وتی‌‪ ،‬پاره‌ی‌ په‌ترۆ دۆالر‬

‫به‌هۆی‌ ئه‌و‬ ‫گرێبه‌سته‌وه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ چوار‬ ‫مانگی‌ رابردودا‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫نزیك ‌هی‌ یه‌ك‬ ‫ملیار دۆالر زیانی‌‬ ‫پێگه‌یشتوه‬ ‫بڕی���اری‌ حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ن���ده‌ ب���ۆ‬ ‫پارێزگاكان���ی‌ به‌رهه‌مهێن���ی‌ ن���ه‌وت‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ بڕی‌ هه‌نارده‌ی‌‬ ‫نه‌وتی‌ هه‌رێم‌و سه‌رچاوه‌ی‌ داهاته‌كه‌ی‌‬ ‫بۆ به‌غداد ناڕۆش���نه‌ بۆیه‌ ناوه‌ند هیچ‬ ‫پاره‌یه‌ك���ی‌ به‌ناوی‌ په‌ت���رۆ دۆالر بۆ‬

‫هه‌رێم نه‌ناردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاس���تی‌ هه‌رێم هه‌یه‌ پاره‌ی‌ شیرین ‌‬ ‫ی‬ ‫كاركردنی‌ كۆمپانیا گه‌وره‌كانی‌ نه‌وته‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌س���ه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌یه‌ كاتێك‬ ‫له‌ناوچه‌یه‌كدا ده‌س���ت به‌به‌رهه‌مهێنان‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ژینگه‌ی‌ ناوچه‌كه‌ ده‌شێوێنن‪،‬‬ ‫پاره‌یه‌ك له‌سود‌و سه‌رمایه‌ بۆ ژینگه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ ته‌رخان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و باس له‌نه‌بونی‌ رێنماییه‌كی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌چۆنیه‌تی‌ خه‌رجكردنی‌ ئه‌و شیرینی‌‬ ‫نه‌وتانه‌‌و تێكه‌ڵكردنی‌ له‌گه‌ڵ بودجه‌ی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌خزمه‌تگوزارییه‌كان ده‌كات‌و‬ ‫وتی‌‪ ،‬نه‌توانراوه‌ پاره‌ی‌ ئه‌و ش���یرینیه‌‬ ‫له‌ش���وێنێكی‌ باش���تر خه‌رجبكرێت‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا ده‌بوایه‌ پاره‌ی‌ ش���یرینی‌‬ ‫نه‌وت بۆ ش���ه‌قام‌و رێگاوبانه‌كان‌و بۆ‬ ‫س���ه‌وزایی‌‌و ژینگه‌ی‌ ناوچ���ه‌كان یان‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك كه‌ هاواڵت���ی‌ كه‌مده‌رامه‌ت‬ ‫س���ودمه‌ندبن لێی‌ ته‌رخانبكرێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ رێنمایی‌ له‌سه‌ر‬ ‫نییه‌ بۆیه‌ میزاجی‌ شه‌خس���ی‌‌و بڕیاری‌‬ ‫شه‌خسی‌ رۆڵی‌ تیاده‌بینێت‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شیدا‪ ،‬خراپی‌ به‌كارهێنانی‌ ئه‌م‬ ‫پاره‌ی���ه‌ له‌وه‌دایه‌ ب���ۆ نمونه‌ گه‌رمیان‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ ‪ 100‬قه‌روێڵه‌یی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌م پاره‌یه‌ بۆ كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر ئه‌م‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌یه‌ له‌ش���وێنی‌ تر له‌سه‌ر‬ ‫بودجه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ كۆمپانیاكانی���ش‬ ‫به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ رێنمایی‌ پێویس���ته‌وه‌‬ ‫كه‌متری���ن هه‌ل���ی‌ كار ب���ۆ هاواڵتیان‬ ‫دابینكراوه‌ غال���ب محه‌مه‌د وتی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كۆمپانیایانه‌ ته‌نها له‌روی‌ لۆجیستییه‌وه‌‬ ‫هاواڵتیان���ی‌ ك���ورد به‌كارده‌هێن���ن‌و‬ ‫ئه‌وانه‌ش���ی‌ به‌كاریانخس���تون زۆر زۆر‬

‫كه‌متره‌ ل���ه‌وه‌ كارمه‌ندانه‌ی‌ له‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫ده‌یانهێنن‪ .‬ئه‌وه‌شی‌ وت‪" ،‬به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫به‌دواداچونانه‌ی‌ كردومانه‌ ‪%25‬ی‌ ئه‌و‬ ‫كارمه‌ندانه‌ی‌ له‌كۆمپانی���ا نه‌وتیه‌كان‬ ‫كارده‌ك���ه‌ن میس���رین‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش واتا‬ ‫كۆمپانیاكان هه‌لی‌ كاریان بۆ خه‌ڵكی‌‬ ‫میسر دۆزیوه‌ته‌وه‌ بۆ خه‌ڵكی‌ ئێمه‌یان‬ ‫نه‌دۆزیوه‌ته‌وه‌‪ .‬جگه‌ له‌و كارمه‌ندانه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ واڵتانی‌ ترن"‪.‬‬ ‫رونیش���یكرده‌وه‌‪ ،‬خ���ۆ ئه‌گه‌ر باس‬ ‫له‌وه‌ده‌كرێ���ت كه‌ ئه‌وان���ه‌ی‌ هێنراون‬ ‫شاره‌زا‌و پسپۆری‌ بواره‌كه‌ن ئه‌وا به‌پێی‌‬ ‫به‌دواداچونه‌كان بۆمان ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌‬ ‫رێژه‌ی‌ هه‌ڵگری‌ بڕوانامه‌ی‌ دكتۆرا له‌ناو‬ ‫كۆمپانیاكان س���فر له‌س���ه‌ده‌‪ ،‬رێژه‌ی‌‬ ‫به‌كالۆریۆس تیایاندا ته‌نها ‪ ،%11‬به‌اڵم‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪%50‬یان دبلۆمیان ته‌واوكراوه‌‬ ‫له‌كاتێك���دا بۆخۆش���مان ده‌زانین كه‌‬ ‫دبلۆم به‌دو ساڵ ته‌واو ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���یدا‪" ،‬له‌جیات���ی‌ هێنان���ی‌‬ ‫كارمه‌ن���د‌و كرێكاری‌ بیانی‌ ئێمه‌ كه‌ له‌‬ ‫‪2006‬ه‌وه‌ نه‌وت ده‌رده‌هێنین تا ‪،2015‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بمانتوانیانه‌ رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫كۆمپانیایانه‌ بكه‌ین تا لقه‌كانی‌ نه‌وتی‌‬ ‫په‌یمانگاكان���ی‌ واڵته‌كانیان بهێنن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كادی���ری‌ خۆمان پێبگه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌مانتوان���ی‌ ئ���ه‌و ‪%50‬یه‌ی‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ دێت له‌جیاتی‌ ئه‌وان خه‌ڵكی‌‬ ‫خۆمان دابمه‌زرێنین"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ وت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێستاش له‌و بێ‌‬ ‫به‌رنامه‌ییه‌ ده‌ستمانكه‌توه‌ به‌كارهێنانی‌‬ ‫كارمه‌ندی‌ كورده‌ بۆ بواری‌ لۆجیستی‌‪،‬‬ ‫نه‌ك بواری‌ پسپۆری‌‌و به‌مه‌ش له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمپانیاكان���ه‌وه‌ ده‌رفه‌تی‌ فێربونیان‬ ‫پێنادرێت‪.‬‬

‫حاجی‌ ئۆمه‌ران‪ ..‬بۆ رێكخستی‌ ئاڵوگۆڕ ‌ی بازرگانی‌‪ ،‬رۆژانی‌ پشو كه‌مده‌كرێنه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬سه‌ردار قادر‬ ‫ئاڵوگۆڕی‌ بازرگانی له‌مه‌رز ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی حاجی ئۆمه‌ران‬ ‫له‌ئێستادا ‪ 24‬كاتژمێر له‌رۆژێكدا‬ ‫كراوه‌یه‌‪ ،‬به‌ره‌زامه‌ندی‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫ده‌روازه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ ته‌مه‌رچین‌و‬ ‫حاجی‌ ئۆمه‌رانیش رۆژه‌كانی‌ پشو‬ ‫كه‌مده‌كرێنه‌وه‌ جگه‌ له‌جیاكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌رچه‌ی‌ گه‌شتیاران له‌رێڕه‌وی‌‬ ‫بازرگانی‌‪.‬‬ ‫به‌رپرس����ی كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫حاجی ئۆمه‌ران‪ ،‬مه‌س����عود ئه‌حمه‌د‬ ‫باتێل����ی به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یاند‪ ،‬دوای‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی له‌چه‌ن����د رۆژی راب����ردودا‬ ‫س����نوره‌كه‌مان ل����ه‌ڕوی جموجۆڵ����ی‬ ‫بازرگانیی����ه‌وه‌ ب����وه‌ هه‌میش����ه‌یی‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ الیه‌نی ئێرانی كێش����ه‌ی رۆژه‌‬ ‫پشوه‌كانیشمان چاره‌سه‌ركرد‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێشتر دیارنه‌بو چ رۆژێك سنور هه‌یه‌‬ ‫یان پشوی فه‌رمییه‌‪ ،‬رۆژانی‌ پشوش‬ ‫زۆربون كه‌ كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر بزاوتی‌‬ ‫بازرگان����ی‌‌و گه‌ش����تیاری‌ س����نوره‌كه‌‬ ‫ده‌كرد‪.‬‬ ‫وتیشی‌‪ ،‬پێشتر له‌مه‌رزی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫حاجی ئۆمه‌ران هه‌ركاتێك له‌كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران پشوی فه‌رمی بوایه‌‪،‬‬ ‫كاربه‌ده‌س����تانی گومرگی ته‌مه‌رچینی‬ ‫ئێران ده‌رگای س����نوریان داده‌خست‌و‬ ‫به‌ناچاری����ش ش����ۆفێرو بازرگانه‌كانی‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تان باره‌كانیان بۆ‬ ‫رۆژی دوات����ر جێده‌هێش����ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌ی پش����وه‌ فه‌رمییه‌كانی‬ ‫ئێران كاتێك له‌هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫پشوی فه‌رمی ده‌بو سنور هه‌ر كراوه‌‬ ‫ب����و‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ پێویس����ت بو‬ ‫به‌پێ����ی پڕۆتۆكۆڵ����ی نێوده‌وڵه‌ت����ی‬ ‫مامه‌ڵه‌ی����ان له‌گ����ه‌ڵ ئ����ه‌م بابه‌ت����ه‌‬

‫مه‌رزی‌ نێوده‌وڵه‌تی حاجی ئۆمه‌ران‬ ‫بكردایه‌‪.‬‬ ‫مه‌س����عود ئه‌حم����ه‌د ئه‌وه‌ش���� ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬بۆ چاره‌سه‌ری‌ ئه‌م گرفته‌و‬ ‫چاالككردن����ی‌ زیات����ری‌ ده‌روازه‌ك����ه‌‪،‬‬ ‫هه‌ردوال رێكه‌وتنێكی‌ لێكتێگه‌یشتنیان‬ ‫واژۆ كرد‌و تیایدا رۆژه‌ پشوه‌كانیان له‌و‬ ‫سنوره‌ دیاریكرد‪ ،‬به‌مه‌ش له‌ساڵێكدا‬ ‫ته‌نها سێ‌ رۆژ پشوی‌ فه‌رمی‌ هه‌ن كه‌‬ ‫ئه‌وانیش یه‌كه‌م رۆژی‌ جه‌ژنی نه‌ورۆز‌و‬

‫یه‌كه‌م رۆژی‌ جه‌ژنی ره‌مه‌زان‌و یه‌كه‌م‬ ‫رۆژی‌ جه‌ژنی قوربانه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وانه‌ش‬ ‫هه‌م����و رۆژانی هه‌ینی‌و رۆژه‌ پش����وه‌‬ ‫فه‌رمییه‌كانی هه‌ردو واڵت‪ ،‬سنور كراوه‌‬ ‫ده‌بێت‌و هاتوچۆو جموجۆڵی بازرگانی‌و‬ ‫ترانزێت به‌رده‌وامی ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاڵوگۆڕێك����ی‌ تری‌ س����نوره‌كه‌ كه‌‬ ‫به‌رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ الیه‌نی‌ ئێرانی‌ كراوه‌‬ ‫وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌ به‌رپرس����ی كۆمه‌ڵگه‌ی‬

‫نێوده‌وڵه‌ت����ی‌ حاج����ی ئۆم����ه‌ران‬ ‫باس����ی‌ لێ����وه‌ده‌كات‪ ،‬رێككه‌وتن���� ‌ه‬ ‫له‌س����ه‌ر جیاكردنه‌وه‌ی ده‌روازه‌كانی‬ ‫(گه‌ش����تیاری) و (ترانزێت‌و بازارچه‌)‬ ‫له‌یه‌كت����ری‌و وت����ی‌‪ ،‬له‌م����اوه‌ی یه‌ك‬ ‫مانگی داهاتودا ده‌بێت ئه‌م خاڵه‌یان‬ ‫جێبه‌جێبكرێت‪.‬‬ ‫رونیش����یكرده‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫الیه‌نی ئێرانی بڕیاریداوه‌ له‌ماوه‌ی دو‬

‫هه‌فته‌ی داهاتودا شوێنی‌ جموجۆڵی‌‬ ‫گه‌ش����تیاران له‌ده‌روازه‌ی سنورییه‌و‌ه‬ ‫بۆ به‌ش����ی پاس����پۆرت ئاماده‌بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێشتر گه‌شتیاران له‌ده‌روازه‌ی‬ ‫بازرگانیی����ه‌وه‌ هاتوچۆی����ان بۆ واڵتی‬ ‫ئێران ده‌كرد‌و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ له‌ئێران‬ ‫به‌هه‌مان رێگا ده‌هاتنه‌ ناو ده‌روازه‌ی‌‬ ‫نیوده‌وڵه‌تی‌ حاجی‌ ئۆمه‌ران‪.‬‬ ‫له‌ناوه‌راس����تی‌ مانگی‌ ‪ 4‬ی س����اڵی‌‬

‫الیه‌نی ئێرانی‬ ‫بڕیاریداوه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی دو‬ ‫هه‌فته‌ی داهاتودا‬ ‫شوێنی‌ جموجۆڵی‌‬ ‫گه‌شتیاران‬ ‫له‌ده‌روازه‌ی‬ ‫سنورییه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌شی پاسپۆرت‬ ‫ئاماده‌بكات‬ ‫‪2008‬ده‌روازه‌ی‌ سنوری‌ حاجی‌ ئۆمه‌ران‬ ‫له‌نێ����وان كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ ئێران‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان به‌ده‌روازه‌یه‌كی‌‬ ‫فه‌رمی‌ دانرا‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌روازه‌كه‌‬ ‫ب����و به‌ده‌روازه‌یه‌كی‌ فه‌رم����ی‌ مانگانه‌‬ ‫ش����اندێك له‌هه‌رێ����م‌و ش����اندێك‬ ‫له‌كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ ئێران بۆ زیاتر‬ ‫به‌ره‌وپێش����چونی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی����ان‬ ‫كۆده‌بنه‌وه‌‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫ئاراز‪ ..‬ئه‌و پۆلیسه‌ی له‌تاو ده‌ستكورت ‌ی‌خۆی كوشت‬

‫‪9‬‬

‫ی مانگێكدا دو که‌س له‌ده‌ربه‌ندیخان به‌په‌ت خۆیان ده‌خنكێنن‬ ‫له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫گه‌نجێك له‌ده‌ربه‌ندیخان‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ده‌ستكورتی‌و‬ ‫قورسیی ژیانی خێزانه‌كه‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌چێته‌وه‌ له‌ماڵه‌وه‌ خۆی‬ ‫به‌په‌تێكدا هه‌ڵده‌واسێت‌و كۆتایی‬ ‫به‌ژیانی ده‌هێنێت‪ ،‬هاوڕێیه‌كی‬ ‫نزیكی ده‌ڵێت پێش ئه‌وه‌ی‌ خۆی‬ ‫ی‬ ‫بخنكێنێت به‌ته‌له‌فۆن خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫ئاگادار كردوه‌ته‌وه‌ كه‌ كارێكی وا‬ ‫ئه‌نجامده‌دات‌و له‌پاش خۆیشی‬ ‫نامه‌یه‌كی جێهێشتوه‌‪.‬‬ ‫ئ���اراز مه‌حمود ئ���ه‌و گه‌نجه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫كاری پۆلیس بوه‌ له‌محه‌لی سلێمانی‬ ‫حزبی ش���یوعی‌و خێزانداره‌و خاوه‌نی‬ ‫ی‬ ‫یه‌ك منداڵه‌‪ ،‬رۆژی س���ێ ش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫رابردو ده‌چێته‌و‌ه بۆ ماڵه‌وه‌و كۆتایی‬ ‫به‌ژیانی خ���ۆی ده‌هێنێت‪ ،‬چیتر ئه‌و‬ ‫خاوه‌ن قه‌رز به‌رده‌رگه‌ی‌ پێناگرێت بۆ‬ ‫داواكردن���ی قه‌رزه‌كه‌ی‪ ،‬چیتر خاوه‌ن‬ ‫خانو داوای‌ كرێ���ی لێ ناكات‪ ،‬چیتر‬ ‫سه‌ختی ژیان ناچێژێت‪.‬‬ ‫(س���ۆران بانیخێاڵنی) هاوڕێیه‌كی‬ ‫نزیكی ئ���اراز‌ه كه‌ رۆژان���ه‌ له‌گه‌ڵیدا‬ ‫بوه‌‪ ،‬بۆ ئاوێن���ه‌ چیرۆكی ژیانی ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ك���وڕ‌ه ده‌گێڕێت���ه‌وه‌و ده‌ڵێت "ژیان ‌‬ ‫ئاس���ایی بوه‌‪ ،‬رۆژێ���ك پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫خۆی بكوژێت له‌گه‌ڵیدا بوم‪ ،‬باس���ی‬ ‫ی‬ ‫هیچ ش���تێكی نه‌كردو به‌رونی‌ پێوه‌ ‌‬

‫دیار نه‌بو ك ‌ه به‌نی���ازی‌ كارێكی له‌و‬ ‫جۆره‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و هاوڕێی���ه‌ی ئاراز ئاش���كرا ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات ك ‌ه براو كه‌سوكارو خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫باس���ی ئه‌وه‌یان كردوه‌ له‌دوای‌ خۆی‬ ‫نامه‌یه‌كی به‌جێهێش���توه‌‪ ،‬ئیتر نازانم‬ ‫چی تێدا نوس���راوه‌‪ ،‬وتیشی "تاوه‌كو‬ ‫كاتژمێ���ر ‪ 1:30‬دوانیوه‌ڕۆ به‌ته‌له‌فۆن‬ ‫قس���ه‌ی ك���ردوه‌و ماڵه‌ك���ه‌ی‌ پ���اك‬ ‫كردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ی وا له‌خۆی‬ ‫ب���كات به‌خێزانه‌ك���ه‌ی وت���وه‌ خۆم‬ ‫ده‌خنكێنم‪ ،‬ئیدی خۆی هه‌ڵواسیوه‌و‬ ‫گیان���ی له‌ده‌س���تداوه‌‪ ،‬كاتێك خۆی‬ ‫هه‌ڵواسیو‌ه هیچ كه‌سێكیش له‌ماڵه‌و‌ه‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬خێزانه‌ك���ه‌ی‌ له‌ماڵی باوكی‬ ‫ی ته‌له‌فۆنی بۆ‬ ‫بوه‌‪ ،‬ئیدی خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫پورزایه‌كی ئاراز ك���ردوه‌و پێی وتو‌ه‬ ‫فری���ای بكه‌وه‌ خ���ۆی ده‌كوژێت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ده‌رده‌چێ���ت ده‌بینێ���ت به‌په‌تێكه‌و‌ه‬ ‫جه‌س���ته‌ی‌ س���ارد بوه‌ته‌وه‌و كۆتایی‬ ‫به‌ژیانی خۆی هێناوه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ ه���اوڕێ نزیكه‌كه‌ی ئاراز‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و نامه‌یه‌ی به‌جێیهێش���توه‌ ته‌نها‬ ‫بۆ دایك���ی‌و خێزانه‌كه‌ی‌ نوس���یوه‌و‬ ‫نامه‌یه‌ك���ی س���ۆزداری‌ ب���وه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ی نامه‌یه‌ك بێ���ت هۆكاری خۆ‬ ‫ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫خنكاندنه‌كه‌ی‌ ئاشكرا بكات‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نجه‌ چه‌ند مانگێك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫ی ده‌رده‌چێ‌و‬ ‫فیش���ه‌كێك له‌ده‌س���ت ‌‬ ‫ی به‌سه‌ختی بریندار ده‌كات‌و‬ ‫خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫منداڵێك له‌س���كیدا ده‌مرێ���ت‪ ،‬به‌و‬

‫ماڵ���ی باوك���ی خێزانه‌ك���ه‌ی‌ ئاراز‬ ‫ی‬ ‫له‌ق���ه‌زای‌ س���ه‌ید س���ادقه‌‪ ،‬به‌وته‌ ‌‬ ‫هاوڕێك���ه‌ی‌‪ ،‬باوك���ی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌كات���ه‌ مام���ی‌ پێی وت���و‌ه ده‌بێت‬ ‫ماڵت بگوێزیته‌وه‌ بۆ س���ه‌ید سادق‪،‬‬ ‫به‌اڵم ماڵ���ی نه‌گوێزاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ماڵی ئ���اراز له‌گوندی كانی س���ارد‌ه‬ ‫له‌ده‌ربه‌ندیخ���ان‌و ماڵ���ی باوكیش���ی‬ ‫ی له‌گه‌رمیان‪.‬‬ ‫له‌ناحیه‌ی رزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رمانی گواستنه‌وه‌ ‌‬ ‫پاش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌درێ���ت له‌محه‌لی س���لێمانی حزبی‬ ‫شیوعییه‌وه‌ بۆ گه‌رمیان‪ ،‬به‌ته‌له‌فۆن‬ ‫پێ���ی وتراوه‌ تۆ گواس���تراویته‌ته‌وه‌و‬ ‫نوس���راوه‌كه‌یان ب���ۆ ناردویت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی پێ بگات‌و‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی نوسراوه‌كه‌ ‌‬ ‫بیبینێ���ت‪ ،‬ب���ۆ رۆژی دوات���ر خۆی‬ ‫ی‬ ‫ی گواستنه‌وه‌كه‌ ‌‬ ‫كوشتوه‌و نوس���راو ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌چاوی خۆی نابینێ‪ ،‬چونك ‌ه به‌وته‌ ‌‬ ‫پۆلیس���ه‌كانی هاوڕێی پێی باش بو‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌رمیان ده‌وام ب���كات‌و ماڵه‌كه‌ ‌‬ ‫ببات ‌ه نزیكی ماڵی باوكی‪.‬‬ ‫وه‌ك باس���ده‌كرێت ژیان���ی ماددی‬ ‫ئ���اراز ب���اش نه‌بوه‌و چه‌ن���د رۆژێك‬ ‫پێ���ش ئه‌وه‌ی‌ خ���ۆی بكوژێت هاتو‌ه‬ ‫داوای‌ ق���ه‌رزی له‌هاوڕێكان���ی كردو‌ه‬ ‫له‌باره‌گاكه‌ی‌ خ���ۆی‪ ،‬چونكه‌ كرێچی‬ ‫هۆی���ه‌وه‌ ب���ۆ ماوه‌ی���ه‌ك ده‌خرێت ‌ه س���ۆرانی هاوڕێی له‌و باره‌یه‌و ده‌ڵێت بوه‌‪.‬‬ ‫توێژه‌رێك���ی ده‌رون���ی پێیوای��� ‌ه‬ ‫زیندانه‌وه‌‪ ،‬به‌وته‌ی‌ هاوڕێكه‌ی‌ پێشتر "راسته‌ قه‌رزدار بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫كێشه‌یان هه‌بوه‌ له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌یدا‪ .‬خه‌ڵكێك���ی زۆر به‌هۆی ئه‌م دۆخه‌و‌ه له‌كوردس���تان زۆر ه���ۆكار هه‌ی��� ‌ه‬ ‫ی له‌پشتی خۆكوشتنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و هۆكاران ‌ه‬ ‫وه‌ك باس���ده‌كرێت ئ���اراز دۆخ���ی قه‌رزداره‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ راسته‌ كێش ‌ه ‌‬ ‫تاكی كوردی تۆراندو‌ه له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫ی خ���راپ‌و قه‌رزداریش بوه‌‪ ،‬خێزانی‌‌و ماددیشی هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ئاب���ور ‌‬

‫چه‌ند مانگێك‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر فیشه‌كێك‬ ‫له‌ده‌ست ‌ی ده‌رده‌چێ‌و‬ ‫خێزانه‌كه‌ی‌ به‌سه‌ختی‬ ‫بریندار ده‌كات‌و‬ ‫منداڵێك له‌سكیدا‬ ‫ده‌مرێت‪ ،‬به‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌ك ده‌خرێت ‌ه‬ ‫زیندانه‌وه‌‬

‫له‌راگه‌یاندن‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‬ ‫نێو قوتابخانه‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ كۆمه‌ڵگاو‌ه‬ ‫بیگره‌ تاده‌گات ‌ه‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ خێزان‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌كانی تر‬ ‫هه‌موی‌ تاك ‌ی توندوتیژ‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنن‬

‫پی���رۆزی‌و دامه‌زراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌دام���ه‌زراوه‌ی‌ په‌روه‌رده‌یی‌و‬ ‫دین���ی‌‌و ئابوری و ت���اد‪ ،‬بۆیه‌ كاتێك‬ ‫ت���اك ده‌بینێ���ت هیچ ش���تێك نیی ‌ه‬ ‫له‌كۆمه‌ڵ���گادا په‌یوه‌س���تی بكاته‌و‌ه‬ ‫به‌ژیان���ه‌وه‌و له‌ژی���ان ده‌یتۆرێنێت‪،‬‬ ‫دواج���ار ئه‌ویش بڕیار ده‌دات كۆتایی‬ ‫ب���ه‌و ژیان���ه‌ بهێنێت كه‌ خ���ۆی‌ تێدا‬ ‫به‌نامۆ ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫توێ���ژه‌ری‌ ده‌رون���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫كارزان فوئاد له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ش‬ ‫رونیده‌كاته‌و‌ه كه‌ ه���ۆكار ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ سه‌قه‌تی په‌روه‌رده‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵگ���ه‌ ‌‬ ‫كه‌لت���ور‪ ،‬كه‌لت���ور ‌‬ ‫ك���وردی پ���ڕ ب���و‌ه له‌توندوتی���ژی‌و‬ ‫تۆڵه‌س���ه‌ندنه‌وه‌و یه‌كتر س���ڕینه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌راگه‌یاندن‌و پ���ه‌روه‌رده‌ی نێو‬ ‫ی كۆمه‌ڵگاو‌ه‬ ‫قوتابخانه‌و پ���ه‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی خێزان‌و‬ ‫بیگره‌ تاده‌گات ‌ه په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاك ‌‬ ‫دامه‌زراوه‌كان���ی ت���ر هه‌م���و ‌‬ ‫توندوتی���ژ به‌رهه‌مده‌هێن���ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و تاك ‌ه كه‌س���ێكی ده‌ستنه‌كه‌وێت‬ ‫توندوتیژی به‌رامب���ه‌ر بكات‪ ،‬دواجار‬ ‫ی خۆی‬ ‫توندوتیژی به‌رامبه‌ر جه‌سته‌ ‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ب���ۆ دوه‌م ج���اره‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی ده‌ربه‌ندیخ���ان‬ ‫مانگێك���دا له‌ق���ه‌زا ‌‬ ‫دو كه‌س به‌په‌ت خۆی���ان بخنكێنن‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ دو مانگ���ی رابردوش���دا‬ ‫ئه‌مه‌ چواره‌م حاڵه‌تی خۆكوش���تن ‌ه‬ ‫له‌ناوچه‌ی گه‌رمیان روبدات‪.‬‬

‫توندوتیژی خێزانیی زیادی كردوه‌‬ ‫ی توندوتیژیی‬ ‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬یاسای توندوتیژی خێزانیی نه‌بوه‌ت ‌ه هۆی كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫داوا له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی‬ ‫توندوتیژی له‌هه‌رێمی كوردستاندا‬ ‫ده‌گرێت كار به‌یاسای توندوتیژ‌ه‬ ‫خێزانی بكه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییانه‌ ناویان توندوتیژی‬ ‫دژ به‌ئافره‌تانه‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫نوسینگه‌یه‌كیش ده‌ڵێت یان ناوی‬ ‫فه‌رمانگه‌كان هه‌ڵه‌ی ‌ه یان ناوی‬ ‫یاساكه‌‪ ،‬كه‌ ده‌بێت هه‌موار بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی یاس���ای ژم���ار‌ه ‪8‬ی‬ ‫ئ���ه‌و كات��� ‌ه ‌‬ ‫توندوتی���ژی‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫خێزان���ی ده‌رك���راوه‌‪ ،‬نوس���ینگه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كانی توندوتیژی تایبه‌ت‬ ‫ب���و‌ه به‌ئافره‌تان نه‌ك خێ���زان‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫كێشه‌ی بۆ ئه‌و شوێنان ‌ه دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫ی كفری‬ ‫به‌وت ‌هی‌ به‌رپرسی نوس���ینگه‌ ‌‬ ‫توندوتیژی دژ به‌ئافره‌تان‪ ،‬نه‌قیب فریاد‬ ‫هیدایه‌ت به‌هۆی ئه‌و یاسایه‌و‌ه له‌كاتی‬ ‫كاركردندا كۆمه‌ڵێك كێشه‌و به‌ربه‌ست‬ ‫دێته‌ به‌رده‌میان‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌یاساكه‌دا‬ ‫خیانه‌ت‌و هاندان بۆ كوشتن‌و له‌باربردن‬ ‫له‌ی���ه‌ك م���ادده‌دا ریز ك���راوه‌و یه‌ك‬ ‫جۆر س���زایان بۆ دانراوه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫نه‌گونجاوه‌"‪.‬‬ ‫ی ج���ۆری كێش���ه‌كانه‌و‌ه‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫له‌ناوچ���ه‌ی گه‌رمی���ان‪ ،‬به‌وت���ه‌ ‌‬ ‫به‌رپرس���ه‌ی توندوتی���ژی كێش���ه‌كان‬ ‫زیاتر لێ���دان‌و بوخت���ان‌و رێگریكردن ‌ه‬ ‫له‌ش���وكردن‌و جنێ���ودان‌و زه‌وتكردنی‬ ‫منداڵ‌و ژنهێنانی دوه‌مه‌‪.‬‬ ‫ی فریاد ئ���ه‌وان كاریان ته‌نها‬ ‫به‌وت ‌ه ‌‬ ‫تایبه‌ت ‌ه به‌ئافره‌تان‌و یاسایه‌كیش نیی ‌ه‬ ‫تایبه‌ت به‌توندوتی���ژی دژ به‌ئافره‌تان‪،‬‬ ‫ب���ۆ نمونه‌ ئه‌گه‌ر تاكێكی خێزان منداڵ‬ ‫بێت یان كوڕ یان كه‌س���ێكی خێزانه‌ك ‌ه‬ ‫توندوتی���ژی به‌رامب���ه‌ر ك���را ئێم��� ‌ه‬ ‫ی له‌سه‌ر بكه‌ین‌و ده‌برێت ‌ه‬ ‫ناتوانین كار ‌‬ ‫دادگاكانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چاالکوانی بواری ژنان‌و رێکخراوه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی‪ ،‬هانا شوانی پێیوای ‌ه‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه یاساك ‌ه كه‌موكوڕی تێدایه‌‪،‬‬ ‫ی ژنان���ی كردوه‌ته‌ قوربانی‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫جێبه‌جێكردنی یاساكه‌یه‌ ك ‌ه ده‌كه‌وێت ‌ه‬

‫یه‌كێك له‌كێشه‌ هه‌ره‬ ‫‌سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و‬ ‫یاسای ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه تێیدا‬ ‫یه‌كسانی نه‌پارێزراوه‌و‬ ‫جیاوازی جێندره‌ی‌ زۆر‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬چونكه‌ بڕگه‌و‬ ‫مادده‌كانی هێنده‌ی‌‬ ‫الستیكین‪ ،‬هێنده‌ رون‬ ‫نین‬ ‫سااڵنه‌ توندوتیژی زیادیکردو‌ه ‬ ‫سه‌ر تێروانین‌و تێگه‌یش���تنی دادوه‌رو‬ ‫كه‌س���ه‌كان‪ ،‬چونكه‌ كێش���ه‌ گه‌وره‌ك ‌ه‬ ‫له‌خ���ودی عه‌قڵیه‌تی دادگاكان‌و خودی‬ ‫تێنه‌گه‌یشتنی دادوه‌ره‌كاندایه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌كێشه‌كانی ژنان‪.‬‬ ‫ش���وانی ئام���اژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات ك ‌ه‬ ‫كێشه‌یه‌كی تر ئه‌وه‌ی ‌ه لیژنه‌ی‌ ئاشته‌وایی‬ ‫له‌دادگاكان دانرا به‌وه‌ی‌ هه‌ر خێزانێك‬ ‫هه‌ڵده‌وه‌ش���ێته‌و‌ه یان كێشه‌یان هه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌چن ‌ه ب���ه‌رده‌م ئ���ه‌و لیژنه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێ���ك جار ك���ه‌ ده‌گه‌ن��� ‌ه الی ئه‌و‬ ‫لیژنه‌یه‌ كێشه‌كان گه‌وره‌تر ده‌بن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هاوكات ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی نوسینگ ‌ه ‌‬ ‫توندوتیژی ئافره‌تان له‌كفری پێیوای ‌ه‬ ‫لیژن���ه‌ی ئاش���ته‌وایی ك���ه‌ له‌هه‌ندێك‬ ‫له‌دادگاكان���ی پارێ���زگا‌و ق���ه‌زاكان‬ ‫كراوه‌ت���ه‌وه‌و ل���ه‌زۆر ش���وێنی ت���ر‬ ‫نه‌كراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێك ل���ه‌دادگاكان‬

‫ی ئ���ه‌و لیژنانه‌و‬ ‫پابه‌ن���د نابن ب���ه‌كار ‌‬ ‫گوێیان لێ ناگیرێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا ئه‌ندام���ی په‌رله‌مانی‬ ‫ی‬ ‫ی كاروب���ار ‌‬ ‫كوردس���تان له‌لیژن��� ‌ه ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و خێ���زان‌و مافی مرۆڤ‬ ‫مونی���ره‌ عوس���مان له‌لێدوانێك���دا بۆ‬ ‫ئاوێن��� ‌ه ده‌ڵێ���ت "یه‌كێ���ك له‌كێش��� ‌ه‬ ‫هه‌ره‌سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و یاسای ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫تێیدا یه‌كس���انی نه‌پارێزراوه‌و جیاوازی‬ ‫ی زۆر تێدای���ه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‬ ‫جێن���دره‌ ‌‬ ‫یاسایه‌ به‌شێوه‌یه‌ك رێكخراوه‌ته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ناتوانێت له‌نێ���و ده‌زگاكانی حكومه‌تدا‬ ‫به‌ئاسانی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت‪ ،‬واتا‬ ‫بڕگه‌و مادده‌كانی هێنده‌ی‌ الس���تیكین‪،‬‬ ‫هێند‌ه رون نین"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���ار‌ه پێیوایه‌ به‌هۆی‬ ‫ته‌فس���یرو لێكدانه‌وه‌ی جی���اوازه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی نێو یاساكه‌‪ ،‬گرفتێكی زۆر‬ ‫مادده‌كان ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬ره‌نج عه‌بدواڵ‬

‫ب���ۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی توندوتیژی ده‌سه‌اڵتێكمان نیی ‌ه بانگهێشتی بكه‌ین‪،‬‬ ‫دروس���تبوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه به‌گشتی ئه‌م یاسای ‌ه ده‌بوای ‌ه له‌م یاسای ‌ه ده‌سه‌اڵتێك بدرایه‌ت ‌ه‬ ‫ی توندوتیژی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كان���ی توندوتیژی دژ‬ ‫نه‌بوه‌ت ‌ه هۆی كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی یان بنه‌بڕكردنی‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ندێك به‌ئافره‌تان"‪.‬‬ ‫خێزان ‌‬ ‫ه���ه‌ر له‌و یاس���ایه‌دا كه‌موكوڕییه‌كی‬ ‫جار به‌هۆی ئه‌و یاسایه‌و‌ه هه‌ندێ كه‌س‬ ‫ت���ر ئه‌وه‌یه‌ ده‌س���ه‌اڵتی نه‌داوه‌ت ‌ه ئه‌و‬ ‫غه‌دری لێكراوه‌‪.‬‬ ‫ده‌بێت یاس���اك ‌ه باسی له‌وه‌ بكردای ‌ه نوس���ینگه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییان ‌ه رێگری‬ ‫چۆن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌و نوس���ینگه‌كانی له‌هه‌ندێك كێشه‌ی به‌ش���ودان‌و دوژن ‌ه‬ ‫ی توندوتیژی رێگری‌و بگ���رن‪ ،‬فری���اد ل���ه‌و روه‌وه‌ ئاماژه‌ی‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌ره‌نگاری‌ توندوتیژی ببنه‌وه‌‪ ،‬نه‌قیب به‌وه‌كرد ك ‌ه هاوسه‌رگیری پێشوه‌خت‌و‬ ‫فریاد نمون���ه‌ ده‌هێنێته‌وه‌و ده‌ڵێت "بۆ گ���ه‌ور‌ه به‌بچ���وك‌و به‌زۆر به‌ش���ودان‪،‬‬ ‫ی دێته‌ الی راست ‌ه له‌یاساكه‌دا باسی كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی خێزان ‌‬ ‫نمون��� ‌ه كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئێم���ه‌و ده‌ڵێ���ت من نامه‌وێت س���كااڵ ده‌سه‌اڵتی نه‌داوه‌ته‌ ئه‌وان كاری له‌سه‌ر‬ ‫تۆماربكه‌م به‌ڵكو ئه‌و كه‌س ‌ه بانگهێشت بكه‌ن‪" ،‬ئێمه‌ ئه‌وه‌ند‌ه ده‌زانین له‌دادگا‬ ‫بكه‌ن‌و كێش���ه‌كه‌م بۆ چاره‌سه‌ر بكه‌ن‪ ،‬كێش���ه‌یه‌كی وا بونی هه‌ی���ه‌و ناتوانین‬ ‫ب���ه‌اڵم ك ‌ه ئێم ‌ه په‌یوه‌ندی ده‌كه‌ین به‌و تانه‌شی لێبده‌ین"‪.‬‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫به‌پێی ئاماره‌كان��� ‌‬ ‫كه‌س���ه‌و‌ه ده‌توانێت بڵێ���ت من نایه‌م ‌ه‬ ‫الی ئێوه‌‪ ،‬ئێمه‌ش به‌پێی یاساك ‌ه هیچ توندوتی���ژی دژ به‌ژن���ان به‌ب���ه‌راورد‬

‫به‌ساڵی ‪ 2013‬تاوان‌و توندوتیژییه‌كان‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 2014‬زیادیرك���ردوه‌‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫ل���ه‌‪2013‬دا ‪ 555‬حاڵه‌ت���ی جۆراوجۆرو‬ ‫ت���اوان‌و توندوتی���ژی‌و س���وتاندن‌و‬ ‫خۆس���وتاندن‌و كوش���تن‌و خۆكوشتن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌س���اڵی ‪2014‬دا حاڵه‌ت���ی‬ ‫جۆراوجۆرو ئه‌و تاوانان ‌ه زیادیكردو‌ه بۆ‬ ‫‪ 946‬حاڵه‌ت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‌ په‌رله‌مانتاره‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی كاروباری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و خێزان‬ ‫لیژن���ه‌ ‌‬ ‫رای وای��� ‌ه به‌هۆی ئه‌م یاس���ایه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫نه‌توانراوه‌ جێبه‌جێ بكرێت توندوتیژی‬ ‫زی���ادی ك���ردوه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ئاماره‌كانی‬ ‫توندوتیژی ك ‌ه به‌ده‌ستمان گه‌یشتوه‌ زۆر‬ ‫ی ساڵ توندوتیژی‬ ‫ترسناكن‌و ساڵ دوا ‌‬ ‫ی داهاتودا‬ ‫زی���ادی كردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی یاساكه‌ له‌ئه‌وله‌ویه‌تی‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫كاره‌كانماندا ده‌بێت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫ماڵه‌که‌ی ماملێ به‌ئاوه‌دانی ماوه‌ته‌و ‌ه‬ ‫هاوسه‌ره‌که‌ی داوا ده‌کات په‌یکه‌ری بۆ دروست بکرێت‬ ‫ئا‪ :‬سه‌ردار قادر‬

‫ئامین����ە مەولودیی����ان هاوس����ەری‬ ‫هونەرمەند محمد ماملێ لەبارەی‌ ژیانی‌‬ ‫ئێس����تای‌ خۆی به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"ل����ه‌دوای وەفاتی‌ ماملێ‪ ،‬س����وپاس‬ ‫بۆ خوا ماڵەکەم هەمیش����ە ئاوەدانە‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە لەئێس����تادا لەماڵەکەمدا‬ ‫تەنی����ام‪ ،‬چونکە ت����ەواوی‌ مناڵەکانم‬ ‫ژیانی‌ هاوسەرییان پێکهێناوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەهیچ ش����ێوەیەک هەست بەتەنیایی‌‬ ‫ناک����ەم‪ ،‬چونکە خەڵکی‌ کوردس����تان‬ ‫بەگشتی‌‌و خەڵکی مەهابادو ڕۆژهەاڵت‬ ‫بەتایبەت����ی‌‪ ،‬هەموکات س����ەردانمان‬ ‫دەکەن‪ ،‬بەتایبەتی‌ ئەوانەی‌ ئارەزوی‌‬ ‫هونەر دەک����ەن‌و حەزی����ان لەدەنگی‌ ئامینه‌ مه‌ولودیان‪ ،‬ئه‌و هاوسه‌ره‌ی هه‌مو‬ ‫ماملێ بوە هەمیش����ە لەماڵەکەمدان‪،‬‬ ‫بۆی����ە ماڵەک����ەم وەک ماڵی‌ مۆزیک‌و بەرهەمەکان����ی‌ مامل����ێ بەزیندوی����ی‌‬ ‫هون����ەر وای����ە‪ ،‬هەروەه����ا مناڵەکانم بهێڵنه‌و‌ه دەڵێت‪" :‬زۆر خۆشحاڵم کە‬ ‫زۆربەی‌ کات س����ەردانم دەکەن بۆیە ئێستا چیاو خوس����ره‌و گۆرانیەکانی‌‬ ‫باوکی����ان زین����دو دەکه‌ن����ەوە جگه‌‬ ‫ئەوەندە هەست بەتەنیایی‌ ناکەم"‪.‬‬ ‫له‌وانیش‪ ،‬ئێس����تا چەندین کەسایەتی‬ ‫هاوسەری‌ ماملێ له‌بارەی‌ ئەو کەسانەی‌ تر وەک (خانێ‌و خوس����رەوو چاالک‌و‬ ‫کە ئێستا هەوڵی‌ ئەوە دەدەن هەمیشە جەمال‌و س����مایل) کە هونەردۆستن‪،‬‬

‫پرسیارێک‌و چه‌ند وه‌اڵمێک‬

‫تائێس����تا به‌وردی نازانرێ����ت ماملێ‬ ‫خاوه‌ن����ی چه‌ند گۆرانیی����ه‌‪ ،‬لەبارە ‌‬ ‫ی‬ ‫تەواوی‌ بەرهەمەکانی‌ ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌‪،‬‬ ‫ئامین����ەی‌ هاوس����ەری‌ ئام����اژە بەوە‬ ‫دەکات ک����ە بەه����ۆی ئ����ەوەی کاتێ‬ ‫ماملێ‌و هاوس����ه‌رده‌مه‌کانی گۆرانیان‬ ‫دەوت‪ ،‬زۆرتر بەش����ێوەی مەجلیسی‬ ‫و لەمااڵن ب����وە‪" ،‬ناتوانرێ بەدەقیقی‬ ‫بزانرێ ک����ە ماملێ چەن����د بەرهەمی‬ ‫هەی����ە‪ .‬ڕەنگە زۆر ش����وێن هەبێ کە‬ ‫ئیس����تاش نەواری ماملێ����ان هەبێت‌و‬ ‫تائێس����تا باڵویان نەکردبێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ش����ارەزایان دەڵێن مامۆس����تا ماملێ‬ ‫زیاتر لە‪ ١٠٠٠‬گۆرانی هەبێت‌و سەرجەم‬ ‫ئ����ەو بەرهەمانەی‌ لەزۆربەی تۆمارگاو‬ ‫ناوەندە هونەری‌ی����ه‌کان لەرۆژهەاڵت‬ ‫دەست دەکەون‌و هێندێ کەسیش هەن‬ ‫کە ش����تی تایبەتیان لەماملێ هەیەو‬ ‫بۆخۆیان ڕایانگرتوە‪ ،‬لەم دوایانەشدا‬ ‫ئەنیس����تیۆتی کەلەپ����وری ک����وردی‬ ‫س����ەرجەمی بەرهەمەکان����ی مامل����ێ‬ ‫بەشێوەی ئۆرجیناڵ کۆکردونەتەوە"‪.‬‬

‫ئامینە مەولودییان هاوسەری‌‬ ‫هونەرمەند محمدی‌ ماملێ کە‬ ‫ماڵەکەی‌ لەشاری‌ مهابادی‌‬ ‫رۆژهەاڵتی‌ کوردستانە‪ ،‬باس لەژیانی‌‬ ‫ئێستای‌ خۆی‌ دەکات‌و داواش‬ ‫لەالیەنە پەیوەندییدارەکان دەکات‬ ‫وەک رێزێک لەخەباتی‌ هونەری‌‬ ‫ماملێ‪ ،‬پەیکەری‌ ماملێ لەیەکێک‬ ‫لەشاره‌کانی‌ کوردستان دروست‬ ‫بکرێت‪.‬‬

‫یادگارییه‌کانی ماملێی پاراستوه‌‬ ‫لەرۆژهەاڵت گۆرانی ماملێ دەڵێنەوە‪.‬‬ ‫جگە لەرۆژهەاڵتیەکان‪ ،‬لەباش����وریش‬ ‫کەس����انێک هەن لەش����اری‌ هەولێرو‬ ‫سلێمانی‌ رێز لەماملێ دەگرن‪ ،‬ئەمە بۆ‬ ‫ئێمە مایەی‌ سەربەرزی‌و خۆشحاڵییەو‬ ‫به‌ش����ێک لەهەوادارانی‌ ماملێ نازناوی‬ ‫ماملێی����ان لەخۆیان ناوە‪ ،‬بەراس����تی‌‬

‫لەکۆتایی����دا هاوس����ەری‌ مامل����ێ‬ ‫جگ����ه‌ ل����ه‌وه‌ی سوپاس����ی ئه‌وان���� ‌ه‬ ‫ده‌کات له‌پاراس����تنی به‌رهه‌مه‌کان����ی‬ ‫یادکردنه‌وه‌ی����دا‬ ‫هاوس����ه‌ره‌که‌ی‌و‬ ‫ی ده‌ستیان هه‌بوه‌‪ ،‬داواکارییه‌کی هه‌یه‌‪:‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬شۆڕشی‌ ئەبوبکر ‌‬ ‫"داواکاری ئێمە وەک بنه‌ماڵه‌ی ماملێ‬ ‫ئەوەیە کە لەڕۆژهەاڵت یاخود باشور‬ ‫دڵخۆشم"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌دی ماملێ یه‌کێکه‌ له‌گۆرانیبێژه‌ یان هەر ش����ارێکی‌ تری‌ کوردس����تان‬ ‫ناوداره‌کان����ی کوردو له‌س����اڵی ‪ 1925‬پەیکەرێک����ی مامۆس����تا موحەمەدی‬ ‫له‌ش����اری مهاباد له‌دایکبوه‌و له‌ساڵی ماملێ وەک ڕێزێک لەهونەرو خەبات‌و‬ ‫‪ 1999‬هه‌ر له‌و ش����اره‌ کۆچی دوایی خزمەت����ی هونەری ماملێ دروس����ت‬ ‫ک����ردوه‌‪ .‬به‌ه����ۆی ئ����ه‌وه‌ی هه‌م����و بکرێ����ت کە ئ����ەوە ئ����ارەزوی هەمو‬ ‫به‌رهه‌مه‌کان����ی مامل����ێ نه‌پارێزراون خانەوادەی‌ ماملێ یە"‪.‬‬

‫ئه‌حه‌ی گوڵه‌‪..‬‬ ‫‪ 60‬ساڵ له‌ناو دوکانێکدا‬

‫ب���ەاڵم ئیرادەی‌ ئ���ەو هەمو س���نورێک ‌ی‬ ‫ش���کاندوە‪ ،‬بۆی���ە دوبارە دەستخۆش��� ‌ی‬ ‫لێدەکەین‪".‬‬ ‫هادی زیائه‌دینی یه‌کێکه‌ له‌په‌یکه‌رس���از‌ه‬ ‫به‌تواناکان له‌س���ه‌ر ئاس���تی کوردستانی‬ ‫گه‌وره‌‪ .‬ئه‌و‪ ،‬له‌ساڵی ‪ 1956‬له‌شاری سن ‌ه‬ ‫له‌دایکبوه‌و کۆلێ���ژی هونه‌ر‌ه جوانه‌کانی‬ ‫له‌ساڵی ‪ 1977‬له‌تاران خوێندوه‌‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ماوه‌ی ‌ه زۆر هه‌س���ت به‌دڵخۆش ‌‬ ‫ی كاره‌كه‌ت ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌كه‌یت له‌شوێن ‌‬ ‫ی زیاتر بكه‌یت‪.‬‬ ‫وات لێده‌كات ك ‌ه كار ‌‬

‫هه‌مو شارو ناوچه‌یه‌ک له‌هه‌ر شوێنیکی‬ ‫جیهاندا بێت‪ ،‬کۆمه‌ڵێک تایبه‌تمه‌ندیی‌و‬ ‫که‌سایه‌تی هه‌ی ‌ه که‌ ته‌نها له‌وێدا هه‌ن‌و‬ ‫له‌هیچ شوێنێکی دیکه‌دا نین‪.‬‬ ‫که‌س���ایه‌تییه‌کان وه‌ک پێکهێن���ه‌ری‬ ‫سه‌ره‌کیی هه‌مو پنتێکی ژیان‪ ،‬زۆرترین‬ ‫کاریگه‌ریی‌و ئاماده‌ییان هه‌یه‌ له‌ژینگه‌ی‬ ‫ژیاندا‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه هه‌مو شارێک هه‌زاران‌و‬ ‫سه‌دان هه‌زار که‌سی تێدا ده‌ژین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ژماره‌یه‌ک���ی ئێجگار که‌می���ان ده‌توانن‬ ‫ببنه‌ سیمایه‌کی سه‌ره‌کیی شاره‌که‌‪.‬‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ شارێک ‌ه له‌مێژو‬ ‫و ئێستایش���یدا پڕیه‌تی له‌که‌سایه‌تیی‬ ‫ئه‌ده‌بیی‌و هونه‌ریی‌و سیاس���یی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌رگی���ز که‌س���ایه‌تیی ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیی‌و‬ ‫میللیه‌کانی له‌بیر نه‌کردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د حه‌س���ه‌ن مه‌حم���ود‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ناوێکی ئاشنا نه‌بێت به‌گوێی زۆرێکمان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم کاتێ���ک له‌جوغزی ئ���ه‌و ناو‌ه‬ ‫فه‌رمیی ‌ه هاتین���ه‌ ده‌ره‌وه‌و وتمان ئه‌و‬ ‫که‌س���ه‌ ئه‌حه‌ی گوڵه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وا هه‌مومان‬ ‫خه‌یاڵمان ده‌چێت بۆ دوکانێکی بچوکی‬ ‫ی‬ ‫به‌ریده‌که‌ی ناوجه‌رگه‌ی شاری سلێمان ‌‬ ‫که‌ که‌مجار هه‌یه‌ به‌الیدا رۆش���تبێتین‌و‬ ‫بۆنی جگه‌ره‌ برژاوه‌که‌ی که‌مه‌ندکێشی‬ ‫نه‌کردبێتین‪.‬‬ ‫ئه‌ح���ه‌ی گوڵ���ه‌ یه‌کێک���ه‌ له‌فیگه‌ر‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی���ی‌و میللییه‌کان���ی ش���اری‬ ‫س���لێمانی‪ .‬ئه‌و‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تای سااڵنی‬ ‫په‌نجاکانی س���ه‌ده‌ی ڕابردوه‌وه‌‌ له‌ژێر‬ ‫که‌پرێکدا ده‌ستی کردوه‌ به‌و پیشه‌یه‌و‬ ‫تائێستاش خۆی‌و کوڕه‌کانی به‌رده‌وامن‬ ‫له‌پێدانی خواردنی به‌له‌زه‌ت به‌هاواڵتیانی‬ ‫سلێمانی‌و ڕێبوارانی ئه‌و شاره‌‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪1967‬یش���ه‌و‌ه ئه‌حه‌ی گوڵ ‌ه‬ ‫له‌و دوکانه‌ی ئێس���تایدایه‌و به‌ئاوێنه‌ی‬

‫دوپشک‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ش���تێك دابنێ‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌رنام ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵچونه‌ ده‌رونیه‌كانت ئارام ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی بڕیارێكی‌ گرنگ بده‌یت‬ ‫پاشان ده‌توان ‌‬ ‫بۆ چاكردنی‌ هه‌ندێك له‌كێشه‌كان‪.‬‬

‫خ���ه‌م بۆ ئ���ه‌و ش���تانه‌ مه‌خ���ۆ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌رابروردا له‌ده‌س���تت چون‪ ،‬ساتێك ‌‬ ‫خۆش���ی‌ ئێس���تا وات لێده‌كا هه‌ست‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاسوده‌یی بكه‌یت ‪.‬كاره‌كان ره‌وت ‌‬ ‫ئاسۆیی خۆیان وه‌رده‌گرن‪.‬‬

‫‌ ئایا چاره‌نوسی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان‬ ‫له‌قه‌یرانی ئابوریی‌و‬ ‫دۆخی شه‌ڕدا به‌کوێ‬ ‫ده‌گات؟‬ ‫هێرش نادر‪ :‬هه‌مو کورد دێته‌وه‌‬ ‫سه‌ر شه‌قام‪ ،‬به‌هۆی هه‌ڵه‌ی‬ ‫حکومه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫شانێ ئه‌حمه‌د‪ :‬کوردستان جگه‌‬ ‫له‌شه‌ڕی داعش‪ ،‬له‌قه‌یرانێکی‬ ‫گه‌وره‌ی ئابوریدایه‌‪ ،‬دیارترین‬ ‫نمونه‌ش‪ ،‬نه‌بونی موچه‌وه‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌رانه‌‪ .‬له‌الیه‌کی تره‌وه‌‬ ‫نه‌وت‬ ‫نرخی‬ ‫نزمبونه‌وه‌ی‬ ‫له‌بازاڕه‌کانی جیهاندا‪ ،‬نه‌وتیش‬ ‫ئابوری‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‬ ‫تاکه‌‬ ‫کوردستانه‌‪ .‬جه‌نگی داعشیش‬ ‫کاریگه‌ری به‌رچاوی کردوه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫بواری ئابوریی‪ ،‬به‌وه‌ستاندنی‬ ‫چه‌نده‌ها کۆمپانیای وه‌به‌رهێنی‬ ‫ناوخۆیی‌و بیانیی‪.‬‬ ‫به‌ره‌و‬ ‫ساڵه‌ح‪:‬‬ ‫محه‌مه‌د‬ ‫ساڵی ‪ ،1991‬له‌ئه‌ی ره‌قیب‬ ‫ده‌ستپێده‌که‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاراس شوانی‪ :‬هه‌رچییه‌ک به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌دا بێت‪ ،‬له‌ئه‌ستۆی‬ ‫حیزبه‌کانه‌‪ .‬چونکه‌ یه‌ک ده‌نگ‬ ‫نین‌و دوژمنیش سود له‌و ملمالنێ‬ ‫سیاسییانه‌ وه‌ده‌گرن‪ .‬له‌ڕقی یه‌کتر‬ ‫هه‌ریه‌که‌یان پشتیان به‌ده‌وڵه‌تانێک‬ ‫به‌ستوه‌ که‌ تینون به‌خوێنی‬ ‫کورد‪ .‬ئاماده‌شن بۆ گیانی یه‌کتر‪،‬‬ ‫ده‌ستی بێگانه‌ رابکێشنه‌ ناو‬ ‫هه‌رێمی کوردستان وه‌ک سااڵنی‬ ‫ڕابردو‪ .‬ئێستا ئه‌گه‌ر هه‌ر وابن‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆمان باشتره‌ له‌سبه‌ی‪.‬‬ ‫عومه‌ر حاجی حه‌مه‌الو‪ :‬ده‌بێت ئه‌م‬ ‫واڵته‌ سه‌رله‌نوێ دروستبکرێته‌وه‌‪.‬‬

‫راگه‌یان���د که‌ ئه‌و کاته‌ به‌کرێی ‪ 5‬دینار‬ ‫دوکانه‌که‌ی گرتوه‌و ئێس���تاش مانگان ‌ه‬ ‫‪ 37‬ه���ه‌زار دینار ده‌دات‪ ،‬ده‌ش���ڵێت‬ ‫"له‌وه‌ت���ه‌ی هه‌م نازان���م ئیمزای معاش‬ ‫چۆنه‌"‪ ،‬وه‌ک ئاماژه‌یه‌ک بۆ ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫قه‌ت موچه‌خۆر نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حه‌ی گوڵ ‌ه ک ‌ه ئێس���تا ته‌مه‌نی ‪83‬‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬له‌س���ییه‌کانه‌وه‌ کاتێک منداڵ‬ ‫ده‌بێت‌و باوک���ی کۆچی دوایی ده‌کات‪،‬‬ ‫له‌ماوه‌ت���ه‌و‌ه دێن���ه‌ س���لێمانیی‪ .‬ئه‌و‪،‬‬ ‫خاوه‌نی دو برایه‌ یه‌کێکیان وه‌ک خۆی‬ ‫پیش���ه‌ی جگه‌رچێتییه‌ به‌ناوی عه‌به‌ی‬ ‫گوڵه‌‪ ،‬برایه‌کی دیکه‌شی قه‌سابه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ح���ه‌ی گوڵه‌ خاوه‌ن���ی ‪ 9‬منداڵه‌‪5 ،‬‬ ‫کوڕو ‪ 4‬کچ‪ ،‬سێ له‌کوڕه‌کانی هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫خوێندنیان ته‌واو کردوه‌و شه‌هاده‌شیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌دوکانه‌که‌ی خۆیدا کار‬ ‫ده‌که‌ن‪" ،‬جاران به‌یانیان دو بۆ س���ێی‬ ‫به‌یانی ده‌هاتم بۆ دوکان‪ ،‬به‌اڵم ئیستا‬ ‫کوڕه‌کان زو دێن‌و خۆیش���م له‌حه‌وتی‬ ‫به‌یانییه‌وه‌ دێم"‪.‬‬ ‫ک ج���اران ئیش���ی‬ ‫له‌ئێستایش���دا وه‌ ‌‬ ‫چه‌ق���ۆو برژاندن ن���اکات‌و ته‌نها پار‌ه‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و جگه‌رچییه‌ ناوداره‌ی س���لێمانی‬ ‫‌وه‬ ‫ک ‌ه له‌س���ه‌رده‌می مه‌لیک فه‌یس���ه‌ڵه ‌‌‬ ‫ده‌ستی کردو‌ه به‌جگه‌رچێتیی‌‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫"زوروف���ه‌وه‌" هه‌ت���ا دوی س���ه‌ره‌تایی‬ ‫له‌مه‌کته‌ب خوێندوه‌ ئیتر له‌چله‌کانه‌و‌ه‬ ‫له‌قه‌سابخانه‌ ئیشی کردوه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی شاری س���لێمانییه‌و‌ه ئه‌حه‌ی‬ ‫گوڵ���ه‌ ده‌ڵێ���ت‪" ،‬س���لێمانیم زۆر زۆر‬ ‫خۆش���ده‌وێت‪ ،‬کۆاڵن���ی جوله‌کانی���ش‬ ‫به‌هه‌زار ئه‌وروپا نایه‌م‪ ،‬هیچ کاتێکیش‬ ‫به‌دائیمی ئه‌م ش���اره‌م جێنه‌هێشتوه‌و‬ ‫منداڵه‌کانیشم نه‌چون بۆ خاریج"‪.‬‬

‫که‌‌وان‬

‫‪11‬‬

‫سه‌رهه‌نگ عوسمان‪ :‬من گه‌شبینم‌و‬ ‫باوه‌ڕوام وایه‌ له‌ئه‌نجامدا کوردستان‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ دۆخی ئاسایی خۆیی‌و‬ ‫ڕه‌نگه‌ باشتریش‪.‬‬ ‫کۆچه‌ر حه‌م ‌ه عه‌لی‪ :‬ڕۆژ به‌ڕۆژ‬ ‫به‌ره‌و تاریکیی‪.‬‬ ‫ئارام عه‌بدواڵ‪ :‬سه‌ره‌ڕای قورسیی‬ ‫قه‌یرانی ئابوریی‌و شه‌ڕی داعش‪،‬‬ ‫به‌اڵم که‌س نازانێت خێر‬ ‫به‌چییه‌وه‌یه‌‪ ،‬ڕه‌نگه‌ ئه‌م شه‌ڕه‌‬ ‫به‌خێر بۆ کوردستان بشکێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هێمن سه‌عید‪ :‬دۆخه‌که‌ تا بێت به‌ره‌و‬ ‫خراپتر ده‌ڕوات‪ ،‬گه‌ر مامه‌ڵه‌یه‌کی‬ ‫باش له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتی کوردییه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م دۆخه‌دا نه‌کرێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫چاره‌نوسێکی خراپ چاوه‌ڕێی‬ ‫هه‌مومان ده‌کات‪.‬‬ ‫بیالل ڕەسوڵ‪ :‬لەم واڵتەدا هیچ‬ ‫شتێک ڕون نییە‪ ،‬کەس نازانێت‬ ‫بەیانی چی ڕودەدات‪ .‬رەنگە‬ ‫بەیانی هەستین‌و هەمو شتێک‬ ‫باش بوبێت‪ ،‬بەپێچەوانەشەوە‬ ‫ئەگەر هەیە سبەینێ خۆزگە‬ ‫بەئەمڕۆ بخوازین‪.‬‬ ‫دلێر کەریم‪ :‬چارەنوسمان وەک‬ ‫هەمیشە بەدەست خۆمان نییەو‬ ‫نازانین چی ڕودەدات‪ .‬هەر‬ ‫ئومێدمان ئەوەی دوعا بکەین‌و‬ ‫بڵێن خوا لەوە خراپتر نەدات‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫خوگرت���ن ب���ه‌و بێده‌نگی ‌ه كه‌مێك‬ ‫سه‌رنجڕاكێش���ه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم هی���چ‬ ‫ی ناهێنێت ئه‌گه‌ر‬ ‫پێشكه‌وتنێك به‌د ‌‬ ‫ی نه‌كه‌یت‪.‬‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ر ‌‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫‪.‬چاوه‌روانی‌ گۆرانكاریه‌كانی‌ ده‌وروبه‌ر‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ ره‌ش���بین مه‌ب ‌ه به‌ئه‌نجامه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌توان���ی‌ س���ود له‌ئه‌نجامه‌كان��� ‌‬ ‫وه‌ربگریت بۆ چاره‌سه‌ری‌ گرفته‌كان‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫مه‌رج نی���ه‌ هه‌مو كارێك ئه‌نجامێكی‬ ‫خێرا بدات به‌ده‌س���ته‌وه‌ بۆی ‌ه باشتر‬ ‫وای��� ‌ه دان به‌خۆتدا بگ���ری له‌گه‌ڵ‬ ‫خێزان‌و ده‌وروبه‌رت به‌هێمنی‌ ره‌فتار‬ ‫بكه‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫شێواز ‌ی خۆ چاك كردن‬ ‫له‌بۆنه‌و ئاهه‌نگه‌كان‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫کاوه‌ حه‌مه‌ ساڵح‪:‬‬ ‫قوربانییه‌کان گه‌وره‌ترن‬ ‫له‌به‌رهه‌مه‌ هونه‌رییه‌کان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫كاتێك خانمان خۆیان ئاماده‌ده‌كه‌ن بۆ ئاهه‌نگێك‪ ،‬سه‌ره‌تا پێویست ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئاهه‌نگ به‌دڵنیاییه‌و‌ه جیاوازه‌ له‌گه‌ڵ رۆژان ‌‬ ‫بزانن كه‌ شێوازی‌ ئارایشت ‌‬ ‫ئاسایی‌‌و هه‌روه‌ها ده‌بێ بیریش له‌وه‌بكه‌نه‌وه‌ ك ‌ه ئارایشته‌كانیان به‌پێی‬ ‫ی جله‌كانیان بێت‌و هه‌ر ته‌سریحه‌یه‌ك كه‌ بۆ قژ ده‌كرێت‬ ‫كاڵی‌‌و تۆخی ‌‬ ‫ی بێت له‌گه‌ڵ ده‌موچاوه‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ گونجان ‌‬

‫هونه‌رمه‌ند کاوه‌ حه‌مه‌ س����اڵه‌ح‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ ئه‌و قوربانیانه‌ی‬ ‫به‌هۆی شه‌ڕی ئه‌مجاره‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫گه‌لێک گه‌وره‌ت����ره‌ له‌هه‌مو ئه‌و‬ ‫کاره‌ هونه‌رییانه‌ی تائێس����تا بۆ‬ ‫ئه‌و مه‌به‌سته‌ ئه‌نجامدراون‪.‬‬

‫ ئارایشت به‌پێی جلوبه‌رگ‬‫• ئه‌گه‌ر جله‌كانت ره‌نگی‌ تۆخ بێت‬ ‫ی‬ ‫ی تۆخ له‌به‌ر ده‌كه‌یت بۆ ئاهه‌نگێك ئه‌و‌ه باشتروای ‌ه پشت ‌‬ ‫كاتێك جلێك ‌‬ ‫ی تۆخ ئارایشت بكه‌یت‌و سه‌ر رومه‌ت‌و سوراوه‌كه‌ش‬ ‫چاوت به‌ره‌نگ ‌‬ ‫ی زۆر كاڵ‪.‬‬ ‫به‌ره‌نگێك ‌‬ ‫ی تۆخ‬ ‫ی كرد چاو ‌‬ ‫ی كاڵ بو كه‌سه‌ك ‌ه حه‌ز ‌‬ ‫• ئه‌گه‌ر هاتو جله‌كان ره‌نگ ‌‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌و‌ه ئه‌و كاته‌ باشتر وایه‌ ره‌نگی‌ سه‌ر رومه‌ت‌و سوراوه‌كه‌ مام ناوه‌ند‬ ‫ی جله‌كان‪.‬‬ ‫بێت ن ‌ه كاڵ‌و نه‌ تۆخ به‌پێی ره‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی موكیاجی‌ كالسیك باو‌ه ك ‌ه ئه‌ویش بریتی ‌ه له‌وه‌ی‌ شێواز ‌‬ ‫ئێستا به‌گشت ‌‬ ‫ی چاو‬ ‫ی چاو‌ه به‌رومێل له‌گه‌ڵ سوراوی‌ زه‌ق له‌م كاته‌ش پشت ‌‬ ‫ده‌رخستن ‌‬ ‫به‌كاڵی‌ ده‌كه‌ین‌و چاوه‌كان به‌رومێل زیاتر ده‌رده‌خه‌ین‌و سوراوی‌ زه‌ق‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ ئه‌مه‌ش پێی‌ ده‌وترێت كالسیك‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ئه‌و هونه‌رمه‌ن����ده‌ له‌باره‌ی ئه‌و‬ ‫کاره‌ هونه‌رییانه‌ی به‌م دواییانه‌‬ ‫تایبه‌ت به‌م دۆخه‌ی کوردستان‬ ‫به‌ئاوین����ه‌ی‬ ‫ئه‌نجام����دراون‪،‬‬ ‫راگه‌یاند "ب����ه‌رای من ئه‌و هه‌مو‬ ‫قوربانیی����ه‌ گه‌لێ����ک گه‌وره‌تره‌‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌و کارانه‌ی هه‌تا ئێستا‬ ‫پێشکه‌شکراون‌و به‌رای من هیچ‬

‫له‌و کاران����ه‌ نه‌بونه‌ته‌ هانده‌رێک‬ ‫بۆ به‌هێزکردن����ی توانای زیاتری‬ ‫پێشمه‌رگه‌ گیانبه‌خشه‌کان"‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌ن����ده‌ که‌ ماوه‌یه‌کی‬ ‫زۆره‌ ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌ژی‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ نیشتمان‬ ‫جه‌ختیکردنه‌وه‌ که‌ ئاواتی هه‌ره‌‬ ‫گ����ه‌وره‌ی ئه‌وه‌ی����ه‌ به‌یه‌کجاری‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ کوردستان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫باری ته‌ندروستیی‌و هه‌ڵسوکه‌وتی‬ ‫ژی����ان له‌ئێس����تادا بۆ ئ����ه‌و‪ ،‬له‌‬ ‫‌کوردستان که‌مێک سه‌خته‌‪.‬‬ ‫ت����ه‌واوی راپۆرتێ����ک له‌ب����اره‌ی‬ ‫هونه‌رمه‌ند کاوه‌ حه‌مه‌ ساڵحه‌وه‌‬ ‫له‌ژم����اره‌ی نوێ����ی گۆڤ����اری‬ ‫ئاوێنه‌کان‪ ،‬ژماره‌‪ 93‬بخوێننه‌وه‌‬ ‫که‌ ئێستا له‌بازاڕدایه‌‪.‬‬

‫ی قژ به‌پێی ده‌موچاو‬ ‫ دانان ‌‬‫ی به‌رداته‌و‌ه‬ ‫• ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كه‌ ده‌موچاوی‌ باریك‌و درێژ بو ئه‌و‌ه پێویسته‌ قژ ‌‬ ‫ی قژی‌ زیاتر بهێنێت ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك په‌رچه‌می‌ بهێنێت ‌ه خواره‌وه‌ ئه‌مالوئه‌وال ‌‬ ‫ی بشارێته‌وه‌‪ ،‬ده‌موچاوه‌ك ‌ه‬ ‫ی ده‌مووچاو ‌‬ ‫ی روبعێك ‌‬ ‫ی قژه‌كه‌ ‌‬ ‫پێشه‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی زۆری‌ بۆ قژه‌كه‌ نه‌كرێت‪.‬‬ ‫ی زۆرو ڤێر ‌‬ ‫قه‌ڵه‌و ده‌ركه‌وێت‌و نه‌شف ‌‬ ‫• ئه‌گه‌ر كه‌سه‌ك ‌ه ده‌مووچاوی‌ خڕ بو‪ ،‬ئه‌و‌ه ده‌توانی‌ت قژه‌كه‌ به‌رزبكه‌یته‌وه‌و‬ ‫په‌رچه‌مه‌ك ‌ه زیاتر نه‌شف بكه‌یت بۆ سه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تارا عومەر‪ ،‬خاوەنی‌ ئارایشتگای‌ اللەل ‌‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خانمان لەگەرەک ‌‬ ‫بۆ جوانکردن ‌‬

‫نه‌ریته‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬

‫کاتێکی زۆریان ده‌وێت تا ده‌گۆڕدرێن‬ ‫ئا‪ :‬پەرێز ناسڕ‬

‫ژنانی شه‌ڕڤان‬ ‫له‌سنە جێگەیان بۆ داده‌نرێت‬ ‫ئا‪ :‬سه‌ردار قادر‬

‫هه‌رچه‌نده‌ به‌تێپه‌ڕبونی کات به‌شێک‬ ‫له‌نه‌ریته‌کانی کۆمه‌ڵگا ده‌گۆڕدرێن‌و‬ ‫نه‌ریتی سه‌رده‌میانه‌و شیاوتر‬ ‫جێگایان ده‌گرنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێک‬ ‫له‌نه‌ریته‌کان قوڵ ڕه‌گیان داکوتیوه‌و‬ ‫کاتێکی زۆرتری ده‌وێت‪ ،‬تا بتوانرێت‬ ‫گۆڕانی به‌سه‌ردا بێت‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌و نه‌ریتانه‌ی ماوه‌یه‌کی درێژه‌‬ ‫له‌کۆمه‌ڵ����گادا باوه‌‪ ،‬قب����وڵ نه‌کردنی‬ ‫پاره‌دانی پیاوانه‌ له‌الیه‌ن ئافره‌تانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌کاتێک����دا پاره‌دان له‌نێ����وان پیاوان‬ ‫خۆیاندابه‌شێوه‌یه‌کی ئاساییه‌‪.‬‬ ‫عه‌ل����ی عوم����ه‌ر کوڕێک����ی تەمەن ‪22‬‬ ‫س����اڵە له‌و باره‌یه‌وه‌ دەڵێ "هۆکاری‬ ‫ئەوەی کە پیاوان قبوڵی ئەوە ناکەن‬ ‫ئافرەتان پارەب����دەن لەجیاتی ئەوان‬ ‫لەهەندێ کات‌و ش����وێنی جیاوازدا‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوە دەگەڕێتەوە کە خۆیان گەورەتر‬ ‫پیش����ان بدەن‌‪ ،‬تاکە ش����تێکیش کە‬ ‫بوەت����ە هۆی ئەوەی کە پیاو ش����ەرم‌‬ ‫ب����کات‌و قه‌بوڵ����ی ن����ه‌کات‪ ،‬ئەوەیە‬ ‫کەخۆی بەالوازت����ر دەبینێت بەرامبەر‬ ‫بەو ئافرەتە"‪.‬‬ ‫هەروەها ئ���ه‌و گه‌نجه‌ وتیش���ی "الی‬ ‫هەندێ کەس ئەوبیرکردنەوەیە نەریتەو‬ ‫بەپێچەوانەش���ەوە الی هەندێکیتریش‬ ‫پیاوس���االرییە‪ ،‬بەپێ���ی سروش���تی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و ئەو شوێنە دەگۆڕێت کە‬ ‫لێی پەروەردەک���راوە‪ ،‬بەاڵم هۆکاری‬ ‫یەک���ەم کە وایکردوە ئ���ەو جیاوازییە‬ ‫دروس���ت ببێت لەنێوانی گیرفانی‌ ژن‌و‬ ‫پیاوی یەک ماڵدا‪ ،‬ئەوەیە کە دیوارێکی‬ ‫سنورداری کۆمەاڵیەتی بەدەوری دارایی‬

‫کاوڕ‬ ‫كه‌مێ����ك هه‌س����ت به‌گۆش����ه‌گیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌یت بۆئه‌وه‌ی‌ بیر له‌دۆخی‌ ئێستا‬ ‫بكه‌یته‌وه‌و بگه‌یته‌ چاره‌س����ه‌ر له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌س����پێكی‌ یه‌كه‌م هه‌ن����گاو ده‌رگای‌‬ ‫به‌خته‌وه‌ریت بۆ ده‌كرێته‌وه‌‪ .‬متمانه‌ی‌‬ ‫ته‌واوت به‌تواناكانی‌ خۆت هه‌بێت‪.‬‬

‫په‌یکه‌رسازی ناوداری کوردستانی‬ ‫خۆرهه‌اڵت‪ ،‬هادی زیائه‌دینی‬ ‫په‌یکه‌رێک بۆ ژن ‌ه شه‌ڕڤانه‌کانی‬ ‫خۆرئاوا دروست ده‌کات‌و بڕیار‌ه‬ ‫له‌شاری سن ‌ه په‌یکه‌ره‌که‌ دابنرێت‪.‬‬

‫تاکەوە دروس���ت ک���راوەو خۆیان لەو‬ ‫سنورە دەستکردە دەرباز ناکەن‪".‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی هه‌ندێک ئه‌و ره‌فتاره‌‬ ‫به‌کارێکی باش وه‌س���ف ناکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل���ه‌الی به‌ش���ێک له‌پیاوانیش هۆکاری‬ ‫دیکه‌ بۆ ئه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئومێد حه‌م���ه‌د گەنجێکی تەمەن ‪29‬‬ ‫ساڵه‌و پێیوایە ئەوە تەنها ڕێزگرتنێکە‬ ‫لەئافرەت کە پیاوان قبوڵی ئەوە ناکەن‬ ‫هاوسەر‪ ،‬یان خوش���ک‌و دایکیان پارە‬ ‫بدەن لەشوێنی ئەواندا‪" ،‬ئەگینا شتێکی‬ ‫زۆر ئاس���اییە بەالمەوە کە ئافرەتانیش‬ ‫هاوکار بن لەالدانی ئ���ەو بارگرانییەی‬ ‫دەکەوێتە سەرش���انی پی���اوان لەڕوی‬ ‫داراییەوە"‪.‬‬

‫گا‬ ‫ی‬ ‫هه‌میش ‌ه واهه‌ست ده‌كه‌یت ئه‌وشتانه‌ ‌‬ ‫تائێس���تا به‌ده‌س���تت هێناون كه‌من‌و‬ ‫ی ت���ۆدا نی���ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئاس���ت توانا ‌‬ ‫ی داهات���و به‌خت‬ ‫ی مانگ��� ‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫یاوه‌رت ده‌بێت‪.‬‬

‫توێ���ژەری کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬زەمەن بایز‪،‬‬ ‫ئەو ش���ەرم‌و جیاوازییەی گەڕاندەوە بۆ‬ ‫چەندی���ن هۆکاری جیاواز‪" ،‬یەکێک لەو‬ ‫هۆکارانەی کە کاردانەوەی ڕاستەوخۆی‬ ‫هەی���ە‪ ،‬الوازی ئاس���تی ڕۆش���نبیری‬ ‫تاکە‪ ،‬کە وایکردوە تاک هەندێ ش���ت‬ ‫هەیە بەش���ەرمەوە لێ���ی بڕوانێت‌و ئەو‬ ‫بیرکردن���ەوە چەوتانە ه���ەر لەقاڵبی‬ ‫خۆی���دا بمێنێتەوەو گۆڕانێکی ئەوتۆی‬ ‫بەسەردا نه‌یه‌ت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئه‌و توێ���ژه‌ر‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیی ‌ه‬ ‫ئاماژ‌ه به‌ه���ۆکاری ترس له‌کاردانه‌وه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵگا ده‌کات‪ ،‬ک ‌ه هه‌ر تاکێک ترسی‬ ‫له‌و‌ه هه‌ی ‌ه له‌ناو کۆمه‌ڵگادا به‌چاوێکی‬ ‫خراپ سه‌یری بکرێت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫جیاوازی‌ بیروڕا مه‌كه‌ چه‌ند كاره‌كانت‬ ‫ق���ورس ب���ن ئه‌وه‌نده‌ توان���ات زیاتر‬ ‫ده‌بێت له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌ركه‌كانی‌ س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ش���انت زیاتر بون‪ .‬كاره‌كانت به‌خاو ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌چن‪.‬‬

‫بەهۆی‌ ئازایەتیی‌و نەبەردی‌ ش���ەرڤانان ‌ی‬ ‫هێزه‌کانی پاراس���تنی ژنان له‌خۆرئاوای‬ ‫کوردستان‌و له‌ش���اری‌ کۆبانێ لەبەرامبەر‬ ‫چەکداران���ی‌ "داعش"‪ ،‬ه���ادی زیائه‌دینی‬ ‫په‌یکه‌رێکی ره‌مزی بۆ ئه‌و ژنانه‌ دروست‬ ‫کردوه‌و له‌ئێستادا سەرقاڵی‌ دیاریکردن ‌ی‬ ‫ش���وێنێکن بۆ ئ���ەوەی‌ پەیکەرەکەی‌ لێ‬ ‫دابنرێت‪.‬‬ ‫ئیس���ماعیل محه‌م���ه‌دی‌ هاورێ���ی‌ هاد ‌ی‬ ‫زیائه‌دینی بەئاوێن���ەی راگەیاند‪ ":‬وەک‬ ‫رێزێک ب���ۆ گیانفیدایی‌و خۆبەخت کردن ‌ی‬ ‫ش���ەڕڤانانی‌ یەپ���ەژە‪ ،‬ه���ادی زیادینی‬ ‫ئازایەتی‌ ئ���ه‌و ژنانه‌ی لەگەڵ ش���ێرێک‬ ‫وێنەک���ردوە کە گوزارش���ت لەئازایەتیی‌و‬ ‫قارەمانیەتی‌ ئەوان دەکات"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪" :‬ئەم پەیکەرە ئێستا لەشار ‌ی‬ ‫س���نە ئامادەکراوە‪ ،‬بەاڵم تائێستا لەهیچ‬ ‫شوێنێک دانەنراوەو لەئێستادا زیائه‌دینی‬ ‫سەرقاڵی‌ دەستنیشانکردنی‌ شوێنێکە بۆ‬ ‫ئەوەی‌ پەیکەرەکە ‌ی لێدابنرێت"‪.‬‬ ‫محم���دی‌ ئام���اژەی‌ بەوەش���کرد ک���ە لەشاری‌ سنە بەئاوێنە ‌ی راگه‌یان‪":‬وێڕا ‌ی‬ ‫بەئەنج���ام گەیاندنی‌ ئ���ەم کار‌ه له‌الیه‌ن دەستخۆشیم بۆ ئەو پەیکەرسازەو پڕبەدڵ‬ ‫ئه‌و په‌یکه‌رس���ازه‌و‌ه زۆر کەس‌و الیەنی سوپاسی‌ دەکەین‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫سەرس���ام کردوەو دەستخۆشی‌ زۆریش ‌ی حەقی‌ خۆیان���ە ئەمڕۆ ن���ەک لەهەرێمە‬ ‫کوردنیشینەکان‪ ،‬بەڵکو لەتەواوی جیهان‬ ‫لێکراوە‪.‬‬ ‫الی‌ خۆیەوە عائیشە فەندی‌ هاوسەرۆک ‌ی دەبوایە زیاتر گرنگی‌ بەشەڕڤانان بدرێت‬ ‫دیوان���ی‌ گ���ەل لەکۆبان���ێ لەب���ارە ‌ی بەتایبەت شەڕڤانانی‌ یەپەژە‪".‬‬ ‫دروستکردنی‌ پەیکەری‌ شەرڤانانی‌ یەپەژە وتیش���ی‌‪" :‬ئەم���رۆ ئازایەت���ی‌و نەبەرد ‌ی‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫ی سه‌ركه‌وتو بیر له‌خۆت به‌ه���ۆی ئه‌و‌هی‌ ئه‌نجام���ی كاره‌كه‌ت‬ ‫وه‌ك كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی فه‌رمیدای���ه‌ ته‌نه���ا‬ ‫ی زیاترت به‌خۆت هه‌بێت له‌چوارچێ���وه‌ ‌‬ ‫بكه‌ره‌وه‌‪ ،‬بڕوا ‌‬ ‫ی ده‌توانی‌ چاوه‌ڕێ بكه‌یت ‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی بۆ بده‌ ‌‬ ‫چونك���ه‌ هه‌ركارێك هه‌وڵ��� ‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ زیاتریش���ت پێویست بو‪،‬‬ ‫ی باشی‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌نجام ‌‬ ‫ی خۆت ب���ۆ به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌توان���ی‌ دڵ��� ‌‬ ‫بكه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫شەرڤانان هەمو جیهانی‌ سەرسام کردوەو‬ ‫مانشێت ‌ی سەرجەم راگەیاندنە بە ناوبانگە‬ ‫کانی‌ جیهان باسی‌ نەبەردییەکان ‌ی یەپەژە‬ ‫دەکەن‪ ،‬بۆیە ئەمرۆ ش���ەرڤانان شایەنی‌‬ ‫هەمو ش���تێکن‪ ،‬ئ���ەم پەیکەرس���ازەش‬ ‫کە ویس���تویەتی‌ بەهونەرەکە ‌ی خزمەت‬ ‫بەشەڕڤانان بکات وێڕای ئەوەی‌ له‌کۆمار ‌ی‬ ‫ئیسالمی‌ مەترس���ی‌ بۆ دروست دەبێت‪،‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ش���ته‌كان له‌دڵت���ا مه‌هێڵ���ه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ڕاش���كاوان ‌ه هه‌س���ته‌كانت ده‌ربب���ڕ‌ه‬ ‫یان باسی‌ كێش���ه‌كانت له‌گه‌ڵ ده‌ورو‬ ‫ی نه‌رم‌و‬ ‫به‌رت بكه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫نیان‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫رێکخستنی میدیا لەکوردستاندا؛‬ ‫ئەرکێکی مەحاڵ یان فەرامۆشکراو؟‬ ‫موچەو ناسیۆنالیزم‬

‫چ���ۆن لەدەرەنجامەکانی کێش���ەی نەبونی‬ ‫موچە لەکوردس���تاندا تێبگەی���ن؟ چۆن ئەو‬ ‫ئامادەگیی���ە ب���ۆ مانگت���رن‌و خۆپیش���اندان‬ ‫بخوێنین���ەوە ک���ە لەئێس���تادا الی هه‌ندێک‬ ‫کەرت���ی کۆمەاڵیەتی���ی هه‌یە؟ ئ���ەو زەمینە‬ ‫دەرونیی‌و کولتوریی‌و ڕەمزییە کامەیە کە ئەم‬ ‫ئامادەگییە بۆ مانگرت���ن‌و ناڕەزایی دەربڕین‬ ‫نیشانی دەدەن؟‬ ‫ب���ەر لەهه‌مو ش���تێک دەبێت ئ���ەو خاڵە‬ ‫بس���ەلمێنینەوە ک���ە خەڵک ماف���ی تەواوی‬ ‫دەربڕینی���ی هه‌مو ج���ۆرە ناڕەزایاتییەکانیان‬ ‫هه‌ی���ەو ھی���چ بەهانەی���ەک نابێ���ت ئ���ەم‬ ‫مافەی���ان لێبس���ێنێتەوە‪ .‬لەم���ەش بترازێت‬ ‫مانگرت���ن‌و ناڕەزای���ی دەربڕی���ن لەمڕۆکەی‬ ‫هه‌رێم���دا دەرەنجام���ی هه‌ڕەش���ەیەکی قوڵە‬ ‫بەهه‌ژارکەوتنێکی هه‌مەالی���ەن‪ .‬خەڵکانێکی‬ ‫زۆر ه���ه‌ن موچەکانی���ان تاکە س���ەرچاوەی‬ ‫ژیانیان���ەو نەمان���ی ئ���ەو موچەی���ە مانای‬ ‫نەمان���ی توانای دابینکردن���ی النی هه‌رکەمی‬ ‫پێداویستییە س���ەرەکییەکانی ژیانی خۆیان‌و‬ ‫ماڵومندااڵەکانیان‪ .‬ئەم ڕاس���تییە س���ادانە‬ ‫ھۆکاری هه‌رە سەرەکیی پەنابردنی ئەو کەرتە‬ ‫کۆمەاڵیەتییانەی���ە ب���ۆ مانگرت���ن‌و ناڕەزایی‬ ‫دەربڕی���ن‪ ،‬لەدۆخێک���دا کە دۆخ���ی جەنگ‌و‬ ‫نائارامی���ی‌و قەیران���ی ئابوریی‌و سیاس���یی‬ ‫گەورەیە‪ .‬بەاڵم س���ەرەڕای ئەم ڕاس���تییانە‬ ‫ھێش���تا ش���تێک لەم ئامادەگییە فراوانەدا بۆ‬ ‫مانگرت���ن‌و ناڕەزایی دەربڕی���ن ئامادەیە کە‬ ‫ناکرێت بەو خااڵنەی س���ەرەوە ڕاڤەی بکەین‪،‬‬ ‫ڕەهه‌ندێکی تری هه‌یە کە وامانلێدەکات بەدوای‬ ‫لێکدانەوەی تریشدا بگەڕێین‪ .‬ئەو ڕەهه‌ندەش‬ ‫بریتییە لەو پەیوەندیی���ە بەھێزەی لەدونیای‬ ‫دوای کەوتنی ڕژێمەکەی س���ەدام حوسەین‌و‬ ‫دونیای تێکەڵبونی نەوتفرۆشیی بەسیاسەت‪،‬‬ ‫لەنێوان شوناس‌و ناسیۆنالیزم‌و بەرخۆریزمدا‬ ‫دروستبوە‪ .‬ناسیۆنالیزم‌و بەرخۆریزم دو ھێزی‬ ‫گەورەی دروس���تکردنی شوناس���ن لەهه‌رێمی‬ ‫کوردستانی دوای کەوتنی ڕژێمەکەی سەدام‬ ‫حوس���ەیندا‪ .‬ئەو پەیوەندییانه‌ش کە لەنێوان‬ ‫ئ���ەم دو الیەنەدا دروس���تبوە‪ ،‬دەکرێت زۆر‬ ‫دی���اردەی ن���او دونیای ئەم���ڕۆی کۆمەڵگای‬ ‫کوردیمان بۆ لێکبداتەوە‪.‬‬ ‫س���ادەترین پێناس���ەیەک بەبەرخۆریزمی‬ ‫ببەخشین وێناکردنیەتی وەک بەکارھێنانێکی‬ ‫بەرفراوان���ی ش���تومەک‌و خزمەتگوزاری���ی‬ ‫جەماوەری���ی‪ ،‬بریتیی���ە لەجۆرێ���ک‬ ‫لەمەس���رەفگەرایی بەرفراوان ک���ە لەدەوری‬ ‫کڕینی ش���تومەک‌و کڕین���ی خزمەتگوزاریی‬ ‫کۆبوەتەوە‪ .‬بەرخۆری���زم بەم مانایە گۆڕینی‬ ‫خەڵکە بەبونەوەرێکی بەرخۆر‪ ،‬بەکەس���ێک‬ ‫ب���ەدوای خەرجکردنی پ���ارەوە بێت‪ ،‬پەتای‬ ‫کڕی���ن‌و بەدەس���تھێنانی ش���تومەکی تیادا‬ ‫دروس���ت بوبێت‪ ،‬هه‌میش���ە لەخەمی کڕینی‬ ‫ئەو ش���تانەدا بێت کە نییەتی‌و ئەم نەبونەش‬ ‫وەک قەیرانێک���ی دەرونیی گەورەو قەیرانێک‬ ‫لەشوناسدا وێنابکات‪ .‬مەسرەفگەرایی لێرەدا‬ ‫بوە بەھێزێ���ک بۆ ڕێکخس���تنی دونیابینیی‌و‬ ‫ڕێکخس���تنی ژیانی کۆمەاڵیەتی���ی مرۆڤەکان‬ ‫لەدەوری پارە خەرجک���ردن‌و بەرخۆرییەکی‬ ‫بەرفراوان‪ .‬مەسەلەی "بەدوبەیکردنی هه‌ولێر"‬ ‫یان "بەدوبەیکردنی کوردستان"‪ ،‬ئەو دروشمە‬ ‫ترس���ناکەیە کە ئ���ەم پ���رۆژەی بەرخۆریی‌و‬ ‫مەسرەفگەراییە ئاراستەدەکات‪.‬‬ ‫له‌ئاس���تە سیاس���ییەکەیدا پ���رۆژەی‬ ‫کوردس���تان"پرۆژەی‬ ‫"بەدوبەیکردن���ی‬ ‫تەسلیمکردنی ئابوریی کوردستانە بەتورکیاو‬ ‫تەس���لیمکردنی کوردس���تانی خۆش���یەتی‪،‬‬ ‫بەتایبەت���ی نەوتەکەی‪ ،‬بەچەن���د خێزانێکی‬ ‫سیاسیی‪ .‬بەاڵم هاوکات پرۆژەی "بەدوبەیکردنی‬ ‫کوردستان"پرۆژەی دروس���تکردنی شوناسی‬ ‫گروپ‌و تاکەکەس���ەکانی کۆمەڵ���گای ئێمەیە‬ ‫لەس���ەر بنەمای بەرخۆریی‌و مەسروفگەرایی‪،‬‬ ‫وەکچۆن پ���رۆژەی قاندانێکی گەورەی حەزو‬ ‫خواس���تە ناوەکییەکانە ب���ۆ بەرخۆریی‪ .‬لەم‬ ‫ئاس���تەدا پ���رۆژەی "بەدوبەیکردن"پرۆژەی‬ ‫دروستکرنی شوناس���ی کۆمەاڵیەتییە لەسەر‬ ‫بنەمای کڕین‌و مەسروفکردن‪ ،‬لەسەر بنەمای‬ ‫ئەوەی کێ دەتوانێت چ جۆرە کااڵیەک بکڕێت‌و‬ ‫چ جۆرە مەس���رەفێک بکات‪ .‬ئەم دۆخە له‌دە‬ ‫س���اڵی ڕابردودا وایکردوە ریکالمکردن ببێت‬ ‫بەبەشێکی گرنگیی ئەو ئابوریی بەرخۆرییەی‬ ‫لەبۆریە نەوتەکانەوە دێتە دەرەوە‪ ،‬تا ڕادەی‬ ‫بونی ریکالم بەشێوازێک لەکولتورو بەرخوردو‬ ‫شێوازی نوسین‌و خۆنمایشکردنیش‪.‬‬ ‫له‌قۆناغێک���دا ناس���یۆنالیزم ئایدیۆلۆژیایی‬ ‫دروستکردن‌و پاراستنی"بازاڕیی نەتەوەیی"‌و‬ ‫"بەرهه‌م���ی خۆماڵی���ی"و "پیشەس���ازیی‬ ‫ناوخۆیی"ب���و‪ ،‬ئام���رازی دابەش���کردنی‬ ‫دونیای ش���تومەکەکان بوە بۆ "ش���تومەکی‬ ‫نیشتیمانیی"و"ش���تومەکی بیانی���ی"‪ .‬ل���ەم‬ ‫ڕوانین���ەدا‪ ،‬ک���ە بێگوم���ان ڕوانین���ی ئەو‬ ‫ناس���یۆنالیزمانەیە ک���ە بەرهه‌می���ان هه‌یەو‬ ‫دەتوان���ن ش���تومەک بەرهه‌مبھێن���ن‪ ،‬هه‌مو‬

‫ناسیۆنالیزمێک کە‬ ‫شوناسی خۆی لەسەر‬ ‫بەرخۆریزم دروستکردوە‬ ‫بۆ مانەوەی پێویستی‬ ‫بەنمایشکردنێکی‬ ‫بەردەوامی بەرخۆرانەی‬ ‫خۆی هه‌یە‬ ‫ش���تومەکێک هه‌ڵگریی جۆرێ���ک لەمارکەی‬ ‫نەتەوەیی���ە‪ ،‬لەواڵتێکی تایبەتدا نەتەوەیەکی‬ ‫تایبەت دروستیکردوەو بەواڵت‌و نەتەوەیەکی‬ ‫تر فرۆش���راوە‪ .‬بایکۆتکردن‌و بەکارنەھێنانی‬ ‫شتومەک‌و خزمەتگوزاریی دەرەکیی‌و بیانیی‬ ‫بەشێک بوە لەئیشکردنی ناسیۆنالیزم خۆی‌و‬ ‫لەمێژوی بڕێکی زۆر لەناسیۆنالیزمەکانی دونیا‪.‬‬ ‫بەاڵم له‌کۆمەڵگای ئێمەدا چونکە نە ش���تێک‬ ‫بەناوی بازاڕیی نەتەوەیی‌و نیش���تیمانییەوە‬ ‫هه‌یەو ن���ه‌ ش���تێکیش بەناوی ش���تومەک‌و‬ ‫خزمەتگوزاری���ی ناوەکیی���ەوە بون���ی هه‌یە‪،‬‬ ‫ناسیۆنالیزم تاقە ڕێگایەک بۆ خۆنمایشکردن‬ ‫لەبەردەمی���دا مابێت���ەوە‪ ،‬بینین���ی خەونی‬ ‫س���وریالیی لەجۆری بەدوبەیکردنی هه‌ولێرە‪،‬‬ ‫لەڕێگای پارەیەکەوە کە زۆر بەتوندی بەنرخی‬ ‫نەوتەوە لەبازاڕە جیهانییەکاندا گرێدراوە‪.‬‬ ‫له‌کوردس���تاندا کڕی���ن‌و فرۆش���تن‌و‬ ‫مەسروفکردن وەک نمایشێکی ناسیۆنالیستیی‬ ‫نیش���اندەدرێن‪" .‬بڕوان���ە هه‌ولێرم���ان چی‬ ‫لێکردوە" ئەو گوزارە سیاس���ییە کە باڵێکی‬ ‫ئەم ناس���یۆنالیزمە بەرخۆرە بەکاریدەھێنێت‬ ‫بۆ بەخشینی رەوایەتی بەخۆی‪ ،‬ڕەوایەتییەک‬ ‫بەرخۆریی دەستەبەری دەکات نەک کۆمەڵێک‬ ‫بەهاو نۆرمی نیشتیمانیی یان دەستەواژەکانی‬ ‫ماف‌و ڕێزو بەرپرسیاریەت‪ .‬ئەم ناسیۆنالیزمە‬ ‫بەرخ���ۆرە لەڕێگای وێنەی بینراوی کۆمەڵێک‬ ‫ش���ەقام‌و پ���ارک‌و م���ۆڵ‌و ئوتێل���ی پێن���ج‬ ‫ئەستێرەییەوە خۆی نمایشدەکات‪ .‬ئەم دۆخە‬ ‫دۆخێکی ترسناکی بەسیاسیکردنێکی تەواوی‬ ‫دابینکردنی خزمەتگوزارییە‪ ،‬بەخزمەتگوزارییە‬ ‫سەرەتاییەکانیشەوە‪ ،‬بەجۆرێک دەتوانێت ڕێ‬ ‫لەدروس���تبونی هه‌مو ئەو ش���تانەبگرێت کە‬ ‫بۆنی ماف‌و هاواڵتییبونی یەکسان‌و بیرۆکەی‬ ‫بەرپرس���یاریاتیان لێبێ���ت‪ .‬ل���ەم ئاس���تەدا‬ ‫بەرخۆری���زم چوه‌ت���ە قاڵب���ی "مەکرەمە"ی‬ ‫سیاسییەوە‪.‬‬ ‫بەکورتی ناس���یۆنالیزمێک کە شوناس���ی‬ ‫خ���ۆی لەس���ەر بەرخۆریزم دروس���تکردوە‪،‬‬ ‫ب���ۆ مانەوەی پێویس���تی بەنمایش���کردنێکی‬ ‫بەردەوام���ی بەرخۆرانەی خ���ۆی هه‌یە‪ .‬کەی‬ ‫ئەمەشی نەکرد هه‌مو شەرعیەتێکی مانەوەی‬ ‫هه‌م لەچاوی خۆی‌و هه‌م لەچاوی کۆمەڵگادا‬ ‫لەدەس���تدەدات‪ .‬هه‌رگی���ز حکومەتی هه‌رێم‬ ‫بەقەد ئەمڕۆ قەیرانی شەرعیەتی نەبوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەم���ە هه‌مو حیکایەتەکە نیی���ە‪ .‬بەرخۆریزم‬ ‫لەکوردس���تاندا ته‌نها پرۆژەی دروس���تکردنی‬ ‫کۆمەڵێ���ک ت���اوەرو کۆش���ک‌و ھۆتێلی پێنج‬ ‫ئەس���تێرەیی‌و مۆڵی گرانبەه���ا نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پرۆژەی دروس���تکردنی جۆرێکی تایبەتیشە‬ ‫لە"مرۆڤ���ی مەس���رەفگەر"‪ .‬مرۆڤێک هه‌مو‬ ‫دونیابینییەک���ەی لەدەوری مەس���رەفگەرایی‬ ‫کۆبکاتەوەو شوناس���ی خۆی وەک مرۆڤێکی‬ ‫مەسرەفگەر وێنابکات‪ .‬لەچەند ساڵی ڕابردودا‬ ‫مەس���رەفگەرایی وەک سەرچاوەی سەرەکیی‬ ‫شوناس���ی تاکەکەس���یی کاریکردوەو لەزۆر‬ ‫دۆخدا ش���وێنی ب���ەو دەزگا کۆمەاڵیەتییانە‬ ‫لەقک���ردوە کە س���ەرچاوە س���ەرەکییەکانی‬ ‫شوناس���ی تاکەکەس���یی ب���ون لەکۆمەڵگای‬ ‫ئێم���ەدا‪ ،‬لەوان���ەش خێ���زان‌و چینوتوێ���ژە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان‪ ،‬شوناس���ی جێندەریی‪ ،‬تا‬ ‫بەپارتە سیاس���ییەکان‌و مزگەوت‌و دەزگاکانی‬ ‫تری ناو کۆمەڵگای مەدەنیی دەگات‪ .‬کردنی‬ ‫بەرخۆریی بەئەلتەرناتیڤیی ئەو هه‌مو شێوازە‬ ‫جیاوازانە لەش���وناس بەش���ێکە لەسیاسەتی‬ ‫دروستکردنی مرۆڤی بێدەنگ‌و کڕکەوتو بەسەر‬ ‫مەس���رەفگەرایی‌و بەرخۆری���دا‪ .‬بەرخۆریزم‬ ‫لەکوردس���تاندا بەڕادەیەک ک���راوە بەبنەمای‬ ‫شوناس‪ ،‬گەر کەسێک نەیتوانی بەرخۆربێت‪،‬‬ ‫خۆی وەک ناک���ەس‌و نامرۆڤ ببینێت‪ .‬هه‌مو‬ ‫ئەمانە وایانکردوە نەبونی موچە ته‌نها مانای‬ ‫نەمان���ی بژێو نەبێت‪ ،‬بەڵکو مانای وێرانبونی‬ ‫ئەو دونی���ا ڕەمزیییەش بێت ک���ە بەدەوری‬ ‫بەرخۆریدا دروستکراوە‪.‬‬

‫پێش���تر رەخنەیان لێدەگرتن‪ ،‬دواجار‬ ‫بونەتە میدیای س���ێبەری ئەوان‪ ،‬دەکرا‬ ‫رۆژنامەوانییەک���ی تر پێشکەش���بکرێ‬ ‫هەرچەندە فەندیشیان لەوان وەرگرت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم تا ئێس���تا ه���ەر ل���ە خزمەتی‬ ‫ئۆلیگارکەکاندا شکاوەتەوە‪.‬‬ ‫هەرێم کەریم‌‬

‫کەمال چۆمانی‬ ‫ناوخ���ۆ؛ براک���وژی‌و ش���ەرعییەتدان‬ ‫بەکوش���تن‌و تااڵن���کاری‌و بەربەرییەت‪،‬‬ ‫کە کوردس���تان‌و کوردی هێنایە س���ەر‬ ‫کەندەاڵنی لەناوچون‪.‬‬ ‫ئ���ەم گروپ���ەی میدی���ا ک���ە‬ ‫بنەڕەت���ی ئیش���یان پەس���ەندکردن‌و‬ ‫ماکیاژکردن���ی ئۆلیگارک���ەکان‌و حیزبە‬ ‫سیاسییەکانیەتی‪ ،‬لەوکاتەوە بەخێرایی‬ ‫ف���راوان بوە بەه���ۆی هەبونی بودجەی‬ ‫زەبەالح لەتەوێڵیانەوە بۆ پەخشکردن‌و‬ ‫باڵوکردنەوەی میدیاکانیان کە دوایینیان‬ ‫دەزگای میدیایی زەبەالحە بەپەخش���ی‬ ‫‪ ٢٤/٧ HD‬ک���ە نوێگەریی���ان تەنه���ا‬ ‫لەمێتۆدەکان���ی گەمژان���دن‪ ،‬تەخوین‪،‬‬ ‫ماکیاژکردن‌و پەسەندکردنی ئۆلیگارک‌و‬ ‫حیزب���ە سیاس���ییەکانیاندا ک���ردوە‪.‬‬ ‫نوێگەرییان لەش���ێوازی درێژکردنەوەی‬ ‫کامپێینی نائەخالقیی بۆ بەالڕیدابردن‌و‬ ‫هەڵخەڵەتاندنی جەماوەر‪ ،‬پەالماردانی‬ ‫بەرانبەرە سیاسییەکان‪ ،‬زۆرجاریش بۆ‬ ‫بەکرێگرتنی رۆژنامەنوس���ە بیانییەکان‬ ‫تا لەگەڵ ئ���ەو دەزگایانە ئیش���بکەن‬ ‫ب���ۆ پێش���اندانی وێنەیەک���ی جوان بۆ‬ ‫گەورەکانیان لەدەزگا نێودەوڵەتییەکاندا‪.‬‬ ‫کارەس���اتە‪ ،‬هەندێک لەو رۆژنامەنوسە‬ ‫بیانییانە کە لەو دەزگایانەدا ئیشدەکەن‬ ‫وەک ئەپۆلۆجیس���ت بەکاردێ���ن ت���ا‬ ‫دژایەتیی رەخنەگرانی سیاس���ەتەکانی‬ ‫حکومەت���ی هەرێم بک���ەن‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ئ���ەو سیاس���ەتانەی پەیوەندی���دارن‬ ‫بەسیاسەتەکانی نەوتەوە‪.‬‬

‫لەس���اڵی ‪ ١٨٩٨‬میق���داد مەدحەت‬ ‫بەدرخ���ان یەکەم رۆژنام���ەی کوردیی‬ ‫بەناوی کوردس���تان دامەزراند‪ .‬لێ پتر‬ ‫لەس���ەدەیەک تێپەڕی‌و میدیای کوردی‬ ‫بەتایبەت���ی لەباش���وری کوردس���تاندا‬ ‫وابەس���تەی قەیرانگەلێکی بێ کۆتایە؛‬ ‫لەنێویاندا نەبونی ستراتیجی‌و ناسنامەو‬ ‫س���ەربەخۆیی پیش���ەیی‌و پس���پۆڕیی‬ ‫بوارە جیاکان���ی ڕۆژنامەوانی‌و نەبونی‬ ‫سەرچاوەی دارایی‪ ،‬هەتا پێشێلکردنی‬ ‫بنەماکانی ڕۆژنامەوانی‌و ناوچەگەرێتی‌و‬ ‫تێوەگالن لەگەمەی سیاسی‌و ڕۆحیەتی‬ ‫دژایەتیکردن���ی یەکترو ڕێکخراوو الیەنە‬ ‫جیاکان‪ .‬بەگش���تی قەیرانەکانی میدیا‬ ‫لەباش���وری کوردستاندا گەیشتۆتە ئەو‬ ‫ڕادەیەی کاریگەری نەرێنی لەسەر هەمو‬ ‫چینوتوێژەکانی کۆمەڵگا دروستکردوە‪.‬‬ ‫بۆیە ئێمە لێرەدا هەوڵدەدەین سەرەتا‬ ‫میدی���ا پۆلێن بکەین بۆ س���ێ گروپی‬ ‫س���ەرەکی‌و هاوکات بەکورت���ی ئاماژە‬ ‫بۆ س���ەرەتای بەهەڵ���ە بەکارهێنانیان‬ ‫بکەین‪ ،‬پاشان پێشنیاری چارەسەرێکی‬ ‫بنچینەیی دەکەین بەمەبەستی قوتاربون‬ ‫لەو قەیرانە‪ .‬لەماوەی دەیەی رابردودا‪،‬‬ ‫هەرێم���ی کوردس���تان وەک ت���ەواوی‬ ‫جیهان‪ ،‬ئەزمونێکی مێژویی بەخۆیەوە‬ ‫بین���ی؛ گواس���تنەوەی ڕای گش���تی‬ ‫لەش���ەقام‌و شوێنەگشتیەکانەوە بۆسەر‬ ‫ئینتەرنێت‪ .‬هەڵبەت هەرێمی کوردستان‬ ‫لەدۆخێک���ی دژوارداو بەبێ ئامادەکاری‬ ‫پێشوەخت شۆڕشی میدیای جەماوەریی‬ ‫بەخۆی���ەوە بینی‪ .‬نەبونی یاس���ایەکی‬ ‫ڕۆژنامەوان���ی مۆدێ���رن‌و ژێرخان���ی‬ ‫تەکنەلۆژیی‌و پس���پۆڕیی ل���ەو بوارەدا‬ ‫کێشەکانی ڕاگەیاندنی ئاڵۆزترکرد‪ ،‬بەو‬ ‫ڕادەیەی کە ئەس���تەمە چیتر راستیی‌و‬ ‫ناڕاس���تی لەیەکت���ر جیابکرێت���ەوە‪.‬‬ ‫بەکورتی‪ ،‬رەوشی ئێستای میدیا جگە‬ ‫لەکاریگەریە نەرێنیەکانی لەسەر کلتورو‬ ‫زمان و ئاستی هۆش���یاریی کۆمەڵگە‪،‬‬ ‫زۆرج���ار دەبێتە هۆی بەالڕێدابردن یان‬ ‫لەباربردنی پرسە گرنگەکان‪ ،‬بەمەبەست‬ ‫یان بێ مەبەست‪.‬‬ ‫رەوش���ی میدیا لەمەترسییەوە بوه‌تە‬ ‫ف���ەوزا‪ .‬لەبەرئ���ەوە‪ ،‬بەب���ڕوای ئێمە‪،‬‬ ‫لەئێستای کوردستاندا هیچ میدیایەکی‬ ‫ئۆبجێکتیڤ‪ ،‬بێالیەن –جا فەندکراوبێ‬ ‫لەالی���ەن حکوم���ەت ی���ان حیزبەوە یا‬ ‫نا‪ -‬بونی نییە‪ .‬هەرچەندە لەس���ەرەتای‬ ‫‪٢٠٠٠‬ەکاندا گەش���ەیەکی س���نورداری‬ ‫میدیای بێالی���ەن‌و ئەهلیی هەبو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە‪ ٢٠١٢‬بەوالوە ئەو ئاراستەی میدیایەش‬ ‫بەهۆی دەرکەوتن���ی کۆمپانیا میدیاییە‬ ‫زەبەالحەکانی حیزب‌و فەندکراو لەالیەن‬ ‫لۆردانی نەوتەوە لەهەرێمی کوردستاندا‪،‬‬ ‫تا رادەی ئیحتیواکردن پوکایەوە‪.‬‬ ‫بۆئەوەی مانایەکی مەعقوڵ بۆ هەمو‬ ‫دۆخەک���ە دروس���تبکەین‪ ،‬هەوڵدەدەین‬ ‫بەکورت���ی جی���ا ل���ەو پۆلێنبەندیی���ە‬ ‫کالسیکییانەی پێشتر میدیای کوردیی‬ ‫دابەش���کردون‪ ،‬دابەش���کردنێکی دی‬ ‫بۆ میدی���ا دەکەین بۆ ئ���ەو گروپانەی‬ ‫خوارەوە‪:‬‬

‫کارەساتە‪ ،‬هەندێک‬ ‫رۆژنامەنوسی بیانیی‬ ‫کە لەمیدیاکانی‬ ‫کوردستان ئیشدەکەن‬ ‫وەک ئەپۆلۆجیست‬ ‫بەکاردێن تا دژایەتیی‬ ‫رەخنەگرانی‬ ‫سیاسەتەکانی‬ ‫حکومەتی هەرێم‬ ‫بکەن‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ئەو سیاسەتانەی‬ ‫پەیوەندیدارن‬ ‫بەسیاسەتەکانی‬ ‫نەوتەوە‬

‫گروپی یەکەم‪ :‬زمانحاڵی ئۆلیگارکەکان‬ ‫س���ەرەڕای ئەوەی رەگی ئەو میدیای ‌ه‬ ‫دەتوانرێ بگەڕێنرێتەوە سااڵنی شەست‪،‬‬ ‫ئەو گروپ���ە بەزۆری���ی لەنەوەدەکانی‬ ‫س���ەدەی رابردودا دەرک���ەوت لەکاتی‬ ‫ش���ەڕی ناوخۆی نێوان لۆردانی ش���ەڕ‬ ‫ک���ە وەک مەکین���ەی پڕۆپاگەن���دە بۆ‬ ‫پەالماردان���ی یەکت���رو دروس���تکردنی‬ ‫ئاژاوەو گەرمکردنی شەڕ بەکاردەهێنرا‪.‬‬ ‫وەک رۆژی رون���اک بیرمانە کە بابەتە‬ ‫رۆژنامەوانییەکانی���ان پڕ ب���و لەزمانی‬ ‫ش���ەڕو تەخوی���ن‌و تاوانبارک���ردن –‬ ‫پێش���ێلی هەم���و بنەماو پرەنس���یپڵ‌و‬ ‫دیس���یپلینە رۆژنامەوانییەکان‌و ئێتیکی‬ ‫پرۆفێش���ناڵێتیی میدیای���ان دەک���رد‬ ‫بەرادەی���ەک کە تەنها توندوتیژی‌و رقی‬ ‫بەرهەمدەهێنا‪ .‬میدیا بو بەپیس���ترین‌و‬ ‫خراپترین ئامرازەی گەرمکردنی شەڕی‬

‫گروپی دوەم‪ :‬بەناو سەربەخۆکان‬ ‫ئەمان���ە لەس���ەرەتای ‪٢٠٠٠‬ەکان دا‬ ‫دەرکەوتن بەاڵم زۆربەی���ان نەیانتوانی‬ ‫لەگەڵ پێش���کەوتنە خێراو گەورەکانی‬ ‫جیهان���دا ب���ڕۆن‪ .‬نەیانتوان���ی گۆڕانی‬ ‫سروش���ت‌و پراکتیزی رۆژنامەوانیی کە‬ ‫شۆڕش���ی دیجیتاڵ لەگ���ەڵ خۆی هێنا‬ ‫لەگەڵ خۆیاندا گەش���ەپێبدەن بەهۆی‬ ‫هەژاری���ی توان���ای م���ادی‌و مرۆییان‪.‬‬ ‫هەندێکیان هانایان بۆ زۆر س���ەرچاوە‬ ‫برد لەبێ هیواییاندا لەگەیشتن بەفەندی‬ ‫نێودەوڵەتیی‪ ،‬تا ئەمڕۆش‪ ،‬بێ راهێنانی‬ ‫پرۆفێش���ناڵی‌و س���ەرچاوەی ت���ەواون‬ ‫تابتوان���ن رۆژنامەوانییەکی قبوڵکراوی‬ ‫س���تاندارد بەرهەبێنن‪ .‬هەندێکی تریان‬ ‫بەناچاری بەدوای فەند کەوتن‌و هانایان‬ ‫ب���ۆ هەمان ئ���ەو ئۆلیگارکان���ە برد کە‬

‫گروپی سێیەم‪ :‬چاالکانی میدیا‬ ‫ل���ە ‪٢٠٠٤‬ەوە‪ ،‬ژمارەی���ەک میدی���ای‬ ‫دیجیتاڵ���ی دەس���تیان بەپەخ���ش‌و‬ ‫باڵوکردن���ەوەی هەواڵ‌و بی���روڕا کرد‪،‬‬ ‫س���ەرەتا لەالیەن کوردانی دایاسپۆڕا تا‬ ‫دواتری���ش کوردانی ناوخۆ پەیوەندییان‬ ‫پێوەکردن‪ .‬هەندێکی���ان لەژێر پەردەو‬ ‫ماس���کی تایبەت���ەوە رەخنەی���ان‬ ‫لەبێبایەخکردن‌و بێڕێزیکردن بەیاس���او‬ ‫فەرهودکردنی س���ەرچاوەی گش���تیی‬ ‫دەکرد‪ ،‬ئەم���ە لەکاتێک���دا هەندێکیان‬ ‫زۆر بەئازادانەو بەبوێرییەوە رەخنەیان‬ ‫لەسیستەمی سیاسیی‌و پێشێلکارییەکانی‬ ‫دەستەاڵت دەگرت‪.‬‬ ‫پێکدادان���ە بەردەوام���ەکان لەنێوان‬ ‫ئۆلیگارکەکان‌و گروپ���ی یەکەم‌و دوەم‬ ‫بەبەردەوام���ی روی���داوە ل���ەزۆر کاتی‬ ‫ماوەی دەیەی رابردودا‪ ،‬هەندێکجاریش‬ ‫کاردان���ەوەی دڵڕەقان���ەی لەالی���ەن‬ ‫ئۆلیگارکەکان���ەوە لێهاتۆت���ە بەرهەم‌و‬ ‫دەوڵەتی���ان بەکارهێن���اوە لەقازانجی‬ ‫خۆیان بۆ چەوساندنەوەی رۆژنامەوانیی‬ ‫س���ەربەخۆ‪ .‬لەئەنجام���دا‪ ،‬گەواهی���ی‬ ‫رۆژگاری تاڵ���ی رۆژنامەوانییمان کردوە‬ ‫لەزنجیرەی���ەک کوش���تن‪ ،‬زیندایکردن‌و‬ ‫ئازاردان���ی رۆژنامەنوس���انەوە بگرە بۆ‬ ‫س���وتاندنی دەزگای تەلەفزیۆن���ەکان‌و‬ ‫کێش���ە دروستکردن بۆ پەخشی رادیۆو‬ ‫تەلەفزیۆن���ەکان‌و سپۆنس���ەرکردنی‬ ‫هێرش���ی ئینتەرنێتیی بۆ سەر هەندێ‬ ‫لەدەزگاو رۆژنامەنوسان‪ .‬ئۆلیگارکەکان‬ ‫رۆژنامەنوس���انیان خس���تۆتە ب���ەر‬ ‫"رەحمەتی"ی بێبەزەییانەی سیستەمی‬ ‫قەزایی بەسیاس���یکراوی خۆیان‪ ،‬بڕینی‬ ‫سەرچاوەکانی داراییان‌و دەرگا داخستن‬ ‫بەرویاندا تاهی���چ زانیارییەکیان پێنەگا‬ ‫لەدام���ودەزگا حیزبی‌و دەوڵەتییەکاندا‪،‬‬ ‫تەنان���ەت هەڕەش���ەکردن ل���ەو‬ ‫کۆمپانیایانەش ک���ە رێکالمیان داوەتە‬ ‫دەزگا سەربەخۆکان‪ .‬دوا پێشێلکاریی‌و‬ ‫هەڕەش���ەی دەستەاڵت بۆ سەر میدیای‬ ‫س���ەربەخۆ بڕیاری راگرتنی پەخش���ی‬ ‫ئێنئاڕتی���ی بو بەه���ۆی باڵوکردنەوەی‬ ‫چاوپێکەوتنی مەال کرێکارەوە‪.‬‬ ‫هەرکاتێ���ک دەرفەتم���ان هەبوبێ بۆ‬ ‫قس���ەکردن لەگ���ەڵ ئۆلیگارکەکان یان‬ ‫ئەوانەی نزیکی خۆیانن‪ ،‬هەمویان گلەیی‬ ‫لەناپرۆفێشناڵیزمی میدیاو نائەخالقیی‬ ‫ئاکاریان دەک���ەن‪ ،‬وەک باڵوکردنەوەی‬ ‫زانیاری���ی ب���ێ بەڵگ���ە‪ ،‬چیرۆک���ی‬ ‫نادروس���ت‪ ،‬تەش���هیر‪ ،‬بەکارهێنان���ی‬ ‫زانیاریی هەڵ���ە‪ ،‬بەکارهێنانی زانیاریی‬ ‫راس���تنەکراو لەالی���ەن س���ەرچاوەی‬ ‫نادی���ارەوەو ئیهمالی���ی لەبەکارهێنانی‬ ‫زانیاریی نهێنیی‌و مەسەلەی پەیوەست‬ ‫بەئاساییشی نیشتیمانییەوە‪ .‬لەالیەکی‬ ‫تری���ش‪ ،‬گفتوگ���ۆی درێژم���ان هەبوە‬ ‫لەگ���ەڵ دەزگا راگەیاندنەکان‌و هاوکارە‬ ‫رۆژنامەنوس���ەکانمان ک���ە هەمیش���ە‬ ‫گلەییان کردوە لەبەرانبەر رێگرتن لێیان‬ ‫بۆ گەیشتن بەسەرچاوەی زانیارییەکان‪،‬‬ ‫گەمارۆخس���تنە س���ەر هەندێکی���ان‪،‬‬ ‫هەڕەشەلێکردن‌و نەبونی فەندو نەبونی‬ ‫س���ەرچاوەی دارایی ئەوت���ۆ کە بتوانن‬ ‫ستافی فوڵ‪-‬تایم‌و راهێنەر بگرن‪ .‬زیاد‬ ‫لەوەش‪ ،‬زۆربەی رۆژنامەنوسانی کوردو‬ ‫شەقامی گشتی‌و زۆربەی سیاسییەکان‬ ‫گلەیی ئەوە دەکەن هیچ تەلەفزیۆنێکی‬ ‫نیشتیمانیی بونی نییەو هیچ میدیایەکی‬ ‫وابەرب�ڵ�او بونی نییە ک���ە روداوەکانی‬ ‫کوردستان –بەهەر چوارپارچەیە‪ -‬وه‌و‬ ‫روداوەکانی تایب���ەت بەکورد لەدونیادا‬ ‫روماڵ بکات بەشێوەیەکی بێالیەنانە‪.‬‬ ‫یەکێک لەفاکتەرە س���ەرەکییەکانی‬ ‫ئەو پەتایە شکستی زانکۆ ناوخۆییەکانە‬ ‫بۆ ئامادەکردنی کۆڕسی رۆژنامەوانیی‌و‬ ‫بەرنامەکانی ریس���ێرچ یان ناس���اندنی‬ ‫پڕۆژەو بەرنامەی مۆدێرن وەک شیاندنی‬ ‫ئی���ش‪ ،‬کاری مەیدانی‌و پێشخس���تنی‬ ‫س���ێتێک لەس���تانداردو پرەنسیپڵ بۆ‬ ‫نەوەی نوێی رۆژنامەنوس تاپێڕەوییان‬ ‫بکا‪.‬‬

‫میدیا بۆتە هۆکاری‬ ‫دابەشبون‌و‬ ‫پارچەپارچەبونی‬ ‫کۆمەڵگەی‬ ‫کوردەواریی‌و‬ ‫ئەو گوتارە دژ‪-‬‬ ‫بە‪-‬یەکانەی کە‬ ‫هەریەکەیان‌و‬ ‫خزمەتی خەونێکی‬ ‫تایبەتیی سوڵتانیی‬ ‫دەکا زیاتر‬ ‫لەوەی خەمی‬ ‫خەڵک‌و نەتەوەو‬ ‫نیشتیمانیان بێ‬

‫دۆزینەوەی چارەس���ەرێکی کاریگەر بۆ‬ ‫فەوزای هەنوک���ەی میدیای کوردیی کە‬ ‫دواجار گەیش���توینەتە ئەو بڕوایەی کە‬ ‫نەخش���ەکردنی مۆدێلێک���ی رێککاریی‬ ‫میدیایی س���ەربەخۆ ک���ە گونجاوبێ بۆ‬ ‫سروش���ت‌و پراکتیس���ی رۆژنامەوانیی‬ ‫لەهەرێمی کوردستانداو هاوتابێ لەگەڵ‬ ‫باشترین ستانداردە نێودەوڵەتییەکان‪،‬‬ ‫تەنها چارەسەرە‪.‬‬ ‫دەس���تەیەکی رێککاریی س���ەربەخۆ‬ ‫پێویستییەکی حەتمییە بۆ رێکخستنی‬ ‫میدی���او پاراس���تنی بەرژەوەندیی���ە‬ ‫گش���تییەکان – پێویس���تە دابمەزرێ‌و‬ ‫لەالیەن خودی پیشەسازییەکەوەو لەژێر‬ ‫سەرپەرش���تیاریی پارلەماندا کارەکانی‬ ‫رێکبخرێن‪.‬‬ ‫ئامانجی بنەڕەتیی دەبێ بۆ رێکخستن‌و‬ ‫تاقیکردن���ەوەی کەلت���ور‪ ،‬پراکتیس‌و‬ ‫ئێپێکی میدیای ناوخۆبێ؛ ئامادەکردنی‬ ‫رێبەری���ی‪ ،‬ک���ۆدی جێبەجێک���ردن‪،‬‬ ‫گەماڕۆخستنەس���ەرو‬ ‫راهێن���ان‪،‬‬ ‫ئامادەکردن���ی راوێژکاری���ی بێ بۆ ئەو‬ ‫پرس���انەی پێویس���تییان بەراوێ���ژی‬ ‫ب���ەر لەباڵوکردنەوە هەیە‪ .‬دەس���تەکە‬ ‫پێویستە بەیاسا رێکبخرێ‌و پشتیوانیی‬ ‫بکرێ بۆئەوەی ئەو هۆکارانەی هەبێ کە‬ ‫وەک دەستەیەکی سەربەخۆ بمێنێتەوەو‬ ‫دڵنیای���ی بدرێت���ە ف���ەزای گش���تی‌و‬ ‫رۆژنامەوانان‌و دەزگا رۆژنامەوانییەکان‌و‬ ‫سەربەخۆیی دەزگاکە لەدەستتێوەردانە‬ ‫ناوەکی‌و دەرەکییەکان بپارێزێ‪.‬‬ ‫ئ���ەم پێش���نیارەو فیکرەکان���ی‬ ‫بەگەرمیی���ەوە لەالیەن بەرهەمهێنەرانی‬ ‫میدیا‪ ،‬ئەندامان���ی پارلەمان‌و رێکخراوە‬ ‫ناحکومەتیی���ەکان پێش���وازیکراوە‪.‬‬ ‫هەرچەندە هێشتا چاوەڕێین حکومەتی‬ ‫هەرێم بەڕەسمیی پشتیوانیی پڕۆژەکە‬ ‫بکا‪ ،‬بەاڵم هەندێک پشتیوانیی زارەکی‌و‬ ‫ناڕەسمیی لەالیەن بەرپرسانی گەورەی‬ ‫حکومەتەوە وەرگرتوە‪.‬‬ ‫پێشنیارەکانی ئێمە لەالیەن ئەوانەوە‬ ‫کە ویس���تی رۆژنامەوانییەکی جدییان‬ ‫لەئێستاو داهاتو هەیە لەکوردستاندازۆر‬ ‫بەگەرمییەوە باوەش���ی بۆ کراوەتەوە‪.‬‬ ‫پێش���وازییە گەرمەکە لەالی���ەن میدیا‬ ‫س���ەربەخۆکانەوە زیات���ر هی���وای‬ ‫پێبەخش���ین ک���ە پێک���ەوە دەتوانین‬ ‫بەس���ەر ئەو فەوزایەی ئێستای میدیای‬ ‫کوردییدا س���ەرکەوین کە ئێمە بڕوامان‬ ‫وایە میدیا بۆتە هۆکاری دابەش���بون‌و‬ ‫کۆمەڵگ���ەی‬ ‫پارچەپارچەبون���ی‬ ‫کوردەواری���ی‌و ئ���ەو گوت���ارە دژ‪-‬بە‪-‬‬ ‫یەکان���ەی کە هەریەکەی���ان‌و خزمەتی‬ ‫خەونێک���ی تایبەتیی س���وڵتانیی دەکا‬ ‫چارەسەری پێشنیازکراو‬ ‫ئێم���ە کاتێک���ی زۆری بیرکردنەوەو زیاتر لەوەی خەم���ی خەڵک‌و نەتەوەو‬ ‫گەڕان‌و گفتوگۆم���ان تەرخانکردوە بۆ نیشتیمانیان بێ‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ژانه‌كه‌ ‌ی ‪ NRT‬چ ‌ی ل ‌ێ بو؟‬ ‫دوباره‌كردنه‌وه‌ی���ه‌‪ ".‬س���ه‌رباری‌ ئ���ه‌وه‌ش‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ په‌ی���ام‌و به‌رنامه‌‌و سیاس���ه‌ت‌و ئه‌دای‌‬ ‫میدیاكارانیه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك هه‌ر گۆڕانكاری‌ نابینرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌جۆرێك پاشه‌كش���ه‌ی پێوه‌ دیاره‌ كه‌‬ ‫بینه‌ره‌ ئاساییه‌كانیش���ی‌ هه‌س���تیان پێكردوه‌‌و‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ لێده‌گرن‪.‬‬

‫كامیل عومه‌ر*‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ به‌توانایه‌كی‌ كه‌می‌ دارایی‌و مرۆیی‌و‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیایه‌كی‌ س���نورداره‌وه‌ ده‌س���تیپێكرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ی‌ تێبینیمان كردوه‌ كه‌ناڵی‌ ‪NRT‬‬ ‫توانی له‌و ماوه‌ كه‌مه‌ی‌ ته‌مه‌نیدا‪ ،‬كه‌ ڕوبه‌ڕوی‌‬ ‫سوتاندن‌و ترساندن‌و هه‌ڕه‌شه‌ی‌ جۆراوجۆریش‬ ‫ب���وه‌وه‌‪ ،‬جه‌ماوه‌رێك���ی‌ زۆر ل���ه‌ده‌وری‌ خۆی‌‬ ‫كۆبكاته‌وه‌‌و ج���ێ‌ به‌زۆربه‌ی‌ میدیا بینراوه‌كانی‌‬ ‫ت���ر لێژ ب���كات‪ ،‬ئه‌وه‌ی���ش زیاتر ب���ۆ ناحزبی‌‬ ‫بون‌و ره‌چاوكردنی‌ النیكه‌می‌ به‌رپرس���یارێتی‌‌و‬ ‫بابه‌تیبون‌و هاوسه‌نگی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫توشی‌ شۆكی‌ نه‌كردین‬ ‫ئه‌م كه‌ناڵه‌ له‌ماوه‌ی‌ رابردودا نزیكه‌ی‌ س��� ‌ێ‬ ‫مانگ په‌خش���ی‌ خۆی‌ راگ���رت‌و بینه‌رانی‌ خۆی‌‬ ‫خس���ته‌ چاوه‌ڕوانیه‌كی‌ زۆره‌وه‌ به‌و مه‌به‌سته‌ی‌‬ ‫فۆرمات‌و پێداچونه‌وه‌یه‌كی‌ جۆریی‌ به‌ته‌كنیك‌و‬ ‫په‌یام‌و ئ���ه‌دای‌ میدیاكاره‌كانیدا بكات‌و بتوانێت‬ ‫ئ���ه‌و میدیایانه‌ تێپه‌ڕێنێت كه‌ خۆیان به‌یه‌كه‌م‌و‬ ‫دوه‌می‌ بێ‌ ركابه‌ر ده‌زانن‌و شۆكێك الی‌ بینه‌رانی‌‬ ‫خۆی‌‌و میدیا ركابه‌ره‌كانی‌ تردا دروس���تبكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌س���تپێكی‌ په‌خش���ی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌ نه‌ك‬ ‫توش���ی‌ ش���ۆكی‌ نه‌كردین‪ ،‬به‌ڵك���و ئه‌وه‌مان‬ ‫پێده‌ڵێت كه‌ نه‌یتوانیوه‌ له‌ئاس���ت ئه‌و خه‌ڵك‬ ‫خس���تنه‌ چاوه‌ڕوانیه‌دا بۆ ئه‌و ماوه‌ زۆره‌ بێت‌و‬ ‫ئیزافیه‌كی‌ نوێ‌ بۆ میدیای‌ كوردی‌ بكات‪.‬‬ ‫گرێی‌ (‪ )HD‬بون‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ ته‌كنی���ك‌و ته‌كنه‌لۆژی���اوه‌‪ ،‬هه‌ند ‌ێ‬ ‫گۆڕان���كاری‌ كراوه‌ به‌تایبه‌ت له‌گۆڕینی‌ كوالێتی‌‬ ‫په‌خشی‌ به‌سیس���تمی‌ (‪)HD‬یه‌كی‌ كه‌م‌و الواز‬ ‫كه‌ ئه‌وه‌ یه‌كێك ب���و له‌گرێیه‌كانی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌و كه‌ناڵه‌ی‌ كه‌ سیس���تمه‌كه‌یان‬ ‫(‪)HD‬یه‌‌و ئه‌وه‌ش له‌ئێستادا داهێنانیكی‌ گه‌وره‌‬ ‫نی���ه‌‌و زۆر له‌كه‌ناڵه‌ لۆكاڵی���ه‌ ته‌رفیهیه‌كانیش‬ ‫كراونه‌ت���ه‌ (‪ ،)HD‬له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫كه‌ناڵ���ی‌ پرۆفیش���ناڵی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ ه���ه‌ن‬ ‫(‪)HD‬یش نین‌و له‌ئاس���ت‌و كوالێت���ی‌ په‌یام‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌كه‌یان���ی‌ كه‌منه‌كردۆت���ه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌ندێ���ك گۆڕان���كاری‌ له‌گرافیكدا ك���راوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌ڕای‌ ش���اره‌زایانی‌ ئ���ه‌و بواره‌"گرافیكه‌كه‌یان‬ ‫هیچ تازه‌گه‌ری‌ تێدانیه‌‌و ته‌نها الس���ایكردنه‌وه‌‌و‬

‫ناڕونی‌ سیاسه‌تی‌ میدیایی‌‬ ‫له‌م ده‌ستپێكه‌وه‌ ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫كه‌ ئ���ه‌م كه‌ناڵه‌ سیاس���ه‌تێكی‌ میدیایی‌ رونی‌‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬ئه‌گین���ا چۆن ل���ه‌م كاته‌ هه‌س���تیاره‌دا‬ ‫له‌جیات���ی‌ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ فیكر‌و ئاڕاس���ته‌ی‌‬ ‫توندوتیژی‌‪ ،‬بێئاگایانه‌ كه‌وتۆته‌ بانگه‌ش���ه‌ بۆ‬ ‫هێز‌و كه‌سه‌ تاریكپه‌رسته‌كان‌و ئه‌وانه‌ی‌ فیكری‌‬ ‫داعش باڵوده‌كه‌ن���ه‌وه‌‌و موجامه‌له‌یان ده‌كرێت‪،‬‬ ‫كاتێك به‌رنامه‌كانی‌ شاش���ه‌ نوێیه‌ س���ێ‌ مانگ‬ ‫چاوه‌ڕێكراوه‌ك���ه‌ به‌میوانداریكردنی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫گروپ���ی‌ س���ه‌له‌فیه‌كان‌و س���ه‌رۆكی‌ پێش���وی‌‬ ‫ئه‌نسار‌ولئیس�ل�ام ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌ له‌گێڕان���ه‌وه‌ی‌ متمانه‌ بۆ ئه‌و كه‌س���انه‌‌و‬ ‫دروس���تكردنی‌ ش���كۆ بۆیان له‌م كاته‌دا هیچی‌‬ ‫ت���ر ناگه‌یه‌نێ���ت‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌مانه‌ له‌پش���ت‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ داعش���یزم‌و فكری‌ داعش���ین كه‌‬ ‫قسه‌كانیان سه‌رله‌به‌ری‌ پڕیه‌تی‌ له‌توندوتیژی‌‌و‬ ‫ته‌كفیر‌و ته‌حریم‪.‬‬ ‫كێشه‌ی‌ بێ‌ په‌یامی‌‬ ‫له‌ڕوی‌ په‌یام���ه‌وه‌‪ ،‬ناوه‌رۆكی‌ په‌یامی‌ ئه‌م‬ ‫كه‌ناڵه‌ له‌ئاستێكی‌ ئه‌وه‌نده‌ نزمدایه‌‪ ،‬كه‌ هه‌ست‬ ‫به‌بێ‌ په‌یامی‌ كه‌ناڵ‌و بێ‌ توانایی‌‌و بێ‌ دنیابینی‌‌و‬ ‫سه‌لیقه‌یی‌ به‌رنامه‌ داڕێژه‌رانی‌ ده‌كه‌یت‪ ،‬به‌نمونه‌‬ ‫هێش���تا ئه‌م كه‌ناڵ���ه‌ س���ه‌رده‌می‌ هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫ملمالنێكان���ی‌ تێنه‌په‌ڕان���دوه‌‌و ت���ازه‌ به‌ت���ازه‌‬ ‫به‌رنامه‌ له‌سه‌ر كێش���ه‌و ملمالنێكانی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان له‌س���ه‌رده‌می‌ جیابونه‌وه‌‌و س���ه‌رده‌می‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‌و دیاریكردن���ی‌ پارێ���زگاری‌‬ ‫س���لێمانی‌ ده‌كات‪ ،‬له‌كاتێكدا ئ���ه‌وان النیكه‌م‬ ‫ره‌چاوی‌ دۆخی‌ شه‌ڕی‌ داعشیان كردوه‌‌و هه‌ندێ‌‬ ‫ملمالنێیان وه‌الخس���توه‌‪ ،‬كه‌چ���ی‌ تازه‌ ئه‌مان‬ ‫وه‌بیریان ده‌هێنن���ه‌وه‌‪ .‬له‌كاتێك���دا‪ ،‬دنیایه‌ك‬ ‫كێشه‌ی‌ جۆراوجۆری‌ ده‌ست بۆ نه‌براو هه‌ن‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌كرێ‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌ په‌یامه‌كه‌ی‌ خۆی‌ پێ‌ به‌هێز‬ ‫بكات‌و بتوانێت ئه‌و بۆش���اییه‌ش پڕبكاته‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌غیابی‌ بێ‌ ئۆپۆزسیۆنیدا دروستبوه‌‪.‬‬ ‫لێنه‌هاتوی ‌ی پێشكه‌شكاران‬ ‫میدیاكاران���ی‌ ئ���ه‌م كه‌ناڵ���ه‌ س���ه‌ربار ‌ی‬ ‫به‌ش���داریكردنیان له‌خول���ی‌ به‌هێزك���ردن‌و‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدانی‌ تواناكانیان له‌بواره‌ جیاجیاكانی‌‬ ‫كاری‌ رۆژنامه‌وانیی‌ له‌ماوه‌ی‌ ئه‌و س���ێ‌ مانگه‌دا‬ ‫(هه‌رچه‌ن���ده‌ نازانی���ن وانه‌‌و مامۆس���تاكانی‌‬ ‫خوله‌كه‌ له‌چ ئاستێكدا بون‌و چییان پێوتراوه‌)‪،‬‬

‫بۆ بێدەنگی لەم سیاسەتە‬

‫چاوه‌ڕوانبوین ئه‌م‬ ‫كه‌ناڵه‌ له‌و ماوه‌یه‌ ‌ی‬ ‫راگرتنی‌ په‌خشدا‬ ‫به‌ئاستێك خۆ ‌ی‬ ‫فۆرمات بكاته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ببێت ‌ه نمونه‌یه‌كی‌ بااڵ‬ ‫له‌میدیای‌ كوردیدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ كراوه‌‌و‬ ‫ئێستا ده‌یبینین زیاتر‬ ‫گۆڕانكار ‌ی ته‌كنیكیه‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ی‌ ده‌رده‌كه‌وێت ل���ه‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫هی���چ ئیزافه‌یه‌ك بۆ س���ه‌ر توان���او لێهاتویی‌‬ ‫بێ���ژه‌ر‌و پێكه‌ش���كاره‌كان زیاد نه‌ب���وه‌‌و فێری‌‬ ‫ته‌نكیكی‌ گفتوگۆ نه‌كراون‪ ،‬ئه‌م نه‌شاره‌زاییه‌ش‬ ‫له‌ش���ێوازی‌ پرس���یاركردنیان‌و راگرت���ن‌و‬ ‫جڵه‌وكردن���ی‌ میوانه‌كانی���ان له‌به‌رنامه‌كانیاندا‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و دو به‌رنامه‌یه‌ بكه‌ینه‌‬ ‫نمونه‌ كه‌ میوانداری‌ هه‌ریه‌ك له‌(مه‌ال كرێكار‌و‬ ‫س���ه‌عدی‌ ئه‌حمه‌د پیره‌) كراب���ون‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫الوازی‌ به‌ئاس���تی پێشكه‌شكاره‌كانه‌وه‌ دیاربون‬ ‫ك���ه‌ میوان���ه‌كان توانیان به‌ئاس���انی‌ جڵه‌ویان‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا ده‌كرا ئه‌و پێشكه‌ش���كارانه‌‬ ‫به‌چه‌ندین زانیاری‌‌و دوكیۆمێنته‌وه‌ میوانه‌كانیان‬ ‫ئیح���راج بكه‌ن به‌تایبه‌ت س���ه‌رۆكی‌ پێش���وی‌‬ ‫ئه‌نسارولئیسالم كه‌ زیاتر موجامه‌له‌كردنی‌ بو‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا هه‌ندێك پێشكه‌شكاره‌كانیان‬ ‫له‌به‌رنامه‌كانیان���دا ئێتیك���ی‌ هه‌ڵس���وكه‌وت‌و‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌‌و ش���ێوازی‌ دانیش���تن‌و گفتوگۆكردن‬ ‫نازانن‪ ،‬كه‌ ده‌بو له‌چوارچێوه‌ی‌ خوله‌كه‌دا فێری‌‬ ‫ئه‌وه‌ بكرانایه‌‪.‬‬

‫لەخۆرهەاڵتەوە بۆ خۆرهەاڵت‬ ‫جەلیل ئازادیخواز‬ ‫بیست‌وشەش���ی ڕێبەن���دان ڕۆژی‬ ‫ئاشکرابونی خەباتی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی‬ ‫زەحمەتکێش���ان‪ ،‬ڕێکخراوێکی سیاس���یی‬ ‫خۆرهەاڵت کە لەکەشی پۆلیسی‌و دەسەاڵتی‬ ‫زمانبڕان‌و دەورانی داپڵۆس���ینی سیاسیدا‬ ‫لەدایک بو‪ ،‬تێپەڕی‪.‬‬ ‫هەروەها چەند ڕۆژ پێش واتە بیست‌ودوی‬ ‫ڕێبەندان ساڵیادی س���ەرکەوتنی شۆڕشی‬ ‫ش���کۆداری گەالنی ئێران ب���وە کە لەالیەن‬ ‫مەالکان���ی ئێران���ەوە بەدڵخواز دەس���تی‬ ‫بەس���ەرداگیرا‪ .‬کۆی ئەم دو ڕوداوە گرنگە‬ ‫دەخ���وازن لەس���اڵیادیاندا رامانیکی کورت‬ ‫لەدۆخی ئێس���تای خۆرهەاڵتی کوردستان‬ ‫بدەینەوە‪.‬‬ ‫هاتن���ەوەی ئەم س���اڵیادانە ئەمس���اڵ‬ ‫لەهەلومەرجێک���ی زۆر جی���اواز لەس���ااڵنی‬ ‫پێش���وتر ی���اد کران���ەوە‪ .‬ئەمس���اڵ کۆی‬ ‫پێکهات���ەی ڕامی���اری ناوچەک���ەو هەم���و‬ ‫کوردس���تان لەگۆڕانکارییەک���ی جی���اوازو‬ ‫هەراودان‪.‬‬ ‫باش���ور تێ���وەگالوی چەن���د قەیران���ی‬ ‫بنەڕەتییەو س���ەرەڕای بڕین���ی ڕێگایەکی‬ ‫درێژو دژواری خەبات بۆ ڕزگاری‌و ئازادی‌و‬ ‫نزیکبونەوە لەس���نورەکانی دەس���ەاڵتێکی‬ ‫خۆجێی���ی نەتەوەیی لەڕاس���تیدا هەندێک‬ ‫مەترس���یی هەڕەش���ە ل���ەم دەس���کەوت‌و‬ ‫دەسەاڵت‌و پارچەیە دەکەن‪.‬‬ ‫هێرشی بەربەریانەی داعش بۆ کوردستان‌و‬ ‫س���ەپاندنی ش���ەڕێکی وێرانکاران���ەی‬ ‫پڕکارەس���اتی مرۆی���ی‌و تێچ���وی ئابوری‌و‬ ‫ئاوارەیی‪ ،‬سەرەڕای بەرخۆدان‌و بەڕەنگاری‬ ‫بێوێنەو شکۆمەندی گەلی کوردو پێشمەرگە‬ ‫قارەمانەکان���ی کوردس���تان؛ ئەم ش���ەڕە‬ ‫لەئێس���تادا بارێکی قورس‌و کەمەرچەمێنی‬ ‫خستۆتە ئەستۆی دەسەاڵت‌و گەلی باشور‪.‬‬ ‫قەیرانی دارایی کوردستان‌و خۆدزینەوەی‬

‫‪13‬‬

‫دەس���ەاڵتی ناوەندی لەبودج���ەو موچەی‬ ‫کوردس���تان‌و تەی���ارو تۆکمەکردنی هێزی‬ ‫پێش���مەرگەی کوردس���تان؛ دو ئاستەنگی‬ ‫ڕاس���تەقینەی ئەم س���اتەی کوردستانن‌و‬ ‫ناکرێت نەیەنە بەر دیدەو لەجێگای شیاوی‬ ‫خۆیاندا شرۆڤەو چارەسەر نەکرێن‪ .‬ڕاستە‬ ‫هەر ئەم کەش‌و دۆخە بۆ خۆ لەزۆر ڕوبەردا‬ ‫بنەماکانی یەکێتی نەتەوەیی کوردی بەهێز‬ ‫کردوەو یەکێت���ی نەتەوەیی جارێکی دیکە‬ ‫هێنایەوە ڕۆژەڤی سیاسی کوردستان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەڕاس���تیدا لەگەڵ خۆش���یدا هەڵگری زۆر‬ ‫خاڵی بەمەترسی‌و فاکتەری هەڵگری ترس‌و‬ ‫دڵەڕاوکەیە‪ .‬ڕوانگەی هێزە سەرەکییەکانی‬ ‫کوردستانی باشور بۆ دەسەاڵتی ناوەندی‌و‬ ‫دەوڵەتی کوردی‌و جۆری مامەڵەیان لەگەڵ‬ ‫هێزەکان���ی دیک���ەی بەش���ەکانی دیکەی‬ ‫کوردستان‌و دەوڵەتانی ناوچەکە‪ ،‬هەروەهاو‬ ‫بەڕاش���کاوی دیدو تێڕوانینی هەندێ هێزی‬ ‫دیک���ەی کورد وەک هێزەکانی باکور؛ خۆی‬ ‫ترس���ێکی دیکەی ناو ئەم دۆخەی ئیستای‬ ‫باشورە‪.‬‬ ‫خۆرئ���اوای کوردس���تان دوای خوڵقانی‬ ‫حەماس���ەیەکی مێژوی���ی بیرنەک���راوو‬ ‫خۆڕاگرییەک���ی جێگای ئێرەیی بەهاوکاری‌و‬ ‫یارمەتی هەمو کوردو هێزە دیموکراتەکانی‬ ‫کوردستان؛ ئێستا چوەتە قۆناخێکی دیکەی‬ ‫خەبات‌و پێکهاتەی دەسەاڵتەوە‪.‬‬ ‫پرۆس���ەی ئاش���تی باکوری کوردستان لەمەترسی‌و دڵەڕاوکە نییە؛ بەتایبەتی دوای‬ ‫هەرچەن���دە ناتوانین بڵێین ک���ە هەنگاوی گۆڕانکارییەکانی ئەم دواییانەو گرژییەکانی‬ ‫جێگای بڕواو ش���یاوی سەرنجی ناوە‪ ،‬بەاڵم نێوان پارتی دیموکراتی کوردس���تان‌و ئەو‬ ‫هەر لەڕۆژەڤدای���ەو کاریگەریی خۆی هەیە هێزە‪.‬‬ ‫لەکۆی خۆیدا دەتوانین بڵێین کوردستان‬ ‫لەسەر کۆی پرۆس���ەی سیاسی ناوچەکەو‬ ‫س���ەرجەمی هەرێمە کوردییەکان‪ ،‬بەجۆرێ ئێستاو لەم چرکەساتەدا سەرەڕای ئەوەی‬ ‫لەڕاس���تیدا ئێس���تا ئیتر (پ ک ک) جگە کە ناوو ناوبانگ‌و ئیعتبارو نرخێکی جیهانیی‬ ‫لەخۆئامادەکردنێک���ی مەدەنی‌و سیاس���ی بەدەست هێناوەو زۆر دەرگاو ڕێگا بەڕویدا‬ ‫لەباکوردا سەرقاڵییەکی دیکەی نییەو کۆی کراوەتەوە؛ لەهەمان کاتدا لەپڕمەترسیترین‬ ‫هێزە س���ەربازییەکانی ئازادن بۆ ئامادەبون چرکەساتی مێژوی نوێی خۆیدا وەستاوە‪.‬‬ ‫خۆرهەاڵت���ی کوردس���تان‌و ک���ۆی هێزە‬ ‫ل���ە بەرەکانی باش���ور؛ کە ئ���ەم دیاردەیە‬ ‫خۆی لەڕاس���تیدا هەم دەرفەتەو هەم دور سیاس���ی‌و مەدەن���ی‌و ڕوناکبیرییەکان���ی؛‬

‫هێزەکانی خۆرهەاڵت‬ ‫لەسۆنگەی هەستکردن‬ ‫بەبەرپرسیاریەتی‬ ‫نیشتمانی خۆیان‬ ‫لەخۆسازدان‌و‬ ‫ڕێکخستنەوەو‬ ‫پێداچونەوەدان بۆ‬ ‫تاودان‌و گەرمکردنی‬ ‫کورەی خەباتی‬ ‫خۆرهەاڵت‌و نابێت لەهیچ‬ ‫هەوڵێک بسڵەوێنەوە‬

‫په‌یامنێری‌ بێ‌ كردار‬ ‫ئه‌م كه‌ناڵه‌‪ ،‬به‌ پیشاندانی‌ تۆڕێك په‌یامنێر ‌ی‬ ‫به‌رف���راوان له‌ واڵتانی‌ ده‌وروب���ه‌ر‌و ئه‌وروپادا‪،‬‬ ‫دڵخۆش���ی‌ كردین‌و وتمان ئیتر ‪ NRT‬قۆناغی‌‬ ‫لۆكاڵیب���ون تێده‌په‌ڕێنێ‌‪ ،‬كه‌چی‌ ل���ه‌ واقیعی‌ رێبین هەردی‬ ‫كرده‌یدا ئه‌و په‌یامنێران���ه‌ دیارنین‌و له‌ یه‌كه‌م‬ ‫ئه‌زموندا شكس���تیان خوارد كاتێك نه‌یانتوانی‌‬ ‫هەمو ش���تەکان دەڵێن گۆڕان رازی نییە‪،‬‬ ‫روماڵی‌ كۆنفرانس���ی‌ ئاسایش���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫له‌میونیخ بكه‌ن‪ ،‬كه‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش له‌عیراق‌و یەکێتی رازی نییە‪ ،‬پێشبینی دەکەم یەکگرتو‌و‬ ‫هه‌رێم به‌شێكی‌ گرنگ بو له‌كارنامه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌ کۆمەڵیش زۆر رازی نەبن‪ ،‬رەنگە لەناو خودی‬ ‫پارتیشدا خەڵکانیک لەبەرپرسیارێتی گەورە‬ ‫كۆنفرانسه‌كه‌‌و ده‌بو گرنگی‌ پێبدرایه‌‪.‬‬ ‫یان بچوکدا هەبن کە رازی نەبن‪ ،‬بەاڵم تەنها‬ ‫سەرۆک وەزیران‌و وەزیری نەوت بەبێ ئەوەی‬ ‫داڕشتنی‌ الواز‌و بێ‌ زانیاری‌‬ ‫گه‌ڕان به‌دوای‌ هه‌واڵ‌و ده‌ستكه‌وتنی‌ زانیاری‌‪ ،‬هیچ گوێ ل���ەم ناڕازیبونەی هێزەکان بگرن‌و‬ ‫نی���وه‌ی‌ كاری‌ رۆژنامه‌وانه‌‌و نیوه‌كه‌ی‌ تریش���ی‌ بەب���ێ ئ���ەوەی بۆ یەک س���اتیش لەم دۆخە‬ ‫داڕش���تن‌و س���ازاندنیه‌تی‌ تاوه‌كو به‌باش���ترین قەیراناوی���ەدا گوێ بەدۆخی نالەباری خەڵکی‬ ‫ش���ێوه‌ پێشكه‌ش���ی‌ وه‌رگر بكرێ‌‪ ،‬به‌جۆرێك کوردس���تان ب���دەن‪ ،‬لەیاریەک���ی نەزانراوو‬ ‫ك���ه‌ وه‌اڵم���ی‌ پرس���یار‌و ره‌گ���ه‌زه‌ پێكهێنه‌ر‌و بەڕاستی نابەرپرس���یارانەدا گەمە بەسامانی‬ ‫به‌ه���اكان له‌خۆبگرێ���ت‪ .‬گه‌ر س���ه‌رنج بده‌ینه‌ نەوت���ی کوردس���تان دەکەن‪ :‬ن���ە ئامادەن‬ ‫ه���ه‌واڵ‌و راپۆرته‌كان���ی‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌‪ ،‬هه‌س���ت لەگەڵ بەغدا ڕێکبکەون‌و نە ئامادەش���ن وەک‬ ‫ناكه‌ی���ت كه‌ ل���ه‌و ماوه‌ی���ه‌دا توانیبێتیان هیچ رێکناکەون ئەڵتەرناتیڤی ئامادە پێش���کەش‬ ‫گۆڕانكارییه‌ك له‌ش���ێوازی‌ داڕش���تنی‌ هه‌واڵ‌و بەخەڵک بکەن‪ .‬دیمەنەکە لەهەمو رویەکەوە‬ ‫راپۆرته‌كانیاندا بكه‌ن‌و هیچ جیاوازییه‌ك پیشان س���ەیرە‪ .‬بەڕاس���ت چ لۆژیکێک لەوەدا هەیە‬ ‫بده‌ن‪ ،‬به‌جۆرێ���ك الوازی‌‌و بێ‌ س���ه‌روبه‌ره‌یی‌ چارەنوسی واڵت بدرێتە دەست دو کەس کە‬ ‫به‌ داڕش���تنی‌ هه‌واڵ‌و راپۆرته‌كانی‌ په‌یامنێر‌و مەگ���ەر بەس خوداو خۆی���ان بزانن خەریکی‬ ‫هه‌واڵسازه‌كانیانه‌وه‌ دیاره‌‪ ،‬كه‌ خۆشیان نازانن چین‌و بۆ وا دەکەن‌و بە چ مافێک چارەنوسی‬ ‫له‌سه‌ر چ قاڵبێكی‌ زانس���تی‌ هه‌واڵ داده‌ڕێژن‪ ،‬هەرێمێکیان خس���تۆتە ب���ەردەم ئەم قەیرانە‬ ‫به‌جۆرێك كه‌ وه‌اڵمی‌ پرس���یاره‌ سه‌ره‌كیه‌كانی‌ دروس���تکراوەوه‌‪ .‬بەڕاست نێچیرڤان بارزانی‌و‬ ‫ه���ه‌واڵ بداته‌وه‌‪ ،‬س���ه‌رباری‌ كه‌م���ی‌ زانیاری‌‌و ئاشتی هەورامی بۆچی‌و چ پالنێکیان هەیە؟‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ زایناری‌ له‌هه‌واڵ‌و راپۆرته‌كانیاندا‌و چ قازانجیکیان لەوەدا هەیە رێکەوتنی بەغدا‬ ‫هه‌روا ره‌چاونه‌كردنی‌ وه‌كو پێویستی‌ وردێتی‌‌و جێبەجی نەکەن‌و ڕێگ���ری بۆ ناردنی بودجە‬ ‫لەالیەن بەغ���داوە دروس���تبکەن؟ دەبێت چ‬ ‫بابه‌تیبون‪.‬‬ ‫زانایی‌و عاقڵێتی‌و بلیمەتییەک لەوەدا هەبێت‬ ‫لەدۆخێک���دا ک���ە لەش���ەڕێکی خوێناویدایت‬ ‫دوا سه‌رنج‬ ‫ئێمه‌ كه‌ له‌دوا س���ه‌عاتی‌ راگرتنی‌ په‌خشدا لەگ���ەڵ هێزێک���ی پاوانخ���وازو داگیرکەردا‪،‬‬ ‫وه‌ك ئه‌كادیمی���ه‌ك میوان���ی‌ ‪ NRT‬بوین‪ ،‬به‌و لەدۆخێکدا کە نرخی نەوت بۆ نزمترین ئاستی‬ ‫خ���ۆی دابەزیی���وەو لەبنەرەت���دا هەرێم زۆر‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌ قس���ه‌مان كرد‪ ،‬كه‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌ له‌و بەزەحمەتیش بۆی دەفرۆش���رێت‪ ،‬لەدۆخێکدا‬ ‫ماوه‌یه‌ی‌ راگرتنی‌ په‌خش���دا به‌ئاستێك خۆی‌ هیچ پالنێکی ستراتیژی‌و ژێرخانێکی ئابوری‬ ‫فۆرمات بكات���ه‌وه‌ كه‌ ببێت���ه‌ نمونه‌یه‌كی‌ بااڵ بەهێزت دروس���تنەکردوە‪ ،‬لەدۆخێکی ئاواداو‬ ‫له‌میدیای‌ كوردیدا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ كراوه‌‌و ئێستا بۆ مەبەس���تێکی زۆر نادیار رێکەوتنی بەغداو‬ ‫ده‌یبینی���ن ك���ه‌ زیاتر گۆڕان���كاری‌ ته‌كنیكیه‌‪ ،‬هەرێم جێبەجێ نەکەیت‌و ئ���ەو بڕە نەوتەی‬ ‫پێویس���تی‌ به‌و راگرتنه‌ نه‌ب���و‪ ،‬ده‌كرا به‌چه‌ند هەرێم بەڵێنی داوە رەوانەی بەندەری جیهانی‬ ‫هه‌نگاوێك له‌كاتی‌ په‌خشدا ئه‌نجامبدرایه‌‪ .‬ئه‌م بکات‪ ،‬وەک پێویست ڕەوانە نەکەیت‌و بەمەش‬ ‫كاره‌ی‌ ‪ NRT‬ئیدیۆمێكی‌ كوردی‌ وه‌بیرهێنامه‌وه‌ بیانو بەدەست بەغداوە بدەیت بۆ ئەوەی ڕازی‬ ‫كه‌ ده‌ڵێت "شاخێك ژان گرتی‌‪ ،‬كه‌چی‌ مشكێكی‌ نەبێت بەشە بودجەی هەرێم رەوانە بکات‪.‬‬ ‫بو"‪ ،‬ئێمه‌ش ده‌ڵێی���ن گه‌ر ژانه‌كه‌ی‌ ‪ NRT‬كه‌‬ ‫ئایا کاری وا جگە لەنابەرپرسیاری‌و بێباکی‬ ‫نزیكه‌ی‌ سێ‌ مانگی‌ خایاند ئه‌مه‌ی‌ لێ‌ بوبێت‪ ،‬بەرامب���ەر بەژیان���ی خەڵک هی���چ مانایەکی‬ ‫ئه‌وا نه‌ك نه‌یتوانیوه‌ جیاوازی‌ پێش���ان بدات‌و هەیە؟ دەی بابڵێی���ن ئێمە هەڵەین‌و ئەم دو‬ ‫توشی‌ ش���ۆكمان بكات‪ ،‬به‌ڵكو له‌توانایدا نیه‌ سیاسیە لێزان‌و بلیمەتە نەخشەیەکی گرنگ‌و‬ ‫ركابه‌ری‌ دوه‌م‌و سێیه‌می‌ بێ‌ ركابه‌ریش بكات‪ .‬س���تراتیژیان هەیە کە دواتر بەقازانجی هەمو‬ ‫کوردستان دەشکێتەوە؟ پرسیارەکە ئەمەیە‬ ‫*مامۆستای‌ راگه‌یاندن له‌زانكۆی‌ سلێمانی‌ نابێت النیکەم نەخشەی وا(ستراتیژی‌و گرنگ)‬ ‫لەگەڵ هێزەکانی دیدا باسبکرێت‌و پەرلەمانی‬ ‫لێ ئاگادار بکرێتەوە؟ ئایا راس���تە دو کەس‬ ‫لەبری هەموان بڕیار لەنەخش���ەو بەرنامەی وا‬ ‫بدات‌و بەشداری کەسی پێنەکات؟ دەی کێ‌و‬ ‫بە چ مافێ���ک ئەم دو بەڕێزە ل���ەوە دڵنیان‬ ‫کە نەخشەکەیان گرنگەو ستراتیژیەو کەڵکی‬ ‫خەڵکی کوردس���تانی تیا دەبێت؟ بەڕاس���ت‬ ‫سەرەڕای وشیاری چرکەساتەکەو هەستکردن ئ���ەم دو زاتە خەریکی چی���ن؟ گەر خەریکی‬ ‫بەئەرکی نەتەوەی���ی‌و دیموکراتیکی خۆیان شتێکیش���ن چ حیکمەتێ���ک لەش���اردنەوەی‬ ‫لەخەڵک���ی خۆت هەیە؟ النیکەم لەپەرلەمان‪،‬‬ ‫بەهەس���تیارییەوە چاودێ���ری ئامادەبونی لەهێزەکان���ی ت���ر‪ ،‬لەکابین���ە وەزارییەکەی‬ ‫ئێران لەم گۆڕانکاری‌و موعادەالنەدا دەکەن‌و خۆت؟‬ ‫گاریگەرییەکانی لەچاو ون ناکەن‪ .‬هێزەکانی‬ ‫لێدوانەکەی س���ەرۆک وەزیرانی هەریم کە‬ ‫خۆرهەاڵت هەر لەم ڕوانگەیەو لەس���ۆنگەی پاس���اوی ڕێکنەکەوتنی لەگەڵ بەغدادا بەوە‬ ‫هەستکردن بەبەرپرس���یاریەتی نیشتمانی هێنای���ەوە ک���ە حکومەتی عێراق ئیفالس���ی‬ ‫خۆی���ان لەخۆس���ازدان‌و ڕێکخس���تنەوەو کردوەو ناتوانێت بودجەی هەرێم دابین بکات‪،‬‬ ‫پێداچون���ەوەدان بۆ ت���اودان‌و گەرمکردنی رەنگە لەمێ���ژوی هەرێمدا ببێت بەنمونەیەکی‬ ‫کورەی خەبات���ی خۆرهەاڵت‌و نابێت لەهیچ بەرچاو بۆ راست نەوتنی سەرکردەی سیاسی‬ ‫هەوڵێک بس���ڵەوێنەوە‪ .‬خۆرهەاڵتتەوەری‌و لەگ���ەڵ خەڵکی خۆیدا‪ .‬س���ەیر ئەوەیە ئەم‬ ‫بانگەوازی کۆنگرەی خۆرهەاڵت‌و وشیاربون لێدوانە لەکاتێکدا بدەی���ت هەمو خەڵک ئەو‬ ‫لەم���ەڕ پیالنەکانی ئێران لەک���ۆی بزاوتی راس���تیە بزانن ک���ە حکومەتی عێ���راق نەک‬ ‫کوردیدا لەگەڵ گەڕان���ەوەی کۆی خەبات‌و ئیفالس���ی نەک���ردوە‪ ،‬بەڵک���و تاهەنوکەش‬ ‫میکانیزمەکان���ی خەب���ات ب���ۆ خۆرهەاڵتی موچ���ەی هەمو ئ���ەو فەرمانەبەران���ە ڕەوانە‬ ‫کوردس���تان ئ���ەو پ���رۆژەو بابەتانەن کە دەکات کە تەنانەت کەوتونەتە ژێر دەسەاڵتی‬ ‫هەر هەنوکە دەبێ���ت بەکاربێن‌و لەمەیدانی داعش‪ .‬بەڕاست سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران‬ ‫بۆ ئەم لێداوانەی دا؟ بۆ ڕاست‌وڕاس���ت هەمو‬ ‫خەباتدا بەکردە ئەزمون بکرێن‪.‬‬ ‫ماف���ی نەتەوەیی‌و دیموکراس���ی‌و مافی ڕاس���تیەکانی بۆ خەڵک ئاش���کرا نەکرد‪ .‬خۆ‬ ‫م���رۆڤ‌و ڕزگاری م���رۆڤ‌و دادوەری���ی گەر لەدەرکەوتنی راس���تی وتوێژەکان سڵی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و هەمو چەمکەکانی گرێدراوی کردوە‪ ،‬بۆ ش���تێکی گوت کە زۆر بەئاس���انی‬ ‫ئەم ب���اس‌و بابەتانە ئێس���تا ئیتر دەبێت دەردەکەوێت کە راست نیە؟ رەنگە وەاڵمەکە‬ ‫بەڕاشکاوی لەس���ەر گۆڕەپانی خۆرهەاڵتی زۆر زیرەک���ی نەوێت‪ :‬لەبەرئەوەی س���ەرۆک‬ ‫کوردس���تان ببنە پرۆژەی کار‪ .‬هەر ئێستا وەزی���ران دڵنیای���ە ل���ەوەی تەنان���ەت گەر‬ ‫چرکەس���اتی تەعەڕوزە بەڕژێم‌و دەسەاڵتی دەربکەوێت راس���تی نەکردوە ی���ان هەڵەی‬ ‫کردوە‪ ،‬یان کارەکەی بیر لێ نەکراوە بوە‪ ،‬نە‬ ‫داگیرک���ەری ئێران لەخ���ودی خۆرهەاڵتی توشی لێپرسینەوە دەبێت‪ ،‬نە لەپێگەی کەم‬ ‫کوردس���تاندا بۆ کۆی ماف‌و داخوازییەکانی دەکات‌و نە توشی هیچ کێشەیەک دەبێت‪.‬‬ ‫خۆرهەاڵت‪.‬‬ ‫هەرێ���م توان���ای دابینکردن���ی موچ���ەی‬ ‫چرکەس���اتی‬ ‫ئێس���تا‬ ‫چرکەس���اتی‬ ‫فەرمانبەرانی نیە‪ ،‬لەش���ەڕێکی خوێناویدایە‬ ‫داواکارییەکان���ی ک���وردی خۆره���ەاڵت‌و لەگ���ەڵ داعش‪ ،‬لەپاش ‪ 24‬س���اڵ حوکمڕانی‬ ‫ڕوبەڕوبون���ەوەی هەم���و الیەنەی���ە لەگەڵ کارەبا نیەو رۆژانە دەیان‌و سەدان کەس دژی‬ ‫داگیرک���ەری ئەم پارچەیه‌ی کوردس���تان‌و نەبونی کارەبا خۆپیشاندان دەکەن‪ ،‬پارەیەکی‬ ‫ئەرک���ی نەتەوەی���ی‌و نیش���تمانیی ک���ۆی زۆری هەرێ���م لەموچەی بندی���وارو پرۆژەی‬ ‫پارچەکان���ی کوردس���تان‌و هێزەکانیان���ە وەهمیدا خەرج ک���راوە‪ ،‬فایلی گەندەڵی هیچ‬ ‫ب���ێ هی���چ چاوەڕوان���ی‌و ئەجندایەکی جیا دەزگایەک نە چارەسەر کراوەو نە ئۆمیدیش‬ ‫لەهێزەکانی ڕۆژهەاڵت هەمو توانای خۆیان بەچارەسەری هەیە‪ ،‬کەچی لەدۆخێکی ئاوادا‬ ‫بۆ پێش���ەوەبردنی خەباتی ئ���ەم پارچەیە س���ەرۆک وەزیران‌و وەزیری نەوتەکەی لەبری‬ ‫بەکاربێن؛ هەروەک خۆرهەاڵتییان لەکردەدا ئەوەی هەم���و هەلێک بقۆزن���ەوە بۆ ئەوەی‬ ‫بەزوترین کات بودجەی بڕاوی هەرێم لەالیەن‬ ‫ئەم ڕاستییەیان بۆ ئەوان سەلماند‪.‬‬

‫یەک شت ئاشکرایە‪:‬‬ ‫سەرۆک وەزیرانی‬ ‫هەرێم‌و وەزیری‬ ‫نەوت لەبری هەمو‬ ‫کوردستان‌و بەبێ‬ ‫ئاگاداری هیچکەس‌و‬ ‫بەبێ رەزامەندی هیچ‬ ‫دەزگایەکی شەرعی‬ ‫وەک پەرلەمان‬ ‫پالنێکی تایبەتی‬ ‫جێبەجێ دەکەن‬ ‫کە تەنها خۆیان‌و‬ ‫بازنە داخراوەکەی‬ ‫حیزبەکەیان ڕەنگە‬ ‫بزانێت چیەو بۆچیە؟‬ ‫بەغ���داوە بگەڕێننەوە‪ ،‬زۆر نابەرپرس���یارانە‬ ‫ئامادە نین ئەو ڕێکەوتنە جێبەجێ بکەن کە‬ ‫لەگەڵ بەغدادا ئیمزایان کردوە؟‬ ‫یەک ش���ت ئاشکرایە‪ :‬س���ەرۆک وەزیرانی‬ ‫هەرێم‌و وەزیری نەوت لەبری هەمو کوردستان‌و‬ ‫بەبێ ئاگاداری هیچکەس‌و بەبێ رەزامەندی هیچ‬ ‫دەزگایەکی شەرعی وەک پەرلەمان‪ ،‬پالنێکی‬ ‫تایبەتی جێبەج���ێ دەکەن کە تەنها خۆیان‌و‬ ‫بازنە داخراوەکەی حیزبەکەیان ڕەنگە بزانێت‬ ‫چیەو بۆچیە؟ تێبینی یەکەمیش ئەوەیە ئەم‬ ‫پالنە هەرچیەک‌و چ���ۆن بێت‪ ،‬پالنێکە تەنها‬ ‫بۆ بەرژەوندی تایبەتی گروپ‌و هێزو حیزبێکی‬ ‫تایبەت داڕێژراوە‪ ،‬چونکە عەقڵ ئەوە قەبوڵ‬ ‫ناکات گ���ەر بەرژەوەندی هەموان لەم پالنەدا‬ ‫هەبێ���ت‪ ،‬ن���ە پەرلەمان ئ���اگاداری بێت‌و نە‬ ‫کابینەکەی وەزارەت‪.‬‬ ‫ئەوەی لەم ناوەش���دا زۆر جێگەی تێبینیە‬ ‫بێدەنگ���ی‌و ئ���ەو دۆخ���ی چاوەڕوانیەیە کە‬ ‫هێزەکان���ی دی گرتویانه‌تەبەر‪ ،‬چ یەکێتی‌و چ‬ ‫بەرەی ئۆپۆزس���یۆنی پێشو‪ ،‬بۆ لەم ڕەفتارە‬ ‫تاکڕەوییانە بێدەنگن‌و هیچ قسەیەک ناکەن‪.‬‬ ‫دیارە م���ن‌و هەم���و هاواڵتیەک���ی دی لەوە‬ ‫تێدەگەین ک���ە لەدۆخی ش���ەڕی دەرەکیداو‬ ‫لەکاتێکدا هەزاران پێش���مەرگە لەش���ەڕێکی‬ ‫س���ەختی بەرگریکردن لەکوردستاندان‪ ،‬کاری‬ ‫ڕاس���ت ئەنجامدانی هەمو ئەو ش���تانەیە کە‬ ‫سەنگەرەکانی پێشەوە بەهێزترو یەکگرتو ترو‬ ‫دڵنیاتر دەکاتەوە‪ .‬کاری ڕاس���ت کۆبونەوەیە‬ ‫لەسەر یەک بەرنامەی کارو بەیەک ڕیزو یەک‬ ‫بڕواوە ڕوبەڕوی دوژمن���ی دەرەکی ببینەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم هیچ لۆژیکێک لەوەدا نیە بەم پاس���اوە‬ ‫لەرەفتارێکی واتاکرەوانە بێدەنگ بن کە زیانی‬ ‫گ���ەورە لەبەهێزی‌و یەکگرتوی���ی‌و یەکڕیزیی‬ ‫هەرێمی کوردستان دەدات‪ .‬هەستیاری دۆخی‬ ‫کوردس���تان ک���ە لەش���ەڕێکی خوێناویدایە‪،‬‬ ‫دەبێت هاندەر بێ���ت بۆئەوەی ل رەفتاری وا‬ ‫نابەرپرس���یارانە بێنەدەنگ‌و رێگەنەدەن لەم‬ ‫دۆخ���ە دژوارەدا کەس گەم���ە بەچارەنوس‌و‬ ‫قوتی خەڵکی کوردس���تان بکات‪ .‬نە عەقڵ‌و‬ ‫نە مەنتق قەبوڵی ناکات لەکاتێکدا لەقەیرانی‬ ‫ش���ەڕی داعشدایان کە ڕۆژانە چەندان رۆڵەی‬ ‫ئەم واڵتە دەکاتە قوربانی‪ ،‬قەیرانێکی دارایش‬ ‫بۆ هەرێم دروستبکەیت کە رێگەی چارەسەری‬ ‫ئەو قەیرانەت لەبەردەس���تدایە‪ .‬لەم ناوەشدا‬ ‫لەیەکێتی‌و کۆم���ەڵ‌و یەکگرت���و زیاتر‪ ،‬چاو‬ ‫لەسەر بزوتنەوەی گۆڕانە کە ئایا چۆن‌و بەچ‬ ‫شێوازێک رەفتار لەگەڵ ئەم دۆخەدا دەکات‪.‬‬ ‫ئایا بەردەوام دەبێت لەسەر بێدەنگی‌و هەمان‬ ‫دۆخی یەکێتی لێ بەس���ەردێت کە رێگەی دا‬ ‫بەناوی یەکڕیزیی‌و هەس���تیاری دۆخەکەوە‪،‬‬ ‫خراپترین‌و زیانبەخشترین هەنگاوو بڕیارەکان‬ ‫بەبێدەنگ���ی تێپەڕن‪ ،‬یان هەڵوێس���تەیەکی‬ ‫راس���تەقینە دەکەن‌و بەهەر رێگەیەک کە بوە‬ ‫ناڕازیبون���ی خۆیان پیش���ان دەدەن‪ .‬گۆران‬ ‫بەو ن���اوەوە چوە ناو حکومەت���ی هەرێم کە‬ ‫نەک بەش���داری حکوم���ەت ب���کات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هاوبەش���ی حکومەت بێت لەبڕی���ارە گرنگ‌و‬ ‫چارەنوسسازەکاندا‪ ،‬پرسیارەکە ئەوەیە ئایا‬ ‫بەڕاست هاوبەشن‪ ،‬گەر هاوبەشیش نین‪ ،‬ئایا‬ ‫بێدەنگیان چەندی تر دەخایەنێت؟‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیز ده‌ینوسێت‬

‫بێ شوناسیی نوخبەی روناكبیریی‌و‬ ‫نزیک‬ ‫تەمتومانی سەدەكانی ناوەڕاست‬

‫ئایا سوید دۆستی کورده‌؟‬ ‫س���وید واڵتێکی پڕ له‌س���ه‌مه‌ره‌یه!‬ ‫له‌زۆر بواردا له‌ئاس���تێکی پێشکه‌وتنی‬ ‫باشدایه‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا له‌روی سیاسه‌ت‌و‬ ‫ئه‌خالق‌و جۆری ژیانه‌وه له‌زۆر شوێنی‬ ‫دونیا جیاوازه‪ .‬له‌واڵتی سوید کوردێکی‬ ‫زۆر ده‌ژی���ن‪ ،‬نزیکه‌ی ‪ ١٢٠‬هه‌زار که‌س‬ ‫ده‌بن به‌پێ���ی ئاماره‌کانی واڵت‪ ،‬دیاره‬ ‫ئه‌مه ته‌نها ئاماری ئه‌وانه‌یه که خۆیان‬ ‫به‌کورد له‌قه‌ڵه‌م داوه‪.‬‬ ‫س���وید واڵت���ی دوفاق���ی ئه‌خالقیه‪.‬‬ ‫کرۆکی ئ���ه‌م دوفاقیه له‌چه‌ک به‌رامبه‌ر‬ ‫هاوکاریدایه‪ .‬سوید واڵتێکه له‌روی بڕی‬ ‫چه‌كفرۆش���تن‌و بڕی ه���اوکاری مرۆیی‬ ‫بۆ ده‌زگا جیهانیه‌کان له‌ئاس���تی هه‌ره‬ ‫بااڵدایه‪ .‬ئه‌گه‌ر س���ه‌رچاوه‌ی قه‌یرانی‬ ‫مرۆی���ی چه‌که‪ ،‬ئه‌وا ه���اوکاری مرۆیی‬ ‫بارتاقه‌ی ئه‌مه ده‌کاته‌وه؟ بۆچی سوید‬ ‫واڵتێکی چه‌كفرۆش���ه‪ ،‬ئه‌مه ڕاسته‌وخۆ‬ ‫په‌یوه‌س���ته به‌کۆمه‌ڵێک هه‌ڵویس���تی‬ ‫سیاس���ی ک���ه ڕه‌گی ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه بۆ‬ ‫پ���اش جه‌نگی جیهانی دوه‌م‪ .‬س���وید‬ ‫پالنی وه‌هابو پ���اش جه‌نگ که ببێته‬ ‫واڵتێک پێویس���تی به‌ه���اورده‌ی چه‌ك‬ ‫نه‌بێت له‌ده‌ره‌وه‪ ،‬ئه‌م سیاس���ه‌ته بوه‬ ‫هۆی گه‌ش���ه‌كردنی چ���ه‌ک‌و هاوکاری‬ ‫ته‌کنه‌لۆجی���ای چه‌ك له‌ناوخۆدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چونکه سوید بێ توانابو له‌دابینکردنی‬ ‫هه‌مو پێداویس���تییه‌كانی له‌زۆر جاردا‬ ‫که‌وته پرۆس���ه‌ی گۆڕین���ه‌وه‌ی چه‌ك‬ ‫به‌چه‌ك‪ ،‬یان فرۆشتنی چه‌ک بۆ کڕینی‬ ‫چ���ه‌ک‪ ،‬که له‌ئه‌نجامدا ب���و به‌هۆکاری‬ ‫ئه‌وه‌ی س���وید ببێته واڵتێکی سه‌ره‌كی‬ ‫له‌چه‌ك فرۆشیدا‪ .‬سویدیه‌کان هه‌رگیز‬ ‫باس له‌ئه‌من‌و ڕه‌هه‌ند‌ی سیاس���ه‌تیان‬ ‫ناک���ه‌ن لهمێ���زی قس���ه‌كردن‪ .‬به‌ڵکو‬ ‫هه‌میش���ه له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دان که سوید‬ ‫وه‌ها وێنابکه‌ن ک���ه زۆرترین هاوکاری‬ ‫مرۆیی ده‌داته نه‌ت���ه‌وه یه‌کگرتوه‌کان‌و‬ ‫ئاژانسه‌جیهانیه‌کانی تر‪ .‬ئه‌م هاوکاریه‬ ‫که به‌ڕاس���تی له‌ئاس���تی بااڵدایه به‌اڵم‬ ‫وه‌ک چه‌کێکی نه‌رم به کارده‌هێنرێت‌و‬ ‫هه‌روه‌ها توانا ده‌به‌خش���ێته سوید که‬ ‫له‌ئاس���تێکی بااڵدا نوێنه‌رایه‌تی بکات‬ ‫له‌ناوه‌ن���ده جیهانیه‌کان���دا س���ه‌رباری‬ ‫بچوکبونی وه‌ك واڵتێک‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫ئ���ه‌م هاوکاری���ه مرۆییه روپۆش���ێکی‬ ‫دروس���تکردوه بۆ پۆش���ینی بازرگانی‬ ‫چ���ه‌ک که س���وید به‌خه‌س���تی تیایدا‬ ‫به‌ش���داره‪ .‬یه‌کێ���ک له‌خواس���ته‌‌کانی‬ ‫شاندی په‌رله‌مان له‌سه‌فه‌ری بۆ سوید‬ ‫داواکاری چه‌کی کارل گوستاف بو‪ ،‬که‬ ‫چه‌كێكی له‌میالن کاریگه‌رترو ئاس���ان‬ ‫به‌کارهێنراوتره‪ .‬ئ���ه‌م چه‌كه ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌مریکاییه‌كانی���ش به‌کاری���ان ده‌هێنا‬ ‫له س���اڵی ‪ ٢٠٠٣‬ب���ه‌دواوه له‌عێراقدا‪.‬‬ ‫به‌اڵم س���ویدیه‌كان هه‌میش���ه ئه‌وه‌یان‬ ‫دوب���اره ده‌كرده‌وه که ئاماده‌نین چه‌ك‬ ‫بفرۆشنه یان ببه‌خشنه ئه‌و جێگایانه‌ی‬ ‫که قه‌یران���ی تیادای���ه‪ .‬هۆکارێکی تر‬ ‫که دۆخه‌ك���ه‌ی ئاڵۆزکردبو په‌یوه‌ندی‬ ‫چه‌کفرۆشتن‌و دروستکردنی کۆمپانیای‬ ‫چه‌كدروس���تکردنی س���ویده له‌واڵت���ی‬ ‫سعودیه‪ .‬ئه‌مه له‌کاتێکدا که هه‌وڵی زۆر‬ ‫هه‌‌یه له‌په‌رله‌مان بۆ هاوس���ه‌نگکردنی‬ ‫چ ‌هك‌و مافه‌کانی مرۆڤ‪ ،‬به‌اڵم س���وید‬ ‫به‌رنامه‌ی هه‌یه ک���ه چه‌ك به‌ئیمارات‌و‬ ‫قه‌ته‌رو واڵتانی تر بفرۆشێت له‌به‌رنامه‌ی‬ ‫ب���ۆ س���اڵی ‪ .٢٠٢٠‬به‌اڵم ئه‌م���ه ته‌نها‬ ‫سه‌رسوڕمان نه‌بو‪ .‬سوید به‌تایبه‌ت پارته‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌کانی ئێستای‪ ،‬که بریتین‬ ‫له‌سوش���یالدیموکرات‌و سه‌وز (ژینگه)‪،‬‬ ‫دو پارتی چه‌پن وه‌ها له‌خۆیان ده‌ڕوانن‬ ‫ک���ه پارتی پاش ئیتنی���ک‌و نه‌ته‌وه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م دیده‌ی���ان وه‌هایک���ردوه که وه‌ها‬ ‫له‌کورد بڕوانن که خاوه‌ن سیاسه‌تێکی‬ ‫به‌س���ه‌رچوه‪ .‬سوش���یالدیموکراته‌كان‬ ‫ده‌ڵێن سوید سه‌رده‌مانێکی زۆر له‌گه‌ڵ‬ ‫دانیمارکیه‌كاندا جه‌نگا‪ ،‬س���ویدیه‌کان‬ ‫وه‌هایان له‌خۆیان ده‌ڕوانی که جیاوازن‪،‬‬ ‫به‌اڵم پاشان ده‌رکه‌وت که جیاوازنین‪.‬‬ ‫له هه‌مانکاتدا دوپاتی ئه‌وه‌یان ده‌كردو‌ه‬ ‫که له‌واڵتی س���وید پاش نه‌وه‌یه‌ک یان‬ ‫دو ن���ه‌وه‌ی تر ک���ورد نامێنێت چونکه‬ ‫هه‌مو ئه‌وانه‌ی که ئێستا کوردن ده‌بنه‬ ‫سویدی‪( .‬کورد له هه‌مو گه‌النی تر زیاتر‬ ‫تێکه‌ڵن به‌سیسته‌می س���ویدی‪ ،‬ئه‌مه‬ ‫کارێکی پۆزه‌تیڤی مایه‌ی دڵخۆشیه‪ ،‬که‬ ‫ده‌توانم بڵێم به‌هێزترین کارتی کوردیه‬ ‫له‌واڵتی س���ویدا)‪ .‬ئه‌م دیده ئایدۆ‌لۆژیه‬ ‫وه‌ه���ا ده‌کات که سوش���یالدیموکرات‌و‬ ‫چه‌په‌كان وه‌ها بڕوانن که کورد به‌هه‌ڵه‬ ‫خه‌بات ده‌کات‪ .‬ئه‌مه‌ش س���ه‌رچاوه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه که لهکاتێک���دا دژایه‌تی کورد‬

‫سویدیه‌کان‬ ‫هۆکاری باش‬ ‫تێکه‌ڵبونی کورد‬ ‫وه‌ها لێکده‌ده‌نه‌وه‬ ‫که کورده‌كان‬ ‫ڕایانکردوه‬ ‫بۆ شتێک‬ ‫به‌اڵم ئه‌وانی‬ ‫تر له‌ئه‌نجامی‬ ‫هه‌اڵتنیان شتێکیان‬ ‫له‌ده‌ستداوه‬ ‫ده‌كرێت له‌سوید‪ ،‬واڵتی سوید باوه‌شی‬ ‫بۆ داع���ش کردوه‌ت���ه‌وه‪ .‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌رۆژانی ڕابردودا ده‌رکه‌وت که ناوه‌ندی‬ ‫هاوکاری بێکاران له‌واڵتی سوید بوه‌ت ‌ه‬ ‫جێ���گای کۆم���ه‌ککاری ب���ۆ داعش که‬ ‫به‌ناچاری به په‌ل���ه داخرا‪ .‬به‌اڵم له‌وه‬ ‫زیات���ر پارته چه‌پ‌و فیمینیس���ته‌کان‪،‬‬ ‫ئیس�ل�امی توندڕه‌و به‌مه‌ترسی نابینن‬ ‫به‌ڵک���و ب���ه‌دژه ئیمپریالیزمی ده‌بینن‪.‬‬ ‫پارتی فیمینیستی سویدی که پارتێکی‬ ‫داکۆکیکه‌ری مافی ژنان‌و ئافره‌تانه وه‌ها‬ ‫ده‌بینێ���ت که ته‌نها یه‌ک کێش���ه هه‌یه‬ ‫ئه‌ویش بااڵده‌ستی پیاوه‪ .‬سه‌رۆکی ئه‌م‬ ‫پارته ئافره‌تێک���ی ئالوده‌بوه به‌کهول‪،‬‬ ‫که پێشتر ئه‌ندامی پارتی کۆمۆنیستی‬ ‫س���وید بوه به‌اڵم له‌به‌ر هه‌ڵسوکه‌وته‬ ‫نه‌شیاوه‌كانی له‌پارته‌كه‌ی ده‌رکرا‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی ئه‌وه‌ی ئایا س���وید دۆستی‬ ‫کورده‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تادا ده‌‌کرێت بوترێت‬ ‫ک���ه کورد توان���او کاریگ���ه‌ری زیاتره‬ ‫له‌سوید به به‌راورد به‌هه‌ر واڵتێکی تری‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬بگره دونیاش‪( .‬سویدیه‌کان‬ ‫هۆکاری ب���اش تێکه‌ڵبونی کورد وه‌ها‬ ‫لێکده‌ده‌نه‌وه که کورده‌كان ڕایانکردوه‬ ‫بۆ شتێک‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانی تر له‌ئه‌نجامی‬ ‫هه‌اڵتنیان ش���تێکیان له‌ده‌س���تداوه)‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���ه‌رباری ئ���ه‌م کاریگه‌ریه‌ی‬ ‫کورد ڕ‌‌ه‌وتی گش���تی سیاسه‌تی سوید‬ ‫له‌ه���اوکاری مرۆی���ی‌و پیشه‌س���ازی‬ ‫تێپه‌ڕناکات‪ .‬ئه‌مه‌ش له به‌ر خه‌سڵه‌تی‬ ‫تایبه‌تی سیاسه‌تی س���ویدی که زیاتر‬ ‫ژینگ���ه‌و ماف���ی ئافره‌ت‌و ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫نه‌رم‌و ناوه‌ندگه‌رایی (به‌هۆی کیش���ه‌ی‬ ‫الپه‌کانه‌وه) به‌س���ه‌ریدا زاڵه‪ .‬هه‌رکام‬ ‫ل���ه‌و تیمایانه له‌گه‌ڵ دۆخی ئێس���تای‬ ‫ک���ورددا ناگونجێت‪ .‬له‌کاتێکدا ده‌كرێت‬ ‫ئارگومێنتی ئ���ه‌وه بهێنرێته ئاراوه که‬ ‫هه‌مو ئه‌و تیمایانه ده‌كرێت سودمه‌ندبن‬ ‫به‌کورد‪ ،‬چونکه ژینگه‌و مافی ئافره‌ت‌و‬ ‫بواره‌کانی تر به‌یه‌کس���انی بۆ هه‌موان‬ ‫پێویس���تن به‌اڵم له‌ناو کایه‌ی سیاسیدا‬ ‫ڕه‌نگ���ه پێودانگی جیاوازی هه‌بێت‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه ده‌رئه‌نجامی ئه‌م سیاسه‌ته‌یه که‬ ‫س���وید زیاتر له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه چۆن‬ ‫ک���ورد عێراقی بێ���ت‪ ،‬چونکه خه‌باتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی به‌خه‌باتێک���ی به‌س���ه‌رچو‬ ‫له‌قه‌ڵ���ه‌م ده‌دات‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا هه‌وڵ‬ ‫ده‌دات ک���ه عێراق���ی ب���و له‌رێ���گای‬ ‫ئابوریه‌وه بهێنێته ئاراوه‪ .‬ده‌رئه‌نجامی‬ ‫ئه‌مه ده‌بینین که سوید سه‌رباری بونی‬ ‫ڕه‌وه‌ندێک���ی کوردی چ���االک نزمترین‬ ‫ئاس���تی نوێنه‌رایه‌تی هه‌یه له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫له کاتێکدا که سوید مۆدێلێکه به‌اڵم‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی زه‌مینه‌ی بۆ بسازێت ده‌بێت‬ ‫کوردو کوردس���تان به‌چه‌ندین قۆناغدا‬ ‫بڕوات‪ .‬ده‌بێت سویدیه‌کان له‌م ڕاستیه‬ ‫بگه‌ن‪ .‬سیاسه‌ت به‌ئاوڕدانه‌وه ناسازێت‬ ‫به‌ڵکو به‌تێڕوانی���ن له‌جێگای خۆته‌وه‬ ‫دێته دی‪ .‬ش���وێن کاریگ���ه‌‌‌ری گرنگی‬ ‫هه‌یه له‌س���ه‌ر چۆنێت���ی بینین‪ .‬ڕوانین‬ ‫له‌س���ویده‌وه بۆ دونیا جودایه له‌ڕوانین‬ ‫له‌کوردستانه‌وه بۆ دونیا‪ ،‬گه‌ر ئه‌م دو‬ ‫روانیه پێکه‌وه نه‌س���ازێن دیپلۆماسی‬ ‫نه‌س���ازان یان س���ه‌پاندن دێته ئاراوه‪.‬‬ ‫به‌خێربێن بۆ سه‌رده‌می هایبرید‪.‬‬

‫فوئاد سدیق‬ ‫بەدرێژایی مێژو‪ ،‬لەهەمو كۆمەڵگایەكدا‪،‬‬ ‫با ئەو كۆمەڵگایە وەك كۆمەڵگای كوردیش‬ ‫زۆر دواكەوت����و بێ����ت‪ ،‬هەمیش����ەو لەهەر‬ ‫سەردەمێكدا‪ ،‬نوخبەیەك ئەو كۆمەڵگایەیان‬ ‫لەخ����ەو بێداركردۆت����ەوەو هەندێكجاری����ش‬ ‫رایانچەنی����ون‪ ،‬لەن����او كۆمەڵ����گای كوردی‬ ‫نوخبەیەك هەیە‪ ،‬بەاڵم گرفتی ئەو نوخبەیە‬ ‫ئەوەیە چاالكی فیكریی زۆر سنوردارەو بەو‬ ‫هۆیەش����ەوە نەیتوانی����وە بچوكترین جوڵە‬ ‫بەكۆمەڵگای����ەك بكات كە ن����اوی مێگەلی‬ ‫بەب����ااڵدا بڕاوە‪ .‬بەدیوەك����ەی دی كارلێكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی بەشێوە ئەرێنییەكەی لەنێوان‬ ‫نوخبەو كۆمەڵ����گادا‪ ،‬زۆر تەمبەڵەو چاالك‬ ‫نەكراوە‪ ،‬ئەمە وایكردوە نوخبە شوناسەكەی‬ ‫خۆی ونكردبێ‪ ،‬یان نەیتوانیبێت شوناسێك‬ ‫بۆ خۆی دابهێنێت‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ هەرێم����ی كوردس����تان بەتەواوی‬ ‫پێكهاتەكانیی����ەوە‪ ،‬كەوتۆت����ە ب����ەردەم‬ ‫هەڕەش����ەیەكی زۆر مەترس����یدار ‪ ،‬ئەویش‬ ‫داعش لەالی����ەك‌و دواكەوتویی كۆمەڵگاش‬ ‫لەالیەك����ی دیكەوە‪ ،‬چونكە ئ����ه‌وه‌ جەهلی‬ ‫كۆمەڵگایە داعش����ی تێ����دا دەخوڵقێ‪ ،‬ئایا‬ ‫داعش دەتوانێ لەنێو كۆمەڵگایەكی وشیارو‬ ‫پراگماتیك����دا س����ەردەربهێنێت‪ ،‬بێگومان‬ ‫نەخێر‪ .‬بۆیە من رەخن����ەی زۆرم هەیە كە‬ ‫‪ 24‬س����اڵە نەمانتوانی����وە بنەمایەكی پتەو‬ ‫لەزۆرب����ەی روەكانی ئابوری‪ ،‬س����ەربازی‪،‬‬ ‫روناكبیریی ‪...‬هتد بۆ خۆمان دروستبكەین‪،‬‬ ‫بەاڵم خۆ نوخبەی روناكبیری ئەم هەرێمەش‬ ‫لەناو بازنەیەكی بەتاڵدا گینگڵ دەدات‪ .‬تۆ‬ ‫سەیركە نوخبەی كوردی(هەڵبەت مەبەستم‬ ‫نوخب����ەی روناكبیریی كوردییە) لەبەرامبەر‬ ‫ئ����ەو هەڕەش����انەی داع����ش‪ ،‬تارادەیەكی‬ ‫زۆر ئەبڵ����ەق ماون‪ ،‬لەكاتێك����دا دونیایەك‬ ‫جیهانبینی‌و فیكرو فەلسەفە هەن تابتوانین‬ ‫تێڕوانینێكی نوێی فیكری بۆ بەرهەمبهێنین‪،‬‬ ‫هەر لە خودی ئیسالمدا چەندین مەزهەب‌و‬ ‫رێچكەو رەوتی فیكریی ئایینی هەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێش����تا كەسمان جەس����ارەتمان نەكردوە‪،‬‬ ‫بەوردی‌و بەبێ ترس پەنجە لەس����ەر برینە‬ ‫قوڵەكانم����ان دابنێی����ن‪ .‬ئەم����ە لەكاتێكدا‬ ‫مۆدێرنەو رۆشنگەری بەمجۆرە دروستبون‪.‬‬

‫تائێس����تا لەم هەرێمە (ئەرنس����ت رێنان)‬ ‫وەجاغ����ی كوێرە‪ ،‬ئەوەی ئەرنس����ت رێنان‬ ‫لەس����ااڵنی‪ 1863-1862‬بەرامبەر بەمەسیح‬ ‫بەهۆی كتێبی(ژیانی مەس����یح)ەوە كردی‪،‬‬ ‫دو ش����ت بو‪ ،‬هەم ئازایەتی هەم فیكر بو‪،‬‬ ‫ل����ەم هەرێمەدا هێش����تا جورئەتی ئەوەمان‬ ‫نەبوە‪ ،‬راش����كاوانە هەندێ����ك پرس یەكال‬ ‫بكەینەوەو ئەم تەمتومانە بڕەوێنینەوە كە‬ ‫هەمو هەرێمەكەمانی تەنیوە‪ .‬ئەم ملمالنێ‬ ‫توندە ئەم����ڕۆش نەكرێ‪ ،‬خ����ۆ هەر دەبێ‬ ‫س����بەینێ بكرێ‪ ،‬بەاڵم چەندی دوا بخرێ‪،‬‬ ‫زیان����ی زۆرترو ماڵوێرانی زیات����ری بەدوادا‬ ‫دێت‪ .‬راس����تە ش����ەڕێكی دژوارەو لەماوەی‬ ‫‪ 24‬س����اڵی رابردودا نەمانتوانیوە بچوكترین‬ ‫ئامادەسازی بۆ ئەو ملمالنێ سەختە بكەین‪،‬‬ ‫كۆمەڵگاش نەك هەر وشیار نەكراوەتەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو دو هەنگاویشی بۆ دواوە هاویشتوە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم نائامادەیی روناكبیری����ی كوردیش‬ ‫بۆ ملمالنێیەكی لەمج����ۆرە‪ ،‬كە لەبنەڕەتدا‬ ‫درێژخایەنەو دژوارو سەختە‪،‬ئەوا كۆمەڵگای‬ ‫كوردی هێشتا بۆ دواوە پاڵدەنێ‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫ی����ەك هەنگاویش بچێتە پێش����ەوە‪ .‬چونكە‬ ‫جگە لەدەسەاڵت بەر لەهەمو شتێك ئەركی‬ ‫سەر شانی نوخبەی روناكبیرییە‪ ،‬بگەڕێتەوە‬ ‫ناو كۆمەڵگاو جوڵەی پێبكات‪.‬‬ ‫زمان����ی كوردی هێش����تا زمانێك����ە تەنیا‬ ‫بۆ شیعرو پەخشان س����ازو ئامادەیە‪ ،‬ئەم‬ ‫زمانە(كە زۆر شانازی پێوە دەكەین)هێشتا‬ ‫ل����ەدەرگای فیكرو سیاس����ەت‌و سروش����تی‬ ‫نەداوە‪ ،‬زمانی زانستمان ئەوە هەر بەجارێ‬ ‫وێرانەیەكە بەیەك س����ەدەی تریش ئەگەر‬ ‫بتوانرێ بونیاد بنرێ‪،‬كەس ناتوانێ بەكوردی‬ ‫باس لەزانس����تەكانی سروشت بكات‪ ،‬زمانی‬ ‫كوردی دەڵێی هەر تەنیا بۆ ئەوە خولقاوە‬ ‫باس����ی روبارو گوڵ‌و چاووبرۆی یار بكات‪،‬‬ ‫پەت����ای گ����ەورەش ئەوەیە ك����ورد هەموی‬ ‫ش����اعیرە‪ ،‬بەاڵم ش����اعیری نەزۆك‪ ،‬مردوی‬ ‫بەسەرچو‪....‬ش����ێركۆیەكمان هەبو شانازی‬ ‫پێوە بكەین‪ ،‬بەاڵم ئەویش وەجاغكوێر بو‪.‬‬ ‫نوخبەی كوردی باسی مۆدێرنەو پۆست‬ ‫مۆدێرنەت بۆ دەكات‪ ،‬بەاڵم جەسارەت ناكات‬ ‫بێت گەورەترین زام‌و پرسی نیشتمانەكەی‬ ‫كە دین‌و داعشە‪ ،‬بیخاتە بەر شیكردنەوەی‬ ‫زانستیانەی سەردەمانە‪ ،‬ئاخر پۆستمۆدێرنە‬ ‫هیچ مانایەك نابەخش����ێ‪ ،‬لەكاتێكدا داعش‬ ‫چەند كیلۆمەترێك لێمانەوە دورە‪ .‬لەوانەیە‬ ‫بەش����ێك لەنوخبەی كوردی پێیانوابێت كە‬ ‫خۆیان لەبارەی دین یەكالكردۆتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بێگومان قس����ەی لەمج����ۆرە هیچ مانایەكی‬ ‫نیی����ە ئەگەر تۆژینەوەی قوڵی پێش����كەش‬ ‫نەكردبێت‌و ئازایانە پەنجەی لەس����ەر برینە‬ ‫بەسوێكان دانەنابێ‪ ،‬دەبێت دەسەاڵت‌و ئینجا‬ ‫كۆمەڵگاش فێر بكرێن كە ئیدی پێویستمان‬

‫نوخبەی كوردی تا‬ ‫ئەمڕۆش شیكردنەوەیەكی‬ ‫جیدی‌و واقیعی‌و فیكری‬ ‫نە بۆ دین‌و داعش‬ ‫هەبوە‪ ،‬نە بۆ ئیسالمی‬ ‫سیاسیش پێبوە‪،‬‬ ‫بەجۆرێك كەوتۆتە ناو‬ ‫تەمتومانێكی چڕەوە كە‬ ‫هیچ شیكردنەوەیەكی‬ ‫رەخنەگرانە‪ ،‬زانستیانە‪،‬‬ ‫بابەتیانە‪ ،‬فەلسەفیانەی‬ ‫بۆ ئەو دو چەمكە‬ ‫پێنییە‪ ،‬تائەمجۆرە‬ ‫شیكردنەوانەشمان‬ ‫نەبێت‪ ،‬ناتوانین كوڕی‬ ‫كورد لەتوندوتیژی‬ ‫لەبەرامبەر كچەكانمان‬ ‫دور بخەینەوە‬ ‫بەو جۆرە تۆژینەوانە هەیە‪ ،‬چ پێویستیش‬ ‫ناكات كەس تەكفیر بكرێت‌و لەواڵتی خۆی‬ ‫قاچاخ بێت‪ .‬وەك ئەوەی عەرەب بەرامبەر‬ ‫بەنصر حام����د ئەبوزێ����دو چەندانی دیكەی‬ ‫كردوە‪ ،‬پێویستە دەس����ەاڵت‌و كۆمەڵگاش‬ ‫ئەقڵ لەو كارە قێزەونانەی فەرمانڕەوایانی‬ ‫عەرەب وەرگ����رن‪ ،‬چونك����ە ئەوانەی دژی‬ ‫ئەبوزێ����دو نەجیب مەحف����وزو زۆری دیكە‬ ‫وەستانەوە‪ ،‬تەنیا قێزەونی‌و شەرمەزارییان‬

‫بیرورا‬

‫بۆ مای����ەوەو مەحفوزو ئەبوزێدیش جوانترو‬ ‫گەورەتر بون‪.‬‬ ‫كۆمەڵگایەكم����ان هەیە ئەقڵیەتی خێڵ‬ ‫بەڕێوەی دەبات‪ ،‬ئێستاش ئامادەیە شەڕی‬ ‫پەڕۆ ب����كات‌و زۆرترین توندوتیژی بەرامبەر‬ ‫بەژن نیش����انداوە‪ ،‬ئیت����ر لەكۆمەڵگایەكی‬ ‫وەه����ادا‪ ،‬باس����كردنی پۆس����تمۆدێرنە‪،‬‬ ‫ه����ەم خۆگێلك����ردن‌و خۆدزینەوەی����ە‬ ‫لەپرس����ە بنەڕەتییەكان‪ ،‬هەم نیش����اندانی‬ ‫ماس����ولكەكانیەتی وەك ئ����ەوەی بڵێ من‬ ‫رۆش����نبیرێكی گ����ەورەم! ب����ەاڵم ئەوانەی‬ ‫لەو ریزبەندیی����ەدان‪ ،‬پێیاندەڵێم بۆئەوەی‬ ‫باش����تر رۆش����نبیرو بەهاكانی نوخبە بزان‪،‬‬ ‫با كتێبەكەی (ریم����ۆن ئارۆن)بخوێننەوە‪،‬‬ ‫بەناوی(ئەفیونی رۆش����نبیران)چونكە ئەو‬ ‫كتێبە شایانی خوێندنەوەیە‪.‬‬ ‫نوخب����ەی ك����وردی ت����ا ئەم����ڕۆش‬ ‫ش����یكردنەوەیەكی جی����دی‌و واقیع����ی‌و‬ ‫فیك����ری نە بۆ دین‌و داع����ش هەبوە‪ ،‬نە بۆ‬ ‫ئیس��ل�امی سیاس����یش پێب����وە‪ ،‬بەجۆرێك‬ ‫كەوتۆت����ە ناو تەمتومانێكی چڕەوە كە هیچ‬ ‫ش����یكردنەوەیەكی رەخنەگرانە‪ ،‬زانستیانە‪،‬‬ ‫بابەتیانە‪ ،‬فەلسەفیانەی بۆ ئەو دو چەمكە‬ ‫پێنیی����ە‪ ،‬تائەمجۆرە شیكردنەوانەش����مان‬ ‫نەبێ����ت‪ ،‬ناتوانین كوڕی كورد لەتوندوتیژی‬ ‫لەبەرامب����ەر كچەكانم����ان دور بخەین����ەوە‪،‬‬ ‫ناتوانی����ن س����ۆزو عاتیف����ەی براكانمان بۆ‬ ‫گروپێكی توندڕەوی ئیس��ل�امی ریشەكێش‬ ‫بكەی����ن‪ ،‬ناتوانی����ن بەئەقڵێك����ی س����ارد‬ ‫بیربكەینەوە‪،‬راستە هەندێك هەوڵی نوخبە‬ ‫لێرەولەوێ هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەم هەواڵنە یەكجار‬ ‫كەم����ن‌و تا ئێس����تا هی����چ كاریگەرییەكیان‬ ‫دروست نەكردوە‪،‬سەرەڕای ئەوەی هەندێك‬ ‫هەوڵی دیكەش هەن دەیانەوێ پاس����او بۆ‬ ‫ئایی����ن بهێننەوە لەبەرامب����ەر هەر كارێكی‬ ‫قێ����زەون كە بەن����اوی ئایین����ەوە دەكرێ‪.‬‬ ‫بەاڵم چ پاس����اوەكانیان زۆر لەڕوالوازە‪ ،‬چ‬ ‫خۆیش����یان بنەمایەكی تۆكمەیان لەبارەی‬ ‫ئایینە ئاسمانییەكانەوە نییە‪.‬‬ ‫هەڵب����ەت ئ����ەم كێش����ەیە زۆر ئاڵۆزەو‬ ‫لەكۆمەڵگایەك����دا ك����ە رێژەیەك����ی زۆری‬ ‫نەخوێندەوار بێت‌و ئەهلی فیكری زۆر كەم‬ ‫بێت‪ ،‬ئاس����ان نییە بتوانی لەپرسێكی وەها‬ ‫ئاڵۆزدا قسە بكەیت‪،‬چونكە ئەم پرسە لەناو‬ ‫توندڕەوییەك����ی قوڵدا خ����ۆی مات كردوە‪،‬‬ ‫بۆیە تەنی����ا بەگفتوگۆی فیكریی دەتوانرێ‬ ‫دەرگایەك بەروی لێبوردەیی‌و پێكەوەژیان‌و‬ ‫كەمكردنەوەی توندوتیژی بكەینەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەمە نەكەین هەرچییەك بكەین لەكوتینی‬ ‫ئاس����نی س����ارد دەچێ����ت‌و نامانگەیەنێتە‬ ‫ئاكامێكی باش‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫با فێری ڕاوەماسی ببین‬ ‫عەلی تەحسین شوانی‬ ‫ه����ه‌روەك چ����ۆن گەل����ی ك����ورد پەندی‬ ‫پێش����ینانی هه‌یە زۆربەی گەالنی جیهانیش‬ ‫بەهه‌مان ش����ێوە‪ .‬دەكرێت زۆر جار س����ود‬ ‫لەپێش����ینانی وەربگیرێت‪ .‬م����ن دەمەوێت‬ ‫لەو نوس����ینمەدا س����ەرنجتان بۆ پەندێكی‬ ‫پێش����ینانی چینی رابكێش����م ك����ە دەڵێت‬ ‫"لەبری ئەوەی ماسییەكی پێ بدەی‪ ،‬فێری‬ ‫ڕاوەماسی بكە"‪.‬‬ ‫ئەگ����ەر بەوردی لەو پەن����دە بكۆڵینەوە‬ ‫دەكرێ چەند مانایەكی ئەرێنی‌و بەس����ودی‬ ‫لێ دەربھێنین‪ .‬هه‌رێمی كوردس����تان دوای‬ ‫ڕاپەڕینی گەل����ی كورد دژی رژێمی بەعس‪،‬‬ ‫س����ەركردایەتی‌و دەس����ەاڵتدارانی ك����ورد‬ ‫هه‌میش����ە بەپێچەوانەی ئەو پەندە چینییه‌‬ ‫جواڵونەت����ەوە‪ .‬ل����ە‪ 23‬س����اڵەی تەمەنی‬ ‫دامەزراندنی حكومەت‌و پەرلەمانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستاندا كارگەو دامەزراوەكانی نێوخۆی‬ ‫كوردستان لەپەنجەی دەست تێناپەڕن كە‬ ‫بتوانرێت لەسەر ئاستی عێراق‌و نێودەوڵەتی‬ ‫كاربكرێت‪.‬‬ ‫حکومه‌تی كوردستان لەتەمەنی تەنیا دو‬ ‫ساڵیدا بەھۆی ناكۆكی الیەنەكان روبەڕوی‬ ‫شەڕی ناوخۆ بوەوە هه‌ر زو ئیدارەكەی كرا‬ ‫بەدو بەش‪ .‬ماڵ نەبو میوانیشی هاتە سەر‪.‬‬ ‫الپەڕەی سەردەمی ‪ 1992‬تا دوای روخانی‬ ‫سەدام وەال بنێین‪ ،‬پاساوو بیانو بۆ نەبونی‬ ‫ھیچ بەرهه‌مێكی خۆماڵی بھێنینەوە‪ .‬بڵێین‬ ‫پێش����وتر كێش����ەو ناكۆكی‌و ش����ەڕی ناخۆ‬ ‫هه‌بو بۆیە ئەگ����ەر پالنیش هه‌بوبا نەدەكرا‬ ‫جێبەجێ بكرێت‪.‬‬ ‫وەك ئاش����كرایە دوای روخان����ی بەعس‬ ‫لەنیس����انی ‪2003‬دا هه‌رێم����ی كوردس����تان‬ ‫پێ����ی نایە قۆناغێكی ن����وێ‪ ،‬دەكرێ بڵێین‬ ‫وەرچەرخانێك����ی ن����وێ ب����و ب����ۆ هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان‪ .‬داوی سەردەمی روخانی رژێم‬

‫دەرگاكانی واڵتان بەروی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫كرانەوە‪ ،‬بەهه‌مان شێوە دەرگاكانی هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تانیش بەڕوی واڵت����ان‪ .‬وردە وردە‬ ‫س����ەرمایەگوزارانی بیانی روویان لێرە كرد‪.‬‬ ‫هه‌ر ئەوسا سەردەمی بازرگانی‌و تەالرسازی‬ ‫لەهه‌رێم����ی كوردس����تان دەس����تی پێكرد‪.‬‬ ‫هه‌ر ئەوكات ب����و خەون����ی بەدوبەیكردنی‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تان لەبی����روھزری خەڵكی‬ ‫كوردس����تاندا س����ەپێندرا‪ .‬كاتێك سەیری‬ ‫دوب����ەی دەكرێ����ت لەروكەش����دا وادی����ارە‬ ‫كە خەڵكەك����ەی بەچەش����نێك كاردەكەن‬ ‫لەماوەیەك����ی كورت����دا توانیویان����ە دوبەی‬ ‫بكەن بەدوب����ەی بەاڵم لەڕاس����تیدا دوبەی‬ ‫تەنیا بەسەرمایەی دوبەی بوەتە "دوبەی"‪.‬‬ ‫كارمەند‪ ،‬كرێكار‪ ،‬بازرگانەكانیشیان بیانین‪.‬‬ ‫بەپێ����ی دواین ئامار ‪ 53%‬ی دانیش����توانی‬ ‫دوبەی هاواڵتی ھیندس����تانن‌و ‪ 17%‬خەڵكی‬ ‫دوبەی����ن‌و باقیەكەی دیكەش پاكس����تانی‪،‬‬ ‫بانگالدیش����ی‌و فلیپینیی����ن‪ .‬سیس����تمی‬ ‫كاپیتالی����زم‌و كۆیالت����ی لەو میرنش����ینەدا‬ ‫ب����ەدی دەكرێت‪ .‬لەهاواڵتییەكی رەس����ەنی‬ ‫ئەو میرنش����ینە پرسیاركرابو ئایا "سێكس"‬ ‫ب����ۆ ئێوە ئارەزوە یاخ����ود كارە؟ لەوەاڵمدا‬ ‫گوتبوی كار بوایە بەنگالدیشییەكان لەباتی‬ ‫ئێمە دەیانكرد‪ .‬ئەو رستەیە رونی دەكاتەوە‬ ‫كە ئ����ەو خەڵك����ە بەش����ێوازێك راھێنراون‬ ‫ك����ە پێیانوایە هه‌مو ش����تێك بەس����ەرمایە‬ ‫چارەسەر دەكرێت‪ .‬لەوانەیە بونی سەرمایە‬ ‫بۆ مرۆڤ كارئاس����انی رەهای هه‌بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هه‌میشە زانست‌و زانیاری بۆ نەوەی دوارۆژ‬ ‫ده‌مێنێتەوەو سودی بۆ مرۆڤایەتی ده‌بێ‪.‬‬ ‫ئەو س����ەڵتەنەتەی لەدوبەی هه‌یە لەھیچ‬ ‫واڵتێكی دنیادا نییە‪ .‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫جێگەی خۆی لەنێو ‪ 10‬خۆش����گوزەرانترین‬ ‫واڵت����ی جیه����ان نەكردوەت����ەوە‪ .‬كەوات����ە‬ ‫خۆش����گوزەرانی‌و ئاس����ودەیی واڵت‬ ‫لەس����ەرمایەدا نییە بەڵكو لەسیس����تم‌و ئەو‬ ‫مێكانیزمەیە بۆ خۆشگوزەرانی هاواڵتییانی‬

‫خۆشگوزەرانی‌و‬ ‫ئاسودەیی واڵت‬ ‫لەسەرمایەدا نییە‬ ‫بەڵكو لەسیستم‌و‬ ‫ئەو مێكانیزمەیە‬ ‫بۆ خۆشگوزەرانی‬ ‫هاواڵتییانی دانراوە‬ ‫دانراوە‪ .‬ئەگەر ت����اوەری بەرزو ئوتۆمبێلی‬ ‫ئاخر مۆدێل‌و كارمەندی بیانی قومارخانەكان‬ ‫بەمانای خۆشگوزەرانی بهاتایە ئەوە بەپێی‬ ‫ئامارەکانی نێودەوڵەت����ی‪ ،‬لەوانەبو دوبەی‬ ‫یەكەمین واڵت دەستنیشان بكرابایە‪ .‬بۆیە‬ ‫دوبەیمان ناوێ پاریسمان دەوێ‪ ،‬دوبەیمان‬ ‫ناوێ سویدمان دەوێ‪ ،‬ئوستراڵیامان دەوێ‪.‬‬ ‫هه‌میش����ە نمونە بەباش����ترین دەھێنرێتەوە‬ ‫ھیچكات نەمانبیس����تووە باوكێك بڵێ"كوڕم‬ ‫س����ەیركە كوڕی كاك ئەحمەد چەند ئازایە‬ ‫چۆن بەخێرایی سەیارە لێدەخوڕێت‌و شەڕ‬ ‫دەكات"‪ .‬ش����تی وانابیس����تین چونكە نییە‬ ‫بۆیە نمونە بە باشە دەھێنرێتەوە‪.‬‬ ‫دوب����ەی نمونەیەكی ب����اش نەبو دەكرا‬ ‫لەماوەی ئەو‪ 10‬س����اڵەدا ئاب����وری هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان لەئاس����تێكی ت����ردا بوای����ە‪،‬‬

‫النیكەم ب����ازرگان‌و س����ەرمایەگوزارەكانی‬ ‫خۆمانی����ان فێری بازرگان����ی كردنی كااڵی‬ ‫خۆماڵی بكردایەو كارگ����ەی جۆراوجۆریان‬ ‫دابمەزراندای����ە بۆ ئەوەی هه‌م ئەو پارەیەی‬ ‫ك����ە بۆ كڕینی كااڵ دەچ����وە دەرەوە لەنێو‬ ‫واڵتدا بمایه‌ت����ه‌وه‌و هه‌میش رێژەی بێكاری‬ ‫لەهه‌رێم كەمی بکردایه‌‪ .‬چۆن ؟ ‪ 10‬كارگەی‬ ‫بەرهه‌م ھێنانی گەورە بەالنیكەم هه‌ریەكه‌یان‬ ‫پێویستیان بەكەمتر لە‪ 500‬كارمه‌ندو كرێكار‬ ‫هه‌یە واتا‪ 500‬كەڕەت ‪ 10‬دەكاته‌ پێنج هه‌زار‬ ‫كەس‪ .‬ب����ە مانایەكی دیكە بە كردنەوەی‪10‬‬ ‫كارگ����ە لەهه‌رێمی كوردس����تان هه‌لی كار‬ ‫بۆ‪ 5000‬كەس دەڕەخسێت‪.‬‬ ‫ناكرێت بڵێین ھیچ كارگەیه‌ك لەهه‌رێمدا‬ ‫بونی نییە بەاڵم ئەگەر بمانەوێت بیانژمێرین‬ ‫لەپەنجەی دەس����ت تێپەڕن����اكات‪ ،‬هاوكات‬ ‫بەرهه‌مەكانیان تەنیا بەشی شارێك ناكات‬ ‫چ ج����ای بمانەوێ����ت ه����اوردەی دەرەوەش‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫رەنگە زۆركەس یان بەرپرسانی حكومەت‬ ‫بڵێ����ن هه‌رێ����م نەوت����ی هه‌یەو پێویس����تی‬ ‫بەسەكتەرەكانی دیكە نییە‪ ،‬بەاڵم بەرهه‌می‬ ‫خۆماڵی واتە ئاڵوگۆڕی پارە لەنێو واڵتدا‪.‬‬ ‫كاتێك سەیری رەفەی ماركێتەكان دەكرێت‬ ‫دەبینرێت ك����ە پڕن لەبەرهه‌م����ی توركی‪،‬‬ ‫ئێرانی‌و چینی‪ ،‬رەنگە چەند بەرهه‌می واڵتانی‬ ‫دیكەش ببینین‪ ،‬بەاڵم زۆرینەو ئەوەلیەت بۆ‬ ‫ئەو سێ واڵتەیە‪ .‬سەرمایەگوزارانی توركیاو‬ ‫ئێ����ران لەگەڵ ئەوەی ك����ە بەرهه‌مەكانیان‬ ‫هه‌ن����اردەی هه‌رێمی كوردس����تان دەكەن‪،‬‬ ‫لقی كۆمپانیاكانیش����یان لێرە كردوەتەوە‪.‬‬ ‫بەپێ����ی دوایین ئام����اری یەكێتیی هاوردەو‬ ‫هه‌ناردەكاران����ی هه‌رێ����م لەس����اڵی ‪2014‬دا‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تان بڕی نزیكەی ‪ 9‬ملیار‬ ‫دۆالر كااڵو ش����مەكی ل����ەدەرەوە‪ ،‬هاوردە‬ ‫ك����ردوە كە زۆرترینی����ان بەرهه‌می توركی‌و‬ ‫ئێرانین‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫ئه‌و چوارخۆراكه‌ی‌ ژه‌هرن بۆجه‌سته‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوراز سه‌لیم‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫بەئوردونیکردنی سیستمی‬ ‫تەندروستی کوردستان‪:‬‬

‫هەڵەیەکی کوشندە‬

‫ش���ه‌كر و خ���وێ‌‌و چ���ه‌وری‌‌و خواردن���ه‌و‌ه‬ ‫كحولیه‌كان ئه‌و چ���وار ژه‌هره‌ن كه‌ له‌كات ‌ی‬ ‫زیاده‌خۆری���ان چه‌ندی���ن نه‌خۆش��� ‌ی وه‌ك‬ ‫نه‌خۆش���یه‌كان ‌ی دڵ‌و بۆرییه‌كانی‌‌و شه‌كره‌و‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ جگه‌رو ش���ێرپه‌نجه‌ دروس���ت‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌و خۆراكانه‌ش بریتین له‌ ‪:‬‬ ‫‪ -1‬چه‌وریه‌كان‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌كی‌ ئه‌ڵمانی بۆنه‌خۆشییه‌كان ‌ی‬ ‫جگه‌ر ده‌ڵێ���ن خواردنی‌ ئ���ه‌و خۆراكانه‌ ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌چه‌ور ‌ی مه‌ترسییه‌كی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫بۆسه‌ر جگه‌ر دروست ده‌كه‌ن‌و ده‌بنه‌ هۆ ‌ی‬ ‫نیش���تنی‌ چه‌ور ‌ی له‌خانه‌كان��� ‌ی جگه‌ر‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌تێپه‌ڕبون ‌ی كات ده‌بێته‌ هۆی‌ هه‌وكردنی‌‌و‬ ‫دوات���ر به‌مۆم بونی‌‌و ش���ێرپه‌نجه‌ ‌ی جگه‌ر‪.‬‬ ‫دامه‌زراوه‌كه‌ ده‌ڵێت پێویس���ته‌ زیاتر پشت‬ ‫ب���ه‌و چه‌وریانه‌ ببه‌س���تین ك���ه‌ له‌روه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌س���تمان ده‌كه‌وێت‌و باشتروایه‌ رۆژان ‌ه ‪60‬‬ ‫بۆ‪ 70‬گرام چه‌وری‌ زیاتر نه‌خورێت‪.‬‬ ‫‪ -2‬شه‌كر‬ ‫له‌ش پێویست ‌ی به‌كاربۆهیدرات هه‌یه‌ وه‌ك‬ ‫شه‌كرو نیشاست ‌ه بۆ په‌یداكردنی‌ وزه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زیاده‌خ���ۆر ‌ی لێ ‌ی ده‌بێته‌ ه���ۆی‌ زیادبون ‌ی‬ ‫كێش‌و دواتر نه‌خۆش���ی‌ ش���ه‌كره‌ی‌ جۆر ‌ی‬ ‫دو‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ئ���ه‌و خواردنه‌وانه‌ی‌ بڕێك ‌ی‬ ‫زۆر ش���ه‌كری‌ تێدای���ه‌‪ .‬ده‌كرێت مرۆڤ ئه‌و‬ ‫ش���ه‌كرانه‌ له‌میوه‌كانه‌وه‌ ده‌ست ‌ی بكه‌وێت‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ رێنم���ای‌ رێكخراو ‌ی ته‌ندروس���ت ‌ی‬ ‫جیهانی‌ مرۆڤ پێویس���ته‌ رۆژان ‌ه ‪ 50‬بۆ ‪60‬‬ ‫گرام شیرین ‌ی بخوات‪.‬‬ ‫‪ -3‬خوێی چێشت‬ ‫دامه‌زراوه‌ ‌ی ئه‌ڵمان ‌ی بۆ نه‌خۆش���یه‌كان ‌ی‬ ‫په‌ستانی‌ خوێن ده‌ڵێت زۆر خواردنی‌ خو ‌ێ‬ ‫ده‌بێته‌ هۆ ‌ی‬ ‫به‌رزبونه‌وه‌ی‌ په‌ستان ‌ی خوێن ك ‌ه ئه‌ویش‬ ‫هۆكارێك���ه‌ ب���ۆ نه‌خۆش���یه‌كان ‌ی جه‌ڵته‌ ‌ی‬ ‫مێش���ك‪ .‬باش���تروایه‌ م���رۆڤ رۆژان ‌ه یه‌ك‬ ‫كه‌وچكی‌ چا خو ‌ێ بخوات‪.‬‬ ‫‪ -4‬خواردنه‌و‌ه كحولیه‌كان‬ ‫ئه‌م خواردنه‌وان ‌ه ده‌بنه‌ هۆ ‌ی له‌ناوبردن ‌ی‬ ‫ماس���ولكه‌كان‌و خانه‌كانی‌ مێش���ك‌و زیان‬ ‫گه‌یان���دن به‌هه‌ن���دێ‌ ئه‌ندام��� ‌ی له‌ش وه‌ك‬ ‫جگ���ه‌رو په‌نكریاس‪ ،‬هه‌روه‌ها هۆكاریش��� ‌ه‬ ‫بۆقه‌ڵه‌وی‌‌و شێرپه‌نجه‌و تێكچون ‌ی ده‌رونی‌‌و‬ ‫چه‌ندین گرفتی‌ تر‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ هه‌رچه‌ند دور‬ ‫ب ‌ی لێی‌ باشتره‌‪.‬‬

‫چۆن فریای‌ كه‌سێك بكه‌وین كه‌ توشی‌ گه‌شكه‌ ده‌بێت‬

‫ ئا‪ :‬د‪ .‬سەروەر عارف ستار‬

‫‪15‬‬

‫ی‬ ‫ی چاالك ‌‬ ‫گه‌ش���كه‌ بریتی ‌ه له‌تێكچون ‌‬ ‫كاره‌بایی‌ مێشك‪ ،‬ئه‌م حاڵه‌ت ‌ه ده‌بێت ‌ه‬ ‫ی نه‌مان یاخود تێكچونی‌ هۆش‪.‬‬ ‫ه���ۆ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م حاڵه‌ت���ه‌ چه‌ند‬ ‫هۆكاره‌كان��� ‌‬ ‫هۆیه‌كه‌ ك���ه‌ گرنگترینیان په‌ركه‌مه‌و‬ ‫به‌ركه‌وتنی‌ سه‌ر به‌هه‌ر روداوێك یاخود‬ ‫په‌ستانێك‌و یان هه‌ر نه‌خۆشیه‌ك ك ‌ه‬ ‫ببێته‌ هۆی‌ زیان گه‌یاندن به‌مێش���ك‬ ‫ی چونی‌ ئوكس���جین‬ ‫یان به‌هۆی‌ كه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاس���ت ‌‬ ‫بۆ مێش���ك وكه‌مبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌كره‌‪ .‬له‌وكه‌سانه‌شدا كه‌ ئاڵوده‌ ‌‬ ‫مادده‌كحولیه‌كانن گه‌شك ‌ه روده‌دات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ن���دێ‌ جاریش له‌منداڵ���دا به‌هۆ ‌‬ ‫ی گه‌رمی‌ له‌ش‬ ‫به‌رزبون���ه‌وه‌ی‌ پل���ه‌ ‌‬ ‫ی گه‌شك ‌ه‬ ‫روده‌دات‪ .‬ئه‌وكه‌سه‌ی‌ توش ‌‬ ‫ده‌بێت ره‌نگه‌ پێش توشبونی‌ هه‌ست‬

‫ی‬ ‫به‌بۆنێك یاخود تامێك یان حاڵه‌تێك ‌‬ ‫نامۆ بكات‪.‬‬ ‫نیشانه‌كانی‌ بریتین له‌‪:‬‬ ‫ گرژبونی‌ ماس���ولكه‌كان كه‌ ره‌نگ ‌ه‬‫چه‌ند چركه‌یه‌ك بخایه‌نێت‪.‬‬ ‫ی ماسولكه‌كان‪.‬‬ ‫ راوه‌شان ‌‬‫ هه‌ندێ‌ جار وه‌س���تانی‌ هه‌ناس��� ‌ه‬‫یاخود گه‌ستنی‌ زمان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ هه‌ن���دێ‌ ج���ار كه‌س���ه‌كه‌ توانا ‌‬‫ی ناكات‪.‬‬ ‫راگرتنی‌ میزو پیسای ‌‬ ‫ شین بونه‌وه‌ی‌ ده‌موچاو‪.‬‬‫ی ئاو به‌ده‌م‪.‬‬ ‫ هاتنه‌ خواره‌وه‌ ‌‬‫ی‬ ‫ی كه‌سه‌ك ‌ه بكه‌وین له‌كات ‌‬ ‫چۆن فریا ‌‬ ‫ی نیشانه‌كان؟‬ ‫ده‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی نه‌خۆش���ه‌ك ‌ه‬ ‫ پێویس���ت ‌ه ده‌وربه‌ر ‌‬‫ی له‌س���ه‌ر‬ ‫چۆڵ بكه‌ین واتا قه‌ره‌باڵخ ‌‬

‫دروست نه‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ هه‌رئامێرێك یاخود كه‌ره‌سته‌یه‌ك ‌‬‫ی‬ ‫تیژی‌ ل���ێ دوربخه‌ین���ه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پێنه‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫زیان ‌‬ ‫ هیچ ش���تێك وه‌ك پ���ه‌ڕۆ نه‌خه‌ین ‌ه‬‫ی‬ ‫ی نه‌خۆشه‌كه‌وه‌ به‌بیانوی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌م ‌‬ ‫ی نه‌گه‌زێ‌‪.‬‬ ‫زمان ‌‬ ‫ پێویسته‌ كاتێك گه‌شكه‌كه‌ی‌ بۆدێت‬‫ی لێنه‌كه‌ین و لێی‌ گه‌ڕێین‬ ‫هیچ شتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تاوه‌كو هه‌مو جوڵه‌و راوه‌ش���انه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌كات‌و خ���او ده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬پاش���ان‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫بیخه‌ین���ه‌ س���ه‌رالو بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌فێك له‌ده‌میدای ‌ه بێته‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ی گه‌ش���ك ‌ه‬ ‫ له‌كات���ی‌ دوباره‌بونه‌وه‌ ‌‬‫پێویس���ته‌ س���ه‌ردانی‌ نه‌خۆش���خان ‌ه‬ ‫بكرێت‪.‬‬

‫(‪)٤‬‬ ‫یەکێ���ک لەبیانوەکان���ی وەزارەت���ی‬ ‫تەندروستی بۆ ئیمزاکردنی گرێبەست لەگەڵ‬ ‫واڵتی ئ���وردون چاولێکەریە لەسیس���تمی‬ ‫کڕین‌و دابەش���کردن‌و ڕێکخس���تنی دەرمانە‬ ‫لەواڵت���ە‪ .‬با بزانین ئایا ئوردون ئەو واڵتەیە‬ ‫کە شایانی چاولێکردن‌و کۆپیکردن بێت؟‬ ‫داتاکان ئەوە دەردەخەن کە کۆپیکردنی‬ ‫سیستمی دەرمان لەئوردونەوە بۆ کوردستان‬ ‫هەڵەیەک���ی کوش���ندەیە‪ .‬یەکێ���ک لەهەرە‬ ‫بنەڕەتتری���ن بنەماکانی هەر سیس���تمێکی‬ ‫تەندروس���تی سەرکەوتو ئەوەیە کە دەرمان‬ ‫بۆ نەخ���ۆش‌و هاواڵتیان بەنرخێکی گونجاو‬ ‫(ی���ا باش���تر بەخۆڕایی) دابی���ن بکات بۆ‬ ‫ئەوان���ەی پێویس���تیان بەدەرمانەکەی���ەو‬ ‫ژیانی���ان پەیوەس���تە بەهەبون���ی ئ���ەو‬ ‫دەرمانەوە‪ .‬لەبەراوردێک���دا لەنێوان نرخی‬ ‫دەرم���ان لەئ���وردون‌و بریتانی���ا ژمارەیەک‬ ‫توێژەر کۆمەڵێک ڕاس���تی ش���ۆکهێنەریان‬ ‫بۆ دەرکەوتوە لەس���ەر نرخ���ی دەرمان لەو‬ ‫واڵتەدا‪ .‬ب���ۆ نمونە نرخ���ی دەرمانگەلێکی‬ ‫وەکو ئۆمیپرازۆل‪ ،‬سیتالۆپرام‪ ،‬فلۆکسیتین‬ ‫‪ ١٠‬هێن���دە گرانترن لەئ���وردون بەبەراورد‬ ‫بەبریتانی���ا‪ .‬میزۆپرۆس���تۆل لەئوردون ‪١٩‬‬ ‫ئەوەندەی بریتانیا گرانترەو پراڤاس���تاتین‌و‬ ‫ئەملۆدیپی���ن ‪ ٨‬ج���ار لەئ���وردون گرانترە‬ ‫بەب���ەراورد بەبریتانیا‪ .‬ئ���ەم نرخە بەرزانە‬ ‫بارگرانیەک���ی کوش���ندەی ب���ۆ هاواڵتیانی‬ ‫ئ���ەو واڵتە دروس���تکردوەو وایک���ردو‌ه کە‬ ‫نزیک���ەی‪ ٨٠%‬ی هاواڵتیان ناچ���ار بن کە‬ ‫لەپارەی گیرفانی خۆیان دەرمان بکڕن کە‬ ‫بەیەکێ���ک لەهۆکارەکانی هەژاری لەو واڵتە‬ ‫دادەنرێت‪ .‬ه���اوکات گرانیی نرخی دەرمان‬ ‫وایک���ردوە کە ژمارەیەک���ی زۆری نەخۆش‬ ‫بێبەش بێت لەو دەرمانەی کە پێویس���تی‬ ‫پێیەتی‌و ئەمەش بەهۆکاری شکس���تی ئەو‬ ‫واڵتە دادەنرێت لەکۆنترۆڵکردنی کۆمەڵێک‬ ‫نەخۆش���ی وەکو فش���اری خوێن‌و شەکرەو‬ ‫نەخۆش���یەکانی دڵ‪ .‬ئ���ەم نرخ���ە بەرزەی‬ ‫دەرمان لەئوردون واشیکردوە کە ژمارەیەکی‬ ‫زۆری هاواڵتیان���ی ئەو واڵت���ە لەنرخەکان‬ ‫ناڕازی بن‪.‬‬ ‫ناڕازیبون لەدۆخی دەرمان تەنها هاواڵتیان‬ ‫ناگرێتەوە بەڵکو بەگوێرەی توێژینەوەیەک‬ ‫کە لەساڵی ‪ ٢٠١٤‬باڵوکراوەتەوە لەجۆرناڵی‬ ‫ئەوروپا بۆ دەرمانسازی نەخۆشخانە‪٥٦%،‬‬ ‫ی پزیش���کانی ئ���وردون نەیانتوانیوە ئەو‬ ‫دەرمان���ەی نەخ���ۆش پێویس���تی پێیەتی‬ ‫دەس���تیان بکەوێ���ت‪ .‬هەروەه���ا‪ ٧٠%‬ی‬ ‫دەرمانس���ازەکانی ئوردون ڕەزامەند نەبون‬ ‫لەدۆخی دەرمان لەو واڵت���ە‪ .‬هۆکاری ئەم‬ ‫کێش���انە لەسیس���تمی دەرمانی ئوردون بۆ‬ ‫سیاسەتە هەڵەکانی ئەو واڵتە دەگەڕێتەوە‬ ‫لەبواری دەرمان���داو گەندەڵی لەو بوارەدا‪.‬‬ ‫بۆ نمون���ە ئوردون لە‪ ٢٠٠١‬ڕێکەوتنامەیەکی‬ ‫ئیمزاک���رد لەگەڵ ئەمریکا ک���ە بوار نادات‬ ‫بەهاتن���ی دەرمان���ی هەرزان ب���ۆ ئوردون‬ ‫بەبیانوی پاراستنی موڵکیەتی هزری‪ .‬ئەمە‬ ‫بەگوێ���رەی ژمارەیەک���ی زۆری توێژینەوە‬ ‫یەکێک���ە لەهۆکارە هەرە س���ەره‌کییەکانی‬ ‫بەرزبونەوەی نرخی دەرمان لەو واڵتە‪.‬‬ ‫گەندەڵ���ی‌و ناش���ەفافی‌و بەه���ەدەردان‬ ‫لەب���واری دەرمانی ئ���وردون یەکێکی ترە‬ ‫لەهۆکارەکان���ی بەرزبون���ەوەی نرخ���ی‬ ‫دەرمان لەو واڵتەو شکس���تی سیس���تمەکە‬ ‫لەدابینکردن���ی دەرمان���ی پێویس���ت ب���ۆ‬ ‫هاواڵتیان‪ .‬لەڕاپۆرتێکدا کە لەس���اڵی‪٢٠١١‬‬ ‫ڕێکخ���راوی نەتەوە یەکگرتوەکان لەس���ەر‬ ‫گەندەڵی‌و ناش���ەفافیەت لەکەرتی دەرمانی‬ ‫ئوردون باڵویکردوەتەوە کۆمەڵێک ڕاس���تی‬ ‫تاڵ دەربارەی گەندەڵی‌و بەهەردەردان لەو‬ ‫بوارە دەردەخات‪ .‬هەروەها ڕاپۆرتەکە ئاماژە‬ ‫دەدات بەبوارنەدان بەهەبونی چاودێریەکی‬ ‫بێالیەن لەس���ەر دۆخی دەرم���ان‌و ئەوەش‬ ‫بۆ هەبون���ی بەرژەوەندخوازیی قوڵ لەالیەن‬ ‫دەسەاڵتدارانی ئەو واڵتەوە بۆ قازانجکردن‬ ‫دەگەڕێنێتەوە‪ .‬ه���اوکات ڕاپۆرتەکە ئاماژە‬ ‫بەنەبونی سیس���تمێکی دیاریکراو بۆ کڕین‌و‬ ‫دابەش���کردنی دەرمان دەکات‌و هۆش���داری‬ ‫دەدات لەجێبەجێنەکردن���ی ئ���ەو ڕێنمایی‌و‬ ‫یاس���ایانەی ب���ۆ ڕێکخس���تنی بوارەک���ە‬ ‫دەرکراون‪.‬‬ ‫ئ���ەم بەڵگان���ە بۆم���ان دەردەخەن کە‬ ‫سیس���تمی دەرمان لەئوردون نەک شایانی‬ ‫چاولێکەری نیە‪ ،‬بەڵکو بەتەواوەتی دەبێت‬ ‫ئێمە لەکوردس���تان بەپێچەوان���ەوەی ئەو‬ ‫سیس���تمە بکەین‪ .‬پرسیارە وەاڵمنەدراوەکە‬ ‫ئەوەیە دەبێت بۆچی بەرپرسانی وەزارەتی‬ ‫تەندروس���تی‌هێندە هۆگری ئەو سیس���تمە‬ ‫س���ەقەتەی ئوردون ب���ن؟ لەبەش���ەکانی‬ ‫داهاتو هەوڵی وەاڵمدانەوەی ئەو پرس���یارە‬ ‫دەدەین‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫خوێندن‬

‫ده‌نگی مامۆستا له‌ده‌نگی هه‌موان بڵندتر بو‬

‫"ئەگەر خۆپیشاندانەکان نەبوایە‪ ،‬موچەی مامۆستا بەمزوانە نەدەدرا"‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬ ‫لەدوای خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەکانی‬ ‫مامۆستایانەوە‪ ،‬بۆچونێک هەبو کە‬ ‫دەیانوت مامۆستا لەم کاتەدا دۆخی‬ ‫کوردستانی لەبەرچاو نەگرتوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مامۆستایان ئەوە رەت دەکەنەوەو‬ ‫رایدەگەیەنن کە ئەوە مافێکی‬ ‫سەرەتایی خۆیانەو "ئەگەر ئەو‬ ‫خۆپیشاندانانە نەبوایە‪ ،‬بەمزوانە‬ ‫موچەی مامۆستا نەدەدرا"‪.‬‬

‫کاتێک کار‬ ‫گەیشە ئەوەی‬ ‫خۆپیشاندانەکە‬ ‫بەرفراوان‬ ‫ده‌بو‪ ،‬بڕیاری‬ ‫پێدانی موچەی‬ ‫مامۆستایانیان دا‬

‫هەفتەی رابردو هەفت����ەی ناڕەزایەتیی‬ ‫مامۆس����تایان بو‪ .‬بەش����ێکی زۆری ئەو‬ ‫توێژە بۆ ماوەی زی����اد لەهەفتەونیوێک‬ ‫لەپەروەردەکان����ی س����نوری پارێزگای‬ ‫س����لێمانی (بەکەمیی����ش لەچەن����د‬ ‫ناوچەیەک����ی هەولێ����ر) لەبەرامبەر پێ‬ ‫ن����ەدان‌و دواکەوتن����ی موچ����ەی مانگی‬ ‫کانونی یەکەمی ساڵی ڕابردودا‪ ،‬بایکۆتی‬ ‫هۆڵەکانی خوێندنیان کرد‪.‬‬ ‫ئ����ەوان داوای هەرچی زوت����ری پێدانی‬ ‫"سەرەتاییترین" مافی خۆیان دەکردو بۆ‬ ‫ئەو مەبەستە خۆپیشاندانیان ئەنجامدا‪.‬‬ ‫دیمه‌نێک له‌خۆپیشاندانی مامۆستایانی سلێمانی‬ ‫لەبەرامبەردا بەش����ێک لەمامۆس����تایان‬ ‫لەگ����ەڵ ئ����ەو هەڵوێس����تەی زۆرینەی‬ ‫مامۆس����تایاندا نەبون‌و پێی����ان وابو کە‬ ‫کۆمەاڵیەتی"‪.‬‬ ‫دۆخی ئێستای کوردستان لەوە خراپترە ناڕەزای����ی خەڵک بێ موچەی����ی نییە‪ ،‬خاڵێکی دیکەی پۆزەتیڤە"‪.‬‬ ‫مامۆس����تایان کرد‪ ،‬مامۆستا نەوشیروان خۆپیشاندانەکاندا بەشێک لەمامۆستایان‬ ‫مامۆستایان تێیدا خۆپیشاندان بکەن بۆ بەڵکو ئەو ناداپەروەرییەیە کە حکومەت هەروەه����ا دەڵێت "خاڵێک����ی پۆزەتیڤی بەب����ڕوای مامۆس����تا فای����ەق ئ����ەو حەمەغەریب ـ ە‪ ،‬ئه‌و پێی وایە کە نەک خ���اوەن قوربانی���ی پێش���مەرگە بون‬ ‫قەیرانێک‪ ،‬کە نەک ئەوان‪ ،‬بەڵکو هەمو لەدابەشکردنی سامانی گشتیدا پەیڕەوی دیکە ئەوەیە ئێس����تا لەن����او کۆمەڵگادا خۆپیشاندانانەی مامۆستایان بەدەریش مامۆستا دەبێت هه‌مو چین‌و توێژەکانی لەم ش���ەڕانەی دواییداو هەندێکیش���ان‬ ‫دەکات"‪.‬‬ ‫موچەخۆرێکی هەرێمی گرتوەتەوە‪.‬‬ ‫کەس���وکاریان لەبەرەکانی جەنگ بون‬ ‫بۆچوونێک����ی وا باڵوبۆت����ەوە (کە من نیی����ە لەزی����ان‌و خاڵ����ی نێگەتی����ڤ‪ ،‬تریش بێنە سەر شەقام‪.‬‬ ‫پس����پۆڕی بواری پەروەردە‪ ،‬مامۆس����تا‬ ‫نازانم تاچەند راستە) کە حکومەت خۆی "خوێندکارەکانم����ان لەخوێندن بێبەش ئەو مامۆس����تایە رایدەگەیەنێت کاتێک لەوکاتەدا‪.‬‬ ‫فایەق سەعید پێی وایە کە ئەنجامدانی مامۆس����تا فای����ەق پێ����ی وای����ە الیەنە نایەوێ پابەندی رێکەوتنەکەی هەولێرو دەبن‌و هەمو کاتژمێرێکی نەخوێندنیش دەسەاڵتدارانی کورد بەوجۆرە سیاسەت لەدوای پەرەس���ەندنی خۆپیش���اندانی‬ ‫ئ����ەو خۆپیش����اندانانەی مامۆس����تایان پۆزەتیڤەکان����ی ئ����ەو خۆپیش����اندانانە بەغدا بێت‌و لەب����ەر بەرژەوەندیی چەند کار لەگەشەس����ەندنی مەعریفیی ئەوان بکەن‌و "رۆژێک بڵێن بەغدا ئیفالس����ەو مامۆس���تایانەوە‪ ،‬وەزارەتی پەروەردە‬ ‫پۆزەتیڤەو هیچ پەیوەندی بەپەروەردە‪ ،‬ئەوەیە کە "فشار دەخەنە سەر حکومەت سیاسییەک‌و س����ەرمایەدارێک لەجیاتی دەکات"‪.‬‬ ‫رۆژێ����ک بڵێ����ن وانییە‪ ،‬ئ����ەوا دەتخەنە رۆژێکی دیارییک���رد بۆ پێدانی موچەی‬ ‫دڵسۆزیی‪ ،‬جەنگی داعشەوە نییە‪ ،‬بەڵکو بۆ ئ����ەوەی کارەکانی خۆی ڕاپەڕێنێت‪ ،‬ئەوە لەگ����ەڵ ئەنک����ەرە رێکدەکەوێت‪ ،‬هەروەه���ا "خاڵ���ی نێگەتیڤ���ی دوەم گومان����ەوە کە مەس����ەلەکە بێ پارەیی مامۆستایان‪.‬‬ ‫"زۆر بەسانایی گرفتێکی ئیدارییە"‪.‬‬ ‫مامۆس���تا نەوش���یروان بڕوای وایە کە‬ ‫چونکە ئەوان پێیانوایە حکومەت بەهۆی ئەمەش مامۆس����تایانی توڕەتر کردوەو جەنگی داعش���ە‪ .‬حکومەت دەیەوێت نییە"‪.‬‬ ‫لەگەڵ دەس����تپێکردنی خۆپیش����اندانی پێنەدانی موچ����ەوە گرفتی کۆمەاڵیەتی هانیانی داوە بۆ خۆپیشاندان"‪.‬‬ ‫خەتاکە بخات���ە س���ەر قوربانییەکان لەب���ارەی ئ���ەوەی دەوترێ���ت ئ���ەو خۆپیش���اندانەکانی ئەوان کارییگەریی‬ ‫مامۆس����تایاندا‪ ،‬کەم نەب����ون ئەوانەی گەورەی بۆ دروس����تکردون‌و توێژەکانی یەکێک����ی دیکە لەخاڵ����ە پۆزەتیڤەکانی (مامۆس���تایان )و ئەوانی���ش ئ���ەم مامۆستایانە دۆخی ئەمنیی کوردستانیان هەبوە لەس���ەر ئەو بڕی���ارە‪" ،‬بێگومان‬ ‫مامۆس����تایان بە"خائی����ن"‌و "دەس����تی کۆمەڵ����گای بەیەک����دا داوە‪ ،‬بۆ نمونە ناڕەزایی مامۆس����تایان‪ ،‬بەب����ڕوای ئەو مەس���ەلەیە بەپێچەوان���ەوە دەبینن‌و رەچاونەکردوە کە ئێس���تا لەش���ەڕێکی کاریگەریی هەبوە‪ .‬ئێمە پێنج شەممە تا‬ ‫دەرەکیی" تۆمەتبار دەکرد‪ ،‬مامۆس����تا هەڕەشه‌ی هەڵوەشانەوەی خێزانەکان‌و پسپۆڕە پەروەردەییە ئەوەیە کە کاتێک پێیانوای���ە واڵت بەچەن���د رۆژێک���ی س���ەختدایە‪ ،‬مامۆستا نەوشیروان ئەوە کاتژمێر ‪ 8‬الی پارێزگار بوین‪ ،‬رایگەیاند‬ ‫فای����ەق لەوبارەی����ەوە دەڵێ����ت‪" ،‬هیچ هەڕەشەی دەرکردنی کرێچییەکان‪ .‬بەڕای مامۆستاکان دەگەڕێنەوە ناو پۆلەکان‌و خۆپیش���اندان ناڕوخێت‌و بەرەی دژە رەت دەکات���ەوەو رایدەگەیەنێ���ت کە بەڵێنی ت���ا ‪ 3‬مانگی تریش نادەین کە‬ ‫توێژێ����ک ل����ەم نیش����تیمانەی ئێم����ه‌دا ئەوان ئەم خۆپیشاندانانە دەبێتە هۆی وەاڵم����ی خوێندکارەکانی����ان دەدەنەوە تیرۆری���ش الواز نابێ���ت‪ .‬م���ن لەمەدا ئەگەر رێگەبدەن ئەو دۆخە بەو شێوەیە موچە بدرێت‪ .‬وتی پارە نییەو بەتەمای‬ ‫بڕوات‪ ،‬ئ���ەوا "مانگێکی دیکە موچە بۆ مەبن‪ ،‬بەاڵم کاتێک کار گەیشە ئەوەی‬ ‫نیی����ە خائین بێ����ت‌و بیەوێت حکومەت چاالکردنی حکومەت‌و دەس����تهەڵگرتنی کە ب����ۆ خۆپیش����اندانیان کرد‪"،‬ئەمەش پشتیوانی لە قوربانییەکان دەکەم"‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانەکە بەرفراوان ده‌بو‪ ،‬بڕیاری‬ ‫بڕوخێنێت‌و زیان بەو بەرەیە بگەیەنێت حکوم����ەت لەبەرژەوەندییە تایبەتەکانی هۆش����یاری منداڵ����ەکان بەرزدەکاتەوە یەکێک لەو مامۆس����تایانەی بەش����داری پێشمەرگەش نابێت"‪.‬‬ ‫کە دژی تیرۆر وەس����تاوەتەوە‪ .‬هۆکاری خۆی‪ ،‬ئەم����ەش لەبەرژەوەندی ئەوانەو لەسەر چەمکی حکومەت‌و ناداپەروەری بایکۆت‌و خۆپیش����اندانی چەند رۆژەی هەروەه���ا رایدەگەیەنێ���ت ک���ە لەناو پێدانی موچەی مامۆستایانیان دا"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫کتێبی‬ ‫سێ‬ ‫ئیسالم‌و‬ ‫ماغوت‬ ‫باڵوکرایەوە‬

‫داخرانی تیۆلۆژی‬

‫شوان ئەحمەد‬

‫(ئیس�ل�ام پێویس���تییەکی زۆری بەریفۆرم‬ ‫هەیە‪،‬‬ ‫ئیسالمی سیاسیش لەم فۆڕمەی ئێستایدا‪،‬‬ ‫یەكێکە لەبەربەستەکانی بەردەم ریفۆرم)‬ ‫ د‪.‬نەصر حامد ئەبوزەید ‪-‬‬‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫(بۆ ئیسالمیستەکان پێش���کەوتنی رەها‪،‬‬ ‫ماغوت؛ ئەو ش����اعیرەی تەنه����ا پێاڵوەکابی واتە گەڕانەوە بۆ سەرەتا)‬ ‫ ئەدۆنیس ‪-‬‬‫بەنیشتیمانەوە دەیبەستەوە هەفتەی رابردو‬ ‫سێ کتێبی شاعیری دیاری سوری محەمەد‬ ‫ئیس�ل�ام‌و داخرانی تیۆل���ۆژی بەرهەمێكی‬ ‫ماغوت بەکوردی باڵوکرایەوە‪ ،‬ئەو ش����اعیرە دیكەی (هاشم س���اڵح)ە‪ ...‬كتێبێكی قەوارە‬ ‫غەمگین����ەی‪ ،‬خۆرهەاڵت����ی وەک زیندانێکی گ���ەورەی ‪ 375‬الپەڕەیی���ە‌و درێژەدانی ئەو‬ ‫گ����ەورە دەبین����ی‪ ،‬وەک جەهەنەمێ����ک کە نوس���ەرو وەرگێڕە پڕبەرهەمەی���ە بەو پرس‌و‬ ‫هەمو شتێک دەسوتێنێت‪ ،‬شاعیرێک یاخی باسانەی وەك پرۆژە‪ ،‬س���ااڵنێكی دورودرێژە‬ ‫لەنیش����تیمان‪ ،‬یاخی لەسیاسەت‪ ،‬شاعیرێک خەریكیانەو خۆی بۆتەرخانكردون‪.‬‬ ‫هێدی هێدی لەکۆتایی هەشتاکانی سەدەی‬ ‫نوس���ەری ئەم كتێبە نزیكەی چل ساڵێكە‬ ‫رابردودا زۆرێک لەنوس����ەرە دیارەکانی کورد بەس���ەرێك خەریك���ی مێ���ژوی ئەوروپ���او‬ ‫سەرس����ام دەبن پێی‌و بەشێکیش����یان لەژێر ڕێنیس���انس‌و ڕۆش���نگەری‌و مۆدێرنەو پۆست‬ ‫کاریگەری ئ����ەودا یەکەمین ش����یعرەکانیان مۆدێرنەیە‪ ،‬بەس���ەرێكی دیكەش س���ەرقاڵی‬ ‫دەنوسن‪.‬‬ ‫ئیس�ل�ام‌و ئیس�ل�امی سیاسی‌و كێش���ە زۆرو‬ ‫زەوەندەكانیەتی‪ .‬لەڕاس���تیدا پرسی ئیسالم‌و‬ ‫محەم����ەد ئەحمەد عیس����ا ماغ����وت‪ ،‬لە جیهانی ئیس�ل�امی‪ ،‬خەمی س���ەرەكی ئەون‌و‬ ‫ش����اری سەلمیەی سەر بەپارێزگای حەما لە كۆی پرۆژە فیكری‌و ڕۆشنبیریەكەشی تەرخانە‬ ‫س����اڵی ‪1934‬دا لەواڵتی سوریا لەدایک بوە‪ ،‬بۆ ئەوە‪.‬‬ ‫هەربۆی���ە تەماس���ی ئەو لەگ���ەڵ هزری‬ ‫کەم ش����اعیر هەیە هێن����دەی ماغوت توڕە‬ ‫لەنیش����تیمان‪ ،‬هێندە نائومێ����د‪ ،‬هەمانکات ئەوروپی‌و گۆڕان‌و دابڕانە گەورەكانی ناو ئەو‬ ‫هێندە باوەشی بۆ ژیان کردبێتەوە‪ .‬ماغوت مێژوەو بەسەركردنەوەی مەسیحیەت‌و ملمالنێی‬ ‫زۆرکات بەڕقێک����ی گەورەوە لەنیش����تیمان خوێناوی نێوان پرۆتستانت‌و كاتۆلیكیەت‪ ،‬بۆ‬ ‫دەنوس����ێت‌و ئامادەیە ش����ەوێک لەباڕێکدا ئەو وەك ڕۆشنبیرێك بەو مەبەستەیە تازیاتر‬ ‫بەس����ۆزانیەکی بگۆڕێتەوە‪ ،‬ئەو دەنوس����ێت لەكێشەكانی دنیای ئیسالم حاڵی بێت‌و لەڕێی‬ ‫"ئەوەی بەم نیش����تمانەمەوە دەمبەستێتەوە بەراوردكردنەوە‪ ،‬ڕۆش���نایی زیاتر بخاتە سەر‬ ‫تەنها پێاڵوەکانمە"‪ ،‬ئەو توڕەیە لەدیمەشق مێژوی ئیسالم‌و ساتەوەختی ئێستا‪.‬‬ ‫واتە دواجار ئەوەی ئەو ناچاردەكات لەپاڵ‬ ‫چونکە کاتێک ئەو برس����یەتی پێی دەڵێت مێژوی ئیس�ل�ام‌و واقیعی پڕ قەیرانی جیهانی‬ ‫"پێاڵوەکانت بخ����ۆ"‪ ،‬بەاڵم هەندێک جاریش موسڵماناندا‪ ،‬هەمیشە چاوێكی لەسەر مێژوی‬ ‫"دەستبردن بۆ گوڵێکی وەک دەستبردن بۆ ئەوروپاو كلتوری خۆرئاوابێ���ت‪ ،‬دۆزینەوەی‬ ‫دڵی دەبینێت"‪ ،‬ماغوت نیشتیمانێکی دەوێت چارەسەرو دەرەتانێكە لەنێو ئەزمون‌و مێژوی‬ ‫درۆکانی هێندە گەورە نەبێت کە ئارامگرتن ئەوان���ی دیك���ەدا‪ .‬پەی بردنە ب���ەوەی چۆن‬ ‫بەرامبەری ئەس����تەم‌و نەکردە بێت‪ .‬ماغوت خۆرئ���اوا دوای چەندین س���ەدە توانی‪ ،‬خۆی‬ ‫یەکێکە لە ش����اعیرە زۆر دیارەکانی عەرەب‪ ،‬لەداخرانی تیۆلۆژی قوتاربكات‌و س���ەدەكانی‬ ‫بەختی����ار عەلی لەوتارێکی����دا کە دەربارەی ناوەڕاس���ت جێبێڵێ���ت‌و ئ���ەو موعجیزەی���ە‬ ‫مردنی ماغوت بەتایبەت بۆ ئاوێنەی نوسیبو بخوڵقێنێت كە ناوی مۆدێرنەیە‪.‬‬ ‫دەڵێت " بەشی زۆری نەوەی ئێمە یاخی بون‬ ‫تێگەیشتنە لەوەی چۆن مەسیحیەت دوای‬ ‫لەسیاسەتەوە فێربون‪ ،‬بەشێکی کەمیشیان ش���ەڕێكی خوێناوی‌و بێئامانی چەندین ساڵە‬ ‫یاخیبون لە شیعرەوە‪ ،‬من یەکێکم لەو بەشە لەنێ���وان پرۆتس���تانت مەزه���ەب‌و كاتۆلیك‬ ‫کەمە کە یاخیبون لەشیعر‌و بەدیاریکراویش مەزهەبەكان���دا‪ ،‬توانی خ���ۆی ڕیفۆرم بكات‌و‬ ‫لە محەم����ەد ماغوتەوە فێرب����وم"‌ بەختیار كۆتایی ب���ەو مەرگەس���اتە بێن���ێ‌‪ .‬هاوکات‬ ‫باس لەوەش دەکات کە س����ەرجەم شیعره‌ لەبری ڕق‌و ئافەرۆزكردنی یەكدی‪ ،‬تۆلێرانس‌و‬ ‫س����ەرەتاییەکانی خ����ۆی لەژێ����ر کاریگەری هەڵكردن‌و پێكەوەژیان دەستەبەربكات‪.‬‬ ‫(هاشم ساڵح) هەربەتەنها وەرگێڕی بەرهەمە‬ ‫ماغوت����دا نوس����یوە‪ .‬ئەگەرچ����ی ماغ����وت‬ ‫زیاتر وەک ش����اعیر ناس����راوە‪ ،‬بەاڵم چەند فیكرییەكانی (محەمەد ئەركۆن) نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ش����انۆنامەیەک‌‌و چەندین وتاریشی نوسیوە‪ ،‬خوێندكارێكی ڕاستەقینەی ئەو‌و درێژپێدەری‬ ‫ماغوت لەزۆرێک لە شیعرەکانیدا باس لەوە پرۆژەكەش���یەتی‪ .‬بۆیە وەك مامۆس���تاكەی‬ ‫دەکات کە خۆرهەاڵت پێویستی بەشۆڕشێکی بەشێوەیەكی ش���ێلگیرانە لەهەوڵی ئەوەدایە‬ ‫گەورە هەی����ە‪ ،‬ئەو لەش����یعرێکیدا دەڵێت" كێش���ە قوڵ‌و موزمینەكانی جیهانی ئیسالمی‬ ‫ئەوەی تەنها من دەمەوێت‪ /‬زۆر خێرا بگەم بەسەربكاتەوە‪ ،‬ئەو كێشەو گرفتانەی هەندێك‬ ‫هەرناوێرن باسی بكەن‌و ئیسالم وەك دینێكی‬ ‫بەئاس����مان‪ /‬تا قامچییەک بدەمە‪ /‬دەستی پێرفێك���ت‌و نۆرم���اڵ دەبینن‌و مێژوەكەش���ی‬ ‫خ����وا‪ /‬بەڵک����و هانمان بدات بۆ ش����ۆڕش‪ ".‬بەمێژویەكی بێ‌خەوش نیشان دەدەن‪.‬‬ ‫مەریوان����ی وریا قانیع لەمیان����ەی وتارێکیدا‬ ‫لەدنیای داخرانی ئیسالمدا بەدرێژایی مێژو‪،‬‬ ‫کە لەئاوێنەدا نوسیویەتی دەربارەی ماغوت هەمیش���ە ڕوبەرێكی گەورەو گران هەبوە كە‬ ‫دەڵێت" ماغوت ش����اعیرێک ب����و بێ پرۆژە‌و بیركردنەوەو قس���ە لەسەركردنی مەحاڵ بوەو‬ ‫یۆتۆپیا‌و بێ ئایدۆلۆژیا‪ ،‬ش����یعر لەالی ئەو چۆتە چوارچێ���وەی (بیرلێنەكراوەوە)‪ .‬هەمو‬ ‫لەبەریەککه‌وتنێکی راس����تەوخۆ‌و بەردەوامی ئەوان���ەش بەناوی موق���ەدەس‌و جۆرەها ناوو‬ ‫ئینس����انی‌و دونیا دروستبوە‪ ".‬ماغوت دوای بڕوبیانوی جیاجیاوە‪ ،‬سنور بەندكراون‌و هەمو‬ ‫نوس����ینی ‪ 19‬کتێب دواجار لە ‪3‬ی نیسانی دەست بۆ بردنێكیشیان‪ ،‬جۆرێك بوە لەڕسك‌و‬ ‫ساڵی ‪ 2006‬دەمرێت‪ ،‬ئێستاش دوای تێپه‌ڕینی سەركێشی كردن‪.‬‬ ‫نزیکەی نۆ ساڵ بەسەر مردنیدا؛ سێ کتێبی‬ ‫ئەم���ڕۆ گەرچ���ی مرۆڤایەت���ی (بەجیهانی‬ ‫ئەو ش����اعیرە لەالیەن کارزان عەلی‌و حسێن ئیسالمیشەوە) گەیشتۆتە ئاستێكی هۆشیاری‬ ‫لەتیفەوە بە ناوەکانی "خۆش����ی پیش����ەی بااڵت���رو پێش���كەوتنی زیاتر‪ ،‬ب���ەاڵم تادێت‬ ‫م����ن نییە‪ ،‬رۆژهەاڵتی ع����ەدەن‪ ...‬رۆژئاوای س���نورەكانی بەردەم ڕیفۆرمكردنی ئیس�ل�ام‬ ‫خ����وا‪ ،‬خیانەت لە نیش����تیمانەکەم دەکەم" وەك ئایینێ���ك‌و هەوڵدان ب���ۆ نوێكردنەوەی‪،‬‬ ‫وەرگێردران بۆ س����ەرزمانی کوردی‌و له‌الیه‌ن ئەستورترو گەورەتر دەبێت‪.‬‬ ‫گ���ەر لەڕاب���ردودا توێژێك���ی وەك فەقیهو‬ ‫ناوه‌ندی ئه‌ندێشه‌وه‌باڵوکراوه‌ته‌وه‌ لەکاتێکدا‬ ‫"نیشیمانەکەی" لەدۆخێکی زۆر خراپتردایە مەالكان‌و زانایانی ئایینی ڕێگربوبن لەبەردەم‬ ‫لەوساتەی کە تێیدا مرد‌و ئێستا هەر سوچ‌و ئ���ەو پرۆس���ەیەدا‪ ،‬ئ���ەوا لەم���ڕۆدا‌و لەگەڵ‬ ‫کۆاڵنێک����ی واڵتەکەی تەنها بۆنی مەرگی لێ تەشەنەسەندنی بزاوتە ئسوڵیە ڕادیكالەكاندا‪،‬‬ ‫دێت‪ ،‬گەر ماغوت ئێستا لەوێ بوایە دەبوایە كارەكە زەحمەتترو قورس���تر بوە‪ .‬ئەو بزاوتە‬ ‫ئس���وڵیانەی هەنوكە كۆنترۆڵی ش���ەقامیان‬ ‫چی بنوسیایە‪ ،‬کێ دەزانێت؟!‬ ‫كردوەو جڵەوی كۆمەڵگایان لەدەستدایە‪.‬‬ ‫س���ەرهەڵدانی فێندەمێنتالیزمی ئیس�ل�امی‬ ‫بەو هەمو توڕەیی‌و داخران‌و س���ەختگیریەی‬ ‫خۆیەوە‪ ،‬چەندە ترس���ناك‌و ناقۆاڵیەو مایەی‬ ‫سەریەش���ەو خوێن بەربونێك���ی زۆرە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەبڕوای نوس���ەری ئەم كتێبە(كە ئەوە بڕوای‬ ‫محەمەد ئەركۆن‌و د‪ .‬نەصر حامد ئەبوزەیدە)‪،‬‬ ‫دیاردەیەك���ی گرنگ‌ و پۆزەتڤیش���ە‪ ،‬چونكە‬ ‫توانیویەتی لەواقعی كۆمەڵگە ئیسالمیەكاندا‬ ‫زۆر نەخۆش���ی‌و دەردو كەلێ���ن بدۆزێت���ەوەو‬ ‫بەردەوامیش دەیان دۆزێتەوە‪.‬‬ ‫بەبڕوای ئەوان ئەوەش دەسپێكی قوتاربونە‬ ‫لەو قەیران‌و كێشە توالنیانە‪ ،‬چ لەسەر ئاستی‬ ‫فیكری بێت یان ئاستی كۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‌و‬ ‫ئابوری‪ .‬فێندەمێنتالیزمی ئیسالمی لەهەشتا‬ ‫س���اڵی ڕابردودا‪ ،‬لەپاڵ هەمو ڕەفتارە ناقۆاڵو‬ ‫شەڕانگێزەكانیدا‪ ،‬توانی جارێكی دی كێشەو‬ ‫گرفت���ە گرنگ‌و مێژوییەكان���ی ناو كۆمەڵگەی‬ ‫ئیس�ل�امی‪ ،‬بێنێتەوە بەرب���اس‌و بیانكاتەوە‬ ‫بەبابەتی گفتوگۆو قس���ە لەس���ەركردن‪ .‬هەر‬ ‫لەپرس���ی دەوڵەتی ئایینیەوە ب���ۆ دەوڵەتی‬

‫س���یكویالر‪ ،‬هەر لەمەس���ەلەی ئازادیەوە بۆ‬ ‫كێشەی دیموكراسی‪.‬‬ ‫بەدرێژایی هەش���ت بەش���ی ئ���ەم كتێبەو‬ ‫ئەو دەس���پێك‌و پێشەكی‌و پاش���ەكیەی بۆی‬ ‫نوسیوە‪(،‬هاش���م س���اڵح) دەیەوێت جارێكی‬ ‫دیكە لەقەرەی هەندێ‌ پرس‌و باسی مێژویی‌و‬ ‫هەنوكەیی گرنگ بدات‌و لەڕێی ئەوانەش���ەوە‬ ‫لەمان���ا قوڵەكانی داخرانی تیۆلۆژی ئیس�ل�ام‬ ‫تێب���گات‪ ،‬وەك ئایینێ���ك كە لەم���ڕۆدا بۆتە‬ ‫بابەتی قسەكردن‌و مشتومڕی هەمو دنیا‪.‬‬ ‫ئەو دەپرس���ێت ئێمە بۆ گەیشتن بەوەی‪،‬‬ ‫ببینە كێشەوگرفتی سەرەكی بۆ سەرتاسەری‬ ‫جیه���ان؟ ئێم���ە چیم���ان لەخەڵ���ك‌و خوای‬ ‫دیكە زیاترە‪ ،‬تاببینە دوژمنی سەرس���ەختی‬ ‫گەورەترین شارس���تانیەتی ئەم س���ەردەمە؟‬ ‫بۆچی بەشی زۆری گوتاری سیاسی عەرەبی‌و‬ ‫ئیس�ل�امی ب���ۆ دژایەتیكردن���ی مۆدێرن���ەو‬ ‫شارس���تانیەتی خۆرئاوا بەگەڕخراوە؟ لەپای‬ ‫چ���ی تێك���ڕای گوت���اری نەتەوەپەرس���تانی‬ ‫عەرەب‌و فێندەمێنتالیستە ئیسالمیەكان‪ ،‬بون‬ ‫بەیەك‌و شەووڕۆژ خەریكی شكاندنی خۆرئاواو‬ ‫گەورەكردنی ڕق‌و كینەن لەخۆرئاوا؟‬ ‫بەبڕوای نوسەری ئەم كتێبە‪ ،‬هەمو ئەوانە‬ ‫ی���ەك هۆكاری س���ەرەكی لەپش���تەو ئەویش‬ ‫ئەو داخرانە تیۆلۆژیەی���ە كە زۆر مەحكەمە‌و‬ ‫بەقوڵی ڕەگوڕیشەی لە مێژوماندا داكوتیوە‪.‬‬ ‫داخرانێك پێیوایە ئێمە تاكە ژیاری س���ەرئەم‬ ‫هەس���ارەیەین‌و خاوەن���ی هەقیقەتی ڕەهاین‌و‬ ‫ئەو هەقیقەتەش تەنه���ا موڵكی ئێمەو مافی‬ ‫ئێمەیە‪ ،‬نەك كەسانی دی‪.‬‬ ‫ل���ەم دنیابینی‌و قەناعەتە دۆگمایەش���ەوە‪،‬‬ ‫كێش���ەی فێندەمێنتالی���زم س���ەرهەڵدەدات‌و‬ ‫مەترس���یەكانی دەردەك���ەون‪ ..‬لەئێس���تادا‬ ‫فێندەمێنتالیزم���ی ئیس�ل�امی دوژمنەگەورەی‬ ‫شارس���تانیەتی مۆدێرن‌و ت���ەواوی بەهاكانی‬ ‫مۆدێرنەو ڕۆش���نگەری‌و پێشكەوتن‌و كرانەوەو‬ ‫تۆلێرانس‌و پێكەوە ژیانە‪.‬‬ ‫بۆیە هەوڵی نوسەری ئەم کتێبە بەچڕوپڕی‌و‬ ‫ل���ەدو توێی ئ���ەم بەرهەمەدا ب���ۆ ئەوەیە‪،‬‬ ‫بەشێوەیەكی ئاركیۆلۆژی‌و ژینالۆژیانە پەتای‬ ‫كوش���ندەی س���ەلەفیەت لێك هەڵبوەشێنێ‌‌و‬ ‫تیۆلۆژیای سەدەكانی ناوەڕاست ڕەخنە بكات‪،‬‬ ‫تیۆلۆژیای���ەك كە تا س���اتەوەختی ئەمڕۆش‬ ‫بەدوامانەوەی���ەو لێمان ناگەڕێ���ت‪ .‬هەروەها‬ ‫دەیەوێ���ت ڕەخنە لەتیۆلۆژی���ای توندوتیژی‌و‬ ‫فیقهی جیهادو ئاس���ت‌و س���نورەكانی بگرێت‬ ‫لەئیسالمدا‪.‬‬ ‫تا دەگات بەوەی دەست بۆ هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫ئەرسۆدەكسیەتی مەزهەبی سونە بەرێت‪ ،‬ئەو‬ ‫مەزهەبەی دوای س���ەركەوتنی حەنبەلیەكان‌و‬ ‫شكستی ئەقڵ‌و بەهاكانی هیومانیزم لەمێژوی‬ ‫ئیس�ل�امدا‪ ،‬جڵەوی گرتە دەست‌و بو بەهێزی‬ ‫بااڵدەست‌و قسەكەری یەكەم‪.‬‬ ‫نوس���ەر لەو س���ەفەرە دورودرێژەیدا بەناو‬ ‫مێژویەكی پڕكێش���ەو ئاڵ���ۆزی وەك مێژوی‬ ‫ئیس�ل�امدا‪ ،‬دەیەوێت هەڵوەش���اندنەوە وەك‬ ‫میتۆدو ستراتیژێك بەگەڕبخات‌و لەو ڕێیەوە‪،‬‬ ‫گرێكوێرەكان���ی ئەو كەلەپورە چەقبەس���توە‬ ‫بكاتەوە‪ .‬هەربۆیە یەكەم بەش���ی كتێبەكەی‬ ‫تایب���ەت ك���ردوە بەتاوتوێكردن���ی چەمكی‬ ‫هەڵوەشاندنەوە لەهزری ئەوروپیدا‪ ،‬ئەوەشی‬ ‫لەڕێی چەند تەوەرێكەوە ئەنجام داوە‪.‬‬ ‫یەك���ەم ‪ -‬فەلس���ەفە وەك ڕكابەرێ���ك بۆ‬ ‫بیروباوەڕی مەس���یحیەت‪ ،‬هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫تیۆلۆژی���ای مەس���یحی تەقلیدی(دی���كارت‬ ‫یەكەمین فەیلەسوفی هەڵوەشاندنەوە)‪.‬‬ ‫دوەم ‪ -‬هەڵوەش���اندنەوەی فەلسەفە دوای‬ ‫ئایین‪.‬‬ ‫س���ێیەم ‪ -‬ئاس���ۆ تیۆری‌و زانس���تیەكانی‬ ‫فەلسەفە لەسەدەی بیست‌و یەكدا‪ ،‬تێپەڕاندنی‬ ‫قۆناغ���ی هەڵوەش���اندنەوە بەرەو پۆس���ت ‪-‬‬ ‫هەڵوەشاندنەوە‪.‬‬ ‫لەبەشی دوەمدا هەڵوەستە لەئاست گەورە‬ ‫تیۆلۆژیستێكی مەس���یحی سەدەی بیستەمدا‬ ‫دەكات ك���ە ئەویش (هانز كۆنگ)ەو دەیەوێت‬ ‫لەبەرڕۆش���نایی تێ���زەو تیورەكان���ی ئەودا‪،‬‬ ‫تەنگژەو كێش���ەكانی ئیس�ل�ام بخوێنێتەوەو‬ ‫وەاڵمی ئەو پرسیارەی دەسگیربێت كە چۆن‬ ‫بتوانین تیۆلۆژیای س���ەدەكانی ناوەڕاس���ت‬ ‫لەئیسالمدا هەڵبوەشێنینەوە؟‬ ‫بۆ ئەو مەبەس���تەش باس ل���ەم تەوەرانە‬ ‫دەكات‪:‬‬ ‫لەڕەخنەگرتن لەت���ەورات‌ و ئینجیلەوە بۆ‬‫ڕەخنەگرتن لەقورئان‪.‬‬ ‫گفتوگۆیەك���ی ق���وڵ لەنێ���وان (هان���ز‬‫كۆن���گ‌ و پ���ۆل ڕیك���ۆر)دا‪ :‬چ���ۆن بتوانین‬ ‫بنەم���ای دەمارگیری‌و تون���دڕەوی لە ئاییندا‬ ‫هەڵبوەشێنین؟‬ ‫دوات���ر لەبەش���ی س���ێهەمدا‌و بەپش���ت‬ ‫بەس���تن بەكتێبێكی توێژەرو ئەكادیمیس���تی‬ ‫مەراكیش���ی(عەبدولڕەحیم لەمشیش���ی)‪،‬‬ ‫دێتەس���ەر دەس���ت بردن ب���ۆ بابەتێكی زۆر‬ ‫هەس���تیارو هەنوكەیی كە بابەت���ی جیهادەو‬ ‫دەیەوێت لەڕێ���ی هاتنی باس‌وخواس���ی ئەو‬ ‫چەمكە لەقورئاندا‪ ،‬هەڵی بوەش���ێنێ‌‌و ماناو‬ ‫ڕەهەندە جیاجیاكانی بخاتەڕو‪.‬‬ ‫چوارەم بەش تایبەتە بەبیرمەندی كۆچكردوی‬ ‫تونس���ی (عەبدولوەهاب موئەدەب)‌و بەدورو‬ ‫درێژترین بەش���ی كتێبەكە دادەنرێت‪ ،‬نوسەر‬ ‫هەوڵ���دەدات لەگەڵ ڕەخنە توندو بیروبۆچونە‬ ‫س���ەختگیرەكانی ئەو بیرمەندە لەئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی‌و واقیعی پڕ لەقەیرانی موسڵمانان‪،‬‬ ‫كەلەپوری ئیس�ل�امی لێك هەڵوەشێنێ‌‌و ئەو‬

‫مێژوە بداتە بەر ڕەخنە‪.‬‬ ‫(عەبدولوەهاب موئەدەب) یەكێكە لەوانەی‬ ‫ڕێك‌و ڕاس���ت‌و بێ‌هی���چ ڕوپامایی���ەك‪ ،‬دژی‬ ‫فێندەمێنتالیزمی ئیس�ل�امی وەس���تاوەتەوەو‬ ‫وەك پەتایەك���ی كوش���ندەو خۆرە س���ەیری‬ ‫كردوە‪ .‬ئەوەتا لەكتێبەكەیدا(أوهام االس�ل�ام‬ ‫السیاسی)دا دەڵێت‪(:‬گەر دەمارگیری دەردی‬ ‫كاتۆلیكەت بێ���ت‌و نازیزمیش پەتای ئەڵمانیا‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوا بێ‌گوم���ان فێندەمێنتالیزم دەردو‬ ‫نەخۆشی ئیسالمە)‪.‬‬ ‫لەیەكەمی���ن كتێبی���دا ئ���ەوە دەخاتە ڕو‬ ‫كە ئەركی ئێم���ە ئەوەی���ە‪ ،‬لەناوخۆماندا بۆ‬ ‫س���ەرچاوەی دەردو نەخۆش���یەكانی ئیسالم‬ ‫بگەڕێین‪ ،‬بەرلەوەی لەدەرەوەڕا س���ۆراخی بۆ‬ ‫بكەین‪ .‬ئەوەت���ا دەڵێت‪(:‬دەمەوێت بەرماڵ‌و‬ ‫حەوش���ی خۆمان خاوێن بكەی���ن‪ ،‬بەرلەوەی‬ ‫بەرۆكی ئەوانی دی بگرین‪ .‬كارێكی ئاس���انە‬ ‫ئەوانی دی خەتاب���ار بكەین‪ ،‬وەلێ‌زەحمەتە‬ ‫لۆم���ەی خۆم���ان بكەی���ن‌و دان بەكەلێ���ن‌و‬ ‫كەم‌وكوڕی‌و هەڵەكانماندا بنێین)‪.‬‬ ‫لێ���رەوە س���ەروەختێك ت���ەواوی وزەو‬ ‫تواناكانی خۆی ب���ۆ بەرنگاربونەوەی تەوژمی‬ ‫فێندەمێنتالی���زم دەخاتە گ���ەڕ‪ ،‬نایەت وەك‬ ‫زۆرێ���ك لەڕۆش���نبیرانی عەرەب‌و ئیس�ل�امی‬ ‫ئەو دیاردەیە بەدروس���تكراوی خۆرئاوا بداتە‬ ‫قەڵەم‪ ،‬یاخود بەپرسێكی الوەكی كەمینەیەكی‬ ‫پەراوێزخ���راوی موس���ڵمانی بزانێ���ت‪ ،‬ی���ان‬ ‫لەهەوڵی بچوككردن���ەوەی دیاردەكه‌دا بێت‌و‬ ‫س���ەر لەبەر ئ���ەو بۆچون���ە ڕەتبكاتەوە كە‬ ‫ئیس�ل�ام لەقەیرانێكی ناوخۆیدا بێت‪ ،‬بەهۆی‬ ‫دواكەوتویی مێژویی‌و دۆگمابونی تیۆلۆژیەوە‪.‬‬ ‫بەڵكو ئەو پێیوایە ئیسالم دوچاری دەردێكی‬ ‫كوش���ندە بوەو هەنوكەش كاتی ئەوەیە‪ ،‬ئەو‬ ‫دەردە دەس���ت نیش���ان بكرێت‌و چارەسەری‬ ‫پێویستیشی بۆ بدۆزرێتەوە‪ .‬ئەڵبەتە ئەوەش‬ ‫ئەركێكە پێش هەر ك���ەس‌و الیەنێكی دیكە‪،‬‬ ‫دەكەوێتە ئەس���تۆی ڕۆش���نبیرانی عەرەب‌و‬ ‫ئیسالمی‪.‬‬ ‫ئەم بزاوتە ئس���وڵیەی سەرتابەری جیهانی‬ ‫ئیس�ل�امی پاوانكردوە‪ ،‬ڕەگوڕیشەیەكی قوڵی‬ ‫لەنێ���و مێژویەكی دور و دێریندا هەیە‪ .‬ئەركی‬ ‫ڕۆش���نبیریش ئەویە سۆراخی ئەو سەرچاوەو‬ ‫ڕەگوڕیشە قوڵ‌و بەژێرەوە بوە بكات‪.‬‬ ‫بۆنمون���ە پەتایەك���ی وەك ئس���وڵیەت‬ ‫لەگەڵ(حەس���ەن بەنن���ا)‌و دروس���ت بون���ی‬ ‫ڕێكخراوی ئیخوان موسلمیندا دەست پێناكات‪.‬‬ ‫بۆیە بۆ تێگەیش���تن لەو دیاردەیە هەربەتەنها‬ ‫گەڕانەوە ب���ۆ ئەو مێژوە بەس نییە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫گەڕان���ەوە بۆچركەس���اتی محەم���ەدی كوڕی‬ ‫عەبدولوەهابیش(‪ )1791-1703‬دادمان نادات‪.‬‬ ‫س���ەرەڕای ئەو ڕۆڵە گەورەی���ەی وەهابیەت‬ ‫لەبوژاندنەوەی ڕەوتی سەلەفیەتدا دەیگێڕێت‪.‬‬ ‫ه���اوكات گەڕانەوە بۆ س���اتەوەختی ئیبن‬ ‫تەیمی���ەش(‪ ،)1328-1263‬ب���ەس نییە بۆ‬ ‫گەیشتن بەشوێنی مەبەست‪ .‬هەرچەندە لەالیەن‬ ‫س���ەرانی گروپە ئس���وڵیەكانەوە بایەخێكی‬ ‫ئێج���گار زۆری پێدەدرێت‌و بەش���ێكی زۆریان‬ ‫وەك مەرج���ەع لێی دەڕوان���ن‪ ،‬بەڵكو دەبێت‬ ‫پڕكێشی زیاتر بكەین‌و زۆر زیاتر بگەڕێینەوە‬ ‫دواوە‪ .‬بگەڕێینەوە بۆ ساتەوەختی یەكەمینی‬ ‫دامەزرێن���ەری فێندەمێنتالیزم���ی ئیس�ل�امی‬ ‫(بەش���ێوازە زۆر پەڕگی���رو توندوتیژەكەی)‬ ‫كە ئیمام ئەحم���ەدی كوڕی حەنبەلەو(‪-780‬‬ ‫‪ ،)855‬دامەزرێن���ەری مەزهەب���ی حەنبەلیە‬ ‫ك���ە بەدوگماترین‌و س���ەختگیرترین مەزهەبی‬ ‫ئیسالمی ئەژمار دەكرێت‪.‬‬ ‫دواب���ەدوای ئ���ەوەو لەنەس���كی پێنجەمدا‬ ‫لەڕێی كتێبێكی توێژەری فەرەنسی(میش���ێل‬ ‫دوس‪ -‬خودا لەدۆخی ش���ەڕدایە)‪ ،‬هەوڵدەدات‬ ‫تیۆلۆژیای توندوتیژیی لەسەر ئاستی هەرسێ‌‬ ‫ئایینە یەكتاپەرستیەكان لێك شیتاڵ بكات‪.‬‬ ‫پاش���ان چەمك���ی جیهاد دەبێت���ە بابەتی‬ ‫شەشەم نەسكی كتێبەكەو (ئەلفرید مۆرابیا)‬ ‫لەڕێ���ی بەرهەمێك���ی تایبەتی خۆی���ەوە كە‬ ‫خۆرهەاڵتناس���ی بەناوبانگ(ڕۆجێ‌ ئەرنالدیز)‬ ‫پێش���ەكی بۆ نوس���یوە‪ ،‬هەوڵدەدات فیقهی‬ ‫جیهاد لەئیسالمدا هەڵبوەشێنێ‌‪.‬‬ ‫شایەنی باسە كتێبەكەی (مۆرابیا) بریتییە‬ ‫لەلێكۆڵینەوەیەك���ی مێژوی���ی پەت���ی‪ ،‬واتە‬ ‫میتۆدی مێژویی بەس���ەر چەمك���ی جیهاددا‬ ‫پراكتی���زە دەكات‌و كاری بەس���ەر پێودانگە‬ ‫تیۆلۆژیی���ە كۆنەكان���ەوە نیی���ە‪ .‬ئێم���ە گەر‬ ‫بێتو لەدیدگایەكی تەواو مێژوییەوە س���ەیری‬ ‫مەس���ەلەكان بكەین‪ ،‬دەبینین جیهاد بریتیە‬ ‫لەپرۆسێس���ێك لەعەدەمەوە دروست نەبوە‪،‬‬ ‫بەڵكو پاش���خان‌و ڕەگوڕیشەی لەترادسیۆنی‬ ‫عەرەب���ی پێش ئیس�ل�امدا هەی���ە‪ ،‬واتە لەو‬ ‫سەردەمەی پێی دەوترێت جاهیلی‪.‬‬ ‫پاش���ان دواترو لەماوەی ژیانی پێغەمبەری‬ ‫ئیس�ل�امدا‌و لەڕێ���ی هەڵمەت���ە س���ەربازی‌و‬ ‫بەرگریكارییەكان���ەوە‪ ،‬فۆرمەل���ە بوەو دواتر‬ ‫فەقیهەكان ئ���ەو پرۆس���ەیەیەیان گەیاندۆتە‬ ‫ئاس���تی فەریزەیەكی دەس���تەجەمعی‪ ،‬نەك‬ ‫تاكەكەسی‌و لەهەندێ‌ قۆناغی مێژوی ئیسالم‌و‬ ‫لەچەن���د ناوچەی���ەك گەڕاونەتەوە س���ەری‌و‬ ‫كاریان پێكردوە‪.‬‬ ‫بێگومان ت���اوو توێكردنێكی زانس���تیانەی‬ ‫وردی جیهاد(لەو دیدگا جیاوازانەوە)‪ ،‬بابەتی‬ ‫كاركردنی مێژونوسی پس���پۆڕو پڕۆفیشناڵە‪.‬‬ ‫بەاڵم دەبێ���ت ئاگاداری ئ���ەوەش بین(وەك‬ ‫هاش���م س���اڵح دەڵێ���ت) ك���ە فەقیهەكانی‬ ‫ئیس�ل�ام‌و زانایانی ئایینی لەس���ەر ش���ێوازی‬ ‫بیروب���اوەڕی ئایین���ی فۆرم���ەالی جیهادیان‬

‫لەدنیای داخرانی‬ ‫ئیسالمدا بەدرێژایی‬ ‫مێژو‪ ،‬هەمیشە‬ ‫ڕوبەرێكی گەورەو‬ ‫گران هەبوە كە‬ ‫بیركردنەوەو قسە‬ ‫لەسەركردنی‬ ‫مەحاڵ بوەو‬ ‫چۆتە چوارچێوەی‬ ‫(بیرلێنەكراوەوە)‬ ‫كردوە‪ ،‬بەبێ‌حسابكردن بۆ ڕەهەندی مێژویی‌و‬ ‫بەبێ‌گوێدانە ئەو گۆڕان‌و بەرەوپێش���چونانەی‬ ‫بەسەریدا هاتون‪.‬‬ ‫شایەنی باسە فەقیهەكانی ئیسالم‪(،‬جیهاد)‬ ‫بەیەكێ���ك لەفەرزە گرنگەكان ئەژمار دەكەن‌و‬ ‫ڕێگە نادەن چەمكەكە لەناو سیاقی مێژوییدا‬ ‫بخوێنرێت���ەوە‪ ،‬چونك���ە ئ���ەوان كاتێك باس‬ ‫لەسەرەتاكانی ئیسالم‌و پرسی جیهاد دەكەن‪،‬‬ ‫هەقیقەت���ی مێژویی بابەت���ی بەهێند ناگرن‌و‬ ‫فەرامۆش���ی دەكەن‪ .‬بۆیە دەبینین دابڕانێكی‬ ‫ڕەه���ا و یەكجارەك���ی‪ ،‬لەنێوان س���ەردەمی‬ ‫جاهلیەت‌و س���ەردەمی ئیس�ل�امدا دروس���ت‬ ‫دەكەن‪ .‬ئەمەش پش���ت ئەس���تور بەفەرمودە‬ ‫بەناوبانگە دەكەن كە دەڵێت‪(:‬االس�ل�ام یجب‬ ‫ماقبل���ە)‪ .‬واتە ئیس�ل�ام س���ەروكاری لەگەڵ‬ ‫قۆناغی پێش خ���ۆی‌و ئەو ژینگەی���ەدا نییە‬ ‫كەتێیدا دروست بوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم تێگەیش���تنە نامێژوییە لەئیس�ل�ام‪،‬‬ ‫لە ئێس���تادا بەس���ەر بیركردن���ەوەی تەواوی‬ ‫موس���ڵمانانی هاوچەرخدا زاڵە‪ ،‬هۆكارەكەشی‬ ‫ئەوەی���ە زەین���ی مێژویی���ان الوازە یاخ���ود‬ ‫هەرنیانە‪(.‬بۆنمونە س���ەلەفیەكان) پێیانوایە‪،‬‬ ‫ئیسالم لەعەدەمەوە هاتوە یاخود لەئاسمانەوە‬ ‫دابەزیوەو پەیوەن���دی بەو ژینگەیەوە نیە كە‬ ‫تیایدا س���ەریهەڵداوەو هیچ سەروكارێكیش���ی‬ ‫لەگەڵ مێژوی دنیادا نییە‪.‬‬ ‫بەاڵم واقیع ش���تێكی ترمان پێدەڵێت‌و ئەو‬ ‫هەقیقەتەمان بەردەس���ت دەخات كە مێژوی‬ ‫ع���ەرەب‪ ،‬لەپڕێك���داو لەهیچی نەب���و لەگەڵ‬ ‫ئیس�ل�امدا دەست پێناكات‪ ،‬بەڵكو ئەو مێژوە‬ ‫ڕەگوڕیش���ەی خۆی لەڕاب���ردوی دورونزیكدا‬ ‫هەیە‪ .‬بۆیە ناتوانی���ن نە لەجیهادو نە لەهیچ‬ ‫شتێكی دیكە بەڕاس���ت‌و دروستی تێبگەین‪،‬‬ ‫گ���ەر لەڕێی ئ���ەو بەردەوامێتی���ە مێژوییەوە‬ ‫س���ەیرمان نەكرد كە قۆناغی پێش ئیس�ل�ام‌و‬ ‫پاش ئیسالم دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫بەبڕوای توێژەرێكی وەك(ئەلفرید مۆرابیا)‪،‬‬ ‫بۆ تێگەیش���تن لەماناكان���ی چەمكی جیهادو‬ ‫دۆزینەوەی س���ەرەتاكانی‪ ،‬نابێ���ت لەمێژوی‬ ‫هاتنی ئیس�ل�امەوە دەس���ت پێبكەین‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دەبێت بگەڕێینەوە ب���ۆ قۆناغی پێش هاتنی‬ ‫ئیس�ل�ام‪ .‬هەربۆیە بەشی یەكەمی كتێبەكەی‬ ‫تەرخ���ان دەكات بۆ ش���رۆڤەكردنی دیاردەی‬ ‫ش���ەڕ یاخود هێرش‌و پەالماردان لەسەردەمی‬ ‫جاهلیدا‪ ،‬بۆئەوەی بزانێت دوای هاتنی ئیسالم‬ ‫چ گۆڕانێك���ی بەس���ەردادێت‪ .‬وات���ە تێبگات‬ ‫ئیس�ل�ام چی لەو دیاردەیە هێشتۆتەوەو چی‬ ‫ئافەرۆز كردوە‪.‬‬ ‫ل���ە حەوتەم بەش���ی (ئیس�ل�ام‌و داخرانی‬ ‫تیۆلۆژی)دا‪ ،‬نوس���ەر درێژە بەپرس‌و باس���ی‬ ‫جیه���اد دەدات‌و ئەمجارەیان دەیەوێت‪ ،‬لەڕێی‬ ‫توێژەرێكی الوی فەرەنسی بەناوی(جان پییر‬ ‫فیلیۆ)وە‪ ،‬سنورەكانی جیهاد بزانێت‪ .‬ئەویش‬

‫‪17‬‬

‫بە بەراوركردن���ی لەنێوان جیهاد لەئێس���تاو‬ ‫لەڕابردودا‪.‬‬ ‫ئەگەر (ئەلفری���د مۆرابی���ا) زیاتر گرنگی‬ ‫بەتاووتوێكردن���ی جیه���ادی ئس���وڵی دابێت‬ ‫لەقۆناغی كالسیكدا‪ ،‬ئەوا (جان پییر فیلیۆ)‬ ‫زیاتر بایەخ بەئێستا دەدات نەك ڕابردو‪ ،‬یان‬ ‫دەتوانین بڵێین بەش���ێوەیەكی ژیرانە ڕابردو‬ ‫بەئێستاوە گرێ‌ دەدات‪.‬‬ ‫ئەڵبەت���ە جێ���ی خۆیەت���ی بزانی���ن‬ ‫فێندەمێنتالستە هاوچەرخەكانی وەك قاعیدەو‬ ‫ئەوان���ی وەك ئەو وان‪ ،‬چ���ۆن چۆنی كەڵك‬ ‫لەئایدی���او وتەزاكانی ڕاب���ردو و وەردەگرن‪،‬‬ ‫لەپێناو جۆش���دانی گەنجان‌و هەرزەكاران بۆ‬ ‫جیه���ادو پەیوەندیكردن بەبزاوت���ە ڕادیكالیە‬ ‫ئیسالمیەكانەوە‪.‬‬ ‫لەكێبەكەیدا(سنوری جیهاد) ئەو توێژەرە‬ ‫الوە فەرەنس���یە‪ ،‬پانۆرامایەكی گشتی‌و ڕون‌و‬ ‫ڕەوانم���ان دەرب���ارەی ك���ون‌و كەلەبەرەكانی‬ ‫جیه���اد لەجیهان���دا بەردەس���ت دەخ���ات‌و‬ ‫هەندێ‌ زانیاریش���مان س���ەبارەت بەئەقڵیەتی‬ ‫موجاهیدە هاوچەرخەكان پێدەڵێت‌و ئاس���تی‬ ‫پەیوەندی بیركردنەوەی ئەوانمان بەئەقڵیەتی‬ ‫س���ەرەتاكانی دەركەوتنی ئیسالمەوە نیشان‬ ‫دەدات‪ .‬بێگوم���ان بەگرێدان���ەوەی ڕاب���ردو‬ ‫بەئێس���تاوەو دروس���ت كردنی ئەو ڕایەڵەیە‬ ‫لەنێوان دوێنێ‌‌و ئەمڕۆدا‪ ،‬دەتوانێت ڕۆشنایی‬ ‫بخاتە سەر هەردو قۆناغەكە‪.‬‬ ‫لەكۆتابەشی كتێبەكەیدا(هاشم ساڵح) ئاوڕ‬ ‫لەپرسێكی گرنگ‌و مانادار دەداتەوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫ئیسالمی س���ونە مەزهەب‌و فێندەمێنتالیزمی‬ ‫سونەمەزهەبە‪ .‬گرنگی‌و ماناداری ئەم پرسەش‬ ‫لەوەدای���ە كە ئەمڕۆ نەك جیهانی ئیس�ل�امی‬ ‫بەتەنها‪ ،‬بەڵكو سەرتاس���ەری دنیا بەگشتی‬ ‫لەبەردەم هەڕەشەو مەترسی فێندەمێنتالیزمی‬ ‫ئاینزای سونەدایە‪ .‬بۆ تاووتوێكردنی بابەتێكی‬ ‫لەو جۆرەش پەنا بۆ گەورە توێژەری تونسی‬ ‫(عەیاز بن عاش���ور)دەبات‌و پێ بەپێی ئەو‪،‬‬ ‫خۆی لەقەرەی ئەو بابەتە دەدات‪.‬‬ ‫(ب���ن عاش���ور) ل���ە توێژینەوەکەی���دا‬ ‫بەشێوەیەكی س���ەرپێی‌و ڕوكەشانە سۆراخی‬ ‫فێندەمێنتالیزمی ئیس�ل�امی ناكات‌و لەئاینزای‬ ‫س���ونە ناكۆڵێتەوە‪ ،‬بەڵكو وەك مێژونوس���ی‬ ‫بەناوبانگ���ی فەرەنس���ی(فێرنان برۆدێ���ل)‬ ‫لەچوارچێوەی مێ���ژوی ماوەدرێژدا ئەو كارە‬ ‫دەكات‪ .‬چونك���ە بڕوای وایە بابەتگەلێك هەن‬ ‫ناتوانین بەچاكی لێیان حاڵی بین‪ ،‬گەر هاتو‬ ‫لەماوەیەك���ی مێژویی ماوەك���ورت یاخود مام‬ ‫ناوەنددا بۆی گەڕاین‪ ،‬لەبەرئەوەی هەندێكیان‬ ‫پێویس���تیان بەوەدەبێت تاچەند سەدەیەک‌و‬ ‫زیاتری���ش بگەڕێینە دواوە‪ ،‬بۆئ���ەوەی پەی‬ ‫بەچاوگ‌و س���ەرەتاكانی بەرین‪ .‬بۆگەیش���تن‬ ‫بەبن���ج‌و بناوانەكان���ی ئەرسۆدەكس���یەتی‬ ‫مەزهەبی سونەش‪ ،‬پێویستمان بەهەنگاوێكی‬ ‫لەوجۆرەیە‪.‬‬ ‫لەدەس���پێكی كتێبەكەیدا ئ���ەو لێكۆڵیارە‬ ‫تونس���یە‪ ،‬دەرب���ارەی ئاین���زای س���ونە‬ ‫دەڵێت‪(:‬ئاینزای سونە لە‪ 80%‬ی موسڵمانان‬ ‫پێكدێنێ���ت‌و هەر لەسەرەتاش���ەوە بەوپێیەی‬ ‫خۆیان وەك زۆرینە بینیوە‪ ،‬پێیانوابوە ئەوە‬ ‫ئاماژەیەكە بۆ ئەوەی ئەوان لەس���ەر ڕێگەی‬ ‫ڕاستن‌و ڕاستە ڕێگای ئیسالمیان گرتوە‪ .‬گەر‬ ‫وانەبوایە لەمڕۆدا نەدەبونە زۆرینەو بەس���ەر‬ ‫موعتەزیلەو ش���یعەو خەوارج‌و‪ ...‬كێ‌‌ و كێدا‬ ‫زاڵ نەدەب���ون‪ .‬خودا پش���ت‌و پەنای ئەوانەو‬ ‫ئەوانیش نوێنەرایەتی ئیس�ل�امی ڕاستەقینە‬ ‫دەكەن‌و جگ���ە لەخۆیان‪ ،‬هەرچی هەیەو نییە‬ ‫گومڕاو سەرلێش���ێواو ل���ەڕێ‌ الدەرن)‪ .‬ئەمە‬ ‫ئەو دیدگا گش���تیەیه‌ كەلەس���ەر ئیس�ل�امی‬ ‫سونەمەزهەب هەیە‪.‬‬ ‫ئەوان���ەی دەس���تیان لەفۆرمەلەكردن���ی‬ ‫ئەرسۆدەكس���یەتی س���ونەدا هەی���ە‪،‬‬ ‫كۆمەڵێ���ك گەورە بیری���ارو فەقیهی ئایینین‪،‬‬ ‫لەوێنەی(شافعی‌و ئەحمەدی كوڕی حەنبەل‌و‬ ‫مالكی كوڕی ئەنەس‌و ئەبوحەنیفەی نوعمان‌و‬ ‫ئەش���عەری‌و باقالن���ی‌و بوخاری‌و موس���لیم‌و‬ ‫بەغ���دادی‌و شەهرس���تانی‌و غەزال���ی‌و ئیبن‬ ‫تەیمیەو ئیبن كەسیرو هتد)‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫له‌پارله‌مان پاره‌ ته‌خشان‌و په‌خشان ده‌کرێت‬ ‫چاودێریك‬ ‫ل���ه‌م هه‌رێم���ه‌دا‪ ،‬هه‌ر كه‌س���ێك‪،‬‬ ‫ئه‌ركێك���ی‌ گش���تی‌ وه‌رده‌گ���رێ پێی‬ ‫ده‌وت���رێ كارمه‌ن���دی‌ حكومه‌ت‌و له‌م‬ ‫پێناوه‌شدا گوژمه‌ پاره‌یه‌ك وه‌رده‌گرێ‬ ‫كه‌ پێی ده‌وترێ موچ���ه‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌رماڵه‌كان‪.‬‬ ‫موچه‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ده‌رچویه‌كی‌ زانكۆ‬ ‫(‪ 296000‬دین���اره‌)و به‌ده‌رماڵ���ه‌ی‌ ‪2‬‬ ‫منداڵ‌و هاوسه‌رو ده‌رماڵه‌ی‌ بڕوانامه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌ هه‌موی‌ ب���ۆ یه‌كه‌م ج���ار ئه‌كاته‌‬ ‫(‪456‬هه‌زار دینار)‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ كارمه‌ندی‌ ئاسایی حكومه‌ته‌‪،‬‬ ‫پێویس���ته‌ بۆ كارمه‌ندانی‌ پارله‌مانیش‬ ‫هه‌روابێت‪ .‬به‌اڵم له‌س���ه‌رده‌می‌ كه‌مال‬ ‫كه‌ركوكی‌ سه‌رۆكی‌ پێشوتری‌ پارله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان‌و له‌به‌رزۆری‌ بودجه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌س���تی‌‪ ،‬هه‌س���تاوه‌ به‌پێدان���ی‌‬ ‫ق���ه‌رز به‌كارمه‌نده‌كانی‌ ناو پارله‌مان‌و‬ ‫نوسینگه‌كانی‌ ش���اره‌كانی‌ پارله‌مان‪،‬‬ ‫كۆی‌ قه‌رزه‌كه‌ زیاتر له‌‪ 10‬ملیۆن دۆالر‬ ‫ب���وه‌ كه‌ ده‌كاته‌ نزیك���ه‌ی‌ (‪ 12‬ملیار‬ ‫دینار)‪ ،‬النیكه‌می قه‌رز بۆ كارمه‌ندێكی‌‬ ‫خزمه‌تگوزار (‪ 120‬ملیۆن دینار) بوه‌و‬ ‫الن���ی زۆری‌ قه‌رزه‌ك���ه‌ (‪ 260‬ملیۆن‬ ‫دینار) بوه‌ بۆ به‌ڕێوه‌به‌ره‌ گشتیه‌كان‌و‬ ‫شاره‌زاو راوێژكاره‌كانی‌ ناو پارله‌مان‪.‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ قه‌رزه‌كه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌م���ان وه‌ك پیاوه‌تی‌‬ ‫به‌ئ���اوی‌ حه‌مام���ه‌وه‌ ب���كات گوژمه‌‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ مانگانه‌ به‌ناوی‌ (هاوكاری‌)‬ ‫بڕیوه‌ته‌وه‌ بۆ سه‌رجه‌م كارمه‌نده‌كانی‌‬ ‫ناو پارله‌مان‌و نوسینگه‌كانی‌ پارله‌مان‪،‬‬ ‫النیكه‌می‌ ئه‌م به‌ناو هاوكاریه‌ مانگانه‌و‬ ‫به‌به‌رده‌وام���ی‌ (‪610‬هه‌زاردین���اره‌)‬

‫ب���ۆ كارمه‌ندی‌ ب���ێ بڕوانام���ه‌ (وات ‌ه‬ ‫خزمه‌تگ���وزاری‌ پارله‌م���ان)و الی‌‬ ‫زۆری‌ ئ���ه‌م هاوكاری���ه‌ ب���ۆ راوێژكاره‌‬ ‫نازداره‌كان���ی‌ پارله‌مانه‌ كه‌ (‪1060000‬‬ ‫دیناره‌) یه‌ك ملیۆن‌و شه‌س���ت هه‌زار‬ ‫دیناره‌‪ .‬س���ه‌رنج بده‌ن‪ ،‬ئێس���تا له‌م‬ ‫قه‌یران���ه‌ داراییه‌ كه‌مه‌رش���كێنه‌دا كه‌‬ ‫موچه‌ی‌ ئه‌و پێش���مه‌رگه‌ ئاساییه‌ بێ‬ ‫پله‌ی���ه‌ی‌ له‌به‌ره‌كان���ی‌ جه‌نگی‌ دژی‌‬ ‫داعشی‌ تیرۆریستی‌ ش���ه‌هید ده‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌متره‌ ل���ه‌‪ 505‬هه‌زار دین���ار‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هاوكاریه‌ نایاس���اییه‌كه‌ی‌ كارمه‌ندێگی‌‬ ‫پارله‌م���ان له‌پێش���مه‌رگه‌یه‌ك زیاتره‌!‬ ‫له‌موچ���ه‌ی‌ ئه‌ندازیارێكی‌ تازه‌ ته‌عین‬ ‫زیات���ره‌! له‌دكتۆرێكی‌ ت���ازه‌ نه‌فه‌س‬ ‫زیات���ره‌! له‌ده‌رچویه‌كی‌ زانكۆ زیاتره‌!‬ ‫له‌كاتێك���دا موچ���ه‌ی‌ راوێژكاره‌كانی‌‬ ‫پارله‌م���ان له‌بنه‌ڕه‌تدا ل���ه‌(‪ 5‬ملیۆن‬ ‫دین���ار) زیاتره‌‪ ،‬كه‌چی‌ ب���ه‌(‪1060000‬‬ ‫دیناری‌) دی‌ ك���ه‌ دو ئه‌وه‌نده‌ زیاتره‌‬ ‫له‌موچ���ه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌یه‌ك به‌ناوی‌‬ ‫هاوكاری‌ پاره‌یان پێده‌درێت‪ ،‬كۆی‌ ئه‌م‬ ‫گوژمه‌ پاره‌ی���ه‌ی‌ كه‌ به‌ناوی‌ هاوكاری‌‬ ‫له‌و بینایه‌دا كه‌ پێیده‌وترێ پارله‌مان‌و‬ ‫به‌حساب چاودێری‌ كاره‌كانی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫الدان‌و گه‌نده‌ڵیه‌كانی‌ حكومه‌ت بكات‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا كه‌ به‌قه‌یرانێك���ی‌ دارایی‌‬ ‫پڕوكێن���ه‌ردا گ���وزه‌ر ده‌كات‪ ،‬زیاتر‬ ‫ل���ه‌(‪ 600‬ملیۆن دین���اری‌ مانگانه‌یه‌)‬ ‫به‌به‌رده‌وامی‌ له‌ساڵی‌ ‪2011‬وه‌ مانگانه‌‬ ‫ده‌درێت���ه‌ كارمه‌ندان���ی‌ پارله‌م���ان‪.‬‬ ‫له‌هه‌موی‌ س���ه‌یرتر‪ ،‬هه‌ر كارمه‌ندێك‬ ‫له‌پارله‌مان ت���ازه‌ داده‌مه‌زرێ‌و به‌هه‌ر‬ ‫ناونیش���انێك بێت به‌ئێستاش���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مان له‌گۆڕانه‌و هاتوه‌‬ ‫بیگۆڕێ! هه‌مان هاوكاری‌ وه‌رده‌گرێ‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر قه‌رزی‌ پارله‌مانیشی‌ النه‌بێت‪.‬‬ ‫چه‌ن���د جار به‌نوس���ین‌و به‌ قس���ه‌‬

‫ئ���ه‌م بابه‌ته‌ الی‌ س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مان‬ ‫وروژێن���راوه‌و پێیوت���راوه‌‪ ،‬ناكرێ���ت‬ ‫كارمه‌ندان���ی‌ پارله‌مان ك���ه‌ نیوه‌یان‬ ‫زی���ادن‪ ،‬مانگانه‌ موچه‌یه‌ك���ی‌ زیاده‌‬ ‫وه‌بگ���رن به‌ناوی‌ هاوكاری���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌رۆكی‌ پارله‌مان نه‌بادا كارمه‌نده‌كانی‌‬ ‫ن���او پارله‌مانی‌ ل���ێ زویرببن‪ ،‬ده‌س‬ ‫بۆ بڕینی‌ نابات‌و له‌والش���ه‌وه‌ به‌نیازه‌‬ ‫په‌رله‌مان چاودێ���ری‌ حكومه‌ت بكات‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌م راس���تیه‌ الی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫لیژن���ه‌ی‌ دارایی‌و جێگره‌كه‌ی‌و زۆربه‌ی‌‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ لیژنه‌ی‌ دارای���ی زانراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وانیش خۆیان كردوه‌ به‌كه‌ڕه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌رب ‌هت‌و له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ پێش هه‌مو‬ ‫ش���تێ ئه‌م گه‌نده‌ڵیه‌ نه‌هێڵن كه‌ له‌بن‬ ‫هه‌نگڵیاندای���ه‌‪ ،‬په‌الم���اری‌ حكومه‌ت‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬ئاخر به‌ڕێزینه‌ ئێوه‌ چاكسازی‬ ‫له‌بنده‌س���تی‌ خۆتان پێناكرێ ئیتر بۆ‬ ‫په‌الم���اری‌ حكومه‌ت ده‌ده‌ن‪ ،‬ئێوه‌ كه‌‬ ‫ده‌زانن س���اختمانی‌ پارله‌مان هه‌موی‌‬ ‫شوش���ه‌به‌نده‌‪ ،‬ئیت���ر ب���ۆ ب���ه‌رد بۆ‬ ‫په‌نجه‌ره‌ی‌ حكومه‌ت ده‌هاون؟!‬ ‫ئه‌مه‌یه‌ ئه‌و نهێنیه‌ی‌ كه‌ موش���ته‌ری‌‬ ‫دامه‌زران���دن له‌پارله‌م���ان له‌ه���ه‌ر‬ ‫داموده‌زگایه‌كی‌ تری‌ ناو كوردس���تان‬ ‫زیاتره‌‪ ،‬بۆیه‌ باشتره‌ چاودێری‌ دارایی‌و‬ ‫ده‌سته‌ی‌ ده‌سپاكی‌‌و داواكاری‌ گشتی‌‬ ‫له‌م به‌هه‌ده‌ردانه‌ بێمانایه‌ی‌ ناو پارله‌مان‬ ‫ك���ه‌ وه‌ك نه‌زیفێكی‌ ب���ه‌رده‌وام خوێن‬ ‫له‌جه‌س���ته‌ی‌ الوازی‌ سس���تمی‌ دارایی‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌دا سه‌حب ده‌كات بێده‌نگ‬ ‫نه‌بن‌و له‌سه‌رۆكی‌ پارله‌مان بپرسن؟ به‌‬ ‫چ یاسایه‌ك پارله‌مان قه‌رز ده‌دا؟ ئایا‬ ‫پارله‌م���ان بانكی‌ عه‌قاری‌ داناوه‌؟ ئایا‬ ‫بانكی‌ وه‌به‌رهێنانی‌ هه‌یه‌؟ سودی‌ ئه‌م‬ ‫قه‌رزه‌ چه‌نده‌؟ چۆن وه‌رده‌گیرێته‌وه‌؟‬ ‫له‌ژێر ناوی‌ چ فه‌س���ڵ‌و ماده‌یه‌ك ئه‌م‬ ‫قه‌رزه‌ دراوه‌؟ به‌چ فه‌س���ڵ‌‌و ماده‌یه‌ك‬

‫هاوكاری‌ به‌رده‌وامی‌ مانگانه‌ ده‌درێت ‌ه‬ ‫گش���ت كارمه‌ندانی‌ پارله‌مان؟ بۆچی‌‬ ‫ته‌نها بۆ كارمه‌ندی‌ پارله‌مان ره‌وایه‌؟‬ ‫به‌اڵم ب���ۆ پێش���مه‌رگه‌و ئاس���ایش‌و‬ ‫پۆلیس‌و زێره‌ڤانی‌‌و پۆلیسی دارستان‪،‬‬ ‫بڤه‌ی���ه‌ ك���ه‌ النیك���ه‌م ده‌رماڵه‌یه‌كی‌‬ ‫ترسناكی‌ پێبدرێت كه‌ رۆژانه‌ روبه‌ڕوی‌‬ ‫مه‌رگ ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ كارمه‌ندانێك‬ ‫ك���ه‌ له‌پارله‌مان���دان‌و ژماره‌یان زیاتر‬ ‫ل���ه‌‪ 700‬كه‌س���ه‌و زۆربه‌ی���ان بێكارن‌و‬ ‫له‌ش���وێنی‌ گه‌رم‌و نه‌رم���داو خه‌ریكی‌‬ ‫چات‌و ئینته‌رنێت‌و فه‌یسبوكن ره‌وایه‌؟‬ ‫ئایا ئه‌م���ه‌ ناچێته‌ خان���ه‌ی‌ موچه‌ی‌‬ ‫بندیواری‌ پارله‌م���ان؟ له‌كاتێكدا ئه‌م‬ ‫هاوكاریه‌ زیاتره‌ له‌موچه‌ی‌ شه‌هیدێكی‌‬ ‫سه‌نگه‌ر؟ بۆچی‌ بێده‌نگن؟ له‌كاتێكدا‬ ‫لیژنه‌ی‌ ده‌ستپاكی‌ پارله‌مان‌و لیژنه‌ی‌‬ ‫كاروباری‌ پارله‌مان‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫له‌ئۆپۆزس���یۆنی‌ جاران���ه‌وه‌ هات���ون‬ ‫به‌شوێن كێچێكی‌ حكومه‌تدا ده‌گه‌ڕێن‬ ‫لێیبك���ه‌ن به‌گای���ه‌ك‪ ،‬كه‌چ���ی‌ گای‌‬ ‫ن���او پارله‌مان نابینن‌و له‌ئاس���ت ئه‌م‬ ‫گه‌نده‌ڵیه‌ زه‌ق���ه‌دا مته‌قیان له‌خۆیان‬ ‫بڕی���وه‌‪ ،‬ل���ه‌وه‌ش س���ه‌یرتر بێده‌نگی‌‬ ‫پارله‌مانتاران���ی‌ خولی‌ س���ێهه‌مه‌ له‌م‬ ‫گه‌نده‌ڵیه‌ كه‌ به‌به‌رچاویانه‌وه‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رباری‌ ئه‌مان���ه‌ش راوێژكاران‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌ گش���تیه‌كان‌و خه‌بی���رو‬ ‫كارمه‌ن���ده‌ نازداره‌كان���ی‌ پارله‌م���ان‬ ‫به‌هره‌مه‌ن���دن له‌هه‌م���و تواناكان���ی‌‬ ‫پارله‌م���ان به‌ئۆفی���س‌و ئۆتۆمبێله‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌ له‌پارله‌ماندا ‪ 117‬ئۆتۆمبێل‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌م ‪ 117‬ئۆتۆمبێله‌ سیانیان كه‌‬ ‫جۆری‌ لێگززه‌ الی‌ سه‌رۆكی‌ پارله‌مانه‌و‬ ‫یه‌ك لێكزز الی‌ جێگری‌ سه‌رۆكه‌و ‪56‬‬ ‫وه‌نه‌وشه‌ الی‌ راوێژكاره‌كانه‌و ئه‌وانیدی‌‬ ‫الی‌ پڕۆتۆكۆڵ‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش���تی‌‌و‬ ‫به‌شه‌كانی‌ دییه‌ له‌ناو پارله‌ماندا‪.‬‬

‫پارله‌مان‌و به‌حساب‬ ‫سه‌رۆكی‌ پێشوی‬ ‫چاودێری‌ كاره‌كانی‌‬ ‫پارله‌مان وه‌ك‬ ‫حكومه‌ت‌و الدان‌و‬ ‫پیاوه‌تی‌ به‌ئاوی‌‬ ‫حه‌مامه‌وه‌ بكات گوژم ‌ه گه‌نده‌ڵیه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌ت بكات‪،‬‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ مانگانه‌‬ ‫له‌ئێستادا كه‌‬ ‫به‌ناوی‌ (هاوكاری‌)‬ ‫بڕیوه‌ته‌وه‌ بۆ سه‌رجه‌م به‌قه‌یرانێكی‌ دارایی‌‬ ‫پڕوكێنه‌ردا گوزه‌ر‬ ‫كارمه‌نده‌كان ‌ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬زیاتر‬ ‫ناو پارله‌مان‌و‬ ‫له‌(‪ 600‬ملیۆن‬ ‫نوسینگه‌كانی‌‬ ‫دیناری‌ مانگانه‌یه‌)‬ ‫پارله‌مان‪،‬‬ ‫(‪610‬هه‌زاردیناره‌) بۆ به‌به‌رده‌وامی‌ له‌ساڵی‌‬ ‫كارمه‌ندی‌ (‪2011 1060000‬وه‌ مانگانه‌‬ ‫ده‌درێته‌ كارمه‌ندانی‌‬ ‫دینار‌)‬ ‫پارله‌مان‬ ‫بۆ راوێژكاره‌کان‬

‫"تیرۆركردن ‌ی باوكم سیاسی‌و به‌رنامه‌بۆداڕێژراو بو"‬

‫شاهۆ خالید خوله‌سور‪ :‬خۆم بومه‌ته‌ ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌‌و‬ ‫براكانیشم پل ‌هی‌ سه‌ربازییان وه‌رگرتوه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬

‫ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر خالیدی‌ خوله‌سور‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ عه‌شیره‌تی‌ غه‌واره‌‬ ‫له‌به‌رده‌م ماڵه‌كه‌ی‌ خۆیدا تیرۆركرا‪،‬‬ ‫كوڕه‌ گه‌وره‌كه‌ی‌ به‌ناوی‌ شاهۆ‬ ‫كه‌ ئێستا جێگه‌ی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬تیرۆركردنه‌كه‌ی‌ سیاسیی‌‌و‬ ‫به‌رنامه‌داڕێژراو بو"‪ .‬شاهۆ دوای‌‬ ‫تیرۆركردنی‌ باوكی‌ به‌ڕه‌سمی‌ الیه‌نگری‌‬ ‫خۆی‌ عه‌شیره‌ته‌كه‌ی‌ بۆ پارتی‌‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬ئێستاش ئه‌و ئه‌ندامی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌و حزبه‌یه‌ له‌پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌‌و براكانیشی‌ كۆمه‌ڵێك پله‌ی‌‬ ‫سه‌ربازییان پێدراوه‌‪.‬ئه‌و به‌مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ راگه‌یاندوه‌‪" ،‬ئێستا باوكمان‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر قبوڵ بكه‌ن‪ ،‬ئێوه‌ ببنه‌‬ ‫باوك‌و مامی‌ ئێمه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���اڵی‌ رابردو ل���ه‌م كاته‌دا‬ ‫ژماره‌یه‌ك روداوی‌ ئه‌منی‌ س���لێمانییان‬ ‫هه‌ژاند‪ ،‬تیرۆركردنی‌ باوكتان یه‌كێك بو‬ ‫له‌وانه‌‪ ،‬پێتوایه‌ ئ���ه‌م روداوانه‌ رێكه‌وت‬ ‫بون؟‬ ‫شاهۆ خالید خوله‌س���ور‪ :‬به‌بۆچونی‌‬ ‫من‪ ،‬ئ���ه‌م هه‌مو رێكه‌وته‌ له‌س���ه‌ر یه‌ك‬ ‫نابێت‪ ،‬تیرۆركردنی‌ باوكیش���م به‌رنامه‌‬ ‫بۆداڕێ���ژراو ب���و‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر هه‌موش���یان‬ ‫رێكه‌وت بوبێتن‪ ،‬ئه‌مه‌یان رێكه‌وت نیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌شی‌ هاوشێوه‌ی‌ ئه‌و روداوه‌ بون‪،‬‬ ‫به‌رنام���ه‌ بۆداڕێژراوبون‪ .‬كه‌س���ێك به‌و‬ ‫ده‌قیقیه‌ له‌هاتن‌و ته‌قه‌كردن‌و ده‌رچونی‌‌و‬ ‫ئاش���كرانه‌بونی‌‪ ،‬به‌دڵنیایی‌ هی‌ كه‌سی‌‬ ‫ئاسایی‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تیرۆركردنی‌ باوكتان به‌ته‌نها‬ ‫روداوێكی‌ ئه‌منیه‌‪ ،‬یاخود سیاسیشه‌؟‬ ‫ش���اهۆ خالید خوله‌س���ور‪ :‬به‌دڵنیایی‌‬ ‫ده‌بێت سیاس���یش بێت‪ ،‬راس���ته‌ باوكم‬ ‫له‌هه‌ڵمه‌ته‌كانی‌ هه‌ڵبژاردندا پش���تگیری‌‬ ‫گۆڕان���ی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌س���ێك نه‌بوه‌‬

‫شاهۆ خالید خوله‌سور‬ ‫له‌ناو سیاس���ه‌تی‌ گۆڕان���دا یاخود له‌ناو‬ ‫حزبێك���دا بێت‪ .‬بۆی���ه‌ تیرۆركردنه‌كه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ نیه‌ راسته‌وخۆ به‌سیاسه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ده‌كرێت بڵێن تیرۆركردنه‌كه‌ی‌ هه‌م‬ ‫سیاسیی‌‌و هه‌م به‌رنامه‌بۆداڕێژراو بو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تۆ پێش���تر باس���ی‌ ئه‌وه‌ت‬ ‫كردوه‌ ئه‌گه‌ر ده‌زگا ئه‌منیه‌كان بكوژانی‌‬ ‫باوكت نه‌دۆزنه‌وه‌‪ ،‬خۆتان ده‌یدۆزنه‌وه‌‪،‬‬ ‫دۆزیتانه‌وه‌؟‬ ‫ش���اهۆ خالی���د خوله‌س���ور‪ :‬نه‌خێر‬ ‫نه‌ماندۆزی���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌دڵنیایی���ه‌وه‌‬ ‫وازناهێنین له‌گه‌ڕان‌و به‌دواداچونی‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫به‌راس���تی‌ ده‌مه‌وێ���ت بیدۆزمه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫پالنه‌ك���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ تۆكمه‌یه‌ كه‌ هێش���تا‬ ‫نه‌گه‌یشتوینه‌ته‌ ئه‌نجامێك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێت ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی‌‬

‫یه‌كێت���ی‌ هاتونه‌ته‌ التان‪ ،‬به‌ڵێنی‌ چیان‬ ‫پێدان؟‬ ‫ش���اهۆ خالی���د خوله‌س���ور‪ :‬به‌ڵێنی‌‬ ‫دۆزین���ه‌وه‌ی‌ بكوژه‌كانی���ان پێدای���ن‬ ‫له‌زوترین كاتدا‪ ،‬پێشیان وتین ئه‌وه‌نده‌‬ ‫به‌دڵس���ۆزیی‌ ده‌گه‌ڕێی���ن به‌دواییدا بۆ‬ ‫دۆزینه‌وه‌یان‪ ،‬دڵنیابن ئه‌گه‌ر نه‌مانتوانی‌‬ ‫ئه‌وه‌ بكه‌ین‪ ،‬خۆمان به‌رپرسیارین‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ده‌ش���بێت وابن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان به‌رپرسن‬ ‫له‌پاراستنی‌ گیانی‌ هه‌مو الیه‌ك‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌زانی���اری‌ ئێم���ه‌ ئێس���تا‬ ‫كه‌یسه‌كه‌ له‌پۆلیس���ه‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌ دادگا‬ ‫كراوه‌‪ ،‬ئه‌نجامه‌كه‌ چی بوه‌؟‬ ‫ش���اهۆ خالید خوله‌سور‪ :‬ئاگادار نین‪،‬‬ ‫بڕوامان ب���ه‌دادگاو یاس���ا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هیچیان دیار نیه‌‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬باوكتان پشتیوانێكی‌ ئاشكرای‌‬ ‫گۆڕان بو‪ ،‬به‌اڵم ئێوه‌ له‌دواین هه‌ڵبژاردن‬ ‫چونه‌پاڵ پارتی‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ چی‌ بو؟‬ ‫ش���اهۆ خالی���د خوله‌س���ور‪ :‬ئ���ه‌و‬ ‫ی كه‌ باوكم به‌رپرسی‌ ئه‌م‬ ‫س���ه‌رده‌مانه‌ ‌‬ ‫عه‌شیره‌ته‌ بو‪ ،‬ئه‌و بڕیاری‌ ئه‌وه‌ی‌ دابو كه‌‬ ‫خزمه‌تی‌ گۆڕان بكات‌و پشتیوانی‌ بكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌س���ه‌روبه‌ندی‌ من���دا كه‌ له‌جێی‌‬ ‫ئه‌و دان���راوم‪ ،‬دوای‌ راوێژو خوێندنه‌وه‌م‬ ‫بۆ سیاس���ه‌تی‌ پارتی‌‌و جه‌نابی‌ سه‌رۆك‪،‬‬ ‫بڕی���اری‌ ئ���ه‌وه‌م دا خزمه‌ت���ی‌ پارت���ی‌‬ ‫بكه‌م‌و به‌دڵنیایش���ه‌وه‌ زۆرخۆش���حاڵم‌و‬ ‫به‌خته‌وه‌رم كه‌ باشترین رێگه‌ی‌ سیاسیم‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌وه‌نده‌ ناوی‌ جه‌نابی‌‬ ‫سه‌رۆك ده‌هێنم‪ ،‬چونكه‌ هه‌مو ئه‌و كاره‌‬ ‫جوانانه‌ی‌ ئه‌و ده‌یكات به‌دڵمه‌‪.‬‬

‫به‌جه‌ناب ‌ی سه‌رۆكم‬ ‫وتوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر قبوڵمان‬ ‫بكات كه‌ ئێم ‌ه‬ ‫باوكمان نه‌ماوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫باوكێك‌و مامێك ‌ی‬ ‫دڵسۆزبێت بۆ ئێمه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش گوێڕایه‌ڵ ‌ی‬ ‫ئامۆژگاریی‌‌و‬ ‫فه‌رمانه‌كانی‌ بین‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م پشتیوانیه‌تان‪،‬‬ ‫چ���ی‌ ئیمتیازێكتان له‌الی���ه‌ن پارتیه‌وه‌‬ ‫پێدراوه‌؟‬ ‫شاهۆ خالید خوله‌سور‪ :‬من كه‌ بڕیارم‬ ‫داو‌ه خزمه‌تی‌ پارت���ی‌ بكه‌م بۆ ئیمتیاز‬ ‫نه‌مكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌دڵنیاییه‌وه‌ به‌راده‌ی‌‬ ‫قورسایی‌ خۆمان رێزمان لێگیراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌چی‌ شێوه‌یه‌ك؟‬ ‫ش���اهۆ خالید خوله‌س���ور‪ :‬وه‌ك خۆم‬ ‫بومه‌ته‌ ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫پارت���ی‌ له‌پارێزگای‌ س���لێمانی‌‪ ،‬براكانم‬ ‫كۆمه‌ڵێك پله‌ی‌ س���ه‌ربازییان پێدراوه‌‪،‬‬ ‫خزمه‌كان���م كۆمه‌ڵێكی���ان ك���راون‬ ‫به‌پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی‌ ده‌ستپێشخه‌ریی‌ هه‌بو‬ ‫له‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندیان پێوه‌ بكه‌ن؟‬

‫ش���اهۆ خالید خوله‌س���ور‪ :‬به‌دڵنیای ‌ی‬ ‫پارت���ی‌ باش���ترین هه‌ڵوێس���تی‌ هه‌ب���و‬ ‫له‌كات���ی‌ پرس���ه‌كه‌داو له‌داواكردنی���ان‬ ‫به‌دانبه‌خۆداگرتنم���ان‌و به‌ته‌ئكی���دی‌‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ كه‌ تۆ داواتكرد‬ ‫وێنه‌ی‌ چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ له‌پاڵدا بگریت‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایشی‌ هه‌رێمه‌‪،‬‬ ‫داوات لێنه‌ك���ردوه‌ یارمه‌تیت���ان ب���دات‬ ‫له‌ئاشكراكردنی‌ دۆسیه‌كه‌ی‌ باوكتدا؟‬ ‫ش���اهۆ خالی���د خوله‌س���ور‪ :‬نه‌خێر‬ ‫داوامان لێنه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم شانازییه‌كه‌ی‌‬ ‫من ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ من به‌جه‌نابی‌‬ ‫س���ه‌رۆكم وتوه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر قبوڵمان بكات‬ ‫كه‌ ئێمه‌ باوكمان نه‌ماوه‌‪ ،‬ئه‌و باوكێك‌و‬ ‫مامێكی‌ دڵس���ۆزبێت بۆ ئێمه‌‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫گوێڕایه‌ڵی‌ ئامۆژگاری���ی‌‌و فه‌رمانه‌كانی‌‬ ‫بی���ن‪ ،‬ش���انازیه‌كه‌ش ئه‌وه‌ی���ه‌ ئ���ه‌و‬ ‫پیاوه‌(مه‌س���رور بارزان���ی‌)‪ ،‬كوڕی‌ ئه‌و‬ ‫پیاوه‌ گه‌وره‌یه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌هۆی‌ پش���تیوانی‌ ئێوه‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نه���ا له‌سه‌یدس���ادق پارت���ی‌ ‪ 5‬هه‌زار‬ ‫ده‌نگ زیادیكردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ راسته‌؟‬ ‫ش���اهۆ خالی���د خوله‌س���ور‪ :‬به‌ڵ���ێ‌‬ ‫به‌ته‌ئكی���دی‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ عه‌ش���یره‌تی‌‬ ‫غه‌واره‌ له‌چه‌ندین تیره‌ پێكهاتوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫خزم‌و كه‌س���ه‌كانمان ئه‌و قورساییه‌یان‬ ‫هه‌یه‌‌و وه‌فادارییان هه‌یه‌ بۆ هه‌ر شتێك‬ ‫كه‌ داوایان لێبكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ل���ه‌دوای‌ تیرۆركردنی‌ باوكتان‬ ‫راس���ته‌وخۆ تۆ چویت بۆالی‌ نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا‪ ،‬چی‌ پێوتیت؟‬ ‫شاهۆ خالید خوله‌سور‪ :‬داوای‌ لێكردین‬ ‫ك���ه‌ دانبه‌خۆماندا بگری���ن‌و چاوه‌ڕێبین‬ ‫ك���ه‌ هه‌ندێ���ك ش���تی‌ هه‌ڵ���ه‌ نه‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ مه‌سه‌له‌كه‌ وننه‌بێت‪ ،‬به‌ده‌ر‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ جه‌نابی‌ ئ���ه‌و ئامۆژگارییه‌ی‌‬ ‫كردین‪ ،‬خۆشمان ئامانجمان هه‌مان شت‬ ‫بو‪ ،‬چونكه‌ نه‌مانویس���ت له‌هه‌ڵه‌شه‌ییدا‬ ‫بكه‌وین به‌سه‌ر هه‌ڵه‌یه‌كدا‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )467‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/2/24‬‬

‫ئیسالم‌و داخرانی تیۆلۆژی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ئەمانە بەدرێژایی مێژو توانیویانە سستمێكی‬ ‫تۆكم����ەو كۆنكرێت����ی لەبیروباوەڕو س����یمبول‌و‬ ‫ئاماژەی توندوتۆڵ‪ ،‬چێ‌بكەن‌و ئەو سیستمەش‬ ‫جڵەوی ئەو پێوەدانگ‌و نۆرم‌و بەهایانە دەكات‬ ‫كە لەواڵتانی جیهانی ئیس��ل�امی(لە ئێس����تاو‬ ‫ڕابردودا)‪ ،‬ڕەوتی ژیانی تاكەكەس‌و كۆمەڵگەكان‬ ‫دیاری دەكات‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی بۆ(عەیازب����ن عاش����ور) جێ����ی‬ ‫پرس����یارە ئەوەیە ئ����ەم سس����تمە ئایدیۆلۆژیە‬ ‫ئەرسۆدەكس����یە‪ ،‬بەچ شێوازێكی موعجیزەئاسا‬ ‫توانی تائێس����تا بڕ بكات‌و بەردەوامی هەبێت‪.‬‬ ‫س����ەرباری هەمو ئەو هەواڵن����ەی بەگەڕخران‌و‬

‫بەگەڕدەخرێن ب����ۆ تێكوپێكدان‌و هەڵتەكاندنی‪،‬‬ ‫ه����ەر لەهێرش‌و پەالمارەكان����ی كۆلۆنیالیزمەوە‬ ‫بیگرە تا بەخوێندنەوە ڕەخنه‌ییە مۆدێرنەكان‌و‬ ‫هەوڵی هەڵوەش����اندنەوەی‌و پاش����ان خۆتاودان‬ ‫بۆ كۆدێتاكردن بەس����ەریدا‪ ،‬لەالیەن شۆڕش����ە‬ ‫نیش����تمانیە نوێخوازەكان����ی وەك كەمالی����ەت‬ ‫لەتوركی����او بۆرقێب����ە لەتونس‌و عەبدولناس����ر‬ ‫لەمیس����رو كۆمۆنیزم‌و بەعس‌و ناس����یۆنالیزمی‬ ‫عەلمان����ی عەرەب����ی‌و نوس����ینەوەی دەس����تور‬ ‫بەش����ێوازی مۆدێ����رن‌و هاوچەرخان����ەو هەمو‬ ‫ئ����ەو گۆڕانكارییە قوڵ‌و كاریگەرانەی‪ ،‬بەس����ەر‬ ‫بیركردن����ەوەو دنیابینی‌و مۆراڵی كۆمەڵگەكاندا‬

‫هاتن؟‬ ‫كەچی س����ەرباری هەمو ئەوانە‪ ،‬هەر بەرخود‬ ‫دەكات‌و لەجێی خ����ۆی نابزوێت‌و ڕۆژگار كاری‬ ‫لێناكات‪ .‬ئەم سیس����تمە ئەرسۆدەكس����یە نەك‬ ‫هەرماوە‪ ،‬بەڵكو تائێس����تاش بەشێوەیەكی كارا‬ ‫هەژمونی لەسەر ویژدان‌و دنیابینی خەڵك‌و خوا‬ ‫هەی����ەو تا هەنوكەش‪ ،‬جڵەوی سیاس����ەتی زۆر‬ ‫لەدەوڵەتانی جیهانی ئیسالمی دەكات‪ .‬تەنانەت‬ ‫لەباریدای����ە پارتی میللیگ����ەرای جەماوەری‪ ،‬لە‬ ‫زۆر ش����وێندا قوت بكاتەوەو شەقامیان پێجۆش‬ ‫بدات‌و گەر پێویستیشی كرد‪ ،‬قۆڵی لێهەڵماڵن‌و‬ ‫دەست بدەنە چەك‌و پەالمار بدەن‪.‬‬

‫مەترس����ی گەورەی ئەرسۆدەكسیەتی سونە‬ ‫لەوەدای����ە‪ ،‬خ����ۆی وەك جەوهەرێك����ی نەگۆڕو‬ ‫س����ەرمەدی نیشان دەدات‌و پێیوایە‪ ،‬حاڵەتێكی‬ ‫بان مێژوییە‪ .‬هەر ئەمەشە وای لێكردوە ئیسالم‬ ‫دوچاری داخرانێكی تیۆلۆژی بكات‌و مێژوی ئەو‬ ‫ئایین‌و شارستانیەتە‪ ،‬بگەیەنێتە بنبەست‪.‬‬ ‫ئەم هێزە بەدرێژایی مێژوی دروس����ت بونی‌و‬ ‫تا ئەمڕۆ‪ ،‬هەمو نەیارو ناحەزانی سەركوتكردوەو‬ ‫توندوتیژی����ش یەكێ����ك ب����وە لەس����تراتیژە‬ ‫س����ەرەكیەكانی‪ .‬توندوتی����ژی بێئامان بنەمای‬ ‫س����ەرەكی ئەرسۆدەكس����یەتە وەك سستمێكی‬ ‫فیكری‌و هەر ئەوەشە‪ ،‬لەمڕۆدا بەڕونی‌و ڕەوانی‬

‫لەڕەفتارو هەڵسوكەوتی تەواوی هێزە ڕادیكالە‬ ‫س����ونەمەزهەبەكاندا دەیبینین‪ ،‬لەقاعیدەوە بۆ‬ ‫تەوحیدو جیهاد‌و ب����ۆ تالیبان‌و داعش‌و بەرەی‬ ‫نوسرەو‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫دواجار ئەم كتێبەی (هاش����م ساڵح) زانیاری‬ ‫زۆرمان لەس����ەر مێ����ژو‌و كەلەپوری ئیس��ل�ام‬ ‫بەردەست دەخات‌و وامان لێدەكات‪ ،‬بەشێوەیەكی‬ ‫تر سەیری توندڕەوی فێندەمێنتالیستەكان‌و ئەو‬ ‫دنیا داخراوە بكەین كەتێیدا دەژین‌و بەجۆرێکی‬ ‫دی لەو ش����ەڕە بێئامانە بڕوانی����ن کە بەناوی‬ ‫جیه����ادو ئایین‌و خوداو موقەدەس����ە‌وە‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫دەكاتە قوربانی‌و ژیان بێ نرخ دەكات‪.‬‬

‫بێ شوناسیی نوخبەی روناكبیریی‌و‪...‬پاشماوه‌‬ ‫ئەگ����ەر رۆش����نبیرو هزرڤانەكانی ئەوروپا‬ ‫قۆناخی رۆشنگەری‌و دواتریش لەكۆتاییەكانی‬ ‫س����ەدەی نۆزدە بەتوندی‌و بەچڕی روبەڕوی‬ ‫ئ����ەو ئایین����ی مەس����یحییە نەبونای����ەوە‪،‬‬ ‫نەیاندەتوان����ی س����ەدەی بیس����تەم‪ ،‬بكەن‬ ‫بەس����ەدەی سیستەم‌و یاس����او مافی مرۆڤ‌و‬ ‫پێكەوەژیان‌و دەركەوتنی زانس����تە نوێكان‪.‬‬ ‫كورد تا ئەم����ڕۆش نەیتوانیوە كاری فیكری‬ ‫لەس����ەر دین بكات‪ ،‬نەیتوانیوە كاری فیكری‬ ‫لەس����ەر ئیسالم‌و ئیس��ل�امی سیاسی بكات‪،‬‬ ‫تا ئێس����تا ك����ورد لەم هەرێمە ل����ەدەرەوەی‬ ‫مێژو لەش����وێنی خۆی پێكوتە دەكات‪ .‬یەك‬ ‫بس����ت نەیتوانی����وە بچێتە پێش����ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەب����ێ لەجیاتی پێكوت����ە پێڕەوكە بكەین‪،‬‬ ‫تا پێڕەوك����ە نەكەین‪ ،‬ئەم واڵت����ە هەر ئاوا‬ ‫پڕدەبێت لەتوندڕەوی ئیس��ل�امی‌و ئیسالمی‬ ‫سیاسی‪ .‬خۆهەڵخەڵەتاندن‌و خۆفریودانێكی‬ ‫گەورەیە‪ ،‬كاتێك بمانەوێ لەرێگای بزوتنەوە‬ ‫ئیس��ل�امیە سیاس����ییەكانەوە‪ ،‬یان لەرێگای‬ ‫كۆمەڵێك گروپ‌و رێكخراوی ئیس��ل�امییەوە‪،‬‬ ‫قەناع����ەت بەخۆمان بهێنین كە لەئیس��ل�ام‬ ‫دەگەین‪.‬‬ ‫لێرەوە دێمە سەر وەزارەتی ئەوقاف‪ ،‬ئەم‬ ‫وەزارەت����ە هەر ناوەكەی بۆ ئەمڕۆی هەرێمی‬ ‫كوردستان تەندروست نییە‪ ،‬لەكاتێكدا ئێمە‬ ‫جگە لەئایینی ئیس��ل�ام‪ ،‬خەڵكێكی زۆرمان‬ ‫هەن‪ ،‬سەر بەئایین و مەزهەبی دیكەی غەیرە‬ ‫ئیسالمین‪ ،‬بۆیە سەركردایەتی كوردی كاتێك‬ ‫باسی پێكەوە ژیان‌و تەبایی‌و مافی یەكسانی‬ ‫هەمو هاواڵتیانی هەرێم دەكات‪ ،‬ئەوا دەڵێین‬ ‫وەزارەت����ی ئەوقاف ئەو مۆرك‌و ش����ەقڵەی‬ ‫بەخۆوە نەگرتوە‪ ،‬چۆن؟ دەبا بپرس����ین ئایا‬ ‫وەزارەت����ی ئەوقاف جگە لەو خەڵكەی خۆی‬ ‫بەموسڵمان دەزانێ‪ ،‬توانیویەتی هیچ جۆرە‬ ‫كارلێكێك لەگەڵ ئایین‌و مەزهەبەكانی دیكە‪،‬‬ ‫بۆ نمونە‪ ،‬ئێزیدییەكان‪ ،‬شەبەك‪ ،‬كاكەیی‪...‬‬ ‫هت����د ب����كات؟ ئای����ا ئێزیدیی����ەكان رۆژێك‬ ‫لەرۆژان بەخەونی����ش بیریان لەوە كردۆتەوە‬ ‫ك����ە وەزارەتێك بەن����اوی ئەوقاف هەیە‪ ،‬كە‬ ‫پێكهاتەكەی ئەوانی����ش لەخۆدەگرێ؟ بۆیە‬ ‫لێرەوە دەڵێم پێویس����تە ئەم وەزارەتە ناوی‬

‫بكرێتە وەزارەتی ئایینەكان(وزارة‌ األ‌دیان)‪،‬‬ ‫ئەوكات����ە هیچ پێكهاتەیەكی ئەم نیش����تمانە‬ ‫لەگەڵ ئەم وەزارەتە هەست بەدابڕان ناكەن‪،‬‬ ‫پێكەوەژی����ان ئاوا دەبێت‪ ،‬نەك وەك ئەوەی‬ ‫ئێمە دەیكەین‪ .‬ئەو وەزارەتەی ئێستا هەیە‪،‬‬ ‫لەجیاتی ئەوەی پێكەوەژیان قوڵتر بكاتەوە‪،‬‬ ‫كەچ����ی بۆت����ە كارگەیەكی گ����ەورەو داعش‬ ‫بەرهەمدەهێنێت‪ ،‬ئەوەت����ا زۆرترین كارمەند‬ ‫كە چونەتە ریزی داعش هی ئەم وەزارەتەن‪.‬‬ ‫لەگەڵیدا پێویستە لێكۆڵینەوەیەكی وردیش‬ ‫لەكۆلیژو پەیمانگاكانی بەناوی ش����ەریعەت‬ ‫بك����رێ‪ ،‬ئەم كۆلی����ژو پەیمانگایانە بەهەمان‬ ‫ش����ێوەی ئەوقافەكە‪ ،‬تەنیا ئیس��ل�امییەكان‬ ‫وەردەگ����رێ‌و هەمو پێكهات����ەی ئایینەكانی‬ ‫دیكە لێی بێبەش����كراون‪ ،‬چی تێدایە ئەگەر‬ ‫كۆلیژی شەریعەت‪ ،‬بودایی‌و كۆنفۆشیۆسی‌و‬ ‫ئایینەكانی دیكەش����ی لێ بخوێندرێ‪ ،‬ئاخر‬ ‫دەبا پرسیارێك لەخۆمان بكەین‪ ،‬ئەم كۆلیژو‬ ‫پەیمانگایانەی ش����ەریعەت‪ ،‬چ س����ودێكی بۆ‬ ‫ئەمڕۆو ئایندەی كورد پێیە‪ ،‬لەبەرامبەریشدا‬ ‫چ كۆمەڵگایەك����ت ب����ۆ بەرهەمدێنێت؟ ئایا‬ ‫حكومەتی هەرێم یان ئ����ەو دو حیزبەی ‪24‬‬ ‫س����اڵە حوكمڕانی ئەم هەرێمەن‪ ،‬تۆژینەوەی‬ ‫وردیان لەس����ەر خاڵە ئەرێنی‌و نەرێنییەكانی‬ ‫ئەمجۆرە كۆلیژانە كردوە؟ بڕواناكەم‪ .‬چونكە‬ ‫ئەوەتا گرفتی دەس����ەاڵتی ك����وردی ئەوەیە‬ ‫پێش����بڕكێی ئیسالمی سیاس����ی لەم هەرێمە‬ ‫دەكات لەسەر مزگەوت دروستكردن‌و لەسەر‬ ‫ئەوەی كامەیان زۆرتر موسڵمانە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫تارادەیەكی یەكجار زۆر‪ ،‬رێك ئەم ئەقڵیەتەیە‬ ‫داعش بەرهەمدەهێنێت‪.‬‬ ‫حكومەت����ی هەرێم پێویس����تە هەمو ئەو‬ ‫پێداویس����تیانە فەراهەم ب����كات كە نوخبەی‬ ‫روناكبیری����ی زەمینەی ئەوەیان هەیە بەفیكر‬ ‫دژی ئەم رەوتە ئیسالمییە ببنەوە كە لەناو‬ ‫داعشدا خۆی زەق كردۆتەوە‪ .‬بۆ تۆژینەوە لەم‬ ‫پرس����ە گرنگە‪ ،‬بەر لەهەمو شتێك پێویستە‬ ‫دەزگای تایبەتمەندی بۆ دابمەزرێت‌و خەڵكی‬ ‫پس����پۆر ئیش����ی فیكری تێدا بك����ەن‪ .‬ئاخر‬ ‫ئێمە تائێس����تا ی����ەك دەزگای لەو جۆرەمان‬ ‫نییە‪ .‬ئەوروپا كاتێك دژایەتی ئوسوڵییەتی‬

‫ئایینی مەس����یحی كرد‪ ،‬وەها دەستیپێكرد‪،‬‬ ‫فیك����ر بەرامب����ەر بەفیكر‪ ،‬ئەق����ڵ بەرامبەر‬ ‫ئەقڵ‪ ،‬ئەرگیومێن����ت بەرامبەر ئەرگیومێنت‪،‬‬ ‫بەمجۆرە كێش����ەكەیان یەكالییكردەوە‪ ،‬ئاخر‬ ‫كاتێك مەالیەك دەچێتە ناو ریزەكانی داعش‬ ‫یان دەیان م����ەالو كۆلكەمەالی دیكە‪ ،‬دڵیان‬ ‫بۆ داعش دەیكوتێ‪ ،‬ئەمە خۆهەڵخەڵەتاندنە‬ ‫ئەگەر پێمانوابێت بەهێزی س����ەربازی داعش‬ ‫لەناو دەب����ردرێ‪ ،‬هیچ هێزێك����ی توندڕەوی‬ ‫ئایینی بەهێزی س����ەربازی لەن����او ناچێت‪،‬‬ ‫ئەگەر بەو ئەقڵیەت����ە رەفتار بكەین‪ ،‬كەس‬ ‫ناتوانێ گرەنتی ئەوەمان بداتێ لەدوای داعش‬ ‫رەوتێكی دیكە‪ ،‬یان چەند گروپێكی دیكەی‬ ‫هاوش����ێوەی داع����ش‌و لەداعش����یش خراپتر‬ ‫دروست نابنەوە‪ ،‬ئێمە كە لەقاعیدەو زەرقاوی‬ ‫دەترساین‪ ،‬بەخەیاڵماندا نەدەهات هەر خودی‬ ‫ئەوانە ئەبوبەكر بەغدادییەك بەرهەمدەهێنن‪،‬‬ ‫ئەی ئەبوبەكر بەغدادی كێ بەرهەمدەهێنێت‪.‬‬ ‫ك����ەس ناتوانێ ئەو گرەنتییەمان بداتێ‪ ،‬بەو‬ ‫كەرەس����تە كۆن‌و رزیوەی ك����ورد هەیەتی‪،‬‬ ‫س����بەینێ بەغدادی كەسێكی دیكەی لەخۆی‬ ‫خراپت����ر بەرهەمناهێنێت‪ .‬ت����ا گرێكوێرەی‬ ‫داعش نەكەینەوە‪ ،‬ك����ە ئەمڕۆ بۆتە مۆتەكە‬ ‫بەس����ەر دڵ‌و رۆحی هەمومان����ەوە‪ ،‬ناتوانین‬ ‫خۆمان لەو تاعون����ە قوتار بكەین‪ ،‬كە وەكو‬ ‫پەتای كۆلێرا بەخێرای����ی باڵوبۆتەوە‪ .‬باواز‬ ‫لەوە بهێنین كە كورد گەلێكی موس����ڵمانەو‬ ‫حەزی بەئاشتی‌و پێكەوەژیانە‪ ،‬من لەوەتەی‬ ‫هەم ئ����ەم چیرۆكەم بەگوێ����دا دراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەس����ەر زەمینەی واقیع چیان پێكردوین‌و چ‬ ‫نەهامەتییەكمان بەسەرهاتوە‪.‬‬ ‫پێویس����تە ئەمجارە لەناخ����ەوە خۆمان‬ ‫فۆڕمات بكەینەوەو حیزبە ناسیۆنالیستەكانی‬ ‫كوردیش ه����ەر تەنیا جارێك خۆیان ئەبدێت‬ ‫بكەنەوە‪ ،‬بادوای ‪ 24‬س����اڵ لەحوكمڕانی كە‬ ‫چارەگە س����ەدەیەكە‪ ،‬باجارێك تەنیا جارێك‬ ‫خۆیان ئەبدێت بكەنەوە‪ ،‬هەر بۆئەوەی لەحوكم‬ ‫بمێننەوە‪ ،‬بۆیە ئەگەر نوخبەی روناكبیری‌و‬ ‫حیزب����ی دەس����ەاڵت ئەمج����ارە بەئەقڵێكی‬ ‫نوێ‌و بەدیدێكی فراوانت����ر لەژیان‌و لەئایین‌و‬ ‫لەجیهانبین����ی نەڕوانێ‪ ،‬دڵ����ی بەوە خۆش‬

‫نەبێت رۆژئاوا هاوكاری سەربازی پێشكەش‬ ‫دەكات‪ ،‬تۆ بڕۆ پێش����مەرگە حەقیقییەكانی‬ ‫ناو س����ەنگەر بدوێنە ئەوكات دەزانی ئەوان‬ ‫چەندە مان����دون‪ ،‬لەروی فیكریش����ەوە ئێمە‬ ‫وەك����و ك����ورد نەمانتوانیوە رەفت����ار لەگەڵ‬ ‫كەلەپوری ئیسالم بكەین‌و لەگەڵیدا گیانێكی‬ ‫نوێی لەگەڵ بەرهەمبهێنی����ن‌و بیگونجێنین‪،‬‬ ‫چونك����ە ئەم كەلەپ����ورە لەبنەڕەتدا یەكجار‬ ‫دەوڵەمەن����دە‪ ،‬بەاڵم ئەوە خەتای ئێمەیە كە‬ ‫تائەم����ڕۆش نەمانتوانیوە ش����یكردنەوەیەكی‬ ‫قوڵمان بۆی هەبێت‪.‬‬ ‫ئێمە راپەڕینمان كرد‪ ،‬بەاڵم دوایی چەندین‬ ‫هەنگاو بۆ دواوە گەڕاینەوە‪ ،‬ئیسالمی سیاسی‪،‬‬ ‫گەندەڵی‪ ،‬ملمالنێی ناوخۆ لەس����ەر كورسی‌و‬ ‫پ����ارە‪ ،‬بوژاندنەوەی خێڵ‪ ،‬بێ یاس����ایی‪...،‬‬ ‫هتد گەش����ەیان ك����ردو كاڵورۆژنەیەكیان بۆ‬ ‫نەهێشتینەوە تاهەناسەی تێدابدەین‪ .‬لەدوای‬ ‫راپەڕینەوە‪ ،‬تا كتێبێكی محەمەد عەبدە یان‬ ‫عەبدولڕەحمان كەواكبی ی����ان جەمالەدینی‬ ‫ئەفغان����ی دەكەون����ە بەردەس����تی خوێنەر‪،‬‬ ‫بەدەی����ان كتێ����ب‌و نامیلكەی س����ەیدقوتب‌و‬ ‫حەس����ەن بەناو ئەلمەودودی‌و هاوشێوەكانی‬ ‫دیكەیان لەسەر شۆس����تەكانی پارێزگاكانی‬ ‫هەرێ����م دانرابون‌و تەنەت گوتارەكانیش����یان‬ ‫بەسیدی دەفرۆشران‌و ژمارەیەكی زۆریشیان‬ ‫ل����ەو كتێب‌و نامیلكانە بەسیدییەكانیش����ەوە‬ ‫دەفرۆش����ت‪ ،‬ئەمە ئێم����ەی بەئەمڕۆ گەیاند‪،‬‬ ‫ئێس����تاش دەیان كتێب كە هانی توندڕەوی‬ ‫دەدەن وان لەكتێبخان����ە كوردییەكان����ا‬ ‫دەفرۆشرێن‌و هیچ بەربەستێكیشیان لەپێشدا‬ ‫نییە‪ .‬بەش����ێك لەكتێبەكانی س����ەید قوتب‌و‬ ‫ئیب����ن تەیمیی����ەو ئەوانی دیك����ەی لەمجۆرە‬ ‫كراون بەكوردی‪ ،‬بەاڵم ئەم حیزبە ئیسالمی‬ ‫سیاسیانەی لەهەرێمن‪ ،‬یەك كتێبی محەمەد‬ ‫عەب����دەو كەواكب����ی‌و ئەفغانیی����ان نەكردوە‬ ‫بەكوردی‪( .‬نیشانەكانی رێگا)ی سەیدقوتب‬ ‫بو هەرزەالوو تازەگەنجەكانی بەئاراستەیەكی‬ ‫خراپ����دا ب����رد‪ ،‬بەاڵم دەس����ەاڵت ئ����ەوكات‬ ‫بەكاروباری ش����ەڕی ناوەخۆو كۆنتڕۆڵكردنی‬ ‫شارو ش����ارۆچكەی زیاترو داهاتی زیاترەوە‬ ‫س����ەرقاڵ بو‪.....‬ئێس����تاش ن����ە حكومەت‬

‫نە پەرلەمان‪ ،‬ن����ە دەزگاكانی دادوەری‪ ،‬نە‬ ‫كەس‪ ،‬س����نورێكیان بۆ پرس����ێكی لەمجۆرە‬ ‫نەكێشا‪ ،‬لەكاتێكدا زۆر مەترسیدارە‪..‬‬ ‫ئێم����ە ئەم����ڕۆ پێویس����تمان بە(ئیب����ن‬ ‫روش����د)ێكە تابەرامبەر غەزالی بوەستێتەوە‪،‬‬ ‫چونك����ە دەبێت ئەوە بزانین بەردەوامبونمان‬ ‫لەس����ەر ئوس����وڵیەت‪ ،‬واتا بەردەوامبونمانە‬ ‫بۆ س����ەر س����ەدەكانی ناوەڕاست‪ ،‬ئەو هەمو‬ ‫س����ەدەیەی كە ژیان وەس����تێندرابو‪ ،‬چەقی‬ ‫بەس����تبو‪ ،‬كۆپەرنیكۆس‌و كاپل����ەرو گالیلۆ‬ ‫درزێك����ی گەورەی����ان ل����ەو قۆناخ����ە هەزار‬ ‫ساڵییەدا دروس����تكردو ئینجا (دیكارت)یش‬ ‫بەترس‌ولەرزەوە بەش����دارییەكی قارەمانانەی‬ ‫تێدا كرد‪.‬‬ ‫ئەم����ڕۆ ئێمە لەن����او قواڵیی س����ەدەكانی‬ ‫ناوەڕاس����تدا دەژی����ن‪ ،‬گرنگ نیی����ە گوێمان‬ ‫لەپۆستمۆدێرنەو نوس����ینە جوانەكانی ئاالن‬ ‫تۆرین‌و هابرم����اس‌و ئەوانی دیكەش دەبێت‪،‬‬ ‫گرن����گ نیی����ە فڕۆك����ەی ئێف بیس����تودو‪،‬‬ ‫دروس����تكراوەو تەواوی گ����ۆی زەوی بوه‌تە‬ ‫گوندێكی بچوك‪ ،‬ئەوەی گرنگە ئەوەیە ئێمە‬ ‫نەمانتوانیوە س����ود لەفیكرو پێش����كەوتنی‬ ‫كۆمەڵگای رۆژئ����اوا وەربگرین‪ ،‬نەمانتوانیوە‬ ‫ئ����ەو یاس����او رێس����ایانە بخوڵقێنی����ن ك����ە‬ ‫كەرامەتمان بۆ دەگەڕێنێتەوە‪ ،‬نەمانتوانیوە‬ ‫لەناو ئەو گۆی زەوییە‪ ،‬شوناسێكمان هەبێت‪،‬‬ ‫هاواڵتی كورد تائەو چركەس����اتەش حەیران‌و‬ ‫سەرگەردانە‪ ،‬لەگەڕاندایە بەدوای دۆزینەوەی‬ ‫شوناسی خۆی‪ ،‬هاواڵتی كە هەستی بەبونی‬ ‫شوناس����ی خ����ۆی نەك����رد‪ ،‬هەرچییەكی بۆ‬ ‫باس����بكەیت‪ ،‬وەك ئ����ەوە وای����ە گوێزی بۆ‬ ‫بژمێریت‪ .‬لەهەمو ئەو كۆمەڵگایانەش����دا كە‬ ‫خەڵكی تێدا بەرەو توندڕەوی ملدەنێن‪ ،‬ئەو‬ ‫خەڵكانەن كە هەست بەپەراوێزبونی خۆیان‬ ‫دەكەن لەناو كۆمەڵگاداو هەستدەكەن بونی‬ ‫ئ����ەوان مانایەكی تێدا نەماوە‪ ،‬بۆیە ئامادەن‬ ‫تەنانەت بچنە ناو داعش����یش تەنیا بۆئەوەی‬ ‫شوناسێك بۆ خۆی وەربگرێت‪ ،‬كەوابێ ئەوە‬ ‫ئەركی حكومەتە هەوڵبدات هیچ توێژێكی ناو‬ ‫ئەو كۆمەڵگایە‪ ،‬شوناس����ەكەی ون نەكات‌و‬ ‫بەهاكانی بۆ بگەڕێنێتەوە‪.‬‬

‫فێری ڕاوەماسی بین‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫‪ 22‬ه���ەزارو ‪ 996‬كۆمپانی���ا لەهه‌ڕێم���ی‬ ‫كوردس���تان تۆمار كراون لەكۆی ئەو ژمارەیە‬ ‫‪19‬ه���ەزارو ‪644‬ی���ان كۆمپانی���ای خۆماڵی‌و‬ ‫دو ه���ەزارو ‪230‬یش���یان بیانین‪ .‬ژمارەی ئەو‬ ‫كۆمپانیانەی لەساڵی ‪2014‬دا تۆماركراون دو‬ ‫هەزارو ‪ 227‬كۆمپانیان‪ .‬كۆمپانیاكانی توركیا‬ ‫بەڕێ���ژەی ‪ 44%‬پلەی یەك���ەم‪ ،‬بەڕێژەی‪11‬‬ ‫لەس���ەد كۆمپانیاكانی ئێران بەپلەی دووەم‌و‬ ‫ئیمارات بە ‪ 5‬لەسەدو لوبنانییەكان بەرێژەی‬ ‫‪ 5‬لەس���ەد دێ���ن‪ .‬هەرچ���ی كۆمپانیاكان���ی‬

‫ئەمریكایە ‪ 4‬لەس���ەدی كۆمپانیا بیانییەكانی‬ ‫هەرێ���م‌و بەریتانییەكانیش ‪ 3,5‬لەس���ەدی‬ ‫كۆمپانیاکانی بیانیی هەرێم پێكدێنن‪ .‬واڵتانی‬ ‫ئەوروپ���او عەرەبی‌و چین‌و روس���یاو واڵتانی‬ ‫دیكەش رێژەی ‪ 27,5‬لەسەد پێكدێنن‪ .‬بەاڵم‬ ‫پرس���یارەكە لێره‌دا ئەوەیە بونی ئەو ژمارە‬ ‫زۆره‌ی كۆمپانیا تاچەند س���ودی بۆ خەڵك‌و‬ ‫ئابوری كوردستان هه‌بوە؟‬ ‫زۆر بەرهه‌م هه‌یە دەكرێت هه‌رێم لەنێوخۆدا‬ ‫بەرهه‌می بھێنێت‌و بیخاتە بازاڕو بەردەستی‬

‫كڕیارو هاواڵتیان‪ .‬دوای بڕینی بەشە بودجەی‬ ‫هه‌رێم لەالی���ەن حكومەتەك���ەی مالكییەوە‪،‬‬ ‫ئابوری هه‌رێم روی لەنشوس���تی كردو دواتر‬ ‫دەستپێكردنی ش���ەڕی داعش ئابوری توشی‬ ‫داڕمان كرد‪ .‬هه‌رێمی كوردس���تان بەجۆرێك‬ ‫ئابوری الواز ب���وە تەنانەت ناتوانێت موچەی‬ ‫فەرمانبەرانیش دابین بکات‪ .‬لەدواین سەردانی‬ ‫ش���اندی هه‌رێم بۆ بەغدا‪ ،‬نێچیرڤان بارزانی‬ ‫گوتی‪":‬بەغدا پارەی نەم���اوە بۆیە ناتوانێت‬ ‫بەش���ە بودجەی هه‌رێم رەوانە بكات‪ ،‬ئەگینا‬

‫پابەن���دە بەرێككەوتنەك���ەی هه‌ولێر"‪ .‬گەر‬ ‫لەماوەی ئەو ‪ 10‬س���اڵەی رابردو پێش���بینی‬ ‫قەیرانێك���ی لەو جۆرە بكرای���ەو زیادەڕۆیی‌و‬ ‫پالنێكی ستراتیجی تۆكمەی ئابوری دانرابایە‪،‬‬ ‫ئێس���تا هه‌رێم بەو چەشنە روبەڕوی قەیرانی‬ ‫ئابوری نەدەبۆوە‪ .‬دەكرا النیكەم میكانیزمێكی‬ ‫چۆنییەت���ی بەردەوامی���دان بەدابەش���كردنی‬ ‫موچەی فەرمانب���ەران بدۆزرایه‌ته‌وه‌‪ .‬لەبری‬ ‫ئەوەی هه‌مو پێداویستییەكی ئەو كۆمەڵگایە‬ ‫لەدەرەوە هاوردەبكرێت‪ ،‬دەكرا زۆرێك بەرهه‌م‬

‫بۆچی‌ بێده‌نگیی‌ له‌به‌رامبه‌ر هه‌مواركردنه‌وه‌ی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫دوات����ر س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م به‌پێی‬ ‫خاڵ����ی ‪ 2‬له‌بڕگه‌ی یه‌كه‌می مادده‌ی‬ ‫ده‌یه‌م له‌یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‪،‬‬ ‫ل����ه‌‪ 2014/8/18‬به‌بڕیاری ژماره‌‪6‬ی‬ ‫س����اڵی ‪ 2014‬یاساكه‌ی ڕه‌تكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌رۆكی دیوان به‌نوسراوی ژماره‌‬ ‫(‪ 497‬له‌‪ )24،8،2014‬ڕه‌تكردنه‌وه‌ی‬ ‫یاساكه‌ی ئاڕاس����ته‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌م����ان كرد‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ هاوپێچی‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم‪.‬‬ ‫به‌پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان‬ ‫ه����ه‌ر پڕۆژه‌یاس����ایه‌ك له‌په‌رله‌مان‬ ‫بڕیاری له‌س����ه‌ر بدرێت ئاڕاس����ته‌ی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌كرێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ ماوه‌ی ‪ 15‬رۆژدا واژۆی له‌س����ه‌ر‬ ‫بكات یان ده‌توانێت ره‌تی بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ری����ش بێده‌نگ����ی هه‌ڵبژارد له‌و‬ ‫ماوه‌ی����ه‌دا‪ ،‬ئ����ه‌وا ده‌چێت����ه‌ بواری‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬

‫یاس����ای ژماره‌‪3‬ی س����اڵی ‪2014‬‬ ‫یاس����ای هه‌مواركردن����ی یه‌كه‌م����ی‬ ‫ڕێكخستنی خۆپیشاندان ڕه‌تكرایه‌وه‌و‬ ‫وه‌ك پێشتر ئاماژه‌م پێدا‪ ،‬سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ����م ڕونكردنه‌وه‌ی داوه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ه����ۆكاری ڕه‌تكردنه‌وه‌ك����ه‌و لێره‌دا‬ ‫تۆپه‌ك����ه‌ له‌گۆڕه‌پان����ی‌ په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس����تاندایه‌و ده‌توان����ێ جارێكی‬ ‫ت����ر له‌به‌رنام����ه‌ی كاردا دایبنێ����ت‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی گفتوگۆكردن له‌سه‌ری‬ ‫به‌پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌وه‌ نزیكه‌ی ‪ 7‬مانگه‌‬ ‫ئه‌و یاس����اییه‌ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌و ناخرێته‌‬ ‫به‌رنام����ه‌ی كاری كۆبونه‌وه‌كانه‌وه‌و‬ ‫هه‌ر پێنج فراكس����یۆنه‌كه‌و ده‌سته‌ی‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان بێده‌نگیان‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌؟‬ ‫لێره‌دا پرسیارێك دروست ده‌بێت‬ ‫ئایا ئه‌و فراكسیۆنانه‌ی ئه‌و پڕۆژه‌یان‬

‫پێشكه‌ش����كرد بۆچ����ی بێده‌نگیان‬ ‫هه‌ڵب����ژاردوه‌؟ پرۆژه‌كه‌یان له‌ جێی‬ ‫خۆیدا نه‌بو؟ ئه‌ی بۆچی پێشكه‌شیان‬ ‫كرد؟ ئای����ا په‌رله‌م����ان به‌زۆرینه‌ی‬ ‫ده‌نگی هه‌مو فراكسیۆنه‌كان یاسای‬ ‫ژم����اره‌ ‪3‬یان په‌س����ه‌ند ك����رد؟ ئایا‬ ‫په‌رله‌مانتاران درك به‌وه‌ ده‌كه‌ن ئه‌و‬ ‫یاسایه‌ كه‌موكوڕی تێدایه‌ كه‌ بڕیاریان‬ ‫له‌سه‌ری داوه‌؟ بۆیه‌ وابێده‌نگن؟ یان‬ ‫بارودۆخێ����ك بێده‌نگی فه‌رزكردوه‌؟‬ ‫ئایا ئه‌و پێنج فراكسیۆنه‌ی‌ پێشوتر‬ ‫بڕیاریاندا بێده‌نگ بن؟ ئایا هۆكاره‌كه‌‬ ‫تێبینیه‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێمه‌؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫وایه‌ ده‌توانرێ س����ود له‌و تێبینیانه‌‬ ‫وه‌ربگرن‌و كه‌موكوڕییه‌كان یه‌كالیی‬ ‫بكه‌نه‌وه‌؟ ئای����ا ده‌زانن هه‌ڵبژاردنی‬ ‫بێده‌نگی مانای وایه‌ ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی‬ ‫موزای����ه‌ده‌ی‬ ‫پێشكه‌ش����یانكرد‪،‬‬ ‫سیاسی بو؟ شه‌ڕی پێشكه‌شكردنی‬

‫پرۆژه‌كان بو؟ بۆیه‌ پێویسته‌ وه‌اڵم‬ ‫بده‌نه‌وه‌‪ ،‬ڕونتر بڵێم له‌هه‌ڵوێستتان‬ ‫خه‌ڵكی كوردستان ئاگادار بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك بێده‌نگی‌ هه‌ڵبژێرن؟‬ ‫دیوێك����ی ت����ری مه‌به‌س����تم له‌م‬ ‫نوس����ینه‌ ده‌نگ����ی نوس����ه‌ران‌و‬ ‫ڕۆژنامه‌نوس����ان‌و ڕاگه‌یاندن����كاران‌و‬ ‫چینوتوێژه‌كان����ی‬ ‫ڕۆش����نبیران‌و‬ ‫خه‌ڵك����ی كوردس����تانه‌‪ ،‬ك����ه‌ ئ����ه‌م‬ ‫یاسایه‌ په‌یوه‌ندیداره‌ به‌هه‌موانه‌وه‌و‬ ‫په‌یوه‌ن����دی به‌ئازادی����ه‌كان‌و مافی‬ ‫مرۆڤ‌و دیمكراتیی����ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌ی‬ ‫ئێ����وه‌ بۆچی ئ����ه‌م بێده‌نگیه‌ قبوڵ‬ ‫ده‌كه‌ن؟‬ ‫ئه‌م����ه‌ پرس����یار دروس����ت ناكات‬ ‫له‌ڕاب����ردوی جموج����ۆڵ‌و چاالك����ی‌و‬ ‫نوس����ینه‌كانتان؟ دیس����ان وه‌اڵم‬ ‫ب����ۆ ئێ����وه‌و په‌رله‌مانت����اران به‌جێ‬ ‫ده‌هێڵم؟‬

‫لەنێوخۆی كوردستاندا بەرهه‌م بھێنرانایە بۆ‬ ‫ئەوەی س���ووڕی ئاڵوگۆڕی پ���ارە لەنێوخۆی‬ ‫واڵتدا بكرابای���ە‪ .‬بەڵێ دەكرێت بڵێین هه‌رێم‬ ‫لەروی تەمەڵییه‌وه‌ ك���را بە دوبەی‪ ،‬دەكرێت‬ ‫بڵێین خەڵكیان راھێنا لەسەر ئەوەی گرنگی‬ ‫بەتاوەرو ئوتۆمبێل���ی ئاخرمۆدێل‌و بەرهه‌می‬ ‫بیان���ی بدەن‪ ،‬ب���ەاڵم نەیانتوانی کە خەڵکی‬ ‫بەکاربەر بکەن���ە بەرهەمهێنەر‪ .‬له‌هەرێمێکدا‬ ‫ک���ە ‪ ١٣٤‬ه���ەزار کارمەندی بندی���وار بەپێی‬ ‫ئامارەکانی دەس���ەاڵت هەیە هه‌ر ڕه‌خنه‌یه‌ک‬

‫هه‌ریـی کوردستانی عێراق‬ ‫ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری‬ ‫دادگای به‌رایی که‌الر‬ ‫ژماره‌‪/78 :‬ب‪2015/‬‬ ‫به‌روار‪2015/2/18 :‬‬

‫‪19‬‬

‫فەلسەفەو‬ ‫سیاسەت‬ ‫بەیان ئیبراهیم –سلێمانی‬ ‫مرۆڤ����ی ژیر – واتا فەیلەس����وف‪ -‬هەند ‌ێ‬ ‫ج����ار خۆی بەسیاس����ەتەوە خەری����ك دەكا‬ ‫لەبەرئەوە دژی ئەو بۆچونانە دەوەستێتەوە‬ ‫كە سیاسەتیان بەبێنرخ دەزانی‪ ،‬راستە ئەوی‬ ‫خۆی بەكاروب����اری دەوڵەتەوە خەریك بكات‬ ‫توشی مەترس����ی گەورە دەبێت‌و زۆرجاریش‬ ‫بەچاكە بۆی ناژمێردرێ‌‪ ,‬بەاڵم هێشتا الیەنە‬ ‫باشەكانی پترە‪ ،‬بەر لەهەر شێك‪ ,‬كاركردن‬ ‫لەسیاسەتا ئەركی سەرشانی مرۆڤی ژیرە ئەو‬ ‫زانیاریەی لەخزمەتی دەوڵەتا بەكارە یەكەم‬ ‫كاری ژیریی����ە‪ ،‬ب����ەاڵم ئ����ەو زانیارییە دەبێ‬ ‫لەچاالكی سیاسیدا خۆی بنوێنێ‌‪ ,‬ئەم دۆزە‬ ‫وەها روندەبێتەوە كە مرۆڤ ناش����ێت تە نیا‬ ‫پاكژبێت‪ ،‬دەبێت پاكژیش بخاتەكار بۆ ئەوه‌ی‬ ‫لەده‌ربڕینەكەی����دا بەهەڵ����ەدا نەچێت دەبێت‬ ‫بزانین كە پاكژی لێرەدا تەنیا ساكار نییە كە‬ ‫ئەمڕۆ باوە‪ ,‬پاكژی لەوێدا ئەوەیە لەزانستی‬ ‫سروشتناسی بگەیت‪ ,‬كە مرۆڤ بەشێكە لەو‬ ‫سروشتە‪ ،‬لەو رێیەشەوە زانستی دەستوری‬ ‫هەڵس����وكەوتی م����رۆڤ چاك����ەو خراپ����ەوە‬ ‫به‌دەست دێنیت لەستۆیسیزمدا هەڵسوكەوت‬ ‫نەدەبوە نیشانەی پاكژی‪ ,‬دەشێت كەسێك‬ ‫ب����ێ‌ ئ����ەوەی پاكژبێت بەرهەمی بەس����ودی‬ ‫هەبێت‪ ,‬بەاڵم ئەوەی پاكژ بێت‪ ،‬واتە ژیربێت‬ ‫شپرزانە كارناكات لەبەر ئەوەش مرۆ ڤی ژیر‬ ‫لەسیاس����ە تدا لەنرخاندن نایەت‪ ,‬جگە لەوە‬ ‫بنەما فەلس����ه‌فیەكانی چاكەوخراپە لەالیەن‬ ‫ئەو كەس����انەوە دۆزراونەتەوە كە دەس����تور‬ ‫بۆ دەوڵەتان دادەنێن‪ ،‬كەواتە لەرێوڕەس����می‬ ‫سیاسیی‌و قانونیدا دەروازه‌ی ژیری ئاشكراو‬ ‫ئاوااڵیە‪ ،‬دەنا راس����تی ناسین لەكوێوە دێ‌؟‬ ‫بەاڵم م����رۆڤ تەنیا بەوەی پی����رەوی قانون‬ ‫ب����كات‪ ،‬نابێت����ە مرۆڤێك����ی ژی����ر نمونەش‬ ‫لەشاگردێكی ئەفالتونەوە دێنمەوە كە دەڵێ‌‬ ‫ئ����ەوە ئەركی فەیلەس����وفانە وەها لەخەڵك‬ ‫بكەن بەرەزامەندی خۆیان ملكەچی قانون بن‬ ‫وات����ا خەڵك تێبگەیەنن ئەوەی قانون دەیڵێ‬ ‫كارێكی ژیرانەیە‪ ،‬ئەمە دۆزێكی رێژەكی نیە‪,‬‬ ‫مەبەستیش لێرەدا ئەوەنیە هەمو دەستورێكی‬ ‫هەم����و دەوڵەتێكیش هەمیش����ە دروس����تن‪,‬‬ ‫نەخێر دەس����تورەكان نابێت دژی سروش����ت‬ ‫بن ك����ە وەهاش بو لەقس����ەی بێس����ەروبەر‬ ‫نزیك دەبێتەوە خەڵك دەبێت فێری ئەوەبن‬ ‫كە قان����ون بەرهەمگەلێك����ی ژیرانەن (واتا‬ ‫دەس����تورگەلێكن لەگەڵ سروشتا دەگونجێن)‬ ‫بۆ ئەوەی لەم بێسەروبەرییە رزگاربین دەبێت‬ ‫رون����ی بكەینەوە ك����ە كاری ژیرانە چیە یان‬ ‫بابڵێین فەرمانی سروشت چیە‪ ,‬لێرەدا نابێت‬ ‫چاوەرێی‌ وەاڵمێك بین لەچەش����نی پەیمانی‬ ‫مافی مرۆڤ كە لەم زەمانە باسی لێدەكرێ‌‪,‬‬ ‫ئەگەرچی ئەو پەیمانە پەیوەندیەكی فیكریی‬ ‫دورەدەس����تی هەیە لەگەڵ ئەوەی لەزەمانی‬ ‫دێریندا پێی دەگوترا دەستوری سروشتكرد‬ ‫لەشێوەی تێكستی قانونیی ئەم سە ردەمەدا‬ ‫دادەڕێژرێ‌‪ ،‬ماف����ی گەالن بەڵگەیەكی توندە‬ ‫بۆ ئ����ەو بیرەی دەڵێ‌ هەمو كەس����ێك وەك‬ ‫یەك هەست بەماف دەكەن سروشت وەهای‬ ‫دروس����ت كردوین لەگەڵ ئەوەشدا زۆرجار ئە‬ ‫م هۆشیارییە دەشێوێنرێ‌و تێكدەدرێ‌ تەنیا‬ ‫هەرە ژیرەكانن بەتەواوی دەزانن ماف چیە‪،‬‬ ‫ماف بەرهەمی نەریت نییە بەڵكو رەس����ەن‌و‬ ‫هەمیشەگییە‪...‬‬ ‫لەپالندانانی ئەم حکومەتە بگیرێت هێش���تا‬ ‫کەم���ە‪ .‬دروش���می ئەڵمانی���او ژاپ���ۆن ب���ۆ‬ ‫س���ەرکەوتن ئەمە بو"دو نەوە فیدای نەوەی‬ ‫داهاتو" هەروەها ئێستەشی لەگەڵدا بێت کە‬ ‫لەئەڵمانیا دەگوترێت کااڵیەک هاوردە دەکرێت‪،‬‬ ‫هەر زو خەڵ���ک گلەیی دەک���ەن دەڵێن‪":‬بۆ‬ ‫مەگ���ەر خاکم���ان نییە خۆم���ان کارگەکەی‬ ‫ل���ێ دابنێین؟" ئەمەیە ئ���ەو پالندانانەی کە‬ ‫بەرگەی بەرزو نزمی شەپۆلەکانی بازرگانی‌و‬ ‫ئابوریی دەگرێت‪.‬‬

‫ئاگانه‌مه‌‬

‫داواکار(معروف احمد علی) داوای ژماره‌ی سه‌ره‌وه‌ی له‌م دادگای ‌ه تۆمارکردو‌ه له‌سه‌ر‬ ‫داواله‌سه‌رکراو ڕاستگری باری شارستانی که‌الر سه‌ره‌ڕای کاره‌که‌ی ک ‌ه تیایدا داوای‬ ‫گۆڕینی ناوی خۆی ده‌کات له‌(معروف) بۆ (ره‌هێڵ) جا هه‌رکه‌سێک ناڕه‌زایی هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و ناو گۆڕین ‌ه با سه‌ردانی ئه‌م دادگای ‌ه بکات له‌ماوه‌ی (‪ )10‬د‌ه رۆژ پاش‬ ‫باڵوبونه‌وه‌ی ئه‌م ئاگاداریی ‌ه به‌پێچه‌وانه‌و‌ه داواکه‌ی ده‌بینین به‌پێی یاسا‪.‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫سۆران حسن صالح‬

‫ونبون‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو(ناصر احمد رحیم) هه‌ركه‌س‬ ‫ی ئاوێنه‪.‬‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (یادگار عمر محمد عزیز)‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫* پێناسێکی کۆلێژی پزیشکی زانکۆی سلێمانی ونبو‌ه به‌ناوی(سمییة صدیق محمد)‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ‌ی تر له‌به‌رده‌م یه‌كێتیدا‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫ی‬ ‫شوان وه‌سان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی درێژكردن���ه‌و‌هی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫ی توش���ی‌ چ نه‌كس���ه‌یه‌ك ب���و به‌هۆ ‌‬ ‫بیرمان ‌ه یه‌كێت ‌‬ ‫ی گۆڕان وه‌ك چۆن‬ ‫ی تر‪ ،‬ئه‌وكات بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم بۆ دو س���اڵ ‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی ناڕه‌زایی‌ خه‌ڵك بو له‌كاتی‌ دروستبون‌و به‌شداریكردنی‌ له‌یه‌كه‌م‬ ‫سواری‌ شه‌پۆل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌مان ش���ه‌پۆل بوه‌وه‌ كه‌ به‌هۆ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ئاواش س���وار ‌‬ ‫ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ناڕه‌زایی‌ له‌ن���او هه‌وادارو كادرانی‌ ی‌ ن ك لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی یا‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی بوبێت یان سه‌فقه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ی له‌به‌ر بارودۆخ ‌‬ ‫ئه‌وكات یه‌كێت ‌‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ درێژه‌ پێدا وه‌ك خۆی‌ كه‌ هه‌بو بۆ دو‬ ‫هه‌ر ڕێكه‌وتنێك ماوه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كێتیه‌و‌ه‬ ‫ی تر‪ ،‬كاردانه‌وه‌كه‌یشمان هه‌م له‌شه‌قام‌و هه‌م له‌الیه‌ن ده‌نگده‌ر ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫یچ‬ ‫ی ده‌نگه‌كان ‌‬ ‫بین���ی‌ كه‌ چۆن‌و ب ‌ه چ ش���ێوه‌یه‌ك یه‌كێتی‌ باج���ی داو كێرڤ ‌‬ ‫ی بۆ قۆناغ���ی‌ داهاتو گرنگه‌ ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ئاس���تێكی‌ به‌ره‌و خواره‌و‌ه بڕی‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌و تاقیكردنه‌وه‌ی ‌ه ئاماده‌بكات‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی نیش���تمانی‌ كوردس���تان خۆ ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی ئه‌و واده‌ی ‌هی‌ دیاریكراو‌ه‬ ‫ی ماوه‌ بۆ به‌س���ه‌رچون ‌‬ ‫ی ‪ 6‬مانگ ‌‬ ‫له‌ئێس���تادا نزیكه‌ ‌‬ ‫بۆ ماو‌هی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪ ،‬خستنه‌ به‌رباس���ی‌ ئه‌و بابه‌ت ‌ه له‌و گیزه‌گیزانه‌و‌ه‬ ‫ی كوردس���تان ده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬ك ‌ه هه‌ندێك‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ ده‌گرن كه‌ به‌رگوێی‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان قس ‌ه فڕێ ده‌ده‌ن ‌ه‬ ‫له‌سیاس���یی‌‌و س���ه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی فڕێدانه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ی ش���ه‌پۆل‌و پینگاوه‌كان ‌‬ ‫گۆمی‌ مه‌نگی‌ سیاس���ی‌‌و چاوه‌ڕێ ‌‬ ‫ی ئه‌و حزبه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی ئه‌ندامێك ‌‬ ‫نمون���ه‌‪ ،‬یه‌كێك ل ‌ه لێدوانه‌كان ‌‬ ‫به‌ڕونی‌ خواس���ته‌كه‌یان ناش���ارێته‌وه‌و ده‌ڵێت‪":‬به‌دیل نی ‌ه بۆ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫جگ���ه‌ له‌بارزانی‌ ب���ۆ ئه‌و قۆناغه‌" كه‌وات��� ‌ه جارێكی‌ ت���ر تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌ تر‬ ‫ی‬ ‫دێته‌وه‌ پێش یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان‪ ،‬پاشان حزب ‌ه كاریگه‌ره‌كانی‌ تر ‌‬ ‫ی لێوه‌ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫كوردستان‪ ،‬چون ئه‌وه‌ی‌ ده‌بیسترێت‌و سه‌رچاو‌ه الوه‌كیه‌كان باس ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌ ده‌كه‌ن له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫ی گۆڕان چاوه‌ڕێی‌ بۆچون‌و هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫پرسه‌و خۆیان مه‌اڵس ده‌ده‌ن له‌په‌نای‌ بێده‌نگیدا‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌و هه‌مو هه‌اڵی ‌ه‬ ‫ی ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه كه‌ كاتی‌ خۆی‌ له‌س���ه‌ر درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫كردی���ان‌و توانیان ده‌نگێكی‌ زۆری‌ یه‌كێتی‌ بۆخۆیان ببه‌ن‌و هه‌میش به‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫ی شه‌قام بگۆڕن‌و ده‌نگه‌كانیان مسۆگه‌ر بكه‌ن‪ ،‬كه‌وات ‌ه چۆن‬ ‫ی به‌شێك ‌‬ ‫ئاراسته‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن داده‌نێت‌و دوربینه‌‪ ،‬ئاواش پێویست ‌ه‬ ‫حزبێك پیالن بۆ چوارس���اڵ ‌‬ ‫ی چاودێران‬ ‫ی یه‌كێتی‌ به‌بڕوا ‌‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫ی زۆر دوربینتر بڕوانێت‪ ،‬ك ‌ه قۆناغ ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی كوردستان ده‌كه‌ین‬ ‫ی پیرۆز ‌‬ ‫زۆر باشتر‌ه له‌پێشوو به‌هۆی‌ ئه‌و به‌رگریه‌ی‌ له‌خاك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داعش‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو ئه‌و هه‌ڵس���انه‌وان ‌ه ناكه‌ن ‌ه هه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی جه‌نگ ‌‬ ‫دژ به‌به‌ره‌ ‌‬ ‫ی یه‌كێتیش ئاسایی‬ ‫ی هه‌ندێك له‌خاوه‌ن بااڵده‌سته‌كان ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ به‌ال ‌‬ ‫سیاسی‌‪ ،‬كه‌ بۆ ‌‬ ‫بێت ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم درێژبكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌نیسبه‌ت ده‌نگده‌ر ئاسایی‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌وادارو الیه‌نگران ‌‬ ‫نابێت‪ ،‬چۆن له‌ڕابردو ئاسایی‌ نه‌بو‪ ،‬دیار‌ه ئه‌و بۆچونان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌ ده‌ریده‌بڕن یا هه‌ڵوێس���تی‌ له‌باره‌وه‌ ده‌نوێنن س���ه‌باره‌ت به‌س���ه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رێم ئاراس���ته‌یه‌ك نی ‌ه به‌و جۆره‌ی‌ خه‌ڵكی‌ ڕقی له‌شه‌خسی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم ‌ه‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬نا به‌ڵكو‬ ‫ی دیموكرات ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ری‌ پارت ‌‬ ‫وه‌ك ب���اوه‌ له‌ناو زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێتیدا دێته‌وه‌و له‌زاكیره‌یدا چنراوه‌‪ ،‬هه‌ڵمه‌ته‌كان ‌‬ ‫ی به‌بیری‌ ده‌نگده‌ر ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و حزب ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی ڕابردوه‌ ك ‌ه چ كارێكی‌ كرده‌ س���ه‌ر ده‌نگ ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم‪ .‬لێره‌دا ده‌بێت یه‌كێتی‌ چیتر كه‌وا سور ‌‬ ‫درێژكردنه‌و‌هی‌ واده‌ی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حزبه‌كانی‌ تر له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی ده‌نگ ‌‬ ‫به‌رله‌ش���كری‌ نه‌كات‪ ،‬به‌اڵم كاتێك به‌كۆ ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر كرا ك ‌ه‬ ‫ی نیش���تمان ‌‬ ‫كوردس���تان ئه‌و بڕگه‌یه‌یان په‌س���ه‌ند كردو سازان ‌‬ ‫ی خۆیان ده‌گرن ‪،‬‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌سه‌رۆك بونی‌ هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وكات ‌ه شته‌كان ڕێچكه‌ ‌‬ ‫ی بداته‌ به‌ر ئه‌و‬ ‫ی نیشتمانی‌ كوردستان خۆ ‌‬ ‫به‌اڵم له‌پێش هه‌مو حزبێك یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫تیخ ‌ه س���واو‌هی‌ ئاماد‌ه كراوه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه گومان���ی‌ تێدا نیه‌ كه‌ ده‌یبڕێت‌و برینه‌كه‌ ‌‬ ‫ئه‌سته‌م چاره‌ ده‌كرێت بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتو‪.‬‬

‫ئۆسکاری ‪2015‬‬ ‫بێردمان‌و هۆتێله‌که‌ی بوداپێست دره‌وشانه‌وه‌‬ ‫فیلمی ‪Whiplash‬‬

‫فیلمی ‪Boyhood‬‬

‫فیلمی ‪Birdman‬‬

‫خاوه‌نی باش����ترین به‌خت ب����و له‌ئاهه‌نگی‬ ‫دابه‌ش����کردنی خه‌اڵته‌کان����ی ئۆس����کاردا‬ ‫به‌بردنه‌وه‌ی ‪ 4‬خه‌اڵت‪ ،‬له‌نێویاندا باشترین‬ ‫فیلم‌و باش����ترین ده‌رهێن����ه‌ر‪ .‬ئه‌م فیلمه‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌یخاندرۆ گۆنزالس ئه‌نیاریتۆ که‌‬ ‫خۆی تێکڕا سێ خه‌اڵت به‌ده‌ستهێنا‬

‫فیلمێک���ی دیکه‌ش توان���ی به‌هه‌مان‬ ‫ش���ێوه‌ چ���وار خ���ه‌اڵت ببات���ه‌و‌ه‬ ‫له‌ئۆس���کاری ‪ ،2015‬ئه‌وی���ش فیلمی‬ ‫‪ the grand budapest hotel‬ک��� ‌ه‬ ‫زۆرین���ه‌ی خه‌اڵته‌کانی ک���ه‌ بردیه‌و‌ه‬ ‫له‌الیه‌نی هونه‌رییه‌وه‌ بو‪.‬‬

‫هه‌روه‌ها فیلمی ‪ Whiplash‬توانی‬ ‫سێ خه‌اڵت بۆ خۆی مسۆگه‌ر بکات‪،‬‬ ‫تێیدا باشترین ئه‌کته‌ر له‌ڕۆڵی‬ ‫الوه‌کیی که‌ ئه‌کته‌ری به‌ئه‌زمون جای‬ ‫کای سیمنز په‌یکه‌ڕه‌ ئاڵتونیه‌که‌ی‬ ‫به‌رزکرده‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌رچی فیلمیی سه‌رنجراکێشی ‪Boyhood‬‬ ‫که‌ وێنه‌گرتنی فیلمه‌که‌ ماوه‌ی ‪ 12‬ساڵی‬ ‫خایاندوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ کاندید بو بۆ ‪6‬‬ ‫خه‌اڵت‪ ،‬به‌اڵم ته‌نها بۆ‌یه‌ک خه‌اڵت به‌خت‬ ‫یاوه‌ری بو‪ ،‬ئه‌ویش باشترین ئه‌کته‌ری کچ‬ ‫بو له‌رۆڵی الوه‌کیدا‪.‬‬

‫دۆڕاوه‌کانی‬ ‫ئۆسکار چیان‬ ‫برده‌وه‌؟‬

‫پێده‌چێ���ت به‌ده‌س���تنه‌هێنانی هی���چ‬ ‫خه‌اڵتێ���ک له‌الیه‌ن ه���ه‌ر پاڵێوراوێکی‬ ‫ئۆسکاره‌وه‌ به‌و شێوه‌یه‌ش خراپ نه‌بێت‬ ‫که‌ بیری لێ ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬له‌ئاهه‌نگه‌که‌ی‬ ‫دوێنێی ئۆس���کاردا‪ ،‬ه���ه‌ر پاڵێوراوێک‬ ‫که‌ هیچ خه‌اڵتێکی به‌ده‌س���ت نه‌هێنا‪،‬‬ ‫دیارییه‌ک���ی به‌بڕی ‪168‬ه���ه‌زار دۆالر‬ ‫پێبه‌خشراوه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی واش���نتۆن پۆس���ت له‌دوای‬ ‫ئاهه‌نگه‌ک���ه‌ی ئۆس���کار رایگه‌یاند که‌‬ ‫کۆمپانیای���ه‌ک ‪ 21‬جانتای پڕ له‌دیاریی‬

‫ئاماده‌کردب���و ب���ۆ پێشکه‌ش���کارانی‬ ‫ئاهه‌نگه‌که‌و ئه‌و پاڵێوراوانه‌ی به‌ده‌ستی‬ ‫به‌تاڵ له‌ئۆس���کاری ئه‌م س���اڵ هاتنه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌دیارییه‌کانی ئ���ه‌و کۆمپانیایه‌‪،‬‬ ‫پاڵێوراوانی ئۆس���کار چه‌ندین سودی‬ ‫مه‌عنه‌وی له‌و کاندیدبونه‌یان وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫له‌وانه‌‪:‬‬ ‫ نرخی هه‌ر ئه‌کته‌رێک بۆ به‌شداریکردن‬‫له‌فیلم‌و درامادا پێش ئۆس���کارو دوای‬ ‫ئۆس���کار جیاوازیی زۆره‌و راس���ته‌وخۆ‬

‫له‌دوه‌میاندا به‌رزده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ پاڵێ���وراوان له‌دوای به‌ش���داریکردن‬‫له‌ئۆس���کار‪ ،‬رۆڵ���ی به‌هێزتری���ان پێ‬ ‫ده‌به‌خشرێت له‌فیلمه‌کاندا‪.‬‬ ‫ له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری کاره‌کانیانه‌وه‌‬‫به‌شداریکردن له‌ئاهه‌نگی ئۆسکار وه‌ک‬ ‫کارتێکی به‌هێز به‌کارده‌هێنرێت له‌کاتی‬ ‫مامه‌ڵه‌کردن بۆ کاری نوێ‪.‬‬ ‫ ئ���ه‌و پاڵێوراوانه‌ چانس���ی ئه‌وه‌یان‬‫ده‌بێ���ت له‌ئۆس���کاره‌کانی داهات���ودا‬ ‫بانگهێشت بکرێن‌و خه‌اڵت دابه‌شبکه‌ن‪.‬‬

‫‪The grand budapest hotel‬‬

‫ئه‌کته‌ره‌که‌ی‬ ‫هاوکینگ بو ‌ه باشرتین‬

‫گرنگرتین خه‌اڵته‌کانی ئۆسکارو براوه‌کانی‬

‫ئیدی رێدمان ئه‌و ئه‌کته‌ره‌ی له‌فیلمی‬ ‫‪ The Theory of Everything‬رۆڵی‬ ‫زانای به‌ناوبانگی فیزیایی سیتیڤ هاوکینگ‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬خه‌اڵتی باشترین ئه‌کته‌ری پیاوی‬ ‫له‌ڕۆڵی سه‌ره‌کیدا به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬

‫جارێکی دیک ‌ه فه‌رش��� ‌ه سووره‌که‌ی ئۆسکار‪ ،‬ئه‌ستێر‌ه گه‌وره‌کانی سینه‌مای‬ ‫جیهانی له‌خۆیدا کۆکرده‌وه‌‌و ئه‌مجاره‌یان فیلمی بێردمان خه‌اڵتی باش���ترین‬ ‫فیلمی پێبه‌خشرا‪.‬‬ ‫س���ااڵن ‌ه ئه‌کادیمیای هون ‌هر‌و زانست ‌ه جواڵوه‌کان گه‌وره‌ترین خه‌اڵتی هونه‌ری‬ ‫جیهان له‌بواری سینه‌مادا راده‌گه‌یه‌نێت‌و دوێنێش ناوی براوه‌ی خه‌اڵته‌کانی‬ ‫ئۆسکاری ساڵی ‪ 2015‬ئاشکراکرا‪.‬‬ ‫باشترین فیلم‪Birdman :‬‬ ‫باشترین ئه‌کته‌ری کچ‪Julianne Moore :‬‬ ‫باشترین ئه‌کته‌ری کوڕ‪Eddie Redmayne :‬‬

‫باشترین ده‌رهێنه‌ر‪.Alejandro G :‬‬ ‫باشترین ئه‌کته‌ری کوڕ بۆ ڕۆڵی الوه‌کیی‪J.K. Simmons :‬‬ ‫باشترین ئه‌کته‌ری کچ بۆ ڕۆڵی الوه‌کیی‪Patricia Arquette :‬‬ ‫باشترین فیلمی ئه‌نیمه‌یشن‪Big Hero 6 :‬‬ ‫باشترین سیناریۆی وه‌رگیراو‪The Imitation Game :‬‬ ‫باشترین سینه‌ماتۆگرافی‪Birdman :‬‬ ‫باشترین وێنه‌ی سینه‌مایی‪Birdman :‬‬ ‫دیزاینی جلوبه‌رگ ‪The Grand Budapest Hotel :‬‬

‫فیلمی زمانی بیانی‪ :‬فیلمی پۆله‌ندی‬

‫‪Ida‬‬

‫فیلمی دیکۆمێنته‌ری درێژ ‪CitizenFour :‬‬ ‫فیلمی دیکومێنته‌ری کورت ‪Crisis Hotline: Veterans Press 1 :‬‬ ‫باشترین مۆنتاژی ده‌نگ‪American Sniper :‬‬ ‫باشترین کورته‌ فیلمی ئه‌نیمه‌یشن‪Feast :‬‬ ‫دابه‌شکردنی ده‌نگ‪Whiplash :‬‬ ‫ئیفێکتی بینایی‪Interstellar :‬‬

‫ئه‌لیخاندرۆ‪..‬‬ ‫باشرتین ده‌رهێنه‌ر‬ ‫هه‌ر له‌ئاهه‌نگی ‪ 87‬ه‌مین خه‌اڵتی‬ ‫ئۆسکاردا‪ ،‬ده‌رهێنه‌ری مه‌کسیکیی‬ ‫ئه‌یخان���درۆ گۆنزال���س ئه‌نیاریتۆ‬ ‫خه‌اڵت���ی باش���ترین ده‌رهێنه‌ری‬ ‫به‌ده‌س���تهێنا ب���ۆ هه‌مان ئه‌و‬ ‫فیلم���ه‌ی ب���وه‌ باش���ترین‪.‬‬ ‫ئه‌لیخان���درۆ ک���ه‌ دوه‌م‬ ‫مه‌کسییکییه‌ له‌ماوه‌ی دو‬ ‫ساڵدا ئه‌و خه‌اڵته‌ به‌ده‌ست‬ ‫بهێنێت دوای ئه‌لفۆنس���ۆ‬ ‫ک���وارن که‌ س���اڵی پار بۆ‬ ‫فیلم���ی ‪ Gravity‬هه‌م���ان خه‌اڵتی‬ ‫ب���رده‌وه‌‪ ،‬خه‌اڵته‌که‌ی پێش���که‌ش‬ ‫به‌هاونیشتمانیانی خۆی کرد‪.‬‬

‫جۆلیان مۆر‪..‬‬ ‫باشرتین‬ ‫ئه‌کته‌ری کچ‬ ‫خه‌اڵتی باشترین‬ ‫ئه‌کته‌ری کچ له‌نێو‬ ‫پێنج پاڵێوراودا‪،‬‬ ‫به‌خشرا به‌جۆلیان‬ ‫مۆر له‌فیلمی‬ ‫‪.Still Alice‬‬