ژماره‌ 468

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)468‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/3/3‬‬

‫فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر‬ ‫بارزانی‌‬ ‫نێوانگیری یه‌کێتی‌و‬ ‫چۆن ده‌ژیا؟‬ ‫گۆڕان ده‌کات‬

‫‪2‬‬

‫تیرۆرکردنی‬ ‫شارستانیه‌ت‬

‫‪11‬‬ ‫هاوسه‌ره‌که‌ی‬

‫پرۆفایلی‬ ‫موچه‌ی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬

‫به‌‪ 60‬چه‌قۆ‌كوشت‌و‬

‫سیاسیی‬

‫‪17‬‬

‫‪6‬‬

‫منداڵه‌کانی‬

‫‪7‬‬

‫سه‌رگه‌ردان بون‬

‫سێیه‌م حاڵه‌ت ‌ی گیانله‌ده‌ستدان‬ ‫به‌ئه‌نفلۆنزا ‌ی باڵنده‌ له‌سلێمان ‌ی تۆمارده‌كرێت‬

‫‪9‬‬

‫که‌مامه‌و ده‌ستکێش دراوه‌‌ به‌ئاماده‌بوانی رێوره‌سمی به‌خاکسپاردنه‌که‌‬

‫پ����اش مانه‌وه‌ی‌ بۆ م����اوه‌ی‌ دو رۆژ‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌ی‌ هه‌ناوی‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫ش����اری‌ پزیش����كی‌ فاروق‪ ،‬به‌یانی‌‬ ‫دوێن����ێ‌ (دوش����ه‌ممه‌) پیاوێك����ی‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 39‬س����ااڵن كه‌ ئه‌فس����ه‌ره‌‬ ‫به‌پله‌ی‌ نه‌قیب‪ ،‬به‌هۆی‌ توش����بون‬ ‫به‌نه‌خۆش����ی‌ ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌وه‌‬ ‫گیانی‌ له‌ده‌س����تدا‪ ،‬ئه‌مه‌ س����ێهه‌م‬ ‫حاڵه‌ت����ی‌ گیان له‌ده‌س����تدانه‌ تۆمار‬ ‫بكرێ����ت‌و که‌مام����ه‌ ده‌س����تکێش‬

‫دراوه‌ به‌ ئاماده‌بوانی رێوڕه‌س����می له‌سه‌ر ویستی‌ كه‌س����وكاره‌كه‌ی‌ بۆ ته‌ندروس����تی‌ س����لێمانی‌‪ ،‬د‪ .‬میران‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی‌ شاری‌ پزیشكی‌ فاروق محه‌مه‌د ره‌تیده‌كاته‌وه‌ له‌س����نوری‌‬ ‫به‌خاکسپاردنه‌که‌ی‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬به‌پێ����ی‌ گواس����تراوه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌وته‌ی‌ كه‌سێكی‌ فه‌رمانگه‌كه‌ی‌ ئه‌وان هیچ حاڵه‌تێكی‌‬ ‫ئ����ه‌و زانیارییانه‌ی‌ له‌كه‌س����وكاری‌ ئ����اگادار‌و نزی����ك له‌نه‌خۆش����ه‌كه‌ توشبون به‌و ڤایرۆسه‌ تۆماركرابێت‌و‬ ‫نه‌خۆشه‌كه‌وه‌ ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌‪" ،‬ڤایرۆسه‌كه‌ سه‌ره‌ڕای‌ نیشانه‌كانی‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د‪" ،‬تائێس����تا‬ ‫كاتێك نه‌خۆشه‌كه‌ رۆژی‌ شه‌ممه‌ی‌ ئه‌نفلۆن����زای‌ باڵن����ده‌‪ ،‬كاری‌ ل����ه‌ له‌س����نوری‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ هیچ‬ ‫رابردو كاریگه‌رییه‌كانی‌ ڤایرۆسه‌كه‌ی‌ ماس����ولكه‌ی‌ دڵی‌ نه‌خۆش����ه‌كه‌ش حاڵه‌تێكم����ان نه‌بوه‌ ك����ه‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫لێده‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬هه‌مان رۆژ له‌به‌ش����ی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌دژوارتر له‌ڤایرۆسی‌ پشكنینه‌كه‌ی‌ به‌توشبو به‌ئه‌نفلۆنزای‌‬ ‫باڵنده‌ یان به‌راز گه‌ڕابێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ناوی‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ فریاكه‌وتنی‌ ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌ ناوده‌برێت"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئ����ه‌و زانیارییانه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ فه‌رمانگه‌ی‌‬ ‫س����لێمانی‌ داخڵك����راوه‌‌و دواتریش‬

‫له‌س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ پزیش����كیه‌وه‌‬ ‫به‌ده‌س����تی‌ گه‌یش����توه‌‪ ،‬جگ����ه‌ له‌و‬ ‫ئه‌فس����ه‌ره‌ له‌م����اوه‌ی‌ راب����ردودا‬ ‫منداڵێكی‌ ته‌مه‌ن دو سااڵن‌و ژنێكی‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 35‬ساڵ به‌هۆی‌ ئه‌نفلۆنزاوه‌‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌ له‌زاری‌ كه‌س����ێكی‌ نزیك‬ ‫له‌دوایین قوربانییه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌ زانیوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌رچی‌ كه‌سوكاری‌ ئه‌فسه‌ره‌كه‌‬ ‫به‌نیازبون ته‌رمه‌كه‌ی‌ بۆ كه‌ركوك‌و‬

‫هه‌رێم ‌ی كوردستان له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ر ‌ی‬ ‫جاڕدان ‌ی بار ‌ی نائاساییدایه‌‬ ‫راگه‌یاندن��� ‌ی دۆخ���ی‌ نائاس���ای ‌ی بوه‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌رێك ‌ی به‌هێز له‌هه‌رێ���م‌و چاوه‌ڕوانی‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌کرێت له‌گه‌ڵ نزیكبونه‌وه‌ له‌واده‌ ‌ی‬ ‫كۆتاییهاتنی‌ ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم‬ ‫ل���ه‌‪19‬ی‌ ئاب ‌ی ‪ ،2015‬به‌ك���ردار هه‌نگاو ‌ی‬ ‫بۆ بنرێت‪ ،‬چاودێ���ران‌و په‌رله‌مانتارانیش‬ ‫پاس���او ‌ی هه‌نگاوێك���ی‌ له‌وش���ێوه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌گێڕن���ه‌وه‌ بۆئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ "بارزان��� ‌ی‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتدا بمێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬هه‌فت���ه‌ی ڕابردو‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری ڕاگه‌یاندن���ی باری نائاس���ای ‌ی‬ ‫له‌الی���ه‌ن محه‌م���ه‌دی‌ حاج���ی‌ مه‌حمود‪،‬‬ ‫سكرتێر ‌ی حزب ‌ی سۆشیالیست دیموكرات ‌ی‬ ‫كوردستانه‌وه‌ وروژێنرا‪ ،‬ناوبراو به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫ڕاگه‌یاند "ئه‌مه‌ تێڕوانین ‌ی تایبه‌تی‌ خۆم ‌ه‬ ‫بۆ بارودۆخه‌كه‌"‪ .‬ئه‌و ره‌تیشیكرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن مه‌س���عود بارزانیه‌و‌ه په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫پێوه‌كرابێت‌و باسی‌ ئه‌و بابه‌ته‌ی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫كرابێت‪ ،‬به‌اڵم نایشارێته‌وه‌ كه‌هه‌نگاوێك ‌ی‬ ‫له‌وشێوه‌یه‌ "ره‌نگه‌ بیری‌ لێكرابێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کیتره‌و‌ه باژێروان ‌ی مه‌كۆی‌ گۆڕان‬ ‫له‌سلێمانی د‪ .‬ئاسۆ مه‌حمود‪ ‌،‬به‌ئاوێنه‌ ‌ی‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئێم ‌ه به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك ئه‌و‌ه‬

‫زێدی‌ خ����ۆی‌ بگه‌ڕێنن����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌الیه‌ن به‌رپرسانی‌ ته‌ندروستیه‌وه‌‬ ‫رێگه‌ی����ان پێن����ه‌دراوه‌‌و به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫له‌س����لێمانی‌ به‌خاك س����پێردراوه‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ك له‌كات����ی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌‌ی‬ ‫ته‌رمه‌كه‌ش����دا كه‌مامه‌و ده‌ستكێش‬ ‫دراوه‌ت����ه‌ ئاماده‌بوانی‌ رێوڕه‌س����می‌‬ ‫به‌خاك سپاردنه‌كه‌‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ئێران ناوبژیوان ‌ی‬ ‫باڵه‌كانی‌ ناو یه‌كێتی‌‌و‬ ‫نێوان هه‌ولێر‌و به‌غدا‬ ‫ده‌كات‬

‫ره‌تده‌كه‌ین���ه‌وه‌و پێمان ب���اش نیه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫لۆژیك���ی‌ تێدانی ‌ه كه‌ ئێم���ه‌ له‌هه‌رێم بیر‬ ‫له‌شتێك ‌ی وا بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ ،‬ئه‌ندام ‌ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ پێیوایه‌ هێش���تا‬ ‫دۆخ���ی‌ سیاس���یی‌‌و ئه‌من��� ‌ی هه‌رێم به‌و‬ ‫ئاس���ت ‌ه نه‌گه‌یش���تو‌ه ك ‌ه بار ‌ی نائاسای ‌ی‬ ‫تێ���دا رابگه‌یه‌نرێ���ت‪" ،‬به‌به‌ڵگه‌ ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ تائێستا حكومه‌تی‌ به‌غداش هه‌نگاو ‌ی‬ ‫له‌وشێوه‌یه‌ی‌ نه‌ناوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا گ���ۆران ئ���ازاد‪ ،‬ئه‌ندام��� ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان رایگه‌یان���د‪،‬‬ ‫"پاس���اوه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ نزیكبوینه‌ته‌و‌ه‬ ‫له‌كۆتاییهاتن���ی‌ م���اوه‌ی‌ درێژكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ویالیه‌تی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪ ،‬ئه‌مه‌ش جگ ‌ه‬ ‫له‌رزگاركردن���ی‌ س���ه‌رۆك ‌ی هه‌رێم‪ ،‬هیچ‬ ‫پاساوێك ‌ی دیكه‌ی‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم ڤاال فه‌رید‪ ،‬كه‌ سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ ‌ی‬ ‫كاروبار ‌ی یاس���ایی ‌ه له‌سه‌ر لیست ‌ی پارت ‌ی‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تان‪ ،‬ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ ده‌زانێت"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫بارزانی له‌کاتی هه‌ڵبژاردندا‬

‫هه‌فته‌ی‌ رابردو وه‌فدێكی‌ كۆماری‌ ئیسالم ‌ی‬ ‫ئێران سه‌ردانی‌ سلێمانی‌ كرد به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫لێكنیزككردن���ه‌وه‌ی‌ باڵ���ه‌ ناكۆكه‌كانی‌ ناو‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و له‌هه‌ولێری���ش له‌گ��� ‌هڵ‌ بارزانی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ ئاسایی‌ كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان هه‌ولێر‌و به‌غدا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند ك���ه‌ هه‌فته‌ی‌ رابردو‪،‬‬ ‫وه‌فدێكی‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران به‌دور‬ ‫له‌چ���اوی‌ میدی���اكان س���ه‌ردانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ ك���ردو له‌س���لێمانی‌ به‌جیا‬ ‫چاوی���ان به‌هه‌ری���ه‌ك له‌هێ���رۆ ئیبراهی���م‬ ‫ئه‌حمه‌د‌و به‌رهه‌م ساڵح كه‌وت‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫كۆتایهێن���ان به‌ناكۆكییه‌كانی‌ باڵه‌كانی‌ ناو‬ ‫یه‌كێتی‌‪.‬‬ ‫پاش���ان وه‌فده‌كه‌ س���ه‌ردانی‌ هه‌ولێری‌‬ ‫كرد‌و چاوی‌ به‌هه‌ریه‌ك له‌مه‌سعود بارزانی‌‌و‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ كه‌وتوه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ وتی‌‬ ‫"وه‌فده‌كه‌ی‌ ئێران په‌یامی‌ ئه‌وه‌یان به‌بارزانی‌‬ ‫گه‌یاندوه‌ ك���ه‌ نابێ���ت په‌یوه‌ندییه‌كانیان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ عه‌بادی‌ تێكب���ده‌ن‌و پابه‌ند بن به‌و‬ ‫رێككه‌وتنه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌ به‌غدا به‌مدواییه‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا به‌ڵێنی‌ ئه‌وه‌ی���ان داوه‌ كه‌‬ ‫گوشار ده‌خه‌نه‌ سه‌ر به‌غدا بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌شه‌‬ ‫بودجه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بنێرێت"‪.‬‬

‫مه‌ریوان وریا قانع‪ :‬تاڵەبانی باوکێکی بێ کوڕو وەجاخکوێرێکی سیاسییە‬ ‫مه‌ری���وان وری���ا قان���ع ئام���اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ ھەرکەس���ێک ئەمڕۆ سەرنج‬ ‫لەدۆخی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان‬ ‫ب���دات ئەوەی بۆ ئاش���کرا دەبێت ئەم‬ ‫ھێزە چەن���دە پارچەپارچ���ەو وێران‌و‬ ‫سەرگەردانە لەناوەوەی خۆیدا‪ ،‬خاڵێک‬ ‫یان سێنتەرێک یان ڕوانگەیەک بونی نییە‬

‫بتوانێت ئەو لەشە گەورەیە کۆبکاتەوە‬ ‫ک���ە ناوی یەکێتی نیش���تیمانییە‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "تاڵەبان���ی باوکێکی بێ کوڕو‬ ‫وەجاخکوێرێکی سیاسییە"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫له‌س���تونی‌ "ئه‌ودیوی‌ شته‌كان"ی‌ ئه‌م‬ ‫ژماره‌یه‌ی‌ ئاوێنه‌دا له‌وتارێكدا به‌ناوی‌‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫"یەکێتی نیش���تیمانی‪ :‬س���وڵتانیزمی‬ ‫بێ س���وڵتان" ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫"یەکێت���ی لەئێس���تادا لەبونەوەرێکی‬ ‫خورافیی گەورە دەچێت کە بێ سەرە‪،‬‬ ‫یان س���ەرێکی ھێندە بچوکی ھەیە‪ ،‬کە‬ ‫تاقەت‌و توانای ئاراس���تەکردنی لەشە‬ ‫گەورەکەی نەماوە"‪.‬‬

‫ئه‌و ده‌نوس���ێت "تاڵەبانی وەکچۆن‬ ‫چارەس���ەرکەری زۆر کێش���ەبو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ھاوکات پارێ���زەرو بەرھەمھێنەرەوەی‬ ‫زۆرێک لەو کێشانەبو كه‌ ئێستا یه‌كێتی‌‬ ‫تێكه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫مه‌ری���وان جه‌غت ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫"تاڵەبانی لەڕوی سیاسییەوە باوکێکی‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫بێ کوڕە‪ ،‬وەجاخکوێرێکی سیاسییە‪،‬‬ ‫کەسێکی ڕاستەقینەی لەدوای خۆیەوە‬ ‫جێنەھێش���ت بچێتە شوێنەکەی‪ .‬بۆیە‬ ‫ئەوان���ەی خۆی���ان بەمیراتگ���ری ئەو‬ ‫دەزانن کەوتونەتە جەنگێکی ڕەمزیی‌و‬ ‫سیاسیی‌و مەعنەوی ڕاستەقینەوە لەگەڵ‬ ‫یەکتریدا‪ .‬حەرەمی سیاسیی تاڵەبانی‬

‫پڕیەتی لەگەمەکەری سیاسیی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ھیچ یەکێکیان ئەو کوڕە سیاسییە نییە‬ ‫کە بتوانێت جێگەکەی ئەو پڕبکاتەوەو‬ ‫ئەو ڕۆڵە ببینێت ک���ە تاڵەبانی خۆی‬ ‫دەیبینی"‪.‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪12‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )468‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/3/3‬‬

‫فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر نێوانگر ‌ی گۆڕان‌و یه‌كێت ‌ی ده‌كات‬

‫به‌هرۆز گه‌اڵڵی‌‪ :‬باشترین رێگا بۆ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان ئه‌وه‌ی ‌ه به‌یه‌كه‌و‌ه ئیش بكه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬هاوکار حسێن‬

‫دۆخی‌ ناو یه‌كێتی‌ به‌ره‌و‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌كی‌ ئاڵۆزتر ده‌چێت‪ ،‬باڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌‌و به‌رهه‌م خه‌ریكه‌‬ ‫هیوابڕاو ده‌بن له‌باڵی‌ ده‌ستڕۆشتوی‌‬ ‫ناو یه‌كێتی‌ كه‌ هیرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌د سه‌رپه‌رشتی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر‬ ‫ئه‌ندامی‌ پێشوی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ لێكنزیك كردنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتیدایه‌‪.‬‬ ‫قه‌یران���ی‌ ناو یه‌كێتی‌ تا دێ‌ ئاڵۆزتر‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت كار به‌و بڕیارانه‌ش‬ ‫ناكرێ���ت ك���ه‌ له‌الی���ه‌ن مه‌كته‌ب���ی‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و پلینیۆم���ی‌ یه‌كێتیش���ه‌وه‌‬ ‫دراون‪ 20014/1/31 ،‬یه‌كێتی‌ كۆنگره‌‬ ‫ببه‌ستێت وه‌ك له‌پلینۆمدا دیاریكرابو‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوای‌ تێپه‌ڕینی‌ زیاتر له‌س���اڵێك‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ب���اس ناكرێ���ت كۆنگره‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ رابردودا دو ئاڕاس���ته‌ له‌ناو‬ ‫یه‌كێتیدا زه‌ق‌و زیاتر ده‌ركه‌وتون‪ ،‬باڵی‌‬

‫جێگرانی‌ سكرتێری‌ گشتی‌ كۆسره‌ت‌و‬ ‫به‌رهه‌م ساڵح له‌الیه‌ك‌و هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌د له‌الیه‌كی‌ ت���ر‪ ،‬كه‌ هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫چه‌ندین ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیان ل���ه‌ده‌وره‌و خاوه‌نی‌‬ ‫خاڵی‌ به‌هێزو الوازی‌ خۆیانن‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ رابردوداو له‌سایه‌ی‌ غیابی‌‬ ‫تاڵه‌بانی���دا‪ ،‬چه‌ندی���ن روداو كه‌لێنی‌‬ ‫نێ���وان ئه‌م دو باڵ���ه‌ی‌ هه‌رچی‌ زیاتر‬ ‫له‌یه‌كتر دور خستوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫قوباد تاڵه‌بانی‌ بۆ جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م‪ ،‬هه‌ڵبژاردنی‌ فوئاد‬ ‫مه‌عسوم بۆ پۆستی‌ سه‌رۆك كۆماری‌‬ ‫عێ���راق‪ ،‬باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ یاداش���تێك‬ ‫به‌ناوی‌ به‌رنامه‌ی‌ چاكس���ازی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫جێگرانی‌ س���كرتێری‌ گش���تییه‌وه‌ كه‌‬ ‫هێ���زه‌ ئه‌منییه‌كانیان تۆمه‌تبار كردبو‬ ‫كه‌ به‌كارده‌هێنرێن بۆ چاوترس���اندنی‌‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌ باڵی‌ ده‌ستڕۆش���تو‬ ‫نین‪ ،‬ت���ا ده‌گات به‌لێدوانه‌ تونده‌كانی‌‬ ‫به‌شێك له‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ یه‌كێتی‌ به‌رامب���ه‌ر به‌باڵی‌‬ ‫ده‌شتڕۆش���توی‌ ناو یه‌كێتی‌‌و به‌رامبه‌ر‬

‫سێیه‌م حاڵه‌تی‌ گیانله‌ده‌ستدان‬ ‫به‌ئه‌نفلۆنزای‌ باڵند‌ه له‌سلێمان ‌ی‬ ‫تۆمارده‌كرێت‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬ ‫حاڵه‌تێكی‌ تری‌ گیان له‌ده‌ستدان‬ ‫به‌هۆی‌ توشبون به‌ڤایرۆسی‌ ئه‌نفلۆنزا ‌‬ ‫ی‬ ‫باڵنده‌ له‌سلێمانی‌ تۆمارده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رپرسی‌ فه‌رمانگه‌ی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫شاره‌كه‌ ره‌تیده‌كاته‌وه‌ هیچ كه‌س‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و ڤایرۆسه‌وه‌ گیانی‌‬ ‫له‌ده‌ستدابێت‪.‬‬ ‫پ����اش مان����ه‌وه‌ی‌ بۆ م����اوه‌ی‌ دو رۆژ‬ ‫له‌نه‌خۆش����خانه‌ی‌ هه‌ناوی‌ س����لێمانی‌‌و‬ ‫شاری‌ پزیش����كی‌ فاروق‪ ،‬به‌یانی‌ دوێنێ‌‬ ‫(دوش����ه‌ممه‌) پیاوێك����ی‌ ته‌م����ه‌ن ‪39‬‬ ‫س����ااڵن كه‌ ئه‌فس����ه‌ره‌ به‌پله‌ی‌ نه‌قیب‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ توشبون به‌نه‌خۆشی‌ ئه‌نفلۆنزای‌‬ ‫باڵنده‌وه‌ گیانی‌ له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫نه‌خۆش����ه‌كه‌ ك����ه‌ رۆژی‌ ش����ه‌ممه‌ی‌‬ ‫رابردو كاریگه‌رییه‌كانی‌ ڤایرۆس����ه‌كه‌ی‌‬ ‫لێده‌ركه‌وت����وه‌‪ ،‬هه‌م����ان رۆژ له‌به‌ش����ی‌‬ ‫هه‌ن����اوی‌ نه‌خۆش����خانه‌ی‌ فریاكه‌وتنی‌‬ ‫س����لێمانی‌ داخڵكراوه‌‌و دواتریش له‌سه‌ر‬ ‫ویستی‌ كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ بۆ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫شاری‌ پزیشكی‌ فاروق گواستراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ ئ����ه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌س����ت‬ ‫ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌‪ ،‬ڤایرۆس����ه‌كه‌ سه‌ره‌ڕای‌‬ ‫نیشانه‌كانی‌ ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌‪ ،‬كاریگه‌ری‌‬ ‫له‌سه‌ر ماس����ولكه‌ی‌ دڵی‌ نه‌خۆشه‌كه‌ش‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌دژوارتر له‌ڤایرۆس����ی‌‬ ‫ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌ ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ فه‌رمانگ����ه‌ی‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ س����لێمانی‌‪ ،‬د‪ .‬می����ران‬ ‫محه‌م����ه‌د ره‌تیده‌كات����ه‌وه‌ له‌س����نوری‌‬ ‫فه‌رمانگه‌ك����ه‌ی‌ ئه‌وان هی����چ حاڵه‌تێكی‌‬ ‫توش����بون به‌و ڤایرۆس����ه‌ تۆماركرابێت‌و‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬تائێستا له‌سنوری‌‬ ‫پارێزگای‌ س����لێمانی‌ هیچ حاڵه‌تێكمان‬ ‫نه‌ب����وه‌ ك����ه‌ ئه‌نجامی‌ پش����كنینه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌توشبو به‌ئه‌نفلۆنزای‌ باڵنده‌ یان به‌راز‬ ‫گه‌ڕابێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌‪" ،‬هه‌مو ئه‌و نه‌خۆش����انه‌ی‌‬ ‫له‌م����اوه‌ی‌ راب����ردو الی‌ ئێم����ه‌ ب����ون‌و‬ ‫گومانم����ان لێی����ان هه‌ب����وه‌ له‌تاقیگه‌ی‌‬

‫ناوه‌ندی‌ پشكنینی‌ پێویستیان بۆ كراوه‌‌و‬ ‫زۆجاری����ش بۆ دڵنیابونی‌ زیاتر ره‌وانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تاقیگ����ه‌ی‌ ناوه‌ندی‌ به‌غداد كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو له‌به‌غداوه‌ په‌یوه‌ندییان‬ ‫پێوه‌كردین‌و رایانگه‌یاند ئه‌و پشكنینانه‌ی‌‬ ‫الی‌ خۆمان نێگه‌تیڤ بوه‌ له‌وێش هه‌مان‬ ‫ئه‌نجام ده‌رچوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ ئ����ه‌و زانیارییان����ه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ پزیشكیه‌وه‌ به‌ده‌ستی‌‬ ‫گه‌یشتوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌و ئه‌فسه‌ره‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رابردودا منداڵێكی‌ ته‌مه‌ن دو س����ااڵن‌و‬ ‫ژنێك����ی‌ ته‌م����ه‌ن ‪ 35‬س����اڵ به‌ه����ۆی‌‬ ‫ئه‌نفلۆنزاوه‌ گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌و منداڵ����ه‌‪ ،‬د‪ .‬میران‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ وت "ئ����ه‌و منداڵ����ه‌ ك����ه‌‬ ‫دانیشتوی‌ شاره‌زور بوه‌‪ ،‬پشكنینه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌تاقیگ����ه‌ی‌ ناوه‌ن����دی‌ س����لێمانی‌‬ ‫به‌نێگه‌تی����ڤ گه‌ڕاوه‌ت����ه‌وه‌"‪ .‬هه‌روه‌ك‬ ‫ره‌تیشیكرده‌وه‌ كار له‌سه‌ر شاردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و نه‌خۆش����یاانه‌ بكه‌ن‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌‬ ‫دا ك����ه‌ "ئه‌وكات����ه‌ی‌ نه‌خۆش����ی‌ كۆلێرا‬ ‫باڵوب����وه‌وه‌‪ ،‬رۆژانه‌ زانیارییمان له‌باره‌ی‌‬ ‫ژماره‌ی‌ توشبوانه‌وه‌ باڵوده‌كردوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هیچ نه‌خۆش����ییه‌كمان ن����ه‌ له‌رابردو نه‌‬ ‫له‌ئێستا نه‌شاردوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ تاچه‌ند له‌كوالێتی‌‬ ‫تاقیگه‌ی‌ ناوه‌ندی‌ دڵنیان‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫فه‌رمانگه‌ی‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌ وتی‌‪،‬‬ ‫"تاقیگه‌ی‌ ناوه‌ندی‌ الی‌ من موعته‌به‌ره‌‌و‬ ‫بۆیه‌ دڵنی����ام له‌ده‌رئه‌نجامی‌ هه‌مو ئه‌و‬ ‫پش����كنینانه‌ی‌ له‌س����نوری‌ س����لێمانیدا‬ ‫كراون"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌ ل����ه‌زاری‌ كه‌س����ێكی‌ نزی����ك‬ ‫له‌دوایی����ن قوربانییه‌وه‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ زانیوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌رچی‌ كه‌س����وكاری‌ ئه‌فسه‌ره‌كه‌‬ ‫به‌نیازب����ون ته‌رمه‌كه‌ی‌ ب����ۆ كه‌ركوك‌و‬ ‫زێدی‌ خ����ۆی‌ بگه‌ڕێننه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن‬ ‫به‌رپرس����انی‌ ته‌ندروس����تیه‌وه‌ رێگه‌یان‬ ‫پێنه‌دراوه‌‌و به‌هۆیه‌وه‌ له‌سلێمانی‌ به‌خاك‬ ‫سپێردراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك له‌كاتی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌‌و ناشتنی‌‬ ‫ته‌رمه‌كه‌ش����دا كه‌مام����ه‌و ده‌س����تكێش‬ ‫دراوه‌ته‌ ئاماده‌بوانی‌ مه‌راسیمه‌كه‌‪ .‬‬

‫به‌یه‌كتر‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئ���اگادار‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو به‌رپرسێكی‌ پایه‌بڵندی‌‬ ‫ئێران به‌مه‌به‌ستی‌ لێنزیكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫دو باڵه‌ س���ه‌ردانی‌ س���لێمانی‌ كردوه‌و‬ ‫چ���اوی‌ به‌هه‌ر یه‌ك له‌هێ���رۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حم���ه‌دو به‌ره���ه‌م س���اڵح كه‌وتوه‌و‬ ‫هۆشداری‌ داونه‌تێ‌ كه‌ پێویسته‌ بگه‌نه‌‬ ‫رێككه‌وتن‌و چاره‌سه‌ر‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ به‌پێ���ی‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئێس���تا فه‌ره‌ی���دون‬ ‫عه‌بدولق���ادر ئه‌ندام���ی‌ پێش���ووی‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌ له‌هه‌وڵی‌‬ ‫نزبكخس���تنه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕاندایه‌و‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش چه‌ن���د جارێك‬ ‫سه‌ردانی‌ نه‌وش���یروان مسته‌فاو هێرۆ‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌دی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ه���رۆز گه‌اڵڵ���ی‌ ك���ه‌ ئه‌ندام���ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌ له‌توركیا‌و له‌باڵه‌كانی‌‬ ‫ناو یه‌كێتیه‌وه‌ نزیكه‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫ناو یه‌كێتیه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ده‌توانێت به‌س���ه‌ر كێشه‌كانی‌‬

‫خۆیدا س���ه‌ربكه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم پێویستی‌‬ ‫به‌لێبوردویی‌‌و له‌خۆبوردویی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "پێموایه‌ ئه‌و كێشه‌و ملمالنێیه‌ی‌‬ ‫ئێستا له‌ناو یه‌كێتی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ له‌ناو‬ ‫هه‌مو حزبه‌كانی‌ دیكه‌شدا هه‌بێت"‪.‬‬ ‫گه‌اڵڵ���ی‌‪ ،‬لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕانی���ش له‌م كات���ه‌دا به‌هه‌نگاوێكی‌‬ ‫ئیجاب���ی‌ له‌قه‌ڵه‌م���ده‌دات‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌‬ ‫"ده‌نگی‌ خێر له‌هه‌ردوالدا زۆره‌ بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌س���ه‌له‌یه‌و ورده‌ ورده‌ هه‌نگاوی‌ بۆ‬ ‫ده‌نرێت تا ده‌گاته‌ ئامانجی‌ كۆتایی‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ بونی‌ به‌دیلی‌ تاڵه‌بانی‌ له‌ناو‬ ‫خودی‌ یه‌كێت���ی‌‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫ناوب���راو وتی‌ "مام جه‌الل له‌ئێس���تادا‬ ‫ته‌ندروستی‌ باش���ه‌و هیوادارین به‌ره‌و‬ ‫باش���تریش بچێت‪ ،‬به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئێمه‌ بتوانین یه‌كێتی‌‌و گۆڕان له‌داهاتودا‬ ‫زیات���ر لێكنزیكببنه‌وه‌و له‌سیاس���ه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم به‌رامب���ه‌ر به‌غداو واڵتان‌و له‌ناو‬ ‫خۆشدا‪ ،‬یه‌كهه‌ڵوێست بین‌و تێڕوانینی‌‬ ‫هاوبه‌شمان هه‌بێت له‌سه‌ر ئه‌و كێشه‌و‬ ‫گرفتانه‌ی‌ كه‌ له‌كوردستاندا هه‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و ئاماژه‌ به‌هیچ ناوێك‬ ‫ن���اكات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌ڵێ���ت‪" ،‬له‌هه‌ردوال‬

‫خه‌ڵ���ك هه‌یه‌" ك���ه‌ ببێت���ه‌ چه‌تری‌‬ ‫كۆكه‌ره‌وه‌ی‌ گش���ت ب���اڵ‌و تێڕوانین ‌ه‬ ‫ناكۆك���ه‌كان‪ ،‬له‌حاڵه‌تی‌ یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "من الیه‌نگری‌ ئه‌و هه‌نگاوی‌‬ ‫نزیكبونه‌وه‌ی���ه‌م‌و ته‌نانه‌ت دژی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ب���وم كه‌ گۆڕان له‌یه‌كێت���ی‌ جیابۆوه‌‪،‬‬ ‫ئێستاش باش���ترین رێگا بۆ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕانی���ش ئه‌وه‌ی���ه‌ به‌یه‌ك���ه‌وه‌ ئیش‬ ‫بك���ه‌ن"‪ .‬ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر "نیه‌ت هه‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌نجامه‌كه‌ش‬ ‫پۆزه‌تی���ڤ ده‌رده‌چێ���ت‪ ،‬وه‌ك چۆن‬ ‫له‌س���ه‌ر پارێزگای‌ س���لێمانی‌ توانیان‬ ‫بگه‌نه‌ رێككه‌وتن‌و پێویسته‌ هه‌وڵبده‌ین‬ ‫یه‌كبگرینه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و بارودۆخه‌ی‌‬ ‫ئێس���تا له‌كوردس���تان هه‌ی���ه‌ ئ���ه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵناگرێت‪ ،‬یه‌كێتی‌‌و گۆڕان هه‌ر یه‌ك‬ ‫به‌ته‌نها بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێشنیازی‌ ئه‌و پێكه‌وه‌ كاركردنه‌‬ ‫ده‌كات له‌داهات���وداو وتی‌ "پێویس���ته‌‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانمان له‌ن���او په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان‌و به‌غ���دا بكه‌ین���ه‌ یه‌ك‌و‬ ‫تێڕوانینی‌ هاوبه‌ش دروس���تبكه‌ین بۆ‬ ‫سیاسه‌ته‌كانمان"‪.‬‬

‫یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ باوه‌ش بۆ ڤاتیكان ده‌كاته‌وه‌‬ ‫به‌رپرسانی‌ كورد به‌ره‌و ڤاتیكان حه‌ج ده‌كه‌ن‬

‫سه‌ردانه‌كه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و وه‌فده‌که‌ی بۆ ڤاتیکان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ده‌ رۆژدا‪ ،‬سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌چنه‌‬ ‫ڤاتیكان‪ ،‬به‌رپرسێكی‌ یه‌كگرتوش كه‌‬ ‫ئه‌ندامی شاندێكی‌ ئه‌م دو سه‌ردانه‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬ئه‌م چونه‌ ڤاتیكانه‌ به‌پێویست‬ ‫ده‌زانێت‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ ڤاتی���كان ك���ه‌ به‌قه‌باره‌‬ ‫بچكۆالنه‌و به‌رۆڵ‌ بینین مه‌زن‌و گه‌وره‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌دوای‌ روخانی‌ رژێمی‌ س���ه‌دام‌و ژیانی‌‬ ‫مه‌س���یحیه‌كان كه‌وتن���ه‌ مه‌ترس���یه‌وه‌‬ ‫له‌عێراقدا رایه‌ڵێك له‌په‌یوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا دروس���تكردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌ په‌رله‌مه‌نتاری‌ سه‌ر‬ ‫به‌فراكس���یۆنی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ كه‌‬ ‫چه‌ن���د رۆژێك له‌مه‌وب���ه‌ر ئه‌ندامی‌ ئه‌و‬ ‫وه‌ف���ده‌ی‌ په‌رله‌مان بو كه‌ س���ه‌ردانی‌‬ ‫ڤاتیكانی���ان ك���رد‪ ،‬به‌هێزكردن���ی‌ ئه‌م‬

‫په‌یوه‌ندیی���ه‌ی‌ كوردس���تان له‌گ���ه‌ڵ‌‬ ‫ڤاتی���كان به‌پێویس���ت ده‌زانێت‪ ،‬به‌و‬ ‫پێی���ه‌ی‌ ڤاتی���كان نوێنه‌رایه‌تی‌ زیاتر‬ ‫له‌ملیارێك كاسۆلیك ده‌كات له‌جیهانداو‬ ‫كاریگه‌ری‌ هه‌ی���ه‌ له‌ناوه‌نده‌ گه‌وره‌كانی‌‬ ‫بڕیارداندا‌و پش���تگیری‌ كردنی‌ له‌كورد‬ ‫بایه‌خێكی‌ گه‌وره‌ی‌ ده‌بێت له‌گۆڕه‌پانی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی���دا‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "ڤاتیكان‬ ‫به‌بایه‌خه‌وه‌ سه‌یری‌ كوردستان ده‌كات‬ ‫كه‌ واڵت���ی‌ پێكه‌وه‌ ژیانی‌ ئاش���تیانه‌ی‌‬ ‫ئایی���ن‌و ئاینزاكان���ه‌و پاپ���ا‌و وه‌زیری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ڤاتیكانی���ش ب���ه‌رده‌وام‬ ‫جه‌غتیان له‌وه‌ كردوه‌ته‌وه‌ كه‌ ئیدانه‌ی‌‬ ‫ه���ه‌ر ج���ۆره‌ توندوتیژیی���ه‌ك ده‌كه‌ن‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌مه‌س���یحیه‌كانی‌ عێراق یان‬ ‫كورد بكرێت"‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌دن���ی‌ لێنزیكی‌ س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‌و سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ به‌رێككه‌وت ناوبردو وتی‌‬ ‫"سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان یه‌كه‌مجاره‌ بچێته‌‬ ‫فاتی���كان‌و به‌رنامه‌ ب���ۆ داڕێژراو نه‌بوه‌‬

‫ی حكومه‌تی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ سه‌ردانه‌كه‌ی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رێمدا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ڤاتیكان جه‌غتی‌ له‌وه‌ كرده‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان هه‌ست به‌ئێش‌و ئازاری‌ كورد‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ س���اڵه‌های‌ س���اڵ‌ به‌ده‌ست‬ ‫قه‌تل‌و عام كردنه‌وه‌ چه‌شتویانه‌‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫خوازیاری‌ ئه‌وه‌ بوین كه‌ مه‌سیحییه‌كان‬ ‫عێ���راق‌و كوردس���تان به‌جێنه‌هێڵ���ن‌و‬ ‫ئه‌وانیش پش���تیوانیان ل���ه‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫له‌واڵتی‌ خۆیان بمێننه‌وه‌و ئه‌م ناوچه‌یه‌‬ ‫به‌تاڵ‌ نه‌كرێت له‌مه‌سیحی‌"‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌دنی‌ ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫ئه‌و وه‌ك ئیسالمییه‌ك دروستكردنی‌ ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ له‌گه‌ڵ‌ ڤاتیكان به‌پێویست‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ بۆیان بس���ه‌لمێت‬ ‫كه‌ داعش‌و ئیسالم دو شتی‌ جیاوازن‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "سه‌ردانكردنی‌ ڤاتیكان‌و پاپا‬ ‫به‌كارێكی‌ ئیجاب���ی‌ ده‌نرخێنم‪ ،‬هیوام‬ ‫وایه‌ ئ���ه‌م گفتوگۆ مه‌ده‌نی���ه‌ له‌نێوان‬ ‫ئیس�ل�ام‌و ئایینه‌كانی‌ ت���ردا به‌رده‌وام‬ ‫بێت"‪.‬‬

‫"پرۆسه‌ی پشکنینی گۆڕه‌ به‌کۆمه‌ڵه‌کان به‌نازانستیترین شێو‌ه ئه‌نجام دراوه‌"‬ ‫رێکخراوێکی جیهانی تایبه‌ت به‌که‌سانی‬ ‫بێسه‌روشوێن له‌جیهاندا دێته‌‬ ‫کوردستان‌و رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ ئاماده‌یه‌‬ ‫سه‌رجه‌م کاری گۆڕه‌ به‌کۆمه‌ڵه‌کان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌ستۆی خۆی ئه‌نجام بدات‪،‬‬ ‫له‌کاتێکدا پێشتر له‌پرۆسه‌ی پشکنینی‬ ‫گۆڕه‌ به‌کۆمه‌ڵه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی زۆر‬ ‫نازانستیی ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬سه‌رۆکی لیژنه‌ی مافی‬ ‫مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی کوردس���تان‪ ،‬سۆران‬

‫عوم���ه‌ر به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند که‌ "پرس���ی‬ ‫هه‌ڵدانه‌وه‌ی گۆڕه‌ به‌کۆمه‌ڵه‌کان له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تان به‌هۆی کارنه‌کردن‌و ناکۆکیی‬ ‫ستافی وه‌زاره‌تی شه‌هیدان‌و ئه‌نفال له‌گه‌ڵ‬ ‫پزیش���کی دادوه‌ریی بۆته‌ هۆکاری ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌ ماوه‌یه‌کی زۆره‌‪ ،‬له‌و هه‌زارو پێنج سه‌د‬ ‫نمونه‌یه‌ی‌ بۆ ناسینه‌وه‌ی روفاتی ئه‌نفال‬ ‫پێی���ان دراوه‌‪ 16 ،‬دانه‌یان ته‌واو کردوه‌‪،‬‬ ‫له‌کاتێکدا ئ���ه‌و رێکخ���راوه‌ ده‌ڵێن ئێمه‌‬ ‫تاقیگه‌کانمان له‌بۆسنه‌‪ ،‬له‌یه‌ک رۆژدا ‪600‬‬

‫ناسینه‌وه‌ی نمونه‌یان ئه‌نجامداوه"‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و رێکخ���راوه‌ نێوده‌وڵه‌تیی��� ‌ه‬ ‫ک���ه‌ له‌الی���ه‌ن به‌ریتانی���او ئه‌مه‌ری���کاو‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کانه‌وه‌ پاڵپشتیی ده‌کرێن‬ ‫مه‌ترس���ی ئه‌وه‌یان پیش���انداوه‌ که‌ ئه‌و‬ ‫روف���ات‌و به‌ڵگانه‌ی له‌ئنف���ال رزگارکراون‌‬ ‫بفه‌وتێن‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆکی لیژن���ه‌ی ماف���ی م���رۆڤ‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت "له‌ناکۆکی ئه‌وه‌ی‬ ‫ئ���ه‌و ده‌زگایانه‌ که‌ پێک���ه‌وه‌ کارناکه‌ن‪،‬‬

‫بوه‌ به‌رێگر له‌و کاری پشکنینانه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫ده‌رهێنانی روفات���ی گۆڕه‌ به‌کۆمه‌ڵه‌کانی‬ ‫ده‌س���تی داع���ش‪ ،‬له‌ک���ۆی ‪ 17‬گ���ۆڕی‬ ‫به‌کۆمه‌ڵ‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌کی زۆر نازانستیی‬ ‫‪ 5‬دانه‌یان هه‌ڵدراوه‌ته‌وه‌‪ .‬له‌و پێنجه‌ ‪62‬‬ ‫روفاتیان ناناس���رێنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر وا بڕوات‬ ‫ئه‌و تاوانانه‌ له‌دادگای نێوده‌وڵه‌تی دانیان‬ ‫پێدا نانرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و رێکخراوه‌ ده‌ڵێت هیچ پاره‌یه‌کمان‬ ‫ناوێت‌و ئێم���ه‌ ئاماده‌ین ئه‌و کاره‌ بگرینه‌‬

‫ئه‌س���تۆ به‌ش���ێوه‌ی پرۆفیش���نااڵنه‌‪،‬‬ ‫"ب���ه‌اڵم ئه‌وان پش���کنینی ‪ DNA‬یان داو‌ه‬ ‫به‌تاقیگه‌یه‌کی شه‌خس���ی له‌س���لێمانی‌و‬ ‫نه‌تیجه‌که‌شی ئه‌وه‌ نییه‌ که‌ ده‌یانه‌وێت"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی ئه‌و ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌ خێزانێک‬ ‫بۆ ناس���ینه‌وه‌ی روفات���ی ئه‌ندامێکیان‪،‬‬ ‫نمونه‌یه‌کی���ان ن���اردوه‌ ب���ۆ ئه‌مه‌ریکاو‬ ‫پاره‌یه‌ک���ی خه‌یاڵیی���ان س���ه‌رفکردوه‌‪،‬‬ ‫"ئه‌نجامه‌که‌شی ئه‌وه‌ نه‌بوه‌ که‌ به‌دوایه‌وه‌‬ ‫بون"‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان‬

‫حكومه‌ت گۆڵێك ‌ی تر ‌ی‬ ‫له‌پارله‌مان كرد!‬ ‫عومه‌ر حاجی‌ عینایه‌ت‬ ‫له‌پاش ئه‌و هه‌م���و قه‌یرانه‌ داراییه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌رێمی‌ گرته‌وه‌و بۆ ئه‌وه‌ی‌ پارله‌مان ئه‌رك ‌ی‬ ‫سه‌رش���انی‌ خۆی‌ وه‌ك نوێنه‌ری‌ خه‌ڵك بۆ‬ ‫چاودێ���ری‌‌و لێپێچینه‌وه‌ به‌رامبه‌ر حكومه‌ت‬ ‫ببین���ێ‪ ،‬رۆژی‌ ‪2014-2-22‬و له‌ئه‌نجام���ی‌‬ ‫هه‌ستكردنم به‌م به‌رپرسیاریه‌تیه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌گه‌له‌كه‌م‪ ،‬بانگه‌وازێكم ئاراس���ته‌ی‌ گشت‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ پارله‌م���ان كرد به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫گرێدانی‌ دانیش���تنی‌ نائاس���ایی پارله‌مان‌و‬ ‫بانگهێش���تكردنی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت‌و‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ هه‌رێمی‌ نه‌وت‌و‬ ‫گاز‪ ،‬بۆ لێپێچینه‌وه‌و لێپرسینه‌وه‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ متمانه‌ش ئه‌گه‌ر پێویس���ت‬ ‫بكات‪ ،‬خۆش���به‌ختانه‌ ‪ 28‬ئه‌ندام پارله‌مان‬ ‫له‌فراكس���یۆنه‌كانی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬یه‌كگرت���و‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵ ب���ه‌ده‌م بانگه‌وازه‌كه‌وه‌ هاتن واژۆی‌‬ ‫یاداش���ته‌كه‌یان ك���ردو پێشكه‌ش���مانكرد‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ پارله‌مان‪ ،‬به‌اڵم پش���وی‌‬ ‫ته‌شریعی‌ پارله‌مان كۆتایی هات‌و ده‌سته‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ كارێكی‌ له‌م باره‌یه‌وه‌ نه‌كرد‪،‬‬ ‫بێگومان ئه‌مه‌ كاریگه‌ری‌ حكومه‌ته‌ له‌سه‌ر‬ ‫ده‌سته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌و به‌ڵگه‌شم بۆ ئه‌م‬ ‫راس���تیه‌ چوار جار كۆبونه‌وه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ته‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌ندامان���ی‌ پارله‌مان‌و‬ ‫هه‌ر جار به‌بیانویه‌ك رێگری‌ له‌پرس���اندنی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ك���راوه‌‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت(نێچیرڤ���ان بارزانی‌) له‌م خوله‌ی‌‬ ‫پارله‌مان���دا س���ێ ج���ار به‌ویس���تی‌ خۆی‌‬ ‫هاتوه‌ت���ه‌ پارله‌مان‪ ،‬به‌ر له‌دانیش���تنه‌كه‌و‬ ‫به‌ڕێكه‌وتن له‌گه‌ڵ ده‌سته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‪،‬‬ ‫هه‌ر جاره‌ی‌ به‌بیانویه‌ك رێگری‌ له‌قس���ه‌ی‌‬ ‫به‌شی‌ زۆری‌ پارله‌مانتاران كراوه‌و ژماره‌ی‌‬ ‫ئه‌و پارله‌مانتارانه‌ش دیاریكراوه‌ كه‌ ده‌توانن‬ ‫ن���ه‌ك پرس���اندن‪ ،‬به‌ڵكو گفتوگ���ۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت بكه‌ن‪ ،‬له‌دوا هاتنیدا‬ ‫ب���ۆ پارله‌مان‪ ،‬به‌ن���ده‌و ش���ه‌ش ئه‌ندامی‌‬ ‫دی‌ له‌فراكس���یۆنه‌كانی‌ گۆڕان‌و یه‌كیه‌تی‌‌و‬ ‫یه‌كگرت���و بایكۆتی‌ دانیش���تنه‌كه‌مان كرد‬ ‫وه‌ك ناڕه‌زاییه‌ك به‌رامب���ه‌ر بێده‌نگكردن‌و‬ ‫س���نورداركردنی‌ پارله‌مانت���اران‌و دواجار‬ ‫به‌غائ���ب نوس���راین له‌الی���ه‌ن س���ه‌رۆكی‌‬ ‫پارله‌مان���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مجاره‌ش له‌ب���ری‌ هاتنی‌‬ ‫ب���ۆ پارله‌مان‌و ئاماده‌بون ب���ۆ لێپێچینه‌وه‌‬ ‫له‌به‌رده‌م پارله‌مانتاراندا‪ ،‬پێشوه‌خت له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌سته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ رێكده‌كه‌ون‌و نه‌ك‬ ‫هه‌ر نه‌هاته‌ پارله‌مان)‪ ،‬پارله‌مانی‌ برده‌ ناو‬ ‫بینای‌ حكومه‌ت‌و له‌و شوێنه‌ی‌ خۆی‌ ویستی‌‬ ‫قسه‌ی‌ بۆ لیژنه‌ی‌ دارایی‌‌و ئابوری‌‌و لیژنه‌ی‌‬ ‫نه‌وت‌و گازو سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنه‌كان كرد‪،‬‬ ‫گۆڵ���ی‌ خۆی‌ كردو بوه‌ (‪ 4‬به‌ هیچ) له‌بری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و ببێت���ه‌ نێچیری‌ پارله‌مانتاران‌و‬ ‫راوبكرێت توانی‌ به‌ش���ێك له‌پارله‌مانتاران‬ ‫بكاته‌ نێچیری‌ خ���ۆی‌‌و راوی‌ كردن‪ ،‬به‌ڕای‌‬ ‫م���ن ئه‌مه‌ ش���كاندنی‌ ش���كۆی‌ پارله‌مانه‌و‬ ‫نه‌ده‌بوای���ه‌ ده‌س���ته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌و‬ ‫فراكس���یۆنه‌كان ئ���ه‌م داوایه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت قه‌ب���وڵ بكه‌ن‌و هاوكێش���ه‌كه‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫متمانه‌ی‌ به‌پارله‌مان دابێ‪ ،‬راسته‌ پارله‌مان‬ ‫ناتوانێ به‌پێی یاسا بانگی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫بكات���ه‌ پارله‌م���ان‌و لێپێچین���ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بكات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئاماژه‌كان ئه‌و راس���تیه‌مان‬ ‫ب���ۆ ده‌دركێنن كه‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تیش‬ ‫هێڵی‌ س���وره‌ بۆ پارله‌مان‌و به‌پێی یاسای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و په‌ی���ڕه‌وی‌ ناوخۆش پارله‌مان‬ ‫ده‌توان���ێ لێپێچین���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت بكات ب���ه‌اڵم به‌درێژایی ‪ 4‬خولی‌‬ ‫پارله‌م���ان هه‌رگیز نه‌توان���راوه‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ بانگهێش���تی‌ پارله‌مان بكرێت به‌م‬ ‫خوله‌ش���ه‌وه‌و به‌تایبه‌ت له‌م قه‌یرانه‌دا كه‌‬ ‫به‌ئاش���كرا سیاس���ه‌تی‌ ئابوری‌ هه‌رێم كه‌‬ ‫ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ ئه‌ندازیاریه‌تی‌‌و به‌فه‌رمانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و جێگره‌كه‌ی‌‌و وه‌زیری‌‬ ‫دارایی‌و وه‌زیری‌ پالندانان جێبه‌جێده‌كرێ‌و‬ ‫فه‌شه‌لی هێناوه‌‌و پاش ئه‌و هه‌مو داهاته‌ كه‌‬ ‫له‌م ‪ 10‬س���اڵه‌ی‌ رابردودا ده‌ست حكومه‌ت‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬ك���ه‌ به‌زیاتر ل���ه‌‪ 100‬ملیار دۆالر‬ ‫مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت له‌ماوه‌ی‌ ‪ 8‬ساڵدا (جگه‌‬ ‫له‌ فرۆشتنی‌ نه‌وتی‌ قاچاخ)‪ ،‬ئه‌وه‌ش باری‌‬ ‫ئابوری‌ كوردس���تانه‌ كه‌ مانگ بۆ موچه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانب���اران بوه‌ت���ه‌ ‪ 90‬رۆژو حكوم���ه‌ت‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 5‬ملیار دۆالر قه‌رزار بێ‌و گش���ت‬ ‫پرۆژه‌كان وه‌س���تابن‌و بازاڕ توشی‌ كه‌ساد‬ ‫(رك���ود)ی‌ ئاب���وری‌ هاتب���ێ‌و پارله‌م���ان‬ ‫نه‌توانێ س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت بهێنێته‌ ناو‬ ‫هۆڵی‌ پارله‌مان لێپێچینه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ بكات‌و‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ وه‌رگرتن���ه‌وه‌ی‌ متمانه‌ بڤه‌ بێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ من بێگومانم گه‌ر ئیراده‌ی‌ ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ وا بڕوات له‌م خوله‌شدا ئه‌م‬ ‫خولیایه‌ نایه‌ته‌ دی‌‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )468‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/3/3‬‬

‫"بۆ هێشتنه‌وه‌ی‌ بارزانیی ‌ه له‌ده‌سه‌اڵتدا بۆ هه‌تا هه‌تایه‌"‬

‫‪3‬‬

‫هه‌رێم ‌ی كوردستان له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ر ‌ی جاڕدان ‌ی بار ‌ی نائاساییدایه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫راگه‌یاندنی‌ دۆخی‌ نائاسایی‌ سه‌ره‌تا‬ ‫له‌زاری‌ سه‌ركرده‌یه‌كی‌ سیاسیی‌‬ ‫داكه‌وت‪ ،‬ئێستا په‌ڕیوه‌ته‌ ده‌م‬ ‫په‌رله‌مانتاران‌و الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌‌و خه‌ریكه‌ ده‌بێته‌ یه‌كێك له‌ئه‌گه‌ره‌‬ ‫به‌هێزه‌كانی‌ به‌رده‌م پرۆسه‌ی‌ سیاسیی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬نزیكبونه‌وه‌‬ ‫له‌كاتی‌ ده‌ستپێكردنی‌ پرۆسه‌ی‌‬ ‫ئازادكردنی‌ موسڵ‪ ،‬كه‌ پێده‌چێت‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش به‌شداربێت تێیدا‪،‬‬ ‫مه‌ترسی‌ رودانی‌ ئه‌م ئه‌گه‌ره‌ی‌ الی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان زیاتر كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ نزیكبونه‌وه‌ له‌واده‌ی‌ كۆتاییهاتنی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم له‌‪19‬ی‌ ئاب ‌ی‬ ‫‪ ،2015‬كه‌ هێشتا الیه‌نه‌كان نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫رێكبك���ه‌ون له‌س���ه‌ر هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تور‪ ،‬ئه‌نجامدان���ی‌ هه‌ڵبژاردنیش‬ ‫بۆ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م ئه‌گه‌رێكی‌ دوره‌‪،‬‬ ‫پێده‌چێت دۆخی‌ نائاسایی‌ رابگه‌یه‌نرێت‌و‬ ‫به‌ش���ێك له‌چاودێ���ران‌و په‌رله‌مانتاران‬ ‫پاس���اوی‌ هه‌نگاوێك���ی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌‬ ‫ده‌گێڕنه‌وه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ كه‌ "مه‌سعود بارزانی‌‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتدا بمێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا ئه‌م بابه‌ته‌ له‌الیه‌ن محه‌مه‌دی‌‬ ‫حاج���ی‌ مه‌حم���ود‪ ،‬س���كرتێری‌ حزبی‌‬ ‫سۆشیالیس���ت دیموكراتی‌ كوردستانه‌وه‌‬ ‫وروژێن���را‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌و ده‌ڵێ���ت "ئه‌مه‌‬ ‫تێڕوانینی‌ تایبه‌تی‌ خۆمه‌ بۆ بارودۆخه‌كه‌‬ ‫كه‌ ئێمه‌ ماوه‌ی‌ هه‌شت مانگه‌ له‌شه‌ڕداین‪،‬‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی���ش‬ ‫تائێستا ئه‌وه‌یان رانه‌گه‌یاندوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ره‌تیكرده‌وه‌ كه‌ له‌الیه‌ن مه‌س���عود‬ ‫بارزانی���ه‌وه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ پێوه‌كرابێ���ت‌و‬ ‫باس���ی‌ ئه‌و بابه‌ته‌ی‌ له‌گه‌ڵ���دا كرابێت‌و‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌گه‌ری‌ رودان���ی‌ هه‌نگاوێكی‌‬ ‫له‌و ش���ێوه‌یه‌ش له‌الیه‌ن س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم���ه‌وه‌‪ ،‬محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬ره‌نگه‌ بیری‌ لێكرابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ ته‌نها پێشنیازێكی‌ خۆم بو"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌گ���ه‌ری‌ راگه‌یاندن���ی‌ ئه‌و‬ ‫دۆخه‌ش له‌گه‌ڵ نزیكبونه‌وه‌ له‌كۆتاییهاتنی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬ناوبراو وتی‌‪،‬‬ ‫"ئه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌رێككه‌وتنی‌ سیاس���ی‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌‌و پارتیه‌وه‌ هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان ئه‌وه‌ی‌ به‌ئاوێنه‌ راگه‌یاند‪ ،‬كه‌‬ ‫"بابه‌تی‌ راگه‌یاندنی‌ باری‌ نائاسایی‌ وه‌ك‬ ‫ته‌رحێ���ك هه‌یه‌و ده‌یانه‌وێ���ت ورده‌ورده‌‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌ بوروژێنن‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌الیه‌ن‬ ‫پارتیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا هیچ هه‌نگاوێكی‌‬

‫راگه‌یاندنی‌ باری‌ نائاسایی‌ چیه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی ڕاسته‌قین ‌ه له‌سه‌ر كۆ ‌‬ ‫ی نه‌خوازراو ك ‌ه هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی كتوپڕ بریتی ‌ه له‌هه‌ر بارودۆخێك ‌‬ ‫ی یان حاڵه‌ت ‌‬ ‫ی نائاس���ای ‌‬ ‫بار ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت‬ ‫ی به‌هاواڵتیان له‌الیه‌ن دامه‌زراو‌ه فه‌رمییه‌كان ‌‬ ‫ی خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫ی سیاسی دروست ده‌كات‌و پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫سیستم ‌‬ ‫ی كه‌یاسادانه‌ر‬ ‫ی گه‌ور‌ه ده‌كاته‌وه‌‪ .‬له‌به‌رامبه‌ردا دامه‌زراو‌ه تایبه‌تمه‌نده‌كان به‌و میكانیزم ‌ه یاساییان ‌ه ‌‬ ‫ی ئاسته‌نگێك ‌‬ ‫ڕوبه‌رو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و هه‌ڕه‌ش ‌ه راسته‌قینه‌ی ‌ه ببنه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه بارودۆخێك ‌‬ ‫ی ئاس���ایی پێبه‌خش���یون‪ ،‬له‌توانایاندا نیی ‌ه ڕوبه‌ڕو ‌‬ ‫بۆ بارودۆخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جێبه‌جێكردن له‌پێناو تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ی ئیستسنائی ببه‌خشرێت ‌ه ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ێ دێته‌كایه‌و‌ه ك ‌ه پێویس���ت ده‌كات ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ئه‌و بارودۆخه‌ نائاساییه‌دا‪.‬‬

‫داعش ن ‌ه مه‌خمور ‌ی‬ ‫گرتوه‌و ن ‌ه كه‌ركوك‪،‬‬ ‫به‌ڵكو پاساوه‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه نزیكبوینه‌ته‌و‌ه‬ ‫له‌كۆتاییهاتن ‌ی ماوه‌ ‌ی‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ ‌ی ویالیه‌ت ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی هه‌رێم‬

‫ی مه‌ده‌نی‌ ده‌گرێته‌ده‌ست‌و یاساكان جێبه‌جێده‌كات‪.‬‬ ‫ی چه‌كدار هه‌مو ده‌سه‌اڵتێك ‌‬ ‫ هێز ‌‬‫ دادگاكان هه‌ڵده‌په‌سێردرێن‌و ده‌زگا ئه‌منیه‌كان پێویستیان به‌فه‌رمانی‌ دادوه‌ر نابێت بۆ ده‌ستگیركردنی‌ هه‌ر كه‌سێك‪.‬‬‫ی ماف‌و ئازادییه‌ گشتیی‌‌و تاكه‌كه‌سییه‌كان‪.‬‬ ‫ به‌رته‌سككردنه‌و‌ه ‌‬‫ی كار‬ ‫ی ماڵ‌و شوێن ‌‬ ‫ به‌رته‌سكردنه‌و‌هی‌ مافی كۆبونه‌وه‌و هاتوچۆو سه‌فه‌ركردن‌و پشكنین ‌‬‫ دانانی‌ كۆت له‌سه‌ر ماڵ‌و ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی كاتی‌‬‫ سانسۆر خستن ‌ه سه‌ر ئامێره‌كانی‌ په‌یوه‌ندی‌ مۆبایل‌و ئینته‌رنێت‬‫ دانانی‌ كۆت له‌سه‌ر هۆكاره‌كانی‌ گواستنه‌وه‌‌و شوێنه‌ گشتییه‌كان له‌سه‌ندیكاو یانه‌‌و ررێكخراوو چاودێریكردنیان‬‫ هه‌مو هه‌نگاوێك بۆ ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان راده‌گیرێن‪.‬‬‫ی خانه‌خوێ‌ جێده‌هێڵن‪.‬‬ ‫ كۆمپانیاكانی‌ وه‌به‌رهێنان‌و بازرگانانی‌ بیانی‌‪ ،‬واڵت ‌‬‫ی سه‌وزیان بۆ هه‌ڵده‌كرێت بۆ داخستنیان‪.‬‬ ‫ كونسوڵخانه‌و باڵیۆزخانه‌كانی‌ واڵتان گڵۆپ ‌‬‫ چاالكی‌ ئابوریی‌‌و بازرگانی‌ سنوردارده‌كرێت‪.‬‬‫ فراوانكردن‌و چڕكردنه‌وه‌ی‌ سه‌رجه‌م ده‌سه‌اڵته‌كان الی‌ خودی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم كه‌ شه‌رعیه‌تی‌ ‪ 6‬مانگی‌ ماوه‌ له‌ده‌سه‌اڵتدا‪.‬‬‫ به‌ستنه‌وه‌ی‌ راسته‌وخۆی‌ سه‌رجه‌م هێزه‌ چه‌كداره‌كان‌و ئاسایش‌و پۆلیس‌و ئیستیخبارات‌و هه‌واڵگیری‌ به‌سه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌وه‌‪.‬‬‫‪ -‬له‌رویی‌ سیاسییه‌وه‌‪ ،‬دیموكراتیه‌تی‌ هه‌رێم له‌سه‌ر ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ ده‌كه‌وێت ‌ه ژێر پرسیاره‌وه‌‬

‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق‪ ،‬به‌اڵم سه‌ركردایه‌ت ‌ی‬ ‫سیاس���یی‌ كورد فراكسیۆنه‌ كوردیه‌كانی‌‬ ‫به‌غدای‌ راس���پارد كه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫ده‌نگ نه‌ده‌ن به‌بڕیارێكی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ "ئه‌وه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ دروستكردنی‌‬ ‫دیكتاتۆریه‌ت له‌عێراقدا"‪.‬‬ ‫ی سیاسیی‌‌و‬ ‫د‪ .‬سه‌ردار قادر‪ ،‬چاودێر ‌‬ ‫مامۆس���تای‌ زانس���ته‌ سیاس���ییه‌كان‬ ‫له‌زانكۆی‌ س���لێمانی‌ پێیوای���ه‌ هۆكاری‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌ باری‌ نائاس���ای ‌ی سیاسییه‌‌و‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬راگه‌یاندنی‌ دۆخی‌‬ ‫نائاس���ایی‌ پاساوێكی‌ سیاس���ییه‌‪ ،‬زیاتر‬ ‫له‌وه‌ی‌ ئه‌منی‌‪ ،‬ئیداریی‌ یاخود یاس���ایی‌‬ ‫بێت‪ .‬ئه‌گه‌ر رۆژێك له‌رۆژان هه‌نگاوێكی‌‬ ‫له‌وش���ێوه‌یه‌ بگیرێته‌به‌ر له‌هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫بێگوم���ان بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ هه‌ندێك‬ ‫الدان���ه‌‌و ب���ۆ كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ فه‌رمان���ه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانه‌ له‌ژێر ده‌ستی‌ كه‌سێكدا‬ ‫یاخود بۆ دۆس���ییه‌كی‌ سیاسیی‌ دیكه‌یه‌‬ ‫وه‌ك درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم"‪ .‬‬ ‫كاكه‌می���ن نه‌جاڕ‪ ،‬ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس���یی‌ پارتی‌ دیموكرات ‌ی كوردستان‬ ‫ره‌تیكرده‌وه‌ نیازێكی‌ له‌وشێوه‌یه‌ هه‌بێت‌و‬ ‫وتی‌‪" ،‬باوه‌ڕناكه‌م پێویست به‌وه‌ بكات‌و‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ ئارامه‌"‪.‬‬ ‫له‌یاس���ای‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ژم���اره‌ (‪)1‬ی‌ س���اڵی‌‬ ‫‪2005‬دا‌و له‌بڕگ���ه‌ی‌ هه‌ش���ته‌می‌ ماده‌ی‌‬ ‫ده‌یه‌مدا كه‌تایبه‌ته‌ به‌ئ���ه‌رك‌و فه‌رمان‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪ ،‬مافی‌‬ ‫"جاڕدانی‌ باری‌ نائاسایی‌ به‌پێی‌ یاسایه‌كی‌‬ ‫تایبه‌ت" به‌خشیوه‌ته‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ د‪.‬دان���ا عبدالكری���م‪،‬‬

‫‬‫‬‫‬‫‬‫‪-‬‬

‫ی كوردستان‪:‬‬ ‫میكانیزمی‌ جاڕدانی‌ باری‌ نائاسایی‌ له‌هه‌رێم ‌‬

‫ی ‪2005‬ه‌وه‌ ئه‌م هه‌نگاوه‌ خراوه‌ته‌ ناو چوارچێو‌هی‌ یاساوه‌‪.‬‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ژمار‌ه (‪ ،)1‬ده‌سه‌اڵتی‌ ئه‌و‌هی‌ هه‌یه‌ ئه‌م بڕیار‌ه بدات‪.‬‬ ‫ی یاسا ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم به‌پێ ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌شێو‌هی‌ پێشنیازێك بابه‌ته‌كه‌ ده‌باته‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان به‌یاسایه‌كی‌ تایبه‌ت پێشنیازه‌كه‌ ده‌بێت په‌سه‌ندبكرێت‪.‬‬ ‫دوای‌ په‌سه‌ندكردنی‌ په‌رله‌مان‪ ،‬سه‌رۆكی‌ هه‌رێم دۆخی‌ نائاسایی‌ راده‌گه‌یه‌نێت‬

‫روده‌ده‌ن‪:‬‬ ‫جاڕدانی‌‬ ‫‌واڵتدا‌كاتی‌‬ ‫ی‌ له‬ ‫ ئه‌و‬‫نائاساییداه‌ری‌‪.‬‬ ‫باربۆی‌حوكمی‌ عه‌سك‬ ‫‌گۆڕێت‬ ‫نامێنێت‌و ده‬ ‫‌رانی‌ه‌ له‬ ‫‌گهه‌ده‌ن‬ ‫یه م‬ ‫حوكمئ ‌‬

‫كرداری‌ بۆ نه‌نراوه‌"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هی���چ كام له‌بزوتن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هه‌نگاوێكی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌ نین‌و‬ ‫ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ پێیانوایه‌ دۆخی‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و سیاس���یی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫نه‌گه‌یش���توه‌ته‌ ئاس���تێك پێویس���تی‌‬ ‫به‌ڕاگه‌یاندنی‌ دۆخی‌ له‌ناكاو هه‌بێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬ئاس���ۆ مه‌حمود‪ ،‬باژێروانی‌ گۆڕان‬ ‫له‌س���لێمانی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئێمه‌‬ ‫به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك ئه‌وه‌ ره‌تده‌كه‌ینه‌وه‌و‬ ‫پێمان باش نی���ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر عێراق به‌نمونه‌‬ ‫بهێنینه‌وه‌‪ ،‬نزیك���ه‌ی‌ ‪35%‬ی‌ خاكه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌الیه‌ن داعش���ه‌وه‌ داگیرك���راوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دۆخی‌ نائاس���ایی‌ رانه‌گه‌یه‌ن���راوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هیچ لۆژیكی‌ تێدانی���ه‌ كه‌ ئێمه‌ له‌هه‌رێم‬ ‫بیر له‌شتێكی‌ وا بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێیوای���ه‌ م���ادام هه‌نگاوێك���ی‌‬

‫له‌وش���ێوه‌یه‌ پێویس���تی‌ به‌ره‌زامه‌ن���دی‌‬ ‫په‌رله‌مانه‌‪ ،‬بۆیه‌ "ئه‌م په‌رله‌مانه‌ی‌ ئێستا‬ ‫ناچێت���ه‌ ژێرب���اری‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ راگه‌یاندنی‌‬ ‫حاڵه‌تی‌ نائاسایی‌ قبوڵبكات"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیارییان���ه‌ی‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت���ه‌وه‌ ده‌س���ت‬ ‫ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ده‌س���تپێكردنی‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كانی‌ رۆژی‌‪17‬ی‌ شوباتی‌‬ ‫‪ ،2011‬س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ویستویه‌تی‌‬ ‫دۆخ���ی‌ نائاس���ایی‌ رابگه‌یه‌نێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خودی‌ ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌ هاتوه‌ته‌س���ه‌ر‬ ‫خه‌ت‌و هۆشداری‌ داوه‌ته‌ بارزانی‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌نگاوی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌ بگرێته‌به‌ر‪،‬‬ ‫"تێكڕای‌ كۆمپانیاو نێرده‌ دیپلۆماتیه‌كان‪،‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان جێده‌هێڵن"‪.‬‬ ‫هاوكات فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ پێیوایه‌ هێشتا‬ ‫دۆخ���ی‌ سیاس���یی‌‌و ئه‌من���ی‌ هه‌رێم به‌و‬

‫ئاس���ته‌ نه‌گه‌یش���توه‌ كه‌ باری‌ نائاسایی‌‬ ‫تێدا رابگه‌یه‌نرێ���ت‪" ،‬به‌به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ تائێس���تا حكومه‌ت���ی‌ به‌غ���داش‬ ‫هه‌نگاوی‌ له‌وشێوه‌یه‌ی‌ نه‌ناوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫له‌ده‌وروبه‌ری‌ به‌غدا ش���ه‌ڕ له‌گه‌ڵ داعش‬ ‫گه‌رموگوڕت���ره‌ وه‌ك ل���ه‌وه‌ی‌ هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬‬ ‫له‌مێژوی‌ سیاس���یی‌ عێراقدا له‌بارترین‬ ‫ده‌رفه‌ت بۆ راگه‌یاندنی‌ باری‌ نائاس���ایی‌‪،‬‬ ‫جه‌نگی‌ ‪ 8‬س���اڵه‌ی‌ نێوان عێراق‌و ئێران‬ ‫بو (‪ ،)1988-1980‬به‌اڵم هیچ الیه‌كیان‬ ‫په‌نایان بۆ بڕیارێكی‌ له‌وشێوه‌یه‌ نه‌برد‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت كاتێكیش كه‌ موس���ڵ‌و تكریت‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ مانگی‌ حوزه‌یرانی‌ س���اڵی‌‬ ‫رابردو له‌الیه‌ن داعشه‌وه‌ گیراو نوكی‌ رمی‌‬ ‫هێرش���ه‌كان به‌ره‌و به‌غدا ئاراسته‌كران‪،‬‬ ‫نوری‌ مالكی‌‪ ،‬سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ پێشوی‌‬ ‫عێ���راق داوای حاڵه‌تی‌ نائاس���ایی‌ كرد‬

‫ئایا په‌كه‌ك ‌ه چه‌ك داده‌نێت‬

‫به‌رپرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ‪ :KCK‬ئاش له‌خه‌یاڵ‌‌و ئاشه‌وان له‌خه‌یاڵێك‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫هه‌رچه‌نده‌ میدیاكان به‌گرنگیه‌وه‌‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ عه‌بدواڵ‬ ‫ئۆجه‌الن "ماڵئاوایی‌ له‌چه‌ك" ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌رپرسانی‌ په‌كه‌كه‌ له‌قه‌ندیل‬ ‫پێیانوایه‌ ئه‌و هه‌را میدیاییه‌ی‌‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ پێشنیاره‌كانی‌ ئۆجه‌الن بۆ‬ ‫پێشخستنی‌ پرۆسه‌ی‌ ئاشتی‌ خراوه‌ته‌‬ ‫رو‪ ،‬ده‌وڵه‌تی‌ ئاكه‌په‌ی‌ له‌پشته‌ كه‌‬ ‫ده‌یه‌وێت بڵێت "په‌كه‌كه‌مان ناچار‬ ‫به‌چه‌كدانان كردوه‌"‪.‬‬ ‫به‌رپرسی‌ په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ ده‌مهات عه‌گید له‌لێدوانێكیدا‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د ك����ه‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫هه‌میشه‌ ده‌ستپێش����خه‌ری‌ هه‌بوه‌ بۆ‬ ‫ئاش����تی‌‌و شه‌ڕی‌ نه‌خواس����توه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا ئ����ه‌وه‌ ده‌وڵه‌تی‌ توركیا‬ ‫ب����وه‌ ك����ه‌ ش����ه‌ڕی‌ به‌س����ه‌ر ئه‌واندا‬ ‫س����ه‌پاندوه‌و كوردی����ش ناچ����ار بوه‌‬ ‫داكۆك����ی‌ له‌خ����ۆی‌ بكات‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌‬ ‫"هاوسه‌رۆكایه‌تی كه‌جه‌كه‌ گه‌یشتوه‌ته‌‬ ‫ئ����ه‌و بڕی����اره‌ی كه‌ ئه‌گ����ه‌ر ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركیا گوێ له‌داخوازییه‌كانی په‌كه‌كه‌‬ ‫بگرێت‌و پرسی كورد چاره‌سه‌ر بكات‌و‬ ‫ش����اندی هه‌ده‌په‌ وه‌ك نوێنه‌ری كورد‬ ‫قبوڵ‌ بكات‪ ،‬ئه‌وا ئاماده‌ی‌ گرتنه‌به‌ری‌‬

‫هه‌مو هه‌نگاوێكه‌ بۆ سه‌قامگیركردنی‌‬ ‫ئاشتی"‪.‬‬ ‫عه‌گی����د ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ ك����رد ك ‌ه‬ ‫ئۆج����ه‌الن س����ه‌ركرده‌ی‌ په‌كه‌كه‌ ‪10‬‬ ‫خاڵی بۆ ده‌وڵه‌ت ده‌ستنیشانكردوه‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌سه‌ر ئه‌و خااڵنه‌ پێكبێین‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ئه‌گ����ه‌ر توركیا ئه‌و خااڵنه‌‬ ‫جێبه‌جێ بكات‪ ،‬ئ����ه‌وا كورد له‌باكور‬ ‫كێش����ه‌ی له‌گ����ه‌ڵ ده‌وڵه‌ت����ی تورك‬ ‫نابێت‌و پێش����وه‌خت شه‌ڕی چه‌كداری‬ ‫ده‌وه‌ستێنین"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرس����ه‌ی په‌كه‌ك����ه‌ پێیوایه‌‬ ‫رێككه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌وخااڵنه‌ به‌یه‌كالیه‌ن‬ ‫نابێت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت ده‌وڵه‌ت له‌سه‌ر‬ ‫ئ����ه‌و ‪ 10‬خاڵه‌ ڕێكبكه‌وێ����ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پرس����ی ئاش����تی به‌ته‌نه����ا یه‌كالیه‌ن‬ ‫چاره‌س����ه‌ر نابێت‪ ،‬به‌ڵك����و پێواژوی‬ ‫پرسه‌كه‌ به‌چاوپێكه‌وتنێكی ڕاسته‌وخۆ‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی ئاگاداری جیهانی بێت‌و‬ ‫به‌زوترین كاتیش ئه‌و پرۆسه‌یه‌ ده‌ست‬ ‫پێب����كات‪ ،‬عه‌گی����د وت����ی‌ "ئه‌گه‌ر وا‬ ‫نه‌بێت ئه‌وا پرۆسه‌ی‌ ئاشتی‌ به‌ئه‌نجام‬ ‫ناگات‌و ئه‌وا ئاش له‌خه‌یاڵ‌‌و ئاشه‌وان‬ ‫له‌خه‌یاڵێك"‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا میدیاكان����ی توركی����ا‬ ‫پرۆپاگه‌ن����ده‌ی ئه‌وه‌ ده‌ك����ه‌ن گوایه‌‬ ‫په‌كه‌ك����ه‌ چ����ه‌ك داده‌نێ����ت‪ ،‬عه‌گید‬

‫پێیوایه‌ توركیا له‌خۆیه‌وه‌ بڕیار ده‌دات‬ ‫كه‌ گوایه‌ ئێم����ه‌ له‌مه‌جبوری خۆمان‬ ‫بێین چه‌ك دابنێی����ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش وانیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ سیاسه‌تێكی تری توركیایه‌‬ ‫ك����ه‌ ده‌یه‌وێ����ت بڵێ����ت په‌كه‌كه‌مان‬ ‫مه‌جب����ور ك����ردوه‌‌و پاگه‌ن����ده‌ی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ك����ه‌ گوایه‌ له‌مانگی نیس����ان‬ ‫چه‌ك داده‌نێین‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا په‌كه‌ك����ه‌ ‪ 10‬خاڵه‌كه‌ی‬ ‫سه‌رۆكی وه‌كو ده‌ستوری چاره‌سه‌ری‬ ‫حسابكردوه‌و به‌ده‌ر له‌و ‪ 10‬خاڵه‌ هیچی‬ ‫تر به‌چاره‌سه‌ر نازانێت‪ ،‬ده‌مهات وتی‬ ‫"نا ئێمه‌ نیه‌تی باشمان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫‪ 10‬خاڵ����ه‌ جێبه‌جێ بكرێت ‪ ،‬واده‌زانن‬ ‫په‌كه‌كه‌ نایه‌وێت چه‌ك دابنێت‌و شه‌ڕ‬ ‫بوه‌ستێت‌و گوایه‌ نایه‌ته‌ ناو پرۆسه‌ی‬ ‫ئاشتییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێم����ه‌ ده‌ڵێین پرس����ی‬ ‫چه‌كداری ئێمه‌ له‌س����ه‌ر داوای ڕه‌وای‬ ‫كورده‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر توركیا وه‌ك پێویستی‬ ‫ئاشتی سه‌رتاس����ه‌ری هاته‌ پێشه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وا ئێم����ه‌ش خه‌بات����ی چه‌كداری‬ ‫له‌باك����وری كوردس����تان ڕاده‌گری����ن‌و‬ ‫ئ����ه‌وه‌ نیه‌تی په‌كه‌یه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ده‌بێت‬ ‫ڕێككه‌وتنه‌كه‌ له‌س����ودی كوردستان‌و‬ ‫ناوچه‌كه‌‌و توركیاش بێت"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی ده‌مهات ئه‌وان له‌گه‌ڵ بڕیاری‬ ‫ئاپۆدان‌و ئاپ����ۆش رایگه‌یانده‌وه‌ كه‌‬

‫ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت نییه‌تی باشی هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ پێكدێین‪ ،‬به‌مه‌رجێك كه‌ ئه‌و ‪10‬‬ ‫خاڵه‌ جێبه‌جێ بكات‪.‬‬ ‫عه‌گی����د وتی‌ "ئه‌م قۆناغ����ه‌ گرنگه‌‬ ‫به‌وشێوه‌یه‌ كه‌ تائێره‌ هاتوه‌و خه‌ونی‬ ‫‪ 100‬س����اڵه‌ی ئێمه‌ی����ه‌‪ ،‬له‌كاتێك����دا‬ ‫ده‌وڵه‌ت����ی توركی����ا نه‌یویس����توه‌ ئه‌و‬ ‫قۆناغه‌ به‌باشی تێپه‌ڕێنێت‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫لێره‌ به‌دوا هیوایه‌ك ببێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫پرۆسه‌یه‌ش تیكۆشانێكی مه‌زنه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بگه‌ینه‌ ئه‌نجام"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ زۆرێك له‌سه‌رچاوه‌‬ ‫كوردیی����ه‌كان باس ل����ه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫هه‌فته‌كان����ی‌ داهاتو پێش����بینی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێ����ت چه‌ند پێش����هاتێكی‌ گرنگ‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌كان����ی‌ نێ����وان حكومه‌تی‌‬ ‫ئه‌نقه‌ره‌و په‌كه‌كه‌دا روبدات كه‌ داوای‌‬ ‫دانپێدانانی‌ ده‌ستوری‌ به‌مافه‌ سیاسی‌‌و‬ ‫كولتورییه‌كان����ی‌ ك����ورد‌و ئازادكردنی‌‬ ‫عه‌بدواڵ ئۆج����ه‌الن له‌زیندانی‌ ئیمرالی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌به‌رامب����ه‌ردا ئاماده‌ی����ه‌‬ ‫هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ‌ حكومه‌تی‌ ئاكه‌په‌دا‬ ‫بكات‪ .‬هاوكات له‌گ����ه‌ڵ‌ نزیكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ل����ه‌واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌ گش����تییه‌كانی‌‬ ‫توركیا ك����ه‌ وا بڕیاره‌ ‪7‬ی‌ حوزه‌یرانی‌‬ ‫داهات����و ئه‌نجامبدرێ����ت‪ ،‬ئاكه‌پ����ه‌و‬ ‫هاده‌پیش له‌ئاماده‌كاریی‌ ئه‌وه‌دان كه‌‬ ‫زۆرترین ده‌نگی‌ كورد به‌ده‌ستبهێنن‪.‬‬

‫مامۆس���تای‌ كۆلێ���ژی‌ یاس���او رامیاری‌‬ ‫زانكۆی‌ س���لێمانی‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"هه‌تا ئێستا ئه‌و یاسا تایبه‌ته‌ ده‌رنه‌چوه‌‬ ‫كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ نائاس���ایی ببه‌خش���ێته‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ جێبه‌جێكردن بۆ‬ ‫ڕوبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ دۆخه‌ نائاس���اییه‌كه‌‪.‬‬ ‫میكانیزمی‌ ڕاگه‌یاندنی‌ باری‌ نائاس���ایی‬ ‫به‌دیارینه‌ك���راوی ماوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬گومان���ی‌‬ ‫تێدا نییه‌ كه‌ بڕی���اری‌ ڕاگه‌یاندنی‌ باری‌‬ ‫نائاسایی له‌ده‌سه‌اڵتی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پرس���یاره‌كه‌ لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ ڕۆڵی‌‬ ‫په‌رله‌مان چی‌ ده‌بێت له‌م پرۆسه‌یه‌دا؟"‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌به‌ن���دی‌ پێنجه‌م���ی‌ هه‌مان‬ ‫یاس���ای‌ ئاماژه‌پێكراودا‪ ،‬سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ ده‌ركردنی‌ بڕی���اری‌ ده‌بێت‬ ‫ك���ه‌ هێزی‌ یاس���ایی‌ ده‌بێ���ت له‌كاتێكدا‬ ‫ك���ه‌ په‌رله‌م���ان توان���ای‌ كۆبون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌بێت‌و هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و سیستمه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كه‌ی‌‌و ئاسایش���ی‌ گش���تی‌‌و‬ ‫دام���ه‌زراوه‌ ده‌س���تورییه‌كانی‌ ڕوبه‌روی‌‬ ‫مه‌ترسی‌ گه‌وره‌ ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوكات گۆران ئازاد‪ ،‬ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان به‌دوری‌ ده‌زانێت هه‌نگاوێكی‌‬ ‫له‌وش���ێوه‌یه‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌نگ بهێنێ���ت‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ به‌بیان���وی‌ راگه‌یاندنی‌‬ ‫دۆخی‌ نائاس���ایی‌ مه‌س���عود بارزانی‌ بۆ‬ ‫هه‌ت���ا هه‌تایه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدا بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هیچ ته‌فسیرێكی‌ دیكه‌ هه‌ڵناگرێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫زه‌مینه‌ی‌ په‌س���ندكردنی‌ ئه‌م یاسایه‌ كه‌‬ ‫پاس���اوه‌كه‌ی‌ ته‌نها مانه‌وه‌ی‌ مه‌س���عود‬ ‫بارزانیه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‪ ،‬ه���ه‌ر كوتله‌یه‌ك‬ ‫بچێت���ه‌ ژێرباری‌ ئ���ه‌م بابه‌ت���ه‌‪ ،‬له‌روی‌‬ ‫سیاسی ئه‌وپه‌ڕی‌ ره‌خنه‌ی‌ لێده‌گیرێت‌و‬ ‫تێكده‌شكێت"‪ .‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬داعش ن���ه‌ مه‌خموری‌‬ ‫گرتوه‌و نه‌ كه‌ركوك‪ ،‬به‌ڵكو پاس���اوه‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ نزیكبوینه‌ته‌وه‌ له‌كۆتاییهاتنی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ ویالیه‌تی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش جگ���ه‌ له‌رزگاركردنی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪ ،‬هیچ پاساوێكی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫نیه‌"‪ .‬‬ ‫به‌اڵم ڤاال فه‌رید‪ ،‬كه‌ سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫كاروباری‌ یاس���اییه‌ له‌سه‌ر لیستی‌ پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تان‪ ،‬ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌وه‌‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ ده‌زانێ���ت‪ ،‬جارێ‌ نامه‌وێت‬ ‫قس ‌هی‌ له‌سه‌ر بكه‌م"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ چه‌ند جارێ���ك په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫به‌هه‌ریه‌ك له‌فواد حس���ێن‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌‬ ‫دیوانی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و د‪ .‬سه‌باح‬ ‫ئومێد‪ ،‬وته‌بێژی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬به‌اڵم هیچ كامیان وه‌اڵمی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیان نه‌دایه‌وه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )468‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/3/3‬‬

‫حكومه‌ت چاوی له‌گیرفانی شوفێرانه‌‬

‫مانگان ‌ه ‪ 53‬ملیار دینار له‌زیاده‌ی نرخی به‌نزین ده‌ست حكومه‌ت ده‌كه‌وێت ‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫هاوش���انی قه‌یرانی دارای���ی‌و نه‌بونی‬ ‫موچ���ه‌و خراپی كاره‌باو ده‌یان قه‌یرانی‬ ‫دیك���ه‌‪ ،‬گران���ی نرخ���ی به‌نزینی���ش‬ ‫بارێكی گرانی دیكه‌یه‌ به‌س���ه‌ر ش���انی‬ ‫هاواڵتیان���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ حكومه‌ت���ی هه‌رێم‬ ‫به‌ه���ۆی زیادكردنی نرخ���ی به‌نزینه‌وه‌‬ ‫ده‌یه‌وێت خه‌زێنه‌كه‌ی گه‌رمكاته‌وه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫پێیه‌ی له‌‪ 2014‬دا نرخی به‌نزینی له‌‪500‬‬ ‫دین���اره‌وه‌ كرده‌ ‪ 900‬دین���ارو به‌رێژه‌ی‬ ‫‪ %45‬نرخه‌ك���ه‌ی زیاد ك���رد له‌كاتێكدا‬ ‫نرخی به‌رمیلێك نه‌وت له‌ئاستی جیهاندا‬ ‫زیات���ر له‌ ‪ 100‬دۆالر بو له‌ئێس���تادا كه‌‬ ‫نرخ���ی به‌رمیلێك نه‌وت ب���ۆ خوار ‪50‬‬ ‫دۆالر دابه‌زیوه‌ حكومه‌ت نرخی لیترێك‬ ‫به‌نزین به‌ڕێژه‌ی ‪ % 20‬دابه‌زاندوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ل���ه‌ كاتێكدایه‌ نرخی تێچ���وی لیترێك‬ ‫به‌نزی���ن ته‌نها ‪ 400‬دیناره‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ش‬ ‫حكومه‌ت له‌هه‌ر لیترێك ‪ 300‬دینار خێر‬ ‫له‌ش���وفێران وه‌رده‌گرێت‪ ،‬گرانی نرخی‬ ‫به‌نزین له‌كاتێكدایه‌ كه‌ حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫رۆژانه‌‪ 400‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت ره‌وانه‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫‪ ،‬ئۆتۆمبیل���ی كرێ ‪ 81‬ه���ه‌زارو ‪266‬‬ ‫‪ ،‬ئۆتۆمبیل���ی بارهه‌ڵگ���ر ‪ 303‬هه‌زارو‬ ‫‪ ،678‬ئۆتۆمبیلی كشتوكاڵ ‪ 22‬هه‌زارو‬ ‫‪ 237‬بیناس���ازی ‪ 16‬ه���ه‌زارو ‪،342‬‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم (كارتی‬ ‫زانیاری (‪ 135‬هه‌زار)‪.‬‬ ‫وات���ا ئۆتۆمبیل���ی ك���رێ كه‌ پاس‌و‬ ‫ته‌كس���ی ده‌گرێت���ه‌وه‌ ژماره‌یان (‪81‬‬ ‫ه���ه‌زارو ‪ )266‬ئۆتۆمبیل���ه‌ به‌نزی���ن‬ ‫گرانی نرخی به‌نزین‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان به‌‪ 500‬دین���ار وه‌رده‌گرن ك���ه‌ ده‌كاته‌‬ ‫له‌س���اڵی راب���ردودا نرخی ی���ه‌ك لیتر ته‌نه���ا ‪%7‬ی ئۆتۆمبیله‌كان���ی هه‌رێمی‬ ‫به‌نزینی ل���ه‌‪ 500‬دین���اره‌وه‌ كرده‌ ‪ 900‬كوردس���تان‪ ،‬به‌اڵم (یه‌ك ملیۆن‌و ‪94‬‬ ‫دینار‪ ،‬به‌و پێیه‌ی ته‌نها له‌یه‌ك لیتردا هه‌زارو ‪ )671‬ئۆتۆمبیل لیتری به‌(‪)900‬‬ ‫‪ 400‬دینار زیاده‌ی له‌شوفیران سه‌ندوه‌‪ ،‬دین���ار وه‌رده‌گرن ك���ه‌ ده‌كاته‌ ‪%93‬ی‬ ‫له‌كاتێك���دا له‌پارێزگاكانی عێراق لیتری ئۆتۆمبیله‌كانی كوردستان‪ .‬واتا ئه‌گه‌ر‬ ‫ب���ه‌‪ 450‬دیناربو‪ ،‬به‌و پێی���ه‌ش ئه‌گه‌ر ه���ه‌ر ئۆتۆمبیل���ه‌ی هه‌فتان���ه‌ ‪ 50‬لیتر‬ ‫ش���وفێرێك پێش���تر ‪ 50‬لیتر به‌نزینی وه‌ربگرێت ئه‌وا مانگانه‌ حكومه‌ت زیاتر‬ ‫وه‌رگرتبێت بای���ی ‪ 45‬هه‌زار دیناره‌ كه‌ ل���ه‌(‪ 87‬ملیار و ‪ 573‬ملی���ۆن دینار)‬ ‫پێش���تر نرخی لیتریك به‌‪ 500‬دینار بو زیاده‌ له‌هاواڵتیان وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫رۆژانه‌ هه‌رێمی كوردستان پێویستی‬ ‫ده‌یك���رده‌ ‪ 25‬هه‌زار دینار‪ ،‬به‌و پێیه‌ش‬ ‫حكومه‌ت له‌هه‌ر ش���ۆفێریك هه‌فتانه‌‪ 20‬به‌(‪ 6‬ملیۆن و ‪ 500‬هه‌زار لیتر) به‌نزین‪،‬‬ ‫هه‌زارو مانگانه‌ ‪ 80‬ه���ه‌زار دینار زیاتر به‌جۆرێك پارێ���زگای هه‌ولێ���ر رۆژانه‌‬ ‫پێویس���تی به‌(‪ 2‬ملی���ۆن و ‪ 600‬هه‌زار‬ ‫له‌شوفێران وه‌رده‌گرێت‪ .‬‬ ‫به‌و پێی���ه‌ی له‌هه‌رێمی كوردس���تان لیتر)و سلێمانی پێویستی به‌(‪ 2‬ملیۆن‌و‬ ‫(ی���ه‌ك ملی���ۆن‌و ‪ 281‬ه���ه‌زارو ‪ 300 )329‬ه���ه‌زار لیتر)و دهۆك پێویس���تی‬ ‫ئۆتۆمبیل هه‌یه‌‪ ،‬دابه‌ش بون به‌س���ه‌ر به‌(یه‌ك ملیۆن‌و ‪ 500‬هه‌زار لیتر)‪.‬‬ ‫له‌و رێژه‌ی���ه‌ (‪ )448000‬لیتری به‌‪500‬‬ ‫(ئۆتۆمبیلی تایب���ه‌ت ‪617‬هه‌زارو ‪141‬‬

‫دین���اره‌ واتا ته‌نه���ا ‪ %7‬و (‪ 5‬ملیۆن‌و‬ ‫‪ 952‬هه‌زار لیتری) به‌ ‪ 900‬دینار ده‌درێت‬ ‫به‌ش���وفێران واتا ‪ ،%93‬واتا حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم كه‌مترین رێ���ژه‌ی به‌نزین به‌‪500‬‬ ‫دینار ده‌داته‌ شوفێران‪.‬‬ ‫تێچوی نرخی به‌نزین‬ ‫لێكدانه‌وه‌ك���ه‌ی بۆ تێچوی به‌رمیلێك‬ ‫به‌نزین له‌س���ه‌ر حكومه‌ت���ی هه‌رێم رای‬ ‫جی���اوازی ش���اره‌زایانی لێكه‌وتۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی س���ه‌رۆكی لیژن���ه‌ی دارایی‌و‬ ‫ئابوری په‌رله‌مانی كوردستان‪ ،‬تێچوی‬ ‫لیترێك به‌نزین ته‌نه���ا ‪ 400‬دیناره‌ به‌و‬ ‫پێی���ه‌ی تێچ���وی به‌رمیلی���ك ‪30‬دۆالر‬ ‫ده‌درێت ب���ه‌ كۆمپانی���ای به‌رهه‌مهێن‪.‬‬ ‫‪ 17‬دۆالر له‌الیه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫ده‌درێت به‌پااڵوگ���ه‌ ‪ ٣‬دۆالریش كرێی‬ ‫گواس���تنه‌وه‌یه‌‪ .‬واته‌ ‪= ٣ + ١٧ + ٣٠‬‬ ‫‪ ٥٠‬دۆالر‪ .‬پاش���ان ‪ ٥٠‬دۆالره‌كه‌ دابه‌ش‬ ‫ده‌كرێت به‌س���ه‌ر‪ 153‬لیتر (كه‌ بریتیه‌‬ ‫له‌ ژماره‌ی لیتر بۆ هه‌ر به‌رمیلێك پاش‬ ‫پااڵوتن) تاكو نرخی یه‌ك لیتر ده‌س���ت‬ ‫بكه‌وێت كه‌ ‪ 33‬سه‌نته‌‪ .‬كه‌ ده‌كاته‌ ‪400‬‬ ‫دینار بۆ هه‌ر لیترێك به‌نزین‪.‬‬ ‫به‌اڵم وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫پێش���وتریدا‬ ‫له‌رونكردنه‌وه‌یه‌ك���ی‬ ‫رایگه‌یاندبو كه‌ نرخ���ی لیترێك به‌نزین‬

‫زیات���ر ل���ه‌‪ 1700‬دینار ده‌وه‌س���تێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌و پێی���ه‌ی تێچ���وی كۆمپانی���ا‬ ‫به‌رهه‌مهێن���ه‌ره‌كان زۆر زیات���ره‌ له‌‪30‬‬ ‫دۆالر ب���ۆ به‌رمیلێك ل���ه‌ نه‌وتی خاو‪،‬‬ ‫سامانه‌ سروش���تیه‌كان پێی وایه‌ كۆی‬ ‫تێچونه‌كان پێویس���ته‌ ب���ه‌(‪ )150‬دۆالر‬ ‫بۆ به‌رمیلێك حس���اب بكرێت نه‌ك ‪50‬‬ ‫دۆالر بۆ به‌رمێلێك‪ ،‬چونكه‌ ده‌بێت ‪100‬‬ ‫دۆالر بۆ ه���ه‌ر به‌رمیلێك زیاد بكه‌یت‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌غدا له‌س���ه‌ر حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫حسابی ده‌كات وه‌ك نرخی بازاڕ له‌به‌ر‬ ‫به‌كارهێنان���ی ئه‌م نه‌وته‌ ئه‌مه‌ش نرخی‬ ‫لیترێك س���ێ ئه‌وه‌نده‌ زیات���ر ده‌كات‬ ‫ب���ۆ حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان ‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌‪ ،‬پوخت���ه‌ی تێچوی بنه‌ڕه‌تی‬ ‫بۆ به‌رمیلێ���ك به‌نزین ب���ۆ حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان به‌م ش���ێوه‌یه‌ی‬ ‫خواره‌وه‌ ده‌بێت الی وه‌زاره‌تی سامانه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان‪١١٢ =٧٠–٣٠ + ١٥٢ :‬‬ ‫دۆالر (‪ ٩٠٠‬دین���ار ب���ۆ لیترێ���ك‪ ،‬به‌‬ ‫گریمانه‌ی ئه‌وه‌ی ك���ه‌ ‪ ١٥٩‬لیتر هه‌یه‌‬ ‫له‌به‌رمیلێكدا)‪ .‬سه‌رباری ئه‌وه‌‪ ،‬دوباره‌‬ ‫ده‌بێت ‪ ١٠٠‬دۆالری تر بۆ هه‌ر به‌رمیلێك‬ ‫زیاد بكرێت بۆ ئه‌و ژماره‌یه‌ی سه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌غدا داوای ده‌كات له‌حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم و له‌بودج���ه‌ی هه‌رێمی ده‌بڕێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش تێچوی به‌رمیلێك له‌به‌رهه‌مه‌كان‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێته‌ ‪٢١٢‬دۆالر‪ ،‬واته‌ ‪ ١٧٠٠‬دینار‬ ‫بۆ ه���ه‌ر لیترێك‪ ،‬ئه‌م���ه‌ لێكدانه‌وه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروش���تیه‌كانه‌‪ .‬كه‌‬ ‫پێی وایه‌ تێچوی لیترێك به‌نزین ‪1700‬‬ ‫دینار له‌سه‌ر حكومه‌تی هه‌رێم ده‌كه‌وێت‬ ‫به‌اڵم به‌ وته‌ی سه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان ته‌نها ‪ 400‬دیناری‬ ‫تێده‌چێت‪.‬‬ ‫دابه‌زینی نرخی به‌نزین‬ ‫له‌ئێس���تادا دابه‌زینی نرخی لیترێك‬ ‫به‌نزی���ن بۆ‪ 700‬دین���ار نرخێكی زۆره‌و‬ ‫حكوم���ه‌ت قازانجێك���ی زۆر له‌ به‌نزین‬ ‫ده‌كات ب���ه‌و پێی���ه‌ی ئه‌گ���ه‌ر تێچوی‬ ‫لیترێ���ك به‌نزین ‪ 400‬دین���ار بێت ئه‌وا‬ ‫حكومه‌ت ‪ 300‬دینار قازانج له‌شوفێران‬ ‫ده‌س���تێنێت‪ ،‬به‌و پێیه‌یش له‌و زیاده‌یه‌‬

‫ئاوێنه‌ چه‌ندین به‌ڵگه‌نامه‌ ‌ی نهێن ‌ی‬ ‫له‌باره‌ ‌ی بانك ‌ی كه‌الره‌و‌ه باڵوده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاراز محه‌مه‌د‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی رابردودا قایمقامی‬ ‫قه‌زای كه‌الر له‌دادگا سكااڵی له‌سه‌ر‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری بانكی‌ شاره‌كه‌ تۆماركردوه‌‪،‬‬ ‫به‌بیانوی ئه‌وه‌ی چه‌ندین كاری‌‬ ‫نایاسایی ئه‌نجامداوه‌و كێشه‌ی بۆ‬ ‫فه‌رمانبه‌ره‌كانیش دروستكردوه‌‪ ،‬ئیداره‌ی‌‬ ‫گه‌رمیانیش وه‌ك سزایه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌‬ ‫ده‌گوێزێته‌وه‌ بۆ بانكی شێروانه‌ له‌هه‌مان‬ ‫قه‌زا‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی ده‌ست ئاوێنه‌‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬به‌فه‌رمان���ی وه‌زاره‌تی دارایی‌و‬ ‫ئاب���وری‌ ل���ه‌‪ ،2014/8/20‬نابێت پاره‌ بۆ‬ ‫كۆمپانیاكان‌و وه‌به‌رهێنه‌ران له‌بانكه‌كاندا‬ ‫س���ه‌رفبكرێت‌و چه‌كیان لێ وه‌رنه‌گیرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌بانكی كه‌الر ئه‌و پاره‌یه‌ سه‌رفكراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ته‌نها بۆ چه‌ند كه‌س���ێك كراوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ ته‌نها پرۆژه‌ی‬ ‫نیشته‌جێبونی كه‌الری نوێ‪ ،‬چه‌ندین جار‬ ‫پاره‌ی بۆ س���ه‌رفكراوه‌و بڕه‌كه‌ی زیاتر له‌‬ ‫‪ 200‬ملیۆن دینار بوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی تر‪ ،‬وه‌به‌رهێنێك‬ ‫به‌ن���اوی (ب‪،‬ع‪،‬ع) چه‌ندینجار پاره‌ی بۆ‬ ‫س���ه‌رفكراوه‌و بڕه‌كه‌شی زۆر بوه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫جومعه‌ عوم���ه‌ر وه‌به‌رهێنه‌ری‌ كۆمپانیای‬ ‫راژیا بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬من وه‌به‌رهێنم‌و‬ ‫چه‌ندی���ن جار داوای پاره‌م له‌بانكی كه‌الر‬ ‫ك���ردوه‌ بۆی���ان س���ه‌رفنه‌كردوم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خه‌ڵك���ی تر هه‌ی���ه‌ پ���اره‌ی وه‌رگرتوه‌و‬ ‫ب���ۆی س���ه‌رفكراوه‌و به‌ڵگه‌كه‌ش���م‬ ‫له‌به‌رده‌ستدایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وه‌به‌رهێنه‌ وتیش���ی "ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی حزب���ه‌وه‌ ی���ان به‌په‌یوه‌ندی‬ ‫شه‌خس���ی پاره‌ی���ان وه‌رگرت���وه‌‪ ،‬ی���ان‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی خ���ودی بانك���ه‌وه‌ كاریان بۆ‬ ‫كراوه‌و ده‌كرێت"‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌ زانیویه‌ت���ی برایه‌كی قایمقامی‬ ‫ق���ه‌زای كه‌الر‪ ،‬به‌ناوی (ك ‪،‬ن) پێش���تر‬ ‫حس���ابێكی بۆ كراوه‌ته‌وه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫س���اخته‌ له‌الیه‌ن براژنێك���ی قایمقامه‌وه‌‬ ‫به‌ن���اوی (ژ‪,‬م)‪ ،‬چه‌ن���د جارێكیش ئه‌و‬ ‫برایه‌ی قایمقام چه‌ك���ی ناردوه‌ بۆ بانك‬ ‫به‌بڕێكی زۆر‪ ،‬به‌اڵم حس���ابه‌كه‌ی ئه‌و بڕه‌‬ ‫پاره‌یه‌ی تێدا نه‌بوه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ی‌ له‌مانگی‬ ‫‪ 2014/11‬به‌ویس���تی خۆی حس���ابه‌كه‌ی‬ ‫داخستوه‌‪ ،‬كه‌چی چه‌كی داوه‌ به‌خه‌ڵك بۆ‬ ‫وه‌رگرتنی پاره‌و له‌وێش���ه‌وه‌ ئستیشهاد‬ ‫كراوه‌ بۆ دادگای كه‌الر‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێن���ه‌ دوای‬ ‫ئه‌وه‌ی قایمقامی قه‌زای كه‌الر س���كااڵی‬ ‫یاسایی له‌س���ه‌ر به‌ڕێوبه‌ری بانك تۆمار‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌ڕێوبه‌ری بانكیش وه‌ك فشارێك‬ ‫له‌س���ه‌ر قایمقام‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی حس���ابی‬ ‫س���اخته‌ی براكه‌ی قایمقام���ی هێناوه‌ته‌‬ ‫پێش���ه‌وه‌و دو فه‌مانب���ه‌ری ناچاركردوه‌‬ ‫به‌ئیمزاكردن���ی ئه‌و نوس���راوه‌ كه‌ چه‌ند‬ ‫مانگێكی به‌سه‌ردا تێپه‌ڕبوه‌‪ ،‬پێشتر ته‌نها‬ ‫خۆی ئیمزای له‌سه‌ر ئه‌و حسابی بانكییه‌‬ ‫ساخته‌یه‌ كردبو‪.‬‬ ‫هاوكات قایمقامی قه‌زایی كه‌الر‪ ،‬جه‌الل‬ ‫شێخ نوری له‌و باره‌یه‌وه‌ بۆ ئاوێنه‌ وتی‪،‬‬ ‫"مه‌سه‌له‌ی براكه‌م هیچ په‌یوه‌ندی به‌منه‌وه‌‬ ‫نییه‌و با دادگا بڕیاری له‌باره‌وه‌ بدات"‪.‬‬ ‫قایمقامی كه‌الر وتیش���ی‪" ،‬كێش���ه‌ی‬ ‫براژنه‌كه‌ش���م ئه‌وه‌بو كه‌ به‌ڕێوبه‌ری بانك‬ ‫به‌تۆمه‌تی ئ���ه‌وه‌ی زانیاری بانكی بۆ من‬ ‫هێن���اوه‌‪ ،‬زوڵمی لێكردوه‌و كێش���ه‌ی بۆ‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬كه‌ فه‌سڵیشی كردوه‌ من‬ ‫هیچ كێش���ه‌م نه‌بوه‌و قس���ه‌م نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫هه‌موان ش���ایه‌تن من پێن���ج مانگ پێش‬ ‫ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌ وتومه‌ به‌ڕێوبه‌ری بانك‬ ‫ناتوانێت ئیداره‌ی بانك بدات‌و ئێس���تاش‬ ‫من به‌ڵگ���ه‌م له‌به‌رده‌س���تدایه‌و له‌داداگا‬ ‫سكااڵم له‌دژی تۆماركردوه‌"‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری بانك‬ ‫له‌روی‌ ئیدارییه‌وه‌‬ ‫الواز بوه‌و پاش‬ ‫سێ ساڵ له‌و‬ ‫شوێنه‌‪ ،‬نه‌یتوانیوه‌‬ ‫كێشه‌كان چاره‌سه‌ر‬ ‫بكات‬ ‫به‌ه���ۆی ئه‌و كێش���انه‌ی بانكی كه‌الر‪،‬‬ ‫ئیداره‌ی‌ گه‌رمیان لیژنه‌یه‌كی پێكهێناوه‌‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌كه‌ نه‌جم عه‌بدوڵاڵ بۆ ئاوێنه‌‬ ‫رونیده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ پ���اش لێكۆڵینه‌وه‌‪،‬‬ ‫"بڕیاریانداوه‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری بانكی كه‌الر‬ ‫بگوێزرێته‌وه‌ بۆ بانكی شێروانه‌ له‌كه‌الرو‬ ‫(و‪ ،‬خ) یه‌كێ���ك له‌فه‌رمانبه‌ره‌كانیش بۆ‬ ‫ئیداره‌ی‌ گه‌رمیان"‪ ،‬وتیشی "به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫بان���ك ل���ه‌روی‌ ئیداریی���ه‌وه‌ الواز بوه‌و‬ ‫پاش سێ ساڵ له‌و ش���وێنه‌‪ ،‬نه‌یتوانیوه‌‬ ‫كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكات"‪.‬‬ ‫هاوكات وه‌ك یه‌كێ���ك له‌فه‌رمانبه‌رانی‬

‫بانك باس���ی كرد‪ ،‬نوسراوێكی وه‌زاره‌تی‬ ‫دارای���ی‌و ئابوری���ان به‌ژم���اره‌ ‪2353‬‬ ‫ل���ه‌‪ 2014/3/26‬ب���ۆ هاتوه‌‪ ،‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ئ���اره‌زوی خوێندن���ی فه‌رمانب���ه‌ران‬ ‫له‌تواناس���ازی‪ ،‬كه‌چ���ی نوس���راوه‌كه‌یان‬ ‫پیش���اننه‌دراوه‌‪ ،‬له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ئه‌ڤی���ن‬ ‫ره‌شیدی فه‌رمانبه‌ر ده‌ڵێت "ئه‌و نوسراوه‌‬ ‫پیشانی ئێمه‌ نه‌دراو خۆشمان نازانین بۆ‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاتێك داوامان له‌به‌ڕێوبه‌ر كرد وتی‪،‬‬ ‫نوسراوی له‌و ش���ێوه‌یه‌مان بۆ نه‌هاتوه‌و‬ ‫لێی ش���اردینه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا بۆ بانكی‬ ‫كشتوكاڵی هاتبو كه‌ له‌نهۆمی سه‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌مان بینای بانك���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆ هه‌مو‬ ‫به‌رێوبه‌رایه‌تییه‌كانیش رۆشتوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و فه‌رمانبه‌ره‌ ده‌پرس���ێت ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫نوس���راوه‌ بۆ ئ���ه‌وان نه‌هاتب���و‪" ،‬بۆچی‬ ‫فه‌رمانبه‌رمان هه‌بو بۆ نمونه‌ به‌ڕێوبه‌ری‬ ‫به‌شی خۆیه‌تی به‌نوس���راوه‌كه‌ی‌ زانیوه‌و‬ ‫ئێستا سه‌رقاڵی خوێندنه‌ له‌ده‌ره‌وه‌؟ پاش‬ ‫ماوه‌یه‌ك زانیمان ئه‌و نوس���راوه‌ هاتوه‌و‬ ‫له‌به‌شی خۆیه‌تی له‌سه‌ری نوسراوه‌ ته‌نها‬ ‫بۆ هه‌ڵگرتن"‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ وه‌لید خواكه‌ره‌م یه‌كێكی‌‬ ‫دیكه‌یه‌ له‌و فه‌رمانبه‌رانه‌ی‌ بانكی‌ كه‌الرو‬ ‫چیرۆكێك���ی‌ ت���ر ده‌گێڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی به‌نوسراوی‌ ژماره‌ ‪1058‬‬ ‫ل���ه‌‪ 2015/2/4‬ره‌زامه‌ندی‌ داوه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫نوێكردنه‌وه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌ گرێبه‌س���ت‪،‬‬ ‫كه‌چی به‌رێوبه‌ری بانك نوسراوی‌ كردوه‌ بۆ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌و وتویه‌تی فه‌رمانبه‌رمان‬ ‫پێویست نییه‌‪ ،‬ئه‌و فه‌رمانبه‌ره‌ وتیشی "‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ته‌نانه‌ت به‌ده‌میش پێی وتین‬ ‫له‌م فه‌رمانگه‌یه‌ ده‌تانگوێزمه‌وه‌و فه‌سڵتان‬ ‫ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ له‌هه‌م���و ئه‌و وت���ه‌و به‌ڵگانه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری بانك���ی كه‌الری‌ ئ���اگادار‬ ‫كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئام���اده‌ نه‌بوه‌ لێدوان‬ ‫بدات‌و قسه‌ی له‌سه‌ر بكات‪.‬‬

‫وه‌زاره‌تی سامان ‌ه‬ ‫سروشتیه‌كان پێیوایه‌‬ ‫تێچوی لیترێك به‌نزین‬ ‫‪ 1700‬دینار له‌سه‌ر‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫ده‌كه‌وێت به‌اڵم ب ‌ه وته‌ی‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫ته‌نها ‪ 400‬دیناری‬ ‫تێده‌چێت‬ ‫حكومه‌ت رۆژی (‪ 1‬ملیارو ‪ 785‬ملیۆن‬ ‫دینار) زیاده‌ له‌ش���وفێران وه‌رده‌گرێت‪،‬‬ ‫مانگانه‌ ده‌كاته‌(‪ 53‬ملیارو ‪ 568‬ملیۆن‬ ‫دینار)‪.‬‬ ‫دابه‌زین���ی نرخ���ی به‌نزی���ن له‌‪900‬‬ ‫دیناره‌وه‌ بۆ ‪ 700‬دینار واتا دابه‌زاندنه‌كه‌‬ ‫ته‌نها به‌رێژه‌ی ‪ %20‬له‌كاتێكدا حكومه‌ت‬ ‫پێش���تر نرخی لیترێك به‌نزینی له‌‪500‬‬ ‫دین���اره‌وه‌ كرد به‌‪ 900‬دین���ار به‌ڕێژه‌ی‬ ‫‪ %45‬زیادی كرد‪ ،‬به‌ جۆرێك له‌وكاته‌دا‬ ‫نرخی به‌رمیلێك نه‌وت له‌س���ه‌ر ئاستی‬ ‫جیهان له‌س���ه‌رو ‪ 100‬دۆالره‌وه‌ بو به‌اڵم‬ ‫له‌ئێس���تادا نرخی به‌رمیلێك له‌خوار ‪50‬‬ ‫دۆالره‌وه‌‪ ،‬واتا نرخی ن���ه‌وت به‌رێژه‌ی‬ ‫‪ %50‬دابه‌زی���وه‌ ب���ه‌اڵم حكومه‌ت ‪%20‬‬ ‫نرخی به‌نزینی دابه‌زاندوه‌ بۆیه‌ حكومه‌ت‬

‫له‌ئێستادا ئه‌و قازانجه‌ی له‌‪ 700‬دیناره‌كه‌‬ ‫ده‌یكات ل���ه‌‪ 900‬دیناره‌ك���ه‌ نه‌یده‌كرد‬ ‫به‌هۆی دابه‌زینی نرخی به‌رمیلیك نه‌وت‬ ‫له‌ئاستی جیهاندا‪.‬‬ ‫دابه‌زین���ی نرخ���ی به‌رمیلێك نه‌وت‬ ‫له‌ئاس���تی جیهان بۆ خ���وار ‪ 50‬دۆالر‬ ‫نرخ���ی لیترێ���ك به‌نزینی له‌ت���ه‌واوی‬ ‫جیه���ان دابه‌زان���دوه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وان���ه‌ی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تانه‌وه‌ ك���ه‌ خ���ۆی‬ ‫خاوه‌ن���ی نه‌وته‌كه‌ش��� ‌ه ب���ه‌اڵم كاتێك‬ ‫نرخی به‌رمیلێك نه‌وت له‌ئاستی جیهان‬ ‫داده‌به‌زێت ئه‌و نرخ���ی لیترێك به‌نزین‬ ‫به‌رز ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬بۆ نمون ‌ه له‌واڵتی سوید‬ ‫كاتێ نرخ���ی نه‌وت له‌ئاس���تی جیهان‬ ‫دابه‌زی به‌رێژه‌ی نرخی لیترێك به‌نزینی‬ ‫دابه‌زان���د ب���ه‌و پێیه‌ی س���وید لیتریك‬ ‫به‌نزین له‌‪ 15‬كرۆن بۆ ‪ 12‬كرۆن دابه‌زاند‬ ‫واتا ‪ 3‬كرۆنی دابه‌زاند به‌رێژه‌ی ‪ %20‬بۆ‬ ‫هه‌ر لیترێك‪ ،‬له‌به‌ریتانیا لیترێك به‌نزین‬ ‫ل���ه‌ ‪ 1.33‬پاوه‌ن���ده‌و‌ه ب���ۆ ‪ 1‬پاوه‌ند‬ ‫دابه‌زێنرا به‌رێژه‌ی ‪ .%25‬به‌اڵم له‌مانگی‬ ‫‪9‬ی‪2014‬دا له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان كه‌‬ ‫س���ه‌ره‌تای دابه‌زاندن���ی نرخ���ی نه‌وت‬ ‫ب���و له‌جیهان���دا هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫نرخی لیترێ���ك به‌نزینی به‌رێژه‌ی ‪%45‬‬ ‫به‌رزكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م دۆخ���ه‌ی ئه‌مڕۆدا ك���ه‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان روبه‌ڕوی ده‌ی���ان قه‌یرانی‬ ‫گ���ه‌وره‌ بۆته‌وه‌و ت���ه‌واوی ئه‌ركه‌كه‌ش‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���انی هاواڵتیان���ه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم پێویست بو كه‌ باری‬ ‫سه‌رشانی هاواڵتیان ئاسان بكات‪ ،‬موچه‌‬ ‫نادات‌و نرخ���ی به‌نزین گران ده‌كات كه‌‬ ‫دو ئاراس���ته‌ی پێچه‌وانه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم نرخی به‌نزین هاوتای‬ ‫عێراق بكات كه‌ نرخه‌كه‌ی ‪ 450‬دیناره‌و‬ ‫گۆرانكاریشی به‌س���ه‌ردا نایه‌ت له‌هه‌مو‬ ‫بارودۆخێك���دا‪ ،‬حكومه‌ت���ی هه‌رێم كه‌‬ ‫خاوه‌نی نه‌وت نه‌بو نرخی لیترێك به‌نزین‬ ‫‪ 450‬دینار بو له‌ئێستادا كه‌ رۆژانه‌ ‪400‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیل ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ ده‌كات‬ ‫به‌نزی���ن ده‌كاته‌ ‪ 900‬دین���ارو دواتریش‬ ‫‪ 700‬دین���ار‪ ،‬ئه‌م���ه‌ پێچه‌وانه‌ی هه‌مو‬ ‫رێساو یاسایه‌كی ئابوری ‌ه له‌جیهاندا‪.‬‬

‫هاوكاریكردن ‌ی سندوق ‌ی شێرپه‌نج ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌و‌ه وه‌ستاوه‌‬ ‫ئا‪ :‬زریان محه‌مه‌د‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ %10‬له‌موچه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی په‌رله‌ماندا هه‌مو په‌رله‌مانتارێك به‌ڕێژ‌ه ‌‬ ‫ی پێشو ‌‬ ‫له‌خول ‌‬ ‫ی هاوكاری ش���ێرپه‌نجه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌مس���اڵدا ئه‌و هاوكاری ‌ه‬ ‫ده‌چو‌ه س���ندوق ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروستیش ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كه‌ن ئه‌و سندوق ‌ه سود ‌‬ ‫ڕاوه‌ستاوه‌و به‌پرسان ‌‬ ‫ی شێرپه‌نجه‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫زۆری‌ بۆ نه‌خۆشخانه‌كان ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‪،‬‬ ‫ی كوردس���تان به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ت���ارق جه‌وهه‌ر ڕاوێ���ژكار ‌‬ ‫ی ڕابردو ئه‌مساڵیش تائێستا نه‌هاتوت ‌ه په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی میزانی ‌ه ‌‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫بۆیه‌ پێم وانیه‌ ئه‌و ‪ %10‬بڕدرابێت له‌ په‌رله‌مانتاران"‪.‬‬ ‫ی كوردس���تاندا‪%10 ،‬‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی میزانی ‌ه ‌‬ ‫س���ااڵن ‌ه وه‌ك مادده‌ی���ه‌ك له‌یاس���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ده‌درا بخرێته‌ناو سندوق ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران ده‌بڕدراو بڕیار ‌‬ ‫به‌موچ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شێرپه‌نجه‌‪ ،‬بۆ ساڵێكیش ئه‌گه‌ر میزانی ‌ه گفتوگۆ ‌‬ ‫ی نه‌خۆش��� ‌‬ ‫هاوكاریكردن ‌‬ ‫له‌سه‌رنه‌كرابێت‪ ،‬ئه‌وا ئه‌سته‌مه‌ ئه‌م هه‌نگاوه‌ جێبه‌جێبكرێت‪.‬‬ ‫ت���ارق وتی‌‪" ،‬پێموانی ‌ه ئه‌و ‪%10‬ی ‌ه له‌په‌رله‌مانتاران بڕدرابێت‪ ،‬چونك ‌ه میزانی ‌ه‬ ‫ێ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی بۆ بكرێت‌و بزانرێت ك ‌‬ ‫نه‌هاتوت ‌ه په‌رله‌م���ان تا ده‌نگدان ‌‬ ‫ببڕدرێت یان نا‪ ،‬ل ‌ه ‪ 2014‬هیچ نه‌بڕدراوه‌و نه‌چوه‌ بۆ ئه‌و سندوقه‌"‪.‬‬ ‫ی بودجه‌دا په‌رله‌مانتاران ئه‌و بڕ‌ه پاره‌یه‌یان‬ ‫ی په‌رله‌مان له‌یاسا ‌‬ ‫ی پێشو ‌‬ ‫له‌خول ‌‬ ‫ی هاوكاری‌‌و به‌رده‌وامی���ش ئه‌و پاره‌یه‌یان لێبردراو‌ه‬ ‫دیاری‌ده‌كرد بۆ س���ندوق ‌‬ ‫له‌ئه‌گه‌ری‌ دواكه‌وتنی‌ میزانیه‌ش‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروس���تی‌‌و ژینگ ‌ه به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ی كاروبار ‌‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫زوڵفا مه‌حمود س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی پێش���و‪ ،‬ئه‌ندامان وه‌ك ته‌به‌روعات‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئ���ه‌و‌ه ته‌به‌روع بو‌ه له‌خول ‌‬ ‫ی شێر په‌نجه‌‪".‬‬ ‫ی هاوكاری ‌‬ ‫كردویان ‌ه ك ‌ه ‪ %10‬موچه‌كانیان بچێت بۆ سندوق ‌‬ ‫ئه‌و ئاماژ‌ه به‌وه‌شده‌كات ك ‌ه تائێستا په‌رله‌مانتاران نازانن موچه‌یان چه‌نده‌‪،‬‬ ‫ی هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ی قه‌یران ‌‬ ‫ی ته‌واومان وه‌رنه‌گرتوه‌‌و له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫"چونك ‌ه موچ ‌ه ‌‬ ‫تائێس���تا نازانی���ن ئه‌و ‪ %10‬لێمان ده‌بڕدرێت یان ن���ا‪ ،‬چونك ‌ه ئێم ‌ه ل ‌ه بانك‬ ‫موچه‌ وه‌رده‌گرین"‪.‬‬ ‫ی راگه‌یاند‪،‬‬ ‫ی به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ی ته‌ندروست ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫هاوكات خاڵس ئه‌حمه‌د‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫ی ل ‌ه ‪ %10‬مانگان ‌ه ده‌درا ب ‌ه‬ ‫ی ك��� ‌ه له‌الیه‌ن په‌رله‌مانتارانه‌و‌ه به‌بڕ ‌‬ ‫ئه‌و پاره‌ی ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 2014‬وه‌ نه‌دراوه‌"‪.‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی هاوكاری‌ شێرپه‌نجه‌‪ ،‬ل ‌ه سه‌ره‌تا ‌‬ ‫سندوق ‌‬ ‫ی ده‌بێت له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی ئه‌و بڕپار‌ه كاریگه‌ر ‌‬ ‫ئاماژ‌ه به‌وه‌ش���ده‌كات نه‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باش ‌ه بۆ كڕین ‌‬ ‫ی كه‌مده‌بێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‌ه "هۆكارێك ‌‬ ‫سندوق ‌ه ك ‌ه داهاته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ده‌رمان‌و ئامێر بۆ نه‌خۆشخانه‌كانی‌ شێرپه‌نجه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا"‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫سه‌رجه‌م الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر پرۆژه‌ی سندوقی داهات ‌ه نه‌وتیه‌كان رێكه‌وتون‬

‫‪5‬‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫یه‌كگرتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫یه‌كه‌كان ‌ی ‪70‬و ‪80‬‬ ‫ئاری‌ محه‌مه‌د هه‌رسین‬ ‫ل���ه‌زۆر موناس���ه‌به‌و چاوپێكه‌وتنه‌كانمدا كه‌ڵكم‬ ‫له‌به‌یت���ه‌ ش���یعرێكی‌ به‌هه‌ش���تی‌ ش���وكری‌ فه‌زلی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌ بۆ پشتڕاس���تكردنه‌وه‌ی‌ قس���ه‌كانم‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌مجۆره‌ ده‌ستپێده‌كات‪:‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ئیش هه‌مو یه‌كبونه‌ ئه‌ویش نابێ هه‌تا‬ ‫هه‌ر برینێ‌ كه‌ له‌دڵتا بێ‌ ساڕێژی‌ نه‌كه‌ی‌‬

‫کێڵگه‌یه‌کی نه‌وت له‌کوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫پرۆژه‌یاسای‌ سندوقی‌ داهاتی‌ نه‌وت‌و گاز‬ ‫له‌په‌رله‌مانی كوردستان‪ ،‬سه‌رجه‌م كاری‬ ‫لیژنه‌كانی ته‌واوكردوه‌‌و به‌وته‌ی په‌رله‌مانتارێكیش‬ ‫به‌رله‌وه‌ی پرۆژه‌كه‌ له‌په‌رله‌ماندا خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫بۆبكرێت‪ ،‬الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كان له‌سه‌ری رێكه‌وتون‌و‬ ‫هه‌فته‌ی داهاتو ده‌خرێت ‌ه به‌رنامه‌ی كاره‌وه‌‌و‬ ‫دواتریش كار له‌سه‌ر پرۆژ‌ه یاسای كه‌پكۆ‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی یاسای نه‌وت‌و گاز ده‌بێت ل ‌ه هه‌رێمی‬ ‫كوردستاندا چه‌ند دامه‌زراوه‌یه‌ك دروستبكرێت بۆ‬ ‫فرۆش���تنی سامانه‌ سروش���تیه‌كان‌و كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫داهاته‌كه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی یاس���اك ‌ه له‌ س���اڵی ‪2007‬دا‬ ‫ده‌رچوه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تا دامه‌زراوه‌كانی دروست‬ ‫نه‌ك���راوه‌‌و بڕی���ار‌ه هه‌فت���ه‌ی ئاین���ده‌ په‌رله‌مان‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی دوه‌م بۆ پرۆژه‌یاسای سندوقی داهات ‌ه‬ ‫نه‌وت���ی‌‌و گازیه‌كان بكات ك ‌ه به‌گوێره‌ی یاس���اك ‌ه‬ ‫ده‌بوای ‌ه دروست بكرایه‌و له‌ئێستاشدا پرۆژه‌یاسای‬ ‫كۆمپانیای كه‌پكۆ گه‌یشتۆته‌ په‌رله‌مان ك ‌ه ئه‌ویش‬

‫یه‌كێكه‌ له‌ دامه‌زراو‌ه سه‌ره‌كیه‌كانی‌ یاساكه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری كۆمه‌ڵی ئیسالمی‪ ،‬سۆران عومه‌ر‬ ‫به‌ ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‪" ،‬له‌ئێستادا لیژنه‌كان كاره‌كانی‬ ‫خۆیان ته‌واوكردوه‌‌و ته‌نها چه‌ند ورده‌كاریه‌ك ماو‌ه‬ ‫كه‌ گفتوگۆی له‌س���ه‌ره‌‌"‪ ،‬س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫به‌رێوبه‌رایه‌تیه‌ س���ه‌ر به‌چ دامه‌زراوه‌یه‌ك ده‌بێت‪،‬‬ ‫سۆران وتی‪" ،‬به‌شێك باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن راسته‌وخۆ‬ ‫سه‌ر به‌په‌رله‌مان بێت كه‌ ئه‌مه‌یان ناكرێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ كارێك���ی داراییه‌‌و ناكرێ���ت په‌رله‌مان لێی‬ ‫به‌رپرس بێت‌و به‌شێكیش پێیان وایه‌ ده‌بێت سه‌ر‬ ‫به‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران بێت‌و بۆچونێكی دیكه‌ش‬ ‫هه‌ی ‌ه كه‌ س���ه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نی هه‌رێمایه‌تی نه‌وت‌و‬ ‫گاز بێت"‪.‬‬ ‫دڵش���اد ش���ه‌عبان‪ ،‬جێگری س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی‬ ‫سامانه‌سروش���تیه‌كان جه‌خ���ت ل���ه‌وه‌ ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫كه‌سه‌رجه‌م الیه‌نه‌سیاس���یه‌كان له‌سه‌ركردنی ئه‌م‬ ‫پرۆژه‌ی ‌ه به‌یاس���ا كۆك���ن‌‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫لیژنه‌ی سامانه‌سروش���تیه‌كان‌و لیژن���ه‌ی دارایی‌و‬ ‫یاس���ایی پرۆژه‌كه‌مان ئاماده‌كردوه‌‌و پێشكه‌ش���ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانم���ان كردوه‌ ك��� ‌ه بیخات ‌ه‬ ‫به‌رنام���ه‌ی كاره‌وه‌ تاخوێندن���ه‌وه‌ی دوه‌م���ی بۆ‬

‫بكرێت‌و ئیدی ئه‌وه‌ی باس له‌ناشه‌فافیه‌ت ده‌كرێت‬ ‫كۆتایی بێت‌و به‌سیستماتیك بكرێت"‪.‬‬ ‫پرۆژه‌یاس���ای س���ندوقی داهات��� ‌ه نه‌وتی���ه‌كان‬ ‫له‌ساڵی ‪2012‬ه‌وه‌ له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌و‌ه‬ ‫پێشكه‌ش���ی په‌رله‌مان كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا ته‌نها‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆكراوه‌‪ ،‬دڵش���اد شه‌عبان‬ ‫ه���ۆكاری ئه‌و دواكه‌وتنه‌ی بۆ ئ���ه‌و‌ه گێرایه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌خولی پێشودا ئه‌و پرۆژانه‌ دواخران به‌هۆی ئه‌و‬ ‫ناكۆكیانه‌ی له‌نێوان ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن هه‌بو‌ه‬ ‫له‌سه‌ری‪.‬‬ ‫به‌پێ ‌ی ناوه‌رۆكی‌ ئه‌و پرۆژه‌یاسایه‌‪ ،‬كۆ ‌ی داهات ‌ی‬ ‫ن���ه‌وت دێته‌وه‌ ناو ئ���ه‌و س���نوقه‌‌و ده‌خرێت ‌ه ژێر‬ ‫چاودێری‌ ورد ‌ی په‌رله‌مان���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها راپۆرت ‌ی‬ ‫مانگانه‌ی‌ ده‌بێت‌و له‌ژێر چاودێر ‌ی دارایی‌ ده‌بێت‌و‬ ‫په‌رله‌مان ئاگادارده‌بێت‪.‬‬ ‫س���ۆران عومه‌ر باس ل���ه‌وه‌ده‌كات كه‌ یه‌كێكی‬ ‫دیكه‌ له‌مش���تومڕه‌كانی نێو په‌رله‌مان له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫پرۆژه‌یاس���ایه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ئه‌و ده‌س���ته‌یه‌ی بۆی‬ ‫دروس���ت ده‌كرێت "ته‌نها س���ه‌رۆكی ده‌س���ته‌ك ‌ه‬ ‫له‌په‌رله‌مان س���وێند بخوات‌و ئ���ه‌و به‌رپرس بێت‌و‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌ودا بكرێت‪ ،‬یاخود سه‌رجه‌م‬

‫ئه‌ندامانی ئه‌و ده‌س���ته‌ی ‌ه له‌ب���ه‌رده‌م په‌رله‌ماندا‬ ‫سوێندی یاسایی بخۆن"‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی یاسای نه‌وت‌و گازی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫بۆ به‌سیستمكردنی فرۆشتن‌و هه‌نارده‌كردنی نه‌وت‌و‬ ‫گاز ده‌بێت سندوقی داهات ‌ه نه‌وتیه‌كان‌و كۆمپانیای‬ ‫كه‌پكۆ‌و كۆمپانیای كۆمۆ دروست بكرێن‪.‬‬ ‫جێگری سه‌رۆكی لیژنه‌ی سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ داوایان ل ‌ه حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫كردوه‌ پرۆژه‌ یاس���ای كۆمۆیان ب���ۆ ئاماده‌بكات‌و‬ ‫بینێرێت��� ‌ه په‌رله‌م���ان بۆ ئه‌وه‌ی بكرێت یاس���اك ‌ه‬ ‫جێبه‌جێ بكرێت‌و كه‌رتی نه‌وت ش���ه‌فاف بكرێت‌و‬ ‫هه‌روه‌ها پێداچونه‌و‌ه به‌پ���رۆژه‌ی فیلیزا‌و ال فلیزا‬ ‫بكرێت كه‌ تایبه‌ت ‌ه به‌سامانه‌ سروشتیه‌كانی دیك ‌ه‬ ‫جگه‌ له‌نه‌وت‪ ،‬چونكه‌ هه‌رێمی كوردستان چه‌ندین‬ ‫ماده‌ی سروشتی دیكه‌ی تێدایه‌‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانت���اری فاركس���یۆنی پارتی‪ ،‬فرس���ه‌ت‬ ‫سۆفی پێداگری له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌بونی‬ ‫ئه‌م پرۆژه‌یه‌ به‌ یاس���ا ئ���ه‌وا كه‌رتی نه‌وتی هه‌رێم‬ ‫ب ‌ه سیسته‌ماتیك‌و دامه‌زراوه‌یی ده‌كرێت‌و ده‌كرێت‬ ‫په‌رله‌مان چاودێریه‌كی وردتری ئه‌و كه‌رت ‌ه بكات‌و‬ ‫شه‌فافتر بێت‪.‬‬

‫حكومه‌ت‪ ،‬رۆڵی په‌رله‌مان ده‌بینێت‬

‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬په‌رله‌مان ناتوانێت لێپێچینه‌وه‌ له‌حكومه‌ت‌و به‌رپرسان بكات‬ ‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‌‬

‫له‌ئێستادا هێنده‌ ‌ی حكومه‌ت له‌گۆڕه‌پانی‬ ‫سیاسیدا رۆڵی دیاری هه‌یه‌‪ ،‬په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان نییه‌تی‪ ،‬چاودێران ئه‌و‌ه به‌نمون ‌ه‬ ‫ده‌هێننه‌وه‌ كه‌ بڕیار ‌ی دابه‌زاندن ‌ی نرخی به‌نزین‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستی سه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت ده‌ركراوه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت "په‌رله‌مان هیچ‬ ‫سه‌ركه‌وتو نه‌بوه‌ له‌بانگهێشتكردنی‌ به‌رپرسان ‌ی‬ ‫حكومه‌ت‌و بۆته‌ شوێنی‌ میوانداریكردن"‪.‬‬ ‫ڕێباز عه‌بدواڵ خوێندكار له‌زانكۆی‌ س���ه‌اڵحه‌دین‬ ‫پێیوای���ه‌ پرس���نه‌كردنی‌ حكوم���ه‌ت به‌په‌رله‌مان‬ ‫له‌دابه‌زاندن ‌ی نرخ��� ‌ی به‌نزین‪" ،‬هه‌یبه‌تی په‌رله‌مان‬ ‫ده‌خاته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌‪ ،‬ئه‌و پرسنه‌كردنه‌ له‌بار ‌ی‬ ‫میكانیزم ‌ی دابه‌زاندن���ی‌ نرخ ‌ی به‌نزین‪ ،‬بێڕێزی بو‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌په‌ڕله‌مان‪ ،‬چونك���ه‌ له‌و بابه‌ته‌دا هیچ‬ ‫حسابێك بۆ په‌رله‌مان نه‌كرا"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و خوێندكاره‌ ‌ی زانكۆ ده‌ڵێ���ت "په‌رله‌مانێك‬ ‫ناتوانێ���ت متمان��� ‌ه له‌ده‌س���ه‌اڵتداران ‌ی حكومه‌ت‬ ‫وه‌ربگرێته‌وه‌و بڕیار له‌سه‌ر پرسه‌ چاره‌نوسسازه‌كان‬ ‫بدات‌و ژیانی‌ خه‌ڵك به‌پێ ‌ی یاس���ا رێكبخات‪ ،‬هه‌مو‬ ‫كارو دانوس���تان‌و پرس���ێك له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئه‌نج���ام ده‌درێت‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ت ‌ه په‌رله‌مانتاران‬ ‫هه‌ڵوێستیان هه‌بێت‌و چیتر ئه‌و‌ه له‌حكومه‌ت قبوڵ‬ ‫نه‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكیش نكۆڵ ‌ی له‌وه‌ناكات كه‌ كه‌تونه‌ت ‌ه‬ ‫دوڕیانێكی‌ س���ه‌خته‌وه‌‪ ،‬سۆران عمر په‌رله‌مانتاری‬ ‫فراكس���یۆنی‌ كۆم���ه‌ڵ ده‌ڵێت "به‌داخ���ه‌وه‌ ئه‌م ‌ه‬ ‫راس���تیی ‌ه كه‌ په‌ڕله‌مان نه‌ ده‌توانێت لێپێچینه‌و‌ه‬ ‫له‌حكومه‌ت بكات‪ ،‬نه‌ له‌به‌رپرس���انیش‪ ،‬ئیتر ئه‌و‌ه‬ ‫بوه‌ته‌ ش���تێكی واقع���ی‌و په‌رله‌مان حكومه‌ت ‌ی پێ‬ ‫بانگهێشت ناكرێت بۆ لێپێچینه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه هه‌ندێك‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاران دابه‌شبون بۆ بۆچون‪ ،‬هه‌ندێكیان‬

‫له‌گه‌ڵ لێپرس���ینه‌وه‌ن‌و هه‌ندێكی���ان دژ‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك كێش���ه‌ی‌ دروس���تكردوه‌و په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫خستۆته‌ به‌رده‌م ئیحراجیه‌وه‌‪ ،‬ئیتر رێگای‌ تریش‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت هه‌وڵبده‌ین‌و لێپێچینه‌و‌ه بكه‌ین ‌ه‬ ‫كه‌لتور"‪.‬‬ ‫له‌دیدی‌ رۆژنامه‌نوسانیشه‌وه‌ حكومه‌ت په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫خس���تۆته‌ ژێ���ر چاودێریی���ه‌وه‌‪ ،‬ن���ه‌ك په‌رله‌مان‬ ‫حكوم���ه‌ت بخاته‌ ژێر چاودێریی���ه‌وه‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫رۆژنامه‌ن���وس فه‌ره‌یدون بێوار به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫هه‌ردوكیان (حكوم���ه‌ت‌و په‌رله‌مان) درێژكراوه‌ ‌ی‬ ‫خولی‌ پێشون‌و ئومێدیان لێ به‌دی ناكرێت‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫ئه‌وه‌ گۆڕاوه‌ په‌رله‌مانتاران بونه‌ته‌ میدیاكار ‌ی باش‌و‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌كانی‌ راگه‌یاندوه‌ قسه‌ده‌كه‌ن‌و ته‌واو‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نوس���ه‌ ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫جێی‌ داخ ‌ه په‌رله‌مانی‌ كوردستان هێنده‌ الواز بوه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك نه‌یتوانیوه‌ ببێت ‌ه چاودێر به‌سه‌ر حكومه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و به‌پێچه‌وانه‌وه‌ حكوم���ه‌ت بوه‌ت ‌ه چاودێر‬ ‫به‌س���ه‌ر په‌رله‌مانه‌وه‌‪ ،‬ته‌نیا ش���تێك گرنگ بێت‬ ‫ل���ه‌م خوله‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ لیژنه‌كان���ی‌ په‌رله‌مان تۆزێك‬ ‫ئه‌كتیڤن‪ ،‬ئه‌گه‌رن���ا په‌رله‌مانتاران له‌چه‌ندین الو‌ه‬ ‫كۆت‌و به‌ند كراون‪ ،‬بۆ نمون ‌ه حكومه‌ت ‌ی بنكه‌فراوان‬ ‫هیچیان ناتوان���ن لێپێچینه‌وه‌ له‌وه‌زیره‌كان بكه‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێكه‌وه‌ رێككه‌وتون‪ ،‬ئه‌وه‌ش ته‌نها میلله‌ت‬ ‫باجه‌كه‌ی‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫قاره‌مان فاتیح په‌رله‌مانتاری گۆڕان له‌په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"له‌چه‌ند مانگی رابردودا په‌رله‌مان رۆڵی مه‌رجه‌عی‬ ‫بینی���وه‌‪ ،‬بۆ نمون ‌ه هه‌م���و خه‌له‌له‌كانی حكومه‌ت‬ ‫له‌بابه‌ت���ی به‌نزین‌و موچ���ه‌‪ ،‬روی���ان له‌په‌رله‌مان‬ ‫ده‌كرد بۆ چاره‌سه‌ركردنی‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌و كێشان ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی وه‌زی���ران‌و وه‌زاره‌تی‬ ‫سامانه‌ سروشتییه‌كانه‌و‌ه هه‌بو‪".‬‬ ‫به‌ڕای ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ‌ی گۆڕان په‌رله‌مان چه‌ند‬ ‫كارێكی سه‌ره‌كی له‌سه‌ره‌‪ ،‬وه‌كو ده‌ركردنی یاساو‬

‫سه‌ره‌تا زۆرینه‌ی‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كۆكبون كه‌‬ ‫حكومه‌تی‌ بنكه‌فراوان‬ ‫خزمه‌ت به‌سه‌رجه‌م چین‌و‬ ‫توێژه‌كان ده‌كات‌و ده‌بێته‌‬ ‫هۆكارێك بۆ گۆڕانكاری‌‬ ‫گه‌وره‌ له‌واڵت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێستادا سه‌رجه‌م‬ ‫ره‌خنه‌كان به‌ره‌و روی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ بنكه‌ فراوان‌و‬ ‫به‌الوه‌كیكردنی په‌رله‌مانه‌‬ ‫چاودێریكردن���ی حكوم ‌هت‌و بودج���ه‌‪ ،‬توانیویه‌تی‬ ‫چاودێری باش���ی حكومه‌تیش ب���كات‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫له‌په‌رله‌مان كێشه‌ی په‌یڕه‌وی ناوخۆمان هه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ لێپرس���ینه‌و‌ه له‌وه‌زیره‌كان رێكاره‌كانی‬ ‫قورس���ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه به‌م په‌ی���ڕه‌وه‌ په‌رله‌مان ناتوانێت‬ ‫‪3/2‬ی ده‌نگه‌كان مسۆگه‌ر بكات بۆ لێسه‌ندنه‌وه‌ ‌ی‬

‫متمان ‌ه له‌وه‌زیر‌و ئێستا سه‌رقاڵی هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و په‌یڕه‌وه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی له‌م���ه‌ودوا به‌‪1+51‬ی‬ ‫ده‌نگه‌كان متمانه‌ له‌وه‌زیره‌كان وه‌ربگرینه‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوكات په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنی‌ سه‌وز ڕێواس‬ ‫فای���ه‌ق پێیوایه‌ په‌رله‌مان هیچ س���ه‌ركه‌وتو نه‌بو‌ه‬ ‫له‌بانگهێشتكردنی‌ به‌رپرسان ‌ی حكومه‌ت‪ ،‬به‌داخه‌و‌ه‬ ‫په‌رله‌مان بوه‌ته‌ ش���وێنی‌ مێوانداریكردن‪ ،‬له‌بر ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بچن لێپێچن���ه‌و‌ه بكه‌ن له‌وه‌زیره‌كان‪ ،‬دێن‬ ‫وه‌اڵمی‌ پرسیاره‌كانمان ده‌ده‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بابه‌تێك‬ ‫روبدات حكومه‌ت رونكردنه‌و‌ه ده‌دات‌و ته‌واو‪ ،‬ئیتر‬ ‫شتێك نییه‌ به‌ناو ‌ی لێپێچینه‌و‌ه له‌وه‌زیرو سه‌رۆك‌و‬ ‫جێگره‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ به‌پێی یاس���ا ده‌س���توقاچی په‌رله‌مان‬ ‫به‌س���ترابێته‌و‌ه له‌لێپرس���ینه‌وه‌كردن‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ی‌ یه‌كێت���ی ئاماژ‌ه به‌وه‌ده‌كات چه‌ند‬ ‫هۆكار ه���ه‌ن له‌وانه‌ بانگهێش���تكردنه‌كه‌ی‌ به‌پێ ‌ی‬ ‫چ مادده‌یه‌ك��� ‌ه كه‌ هه‌مو جارێ���ك مادده‌ ‌ی ‪ 54‬ك ‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���ت میوانداریی ‌ه نه‌ك لێپیچنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وانیش ك ‌ه‬ ‫دێن رونكردن���ه‌وه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬ئێمه‌ش ده‌بێت گوێیان‬ ‫بۆ بگرین‪.‬‬ ‫به‌ڕای ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ فراكس���یۆنی س���ه‌وز‬ ‫هۆكارێكی تر بریتییه‌ له‌وه‌ ‌ی حكومه‌ت ‌ی بنكه‌فراوان‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای سازان‌و رێككه‌وتن دامه‌زراو‌ه له‌نێوان‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‪ ،‬ئیتر كار ‌ی په‌رله‌مانی‌ ده‌بێت ‌ه‬ ‫الوه‌ك ‌ی له‌گۆڕه‌پانه‌ك���ه‌و دوره‌خرێته‌وه‌‪ ،‬بۆ نمون ‌ه‬ ‫بڕیاردانی‌ س���ه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫نرخ ‌ی به‌نزی���ن بێ ئاگاداری‌ ئێم���ه‌‪ ،‬واتا ئه‌و‌ه چ‬ ‫به‌هایه‌كی‌ بۆ په‌رله‌مان هێشتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا زۆرینه‌ی‌ الیه‌نه‌كان له‌سه‌ر ئه‌و‌ه كۆكبون‬ ‫ك ‌ه حكومه‌ت���ی‌ بنكه‌فراوان خزمه‌ت به‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫چین‌و توێ���ژه‌كان ده‌كات‌و ده‌بێت���ه‌ هۆكارێك بۆ‬ ‫گۆڕان���كاری‌ گ���ه‌وره‌ ل���ه‌واڵت‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێس���تادا‬ ‫س���ه‌رجه‌م ره‌خنه‌كان به‌ره‌و روی‌ حكومه‌ت ‌ی بنك ‌ه‬ ‫فراوان‌و به‌الوه‌كیكردنی په‌رله‌مانه‌‪.‬‬

‫ئه‌گ���ه‌ر خوازیاری���ن كۆمه‌ڵگایه‌ك���ی‌ دیموكرات‬ ‫بنیاتبنێی���ن‪ ،‬بمانه‌وێت‌و نه‌مانه‌وێت ده‌بێت بڕوامان‬ ‫به‌مه‌بده‌ئ���ی‌ یه‌كتر قبوڵكردن هه‌بێ���ت‪ .‬ئیتر ئه‌م‬ ‫یه‌كت���ر قبوڵكردن���ه‌ له‌هه‌مو بواره‌كانی‌ سیاس���ی‌‪،‬‬ ‫ئاب���وری‌‪ ،‬ئایینی‌‪ ،‬نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و كه‌لتوریدا‪ .‬ئالیاتی‌‬ ‫ئه‌م یه‌كتر قبوڵكردنه‌ش بریتی‌ ده‌بن له‌‪ :‬دانپێدانان‬ ‫به‌جیاوازیه‌كان���ی‌ نێوانمان‪ ،‬به‌به‌رده‌وام س���ازدانی‌‬ ‫دیالۆگی‌ نیشتیمانی‌و ده‌ستاوده‌ستكردنی‌ ئاشتیانه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ كه‌ باس���مان كرد قه‌واره‌یه‌كی‌‬ ‫گشتی‌و تیۆریه‌‪ .‬به‌اڵم سیاسه‌ت بریتیه‌ له‌كۆی‌ ئه‌و‬ ‫ش���تانه‌ی‌ (یانیش ئه‌و ئه‌جندایانه‌ی‌) كه‌ خۆبه‌خۆ‬ ‫واقیعێكن‌و رۆژانه‌ به‌ره‌و رومان ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌ن���گاوه‌ س���ه‌ره‌تاییه‌كانی‌ پێكهێنان���ی‌‬ ‫كابینه‌ی‌ هه‌ش���ته‌مه‌وه‌ مه‌س���ه‌له‌ی‌ یه‌كخستنه‌وه‌و‬ ‫به‌سیس���تیمازه‌كردنی‌ هێزه‌كان���ی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌ وه‌زاره‌تێكدا یه‌كێك���ه‌ له‌گرنگترین‬ ‫ئه‌جن���دا سیاس���یه‌كانی‌ به‌رنامه‌ی‌ ئ���ه‌م كابینه‌یه‌‬ ‫(ئه‌گه‌ر نه‌ڵێم گرنگترینیانه‌)‪ .‬له‌ناو پڕۆس���ه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫یه‌كخستنه‌وه‌یه‌ش���دا ده‌توانم بڵێ���م یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ ‪70‬و ‪ 80‬كرۆكی‌ مه‌س���ه‌له‌كه‌ن‪ .‬به‌اڵم ئایا‬ ‫روخساری‌ ئه‌م پرۆسه‌یه‌ چۆنه‌؟‬ ‫مێ���ژوی‌ دروس���تنه‌بونی‌ هێزێك���ی‌ یه‌كگرت���وی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌ وه‌زاره‌تدا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫سه‌رده‌می‌ شه‌ڕی‌ نه‌گریس���ی‌ براكوژی‌‪ ،‬كه‌ له‌دوای‌‬ ‫ش���ه‌ڕه‌كانی‌ به‌هاری‌ س���اڵی ‪ 1994‬دی���ارده‌ی‌ دو‬ ‫ئیداره‌یی‌ لێپه‌یدابو‪.‬‬ ‫هه‌مو شه‌ڕێكی‌ براكوژی‌ دو زه‌ره‌ری‌ به‌رچاو له‌دوای‌‬ ‫خۆی‌ به‌جێدێڵ���ێ‪ .‬زه‌ره‌ری‌ یه‌كه‌م‪ :‬زه‌ره‌ری‌ ماددی‌‬ ‫(ی���ان فیزیاییه‌)‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش خ���ۆی‌ له‌وێرانكاری‌‌و‬ ‫داڕمان���ی‌ ژێرخانی‌ ئابوری���دا ده‌بینێته‌وه‌‪ .‬زه‌ره‌ری‌‬ ‫دوه‌م‪ :‬زه‌ره‌ری‌ مه‌عنه‌ویه‌‪ .‬ئه‌ویش له‌شێوه‌ی‌ كوشت‌و‬ ‫كوشتارو ناشتنی‌ تۆوی‌ ڕق‌و كینه‌و كه‌مكردنه‌وه‌و‪،‬‬ ‫هه‌ندێ���ك جاری���ش س���ڕینه‌وه‌ی‌ متمان���ه‌و رۆحی‌‬ ‫لێبورده‌ییه‌ له‌ئینسانه‌كاندا به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتر‪.‬‬ ‫زه‌ره‌ری یه‌ك���ه‌م به‌عه‌قڵ���ی‌ خه‌القی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫ئاب���وری‌ (وه‌ك ئه‌ندازیاران���ی‌ ئاوه‌دانكردن���ه‌وه‌)‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌ هیممه‌تێكی‌ نیش���تیمانی‌ دێته‌وه‌‬ ‫مایه‌و زوش له‌بیر خه‌ڵك ده‌چێته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم زه‌ره‌ری‬ ‫دوه‌م ئاس���ه‌واره‌كه‌ی‌ رق‌و كینه‌ی���ه‌و‪ ،‬پردێك یان‬ ‫باڵه‌خانه‌یه‌ك نی���ه‌ به‌زیره‌كی‌ ئه‌ندازیارو به‌ڵێنده‌رو‬ ‫به‌بڕێ���ك پ���اره‌ دروس���تبكرێته‌وه‌‪ .‬زه‌ره‌ری‌ دوه‌م‬ ‫كاره‌س���اته‌ كه‌ كاریگه‌ریه‌كی‌ س���ایكۆلۆژی‌ له‌دوای‌‬ ‫خ���ۆی‌ به‌جێده‌هێڵ���ێ‌و وه‌ك چاڵ���ه‌ ئاگرینه‌ی���ه‌ك‬ ‫رۆژان���ه‌ ل���ه‌ده‌رون‌و له‌ك���ردارو هه‌ڵس���وكه‌وتی‌‬ ‫هه‌ندێك له‌سیاس���یه‌كان‪ ،‬فه‌رمانده‌ سه‌ربازیه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌فس���ه‌ره‌كان‪ ،‬پێش���مه‌رگه‌كان‪ ،‬دایك‌و خوشك‌و‬ ‫براو مام‌و منداڵی ش���ه‌هیده‌كان‪ ،‬پڕیشكی‌ سوتێنه‌ر‬ ‫به‌چ���وارده‌وری‌ خۆیدا ده‌بارێن���ێ‌و‪ ،‬برینه‌ كۆنه‌كان‬ ‫به‌ئازار دێنێته‌وه‌‪ ،‬ویست‌و توانای‌ متمانه‌ به‌یه‌ككردن‬ ‫الواز ده‌كات‪ .‬هه‌ربۆیه‌ش به‌ره‌چه‌ته‌ی‌ پزیش���كێك‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ناكرێت‌و‪ ،‬پێویس���تی‌ به‌پش���ودرێژییه‌و‬ ‫ده‌بێت له‌پڕۆسه‌یه‌كدا ئاسه‌واره‌كه‌ی‌ كاڵ بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئینج���ا ئه‌گ���ه‌ر بگه‌ڕێین���ه‌وه‌ س���ه‌ر مه‌س���ه‌له‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كه‌‪ ،‬به‌ربه‌س���تی‌ هه‌ره‌ سه‌ره‌كی‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫یه‌كگرتن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌م دو هێ���زه‌دا (‪70‬و ‪ )80‬ئه‌و‬ ‫بێمتمانه‌ییه‌یه‌ كه‌ له‌سه‌ره‌وه‌ باسمان لێكرد‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر س���اڵی‌ ‪1998‬و رێككه‌وتننامه‌ی‌ واشنتۆن‬ ‫به‌وێس���تگه‌ی‌ كۆتایی‌ ش���ه‌ڕی‌ براكوژی‌و س���اڵی‌‬ ‫‪ 2004‬به‌وێس���تگه‌ی‌ یه‌كگرتن���ه‌وه‌ی‌ دو ئیداره‌ك���ه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان دابنێین‪ ،‬ئه‌وا به‌نزیكه‌ی‌ ‪17‬‬ ‫ساڵ به‌س���ه‌ر ش���ه‌ڕی‌ براكوژی‌و ‪ 11‬ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫بڕیاری‌ یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ دو ئیداره‌ی‌ هه‌ولێرو سلێمانی‌‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‪.‬‬ ‫به‌درێژایی‌ ئه‌م س���ااڵنه‌ هه‌وڵ���ی‌ زۆرو به‌مۆدێلی‌‬ ‫جی���اواز بۆ یه‌كخس���تنه‌وه‌ی‌ هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌م دو ئیداره‌یه‌ دراون‪ .‬له‌وانه‌ ته‌ش���كیل كردنی‌‬ ‫ی���ه‌ك وه‌زاره‌ت���ی‌ یه‌كگرتو‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا پێكهێنانی‌‬ ‫چوارده‌ لی���وای‌ هاوبه‌ش‪ .‬ئ���ه‌م هه‌نگاوانه‌ جێگای‌‬ ‫ده‌ستخۆش���ین‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك پێویس���ت ئامانج���ی‌‬ ‫خۆیان نه‌پێكاوه‌‪ .‬به‌ش���ێكی‌ ئ���ه‌م نه‌پێكانه‌ش بۆ‬ ‫ده‌س���تێوه‌ردانی‌ هه‌ندێك واڵتی‌ نه‌یار‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫م���اددی‌ هه‌ندێك الیه‌نی‌ سیاس���ی‌ (ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێت���ی) له‌ناو وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌دا‪.‬‬ ‫بێگومان جگه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ماددی‌ هه‌ندێك كه‌س‬ ‫كه‌ راسته‌وخۆو ناڕاسته‌وخۆ په‌یوه‌ندیان به‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫ویکیلیکس ‪2009‬‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا‪ ..‬له‌رزگاری‌و کۆمه‌ڵه‌و‌ه بۆ ریفۆرم‌و گۆڕان‬ ‫ئا‪ :‬هاوار قادر‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكیه‌كانه‌وه‌‪ ،‬نه‌وشیروان‬ ‫له‌دید ‌‬ ‫مسته‌فا‪ ،‬به‌بڕگه‌ی یه‌كه‌می ناوه‌كه‌یدا‬ ‫ناسراوه‌ كه‌ له‌زمانی ئینگلیزیدا (نه‌و)‬ ‫به‌واتای نه‌خێر دێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ایت ‌‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ویكلیك���س ك��� ‌ه ئاوێن ‌ه له‌خ���واره‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كردو‌ه به‌كوردی‌‌و مێژوه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌قه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ‪‌2009‬و تیشك‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫خراوه‌ت���ه‌ س���ه‌ر پرۆفای���ل‌و رابردو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫رێكخه‌ری‌ گشتی‌ ئێس���تا ‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌وه‌ كراو‌ه ك ‌ه نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا له‌ساڵی ‪1981‬دا هاوسه‌رگیری‬ ‫كردوه‌و س���ێ منداڵی هه‌یه‌‪ ،‬له‌س���اڵی‬ ‫‪ 1982‬كوڕێكی���ان ب���وه‌و دوانه‌یه‌كیش‬ ‫(كوڕێك‌و كچێك) له‌س���اڵی ‪1984‬دا‪.‬‬ ‫ك���وڕ‌ه گه‌وره‌كه‌ی ده‌رچووی به‌ش���ی‬ ‫ئابوری نێوده‌وڵه‌تیی ‌ه له‌كۆلیژی ئیمپڕیال‬ ‫له‌به‌ریتانیا‪ .‬كوڕ‌ه بچوكه‌كه‌ی له‌زانكۆی‬ ‫هارڤارد له‌به‌شی ئابووری خوێندویه‌تی‌‪،‬‬ ‫كچه‌كه‌شی له‌كۆلیژی ئیمپریال له‌به‌شی‬ ‫ی‬ ‫پزیش���كی ده‌خوێنێت‪ .‬هه‌روه‌ها به‌پێ ‌‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪ ،‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌زمانه‌كانی كوردی‌و عه‌ره‌بی‌و‬ ‫ئینگلیزی‌و ئه‌ڵمانی‌و فارسی ده‌زانێت‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫پڕۆفایلی نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫به‌روار‪2009/3/15 :‬‬ ‫له‌الیه‌ن‪ :‬عێراقه‌و‌ه‬ ‫بۆ‪ :‬وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ئای دی‪09BAGHDAD676_a :‬‬ ‫پۆلێن كراوه‌ له‌الیه‌ن‪ :‬لوسی تاملین‬ ‫‪ .1‬كورت���ه‌‪ :‬ژیاننامه‌ی نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فا‪ ،‬جێگری پێش���وی سكرتێری‬ ‫گش���تی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی نافه‌رم���ی بزوتن���ه‌وه‌ی‬ ‫ڕیفۆرمخواز له‌ناو یه‌كێتیدا له‌سلێمانی‪.‬‬ ‫ك���ه‌ الیه‌نگ���ری به‌رده‌وامی گ���ۆڕان‌و‬ ‫ره‌خنه‌گرێكی توند بو له‌ناو یه‌كێتیداو‬ ‫پێده‌چێ���ت هۆكاری س���ه‌ركه‌وتنه‌كانی‬ ‫تاڵه‌بانی بوبێت وه‌كو سكرتێری گشتی‬ ‫یه‌كێتی‪.‬‬ ‫‪ .2‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‪ ،‬جێگری‬ ‫پێش���وی س���كرتێری گش���تی یه‌كێتی‬ ‫له‌ئاس���تێكی فراوان���دا به‌س���ه‌رۆكی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی ڕیفۆرمخ���واز داده‌نرا له‌ناو‬ ‫یه‌كێتی���دا‪ .‬ئ���ه‌م بڕی���اره‌ نوێیه‌ی بۆ‬ ‫به‌ش���داری كردن���ی هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‬ ‫داهات���وی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‬ ‫به‌لیس���تێكی س���ه‌ربه‌خۆ ب���وه‌ هۆی‬ ‫له‌رزۆك كردن���ی هاوپه‌یمانیه‌تی نێوان‬ ‫یه‌كێتی‌و پارت���ی‪ .‬ئ���ه‌و ژیاننامه‌یه‌ی‬ ‫كه‌ دواتر باس���ی ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬وه‌رگیراو‌ه‬ ‫له‌زنجیره‌ی���ه‌ك گفتوگ���ۆ له‌گه‌ڵ تیمی‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی هه‌رێم‌و پێناسه‌كردنی‬ ‫تێڕوانین ‌ه سیاسی‌و ئابورییه‌كانیه‌تی‪.‬‬ ‫تێبین���ی‪ /‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‪،‬‬ ‫به‌بڕگه‌ی یه‌كه‌می ناوه‌كه‌یدا ناس���راو‌ه‬ ‫كه‌ له‌زمانی ئینگلیزیدا (نه‌و) به‌واتای‬ ‫نه‌خێر دێت‪.‬‬ ‫كورته‌ی ژیاننامه‌ی نه‌وشیروان‪:‬‬ ‫‪ .3‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا له‌ساڵی‬ ‫‪ 1944‬له‌سلێمانی له‌دایكبوه‌و ده‌رچوی‬ ‫به‌شی زانسته‌ سیاسییه‌كان ‌ه له‌زانكۆی‬ ‫به‌غدا له‌ساڵی ‪ .1967‬له‌ساڵی ‪1969‬دا‬ ‫گۆڤارێكی هه‌فتانه‌ی دامه‌زراند به‌ناوی‬ ‫ڕزگاری بۆ گه‌یاندنی بیروڕاكانی‌و له‌ساڵی‬ ‫‪1970‬دا به‌نهێنی دامه‌زراوه‌یه‌كی سیاسی‬ ‫به‌ناوی كۆمه‌ڵ��� ‌ه دامه‌زراند‪( .‬تێبینی‪:‬‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه له‌سه‌ره‌تادا گروپێكی ماركسی‬ ‫بو‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌تێپه‌ڕبونی كات زیاتر بو‬ ‫به‌گروپێكی چه‌پی گشتگیرو له‌كۆتاییدا‬ ‫بو به‌گروپێكی نه‌ته‌وه‌یی)‪ .‬پاش ئه‌وه‌ی‬ ‫حكومه‌تی عێراق گۆڤاره‌كه‌ی داخست‌و‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی خسته‌ ناو لیستی دامه‌زراو‌ه‬ ‫قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فا به‌ره‌و نه‌مس���ا هه‌اڵت‌و له‌وێ‬ ‫ژیانی برده‌سه‌ر‪.‬‬ ‫‪ .4‬نه‌وشیروان مسته‌فا‪ ،‬سه‌رگه‌رمی‬ ‫خوێندن���ی یاس���ای نێوده‌وڵه‌ت���ی بو‬ ‫له‌زانكۆی ڤێنا‪ .‬كۆتا ساڵی خوێندنی بو‬ ‫ك ‌ه ئاماده‌كاری ده‌كرد بۆ دكتۆراكه‌ی‪،‬‬ ‫كاتێ���ك س���ه‌رۆكی بزوتن���ه‌وه‌ی‬ ‫ڕزگاریخوازی كورد مه‌ال مسته‌فا بارزانی‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫توش���ی شكست بو له‌س���اڵی ‪.1975‬‬ ‫له‌س���ه‌ر داوای مام جه‌الل‪ ،‬نه‌وشیروان‬ ‫وازی له‌خوێندن���ی دكتۆراك���ه‌ی هێناو‬ ‫چوه‌ دیمه‌شق بۆ دامه‌زراندنی یه‌كێتی‬ ‫نیش���تمانی كوردستان‌و یه‌كێك بو له‌و‬ ‫حه‌وت كه‌سه‌ی كه‌ یه‌كێتیان دامه‌زراند‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان كۆمه‌ڵه‌ی برد‌ه ژێر چه‌تری‬ ‫یه‌كێت���ی‌و ب���و‌ه جێگری س���كرتێری‬ ‫گشتی‪.‬‬ ‫‪ .5‬پاش ئه‌وه‌ی له‌هه‌ڵبژاردنی ‪1992‬‬ ‫پارتی بردیه‌وه‌و یه‌كێتی شكستی هێنا‪.‬‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا داوای كرد ك ‌ه‬ ‫یه‌كێتی ڕۆڵی ئۆپۆزیس���یۆن ببینێت‪،‬‬ ‫نه‌ك به‌ش���داربێت له‌حكومه‌ت‪ .‬داوای‬ ‫كرد ك ‌ه له‌ن���او یه‌كێتی���دا هه‌ڵبژاردن‬ ‫بكرێت بۆ مه‌كته‌بی سیاسی‌و سكرتێری‬ ‫گش���تی له‌الی���ه‌ن هه‌م���و ئه‌ندامان���ی‬ ‫حیزب���ه‌وه‌‪ ،‬ن���ه‌وه‌ك ته‌نها س���ه‌ركرد‌ه‬ ‫به‌ته‌مه‌نه‌كان بااڵده‌س���ت بن‪ .‬هاوكات‬ ‫س���نورێك دابنرێ���ت ب���ۆ ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫به‌رپرسه‌كانی حیزب‌و بونی شه‌فافیه‌ت‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردنی حیزب���دا‪ .‬پاش ئه‌وه‌ی‬ ‫تاڵه‌بانی داواكارییه‌كانی نه‌وش���یروانی‬ ‫ره‌تكرده‌وه‌و قایل بو له‌گه‌ڵ مه‌س���عود‬ ‫بارزان���ی به‌دابه‌ش كردن���ی حكومه‌ت‬ ‫به‌په‌نج���ا به‌په‌نجا له‌نێ���وان یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتیدا‪ .‬نه‌وشیروان عێراقی به‌جێهێشت‬ ‫ب���ه‌ره‌و له‌نده‌ن كه‌وته‌ڕێ‪ ،‬له‌وێ یه‌كه‌م‬ ‫كتێبی نوسی ده‌رباره‌ی مێژووی كورد‪.‬‬ ‫جارێكی تر گه‌ڕایه‌و‌ه كوردستان‌و به‌اڵم‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی شه‌ڕی ناوخۆ هه‌ڵگیرسێ‬ ‫له‌نێوان یه‌كێتی‌و پارتیدا كوردس���تانی‬ ‫به‌جێهێشته‌وه‌و نه‌گه‌ڕایه‌و‌ه هه‌تا دوای‬ ‫ڕێكه‌وتنی یه‌كێتی‌و پارتی‪.‬‬ ‫‪ .6‬پ���اش ئازادكردن���ی عێ���راق‬ ‫له‌س���اڵی ‪2003‬دا‪ ،‬نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی بزوتن���ه‌وه‌ی ڕیفۆرمی‬ ‫ده‌ك���رد له‌ن���او حیزبه‌كه‌یداو فش���اری‬ ‫دروس���ت كرد بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر یه‌كێتی‬ ‫ب���كات به‌دامه‌زراوه‌یه‌ك���ی دیموكراتی‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪2004‬دا س���كااڵیه‌كی خست ‌ه‬ ‫به‌رده‌م ئه‌ندام��� ‌ه بااڵكانی حیزبه‌كه‌ی‬ ‫ك��� ‌ه تیای���دا داوای له‌تاڵه‌بانی كردبو‬ ‫پرۆسه‌ی بڕیاردان له‌ناو یه‌كێتیدا زیاتر‬ ‫به‌دیموكرات���ی بكرێ���ت‪ .‬تاڵه‌بانی ئه‌و‬ ‫داوایه‌ی ڕه‌تك���رده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ڵێنی دا‬ ‫له‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی س���اڵی ‪2005‬‬ ‫گۆڕانكاری بكات‪ .‬ئ���ه‌و‌ه بو به‌ڵێنه‌ك ‌ه‬ ‫جێبه‌جێ نه‌كراو نه‌وش���یروان له‌مانگی‬ ‫‪2006/12‬دا ده‌ستی له‌جێگری سكرتێری‬ ‫گشتی كێشایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌كو ئه‌ندامی‬ ‫حیزبه‌كه‌ی مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .7‬ده‌وترێ���ت له‌به‌رامب���ه‌ر خزمه‌تی‬ ‫نه‌وش���یرواندا‪ ،‬تاڵه‌بانی پاداش���تێكی‬ ‫باش���ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌ویش كۆمپانیایه‌كی‬ ‫ڕاگه‌یاندن���ی لێدروس���ت ده‌كات‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫ئێس���تا پێكدێت له‌ڕۆژنام���ه‌و ماڵپه‌ڕو‬ ‫ته‌له‌فزیۆنێك���ی هه‌واڵ���ی‪ .‬چه‌ن���د‬

‫هه‌رگیز‬ ‫به‌رپرسێكی‬ ‫گه‌وره‌ له‌سه‌ر‬ ‫گه‌نده‌ڵی سزا‬ ‫نه‌دراوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫سیسته‌می‬ ‫دادوه‌ریش‬ ‫گه‌نده‌ڵ كراوه‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك باس ل���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫تاڵه‌بان���ی به‌رده‌وام ‌ه له‌س���ه‌ر پێدانی‬ ‫پ���ار‌ه به‌كۆمپانیاك���ه‌ی نه‌وش���یروان‌و‬ ‫له‌هه‌مان كاتیشدا دڵخۆش نییه‌ به‌وه‌ی‬ ‫كه‌ نه‌وشیروان ئه‌و ده‌زگا ڕاگه‌یاندنه‌ی‬ ‫خس���تۆت ‌ه گه‌ڕ بۆ گه‌یاندنی بیروڕاكانی‬ ‫خۆی‌و ڕه‌خنه‌گرتن له‌یه‌كێتی‪.‬‬ ‫‪ .8‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا له‌ساڵی‬ ‫‪1981‬دا هاوس���ه‌رگیری ده‌كات‌و س���ێ‬ ‫منداڵی هه‌یه‌‪ ،‬له‌ساڵی ‪ 1982‬كوڕێكیان‬ ‫ده‌بێت‌و دوانه‌یه‌كیش (كوڕێك‌و كچێك)‬ ‫له‌س���اڵی ‪1984‬دا‪ .‬ك���وڕه‌ گه‌وره‌كه‌ی‬ ‫ده‌رچووی به‌شی ئابوری نێوده‌وڵه‌تیی ‌ه‬ ‫له‌كۆلی���ژی ئیمپڕیال له‌به‌ریتانیا‪ .‬كوڕ‌ه‬ ‫بچوكه‌كه‌ی ئێس���تا له‌زانكۆی هارڤارد‬ ‫له‌به‌شی ئابوری ده‌خوێنێت‪ .‬كچه‌كه‌شی‬ ‫له‌كۆلیژی ئیمپریال له‌به‌ش���ی پزیشكی‬ ‫ده‌خوێنێ���ت‪ .‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌زمانه‌كانی كوردی‌و عه‌ره‌بی‌و‬ ‫ئینگلیزی‌و ئه‌ڵمانی‌و فارسی ده‌زانێت‪.‬‬ ‫تێڕوانینی نه‌وشیروان بۆ گه‌نده‌ڵی‬ ‫‪.9‬كاتێك پرس���یاری لێكرا چی زۆر‬ ‫جێی نیگه‌رانیی ‌ه به‌الت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌اڵمدا‬ ‫نه‌وش���یروان وت���ی‪ :‬ته‌نه���ا گه‌نده‌ڵی‬ ‫له‌حكومه‌ت���دا‪ .‬ئه‌و ئ���اگاداری نه‌بونی‬ ‫شه‌فافیه‌ت‌و ئه‌و ڕاستییه‌ش ‌ه كه‌ ته‌نها‬ ‫چه‌ند كه‌س���ێكی كه‌م ده‌یزانن‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫پرس���ی بودجه‌ی��� ‌ه ك��� ‌ه چ���ۆن هه‌مو‬ ‫س���اڵێك بلیۆنان دینار له‌به‌غداو‌ه دێت‬

‫كشتوكاڵ‪.‬‬ ‫ دروس���تكردنی ب���ازاڕی گه‌ور‌ه بۆ‬‫یارمه‌تیدان���ی بوژاندن���ه‌وه‌ی ناوچ��� ‌ه‬ ‫گوندنش���ینه‌كان (ئه‌وان���ه‌ی ك��� ‌ه‬ ‫س���ه‌دام له‌كات���ی هه‌ڵمه‌ت���ی ئه‌نفالدا‬ ‫وێران���ی ك���ردن‪ ،‬ك ‌ه به‌ه���ه‌زاران دێی‬ ‫كاولكرد) بۆ به‌س���تنه‌وه‌ی ئه‌و گوند‌ه‬ ‫دابڕاوان��� ‌ه به‌یه‌ك���ه‌وه‌و دابی���ن كردنی‬ ‫بنك���ه‌ی ته‌ندروس���تی‌و خوێندن���گاو‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان���ی تر كه‌ تائێس���تا‬ ‫بۆیان دابین نه‌كراوه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‪،‬‬ ‫پێیواب���و دروس���ت كردن���ه‌وه‌ی هێڵی‬ ‫ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ری نێوان موسڵ‌و به‌سره‌‪،‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هێڵی گواس���تنه‌و‌ه بۆ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ده‌بن���ه‌ هۆكارێ���ك بۆ گواس���تنه‌وه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مه‌ كش���توكاڵییه‌كان‌و مه‌ڕومااڵت‬ ‫له‌هه‌رێم���ه‌و‌ه ب���ۆ بازاڕه‌كانی كه‌نداوی‬ ‫فارس‪.‬‬

‫بۆ كوردستان‌و چۆن سه‌رف ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‪ :‬هه‌رگیز به‌رپرس���ێكی گه‌ور‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر گه‌نده‌ڵی سزا نه‌دراوه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫سیس���ته‌می دادوه‌ریش گه‌نده‌ڵ كراوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی وته‌كانی ئ���ه‌و هاواڵتیان زۆر‬ ‫ناڕازین به‌م بارودۆخ���ه‌و پێیانوای ‌ه ك ‌ه‬ ‫گه‌نده‌ڵیی به‌رپرس ‌ه له‌داڕمانی ژێرخانی‬ ‫ئابوری‌و نه‌بونی خزمه‌تگوزاری گشتی‬ ‫له‌هه‌رێم‪.‬‬ ‫‪ .10‬ب���ۆ به‌ڕه‌نگاربونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی‪،‬‬ ‫الیه‌نگری سیس���ته‌مێكی لێپرسینه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك���ه‌ دارایی حكومه‌ت ش���ه‌فاف بكات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌یه‌وێ���ت ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫دادوه‌ریی سه‌ربه‌خۆ بكات كه‌ بتوانێت‬ ‫به‌ره‌نگاری گه‌نده‌ڵیی ببێته‌و‌ه له‌هه‌مو‬ ‫ئاسته‌كاندا‪ .‬نه‌وشیروان وتی ئه‌و داوای‬ ‫سیسته‌مێكی سیاسی ده‌كات كه‌ تیایدا‬ ‫حیزب له‌حكومه‌ت جیابكرێته‌وه‌و چیتر‬ ‫حیزب ده‌ستێوه‌ردان نه‌كات له‌كاروباری‬ ‫كوردستان پێویسته‌ یه‌كبخرێت‬ ‫رۆژان���ه‌ی حكوم���ه‌ت‪ .‬ئ���ه‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌گه‌ڵ عێراقێكی دیموكراتی‬ ‫له‌وه‌ توڕ‌ه بو كه‌ پارته‌ سیاس���ییه‌كان‬ ‫‪ .13‬نه‌وش���یروان بڕوای به‌سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ده‌ستێوه‌ردان ده‌كه‌ن له‌ژیانی ڕۆژانه‌ی‬ ‫بون���ی هه‌رێم نیی���ه‌‪( ،‬ڕۆژگاری واڵت ‌ه‬ ‫خه‌ڵك‌و بازرگانی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫بچوكه‌كان به‌س���ه‌رچو) ئه‌و پشتگیری‬ ‫ته‌واوی ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه كورد یه‌كبخات له‌گه‌ڵ‬ ‫چاكسازی ئابوری‬ ‫‪ .11‬هه‌روه‌ها ئابوریش خاڵێكی گرنگ ‌ه عێراقێكی به‌هێزی دیموكراتی‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫له‌پڕۆژه‌ چاكسازییه‌كه‌ی نه‌وشیرواندا‪ ،‬به‌تێڕوانینی ئه‌و ده‌س���تور قه‌اڵیه‌ك ‌ه بۆ‬ ‫ئه‌و پێیوای ‌ه ك ‌ه گه‌شه‌كردنی دیموكراتی پاراستنی كوردو گه‌ره‌نتی مافه‌كانیان‪.‬‬ ‫پش���ت ده‌به‌س���تێت به‌كه‌رتی تایبه‌تی ڕێگ���ه‌دان به‌حكومه‌تی ناوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌هێ���ز‪ ،‬ك��� ‌ه هۆكارێك ‌ه ب���ۆ ده‌رفه‌تی هه‌م���و به‌رپرس���یارێتییه‌ك بۆ دابه‌ش‬ ‫ئاب���وری‪ .‬به‌بۆچونی ئ���ه‌و له‌هه‌رێمی كردنی هه‌م���و به‌رهه‌م��� ‌ه نه‌وتییه‌كان‬ ‫كوردس���تان پێویس���ت ‌ه ئ���ه‌و مۆدێل ‌ه مه‌رجێكی س���ه‌ره‌كییه‌ بۆ شه‌فافیه‌ت‬ ‫له‌ئاب���وری ده‌وڵه‌ت���ی تێكبش���كێت له‌و داهاته‌ی كه‌ ده‌گاته‌ هه‌رێم‪ ،‬هاوڕابو‬ ‫ك��� ‌ه چه‌ندین س���اڵ ‌ه ب���او‌ه له‌عێراقداو له‌گ���ه‌ڵ بۆچونه‌كان���ی شه‌هرس���تانی‬ ‫ته‌نها پش���ت ب ‌ه به‌رهه‌م��� ‌ه نه‌وتیه‌كان وه‌زیری نه‌وت‪ ،‬كه‌ پێیوابو شه‌فافیه‌ت‬ ‫ده‌به‌س���تێت‪ .‬ئه‌و دانی ب���ه‌وه‌دا نا ك ‌ه نییه‌ له‌گرێبه‌سته‌ نه‌وتیه‌كانی هه‌رێم‪.‬‬ ‫‪ .14‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‪ ،‬پێیوابو‬ ‫بیروڕای ئه‌و له‌سه‌ر بازاڕی ئازاد ته‌واو‬ ‫پێچه‌وانه‌یه‌ له‌گه‌ڵ بۆچونه‌كانی ماركس كورد نابێ كارێك بكات كه‌ ڕای گشتی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ل��� ‌ه گه‌نجێتیدا ب���ڕوای پێبو‪ .‬عێراق ل���ه‌دژی كورد تاو ب���دات‪ .‬ئه‌و‬ ‫ئه‌و گۆڕانه‌ی گه‌ڕان���ده‌و‌ه بۆ ئه‌زمون‌و نیگه‌ران بو له‌وه‌ی هه‌ندێك له‌سه‌ركرد‌ه‬ ‫كورده‌كان زیاد له‌پێویست له‌و باره‌یه‌و‌ه‬ ‫سه‌رنجه‌كانی له‌دونیای ڕاسته‌قینه‌دا‪.‬‬ ‫‪ .12‬نه‌وشیروان مس���ته‌فا الیه‌نگری وتار ده‌ده‌ن‌و داوای له‌و سیاسیان ‌ه كرد‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌ئابوریدا پشت ببه‌سترێت ك ‌ه پێویس���ت ناكات نائارامی دروست‬ ‫به‌كش���توكاڵ‌و پیشه‌س���ازی‌و س���ود بك���ه‌ن له‌نێ���وان ك���وردو عه‌ره‌بدا‪ .‬بۆ‬ ‫له‌خاك‌و ئاوی هه‌رێ���م وه‌ربگیرێت‪ .‬بۆ نمونه‌‪ ،‬ئه‌و ئ���اگاداری ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه داوا‬ ‫ئه‌م ‌ه پالنێكی هه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌چوار هه‌نگاو له‌ئه‌مه‌ری���كا كراوه‌ بنكه‌ی س���ه‌ربازی‬ ‫پێكدێت‪ ،‬كه‌ پێویست ‌ه سه‌ره‌تا له‌داهاتی له‌هه‌رێم بكاته‌وه‌‪ .‬وتیش���ی پێویس���ت ‌ه‬ ‫كورد باش���تر ئه‌و په‌یوه‌ندی��� ‌ه به‌ڕێو‌ه‬ ‫نه‌وت خه‌رجی بدرێت‪.‬‬ ‫ دروست كردنی چه‌ند به‌نداوێك بۆ ببات ك ‌ه له‌نێوان پێش���مه‌رگه‌و سوپای‬‫نیشتمانی‌و پۆلیسدا هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫پاشه‌كه‌وت كردنی ئاوی هه‌رێم‪.‬‬ ‫ كه‌سانی شاره‌زا له‌ده‌ره‌وه‌ بهێنرێت سه‌رچاوه‌یه‌كی تری نائارامییه‌‪.‬‬‫‪ .15‬له‌په‌یوه‌ن���دی به‌كه‌ركوك���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ پێش���كه‌وتن له‌ب���واری ته‌كنیكی‬ ‫نه‌وش���یروان پێیوای ‌ه كه‌ سه‌ركردایه‌تی‬ ‫كشتوكاڵداو له‌وانه‌ش ئاودێری‪.‬‬ ‫ چاككردنی زه‌وی كش���توكاڵی له‌و ك���ورد ڕۆڵێك���ی باش���ی نه‌بینی���وه‌‪.‬‬‫زه‌وییان���ه‌ی ك���ه‌ موڵك���ی حكومه‌تن‪ ،‬حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان نابێت‬ ‫مافی جوتیاره‌كان ل���ه‌ڕوی ئابورییه‌و‌ه زۆر له‌عه‌ر‌هب‌و توركمان بكات بۆ چون ‌ه‬ ‫ده‌س���ته‌به‌ر بكرێ���ت‌و ئ���ه‌و زه‌وییان ‌ه پاڵی‪ .‬له‌جیاتی ئه‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ شتێكی‬ ‫به‌باش���ترین ش���ێو‌ه به‌كاربهێنرێن بۆ باش���تر بكات‌و به‌ڕاس���تی‪ ،‬نه‌ك ته‌نها‬

‫ئه‌و پێیوایه‌ ك ‌ه‬ ‫گه‌شه‌كردنی دیموكراتی‬ ‫پشت ده‌به‌ستێت‬ ‫به‌كه‌رتی تایبه‌تی‬ ‫به‌هێز‪ ،‬بیروڕای ئه‌و‬ ‫له‌سه‌ر بازاڕی ئازاد‬ ‫ته‌واو پێچه‌وانه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بۆچونه‌كانی ماركس‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ گه‌نجێتیدا‬ ‫بڕوای پێبو‪ .‬ئه‌و‬ ‫گۆڕانه‌ی گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌زمون‌و سه‌رنجه‌كانی‬ ‫له‌دونیای ڕاسته‌قینه‌دا‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی ڕه‌م���زی به‌ش���داریان‬ ‫بكات له‌ده‌س���ه‌اڵت‪ .‬هه‌روه‌ها پێویست ‌ه‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم عه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كان‬ ‫ڕاكێش���ێت له‌س���ه‌ر بنچینه‌ی ئابوری‪،‬‬ ‫به‌كه‌مكردن���ه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و بنیاتنانی‬ ‫ژێرخانی ئابوری‌و ڕه‌خس���اندنی هه‌لی‬ ‫كار‪.‬‬ ‫‪ .16‬نه‌وش���یروان چ���ی ده‌وێ���ت؟‬ ‫له‌كاتێك���دا ئ���ه‌و به‌پاره‌و ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫هان���دراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هی���چ كات وازی‬ ‫له‌كه‌سی دوه‌می حیزبه‌كه‌ی نه‌هێناوه‪،‬‬ ‫هه‌تا ساڵی ‪ .2006‬هانده‌ره‌كانی ئه‌و بۆ‬ ‫لیستێكی سه‌ربه‌خۆ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫داهات���وی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م له‌دژی‬ ‫لیستی یه‌كێتی‌و پارتی رون نین‪.‬‬ ‫به‌مه‌نتیقیانه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و دڵخۆش‬ ‫نییه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌و بڕوای به‌چاكسازی‬ ‫سیاس���ی هه‌یه‌‪ ،‬پێویست ‌ه حیزبێكی تر‬ ‫بۆ خۆی دروس���ت ب���كات‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫نه‌وشیروان ئه‌وه‌ی ڕه‌تكرده‌وه‌‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫ئ���ه‌و ئامانجی ئه‌و‌ه بێ���ت له‌ماوه‌یه‌كی‬ ‫دوورت���ردا ببێت ‌ه س���كرتێری گش���تی‬ ‫یه‌كێتی ل���ه‌دوای تاڵه‌بانی‪ .‬یان ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫له‌و‌ه گه‌یش���تبێت كه‌ ئه‌و پاڵپشتێكی‬ ‫سیاس���ی‌و دارای���ی نییه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫سه‌ركه‌وتو بێت‪ .‬سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی‬ ‫ئاماژه‌یان به‌تایبه‌تمه‌ندی هه‌رێمه‌كه‌یان‬ ‫ك���رد‪ ،‬ئاماژه‌یان به‌وه‌ ك���رد ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر ش���وێنكه‌وتوه‌ ڕیفۆڕمه‌كانیشی‬ ‫له‌گه‌ڵ���دا بێ���ت ناكات��� ‌ه جه‌ماوه‌رێكی‬ ‫زۆرو ته‌نها له‌شاری سلێمانیدا ده‌بێت‪.‬‬ ‫كاتێ���ك گروپ���ه‌ ڕیفۆڕمخوازه‌ك���ه‌ی‬ ‫ده‌س���تیان له‌كاركێش���ایه‌و‌ه له‌ن���او‬ ‫یه‌كێتی���دا‪ ،‬نه‌وش���یروان هاوكاره‌كانی‬ ‫پێش���وی خۆی (یه‌كێتی) پش���تگوێ‬ ‫خس���ت ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی به‌ش���ی خۆی‬ ‫بپچڕێت‪ .‬زۆربه‌ی سه‌ركرده‌كانی پارتی‬ ‫به‌ئاش���كرا دژایه‌تیی���ان ده‌كرد‪ ،‬ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه بێت ده‌ترسان كه‌ الیه‌نگری‬ ‫چاكس���ازی بو‪ ،‬ب���ه‌اڵم زیات���ر له‌به‌ر‬ ‫ه���ۆكاری ئاماده‌نه‌بونی بو له‌ش���ه‌ڕی‬ ‫ناوخۆدا ساڵی ‪ .1998-1994‬هه‌ریه‌ك ‌ه‬ ‫له‌یه‌كێتی‌و پارتی نه‌وش���یروانیان به‌و‌ه‬ ‫تاوانبار ده‌كرد ك ‌ه له‌ش���ه‌ڕی ناوخۆدا‬ ‫هه‌اڵتوه‌ بۆ ئه‌وروپا‪ .‬نه‌وشیروان خۆی‬ ‫دانی به‌وه‌دا ناوه‌ كه‌ هه‌رگیز ناتوانێت‬ ‫پێبخات��� ‌ه هه‌ولێ���ره‌و‌ه له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫ئاسایشی پارتی ده‌یكوژێت‪.‬‬ ‫له‌ئه‌ستۆگرتنی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی‬ ‫بۆ نه‌وش���یروان كارێكی قورسه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ ڕاس���ت بێت‪ ،‬له‌ئێستادا تاڵه‌بانی‬ ‫بڕیار ده‌دات ك ‌ه چ���ۆن مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌وشیرواندا بكات له‌پێناوی پاراستنی‬ ‫ڕێكه‌وتننامه‌ی ستراتیجی نێوان یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی ب���ۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی داهاتوی‬ ‫هه‌رێم‌و هه‌روه‌ها له‌باره‌ی كوردیش���ه‌و‌ه‬ ‫چۆن مشتومڕێكی كاریگه‌ر بكات له‌گه‌ڵ‬ ‫مالیكی‌و حكومه‌تی عێراقدا‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫به‌عسییه‌كان له‌ده‌رگا ‌ی پشته‌و‌ه ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه‌و كورد بێ هه‌ڵوێست ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫به‌عسیی ‌ه كۆنه‌كان ‌ی رژێم ‌ی پێشو ‌ی عێراق‬ ‫خه‌ریك ‌ه له‌رێگ ‌ه ‌ی یاساو‌ه بێنه‌و‌ه ناو‬ ‫ژیان ‌ی گشتیی‌‌و پرۆس ‌ه ‌ی سیاسی ‌ی عێراق‪،‬‬ ‫به‌اڵم كورد تائێستا هه‌ڵوێستێك ‌ی ڕۆشن ‌ی‬ ‫نی ‌ه له‌وباره‌یه‌وه‌و ئه‌ندامان ‌ی كوردیش‬ ‫له‌په‌رله‌مان ‌ی عێراق داوا له‌سه‌ركردایه‌ت ‌ی‬ ‫سیاسی ده‌كه‌ن‪ ،‬شه‌ڕه‌ك ‌ه له‌هه‌ولێره‌و‌ه‬ ‫یه‌كالبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك بۆ ئه‌وان ‌ی جێبهێڵن‬ ‫له‌به‌غدا‪.‬‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان ‌ی عێراق بۆ پێكهێنان ‌ی‬ ‫دوای����ن كابین ‌ه ‌ی حكومه‌ت‪ ،‬وا رێكه‌وتن ك ‌ه‬ ‫كارنامه‌یه‌ك ‌ی سیاسی ‌ی دیاریبكه‌ن بۆئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫ئیش���� ‌ی له‌س����ه‌ر بكه‌ن‪ ،‬ئه‌م كارنامه‌یه‌ش‬ ‫پێویس����ت ‌ی به‌كۆمه‌ڵێك پرۆژه‌یاس����ا هه‌ی ‌ه‬ ‫بۆئه‌و‌ه ‌ی بچێت ‌ه ب����وار ‌ی جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێستا سوننه‌كان پێیانوای ‌ه ئه‌و رێككه‌وتن ‌ه‬ ‫سیاسیی ‌ه ك ‌ه حكومه‌ت ‌ی له‌سه‌ر دامه‌زراوه‌‪،‬‬ ‫نزیك���� ‌ه ‌ی ‪‌ 25%‬ی جێبه‌جێك����راوه‌‪ ،‬بۆی���� ‌ه‬ ‫لیژنه‌یه‌كیان له‌هه‌مو كوتله‌كان دروستكردو‌ه‬ ‫له‌په‌رله‌مان���� ‌ی عێ����راق ب����ۆ به‌دواداچون ‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردن ‌ی كارنامه‌ك ‌ه ‌ی حكومه‌ت‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و یاساسانه‌ش ك ‌ه بۆ هاندان ‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردن ‌ی ئه‌و كارنامه‌ی ‌ه خراوه‌ته‌ڕو‪،‬‬ ‫یاس����ا ‌ی لێپرس����ینه‌وه‌و دادوه‌ریی����ه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫گه‌ڕانه‌و‌ه ‌ی به‌عسیی ‌ه كۆنه‌كان خراوه‌ت ‌ه ناو‬ ‫ئه‌م پرۆژه‌یاسایه‌وه‌‌و كارئاسان ‌ی ده‌كات بۆ‬

‫البردن ‌ی له‌مپه‌ره‌كان ‌ی ب����ه‌رده‌م گه‌ڕانه‌و‌ه ‌ی‬ ‫ئه‌ندامان ‌ی پێش����و ‌ی به‌عس���� ‌ی قه‌ده‌غه‌كراو‬ ‫له‌عێراقدا‌و چاوه‌ڕوانده‌كرێت له‌ئاینده‌یه‌ك ‌ی‬ ‫نزیك����دا بێت ‌ه په‌رله‌مان ‌ی عێ����راق بۆئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫گفتوگۆ ‌ی له‌باره‌و‌ه بكرێت‪.‬‬ ‫ئێس����تا پڕۆژه‌یاس����اك ‌ه ئه‌نجومه‌ن���� ‌ی‬ ‫وه‌زیران ‌ی بڕیوه‌و له‌الیه‌ن ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌و‌ه‬ ‫په‌سه‌ندكراوه‌‪ ،‬پێش����تر خرابو‌ه به‌رنام ‌ه ‌ی‬ ‫دانیش����تنه‌كان ‌ی په‌رله‌مان����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫میكانیزم ‌ه ‌ی ك ‌ه پێ���� ‌ی هاتبو كه‌موكورت ‌ی‬ ‫تێداب����و‪ ،‬بۆی���� ‌ه له‌الی����ه‌ن په‌رله‌مان����ه‌و‌ه‬ ‫ره‌تكرای����ه‌و‌ه به‌وپێی ‌ه ‌ی ده‌بێت به‌س����یاق ‌ی‬ ‫یاسای ‌ی خۆ ‌ی بێت‪ .‬به‌وت ‌ه ‌ی په‌رله‌مانتارێك ‌ی‬ ‫كوردیش له‌به‌غ����دا‪" ،‬هه‌ندێ����ك له‌وه‌زیر‌ه‬ ‫كورده‌كان دودڵبون له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و پرۆژ‌ه‬ ‫یاس����ایه‌و هه‌ندێكیش����یان ده‌نگیان نه‌داو‌ه‬ ‫له‌سه‌ری‌"‪.‬‬ ‫عه‌ره‌ب ‌ه سوننه‌كان ده‌خوازن ده‌سته‌یه‌ك ‌ی‬ ‫تایبه‌ت دروستبكرێت بۆئه‌و‌ه ‌ی به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ورد كاربكه‌ن بۆ دیاریكردن ‌ی ئه‌و ئه‌ندامان ‌ه ‌ی‬ ‫ك ‌ه شایست ‌ه ‌ی ئه‌وه‌ن بگه‌ڕێنرێنه‌و‌ه بۆ ناو‬ ‫ژیان ‌ی سیاس����ی‌و گش����تیی‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌وان ‌ه ‌ی‬ ‫ده‌س����تیان هه‌ب����و‌ه له‌تاوانكارییه‌كان���� ‌ی‬ ‫س����ه‌رده‌م ‌ی سه‌دام حسێن دژ به‌هاواڵتیان ‌ی‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌و‌ه ئیس����ماعیل حه‌دی����دی‌‪،‬‬ ‫سه‌رۆك ‌ی عه‌شیره‌ت ‌ی حه‌دید ‌ی ك ‌ه عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫سونن ‌هن‌و ماو‌ه ‌ی چه‌ند ساڵێك وه‌ك جێگر ‌ی‬ ‫پارێ����زگار ‌ی كه‌رك����وك خزمه‌ت���� ‌ی كردوه‌‪،‬‬

‫هه‌ندێك له‌وه‌زیر‌ه‬ ‫كورده‌كان دودڵبون‬ ‫له‌سه‌ر پرۆژه‌یاسای‬ ‫گه‌ڕانه‌‌وه‌ی‬ ‫به‌عسییه‌کان‌و‬ ‫هه‌ندێكیشیان‬ ‫ده‌نگیان پێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬ئێستا داعش بوه‌ت ‌ه مه‌ترسییه‌ك ‌ی‬ ‫گه‌ور‌ه له‌س����ه‌ر هه‌مومان‪ ،‬بۆی���� ‌ه عه‌ره‌ب ‌ه‬ ‫س����وننه‌كان ده‌خ����وازن ببین به‌به‌ش����ێك‬ ‫له‌و هێ����ز‌ه ‌ی ك ‌ه پارێزگاری���� ‌ی له‌هاواڵتیان‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌بار‌ه ‌ی گه‌ڕانه‌و‌ه ‌ی به‌عسییه‌كانه‌و‌ه‬

‫ده‌ڵێت‪" ،‬له‌ناو س����وپا ‌ی پێش����و ‌ی عێراقدا‬ ‫چه‌ندی����ن ئه‌فس����ه‌ر ‌ی پرۆفێش����ناڵ‌و‬ ‫نیش����تمانپه‌روه‌ر هه‌ن ك ‌ه ده‌توانین س����ود‬ ‫له‌تواناكانیان وه‌ربگرین"‪.‬‬ ‫كورد پێش����ینه‌یه‌ك ‌ی له‌بیرنه‌كراو ‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ل����ه‌م باره‌یه‌وه‌و پێش����تر مامه‌ڵ ‌ه ‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌یس���� ‌ی له‌مش����ێوه‌یه‌دا كردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫كاتێك له‌س����اڵ ‌ی ‪ ،1991‬ك����ورد له‌رێگ ‌ه ‌ی‬ ‫به‌ر‌ه ‌ی كوردس����تانیه‌وه‌‪ ،‬لێبودرن ‌ی بۆ ئه‌و‬ ‫كه‌سان ‌ه ده‌ركرد ك ‌ه وه‌ك ئه‌ندامێك ‌ی حزب ‌ی‬ ‫به‌عس كاریان له‌گه‌ڵ رژێم ‌ی پێشو كردوه‌‪.‬‬ ‫ش����وان داودی‌‪ ،‬په‌رله‌مانت����ار ‌ی ك����ورد‬ ‫له‌په‌رله‌مان ‌ی عێ����راق به‌ئاوێن ‌ه ‌ی راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"ئێم ‌ه ته‌نانه‌ت ل����ه‌و تاوانبارانه‌ش بوراوین‬ ‫ك ‌ه به‌ر لێپرسینه‌و‌ه ‌ی دادگا ‌ی نێوده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫ده‌كه‌ون‌و ئێستا به‌ر پرسیار ‌ی عه‌ره‌به‌كان‬ ‫ده‌كه‌وی����ن ك���� ‌ه پێم����ان ده‌ڵێ����ن ئێ����و‌ه‬ ‫له‌به‌عسییه‌كان خۆش بون"‪.‬‬ ‫له‌بار‌ه ‌ی پڕۆژه‌یاس����اك ‌ه ‌ی ئێستاشه‌وه‌‪،‬‬ ‫داود ‌ی ده‌ڵێ����ت‪" ،‬به‌عس����ییه‌كان به‌چه‌ند‬ ‫هه‌نگاوێ����ك ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ ناو پرۆس���� ‌ه ‌ی‬ ‫سیاسیی‌‪ ،‬سه‌ره‌تا ده‌رگایان بۆ ده‌كرێته‌وه‌و‬ ‫له‌رێگ ‌ه ‌ی قانون���� ‌ی گارد ‌ی نیش����تمانیه‌و‌ه‬ ‫ده‌هێنرێنه‌و‌ه بۆناو پرۆس���� ‌ه ‌ی سه‌ربازیی‌‪،‬‬ ‫ته‌نان����ه‌ت ب����اس ل����ه‌وه‌ش ده‌كرێ����ت ك ‌ه‬ ‫موكافه‌ئه‌ش بكرێن"‪.‬‬ ‫ب����ۆ ش����وان داودی‌‌و په‌رله‌مانتاره‌كان ‌ی‬ ‫دیك ‌ه ‌ی كوردیش له‌به‌غ����دا‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌ی بوه‌ت ‌ه‬ ‫جێگ ‌ه ‌ی پرس����یارو تائێستاش نازانن چۆن‬

‫مامه‌ڵ ‌ه له‌گ����ه‌ڵ ئه‌و بابه‌ته‌دا بكه‌ن ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه "كورد تائێس����تا بۆچونێك ‌ی ئاشكرا ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م یاسایه‌و به‌عسییه‌كان نیه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات مه‌سعود حه‌یده‌ر‪ ،‬په‌رله‌مانتار ‌ی‬ ‫فراكس����یۆن ‌ی گ����ۆڕان له‌په‌رله‌مان ‌ی عێراق‪،‬‬ ‫له‌ب����ار‌ه ‌ی ناوه‌رۆك���� ‌ی پڕۆژه‌یاس����اكه‌و‌ه‬ ‫به‌ئاوێن ‌ه ‌ی راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌و‌ه به‌ش����ێك ‌ه له‌و‬ ‫رێككه‌وتن ‌ه سیاس����یی ‌ه ‌ی ك ‌ه بۆ پێكهێنان ‌ی‬ ‫حكومه‌ت ‌ی به‌غدا دروستبو"‪.‬‬ ‫مه‌س����عود پێیوای ‌ه ك ‌ه "ده‌بێ����ت وه‌زیر‌ه‬ ‫كورده‌كان له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زیران قس����ه‌یان‬ ‫هه‌بوبێت له‌س����ه‌ر ئه‌و بابه‌ت����ه‌‪ ،‬ده‌نا ئه‌و‌ه‬ ‫كه‌موكورتییه‌‌و نابێت ئه‌وان شته‌كان بخه‌ن ‌ه‬ ‫سه‌رشان ‌ی ئێم ‌ه ‌ی په‌له‌مانتاران"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی ك����ورد گه‌ڕانه‌و‌ه ‌ی‬ ‫به‌عس����یی ‌ه تۆمه‌تب����اره‌كان ره‌تده‌كاته‌وه‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌نیم ك ‌ه به‌عسییه‌كان‬ ‫له‌ه����ه‌ر پله‌یه‌ك����دا بن‪ ،‬بگه‌ڕێن����ه‌و‌ه بۆناو‬ ‫دامه‌زراوه‌كان ‌ی ده‌وڵه‌ت به‌تایبه‌ت ئه‌وان ‌ه ‌ی‬ ‫ك ‌ه ده‌ستیان هه‌ی ‌ه له‌تاوان‌و كوشتندا"‪.‬‬ ‫ئێس����تا به‌رله‌و‌ه ‌ی پرۆژ‌ه یاس����اك ‌ه بێت ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬په‌رله‌مانتاران���� ‌ی كورد له‌به‌غدا‬ ‫داوا له‌سه‌ركردایه‌ت ‌ی سیاسی ‌ی هه‌رێم ده‌كه‌ن‬ ‫خۆیان له‌س����ه‌ر ئه‌و بابه‌ت ‌ه یه‌كالبكه‌نه‌وه‌و‬ ‫هه‌ڵوێس����ت ‌ی یه‌كگرتوی ‌ی خۆیان دابڕێژین‪،‬‬ ‫نه‌ك وه‌ك����و په‌رله‌مانتاران ده‌ڵێن‪" ،‬به‌ڵێ‌‌و‬ ‫نه‌خێره‌ك���� ‌ه بۆ ئێم���� ‌ه جێمه‌هێڵن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مان ‌ه ببن ‌ه ده‌وڵ����ه‌ت‪ ،‬ئه‌وا ده‌بن ‌ه‬ ‫دراوسێ ‌ی ئێمه‌"‪.‬‬

‫سەرۆک کۆمار به‌زیاد ل ‌ه‌په‌یامێکه‌و‌ه گه‌ڕایه‌و‌ه کوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬

‫موس���ەنا ئەمین پەرلەمانتاری یەکگرتو‬ ‫پێی وایە کە دەبێت سەرۆککۆمار بەرۆڵی‬ ‫خ���ۆی هەڵبس���ێت بۆ نزی���ک کردنەوەی‬ ‫دیدگای الیەنە سیاس���یەکان بەتایبەت دو‬ ‫ج���ۆر مامەڵەکردنی ک���ورد هەیە لەگەڵ‬ ‫بەغدادا‪ ،‬ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���ار‌ه بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند "کۆبونەوەی سەرۆککۆمار لەگەڵ‬ ‫حیزب���ە کوردیەکان گرنگ���ی خۆی هەیە‬ ‫بەتایبەت کە یەکێتی‌و پارتی بەدو جۆری‬ ‫جی���اواز مامەڵە لەگەڵ بەغ���دادا دەکەن‌و‬

‫پێویستە دیدگاکان زیاتر لەیەکتری نزیک‬ ‫بکرێتەوە بۆیە گرنگە کە بۆچونەکان زیاتر‬ ‫لەیەکتری نزیک بکرێن���ەوە"‪ .‬بریار‌ه له‌م‬ ‫هه‌فته‌یه‌د‌ا س���ه‌رۆککۆمار له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاس���یه‌کانی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫کۆببێته‌وه‌‌و یه‌که‌مین کۆبونه‌وه‌شی دوای‬ ‫کۆبون���ه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ حیزبه‌ک���ه‌ی خۆیدا‪،‬‬ ‫به‌بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ده‌س���تیپێکرد‌و‬ ‫هاوشێوه‌ی جاری یه‌که‌می سه‌ردانه‌ک ‌هی‌‪،‬‬ ‫تێیدا گفتوگۆ له‌س���ه‌ر چاره‌س���ه‌رکردنی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌کان���ی نێ���وان هه‌رێ���م‌و به‌غدا‬ ‫کراوه‌‪.‬‬ ‫مه‌عسوم له‌کاتی گ ‌هڕ‌انه‌وه‌یدا باسی له‌و‌ه‬ ‫كرد ك ‌ه ئامانجی سه‌ردانه‌كه‌ی بۆ هه‌رێمی‬ ‫كوردستان كۆبونه‌و‌ه له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی‬ ‫كوردو سه‌ردانی جه‌الل تاڵه‌بانی سكرتێری‬ ‫گش���تی یه‌كێتی نیش���تمانی كوردستان‌و‬ ‫كۆبون���ه‌و‌ه له‌گه‌ڵ الیه‌ن ‌ه سیاس���ییه‌كانی‬ ‫كوردس���تان ‌ه بۆئه‌وه‌ی رێگه‌چاره‌یه‌ك بۆ‬

‫به‌ره‌به‌یان���ی‌ دوێنی‌ ‪ ،3/2‬س���وپای‌‬ ‫عێراق‌و هێزه‌كانی‌ حه‌ش���دی‌ ش���ه‌عب ‌‬ ‫ی‬ ‫هێرش���ێكی‌ به‌رباڵویان له‌سێ‌ قۆڵه‌وه‌‬ ‫كرده‌ سه‌ر ش���اری‌ تكریت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫حه‌ی���ده‌ر عه‌ب���ادی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫دانیش���توانی‌ ئه‌و شاره‌ سوننه‌نشینه‌ی‌‬ ‫دڵنی���ا ك���رده‌وه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ نه‌ترس���ن‬ ‫تۆڵه‌یان لێناكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم سوننه‌كان‬ ‫كه‌وتنی‌ تكریت به‌ده‌س���تی‌ شیعه‌كان‪،‬‬ ‫به‌تێكش���كانی‌ قه‌اڵیه‌ك���ی‌ به‌هێزی���ان‬ ‫ده‌زانن‪.‬‬ ‫تكری���ت ك���ه‌ له‌زمان���ی‌ ئاش���وریدا‬ ‫به‌مان���ای‌ "ق���ه‌اڵ" دێ���ت‌و ده‌كه‌وێت���ه‌‬ ‫ب���ه‌ری‌ راس���تی‌ روب���اری‌ دیجل���ه‌وه‌‌و‬ ‫‪ 180‬كلیۆمه‌ت���ر له‌باك���وری‌ به‌غ���داوه‌‬ ‫دوره‌‌و ‪ 330‬كیلۆمه‌تریش له‌باش���وری‌‬ ‫موسڵه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌نیوه‌ی‌ دوه‌می‌ سه‌ده‌ی‌‬ ‫بیس���ته‌مه‌وه‌ رۆڵێكی‌ گرنگی‌ له‌مێژوی‌‬ ‫عێراق‌و ناوچه‌ك���ه‌دا بینیوه‌‪ ،‬له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ كۆمه‌ڵێ���ك فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫س���ه‌ربازی‌ ش���ه‌ڕه‌نگێزه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫گرنگترینیان سه‌دام حسێنی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫پێشوتری‌ عێراقه‌‪.‬‬ ‫به‌درێژایی‌ زیاتر له‌ ‪ 45‬س���اڵ‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫تكریتییه‌كان بون كه‌ هاوكێشه‌ی‌ هێزو‬ ‫مێژوی‌ عێراقیان به‌ئاگرو خوێن نوسی‌‪،‬‬

‫كه‌ له‌ناوه‌ڕاستی‌ ده‌یه‌ی‌ ‪1960‬ه‌وه‌ تایه‌ر‬ ‫یه‌حیا بوه‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران‌و پاشان‬ ‫ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كر‌و سه‌دام حسێن‬ ‫هاتنه‌ سه‌ر ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫تا ئ���ه‌و ده‌مه‌ی‌ به‌عس���یه‌كان هاتنه‌‬ ‫س���ه‌ر حوكم‪ ،‬له‌ڕوی‌ ئیداریه‌وه‌ شاری‌‬ ‫تكریت قه‌زایه‌كی‌ س���ه‌ر به‌ به‌غدا بو‪،‬‬ ‫ئیتر له‌و س���اڵه‌ به‌دوا ب���و به‌پارێزگا‌و‬ ‫ناوی‌ "س���ه‌اڵحه‌دین"ی‌ لێن���را‪ ،‬به‌ناوی‌‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دینی‌ ئه‌یوبی���ه‌وه‌ كه‌ تكریت‬ ‫زێد‌و شوێنی‌ له‌دایكبونی‌ بو‪.‬‬ ‫ش���اری‌ تكریت ك���ه‌ به‌به‌ربه‌س���تی‌‬ ‫سروش���تی‌ قایم ده‌وره‌ دراوه‌‌و ژماره‌ی‌‬ ‫دانیش���توانی‌ نزیك���ه‌ی‌ ‪ 750‬ه���ه‌زار‬ ‫كه‌سه‌‪ ،‬مه‌ڵبه‌ندی‌ خێڵه‌كانی‌ تكریتیی‌‌و‬ ‫ئه‌لبوناس���رو حه‌دیس���یه‌كان‌و دوری‌‌و‬ ‫جه‌نابیه‌‪ ،‬ئه‌م خێاڵنه‌ به‌وه‌ به‌ناوبانگن‬ ‫كه‌ سه‌یریان لێدێت یه‌كێكیان به‌مردنی‌‬ ‫ئاس���ایی‌ بمرێت‌و نه‌كوژرێ���ت‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫رۆڵێكی‌ كارای���ان له‌فه‌رمانده‌یی‌ كردنی‌‬ ‫جه‌نگه‌كانی‌ عێراق‌و ئێ���ران‌و كوه‌یت‌و‬ ‫ئه‌مه‌ریكادا بینیوه‌‪ .‬هه‌ر ئه‌مانیش بون‬ ‫كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ سوننه‌كانیان له‌عێراقدا‬ ‫هه‌رچی‌ زیاتر پت���ه‌وو به‌هێزو گه‌وره‌تر‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬به‌نه‌مانی‌ ئ���ه‌م تكریتانه‌ش‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتدا‪ ،‬باری‌ سوننه‌كان به‌ته‌واوی‌‬

‫دوای بینینی عەبادی لەهەفتەی رابردودا‪،‬‬ ‫بۆ جاری دوەم لەوکاتەوەی پۆستەکەی‬ ‫وەرگرتوە‪ ،‬سەرۆک کۆماری عێراق‬ ‫گەڕایەوە کوردستان‌و پەرلەمانتارێکیش‬ ‫دەڵێت "گەڕانەوەی بۆ گواستنەوە‌ی‬ ‫بیروبۆچونی الیەنە کوردی‌و عێراقیەکانە"‪.‬‬

‫كێشه‌كانی نێوان هه‌رێم‌و به‌غداو هه‌روه‌ها‬ ‫كێش���ه‌كانی دیكه‌ی عێ���راق بدۆزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫سەبارەت بەچارەس���ەرکردنی کێشەکانی‬ ‫نێوان بەغداو هەرێم ئ���ەو پەرلەمانتارەی‬ ‫یەکگرت���و پێی وایە کە فوئاد مەعس���وم‬ ‫دەتوانێت رۆڵێک���ی گرنگ ببینێت‌و پێش‬ ‫گەڕانەوەش���ی چاوی بەعەبادی کەوتوە‌و‬ ‫بۆچونی عەبادی بەباش���ی دەزانێت بۆیە‬ ‫دەکرێت رێگەچ���ارەی گونجاو بدۆزێتەوە‌‪،‬‬ ‫"ئێمە لەکۆبونەوەماندا داوامان لێکرد زیاتر‬ ‫بەڕۆڵی خۆی هەڵبسێت بۆ چارەسەرکردنی‬ ‫کێشەکان‪ ،‬کە ئەوەش ئەرکی خۆیەتی"‪.‬‬ ‫د‪.‬ئ���ه‌رده‌اڵن نوره‌دی���ن په‌رله‌مانتاری‬ ‫فراکس���یۆنی پارت���ی‪ ،‬له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫نوێنه‌رانی عێراق پێی وای ‌ه فوئاد مه‌عسوم‬ ‫نه‌یتوانیو‌ه به‌هه‌مان ئه‌و رۆاڵن ‌ه هه‌ڵبستێت‬ ‫ک��� ‌ه تاڵه‌بان���ی له‌راب���ردودا ده‌یبینی بۆ‬ ‫چاره‌س���ه‌رکردنی قه‌یرانه‌کان‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"س���ه‌رۆک کۆمار چه‌ند ئه‌رکێکی گرنگی‬

‫له‌سه‌رشان ‌ه ک ‌ه ئه‌ویش پاراستنی ده‌ستور‌و‬ ‫لێک نزیک کردنه‌وه‌ی الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کانی‬ ‫عێراق‌و ئێستاش ده‌توانێت له‌م سه‌ردانه‌یدا‬ ‫هه‌وڵبدات ک ‌ه الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کان لێک نزیکتر‬ ‫بکاته‌وه‌"‪ .‬له‌کاتی ده‌ستبه‌کاربونیه‌و‌ه وه‌ک‬ ‫سه‌رۆککۆمار‪ ،‬فوئاد مه‌عسوم ئه‌م ‌ه جاری‬ ‫دوه‌م ‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه هه‌رێمی کوردس���تان‌‌و‬ ‫به‌گوێره‌ی زانیاریه‌کانی ئاوێنه‌ش گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مجاره‌ی زیاتر له‌پێناو لێکنزیک کردنه‌وه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندی باڵه‌ناکۆکه‌کانی حیزبه‌که‌یه‌تی‬ ‫ک ‌ه له‌ئێس���تادا ملمالنێکان گه‌یش���تونه‌ت ‌ه‬ ‫لوتکه‌‪ .‬پەرلەمانتاری یەکێتی لەپەرلەمانی‬ ‫عێراق‪ ،‬بەختیار شاوەیس ئاماژە بۆ ئەوە‬ ‫دەکات کە لەرابردودا‌و لەکاتی ئامادەبونی‬ ‫تاڵەبانیدا ئەم کێش���انە هەرهەبوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەوکات���ەدا مام ج���ەالل توانیویەتی بەبێ‬ ‫ئەوەی بگاتە میدیاکان چارەسەری بکات‌و‬ ‫دەڵێت "لەئێس���تادا فوئاد مەعس���ومیش‬ ‫دەیەوێت بەرۆڵی خۆی هەڵبس���ێت‌و ئەو‬

‫کێشانە چارەس���ەر بکات‌و دانیشتنیشی‬ ‫لەگ���ەڵ الیەن���ە کوردی���ەکان ب���ۆ ئ���ەو‬ ‫مەبەستەیە کە ناکۆکیەکانی نێوان بەغدا‌و‬ ‫هەرێم بەرەو کەمبونەوە بەرێت‌و هەروەها‬ ‫مەبەستێکی دیکەی س���ەردانەکەی ئەوە‬ ‫بوە کە لەرێگەی خانمی یەکەمی عێراقەوە‬ ‫چارەسەری گیر‌وگرفتی ئاوارەکان بکات‌و‬ ‫هەروەها هاتۆتەوە تا بۆچونە جیاوازەکانی‬ ‫ناو یەکێتیش چارەس���ەر بکات‌و لێکتریان‬ ‫نزیک بکات���ەوە‌و خاڵێکی گرنگی دیکەش‬ ‫زۆر بەالی���ەوە گرنگ ب���وە کە مام جەالل‬ ‫ببینێت"‪.‬‬ ‫رۆژی یه‌کش���ه‌ممه‌‪ ،‬فوئاد مه‌عسوم بۆ‬ ‫چاره‌س���ه‌رکردنی کێشه‌کانی ناو یه‌کێتی‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌ن���ی ناوه‌ندی حیزبه‌که‌یدا‬ ‫کۆبوه‌وه‌‌و پێش���نیاری به‌ستنی کۆنگره‌ی‬ ‫ئینتیقال���ی ک���رد ب���ۆ چاره‌س���ه‌رکردنی‬ ‫کێشه‌کانی حیزبه‌که‌‪ ،‬ک ‌ه ئه‌مه‌ش هۆکاری‬ ‫سه‌ره‌کی سه‌ردانه‌که‌یه‌تی بۆ کوردستان‪.‬‬

‫تكریت‬ ‫قه‌اڵی‌ سوننه‌كان‬

‫پرۆفایل‬

‫كه‌وته‌ لێژی‌‌و له‌په‌راوێز خران‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ هاتن���ی‌ داعش‪ ،‬له‌حوزه‌یران ‌‬ ‫ی‬ ‫رابردودا تكریت یه‌كێك بو له‌و شارانه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌ئاسانی‌ كه‌وته‌ ده‌ست چه‌كدارانی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ ئیس�ل�امیه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هاتنی‌‬ ‫داعش نه‌ك هه‌ر نه‌یتوانی‌ س���وننه‌كان‬ ‫له‌و كه‌وتنه‌ی‌ تێیكه‌وتون هه‌ڵسێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو كاره‌س���اتی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ به‌دوای‌‬ ‫خۆیدا هێناوه‌ بۆیان‪ .‬هێزه‌كانی‌ شیعه‌‬ ‫به‌پش���تیوانی‌ حزبواڵو ئێران‪ ،‬به‌وپه‌ڕی‌‬ ‫گوڕ‌وتین���ه‌وه‌ كه‌وتن���ه‌ تێكش���كاندنی‌‬ ‫س���وننه‌كان‪ ،‬ئه‌مه‌ش جێ���ی‌ نیگه‌رانی‌‬

‫واڵتانی‌ سوننه‌ی‌ كه‌نداوو توركیایه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ رۆژنامه‌ی‌ فیگارۆی‌ فه‌ره‌نسی‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌روبه‌ندی‌ ئه‌م شه‌ڕ‌و گۆڕانكاریانه‌دا‬ ‫ئیم���ارات زۆر له‌هه‌ڵكش���انی‌ نف���وزو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ ئێران ده‌ترسێت له‌عێراق‪،‬‬ ‫فی���گارۆ ل���ه‌زاری‌ پرۆفیس���یۆر "عه‌لی‌‬ ‫نه‌عیمی‌" كه‌ له‌ناوه‌نده‌ ده‌سه‌اڵتداره‌كانی‌‬ ‫ئیماراته‌وه‌ نزیك���ه‌ رایگه‌یاندوه‌ كه‌ یۆ‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ داعش پێویس���ته‌‬ ‫س���تراتیژییه‌كی‌ تر له‌پێ���ش بگیرێت‪،‬‬ ‫واڵتان���ی‌ كه‌ن���داو نیگ���ه‌ران‌و ناڕازین‬ ‫له‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌ڕێگه‌ی‌ ئاس���مانی‌‌و‬

‫س���وپای‌ عێراق‌و حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ كه‌‬ ‫له‌ئێرانه‌وه‌ نزیكن‪ ،‬هێرش بكه‌نه‌ س���ه‌ر‬ ‫تكریت‌و موس���ڵ‌‪ ،‬له‌و روانگه‌یه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی‌ ئه‌و ش���وێنانه‌ی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫شیعه‌ له‌ده‌ستی‌ داعشیان سه‌ندوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫قه‌تڵوعامی‌ سوننه‌یان كردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ ده‌رهێنانی‌ تكریت‬ ‫له‌ده‌س���تی‌ داعش رێگه‌ بۆ گرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫شاری‌ موسڵ‌ خۆش ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئێستا‬ ‫س���وپای‌ عێراق‌و هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫حه‌شدی‌ ش���ه‌عبی‌ له‌ئاماده‌كاریدان بۆ‬ ‫كۆنتڕۆڵ‌ كردنه‌وه‌ی‌‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫له‌به‌غداوه‌‬ ‫گۆشه‌یه‌ک ‌ه‬ ‫دو هه‌فت ‌ه جارێک‬

‫کاوه‌ محمه‌د ده‌ینوسێت‬

‫موچه‌ی‬ ‫سیاسیی‬ ‫لەكۆبون���ەوەی رۆژی (‪)22‬ی مانگی‬ ‫راب���ردوی نوێنەران���ی ك���ورد لەبەغدا‬ ‫(ئەندامە كوردەكانی پەرلەمان‌و وەزیرە‬ ‫كوردەكانی حكومەت���ی عیراق) لەگەڵ‬ ‫سەرۆكی حكومەتی هەرێم‌و ئەندامانی‬ ‫ئەنجومەنی ب���ااڵی نەوت‌و غ���از‪ ،‬زۆر‬ ‫راش���كاوانە قسەمان لەس���ەر كێشەو‬ ‫كەموكوڕییەكانی سیاس���ەتی دارایی‌و‬ ‫نەوتی���ی هەرێم كرد‪ ،‬ب���ێ چەندوچون‬ ‫ئەوەمان سەلماند كە حكومەتی هەرێم‬ ‫ل���ە(‪ )23‬س���اڵی راب���ردودا لەوپەڕی‬ ‫بێ پالنیدا داهاتە بەدەس���تهاتوەكانی‬ ‫خەرجك���ردوەو بەش���ێكی زۆریش���ی‬ ‫بەه���ەدەرداوە‪ ،‬تەنیا لەماوەی (‪-2004‬‬ ‫‪)2014‬دا نزیك���ەی (‪ )116‬ملیار دۆالر‬ ‫داهاتی هەب���وە‪ ،‬كەچی ئەمڕۆ چەندین‬ ‫ملی���ار دۆالر ق���ەرزدارەو نازانێ كامە‬ ‫ق���ەرز بدات���ەوەو بۆ ق���ەرزی دیكەش‬ ‫رو لەك���وێ بكات‪ .‬لەس���ااڵنی رابردودا‬ ‫هەم���و هەوڵێك���ی تەنیا بۆ ئ���ەوە بو‬ ‫كە بەش���ە بودجەی هەرێ���م لەبەغداوە‬ ‫زیادبكرێت‪ ،‬بێ ئ���ەوەی پالنی ئەوەی‬ ‫هەبوبێت كە بەش���ێك لەداهاتی سااڵنە‬ ‫ب���ۆ بوژاندنەوەی كەرتی كش���توكاڵ‌و‬ ‫پیشەسازیی بخاتەكارو سەرچاوەكانی‬ ‫داهاتی لەكرێخۆریی نەوت دەرباز بكات‪.‬‬ ‫بەپێچەوانەوە؛ بەشێكی بەرچاوی ئەو‬ ‫داهاتەی بۆ (بوژاندنەوەی درۆزنانە)ی‬ ‫هەردو حزبی دەس���ەاڵتدارتەرخانكردبو‬ ‫كە بۆت���ە بارێكی زۆر قورس بەس���ەر‬ ‫ش���انی هاواڵتیان���ەوە‪ .‬یەكێ���ك ل���ەو‬ ‫زانیارییە مەترسیدارەی لەكۆبونەوەكەدا‬ ‫دركێن���را؛ زیادبونی بەردەوامی ژمارەی‬ ‫موچەخۆرانی هەرێمە كە سەرەڕای ئەو‬ ‫قەیرانە داراییەی لەس���ەرەتای س���اڵی‬ ‫راب���ردوەوە روی تێكردوی���ن‪ ،‬كەچ���ی‬ ‫بەرپرسانی هەرێم لەجیاتی نەهێشتنی‬ ‫موچەخۆرانی بندیوارو دو موچەو سێ‬ ‫موچە‪ ،‬هەر بەحس���ابی جاران كاریان‬ ‫كردوەو ژمارەیان زیاتریش بوە؛ پێشتر‬ ‫باس ل���ەوە دەكرا كە هەرێ���م مانگانە‬ ‫پێویس���تی بە(‪ )850‬ملی���ار دینارە بۆ‬ ‫موچە‪ ،‬بەاڵم ئ���ەوەی لەكۆبونەوەكەدا‬ ‫بیس���تمان؛ ئێس���تا بۆتە (‪ )900‬ملیار‬ ‫دین���ار! جا ئەمە (پالن‌و سیاس���ەتی‬ ‫دارای���ی) حكومەت بێت‪ ،‬چ بودجەیەك‬ ‫بەرگ���ەی دەگ���رێ‌و چ���ۆن دەتوانێت‬ ‫لەپێگەیەكی بەهێزەوە دانوستان لەگەڵ‬ ‫بەغدا بكات؟‬ ‫جگە ل���ەوە‪ ،‬لەكۆبونەوەكەدا ئەوەم‬ ‫رونكردەوە كە لەماوەی س���اڵی پاردا؛‬ ‫حكومەت���ی هەرێم چوار س���ەرچاوەی‬ ‫داهات���ی لەبەردەس���ت ب���وە‪ ،‬كەچی‬ ‫نەیتوانی موچەی خەڵك لەكاتی خۆیدا‬ ‫دابی���ن ب���كات؛ ‪ -1‬س���ەربەخۆ نەوتی‬ ‫فرشتوەو پارەكەی وەرگرتوە‪.2 .‬داهاتە‬ ‫ناوخۆییەكان���ی لەبەردەس���ت ب���وە‪.‬‬ ‫‪-3‬قەرزی لەكۆمپانیاكان كردوە بەرامبەر‬ ‫نەوت���ی دەرنەهێنراو‪-4 .‬نرخی بەنزینی‬ ‫زیادك���ردو وتیان بۆئەوەی���ە موچەی‬ ‫پێ دابی���ن بكەن‪ .‬كەچی س���ەرەڕای‬ ‫ئه‌وه‌ش نەتوان���را موچە لەكاتی خۆیدا‬ ‫بۆ فەرمانب���ەران دابین بكرێ‪ .‬بۆیەش‬ ‫(گەڕانەوە ب���ۆ بەغدا)‪ ،‬نەبو بەیەكێك‬ ‫لەرێ���گاكان‪ ،‬بەڵكو ب���و بەتاكەرێگاو‬ ‫س���ەرەنجام رێككەوتنەك���ەی (‪)12/2‬‬ ‫ی لێ بەرهەمهات ك���ە دواتر بەهەوڵ‌و‬ ‫ماندوبونێك���ی زۆری نوێنەران���ی كورد‬ ‫لەبەغ���دا بەجۆرێك خرایە ناو یاس���ای‬ ‫بودجەی س���اڵی (‪)2015‬ەوە كە هیچ‬ ‫مادەیەكی سزایی بۆ هەرێم تێدا نەبێت‌و‬ ‫بڕگەیەكیش���ی ب���ۆ زی���اد نەكرێت كە‬ ‫هەمو نەوتی هەرێم بخرێتە بەردەستی‬ ‫كۆمپانیای (سۆمۆ)وە‪.‬‬ ‫رێككەوتنەك���ە دەرگای فراگوزاریی‬ ‫ب���ۆ كردین���ەوەو یاس���ای بودج���ەش‬ ‫بەس���ەالمەتی تێپەڕی‪ ،‬بەاڵم موچەی‬ ‫خەڵ���ك هێش���تا لەقوڕگی ش���ێردایەو‬ ‫لەبازن���ەی (سیاس���ەتپێكردن) ه���ەر‬ ‫ده‌رب���از نەب���وە‪ ،‬نە عەب���ادی كارێكی‬ ‫كردوە‪ ،‬وێنەی مالكیمان بیرچێتەوە‪ ،‬نە‬ ‫حكومەت���ی هەرێمیش هەنگاوێكی ناوە‬ ‫چیتر مۆتەكەی بێباكی‌و گەندەڵییەكان‬ ‫هەڕەشەمان لێ نەكات‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )468‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/3/3‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫هێز له‌جیاتی یاسا‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ خه‌رجكردن ده‌دات ‌ه وه‌زاره‌تی‌ سامان ‌ه سروشتیه‌كان‬

‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬نه‌بونی‌ دامه‌زراوه‌یی‌ له‌هه‌رێم‌و ده‌رنه‌چون ‌ی یاسای سندوقی‌ داهاته‌ نه‌وتیه‌كان هۆكاره‌‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬

‫ی سامان ‌ه‬ ‫زۆرجار وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی خه‌رجیدا‬ ‫سروشتیه‌كان له‌بواره‌كان ‌‬ ‫وه‌ك وه‌زاره‌تێكی‌ خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت‬ ‫ێ‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت تا ئه‌و ئاسته‌ی‌ به‌ب ‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ هیچ دامه‌زراوه‌یه‌كی‌ تر‬ ‫ملیۆنان دۆالر ده‌خات ‌ه خه‌رجییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مانتارانیش هۆكاره‌كه‌ بۆ نه‌بون ‌‬ ‫ی ئیداری‌‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌یی‌ له‌هه‌رێم‌و فه‌وزا ‌‬ ‫سیاسی‌ ده‌گێڕنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌دۆس���یه‌ی‌ ن���ه‌وت له‌ڕوی‌‬ ‫گرێبه‌س���تكردن‌و هه‌نارده‌كردن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان بوه‌ته‌‬ ‫كاره‌كته‌ری‌ یه‌ك���ه‌م له‌كۆنتڕۆڵكردنی‌‬ ‫داه���ات‌و س���امانی‌ هه‌رێ���م‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌ندێكجار خه‌رجكردنیشی‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا پێویس���ته‌ پرسی‌ سامان‌و‬ ‫داهات بخرێته‌ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌‌و ئابوری‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و به‌دواداچونه‌وه‌ی‌ دیوانی‌‬ ‫چاودێ���ری‌ دارای���ی‌ به‌خه‌رجییه‌كانی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪2014‬ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ س���امانه‌‬ ‫سروشتیه‌كاندا كردویه‌تی‌ ده‌ركه‌وتوه‌‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ ئه‌و ساڵه‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوبراو‬ ‫بڕی‌ ‪ 3.5‬س���ێ‌ ملیۆن‌و پێنج س���ه‌د‬ ‫دۆالری‌ داوه‌ته‌ رێكخراوی‌ ئینستیتیوی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست (میری‌)‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و خه‌رجی���ه‌ له‌كاتێكدایه‌ به‌پێی‌‬ ‫یاسای‌ ئسوڵی‌ موحاسه‌بات‌و ئه‌عرافی‌‬ ‫مه‌س���ره‌فی‌ هه‌مو خه‌رجییه‌ك ده‌بێت‬

‫له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت���ی‌ داراییه‌وه‌ ئه‌نجام‬ ‫بدرێت‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ ش���اره‌زایه‌كی‌ ئابوری‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د "بابه‌ته‌كه‌ زۆر‬ ‫نایاس���اییه‌‌و جگه‌ ل���ه‌ڕوه‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫ناش���ه‌فافیه‌كه‌ی‌ زیات���ر ده‌چێت���ه‌‬ ‫خان���ه‌ی‌ سیاس���یه‌وه‌ ب���ه‌وه‌ی‌ چۆن‬ ‫هه‌وڵده‌درێت له‌رێی‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌‬ ‫سروشتیه‌كانه‌وه‌ ده‌ستبگیرێت به‌سه‌ر‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ كاره‌بادا‪ ،‬به‌هه‌مان ش���ێوه‌‬ ‫له‌رێی‌ هه‌مان وه‌زاره‌ته‌وه‌ ئه‌و ویس���ته‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ئه‌رزش ب���ۆ وه‌زارتی‌ دارایی‌‬ ‫نه‌هێڵرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ش���اره‌زایه‌ كه‌ نه‌یویس���ت ناوی‌‬ ‫بهێنرێت ئه‌وه‌ش���ی‌ وت‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫ره‌های‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫ئه‌گه‌ر تۆزێك فراوانت���ر لێی‌ بڕوانیت‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ حكومه‌ت دو وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫الی‌ خۆی���ه‌وه‌ رێكخ���راوی‌ می���ری‌‬ ‫له‌رونكردنه‌وه‌یه‌ك���دا ك���ه‌ وێنه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ گه‌یش���توه‌ ده‌ڵێت‪ ،‬پێش���تر‬ ‫پرۆپۆزه‌ڵێكی‌ پالنی‌ پێنج س���اڵه‌یان‬ ‫پێشكه‌ش���كردوه‌‌و له‌سه‌ر بنه‌مای‌ ئه‌و‬ ‫پڕۆپۆزه‌ڵ���ه‌ش له‌الی���ه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ بۆ نه‌وت‌و گاز به‌بڕیاری‌ ژماره‌‬ ‫(‪ )1601‬له‌ (‪ )2013/12/20‬ره‌زامه‌ندی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر دراوه‌‌و ب���ره‌ پاره‌كه‌ی���ان بۆ‬ ‫دابینكراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هه‌مان پرس‌و له‌وه‌اڵمی‌‬ ‫ئه‌و پرسیاره‌ی‌ ئایا كێ‌‌و به‌چ یاسایه‌ك‬ ‫ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ دراوه‌ته‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌‬

‫سروش���تیه‌كان ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان له‌فراكسیۆنی‌ گۆڕان‪ ،‬فایه‌ق‬ ‫مس���ته‌فا به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ دامه‌زراوه‌ییه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬سه‌رفكردنی‌‬ ‫هه‌ر بڕه‌ پاره‌یه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ بودجه‌‬ ‫كه‌ له‌س���ااڵنی‌ رابردوه‌وه‌ ب���ه‌و جۆره‌‬ ‫هات���وه‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و هۆكاران���ه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئێمه‌ی‌ ب���ه‌و قه‌یران���ه‌ گه‌یاندوه‌‌و‬ ‫یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و كه‌له‌ب���ه‌ر‌و گه‌نده‌ڵییه‌‬ ‫گه‌ورانه‌ی‌ له‌سیاسه‌تی‌ دارایی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ وت‪ ،‬هه‌تا دۆسیه‌ی‌ نه‌وت‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌یی‌ نه‌كرێت ناتوانرێت رێگه‌‬ ‫له‌وكاره‌ بگیرێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ ئاماژه‌ش���یدا‪،‬‬ ‫"دامه‌زراوه‌ییكردن���ی‌ دۆس���یه‌ی‌ نه‌وت‬ ‫یه‌ك���ه‌م هه‌ن���گاوی‌ كۆنتڕۆڵكردن���ی‌‬ ‫داهاته‌كه‌یه‌ت���ی‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش له‌ڕێی‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یاس���ایه‌وه‌ ده‌بێت كه‌ تائێس���تا‬ ‫دواخ���راوه‌‌و په‌س���ه‌ندنه‌كراوه‌‌و بریتیه‌‬ ‫له‌پرۆژه‌ یاس���ای‌ سندوقی‌ داهاته‌كانی‌‬ ‫نه‌وت كه‌ راپۆرته‌كه‌ی‌ ئاماده‌یه‌‌و ئومێد‬ ‫ده‌كه‌ین له‌سه‌ره‌تای‌ ئه‌م خولی‌ گرێدانه‌‬ ‫بتوانین په‌سه‌ندی‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی‌ ره‌ها كراوی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ س���امانه‌ سروش���تیه‌كان‪،‬‬ ‫بێ‌ ده‌نگ���ی‌‌و الوازی‌ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‬ ‫به‌دیده‌كرێت‪ ،‬په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت‪ ،‬ئه‌و دیارده‌یه‌‬ ‫له‌سااڵنی‌ رابردو له‌كابینه‌كانی‌ پێشودا‬ ‫هه‌بوه‌‌و به‌ملیاره‌ها دۆالر نه‌ك ملیۆنان‬

‫دامه‌زراوه‌ییكردن ‌ی‬ ‫دۆسیه‌ی‌ نه‌وت یه‌كه‌م‬ ‫هه‌نگاوی‌ كۆنتڕۆڵكردنی‌‬ ‫داهاته‌كه‌یه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌ڕێی‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یاسایه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫كه‌ تائێستا دواخراوه‌‌و‬ ‫په‌سه‌ندنه‌كراوه‌‌و‬ ‫بریتیه‌ له‌پرۆژه‌ یاسای‌‬ ‫سندوقی‌ داهاته‌كانی‌‬ ‫نه‌وت‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ یاسای‌ بودجه‌ سه‌رفكراوه‌و‬ ‫وتی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ ئاگاداربم وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫دارای���ی‌ هه‌نگاوی‌ زۆری‌ ن���اوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌م���و هه‌ن���گاوه‌كان ناكات���ه‌ ئه‌وه‌ی‌‬

‫ن���ه‌وت‌و داهاته‌ك���ه‌ی‌ به‌دامه‌زراوه‌یی‌‬ ‫بكرێت‪ ،‬ك���ه‌ به‌دامه‌زراوه‌یش كرا رێگ ‌ه‬ ‫له‌میزاج‌و ده‌سه‌اڵتی‌ شه‌خس ده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ چه‌ند جارێ���ك په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫به‌وته‌بێ���ژی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ س���امانه‌‬ ‫سروشتیه‌كان‪ ،‬ئاالن عه‌توف‌و وته‌بێژی‌‬ ‫نوێ���ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ دارای���ی‌‌و ئابوری‌‪،‬‬ ‫ئه‌حم���ه‌د عه‌بدولره‌حمان‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو‬ ‫هه‌وڵ���ه‌كان بێئ���اكام ب���ون‌و وه‌اڵمی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان نه‌درانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ ئه‌ندام���ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان له‌فراكسیۆنی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‪ ،‬گ���ۆران ئ���ازاد به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌گرفته‌كان���ی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت كه‌ له‌كابینه‌ی‌ پێشوش���دا‬ ‫به‌دیده‌كرا‪ ،‬ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ حكومه‌ت دو‬ ‫قاسه‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬قاسه‌یه‌ك الی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كان‌و قاسه‌یه‌ك الی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش وایكردوه‌‬ ‫به‌رپرسیارێتی‌ په‌رت بێت‌و هه‌ر الیه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تر تۆمه‌تباربكات"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌س���ه‌رچاوه‌ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫گرفته‌ش وت���ی‌‪ ،‬هۆكاری‌ س���ه‌ره‌كی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ سندوقی‌ داهاته‌ نه‌وتیه‌كان‬ ‫دروس���تنه‌كراوه‌ ت���ا داهات���ی‌ نه‌وتی‌‬ ‫بخرێته‌ ن���اوو له‌ژێر چاودێری‌‌و بڕیاری‌‬ ‫په‌رله‌ماندا خه‌رجبكرێت‪.‬‬ ‫گۆران ئه‌وه‌ش���ی‌ وت‪ ،‬هه‌ندێك جار‬ ‫خه‌رجیاته‌كان���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ س���امانه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان خزمه‌ت���ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌‬ ‫پێكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم كراوته‌ ده‌س���تكه‌وتی‌‬ ‫كه‌سی‌‪.‬‬

‫گرفتی داراییه‌ كه‌ كێشه‌ی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫بۆ بواری‌ داهات له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫هێناوه‌ت���ه‌ ئاراوه‌‌و به‌درێژایی‌ س���اڵی‌‬ ‫راب���ردو له‌قه‌یران���ی‌ دارای���ی‌‌و نه‌مانی‌‬ ‫دراو له‌بانكه‌كان‌و دواخس���تنی‌ موچه‌‌و‬ ‫په‌كخستنی‌ پڕۆژه‌كاندا خۆی‌ ده‌رخست‪،‬‬ ‫به‌ته‌نها لێكه‌وت���ه‌‌و كاریگه‌ری‌ ئابوری‌‬ ‫نه‌بوه‌ به‌ڵكو ده‌رهاویشته‌ی‌ سیاسیشی‌‬ ‫لێبه‌دیده‌كرێت‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ تاچه‌ن���د‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی‌ س���امانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫وه‌ك هۆكارێكی‌ سیاسی‌ به‌كارده‌هێنرێت‬ ‫په‌رله‌مانتار فایه‌ق مسته‌فا رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ سیس���تمی‌ حوكمڕانی‌‬ ‫له‌واڵتی‌ ئێمه‌دا سیس���تمێكی‌ ساخڵه‌م‬ ‫نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ چاوه‌ڕوان���ی‌ ئه‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫له‌ن���او كابینه‌یه‌ك���دا ك���ه‌ له‌پێكهاته‌‬ ‫سیاس���یه‌ جیاوازه‌كان دروستكرابێت‪،‬‬ ‫ئه‌م ملمالنێی���ه‌ ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ هه‌بێت‌و‬ ‫كاردانه‌وه‌ی‌ زۆر سلبی‌ هه‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬تا ئه‌وكات���ه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫س���امانه‌ سروش���تیه‌كان نه‌كرێت���ه‌‬ ‫وه‌زاره‌تێكی‌ ئاس���ایی‌ كه‌ ته‌نها له‌ڕوی‌‬ ‫ته‌كنیكی���ه‌وه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌نه‌وته‌وه‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬نه‌ك وه‌ك ئێستا كه‌ كۆنتڕۆڵی‌‬ ‫ته‌واوی‌ نه‌وته‌كه‌ی‌ كردبێت‌و ئاراسته‌ی‌‬ ‫سیاس���ه‌ته‌كه‌ی‌ كردبێ���ت‪ ،‬ت���ا له‌مه‌‬ ‫دانه‌ماڵدرێت ئه‌و كێشه‌و گیروگرفتانه‌‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بن و له‌روی‌ سیاسیشه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌و حاڵه‌تان���ه‌ كاریگ���ه‌ری‌ ده‌بێت‌و‬ ‫ئاسه‌واره‌كانیشی‌ دیاره‌‪.‬‬

‫قه‌یران ‌ی دارایی‌ فه‌رمانبه‌ران ناچارده‌كات راژه‌كانیان بگوازنه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‬ ‫به‌شێكی‌ زۆری فه‌رمانبه‌ران له‌ئێستادا‬ ‫سه‌رقاڵی‌ گواستنه‌وه‌ی‌ راژه‌كانیان بۆ‬ ‫ئه‌و شوێنانه‌ی‌ كه‌ موچه‌و ده‌رماڵه‌ی‌‬ ‫به‌رزو كاته‌كانی‌ ده‌وامكردن به‌گونجاو‬ ‫ده‌زانن‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ك به‌رپرسان‬ ‫ده‌ڵێن‪" ،‬هه‌ندێك فه‌رمانگه‌ی‌ پڕكردوه‌و‬ ‫هه‌ندێكیشی‌ قڕكردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا فه‌رمانب���ه‌ران له‌ق���ه‌زای‌‬ ‫چۆمان به‌لێشاو ڕو له‌كۆمه‌ڵگه‌ی سنوریی‬ ‫حاجی ئۆمه‌ران ده‌كه‌ن‌و داموده‌زگاكانی‬ ‫حكومه‌ت له‌و قه‌زایه‌ جێده‌هێڵن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ل���ه‌و كۆمه‌ڵگه‌ی���ه‌ ده‌رماڵ���ه‌‌و موچه‌ی‬ ‫زیاتریان ده‌ستده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش قه‌یرانی‬ ‫بێ فه‌رمانبه‌ری له‌قه‌زاكه‌ دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ی فه‌رمانگه‌ی گه‌شتوگوزاری‬ ‫چۆم���ان‪ ،‬هون���ه‌ر ئه‌حمه‌د ب���ۆ ئاوێنه‌‬ ‫رایگه‌یان���د‪ ،‬هاوتانه‌بون���ی‌ موچ���ه‌‌و‬ ‫ده‌رماڵه‌و كاته‌كانی‌ ده‌وامكردن‪ ،‬هه‌ندیك‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌ی‌ پڕو هه‌ندێ���ك فه‌رمانگه‌ی‌‬ ‫قڕكردوه‌‪ .‬زۆری‌ داواكاری‌ فه‌رمانبه‌رانیش‬ ‫بۆ گواس���تنه‌وه‌یان بۆ ئه‌و فه‌رمانگانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ موچ���ه‌و ده‌رماڵه‌یان باش���ه‌ بۆته‌‬ ‫دیارده‌ هه‌رچه‌نده‌ زۆرێك له‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌كان ڕه‌زامه‌ندی‌ گواس���تنه‌وه‌‬ ‫ناده‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ به‌چاره‌سه‌ر نابینم‪.‬‬ ‫هونه‌ر ب���ۆ رێگریكردن له‌و دیاریده‌یه‌و‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنی ده‌ڵێ���ت‪ ،‬پێویس���ته‌‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و په‌رله‌م���ان هه‌ن���گاو ب���ۆ‬ ‫هاوتاكردن���ی‌ موچ���ه‌ بنێ���ت‪ .‬ئێس���تا‬ ‫له‌قه‌زای چۆمان فه‌رمانبه‌ران به‌لێش���او‬ ‫داوای‌ گواس���تنه‌وه‌ ده‌كه‌ن بۆ كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫ده‌روازه‌ی‌ س���نوری‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ حاجی‬ ‫ئۆمه‌ران‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌ ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ی‬ ‫ئیمتیازات‌و پاره‌یه‌یه‌ كه‌ له‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌‬ ‫دایه‌‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬م���ن ك���ه‌ به‌رپرس���ی‬ ‫فه‌رمانگه‌یه‌كم له‌قه‌زای چۆمان ئه‌سته‌مه‌‬ ‫بتوان���م ب���ڕوا به‌فه‌رمانبه‌رێك بهێنم الی‬

‫به‌رپرس���ی فرمانگه‌یه‌ک‬ ‫له‌قه‌زای چۆمان‪:‬‬ ‫ئێم ‌ه بێ فه‌رمانبه‌ر‬ ‫ماوینه‌ته‌وه‌و توشی‬ ‫قه‌یرانی بێ فه‌رمانبه‌ری‬ ‫بوین‬

‫ده‌روازه‌ی سنوری حاجی ئۆمه‌ران‬ ‫من بێ���ت ی���ان راژه‌ی بگوازێت���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫فه‌رمانگه‌كه‌م‪ ،‬چونكه‌ نه‌ ئه‌و ده‌رماڵه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌یه‌ ك���ه‌ وه‌ك گومرگی حاجی ئۆمه‌ران‬ ‫بێت ن���ه‌ ئ���ه‌و ئیمتیازاتانه‌‌و ش���ێوازی‬ ‫ده‌وام���ی ئه‌وێش هه‌یه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ ئێمه‌ بێ‬ ‫فه‌رمانبه‌ر ماوینه‌ته‌وه‌و توش���ی قه‌یرانی‬ ‫بێ فه‌رمانبه‌ری بوین‪.‬‬ ‫فه‌رمانگه‌ی‌ داواكاری‌ گش���تی‌ چۆمان‬ ‫یه‌كێكی‌ تره‌ له‌و فه‌رمانگانه‌ی‌ كێش���ه‌ی‬ ‫نه‌بونی فه‌رمانبه‌ری توش بوه‌‌و له‌ماوه‌ی‌‬ ‫راب���ردودا به‌نوس���راوێك كه‌ ئاراس���ته‌ی‬ ‫س���ه‌رجه‌م داموده‌زگاكان���ی قه‌رزاكه‌ی‬

‫كردبو داوای‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌‬ ‫"بن دیوار"ی‌ كردبو تا بگه‌ڕێنه‌وه‌ س���ه‌ر‬ ‫كاره‌كانی���ان بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ قه‌یرانی كه‌می‬ ‫فه‌رمانبه‌ر له‌و شاره‌ چاره‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫دادوه‌ری داواكاری گش���تی‪ ،‬به‌دره‌دین‬ ‫قادر به‌ئاوێنه‌ی وت‪ ،‬راس���ته‌ كێش���ه‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌رمان هه‌یه‌‌و ئه‌و قه‌یرانه‌ توشی‬ ‫قه‌زاك���ه‌ هات���وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێم���ه‌ ناتوانین‬ ‫زۆر له‌كه‌س بكه‌ین بۆ ئ���ه‌وه‌ی راژه‌یان‬ ‫نه‌گوازن���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌خودی فه‌رمانبه‌ران���ه‌وه‌ هه‌یه‌‌و به‌پێی‬ ‫یاساش رێكخراوه‌‪.‬‬

‫ئام���اژه‌ش ده‌دات گش���تاندنه‌كه‌یان‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ فه‌رمانب���ه‌ری‌ "ب���ن دی���وار"‬ ‫تاڕاده‌ی���ه‌ك س���ه‌ركه‌وتو ب���وه‌‌و وتی‌‪،‬‬ ‫ده‌مانه‌وێت بابه‌ته‌كه‌ له‌دیارده‌وه‌ بكه‌ینه‌‬ ‫حاڵ���ه‌ت‌و ته‌نه���ا ئ���ه‌وه‌ش په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ئێمه‌وه‌ هه‌یه‌‌و له‌ده‌سه‌اڵتماندایه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك ل���ه‌و فه‌رمانبه‌ران���ه‌ی راژه‌ی‬ ‫گواستۆته‌وه‌ بۆ گومرگی حاجی ئۆمه‌ران‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی وت‪ ،‬پێش���تر له‌یه‌كێ���ك‬ ‫له‌فه‌رمانگه‌كانی‌ سه‌نته‌ری قه‌زای چۆمان‬ ‫ده‌وامم ده‌كرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌وامه‌كه‌م هه‌مو‬ ‫رۆژێك بو پاره‌كه‌شی زۆر كه‌م بو‪.‬‬

‫ئ���ه‌و فه‌رمانبه‌ره‌ كه‌ نه‌یویس���ت ناوی‬ ‫بهێنرێت وتیشی‌‪ ،‬ئێس���تا لێره‌ده‌رماڵه‌‌و‬ ‫پاره‌ی باشه‌ من له‌شوێنی پێشتری‌ خۆم‬ ‫نزیكه‌ی ‪ 500‬ه���ه‌زارم وه‌رده‌گرت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌گومرگی حاجی ئۆمه‌ران نزیكه‌ی یه‌ك‬ ‫ملی���ۆن‌و ‪ 100‬هه‌زار دین���ار وه‌رده‌گرم‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌وامی ئێستام مانگانه‌‬ ‫ته‌نیا ‪ 15‬رۆژه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌و دیارده‌یه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫گومرگ���ی حاج���ی ئۆمه‌ران‪ ،‬مه‌س���عود‬ ‫بارتێل���ی وت���ی‌‪ ،‬به‌ه���ۆی ئ���ه‌و‬ ‫ئیمتیازاتانه‌وه‌ی���ه‌ له‌موچ���ه‌‌و ده‌وام كه‌‬

‫له‌فه‌رمانگه‌ك���ه‌ی‌ ئه‌وان���دا هه‌یه‌‌و به‌پێی‌‬ ‫رێنمایی‌ رێكخراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ وت‪" ،‬به‌اڵم ئێم���ه‌ نزیكه‌ی‬ ‫شه‌ش مانگه‌ هیچ مامه‌ڵه‌یه‌كمان نه‌كردوه‌‬ ‫بۆ ئه‌وانه‌ی ده‌یانه‌وێت راژه‌یان بگوازنه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌پێی بڕیار راگیراوه‌"‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵگای سنوری نێوده‌وڵه‌تی حاجی‬ ‫ئۆم���ه‌ران تاك���ه‌ س���نوری نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران���ه‌ له‌س���نوری پارێ���زگای هه‌ولێرو‬ ‫به‌یه‌كێك له‌هه‌ره‌ گومرگه‌ پڕ داهاته‌كانی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان داده‌نرێت‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )468‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/3/3‬‬

‫هاوسه‌ره‌که‌ی به‌‪ 60‬چه‌قۆ‌كوشت‌و منداڵه‌کان سه‌رگه‌ردان بون‬ ‫سۆما‌‪ :‬حه‌زده‌که‌م بچمه‌و‌ه الی‌دایكم‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫سازان‌و سۆما‌ دو خوشكن پێكه‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌نجامی كوژرانی دایكیان له‌الیه‌ن‬ ‫باوكیانه‌وه‌ هاتونه‌ته‌ نه‌وجه‌وانان‪،‬‬ ‫سازان ده‌ڵێت "شه‌وانه‌ كه‌ خه‌ون‬ ‫ده‌بینم به‌دایكمه‌وه‌ ده‌یبینم‪،‬‬ ‫له‌خه‌ونمدا ده‌مرێت‪ ،‬سۆما‌ش‬ ‫نه‌یده‌زانی دایكی كوژراوه‌و به‌ده‌م‬ ‫پێكه‌نینه‌وه‌ ده‌یوت حه‌ز ده‌كه‌م‬ ‫بچمه‌وه‌ بۆ الی دایكم"‪.‬‬ ‫كه‌ ده‌چیته‌ ژوره‌وه‌ هێنده‌ له‌ماڵێكی‬ ‫راس����تی ده‌چێ����ت له‌فه‌رمانگه‌یه‌ك����ی‬ ‫حكوم����ی‌ ناچێت‪ ،‬له‌حه‌وش����ه‌ی ماڵی‬ ‫نه‌وجه‌وانان����دا‪ ،‬به‌چه‌ندی����ن ته‌ن����اف‬ ‫جل‌وبه‌رگی‌ ئ����ه‌و مندااڵنه‌ هه‌ڵخراوه‌‪،‬‬ ‫پێ����ش ئه‌وه‌ی بچیت����ه‌ ژوره‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫پێاڵوه‌كان����ت دابكه‌نی����ت‪ ،‬له‌ده‌رگاكه‌‬ ‫منداڵێ����ك خ����ۆی ئاماده‌كردبو بچێت‬ ‫بۆ قوتابخانه‌و خوش����كه‌ بچوكه‌كه‌شی‬ ‫به‌جل����ی ماڵ����ه‌وه‌ ده‌ه����ات‌و ده‌چو‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش (سازان‌و س����ۆما‌) بون‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ئه‌نجام����ی روداوێك����ی نامرۆڤانه‌ی‬ ‫باوكیان‪ ،‬هه‌ردوكیان‌و دو برای دیكه‌یان‬ ‫خرابونه‌ خانه‌نی‌ نه‌وجه‌وانانه‌وه‌‪.‬‬ ‫(سازان‌و س����ۆما‌) هه‌میشه‌ خه‌نده‌‬ ‫له‌سه‌ر لێوانیان بو‪ ،‬سۆما‌ ته‌مه‌نی ته‌نها‬ ‫‪ 5‬ساڵ‪ ،‬سازانی خوشكیشی‪ 7‬ساڵه‌و‬ ‫له‌پۆلی دوه‌می‌ سه‌ره‌تاییه‌‪ ،‬سۆما‌ وتی‬ ‫"من هاوڕێی خوشكه‌كه‌مم‪ ".‬ئه‌و ده‌یوت‬ ‫ماڵه‌وه‌ خۆش����ه‌‪ ،‬هه‌ردوكیان پێكه‌وه‌‬ ‫ده‌یانوت حه‌ز ده‌كه‌ین ببین به‌دكتۆرو‬ ‫خه‌ونی گه‌وره‌یان هه‌بو‪ ،‬س����ۆما‌ وتی‬ ‫من حه‌ز ده‌كه‌م ببم به‌دكتۆری‌ ددان"‪،‬‬ ‫لێمان پرسی دایكتان خۆشده‌وێت یان‬ ‫باوكتان‪ ،‬س����ۆما‌ به‌ده‌نگی به‌رز وتی‌‬ ‫"دایكم"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ماڵ����ی كچانی خانه‌ی‬ ‫نه‌وجه‌وانان‌و توێ����ژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫هه‌رچه‌ند‌ه باپیرو نه‌نك‌و‬ ‫كه‌سوكاریان هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌اڵم جار جار به‌ته‌نها‬ ‫نه‌نكیان سه‌ردانیان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئیدی كه‌س‬ ‫نه‌هاتو‌ه سه‌ردانیان‬ ‫بكات‪ ،‬كه‌چی باوكیان‬ ‫له‌زیندانه‌و‌ه ده‌ڵێت‬ ‫نابێت نه‌نكیشی‬ ‫بیانبینێت‬

‫ماڵی نه‌وجه‌وانان‪ ،‬شوێنی مانه‌وه‌ی مندااڵنی بێ دایک‌و باوک‬ ‫نی����ان ئیبراهی����م چیرۆكی ئ����ه‌و دو‬ ‫منداڵ����ه‌ ب����ۆ ئاوێن����ه‌ ده‌گێڕێت����ه‌وه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "سازان‌و س����ۆما‌و دو براكه‌ی‌‬ ‫زیاتر له‌س����اڵێكه‌ لێره‌ن‪ ،‬دو براكه‌ی‬ ‫له‌ماڵی كوڕانن‪ ،‬باوكیان له‌زینداندایه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆی ئ����ه‌وه‌ی‌ ‪ 60‬چه‌قۆی له‌دایكی‬ ‫دابو كوش����تبوی‪ ،‬باوكی له‌زیندانیش‬ ‫چه‌ندین جار هه‌وڵی خۆكوشتنی داوه‌و‬ ‫باری‌ ده‌رونی تێكچوه‌"‪.‬‬ ‫س����ازان باسی له‌وه‌ده‌كرد كه‌ باوكی‬ ‫له‌زینداندایه‌و جارجار ده‌چێت سه‌ردانی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌و ده‌یوت "شه‌وانه‌ كه‌ خه‌ون‬ ‫ده‌بینم به‌دایكمه‌وه‌ ده‌یبینم‪ ،‬له‌خه‌ونمدا‬

‫ده‌مرێت"‪ ،‬بۆ دڵدانه‌وه‌شی بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بێ تاقه‌ت نه‌بن‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌یان ك ‌ه‬ ‫له‌هه‌مانكات����دا توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‬ ‫وتی كه‌س����مان نامێنی����ن‌و هه‌مومان‬ ‫ده‌مرین‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ بینین����ی باوكیان����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ماڵ����ی كچانی‌ نه‌وجه‌وان‬ ‫وت����ی "توێژه‌ره‌كان����ی زیندانه‌كه‌ دێن‬ ‫ده‌یانبه‌ن بۆ الی باوكیان‌و پاش چه‌ند‬ ‫كاتژمێرێك ده‌یانهێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫سۆما‌و سازان نه‌یانده‌زانی دایكیان‬ ‫ك����وژراوه‌و له‌ژیاندا نه‌م����اوه‌و به‌جێی‬ ‫هێشتون‪ ،‬ئه‌وان خه‌ون به‌وه‌وه‌ ده‌بینن‬

‫رۆژێك بگه‌ڕێنه‌وه‌ باوه‌ش����ی دایكیان‌و‬ ‫سۆزی گه‌رمیان پێببه‌خشێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ باپیرو نه‌نك‌و كه‌سوكاریان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی‌ خۆیان جار جار‬ ‫به‌ته‌نها نه‌نكیان س����ه‌ردانیان ده‌كات‪،‬‬ ‫ئی����دی ك����ه‌س نه‌هاتوه‌ س����ه‌ردانیان‬ ‫ب����كات‪ ،‬كه‌چی باوكی����ان له‌زیندانه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت نابێت نه‌نكیش����ی بیانبینێت‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك����ه‌ش ده‌ڵێ����ت "ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌ر كه‌س����وكارێك بیه‌وێت منداڵه‌كان‬ ‫ببات����ه‌وه‌ رێگای ده‌ده‌ی����ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ‬ ‫چه‌ن����د رۆژێكیش بێت ه����ه‌ر رێگه‌یان‬ ‫ده‌درێ����ت‪ ،‬یاس����ای ئێ����ره‌ وای����ه‌ كه‌‬

‫له‌كاتی پش����وه‌كاندا ده‌توانن بچنه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ الی كه‌س����وكاره‌كانیان‌و ئێمه‌ش‬ ‫پێمانخۆش����ه‌‪ ،‬چونكه‌ ئێم ‌ه ئامانجمان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ دوارۆژ بیانده‌ینه‌و‌ه به‌خێزان‌و‬ ‫كه‌س����وكاره‌كانیان‪ ،‬به‌اڵم كه‌س����یان‬ ‫نایه‌ن بیانبه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌خانه‌ی‌ نه‌وجه‌وانانی سلێمانی دو‬ ‫ماڵ بۆ كچ����ان‌و كوڕانی خوار ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 18‬ساڵی بێ سه‌رپه‌رشت كراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێستا ئه‌و دو ش����وێنه‌ ماڵی چه‌ندین‬ ‫منداڵ����ه‌‪ ،‬ئ����ه‌و مندااڵن����ه‌ی‌ دای����ك‌و‬ ‫باوكیان نه‌ماوه‌ یان لێكجیابونه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫منداڵه‌كانی����ان ناگرنه‌ خۆی����ان‪ ،‬له‌و‬

‫‪9‬‬

‫شوێنانه‌ به‌خێو ده‌كرێن‪.‬‬ ‫له‌كات����ی قس����ه‌كردن له‌گه‌ڵ ئه‌و دو‬ ‫كیژۆڵه‌ی����ه‌دا‪ ،‬چه‌ند كچێكی تر به‌ره‌و‬ ‫قوتابخان����ه‌ ده‌چ����ون‌و خواحافیزیان‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی����ان ك����رد‪ ،‬وتی����ان‬ ‫"كچینه‌ دره‌نگ����ه‌"‪ ،‬چونكه‌ له‌كاتژمێر‬ ‫‪12‬ی نی����وه‌ڕۆ نزیك ببون����ه‌وه‌و كاتی‬ ‫قوتابخانه‌ بو‪.‬‬ ‫ماڵی كچ����ان له‌خانه‌ی نه‌وجه‌وانانی‬ ‫سلێمانی له‌ئێستادا ‪ 17‬كچی تێدایه‌‪،‬‬ ‫له‌ته‌مه‌نی ‪ 5‬س����اڵیه‌وه‌ تا ‪ 18‬س����اڵ‬ ‫له‌خۆده‌گرێ����ت‪ ،‬ئ����ه‌و مندااڵن����ه‌ش‬ ‫له‌ئه‌نجامی جیابونه‌وه‌ی ژن‌و مێرده‌كان‬ ‫یان مێرد خێزانه‌كه‌ی‌ كوش����توه‌ یان‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌وه‌‪ ،‬ئی����دی‌ منداڵه‌كانیان‬ ‫ده‌خرێنه‌ ئه‌و ش����وێنه‌وه‌‪ ،‬یاخود هه‌یه‌‬ ‫دایكی له‌باوكی جیابوه‌ته‌وه‌و باوكیشی‬ ‫منداڵه‌ك����ه‌ی‌ هێناوه‌ بۆ ئه‌و ش����وێنه‌‪،‬‬ ‫پ����اش ئ����ه‌وه‌ی‌ ته‌مه‌نی����ان ده‌گه‌نه‌‬ ‫‪ 18‬س����اڵ ده‌بێت كه‌س����وكاره‌كانیان‬ ‫بیانبه‌نه‌وه‌ بۆ الی خۆیان‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ماڵی كچان‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی‌ ته‌مه‌نیان هێش����تا منداڵه‌‬ ‫هێنده‌ خه‌فه‌تیان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫گه‌وره‌ ده‌بن‪ ،‬بیر له‌خۆیان ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫بۆچی خێزانیان نییه‌و دایك‌و باوكیان‬ ‫وای����ان لێكردون‪ ،‬بۆی����ه‌ زۆر خه‌فه‌ت‬ ‫ده‌خ����ۆن‌و توش����ی كێش����ه‌ی ده‌رونی‬ ‫ده‌بن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ كچ هه‌یه‌ له‌و شوێنه‌‬ ‫گه‌وره‌ بوه‌و ش����وی كردوه‌‪ ،‬هه‌شیانه‌‬ ‫كه‌ گه‌وره‌ بوه‌ كردویانه‌ته‌ چاودێر الی‬ ‫خۆیان‪.‬‬ ‫كاتژمێ����ر ‪ 12:00‬ی ته‌واو س����ازان‬ ‫ماڵئاوای����ی لێكردین‌و به‌ره‌و قوتابخانه‌‬ ‫به‌ڕێك����ه‌وت‪ ،‬ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی ئایینده‌ی‌‬ ‫خۆی ون ن����ه‌كات‌و بونی هه‌بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫له‌چاوه‌كانیدا زۆر ش����ت به‌دی ده‌كراو‬ ‫خه‌ونی گ����ه‌وره‌ی‌ هه‌ڵگرتب����و‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌یده‌توانی به‌زمان‌و وتن گوزارشتیان‬ ‫لێبكات‪.‬‬

‫نه‌فه‌قه‌ی منداڵ یان سواڵ له‌مێرد‬

‫"مێرده‌كه‌م سێ مانگ ‌ه پاره‌ی بۆ نه‌ناردوم‪ ،‬ده‌ڵێی سواڵی لێده‌كه‌م"‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان‬

‫كه‌ ده‌چیته‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫ی سلێمانی‪ ،‬توشی‬ ‫جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫دڵته‌نگی ده‌بیت كه‌ ده‌بینیت چه‌ندین‬ ‫ژن هاتون گله‌یی له‌مێرده‌كانیان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌وه‌ی نه‌فه‌قه‌ی منداڵه‌كانیان‬ ‫پێناده‌ن یان ده‌ستی ده‌ستیان‬ ‫پێده‌كه‌ن‪ ،‬یان ژن هه‌یه‌ خاوه‌نی چوار‬ ‫منداڵ‌و كرێچییه‌و پاره‌یه‌كی كه‌می بۆ‬ ‫بڕاوه‌ته‌وه‌ به‌نه‌فه‌قه‌‪ ،‬ژنێكیش ده‌ڵێت‬ ‫مه‌عقوله‌ مێرده‌كه‌م ده‌ڵێی سواڵم‬ ‫پێده‌كات‪.‬‬ ‫به‌پێی یاسای باری كه‌سێتی ئه‌و ژن‌و‬ ‫ی خێزان هه‌ڵده‌وه‌ش���ێننه‌وه‌و‬ ‫مێردان ‌ه ‌‬ ‫له‌ی���ه‌ك جیاده‌بنه‌وه‌و من���داڵ له‌پاش‬ ‫خۆیان به‌جێده‌مێنێت‪ ،‬منداڵه‌ك ‌ه ده‌درێت ‌ه‬ ‫دایكه‌ك���ه‌و ئه‌رك���ی به‌خێوكردنیش���ی‬ ‫تاوه‌ك���و ته‌مه‌نی ‪ 18‬س���اڵ ده‌خرێت ‌ه‬ ‫ئه‌ستۆی باوك‪.‬‬ ‫كاتێك ژنێكی نه‌خوێنده‌وار به‌منداڵێك‬ ‫ی���ان چه‌ند منداڵێك���ه‌و‌ه جیاده‌بێته‌و‌ه‬ ‫له‌مێرده‌ك ‌هی‌‌و هیچ موچه‌و ده‌روویه‌كی‬ ‫ماددی نییه‌‪ ،‬ئیدی ده‌بێت ئه‌و مندااڵن ‌ه‬ ‫چۆن پ���ه‌روه‌رد‌ه ببن‌و ئایینده‌یان چی‬ ‫بێت‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌واڵتانی پێش���كه‌وتو‬ ‫من���داڵ پێش دایك‌و ب���اوك‪ ،‬حكومه‌ت‬ ‫به‌ه���ی خۆی ده‌زانێت‌و به‌رپرس���یاران ‌ه‬ ‫گرنگ���ی پێ���ده‌ده‌ن‪ ،‬چونك��� ‌ه ئه‌وان‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێ���ت گه‌ر ئه‌و منداڵ ‌ه ئێس���تایه‌ك ‌‬ ‫باش���ی نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا كه‌س���ێكی خراپی‬ ‫لێده‌رده‌چێ���ت‌و ده‌بێت��� ‌ه كێش��� ‌ه ب���ۆ‬ ‫واڵته‌كه‌‪.‬‬ ‫ژنێك���ی خاوه‌ن دو من���داڵ ك ‌ه ناوی‬ ‫(ش���ادی ‌ه س���ه‌مه‌د) بوو‪،‬ل���ه‌راڕه‌وی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی جێبه‌جێكردن له‌بینای‬ ‫ی كۆنی س���لێمانی دانیش���تبو‪،‬‬ ‫دادگا ‌‬ ‫ئ���ه‌و خاوه‌نی دو منداڵ بو‪ ،‬چاوه‌ڕوانی‬

‫دادوه‌ر به‌راوێژی‬ ‫پسپۆر پاره‌یه‌كی كه‌م‬ ‫ده‌بڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌و‬ ‫مندااڵنه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر‬ ‫چه‌ند مانگ جارێك‬ ‫پێیان بدرێت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی جێبه‌جێکردنی سلێمانی‬ ‫ئه‌وه‌بو بچێت ‌ه ژوره‌و‌ه بۆ الی به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫داخی دڵی خۆی هه‌ڵڕێژێت‪ ،‬ئه‌و ده‌یوت‬ ‫مه‌عقول��� ‌ه مێرده‌كه‌م "ده‌ڵێی س���واڵم‬ ‫ی‬ ‫پێ���ده‌كات‪ ،‬هیچ مانگێ���ك له‌واده‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی منداڵه‌كانم بۆ نانێرێت‪،‬‬ ‫خۆیدا نه‌فه‌ق ‌ه ‌‬ ‫ئه‌وه‌تا سێ مانگیش��� ‌ه بۆی نه‌ناردوم‪،‬‬ ‫ئاخ���ر ده‌بێ���ت ئیت���ر منداڵه‌كانم ك ‌ه‬ ‫گه‌وره‌بون چۆن نه‌بن ‌ه دوژمنی‪".‬‬ ‫ل���ه‌و دی���و (ش���ادیه‌)و‌ه منداڵێ���ك‬ ‫له‌باوه‌ش���ی دایكێكدا به‌ك���وڵ ده‌گریا‪،‬‬ ‫ی كۆك���ه‌و هه‌اڵمه‌ت‬ ‫ئه‌و توش���ی په‌تا ‌‬ ‫هاتب���و‪ ،‬ب���ه‌و نه‌خۆش���ییه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫دایكیدا چاوه‌ڕوان���ی ئه‌وه‌بو مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫نه‌فه‌قه‌كه‌ی���ان ته‌واو ببێت‪ ،‬ئه‌و منداڵ ‌ه‬ ‫ناوی (ئ���اكار) بو‪ ،‬نه‌یده‌زانی نه‌فه‌قه‌و‬

‫پ���اره‌و نه‌هامه‌تی ژیان���ی چییه‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫چاوه‌ڕوان���ی س���ۆزی باوكایه‌ت���ی بو‪،‬‬ ‫چیرۆكی (ئ���اكار) هێند‌ه تراژیدی بو‪،‬‬ ‫مه‌گه‌ر له‌فیلمه‌كاندا تراژیدیای وا بونی‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫دایكی (ئاكار) ده‌یوت من (ع) مێردم‬ ‫زۆر خۆشده‌ویس���ت‪ ،‬به‌خۆشه‌ویس���تی‬ ‫گه‌یشتین به‌یه‌ك‌و به‌ته‌اڵق ماڵئاواییمان‬ ‫ی دو‬ ‫له‌یه‌كت���ر كرد‪ ،‬نازانم ب���ۆ له‌ماو‌ه ‌‬ ‫س���اڵدا من���ی له‌به‌رچاوك���ه‌وت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پێشتر ده‌یوت من به‌س تۆم هه‌ی ‌ه له‌و‬ ‫ی‬ ‫دنیایه‌‪ ،‬كه‌چی ئێستا ئه‌وه‌تا له‌یه‌كتر ‌‬ ‫ی‬ ‫جیابوینه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬نه‌متوانی منداڵه‌ك ‌ه ‌‬ ‫پێبده‌م‪.‬‬ ‫دایك���ی (ئ���اكار) هاتب���و گله‌ی���ی‬

‫خ���ۆی بگه‌یه‌نێت��� ‌ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‬ ‫ی مێرده‌ك���ه‌ی‬ ‫جێبه‌جێك���ردن‪ ،‬ب���ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ته‌له‌ف���ۆن پێیوت���و‌ه چیت���ر پاره‌ی‬ ‫نه‌فه‌ق ‌ه ناده‌م‪" ،‬ئاخر من به‌چی به‌خێوی‬ ‫بك���ه‌م‪ ،‬خۆم موچه‌م نییه‌‪ ،‬ماڵی باوكم‬ ‫یارمه‌تیم ده‌ده‌ن‪ ،‬هاتوم س���كااڵی لێ‬ ‫بكه‌م‪ ،‬به‌خوا هه‌ر كارێكم ده‌ستكه‌وێت‬ ‫ی منداڵه‌كه‌می به‌جوانی‬ ‫ده‌یكه‌م بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫پێ به‌خێو بكه‌م"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و ژنان���ه‌ی له‌مێرده‌كانیان‬ ‫زۆرب ‌ه ‌‬ ‫جیابونه‌ت���ه‌وه‌و ده‌بن���ه‌وه‌‪ ،‬چیرۆك��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌كانی كات���ی خێزاندارییان به‌دوا ‌‬ ‫خۆیاندا هێناوه‌‪ ،‬وه‌ك باس���ی ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫پ���اش جیابون���ه‌وه‌ش ژیانی���ان پ���ڕ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌كێشه‌‪( ،‬په‌روین) یه‌كێك ‌ه له‌و ژنان ‌ه ‌‬

‫ی‬ ‫ی س���ێ س���اڵ ‌ه له‌مێرده‌ك ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫جیابوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و نیگه‌رانی ئه‌وه‌بو ك ‌ه‬ ‫ی منداڵ ته‌نها نه‌فه‌ق ‌ه‬ ‫زۆرجار كێش��� ‌ه ‌‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫په‌روین به‌ده‌موچاو‌ه ره‌شهه‌ڵگراوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫دیارب���و خه‌مه‌كانی قوڵ���ن‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"ئاخر تاوانمان چیی ‌ه كه‌س ئاماده‌نیی ‌ه‬ ‫هاوس���ه‌رگیرمان له‌گه‌ڵ ب���كات‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جیابومه‌ت���ه‌وه‌و خاوه‌ن���ی‬ ‫منداڵێك���م‪ ،‬ت���از‌ه ته‌مه‌ن���م بوه‌ت ‌ه ‪31‬‬ ‫ساڵ‌و هێشتا گه‌نجم‪ ،‬خۆزگ ‌ه شوێنێك‬ ‫هه‌بوای ‌ه قس���ه‌ی بۆ م���ن‌و مێرده‌كه‌م‬ ‫بكردای ‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ی نه‌گه‌ین به‌م رۆژه‌‪،‬‬ ‫به‌بچوكتری���ن ش���ت له‌ماڵ���ه‌و‌ه ده‌بو‌ه‬ ‫ش���ه‌ڕمان‪ ،‬نه‌مانده‌توان���ی ته‌حه‌مولی‬

‫ی بكه‌ین"‪.‬‬ ‫یه‌كتر ‌‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌و‌ه دادگای به‌رای���ی‪،‬‬ ‫به‌ن���اوی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ك���ی‬ ‫جێبه‌جێك���ردن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫دامه‌زران���دوه‌‪ ،‬به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ئ���اواز محه‌م���ه‌د ‪ 80%‬ی كاره‌كانی���ان‬ ‫تایبه‌ت ‌ه به‌نه‌فه‌قه‌و جیابونه‌وه‌و كێشه‌ی‬ ‫خێزانی‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه‌جێكردنی سلێمانی‬ ‫ی كێش���ه‌و‬ ‫ئ���اواز محه‌م���ه‌د له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫گیروگرفته‌كانی نه‌فه‌ق���ه‌و‌ه بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���ت "دادوه‌ر به‌راوێ���ژی پس���پۆر‬ ‫پاره‌یه‌ك���ی ك���ه‌م ده‌بڕێت���ه‌و‌ه بۆ ئه‌و‬ ‫مندااڵنه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ئه‌گ���ه‌ر چه‌ند مانگ‬ ‫جارێك پێیان بدرێت"‪ ،‬ئه‌و دۆسێیه‌كی‬ ‫له‌به‌رده‌س���تدا بو وتی "ئه‌وه‌تا دادوه‌ر‬ ‫ی بۆ ئ���ه‌م منداڵ ‌ه‬ ‫‪ 50‬ه���ه‌زار دین���ار ‌‬ ‫بڕیوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬مێرده‌ك���ه‌ی پێنج مانگ ‌ه‬ ‫پێی نه‌داوه‌‪ ،‬دیس���انه‌و‌ه ده‌بێت بچێت ‌ه‬ ‫پۆلیس‌و س���كااڵی له‌سه‌ر تۆمار بكات‌و‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌و تاكسی بگرێت‌و مه‌سروفات‬ ‫بكات‪ ،‬ئیت���ر له‌و ‪ 50‬هه‌زار دینار‌ه چی‬ ‫بۆ ده‌مێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���كرد ژن هه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌چ���وار منداڵ���ه‌و‌ه له‌مێرده‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی كرێدایه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫جیابوه‌ته‌وه‌و له‌خانو ‌‬ ‫پاره‌یه‌ك���ی كه‌می بۆ بڕاوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌م���ه‌ش تاوانێك ‌ه به‌رامب���ه‌ر ئه‌و ژنه‌‪،‬‬ ‫ی گوزه‌رانی ئه‌و ژن ‌ه‬ ‫ده‌بێت دادوه‌ر بار ‌‬ ‫بزانێت‪ ،‬ئینجا بڕیار بدات‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئامارێك���ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫جێبه‌جێك���ردن ته‌نه���ا له‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫ی ‪ 500‬كێش ‌ه‬ ‫ئه‌مس���اڵی ‪2015‬دا نزیك ‌ه ‌‬ ‫هاتوه‌ت��� ‌ه الیان ك ‌ه زۆربه‌یان كێش���ه‌ی‬ ‫نه‌فه‌قه‌و جیابونه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫تێبینی‪ :‬ته‌نها ناوی په‌روین راستییه‌و‬ ‫دوان له‌ناوه‌كان خوازراوه‌‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ات‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫ش‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‬ ‫ێ‬ ‫ت‬ ‫م‬ ‫ێ‬ ‫ژ‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ڕ‬ ‫ێته‌و ‌ه‬ ‫"ل‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫نا‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ۆز‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫خ‬ ‫ان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ک‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫سڵ‬ ‫دا‬ ‫ش‬ ‫و‬ ‫ێن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‬ ‫ار‬ ‫ی‬ ‫ک‬ ‫ور‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫تا‬ ‫نی‬ ‫ش‬ ‫ی تێدایه‌"‬

‫ئا‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫دوای ئه‌وه‌ی هه‌فته‌ی ڕابردو پارچه‌‬ ‫شوێنه‌واره‌ به‌نرخه‌کانی مۆزه‌خانه‌ی‬ ‫موسڵ له‌الیه‌ن چه‌کدارانی داعشه‌وه‌‬ ‫شکێنران‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری شوێنه‌واری‬ ‫سلێمانی رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ پێده‌چێت‬ ‫هه‌ندێک له‌پارچه‌ بچوکه‌کان مامه‌ڵه‌ی‬ ‫بازرگانیان پێوه‌ بکرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ناو مۆزه‌خانه‌که‌ی موسڵدا شوێنه‌واری‬ ‫کوردستانیشی تێدایه‌"‪.‬‬

‫ه‌‬

‫هه‌فته‌ی ڕاب����ردو جارێکی دیک����ه‌ کارێکی‬ ‫چه‌کداران����ی ده‌وڵه‌تی ئیس��ل�امیی دونیای‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ سه‌رقاڵکرد‪ .‬ئه‌مجاره‌یان داعش‪،‬‬ ‫نه‌ وه‌ک پێشتر خه‌ڵکی سڤیلی سه‌ربڕی‪ ،‬نه‌‬ ‫فرۆکه‌وانی سوتاند‪ ،‬به‌ڵکو په‌الماری مێژوی‬ ‫داو شوێنه‌واری هه‌زاران ساڵه‌ی تێکدا‪.‬‬ ‫چه‌ن����د چه‌کدارێک����ی داع����ش به‌وپ����ه‌ڕی‬ ‫بێباکییه‌وه‌ که‌وتنه‌ ش����کاندن‌و وێرانکردنی‬ ‫ئه‌و ش����وێنه‌وارانه‌ی مۆزه‌خانه‌ی موس����ڵ‬ ‫که‌ م����اوه‌ی س����ه‌دان‌و هه‌زاران س����اڵ بو‬ ‫پارێزرابون‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ش����وێنه‌واری س����لێمانی‪،‬‬ ‫که‌مال ڕه‌ش����ید به‌ئاوێن����ه‌ری راگه‌یاند که‌‬ ‫ئه‌و پارچه‌ ش����وێنه‌وارییانه‌ له‌س����ه‌رده‌می‬ ‫هاتنی ئیسالمیش����دا پارێ����زراو بون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ش����وێنه‌وارانه‌ی مۆزه‌خانه‌ی موسڵ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی دنیادا ده‌گمه‌نن‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی مێ����ژوی ئ����ه‌و پارچان����ه‌ی‬ ‫مۆزه‌خانه‌که‌وه‌ رایگه‌یاند که‌ مێژوی هه‌ندێک‬ ‫له‌ش����وێنه‌واره‌کان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ هه‌زاره‌ی‬ ‫یه‌که‌م‌و دوه‌می پێش زاین‌و هه‌ندێكیش����یان‬ ‫بۆ سه‌ده‌ی س����ێیه‌م‌و چواره‌می پێش زاین‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و شوێنه‌وارانه‌ی که‌ هێشتا له‌و‬

‫وان کوردستان‌و‬ ‫ه‌و گفتوگۆی‬ ‫قه‌ده‌غه‌یه‌‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ێ نزیكه‌كان���ت‬ ‫ی ه���اوڕ ‌‬ ‫میوان���دار ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‌و كاتێكی‌ خۆش له‌گه‌ڵ یه‌ك‬ ‫به‌س���ه‌ر ده‌ب���ه‌ن و په‌یوه‌ندیه‌كانتان‬ ‫نوێ‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫ش����وێنانه‌دا ماون که‌ له‌ژێر کۆنترۆڵی ئه‌و‬ ‫رێکخ����راوه‌ تیرۆرس����تییه‌دان‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ش����وێنه‌واری س����لێمانی بێئومێ����دی خۆی‬ ‫پیش����اندا که‌ هیچ ش����تێک له‌گه‌ڵ داعشدا‬ ‫ناکرێ����ت‪" ،‬ب����ه‌اڵم ئێمه‌ وه‌ک ش����وێنه‌وار‬ ‫رێکخ����راوی یونس����کۆمان ل����ه‌و تاوان����ه‌‬ ‫ئاگادارکردوه‌ت����ه‌وه‌ که‌ رێوش����وێن بگیرێته‌‬ ‫به‌ر بۆ ئه‌وه‌ی‌ماوه‌ته‌وه‌و له‌به‌رده‌س����تدایه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا هه‌ندێکی����ان ڕه‌نگ����ه‌ کڕی����ن‌و‬ ‫فرۆش����تنیان پێوه‌ بکرێن‪ .‬ئ����ه‌و پارچانه‌‬ ‫له‌هه‌ر سنورێکه‌وه‌و هه‌ر که‌سێک مامه‌ڵه‌یان‬ ‫پێوه‌بکات‪ ،‬وه‌ک تاوانی تیرۆر بناسرێت‪ ،‬که‌‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌رێگای تورکیاو سوریاو ئێرانیش‬ ‫مامه‌ڵه‌یان پێوه‌ک����راوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت تورکیا‪،‬‬ ‫چونکه‌ سنوری کراوه‌یه‌ له‌گه‌ڵ داعش"‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای ئ����ه‌وه‌ی داع����ش په‌الم����اری ئه‌و‬ ‫مۆزه‌خانه‌ی����ه‌ی داو به‌ڤیدی����ۆ دیمه‌ن����ی‬ ‫ش����کاندنی ش����وێنه‌واره‌کانی باڵوکرده‌وه‌‪،‬‬ ‫چه‌ندی����ن رێکخ����راوی جیهانی����ی تایبه‌ت‬ ‫به‌ش����وێنه‌وار هاتنه‌ ده‌ن����گ‌و له‌نێوانیاندا‬ ‫رێکخراوی یونسکۆی تایبه‌ت به‌شوێنه‌وارو‬ ‫داوای کۆبون����ه‌وه‌ی به‌په‌ل����ه‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ئاسایشی کرد له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌‪.‬‬ ‫به‌ش����ێک له‌و پارچ����ه‌ ش����وێنه‌وارییانه‌ی‬ ‫مۆزه‌خانه‌ی موسڵ ره‌سه‌نن‌و هه‌ندێکیشیان‬ ‫کۆپین‪ ،‬به‌پێ����ی زانیارییه‌کان جگه‌ له‌وه‌ی‬ ‫چه‌کداران����ی داعش پارچ����ه‌ گه‌وره‌کانیان‬ ‫ش����کاندوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێک پارچه‌ی بچوک‬ ‫براون‌و پێده‌چێت کڕین‌و فرۆش����تنیان پێوه‌‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌ک����ه‌ی ش����وێنه‌واری‬ ‫س����لێمانی له‌ن����او مۆزه‌خان����ه‌ی موس����ڵدا‬ ‫ش����وێنه‌واری کوردستانیش����ی تیاب����وه‌ که‌‬ ‫په‌یوه‌ن����دی به‌مێژوی ناوچه‌ک����ه‌وه‌‌ هه‌بوه‌‬ ‫له‌سه‌رده‌می میس����یۆپۆتامیاو ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ هه‌زاره‌ی یه‌که‌م‌و دوه‌م‪.‬‬

‫گرنگیدانی بێ ئه‌ندازه‌ی‬ ‫میدیا به‌داعش‪،‬‬ ‫چ کاریگه‌رییه‌کی نه‌رێنی‬ ‫ده‌کاته‌ سه‌ر کۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی مندااڵن؟‬

‫ب����ڕوا محەمەد‪ :‬داع����ش خۆی‬ ‫ئەوەن����دە گەورە نیی����ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫راگەیاندنەکان وایان لێ کردوە‪.‬‬ ‫ئیبراھی����م رەس����وڵ‪ :‬ئ����ەو‬ ‫کاریگەرییە نێگەتیفانەی داعش‬ ‫لەس����ەر منداڵەکانی ئێمە جێی‬ ‫دەھێڵێ����ت‪ ،‬زۆر کوش����ندەترە‬ ‫لەوەی لەگەورەکان����ی دەدات‪.‬‬ ‫ڕەنگ����ە گ����ەورەکان بتوان����ن‬ ‫لەدۆخەک����ە تێ بگ����ەن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫تێشنەگەن پرسیار بکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫من����دااڵن لەکاتێک����دا ئەو ھەمو‬ ‫شتە لەسەر داعش دەبیستێت‪،‬‬ ‫لەمێش����کی خۆیدا تەفسیری بۆ‬ ‫دەکات‌و لێکی دەداتەوە‪ ،‬ڕەنگە‬ ‫نەشوێرێت پرس����یاری لەبارەوە‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ئاراس عومەر‪ :‬کاتێک داعش بو‬ ‫بەئەمری واقع‪ ،‬ئەوا نەمانتوانی‬ ‫بەباش����ی مامەڵ����ەی لەگەڵ����دا‬ ‫بکەین‪ .‬ئێس����تا گ����ەر بتوانین‬ ‫بەھێ����زی چەکداریی����ش داعش‬ ‫لەناو ببەی����ن‪ ،‬ئ����ەوا ناتوانین‬ ‫کردەوەکانی لەناو مێش����کماندا‬ ‫بس����ڕینەوەو کاریگەرییەکان����ی‬ ‫بەسەر کۆمەڵگاوە نەھێڵین‪.‬‬

‫له‌زیندانه‌وه‌ بۆ سه‌ر شاشه‌کان‬ ‫ئه‌حمه‌د ره‌ئ����وف‪ ،‬ده‌رهێنه‌رو ئه‌کته‌ری ئه‌حمه‌د ره‌ئ����وف له‌و ش����انۆگه‌رییه‌دا‬ ‫ب����واری کۆمیدیا‪ .‬ئه‌و‪ ،‬له‌س����اڵی ‪ 1965‬خه‌اڵتی باش����ترین ئه‌کته‌ر وه‌رده‌گرێت‬ ‫له‌گه‌ڕه‌کی مه‌ڵکه‌ندی ش����اری سلێمانی له‌الیه‌ن بنک����ه‌ی ئه‌ده‌بیی‌و ڕوناکبیریی‬ ‫له‌دایکب����وه‌و خوێندن����ی س����ه‌ره‌تایی‌ گه‌الوێژ‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای دروس����تبونی به‌رنام����ه‌ی‬ ‫له‌قوتابخانه‌ی مه‌ڵکه‌ندی ته‌واوکردوه‌‪.‬‬ ‫دواتر بۆ خوێندنی ناوه‌ندنی په‌یوه‌ندی هه‌مه‌ڕه‌نگیش����ه‌وه‌‪ ،‬که‌ به‌رنامه‌یه‌کی پڕ‬ ‫ک����ردوه‌ به‌خوێندن����گای س����ه‌اڵحه‌دین‪ ،‬بینه‌ربوه‌‪ ،‬ئ����ه‌و هونه‌رمه‌نده‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌هۆی حه‌زو خولیاش����ی ب����ۆ هونه‌ر‪ ،‬کردوه‌ به‌ده‌س����ته‌ی ئ����ه‌و به‌رنامه‌یه‌وه‌و‬ ‫له‌س����اڵی ‪ 1982‬ده‌چێت����ه‌ په‌یمانگای له‌گه‌ڵیاندا به‌سه‌رکه‌وتویی چه‌ند ساڵێک‬ ‫میوانی ماڵه‌کانی کوردستان بون‪.‬‬ ‫هونه‌ره‌ جوانه‌کان‪.‬‬ ‫ژیانی منداڵیی‌و گه‌نجی ئه‌حمه‌د ره‌ئوف دواتریش له‌ش����ه‌وانی ڕه‌مه‌زاندا له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌خێزانێک����ی مام ناوه‌ن����دو له‌گه‌ڵ دو هه‌م����ان ئ����ه‌و ئه‌کته‌ران����ه‌ی هاوڕێیدا‬ ‫براو س����ێ خوش����کدا ب����وه‌‪ .‬له‌کۆتایی زنجی����ره‌ی کۆمیدی����ی‌و ته‌نزئامێزی����ان‬ ‫س����اڵی خوێندنیدا له‌په‌یمانگای هونه‌ره‌ تۆمارک����ردوه‌و پێشکه‌ش����ی بینه‌رانیان‬ ‫جوانه‌کان له‌س����لێمانی‪ ،‬له‌ساڵی ‪ 1985‬کردوه‌‪.‬‬ ‫له‌الی����ه‌ن رژێم����ی پێش����وی عێراقه‌وه‌ له‌گ����ه‌ڵ به‌ش����داریکردن ل����ه‌و به‌رنامه‌‬ ‫ده‌ستگیر ده‌کرێت‌و بۆ ماوه‌ی سێ ساڵ‌و ته‌له‌فزیۆنانه‌دا‪ ،‬ئه‌حمه‌د ره‌ئوف سااڵنه‌‬ ‫ش����ه‌ش مانگ له‌زیندان����دا ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬به‌شداری ده‌کات له‌و ش����انۆگه‌رییانه‌ی‬ ‫دوات����ر ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ ب����ه‌ر لێبوردنی تیپ����ی هون����ه‌ری ڕه‌نگاڵه‌ نمایش����یان‬ ‫گش����تیی ده‌که‌وێت‌و ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ ناو ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌م دواییانه‌شدا‪ ،‬ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خێزانه‌که‌ی‪.‬‬ ‫له‌س����اڵی ‪ 1989‬ئه‌حمه‌د ره‌ئوف له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک له‌ه����اوڕێ هونه‌رمه‌نده‌کانیدا‬ ‫خانمه‌ هونه‌رمه‌ن����د رێزان فه‌ره‌ج ژیانی تیپی هونه‌ریی هونه‌رمه‌ندانی به‌ئه‌زمونیان‬ ‫هاوس����ه‌ری پێک ده‌هێنێت‪ ،‬ئێس����تاش دامه‌زراندوه‌و چه‌ند ش����انۆگه‌رییه‌کیان‬ ‫خاوه‌نی کوڕو کچێکه‌ به‌ناوه‌کانی ترێ‌و نمای����ش ک����ردوه‌‪ ،‬هه‌ر له‌میان����ه‌ی ئه‌و‬ ‫محه‌مه‌دو له‌گه‌ڕه‌کی سه‌رچناری شاری گروپ����ه‌وه‌ ش����انۆگه‌رییان بردوه‌ت����ه‌‬ ‫واڵته‌کانی ئه‌ڵمانیاو ئێران‪ .‬ئێس����تاش‬ ‫سلێمانی ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای ده‌ستکردنی به‌کاری هونه‌ریی کاره‌کانی ئه‌و تیپه‌ به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د ره‌ئوف‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵی ئه‌حمه‌د ره‌ئوف بۆ ماوه‌ی سێ ساڵیشه‌‬ ‫‪ ،1982‬ئه‌و کاته‌ی ده‌چێته‌ تیپی نواندنی هه‌مو ئێوارانی ره‌مه‌زانێک دێته‌ س����ه‌ر‬ ‫س����لێمانی له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌ک له‌ئه‌کته‌ران شاشه‌کان‌و وه‌ک ده‌رهێنه‌رو ئه‌کته‌ر له‌و‬ ‫س����مکۆ عه‌زیزو جه‌لیل زه‌نگه‌نه‌و چه‌ند کورته‌ درامایانه‌دا کارده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌کته‌رێکی تر کاری هونه‌ریی ده‌که‌ن‪ .‬ئێستاش له‌گه‌ڵ عیرفانی وه‌ستا محه‌مه‌د‬ ‫دواترو به‌ش����داریکردنی له‌ش����انۆگه‌ریی له‌که‌ناڵ����ی کوردماک����س به‌رنامه‌یه‌کی‬ ‫"به‌ره‌و که‌الوه"‌ی تیپی هونه‌ری ڕه‌نگاڵه‌‪ ،‬کۆمیدییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌بێته‌ سه‌ره‌تایه‌ک بۆ زیاتر ناساندن‌و‬ ‫به‌ره‌وپێش����چونی ئ����ه‌و هونه‌رمه‌ن����ده‌‪ .‬ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬

‫ئ���ه‌م ماوه‌ی���ه‌ پڕ ده‌بێ���ت له‌هه‌واڵی‬ ‫دڵخۆشكه‌ر بۆت‌و گۆڕانكاری‌ له‌ژیانت‬ ‫دروست ده‌بێت ك ‌ه زۆر كتوپر ده‌بێت‬ ‫بۆ تۆ‪.‬‬

‫پرسیارێک‌و چه‌ند وه‌اڵمێک‬

‫لوقمان عارف‪ :‬داعش سەرەڕای‬ ‫ئەو زیانانەی لەئێستای ئێمەی‬ ‫دەدات‪ ،‬زیانێک����ی کوش����ندەتر‬ ‫لەدەرون����ی من����دااڵن‌و الوان‬ ‫دەدات‪ .‬ب����ەاڵم ئ����ەو زیانان����ە‬ ‫لەئێس����تادا دەرناکەون‌و چەند‬ ‫ساڵێکی دیکە ھەمومان ھەستی‬ ‫پ����ێ دەکەین ک����ە داعش چەند‬ ‫بەخراپی کاریگەری����ی دەرونی‬ ‫لەسەر جێھێشتوین‪.‬‬

‫ئه‌حمه‌د ره‌ئوف‪..‬‬

‫دوپشک‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫‪11‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ێ كات له‌گه‌ڵ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫به‌س���ه‌رده‌به‌یت‪ ،‬ته‌ندروستیت به‌ره‌و‬ ‫باشتر ده‌ڕوات و زیاتر ئارامتر ده‌بیت‬ ‫له‌جاران‪.‬‬

‫ئ����اوارە غەری����ب‪ :‬منداڵێ����ک‬ ‫لەگ����ەورەکان زیات����ر ک����ردەوە‬ ‫دڕندانەکان����ی داع����ش ببینێت‌و‬ ‫بەدیارییەوە دابنیش����ێت‪ ،‬ئەبێ‬ ‫چ����ی ل����ێ دەربچێت؟ ئێس����تا‬ ‫کارەکان����ی داع����ش بەبێ ھێچ‬ ‫سانس����ۆرێک لەتەلەفزی����ۆن‌و‬ ‫س����ایتەکان ب��ڵ�او دەبێت����ەوەو‬ ‫من����داڵ‌و الوانی����ش بەئاس����انی‬ ‫دەستیان دەگات بەو دو شتەو‬ ‫سەیریان دەکات‪.‬‬ ‫چنار ھیوا‪ :‬من����دااڵن قوربانیی‬ ‫یەکەمن لەم دۆخەی کوردستاندا‪.‬‬ ‫ئ����ەوان ھیچ تاوانێکی����ان نییەو‬ ‫بەبێ ئەوەی بەخۆشیان بزانن‪،‬‬ ‫زەبرێکی ق����ورس بەر دەرونیان‬ ‫دەکەوێ����ت‌و کاریگەرییەکان����ی‬ ‫لەئایندەدا دەردەکەوێت‪.‬‬ ‫دارا ج����ەزا‪ :‬کۆمەڵگای کوردی‬ ‫ب����ەھۆی ئ����ەوەی بنچینەیەکی‬ ‫پت����ەوی نیی����ە‪ ،‬ئ����ەوا ھەم����و‬ ‫روداوێکی دەتوانێت کاریگەریی‬ ‫زۆری بخات����ە س����ەر‪ .‬خێزان‌و‬ ‫تاکی ئێمەش بەھەمان ش����ێوە‪.‬‬ ‫م����ن پێم وایە داعش بەر لەوەی‬ ‫شەڕی چەکداری بکات‪ ،‬شەڕی‬ ‫دەرون����ی دەکات‌و تاڕادەیەکیش‬ ‫س����ەرکەوتوبوە‪ ،‬ئەگ����ەر بەری‬ ‫پێ نەگرین‪ ،‬س����ەرکەوتوتریش‬ ‫دەبێت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی زۆرت به‌س���ه‌ردا‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و‌هی‌ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌وتوه‌ به‌اڵم زۆر هه‌س���ت به‌چاالك ‌‬ ‫ده‌كه‌ی���ت‌و كاتی‌ زیاتر له‌ئیش���كردن‬ ‫سه‌رف ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی هه‌ته‌ بۆ به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‬ ‫ئه‌و هه‌ست ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ربڕی���ت‪ ،‬چیتر‬ ‫هه‌وڵب���ده‌ ب���ۆ ‌‬ ‫ی هه‌سته‌كانت‬ ‫پێویست به‌شاردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ناكات‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ێ له‌كاته‌كان���ت‬ ‫له‌وانه‌ی��� ‌ه هه‌ن���د ‌‬ ‫ی ئاینی‌ به‌س���ه‌ر به‌ریت و‬ ‫به‌گفتوگۆ ‌‬ ‫خۆت ئام���اد‌ه بكه‌یت بۆ ئه‌و پرۆژ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی ‌هی‌ كه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫چۆنێتی‌ بڕین ‌ی قژ‬ ‫به‌شێو ‌هی‌ كاری‌ سویدی‌‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫هۆلیا ئه‌فشار‬ ‫باس له‌کوردبونی خۆی ده‌کا‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دی به‌ناوبانگ���ی تورکی���ا هولی���ا ئه‌فش���ار‬ ‫له‌به‌رنامه‌ک���ه‌ی خۆی���دا ک���ه‌ له‌که‌ناڵێک���ی تورکییه‌و‌ه‬ ‫پێشکه‌ش���ی ده‌کات باس له‌ناوی راستی خۆی‌ ده‌کات‌و‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه کورده‌‪.‬‬ ‫هولیا ئه‌فشار له‌به‌رنامه‌که‌ی خۆیدا رایگه‌یاند که‌ "من‬ ‫کوردم‌و له‌عه‌شیره‌تی ئه‌ڤشارم"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ناوی راس���تیی خۆی ئاشکرا کردو وتی "ناوم‬ ‫مه‌له‌کانه‌و تا ئێس���تاش خێزانه‌که‌م به‌و ناوه‌وه‌ بانگم‬ ‫ده‌که‌ن‌و که‌س پێم ناڵێت هولیا"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ناوی باوکی‌و باپیریش���یه‌وه‌ وتی "باوکم‬ ‫ناوی ئێلۆیه‌و باپیریشم ناوی ئاپۆیه‌"‪.‬‬ ‫هۆلی���ا ئه‌فش���ار‪ ،‬یه‌کێک���ه‌ له‌هونه‌رمه‌ن���د‌ه‬ ‫به‌ناوبانگه‌کان���ی واڵتی تورکی���ا ک ‌ه له‌بواری‬ ‫نواندن‌و گۆرانی‌و فاشیۆندا کار ده‌کات‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی كاری‌ سوید ‌‬ ‫ئه‌م ش���ێوه‌بڕین ‌ه له‌ئێس���تادا زۆر باوه‌‪ .‬قژ بڕین به‌شێوه‌ ‌‬ ‫ی بڕین ك ‌ه زیاتر بۆمنداڵ و هه‌رزه‌كاران ده‌بێت‌و ئه‌و‬ ‫یه‌كێك ‌ه له‌ شێوازه‌كان ‌‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ كه‌ ده‌موچاویان خڕ‌ه زیاتر ئه‌م شێوه‌بڕینه‌یان لێدێت‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ده‌موچاویان درێژه‌ یاخود ملیان درێژه‌‬ ‫ی‬ ‫ی بڕینی قژ بۆ ئه‌م كه‌س���ان ‌ه به‌ش���ێوه‌ی‌ س���ویدی‌ ده‌بێت كارێكه‌ ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كه‌ینه‌و‌ه له‌چاو ش���ێوه‌ ‌‬ ‫پێش���ه‌و‌ه زۆر درێژ نه‌بێ���ت تۆزێك كورتتر ‌‬ ‫ی كه‌متر درێژ بێت چونك ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه هه‌ی ‌ه واتا باشتروای ‌ه پێشه‌وه‌ ‌‬ ‫بڕینه‌ك ‌هی‌ خۆ ‌‬ ‫ی سویدیش پێشی‌ قژه‌ك ‌ه‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ی درێژه‌ ش���ێوه‌ ‌‬ ‫ی ده‌موچاو ‌‬ ‫كه‌س���ه‌كه‌ خۆ ‌‬ ‫درێژه‌و دواوه‌ی‌ كورت ‌ه له‌م كاته‌ ده‌موچاوه‌ك ‌ه زیاتر درێژ ده‌بێت‪ .‬سه‌باره‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی بڕین ‌‬ ‫به‌وكه‌سانه‌ش كه‌ملیان‌و ده‌موچاویشیان درێژ‌ه جوانتر وای ‌ه شێواز ‌‬ ‫سویدی‌ نه‌كه‌ن‪.‬‬

‫باپیری‬ ‫ناوی ئاپۆیه‌‬

‫بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ده‌موچاویان خڕه‌‬ ‫ی بڕینیان زیاتر لێدێ���ت‌و ده‌توانێت پێش���ه‌وه‌ی‌ درێژ بێت‬ ‫ئ���ه‌م ش���ێواز‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ده‌موچاویان درێژه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی خۆت به‌پێچه‌وان ‌ه ‌‬ ‫به‌ئاره‌زو ‌‬ ‫نابێ���ت ئه‌وه‌ش له‌بی���ر بكه‌ین ك ‌ه ئه‌م ش���ێوازه‌بڕینه‌ پش���ته‌وه‌ی‌ كورت ‌ه‬ ‫ی پشته‌مله‌كه‌ بڕینه‌كه‌ی‌ ده‌گۆڕێت‪.‬‬ ‫ی درێژه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌پێی شێوه‌ ‌‬ ‫پێشه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ كه‌س پش���ته‌ملیان خڕو كورت���ه‌و هه‌ندێك درێژه‌و هه‌ندێ‬ ‫چونك ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫ی درێژه‌ك ‌ه‬ ‫كه‌س���یش پانه‌‪ .‬له‌م حاڵه‌تانه‌ش ئه‌گه‌ر پش���ته‌مله‌كه‌ له‌ج���ۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫بو ئه‌وه‌ له‌كاتی‌ بڕینه‌ك ‌ه پێویس���ت ‌ه پێشه‌وه‌ی‌ كورت بێت‌و پشته‌مله‌كه‌ ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی‌ چوارگۆش��� ‌ه بێت‪ .‬ئه‌گه‌ر هاتو پش���ته‌مله‌ك ‌ه پان بو له‌م كات ‌ه‬ ‫ی خڕ ی���ان هێلكه‌یی‌ داده‌نێین یاخ���ود ده‌یبڕین‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ی به‌ش���ێوه‌ ‌‬ ‫دواوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌وت ‌‬ ‫ی كورت‌و خڕ بو له‌م كات ‌ه كێشه‌مان نابێت‌و دواوه‌ به‌شێوه‌ ‌‬ ‫له‌جۆر ‌‬ ‫داده‌نێین بۆ ئه‌وه‌ی‌ مله‌كه‌ درێژ ده‌ركه‌وێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تارا عومەر‪ ،‬خاوەنی‌ ئارایشتگای‌ اللەل ‌‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خانمان لەگەرەک ‌‬ ‫بۆ جوانکردن ‌‬

‫له‌کفری ماڵێک ده‌بێت ‌ه مۆزه‌خانه‌ی شاره‌که‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫چه‌ند گه‌نجێک له‌شاری کفری سه‌رقاڵی‬ ‫دروستکردنی ماڵێکن بۆ پاراستنی‬ ‫که‌لوپه‌له‌ کولتوریی‌و مۆزه‌ییه‌کانی ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌‪ ،‬هاوکات وه‌ک شوێنیکیش‬ ‫ده‌بێت بۆ چاالکییه‌ ئه‌ده‌بیی‌و‬ ‫هونه‌رییه‌کان‪.‬‬ ‫ماوه‌ی چه‌ند س����اڵێکه‌ کردنه‌وه‌ی شوێنی‬ ‫کولتوریی‌و کافێکان له‌س����ه‌ر ده‌س����توری‬ ‫کۆنی کوردیی په‌ره‌ی س����ه‌ندوه‌و له‌شاره‌‬ ‫جی����اوازه‌کان چه‌ندین ش����وێنی له‌و جۆره‌‬ ‫کراونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ش����اری کفرییش‪ ،‬ماوه‌ی مانگێکه‌ چه‌ند‬ ‫گه‌نجێک سه‌رقاڵی دروستکردنی شوێنێکی‬ ‫کولتوریی‌و مۆزه‌یین که‌ شوێنێک ده‌بێت بۆ‬ ‫چاالکیی ئه‌ده‌بیی‌و هونه‌ریی‪ ،‬له‌گه‌ڵیشیدا‬ ‫به‌ش����ێکی ته‌رخان ده‌بێت بۆ پاراس����تنی‬ ‫که‌لوپه‌له‌ مێژویی‌و دێرینه‌‌کان‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاری "ماڵ‌و مۆزه‌خانه‌ی شار"‬ ‫که‌ تایتڵی فه‌رمیی ئ����ه‌و ماڵه‌ کولتورییه‌‪،‬‬ ‫س����ۆران عوس����مان به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یاند‬ ‫که‌ ئامانجی����ان له‌کردنه‌وه‌ی ئه‌و ش����وێنه‌‬ ‫خزمه‌تکردنه‌ به‌کولت����وری کۆنی کوردیی‌و‬ ‫پاراستنی شوێنه‌واره‌کانی ئه‌و ناوچه‌یه‌‌‪.‬‬ ‫ماڵ‌و مۆزه‌خانه‌ی ش����ار‪ ،‬جگه‌ ئه‌نجامدانی‬

‫کاوڕ‬ ‫ی‬ ‫ی س���اڵێك ل��� ‌ه چاوه‌روان ‌‬ ‫ل���ه‌دوا ‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن له‌بواری‌ س���ۆزداری‌‌و‬ ‫كاروباری‌ رۆژانه‌ت به‌ده‌ست دێنیت‌و‬ ‫دڵخۆشت ده‌كات‪.‬‬

‫چاالکی����ی ئه‌ده‌بیی‌و هونه‌ری����ی‪ ،‬هاوکات‬ ‫ش����وێنیک ده‌بێت بۆ حه‌وانه‌وه‌ی‌ گه‌نجان‌و‬ ‫هاواڵتیانی ئه‌و ناوچه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها رایگه‌یاند که‌ به‌ش����ێک له‌ماڵه‌که‌‬ ‫تایبه‌ت ده‌بێت به‌نمایش����کردن‌و پیشاندانی‬ ‫که‌ل‌وپه‌ل و ئاسه‌واره‌‌ دێرینه‌کانی ده‌ڤه‌ری‬ ‫گه‌رمیان‌و کوردستان به‌گشتیی‪.‬‬ ‫بینای "ماڵ‌و مۆزه‌خانه‌ی ش����ار" له‌کفریی‪،‬‬ ‫له‌رێگ����ه‌ی حکومه‌ت����ه‌وه‌ دابین ک����راوه‌و‬ ‫ش����وێنه‌که‌ش وه‌ک سه‌رپه‌رش����تیاره‌که‌ی‬ ‫باسی ده‌کات به‌هاوکاری کۆمه‌ڵێک گه‌نج‌و‬ ‫رێکخراوی خانزادی ئه‌ڵمانی‪ ،‬دروستکراوه‌‪.‬‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ ده‌س����تپێکردنی بنیاتنان����ی‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیارانی‬ ‫ش����وێنه‌که‌یاندا‪،‬‬ ‫بانگه‌وازێکی����ان کردوه‌ ب����ۆ کۆکردنه‌وه‌ی‬ ‫که‌ره‌سته‌ کۆنه‌ کوردییه‌کان‌‪" ،‬بانگه‌وازێکمان‬ ‫بۆ خه‌ڵکی شاره‌که‌ کردوه‌ کێ شتی کۆنی‬ ‫هه‌ی���� ‌ه ده‌توانێ����ت بیهێنێ����ت و الی ئێمه‌‬ ‫پارێزراو ده‌بێت"‪.‬‬ ‫س����ۆران له‌باره‌ی به‌ده‌نگه‌وه‌هاتنی خه‌ڵکی‬ ‫کفری بۆ بانگه‌وازه‌که‌یان ده‌ڵێت‪" ،‬خه‌ڵکی‬ ‫ش����اره‌که‌ به‌ده‌نگ بانگه‌وازه‌ک����ه‌وه‌ هاتن‌و‬ ‫شتی باشیان بۆ هێناین‪ .‬هه‌روه‌ها یه‌کێتی‬ ‫ژنان زۆر به‌گه‌رمی هاتنه‌ پێش����ه‌وه‌و شتی‬ ‫باشیان بۆ دابینکردین"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ده‌ڵێت "هه‌ندێک له‌که‌لوپه‌له‌کان‬ ‫مێژویان ب����ۆ زیاد له‌‪ 50‬س����اڵ‌و زیاتریش‬

‫گا‬

‫له‌پاسه‌کانی نێو‬ ‫ئێراندا رۆژنامه‬ ‫سیاسیی ق‬

‫ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌‪ .‬بڕنه‌وێکی����ان ب����ۆ هێنانین‬ ‫خاوه‌نه‌که‌ی ده‌یوت له‌شۆڕشی برایم خانی‬ ‫ده‌لۆدا له‌بیس����ته‌کانی س����ه‌ده‌ی ڕابردودا‬ ‫شه‌ڕی پێ کراوه"‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن����ده‌ کف����ری ش����ارێکی ک����ۆن‌و پڕ‬ ‫شوێنه‌واره‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا مۆزه‌خانه‌یه‌کی‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆی نییه‌‪ ،‬له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ئایا‬ ‫ئه‌و ماڵ����ه‌ ده‌توانێت ش����وێنی مۆزه‌خانه‌‬ ‫ب����ۆ کف����ری بگرێت����ه‌وه‌‪ ،‬س����ۆران ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌م����ه‌ له‌داهاتودا پێویس����تی به‌پالنێکی‬ ‫زیات����ر ده‌بێ����ت بۆ ئ����ه‌وه‌ی ش����ێوه‌یه‌کی‬ ‫فه‌رمیی ببه‌خش����ینه‌ ش����وێنه‌که‌مان وه‌ک‬ ‫مۆزه‌خانه‌یه‌ک����ی تایبه‌تمه‌ندی لێ بکه‌ین‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت ئه‌و مۆزه‌خانه‌یه‌ دروست‬ ‫بکه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی بونی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ش����وێنه‌‬ ‫کولتورییه‌کان����ی ش����اره‌کانی دیک����ه‌دا‪،‬‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاری "ماڵ‌و مۆزه‌خانه‌ی شار"‬ ‫رایگه‌یان����د که‌ ئ����ه‌وان هێش����تا له‌قۆناغی‬ ‫سه‌ره‌تای دروس����تکردنی شوێنه‌که‌یاندان‪،‬‬ ‫"هێش����تا نه‌مانتوانی����وه‌ په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫ش����وێنه‌ کولتوری����ی‌و ش����وێنه‌وارییه‌کانی‬ ‫ش����اره‌کانی دیکه‌ی کوردس����تان دروست‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای ده‌ست به‌کاربونمانه‌وه‌‬ ‫ئه‌و هه‌وڵه‌ ده‌ده‌ی����ن په‌یوه‌ندییه‌کی باش‌و‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ک له‌هاوکاریی له‌گ����ه‌ڵ ئه‌وانه‌دا‬ ‫دروست بکه‌ین"‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫ی دارای���ت تاراده‌ی���ه‌ك جێگیر‌ه‬ ‫ی ب���ار ‌‬ ‫ئه‌و پ���رۆژ‌ه تازه‌یه‌ی‌ ك ‌ه هه‌یه‌ كاتێك ‌‬ ‫زۆرت پ���ێ س���ه‌رف ده‌كات و نابێ���ت ئه‌مه‌ش وایكردو‌ه زیاتر دڵنیابیت‪ ،‬زۆر‬ ‫ی كاره‌كه‌ت حه‌ز به‌وه‌ ده‌كه‌یت خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‬ ‫زیاتر له‌ نوس���ینگه‌و شوێن ‌‬ ‫ببینیت‪.‬‬ ‫بمێنیته‌وه‌‪.‬‬

‫ئا‪:‬‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫ی تر‬ ‫ی كه‌س���ان ‌‬ ‫ی زۆر بۆخزمه‌ت ‌‬ ‫چاوپێكه‌وت���ن و یه‌كتربینین���ه‌كان كاتێك ‌‬ ‫له‌نێ���وان ت���ۆو خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت سه‌رف ده‌كه‌یت‪ ،‬واهه‌ست مه‌ك ‌ه ئه‌و‬ ‫ی ده‌ده‌یت به‌با‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ی بۆكه‌س��� ‌‬ ‫ی ره‌نجه‌ ‌‬ ‫به‌رده‌وام���ه‌و ئه‌م���ه‌ش ده‌بێته‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی زیاتر له‌نێوانتان‪ .‬ده‌چێت‬ ‫له‌یه‌كترنزیكبونه‌و‌ه ‌‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌‌و رۆمانس���یه‌ت دو‬ ‫ی به‌هێزن ل ‌ه ژیانت ئه‌مه‌ش‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی زۆر ب���ه‌رده‌وام ده‌بێ���ت‬ ‫ماوه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫له‌ژیانت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫به‌زه‌ییه‌کتان به‌زمانی کوردییدا بێته‌وه‌‬

‫یەکێتی نیشتیمانی‪:‬‬ ‫سوڵتانیزمی بێ سوڵتان‬ ‫هه‌رکەسێک ئەمڕۆ سەرنج لەدۆخی یەکێتی‬ ‫نیشتیمانی کوردستان بدات ئەوەی بۆ ئاشکرا‬ ‫دەبێت ئەم ھێزە چەندە پارچەپارچەو وێران‌و‬ ‫س���ەرگەردانە لەن���اوەوەی خۆی���دا‪ ،‬خاڵێک‬ ‫یان س���ێنتەرێک یان ڕوانگەی���ەک بونی نییە‬ ‫بتوانێت ئەو لەش���ە گەورەیە کۆبکاتەوە کە‬ ‫ناوی یەکێتی نیشتیمانییە‪ .‬یەکێتی لەئێستادا‬ ‫لەبونەوەرێکی خورافیی گەورە دەچێت کە بێ‬ ‫سەرە‪ ،‬یان سەرێکی ھێندە بچوکی هه‌یە‪ ،‬کە‬ ‫تاقەت‌و توانای ئاراستەکردنی لەشە گەورەکەی‬ ‫نەماوە‪ .‬بەدەر ل���ەم وێنە بایۆلۆژییە‪ ،‬دۆخی‬ ‫ئەمڕۆک���ەی یەکێتی نمونەیەکی کالس���یکی‬ ‫دروستکردنی ئەزمونێکی سیاسییە لەدەوری‬ ‫سوڵتانێکی سیاسی‪ ،‬سەرۆکێکی بێ ڕکابەر‪،‬‬ ‫سەرکردەیەکی کاریزمی کە سەرەتاو کۆتایی‬ ‫هه‌مو پالن‌و بڕیارە س���ەرەکیی‌و گرنگەکانە‪.‬‬ ‫تاڵەبانی س���وڵتانێکی سیاسیی بو کە لەشە‬ ‫گەورەکەی یەکێتی نیش���تیمانیی ئاراس���تە‬ ‫دەک���رد‪ ،‬هه‌مو ملمالنێ‌و کێش���ە گەورەکانی‬ ‫ئەم ھێزە لەبەردەم ئەودا کۆتاییان پێدەهات‪،‬‬ ‫توڕەبون‌و ناڕازیبون‌و ڕق‌و کێشمەکێش���ەکان‬ ‫لەئامادەگی ئ���ەودا بەتاڵدەکران���ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەبێئ���ەوەی ھیچ یەکێکیان لەس���ەر زەمینی‬ ‫واقی���ع‌و لەنێ���و پەیوەندییەکانی دەس���ەاڵت‬ ‫خۆیدا کۆتایی پێهاتبێت‪ .‬بەم مانایە تاڵەبانی‬ ‫چارەسەرکەری کێشەو ملمالنێکانی ناو یەکێتی‬ ‫نەبو‪ ،‬بەڵکو ڕێکخەرو ئاراستەکەرو"مانجەری"‬ ‫ئەو کێش���انەبو‪ .‬بونی سوڵتانیانەی تاڵەبانی‬ ‫وایدەک���رد کە ملمالنێ���کان لەخاڵێکدا بەتاڵ‬ ‫ببن���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم ل���ەدەرەوەی ئ���ەو خاڵەدا‬ ‫درێ���ژە بەخۆیان بدەن‌و بەش���ێوازی جیاواز‬ ‫لەناو لەش���ی ئەو ھێزەدا بمێننەوە‪ .‬تاڵەبانی‬ ‫ملمالنێکان���ی لەس���نورێکدا دادەنا کە زیانی‬ ‫زۆری بۆ ئەو ھێزە نەبێت‪ ،‬بەاڵم ئەو س���نورە‬ ‫هه‌میش���ە سنوری س���وڵتانییانەی خۆی بو‪،‬‬ ‫سنوری ئامادەگیی ئەو بو وەک جەستەیەکی‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬وەک س���وڵتانێک توانای ڕەهای‬ ‫مناوەرەکردن‌و بڕیاردانی هه‌بو بەجۆرێک هه‌مو‬ ‫ھێزە ناکۆکەکانی ناو یەکێتی هه‌م گەمەکانی‬ ‫تاڵەبانیان قبوڵ بو‪ ،‬هه‌م پێویستیان پێیبو‪،‬‬ ‫هه‌م لەپاڵیداو بەبێ چارەس���ەرێکی ڕیشەیی‪،‬‬ ‫بەردەوامی���ان بەملمالنێکان���ی خۆیان دەدا‪.‬‬ ‫تاڵەبانی وەکچۆن چارەسەرکەری زۆر کێشەبو‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم هاوکات پارێ���زەرو بەرهه‌مھێنەرەوەی‬ ‫زۆرێک لەو کێشانەبو‪.‬‬ ‫لەمێژوی ئەو ناوچەیەی ئێمەدا‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لەمێ���ژوی ئیمپراتۆریەت���ی عوس���مانیدا‪،‬‬ ‫جێگرتنەوەی س���وڵتان هه‌میشە کێشەیەکی‬ ‫سیاس���یی گەورەو ترس���ناک ب���وە‪ .‬بەھۆی‬ ‫بااڵدەس���تی کولتوری���ی خێ���ڵ‌و کەلەپوری‬ ‫پاتریارکیەت���ەوە‪ ،‬س���وڵتان دوای خ���ۆی‬ ‫کورس���ییەکەی بۆ کوڕەکانی بەجێھێشتوە‪.‬‬ ‫کوڕەکانیش بەقەد یەک مافی ئەوەیان هه‌بوە‬ ‫جێگرەوەی باوکیان بن‌و زۆرجاریش هه‌مویان‬ ‫تەماحی ئ���ەو جێگرتنەوەیەیان هه‌بوە‪ .‬ئەم‬ ‫دۆخ���ە وایکردوە بەردەوام کوڕانی س���وڵتان‬ ‫لەملمالن���ێ‌و کێبەرکێیەک���ی گەورەداب���ن بۆ‬ ‫جێگرتن���ەوەی باوکیان‪ ،‬تاڕادەی بەرپاکردنی‬ ‫جەنگ‌و پێکدادانی چەکداریی‌و سەنگەرگیریی‬ ‫خوێناویی‪ .‬عوسمانییەکان لەسەدەی شازدە‬ ‫بەدواوە ئەم کێش���ەیه‌یان بەوە چارەسەرکرد‬ ‫هه‌مو ئ���ەو کوڕان���ەی ماف���ی جێگرتنەوەی‬ ‫پادش���ایان هه‌بو لەناو حەرەمی پادش���اییدا‬ ‫گەورەبکرێ���ن‌و نەھێڵ���ن دونی���ای دەرەوە‬ ‫ببینن‌و هه‌وادارو دۆس���ت‌و الیەنگر بۆ خۆیان‬ ‫دروس���تبکەن‪ .‬ک���ەی لەناو حەرەمەکەش���دا‬ ‫یەکێ���ک لەکوڕەکان بەس���وڵتان هه‌ڵبژێردرا‪،‬‬ ‫ئ���ەودەم کەس���ی هه‌ڵبژێ���ردراو‪ ،‬دەکەوت���ە‬ ‫کوش���تنی یەک���ە بەیەک���ەی ئ���ەو برایانەی‬ ‫ک���ە مەترس���یی جێگرتن���ەوەی لێدەکردن‪.‬‬ ‫س���ەفەویەکانیش دواتر ئ���ەم کەلەپورەیان‬ ‫وەرگرت‌و پیادەیان کرد‪ ،‬کوشتنی ڕکابەرەکان‬ ‫بو بەکەلەپورێکی سیاسیی نوێ‌و بەناو ژیانی‬ ‫سیاسیدا باڵوبوەوە‪.‬‬ ‫تاڵەبانی لەڕوی سیاس���ییەوە باوکێکی بێ‬ ‫کوڕە‪ ،‬وەجاخکوێرێکی سیاس���ییە‪ ،‬کەسێکی‬ ‫ڕاس���تەقینەی لەدوای خۆیەوە جێنەھێش���ت‬ ‫بچێتە ش���وێنەکەی‪ .‬بۆیە ئەوان���ەی خۆیان‬ ‫بەمیراتگری ئەو دەزانن کەوتونەتە جەنگێکی‬ ‫ڕەمزیی‌و سیاس���یی‌و مەعنەوی ڕاستەقینەوە‬ ‫لەگەڵ یەکتریدا‪ .‬حەرەمی سیاسیی تاڵەبانی‬ ‫پڕیەت���ی لەگەمەکەری سیاس���یی‪ ،‬بەاڵم ھیچ‬ ‫یەکێکی���ان ئەو ک���وڕە سیاس���ییە نییە کە‬ ‫بتوانێت جێگەکەی ئەو پڕبکاتەوەو ئەو ڕۆڵە‬ ‫ببینێت کە تاڵەبانی خۆی دەیبینی‪ .‬بەش���ی‬ ‫هه‌رە گ���ەورەی مێژوی سیاس���یی تاڵەبانی‬ ‫مێژوی سوڵتانێکە بێ سوڵتانیزم‪ ،‬تراژیدیای‬ ‫ئێستاکەی یەکێتی نیشتیمانیش سەرقاڵبون‌و‬ ‫خەونبینینە بەدروس���تکردنی سوڵتانیزمێکی‬

‫بیروڕا‬

‫تاڵەبانی‬ ‫سوڵتانێک بو بێ‬ ‫سوڵتانیزم باوکێک‬ ‫بو بێوەجاخ‬ ‫سەرکردەیەک بو‬ ‫بەبێ ڕکابەرێکی‬ ‫دۆست‬ ‫سیاسییەوە بەبێ سوڵتان‪.‬‬ ‫ئەگەرچ���ی تاڵەبان���ی وەک کەس���ێک‬ ‫دەوروبەرەک���ەی ئیعجابی زۆریان بۆی هه‌بو‪،‬‬ ‫بڕوایەک���ی زۆریان پێی ب���و‪ ،‬ڕێزێکی زۆریان‬ ‫لێدەنا‪ ،‬بەاڵم بەکردەوە نەیتوانیوە خۆی بکات‬ ‫بەمۆدێلێک کە دوای خۆی الس���اییبکرێتەوە‪،‬‬ ‫دوای خۆی درێژکراوەی لەناو ڕێکخراوەکەیدا‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬ببێ���ت بەڕێگای���ەک ئەوانەی دوای‬ ‫خۆی دێن بەناویدا بڕۆن‪ .‬لەمێژوی سیاس���یدا‬ ‫زۆربەی جار سوڵتانە سیاسییەکان دۆخێکیان‬ ‫دروستکردوە دەوروبەرەکەیان تەماھی تەواویان‬ ‫لەگەڵدابکەن‪ ،‬خۆیان وەک بەشێک لەو ببینن‪،‬‬ ‫ببن بەبەش���ێک لەبونی ئەو‪ ،‬بەاڵم س���وڵتان‬ ‫خۆی تەماھی لەگەڵ کەسانی دەرەوەی خۆیدا‬ ‫نەکردوە‪ .‬پرۆسەی تەماھیکردن پرۆسەیەکی‬ ‫یەکجەمس���ەرەیی بوە‪ ،‬له‌دۆخ���ی تاڵەبانیدا‬ ‫دەوروبەرەکەی تاڵەبانی تەم���اھی تەواویان‬ ‫لەگەڵ ئەودا کردوە‪ ،‬بەاڵم ئەو تەماھی لەگەڵ‬ ‫ھیچ کەس���ێکدا نەک���ردوە‪ .‬ئەم���ە وایکردوە‬ ‫تاڵەبانی تاقە س���ەرچاوەیەک بێت کە نرخ‌و‬ ‫بەها بەکارو کردەوەی کەس���ەکانی دەرەوەی‬ ‫خۆی بدات‪ ،‬ئەو ببێت بەو خاڵەی کە لەوێوە‬ ‫ماناکان‌و نرخەکان‌و پیاهه‌ڵدان‌و زەمکردنەکان‬ ‫دەستپێبکەن‌و باڵوببنەوە‪ .‬کارێک یان پالنێک‬ ‫تاڵەبانی لێ���ی ڕازی نەبوبێت‪ ،‬چەند گرنگ‌و‬ ‫پڕ بایەخیش بوبێ���ت‪ ،‬وەک پالنێکی خراپ‌و‬ ‫نەگونجاو وێناکرابێ���ت‪ ،‬یان النیکەم ئەگەری‬ ‫پیادەکردنی تەواو الوازکرابێت‪ .‬ئەم نرخاندنە‬ ‫نێگەتیڤە تائەو شوێنە ڕۆشتوە کە پالنەکان‬ ‫وەک خیان���ەت‌و ناپاکی���ی بەرامبەر بەو وێنا‬ ‫کرابێت‪.‬‬ ‫گوێگرتن لەناو یەکێتیدا لەتاڵەبانی گوێگرتن‬ ‫ب���و لەباوکێکی بێڕکاب���ەر‪ ،‬لەس���وڵتانێکی‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬لەمەرجەعێک دەسەاڵت‌و توانای‬ ‫ئەوەی هه‌بوە کەس���ی گوێگر بەو ش���ێوەیە‬ ‫پاداش���ت بکات کە لەگەڵ چاوەڕوانییەکانیدا‬ ‫بگونجێ���ت‪ .‬تاڵەبان���ی ھێزێک ب���و دەیتوانی‬ ‫لەن���او دەوروب���ەرو هه‌وادارەکانی���دا وزەی‬ ‫کارکردن تێک���ەڵ بەئیرادەی گوێگرتن بکات‪.‬‬ ‫بێدەنگییەک دروس���تبکات لەناو ئارەزویەکی‬ ‫زۆر گ���ەورەدا ب���ۆ قس���ەکردن‪ .‬ڕازیبونێک‬ ‫لەناو کەس���ەکاندا بچێنێت ک���ە ژێرخانەکەی‬ ‫ناڕازیبونێکی گەورەو بەردەوام بێت‪ .‬لەمەشدا‬ ‫تاڵەبانی تا ئەو ش���وێنە دەڕۆشت کە عەیب‌و‬ ‫عاریی دەوروبەرەکەی دابپۆشێت‪ ،‬چاو لەکارە‬ ‫خراپەکانیان دابخات‌و باسکردنیان هه‌ڵبگرێت‬ ‫بۆ کاتێک کە بەپێویستیان بزانێت‪ .‬تاڵەبانی‬ ‫سیاس���ەتێکی لەبیربردنەوەو وەبیرھێنانەوەی‬ ‫پیادەدەک���رد کەلەگەڵ ش���وێنی ئەودا وەک‬ ‫سوڵتانێکی سیاسیی بگونجێت‪.‬‬ ‫کاریگ���ەری تاڵەبان���ی لەس���ەر یەکێتیی‬ ‫نیش���تیمانی وەک ھێزێکی گ���ەورە تێکەڵبو‬ ‫بەکاریگەری���ی ئ���ەو لەس���ەر ه���ه‌ر یەکێک‬ ‫لەکەسە نزیکەکانی دەوروبەری‪ ،‬بەشێوەیەک‬ ‫سەرجەمی بڕیارو کێشەو گرفتە سەرەکییەکان‬ ‫لەکەس���ی خۆیدا کۆتاییان پێدەهات‌و لەوێدا‬ ‫یەکالیی دەکران���ەوە‪ .‬تاڵەبان���ی بونیادێکی‬ ‫س���ایکۆلۆژیی دروس���تکردبو ئەوان���ەی‬ ‫دەوروبەری دەیانتوانی شتێک لەسایکۆلۆژیای‬ ‫خۆیانی تیادا بدۆزنەوە‪ ،‬کەسەکان دەیانزانی‬ ‫چی لەوان چ���اوەڕێ دەکرێت؟ دەتوانن چی‬ ‫بکەن‌و چی بڵێ���ن‌و لەچییش بێدەنگبن‌و کام‬ ‫ش���ت نەک���ەن‪ .‬تاڵەبانی ئەو کەس���ە بوە‬ ‫ک���ە یاس���ای گەم���ەکان‌و چاوەڕوانییەکان‌و‬ ‫هه‌ڵس���وکەوتەکانی دەستنیش���ان دەک���رد‪،‬‬ ‫س���وڵتانێک بو بێ س���وڵتانیزم‪ ،‬باوکێک بو‬ ‫بێوەجاخ‪ ،‬سەرکردەیەک بو بەبێ ڕکابەرێکی‬ ‫دۆست‪.‬‬

‫سامان عه‌لی حامید‬ ‫قه‌یرانه‌کان���ی میدی���ای ک���وردی‬ ‫زۆرن‪ ،‬ڕه‌نگ ‌ه قه‌یرانی ش���نیاریی زمان‬ ‫به‌رچاوتری���ن‌و کاریگه‌رترینی���ان بێت‪.‬‬ ‫میدی���ای ک���وردی گی���رۆده‌ی ده‌ردی‬ ‫وێرانی���ی زمانه‌و به‌ده‌س���ت چه‌وتیی‌و‬ ‫نه‌زانی���ی له‌به‌کارهێنان���ی وش���ه‌و‬ ‫ده‌س���ته‌واژه‌دا ده‌ناڵێنێ���ت‪ .‬میدیامان‬ ‫هه‌ی���ه‌ ته‌نه���ا به‌خاتری ئ���ه‌وه‌ی وه‌ك‬ ‫میدیایه‌کی پرۆفیشناڵ‌و خاوه‌نی زمانی‬ ‫میدیایی تایبه‌ت به‌خ���ۆ باس بکرێت‪،‬‬ ‫بوه‌ت ‌ه کارخانه‌ی وش���ه‌و له‌خۆوه‌وش ‌ه‬ ‫داده‌تاش���ێ‌و پێش���یوایه‌‌ب���ه‌م کاره‌ی‬ ‫خزمه‌تێکی گ���ه‌وره ‌ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم کێ‬ ‫چوزانێ ڕه‌نگه‌‌تێکدانی زمانی کوردییش‬ ‫هه‌ر خزمه‌ت بێت!‬ ‫میدیای���ه‌ك که‌دێت له‌بری وش���ه‌ی‬ ‫(کاتژمێر) وشه‌ی (کاژێر) به‌کاردێنێ‪،‬‬ ‫ته‌نه���ا کوفرێک���ی زمانه‌وانی���ی نا‌کات‬ ‫به‌وه‌ی‌ک���ه ‌به‌ده‌س���تی ئه‌نقه‌س���ت‬ ‫وش���ه‌یه‌کی کوردی���ی ده‌ش���کێنێ‌و‬ ‫له‌پارچه‌ش���کاوه‌کانی وش���ه‌یه‌ک گوای ‌ه‬ ‫به‌هه‌مان واتا دروست ده‌کاته‌وه‌و وه‌ك‬ ‫فه‌رهه‌نگسازو وشه‌ساز خۆده‌ناسێنێ‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ده‌ش���یه‌وێ وا نیشانی خه‌ڵکیی‬ ‫بدات ک ‌ه ئ���ه‌م به‌ڕاده‌یه‌ك له‌میدیاکانی‬ ‫ت���ر جیاوازه‌ ته‌نان���ه‌ت خاوه‌نی زمانی‬ ‫میدیایی تایبه‌ت به‌خۆشیه‌تی!‬ ‫پوچێتی���ی ئ���ه‌م الف���ه ‌ئه‌وکات���ه‬ ‫‌ده‌رده‌ک���ه‌وێ که‌وش���ه‌ی داتاش���راوو‬ ‫وشه‌ ڕه‌س���ه‌نه‌که‌لێکچونێکی ساخته‌و‬ ‫له‌ڕواڵه‌تدا ده‌چنه‌وه‌سه‌ریه‌ك‌و له‌واتادا‬ ‫جیاوازی���ی نێوانی���ان وه‌ک���ی جودایی‬ ‫نێوان ئاس���مان‌و ڕێس���مانه‌‪ .‬گه‌ر باس‬ ‫له‌واتاش���یان بکرێ���ت ده‌رده‌که‌وێ که‬ ‫‌داتاشینی ئه‌و وشه‌یه‌هیچ مه‌به‌ستێکی‬

‫تری له‌پش���ت نییه ‌ته‌نها ش���ێواندنی‬ ‫زمان���ی کوردی���ی‌و پێکه‌نی���ن نه‌بێت‬ ‫به‌ڕیش���ی خه‌ڵکیی‪ .‬ده‌نا کاتژمێرو ئه‌و‬ ‫دو واتایه‌که‌ئه‌م وش���ه‌یه‌ده‌یگه‌یه‌نێت‬ ‫(که‌له‌الیه‌ك به‌واتای ئامێری ژمێره‌ری‬ ‫کات‌و له‌الیه‌ن���ی دوه‌میش���ه‌وه‌به‌واتای‬ ‫کات‌و ده‌م دێ���ت) له‌ک���وێ‌و‪ ،‬کاژێ���رو‬ ‫واتاکان���ی (ش���ه‌ویلگه‌‪ ،‬قوژبن‪ ،‬تاقی‬ ‫دیوار‪ ،‬ڕه‌حه‌تبون له‌جوتبوندا‪ ،‬هۆده‌ی‬ ‫خه‌ڵ���وه‌ت له‌ته‌کێدا) له‌ک���وێ‌و کوجا‬ ‫مه‌رحه‌با!‬ ‫ڕه‌نگه‌پێشتریش لێره‌و له‌وێ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م وش���ه‌ داتاش���ینه‌ قس���ه‌کرابێت‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش���ه‌میدیای مه‌به‌ست له‌م باسه‬ ‫‌پێی وابێت ک ‌ه ئه‌م قسه‌له‌سه‌رکردنه‌ی‬ ‫ته‌نها بۆ وشه‌یه‌ك‪ ،‬گه‌ڕپێکردن‌و کردنی‬ ‫ێ لێی به‌گایه‌ك‪ ،‬بێئاگا له‌وه‌ی‬ ‫کێچێك ب ‌‬ ‫که‌ئه‌م میدیای��� ‌ه خۆی هه‌ر له‌بناغه‌وه‬ ‫‌داینه‌م���ۆی وه‌رگه‌ڕان���دن‌و وه‌رگۆڕین‌و‬ ‫کردنی گایه‌به‌کێچ‌و کێچیش به‌گا‪ ،‬ئه‌ی‬ ‫ئه‌و‌ه نییه ‌هه‌میش���ه‌ گای سه‌رچاوه‌ی‬ ‫دارای���ی‌و داهاتیان وه‌ك کێچ نیش���انی‬ ‫خه‌ڵکی���ی ده‌ده‌ن؟ ئ���ه‌ی ئ���ه‌وه‌نییه‬ ‫‌به‌رده‌وام کاری الیه‌نی سپۆنسه‌ریانمان‬ ‫ل���ێ ده‌که‌نه‌گاو کاری خه‌ڵکانی تریش‬ ‫وه‌ك کێچ ده‌خه‌نه‌ڕو!؟‬ ‫میدیای تریش���مان هه‌ی���ه به‌هه‌ڵه‌ی‬ ‫زمانه‌وانیی فول ئێچ دییه‌وه‌هاتوه‌‌ته‌وه‬ ‫‌گۆڕه‌پان���ی ڕمبازێنی میدیای کوردیی‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م میدیای���ه وش���ه‌ی (تاوتوێ)ی‬ ‫لێبوه‌ته‌وشه‌ی (تاوتو)و به‌رنامه‌یه‌کیان‬ ‫ناولێناوه‌(تاوت���وێ) به‌ب���ێ ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫به‌رنامه‌که‌ی���ان دورونزی���ك په‌یوه‌ندیی‬ ‫به‌بابه‌تی پزیشکییه‌وه‌هه‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌نجام���ی نه‌بون���ی میدیاکارانێکه‌ له‌و‬ ‫میدیایان���ه‌دا ک��� ‌ه مه‌رج���ه‌ئاش���نایی‬ ‫یه‌که‌م‌و س���ه‌ره‌کییان به‌زمانی کوردیی‬ ‫‌بێت ئینج���ا زمانه‌کان���ی دیکه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌پێ���ی لۆجیکی ئه‌م میدیایانه‌ وادیار‌ه‬ ‫قس���ه‌که‌ری ه���ه‌ر زمانێك ش���اره‌زاو‬ ‫زانایه‌کی لێوه‌ش���اوه‌ی ئه‌و زمانه‌شه‪.‬‬ ‫به‌اڵم هیچ خۆماندوکردنێکی نه‌گه‌ره‌ك‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی په‌ی به‌وه‌به‌رین که‌ جیاوازیی‬ ‫نێ���وان وش���ه‌ی (تاوتوێ)و وش���ه‌ی‬ ‫(تاوتو) جیاوازییه‌کی دیارو به‌رچاوه‌و‬ ‫وشه‌ی تاوتوێ به‌هیچ کلۆجێك به‌واتای‬

‫میدیامان هه‌ی ‌ه‬ ‫ته‌نها به‌خاتری‬ ‫ئه‌وه‌ی وه‌ك‬ ‫میدیایه‌کی‬ ‫پرۆفیشناڵ‌و‬ ‫خاوه‌نی زمانی‬ ‫میدیایی تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆ باس بکرێت‬ ‫بوه‌ت ‌ه کارخانه‌ی‬ ‫وشه‌و له‌خۆوه‬ ‫‌وشه‌ داده‌تاشێ‌و‬ ‫پێشیوایه‌‌به‌م‬ ‫کاره‌ی خزمه‌تێکی‬ ‫گه‌وره‌ده‌کات‬

‫قسه‌له‌سه‌رکردن‌و شیکردنه‌وه‌و گفتوگۆ‬ ‫نایه‌ت‪ .‬وش���ه‌ی تاوتوێ واته‌(کزانه‌وه‌و‬ ‫ژان���ی زام یاخ���ود برین)‪ ،‬ج���ا ئه‌مه‬ ‫‌له‌ک���وێ‌و‪ ،‬تاوتو واته‌(گواس���تنه‌وه‌ی‬ ‫ش���ت له‌ده‌فرێکه‌وه‌بۆ یه‌کێکی تر) ک ‌ه‬ ‫دروستیش���ه‌ به‌واتای قسه‌له‌سه‌رکردن‌و‬ ‫ش���یکردنه‌وه‌و گفتوگ���ۆ‌ به‌کاربێ���ت‪،‬‬ ‫له‌کوێ‌و کوجا مه‌رحه‌با!‬ ‫ه���ه‌ر ل���ه‌م ش���ه‌وانه‌دا ب���و به‌دیار‬ ‫هه‌واڵه‌کان���ی که‌ناڵێک���ی حزبی���ه‌وه‬ ‫‌دانیش���تبوم‪ ،‬جه‌نابی بێ���ژه‌ر هه‌واڵی‬ ‫ئه‌وه‌ی گواس���ته‌وه‌که‌هه‌رئێستاو به‌م‬ ‫شه‌وه‌ لیژنه‌ی دابه‌شکردنی سوته‌مه‌نیی‬

‫خه‌ریک���ی دابه‌ش���کردنی نه‌وت���ن‌و‬ ‫(هاواڵتیان دڵنی���ا ده‌که‌ینه‌وه ‌که‌هیچ‬ ‫که‌س له‌و دابه‌ش���کردنه‌بێبه‌ش نابێ)‪،‬‬ ‫وات ‌ه هه‌مو هاواڵتیان به‌شێك له‌ئه‌رکی‬ ‫دابه‌ش���کردنه‌که‌یان ده‌که‌وێته‌ ئه‌ستۆ!‬ ‫وتم ج���ا وه‌ر‌ه ب���ه‌م ش���ه‌وه‌ تاقه‌تت‬ ‫هه‌بێ له‌گه‌ڵ لیژنه‌که‌دا بچیت بۆ نه‌وت‬ ‫دابه‌شکردن! گه‌ر نا ده‌بو بیگوتبا؛ هیچ‬ ‫که‌س له‌و نه‌وته‌ بێبه‌ش نابێ‪ ،‬نه‌ك له‌و‬ ‫دابه‌شکردنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵ���ه‌ی له‌مانه‌ش س���ه‌یرتر هه‌ڵه‌ی‬ ‫زمانه‌وانیی هه‌ڵگری دکتۆرای ‌ه له‌زمانی‬ ‫کوردیی���دا‪ ،‬جه‌نابی دکتۆر‌ وتی (فاڵنه‬ ‫‌ئیش تا زو بکرێ دره‌نگه‌)‪ ،‬تۆ ته‌ماشای‬ ‫ئ���ه‌م لۆجیکه‌! تا زو بک���رێ دره‌نگه‌؟‬ ‫که‌وات ‌ه هه‌رگیز فریای کردنی ناکه‌وین‪.‬‬ ‫زو‪ ،‬دره‌ن���گ هه‌ردوکی���ان هاوه‌ڵکاری‬ ‫کاتیین‌‪ .‬دره‌نگ‌و زو دو وشه‌ی له‌واتادا‬ ‫دژیه‌کن‪ ،‬ئیش���ێك ک���ه‌زو بکرێت ئیتر‬ ‫چ���ۆن ده‌که‌وێته ‌دره‌ن���گ‌و کار له‌کار‬ ‫ده‌ترازێت! هه‌رچه‌ندم ک���رد نه‌متوانی‬ ‫سه‌ر له‌م لۆجیکه‌ ده‌ربکه‌م‪ .‬به‌اڵم ئه‌مه‬ ‫‌وه‌رگێڕانی سه‌قه‌تی په‌ندێکی عه‌ره‌بییه‬ ‫‌ک���ه‌ده‌ڵێ؛ (خیر الب���ر عاجل)‪ ،‬واته‌؛‬ ‫ئیشی خێر تا زو بکرێت باشتره‌‪ .‬نه‌ك‬ ‫تا زو بکرێت دره‌نگه‌‪.‬‬ ‫یان زۆر جار ده‌سته‌واژه‌ی له‌م جۆر‌ه‬ ‫هه‌ڵه ‌له‌نوس���ین‌و ده‌ربڕین���ی هه‌واڵی‬ ‫میدی���او زاری میدیاکارانه‌وه ‌ده‌بینی‌و‬ ‫ده‌بیس���تی‪ ،‬کاتێ���ك ک��� ‌ه ب���ۆ نمون ‌ه‬ ‫ده‌وترێ (نه‌پارتی‌و نه‌یه‌کێتیی پاره‌ی‬ ‫به‌غدایان پێویس���ت نییه‌)و مه‌به‌ستی‬ ‫قس���ه‌که‌ر یاخود داڕێژه‌ری ئه‌م هه‌واڵ ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌یه‌که‌هیچ کام له‌پارتی‌و یه‌کێتیی‬ ‫پاره‌ی به‌غدای���ان ناوێت‪ ،‬به‌اڵم کاتێك‬ ‫که‌ کرداری ناو ده‌س���ته‌واژه‌که‌به‌نه‌رێ‬ ‫دێ���ت له‌کاتێک���دا ک ‌ه به‌رت���ر ئامرازی‬ ‫نه‌رێکردن له‌پێ���ش هه‌ریه‌ك له‌پارتی‌و‬ ‫یه‌کێتیی هاتوه‌‌‪ ،‬واتای ده‌س���ته‌واژه‌که‬ ‫‌به‌مج���ۆره‌ی ل���ێ دێ���ت؛ (پارت���ی‌و‬ ‫یه‌کێتییش پ���اره‌ی به‌غدایان ده‌وێت)‪،‬‬ ‫وات ‌ه پێویسته‌و ڕاست وای ‌ه که ‌بوترێ؛‬ ‫(نه‌پارتی‌و نه‌یه‌کێتیی پاره‌ی به‌غدایان‬ ‫ده‌وێت)‪ .‬ئه‌مه‌ لۆجیکی زمانه‌‪ ،‬به‌س���ه‬ ‫‌ئیتر‪ ،‬به‌زه‌ییه‌کت���ان به‌زمانی کوردییدا‬ ‫بێته‌وه‌!‌‌‬

‫ئارایشت بەباروت‬ ‫دالوەرعەلی سۆفی کەریم‬ ‫لەبەرەبەیان����ی مێ����ژوەوە ک����ە هەردو‬ ‫ڕەگەزی نێرومێ لەس����ەر ئەم هەسارەیە‬ ‫ژی����ان بەڕێ دەکەن‪ ،‬لەبەر جوانی‌و لەبەر‬ ‫ناسکی ‪ ،‬لەبەر ڕێزی دایکایەتی‪ ،‬هەمیشە‬ ‫ئاف����رەت لەالی کورد ڕێ����ز لێگیراو بوە‬ ‫‪ ،‬ئ����ەم گەل����ە بەهەمو ئەو بەس����ەهات‌و‬ ‫نەهامەتیان����ەوە ک����ە بەرۆک����ی پێگرتوە‬ ‫لەزۆرێ����ک لەگەالنی جیه����ان جوانبینترو‬ ‫شایستەتر لەئافرەتی ڕوانیوە ‪ ،‬بەڵگەی‬ ‫کۆن‌ونوێ����ی ئەوەیە ڕەنگە ک����ورد تاکە‬ ‫نەتەوەب����ێ لەئاخافتندا جیاوازی نێرومێ‬ ‫نەکات ‪.‬‬ ‫ئ����ەوڕۆژەی ئەوانەی ئای����ن‌و خودایان‬ ‫کردە س����ەنگەر بۆ تێرکردن����ی ئارەزوە‬ ‫شەیتانیەکانیان‪ ،‬تاریکی مەزهەبی بەنیاز‬ ‫بو مێژویەکی ڕەش بۆخۆی تۆمار بکات‪،‬‬ ‫هێرش����یان کردە س����ەر خەڵکی سیڤیلی‬ ‫کۆبانێ‪ ،‬خەڵکی ئەوشارەش بڕیارێکیاندا‪،‬‬ ‫کە مێژو نەک هەر لەی����ادی ناکات بگرە‬ ‫ئەیخات����ە خان����ەی ش����انازی خۆی����ەوە‬ ‫(مقاوەمەت) لەالپەڕە زێڕینەکانیدا دەیدا‬ ‫بەتۆم����ار‪ ،‬بڕیاریاندا ئازاد بژین‪ ،‬تاریکی‌و‬ ‫دیلێتیان ڕەت کردەوە ‪ ،‬ئەو شارە ژنان‌و‬ ‫کچان����ی پێش پی����اوەکان چەکیان کردە‬ ‫ش����انیان هەرچەن����دە دژی چەک‌و خوێن‬ ‫بون ‪،‬دایک بون‪ ،‬خوشک بون‪ ،‬هاوسەر‬ ‫بون‪ .‬م����رۆڤ بون‪ ،‬مێ بون‪ ،‬جوان بون‪.‬‬ ‫نازدار بون‪ ،‬ناس����ک ب����ون‪ ،‬ژنان‌و کچانی‬ ‫ئەو ش����ارە کە ک����وردن بڕیاریاندا مێزی‬ ‫ئارایشت‌و ئاوێنەکانیان پشتگوێ بخەن‪،‬‬ ‫هەمو توانایان خس����تەکار دژی تاریکی‪،‬‬ ‫لەجیاتی شانێل‌و ماکسفاکتۆر بخەنە جانتا‬ ‫دەس����تیەکانیانەوە کۆڵەپش����تی شەڕیان‬ ‫کردە پش����ت‪ ،‬لەنێوان کرێم����ی هایفای‌و‬ ‫خۆڵ����ی کۆبانێ دا‪ ،‬دوەمی����ان هەڵبژارد‪.‬‬ ‫ئەوان لەبری مۆس����یقای لۆڤس����تۆری‌و‬ ‫مۆنام����ۆ گوێی����ان بەدەنگ����ی خومپارەو‬ ‫بۆم����ب ڕاهێنا‪ ،‬لەبری ن����ازی چاوبازان‌و‬ ‫ژوانی دڵداران‌و دەس����ت لەمالنی ئازیزان‬ ‫دەس����تیان کردە ملی دۆش����کاو تفەنگ‪،‬‬ ‫باسکیان کردە سەرین بۆ زامدارەکان‪.‬‬ ‫ئ����ەوان ن����ەک تەنه����ا نەتەوەک����ەی‬ ‫خۆی����ان ش����انازیان پێ����وە دەکات بگرە‬

‫ژن ‌ه شه‌ڕڤانه‌کانی کۆبانی‬ ‫مرۆڤدۆس����تانی دنیایان سەرس����ام کرد‪،‬‬ ‫زۆرێک لەو بەناو سیاس����یانەی کە هەمو‬ ‫تواناکانیان لە خۆبادان بەس����ەر خەڵکی‬ ‫کۆمەڵگاکەی خۆیاندا تێپەڕ ناکات‪ ،‬خەو‬ ‫بەوەوه‌ دەبینن بەرپرسێکی پلە هەشتی‬ ‫واڵتێک����ی بیانی قاوەیەکی����ان دەرخوارد‬ ‫ب����دا لەقاوەخانەیەکی هاوین����ەدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تەوارەکان����ی کۆبان����ێ لەگ����ەڵ هۆاڵندی‬ ‫س����ەرۆکی فەره‌نسا لەکۆش����کی ئەلێزێ‬ ‫دائەنیش����ن ‪ ،‬ئۆباما لەکۆش����کی س����پی‬ ‫پێشوازیان لێ ئەکات ‪.‬‬ ‫ڕۆژی ئەوە هات����وە ئەوانەی کە تەنها‬ ‫سەرمەس����تی ئەوەن چ����ۆن بەردەوامی‬ ‫بەدەس����ەاڵتەکەیان ب����دەن‌و خۆی����ان‬ ‫بەکورس����یەکانیانەوە بزمارڕێ����ژ بکەن‪،‬‬ ‫ئەوانەی سیاسەت‌و دەس����ەاڵت بەمیرات‬ ‫دەزانن یان وادەزانن ئەزەلیەو لەئاسمانەوە‬ ‫بەدیاری بۆیان هاتۆتە خوارەوە مەس����تی‬ ‫بەریان بدا‪ ،‬کەش����تی ئ����ەم گەلە ماندوە‬ ‫نەخەنە دەریای نەزانین‌و سەرکەشیەوە‪،‬‬ ‫بابزان����ن میلەت����ێ ک����ە مێ����ژوی کۆبانێ‬ ‫تۆماربکات لێیان خۆش نابێ‪.‬‬ ‫ئ����ەی ئەوان����ەی مێ����ژوی گەلەکەتان‌و‬

‫مرۆڤایەتیت����ان بەباروت ئارایش����ت کرد‪،‬‬ ‫جوانیتان بەخش����ی بەجوانی‪ ،‬ناسکیتان‬ ‫ناس����کتر ک����رد دایکایەتیت����ان پیرۆزتر‬ ‫کرد‪ ،‬س����ەلماندتان کە غیرەت تەنها الی‬ ‫س����مێڵە بابڕو ڕەش����کراوەکان نیە‪ ،‬ئێوە‬ ‫ناوی ئەو نەتەوەیەی کە بەدرێژایی مێژو‬ ‫دەچەوسێتەوە بەس����ەر ئەم هەسارەیەدا‬ ‫پەخش����کرد‪ ،‬کە هەن����دێ لەگەالنی دنیا‬ ‫لەکولەکەی تەڕیشا ناویان نەبیستبو‪.‬‬ ‫هەرئێوەش����ن دەتوانن دواڕۆژ بگۆڕن‪.‬‬ ‫منی����ش لەبری گوڵی س����وری ڤاالنتاین‪،‬‬ ‫لەبری خش����ڵی زێڕ‪ ،‬تەنها دێڕێ شێعری‬ ‫بابەگەورەی شیعری کوردیتان پێشکەش‬ ‫دەک����ەم‪ ،‬تابزان����ن پیران����ی ش����یعر لە‬ ‫دێرزەمانەوە ئێوەیان ناسیوە‪ ،‬ئێوەش بە‬ ‫دنیاتان ناسانین‪ ،‬فەرمون بزانن حەزرەتی‬ ‫ناڵی چیتان پێئەڵێ ‪.‬‬ ‫صیددق و عەزیز هەر وەک یوس����ف کە‬ ‫نەبی بۆ کوڕ‬ ‫صیددیقەی������ی مەعصومـە وەک داکــی‬ ‫مەســـیحا کــــچ‬ ‫دەس����تان خ����ۆش ئ����ەی مریەم����ە‬ ‫پاکیزەکان‬

‫ئەوان نەک تەنها‬ ‫نەتەوەکەی خۆیان‬ ‫شانازیان پێوە‬ ‫دەکات بگرە‬ ‫مرۆڤدۆستانی‬ ‫دنیایان سەرسام‬ ‫کرد‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫ئه‌نجامی‌ گوتاری‌ سیاسی‌ ره‌سمی‌ هه‌رێم بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ داعش‪:‬‬

‫دروستكردن ‌ی دێوزه‌مه‌یه‌ك له‌داعش‬ ‫زریان رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ س���ه‌ربازییه‌وه‌ النیك���ه‌م ل���ه‌م‬ ‫قۆناغه‌دا كه‌ دیار نیی���ه‌ چه‌ند ده‌خایه‌نێت‬ ‫رێگا له‌پێشڕه‌وییه‌كانی‌ داعش به‌ره‌و خاك ‌ی‬ ‫كوردس���تان گیراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم الوازی‌ گوتار‪-‬‬ ‫ره‌فتار ‌ی سیاس���ی‌ كورد بۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫داعش واده‌كات كه‌ سێبه‌ری‌ گومان به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌نجامی‌ جه‌نگ���ی‌ داعش به‌رده‌وام له‌ئارادا‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ته‌قریب���ه‌ن له‌هه‌م���و س���وپاو هێ���ز‌ه‬ ‫سه‌ربازییه‌كاندا‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ زیاتر‬ ‫له‌كه‌ره‌سته‌و ته‌كنه‌لۆژیا ‌ی پێشكه‌وتو پشت‬ ‫به‌هێز ‌ی مرۆیی‌ ده‌به‌ستن‪ ،‬فاكته‌ری‌ مرۆڤ‌و‬ ‫ئاماده‌گی ‌ی زه‌ینی‌ جه‌نگاوه‌رو سه‌ربازه‌كان‬ ‫رۆڵی‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی‌ له‌دیاریكردنی‌ ئه‌نجام ‌ی‬ ‫جه‌نگ���دا ده‌بێ���ت‪ .‬رێك له‌م خاڵه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌كرێت بگوترێت كه‌ به‌هۆی‌ ئه‌و الوازییه‌ ‌ی‬ ‫ك���ه‌ له‌گوتاری‌ سیاس��� ‌ی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫داع���ش له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئاماده‌گی ‌ی زه‌ینی‌ جه‌نگاوه‌ر‪/‬پێش���مه‌رگه‌ ‌ی‬ ‫كورد له‌دۆخێكی‌ ناهه‌مواردایه‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تی‌ ه���ه‌م گوتار ‌ی‬ ‫سیاس��� ‌ی ره‌س���م ‌ی هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫ه���ه‌م گوتاره‌ ناڕه‌س���مییه‌كه‌ ‌ی له‌روانگه‌ ‌ی‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ هێزێك��� ‌ی وه‌ك داعش‬ ‫الوازی‌ گه‌وره‌ ‌ی تێدایه‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���ت له‌به‌كارهێنانی‌ ده‌س���ته‌واژه‌ ‌ی‬ ‫گوت���ار ‌ی سیاس���ی‌ ره‌س���می‌ ئاماژه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و گوتاره‌ سیاس���ییانه‌ ‌ی ك ‌ه به‌رپرسان ‌ی‬ ‫ره‌س���می‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ داعش له‌ڕێ ‌ی میدیاكانه‌و‌ه‬ ‫ده‌یهێننه‌ سه‌رزمان‪ .‬وه‌ك سه‌رۆك ‌ی هه‌ریم‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت‪ ،‬وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی���داره‌ راس���ته‌وخۆكان ك���ه‌ زۆرتر‬ ‫له‌میدی���اوه‌ ده‌رده‌ك���ه‌ون له‌خ���ۆ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫بۆ ئ���ه‌م بابه‌ت���ه‌ش وردبونه‌وه‌ ل���ه‌دوازد‌ه‬ ‫چاوپێكه‌وتن‌و دو وتار ‌ی به‌رپرسان ‌ی ره‌سم ‌ی‬ ‫له‌نێوان‪ 2014/12/12-2014/4/13‬كراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر سیاس���ه‌ت هونه‌ر بێ���ت‪ ،‬خاڵ ‌ی‬ ‫جه‌وهه‌ر ‌ی ئه‌م هون���ه‌ره‌ له‌وه‌دایه‌ ك ‌ه چۆن‬ ‫كه‌س���ێكی‌ سیاس���ی‌ بتوانێت رای‌ گش���ت ‌ی‬ ‫قه‌ناعه‌ت پێبكات كه‌ لێزانانه‌ س���ه‌رنجه‌كان‬ ‫به‌ره‌و الی‌ خۆی‌ راكێشێت‪ .‬یه‌كه‌م هه‌نگاو ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ش دروس���تكردنی‌ دیمه‌نێكی‌ گونجاو‌ه‬ ‫بۆ خۆی‌‌و سیاسه‌ته‌كانی‌‪ .‬دیمه‌ن ‌ه شێوێنراو‬ ‫و خراپبوه‌كان له‌دنیا ‌ی سیاسه‌تدا به‌ئاسان ‌ی‬ ‫چاكده‌بنه‌وه‌و ئه‌م كاره‌ش به‌گش���ت ‌ی پشت‬ ‫به‌هه‌ندێك جوڵه‌ی‌ س���ه‌مبولیك‌و دروشم ‌ی‬ ‫ستانداردو گوتار ده‌به‌ستێت‪.‬‬ ‫بۆ سیاس���ییه‌كان میدیا به‌كه‌ڵكی‌ ئه‌و‌ه‬ ‫دێت ك ‌ه ‪ Image‬ی���ان دیمه‌نی‌ خۆیان‌و‬ ‫سیاسه‌ته‌كانیان وه‌ك دنیایه‌كی‌ حه‌قیق ‌ی بۆ‬ ‫جه‌ماوه‌ر پیشانبده‌ن‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئایا گوتار ‌ی سیاس���ی ‌ی ره‌س���می‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان چ ج���ۆره‌ دیمه‌ن یان‬

‫ئیمه‌یجێكی‌ ب���ۆ به‌رنگاربون���ه‌وه‌ی‌ داعش‬ ‫دروستكردوه‌؟‬ ‫گوتاری‌ ره‌سمی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ داعش‬ ‫ك���ه‌ زۆرجار له‌الی���ه‌ن به‌رپرس���انی‌ بااڵ ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان دوبار‌ه ده‌كرێته‌و‌ه س ‌ێ‬ ‫ره‌گه‌زی‌ سه‌ره‌كی‌‪ :‬جه‌نگی‌ تیرۆر له‌جیات ‌ی‬ ‫جیهان���ی‌ ئ���ازاد‪ ،‬گه‌وره‌كردن���ه‌وه‌ی‌ هێز ‌ی‬ ‫داعش له‌به‌رچ���اوی‌ جیه���ان‌و گۆمه‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫ك���وردی‌‪ ،‬جه‌ختكردن���ه‌وه‌ی‌ له‌ڕاده‌ب���ه‌ده‌ر‬ ‫له‌پێویس���تی‌ چ���ه‌ك ب���ۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫داعش له‌خۆده‌گرێت كه‌ زۆرجار به‌ش���ێوه‌ ‌ی‬ ‫راس���ته‌وخۆ باس ده‌كرێن‌و شایانی‌ ئه‌وه‌ن‬ ‫كه‌ ره‌هه‌ندو كاریگه‌ریی���ه‌ جیاوازییه‌كانیان‬ ‫شیبكرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪-1‬دروستكردن ‌ی دێوه‌زمه‌یه‌ك له‌داعش‬ ‫گوت���اری‌ سیاس���یی‌ ره‌س���م ‌ی هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان زیاد له‌ئه‌ندازه‌ی‌ پێویست هێزو‬ ‫توانای‌ داعش���ی‌ نمایش ك���ردوه‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ت���دا به‌قازانج���ی‌ ئ���ه‌و رێكخ���راو‌ه‬ ‫شكاوه‌ته‌و‌ه وه‌ك‪:‬‬ ‫"ئێمه‌ شه‌ڕی‌ رێكخراوێك ناكه‌ین‬ ‫• ‬ ‫به‌ڵكو ل���ه‌دژی‌ ده‌وڵه‌تێ���ك ده‌جه‌نگین ك ‌ه‬ ‫هه‌زاران چه‌كی‌ قورسی‌ ده‌ست كه‌وتوه‌"‬ ‫• "ئیداره‌دان��� ‌ی به‌ره‌كانی‌ جه‌نگ له‌دژ ‌ی‬ ‫داعش كارێك ‌ی قورسه‌"‬ ‫• "داعش ش���اره‌زاییه‌كی‌ زۆری له‌بوار ‌ی‬ ‫بومیڕێژكردن‌و ته‌قاندنه‌وه‌دا هه‌یه‌"‬ ‫• "پێشمه‌رگ ‌ه پێویست ‌ی به‌چه‌ك ‌ی قورستر‬ ‫هه‌ی���ه‌ ب���ۆ به‌ڕه‌نگاربونه‌وه‌ی‌ هێرش���ه‌كان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ توندتر‪ ،‬ئه‌مه‌ ش���ه‌ڕێكه‌ ك ‌ه‬ ‫ناتوان��� ‌ی به‌چه‌ك��� ‌ی ‪ 47-AK‬و ‪RPG‬‬ ‫بیبه‌یته‌وه‌‪".‬‬ ‫هه‌میش ‌ه له‌په‌یامی‌ میدیایی‌ سه‌ركرده‌كان‬ ‫نه‌ك ته‌واوی‌ قس���ه‌كان‪ ،‬به‌ڵك���و واتاكان‌و‬ ‫سیمبوله‌كان له‌زه‌ینی‌ خه‌ڵكدا ده‌مێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و واتاو ده‌سته‌واژ‌ه سمیبولیكانه‌ ‌ی كه‌ له‌و‬ ‫وتانه‌وه‌ له‌زه‌ینی‌ هاواڵت���ی‌‌و جه‌نگاوه‌رێك ‌ی‬ ‫كورددا ده‌مێننه‌وه‌ ئه‌مانه‌ن‪:‬‬ ‫• داعش گه‌وره‌و به‌هێزه‌‪.‬‬ ‫• باوردۆخه‌ك���ه‌ ب���ۆ ئێم���ه‌ س���ه‌خت‌و‬ ‫ناله‌باره‌‪.‬‬ ‫• داعش شاره‌زایه‌‪.‬‬ ‫• پێداویس���تیمان زۆره‌و به‌م چه‌كانه‌و‌ه‬ ‫شه‌ڕ ناكرێن‪.‬‬ ‫ئه‌نجام���ی‌ گوتارێك ‌ی وه‌ه���اش له‌جه‌نگدا‬ ‫النیكه‌م له‌ڕوی‌ گوتاره‌وه‌ = شكست!‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ت���دا ئ���ه‌م ج���ۆره‌ گوتارانه‌ زیاد‬ ‫له‌ئه‌ن���دازه‌ی‌ پێویس���ت بۆ سیاس���ییه‌ك‬ ‫واقیعگه‌رایان���ه‌ یاخ���ود ریالیس���تانه‌ن‪.‬‬ ‫واقیعگه‌رابون بۆ سیاس���ییه‌ك پێویس���ت ‌ه‬ ‫به‌تایب���ه‌ت ب���ۆ جێبه‌جێكردن���ی‌ پ�ل�ان‌و‬ ‫ده‌ركردن���ی‌ بڕی���اره‌كان‌و په‌یوه‌ندیی��� ‌ه‬ ‫دیپلۆماس���ییه‌كان‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌وانه‌ی��� ‌ه ئه‌و‬ ‫واقیعگه‌راییه‌ له‌كاتی‌ جه‌نگ‌و قه‌یراندا وره‌ ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌ك بڕوخێنێ���ت‪ .‬بۆیه‌ له‌جه‌نگدا‬ ‫ده‌بێ‌ سیاس���ییه‌كان خۆی���ان بپارێزن له‌و‬ ‫وتان���ه‌ی‌ ك���ه‌ وره‌ی‌ جه‌نگاوه‌ره‌كانی���ان‬

‫ی‬ ‫ی سیاسی ‌‬ ‫گوتار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ره‌سم ‌‬ ‫كوردستان زیاد‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌نداز‌ه ‌‬ ‫پێویست هێزو‬ ‫ی‬ ‫توانای‌ داعش ‌‬ ‫نمایش كردوه‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫ی‬ ‫به‌قازانج ‌‬ ‫ئه‌و رێكخراو‌ه‬ ‫شكاوه‌ته‌وه‬ ‫ده‌ڕوخێنێ‌‪ .‬زۆرجار سیاس���ییه‌كانی‌ جیهان‬ ‫بۆ سه‌رخس���تن ‌ی پرۆگرام‌و سیاسه‌ته‌كانیان‬ ‫له‌ڕێی‌ میدیاوه‌‪ ،‬دروش���می‌ ئایدیالیس���تان ‌ه‬ ‫ده‌ڵێنه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ جه‌ماوه‌ر ته‌یاربكه‌ن‌و‬ ‫وره‌یان به‌رزبكه‌ن���ه‌وه‌ كه‌ ده‌كرێ‌ بگوترێت‬ ‫هه‌ندێكج���ار ئه‌م���ه‌ له‌گوت���اری‌ میدیای��� ‌ی‬ ‫سیاس���ییه‌كان ‌ی هه‌رێم سه‌باره‌ت به‌جه‌نگ ‌ی‬ ‫داعش ئاماده‌گی‌ نیی���ه‌‪ .‬له‌الیه‌كی‌ دیكه‌و‌ه‬ ‫به‌وهۆی���ه‌ ‌ی كه‌ به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ میدیاكان ‌ی‬ ‫هه‌رێ���م راسته‌وخۆ‪/‬ناڕاس���ته‌وخۆ خزمه‌ت ‌ی‬ ‫گواستنه‌وه‌ ‌ی په‌یام ‌ی سیاسییه‌كان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و گوتاره‌ ‌ی سیاس���ییه‌كان كه‌ داعش زل‬ ‫ده‌كات بۆ نێو میدیاش شۆڕ بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژان��� ‌ه ده‌یان ه���ه‌واڵ له‌س���ه‌ر داعش‬ ‫هه‌یه‌و رس���ته‌ ‌ی وه‌ك"ئه‌مڕۆ داعش له‌فاڵن‬ ‫میح���وه‌ره‌و‌ه هێرش���ی‌ كردو پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫تێكیشكاند" شتێكی‌ باوه‌‪.‬‬ ‫رسته‌كان ‌ی وه‌ك‪:‬‬ ‫"هێرشێكی‌ داعش له‌شه‌نگال تێكشكێنرا"‬ ‫"داعش كاریگه‌ری‌ بۆ س���ه‌ر مزگه‌وته‌كان‬ ‫هه‌بوه‌"‬ ‫"داع���ش ته‌رم���ی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه وه‌ك‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ت���ری‌ داه���ات ب���ه‌كار‬ ‫ده‌هێنێت‪".‬‬ ‫له‌میدیای‌ كوردیدا باڵوكراونه‌ته‌وه‌و رۆژان ‌ه‬ ‫ده‌یان نمونه‌ ‌ی هاوش���ێوه‌ی‌ باڵوده‌كرێنه‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ ئیمه‌یج���ی‌ هێزێكی‌ گ���ه‌ور‌ه له‌زه‌ین ‌ی‬ ‫مرۆڤدا له‌داعش دروست ده‌كه‌ن‪ .‬له‌نمونه‌ ‌ی‬ ‫یه‌كه‌مدا یه‌كه‌م ش���تێك ك ‌ه خوێنه‌ر‪/‬بینه‌ر‪/‬‬ ‫بیس���ه‌ری‌ كورد پێ ‌ی ده‌گات "هێرش���ێك ‌ی‬

‫داع���ش"ه‌و ئه‌مه‌ش كاری‌ خ���ۆی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ت���از‌ه دواتر چی‌ ده‌ڵێی‌ بیڵ���ێ‌ گرنگییه‌ك ‌ی‬ ‫ئه‌وت���ۆ ‌ی نیی ‌ه چونكه‌ ت���ۆ "داعش"ت وه‌ك‬ ‫هێزێك كه‌ توانای‌ هێرش��� ‌ی هه‌یه‌ وێناكرد‪.‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ر له‌جیات ‌ی ئه‌و رسته‌یه‌"پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫هێرشێكی‌ داعش ‌ی له‌ش���ه‌نگال تێكشكاند"‬ ‫بهاتبایه‌ رۆڵی‌ پێش���مه‌رگه‌ ل���ه‌و دیمه‌نه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ ئ���ه‌و هه‌وڵه‌ له‌زه‌ینی‌ مرۆڤدا دروس���ت ‌ی‬ ‫ده‌كات وه‌ك بكه‌رێك ‌ی به‌توانا ده‌رده‌كه‌وت‌و‬ ‫میدیاكاریش ئه‌ركه‌كه‌ی‌ خۆی‌ بۆ گه‌یاندن ‌ی‬ ‫هه‌واڵ‌و زانیار ‌ی جێبه‌جێ‌ ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم‪...‬‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه له‌نمونه‌ی‌ دوه‌مدا داعش‬ ‫وه‌ك "هێزێك���ی‌ كاریگه‌ر"و له‌سێیه‌میش���دا‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ "ت���رس" وه‌ك‬ ‫ته‌كتیكێك��� ‌ی به‌هێ���زی‌ جه‌ن���گ كه‌ داعش‬ ‫پێڕه‌وی‌ ده‌كات‪ ،‬میدیاكار به‌هێنان ‌ی هه‌ردو‬ ‫وش���ه‌ ‌ی ته‌رمی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه رێك له‌دوا ‌ی‬ ‫وش���ه‌ی‌ داع���ش دیمه‌ن���ی‌ "مردوبونی‌" بۆ‬ ‫پێشمه‌رگه‌ وێنا كردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێك به‌رپرس ‌ی هه‌رێمی‌ كوردستانیش‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ تۆماركردن���ی‌ پل��� ‌ه‬ ‫پێوانییه‌كانی‌ كتێبی‌ گینس ئاش���كرابكه‌ن‬ ‫ناوبه‌ن���او لێ���دوان ب���ۆ میدی���اكان ده‌ده‌ن‬ ‫ده‌ڵێ���ن ژماره‌ ‌ی ئه‌و كوردان��� ‌ه چونه‌ت ‌ه ناو‬ ‫داعش گه‌یش���ت ‌ه ئه‌وه‌ند‌ه كه‌س! نه‌ك ته‌نها‬ ‫ئ���ه‌و‌ه به‌ڵكو كار گه‌یش���توه‌ته‌ ئه‌وه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ڤیدیۆی پڕوپاگه‌نده‌ی‌ داعش‬ ‫له‌هه‌ندێك كه‌ناڵی‌ كوردی‌ وه‌ك سه‌ركه‌وتن ‌ی‬ ‫رۆژنامه‌وان ‌ی تۆمار بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ته‌نها دیمه‌نێك ‌ه له‌وه‌ ‌ی كه‌ چۆن‬ ‫میدیاو سیاسییه‌كان‪ ،‬پێكه‌وه‌ دێوه‌زمه‌یه‌ك‬ ‫له‌داعش له‌به‌رچاو ‌ی خه‌ڵك دروستده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ گوتاری‌ "به‌ڕه‌نگاربونه‌وه‌ی‌ داعش"ك ‌ه‬ ‫خۆیان بانگه‌وازی‌ بۆ ده‌كه‌ن ناكۆكه‌‪.‬‬ ‫‪-2‬جه‌نگی‌ تیرۆر له‌جیاتی‌ جیهانی‌ ئازاد‬ ‫گه‌وره‌ترین كه‌موكوڕی‌ گوتاری‌ سیاس��� ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان ب���ۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫داعش چۆنییه‌تی‌ ناوزه‌دكردنی‌ ئه‌و جه‌نگه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه ئێستا رۆڵه‌كانی‌ كورد له‌جوغرافیاییه‌ك ‌ی‬ ‫پان‌و به‌ریندا به‌رامبه‌ر"داعش" ده‌یكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌ش���ێكی‌ زۆر له‌به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ هه‌رێم‬ ‫چه‌ندینج���ار رایانگه‌یان���دوه‌ ك���ه‌ "ك���ورد‬ ‫له‌جیات���ی‌ هه‌م���و جیهانی‌ ئ���ازاد" جه‌نگ ‌ی‬ ‫داعش ده‌كات‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه ئامانجی‌ س���ه‌ره‌ك ‌ی‬ ‫ئه‌م رس���ته‌ی ‌ه به‌ده‌س���تهێنانی‌ پاڵپش���ت ‌ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت��� ‌ی بێت‌و ده‌كرێ���ت له‌كۆبونه‌و‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ الیه‌ن ‌ه بیانییه‌كان ی���ان له‌كاتێكدا‬ ‫كه‌ روی‌ قس ‌ه له‌ڕای‌ گشتی‌ جیهان ده‌كرێت‬ ‫ئه‌م جۆره‌ ده‌سته‌واژان ‌ه به‌كاربهێنرێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌كارهێنان ‌ی زیاد له‌پێویس���ت‌و له‌ئاس���ت ‌ی‬ ‫ناوخۆداو ده‌رخستن ‌ی ئه‌و ده‌سته‌واژان ‌ه وه‌ك‬ ‫به‌شێك له‌گوتاری‌ ره‌سم ‌ی به‌ڕه‌نگاربونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫داعش‪ ،‬كاریگه‌رییه‌ك ‌ی نیگه‌تیڤی‌ ش���اراو‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر زه‌ینی‌ ئ���ه‌و جه‌ن���گاوه‌ره‌ ئازایان ‌ه‬ ‫داده‌نێت كه‌ له‌به‌ره‌كان ‌ی جه‌نگدان‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫یەکێتی‌و پارتی‪ ،‬داهاتوی ملمالنێکان‬ ‫دەلیلێکی بێ ڕتوش بێت‪.‬‬ ‫فەهمی بورهان‬ ‫پارتی‪ :‬ئەم هێزە ئیلهامی سیاس���ی‬ ‫خ���ۆی لەس���ەبەتەی تورکی���ا داناوە‪،‬‬ ‫روداوەکان���ی کوردس���تان‌و عێراق‌و هەربۆیە هەمیش���ە خاوەنی خیتابێکی‬ ‫ناوچەک���ە‪ ،‬گرێ���دراوی ڕوداوگەل���ی تون���دە دەره���ەق بەبەغداد‪،‬نوێتری���ن‬ ‫گەورەت���رو ئاڵۆزت���رن ک���ە هەنوک���ە لێدوان���ی س���ەرۆکی حکومەتی هەرێم‬ ‫لەڕۆژهەاڵت���ی نێڤین���دا ڕویانداوە یان لەمەڕ بەغ���داو بەموفلیس ناوهێنانی‪،‬‬ ‫ڕودەدەن‪ ،‬دەرکەوتنی داعش ڕوداوەکانی زیاد لەمەسجێکی هەڵگرتوە‪ ،‬ئەگەرنا‬ ‫خێراترو ئاڵۆزت���ر کرد‪،‬هەربۆیە تەنها بەغ���دا هەنوک���ە ڕۆژان���ە (‪)٣٥٠٠٠٠٠‬‬ ‫خوێندنەوەی���ەک یان دی���دو گروپێک بەرمیل نەوت دەنێرێت���ە دەرەوە‪ ،‬کە‬ ‫ناتوان���ن بۆچ���ون‌و خوێندنەوەیەک���ی نرخی ه���ەر بەرمیلێک لەنێوان (‪٤٠‬بۆ‬ ‫کۆنکرێتی���ان ب���ۆ ڕوداوەکان هەبێت‪)٥٠ ،‬دۆالرە‪ ،‬کەواتە کێشەیەکی تر هەیە‬ ‫واتە ڕاس���تییه‌کان ڕێژەیی���ن‌و بەبڕی لە جەوهەردا‪،‬پارتی بەمە مەسجێکی دا‬ ‫جیاواز بەس���ەر الیەنەکاندا دابەشبون‪ ،‬بە دۆستەکالسیکییەکه‌ی کە یەکێتیە‪،‬‬ ‫کاراکتەرەکان���ی پش���ت ڕوداوەکان ئ���ەوە ئێمەی���ن سیاس���ەتی ئابوری‌و‬ ‫پێدراوی جیاوازیان بەجەمس���ەرەکانی سیاسی هەرێممان الیە نەک ئێوە (کەی‬ ‫ویستمان رێک دەکەوین‪ ،‬کەی ویستمان‬ ‫خۆیان بەخشیوە‪ ،‬بۆنمونە‪:‬‬ ‫یەکێت���ی‪ :‬ه���ەر لەس���ەرەتای تێکی دەدەین)‪ ،‬بۆیە پارتی چارەسەر‬ ‫ڕوداوەکانەوە ستراتیژی چارەسەربونی نەبونی کێش���ەکانی لەگەڵ بەغدا وەک‬ ‫کۆی کێشەکانی کوردستان(سیاسی‪ -‬س���تراتیژ بینیوە‪ ،‬ئەم دۆستایەتیەی‬ ‫ئابوری)بەبەغداوە بەس���توە‪ ،‬هەمیشە پارت���ی لەگەڵ تورکیا کە مەکینەیەکی‬ ‫ئ���ەم هێزە بونی ئێران���ی وەک عاملی گەورەی میدیایش���ی بۆ خس���تۆتەگەڕ‬ ‫کاریگ���ەر ل���ەڕوداوەکان بینیوە‪ ،‬بۆیە لەکاتێکدای���ە کە تورکیا‪ ،‬پش���تیوانی‬ ‫جەمس���ەری ئێران‌و دیدی ئەم بلۆکەی داع���ش دەکات‌و کۆنفرانس���ی ئەمنی‬ ‫لەچارەس���ەرکردنی کێش���ەکان بەالوە لەندەنی دژ بەداعش���ی بەجێهێش���ت‪،‬‬ ‫پەس���ەندبوە‪ ،‬جگەل���ەوەی ئێ���ران ئامادە نەبو لەکاتی مەترسیه‌کانی سەر‬ ‫لەڕوبەڕوبونەوەی داعش کاراو کاریگەر هەولێر هاوکاریمان بکات‪ ،‬ئێستا پارتی‬ ‫بوە‪ ،‬ڕنگ���ە سوپاس���گوزاری فەرمی لەش���ەقامی کوردیدا ئەم سیاسەتەی‬ ‫سەرۆکی هەرێم لەکاتی مەترسییه‌کانی ک���ردوە بەسیاس���ەتی زاڵ‌و بەجۆرێک‬ ‫س���ەر هەولێر بۆ کۆماری ئیس�ل�امی لەجۆرەکان شەقامی لەباری نەفسییه‌وە‬

‫بۆ ئەوەی یەکێتی‬ ‫بایەخی زیاتر‬ ‫بە سیاسەتە‬ ‫ڕاست‌و ڕەواکانی‬ ‫لەمەڕ ڕوداوەکانی‬ ‫ناوچەکە بدات‪،‬‬ ‫پێویستە هەنگاوی‬ ‫جدیتر بەئاراستەی‬ ‫چارەسەرکردنی کێشە‬ ‫ناوخۆییەکانی بدات‬ ‫بۆ ئامادەکردوه‌‪ ،‬گەورەکردنی حەشدی‬ ‫ش���ەعبی‌و دروس���تکردنی وێنەیەک���ی‬ ‫ناش���رینی ئەم هێزان���ە لەزەینی تاکی‬ ‫کوردیدا‪(،‬بێگومان قسەی خۆم لەسەر‬ ‫ئ���ەم هێزان���ە هەی���ە) هەوڵێکی تری‬

‫ئەم سیاس���ەتەی پارتی‌و هێشتنەوەی‬ ‫یەکێتیە لەگۆشەیەکی ڕوداوەکاندا‪.‬‬ ‫ئێستا یەکێتی بەجۆرێک لەشەرمەوە‬ ‫باس لەپەیوەندیە ستراتیژییه‌کانی خۆی‬ ‫لەگەڵ بەغداو تاران دەکات‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫ئێ���ران پش���تیوانیەکی گەورەبوە بۆ‬ ‫پاراستنی کوردستان لەمەترسییه‌کانی‬ ‫داعش‪ ،‬لەمەڕ کێشە هەڵپەسێراوەکانی‬ ‫هەرێم‌و بەغداش لەژێر لێوەوە شتی لێ‬ ‫دەبیس���تین‪ ،‬کە دەبو بەڕونی شەقامی‬ ‫کوردی لە جیاوازییه‌کانی خۆی لەگەڵ‬ ‫پارتی لەمەڕ کێشەکان بخستایەتە ڕو‪.‬‬ ‫مالمالنێکان هەرچی بن گرنگ ئەوەیە‬ ‫ئەم دو هێزە دواجار جەمس���ەرگەری‬ ‫کێشەکان لەبەرژەوەندی ئەم هەرێمەدا‬ ‫بش���کێنەوە‪ ،‬هەڵەیەک���ی گەورەش���ە‬ ‫لەئێس���تای توندبون���ی ملمالنێکاندا‪،‬‬ ‫بیر لەفەرامۆش���کردن‌و السەنگکردنی‬ ‫جەمس���ەرێکیان بەس���ەر ئەویتریاندا‬ ‫بکرێت���ەوە‪ ،‬چونکە هێش���تا زەمەنی‬ ‫کانسڵکردنی جەمسەرەکان نەهاتوە‪.‬‬ ‫لە کۆتاییدا بۆ ئەوەی یەکێتی بایەخی‬ ‫زیاتر بە سیاس���ەتە ڕاست‌و ڕەواکانی‬ ‫لەم���ەڕ ڕوداوەکان���ی ناوچەکە بدات‪،‬‬ ‫پێویستە هەنگاوی جدیتر بەئاراستەی‬ ‫چارەس���ەرکردنی کێشە ناوخۆییەکانی‬ ‫بدات‪ ،‬ئەگەرن���ا لەملمالنێی ناوچەکەدا‬ ‫زیات���ر فەرام���ۆش دەکرێ���ت‌و ئ���ەم‬ ‫میللەتەش چاوەڕوان���ی زیاتری موچە‬ ‫دەکات‪.‬‬

‫مزگەوت‌و کۆمەڵگای مەدەنی‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫پرسی سەرەکی کۆمەڵگای مەدەنی‪،‬‬ ‫پرس���ی هه‌یمەنەیە‪ .‬چەن���دە پەیوەندی‬ ‫نێ���وان کۆمەڵگای مەدەن���ی‌و کۆمەڵگای‬ ‫سیاس���یی کۆمۆنیکاتیڤانە بێت‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫دەسەاڵت دەتوانێت کاناڵیزەی وەزیفەکانی‬ ‫خ���ۆی لەرێگای کۆمەڵ���گای مەدەنییەوە‬ ‫ب���کات‌و هه‌یمەنەی خۆی لەناو کۆمەڵگادا‬ ‫گەورەتر بکاتەوە‪ .‬چەندە دەسەاڵتێکیش‬ ‫س���تەمگەر بێ���ت‪ ،‬ھێن���دە ملمالنێ���ی‬ ‫نێ���وان کۆمەڵگای مەدەنی‌و دەس���ەاڵتی‬ ‫سیاس���یی گرژئاس���ا دەبێت‌و دەش���ێت‬ ‫بچێت���ە دۆخی پێکدادانیش���ەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئامانجی هه‌یمەنەکردنی دەوڵەت بەس���ەر‬ ‫جومگەکان���ی کۆمەڵگای مەدەنیی دەبێت‬ ‫بەیەکێک لەس���تراتیژەکانی دیسپلیکردن‌و‬ ‫کۆنترۆڵکردنی کۆی کۆمەڵگا‪ .‬هه‌رئەمەشە‬ ‫وایکردوە کە لەمجۆرە واڵتانەدا هه‌مو ھێزە‬ ‫رەخنەییەکان���ی ناو کۆمەڵگای مەدەنیی‪،‬‬ ‫بەبێ ویس���تی خۆیان‪ ،‬رۆڵی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بگێڕ‍ن‪ .‬دیارترین نمونەش بۆ س���تراتیژی‬ ‫هه‌یمەنەی دەسەاڵتی نادیموکراتیی بریتییە‬ ‫لەدامەزراندن���ی رێکخ���راوی ناحکومیی‌و‬ ‫خێرخوازیی سەر بەدەسەاڵت‌و داماڵینیان‬ ‫لەهه‌مو رەگەزێکی رەخنەیی‌و مەترس���یی‬ ‫بۆ سەر ش���ەرعییەتی سیاسییان‪ .‬دیارە‬ ‫ئەم مۆدێلە لەواڵتی ئێمەش���دا سااڵنێکە‬ ‫دۆخی باوەو حیزبە سیاس���ییەکان دەیان‬ ‫رێکخراوی ناحکومیی‌و خێرخوازیی تایبەت‬ ‫بەخۆیان دروستکردوەو وەکو "مقاولێکی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی" لەپرس���ی هه‌یمەن���ەی‬ ‫سیاسییدا بەکاریاندەھێنن‪.‬‬ ‫بەش���ێوەیەکی گش���تیی‪ ،‬کۆمەڵ���گای‬ ‫مەدەنیی لەدو رەگەزی سەرەکیی پێکدێت‪.‬‬ ‫یەکەمیان کۆبون���ەوەی ئازادی هاواڵتیانە‬ ‫بۆ ئامانجێک���ی دیارک���راوی کورتخایەن‬ ‫ی���ان درێژخایەن کە لەزۆرینەی کاتەکاندا‬ ‫رێکخراوی لۆکاڵیین‪ .‬دوەمیشیان شوێنی‬ ‫گفتوگ���ۆی خەم���ە کۆمەاڵیەتییەکان���ەو‬ ‫هه‌وڵ���ی مەدەنییان���ەی ناتوندوتیژانەیە‬ ‫بۆ چارەسەرکردنی پرس���ە کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫کولت���وری‌و ئاب���وری‌و ژینگەییەکان لەناو‬ ‫روبەری گش���تیدا‪ .‬ئەم خواس���تانە مەرج‬ ‫نییە لەفۆرمێکی رێکخ���راودا بن‌و ناویان‬ ‫لەلیس���تی رێکخراوەکان���دا الی دەوڵەت‬ ‫تۆمارکرابێ���ت‪ .‬ئ���ەم پەیوەندیی���ە نێو‪-‬‬ ‫کۆمەاڵیەتیی���ە‪ ،‬بەتایب���ەت لەکۆمەڵ���گا‬ ‫نادیموکراسییەکاندا‪ ،‬لەدو شوێنی گرنگی‬ ‫تری ناو روبەری گش���تیدا دروس���تدەبن‪.‬‬ ‫یەکەمی���ان چایخان���ەو قاوەخانەکان���ە‪،‬‬ ‫دوەمیش���یان لەمزگەوتەکاندای���ە‪ .‬دیارە‬ ‫چایخانەو قاوەخانەو کتێبخانەکان رۆڵێکی‬ ‫ئۆرگانیی دەگێڕن بۆ دروس���تکردنی ڕای‬ ‫گش���تیی‪ .‬هه‌ر ئەمەش���ە وایکردوە کە چ‬ ‫چایخانەو چ ماڵی خودا لەزۆر دەوڵەتانی‬ ‫جیهان���دا رۆڵی گ���ەورە لەدژایەتیکردنی‬ ‫زوڵ���م‌و ن���ادادی کۆمەاڵیەتی���دا بگێڕن‪.‬‬ ‫ش���ایانی باس���ە کە لەزۆرین���ەی واڵتانی‬ ‫عەرەب���ی‌و کوردستانیش���دا چایخانەکان‬ ‫شوێنی کۆبونەوەی رۆشنبیران‌و نوسەران‌و‬ ‫ھونەرمەن���دان‌و گروپ���ە ناڕازییەکان���ی‬ ‫کۆمەڵ���گا بون‪ .‬ه���ه‌ر ئەم ش���وێنانەش‬ ‫رۆڵێکی گەورەیان لەگرۆبونی ھۆشمەندی‬ ‫رەخنەیی‌و ھێزی شۆڕش���گێڕانەدا گێڕاوە‪.‬‬ ‫بەهه‌مان شێوە مزگەوتەکانیش ئەو رۆڵە‬ ‫رەخنەییەی���ان گێ���ڕاوە‪ .‬جیاوازیی نێوان‬ ‫چایخانەو مزگەوت ل���ەم کۆمەڵگایانەدا‪،‬‬ ‫جی���اوازی نێ���وان ش���وێن‌و ئەکت���ەرە‬ ‫ئۆرگانییکیی���ەکان‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی���ە‬ ‫دیدگاکان���ە ب���ۆ کێش���ەکان‌و چەش���نی‬ ‫تێڕامان‌و چارەسەرکردنیانە‪ .‬دیارە ماڵی‬ ‫خوداو پیاوە ئایینییەکان‪ ،‬وەکو چایخانەو‬ ‫زانکۆو رۆشنبیران‪ ،‬لەواڵتانی دونیادا رۆڵی‬ ‫گەورەیان دژ بەدیکتاتۆرییەت گێڕاوە‪ ،‬هه‌ر‬ ‫لەپۆڵۆنیاوە بیگرە تاوەکو دەگاتە واڵتانی‬ ‫ئەمریکای التین‌و پاشان ئەفریقای خوارو‪،‬‬ ‫هه‌ندێک کەنیسەو پیاوی ئایینیی رۆڵێکی‬ ‫ئەکتیڤی���ان دژ بەزوڵم‌و س���تەم گێڕاوە‪.‬‬ ‫ماڵی خودا لەم واڵتانەدا ش���وێنێک نەبوە‬ ‫بۆ دروس���تکردنی دابڕان لەکۆی ئەو ھێزە‬ ‫کۆمەاڵیەتییان���ەی تر کە لەکۆمەڵگادا دژ‬ ‫بەستەم خەباتیان کردوە‪ ،‬بەهه‌مانشێوەش‬ ‫خ���ۆی وەکو تاک���ە ئەڵتەرناتیڤ نمایش‬ ‫نەکردوە بۆ چارەسەری کێشەکان‪ ،‬بەڵکو‬ ‫تەواوکەری ئەو رێگایە بوە کە کۆی ھێزە‬ ‫رەخنەییەکان کاریان لەسەر دەکرد‪ .‬لەم‬ ‫کۆمەڵگایاندا وەزیفەی ماڵی خودا گۆڕینی‬ ‫ئینس���انەکان نەبو بۆ جەنگاوەری ئاینی‪،‬‬ ‫بەڵکو پاراس���تنیان بو لەچەوساندنەوەی‬ ‫چینایەتی‌و ئەتنی‌و ژێردەستیی‪ .‬پرسی‬ ‫س���ەرەکیی لەواڵتی ئێم���ەدا ئەوەیە کە‬ ‫شوێنگەو رۆڵی مزگەوت‪ ،‬وەک ئۆرگانێکی‬

‫ئەمڕۆ سەلەفیزم‬ ‫لەدونیای‬ ‫ئێمەدا یەکێکە‬ ‫لەگەورەترین‬ ‫ھێزەکانی ناو‬ ‫کۆمەڵگای‬ ‫مەدەنیی‌و زۆر‬ ‫سیستەماتیکییانەش‬ ‫وەزیفەی "جاسوسی‬ ‫خودا" لەسەر زەوی‬ ‫جێبەجێدەکات‬ ‫ن���او کۆمەڵ���گای مەدەنی���ی‌و ئەکت���ەرە‬ ‫ئاینییەکان وەک���و بکەری ئۆرگانیی‪ ،‬لەم‬ ‫دۆخ���ە مەترس���یدارە جەنگاوەرگەرایەی‬ ‫ئاییندا چییە؟‬ ‫گومان���ی تێدانییە کە رۆڵی کەنیس���ە‬ ‫لەخەبات���ی مەدەنیی���دا نمونەیەک���ی‬ ‫ت���ەواو جی���اوازە لەرۆڵ���ی مزگ���ەوت‪.‬‬ ‫س���تراتیژی خەباتی کەنیس���ەو قەش���ە‬ ‫بەناوبانگەکان���ی دژ بەس���تەمگەرایی‪ ،‬نە‬ ‫بریت���ی بو لەبەدینییکردن���ی گوتارەکانی‬ ‫ناو کۆمەڵ���گاو نە ھێنان���ەوەی ئەزمونی‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی پێغەمبەرەکانیشیان بو‪،‬‬ ‫وەک���و تاکە ئەڵتەرناتیڤ بۆ س���ەردەمی‬ ‫ئێس���تامان‪ ،‬بەڵکو خواستی سەرەکییان‬ ‫بریتیی بو لەدژایەتیکردنی زوڵم بەرامبەر‬ ‫بەمنداڵەکانی خودا‪.‬‬ ‫ئاش���کرایە کە مزگەوت لەدۆخی بونی‬ ‫ناعەدالەت���ی کۆمەاڵتی���ی‌و سیاس���ییدا‪،‬‬ ‫وەک���و روبەرێک���ی گش���تیی پارێ���زراوو‬ ‫پەنه���ان‪ ،‬رۆڵێکی س���تراتیژیی دەگێڕێت‬ ‫بۆ گفتوگۆکردن لەس���ەر دۆخی باو‪ .‬ئەم‬ ‫رۆڵە ئۆرگانییەی مزگ���ەوت دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ کۆبونەوەی خەڵکانێکی زۆرو گوێگرتن‬ ‫لەوتاری مەالکان س���ەبارەت بەکێش���ەو‬ ‫قەیران���ە ئەخالقی���ی‌و کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫سیاس���ییەکان‪ ،‬بەتایب���ەت ل���ە رۆژانی‬ ‫هه‌ینیدا‪.‬‬ ‫مزگەوت لەمڕۆدا ته‌نها شوێنی نوێژکردن‬ ‫نییە‪ ،‬ته‌نها ش���وێنی س���اکارکردنەوەی‬ ‫وەاڵم���ە ئاڵ���ۆزەکان نیی���ە ب���ۆ دونیای‬ ‫ئێمە‪ ،‬بەڵک���و بوە بەپۆتێنش���یاڵێک بۆ‬ ‫ئایدیۆلۆژی���ای توندوتیژو س���ەوقکردنی‬ ‫جەن���گاوەری دینیی‪ .‬ئەمڕۆ س���ەلەفیزم‬ ‫لەدونی���ای ئێمەدا یەکێک���ە لەگەورەترین‬ ‫ھێزەکانی ن���او کۆمەڵگای مەدەنیی‌و زۆر‬ ‫سیستەماتیکییانەش وەزیفەی "جاسوسی‬ ‫خ���ودا" لەس���ەر زەوی جێبەجێدەکات‪.‬‬ ‫ئەم س���تراتیژەش لەمڕۆدا بەشێوەیەکی‬ ‫کاریگ���ەر کاردەکات‪ ،‬چونک���ی لەالی���ەن‬ ‫دەس���ەاڵتدارانی کوردیی���ەوە روبەرێکی‬ ‫بەرفراوانی پێبەخش���راوە بەناوی ئەوەی‬ ‫کە ئەجێندای سیاسییان نییە‪ ،‬یان لەبەر‬ ‫هه‌ر ھۆکارێکی تری ملمالنێی سیاس���یی‬ ‫نێوانیان‪ .‬بۆنمونە لەناوچەی س���لێمانیدا‬ ‫وەکو کەرەسەیەک بۆ ملمالنێی سیاسیی‬ ‫دژ بەیەکگرتو‌و کۆم���ەڵ بەکاردەھێنرێت‪،‬‬ ‫تاوەکو ھێزی جەماوەرییان کەمبکرێتەوە‪.‬‬ ‫لەناوچەی پارتیشدا ئاستی مەترسییەکە‬ ‫گەورەت���ر دەبێت���ەوە‪ ،‬چونک���ی پارتی‬ ‫پێویس���تی بەھێزێکە کە "وەل���ی ئەمر"‬ ‫نەخات���ە ب���ەر رەخنەو ژێرپرس���یارەوە‪،‬‬ ‫چونکی وەکی ئاش���کرایە شوێنگەی وەلی‬ ‫ئەمر الی س���ەلەفییەکان ش���وێنگەیەکی‬ ‫دەستلێنەدراو‌و پارێزراوە‪ .‬ئەوان بڕوایان‬ ‫وای���ە کە دەس���ەاڵتداران گ���ەر تاوانیش‬ ‫بکەن‪ ،‬دەبێت قبوڵبکرێن‌و بپارێزرێن‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌نێوان هه‌ڵه‌ی ستراتیژی‌و هاوكێشه‌یه‌كی‌ نوێ‌ كامیان ده‌كات؟‬

‫ئه‌مریكا چۆن كورد ده‌ناسێت‌و كورد چۆن بڕیار ده‌دات؟‬ ‫عه‌لی حه‌م ‌ه ساڵح‬

‫م���اوه‌ی دو هه‌فته‌ی���ه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌ركی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری���كاو ب���ه‌‬ ‫ئاماده‌كارییه‌كی باشه‌وه‌ به‌شدارم له‌خولێكی‬ ‫سیاسی‪ -‬ئیداری‪ ،‬له‌باره‌ی حوكمڕانی باش‌و‬ ‫ش���ه‌فافیه‌ت‪ ،‬له‌زۆر دام���ه‌زراوه‌ی گرنگی‬ ‫ئه‌مری���كا وانه‌كانم خوێند‪ ،‬ك���ه‌ به‌زۆری‬ ‫تایبه‌ت���ه‌ به‌چاودێریكردن���ی حكوم���ه‌ت‌و‬ ‫دروس���تكردنی دام���ه‌زراوه‌ی ده‌وڵ���ه‌ت‌و‬ ‫چۆنیه‌ت���ی ده‌وڵه‌ت���داری‪ ،‬ئه‌مریكیه‌كان‬ ‫چه‌ند فاكته‌رێكیان هه‌یه‌ بۆ خێراتركردنی‬ ‫گۆڕان���كاری‌و پێیانوایه‌ ده‌بێت حوكمڕانی‬ ‫كوردیش ئه‌گه‌ر بیه‌وێت ئاس���ۆیه‌كی‌ نوێی‌‬ ‫لێهه‌ڵبێ���ت كار ب���ه‌م فاكته‌ران��� ‌ه بكات‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌كیترین فاكته‌ر‪ ..‬س���ه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫سه‌روه‌ری یاساو شه‌فافیه‌ت‌و ڕاگه‌یاندن‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی خاوێ���ن له‌كات���ی خۆیدایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م فاكته‌ران���ه‌ هاوكارێك���ی به‌هێزن بۆ‬ ‫دروستكردنی سیسته‌مێكی ته‌ندروست كه‌‬ ‫حوكمڕانیه‌كی باش به‌رهه‌م بێنێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ له‌س���ه‌ره‌تادا ره‌نگ���ه‌‬ ‫نه‌مویس���تبێت الیه‌نی ره‌ش���ی حوكمڕانی‬ ‫كوردی پیش���انده‌م‪ ،‬به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ی هه‌م‬ ‫له‌وانه‌كان سود وه‌رگرم‌و هه‌میش چاره‌سه‌ر‬ ‫وه‌رگرم ناچاربوم دۆخی كوردستان‌و عێراق‬ ‫وه‌ك خۆی باس بكه‌م‪.‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ ئه‌م وت���اره‌ ده‌رفه‌ت���ی‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫تێدانه‌بێ���ت ك���ه‌ زۆرش���ت ب���اس بكه‌م‬ ‫له‌باره‌ی‌ سیس���تمی‌ حوكمڕانی ئه‌مریكاو‬ ‫المه‌ركه‌زییه‌ت���ی‌ ویالی���ه‌ت‌و ش���اره‌كان‌و‬ ‫سیس���تمی‌ ئیداری‌و كارگێ���ڕی‌‌و دارایی‌‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ڕێ���گای‌ ئه‌م سیس���تمه‌وه‌ توانراوه‌‬ ‫حوكمڕانییه‌كی‌ باش بۆ ئه‌مریكایه‌كی‌ ‪318‬‬ ‫ملیۆن كه‌س���ی‌ به‌رهه‌مبهێنرێت‌و هه‌بونی‌‬ ‫ئیراده‌یه‌ك���ی‌ به‌هێزیش چه‌ند پێویس���ت‌و‬ ‫ئاسانه‌ بۆ دروس���تكردنی‌ حوكمرانییه‌كی‌‬ ‫ب���اش‌و ته‌ندروس���ت له‌كوردس���تانێكی‌ ‪5‬‬ ‫ملیۆن كه‌سیدا‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌ش���ێك له‌ئه‌مریكییه‌كان‪،‬‬ ‫پێیانوایه‌ كوردستان نمونه‌یه‌كی گه‌شه‌ بۆ‬ ‫پێكه‌وه‌ژیان‪ ،‬به‌اڵم نه‌بونی سیس���تمێكی‬ ‫حوكمڕانی باش‌و ده‌س���تنكه‌وتنی زانیاری‬ ‫به‌ڕۆژنامه‌نوس���ان‌و الوازی دامه‌زراوه‌كانی‬ ‫چاودێری حكوم���ه‌ت‌و نه‌بونی هه‌ڵبژاردنی‬

‫خاوێن‪ ،‬هۆكاری سه‌ره‌كی گه‌شه‌نه‌كردنی‬ ‫كوردستانه‌و له‌هه‌مو فاكته‌ره‌ ده‌ره‌كیه‌كان‬ ‫زیانی زیاتری گه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وان پێیانوایه‌ ده‌وڵ���ه‌ت‌و حوكمڕانی‬ ‫باش ه���ه‌ر له‌ناوخ���ۆوه‌ دروس���تده‌بێت‌و‬ ‫له‌ناوخۆشه‌وه‌ توشی‌ داڕوخان ده‌بێت‪ ،‬پتر‬ ‫له‌هۆكاره‌ ده‌ره‌كییه‌كان‪.‬‬ ‫كوردو هه‌رێمی كوردستان له‌هاوكێشه‌ی‬ ‫حوكمڕانی ئه‌مریكادا بونێكی ئه‌وتۆی نیه‌‬ ‫وه‌ك زۆرێك له‌سیاس���یه‌ كورده‌كان باسی‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬هۆكاری سه‌ره‌كی‌ ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌ی‌‬ ‫سیاسییه‌ كورده‌كان بوه‌‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٧‬ی ‪ ٢‬س���ه‌ردانی په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پیرانی ویالیه‌تی كۆالرادۆمان‬ ‫ك���رد‪ ،‬كه‌ ژماره‌ی دانیش���توانی‪ ٥‬ملیۆن‌و‬ ‫‪ ٣٥٦‬هه‌زار كه‌سه‌و بودجه‌ی ساڵی ‪٢٠١٥‬‬ ‫گه‌یشته‌ ‪ ٢٤‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پیران‌و‬ ‫ئه‌ندامانی ه���ه‌ردو ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌ران‌و‬ ‫پیران گفتوگۆمان كردو پێشتریش له‌گه‌ڵ‬ ‫دیپلۆماتكارو سیاس���ی‌و ته‌نانه‌ت ئیداری‌و‬ ‫رێكخراوه‌كاندا دوچ���اری ئه‌م گفتوگۆیانه‌‬ ‫بوم‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ هه‌وڵده‌ده‌م كوردس���تان‬ ‫وه‌ك ناوچه‌یه‌كی گرنگ بناسێنم به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌ڕوی ده‌وڵه‌مه‌ندی له‌بواری وزه‌دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وان هه‌میشه‌ ناوی قوربانیدانه‌كانی كورد‬ ‫دێنن‌و به‌هۆی قوربانیه‌كانه‌وه‌ ده‌یناس���ن‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك به‌ه���ۆی‌ گرنگی ل���ه‌ڕوی ئابوری‌و‬ ‫سیاس���ی‌و جوگرافیه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ الیه‌نێكی‬ ‫ب���اش نیه‌‪ ،‬ك���ه‌ له‌راب���ردودا س���ه‌رۆك‌و‬ ‫سیاسیه‌ كورده‌كان كردویانه‌ بۆ ناساندنی‬ ‫كورد‪ ،‬چونكه‌ ده‌بێ���ت تێبگه‌ین ئه‌مریكا‬ ‫دۆستایه‌تی یان هاوپه‌یمانی‌و به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای س���ۆزداری‌ بنیات نانێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌س���ه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی بااڵی‌‬ ‫ئه‌مریكاو س���تراتیژی‌ ئه‌مریكا په‌یوه‌ندی‌‬ ‫دروستده‌كات‪.‬‬ ‫یه‌كێك���ی‌ دیكه‌ ل���ه‌و فاكته‌ران���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫وایكردوه‌ كورد له‌هاوكێشه‌كانی‌ ئه‌مریكادا‬ ‫بونێكی‌ ئه‌وتۆی‌ نه‌بێت الوازی یان نه‌بونی‌‬ ‫لۆبی‌ ك���ورده‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ب���ه‌راورد بكرێت‬ ‫ب���ه‌ ئه‌رم���ه‌ن یاخود فارس ی���ان تورك‪،‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ نوێنه‌رایه‌تی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫(له‌بنه‌ڕه‌ت���دا نوێنه‌رایه‌ت���ی‌ نییه‌و وه‌ك‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ لۆبی‌ كراوه‌ت���ه‌وه‌)‪ ،‬له‌رابردودا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ خه‌ریكی‌ ژیان‌و خۆش���ژیانی‌ بون‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ خه‌ریكی‌ دروس���تكردنی‌ لۆبی‌‬

‫نه‌بون ب���ۆ كورد‪ ،‬ك���ه‌ ده‌ب���و له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌نده‌كانی‌ بیركردن���ه‌وه‌و لێكۆڵینه‌وه‌وه‌‬ ‫كاربكه‌ن له‌م پێناوه‌داو پرۆژه‌ی‌ كوردی‌ له‌‬ ‫ئه‌مری���كا هه‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئێمه‌ پێمانوابێت‬ ‫ئه‌مریكایه‌ك سه‌رقاڵی‌ پرۆژه‌یه‌كی‌ سیاسی‌‬ ‫جیهانییه‌و خۆی‌ دێ���ت له‌ده‌رگای‌ هه‌ولێر‬ ‫ده‌دات‪ ،‬ئه‌مه‌ هه‌ڵه‌یه‌كی‌ سیاسی كوردییه‌‪.‬‬ ‫(بۆ دانانی كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر سیاسه‌تی‬ ‫ئه‌مریكا پێویس���تمان به‌سیاس���ه‌تكردنه‌‬ ‫له‌واش���ینگتۆن‌و له‌ناو قواڵیی ده‌زگاكانی‬ ‫دروستكردنی بڕیار له‌واشینگتۆن‪ ،‬له‌رێگه‌ی‌‬ ‫پالنێكی تۆكمه‌ كه‌ له‌ چه‌ند ساڵی داهاتو‬ ‫كاریگه‌رییه‌كه‌ی‌ ببینین‌و كورد بچێته‌ نێو‬ ‫س���تراتیژی ئه‌مریكاوه‌‪ ،‬نه‌ك دۆستایه‌تی‬ ‫چه‌ند كۆنگرێس���مانێك‪ ،‬یان سیناتۆرێك‬ ‫ب���ۆ ده‌ربڕینی هاوس���ۆزی به‌رامبه‌ر كورد‬ ‫له‌كات���ه‌ تراژیدیه‌كان���دا‪ .‬هه‌ربۆیه‌ به‌هۆی‬ ‫ناكارایی‌و نه‌بونی ستراتیژێك بۆ كاركردن‬ ‫له‌واشینگتۆن‪ ،‬ده‌نگی كورد له‌ئه‌مریكا زۆر‬ ‫كزه‌‪ ،‬كۆمیونیتی كوردیش زۆر په‌رته‌وازه‌و‬ ‫بێ ناونیش���انه‌‪ .‬جگ���ه‌ له‌تراژیدیاكانمان‪،‬‬ ‫نه‌ماتوانیوه‌ نه‌ به‌سیاسه‌تكردن‌و ئه‌زمونی‬ ‫دیموكراس���ی‪ ،‬نه‌ به‌پرس���ه‌ كلتوریه‌كان‬ ‫پرسی كورد له‌ئه‌مریكا ببه‌ینه‌ پێشه‌وه‌)‪.‬‬ ‫بۆیه‌‪ ،‬پێموایه‌ ده‌بێت كورد پێداچونه‌وه‌ی‌‬ ‫ته‌واوی‌ هه‌بێت له‌سه‌ر سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌و‬ ‫له‌ئه‌مریكاو‌ه ده‌س���تپێبكات‌و به‌و ش���ێوه‌‬ ‫كاره‌ی‌ له‌رابردودا كراوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌به‌فیرۆدانی‌‬ ‫پاره‌ ش���تێكی‌ دیكه‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ به‌ناو‬ ‫كاری‌ دروستكردنی‌ لۆبیان بۆ كورد كردوه‌‬ ‫كه‌ چه‌ند كه‌س���ێك بون له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫حیزبی‌ نادروس���ت دان���راون نه‌ك بنه‌مای‬ ‫ش���یاوی‌‪ ،‬له‌كاتێكدا زۆر كه‌سی‌ ئه‌كادیمی‌‬ ‫كوردی‌ ئێستا له‌ده‌ره‌وه‌ وه‌ك موباده‌ره‌ی‌‬ ‫كه‌س���ی‌ لۆبی‌ بۆ كورد ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ ده‌بێت‬ ‫ئه‌مانه‌ له‌نوێنه‌رایه‌تی‌ حكومه‌ت‌و نوسنگه‌ی‌‬ ‫لۆبییه‌كاندا كاربكه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪ ،‬له‌به‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌‬ ‫قورسه‌كه‌دا‪ ،‬چی‌ ده‌كات؟‬ ‫به‌گوێكرتن له‌ئه‌مریكا له‌پرۆسه‌ی‌ ئازادی‌‬ ‫عێ���راق‌و رزگاركردن���ی‌ كه‌رك���وك‌و دواتر‬ ‫چۆڵكردن���ی‌‌و پێكهێنانی‌ حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫له‌كاته‌ جیاوازه‌كاندا زۆر بڕیارماندا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌پێش بڕیارو ن���ه‌دوای‌ بڕیار لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌نجامی‌ ئه‌و بڕیارانه‌و سودو زیانه‌كانی‌‬ ‫كرا‪.‬‬ ‫ئێس���تا ك���ورد له‌ب���ه‌رده‌م قۆناغێكی‌‬

‫نوێدایه‌‪ ،‬پێویس���ته‌ ئه‌كادیمست‌و خه‌ڵك ‌ی‬ ‫ش���اره‌زاو ناوه‌ندی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ دیراسه‌ی‌‬ ‫بك���ه‌ن‌و په‌رله‌م���ان دانیش���تنی‌ له‌باره‌وه‌‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌ویش شه‌ڕی‌ ئازادكردن ‌ی موسڵه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تا ناوه‌ن���دی‌ بڕی���ارو كۆنگرێس‌و‬ ‫ناوه‌نده‌كان���ی‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌و بیركردنه‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌مری���كا‪ ،‬س���ه‌رقاڵی‌ توێژین���ه‌وه‌و‬ ‫دروستكردنی‌ بڕیارن بۆ شه‌ڕی‌ ئازادكردنی‌‬ ‫موس���ڵ‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئێمه‌ بمانه‌وێت‬ ‫یان نا ده‌بینه‌ به‌ش���ێك له‌و شه‌ڕه‌‌و بێخه‌م‬ ‫دانیشتوین‪.‬‬ ‫ج���ۆن كی���ری‌‪ ،‬وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌مریكا‪ ،‬له‌چه‌ند رۆژی پێشتردا له‌به‌رده‌م‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پیران باس���ی‌ ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ی‌‬ ‫كردو وتی‌‪ :‬موسڵ رزگار ده‌كرێت ئه‌مریكا‬ ‫وه‌ك س���وپا به‌ش���دار نابێت‌و ش���ه‌ڕه‌كه‌‬ ‫عێراقیی���ه‌كان به‌ه���اوكاری‌‌و پش���تیوانی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ده‌یك���ه‌ن‪ ،‬به‌هه‌مان ش���ێوه‌‬ ‫جه‌نه‌راڵ ئۆدێرنۆ‪ ،‬سوپاس���االری‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌كۆنفرانسی جه‌نگ باسی‌ له‌هه‌مان شه‌ڕ‬ ‫كردو جه‌خت���ی‌ له‌وه‌ش���كرده‌وه‌ ئه‌مریكا‬ ‫به‌شداری‌ ناكات به‌سوپای‌ ناوخۆی‌ عێراق‌و‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ئه‌م شه‌ڕه‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫دو بۆچون هه‌یه‌ له‌ناوخۆی‌ ئه‌مریكادا‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬رزگاركردنی‌ موس���ڵ به‌شه‌ڕێك ‌ی‬ ‫خوێناوی‌ گه‌وره‌ ده‌بێت‌و ش���ه‌ڕێكی‌ كۆاڵن‬ ‫به‌ك���ۆاڵن روده‌دات‌و ده‌ی���ان هه‌زار كه‌س‬ ‫ده‌بنه‌ قوربانی‌‌و ئه‌و هێزانه‌ش كه‌ ش���ه‌ڕی‌‬ ‫كۆاڵن به‌ك���ۆاڵن له‌گه‌ڵ داع���ش ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫نه‌ ئاماده‌ن‌و نه‌ش���اره‌زای‌ ش���ه‌ڕی‌ كۆاڵن‬ ‫به‌كۆاڵن���ن‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش قه‌ب���اره‌ی‌ زیانه‌كه‌‬ ‫گه‌وره‌تر ده‌كات‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬سه‌رباری‌ رشتنی‌ خوێنێكی‌ زۆرو‬ ‫كاولكارییه‌كی‌ گه‌وره‌ ئه‌س���ته‌مه‌ موس���ڵ‬ ‫له‌داع���ش وه‌ربگیرێت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫داعش ئاماده‌ی‌ ئه‌و ش���ه‌ڕه‌یه‌و س���وپای‌‬ ‫عێراق‌و پێشمه‌رگه‌ ئاماده‌نین‪.‬‬ ‫پرسیاره‌كان ئه‌مانه‌ن؟‬ ‫‪ -1‬ئایا پێویسته‌ كورد ئه‌م شه‌ڕه‌ بكات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر كردی‌ بۆ بیكات‌و ئه‌گه‌ر به‌شداریش‬ ‫نه‌بو زیان‌و سوده‌كانی‌ چین؟‬ ‫‪ -2‬ئایا پێش���مه‌رگه‌ تواناو ئاماده‌كاری‌‬ ‫ش���ه‌ڕێكی‌ وا قورس���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ش���ه‌ڕی‌ وا‬ ‫قورس پێویستی‌ به‌چییه‌؟‬ ‫‪ -3‬ئایا ئه‌گه‌ر به‌شدار بین زیانه‌كانمان‬ ‫چه‌ند ده‌بێت؟ ئه‌ی‌ س���وده‌كه‌ی‌ چییه‌ بۆ‬

‫كورد؟‬ ‫‪ -4‬ئایا ئ���ه‌و هێزه‌ی‌ كه‌ كورد هاوكار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كات بۆ ئه‌م ش���ه‌ڕه‌‪ ،‬كام هێزه‌؟‬ ‫توانای‌ چییه‌؟ جێگای‌ متمانه‌یه‌؟‬ ‫‪ -5‬پ���اش ش���ه‌ڕه‌كه‌ ئه‌نج���ام چییه‌؟‬ ‫له‌ئه‌گ���ه‌ری‌ ئازادكردن���ی‌ موس���ڵ ی���ان‬ ‫ئازادنه‌كردنی‌؟‬ ‫پێموای���ه‌ به‌بێ‌ گه‌ڕان ب���ۆ وه‌اڵمی‌ ئه‌م‬ ‫پرس���یارانه‌ نابێت كورد هی���چ هه‌نگاوێك‬ ‫به‌ئاراس���ته‌ی‌ به‌شداری‌ كردن یان نه‌كردن‬ ‫بنێت‪.‬‬ ‫ده‌بێ���ت كورد ل���ه‌ گرنگی‌ پش���تیوانی‌‬ ‫ئه‌مری���كاش ب���ۆ پاراس���تنی‌ س���نوری‌‬ ‫كوردس���تان ب���اش تێبگات (ك���ه‌ به‌پێی‬ ‫بودجه‌ی‌ په‌سه‌ندكراوی ‪ 2015‬و بودجه‌ی‌‬ ‫پێش���نیاركراوی‌ ‪ 2016‬ئه‌مریكا‪ ،‬هاوكاری‌‬ ‫سه‌ربازی پێشمه‌رگه‌ جێگه‌ی‌ كراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ته‌نیا س���ێ لیوای پێشمه‌رگه‌ پڕچه‌ك‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش كه‌متره‌ له‌و رێژه‌یه‌ی‬ ‫كه‌ وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌ پێویستیه‌تی بۆ‬ ‫پاراستنی سنوره‌كانی كوردستان له‌تیرۆر‪.‬‬ ‫له‌ئه‌گه‌ری‌ به‌ش���داریكردنی پێش���مه‌رگه‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ په‌رله‌مانی كوردستان دانیشتنێك‬ ‫سازبكات به‌به‌شداری وه‌زیری پێشمه‌رگه‌‪،‬‬ ‫سوپاساالری پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬فه‌رمانده‌كانی‬ ‫س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌ت له‌كه‌ركوك‌و ده‌ش���تی‬ ‫موسڵ‪ ،‬بۆ خستنه‌ڕوی قه‌باره‌ی هاوكاری‌و‬ ‫پش���تیوانیه‌كانی هاوپه‌یمانان كه‌ تائێستا‬ ‫گه‌شتۆته‌ پێشمه‌رگه‌‪ .‬پێویسته‌ په‌رله‌مان‬ ‫دڵنیابێته‌وه‌ له‌بونی چه‌ك‌و پێویستی ته‌واو‬ ‫بۆ پاراستنی سنوره‌كانی كوردستان‪.‬‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان ده‌بێ���ت‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندنی ته‌واو بۆ ش���ه‌ڕی موسڵ‬ ‫بكات‪ ،‬وه‌ توانای هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌ئاس���ته‌كانی راهێنان‪ ،‬چ���ه‌ك‌و الیه‌نی‬ ‫لۆجستیكی‪ ،‬دڵنیا بێته‌وه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫پێویس���ته‌ داوا له‌هێزه‌كانی هاوپه‌یمانان‬ ‫بكرێ���ت ب���ۆ زیادكردن���ی هاوكاریه‌كان‌و‬ ‫دابینكردنی س���ه‌رجه‌م پێویستیه‌كانی ئه‌و‬ ‫جه‌نگه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ی‬ ‫قوربانیدانێك���ی زۆری پێش���مه‌رگه‌ی‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌نمونه‌ هێزه‌كانی ئه‌مریكا له‌عێراقا‬ ‫له‌ماوه‌ی ‪ 8‬ساڵدا كه‌متر له‌‪ 4500‬سه‌ربازیان‬ ‫له‌ده‌س���ت دا ئه‌ویش به‌هۆی بونی چه‌ك‌و‬ ‫هاوكاری پێویست بۆیان‪ ،‬به‌اڵم پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی ‪ 7‬مانگدا زیاتر له‌‪ 1000‬شه‌هیدی‬

‫هه‌رچه‌نده‌ به‌شێك‬ ‫له‌ئه‌مریكییه‌كان‪،‬‬ ‫پێیانوایه‌ كوردستان‬ ‫نمونه‌یه‌كی گه‌شه‌ بۆ‬ ‫پێكه‌وه‌ژیان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌بونی سیستمێكی‬ ‫حوكمڕانی باش‌و‬ ‫ده‌ستنكه‌وتنی زانیاری‬ ‫به‌ڕۆژنامه‌نوسان‌و‬ ‫الوازی دامه‌زراوه‌كانی‬ ‫چاودێری حكوم ‌هت‌و‬ ‫نه‌بونی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫خاوێن‪ ،‬هۆكاری‬ ‫سه‌ره‌كی گه‌شه‌نه‌كردنی‬ ‫كوردستانه‌و له‌هه‌مو‬ ‫فاكته‌ره‌ ده‌ره‌كیه‌كان‬ ‫زیانی زیاتری گه‌یاندوه‌‬ ‫داوه‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر به‌شداریكردن له‌شه‌ڕی‬ ‫موسڵدا پێویستی به‌ئاماده‌سازی سه‌ربازی‪،‬‬ ‫یاسایی‪ ،‬وه‌ سیاسی هه‌یه‌ كه‌ دوای موسڵ‬ ‫چی روده‌دات‪).‬‬

‫ڕانیه‌؛ ده‌روازه‌ی ڕاپه‌ڕین ‌ه یان خیانه‌ت؟!‬ ‫کۆسره‌ت خدر‬ ‫خیانه‌ت یان وش���ه‌ی عه‌ره‌ب���ی "الخیانه‌"‌‪،‬‬ ‫له‌زمانی کوردیدا‌ واتای "ناپاکی" ده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌ ک���ه‌ ده‌وترێت "الخیان���ه‌ العڤمی‌"‪،‬‬ ‫به‌مان���ای "ناپاک���ی گ���ه‌وره" یاخ���ود ب���ۆ‬ ‫ناپاکییه‌ک���ی گ���ه‌وره‌ی له‌ش���ێوه‌ی "ناپاکی‬ ‫نیشتیمانی" به‌کارده‌هێندرێت‪ ،‬ک ‌ه له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫که‌س���ێک ی���ان کۆمه‌ڵ ‌ه که‌س���ێک به‌کاردێت‬ ‫ک ‌ه له‌ش���وێن‌و کاتێکی دیاریکراودا‪ ،‬ناپاکیان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر خه‌ڵک‌و خاکی خۆی���ان کردبێت‪.‬‬ ‫له‌به‌کارهێنان���ی ڕۆژان���ه‌ی خه‌ڵکی‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌ناو چینی ده‌سته‌بژێر (النخبه‌)شدا‪ ،‬له‌بری‬ ‫ناپاکی زیاتر وش���ه‌ی به‌کوردیکراوی خیانه‌ت‬ ‫به‌کاردێت‌و پڕمانات���ر ده‌رده‌که‌وێت‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ئێمه‌ش له‌ناونیشانی ئه‌م وتاره‌دا ئه‌و وشه‌ی ‌ه‬ ‫به‌کارده‌هێنین!‬ ‫ڕانیه‌ کوێیه‌؟‬ ‫قه‌زای ڕانیه‌‪ ،‬هه‌ریه‌ک ‌ه له‌ناحیه‌کانی (ناوه‌ند‪،‬‬ ‫چوارقوڕنه‌‪ ،‬حاجیاوا‪ ،‬بێتواته‌و سه‌رکه‌پکان)‬ ‫له‌خۆی ده‌گرێت‪ ،‬وه‌‌ ئه‌و ناحیانه‌ش نزیکه‌ی‪100‬‬ ‫گوندی ئاوه‌دانیان به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌و به‌گوێره‌ی‬ ‫ئه‌و زانیارییانه‌ی ک ‌ه له‌به‌ر ده‌س���ت ئێمه‌دان؛‬ ‫ڕوبه‌ر‌ی قه‌زاکه‌ له‌(‪ )813،000‬هه‌ش���ت سه‌دو‬ ‫س���یانز‌ه هه‌زار مه‌تر زیاتره‌و‌ ژماره‌ی خێزان ‌ه‬ ‫نیشته‌جێبوه‌کان تیایدا‪ ،‬له‌سه‌روی(‪)40،060‬‬ ‫چل هه‌زارو شه‌س���ت خێزانه‌وه‌یه‌‌‪ ،‬که‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫تێک���ڕای ژم���اره‌ی ئه‌ندامان���ی هه‌رخێزانێک‬ ‫به‌(‪ )5‬که‌س دابندرێت‪ ،‬ژماره‌ی دانیشتوانی‬ ‫ده‌گاته‌(‪ )200،300‬دوس���ه‌دهه‌زارو سێس���ه‌د‬ ‫که‌س‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌ س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌و ش���ار‌ه‬ ‫خاوه‌ن���ی تێکۆش���ان‌و قوربانیدان���ی زۆره‌و‬ ‫له‌خه‌باتی ڕزگاریخوازی نیش���تیمانیدا پێگه‌و‬ ‫ڕۆڵێکی به‌رچاوی هه‌بوه‌‪ ،‬دیارترینیان ڕاپه‌ڕین ‌ه‬ ‫مه‌زنه‌که‌ی ئاداری (‪)1991‬ه‌‪ ،‬ک ‌ه له‌‪1991/3/5‬‬ ‫ب���ۆ یه‌که‌مجار له‌و ش���اره‌وه‌ ده‌س���تیپێکردو‬ ‫له‌ده‌رئه‌نجامیدا سه‌رجه‌م شاره‌کانی باشوری‬ ‫کوردس���تان ئازادکران‪ .‬ئه‌م��� ‌ه جگه ‌له‌وه‌ی‬

‫ک ‌ه له‌ش���ه‌ڕی ئێس���تای داعش���دا‪ ،‬ڕۆڵێکی‬ ‫به‌رچ���او ده‌گێڕێت؛ به‌گوێره‌ی هه‌ندێک داتای‬ ‫به‌رده‌س���ت نزیکه‌ی (‪ )30،0000‬س���ی هه‌زار‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌ ئێستا له‌به‌ره‌کانی‬ ‫جه‌نگدان‌و له‌ژماره‌ی شه‌هیده‌کانیشدا پشکی‬ ‫سه‌ره‌کی به‌رکه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌ما‌نه‌دا ئه‌وه‌ی جێگای‬ ‫نیگه‌رانی خه‌ڵکی ده‌ڤه‌ره‌که‌و مایه‌ی نه‌نگیی ‌ه‬ ‫بۆ حکومه‌تی هه‌رێم‌و داموده‌زگاکانی‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫که‌ ئێستا ئه‌و ش���ار‌ه به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ شارو‬ ‫ق���ه‌زاو ده‌ڤه‌ره‌کانی ت���ر‪ ،‬که‌مترین پرۆژه‌ی‬ ‫خزمه‌تگوزاری بۆ کراوه‌و هه‌ندێک له‌ش���وێن‌و‬ ‫ناوچ���ه‌و ک���ۆاڵن‌و گه‌ڕه‌که‌کان���ی‪ ،‬تاوه‌ک���و‬ ‫ئێستاش له‌وێرانه‌یه‌ک ده‌چن‪ .‬هه‌روه‌ها له‌ڕوی‬ ‫پێداویس���تی‌و کێش���ه‌و گرفته‌‌کانی وه‌رزش‪،‬‬ ‫هونه‌ر‪ ،‬په‌روه‌رده‌‪ ،‬ته‌ندروس���تی‪ ،‬ڕێگاوبان‪،‬‬ ‫باخچه‌‪ ،‬پارک‪ ،‬سه‌وزایی‪ ،‬پڕۆژه‌ی گه‌شتیاری‌و‬ ‫ئاوه‌دانکردن���ه‌وه‌و هت���د‪ ‌...‬له‌ڕیزبه‌ن���دی‬ ‫پێش���ه‌وه‌یه‌و به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ ش���وێنه‌کانی‬ ‫ت���ر‪ ،‬که‌مترین پ���رۆژه‌ی خزمه‌تگ���وزاری بۆ‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪ .‬ته‌نان���ه‌ت له‌و پرۆژه‌ که‌مانه‌ش‬ ‫ک���ه‌ ب���ۆی ده‌رده‌چ���ن به‌ش���ێکی زۆری���ان‬ ‫به‌که‌مته‌رخه‌م���ی‌و ناته‌واوی جێبه‌جێده‌کرێن‪،‬‬ ‫یاخ���ود هه‌ندێکجار جگه ‌له‌زیان س���ودێکی‬ ‫ئه‌وت���ۆ به‌ده‌ڤه‌ره‌ک ‌ه ناگه‌یه‌نن‪ .‬ب���ۆ نمونه‌‪:‬‬ ‫پرۆژه‌ی ئ���اوی ده‌ربه‌ندی ڕانیه‌‪ ،‬یه‌کێک ‌ه له‌و‬ ‫پڕۆژان ‌ه ک ‌ه نزیکه‌ی(‪ )25،000،000‬بیست‌وپێنج‬ ‫ملیۆن دۆالری تیادا خه‌رج کراوه‌و له‌ئێستاشدا‬ ‫شکستی پرۆژه‌که‌ ڕاگه‌یه‌ندراوه‌‪ ،‬به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫هیچ سودێکی به‌خه‌ڵکی ده‌ڤه‌ره‌ک ‌ه گه‌یاند‌بێت‪.‬‬ ‫وه‌هی���چ به‌دواداچونێک���ی ئیداری‌و یاس���ایی‬ ‫ئه‌وتۆش له‌الیه‌ن حکومه‌ت‌و داواکاری گشتی‌و‬ ‫دادگاکانه‌وه‪ ‌،‬ب���ۆ لێکۆڵینه‌وه‌ له‌هۆکاره‌کانی‬ ‫شکستی ئه‌و پڕۆژه‌یه‌و لێپرسینه‌و‌ه له‌الیه‌نی‬ ‫که‌مته‌رخه‌م‌و به‌سزا گه‌یاندنیان نه‌کراوه‌!‬ ‫وه‌اڵمی ئه‌و پرس���یاره‌ی ک ‌ه له‌ناونیش���انی‬ ‫وتاره‌ک���ه‌دا هات���وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫س���ه‌رپێی‌و به‌بێ لێوردبونه‌وه‌و به‌راوردکردن‬ ‫بدرێته‌وه‪ ‌،‬له‌وانه‌یه‌ زۆر ئاسان بێتو پێویست‬ ‫به‌دودڵ���ی‌و بیرکردن���ه‌وه‌ ن���ه‌کات‪ ،‬که به‌ڵێ‬ ‫ڕانیه‌؛ ده‌روازه‌ی ڕاپه‌ڕین‌و پایته‌ختی ئازادی‬

‫به‌شێکی زۆری داموده‌زگا‬ ‫حکومی‌و ئه‌منی‌و‬ ‫حزبییه‌کانی ده‌ڤه‌ره‌که‬ ‫له‌الیه‌ن خه‌ڵکی شوێنه‌کانی‬ ‫تره‌و‌ه به‌ڕێوه‌ده‌برێن‬ ‫باش���وری کوردس���تان‌و ده‌رچه‌ی به‌دیهێنانی‬ ‫مۆدێرینترین‌و به‌هێزترین قه‌واره‌ی سیاسیی‌و‬ ‫حکوم��� ‌هت‌و په‌رله‌م���ان‌و فه‌رمانڕه‌وای���ی‬ ‫خۆماڵ���ی کوردی‌و کوردس���تانییه‪ .‬ک ‌ه دواتر‬ ‫ده‌بێت���ه‌ پاڵنه‌رو کارئاس���انییه‌کی گه‌ور‌ه بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی له‌س���اڵی ‪2003‬دا‪ ،‬له‌الیه‌ن ئه‌مریکاو‬ ‫هاوپه‌یمانه‌کانی���ه‌وه‌‪ ،‬ڕژێمی به‌عس���ی عێراق‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت���ی بڕوخێت‌و به‌مه‌ش ده‌روازه‌یه‌کی‬ ‫گ���ه‌وره‌و ف���راوان ب���ۆ گۆڕان���کاری له‌هه‌مو‬ ‫خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا بکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌دڵنیایی ئ���ه‌وه‌‌ ته‌نه���ا دیوێکی‬ ‫پرس���ه‌که‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچ���ی ڕێژه‌یه‌ک���ی به‌رزی‬ ‫ڕاستیش���ی تێدا بێ���ت‪ ‌،‬زۆرب���ه‌ی کات ئه‌و‬ ‫ڕاس���تیی ‌ه ته‌نها وه‌ک کارتێکی سیاسیی‌و بۆ‬ ‫هاندانی خه‌ڵکی شاره‌که‌و ده‌ڤه‌ره‌که‌‪ ،‬له‌پێناو‬ ‫ڕاکێشانی هه‌ست‌و س���ۆزو به‌تایبه‌ت له‌کاتی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کان���دا بۆ به‌ده‌س���تهێنانی ده‌نگ‬ ‫به‌کارهێنراوه‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه ئێستا له‌الی هه‌ندێک‬ ‫خه‌ڵکی ڕه‌سه‌نی ش���اره‌که‌و له‌هه‌ندێک کاتدا‬ ‫خودی ڕاستییه‌که‌ش خه‌ریکه‌ ده‌بێته‌ شتێکی‬ ‫نابوت‌و ناسه‌رنجڕاکێش‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌نجه‌ره‌ی س���ۆزو‬ ‫هه‌ڵچ���ون به‌تێڕوانینێکی بابه‌تی س���ه‌یرێکی‬ ‫ئه‌ودیوی بابه‌ته‌که‌ بکرێت‌و به‌بیرێکی که‌مێک‬

‫تیژ ئه‌و قسه‌و دروشم‌و لێدوانانه‌ بخوێنرێنه‌وه‌و‬ ‫لێکدانه‌وه‌ی���ان ب���ۆ بکرێت‌و له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌دا‬ ‫به‌راوردبکرێن ک ‌ه له‌س���ه‌ر ئ���ه‌رزی واقیع له‌و‬ ‫شاره‌دا ده‌گوزه‌رێت‪ ،‬به‌ئاسانی ده‌رده‌که‌وێت‪،‬‬ ‫که‌ له‌پش���تیانه‌وه‌ چه‌ند وێنه‌ی ناش���یرینی‬ ‫پێچه‌وانه‌ی ئه‌و قس���ان ‌ه بونی���ان هه‌یه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫هه‌رێم‌و ده‌س���ه‌اڵته‌ی له‌پش���تی ئه‌م شاره‌و‌ه‬ ‫یه‌که‌م هه‌نگاوی هاتنه‌بونی خۆی هه‌ڵده‌گرێت‪،‬‬ ‫دواتر ک ‌ه دێته‌بون‌و گه‌ور‌ه ده‌بێت‌و دواتریش‬ ‫ک ‌ه ت���ا له‌قۆناغ���ی پیری نزی���ک ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌رده‌که‌وێت که‌ چه‌ند منداڵێکی بێ ئه‌مه‌ک‪،‬‬ ‫دایک‌و باوک نه‌ناس‌و خه‌ڵک فریوده‌ر بوه‌‌!‬ ‫هه‌رکه‌سێک که‌ پێشتر یه‌ک نمونه‌ی تری‬ ‫له‌ش���ارو ئیداره‌ی مۆدێرن‌ له‌هه‌ر ش���وێنێکی‬ ‫تری ئه‌م س���ه‌رزه‌مین ‌ه بینیبێت‌و دواتر ته‌نها‬ ‫جارێ���ک گوزه‌رێکی به‌ن���او ب���ازاڕ‪ ،‬کوچه‌و‬ ‫کۆاڵنه‌کانی ئه‌م ش���اره‌و ناحی���ه‌و الدێکانیدا‬ ‫کردبێت‪ ،‬ڕه‌نگ ‌ه ڕاس���ته‌وخۆ له‌خۆی بپرسێت‬ ‫ک ‌ه ده‌بێت ئه‌م ش���ارو ده‌ڤه‌ره‌و خه‌ڵکه‌که‌ی‬ ‫چ خیان��� ‌هت‌و ناپاکییه‌کی���ان به‌رامبه‌ر گه‌ل‌و‬ ‫نیشتیمانه‌که‌یان کردبێت؟! ده‌بێت ئه‌م شار‌ه‬ ‫ده‌روازهو النه‌‌ی چ کاره‌س���ات‌و شکس���تێکی‬ ‫نیشتیمانی‌و نه‌ته‌وه‌یی‌و مرۆیی گه‌ور‌ه بێت؟‬ ‫هه‌ڵب���ه‌ت ئه‌و ج���ۆره‌ پرس���یارو خه‌یااڵنه‌‬ ‫نه‌ک ه���ه‌ر ڕه‌واو ڕێگه‌پێ���دراو ده‌بن‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫س���ا‌ده‌ترین مافی هه‌ر مێش���ک‌و هزرێکن ک ‌ه‬ ‫بیه‌وێت که‌مێک بیر له‌و دیمه‌نانه‌ بکاته‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫به‌رچاوی ده‌که‌ون‪ ،‬چونکه‌ زۆر قورسه‌ لۆژیک‌و‬ ‫بیرکردنه‌وه‌ی هیچ که‌س���ێک بڕوا به‌و‌ه بکات‪،‬‬ ‫که‌ شارێک یان ده‌ڤه‌رێک به‌و هه‌مو گه‌وره‌یی‌و‬ ‫فراوانییه‌‪ ،‬ب���ه‌و هه‌مو خه‌بات‌و تێکۆش���ان‌و‬ ‫قوربانیدانه‌‪ ،‬دوای نزیکه‌ی چاره‌كه‌ سه‌ده‌یه‌ک‬ ‫له‌به‌دیهێن���ان‌و دروس���تکردنی حکوم��� ‌هت‌و‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و حوکم���ی خۆماڵ���ی ک���وردی‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای هه‌بونی ئه‌و هه‌مو پ���اره‌و داهات ‌ه‬ ‫زۆره‌ی له‌چه‌ند ساڵی ڕابردودا له‌هه‌رێمه‌که‌دا‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬هێشتا له‌وێرانه‌یه‌ک بچێت‌و له‌زۆربه‌ی‬ ‫ئاس���ته‌کانه‌وه‌ به‌ته‌واوه‌تی پشتگوێ بخرێت‌و‬ ‫نه‌ک هه‌ر خزمه‌تی پێویس���ت نه‌کرێت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫تائه‌وپ���ه‌ڕی توانا هه‌وڵ بدرێ���ت‪ ،‬له‌گرنگی‌و‬ ‫گه‌وره‌یی ئه‌م ش���ارو ده‌ڤه‌ر‌ه که‌م بکرێته‌وه‌‪.‬‬

‫لێره‌دا زۆر به‌کورتی له‌سه‌ر هه‌ندێک له‌کێشه‌و‬ ‫گرفته‌کان ده‌وه‌ستین‪.‬‬ ‫ڕانیه‌و حیکایه‌تی به‌پارێزگابون‌و‬ ‫گرفتی به‌ڕێوه‌بردن‬ ‫له‌ڕوی ئیداره‌و به‌ڕێوه‌بردنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ش���ار‌ه‬ ‫به‌قه‌یرانێک���ی قوڵ���دا تێده‌په‌ڕێ���ت‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌وه‌دا که‌ له‌هه‌م���و ڕویه‌که‌وه‌ شایس���ته‌ی‬ ‫به‌پارێزگابونه‌و له‌ساڵی ‪1992‬ه‌وه‌‪ ،‬دواکاریی‬ ‫س���ه‌ره‌کی خه‌ڵ���ک‌و به‌ڵێن���ی به‌رده‌وام���ی‬ ‫به‌رپرس���ان‌و کاربه‌ده‌سته‌ حکومییه‌کان بوه‌‪،‬‬ ‫و‌ه هه‌رچه‌ند‌ه په‌رله‌مانی کوردستان به‌بڕیاری‬ ‫ژم���اره‌ (‪ )11‬له‌به‌رواری‪ ،1999/9/22‬بڕیاری‬ ‫به‌پارێزگاکردن���ی بۆ ده‌رکردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌کو‬ ‫ئێس���تا له‌الی���ه‌ن حکومه‌تی هه‌رێ���م‌و الیه‌ن ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌کانه‌وه‌ ئه‌و بڕیاره‌ نه‌چۆته‌ بواری‬ ‫جێبه‌جێکردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌ک هه‌ر ئه‌م ‌ه به‌ڵکو بۆ خۆڵکردن ‌ه چاوی‬ ‫خه‌ڵک‌و بیربردنه‌وه‌ی داواکاریه سه‌ره‌کییه‌‌که‌‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪ ،2012‬ئی���داره‌ی ڕاپه‌ڕی���ن‪ -‬ی‬ ‫به‌ناو س���ه‌ربه‌خۆی بۆ دروس���تکرا‪ ،‬ک ‌ه جگ ‌ه‬ ‫له‌زیادکردنی بازنه‌یه‌کی ت���ری ئیداری‪ ،‬هیچ‬ ‫چوارچێوه‌یه‌کی یاس���ایی بۆ کارکردنی نیه‌و‬ ‫هیچ س���ودێکی ئه‌وتۆی بۆ ده‌ڤه‌ره‌که‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫بگره‌ له‌هه‌ندێک ڕوه‌و‌ه بوه‌ته‌ سه‌رئێش��� ‌ه بۆ‬ ‫خه‌ڵک‪‌.‬‬ ‫ڕاپه‌ڕی���ن؛ ده‌بێ���ت ته‌نه���ا وه‌ک پێناس‌و‬ ‫نازناوێک بۆ ڕانیه به‌کاربهێنرێت‪ ‌،‬وه‌ک ئه‌وه‌ی‬ ‫ک ‌ه ده‌وترێ���ت "ڕانی���ه‌؛ ده‌روازه‌ی ڕاپه‌ڕین"‬ ‫یان به‌س���نوری هه‌ردو قه‌زای ڕانیه‌و پشده‌ر‬ ‫ده‌وترێ���ت "ده‌ڤه‌ری ڕاپه‌ڕین"‪ .‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی فه‌رمی‌و حکومی هه‌وڵێک هه‌ی ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی "ڕاپه‌ڕین" وه‌ک ناوێکی شوێنگره‌و‌ه‬ ‫بۆ "ڕانیه‌" به‌کاربهێندرێت‪ .‬له‌وانه‌یه‌ هه‌ندێک‬ ‫که‌س ئه‌م ‌ه ته‌نها به‌ش���تێکی شکڵی ببینێت‬ ‫به‌اڵم له‌ڕاس���تیدا ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌یه‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا ک ‌ه هه‌وڵێکه‌ بۆ بچوککردنه‌وه‌و‬ ‫به‌لۆکاڵیکردن���ی ڕاپه‌ڕین��� ‌ه مه‌زنه‌ک���ه‌ی‬ ‫ئ���اداری ‪ ،1991‬هیچ تێڕوانی���ن‌و دیدگایه‌کی‬ ‫ستراتیژیش���ی تێدا ڕه‌چاو نه‌کراوه‌‪ .‬بۆ نمون ‌ه‬ ‫گریمان���ه‌ی په‌ره‌س���ه‌ندن‌و به‌رفراوانبون���ی‬

‫پش���ده‌رو بون به‌ئیداره‌یه‌ک���ی فراوانتر یان‬ ‫به‌پارێزگابونی له‌ئاین���ده‌دا نه‌کراوه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئه‌وێش خ���ۆی خاوه‌نی ڕوبه‌رێکی به‌رفراوان‌و‬ ‫دانیشتوانی زۆره‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ک ‌ه جگ ‌ه له‌ئیداره‌‪،‬‬ ‫ناوی ڕاپه‌ڕین بۆ زۆرێ���ک له‌فه‌رمانگه‌کانیش‬ ‫دانراوه‌‪ ،‬ب���ۆ نمونه‌ زانک���ۆی ڕاپه‌ڕین‪ ،‬هیچ‬ ‫لێکدانه‌وه‌یه‌ک بۆ ئ���ه‌و‌ه نه‌کراوه‌‪ ،‬که‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌یانی قه‌اڵدزێ ببێت ‌ه خاوه‌ن زانکۆی خۆی؛‬ ‫ئه‌و کات ن���اوی ڕاپه‌ڕین ته‌نیا بۆ ئه‌و زانکۆو‬ ‫فه‌رمانگان ‌ه ده‌مێنێت���ه‌و‌ه که‌ له‌ناو ڕانیه‌دان‪.‬‬ ‫به‌مه‌ش ناوێکی زیاده‌و ناپێویس���ت به‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و ش���ارو ده‌ڤه‌ران���ه‌دا س���ه‌پێندراوه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ تێپه‌ڕبونی کاتدا سه‌رده‌کێش���ێت بۆ‬ ‫کاڵکردنه‌وه‌ی ناوی ڕه‌س���ه‌ن‌و ڕاس���ته‌قینه‌ی‬ ‫شاره‌کان‌و له‌ئاینده‌ش���دا‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌کاتی‬ ‫نوسینه‌وه‌و لێکۆڵینه‌وه‌ له‌مێژوی ئه‌م ده‌ڤه‌ره‪،‬‬ ‫کێشه‌ی س���ه‌ره‌کی دروست ده‌کات‌‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫پێویس���ت ‌ه ئه‌و ناوه‌ ته‌نها وه‌ک نازناو یاخود‬ ‫بۆ پێناسه‌و ناساندنی ش���اره‌که‌و ده‌ڤه‌ره‌ک ‌ه‬ ‫به‌کاربهێنرێ���ت‌و نه‌کرێت ‌ه به‌دیل‌و جێگره‌وه‌ی‬ ‫ناوه‌ ڕه‌سه‌ن‌و بنچینه‌ییه‌کان‪.‬‬ ‫یه‌کێکیت���ر له‌گرفت���ه‌ س���ه‌ره‌کییه‌کانی‬ ‫ئی���داره‌دان‌و به‌ڕێوه‌بردن���ی ڕانی���ه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌دا ک ‌ه به‌ش���ێکی په‌یوه‌ندی ڕاسته‌وخۆی‬ ‫به‌هه‌بونی که‌موکوڕی له‌ته‌واوی سیس���ته‌می‬ ‫ئیداره‌دان‌و به‌ڕێوه‌بردنی شارو شارۆچکه‌کانی‬ ‫کوردس���تان‌و نه‌بون���ی یاس���ای توندوتۆڵ‌و‬ ‫چاودێ���ری‌و لێپرس���ینه‌وه‌ی جددیه‌و‌ه هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێکی تری په‌یوه‌ندی به‌نه‌بونی که‌س���ی‬ ‫شیاو له‌شوێنی شیاو و بێبه‌شکردنێکی به‌رچاو‬ ‫و بێئه‌ندازه‌ی خه‌ڵکی قه‌زاک ‌ه له‌به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫شاره‌که‌ی خۆیاند‌ا هه‌یه‌‪ .‬به‌جۆرێک به‌شێکی‬ ‫زۆری دام���وده‌زگا حکومی‌و ئه‌منی‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫حزبییه‌کان���ی ده‌ڤه‌ره‌که‪ ،‬له‌الی���ه‌ن خه‌ڵکی‬ ‫ش���وێنه‌کانی تره‌و‌ه به‌ڕێ���وه‌ده‌برێن‪ .‬ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر چوارچێوه‌یه‌کی یاسایی‌و چاودێرییه‌کی‬ ‫ورد له‌س���ه‌ر ئه‌و کاربه‌ده‌ستانه‌ هه‌بوایه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پرسه‌ک ‌ه گرفتێکی ئه‌وتۆ نه‌بوایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌بونی ئه‌و جۆر‌ه له‌یاساو چاودێرییه‌‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫بزانه‌ ئه‌م توێژینه‌وانه‌ چی‌ ده‌ڵێن‬

‫* زه‌یتی‌ گوێزی‌ هیندی‌ بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ په‌ستانی‌ خوێن‬

‫*سوێر ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ سه‌رئێشه‌ خراپه‌‬

‫لێكۆڵین���ه‌وه‌كان ئه‌وه‌ی���ان ب���ۆ‬ ‫ده‌ركه‌وتو‌ه به‌كارهێنان ‌ی زه‌یت ‌ی گوێزی‬ ‫هیندی‌‌و وه‌رزش هۆكارێكی‌ یارده‌ده‌رن‬ ‫بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ په‌ستانی‌ خوێن‪.‬‬ ‫به‌پێی هه‌واڵێك ‌ی رۆژنامه‌ی‌ شه‌رقول‬ ‫ئه‌وس���ه‌ت به‌كارهێنان ‌ی زه‌یتی‌ گویإز ‌ی‬ ‫هیندی‌ زۆر به‌س���وده‌ بۆ ته‌ندروستی‌‌و‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر رۆژان��� ‌ه بخورێت له‌گه‌ڵیش���یا‬ ‫وه‌رزش بكرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و خواردن ‌ه‬ ‫دژه‌ ئۆكس���انی‌ تێدای���ه‌و یارمه‌ت��� ‌ی‬ ‫چاالككردن��� ‌ی مێش���ك ده‌دات‪ .‬زاناكان‬ ‫ئ���ه‌م توێژینه‌وه‌یان له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵێك‬ ‫مش���ك تاق ‌ی كردۆته‌و‌ه گه‌یش���تونه‌ت ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌نجامه‌ی‌ ك���ه‌ خواردن���ی‌ ئه‌م‬ ‫زه‌یته‌و وه‌رزش���كردن پێكه‌وه‌ هۆكارن‬ ‫بۆكه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ كێ���ش‌و ك ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌هۆكاره‌كان��� ‌ی كه‌مبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫په‌ستانی‌ خوێن‪.‬‬

‫به‌پێ���ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك���ی‌ زانكۆ ‌ی‬ ‫جون���ز هوبكن���ز خواردن���ی‌ س���وێر ‌ی‬ ‫ده‌بێته‌ هۆ ‌ی سه‌رئێشه‌‪ ،‬لێكۆڵینه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌كردو‌ه ئه‌وكه‌سانه‌ ‌ی ژه‌م ‌ه‬ ‫خواردنه‌كانی���ان ب���ر ‌ی ‪ 1500‬ملیگرام‬ ‫خوێ���ی تێدای��� ‌ه ‪ 25%‬كه‌متر توش��� ‌ی‬ ‫سه‌رئێش���ه‌و دڵه‌ڕاوك ‌ێ ده‌بن به‌به‌راورد‬ ‫به‌و كه‌س���انه‌ی‌ خۆراكه‌كانیان نزیكه‌ ‌ی‬ ‫‪ 3500‬ملیگرام خ���وێ‌ تێدایه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫توێژینه‌وه‌ك���ه‌ ده‌ڵێت سه‌رئێش���ه‌ له‌و‬ ‫كه‌سانه‌شدا زۆر كه‌م ‌ه ك ‌ه میوه‌و سه‌وز‌ه‬ ‫زۆر ده‌خ���ۆن‪ .‬به‌پێ���ی لێكۆڵینه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫كاتێك م���رۆڤ خۆراكی‌ زۆرو س���وێر‬ ‫ده‌خ���وات ئه‌وه‌ بارس���ته‌ی‌ خوێن زیاد‬ ‫ده‌كات‪ .‬به‌مه‌ش خوێن روبه‌رێكی‌ زیاتر‬ ‫له‌ناو مولول��� ‌ه خوێنه‌كان داگیرده‌كات‌و‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ گه‌وره‌بونی‌ ئه‌م گه‌وره‌بون‌و‬ ‫بچوكبونه‌وه‌یه‌ ده‌بێته‌ هۆ ‌ی سه‌رئێشه‌‪.‬‬

‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫خۆكوشنت‬

‫نه‌خۆش‪ :‬خۆكوشتن چیه‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬واتا كه‌سه‌كه‌ به‌ویستی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆتایی‌ به‌ژیان����ی‌ خۆی‌ دێنێت‪ ،‬به‌پێی‬ ‫ئاماری رێكخراوی‌ ته‌ندروستی‌ جیهانی‌‬ ‫س����ااڵنه‌ نۆس����ه‌د هه‌زار كه‌س خۆیان‬ ‫ده‌كوژن‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ژنان زیاتر خۆیان ده‌كوژن‬ ‫یان پیاوان؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬هه‌وڵی‌ خۆكوش����تن له‌مێینه‌‬ ‫سێ‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ نێرینه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم پیاوان‬ ‫چوارهێندی‌ ئافره‌تان سه‌ركه‌وتوترن‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬چ ته‌مه‌نێك زیاتر هه‌وڵی‌‬ ‫خۆكوشتن ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫دكتۆر‪ :‬له‌هه‌مو ته‌مه‌نێك هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌رزه‌كاری‌ زیاتره‌و له‌كه‌سی‌ سه‌ڵت‬ ‫دو هێنده‌ی‌ كه‌سی‌ هاوسه‌رداره‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئایا هیچ په‌یوه‌ندیه‌ك هه‌یه‌‬ ‫له‌نێوان ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ خۆیان ده‌كوژن‌و‬ ‫نه‌خۆشی‌ ده‌رونی‌؟‬ ‫دكت����ۆر‪ :‬به‌ڵ����ی‌‪ 30 ،‬ب����ۆ ‪70%‬ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی����ان‬ ‫خۆكوش����تنه‌كان‬ ‫به‌خه‌مۆكیه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئاڵ����وده‌ی‌ مه‌ی‌ خواردنه‌وه‌ بون ‪ 15%‬ه‌‬ ‫هه‌وڵی‌ خۆكوشتن ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬چ����ۆن ئ����ه‌و كه‌س����انه‌‬ ‫بناس����ینه‌وه‌ ك����ه‌ هه‌وڵی‌ خۆكوش����تن‬ ‫ده‌ده‌ن؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬پێشتر هه‌وڵی‌ خۆكوشتنیان‬ ‫داوه‌‪ ،‬نه‌خۆشی‌ ده‌رونیان هه‌بێت وه‌ك‬ ‫خه‌مۆكی‌‌و دڵه‌ڕاوكێ‌‪ ،‬كه‌سه‌كه‌ گۆشه‌گیر‬

‫ده‌بێت‌و له‌چ����وارده‌ور دورده‌كه‌وێته‌وه‌و‬ ‫هه‌س����ت به‌ته‌نهایی‌‌و بێهیوایی‌و نه‌بونی‌‬ ‫یارمه‌تی‌ ده‌كا‪ ،‬له‌ده‌س����تدانی‌ كه‌سێكی‌‬ ‫نزیك یاخود س����امان‌و كارو پیشه‌یه‌ك‬ ‫یان هه‌رشتێك كه‌ ئه‌و كه‌سه‌ زۆر دڵی‌‬ ‫پێیخ����ۆش بوبێت‪ ،‬مێ����ژوی‌ خۆكوژی‌‬ ‫له‌خێزانه‌كه‌یان هه‌بێت‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬ئه‌گه‌ر بیری‌ خۆكوش����تن‬ ‫هات به‌خه‌یاڵماندا چی بكرێت؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬به‌كراوه‌یی‌‌و راس����ته‌وخۆ الی‌‬ ‫ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ متمانه‌ت پێیانه‌ قس����ه‌‬ ‫بكه‌ ده‌رب����اره‌ی‌ ناخی‌ خۆت‪ ،‬له‌زوترین‬ ‫كاتدا سه‌ردانی‌ پسپۆری‌ ده‌رونی‌ بكه‌و‬ ‫رێنماییه‌كانی‌ جێبه‌جێ‌ بكه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬ئه‌گه‌ر كه‌س����ێكی‌ نزیكمان‬ ‫مه‌ترسی‌ خۆكوش����تنی‌ له‌سه‌ربێت چی‬ ‫بكرێت باشه‌؟‬ ‫دكت����ۆر‪ :‬ئ����ه‌و قس����انه‌ی‌ ده‌رباره‌ی‌‬ ‫خۆكوشتن ده‌یكات به‌هه‌ند وه‌ریبگره‌‪،‬‬ ‫به‌زوتری����ن كات س����ه‌ردانی‌ پزیش����كی‌‬ ‫پێبكه‌و خۆتان سه‌رپه‌رشتی‌ وه‌رگرتنی‌‬ ‫ده‌رمانه‌كانی‌ بكه‌ن‪ ،‬له‌ناوماڵدا هه‌مو ئه‌و‬ ‫كه‌لوپه‌النه‌ی‌ ده‌كرێت له‌رێیانه‌وه‌ خۆی‌‬ ‫بكوژێت لێ����ی دور بخه‌وه‌ وه‌ك(چه‌قۆ‪،‬‬ ‫تفه‌ن����گ‪ ،‬ده‌رمان‪ ،‬ژه‌هر‪ ،‬ن����ه‌وت‪،)...‬‬ ‫چاودێری‌ به‌رده‌وامی‌ بك����ه‌ن‌و به‌ته‌نها‬ ‫جێی مه‌هێڵ����ن‪ ،‬ژینگه‌یه‌كی‌ ئارام‌و پڕ‬ ‫س����ۆزی‌ بۆدابین بك����ه‌ن‌و دوربكه‌ونه‌وه‌‬ ‫له‌سه‌رزه‌نش����ت كردن����ی‌ ئ����ه‌و خه‌یاڵی‬ ‫خۆكوشتنه‌ی‌ كه‌ هه‌یه‌تی‌‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫* سه‌ما كردن كێشت كه‌م‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‬ ‫زۆرن ئ����ه‌و خانمانه‌ی‌ ده‌یانه‌وێ كێش����یان‬ ‫كه‌م بكه‌ن‪ ،‬تازه‌تری����ن لێكۆڵینه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌رخستوه‌ س����ه‌مای‌ رۆژهه‌اڵتی‌ رێگه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر باش����ه‌ بۆكه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كێش ده‌كرێت‬ ‫رۆژان����ه‌ چه‌ن����د خوله‌كێ����ك به‌گوێگرت����ن‬ ‫له‌گۆرانی‌ ئه‌و سه‌مایه‌ ئه‌نجام بده‌ی‌ چونكه‌‬ ‫له‌كاتی‌ س����ه‌ماكردن ئه‌م سودانه‌ت ده‌ست‬ ‫ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ سه‌مای‌ شه‌رقی‌ نه‌رمی‌‌و ره‌شیقی‌ به‌له‌ش‬‫ده‌به‌خشێت‪.‬‬ ‫ ئه‌م س����ه‌مایه‌ باش����ترین جۆری‌ وه‌رزشه‌‬‫له‌دوای‌ رێكردن به‌پێ‌‪.‬‬ ‫ س����ه‌ما ده‌بێت����ه‌ ه����ۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬‫راڕای����ی‌‌و په‌س����تانی‌ مێش����ك چونكه‌ ئه‌و‬ ‫وزه‌یه‌ی‌ ك����ه‌ مرۆڤ ون����ی‌ ده‌كات له‌كاتی‌‬ ‫سه‌ما ده‌بێته‌ هۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ په‌ستانه‌‬ ‫ده‌رونییه‌كان‪.‬‬ ‫ سه‌ما به‌گشتی‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ كه‌مكردنه‌وی‌‬‫كێش‌و سوتانی‌ چه‌وریه‌ كۆبوه‌كانی‌ له‌ش‪.‬‬

‫ئه‌نفلۆنزای‌ توند چیه‌؟‬ ‫هۆكار ‌ی ئه‌نفلۆنزا به‌گشتی‌ ڤایرۆسه‌‪،‬‬ ‫هه‌رجاره‌و به‌شێوه‌یه‌ك خۆ ‌ی ده‌گۆڕێت‌و‬ ‫كاتێك ده‌چێت ‌ه لوت‌و قوڕگ‌و سییه‌كان‬ ‫ده‌س���تده‌كات به‌گه‌ش���ه‌كردن‪ .‬ئ���ه‌م‬ ‫نه‌خۆش���ی ‌ه زۆر به‌ئاسان ‌ی له‌كه‌سێكه‌و‌ه‬ ‫بۆ یه‌كێك ‌ی تر ده‌گوێزرێته‌وه‌‪ .‬له‌هه‌مو‬ ‫وه‌رزه‌كان ئه‌گه‌ری‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌گش���تی‌ ل���ه‌وه‌رزی‌ زس���تان‌و‬ ‫كه‌شی‌ سارد زیاتر ده‌رده‌كه‌وێت‪ .‬هه‌مو‬ ‫ته‌مه‌نه‌كان توش���ی‌ ئه‌نفلۆن���زا ‌ی توند‬ ‫ده‌بن به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ زیاتر مه‌ترس���یدار‌ه‬ ‫من���داڵ‌و به‌ته‌مه‌نه‌كان���ه‌‪ ،‬ئه‌وان���ه‌ ‌ی‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ درێژخایه‌نی���ان هه‌ی ‌ه وه‌ك‬ ‫شه‌كره‌و نه‌خۆشییه‌كان ‌ی دڵ‌و گۆرچیله‌و‬ ‫س���ییه‌كان‌و نه‌خۆش���ییه‌كانی‌ خوێن‪.‬‬ ‫نیشانه‌كانی‌ ئه‌م حاڵه‌ت ‌ه زۆر له‌پڕدایه‌و‬ ‫به‌توندی‌ ده‌ست پێده‌كات‌و كه‌سه‌ك ‌ه ئه‌م‬ ‫چه‌ند نیش���انانه‌ ‌ی هه‌یه‌(به‌رزبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫پله‌ ‌ی گه‌رم ‌ی له‌ش بۆ س���ه‌رو ‪ 38‬پله‌‪،‬‬ ‫ته‌نگه‌نه‌فه‌س���ی‌‪ ،‬كۆكه‌یه‌كی‌ وش���ك‪،‬‬ ‫ئازاری‌ ماس���ولكه‌و جومگه‌كان‌و سنگ‪،‬‬ ‫هه‌وكردنی‌ قوڕگ‌و ئ���او هاتنه‌خواره‌و‌ه‬ ‫به‌لوت���دا‪ ،‬دڵ تێكه‌ڵهاتن‌و رش���انه‌وه‌)‪.‬‬ ‫ئه‌م نه‌خۆش���ییه‌ ئه‌گه‌ر زو چاره‌س���ه‌ر‬ ‫وه‌رنه‌گرێت ئ���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ری‌ زۆری‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫ببێته‌ هۆی‌ مردنی‌ كه‌سه‌كه‌‪ .‬پزیشكان ‌ی‬ ‫پس���ۆری‌ بواره‌كه‌ ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ بۆ خۆپاراس���تن له‌م نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫كۆتان ‌ی وه‌رز ‌ی زۆر به‌سوده‌ به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫بۆ منداڵ‌و به‌ته‌مه‌نه‌كان‌و ئه‌و ستافه‌ ‌ی‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌كان كارده‌كه‌ن‪ ،‬زو زو‬ ‫ده‌سته‌كانت به‌س���ابون بشۆ‪ ،‬دوركه‌و‌ه‬ ‫له‌قه‌ره‌باڵه‌غ���ی‌‌و ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ ‌ی‬ ‫په‌تاكه‌یان هه‌یه‌‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫نیشانه‌شناس ‌ی‬ ‫پزیشكی‌‬ ‫(‪)semitotique‬‬ ‫نیشانه‌شناس���ی‌‬ ‫زانس���تێكی‌ كۆن���ی‌ بواری‌ پزیش���كیه‌و بۆ‬ ‫یه‌كه‌مجار له‌الیه‌ن (بوق���رات) به‌كارهاتوه‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ ده‌ستنیش���انكردنی‌ نیشانه‌ی‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌كان‪ ،‬دواتریش له‌سه‌ده‌ی‌ شازده‌‬ ‫له‌ب���واری‌ زانس���تی‌ دوب���اره‌ به‌كارهاتوه‌‪،‬‬ ‫نیشانه‌شناس���ی‌ گش���تی‌‌و نیشانه‌شناسی‌‬ ‫پزیشكی‌ له‌ش���ێوازی‌ ده‌ربرینیان له‌یه‌كتر‬ ‫ده‌چن به‌اڵم له‌بواری‌ سیس���ته‌م‌و شێوازی‌‬ ‫به‌كارهێناندا جیاوازن‪.‬‬ ‫رۆالن ب���ارت‪ ،‬له‌لێكۆلینه‌وه‌یه‌ك���دا‬ ‫به‌ناونیشانی‌(نیشانه‌شناس���ی‌ پزیش���كی‌)‬ ‫پێش���نیاری‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ كرد‪ ،‬كه‌ پێویس���ته‌‬ ‫ئه‌م زانس���ته‌ش له‌بواری‌ زمانناسیدا به‌كار‬ ‫بهێنرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و پێ���ی‌ وابو كه‌ ئه‌م‬ ‫وش���ه‌یه‌ الی‌ رۆش���نبیرانی‌ س���ه‌ده‌ی‌ نوێ‬ ‫پش���تگوێ‌ خراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ دوباره‌‬ ‫به‌كاربهێنرێته‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی‌ به‌چه‌ند‬ ‫مانایه‌كی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌م وشه‌یه‌ كرد‪.‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ش سۆس���ۆر فه‌یله‌س���وفی‌‬ ‫مه‌نتیق���ی‌ ئه‌مریك���ی‌‌و چارلز س���ه‌ندریس‬ ‫پریس‪ ،‬دو فه‌یله‌س���وفی‌ نوێ���ن‌و له‌باره‌ی‌‬ ‫نیشانه‌شناسی‌ مودێرنه‌وه‌ قسه‌یان كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا ئ���ه‌م زانس���ته‌ له‌بواره‌كان���ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵناس���ی‌و زانس���تی‌ مرۆڤایه‌ت���ی‌‌و‬ ‫ئه‌ندازیاری���دا بوه‌ت���ه‌ جێگای‌ مش���تومڕی‌‬ ‫فه‌یله‌سوفان‪.‬‬ ‫نیشانه‌شناس���ی‌ زانس���تێكه‌ كه‌ گرنگی‌‬ ‫به‌لێكۆلینه‌وه‌ی‌ نیشانه‌كانی‌ زمان‌و ده‌ربڕین‌و‬ ‫ڕه‌مزه‌كانی‌ ده‌دات‪ ،‬له‌و چوارچێوه‌یه‌ش���دا‬ ‫زمان پێكدێت له‌كۆمه‌لێك ره‌مزو نیشانه‌ی‌‬ ‫جیاواز‪ ،‬به‌شیكاركردنیان ده‌توانرێت ماناو‬ ‫ده‌الله‌ته‌كانیان لێك بدرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫سۆسۆر ئاماژه‌ به‌په‌یوه‌ستی‌ بون ده‌كات‬ ‫له‌نێوان (دال)‌و (مدلول) بۆ نمونه‌ كاتێك‬ ‫باسی‌ دره‌ختێك ده‌كه‌یت‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫وابه‌س���ته‌ی‌ له‌نێوان ناوو ناولێنراودا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێرس ته‌ئكید ل���ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ئه‌و‬ ‫دو شته‌ی‌ كه‌ له‌نێوان شته‌كانی‌ ده‌وروبه‌رو‬ ‫مرۆڤه‌كان���دا جیاوازب���ن ئ���ه‌وا ده‌بێت���ه‌‬ ‫نیشانه‌شناسی‌ نێوان ئه‌و شتانه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ك نیشانه‌شناس���ی‌ گش���تی‌‬ ‫ك���ه‌ پێش���تر ئاماژه‌م���ان پێك���رد له‌گه‌ڵ‬ ‫نیشانه‌شناسی‌ پزیش���كی‌ یه‌ك ناگرێته‌وه‌‬ ‫له‌ڕوی‌ سیسته‌م‌و شێوازی‌ به‌كارهێنانیان‪،‬‬ ‫بۆیه‌ نیشانه‌شناس���ی‌ پزشكی‌ لێكۆلینه‌وه‌‬ ‫ده‌كات له‌نیش���انه‌كانی‌ نه‌خۆش���ی‌ له‌شی‌‬ ‫مرۆڤ‌و به‌راورد به‌نیش���انه‌ سروشتیه‌كان‌و‬ ‫شێوازی‌ چاره‌سه‌كردنیان ‪.‬‬ ‫ئه‌م زانسته‌ ده‌توانرێت له‌بواری‌ زانستی‌‬ ‫تواناكاری���دا به‌كاربهێنرێ���ت‪ ،‬ب���ه‌وه‌ش‬ ‫ده‌توانرێ���ت رۆڵ بگیڕێت له‌ناس���ینه‌وه‌ی‌‬ ‫تواناكان���ی‌‌و ش���ێوازی‌ تواناكاریی���ه‌كان‌و‬ ‫چۆنیه‌ت���ی‌ ئه‌نجامدانیان(عل���م جرائیم)‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ناسینه‌وه‌ی‌ ئیسكوپروسكه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌م زانس���ته‌ ئه‌گه‌رچی‌ له‌كوردس���تاندا‬ ‫ته‌نه���ا له‌ب���واری‌ ده‌رونناس���یدا كاری‌‬ ‫پێده‌كرێ���ت وه‌ك زانس���تێكی‌ ره‌فت���اری‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا س���ه‌ره‌تای‌ ده‌ركه‌وتن���ی‌ ئه‌م‬ ‫زانس���ته‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ س���ه‌ره‌تاكانی‌‬ ‫زانستی‌ پزیش���كی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها زانسته‌كانی‌‬ ‫تر وه‌ك كۆمه‌اڵناس���ی‌‌و زمانناسی‌‌و زانسته‌‬ ‫مرۆڤایه‌تیه‌كان نه‌یانتوانیوه‌ س���ودمه‌ندبن‬ ‫له‌م زانسته‌‪ ،‬له‌بواره‌كانی‌ خۆیاندا به‌كاریان‬ ‫هێناوه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ پێویس���ته‌ زانس���تی‌ پزیش���كی‌‬ ‫بگه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ س���ه‌ره‌تاكانی‌ ریش���ه‌ی‌‬ ‫كاركردنه‌كانی‌ خۆی‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌ نیشانه‌شناسی‌‬ ‫بكاته‌ وانه‌یه‌كی‌ گرنگی‌ بواره‌كانی‌ پزیشكی‌‌و‬ ‫كۆلی���ژه‌ پزیش���كیه‌كان‪ ،‬بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌و‬ ‫رێگایه‌وه‌ بتوانرێت ده‌ستنیش���انی‌ ره‌فتارو‬ ‫گوفتاره‌كان‌و ش���یكاری‌ قس���ه‌كردنه‌كانی‬ ‫نه‌خۆش‌و هاوڕاكانیان بكات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویس���ته‌ له‌س���ه‌ر رێكخراوه‌‬ ‫ناحكومیه‌كان‌و س���ه‌ندیكاكانی‌ پزیشكان‌و‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ كار له‌س���ه‌ر گرنگیدان به‌م‬ ‫زانس���ته‌ نوێی���ه‌ بك���ه‌ن‪ ،‬له‌ڕێ���ی پێدانی‌‬ ‫هۆش���یاری‌ ته‌ندروس���تی‌ به‌كارمه‌ن���دان‌و‬ ‫پزیش���كه‌كان ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوان���ن هه‌وڵی‌‬ ‫بونیادنان���ی‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫بده‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویسته‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫به‌هاوكاری‌ له‌گه‌ڵ رێكخراوه‌ ناحكومیه‌كاندا‬ ‫هه‌وڵی كردنه‌وه‌ی‌ سه‌نته‌رێكی‌ توێژینه‌وه‌ی‌‬ ‫زانس���تی‌ بدات به‌مه‌به‌ستی‌ به‌دواداچون بۆ‬ ‫زانسته‌نوێیه‌كانی‌ بواری‌ پزیشكی‌ فۆرمه‌ڵه‌و‬ ‫كۆكردنه‌وه‌یان له‌چوارچێ���وه‌ی‌ گوڤارێكی‌‬ ‫زانستی‌ پزیشكدا‪.‬‬ ‫سود له‌ كتێبی‌‪ :‬نشانه‌شناسی‌‪ ،‬پرگیرو‪،‬‬ ‫و‪ .‬محمد نبوی‌‪.2002 ،‬‬ ‫اسگور امروز‪ ،‬روالن بارت‬ ‫خوێن���دكاری‌ ماجس���تر ل���ه‌‬ ‫‪ )culture‬زانكۆی‌ تاران‬

‫(‪media‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫خوێندن‬

‫به‌شه‌ وانه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رو یاریده‌ده‌ره‌کان به‌کوێ گه‌شت؟‬

‫له‌هه‌ندێک خوێندنگا چاوپۆشی لێده‌کرێت‌و هه‌ندێک به‌ڕێوه‌به‌ریش بۆ سودی خۆیان ده‌یڵێنه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ماوه‌یه‌کی زۆره‌ به‌پێی‬ ‫ڕێنماییه‌کانی په‌روه‌رده‌ ده‌بێت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رو یاریده‌ده‌ری به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫قوتابخانه‌و خوێندنگاکان‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫کاری ئیدارییدا به‌شه‌ وانه‌ بڵێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تا ئێستا ئه‌و ڕێنماییه‌ وه‌ک‬ ‫خۆی جێبه‌جێ ناکرێت‌و له‌به‌شێکی‬ ‫زۆر له‌خوێندنگاکاندا به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫یاریده‌ده‌ره‌کانی‪ ،‬وانه‌ ناڵێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری یه‌که‌م له‌په‌روه‌رده‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی س���لێمانی‪ ،‬مامۆس���تا به‌کر‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‬ ‫ک���ه‌ هه‌رچه‌نده‌ ئ���ه‌وه‌ یاس���ایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ک خ���ۆی ب���ۆ هه‌م���و به‌ڕێوه‌ب���ه‌رو‬ ‫یاری���ده‌ده‌ره‌‌کان جێبه‌جێ ناکرێت‪" ،‬ئه‌و‬ ‫خوێندنگایانه‌ی پێویس���تی به‌پسپۆڕی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌رو یاری���ده‌ده‌ر هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫وان���ه‌ی تێ���دا ده‌ڵێنه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌قوتابخانه‌یه‌کدا به‌ڕێوه‌به‌رو مامۆس���تا‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬چاوپۆش���یمان له‌به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫یاریده‌ده‌ره‌کان ک���ردوه‌‪ ،‬چونکه‌ رێژه‌ی‬ ‫زۆری مامۆستا وای لێ کردوین شته‌کان‬ ‫له‌شوێنی خۆیدا نه‌بێت"‪.‬‬ ‫مامۆس���تا به‌ک���ر پێی وای���ه‌ که‌ ئه‌و‬ ‫ڕێنماییه‌ وه‌ک هه‌م���و رێنماییه‌کانی تر‬ ‫هه‌ندێ ش���ت هه‌ی���ه‌ کاریگه‌ریی هه‌یه‌و‬ ‫رێگریی لێ ده‌کات‌‪" ،‬وه‌ک زۆری رێژه‌ی‬ ‫مامۆس���تا له‌خوێندن���گاکان‪ ،‬ئه‌وه‌ وای‬ ‫کردوه‌ مامۆس���تاش به‌شه‌ وانه‌ی خۆی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬نه‌ک به‌ڕێوه‌به‌ر"‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و ڕێنماییه‌‪ ،‬هه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫خوێندگایه‌ک ده‌بێ���ت له‌هه‌فته‌یه‌کدا ‪5‬‬ ‫وانه‌ بڵێته‌وه‌و هه‌مو یاریده‌ده‌ره‌کانیش‪10‬‬ ‫وانه‌ له‌هه‌فته‌یه‌کدا بڵێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئه‌وه‌ بوه‌ به‌یاس���ا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و سه‌رپه‌رش���تیاره‌ له‌گه‌ڵی���دا نییه‌و‬ ‫به‌رێنماییه‌کی گونج���اوی نازانێت‪" ،‬من‬ ‫پێم باش نیی���ه‌ به‌ڕێوه‌به‌رو یاریده‌ده‌ری‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌کان وان���ه‌ بڵێن���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی قوتابخانه‌کان پڕ کێش���ه‌ن‪،‬‬ ‫ئاماده‌نه‌بونی یه‌ک کاتژمێری به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫له‌ئیش���ه‌ ئیدارییه‌کان���دا‪ ،‬کاریگ���ه‌ری‬ ‫نێگه‌تیڤی ده‌بێت له‌س���ه‌ر به‌ڕێوه‌چونی‬ ‫ئیش���ه‌ ئیدارییه‌کانی ئه‌و خوێندنگایانه‌و‬ ‫گه‌وره‌بونی زیاتری کێشه‌کان"‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫یاریده‌ده‌ره‌کان‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫سه‌رقاڵی کێشه‌ی‬ ‫مامۆستاکانن‬ ‫که‌ دانیشتون‬ ‫به‌بێ وانه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫سه‌رقاڵی‬ ‫خوێندکاره‌کانن‬ ‫به‌شی زۆری به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان پابه‌ن نابن به‌وتنه‌وه‌ی به‌شه‌ وانه‌ی خۆیان‬ ‫وان���ه‌ بڵێت���ه‌وه‌؟ له‌قۆناغ���ی بنه‌ڕه‌تیدا‬ ‫ئ���ه‌و پێی وایه‌ ک���ه‌ له‌قوتابخانه‌کاندا شاریش"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا مامۆس���تا به‌ک���ر ه���ه‌ر مامۆس���تایه‌ک ‪ 24‬به‌ش���ه‌ وانه‌ی‬ ‫"که‌س���ی ئیداری ته‌رخان بێت بۆ ئیشی‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "راسته‌ ئه‌وه‌ یاسایه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ک���ه‌م مامۆس���تا هه‌یه‌‪10‬‬ ‫ئیداری باشتره"‌‪.‬‬ ‫مامۆس���تا بێس���تون به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری وه‌ک زۆر ش���تی تری ئه‌م واڵته‌ ناکرێت به‌ش���ه‌ وانه‌ش���ی هه‌بێت‪ ،‬که‌ مامۆستا‬ ‫ئاماده‌یی س���یته‌ک ک���ه‌ خوێندنگایه‌کی هه‌مو یاس���ایه‌ک وه‌ک خ���ۆی جێبه‌جێ خۆی به‌ش���ه‌ وانه‌که‌ی خ���ۆی به‌ته‌واوی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ش���اره‌‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند بکرێت به‌ه���ۆی هه‌ندێ���ک فاکته‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌رنه‌که‌وێ���ت بیڵیت���ه‌وه‌‪ ،‬چ پێویس���ت‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئه‌و ڕێنمایی���ه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی ئه‌وه‌ی له‌هه‌ندێ���ک قوتابخانه‌دا ده‌کات به‌ڕێوه‌به‌ر ئیش���ی ئیداره‌ به‌جێ‬ ‫هیچ فش���ارو لێپێچینه‌وه‌یه‌ک له‌س���ه‌ر پێوست ناکات به‌ڕێوه‌به‌ر وانه‌ بڵێته‌وه‌‪ ،‬بهێڵێت‌و وانه‌ بڵیته‌وه‌؟"‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر یاس���ا لێک‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌رو یاری���ده‌ده‌ره‌کان نییه‌ بۆ ده‌کرێت چاوپۆشی لێ بکرێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ده‌وترێت وتنه‌وه‌ی وانه‌ بده‌ینه‌وه‌ نابێت وابێت‪ ،‬به‌اڵم چی بکه‌ین‬ ‫وتن���ه‌وه‌ی به‌ش���ه‌ وانه‌کان���ی خۆیان‪،‬‬ ‫"ئه‌م به‌ش���ه‌ وانانه‌ ب���ۆ خوێندنگاکانی له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌که‌وێته‌ یاسا جێبه‌جێ نابێت‪".‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی خوێندنگاکان���ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ش���ار گونجاوه‌و به‌هۆی که‌می س���ه‌ر په‌یوه‌ندی به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان له‌گه‌ڵ‬ ‫خوێندکاران���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ده‌توانێت سه‌رپه‌رشتیاران‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ک ئه‌گه‌ر ش���اریش‪ ،‬ئه‌و سه‌رپه‌رش���تیاره‌ ده‌ڵێت‬ ‫ئ���ه‌و ژم���اره‌ وانانه‌ی ب���ۆی دیاریکراوه‌ په‌یوه‌ندیان باش بێت‪ ،‬ئه‌وا چاوپۆشی لێ "له‌ده‌ره‌وه‌ی ش���ار‪ ،‬زۆرب���ه‌ری جار که‌‬ ‫بیڵێته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم بۆ ناو شار‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ده‌کرێت‌و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ سزا ده‌درێت‪ ،‬ده‌چین���ه‌ س���ه‌ردانی قوتابخان���ه‌کان‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان به‌شه‌ وانه‌یان بۆ دانراوه‌‪ ،‬مامۆس���تا به‌کر ئ���ه‌وه‌ ره‌ت ده‌کاته‌وه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان له‌پۆلدان‌و وانه‌ ده‌ڵێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم نایڵێنه‌وه‌‪ .‬چاوپۆشیش���یان لێ ده‌ڵێ���ت "ئه‌گ���ه‌ر له‌قوتابخانه‌یه‌ک���دا به‌هۆی ئه‌وه‌ی له‌قوتابخانه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫کراوه‌و فش���اریان لێ نه‌کراوه‌‪ ،‬به‌هه‌مان له‌پس���پۆڕی به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌‪ ،‬مامۆس���تا شاردا مامۆستا که‌مه‌"‪.‬‬ ‫مامۆستا به‌کر هۆکاری جێبه‌جێنه‌کردنی‬ ‫ش���ێوه‌ بۆ به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان���ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌بێت‪ ،‬چ پێویس���ت ده‌کات به‌ڕێوه‌به‌ر‬

‫ئ���ه‌و ڕێنماییه‌ وه‌ک خۆی ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ بون���ی زۆریی رێ���ژه‌ی مامۆس���تا‬ ‫له‌قوتابخانه‌کاندا "هه‌تا مامۆستای زیاده‌‬ ‫له‌خوێندنگاکان���دا بمێنێ���ت‪ ،‬ئه‌م دۆخه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ناکرێت‪ .‬که‌ی مامۆس���تای‬ ‫زیاده‌ نه‌ما‪ ،‬ئه‌و کاته‌ ده‌بێت به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫یاریده‌ده‌ره‌کان���ی به‌ش���ه‌ وانه‌ی خۆیان‬ ‫بڵێنه‌وه"‌‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس���تایه‌ باس ل���ه‌وه‌ ده‌کات‬ ‫که‌ له‌س���نوری پ���ه‌روه‌رده‌ی رۆژهه‌اڵت‬ ‫‪ 5‬هه‌زارو ش���ه‌ش س���ه‌د‪ ،‬ت���ا ‪ 6‬هه‌زار‬ ‫مامۆستا هه‌یه‌‪"،‬له‌کاتێکدا له‌و سنوره‌دا‬ ‫پێویستمان به‌‪ 4‬هه‌زار مامۆستا هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫باس ل���ه‌وه‌ش ده‌کات که‌ به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫یاری���ده‌ده‌ره‌کان ئه‌وه‌نده‌ی س���ه‌رقاڵی‬ ‫کێش���ه‌ی مامۆس���تاکانن که‌ دانیشتون‬ ‫به‌بێ وانه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ش س���ه‌رقاڵی‬ ‫خوێندکاره‌کانن‪.‬‬ ‫ئاماده‌ی���ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ک���ه‌ی‬

‫س���یته‌ک ده‌ڵێت "هه‌رچه‌ن���ده‌ له‌الیه‌ن‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاره‌وه‌ پێم واتراوه‌ که‌ وانه‌‬ ‫نه‌ڵێمه‌وه‌ به‌هۆی ئه‌وه‌ی فشارم له‌سه‌ره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم من به‌ش���ه‌ وانه‌ی خۆم به‌زیاده‌وه‌‬ ‫وتوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌کات که‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان فش���اریان‬ ‫له‌س���ه‌ر نییه‌ بۆ وتنه‌وه‌ی به‌شه‌ وانه‌ی‬ ‫خۆیان‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێکیان به‌هۆکارێکی‬ ‫تر وان���ه‌ی خۆیان ده‌ڵێن���ه‌وه‌" زۆربه‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان خۆیان حه‌ز ده‌که‌ن به‌شه‌‬ ‫وانه‌بڵێنه‌وه‌و له‌بابه‌ته‌ پس���پۆڕییه‌کانی‬ ‫خۆی���ان دانه‌بڕێن‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ئیداره‌‬ ‫ش���تێکی دڵنیایی نییه‌و تا س���ه‌ر نییه‌‪.‬‬ ‫له‌وانه‌ی���ه‌‌ رۆژێک بێت ئ���ه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ وتنه‌وه‌ی بابه‌ته‌که‌ی خۆی‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ماوه‌یه‌کی زۆر له‌پس���پۆڕییه‌که‌ی‬ ‫خ���ۆی داببڕێ���ت‪ ،‬ئه‌وا ره‌نگه‌ ئاس���تی‬ ‫دابه‌زێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫بارزان ‌ی چۆن ده‌ژیا؟‬

‫‪17‬‬

‫ی له‌زار ‌ی عه‌ده‌د جیهازه‌كه‌یه‌وه‌‬ ‫ی مه‌ال مسته‌فا ‌ی بارزان ‌‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫ژیان ‌‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ بێته‌له‌كان‌و جفره‌سازی‌‬ ‫شۆڕشی‌ ئه‌یلول‪ ،‬له‌دو توێی‌ كتێبێكدا‬ ‫ورده‌كاری‌ ژیانی‌ مه‌الی‌ مسته‌فای‌ بارزانی‌‬ ‫ئاشكراده‌كات‪ ،‬ئه‌و كه‌ ماوه‌ی‌ چوارده‌ ساڵ‬ ‫یاوه‌رێكی‌ زۆر نزیكی‌ بارزانی‌ بوه‌‪ ،‬باس‬ ‫له‌ژیانی‌ رۆژانه‌ی‌ ده‌كات‌و روداوه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫ماوه‌یه‌ی‌ رۆژ به‌ڕۆژ تۆماركردوه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌وكه‌ت م���ه‌ال ئیس���ماعیل حه‌س���ه‌ن‬ ‫له‌(‪ )1937/4/22‬له‌ س���لێمانی‌ له‌دایكبوه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ ته‌واكردن���ی‌ كۆلیجی‌ پۆلیس���ی‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌شۆڕش���ی‌ ئه‌یلول���ه‌وه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ل���ه‌(‪ )1961/12/21‬یه‌كه‌م بنك���ه‌ی‌ بێته‌لی‌‬ ‫گ���ه‌ڕۆك له‌ب���اره‌گای‌ مس���ته‌فا بارزان���ی‌‬ ‫داده‌مه‌زرێن���ێ‌‪ .‬ناوبراو وه‌كو وه‌رگێڕو عه‌ده‌د‬ ‫جیهازی‌ بارزانی‌ كاریكردوه‌‪ ،‬له‌(‪)1961/12/7‬‬ ‫هه‌تا (‪ )1975/3/29‬پێشمه‌رگه‌بوه‌و یه‌كه‌م‬ ‫ئامێ���ری‌ بێته‌لی‌ بۆ س���وپای‌ شۆڕش���گێڕی‌‬ ‫كوردستان داناوه‌‪ ،‬یه‌كه‌م ئه‌فسه‌ری‌ پۆلیس‬ ‫بوه‌ چۆت���ه‌ ریزی‌ شۆڕش���ی‌ ئه‌یلوله‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫یاداش���ته‌كانی‌ خۆی‌ له‌كتێبێكدا به‌ناونیشانی‌‬ ‫(رۆژانێ‌ له‌مێژوی‌ شۆڕش���ی‌ ئه‌یلول ‪-1961‬‬ ‫‪ )1975‬باڵوكردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫شێخ یان مه‌ال مسته‌فا؟‬ ‫مه‌ال مس���ته‌فا كوڕی‌ شێخ محه‌مه‌د كوڕی‌‬ ‫شێخ عه‌بدولسه‌المی‌ بارزانه‌‪ ،‬تێكڕای‌ باوك‌و‬ ‫براكانی‌ نازناوی‌ (ش���ێخ)یان هه‌یه‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ بۆچی‌ ئه‌م نازناوی‌ ش���ێخی‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫نوس���ه‌ر ده‌ڵێ���ت له‌س���اڵی‌ (‪ )1966‬ئ���ه‌و‬ ‫پرس���یاره‌م له‌بارزانی‌ كرد‪ ،‬ئه‌ویش له‌وه‌اڵمدا‬ ‫وتویه‌ت���ی‌‪ :‬پێش له‌دایكبون���م مه‌الیه‌كی‌ زۆر‬ ‫به‌ئایین‌و له‌خواترس‌و پیاوچاك له‌ بارزان بوه‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ زۆر رێزیان لێگرتوه‌و خۆشه‌ویست‬ ‫بوه‌ له‌الیان‪ ،‬كه‌ من له‌دایكبوم له‌س���ه‌ر ناوی‌‬ ‫ئه‌و پیاوچاكه‌وه‌ ناویان ناوم "مه‌ال مسته‌فا"‪.‬‬ ‫دوعاكه‌ی‌ دایكی‌‬ ‫نوس���ه‌ر له‌كتێبه‌كه‌یدا ئه‌وه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫جارێكی���ان بارزان���ی‌ ب���ۆی‌ باس���كردوه‌ كه‌‬ ‫له‌كات���ی‌ الوییدا زۆرجار دایكی‌ دوعای‌ خێری‌‬ ‫ب���ۆ ك���ردوه‌‌و وتویه‌تی‌‪ :‬ئینش���ائه‌اڵ عومرت‬ ‫(به‌چه‌ل‌و چی���اوه‌) ده‌بێ‌‪ ،‬واته‌ ئینش���ائه‌اڵ‬ ‫ته‌مه‌ن درێژ ده‌بی‌‪ ،‬پاش���ان بارزانی‌ وتویه‌تی‌‬ ‫"من درێژایی‌ ته‌مه‌نم (به‌چه‌ل‌و چیاوه‌) برده‌‬ ‫س���ه‌ر‪ ،‬واته‌ هه‌مو ته‌مه‌نم له‌شاخ‌و داخ برده‌‬ ‫سه‌ر"‪.‬‬

‫جلوبه‌رگی‌ بارزانی‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ نوس���ه‌ر‪ ،‬بارزانی‌ له‌كوردس���تان‬ ‫جلوبه‌رگ���ی‌ كوردی‌ له‌به‌رك���ردوه‌‪ ،‬جله‌كانی‌‬ ‫س���اكارو پاك ب���وه‌‪ ،‬بریتی‌ بوه‌ له‌په‌ش���م‌و‬ ‫به‌رگویز یان قاتی‌ پێش���مه‌رگه‌‌و به‌س���ه‌ریدا‬ ‫یه‌له‌كێكی‌ ره‌نگ س���پات‌و ماتی‌ له‌به‌ركردوه‌‪.‬‬ ‫پش���تێنی‌ ته‌خت س���پی‌ گوڵی‌ وردی‌ ره‌نگ‬ ‫شین یان ره‌شی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌سه‌ر پشتێنه‌كه‌دا‬ ‫فیش���ه‌كدانی‌ به‌ستوه‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌ خه‌نجه‌ری‌‬ ‫ده‌بانی‌ كردوه‌ به‌به‌ر پشتێنه‌كه‌یدا‪ ،‬جله‌كانی‌‬ ‫له‌بابه‌ت���ی‌ جلی‌ پێش���مه‌رگه‌ (خاك���ی‌) بوه‌‬ ‫ی���ان مه‌یله‌و خاك���ی‌‪ ،‬دو جامانه‌ی‌ س���وری‌‬ ‫به‌هه‌ڵگه‌ڕاوه‌یی‌ (دیوه‌ چنراوه‌كه‌ی‌) به‌ستوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ده‌وروب���ه‌ری‌ میوان���ی‌ ل���ێ‌ نه‌بوایه‌‬ ‫كاڵووجامانه‌ك���ه‌ی‌ داده‌گ���رت‌و له‌ته‌نیش���ت‬ ‫خۆیه‌وه‌ دایده‌نا‪ .‬گۆره‌وی‌‌و پوزه‌وانه‌ی‌ خوری‌‬ ‫خۆماڵ���ی‌ له‌پێ ده‌كرد‪ .‬له‌هاویناندا كاڵش���ی‌‬ ‫هه‌ورامی‌ له‌پێ ده‌كرد‪ .‬سه‌رو ریشی‌ به‌چه‌قۆ‬ ‫ده‌تاشی‌‪ ،‬پێش سه‌رو ریش تاشین چه‌قۆكه‌ی‌‬ ‫به‌ مه‌سه‌و هه‌سان تیژو ئاماده‌ ده‌كرد‪.‬‬ ‫نوێژو رۆژو‬ ‫له‌باره‌ی‌ الیه‌نی‌ بیروب���اوه‌ڕی‌ بارزانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫نوس���ه‌ر ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات بارزانی‌ كه‌سێكی‌‬ ‫زۆر به‌ئیمان بوه‌و هه‌میش���ه‌ نوێژی‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك "چه‌نده‌ها جار له‌كاتی‌ نوێژدا بوه‌‬ ‫كه‌ فڕۆكه‌ ده‌هاته‌ س���ه‌رمان ب���ۆ بۆردومان‪،‬‬ ‫جارێك له‌ج���اران نه‌م���دی‌ نوێژه‌كه‌ی‌ ببڕێ‬ ‫له‌به‌ر بۆمباران‪ ..‬له‌مانگی‌ ره‌مه‌زانی‌ پیرۆزدا‬ ‫به‌ڕۆژو ده‌بو‪ ،‬قورئانی‌ پیرۆزی‌ به‌ته‌فسیره‌وه‌‬ ‫ده‌خوێنده‌وه‌"‪.‬‬ ‫گوێگرتن له‌رادیۆ‬ ‫نوس���ه‌ر رونیده‌كاته‌وه‌ بارزانی‌ حه‌زیكردوه‌‬ ‫گوێ‌ ل���ه‌ رادیۆ بگرێ‌‌و ب���ه‌رده‌وام ئاگاداری‌‬ ‫ده‌نگوباس���ی‌ دنیا بوه‌‪ ،‬گوێی‌ له‌و ئیستگانه‌‬ ‫گرت���وه‌ ك���ه‌ به‌زمانی‌ عه‌ره‌بی‌‪ ،‬روس���ی‌ یان‬ ‫فارسی‌ ده‌ئاخاوتن‪ .‬هه‌روه‌ك ده‌ڵێت "له‌كاتی‌‬ ‫گه‌ڕان به‌ش���وێن ئێس���تگه‌یه‌كدا ئه‌گه‌ر میلی‌‬ ‫رادیۆكه‌ بچوایه‌ سه‌ر (قورئان) الی‌ نه‌ده‌برد‌و‬ ‫وازی‌ له‌و ئێس���تگه‌یه‌ ده‌هێنا كه‌ به‌شوێنیدا‬ ‫ده‌گه‌ڕا‪ ،‬هه‌ت���ا دوا ئایه‌ت گوێی‌ له‌قورئانه‌كه‌‬ ‫ده‌گرت"‪.‬‬ ‫كاتی‌ ده‌ستبه‌تاڵی‌‌و جگه‌ره‌كێشان‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ چۆنێتی‌ به‌س���ه‌ربردن ‌ی كاته‌‬ ‫به‌تاڵه‌كان���ی‌‪ ،‬نوس���ه‌ر ده‌نوس���ێت "له‌كاتی‌‬ ‫دانیشتندا بۆ زیاتر بیركردنه‌وه‌ له‌ گیروگرفتی‌‬ ‫ك���ورد‪ ،‬داری‌ ده‌تاش���ی‌ به‌چه‌قۆیه‌كی‌ تیژ‪،‬‬ ‫هه‌ندێج���ار دارجگ���ه‌ره‌‪ ،‬ج���اری‌ واش هه‌بو‬

‫له‌شێوه‌ی‌ خه‌نجه‌ر دروستی‌ ده‌كرد‪ ،‬یان وه‌ك‬ ‫چیلكه‌ی‌ دان ئاژنین"‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ری‌ ناوب���راو‪ ،‬ئاش���كرای‌ ده‌كات‬ ‫بارزانی‌ جگه‌ره‌ی‌ ده‌كێشا‪ ،‬بۆ جگه‌ره‌كێشان‬ ‫دارجگه‌ره‌ی‌ به‌كارده‌هێنا‪ ،‬زۆربه‌ی‌ جار خۆی‌‬ ‫جگه‌ره‌ی‌ بۆ خ���ۆی‌ تێده‌كرد (به‌پێچانه‌وه‌)و‬ ‫له‌وێنه‌ی‌ كه‌لله‌شه‌كردا‪.‬‬ ‫قورئان‌و مه‌الی‌ جزیری‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ گێڕانه‌وه‌كان���ی‌ نوس���ه‌ر‪ ،‬بارزانی‌‬ ‫ح���ه‌زی‌ له‌ئاخاوتنی‌ ناڕاس���ته‌وخۆو په‌نهان‬ ‫بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ باس‌و خواس���ی‌ ده‌خسته‌ قاڵبێكی‌‬ ‫چیرۆكئاس���ا‌و به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ كورت‌و پڕچێژ‬ ‫ده‌ریده‌بڕی‌‌و كاریگه‌ر ده‌بو له‌سه‌ر دانیشتوانی‌‬ ‫ده‌وروپش���تی‌‪ .‬ب���ۆ هه‌مو هه‌ڵس���وكه‌وتێكی‌‬ ‫پێویس���ت ئایه‌تێكی‌ قورئانی‌ پیرۆزی‌ له‌به‌ر‬ ‫ده‌خوێنده‌وه‌‪ ،‬یان كۆپله‌ ش���یعرێكی‌ مه‌الی‌‬ ‫جزیری‌‪ .‬كاتی‌ ئاخاوتن به‌ده‌نگێكی‌ س���اف‌و‬ ‫زواڵڵ ده‌په‌یڤی‌‪ ،‬ده‌نگی‌ نێر بو‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا ده‌نگی‌ به‌رز نه‌ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬له‌دوری‌‬ ‫(‪ )15 - 10‬مه‌ترێك���ه‌وه‌ ده‌نگی‌ ده‌بیس���تراو‬ ‫به‌ڕونی‌ مرۆڤ لێی‌ تێده‌گه‌یشت‪.‬‬ ‫مۆسیقاو گۆرانی‌‬ ‫شه‌وكه‌ت ئیس���ماعیل ده‌نوسێت‪ :‬بارزانی‌‬ ‫حه‌زی‌ له‌ ئاوازی‌ شمشاڵ بو‪ ،‬هه‌روه‌ها گوێی‌‬ ‫له‌ده‌نگ‌و س���ه‌دای‌ خۆش ده‌گ���رت‪ ..‬حه‌زی‌‬ ‫له‌قه‌وان‌و تۆماری‌ كاوێس ئاغا ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆرجار ده‌یفه‌رم���و‪ :‬خۆزگ���ه‌ له‌الوكه‌كه‌یدا‬ ‫نه‌یده‌گوت‪ :‬كورد خائینه‌!‬ ‫پێكه‌نین‌و قسه‌ی‌ خۆش‬ ‫نوس���ه‌ر هێما بۆ ئه‌وه‌ده‌كات بارزانی‌ كه‌م‬ ‫پێده‌كه‌نی‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر قسه‌وباسێكی‌ به‌دڵ‬ ‫بوایه‌و پێبكه‌نیایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ پێده‌كه‌نی‌ هه‌ردو‬ ‫چ���اوی‌ پڕده‌بون له‌ئاو‪ ،‬فرمێس���ك به‌هه‌ردو‬ ‫چاویدا ده‌هاته‌ خ���واره‌وه‌و جارێكی‌ دیكه‌ش‬ ‫باس���ه‌كه‌ی‌ ده‌گێڕای���ه‌وه‌و دو ئه‌وه‌نده‌ی‌ تر‬ ‫پێده‌كه‌نی‌‪.‬‬ ‫برسێتی‌‌و نان خواردن‬ ‫شه‌وكه‌ت مه‌ال ئیسماعیل ده‌نوسێت‪ :‬بارزانی‌‬ ‫له‌كاتی‌ برسێتیدا بۆ هاوه‌ڵه‌كانی‌ به‌م شێوه‌یه‌‬ ‫بو‪ :‬ئه‌گه‌ر یه‌ك نان���ی‌ پێبوایه‌ ده‌یكرد به‌دو‬ ‫له‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌تێكی‌ بۆ ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ برسیه‌تی‌‌و‬ ‫له‌ته‌كه‌ی‌ ت���ری‌ هه‌ڵده‌گرت‪ ،‬له‌وچانێكی‌ تردا‬ ‫له‌ته‌كه‌ی‌ تریش���ی‌ ده‌دا به‌برسیه‌كی‌ تر‪ .‬به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ خۆی‌ به‌برسێتی‌ ده‌مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫بارزانی‌ ده‌یوت‪ :‬ئه‌گه‌ر له‌رۆژێكدا له‌س���ێ‌‬ ‫جار زیات���ر نان بخۆم نه‌خ���ۆش ده‌كه‌وم‪...‬‬ ‫ح���ه‌زی‌ ده‌كرد ی���ه‌ك دو كه‌س���ی‌ دیكه‌ش‬

‫هاوبه‌شی‌ بكه‌ن له‌سه‌ر هه‌مان سینی‌‪ ،‬به‌یانیان‬ ‫خواردنی‌ س���ه‌ره‌كی‌ نان‌و ماست بو‪ ،‬زۆرجار‬ ‫كه‌ سه‌رتاس���ه‌ری‌ رۆژ له‌كه‌ژوكێو ده‌مایه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر س���ێ‌ ژه‌مه‌كه‌ی‌ هه‌ر نان‌و ماس���ت‌و چا‬ ‫بو‪ .‬هه‌تا خواردنیان نه‌خستایه‌ به‌رده‌م خۆی‌‬ ‫داوای‌ نه‌ده‌كردو پرس���یاری‌ نه‌ده‌كرد‪ ..‬كاتی‌‬ ‫نان دانان پێی‌ ناخۆش بو پێشه‌كی‌ خواردن‬ ‫له‌به‌رده‌می‌ ئه‌و دابنێن‪.‬‬ ‫هاتوچۆكردن‌و دانیشتن‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ به‌ڕێگادا رۆیش���تنی‌ بارزانی‌‪،‬‬ ‫نوس���ه‌ر ده‌نوس���ێت‪ :‬كه‌ به‌ پ���ێ‌ هاتوچۆی‌‬ ‫ده‌كرد له‌ رۆیش���تندا س���نگ‌و مل به‌رز بو‪،‬‬ ‫نه‌ به‌په‌ل���ه‌ ده‌ڕۆیش���ت نه‌هێ���واش‪ ،‬یه‌كێ‌‬ ‫له‌پاسه‌وانه‌كانی‌ له‌پێشیه‌وه‌ ده‌ڕۆیشت‪ ..‬كه‌‬ ‫ماندو بوایه‌ به‌زۆری‌ له‌سه‌ركه‌وتندا له‌چیاكان‬ ‫هه‌ڵوه‌س���ته‌یه‌كی‌ ده‌كرد بۆ پشودان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌كات���ی‌ پش���ودانه‌كه‌یدا كورته‌ باس���ێكی‌‬ ‫ده‌گێڕای���ه‌وه‌‪ ،‬زۆرجار له‌باره‌ی‌ گ���ژو گیای‌‬ ‫چیاكه‌و سودو زیانی‌‌و هه‌ندێجاریش باسی‌ ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ی‌ ده‌كرد كه‌ پیایدا تێپه‌ڕ ده‌بوین‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ شێوازی‌ دانیش���تنیه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫كه‌ له‌سه‌ر زه‌وی‌ داده‌نیشت به‌تانیه‌ك یان دو‬ ‫به‌تانیان به‌سه‌ریه‌كه‌وه‌ بۆ راده‌خست له‌بری‌‬ ‫دۆش���ه‌ك‪ ،‬جلوبه‌رگ���ه‌ زیاده‌كانیش���ی‌ له‌ناو‬ ‫توره‌كه‌یه‌كی‌ درێژكۆڵه‌دا ده‌كرده‌ س���ه‌رین‌و‬ ‫ب���ه‌ ڕۆژیش وه‌كو پاڵپش���ت بۆی���ان داده‌نا‪.‬‬ ‫چوارمش���قی‌ داده‌نیشت‌و پشت راست‌و پاڵی‌‬ ‫نه‌ده‌دایه‌وه‌ ب���ه‌ بالیفه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌و ش���ێوه‌یه‌‬ ‫چه‌ند سه‌عاتێك ده‌مایه‌وه‌‪ ،‬بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ قاچی‌‬ ‫ئه‌مدیو ئه‌ودیو پێ‌ بكات یان سڕی‌‌و ماندوێتی‌‬ ‫پێوه‌دیاربێ‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كاتی‌ نوستنی‌ بارزانی‌‪ ،‬ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫به‌شه‌و نه‌ده‌نوست‪ ،‬دوای‌ رۆژبونه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر‬ ‫ئی���ش‌وكاری‌ گرنگی هه‌بوایه‌‪ ،‬یان هێرش���ی‌‬ ‫دوژمنم���ان له‌س���ه‌ر بوایه‌ ئه‌و رۆژگاره‌ش���ی‌‬ ‫ده‌برده‌ س���ه‌ر‪ ،‬ده‌یفه‌رمو‪ :‬نوس���تن بۆ كاتی‌‬ ‫بێ‌ ئیشیه‌‪ ،‬كه‌ ئیش هه‌بو‪ ،‬نوستن پێویست‬ ‫نیه‌‪.‬‬ ‫كاتی‌ وتاردان‬ ‫نوس���ه‌ر كه‌ له‌ن���او شۆڕش���دا به‌"عه‌ریف‬ ‫شه‌وكه‌ت" ناسراوه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬بارزانی‌ له‌كاتی‌‬ ‫پێشكه‌ش���كردنی‌ وتاردا ئاوازی‌ ده‌نگی‌ خۆی‌‬ ‫نه‌ده‌گ���ۆڕی‌‪ ،‬ره‌خنه‌ی‌ له‌و كه‌س���انه‌ ده‌گرت‬ ‫ك���ه‌ كاتی‌ وت���ار خوێندنه‌وه‌ خۆیان س���وڕو‬ ‫كوڕ ده‌كه‌ن���ه‌وه‌و ده‌یكه‌ن به‌هاوارو نه‌ڕه‌نه‌ڕو‬ ‫په‌لهاویشتن به‌مالوالدا‪.‬‬ ‫نوسه‌ر كه‌ زمانی‌ ئینگلیزی‌ به‌باشی‌ زانیوه‌‪،‬‬

‫بارزانی‪:‬‬ ‫بۆ نزیكترین مرۆڤ‬ ‫(له‌خۆمه‌وه‌)‬ ‫له‌سه‌دا شه‌ستی‌‬ ‫نهێنیه‌كانی‌ شۆڕشم‬ ‫باس نه‌كردوه‌و‬ ‫نه‌مخستۆته‌ڕو‬ ‫چه‌ندینجار وه‌كو وه‌رگێڕی‌ بارزانی‌ كاریكردوه‌‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت له‌كاتی‌ دانیشتنه‌كانی‌ وتوێژدا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ نوێنه‌رانی‌ می���ری‌‪ ،‬بارزانی‌ توڕه‌یی‌‌و‬ ‫نائارام���ی‌‌و گ���رژی‌ ده‌رونی‌ خ���ۆی‌ تێكه‌اڵو‬ ‫به‌دانیش���ته‌كه‌ نه‌ده‌ك���رد‪ .‬به‌ڵك���و ده‌یوت‪:‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ میله‌ت ئه‌ركێكی‌ گه‌وره‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ش���انمان‪ ،‬ناب���ێ‌ تونده‌ میزاج���ی‌‌و توڕه‌یی‌‌و‬ ‫هه‌ڵچ���ون ئ���ه‌و به‌رژه‌وه‌ندیی���ه‌ بئاڵۆزێنێ‌‌و‬ ‫تێكی‌ بدات‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ بۆ وه‌دیهێنانی‌ سودو‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتی‌‌و مافی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‪.‬‬ ‫چه‌ك‌و نهێنیه‌كانی‌ شۆڕش‬ ‫بارزان���ی‌ له‌كات���ی‌ شۆڕش���دا تفه‌نگێكی‌‬ ‫جۆری‌ بڕن���ه‌وی‌ (ژماره‌ ‪)17‬ی‌ به‌ش���انه‌وه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ نزیك���ه‌ی‌ (‪ )60 - 50‬فیش���ه‌ك‪،‬‬ ‫جارێكی���ان به‌نوس���ه‌ری‌ راگه‌یاندوه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫ب���ۆ نزیكترین مرۆڤ (له‌خۆمه‌وه‌) له‌س���ه‌دا‬ ‫شه‌ستی‌ نهێنیه‌كانی‌ شۆڕشم باس نه‌كردوه‌و‬ ‫نه‌مخستۆته‌ڕو‪.‬‬ ‫كۆڕو مه‌جلیسی‌ بارزانی‌‬ ‫له‌ناو كۆڕو مه‌جلیس���ی‌ بارزانیدا‪ ،‬به‌وته‌ی‌‬ ‫نوس���ه‌ر بارزانی‌ ب���ه‌وه‌ دڵگیرب���وه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رچیه‌ك بڵێت دانیشتوان بڵێن‪ :‬به‌ڵێ‌ وایه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ داوای‌‬

‫له‌ئاماده‌ب���وان ك���ردوه‌ رای‌ خۆیان ده‌ربڕن‌و‬ ‫وتویه‌تی‌‪ :‬ئێوه‌ چی‌ به‌ڕاست‌و دروستر ده‌زانن‬ ‫رانماییم بك���ه‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫بارزانی‌ ئامۆژگاری‌‌و رێنمایی‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ناڕاسته‌وخۆ ئاراسته‌ی‌ به‌رامبه‌ره‌كه‌ی‌ ده‌كرد‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئامۆژگارییه‌كه‌ ره‌ق بوایه‌ به‌شێوازێك‬ ‫ده‌یك���رد كه‌ ئ���ه‌و كه‌س���ه‌ دڵگی���ر نه‌بێ‌‌و‬ ‫دانیشتوانیش تێنه‌گه‌ن مه‌به‌ستی‌ كێیه‌‪.‬‬ ‫نوسه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌گێڕێته‌وه‌ میوان ماوه‌ی‌‬ ‫هه‌رچه‌ندێ‌ الی‌ بارزانی‌ دابنیشتایه‌ ناڕه‌حه‌تی‌‬ ‫پیشان نه‌ده‌دا‪ ..‬ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر نه‌خۆشیش‬ ‫بوایه‌ له‌به‌رده‌م میوانه‌كه‌دا به‌ئاسایی‌‌و ئارامی‌‬ ‫داده‌نیش���ت‪ .‬ده‌یوت ئه‌گه‌ر به‌میوانه‌كه‌ بڵێن‬ ‫نه‌خۆش���ه‌و ناتوانێ‌ میوانداری‌ خه‌ڵك بكات‪،‬‬ ‫بێگومان ئه‌و كه‌س���ه‌ دڵگی���رو زویر ده‌بێ‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ نه‌یده‌هێشت پاسه‌وانه‌كانی‌ ده‌ست‬ ‫بنێن ب���ه‌ڕوی‌ هی���چ كه‌س���ێكه‌وه‌‪ ...‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ژوره‌ك���ه‌دا می���وان زۆر بونایه‌‪ ،‬جێی‌ خۆی‌‬ ‫ناڕه‌ح���ه‌ت ده‌كردو جێ���ی‌ میوانه‌كه‌ی‌ خۆش‬ ‫ده‌كرد‪ ...‬له‌هه‌ر ماڵێ میوان بوایه‌ له‌ (‪)5 -4‬‬ ‫رۆژ زیات���ر نه‌ده‌مایه‌وه‌‪ .‬یان هه‌تا ئه‌و كاته‌ی‌‬ ‫ده‌گه‌یش���ته‌ كۆتایی‌ جێبه‌جێكردنی‌ كێشه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‪.‬‬

‫گێڕانه‌وه‌یه‌ك ‌ی جیاواز بۆ "بن الدن"‬ ‫ئوسام ‌ه شاعیر‌و ئه‌ندازیار بو‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئوسامه‌ بن الدن زیاد له‌هه‌ر كه‌سێكی‌ تر ‌ی‬ ‫ئه‌م دنیایه‌‪ ،‬لێشاوێك له‌وتارو نوسین‌و‬ ‫راپۆرتی‌ له‌سه‌ر نوسراوه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆربه‌یان‬ ‫له‌دیدی‌ ستایش‌و پیاهه‌ڵدان یاخود رك‌و‬ ‫كینه‌وه‌ نوسراون‪" ،‬مایكڵ‌ سكیوه‌ر"‬ ‫گێڕانه‌وه‌یه‌كی‌ جیاوازی‌ بۆ ئه‌م سه‌ركرده‌یه‌ ‌ی‬ ‫قاعیده‌ كردوه‌‪ ،‬جیاواز له‌گێڕانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫جیهادكاران ‌ی خانه‌نشین‌و به‌ندكراو یاخود‬ ‫پسپۆران‌و ره‌خنه‌گران‪.‬‬ ‫ئوس���امه‌ بن الدن‪ ،‬ك ‌ه كتێبێك ‌ی قه‌باره‌ ‌ی‬ ‫گ���ه‌وره‌ ‌ی ‪ 288‬الپه‌ڕه‌یی���ه‌و له‌الیه‌ن "مایك ‌ڵ‬ ‫س���كیوه‌ر" دان���راوه‌و گروپ���ی‌ وه‌رگێڕان��� ‌ی‬ ‫‪ NCGR‬وه‌ریگێ���ڕاوه‌ ب���ۆ س���ه‌ر زمان ‌ی‬ ‫ك���وردی‌‪ ،‬ژیاننام���ه‌ی‌ ئوس���امه‌ ب���ن الدن‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و پیاوه‌ س���عودییه‌ی‌ پێیوابو‬ ‫خودا س���ه‌رو‌هت‌و س���امانی‌ پێیبه‌خشیوه‌ تا‬ ‫له‌پێن���او جێبه‌جێكردنی‌ "په‌یامێكی‌ پیرۆز"دا‬ ‫بیخات ‌ه گه‌ڕ كه‌ به‌م‌و هاوه‌ڵه‌كانی‌ سپاردوه‌‪.‬‬ ‫ئوسامه‌ كوڕ ‌ی محه‌مه‌د كوڕ ‌ی عه‌واد كوڕ ‌ی‬ ‫الدن له‌ئ���ازار ‌ی ‪ 1957‬له‌ناوچ���ه‌ی‌ م���ه‌زه‌ ‌ی‬ ‫ریاز ‌ی عه‌ره‌بستانی‌ سعودی‌ له‌دایكبوه‌‪ ،‬ناو ‌ی‬ ‫ئوس���ام ‌ه به‌مانای‌ "شێر" دێت‪ ،‬بن الدن رون ‌ی‬ ‫كردوه‌ت���ه‌وه‌ ك��� ‌ه به‌ناوی‌ یه‌كێ���ك له‌هاوه‌ڵ ‌ه‬ ‫به‌ڕێزه‌كانی‌ پێغه‌مبه‌ر "ئوسام ‌ه بن زه‌ید"ه‌و‌ه‬ ‫ناونراوه‌‪.‬‬ ‫ئوسامه‌ له‌بنه‌ماڵه‌یه‌ك ‌ی گه‌وره‌و سه‌رمایه‌دارو‬ ‫به‌ناوبانگ���ی‌ به‌بنه‌چ ‌ه یه‌مه‌ن ‌ی له‌دایكبوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫باوه‌ڕدارو پشت به‌خۆ به‌ستو بون‪ ،‬محه‌مه‌د ‌ی‬ ‫بابی‌ س���اڵ ‌ی ‪ 1931‬كۆمپانیایه‌كی‌ بیناساز ‌ی‬ ‫دامه‌زراند به‌ن���اوی‌ "كۆمپانیا ‌ی بن الدن"ه‌وه‌‪،‬‬ ‫محمه‌د پیاوێك ‌ی فره‌هاوسه‌ر بو‪ ،‬دو ئاره‌زو ‌ی‬ ‫ه���ه‌ر‌ه په‌س���ه‌ندكراوی‌ ئه‌و ل���ه‌م دونیایه‌دا‬ ‫"كاركردن‌و ژنهێنان" بو‪ .‬ئوسامه‌ حه‌ڤده‌هه‌مین‬ ‫كوڕی‌ بو له‌ژنێكی‌ سوری‌ به‌ناو ‌ی عالیه‌ غانم‪.‬‬ ‫ئه‌م باوكه‌ ئیمان���دار‌ه له‌دیدی‌ منداڵه‌كانیه‌و‌ه‬ ‫پاڵه‌وان‌و ئه‌فس���انه‌یی‌ بو‪ ،‬ك��� ‌ه به‌هه‌ژاریی‌و‬ ‫چنگه‌ك���ڕێ‌ خۆ ‌ی پێگه‌یاند‌و ب���وه‌ ملیاردێر‌و‬

‫له‌ساڵ ‌ی ‪1967‬دا له‌روداو ‌ی كه‌وتنه‌خواره‌وه‌ ‌ی‬ ‫فڕۆكه‌دا كۆچی‌ دوایی‌ كرد‪ ،‬ش���ا فه‌یس���ه‌ڵ ‌ی‬ ‫شا ‌ی عه‌ره‌بستانی‌ سعودی ‌ه له‌هه‌مو ژیاندا بۆ‬ ‫مردن��� ‌ی دو كه‌س گریاوه‌‪ ،‬ك���ه‌ یه‌كێكیان بۆ‬ ‫محه‌مه‌د بن الدن بوه‌‪.‬‬ ‫خێزانی‌ بن الدن‪ ،‬له‌بیس���ت‌و هه‌ش���ت برا‌و‬ ‫بیس���ت‌و چوار خوش���ك پێكده‌ه���ات‪ ،‬كه‌ تا‬ ‫بابی���ان له‌ژیاندا ماب���و به‌كولت���ورو نه‌ریت ‌ی‬ ‫وه‌هابی���دا گه‌وره‌ی‌ ك���ردن‪ .‬خێزانی‌ بن الدن‬ ‫زۆر ده‌وڵه‌مه‌ن���د ب���ون‪ ،‬له‌چه‌ندی���ن خانو ‌ی‬ ‫بنه‌ماڵه‌كه‌یاندا س���ااڵنه‌ میوانداری‌ س���ه‌دان‬ ‫حاج���ی‌‌و زان���ای‌ به‌ناوبانگ‌و س���ه‌ركرده‌یان‬ ‫ده‌كرد ك ‌ه له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سعودیه‌وه‌ ده‌هاتن بۆ‬ ‫ح���ه‌ج‌و عه‌مره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش تۆڕێك په‌یوه‌ندی‌ بۆ‬ ‫دروستكردن ك ‌ه به‌سودبون بۆ كارو بازرگانی‌‌و‬ ‫دواتر ئوسامه‌ش سودی‌ لێبینین‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ بۆ‬ ‫ناساندن ‌ی كه‌سان ‌ی وه‌ك بورهانه‌دین ‌ی ره‌بانی‌‌و‬ ‫عه‌بدول ره‌س���وڵ‌ س���ه‌یاف ك ‌ه له‌س���ه‌ركرد‌ه‬ ‫موجاهیده‌ دیاره‌كانی‌ ئه‌فغانستان بون‌و قاز ‌ی‬ ‫حسێن ئه‌حمه‌د كه‌ س���ه‌ركرده‌ ‌ی گه‌وره‌ترین‬ ‫رێكخراوی‌ ئیس�ل�امی‌ پاكس���تان "جه‌ماعه‌ت ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی‌" بو‪ ،‬ئه‌مان ‌ه كه‌سی‌ ناسراو بون بۆ‬ ‫ئوس���امه‌ پێش داگیركاری‌ سۆڤیه‌ت له‌ساڵی‬ ‫‪1979‬دا‪.‬‬ ‫س���ه‌ربار ‌ی سه‌رس���امی‌ ئوس���امه‌ به‌بابی‌‪،‬‬ ‫دایكیش���ی‌ زۆر خۆشه‌ویس���ت‪" ،‬به‌پل���ه‌ ‌ی‬ ‫یه‌ك���ه‌م خوا پاش���ان دایكی‌"‪ ،‬ك��� ‌ه هه‌ندێك‬ ‫له‌سه‌رچاوه‌كان به‌هۆ ‌ی ئه‌وه‌ی‌ بنه‌ماڵه‌كه‌یان‬ ‫خه‌ڵكی‌ الزقیه‌ی‌ سوریا بون پێیانوایه‌ عه‌له‌و ‌ی‬ ‫بوه‌‌و تا ته‌مه‌نی‌ حه‌ڤده‌ ساڵی‌ ئوسامه‌ پشو ‌ی‬ ‫هاوینان هاتوچۆی‌ كردون له‌سوریا‪.‬‬ ‫مایكڵ‌ س���كیوه‌ر ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫له‌كوڕه‌كان���ی‌ بن الدن‪ ،‬ته‌نها ئوس���ام ‌ه هه‌مو‬ ‫خوێندن ‌ی له‌شانشینی‌ سعودی ‌ه ته‌واو كرد به‌ب ‌ێ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌ی بچێته‌ هیچ خوێندنگایه‌كی‌ رۆژئاوای ‌ی‬ ‫یان س���ه‌فه‌ری‌ یه‌ك له‌دوای‌ یه‌كی‌ درێژخایه‌ن‬ ‫ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ب���كات‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌رده‌خات كه‌ مێشكی‌ ته‌نها له‌سه‌ر بنچینه‌ ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی‌ بنیاتن���را‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ئوس���امه‌‬ ‫خولی���ای‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ قوڵی‌ قورئان‌و مێژو ‌ی‬

‫ئیسالم‌و سوننه‌و فه‌رموده‌كان ‌ی پێغه‌مبه‌ر بو‪.‬‬ ‫له‌و خوێندنگایان���ه‌ش خوێندی‌ كه‌ كوڕه‌كان ‌ی‬ ‫شاو شازاده‌كان تێیدا ده‌خوێنن"‪.‬‬ ‫ئوسام ‌ه سه‌ڕه‌را ‌ی ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ خێزانه‌كه‌ش ‌ی‬ ‫زۆر س���اده‌و ساكار ژیاوه‌‌و به‌رده‌وام پیاوێك ‌ی‬ ‫ئ���ارام‌و به‌ئ���ه‌د‌هب‌و كه‌مدو ب���وه‌‪ ،‬له‌ته‌مه‌ن ‌ی‬ ‫الوێتیی���ه‌و‌ه له‌كۆمپانیاكه‌ی‌ باوكی‌ ده‌س���ت ‌ی‬ ‫به‌ئی���ش ك���ردوه‌و تێك ‌ه ‌ڵ به‌كرێ���كاران بوه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت س���كیوه‌ر به‌"كرێكاره‌ ملیۆنه‌ره‌كه‌"‬ ‫ناو ‌ی ده‌ب���ات‪ .‬س���اڵ ‌ی ‪ 1974‬له‌ته‌مه‌ن ‌ی ‪17‬‬ ‫ساڵیدا نه‌جوه‌ غانمی‌ خاڵۆزای‌ ده‌خوازێ‌‪.‬‬ ‫"س���نوره‌كان هیچ مانایه‌كیان نییه‌‪ ،‬هه‌مو‬ ‫زه‌وی‌ موڵكی‌ خوایه‌"‪ ،‬زۆرجار ئوس���ام ‌ه ئه‌م‬ ‫قس���ه‌یه‌ ‌ی له‌ژیانیدا دوپات كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫له‌ته‌مه‌ن ‌ی ‪ 22‬س���اڵیدا‪ ،‬له‌كات���ی‌ نوێژكردندا‬ ‫هه‌واڵ���ی‌ داگیركردنی‌ ئه‌فغانس���تان له‌الیه‌ن‬ ‫سوپای‌ س���وره‌و‌ه له‌كانون ‌ی یه‌كه‌می‌ ‪1979‬دا‬ ‫ده‌بیستێ‌‪ ،‬بۆ سبه‌ی‌ به‌په‌له‌ خۆی‌ ده‌گه‌یه‌نێت ‌ه‬ ‫پاكس���تان‪ ،‬ت���ا س���ه‌روه‌ت‌و س���امانه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ب���ۆ یارمه‌تیدان���ی‌ موس���ڵمان ‌ه ئه‌فغانیه‌كان‬ ‫به‌كاربهێنێت تا به‌ره‌نگاری‌ س���وپای‌ س���ور‬ ‫ببنه‌وه‌‪ .‬یه‌كه‌م رۆڵ ‌ی له‌جیهاد ‌ی ئه‌فغانستاندا‪،‬‬ ‫كۆكردن���ه‌وه‌و دوات���ر دابه‌ش���كردنی‌ پاره‌و‬ ‫خه‌رجی‌ له‌عه‌ره‌بستانی‌ سعودی‌‌و واڵتانی‌ تر ‌ی‬ ‫كه‌نداوه‌وه‌ بۆ موجاهیدین بو‪ ،‬سكیوه‌ر ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ "تا ساڵ ‌ی ‪ ،1984‬به‌هاوكار ‌ی‬ ‫شازاده‌ توركی‌ س���ه‌رۆكی‌ ده‌زگا ‌ی هه‌واڵگر ‌ی‬ ‫س���عودیه‌ وه‌ك ته‌ته‌رێك پاره‌ی‌ ده‌گوازته‌وه‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ رێكده‌خست"‪.‬‬ ‫"عه‌بدواڵ ع���ه‌زام" كه‌ ناس���راوترین زانا ‌ی‬ ‫ئایینی‌ ئیس�ل�ام بو بۆ داكۆكیكردن له‌شه‌ڕ ‌ی‬ ‫ئه‌فغانستان له‌دژی‌ سوپای‌ سور‪،‬‬ ‫یه‌كێك بو له‌و ش���ه‌ش پیاوه‌ ‌ی گه‌وره‌ترین‬ ‫كاریگه‌رییان له‌س���ه‌ر ژیانی‌ ب���ن الدن هه‌بو‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌وانی���ش بریتی‌ بون له‌"پێغه‌مبه‌رو ئیبن‬ ‫ته‌یمییه‌و س���ه‌اڵحه‌دین ‌ی ئه‌یوبی‌‌و محه‌مه‌د بن‬ ‫الدن‌و مه‌ال عومه‌ر" ‌ی سه‌ركرده‌ی‌ تاڵیبان‪.‬‬ ‫ساڵ ‌ی ‪ 1984‬عه‌زام‌و بن الدن رێكخراوێكیان‬ ‫به‌ناو ‌ی "مه‌كته‌ب ئه‌لخه‌ده‌م���ات" دامه‌زراند‪،‬‬ ‫ع���ه‌زام س���ه‌رۆكی‌ رێكخراوه‌ك���ه‌و ب���ن الدن‬

‫دارای ‌ی تێچونی‌ له‌ئه‌س���تۆگرت‪ ،‬رێكخراوه‌ك ‌ه‬ ‫له‌سه‌رتاس���ه‌ری‌ جیهان چاالك ب���و‪ ،‬ئه‌رك ‌ی‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ پ���اره‌و ناردنی‌ جه‌نگاوه‌ران بۆ‬ ‫جه‌نگی‌ ئه‌فغانس���تان‌و پروپاگه‌ند‌ه كردن بۆ‬ ‫جیهاد ‌ی له‌ئه‌س���تۆ گرتبو‪ .‬هه‌ر به‌مه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫نه‌وه‌ستا به‌ڵكو به‌بیلدۆزه‌رو شۆفڵ‌‌و گه‌اڵبه‌و‬ ‫حه‌فاره‌ كه‌وته‌ هه‌ڵكه‌ندن��� ‌ی تونێل ‌ی زه‌به‌الح‬ ‫له‌س���ه‌ر س���نوری‌ پاكس���تان‌و ئه‌فغانستان‌و‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ئاش���نایی‌ له‌گه‌ڵ‌ ه���ۆزو تیره‌كان ‌ی‬ ‫په‌شتون بۆ ده‌سته‌به‌ر كرد‪ .‬پاشان بن الدن‬ ‫كه‌وته‌ مه‌ش���قپێكردنی‌ به‌تالیۆنێكی‌ به‌نه‌ژاد‬ ‫عه‌ره‌ب كه‌ دواتر به‌عه‌ره‌بی‌ ئه‌فغانی‌ ناسران‌و‬ ‫جه‌نگاوه‌ری‌ سه‌رس���ه‌خت‌و ه���ه‌ره‌ توندڕه‌و ‌ی‬ ‫ئه‌فغانس���تان بون كه‌ به‌دوا ‌ی ش���ه‌هید بوندا‬ ‫ده‌گه‌ڕان‪ ،‬ئوسامه‌ به‌هاوكاری‌ عه‌بدول ره‌سول‬ ‫س���ه‌یاف كه‌ س���ه‌ركرده‌یه‌ك ‌ی موجاهیدین ‌ی‬ ‫نزیك له‌سعودی ‌ه بو كه‌وت ‌ه قایم كردنی‌ تۆپ‌و‬ ‫ته‌قه‌مه‌ن ‌ی له‌ئه‌فغانستان‌و ئوسامه‌ دواتر ئه‌و‬ ‫رۆژانه‌ ‌ی ژیانی‌ به‌"خۆش���ترین رۆژان ‌ی ژیانی‌"‬ ‫ناوبرد‪" .‬یه‌كه‌ی‌ عه‌ره‌ب ‌ی یه‌كه‌م چاالك ‌ی خۆ ‌ی‬ ‫ل���ه‌‪‌ 17‬ی ئاب ‌ی ‪1987‬دا ئه‌نجام دا‌و ئوس���ام ‌ه‬ ‫وه‌ك سه‌ربازێك به‌ش���داری‌ كرد‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫چاالكیه‌كه‌یان سه‌ركه‌وتو نه‌بو‪ ،‬به‌اڵم ئوسام ‌ه‬ ‫پێیوتن "برایان ره‌ش���بین‌و ب���ێ‌ هیوا مه‌بن‪،‬‬ ‫ره‌شبینی‌ گوناحه‌"‪ ،‬تا سه‌ره‌نجام له‌‪1989‬دا‬ ‫موجاهیدینه‌كان سوپای‌ سوریان به‌زاند‪.‬‬ ‫بن الدن پێیوایه‌ به‌زین ‌ی یه‌كێتی‌ سۆڤیه‌ت‬ ‫له‌ئه‌فغانس���تان زیات���ر به‌ه���ۆی‌ داڕوخان��� ‌ی‬ ‫ئابورییه‌وه‌ بو‪ ،‬له‌وه‌ ‌ی كه‌ به‌هۆی‌ تێكشكان ‌ی‬ ‫سه‌ربازییه‌وه‌ بوبێت‪ ،‬ئه‌و وتویه‌تی‌ "گۆرباچۆڤ‬ ‫ئه‌م���ه‌ی‌ ب���ۆ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ رونكرده‌و‌ه‬ ‫كه‌ ش���ه‌ڕی‌ ئه‌فغانس���تان ئابوری‌ روس���یا ‌ی‬ ‫وش���ك كرد"‪ .‬كه‌ ئه‌مه‌ش به‌بڕوا ‌ی ئوسامه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ته‌نها تێكش���كانی‌ سوپای‌ سور‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫گورزێك���ی‌ گه‌وره‌و كوش���نده‌ش بو بۆ وره‌ ‌ی‬ ‫بیری‌ كۆمۆنیستی‌ له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهان‪.‬‬ ‫ب���ن الدن‌و هاوه‌ڵه‌كانی‌ فێ���ری‌ ئه‌و‌ه بون‬ ‫كه‌ جیه���اد ته‌نها رێگای‌ مانه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�ام ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر په‌المار ‌ی بیانیه‌كان‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ساڵ ‌ی‬ ‫‪ 1988‬رێكخراوی‌ قاعیده‌ی���ان دامه‌زراند‪ ،‬تا‬

‫خێزانی‌ بن الدن‬ ‫له‌بیست‌و هه‌شت برا‌و‬ ‫بیست‌و چوار خوشك‬ ‫پێكده‌هات بابیان‬ ‫به‌كولتورو نه‌ریتی‌‬ ‫وه‌هابیدا گه‌وره‌ی‌ كردن‬

‫هێزو گوڕی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ جیهاد ‌ی ئه‌فغانستان‬ ‫بپارێ���زن‪ ،‬كه‌ رێكخراوه‌كه‌ سروش���تێكی‌ فر‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ هه‌ب���و‪ ،‬تیمی‌ ش���ه‌ڕكه‌ر ‌ی تاك‌و‬ ‫گروپی‌ بچوك‪ ،‬تۆكمه‌ی���ی‌ كارگێڕی‌‌و دارایی‌‌و‬ ‫دابینكردن ‌ی چه‌ك‪ ،‬فه‌ت���وای‌ ئایینی‌‌و میدیا‌و‬ ‫پڕوپاگه‌نده‌ چوار كۆڵه‌كه‌ی‌ پته‌و ‌ی دامه‌زران ‌ی‬ ‫قاعیده‌ ب���ون‪ .‬قاعید‌ه له‌مێ���ژوی‌ رێكخراو‌ه‬ ‫رادیكالیه‌كان���دا بێ‌ هاوتایه‌‪ ،‬یه‌كه‌م رێكخراو‌ه‬ ‫پشتیوان ‌ی جیهانی‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌هۆ ‌ی موسڵمان ‌ی‬ ‫ئاواره‌ له‌جیهان‌و ئینته‌رنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئوس���ام ‌ه دوای‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ بۆ س���عودی ‌ه‬ ‫ل���ه‌‪1989‬دا‪ ،‬ده‌كه‌وێت���ه‌ به‌كارهێنان���ی‌ ئه‌و‬ ‫یه‌مه‌نیان���ه‌ی‌ ك��� ‌ه رۆڵیان هه‌ب���و له‌جه‌نگ ‌ی‬ ‫ئه‌فغانس���تان بۆ له‌س���ه‌ر كار البردن ‌ی رژێم ‌ه‬ ‫ماركس���ییه‌كه‌ی‌ باش���ور ‌ی یه‌مه‌ن‪ ،‬پاش���ان‬ ‫به‌یه‌كج���اری‌ س���عودیه‌ به‌جێده‌هێڵێ���ت‌و‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ پیش���اوه‌ر بۆ هێوركردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و پاش���اگه‌ردانییه‌ سیاسی‌‌و توندوتیژییه‌ ‌ی‬ ‫له‌نێوان گروپ ‌ه موجاهیده‌كان ‌ی ئه‌فغانس���تان‬ ‫به‌تایبه‌ت��� ‌ی له‌نێوان گولبه‌دی���ن حیكمه‌تیار‌و‬ ‫ئه‌حمه‌د ش���ا مه‌س���عود‪ .‬پاش���ان روده‌كات ‌ه‬ ‫س���ودان به‌مه‌به‌ستی‌ رێكخس���تنی‌ بزوتنه‌و‌ه‬

‫جیهادییه‌كانی‌ س���ۆمال‌و یه‌م��� ‌هن‌و عێراق‬ ‫له‌س���اڵ ‌ی ‪1991‬ه‌وه‌ ت���ا ‪ 1996‬له‌خه‌رتوم‬ ‫نیش���ته‌ج ‌ێ ده‌بێ���ت‪ ،‬ل���ه‌و ماوه‌ی���ه‌دا‬ ‫لێدوانه‌كان ‌ی له‌سه‌ر بنه‌ماڵه‌ ‌ی فه‌رمانڕه‌وا ‌ی‬ ‫س���عودیه‌و ئه‌مه‌ری���كاو رۆژئاواو ئیس���رایل‌و‬ ‫رژێمه‌ عه‌ره‌بیه‌كان توندتر ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ژماره‌ ‌ی‬ ‫هێرشه‌كانی‌ قاعیده‌ بۆ سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا له‌یه‌م ‌هن‌و س���ۆماڵ‌ زیاتر ده‌بێ‌‌و‬ ‫دواتریش چاالك���ی‌ قاعی���ده‌ دژ به‌ئه‌مه‌ریكا‬ ‫په‌لده‌هاوێژێت بۆ كینیا‌و تانزانیا‪.‬‬ ‫ب���ن الدن له‌ئای���ار ‌ی ‪1996‬دا ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ ئه‌فغانس���تان‌و له‌نزیك ش���اری‌ جه‌اللئاباد‬ ‫نیش���ته‌ج ‌ێ ده‌بێ���ت‪ ،‬پاش���ان ده‌گوازێته‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ چیاكان���ی‌ تۆرا ب���ۆرا به‌خ���اوو خێزان‌و‬ ‫فه‌رمانده‌كانی���ه‌وه‌‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ش مه‌ال عومه‌ر‬ ‫بانگ���ی‌ ده‌كات له‌قه‌نده‌ه���ار ‌ی پایته‌خت��� ‌ی‬ ‫تاڵیبان بژی‌‪ .‬س���كیوه‌ر ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫كه‌ ئوس���امه‌ ئامانجی‌ قاعی���د‌ه له‌"به‌ده‌رنان ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌جیهان ‌ی موسڵمانان"‌و "له‌ناوبردن ‌ی‬ ‫س���ته‌مكاره‌ موس���ڵمانه‌كان"‌و "ئیس���رائیل"‬ ‫چ���ڕ ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئینج���ا دواتریش داخ ‌ی دڵ ‌ی‬ ‫خۆی‌ به‌ش���یعه‌كان بڕێژێ‌‪ ،‬ئوس���ام ‌ه پێیوابو‬ ‫ك���ه‌ "ده‌بێت ئامانجه‌كان ی���ه‌ك له‌دوا ‌ی یه‌ك‬ ‫جێبه‌ج��� ‌ێ بكرێن نه‌ك هه‌موی���ان پێكه‌وه‌"‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ب���ن الدن بڕوای‌ وای���ه‌ جه‌نگ ‌ی‬ ‫سوننه‌و شیعه‌ تواناكانی‌ بێهێز ده‌كات‪.‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه ئه‌مه‌ش جیاوازیی‌ هه‌ره‌ دیاری‌ نێوان‬ ‫رێكخراو ‌ی قاعیده‌‌و داعش بێت‪ ،‬ك ‌ه یه‌كه‌میان‬ ‫زۆر دژ‌ه ئه‌مه‌ری���كاو رۆژئاوا‌و ئیس���رائیل بو‪،‬‬ ‫دوه‌میشیان زۆر دژه‌ شیعه‌یه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك ل���ه‌م كتێب���ه‌دا ئام���اژه‌ی‌ پێك���راو‌ه‬ ‫بن الدن ش���اعیر بو به‌ش���ێكی‌ زۆر ‌ی سرود‌ه‬ ‫حه‌ماس���ییه‌كانی‌ قاعید‌ه ئه‌و هۆنیوینه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ناوب���راو ئه‌ندازیاری‌ بیناس���ازی‌ ب���و‪ ،‬له‌دوا‬ ‫دێڕه‌كان ‌ی ئه‌م كتێبه‌ش���دا عوم���ه‌ر بن الدن‬ ‫ده‌رب���اره‌ ‌ی ئوس���امه‌ی‌ باوك���ی‌ لێدوانێك��� ‌ی‬ ‫سه‌رنجڕاكێش��� ‌ی راگه‌یان���دوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"له‌سه‌ر بنه‌مای‌ شاره‌زاییم له‌باوكم‌و كه‌سان ‌ی‬ ‫ده‌وروبه‌ ‌ی باوه‌ڕم وای ‌ه ئه‌و میهره‌بانترینیانه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه هه‌ندێكیان زۆر خراپترن"‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫ئایند‌ه ‌ی‬ ‫ژینگ ‌ه ‌ی كوردستان‬

‫ئایا قوربانیكردن به‌ئاژه‌ڵ له‌ناوبردنیان نییه‌؟‬

‫د‪ .‬هه‌ڵه‌ت ره‌شید‬ ‫باس����وخواس له‌س����ه‌ر ژینگ����ه‌و گرینگیدان‬ ‫به‌گرفت����ه‌ ژینگه‌یی����ه‌كان ده‌گه‌رێت����ه‌وه‌ ب����ۆ‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ حه‌فتاكان����ی‌ س����ه‌ده‌ی‌ راب����ردو‪،‬‬ ‫پ����اش یه‌ك����ه‌م كۆنگ����ره‌ی‌ تایبه‌ت����ی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان به‌ژینگ����ه‌‪ ،‬چونكه‌ پاش كۆتایی‌‬ ‫هاتنی‌ جه‌نگ����ی‌ جیهانی‌ دوه‌م‌و كۆنترۆڵكردنی‌‬ ‫زۆر نه‌خۆشی‌و په‌تا كاره‌س����اته‌ ژینگه‌ییه‌كان‬ ‫ه����ۆكاری‌ س����ه‌ره‌كی‌ م����ردن‌و له‌ناوچون����ی‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك����ی‌ زۆری‌ دانیش����توانی‌ زه‌وی‌‌و زیان‬ ‫گه‌یان����دن ب����و به‌ژێرخان����ی‌ ئاب����وری‌ واڵتانی‌‬ ‫جیهان‪ .‬له‌م پێناوه‌ش����دا نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان‌و‬ ‫ناوه‌نده‌ زانس����تیه‌كان بۆ ده‌رخستنی‌ هۆكاری‌‬ ‫راس����ته‌قینه‌و دۆزینه‌وه‌ی‌ چاره‌سه‌ر بۆ گرفته‌‬ ‫ژینگه‌یی����ه‌كان‌و چه‌ندین ده‌س����ته‌و كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫زانس����تی‌ دروستكران‪ ،‬ده‌رئه‌نجامی‌ كاری‌ ئه‌م‬ ‫لیژن����ه‌و ناوه‌نده‌ زانس����تیانه‌ له‌ هه‌ش����تاكانی‌‬ ‫سه‌ده‌ی‌ رابردو ده‌رباره‌ی‌ ته‌نكبونه‌وه‌ی‌ چینی‌‬ ‫ئۆزۆن‌و دۆزینه‌وه‌ی‌ چاره‌سه‌رو ده‌ربازبون له‌م‬ ‫گرفته‌و مه‌ترس����یه‌كانی‌ ت����ه‌واوی‌ راگه‌یاندن‌و‬ ‫زانك����ۆو واڵتان����ی‌ پێش����كه‌وتوی‌ جیهان����ی‌‬ ‫س����ه‌رقاڵكردو ئه‌نجامه‌كه‌ش����ی‌ به‌كۆنگ����ره‌ی‌‬ ‫(مۆنتری����اڵ ‪ )1987‬كۆتای����ی‌ ه����ات به‌دانانی‌‬ ‫كۆتوبه‌ند له‌س����ه‌ر به‌كارهێنان و ده‌رهاویشتنی‌‬ ‫گازی‌ كلۆرو فلۆرو كاربۆن رێگه‌چاره‌ی‌ باش����ی‌‬ ‫دانا ب����ۆ كۆنترۆڵكردن����ی‌ ته‌نكبونه‌وه‌ی‌ چینی‌‬ ‫ئۆزۆن ‪ ،‬به‌اڵم گرفته‌كان لێره‌دا كۆتایی نه‌هات‬ ‫به‌ڵكو له‌ س����ه‌ره‌تایی‌ ن����ه‌وه‌ده‌كان‌و پاش باڵو‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م راپۆرتی‌ ده‌س����ته‌ی‌ گۆڕانی‌‬ ‫كه‌ش����وهه‌وای‌ جیه����ان س����ه‌باره‌ت به‌گۆڕانی‌‬ ‫كه‌ش‌وهه‌وای‌ جیهان‌و كاریگه‌ری‌و ده‌رئه‌نجامه‌‬ ‫خراپه‌كانی‌ له‌س����ه‌ر ره‌گه‌زه‌كانی‌ ژینگه‌و ژیانی‌‬ ‫مرۆڤ ته‌واوی‌ واڵتانی‌ جیهانی‌ س����ه‌رقاڵكرد ‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌م راپۆرته‌ یه‌كه‌م راپۆرتی‌ زانستی‌‬ ‫فه‌رم����ی‌ بو ده‌رب����اره‌ی‌ گۆڕانی‌ كه‌ش����وهه‌واو‬ ‫مه‌ترس����یه‌كانی‌ له‌س����ه‌ر ئاینده‌ی‌ ژینگه‌ ‪ ،‬ئه‌م‬ ‫راپۆرته‌ هۆشداریدا به‌واڵتانی‌ جیهان سه‌باره‌ت‬ ‫به‌زۆربون����ی‌ گازه‌ گه‌رمكه‌ره‌كان‌و به‌رزبونه‌وه‌ی‌‬ ‫پل����ه‌ی‌ گه‌رم����ی‌ ك����ه‌ ده‌رئه‌نجام����ی‌ زۆربونی‌‬ ‫پیشه‌سازی‌‌و س����وتانی‌ به‌رهه‌مه‌ نه‌وتییه‌كان‌و‬ ‫به‌كارهێنان����ی‌ وزه‌و كه‌مبون����ه‌وه‌ی‌ روپۆش����ی‌‬ ‫روه‌كیه‌ پێش����ینه‌یه‌كی‌ خراپ‌و چاوه‌رواننه‌كراو‬ ‫له‌س����ه‌ر ره‌گه‌زه‌كانی‌ ژینگه‌ دروس����ت ده‌كات‪.‬‬ ‫ك����ه‌ كاریگ����ه‌ری‌ ده‌بێ����ت له‌س����ه‌ر ت����ه‌واوی‌‬ ‫ژینگ����ه‌ی‌ جیهان نه‌وه‌ك ژینگ����ه‌ی‌ ناوچه‌یه‌كی‌‬ ‫تایبه‌ت‪.‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانیش وه‌كو هه‌ر ناوچه‌یه‌كی‌‬ ‫كه‌ی‌ جیهان به‌ش����ێكه‌ له‌سیس����تمی‌ ژینگه‌ی‌‬ ‫جیهانی‌و كاریگ����ه‌ره‌ به‌و گ����ۆڕان‌و گرفتانه‌ی‌‬ ‫كه‌ توش����ی‌ ره‌گه‌زه‌كانی‌ ژینگه‌ هاتون‌و ده‌بێت‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان هه‌رچه‌نده‌ دامه‌زراوه‌ی‌‬ ‫پیشه‌س����ازی‌ گه‌وره‌مان نیه‌و ئاس����تی‌ بژێوی‌‬ ‫دانیش����توانی‌ هێنده‌ به‌رز نی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌‬ ‫به‌رده‌وامی‌ شه‌ڕوكاولكاری‌ رژێمه‌ یه‌ك له‌دوای‬ ‫یه‌كه‌كان����ی‌ عێ����راق‌و ناوچه‌كه‌ توش����ی‌ گرفتی‌‬ ‫گه‌وره‌ هات����وه‌‪ ،‬جگه‌ ل����ه‌وه‌ش خراپی‌ جۆری‌‬ ‫سوته‌مه‌نی‌‌و خراپی‌ شوێنی‌ كارگه‌و فراوانبونی‌‬ ‫نازانستی‌ شاره‌كان‌و كه‌می‌ روبه‌ری‌ سه‌وزایی‌و‬ ‫فڕێدان‌و سوتاندنی‌ پاشماوه‌و تێكه‌ڵبونی‌ ئاوی‌‬ ‫پاشه‌رۆی‌ مااڵن بۆ نێو چه‌م‌و روبارو به‌نداوه‌كان‬ ‫بێ‌ چاره‌س����ه‌ر له‌ه����ۆكاره‌ س����ه‌ره‌كیه‌كانن كه‌‬ ‫گرفت بۆ ژینگه‌ی‌ هه‌رێم دروستده‌كه‌ن‌و بونه‌ته‌‬ ‫هۆی‌ پیس����بونی‌ ئاوی‌ به‌نداوه‌كان‌و پیسبونی‌‬ ‫ه����ه‌وای‌ هه‌ندێ‌ ناوچه‌و كه‌مبونه‌وه‌ی‌ ئاوی‌ ژێر‬ ‫زه‌وی‌‌و ئ����اوی‌ س����ه‌ر زه‌وی‌‌و تێكچونی‌ ژیانی‌‬ ‫زینده‌واران له‌و ناوچانه‌ی‌ كه‌ پاشماوه‌كانی‌ لێ‌‬ ‫ده‌سوتێنرێت‪ ،‬كاریگه‌ری‌ گۆڕانی‌ كه‌شوهه‌وای‌‬ ‫جیهان له‌س����ه‌ر هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان وه‌كو‬ ‫راپۆرتی‌ ده‌سته‌ی‌ گۆڕانی‌ كه‌شوهه‌وای‌ جیهانی‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ پێداوه‌ بریتی����ه‌ له‌به‌رزبونه‌وه‌ی‌ پله‌ی‌‬ ‫گه‌رم����ی‌‌و زیادبون����ی‌ بون به‌هه‌ڵ����م‌و زیادبونی‌‬ ‫دوباره‌بون����ه‌وه‌ی‌ وشكه‌س����اڵیه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مانه‌ش‬ ‫كاریگه‌ری‌ كردۆته‌ سه‌ر كه‌مبونه‌وه‌ی‌ روپۆشی‌‬ ‫روه‌ك����ی‌‌و به‌رهه‌م����ی‌ كش����توكاڵی‌‌و ده‌رامه‌تی‌‬ ‫ئ����اوی‌ س����ه‌ر زه‌وی‌‌و ژێ����رزه‌وی‌‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا‬ ‫به‌هۆی‌ به‌رده‌وامی‌ ئه‌م گۆڕانكارییانه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ئاس����تی‌ جیهان‌و گرنگینه‌دان‌و فه‌رامۆشكردنی‌‬ ‫ره‌گه‌زه‌كان����ی‌ ژینگ����ه‌و نه‌بون����ی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫دروسس����ت بۆ ده‌رامه‌ته‌كان����ی‌ ژینگه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌وه‌ كێشه‌و گرفته‌ ژینگه‌ییه‌كان‬ ‫زیاترده‌بن‌و به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ چاره‌سه‌ری‌ پێویست‬ ‫مه‌ترس����ی‌ كاره‌ساتی‌ گه‌وره‌ی‌ لێده‌كرێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویس����ته‌ پرس����ی‌ ژینگه‌و چاره‌س����ه‌ركردنی‌‬ ‫ته‌نه����ا له‌ده‌س����ته‌یه‌كدا بچ����وك نه‌كرێت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ الیه‌نی‌ كارگێری‌ یه‌كێكه‌ له‌گرفته‌كان‌و‬ ‫پێویس����ته‌ ته‌واوی‌ ره‌گه‌زه‌كان����ی‌ ژینگه‌ وه‌كو‬ ‫ده‌رامه‌تی‌ ئاوو پاراس����تنی‌ زینده‌وه‌ران‌و هه‌واو‬ ‫خاك هه‌مویان له‌وه‌زاره‌تێك یان ده‌س����ته‌یه‌كی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كۆبكرێته‌وه‌و كۆمه‌ڵێك پس����پۆڕی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌هاوكاری‌ رێكخراوه‌كانی‌ ژینگه‌ی‌ سه‌ر‬ ‫به‌نه‌ته‌وه‌یه‌كگرت����وه‌كان كاری تێ����دا بكه‌ن بۆ‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی‌ چاره‌س����ه‌ر بۆ گرفته‌ ژینگییه‌كان‌و‬ ‫ده‌ربازكردن����ی‌ ژینگ����ه‌و دانیش����توانی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌كاره‌سات‪.‬‬ ‫چونك����ه‌ گ����ه‌ر ئێس����تا كارنه‌كرێ����ت ب����ۆ‬ ‫چاره‌س����ه‌ركردنی‌ گرفته‌كان ئ����ه‌وا له‌ئاینده‌دا‬ ‫كاره‌س����اتی‌ ژینگه‌یی‌ ده‌خوڵقێنێ����ت‌و گرفتی‌‬ ‫ئابوری‌‌و ته‌ندرروس����تی‌ بۆ دانیشتوانی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌خوڵقێنێت ك����ه‌ ئه‌وكات چاره‌س����ه‌ركردنی‌‬ ‫ق����ورس ده‌بێ����ت‌و دارای����ی‌ زیات����ری‌‬ ‫پێویست ده‌بێت‬

‫عه‌بدولڕه‌حمان صدیق*‬ ‫له‌وه‌اڵمداو به‌پشتبه‌س����تن به‌زانستی‬ ‫نوێ‌و به‌ئاماره‌كانی ده‌زگا نێوده‌وڵه‌تییه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان‪ ،‬ده‌ڵێین‪:‬‬ ‫قوربانیكردن به‌ئاژه‌ڵی وه‌ك وش����ترو‬ ‫مان����گاو مه‌ڕو ب����زن‪ ،‬له‌ڕۆژانی جه‌ژنی‬ ‫قورباندا‪ ،‬وه‌ك له‌قورئان‌و س����وننه‌تدا‬ ‫هات����وه‌‪ ،‬ده‌بێت����ه‌ ه����ۆی ڕاگرتن����ی‬ ‫هاوس����ه‌نگیی نێوان گازه‌كان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫وه‌ك له‌ئاماره‌كان����ی ڕێكخ����راوی ف����او‬ ‫(ئێ����ف ئه‌ی ئ����ۆ)دا هات����وه‌‪ ،‬ئاژه‌اڵن‬ ‫به‌رپرس����ن له‌ده‌ردان����ی ل����ه‌(‪)18%‬ی‬ ‫ب����ڕی ئ����ه‌و گازانه‌ی كه‌ پل����ه‌ی گه‌رما‬ ‫به‌رزده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك گازی میس����ان‬ ‫(سی ئێچ فۆڕ)و كاربۆن دای ئۆكساید‪.‬‬ ‫بۆیه‌ به‌قوربانیكردن به‌م چوار جۆره‌ی‬ ‫ئ����اژه‌ڵ‪ ،‬بڕی گازی میس����ان‌و كاربۆن‬ ‫دای ئۆكس����اید كه‌مده‌كات‌و بڕی گازی‬ ‫(ئۆكس����یجین)یش زیاد ده‌كات‪ .‬گازی‬ ‫میسان(‪ )CH4‬كه‌ له‌ئه‌نجامی كرداری‬ ‫س����ووتاندن‌و پرۆسه‌ی ش����یكردنه‌وه‌ی‬ ‫به‌كتیریای توخم����ه‌ ئه‌ندامییه‌كانییه‌وه‌‬ ‫له‌شوێنی ژێرخاكنانی زبڵ‌و خاشاكه‌وه‌‬ ‫دێته‌ ئاراوه‌‪.‬‬ ‫پرۆفیس����ۆر(كۆنراد)ی س����ه‌رۆكی‬ ‫په‌یمانگای (بالنك) بۆ مایكرۆبایۆلۆژی‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت‪":‬ئ����ه‌و گازی (میس����ان)ه‌ی‬

‫كه‌ له‌ڕێگ����ه‌ی مانگاو واڵخ����ی به‌رزه‌و‬ ‫مه‌ڕومااڵته‌وه‌ ده‌رده‌چێت‌و س����ااڵنه‌ش‬ ‫نزیك����ه‌ی (‪ )600‬ملی����ۆن تۆن����ه‌و‬ ‫به‌رزده‌بێته‌وه‌ نێو به‌رگی هه‌وا‪ ،‬یه‌كێكه‌‬ ‫له‌س����ه‌ره‌كیترین هۆكاره‌كانی دیارده‌ی‬ ‫قه‌تیسبونی گه‌رما‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر بتوانین‬ ‫س����نورێك بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی دابنێین‪،‬‬ ‫ئه‌وسا ده‌توانین گۆڕانكارییه‌كی خێراتر‬ ‫ئه‌نج����ام بده‌ی����ن ل����ه‌و گۆڕانكارییه‌ی‬ ‫ك����ه‌ له‌ڕێگ����ه‌ی دابه‌زاندن����ی گازی‬ ‫دوانه‌ئۆكس����یدی كاربۆنه‌وه‌ به‌ده‌ستی‬ ‫ده‌هێنین"‪.‬‬ ‫به‌پێی توێژینه‌وه‌كانیش ده‌ركه‌وتوه‌‬ ‫كه‌ بڕی گازی میسان له‌هه‌وادا به‌ڕێژه‌ی‬ ‫(‪ )150%‬زی����ادی ك����ردوه‌ له‌س����اڵی‬ ‫(‪)1750‬وه‌ تا ئه‌مڕۆ‪ ،‬به‌مه‌ش س����نوره‌‬ ‫ئاساییه‌كانی خۆی تێپه‌ڕاندوه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ڕاس����ته‌ كه‌ جی����اوازی هه‌ی����ه‌ له‌نێوان‬ ‫كاریگه‌ریی هه‌ر یه‌ك له‌گازی میس����ان‌و‬ ‫گازی دوانه‌ئۆكسیدی كاربۆن له‌ڕوی‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬گازی دوانه‌ئۆكسیدی كاربۆن‬ ‫(‪)70%‬ی قه‌باره‌ی ئه‌و گازانه‌ پێكدێنێت‬ ‫كه‌ ده‌بنه‌ هۆی دیارده‌ی قه‌تیس����بونی‬ ‫گه‌رم����ا‪ ،‬له‌كاتێكدا گازی میس����ان (‪%‬‬ ‫‪ )23‬پێكدێنێت‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬توان����ای گازی میس����ان ب����ۆ‬ ‫گلدانه‌وه‌ی گه‌رم����ا له‌نێو به‌رگه‌هه‌وای‬ ‫زه‌وی����دا (‪ )23‬جار زیات����ره‌ له‌توانای‬ ‫گازی دوانه‌ئۆكسیدی كاربۆن‪.‬‬

‫س����ێیه‌م‪ :‬گازی میس����ان بۆ ماوه‌ی‬ ‫(‪ )8‬ساڵ له‌به‌رگه‌هه‌وادا ده‌مێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێك����دا گازی دوانه‌ئۆكس����یدی‬ ‫كاربۆن بۆ ماوه‌ی زیاتر له‌(‪ )100‬ساڵ‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ ساڵی (‪)2002‬دا مانگاو مه‌ڕومااڵت‬ ‫نزیك����ه‌ی (‪ )2،3‬بلیۆن ت����ۆن له‌گازی‬ ‫دوانه‌ئۆكس����یدی كارب����ۆن‌و نزیك����ه‌ی‬ ‫(‪ )104‬ملیۆن تۆن گازی (میسان )ی‬ ‫خستوه‌ته‌ هه‌واوه‌‪.‬‬ ‫ته‌نها له‌فه‌ره‌نس����ادا گازی میس����انی‬ ‫ده‌رچ����و له‌ڕێگه‌ی ده‌م����ی ئاژه‌اڵنه‌وه‌‪،‬‬ ‫نزیك����ه‌ی (‪ )26‬ملیۆن ت����ۆن بوه‌‪ ،‬له‌‬ ‫ڕێگه‌ی پاشه‌ڕۆشیانه‌و‌ه نزیكه‌ی (‪)12‬‬ ‫ملیۆن تۆن بوه‌ ‪.‬‬ ‫بۆی����ه‌ هه‌ت����ا به‌رهه‌مهێنان����ی یه‌ك‬ ‫كیلۆگرام له‌گۆش����تی مان����گا‪ ،‬نزیكه‌ی‬ ‫(‪ )13‬ت����ا (‪ )30‬كیلۆگ����رام له‌ گازی‬ ‫میسان ده‌چێته‌ هه‌واوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م����ڕۆ به‌پێی ئاماره‌كانی ڕێكخراوی‬ ‫كش����توكاڵ‌و خۆراكی س����ه‌ر به‌نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان (فاو)‪ ،‬ژماره‌ی ئه‌م چوار‬ ‫جۆره‌ له‌ئاژه‌ڵه‌كان به‌م شێوه‌یه‌یه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬مانگا‪:‬‬ ‫له‌جیهاندا ژماره‌ی مانگا نزیكه‌ی (‪)1‬‬ ‫ملیارو (‪ )500‬ملیۆن سه‌ره‌ كه‌‪:‬‬ ‫‪ %28‬له‌هندس����تانه‌‪ ،‬كه‌ هیندییه‌كان‬ ‫نایخۆن‌و سه‌ری نابڕن‪.‬‬ ‫‪ 200‬ملیۆن سه‌ر له‌به‌رازیله‌‬

‫‪ 165‬ملیۆن سه‌ر له‌ئه‌مریكایه‌‬ ‫‪ 110‬ملیۆن سه‌ر له‌چینه‌‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬مه‌ڕ‪:‬‬ ‫له‌جیهاندا ژماره‌ی مه‌ڕ نزیكه‌ی (‪)2‬‬ ‫ملیار س����ه‌ره‌‪ ،‬ك����ه‌ (‪)22%‬ی له‌واڵتی‬ ‫نیوزله‌ندایه‌‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬بزن‪:‬‬ ‫له‌جیهان����دا ژم����اره‌ی ب����زن ده‌گاته‌‬ ‫نزیكه‌ی (‪ )1‬ملی����ار‪ ،‬كه‌ (‪)30%‬ی له‌‬ ‫واڵتی چینه‌‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ :‬وشتر‪:‬‬ ‫له‌جیهان����دا ژماره‌ی وش����تر ده‌گاته‌‬ ‫نزیكه‌ی (‪ )20‬ملیۆن وشتر‪ ،‬كه‌(‪)70%‬‬ ‫ی له‌واڵت����ه‌ عه‌ره‌بییه‌كان����ی ئاس����یاو‬ ‫ئه‌فریقیایه‌‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ی����ه‌ ك����ه‌ له‌پڕۆس����ه‌ی‬ ‫قوربانیك����ردن به‌و چوار جۆره‌ ئاژه‌ڵه‌‪،‬‬ ‫موعجیزه‌یه‌ك����ی گ����ه‌وره‌ی‌ هه‌ی����ه‌ كه‌‬ ‫بریتییه‌ له‌كه‌مكردنه‌وه‌ی بڕی گازه‌كانی‬ ‫دوانه‌ئۆكس����یدی كاربۆن و میس����ان‪،‬‬ ‫وێڕای زۆر سودی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئابوریی‬ ‫دیكه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی ژم����اره‌ی‬ ‫ئاژه‌ڵه‌كان س����ااڵنه‌ له‌زیادبووندان‪ ،‬به‌م‬ ‫پڕۆس����ه‌یه‌ش جۆرێك له‌هاوس����ه‌نگی‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ب����ڕی ئه‌و گازانه‌ی كه‌‬ ‫زیان به‌ژینگه‌و به‌رگه‌هه‌وا ده‌گه‌یه‌نن‪.‬‬

‫هه‌تا به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫یه‌ك كیلۆگرام‬ ‫له‌گۆشتی مانگا‪،‬‬ ‫نزیكه‌ی (‪ )13‬تا‬ ‫(‪ )30‬كیلۆگرام‬ ‫له‌ گازی میسان‬ ‫ده‌چێته‌ هه‌واوه‬

‫*وه‌زیری‌ پێشوی‌ ژینگه‌ی‌ عێراق‬

‫حكومه‌ت بایه‌خ‬ ‫ێ نادات‬ ‫به‌ئاو ‌ی پرد ‌‬

‫ئا‪ :‬ئارام شێركۆ‬ ‫ئاوی‌ زێی‌ دوكان به‌درێژایی‌ دوانزه‌‬ ‫كیلۆمه‌تر به‌ناو ناحیه‌ی‌ پردێدا تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم تائێستا له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌وه‌ بۆ بواره‌كانی‌ كاره‌باو‬ ‫كشتوكاڵ‌و خزمه‌تكردنی‌ هاواڵتیان هیچ‬ ‫سودێكی‌ لێوه‌رنه‌گیراوه‌‪.‬‬ ‫ش���اره‌دێی‌ پ���ردێ ده‌كه‌وێت���ه‌ باكوری‬ ‫كه‌ركوكه‌وه‌و نزیكه‌ی ‪ 50‬كم لێیه‌وه‌ دوره‌و‬ ‫له‌ ‪ 12‬گه‌ڕه‌ك پێكهاتوه‌‪ ،‬دانیش���توانه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌كوردو توركمان پێكهات���وه‌و ‪ 36‬گوندو‬ ‫‪ 12‬گ���ه‌ڕه‌ك له‌خۆده‌گرێت‪ .‬ڕوبه‌ری‌ زه‌وییه‌‬ ‫كش���توكاڵیه‌كانی‌ ناحیه‌كه‌ (‪ )117‬هه‌زار‬ ‫دۆنمه‌‪ .‬سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی‌ ئاوی‌ پردێ‌‪،‬‬ ‫زێ���ی‌ دوكانه‌‪ ،‬ك���ه‌ دوای‌ گه‌یش���تنی‌ به‌م‬ ‫ناحیه‌یه‌ ده‌چێته‌ قه‌زای دبس و له‌وێشه‌وه‌‬ ‫ده‌چێت���ه‌وه‌ به‌غدا‌و تێكه‌ڵ به‌روباری‌ دیجله‌‬ ‫ده‌بێ���ت‪ .‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ناحی���ه‌ی‌ پ���ردێ‌‬ ‫عه‌ب���دول موته‌لیب عه‌بدول له‌تیف‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"هاواڵتیانی شاری پردێ سودی زۆر باشیان‬ ‫له‌و ئاوه‌ بینیوه‌"‪.‬‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ (‪ 1987‬و ‪ )1988‬به‌شێكی‬ ‫زۆری‌ گونده‌كانی‌ سنوری‌ پردێ‌ به‌ر شااڵوی‌‬ ‫كاولكاری‌ رژێمی‌ به‌عس كه‌وتن‌و دانیشتوانه‌‬ ‫كورده‌كه‌ی‌ راگوێزراو له‌بری‌ ئه‌وان عه‌ره‌ب‬

‫ده‌سه‌اڵتدارانی‌ به‌غدا له‌به‌ر هۆكاری‌ سیاسی‌ نایانه‌وێت‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ گه‌شتیاری‌ له‌پردێ‌ ئه‌نجام بدرێت‪ .‬ئه‌م ‌ه جگه‌له‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌توانرێت وێستگه‌ی‌ كاره‌بای‌ له‌سه‌ر دروست بكرێت‬ ‫نیشته‌جێكرا‪ .‬س���ودیان بینوه‌ له‌و زه‌وییه‌‬ ‫كشتوكاڵیانه‌ی ئه‌وان تاكو پرۆسه‌ی ئازادی‬ ‫عێراق له‌ساڵی ‪ 2003‬هاواڵتیانی پردێ‪ ،‬بۆ‬ ‫كشتوكاڵكردن‌و راوه‌ماسی‌‌و باخ‌و سه‌وزه‌وات‬ ‫س���ودیان له‌ئاوی‌ زێیه‌كه‌ وه‌رگرتوه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫تائێستا له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ هیچ پڕۆژه‌یه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و ئاوه‌ نه‌كراوه‌‪ ،‬تاوه‌كو هاواڵتیان‬ ‫لێی‌ سوده‌مه‌ندبن‪ .‬حكومه‌ت ده‌توانێت بۆ‬ ‫دروستكردنی‌ شوێنێكی‌ گه‌شتیاری‌ سودی‌‬ ‫لێ‌ ببینێت‪ .‬وه‌كو به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ناحیه‌كه‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت "تائێس���تا چه‌ندی���ن كۆمپانیای‬ ‫ناوخۆی���ی‌و ده‌ره‌ك���ی هاتون ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫چه‌ندی���ن پ���رۆژه‌ی گه‌ش���توگوزاری یان‬ ‫پ���رۆژه‌ی تری تێدا ئه‌نج���ام بدرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ الی ئێمه‌ نیه‌‬ ‫ئێمه‌ ناتوانین به‌هیچ شێوه‌یه‌ك گرێبه‌ست‬ ‫له‌گه‌ڵ هیچ كه‌س واژو بكه‌ین"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ناحیه‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌‬

‫به‌غ���دا له‌به‌ر هۆكاری‌ سیاس���ی‌ نایانه‌وێت ش���اری كه‌ركوك كێش���ه‌ی ئاوی خواردنی‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ گه‌شتیاری‌ له‌پردێ‌ ئه‌نجام بدرێت‪ .‬هه‌یه‌‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌نجامدانی ئه‌و پرۆژه‌یه‌ هه‌شتا‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ل���ه‌وه‌ی‌ ده‌توانرێت وێس���تگه‌ی‌‬ ‫كاره‌بای‌ له‌س���ه‌ر دروس���ت بكرێت‪ ،‬یاخود ملی���ار دیناری ده‌وێ���ت‪ .‬به‌ته‌واوبونی‌ ئه‌و‬ ‫وه‌كو س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئ���اوی‌ خواردنه‌وه‌ پڕۆژه‌یه‌ به‌یه‌كجاری كێشه‌ی بێ ئاوی له‌ناو‬ ‫ش���اری‌ كه‌ركوك‌و به‌ش���ێك له‌گونده‌كانی‬ ‫سودی‌ لێ‌ ببینرێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆی���ه‌وه‌ "عه‌بدولقادر محه‌مه‌د نێوان پردێ‌و كه‌ركوك چاره‌سه‌ر ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك‬ ‫ئه‌می���ن " به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ئ���اوی كه‌ركوك‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ب���ۆ دابینكردن���ی ئ���اوی له‌لیژنه‌ی‌ پڕۆژه‌كان ئه‌حمه‌د عه‌س���كه‌ری‌‪،‬‬ ‫خواردن���ه‌وه‌ی‌ كه‌ركوك زۆر پێویس���تیان باس له‌وه‌ده‌كات له‌به‌رنامه‌یاندایه‌ به‌نداوێك‬ ‫به‌ئاوی پ���ردێ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ ماوه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ئاوی‌ پردێ‌ دروس���ت بكه‌ن "كه‌‬ ‫هه‌ش���ت س���اڵه‌ به‌ب���ه‌رده‌وام هه‌وڵیانداوه‌ سودێكی زۆر باشی ده‌بێت بۆ په‌ره‌پێدانی‌‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك���ی‌ له‌و ج���ۆره‌ جێبه‌جێ‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌رهه‌می كشتوكاڵی"‪ .‬گوتیشی‌ "ده‌مانه‌وێت‬ ‫ب���ه‌اڵم حكومه‌ت���ی‌ به‌غ���دا داواكه‌یان���ی‌ لقێك���ی ل���ێ بهێنین بۆ به‌نداوی خاس���ه‌‪،‬‬ ‫ره‌تكردۆته‌وه‌‪ .‬وتی‌ "ئێستا بڕیاره‌ بۆ ساڵی كه‌ س���ودێكی زۆری‌ بۆ خه‌ڵكی ش���اره‌كه‌‬ ‫‪ 2013‬ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ جێبه‌جێ‌ بكرێت‪ .‬ئێمه‌ به‌گشتی‌و هاواڵتیانی ئه‌و گوندانه‌ی نزیكی‬ ‫زه‌وی‌ پڕۆژه‌كه‌م���ان به‌س���ه‌د ملیۆن دینار ئه‌و به‌نداوه‌ به‌تایبه‌تی ده‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ س���ود وه‌رنه‌گرت���ن له‌و ئاوه‌ بۆ‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ كڕی���وه‌"‪ .‬له‌كاتێك كه‌‬

‫وێس���تگه‌ی‌ كاره‌ب���ا‪ ،‬عه‌س���كه‌ری‌ پێیوایه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ عێراق نایا‌نه‌وێ‌ ئه‌و كار‌ه‬ ‫ئه‌نج���ام بدرێت " له‌به‌رچه‌ن���د هۆكارێكی‬ ‫سیاس���ی‌و بونی بیروباوه‌ڕه‌ی‌ ش���ۆڤینی‌و‬ ‫كۆنه‌په‌رستی"‪ .‬عه‌سكه‌ری ئه‌وه‌شی راگه‌یاند‬ ‫ئه‌مه‌ یه‌كه‌م پرۆژه‌ نییه‌ حكومه‌تی ناوه‌ندی‬ ‫كێشه‌ی بۆ دروست ده‌كات و نایه‌ڵێت بێته‌‬ ‫بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ ،‬پێشتریش هه‌وڵی‬ ‫ئه‌وه‌ دراوه‌ له‌و سنوره‌ پااڵوگه‌یه‌ك دروست‬ ‫بكرێت و پاش ئه‌وه‌ی بڕیاری لێدراوه‌ ئه‌وه‌‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 5‬ساڵه‌ جێبه‌جێ نه‌كراوه‌‬ ‫هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌‪ ،‬د‪ .‬بورهان عوس���مان‬ ‫به‌رزنجی‪ ،‬س���ه‌رۆكی به‌ش���ی كارگێڕی‌ كار‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ئێمه‌ ده‌توانین ئ���اوی‌ پردێ‌ بۆ‬ ‫چه‌ن���د مه‌به‌س���ت به‌كاربهێنی���ن‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫دروستكردنی‌ به‌نداو‪ ،‬یان بۆ وه‌به‌رهێنانی‬ ‫وزه‌ی كاره‌با‪ ،‬ئه‌وكاته‌ له‌باتی كڕینی كاره‌با‬ ‫ده‌توانین كاره‌با بفرۆش���ین"‪ .‬یان بیكه‌ین‬ ‫به‌ناوچه‌یه‌كی گه‌شتوگوزاری‪ ،‬یاخود حه‌وزی‌‬ ‫به‌خێوكردنی‌ ماسی‌‪ ،‬یان بۆ بنیادنانه‌وه‌ی‬ ‫ژێرخانی كشتوكاڵی به‌شێوه‌یه‌كی زانستی‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ هه‌مو ده‌بن به‌هۆكارێكی س���ه‌ره‌كی‬ ‫پاره‌ په‌یداك���ردن كه‌واته‌ ئیم��� ‌ه له‌رێگای‬ ‫ئ���ه‌م ئاوه‌وه‌ ده‌توانی���ن چ بۆ حكومه‌ت چ‬ ‫بۆ هاواڵتیان به‌چه‌ندین ش���ێوه‌ پاره‌ دابین‬ ‫بكه‌ین‌و بیهێنینه‌ ناو ش���اره‌كه‌مان له‌باتی‬ ‫ئه‌وه‌ی پاره‌ به‌رینه‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )468‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/3‬‬

‫ڕانیه‌؛ ده‌روازه‌ی ڕاپه‌ڕین ‌ه یان خیانه‌ت؟!‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫هاوکات به‌هۆی نه‌بونی هه‌س���تی دڵسۆزی‌و‬ ‫خه‌مخۆری بۆ خزمه‌تکردن‌و به‌ره‌وپێش���بردنی‬ ‫قه‌زاکه‌و هه‌مو ئه‌و هۆکارانه‌ به‌یه‌که‌وه‌ له‌چه‌ند‬ ‫س���اڵی ڕابردودا‪ ،‬کاریگه‌رییه‌کی زۆر نه‌رێنی‌و‬ ‫به‌رچاوی له‌س���ه‌ر دواکه‌وتن‌و پشتگوێخستن‌و‬ ‫به‌جێمان���ی ده‌ڤه‌ره‌که‌ له‌کاروان���ی ئاوه‌دانی‬ ‫هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫یه‌کێکیت���ر له‌داواکارییه‌‌کان���ی خه‌ڵک���ی‬ ‫ده‌ڤه‌ره‌ک���ه‌ بۆ ئاس���انکردنی ئیش���وکاریان‌و‬ ‫خێرات���ر به‌ڕێوه‌بردن���ی کاروب���اره‌کان‪،‬‬ ‫بریت���ی ب���وه‌ له‌به‌قه‌زاکردن���ی هه‌ریه‌ک���ه‌‬ ‫له‌ناحییه‌کانی(‌حاجی���اوا ی���ان چوارقوڕن���ه)‬ ‫له‌سنوری قه‌زای ڕانیه‌و(سه‌نگه‌سه‌ر) له‌قه‌زای‬ ‫پش���ده‌ر‪ ،‬ک���ه‌ زۆر له‌بارن بۆئ���ه‌وه‌ی بکرێن‬ ‫به‌قه‌زاو له‌ئێستادا ژماره‌ی دانیشتوان‌و ڕوبه‌ری‬ ‫جوگراف���ی هه‌ریه‌کێکیان به‌ته‌نه���ا له‌ژماره‌و‬ ‫ڕوبه‌ری جوگرافی هه‌ندێک له‌و شوێنانه‌ زیاتره‌‬ ‫که‌ پێش���تر کراون به‌قه‌زا‪ .‬ب���ه‌اڵم حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی کوردس���تان‌و الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌کان‬ ‫هیچ هه‌نگاوێک���ی کرداریان بۆ جێبه‌جێکردنی‬ ‫ئه‌م داواکارییه‌و به‌قه‌زاکردنی هیچ یه‌کێک له‌و‬ ‫ناحیانه‌ی ده‌ڤه‌ره‌که‌‌ نه‌ناوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌چه‌ن���د س���اڵی ڕاب���ردودا‪،‬‬ ‫دانیش���توانی هه‌ریه‌که‌ له‌ناحیه‌کانی (خدران‌و‬ ‫بنگ���رد)و ب���ه‌ری مه‌رگ���ه‌‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام داوای‬ ‫ئه‌وه‌یان کردوه‌‪ ،‬که‌ به‌هۆی نزیکییان‌و له‌پێناو‬ ‫ئاسانترکردنی کاروباره‌کانیان بخرێنه‌وه‌ سه‌ر‬ ‫قه‌زای ڕانیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م داواکارییه‌ش به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ی داواکارییه‌کانی تر‪ ،‬تا ئێستا له‌الیه‌ن‬ ‫حکومه‌ت���ه‌وه‌ به‌هێن���د وه‌رنه‌گیراوه‌و ئیش���ی‬ ‫پێویستی بۆ نه‌کراوه‌‪.‬‬ ‫داگیرکردنی بیناو زه‌وی‌و موڵکی گشتی‬ ‫پرس���ی داگیرکردنی موڵ���ک‌و بیناو خانوی‬ ‫حکوم���ه‌ت‌و موڵک���ی گش���تی‪ ،‬گرفتێک���ی‬ ‫سه‌رانس���ه‌رییه‌و له‌هه‌مو هه‌رێمی کوردس���تان‬

‫ئ���ه‌و دیارده‌یه‌ بون���ی هه‌یه‌‪ ،‬له‌ناویش���یاندا‬ ‫له‌ش���اری ڕانیه‌و ته‌واوی ناحیه‌کانی قه‌زاکه‌دا‌‪،‬‬ ‫ئه‌و دیارده‌ی���ه‌ زۆر دیارو به‌رچاوه‌‪ .‬ژماره‌یه‌ک‬ ‫بین���ای حکوم���ی له‌الیه‌ن هه‌ندێ���ک حزب‌و‬ ‫پارتی سیاسی‌و به‌تایبه‌ت له‌الیه‌ن (ی‪.‬ن‪.‬ک)‬ ‫ه‌وه‌ ده‌س���تیان به‌س���ه‌ردا گیراوه‌‪ ،‬له‌کاتێکدا‬ ‫حکوم��� ‌هت‌و وه‌زاره‌ته‌کان خۆیان پێویس���تی‬ ‫زۆریان به‌و بینایانه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها زه‌وی‌و موڵکی گشتی‌و سه‌ر چیاو‬ ‫ته‌پۆڵکه‌کان له‌ژێر مه‌ترسی زۆردان‪ ،‬به‌شێکیان‬ ‫کراونه‌ته‌‌ شوێنی نیشته‌جێبون‌و به‌شێکی تریان‬ ‫ک���راون به‌ڤێالو باخ‌و له‌الیه‌ن هه‌ندێک خه‌ڵکی‬ ‫ده‌ستڕۆیشتوه‌وه‌ داگیرکراون‪ .‬تائێستاش نه‌ک‬ ‫هه‌ر ڕێوش���وێنی پێویس���ت بۆ گێڕانه‌وه‌یان‌و‬ ‫وه‌ستانی ئه‌و دیارده‌یه‌ نه‌گیراوه‌ته‌به‌ر‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫هه‌ندێک له‌و شوێنانه‌ی ته‌لبه‌ندکراون‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫حکومه‌ت خۆیه‌وه‪ ،‬ج���اده‌و کاره‌باو هه‌ندێک‬ ‫له‌خزمه‌تگوزاریان بۆ ڕاکێشراوه‌!‬

‫له‌نێوان ڕانیه‌و هه‌ندێک شاری ده‌سته‌خۆشکیدا‬ ‫ده‌درا‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ قه‌اڵدزێدا‪.‬‬ ‫دواتری���ش له‌گه‌ڵ دروس���تبونی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گ���ۆڕان‌و ده‌رکه‌وتنی ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬س���ااڵنه‌‬ ‫له‌ی���ادی ڕاپه‌ڕیندا ن���اوی ئه‌و ش���ه‌هیدانه‌ی‬ ‫ک���ه‌ له‌ڕۆژان���ی ڕاپه‌ڕین���دا ش���ه‌هید ب���ون‌و‬ ‫که‌س���وکاریان بوبون به‌گۆڕان‌و ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫ناویان له‌پۆس���ته‌ره‌کانی ئه‌و یاده‌و لیس���تی‬ ‫ش���ه‌هیده‌کان ده‌رده‌هێندراو هه‌وڵی شێواندنی‬ ‫لیس���ته‌که‌یان ده‌دا! هه‌مو ئه‌م���ه‌ش له‌پێناو‬ ‫بچوککردنه‌وه‌ی ڕاپه‌ڕین‌و ده‌رهاویشته‌و ئامانج‌و‬ ‫ده‌س���تکه‌وته‌کانی‌و س���ه‌رقاڵکردنی خه‌ڵ���ک‬ ‫به‌وجۆره‌ بابه‌تانه‌و البردنی خه‌یاڵ‌و ته‌رکیزیان‬ ‫له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنی به‌ڵێنه‌کان‌و داواکارییه‌‬ ‫س���ه‌ره‌کییه‌کان‪ .‬هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ چه‌ند‬ ‫س���اڵێک له‌س���ه‌روبه‌ندی ڕاپه‌ڕیندا له‌که‌ناڵه‌‬ ‫ڕه‌سمییه‌کانی هه‌ندێک له‌حزبه‌کانه‌وه‌‪ ،‬لێدوان‌و‬ ‫زانیاری چه‌واشه‌کارانه‌ باڵوده‌کرایه‌وه‌و خه‌ڵک‬ ‫ده‌هاته‌ س���ه‌رجاده‌ بۆ خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زایی‬ ‫ده‌ربڕین‪ ،‬ت���اداوای لێبوردنێ���ک له‌خه‌ڵکه‌که‌‬ ‫بکرێ���ت‌و به‌م���ه‌ داواکاری‌و داخوازیی���ه‌‬ ‫بنچینه‌یی���ه‌کان بیرببرێن���ه‌وه‌‌‪ .‬ه���ه‌روه‌ک‬ ‫مه‌به‌ستیش���یان ب���و‪ ،‬ئه‌و ج���ۆره‌ پیالنه‪ ‌،‬بۆ‬ ‫ماندوک���ردن‌و وه‌کو جۆرێک له‌س���زاو جۆرێک‬ ‫له‌بێ ئومێدکردن‪ ،‬پیشانی خه‌ڵکی ئه‌م شاره‌‬ ‫بده‌ن���ه‌وه‌و وایان لێبکه‌ن که‌ بی���ر له‌ناڕه‌زایی‬ ‫ده‌ربڕین‌و ئه‌نجامدانی خۆپیشاندان‌و ڕاپه‌ڕینی‬ ‫تر نه‌که‌نه‌وه‌!‬ ‫په‌یڕه‌ویک���ردن ل���ه‌و ج���ۆره‌ سیاس���ه‌ت‌و‬ ‫به‌رنامه‌ڕێژیی���ه‌‪ ،‬ه���ه‌ر الی حزب نه‌وه‌س���تا‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و دواتر ئه‌گه‌ر به‌ناڕاس���ته‌وخۆش بێت‪،‬‬ ‫گواس���تراوه‌ته‌وه‌ بۆ سه‌ر ئاس���تی حکومی‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌م هه‌رێمه‌و دواتر ڕای گشتی‌و‬ ‫میدیای ئه‌هلی‌و هتد‪ ...‬به‌جۆرێک هاوشێوه‌ی‬ ‫حزب���ه‌کان‌و داموده‌زگاکان���ی حکوم���ه‌ت‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا به‌ده‌گمه‌ن که‌ناڵێک یان ده‌زگایه‌کی‬

‫ڕاگه‌یاندن���ی حکوم���ی‪ ،‬حزبی‪ ،‬س���ێبه‌ر یان‬ ‫ئه‌هلی ده‌بینی���ت‪ ،‬که‌ به‌ئه‌ن���دازه‌ی فراوانی‬ ‫سنوری جوگرافی‌و زۆری ژماره‌ی دانیشتوان‌و‬ ‫خه‌ب���ات‌و قوربانیدان���ی ش���اره‌که‌و زیندویی‌و‬ ‫چاالکی خه‌ڵکه‌که‌ی گرنگی به‌م ده‌ڤه‌ره‌ بدات‪.‬‬ ‫یاخود به‌ش���ێوه‌یه‌کی تر‪ ،‬له‌زۆربه‌ی ئاس���ته‌‬ ‫ڕه‌س���می‌و نیمچه‌ ڕه‌سمی‌و ناڕه‌سمییه‌کانه‌‌وه‌‌و‬ ‫به‌ناهاوس���ه‌نگییه‌کی به‌رچ���او مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ڕانیه‌و ده‌ڤه‌ری ڕاپه‌ڕیندا ده‌کرێت‪ ،‬به‌به‌راورد‬ ‫له‌گه‌ڵ شارو ده‌ڤه‌ره‌کانی تر‪.‬‬ ‫هه‌مو ئه‌مانه‌ کاردانه‌وه‌ی نه‌رێنیان له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌رون‌و هه‌ڵوێس���تی خه‌ڵکه‌که‌ دروستکردوه‌و‬ ‫هه‌ندێک که‌س���ی دوچاری جۆرێک له‌نامۆبون‬ ‫به‌خودی ش���اره‌که‌ی ک���ردوه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‬ ‫ئه‌وانه‌ی که‌ له‌ش���ارێکی تر ده‌ژین‪ .‬ڕاشکاوتر‬ ‫بڵێین له‌ده‌رئه‌نجامی ئه‌وجۆره‌ له‌سیاس���ه‌ت‌و‬ ‫ئیش���کردنه‌ی هه‌ندێک له‌حزب���ه‌کان‌و میدیاو‬ ‫دواتریش حکومه‌ت که‌ به‌رامبه‌ر ئه‌م ش���اره‌و‬ ‫خه‌ڵکه‌که‌ی په‌یڕه‌وی ده‌که‌ن‪ ،‬هه‌ستێکی وای‬ ‫الی هه‌ندێ���ک که‌س دروس���تکردوه‌ که‌ ڕه‌نگه‌‬ ‫ئاسان نه‌بێت شانازی به‌زێدی له‌دایکبون‌و ژیانی‬ ‫خۆیه‌وه‌ بکات‪ ،‬له‌کاتێکدا له‌وانه‌یه‌ ئه‌و هه‌سته‌‬ ‫الی که‌س���ێکی ده‌ڤه‌ری بارزان یان تاڵه‌بان‪،‬‬ ‫یاخود هه‌رش���وێن‌و ش���ارو ش���ارۆچکه‌یه‌کی‬ ‫تری هه‌رێمی کوردس���تان به‌پێچه‌وانه‌وه‌ بونی‬ ‫هه‌بێ���ت‪ .‬وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌ ڕانی ‌ه له‌بری ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌روازی ڕاپه‌ڕی���ن‌و پایته‌خت���ی ئازادی بێت‪،‬‬ ‫ده‌روازه‌ی خیانه‌ت‌و ناپاکی بێت!‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی ل���ه‌م وت���اره‌دا زۆر به‌کورت���ی‬ ‫باس���کران‪ ،‬مش���تێک نابن له‌و خه‌رواره‌ زۆرو‬ ‫زه‌به‌نده‪ ،‬له‌کێش���ه‌و گرفته‌کانی ئه‌م ش���اره‌و‬ ‫خه‌ڵکه‌که‌ی‪ ،‬که‌ ئه‌گه‌ر به‌وردی‌و ئه‌کادیمیانه‌‬ ‫لێکبدرێنه‌وه‌‪ ،‬ده‌گه‌یته‌ ئه‌و گریمانه‌ی که‌ زۆر‬ ‫قورسه‌ چیتر ئه‌و دۆخه‌ به‌و شێوه‌یه‌ی ئێستا‬ ‫له‌الیه‌ن خه‌ڵکی ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌حکومه‌ت‌و‬ ‫الیه‌نه‌کان‌و داموده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کان قبوڵ‬

‫چونكه‌ ئی����راده‌ی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس����تانی‌‬ ‫له‌پش����ته‌و‪ ،‬هیچ هێزێكی����ش نیه‌ بتوانێ‬ ‫به‌رامب����ه‌ر ب����ه‌م ئیراده‌یه‌ی گ���� ‌هل‌و هه‌ر‬ ‫س����ێ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌ڵبژێردراوی‌ گه‌ل‬ ‫بوه‌ستێته‌وه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ هه‌نگاون����ان ب����ه‌ره‌و‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ هێزه‌كانی‌‪70‬و ‪ 80‬ئه‌ركێكی‌‬ ‫زۆر پیرۆز‪ ،‬به‌اڵم قورسه‌‪ .‬بۆ سه‌ركه‌وتن‬

‫له‌م هه‌نگاوه‌دا پێویسته‌‪:‬‬ ‫ی فه‌زل����ی‌ بكه‌ین‌و‬ ‫• به‌گوێی‌ ش����وكر ‌‬ ‫برینه‌كان����ی‌ راب����وردو س����اڕێژ بكه‌ی����ن‪،‬‬ ‫لێبورده‌بی����ن به‌رامب����ه‌ر یه‌كتر بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كڕیز بین‪.‬‬ ‫• هی����چ حیزبێك����ی‌ سیاس����ی‌ نابێت‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ حیزبه‌ك����ه‌ی‌ بخاته‌ پێش‬ ‫مه‌بده‌ئی‌ یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ ئه‌م دو هێزه‌‪.‬‬

‫• نه‌هێڵی����ن ئه‌جن����دای‌ واڵتانی‌ نه‌یار‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان ببێته‌ ئاس����ته‌نگ‬ ‫له‌به‌رده‌م ئه‌م پڕۆسه‌یه‌دا‪.‬‬ ‫• س����ه‌ریش دانه‌نه‌وێنی����ن ب����ۆ ئ����ه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ ك����ه‌ بونه‌ته‌ ب����ازرگان له‌ژێر‬ ‫چه‌ت����ری‌ وه‌زاره‌تی‌ پێش����مه‌رگه‌و خۆیان‬ ‫له‌سه‌ر حسابی‌ پێشمه‌رگه‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫واڵته‌كه‌مان ده‌وڵه‌مه‌ند كردوه‌‪.‬‬

‫ڕانیه‌و په‌راوێزخستنێکی به‌رنامه‌بۆکێشراو‬ ‫چه‌ند س���اڵێک دوای ڕاپه‌ری���ن‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌کاته‌ پێویس���ته‌کاندا‪ ،‬حزب���ه‌کان له‌ڕێگه‌ی‬ ‫هه‌ندێک دروشمی بریقه‌دارو به‌وتاری ئاگرین‌و‬ ‫به‌ڵێنی گ���ه‌وره‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت به‌ه���ۆی فراوانی‬ ‫ژماره‌ی دانیش���توان‌و سنوره‌ جوگرافییه‌که‌ی‪،‬‬ ‫بۆ یه‌کالکردن���ه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کان‌و ملمالنێ‬ ‫حزبییه‌کان‪ ،‬س���ودیان له‌خه‌ڵکی شاری ڕانیه‌و‬ ‫ته‌واوی سنوری قه‌زاکه‌و ده‌ڤه‌ره‌که‌‌ وه‌رده‌گرت‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌و چه‌ند س���اڵه‌ی دوایدا به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫به‌رنامه‌ بۆداڕێژراو‪ ،‬پیالنه‌که‌ گۆڕانی به‌سه‌ردا‬ ‫ه���ات‪ .‬ئیت���ر ده‌س���تکرا به‌په‌راوێزخس���تن‌و‬ ‫پشتگوێخستنێکی به‌رچاوی ده‌ڤه‌ره‌که‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ااڵنی زو له‌یادی ڕاپه‌ڕیندا هه‌ندێک گرنگی‬ ‫به‌و شاره‌ درابێت‌و ژماره‌یه‌ک پرۆژه‌ی بۆ بڕیار‬ ‫لێدرابێ‪ ،‬ئیتر ئ���ه‌وه‌ش کۆتایی هات‌و له‌بری‬ ‫ئه‌وه‌ له‌و یاده‌دا هه‌وڵی‌ گێڕانی فیتنه‌و ئاژاوه‌‬

‫یه‌كگرتنه‌وه‌ ‌ی یه‌كه‌كان ‌ی ‪70‬و ‪ ...80‬پاشماوه‌‬

‫له‌ئێس����تادا مه‌بده‌ئ����ی‌ یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌م دو هێزه‌ له‌الیه‌ن س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫پارله‌مان����ی‌ كوردس����تان‪ ،‬ئه‌نجومه‌ن����ی‌‬ ‫وه‌زیران‌و گه‌لی‌ كوردس����تانه‌وه‌ په‌سنده‌و‬ ‫ده‌بێ����ت جێبه‌جێ بكرێت‪ .‬به‌ڵێ راس����ته‌‬ ‫شه‌ڕی تاریكس����تانی‌ داعش له‌وانه‌یه‌ ئه‌م‬ ‫پرۆس����ه‌یه‌ هه‌ندێك خاو بكاته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ پڕۆسه‌كه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬

‫دروستكردنی‌ دێوه‌ز‌مه‌یه‌ك له‌داعش‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫یه‌كه‌م پرس���یارێك كه‌ ئه‌م گوتاره‌ له‌زه‌ینی‌‬ ‫جه‌ن���گاوه‌ری‌ ك���وردو مرۆڤێك���ی‌ ك���ورددا‬ ‫ده‌یوروژێنێ���ت ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ بۆچ���ی‌ له‌جیاتی‌‬ ‫"جیهانێك���ی ئازاد" جه‌نگ���ی‌ داعش بكات كه‌‬ ‫ده‌یان ساڵه‌ له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫چاوپۆش���ی‌ له‌و هه‌مو كاره‌س���ات‌و تراژیدیایه‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ به‌س���ه‌ر گه‌وره‌تری���ن نه‌ته‌وه‌ی‌ بێ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ ئ���ه‌م ناوچه‌ی���ه‌دا هات���وه‌و دێت؟‬ ‫كاره‌سات‌و تراژیدیایه‌ك كه‌ روی‌ راسته‌قینه‌ی‌‬ ‫ئه‌خالق���ی‌ "جیهان���ی‌ ئ���ازاد"و خۆرئ���اوا‬ ‫ده‌رده‌خات‪...‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ر بڕیاره‌ كورد له‌جیاتی‌ ئه‌و "جیهانه‌‬ ‫ئازاد"ه‌ جه‌نگ���ی‌ داعش بكات‪ ،‬به‌رامبه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫چییه‌؟ له‌كاتێكدا ك���ورد له‌زه‌برو زه‌نگه‌كانی‌‬ ‫داگیركارییه‌ك���ی‌ فره‌ڕه‌هه‌ن���دی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫رزگاری‌ نه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌مجاره‌یان توش���ی‌ شه‌ڕێكی‌‬ ‫تیرۆریس���تی‌ بوه‌ته‌و‌ه كه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌بونی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان وه‌ك‬ ‫تاقه‌ ده‌سه‌اڵتی‌ كوردی‌ له‌م ناوچه‌یه‌ ده‌كات‌و‬ ‫هاوكارییه‌كانی‌ "جیهان���ی‌ ئازاد"یش بۆ كورد‬ ‫له‌پێش چاوانن!‬ ‫راسته‌ كه‌ ده‌ستوه‌ردانی‌ سه‌ربازی‌ ئه‌مریكاو‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كان���ی‌ رێگای‌ له‌پێش���ڕه‌وی‌ داعش‬ ‫گ���رت‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێنه‌دان���ی‌ چه‌ك به‌ش���ێوه‌ی‌‬ ‫راس���ته‌وخۆ به‌كوردو چاوپۆش���ی‌ كردنی‌ ئه‌و‬ ‫جیهانه‌ ئازاده‌ له‌و قه‌یرانه‌ داراییه‌ گورچكبڕه‌ی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌ویش له‌كاتێكدا‬ ‫كه‌ پاره‌و چه‌كی‌ قورس الی‌ داعش كه‌م نابێت‪،‬‬ ‫پرس���یارێكی‌ زه‌ق له‌سه‌ر ئه‌و جه‌نگه‌ دروست‬ ‫ده‌كات كه‌ به‌ش���ێك له‌ ك���ورده‌كان به‌جه‌نگی‌‬ ‫دژی‌ تی���رۆر "له‌جیاتی‌ جیهانی‌ ئ���ازاد" ناوی‌‬ ‫ده‌به‌ن!‬ ‫به‌ده‌ر ل���ه‌وه‌ش ئه‌زمونی‌ جه‌نگكردنی‌ كورد‬ ‫له‌جیاتی‌ كه‌س���انی‌ دیكه‌ له‌مێژودا ئه‌نجامێكی‌‬ ‫باش���ی‌ لێنه‌كه‌وتوه‌ته‌وه‌‪ .‬یه‌كج���ار كورده‌كان‬ ‫به‌نوێنه‌رایه‌تی‌ دنیای‌ ئیسالم‌و به‌پێشه‌نگایه‌تی‌‬ ‫سه‌اڵحه‌دینی‌ ئه‌یوبی‌ جه‌نگی‌ دنیای‌ مه‌سیحی‌‌و‬ ‫خۆرئاوایان كردو جارێكی‌ دیكه‌ش كورده‌كان‬ ‫له‌نێو س���واره‌كانی‌ حه‌میدیه‌دا به‌نوێنه‌رایه‌تی‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ عوس���مانی‌ ئه‌رمه‌نه‌كانی���ان‬ ‫قه‌تڵوع���ام كردو ئه‌نجامه‌كه‌ش���ی‌ ئ���ه‌وه‌ بوه‌‬ ‫كه‌ دنیای‌ ئیس�ل�امی‌ به‌توركیاو ئێران‌و واڵته‌‬ ‫عه‌ره‌بییه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬بێبه‌زییان���ه‌ نیش���تمانی‌‬ ‫كورده‌كانیان نه‌ك هه‌ر داگیركرد به‌ڵكو هه‌وڵی‌‬ ‫له‌ناوبردن‌و س���ڕینه‌وه‌ی‌ كورده‌كانیش���ان دا‪.‬‬ ‫جیهانی‌ مه‌س���یحی‌‌و خۆرئاواش دوای‌ سه‌دان‬ ‫س���اڵ چاوپۆش���ییان له‌و زوڵم‌و سته‌مانه‌ كرد‬ ‫كه‌ له‌كورد كراو به‌وج���ۆره‌ش تۆڵه‌ی‌ خۆیان‬ ‫ك���رده‌وه‌‪ .‬ئه‌م���ه‌ش به‌ئه‌ندازه‌ی���ه‌ك ب���و كه‌‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ هه‌بونی‌ په‌یمانێكی‌ گه‌وره‌و گرانی‌‬

‫وه‌ك "سیڤه‌ر" خۆرئاوا توانی‌ له‌چاونوقاندێكدا‬ ‫هه‌مو كورد بكاته‌ قوربانی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫خۆی‌‪.‬‬ ‫خۆی‌ له‌ڕاس���تیدا "دنیای‌ ده‌ره‌وه‌ به‌به‌غداو‬ ‫ئه‌مریكاو‪...‬ت���اد‪ ،‬هه‌ت���ا ئ���ه‌و كات���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫روداوه‌كه‌ی‌ ش���ه‌نگال روی‌ ن���ه‌داو گه‌وره‌ترین‬ ‫شاری‌ مه‌سیحییه‌كان نه‌كه‌وته‌ ده‌ستی‌ داعش‪،‬‬ ‫النیك���ه‌م له‌رواڵه‌ت���دا ئاماده‌ نه‌ب���ون چه‌كی‌‬ ‫قورس بخه‌نه‌ به‌رده‌س���تی‌ كورد كه‌ جه‌نگێكی‌‬ ‫ب���ێ‌ ئامانی‌ دژی‌ تی���رۆر له‌ناوچه‌كه‌دا به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌بات‪ .‬ئه‌و پش���تیوانییه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئێس���تا له‌ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ داعش���دا له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان ده‌كرێن له‌به‌ر چاوی‌ "ره‌شی‌ كورد"‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌هۆی‌ ئه‌و مه‌ترسییه‌ جیدییه‌یه‌‬ ‫كه‌ داع���ش بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ ئه‌وانیش���ی‌‬ ‫دروستكردوه‌‪".‬له‌م روانگه‌یه‌وه‌ ئه‌و یارمه‌تییه‌‬ ‫س���ه‌ربازییه‌ی‌ كه‌"جیهانی‌ ئازاد" زۆرتر له‌ڕێی‌‬ ‫به‌غداوه‌ پێشكه‌ش���ی‌ كوردی‌ ده‌كات‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ بۆ كورده‌كان گرنگی‌ زۆری‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆ خودی‌ ئه‌و واڵتانه‌ی‌ یارمه‌تیده‌ریش گرنگه‌‬ ‫چونكه‌ كوردس���تان به‌باش���ورو رۆژئاواشه‌وه‌‬ ‫ده‌توانێ���ت ببێته‌ ناوچه‌یه‌كی‌ س���تراتیژی‌ بۆ‬ ‫رێگرت���ن له‌گه‌یش���تنی‌"تیرۆر" به‌ده‌روازه‌كانی‌‬ ‫خۆرئ���اواو ئێ���ران‪ .‬ن���ه‌ك هه‌ر ئ���ه‌وه‌ به‌ڵكو‬ ‫كوردستان ده‌توانێت ببێته‌ ناوچه‌یه‌كی‌ گرنگ‬ ‫ب���ۆ راگرتنی‌ بااڵنس���ی‌ هێز له‌نێ���وان الیه‌نه‌‬ ‫په‌ڕگیره‌كانی‌ ش���یعه‌و س���وننه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫گوتاری‌ جه‌نگی‌ دژی‌ تیرۆر له‌جیاتی‌ جیهانی‌‬ ‫ئازاد له‌م دیدگا ستراتیژییه‌ خاڵییه‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫پێگه‌ی‌ جه‌نگی‌ به‌رگریكاریی‌ نیشتمانی‌ كورد‬ ‫بۆ جه‌نگ بۆ بێگانه‌ داده‌به‌زێنێت‪.‬‬ ‫له‌وانه‌ی���ه‌ گوتاری‌"جه‌نگ���ی‌ دژی‌ تی���رۆر‬ ‫له‌جیاتی‌ جیهانی‌ ئازاد" ورده‌ ورده‌ بۆچونێك‬ ‫دروس���ت بكات كه‌ ئاماده‌گی���ی‌ جه‌نگی‌ تێدا‬ ‫نه‌بێ���ت‪ .‬كاریگه‌رییه‌كی‌ دیك���ه‌ش ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌وانه‌ی���ه‌ ل���ه‌روی‌ ده‌رونییه‌وه‌ جه‌ن���گاوه‌ری‌‬ ‫كورد خاف���ڵ بكات به‌وه‌ی‌ كه‌ مادام ئه‌مریكاو‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كان له‌پشتمانن هیچ رونادات‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ی‌ ئه‌گ���ه‌ر كاتێك بێت‌و ئه‌و پش���تیوانییه‌‬ ‫نه‌مێنێت؟ ئه‌و كاته‌ چی‌ روده‌دات؟‬ ‫له‌روی‌ ده‌رونییه‌وه‌ كاتێك جه‌نگاوه‌ری‌ كورد‬ ‫بۆ ئه‌و بارودۆخه‌ ئام���اده‌ ده‌بێت كه‌ جه‌نگی‌‬ ‫دژی‌ داعش به‌هێرش���ێكی‌ ن���اڕه‌وا بزانێت كه‌‬ ‫كراوه‌ته‌ س���ه‌ر نیش���تمانه‌كه‌ی‌ نه‌ك جه‌نگێك‬ ‫له‌پێناو جیهانی‌ ئازاد!‬ ‫‪ -3‬جه‌ختكردنه‌وه‌ی‌ له‌ڕاده‌به‌ده‌ر له‌پێویستی‌‬ ‫چه‌كی‌ قورس بۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ داعش‪.‬‬ ‫روداوه‌كه‌ی‌ ش���ه‌نگال‌و "هێ���زو ئیمكاناتی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ داعش له‌سه‌ره‌تاكانی‌ جه‌نگدا ترس‌و‬ ‫گومانێكی‌ دروس���تكرد س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ كه‌‬

‫ئای���ا هێزه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان ده‌توانن‬ ‫رێگای‌ لێبگرن یان نا؟ پاس���اوی‌ س���ه‌ره‌كی‌‬ ‫ئه‌م بۆچونه‌ش بااڵده‌س���تی‌ داع���ش به‌راورد‬ ‫به‌هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌روی‌ هه‌بونی‌ چه‌ك‌و‬ ‫كه‌ره‌س���ته‌ی‌ س���ه‌ربازییه‌وه‌ بو‪ .‬پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫كوردستان له‌جه‌نگی‌ گه‌ریالیی‌ یان پارتیزانیدا‬ ‫وه‌ك له‌مێ���ژودا بین���راوه‌ نمون���ه‌ی‌ ده‌گمه‌نی‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتنی‌ تۆم���ار ك���ردوه‌ ب���ه‌اڵم كه‌متر‬ ‫به‌جه‌نگی‌ به‌ره‌ ئاشنا بو‪ "..‬رێكخراوێكی‌ وه‌ك‬ ‫داعش ك���ه‌ هه‌مو الیه‌ك به‌تیرۆریس���ت ناوی‌‬ ‫ده‌به‌ن ده‌توانێ���ت له‌ماوه‌یه‌كی‌ كورتدا چه‌كی‌‬ ‫ق���ورس ده‌س���تبخات‌و نه‌وته‌كه‌ی‌ بفرۆش���ێت‬ ‫به‌اڵم حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان سه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ره‌واییه‌ك���ی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬نه‌‬ ‫ده‌توانێت به‌ئاس���انی‌ چه‌ك بكڕێت‪ ،‬نه‌قه‌یرانه‌‬ ‫دارییه‌كه‌ی‌ چاره‌س���ه‌ر ب���كات‪ .‬بۆیه‌ ده‌كرێت‬ ‫بگوترێت ئه‌وه‌ی‌ به‌رامبه‌ر كوردستان ده‌كرێت‬ ‫جه‌نگێكی‌ ناهاوسه‌نگه‌ ‪،Asymmetric War‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئایا ده‌كرێت ئ���ه‌م حه‌قیقه‌ته‌ گوتاری‌‬ ‫به‌ڕه‌نگاربونه‌وه‌ی‌ داعش الواز بكات؟‬ ‫هۆش���ی‌ می���ن س���ه‌ركرده‌ی‌ ئه‌فس���انه‌یی‌‬ ‫ڤێتنامیی���ه‌كان له‌كات���ی‌ به‌ڕه‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌مریكییه‌كان���دا ده‌یگوت‪ ":‬ئێوه‌ ده‌ كه‌س ده‌‬ ‫كه‌س له‌پیاوه‌كانی‌ ئێمه‌ ده‌كوژن‌و ئێمه‌ش یه‌ك‬ ‫ی���ه‌ك‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ دواجار ماندو ده‌بێت هه‌ر‬ ‫ئێوه‌ ده‌بن‪ ".‬ه���ه‌ر به‌ناوه‌ڕۆكی‌ ئه‌و وته‌یه‌ش‬ ‫س���ه‌ركه‌وتنێكی‌ گه‌وره‌ی‌ به‌رامبه‌ر زلهێزێكی‌‬ ‫جیهانی‌ تۆمار كرد‪.‬‬ ‫هیچ گومانێكی‌ تێدا نییه‌ كه‌ فاكته‌ری‌ چه‌ك‌و‬ ‫هه‌بونی‌ كه‌ره‌س���ته‌و ته‌كنه‌لۆژیای‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫پێشكه‌وتو له‌جه‌نگه‌كانی‌ دنیای‌ ئه‌مڕۆدا رۆڵی‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌یان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم مه‌سه‌له‌ی‌ راگرتنی‌‬ ‫وره‌و مه‌عنه‌وییاتی‌ كۆمه‌ڵگه‌و جه‌نگاوه‌ره‌كان‬ ‫ش���تێكه‌ كه‌ ه���ه‌ر له‌یه‌كه‌می���ن جه‌نگه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مرۆڤایه‌تییه‌وه‌ تائێستا وه‌ك خۆی‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌و گرنگی‌ له‌ده‌ست نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌كرێ���ت به‌رپرس���انی‌ هه‌رێ���م‬ ‫له‌كۆبون���ه‌وه‌ تایبه‌تییه‌كان���ی‌ خۆی���ان و‪...‬‬ ‫تاد زیاتر باس���ی‌ ئه‌وانه‌ بك���ه‌ن نه‌ك له‌كاتی‌‬ ‫قس���ه‌كردندا ب���ۆ جه‌ماوه‌ری‌ ك���ورد‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌وانه‌ی���ه‌ به‌و باس���كردنانه‌ وره‌ی‌ كۆمه‌ڵگه‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ر دابه‌زێت‪.‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ ده‌كرێت بگوترێت كه‌‬ ‫گوتاری‌ سیاس���ی‌ ره‌س���می‌ هه‌رێم پێویستی‌‬ ‫به‌پێداچون���ه‌وه‌ هه‌یه‌و ده‌ك���رێ‌ ئه‌م خااڵنه‌ی‌‬ ‫تێدا ره‌چاو بكرێت‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬گوت���اری‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ داعش‬ ‫پێویستی‌ به‌دروستكردنی‌ واتاو سیمبوڵسازییه‌‪.‬‬ ‫سیمبوڵه‌كان هه‌م كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر بیركردنه‌وه‌‬ ‫داده‌نێ���ن‪ ،‬ه���ه‌م ده‌توانن كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر‬

‫هه‌س���ته‌كانی‌ مرۆڤ به‌جێبهێڵن‪ .‬پێویس���ته‌‬ ‫له‌م حاڵه‌ته‌دا په‌یام‌و س���یمبوڵی‌ سیاسی‌ رون‬ ‫بێت‌و به‌جۆرێك بێت كه‌ خه‌ڵك لێی‌ تێبگات‪.‬‬ ‫ده‌كرێت گوزارش���تێكی‌ كلیلی‌ بێت سه‌باره‌ت‬ ‫به‌و ش���تانه‌ی‌ كه‌ خه‌ڵك باسیان لێوه‌ده‌كه‌ن‌و‬ ‫بۆ ئه‌وان گرنگن‪.‬‬ ‫له‌جیات���ی‌ دروس���تكردنی‌ س���یمبوڵ‪،‬‬ ‫موناقش���ه‌یه‌ك ‌ی بێ‌ واتای‌ وه‌ك دروستكردنی‌‬ ‫گۆڕس���تان بۆ داعش���ه‌كان ده‌كرێت كه‌ ئه‌مه‌‬ ‫خۆی‌ سیمبوڵسازی یه‌ بۆ داعش!‬ ‫ئه‌و په‌یام‌و س���یمبوڵه‌ی‌ ك���ه‌ ئاماده‌كراوه‌‬ ‫پێویس���ته‌ به‌ب���ه‌راورد له‌گ���ه‌ڵ په‌ی���ام‌و‬ ‫سیمبوڵه‌كانی‌ الیه‌نی‌ ركابه‌ردا سه‌رنجڕاكێشتر‬ ‫بێت‪ .‬به‌واتایه‌كی‌ دیكه‌ پێویس���ته‌ به‌رجه‌سته‌‬ ‫بكرێت���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌م���ه‌ش پێویس���تی‌ به‌ده‌ی���ان‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌و كۆنفران���س‌و پرۆگ���رام‌و وت���ارو‬ ‫ریكالم‪...‬ت���اد هه‌ی���ه‌و ب���ه‌وه‌ش گوتارێك���ی‌‬ ‫هاوبه‌ش دروستبكرێت‪.‬‬ ‫له‌ حاڵی‌ حازردا میدیای‌ سیاسیی‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان ك���ه‌ ته‌رجه‌مه‌یه‌ك���ی‌ بۆچون���ی‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ گوتاره‌كه‌ی‌ الوازه‌‬ ‫كه‌ له‌م قه‌یرانه‌دا په‌ن���ا ده‌باته‌ به‌ر وته‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌ندێ���ك ئیس�ل�امی‌ توندڕه‌و ب���ۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫ره‌وایی‌ له‌به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ داعش به‌اڵم خافڵه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌ر به‌و كاره‌ الیه‌نگرانی‌ ئه‌و ره‌وته‌‬ ‫زیاتر ده‌كات!‬ ‫دوه‌م‪ :‬هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ده‌ب���ێ‌‬ ‫دڵنیابێته‌وه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ ی���ه‌ك گوتاری‌ هه‌یه‌و‬ ‫هه‌ر كه‌سێك له‌سازێك نادات‪ .‬دوباره‌كردنه‌وه‌‬ ‫زۆر گرنگ���ه‌ ب���ه‌اڵم ده‌بێ‌ به‌ڕه‌نگ‌و ئس���لوبی‌‬ ‫جیاواز بێ���ت‪ .‬كاتێ‌ ئه‌مه‌ش ك���را گوتاره‌كه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ س���ه‌ركه‌وتو باڵوده‌بێته‌وه‌‪ .‬رۆناڵد‬ ‫رێگان سه‌رۆكی‌ پێش���وتری‌ ئه‌مریكا له‌ماوه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‌ خۆی���دا له‌نوس���ینگه‌ی‌‬ ‫هه‌م���و به‌رپرس���ه‌ بااڵكان���ی‌ حكومه‌ته‌كه‌یدا‬ ‫كۆمپیوته‌رێكی‌ داناو هه‌مو گوتارو لێدوانه‌كانی‌‬ ‫به‌ر له‌وه‌ی‌ بگاته‌ میدیا ده‌گه‌یشته‌ ده‌ستی‌ ئه‌و‬ ‫به‌رپرس���انه‌ تائه‌وانیش ئه‌گه‌ر لێدوانیاندا به‌و‬ ‫ئاراسته‌یه‌ قسه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫هێشتا كوردس���تان به‌ده‌س���ت ئازاره‌كانی‌‬ ‫داگیركارییه‌كی‌ بێبه‌زه‌ییانه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێنێت كه‌ توش���ی‌ به‌اڵیه‌كی‌ وه‌ك جه‌نگی‌‬ ‫داع���ش بوه‌و ئه‌م���ه‌ش قه‌یرانێك���ی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬كه‌ له‌هه‌ن���اوی‌ خۆیدا دوانه‌ی‌‬ ‫مه‌ترسی‌‌و ده‌رفه‌تی حه‌شارداوه‌‪ .‬سه‌ركه‌وتنی‌‬ ‫كورد ل���ه‌م جه‌نگ���ه‌دا له‌وانه‌ی���ه‌ ده‌رویه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ بۆ چاره‌س���ه‌ربونی‌ النیكه‌م به‌شێك‬ ‫له‌كێش���ه‌كانی‌ بۆ بكاته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم بردنه‌وه‌ی‌‬ ‫جه‌نگه‌ك���ه‌ش به‌رله‌وه‌ی‌ له‌س���ه‌نگه‌ردا بكرێت‬ ‫له‌مێشك و زه‌ینی‌ كورده‌كانه‌وه‌ ده‌بێت‪.‬‬

‫بکرێت‪ .‬پێش���بینی ده‌کرێ���ت ئه‌گه‌ر دۆخه‌که‌‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه‌ به‌رده‌وام بێ���ت‪ ،‬لهئاینده‌یه‌کی‬ ‫زو ی���ان دره‌نگ���دا بێ���ت‪ ،‬ناخ���ی کوڵی���وی‬ ‫جه‌م���اوه‌رو خه‌ڵكی ئه‌م ده‌ڤ���ه‌ره‌ جارێکیتر‬ ‫هاوش���ێوه‌ی ڕاپه‌ڕینی به‌هاری ئاداری‪1991‬و‪،‬‬ ‫خۆپیش���اندانه‌کانی‪17‬ی ش���وبات‌و ڕۆژان���ی‬ ‫دواتری س���اڵی‪ ،2011‬به‌اڵم له‌ش���ێوه‌و به‌رگی‬ ‫جیاوازداو بۆ مه‌به‌س���ت‌و ئامانجی جیاوازتر‪،‬‬ ‫به‌ڕوی ئه‌و ده‌سه‌اڵت‌و حکومه‌ته‌ که‌مته‌رخه‌م‌و‬ ‫بێپالن‌و به‌رنامه‌ی���ه‌دا بته‌قێته‌وه‌‪ ،‬که‌ ئه‌وکات‬ ‫کۆنترۆڵکردن‌و گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ خاڵی س���ه‌ره‌تای‬ ‫زۆر ئه‌سته‌م ده‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ گرنگه‌ حکومه‌ت بۆ هه‌مو ش���ارو‬ ‫شارۆچکه‌و ناوچه‌کانی کوردستان‌و له‌ناویاندا‬ ‫بۆ ش���اری ڕانیه‌و ده‌ڤ���ه‌ری ڕاپه‌ڕین‪ ،‬خاوه‌ن‬ ‫پالنێک���ی تۆکمه‌و پت���ه‌و و به‌رنامه‌بۆداڕێژراو‬ ‫بێت‌و هه‌مو شوێنێک به‌شێوه‌یه‌کی هاوسه‌نگ‌و‬ ‫به‌پێ���ی به‌رکه‌وت‌و پش���کی خ���ۆی خزمه‌ت‌و‬ ‫پڕۆژه‌و ده‌س���تی ئاوه‌دانی پ���ێ بگه‌یه‌نرێت‌و‬ ‫به‌گوێره‌ی ژماره‌ی دانیشتوان‌و فراوانی سنوری‬ ‫جوگراف���ی‌و خه‌ب���ات‌و قوربانی���دان‪ ،‬جۆرێک‬ ‫له‌دادپه‌روه‌ری له‌نێوانیاندا ڕه‌چاو بکرێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا گرنگه‌ حکومه‌ت‌و پارت‌و‬ ‫ڕێکخراوه‌کان له‌گه‌ڵ میدیاو ڕای گشتی‪ ،‬ڕێزو‬ ‫پێزانینیان بۆ پیرۆزییه‌کانی گه‌ل‌و نیشتیمان‌و‬ ‫ش���ارو ده‌ڤ���ه‌ره‌ جیاوازه‌کان���ی کوردس���تان‬ ‫هه‌بێ���ت‌و به‌که‌م س���ه‌یری ئ���ه‌و پیرۆزیانه‌و‬ ‫ده‌س���تکه‌وت‌و ئامانجه‌ گ���ه‌وره‌کان نه‌کرێت‌و‬ ‫ئیش له‌س���ه‌ر بچوکردنه‌وه‌و ناشیرینکردنیان‬ ‫نه‌کرێ���ت‪ .‬چونکه‌ ده‌رئه‌نجام���ی هه‌مو ئه‌مانه‌‬ ‫بریتی ده‌بێت له‌دروس���تبونی که‌لێنی گه‌وره‌‬ ‫له‌که‌سێتی نه‌ته‌وه‌یی‌و نیشتیمانی کوردو دواتر‬ ‫سه‌رده‌کێشێت بۆ دروستکردنی مه‌ترسی گه‌وره‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌نفال‌و کیمیاباران‌و ڕاپه‌ڕین‪ ،‬هاوکات له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رخۆدان‌و س���ه‌رکه‌وتنه‌کانی ئه‌م دواییانه‌ی‬

‫‪19‬‬

‫کۆبانی‌و کاره‌سات‌و جینۆسایده‌که‌ی شه‌نگال‪،‬‬ ‫هه‌ندێک له‌نمون���ه‌ی پیرۆزییه‌ نیش���تیمانی‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کان���ی کوردس���تانن‌و نابێت له‌ڕۆڵ‌و‬ ‫گرنگ���ی ئ���ه‌و پیرۆزییان���ه‌ ک���ه‌م بکرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی که‌ داس���تان‌و سه‌رکه‌وتنی‬ ‫مێژویی گه‌وره‌ن‪ ،‬بۆ نمونه‌ داستانێکی گه‌وره‌ی‬ ‫وه‌کو ڕاپه‌ڕینه‌ که‌ کۆتایی به‌کاره‌س���اته‌کانی‬ ‫له‌شێوه‌ی ئه‌نفال‌و کیمیاباران‌و به‌به‌عسیکردن‌و‬ ‫به‌عه‌ره‌بکردن‌و ڕوش���اندنی ڕۆژانه‌ی که‌رامه‌تی‬ ‫تاک���ی ک���ورد ده‌هێنێت‪ .‬ه���ه‌روه‌ک خه‌بات‌و‬ ‫س���ه‌رکه‌وتنه‌کانی کۆبانیی���ه‌ ک���ه‌ ده‌بێت���ه‌‬ ‫ده‌رمانێک بۆ‌س���ه‌ر زامی شه‌نگال‌و وه‌اڵمێک‬ ‫بۆ نکوڵیکردن له‌گه‌لێکی سه‌ره‌کی وه‌کو گه‌لی‬ ‫کورد له‌ڕۆژئاوای کوردس���تان‌و چه‌ندان ساڵ‬ ‫بێناسنامه‌کردنی‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌و جۆره‌ له‌داس���تان‌و سه‌رکه‌وتنانه‌‬ ‫ده‌بێت ببنه‌ به‌ش���ێکی سه‌ره‌کی له‌پێکهێنانی‬ ‫که‌لتورو ناس���نامه‌و که‌س���ێتی تاک���ی کورد‪،‬‬ ‫ده‌بێت بخرێنه‌ ناو مێژو و ئه‌ده‌بی کوردیه‌وه‌و‬ ‫له‌ش���انۆو دراماو میوزیک‌و گۆرانی‌و هونه‌ری‬ ‫کوردیدا سه‌نته‌ر بگرن‌و ڕۆبچن‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ک ده‌بێت ئیلهامی���ان لێوه‌ربگیرێت‬ ‫ب���ۆ به‌دیهێن���ان‌و خوڵقاندنی س���ه‌رکه‌وتن‌و‬ ‫ده‌س���تکه‌وتی گه‌وره‌ترو گه‌یش���تن به‌قۆناغی‬ ‫ڕزگاری نیش���تیمانی یه‌کجاره‌کی‌و بونیادنانی‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌و گه‌لێک���ی تۆکم���ه‌و دامه‌زراندن���ی‬ ‫ده‌وڵه‌تێکی نیش���تیمانی‪ ،‬ک���ه‌ له‌گه‌ڵ کوردا‬ ‫پێکهاته‌کان���ی تری���ش جێگای���ان ببێته‌وه‪،‬‬ ‫به‌بێ هی���چ جیاوازییه‌کی حزب���ی‪ ،‬خێڵه‌کی‪،‬‬ ‫ناوچه‌گه‌رێتی‪ ،‬خوێ���ن‪ ،‬خزمایه‌تی‪ ،‬ڕه‌گه‌زی‪،‬‬ ‫ئاین���ی‌و مه‌زهه‌بی‪ .‬هه‌مو ئه‌مان���ه‌ش له‌پێناو‬ ‫به‌زیندوهێشتنه‌وه‌ی گیانی ڕاپه‌ڕین‌و کارکردنی‬ ‫ب���ه‌رده‌وام بۆ مانادان���ی زیات���ر به‌ڕاپه‌ڕین‌و‬ ‫پاراس���تن‌و گه‌شه‌پێدانی ده‌س���تکه‌وته‌کانی‌و‬ ‫هه‌وڵدان���ی زیاتر ب���ۆ به‌دیهێنان���ی ئامانجه‌‬ ‫به‌دینه‌هاتوه‌کانی‪.‬‬

‫مزگەوت‌و کۆمەڵگای مەدەنی‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫س����ااڵنێکە مزگ����ەوت وەک����و ئۆرگانێکی‬ ‫کاریگەری کۆمەڵگای مەدەنیی لەکۆمەڵگای‬ ‫ئێمەدا چاالکە‪ .‬ئەم چاالکییەش����ی ته‌نها بۆ‬ ‫ئەوە ناگەڕێتەوە کە ل����ەم دۆخە پڕقەیران‌و‬ ‫داوەش����انە گەورەی����ەی ئابوریی����دا کاری‬ ‫خێرخوازیی‌و کۆمەکی نەداران دەکات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ھیوا بەمرۆڤەکان دەبەخش����ێت‪ ،‬ھیوایەک کە‬ ‫لەمڕۆدا مرۆڤەکان الی سیاسییەکان دەستیان‬ ‫ناکەوێت‪ .‬ئەو خەونانەی سیاسەت نەیتوانی‬ ‫بیکات بەهه‌قیق����ەت‪ ،‬دین دەتوانێ هه‌روەکو‬ ‫وەھمێ����ک بیانھێڵێت����ەوەو ھی����چ گرفتێکی‬ ‫شەرعییەتیشی بۆدروس����ت نەبێت‪ ،‬چونکی‬ ‫لەس����ەر دو هه‌قیقەتی موتڵەق ئیشدەکات‪،‬‬ ‫ئەوانیش موقەدەس‌و بەهه‌شتە‪.‬‬ ‫کۆمەڵ����گای مەدەن����ی ئۆرگانێک����ی زۆر‬ ‫هه‌س����تیارە بەرامبەر بەپرس����ە گرنگەکانی‬ ‫رێکخس����تنی کۆمەڵگا‪ .‬لەپرس����ی نادادیی‌و‬ ‫گەندەڵییەوە بیگرە تاوەکو دەگاتە پرس����ی‬ ‫دابەشکردنی دەسەاڵت‌و بەشهه‌بون لەداهات‪.‬‬ ‫لەو کۆمەڵگایانەی کە پرس����ی شەرعییەت‌و‬ ‫نادادو داوەش����انی کۆمەاڵیەتی بونی هه‌یە‪،‬‬ ‫هه‌م����و کای����ەکان ئەگ����ەری رادیکاڵبون����ی‬ ‫تێدای����ە‪ .‬الوازیی ش����ەرعییەتی سیاس����یی‌و‬ ‫دابڕانی دەس����ەاڵت لەخەڵ����ک‪ ،‬دەالقەیەکی‬ ‫گەورە لەنێوان کۆمەڵگاو دەس����ەاڵتدارێتیدا‬ ‫دروستدەکات‪ .‬واتە لەو شوێنەی هه‌یمەنەی‬ ‫حوکمدارێتی لەرزۆک����ە‪ ،‬هه‌یمەنەی هه‌قیقی‬ ‫لەن����او کۆمەڵگای مەدەنیدا س����اغدەبێتەوە‪.‬‬ ‫مزگەوت وەک����و ئۆرگانێکی زۆر گەورەی ناو‬ ‫کۆمەڵگای مەدەنی ئێم����ە دەتوانێت بڕێکی‬ ‫زۆر ل����ەم قەیرانی ش����ەرعییەتە پڕبکاتەوە‪،‬‬ ‫کە دەسەاڵتدارێتی لەدەستی داوە‪ .‬مزگەوت‬ ‫ب����وە بەزۆنێک����ی خۆڵەمێش����یی لەنێ����وان‬ ‫کۆمەڵگاو دەوڵەتدا‪ .‬ئاش����کرایە لەهه‌مو ئەو‬ ‫کۆمەڵگایانەی کە ئیسالم ئایینی زۆرینەیەو‬ ‫دەوڵ����ەت ئاگای لەکۆمەڵگا نییە‪ ،‬دەش����ێت‬ ‫بەسیاسییکردنی دین لە مزگەوتەکاندا ببێت‬ ‫بەئەگەرێکی گ����ەورە‪ ،‬چونکی لەالیەک دین‬ ‫لەو زۆن‌و ش����وێنانەدا ئامادەیە کە دەوڵەت‬ ‫فەرامۆش����ی ک����ردون‌و بەوەزیفەکانی خۆی‬ ‫هه‌ڵناس����ێت‌و ئەم پڕی دەکاتەوە‪ .‬لەالیەکی‬

‫ترەوە دینی ئیسالم وەکو فۆرمێکی تایبەتی‬ ‫دەس����ەاڵت ک����ە ش����ەرع جەوهه‌رەکەیەتی‪،‬‬ ‫مۆدێلێک����ی دەس����ەاڵتدارێتی سیاس����ییەو‬ ‫دەتوانێت خۆی وەکو بەدیلێکی سیاس����یی‌و‬ ‫ئەخالقیی پێشنیار بکات‪.‬‬ ‫لەکوردس����تاندا نزیک����ەی ش����ەش هه‌زار‬ ‫مزگەوت هه‌یە‪ ،‬پتر لەدو هه‌زارو پێنجس����ەد‬ ‫مزگەوتیش وتاربێژی خۆیان هه‌یە‪ .‬جگە لەو‬ ‫هه‌مو رێکخ����راوە مەدەنییانەی ھێزە دینییە‬ ‫جی����اوازەکان دروس����تیانکردوە‪ ،‬ئەم ھێزانە‬ ‫خاوەنی چەندی����ن دەزگای میدیایی گەورەو‬ ‫بچوکن کە ژمارەی بینەرو خوێنەرو بیسەریان‬ ‫رۆژ ب����ەڕۆژ لەزیادبوندای����ە‪ .‬لەکۆتاییش����دا‬ ‫قوتابخان����ەی دینی����ی جێگای پ����ەروەردەی‬ ‫مۆدێ����رن بۆ هه‌زاران من����داڵ دەگرێتەوە کە‬ ‫لەبەر کەمدەرامەتیی خوێندن بەجێدەھێڵن‪.‬‬ ‫لێرەوە پرسی هه‌یمەنە دروست دەبێت‪ .‬واتە‬ ‫مزگەوت دەتوانێ����ت زیاتر لەهه‌مو کایەکانی‬ ‫تری ن����او کۆمەڵگای مەدەنی����ی کاریگەریی‬ ‫گ����ەورە بەس����ەر بیرکردن����ەوەو دی����دگای‬ ‫ئینس����انەکان بەجێبھێڵێ����ت‌و پ����ەروەردەو‬ ‫مۆدێلی چارەس����ەری دینیی بۆ هه‌مو گرفتە‬ ‫گ����ەورەو بچوکەکان����ی ن����او دونی����ای ئێمە‬ ‫بدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫س����ااڵنێکە س����ەلەفییەکان بەمان����ا‬ ‫وەک����و(‪‌)Polis‬و‬ ‫ئەرس����تۆییەکەی‬ ‫مزگەوتەکانیش وەک����و (‪)Agora‬ی ھێزە‬ ‫ئایینیی����ەکان لەکۆمەڵگای ئێمەدا ئەکتیڤن‪.‬‬ ‫تی����رۆری دەس����ەاڵتدارێتی داعش����یزم پێش‬ ‫ئ����ەوەی لەرێ����گای س����ەربازییەوە بگات����ە‬ ‫س����ەر س����نورەکانمان‌و واڵتمان داگیربکات‪،‬‬ ‫س����ەلەفیزمی دینی����ی بەش����ێوەیەکی زۆر‬ ‫سیس����تەماتیکی لەناو کۆمەڵگای مەدەنیدا‬ ‫گەش����ە دەس����ەنێت‪ ،‬عەقڵی ئینسانەکانمان‬ ‫داگی����ردەکات‌و زەمین����ەی هه‌یمەن����ەو‬ ‫شەرعییەتی سیاس����یی بۆ دەسەاڵتدارێتیی‬ ‫خۆی پتەودەکات‪.‬‬ ‫تێبینی‪ :‬ئەم وتارە بەشێکە لەو سیمینارەی‬ ‫کە لە ‪ 25.02.2014‬لەدوتوێی کۆڕبەندێکدا‬ ‫لەزانکۆی سلێمانیدا‪ ،‬پێشکەشکرا‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫* پێناس���ێكی وه‌زاره‌ت ‌ی پالن دانان ونبو‌ه به‌ناو(می���ران كامل امین) هه‌ركه‌س‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (كارزان حمید‬ ‫* پێناس���ێك ‌ی سه‌ندیكایی پزیشكان ‌ی كوردس���تان ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫مجید) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (بنار سه‌ردار‬ ‫* پێناس���ێك ‌ی سه‌ندیكایی پزیشكانی كوردس���تان ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫سه‌یدا) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی شارس���تان ‌ی سلیمان ‌ی (جنسی ‌ه عێراقی‌) ونبو‌ه به‌ناوی‬ ‫* ره‌گه‌ز نامه‌یه‌ك ‌ی بار ‌‬ ‫(ادریس حسن مصطفی) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫ی (هوشیار محمد عبدالرحمن‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (ڕه‌نجده‌ر احمد فتح الله‌)‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (ادریس حسن مصطفی)‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (كه‌مال عبدالقادر احمد)‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫نێچیرڤان بارزانی دەستلەکاربكێشەوە!‬ ‫کەمال چۆمانی‬ ‫ئینس���انی دیمۆکراتی���ک‪ ،‬سیاس���ەتمەداری بەرپرس���یار‪ ،‬نیشتیماندۆس���تی خەمخۆرو‬ ‫فەرمانڕەوای عاقڵمەندو ستێیتسمان لەکاتی شکستهێنانیان لەیەکێک لەو ئامانجانەی کە‬ ‫بەرپرس���یارێتییان بۆی وەرگرتوە‪ ،‬دەستلەکاردەکێشنەوە تا کارێکی تر هەڵبژێرن بەڵکو‬ ‫لەوێدا سەرکەوتو بن‪ ،‬چونکە ئامانج لەوەرگرتنی کاردا خزمەتی کۆمەاڵنی خەڵک‌و دەوڵەتە‬ ‫نەک سوربون لەسەر شکستەکان‌و پێفرۆشتنەوەی بەنیشتیمانییان بەسەرکەوتن‪.‬‬ ‫نێچیرڤان بارزانی ماوەی ‪ ١٧‬ساڵە سەرۆکایەتیی حکومەتێک دەکات کە دەیتوانی لەبری‬ ‫دروستکردنی ئیمپڕاتۆرییەتێک بۆ خۆی‪ ،‬کوردستان بکاتە هەرێمێک بۆ ئازادی‪ ،‬روبەرێک‬ ‫بۆ دیموکراس���یی‪ ،‬نیش���تیمانێک بۆ عەدالەت‪ ،‬ژینگەیەک بۆ پێشکەوتن‌و کێڵگەیەک بۆ‬ ‫ئابورییەکی بەهێز‪ .‬بەاڵم نەک هەر نەیتوانی‪ ،‬بەڵکو ئێس���تا کوردس���تانی هێناوەتە سەر‬ ‫کەندەاڵنی ژێرکەوتنی تەواوەتیی‪.‬‬ ‫دەستلەکارکێشانەوەی سەرۆکی حکومەت بەو مانایە نییە کە هەمو کێشەکانی کوردستان‬ ‫لەئەستۆی ئەو بن‪ ،‬بەاڵم ئەو پشکی شێری بەردەکەوێت لەو داتەپینە ئابوری‌و شکستە‬ ‫سیاس���ی‌و شکانە عەس���کەرییەی کە ئێستا هەرێمی کوردس���تان گیرۆدەی بوە‪ .‬ئەگەر‬ ‫سەرۆکی حکومەت جورئەت بکات‌و وەک ئیسنانێک کە هەست بە بەرپرسیارێتیی دەکات‬ ‫لەفەرمانڕەوایەتیی حکومەتی هەرێم بكش���ێتەوە‪ ،‬کوردستان پێدەنێتە قۆناغێک کە تێیدا‬ ‫هەستی بەرپرسیارێتیی لەبەرانبەر نیشتیمان‌و نیشتیمانییان‌و مێژودا‪ ،‬وا بکا هیچ کەسێک‬ ‫شکس���ت لەدەزگاکەو هەرێم‌و روبەری کارکردنی قبوڵنەکات‪ ،‬ئەگەریش سەرکەوتو نەبو‪،‬‬ ‫دەستلەکاربکێشێتەوە‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی بیری جەنابیانی بخەمەوە کە دەستلەکارکێشانەوە ئینسان گەورە دەکات نەک‬ ‫بچوک‪ ،‬بڕوانه‌ چەند نمونەیەک کە لەماوەی رابردوی نزیکدا رویانداوە – نمونەکان زیاتر‬ ‫لە ئەمه‌ری���کا دەبن چونکە جەنابیان زیاتر حەزی ب���ەو واڵتەیەو هەربۆیە کاتێک خوای‬ ‫گەورە منداڵی نوێیان پێدەبەخش���ێ‪ ،‬خێزانی بەڕێزیان دەچێت���ە ئەمه‌ریکا تا منداڵەکە‬ ‫رەگەزنام���ەی ئەو واڵتە وەربگ���رێ؛ دوای باڵوبونەوەی راپۆرتی بۆردی بەرپرس���یارێتی‬ ‫وەزارەتی دەرەوەی ئەمه‌ریکا س���ەبارەت بەهەڵە سیس���تماتیکییەکانی بەرپرسانی بااڵی‬ ‫وەزارەت‪ ،‬س���ێ بەرپرس���ی گەورەی ئەو وەزارەتە دەستیانلەکارکێشایەوە‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫گشتیی گواس���تنەوەی بۆس���تۆن خواحافیزیی لەپۆس���تەکەی کرد بەهۆی دروستبونی‬ ‫كێش���ە لەگواس���تنەوەدا لەکاتی بەفرو بای بەهێزی ئەو هەرێمە‪ ،‬ئەو نمونانە‪ ،‬ئەوپەڕی‬ ‫بەرپرسیارێتیی نیشاندەدەن‪ ،‬بەرپرس���یارێتیی بچوک بێ یان گەورە‪ ،‬ئەگەر وەک خۆی‬ ‫جێبەجێ نەکرا‪ ،‬ئەوا کاریگەری خراپ‌و مەترسیدار لەسەر کۆی سیستەم بەجێدەهێڵێ!‬ ‫نێچیرڤان بارزانی لەهەڵبژاردنی رابردوی هەرێمی کوردس���تان‪ ،‬بەرپرسیارێتی کامپێینی‬ ‫هەڵبژاردنی پارتیی دیمۆکراتیی کوردستانی هەڵگرت‪ .‬ئەو کە خۆی‌و حیزبەکەی‌و حیزبە‬ ‫هاوپەیمانەکەی‪ ،‬یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان‪ ،‬بەرپرسیارن لەکۆی شکست‌و گەندەڵی‌و‬ ‫هەمو خراپەکارییەکانی ‪ ٢٣‬س���اڵی راب���ردو‪ ،‬نەیتوانی هیچ ل���ەو پەیمانانەی بەخەڵکی‬ ‫کوردستانی دا‪ ،‬جێبەجێ بکا‪ .‬بارزانی نەک نەیتوانی پشکدارمان بکا لەداهاتی نەوت وەک‬ ‫پەیمانی دابو‪ ،‬بەڵکو بوە هۆکارێكیش بۆ بڕینی ئەو پشکەی کە لەبەغداوە بۆمان دەهات‪.‬‬ ‫ئەو ن���ەک نەیتوانی گەندەڵیی بنبڕب���کا‪ ،‬ئەو نەک نەیتوانی ئابوریی واڵت پێش���بخات‪،‬‬ ‫بەڵکو کوردستانی توشی قەرزی دەرەکی کردو دەشیەوێت هێشتاش قەرزەکانی زیادبکا‪.‬‬ ‫نەوت نەک نەبوە نیعمەت‪ ،‬بەڵکو ئەو لەعنەتەی واڵتان بەدەیان س���اڵ توشیان بو‪ ،‬ئەو‬ ‫بەچەند س���اڵێکی کەم توش���یکردین‪ ،‬ئەو نەک نەبوە ه���ۆی یەکێتیی نەتەوەیی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هۆکارێکە بۆ تێكچونی پەیوەندیی کوردەکان لەبەشەکانی دیدا بەهۆی نەوتی کوردستان‬ ‫ب���ۆ دەوڵەتێکی نەیاری کورد‪ ،‬ئەو نەک نەیتوانی ببێتە پیاوی دەوڵەت‪ ،‬بەڵکو دەوڵەتی‬ ‫هێنایە س���ەر کەناری روخان‪ .‬ئەو تەنها لەیەک ش���تدا زۆر سەرکەوتوە؛ لەدروستکردنی‬ ‫ئیمپڕاتۆریەتی ئابوریی‌و میدیایی‌و دروستکردنی سەدان‌و هەزاران ماستاوچیی ناوخۆیی‌و‬ ‫نێودەوڵەتیی‪.‬‬ ‫چاکس���ازی لەو واڵتەدا ناکرێ تا بەرپرس���ە ب���ااڵکان لەخۆیانەوە دەس���تپێنەکەن‪ .‬گەر‬ ‫چاکس���ازییش لەناو کۆشکە گەورەو ملیارییەکانی کوردس���تان دەستپێبکات‪ ،‬یەکەمجار‬ ‫پێویس���تە لۆردانی نەوت دەستلەکاربکێش���نەوە‪ .‬بێ دەستلەکاركێشانەوەی ئەوان‪ ،‬ئەو‬ ‫هەمو گەندەڵ‌و گەندەڵییە لەدەزگاکاندا چارەسەرناکرێن چونکە بۆ رونکردنەوەی ئاوەکە‪،‬‬ ‫پێویستە بگەڕێینەوە سەرچاوەکە‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫له‌ناو مۆزه‌خانه‌که‌ی موسڵدا‬ ‫شوێنه‌واری کوردستانیشی تێدایه‌‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی هه‌فته‌ی ڕابردو پارچه‌‬ ‫شوێنه‌واره‌ به‌نرخه‌کانی مۆزه‌خانه‌ی‬ ‫موس���ڵ له‌الی���ه‌ن چه‌کداران���ی‬ ‫داعشه‌وه‌ ش���کێنران‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫شوێنه‌واری سلێمانی رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ک���ه‌ پێده‌چێت هه‌ندێ���ک له‌پارچه‌‬ ‫بچوک���ه‌کان مامه‌ڵ���ه‌ی بازرگانیان‬ ‫پێوه‌ بکرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "له‌ناو‬ ‫مۆزه‌خانه‌که‌ی موسڵدا شوێنه‌واری‬ ‫کوردستانیشی تێدایه‌"‪.‬‬ ‫هه‌فت���ه‌ی ڕاب���ردو جارێک���ی دیکه‌‬ ‫کارێک���ی چه‌کداران���ی ده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫ئیس�ل�امیی دونی���ای به‌خۆی���ه‌وه‌‬ ‫س���ه‌رقاڵکرد‪ .‬ئه‌مجاره‌یان داعش‪،‬‬ ‫نه‌ وه‌ک پێش���تر خه‌ڵکی س���ڤیلی‬ ‫س���ه‌ربڕی‪ ،‬نه‌ فرۆکه‌وانی سوتاند‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و په‌الم���اری مێژوی���داو‬ ‫شوێنه‌واری هه‌زاران ساڵه‌ی تێکدا‪.‬‬ ‫چه‌ند چه‌کدارێکی داعش به‌وپه‌ڕی‬ ‫بێباکیی���ه‌وه‌ که‌وتن���ه‌ ش���کاندن‌و‬ ‫وێرانکردن���ی ئه‌و ش���وێنه‌وارانه‌ی‬ ‫مۆزه‌خان���ه‌ی موس���ڵ ک���ه‌ ماوه‌ی‬ ‫س���ه‌دان‌و ه���ه‌زاران س���اڵ ب���و‬

‫پارێزرابون‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری شوێنه‌واری سلێمانی‪،‬‬ ‫که‌مال ڕه‌شید به‌ئاوێنه‌ری راگه‌یاند‬ ‫که‌ ئ���ه‌و پارچ���ه‌ ش���وێنه‌وارییانه‌‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می هاتنی ئیسالمیش���دا‬ ‫پارێزراو بون‪ ،‬ئه‌و ش���وێنه‌وارانه‌ی‬ ‫مۆزه‌خانه‌ی موس���ڵ له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫دنیادا ده‌گمه‌نن‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی مێژوی ئ���ه‌و پارچانه‌ی‬ ‫مۆزه‌خانه‌ک���ه‌وه‌ رایگه‌یان���د ک���ه‌‬ ‫مێژوی هه‌ندێک له‌ش���وێنه‌واره‌کان‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ه���ه‌زاره‌ی یه‌ک ‌هم‌و‬ ‫دوه‌می پێش زاین‌و هه‌ندێكیش���یان‬ ‫بۆ سه‌ده‌ی سێی ‌هم‌و چواره‌می پێش‬ ‫زاین ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ی شوێنه‌واری‬ ‫سلێمانی له‌ناو مۆزه‌خانه‌ی موسڵدا‬ ‫ش���وێنه‌واری کوردستانیشی تیابوه‌‬ ‫که‌ په‌یوه‌ندی به‌مێژوی ناوچه‌که‌وه‌‌‬ ‫هه‌بوه‌ له‌سه‌رده‌می میسیۆپۆتامیاو‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ه���ه‌زاره‌ی یه‌که‌م‌و‬ ‫دوه‌م‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫مۆزه‌خانه‌ی موسڵ پێش وێرانکردنی‬

‫یه‌شار که‌مال ‪ 70‬ساڵ به‌تورکی چیرۆکی کوردی گێڕایه‌وه‌‬ ‫"ئه‌گه‌ر یه‌کێک کتێبه‌کانم بخوێنێته‌و‌ه ناتوانێت بکوژ بێت‪،‬‬ ‫خوێنه‌ره‌کان���م ده‌بێ���ت دژی جه‌نگ ب���ن‪ .‬ده‌بێت ڕوبه‌ڕوی‬ ‫به‌که‌م سه‌یرکردنی ئینس���ان بن بۆ ئینسانێکی تر‪ .‬نابێت‬ ‫هیچ که‌س���ێک به‌چاوێکی نزم سه‌یری یه‌کێکی دیک ‌ه بکات‌و‬ ‫هه‌وڵی سڕینه‌وه‌ی بدات‪ ،‬ده‌بێت رێگریی بکرێت له‌حکومه‌ت‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌کان ک ‌ه هه‌وڵی سڕینه‌وه‌ی مرۆڤ ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ ئه‌و وشانه‌بو ک ‌ه یه‌شار که‌مال ئاراسته‌ی خوێنه‌رانی‬ ‫کرد له‌مانگی ئۆکتۆبه‌ری ساڵی ڕابردودا له‌زانکۆی بیک‬ ‫له‌ئه‌سته‌نبوڵ کاتێک ئه‌و زانکۆی ‌ه بڕوانامه‌ی فه‌خریی‬ ‫به‌خشیی ‌ه ئه‌و نوسه‌ره‌‪.‬‬ ‫یه‌ش���ار که‌مال ناوێک نییه‌ پێویس���تی به‌ناساندن‬ ‫هه‌بێت‪ .‬ئه‌و‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ کوردبو‪ ،‬به‌اڵم به‌تورکیی‬ ‫ده‌ینوس���ی‪ ،‬له‌ماوه‌ی ژیانیدا زی���اد له‌‪ 20‬رۆمانی‬ ‫باڵوکردونه‌ت���ه‌وه‌و رۆمانه‌کان���ی ب���ۆ ‪ 30‬زمانی‬ ‫زیندوی جیهانیی وه‌رگێڕدراون‌‪.‬‬ ‫بۆ نوس���ینه‌کانی‪ ،‬چه‌ندین خه‌اڵتی وه‌رگرتوه‌‪،‬‬ ‫له‌گرنگترینیان خه‌اڵتی ئاشتیی بو له‌ئه‌ڵمانیا‪.‬‬

‫یه‌ش���ار که‌مال ک ‌ه به‌یه‌کێ���ک له‌به‌ناوبانگترین قه‌ڵه‌مه‌کانی‬ ‫ئه‌ده‌بیات���ی مۆدێرنی تورکیی له‌ته‌نیش���ت ناوه‌کانی وه‌ک‬ ‫عه‌زیز نه‌س���ین‌و نازم حیکمه‌ت؛ داده‌نرێت‪ ،‬له‌ساڵی ‪1923‬‬ ‫له‌گوندێکی کوردستانی باکور له‌دایک ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌ته‌مه‌نێکی الوییه‌و‌ه ده‌ست ده‌کات به‌خوێندنه‌وه‌ی‌نوسه‌ر‌ه‬ ‫ناودا‌ره‌کان���ی وه‌ک‪ ،‬زۆال‪ ،‬مۆلێ���ر‪ ،‬تۆلس���تۆی‪ ،‬چیخۆف‪،‬‬ ‫گۆگۆڵ‌و شکسپیر‪.‬‬ ‫له‌ساڵی ‪ 1946‬کاتێک ده‌که‌وێت ‌ه‌نوسینی چیرۆک‌و رۆمان‪،‬‬ ‫یه‌شار ڕوبه‌ڕوی ئه‌و پرسیاره‌ بوه‌وه‌‪" ،‬ب ‌ه چ زمانێک بنوسم؟"‬ ‫دۆخی ئ���ه‌و کاته‌ی واڵتی تورکیا‪ ،‬ئه‌و نوس���ه‌ر‌ه کورده‌ی‬ ‫ناچار کرد که‌ به‌زمانی دایکی کتێبه‌کانی نه‌نوسێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌تورکیی ده‌ینوس���ی‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر دۆزی‬ ‫کورد له‌تورکیادا بێ ده‌نگ نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 1995‬یه‌شار که‌مال له‌وتارێکیدا له‌ژێر ناونیشانی‬ ‫"کێڵگه‌کانی مردن" که‌ له‌گۆڤارێکی ئه‌ڵمانیدا باڵویکرده‌وه‌‪،‬‬ ‫باسی له‌هه‌مو زوڵمه‌کانی ده‌وڵه‌تی تورک‌و خه‌مه‌کانی کورد‬ ‫ده‌کرد له‌و کاته‌دا‪ .‬ئه‌و وتار‌ه له‌ناوه‌نده‌کانی رۆش���نبیریی‬

‫ئه‌ڵمانیی‌و کوردی���ی‌و تورکیی���دا‪ ،‬ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کی زۆری‬ ‫به‌دوای خۆیداهێنا‪.‬‬ ‫له‌و کاته‌دا یه‌شار که‌مال له‌وتاره‌که‌یدا نوسیبوی‬ ‫"به‌بێ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کورد به‌رێگایه‌کی ئاشتیانه‪،‬‬ ‫‌هی���چ ئومێدێک ب���ۆ تورکیایه‌ک���ی دیموکرات���ی نییه‌"‪ .‬وا‬ ‫له‌دوای زیاد له‌‪ 20‬س���اڵ له‌و وتاره‌‪ ،‬هه‌موان له‌و هه‌قیقه‌ت ‌ه‬ ‫گه‌ییشتون‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه له‌س���ه‌ر ئه‌و وتاره‌ ده‌وڵه‌تی تورک یه‌ش���اریان‬ ‫تۆمه‌تبارکرد به‌به‌زاندنی هێڵی سوری ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی بونی پشتگییرییه‌کی به‌رچاو له‌ناو نوسه‌رانی‬ ‫جیهاندا بۆ ئه‌و نوس���ه‌ره‌‪ ،‬ده‌وڵه‌ت نه‌یتوانی هیچ شتێکی‬ ‫به‌رامبه‌ر بکات‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌ی ‌ه یه‌شار که‌مال له‌ته‌مه‌نی‬ ‫‪ 91‬س���اڵیدا کۆچی دوایی کرد‪ ،‬به‌اڵم وه‌ک هه‌ر نوس���ه‌رو‬ ‫داهێنه‌رێکی دیکه‌‪ ،‬ئ���ه‌و به‌یه‌کجاری نامرێت‌‪،‬به‌ڵکو کتێب‌و‬ ‫کاره‌کته‌ری رۆمانه‌کانی ب���ۆ زه‌مه‌نێکی زۆر دورتر له‌ژیاندا‬ ‫ده‌یهێڵنه‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر یه‌کێک کتێبه‌کانم بخوێنێته‌وه‌ ناتوانێت بکوژ بێت‬ ‫خوێنه‌ره‌کانم ده‌بێت دژی جه‌نگ بن‪ .‬ده‌بێت دژی به‌که‌م‬ ‫سه‌یرکردنی ئینسان بن بۆ ئینسانێکی تر‬ ‫له‌ساڵی ‪ 1946‬کاتێک ده‌که‌وێته‌‌نوسینی چیرۆک‌و‬ ‫رۆمان‪ ،‬ڕوبه‌ڕوی ئه‌و پرسیاره‌ بوه‌وه‌‪،‬‬ ‫"به‌ چ زوبانێک بنوسم؟"‬