ژماره‌ 470

‫ریکالم‬

‫حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‬ ‫جێی مه‌ترسییه‌‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)470‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/3/17‬‬

‫ژنان له‌زیندانیش‬ ‫توندوتیژییان‬ ‫به‌رامبه‌ر ده‌کرێت‬

‫مارکس‬ ‫جه‌سته‌ی‬ ‫به‌شیعره‌کانی‬ ‫سه‌رده‌می گه‌نجیی سیاسیی‬ ‫خۆی پێده‌که‌نی‬

‫زیاتر له‌‪100‬‬ ‫ئوتێل‌و میوانخانه‌‬ ‫له‌هه‌رێم داخراون‬

‫‪8‬‬

‫‪9‬‬

‫‪17‬‬

‫‪7‬‬

‫‪13‬‬

‫ئه‌مرۆ هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫ئۆردوگای زایۆنیست‬ ‫له‌پێشه‌وه‌یه‌‬

‫ئه‌ندامێکی كۆنگرێس‪ :‬كورد هیچ پێگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫له‌سیاسه‌ت ‌ی ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكادا نیه‌‬ ‫دیڤد س����كاگس ئه‌ندامی‌ پێشوی‌ كۆنگرێس ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌كی والیه‌ت����ه‌ یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌میشه‌ به‌ئاراسته‌ی‌ به‌هێزكردن‌و‬ ‫په‌ره‌پێدانی یه‌كێتی عێ����راق كاربكات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "كورد هیچ پێگه‌یه‌كی‌ له‌سیاس����ه‌تی‌‬

‫به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه‌ ئه‌مه‌ریكا تا ئێستاش‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكادا نیه‌"‪.‬‬ ‫ی هه‌ر سیاس����ه‌تی مامه‌ڵه‌كردن����ی هه‌یه‌ ته‌نها‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬دیڤد سكاگس كه‌ له‌سااڵن ‌‬ ‫‪ 1987‬تا ‪ 1999‬ئه‌ندامی كۆنگرێسی ئه‌مریكا له‌گه‌ڵ یه‌ك عێراقدا‪ ،‬ئه‌مه‌ش چوارچێوه‌یه‌كی‌‬ ‫بوه‌و ش����اره‌زاو راوێژكارێكی س����تراتیجییه‌‌و بۆ وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا دیاریكردوه‌‬ ‫ئێس����تا هاوس����ه‌رۆكی ب����ۆردی ئیتیك����ی س����ه‌باره‌ت به‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گ����ه‌ڵ‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كۆنگرێ����س‪-‬ه‌‪ .‬له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی‌ تایبه‌ت كوردستان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "زیاد له‌حه‌د یارمه‌تیدانی‬

‫‪20‬‬

‫ئه‌مه‌ریكا بۆ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ئه‌مه‌ی‌ ناوێ����ت به‌تایبه‌تی كه‌ واڵتێكی وه‌ك‬ ‫ی پێ نیگه‌ران ده‌بێت‪ ،‬ئێوه‌ ده‌زانن‬ ‫له‌وانه‌یه‌ كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر كورد له‌توركیا‪ ،‬توركی����ا ‌‬ ‫س����وریا‌و ئێران هه‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ ئه‌و ش����ته‌یه‌ كه‌ چه‌نده‌ گرنگه‌ بۆ ئه‌مریكا"‪.‬‬ ‫كه‌ سیاس����ه‌تمه‌دارانی ئه‌مریكا لێی‌ ده‌ترسن‬ ‫چونكه‌ ناسه‌قامگیریه‌كی گه‌وره‌تر‌و فراوانتر‬ ‫له‌ناوچه‌ك����ه‌ دروس����ت ده‌كات‌و ئه‌مریكاش‬

‫‪4‬‬

‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‪ :‬دوژمنم زۆر‌ه بۆی ‌ه ئوتومبێله‌كه‌م كردوه‌ به‌درع‬ ‫ی‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف ك ‌ه كه‌س���ایه‌تیه‌ك ‌‬ ‫دیاری‌ س���ه‌له‌فیه‌كانی‌ كوردس���تان ‌ه‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات م���ه‌ال كرێكار‬ ‫ی كردوه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫ی پێناسه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌سێكه‌ به‌ناڕاس���ته‌وخۆ پارێزگار ‌‬ ‫له‌داعش ده‌كات‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "دوژمنم‬

‫زۆره‌ بۆی��� ‌ه ئوتومبێله‌ك���ه‌م ك���ردو‌ه‬ ‫به‌درع"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یان���د كه‌ ل���ه‌دوای‌ تیرۆركردن ‌‬ ‫مامۆس���تایه‌كی‌ ناوداری‌ سه‌له‌فیه‌و‌ه‬

‫ی بگۆڕێت‬ ‫ناچ���ار ب���و‌ه ئوتومبێله‌كه‌ ‌‬ ‫ب���ه‌درع له‌ج���ۆری‌ وه‌نه‌وش���ه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی "من كه‌س���ێكم دوژمن���م زۆره‌‌و‬ ‫وت ‌‬ ‫دوژمنه‌كان���م دیار نین‌و نایاناس���م‌و‬ ‫ی خۆم���ی‌ ده‌زانم تاوه‌كو خۆم‬ ‫به‌هه‌ق ‌‬ ‫بپارێزم"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی "س���ۆفیه‌كان مامۆستا ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫وه‌هایان هه‌ی ‌ه ده‌ڵێن س���ه‌یری‌ فیلمی‌‬ ‫ی‬ ‫ی بكه‌ی���ت زۆر له‌كه‌ناڵ ‌‬ ‫روتی تورك ‌‬ ‫ی باشتره‌"‪.‬‬ ‫ئامۆژگار ‌‬

‫‪3‬‬

‫ریکالم‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫یه‌كێتی‌‪ :‬به‌شێكی دواكه‌وتنی حكومه‌ت ‌ی خۆجێی پارێزگاكان پارتی هۆكاره‌‬ ‫پارتی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر قایمقامی‌ هه‌ڵه‌بج ‌ه نه‌درێت به‌پارت ‌ی به‌شدار نابین‬ ‫ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫یه‌كێتی له‌تیف ش���ێخ عوم���ه‌ر ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ پارتی‌ به‌دابه‌ش���كردنی‌‬ ‫پۆس���ته‌كانی‌ حكومه‌ت���ی‌ خۆجێ���ی‌‬ ‫پارێزگاكان رازی‌ نیه‌و ده‌ڵێت "به‌شێكی‬ ‫دواكه‌وتن���ی پێكهێنانی���ان‪ ،‬پارت���ی‬ ‫هۆكاره‌"‪ ،‬سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ پارتیش‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ ،‬زیاد‬ ‫كاك���ه‌ ڕه‌زا ده‌ڵێت "ئه‌گ���ه‌ر قایمقامی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌ نه‌درێت به‌پارتی‌ به‌ش���داری‌‬

‫حكومه‌ت���ه‌ خۆجێیه‌كانی‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ نابین"‪.‬‬ ‫ئیحسان مه‌ال فوئاد‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬به‌رپرسی‬ ‫ی‬ ‫ی نیش���تمان ‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ن���دی ‪1‬ی یه‌كێت��� ‌‬ ‫كوردس���تان "له‌تی���ف ش���ێخ عومه‌ر"‬ ‫ی راگه‌یاند ئه‌وه‌ی‌ ك ‌ه پارتی‬ ‫به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫رازی نه‌بو‌ه به‌دابه‌شكردنی‌ پۆسته‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگاكان��� ‌‬ ‫ی خۆجێ��� ‌‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫سلێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بج ‌ه راسته‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫ی خۆجێی‬ ‫ئه‌وان پێكهێنان���ی حكومه‌ت ‌‬

‫نه‌وه‌ستاوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌وپه‌ڕی هه‌وڵی‬ ‫خۆم���ان ده‌ده‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌ پارتی بێت ‌ه‬ ‫ناو نه‌خشه‌ گشتییه‌كه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی "ئێم���ه‌ ل���ه‌م رۆژان���ه‌دا‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌مان له‌گه‌ڵ لیستی خزمه‌تدا‬ ‫ئیمزا ده‌كه‌ین‌و پێشتریش له‌گه‌ڵ گۆڕاندا‬ ‫ی‬ ‫كردومانه‌‌و ئێستا ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ‌‬ ‫سلێمانی كاره‌كانی خۆی ده‌كات"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا‪ ،‬س���ه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫پارت���ی له‌ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای‬

‫خانه‌قینیه‌كان بۆ پارێزگاریكردن‬ ‫له‌مه‌رقه‌ده‌ك ‌هی‌ (زه‌ینه‌ب) ده‌چنه‌ سوریا‬ ‫ژماریه‌ك���ی‌ زۆر له‌كورده‌كانی‌ خانه‌قین‬ ‫ده‌چن ‌ه ناو ریزه‌كان ‌ی حه‌شد ‌ی شه‌عبییه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رپرس���ێك له‌خانه‌قی���ن ئام���اژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات ئه‌و كوردانه‌ ‌ی خانه‌قین ك ‌ه له‌نێو‬ ‫حه‌ش���دی ش���ه‌عبیدان‪ ،‬ئێس���تا له‌چوار‬ ‫ش���وێن له‌ش���ه‌ڕدان‪ ،‬له‌ئه‌نبارو سامه‌ڕاو‬ ‫جه‌له‌والو تكری���ت‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ته‌نانه‌ت‬ ‫چه‌ند كه‌س���ێكیان رۆش���تون‌ پارێزگار ‌ی‬ ‫له‌مه‌رقه‌ده‌ك���ه‌ی‌ (زه‌ین���ه‌ب) ده‌ك���ه‌ن‬ ‫له‌سوریا"‪.‬‬ ‫ئیحس���ان م���ه‌ال فوئاد‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ له‌ناوچه‌ ‌ی خانه‌قین چونه‌ت ‌ه‬ ‫نێو حه‌شدی شه‌عبییه‌و‌ه روی له‌زیادبون‬ ‫كردوه‌و ماوه‌یه‌ك پێش ئێس���تا چه‌ندین‬ ‫كه‌سیان لێ كوژراوه‌‪ ،‬ئه‌ندامێكی لیژنه‌ ‌ی‬ ‫به‌رگ���ری له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌ گش���تییه‌كانی‬ ‫خانه‌قینی���ش ده‌ڵێ���ت " س���ه‌دان كه‌س‬ ‫بونه‌ت���ه‌ حه‌ش���دی ش���ه‌عبی‌و له‌ماوه‌ ‌ی‬ ‫پێشودا ‪ 11‬چه‌كداریان لێ كوژراوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی‌ به‌رگری له‌به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه‬

‫گش���تییه‌كانی خانه‌قی���ن ئه‌می���ر عه‌لی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ له‌خه‌ڵك���ی‬ ‫خانه‌قین چه‌ندین گه‌نج په‌یوه‌ندیان كردو‌ه‬ ‫به‌حه‌شدی شه‌عبیه‌وه‌‪ ،‬هه‌نوكه‌ش خه‌ڵك‬ ‫هه‌یه‌ په‌یوه‌ندیان پێ���وه‌ده‌كات‪ ،‬ده‌توانم‬ ‫بڵێم سه‌دان كه‌س ده‌بن‪ ،‬ته‌نانه‌ت تاوه‌كو‬ ‫ئێستا نزیكه‌ ‌ی ‪ 11‬كه‌سیان لێكوژراوه‌‪.‬‬ ‫وتیش���ی "من زانیاری ته‌واوم الیه‌‪185‬‬ ‫كه‌س له‌سه‌ربازگه‌ ‌ی مه‌نسوری ‌ه مه‌شقیان‬ ‫ك���ردوه‌و گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ بۆ خانه‌قین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ته‌نها‪ 600‬ه���ه‌زار دیناریان پێدراوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌بنه‌ حه‌شدی شه‌عبی چونك ‌ه حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و حزبه‌ كوردستانییه‌كان‌و رێكخراو‌ه‬ ‫مه‌ده‌نییه‌كان له‌خانه‌قین رۆڵیان نه‌بینیو‌ه‬ ‫له‌وه‌ ‌ی له‌ئێس���تاو پێش���و هۆش���یاری‌‌و‬ ‫ئینتیم���ای نه‌ته‌وه‌ی���ی له‌نێ���و خه‌ڵكی‬ ‫ناوچه‌كه‌دا پته‌و بكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ هۆكاری بون���ی خه‌ڵكی ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ی ‌ه به‌حه‌شدی ش���ه‌عبی‪ ،‬قایمقامی‬ ‫خانه‌قین محه‌مه‌د مه‌ال حه‌س���ه‌ن پێیوای ‌ه‬

‫چه‌ن���د هۆكارێ���ك هه‌یه‌و وت���ی "یه‌كه‌م‬ ‫پاڵنه‌ره‌ مه‌زهه‌بییه‌ك ‌ه كه‌ ئه‌وان شیعه‌ن‪،‬‬ ‫دوه‌م تائێس���تا نه‌توان���راوه‌ لیوایه‌ك���ی‬ ‫سه‌ربازی بۆ خانه‌قین بكه‌نه‌وه‌و بێكارییش‬ ‫هۆكارێكی تره‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی لیژن���ه‌ ‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی خانه‌قی���ن ب���اس‬ ‫له‌وه‌ده‌كات ك��� ‌ه زۆربه‌ ‌ی ئه‌وانه‌ی‌ بونه‌ت ‌ه‬ ‫حه‌شدی ش���ه‌عبی‪ ،‬ئه‌و كورده‌ شیعانه‌ن‬ ‫ك���ه‌ له‌س���ه‌عدیه‌و جه‌ل���ه‌والو‌ه هاتون‌و‬ ‫ئ���اواره‌ن‪ ،‬ك ‌ه هه‌ندێكیان به‌رپرس���یار ‌ی‬ ‫فه‌رمان���ده‌ ‌ی فه‌وجیان پێ���دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خه‌ڵكی خانه‌قینیشیان تێدایه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و كوردان���ه‌ی‌ خانه‌قین ك��� ‌ه له‌نێو‬ ‫حه‌شدی شه‌عبیدان‪ ،‬ئێستا له‌چوار شوێن‬ ‫بونیان هه‌یه‌‪ ،‬له‌ئه‌نبارو سامه‌ڕاو جه‌له‌والو‬ ‫تكری���ت‪ ،‬به‌وته‌ ‌ی ئه‌می���ر ته‌نانه‌ت چه‌ند‬ ‫كه‌سێك له‌كورده‌كان وتویانه‌ چه‌كدارمان‬ ‫هه‌یه‌ رۆشتوه‌ پارێزگاری‌ له‌مه‌رقه‌ده‌كه‌ ‌ی‬ ‫(زه‌ینه‌ب) ده‌كات له‌سوریا‪.‬‬

‫ی‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬زیاد كاك ‌ه ڕه‌زا به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫راگه‌یان���د ك���ه‌ پێكهێنان���ی حكومه‌ت ‌ه‬ ‫خۆجێی���ه‌كان له‌جێ���ی خۆیه‌تی‌و هیچ‬ ‫به‌ره‌و پێشچونێكی به‌خۆیه‌و‌ه نه‌بینیوه‌‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌شی پۆس���ته‌كانی پارێزگای‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی پارت���ی‬ ‫ره‌تیده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ ئ���ه‌وان هۆكاری‬ ‫دواكه‌وتن���ی پێكهێنانی ئه‌و حكومه‌ته‌‬ ‫خۆجێیان���ه‌ ب���ن‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "ئێمه‌‬

‫پێمانوت���ون كاندیدی خۆتان بهێنن بۆ‬ ‫ئه‌نجوم���ه‌ن‌و پۆس���ته‌كانی خۆتان پڕ‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ ده‌نگی���ان پێده‌ده‌ین‪.‬‬ ‫هه‌تا ئێمه‌ش رێده‌كه‌وین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "رێكه‌وتنێ���ك ك���راوه‌‬ ‫له‌هه‌ڵه‌بج���ه‌‪ ،‬هه‌م���و حیزبه‌كانی ئه‌و‬ ‫ش���اره‌ به‌سه‌رپه‌رش���تی كاك قوب���اد‬ ‫رێكه‌وتون‌و ته‌نها ئ���ه‌وه‌ ماوه‌ ئیمزای‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬كه‌ پۆسته‌كانیان دابه‌شكردوه‌‪،‬‬ ‫پارێ���زگارو س���ه‌رۆكی ئه‌نجوم���ه‌ن بۆ‬

‫یه‌كێتی‌و گ���ۆڕان‪ ،‬جێگری پارێزگار بۆ‬ ‫ئیسالمییه‌كان‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ هه‌مویان‬ ‫جێیان بۆته‌وه‌ له‌هه‌ڵه‌بجه‌ ته‌نها پارتی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "ئێمه‌ش س���ورین‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی پۆس���تێكی سیادیمان‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی قائیمقام‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا ئه‌و پۆسته‌ دراوه‌ به‌یه‌كێتی"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌گه‌ر ئه‌و پۆسته‌ نه‌درێته‌‬ ‫پارتی به‌شدار نابین"‪.‬‬

‫حاكم فوئاد فیشه‌كێكی‌ به‌سه‌ریه‌و‌ه نا‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌ی زه‌لیلی‌ سه‌ر جێگه‌ نه‌بێت‬ ‫حاكم فوئ���اد س���ه‌رۆكی‌ فه‌رمانگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫داواكاری‌ گشتی‌‌و كه‌سایه‌تیه‌كی‌ ناسراوی‌‬ ‫شاری‌ سلێمانی‌‪ ،‬س���ه‌رله‌به‌یانی‌ هه‌یینی‌‬ ‫رابردو خۆی‌ كوش���ت‪ ،‬كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت "خراپ���ی‌ باری‌ ته‌ندروس���تی‌‌و‬ ‫بێتاقه‌تی‌‌و بێزار ب���ون له‌ژیان‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫خۆكوشتنه‌كه‌یه‌تی‌"‪.‬‬ ‫مه‌زهه‌ر كه‌ری���م‪ ،‬ئاوێنه‌‪" :‬به‌یانی ئه‌و‬ ‫هه‌ینییه‌ م���ات‌و بێده‌نگ���ه‌‪ ،‬داوای‌ كرد‬ ‫چایه‌كی‌ ب���ۆ بهێنم‌و وتی‌ ده‌رگاكه‌ش���م‬ ‫لێداخ���ه‌‪ ،‬چوم���ه‌ موبه‌قه‌ك���ه‌و زۆری‌‬ ‫نه‌خایان���د‪ ،‬ده‌نگ���ی‌ فیش���ه‌كێك هات‪،‬‬ ‫كه‌ گه‌ش���تمه‌ سه‌ری‌‪ ،‬فیش���ه‌كێكی‌ نابو‬ ‫به‌س���ه‌ری‌ خۆی���ه‌وه‌‌و به‌حاڵ س���ه‌ری‌‬ ‫ده‌جواڵ"‪.‬‬ ‫پرش���نگ هاوس���ه‌ری‌ حاك���م فوئادی‌‬ ‫ی فه‌رمانگه‌ی‌ داواكاری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ پێش���و ‌‬ ‫گشتی‌ سلێمانی‌ به‌مجۆره‌ دوا ساته‌كانی‌‬ ‫ژیانی‌ هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‪.‬‬

‫نزیكتری���ن ك���ه‌س ل���ه‌م خێزان���ه‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ چه‌ند س���اڵێكه‌ ته‌نها دو كه‌س���ن‬ ‫له‌شوقه‌یه‌كی‌ پاك سیتیدا‪ ،‬سه‌بیحه‌خانه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌كۆنه‌وه‌ هامش���ۆیان ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند ك���ه‌ ئێواره‌ی‌ پێنج‬ ‫ش���ه‌ممه‌ له‌ماڵی‌ حاكم فوئاد بوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "حاك���م فوئ���اد له‌هه‌رزه‌كارییه‌وه‌‬ ‫قاچی‌ ته‌واو نه‌بوه‌و كێش���ه‌ی‌ رۆش���تنی‌‬ ‫بۆ دروس���تكردوه‌‌و به‌گۆچان ده‌ڕۆیشت‪،‬‬ ‫ئێواره‌ی‌ پێنج شه‌ممه‌ش قاچی‌ له‌لێواری‌‬ ‫ده‌رگای‌ ژوره‌ك���ه‌ی‌ گیراو كه‌وت‪ ،‬به‌ده‌م‬ ‫ئازارێك���ی‌ زۆرو زه‌حمه‌ته‌وه‌ هه‌ڵس���او‬ ‫چوه‌وه‌ سه‌ر پێخه‌فه‌كه‌ی‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌رچه‌نده‌ پرش���نگ خان‬ ‫تكاو رج���ای‌ ئه‌وه‌ی‌ لێك���رد كه‌ بیبات‬ ‫ب���ۆ نه‌خۆش���خانه‌‪ ،‬به‌اڵم حاك���م فوئاد‬ ‫ڕه‌تیكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ هه‌ر ئه‌و كه‌وتن‌و‬ ‫قاچ ش���كانه‌ش وایكردبێ���ت كه‌ په‌نا بۆ‬ ‫خۆكوشتن به‌رێت"‪.‬‬

‫به‌پێ���ی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و‪ ،‬هه‌ر له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫بیس���تنی‌ ده‌نگ���ی‌ فیش���ه‌كه‌كه‌ ل���ه‌و‬ ‫به‌یانیه‌دا كه‌ پرش���نگ ده‌گاته‌ سه‌ری‌‌و‬ ‫ده‌بینێ‌ فیش���ه‌كه‌كه‌ی‌ ناوه‌ به‌سه‌ریه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌تاوا ه���اوارم كرد ئه‌یڕۆ فواد بۆ ماڵت‬ ‫وێرانكردم! دواتر په‌نا ده‌بات بۆ ماڵه‌كه‌ی‌‬ ‫ته‌نیشتیان تا به‌ده‌م هاواریه‌وه‌ بێن‪.‬‬ ‫حاكم فوئاد ته‌مه‌نی‌ ‪ 75‬ساڵه‌‪ ،‬خاوه‌نی‌‬ ‫دو ك���چ‌و كورێكه‌‪ ،‬كوڕه‌كه‌ی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت ده‌ژی‌‌و دو كچه‌كه‌ش���ی‌ له‌ش���اری‌‬ ‫س���لێمانی‌ ده‌ژین‌و ژیانی‌ هاوسه‌رێتیان‬ ‫پێكهێناوه‌‪.‬‬ ‫س���ۆران خاڵه‌ ش���ه‌هاب ك���ه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫له‌زاواكان���ی‌ ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌‬ ‫حاكم فوئ���اد ده‌مانچ���ه‌ی‌ هه‌بوه‌ به‌اڵم‬ ‫شاردۆتیه‌وه‌‪ ،‬كه‌س نه‌یزانیوه‌ ده‌مانچه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "خۆكوش���تنه‌كه‌ی‌ ته‌نها‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌باری‌ ته‌ندروس���تی‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫بو"‪.‬‬

‫زیاتر له‌‪ 14‬ملیار دینار له‌پار‌ه ‌ی گه‌نم ده‌درێت به‌جوتیاران‬ ‫ی ‪ 148‬ملیار‌و ‪801‬‬ ‫هه‌فت���ه‌ی‌ رابردو بڕ ‌‬ ‫ی گه‌نمی‌ س���اڵی‬ ‫ملی���ۆن دین���ار پار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جوتیاران گه‌یش���ت ‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫راب���ردو ‌‬ ‫كوردس���تان‌و بڕیار‌ه ل���ه‌م هه‌فته‌یه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ده‌ست به‌دابه‌شكردنی‌ بكرێت‪،‬جێگر ‌‬ ‫ی كش���توكاڵ‬ ‫ی لیژن���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی هه‌ندێك‬ ‫له‌په‌رله‌مانیش ده‌ڵێت"به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫میكانیزم���ی‌ ئیداری‌ بۆ گواس���تنه‌وه‌ ‌‬ ‫چه‌كه‌كان بۆ س���یوله‌‪ ،‬هێشتا پاره‌ك ‌ه‬

‫دابه‌ش نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ش���اهۆ ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كشتوكاڵ له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی لیژنه‌ ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌باره‌ ‌‬ ‫كوردس���تان غه‌ریب پێنجوێن ‌‬ ‫ی رابردو‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ئ���ه‌و پ���اره‌ی گه‌نمه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫جوتیاران به‌حكومه‌تیان داو‌ه به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاند"له‌چه‌ن���د رۆژی‌ رابردو له‌گه‌ڵ‬ ‫ی قسه‌م كردوه‌ هه‌روه‌ها‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫ی پالندان‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ براده‌ران��� ‌‬

‫قسه‌م كردوه‌ ئه‌وه‌یان پێی‌ راگه‌یاندوم‬ ‫كه‌وا سایلۆكان چاوه‌ڕێی‌ بانك ده‌كه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی ئاگاداریان بكه‌نه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێمه‌ ده‌س���ت بكه‌ین به‌دابه‌ش���كردن ‌‬ ‫پاره‌كه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پاره‌ ‌‬ ‫ی ئایا له‌جیات ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ ‌‬ ‫گه‌نم ئۆتۆمبیل ده‌درێ���ت به‌جوتیاران‬ ‫ناوب���راو وت���ی‌" ئ���ه‌و كار‌ه له‌الی���ه‌ن‬ ‫حكومه‌ت���ه‌وه‌ به‌رنامه‌ نه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬

‫خاوه‌ن كۆمپانی���اكان خۆیان ئه‌وه‌یان‬ ‫ی ئۆتۆمبیله‌كانیان ساغ‬ ‫كردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پار‌ه به‌جوتیارانیان‬ ‫بكه‌نه‌و‌ه له‌جیات ‌‬ ‫داوه‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه ئه‌و ده‌رفه‌ته‌یان به‌هه‌ل‬ ‫ی‬ ‫ی جوتیارانیش له‌ب���ه‌ر بێ چاره‌ی ‌‬ ‫زان ‌‬ ‫ئه‌و مامه‌ڵه‌یه‌یان قبوڵ كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی لیژنه‌ی‌ كشتوكاڵ‬ ‫جێگری‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی خسته‌ڕو كه‌وا دو بۆ سێ هه‌زار‬ ‫ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫ی بنكه‌كان‪،‬‬ ‫ته‌ن گه‌نم خراپ بوه‌ له‌زۆربه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی هه‌رێم س���ه‌باره‌ت به‌كات ‌‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و گه‌نم ‌ه حكومه‌ت ‌‬ ‫دواجار پار‌ه ‌‬ ‫ی جوتیاران‪،‬‬ ‫ی گه‌نم ‌‬ ‫ی پار‌ه ‌‬ ‫ی دابینی‌ ك���ردوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و دابه‌شكردن ‌‬ ‫عێراق ‌‬ ‫ی پاره‌ك ‌ه‬ ‫گه‌نمه‌ش ب���ۆ ئ���ه‌و‌ه كڕدراوه‌ته‌و‌ه بۆ ناوبراو رایگه‌یاند "دابه‌شكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ئێمه‌و‌ه نیه‌‌و له‌ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ بۆ هاواڵتیان���ی‌ هه‌رێم بكرێت ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ئ���ارد بۆی���ان ره‌وانه‌ بكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر سایلۆكاندایه‌‌و ئه‌وان خۆیان بڕیارده‌ده‌ن‬ ‫ی ئ���ه‌و پاره‌ی ‌ه به‌س���ه‌ر جوتیاراندا‬ ‫كاتێكیش ئه‌و گه‌نمه‌ به‌شی‌ نه‌كرد ئه‌وا كه‌ ‌‬ ‫دابه‌ش���بكه‌ن‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌نده‌ ده‌زانین‬ ‫ئارد ده‌كڕێت‌و ده‌یدات به‌هاواڵتیان‪.‬‬ ‫ی رابردوه‌و‌ه پاره‌ك ‌ه له‌به‌غداو‌ه‬ ‫ی كرد به‌ش���ه‌ماڵ له‌هه‌فته‌ ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی كوردستان"‪.‬‬ ‫ی گه‌یشتوه‌ته‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‌و پیشه‌ساز ‌‬ ‫سه‌ردار وه‌زیر ‌‬

‫هه‌ڵبژاردنی‌ ته‌ڤده‌م‌و بایكۆتی‌ ئه‌نكه‌س‪ ،‬زۆرانباز ‌ی په‌كه‌كه‌و پارت ‌ی له‌رۆژئاوای‌ كوردستان‬

‫ئه‌نكه‌س‪ :‬ته‌ڤده‌م ئێمه‌ قبوڵ ناكه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نیشتیمانی كورد ‌‬ ‫سوریا (‪ )ENKS‬كه‌ له‌و پارت‌و‬ ‫ی رۆژئاوای‌ كوردستان‬ ‫رێكخراوانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێكدێت له‌پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانه‌و‌ه نزیكن‪ ،‬له‌ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی جزیر‌ه ناڕازین‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ كانتۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫بایكۆتیان كرد‪ ،‬ئه‌ندام ‌‬ ‫ی سوریا‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫سیاسی‌ پارتی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی یوسف" كه‌ به‌شێكن‬ ‫"عه‌بدولباق ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌نه‌كه‌سه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "ئه‌و كۆمیسیۆن ‌‬ ‫ی رۆژئاوا‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ی‌ له‌كانتۆنه‌كان ‌‬ ‫دروستیانكردوه‌ گوێڕایه‌ڵی‌ ته‌ڤده‌مه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ ئه‌نه‌كه‌س���ه‌ بۆچی‬ ‫به‌ش���دارنه‌بون له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‬ ‫كانتۆنی جه‌زیره‌؟‬ ‫یوس���ف‪ :‬ڕێكه‌وتنێك هه‌بو له‌نێوان‬ ‫هه‌ردوالدا وه‌ك ئه‌نجومه‌نی نیشتیمانی‬ ‫كوردو ته‌ڤ���ده‌م به‌ناوی ڕێكه‌وتنامه‌ی‬ ‫دهۆك‪ ،‬ئه‌و ڕێكه‌وتنامه‌یه‌ س���ێ خاڵی‬ ‫له‌خۆگرتب���و‪ ،‬یه‌كه‌م‪ ،‬دروس���تكردنی‌‬ ‫مه‌رجه‌عیه‌تێكی‌ سیاسی‌ بۆ رۆژئاوای‌‬ ‫كوردس���تان‪ .‬دوه‌م‪ ،‬رێكخس���تنه‌وه‌ی‌‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌به‌ریی دیموكراسی كانتۆنه‌كان‬

‫به‌به‌ش���داری س���ه‌رجه‌م الیه‌ن���ه‌كان‪.‬‬ ‫س���ێهه‌م‪ ،‬پێكهێنانی‌ هێزێكی به‌رگری‬ ‫هاوبه‌ش له‌ئه‌نه‌كه‌س���ه‌و ته‌ڤده‌م‪ .‬له‌و‬ ‫سێ خاڵه‌‪ ،‬تائێستا یه‌ك خاڵ جێبه‌جێ‌‬ ‫كراوه‌ ك���ه‌ ئه‌وی���ش مه‌رجه‌عیه‌تێكی‬ ‫سیاس���یه‌‪ ،‬ته‌ڤده‌م هاتوه‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫كردوه‌ به‌مه‌رجێك كه‌ له‌ڕێكه‌وتنامه‌ی‬ ‫نێوانمان���دا مه‌رج���ی‌ هه‌ڵب���ژاردن‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ دوای رێكخس���تنه‌وه‌ی‌ یاسای‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری ببێت‪ ،‬ته‌ڤده‌م به‌ته‌نها‬ ‫خۆی هه‌ڵس���اوه‌ به‌م هه‌ڵبژاردنه‌ به‌بێ‬ ‫ڕه‌زامه‌ن���دی ئه‌نجومه‌نی نیش���تیمانی‬ ‫كوردو خۆبه‌ڕێوه‌ب���ه‌ری كورد‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ئێمه‌یان قبوڵ نه‌بو له‌هه‌ندێك ئیداره‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری به‌رگری ڕۆژئاوا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم وه‌ك باسده‌كرێت ئێوه‌‬ ‫به‌هۆی‌ نزیكیتانه‌وه‌ له‌پارتی‌ به‌ش���دار‬ ‫نه‌ب���ون‌و ته‌ڤده‌م ده‌ڵێ���ت ده‌تانه‌وێت‬ ‫بێنه‌ سه‌ر حازری؟‬ ‫یوسف‪ :‬ئه‌وه‌ ڕاست نیه‌‪ ،‬ئێمه‌ پێش‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌و شۆڕش���ه‌ ده‌س���تپێبكات‬ ‫خه‌باتمان كردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و ڕژێمه‌‬ ‫بگۆڕدرێ���ت‌و ویس���تومانه‌ ڕژێمێك���ی‬ ‫دیموكراتی دروست ببێت‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫نێوانم���ان له‌هه‌ولێ���ر له‌س���اڵی‌ ‪2012‬‬ ‫پێش���نیارمان كرد هێزێك���ی كوردی‬

‫هاوبه‌ش دروستبكه‌ین ئه‌وان قبوڵیان‬ ‫نه‌كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ هێزتان هه‌بو؟‬ ‫یوس���ف‪ :‬به‌ڵ���ێ ئێم���ه‌ هێزێك���ی‬ ‫چه‌كدارم���ان هه‌بو كه‌ ده‌مانویس���ت‬ ‫به‌ش���دار بین‪ ،‬ئه‌وان ڕێگه‌یان نه‌داین‬ ‫ك��� ‌ه له‌س���ه‌ره‌تادا الیه‌نگران���ی ئێمه‌‬ ‫خۆپیشاندانیان سازده‌كرد دژی ڕژێمی‌‬ ‫به‌ش���ار‪ ،‬تۆمه‌تباریان كردین كه‌ گوایه‌‬ ‫ئێوه‌ هێز به‌كاربهێنن ڕژێمی س���وریا‬ ‫به‌فڕۆكه‌ بۆردومانی‌ ناوچه‌ كوردییه‌كان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌ده‌س���پێكی به‌رگری كۆبانی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی نیش���تیمانی داوای كرد‬ ‫به‌شدار ببێت به‌اڵم ئه‌وان ڕازی نه‌بون‌و‬ ‫ڕێگه‌یان نه‌داین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ته‌ڤده‌م ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ كۆمیس���یۆنی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن داوای‌ به‌شدارییان لێكردون‬ ‫به‌اڵم ئێوه‌ ئه‌نه‌كه‌س���ه‌ ئاماده‌ نه‌بون‌و‬ ‫بایكۆتتان كردوه‌؟‬ ‫یوس���ف‪ :‬گرفته‌ك���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ ئه‌و‬ ‫كۆمیسۆنه‌ی‌ خۆیان دروستیان كردوه‌‬ ‫به‌ب���ێ پرس���ی ئێمه‌ كۆمیس���ۆنێكی‬ ‫كارتۆنی���ه‌‪ ،‬ئێم���ه‌ پابه‌ن���دی ئ���ه‌و‬ ‫كانتۆنه‌ نین ئێمه‌ پابه‌ندی ڕێكه‌وتنی‬ ‫دهۆكین‪.‬‬

‫ته‌ڤده‌م‪ :‬ئه‌نكس له‌هه‌ڵبژاردن ده‌ترسن‬

‫ی‬ ‫ته‌ڤگه‌ڕی‌ كۆمه‌ڵگای‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی نزیك‬ ‫(‪ )TEV – DEM‬كه‌ هێزێك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌په‌كه‌كه‌یه‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ كانتۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌زیره‌ به‌ده‌سكه‌وتێكی‌ دیموكراس ‌‬ ‫ناوده‌بات‪ ،‬نوێنه‌ری خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫كانتۆنه‌كانی ڕۆژئاوا له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان شێرزاد ئێزیدی ده‌ڵێت‬ ‫"ئێم ‌ه چاوه‌ڕێ بوین سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‬ ‫به‌یاننامه‌ی پیرۆزبایی ده‌ركه‌ن‪ ،‬نه‌ك‬ ‫به‌یاننامه‌ی قبوڵ نه‌كردن"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ئاماژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌و‌ه ده‌كات ك��� ‌ه هه‌ڵبژاردنی كانتۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌زیر‌ه تاكڕه‌وانه‌یه‌و پره‌نس���یپه‌كان ‌‬ ‫ی هێزه‌كان ره‌چاو‬ ‫دیموكراسی‌‌و ته‌وافوق ‌‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه وانییه‌؟‬ ‫ئێزی���دی‌‪ :‬له‌ڕاس���تیدا ئێم ‌ه نیگه‌ران‬ ‫بوی���ن ل���ه‌و به‌یاننامه‌ی���ه‌ی وته‌بێژی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ده‌ریبڕی‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫چ���اوه‌ڕێ بوین س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌م���ان به‌یاننامه‌ی‬ ‫پیرۆزبایی‌و ده‌ستخۆشی‌ ده‌ركه‌ن‪ ،‬نه‌ك‬ ‫به‌یاننامه‌ی قب���وڵ نه‌كردن‪ ،‬ئه‌وه‌ الی‬ ‫ئێم��� ‌ه جێگه‌ی قبوڵ نیه‌ ك ‌ه له‌كاتێكدا‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ك��� ‌ه له‌الیه‌ن كۆمیس���ۆنی‬

‫هه‌ڵبژاردنه‌كان���ه‌وه‌ ئاگاداركراون���ه‌و‌ه‬ ‫كه‌ به‌ش���داربن‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وان خۆیان‬ ‫به‌ش���داربونیان ڕه‌تكردۆت���ه‌وه‌‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫پێمان باشه‌ داموده‌زگاكانی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و په‌رله‌مان‬ ‫كه‌ داموده‌زگای نیشتیمانین پێمانباش ‌ه‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ندی ب���ااڵی كورده‌و‌ه‬ ‫له‌دید ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گ���ه‌ڵ هه‌ڵبژاردنی ڕۆژئاوادا‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬چونك���ه‌ ئ���ه‌م هه‌ڵبژاردن��� ‌ه‬ ‫ده‌س���كه‌وتێكی دیموكراتیانه‌ی گرنگ ‌ه‬ ‫ب���ۆ هه‌م���و ك���ورد‪ .‬هه‌ڵبژاردنه‌ك��� ‌ه‬ ‫له‌دوانز‌ه شارو ش���ارۆچكه‌ی كانتۆنی‬ ‫جه‌زیره‌ ئه‌نجامدراوه‌و به‌ده‌یان حزب‌و‬ ‫الیه‌ن به‌ش���دار بون‪ .‬تادوا س���اته‌كان‬ ‫له‌گفتۆگۆدابوی���ن له‌گ���ه‌ڵ ئه‌نك���س‌و‬ ‫هه‌وڵماندا به‌شداربن چونكه‌ هه‌رچه‌ند‬ ‫زیاتر الیه‌ن به‌ش���داربوایه‌ بۆ پرۆسه‌ك ‌ه‬ ‫باشتربو به‌مه‌سه‌له‌ی دیموكراسی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وان هه‌ر سوربون له‌سه‌ر دواخستنی‪،‬‬ ‫ی له‌ده‌ست ئێم ‌ه‬ ‫بڕیاری دواخستنیش��� ‌‬ ‫نیه‌ له‌ده‌ست كۆمیسۆن بو‪ .‬كۆمیسیون‬ ‫ڕازی بو به‌وه‌ی ك ‌ه دو مانگی تر دوای‬ ‫بخ���ات به‌مه‌رجێك ئه‌نك���ه‌س گره‌نتی‬ ‫واژو كراو بدات ك ‌ه به‌شدار ببێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌نك���ه‌س رازی نه‌بو‪ ،‬ئ���ه‌وان ره‌نگ ‌ه‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن بترسن‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئێوه‌ تۆمه‌تبار ده‌كرێن‬ ‫ب���ه‌وه‌ی‌ له‌ڕێگ ‌هی‌ ئ���ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌و‌ه‬ ‫ڕێكه‌وتننام���ه‌ی دهۆكت���ان پێش���ێل‬ ‫كردوه‌؟‬ ‫ئێزی���دی‌‪ :‬ڕێكه‌وتننام���ه‌ی ده���ۆك‬ ‫بابه‌تی هه‌ڵب���ژاردن‌و خۆبه‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫دیموكراس���ی نیه‌‪ ،‬بابه‌تێك��� ‌ه له‌نێوان‬ ‫ئه‌نه‌كس‌و ته‌ڤده‌م ڕێكه‌وتنێك ‌ه له‌نێوان‬ ‫دو الیه‌نی سیاسی‪ ،‬ئه‌نكس به‌داخه‌و‌ه‬ ‫هه‌ر له‌خه‌ونی په‌نجا به‌په‌نجادان‪ .‬ئه‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردن��� ‌ه هی هه‌موانه‌و به‌ئاس���انی‬ ‫نه‌هاتۆت���ه‌دی به‌خوێنی ‪ 2000‬یه‌په‌گه‌و‬ ‫یه‌په‌ژه‌ هاتۆت ‌ه دی‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئه‌نكس ده‌ڵێن پێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌ماوه‌ریم���ان به‌هێ���ز‌ه له‌رۆژئ���اوا ‌‬ ‫كوردستان؟‬ ‫ئێزی���دی‌‪ :‬ئه‌نكس پێش���تر‪ 15‬حزب‬ ‫ب���ون‪ ،‬له‌دو س���اڵی ڕاب���ردودا به‌ره‌و‬ ‫كه‌مبونه‌وه‌ چون‪ ،‬ئێس���تا ته‌نها شه‌ش‬ ‫حیزبه‌‪ ،‬بابێ���ن له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی خۆمان‬ ‫رێكبكه‌ون‪ ،‬ته‌ڤده‌م له‌حزب گه‌وره‌تره‌‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌كه‌ له‌سه‌رجه‌م چین‌و توێژ‌و‬ ‫پێكهاته‌كان���ی‌ ڕۆژئاوا به‌مه‌س���یحی‌و‬ ‫ی‬ ‫گه‌نجان‌و ژنان‪ ،‬ره‌نگ ‌ه ئه‌مه‌ش هۆكار ‌‬ ‫ئه‌وه‌ بێت ك���ه‌ ئێمه‌ رێژه‌م���ان زیاتر‬ ‫بێت‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‪ :‬دوژمنم زۆر‌ه بۆی ‌ه ئوتومبێله‌كه‌م كردوه‌ به‌درع‬

‫‪3‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف ئه‌حمه‌د که‌ ناسراوه‌‬ ‫به‌عه‌بدولله‌تیفی سه‌له‌فی‪ ،‬له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "حزبه‌‬ ‫ئیسالمیه‌كان ئامانجیان بوه‌ته‌ كورسی‌‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دكت���ۆر ئوتومبێله‌كه‌ت كردوه‌‬ ‫به‌درع‪ ،‬ئه‌م گۆڕانكارییه‌ بۆچی‌؟‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‪ :‬ل���ه‌دوای‌ تیرۆركردنی‌‬ ‫مامۆس���تا ره‌م���ه‌زان كه‌ مامۆس���تایه‌كی‌‬ ‫سه‌له‌فی‌ بو‪ ،‬له‌كه‌ركوك ده‌عوه‌ی‌ ده‌كردو‬ ‫كوژرا‪ ،‬ناچار ب���وم ئوتومبێله‌كه‌م بگۆڕم‬ ‫به‌ئوتومبێلێكی‌ درع له‌جۆری‌ وه‌نه‌وشه‌ بۆ‬ ‫پاریزگاری‌ له‌خۆم‪ ،‬من كه‌س���ێكم دوژمنم‬ ‫زۆره‌و دوژمنه‌كانم دیار نین‌و نایانناس���م‌و‬ ‫به‌هه‌قی‌ خۆمی‌ ده‌زانم تاوه‌كو خۆم بپارێزم‬ ‫له‌دوژمنه‌كانم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم خۆت ده‌زانیت ئوتومبێلی‌‬ ‫درع ب���ه‌دوازده‌ ده‌فته‌ره‌‪ ،‬چۆن پاره‌كه‌یت‬ ‫دابینكرد؟‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‪ :‬س���وێند به‌خودا یه‌ك‬ ‫پارچ���ه‌ زه‌وی���م نیه‌ له‌كوردس���تاندا‪ ،‬له‌م‬ ‫مزگه‌وت���ه‌دا ده‌ژیم كه‌ موڵك���ی‌ ئه‌وقافه‌‪،‬‬ ‫به‌یان���ی‌ پێمبڵێ���ن ب���ڕۆ ده‌بێ���ت بچمه‌‬ ‫كرێچیه‌تی���ه‌وه‌‪ ،‬من خۆم دكت���ۆرام هه‌یه‌‬ ‫له‌په‌یمانگای‌ زانسته‌ ئیس�ل�امیه‌كان وانه‌‬ ‫ده‌ڵێم���ه‌وه‌و س���ه‌رچاوه‌ی‌ دارایم موچه‌ی‌‬ ‫مامۆستایه‌كه‌مه‌ وه‌ریده‌گرم‪ ،‬وه‌اڵیی‌ یه‌ك‬ ‫دینار له‌هیچ ك���ه‌س‌و الیه‌نێك وه‌رناگرین‪،‬‬ ‫ته‌نها خێرو سه‌ده‌قه‌ی‌ موسڵمانان نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئێستاش دو ده‌فته‌رو نیوی‌ ئۆتۆمبیله‌كه‌م‬ ‫الماوه‌‪ ،‬به‌قیست ده‌یده‌م مانگانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا ئێ���وه‌ س���ه‌له‌فیه‌كانی‌‬ ‫كوردستان به‌شێوه‌ی‌ رێكخراو كارناكه‌ن؟‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‪ :‬ئێمه‌ وه‌ك س���ه‌له‌فی‌‌و‬ ‫مامۆستایانی‌ سه‌له‌فی‌ به‌شێوه‌ی‌ رێكخراو‬ ‫كارناكه‌ین‪ ،‬هه‌ر مامۆس���تایه‌و له‌مزگه‌وتی‌‬ ‫خۆی‌ ده‌عوه‌ی‌ خۆی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم ته‌نان���ه‌ت حیزب���ه‌‬ ‫ئیس�ل�امیه‌كانیش ده‌ڵێن ئێوه‌ی‌ سه‌له‌فی‌‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌ به‌تایبه‌تی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتیه‌وه‌ هاوكاری‌ ده‌كرێن؟‬

‫سۆفیه‌كان مامۆستا ‌ی‬ ‫وه‌هایان هه‌ی ‌ه ده‌ڵێت‬ ‫سه‌یر ‌ی فلیمی‌ روت ‌ی‬ ‫تورك ‌ی بكه‌یت زۆر‬ ‫له‌كه‌ناڵی‌ ئامۆژگار ‌ی‬ ‫باشتره‬

‫مه‌ال كرێكار خۆ ‌ی‬ ‫پێناسه‌ ‌ی خۆی‬ ‫ده‌كات ك ‌ه ئه‌و‬ ‫كه‌سێك ‌ه به‌ناڕاسته‌وخۆ‬ ‫پارێزگاری‌ له‌داعش‬ ‫ده‌كات‌‬ ‫عه‌بدولله‌تیف ئه‌حمه‌د‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‪ :‬ئێمه‌ چونكه‌ كورسی‌‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتمان ناوێت‪ ،‬پۆست‌و پله‌مان ناوێت‪،‬‬ ‫هیچ كێشه‌شمان له‌گه‌ڵ عه‌لمانیه‌تدا نیه‌‪.‬‬ ‫مامۆس���تایانی‌ س���ه‌له‌فی‌ هیچ پله‌وپایه‌و‬ ‫پۆس���تێكمان ناوێت وه‌ك تێكڕای‌ خه‌ڵك‬ ‫نه‌بێ���ت چاوم���ان له‌هی���چ ش���تێكی‌ ئه‌م‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ نیه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌وه‌ش هه‌قی‌ خۆمانه‌‪،‬‬ ‫هیچ كێش���ه‌یه‌كمان له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت نیه‌‪.‬‬ ‫بۆ الیه‌ن���ی‌ داراییش ته‌نها موس���وڵمانان‬ ‫هاوكاریم���ان ده‌كه‌ن‪ ،‬ژن هه‌ی���ه‌ ئاڵتونی‌‬ ‫ده‌ستی‌ ده‌فرۆشێت بۆمان ده‌هێنێت به‌س‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنه‌كه‌مان به‌رده‌وام‬ ‫بێت‌و به‌رده‌وامبونی‌ كه‌ناڵه‌كه‌مان به‌خێرو‬ ‫سه‌ده‌قه‌ی‌ موس���وڵمانان ده‌چێت به‌ڕێوه‌و‬ ‫پش���تمان به‌هیچ سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ دارایی‌‬ ‫هی���چ الی���ه‌ك نه‌به‌س���توه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ حزبه‌‬ ‫ئیسالمیه‌كانن ئه‌و پڕوپاگه‌نده‌و درۆیانه‌مان‬ ‫بۆ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬گه‌ر ڕاس���ت ده‌ك���ه‌ن ئێمه‌‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌و ناوخۆ پاره‌ له‌ه���ه‌ر حزبێكی‌‬ ‫سیاس���یی‌ وه‌رده‌گری���ن‌و پی���اوی‌ ه���ه‌ر‬ ‫واڵتێكین با بێن بیخه‌نه‌ڕو ئاش���كرایكه‌ن‬

‫به‌به‌ڵگه‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ پاكی���ن‌و باكمان به‌هیچ‬ ‫ك���ه‌س‌و حزب‌و واڵت‌و الیه‌نێ���ك نیه‌ ئیلال‬ ‫خوا نه‌بێت‪ .‬له‌سه‌ر كه‌ناڵه‌كه‌مان به‌ئاشكرا‬ ‫ڕامانگه‌یاندوه‌ كه‌ موس���وڵمانان ده‌توانن‬ ‫به‌سه‌نتێكیش بێت هاوكاری‌ كه‌ناڵه‌كه‌مان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬خه‌ڵك هه‌یه‌ تێلم بۆ ده‌كات ده‌ڵێت‬ ‫خوا ده‌ س���اڵ له‌ته‌مه‌تی‌ م���ن هه‌ڵگرێت‬ ‫بیخاته‌ س���ه‌رته‌مه‌نی‌ تۆ كه‌ خزمه‌تی‌ ئه‌م‬ ‫دینه‌ ده‌كه‌یت‪ .‬حزبه‌ ئیسالمیه‌كان ده‌زانن‬ ‫ئێمه‌ له‌سه‌رهه‌قین‪ ،‬ڕاستیه‌كان به‌خه‌ڵكی‌‬ ‫ده‌ڵێین‌و له‌گه‌شه‌سه‌ندنداین له‌كوردستان‬ ‫ده‌یان تۆمه‌تمان بۆ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باش���ه‌ س���ۆفیه‌كانیش ه���ه‌ر‬ ‫موس���ڵمانن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ماوه‌ی���ه‌ك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫هاتنه‌ س���ه‌ر كه‌ناڵه‌كه‌تان به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫داخس���تی‌ گوایه‌ ئێوه‌ دژایه‌تیان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ بۆچی‌؟‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‪ :‬سۆفیه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫هاتنه‌س���ه‌رمان بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ناڵه‌كه‌مان‬ ‫پێدابخ���ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئێم���ه‌ بانگه‌وازه‌كه‌مان‬ ‫هه‌قه‌و به‌فه‌زڵی‌ خوای‌ گ���ه‌وره‌ به‌رده‌وام‬

‫ده‌بین‪ ،‬ناتوانن هیچم���ان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن‪،‬‬ ‫نایه‌نه‌وێت بێن دابنیش���ن‌و قسه‌ وه‌رناگرن‬ ‫یان قس���ه‌ له‌گه‌ڵ كێدا بكه‌ی���ن كه‌ ئه‌وان‬ ‫به‌قسه‌كانیان ئێمه‌ به‌الده‌ر وه‌سف ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌ نازان���ن ئه‌و كارانه‌ی‌ ئ���ه‌وان ده‌یكه‌ن‬ ‫به‌پێی‌ ئای���ه‌ت‌و حه‌دیس دروس���ت نین‌و‬ ‫شركن كه‌ هاوار له‌دارو به‌ردو شێخه‌كه‌یان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وانه‌ هیچی‌ دروست نیه‌ به‌پێی‌‬ ‫ئایه‌ت‌و س���ونه‌ت‪ .‬كێش���ه‌ی‌ ئێمه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫س���ۆفیه‌كان‪ ،‬ته‌نها له‌سه‌ر یه‌كتاپه‌رستی‌‌و‬ ‫دینی‌ خوای‌ گه‌وره‌یه‌ كه‌ ئه‌وان ش���ه‌ریكی‌‬ ‫بۆ ق���ه‌رار ده‌ده‌ن‪ ،‬ئێمه‌ش پێیان ده‌ڵێین‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ ئێ���وه‌ ده‌یكه‌ن له‌دین���دا نیه‌‌و‬ ‫حه‌رامه‌‪ ،‌ ،‬ئ���ه‌وان وه‌ه���ا بیرده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ ئێمه‌ دوژمنیانین‪ ،‬ئه‌وان نه‌ك به‌هه‌ڵه‌‬ ‫له‌ئێمه‌ تێگه‌یشتون‪ ،‬به‌ڵكو به‌هه‌ڵه‌ له‌دین‬ ‫تێگه‌یشتون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم تۆ هه‌مان خوێندنه‌وه‌ت بۆ‬ ‫حزبه‌ ئیسالمیه‌كانیش هه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تیف‪ :‬حزبه‌ ئیس�ل�امیه‌كان‬ ‫كه‌موكوڕی‌ زۆر ده‌بینم‪ ،‬هه‌م له‌كرداریاندا‌و‬

‫هه‌م له‌ئامانجیاندا‪ ،‬ك���ه‌ ئامانجیان بوه‌ت ‌ه‬ ‫كورس���ی‌‌و ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ئامانج���ی‌‬ ‫گه‌وره‌یانه‌‌و له‌مێژه‌وه‌ خه‌ونی پێوه‌ده‌بینن‪،‬‬ ‫ج���ا به‌ش���ێوه‌ی‌ ئاش���تیانه‌ بێ���ت ی���ان‬ ‫به‌توندوتیژیی‌ وه‌ك داعش‌و جوندولئیسالمی‌‬ ‫دوێن���ی‌ ی���ان ئه‌حزابه‌كان���ی‌ ئه‌م���ڕۆ كه‌‬ ‫ده‌یانه‌وێت به‌شێوه‌ی‌ ئاشتیانه‌و سۆزداریی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت بگرنه‌ده‌ست‪ .‬هه‌ڵه‌یه‌كی‌ تریان‬ ‫بریتی���ه‌ له‌هه‌ڵ���ه‌ی‌ ئامڕازه‌كانیان كه‌ ئه‌و‬ ‫هه‌مو تێكه‌ڵی‌ ئافره‌ت‌و پیاو‌و فلیم لێدانه‌‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌كان نیشان ده‌درێن‪ ،‬كه‌ناڵی‌ وایان‬ ‫هه‌یه‌ فلیمی‌ كۆری‌ لێداوه‌ كه‌ كۆریه‌ك كه‌‬ ‫بوداپه‌رسته‌و هیچ ئه‌خالقێكی‌ نیه‌ له‌روی‬ ‫دین���ه‌وه‌‌و زۆر به‌دابونه‌ریتی‌ ئێمه‌ نامۆن‪.‬‬ ‫حیزبه‌ ئیسالمیه‌كان به‌رێژه‌یه‌ك الیانداوه‌‬ ‫له‌دین‌و مخاله‌فه‌ی‌ شه‌رعیان كردوه‌‪ .‬ئه‌وان‬ ‫ك���ه‌ ناتوانن ره‌خنه‌كانی‌ ئێمه‌ ره‌تكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا دێن تۆمه‌تمان ده‌خه‌نه‌پاڵ‌و‬ ‫بوختانمان ب���ۆ ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێ���ن ئه‌مانه‌‬ ‫خزمه‌ت به‌عه‌لمانی‌ ده‌كه‌ن‌و به‌كرێگیراون‌و‬ ‫زۆرش���تی‌ ترم���ان ب���ۆ هه‌ڵده‌به‌س���تن‪،‬‬

‫مه‌البه‌ختی���ار كه‌ بۆ خۆی‌ ئه‌م���ڕۆ له‌ناو‬ ‫یه‌كێتی���دا ده‌س���تی‌ ده‌ڕوات ده‌ڵێت ئێمه‌‬ ‫دژی‌ سه‌له‌فین‪ ،‬ئیتر كاكی‌ ئیسالمی‌ چۆن‬ ‫ئه‌م تۆمه‌ته‌م بۆ ده‌كه‌یت؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا نزیكایه‌تییه‌ك هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫ئێوه‌و بۆچونه‌كانی‌ مه‌ال كرێكاردا؟‬ ‫د‪.‬عه‌بدولله‌تی���ف‪ :‬مه‌ال كرێ���كار خۆی‌‬ ‫پێناس���ه‌ی‌ خۆی ده‌كات كه‌ ئه‌و كه‌سێكه‌‬ ‫به‌ناڕاس���ته‌وخۆ پارێ���زگاری‌ له‌داع���ش‬ ‫ده‌كات‌و نایه‌وێت به‌ڕاسته‌وخۆ قسه‌بكات‪،‬‬ ‫ئه‌و ئیس�ل�امیه‌كی تون���دڕه‌وه‌‌و ئێمه‌ ئه‌و‬ ‫ج���ۆره‌ ده‌عوه‌یه‌مان پێقه‌ب���وڵ نیه‌‌و وه‌ك‬ ‫سه‌له‌فیه‌ت داعش به‌الده‌ر له‌دین ده‌زانین‌و‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ بچێته‌ ش���ه‌ڕه‌وه‌ ل���ه‌دژی‌ داعش‬ ‫به‌مه‌رجێك خوا بناس���ێت‌و ش���ایه‌تومانی‌‬ ‫هێنابێ���ت ده‌بێته‌ ش���ه‌هید له‌هه‌ردو دنیا‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك س���ه‌له‌فیه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌شداری‌ شه‌ڕی داعشمان كردوه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫برا پێش���مه‌رگه‌كانمان‌و به‌جیهادو غه‌زای‌‬ ‫ده‌زانی���ن له‌پێن���او به‌رگریكردن له‌خاك‌و‬ ‫كه‌رامه‌تی‌ كوردی‌ موسوڵمان‪.‬‬

‫شه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬ئێمه‌ ئێستا له‌ژێر فشار ‌ی خه‌ڵك‌و شه‌قام‌و گۆڕانخوازانداین‬

‫گۆڕا ‌ن ته‌نها به‌قسه‌ شه‌ریكی حكومه‌ت ‌ه نه‌ك به‌كردار‬ ‫ئا‪ :‬عه‌لی‌ فه‌تاح‬ ‫ئه‌ندامی‌ جڤاتی‌ نیشتمانی‌‌و رێكخه‌ری‌‬ ‫ژوری‌ په‌یجوری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫"شه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا" له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬ ‫ئیراده‌یان نییه‌ به‌رنامه‌ی‌ چاكسازی‌‬ ‫جێبه‌جێكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌له‌به‌رچاوگرتنی‌ بارودۆخه‌ك ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان هاوش���انی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌ چۆن كاری‌ ده‌وڵه‌تداری‌ ده‌كات؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌ف���ا‪ :‬ئێم���ه‌ ته‌نه���ا‬ ‫به‌قس���ه‌ ش���ه‌ریكین به‌ك���ردار ش���ه‌ریك‬ ‫نی���ن‪ ،‬ئه‌زمونی‌ زیاتر له‌س���اڵ‌و نیوێك بۆ‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬ساڵێكیش بۆ ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫خۆجێیی���ه‌كان‪ ،‬نه‌به‌ژم���اره‌ نه‌به‌ك���ردار‬ ‫ئێمه‌ تائێس���تا حكومه‌ت���ی‌ بنكه‌فراوانمان‬ ‫پێكنه‌هێناوه‌‌و ش���ه‌راكه‌تی‌ راسته‌قینه‌مان‬ ‫نییه‌‪ ،‬تا ئێس���تا حكومه‌ت���ی‌ دو حیزبیه‌و‬ ‫ته‌نها حكومه‌ت���ی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتییه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫پێش���تر مه‌بده‌ئ���ی ده‌ستاوده‌س���كردنی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتمان هه‌بو كه‌ یه‌كێتی‌‌و پارتیش‬ ‫ناكۆك نه‌ب���ون له‌گه‌ڵمان‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫ئێم���ه‌ تێگه‌یش���توین ك���ه‌ الی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌ مه‌بده‌ئه‌كه‌ ده‌ستاوده‌ستكردن نیه‌؛‬ ‫به‌ڵكو ده‌س���تی‌ ده‌ستی‌ پێكردنه‌‪ ،‬ده‌ستی‌‬ ‫ده‌س���تیمان پێده‌كه‌ن‪ ،‬هێش���تا یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارت���ی‌ ئیراده‌یان نییه‌ هه‌ندێك به‌رنامه‌ی‌‬ ‫چاكسازی‌ جێبه‌جێكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬فشارتان چییه‌ بۆ راستكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫دۆخه‌ك���ه‌؟ وه‌ك بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان چی‬ ‫ده‌كه‌ن؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌ف���ا‪ :‬ئه‌م قس���انه‌ی‌‬ ‫ئێس���تای‌ من فشاره‌‪ ،‬ئێمه‌ س���ێ‌ به‌ره‌ی‌‬ ‫گه‌وره‌م���ان لێكراوه‌ته‌وه‌‪ :‬ب���ه‌ره‌ی‌ داعش‬ ‫ك���ه‌ ش���ه‌ڕی‌ ده‌س���ته‌ویه‌خه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌ره‌ی‌‬ ‫ش���یعه‌ ك���ه‌ ش���ه‌ڕی‌ نانبڕینه‌و س���اڵێك‬ ‫زیاتره‌ هیچ بودجه‌یه‌كی���ان نه‌ناردوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌بوایه‌ ش���یعه‌ له‌وه‌ تێبگه‌یش���تنای ‌ه كه‌‬ ‫ئێمه‌ به‌نوێنه‌رایه‌تی‌ ئه‌وانیش���ه‌ كه‌ شه‌ڕی‌‬ ‫داعش ده‌كه‌ین‌و مه‌ترسیه‌كه‌ له‌سه‌ر شیعه‌‬ ‫زیاتره‌‪ .‬به‌ره‌ی‌ سێهه‌م به‌ره‌ی‌ ناوخۆمانه‌‪،‬‬ ‫زۆر زۆر مه‌ترس���یداره‌‪ ،‬به‌ره‌ ‌ی گه‌نده‌ڵی‌‌و‬

‫دو په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‌ ناوخۆمانه‌‪ ،‬كه‌ ده‌بو‬ ‫ئێمه‌ یه‌ك په‌یوه‌ندیم���ان هه‌بوایه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌وروبه‌رو بنه‌ماكه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ هاوبه‌شی‌‬ ‫كورد بێ���ت"‪ ،‬بۆیه‌ ن���ه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ئه‌مه‌ی‌ كردوه‌و نه‌ حیزبه‌كانیش تائێس���تا‬ ‫س���یفات‌و خه‌س���ڵه‌تی‌ په‌یوه‌ندیه‌كانمان‬ ‫حیزبی���ه‌‪ ،‬بۆ نمون���ه‌ له‌ناو پێش���مه‌رگه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌‪ ،‬دابه‌شبون‬ ‫به‌س���ه‌ر ده‌وروبه‌ردا‪ ،‬دابه‌ش���بون به‌سه‌ر‬ ‫شیعه‌و س���ونه‌دا‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ به‌ره‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫مه‌ترس���یداره‌ له‌خۆمان كردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫س���ه‌رباری‌ ئه‌و دو به‌ره‌ی���ه‌ی‌ كه‌ داعش‌و‬ ‫سونه‌و شیعه‌ له‌س���ه‌ر ئێمه‌ كردویانه‌ته‌وه‌‬ ‫خۆش���مان به‌ره‌یه‌ك���ی‌ ترس���ناكی‌ ترمان‬ ‫له‌خۆمان كردۆته‌وه‌ كه‌ دابه‌شبوین به‌سه‌ر‬ ‫به‌ره‌كاندا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوایه‌ ملمالنێی‌ ئێستای‌ گۆڕان‬ ‫له‌وه‌ گه‌وره‌تره‌ ك���ه‌ ملمالنێ بێت له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێتی‌و پارت���ی‌‪ ،‬به‌ڵكو ملمالنێیه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫شیعه‌و س���وننه‌ یان دوده‌وڵه‌تی‌ فارسی‌‌و‬ ‫توركی‌؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬ئه‌وه‌ به‌ش���ێكه‌‬ ‫له‌خوێندن���ه‌وه‌كان‪ ،‬به‌ش���ه‌كه‌ی ت���ر‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تیه‌ له‌سه‌ر مه‌ترسی‌ ئاسایشی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‪ ،‬واتا ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد‬ ‫له‌مه‌ترسیدایه‌‪ ،‬سبه‌ینێ‌ داعش كۆتایی دێت‬ ‫ئێمه‌ توشی‌ مه‌ترسی‌ ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‬ ‫ده‌بین‪ ،‬س���به‌ینێ‌ هه‌رچی‌ شیعه‌و سونه‌یه‌‬ ‫دژی‌ ماده‌ی‌ ‪ 140‬روبه‌رومان ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان چی‌ ده‌كات‌و‬ ‫چۆن روب���ه‌روی‌ ئه‌و دۆخه‌ مه‌ترس���یداره‌‬ ‫ده‌بنه‌وه‌ كه‌ باسی‌ ده‌كه‌یت؟‬ ‫شه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬ئێمه‌ ئه‌گه‌ر ئێستا‬ ‫له‌حكومه‌تیش���دا نه‌بوینای���ه‌ له‌به‌رامب���ه‌ر‬ ‫دو ب���ه‌ره‌ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ داعش‌و ش���یعه‌ كه‌‬ ‫به‌رۆكی‌ كوردی���ان گرتوه‌ نه‌ده‌بو قس���ه‌‬ ‫بكه‌ی���ن نه‌ش���مانه‌كرد‪ ،‬ئێس���تاش ئه‌گه‌ر‬ ‫خۆم���ان په‌راوێزخه‌ی���ن له‌حكومه‌ت هه‌ر‬ ‫به‌رپرسانه‌ هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كه‌ین‪ ،‬هه‌رگیز‬ ‫ل���ه‌م دۆخان���ه‌دا به‌ره‌م���ان له‌حكومه‌ت‌و‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان نه‌ده‌كرده‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫به‌رپرس���یاریه‌تییه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌و ئێس���تا‬ ‫ئه‌وله‌ویه‌ت بۆ شه‌ڕی‌ داعشه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ تاچه‌ند رێز له‌م‬

‫شه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‬

‫هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌ی ‌ه‬ ‫گۆڕان سازش‬ ‫له‌سه‌ر پرسی‬ ‫ده‌ستور بکات‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ی‌ ئێوه‌ ده‌گرن؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬ئه‌گه‌ر بابه‌تیان ‌ه‬ ‫بیخوێننه‌وه‌ ده‌زانن ئێمه‌ وه‌ك بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان چه‌ند به‌رپرس���انه‌ هه‌ڵس���وكه‌وت‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ب���ۆ نمون���ه‌ وه‌زیره‌كانم���ان‬ ‫له‌حكومه‌ت���دا موعاناتی���ان هه‌ی���ه‌ ك���ه‌‬ ‫ئیش���ه‌كانیان ناڕوات‌و ئه‌و كێش���انه‌ی‌ من‬

‫باس���یانده‌كه‌م ه���ه‌ن‪ ،‬ره‌نگه‌ من حه‌قیش‬ ‫ب���ده‌م به‌یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌ كه‌ س���به‌ین ‌ێ‬ ‫ده‌مانخه‌ن���ه‌ ب���ه‌ر هه‌ڵبژاردنێ���ك‌و ده‌ڵێن‬ ‫ئه‌وه‌تا گۆڕان به‌شداری‌ له‌حكومه‌تدا كردو‬ ‫هیچ���ی‌ پێنه‌كرا‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئ���ه‌و به‌رنامه‌یه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ پێشكه‌شمان كردوه‌ جێبه‌جێی بكه‌ن‬ ‫خه‌ڵك پرس���یاریان لێده‌كات كه‌ ‪ 20‬ساڵه‌‬ ‫بۆ ئ���ه‌م به‌رنامه‌یه‌یان جێبه‌جێ نه‌كردوه‌؟‬ ‫ئه‌وكاته‌ خۆیان پێی ده‌شكێن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ ئێس���تای‌ یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌‬ ‫سیاسه‌تێكی‌ زۆرباش���ه‌ بۆ خۆیان له‌بازنه‌‬ ‫حیزبیه‌كه‌یدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ تاك���ه‌ی‌ ده‌توانن به‌م‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ به‌رده‌وامبن؟ ئایا له‌ژێر فشاری‌‬ ‫شه‌قامدا نین؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬ئێمه‌ ئێستا له‌ژێر‬ ‫فشاری‌ خه‌ڵك‌و ش���ه‌قام‌و گۆڕانخوازانداین‬ ‫له‌الیه‌ك‪ ،‬فش���اری‌ بونی‌ مه‌ترسی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاسایش���ی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ له‌الیه‌كیت���ر‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌یان ئه‌وله‌ویه‌ته‌ له‌الی‌ ئێمه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان ده‌توانێت‬ ‫به‌ب���ێ‌ پاش���كۆیه‌تی‌ یه‌كێ���ك له‌واڵتانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ له‌م گه‌مه‌یه‌دا بمێنێته‌وه‌؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌ دابه‌ش���بوبن به‌سه‌ر شیعه‌و سوننه‌‬ ‫یان توركی���او ئێران‪ ،‬ئێمه‌ له‌س���ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ خۆمانمان راگه‌یاندوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫پره‌نس���یپی‌ به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ هاوب���ه‌ش زۆر‬ ‫ئاساییه‌ په‌یوه‌ندی‌ زۆرباشمان له‌گه‌ڵ ئێران‬ ‫یان توركیا یان شیعه‌و سونه‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ هاوبه‌ش نه‌ك‬ ‫خۆت‌و واڵت بده‌یته‌ ده‌س���ت قه‌ده‌ر‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌و مه‌ترس���یه‌ی‌ ئێستا دروستبوه‌ كه‌ زۆر‬ ‫رێی تێده‌چێت چاڵدێران دوباره‌ ببێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ ده‌یكه‌ین چه‌سپاندنی‌‬ ‫سایكس بیكۆیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێستا ده‌ستتێوه‌ردانی‌ توركیاو‬ ‫ئێران كاری‌ سیاسی‌ تێپه‌ڕاندوه‌و گه‌یشتوه‌‬ ‫به‌ده‌ستێوه‌ردانی‌ س���ه‌ربازی‌‪ ،‬ئێوه‌ چۆن‬ ‫له‌مه‌ ده‌ڕوانن؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌ف���ا‪ :‬زۆر رونه‌ ئێران‬ ‫له‌س���نوری‌ ش���یعه‌و له‌س���نوری‌ یه‌كێتیدا‬ ‫له‌هه‌مو به‌ره‌كاندا ده‌ستێوه‌ردانی‌ كردوه‌و‬ ‫ئێران ده‌ڵێت سنوری‌ ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬

‫رێكه‌وتنی‌ سلێمان ‌ی‬ ‫له‌نێوان یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان ته‌نیا‬ ‫یه‌ك خاڵی‬ ‫جێبه‌جێكراو‌ه‬ ‫ئه‌ویش دانانی‬ ‫پارێزگار‌ه‬ ‫ئیتر هیچیتر ‌ی‬ ‫جێبه‌جێنه‌كراوه‬ ‫خۆمه‌‪ ،‬سبه‌ینێ‌ له‌موسڵیش توركیا ده‌ڵێت‬ ‫به‌شداری ده‌كه‌م‪ ،‬سونه‌كان ده‌ستێوه‌ردانی‌‬ ‫ئێرانیان قبوڵ‌ نی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێران هێزێكی‌‬ ‫گه‌وره‌و ژماره‌یه‌ك راوێژكاریش���ی‌ هێناوه‌‬ ‫فه‌رمانده‌یی‌ شه‌ڕه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌وتاره‌ك���ه‌ی‌ ناتانیاهۆوه‌ تا‬ ‫ده‌گات به‌ گوتاری‌ كۆماریه‌كانی‌ ئێس���تای‌‬ ‫ئه‌مری���كا كه‌ ب���اس له‌ پش���تیوانی‌ كورد‬ ‫ده‌كه‌ن ب���ۆ دروس���تكردنی‌ ده‌وڵه‌ت‪ ،‬ئایا‬ ‫كورد بۆ خۆی‌ ناكات به‌دۆس���ت‌و خاوه‌نی‌‬ ‫ئه‌م پشتیوانیانه‌؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬هه‌ڵگرتنی به‌ردی‬ ‫گه‌وره‌ نیش���انه‌ی نه‌هاویشتنیه‌تی‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بنه‌ماكانی‌ ده‌وڵه‌ت دروس���تكه‌ین ئێس���تا‬ ‫ن���ه‌ ژێرخان���ی ئابوریم���ان به‌هێ���زه‌و نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی یه‌كێتی‌و پارتیش به‌و جۆره‌یه‌و‬ ‫هێشتا ناوچه‌كان دابه‌ش���بون‪ .‬پشتیوانی‌‬ ‫ئه‌مریكاو ئیس���رائیل كه‌م نین به‌اڵم ئێمه‌‬ ‫ده‌وروبه‌ریشمان هه‌یه‌‪ ،‬جورئه‌تی سیاسی‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ قس���ه‌یه‌ك بكه‌ی���ت‌و نه‌توانیت‬

‫ته‌رجوم���ه‌ی‌ بكه‌یت‪ ،‬جورئه‌تی‌ سیاس���ی‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌و عه‌قڵ‌و مه‌نتق ده‌بێ باگراوندی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬هه‌مو ك���ورد ح���ه‌زی به‌ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردییه‌ ب���ه‌اڵم نابێ ده‌وڵه‌تێ دروس���ت‬ ‫بكه‌ین شكس���ت بهێنێت‪ ،‬ئێم���ه‌ ناوخۆی‌‬ ‫خۆم���ان چاككه‌ین ده‌توانی���ن هه‌نگاو بۆ‬ ‫شتی‌ باشتریش بنێین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێتی‌و پارتی ده‌توانن گه‌مه‌ی‬ ‫سیاسی به‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بكه‌ن؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌ف���ا‪ :‬ناتوانن چونكه‌‬ ‫ئێمه‌ له‌فه‌زایه‌كدا دروس���تبوین كه‌ واقعی‬ ‫سیاسی یه‌كێتی‌و پارتیمان خوێندۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كه‌ قس���ه‌ ناكه‌ین به‌رپرسیاریه‌تیه‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵك‌و گۆڕانخوازان ده‌بێ له‌وه‌ تێبگه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئاستی ده‌سه‌اڵته‌ خۆجێیه‌كاندا‬ ‫تاچه‌ند بڕواتان به‌و ڕێكه‌وتن‌و به‌شبه‌شێنه‌‬ ‫سیاسیه‌ هه‌یه‌؟‬ ‫شه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬رێكه‌وتنی‌ سلێمانی‌‬ ‫له‌نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان ته‌نیا یه‌ك خاڵی‬ ‫جێبه‌جێكراوه‌ ئه‌وی���ش دانانی پارێزگاره‌‪،‬‬ ‫ئیتر هیچیت���ری‌ جێبه‌جێنه‌كراوه‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫به‌ش���داری ده‌كه‌ی���ت له‌حكومه‌تێك���ی‬ ‫بنكه‌ف���راوان به‌پێی ئیس���تیحقاقی خۆت‬ ‫ئه‌گه‌ر شه‌ریكایه‌تیه‌كی ڕاسته‌قینه‌ نه‌بێ بۆ‬ ‫خزمه‌تكردنی‌ خه‌ڵك‌و نه‌هێشتنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫له‌وێ بیت یان له‌وێ نه‌بی وه‌ك یه‌كه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی ئ���ه‌و ئیراده‌یه‌یان هه‌یه‌؟‬ ‫ئه‌بێ النیكه‌م هه‌وڵی ئه‌وه‌بده‌ین گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫ك���ه‌م بكه‌ینه‌وه‌و خزمه‌ت���ی خه‌ڵك بكه‌ین‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ نه‌كه‌ین گۆڕان پۆس���تی هه‌بێ‬ ‫یا نا‪ ،‬جیاوازی نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان چۆن له‌بابه‌تی‌‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌ڕوانێت؟‬ ‫ش���ه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕاندا تائێستا باسی ئه‌و بابه‌ته‌ نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ باوه‌ڕمان به‌سیستمی په‌رله‌مانی‬ ‫هه‌یه‌و بابه‌تی ستراتیجیمان ده‌ستوره‌ نه‌ك‬ ‫مه‌سه‌له‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان سازش ناكات‬ ‫له‌سه‌ر پرسی‌ ده‌ستور؟‬ ‫شه‌ماڵ عه‌بدولوه‌فا‪ :‬هه‌رگیز بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان سازش له‌س���ه‌ر ئه‌و پرسه‌ ناكات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بیكات هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫ئه‌ندامێكی پێشوی كۆنگرێس بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫كورد هیچ پێگه‌یه‌كی له‌سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مریكادا نیه‌‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د حسێن‬

‫ده‌یڤد سكاگس له‌سااڵنی‌ ‪ 1987‬تا ‪1999‬‬ ‫ئه‌ندامی كۆنگرێسی ئه‌مریكا بو‪ ،‬شاره‌زاو‬ ‫راوێژكارێكی ستراتیجییه‌‌و ئێستا هاوسه‌رۆكی‬ ‫بۆردی ئیتیكی كۆنگرێس‪-‬ه‌‪ .‬له‌میانه‌ی‌‬ ‫سه‌ردانێكیدا بۆ هه‌رێمی كوردستان ئاوێنه‌ ئه‌م‬ ‫چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ له‌گه‌ڵ سازكرد‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬تۆ سیاس����ه‌تی‌ ده‌ره‌ك����ی ئیداره‌ ‌ی‬ ‫ئۆباما به‌رامبه‌ر عێراق‌و ناوچه‌كه‌ به‌ گشتی چۆن‬ ‫ده‌بینی����ت‪ ،‬به‌تایبه‌تی مامه‌ڵه‌ی‌ ئ����ه‌م ئیداره‌یه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پرسی كوردا چۆن بوه‌ به‌ڕای ئێوه‌؟‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬باس����ه‌ره‌تا له‌و راستیه‌وه‌‬ ‫ده‌س����تپێبكه‌ین ك����ه‌ ئیداره‌كه‌ی‌ ئۆبام����ا هاته‌‬ ‫س����ه‌ر بارودۆخێكی پڕكێش����ه‌و گرفتی ئیداره‌ی‌‬ ‫بۆش له‌عێراقدا‪ .‬ئۆباما له‌گه‌ڵ رای‌ گش����تی ئه‌و‬ ‫هاواڵتیان����ه‌ی‌ ئه‌مریكادا مامه‌ڵه‌ی‌ ده‌كرد كه‌ زۆر‬ ‫ماندو بوبون له‌بیس����تنی هه‌واڵه‌ ناخۆش����ه‌كانی‬ ‫جه‌نگی ئه‌فغانس����تان‌و عێراق‪ ،‬له‌به‌ر رۆش����نایی‌‬ ‫ئه‌م بارودۆخه‌‌و ئه‌م راس����تیانه‌دا پێموایه‌ ئۆباما‬ ‫بڕیارێك����ی دروس����تی دا به‌پاشه‌كش����ێپێكردنی‬ ‫س����وپای‌ ئه‌مری����كا له‌عێ����راق‪ .‬له‌كاتێكدا هه‌مو‬ ‫فشاره‌كانی خۆش����ی به‌كارهێنا بۆ هێنانه‌ئارای‌‬ ‫حوكمه‌تێك����ی مه‌ده‌نی "گش����تگیر‌و بنكه‌فراوان‬ ‫‪ "inclusive‬له‌عێراق‪ .‬هه‌مو ئه‌مانه‌ له‌ كاتێكدابو‬ ‫كه‌ زۆر قورس ب����و ئۆباما بتوانێـت وا له‌مالیكی‬ ‫بكات سیاسه‌تێكی دروس����تی هه‌بێـت به‌رامبه‌ر‬ ‫س����وننه‌كان‌و كورد‪ ،‬ه����ه‌ر ئه‌مه‌یش����ه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫ته‌فسیری‌ بڕێكی زۆر له‌ كێشانه‌مان بۆ بكات كه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ گروپی به‌ناو ده‌وڵه‌تی ئیسالمی (داعش)‬ ‫عێراقی پێوه‌ گیرۆده‌ كردوه‌‪ .‬ئێستاش پێم وایه‌‬ ‫سه‌رۆك ئۆباما سیاسه‌تێكی دروستی پیاده‌كردوه‌‬ ‫له‌یارمه‌تیدانی پێشمه‌رگه‌‌و هێزه‌ عێراقیه‌كان بۆ‬ ‫روبه‌ڕوبون����ه‌وه‌ی‌ داعش هه‌رچه‌ن����ده‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌یكات به‌پێی ده‌س����توری‌ ئه‌مری����كا هه‌ڵه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌ده‌س����توره‌كه‌دا هات����وه‌ ئه‌وه‌ی‌ بڕیاری‌‬ ‫شه‌ڕ‌و ئاشتی به‌ده‌سته‌ كۆنگرێسه‌ نه‌ك سه‌رۆك‪،‬‬ ‫كه‌چی ئۆباما بێ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ كۆنگرێس بڕیاری‌‬ ‫ش����ه‌ڕی‌ له‌دژی‌ داعش داوه‌ له‌ناو خاكی سوریا‌و‬ ‫عێراقیش‪ .‬وه‌ك سیاسه‌ت ئه‌مه‌ راسته‌‌و بڕیارێكی‬ ‫دروسته‌‪ ،‬به‌اڵم پرۆسیسه‌كه‌ هه‌ڵه‌یه‌و پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ده‌ستوره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌اڵم راگه‌یاندنی ش����ه‌ڕ پێویس����تی‬ ‫به‌بڕیاری‌ كۆنگرێس����ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئه‌مریكا تائێستا‬ ‫كردویه‌تی ته‌نها بۆردومانی ئاس����مانی بنكه‌كانی‬ ‫داعشه‌‌و یارمه‌تیدانی هێزه‌ نه‌یاره‌كانیه‌تی‪.‬‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬نا شه‌ڕ هه‌ر شه‌ڕه‌‌و ئه‌مه‌ی‬ ‫ئه‌مری����كا ده‌یكات به‌رامبه‌ر داعش ش����ه‌ڕه‌‪ .‬هیچ‬ ‫هه‌اڵوێردێك (‪ )exception‬له‌ده‌ستوری‌ ئه‌مریكادا‬ ‫نیه‌ بۆ ئه‌م شه‌ڕه‌ بچوك‌و وردانه‌‪ ،‬ته‌نها له‌كاتێكدا‬ ‫سه‌رۆك ده‌توانێـت بڕیاری‌ شه‌ڕبدات كه‌ والیه‌ته‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا روبه‌ڕوی هێرشی دوژمن‬ ‫ببێته‌وه‌‌و پێویست به‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‌ كوتوپڕبكات‪،‬‬ ‫له‌ئێس����تادا ئه‌وه‌ی‌ تێده‌په‌ڕێت به‌رگریكردن نیه‌‬ ‫له‌ئه‌مریكا ئه‌وه‌نده‌ی‌ كه‌ به‌رگریكردنه‌ له‌ عێراق‌و‬ ‫دۆس����ته‌كانی تر له‌ناوچه‌كه‌‪ .‬ب����ه‌اڵم پێم وایه‌ له‌‬ ‫ئێس����تادا ئۆباما خه‌ریكی ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م گرفته‌ش‬ ‫چاره‌س����ه‌ بكات ب����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ داوا له‌كۆنگرێس‬ ‫بكات بڕیاری‌ شه‌ڕكردنی له‌دژی‌ داعش به‌فه‌رمی‬ ‫رابگه‌یه‌نێـت‪.‬‬

‫ئیداره‌‌ی‌ ئێستای‌ ئۆباما‬ ‫ره‌نگه‌ بیه‌وێت رێگایه‌ك‬ ‫بۆ جۆرێك لێكتێگه‌یشتن‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران بدۆزێـته‌وه‌‬

‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌اڵم زۆر كه‌س ده‌ڵێ����ن ئیداره‌كه‌ ‌ی‬ ‫ئۆبام����ا عێراقی جێهێش����ت بۆ نفوزو دۆس����ت‌و‬ ‫میلیش����یاكانی ئێران‌و ده‌س����تكراوه‌ی‌ كردن له‌‬ ‫سه‌ركوتكردنی سونه‌كان‪ ،‬ئه‌وانیش له‌كاردانه‌وه‌دا‬ ‫ده‌رگای‌ واڵته‌كه‌ی����ان بۆ داعش ك����رده‌وه‌‪ ،‬ئێوه‌‬ ‫چۆن ئه‌مه‌ ده‌بینن؟‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬پێم وایه‌ راست نیه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌س����ه‌ر هه‌ڵه‌كان����ی مالیكی ره‌خنه‌ ل����ه‌ ئۆباما‬ ‫بگیرێـت‪ .‬مالیكی ده‌یتوانی به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ‬ ‫كورد‌و س����ونه‌كان حكومه‌تی یه‌كێتی نیشتمانی‬ ‫به‌هێزتر بكات‌و ئاشته‌وایی‌ نیشمانی په‌ره‌پێبدات‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌‪+‬یك����رد‪ .‬ئ����ه‌وكات حكومه‌تی عێراقیش‬ ‫داوا ‌ی ده‌ك����رد هێ����زه‌ س����ه‌ربازیه‌كانی ئه‌مریكا‬ ‫عێ����راق جێبهێڵن‌و ئ����ه‌و حكومه‌ت����ه‌ مه‌ده‌نیه‌ی‌‬ ‫له‌عێراقدا هه‌یه‌ كاروبار بگرێته‌ ده‌س����ت‪ ،‬بڕیاری‌‬ ‫پاشه‌كش����ێكردن ته‌نها له‌ الیه‌ن ئۆباماوه‌ نه‌درا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو دوای‌ دانوستان‌و ئاماده‌كاریه‌كی زۆر به‌و‬ ‫ده‌ره‌نجامه‌ گه‌یشتن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بابێینه‌ سه‌ر دێوێكی تری‌ سیاس ‌هت‌و‬ ‫دۆخ����ی عێراق كه‌ كێش����ه‌ی‌ ك����ورده‌‪ ،‬تۆ چۆن‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ی‌ هه‌ردو ئی����داره‌ی‌ ب����ۆش‌و ئۆباماش‬ ‫هه‌ڵده‌س����ه‌نگێنیت به‌رامب����ه‌ر پرس����ی ك����ورد‬ ‫له‌عێراقدا؟‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬سیاسه‌تی ده‌ره‌كی والیه‌ته‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان����ی ئه‌مریكا ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌میش����ه‌‬ ‫به‌ئاراس����ته‌ی‌ به‌هێزكردن‌و په‌ره‌پێدانی یه‌كێتی‬ ‫عێ����راق كارب����كات‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش چوارچێوه‌یه‌كی‬ ‫بۆ وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ دروس����ت ك����ردوه‌ تاچۆن‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێم����ی كوردس����تانی عێراق‬ ‫بكات‪ .‬به‌اڵم ب����ه‌ڕای‌ من چاره‌س����ه‌ری دورماوه‌‬ ‫بۆ كێش����ه‌ ناوخۆییه‌كانی عێراق ده‌بێت جۆرێك‬ ‫له‌به‌فیدراڵیكردن ‪ Federation‬بیێت كه‌ س����ێ‬ ‫هه‌رێم����ی تاڕاده‌یه‌ك����ی زۆر ئۆتۆنۆمی به‌كورد‪،‬‬ ‫شیعه‌‌و سوننه‌كان ببه‌خش����ێت تاله‌وێوه‌ بتوانن‬ ‫كاروب����اری‌ ناوخۆی����ی‌ خۆی����ان له‌بواره‌كان����ی‬

‫پ����ه‌روه‌رده‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و رۆش����نبیری‌ به‌ڕێوه‌‬ ‫ببه‌ن‪ .‬به‌اڵم ئه‌مریكا تائێس����تاش هه‌ر سیاسه‌تی‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنی هه‌ی����ه‌ ته‌نها له‌گه‌ڵ یه‌ك عێراقدا‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌ش����دا یارمه‌تی ش����وێنێكی‬ ‫وه‌ك زانكۆی‌ ئه‌مریكی له‌عێراق‪-‬س����لێمانی داوه‌‬ ‫كه‌ ش����تێكی باشه‌ بۆ هه‌رێمی كوردستان‌و هه‌مو‬ ‫عێراقیش‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئ����ه‌ی‌ سیاس����ه‌تی ئێ����وه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫كوردانی واڵتانی دراوس����ێی عێراق چۆنه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫نمونه‌ی‌ سوریا‪ ،‬توركیا‌و ئێران؟ بۆ نمونه‌ ئێستا‬ ‫كورد له‌رۆژئاوای‌ كوردستان "باكوری‌ رۆژهه‌اڵتی‬ ‫س����وریا" باشترین هێزی س����ه‌ربازی رێكخراویان‬ ‫هه‌ی����ه‌ بۆ ش����ه‌ڕی‌ داعش‌و ئێوه‌ش به‌ ئاش����كرا‬ ‫له‌شه‌ڕی‌ كۆبانێ هاوكاریتان كردن؟‬ ‫ده‌یڤد سكاگس‪ :‬دیاره‌ لێكدانه‌وه‌یه‌ك هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌م جۆره‌ پرس����انه‌ی‌ كه‌ وه‌ك كێشه‌‌و دۆخێكی‬ ‫ناده‌وڵه‌تی ده‌بینرێت له‌سیاس����ه‌تی ئه‌مریكادا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه‌ جیاوازه‌‪ .‬زی����اد له‌حه‌د یارمه‌تیدانی‬ ‫ئه‌مریكا بۆ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌وانه‌یه‌‬ ‫كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر كورد له‌توركیا‪ ،‬سوریا‌و ئێران‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ ئه‌و ش����ته‌یه‌ كه‌ سیاسه‌تمه‌دارانی‬ ‫ئه‌مریكا لێی‌ ده‌ترس����ن چونكه‌ ناسه‌قامگیریه‌كی‬ ‫گه‌وره‌تر‌و فراوانتر له‌ناوچه‌كه‌ دروس����ت ده‌كات‌و‬ ‫ئه‌مریكاش ئه‌مه‌ی‌ ناوێت به‌تایبه‌تی كه‌ واڵتێكی‬ ‫وه‌ك توركیای‌ پێ نیگه‌ران ده‌بێت‪ ،‬ئێوه‌ ده‌زانن‬ ‫كه‌ چه‌ن����ده‌ گرنگه‌ ب����ۆ ئه‌مری����كا‪ .‬بۆیه‌ هه‌مو‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س����تێكی ئه‌مری����كا ده‌ترس����ێت له‌هه‌ر‬ ‫سیاسه‌ت‌و نزیكایه‌تیه‌ك كه‌ ببێته‌ هۆی‌ وروژاندنی‬ ‫ناسیۆنالیزمی كوردی له‌ودیوی سنوره‌كان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ هیچ پێگه‌یه‌ك بۆ پرسی كورد‬ ‫له‌سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مریكادا نیه‌ ته‌نها له‌ناو‬ ‫س����نوری‌ ئه‌م واڵتانه‌دا نه‌بێـت كه‌ كوردس����تانی‬ ‫به‌سه‌ردا دابه‌شكراوه‌؟‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬به‌ڵێ وایه‌‪ ،‬له‌ئێستادا نیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناڵێ����م هه‌رگیز نابێت‪ .‬ئێمه‌ تائێس����تاش‬

‫موچه‌خۆران متمانه‌یان به‌حكومه‌ت نه‌ماو‌ه‬

‫پابه‌ندین به‌پاراس����تنی ئه‌و سیسته‌مه‌ جیهانیه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌دوای‌ جه‌نگی جیهانی یه‌كه‌مه‌وه‌ دروس����ت‬ ‫بوه‌‪ .‬س����نوره‌كانی عێ����راق‪ ،‬توركیا‪ ،‬س����وریا‪،‬‬ ‫لوبن����ان‌و ئێران له‌ده‌ره‌نجام����ی جه‌نگی یه‌كه‌مدا‬ ‫دروس����ت ب����وه‌‪ .‬پێموایه‌ سیاس����ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌مریكا له‌گه‌ڵ ئه‌م واقعه‌دا مامه‌ڵه‌ ده‌كات نه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌وڵی په‌یماننامه‌یه‌كی تری (ڤێرسایڵ)‬ ‫ی هه‌بێت بۆ دابه‌شكردنه‌وه‌ی‌ سنوری‌ واڵتان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬با بگه‌ڕێین����ه‌وه‌ بۆ دۆخی عێراق‪ ،‬تۆ‬ ‫ده‌زانیت شه‌ڕ‌و قه‌یرانی داعش هێنده‌ی‌ تر نفوز‌و‬ ‫كاریگه‌ری‌ له‌ئێراندا زیاتركرد‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا رۆڵ‌و‬ ‫پێگ����ه‌ی‌ ئه‌مری����كا‌و واڵتانی خۆرئ����اوا الواز بوه‌‬ ‫له‌عێراقدا‪ ،‬ئێوه‌ چۆن ئه‌م هاوكێشه‌یه‌ ده‌بینن؟‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬هه‌رچه‌نده‌ من پس����پۆڕ نیم‬ ‫له‌م قه‌یران‌و كێش����ه‌ ناوخۆیانه‌ی‌ عێراقدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قورس����ه‌ بۆ والیه‌ت����ه‌ یه‌كگرتوه‌كان����ی ئه‌مریكا‬ ‫بتوانێت رۆڵێك����ی كاریگه‌رتر‌و باش����تر ببینێت‬ ‫له‌هه‌ندێك ناوچه‌ی‌ عێراقدا‪ ،‬وه‌ك ئه‌و ش����ه‌ڕه‌ی‌‬ ‫له‌تكریت ده‌ستی پێكردوه‌‪ ،‬ته‌نها مه‌گه‌ر له‌الیه‌ن‬ ‫حه‌یده‌ر عه‌بادیه‌وه‌ بانگهێش����تبكرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫رۆڵ‌و به‌ش����دارییه‌كی گه‌وره‌تری هه‌بێت‪ .‬من زۆر‬ ‫ئاگام له‌ورده‌كاری‌ ئه‌و راوێژ‌و گفتوگۆیانه‌ نیه‌ كه‌‬ ‫له‌رۆژانی رابردودا له‌نێوان به‌رپرسانی ئه‌مریكا‌و‬ ‫سه‌ركرده‌ س����ه‌ربازیه‌كانی عێراقدا ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان ئه‌مریكا‌و ئێران سااڵنێكی‬ ‫زۆره‌ خ����راپ‌و دوژمنكارانه‌یه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ بیرۆكه‌ی‌‬ ‫هاریكاری نێوانمان بۆ ماوه‌یه‌كی كاتی له‌ پێناو‬ ‫پاراس����تنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌ هاوبه‌شه‌كان له‌ئاستی‬ ‫ناوخۆیی‌ ئه‌مری����كادا زۆر گرفتئامێزه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌‬ ‫هه‌ر س����ه‌رۆكێكی ئه‌مریكا باس له‌شتێكی وه‌ها‬ ‫بكات پێگه‌و چاره‌نوسی خۆی‌ بخاته‌ مه‌ترسیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ئیداره‌یه‌ی‌ ئێس����تای‌ ئۆباما ره‌نگه‌ بیه‌وێت‬ ‫رێگای����ه‌ك بۆ جۆرێ����ك لێكتێگه‌یش����تن له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێ����ران بدۆزێـت����ه‌وه‌‪ ،‬له‌ ئێستاش����دا له‌دۆخێكی‬ ‫قورس����دا خه‌ریكی دۆزین����ه‌وه‌ی‌ مامه‌ڵه‌یه‌كه‌ كه‌‬ ‫بتوانێـت پرس����ی‌ به‌رنام����ه‌ ئه‌تۆمیه‌كه‌ی‌ ئێرانی‬ ‫تی����ا چاره‌س����ه‌ربكرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ ئه‌و ش����ته‌یه‌ ئه‌م‬ ‫ئیداره‌یه‌ به‌باش����ی‌ تائێستا هه‌وڵه‌كانی خۆی‌ بۆ‬ ‫چڕكردۆته‌وه‌‌و هاوكات ده‌شیه‌وێت ئه‌نجامی بدات‬ ‫ئه‌گه‌ر ئاسته‌نگی بۆ دروست نه‌كرێت‪ .‬به‌اڵم ئه‌مه‌‬ ‫هه‌وڵێكی قورسیشه‌ له‌كاتێكدا ئیسرائیل به‌هه‌مو‬ ‫كاریگه‌ریه‌كانیه‌وه‌ له‌س����ه‌ر سیاس����ه‌تی ناوخۆی‬ ‫ئه‌مریكا له‌دژی‌ كارده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئ����ه‌م نزیكبونه‌وه‌یه‌ی ئیداره‌ی‌‬ ‫ئۆباما له‌ئێران‌و هه‌وڵی رێكه‌وتن له‌سه‌ر به‌رنامه‌‬ ‫ئه‌تۆمیه‌كه‌ زۆر الیه‌نی له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����ت‌و‬ ‫عێراقیش به‌تایبه‌تی نیگه‌ران كردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بۆ ئیس����رائیل‌و نه‌تانیاهۆ تائ����ه‌و راده‌یه‌ جێگای‌‬ ‫نیگه‌ران����ی بێـت‪ ،‬ده‌بێت بۆ س����وننه‌كانی عێراق‬ ‫چۆن ده‌ركه‌وێت له‌كاتێكدا له‌ئێس����تادا كێشه‌یان‬ ‫هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ نفوزو كاریگه‌ری‌ ئێران له‌عێراقدا؟‬ ‫ده‌یڤد سكاگس‪ :‬نا ئه‌م نیگه‌رانیانه‌ له‌جێگه‌ی‌‬ ‫خۆیدا نی����ه‌‪ .‬سیاس����ه‌تی ئه‌مریكا له‌ئێس����تادا‬ ‫ده‌یه‌وێ����ت بگاته‌ ئه‌نجامێك بۆ س����نورداركردنی‬ ‫توانای‌ ئه‌تۆمی ئێران‪ ،‬هیچ ئاماژه‌یه‌ك نیه‌ ئه‌وه‌‬ ‫نیش����انبدات كه‌ ئه‌مری����كا یارمه‌تیدانی عێراقی‬ ‫له‌بیربچێت له‌ش����ه‌ڕی‌ داعش����دا‪ .‬به‌اڵم بۆ نمونه‌‬ ‫له‌سیناریۆی‌ تكریتدا ئێمه‌ خواستی یارمه‌یتدان‌و‬ ‫به‌ش����داریكردنمان نه‌بو‪ ،‬چونكه‌ نه‌مانده‌ویس����ت‬ ‫بچین����ه‌ پرۆس����ه‌یه‌كی ك����راوه‌و راس����ته‌وخۆوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێ����ران‪ .‬ده‌بێت چاوه‌ڕێی‌ ئ����ه‌وه‌ بكرێت‬

‫كه‌ له‌دوای‌ داعش‪-‬ی����ش‪ ،‬حكومه‌ته‌كه‌ی‌ عه‌بادی‬ ‫ق����ه‌رزاری‌ ئێران ده‌بێت بۆ ئه‌و هه‌مو هاریكاری‌و‬ ‫به‌هاناوه‌چونه‌ی‌ رژێمی شیعه‌ی‌ ئێران پێشكه‌شی‬ ‫حكومه‌ته‌ شیعه‌كه‌ی‌ عێراقی كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬رێكه‌وت����ن‌و مامه‌ڵه‌ی‌ ئێران‌و ئه‌مریكا‬ ‫له‌ئاستێكدایه‌ ئیسرائیلی‌ به‌وجۆره‌ نیگه‌رانكردوه‌‪،‬‬ ‫بۆ ده‌بێ����ت خه‌ڵكی عێ����راق‪ ،‬یان س����وننه‌كان‬ ‫به‌تایبه‌تی نیگه‌ران نه‌بن؟‬

‫سیاسه‌تی ده‌ره‌كی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌میشه‌ به‌ئاراسته‌ی‌‬ ‫به‌هێزكردن‌و‬ ‫په‌ره‌پێدانی یه‌كێتی‬ ‫عێراق كار ده‌کات‬ ‫ده‌یڤد سكاگس‪ :‬پێموایه‌ نه‌ته‌نیاهۆ‌و ئیسرائیل‬ ‫ئێستا له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌ن كاربكه‌نه‌ سه‌ر مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫ئه‌مریكا له‌گه‌ڵ ئێران‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌مان له‌بیرنه‌چێت‬ ‫ئه‌و كار له‌سه‌ر ناوخۆی‌ ئیسرائیل خۆی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ئامانج����ی ت����ری‌ هه‌ی����ه‌ له‌كاتێك����دا هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌ڕێگاوه‌یه‌و ده‌یه‌وێت كار له‌س����ه‌ر ده‌نگ‌و ڕای‬ ‫راس����تڕه‌وه‌كانی واڵته‌ك����ه‌ی‌ بكات‪ ،‬ی����ان ره‌نگه‌‬ ‫بیه‌وێت به‌رده‌وام بێت له‌هه‌ندێك له‌و سیاس����ه‌ته‌‬ ‫هه‌اڵن����ه‌ی‌ به‌رامب����ه‌ر غ����ه‌زه‌‌و كه‌رت����ی خۆرئاوا‬ ‫هه‌یب����وه‌‪ .‬به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی‌ كه‌ مای����ه‌ی‌ نیگه‌رانیه‌‬ ‫ئاس����تی ئ����ه‌و پش����تیوانیانه‌یه‌ ك����ه‌ له‌ناوخۆی‌‬ ‫ئه‌مری����كادا بۆ ئیس����رائیل هه‌یه‌ ب����ه‌راورد به‌و‬ ‫دانوس����تاندنه‌ گرنگانه‌ی‌ تائێستا ئیداره‌ی‌ ئۆباما‬ ‫له‌سه‌ر به‌رنامه‌ ئه‌تۆمیه‌كه‌ی‌ ئێران ئه‌نجامیداوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم پێموایه‌ گه‌یش����تنه‌ رێكه‌وتن����ی ئه‌مریكا‌و‬ ‫ئێ����ران له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی عێراق ده‌بێ����ت به‌هه‌مو‬ ‫پێكهاته‌كانیه‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ شیعه‌و سونه‌و كوردی‬ ‫عێراق ئه‌م رێكه‌وتنه‌ له‌سه‌ر به‌رنامه‌ ئه‌تۆمیه‌كه‌‬ ‫به‌ قازانجی خۆیان ببینن له‌ئاس����تی دورماوه‌دا‪.‬‬ ‫به‌دیوه‌ك����ه‌ی‌ تردا‪ ،‬ئه‌گه‌ر تۆ وێنای‌ س����یناریۆی‌‬ ‫لێدانی ئێ����ران بكه‌ی����ت له‌الیه‌ن ئیس����رائیله‌وه‌‬ ‫له‌كاتێكدا ده‌س����تبه‌رداری‌ دروستكردنی چه‌كی‬ ‫ئه‌تۆم نه‌ب����و‪ ،‬ئه‌مه‌ خراپترین ئه‌گه‌ره‌‪ ،‬ئه‌و كاته‌‬ ‫ده‌بێ����ت چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌بیت س����عودیه‌‪ ،‬میس����ر‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت عێراقیش بیر له‌به‌ده‌س����تهێنانی چه‌كی‬ ‫ئه‌تۆمی بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دوێنێ حه‌سه‌ن عه‌له‌وی‪ ،‬كه‌ بیرمه‌ند‌و‬ ‫سیاس����ه‌تمه‌دارێكی عێراقی����ه‌‪ ،‬رایگه‌یان����د ك����ه‌‬ ‫له‌قۆناخی دوای‌ داعش����دا س����ه‌ركرده‌ی‌ میلیشیا‬ ‫شیعه‌كان ده‌بنه‌ وه‌زیرو به‌رسی حكومی‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ ئه‌وانن خوێنی خۆیان ده‌به‌خش����نه‌ عێراق‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ له‌جیاتی ئه‌فه‌ندیه‌كانی ناوچه‌ی‌ سه‌وز‌و‬ ‫دۆسته‌ كۆنه‌كانی ئه‌مریكا هه‌ر خۆشیان ئیداره‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌گرنه‌ ده‌س����ت‪ ،‬به‌م����ه‌ش رۆڵی‌ ئه‌و‬

‫گروپه‌ سیاس����یه‌ی‌ دۆستایه‌تی ئه‌مریكای‌ به‌الوه‌‬ ‫گرنگ بو به‌یه‌كجاری‌ ئاوا ده‌بێت‪ ،‬ئێوه‌ پێشبینی‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ وا ده‌كه‌ن؟‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬من تێده‌گه‌م له‌م لۆجیكه‌ی‌‬ ‫عه‌له‌وی ش����ته‌كانی پ����ێ ش����یكاركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دڵنیام ئه‌و له‌من ئاگادارتری‌ ئه‌و دینامیكیه‌ته‌یه‌‬ ‫كه‌ سیاس����ه‌ت له‌عێراقدا ده‌جوڵێنێت‪ ،‬بۆیه‌ هیچ‬ ‫قس����ه‌یه‌كم نیه‌ له‌س����ه‌ر ئه‌م پرسه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ دواج����اردا ته‌نها ب����ژارده‌ ئه‌وه‌بێت كه‌ هێزی‬ ‫سه‌ربازی ئه‌مریكا بێته‌ عێراق بۆ ئه‌وه‌ی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫داع����ش بكات‪ ،‬ئ����ه‌وا ئه‌مه‌ مه‌حاڵ����ه‌و رونادات‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش بزانه‌ كه‌ ئه‌گ����ه‌ر ‪60%‬ی‌ خه‌ڵكی عێراق‬ ‫ش����یعه‌بن‌و حكومه‌تێكی تائیفی دۆست‌و نزیكی‬ ‫ئێران دروس����ت بكه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ ئه‌و مۆدێله‌ نیه‌ كه‌‬ ‫ئه‌مریكا ده‌یه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم ناش����توانین هیچ بكه‌ین‬ ‫به‌رامبه‌ری‌‪ .‬تۆ ده‌زانیت كه‌ س����وننه‌‌و كورده‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ����ه‌م مۆدێله‌ تائیفیه‌ به‌خت����ه‌وه‌ر نابن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش جارێكی تر ده‌مانگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرس����ی‬ ‫ب����ه‌ فیدراڵی‌ ك����ردن‌و هه‌بونی س����ێ حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی له‌جیاتی حكومه‌تێكی ناوه‌ندی به‌هێز‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم له‌ئه‌گه‌ری‌ بااڵده‌س����تبونی ئه‌م‬ ‫میلیشیا شیعانه‌دا ده‌بێت چاوه‌ڕێی‌ كاردانه‌وه‌ی‌‬ ‫سوننه‌كانیش بكرێت‪ ،‬ئه‌و كات ده‌رگاكردنه‌وه‌ بۆ‬ ‫گروپی "توندڕه‌و‌و تیرۆریستی" تری‌ وه‌ك داعش‬ ‫له‌وانه‌یه‌ دورنه‌بێت؟‬ ‫ده‌یڤد سكاگس‪ :‬ده‌زانم ئه‌مه‌ خراپترین دۆخ‌و‬ ‫س����ناریۆیه‌ كه‌ چاوه‌ڕوان بكرێ����ت‪ .‬به‌اڵم ته‌نها‬ ‫ئومێدێك كاری‌ له‌س����ه‌ر بكرێ����ت كۆمه‌ڵگایه‌كی‬ ‫مه‌ده‌نی یه‌كگرتوه‌ له‌عێراق����دا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ره‌چاوی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی شیعه‌‌و سونه‌و كوردی تیا كرابێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌توانێت ببێته‌ ده‌روازه‌یه‌ك بۆ رزگاربون‬ ‫له‌م دۆخه‌ نیگه‌رانكه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬یارمه‌ت����ی س����ه‌ربازی ئه‌مری����كا بۆ‬ ‫پێش����مه‌رگه‌‌و هێزه‌ عێراقیه‌كان له‌شه‌ڕی داعشدا‬ ‫چۆن ده‌بینیت؟‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬من زۆر پێم باش����ه‌‪ ،‬بڕوام‬ ‫وایه‌ ئه‌مه‌ رێگه‌یه‌كی دروس����ته‌ بۆ یارمه‌تیدانیان‬ ‫له‌ش����ه‌ڕی‌ دژ به‌داع����ش‪ ،‬ئه‌م����ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ئه‌مریكا‌و دۆسته‌كانیه‌تی له‌هه‌مو ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم قس����ه‌ هه‌یه‌ له‌س����ه‌ر ئاس����ت‌و‬ ‫بڕی یارمه‌تی����ه‌كان‪ ،‬ده‌وترێت كه‌مت����ره‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫چاوه‌ڕوانده‌كرا له‌ئه‌مریكا؟‬ ‫ده‌یڤد سكاگس‪ :‬من زانیاری‌ وردم نیه‌ له‌سه‌ر‬ ‫بڕو ئاستی یارمه‌تیه‌كان‪ ،‬یان ئه‌و بۆردومانانه‌ی‌‬ ‫هێزی ئاس����مانی ئه‌مریكا ئه‌نجامی ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌گشتی پرۆسه‌كه‌م پێ باشه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ پێشبینی چ گۆڕانكارییه‌ك ده‌كه‌یت‬ ‫له‌سیاس����ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مریكا به‌رامبه‌ر عێراق‬ ‫له‌دوای‌ ئیداره‌ی‌ ئۆباما؟‬ ‫ده‌یڤد س����كاگس‪ :‬ئه‌مه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ وه‌ستاوه‌‬ ‫كێ ده‌بێـته‌ س����ه‌رۆك‪ .‬بۆ نمون����ه‌ ئه‌گه‌ر خاتو‬ ‫كلیتۆن بێت‪ ،‬پێده‌چێت سیاس����ه‌تێكی ره‌قتری‬ ‫هه‌بێـ����ت له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����تدا چونكه‌ ئه‌و‬ ‫الیه‌نگری‌ ش����ه‌ڕ بو له‌دژی‌ رژێمه‌كه‌ی‌ ئه‌س����ه‌د‬ ‫له‌میانه‌ی‌ كاره‌كه‌ی‌ وه‌ك وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫من هێشتا نازانم ئه‌گه‌ر ئه‌و نیازی خۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬یان ئه‌گه‌ر هه‌یشی بو هه‌ڵده‌بژێردرێت؟‬ ‫ئه‌مانه‌ ته‌نها ئه‌گه‌رن‪ .‬له‌ئێس����تادا قورس����ه‌ هه‌ر‬ ‫پێش����بینیه‌ك بكرێت‪ .‬به‌اڵم پێموانیه‌ گۆڕانێكی‬ ‫گه‌وره‌ روبدات له‌سیاس����یه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌م ناوچه‌یه‌دا‪.‬‬

‫له‌ماوه‌ی ‪ 15‬مانگدا حكومه‌تی هه‌رێم زیاتر ل ‌ه ‪ 15‬ترلیۆن دیناری به‌غدای له‌ده‌ستچوه‌‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫دیارترین كاریگه‌ریه‌كانی قه‌یرانی دارایی‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان دواكه‌وتنی موچه‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌رانه‌‪ ،‬كه‌ له‌ئێستادا له‌بری مانگانه‌‬ ‫بۆته‌ وه‌رزانه‌و كاریگه‌ری راسته‌وخۆی له‌سه‌ر‬ ‫زۆربه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆری‌ هاواڵتیان دروست كردوه‌‪،‬‬ ‫زۆرێك هه‌ڵه‌ی‌ سیاسه‌تی‌ نه‌وتیی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم به‌هۆكاری‌ قه‌یرانه‌كه‌ ده‌زانن‪.‬‬ ‫حكومه‌ت بۆ نه‌وت موچه‌كه‌ی بڕی‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 2004‬ب���ۆ ‪ 2013‬حكومه‌تی به‌غدا‬ ‫‪17%‬ی پش���كی هه‌رێمی مانگان���ه‌ ده‌نارد بۆ‬ ‫هه‌رێ���م به‌بێ هی���چ مه‌رجێك‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌دوای‬ ‫ئه‌وه‌ی وه‌زیری سامانه‌ سروشتیه‌كان رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ "خۆیان ن���ه‌وت ده‌نێرنه‌ ده‌ره‌وه‌و ده‌توانن‬ ‫پێداویستی هه‌رێمی پێدابین بكه‌ن‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫به‌غدا كه‌وت���ه‌ بیانوگرتن‌و ئه‌وه‌ ب���و له‌پرۆژه‌‬ ‫بودجه‌ی ‪ 2013‬مه‌رجی دانانی ناردنی ‪17%‬ی‬ ‫پشكی هه‌رێمیان به‌سته‌وه‌ به‌ناردنی ‪ 200‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل نه‌وتی رۆژانه‌ی هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م به‌و مه‌رج���ه‌ رازی نه‌ب���و‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫به‌غ���داش بودج���ه‌ی ن���ارد‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌پرۆژه‌‬ ‫بودجه‌ی ‪ 2014‬بڕی ‪ 400‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی‬ ‫رۆژانه‌ی كرده‌ مه‌رج بۆ ناردنی بودجه‌ی هه‌رێم‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ له‌مانگی یه‌ك���ی ‪2014‬ه‌وه‌ بودجه‌ی‬ ‫هه‌رێم���ی بڕی ك ‌ه مانگانه‌ ب���ری (‪ 1‬ترلیۆن‌و‬ ‫‪ 200‬ملیار) دینار له‌به‌غداوه‌ ده‌هات بۆ هه‌رێم‪،‬‬

‫تا ئه‌مرۆ به‌غدا جگه‌ له‌وه‌ی له‌مانگی شوباتی‬ ‫‪2014‬دا بری ‪ 566‬ملیار دیناری‌ ره‌وانه‌ی هه‌رێم‬ ‫ك���رد‪ ،‬له‌مانگی ئازاری ‪2014‬ش���دا بڕی ‪548‬‬ ‫ملیار دینارو‪ ،‬له‌مانگی ‪12‬ی ‪ 2014‬دوجار ‪500‬‬ ‫ملیۆن دۆالری‌و یه‌كجاریش له‌مانگی ش���وباتی‬ ‫‪ 2015‬ب���ڕی ‪ 250‬ملیار دیناری ناردوه‌‪ ،‬مانگی‬ ‫یه‌ك���ی ‪ 2014‬تا ئه‌مرۆ ك���ه‌ ‪ 17‬مانگ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌غ���دا ته‌نها (‪ 2‬ترلی���ۆن‌و ‪ 780‬ملیار دینار)‬ ‫ی ناردوه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا كۆی بودجه‌ی ئه‌و ‪15‬‬ ‫مانگ���ه‌ی هه‌رێم ده‌یكرده‌ ( ‪ 18‬ترلیۆن دینار)‬ ‫وات���ا ته‌نها (‪ )15 %‬به‌ش���ه‌ بودجه‌ی هه‌رێمی‬ ‫ناردوه‌‪ ،‬وات���ا له‌ماوه‌ی ئه‌و ‪ 15‬مانگه‌دا هه‌رێم‬ ‫زیاتر له‌(‪ 15‬ترلیۆن‌و ‪ 220‬ملیار) دینار‪.‬‬ ‫له‌ ئێس���تادا زۆرێك له‌الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كانیش‬ ‫گه‌یشتونه‌ته‌ ئه‌و بڕوایه‌ی كه‌ سیاسه‌تی نه‌وتی‬ ‫هه‌رێ���م هه‌ڵه‌ی���ه‌و به‌م ش���ێوازه‌ زیانی گه‌وره‌‬ ‫له‌پرۆسه‌ی سیاسی‌و ئابوری هه‌رێم ده‌دات‪ ،‬كه‌‬ ‫زیاتر له‌یه‌ك ساڵه‌ موچه‌خۆران وه‌رزانه‌ موچه‌‬ ‫وه‌رده‌گرن‌و ب���ازاڕو بازرگان���ی‌و پڕۆژه‌كانیش‬ ‫وه‌ستاون‪.‬‬ ‫شكستی حكومه‌ت له‌پێدانی موچه‌‬ ‫له‌ ئێس���تادا حكومه‌تی هه‌رێم هه‌مو هه‌وڵ‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌كان���ی ته‌نها ب���ۆ دابینكردنی موچه‌ی‬ ‫مانگێك���ی موچه‌خۆرانه‌ ك���ه‌ (‪1‬ملیۆن‌و ‪400‬‬ ‫ه���ه‌زار موچه‌خۆر) هه‌یه‌و مانگانه‌ پێویس���تی‬ ‫به‌(‪ 850‬ملی���ار دیناره‌)‪ ،‬س���ه‌ڕه‌رای نه‌بونی‬ ‫بودجه‌ بۆ وه‌به‌رهێنان‌و پێداویستیه‌كانی دیكه‌‬

‫هه‌مو ئاماژه‌كان به‌و ئاڕاسته‌یه‌ن كه‌ پالنه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ‬ ‫تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانه‌كانی كوردستان پالنی ستراتیژی نین‌و پالنی كاتین‬ ‫كه‌ پێشتر له‌به‌غداوه‌ (‪ 1‬ترلیۆن‌و ‪ 200‬ملیار)ی‌‬ ‫بۆ ده‌ه���ات‪ 850( ،‬ملیار)ی‌ بۆ موچه‌و (‪350‬‬ ‫ملیار)یش���ی‌ ده‌مایه‌وه‌ بۆ خه‌رجیه‌كانی دیكه‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنان‪.‬‬ ‫حكومه‌ت سه‌ره‌ڕای ئه‌و نه‌وته‌ی له‌ڕێی بۆریه‌وه‌‬ ‫ده‌ینێرێت���ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬رۆژانه‌ به‌هه‌زاران ته‌نكه‌ر‬ ‫له‌خاڵه‌ سنوریه‌كانه‌وه‌ هه‌نارده‌ ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ر ناتوانێت موچه‌ دابین بكات‪ ،‬له‌ئێس���تادا‬ ‫له‌هه‌وڵدای���ه‌ ق���ه‌رز له‌ده‌ره‌وه‌ ب���كاو له‌یه‌كه‌م‬ ‫هه‌نگاویشدا ‪ 500‬ملیۆن دۆالری له‌توركیا قه‌رز‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئه‌م قه‌رزه‌ش بۆت���ه‌ جێگه‌ی گومانی‬ ‫هاواڵتی���ان‌و په‌رله‌مانتاران به‌وه‌ش هیچ بانك‌و‬ ‫واڵتێك ئاماده‌ نیه‌ به‌بێ مه‌رج‌و به‌ئاسانی قه‌رز‬ ‫بدات‪ ،‬بۆیه‌ گومان ده‌كرێت ئه‌و پاره‌یه‌ پاره‌ی‬ ‫به‌رپرس���ه‌ حیزبیه‌كان بێت‌و ئێستا بیانه‌وێت‬ ‫به‌ئاسانی سپی بكه‌نه‌وه‌و بیهێننه‌وه‌ بازار‪ ،‬به‌و‬ ‫پێیه‌ی له‌ئێس���تادا دۆالر به‌رێژه‌یه‌كی به‌رچاو‬ ‫به‌رزبۆت���ه‌وه‌و دۆالر به‌هایه‌ك���ی زۆری هه‌ی���ه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌دیناری عێراقی‪.‬‬

‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫زیات���ر له‌‪ 17‬ترلی���ۆن دینار ق���ه‌رزاری بانك ‌ه‬ ‫ئه‌هلی‌و بارزگانی‌و سه‌رمایه‌داران‌و وه‌به‌رهێنانه‌‪،‬‬ ‫وات���ا حكومه‌ت كه‌وتۆته‌ ژێر ب���اری قه‌رزێكی‬ ‫گه‌وره‌وه‌ به‌جۆرێك زانیاری���ه‌كان ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن حكوم���ه‌ت زیاتر له‌‪ 3‬ملی���ار دۆالری‬ ‫كۆمپانی���ا نه‌وتیه‌كان ق���ه‌رزاره‌و له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫به‌ڵێن���ی نه‌وت���ی پێداون واتا تا یه‌ك س���اڵی‬ ‫دیكه‌ پاره‌ی نه‌وته‌ك���ه‌ی وه‌رگرتوه‌و خه‌رجی‬ ‫كردوه‌و ده‌بێت ن���ه‌وت ره‌وانه‌ بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕو كه‌ نه‌وت ناتوانێت به‌ئاس���انی‬ ‫قه‌یرانی دارایی هه‌رێم چاره‌س���ه‌ر بكات‪ .‬ته‌نها‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ به‌غداو گێڕانه‌وه‌ی پشكی ‪17%‬ی‬ ‫هه‌رێمه‌‪.‬‬ ‫قه‌یران به‌دوای قه‌یران‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م له‌به‌رده‌م‬ ‫چه‌ندی���ن قه‌یرانی گه‌وره‌دایه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم قه‌یرانه‌‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بوه‌كان���ی راب���ردو به‌ت���ه‌واوی ب���اری‬

‫سه‌رشانی حكومه‌تی قورس كردوه‌و به‌ ئاسانی‬ ‫ناتوانێت تێی په‌ڕێنێت‪ ،‬بۆیه‌ حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌ئێس���تادا توانای چاره‌س���ه‌ری قه‌یرانه‌كانی‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬ته‌نها پین���ه‌ی قه‌یرانه‌كان ده‌كات‪ ،‬تا‬ ‫قه‌یرانێ���ك چاره‌س���ه‌ر ده‌كات ده‌یان قه‌یرانی‬ ‫تری بۆ دروستده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی له‌ئێس���تادا گه‌وره‌ترین ئه‌ركی‬ ‫قه‌یران���ی نه‌ب���ون‌و دواكه‌وتن���ی موچه‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌رانه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواكه‌وتنی موچه‌ش‬ ‫كاریگه‌ری راس���ته‌وخۆی له‌سه‌ر بواره‌كانی‬ ‫دیكه‌ی ژیان���ی هاواڵتیان دروس���تكردوه‌و‬ ‫باری سه‌رشانی هاواڵتیان به‌ته‌واوی قورس‬ ‫ك���ردوه‌‌و بێكاریه‌كی زۆری دروس���تكردوه‌‪،‬‬ ‫به‌و پێی ‌هی‌ ل���ه‌(‪)45%‬ی‌ داهاتی‌ خێزان له‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان له‌سه‌ر موچه‌یه‌و له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ ده‌س���تی‌ ده‌كه‌وێ���ت‌و داهاتی‌‬ ‫پیشه‌سازیش‌ ته‌نها (‪)4,8%‬ه‌‌و كشتوكاڵ‬ ‫(‪)12,8%‬ه‌‌و خانوبه‌ره‌ش (‪)11%‬یه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێش���تر به‌رپرس���انی هه‌رێم‬

‫ئاماژه‌یان ب���ه‌وه‌ ده‌كرد كه‌ رێژه‌ی بێكاری‬ ‫له‌هه‌رێم ‪ ،7 %‬به‌اڵم س���ه‌رۆكی مونته‌دای‬ ‫ئابوری ئه‌وه‌ی خسته‌ڕو كه‌ رێژه‌ی بێكاری‬ ‫له‌هه‌رێ���م ‪ 18%‬و ل���ه‌ ئێستاش���دا به‌هۆی‬ ‫قه‌یران���ی دارای���ی‌و هاتنی داعش���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫نزیك���ه‌ی ‪ 30%‬به‌رزبۆته‌وه‌‪ ،‬له‌ ئێستاش���دا‬ ‫جموجوڵ���ی بازرگانی له‌ئاس���تی ناوخۆ و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ واڵتانی دراوس���ێ كه‌م���ی كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێ���ك ئاس���تی ئاڵوگ���ۆڕی بازرگانی‬ ‫له‌گه‌ڵ توركیا به‌ڕێژه‌ی له‌(‪ )60%‬دابه‌زیوه‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران به‌ڕێژه‌ی له‌(‪ )80%‬دابه‌زیوه‌‪،‬‬ ‫به‌پێ���ی وت���ه‌ی به‌رپرس���انی وه‌به‌رهێنان‬ ‫له‌ساڵی ‪ 2014‬نزیكه‌ی (‪ 200‬هه‌زار) كه‌س‬ ‫له‌كه‌رتی تایبه‌ت نێردراونه‌ته‌وه‌ ماڵه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بازاڕه‌شی له‌خاڵه‌ سنورییه‌كانه‌وه‌ تاده‌گاته‌‬ ‫س���وپه‌ر ماركێ���ت‌و گه‌ش���تیارو ئوتێ���ل‌و‬ ‫پیشه‌س���ازان‌و پیش���ه‌وه‌ران‌و له‌بازاڕیشدا‬ ‫(‪ 400‬هه‌زار) كه‌س بێكار كه‌وتون‪ ،‬هاوكات‬ ‫زیاتر له‌ (‪ )250‬به‌ڵێن���ده‌ر مایه‌پوچ بون‌و‬ ‫ئیفالس���بونی خۆیان راگه‌یاندوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆت���ه‌ هۆی بێب���ازاڕی‌و وه‌س���تانی پرۆژه‌‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌كان‪.‬‬ ‫هه‌مو ئام���اژه‌كان به‌و ئاڕاس���ته‌یه‌ن كه‌‬ ‫پالنه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ تێپه‌ڕاندنی‬ ‫قه‌یرانه‌كانی كوردس���تان پالنی ستراتیژی‬ ‫نی���ن‌و پالنی كاتین بۆیه‌ به‌و سیاس���ه‌ته‌ی‬ ‫ئێس���تاوه‌ ئه‌س���ته‌مه‌ حكومه‌ت���ی هه‌رێم‬ ‫بتوانێت قه‌یرانه‌كان تێپه‌ڕێنێت‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫په‌رله‌مان به‌شێوه‌یه‌كی مه‌یدانی له‌داتاكانی نه‌وت ده‌كۆڵێته‌و‌ه‬ ‫به‌دوای داتاكانی وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كاندا ده‌گه‌ڕێت‬ ‫ئا‪ :‬چۆمانی‬ ‫په‌رله‌مانتاران ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ ئه‌و داتاو زانیاریانه‌ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫سامانه‌ سروشتییه‌كانه‌وه‌ پێشكه‌ش‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬ناڕاست‌و ناشه‌فافن‌و‬ ‫ناچارن به‌مه‌یدانی سه‌ردانی كێڵگه‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ن‬ ‫به‌داتا راست‌و دروسته‌كان له‌باره‌ی‬ ‫نه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی پیشه‌سازی‌و وز‌ه‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان "عه‌لی هالو"‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ تائێس���تا‬ ‫س���ه‌ردانی هی���چ یه‌كێ���ك له‌كێڵگه‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان���ی هه‌رێمی كوردس���تانی‬ ‫نه‌ك���ردوه‌و له‌نزیك���ه‌وه‌ دتاكان���ی‬ ‫له‌باره‌ی ن���ه‌وت‌و س���وته‌مه‌نیه‌كانی‬ ‫تره‌وه‌ وه‌نه‌گرتوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ نه‌ك ده‌یانه‌وێت سه‌ردانی‌‬ ‫كێڵگ���ه‌ نه‌وتییه‌كان بك���ه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫بڕیاریشه‌ سه‌ردانی به‌نده‌ری جه‌یهان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫"نوسراومان ئاڕاس���ته‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیران كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تاكو ئێس���تا‬ ‫وه‌اڵممان وه‌رنه‌گرتوه‌ كه‌ كه‌ی‌و چۆن‬ ‫ده‌توانین بچین"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫ئ���ه‌وان ناتوانن رێگریی���ان لێبكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ مافێكی یاسایی په‌رله‌مانتارانه‌‬ ‫به‌دواداچ���ون بك���ه‌ن‌و چاودێر بن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "چونی ئێم���ه‌ زۆر گرنگه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بچین���ه‌ به‌نده‌ری جه‌یهان‬

‫نوسراومان كردوه‌ بۆ وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كان ده‌مانه‌وێت‬ ‫سه‌ردانی كێڵگ ‌ه نه‌وتیه‌كان بكه‌ین‌و به‌تایبه‌تیش بچینه‌ به‌نده‌ری‬ ‫جه‌یهانی توركیا ك ‌ه سه‌رچاوه‌ی هه‌مویانه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌بێ چون بۆ‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ هه‌رچی بكه‌ین سودی نییه‬ ‫تا زانیاری‌و دات���ای وردمان هه‌بێت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ئێمه‌ زانی���اری له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫سامانه‌ سروش���تیه‌كان وه‌رده‌گرین‪،‬‬ ‫به‌اڵم نازانین راست ‌ه یان نا؟! چونكه‌‬ ‫ئه‌وێمان نه‌بینوه‌ چۆنه‌و چۆن ده‌ڕوات‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش كاریگه‌ری دروس���تكردوه‌‬ ‫له‌سه‌ر به‌دواداچونه‌كانمان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "سه‌ردانه‌كانیشمان ته‌نها‬ ‫بۆ ئه‌وێ نابێت‪ ،‬ئێمه‌ تاكو ئێس���تا‬ ‫س���ه‌ردانی هیچ كێلگه‌یكی نه‌وتمان‬ ‫نه‌ك���ردوه‌ له‌كوردس���تان‪ ،‬نازانی���ن‬ ‫له‌كوێیه‌و چۆنن‪ ،‬ده‌بێت س���ه‌ردانیان‬ ‫بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی شه‌فافی له‌ئیشوكارو‬ ‫داتاو زانیاریی���ه‌كان ببینین‌و بزانین‬ ‫چی كراوه‌"‪.‬‬ ‫زۆرێك له‌په‌رله‌مانتاران هاوشێوه‌ی‌‬ ‫ئه‌م په‌رله‌مانتاره‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ تائێس���تا س���ه‌ردانی‌ هیچ كێڵگه‌‬ ‫نه‌وتێكیان نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫فایه‌ق مسته‌فا په‌رله‌مانتارو ئه‌ندامی‬ ‫لیژنه‌ی پیشه‌سازی وزه‌ له‌فراكسیۆنی‬

‫هه‌روه‌ه���ا "س���اڵح به‌ش���ار"‬ ‫گ���ۆڕان ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ سه‌ردانی هیچ كێلگه‌یه‌كی په‌رله‌مانتاری‌ س���ه‌ر به‌فراكس���یۆنی‌‬ ‫نه‌وتیان نه‌كردوه‌ له‌كوردستان‪ ،‬به‌اڵم پارتی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ ئه‌وان‬ ‫نه‌خش���ه‌ی گشتیان هه‌یه‌ كه‌ شوێنی ته‌نها یه‌كجار س���ه‌ردانی كێلگه‌یه‌كی‬ ‫بیره‌نه‌وته‌كان دیاری ده‌كات‌و له‌كوێن‌و نه‌وتیان كردوه‌ له‌كوردستان‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫رونی���ان ده‌كاته‌وه‌ چه‌ن���د كێڵگه‌ن‌و له‌وانه‌ی���ه‌ به‌هۆی كات���ه‌وه‌ بوبێت‪،‬‬ ‫ئای���ا به‌رهه‌میان هه‌یه‌ ی���ان نا‪ ،‬یان هه‌رچه‌نده‌ پێویسته‌ سه‌ردانی كێڵگه‌‬ ‫ئیشیان تیادا ده‌كرێت‪ ،‬له‌نه‌خشه‌كه‌دا نه‌وتیه‌كان بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ تاكو ئێستا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی زۆر باش رونكراوه‌ته‌وه‌ وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كان هیچ‬ ‫به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ی زۆرترین داتاو ته‌واوی زانیاری���ه‌ك‌و داتایه‌ك���ی وای به‌وان‬ ‫ورده‌كارییه‌كان بزانرێت بڕیاریانداوه‌ ن���ه‌داوه‌ جێی‌ بڕواپێك���ردن بێت‪ ،‬یا‬ ‫بچن���ه‌ به‌نده‌ری جه‌یه���ان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ به‌رچاورونییان پێبدات‪ ،‬بۆیه‌ بیریان‬ ‫"ئێم���ه‌ ناتوانین ب���اوه‌ڕی ته‌واو به‌و له‌وه‌ كردوه‌ته‌وه‌ له‌نزیكه‌وه‌ سه‌ردانی‬ ‫زانیارییانه‌ بكه‌ی���ن كه‌ پێمانده‌درێت كێڵگه‌ نه‌وتیه‌كان بكه‌ن‌و دواتر له‌گه‌ڵ‌‬ ‫چونك���ه‌ دۆس���یه‌ی ن���ه‌وت ئاڵۆزو زانیاری‌و داتاكانی وه‌زیری س���امانه‌‬ ‫هه‌س���تیاره‌‌و دنیایه‌ك كێشه‌ی هه‌یه‌‪ ،‬سروش���تیه‌كان ب���ه‌راوردی بكه‌ین تا‬ ‫به‌اڵم له‌باره‌ی ئ���ه‌وه‌ی كه‌ به‌نیازین بۆی���ان ده‌رده‌كه‌وێ���ت ك���ه‌ تاچه‌ند‬ ‫س���ه‌ردانی به‌نده‌ری جه‌یهانی توركی یه‌كانگیرین یان جیاوازییان چییه‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ار وت���ی‌ "ئێم���ه‌ چه‌ندینجار‬ ‫بكه‌ی���ن پێویس���تیمان به‌ره‌زامه‌ندی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌ كه‌چی تائێستا پرس���یارمان له‌لیژنه‌ی بااڵی نه‌وت‌و‬ ‫گاز ك���ردوه‌ ك���ه‌ بۆچی س���ه‌ره‌ڕای‬ ‫وه‌اڵممان نه‌دراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫هه‌بونی ئه‌و هه‌مو كێڵگه‌و پااڵوگان ‌ه‬ ‫كه‌چی چه‌ندین كێش���ه‌ی سوته‌مه‌نی‬ ‫هه‌یه‌ له‌كوردستان یان خه‌ڵك گله‌یی‬ ‫له‌دۆس���یه‌ی نه‌وت هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫چه‌ندی���ن وه‌اڵم���ی جۆراوجۆری���ان‬ ‫داوینه‌ت���ه‌وه‌ بۆیه‌ ده‌بێ���ت خۆمان‬ ‫مه‌یدانی سه‌ردانی كێڵگه‌ نه‌وتیه‌كان‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬له‌هه‌موی گرنگت���ر ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئێمه‌ بڕیارمانداوه‌ سه‌ردانی به‌نده‌ری‬ ‫جه‌یه���ان بكه‌ین بزانی���ن له‌وێ چی‬ ‫ده‌گوزه‌رێت"‪.‬‬ ‫زۆربه‌ی���ان پێیانوای���ه‌ به‌ب���ێ‬ ‫س���ه‌ردانیكردنی به‌ن���ده‌ری جه‌یهان‬ ‫ناتوانن بگه‌ینه‌ هیچ داتایه‌كی راست‌و‬ ‫دروست ئه‌گه‌ر سه‌ردانی هه‌مو كێڵگه‌‬ ‫نه‌وتیه‌كانی���ش بكه‌ن چونكه‌ به‌هۆی‬ ‫ره‌وانه‌كردنی ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ جارێكیتر‬ ‫داتاكان گۆڕانكاریان به‌سه‌ردا دێت‪.‬‬ ‫ش���ێركۆ ج���ه‌وده‌ت په‌رله‌مانتارو‬ ‫س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی پیشه‌سازی‌و وزه‌‬ ‫له‌فراكس���یۆنی یه‌كگرتو ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ "نوس���راومان كردوه‌ بۆ‬ ‫وه‌زاره‌تی س���امانه‌ سروش���تیه‌كان‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت س���ه‌ردانی كێڵگ���ه‌‬ ‫نه‌وتی���ه‌كان بكه‌ی���ن‌و به‌تایبه‌تیش‬ ‫بچینه‌ به‌نده‌ری جه‌یهانی توركیا كه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ی هه‌مویانه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌بێ‬ ‫چون بۆ ئه‌و ش���وێنه‌ هه‌رچی بكه‌ین‬ ‫سودی نییه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "بۆ ئ���ه‌و مه‌به‌س���ته‌‬ ‫ئاراس���ته‌ی‬ ‫نوسراوێكیش���مان‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران ك���ردوه‌ به‌اڵم‬ ‫تاكو ئێستا وه‌اڵممان وه‌رنه‌گرتوه‌"‪.‬‬

‫وه‌زاره‌تی ناوخۆ فه‌رمان به‌سه‌ر په‌رله‌ماندا ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬هـــانـــا چۆمانی‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستاندا هاتوه‌ ك ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان خاوه‌نی هێزی تایبه‌تی‬ ‫خۆیه‌تی‌و راسته‌وخۆ له‌سه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ فه‌رمان وه‌رده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تاكو ئێستا ئه‌و هێزه‌ له‌په‌رله‌ماندا‬ ‫بونی نیه‌و هێزه‌كانی زێره‌ڤانی سه‌ر‬ ‫به‌وه‌زاره‌تی ناوخۆن‌و فه‌رمان له‌وه‌وه‌‬ ‫وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫"به‌حوكم���ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێس���تا ئه‌و هێزه‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان ده‌پارێزێ���ت‪،‬‬ ‫ده‌توانێ���ت به‌فه‌رمانێكی وه‌زیری ناوخۆ‬ ‫ی���ان فه‌رمان���ده‌ی ئه‌و هێزه‌ س���ه‌رجه‌م‬ ‫په‌رله‌مانت���ارو فه‌رمانبه‌ران���ی په‌رله‌مان‬ ‫ده‌ستگیر بكات"‪.‬‬ ‫بێس���تون فای���ه‌ق په‌رله‌مانت���ار‬ ‫له‌فراكسیۆنی گۆڕان به‌مجۆره‌ ده‌دوێت‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌پرسێت"چۆن ده‌بێت په‌رله‌مان‬ ‫ك���ه‌ ده‌س���ه‌اڵتی یاس���ادانانه‌ له‌الی���ه‌ن‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردنه‌وه‌ پاسه‌وانی‬ ‫بكرێ���ت‪ ،‬خۆ ده‌توانرێت ل���ه‌و حاڵه‌ته‌دا‬ ‫به‌بڕیارێك س���ه‌رجه‌ممان ده‌ستبه‌س���ه‌ر‬ ‫بكرێی���ن‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌و هێ���زه‌ فه‌رمان‬ ‫له‌س���ه‌رۆكی په‌رله‌م���ان وه‌رناگرن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویس���ته‌ هێزێكی تایبه‌ت به‌په‌رله‌مان‬ ‫هه‌بێت‌و پاسه‌وانی په‌رله‌مان بكات‌و ته‌نها‬ ‫فه‌رمان له‌سه‌رۆكی په‌رله‌مان وه‌رگرن"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌باره‌ی بون‌و گرنگی هێزێكی‌‬ ‫تایبه‌ت له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان كۆكن‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆچونی‌ جیاوازیان هه‌یه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌و هێزه‌ی‌ ئێستا له‌په‌رله‌ماندایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان‌و لیژنه‌ی‬ ‫یاس���ایی له‌فراكس���یۆنی زه‌رد "فه‌رمان‬ ‫فه‌یس���ه‌ڵ‌" به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌‬ ‫له‌په‌یڕه‌وی‌ ناوخ���ۆدا ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌‬ ‫ده‌بێ���ت هێزێك هه‌بێ���ت له‌ژێر فه‌رمانی‬ ‫س���ه‌رۆكی په‌رله‌ماندا بێت بۆ پاراستنی‬ ‫حه‌ره‌می په‌رله‌مانی كوردس���تان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێس���تا ئه‌و هێزه‌ نیه‌ ك���ه‌ تایبه‌ت بێت‬ ‫به‌په‌رله‌م���ان‌و بڕی���ار له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مان���ه‌وه‌ وه‌ربگرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وانه‌‬ ‫ده‌بێت دڵنیابن له‌وه‌ی‌ كه‌ دروستكردنی‌‬ ‫ئه‌و هێزه‌ پێویسته‌ نا‪ ،‬ناوبراو وتی‌ "ئه‌وه‌‬ ‫په‌رله‌مانتارانن ده‌توانن له‌كاتی ده‌نگدان‬ ‫به‌په‌یڕه‌وی ناوخۆ له‌په‌رله‌مان ده‌نگی بۆ‬ ‫بده‌ن كه‌ هه‌بێت یان نا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و هێزه‌ هه‌بونی یان نه‌بونی‬ ‫هێن���ده‌ گرنگ نیه‌‪ ،‬هه‌بون���ی هێزێك كه‌‬ ‫تایبه‌ت بێت به‌س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‬ ‫هیچ پێویست‌و گرنگ نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێت‬

‫له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی‬ ‫هه‌مواركراو ده‌بێـت‬ ‫ئه‌و هێزه‌ی‬ ‫پاراستنی په‌رله‌مانی‬ ‫پێده‌سپێردرێت‬ ‫سه‌ر به‌سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫بێت‌و ته‌نها ئه‌و‬ ‫بتوانێـت فه‌رمانی‬ ‫پێبكات نه‌ك‬ ‫سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫جێبه‌جێكردن بێت‬ ‫بڵێین كه‌ ئێس���تا ئه‌و هێزه‌ی پاسه‌وانی‬ ‫په‌رله‌م���ان ده‌كات ببێت���ه‌ مه‌ده‌ن���ی‬ ‫گرنگ���ه‌‪ ،‬گرنگیش نیه‌ كه‌ س���ه‌ر به‌كێیه‌‬ ‫ئ���ه‌وكات به‌ش���ێوه‌یه‌كی جوانت���ر دێته‌‬ ‫پێشچاو‪ ،‬ناویشی بگۆڕێت خۆ په‌رله‌مان‬ ‫س���ه‌ربازخانه‌ نیه‌ تا پاس���ه‌وانی هه‌بێت‬ ‫به‌جلی س���ه‌ربازییه‌وه‌ له‌وێ رابوه‌ستن‪،‬‬ ‫به‌اڵم من له‌س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان ده‌پرسم‬ ‫ئه‌و هێزه‌ی له‌به‌رده‌م ده‌رگای په‌رله‌مان‬ ‫راده‌وه‌ستێت‪ ،‬چۆن سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‬ ‫رێككه‌وتوه‌ كه‌ دو جۆر هێز هه‌بێت له‌ناو‬ ‫په‌رله‌م���ان؟ حه‌ق وای���ه‌ بڕیاربدات ئایا‬ ‫بونی دو هێز له‌ناو په‌رله‌مان گرنگه‌ یان‬ ‫نا؟ م���ن پێموایه‌ ده‌بێت یه‌ك هێز بێت‌و‬ ‫یه‌ك جلوبه‌رگیش بێت‪ ،‬ئه‌ویش مه‌ده‌نی‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانه‌ به‌و‬ ‫شێوازه‌ رازی بوه‌ هێزی جۆراوجۆر له‌ناو‬ ‫په‌رله‌ماندا هه‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌اڵم په‌رله‌مانتارو سه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یه‌كگرتو ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی پێیوایه‌ ته‌نها‬ ‫په‌یڕه‌وی ناوخ���ۆی په‌رله‌مان هۆكاره‌ بۆ‬

‫ئه‌وه‌ی ئه‌و كێشه‌یه‌ چاره‌سه‌ربكرێت كه‌‬ ‫ئێستا لێژنه‌یه‌كی تایبه‌تی بۆ پێكهێنراوه‌‪،‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ ئه‌و لێژنه‌یه‌ی‬ ‫پێكهاتوه‌ بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی په‌یڕه‌وی‬ ‫ناوخۆی په‌رله‌مان‪ ،‬یه‌كێك له‌و خااڵنه‌ی‬ ‫گرنگه‌ ئه‌وه‌یه‌ هه‌رچه‌نده‌ ئیس���تا چه‌ند‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌ك كراوه‌ پێش���تر ئه‌وانه‌ی‬ ‫كه‌ پاراس���تنی ئاسایش���ی په‌رله‌مانیان‬ ‫ده‌كرد سه‌رجه‌میان به‌جلی سه‌ربازییه‌وه‌‬ ‫بون‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌بڕی���اری س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مان‌و دیوانی په‌رله‌مان به‌شێك له‌و‬ ‫هێزان���ه‌ كراونه‌ته‌ مه‌ده‌نی‪ ،‬ئه‌وه‌ش وه‌ك‬ ‫هه‌نگاوی یه‌كه‌م كه‌ گرنگ��� ‌ه له‌داهاتودا‬ ‫ئه‌وانی تریش چارسه‌ر بكرێن‪ ،‬هه‌ڵه‌دنی‬ ‫وت���ی‌ "ئه‌و هێ���زه‌ی ئێس���تا په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان ده‌پارێزێت به‌شێوه‌ی یاسایی‬ ‫كاروباره‌كانیان رێكخراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێت‬ ‫بگۆڕدرێت‌و چاوه‌ڕوانی هه‌مواری ناوخۆی‌‬ ‫په‌رله‌مانی���ن بۆی���ه‌ ئه‌وكاتی���ش ئ���ه‌وه‌‬ ‫له‌ناوهۆڵی په‌رله‌مان چاره‌سه‌ری ده‌كه‌ین‌و‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ی���ن هێزێ���ك دروس���تبكرێت‬ ‫راسته‌وخۆ سه‌ر به‌سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‬ ‫بێـت‌و فه‌رمان له‌س���ه‌رۆكی په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫وه‌ربگرێت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا‪ ،‬بڕیارده‌ری لیژنه‌ی‬ ‫یاسایی له‌په‌رله‌مانی كوردستان "د‪.‬به‌هار‬ ‫مه‌حمود" ئ���ه‌و هێزه‌ به‌الدان له‌په‌یڕه‌وی‬ ‫ناوخ���ۆی په‌رله‌م���ان ده‌زانێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ده‌بێ���ت ئ���ه‌و هێ���زه‌ی ك���ه‌ په‌رله‌مان‬ ‫ده‌پارێزێ���ت‌و ئاسایش���ی په‌رله‌مان���ی‬ ‫به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌ له‌ژێر فه‌رمانی سه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌ماندا بێ���ت‌و ته‌نیا ئ���ه‌و بتوانێت‬ ‫ئه‌و هێزه‌ بجوڵێنێت‪ ،‬بۆیه‌ تاكو ئیس���تا‬ ‫س���ه‌رپێچی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان‬ ‫كراوه‌و ئیشی پێنه‌كراوه‌‪ ،‬له‌چه‌ندین الوه‌‬ ‫سه‌رپێچی په‌یڕه‌وی ناوخۆ كراوه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌‬ ‫مه‌ده‌نی نین‌و س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌تی ناوخۆن‬ ‫كه‌ ده‌بێت س���ه‌ر به‌س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی هه‌مواركراو‬ ‫ده‌بێـت ئه‌و هێزه‌ی پاراستنی په‌رله‌مانی‬ ‫پێده‌س���پێردرێت سه‌ر به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان بێت‌و ته‌نها ئه‌و‬ ‫بتوانێـ���ت فه‌رمانی پێبكات نه‌ك س���ه‌ر‬ ‫به‌ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن بێت‪ .‬ئێستا‬ ‫زێڕه‌ڤان‌و پۆلیس���ه‌كانی وه‌زاره‌تی ناوخۆ‬ ‫پاسه‌وانی په‌رله‌مانی كوردستان ده‌كه‌ن‌و‬ ‫فه‌رمانیش له‌وه‌زاره‌تی ناوخۆ وه‌رده‌گرن‬ ‫چونكه‌ س���ه‌ر به‌وانن بۆی���ه‌ ئه‌گه‌ر بێت‌و‬ ‫ئه‌و هێزه‌ی تایبه‌ت به‌په‌رله‌مان دروست‬ ‫بكرێت ئه‌وا ئه‌و هێزه‌ی ئێستا له‌په‌رله‌مانه‌‬ ‫نامێنێت‌و هێزێكی تری مه‌ده‌نی شوێنیان‬ ‫ده‌گرنه‌وه‌"‪.‬‬

‫پاسه‌وانێک له‌به‌رده‌م بینای په‌رله‌مان‬

‫فۆتۆ‪ :‬هانا‬

‫‪5‬‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫ئه‌ركی‌ په‌رله‌مان‬ ‫له‌وه‌رز ‌ی یاسادانان ‌ی‬ ‫نوێدا‬ ‫ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ئاش���كرای ‌ه هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی هه‌ستیارو مه‌ترسیداردا‬ ‫به‌بارودۆخێك ‌‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی تیرۆرستان ‌‬ ‫له‌الیه‌ك شه‌ڕی‌ داسه‌پاو ‌‬ ‫ی‬ ‫داعش به‌س���ه‌ر گه‌له‌كه‌مانداو له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ت���ر ڕق‌و قینی‌ ش���ۆڤێنیه‌كانی‌ ناوه‌ند‬ ‫ه���ه‌ر ڕۆژ‌هی‌ له‌به‌رگێك���دا به‌رامب���ه‌ر‬ ‫هه‌رێمه‌كه‌مان‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر بۆی ‌ه ده‌بوای ‌ه ئ���ه‌م دو هۆكار‌ه‬ ‫پاڵن���ه‌ر بونای ‌ه ب���ه‌ره‌و هه‌نگاونان بۆ‬ ‫چاكسازییه‌كی‌ ڕیش���ه‌یی‌‌و ڕاسته‌قینه‌و‬ ‫ی به‌ره‌ی‌ ناوخۆو ئاوڕدانه‌و‌ه‬ ‫تۆكمه‌كردن ‌‬ ‫له‌خه‌ڵك‪.‬‬ ‫چونك ‌ه خاڵی‌ س���ه‌ره‌كی‌ ئه‌م قه‌یران ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مڕۆ ناوخۆ ‌‬ ‫حكومڕان���ی‌‌و ئابوریی ‌ه ‌‬ ‫خۆمانه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی حكومڕان ‌‬ ‫ك���ه‌ بریتییه‌ له‌ش���ێواز ‌‬ ‫ی گشتی‌‌و‬ ‫ی سامان ‌‬ ‫حیزبیی‌و به‌هه‌ده‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵك‌و میلله‌ت ال ‌‬ ‫ی داهات��� ‌‬ ‫مانه‌وه‌ ‌‬ ‫حیزب‌و گروپ‌و تاكه‌كه‌سه‌كان‪.‬‬ ‫ی په‌رله‌مان ده‌بێت‬ ‫بۆیه‌ دام���ه‌زراو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ل���ه‌م وه‌رز‌ه نوێی���ه‌دا ب���ه‌كار ‌‬ ‫ی تر‬ ‫هه‌س���تێت تا گرفته‌كان ئه‌وه‌ند‌ه ‌‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌ نه‌بن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بۆی ‌ه له‌ڕی���زی‌ ئه‌وله‌ویه‌ت���دا له‌ڕو ‌‬ ‫یاسادانان ده‌بێت له‌م وه‌رزه‌دا هه‌موان‬ ‫له‌فراكس���یۆنه‌كان‌و په‌رله‌مانت���اران‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند یاسایه‌ك ‌‬ ‫هاوكاربین بۆ ده‌ركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگ كه‌ به‌ش���ێك له‌دودڵی‌‌و نیگه‌ران ‌‬ ‫خه‌ڵك‌و حیزبه‌كان ده‌ڕه‌وێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وانه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪:‬گه‌یش���تن به‌س���ازان ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆژه‌ی‌ ده‌س���تور ‌‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بۆ ڕاپرس���ی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هه‌رێم‌و ئاماده‌كردن ‌‬ ‫ێ ساڵ‬ ‫كاتی‌ ئه‌وه‌ی ‌ه دوای‌ بیس���ت‌و س ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومڕانی‌ ببێنه‌ خاوه‌نی‌ ده‌س���تور ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆمان ك ‌ه ب���ه‌ردی‌ بناغه‌ی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌قامگیری ‌‬ ‫دامه‌زراوه‌یی‌‌و به‌دیهێنان ‌‬ ‫سیاسییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ندوق ‌‬ ‫ی یاس���ا ‌‬ ‫دوه‌م‪ :‬ده‌ركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ن���ه‌وت‌و گازو یاس���اكانی‌ تر ‌‬ ‫داهات ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‬ ‫په‌یوه‌س���ت به‌دروس���تكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌یاس���ای‌ نه‌وت‌و گاز ‌‬ ‫كۆمپانیایان ‌ه ‌‬ ‫ی (‪ )2007‬هاتون‪.‬‬ ‫ژمار‌ه (‪)22‬ی‌ س���اڵ ‌‬ ‫تاوه‌ك���و ئه‌م داهاته‌ نیش���تیمانیی ‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫خۆش���گوزه‌رانی‌ خه‌ڵ���ك‌و پته‌وكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم‌و گه‌ش���ه‌پێدان ‌‬ ‫ژێرخانی‌ ئابور ‌‬ ‫كه‌رته‌كانی‌ پیشه‌س���ازی‌‌و كش���توكاڵ‌و‬ ‫گه‌شتوگوزار به‌كاربهێنرێت‌و شه‌فافیه‌ت‌و‬ ‫ڕون���ی‌ بێنێت ‌ه كای���ه‌وه‌و ئ���ه‌م داهات ‌ه‬ ‫ی دزی‌‌و به‌هه‌ده‌ردان‬ ‫له‌وه‌یش���ومه‌و به‌اڵ ‌‬ ‫ڕزگار بكه‌ین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یڕه‌و ‌‬ ‫س���ێهه‌م‪:‬هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ناوخۆی‌ په‌رله‌مان ك ‌ه ماوه‌ی‌ س���اڵێك ‌ه‬ ‫ی كاری‌ تێدا ده‌كات‌و‬ ‫ی كات��� ‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫تائێس���تا زیات���ر ل���ه‌(‪ )90‬م���اده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌ك���ردوه‌ بۆ هه‌م���وارو ئه‌زمون ‌‬ ‫ی‬ ‫واڵتانی‌ پێش���كه‌وتو له‌كاری‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی لێ‌ وه‌ر گی���راوه‌‪ .‬چونك ‌ه ئه‌م‬ ‫س���ود ‌‬ ‫ی پێده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی ئێس���تا كار ‌‬ ‫په‌ی���ڕه‌وه‌ ‌‬ ‫ی سست كرده‌وه‌و‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫كاروباره‌كان ‌‬ ‫ی به‌ستوه‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران ‌‬ ‫ده‌ست ‌‬ ‫واقیعی‌ ئه‌مڕۆدا یه‌ك ناگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چواره‌م‪:‬هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌ ه���ه‌ردو‬ ‫ی‬ ‫ی دادوه‌ری‌‌و داواكار ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫یاسا ‌‬ ‫ی چاالكتركردن‌و‬ ‫ی به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫گش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕۆڵ���ی‌ زیاتر پێیان تاپارێزه‌ر ‌‬ ‫پێدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاس���او به‌دیهێنان��� ‌‬ ‫س���ه‌روه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫دادپه‌روه‌ری‌‌و به‌رگریكردن‌و پاراس���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بن‌و ئه‌مانیش به‌ئه‌رك ‌‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫نیشتیمانیانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و یاساش���كێنی‌‌و به‌هه‌ده‌ردان ‌‬ ‫ی هه‌ڵبستن‪.‬‬ ‫ماڵی‌ گش ‌‬ ‫به‌ڕای‌ به‌نده‌ ئه‌م یاسایان ‌ه له‌گرنگترین‬ ‫ی په‌رله‌مانه‌ له‌م‬ ‫ئه‌وله‌ویه‌تی‌ كاره‌كان��� ‌‬ ‫ی هه‌رێم‪،‬‬ ‫وه‌رزه‌دا به‌تایبه‌ت ده‌س���تور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاتن ‌‬ ‫ل���ه‌و ڕێگه‌یه‌وه‌ گرفت���ی‌ كۆتای ‌‬ ‫ی هه‌رێمی���ش چاره‌س���ه‌ر‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫ویکیلیکس ‪2003‬‬

‫توركیا‪ :‬د‪ .‬مه‌حمود هه‌ڤاڵی‌ په‌كه‌كه‌و دۆست ‌ی نزیكی‌ ئۆجه‌الن ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬هاوار قادر‬ ‫توركیا چه‌ند زانیارییه‌ك ده‌دات‬ ‫به‌ئه‌مه‌ریكییه‌كان ده‌رباره‌ی‌‬ ‫د‪.‬مه‌حمود عوسمان‌و جه‌غت له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ "ناوبراو په‌یوه‌ندی‌‬ ‫راسته‌وخۆی‌ به‌ئۆجه‌الن‌و په‌كه‌كه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌و له‌ساڵی‌ ‪1999‬دا‪ ،‬كاتێك كه‌‬ ‫ئۆجه‌الن له‌ئیتالیا بوه‌‪ ،‬خوازیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ بوه‌ له‌ئیتالیا بمێنێته‌وه‌‌و‬ ‫به‌رده‌وام به‌ته‌له‌فون قسه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئۆجه‌الن كردوه‌و ئۆجه‌النیش‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ د‪.‬مه‌حمود وتویه‌تی‌ كه‌‬ ‫"پێویسته‌ هه‌موان سود له‌ئه‌زمون‌و‬ ‫بۆچونه‌كانی‌ وه‌ربگرن"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ سایتی‌ ویكلیكس‬ ‫كه‌ ئاوێنه‌ له‌خواره‌وه‌ ده‌قه‌كه‌ی‌ كردو‌ه‬ ‫به‌كوردی‌‌و مێژوه‌كه‌ی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫س����اڵی‌ ‪ ،2003‬تورك����ه‌كان زانیارییان‬ ‫ده‌رب����اره‌ی‌ د‪.‬مه‌حم����ود ئاراس����ته‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی����ه‌كان كردوه‌ ك����ه‌ ئه‌وكات‬ ‫ناوب����راو بوه‌ به‌ئه‌ندام����ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫كات����ی‌ حكومی‌ عێراق‌و ئام����اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن په‌یوه‌ن����دی‌ راس����ته‌وخۆی‌‬ ‫به‌به‌رپرس����انی‌ پایه‌بڵندی‌ ‪KADEK‬‬ ‫(په‌كه‌ك����ه‌)وه‌ هه‌ی����ه‌‌و له‌زۆربه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ناوه‌ندانه‌دا به‌ش����داری‌ كردوه‌و ئه‌ندام‬ ‫بوه‌ كه‌ په‌كه‌كه‌ له‌پشت دامه‌زراندنیه‌وه‌‬ ‫ب����وه‌‌و به‌رده‌وامیش هه‌وڵ����ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫داوه‌ ك����ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪ ،‬ئاسایی‌‌و دور‬ ‫له‌گرژی‌‌و ئاڵۆزی‌ بێت‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪:‬‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫بابه‌ت‪ :‬زانیاریه‌كانی‌ توركیا ده‌رباره‌ی‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ حوكم مه‌حمود‬ ‫عوسمان‬ ‫به‌روار‪ 24 :‬ته‌موزی‌ ‪2003‬‬ ‫له‌الیه‌ن‪ :‬توركیا ‪ /‬ئه‌نكه‌ره‌وه‌‬ ‫بۆ‪N/A :‬‬ ‫‪03ANKARA4669_a‬‬

‫له‌‪23‬ی‌ ته‌م���وزدا حكومه‌ت���ی‌ توركیا‬ ‫چه‌ند زانیارییه‌كی‌ سه‌باره‌ت به‌ئه‌ندامی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ كات���ی‌ حوكم���ی‌ عێراق‬ ‫مه‌حمود عوسمان ئاڕاسته‌ی‌ باڵوێزخانه‌‬ ‫كرد كه‌ ناوبراو له‌په‌كه‌كه‌وه‌ زۆر نزیكه‌و‬ ‫وابه‌س���ته‌ی‌ ‪KADEK‬ه‌‪( .‬تێبین���ی‌‪:‬‬ ‫به‌توركی‌ له‌ب���ری‌ كورتكراوه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردس���تان ‪ ،PUK‬ئه‌وان‬ ‫‪ KYB‬به‌كارده‌هێنن)‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ ده‌قه‌ك���ه‌‪ :‬زانی���اری‌ ئێمه‌‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ مه‌حم���ود عوس���مان‪ ،‬كه‌‬ ‫كه‌سێكی‌ سه‌ربه‌خۆیه‌و یه‌كێكه‌ له‌پێنج‬ ‫ئه‌ندام���ه‌ كورده‌كه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ كاتی‌‬ ‫حوكم ك���ه‌ له‌عێراق دام���ه‌زراوه‌‪ ،‬به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ی‌ خواره‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئ���ه‌و س���اڵی‌ ‪ 1939‬له‌س���لێمانی‌‬ ‫له‌دایكبوه‌‪ ،‬سونیییه‌‪.‬‬

‫د‪ .‬مه‌حمود عوسمان له‌کاتی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردندا ‬ ‫‪ .2‬سه‌ر به‌خێڵی‌ سۆرانیه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬له‌نێوان س���ااڵنی‌ ‪ 1964‬بۆ ‪،1975‬‬ ‫وه‌ك س���كرتێری‌ كۆمیت���ه‌ی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫پارت���ی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان كاری‌‬ ‫ك���ردوه‌‌و ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫پارتی‌ بوه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئ���ه‌و یه‌كێك بوه‌ له‌و س���ه‌ركرده‌‬ ‫كوردانه‌ی‌ كه‌ به‌ش���داری‌ له‌گفتوگۆ‬ ‫نهێنییه‌كان���ی‌ مانگ���ی‌ حوزه‌یرانی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 1969‬كردوه‌ ك���ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫مه‌ال مس���ته‌فا بارزانی���ه‌وه‌ له‌عێراق‬ ‫سه‌رپه‌رش���تی‌ ده‌ك���را به‌ن���اوی‌‬ ‫"ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ شۆڕش"‌و‬ ‫"ئه‌نجومه‌نی‌ راپه‌ڕاندن"‪.‬‬ ‫‪ .5‬س���اڵی‌ ‪ ،1969‬وه‌ك یاریده‌ده‌ری‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ پارتی‌‬ ‫دیموكرات���ی‌ كوردس���تان كاری‌‬ ‫كردوه‌و به‌م ناونیش���انه‌وه‌ به‌ش���داری‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬له‌سااڵنی‌ ‪1975‬و ‪1976‬دا په‌نابه‌ر‬ ‫بوه‌ له‌ئێران‪.‬‬ ‫‪ .7‬له‌سااڵنی‌ ‪‌1976‬و ‪1977‬دا چاالك‬ ‫بوه‌ له‌دامه‌زراندنی‌ ‪PUK‬دا شانبه‌شانی‌‬ ‫تاڵه‌بانی له‌سوریا‪.‬‬ ‫‪ .8‬له‌كانون���ی‌ یه‌كه‌م���ی‌ ‪1977‬دا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و له‌گه‌ڵ‌ چه‌ند که‌س���ێکی دیکه‌دا‬ ‫به‌رپرس���ێکی س���ه‌ره‌کی ‪PUK‬‬ ‫بوه‌ له‌دیمه‌ش���ق ب���وه‌‪ ،‬دوای گۆڕینی‬ ‫به‌که‌سێکی تر‪ ،‬ساڵی‌ ‪ 1978‬سنوری‌‬ ‫عێراق���ی‌ به‌زان���دوه‌‌و گه‌ڕاوه‌ت���ه‌وه‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫‪ .9‬له‌س���اڵی‌ ‪ ،1979‬پێك���ه‌وه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ تاڵه‌بانی‌ چاالكی���ان كردوه‌و‬ ‫له‌س���كرتاریه‌تی‌ گش���تی‌ "یه‌كێت���ی‌‬ ‫واڵتی ك���ورد" "‪Kurdish Country‬‬ ‫‪ "Union‬بوه‌ ك���ه‌ له‌كانونی‌ دووه‌می‌‬ ‫‪1979‬دا له‌الیه‌ن ج���ه‌الل تاڵه‌بانیه‌وه‌‬ ‫دامه‌زرا‪.‬‬

‫‪ .10‬له‌و دانیشتانانه‌دا به‌شداری‌ كردوه‌‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن كورده‌كانی‌ ئێرانه‌وه‌ ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 1979‬ساز ده‌كرا‪.‬‬ ‫‪ .11‬له‌تش���رینی‌ دووه‌م���ی‌ ‪1979‬دا‪،‬‬ ‫چوه‌ته‌ پاڵ‌ قیاده‌ موه‌قه‌ته‌‌و له‌سایه‌ی‌‬ ‫ی ئه‌واندا بوه‌‪.‬‬ ‫سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫‪ .12‬له‌كانونی‌ دوه‌می‌ ساڵی‌ ‪1981‬دا‪،‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتی‌ هێرشی‌ سه‌ربازی‌ له‌دژی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ عێ���راق كردوه‌ كه‌ هێزه‌كه‌ی‌‬ ‫‪ 1000‬كه‌س بوه‌‪.‬‬ ‫‪ –13‬ب���وه‌ به‌س���ه‌ركرده‌ی‌ حیزب���ی‌‬ ‫سۆشیالیس���تی‌ كوردس���تانی‌ عێراق‬ ‫(‪ )IKSP‬ك���ه‌ له‌س���اڵی‌ ‪1981‬‬ ‫دامه‌زراوه‌‪.‬‬ ‫‪ .14‬س���اڵی‌ ‪ ،1986‬چوه‌ته‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ ده‌سته‌به‌ركردنی‌ هاوكاری‌‬ ‫له‌نێوان رێكخراوه‌ كوردییه‌كان‪.‬‬ ‫‪ –15‬له‌س���اڵی‌ ‪ ،1989‬ب���ۆ ماوه‌یه‌ك‬ ‫له‌پاریس بوه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ سازكردنی‌‬ ‫س���مینارو ئاماده‌بون له‌كۆنفرانس���ی‌‬ ‫جۆراوجۆر‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا فه‌رمانده‌یی‌‬ ‫هێزێكی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ كردوه‌ له‌ناوچه‌ی‬ ‫مێرگه‌سور‪.‬‬ ‫‪ .16‬له‌مانگ���ی‌ نیس���انی‌ ‪1990‬دا‪،‬‬ ‫به‌شداری‌ له‌س���میناری‌ "پرسی كورد"‬ ‫له‌سویسرا‪ /‬لۆزان كردوه‌‪.‬‬ ‫‪ .17‬له‌مانگ���ی‌ كانون���ی‌ یه‌كه‌م���ی‌‬ ‫‪ ،1990‬ب���وه‌ به‌وته‌بێژی‌ فه‌رمی‌ به‌ره‌ی‌‬ ‫كوردستانی‌ عێراق‪.‬‬ ‫‪ .18‬له‌نێوان سااڵنی‌ ‪ 1990‬تا ‪،1992‬‬ ‫بوه‌ت���ه‌ س���كرتێری‌ گش���تی‌ حزب���ی‌‬ ‫سۆسیالیس���تی‌ كوردس���تانی عێراق‬ ‫‪ .IKSP‬ب���ه‌اڵم دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ران���ی‌ ئه‌و حیزب���ه‌دا به‌ینی‌‬ ‫تێكده‌چێ���ت‌و ناكۆك���ی‌ ده‌كه‌وێت���ه‌‬ ‫نێوانیان���ه‌وه‌‪ IKSP ،‬به‌جێده‌هێڵێ‌‌و‬ ‫روده‌كات ‌ه ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫‪ –19‬ل���ه‌‪10‬ی‌ ش���وباتی‌ ‪،1993‬‬

‫هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌م واڵته‌ بو‪ ،‬گران له‌سه‌ر‬ ‫خودی‌ س���وننه‌كان كه‌وت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ئه‌و زیاتر به‌دژایه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكاو شیعه‌و‬ ‫ئێران ناسرابو‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتار له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‬ ‫ش���وان قه‌اڵدزه‌ی���ی‌ له‌ب���اره‌ی‌ زان���ای‌‬ ‫به‌ناوبانگ���ی‌ ئیس�ل�امی‌ ح���ارس زاری‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند"ح���ارس زاری‌‬ ‫یه‌كێك بوه‌ له‌و كه‌سانه‌ی‌ رۆڵی‌ هه‌بوه‌‬ ‫له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵت هه‌روه‌ها‬ ‫ل���ه‌دوای‌ روخانی‌ س���ه‌دام ده‌ركه‌وتوه‌‬ ‫خۆیان له‌گه‌ڵ پرۆسه‌ی‌ سیاسی‌ عێراق‬ ‫نه‌گونجاندوه‌ هه‌ر بۆی���ه‌ دوای‌ روخانی‌‬ ‫رژێمی‌ پێشوی‌ عێراق فتوای‌ ده‌ركردوه‌‬ ‫ی پرۆسه‌ی‌‬ ‫كه‌وا نابێت سونه‌كان به‌شدار ‌‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن بك���ه‌ن‪ ،‬هه‌ر بۆی���ه‌ هه‌ر‬ ‫له‌وكاته‌وه‌ پاشه‌كش���ه‌یان پێوه‌دیار بو‬ ‫زیاتر ده‌یانویس���ت روبه‌روی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬

‫شیعه‌كان ببنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ هه‌ڵوێس���تی‌ ئه‌و زانای ‌ه‬ ‫(حارس زاری‌) به‌رامبه‌ر به‌كورد ناوبراو‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌وا "هه‌ڵوێیس���تی‌‬ ‫حارس زاری‌ به‌رامبه‌ر به‌كورد عاقاڵنه‌‌و‬ ‫مه‌ردانه‌‌و گونجاو نه‌ب���و‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كورد س���ونه‌ ب���و هه‌روه‌ها به‌ش���داربو‬ ‫له‌پرۆسه‌ی‌ سیاسی‌ عێراق هه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی‌ باڵوكراوه‌كانی‌ حارس زاری‌‬ ‫ده‌ریده‌كرد دژایه‌ت���ی‌ میلله‌تی‌ كوردی‌‬ ‫ك���ردوه‌ جگه‌ له‌وه‌ش له‌باره‌ی‌ ش���اری‌‬ ‫كه‌ركوك‌و ماده‌ی‌‪ 140‬ه‌وه‌ هه‌ڵوێستیان‬ ‫باش نه‌بو"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ئیسالمیه‌ ئه‌وه‌شی‌‬ ‫خس���ته‌ڕو ك���ه‌وا ح���ارس زاری‌ ب���ه‌و‬ ‫تێروانینه‌ سونه‌یه‌ی‌ هه‌یبو كه‌متر له‌ناو‬ ‫چوارچێوه‌ی‌ سیاسی‌ عێراق كاری‌ كردوه‌‬ ‫هه‌میشه‌ دژی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئێران بوه‌"‪.‬‬

‫"حارس ئه‌لزار ‌ی‬ ‫دژی‌ شیعه‌و كوردیش بو"‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫كۆتایی‌ هه‌فته‌ی‌ رابردو‪ ،‬سه‌رۆكی‌‬ ‫ده‌سته‌ی‌ زایانی‌ عێراق‪ ،‬حارس‬ ‫ئه‌لزاری‌ له‌ئه‌سته‌نبول كۆچی‌ دوایی‌‬ ‫كرد‪ ،‬ئه‌و كه‌ یه‌كێك بو له‌پیاوه‌‬ ‫ناسراوه‌كانی‌ سوننه‌‪ ،‬به‌دوژمنایه‌تی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو شیعه‌كان زیاتر ده‌ناسرا‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ ئیسالمیش جه‌غت‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات كه‌ "زاری‌ دوژمنی‌‬ ‫كوردیش بوه‌"‪.‬‬ ‫ح���ارس ئه‌ل���زاری‌‪ ،‬كه‌ زیات���ر به‌وه‌‬ ‫به‌ناوبانگ���ه‌ ل���ه‌دوای‌ روخان���ی‌ رژێم ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌دام‌و هه‌ڵكشانی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ سیاسی‌‬ ‫ش���یعه‌كان له‌عێراق���دا‪ ،‬فه‌توای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ركرد كه‌ نابێت سوننه‌كان له‌پرۆسه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردندا به‌شداری‌ بكه‌ن‪ ،‬كه‌ یه‌كه‌م‬

‫رێكخ���راوه‌‬ ‫له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌ڵس���تكاره‌كانی‌ رژێم���ی‌ عێراق‬ ‫ك���ه‌ له‌(هاوینه‌هه‌واری‌) س���ه‌الحه‌دین‬ ‫به‌سترا‪ ،‬به‌شداری‌ كرد‪.‬‬ ‫‪ - 20‬ئ���ه‌و په‌یوه‌ندی‌ راس���ته‌وخۆی‌‬ ‫به‌ئۆج���ه‌الن‌و ئه‌ندامان���ی‌ ‪KADEK‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ په‌ڕێوه‌بردنی‌ (په‌كه‌كه‌)‬ ‫وه‌ هه‌ی���ه‌و له‌كانونی‌ دووه‌می‌ س���اڵی‌‬ ‫‪1999‬دا‪ ،‬كاتێ���ك ك���ه‌ ئۆج���ه‌الن‬ ‫له‌ئیتالی���ا ب���و‪ ،‬خوازیاری‌ ئ���ه‌وه‌ بو‬ ‫له‌ئیتالیا بمێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و هه‌وڵی‌ دا‬ ‫كه‌ ئۆج���ه‌الن ئ���ه‌وێ‌ به‌جێنه‌هێڵی‌‌و‬ ‫ب���ه‌رده‌وام به‌ته‌له‌فون قس���ه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئۆجه‌الن ده‌كرد له‌و ماوه‌یه‌دا‪ .‬ئۆجه‌الن‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌و وتویه‌تی‌ كه‌ "پێویسته‌‬ ‫هه‌موان سود له‌ئه‌زمون‌و بۆچونه‌كانی‌‬ ‫وه‌ربگرن"‪.‬‬ ‫‪ .21‬ئه‌و له‌و كۆبونه‌وه‌و كۆنفرانسانه‌دا‬ ‫به‌شداری‌ ده‌كرد كه‌ له‌الیه‌ن كۆنگره‌ی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ كوردس���تان (‪‌)KUK‬و‬ ‫‪‌KADEK‬و په‌كه‌كه‌وه‌ س���از ده‌كران‌و‬ ‫وه‌ك "سیاسه‌تمه‌دارێكی‌ كورد" ئاماده‌‬ ‫ده‌بو‪.‬‬ ‫‪ .22‬هه‌ندێ���ك كات كۆبون���ه‌وه‌و‬ ‫گفتوگ���ۆی‌ له‌نێوان كادی���ك‌و په‌كه‌كه‌‬ ‫له‌الیه‌ك‌و به‌رپرس���انی‌ ب���ااڵی‌ پارتی‌‬ ‫دیموكرات���ی‌ كوردس���تان‌و یه‌كێت���ی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌‬ ‫رێكده‌خست ده‌رباره‌ی‌ گۆڕانكاریه‌كانی‌‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫‪ .23‬ئ���ه‌و رۆڵێك���ی‌ كارای‌ له‌قۆناغی‌‬ ‫ئاماده‌كاری���ی‌ دامه‌زراندنی‌ "كۆنگره‌ی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ كوردس���تان"دا بینی‌ كه‌‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1997‬له‌الیه‌ن ‪‌KADEK‬و‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌وه‌ دام���ه‌زرا‪ .‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫له‌"كۆمیسیۆنی‌ ئاماده‌كاری‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫نیشتمانی‌"دا كاری‌ ده‌كرد‪.‬‬ ‫‪ .24‬ئه‌و له‌كۆنفرانس���ێكدا ده‌رباره‌ی‌‬

‫حارس ئه‌لزاری‌‬ ‫س���اڵی ‪ 1941‬له‌قه‌زای ئه‌بوغرێبی‬ ‫پارێ���زگای به‌غ���دا له‌دایكبوه‌و باوكی‬ ‫یه‌كێ���ك ب���وه‌ له‌زان���ا ئیس�ل�امییه‌‬ ‫ناوداره‌كان���ی عێ���راق‌و ئه‌ویش له‌الی‬ ‫باوكی خوێندویه‌تی‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 1963‬چوه‌ت���ه‌ زانكۆی‬ ‫ئه‌زه���ه‌ر ب���ۆ خوێن���دن‌و ه���ه‌ر له‌و‬ ‫زانكۆیه‌ بڕوانامه‌ی ماسته‌رو دكتۆرای‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫كێشه‌كانی‌ كوردی‌ عێراق‌و گفتوگۆكردن‬ ‫له‌نێ���وان ع���ه‌ره‌ب‌و ك���ورددا له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫كاربه‌ده‌س���تانی‌ یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌‬ ‫كوردس���تان‌و پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌‬ ‫كوردس���تان له‌مایسی‌ ‪ 1998‬له‌قاهیره‌‬ ‫به‌ش���داری‌ كرد كه‌ له‌الیه‌ن كۆمیته‌ی‌‬ ‫هاوكاریی‌ میسره‌وه‌ ساز كرابو‪.‬‬ ‫‪ .25‬له‌كات���ی‌ به‌س���تنی‌ "مونت���ه‌دای‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ری‌ پرس���ی‌ ك���ورد" ك���ه‌‬ ‫له‌‪28‬و ‪29‬ی‌ ته‌موز س���ازكرا له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌نیس���یتیۆی‌ كورده‌وه‌ له‌واش���نتۆن‪،‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌بارودۆخی‌ عێ���راق دوا‌و‬ ‫چه‌ندین لێدوانی‌ راگه‌یاند‪.‬‬ ‫‪ .26‬ئه‌و له‌كۆنفرانسێكی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫به‌ن���اوی‌ "ك���ورده‌كان ـ ئ���ه‌و گه‌له‌ی‌‬ ‫كه‌ ب���ێ‌ ده‌وڵه‌ت���ن" به‌ش���داری‌ كرد‬ ‫كه‌ له‌الی���ه‌ن ئه‌نیس���تۆتۆی‌ كورده‌وه‌‬ ‫له‌برۆكس���ل ـ به‌لجیكا‪ /‬لۆڤین س���از‬ ‫كرا له‌‪10‬ی‌ تش���رینی‌ یه‌كه‌می‌ ‪‌1998‬و‬ ‫چه‌ند لێدوانێكی‌ ده‌رباره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫پێویسته‌ رێككه‌وتن‌و ئاشتی‌ هه‌میشه‌یی‌‬ ‫له‌نێوان پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌دیبێت‪ ،‬راگه‌یاندو وتی‌ بۆ گه‌یش���تن‬ ‫به‌و مه‌به‌س���ته‌ش ده‌ستپێش���خه‌ری‌‌و‬ ‫ناوبژیوانی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫‪ .27‬ئ���ه‌و له‌دوانزه‌هه‌مین كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ااڵنه‌ی‌ كۆنگ���ره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد‬ ‫له‌باك���وری‌ ئه‌مه‌ریكا "‪" KNC‬له‌واڵته‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا ‪ /‬میشیگان"‬ ‫ل���ه‌‪‌30‬و ‪31‬ی‌ ته‌موز ‪ 1999‬س���ازكرا‪،‬‬ ‫ئاماده‌ بو‪ ،‬له‌وێدا وتی‌ كه‌ "پێویس���ته‌‬ ‫هه‌م���و حیزبه‌كانی‌ كورد پش���تیوانی‌‬ ‫له‌ئۆجه‌الن‌و بزاڤی‌ ك���وردی‌ له‌توركیا‬ ‫بكه‌ن‌و چاوی‌ خۆیان له‌به‌رامبه‌ر تیرۆری‌‬ ‫ده‌وڵه‌تیی‌ توركیادا دانه‌خه‌ن"‪.‬‬ ‫‪ - 28‬ل���ه‌م كۆبونه‌وه‌ی���ه‌دا به‌ن���اوی‌‬ ‫"سازكردنی‌ ئاش���تی‌ نێوان كورد" كه‌‬

‫به‌ده‌ستهێناوه‌و له‌كۆتایی حه‌فتاكانه‌و‌ه‬ ‫له‌زانكۆی به‌غدا ده‌ستی به‌وانه‌وتنه‌وه‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ل���زاری‌ ‪ 32‬س���اڵ له‌زانكۆكان���ی‬ ‫واڵتان���ی عه‌ره‌بی وان���ه‌ی وتوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌وان���ه‌‪ :‬زانك���ۆی یه‌رموكی ئه‌رده‌ن‪،‬‬ ‫زانك���ۆی عه‌جمان له‌ئیمارات هه‌روه‌ها‬ ‫كۆلێ���ژی لێكۆڵینه‌وه‌ی ئیس�ل�امی‌و‬ ‫عه‌ره‌بی له‌دوبه‌ی‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی عێ���راق فه‌رمان���ی‬

‫پێویسته‌ هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫حیزبه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كورد پشتیوان ‌‬ ‫له‌ئۆجه‌الن‌و بزاڤی‌‬ ‫كوردی‌ له‌توركیا‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ن‌و چاو ‌‬ ‫خۆیان له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫تیرۆری‌ ده‌وڵه‌تیی‌‬ ‫توركیادا دانه‌خه‌ن‬ ‫له‌‪‌19‬و ‪20‬ی‌ ئابی‌ ‪2000‬دا له‌برۆكس���ل‬ ‫به‌س���ترا له‌الی���ه‌ن ‪KUK‬ه‌وه‌‪،‬‬ ‫كۆمیته‌یه‌ك���ی‌ ح���ه‌وت ئه‌ندامی���ی‌ بۆ‬ ‫به‌دیهێنانی‌ ئاشتی‌ له‌نێوان كورده‌كانی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێیده‌ڵێن باكوری‌ كوردس���تان‬ ‫پێكهێنراو كۆنفرانسێكیش به‌و ناوه‌وه‌‬ ‫به‌س���ترا "كۆنفرانس���ی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌‬ ‫ئاش���تی‌ ك���ورد"‪ ،‬ئ���ه‌و به‌س���ه‌رۆكی‌‬ ‫كۆمیته‌كه‌ هه‌ڵبژێردرا‪.‬‬ ‫‪ .29‬به‌درێژای���ی‌ ئ���ه‌و ناكۆكیان���ه‌ی‌‬ ‫له‌كۆتای���ی‌ س���اڵی‌ ‪2000‬دا له‌نێ���وان‬ ‫په‌كه‌كه‌و یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫رویدا‪ ،‬له‌س���ه‌ر خواس���تی‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫پایه‌بڵن���دی‌ په‌كه‌ك���ه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫س���ازكردنی‌ گفتوگۆی‌ نێوان په‌كه‌كه‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان‪ ،‬كاری‌‬ ‫كردو له‌پێناو گه‌یش���تن به‌رێككه‌وتنی‌‬ ‫نێوانی���ان‪ ،‬سه‌رپه‌رش���تی‌ گروپێكی‌‬ ‫ده‌ك���رد ك���ه‌ له‌كوردانی‌ نیش���ته‌جێی‌‬ ‫ئه‌وروپ���ا پێكهاتبو‪ ،‬ل���ه‌‪20‬ی‌ ئه‌یلولی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪2000‬دا‪ ،‬رۆیشت بۆ سلێمانی‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم كاتێ���ك ك���ه‌ له‌ئه‌نجامدان���ی‌‬ ‫كاره‌كه‌یدا س���ه‌ركه‌وتو نه‌بو‪ ،‬ده‌ستی‌‬ ‫له‌كۆمیته‌ی‌ س���ازدانی‌ ئاشتی‌ له‌نێوان‬ ‫كورددا كێشایه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ - 30‬ئ���ه‌و له‌چاالكییه‌ك���دا به‌ن���اوی‌‬ ‫"یه‌كێت���ی‌ له‌پێن���اوی‌ پرس���ی‌ كورد‪،‬‬ ‫كۆنفرانس���ی‌ نیش���تمانی‌ بۆ ئاشتی‌‌و‬ ‫دیموکراس���ی‌" كه‌ له‌برۆكسل سازكرا‬ ‫له‌الیه‌ن ‪KUK‬ه‌وه‌ له‌‪13‬و ‪14‬ی‌ كانونی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ ‪ ،2001‬وتاری‌ خوێنده‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .31‬ئ���ه‌و هه‌ندێ���ك كات له‌به‌رنام���ه‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆنه‌كاندا‌و میدیاكاندا هه‌ڵوێستی‌‬ ‫خۆی‌ وه‌ك "سیاسه‌تمه‌دارێكی‌ كورد"‬ ‫ده‌رده‌بڕێت‪.‬‬ ‫‪ .32‬ئه‌و په‌یوه‌ندی‌ راس���ته‌وخۆی‌ به‌‬ ‫به‌رپرس���انی‌ پایه‌بڵن���دی‌ ‪KADEK‬‬ ‫(په‌كه‌كه‌)وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫ده‌ستگیركردنی بۆ ئه‌لزاری‌ ده‌ركردبو‬ ‫به‌تۆمه‌تی پش���تگیریكردن له‌تیرۆرو‬ ‫پاڵپشتیكردن له‌حیزبی به‌عس‪.‬‬ ‫پێن���ج ش���ه‌ممه‌ی‌ راب���ردو ‪،3/12‬‬ ‫حارس ئه‌لزاری‌ له‌ته‌مه‌نی ‪ 74‬ساڵیدا‬ ‫به‌نه‌خۆشی شێرپه‌نجه‌ له‌واڵتی توركیا‬ ‫كۆچی دوایی كردو له‌رێوڕه‌سمێكیشدا‬ ‫له‌واڵت���ی‌ ئه‌رده‌ن به‌خاك س���پێردرا‌و‬ ‫له‌مزگه‌وتی‌ جه‌لیل خه‌یاتیش له‌هه‌ولێر‬ ‫پرسه‌ی‌ بۆ دانرا‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )470‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/3/17‬‬

‫په‌رله‌مانتارێك ‌ی كورد‪ :‬حه‌شدی‌ شه‌عب ‌ی جێگره‌وه‌ی‌ سوپا ‌ی عێراقه‌‬

‫"دروست بون ‌ی ئه‌و هێزان ‌ه جێگا ‌ی مه‌ترسیه‌"‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ كورد له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق رایده‌گه‌ێنێت كه‌وا‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ موسڵ له‌الیه‌ن چه‌كدارانی‌‬ ‫داعش داگیركرا‌و سوپای‌ عێراق له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ توشی‌ شكستێكی‌ گه‌وره‌ بو‬ ‫‪،‬هێزه‌كانی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ وه‌كو‬ ‫جێگره‌وه‌ی‌ سوپای‌ عێراق ده‌ركه‌وت‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ تری‌ عێراقیش ده‌ڵێت‬ ‫"دروستبونی‌ هێزه‌كانی‌ حه‌شدی‌‬ ‫شه‌عبی‌ به‌تایبه‌تی‌ له‌و ناوچانه‌ جێگای‌‬ ‫مه‌ترسیه‌"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ ك���ورد له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق ئه‌شواق جاف له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆكاری‌ دروس���تبونی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "حه‌ش���دی‌ شه‌عبی‌‬ ‫وه‌كو جێگره‌وه‌یه‌ك بۆ س���وپای‌ عێراق‬ ‫دروست بو له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌وان له‌ماوه‌ی‌‬ ‫یه‌ك سه‌عات شاری‌ موسڵیان چۆڵ كرد‌و‬ ‫هه‌مو چه‌ك و ش���مه‌كانیان به‌جێهێشت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا فتوای‌ مه‌رجه‌عیه‌ت���ی‌ ئاینی‌‬ ‫شیعه‌كان ئه‌وه‌ی‌ كرد كه‌وا خه‌ڵك بچێته‌‬ ‫ناو ئه‌و هێزه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش هۆكار بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و هێزه‌ دروست بێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئام���اژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات ئه‌وان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ شه‌رعیه‌ت به‌كاره‌كانیان بده‌ن‬ ‫رێگه‌یه‌كی‌ یاس���ایان دۆزی���ه‌وه‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌یاسایه‌ك هه‌یه‌ له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق‬ ‫به‌ناوی‌ "پاس���ه‌وانی‌ نیشتیمانی‌" ئێستا‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌ی���ه‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ بۆ‬ ‫كراوه‌ وابڕی���اره‌ خوێندن���ه‌وه‌ی‌ دوه‌می‌‬ ‫بۆ بكرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها پێش���تر ئه‌و هێزه‌‬ ‫رانه‌هێن���راوه‌ هه‌مویان خۆبه‌خش���ن‌و تا‬ ‫ئێس���تاش به‌پێی‌ ده‌س���تور رێكارێكی‌‬ ‫یاس���ایان نیه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌"ئێمه‌ ده‌بێت‬ ‫ب���ه‌ره‌و ده‌وڵه‌ت���ی‌ به‌دام���ه‌زراوی‌ بچین‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌قۆناغی‌ ئینتیقالی‌ ده‌ربچین‬ ‫به‌ره‌و ده‌وڵه‌تی‌ دامه‌زراوه‌یی‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌ران���ی‌‬ ‫عێ���راق ئارێز عه‌بدواڵ دو هۆكار له‌باره‌ی‌‬ ‫دروستبونی‌ هێزه‌كانی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‬ ‫ده‌زانێت له‌مڕوه‌وه‌ بۆ ئاوێنه‌ وتی‌"هۆكاری‌‬ ‫یه‌كه‌م شكس���تهێنانی‌ س���وپای‌ عێراق‬

‫هێزێکی حه‌شدی شه‌عبی‬ ‫له‌روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ تیرۆرس���تانی‌ داعش‬ ‫له‌ئه‌نب���ار‌و تكری���ت‌و موس���ڵ هه‌روه‌ها‬ ‫مه‌ترسی‌ له‌سه‌ر شاری‌ به‌غداش دروست‬ ‫بو‪ ،‬ه���ۆكاری‌ دوه‌می���ش مه‌رجه‌عیه‌تی‌‬ ‫ئاینی‌ له‌نه‌جه‌ف بانگه‌وازێكی‌ كرد كه‌وا‬ ‫خه‌ڵك پێویس���ته‌ جیه���اد بكه‌ن به‌وه‌ی‌‬ ‫روب���ه‌روی‌ داع���ش ببن���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ش به‌ده‌م بانگه‌وازه‌كه‌وه‌ چون‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌توانین بڵێی���ن هێزێكی‌ عێراقی‌‬ ‫شیعه‌یه‌ به‌راس���تیش بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‬ ‫داعش دروست بوه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ تاچه‌ند ئاس���اییه‌‬ ‫هێزێكی‌ له‌وجۆره‌ دروست بێت‪ ،‬ناوبراو‬ ‫وتی‌"بارودۆخه‌ك���ه‌ خۆی ئاس���ایی‌ نیه‌‬ ‫بۆیه‌ شتی‌ نائاس���ایش دروست ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌دڵنیایه‌وه‌ تائێس���تا چوارچێوه‌یه‌كی‌‬ ‫یاس���ایی‌ نیه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‬ ‫داعش ش���تێكی‌ پێویست بو وابڕیاریشه‌‬

‫له‌م���ه‌ودوا چوارچێوه‌یه‌ك���ی‌ یاس���ایی‌‬ ‫ب���ۆ بدۆزرێت���ه‌وه‌ به‌ناوی‌ "پاس���ه‌وان ‌ی‬ ‫نیش���تیمانی‌" واتا به‌یاسا كاروباره‌كانی‌‬ ‫رێكده‌خرێن‪،‬به‌اڵم ئه‌و هێزه‌ جێگره‌وه‌ی‌‬ ‫س���وپای‌ عێراق نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو پاڵپش���تی‌‬ ‫سوپای‌ عێراقه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ش���دا په‌رله‌مانتارێكی‌‬ ‫عێ���راق دروس���تبونی‌ ئ���ه‌و هێزان���ه‌‬ ‫به‌مه‌ترس���ی‌ ده‌زانێت‪ ،‬موس���ه‌نا ئه‌مین‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ عێ���راق له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫نوێنه‌ران به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند"هێزه‌كانی‌‬ ‫حه‌ش���دی‌ شه‌عبی‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ كاتی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر مۆڵه‌تی‌ ده‌وڵه‌ت دروستبون بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ روبه‌روی‌ داع���ش ببنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌ترسیه‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ كه‌ هه‌ندێك هێزی‌‬ ‫توندڕه‌و خۆی چه‌كدار كردوه‌ به‌بیانوی‌‬ ‫روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ داعش كه‌ ئه‌وانه‌ كاری‌‬ ‫توندوتی���ژی‌ ئه‌نج���ام ده‌ده‌ن ك���ه‌ زۆر‬

‫له‌كرداره‌كانی‌ داع���ش ده‌چێت ئه‌وه‌ش‬ ‫شتێكی‌ مه‌ترس���یداره‌ بۆ پێكه‌وه‌ژیان ‌ی‬ ‫عێراقیه‌كان هه‌تا له‌دوای‌ نه‌مانی‌ گروپی‌‬ ‫داعش���یش‪ ،‬هه‌روه‌ها مه‌ترسییه‌كی‌ تری‌‬ ‫ئ���ه‌و هێزه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ ناتوانی���ن گره‌نتی‌‬ ‫ئه‌وه‌ بكه‌ین ك���ه‌ دوای‌ داعش ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫عێراق به‌بارمته‌ ناگرن‌و ئایا نابنه‌ هێزێك‬ ‫له‌س���ه‌روی‌ س���وپای‌ عێراق‌و ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ عێراق"‪.‬‬ ‫هه‌ر سه‌باره‌ت به‌مه‌ترسی‌ ئه‌و هێزانه‌‬ ‫ناوب���راو ئه‌وه‌ی‌ خس���ته‌ڕو ك���ه‌ ئه‌وان‬ ‫له‌شوێنێك ده‌جه‌نگن كه‌وا پێكهاته‌یه‌كی‌‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ جیاوازی‌ لێی���ه‌ به‌وه‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫خۆیان ش���یعه‌ن‌و ئه‌و شوێنانه‌ی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫لێده‌كه‌ن س���ونه‌مه‌زهه‌به‌ ئه‌وه‌ش چه‌نده‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ ده‌ركردنی‌ داعش ئاسان ده‌كات‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش ئاڵۆزی‌ ده‌كات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ به‌هه‌ستیاریه‌وه‌ ده‌ڕواننه‌ ئه‌و‬

‫مه‌ترسییه‌ك ‌ی‬ ‫تری‌ ئه‌و هێزه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ناتوانین‬ ‫گره‌نتی‌ ئه‌وه‌ بكه‌ین‬ ‫كه‌ دوای‌ داعش‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ عێراق‬ ‫به‌بارمته‌ ناگرن‌و‬ ‫نابنه‌ هێزێك‬ ‫له‌سه‌روی‌ سوپای‌‬ ‫عێراق‌و ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ عێراق‬ ‫هێزانه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ش مه‌ترسی‌ ئه‌وه‌شی‌‬ ‫لێده‌كرێت كه‌وا ئه‌جێندایه‌كی‌ ئیقلیمیش ‌ی‬ ‫پێی‌ جێبه‌جێ‌ بكرێت"‪.‬‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‪ ،‬ئه‌و میلیشیایه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪2014‬دا دامه‌زراو به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ له‌ش���یعه‌ پێكدێ���ت‪ ،‬دوای‌‬ ‫شكسته‌كانی‌ سوپای‌ عێراق له‌شاره‌كانی‌‬ ‫موس���ڵ‌‌و تكریت‌و ئه‌نب���ار‪ ،‬له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫فه‌توادانی‌ ئایه‌تواڵ سیستانی‌ بۆ شه‌ڕكردن‬ ‫ل���ه‌دژی‌ چه‌كداران���ی‌ داع���ش دامه‌زرا‪،‬‬ ‫سوننه‌كان‌و رێكخراوه‌كانی‌ چاودێری‌ مافی‌‬ ‫مرۆڤ حه‌شدی‌ ش���ه‌عبی‌ به‌پێشێلكاری‌‬ ‫مافه‌كانی‌ مرۆڤ‌و راگواستن‌و كوشتاری‌‬ ‫ئ���ه‌و ناوچه‌ س���ونیانه‌ تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ له‌ژێرده‌ستی‌ داعش���ی‌ ده‌رده‌هێنن‪.‬‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ ئێستا ده‌یانه‌وێت په‌ل‬ ‫بهاون بۆ ئه‌و ناوچه‌ كوردستانیانه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌ناوچه‌ی‌ جێ ناكۆك ناوده‌برێن‪.‬‬

‫عه‌ل ‌ی یونسی‌‬

‫عێراق‌پایته‌خت ‌ی ئیمپراتۆریه‌تی ئێرانه‌‬ ‫پرۆفایل‬

‫ی سه‌رۆك‬ ‫ی یونسی‌‪ ،‬یاریده‌ده‌ر ‌‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ی روحانی‌‪،‬‬ ‫ی ئێ���ران حه‌س���ه‌ن ‌‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ی نه‌ت���ه‌وه‌و كه‌مایه‌تیی ‌ه‬ ‫بۆ كاروب���ار ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ئایینی‌‌و ئایینزاكان به‌ناوبردن ‌‬ ‫ی ئێران‪،‬‬ ‫ی ئیمپراتۆریه‌ت ‌‬ ‫وه‌ك پایته‌خت ‌‬ ‫ی نایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫هه‌رایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫"په‌ش���یمان نیم له‌و قس���ه‌یه‌و ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫وتوم��� ‌ه به‌ش���ێك ‌ه له‌س���تراتیجیه‌ت ‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران"‪.‬‬ ‫ی ئێ���ران‌و ناوچه‌ك���ه‌و‬ ‫میدیاكان��� ‌‬ ‫جیهانیش به‌سه‌رسامییه‌و‌ه له‌و پیاو‌ه‬ ‫ریش���ن ‌ه چاویلك��� ‌ه له‌چ���او‌ه ده‌ڕوانن‬ ‫ی‬ ‫ی پۆس���ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ك��� ‌ه س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫راوێژكاره‌‪ ،‬به‌اڵم به‌و ئه‌ندازه‌ی ‌ه قسه‌و‬

‫ی‬ ‫ی بایه‌خ ‌‬ ‫ی هه‌راس���ازو جێ ‌‬ ‫لێدوانه‌كان ‌‬ ‫میدیاكانی‌ ناوخۆو ده‌ره‌و‌هی‌ ئێرانه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه یه‌كێك ‌ه له‌ریفۆرمخوازه‌كان ‌‬ ‫یونس ‌‬ ‫ی رابردو له‌س���مینارێكدا‬ ‫ئێران‪ ،‬هه‌فت ‌ه ‌‬ ‫ی بون‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌شوناس��� ‌‬ ‫رایگه‌یان���د ك ‌ه "هه‌نوك��� ‌ه عێراق نه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی شارستانیه‌ت‌و نفوز ‌‬ ‫ته‌نها له‌بازن ‌ه ‌‬ ‫ئێمه‌دایه‌‪ ،‬به‌ڵكو ش���وناس‪ ،‬سه‌نته‌رو‬ ‫ی‬ ‫ی ئێمه‌ی ‌ه له‌ئێس���تاو رابردو ‌‬ ‫پایته‌خت ‌‬ ‫دوریشدا"‪.‬‬ ‫ی عێراق‌و ئێران‬ ‫ی "جوگرافیا ‌‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫ی لێكجیاكردن���ه‌و‌ه نییه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫قابیل��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫له‌سه‌رمان ‌ه داكۆك ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و ناوچه‌ی ‌ه بكه‌ی���ن ك ‌ه‬ ‫خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ی ئێران‌و‬ ‫ی مێژوی ‌‬ ‫به‌شێك ‌ه له‌جوگرافیا ‌‬

‫ی ئێرانین‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫دانیشتوانه‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وت ‌‬ ‫بیانپارێزین له‌به‌رامبه‌ر مه‌ترس ‌‬ ‫ی چه‌قبه‌ستو‪ ،‬ته‌كفیر‌و ئیلحادو‬ ‫ئیسالم ‌‬ ‫ی عوس���مانی ‌ه نوێكان‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كان ‌‬ ‫وه‌هابیه‌ت‌و رۆژئاواو زایۆنیزم"‪.‬‬ ‫ی "ئێران له‌دروس���تبونیه‌و‌ه‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی ب���وه‌و وه‌ك‬ ‫ی جیهان��� ‌‬ ‫هێزێك��� ‌‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تێ���ك له‌دایكبوه‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت‌و‬ ‫ی رۆم ‌‬ ‫ئێس���تا میراتگران ‌‬ ‫ی ناڕه‌حه‌تن ك ‌ه ئێران كۆمه‌ك‬ ‫عوسمان ‌‬ ‫به‌عێراق ده‌كات‪ ،‬ته‌نانه‌ت ناتانیاهۆش‬ ‫ی ئێراندا ناوه‌"‪.‬‬ ‫ی به‌ش���كۆو مه‌زن ‌‬ ‫دان ‌‬ ‫ی بینامین‬ ‫وه‌ك ئام���اژه‌دان به‌وتاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكادا‬ ‫ناتانیاهۆ ك ‌ه له‌كۆنگرێس ‌‬ ‫ی ئێ���ران‬ ‫رایگه‌یان���د ئیمپراتۆریه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌زیندوكردنه‌وه‌دای���ه‌و چه‌ن���د واڵت ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاس���تیش‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت��� ‌‬ ‫گرنگ��� ‌‬ ‫له‌بازن ‌هی‌ ئه‌و ئیمپراتۆریه‌ته‌دان‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ب���ه‌دوا ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫س���ه‌ربار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قورس��� ‌‬ ‫لێدوانه‌ی���دا‪ ،‬تۆپخان��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫ی ناوخ���ۆو ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫میدیاكان ‌‬ ‫ی عێراقیش‬ ‫ی ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫خرایه‌سه‌ر‪ ،‬وه‌زرات ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌یاننامه‌یه‌ك���دا بێ���زاری‌‌و ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی ده‌ربڕی‌‪،‬‬ ‫ی به‌رامبه‌ر به‌قس���ه‌كان ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌و رایگه‌یاند ك ‌ه "په‌ش���یمان‬ ‫نیم‌و پۆزشیش ناهێنمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی "مه‌به‌س���تم كه‌مكردنه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و وت ‌‬ ‫ی عێراق‪ ،‬له‌رابردودا‬ ‫نیی ‌ه له‌سه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫ی ئیمپراتۆریت ‌ه‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه ئه‌ندام ‌‬ ‫واڵتان ‌‬ ‫هه‌خامنش���ییه‌كان‌و‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌كان��� ‌‬ ‫ساسانی‌‌و ئه‌ش���كانیه‌كان بون‪ ،‬ئێمه‌و‬

‫ی‬ ‫ی عێراق‌و ناوچه‌ك ‌ه به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫ی هاوب���ه‌ش‌و یه‌ك‬ ‫هاوب���ه‌ش‌و كلتور ‌‬ ‫س���ه‌رزه‌مینمان هه‌یه‌و س���ه‌رده‌مانێك‬ ‫به‌شێك بوین له‌ئمپراتۆریه‌تێك"‪.‬‬ ‫ی "عێ���راق ب���ۆ ئێم��� ‌ه زۆر‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌م پایته‌خت ‌‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئێران بوه‌و‬ ‫ئیمپراتۆریه‌ت��� ‌ه كۆنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیمامه‌كان ‌‬ ‫ی زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫دوه‌میش زێد ‌‬ ‫شیعه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی ل���ه‌وه‌ش كرده‌و‌ه‬ ‫ی جه‌غت ‌‬ ‫یونس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مێژوی ‌‬ ‫ی به‌هێ���ز ‌‬ ‫ك��� ‌ه ئێران واڵتێك ‌‬ ‫ی دره‌وش���اوه‌و‬ ‫خاوه‌ن شارس���تانیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌یار به‌ئایدۆلۆژ ‌‬ ‫ی مه‌زن ‌‬ ‫میلله‌تێك��� ‌‬ ‫به‌هێزو شۆڕش���گێرانه‌و پێشڕه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی وتوم ‌ه له‌گه‌ ‌ڵ ستراتیژ ‌‬ ‫ی "ئه‌و‌ه ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ یه‌كانگیره‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م��� ‌ه له‌كاتێكدای��� ‌ه ك��� ‌ه محه‌مه‌د‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌و‬ ‫ی وه‌زی���ر ‌‬ ‫ج���ه‌واد زه‌ریف��� ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كه‌ش له‌به‌رامبه‌ر قس���ه‌كان ‌‬ ‫ی هیچیان رانه‌گه‌یاندو ره‌خنه‌یان‬ ‫یونس ‌‬ ‫ئاڕاسته‌ نه‌كرد‪.‬‬ ‫ی یونس���ی‌‪،‬‬ ‫ی عه‌ل ‌‬ ‫ی ره‌س���ه‌ن ‌‬ ‫زێ���د ‌‬ ‫ی‬ ‫شوێنێك ‌ه له‌هه‌مه‌دان ك ‌ه له‌یاده‌وه‌ری ‌‬ ‫ئێرانیه‌كان‌و عه‌ره‌بیش���دا ون نابێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وی���ش "نه‌هاوه‌ند"ه‌‪ ،‬ئه‌و ش���وێن ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ك��� ‌ه به‌ر ل���ه‌‪ 1400‬س���ا ‌ڵ له‌ش���كر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌تاب سه‌ركه‌وتنێك ‌‬ ‫ی كوڕ ‌‬ ‫عومه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی���ان به‌س���ه‌ر س���وپا ‌‬ ‫ی ئێرانیدا به‌ده‌س���تهێناو ئه‌و‬ ‫ساس���ان ‌‬ ‫ی ئێرانیان‬ ‫ئیمپراتۆریه‌ت��� ‌ه گه‌وره‌ی��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫تێكش���كاند‪ ،‬ك��� ‌ه پایته‌خته‌خته‌ك ‌ه ‌‬

‫ی‬ ‫ی نزیك به‌غدا ‌‬ ‫مه‌دائن‌و ته‌یس���ه‌فون ‌‬ ‫ئه‌مڕۆ بو‪ .‬‬ ‫ی رابردوش‬ ‫ی یونس���ی‌‪ ،‬س���اڵ ‌‬ ‫عه‌ل��� ‌‬ ‫ی له‌ئێراندا نایه‌و‌ه‬ ‫ی تر ‌‬ ‫دیسان هه‌رایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫كاتێك ك ‌ه له‌س���مینارێكدا ستایش��� ‌‬ ‫ی كرد‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی "ش���ێرو خۆر" ‌‬ ‫س���مبول ‌‬ ‫ی ئێران‬ ‫ێ ره‌نگ ‌‬ ‫ی س��� ‌‬ ‫رایگه‌یان���د "ئااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر دورو دێرین��� ‌‬ ‫پێش���ینه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی نیش���تمانیی ‌ه نه‌ك‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬س���مبوڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌زره‌ت ‌‬ ‫شاهه‌نشاهی‌‪ ،‬ش���ێر هێما ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌زره‌ت ‌‬ ‫عه‌لیی���ه‌و خۆریش هێم���ا ‌‬ ‫محه‌مه‌ده‌‌و ته‌نها تاجه‌ك ‌ه په‌یوه‌س���ت‬ ‫بو به‌شاهه‌نشاییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌من بێت‬ ‫ی س���ور ده‌گۆڕم به‌شێرو خۆر"‪،‬‬ ‫مانگ ‌‬ ‫ی ئێران له‌مباره‌و‌ه ئه‌وه‌یان‬ ‫رۆژنامه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫بیرخس���ته‌و‌ه ك ‌ه ئایه‌ت���واڵ خومه‌ین ‌‬ ‫ی گه‌ڕانه‌وه‌یدا بۆ ئێران‬ ‫له‌س���ه‌روه‌خت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ئااڵ ‌‬ ‫ی ‪ ،1979‬ش���ێرو خۆر ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی ناوبرد‬ ‫ی شاهه‌نشاه ‌‬ ‫تاغوت‌و نه‌گریس ‌‬ ‫بو‪.‬‬ ‫ی ‪ 64‬ساڵه‌‪،‬‬ ‫ی ك ‌ه ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی یونس ‌‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دادوه‌ر ‌‬ ‫ی ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫پێشتر سه‌رۆك ‌‬ ‫هێز‌ه چه‌ك���داره‌كان بو‌ه ل ‌ه ‪1982‬ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌شان ‌ه نهێنیه‌كان ‌‬ ‫زیاد ل ‌ه ‪ 100‬كه‌س ‌‬ ‫ی فیداییه‌كان‬ ‫ی ت���وده‌‌و رێكخراو ‌‬ ‫حیزب ‌‬ ‫ی كردوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی دادگای ‌‬ ‫"ئه‌كس���ه‌ریه‌ت" ‌‬ ‫ی پایه‌بڵند بون‌و‬ ‫زۆربه‌ی���ان ئه‌فس���ه‌ر ‌‬ ‫ی به‌سه‌ردا سه‌پاندون‪،‬‬ ‫ی ئیعدام ‌‬ ‫حوكم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌م���او‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫ی یونس��� ‌‬ ‫خاته‌می���دا‪ ،‬عه‌ل ‌‬ ‫پێنج ساڵ‌ وه‌زیری‌ ئیتالعات بوه‌‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫له‌به‌غداوه‌‬ ‫گۆشه‌یه‌ک ‌ه‬ ‫دو هه‌فت ‌ه جارێک‬

‫کاو ‌ه محه‌مه‌د ده‌ینوسێت‬

‫تا نەوت‬ ‫نەیخنكاندوین‬ ‫سیاس���ەت بۆ نەوت بێ���ت یان نەوت‬ ‫بۆ سیاس���ەت بێت؟ ئەمە ئەو پرسیارە‬ ‫جەوهەرییەی���ە كە پێویس���تە لەرێگەی‬ ‫وەاڵمەكەی���ەوە ئەمڕۆ نەخش���ەڕێگای‬ ‫سیاسیی خۆمان لەهەرێمی كوردستاندا‬ ‫بدۆزینەوەو نەهێڵین ئایندەمان بخرێتە‬ ‫ناو چاڵ���ە نەوتەكان���ەوە‪ .‬وەاڵمی ئەو‬ ‫پرس���یارە خ���ۆ هیالككردنێك���ی زۆری‬ ‫ن���اوێ ك���ە بڵێین ئ���ەوەی تائێس���تا‬ ‫لەهەرێمدا دەگوزەرێت؛ سیاس���ەتكردنە‬ ‫بۆ ن���ەوت‌و داه���ات‌و ش���یرینییەكانی‪،‬‬ ‫نەك نەوت وەك سەرچاوەیەكی گرنگی‬ ‫داهات خرابێتە خزمەت سیاس���ەتێكی‬ ‫نەتەوەیی‌و نیش���تیمانیی ئایندەساز كە‬ ‫خۆمان‌و نەوەكانیشمان لەخێروبێرەكەی‬ ‫بەرهەمدار بین‪.‬‬ ‫ئەوانەی لەپش���تی ئەو سیاس���ەتە‬ ‫ناتەندروس���تەی نەوت���ەوەن‪ ،‬خەریكی‬ ‫وێناكردنێكی خەتەرناكی پرسەكەن كە‬ ‫لەئەساسدا پرس���ی ئەوان نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پرسی هەمو نیشتمان‌و هاونیشتمانیانە‪،‬‬ ‫دەیانەوێ وای نیش���انبدەن كە ئەوەی‬ ‫لەگەڵ ئەوان‌و ئاراستەی ئەوان نەبێت‪،‬‬ ‫ئەوەی باس ل���ەو زانیارییانە بكات كە‬ ‫ناڕاستیی بەشێك لەزانیارییەكانی ئەوان‬ ‫دەردەخ���ەن‪ ،‬ئ���ەوەی باس���ی موچەی‬ ‫خەڵكی هەرێم‌و بژێوییان بكات‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ب���اس لەدروس���تیی لێدوان���ی هەندێ‬ ‫لەبەرپرس���انی عیراق ب���كات‌و ‪...‬هتد‪،‬‬ ‫ئەوا لەیەكڕیزیی نیشتیمانیی دەرچوەو‬ ‫خزمەت بەنەیارانی گ���ەل دەكات! ئیتر‬ ‫ن���ەوت بۆت���ە چەقێكی ب���ێ پەراوێزی‬ ‫سیاس���ەت‌و بەردەوام لەروبەری گشتیی‬ ‫دەخوات‪ .‬مەتبەخی بڕیاری سیاسیمان‬ ‫ب���ۆ ن���ەوت لەكاردایە‪ ،‬ن���ەك بەنەوت‬ ‫كاربكات‪ .‬س���ەوداكانی نەوت ئاراستەی‬ ‫سیاسیمان دەستنیش���ان دەكەن‪ ،‬نەك‬ ‫بەپێچەوان���ەوە‪ .‬ئ���ەوەی پەیوەندیی���ە‬ ‫سیاسیی‌و دیپلۆماس���ییەكانمان دیاری‬ ‫دەكات‪ ،‬بۆرییەكان���ی نەوت���ە ن���ەك‬ ‫بەرژەوەندییەكانی نەتەوە‪ .‬بۆیە ئەوەی‬ ‫لەهەرێمەكەماندا دەبێتە بڕیاربەدەستی‬ ‫كەرتی ن���ەوت‪ ،‬ئیتر هەر ئ���ەو دەبێتە‬ ‫بڕی���اردەری س���ەرەكی سیاس���ەت‌و‬ ‫حوكمڕانی‪ ،‬چەندە نەوتت هەیە‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫بەش���ت لەداڕش���تنی بڕیاری سیاسیدا‬ ‫هەیە‪ ،‬چەندە لەكەیسی نەوت ئاگاداریت‪،‬‬ ‫ه���ەر ئەوەندەت لەئاس���ۆی سیاس���ی‬ ‫بەردەكەوێ‪ .‬بۆیە گرنگ نیە بەرپرسانی‬ ‫كەیسی نەوت چەندە لەسیاسەت دەزانن‪،‬‬ ‫چەندە لەخەم���ی ئایندەی ئەم واڵتەن‌و‬ ‫چەندە هەس���ت بەئازارو مەینەتییەكانی‬ ‫خەڵكەك���ەی دەك���ەن‪ ،‬گرن���گ ئەوەیە‬ ‫لەنەوت‌و گرێبەستەكانی بزانن‌و قازانجی‬ ‫بازرگانیی كورتخایەن بەدەستبهێنن‪ .‬با‬ ‫ئەو بەرپرس���انە دو جوملەی سیاسیش‬ ‫نەزانن‌و هەمیش���ە كەشە سیاسییەكان‬ ‫بش���ێوێنن‌و فەزاكان���ی دانوس���تان‬ ‫تێكب���دەن‪ ،‬ب���ا لەجیات���ی زیادكردنی‬ ‫ژمارەی دۆستەكانمان‪ ،‬هەر رۆژەو چەند‬ ‫دۆس���تێكمان لێ دوربخەنەوەو بیانخەنە‬ ‫خانەی نەیارو دوژمنەوە‪.‬‬ ‫ئەمانە هەموی ئەمڕۆ بەزەقی لەسەر‬ ‫س���ەحنەی سیاس���یی هەرێمەكەماندا‬ ‫حزوریان هەیەو بەوپەڕی خەمساردیشەوە‬ ‫مامەڵە لەگەڵ ئەو دەنگ‌و داواكارییانە‬ ‫دەكرێت كە دەیانەوێ رێز بۆ سیاسەت‌و‬ ‫نەت���ەوە بگەڕێنن���ەوەو ل���ەو دۆخ���ە‬ ‫نەوتاویی���ەی دەریبهێن���ن كە خەریكە‬ ‫دەمانخنكێنێ���ت؛ دەیان���ەوێ لەجیاتی‬ ‫ئەوەی سیاسەت لەخزمەتی نەوتدا بێت‌و‬ ‫دەسەاڵت‌و دامەزراوەكانی هەرێم بخرێنە‬ ‫خزمەت كۆمپانیاكانی نەوتەوە‪ ،‬لەباتی‬ ‫ئەوەی نەوت لەخزمەتی دەستەبژێرێكی‬ ‫بازرگانی ناو كایەی سیاسیی بێت‪ ،‬نەوت‬ ‫وەك س���ەرچاوەی داهاتی نەتەوەیی‌و‬ ‫وەك بنەم���ای پالنێك���ی ئاب���وری‌و‬ ‫سیاسی بۆ نیشتیمان‌و هاونیشتیمانیان‬ ‫وەبەرهێنان���ی تێدا بكرێ���ت‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫ئیت���ر بیری ن���ەوت بەتەواویی جێگەی‬ ‫بیركردنەوەی سیاس���یمان نەگرێتەوەو‬ ‫ئەوانەی تەنیا لەقازانج‌و شیرینییەكان‬ ‫(پس���پۆڕن)‪ ،‬ق���ەدەری هەرێمەكەمان‬ ‫لەتامی نەوت تفتوتاڵت���ر نەكەن‪ .‬بەو‬ ‫هیوایەی ئەم زەنگی مەترسییە گوێگرو‬ ‫خەمخۆرێك���ی هەبێ���ت كە تائێس���تا‬ ‫نەیبووە‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )470‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/3/17‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫زیاتر ل ‌ه ‪ 100‬ئۆتێل‌و میوانخانه‌ له‌هه‌رێم داخراون‬

‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ میوانخانه‌‌و چێشتخانه‌كان‪ :‬پێشبینی‌ ده‌كرێت ژمار‌هی‌ ئه‌مساڵی‌ گه‌شتیاران به‌به‌راورد به‌سااڵن ‌ی رابردو ‪ %15‬بێت‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬

‫قه‌یرانی‌ دارایی‌ ده‌یان ئۆتێل‌و‬ ‫میوانخانه‌ روبه‌ڕوی‌ داخستن‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌رپرسی‌ رێكخراوێكی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌میوانخانه‌‌و چێشتخانه‌كانیش‬ ‫ده‌ڵێت‪ ،‬حكومه‌ت پالنی‌ بۆ كه‌رتی‌‬ ‫گه‌شتوگوزار نیه‌‌و پشتگوێخستنیشی‌‬ ‫كاریگه‌ری‌ سلبی‌ له‌سه‌ر حكومه‌ت‌و‬ ‫كه‌رتی‌ تایبه‌ت دروستده‌كات‪.‬‬ ‫ی گه‌شتوگوزار ده‌ستپێده‌كاته‌وه‌‌و‬ ‫وه‌رز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستانیش خراپتر له‌سااڵن ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی بۆ سود وه‌رگرتن‬ ‫رابردو هیچ پالنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و كه‌رت��� ‌ه وه‌ك س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی داه���ات له‌به‌رده‌س���تدا نیه‌‪،‬‬ ‫به‌هێ���ز ‌‬ ‫ی میوانخان���ه‌‌و‬ ‫ی كۆمه‌ڵ��� ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی كوردس���تانیش ئه‌و‬ ‫چێش���تخانه‌كان ‌‬ ‫راستی ‌ه دوپاتده‌كاته‌وه‌‌و رایده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هیچ هه‌نگاوێك به‌دیناكرێت بۆ هاندان ‌‬ ‫هاتنی‌ گه‌شتیاران‪.‬‬ ‫ی میوانخان���ه‌‌و‬ ‫ی كۆمه‌ڵ��� ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬هێرش‬ ‫چێش���تخانه‌كان ‌‬ ‫ی راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ی رابردودا هه‌مو پالنه‌كانمان‬ ‫له‌س���ااڵن ‌‬ ‫ی بكه‌ین ‌ه‬ ‫ی گه‌ش���تیار ‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌بو كه‌رت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داهات بۆ هه‌رێم ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مساڵ هه‌تا ئه‌مڕۆ‬ ‫به‌هی���چ جۆرێ���ك هیچ پالنێ���ك نیه‌‪،‬‬ ‫ی رێگاوبانه‌كان داخراون‪،‬‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ته‌نه���ا ده‌رواز‌ه فڕۆكه‌خانه‌كان���ن ك��� ‌ه‬ ‫ئه‌میان كه‌متر له‌الیه‌ن گه‌ش���تیارانه‌و‌ه‬ ‫به‌كارده‌هێنرێن‪.‬‬ ‫ی رابردو‬ ‫ی ئام���اره‌كان س���اڵ ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ورۆزدا به‌ته‌نها له‌س���نور ‌‬ ‫له‌رۆژان ‌‬ ‫ی ئۆمه‌ران ‪ 32‬هه‌زار‌و ‪ 872‬هه‌زار‬ ‫حاج ‌‬ ‫ی كوردستان‪،‬‬ ‫گه‌شتیار هاتونه‌ت ‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫ی سلێمانیش ته‌نها ئه‌و رۆژان ‌ه‬ ‫له‌سنور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خوار‌و ناوه‌ڕاست ‌‬ ‫ی گه‌شتیاران ‌‬ ‫ژمار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان نزیك ‌ه ‌‬ ‫عێراق‌و رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫‪ 50‬هه‌زار كه‌س بوه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ ئه‌مساڵ‬ ‫تائێس���تا هیچ ئومێدێك به‌دیناكرێت‪،‬‬

‫ژمار‌هی‌ ئۆتێل‌و‬ ‫ی‬ ‫مۆتێل‌و گوند ‌‬ ‫گه‌شتیاری‌‌و‬ ‫رێستۆرانته‌كان‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان زیاتر‬ ‫له‌ ‪ 2‬هه‌زاره‬

‫له‌و باریه‌و‌ه هێ���رش ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"ئوتێله‌كان چۆڵن‌و هیچ شوێنیكیشمان‬ ‫حیج���ز نه‌كراو‌ه ب���ۆ ن���ه‌ورۆز‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ی تێكردین هه‌مو ئوتێله‌كان‬ ‫میوانیش رو ‌‬ ‫كراوه‌ن به‌رویاندا"‪.‬‬ ‫ی رابردودا گه‌شه‌كردن‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌سااڵن ‌‬ ‫ی ئوتێل‌و میوانخانه‌كان‬ ‫ی ژمار‌ه ‌‬ ‫زیادبون ‌‬ ‫یه‌كێ���ك له‌دی���ارد‌ه به‌رچ���اوه‌كان‬ ‫بوبێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌وا ئێس���تا هاوكێش���ه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫پێچه‌وان ‌ه بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌وت ‌ه ‌‬

‫ی میوانخانه‌‌و چێش���تخانه‌كان‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی ئوتێ���ل‌و موتێل‌و‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫"ژماره‌یه‌ك��� ‌‬ ‫گوند‌ه گه‌ش���تیارییه‌كان ك ‌ه ژماره‌یان‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌رو ‪ 100‬دانه‌وه‌ی ‌ه له‌سه‌ر ئاست ‌‬ ‫ی بێكاریی���ه‌و‌ه داخراون‪،‬‬ ‫هه‌رێ���م به‌هۆ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و ئوتێل‌و مۆتێالنه‌ش‬ ‫جگ ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ك��� ‌ه دانه‌خ���راوه‌ن ‪ %50‬ب���ۆ ‪‌ %60‬‬ ‫كارمه‌نده‌كانیان ناردوه‌ته‌و‌ه بۆ ماڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی خه‌رجییه‌كانیان پێدابین‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ناكرێت"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی گه‌ش���تیاران‌و پێش���كه‌وتن ‌‬ ‫ژمار‌ه ‌‬ ‫ی جۆرایه‌تی‌‌و‬ ‫ی له‌رو ‌‬ ‫ی گه‌ش���تیار ‌‬ ‫كه‌رت ‌‬ ‫ی تاكه‌كه‌س‬ ‫ی واده‌كات داهات ‌‬ ‫چه‌ندایه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌و داهاته‌ش‬ ‫به‌رزبێته‌وه‌‪ ،‬به‌رزبونه‌و‌ه ‌‬ ‫رێ���گا خۆش���ده‌كات ب���ۆ ده‌ركه‌وتن‌و‬ ‫ی ناوه‌ڕاست‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ی چین ‌‬ ‫دروس���تبون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ن���ه‌وت‌و بازرگانیكردن پێو‌ه ‌‬ ‫داهات ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫راسته‌وخۆ بچێت ‌ه خه‌زێن ‌ه ‌‬ ‫ی گه‌ش���توگوزار ه���ۆكار‌ه‬ ‫ئ���ه‌وا داهات ‌‬ ‫ی تایبه‌ت‌و‬ ‫ی كه‌رت��� ‌‬ ‫ب���ۆ پێش���كه‌وتن ‌‬

‫ی رابردو روبكه‌ن ‌ه‬ ‫به‌ژماره‌یان له‌س���ااڵن ‌‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬بۆ ئه‌و ژماره‌یه‌ش‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی ئه‌و گه‌ش���تیاران ‌ه‬ ‫ی هاتن ‌‬ ‫چاوه‌ڕوان��� ‌‬ ‫ی ئێرانه‌و‌ه رو‬ ‫ده‌كرێت ك ‌ه له‌سنوره‌كان ‌‬ ‫ی كوردستان بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌شاره‌كانی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م���ه‌ش له‌كاتێكدای��� ‌ه ژم���ار‌ه ‌‬ ‫ی گه‌ش���تیاری‌‌و‬ ‫ئۆتێ���ل‌و مۆتێل‌و گوند ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫رێس���تۆرانته‌كان له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫زیاتر ل ‌ه ‪ 2‬هه‌زار‌ه وه‌ك ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی میوانخانه‌‌و چێش���تخانه‌كان‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی ده‌كات ك��� ‌ه به‌ش���ێك ‌‬ ‫باس��� ‌‬ ‫داهاتیان له‌گه‌شتیارانه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫هه‌وڵێك له‌الیه‌ن ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م له‌ئارادای ‌ه بۆ‬ ‫گه‌ش���توگوزار ‌‬ ‫ی‬ ‫هاندان‌و كارئاسانیكردن بۆ كۆمپانیا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ئێرانی‌‌و توركی‌‌و عێراق ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی گه‌ش���تیاری‌‪ ،‬به‌اڵم ب ‌‬ ‫ی گروپ ‌‬ ‫هێنان ‌‬ ‫ی ئه‌و هه‌وڵ ‌ه‬ ‫ی له‌سه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫هیوای ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ربڕی‌‌و وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬له‌سااڵن ‌‬ ‫ی له‌و جۆر‌ه نه‌گیرای ‌ه‬ ‫رابردو هیچ هه‌وڵێك ‌‬ ‫ب ‌هر‌و كوردستانیش پڕبو له‌گه‌شتیار"‪.‬‬ ‫هێ���رش ئه‌حمه‌د وتیش���ی‌‪ ،‬له‌هه‌مو‬ ‫واڵتێ���ك ك ‌ه جه‌ن���گ دروس���تده‌بێت‪،‬‬ ‫حكوم���ه‌ت ده‌بێت پالنێ���ك دابنێت بۆ‬ ‫ی گه‌ش���توگوزار‬ ‫ی جه‌نگ‪ ،‬كه‌رت ‌‬ ‫م���او‌ه ‌‬ ‫ی كوردس���تان كه‌ت���وه‌‌و‬ ‫له‌هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی ده‌وێت‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌ش ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر حكومه‌ت ‌‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ی دارایی���ه‌دا گرنگ ‌‬ ‫ل���ه‌م قه‌یران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شتوگوزار بدات بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌كه‌رت ‌‬ ‫شاڕێی سه‌رچنار فۆتۆ‪ :‬ئارام‬ ‫ی‬ ‫ی تر ب���ۆ هه‌رێم ‌‬ ‫بی���كات به‌داهاتێك��� ‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و وتیشی‌‪" ،‬پێویست بو له‌كاتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫پاش���انیش حكومه‌ت‪ ،‬پێچه‌وانه‌كه‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وادا حكوم���ه‌ت ئ���ه‌و داواكارییان��� ‌ه ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ه���ه‌ر راس���ته‌‪ ،‬س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫میوانخانه‌‌و چێش���تخانه‌كانیش ده‌ڵێت‪ ،‬چه‌ند س���اڵ ‌ه هه‌مان ب���و‌ه جێبه‌جێ ‌‬ ‫ی ل���ه‌م قه‌یرانه‌دا ك ‌ه‬ ‫ی ب���كات نه‌ك ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی داخس���تن ‌‬ ‫ی گه‌ش���تیار به‌هۆ ‌‬ ‫نه‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌ك���ه‌م كه‌رت ‌‬ ‫ی تیای���دا زه‌ره‌رمه‌ن���د ‌‬ ‫ی داعش‌و قه‌یران ‌‬ ‫رێگاوبانه‌كان‌و شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌بێت گه‌ش���توگوزار‌و ئوتێل���ه‌كان‪ ،‬نرخ��� ‌‬ ‫ی زۆر سلب ‌‬ ‫ی كاردانه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫دارای ‌‬ ‫ی گازوایل ل ‌ه ‪ 415‬دیناره‌و‌ه بۆ ‪ 750‬دینار‬ ‫ی هه‌رێم‌و بۆسه‌ر كه‌رت ‌‬ ‫له‌سه‌ر حكومه‌ت ‌‬ ‫له‌سه‌رمان گران بكه‌ن‌و له‌هه‌مو لیترێكدا‬ ‫تایبه‌تیش‪.‬‬ ‫ی زیاتر بخرێته‌س���ه‌ر‬ ‫ی ناكرێت ‪ 335‬دینار ئه‌رك ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و پێش���بین ‌‬ ‫به‌وت��� ‌ه ‌‬ ‫ئه‌مس���اڵ ‪%15‬ی گه‌شتیاران به‌به‌راورد خاوه‌ن میوانخانه‌‌و ئۆتێله‌كان"‪.‬‬

‫ل ‌ه ‪ 14‬مانگدا داهات ‌ی غه‌رامه‌كردن زیاتر ل ‌ه ‪ 326‬ملیۆن دینار بوه‬ ‫سه‌رۆك ‌ی لیژن ‌ه هاوبه‌شه‌كان‪ :‬زیاده‌ڕه‌و ‌ی بۆ سه‌ر موڵك ‌ی گشت ‌ی زۆر بوه‌‬ ‫ئا‪ :‬شیروان‬ ‫بازرگانیكردن‌و نرخی‌ شمه‌ك‌و مه‌رجه‌‬ ‫ته‌ندروستییه‌كانی‌ له‌ژێر چاودێری‌‌و‬ ‫كۆنتڕۆڵدایه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی‌ پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬ئه‌و ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌شده‌كات‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ ساڵ‌و دو‬ ‫مانگی‌ رابردودا به‌بڕی‌ زیاتر له‌‪326‬‬ ‫ملیۆن دۆالر غه‌رامه‌ی‌ سه‌رپێچیكاران‬ ‫كراوه‌‪.‬‬ ‫لیژنه‌كان چاودێر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رده‌وامیان هه‌یه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ چاودێ���ری‌ بازرگانی‌‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ هاوبه‌ش���ه‌كانی‌‬ ‫قایمقامیه‌ت���ی‌ س���لێمانی‌ س���ۆران‬ ‫عه‌بدولغه‌فور‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫س���ااڵنه‌ به‌پێی‌ ئ���ه‌و به‌رنامه‌یه‌ی‌ بۆ‬ ‫پێویس���تی‌ چاودێری‌ بازرگانی‌‌و نرخی‌‬ ‫ش���مه‌ك دایده‌نێن‪ ،‬لیژنه‌ی‌ تایبه‌تمه‌ند‬ ‫پێكده‌هێن���ن ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ چاودێری‌‬ ‫س���ه‌رجه‌م كااڵكان‌و پێداویس���تییه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌ هاواڵتی���ان بك���ه‌ن‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان كاتیشدا لیژنه‌یه‌كی‌ تایبه‌تیان‬ ‫بۆ نرخ هه‌یه‌ كه‌ رۆژانه‌ نرخی‌ سه‌رجه‌م‬ ‫شمه‌ك‌و پێداویس���تیه‌كانی‌ هاواڵتیان‬ ‫وه‌رده‌گیرێت له‌گه‌ڵ نرخی‌ درا‌و و زێڕ‪.‬‬ ‫وتیشی‌‪" ،‬له‌گه‌ڵ وه‌رگرتنی‌ نرخیشدا‬ ‫به‌دواداچ���ون بۆ كێش���ه‌ی‌ هاواڵتیان‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬ب���ۆ نمونه‌ ئه‌گ���ه‌ر زانیمان‬ ‫له‌بازاڕدا نرخی هه‌ر شمه‌كێك به‌رزبوه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێین���ه‌وه‌ بۆ س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بزانی���ن هۆكاره‌كه‌ی‌ ده‌ره‌كییه‌‬ ‫یان ناوخۆیی‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر به‌رزبونه‌وه‌كه‌‬

‫له‌س���ه‌رچاوه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كه‌وه‌ بێ���ت‪ ،‬سویس���ری‌ پش���كنین بۆ خواردنه‌كان به‌رزده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬نمون���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌‬ ‫هێنای���ه‌وه‌ ك���ه‌ یه‌ك���ه‌م غه‌رام���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ ئه‌واندانیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫س���ۆپه‌رماركێت ‪ ،250‬فرۆش���گا ‪100‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ناوخۆیی‌ بێت له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌زار‪ ،‬نانه‌وا ئه‌گه‌ر كێشی‌ گونكی‌ كه‌م‬ ‫ملیۆنان دینار‬ ‫خاوه‌ن پیشه‌یه‌كه‌وه‌ یان فرۆشگایه‌ك‬ ‫بێت ‪ 100‬هه‌زار‪ ،‬س���ه‌ربڕینی‌ حه‌یوان‬ ‫داهاتی‌ غه‌رامه‌كردن بو‌ه‬ ‫یان گه‌نجینه‌یه‌ك ئه‌وكات هه‌ڵده‌ستین‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ به‌نایاسایی‌ ‪75‬هه‌زار‪ ،‬سه‌ربڕینی‌ واڵخ‬ ‫س���ه‌رپێچیكاران‪،‬‬ ‫به‌غه‌رامه‌كردن یان داخستنی‌ شوێنه‌كه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌نجامدان���ی‌ رێوش���وێنی‌ له‌رێنماییه‌كان���ی‌ تایب���ه‌ت به‌الیه‌ن���ی‌ ‪ 150‬ه���ه‌زار دین���اره‌‌و له‌كاتی‌ دوباره‌‌و‬ ‫ته‌ندروس���تی‌‌و نرخ���ه‌وه‌ پابه‌ند نابه‌ن چه‌ن���د باره‌كردنه‌وه‌ش���یدا غه‌رامه‌كه‌‬ ‫یاسایی‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌ر واڵتێك���دا قه‌ی���ران هه‌بێت‪ ،‬سزای غه‌رامه‌كردن تا ده‌ستگیركردن‌و چه‌ن���د ب���اره‌ ده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬وتیش���ی‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری‌ الدان‌و زیاده‌ڕه‌وی���ی‌‌و روبه‌ڕوكردنه‌وه‌ی‌ دادگا ده‌یانگرێته‌وه‌‪ .‬كۆمپانی���ا‌و كارگ���ه‌كان غه‌رامه‌كانیان‬ ‫ی لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی‌ پارێزگای‌ قورس���تره‌ له‌‪ 500‬هه‌زاره‌وه‌ تیایه‌تی‌ تا‬ ‫س���اخته‌كاریش په‌ره‌ده‌س���تێنێت‪ ،‬سه‌رۆك ‌‬ ‫له‌كوردستانیش���دا كه‌ ئێستا له‌به‌رده‌م س���لێمانی‌ وت���ی‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا ئێم���ه‌ دو ملیۆن‌و سێ‌ ملیۆن‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌و غه‌رامه‌یه‌ی‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫قه‌یران���ی‌ دارایی‌‌و كێش���ه‌ی‌ گه‌وره‌ی‌ له‌قۆناغی‌ ئاگاداركردن���ه‌وه‌ ده‌رچوین‬ ‫ئه‌منیدایه‌ ئه‌و ترسه‌ زیاتر به‌دیده‌كرێت‪ ،‬ب���ه‌و پێی���ه‌ی‌ س���ه‌رجه‌م ب���ازرگان‌و راب���ردودا به‌ده‌س���تهاتون س���ۆران‬ ‫به‌اڵم س���ۆران عه‌بدولغه‌ف���ور ده‌ڵێت‪ ،‬فرۆش���یاران به‌رێنمای���ی‌‌و هه‌ن���گاوه‌ عه‌بدولغه‌فور وتی‌‪ ،‬ساڵی‌ رابردو داهاتی‌‬ ‫دڵنیایی‌ ت���ه‌واوی‌ هاواڵتیان ده‌كه‌نه‌وه‌ پێویسته‌كان ئاشناكراون‪ ،‬بۆیه‌ له‌كاتی‌ غه‌رامه‌ك���ردن له‌لیژنه‌ هاوبه‌ش���ه‌كانی‌‬ ‫ك���ه‌ لیژنه‌كانیان رۆژانه‌ هه‌ڵده‌س���تن سه‌رپێچی‌‌و دوباره‌كردنه‌وه‌یدا غه‌رامه‌ قایمقامیه‌ت ‪ 225‬ملی���ۆن دینار بوه‌‪،‬‬ ‫به‌چاودێریكردنی‌ س���ه‌رجه‌م ش���وێنه‌ به‌س���ه‌ر س���ه‌رپێچیكاردا ده‌سه‌پێنن‌و هه‌روه‌ها داهات���ی‌ غه‌رامه‌ی‌ لیژنه‌كانی‌‬ ‫گشتیه‌كان‌و ناوبازاره‌كان‌و هه‌ر شتێك له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامیش له‌سه‌رپێچییه‌كان چاودێری‌ بازرگان���ی‌ ‪ 55‬ملیۆن دینار‬ ‫ی تیابێت‌و سزاكان قورس���ترده‌كه‌ن بۆ داخستنی‌ بوه‌‪.‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌ هاواڵت ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ وت‪ ،‬به‌ته‌نه���ا له‌مانگی‌‬ ‫شوێن‌و روبه‌ڕوكردنه‌وه‌ی‌ دادگا‪.‬‬ ‫ی بێت‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ته‌ندروستی‌ هاواڵت ‌‬ ‫وتیشی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ به‌دیده‌كرێت ئه‌وه‌یه‌ ش���وباتی‌ رابردو لیژنه‌ هاوبه‌ش���ه‌كان‬ ‫رونیش���یكرده‌وه‌‪ 28 ،‬لیژنه‌ی‌ سه‌ر‬ ‫به‌لیژنه‌ هاوبه‌ش���ه‌كانی‌ قایمقامیه‌ت‌و‪ 6‬كه‌ س���زاكان‌و هه‌وڵه‌كان���ی‌ لیژنه‌كانی‌ به‌ب���ڕی‌ ‪ 38‬ملی���ۆن دینار وه‌س���ڵی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ چاودێ���ری‌ بازرگانی‌ به‌رده‌وام چاودێری‌ بوه‌ته‌ ه���ۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ غه‌رامه‌یان كردوه‌‌و لیژنه‌كانی‌ چاودێری‌‬ ‫له‌ده‌رچ���ون‌و چاودێری���دان‌و رۆژان���ه‌ س���ه‌رپێچییه‌كان له‌كاتێكدا ده‌زانرێت بازرگانی‌ له‌هه‌ردو مانگی‌ كانونی‌ دوه‌م‌و‬ ‫له‌كاتژمێ���ر ‪9‬ی‌ به‌یانی‌ تا دره‌نگانێكی‌ ك���ه‌ س���زا‌و غه‌رامه‌ك���ردن الیه‌نێكی‌ ش���وبات به‌بڕی‌ ‪ 8‬ملیۆن‌و ‪ 290‬هه‌زار‬ ‫ش���ه‌و له‌چاودێری‌‌و پش���كنیندان كه‌ ب���ۆ هۆش���یاركردنه‌وه‌یه‌ تاب���ازرگان‌و دینار غه‌رامه‌یان بۆ س���ه‌رپێچیكاران‬ ‫فرۆش���یاران‌و خاوه‌ن كاران پابه‌ندبن كردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێكجار ده‌گاته‌ ‪ 2‬تا ‪3‬ی‌ شه‌و‪.‬‬ ‫ئه‌و بونی‌ لیژنه‌ هاوبه‌ش���ه‌كانی‌ به‌م‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ وت‪ ،‬جگه‌ له‌و كۆنترۆڵه‌ی‌ به‌رێنماییه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا الیه‌نی‌‬ ‫له‌ناو ش���اردا له‌گه‌نجین���ه‌‌و ماركێت‌و دوه‌میش���ی‌ ب���ۆ ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ خه‌ڵك پێكهاته‌یه‌ی‌ ئێستای‌ به‌گونجاو زانی‌‌و‬ ‫فرۆشگاكاندا ئه‌نجامده‌درێت‪ ،‬شمه‌ك‌و كاتێك ش���مه‌كێك له‌شوێنێك ده‌كڕێت وتی‌‪ ،‬كه‌ ده‌وترێ���ت لیژنه‌ی‌ هاوبه‌ش‬ ‫س���یفه‌ته‌كه‌ی‌ زۆر زۆر باشه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێداویس���تیه‌كان له‌سه‌ر س���نوره‌كان به‌دڵنیایی‌ زیاتره‌وه‌ بیكڕێت‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���ی دا‪ ،‬ب���ڕی‌ غه‌رامه‌كردن ه���ه‌ر ئه‌ندام���ه‌ی‌ له‌فه‌رمانگه‌ییه‌ك���ی‌‬ ‫له‌رێ���ی‌ كوالێت���ی‌ كۆنت���رۆڵ‪ ،‬هۆبه‌ی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‪ ،‬كه‌ره‌نتینه‌ی‌ كشتوكاڵی‌‌و له‌الی���ه‌ن لیژنه‌كانیان���ه‌وه‌ ل���ه‌ ‪ 20‬حكومییه‌وه‌ هات���وه‌‌و به‌مه‌ش ئه‌گه‌ری‌‬ ‫بیڤ���ی‌ فه‌ره‌نس���ی‌‌و ئێچ دی‌ ئێس���ی‌ هه‌زار دین���اره‌وه‌ تا ‪ 5‬ملی���ۆن دینار ده‌ستێوه‌ردان‌و به‌الڕێدابردن‌و گه‌نده‌ڵی‌‬

‫كه‌مده‌كاته‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ وه‌ك به‌م ژمارانه‌وه‌ بكات (‪،07701450755‬‬ ‫ئه‌و باس���یكرد لیژنه‌كان شه‌ش مانگ ‪.)07705487171 ،07704885252‬‬ ‫جارێ���ك گۆڕانكاریی���ان تیاده‌كرێت‌و‬ ‫زیاده‌ڕوی‌ بۆسه‌ر‬ ‫ئه‌ندامی‌ نوێ‌ ده‌خرێته‌ پێكهاته‌یانه‌وه‌‪.‬‬ ‫موڵكی‌ گشتی‌ زیادی كردوه‌‬ ‫س���ۆران عه‌بدولغه‌ف���ور باسیش���ی‌‬ ‫خۆراكی‌ به‌سه‌رچو و‬ ‫له‌زیادبون���ی‌ دیارده‌كانی‌ زیاده‌ڕوی‌ بۆ‬ ‫میوه‌ی‌ خراپ له‌ژێر كۆنترۆڵدای ‌ه‬ ‫ی لیژنه‌كانی‌ سه‌ر موڵكی‌ گش���تی‌ كرد‌و له‌و روه‌وه‌‬ ‫یه‌كێك���ی‌ ت���ر ل���ه‌كار ‌‬ ‫قایمقامی���ه‌ت‌و چاودێ���ری‌ بازرگان���ی‌ رایگه‌یاند‪ ،‬لیژنه‌ی‌ تایبه‌تیان بۆ ئه‌و بواره‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنی‌ خۆراكی‌ به‌س���ه‌رچوه‌‪ ،‬له‌كاردایه‌ كه‌ به‌سه‌رپه‌رشتی‌ پارێزگار‌و‬ ‫س���ۆران وت���ی‌‪ ،‬لیژنه‌ هاوبه‌ش���ه‌كان به‌ئه‌ندامێتی‌ نوێنه‌ری‌ داموده‌زگاكانی‌‬ ‫توانیویانه‌ ده‌س���ت به‌س���ه‌ر ‪ 101‬ته‌ن قایمقامیه‌ت‪ ،‬لیوای‌ یه‌كی‌ س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫خۆراكی‌ به‌س���ه‌رچودا بگرن‪ ،‬وتیشی‌‪ ،‬به‌ش���ی‌ زی���اده‌ڕه‌وی‌‪ ،‬فریاكه‌وت���ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ مایه‌ی‌ دڵخۆش���یه‌‪ ،‬بازرگانان یه‌ك���ه‌ی‌ خزمه‌تگ���وزاری‌‪ ،‬پۆلیس���ی‌‬ ‫كاتێك ده‌زان���ن خۆراكه‌كانیان ماوه‌ی‌ چاالكیی���ه‌ مه‌ده‌نییه‌كان‌و ئاس���ایش‬ ‫مانگێكی‌ ماوه‌ نوس���راوێكمان ده‌ده‌نێ‌ هه‌ڵده‌ستن به‌ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی‌ ئه‌و‬ ‫ش���تانه‌ی‌ زیاده‌ڕه‌وییه‌ له‌سه‌ر شه‌قام‌و‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ شمه‌كه‌كانیان له‌ناوببه‌ین‪.‬‬ ‫ناوبه‌ناو له‌ناو هاواڵتیان باس له‌بونی‌ شۆس���ته‌كان‪ ،‬ی���ان بونه‌ت���ه‌ گرفتی‌‬ ‫جۆره‌ میوه‌یه‌كی‌ خراپ‌و مه‌ترس���یدار هاتوچۆو وت���ی‌‪ ،‬له‌هه‌فته‌ی‌ رابردوه‌وه‌‬ ‫ل���ه‌روی‌ ته‌ندروس���تییه‌وه‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬ده‌ستمان كردوه‌ته‌وه‌ به‌ئیشكردن‪.‬‬ ‫رونیش���كرده‌وه‌‪ ،‬حاڵه‌ته‌كه‌ زۆر زۆر‬ ‫به‌اڵم س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌كان هاواڵتیان‬ ‫دڵنیاده‌كات���ه‌وه‌‌و رایده‌گه‌یه‌نێ���ت‪ ،‬بوه‌‌و پێویس���تی‌ به‌هه‌ماهه‌نگی‌ هه‌یه‌‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئه‌و میوانه‌ی‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوانین كۆنترۆڵی‌ به‌سه‌ردا‬ ‫هه‌رێم دێن كه‌ره‌نتینه‌ی‌ كش���توكاڵی‌ بكه‌ین‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هه‌وڵه‌كانی���ش ب���ۆ‬ ‫هه‌ن له‌سه‌ر سنوره‌كان كه‌ به‌پشتیوانی‌‬ ‫ئه‌ندازیاری‌ كشتوكاڵی‌‌و كه‌سانی‌ پسپۆر بنه‌بڕكردنی‌ دیارده‌كه‌ وتی‌‪ ،‬پرۆژه‌یه‌ك‬ ‫له‌ش���اره‌وانی‌ هه‌یه‌ كه‌ ش���وێن بدرێته‌‬ ‫پشكنین بۆ سه‌رجه‌میان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬له‌م���اوه‌ی‌ چه‌ن���د مانگی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ تا كاری‌ تیابكه‌ن‌و بڕیاره‌‬ ‫راب���ردودا پاش ئه‌وه‌ی‌ پش���كینین بۆ بچێته‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‌و به‌مه‌ش‬ ‫سێوی‌ س���وری‌ ئێرانی‌ كرا‌و ده‌رنه‌چو زیاده‌ڕه‌وی‌ كه‌مده‌كرێته‌وه‌‪ .‬به‌مه‌رجێك‬ ‫ئێستا هێنانی‌ ئه‌و جۆره‌ سێوه‌ به‌هه‌مو كڕی���ن‌و فرۆش���تنی‌ پێ���وه‌ نه‌كرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ وه‌ك ئه‌و وتی‌‪ ،‬له‌رابردودا‌و به‌ر‬ ‫شێوه‌یه‌ك قه‌ده‌غه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ هاوبه‌ش���ه‌كان له‌كۆنترۆڵكردنی‌ له‌سه‌هۆڵه‌كه‌‪ ،‬شوێنی‌‬ ‫راش���یگه‌یاند‪ ،‬هه‌ر كه‌سێك هه‌رجۆره‌ عه‌ره‌بان���ه‌ هه‌بوه‌ فرۆش���راوه‌ به‌یه‌ك‬ ‫سكااڵیه‌كی‌ هه‌بو ده‌توانێت په‌یوه‌ندی‌ ده‌فته‌ر دۆالر‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫ژنان له‌زیندانیش توندوتیژییان به‌رامبه‌ر ده‌كرێت‬

‫‪9‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری چاكسازی ژنان‪ :‬ئه‌وه‌ پیشه‌ی خۆیان ‌ه شه‌ڕ ده‌كه‌ن‌و قژی یه‌كتری‌ راده‌كێشن‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫چه‌ند ژنێكی سزادراو به‌سێداره‌دان‌و‬ ‫زیندانی كاتی‪ ،‬له‌زیندانی چاكسازی‬ ‫ژنانی سلێمانی باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ چاودێر‌و سه‌رپه‌رشتیارانی‬ ‫زیندانه‌كه‌ قسه‌ی نه‌شیاویان پێده‌ڵێن‌و‬ ‫سوكایه‌تیان پێده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫چاكسازی ژنان‌و مندااڵنی سلێمانیش‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ پیشه‌ی خۆیانه‌و‬ ‫قسه‌ به‌یه‌كتر ده‌ڵێن‌و قژی یه‌كتر‬ ‫راده‌كێشن"‪.‬‬ ‫سازان سه‌مه‌د یه‌كێكه‌ له‌و ژنانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫به‌وته‌ی‌ خۆی زۆر سوكایه‌تی پێده‌كرێت‌و‬ ‫ده‌ڵێت"ل���ه‌م زیندان���ه‌ به‌توندوتی���ژی‬ ‫مامه‌ڵه‌م���ان له‌گه‌ڵدا ده‌ك ‌هن‌و قس���ه‌ی‬ ‫نه‌ش���یاومان پێده‌ڵێن‪ ،‬به‌خوا زۆر جار‬ ‫گه‌یشتومه‌ته‌ ئه‌و بڕوایه‌ی خۆم بكوژم‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌ڵێم با به‌ب���ێ ئیمانی نه‌مرم‪،‬‬ ‫س���اڵی پ���ار دو س���ێ ك���ه‌س هه‌وڵی‬ ‫خۆكوشتنمانداو گه‌یشتینه‌ سه‌ر مردن‪،‬‬ ‫به‌اڵم په‌رده‌پۆشیان كرد"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ژن���ه‌ جار ج���ار هه‌ناس���ه‌یكی‬ ‫قوڵی هه‌ڵده‌كێشا‪ ،‬باس���ی له‌وه‌ده‌كرد‬ ‫كه‌ توندوتی���ژی هه‌ر ئ���ه‌وه‌ نییه‌ لێت‬ ‫بدرێت‌و هه‌ڵتواس���ن‌و فه‌القه‌ بكرێیت‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌س���تی كرد به‌گری���ان وتی "هیچ‬ ‫نه‌بێت من مرۆڤم‪ ،‬دایكی چوار منداڵم‪،‬‬ ‫خۆ سه‌رده‌می سه‌دام نییه‌ كه‌ خه‌ڵكیان‬ ‫ده‌خس���ته‌ زیندانێكی مه‌تر به‌مه‌تره‌وه‌و‬ ‫له‌والوه‌ قیژه‌ی منداڵ‌و ژن ده‌هات‪ ،‬ئاخر‬ ‫بۆ وامان لێده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ژنه‌ كه‌ ماكس���ییه‌كی ش���ینی‬

‫له‌به‌رداب���و ده‌یوت "من كێش���ه‌م نییه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌زیندانێكی وه‌كو ئه‌وه‌ی‌ كانی‬ ‫گۆمه‌دابی���ن‌و س���زامان ب���ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌حس���اب ئێمه‌ له‌چاكسازین‪ ،‬جاری وا‬ ‫هه‌یه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌ك���ه‌ن هه‌س���ت به‌م���ردن ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا ئه‌وان ماف���ی ئه‌وه‌یان نییه‌‬ ‫ه���اوار به‌س���ه‌رماندا بكه‌ن‌و ده‌س���ت‬ ‫وه‌ربده‌نه‌ ژیانمانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫جۆرێك���ی ت���ری توندوتی���ژی ك���ه‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر ئه‌و ژنه‌ كرابێ���ت‪ ،‬نه‌بینینی‬ ‫منداڵه‌كانێتی‪ ،‬ئه‌و به‌نیگه‌رانییه‌وه‌ وتی‬ ‫"چۆن یاسایه‌ك هه‌یه‌و سزای‌ منی‌ داوه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت به‌پێی ئه‌و یاس���ایه‌ش دو مانگ‬ ‫جارێك چ���اوم به‌منداڵه‌كانم بكه‌وێت‌و‬ ‫دادوه‌ر ب���ه‌و یاس���ایه‌ منداڵه‌كان���م بۆ‬ ‫بهێنێت"‪.‬‬ ‫ژنێكی تر باس���ی له‌وه‌ك���رد كه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ چاودێری ئێره‌ ده‌كه‌ن هه‌مویان‬ ‫ژنن‪ ،‬وتیشی "هیچ بڕوانامه‌یه‌كیان نییه‌و‬ ‫ئاستی‌ رۆشنبیرییان زۆر نزمه‌و كه‌سیان‬ ‫توێژه‌ر نی���ن‪ ،‬توانای‌ به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌م‬ ‫ش���وێنه‌یان نییه‌‪ ،‬جاری‌ وا هه‌یه‌ هه‌مو‬ ‫خه‌فه‌ت‌و كێش���ه‌یه‌كی خۆی���ان به‌ئێمه‌‬ ‫ده‌ڕێژن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وانه‌ توانای‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫نییه‌ ئه‌م شوێنه‌ به‌ڕێوه‌ ببه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و ژنه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ ژنێك هاتوه‌ته‌‬ ‫الیان ته‌مه‌ن���ی ‪ 18‬س���اڵه‌و دوگیانه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی ش���وبراكه‌ی‌ لێیداوه‌و‬ ‫سكااڵی تۆماركردوه‌‪ ،‬ئه‌میش خراوه‌ته‌‬ ‫زیندانه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌مانگی خۆیدایه‌و‬ ‫خه‌ریكه‌ منداڵی ده‌بێت‪ ،‬چه‌ند شه‌وێك‬ ‫پێش ئێس���تا بردیان بۆ نه‌خۆشخانه‌‪،‬‬ ‫كارمه‌نده‌ ژنه‌كانی ئێره‌ س���وكایه‌تییان‬

‫ناوێرین قسه‌یه‌ك ئه‌وان هه‌میش ‌ه‬ ‫بكه‌ین محه‌جه‌رمان له‌نێو خۆیاندا‬ ‫شه‌ڕ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ده‌كه‌ن‌و جنێوی‬ ‫سوكمان پێده‌ڵێن‌و ئه‌و‌ه پیشه‌ی‬ ‫خۆیانه‌و قسه‌‬ ‫پێمان ده‌ڵێن‬ ‫ئه‌گه‌ر شه‌ره‌فتان به‌یه‌كتر ده‌ڵێن‌و‬ ‫هه‌بوایه‌ نه‌ده‌هاتن ‌ه قژی یه‌كتر‬ ‫راده‌كێشن‬ ‫ئێره‬ ‫پێكردوه‌‌و قسه‌ی نه‌شیاویان پێوتوه‌‪.‬‬ ‫ش���ادی یه‌كێكی‌ تره‌ له‌و ژنانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫س���وكایه‌تی پێكراوه‌و باس له‌وه‌ده‌كات‬ ‫ك���ه‌ لێ���ره‌ زۆر س���وكایه‌تی به‌ئافره‌ت‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت به‌وانه‌ی‌ كه‌ س���زای‌‬ ‫هه‌تاهه‌تاییان به‌س���ه‌ردا س���ه‌پێنراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وت���ی "ناوێرین قس���ه‌یه‌ك بكه‌ین‬ ‫محه‌جه‌رمان ده‌كه‌ن‌و جنێوی س���وكمان‬ ‫پێده‌ڵێ���ن‌و پێم���ان ده‌ڵێ���ن ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫ش���ه‌ره‌فتان هه‌بوایه‌ نه‌ده‌هاتنه‌ ئێره‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ دوگیانن"‪.‬‬

‫ئه‌و ئاش���كرای‌ ده‌كات ك���ه‌ له‌كاتی‬ ‫س���ه‌ردانی كه‌س���وكاری به‌ندك���راوان‪،‬‬ ‫به‌ژنه‌ س���كپڕه‌كان ده‌ڵێن ئێوه‌ ده‌چنه‌‬ ‫ژێ���ر كه‌پره‌كانه‌وه‌ زۆڵ ف���ڕێ ده‌ده‌ن‌و‬ ‫دێنه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌قس���ه‌ی ناشرین‌و‬ ‫پێكه‌نین پێیان‪ ،‬به‌ڕاس���تی لێره‌ ژیان‬ ‫هه‌ر نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ گرنگه‌ به‌الی ئه‌و ئافره‌تانه‌وه‌‬ ‫سه‌ردانكردنیانه‌ له‌الیه‌ن رێكخراوه‌كانی‬ ‫ژن���ان‌و مافی مرۆڤه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌وته‌ی‌‬ ‫ش���ادی ماوه‌ی‌ دو مانگه‌ له‌زینداندایه‌و‬

‫هیچ رێكخراوێك س���ه‌ردانی نه‌كردون‪،‬‬ ‫دێته‌ س���ه‌ر باس���كردنی‌ ئه‌فسه‌ره‌كان‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌فسه‌ره‌كان زۆر باشن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پۆلی���س‌و چاودێ���ره‌ ئافره‌ت���ه‌كان زۆر‬ ‫خراپن له‌گه‌ڵماندا"‪.‬‬ ‫ئه‌و ژنه‌ باس له‌هۆكاری‌ زیندانیكردنی‌‬ ‫ده‌گێڕێت���ه‌وه‌و به‌مش���ێوه‌یه‌ چیرۆك‌و‬ ‫هۆكاری زیندانیكردنه‌كه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌ باس‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت "هاوڕێیه‌كی مێرده‌كه‌م‬ ‫هاتوچۆی ده‌كردین په‌الماریدام‪ ،‬منیش‬ ‫هاوارمكرد‪ ،‬ئیتر مێرده‌ك ‌هم‌و دو هاوڕێی‬ ‫فریامكه‌وتن‪ ،‬كه‌ هاتن وتیان ئه‌وه‌ چی‬ ‫بو‪ ،‬منیش له‌ترسی مێرده‌كه‌م وتم هیچ‬ ‫نه‌ب���و‪ ،‬ته‌اڵقی خوارد ك���ه‌ پێی بڵێم‌و‬ ‫منیش روداوه‌كه‌م بۆ باس���كردن‪ ،‬ئیتر‬ ‫پیاوه‌كه‌ رۆیشت س���كااڵی له‌سه‌ر من‌و‬ ‫مێرده‌ك ‌هم‌و هه‌ردو هاوڕێكه‌ی‌ تۆماركردو‬ ‫وتی رفاندویانم"‪.‬‬ ‫ئه‌و ژنه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت له‌گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫روداوه‌ك���ه‌و ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات پاش‬ ‫س���كااڵكه‌ پۆلیس هاته‌ سه‌رمان‌و هه‌ر‬ ‫هه‌مومانیان ده‌س���تگیركرد‪ ،‬ئێستا من‬ ‫لێره‌م‌و مێرده‌كه‌م‌و هه‌ردو هاوڕێكه‌شی‬ ‫له‌زیندان���ی پیاوان���ن‪ ،‬ئ���ه‌و پیاوه‌ش‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌یه‌و بۆ خۆی ده‌س���وڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاخر من ده‌پرسم ئایا ده‌كرێت به‌رۆژی‬ ‫روناك خه‌ڵك بڕفێدرێت‪.‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌و ژنه‌ دادگا ب���ه‌ مادده‌ی‌‬ ‫‪ 452‬بۆ ماوه‌ی‌ ح���ه‌وت مانگ زیندانی‬ ‫حوكمی به‌سه‌ردا سه‌پاندوه‌‪ ،‬كه‌چی ئه‌و‬ ‫ب���ۆ ماوه‌ی‌ دو مانگی���ش ده‌بێت چاوی‬ ‫به‌مێرده‌كه‌ی نه‌كه‌وتوه‌و نه‌یبینیوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌وترێت لێبوردنی گشتی ده‌رده‌كرێت‌و‬ ‫چاوه‌ڕوانی ئه‌و لێبوردنه‌ن‪.‬‬

‫له‌به‌رامبه‌ردا به‌ڕێوه‌به‌ری‌ چاكس���ازی‬ ‫ژنان‌و مندااڵنی سلێمانی ئومێده‌ محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌و وتانه‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت "ئه‌وان‬ ‫هه‌میش���ه‌ له‌نێو خۆیاندا شه‌ڕ ده‌ك ‌هن‌و‬ ‫ئه‌وه‌ پیش���ه‌ی خۆیانه‌و قسه‌ به‌یه‌كتر‬ ‫ده‌ڵێ���ن‌و قژی یه‌كتر راده‌كێش���ن‪ ،‬خۆ‬ ‫ده‌بێت پاس���ه‌وانه‌كان ده‌ستوه‌ربده‌ن‪،‬‬ ‫لیژنه‌ی‌ هونه‌ریش راپۆرت ده‌نوس���ێت‌و‬ ‫ده‌ڵێت ئه‌مڕۆ كاتژمێ���ر ئه‌وه‌نده‌ وایان‬ ‫كرد"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ ئاستی‌‬ ‫خوێنده‌واری���ان نییه‌ بۆی���ه‌ مامه‌ڵه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ س���زادراواندا خراپ���ه‌‪ ،‬ئومێده‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات كه‌ ئه‌وانه‌ی‌ چاودێرن‬ ‫چه‌ند س���اڵێكه‌ له‌و شوێنه‌ كارده‌ك ‌هن‌و‬ ‫كه‌مترین بڕوانامه‌یان س���ێی ناوه‌ندیان‬ ‫ته‌واوكردوه‌"‪ ،‬وتیش���ی بۆ مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫هه‌وڵی خۆكوش���تن ‪ ،‬ئه‌سڵ‌و ئه‌ساسی‬ ‫نییه‌و ئه‌وه‌ دیاره‌ ناحه‌زێك رایسپاردون‬ ‫ئ���ه‌و قس���انه‌ بڵێ���ن‪ ،‬ئه‌گین���ا زۆر‬ ‫له‌خۆشیدان مه‌گه‌ر له‌خۆشیدا هار بون‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌مو شتێكیان بۆ دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌تاوه‌كو هه‌فته‌ی پێشو به‌بۆنه‌ی‌ ‪8‬ی‬ ‫مارسه‌وه‌ ئاهه‌نگمان بۆیان ئه‌نجامدا كه‌‬ ‫هیچ شوێنێكی تر ئه‌وه‌ی‌ نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ چاكسازی ژنان‬ ‫ماوه‌ی‌ پێشو چاودێرێك به‌ده‌نگی به‌رز‬ ‫یه‌كێك له‌س���زادراوه‌كانی بانگ كردبو‪،‬‬ ‫پێموت ئیتر نابێت به‌و ش���ێوه‌یه‌ قسه‌‬ ‫بكه‌یت‪ ،‬له‌س���ااڵنی پێشوشدا چه‌ندین‬ ‫پاسه‌وان سزادراوه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ ناوێرن‬ ‫قسه‌یان پێ بڵێن‪.‬‬ ‫تێبینی‪ /‬ناوه‌کان خوازراون‬

‫شاتو‪ ..‬ئه‌و منداڵه‌ی ک ‌ه باوکی خرای ‌ه زیندانه‌وه‌و دایکیشی به‌جێیهێشت‬

‫"كه‌ خوێندنم ته‌واوكرد حه‌ز ده‌كه‌م ببم به‌نیگاركێش"‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان‬ ‫منداڵێكی بێتاوانیان هێنایه‌ دونیاوه‌و‬ ‫به‌جێیانهێشت‪ ،‬ئه‌م ‌ه چیرۆكی‬ ‫هاوسه‌رگیری ژن‌و پیاوێكه‌ كه‌ به‌هۆی‬ ‫كێشه‌یه‌كی خێزانیه‌وه‌ له‌یه‌كتر‬ ‫جیاده‌بنه‌وه‌و منداڵه‌كه‌شیان ده‌خرێت ‌ه‬ ‫ماڵی كچانی نه‌وجه‌وانانه‌وه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫ئه‌و له‌نه‌وجه‌وانان خراوه‌ته‌ قوتابخانه‌و‬ ‫له‌پۆلی سێیه‌می سه‌ره‌تاییه‌‪،‬‬ ‫منداڵه‌كه‌ش خه‌ونی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ گه‌ر‬ ‫خوێندنی ته‌واوكرد ببێت ‌ه نیگاركێش‪.‬‬ ‫شاتو تاقانه‌ی ئه‌و دایك‌و باوكه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی باوكی ده‌خرێت ‌ه زیندانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ ده‌قۆزێته‌وه‌و له‌دادگا‬ ‫دایكی هه‌ل ‌‬ ‫جیابونه‌و‌هی‌ خۆی ئه‌نجام ده‌داو ش���و‬ ‫به‌كه‌س���ێكی ت���ر ده‌كا‪ ،‬ته‌نها ش���اتو‬ ‫زه‌ره‌رمه‌ن���د‌ه گه‌وره‌كه‌ بو‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"زیاتر له‌س���اڵێك ‌ه لێ���ره‌م‌و له‌وكاته‌و‌ه‬ ‫دایكم نه‌بینی���وه‌‪ ،‬ته‌نها باوكم ده‌بینم‌و‬ ‫چاوم پێی ده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ماڵی كچانی‬ ‫ی باوكیان‬ ‫نه‌وجه‌وانانی سلێمانی ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫له‌زینداندایه‌‪ ،‬له‌زیندان���ه‌و‌ه توێژه‌رانی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و چاودێره‌كان دێن به‌شوێن‬ ‫منداڵه‌ك���ه‌داو ده‌یبه‌ن بۆ الی باوكیان‪،‬‬ ‫پاش چه‌ن���د كاتژمێرێك ده‌یانهێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ پێشتر خۆمان ده‌مانبردن‪.‬‬ ‫ئه‌و منداڵه‌ ته‌مه‌ن نۆ سااڵنه‌ نه‌یده‌زانی‬ ‫دایك‌و باوكی ئ���ه‌و تاوانه‌ گه‌وره‌یه‌یان‬ ‫به‌رامب���ه‌ری كردوه‌و زۆر دڵی الیان بو‪،‬‬ ‫كاتێك قس���ه‌ی ده‌كرد ده‌موچاوی پڕ‬ ‫ب���ون له‌هیوا بۆ ژیان‪ ،‬ئه‌و س���ه‌ره‌ڕای‬ ‫قوربانیبونی له‌نێوان خراپه‌كارییه‌كانی‬ ‫دای���ك‌و باوكیدا‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت ك ‌ه دایكی‬ ‫ش���وی كردوه‌ته‌وه‌و به‌جێیهێش���توه‌‪،‬‬ ‫ده‌یوت "دایك‌و باوكم زۆر خۆشده‌وێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم دایكم زیاتر خۆشده‌وێت"‪.‬‬ ‫ش���اتو خه‌ونی جوانی هه‌بو بۆ ژیان‪،‬‬ ‫خه‌ونی ئه‌و جیاواز بو له‌خه‌ونی مندااڵنی‬ ‫كورد ك ‌ه زۆربه‌یان ده‌ڵێن حه‌ز ده‌كه‌ین‬ ‫ی "من حه‌ز‬ ‫ببین به‌دكتۆر‪ ،‬به‌اڵم شاتو وت ‌‬ ‫ده‌كه‌م ببم به‌نیگاركێش"‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫نه‌وجه‌وانانیش باس ل���ه‌وه‌ده‌كات له‌و‬ ‫شوێن ‌ه هه‌مو كه‌ره‌سته‌یه‌كی خوێندن‌و‬ ‫وێنه‌كێش���ان‌و ش���وێنی خه‌وتنیان بۆ‬ ‫ئاماده‌كراوه‌و به‌جوانی خزمه‌ت ده‌كرێن‪،‬‬

‫كاریگه‌ری‌ ئه‌و‬ ‫جیابونه‌وه‌ی ‌ه زۆر‬ ‫به‌سه‌ر شاتوه‌و‌ه‬ ‫دیاره‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كاتێك قسه‌ی‬ ‫ده‌كرد په‌نجه‌كانی‬ ‫به‌توندی له‌یه‌كتر‬ ‫ئااڵندبو‬

‫ئه‌و شوێنه‌ی ک ‌ه مندااڵنی بێسه‌رپه‌رشت له‌خۆده‌گرێت‬ ‫ته‌نها له‌سۆزی دایك‌و باوكیان كه‌مه‌‪.‬‬ ‫توێ���ژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ماڵی كچانی نه‌وجه‌وانان نیان ئیبراهیم‬ ‫ب���ۆ ئاوێن��� ‌ه ئام���اژه‌ی به‌وه‌ك���رد ك ‌ه‬ ‫دایك‌و باوكی (ش���اتو) جیابونه‌ته‌وه‌و‬ ‫دایكی ش���وی كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ باوكی‬ ‫هێناویه‌ت���ی لێره‌ دایناوه‌و س���ه‌ردانی‬ ‫ده‌كات‌و ج���ار جار ده‌یبات��� ‌ه ده‌ره‌و‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا‪.‬‬ ‫ی ماڵ���ی كچان���ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌وجه‌وان���ان چیرۆك���ی جیابونه‌وه‌ ‌‬ ‫دایك‌و باوكی ش���اتو به‌مش���ێوه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ده‌گێڕێت���ه‌وه‌و ده‌ڵێت "كاتێك‬ ‫باوكی به‌هۆی كێش���ه‌یه‌كه‌وه‌ ده‌خرێت ‌ه‬

‫ی‬ ‫زیندانه‌وه‌‪ ،‬دایكی له‌والوه‌ جیابونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی باوكی‬ ‫خۆی ئه‌نجامدابو له‌دادگا‪ ،‬ئید ‌‬ ‫شاجوان له‌زیندانه‌و‌ه وه‌اڵمی ناردوه‌ بۆ‬ ‫نه‌وجه‌وانان ك���ه‌ نابێت دایكیان بچێت‬ ‫س���ه‌ردانی بكات‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی رێنمایی‬ ‫ئه‌وان رێگای ده‌ده‌ن س���ه‌ردانی بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ "دایكێتی"‪.‬‬ ‫له‌ماڵی نه‌وجه‌وانان هه‌مو چاودێره‌كان‬ ‫توێژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ده‌رونین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫داده‌كان بڕوانامه‌یان نییه‌‪ ،‬كێشه‌یه‌كی‬ ‫تری ئه‌و ماڵه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه هیچ چاودێرێكی‬ ‫ش���ه‌وانه‌یان نیی ‌ه توێ���ژه‌ر بێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫داواده‌كه‌ن توێژه‌ریان بۆ دابمه‌زرێنرێت‪،‬‬ ‫ی كه‌می‬ ‫به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ وتی " كێش ‌ه ‌‬

‫س���تافمان هه‌یه‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت چاودێری‬ ‫ش���ه‌وان ك ‌ه زۆر كه‌من‪ ،‬له‌كاتێكدا زۆر‬ ‫پێویست ‌ه شه‌وان چاودێری بكرێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا توێژه‌ره‌كان رو له‌قوتابخانه‌كان‬ ‫ی په‌روه‌رده‌ سێ‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه له‌بوار ‌‬ ‫مانگ مۆڵه‌ت���ی هاوینه‌یان هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ئاماده‌ نین بێنه‌ ئه‌م شوێنانه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و وتیش���ی "ده‌بێ���ت ئه‌وان���ه‌ ‌‬ ‫لێ���ر‌ه داده‌مه‌زرێن توێ���ژه‌ری‌ ده‌رونی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی بن‌و نابێت ته‌مه‌نیان منداڵ‬ ‫بێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت توێ���ژه‌ری ئافره‌ت بۆ‬ ‫ش���ه‌وان هه‌ر نییه‌‪ ،‬چونكه‌ ئاماده‌نین‬ ‫شه‌وان لێره‌ بمێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌و ماڵه‌ هه‌ر منداڵێكی ته‌مه‌ن بچوك‬

‫‪ 35‬ه���ه‌زار دین���ارو گه‌وره‌كانیش ‪45‬‬ ‫هه‌زار دیناری���ان پێده‌درێت‌و خراونه‌ت ‌ه‬ ‫قوتابخان���ه‌ی گه‌ڕه‌ك���ه‌وه‌و له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫مندااڵنی تردا ده‌خوێنن‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���ت "توێژه‌ره‌كان���ی قوتابخانه‌ك ‌ه‬ ‫وتویانه‌ هه‌ندێك له‌و مندااڵنه‌ ئاس���تی‬ ‫بیركردنه‌وه‌یان نزم���ه‌و گوێڕایه‌ڵ نین‌و‬ ‫له‌نێ���و فێرخوازه‌كانی تردا هه‌س���تیان‬ ‫ی‬ ‫پێده‌كرێت‌و دیارن‪ ،‬ئه‌وه‌ش هۆكاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی دایك‌و‬ ‫دابڕان ‌ه له‌خێ���زان‌و جیابونه‌و‌ه ‌‬ ‫باوكیان"‪.‬‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌ ئ���ه‌و جیابونه‌وه‌ی ‌ه زۆر‬ ‫به‌س���ه‌ر ش���اتوه‌و‌ه دیاره‌‪ ،‬ئه‌و كاتێك‬ ‫قس���ه‌ی ده‌كرد په‌نجه‌كان���ی به‌توندی‬

‫له‌یه‌كتر ئااڵندبو‪ ،‬س���ه‌ری داده‌نه‌واندو‬ ‫قس���ه‌ی ده‌كرد‪ ،‬ته‌واو شه‌رمی ده‌كرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم بێهیوا نه‌بو له‌ژیان‪ ،‬خۆی گۆڕیبو‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌و قوتابخانه‌ بڕوات‪ ،‬ده‌یزانی ئایند‌ه ‌‬ ‫ئه‌و په‌یوه‌سته‌ به‌قوتابخانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و باوكان ‌ه له‌زیندانیش���ه‌و‌ه وازیان‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك ‌ه‬ ‫لێ ناهێن���ن‪ ،‬به‌وت��� ‌ه ‌‬ ‫لێره‌ش وازیان لێ ناهێنن‌و به‌به‌رده‌وامی‬ ‫له‌زیندان���ه‌وه‌ ته‌له‌فۆنی���ان بۆ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ڵێن نابێت فاڵن و فیسار سه‌ردانیان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬با وا نه‌كه‌ن‪ ،‬چه‌ندین كێش���ه‌ی‬ ‫ترمان بۆ دروست ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫تێبینی‪ /‬شاتو ناوێكی خوازراوه‌‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫کوردیی بوه‌‬

‫چریکه‌یه‌ک بۆ ڕۆژگارێکی دره‌و‌شاوه‌‬ ‫یه‌دوڵاڵ محه‌ممه‌دی له‌نزیکه‌وه‬ ‫ئا‪ :‬فه‌ردین که‌مانگه‌ر‬ ‫له‌فارسییه‌وه‌‪ :‬هۆمه‌ر نۆریاوی‬ ‫هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژی شاری سنه‌‪،‬‬ ‫یه‌دوڵاڵ محه‌مه‌دی پاش تێپه‌ڕینی‬ ‫ته‌مه‌نێک له‌سوچێکی ماڵه‌وه‌ له‌سه‌ر‬ ‫جێ که‌وتوه‌و به‌رده‌وام چاوی‬ ‫له‌ده‌رگا‌ی ماڵه‌‌ تا که‌سێک به‌چڵه‌‬ ‫گوڵێکه‌وه‌ که‌ سۆز‌و خۆشه‌ویستیی لێ‬ ‫ببارێ‪ ،‬لێی وه‌ژ‌ور بکه‌وێ‌و ڕ‌وی تێ‬ ‫بکات‌و لێی بپرسێته‌وه‌‌و سۆراخێکی‬ ‫بکات‪.‬‬

‫نرخی ئه‌و توتیی ‌ه له‌ئێستادا زیاد له‌پێنج‬ ‫هه‌زارو پێنجسه‌د دۆالره‌‪ ،‬به‌اڵم هۆشیار‬ ‫وه‌ک خ���ۆی ده‌ڵێت ئاماده‌ نیی ‌ه به‌هیچ‬ ‫نرخێک بیفرۆشێت‪" ،‬چونکه‌ ئه‌و توتی ‌ه‬ ‫بو‌ه به‌یه‌کێک له‌ئه‌ندامانی خێزانه‌که‌م‌و‬ ‫ناتوانم بیفرۆشم‌و له‌به‌رچاومدا نه‌مێنێت‪.‬‬ ‫تامردن له‌الی خۆم ده‌یهێڵمه‌وه‌"‪.‬‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ن���ده‌ ئێس���تا له‌ماڵێکی‬ ‫گه‌ڕه‌کی کۆن���ی "چوارباخ"ی ش���اری‬ ‫س���نه‌دا کرێنش���ینه‌‌و به‌موچ���ه‌ی‬ ‫خانه‌نشینیی ده‌زگه‌ی په‌روه‌رده‌‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوژینه‌ به‌س���ۆز‌و میهره‌بانه‌که‌ی ژیان‬ ‫تێده‌په‌ڕێنێ���ت‪ .‬هاوژینه‌ک���ه‌ی له‌هه‌مو‬ ‫س���ات‌و کاته‌کانی ژیاندا یار‌و هاوده‌م‌و‬ ‫خه‌مخۆری بوه‪.‬‬ ‫یه‌دوڵ�ڵ�ا محه‌ممه‌دی ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ند‌و‬ ‫سترانبێژه‌ کورده‌یه‌ که‌ ساڵه‌های ساڵ‬ ‫له‌پێن���او زه‌نگینترکردن���ی مۆس���یقای‬ ‫کوردییدا هه‌نگاوی هه‌ڵگرتوه‌‌و خزمه‌تی‬ ‫موزیکی کوردیی کرد‌وه‌‌و ده‌یان به‌رهه‌می‬ ‫ن���اوازه‌ی خوڵقاند‌وه‌؛ که‌ هێش���تا الی‬ ‫خه‌ڵ���ک‌و بگ���ره‌ هونه‌رمه‌ندانی به‌ره‌ی‬ ‫نوێش جێگه‌‌و پێگه‌ی خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫یه‌دوڵ�ڵ�ا محه‌مم���ه‌دی‪ ،‬س���اڵی ‪1956‬‬ ‫له‌گه‌ڕه‌کی به‌رده‌ش���تی ش���اری س���نه‌‬ ‫له‌دایکبوه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ خ���ۆی ده‌ڵ���ێ‪" :‬ه���ه‌ر له‌هه‌مان‬ ‫س���ه‌رده‌می منداڵییه‌وه‌ گه‌لێک هۆگری‬ ‫هون ‌هر‌و مۆس���یقا بوم‌و له‌بیرمه‌ له‌پۆلی‬ ‫یه‌که‌م���ی س���ه‌ره‌تایی له‌خوێندنگه‌ی‬ ‫"حه‌ی���ره‌ت س���ه‌ججادی" ب���ۆ تی���پ‌و‬

‫ده‌سته‌ی س���ر‌ودی خوێندنگه‌‌و چڕینی‬ ‫مه‌قامی "شله‌خه‌جێ" هه‌ڵبژێردرام‌و هه‌ر‬ ‫ئه‌م س���ر‌ود‌ه دواتر له‌ڕادیۆ کرماشان‌و‬ ‫تاران���ه‌وه‌ په‌خ���ش‌و باڵوکرای���ه‌وه‌‌و‬ ‫ه���ه‌ر له‌هه‌مان س���ه‌رده‌مه‌وه‌ چاالکیی‬ ‫مۆسیقاییم ده‌ستپێکرد"‪.‬‬ ‫یه‌دوڵ�ڵ�ا محه‌مم���ه‌دی هاوس���ه‌رده‌می‬ ‫هونه‌رمه‌ندان���ی وه‌ک "حه‌س���ه‌ن‬ ‫زی���ره‌ک"‌و "مه‌زهه‌ری خالق���ی" یه‌ ک ‌ه‬ ‫ل���ه‌و س���ه‌رده‌مه‌دا توانیویه‌تی گه‌لێک‬ ‫به‌رهه‌می زه‌نگین بخاته‌ ناو خه‌رمانه‌ی‬ ‫گۆرانیی کوردییه‌وه‌‌و‪ 78‬گۆرانیی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئۆرکێسترا تۆمار کرد‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاوڕێک له‌س���ه‌رده‌می گوڕ‌و تینی‬ ‫هونه‌ریی خۆی ده‌داته‌وه‌‌و ده‌ڵێ‪" :‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌کوردس���تاندا گه‌لێ���ک هونه‌رمه‌ندی‬ ‫پایه‌به‌رزمان هه‌بو به‌تایبه‌ت مامۆس���تا‬ ‫مه‌زهه‌ری خالقی ک ‌ه به‌ڕاستیی ده‌کرێ‬ ‫بڵێم بلیمه‌تی ن���او موزیکی کوردییه‌‌و‬ ‫هێشتاش که‌س له‌وی تێنه‌په‌ڕاند‌وه‌"‪.‬‬ ‫یه‌دوڵاڵ محه‌ممه‌دی ئاماژ‌ه به‌‌ش���ێوه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی ش���یعر ب���ۆ ئ���اواز‌و‬ ‫گۆرانییه‌کانی‌و ده‌ڵێ‪" :‬زۆربه‌ی شیعر‌و‬ ‫هه‌ڵبه‌س���ته‌کانم له‌دیوانی ش���اعیرانی‬ ‫ک���ورد‌و ش���یعری فۆلکل���ۆری کوردیی‬ ‫هه‌ڵده‌بژارد‌و بۆ خۆم ئاواز‌و میلۆدیم بۆ‬ ‫داده‌نان"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هونه‌رمه‌ندان���ی به‌ره‌ی‬ ‫نوێ‌و وتن���ه‌وه‌ی گۆرانییه‌کانی له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌م هونه‌رمه‌ندانه‌وه‌ ده‌ڵێ‪" :‬س���ه‌ره‌تا‬ ‫پێویس���ته‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ب���ده‌م که‌س‬ ‫ناتوانێ به‌رهه‌مێک که‌ پێشتر پێشکه‌ش‬ ‫ک���راوه‌‌وه‌ک خۆی د‌وب���اره‌ بکاته‌وه‌‌و‬ ‫هه‌م���ان گۆرانی���ی ل���ێ ده‌ربچێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���مان بی���ر نه‌چێ که‌ هێش���تا‬ ‫له‌ئێران‌و له‌کوردس���تانیش مافی کۆپی‬ ‫ڕایت ڕه‌چاو ناک���رێ تائیزن له‌خودی‬

‫پرسیارێک‌و چه‌ند وه‌اڵمێک‬

‫ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تێکت‬ ‫بۆ بێته‌ پێشه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاماده‌ی کوردستان‬ ‫به‌جێبهێڵیت؟‬ ‫سیروان یاسین‪ :‬به‌ڵێ به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫کوردس����تان به‌ج����ێ ده‌هێڵم‪ .‬هیچ‬ ‫گه‌شبین نیم به‌دابینکردنی ژیانێکی‬ ‫خۆش له‌داهاتودا له‌کوردس����تاندا‪.‬‬ ‫بچمه‌ ه����ه‌ر واڵتێکی تری ئه‌وروپی‬ ‫ده‌توانم ژیانێکی باشتر بژیم له‌وه‌‬ ‫له‌کوردس����تاندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫یه‌دوڵاڵ محه‌مه‌دی‬

‫خاوه‌ن به‌رهه‌مه‌که‌ وه‌ربگیرێ‌و پاشان‬ ‫گۆرانییه‌که‌ بوترێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م هونه‌رمه‌ن���د‌ه هه‌روه‌ه���ا ب���اس‬ ‫له‌هه‌ڵس���وکه‌وتی جه‌م���اوه‌ر له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دان ده‌کات‌و ده‌ڵ���ێ‪:‬‬ ‫"پارێزگه‌ک���ه‌ی ئێم���ه‌ پارێزگه‌یه‌ک���ی‬ ‫فه‌رهه‌نگیی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه زۆربه‌ی‬ ‫خه‌ڵک ئه‌وه‌ند‌ه سه‌رقاڵی گیر‌وگرفته‌کانی‬ ‫ژیانن که‌متر ال له‌پرس ‌ه هونه‌رییه‌کان‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندان ده‌که‌نه‌وه‌‌و ته‌نیا توێژێکی‬ ‫تایبه‌ت ئ���اوڕ له‌هونه‌رمه‌ندان ده‌داته‌و‌ه‬ ‫ک ‌ه ئه‌م توێژه‌ش له‌به‌ر دۆخی ئابوریی‌و‬ ‫گێرمه‌‌وکێش���ه‌کانی ژیان‪ ،‬پێی ناکرێ‬ ‫خزمه‌تی هونه‌رمه‌ندان بکات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت‪" :‬ڕاس���تیت ده‌وێ‬ ‫خه‌ڵکی کوردس���تان س���ه‌رباری گیر‌و‬

‫گرفته‌کان���ی خۆی���ان‪ ،‬هونه‌رمه‌ندانیان‬ ‫خ���ۆش ده‌وێ‌و ق���ه‌ت هونه‌رمه‌ن���دان‬ ‫پشتگوێ ناخه‌ن‪ .‬ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وپێش‬ ‫ها‌واڵتییه‌ک له‌هه‌ولێره‌وه‌ دیارییه‌کی بۆ‬ ‫ناردبوم ک ‌ه قه‌ت له‌ژیانمدا ئه‌و که‌سه‌م‬ ‫نه‌مبینیوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و له‌ودیو سنوره‌و‌ه‬ ‫بی���ری الی خۆش���حاڵکردنی من بوه‌‌و‬ ‫قه‌درزانی هونه‌ره‌که‌ی من بوه‌"‪.‬‬ ‫یه‌دوڵ�ڵ�ا محه‌مم���ه‌دی هونه‌رمه‌ند دڵی‬ ‫پڕپڕه‌‌و ده‌ڵێ‪" :‬زۆرێک له‌هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫ئێ���ره‌ له‌نێو هه‌ژاریی‌و ده‌س���کورتییدا‬ ‫ژیان به‌سه‌ر ده‌به‌ن‪ ،‬ئه‌م هونه‌رمه‌ندان ‌ه‬ ‫ڕۆژگارێکی د‌ور‌ودرێژ خزمه‌تی فه‌رهه‌نگ‌و‬ ‫هونه‌ری ئه‌م ئ���ا‌و و خاکه‌یان کرد‌وه‌‌و‬ ‫دۆخی چاند‌و فه‌رهه‌نگیی ئێره‌یان به‌رز‬ ‫کردۆته‌وه‌"‪.‬‬

‫حیکمه‌ت هیندی‬ ‫ناحیه‌ ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬به‌وته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫راگه‌یاندنه‌که‌ی���ان ته‌نه���ا له‌س���اڵی‬ ‫راب���ردودا ل���ه‌و س���نوره‌‪ 1119‬راوچی‬ ‫ده‌ستگیرکراون‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئ���ه‌وه‌ی له‌هه‌ندێ���ک ناوچه‌دا‬ ‫رێ به‌ڕاوکردن���ی ب���ه‌راز دراوه‌‪ ،‬عه‌قید‬ ‫هێمن له‌و باره‌ی���ه‌وه‌ رونی کرده‌وه‌ که‌‬ ‫هه‌ندێک خاوه‌ن ره‌زو باخه‌کان سکاڵی‬ ‫ئه‌وه‌یان ده‌کرد ئه‌و به‌رازانه‌ زیانی زۆر‬ ‫به‌باخه‌کانیان ده‌گه‌یه‌ن���ن‪ ،‬دوای ئه‌وه‌‬ ‫له‌ژێر چاودێری لیژن���ه‌دا رێگه‌ درا ئه‌و‬ ‫به‌رازانه‌ راوبکرێن‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫هه‌ندێ ناڕه‌حه‌تییت بۆ دروست ده‌بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌ت بیر له‌رێگه‌چاره‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی كێش���ه‌ ‌‬ ‫بكه‌ره‌وه‌ بۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫گه‌وره‌تر‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫هه‌مو په‌یوه‌ندی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانت‬ ‫ی‬ ‫بچڕان���دوه‌و گ���وێ‌ له‌هی���چ رایه‌ك ‌‬ ‫ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت ناگریت‌و كه‌لله‌ڕه‌قیت‪.‬‬

‫پێش���که‌ش ک���ردوه‌ ک���ه‌ تائێس���تاش‬ ‫له‌یاده‌وریی���دا ماون‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬پیس���که‌ی‬ ‫ته‌ڕپیر‪ ،‬جه‌ناب���ی موفه‌تیش‌و ئاهه‌نگی‬ ‫هونه‌ر‌و چه‌ندی���ن کاری دیکه‌‪ .‬حیکمه‌ت‬ ‫هیندی���ش له‌و ش���انۆیانه‌دا به‌ش���داری‬ ‫کردوه‌‪.‬‬ ‫دواتریش حیکم���ه‌ت هیندی‌و کۆمه‌ڵێک‬ ‫له‌ه���اوڕێ هونه‌رمه‌نده‌کان���ی وه‌ک ته‌ها‬ ‫باراوی���ی‌و عوس���مان چێ���وارو س���مکۆ‬ ‫ناکام‌و شه‌هید دڵشاد مه‌ریوانیی‌و چه‌ند‬ ‫هونه‌رمه‌ندێکی دیکه‌‪ ،‬تیپی پێش���ڕه‌وی‬ ‫شانۆی کوردیان دامه‌زراندوه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دوای ماوه‌یه‌ک‪ ،‬حیکمه‌ت هیندی‬ ‫ل���ه‌و تیپه‌ نیگ���ه‌ران ده‌بێ���ت‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫هۆکاره‌که‌یه‌وه‌ ئ���ه‌و هونه‌رمه‌نده‌ ته‌نها‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی به‌ئاوێنه‌ وت که‌ ناتوانێت له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و تیپه‌دا کاربکات‌و بیروبۆچونه‌کانیان‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌کدا نه‌هاتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ نابێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی حیکمه‌ت‬ ‫هیندی له‌کار بوه‌ستێت‪ ،‬له‌دوای ئه‌وه‌وه‌‬ ‫ده‌چێت���ه‌ کۆمه‌ڵ���ی هون���ه‌رو ش���انۆی‬ ‫کوردی���ی‌و له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌د س���االردا له‌و‬ ‫سااڵنه‌دا ده‌ستده‌کاته‌وه‌ به‌کارکردن‪.‬‬ ‫به‌و هۆیه‌شه‌وه‌ حیکمه‌ت هیندی له‌ژیانی‬ ‫هونه‌ری���دا خ���ۆی به‌ق���ه‌رزاری ئه‌حمه‌د‬ ‫س���االر ده‌زانێت‪" ،‬م���ن ناتوانم قه‌رزی‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ بده‌مه‌وه‌‪ ،‬ته‌نها به‌ڕێزو‬ ‫خۆشه‌ویستیم نه‌بێت بۆ ئه‌حمه‌د ساالرو‬ ‫کاره‌کانی‪ ،‬من ئه‌و به‌مامۆس���تای خۆم‬ ‫ده‌زانم"‪.‬‬ ‫یه‌که‌م کاری هونه‌ری حیکمه‌ت هیندی‪،‬‬ ‫به‌رهه‌می "نه‌فره‌ت" ده‌بێت که‌ دێته‌ سه‌ر‬ ‫شاش���ه‌ی ته‌له‌فزیۆن‌و مێ���ژوی ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���ااڵنی شه‌س���ته‌کان‬ ‫له‌گه‌ڵ کردنه‌وه‌ی ته‌له‌فزیۆنی که‌رکوک‪.‬‬

‫مش���تومڕێك ده‌كه‌وێت ‌ه نێ���وان تۆو‬ ‫هاوڕێیه‌كی‌ دڵس���ۆزت‪ ،‬پێویسته‌ تۆ‬ ‫ی كێش���ه‌ك ‌ه‬ ‫هێورت���ر بیت له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌تۆوه‌یه‌‪.‬‬

‫سه‌رخێڵ ڕه‌حمان‪ :‬راسته‌ ‌واڵتانی‬ ‫ئه‌وروپ����ا هه‌م����و ش����تێکی لێره‌‬ ‫باش����تره‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌رگیز ئاماده‌نیم‬ ‫کوردس����تان به‌ج����ێ بهێڵم‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫م����ن‌و هاوڕێکان����م‌و خێزانه‌ک����ه‌م‬ ‫کوردستان به‌جێ بهێڵین ئه‌ی کێ‬ ‫تێدا ده‌مێنێته‌وه‌؟ ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تی‬ ‫زێڕینیشم بۆ بێته‌ پێشه‌وه‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫کوردس����تانجێناهێڵم‪.‬‬

‫دێری����ن تاهی����ر‪ :‬ب����اوه‌ڕ ناک����ه‌م‬ ‫بتوانم دور له‌خێ����زان‌و هاوڕێکانم‬ ‫بژی����م‪ ،‬ئه‌گینا منی����ش وه‌ک زۆر‬ ‫له‌هاواڵتیان����ی کوردس����تان خه‌ون‬ ‫به‌ژیانێک����ی باش����تره‌وه‌ ده‌بینم‪،‬‬ ‫پێش����م وایه‌ که‌ ئه‌و ژیانه‌ باش����ه‌‬ ‫ئه‌گه‌ری به‌دیهێنانی له‌کوردس����تان‬ ‫که‌مه‌و له‌واڵتانی ئه‌وروپی زیاتره‌‪.‬‬ ‫سامان جه‌الل‪ :‬چاوه‌ڕێی ده‌رفه‌ت‬ ‫ناکه‌م بێته‌ پێش����ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو خۆم‬ ‫ب����ه‌دوای ده‌رفه‌ت����دا ده‌گه‌ڕێ����م تا‬ ‫کوردس����تان به‌جێ بهێڵ����م‪ .‬هیچ‬ ‫هیوایه‌کم نییه‌ بۆ ژیان لێره‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫هیوایه‌کمان هه‌بو هه‌مویان کوشت‪.‬‬ ‫ده‌زانم ئه‌وروپاش به‌هه‌شت نییه‌و‬ ‫هه‌مو ش����تێک به‌رده‌س����ت نییه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌دڵنیایی����ه‌وه‌ له‌خراپترین‬ ‫ئه‌گه‌ریشدا له‌کوردستان باش����تره‌‪.‬‬ ‫ڕزگار ئیبراهی����م‪ :‬کوردس����تان‬ ‫به‌جێناهێڵ����م‪ ،‬چونک����ه‌ ت����ازه‌‬ ‫به‌ژیان����ی ئێره‌ ڕاهات����وم‌و ناتوانم‬ ‫له‌غه‌ریبایه‌تیدا بژی����م‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ده‌ش����زانم ژی����ان له‌کوردس����تاندا‬ ‫س����ه‌خت‌و وه‌ڕزک����ه‌ره‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫به‌ش����به‌حاڵی خ����ۆم گه‌ش����بینم‌و‬ ‫هیوام وای����ه‌ له‌داهاتودا ئه‌گه‌ر بۆ‬ ‫خۆشمان نه‌بێت‪ ،‬بۆ منداڵه‌کانمان‬ ‫کوردستان شوێنێکی باش بێت بۆ‬ ‫به‌ڕێکردن����یته‌م����ه‌ن‪.‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬

‫که‌‌وان‬

‫تۆف����ان فارس‪ :‬ئه‌گ����ه‌ر بزانم ئه‌و‬ ‫ده‌رفه‌ته‌ی دێته‌ پێشه‌وه‌ گونجاوه‌و‬ ‫له‌ژیان����ی ده‌ره‌وه‌ی کوردس����تانم‬ ‫دڵنیابم‪ ،‬ئه‌وا ئاماده‌م کوردس����تان‬ ‫به‌ره‌و واڵتێکی باش����تر جێبهێڵم‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ناتوانم به‌بێ به‌رچاو ڕونیی‬ ‫لێره‌ بڕۆم‪ ،‬چونکه‌ له‌کوردستانیش‬ ‫سه‌ره‌ڕای هه‌مو که‌موکوڕییه‌کان‌و‬ ‫ناعه‌داله‌تییه‌کان‪ ،‬هێشتا ده‌رفه‌تی‬ ‫ژی����انهه‌ی����ه‌‪.‬‬

‫دانا عه‌زیز‪ :‬ئینسان له‌هه‌ر شوێنێک‬ ‫بێت‪ ،‬کێش����ه‌و گرفت����ی خۆی هه‌ر‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ی له‌کوردستان ده‌ژین‬ ‫وا ده‌زان����ن ئه‌گ����ه‌ر چونه‌ ئه‌وروپا‬ ‫ئه‌وا ئیتر هیچ کێشه‌یه‌کیان توش‬ ‫نابێت‪ .‬ئینسان ئازاده‌ له‌وه‌ی له‌هه‌ر‬ ‫ک����وێ پێی خۆش بێت بژی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بێگومان ئه‌و که‌س����ه‌ سه‌رکه‌وتوه‌‬ ‫که‌ ده‌زانێت چ����ۆن مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ژیان����ی ئه‌و ش����وێنه‌دا ب����کات که‌‬ ‫تێیدایه‌‪ ،‬ن����ه‌ک هه‌ڵهاتن‌و خۆدانه‌‬ ‫ده‌س����تچاره‌نوس����ێکینادیار‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌نده‌ روخۆشه‌که‌ی سه‌ر شاشه‌‬

‫زۆرن ئ���ه‌و که‌س���انه‌ی چاره‌ن���وس‬ ‫تاشوێنێکی چاوه‌ڕواننه‌کراو و تا لێواری‬ ‫مه‌رگی بردون‪ ،‬ب���ه‌اڵم داواجار ڕزگاریان‬ ‫بوه‌و به‌دره‌وشاوه‌یی گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫حیکمه‌ت هیندی له‌س���اڵی هه‌شتاکاندا‬ ‫ده‌که‌وێته‌ زیندانی به‌عس���ه‌وه‌و س���زای‬ ‫له‌س���ێداره‌دانی ب���ۆ ده‌رده‌چێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوای س���ێ س���اڵ به‌لێبوردنی گشتیی‌‬ ‫ڕزگاری ده‌بێ���ت‌و ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ س���ه‌ر‬ ‫ته‌خته‌ی شانۆ‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ندی بواری شانۆو دراما‪ ،‬حیکمه‌ت‬ ‫هیندی له‌ساڵی ‪ 1946‬له‌گه‌ڕه‌کی چوارباخ‬ ‫له‌س���لێمانی له‌دایکب���وه‌‪ .‬له‌قوتابخانه‌ی‬ ‫ئه‌یوبیه‌ی کوڕان خوێندنی س���ه‌ره‌تایی‬ ‫ته‌واوک���ردوه‌و له‌ناوه‌ن���دی جمه���وری‬ ‫کوڕان ناوه‌ندیی‌و له‌ئاماده‌یی سلێمانی‪،‬‬ ‫قۆناغه‌کانی خوێندنی ته‌واو کردوه‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی هۆگری بۆ هونه‌ر‌‪ ،‬له‌ساڵی‪1971‬‬ ‫ده‌چێته‌ ئه‌کادیمیای هونه‌ره‌ جوانه‌کانی‬ ‫زانکۆی به‌غداو ده‌بێته‌ خاوه‌نی بڕوانامه‌ی‬ ‫به‌کالۆریۆس له‌په‌یکه‌رسازیی‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1980‬ژیانی هاوسه‌رێتی دروست‬ ‫ده‌کات‌و له‌ئێس���تادا خاوه‌نی سێ کوڕ‌و‬ ‫کچێکه‌‪.‬‬ ‫له‌س���ااڵنی خوێندنیدا‪ ،‬حیکمه‌ت هیندی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ کۆمه‌ڵێ���ک هاوڕێی���دا کارو‬ ‫چاالکیی جۆراوجۆریان ئه‌نجامداوه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫هاوڕێیانه‌ش وه‌ک ئه‌حمه‌د ساالرو به‌دیعه‌‬ ‫دارتاش‌و فه‌رهاد شه‌ریف‪.‬‬ ‫ل���ه‌و سااڵنه‌ش���دا له‌گ���ه‌ڵ هونه‌رمه‌ند‬ ‫ئه‌حمه‌د س���االر ده‌س���تده‌که‌ن به‌ئیشی‬ ‫ش���انۆو کۆمه‌ڵی هونه‌رو وێژه‌ی کوردی‬ ‫لق���ی ‌به‌غ���دا داده‌مه‌زرێن���ن‌و هاوینان‬ ‫کۆمه‌ڵێک کاری هونه‌ریان له‌س���لێمانی‬ ‫ئه‌نجام داوه‌‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵ���ی هونه‌رو وێژه‌ی ک���وردی لقی‬ ‫س���لێمانی چه‌ندی���ن کاری ش���انۆییان‬

‫‪11‬‬

‫گیسک‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه كاره‌كانت زۆرن‌و ناڕه‌حه‌ت ‌‬ ‫ی كه‌سێكی‌ نزیكتی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ته‌ندروست ‌‬ ‫هه‌وڵه‌كانت بۆ رزگاربون به‌رده‌وامه‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی‬ ‫ی خۆشبه‌ كه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫چاوه‌ڕێی هه‌واڵ ‌‬ ‫به‌نێ���وان تۆو خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی باش���ه‌ بكه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بیر له‌كار ‌‬ ‫شه‌ممه‌ به‌ختی‌ تۆیه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی پزیشك بك ‌ه‬ ‫ی زوتر‌ه سه‌ردان ‌‬ ‫هه‌رچ ‌‬ ‫ێ خستو‌ه‬ ‫ته‌ندروستیت زۆر پشتگو ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ت بۆ دروست‬ ‫له‌وانه‌یه‌ گرفت ‌‬ ‫بێت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫قژ ‌ی ئیڤی‌ الرج‬ ‫بۆ كێ‌ جوانه‌؟‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫قژبڕی����ن به‌ش����ێوه‌ی‌ ئیڤ����ی‌ الرج یه‌كێكه‌ له‌جۆره‌كانی‌ بڕی����ن و خانمان‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ قۆناغه‌كانی‌ ته‌مه‌نیان ئ����ه‌م مۆدیله‌ بڕینه‌ ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌م بڕینه‌‬ ‫له‌كۆن����ه‌وه‌ هه‌یه‌و خه‌ڵكی‌ ته‌نها به‌م ناوه‌ نایناس����نه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو دو ناوی‌‬ ‫تریشی‌ هه‌یه‌ له‌وانه‌ ته‌دریج و ئه‌سه‌دی‌‪ .‬كه‌ له‌كۆتایدا هه‌مو یه‌ك مودێلی‌‬ ‫قژبڕینه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫تارا عومەر‪ ،‬خاوەنی‌ ئارایشتگای‌ اللەل ‌‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خانمان لەگەرەک ‌‬ ‫بۆ جوانکردن ‌‬

‫گرنگی ئه‌و له‌زگانه‌ی‬ ‫به‌میوه‌وه ده‌بیرنێن‬ ‫ئا‪ :‬هاوار قادر‬ ‫زۆربه‌ی سه‌وزه‌و میوه هاورده‌كان كه‬ ‫له‌بازاڕدا هه‌ن‪ ،‬له‌زگه‌یه‌كی بچوكیان‬ ‫له‌سه‌ره كه له‌پاش كڕینیان لێیان‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه بێئه‌وه‌ی گرنگی بده‌ین به‌و‬ ‫زانیاریانه‌ی كه له‌سه‌ریان نوسراون‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و نوسراوه زانیاری گرنگی‬ ‫تێدایه‪ ،‬چونكه ئاماژه به‌جۆرو چۆنێتی‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه ده‌كات نه ك نرخه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ژمارانه‌ی س���ه‌ر له‌زگه‌ك���ه ئاماژه‬ ‫ده‌كه‌ن به‌ج���ۆرو ناوه‌رۆكی به‌رهه‌مه‌كه‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی چه‌ند م���ادده‌ی كیمیایی‬ ‫به‌كارهاتوه له‌پێكهاته‌كه‌یدا‪.‬‬ ‫به‌رهه‌مه‌كان له‌بازاڕدا سێ جۆرن‪:‬‬ ‫‪ .1‬به‌رهه‌م���ه ب���اوه‌كان ‪ ،‬ك���ه په‌یینی‬ ‫كیمیاییان بۆ به‌كاردێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬به‌رهه‌م���ه ئه ندامیه‌كان‪ ،‬كه په‌یینی‬ ‫سروش���تییان بۆ ب���ه‌كاردێ به‌بێ هیچ‬ ‫مادده‌یه‌كی كیمیایی‪.‬‬ ‫‪ .3‬به‌رهه‌مه چاككراوه‌كان‪ ،‬كه ئه‌مه‌یان‬ ‫به‌زۆری له‌ڕێگه‌ی ده‌رزییه‌وه ده‌ستكاری‬ ‫س���یفه‌ته‌كانیان ده‌كرێ���ت‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫زیات���ر پارێزراوب���ن له‌س���ه‌رماو مێروه‬ ‫زیانبه‌خشه‌كان‪.‬‬ ‫لێره‌دا ئ���ه‌و له‌زگانه جۆره‌كانیان دیاری‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ژماره‌كانی سه‌ر له‌زگه‌كه‬ ‫له‌چ���وار ژم���اره پێكهاتب���ون‌و به‌ژماره‬ ‫(‪ )٣‬ی���ان (‪ )٤‬ده‌س���تیان پێكرد ئه‌وه‬ ‫ج���ۆری یه‌كه‌مه‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر له‌پێنج ژماره‬ ‫پێكهاتبون‌و به‌ژماره (‪ )٩‬ده‌س���تیپێكرد‬ ‫ئه‌وه له‌جۆری دوه‌مه‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر له‌پێنج ژماره پێكهاتبون‌و‬

‫کاوڕ‬ ‫ی باش���ت وه‌رگرت‌و ئێستا‬ ‫پشویه‌ك ‌‬ ‫واپێویس���ت ده‌كات ك ‌ه بگه‌ڕێیته‌و‌ه‬ ‫ی كێشه‌ت‬ ‫س���ه‌ر كاره‌كانت بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫بۆدروست نه‌بێت‪.‬‬

‫چیرۆکی ئه‌و توتیه‌ی فێری گۆرانی‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫له‌شه‌قامی سابونکه‌رانی شاری‬ ‫سلێمانی گه‌نجێک هه‌یه‌ له‌دوکانێکدا‬ ‫ک ‌ه زۆربه‌ی ژیانی له‌گه‌ڵ‬ ‫په‌له‌وه‌ره‌کاندا به‌سه‌ر بردوه‌و وه‌ک‬ ‫خۆی ده‌ڵێت هه‌ندێک له‌و په‌له‌وه‌ران ‌ه‬ ‫وه‌ک ئه‌ندامێکی خێزانه‌که‌ی مامه‌ڵه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌کات‪.‬‬

‫وه‌ک ئه‌ندامی خێزانێک له‌توتییه‌کانیان‬ ‫ده‌ڕوان���ن‌و ناتوانن بیفرۆش���ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫شتێکیشیان به‌س���ه‌ربێت ئه‌وا به‌دوای‬ ‫چاره‌سه‌ردا ده‌گه‌ڕێن"‪.‬‬ ‫هۆش���یار خاوه‌نی توتییه‌ک���ی تایبه‌ت‬ ‫ی ک ‌ه فێ���ری گۆرانی کوردیی‬ ‫به‌خۆیه‌ت ‌‬ ‫کردوه‌و ده‌شتوانێت وه‌اڵمی په‌یوه‌ندی‬ ‫ته‌له‌فۆنی بداته‌وه‌‪.‬‬

‫له‌ماوه‌ی یه‌ک ساڵدا‬

‫له‌سلێامنی ‪ 1119‬راوچی ده‌ستگیرکراون‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫به‌ژماره (‪ )٨‬ده‌س���تیپێكرد‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌یان له‌جۆری س���ێیه‌مه‬ ‫له‌تاقیگه‌كان���دا‬ ‫ك���ه‬ ‫ده‌ستكاری جیناته‌كانیان‬ ‫ك���راوه ‪ .‬ئه‌م���ه‌ش‬ ‫به‌خراپتری���ن جۆری���ان‬ ‫ئه‌ژمار ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی كۆمه‌ڵ���ه‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكای���ی بۆ خۆراك‌و‬ ‫ده‌رم���ان‪ ،‬ئ���ه‌و كاغ���ه‌زو‬ ‫كه‌تیره‌یه‌ی ك���ه له‌پێكهاته‌ی‬ ‫له‌زگه‌كان���دا به‌كارهات���وه بۆ‬ ‫خواردن شیاوه‪.‬‬

‫گا‬

‫ژیان به‌ته‌نیشت باڵنده‌کانه‌وه‌‬

‫هۆش���یاری که‌ناری���ی‪ ،‬نازن���اوی ئه‌و‬ ‫گه‌نجه‌ی���ه‌و تا ئه‌و ناوه‌ نه‌هێنیت که‌س‬ ‫نایناس���ێته‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌و‪ ،‬جگ���ه‌ له‌دانانی‬ ‫جۆره‌ها باڵنده‌و ماس���یی بۆ فرۆشتن‪،‬‬ ‫هاوکات ش���اره‌زاییه‌کی باشی له‌باره‌ی‬ ‫باڵنده‌ی توتییه‌و‌ه‌هه‌یه‌و سه‌رجه‌م ئه‌و‬ ‫توتیانه‌ی دێن ‌ه ئه‌م ش���اره‌و‌ه له‌رێگای‬ ‫ئه‌وه‌وه‌ دێن‪.‬‬ ‫هۆش���یار به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ک ‌ه هه‌ر‬ ‫له‌منداڵیی���ه‌و‌ه خولی���ای به‌خێوکردنی‬ ‫په‌له‌وه‌رو ماسیی‌و چه‌ندین گیانداری تر‬ ‫بوه‌و له‌دوای قۆناغی ناوه‌ندیشه‌و‌ه بیری‬ ‫له‌دانان���ی دوکانێک بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ت ‌ه‬ ‫کردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫زۆرتری���ن‌و ناوه‌زاترین جۆره‌کانی توتی‬ ‫له‌دوکانه‌که‌ی ئه‌ودا ده‌س���ت ده‌که‌ون‪.‬‬ ‫هۆش���یاری که‌ناری رایده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه‬ ‫زۆر جۆری توتی هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ک مه‌کاوی‪،‬‬ ‫ککتۆ‪ ،‬ئه‌م���ازۆن‪ ،‬تایله‌ندی‌و هه‌روه‌ها‬ ‫توت���ی ئه‌فه‌ریقی که‌ ئه‌م���ه‌ی دواییان‬ ‫له‌هه‌مویان باشتره‌و توانای فێربونی‪600‬‬ ‫وشه‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و خ���اوه‌ن دوکان��� ‌ه رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ک ‌ه ل���ه‌زۆر کاتدا ده‌س���تی هه‌ڵگرتو‌ه‬ ‫له‌ئیش���ی گرنگ‌و له‌شوێنی زۆر دوره‌و‌ه‬ ‫هاتوه‌ت���ه‌وه‌ تاخزمه‌ت���ی توتییه‌کان‌و‬ ‫باڵنده‌کانی بکات‪" ،‬خاوه‌ن توتییه‌کان‬

‫• ئه‌م ش����ێوه‌بڕینه‌ به‌و جۆره‌یه‌ كه‌ قژه‌كه‌ دو به‌شه‌و به‌شی‌ سه‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ی كه‌ ده‌ڵێت بڕینی‌ ئیڤ ‌‬ ‫ی‬ ‫كورته‌و به‌ش����ی‌ خواره‌وه‌ی‌ درێژه‌‪ .‬به‌اڵم به‌گشت ‌‬ ‫الرج واتا به‌ش����ی‌ س����ه‌ره‌وه‌ی‌ قژه‌كه‌ كورته‌و ته‌دریجه‌و به‌شی‌ خواره‌وه‌‬ ‫درێژه‌‪ ،‬ته‌دریجه‌كه‌ش به‌ش����ێوه‌ی‌ به‌رز یان درێژ یان مامناوه‌ند ده‌كرێ‪.‬‬ ‫به‌شی‌ خواره‌وه‌ش له‌سه‌ر شێوه‌ی‌ هێلكه‌یی‌‌و هه‌ره‌می‌‌و رێك هه‌یه‌‪.‬‬ ‫• ئه‌م شێوازی‌ بڕینه‌ زیاتر بۆ ده‌موچاوی‌ درێژو هێلكه‌یی‌ جوانه‌ چونكه‌‬ ‫به‌ش����ی‌ پێشه‌وه‌ی‌ بڕینه‌كه‌ كورته‌ به‌مه‌ش ده‌موچاوه‌كه‌ خڕ ده‌رده‌چێت‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر بێت‌و كه‌س����ه‌كه‌ ده‌موچاوی‌ خڕ بێ����ت‪ ،‬ئه‌م بڕین����ه‌ زیاتر خڕ‬ ‫ده‌ریده‌خات بۆیه‌ جوان نیه‌‪.‬‬ ‫• ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ قژی����ان خاوه‌ ئه‌م بڕینه‌یان زیاتر ل����ێ‌ جوانه‌ چونكه‌‬ ‫له‌قژی‌ لول‌و بژ زیاتر بژییه‌كه‌ ده‌رده‌كه‌وێت به‌تایبه‌تی‌ به‌ش����ی‌ سه‌ره‌وه‌‬ ‫چونكه‌ كورته‌و قژه‌كه‌ زیاتر به‌رز ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫• بۆئه‌و كه‌سانه‌ی‌ قژیان ته‌نكه‌ ئه‌م بڕینه‌ جوان نیه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ قژه‌كه‌‬ ‫خۆی‌ ته‌نكه‌ كاتێك ده‌یكه‌ین به‌دو به‌ش����ه‌وه‌‪ ،‬به‌شی‌ خواره‌وه‌ی‌ زۆر كه‌م‬ ‫ده‌مێنێت����ه‌وه‌‪ ،‬قژه‌كه‌ زۆر ته‌نكتر ده‌رده‌كه‌وێت‪ .‬به‌اڵم بۆ قژی‌ پڕ جوانه‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هه‌مو به‌شه‌كانی‌ قژه‌كه‌ ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫• ئه‌م بڕینه‌ به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك بۆ ته‌مه‌نی‌ منداڵ نابێت‪ .‬به‌اڵم بۆ هه‌مو‬ ‫ته‌مه‌نه‌كانی‌ تر ده‌بێت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫دیارده‌ی راوکردن له‌ناوچه‌ جیاوازه‌کان‬ ‫به‌رێژه‌ی جیاواز به‌رده‌وامیی هه‌یه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی دارستانی‬ ‫سلێمانیش رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ ته‌نها‬ ‫له‌ساڵی رابردودا ‪ 1119‬راوچی‬ ‫له‌سنوری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سلێمانییدا‬ ‫ده‌ستگیرکراون‪.‬‬ ‫هه‌رێمی کوردستان به‌هۆی بونی ناوچه‌ی‬ ‫ش���اخاویی زۆر‪ ،‬ش���وێنێکی له‌باره‌ بۆ‬

‫دوانه‌‬

‫ی خۆش���ت به‌س���ه‌ر برد له‌گه‌ڵ گرفت��� ‌ه دارایه‌كانت زۆر ل���ه‌وه‌ زیاتر‬ ‫كاتێك ‌‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‌و بیر له‌وه‌ ده‌كه‌یته‌و‌ه بو‌ه ك ‌ه چاوه‌ڕێت ده‌كرد‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫هه‌نگاوی‌ به‌په‌له‌ بنێیت له‌و بواره‌‪.‬‬ ‫كه‌ پالنێك بۆ ژیانت دابنێیت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ژیانی ئاژه‌ڵه‌ کێوییه‌کان‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‬ ‫ڕاوکردن���ه‌وه‌ ژماره‌ی ئاژه‌ڵ‌و باڵنده‌کان‬ ‫به‌ره‌و که‌مبونه‌وه‌ ده‌چن‪.‬‬ ‫به‌رێوه‌ب���ه‌ری راگه‌یاندن���ی پۆلیس���ی‬ ‫دارستانی س���لێمانی‪ ،‬عه‌قیدی پۆلیس‬ ‫هێمن که‌مه‌رخ���ان ئه‌فه‌ندی به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یان���د ک���ه‌ "ئاس���تی رۆش���نبیری‬ ‫هاواڵتی���ان به‌رزبوه‌ت���ه‌وه‌و تاڕاده‌یه‌ک‬ ‫راوکردن ب���وه‌ به‌عه‌یبه‌‪ ،‬له‌گونده‌کانیش‬ ‫گوندنیشینه‌کان خۆیان ڕێگریی ده‌که‌ن‬ ‫له‌وه‌ی له‌سنوره‌کانی خۆیان ڕاوبکرێت‌و‬ ‫ئاگادارمان ده‌که‌ن���ه‌وه‌ له‌ئه‌گه‌ری بونی‬

‫شێر‬

‫ی ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ بك���ه‌ ك��� ‌ه خه‌موخه‌فه‌ت���ت بۆ دروس���ت ده‌بێت‬ ‫ئام���اده‌كار ‌‬ ‫ی كاره‌كه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی به‌ش���وێن ‌‬ ‫قه‌ره‌باڵغیی���ه‌ك له‌ماڵه‌كه‌ت���ان روبدات كه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی هه‌یه‌و ره‌نگه‌ ماوه‌یه‌ك بخایه‌نێت‪.‬‬ ‫كه‌ واپێویس���ت ب���كات ئام���اده‌كار ‌‬ ‫ی بۆبكرێت‪.‬‬ ‫پێشوه‌خت ‌‬

‫راوچی له‌و سنورانه"‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌کات ک ‌ه‬ ‫ئاژه‌ڵ‌و باڵنده‌کان له‌س���نوری پارێزگای‬ ‫سلێمانی زیادی کردوه‌‪.‬‬ ‫عه‌قی���د هێم���ن ب���اس له‌ج���ۆره‌‬ ‫پڵنگێکی���ش ده‌کات ک���ه‌ له‌س���نوری‬ ‫ده‌ژی‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌که‌ی���ان‬ ‫له‌ئێس���تادا ئه‌و جۆره‌ پڵنگه‌ له‌جیهاندا‬ ‫به‌ره‌و نه‌مان ده‌چێت‪ ،‬ئه‌وانیش به‌وێنه‌و‬ ‫دۆکیومێنت ئه‌وه‌یان پاراستوه‌‪.‬‬ ‫س���نوری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی پۆلیس���ی‬ ‫دارس���تانی س���لێمانی ‪ 10‬ق���ه‌زاو ‪24‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫دودڵ‌و راڕا مه‌ب��� ‌ه هه‌مو ناڕه‌حه‌تیه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی ت���ۆ كاتیی���ه‌و چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫له‌ژیان��� ‌‬ ‫ی ب��� ‌ه‬ ‫ی خۆش��� ‌‬ ‫ی ده‌رگا ‌‬ ‫كران���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ژیانت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫پیاوی توركیا بین یان ئێران؟‬

‫"مەجالێکی گشتیی"سەلەفیی‬ ‫دەس����تەواژەی "مەجال����ی گش����تیی"‪،‬‬ ‫بەعەرەبی"المج����ال العام"‪ ،‬بەفارس����ی"حوزه‬ ‫‪Public‬‬ ‫عموم����ی"و ب����ە ئینگلی����زی‬ ‫‪ ،sphere‬یەکێکە لەدەس����تەواژە گرنگەکانی‬ ‫کۆمەڵناسیی‌و زانس����تی سیاسیی هاوچەرخ‪.‬‬ ‫بەمانا هه‌رە س����ادەو گش����تییەکەی"مەجالی‬ ‫گش����تیی" ئەو ڕوبەرەی ژیانی کۆمەاڵیەتییە‬ ‫ک����ە تاکەکه‌س����ەکان تیای����دا کۆدەبن����ەوە‬ ‫بۆئ����ەوەی پێکەوەو ئازادانە باس����ی کێش����ە‬ ‫کۆمەاڵیەتیی����ە هاوبەش����ەکان بکەن‌و خودی‬ ‫ئ����ەو کێش����انەش دەستنیش����انبکەن‪ .‬خ����ۆ‬ ‫ئەگەر توانرا ئەوا لەس����ەر چۆنیەتی ناونان‌و‬ ‫بینین‌و چارەس����ەرکردنی ئەو کێشانە بگەنە‬ ‫بڕیار ی����ان داوەرییکردنێک����ی هاوبەش‪ .‬لەم‬ ‫ڕێگایەوە دەکرێت ئەو ش����تە دروستببێت کە‬ ‫ناوی"ڕای گشتیی"ە لەکۆمەڵگادا‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫ئامرازی س����ەرەکی ناو ئەم مەجالە گشتییە‬ ‫قسەکردنە‪ ،‬زمانە‪ ،‬ئاخاوتن‌و گفتوگۆیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم قس����ەکردنە‪ ،‬بەمەبەس����تی کاتکوشتن‌و‬ ‫چەنەبازییکردن نییە‪ ،‬بەڵکو بەجێھێش����تنی‬ ‫کاریگەرییە لەس����ەر ژیان‌و بڕیاری سیاسیی‬ ‫بەگش����تیی‌و سیاس����ەتەکانی دەوڵ����ەت‬ ‫بەتایبەتیی‪ ،‬بەئاراس����تەی چارەس����ەرکردنی‬ ‫ئ����ەو کێش����انە کە ڕای گش����تیی بەکێش����ە‬ ‫سەرەکییەکانی دەزانێت‪ .‬بەم مانایە"مەجالی‬ ‫گش����تیی" مەجالێکی سیاسییەو سەروبەندی‬ ‫لەگەڵ بڕیاردانی سیاس����یی‌و پێناسەکردن‌و‬ ‫چۆنیەت����ی بەرەنگاربون����ەوەی کێش����ە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان����دا هه‌یە‪ ،‬ئەگەرچی"مەجالی‬ ‫گشتیی" لەدەرکەوتنە سەرەتاییەکانیدا وەک‬ ‫ڕوبەرێکی سیاس����یی دەرنەکەوێت‪ .‬بەگشتیی‬ ‫مەجالی گشتیی ئەو ڕوبەرە تایبەتەی ژیانی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی����ە کە تیایدا گوت����اری جیاوازو‬ ‫ڕوانینی جیاوازو بۆچون����ی جیاواز ئامادەن‌و‬ ‫لەڕێ����گای گفتوگۆو ڕاگۆڕکێ‌و قس����ەکردنەوە‬ ‫دەیانەوێت ئەو ھێزە دروستبکەن کە ناوی"ڕای‬ ‫گشتیی"ەو ئەم ڕای گش����تییەش کاریگەریی‬ ‫لەسەر دەوڵەت‌و سیاسەتەکانی دابنێت‪.‬‬ ‫لەفیک����ری هاوچەرخ����دا دو فەیلەس����وفی‬ ‫سیاس����یی گرنگییەک����ی تایبەتی����ان‬ ‫بەمەس����ەلەی"مەجالی گش����تیی" داوەو‬ ‫وەک بەش����ێکی گرنگی����ی وێناک����ردن‌و‬ ‫نمایش����کردنی دونیای نوێ بەکاریانھێناوە‪،‬‬ ‫ئ����ەو دو فەیلەس����وفەش بریتی����ن لەهان����ا‬ ‫ئارێن����ت‌و یورگن هابرم����از‪ .‬الی هه‌ردوکیان‬ ‫دەستەواژەی"گش����تیی"لە چەمکی"مەجال����ی‬ ‫گش����تیی"دا ھێمایە بۆ ئەو جیهانە هاوبەشە‬ ‫کە مرۆڤەکان بەیەکەوە دروستیدەکەن‪ ،‬هانا‬ ‫ئارێنت وەک بەشێکی گرنگیی کاری سیاسیی‌و‬ ‫هابرماز ئاکارێکی ڕەخنەیی پێدەبەخش����ێت‌و‬ ‫وەک ش����وێنێک وێنایدەکات کە تیایدا دیدی‬ ‫ڕەخنەیی بەرامبەر بەدەوڵەت‌و دەس����ەاڵت‌و‬ ‫حوکمڕان����ان بەرهه‌مدێ����ت‪ .‬الی هابرم����از‬ ‫دروستبونی ئەم"مەجالە گشتییە" پەیوەندی‬ ‫ب����ەوەوە هه‌یە کە ڕادەو ب����ڕی خوێندەواریی‬ ‫لەکۆمەڵگادا زی����اددەکات‌و ڕۆژنامەگەرییەکی‬ ‫ڕەخنەیی لەدایکدەبێت کە دەتوانێت تیش����ک‬ ‫بخات����ە س����ەر کێش����ە گش����تییەکانی ژیانی‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‪ .‬هابرم����از لەپ����اڵ ئامادەگی‬ ‫میدیادا ھێما بۆ بون����ی قاوەخانەو چاخانەو‬ ‫یانەو ساڵۆنەکانیش دەکات کە خەڵک تیایاندا‬ ‫کۆدەبنەوە بۆ باس����کردنی مەسە هاوبەش‌و‬ ‫گش����تییەکانی ژیانی خۆیان‪ .‬هه‌روەها باس‬ ‫لەو ش����وێن‌و ڕوبەران����ەش دەکات کە تیایدا‬ ‫کۆڕو کۆبونەوە دەبەس����ترێن بۆ باس����کردنی‬ ‫ئەم یان ئەو بابەتی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاسیی‬ ‫گشتیی‪ .‬لەسەردەمی ئینتەرنێت‌و فەیسبوک‌و‬ ‫تەلەڤیزۆنی س����اتاالیتدا"مەجالی گش����تیی"‬ ‫مەودای تازە دەگرێتەخۆی کە پێشتر بونیان‬ ‫نەبوە‪ ،‬گرنگترینیان ئەوەیە"مەجالی گشتیی"‬ ‫ته‌نها لەڕوب����ەرە کۆمەاڵیەتییە کۆنکرێتەکاندا‬ ‫دروست نابێت‪ ،‬بەڵکو دەتوانێت لەفەزایەکی‬ ‫ئەلەکترۆنی گلۆبالیی‌و یونڤێرسالیشدا دروست‬ ‫ببێت ک����ە بکەوێتە دەرەوەی س����نورەکانی‬ ‫دەوڵەتی نەتەوەوە‪.‬‬ ‫ئەو تێزەی م����ن دەمەوێت لێرەدا بەرگریی‬ ‫لێبک����ەم ئەوەی����ە لەچەند س����اڵی ڕابردودا‬ ‫ش����تێک لەکۆمەڵ����گای ئێمەدا دروس����تبوە‬ ‫ک����ە دەکرێ����ت بە"مەجالێک����ی گش����تیی‬ ‫س����ەلەفیی" ناوی ببەین‪ .‬سەلەفیەت لەوەدا‬ ‫س����ەرکەوتوە"مەجالێکی گش����تیی" تایبەت‬ ‫بەخۆی دروس����تبکات کە تیایدا بتوانێت هه‌م‬ ‫داوەریکردنێک����ی س����ەلەفییانەی ژیان‌و هه‌م‬ ‫ڕایەکی گش����تیی س����ەلەفییانە دروستبکات‪.‬‬ ‫دروس����تبونی ئەم مەجالە س����ەلەفییە هه‌م‬ ‫لەناوخۆی کوردس����تاندا ڕەگوڕیش����ەو بکەرو‬ ‫ھێ����زی تایبەتی خۆی هه‌یە‪ ،‬هه‌م بکەرو ھێزو‬ ‫ڕەگوڕیش����ەی ناوچەیی‌و گلۆباڵیی بەھێزیش‪.‬‬ ‫تەلەڤیزیۆن����ە س����ەلەفییەکانی س����عودییە‪،‬‬ ‫سوپەرستاری مەال س����ەلەفییەکانی خەلیج‌و‬ ‫میس����ر‪ ،‬خوێن����دن‌و فێرگەی س����ەلەفییانە‪،‬‬ ‫ڕێکخراوی خێرخوازیی س����ەلەفییانە‪ ،‬ڕادیۆو‬ ‫مزگ����ەوت‌و کتێبخان����ەو گۆڤ����ارو ڕۆژنام����ەو‬

‫ئەمڕۆکە گرنگە‬ ‫دروستکردن‌و پەرەدانە‬ ‫بە"مەجالێکی گشتیی‬ ‫ناسەلەفیی" کە‬ ‫تیایدا لیبرالێک‌و‬ ‫مارکسییەک‌و‬ ‫دینییەکی کراوەو‬ ‫ناسیۆنالیستێک بتوانن‬ ‫پێکەوە ئامادەبن‌و‬ ‫لەسەر کێشە‬ ‫گشتییەکان بدوێن‬ ‫کاس����ێت‌و باڵوک����راوەی س����ەلەفیی‪ ،‬یەکەی‬ ‫جیاوازیی ئەو"مەجالە گشتییە سەلەفیی"ەن‪.‬‬ ‫واتە ئەم"مەجالە گش����تییە سەلەفییە" ته‌نها‬ ‫مەجالێکی ناوەکی����ی‌و نەتەوەیی نییە‪ ،‬ته‌نها‬ ‫لەهه‌ولێ����رو س����لێمانی‌و دھۆک‌و کەرکوک����دا‬ ‫بونی نییە‪ ،‬ته‌نها لەش����ارە سونییەکانی تری‬ ‫عێراقیش����دا ئامادەنییە‪ ،‬بەڵکو لەناوچەکەدا‬ ‫لەسعودیەو قەتەرو میسرو کوەیت‌و ئەردەن‌و‬ ‫ھت����د‪ ..‬ئامادەیە‪ ،‬ئەمە جگ����ە لەئامادەبونی‬ ‫لەئاس����تی جیهانیی‌و گلۆباڵیدا‪ .‬ئەم ڕەگەزە‬ ‫ناوچەیی‌و گلۆباڵیی����ە وادەکات ئەم"مەجالە‬ ‫گشتییە س����ەلەفییە" کەمتر خەریکیی کێشە‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‌و سیاس����یی‌و فەرهه‌نگیی����ە‬ ‫ناوەکییەکانی ناو کۆمەڵگا بێت‌و زیاتر لەخەمی‬ ‫دروستکردنی"مۆدێلێکی ئیسالمییدا" بێت کە‬ ‫تەعبیر لە"ئیس��ل�ام"ی"پاکژ" و یونیڤێرساڵی‬ ‫بکات‪ ،‬ک����ە ڕەگەزی ه����ه‌رە بنەڕەتیی تیادا‬ ‫شوێنپێهه‌ڵگرتنی کۆمەڵێک"سەلەفی سالح"ە‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ هه‌م لەکوردس����تان‌و هه‌م لەناوچەکەو‬ ‫ه����ه‌م لەزۆرب����ەی جیهانیش����دا "ڕوبەرێک����ی‬ ‫میدیایی" گەورە هه‌یە کە س����ەلەفییە‪ .‬ھێزی‬ ‫ئەم بزوتنەوە س����ەلەفییانەو"مەجالە گشتییە‬ ‫س����ەلەفییەکەیان" لەوەدای����ە خۆی����ان وەک‬ ‫دەموچاوێکی تازە نیشاندەدەن‪ ،‬وەک ھێزێک‬ ‫کە لەئیس��ل�امی میلیی‌و ئیس��ل�امی سیاسیی‬ ‫تەقلیدیی‪ ،‬بەتایبەت����ی لەھێڵی ئیخوانەکان‪،‬‬ ‫جی����اوازن‌و ئیس��ل�ام الی ئەم����ان لەپاکژیی‌و‬ ‫بێگەردیی‌و بێخەوش����یی خۆی����دا ئامادەیە‪.‬‬ ‫سەلەفیەت لەکۆمەڵگای ئێمەدا گەرچی بەگژ‬ ‫زۆربەی هه‌رەزۆری شێوازەکانی تازەبونەوەی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و کولتوریی‌و ڕەمزیدا دەچێتەوەو‬ ‫هه‌موی����ان وەک بیدعەو کوفر نیش����اندەدات‪،‬‬ ‫کەچی خۆیان وەک ھێزێکی تازە نیشاندەدەن‬ ‫کە گوایە لەڕوی دینیی‌و سیاس����ییەوە وەک‬ ‫ھێزەکانی تر پیرو پیسوپۆخڵ نەبون‪.‬‬ ‫ئەم"مەجالە گشتییە سەلەفییە" لەئێستادا‬ ‫لەملمالنێیەکی س����ەختدایە لەگەڵ ئیسالمی‬ ‫ناس����ەلەفیی‌و لەگەڵ ڕوب����ەرە نادینییەکانی‬ ‫ناو کۆمەڵگادا‪ .‬لەکوێش����دا سەرکەوتبن هه‌م‬ ‫ئیسالمی ناس����ەلەفیی‌و هه‌م ڕوبەرە نادینییە‬ ‫عەلمانییەکانیان وێرانک����ردوە‪ .‬داعش نمونە‬ ‫س����ەلەفییە جیهادییەکەی ئەم بزوتنەوەیەیە‬ ‫کە لەدۆخی حوکمڕانیکردندایە‪ .‬سەلەفیزمی‬ ‫ناجیهادی����ی س����ەرقاڵی دروس����تکردنی‬ ‫زۆرایەتییەک����ی ئایدیۆلۆژی����ی‌و دینیی����ە کە‬ ‫دەشێت لەپاڵ فەیەلس����وفی ئیتالی ئانتۆنیۆ‬ ‫گرامش����یدا ناوی گەڕان بەدوای"هه‌یمەنە"دای‬ ‫لێبنێی����ن‪ .‬هه‌یمەنە بەمانای بااڵدەس����تبونی‬ ‫تەواو لەناو فەزا کۆمەاڵیەتییە جیاوازەکاندا‪،‬‬ ‫بەاڵم بەبێ پەالماردانی دەوڵەت‌و دەسەاڵت‪.‬‬ ‫لەباتی حوکمڕانیکردنی ڕاس����تەوخۆ لەڕێگای‬ ‫دەوڵ����ەت‌و دەزگا سیاس����یی‌و س����ەربازیی‌و‬ ‫ئەمنییەکان����ەوە‪ ،‬حوکمڕانیک����ردن لەڕێگای‬ ‫هه‌یمەنەیەکی ئایدیۆلۆژیی‌و کولتورییەوە‪.‬‬ ‫بەبۆچونی م����ن ئ����ەوەی ئەمڕۆکە گرنگە‬ ‫دروستکردن‌و پەرەدانە بە"مەجالێکی گشتیی‬ ‫ناسەلەفیی" کە تیایدا لیبرالێک‌و مارکسییەک‌و‬ ‫دینییەک����ی کراوەو ناسیۆنالیس����تێک بتوانن‬ ‫پێکەوە ئامادەبن‌و لەسەر کێشە گشتییەکان‬ ‫بدوێن‪".‬مەجالێک����ی گش����تیی پل����ورال" کە‬ ‫جێگەی ھیچ فاناتیزمێک����ی دینیی‌و نادینیی‬ ‫ئایدیۆلۆژیی‌و سیاسیی تیانەبێتەوە‪.‬‬

‫زانا تۆفیق‬ ‫دوای ئ����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌ردانی س����ه‌رۆك‬ ‫ی هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‬ ‫وه‌زیران���� ‌‬ ‫نێچیرڤ����ان بارزانی‌ بۆ به‌غ����داد هیچی‬ ‫لێنه‌كه‌وته‌وه‌و ئ����ه‌وه‌ی‌ چاوه‌ڕوان ده‌كرا‬ ‫لێی‪ ،‬نه‌توانرا لێیهه‌ڵێنجێنرێت‪ ,‬دوبار‌ه‬ ‫مش����تومڕی ده‌وڵه‌تی كوردی كه‌وته‌و‌ه‬ ‫ب����ه‌ر باس����وخواس‌و الپ����ه‌ڕه‌ی زۆرێك‬ ‫له‌ڕۆژنامه‌كان����ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان ‌ی‬ ‫ته‌نیی����ه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ك چۆن سیس����ته‌م ‌ی‬ ‫فیفت���� ‌ی به‌فیفتی‌ له‌ته‌واوی ده‌س����ه‌اڵت‌و‬ ‫داموده‌زگاكان����ی‌ حكوم����ه‌ت تائێس����تا‬ ‫به‌رده‌وام����ه‌و ڕه‌نگیداوه‌ته‌وه‌‪ ,‬به‌هه‌مان‬ ‫ش����ێوه‌ بیرو ه����زری ڕۆژنامه‌نوس����ان‌و‬ ‫"ڕوناكبی����ران" ی ئ����ه‌م هه‌رێم����ه‌ش‬ ‫ی لڤین‬ ‫به‌سیس����ته‌می‌ فیفت����ی‌ به‌فیفت���� ‌‬ ‫ده‌كات‌و به‌هه‌م����ان ش����ێوه‌ ش����یكار بۆ‬ ‫ده‌وروبه‌ری ده‌كات‪ .‬ده‌بینین ڕۆژنامه‌كان ‌ی‬ ‫ناوه‌ند هه‌ولێر‪ ،‬توركیا به‌ته‌نیا چاره‌ بۆ‬ ‫ڕاگه‌یاندنی‌ یان دروس����تكردن ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫ی ناوه‌ند‬ ‫كوردی داده‌نێ����ن‌و ڕۆژنامه‌كان ‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬مانه‌و‌ه له‌عێراق به‌چاره‌سه‌ری‬ ‫ئانی‌ كێش����ه‌كان ده‌بینی����ن‪ .‬دیار‌ه ئه‌م‬ ‫په‌ت����ای‌ فیفت���� ‌ی به‌فیفتیه‌ ش����تێك نی ‌ه‬ ‫دوای ساڵی نه‌وه‌ده‌كان پارتی‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫دایانهێنابێ����ت‪ .‬له‌كۆتایه‌كانی‌ ش����ه‌ڕی‬ ‫جیهان ‌ی یه‌كه‌م هه‌مو میله‌تێك په‌الماری‬ ‫پارچه‌ خاكێك ‌ی ده‌داو ده‌یكرد به‌ده‌وڵه‌ت‬ ‫ب����ۆ خۆی‪ ,‬ب����ه‌اڵم بابوباپیران����ی‌ ئێم ‌ه‬ ‫به‌ڕه‌حم����ه‌ت بن له‌و كاته‌ش بوبون به‌دو‬ ‫به‌ش‌و نیوه‌یان له‌گه‌ڵ ئه‌و‌ه بون بچنه‌ پاڵ‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ داڕماوی‌ عوس����مانی‌‌و نیوه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ بون بچن����ه‌ پاڵ ئه‌تاتورك‬ ‫بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ داگیركه‌رانی‌ خاكی‬ ‫پارچه‌پارچه‌كراوی‌ توركی����ا‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫ی نه‌مر س����اڵی ‪1918‬‬ ‫ش����ێخ مه‌حمود ‌‬ ‫به‌خۆی‌و هه‌زار س����واره‌و‌ه به‌هه‌ڵه‌داوان‬ ‫ل ‌ه به‌س����ره‌وه‌ خۆی ده‌گه‌یه‌نێته‌ توركیا‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌ه نه‌خۆش����ه‌كه‌ ‌‬ ‫بۆ یارمه‌تیدان ‌‬ ‫عوس����مانی‌‌و به‌ڕه‌ن����گاری داگیركه‌ران ‌ی‬ ‫خاكی ئیسالم ده‌بێته‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ ئه‌قڵیه‌ت ‌ی‬ ‫ك����وردی ب����و‌ه له‌دێرزه‌مان����ه‌وه‌و له‌هیچ‬ ‫بابه‌تێكدا هاوڕاو یه‌ك ڕا نه‌بون‌و بێجگ ‌ه‬ ‫له‌بونی‌ خودا‪ ،‬بۆ هه‌مو بابه‌تێك دو ڕای‬ ‫جیاوازو ناكۆكیان هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌كه‌ تاكی‌ كوردی به‌ڕۆش����نبیرو‬ ‫ناڕۆش����نبیرو نه‌خوێنده‌وارو خوێنده‌وارو‬ ‫سیاسی‌و ناسیاسیه‌وه‌ خولیای‌ ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫ك����وردی كه‌وتۆت����ه‌ مێش����كی‌‌و له‌هه‌مو‬ ‫ئان‌وزه‌مانێك زیاتر فیكرو خه‌یاڵی خۆی‬ ‫پێ سه‌رقاڵ كردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت كه‌س ناتوانێت گومان له‌ڕه‌وا‬ ‫بون ‌ی ئه‌م خه‌ونه‌ دێرینه‌مان بكات له‌ڕوی‬ ‫شه‌رعیبون‌و یاسایی بونیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌م خواس����ته‌ی تاكی‌ كوردی‬ ‫له‌ئێستادا زیاتر له‌خه‌یاڵی هه‌رزه‌كارێك ‌ی‬

‫‪ 13‬ی����ان ‪ 14‬س����اڵ ده‌چێ����ت كاتێ����ك‬ ‫هه‌ڕه‌تی‌ گه‌نجی‌و كه‌فوكوڵه‌كه‌ی ته‌نگی‬ ‫پێهه‌ڵده‌چنێ����ت‌و بێجگ����ه‌ له‌ژنهێن����ان‬ ‫به‌رچاوی هیچی تر نابینێت‪.‬‬ ‫گه‌نج����ی هه‌رزه‌كار ل����ه‌م ته‌مه‌نه‌دا ن ‌ه‬ ‫توانای‌ بیركردن����ه‌وه‌ی‌ هه‌ی ‌ه نه‌ توانای‬ ‫ی خۆ به‌ڕێوه‌ بردن‌و‬ ‫كارك����ردن‌و نه‌ توانا ‌‬ ‫ن ‌ه توان ‌ی ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ خانمێكی‌ شایست ‌ه‬ ‫بدۆزێت����ه‌و‌ه به‌گوێره‌ی ئاس����تی‌ خۆی‪,‬‬ ‫به‌اڵم له‌ڕۆژێڤی بێجگ����ه‌ ژنهێنان هیچی‬ ‫تری لێبه‌دیناكه‌یت‪.‬‬ ‫ی كه‌فوكوڵی‬ ‫بۆیه‌ بۆ دامركاندن����ه‌وه‌ ‌‬ ‫گه‌نجیی خۆی پێش����ه‌كی‌ له‌ناو خێزانی‬ ‫خۆی ده‌س����ت ده‌كات به‌مشتومڕ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ پێویس����ت ‌ه به‌زوترین كات‬ ‫س����ونه‌تی حه‌یات پێكبێنێ����ت‌و زۆركات‬ ‫په‌یوه‌ندی خۆی له‌گه‌ڵ دایك‌و باوك‌و براو‬ ‫ی‬ ‫خوشكی‌ خۆی تێكده‌دات له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌ ڕازی نابن به‌خواست ‌ه ره‌واكه‌ی‪.‬‬ ‫دوات����ر مش����تومڕه‌كه‌ په‌ره‌پێده‌دات‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ ته‌واوی خزمانی‌ عه‌شره‌ت ‌ی باسو‬ ‫خواسی ژنهێنان ده‌كاته‌وه‌‪ ,‬تاوای لێدێت‬ ‫كه‌س نامێنێت له‌عه‌شره‌ت‌و ده‌وروبه‌ری‬ ‫نه‌زان����ن كه‌ ف��ڵ�ان گه‌نجی ه����ه‌رزه‌كار‬ ‫به‌ته‌مای ژنهێنانه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم كۆمێدی����ای ئ����ه‌م گه‌نج���� ‌ه‬ ‫خوێنگه‌رمانه‌ زیاتر له‌وه‌دایه‌ ك ‌ه هێشتا‬ ‫خودی خ����ۆی ئاماد‌ه نیه‌ ب����ۆ ژنهێنان‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫نه‌ك دایك‌و باوكی‌ له‌مپه‌ربن له‌وه‌ ‌‬ ‫ژن بێنێـت‪ .‬دایك‌و باوكی به‌س����ته‌زمان‬ ‫ی له‌گ����ه‌ڵ ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫مش����تومڕی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫تێیبگه‌یه‌ن����ن" هێش����تا كات����ی ژنهێنان‬ ‫نه‌هاتوه‌و پێویست ‌ه هه‌ندێك قۆناغ هه‌ی ‌ه‬ ‫تیێپه‌ڕێنێ����ت" ده‌یانه‌وێت تێگه‌یه‌نن ك ‌ه‬ ‫پێویس����ته‌ زانكۆ یان ش����ڕ‌ه كۆلیجێك‬ ‫ته‌واو كات پاش����ان كارێ����ك بدۆزێته‌وه‌‬ ‫پاشان شتێك پاره‌ په‌یدا بكات‌و پاشان‬ ‫كه‌س����ێكی‌ گونجاو بدۆزێته‌وه‌‌و پاش����ان‬ ‫ڕێوشوێن ‌ی حه‌وانه‌وه‌ دابین بكات دواتر‬ ‫ی خۆی پیرۆزی‬ ‫ك����ێ ده‌كات به‌ خێزان���� ‌‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم گه‌نجه‌ی خوێنگه‌رم له‌م قس����ان ‌ه‬ ‫تێناگات‪ ,‬پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری بۆ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ته‌نی����ا ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه كه‌س����ێك له‌ڕه‌گه‌ز ‌‬ ‫ی قژی درێژ‬ ‫به‌رامب����ه‌ر به‌مه‌رجی ئ����ه‌وه‌ ‌‬ ‫بێت بكاته‌ هاوسه‌ری خۆی‌و كه‌فوكوڵی‬ ‫گه‌نجی خۆی پێدابمركێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زۆرج����ار كه‌ دایك‌و باوك���� ‌ی گه‌نجه‌ی‬ ‫ه����ه‌رزه‌كار واز له‌مش����تومڕ دێن����ن‌و‬ ‫ی ژن بێنێت‪،‬‬ ‫سه‌رپش����ك ‌ی ده‌كه‌ن له‌وه‌ ‌‬ ‫خ����ودی گه‌نجه‌ك����ه‌ پ����اش ماوه‌ی����ه‌ك‬ ‫له‌داواكه‌ی خۆی په‌ش����یمان ده‌بێته‌وه‌و‬ ‫ب����ۆی ده‌رده‌كه‌وێ����ت كه‌ هێش����تا كاتی‬ ‫ژنهێنان نه‌هاتوه‌!‬ ‫خواستی‌ سیاس����یانه‌ی‌ دروستكردن ‌ی‬ ‫ی ده‌وڵه‌تی‌ كوردی هیچ‬ ‫یان ڕاگه‌یاندن���� ‌‬ ‫ی نیه‌ له‌گه‌ڵ كه‌فوكوڵی ئه‌و‬ ‫جیاوازیه‌ك���� ‌‬ ‫گه‌نجه‌ی كه‌ پرۆس����ه‌ی هاوس����ه‌رگیری‬ ‫ی مێینه‌یه‌ك����ی‌ قژدرێ����ژ‬ ‫به‌دۆزین����ه‌وه‌ ‌‬ ‫تێگه‌یشتوه‌‪.‬‬ ‫هیچ كاتێك به‌غداد وه‌ك ئێستا ده‌رگای‬ ‫بۆ نه‌خستوینه‌ت ‌ه سه‌ر پشت‌و سه‌رپشك ‌ی‬ ‫ی ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی خه‌یاڵمان‬ ‫نه‌كردوین له‌وه‌ ‌‬ ‫ڕابگه‌یه‌نین‪ ,‬به‌اڵم ئه‌و‌ه خودی خۆمانین‬ ‫كه‌ توانای دروستكردن یان ڕاگه‌یاندن ‌ی‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌ت ‌ه خنجیالنه‌یه‌مان نیه‌‪.‬‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫بیركردنه‌وه‌ له‌دروستكردن ‌‬

‫ی‬ ‫بیركردنه‌وه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیمان‬ ‫به‌ته‌نیا له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێك له‌گه‌ڵ ئه‌م‬ ‫دو واڵته‌ زلهێز‌ه‬ ‫هه‌بێت هیچ نی ‌ه‬ ‫ی خۆمان‬ ‫جگ ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫بكه‌ین به‌پیاوی‬ ‫یه‌كێكیان له‌سه‌ر‬ ‫حسابی خاك‌و‬ ‫میلله‌تی خۆمان‬ ‫ك����وردی به‌ڕاكێش����انی‌ بۆریه‌ك ‌ی نه‌وت‬ ‫به‌خاك����ی‌ توركی����ادا زیات����ر له‌خه‌ون ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نج���� ‌ه هه‌رزه‌كاره‌ك����ه‌ ده‌چێ����ت ك���� ‌ه‬ ‫به‌ته‌مای ‌ه له‌ته‌نیا ژوری قاتی‌ سه‌ره‌وه‌ی‬ ‫ماڵی باوكی‌ پرۆس����ه‌ی هاوس����ه‌رگیری‬ ‫پێكبێنێ����ت‌و به‌ته‌مای����ه‌ به‌و ش����ێوه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌خته‌وه‌ری����ش بێت‪ .‬بیركردنه‌وه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ خۆمان بخه‌ین ‌ه ژێر ڕه‌حم‌و س����ۆز ‌‬ ‫توركی����او به‌تایب����ه‌ت ئێ����ردۆگان وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ وای���� ‌ه به‌ته‌ما بیت خ����ۆت بكه‌یت‬ ‫به‌زاواڕێ����وی‌و له‌ماڵی خ����ه‌زورت خۆت‬ ‫بكه‌ی����ت به‌خاوه‌ن ژن‌وماڵ‪ ,‬به‌ته‌ما بیت‬ ‫خه‌زوری مسته‌قبه‌لت بتكات به‌پیاو!‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت دروس����ت‬ ‫بیركردنه‌و‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بكه‌یت ی����ان ڕایبگه‌یه‌نیت پێش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫توان����ای ئابوری س����ه‌ربه‌خۆت هه‌بێت‌و‬ ‫پێ����ش ئ����ه‌وه‌ی‌ بتوانیت س����وپایه‌كت‬ ‫هه‌بێت ك ‌ه ناموس‌و ش����ه‌ره‌فت به‌رامبه‌ر‬ ‫ی وه‌ك داع����ش بپارێزێت‪,‬‬ ‫چه‌ته‌گه‌لێك ‌‬ ‫وه‌ك خه‌ون���� ‌ی گه‌نجێك ‌ی ‪ 14‬س����اڵه‌ ك ‌ه‬ ‫ئاماده‌یه‌ ژن بهێنێ����ت گه‌رچی ده‌زانێت‬ ‫هه‌فته‌ی����ه‌ك یان مانگێكی����ش ناتوانێت‬ ‫خۆی‌و خێزانه‌كه‌ی به‌رێت به‌ڕێوه‌‪.‬‬ ‫ی توركیا یان ئێران‬ ‫بیركردن����ه‌وه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫له‌هاوكێش����ه‌ سیاس����یه‌كانمان ده‌ركه‌ین‬ ‫وه‌ك خه‌ون ‌ی شه‌وانه‌ی گه‌نجێك وایه‌ ك ‌ه‬ ‫خۆشیه‌كه‌ی ‪ 5‬تا ‪ 6‬سانی ‌ه ده‌خایه‌نێـت‌و‬ ‫ی‬ ‫پاشان كه‌ به‌خه‌به‌ر دێت تێده‌گات ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هیچ نه‌بو‌ه جگه‌ له‌ده‌رچه‌یه‌كی‬ ‫بینیوێت ‌‬ ‫كاتی بۆ فه‌نتازیه‌كان ‌ی خه‌یاڵی‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫دروس����تكردنی‌ ده‌وڵه‌تێك����ی‌ كوردی‬ ‫به‌بنیاتنانی‌ ئابوریه‌ك ‌ی سه‌ربه‌خۆ ده‌بێت‬ ‫ك ‌ه بتوانین بۆ ماوه‌ی‌ س����اڵێك النیكه‌م‬ ‫به‌رگه‌ی ئابڵوقه‌ی ئابوری ئێران‌و توركیا‬ ‫بگرین‪.‬‬ ‫دروستكردنی ده‌وڵه‌تۆكه‌یه‌ك له‌هه‌رێم‬ ‫به‌وه‌ ده‌بێت بتوانین بچوكترین به‌رهه‌می‬ ‫خوراكی وه‌ك دۆش����اوی ته‌ماته‌و برنجی‬ ‫ك����وردی بۆ خۆم����ان به‌ره����ه‌م بێنین‌و‬ ‫چاوه‌ڕێی برنجی تایله‌ندو چین نه‌بین بۆ‬ ‫ی بریانی‌‪.‬‬ ‫دروستكردن ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تۆكه‌یه‌ك����ی‌ ك����وردی به‌ته‌نی����ا‬ ‫به‌بۆریه‌كی نه‌وتی‌ كوردی‪ -‬توركی به‌دی‬ ‫نای ‌هت‌و له‌جیاتی‌ بۆریه‌ك پێویس����تمان‬ ‫به‌ده‌یان بۆری ‌ه ك ‌ه به‌ئێ����ران‌و توركیادا‬ ‫تێپه‌ڕێت‪.‬‬ ‫گ����ه‌ر ئێم���� ‌ه نه‌توانی����ن هاوس����ه‌نگی‬ ‫په‌یوه‌ن����دی سیاس����ی‌و دیبلۆماس����ی‌و‬ ‫ئابوری خۆمان له‌نێوان ئه‌م دو گابه‌رد‌ه‬ ‫فاشیسته‌ی ئێران‌و توركیا ڕابگرین ئه‌وا‬ ‫هه‌رگیز به‌و خه‌ون ‌ه قه‌شه‌نگه‌مان ناگه‌ین‬ ‫ی خه‌ونه‌كانی‌ خۆمانی‌ پێو‌ه‬ ‫وه‌ك ئ����ه‌وه‌ ‌‬ ‫ترش‌و خوێ ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌بێ����ت هه‌رگیز ئ����ه‌و‌ه له‌بیر نه‌كه‌ین‬ ‫ئێم����ه‌ چه‌ن����ده‌ پێویس����تمان به‌وه‌ی����ه‌‬ ‫ده‌رچه‌یه‌كم����ان هه‌بێت بۆ فرۆش����تن ‌ی‬ ‫نه‌وت‪ ,‬ئێران به‌هه‌مان ش����ێوه‌ یان دو‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫هێنده‌ پێویس����تی‌ به‌هاوس����ێیه‌ك ‌‬ ‫ی ئابڵوقه‌ی‌ ئه‌مریكاو‬ ‫ئێمه‌ هه‌ی����ه‌ له‌كات ‌‬ ‫ی پشتی‌ پێببه‌ستێت‪.‬‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كان ‌‬ ‫ده‌بێت ئه‌وه‌ له‌بیر نه‌كه‌ین ئێمه‌ چه‌ند‌ه‬ ‫پێویس����تمان به‌وه‌یه‌ بۆریه‌كی نه‌وتمان‬ ‫به‌خاكی توركی����ا تێپه‌ڕێت‪ ,‬توركیا دو‬ ‫هێنده‌ پێویس����ت ‌ی به‌وه‌یه‌ بۆری نه‌وت ‌ی‬ ‫ئێم ‌ه به‌خاكی ئه‌ودا تێپه‌ڕێت‪.‬‬ ‫گه‌ر ئێم���� ‌ه توانیمان خۆم����ان بكه‌ین‬ ‫ی له‌ڕوی ئابوری‌و‬ ‫ی ستراتیج ‌‬ ‫به‌هاوسێیه‌ك ‌‬ ‫سیاس����ی‌و دیبلۆماس����یه‌و‌ه بۆ ئێران‌و‬ ‫توركیا ئه‌وا بێئه‌وه‌ی‌ مل بۆ كه‌س����یان‬ ‫كه‌چ بكه‌ین‪ ,‬بێئ����ه‌وه‌ی‌ ببین به‌پیاوی‬ ‫كه‌س����یان ده‌توانین یاری بكه‌ین له‌سه‌ر‬ ‫ئ����ه‌و په‌ته‌ باریكه‌ی كه‌ ق����ه‌ده‌ری مێژو‬ ‫خس����تویه‌تییه‌ ژێر پێم����ان‌و كردویه‌تی ‌ه‬ ‫ملمان‪.‬‬ ‫به‌اڵم خۆبه‌ستنه‌و‌ه به‌ته‌نیا به‌یه‌كێك‬ ‫له‌و دو گابه‌رده‌ فاشیس����ته‌ ملهوڕه‌ وه‌ك‬ ‫خۆكوش����تنێكی‌ هێواش وای ‌ه به‌حوسن‌و‬ ‫ڕه‌زای خۆمان‪.‬‬ ‫بیركردن����ه‌وه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندیم����ان‬ ‫به‌ته‌نیا له‌گه‌ڵ یه‌كێ����ك له‌گه‌ڵ ئه‌م دو‬ ‫واڵت����ه‌ زلهێ����ز‌ه هه‌بێت هی����چ نی ‌ه جگ ‌ه‬ ‫ی خۆمان بكه‌ین به‌پیاوی یه‌كێكیان‬ ‫له‌وه‌ ‌‬ ‫له‌سه‌ر حسابی خاك‌و میلله‌تی خۆمان‪.‬‬ ‫گه‌ر توانیمان په‌یوه‌ندیه‌كی هاوسه‌نگ‬ ‫دروس����ت بكه‌ین له‌نێوان ئ����ه‌م دو هێز‌ه‬ ‫هاوس����ه‌نگه‌ دژیه‌كه‌ ئ����ه‌وا هه‌مو كاتێك‬ ‫ده‌توانی����ن هه‌ژمونی الیه‌كی����ان به‌وه‌ی‬ ‫تری����ان پوچ����ه‌ڵ بكه‌ین����ه‌وه‌و نه‌هێڵین‬ ‫هیچی����ان خ����ۆی بس����ه‌پێنێت به‌س����ه‌ر‬ ‫خواست‌و ئیراده‌ماندا‪.‬‬ ‫له‌دروس����تكردن ‌ی‬ ‫بیركردن����ه‌و‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌تۆكه‌ی����ه‌ك به‌یارمه‌تی توركیا یان‬ ‫ئێ����ران پێش دروس����تكردنی‌ ئابوریه‌كی‬ ‫سه‌ربه‌خۆو پته‌و وه‌ك ئه‌وه‌ وای ‌ه خه‌ون‬ ‫به‌وه‌ ببینین پرۆس����ه‌ی هاوس����ه‌رگیری‬ ‫پێكبێنین به‌ش����ه‌ریكی له‌گ����ه‌ڵ یه‌كێك‬ ‫له‌برا گه‌وره‌كانمان!‬

‫چەند دێڕێک لەوەفاداریی‬ ‫بۆ ڕەوانشاد خاتو شەوبۆ هەورامی‬ ‫هێرش نوری فەقێ‬ ‫لەگەڵ هەڵگیرس���انی ش���ەڕی نەگریسی‬ ‫عێراق‌و ئێراندا‪ ،‬کۆمەڵێک لەخەڵکی عێراق‬ ‫ئەو ش���ەڕە کاولکارەیان ڕەتکردەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەر ش���ااڵوی گرتن که‌وتن‪ .‬لەکوردستان‌و‬ ‫کەرکووکیش���دا لەساڵی‪1981‬بەمەبەس���تی‬ ‫فشارخستنە س���ەر ش���ۆڕش‌و پێشمەرگە‬ ‫چەندین خێزانی تێکۆشەر‪ ،‬کە کوڕەکانیان‬ ‫لەشاخدا پێشمەرگە بون‪ ،‬گیران‪ ،‬لەوانەش‬ ‫ماڵ���ی ڕەزا کەبابچی‪ ،‬ماڵی ئازاد هەورامی‪،‬‬ ‫ماڵی مەالش���وکور‪ ،‬ماڵی عەل���ی خەلیفە‪،‬‬ ‫ماڵی مام عەبدولڕەحم���ان‪ ،‬ماڵی ئەحمەد‬ ‫دڵ���زاری ش���اعیر( داوای لێب���وردن ل���ەو‬ ‫خێزانان���ە دەکەم‪ ،‬کە ن���اوم نەبردون) ئەم‬ ‫خێزانان���ە لەس���ەرەتادا لەبەڕێوەبەرایەتی‬ ‫پۆلیس���ی کەرکوک‪ ،‬دوایی بۆ بەغداو ئینجا‬ ‫بۆ نوگرەسەلمان بران‪ .‬لەنێو ئەو خێزانانەدا‬ ‫دەیان منداڵی تێدابون‪ ،‬ڕەنگبێ ئەو مندااڵنە‬

‫بەداخەوە‪ ،‬ئەمڕۆ لەکوردستاندا لەسایەی گەندەڵی‬ ‫سیاسیی‌و ئابورییدا‪ ،‬مێژوی ئەو کەسە دڵسۆزو‬ ‫خۆنەویستانەی ئەم ڕۆژەیان دروستکردو سڕاونه‌ته‌وه‌‬ ‫هەزاران خ���ەوو ئاواتیان هەبوبێت‪ ،‬هەرگیز‬ ‫ئەوەی���ان بەبیردا نەهاتبێت بەو ش���ێوەیە‬ ‫بگیرێن‪ ،‬بۆ ش���وێنی نادیار ببرێن‌و توشی‬ ‫ئەو هەمو ئ���ازارو ئەش���کەنجەیە ببنەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو مندااڵنە دەیان پرس���یاری بێ وەاڵم‬ ‫بەزەینیاندا تێدەپەڕی‪ ،‬وەکو بۆ دەمانگرن؟‬ ‫بۆ کوێمان دەبەن؟ ک���ەی ئازاد دەکرێین‌و‬ ‫دەیان پرسیاری دیکە‪.‬‬ ‫لەنێو ئ���ەو زیندانییانەدا کچێکی زیرەک‌و‬ ‫لێهات���و‪ ،‬دەمبەخەندەو قس���ەخۆش هەبو‬ ‫ئەویش خاتو شەوبۆی خوشکی شادڕەوان‬

‫ئ���ازاد هەورام���ی بو‪ .‬دادە ش���ەوبۆ وێڕای‬ ‫نەخۆشی تەنگەنەفەسییە درێژخایەنەکەی‪،‬‬ ‫باری قورسی گرتوخانەی بەنوکتەو گاڵتەو‬ ‫قس���ەی خۆش لەسەرش���انی زینداییەکان‬ ‫س���وک دەک���رد‪ .‬تاڵی���ی ژەهری ئ���ازارو‬ ‫ئەش���کەنجەی لەدەمیاندا ش���یرین دەکرد‪.‬‬ ‫زۆرجاران نەخۆشییەکەی زۆری بۆ دەهێناو‬ ‫بەکۆت‌و زنجیرەکەی پێیەوە بۆ نەخۆشخانە‬ ‫دەبرا(وەک���و ئەوەی لەوێنەک���ەدا دیارە)‪.‬‬ ‫دەگێڕن���ەوە جارێکی���ان لەنەخۆش���خانەی‬ ‫گرتوخانەک���ەدا ژنێک���ی خەڵکی بەس���رە‬

‫دەبینێ���ت‪ ،‬لەب���ەر کەمخوێن���ی ڕوبەڕوی‬ ‫ئەگەری م���ەرگ دەبێتەوە‪ ،‬دادە ش���ەوبۆ‬ ‫س���ەرەڕای خراپی باری تەندروستی خۆی‪،‬‬ ‫خوێن���ی پێ دەبەخش���ێت‪ .‬ئەم���ەو دەیان‬ ‫هەڵوێستی خۆڕاگریی‌و مرۆڤدۆستانەی تری‬ ‫لێدەگێڕنەوە‪ .‬تادواجار لەساڵی ‪ 1982‬دوای‬ ‫ئازادکردنیان‪ ،‬بەهۆی نەخۆشییەوە کۆچی‬ ‫دوایی کردو ماڵئاوایی لێ کردین‪.‬‬ ‫بەداخەوە‪ ،‬ئەمڕۆ لەکوردستاندا لەسایەی‬ ‫گەندەڵ���ی سیاس���یی‌و ئابوریی���دا‪ ،‬مێژوی‬ ‫ئەو کەس���ە دڵس���ۆزو خۆنەویستانەی ئەم‬ ‫ڕۆژەیان دروس���تکردو لەڕۆژانی س���ەختی‬ ‫خەبات���دا نمون���ەی خۆڕاگری���ی‌و ئازایەتی‬ ‫بون‪ ،‬بەهۆی پەرواێزخس���تنی ئەو مێژوەوە‬ ‫لەزەینی خەڵک���دا کاڵ بونەتەوەو تەنانەت‬ ‫س���ڕاونەتەوە‪ .‬بۆیە یادکردنەوەیان لەالیەن‬ ‫کەس���انی بەئەمەک���ەوە ئەرکێکی مێژویی‌و‬ ‫نەتەوەییە‪ .‬هەزاران س�ڵ�او لەڕەوانی پاکی‬ ‫دادە شەوبۆو هەمو ش���ەوبۆ فیداکارەکانی‬ ‫کوردستان‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫پارله‌مان گه‌وره‌ترین‌و‬ ‫كه‌م كاریگه‌رترین دامه‌زراوه‌ له‌كوردستان‬ ‫عمر حاجی‌ عنایت‬ ‫پارله‌مان���ی‌ كوردس���تان ك���ه‌ ل��� ‌ه‬ ‫‪ 1992/5/1‬وه‌ یه‌ك���ه‌م هه‌ڵبژاردنی‌ بۆ‬ ‫كراوه‌و نوێنه‌ره‌كانی‌ گه‌لی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌هۆڵ���ی‌ پارله‌مان���دا ش���وێنی‌ خۆیان‬ ‫گ���رت‪ ،‬به‌داخ���ه‌وه‌ تائێس���تاو ب���ه‌م‬ ‫خوله‌شه‌وه‌ نه‌یتوانیوه‌ ببێته‌ مه‌رجه‌عی‌‬ ‫یه‌ك��� ‌هم‌و یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی‌ كێش���ه‌كانی‌‬ ‫نێ���وان خه‌ڵ���ك‌و حكوم���ه‌ت‌و له‌هه‌مو‬ ‫بابه‌ته‌كان���دا قس���ه‌ی‌ یه‌كالك���ه‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌بێت‪ .‬راس���ته‌ پارله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫له‌دروستبونیه‌وه‌ تائێس���تا ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچاو بڕیارو یاسای ده‌ركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم كه‌ الیه‌نی‌ به‌رپرس���ی‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌م یاس���او بڕیارانه‌یه‌‬ ‫هه‌میش���ه‌و به‌ویس���تی‌ خۆی‌(انتقائی‌)‬ ‫هه‌ر یاس���ایه‌ك ل���ه‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆی‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌په‌له‌ جێبه‌جێی كردوه‌و ئه‌وانی‌‬ ‫دی‌ له‌ره‌فه‌كان���ی‌ حكومه‌ت���دا تۆزیان‬ ‫لێنیش���توه‌‪ .‬وه‌ك نمونه‌و بۆ پێكه‌نین‪:‬‬ ‫یاس���ای قه‌ده‌غه‌كردنی‌ كێشانی‌ جگه‌ره‌‬ ‫ك���ه‌ له‌خول���ی‌ دوه‌م���دا ده‌رچوێن���را‪،‬‬ ‫تائێس���تا كاری‌ پێنه‌ك���راوه‌‪ ،‬یاس���ای‬ ‫ژم���اره‌ ‪11‬ی‌ س���اڵی‌ ‪ 2011‬ده‌رباره‌ی‌‬ ‫رێكخس���تنی‌ س���نوری‌ ئه‌و گوندانه‌ی‌‬ ‫ده‌كه‌ونه‌ سنوری‌ ش���اره‌كان‪ ،‬تائێستا‬ ‫له‌س���ه‌ر رێنمای���ی ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫په‌كی‌ كه‌وتوه‌‪،‬نمون���ه‌ی‌ زیندو بۆ ئه‌م‬ ‫خوله‌ی‌ ئێس���تاش‪ ،‬بڕیاری‌ ژماره‌(‪)18‬‬ ‫و بڕیاری‌ ژماره‌(‪)19‬ی‌ س���اڵی‌ ‪2014‬ی‌‬

‫پارله‌م���ان ده‌رب���اره‌ی‌ خۆش���كردنی‌‬ ‫گوزه‌ران���ی‌ پێش���مه‌رگه‌و هێزه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆلیس‌و ئاسایش‪ ،‬ئه‌م دو بڕیاره‌ به‌ڕای‌‬ ‫من تاڕاده‌یه‌ك له‌به‌رهه‌مه‌ باش���ه‌كانی‌‬ ‫پارله‌م���ان بو‪ ،‬ب���ه‌اڵم وا زیاتر له‌ ‪1000‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ش���ه‌هید بو ‪ 5000‬بریندار‬ ‫بو له‌ ش���ه‌ڕی‌ دژه‌ داعش���دا‪ ،‬كه‌سێك‬ ‫نیه‌ ب���ه‌م حكومه‌ته‌ بڵێ���ت بۆچی‌ ئه‌م‬ ‫دو بڕی���اره‌ جێبه‌جێ ناكه‌ی���ت؟! یان‬ ‫كاتێ���ك س���ه‌رۆكایه‌تی‌ پارله‌مان دڵنیا‬ ‫نه‌بو ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌ حكوم���ه‌ت ده‌توانێ‬ ‫ئ���ه‌م دو بڕی���اره‌ جێبه‌جێ ب���كات بۆ‬ ‫ده‌ریكرد؟ ئایا پارله‌م���ان توانیویه‌تی‌‬ ‫له‌خ���ۆی‌‌و له‌حكوم���ه‌ت بپێچێت���ه‌وه‌و‬ ‫بانگ���ی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت بكات‌و‬ ‫لێی بپرس���ێ‪ :‬بۆچ���ی‌ هاوكارییه‌كه‌ی‌‬ ‫كارمه‌ندێكی‌ پارله‌مان كه‌ له‌به‌ر سپلیت‬ ‫دانیش���توه‌‪ ،‬له‌موچه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌یه‌ك‬ ‫ك���ه‌ خۆی���ان وته‌ن���ی‌ پرۆژه‌یه‌ك���ه‌ بۆ‬ ‫شه‌هیدبون‪ ،‬زیاتره‌؟ ئایا له‌حكومه‌تیان‬ ‫پرس���یوه‌ بۆچی‌ ده‌رماڵه‌ی‌ مه‌ترسی‌و‬ ‫ده‌رماڵ���ه‌ی‌ نانخواردن���ی‌ كارمه‌ندێكی‌‬ ‫فڕگه‌كانی‌ (مگارات)كوردس���تان زیاتر‬ ‫ل��� ‌ه ‪650000‬دیناره‌(جگه‌ له‌موچه‌) كه‌‬ ‫زیات���ره‌ له‌موچ���ه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫پارله‌م���ان‌و حكومه‌تیش ب���اش ده‌زانن‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌ر پێش���مه‌رگه‌ نه‌بوایه‌ نه‌ فڕگه‌‬ ‫ده‌بو نه‌ پارله‌م���ان‌و نه‌ حكومه‌ت‪ ،‬من‬ ‫تێناگه‌م ئه‌م به‌رپرسانه‌ی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌‬ ‫ئه‌م راس���تیه‌ نازانن یان خۆیانی لێگێل‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ ناڵێی���ن موچه‌ی‌ كه‌س‬ ‫بب���ڕن یان كه‌م���ی‌ بكه‌ن���ه‌وه‌ به‌اڵم با‬ ‫هاوس���ه‌نگی‌ هه‌بێت‪ ،‬له‌بری‌ گرنگیدان‬ ‫به‌پێش���مه‌رگه‌ گرنگی‌ به‌كارمه‌ندانی‌ بن‬ ‫س���ێبه‌رو س���پلیت بۆ؟ ئه‌مه‌یه‌ پالن؟!‬ ‫سه‌د حه‌یف بۆ ئه‌و میلله‌ته‌ له‌خۆبردوه‌و‬ ‫ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ بێمنه‌تانه‌‪ ،‬س���ه‌رنج‬ ‫ب���ده‌ن منداڵ���ی‌ پێش���مه‌رگه‌ به‌پاره‌ی‌‬ ‫خۆڵه‌عه‌مه‌له‌ ده‌ژی‌‌و كوڕی‌ به‌رپرس���ه‌‬ ‫بااڵكانی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ش به‌‪ 650‬ده‌فته‌ر‬ ‫دۆالر شاباش���ی‌ گۆرانیبێژیكی‌ راپه‌ڕی‌‬

‫ئه‌مریكی‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫پارله‌مان���ی‌ كوردس���تان به‌تایب���ه‌ت‬ ‫ئ���ه‌و الیه‌نان���ه‌ی‌ ن���او پارله‌م���ان كه‌‬ ‫تادوێنێ ئۆپۆزس���یۆن ب���ون له‌به‌رده‌م‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تیه‌كی‌ ئه‌خالقی‌‌و مێژوییدان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌خه‌ڵك���ی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت ده‌نگده‌ره‌كانی‌ خۆیان‪ .‬ئه‌وان‬ ‫به‌ڵێنیاندا به‌خه‌ڵك‪ ،‬یاسای خانه‌نشینی‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵ���ك هه‌موار بكه‌ن‪،‬‬ ‫موچه‌ بۆ كابانی‌ ماڵ ببڕنه‌وه‌‪ ،‬یاس���ای‌‬ ‫دڵنیایی كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌ربكه‌ن‪ ،‬بێكاری‌‬ ‫بنبڕ بكه‌ن‪ ،‬بیمه‌ی‌ بێكاری‌ دابین بكه‌ن‪،‬‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ده‌ستور هه‌موار بكه‌ن‪ ،‬سنورێك‬ ‫بۆ قۆرغكردنی‌ پۆس���ته‌ بااڵكانی‌ وه‌ك‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مان‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و ده‌زگای‌ ئاسایش‬ ‫دابنێ���ن‪ ،‬ئاوه‌دانی‌ گونده‌كان به‌یاس���ا‬ ‫رێكبخه‌ن‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك هانده‌ر بێت بۆ‬ ‫جوتیاران كه‌ ره‌وی‌ پێچه‌وانه‌ له‌شاره‌وه‌‬ ‫ب���ۆ گوند دروس���ت ببێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم من‬ ‫وایده‌بین���م له‌م خوله‌ی‌ پارله‌مانداو له‌م‬ ‫قه‌یرانه‌ داراییه‌داو له‌سایه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫بنكه‌ ته‌س���ك‌و لوتكه‌ فراواندا مه‌حاڵه‌‬ ‫ئ���ه‌م خه‌ونان���ه‌ی ئێم���ه‌ی‌ پارله‌مانتار‬ ‫بێت���ه‌ دی‌ به‌تایب���ه‌ت‪ ،‬له‌هۆڵێك���ی‌‬ ‫پارله‌ماندا كه‌ بێ س���ازان مه‌حاڵه‌ هیچ‬ ‫یاس���ایه‌ك تێپه‌ڕێ‌و سازانیش هه‌میشه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ حیزبه‌كان���ی‌ حاكمه‌و‬ ‫ئه‌وان بۆ خۆی���ان خاوه‌نی‌ ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچاون له‌كورس���یی‌ پارله‌مانی‌‌و جگه‌‬ ‫له‌و كورس���یانه‌ی‌ كه‌ ناڕاسته‌خۆ به‌هی‌‬ ‫خۆیان���ی‌ ده‌زان���ن‪ ،‬ماوه‌ت���ه‌وه‌ بڵێین‪،‬‬ ‫پارله‌مانێ���ك كه‌ ته‌مه‌ن���ی‌ نزیكه‌ی‌ ‪23‬‬ ‫ساڵ بێت‌و به‌م هه‌مو كێشه‌و قه‌یرانانه‌ی‌‬ ‫كه‌ كوردستان پێیدا رۆیشتوه‌‪ ،‬تائێستا‬ ‫نه‌یتوانیبێ���ت متمان���ه‌ له‌وه‌زیرێ���ك‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تێك بسه‌نێته‌وه‌ یان‬ ‫لێپێچینه‌وه‌ له‌وه‌زیرێك یان س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌تێ���ك ب���كات ب���ه‌م خول���ه‌ی‌‬ ‫ئێستاش���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌س���ته‌مه‌ گۆڕانكاری‌‬ ‫گرنگ له‌سه‌ر ده‌ستی‌ بێته‌ دی‌‪.‬‬

‫دەسەاڵت وەک قسەکەرێکی بێ دەسەاڵت!‬ ‫پشکۆ حمەفرج‬ ‫هەرێم���ی کوردس���تان خاوەن���ی‬ ‫دەسەاڵت‌و کۆمەڵێک دامودەزگای ناو‬ ‫گەورەیە‪ ،‬باوەڕناکەم لەهەمو جیهاندا‬ ‫دەسەاڵتێکی هاوش���ێوەی دەسەاڵتی‬ ‫هەرێ���م هەبێ���ت‪ ،‬ب���ەردەوام دەم���ی‬ ‫کراوەبێت‌و بەڕاس���ت وچەپ���دا لێدوان‬ ‫بدات‌و قسەبکات‌و هیچ لەئەنجامەکەی‬ ‫نەترسێت‌و نەپرس���ێتەوە‪ ،‬دەسەاڵتی‬ ‫هەرێ���م‌و کاربەدەس���تەکانی گیرۆدەی‬ ‫دیاردەی تەواو نەش���یاو و نەگونجاوی‬ ‫زۆر قس���ەکردن ب���ون‌و بۆه���ەر ڕوداو‬ ‫و پێش���هاتێک لەکاربەدەس���تێکی‬ ‫بچوک���ەوە تا س���ەرەوە هەموی دەنگ‬ ‫بەرزدەکاتەوەو هەرکەس بەمەنی خۆی‬ ‫بابەتەکە دەپێوێت‪ ،‬هەرێمی کوردستان‬ ‫هەرێمێک���ە ئیدارەی پێن���ج پارێزگای‬ ‫لەئەستۆدایەو ژمارەی دانیشتوانەکەی‬ ‫پێنج ملیۆن کەسە‪ ،‬بەاڵم هێندەی یەکێک‬ ‫لەئەندامە هەمیشەییەکانی ئەنجومەنی‬ ‫نەتەوەیەکگرت���وەکان‬ ‫ئاسایش���ی‬ ‫کاربەدەس���تی هەی���ەو لەوژمارەیەش‬ ‫زیات���ر میدیای بەرخ���ۆرو بەرهەتاو و‬ ‫سێبەری هەیە‪ ،‬ئەگەر کەسێک رۆژانە‬ ‫چاودێری میدیای هەرێم بکات س���ەری‬ ‫دەس���وڕمێت لەو هەمو بێسەروبەری‌و‬ ‫لێدوان���ە دژبەیەکان���ەو لەهەمان کاتدا‬ ‫توش���ی ش���ۆک دەبێت لەوەی کە ئایا‬ ‫دەسەاڵت‌و فەرمانڕەوایی لەژاوەژاوێکی‬ ‫سیاس���ی‌و میدیای���ی‌و فرەزم���ان‌و‬ ‫فرەپۆس���ت‌و کورس���ی‌و فرەسەرۆکیدا‬ ‫دەکرێت! بێگومان ئەگەر چاوێکی خێرا‬ ‫بەکێش���ەو ئاریش���ەکانی هەرێمەکەدا‬ ‫بخشێنین دەزانین هەرێمی کوردستان‬

‫ئەوەی لەئێستەدا لەهەرێمی کوردستان بەدیدەکرێت‬ ‫ڕەشبینی بەشێکی ئێجگار گەورەیە لەخەڵک لەم دەسەاڵتەو‬ ‫قسەو بەڵێنەکانیان‪ ،‬چیتر خەڵک بەدیار قسەی بێ کردارەوە‬ ‫درێژە بەژیانی نیوەژیان‌و کولەمەرگی نادات‌و ئاغایانی خاوەن‬ ‫پۆست‌و پلەش لەژیانی شاهانەی خۆیاندا بژین‌‬ ‫بۆچی کێش���ەو تەنگژە بوە بەهاوڕێی‬ ‫تەمەنی خەڵکی خێر لەخۆنەدیوی ئەو‬ ‫هەرێمە‪.‬‬ ‫لەئامادەگ���ی ئەم هەمو قس���ەکەرو‬ ‫گوتەبێژو لێدوانە فەرمی‌و نافەرمیەدا‪،‬‬ ‫رۆژ لەدوای ڕۆژ ڕاوچیەکانی ئاوی لێڵ‌و‬ ‫پاڵەوانەکان���ی بەردەم مایک‌و کامێرەو‬ ‫جادوگەرەکانی خۆدێوان���دن بازاڕیان‬ ‫گەرمتر دەبێت‌و لەئێس���تەی هەرێمی‬ ‫کوردس���تاندا قس���ەو خۆنمایشکردن‬ ‫جێگەی س���ەرجەم جوڵەو ئەوکارانەی‬ ‫گرتوەتەوە کە پێویستە هەردەسەاڵت‌و‬ ‫کاربەدەستێک پێی هەستێت‌و ئەنجامی‬ ‫ب���دات‪ ،‬لەهەموی کارەس���اتتر ئەوەیە‬ ‫ئەم پێڕی دەس���ت خاڵی‌و دەم گەرمە‬ ‫ڕۆژ ل���ەدوای ڕۆژ زیاتر کۆمەڵگا پەرت‬ ‫دەکەن‌و ئەگەر ئەم پاشاگەردانی‌و گەمە‬ ‫ناشیرینەی دەنگەدەنگ بەردەوام بێت‪،‬‬ ‫ئەم کەپری بۆیس���انەی ئێستە هەمانە‬ ‫ئەوی���ش ئەگ���ەر ڕەش���ەباو تۆفانیش‬ ‫هەڵن���ەکات لەدەوروب���ەرەوە‪ ،‬ئ���ەوا‬ ‫شنەبایەکی ناوخۆمان بەسە بۆئەوەی‬ ‫کەپرەکەمان بڕوخێ بەسەردا‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتی هەرێم���ی کوردس���تان‬ ‫لەئێس���تادا لەب���ری ئ���ەوەی کتومت‬ ‫رەنگدان���ەی پێکهات���ە سیاس���ی‬ ‫وئیتنیەکانی هەرێم بێت لەراستیدا زیاتر‬ ‫لەچێشتی مجێور دەچێت‪ ،‬هەرکەسێک‬ ‫بەچاوێکی س���ادەو س���ەرپێیەوە لەم‬ ‫فەرمانڕەواییە وردبێتەوە دەزانێت ئەم‬

‫دەس���ەاڵتە زۆر ناجۆرو دانو نەکواڵون‬ ‫پێکەوە‪ ،‬بەش���ی هەرەگ���ەورەی ئەم‬ ‫ناجۆری سیاسەت‌و ئیدارەیە پەیوەندی‬ ‫ب���ەو پەرتەوازەیی‌و بێس���ەروبەرییەوە‬ ‫هەیە کە کۆی حیزبەکانی کوردس���تان‬ ‫پێی���دا گوزەر دەکەن‪ ،‬کە لەڕاس���تیدا‬ ‫لەدۆخی ئێستەی هەرێمدا ئەوەی ناوی‬ ‫حیزبی کوردی���ە یەکەیەکی یەکگرتوی‬ ‫خاوەن یەکێتی فیکرو یەکیتی ڕیزەکان‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵکو حیزبی کوردی لەگەورەوە‬ ‫بۆ بچوک بەسیاس���ەتی فیشەکەشێتە‬ ‫دەچن بەڕێگاوەو بەم فۆڕم وشێوەیه‌ی‬ ‫ئێس���تای حیزبی کوردی؛ ئەس���تەمە‬ ‫چ���اوەڕێ بین جۆرێ���ک لەهارمۆنیەت‬ ‫وعەقڵیەت���ی تی���م‌و فەرمانڕەواییەکی‬ ‫تەندروس���ت‌و ڕەش���ید بێت���ە کایەوە‬ ‫لەئێستاو ئایندەی نزیکی هەرێمدا‪.‬‬ ‫لەهەموی سەیرتر ئەوەیە دەسەاڵت‬ ‫لەهەم���و ئاس���تەکاندا (س���ەرۆکی‬ ‫هەرێ���م‌و جێگرەک���ەی‪ ،‬س���ەرۆکی‬ ‫پەرلەم���ان‌و جێگرەک���ەی‪ ،‬س���ەرۆک‬ ‫وەزیران‌و جێگرەک���ەی‪ ،‬زۆربەی زۆری‬ ‫پەرلەمانتاران‪ ،‬س���ەرجەم وەزیرەکان‪،‬‬ ‫بەش���ی گەورەی کاربەدەستە گەورەو‬ ‫بچوکەکان) هەمویان ئەوە دەسەلمێنن‬ ‫کە هەرێمی کوردستان کێشەی گەورەی‬ ‫هەیەو دەبێت چارەسەربکرێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫کێش���ەکان بەم ش���ێوەیه‌ی ئێستای‬ ‫بەردەوامب���ن هەرگی���ز هەرێ���م وەک‬ ‫قەوارەی���ەک بۆ ئاین���دەی نزیک‌و دور‬

‫جەستەی سیاسیی‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬

‫ی‬ ‫پارله‌مان ‌‬ ‫كوردستان‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫الیه‌نانه‌ ‌‬ ‫ناو پارله‌مان‬ ‫ك ‌ه تادوێنێ‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بون له‌به‌رده‌م‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تیه‌ك ‌‬ ‫ئه‌خالقی‌‌و‬ ‫مێژوییدان‬ ‫ی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌خه‌ڵك ‌‬ ‫كوردستان‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ده‌نگده‌ره‌كان ‌‬ ‫خۆیان‬

‫ناتوانێ���ت لەس���ەر قاچەکان���ی خۆی‬ ‫بوەس���تێت‌و بەردەوام بێت‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫هەمو دەس���ەاڵتدارو خاوەن بڕیارە بۆ‬ ‫دەست بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی‬ ‫خەڵک‌و هەرێمەکە ناب���ەن‌و هەرتەنها‬ ‫قس���ەی بێ کردار دەکەن؛ پرسیارێکە‬ ‫ئاسان بەاڵم وەاڵمەکەی قورس‌و زیاتر‬ ‫لەمەتەڵ دەچێت!‬ ‫ئ���ەوەی لەئێس���تەدا لەهەرێم���ی‬ ‫کوردس���تان بەدیدەکرێت ڕەش���بینی‬ ‫بەشێکی ئێجگار گەورەیە لەخەڵک لەم‬ ‫دەسەاڵتەو قسەو بەڵێنەکانیان‪ ،‬چیتر‬ ‫خەڵک بەدیار قس���ەی ب���ێ کردارەوە‬ ‫درێ���ژە بەژیانی نیوەژیان‌و کولەمەرگی‬ ‫نادات‌و ئاغایانی خاوەن پۆست‌و پلەش‬ ‫لەژیان���ی ش���اهانەی خۆیان���دا بژین‌و‬ ‫بیانەوێت بەکارتە دۆڕاو و سوتاوەکانی‬ ‫ڕابردوەوە‪ ،‬بەکۆمەڵێک قسەو بەڵێنی‬ ‫س���واو و ه���ەزار ب���ارەوە خەڵک بەم‬ ‫نیوەژیانە ڕازی بێت‪.‬‬ ‫کورد لەمێژە وتویەتی قسە هەزارەو‬ ‫یەکی بەکارە‪ ،‬بەاڵم بۆ ئەم دەسەاڵتە‬ ‫چیت���ر س���ەردەمی قس���ەو بەڵێن���ی‬ ‫بریقەدار گوزەری کردوەو س���ەردەمی‬ ‫کارو کردەوەیە‪ ،‬تکایە دەس���ەاڵتداران‬ ‫فەرم���ون ئەگ���ەر کارو خزمەتت���ان‬ ‫پێدەکرێ���ت کەس دەس���تی نەگرتون‪،‬‬ ‫ئەگەرنا قس���ەکانتان ک���ەس هەزاری‬ ‫بەتورێک���ی ق���وڕاوی جوتیارێکی ئەو‬ ‫دەشتی کەالرە ناکڕێت‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫گ���ەر دەوڵ���ەت وەک���و جەس���تەیەکی‬ ‫سیاسی‪ ،‬س���ەردەمانێک بەته‌نها نمایشی‬ ‫جەستەی پاش���ای کردبێت‪ ،‬ئەوا لەدوای‬ ‫شۆڕش���ی فەرەنس���یی‌و ئەمریکییەوە ئەم‬ ‫جەس���تەیە دەبێ���ت بەجەس���تەی گەل‪،‬‬ ‫واتە س���ەروەری لەپادشا دەسەندرێتەوەو‬ ‫دەدرێت بەگەل‪ .‬ئ���ەم وێنەیە پێماندەڵێت‬ ‫کە جەس���تەی سیاس���یی چیدی لەالیەن‬ ‫س���ەری پاش���اوە نوێنەرایەت���ی ناکرێت‪،‬‬ ‫بەڵکو لەبری ئەو‪ ،‬لەڕێگای دەس���تورەوە‬ ‫رێککەوتنێکی کۆمەاڵیەتی‌و سیاسیی نوێ‬ ‫بەرهه‌مدەھێنرێت‌و جەس���تەیەکی سیاسیی‬ ‫تر دروس���تدەکرێت کە نوێنەرایەتی کۆی‬ ‫چی���ن‌و توێژەکانی ن���او کۆمەڵگا دەکات‌و‬ ‫لەوێش���ەوە بەرجەستەی س���ەروەرێتییان‬ ‫دەکات‪ .‬هه‌رئەمەش���ە وایکرد کە جیاکاری‬ ‫نێوان سیس���تەمی سیاس���یی مۆنارش���ی‬ ‫لەسیس���تەمی سیاس���یی دیموکراس���یی‪،‬‬ ‫بەگۆڕانی چۆنایەتیی لەوەزیفەی نماییشی‬ ‫نوێنەرایەتیی وێنابکرێت‪.‬‬ ‫بۆئەوەی باس لەکۆمەڵگایەکی سیاسیی‬ ‫بکەین کە خاوەنی سەروەریی خۆی بێت‪،‬‬ ‫دەبێ���ت ئۆرگانێکی سیاس���ییش هه‌بێت‬ ‫کە بەرجەس���تەی ئ���ەم یەکێتییە بکات‪.‬‬ ‫بەمانایەکی تر جەس���تەی سیاسیی ته‌نها‬ ‫بەرجەس���تەی س���ەروەرێتیمان بۆ ناکات‪،‬‬ ‫بەڵک���و لەپش���ت ئ���ەم س���ەروەرێتییەوە‬ ‫بەرجەس���تەی خاڵێک���ی جەوه���ه‌ری تر‬ ‫دەکات کە ئەویش چەمکی یەکێتییە‪ .‬گەر‬ ‫لەسیستەمی پاشایەتیدا‪ ،‬خودی پاشا ئەم‬ ‫ڕۆڵەی گێڕابێت‪ ،‬ئ���ەوا لەمڕۆدا پەرلەمان‬ ‫ته‌نها شوێنێک نییە کە تیایدا نوێنەرانی گەل‬ ‫پێکەوە لەڕێگای گفتوگۆوە‪ ،‬یاسا دادەنێن‌و‬ ‫چاودێری چەش���نی پیادەکرنیشی دەکەن‬ ‫لەالیەن حکومەتەوە‪ ،‬بەڵکو جێگایەکە بۆ‬ ‫نمایش���کردنی یەکێتی ھێزە سیاسییەکان‬ ‫لەناو سیستەمێکی سیاسیی دیاریکراو کە‬ ‫لەدەوڵەتی دیموکراسیدا بەرجەستەدەبێت‪.‬‬ ‫وات���ە پەرلەمان ته‌نه���ا جێگایەک نییە بۆ‬ ‫نوێنەرایەتیی جیاوازییەکانی ناو کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫بەڵکو لەهه‌مانکاتیش���دا جێگای یەکێتیی‬ ‫ئەم جیاوازییانەش���ە‪ .‬هه‌ر ئەم خاڵەش���ە‬ ‫وادەکات هه‌مو الوازبونێکی دەوڵەت مانای‬ ‫داوەش���انی هه‌ردو رەهه‌ندی سەروەریی‌و‬ ‫یەکێتیی بگەیەنێت کە دەبێت بەھۆکارێک‬ ‫بۆ لەدەستدانی شەرعییەتی سیاسیی ئەو‬ ‫دەوڵەتە لەناو کۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫ئ���ەم دۆخەی عێ���راق‌و کوردس���تانیش‬ ‫باشترین بەرجەس���تەکەری ئەم حاڵەتەی‬ ‫فەلس���ەفەی سیاس���ییە ک���ە لەھۆبزەوه‌‬ ‫تاوەکو ئەمڕۆ بەقۆناغی جیاواز تێپەڕیوە‪.‬‬ ‫بون���ی ئایدی���ای دەوڵ���ەت بەته‌نها بەس‬ ‫نییە بۆئ���ەوەی باس لەدەوڵ���ەت بکەین‪.‬‬ ‫ئایدی���ای دەوڵەت گرنگە‪ ،‬ب���ەاڵم لەوەش‬ ‫گرنگت���ر‪ ،‬بون���ی ئ���ەم دو رەهه‌ندەی���ە‪،‬‬ ‫وات���ە فۆرمی س���ەروەریی‌و یەکێتی لەناو‬ ‫سیستەمە سیاسییەکەدا‪ .‬دەوڵەتی عێراق‬ ‫سەروەریی خۆی بەسەر نیوەی خاکەکەیدا‬ ‫لەدەستداوە‪ .‬پارچەیەکی لەالیەن داعشەوە‬ ‫نوێنەرایەتی دەکرێت‌و پارچەکەی تریش���ی‬ ‫کە کوردس���تانە‪ ،‬نزیکەی بیس���ت‌و پێنج‬ ‫س���اڵە ئەم دەوڵەتە تیایدا سەروەر نییە‪.‬‬ ‫ئەو پرس���یارەی کە دەبێت لێرەدا بکرێت‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬ئایا ئ���ەم دەوڵەتە ھیچ مانایەکی‬ ‫سیاسیی‌و یاسایی بۆ مانەوەی ماوەتەوە؟‬ ‫ی���ان ئەم دەوڵەت���ە‪ ،‬کە بەف���ۆرم هه‌یەو‬ ‫بەن���اوەڕۆک ون���ە‪ ،‬چ بەرژەوەندیی���ەک‬ ‫دەپارێزێ���ت‌و چ وەزیفەی���ەک جێبەج���ێ‬ ‫دەکات؟ لەراس���تیدا ئەم دەوڵەتە لەمڕۆدا‬ ‫وەزیفەیەکی ئەوتۆی سیاس���یی‌و یاسایی‬ ‫نییە کە لەناوەوه‌ڕا جێبەجێی بکات‪ ،‬واتە‬ ‫”عێراقییەکان“ی دەرەوەی ئەو س���نرانەی‬ ‫کە دەوڵ���ەت دەس���ەاڵتدارێتی تێدا نییە‪،‬‬ ‫پێویس���تیان بەم دەوڵەت���ە نییە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئ���ەم دوڵەتە نە دەتوانێت بیانپارێزێت‌و نە‬ ‫دەشتوانێت یاس���اکانی خۆی پیادەبکات‪.‬‬ ‫بۆیە ئەم دەوڵەتە ھێن���دەی وەزیفەیەکی‬ ‫فۆرماڵ���ی نێونەتەوەیی هه‌ی���ە کە لەڕوی‬ ‫یاسای نێودەوڵەتییەوە کاری پێدەکرێت‪،‬‬ ‫ھێن���دە دەوڵەتێکی واقیعیی نییە کە لەناو‬ ‫خودی عێراقدا سەروەریی هه‌بێت‌و مانایەک‬ ‫بۆ بونی مابێت‪.‬‬ ‫سەروەری دەوڵەتی عێراق سەروەرییەکی‬ ‫دەرەکی���ی فۆرماڵ���ی نێودەوڵەتییە نەک‬ ‫سەروەریی سیاسیی‌و یاسایی دەوڵەتێکی‬ ‫نەتەوەیی‪ .‬ئەم سەروەرێتییە ھێڵراوەتەوە‬ ‫بۆئەوەی ش���ەڕی یەکێتییەک���ی وێناکراو‬ ‫(‪ )Imaginary‬بکات لەڕوی نێونەتەوەییەوە‪،‬‬ ‫ن���ەک نوێنەرایەت���ی یەکێتییەکی هه‌قیقی‬

‫کۆمەڵ���گای عێراقی‪ .‬باش���ترین نمونە بۆ‬ ‫ئەم تێڕوانینەش دروس���تکردنی بەپەلەی‬ ‫حکومەت���ی عێراقیی نوێ بو‪ .‬ئاش���کرایە‬ ‫ئۆباما بۆئ���ەوەی لەجەنگ���ی دژ بەتیڕۆر‬ ‫تێهه‌ڵچێتەوە‪ ،‬پێویس���تی بەداواکارییەکی‬ ‫فەڕمی هه‌بو لەالی���ەن دەوڵەتی عێراقەوە‬ ‫ب���ۆ پاراس���تنی س���ەروەرێتی‌و یەکێتیی‬ ‫عێراق‪ .‬بۆئەمەش پێویستی بەحکومەتێکی‬ ‫یەکگرت���و هه‌ب���و تاوەک���و ئ���ەم داوایە‬ ‫پێش���کەش بەحکومەت���ی ئەمریکا بکات‌و‬ ‫لەمڕێگایەشەوە ئۆباما ڕەزامەندی کۆنگرێس‬ ‫دەس���تەبەربکات‪ .‬هه‌رئەمەش���ە وادەکات‬ ‫ک���ە لێس���ەندنەوەی جەنگاوەران���ەی هه‌ر‬ ‫شارێک لەدەس���تی داعش ببێت بەکۆدێک‬ ‫بۆ گێڕانەوەی س���ەروەریی‌و نمایشکردنی‬ ‫مۆنۆپۆڵ���ی دەوڵ���ەت‌و دروس���تکردنی‬ ‫یەکێتییەکی پینەکراو‪ .‬لەمڕۆدا پینەدۆزیی‬ ‫جوگرافیای پارچەپارچەب���وی عێراق بوە‬ ‫بەئەڵتەرناتیڤێ���ک بۆ ئایدی���ای دەوڵەت‌و‬ ‫نمایش���کردنی دو کۆڵەکە سەرەکییەکەی‪،‬‬ ‫ک���ە س���ەروەرێتی‌و یەکێتیی���ە‪ .‬لەعێراقی‬ ‫نوێدا نە جەستەی دەوڵەت‌و نە دەزگاکانی‬ ‫لەوێنەی پەرلەمان‪ ،‬تەعبیر لەسەروەرێتی‌و‬ ‫یەکێتی ئەم خاکەو گەلەکانی ناکەن‪.‬‬ ‫ئاشکرایە کە لەدوای کەوتنی سیستەمی‬ ‫بەعسیزمەوە پرسی سەروەریی‌و یەکێتی‪،‬‬ ‫پرسی س���ەرەکی گوتاری سیاسیی نوێی‬ ‫دوڵەتی عێراقە‪ .‬س���ەرهه‌ڵدانی داعشیش‬ ‫ئەم پرسەی ھێندەی تر ئاڵۆزتر کردوە‪ .‬من‬ ‫پێش نوس���ینەوەی دەستری نوێی عێراق‪،‬‬ ‫لە وتارێکدا باس���م لەتاکە شانس���ێک کرد‬ ‫بۆ پرۆسەی دوبارەدامەزراندنەوەی عێراق‬ ‫وەکو کۆمەڵگاو دەوڵ���ەت‪ .‬لەوێدا جەغدم‬ ‫لەسەر هه‌ڵوشاندنەوەی چەمکی دەوڵەتی‬ ‫قوتری‌و نەتەوەیی ک���رد‪ ،‬بەمانا تائیفیی‌و‬ ‫ئەتنییەک���ەی ل���ە عێراقدا‪ .‬پێش���نیاری‬ ‫چەمکێکم کرد کە ل���ەدوای یەکگرتنەوەی‬ ‫ه���ه‌ردو دەوڵەت���ی ئەڵمانی���ای خۆرئاواو‬ ‫خۆره���ه‌اڵت بیری���اری گ���ەورەی ئەڵمانی‬ ‫هابەرماس پێشنیاریی کرد‪ ،‬ئەویش چەمکی‬ ‫”نیش���تیمانپەروەرێتی دەس���توریی“ە‪.‬‬ ‫نیش���تیمانپەروەرێتی دەس���توریی ب���ەو‬ ‫مانایە دێت کە تاک‌و گروپەکانی کۆمەڵگا‬ ‫ته‌نه���ا بۆ دەس���تورێک وەالئی���ان هه‌بێت‬ ‫کە ک���ۆی مافەکانیان دەس���تەبەردەکات‌و‬ ‫دەپارێزێت‪ ،‬نەک بۆ س���ەرۆک‌و ئایدیۆلۆژیا‬ ‫یاخ���ود ئەتنی‌و ئایین‪ .‬ئ���ەوەی لەعێراقدا‬ ‫رویدا دەق���اودەق پێچەوانەی ئەم چەمکە‬ ‫ب���و؛ ئەویش مۆنۆپۆڵکردنی س���ەروەرێتی‬ ‫دەوڵەتیی ب���و لەالیەن گروپێکی تائیفیی‌و‬ ‫لەوێشەوە هه‌الهه‌البونی جەستەی سیاسیی‬ ‫”کۆمەڵگای عێ���راق“ بو‪ .‬دیارە من لێره‌دا‬ ‫باس لەپرۆژە جیاوازە سیاسییە ناوچەیی‌و‬ ‫نێونەتەوییەکان ناکەم لەعێراقدا‪ ،‬کە رۆڵی‬ ‫گرنگ‌و کاریگەریان لەم پرۆس���ەیه‌دا گێڕاو‬ ‫دەگێ���ڕن‪ ،‬بەڵکو ته‌نها ب���اس لەرەهه‌ندی‬ ‫پرۆسەی داوەشانی ناوەکیی دەکەم‪.‬‬ ‫حاڵی جەستەی سیاسیی کوردستانیش‪،‬‬ ‫لەناو ئەم پانۆراما سیاسییەدا‪ ،‬زۆر باشتر‬ ‫نییە لەحاڵی دەوڵەتی عێراق‪ .‬جەس���تەی‬ ‫پاشا لەناو یەکێتی نیشتیمانی کوردستاندا‬ ‫لەڕوە سیاس���ییەکەیەوە چیدی نە تەعبیر‬ ‫لەیەکێت���ی ن���او یەکێتی���ی دەکات‌و ن���ە‬ ‫دەشتوانێت پاش دروستبونی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫نماییشی سەروەرێتی تاک‌و ته‌نهای جارانی‬ ‫خۆی بکات‪ .‬جەس���تەی سیاسیی پاشای‬ ‫پارتییش بۆ کوردس���تانی باش���ور تاوەکو‬ ‫ئەمڕۆ ناڕون���ە‪ ،‬نەک ته‌نه���ا لەبەرئەوەی‬ ‫ھێشتا پرس���ی دەستور س���اغنەبۆتەوە‪،‬‬ ‫بەڵکو لەبەرئەوەی ھیچ یەکێک لەم ھێزانە‬ ‫وێنایەکی نیش���تیمانییان بۆ سەروەریی‌و‬ ‫یەکێتی ناو کۆمەڵگا نییە‪ .‬ئەو پرس���یارە‬ ‫سیاس���یی‌و یاس���اییەش ک���ە لەگ���ەڵ‬ ‫نزیکبونەوەی کۆتایی وادەی درێژکردنەوەی‬ ‫س���ەرۆکایەتی ب���ۆ بارزان���ی روبەڕوم���ان‬ ‫دەبێتەوە ئەوەیە‪ :‬ئایا پارتە سیاسییەکان‬ ‫چ وێنایەکی���ان بۆ جەس���تەی سیاس���یی‬ ‫لەکوردس���تاندا هه‌یە؟ ئایا ئەم جەستەیە‬ ‫بەجەستەی سوڵتانەوە دەبەستنەوە‪ ،‬یان‬ ‫چارەسەرێکی دیموکراسی بۆ ئەم کێشەیە‬ ‫دەدۆزنەوە؟‬ ‫وەاڵمی ئەم پرس���یارانەش ته‌نها پابەند‬ ‫نییە بەدۆخ���ی ناکاو و جەنگ���ەوە وەکو‬ ‫پروپاگەندەی بۆ دەکرێت‪ ،‬بەڵکو پابەندە‬ ‫بەنەبون���ی دیدگایەکی دیموکراس���یی بۆ‬ ‫جەستەی سیاس���یی لەکوردستاندا‪ .‬هه‌مو‬ ‫ھێماکانی���ش پێماندەڵێ���ن کە جەس���تەی‬ ‫سیاس���یی تاوەک���و ئەمڕۆ لەجەس���تەی‬ ‫پاش���اوە نەب���وە بەجەس���تەی کۆمەڵگا‪.‬‬ ‫هه‌رکاتێکیش پرسی سەروەریی نەتەوەیی‌و‬ ‫یەکێتی سیاسیی لەکۆمەڵگای کوردستاندا‬ ‫لەجەستەی پاشا دانەبڕێت‪ ،‬ناتوانین باس‬ ‫لەپرۆسەی بەدیموکراسیبون بکەین‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"جه‌لیل ئازادیخواز" ده‌ینوسێت‬

‫میوانە دردۆنگەكانی مێژو‬

‫ئێران هێزێکی ناوچەیی‬ ‫یان واڵتێکی الوازی ناوکی؟‬ ‫دانوس���تانەکانی ئێران‌و ک���ۆی واڵتانی‬ ‫ڕۆژئ���اوا بەنوێنەرایەت���ی "پێنج کۆ یەک"‬ ‫گەیشتۆتە ئاس���تێکی هەستیارو شایەنی‬ ‫لەسەروەستان‪ .‬هەردو الیەنی دانوستانکار‬ ‫لەڕوانگەی خۆیان‌و بەکۆهۆکارێکی گرنگ‌و‬ ‫س���تراتیژیک ئامادەی ئەم دانوس���تانانە‬ ‫بون‪ .‬ئێ���ران لەم پرۆس���ە درێژخایەنەدا‬ ‫بەڕونی دو مەبەستی سەرەکی‌و دیاریکراو‬ ‫ڕەچاو دەکات کە دەتوانین بڵێین کرۆکی‬ ‫س���تراتیژی ئێرانن‪ ،‬النیکەم بۆ مانەوەی‬ ‫ئێران وەک دەسەاڵتێکی بەهێزی ناوچەیی‬ ‫کە بتوانێت لەناوچ���ەی خوازراوی خۆیدا‬ ‫بتوان���ێ بەڕێوەبەرێتی ک���ۆی ئەو بابەت‌و‬ ‫گۆڕانکارییانە بکات؛کە الی ئەوان گرێدراوی‬ ‫بەرژەوەندی بااڵو س���تراتیژی درێژخایەنی‬ ‫ئێرانن‪ .‬گەم���ارۆ درێژخایەنەکانی ئەمریکا‬ ‫هەتا پێش کۆی گەمارۆکانی هەمو ڕۆژئاوا‬ ‫لەسەر ئێران کاریگەریی بەرچاو و گرنگی‬ ‫خۆیان لەزۆر ڕوبەردا دانابو‪.‬‬ ‫پاش پێکهاتنی "پێنج کۆیەک"و ڕەوتی‬ ‫دانوس���تانەکان‪ ،‬گەم���ارۆکان‌و چۆنیەتی‬ ‫مامەڵەی ڕۆژئاوا لەگەڵ ئێراندا کاریگەریی‬ ‫هەراویان دان���اوەو لەک���ۆی ڕوبەرەکانی‬ ‫ژیانی کۆمەڵگای ئێراندا بەبەرجەستەیی‌و‬ ‫بەڵگەنەویستی دەبینرێن‪.‬‬ ‫ئێ���ران پێدەچێ���ت بەهۆی خەس���ارە‬ ‫بنەمای���ی‌و س���ەرەکییەکانی ئاب���وری‌و‬ ‫کاریگەری ئابڵۆقەکان‌و تێچوی ئامادەبونی‬ ‫ئەم واڵتە لەناوچەک���ەداو باری گوزەرانی‬ ‫ژیانی گەالنی ئێران بەڕاستی هاتبێتە ناو‬ ‫بازنەی دانوس���تانەکانەوەو مەبەس���تێتی‬ ‫ئ���ەم پرۆس���ەیە بەئەنجام ب���گات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەهەمانکاتدا دو مەبەس���ت‌و ئاراس���تەی‬ ‫س���ەرەکی دوائامانجەکانی ئێرانن لەکۆی‬ ‫ئەم دانوستانانە‪.‬‬ ‫یەک���ەم‪ :‬ئێ���ران بەنیازە لەپرۆس���ەی‬ ‫دانوس���تانەکاندا ئەگ���ەر نەتوانێ ڕۆژئاوا‬ ‫بێنێتە سەر ئەم ڕایەی کە ئێران لەڕوانگەو‬ ‫بۆچونی نوێی خۆی���دا دەتوانێ پارێزەری‬ ‫پرێنس���یپ‌و بەه���ا جیهانیی���ەکان بێت‪،‬‬ ‫وە دەتوانێ لەپرۆس���ەیەکی ئاشتییانەدا‬ ‫زانس���تی تکنۆلۆژیای ناوکی بەکار بێنێ‌و‬ ‫کاتی پێویس���ت‌و شیاو بۆ ئەم بەرەنجامە‬ ‫بکڕێ���ت؛ هەوڵ دەدات ئ���ەم بڕگەیە جێ‬ ‫بخات کە ڕەوایە دەستی بەزانست‌و چەکی‬ ‫ناوک���ی ڕابگات یا النیکەم ئەم زانس���ت‌و‬ ‫تکنۆلۆژیایە لەبواری زانس���ت‌و گەش���ەی‬ ‫ئابوری‌و پێشکەوتنی هەمەالیەنەی ئابوریی‬ ‫ئێران���دا فاکتەرێک���ی پێویس���تەو دەبێ‬ ‫ڕۆژئ���اوا ئەم مافە بەئێ���ران بدات‪ .‬ئێران‬ ‫کە بەتەماب���و لەڕێکەوتنێکی کورتماوەی‬ ‫یەک س���اڵە تا دو س���اڵەدا ڕۆژئاوا قایل‬ ‫بکات‌و پاش���ان بگەڕێتەوە سەر بەرنامەو‬ ‫پرۆژەکەی خۆی‪ ،‬ئێستا بەپەیمانێکی دە‬ ‫ساڵە ڕازییەو واز لەپرۆژەی ئاوی قورسی‬ ‫ئەراک���ی دێنێت‌و لەژم���ارەی نەوەد هەزار‬ ‫س���انتریفیوژی هەرەپێش���کەوتوەوە بەنۆ‬ ‫هەزاری کۆن���ە قایلەو زۆر پاشەکش���ەی‬ ‫شیاوی س���ەرنجی دیکەشی کردوە‪ ،‬هەوڵ‬ ‫دەدات لەب���ری ئەوەی کە واڵتێکی ناوکیی‬ ‫الواز بێ���ت‌و گەم���ارۆکان بەچۆکیدا بێنن؛‬ ‫لەم دۆخ���ەی ناوچەکە زۆرتری���ن قازانج‬ ‫وەرگرێت‌و النیکەم مەبەستی دوەمی خۆی‬ ‫بەدەست بێنێت‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬زۆر ڕون���ە ک���ە س���ەرکردەکانی‬ ‫ئێران‌و دەسەاڵتی ئایدۆلۆژیکی ئەم واڵتە‬ ‫النیکەم لەم���ڕۆدا توانیویەتی دروش���مە‬ ‫ئس���تراتیژییەکانی س���ەرەتای شۆڕش���ی‬ ‫ئێ���ران بەڕێگاو میتۆدی دیکە بەدیبێنێت‪.‬‬ ‫دروش���مەکانی (هەناردەکردنی شۆڕش)و‬ ‫(ڕێگای ق���ودس لەکەربەالوە تێدەپەڕێت)‬ ‫لەڕاس���تیدا ئەمڕۆ ئیتر راس���تین‌و ناکرێت‬ ‫لەبەرچ���او نەگیرێن‪ .‬هەر ئێس���تا ئێران‬ ‫توانیویەتی بەه���ۆی ئامادەبونی لەبەغداو‬ ‫بەدەس���تەوەگرتنی ئی���رادەی سیاس���یی‬ ‫حکومەتی عێراق گوش���ارێکی ڕاستەوخۆو‬ ‫هەستپێکراو بخاتە سەر هەردو جەمسەری‬ ‫دنیای س���وننە (عەرەبس���تان‌و تورکیا)‬ ‫و لەهەمانکات���دا ئەمری���کاو ڕۆژئ���اوا‪.‬‬ ‫بەدەس���تەوەگرتنی س���ەنعای پایتەختی‬ ‫یەمەن‌و بەهاوس���ێ بونی عەرەبس���تان‪،‬‬ ‫فەرمانڕەوایی دیمەشق‌و بەهێزیی لەبەیروت‪،‬‬ ‫سەرەڕای هەمو ئەمانە کە خۆیان گوشارن‬ ‫بۆ سەر تورکیاو دەرپەڕاندنی لەناوچەکەو‬ ‫بێڕەنگکردنی ڕۆڵی ئەم واڵتەو عەرەبستان؛‬ ‫هەڕەشەشە لەبەرژەوەندییەکانی ڕۆژئاواو‬ ‫س���تراتیژیکترین‬ ‫دەسبەس���ەراگرتنی‬ ‫هەرێم���ی ناوچەک���ە ک���ە ئ���ەم واڵتانەو‬ ‫ک���ۆی بەرژەوەندییەکانی ئێ���ران پێکەوە‬ ‫دەبەس���تێتەوە‪ ،‬کوردستان ئەم گرێبەندە‬ ‫مەزنەیە کە ئێران دەیەوێت بەئامادەبونێکی‬ ‫بەهێز تییایدا دواقسەی خۆی لەناوچەکەدا‬ ‫بکات‪.‬‬

‫فوئاد سدیق‬

‫زۆر ڕونە کە‬ ‫سەرکردەکانی‬ ‫ئێران‌و دەسەاڵتی‬ ‫ئایدۆلۆژیکی‬ ‫ئەم واڵتە‬ ‫النیکەم لەمڕۆدا‬ ‫توانیویەتی دروشمە‬ ‫ئستراتیژییەکانی‬ ‫سەرەتای شۆڕشی‬ ‫ئێران بەڕێگاو‬ ‫میتۆدی دیکە‬ ‫بەدیبێنێت‬ ‫بەڕاشکاوی بڵێین ئێران ئێستا لەهەمو‬ ‫واڵت‌و الیەنێک���ی ت���ر بەرجەس���تەترو‬ ‫بەرچاوتر لەهەن���اوی بزوتنەوەی کورددا‬ ‫ئامادەی���ە‪ ،‬پەیوەندی���ی پت���ەوی ئێران‬ ‫لەگەڵ هێزەکانی باکورو پردی س���لێمانی‬ ‫ڕۆژئاوای کوردستان بەڕونی ئاستی بون‌و‬ ‫ئ���ەم ئامادەیی���ە دەخەنە بەرچ���او‪ .‬ئەم‬ ‫گوش���ارانەی ئێران وایک���ردوە تاڕادەیەک‬ ‫ئێستا هەس���ت دەکرێت زمان‌و مامەڵەی‬ ‫هەولێری���ش لەگ���ەڵ ئێ���ران‌و ڕوبەڕوی؛‬ ‫گۆڕانی بەسەردا هاتوەو نەرمتر بوە‪ .‬ئەم‬ ‫هەرێم���ەی ئێمە س���ەرەڕای هەمو گرفت‌و‬ ‫قەیران‌و خەس���ارەکانی خۆی لەڕاس���تیدا‬ ‫گرنگییەک���ی زۆر س���تراتیژیکی هەیە بۆ‬ ‫ڕۆژئاواو ئەمری���کا بەتایبەت کە لەقۆناخە‬ ‫جیاوازەکاندا نمونەی هەڵوێستی خۆرئاواو‬ ‫ڕادەی ئەم گرنگییەم���ان بینیوە‪ ،‬مامەڵە‬ ‫لەگەڵ مالیکی‌و پاشان هەڕەشەی داعش‌و‬ ‫شەڕی نەوت سێ بۆس���ەگری گرنگ بون‬ ‫کە بەڕونی ئەم هەڵوێستانەیان دەرخست‪.‬‬ ‫ئێران بەم ئامادەییەوە لەدانوس���تانەکاندا‬ ‫ئەگ���ەر بتوانێ ئەوروپاو ڕۆژئ���اوا بێنێتە‬ ‫س���ەر ئەم باوەڕە کە لەناوچەکەدا هێزەو‬ ‫بەبێ ڕەچاوکردنی ئەم هێزەو پاراس���تنی‬ ‫بەرژەوەندییەکان���ی؛ ئارامی���ی ناوچەکەو‬ ‫پاراستنی ناوچەکە ئەستەمە‪ ،‬بۆیە دەبێت‬ ‫وەک هێزێك���ی بەدەس���ەاڵت بمێنێت���ەوە‬ ‫تائاس���ایش‌و ئاش���تی‌و یەکێتی ناوچەکە‬ ‫پارێ���زراو بێت‪ .‬ئەگەر ئێ���ران بتوانێ ئەم‬ ‫فرمولە بەئەنجام بگەیەنێت ئەوا بێگومان‬ ‫ئام���ادەی دەس���هەڵگرتنە لەزیادەخوازی‬ ‫ناوکی خۆی‌و تەنان���ەت کۆی پرۆژەکەی‪.‬‬ ‫بۆ ئەم مەبەس���تەش ئابورییەکی بوژاوە‪،‬‬ ‫پەیوەندییەک���ی فرەالیەن���ی جیهان���ی‌و‬ ‫مامەڵەی بێبەربەس���ت لەگ���ەڵ جیهان‪،‬‬ ‫پیشەس���ازیی نوێینی نەوت‌و تکنۆلۆژیای‬ ‫گونج���او لەپێداویس���تییەکانی ئێران���ن‪،‬‬ ‫پەس���ەندی ئ���ەم داخوازییان���ە فاکتەری‬ ‫بەئاکامگەشتنی دانوس���تانەکان‌و کۆتایی‬ ‫پرۆژەی ناوک���ی ئێران���ە‪ ،‬بەڕێوەبەرێتی‬ ‫ئەم دەڤەرەو بون���ی ئێران خوازیاری ئەم‬ ‫دۆخەیەو ئێ���ران لەم پێن���اوەدا پرۆژه‌ی‬ ‫ناوکی دەکاتە قوربانی‪ .‬بەاڵم بونی تورکیاو‬ ‫عەرەبس���تان‌و واڵتانی س���وننەو هەرێمی‬ ‫کوردس���تان تائێستای بەش���ی هەولێری‌و‬ ‫پێش���ینەی تەواو تاریک‌و باوەڕپێنەکراوی‬ ‫ئێ���ران بەرگ���ری ئ���ەم بەرەنجام���ەن‌و‬ ‫وادەرناکەوێت ڕۆژئاوا کۆی ئەمانەو هێزە‬ ‫دیموکراتەکانی ناوخۆی ئێران لەئاستانەی‬ ‫دەسەاڵتی ناوچەیی بونی ئێراندا قوربانی‬ ‫ب���کات‪ .‬بۆیە ڕێگای یەک���ەم گونجاوترین‬ ‫ڕێ���گای ئێران ک���ە وەک هێزێکی ناوکیی‬ ‫الواز لەداهات���ودا لەناوچەک���ەدا دەتوانێ‬ ‫تاماوەیەک���ی تر ی���اری ب���کات‪ ،‬ئاماژەو‬ ‫کۆی ڕوداوەکان دەڵێ���ن داهاتوی ئێران‌و‬ ‫دەس���ەاڵت‌و هێزی لەسێبەری گەمارۆکان‌و‬ ‫ئامادەبونی ڕۆژئاواو هێزەکانی تری ناوچە‬ ‫وەک تورکیاو عەرەبس���تان ڕو لەئاوابون‬ ‫دەکات بەتایبەتی بەدۆخی ئێستای نەوت‌و‬ ‫ئابوریی هەڵوەشاوەی ئێرانەوە‪.‬‬

‫مێژو كراس����ێك نییە‪ ،‬هەر كەس ویس����تی‬ ‫لەبەری بكات‪ ،‬مێ����ژو‪ ،‬لەوكاتانەدا دەبێتە‬ ‫چەتری مرۆڤ‪ ،‬كە وەكو ئەبوزەڕی غەفاری‬ ‫خۆنەویست بێت‪ ،‬هەمو سەرۆكەكانی دونیا‬ ‫گەر نەیانتوانیبێ����ت‪ ،‬تێڕوانینێكی نوێ بۆ‬ ‫ئایندە دابڕێژن‪ ،‬كە بەدرێژایی مێژو نمونەی‬ ‫لەمجۆرە یەكجار كەم����ە‪ ،‬یان نەیانتوانیبێ‬ ‫وەكو ئەبوزەڕ س����كی هەمیش����ە برسییان‬ ‫هەڵگوش����ن‌و منداڵەكانیان بەبەرچاویانەوە‬ ‫لەبرس����انا گیان بده‌ن‪ ،‬هەر سەركردەیەك‬ ‫بەیەك لەم دو رێگایە بەرنامەی ستراتیژی‬ ‫نەبوبێت‪ ،‬ئەوا نەیتوانیوە‪ ،‬بچێتە ناو مێژو‪،‬‬ ‫ئەوان����ەی چونەتە ناو مێ����ژو‪ ،‬ئەوانەن كە‬ ‫مێژویان دروس����تكردوە‪ ،‬واتا خاوەنی چەند‬ ‫الپەڕەیەكی پڕ ش����كۆی مێژون‪ ،‬ئەمانەش‬ ‫لەمێ����ژودا زۆر نین‪،‬ئەگەر زۆر بونایە ئەقڵی‬ ‫م����رۆڤ ناگاتە چوارس����ەد س����اڵ كە روی‬ ‫لەزانست كردبێت‌و هەموی دوسەد ساڵ نییە‬ ‫گەشە بەتەكنیكی زانستی داوە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫مێژوی مرۆڤایەتی چەندین ملیۆن ساڵە‪،‬بۆیە‬ ‫س����ەركردەی خاوەن مێ����ژو یەكجار كەمن‪،‬‬ ‫هەمو ئەوانی دیكە‪ ،‬ك����ە ژمارەیان یەكجار‬ ‫زۆرە‪ ،‬ل����ەدەرەوەی مێ����ژون‪ ،‬بەدیوەكەی‬ ‫تر میوانی مێژون‪ ،‬لەنێو مێوانەكانیش����دا‪،‬‬ ‫هەیان����ە مێوانێكی دڕدۆنگ‌و چارە قێزەونی‬ ‫مێژوە‪،‬هەیش����ە مێوان����ە ب����ەاڵم مێوانێكی‬ ‫ئاس����ایی بوە‪ ،‬هەیش����ە نەیتوانی����وە مێژو‬ ‫دروس����ت بكات‪ ،‬بەاڵم مێوانێكی ناشیرین‌و‬ ‫دڕدۆن����گ نەبوە‪ .‬لەهەم����و دۆخێكدا میوان‬ ‫ماوەكەی زۆر كەم����ە‪ ،‬لەگەڵ بەكۆتاهاتنی‬ ‫حوكمڕانییەكەی ب����ای بای دەكات‌و دەبێت‬ ‫مێ����ژو جێبهێلێت‪ ،‬چونك����ە مێژوش پیاوی‬ ‫خۆی دەوێ‪ ،‬هەم����و كەس ناتوانێ بەبەژن‬ ‫و بااڵی بەرزیدا هەڵگەڕێت‪ ،‬زۆرن ئەوانەی‬ ‫ل����ە نی����وەی رێ����گا هەڵدێ����راون‌و گیانیان‬ ‫لەدەس����تداوەو پێیڕانەگەیشتون‪ .‬مێوانانی‬ ‫مێژو‪،‬چەند بەرەبابێكن‪ ،‬هەمویان تەمەنیان‬ ‫كورتە‪،‬مردنەكەی����ان بەهەر جۆرێك بوبێت‪،‬‬ ‫زۆربەی����ان كەوتونەت����ە بەرنەفرەتی مێژو‪،‬‬ ‫مێ����ژوی قۆناخەكانی مرۆڤایەتی هەمیش����ە‬ ‫زۆر بەدەگم����ەن بەس����ەركردەو ئیمپراتۆرو‬ ‫پاش����اكانیانەوە دەناسرێنەوە‪ ،‬تۆ كە واڵتی‬ ‫فەڕەنس����ا دێنیتە بەرچاوی خۆت‪ ،‬یەكسەر‬ ‫دیكارت‌و رۆسۆو ڤۆلتێرو سارتەرو ئەراگۆن‬ ‫و‪..‬و‪..‬و‪ ..‬ت دێن����ە ن����او هزر‪،‬چاوەكان����ی‬ ‫ئەلیزای ئەراگ����ۆن‌و نامەی لێبوردەییەكەی‬ ‫ڤۆلتێروپەیمان����ی كۆمەاڵیەت����ی رۆس����ۆت‬ ‫دێت����ەوە یاد‪ ،‬س����ارتەریش ئ����ەوە هەر بۆ‬ ‫خۆی مێژوە‪ ،‬كە دەتەوێ لەئەڵمانیا بدوێی‬ ‫راستەوخۆ كانت‌و هیگڵ‌و نیچەو قوتابخانە‬ ‫زیندوەكەی فرانكفۆرتت دێنە بیرو بەرچاوی‬ ‫مرۆڤ دەگرن‪ ،‬كە دەتەوێ باس����ی روسیا‬ ‫بكەی یەكس����ەر تۆڵستۆی‌و دیستۆیڤسكی‌و‬ ‫پوشكین‌و چیخۆف‌و‪ ..‬و‪ ..‬ئینجا بلیخانۆف‌و‬ ‫ترۆتسكی‌و لینین ئامادە دەبن‪ ،‬كەسمان بیر‬ ‫لەوە ناكەینەوە كێ لەئەڵمانیاو فەڕەنس����او‬ ‫روسیاو تەواوی واڵتانی دیكە حوكمڕان بونە‪،‬‬ ‫كە باسی یۆنان دەكەین یەكسەر ئەفاڵتون‌و‬ ‫ئەرستۆ دێنە پێشەوە‪ ،‬هەموی هەر وایە‪...‬‬ ‫ئەبوزەڕی غەفاری رەنگە تاكە سەحابە بێت‬ ‫كە هەمو مرۆڤایەتی بەموس����ڵمان‌و غەیرە‬

‫موسڵمانەوە هەڵوێستێكی ئەرێنیان لەسەری‬ ‫دروستبوبێ‪،‬چونكە ئەبوزەڕ بەناوبانگترین‬ ‫سەحابەیە كە یەكجار خۆنەویست‌و یەكجار‬ ‫راستگۆو یەكجار راشكاوانەو لەڕو بوە‪ .‬زۆرن‬ ‫ئەو سەركردانەی دەسەاڵتی پشتاوپشتیان‬ ‫پەیڕەوكردو هەمیش����ە جەلالدو دیكتاتۆری‬ ‫س����ەرخەڵك بون‪ ،‬بەاڵم هەركاتێك ئەگەر‬ ‫باس����بكرێن‪ ،‬هەمویان لەس����وچێكی مێژودا‬ ‫دادگای����ی دەكرێ����ن‌و ئەوانی����ش س����ەركزو‬ ‫ملشۆر‪ ،‬چونكە ئەمە یاساو دادگایە ئەوەی‬ ‫لەحوكمڕانی����دا ملهوڕ بێ����ت‪ ،‬دادگاش ملی‬ ‫دەپەڕێن����ێ‪ ،‬زۆربەی ه����ەرە زۆری جەلالدو‬ ‫س����تەمكارەكانی دونیا‪ ،‬لەكاتی تەنگانەدا‬ ‫زۆر ناب����وت‌و ترس����نۆك ب����ون‪ .‬بەدرێژی‬ ‫باس����یان ناكەین‪ ،‬بەاڵم نمون����ەی قەزافی‬ ‫نمونەیەكی كۆن نیی����ەو زۆربەمان بینیمان‬ ‫ئەو دیكتات����ۆرە ملهوڕە‪ ،‬پێش كوش����تنی‬ ‫چ پیاوێكی لێبوردە ب����و‪ ،‬بەاڵم لێبوردەیی‬ ‫لەدۆخێكی وەهادا بەهای فلسێكی سوتاوی‬ ‫نییە‪ ،‬بۆیە قەزافیشمان بینی مێژو چ جۆرە‬ ‫دادگاییەكی كرد‪ .‬س����ەدام حوسێن‌و لویسی‬ ‫شازدە‪ ،‬هەردوكیان حەزیان لەراوشكار بو‪،‬‬ ‫هەردوكیشیان لەگرتوخانە پەستران‌و بڕیاری‬ ‫لەس����ێدارەدانیان بۆ دەرچو‪ ،‬هەردوكیشیان‬ ‫كە لەگرتوخانە بون‪ ،‬خۆیان بەس����ەرۆك‌و‬ ‫پاش����ا دەزانی‪ ،‬سەدام دەیوت من سەرۆكی‬ ‫عێراقم‌و لویسی شازدەش دەیوت من پاشای‬ ‫فەڕەنسام‪ ،‬هەردوكیشیان كە بردرانە بەردەم‬ ‫سێدارە‪ ،‬ترس����ێكی ئەوتۆیان لەسەردڵ لێ‬ ‫نەنیش����تبو‪ ،‬ب����ەاڵم مێژو هەردوكیانیش����ی‬ ‫ك����ردە مێوانێكی زۆر ناش����یرین‌و قێزەون‪،‬‬ ‫رۆپس����پێریش كە بڕیاردەری لەسێدارەدانی‬ ‫لویسی ش����ازدە بو‪ ،‬لەبەرامبەر مێژو حاڵی‬ ‫لەحاڵی لویس باش����تر نەبو‪ ،‬مالیكیش كە‬ ‫بڕی����اردەری لە س����ێدارەدانی س����ەدام بو‪،‬‬ ‫ئەویش حاڵی لەحاڵی سەدام باشتر نابێت‪،‬‬ ‫ئەمەیە مێژو‪..‬‬ ‫ئێمە كە باسی واڵتێك دەكەین‪ ،‬گەورەیی‬ ‫هزرڤانەكانی����ان بەڕادەیەك����ە تەنان����ەت‬ ‫توانیویانە نەقش����ی جۆرە سیاس����ەتێكیش‬ ‫بۆ واڵتەكەی خۆیان دابڕێژن‪ ،‬فەڕەنسا كە‬ ‫بەدەوڵەتی یاس����او مافی مرۆڤ دادەنرێ‪،‬‬ ‫س����ەرچاوەكەی لە مۆنتسكیۆوە وەرگرتوە‪،‬‬ ‫فەلسەفەی ئەڵمانیش فەلسەفەیەكی زیاتر‬ ‫هێرشبەرە‪ ،‬س����ەرچاوەكەی لەشوپینهاوەرو‬ ‫نیچ����ەو ئینجا دوای س����ەرهەڵدانی نازیزم‌و‬ ‫دۆڕاندنیان لەشەڕی دوەمی جیهانی سودیان‬ ‫لەقوتابخانەی فرانكفۆرت وەرگرت‪ ،‬ئەمریكا‬ ‫لەڕابەرانی قوتابخانەی پراگماتیزم‌و‪..‬هتد‪.‬‬ ‫ئیتالیا بەكڵێساو پاشاكانیانەوە ناناسرێن‪،‬‬ ‫ئیتالیا بەرێنیسانس شەوق دەداتەوە‪..‬روسیا‬ ‫دیستۆیڤسكی‌و پوشكین‌ی لێ دەربهێنیت‪،‬‬ ‫گەورەترین بۆش����ایی لێ دروستدەبێت‪ ،‬ئەو‬ ‫دیستۆڤیسكییەی چەند ساڵێك لەگرتوخانە‬ ‫پەستراو‪ ،‬ژیانێكی یەكجار هەژارانەی بردە‬ ‫سەرو لەس����ەروی هەموش����یانەوە‪ ،‬دەچوە‬ ‫داخ����وازی ه����ەر كچێك رەفزێك����ی توندی‬ ‫وەردەگرت‪ ،‬نیچ����ەش لەخەمی كۆمەڵگەی‬ ‫مێگەل‌و ترس����نۆكی ئەڵمانیا دە(‪)10‬ساڵی‬ ‫دوایی بە ش����ێتی‌و بەبێهۆشی ژیانێكی زۆر‬ ‫زۆر خراپی گوزەراند‪..‬‬ ‫ئێمەی كورد ئەم����ڕۆ لەواڵتێكداین وەك‬ ‫مەوالنا رۆمی وتەنی‪ :‬نیوەمان لەئاو گڵە‪...‬‬ ‫نیوەم����ان لەگی����ان‌و دڵە‪ .‬لەوەت����ەی مێژو‬ ‫هەی����ە‪ ،‬رۆڵی س����ەركردە هەمیش����ە گرنگ‬ ‫ب����وە لەمێ����ژودا‪ ،‬مارك����س‌و زۆری دیكەش‬ ‫جەختی����ان لەو راس����تییە كردۆتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كۆمەڵگایەكی����ش ك����ە زۆر مان����دو هیالك‬ ‫بێت‪ ،‬زۆر ئەس����تەمە سەركردەكانی بتوانن‬ ‫تەندروست بن‌و بەتەندروستی بیر بكەنەوە‪،‬‬ ‫لەمڕوەوە ئەریك فرۆم لەكتێبی كۆمەڵگای‬ ‫تەندروس����ت بەدرێژی قسەی خۆی كردوە‪.‬‬ ‫كاتێك كۆمەڵگا ماندوبێت‪ ،‬ئەستەمە حیزبە‬

‫بیستوپێنج سەدەیە‬ ‫فیكرو فەلسەفە‬ ‫لەپێناو بەرژەوەندی‬ ‫مرۆڤایەتی‬ ‫دادەڕێژرێ‪ ،‬كەچی‬ ‫هێشتا دەسەاڵتی‬ ‫ستەمكار شەرم‬ ‫نایگرێ درێژە‬ ‫بەملهوڕی‌و تاكڕەوی‬ ‫خۆی دەدات‬ ‫سیاسییەكانیش����ی بتوانن ببن����ە خاوەنی‬ ‫كولتورێكی رۆشنگەریی‪ ،‬تەنانەت بەرنامەو‬ ‫میتۆدێكیش����یان ب����ۆ پرس����ێكی گرنگ پێ‬ ‫نابێت‪ .‬بۆیە ل����ەو كۆمەڵگایانەی ماندون‌و‬ ‫نەیانتوانیوە خاوەنی دەوڵەتی خۆیان بن‪،‬‬ ‫بۆنمونە وەكو نەتەوەی كورد‪ ،‬پێش هەمو‬ ‫شتێك پێویستە ئەو نەتەوەیە خێزان رزگار‬ ‫بكات‪ ،‬چونكە لەبنەڕەتدا رزگاركردنی خێزان‬ ‫زۆر زۆر لەرزگاركردنی نیش����تمان گرنگترو‬ ‫س����ەختترە‪ ،‬هەركاتێك توانیم����ان خێزان‬ ‫رزگار بكەی����ن‪ ،‬ئازادی بۆخ����ۆی دێتەدی‪.‬‬ ‫بیس����توپێنج س����ەدەیە فیكرو فەلس����ەفە‬ ‫لەپێناو بەرژەوەندی مرۆڤایەتی دادەڕێژرێ‪،‬‬ ‫كەچی هێشتا دەس����ەاڵتی ستەمكار شەرم‬ ‫نایگرێ درێژە بەمله����وڕی‌و تاكڕەوی خۆی‬ ‫دەدات‪ ،‬هێش����تا تەریق نابنەوە كە مێژوی‬ ‫دیكتات����ۆرەكان‌و پاش����اكان‌و بنەماڵەكان‌و‬ ‫خێڵ����ەكان چ����ۆن خراونەتە ن����او زبڵدانی‬ ‫مێژوەوە‪ ،‬كەچی هێشتا لێرەولەوێ دوبارەو‬ ‫سەدبارە دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫لەئەنجامی كەللەڕەقی هەندێ سەركردەدا‪،‬‬ ‫ه����ەردو ش����ەڕی جیهانی����ی هەڵگیرس����او‬ ‫لەپێناوی دۆخ����ە دەرونییە غەریزەییەكانی‬ ‫هەندێك س����ەركردەدا‪ ،‬دەیان ملیۆن كەس‬ ‫دەرخواردی ئاگری ئەو شەڕە ماڵوێرانكەرە‬ ‫دران‌و ئێستاش ئاسەواری ئەم شەڕە بەسەر‬ ‫جەستەی ئەوروپاو ژاپۆن‌و روسیاو بەسەر‬ ‫جەس����تەی زۆر كەس ماوەتەوە‪ ،‬كەچی چ‬ ‫لەش����ەڕی یەكەمی جیهانی‌و چ لەش����ەڕی‬ ‫دوەم����دا دوای خەڵكێك����ی زۆر لەیەك����دی‬ ‫كوشتن‌و س����وتاندنی نیشتمانەكانیان تائەو‬ ‫رادەیەی ئەوەندە ماندو ببون‪ ،‬زۆر بەسوك‌و‬ ‫س����انایی هەمو الیەك بۆ سەرمێزی گفتوگۆ‬ ‫غاریاندەدا‪ ،‬چ دۆڕاوەكە‪ ،‬چ براوەكە‪ ،‬كەچی‬ ‫نەرگس����ییەت وا لەسەركردەی نانیشتمانی‌و‬ ‫نادادپ����ەروەر دەكات ب����ەردەوام ئەوەندەی‬ ‫بیر لەش����كاندنی بەرامبەرەك����ەی بكاتەوە‪،‬‬ ‫نی����و ئەوەندە بی����ر لەئاش����تی نەكاتەوە‪.‬‬ ‫دوای داگیرس����انی ش����ەڕی نێوان پارتی‌و‬ ‫یەكێتی لەساڵی ‪،1994‬پەرلەمانی ئیفلیجی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لەژێر رەشماڵێكدا كۆبونەوەی‬ ‫خۆی نوێكردەوەو دواتریش نەك هەر ئاشتی‬ ‫بەڵكو هاوپەیمانی ستراتیژیش����ی لێ هاتە‬ ‫بەرهەم‪ ،‬كەچ����ی دوای ئەم هەمو ئەزمون‌و‬ ‫مێژوە تاڵە‪ ،‬زۆرێك لەسەركردەكان بەردەوام‬

‫بەهەڵگیرس����انەوەی ش����ەڕی ناوەخۆ(كە‬ ‫یەكج����ار نەگریس و نەفرەت لێكراویش����ە)‬ ‫خەڵك دەترسێنن‪.‬‬ ‫واڵتانی دواكەوتو پڕن لەدڕندەو یاخی‌و‬ ‫سەركێش����ی وەك����و بیهیمۆس‪،‬كاتێك هۆبز‬ ‫باش����ترین‌و بەنرخترین كتێب����ی خۆی ناونا‬ ‫لیڤیاسان‪ ،‬رێك هەستی بەو جۆرە دڕندانە‬ ‫كردبو‪ ،‬دەیزانی م����رۆڤ گورگە بۆ مرۆڤ‪،‬‬ ‫بۆیە ئەو ن����اوەی بەبااڵی كتێبەكەی خۆیدا‬ ‫بڕی‪،‬لیڤیاس����ان دڕندەیەكی ترسناكی نێو‬ ‫ئەفس����انەی فینیقییە‪،‬زۆرجاریش لەشێوە‬ ‫ئاژەڵی ح����وت ناوی دەبرێ‪ ،‬ئەو ئاژەاڵنەی‬ ‫بەئاسانی مرۆڤ هەڵدەلوشن‌و قوتی دەدەن‪.‬‬ ‫ئێس����تا لەجیهانی كۆمەڵ����گای دواكەوتودا‬ ‫دەسەاڵت‌و تەنانەت یاساش چونەتە شوێنی‬ ‫لڤیاسانەوەو هەمان ئەو رۆڵە دەبینن‪.‬‬ ‫ئەوروپ����ا بۆی����ە گەش����ەیەكی خێرای‬ ‫بەخۆیەوە بینی‪ ،‬چونكە میراتگری چەندین‬ ‫فەلس����ەفەی جیاوازبو‪ ،‬ئایین����ی جولەكە‪،‬‬ ‫مەس����یحی‪،‬یۆنانی‪-‬رۆمی‪ ،‬س����ەدەكانی‬ ‫ناوەڕاست‪،‬رێنیس����انس‪ ،‬ریفۆرم����ی ئایینی‬ ‫‪،‬رۆش����نگەری‪ ،‬رۆمانتی����ك و ‪...‬هتد‪.‬بەاڵم‬ ‫ئێمە هی����چ میراتێكی فیكریمان نییە‪ ،‬جگە‬ ‫لەپەن����دی پێش����ینان‌و جگ����ە لەئەمارەتە‬ ‫بەش����ەڕهاتوەكان‪ ،‬كە میرات����ی براكوژییان‬ ‫بۆ بەجێهێشتوین‪،‬پاشای كۆرە گەورەترین‬ ‫قەسابخانەو كوش����تارگەی بۆ ئێزیدییەكان‬ ‫خولقاند‪ ،‬رۆژێك دێت پاشای كۆرەو دەیان‬ ‫س����ەرداری دیكەی كورد لەبەردەم دادگادا‬ ‫نەفرەت‌و ریسوا بكرێن‪.‬‬ ‫ئەگەر كاوتس����كی‌و برنشتاین نەبونایە‬ ‫رەنگە ماركسیزم بەو قەوارە گەورەیە ئەو بەها‬ ‫فەلسەفییەی بەخۆوە نەگرتبایە‪،‬كاوتسكی‌و‬ ‫برنش����تاین لەئەنجامی ئەو گۆڕانكارییانەی‬ ‫بەس����ەر ئەڵمانیادا هاتن بۆ یەكەمین جار‬ ‫خوێندنەوەیەكی جیدییان لەسەر ماركسیزم‬ ‫ك����رد‪ ،‬ئەمەش جارێكی ت����ر هێزێكی نوێی‬ ‫بەماركسیزم بەخشی‪ ،‬ئەگەر (فلۆبێر)یش‬ ‫نەبوای����ە‪ ،‬نوێخوازییەكەی جیمس جۆیس‌و‬ ‫مارسیل پڕۆس����ت‌و كافكا‪ ،‬بەجۆرێكی ترو‬ ‫بەدیدێكی ترو بەئاراس����تەیەكی تر دەبون‪،‬‬ ‫یان هەر نەدەبون‌و ناوناوبانگیشیان بۆ دور‬ ‫نەدەڕۆی‪ ،‬بەاڵم سەیریكەن جۆیس‌و كافكا‬ ‫ناوبانگیان لەفلۆبێر زیاتر دەركرد‪ ،‬ئەمە چ‬ ‫مێژوەكە‪ ،‬فلۆبێر كەوتە پش����تەوەی كافكاو‬ ‫جۆی����س؟ بەهەمانش����ێوە ئەگ����ەر یەكێتی‬ ‫نەبوای����ە‪ ،‬پارتی هەرگیز نەدەبو بەو هێزە‬ ‫كاریگەرە‪ ،‬یەكێتی ملمالنێیەكی سەختی پڕ‬ ‫لەهەڵەی بەرامبەر بەپارتی هەڵگیرس����اند‬ ‫كە لەئەنجامدا یەكێتی خۆی بچوك بوەوەو‬ ‫پارتیش گەیش����تە ئاس����تی زلهێزی یەكەم‬ ‫لەكوردس����تان‪ .‬ئێس����تا بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫لەكێبڕكێی وەدەس����تهێنانەوەی ئەو هێزەیە‬ ‫كە پارتی بدا بەئەرزدا‪ ،‬بەاڵم كەرەستەكانی‬ ‫دەس����تی گۆڕان بۆ ئ����ەو ملمالنێیە دژوارە‬ ‫تارادەیەك ئەوە نیشاندەدا پارتی گۆڕانیش‬ ‫وەكو یەكێتی بەئەرزا بدا‪ ،‬راس����تە ئەوەی‬ ‫ئێس����تا لەه����ەردو الوە دەبین����رێ تەنه����ا‬ ‫نمایش����كردنە‪ .‬نابوتكردنی پارتی لەالیەن‬ ‫گۆڕان����ەوە ئامانجی نزیك����ودوری گۆڕانە‪،‬‬ ‫ئەوكاتان����ەی پارت����ی‌و گۆڕان دەش����كەونە‬ ‫ش����ەڕێكی ساردەوە هەردوال بۆ نابوتكردنی‬ ‫یەكت����ری لەش����ەڕێكی نەرمە س����اردی بێ‬ ‫ئامان����دان‪ ،‬درێ����ژەدان بەش����ەڕی س����ارد‬ ‫لەبنەڕەت����دا درێژەدان����ە بەخۆكۆكردنەوەو‬ ‫ئامادەباش����ییەكی ت����ەواو بۆ پەكخس����تنی‬ ‫بەرامبەرەكە‪ ،‬ئێس����تا هیچیان نەتوانیویانە‬ ‫بەباشی خۆیان کۆبكەنەوە‪ ،‬نە توانیوشیانە‬ ‫بگەنە ئاستێك لەئامادەباشی وەهادابن كە‬ ‫بتوانن ئەوەی بەرامبەر نابوت بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەچڕی لەهەوڵی بێوچانیشن‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫رێنماییه‌كانی حكومه‌ت تاچه‌ند ره‌وان؟‬ ‫فه‌الح مسته‌فا سدیق*‬ ‫به‌پێی بنه‌مای پایه‌كردنی یاس���اكان واته‌‬ ‫(مب���دا تدرج القوانین)و بنه‌م���ای ره‌وایه‌تی‬ ‫واته‌ (مبدا الش���رعیه‌)‪ ،‬هه‌ر رێنماییه‌ك یان‬ ‫بڕیارێ���ك له‌حكومه‌ت���ه‌وه‌ ده‌ربچێت ده‌بێت‬ ‫به‌پاڵبشتی یاس���ایه‌ك ده‌ربچێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫رێنمایی���ه‌ك یان بڕیارێك س���زای تێدا بێت‪.‬‬ ‫چونكه‌ س���زا یه‌كێكه‌ له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی‬ ‫بنه‌ما یاساییه‌كان‪ ،‬بنه‌مای یاسایش ده‌بێت‬ ‫نوێن���ه‌ری خه‌ڵك وات���ه‌ (په‌رله‌مان) ده‌ری‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌وی���ش پشتبه‌س���تن به‌بنه‌مایه‌كی‬ ‫ده‌س���توری ك���ه‌ ده‌ڵێت هی���چ كرده‌وه‌یه‌ك‬ ‫تاوان نییه‌و هیچ تاوانێك سزای له‌سه‌ر نییه‌‬ ‫به‌پێی یاسا نه‌بێت واته‌(ال جریمه‌ والعقوبه‌‬ ‫اال بن���ا‌وا علی قان���ون)‪ ،‬به‌پێی ئه‌م بنه‌مایه‌‬ ‫هه‌مو ج���ۆره‌ رێنماییه‌ك ی���ان بریاڕێك كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ ده‌رده‌چێت سزای تێدا‬ ‫بێت ده‌بێت به‌یاسا بێت یان ڕێگه‌پێدراو بێت‬

‫به‌یاسا‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بگه‌ڕێین���ه‌وه‌ ب���ۆ ئ���ه‌و ج���ۆر‌ه‬ ‫رێنماییانه‌ی كه‌حكومه‌ت ده‌ریكردون‪ ،‬وه‌كو‬ ‫نمونه‌یه‌ك باس���ی بكه‌ین رێنمایی س���زادانی‬ ‫ش���ۆفێرانه‌ له‌سه‌ر لێخوڕینی خێراو بڕی ئه‌و‬ ‫پارانه‌ی دیاریكراوه‌ بۆ هه‌ر س���ه‌رپێچییه‌ك‪،‬‬ ‫ده‌بینی���ن كه‌ هیچ جۆره‌ یاس���ایه‌ك نییه‌ بۆ‬ ‫رێكخس���تنی ئه‌و بابه‌ته‌‪ ،‬بۆیه‌ لێره‌وه‌ ده‌ڵێم‬ ‫كه‌ ئه‌و جۆره‌ س���زایانه‌ یاسایی نین‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫بنه‌ما ده‌ستورییه‌كان ناگونجێت‪ ،‬به‌اڵم له‌وه‌‬ ‫س���ه‌یرتر كاتێك كه‌سێك ده‌یه‌وێ‌ سكااڵ له‌و‬ ‫جۆره‌ بڕیاران���ه‌ یان ڕێنماییانه‌ بكات ده‌بێت‬ ‫په‌نا بۆ كێ‌‌و بۆ كوێ‌ به‌رێ؟‬ ‫له‌واڵتان���ی یاس���اییدا په‌نا ب���ۆ دادگای‬ ‫ده‌ستوری یان دادگای كارگێڕی ده‌بردرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌كوردس���تان نه‌ دادگای ده‌ستوریمان‬ ‫هه‌یه‌‌و ن���ه‌ دادگایه‌كی كارگێ���ڕی ئه‌وتۆمان‬ ‫هه‌ی���ه‌ كه‌ بۆ ئه‌م جۆره‌ س���زایانه‌ په‌نای بۆ‬ ‫ببه‌ین‪ ،‬چونكه‌ داواكاری گش���تی له‌ناو ئه‌م‬ ‫جۆره‌ دادگایانه‌ له‌جیاتی ئه‌وه‌ی داكۆكیكاری‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی گش���تی بن‪ ،‬ده‌بینین پارێزه‌ری‬

‫حكومه‌تن‪ ،‬ئه‌ویش جۆرێك له‌نائومێدی له‌ناو‬ ‫خه‌ڵكی دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای من په‌رله‌مانی كوردس���تان زۆر‬ ‫كاری جدی هه‌ن ده‌بێت كاری له‌سه‌ر بكه‌ن‪،‬‬ ‫واز له‌كاری الوه‌كی بهێنن به‌تایبه‌تی پیشه‌ی‬ ‫داكۆكی كردن له‌حیزبه‌كانیان‌و كاری حیزبی‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌ئێس���تادا ئه‌وان نوێنه‌ری خه‌ڵكن‬ ‫ن���ه‌ك نوێن���ه‌ری حیزبه‌كانی���ان‪ .‬له‌واڵتانی‬ ‫دیموكراس���ی ده‌بینی���ن په‌رله‌مانت���ار خۆی‬ ‫له‌ناو خه‌ڵكی���دا ده‌گه‌ڕێت ب���ۆ دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫گرفتێ���ك ك���ه‌ كاری له‌س���ه‌ر ب���كات له‌ناو‬ ‫په‌رله‌مان‌و هه‌وڵی به‌یاس���اكردنی بابه‌ته‌كان‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌كوردس���تان په‌رله‌مانتاری‬ ‫وا هه‌ی���ه‌ ل���ه‌و رۆژه‌وه‌ بوه‌ت���ه‌ په‌رله‌مانتار‬ ‫خ���ۆی له‌ده‌نگده‌رانی ده‌دزێت���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئ���ه‌و ژم���اره‌ مۆبایله‌ی ب���ه‌كاری ده‌هێنا بۆ‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن ئێستا له‌روی خه‌ڵكیدا‬ ‫دایخستوه‌‪ ،‬وه‌كو ئه‌وه‌ی بڕوای نه‌كردوه‌ كه‌‬ ‫بوه‌ته‌په‌رله‌مانتار‪.‬‬ ‫* ماسته‌ر له‌یاسای گشتی‬

‫په‌رله‌مانی كوردستان زۆر‬ ‫كاری جدی هه‌ن ده‌بێت‬ ‫كاری له‌سه‌ر بكه‌ن‪ ،‬واز‬ ‫له‌كاری الوه‌كی بهێنن‬ ‫به‌تایبه‌تی پیشه‌ی داكۆكی‬ ‫كردن له‌حیزبه‌كانیان‌و كاری‬ ‫حیزبی‪ ،‬چونكه‌ له‌ئێستادا‬ ‫ئه‌وان نوێنه‌ری خه‌ڵكن‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫ئه‌م تێكه‌اڵنه‌‬ ‫بۆ دوگیان‬ ‫زۆر پێویسته‌‬

‫ش���اره‌زایانی‌ ب���واری‌ خ���ۆراك‬ ‫رایانگه‌یان���دوه‌ كه‌ ژن���ان له‌كاتی‌‬ ‫دوگیان���ی‌ له‌كه‌س���انی‌ ت���ر زیاتر‬ ‫پێویس���تیان به‌خۆراك���ی‌ پ���ڕ‬ ‫له‌ڤیتامین‌و خۆراكه‌ هه‌مه‌جۆره‌كانه‌‬ ‫وزه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫بۆده‌س���تكه‌وتنی‌‬ ‫ب���اش‌و مانه‌وه‌ی‌ هه‌ن���دێ‌ كانزاو‬ ‫پێكهاته‌كانی‌ له‌ش به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئاس���ایی‌‪ .‬ئه‌م���ه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ ژن���ان له‌م قۆناغ���ه‌دا هه‌ندێ‌‬ ‫ناڕه‌حه‌تییان بۆ دروس���ت ده‌بێت‬ ‫كه‌ ده‌كرێت له‌ڕێی ئه‌م خواردن‌و‬ ‫خواردنه‌وان���ه‌ی‌ خواره‌وه‌ رێگه‌یان‬ ‫لێبگرێت یاخود كه‌م بكرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -1‬بۆكه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ دڵ‬ ‫تێكه‌ڵهات���ن‪ .‬ده‌كرێ���ت توزێ���ك‬ ‫ش���ه‌ربه‌تی‌ زه‌نجه‌فیل بخۆیته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ به‌س���وده‌ بۆهیوركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ه‌ده‌‪ .‬هه‌روه‌ه���ا دواتری���ش‬ ‫ده‌توانی���ت تۆزێك م���ۆز بخۆیت‬ ‫چونك���ه‌ پۆتاس���یۆمی‌ تێدای���ه‌‬ ‫ناهێڵێت توش���ی‌ وش���ك بونه‌وه‌‬ ‫ببیت‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌توانیت میوه‌ی‌‬ ‫ش���اتو بخۆی‌ له‌رۆژه‌ك���ه‌ چونكه‌‬ ‫مادده‌ی‌ دژه‌ئۆكسانی‌ تێدایه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬ب���ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ دڵه‌كزه‌‪.‬‬ ‫ده‌توانی���ت ش���ه‌ربه‌تی‌ س���ێوی‌‬ ‫سروشتی‌‌و شه‌ربه‌تی‌ ترێ‌‌و تۆزێك‬

‫ئاگاداری‌ كه‌ره‌سته‌ی‌ جوانكارییه‌كانت به‌!‬

‫زۆرن ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ نایانه‌وێ‌ پاش ماوه‌ ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و كه‌ره‌س���تانه‌ی‌ ب���ه‌كاری‌ ده‌هێنن دواتر‬ ‫له‌ناو ‌ی به‌رن‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ ته‌ندروستی‌ خراپه‌و‬ ‫توێژینه‌وه‌كان ئه‌وه‌یان سه‌لماندوه‌‪.‬‬ ‫توێژین���ه‌وه‌كان باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن راس���ت ‌ه‬ ‫خواردن ‌ی ته‌ندروس���ت و وه‌رزش پێویس���ت ‌ه‬ ‫ته‌ندروس���تیه‌كی‌ باش���مان پێ���ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ناوبردن ‌ی كه‌ره‌سته‌ی‌ كۆن‌و تایبه‌ته‌كانیش‬ ‫پێویسته‌و له‌نه‌خۆشی‌ ده‌تپارێزێت‪.‬‬ ‫• یه‌كێك له‌و كه‌ره‌س���تانه‌ ‌ی كه‌ پێویست ‌ه‬ ‫زو له‌ناو ‌ی به‌رین ئه‌و قاپوقاچاغه‌ پالستیكی‌و‬ ‫نایلۆنانه‌ی��� ‌ه كه‌ كۆن بون‌و هه‌س���ت ده‌كه‌یت‬

‫ماوه‌یه‌ك��� ‌ی زۆر زۆره‌ به‌كاری���ان ده‌هێنیت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و مادده‌ كۆنانه‌ له‌گه‌ڵ خواردنه‌كه‌دا‬ ‫یه‌كده‌گرن‌و مادده‌ی‌ كیمیایی‌ دروست ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌مه‌ش بۆته‌ندروستی‌ خراپه‌‌و راسته‌وخۆ‬ ‫كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر ته‌ندروستی‌ مرۆڤ دروست‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫• پێویسته‌ فڵچه‌ ‌ی ددان هه‌ر سێ‌ بۆ چوار‬ ‫مانگ جارێ���ك له‌ناو ‌ی به‌ریت‌و ت���از‌ه به‌كار‬ ‫بهێنیت‪ ،‬چونكه‌ كاتێك خراپ ده‌بن سودیان‬ ‫بۆ ده‌م���وددان نامێنێت‌و پاكی���ان ناكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا نابێت ئه‌وه‌ش له‌بیر بكه‌یت كاتێك‬ ‫توش ‌ی په‌تایه‌ك ده‌بیت ئه‌وه‌ دوا ‌ی ته‌واوبون ‌ی‬

‫نه‌خۆش���ییه‌كه‌ فڵچه‌ی‌ ددان ئه‌گه‌رچی‌ چه‌ند‬ ‫رۆژێك ‌ی كه‌میش بێ به‌كارت هێنابێ‪ ،‬له‌ناو ‌ی‬ ‫به‌ر‌ه چونكه‌ به‌كتریاو ڤایرۆس هه‌ڵده‌گرێ‪.‬‬ ‫• ش���اره‌زایانی‌ ب���واری‌ جوان���كار ‌ی باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ كه‌ره‌س���ته‌ جوانكارییه‌كان‬ ‫پێویسته‌ زۆر وریایان بین‪ ،‬پێویست ‌ه ماسكار‌ه‬ ‫له‌چوارمانگ زیاتر به‌كارنه‌هێنرێت‌و س���وراو ‌ی‬ ‫لێویش كه‌متر له‌س���اڵێك‌و فڵچه‌و ئیسفنج ‌ی‬ ‫ده‌موچاو و پشت چاو و رومه‌تیش زو زو له‌ناو‬ ‫ببرێن چونك��� ‌ه به‌تێپه‌ڕبون ‌ی كات به‌كتریایان‬ ‫له‌سه‌ر ده‌نیشێت‪.‬‬ ‫• ئه‌و پاكه‌ته‌ ‌ی ك ‌ه عه‌ده‌س���ه‌ ‌ی چاو ‌ی تیا‬

‫هه‌ڵده‌گریت پێویس���ته‌ رۆژان ‌ه به‌پاككه‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫تایبه‌ت به‌عه‌ده‌سه‌كه‌ بش���ۆردرێن‌و هه‌ر س ‌ێ‬ ‫مانگ جارێك ئه‌و پاكه‌ته‌ بگۆردرێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫چاو توشی‌ هه‌وكردن ده‌كا‪.‬‬ ‫• كۆت���ا خاڵ ك��� ‌ه توێژینه‌وه‌كان باس��� ‌ی‬ ‫لێده‌كه‌ن ده‌ڵێن پێویس���ته‌ كه‌س���ه‌كان له‌دو‬ ‫كاتژمێر زیاتر ل ‌ه سه‌ر ئامێره‌ ئه‌لكترۆنییه‌كان‬ ‫نه‌مێنن���ه‌وه‌و كاتێكی‌ زیات���ر له‌گه‌ڵ كه‌س و‬ ‫كاره‌كانیان به‌س���ه‌ربه‌رن‪ ،‬چونكه‌ په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫پت���ه‌وی‌ خێزان���ی‌ ئاس���وده‌ی‌ دڵخۆش���یی‌‌و‬ ‫ته‌ندروستیه‌ك ‌ی ده‌رون ‌ی باشه‌ بۆ كه‌سه‌كان‪.‬‬

‫چۆن فریای كه‌سێكی‌ سوتاو بكه‌وین‬ ‫سوتان‪ :‬جۆرەکانی‪ .١:‬سوتانی‬ ‫ڕوپۆش���ی دەرەوە‪ .٢ .‬س���وتانی‬ ‫بەش���ێکی پێس���ت‪ .٣ .‬س���وتانی‬ ‫پێس���ت بەقوڵی‪ .‬لەوانەیە سوتان‬ ‫هەریەك لەم نیشانانەی هەبێت‪.١‬‬ ‫تەنگەنەفەس���یی‬ ‫ئ���ازار ‪.٢‬‬ ‫کاتێك بۆری ه���ەوای گرتبێت ‪.٣‬‬ ‫ئاوس���ان‌و بڵقکردنەوەی پێست ‪.٤‬‬ ‫نیشانەکانی شۆك‪.‬‬ ‫چۆن فریاگوزاری سەرەتایی بۆ‬ ‫کەسێکی سوتاو بکەین؟‬ ‫یەک���ەم ‪:‬یارمەت���ی کەس���ێکی‬ ‫س���وتاو بدە ک���ە دانیش���ێت یان‬ ‫ڕاکشێت بەشێوەیەکی ئیسراحەت‪.‬‬ ‫ئاوی س���ارد بکەرە س���ەر شوێنی‬ ‫سوتاویەکە بۆماوەی دە دقیقە‬ ‫یان تا ئەوکاتەی ئازاری‬ ‫نامێنێ���ت‪ .‬بێجگ���ە‬ ‫لەئ���او هیچ���ی ت���ر‬ ‫بەکارمەهێنە‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬البردنی هەر‬

‫جلێك یان خش���ڵێك کە لەشوێنی‬ ‫سوتاویەکەدا هەبێت پێش ئەوەی‬ ‫شوێنی سوتاویەکە بئاوسێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر جلێك نوس���ابو بەش���وێنی‬ ‫س���وتاویەکەوە ئەوە باش���تر وایە‬ ‫النەبرێت‪.‬‬ ‫سێیەم ‪:‬ئەگەر سوتانەکە تەنها‬ ‫شوێنێکی کەمی دیاریکراو بو ئەوە‬ ‫باشترە بەشتێکی پاك داپۆشرێت‬ ‫ب���ەاڵم بەمەرجێ���ك نەنوس���ێت‬ ‫بەپێس���تەکەوە‪ .‬بۆ ئەم مەبەستە‬ ‫دەتوانیت ئەو شتانە بەکاربهێنیت‬ ‫کە بۆ داپۆشینی خواردن بەکاردێن‪.‬‬ ‫بەاڵم س���وتاوی دەموچ���او بەهیچ‬ ‫شێوەیەك داناپۆشرێت‪.‬‬ ‫چاودێریکردن���ی‬ ‫چ���وارەم‪:‬‬ ‫هۆش‌و هەناس���ەدان‌و لێدانی‬ ‫دڵ���ی نەخۆش���ەکە بکەو‬ ‫لەهەمانکات���دا تەلەفۆن‬ ‫بک���ە ب���ۆ‬

‫ ئا‪ :‬د‪ .‬سەروەر عارف ستار‬

‫فریاکەوتنی خێرا (‪ )122‬و داوای‬ ‫یارمەت���ی بک���ەو ئاگاداریان بکە‬ ‫لەجۆری س���وتاویەکەو ڕێژەکەی‌و‬ ‫قوڵیی سوتاویەکە‪.‬‬ ‫هەندێک تێبینی گرنگ دەربارەی‬ ‫سوتاوی‪:‬‬ ‫‪ ٠‬هیچ کرێم‌و مەرهەم‌و ش���تێکی‬ ‫تر بەکارمەهێنە بۆ سوتاوی تەنها‬ ‫ئاو بە کاربێنە‪.‬‬ ‫‪ .‬هیچ ش���تێك ب���ەکار مەهێنە‬ ‫بۆ داپۆشینی سوتاوی کە بنوسێت‬ ‫بەپێستەوە‪.‬‬ ‫‪ .‬دەس���ت لەسوتاویەکە مەدەو‬ ‫بڵقەکانی مەتەقێنە‪.‬‬ ‫‪ .‬هەمیش���ە بی���ر لەبنەماکانی‬ ‫فریاکەوت���ن بک���ەرەوە چونک���ە‬ ‫گرن���گ ئەوەیە ژیانی ڕزگار بکرێت‬ ‫وەك کردنەوەی بۆری هەناس���ە‪،‬‬ ‫هەناسەدان‌و هەروەها سوڕی خوێن‬ ‫کە پێیاندەوترێ ‪)ABC(.‬‬

‫س���ركه‌ی‌ س���ێو تێك���ه‌ڵ به‌یه‌ك‬ ‫بكه‌ی���ت‌و بیخۆیت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ زۆر‬ ‫باشه‌ بۆكه‌مكردنه‌وه‌ی‌ دڵه‌كزێكه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ش���ه‌ربه‌تی‌ هه‌ناریش‬ ‫زۆر باش���ه‌و له‌كاتی‌ خواردنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ماوه‌یه‌كی‌ كه‌م هه‌ست به‌نه‌مانی‌‬ ‫دڵه‌كزێك���ه‌ ده‌كه‌یت (پێویس���ته‌‬ ‫شه‌ربه‌ته‌كان سروشتی‌ بن)‪.‬‬ ‫‪ -3‬بۆ زیادكردنی‌ مادده‌ی‌ ئاسن‬ ‫له‌له‌شدا‪ .‬ده‌توانیت سود له‌شۆریای‌‬ ‫س���پیناغ‌و قه‌رنابی���ت‌و ك���ه‌ره‌وز‬ ‫وه‌ربگرێ���ت‪ .‬ب���ۆ ده‌س���تكه‌وتنی‌‬ ‫س���ودی‌ زیات���ر ده‌توانی���ت ئه‌م‬ ‫سێ‌ س���ه‌وزه‌یه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ بكه‌یت‬ ‫به‌شۆرباو رۆژانه‌ بیخۆیته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ ئاس���تی‌‬ ‫كالسیۆم‪ .‬شیر له‌گه‌ڵ هه‌رمیوه‌یه‌ك‬ ‫ك���ه‌ خ���ۆت ح���ه‌زی‌ پێده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫یاخود له‌گ���ه‌ڵ كۆمه‌ڵێك میوه‌ی‌‬ ‫وشككراوه‌ كه‌ له‌بازاڕ هه‌یه‌ تێكه‌ڵ‬ ‫به‌ی���ه‌ك بكه‌ی���ت‌و بیخۆیت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌توانی���ت كونجی بۆ‬ ‫گیراوه‌كه‌ت زیاد بكه‌یت (بیخه‌یته‌‬ ‫ش���ه‌ربه‌ته‌كه‌وه‌)‪ .‬چونكه‌ كونجی‌‬ ‫ریشاڵی‌ تێدایه‌و به‌سوده‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ .‬سایتی‌ یاهو‬

‫‪15‬‬

‫ئایا ده‌زانی‌‬ ‫بۆ قاچت‬ ‫ده‌ئاوسێ؟‬

‫ئاوس���انی‌ ق���اچ یه‌كێك��� ‌ه له‌گرفت��� ‌ه‬ ‫ته‌ندروس���تییه‌كان‌و ره‌نگ ‌ه كه‌س���انێك ‌ی‬ ‫زۆر ئه‌م كێشه‌یه‌یان هه‌بێت‪ .‬زۆر هۆكار‬ ‫هه‌یه‌ بۆ ئاوس���انی‌ ق���اچ له‌وان ‌ه كه‌می‌‬ ‫جوڵ���ه‌و قه‌ڵه‌وی���ی‌و نه‌خۆش���ییه‌كانی‬ ‫وه‌ك گورچیل���ه‌و نه‌خۆش���ییه‌كانی‌ دڵ‌و‬ ‫بۆرییه‌كانی‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر قاچێكت یاخ���ود هه‌ردوكیان‬ ‫ئاوس���ان له‌وانه‌یه‌ ئه‌م كێشانه‌ت هه‌بێت‬ ‫بۆی ‌ه زو سه‌ردانی‌ پزیشك بكه‌‪.‬‬ ‫ ئه‌گه‌ر هاتو ئاوس���انه‌ك ‌ه له‌یه‌ك قاچ‬‫بو هه‌روه‌ها به‌زۆری���ش له‌پێ‌و پاژنه‌پێ‬ ‫یاخود ڕاندا بو‪ ،‬ئه‌وه‌ ره‌نگه‌ هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫تێكچون ‌ی سیستم ‌ی ده‌مارو خوێنبه‌ره‌كان‬ ‫بێ���ت‪ .‬هه‌روه‌ه���ا به‌گش���تی په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌ده‌وال���ی‌ ده‌ماره‌كان یان خوێن مه‌ینی‌‬ ‫ده‌ماره‌كان‪ ،‬هه‌وكردن ‌ی ده‌ماره‌كانه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ ئه‌گ���ه‌ر هاتو ئاوس���انه‌كه‌ له‌هه‌ردو‬‫قاچدا بو‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه ره‌نگ���ه‌ هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫نه‌خۆش��� ‌ی ئه‌ندامه‌كان���ی‌ ن���اوه‌وه‌ ‌ی‬ ‫جه‌س���ته‌ بێت بۆ نمونه‌ سس���ت ‌ی دڵ‌و‬ ‫گورچیله‌كان‪.‬‬ ‫ هه‌ن���دێ‌ هۆكاری تری���ش هه‌ن بۆ‬‫رودان���ی‌ ئاوس���ان ‌ی قاچ له‌وان��� ‌ه كه‌م ‌ی‬ ‫پرۆتین‌و نه‌خۆشی‌ ش���ه‌كره‌و تێكچونی‌‬ ‫خ���واردن‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا توش���بون ب��� ‌ه‬ ‫هه‌س���تیاری‌و ژه‌هراوی‌ ب���ون‌و هه‌روه‌ها‬ ‫تێكچونی‌ هۆرمۆنه‌كان‪.‬‬ ‫ ده‌رمان هۆكارێك ‌ی تری‌ ئاوس���ان ‌ی‬‫هه‌ردو قاچه‌كان���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ده‌رمانی‌‬ ‫دژ‌ه هه‌وكردن���ه‌كان‌و ئ���ه‌و ده‌رمانانه‌ی‌‬ ‫ك ‌ه میز به‌كه‌سه‌ك ‌ه ده‌كه‌ن وه‌ك هه‌ندێ‌‬ ‫له‌ده‌رمانه‌كان��� ‌ی دابه‌زاندن ‌ی په‌س���تانی‌‬ ‫خوێ���ن‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌رمانان���ه‌ی‌ م���ادده‌ ‌ی‬ ‫كۆرتیزۆنی���ان تێدای���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ژنانه‌ ‌ی‬ ‫ده‌رمان ‌ی دژی‌ س���كپڕیی‌ به‌كار ده‌هێنن‬ ‫هه‌ند ‌ێ جار توش ‌ی ئاوسانی‌ قاچ ده‌بن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌و كه‌س���انه‌ش ئاوسانی‌ قاچ‬ ‫روده‌دا كه‌ خواردنه‌وه‌ كحولییه‌كان زۆر‬ ‫ده‌خۆنه‌وه‌‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫خوێندن‬

‫سه‌رۆکی زانکۆی گه‌شه‌پێدانی مرۆیی‪ :‬زانکۆ ئه‌هلییه‌کان‬ ‫ده‌توانن مۆدێلێکی جیاوازتر له‌زانکۆ حکومییه‌کان پێشکه‌ش بکه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬

‫سه‌رۆکی زانکۆ گه‌شه‌پێدانی مرۆیی‬ ‫له‌سلێمانی‪ ،‬دکتۆر مه‌ریوان ئه‌حمه‌د‬ ‫ره‌شید له‌دیدارێکی ئاوێنه‌دا باس‬ ‫له‌رۆڵی زانکۆ ئه‌هلییه‌کان ده‌کات‬ ‫له‌کوردستانداو له‌باره‌ی زانکۆی‬ ‫گه‌شه‌پێدانیشه‌وه‌ رایده‌گه‌یه‌نێت که‌‬ ‫توانیویه‌تی پارێزگاری له‌دروشمی‬ ‫سه‌ره‌کیی زانکۆکه‌یان بکه‌ن‪.‬‬ ‫زانکۆ ئه‌هلییه‌کان‬ ‫ده‌توانن رۆڵی خۆیان بگێڕن‬ ‫دکتۆر مه‌ری���وان له‌ب���اره‌ی گرنگیی‬ ‫زانک���ۆ ئه‌هلیی���ه‌کان ب���ۆ ئێس���تای‬ ‫کوردس���تان ده‌ڵێ���ت "گه‌شه‌س���ه‌ندن‬ ‫ده‌خوازێت هه‌مو ب���واره‌کان بگرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫تائ���ه‌م چه‌ند س���اڵه‌ی داهاتوش ته‌نها‬ ‫زانکۆ حکومییه‌کان هه‌بون که‌ فێرخواز‬ ‫ده‌یتوان���ی تیایان���دا بخوێنێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێس���تا داواکارییه‌کان ئ���ه‌وه‌ن له‌پاڵ‬ ‫ئه‌واندا‪ ،‬زانک���ۆ ئه‌هلییه‌کانیش بتوانن‬ ‫رۆڵی خۆیان بگێڕێن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئ���ه‌و پێی وای���ه‌ که‌ مه‌رج‬ ‫نیی���ه‌ زانکۆ ئه‌هلیی���ه‌کان کۆپی زانکۆ‬ ‫حکومییه‌کان ب���ن‪" ،‬زانکۆ ئه‌هلییه‌کان‬ ‫ده‌توانن مۆدێلێک���ی جیاوازتر له‌زانکۆ‬ ‫حکومییه‌کان پێشکه‌ش بکه‌ن‌"‪.‬‬ ‫له‌پ���اڵ ئه‌وه‌ی زانک���ۆ حکومییه‌کان‬ ‫ناتوانن هه‌م���و خوێندکارانی ده‌رچوی‬ ‫ئاماده‌ی���ی له‌خ���ۆ بگ���رن‌و زانک���ۆ‬ ‫ئه‌هلییه‌کان ئه‌و بۆشاییه‌ پڕ ده‌که‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫دکت���ۆر مه‌ریوان پێی وای���ه‌ که‌ "زانکۆ‬ ‫ئه‌هلیی���ه‌کان ده‌توان���ن بگه‌ڕێن بۆ ئه‌و‬ ‫بوارانه‌ی پێیویس���تیان به‌ب���ازاڕی کار‬ ‫هه‌یه‌و به‌ش���ێوه‌یه‌کی ئه‌کادیمی گرێی‬ ‫بده‌ین به‌زانکۆوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌و خوێندکارانه‌ی له‌ڕابردودا‬

‫ده‌بێت ئاستی‬ ‫زانستیی خوێندکار‬ ‫له‌ئاستی‬ ‫بڕوانامه‌که‌یدا بێت‬

‫د‪ .‬مه‌ریوان ئه‌حمه‌د ره‌شید‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ به‌ه���ۆکاری جیاواز درێژه‌‬ ‫به‌خوێندن���ی ب���ااڵ ب���ده‌ن‪ ،‬له‌زانک���ۆ‬ ‫ئه‌هلییه‌کان���دا به‌ب���ێ دانان���ی مه‌رجی‬ ‫ته‌مه‌ن‪ ،‬ده‌رفه‌تی خوێندنیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫گرێدانی زانکۆ به‌کۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫زانک����ۆی گه‌ش����ه‌پێدانی مرۆی����ی‬ ‫له‌س����اڵی ‪ 2007‬دام����ه‌زراوه‌و خاوه‌نی‬ ‫زانکۆک����ه‌ که‌س����ایه‌تی ئایینی دکتۆر‬ ‫عه‌ل����ی قه‌ره‌داغیی����ه‌‪ ،‬ک����ه‌ له‌هه‌مان‬ ‫کات����دا ئه‌مینداری گش����تیی یه‌کێتی‬ ‫جیهانی‌زانایانی مس����وڵمانه‌‪ .‬سه‌ره‌تا‬

‫زانکۆک����ه‌ ته‌نه����ا خاوه‌ن����ی که‌مپێک‬ ‫ب����و له‌ق����ه‌زای قه‌ره‌داغ����ی پارێزگای‬ ‫س����لێمانی‪ ،‬دواتر توانی که‌مپی دوه‌م‬ ‫له‌ش����اری سلێمانیش����دا بکات����ه‌وه‌و‬ ‫له‌ئێستادا به‌هه‌ردو که‌مپه‌که‌ ‪ 4‬هه‌زار‬ ‫خوێندکاریان تێدا ده‌خوێنن‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی زانکۆکه‌ رایده‌گه‌یه‌نێت که‌‬ ‫"زانکۆی گه‌ش���ه‌پێدان حه‌وته‌م ساڵی‬ ‫ته‌مه‌نییه‌تی‌و له‌و ماوه‌یه‌دا توانیومانه‌‬ ‫پارێ���زگاری له‌دروش���می س���ه‌ره‌کیی‬ ‫زانکۆک���ه‌ بکه‌ی���ن که‌ گه‌ش���ه‌پێدانی‬ ‫مرۆیی���ه‌"‪ .‬هه‌روه‌ه���ا "توانیومانه‌ ئه‌و‬

‫مۆدێل���ه‌ زۆر تۆخ بکه‌ینه‌وه‌ که‌ زانکۆو‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ پێکه‌وه‌ گرێ بده‌ینه‌وه"‌‪.‬‬ ‫داهاتی زانکۆکه‌ له‌کوێیوه‌ دێت؟‬ ‫س���ێ پارێزگاکه‌ی هه‌رێم له‌ئێس���تادا‬ ‫خاوه‌نی ‪ 18‬زانکۆی ئه‌هلییه‌‪ ،‬سه‌رجه‌م‬ ‫ئ���ه‌و زانکۆیانه‌ له‌به‌رامب���ه‌ر وه‌رگرتنی‬ ‫خوێندکاران���دا س���ااڵنه‌ بڕێ���ک پ���اره‌‬ ‫وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫زانک���ۆی گه‌ش���ه‌پێدانیش به‌هه‌مان‬ ‫ش���ێوه‌و به‌جیاوازی کۆلێ���ژه‌کان بڕی‬ ‫پاره‌کانی���ش ده‌گۆڕێ���ت‪ .‬س���ه‌ره‌ڕای‬

‫ئه‌وه‌ی���ش‪ ،‬ئ���ه‌م زانکۆیه‌ خ���ۆی وه‌ک‬ ‫زانکۆیه‌کی قازانج نه‌ویس���ت (وه‌قفی)‬ ‫ده‌ناسێنێت‪.‬‬ ‫دکتۆر مه‌ریوان له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"زانکۆیه‌کی قازانج نه‌ویسته‌و وه‌به‌رهێنان‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌و ب���ڕه‌ پاره‌ی���ه‌ی خوێندکار‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر خوێندنیدا ده‌یداته‌ زانکۆکه‌‪،‬‬ ‫ناگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ خاوه‌نی زانکۆکه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ک���ه‌‬ ‫له‌نێو س���ه‌رجه‌م زانک���ۆ ئه‌هلییه‌کانی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬زانکۆی گه‌شه‌پێدان ته‌نها‬ ‫زانکۆی له‌و ش���ێوه‌یه‌ن‌و ئه‌و پاره‌یه‌ی‬ ‫س���ااڵنه‌ له‌خوێندکاران���ی وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫ده‌چێته‌وه‌ خزمه‌تی زانکۆ‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ئه‌مس���اڵ زانکۆی‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان‪ 100‬خوێن���دکاری کوردی‬ ‫خۆرئاوای کوردس���تانی بۆ ‪ 4‬س���اڵی‬ ‫خوێندن بێ به‌رامبه‌ر وه‌رگرت‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی س���ه‌رچاوه‌ی داهات���ی‬ ‫زانکۆکه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬س���ه‌رۆکی زانک���ۆی‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان ئاش���کرای کرد ته‌نها دو‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی داهاتیان هه‌یه‌‪ ،‬یه‌کێکیان‬ ‫ئه‌و پاره‌ی���ه‌ی خوێن���دکاران ده‌یده‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئ���ه‌و یارمه‌تیی���ه‌ مادییانه‌ی‬ ‫خاوه‌نی زانکۆکه‌ ده‌یبه‌خشێته‌ زانکۆ‪.‬‬ ‫کردنه‌وه‌ی به‌شی نوێ‬ ‫زانکۆی گه‌شه‌پێدانی مرۆیی به‌هه‌ردو‬ ‫که‌مپه‌که‌ی���ه‌وه‌ خاوه‌ن���ی ‪ 4‬کۆلێژ‌و ‪18‬‬ ‫به‌ش���ی جیاوازه‌ به‌دوام���ی به‌یانیان‌و‬ ‫ئێواران���ه‌وه‌و تائێس���تا ‪ 3‬ئاهه‌نگ���ی‬ ‫ده‌رچون ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی کردن���ه‌وه‌ی به‌ش���ی نوێ‬ ‫له‌زانکۆکه‌یان‪ ،‬دکتۆر مه‌ریوان ده‌ڵێت"بۆ‬ ‫ئه‌م س���اڵی خوێندن بڕیاردراوه‌ چه‌ند‬ ‫به‌شێکی نوێ بکرێته‌وه‌و ئه‌و به‌شانه‌ش‬ ‫ده‌درێن���ه‌‌وه‌زاره‌ت���ی خوێندن���ی بااڵ‌و‬ ‫هه‌رکاتێک ئه‌وان ڕه‌زامه‌ندبون له‌سه‌ری‪،‬‬

‫ئێمه‌ ئاماده‌ی کردنه‌وه‌ی ئه‌و به‌ش���انه‌‬ ‫ده‌بین"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت "ل���ه‌زۆر جێ���گا‬ ‫داوامان لێ کراوه‌ له‌ناوچه‌ جیاوازه‌کانی‬ ‫کوردس���تان به‌ش‌و کۆلێ���ژ بکه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ه‌ هه‌ڵه‌بجه‌و سه‌یدس���ادق‌و‬ ‫گه‌رمیان"‪.‬‬ ‫جیاوازی ده‌رچوی زانکۆ‬ ‫حکومییه‌کان‌و ئه‌هلییه‌کان‬ ‫له‌دوای کردنه‌وه‌ی زانکۆ ئه‌هلییه‌کان‬ ‫له‌زۆر ش���وێن ده‌وترێ���ت که‌ ده‌رچوی‬ ‫ئه‌و زانکۆیانه‌ هه‌مان چانسی ده‌رچوی‬ ‫زانک���ۆ حکومییه‌کانی���ان نابێ���ت بۆ‬ ‫دامه‌زراندن له‌که‌رتی حکومییدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س���ه‌رۆکی زانک���ۆ گه‌ش���ه‌پێدان ئه‌وه‌‬ ‫ره‌ت ده‌کات���ه‌وه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت "ئێمه‌‬ ‫پێمان وایه‌ زانکۆ ئه‌هلییه‌کان له‌الیه‌ن‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی ب���ااڵوه‌ گرنگیی‬ ‫زۆری پ���ێ دراوه‌‪ ،‬پێم وانییه‌ جیاوازی‬ ‫کرابێ���ت له‌نێ���وان زانک���ۆ حکومیی‌و‬ ‫ئه‌هلییه‌کاندا"‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ه‌ی قسه‌کانیش���ی ئاماژه‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌کات که‌ له‌ئێس���تادا زۆربه‌ی‬ ‫ده‌رچوانی به‌شی ئینگلیزیی‌و عه‌ره‌بی‬ ‫زانکۆکه‌‪ ،‬له‌خوێندن���گا حکومییه‌کاندا‬ ‫وه‌ک مامۆستا وانه‌ ده‌ڵێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا باس ل����ه‌وه‌ش ده‌کات که‌‬ ‫ده‌رچوانی زانکۆکه‌یان‪ ،‬ده‌توانن شوێنی‬ ‫خۆیان له‌که‌رتی تایبه‌تیش����دا بکه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ش "ده‌بێت ئاس����تی زانس����تیی‬ ‫خوێندکار له‌ئاستی بڕوانامه‌که‌یدا بێت"‪.‬‬ ‫ب���ۆ خوێندنی ماس���ته‌ریش له‌زانکۆ‬ ‫حکومییه‌کان‌و به‌رنامه‌ی تواناس���ازیی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی ب���ااڵ‪ ،‬ده‌رچوانی‬ ‫زانک���ۆ ئه‌هلییه‌کان هه‌م���ان ده‌رفه‌تی‬ ‫ده‌رچوان���ی زانک���ۆ حکومییه‌کانی���ان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫خوێندکارانی تواناسازیی له‌دۆخێکی خراپی ژیان‌و خوێندندان‬

‫"ئه‌وه‌ی به‌رنامه‌ی تواناسازی بۆ خوێندكارانی فه‌راهه‌م‌كردوه‌ كه‌مترین ئاستی بژێوییه‌"‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار‬

‫قه‌یرانی دارایی کاریگه‌ریی گه‌وره‌ی‬ ‫کردوه‌ته‌ سه‌ر خوێندکارانی‬ ‫تواناسازیی‌و ئه‌و خوێندکارانه‌ بۆ‬ ‫سه‌رفکردنی بڕه‌ پاره‌ی خوێندنه‌که‌یان‬ ‫خۆپیشاندان ئه‌نجام ده‌ده‌ن‌و‬ ‫خوێندکارێکی تواناسازیش باس‬ ‫له‌دۆخی ناهه‌مواری ژیانیان ده‌کات‪.‬‬

‫تۆ هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫نابه‌رپرسان ‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی وه‌ك‬ ‫تواناسازی ده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه‌شی‬ ‫كۆمه‌ڵێك مرۆڤی‬ ‫نابه‌رپرس ده‌بێت‬

‫تواناس���ازیی‬ ‫خوێندکاران���ی‬ ‫ئ���ه‌و خوێندکاران���ه‌ ده‌گرێت���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫به‌ده‌س���تهێنانی بڕوانامه‌ی ماس���ته‌رو‬ ‫دکتۆرا له‌سه‌ر ئه‌رکی حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫چونه‌ته‌ زانکۆکان���ی واڵتانی ئه‌مه‌ریکاو‬ ‫ئه‌وروپ���ا‪ .‬کێش���ه‌ی س���ه‌ره‌کیی ئه‌و‬ ‫خوێندکارانه‌ خراپ���ی گوزه‌رانیانه‌ له‌و‬ ‫واڵتان���ه‌و دابین نه‌کردنی ب���ڕه‌ پاره‌ی‬ ‫خوێندنه‌کانیان‪.‬‬ ‫خوێن���دكاری دكت���ۆرا (به‌رنام���ه‌ی‬ ‫تواناس���ازی) له‌ زانك���ۆی تۆرۆنتۆ له‌‬ ‫كه‌ن���ه‌دا‪ ،‬عه‌بدوڕه‌حم���ان وه‌ه���اب له‌و‬ ‫باره‌ی���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "دیاره‌‬ ‫الی هه‌ندێك كه‌س له‌كوردستان‪ ،‬چونه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ ب���ۆ خوێندن خ���ۆی له‌خۆیدا‬ ‫سه‌رچاوه‌ی كه‌یف‌و س���ه‌فا‌و سه‌یرانه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ هه‌س���ت ده‌كه‌ین كه‌سانێك هه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ك���ه‌ به‌رنامه‌ی تواناس���ازی تواناسازییه‌وه‌ رایگه‌یاند که‌ له‌وکاته‌وه‌ی زۆر زیاتره‌ وه‌ك له‌وه‌ی له‌كوردس���تان‬ ‫چ له‌ئاس���تی شه‌قام‌و چ له‌ئاستی بااڵی‬ ‫حكومی���دا‌ ده‌یانه‌وێت گله‌یی‌و گازنده‌ی بۆ خوێندكارانی كوردس���تانی فه‌راهه‌م هەرێمی کوردس���تان ڕوبەڕوی قەیرانی هه‌س���تی پ���ێ ده‌كرێ���ت‪ .‬كۆمه‌ڵێ���ك‬ ‫خوێندكاران���ی تواناس���ازی ب���ه‌ڕوی ‌كردوه‌ كه‌مترین ئاس���تی بژێوییه‌و له‌وه‌ دارایی بۆتەوە تائێستا توانیومانە بڕی مامه‌ڵ���ه‌ی فه‌رهه‌نگ���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫خوێندكاراندا بده‌نه‌وه‌و به‌له‌خۆده‌رچو و كه‌متر ئیدی نوستنه‌ له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان‪ ،‬زیاتر لە(‪ ٤٥‬ملیۆن دۆالری ئەمەریکی) یاس���ایی له‌م واڵتانه‌ هه‌ن كه‌ كێشه‌ی‬ ‫یان له‌ب���ری خوێن���دن س���ه‌رقاڵبونه‌ بۆ کاندیدانی تواناس���ازی دەس���تەبەر دارای���ی به‌ئازارتر ده‌ك���ه‌ن‪ .‬لێره‌ ئێمه‌‬ ‫نابه‌رپرس له‌قه‌ڵه‌میان بده‌ن"‪.‬‬ ‫غه‌ریبین‌و له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���دا ناژین كه‌‬ ‫ئ���ه‌و خوێن���دکاره‌ رایده‌گه‌یه‌نێ���ت به‌كاروكاس���پیی بۆ په‌یداكردنی بژێویی بکەین‪.‬‬ ‫ک���ه‌ چین���ی خوێن���دكاران له‌واڵتانی ژیانی ڕۆژانه"‌‪.‬‬ ‫ئه‌و خوێندکاره‌ی به‌رنامه‌ی تواناسازیی به‌ كه‌س���وكار ده‌وره‌درابین تا له‌كاتی‬ ‫به‌رنام����ه‌ی تواناس����ازیی له‌کابینه‌ی رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ هه‌ر كه‌موكوڕییه‌ك له‌ ته‌نگانه‌دا ب ‌ه هانامانه‌وه‌ بێن"‪.‬‬ ‫ده‌ره‌وه‌ له‌چین���ه‌ هه‌ژاره‌كانن‌و زۆربه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ تائێس���تاش‬ ‫هه‌ره‌زۆری���ان قه‌رزاری زانك���ۆكان یان شه‌شی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانه‌وه‌ ده‌رماڵ���ه‌ یان له‌ یاس���اكان كاریگه‌ریی‬ ‫بانكه‌كانن‪" ،‬خوێندكارانی تواناس���ازی ده‌ستی پێکردوه‌و سااڵنه‌ بڕی‪ 100‬ملیۆن زۆر خراپی له‌س���ه‌ر ژیانی ئه‌و سه‌دان هیچ به‌ڵێنێک نادات به‌دابینکردنی خێرای‬ ‫نه‌ك هه‌ر به‌ش���ێكن له‌چینی هه‌ژاران‪ ،‬دۆالری بۆ ته‌رخان ده‌کرێت‌و له‌ئێستاشدا خوێن���دكاره‌‌ هه‌ی���ه‌‪ ‌.‬دوری ل���ه‌واڵت‌و مافه‌ داراییه‌کانی کاندیدانی تواناسازیی‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌و كۆمه‌ڵه‌ ده‌رفه‌ته‌ش بێبه‌شن نزیکه‌ی‪ 1800‬خوێندکاری تواناس����ازیی له‌خ���زم‌و دۆس���تانیش هێن���ده‌ی دیكه‌ به‌ڵکو رایده‌گه‌یه‌نن که‌ "وەزارەته‌كه‌مان‬ ‫كه‌ بۆ خوێندكارانی هاونیشتیمانی ئه‌م له‌واڵته‌ جیاوازه‌کانن بۆ خوێندن‪.‬‬ ‫ڕێوش���وێنی پێویس���تی گرتۆتەبەر بۆ‬ ‫ناڕه‌حه‌تییه‌کانیانی زیاتر کردوه‌‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی خوێندن���ی ب���ااڵ له‌دوای‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "كاریگه‌ریی قه‌یرانی ئەوەی هەم���و کاروبارە کارگێڕییەکانی‬ ‫واڵتانه‌ ه���ه‌ن تا‌باری ژیانیان س���ووك‬ ‫ناڕه‌زاییه‌تییه‌کان���ی‬ ‫کاندیدان���ی دارایی له‌سه‌ر خوێندكارانی تواناسازی تایبەت بەپرۆس���ەی خەرجکردنی مافە‬ ‫بكات‪".‬‬

‫داراییەکان ئامادەبکرێت و لەکاتی بونی‬ ‫بودجە بەزوتری���ن کات مافەداراییەکان‬ ‫خ���ەرج بکرێ���ت‪ ،‬بەتایب���ەت وردبینی‬ ‫فایلەکان‌و ئامادەکردنی لیست‌و چه‌کی‬ ‫کاندیداکان"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا ئ���ه‌و خوێن���دکاری‬ ‫دکتۆرایه‌ی زانک���ۆی تۆرینتۆی که‌نه‌دا‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ كێشه‌ی خوێندكارانی‬ ‫تواناسازی ته‌نها كێشه‌ی دارایی نییه‌‪،‬‬ ‫"به‌ڵكو كێشه‌ی یاس���ایی‌و ئه‌خالقییه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ گرێبه‌س���تمان له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌تدا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كاتێك كه‌ بڕگه‌كانی ئه‌م گرێبه‌سته‌‬ ‫جێبه‌جێ ناكرێن یان ته‌فسیراتی ناڕون‌و‬ ‫بێمانایان بۆ ده‌كرێت‪ ،‬یان له‌نیوه‌ی ڕێدا‬ ‫ده‌س���تكاری بڕگ���ه‌كان ده‌كرێت‪ ،‬ئیدی‬

‫حكوم ‌هت‌و یاس���ا له‌كوردس���تان بنه‌ما‬ ‫ئه‌خالقییه‌كانیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "تۆ هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی نابه‌رپرسانه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رنامه‌یه‌كی گه‌وره‌ی وه‌ك تواناسازی‬ ‫ده‌كه‌ی���ت‪ ،‬به‌رهه‌مه‌كه‌ش���ی كۆمه‌ڵێك‬ ‫مرۆڤ���ی نابه‌رپرس ده‌بێ���ت‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ڕێ���ك پێچه‌وانه‌ی عه‌قڵیی��� ‌هت‌و ڕۆحی‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك���ی وه‌ك تواناس���ازییه‌ كه‌‬ ‫بنیاتنانه‌ نه‌ك تێكدان‪ .‬به‌داخه‌وه‌ هه‌ڵپه‌و‬ ‫نه‌زانیی له‌پالندانان‌و ئیداره‌كردنی ئه‌م‬ ‫به‌رنامه‌ هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ به‌م ڕۆژه‌ی‬ ‫گه‌یاندوین"‪.‬‬ ‫‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ک���ه‌ نوس���راوی فەرم���ی ئاراس���تەی‬ ‫س���ەرجەم ئەو زانکۆیانە ک���ردوە‪ ،‬کە‬ ‫کاندیدانی بەرنامەی تواناسازی تیایاندا‬ ‫دەخوێنن‪ ،‬لەو نوس���راوەدا داوا کراوە‬ ‫ڕەچاوی بارودۆخی سیاس���ی‌و دارایی‌و‬ ‫ئەمن���ی هەرێم���ی کوردس���تان بکەن‪،‬‬ ‫"خۆش���به‌ختانه‌ زۆرب���ەی زانکۆکانیش‬ ‫بەدەنگ ئ���ەم داواکارییەمانەوە هاتون‌و‬ ‫وەاڵمی پۆزەتیڤیان پێداوین‪.‬‬ ‫خوێندکاره‌ک���ه‌ی‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا‬ ‫تواناس���ازیی ده‌ڵێت "ئێمه‌ نابێت زۆر‬ ‫خۆمان به‌هه‌ڵوێستی زانكۆكانی ئێره‌و‌ه‬ ‫س���ه‌رقاڵ بكه‌ین‪ .‬تۆ ك��� ‌ه خاوه‌نه‌كه‌ت‬ ‫هه‌ڵوێس���تی ناڕون‌و ناب���اش بو‪ ،‬ئیدی‬ ‫بۆ ده‌بێت گله‌ی���ی له‌زانكۆكان بكه‌ین؟‬ ‫هه‌رچۆنێ���ك بێ���ت زانكۆكان���ی ئێر‌ه‬ ‫ده‌ستگای س���ه‌ربه‌خۆن‌و ئه‌و‌ه ده‌كه‌ن‬ ‫ك ‌ه بۆ خۆیان باش���ه‌‪ .‬ده‌كرێت هه‌ندێ‬ ‫زانكۆ لێره‌و له‌وێ هه‌ڵوێس���تیان نه‌رم‬ ‫بێ���ت‪ ،‬به‌اڵم نه‌هه‌م���و زانكۆكان یه‌ك‬ ‫هه‌ڵوێس���تن‌و ن��� ‌ه هه‌موش���یان هه‌مان‬ ‫سیسته‌می كارگێڕی‌و ئابورییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ك��� ‌ه حكومه‌تی هه‌رێ���م په‌یمان ده‌دات‬ ‫به‌زانكۆ ك���ه‌ پاره‌ی خوێن���دن بۆ من‬ ‫دابین بكات‪ ،‬ئیدی له‌س���ه‌ر حكومه‌ت ‌ه‬ ‫ك���ه‌ په‌یمانه‌كه‌ی به‌ج���ێ بگه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ب���ۆ ده‌بێت م���ن توش���ی دڵه‌ڕاوكێ‌و‬ ‫به‌رپرسیارێتی بكات؟"‬

‫کتێب‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫‪17‬‬

‫کاتێک ئۆشۆ باس له‌نهێنییه‌کانی ژیان ده‌کات‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫"نهێنییه‌کانی ژیان" کتێبێکه‌ که‌‬ ‫له‌ڕوبه‌رێکی که‌مدا باس کۆمه‌ڵێک‬ ‫پرسی جودا ده‌کات‪ .‬باس له‌هونه‌ری‬ ‫ژیان‌و خۆشه‌ویستی‌و هاوڕێ‌و‬ ‫ته‌نیایی‌و ئازادیی‌و پێکه‌نین‌‌و دواجار‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاواش ده‌کات‪.‬‬ ‫کتێبێکی له‌و شێوه‌یه‌ش ناکرێت‬ ‫نوسه‌ره‌که‌ی جگه‌ له‌عارفی هیندی‬ ‫"ئۆشۆ" که‌سی دیکه‌ بێت‪.‬‬ ‫ئۆشۆ‪ ..‬زۆربایه‌کی بودایی‬ ‫وه‌ک له‌پێش���ه‌کی کتێبه‌ک���ه‌دا‬ ‫هات���وه‌‪" ،‬نهێنییه‌کان���ی ژی���ان" ن���ه‬ ‫‌کتێبێکی فه‌لس���ه‌فیی ئه‌کادیمییه‌‪ ،‬نه‬ ‫‌لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی زانستیی میتۆدیکه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ کتێبێکی ئایینیی���ه‌و نه‌کتێبێکی‬ ‫س���ایکۆلۆجییه‌و له‌و کتێبانه‌ش نییه‌‬ ‫که‌ وه‌عزو ئامۆژگاریی ساده‌ به‌خوێنه‌ر‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬به‌اڵم له‌هه‌مان کاتدا کتێبێکه‌‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌و س���ایکۆلۆجیاو زانست‌و‬ ‫عیرفان به‌ش���ێکی زۆر له‌پێکهاته‌که‌ی‬ ‫پێکدێن���ن‌و زمانێک���ی ش���اعیرانه‌ش‬ ‫بااڵده‌سته‌ به‌سه‌ر کۆی کتێبه‌که‌دا‪.‬‬ ‫وه‌رگێڕی کتێبه‌که‌ "ئازاد به‌رزنجی"‪،‬‬ ‫ئه‌و عارفه‌ هیندیه‌ی نوسه‌ری کتێبه‌که‌‬ ‫به‌"زۆربایه‌ک���ی بودایی" ن���او ده‌بات‪،‬‬ ‫"ئۆش���ۆ داوا ده‌کات مرۆڤ ئاوێته‌یه‌ک‬ ‫بێت له‌زۆرب���او له‌بودا‪ ،‬ه���ه‌م له‌ژیان‬ ‫ڕانه‌کات‌و به‌قوڵی له‌ساته‌کانیدا بژی‌و‬ ‫ئامێ���زی پێ���دا بکات‪ ،‬ه���ه‌م ئامانج‌و‬ ‫ش���ته‌ ڕوک���ه‌ش‌و فریوده‌ره‌کانی ژیان‬ ‫هه‌ڵینه‌خه‌ڵه‌تێن���ن‌و به‌ها رۆحییه‌کانی‬ ‫له‌بیر نه‌به‌نه‌وه‌و نه‌که‌وێته‌ ئاس���تێکی‬ ‫نزمی بونه‌وه‌"‪.‬‬ ‫"ئایینه‌کان دژه‌ ژیانن"‬ ‫کتێبه‌ک���ه‌ به‌س���ه‌ر‪ 11‬به‌ش���دا‬ ‫دابه‌ش���کراوه‌و تاڕاده‌یه‌ک ناوه‌رۆکیان‬ ‫جیاوازه‌ له‌یه‌کتره‌وه‌‪ .‬له‌به‌شی یه‌که‌مدا‬ ‫باس له‌"هونه‌ری ژیان" ده‌کرێت‪ .‬ئۆشۆ‬ ‫له‌و به‌ش���ه‌دا هه‌وڵ���ده‌دات به‌زمانێکی‬ ‫ساده‌و نمونه‌ی واقعیی به‌دوای وه‌اڵمی‬ ‫پرس���یاره‌ وجودییه‌کانی هاوش���ێوه‌ی‬ ‫"ژیان چییه‌؟"‪" ،‬ئامانجی ژیان چییه‌"‬

‫بگه‌ڕێ���ت‪ .‬هه‌رچه‌ن���ده‌ ئۆش���ۆ خۆی‬ ‫واده‌ناس���ێنێت که‌ که‌سێکی باوه‌ڕدار‌ه‬ ‫به‌هه‌مو ئایینه‌کان‪ ،‬به‌اڵم له‌زۆر شوێندا‬ ‫ئایین���ه‌کان ده‌بنه‌ جێ���گای ڕه‌خنه‌ی‬ ‫ئه‌و‪" ،‬ئایینه‌کان بانگهێش���تت ده‌که‌ن‬ ‫تا ده‌ستبه‌رداری ژیان بیت‪ ،‬هه‌مویان‬ ‫به‌رامبه‌ر ژیان ڕه‌ش���بینن‌و دژی ژیان‌و‬ ‫خۆشیه‌کانی ژیانن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا هه‌ر له‌به‌ش���ی یه‌که‌میدا‬ ‫کاتێ���ک ئۆش���ۆ ب���اس له‌"هون���ه‌ری‬ ‫بردنه‌س���ه‌ری ژی���ان به‌پڕاوپ���ڕی"‬ ‫ده‌کات‪ ،‬ئایین���ه‌کان به‌دژه‌ژی���ان ناو‬ ‫ده‌ب���ات‪" ،‬به‌گوێ���ره‌ی ئایی���ن‪ ،‬ت���ۆ‬ ‫له‌گوناهدا له‌دایکبوی���ت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ئاده‌م‌و ح���ه‌وا گوێڕایه‌ڵی���ی خودایان‬ ‫نه‌کردوه‌‪ .‬به‌اڵم ته‌نانه‌ت گه‌ر ئه‌وانیش‬ ‫س���ه‌رپێچی خودای���ان کردبێت‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫چ په‌یوه‌ندییه‌ک���ی به‌ئێم���ه‌وه‌ هه‌یه‌؟‬ ‫پاش���ان مه‌رج نییه هه‌مو‌ گوێڕایه‌ڵی‬ ‫نه‌کردنێ���ک گون���اه بێ���ت‪ .‬هەندێجار‬ ‫ده‌ش���ێ س���ه‌رپێچیکردن ڕه‌ندتری���ن‬ ‫کرده‌وه‌ بێت"‪.‬‬ ‫سێکس‌و تێڕامان‬ ‫به‌شی دوه‌می کتێبه‌که‌ "ده‌رباره‌ی‬ ‫خۆشه‌ویستیی"یه‌‪ .‬ئۆشۆ له‌و به‌شه‌دا‬ ‫به‌وردی باس له‌عه‌شق‌و خۆشه‌ویستی‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌چیرۆک‌و نمونه‌ی واقعیی‬ ‫ه����ه‌وڵ ده‌دات ب����اس له‌گه‌وره‌ی����ی‬ ‫خۆشه‌ویستی بکات‪.‬‬ ‫له‌و به‌شه‌ش����دا چه‌ند الپه‌ڕه‌یه‌ک‬ ‫ته‌رخ����ان ک����راوه‌ ب����ۆ باس����کردن‬ ‫له‌"س����ێکس"‪ .‬ئۆش����ۆ ده‌ڵێ����ت‬ ‫"له‌سێکس����دا ئاده‌می����زاد هه‌س����ت‬ ‫به‌جۆرێک له‌زه‌لیلی ده‌کات‪ ،‬واهه‌ست‬ ‫ده‌کات بااڵیی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات‪.‬‬ ‫هه‌ر لێره‌شه‌وه‌یه‌ که‌ هه‌ست به‌ئازار‬ ‫ده‌کات‪ ،‬پاش����ان ساتی نه‌شئه‌که‌ش‬ ‫زۆر کورت����ه‌‪ ،‬دوای ئ����ه‌وه‌ش مرۆڤ‬ ‫هه‌ست به‌ئازار ده‌کات"‪ .‬ئه‌و عاریفه‌‬ ‫س����ێکس وا پێناس����ه‌ ده‌کات ک����ه‌‬ ‫س����تراتیجی سروشته‌ بۆ ئه‌به‌دییه‌ت‬ ‫به‌خشین به‌خۆی‪.‬‬ ‫ئۆش����ۆ پێی وایه‌ که‌ تا ئێستا دو‬ ‫ئه‌زمون هه‌بوه‌ له‌باره‌ی سێکسه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌ک؛ نوقمبونه‌ له‌غه‌ریزه‌و شه‌هوه‌تی‬ ‫سێکسدا‪" ،‬ئه‌مه‌ له‌الیه‌ن خۆرئاواوه‌‬

‫له‌کێش����ه‌ ئاڵۆزو پڕ پرس����یاره‌کان‬ ‫ده‌کات‌و چاره‌س����ه‌ری س����انایان بۆ‬ ‫پێشنیار ده‌کات‪.‬‬

‫ئایینه‌کان‬ ‫بانگهێشتت ده‌که‌ن‬ ‫تا ده‌ستبه‌رداری‬ ‫ژیان بیت‪،‬‬ ‫هه‌مویان به‌رامبه‌ر‬ ‫ژیان ڕه‌شبینن‌و‬ ‫دژی ژیان‌و‬ ‫خۆشیه‌کانی ژیانن‬

‫تاقیکراوه‌ته‌وه‌و شکس����تی هێناوه‌"‪.‬‬ ‫دو؛ ڕه‌تکردنه‌وه‌ی سێکس‪" ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌الیه‌ن خۆرهه‌اڵت‌و مه‌س����یحییه‌تی‬ ‫خۆرئاواوه‌ تاقیکراوه‌ته‌و ‌هو‌ شکستی‬ ‫هێناوه‌"‪ .‬ئۆش����ۆ ب����اس له‌جۆرێکی‬ ‫ن����وێ له‌س����ێکس ده‌کات‪ ،‬ئه‌وی����ش‬ ‫وه‌ک هونه‌رێک����ی مه‌زن����ی تێڕامان‪،‬‬ ‫"نابێ هه‌ر وه‌ک ش����تێکی بایۆلۆجی‬ ‫بمێنێت����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ن����دێ رۆح����ی پێ‬ ‫ببه‌خشه‌‪ .‬وه‌ختێک سێکس ده‌که‌یت‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵیدا تێڕابمێنه‌"‪.‬‬

‫مان����ه‌وه‌ حاڵه‌تێک����ی نه‌رێنیی����ه‌‪:‬‬ ‫ته‌نیایی‌و به‌ته‌نیا مانه‌وه‌‬ ‫له‌به‌ش����ێکی دیک����ه‌ی کتێبه‌که‌دا بیری ئه‌وی ت����ر ده‌که‌یت‌و به‌دوایدا‬ ‫ئۆش����ۆ باس له‌"په‌یوه‌ندی" ده‌کات‌و ده‌گه‌ڕێیت‪ .‬ب����ه‌اڵم ته‌نیایی تابڵێیت‬ ‫هه‌وڵده‌دات وه‌اڵمی چه‌ند پرسیارێک جوانه‌‪ ،‬ته‌نیایی واته‌ چیتر پێویستت‬ ‫بدات����ه‌وه‌‪" ،‬بۆچ����ی په‌یوه‌ن����دی به‌وی تر نییه‌"‪.‬‬ ‫له‌چه‌ن����د به‌ش����ێکی دیک����ه‌ی‬ ‫به‌س����تن ئاس����ان نییه‌؟"‪" ،‬ده‌کرێ‬ ‫هاوسه‌رداربیت‌و له‌هه‌مان کاتدا ئازاد کتێبه‌که‌دا‪ ،‬ئۆشۆ دەر‌باره‌ی "گرژی‌و‬ ‫بیت؟" "هاوڕێی ڕاسته‌قینه‌ کێیه‌؟"‪ .‬خاوبون����ه‌وه‌"‌ و "م����ن – ئیگۆ" و "‬ ‫هه‌روه‌ها له‌و به‌شه‌دا باس له‌"ته‌نیایی" تێڕام����ان" ده‌دوێ����ت‪ .‬ئۆش����ۆ له‌و‬ ‫ده‌کات‌و جیاوازیی "ته‌نیایی‌و به‌ته‌نیا به‌ش����انه‌دا بەش����ێوازه‌ تایبه‌ته‌که‌ی‬ ‫مان����ه‌وه‌" ڕونده‌کات����ه‌وه‌‪" ،‬به‌ته‌نیا خ����ۆی‌و به‌زمانه‌ س����اده‌که‌ی باس‬

‫ڕاست‌و هه‌ڵه‌ جێگیرنین‬ ‫له‌به‌ش����ه‌کانی کۆتایی کتێبه‌که‌دا‪،‬‬ ‫ب����اس له‌چه‌ن����د بابه‌تێک����ی دیکه‌‬ ‫کراوه‌‪ .‬له‌و به‌ش����ه‌دا که‌ ئۆشۆ باس‬ ‫له"ڕاس����ت‌و هه‌ڵ����ه‌" ده‌کات‪ ،‬ب����ه‌ر‬ ‫چه‌ندین په‌ره‌گرافی سه‌رنجراکێش‌و‬ ‫ناوازه‌ ده‌که‌وین‪ .‬له‌یه‌کێکیاندا ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌و شتانه‌ت بیر بچێته‌وه‌ ده‌رباره‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ ده‌ڵێن ئه‌مه‌ هه‌ڵه‌یه‌و ئه‌وه‌‬ ‫ڕاسته‌‪ .‬ئه‌و ش����ته‌ی ئه‌مڕۆ ڕاسته‌‪،‬‬ ‫ده‌شێ سبه‌ینێ هه‌ڵه‌ بێت‪ .‬ڕاست‌و‬ ‫هه‌ڵ����ه‌ دو چه‌مکی جێگی����رو نه‌گۆڕ‬ ‫نین‪ ،‬ژیان ل����ه‌ دو ڕه‌فه‌‌‌دا دانانرێ؛‬ ‫ڕه‌فه‌یه‌کیان بۆ ڕاست‌و ئه‌وی تریان‬ ‫بۆ هه‌ڵه‌‪ .‬ژیان دوکانی کیمیاگه‌رێک‬ ‫نییه‌‪ ،‬ده‌رمانه‌کانی له‌شوشه‌ی جیادا‬ ‫پۆلێ����ن کردبێت‌و ه����ه‌ر ده‌رمانه‌ی‬ ‫له‌شوش����ه‌یه‌کدا بێت‪ .‬ژیان مه‌ته‌ڵه‌‪،‬‬ ‫نهێنییه‌‪ ،‬ئێس����تا ئه‌م شته‌ هه‌ڵه‌یه‌و‬ ‫ده‌شێ دواتر ڕاست بێت"‪.‬‬ ‫مه‌سیح له‌هیندستان‬ ‫له‌کۆتا به‌شی کتێبه‌که‌دا که‌ له‌ژێر‬ ‫ناونیشانی "خۆرهه‌اڵت‌و خۆرئاوا"دایه‌‪،‬‬ ‫ئۆشۆ به‌ش����ێوه‌یه‌کی سه‌رنجراکێش‬ ‫ب����اس له‌واڵتی هیندس����تان ده‌کات‌و‬ ‫ته‌نان����ه‌ت ئه‌وه‌ ده‌ڵێت که‌ مه‌س����یح‬ ‫چوه‌ته‌ هیندستان به‌اڵم له‌ئینجیلدا‬ ‫ب����اس نه‌ک����راوه‌‪" ،‬له‌ئینجلیدا هیچ‬ ‫ئاماژه‌یه‌ک بۆ ئه‌وه‌ نییه‌ که‌ مه‌سیح‬ ‫له‌نێوان سیازده‌ ساڵیی‌و سی ساڵیدا‬ ‫له‌کوێ بوه‌‪ ،‬که‌ ئه‌وه‌ به‌ش����ی زۆری‬ ‫ته‌مه‌ن����ی بوە‪ ،‬چونکە‌ ئه‌و له‌س����ی‌و‬ ‫س����ێ س����اڵیدا له‌خاچ دراوه‌‪ .‬واته‌‬ ‫حه‌ڤده‌ س����اڵ دیار نه‌ب����وه‌‪ .‬له‌کوێ‬ ‫ب����وه‌؟ بۆچی ئ����ه‌و ماوه‌ی����ه‌ تۆمار‬ ‫نه‌ک����راوه‌؟ هه‌ڵبه‌ته‌ به‌ئه‌نقه‌س����ت‬ ‫البراوه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی په‌رده‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ڕوی ئه‌و ڕاس����تیه‌ هه‌ڵده‌ماڵێت که‌‬ ‫مه‌سیحییه‌ت ئایینێکی ڕه‌سه‌ن نییه‌و‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی وتویه‌تی له‌هیندس����تانه‌وه‌‬ ‫هێناویه‌تی"‪.‬‬

‫مارکس وەک شاعیرێک‬

‫مارکس بەشیعرەکانی سەردەمی گەنجیی خۆی پێکەنیوە‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬

‫گەرچی زۆرێکمان مارکس وەک‬ ‫فەیلەسوف‌و نوسەرێک دەناسین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەسەردەمی گەنجیدا؛ ئەو بیرمەندە‬ ‫شیعری رۆمانسیی نوسیوە‪ ،‬بەاڵم دواتر‬ ‫لەسەردەمی کامڵبونیدا‪ ،‬پێکەنینی‬ ‫بەشیعرەکانی خۆی ھاتوە‪.‬‬ ‫مارکس پێ���ش ئەوەی تێک���ەڵ بێت‬ ‫بەدنیای سیاس���یی‌و ئابوری‪ ،‬ش���یعری‬ ‫نوس���یوە‪ .‬ئەم دیوەی مارکس‪ ،‬لەالیەن‬ ‫لێکۆڵەرانەوە تیش���کی نەخراوەتە سەرو‬ ‫پەراوێز خراوە‪ .‬بەاڵم لەگەڵ باڵوبونەوەی‬ ‫شیعرەکانی سەردەمی گەنجێتی مارکس‌‬ ‫بەزمانی ئەڵمانیی‌و وەرگێڕانی بۆ زمانی‬ ‫فەڕەنس���ی‪ ،‬دوبارە رۆش���نایی خرایەوە‬ ‫سەر دیوە شاعیرەکەی مارکس‪.‬‬ ‫مارک���س زۆر زو دەس���تی ھەڵگرتوە‬ ‫لەنوسینی ش���یعر‪ ،‬دواترو لەسەردەمی‬ ‫کامڵبونیدا پێی وابوە کە ئەو ش���یعرانە‬ ‫بەرھەمی س���ەردەمی کاڵفامیی گەنجیی‬ ‫بون‪.‬‬ ‫ئەو ش���یعرانەی مارکس‪ ،‬به‌م دواییه‌‬ ‫لەکتێبێکی بچوک���ی گیرفان؛ له‌ پاریس‬ ‫به‌ ن���اوی "ش���یعرەکانی کارل مارکس"‬ ‫بەفەڕەنس���ی باڵوکرایەوە ‪ ،‬لەپێشەکیی‬ ‫کتێبەکەدا کچەکەی مارکس نوسیویەتی‬ ‫"باوکم بۆچونێکی باشی نەبوە دەربارەی‬ ‫ش���یعرەکانی خ���ۆی‪ ،‬ھەر کاتێکی���ش‬ ‫لەبارەی ئەو شیعرانەوە قسەی بکردایە‬ ‫لەگەڵ دایکمدا‪ ،‬ئەوا بەسەردەمی نەزانیی‬ ‫گەنجێتیی خۆی پێدەکەنی"‪.‬‬ ‫ھەر لەپێشەکیی کتێبەکەدا باس لەوە‬ ‫ک���راوە کە س���ەرقاڵبونی ھزری مارکس‬ ‫بەسیاس���یەت‌و ئابوریی���ەوە‪ ،‬ھۆکاری‬ ‫سەرەکیی بوە بۆ دورکەوتنەوەی مارکس‬ ‫لەو شیعرە ڕۆمانس���یانەی لەسەردەمی‬ ‫گەنجیدا نوسیونی‪.‬‬

‫لەم پێش���ەکیەدا ھاتوە کە هه‌ڵگرانی‬ ‫بیری مارکس؛ کە خۆیان ترس���ناکترین‬ ‫رژێمیان دامەزراند؛ هه‌مان ئەو کەسانەن‬ ‫کە کاریان لەسەر ھزری مارکس کردوە‪،‬‬ ‫ھات���ون کارەکان���ی ئ���ەو نوس���ەرەیان‬ ‫ب���ژاردە کردوە‪ ،‬ھەر ش���تێک بەکەڵکی‬ ‫پروپاگەندەی سیاسیی خۆیان بھاتایە‪،‬‬ ‫زیاتر گرنگییان پێ داوەو دەریانخستوە‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەشەوە ئەو نوسینانەی بەالی‬ ‫وردە بۆرژوازیدا رۆش���تبێت پەراوێزیان‬ ‫خس���توە‪ ،‬کە ش���یعرە رۆمانسییەکانی‬ ‫مارکسیش لەم الیەنەی دوەمدا بوە؛ بۆیە‬ ‫پەراوێزخراوەو تا ڕادەی سانس���ۆرکردن‬ ‫پشتگوێ خراوە‪.‬‬ ‫ھاورێکان���ی مارک���س لەس���ەردەمی‬ ‫الوێتی���دا دەگێڕن���ەوە ک���ە مارکس لەو‬ ‫کاتان���ەدا کەس���ێکی بەھەڵپ���ە بوە بۆ‬ ‫زانینی ش���تەکان‪ ،‬ب���ەردەوام خەریکی‬ ‫خوێندنەوەو نوسین بوە‪ .‬رۆژێک شیعری‬ ‫نوسیوە‪ ،‬رۆژێکی تر شانۆنامە‪ ،‬دواتریش‬ ‫بۆ ھیگڵ‌و گۆتەو شیللەر ده‌گه‌ڕایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر چ���ی مارک���س دوات���ر بوە‬ ‫کەس���ێکی دژە رۆمانتیک‌و وەک کەسی‬ ‫واقعی مامەڵ���ەی دەکرد‪ ،‬بەاڵم بەوتەی‬ ‫پێشەکیینوس���ی کتێب���ی ش���یعرەکانی‬ ‫مارکس‪ ،‬گومانی تێدا نییە کە ش���ێوەی‬ ‫نوس���ینی مارکس لەشاکارەکانیدا بەدەر‬ ‫نییە لەکاریگەریی ئەو زمانە شیعرییەی ئەنگل���س‪ ،‬ش���اعیرانی رۆمانتیک���ی"‬ ‫مارکس لەسەردەمی الویدا پێی نویسیوە‪ ،‬شیعرەکانی ئەو دو ھاوڕێیەی لەخۆگرتبو‬ ‫بەتایبەتی لەکتێبی "مانفێس���تی حزبی کە کاروانێکی درێژیان لەنوسینی فکریدا‬ ‫کۆمۆنیس���ت" ئەو زمانە دەردەکەوێت‌و پێکەوە بەسەر بردوە‪.‬‬ ‫کارل مارک���س زۆر بەزویی ماڵئاوایی‬ ‫لەڕس���تەیەکی وەک "تارماییەک بەسەر‬ ‫ئەوروپادا دێت‌و دەچێ���ت" بەتەواوەتی لەش���یعر کردو چوە دنیای فەلس���ەفەو‬ ‫مێ���ژو و ئابوریی���ەوە‪ .‬دوای قۆناغێ���ک‬ ‫دەبینرێت‪.‬‬ ‫پێش���ترو لەس���اڵی ‪ 1933‬دا ئ���ەو لەنەخۆش���ی‌و س���ەرگەردانیی فکریی‪،‬‬ ‫شیعرانەی مارکس بەکتێبێک لەفەڕەنسادا سەرەنجام لەنامەیەکدا بۆ باوکی نووسی‪،‬‬ ‫باڵوکرایەوە‪ ،‬بەاڵم ھەر زو فەرامۆش کراو "من وازم لەئایدیالی���زم ھێناو خوازیارم‬ ‫گرنگیی پێ نەدرا‪ .‬لەو کتێبەدا کە پێش دوب���ارە روبکەم���ەوە بیرکردن���ەوەی‬ ‫‪ 80‬س���اڵ لەژێر ناونیش���انی "مارکس‌و قوڵتر"‪.‬‬

‫سەرقاڵبونی‬ ‫ھزری مارکس‬ ‫بەسیاسیەت‌و‬ ‫ئابورییەوە ھۆکاری‬ ‫سەرەکیی بوە بۆ‬ ‫دورکەوتنەوەی‬ ‫مارکس لەو شیعرە‬ ‫ڕۆمانسیانەی‬ ‫لەسەردەمی‬ ‫گەنجیدا نوسیونی‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫پڕۆژه‌یه‌ك بۆ په‌ڕینه‌وه‌ی كوردستان له‌قۆناغی كاره‌سات‬ ‫مونته‌دای ئابوری كوردستان‬

‫پێشه‌كی‪:‬‬ ‫مونته‌دای ئابوری كوردس���تان سیمینارێكی‬ ‫ئام���اده‌ ك���رد بۆ به‌ڕێ���ز محمد كری���م محمد‬ ‫له‌ژێر ناونیش���انی (پڕۆژه‌یه‌ك بۆ په‌ڕینه‌وه‌ی‬ ‫كوردستان له‌قۆناغی كاره‌سات)‪ ،‬وه‌ك زه‌نگێكی‬ ‫ئاگاداركردن���ه‌وه‌ بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی كوردس���تان‌و‬ ‫گوتاری سیاسی كوردستان كه‌ ئه‌گه‌ر له‌سه‌ده‌ی‬ ‫بیستدا به‌كاره‌سات پارچه‌پارچه‌كرا‪ ،‬ئایا ئێستا‬ ‫ئه‌م كاره‌ساته‌ تێده‌په‌ڕێنێ یان به‌سه‌ده‌یه‌كی‬ ‫ت���ری ده‌س���پێردرێت‪ .‬چونك���ه‌ كوردس���تان‬ ‫ئێستا قۆناغی چاكس���ازی تێپه‌ڕاندوه‌و چیتر‬ ‫كوردستان ناتوانێ چاكسازی له‌سیستمه‌كه‌یدا‬ ‫ئه‌نجام بدات به‌ڵكو پێویسته‌ دابڕانێكی ته‌واو‬ ‫له‌كۆی سیس���تمه‌كه‌یدا بكات نه‌ك چاكسازی‬ ‫چونكه‌ كۆمه‌ڵێك فاكته‌ری ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كی‬ ‫هاتونه‌ت���ه‌ ن���او هاوكێش���ه‌كانی ناوچه‌ك���ه‌و‬ ‫كوردس���تان كه‌ كوردس���تانی گواستۆته‌وه‌ بۆ‬ ‫بیركردنه‌وه‌ له‌ده‌ربازكردنی خاك‌و كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردس���تان له‌ كاره‌س���اتێك ك���ه‌ ئه‌مڕۆ به‌ر‬ ‫ده‌رگاك���ه‌ی گرتوه‌ له‌ئه‌نجام���ی كه‌ڵه‌كه‌بونی‬ ‫كێش���ه‌كانی كوردس���تان له‌ماوه‌ی ‪ 23‬ساڵی‬ ‫ڕابردوداو هێشتنه‌وه‌یان بێ چاكسازی‪.‬‬ ‫ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ شیكردنه‌وه‌یه‌كی سیاسی خێرا‬ ‫ده‌كات بۆ ئه‌و فاكته‌ران���ه‌ی حوكمی ناوچه‌ی‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت ده‌كات‌و له‌ملمالنێیه‌كی‬ ‫توندان له‌گه‌ڵ یه‌كتری‌و پاش���ان چڕبونه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م ملمالنێیان���ه‌ له‌گۆڕه‌پانی كوردس���تانداو‬ ‫به‌جۆرێ���ك یه‌كانگیربونی���ان له‌گ���ه‌ڵ قه‌یرانه‌‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بوه‌كان���ی تری ناوخۆی كوردس���تان‪،‬‬ ‫كوردستانیان گواستۆته‌وه‌ بۆ قۆناغێكی نوێی‬ ‫سیاس���ی‌و ئابوری كه‌ پرۆژه‌كه‌ به‌(كاره‌سات)‬ ‫پێناس���ه‌ی ده‌كات‪ .‬له‌و ڕوانگه‌یه‌وه‌‪ ،‬پرۆژه‌كه‌‬ ‫له‌و ته‌وه‌رانه‌دا بۆچون‌و ش���یكردنه‌وه‌كانی چڕ‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ به‌ئاماده‌بونی ژماره‌یه‌ك له‌نوخبه‌ی‬ ‫ڕۆش���نبیرو ئه‌كادیمیس���ت‌و په‌رله‌مانت���ارو‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگاو له‌ب���ه‌ر هه‌س���تیاری‬ ‫قۆناغه‌ك���ه‌‪ ،‬مونت���ه‌دا پێی گرنگ���ه‌ هه‌م ڕای‬ ‫گشتی‌و هه‌م حیزبه‌كانی كوردستان له‌قۆناغه‌كه‌‬ ‫ئاگادار بكاته‌وه‌ بۆیه‌ ده‌قی پرۆژه‌كه‌ به‌فه‌رمی‬ ‫ب���ۆ هه‌م���و مه‌كته‌ب سیاس���ی حیزب���ه‌كان‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و په‌رله‌مان‌و ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیران‌و پارێزگاكانی كوردستانی ده‌نێرێت‪.‬‬ ‫سیمای سیاسی ملمالنێكان له‌ناوچه‌كه‌دا‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬س���تراتیژیه‌تی ده‌ستپێش���خه‌ری‬

‫میحوه‌ری شیعه‌‪:‬‬ ‫ئێران وه‌ك س���ه‌رۆكایه‌تی بلۆكی مه‌زهه‌بی‬ ‫شیعه‌ له‌جیهاندا گره‌وی ترحبونی خۆی هه‌یه‌‬ ‫وه‌ك میحوه‌رێك���ی س���وپرپاوه‌ری ناوچه‌ك���ه‌‬ ‫ك���ه‌ دانپێدانراوبێ���ت به‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی���دا‬ ‫له‌ناوچه‌ك���ه‌دا بۆیه‌ ده‌ستپێش���خه‌ری ده‌كات‬ ‫له‌فراوانب���ون‌و یه‌كانگیركردن���ی پارچه‌كان���ی‬ ‫ناو هیالله‌كه‌ی بۆی���ه‌ به‌جۆرێك هه‌وڵ ده‌دات‬ ‫ئابڵوقه‌ی میحوه‌ری سه‌ره‌كی سونه‌ی ناوچه‌كه‌‬ ‫بدات كه‌ بریتین له‌س���عودیه‌و میسرو واڵتانی‬ ‫كه‌نداو به‌حوس���یه‌كانی یه‌مه‌ن‌و توندڕه‌وه‌كانی‬ ‫سیناو شیعه‌كانی ناوچه‌كانی تر‪ ،‬له‌عێراقیشه‌وه‌‬ ‫به‌یه‌كگه‌یاندنی ش���یعه‌ی عێراق‌و سوریا به‌ناو‬ ‫پشتێنه‌ی سونه‌و كوردی ناوچه‌ دابڕینراوه‌كانی‬ ‫كوردس���تان‌و سونه‌نش���ینه‌كانی ڕۆژئ���اواو‬ ‫به‌هێزكردنی ئه‌و پشتێنه‌ ش���یعیه‌ له‌داهاتودا‬ ‫به‌فاكته‌ری ئابوری بۆری گواستنه‌وه‌ی نه‌وتی‬ ‫كه‌رك���وك‌و ناوه‌ڕاس���تی عێراق بۆ س���وریاو‬ ‫جیهان‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬س���تراتیژیه‌تی ئیحت���وای میحوه‌ری‬ ‫توركیا‪:‬‬ ‫توركی���ا ترس���ی ئابڵوقه‌ی ش���یعه‌ی هه‌یه‌‬ ‫هه‌ر وه‌ك س���ونه‌ی عه‌ره‌ب‪ ،‬بێجگه‌ له‌كێشه‌ی‬ ‫كوردو وزه‌‪ .‬جیهازی به‌رهه‌مهێنان سااڵنه‌ بایی‬ ‫زیاتر له‌‪ 60‬ملیار دۆالر وزه‌ به‌توركیا ده‌كڕێ‌و‬ ‫س���ااڵنه‌ش زیاد ده‌كات ئه‌مه‌ش خاڵی الوازی‬ ‫پیشه‌س���ازی توركیایه‌ كه‌ هه‌ر گرانبونێك یان‬ ‫قورس ده‌س���تكه‌وتنی وزه‌‪ ،‬به‌اڵنس���ی بازاڕی‬ ‫كاالی توركیا الر ده‌كات له‌جیهاندا‪ .‬ستراتیژی‬ ‫میحوه‌ری ش���یعه‌ بۆ ئاس���تێكی به‌رز له‌وزه‌ی‬ ‫كوردس���تان‌و عێ���راق دایده‌بڕێت‪،‬له‌الیه‌ك���ی‬ ‫تریشه‌وه‌ له‌بازاڕی عێراق ده‌ریده‌كات كه‌ كۆی‬ ‫بازرگان���ی نێوان توركیاو عێراق‌و كوردس���تان‬ ‫س���ااڵنه‌ زیاتر له‌‪ 13‬ملی���ار دۆالره‌ كه‌ به‌پله‌ی‬ ‫دوه‌م دێت له‌دوای ئه‌ڵمانیا‪ .‬بۆیه‌ س���تراتیژی‬ ‫ئیحتی���وای هه‌یه‌ بۆ مالمالنێ���ی ناوچه‌كه‌ كه‌‬ ‫سنوری میحوه‌ری شیعه‌ دور بخاته‌وه‌‪ ،‬كێشه‌ی‬ ‫كورد ئیحتوا بكات ك���ه‌ به‌كه‌مترین زیان بێت‬ ‫بۆی‌و بازاڕو وزه‌ی كوردس���تان‌و عێراقیش���ی‬ ‫له‌ده‌س���ت نه‌چێت‪ .‬بۆیه‌ توشی هه‌ڵوێستێكی‬ ‫پارادۆكسی سه‌یر بوه‌ كه‌ له‌الیه‌كه‌وه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫ده‌ستێكی له‌گه‌ڵ ته‌حالوفی دژ به‌داعش بێت‪،‬‬ ‫به‌ده‌سته‌كه‌ی تریشی هاوكاری داعش بكات‪.‬‬ ‫س���ێهه‌م‪ :‬س���تراتیژیه‌تی دوالیه‌ن���ه‌ی‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری‌و ئیحتوای عێراق‪:‬‬ ‫عێراق به‌قوڵی ستراتیژیه‌تی میحوه‌ری شیعه‌‬ ‫جێبه‌جێ ده‌كات كه‌ بریتیه‌ له‌ده‌ستپێشخه‌ری‪،‬‬

‫له‌الیه‌كی تره‌وه‌ ستراتیژیه‌تی ئیحتوای به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌كوردستان جێبه‌جێ ده‌كات بۆ قه‌تیسكردنی‬ ‫له‌ ‪ 3‬پارێزگا كالسیكیه‌كه‌ی خۆیدا‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ :‬س���تراتیژیه‌تی ئیحتوای ئه‌مریكاو‬ ‫ئه‌وروپا‪:‬‬ ‫ئه‌م ستراتیژه‌ له‌ئه‌نجامی ترسه‌ له‌فراوانبونی‬ ‫هیاللی شیعه‌و ئیختیراقكردنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان‬ ‫وه‌ك س���وپه‌رپاوه‌ری جیهان���ی له‌ناوچه‌كه‌داو‬ ‫پاراس���تنی به‌رژه‌وه‌ندی ئیس���رائیل‌و ترسه‌‬ ‫له‌زیادبونی ڕه‌هه‌ندی تیرۆر بۆ سه‌رچاوه‌كانی‬ ‫وزه‌ به‌ته‌نیش���ت ڕه‌هه‌ندی سیاس���ی‌و ئابوری‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی وزه‌ی ناوچه‌كه‌ ئه‌گ���ه‌ر بكه‌وێته‌‬ ‫به‌رده‌س���ت ڕێكخراوه‌ تیرۆریس���ته‌كان‌و ترسه‌‬ ‫له‌په‌ڕینه‌وه‌ی تی���رۆر بۆ ناو ئه‌وروپاو ئه‌مریكا‬ ‫به‌تایبه‌تی پاش گه‌یش���تنی تی���رۆر بۆ لیبیای‬ ‫نزیك له‌ئه‌وروپا‪ .‬بۆ كۆی ئحتیوای ئه‌و ترسانه‌‬ ‫هه‌وڵده‌دات كاربكات بۆ به‌هێزكردنی فاكته‌ری‬ ‫س���ونه‌(ڕاهێنان‪ ،‬پڕچه‌كك���ردن‪ ،‬چاوپۆش���ی‬ ‫له‌توركی���ا له‌هاوكاری داعش) و هێش���تنه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رچاوه‌كانی وزه‌ به‌دور له‌ده‌ستی تیرۆر‪.‬‬ ‫پێنج���ه‌م‪ :‬پێگ���ه‌ی كوردس���تان له‌ن���او‬ ‫به‌ریه‌كه‌وتنی ئه‌و ستراتیژانه‌‪:‬‬ ‫فاكته‌ری هێ���ز‪ :‬هێز له‌ڕوی فه‌لس���ه‌فیه‌وه‌‬ ‫كۆی پایه‌كانی هێز له‌خۆیدا كۆده‌كاته‌وه‌ وه‌ك‬ ‫سیس���تمی به‌رگری تۆكمه‌و یه‌كگرتو‪ ،‬ئابوری‬ ‫گه‌ش���ه‌كردو به‌پالن‪ ،‬ئه‌منی خۆراكی نه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫دامه‌زراوه‌ی تۆكمه‌‪ ،‬دیموكراسی‌و تۆله‌ره‌نس‪،‬‬ ‫س���ه‌روه‌ری یاس���او دادپه‌روه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫به‌اڵم كۆی ئه‌م پایانه‌ له‌كوردس���تاندا غایبن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ كوردس���تان له‌جیاتی بون به‌هێز گۆڕاوه‌‬ ‫بۆ ده‌سته‌اڵتی شكس���ت خواردو و گۆڕه‌پانی‬ ‫جه‌نگ كه‌ ئه‌و ڕوداوگه‌له‌ی خواره‌وه‌ی له‌سه‌ر‬ ‫ده‌گوزه‌رێت‪:‬‬ ‫له‌ڕوی سیاسیه‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬وه‌ك ب���وه‌ به‌گۆڕه‌پان���ی ش���ه‌ڕێكی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ی���ی‪ ،‬خوێن���ی گه‌نجه‌كانیش���ی‬ ‫سوته‌مه‌نی شه‌ڕه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئێ���ران تیایدا له‌ب���ه‌ر الوازی بلۆكبه‌ندی‬ ‫ناوچه‌ی س���ه‌وز ناچ���اره‌ خ���ۆی به‌ئه‌ركه‌كه‌‬ ‫هه‌ڵسێ‌و خۆی وه‌ك الیه‌نێكی شه‌ڕه‌كه‌ له‌خاكی‬ ‫كوردستاندا مه‌تره‌ح بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ستیاری‬ ‫الی هێزو بلۆكه‌سیاس���یه‌كانی تر له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫زۆر توندتر كردوه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬بلۆك���ی زه‌رد‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر هێش���تاش‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س���تی سیاسیی‌‌و ئابوری كوردستانه‌‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌غیاب���ی هێ���ز (به‌مانای ف���راوان)‬ ‫له‌كوردس���تاندا‪ ،‬توركی���ای وه‌ك میح���وه‌ر‬

‫به‌هه‌مو ڕه‌هه‌نده‌كانیه‌وه‌ قبوڵه‌ ته‌نانه‌ت پاش‬ ‫داعشیش‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئه‌مری���كاو ئه‌وروپا‪ ،‬س���یاده‌ی ته‌واویان‬ ‫به‌سه‌ر ئاس���مانی ش���ه‌ڕه‌كانی كوردستانه‌وه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ پاشه‌كش���ه‌ی ئه‌م س���یاده‌یه‌‪،‬‬ ‫جینۆساید له‌كوردستان چه‌ندباره‌ ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .5‬ته‌شه‌نه‌ی فیكری سه‌له‌فی له‌كوردستاندا‬ ‫له‌ئه‌نجامی بێئومێدبون له‌حیزبی س���یكۆالری‬ ‫كوردس���تان‌و پاڵپشتی هه‌ندێكی تریان بۆیان‪،‬‬ ‫ك���ه‌ تائاس���تێك ئیس���تیقتابی گه‌نجه‌كان���ی‬ ‫كوردس���تانی كردوه‌ كه‌ ده‌بنه‌ كه‌ره‌سه‌ی باش‬ ‫بۆ په‌ڕگیری ئاینی تر له‌كوردستان‌و ناوچه‌كه‌‬ ‫له‌داهاتودا‪.‬‬ ‫له‌ڕوی ئابوریه‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئیفالس���بونی كوردس���تان تائاس���تی‬ ‫پوكان���ه‌وه‌ی قه‌ب���اره‌ی دراو (الكتله‌ النقدیه‌)‬ ‫له‌كوردستاندا‪.‬‬ ‫‪ .2‬شكس���تی جیه���ازی به‌رهه‌مهێنان���ی‬ ‫كوردستان (كشتوكاڵ‌و پیشه‌سازی)‬ ‫‪ .3‬ئیفلیج���ی دام���ه‌زراوه‌ ته‌نان���ه‌ت به‌ڕوه‌‬ ‫روكه‌شیه‌كه‌شیه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬شكس���تی ڕێكه‌وتنه‌ ئابوریه‌كان له‌گه‌ڵ‬ ‫عێراق و توركیا‪.‬‬ ‫‪ .5‬به‌رده‌وامی له‌به‌رهه‌مهێنانی گه‌نده‌ڵی‪.‬‬ ‫‪ .6‬نه‌بون���ی هی���چ چاودێریه‌ك���ی جدی بۆ‬ ‫پاراستنی سامان‌و به‌رژه‌وه‌ندی گشتی‪.‬‬ ‫‪ .7‬الوازی سه‌روه‌ری یاسا‪.‬‬ ‫‪ .8‬فراوانبون���ی ڕوب���ه‌ری ناڕازیبون���ی‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ‪.‬‬ ‫‪ .9‬دابه‌زینی ئاس���تی خزمه‌تگوزاری‌و كاری‬ ‫فه‌رمانگه‌ فه‌رمیه‌كان به‌هۆی ته‌قه‌ش���وفی بێ‬ ‫به‌رنامه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی ناهاوس���ه‌نگی ك���ۆی فاكته‌ره‌‬ ‫سیاس���ی‌و ئابوریه‌كان‌و غیابی فاكته‌ری (بون‬ ‫به‌هێ���ز) كۆمه‌ڵێك ده‌رئه‌نجامی كاره‌س���اتهێن‬ ‫له‌گۆڕه‌پانی كوردستاندا خه‌مڵیون وه‌ك‪:‬‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كان‪:‬‬ ‫• كۆبونه‌وه‌ی بلۆكه‌ سیاسیه‌كانی ناوخۆی‬ ‫كوردستان ته‌نها له‌ده‌وری میحوه‌ری سه‌ربازی‬ ‫دژ به‌داعش‌و هێش���تنه‌وه‌ی كۆی فاكته‌ره‌كانی‬ ‫تری ناوخۆ به‌په‌رته‌وازه‌ی���ی به‌مه‌رجێك هیچ‬ ‫كامێكی���ان گرنگی���ان له‌میحوه‌ری س���ه‌ربازی‬ ‫كه‌متر نیه‌ بۆ ئێستاو داهاتوی كوردستان‪.‬‬ ‫• پاشكۆبونی بلۆكبه‌ندی سیاسی ناوخۆی‬ ‫كوردس���تان ب���ۆ بلۆكبه‌ندیه‌ سیاس���یه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ترس له‌ ێكدادان یان ڕێكه‌وتنی‬

‫بلۆكه‌كانی ده‌ره‌وه‌ له‌س���ه‌ر حس���ابی شه‌ڕی‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت یان مافی كوردستان ده‌بێت‪.‬‬ ‫• ش���ه‌ڕی به‌وه‌كاله‌ت له‌كوردستان ده‌ستی‬ ‫پێك���ردوه‌ چونكه‌ هه‌ر هێزێك���ی ملمالنێكاری‬ ‫ن���او جه‌نگه‌ك���ه‌ ب���ه‌دوای به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‬ ‫خۆیه‌وه‌یه‌تی بێ ئه‌وه‌ی حساب بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌‬ ‫دورو نزیكه‌كانی كوردس���تان ب���كات یان بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی هێز له‌كوردس���تاندا (به‌مانای فراوان)‬ ‫بتوانێ‌ سنورداری ئه‌م شه‌ڕه‌ به‌وه‌كاله‌ته‌ بكات‬ ‫كه‌ له‌سه‌رخاك‌و ش���ارو گونده‌كانیدا ڕوبدات‌و‬ ‫خوێنی گه‌نجه‌كانیش ببێته‌ س���وته‌مه‌نی ئه‌م‬ ‫شه‌ڕی به‌وه‌كاله‌ته‌‪.‬‬ ‫• دابه‌شبونی بلۆكبه‌ندی ناوخۆ بۆ بلۆكبه‌ندی‬ ‫میحوه‌ره‌كانی ده‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌غیابی دروس���تبونی‬ ‫هێز(به‌مانا فه‌لس���ه‌فیه‌كه‌ی) له‌كوردس���تاندا‪،‬‬ ‫ترس���ی به‌ریه‌كه‌وتنی میحوه‌ره‌كانی ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ریه‌كه‌وتنی بلۆكه‌كانی ناوخۆی لێبكه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ سروشتی بلۆكبه‌ندی ناوخۆی كوردستان‬ ‫شه‌ڕی ناوخۆی له‌هه‌ناوی خۆیدا هه‌ڵگرتوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ركه‌وتنی قۆناغی نوێی پۆست چاكسازی‬ ‫(قۆناغی كاره‌سات)‪:‬‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی كه‌ڵه‌كه‌بونی كۆی ئه‌و فاكته‌ره‌‬ ‫نێگه‌تیڤان���ه‌ (ك���ۆن‌و نوێ) له‌كوردس���تاندا‪،‬‬ ‫سیس���تمی كوردس���تانی گواس���تۆته‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫سیستمێكی شكس���تخواردو كه‌ تیایدا ده‌بێت‬ ‫گوتاری سیاسی كوردستان دان به‌و ڕاستیه‌دا‬ ‫بنێت ك���ه‌ كوردس���تان قۆناغی چاكس���ازی‬ ‫تێپه‌ڕان���دوه‌و چۆت���ه‌ قۆناغێكی نوێ���وه‌ كه‌‬ ‫قۆناغی كاره‌ساته‌ به‌واتای (داڕمانی هه‌یكه‌لی‬ ‫سیاس���ی‌و ئاب���وری (فاكته‌ره‌كان���ی هێز)ی‬ ‫ناوچه‌ی ده‌س���ته‌اڵتی كوردس���تانی باشور بۆ‬ ‫ئاس���تی نزیكبونه‌وه‌ له‌هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ی كۆی‬ ‫سیستمه‌كه‌و دابه‌شبونی به‌سه‌ر بلۆكه‌ سیاسیه‌‬ ‫ئه‌قلیمیه‌كاندا به‌جۆرێك سیماو مۆركی كیانی‬ ‫یه‌كگرتوی كوردستان له‌ده‌ست ده‌دات)‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌ك���ی تر‪ ،‬سیس���تمی كوردس���تان‬ ‫له‌دوڕێیانی بون به‌حكومه‌ت یان ده‌س���ته‌اڵتی‬ ‫شكس���تخواردو‪ ،‬بیست و سێ س���اڵه‌ ڕێگه‌ی‬ ‫دوه‌می هه‌ڵبژاردوه‌ هه‌تا دواین قۆناغی ته‌مه‌نی‬ ‫خۆی به‌رده‌وامه‌ له‌سه‌ری وه‌ك له‌و هێڵكاریه‌دا‬ ‫ڕونكراوه‌ته‌وه‌‪:‬‬ ‫ڕێگ���ه‌ی حكومه‌تایه‌ت���ی‪ :‬ده‌س���ته‌اڵت‬ ‫حكوم���ه‌ت چاكس���ازی‬ ‫چاكس���ازی‬ ‫حكومه‌تی باش‬ ‫الوازی‬ ‫ڕێگه‌ی كاره‌س���ات‪ :‬ده‌سته‌اڵت‬ ‫هێز (گه‌نده‌ڵی) ده‌سته‌اڵتی شكستخواردو‬ ‫كاره‌سات‬

‫پڕۆژه‌ی په‌ڕینه‌وه‌ له‌ قۆناغی كاره‌سات‪:‬‬ ‫په‌ڕینه‌وه‌ی كوردستان وه‌ك خاك‌و كۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫له‌قۆناغی كاره‌س���اتدا بێ ئ���ازار نابێت مادام‬ ‫پرۆژه‌ی چاكس���ازی دواخ���راو له‌قۆناغه‌كانی‬ ‫خۆی���دا ئه‌نجام نه‌درا ئه‌م���ه‌ش واده‌كات كۆی‬ ‫كێش���ه‌ كه‌ڵه‌كه‌بوه‌كان���ی ‪ 23‬س���اڵی ڕابردو‬ ‫له‌م���اوه‌ی ‪ 12-6‬مانگ ئه‌نج���ام بدرێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پڕۆسێسی په‌ڕینه‌وه‌كه‌ قوربانی ده‌وێت كه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬حیزبه‌كانی كوردس���تان ده‌ستهه‌ڵگرتن‬ ‫له‌(به‌ش���ێك) له‌ئیمتی���ازات‌و ده‌س���ته‌اڵتی‬ ‫سوڵتانیان‪.‬‬ ‫‪ .2‬هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵگه‌ش هه‌ندێكی له‌ئه‌ستۆ‬ ‫بگرێ���ت النیكه‌م له‌ش���ه‌ش مانگ���ی یه‌كه‌می‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی پرۆژه‌ك���ه‌دا‪ ،‬ه���ه‌ر توێژه‌ی‬ ‫به‌پێ���ی پێگه‌كه‌ی خۆی له‌ڕیزبه‌ندی ئاس���ته‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانیدا‪.‬‬ ‫پێشمه‌رجه‌كانی جێبه‌جێكردنی پڕۆژه‌كه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬پێشمه‌رجه‌ كارگێڕیه‌كان‪:‬‬ ‫‪ .1‬گۆڕین���ی فه‌لس���ه‌فه‌ی ده‌س���ته‌اڵت‬ ‫له‌ناته‌ده‌خولی���ه‌وه‌ ب���ۆ ته‌ده‌خول���ی‪ .‬مێژوی‬ ‫كۆن‌و نوێ���ی ئابوری ئه‌وه‌ی س���اغكردۆته‌وه‌‬ ‫كه‌ قوڵبون���ه‌وه‌ی قه‌یرانی ئاب���وری بۆ چه‌ند‬ ‫ساڵێك‌و گۆڕینی بۆ كێشه‌ی سیاسی‌و پاشان‬ ‫ك���ۆی دامه‌زراوه‌كانی سیس���تمه‌كه‌ی به‌پله‌ی‬ ‫جیاواز گرته‌وه‌و بوه‌ ه���ۆی ئیفلیجبونی كۆی‬ ‫سیس���تمه‌كه‌‪ ،‬ئیتر پێویس���ته‌ حكومه‌ت یان‬ ‫ده‌س���ته‌اڵت ی���ان ده‌وڵه‌ت ڕاس���ته‌وخۆ خۆی‬ ‫ده‌ستبخاته‌ ناو كۆی كایه‌كانی سیستمه‌كه‌وه‌و‬ ‫به‌پ�ل�ان‌و به‌رنامه‌ ڕاس���تیان بكاته‌وه‌‪ .‬چونكه‌‬ ‫ئیتر ئ���ه‌وه‌ ده‌بێت���ه‌ ئه‌ركی ده‌س���ته‌اڵت كه‌‬ ‫ته‌عبی���ر له‌كۆی به‌رژه‌وه‌ندی گش���تی ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی���ه‌كان یه‌كبخات���ه‌وه‌و توان���اكان‬ ‫س���ه‌رله‌نوێ ئاڕاس���ته‌ بكاته‌وه‌و سامانی واڵت‬ ‫ده‌بنه‌ ئه‌ده‌واتی گشتی به‌ده‌ست ده‌سه‌اڵته‌وه‌‬ ‫به‌كاریان بهێنێ به‌شێوه‌یه‌كی ئاقاڵنه‌و زانستی‬ ‫بۆ جواڵندنی كایه‌كانی كۆمه‌ڵكه‌ له‌پێشیانه‌وه‌‬ ‫ئابوری‪.‬‬ ‫‪ .2‬ده‌ركردنی یاسای پێویست بۆ قۆناغه‌كه‌‬ ‫له‌جومگه‌ جۆربه‌جۆره‌كاندا به‌كه‌مترین ماوه‌‬ ‫‪ .3‬گواس���تنه‌وه‌ی بڕیاردروس���تكردن ب���ۆ‬ ‫ده‌ستی خه‌ڵكانی پڕۆفیش���ناڵ‌و ته‌كنۆكرات‌و‬ ‫هێش���تنه‌وه‌ی جێبه‌جێكردن الی جومگه‌كانی‬ ‫كارگێڕی ده‌سته‌اڵت‪.‬‬ ‫‪ .4‬دامه‌زراندن���ی دادگای بازرگان���ی‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنان‌و كار‪.‬‬ ‫‪ .5‬ته‌فعیلكردنی سیستمه‌كانی چاودێری ناو‬ ‫ده‌سته‌اڵت (دارایی‪ ،‬كارگێڕی‌و یاسایی)‬

‫گۆچانه‌كه‌ ‌ی مام؛ یان مشتومڕی‌ هه‌ڤااڵنه‌! چوارقۆڵییه‌که‌ی ڕوداو‬

‫مه‌ریوان عه‌لی‌‬ ‫دواج����ار؛ س����ه‌ره‌نجامی‌ یاداش����ت ‌ه‬ ‫ح����ه‌وت خاڵییه‌ك����ه‌ی‌ هه‌ڤااڵن����ی‌‬ ‫جێگری‌ س����كرتێری‌ گشتی‌ یه‌كێتیی‌‪،‬‬ ‫مشتومڕ‌و لێدوانی‌ هه‌ڤااڵنی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌‌و س����ه‌ركردایه‌تی‌‪ ،‬له‌نێو خۆی‌‬ ‫یه‌كێتیی����ه‌وه‌‪ ،‬بۆ روپ����ه‌ری‌ رۆژنامه‌و‬ ‫گۆڤار‌و ته‌له‌فزیۆنه‌كان گواسته‌وه‌‌و یارو‬ ‫نه‌یاریش‪ ،‬به‌لێكدانه‌وه‌و شرۆڤه‌كانیان‪،‬‬ ‫كه‌وتونه‌ته‌ گرتن����ه‌وه‌ی‌ فاڵی‌ به‌خت‌و‬ ‫چاره‌نوس بۆ یه‌كێتیی‌!‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌بن‪ ،‬یاداشته‌كه‌ی‌ جێگرانی‌‬ ‫س����كرتێری‌ گش����تی‌‌و گفتوگۆكان����ی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌‌و س����ه‌ركردایه‌تی‌‪،‬‬ ‫ی����اده‌وه‌ری‌ جیابون����ه‌وه‌ی‌ (گۆڕان)‬ ‫یان ل����ه‌ال وێنابكاته‌وه‌‌و به‌تێڕوانینیش‬ ‫له‌دۆخی‌ ئێس����تای‌‪ ،‬باوه‌ڕی����ان وابێ‌‪،‬‬ ‫یه‌كێتیی‌ ل����ه‌م قۆناغه‌دا زیاتر له‌هه‌مو‬ ‫قۆناغه‌كانی‌ رابردو‪ ،‬كه‌وتۆته‌ به‌رده‌م‬ ‫ملمالنێ����ی‌ س����ه‌ركرده‌كانی‌‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌مای����ه‌ی‌ په‌رته‌وازه‌بون����ی‌ په‌یكه‌ره‌‬ ‫رێكخراوه‌ییه‌كه‌ی‌ بزانن‪ ،‬ئه‌وا ده‌كه‌ونه‌‬ ‫به‌رده‌م هه‌ڵه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌‪.‬‬ ‫چونك����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر مش����تومڕه‌كانی‌‬ ‫ئه‌وكاتی‌ ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌‌و سه‌ركرده‌كانی‌ ئێستای‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬له‌ئان‌و س����اتی‌ خۆیدا‪ ،‬زۆرتر‬ ‫زه‌مینه‌سازییه‌ك بوبێت بۆ لێكدابڕان‪،‬‬ ‫نه‌ك دیالۆگ‌و پێكه‌وه‌سازان‪ ،‬ئه‌وا له‌م‬ ‫قۆن����اغ‌و دۆخه‌ی‌ دوای‌ یاداش����ته‌كه‌ی‌‬ ‫جێگرانی‌ س����كرتێری‌ گشتی‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫په‌راوێزێك����ی‌ گه‌وره‌ بۆ گفتوگۆ هه‌یه‌‌و‬ ‫به‌رده‌وامی‌ دیدارو گۆڕینه‌وه‌ی‌ بیروڕای‌‬ ‫هه‌ڤااڵنه‌ی����ش‪ ،‬ئ����ه‌و ب����اوه‌ڕه‌ تۆختر‬

‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌ هیچكام له‌سه‌ركرده‌كان‪،‬‬ ‫له‌لوتكه‌وه‌ بۆ دامێن‪ ،‬خاوه‌نی‌ تێزێك‬ ‫نین بۆ هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌ یه‌كێتیی‌‌و‬ ‫هیچ هه‌ڤاڵێكیش دژی‌ دورخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫الیه‌كه‌ی‌ تر نییه‌‪ ،‬له‌پێگه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫هه‌ره‌م����ی‌ یه‌كێتی����دا‌و به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫دابه‌ش����بونی‌ تێڕوانین����ه‌كان‪ ،‬ب����ۆ دو‬ ‫ئاراس����ته‌ی‌ جیاواز‪ ،‬له‌پێناو چۆنێتی‌‬ ‫داڕشتنه‌وه‌ی‌ سیستمێكی‌ ئۆرگانیكی‌‬ ‫نوێیه‌‪ ،‬ك����ه‌ ئامانج لێ����ی‌ نوێبونه‌وه‌‌و‬ ‫چۆنێتی‌ به‌ڕێوه‌بردنێكی‌ شایستانه‌تری‌‬ ‫یه‌كێتییه‌ له‌الیه‌ن سه‌ركرده‌كانییه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ئاست پێگه‌و رۆڵی‌ یه‌كێتیدا بێ‌‌و‬ ‫هه‌ردو تێڕوانینه‌كه‌ش به‌م نییه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌خاڵ����ی‌ چاكس����ازیی‌‌و نوێبونه‌وه‌دا‬ ‫ی حزبایه‌ت����ی‌ یه‌كێت����ی‌‪،‬‬ ‫ب����ۆ ژیان���� ‌‬ ‫یه‌كده‌گرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ����ی‌ مای����ه‌ی‌ نیگه‌رانییه‌ كه‌‬ ‫نه‌ك میدیا‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ن له‌سیاس����ی‌‌و‬ ‫سه‌ركرده‌ی‌ ئه‌مالوالش‪ ،‬له‌و هه‌ڵه‌یه‌وه‌‬ ‫باوه‌ڕیان وایه‌‪ ،‬جیاوازیی تێڕوانینه‌كان‬ ‫بۆ گۆڕان له‌ژیانی‌ حزبایه‌تی‌ یه‌كێتیی‌‪،‬‬ ‫الی‌ هه‌ڤاڵێ����ك لێ����ره‌و هه‌ڤاڵێكی‌ تر‬ ‫له‌وێ‌‪ ،‬به‌جۆرێك له‌دوژمنایه‌تی ده‌بینن‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا به‌درێژایی‌ ته‌مه‌نی‌ شۆڕش‌و‬ ‫خه‌باته‌كه‌ی‌‪ ،‬جیاوازی‌ بیروڕاكان له‌نێو‬ ‫خۆی‌ یه‌كێتیدا‪ ،‬هه‌میش����ه‌ سته‌یجێك‬ ‫بوه‌ ب����ۆ گفتوك����ۆ‌و له‌س����ه‌ره‌نجامی‌‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌ی‌ تێڕوانینه‌كانیش����دا‪،‬‬ ‫گه‌ش����انه‌وه‌و گه‌شه‌سه‌ندنی‌ یه‌كێتیی‪،‬‬ ‫په‌ره‌ی سه‌ندوه‌‪.‬‬ ‫ب����ۆ ئه‌وان����ه‌ی‌ له‌مێ����ژو‪ ،‬له‌قۆناغه‌‬ ‫جیاوازه‌كان����ی‌ خه‌بات����ی‌ یه‌كێتی����ی‌‌و‬ ‫ه����ه‌ورازو نشێوه‌كانیش����ی‌ به‌قوڵ����ی‌‬ ‫تێگه‌یش����تون‌و خوێندویانه‌ت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌م جیاوازیی����ه‌ به‌مای����ه‌ی‌ ئومێدی‬ ‫گه‌وره‌ بۆ به‌رده‌وام����ی‌ قوتابخانه‌كه‌ی‌‬ ‫"م����ام جه‌الل" ده‌زانن‌و س����ه‌ره‌نجامی‌‬ ‫یه‌كااڵكردن����ه‌وه‌ی‌ دوا بڕیاره‌كانیش‪،‬‬ ‫له‌هه‌ر وێس����تگه‌یه‌كدا‪ ،‬به‌ده‌ستپێكی‌‬ ‫قۆناغێكی‌ نوێ‌ له‌ژیان����ی‌ حزبایه‌تی‌‌و‬ ‫پرۆسه‌ی‌ ره‌وتی‌ نوێبونه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‬ ‫پێناسه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫چونك����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر راگوزه‌رنام����ه‌و‬ ‫یاداش����ته‌كانی‌ راب����ردوی‌ هه‌ڤ����ااڵن‬

‫له‌م قۆناغ‌و دۆخه‌ ‌ی‬ ‫دوای‌ یاداشته‌كه‌ ‌ی‬ ‫جێگران ‌ی سكرتێر ‌ی‬ ‫گشتی‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫په‌راوێزێكی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫بۆ گفتوگۆ هه‌یه‌‌و‬ ‫به‌رده‌وامی‌ دیدارو‬ ‫گۆڕینه‌وه‌ی‌ بیروڕا ‌ی‬ ‫هه‌ڤااڵنه‌یش‪ ،‬ئه‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌ تۆختر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه هیچكام‬ ‫له‌سه‌ركرده‌كان‪،‬‬ ‫له‌لوتكه‌و‌ه بۆ دامێن‪،‬‬ ‫خاوه‌نی‌ تێزێك نین‬ ‫بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫یه‌كێتیی‬ ‫له‌مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����ی‌‌و‪ ..‬ت����اد‪،‬‬ ‫وه‌بیربهێنین����ه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌وا راس����ته‌وخۆ‬ ‫ده‌نگ����ی‌ ب����ه‌رزی‌ (م����ام ج����ه‌الل)‬ ‫م����ان له‌لوتكه‌ی‌ هه‌یكه‌ل����ی‌ یه‌كێتیدا‬ ‫دێت����ه‌وه‌ به‌رگ����وێ‌‪ ،‬ك����ه‌ به‌ڕه‌خنه‌و‬ ‫ره‌خنه‌ له‌خۆگرتن‪ ،‬وه‌ك پرنس����یپ بۆ‬

‫به‌رده‌وامی‌ ژیانی‌ دیموكراتیزه‌یی‌ حزب‪،‬‬ ‫ده‌رگای‌ له‌سه‌ر ئه‌م نۆرمه‌ ده‌كرده‌وه‌و‬ ‫به‌قبوڵكردنیش����ی‌‪ ،‬له‌خۆیه‌وه‌ ده‌ستی‬ ‫پێده‌كردو پشتیگری‌ لێكرد‪.‬‬ ‫ئێس����تاش كه‌ هیچ س����ه‌ركرده‌یه‌ك‬ ‫خۆی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ به‌رپرسیارێتییه‌كان‌و‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ر كێش����ه‌كاندا نابینێ‌‪ ،‬كه‌‬ ‫یه‌كێتیی‌ بپارێ����زرێ‌‪ ،‬نوێ‌ بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌مس����یلی‌ واقیعی‌ پێگه‌و رۆڵی‌ خۆی‌‬ ‫له‌كوردس����تان‌و ناوچه‌كه‌ش����دا بكات‪،‬‬ ‫تیۆریزه‌كردنی ئه‌و مامه‌ڵه‌ عه‌قاڵنییانه‌یه‌‬ ‫كه‌ هیچ كه‌س����ێك له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ره‌خنه‌‬ ‫نییه‌و ئه‌وه‌ش����ی‌ لێره‌دا وه‌ك دروشم‬ ‫دێته‌دی‌‌و به‌رجه‌سته‌ ده‌بێ‌‪ ،‬هه‌ژمونی‌‬ ‫وته‌كه‌ی‌ "مام جه‌الل"ه‌ وه‌ك پرنسیب‪،‬‬ ‫نه‌ك هه‌ژمونی‌ گۆچانه‌كه‌ی‌!‬ ‫چونكه‌ نه‌هیچ كام له‌سه‌ركرده‌كانی‌‪،‬‬ ‫یه‌كێت����ی به‌تۆتالیت����ارو س����ته‌مكار‬ ‫ده‌بینن‪ ،‬تا ل����ه‌و پێودانگه‌وه‌ ته‌نزیرو‬ ‫خوێندنه‌وه‌ س����ه‌رپێییه‌كانی‌ به‌ش����ی‌‬ ‫زۆری‌ چاودێران‌و میدیای‌ كوردستان‪،‬‬ ‫به‌نوقاڵن����ه‌ی‌ پارچه‌پارچه‌بونی‌ بزانن‪،‬‬ ‫نه‌ ئه‌و ترس����ه‌ س����ایكۆلۆجییه‌ش الی‌‬ ‫هه‌ندێك‪ ،‬كه‌ هه‌ر ره‌خنه‌و مشتومڕێك‪،‬‬ ‫یاداش����ت‌و داوای����ه‌ك‪ ،‬به‌لێكترازان����ی‌‬ ‫یه‌كێتی بزانن‪ .‬چونك����ه‌ یه‌كێتیی‌ كه‌‬ ‫هه‌میشه‌ زیاتر له‌ئاسۆیه‌كی‌ له‌به‌رده‌مدا‬ ‫كراوه‌یه‌‪ ،‬ده‌توانێ‌ به‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌ی‌‬ ‫كه‌ ل����ه‌(‪)1976‬ه‌وه‌ درێ����ژه‌ی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ی‌ واقیعیانه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڵچون‌و‬ ‫مش����تومڕه‌كانی‌ ن����او خۆی����دا بكات‌و‬ ‫به‌رده‌وام خاوه‌نی‌ تێزی‌ جۆراوجۆریش‬ ‫بێ‌ بۆ دیموكراتیزه‌بونی‌ زیاتر‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش����ی‌ ده‌مێنێت����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ۆ‬ ‫دۆستانمان‌و ئێمه‌ی‌ یه‌كێتییه‌كانیش‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌ وه‌ك "هی����گڵ‌و هۆڵده‌رلین‌و‬ ‫شیلینگ"‪ ،‬كاتێك هه‌واڵی‌ به‌رپابوونی‌‬ ‫شۆڕش����ی‌ فه‌ره‌نس����ایان پێگه‌یشت‪،‬‬ ‫ش����اییان گێڕاو دره‌ختێكیان به‌ناوی‌‬ ‫دره‌خت����ی‌ ئ����ازادی‌ روان����د‪ ..‬ئێمه‌ش‬ ‫ئه‌مڕۆ‪ ،‬یان سبه‌ی‌‪ ،‬بێگومان دره‌ختێك‬ ‫بۆ به‌رده‌وام����ی‌ خه‌بات‪ ،‬به‌رۆحییه‌ت‌و‬ ‫ژیانه‌وه‌یه‌كی‌ نوێ‌ بڕوێنین‌و ناویش����ی‌‬ ‫بنێین (دره‌ختی‌ یه‌كێتیی‌)‪ ،‬دره‌ختی‌‬ ‫یه‌كێتیی‌ ناو یه‌كێتی‪.‬‬

‫زانا تۆفیق به‌گ‬ ‫ده‌رهه‌ق ب���ه‌م به‌رنامه‌ی���ه‌ی که‌ناڵی ڕوداو‬ ‫پێمخۆش بو چه‌ند سه‌رنجێکی بابه‌تیانه‌بخمه‌ڕو‬ ‫که‌به‌هیوام ته‌نها ب���ۆ زیاتر ده‌وڵه‌مه‌ندکردن‌و‬ ‫به‌‌‌هێزکردنی (به‌رنامه‌ی���ه‌ی چوارقۆڵی) بێت‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا پێش ئه‌وه‌ی هه‌ندێ س���ه‌رنجی‬ ‫بابه‌تیانه‌بڵێم س���ه‌باره‌ت به‌ستافی به‌رنامه‌ی‬ ‫چوارقۆڵی پێمخۆشه‌هه‌ندێ تیشك بخه‌ینه‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و میکانیزمانه‌ی که‌هه‌ندێ له‌و به‌رنامانه‌ی‬ ‫‌له‌دنیای پێشکه‌وتن دا بونه‌ته‌شوێنی متمانه‌و‬ ‫هێ���زو کاریگ���ه‌ری به‌هێزی دروس���ت کردوه‬ ‫‌له‌الی نوخبه‌ی سیاسی‌و ئه‌و داموده‌زگایانه‌ی‬ ‫که‌داڕێژه‌ری سیاس���ه‌تی ناوخۆی واڵته‌که‌یانن‪.‬‬ ‫‌ی���ان کاریگه‌ریان هه‌ی���ه ‌له‌دنی���ای ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ش بریتین له‌که‌ناڵه‌کانی (س���ی ئێن‬ ‫ئێن‪ ،‬بی بی س���ی‪ ،‬ئارتی ئیل‪ ،‬فه‌ره‌نس ‪)٢٤‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا ئه‌م که‌نااڵنه‌و چه‌ندان که‌ناڵی تری‬ ‫هه‌واڵی بۆ زیاتر ته‌حلیلکردنی هه‌ر هه‌واڵێکی‬ ‫سیاس���ی بێت یان ریپۆرتاژی بێت س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌بابه‌تێکی (مێژوویی‪ ،‬سیاسیی‪ ،‬کولتوریی)‬ ‫هه‌وڵ ده‌ده‌ن زیاتر ئه‌و که‌س���انه‌ی که‌ ده‌بنه‌‬ ‫ش���رۆڤه‌کار خاوه‌نی چه‌ندین دبلۆمی بااڵ یان‬ ‫‪ PHD‬له‌بوارێکی تایبه‌تی دا پاشان ده‌توانن‬ ‫ی���ان جه‌رائه‌تی ئه‌وه‌ده‌که‌ن‌قس���ه‌یان هه‌بێت‬ ‫له‌س���ه‌ر بابه‌تێکی دیاریکراو‪ ،‬ئه‌وه‌ی سه‌رنجی‬ ‫ڕاکێش���اوم له‌به‌رنامه‌ی‌چوارقۆڵیدا هه‌ر چوار‬ ‫به‌ڕیز له‌س���ه‌ر هه‌م���و کێش���ه‌و قه‌یرانه‌کانی‬ ‫کوردستان‌و جیهان قسه‌یان هه‌یه‌و له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤی���ان هه‌ی���ه‌‪ .‬ئ���ه‌م حاڵه‌ته‌هه‌تا‬ ‫ئێس���تا به‌پێی کارو وه‌زیف���ه‌ی‌خۆم له‌ئه‌ورپا‬ ‫له‌نێ���و ده‌زگاکانی میدیایی بیس���تراو و بینراو‬ ‫ئه‌م ش���ێوازه‌م نه‌بینوه‌‪ ،‬ک���ه‌بتوانیت له‌هه‌مو‬ ‫بواره‌کانی (ئابوری‪ ،‬سیاس���ی‪ ،‬رۆش���نبیری‪،‬‬ ‫س���ه‌ربازی‪)....‬ته‌حلیل بکه‌ی���ت‪ .‬ئه‌وه‌ی من‬ ‫ش���اره‌زاییم هه‌بێت له‌م ب���واره‌داو‌به‌تایبه‌تی‬ ‫ئه‌زمونی تی���وری‌و پراکتیکی���ی فێری کردوم‬

‫س���ه‌باره‌ت به‌(ته‌حلیل‌و پاراستنی معلوماتی)‬ ‫هه‌ر بابه‌تێکی سیاس���ی بێت یان گشتی بێت‬ ‫ئه‌گه‌ر وه‌کو پسپۆڕ ئه‌زمون‌و شاره‌زایی ته‌واوت‬ ‫نه‌بێ���ت‪ ،‬هه‌رگی���ز ناتوانیت خ���ۆت له‌قه‌ره‌ی‬ ‫بده‌یت‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ن���ده‌ی من زانیاریم هه‌بێت‬ ‫هه‌رچوار به‌ڕێزی ستافی به‌رنامه‌که‌جگه‌له‌وه‌ی‬ ‫له‌ب���واری کاری رۆژنامه‌وانی���دا تائه‌ندازه‌یه‌ک‬ ‫سه‌رکه‌وتوبون‪ ،‬به‌اڵم به‌بڕوای من له‌حه‌وسه‌ڵه‌و‬ ‫توان���ای ئه‌وان���دا نیه‌ک���ه‌بتوانن ش���روڤه‌ی‬ ‫هاوکێش���ه‌ سیاس���ییه‌کانی هه‌مو کوردستان‌و‬ ‫جیهان بکه‌ن له‌هه‌مان کاتدا به‌دیلی مه‌نتیقیان‬ ‫پێ بێ���ت چونکه‌هه‌رکامێکی���ان له‌و به‌ڕیزانه‬ ‫‌پێموانیه‌جگه‌ له‌کاری پراکتیکیان له‌بواره‌که‌ی‬ ‫خۆیاندا‪ ،‬که‌س���انی ئه‌کادیمی بن یان هه‌ڵگری‬ ‫دبلۆمێکی بااڵو ئاوا به‌رزبن له‌ (زانس���ته‌کانی‬ ‫زانی���اری‌و ته‌حلیلک���ردن‪ ،‬ڕاگه‌یان���دن‪ ،‬ی���ان‬ ‫زانسته ‌سیاسییه‌کان ‪)....‬یان هه‌ر زانستێکی‬ ‫تر که‌ڕاس���ته‌خۆ په‌یوه‌ندی ت���ه‌واوی هه‌بێت‬ ‫به‌ته‌حلیلی هه‌واڵ یان لێکۆلینه‌وه‌ی‌زانس���تی‬ ‫ب���ۆ ئه‌گه‌ره‌کان‌و پێش���هاته‌کان‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی من‬ ‫تێبینم کردبێت ته‌نها که‌ناڵه‌کانی ته‌له‌فیزونی‬ ‫ئێرانی نمونه‌ی له‌م ج���ۆره‌ به‌رنامانه‌ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫چوارکه‌س دێن سی س���ه‌عات شروڤه‌ی هه‌مو‬ ‫دنیای سیاس���ی دین���ی‌و فه‌رهه‌نگیی ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫پێمخۆشه‌ قفڵی بابه‌ته‌که‌م به‌وه‌بکه‌م به‌هیوام‬ ‫تێبینییه‌کانم بۆنی بونیادگه‌رایی لێ بێت زیاتر‬ ‫ئه‌و هاورێیانه‌ بتوانن شێوازو فوڕمی جیاوازتر‬ ‫ئاماده‌بک���ه‌ن له‌به‌رنامه‌که‌یان���دا‪ .‬بۆئ���ه‌وه‌ی‬ ‫ئێمه‌ی بین���ه‌ر متمانه‌مان به‌لێکۆڵینه‌وه‌کانیان‬ ‫زیاتربێت‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ی سه‌رنجیڕاکێشاوم‬ ‫هه‌ر چوار به‌ڕیز له‌سه‌ر‬ ‫هه‌مو کێشه‌و قه‌یرانه‌کانی‬ ‫کوردستان‌و جیهان قسه‌و‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤیان هه‌یه‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪ .6‬ته‌فعیلكردنی سیس���تمه‌كانی چاودێری‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌(میدی���ا‪ NGOs ،‬وات���ه‌ (ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ده‌سته‌اڵت)‬ ‫‪ .7‬شه‌فافیه‌ت‌و به‌ده‌ستخستنی زانیاری بێ‬ ‫گیروگرفت‪.‬‬ ‫‪ .8‬كردنه‌وه‌ی ده‌رگای فه‌رمانگه‌كانی داتاو‬ ‫زانیاری كه‌ ئێس���تا بۆ ئاستێكی زۆر داخراوه‌‬ ‫له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی پالندانانه‌وه‌ وه‌ك له‌س���ایته‌‬ ‫فه‌رمیه‌كه‌یاندا ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬پێشمه‌رجه‌ هه‌یكه‌لیه‌كان‪:‬‬ ‫‪ .1‬هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی لیژنه‌ی باالی ئابوری‌و‬ ‫جێگرتن���ه‌وه‌ی به‌لیژنه‌یه‌ك���ی ڕاوێ���ژكاری‌و‬ ‫جێبه‌جێكار كه‌ له‌و پۆستانه‌ پێكدێن‪:‬‬ ‫• سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫• سه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫• سه‌رۆكی حكومه‌ت‬ ‫• سه‌رۆكی ده‌سته‌اڵتی دادوه‌ری‬ ‫• س���ه‌رۆكی ‪ 5‬حیزب���ه‌ به‌ش���داربوه‌كانی‬ ‫كابینه‌ی ‪8‬‬ ‫‪ .2‬دروستكردنی كۆمیته‌یه‌كی پڕۆفیشناڵ‌و‬ ‫ته‌كنۆكرات���ی بڕیار ئام���اده‌كار ل���ه‌و بوارانه‌‬ ‫پێكهاتبێت‪:‬‬ ‫• خه‌ڵكانی پسپۆڕ له‌بواره‌ جیاجیاكان‬ ‫• سه‌رمایه‌داره‌كان‬ ‫• ده‌سته‌ی ئاماری كوردستان‬ ‫سه‌رچاوه‌كانی دابینكردنی سیوله‌‪:‬‬ ‫ب���ۆ دیاریكردنی س���ه‌رچاوه‌ی س���یوله‌ بۆ‬ ‫به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ی ئابوری كوردستان پرۆژه‌كه‌‬ ‫زیاتر پش���ت به‌س���یوله‌ی ناوخۆی كوردستان‬ ‫ده‌به‌س���تێت به‌پله‌ی یه‌كه‌م‪ ،‬بۆیه‌ له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫بناغه‌ی���ه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی كوردس���تان ده‌كات به‌‪3‬‬ ‫گروپی خاوه‌ن سیوله‌ به‌ئاستی جیاواز له‌سه‌ر‬ ‫بناغ���ه‌ی توان���ای خه‌رجی مانگان���ه‌ی خێزان‬ ‫وه‌ك له‌خش���ته‌ی هاوپێچیشدا دیاریكراوه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫جۆره‌ی خواره‌وه‌‪:‬‬ ‫گروپی یه‌كه‌م ‪:‬‬ ‫ئه‌و خێزانانه‌ ده‌گرێته‌وه‌ كه‌ ده‌توانن مانگانه‌‬ ‫سه‌رو‪ 2‬ملیۆن دینار (‪ 1600‬دۆالر) خرج بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م گروپه‌ ڕێژه‌ی خێزانه‌كان له‌كوردس���تاندا‬ ‫ده‌گات���ه‌ ‪ 20،4%‬كۆی خێزان���ه‌كان‪ .‬گرنگترین‬ ‫سیمای ئه‌م گروپه‌ بریتیه‌ له‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬زۆربه‌ی زۆری سیوله‌ی كوردستان له‌ژێر‬ ‫ده‌ستی ئه‌م گروپه‌دایه‌ كه‌ حیزبه‌ سیاسیه‌كان‬ ‫به‌(ملیاردێرو ملیۆنه‌ره‌كان) پێناسه‌یان ده‌كه‌ن‬ ‫بێجگه‌ له‌خاوه‌ن سیوله‌كانی تر كه‌ له‌و ئاسته‌‬ ‫كه‌مترن‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی توانا نه‌ختینه‌كانیانه‌وه‌‬ ‫له‌م گروپه‌دا ڕیزبه‌ن���د ده‌كرێن وه‌ك كارمه‌نده‌‬

‫)‪ )470‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/3/17‬‬

‫پله‌بااڵكان یان بزنسمانه‌كانی تر‪ .‬به‌مانایه‌كی‬ ‫ت���ر‪ ،‬هه‌مو ملیاردێرو ملیۆنه‌ره‌كان س���ه‌ر به‌م‬ ‫گروپ���ه‌ن به‌اڵم كۆی گروپه‌كه‌ هه‌موی ملیۆنه‌ر‬ ‫نین به‌ڵكو ڕێژه‌ی خێزانه‌ ملیۆنیرو ملیارده‌ره‌كان‬ ‫ل���ه‌و گروپ���ه‌دا زۆر كه‌م���ه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌مانیش���ن‬ ‫له‌كێش���انه‌وه‌ی س���یوله‌كانیان له‌بانكه‌كان���دا‬ ‫سیستمی بانكی كوردس���تان هه‌ره‌سی هێنا‌و‬ ‫جومگه‌كانی ئابوری كوردس���تانیان له‌سیوله‌و‬ ‫پاره‌ به‌تاڵ كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬له‌ڕوی هه‌ڵوێس���تی ئه‌م گروپه‌ له‌بزنس‌و‬ ‫ڕیزبه‌ندیان‪ ،‬گروپه‌ س���ه‌رمایه‌داره‌كه‌ی ناو ئه‌م‬ ‫گروپه‌‪ ،‬به‌سه‌ره‌كی له‌پێنج توێژی كۆمه‌اڵیه‌تیدا‬ ‫كۆده‌بن���ه‌وه‌ ك���ه‌ بریتی���ه‌ له‌كۆمپانیاكان���ی‬ ‫په‌یوه‌ندیك���ردن‪ ،‬كۆمپانیاكان���ی وزه‌و نه‌وت‪،‬‬ ‫كۆمپانیاكانی جگه‌ره‌و مه‌شروبات‪ ،‬كۆمپانیاكانی‬ ‫نیشته‌جێ‪ ،‬كۆمپانیاكانی بازرگانی كۆ‪.‬‬ ‫‪ .3‬گرنگترین سیمای (زۆربه‌ی ئه‌ندامه‌كانی)‬ ‫ئ���ه‌م گروپه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ك���ۆی داهاته‌كه‌یان‬ ‫له‌ئه‌قلیه‌ت���ی بزنس���ه‌وه‌ نه‌هات���وه‌ به‌ڵك���و‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی ڕاسته‌وخۆی سیاسی – ئابوری‌و‬ ‫ناڕاس���ته‌وخۆی س���ێبه‌ربونه‌وه‌ بۆ سیاسه‌ت‬ ‫هاتوه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئ���ه‌م گروپ���ه‌ س���ه‌رچاوه‌ی س���یوله‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌تایی به‌گه‌ڕخس���تنه‌وه‌ی ئاب���وری‬ ‫كوردستانن بۆ پرۆژه‌كه‌‪.‬‬ ‫گروپی دوه‌م‪:‬‬ ‫ئ���ه‌و خێزانان���ه‌ ده‌گرێته‌وه‌ ك���ه‌ خه‌رجی‬ ‫مانگانه‌ی���ان ده‌كه‌وێته‌ نێ���وان ‪ 2 – 1‬ملیۆن‬ ‫دین���ار (‪ 1600 – 800‬دۆالر)‪ ،‬ڕێژه‌یان له‌كۆی‬ ‫خێزانه‌كان���ی كوردس���تان ده‌گات���ه‌ ‪.41،9%‬‬ ‫ئ���ه‌م گروپه‌ ل���ه‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌وه‌ بریتین‬ ‫له‌س���ه‌رمایه‌داری مامناوه‌ندی كه‌رتی تایبه‌ت‌و‬ ‫كارمه‌ن���ده‌ پله‌داره‌كان���ی حكوم���ه‌ت وه‌ك‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌رو به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی‌و ش���اره‌زاو‬ ‫ڕاوێژكارو هاوشێوه‌كانیان‪ .‬ئه‌م گروپه‌ به‌حوكمی‬ ‫گه‌وره‌ی���ی قه‌باره‌ی ڕێژه‌ییان بزوێنه‌ری بازاڕن‬ ‫ب���ه‌و خه‌رجیان���ه‌ی ك���ه‌ له‌ب���ازاڕدا ده‌یكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی تره‌وه‌ ئه‌م گروپه‌ خه‌س���ڵه‌تێكی زۆر‬ ‫گرنگیان هه‌یه‌ كه‌ هه‌م سه‌رمایه‌یان الی خۆیان‬ ‫هه‌ی���ه‌ ئه‌گه‌ر گه‌وره‌ش نه‌بێ���ت‌و هه‌م عه‌قڵی‬ ‫كارو بزنس‌و وه‌به‌رهێنانیان پێیه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‬ ‫زۆرب���ه‌ی ئه‌ندامانی گروپی یه‌ك���ه‌م كه‌ ته‌نها‬ ‫له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی سیاسی – ئابوری وه‌ستاون‪.‬‬ ‫ئه‌م كه‌رته‌ ڕێكخه‌ری كارن به‌گش���تی چ وه‌ك‬ ‫خاوه‌ن پ���رۆژه‌ یان سه‌رپه‌رش���تی كارگێڕی‌و‬ ‫هونه‌ری پرۆژه‌‪.‬‬ ‫گروپی سێهه‌م‪:‬‬

‫ئ���ه‌م گروپ���ه‌ خێزانه‌كان���ی كوردس���تان‬ ‫له‌خۆده‌گرێ���ت كه‌ خه‌رج���ی مانگانه‌یان له‌‪8‬‬ ‫هه‌ش���ت س���ه‌د ه���ه‌زار دین���ار (‪ 640‬دۆالر)‬ ‫به‌ره‌وخواره‌‪ .‬ڕێژه‌یان ده‌گاته‌ ‪ ،37،6%‬له‌ڕوی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌ بریتین له‌كه‌رتی تایبه‌تی بچوكی‬ ‫بێ س���ه‌رمایه‌و كارمه‌نده‌ داهات نزمه‌كانی ناو‬ ‫فه‌رمانگه‌كان‪ .‬له‌ڕوی هه‌ڵوێستی وه‌زیفیانه‌وه‌‬ ‫ته‌نها خاوه‌نی هێزی بازون‌و به‌ش���ێكی گرنگن‬ ‫له‌بزاوت‌و جوڵه‌ی بازاڕ‌و خواسته‌كانیان تێرنیه‌و‬ ‫تونیه‌ بۆ كااڵو خزمه‌تگوزاری بۆیه‌ زیادكردنی‬ ‫داهاته‌كانی���ان داوا له‌س���ه‌ر كااڵی گش���تی‬ ‫به‌رزده‌كاته‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م گروپه‌ كار جێبه‌جێكارن‬ ‫له‌كه‌رته‌ ئابوری‌و خزمه‌تگوزاریه‌كاندا‪.‬‬ ‫میكانیزمه‌كانی دابینكردنی سیوله‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬پرنسیپه‌كانی میكانیزمه‌كه‌‪:‬‬ ‫• به‌هێزكردنی پرۆژه‌ كاراكان‬ ‫• هه‌ڵس���انه‌وه‌ی پرۆژه‌ په‌ككه‌وتوه‌كان یان‬ ‫گۆڕینیان به‌ پڕۆژه‌ی كارا‬ ‫دوه‌م‪ :‬هه‌نگاوه‌كانی میكانیزمه‌كه‌‪:‬‬ ‫• به‌پش���كداركردنی هه‌ندێ���ك له‌كۆمپانیا‬ ‫گه‌وره‌و كاراكان‬ ‫• ش���ێوازی تێكه‌ڵكردن���ی پ���ڕۆژه‌ ی���ان‬ ‫پاش���كۆكردنی پ���ڕۆژه‌كان ب���ۆ یه‌كت���ری‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی هه‌ڵس���انه‌وه‌ی ئ���ه‌و پرۆژان���ه‌‬ ‫به‌تایبه‌تی كه‌ هاوته‌ریب���ن له‌به‌رهه‌مهێنان بۆ‬ ‫یه‌كتری‪.‬‬ ‫• دیاریكردن���ی بڕێك پ���اره‌ی مانگانه‌ بۆ‬ ‫س���ه‌رمایه‌داره‌كه‌ یان خاوه‌ن پرۆژه‌ی كارا بۆ‬ ‫ئیداعكردن له‌بانك كه‌ النیكه‌م بۆ نمونه‌ تا ‪6‬‬ ‫مانگ ڕاینه‌كێشێته‌وه‌‪.‬‬ ‫• ده‌ركردن���ی س���ه‌نه‌داتی وه‌به‌رهێنان بۆ‬ ‫ماوه‌ی درێژو مامناوه‌ند له‌سه‌ر بانكی ناوه‌ندی‬ ‫كوردس���تان ی���ان بانك���ه‌ ته‌خه‌سوس���یه‌كان‬ ‫(بازرگانی‌و پیشه‌س���ازی‌و كش���توكاڵی) یان‬ ‫پرۆژه‌ سه‌ركه‌وتوه‌كان به‌رامبه‌ر به‌سود‪.‬‬ ‫• وه‌رگرتنی قه‌رزی ده‌ره‌كی له‌سه‌ر بناغه‌ی‬ ‫زانس���تی بۆ وه‌رگرتن‌و به‌كارهێنان كه‌ گونجاو‬ ‫بێت بۆ كوردستان‬ ‫• وه‌رگرتنی وه‌دائیعی وه‌به‌رهێنان له‌بانكه‌‬ ‫ته‌خه‌سوس���یه‌كان به‌رامبه‌ر سود یان قازانجی‬ ‫مورابه‌حه‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كار به‌سود ناكه‌ن‬ ‫له‌به‌ر هۆی ئاینی‪.‬‬ ‫• كارئاسانی بۆ كه‌رتی تایبه‌ت بۆ پرۆژه‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێن���ان له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ ی���ان قه‌رزكردن‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ به‌زه‌مانه‌تی حكومه‌ت‪.‬‬ ‫• پێداچون���ه‌وه‌ به‌ك���ۆی گرێبه‌س���ته‌كانی‬ ‫حكوم���ه‌ت له‌گه‌ڵ الیه‌نی ت���ردا تاك بێت یان‬

‫گروپ ی���ان كۆمپانیا یان ڕێكخراو یان حیزب‌و‬ ‫‪..‬هتد‬ ‫• ته‌رش���یقكردنی حی���زب‌و وه‌رگرتنه‌وه‌ی‬ ‫ئیمتیازات‌و مومته‌له‌كاتی حكومه‌ت لێیان‪.‬‬ ‫• ده‌ستبه‌س���ه‌راگرتنی ماڵ���ی گ���وازراوه‌و‬ ‫نه‌گ���وازراوه‌ی گه‌نده‌ڵ���كاران به‌پێ���ی‬ ‫مه‌حكه‌مه‌یه‌كی عادیالنه‌‪.‬‬ ‫• كه‌مكردنه‌وه‌ یان ئیلغاكردنه‌وه‌ی خه‌رجیه‌‬ ‫ناپێویس���تیه‌كانی حكوم���ه‌ت به‌تایبه‌ت���ی‬ ‫كه‌سیه‌كان بێئه‌وه‌ی زیان له‌وه‌زیفه‌ گرنگه‌كانی‬ ‫حكومه‌ت بدات‪.‬‬ ‫• كۆكردنه‌وه‌ی داهات‌و كرێكانی حكومه‌ت‬ ‫له‌و موڵ���ك‌و خزمه‌تگوزاریانه‌ی پێشكه‌ش���ی‬ ‫ده‌كات به‌ڕێنمای زیره‌ك كه‌ نه‌بێته‌ خراپكردنی‬ ‫گوزه‌ران���ی توێ���ژی ‪ 800‬ه���ه‌زار به‌ره‌وخوار‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی خاڵه‌ گومرگی���ه‌كان‌و دۆمینه‌كانی‬ ‫حكومه‌ت‪.‬‬ ‫• ته‌به‌نیكردن���ی سیاس���ه‌تی هان���دان بۆ‬ ‫گێڕانه‌وه‌ی موسته‌حه‌قاتی حكومه‌ت به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌س���تنه‌وه‌ی به‌ڕێژه‌ی داش���كانه‌وه‌ به‌سه‌قفی‬ ‫زه‌مه‌نی‪.‬‬ ‫بواره‌كانی به‌كارهێنانی س���یوله‌ی دابینكراو‬ ‫به‌پێی ئه‌وله‌ویه‌ت‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬موچه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬بانكی كشتوكاڵی‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬بانكی پیشه‌سازی‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ :‬بانكی خانوبه‌ره‌‪.‬‬ ‫سه‌قفی زه‌مه‌نی جێبه‌جێكردنی پرۆژه‌كه‌‪:‬‬ ‫قۆناغی یه‌كه‌م‪ 6 – 1 :‬مانگ بۆ په‌یداكردنی‬ ‫سیوله‌و به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ی ئابوری‪.‬‬ ‫قۆناغ���ی دوه‌م‪ 12 – 6 :‬مان���گ بۆ دانانی‬ ‫پالن بۆ كه‌رته‌كانی پیشه‌س���ازی‌و كشتوكاڵ و‬ ‫خانوبه‌ره‌‪.‬‬ ‫ته‌حه‌داكان���ی ب���ه‌رده‌م جێبه‌جێكردن���ی‬ ‫پرۆژه‌كه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬نه‌بون���ی ئیراده‌ی سیاس���ی له‌الیه‌ن ‪5‬‬ ‫حیزبه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬جێبه‌جێكردن���ی پرۆژه‌كه‌ به‌ش���ێواویی‌و‬ ‫ئیفلیجبونی‪.‬‬ ‫‪ .3‬جێبه‌جێكردن���ی میكانیزمه‌كان به‌هه‌ڵه‌و‬ ‫نه‌زانی‪.‬‬ ‫‪ .4‬به‌الڕێدابردن���ی له‌الی���ه‌ن زه‌ره‌رمه‌ن���ده‌‬ ‫ده‌ستڕۆشتوه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .5‬ده‌ستێوه‌ردانی هێزه‌ ناوچه‌ییه‌كان‪.‬‬

‫میوانە دردۆنگەكانی مێژو‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫هەموم���ان دەزانی���ن پارت���ی خاوەن���ی دو‬ ‫س���ەرچاوەی گرنگ���ە كە یەكێكی���ان پارەیە‪،‬‬ ‫ئەویتریش���یان س���وپایە‪،‬لەكاتێكدا گۆڕان نە‬ ‫پارەی هەیە نە س���وپا‪ ،‬بەاڵم ئەم دو خاڵەی‬ ‫پارتی بۆ كێش���ە ناوخۆیی���ەكان یەكالكەرەوە‬ ‫نییە‪ ،‬راس���تە هەردوال خاوەنی خەڵكن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گرفت���ی پارتی لەوەدای���ە خاوەنی خەڵكێكی‬ ‫زۆری گەن���دەڵ‌و بەرژەوەندخ���وازی تایبەتە‪،‬‬ ‫واتا هەرئەوەن���دە لەگەڵ پارت���ی دەبێت كە‬ ‫بەرژەوەندییەكان���ی خ���ۆی پ���ێ دەپارێزێ‪،‬‬ ‫ئەمەش زیات���ر بوه‌تە مایەی ناڕەزایی خەڵك‪،‬‬ ‫گۆڕانیش خاوەنی خەڵكێكە هەڵپەی ئەوەیانە‬ ‫بگەن بەكێك‌و شیرینییەكەی دەسەاڵت‪ ،‬تاوەك‬ ‫پارتی‌و یەكێتی بەشی خۆیان بەركەوێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وێ���ڕای چونیان بۆ ن���او حكومەت‪ ،‬هێش���تا‬ ‫بەباش���یی تامی ئەو كێكەیان نەكردوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫گوتارەكانی���ان هەندێكجار بەالی دەس���ەاڵتەو‬ ‫هەندێكجاریش وەریدەسوڕێنن بۆ الی خەڵك‪،‬‬ ‫ئەمەش زیاتر لەس���ەرگەردانی دەچێت‪ ،‬نەك‬ ‫لەفەلس���ەفەی حوكمڕانی‪ .‬من بەش���بەحاڵی‬ ‫خۆم پێموایە ئەو كێكەی دەسەاڵت كە گۆڕان‬ ‫خ���واردی‪ ،‬هی���چ جیاوازییەكی نیی���ە لەگەڵ‬ ‫میوەی ئ���ەو درەختەی كە ئ���ادەم خواردی‪،‬‬ ‫ئیبلیس لەڕێگای ح���ەواوە توانی ئادەم فریو‬ ‫ب���دات‌و می���وەی درەختێك���ی حەرامك���راوی‬ ‫دەرخوارد بدا‪ ،‬خوداش غەزەبی لەئادەم گرت‌و‬ ‫لەناو ئەو بەهەشتە بەرینە دەریكردو فڕێیدایە‬ ‫س���ەرزەوی‪ ،‬بۆئەوەی تاماوە بەسەختی شەڕو‬ ‫رەنجدان���ەوە نان پەیدا بكات‌و بژی‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫پێ���ش فریودانەك���ەی‪ ،‬خودا هەم���و رۆژێك‬ ‫ب���ۆ بینینی ئادەم‌و حەوا دەچوە بەهەش���ت‪،‬‬ ‫بزوتن���ەوەی گۆڕان ئەو كێك���ەی خوارد‪ ،‬تازە‬ ‫ناتوانێ بگەڕێتەوە بەهەش���ت‪ .‬لەوالیشەوە من‬ ‫ب���ڕوام وایە پارتی دیموكراتی كوردس���تانیش‬ ‫بەدرێژایی مێژوی خۆی روبەڕوی مەترسییەكی‬ ‫ترسناكی لەشێوەی ئەمڕۆدا نەهاتوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ئێس���تا هەیە هەڕەش���ەیەكی جیدییە لەسەر‬ ‫ئێس���تاو ئایندەی پارتی‪ ،‬كە تائێس���تا پارتی‬ ‫بەباشی یان هەستی پێنەكردوە‪ ،‬یان هەستی‬ ‫پێكردوە بەاڵم (ال حول وال قوە)یە‪،‬لەكاتێكدا‪،‬‬ ‫رێگاكان زۆرن بۆ چارەسەركردنی ئەو گرفتانە‪،‬‬ ‫ئەگەر ویست‌و ئیرادە هەبێت‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی یەكەمی���ن ك���ەس ب���و خودای‬ ‫دروستكرد‪ ،‬بێشك ترس���نۆكترین كەس بوە‪،‬‬ ‫لەس���ەرەتاییترین قۆناخ���ی مرۆڤایەتیدا‪ ،‬ئەو‬ ‫قۆناخەی مرۆڤەكان یەكجار سادەو ساكاربون‪،‬‬ ‫ترس���یان لەسروش���ت‌و لەدەوروبەری خۆیان‌و‬ ‫تەنانەت ترسیان لەخودی خۆشیان هەبو‪ ،‬هاتن‬ ‫بۆئەوەی دڵی خۆیان بدەنەوە‪ ،‬خواوەندێكیان‬

‫بۆ خۆیان دروستكرد‪ ،‬قەناعەتیشیان بەخۆیان‬ ‫دەهێنا كە ئەوە خودایەو پشتیوانیان لێدەكات‪،‬‬ ‫تۆ بڕوانە ترس چی بەمرۆڤ دەكات‪ ..‬كاتێك‬ ‫ه���ۆزو خێڵەكانیش س���ەرۆكێكیان بۆ خۆیان‬ ‫دادەنا یان یەكێك خۆی دەكرد بەسەرۆك تەنیا‬ ‫بۆ ئەوەبو‪ ،‬خۆی‌و كەسە نزیكەكانی خۆی هەم‬ ‫بپارێزێ���ت‌و هەمیش قەڵەمڕەوی بەس���ەر ئەو‬ ‫خەڵكە هەبێت كە لەچواردەوری كۆبونەتەوە‪.‬‬ ‫دەوڵەت���ە س���ەرەتاییەكانیش بەهەمانش���ێوە‬ ‫لەپێناوی پاراس���تن‌و بەردەوامبونی س���ەرۆك‬ ‫خێڵ���ەكان دروس���تكراون‪ ،‬ن���ەك بۆ یاس���او‬ ‫پاراس���تنی مافی مرۆڤ‪ ،‬بەپێچەوانەوە مافی‬ ‫مرۆڤیان زیاتر پێشێل دەكرد‪ .‬رەنگە گرنگترین‬ ‫مێ���ژوی مەسیحییەت‪،‬لەس���ەرەتادا ئەوەبوبێ‬ ‫ك���ە برەودان���ی یەهودییەت بەخێڵپەرس���تی‬ ‫كەمبكات���ەوە‪ ،‬یان ه���ەر دایبماڵێت‪ ،‬چونكە‬ ‫خێڵپەرس���تی بەهەمو مانایەكەوە‪ ،‬گوزارشت‬ ‫لەدواكەوتویی‌و گەلێكی لۆكاڵی دەكات‪.‬‬ ‫فیۆدۆر دیستۆیڤس���كی لەرۆمانی برایانی‬ ‫كارامازۆف‌و ئەلبێر كام���ۆش لەهەردو كتێبی‬ ‫مرۆڤ���ی یاخی‌و تاعوندا بەدەنگی زۆر بەرزەوە‬ ‫بانگیانهەڵ���دا ك���ە یاخیبون س���ەرچاوەیەكی‬ ‫ئەخالق���ی هەیە‪ .‬نیچەش بەدەنگە هەمیش���ە‬ ‫بەرزەك���ەی پێمان���ی وت‪ ،‬یاخیب���ون مرۆڤ‬ ‫لەنەبون���ەوە دەكات���ە بون‪ ،‬یاخیب���ون ئەگەر‬ ‫هی���چ بەرهەم نەهێن���ێ‪ ،‬جگ���ە لەجورئەت‌و‬ ‫ئازای���ی ه���اوكات دەش���ڵێت بەڵ���ێ من هەم‬ ‫والێرەم‪ .‬ئەوان���ەی یاخیش دەب���ن‪ ،‬ئەوانەن‬ ‫هەم���و شوناس���ێكیان ل���ێ س���ەندراوەتەوەو‬ ‫بەدوای شوناس���دا وێڵ‌و س���ەرگەردانن‪ ،‬بۆیە‬ ‫یاخ���ی دەبن‪،‬زۆرجار لەقۆناخ���ی یاخیبونیش‬ ‫تێدەپەڕن‪.‬‬ ‫جیاوازییەك���ی زۆر گەورە هەیە لەنێوان‬ ‫ئ���ارەزوی بون���ی دەس���ەاڵت وەك ئام���رازو‬ ‫دەس���ەاڵت وەك ئامانج‪،‬لەه���ەر واڵتێك���دا‬ ‫سەركردە دەس���ەاڵتی لەال ئامانج بێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫لەناو ئەو ئامانج‌و دەسەاڵتەدا‪ ،‬زۆرترین حەزو‬ ‫خولیای تایبەتی خۆی كپ كردوەو چاوەڕوانی‬ ‫هەلێكە تاگەش���ەیان پێب���داو هەمو هەوڵێك‬ ‫ب���دات ب���ۆ وەدیهێنانیان‪ ،‬رەنگ���ە لەناوچەی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت‪ ،‬هەمو س���ەركردەكان‬ ‫دەسەاڵت بۆیان ئامانج بێت‪ ،‬چونكە دەیبینین‬ ‫لەماوەی حوكمڕانیكردنیان ناتوانن ئازارەكانی‬ ‫خەڵك س���وك بكەن‪ ،‬ناش���توانن بەس���انایی‬ ‫ماڵئاوایی لەدەس���ەاڵتە ناشیرینەكەی خۆیان‬ ‫بك���ەن‪ .‬ئەخالقی نادیموكرات���ی لەرۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس���تدا لەژێر هەڕەشەو قەیرانێكی توندا‬ ‫دەژی‪ ،‬ئەخالق���ی نادیموكراتی ئەو ئەخالقەیە‬ ‫كە زۆرێك لەتاكەكان���ی مرۆڤ هاوێر دەكات‌و‬

‫دەڵێت‪ :‬ئەمانە دەبێت خاوەنی شتە باشەكان‬ ‫بن‌و ئەوانیتریش دەبێت خزمەتی ئەوان بكەن‪.‬‬ ‫چونكە عەش���ق بەدەس���ەاڵت وەك شەهوەت‬ ‫پاڵنەرێك���ی بەهێزەو هەم���و كاتێك ئامادەیە‬ ‫كۆمەڵێكت بۆ بكوژێ لەپێناو ئەوەی كۆمەڵێكی‬ ‫دیكە بەخۆشی بژی‪ .‬عەشق بەدەسەاڵت هەمو‬ ‫هۆڕمۆنەكان���ی پ���ڕە لەش���ەهوەت‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫نەرگس���ی دەبێ���ت‪ ،‬كاتێك ت���وڕەی دەكەی‪،‬‬ ‫یان مەترس���ی بۆ س���ەری دەهێنی‪ ،‬ئامادەیە‬ ‫وەكو نیرۆن بەدیار س���وتانی رۆماوە‪ ،‬مۆسیقا‬ ‫بژەنێ‪.‬‬ ‫م���ن كە دەمەوێ ناوی بوداو مەس���یح‌و‬ ‫فیس���اگۆرس‌و گالیلۆ ببەم‪ ،‬هی���چ كام لەوانە‬ ‫پشتیوانیان لەحكومەتەوە وەرنەگرتوە مەگەر‬ ‫كاتێ���ك ك���ە بیروڕاكانیان بەرف���راوان بون‌و‬ ‫كاریگەری خۆیان دروس���تكرد‪ ،‬هیچكام لەوانە‬ ‫لەسەردەمی خۆیاندا سەركەوتنێكی ئەوتۆیان‬ ‫بەدەست نەهێنا‪ ،‬هەركاتێك دەسەاڵت ئامانجی‬ ‫یەكەمی ئەوان بوایە هیچ كامیان لەژیانی جۆری‬ ‫مرۆڤدا بەئەندازەیەكی زۆر كاریگەریان نەدەبو‪،‬‬ ‫هیچ���كام لەوانە بەدوای جۆرێك لەدەس���ەاڵت‬ ‫نەبون كە ئەوان���ی تر كۆتوبەند بكات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەدوای دەس���ەاڵتێكەوە بون كە خەڵكی ئازاد‬ ‫دەكرد‪ .‬بۆیە مەس���یحییەت لەس���ەرەتاییترین‬ ‫رۆژەكانیدا هیچ جواڵنەوەیەكی سیاسی نەبو‪.‬‬ ‫ئەوە دوای لەخاچدانەكەی بو‪ ،‬پۆلس رێگاكەی‬ ‫روناك كردەوە‪..‬‬ ‫شكس���تی بزوتنەوەی چین���ی كرێكاران‬ ‫بو ماركۆزی ناچاركرد ب���ۆ فرۆید بگەڕێتەوەو‬ ‫ش���یكردنەوە دەرونییەكان���ی غەریزەی مرۆڤ‬ ‫تاوتوێ بكاتەوە بۆ پڕكردنەوەی ئەو كەلێنانەی‬ ‫كە كەوتونبونە نێو فەلسەفەكەی ماركسیزم‪ .‬كە‬ ‫ئەویش بریتی بو لەبێتوانایی چینی كرێكارانی‬ ‫پیشەسازی لەبەدەستهێنانی شۆڕشگێڕییەكی‬ ‫پێویس���ت بۆ گەیش���تن بەسۆس���یالیزمێكی‬ ‫تەندروس���ت‌و ئینج���ا گەیش���تن بەكۆمۆنیزم‪.‬‬ ‫بەتایبەتی ئەو شكس���تەی ك���ە چینی كرێكار‬ ‫لەس���ااڵنی ‪ 1929‬تا ‪ 1939‬لەتەواوی ئەوروپا‬ ‫پێیكەوت‪ ،‬كە نەیتوانی بارودۆخە لەبارەكە بۆ‬ ‫بەرژەوەندی خۆی بقۆزێتەوە‪ .‬هەر ئەمەش بو‬ ‫وای لەستالین كرد پش���تگیری لەسۆسیالیزم‬ ‫لەتاك���ە واڵتێكدا بكات‪ ،‬ك���ە ڕێك پێچەوانەی‬ ‫بیری ماركسی بو‪..‬‬ ‫ئەخ�ل�اق بۆ دادوەرو بۆ پزیش���ك چەندە‬ ‫گرنگ‌و پێویس���تە‪ ،‬سەد ئەوەندەش بۆ پیاوی‬ ‫سیاسی‌و سیاسەتمەداران پێویستترە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەگەر دەوڵ���ەت‌و حوكمڕان���ی ئەخالقی تێدا‬ ‫نەما‪ ،‬دادوەرو پزیش���ك‌و‪،..‬ناتوانن بنەماكانی‬ ‫ئەخ�ل�اق بپارێزن‪ ،‬چونكە تەنی���ا لەدەوڵەتی‬

‫دیموكراس���ی‌و سیس���تەماتیكیدا ئەخ�ل�اق‬ ‫دەپارێ���زرێ‪ .‬ت���ۆ وەرە لەهەم���و قوتابیانی‬ ‫ئ���ەم هەرێمە بپرس���ە‪ ،‬كە چ كاتێ���ك لەژیان‬ ‫بێ���زار دەبیت‪ ،‬هەمو مندااڵن���ی بنەڕەتی بێنە‬ ‫لەو وەاڵمەدا بەیەك دەن���گ پێتدەڵێن‪ ،‬تەنیا‬ ‫لەكات���ی دەوامی قوتابخانەكانی���ان بێزارو بێ‬ ‫تاقەت دەبن‪ ،‬بەاڵم لە ‪ 24‬س���اڵی رابردوش���دا‬ ‫هیچ رێگەچارەیەك ب���ۆ ئەو تاقەتپڕوكێنییەی‬ ‫قوتابی���ان لەقوتابخانەكان���دا نەدۆزراوەتەوە‪.‬‬ ‫دەبو لەڕوی دەرونیی���ەوە قوتابخانەكانی ئەم‬ ‫هەرێمە(بەمامۆس���تاو میت���ۆدی وەزارەت���ی‬ ‫پ���ەروەردە) جیهانێكی ئەوەن���دە جوانیان بۆ‬ ‫قوتاب���ی دروس���تبكردایە‪ ،‬بەجۆرێك قوتابیان‬ ‫لەرۆژانی پش���ودا دڵیان تەن���گ بوایە چونكە‬ ‫لەقوتابخانە دوردەكەون���ەوە‪ ،‬كارلێكی بەهێز‬ ‫لەنێوان قوتابی‌و مامۆس���تا دروس���ت نەبێت‪،‬‬ ‫بەش���ێوەیەك قوتابی���ان ئەو هەس���تەیان ال‬ ‫دروس���ت ببێت كە نزیكترین‌و س���ودمەندترین‬ ‫كەس بۆ ئ���ەوان ئەوە مامۆس���تاكانیانن‪ ،‬كە‬ ‫ش���وێنی دایك‌و باوكیانی بۆ ئەوان گرتۆتەوە‪،‬‬ ‫ئەم قوتابخانەیە ب���ون‌و نەبونی جیاوازییەكی‬ ‫ئەوتۆی لێ ناكەوێتەوە‪.‬‬ ‫ش���ێخ زاید بن س���وڵتان‪ ،‬هیچی كەمتر‬ ‫نییە لەجۆرج واشنتن‌ی ئەمریكی‪ ،‬هەردوكیان‬ ‫دامەزرێن���ەری واڵت���ن‌و لەالی���ەن هاواڵتیانی‬ ‫واڵتەكەیان���ەوە‪ ،‬پەیكەری���ان ب���ۆ دەكرێت‌و‬ ‫مەراس���یمی ش���ایانیان بۆ دەگێڕدرێ‪،‬راستە‬ ‫ئەمری���كا زلهێزێكی گ���ەورەی جیهانە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمریكاش‪ ،‬تا بەریتانیا لەناو ش���ەڕی دوەمی‬ ‫جیهان���ی لەن���او خوێندا نەگ���ەوزی‪ ،‬ئەمریكا‬ ‫نەبوبوە واڵتی یەكەم‪ ،‬سەیركە جوگرافیا چەند‬ ‫گرنگە‪ ،‬جوگرافیا لەهەزاران فیكرو فەلس���ەفە‬ ‫گرنگت���رو بەهادارت���رە‪ ،‬م���ن دڵنی���ام واڵتی‬ ‫ئیماراتیش‪ ،‬دوای نیوسەدەی دیكە‪ ،‬نەك تەنیا‬ ‫واڵتان���ی عەرەبی‪ ،‬بەڵكو ئاس���یاو ئەوڕوپاش‬ ‫داكۆكی لێدەك���ەن‪ ،‬چونكە بەرژەوەندییەكانی‬ ‫ئەوانیش���ی گەیاندۆتە ناو ئیمارات‪ ،‬سەیركەن‬ ‫ش���ێخێكی ئیماراتی شوێنی تایبەتی بۆ مەلها‬ ‫كردۆتەوە‪ ،‬تەنیا بۆ ئەوەی‪ ،‬كوڕە گەنجەكانیان‬ ‫بەه���ۆی كەبت���ی سێكس���ییەوە رو نەكەن���ە‬ ‫ئەوروپا‪،‬لەشێخایەتی خۆیشی نەكەوت‌و ئێستا‬ ‫ئەو پیاوە پێ پەتیی���ە گەورەتر بوە‪ ،‬ئەمەیە‬ ‫دروستكاری مێژو‪ ،‬س���ەیركەن‪ ،‬ئێمەش چۆن‬ ‫لەن���او بازنەیەكی بەتاڵدا ش���ەڕ لەگەڵ خودو‬ ‫ناخمان دەكەین‪ ،‬ئاخر ئێمە ئەوە یەك چارەکە‬ ‫س���ەدەیە مێوانێكی دڕدۆنگی مێژوین‪ ،‬بەهۆی‬ ‫حەزی شێتانەو ش���ەهوەتی نێرگسیانەمانەوە‬ ‫نەمانتوانیوە‪ ،‬یەك الپەڕە لەمێژوی پڕ شكۆدا‬ ‫بنوسینەوە‪..‬‬

‫‪19‬‬

‫شه‌ڕی داعش‬ ‫رێگای ‌ه یان مه‌به‌ست‬ ‫شێخ محمد قه‌ره‌داغی‬ ‫لـــــه‌سه‌ره‌تادا له‌وه‌ ده‌ست پێده‌كه‌م‬ ‫كه‌ باس���ێك له‌رێكخراوه‌ ئیسالمییه‌كان‬ ‫بكه‌م وه‌ك رێكخراوی ئیخوان المسلمین‌و‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی ئیس�ل�امی‌و یه‌كگرت���وی‬ ‫ئیس�ل�امی‌و كۆمه‌ڵه‌ی‌ ئیسالمی‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫تا ئێس���تا چه‌ند رێكخراوێكی ئیسالمی‌‬ ‫میانڕه‌ون‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تادا ئه‌م رێكخراوانه‌‬ ‫خۆی���ان به‌نوێن���ه‌ری ئیس�ل�ام زانیوه‌‬ ‫به‌ئێستاشه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئه‌نجامی هه‌ندێ‬ ‫ملمالنێ���ی سیاس���ــــــــی‌و جی���اوازی‬ ‫بیروبۆچونه‌كان‌و جیابونه‌وه‌‌و دروستبونی‬ ‫رێكخراوی كه‌ سه‌ری‌ هه‌ڵداوه‌ بــــــــه‌اڵم‬ ‫ئه‌مانه‌ وه‌ك له‌ سااڵنی ‪ 2012‬دا له‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تاندا رێكخراوی جوند االسالم‌و‬ ‫انصــــــار االسالم سه‌ری هه‌ڵداو فه‌توای‌‬ ‫كوش���تن وتوانه‌وه‌ی هێ���زی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫كوردیان دا‪ .‬ئ���ه‌وه‌ ب���و لـــــــه‌ماوه‌ی‬ ‫چه‌ند مانگێكدا كوشتن‌و برینێكی زۆریان‬ ‫به‌رامبه‌ر خه‌ڵكی كوردس���تانیاندا ئه‌وه‌‬ ‫بو له‌س���اڵی ‪ 2003‬له‌گه‌ڵ لێدانی عیراقدا‬ ‫ئه‌مانیش گورزی كوش���نده‌یان به‌ركه‌وت‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌مریكا بون���ه‌ ئاردی ناو دڕك‬ ‫‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌م لێدانه‌ دو په‌ی���ام بوه‌ بۆ‬ ‫رێكخراوه‌ توندره‌وه‌كان‪:‬‬ ‫یه‌كه‌میان‪ /‬په‌یامێك بو به‌ئاگای كردن‬ ‫به‌وه‌ی ج���ارێ زوه‌ بۆ ده‌ركه‌وتنی ئێوه‌‬ ‫چونكه‌ كــــ���اری ئێمه‌ روخاندنی صدام‬ ‫حسین‌و ش���ێوایانی روخساری ئیسالم‌و‬ ‫قورس���ایی گه‌ل���ی عی���راق لــه‌به‌رده‌م‬ ‫جیهاندا ‪.‬‬ ‫باسی دوه‌م ‪ /‬په‌یامێك بو ئه‌گه‌ر كار‬ ‫بۆ ئێم���ه‌ نه‌كه‌ن بونت���ان مه‌حاڵه‌ نه‌ك‬ ‫له‌كوردستــان‌و عێراق به‌ڵكو له‌جیهاندا‪.‬‬ ‫نامه‌وێ���ت ل���ه‌وه‌ زیات���ر بچم���ه‌ ناو‬ ‫ورده‌كاریه‌كانه‌وه‌ بۆیه‌ ده‌چمه‌وه‌ س���ه‌ر‬ ‫باسی سه‌ره‌كییه‌كه‌ ئه‌ویش دروستبون‌و‬ ‫س���ه‌رهه‌ڵدانی داع���ش (ڕێگای���ه‌ ی���ان‬ ‫مه‌به‌سته‌) خوێنه‌رانی وشیار سه‌یركه‌ن‪،‬‬ ‫لــــ���ه‌دوای‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ ئه‌مری���كا‌و‬ ‫ده‌ركردنیان له‌عێراق ئ���ه‌وه‌ بو به‌هاری‬ ‫ئیسالمی س���ه‌ری هه‌ڵدا لـــــــه‌ زۆربه‌ی‬ ‫واڵته‌ عه‌ره‌بییه‌كان‌و خه‌ڵكی ئه‌م واڵتانه‌‬ ‫بێ ئاگا بون له‌و پالنانه‌ی كه‌ دارێژراوه‌‬ ‫بۆ به‌ش���ه‌ڕدانی‌ ئیس�ل�ام به‌ئیس�ل�ام‪،‬‬ ‫ده‌بینی���ن تا ئێس���تاش زۆرب���ه‌ی واڵته‌‬ ‫عه‌ره‌بیی���ه‌كان به‌ده‌س���ت به‌ناو به‌هاری‬ ‫ئیس�ل�امی‌ ده‌ناڵێنن‌و نازانن ئه‌م به‌هاره‌‬ ‫ئیسالمییه‌ به‌ره‌و كوێ ده‌یانبا ‪..‬‬ ‫كوردستانی خۆشمان ئه‌وه‌ بو له‌ساڵی‬ ‫‪ 2012‬دا رێكخ���راوه‌ ئیس�ل�امییه‌كان‬ ‫بــــــــــــه‌پاڵپش���تی رێكخراوێك���ی‬ ‫عیلمانی‌ الس���ایی هه‌ڵگیرسانی به‌هاری‬ ‫ئیس�ل�امییان كرده‌وه‌ زیاد له‌سێ مانگ‬ ‫به‌رده‌وام بو به‌هه‌راس���انكردنی خه‌ڵكی‬ ‫كوردس���تان‌و وه‌س���تانی ژیانی ئاسایی‬ ‫به‌كوش���تدانی‌ زیاد ل���ه‌ ‪ 12‬گه‌نجی ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی باروزروفی‬ ‫واقیعی كوردستان گونجاو نه‌بو به‌زویی‬ ‫دامركایه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ له‌مانگی‬ ‫شه‌شی ‪ 2014‬رێكخراوێك سه‌ری هه‌ڵدا به‌‬ ‫ن���اوی داعـــش كه‌ پێی ده‌ڵێن ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیس�ل�امی له‌عیراق‌و شام كه‌ ده‌ركه‌وتوه‌‬ ‫ئه‌مانه‌ كه‌س به‌موس���ڵمان نازانن به‌س‬ ‫خۆیان نه‌بێ‌ بۆیه‌ زۆر ناموسڵمانانه‌ دژی‬ ‫مرۆڤ و ژینگه‌و هه‌مو زینده‌وه‌رێك هـــه‌ر‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ دڵنیان هیچ گه‌لێك نیه‌‬ ‫به‌قه‌ده‌ر گه‌لی كورد موسڵمان بێت‌و جێ‬ ‫بـــــــــه‌جێكه‌ری ئه‌ركانه‌كانی‌ ئیس�ل�ام‬ ‫بێت ده‌قاوده‌ق‪ ،‬بۆیه‌ شه‌ڕێكی ناڕه‌وایان‬ ‫ئااڵنده‌ كوردستان‌و ســـه‌نگه‌ری ئیسالم‌و‬ ‫كافری���ان لێگرتوین‌و له‌هه‌مان كاتدا هه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای س���ـــــــــه‌رهه‌ڵدانیانه‌وه‌‬ ‫ئه‌مریكا هاته‌ سه‌رخه‌ت‌و كردی‌ به‌هه‌اڵو‬ ‫كۆمه‌ڵی ده‌وڵه‌تی ئیس�ل�امی‌و ئه‌وروپی‬ ‫كرد بــــــــــه‌هاوپه‌یمانی خۆی‪ .‬ئه‌وه‌بو‬ ‫وه‌زی���ری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری���كا گه‌یش���ته‌‬ ‫كوردس���ــــــــتان‌و عێ���راق په‌یام���ی‬ ‫پاڵپشتكردنی خۆیان‌و هاوپه‌یمانه‌كانیان‬ ‫ڕاگه‌یاند ‪ ..‬تا ئێره‌ بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫كه‌ داعـــــش رێگایه‌ نه‌ك مه‌به‌ست ‪..‬‬ ‫مه‌به‌سته‌كه‌ی ئه‌مریكاو هاوپه‌یمانه‌كانی‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌رامان ‌ه بو‪:‬‬ ‫‪ -1‬ئه‌مری���كا زی���اد ل���ه‌ ‪ 60‬ده‌وڵه‌تی‬

‫ئیس�ل�امی‌و ئه‌وروپی كرده‌ هاوپه‌یمانی‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫‪ -2‬ب���ه‌ بێ ئ���ه‌وه‌ی خوێ���ن له‌لوتی‬ ‫یه‌ك هاواڵتی ئه‌مریكی بێ‪ ،‬موس���ڵمان‬ ‫موسڵمان ده‌كوژێ‪.‬‬ ‫‪ -3‬س���وكایه‌تیكردن به‌ئاینی ئیسالم‌و‬ ‫ریسواكردنی له‌به‌رچاوی هه‌مو جیهان‪.‬‬ ‫‪ -4‬دانان���ی بنك���ه‌ی س���ه‌ربازی‬ ‫له‌كوردس���تاندا كه‌ ئه‌مه‌ به‌ده‌یان س���اڵ‬ ‫به‌شه‌ڕ بۆی نه‌ده‌كرا بۆ چاوسوركردنه‌وه‌‬ ‫له‌ئێران‌و دراوسێكان ‪.‬‬ ‫‪ -5‬پێمان ده‌ڵێ ئه‌گه‌ر من نه‌بم داعش‬ ‫ده‌تانخوات‪.‬‬ ‫‪ -6‬قه‌رزاركردنی گه‌ل���ی كورد له‌هه‌ر‬ ‫چوارپارچه‌كه‌دا ئه‌گ���ه‌ر هه‌رچی نه‌وت‌و‬ ‫س���ه‌رمــــــایه‌ هه‌یه‌ بده‌ین هێشتا باقی‬ ‫ده‌وێ‪.‬‬ ‫له‌هه‌م���ان كاتدا حكومه‌تی ش���یعه‌ی‬ ‫عیراقی���ش توانیویه‌ت���ی ئ���ه‌م هه‌ل���ه‌‬ ‫بقۆزێته‌وه‌‪:‬‬ ‫أ‌‪ -‬بۆ به‌ش���ه‌ڕدانمان له‌گ���ه‌ڵ عه‌ره‌به‌‬ ‫سونه‌كان كه‌ خاڵێكی هاوبه‌ش لــــه‌نێوان‬ ‫ئه‌وان‌و كورد هه‌یه‌ كه‌ ئه‌ویش مه‌زهه‌بی‬ ‫س���ونه‌یه‌ ئه‌وه‌ش بزانین كه‌ داعش له‌ ‪%‬‬ ‫‪ 95‬پێكهاته‌كه‌ی عه‌ره‌بی سونه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب‌‪ -‬دروستكردنی هێزێكی شیعه‌مه‌زهه‌ب‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی حكوم���ه‌ت ك���ه‌ ئاماده‌بن‬ ‫ب���ۆ هه‌ر كات‌و س���اتێ ب���ۆ له‌باربردنی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی كورد‪.‬‬ ‫ت‌‪ -‬بڕین���ی موچه‌وقوت���ی خه‌ڵك���ی‬ ‫كوردس���تان كه‌ تائێس���تاش به‌شێكین‬ ‫له‌گه‌لی عێراق به‌بیان���وی پابه‌ندنه‌بونی‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م به‌مه‌رجه‌كانی���ان‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د ل���ه‌م پابه‌ندنه‌بونه‌ پش���كی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی تیدایه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌ب���ێ حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م‌و‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم باش بزانن ئه‌و ئافه‌رین‌و‬ ‫س���وپاس‌و ئافه‌ك���ه‌اڵو ناردن���ی هه‌ندێ‬ ‫هاوكاری سه‌ربازی‌و مرۆیی له‌به‌رخاتری‬ ‫چاوی كاڵی ك���ورد نیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی گرنگه‌‬ ‫لـــه‌م س���اته‌دا كه‌ ئێمه‌ كاری بۆ بكه‌ین‬ ‫پێداگرت���ن لـــــــــه‌س���ه‌ر دانپیانانمان‬ ‫به‌ده‌وڵه‌تێك���ی كوردی‌و س���ه‌ندنه‌وه‌ی‬ ‫مافه‌كانم���ان له‌حكومه‌ت���ی ناوه‌ن���دی‌و‬ ‫گه‌ڕان���ه‌وه‌ی زه‌وی���ه‌ داگیركراوه‌كانمان‌و‬ ‫دیاریكردن���ی س���نورمان‌و رێگه‌ن���ه‌دان‬ ‫به‌حكومه‌تی ناوه‌ن���د تاقوتی هاواڵتیان‬ ‫قـــــــــــوت نه‌دات ‪.‬‬ ‫نه‌ك تا ئێس���تاش ئه‌و هاوكارییانه‌ی‌‬ ‫پێمان ده‌گا ده‌بێ له‌رێ���گای حكومه‌ته‌‬ ‫به‌زیوه‌ك���ه‌ی عێراق���ه‌وه‌ بێ���ت‪ ،‬وه‌فدی‬ ‫عێراق ده‌چێته‌ كونگره‌ له‌ئه‌مریكا ئێمه‌ش‬ ‫په‌راوێز ده‌خ���ه‌ن‪ ،‬ته‌نانه‌ت ماوه‌یـــــه‌ك‬ ‫له‌مه‌وپێش پێشمه‌رگه‌یه‌كمان به‌ده‌ستی‬ ‫داع���ش س���ه‌ربڕا هی���چ ڕاگه‌یاندنێكی‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كان���ی‌‬ ‫ئه‌مریكـــــــــ���او‬ ‫ئاماژه‌یان پێ نه‌دا‪ ،‬به‌اڵم بۆ له‌ده‌ستدانی‌‬ ‫فڕۆكه‌وان���ه‌ عه‌ره‌به‌كـــ���ه‌ی (ئه‌رده‌ن)‬ ‫به‌ملیار دۆالری هه‌نارده‌ی واڵتی ئه‌رده‌ن‬ ‫كراو هه‌مو پاڵپشتێكی بۆ دوپاتكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫بــــــۆیه‌ ئێمه‌ ده‌ب���ێ حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫پ�ل�ان‌و تاكتیكی خۆی هه‌ب���ێ له‌بونی‬ ‫سنورێك بۆ شه‌ڕی داعــــــش‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ئیتر حكومه‌تی هه‌رێم هه‌ڵوێستێ بكات‌و‬ ‫به‌ڵێنی شه‌ڕی موصڵ‌و حه‌ویجه‌و ئه‌نبار‬ ‫نه‌دا‪ ،‬س���ه‌رقاڵی توكمه‌كردنی پشتێنه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ربازی بێت ك���ه‌ به‌درێژای���ی ‪1050‬‬ ‫كیلۆمه‌تره‌ تاوه‌كو له‌كاتی داواكاریه‌كانمان‬ ‫په‌یام���ی الواز ك���ردن‌و له‌ن���او بردنمان‬ ‫ئاس���ان نه‌بێت‪ ،‬بۆیه‌ له‌كۆتاییدا ده‌ڵێم‬ ‫داعش‌و هه‌مو رێكخ���راوه‌ توندڕه‌وه‌كان‬ ‫ئه‌م���ڕۆ وه‌س���یله‌ن ب���ۆ به‌دیهێنان���ی‌‬ ‫ئـــــــــــــامان���ج‌و ده‌س���كه‌وته‌كانی‌‬ ‫ئه‌مری���كاو هاوپه‌یمانه‌كانی���ان‪ ،‬ن���ه‌ك‬ ‫له‌عێراق‌و كوردستان به‌ڵكه‌ له‌هه‌مو رۆژ‬ ‫ئاوادا‪ ،‬به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌مه‌ ده‌بینین رۆژانه‌‬ ‫رێكخراوی داع���ش له‌واڵته‌ عه‌ره‌بییه‌كان‬ ‫س���ــــــه‌ر هه‌ڵده‌دات‪ ،‬بۆی���ه‌ من لێره‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ���م گه‌وره‌تری���ن چه‌ك‌و ه���اوكاری‬ ‫له‌الی خۆمانه‌ ن���ه‌ك لـــــه‌الی ئه‌مریكاو‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كان���ی‌ ئه‌وی���ش یه‌ك ریزیی‌و‬ ‫یه‌كگرتویی‌و ی���ه‌ك وتاریی گه‌لی كورده‌‬ ‫لــــه‌پێناوی گه‌ل‌و نیشتمان نه‌ك حیزب‌و‬ ‫حیزبایه‌تی ‪.......‬‬ ‫* س���ه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی گه‌شه‌پێدانی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌‬

‫ونبون‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی س���لێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (مریوان رشید محمد)‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (شاکر حسین حبیب‌)‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی س���لێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (شااڵو حه‌م ‌ه رؤوف فوزی)‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫كاتێك قاسم ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫ده‌بێت به‌رامبۆ‬

‫ئا‪ :‬كه‌ریم رێبوار‬

‫ی س���ه‌ر‬ ‫ی گه‌وره‌و فراوان ‌‬ ‫ی به‌رده‌وامدایه‌‪ ،‬به‌پانتایی روبه‌رێك ‌‬ ‫ئێران له‌هه‌ڵكش���انێك ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاس���ت ك ‌ه له‌یه‌مه‌ن���ه‌وه‌ درێژده‌بێت���ه‌و‌ه تا ده‌گات‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫جوگرافی���ا ‌‬ ‫به‌كوردس���تان‪ ،‬به‌به‌یروت‌و دیمه‌شق‌و به‌غداشه‌وه‌‪ ،‬ئێس���تا له‌ئێراندا ته‌نانه‌ت ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی شاراوه‌ ‌‬ ‫ده‌نگان ‌هی‌ ك ‌ه "ئیسالح ته‌ڵه‌بن" نه‌ك توندڕه‌و‪ ،‬به‌رزتر خواست‌و ئاره‌زو ‌‬ ‫ی دێرینیان‌و زیندوكردنه‌وه‌ی‌ ئیمپراتۆریه‌ت ‌ه‬ ‫ی سه‌روه‌ریه‌كان ‌‬ ‫خۆیان بۆ زیندوكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی هه‌خامنشینی‌‌و ئه‌شكانی‌‌و ساسانی‌ ده‌رده‌بڕن‌و خه‌ون به‌وه‌وه‌ ده‌بینن‪،‬‬ ‫به‌هێزه‌كان ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌مو میلله‌تانی‌ ئه‌م ناوچه‌یه‌‪ ،‬به‌كوردیشه‌وه‌ بخات ‌ه بنباڵی‌ خۆیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئێرانیه‌كان كار له‌سه‌ر زیندوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌م میلله‌ت هه‌یه‌ له‌م ناوچه‌یه‌دا به‌ئه‌ندازه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مێژوییه‌وه‌ كوژراو ‌‬ ‫ره‌م���ز‌ه مێژوییه‌كانیان بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ ئێمه‌یه‌ك ك ‌ه له‌ڕو ‌‬ ‫ی مه‌ترس���ی‌‌و نیگه‌رانییه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫ی ئه‌وانین‪ ،‬جێ��� ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و ره‌مز‌ه مێژوییان���ه‌ ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌‬ ‫ی هه‌خامنشینه‌كان قه‌تڵ‌و عام كران‌و‬ ‫س���اته‌وه‌خته‌وه‌ بگر‌ه ك ‌ه ماده‌كان به‌شمشێر ‌‬ ‫ی سه‌فه‌وی‌‌و كردنی‌ كوردستان‬ ‫تێكشكێنران تا ده‌گات به‌س���ه‌رده‌می‌ شائیسماعیل ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی له‌گه‌ڵ توركه‌كان‌و ئه‌و ئیمام خومه‌ینی ‌ه ‌‬ ‫ی ملمالنێ ‌‬ ‫ی ساغكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌گۆڕه‌پان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند دوا ‌‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی راپه‌ڕیو ‌‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ی قه‌تل‌و عام كردن ‌‬ ‫فه‌توا ‌‬ ‫ی ئێران به‌سه‌ر رژێمی‌ شادا‪.‬‬ ‫ی گه‌الن ‌‬ ‫ی شۆڕش ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی دۆستایه‌تی‌‌و‬ ‫ی ئێران‪ ،‬زیاد له‌وه‌ ‌‬ ‫ی كوردو ده‌س���ه‌اڵتداران ‌‬ ‫ی مێژو په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌درێژای ‌‬ ‫ئاش���تیان ‌ه بوبێت‪ ،‬دوژمنایه‌تی‌‌و خوێنڕش���تن بوه‌‪ ،‬ك��� ‌ه له‌دیمه‌نه‌كانی‌ ئه‌و مێژو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌خوێن ‌‬ ‫ورد ببنه‌و‌ه هه‌میش��� ‌ه جه‌لالدێك ده‌بینن ك ‌ه ده‌س���ه‌اڵتداره‌و ده‌س���ت ‌‬ ‫ی داماوو الن ‌ه شێواوه‌‪.‬‬ ‫ی سوره‌‪ ،‬ك ‌ه كورد ‌‬ ‫قوربانیه‌كه‌ ‌‬ ‫ی رابردو‪ ،‬هه‌میش ‌ه كوردی‌ وه‌ك ده‌سكه‌الیه‌ك‬ ‫ی زیاتر له‌په‌نجا س���اڵ ‌‬ ‫ئێران به‌درێژای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مێژویدا به‌هانا ‌‬ ‫ی له‌هه‌ندێك بڕگ ‌ه ‌‬ ‫ی ئامانجه‌كانی‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫سه‌یركردوه‌ بۆ پێكان ‌‬ ‫ی ئه‌م هاوكاری‌‌و‬ ‫ی ئه‌م به‌ش ‌ه له‌كوردستانیشه‌و‌ه هاتوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌رگیز ئاست ‌‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیان ‌ه ئه‌وه‌ی‌ تێنه‌په‌ڕاندو‌ه ك ‌ه كورد بگات به‌مافه‌كانی‌ ره‌واكانی‌‪ ،‬هه‌ر چه‌ند‬ ‫ی هاته‌پێش‪،‬‬ ‫مانگێك له‌مه‌وبه‌ر بو ك ‌ه له‌م هه‌رێمه‌دا باس���ی‌ ریفراندۆم‌و سه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی به‌رامبه‌ر به‌م كار‌ه راگه‌یاند كۆمار ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫یه‌كه‌م واڵت كه‌ دوژمنایه‌ت ‌‬ ‫ئێران بو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌الوازی ‌‬ ‫نه‌گبه‌تییه‌ك ‌ه ئه‌وه‌ نیی ‌ه ك ‌ه ئێران خێری‌ ئێمه‌ی ناوێت‪ ،‬به‌ڵكو نه‌گبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابوری بێت ك ‌ه به‌رهه‌مهێنان ‌‬ ‫ی زاتی‌ كورد خۆیدایه‌‪ ،‬ك���ورد ئه‌م ‌ه دۆخ ‌‬ ‫فاكت���ه‌ر ‌‬ ‫ی سیاسی بێت ك ‌ه هه‌ر هێزه‌و له‌ئاوازێك بخوێنێ‌‌و‬ ‫یه‌كسان بێت به‌سفر‪ ،‬ئه‌مه‌ دۆخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژێر به‌ژێر له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌م یان ئه‌و واڵتی‌ ده‌وروبه‌ر دروستبكات‪ ،‬ئه‌م ‌ه هێز ‌‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێت كه‌ حیزبایه‌تی‌ په‌كیخس���تبێت‪ ،‬ئه‌م ‌ه هه‌لومه‌رجی‌ ناوخۆ ‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێت ك ‌ه كه‌س نازانێت خه‌ریك ‌‬ ‫حیزبه‌كانی‌‌و ئه‌م ‌ه كاربه‌ده‌س���تانی‌ حكومه‌ته‌كه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌رمایه‌ن یان ده‌وڵه‌تداریی‌‪ ،‬ئیتر چۆن س���ه‌ری‌ دنیامان‬ ‫بزن���س‌و كۆكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫لێنایه‌ته‌وه‌ یه‌ك‌و قاسمی‌ سلێمانیمان لێنابێت به‌"رامبۆ" ك ‌ه ده‌ركه‌وێت؟!‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫ئیرسائیل‬

‫هەڵبژاردنەکانی ئیرسائیل ‪2015‬‬ ‫کەسایەتیی‌و پارتەکان‬

‫بڕیارە ئەمڕۆ‪17 ،‬ی ئازار‪ ،‬هەڵبژاردنی گشتیی لەواڵتی ئیسرائیل‬ ‫بەڕێوەبچێت‪ .‬لێرەدا هەڵوێستی گرنگترین پارت‌و کەسایەتییەکانیان‬ ‫خراوەتەڕو لەبارەی کێشەو ملمالنێ ئاڵۆزو بەردەوامەکانی ئەو واڵتە‪.‬‬

‫ده‌وڵه‌تی‬ ‫فه‌له‌ستین‬

‫پرۆژیاسای‬ ‫ده‌وڵه‌تی یه‌هودی‬

‫نیشته‌نییه‌کان‬

‫ئۆرشه‌لیم‬ ‫(قودس)‬ ‫لیکۆد‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ نزیكه‌ی‌ شه‌ش ملیۆن ئیسرائیلی‬ ‫ده‌چنه‌ سه‌ر سندوقه‌كانی‌ ده‌نگدان‬ ‫تا ئه‌و سیاسه‌تمه‌داره‌ هه‌ڵبژێرن كه‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تیان بكات له‌چوار ساڵی‌‬ ‫ئاینده‌دا‪ ،‬ئه‌مڕۆ پرسیاری‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ :‬ئیسرائیلیه‌كان بۆ جاری‌‬ ‫چواره‌م بنیامین نه‌تانیاهۆ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫به‌سه‌رۆك وه‌زیری‌ خۆیان یان چاویان‬ ‫له‌سه‌ر هێنانه‌پێشه‌وه‌ی‌ سه‌ركرده‌یه‌كی‌‬ ‫نوێیه‌ كه‌ ئه‌ویش ئیسحاق هیرتزۆگه‌؟‬ ‫سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ ئیسرائیل ده‌وڵه‌تێكی‌‬ ‫دیموكراسیه‌ نه‌ك پاشایه‌تی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆرن ئه‌وانه‌ی‌ هیرزۆگ به‌"میر"‬ ‫ناوده‌به‌ن‪ ،‬ئه‌و كه‌ ته‌مه‌نی‌ ‪55‬‬ ‫ساڵه‌‪ ،‬كوڕی‌ سه‌رۆكی‌ پێشوتری‌‬ ‫ئیسرائیل حاییم هیرزۆگ‌و نه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌وره‌ حاخامانی‌ پێشوی‌ ئیسرائیله‌‬ ‫كه‌ ئه‌می‌ به‌ناوی‌ خۆیه‌وه‌ ناوناوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ زۆربه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ به‌و ناوه‌وه‌‬ ‫بانگیده‌كه‌ن كه‌ له‌منداڵییه‌وه‌ دایكی‌‬ ‫به‌سه‌ریدا دابڕیوه‌‪ :‬بوجی‌‪.‬‬ ‫"بوجی‌" له‌كاری‌ موخابه‌رات‌و سوپاو‬ ‫پارێزه‌رییدا كاری‌ كردوه‌و له‌هه‌ر یه‌ك‬ ‫له‌و پیشانه‌شدا سه‌ركه‌وتو بوه‌و ناوی‌‬ ‫ده‌ركردوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌پێی‌ گۆڤاری‌‬ ‫فۆربسی‌ تایبه‌ت به‌ملیۆنه‌ره‌كان‪،‬‬ ‫هیرتزۆگ یه‌كێكه‌ له‌‪ 10‬سیاسییه‌ هه‌ره‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كه‌ی‌ ئێستای‌ ئیسرائیل‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌ساڵی‌ ‪1999‬ه‌وه‌ تێك ‌هڵ‌‬ ‫به‌سیاسه‌ت بوه‌و له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫حكومه‌ته‌كانی‌ شارۆن‌و باراك‌و‬ ‫نه‌تانیاهۆدا چه‌ندینجار پۆستی‌‬ ‫وه‌زیریی‌ پێسپێردراوه‌‪ .‬میدیاكانی‌‬ ‫ئیسرائیل ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و پیاوێكی‌‬ ‫كاریزما نییه‌‪ ،‬به‌اڵم الی‌ خه‌ڵك‬ ‫خۆشه‌ویسته‌‪ ،‬خاڵێكی‌ به‌هێزی‌ تری‌‬ ‫ئه‌م سه‌ركرده‌یه‌ی‌ پارتی‌ كاریش‪،‬‬ ‫یه‌كگرتنیه‌تی‌ له‌گ ‌هڵ‌ تیسبی‌ لیڤنی‌‬ ‫وه‌زیری‌ دادی‌ پێشوی‌ ئیسرائیلدا‬ ‫كه‌ لیستێكی‌ هاوبه‌شیان پێكهێناوه‌‬ ‫به‌ناوی‌ "ئۆردوگای‌ زایۆنیست"ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ رێككه‌وتون گه‌ر‬ ‫له‌هه‌ڵبژارندا بردیانه‌وه‌ به‌نۆره‌ دو ساڵ‬ ‫به‌دو ساڵ‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ وه‌زیران بگرنه‌‬ ‫ئه‌ستۆ‪.‬‬ ‫ركه‌به‌ره‌كه‌ی‌ هیرتزۆگ‪ ،‬پیاوێكی‌‬ ‫سه‌رسه‌خته‌ كه‌ تۆماری رابردوی‌‬

‫بنیامین‬ ‫نه‌ته‌نیاهۆ‬

‫دانی‬ ‫دانۆن‬

‫ئۆردوگای زایۆنیست‬

‫نا بۆ سنوری‬ ‫‪1967‬‬

‫پاڵپشتی چونه‌ ده‌ره‌و ‌ه‬ ‫له‌به‌ری خۆ‌رئاوا‬ ‫جگ ‌ه له‌نیشته‌نه‌ گه‌وره‌کان‬

‫تیسبی‬ ‫لیڤنی‬

‫ئیزاک‬ ‫هیرزۆگ‬

‫ماڵی جوله‌که‌‬ ‫هاندانی نیشته‌نی‬ ‫له‌به‌ری خۆ‌رئاوا‬

‫یوری‬ ‫ئارێل‬

‫ی یان هیرزۆگ؟‬ ‫بیب ‌‬ ‫ئۆردوگای‌ زایۆنیست له‌پێشه‌وه‌یه‌‬ ‫پڕه‌ له‌شه‌ڕو سه‌رچڵی‌‌و كۆڵنه‌دان‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌ویش بنیامین نه‌تانیاهۆیه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئیسرائیلییه‌كان به‌"بیبی‌" ناوی‬ ‫ده‌به‌ن‪ .‬نه‌تانیاهۆ كه‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫‪ 66‬ساڵه‌و برایه‌كی‌ له‌شه‌ڕی‌ دژ‬ ‫به‌فه‌له‌ستینیه‌كاندا كوژراوه‌‪ ،‬له‌چه‌ندین‬ ‫كاری‌ موخابه‌راتی‌‌و فیداكارییدا له‌دژی‌‬ ‫عه‌ره‌ب‌و فه‌له‌ستینیه‌كان به‌شداری‌‬ ‫كردوه‌و سه‌رسه‌ختانه‌ جه‌نگاوه‌و‬ ‫چه‌ندین جاریش له‌لێواری‌ مه‌رگ‬ ‫گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌تانیاهۆ‪ ،‬كوڕی‌ یه‌كێك له‌مێژونوسه‌‬ ‫گه‌وره‌و ناوداره‌كانی‌ ئیسرائیله‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫بۆ یه‌كه‌مجار ساڵی‌ ‪ 1996‬سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫وه‌زیرانی‌ پێسپێردرا‪ ،‬شه‌معون پێرسی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌وكاتی‌ ئیسرائیل پێیوت‬ ‫"بیبی‌‪ ،‬باوكت مێژوی‌ ده‌نوسی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تۆ مێژو دروستده‌كه‌یت"‪.‬‬ ‫نه‌تانیاهۆ له‌م هه‌ڵمه‌تی‌ هه‌ڵبژاردنه‌دا‪،‬‬ ‫زیاد له‌هه‌ر شتێك چاوی‌ له‌سه‌ر‬ ‫پاراستنی‌ ئیسرائیل‌و به‌هێزكردنیه‌تی‌‬ ‫له‌ڕوی‌ سه‌ربازییه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫به‌گژاچونه‌وه‌ی‌ تیرۆر‌و رێگه‌گرتن‬ ‫له‌وه‌ی‌ ئێران ببێته‌ خاوه‌نی‌ چه‌كی‌‬ ‫ئه‌تۆمی‌‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌ئۆردوگای‌ زایۆنیست‌و لیكۆدو‬ ‫سه‌ركرده‌كانیان‪ ،‬كه‌ وه‌ك دو حزب‌و‬ ‫سه‌ركرده‌ی‌ به‌هێزی‌ قۆناغی‌ داهاتوی‌‬ ‫ئیسرائیل سه‌یر ده‌كرێن‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫حزبی‌ چه‌پ‌و راست‌و ئایینی‌‌و‬ ‫عه‌ره‌بیش له‌م هه‌ڵبژاردنانه‌دا بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی‌ كورسییه‌كانی‌ كنیسێت‬ ‫كێبڕكێیانه‌‪.‬‬ ‫كنیسێت یان په‌رله‌مانی‌ ئیسرائیل‬ ‫له‌(‪ )120‬كورسی‌ پێكدێت‪،‬‬ ‫ئه‌ندامه‌كانی‌ كنیسێت له‌هه‌ڵبژاردنێكی‬ ‫گشتیدا هه‌ڵده‌بژێرێن كه‌ هه‌مو‬ ‫(‪ )4‬ساڵ جارێك ئه‌نجامده‌ده‌رێت‪.‬‬ ‫سیسته‌می‌ حوكمڕانی‌ له‌ئیسرائیل‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانیه‌و سه‌رۆكی حیزبی زۆرینه‌‬ ‫له‌په‌رله‌ماندا ئه‌ركی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ پێده‌سپێردرێت‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫توانی‌ ‪ 61‬ده‌نگ مسۆگه‌ر بكات ده‌بێته‌‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیران‪ ،‬به‌پێی‌ یاسای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مساڵی‌ ئیسرائیل‪ ،‬هه‌ر‬ ‫حزبێك له‌چوار كورسی‌ كه‌متر بهێنێت‪،‬‬ ‫ده‌نگه‌كانی‌ ده‌فه‌وتێ‌‌و مافی‌ چونه‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ پێنادرێت‪ .‬به‌گوێره‌ی دواین‬ ‫راپرسییه‌كان ئۆردوگای‌ زایۆنیست‬ ‫له‌پێش لیكۆده‌وه‌یه‌وه‌‌و چانسی‌‬ ‫بردنه‌وه‌ی‌ زیاتره‌‪.‬‬

‫ִש ָראֵל‬ ‫ְמדִינַת י ְׂ‬

‫نه‌فتالی‬ ‫بینیت‬

‫یاش ئه‌تید‬

‫ییر‬ ‫الپید‬

‫شائایی‬ ‫پیرۆن‬

‫پاڵپشتی‬ ‫سیاسه‌تی‬ ‫زه‌وی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌زه‌وی‌له‌گه‌ڵ‬ ‫فه‌له‌‌ستینیه‌کان‬

‫یسرایل بینۆ‬ ‫‌نیشته‌نه‌‬ ‫گه‌وره‌کان‬ ‫بگرێته‌ خۆ‬

‫ئۆرلی‬ ‫لیڤی ئه‌بیکاسیس‬

‫سازانی هه‌رێمی‬ ‫پاڵپشتی چونه‌ ده‌ره‌و ‌ه‬ ‫له‌به‌ری خۆ‌رئاوا‬ ‫جگ ‌ه له‌نیشته‌نه‌ گه‌وره‌کان‬

‫ئه‌ڤیگدۆر‬ ‫لیبه‌رمان‬

‫کوالنو‬

‫ییۆف‬ ‫گاالنت‬

‫مۆشی‬ ‫که‌هلۆن‬

‫هاوپه‌یمانی عه‌ره‌بی‬

‫مه‌سعود‬ ‫غنه‌یم‬ ‫‌به‌ری خۆ‌رئاوا‬ ‫به‌شێک ‌ه‬ ‫له‌ئیسرائیلی‬ ‫گه‌وره‌‬

‫ئه‌یمه‌ن‬ ‫ئۆده‬

‫یه‌کێتی تۆراهی جودایزم‬ ‫هاندانی نیشته‌نی‬ ‫له‌به‌ری خۆ‌رئاوا‬

‫مه‌سعود‬ ‫غنه‌یم‬

‫ئه‌یمه‌ن‬ ‫ئۆده‬

‫شاس‬ ‫هاندانی نیشته‌نی‬ ‫له‌به‌ری خۆ‌رئاوا‬

‫یاتژاک‬ ‫کۆهین‬

‫ئاری‬ ‫دێری‬

‫هائام ئیتانۆ‬ ‫هاندانی نیشته‌نی‬ ‫له‌به‌ری خۆ‌رئاوا‬

‫یۆنی‬ ‫چیتابون‬

‫ئیلی‬ ‫یه‌شای‬

‫میریتز‬

‫ئیالن‬ ‫گیلۆن‬

‫زاڤا‬ ‫گال ـ ئۆن‬

‫ده‌كه‌وێت ‌ه رۆژئاوای ئاسیاوه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر كه‌ناری رۆژئاوای ده‌ریای‬ ‫ناوه‌ڕاست هه‌ڵكه‌وتوه‌‪ ،‬له‌باكوره‌و‌ه‬ ‫هاوسنوره‌ له‌گه‌ڵ لوبنان‪،‬‬ ‫له‌باكوری رۆژئاواوه‌ له‌گه‌ڵ سوریاو‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵته‌وه‌ له‌گه‌ڵ كه‌ناری‬ ‫رۆژئاوای فه‌له‌ستین‌و ئه‌رده‌ن‌و‬ ‫له‌باشوره‌وه‌ له‌گه‌ڵ كه‌رتی‬ ‫غه‌ززه‌ی فه‌له‌ستین‌و میسر‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل له‌‪١٤‬ی ئایاری‬ ‫‪ ١٩٤٨‬دامه‌زرا‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی‬ ‫وه‌رگرتن‌و پێشوازییكردن‬ ‫ی‬ ‫له‌جوله‌كه‌‌كان‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ دوا ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌جه‌نگی‌ دوه‌می‌ جیهانیدا‬ ‫روبه‌ڕوی‌ كوشتارو هۆلۆكۆست‬ ‫ی‬ ‫ببونه‌وه‌‪ .‬پێشتریش رێكخراو ‌‬ ‫ی "تیدۆر‬ ‫زایۆنیزم به‌سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی گرنگی‌ له‌كاركردن‬ ‫هرتزل" رۆڵێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫بۆ دامه‌زراندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "به‌ڵێن ‌‬ ‫ئیسرائیل‌و ده‌ركردن ‌‬ ‫به‌لفۆر"دا گێڕابو‪.‬‬ ‫عیبرییه‌كان له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی‬ ‫شازده‌هه‌می پێش زایینه‌و‌ه‬ ‫له‌ئیسرائیل نیشته‌جێبون‪،‬‬ ‫له‌كۆتایی سه‌ده‌ی دوه‌می زایینی‬ ‫مه‌ملكه‌تێكیان دامه‌زراند به‌ناوی‬ ‫"ئیسرائیل"‪.‬‬ ‫ناوی ئیسرائیل له‌دو وش ‌ه‬ ‫پێكهاتوه‌ ئه‌ویش ئیسرا ك ‌ه‬ ‫به‌مانای‌ پشتیوانی دێت‪ ،‬ئیل‬ ‫به‌مانای‌ خودا‪ ،‬وات ‌ه "پشتیوانی‬ ‫خودا"‪ ،‬لێكدانه‌وه‌یه‌كی‌ تریش‬ ‫پێیوایه‌ ئیسرائیل وشه‌یه‌كی‬ ‫ی‬ ‫كه‌نعانیه‌ كه‌ ئیسرا به‌مانا ‌‬ ‫ی خودا‪،‬‬ ‫سه‌رباز دێت‌و ئیل به‌مانا ‌‬ ‫وات ‌ه "سه‌ربازی خودا"‪.‬‬ ‫ی سه‌ربازیی‌‌و‬ ‫ئیسرائیل له‌ڕو ‌‬ ‫ی ئابوری‌‌و سیاسی‌و‬ ‫هاوكێشه‌ ‌‬ ‫سه‌ربازیه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌واڵت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫هه‌ر‌ه كاراو گرنگه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌ڕاست كه‌ توانیویه‌ت ‌‬ ‫ی ‪‌١٩٤٨‬و‬ ‫سه‌رسه‌ختانه‌ له‌شه‌ڕه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫‪‌1967‬و ‪1973‬دا دژ به‌واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌ به‌رگری‌ له‌قه‌واره‌ ‌‬ ‫بكاو دوژمنه‌كانی‌ تێكبشكێنێت‌و‬ ‫خاكه‌كه‌یان داگیر بكات‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌واڵگرییه‌و‌ه "موساد ‌‬ ‫له‌ڕو ‌‬ ‫ئیسرائیل" یه‌كێك له‌به‌هێزترین‬ ‫ی نه‌ك هه‌ر‬ ‫ی موخابه‌رات ‌‬ ‫ده‌زگا ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬به‌ڵكو جیهانیشه‌‪.‬‬ ‫ی‪٨‬‬ ‫دانیشتوانی‌ ئیسرائیل نزیكه‌ ‌‬ ‫ملیۆن كه‌سه‌‪ ،‬ژماره‌ی‌ جوله‌ك ‌ه‬ ‫كورده‌كان زیاتر له‌‪ 350‬هه‌زار‬ ‫كه‌سن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫جوله‌كه‌كان خاوه‌نی‌ لۆبییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫چاالك‌و گرنگن‪ ،‬ك ‌ه كاریگه‌رییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌یان له‌سه‌ر ئاڕاسته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاسه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكاو واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژئاوا هه‌یه‌‪ ،‬له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ئه‌وروپا ‌‬ ‫ی بۆرسه‌و میدیا‬ ‫خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫گه‌وره‌و كاریگه‌ره‌كانی‌ جیهانه‌وه‌‪.‬‬