ریکالم
100ساڵ ه داعش كه‌مایه‌تییه‌كان ده‌کوژێت
www.awene.com
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
ژماره ()472 سێشەممە 2015/3/31
سەرۆک له‌نێوان کاریزماو تەزکییەدا
13
دوای هه‌ره‌سی شۆڕش ،ئێران پاره‌ی داوه‌ته مه‌ال مسته‌فا بارزانی
پاش 10ساڵ سه‌رۆكایه‌تی ،كه‌س ئاماده‌نی ه باسی ی بكات ی بارزان گۆڕین
4
7
6
ئایا بکوژ ده‌بێت بکوژرێته‌وه؟
17
بانك ه ئه‌هلییه‌كان کوشته‌ی بێ پاره‌یین
8
نێچیرڤان ده‌ور ی ماڵ ه 200دۆنمیه‌كه‌ی به‌به‌ردی حه‌الن ده‌ڕازێنێته‌وه
سكرتێری راگه‌یاندن ی سه‌رۆك ی حكومه‌ت :زۆری تێده‌چێت ئێستا راگیراوه
ماڵه‌که‌ی نێچیرڤان له‌هه‌ولێر ماوه‌ی چه‌ند رۆژێكه ئه‌و به‌ربه‌س����ت ه كۆنكرێتیان���� هی ده‌وری ماڵ����ه 200 دۆنمیه‌ك����هی نێچیرڤ����ان بارزانی����ان داوه ،ب����ه ب����ه‌ردی گرانبه‌های حه‌الن ده‌ڕازێنرێن����هوهو "ته‌غلیف ده‌كرێن"، به‌اڵم فه‌رهاد ئه‌رگوش����ی س����كرتێری راگه‌یاندن����ی نوس����ینگه‌ی نێچیرڤان بارزانی س����ه‌رۆكی حكومه‌ت ده‌ڵێت "ئه‌و كاره راگیراوه له‌ئێستادا ،چونكه
داپۆش����ینی ئه‌و به‌ربه‌ستانه به‌به‌ردی حه‌الن زۆری تێده‌چێت". ئاوێنه ،هه‌ولێر :به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه م����اوه‌ی چه‌ند رۆژێكه له‌چه‌ند به‌ش����ێكی ده‌وری ماڵ����ی نێچیرڤ����ان بارزانیدا كه به‌دو به‌ربه‌س����ت ده‌وره دراوه ،كاری رازاندنه‌وه‌ی به‌ربه‌س����ته كۆنكرێتیی����ه‌كان به ب����ه‌ردی حه‌الن ده‌كرێت ،به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه،
تا ئێس����تا 10ب����ۆ 15مه‌ت����ری ئه‌و كه "روب����هری خانوه‌ك����هت چه‌نده؟ به‌ربه‌س����تانه له‌و دیوه‌ی كه له‌ڕێگای موڵكه‌كه‌ی هی كێیه؟ تۆ له‌كوێت بو؟ مه‌سیف‌و شه‌قاڵوه‌وه دیاره ،كراون به پاره‌ت پێداوه؟ له‌كێت كڕیوه؟ چۆن تاپۆت كردوه؟ ئه‌م دو به‌ربه‌س����ته‌ی به‌ردی حه‌الن. ه����ه‌ر به‌پێ����ی ئ����ه‌م زانیاریان����ه ،كردوته چه‌ندی تێچوه؟ ئایا به‌پاره‌ی ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وب����ه‌ر په‌رله‌مانتارێكی تایبه‌تی خۆت دروس����ت ك����راون یان كوردس����تان له‌یاداش����تێكی فه‌رمیدا له‌پاره‌ی گش����تی حكومه‌ت" ،به‌اڵم تا چه‌ند پرسیارێكی ئاڕاسته‌ی نێچیرڤان ئێستا نێچیرڤان بارزانی ئاماده نه‌بوه بارزان����ی ك����ردوه س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی وه‌اڵمی پرس����یاری ئه‌و په‌رله‌مانتاره
بداته‌وه. فه‌ره����اد ئه‌رگوش����ی س����كرتێری راگه‌یاندنی نوس����ینگه‌ی س����ه‌رۆكی حكومه‌ت����ی هه‌رێ����م س����ه‌باره‌ت ب����ه‌كاری ته‌غلیف كردنی به‌ربه‌س����ته كۆنكرێتیه‌كان����ی ماڵ����ی نێچیرڤ����ان بارزانی ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "ئه‌و كاره ناكرێت‌و راگیراوه له‌ئێس����تادا، چونك����ه ب����ه‌ردی ح����ه‌الن تێچ����وی
بودجه‌یه‌كی سه‌رۆكایه‌تی پێویسته". ئه‌و وتی "ههرچهنده ئه‌وه‌ی كه كراوه له‌كۆندا بوه ،ب����ه‌اڵم كۆنكرێته‌كانیش كه دانراون ئێس����تا ته‌واو بون ،بۆیه ناكرێ����ت كۆنكرێت����ه‌كان الببرێ����ن‌و له‌گۆڕه‌پانێك دابنرێن ،چونكه ئه‌وه‌ش ده‌بێته تێچونێكی تر".
تیرۆریست 198 بان: ه شار ی قایمقام باڵ ه ناكۆكه‌كان ی یه‌كێتی له‌راپۆرت ی لیژنه‌كان ناڕازین لهدیالهوه به‌ره‌و هه‌ڵه‌بج ه ی شه‌هیدو سه‌یدسادق هه‌اڵتون قایمقانی ش���اره‌بان ئاماژه ب���هوه ده‌كات ههرێم���ی كوردس���تان چه‌ندی���ن ش���انه ی نوستوی گروپه تیرۆریس���تیه‌كانی تێدایه، ك��� ه به‌ن���اوی ئاواره‌بونه‌وه كوردس���تانیان كردوه به‌حه‌ش���ارگه‌ی خۆیان ،ئه‌و ده‌ڵێت " 198تیرۆریس���ت له‌دیال���هوه ب���ه‌ره‌و هه‌ڵه‌بجه ی شه‌هیدو سه‌یدسادق هه‌اڵتون"، له‌به‌رامبه‌ریشدا وته‌بێژی ئاسایشی هه‌ڵه‌بج ه ده‌ڵێت "ناتوانین به‌بێ به‌ڵگه به‌كه‌س بڵێین تیرۆریستیت". تایبه‌ت به‌ئاوێنه :قایمقامی قه‌زای شاره‌بان "ع���وده ی ئه‌لخ���دران" له‌چاوپێكه‌وتنێك ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند ك ه لیستێكیان ئاماده كردوه ناو ی 198كه‌س له‌خۆده‌گرێت له‌كاری تیرۆرهوه تێوه‌گالون‌و ب���ه‌ره‌و هه‌رێمی كوردس���تان هه‌اڵتون ،ئه‌و وتی "له‌ڕێگه‌ی س���ه‌رچاوه ئهمنیهكانمانهوه زانیاریمان ده‌رباره‌ی ئه‌وان‌و ش���وێنه‌كانی ئێس���تایان لهكوردس���تان ده‌س���تكه‌وتوه، ك���ه زۆربه‌یان رویان كردوه‌ت��� ه هه‌ڵه‌بجه ی شه‌هیدو هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه‌و سه‌یدسادق". وتیش��� ی "ئێمه‌و ده‌سه‌اڵتداران ی حكومی‌‌و سیاسی عێراقیش داوایان له‌كاربه‌ده‌ستان ی
هه‌رێ���م ك���ردوه راده‌س���تیان بكه‌ن���هوه، لیست ی ناوه‌كانیش���مان داونه‌تێ به‌اڵم هیچ هاوكارییه‌ك نه‌كراوی���ن له‌الیه‌ن حكومه‌ت ی هه‌رێمه‌وه". ناوب���راو ئاماژه ی بهوه ك���رد كه گرژی‌‌و ئاڵۆزییه‌كان��� ی ئه‌مدواییه‌ی نێ���وان بهغداو هه‌ولێر ،ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی بۆ ئه‌و كه‌س���ان ه ره‌خساندوه تا كوردستان بكه‌نه حه‌شارگه ی خۆیان به‌ناوی ئاواره‌بونه‌وه. له‌به‌رامبه‌ریش���دا ،وته‌بێژی ئاسایش���ی هه‌ڵه‌بجه "رائید ئاراس" به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك ه "ئه‌و ئاوارانه‌ی دێن ئێمه كاری یاس���ای ی خۆم���ان ده‌كه‌ی���ن له‌گه‌ڵیان‌و رێوش���وێن ه یاس���اییه‌كان په‌ی���ڕه‌و ده‌كه‌ی���ن ،ئه‌گ���ه‌ر حاڵه‌تێك ی وا هه‌بێت دۆزینه‌وه‌ی زۆر ئاسان ه بۆ ئێمه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌ڵگه‌یه‌كمان النه‌بێت ناكرێت هه‌ر له‌خۆمان���هوه كه‌س تۆمه‌تبار بكه‌ین". وتیش ی "حاڵه‌تی واش هه‌بوه كه كه‌سێك هاتوه‌ت ه سنور ی ئێمه‌وه‌‌و گومانمان له‌سه‌ری هه‌بوه ی���ان داواكراو بوه ،ده‌س���تگیرمان كردوه".
ناونیشان :سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش -به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان
2
به‌رپرس���انی هه‌ردو الیه‌ن���ی ناكۆكی ناو یه‌كێتی ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه ئه‌و ئومێده‌ی له‌س���ه‌ر كاری لیژنه‌كان هه‌ڵیانچنیبو ئه‌و كه‌لێنه پڕنه‌كاته‌وه كه كه‌وتوه‌ته نێوانیان‌و له‌راپۆرتی ئه‌و لیژنانه ناڕازین ،ئه‌ندامێكی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیش ده‌ڵێت "ئێستا تۆپه‌كه له‌گۆڕه‌پان���ی لیژنه‌كاندا نه‌ماوه‌و كه‌وتۆته گۆڕه‌پانی لیژنه چوار قۆڵیه‌كه‌وه، جا یان ئه‌وه‌یه راس���پارده‌كان ده‌گه‌ڕێنه‌وه ب���ۆ لیژن���ه‌كان ی���ان له‌س���ه‌ر حاڵه‌تێك
رێكده‌كه‌ون". تایب���هت به‌ئاوێن���ه :له‌چه‌ن���د رۆژ ی راب���ردودا ب���ه‌ده‌ر له‌لیژنه‌ی پێش���مه‌رگه، چوار لیژنه‌ك���هی دیك���ه راپۆرتی خۆیان ته‌واو كردوهو راده‌س���تی س���ه‌روی خۆیان كردوه ،به‌اڵم پێده‌چێ���ت كاری لیژنه‌كان به‌دڵ���ی باڵی ناڕازیی نه‌بێ���ت ،بۆیه باس له‌ئه‌گ���هری گه‌ڕان���هوهی راس���پارده‌كان ده‌كرێ���ت بۆ لیژن���ه‌كان‌و جارێك���ی دیكه پێداچونه‌وه‌یان .ش���ااڵو عه‌لی عه‌سكه‌ری،
ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی لهوبارهیهوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،ئێستا ده‌بێت لیژن ه چ���وار قۆڵیه‌ك���ه ك���ه له‌هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو مه‌ال به‌ختیارو كۆسره‌ت ره‌سول‌و د.بهره���ه‌م پێكدێ���ت بڕیار له‌س���ه‌ر ئه‌و راپۆرتانه بده‌ن". به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی ده‌س���ت ئاوێنه كه‌وتون ،كاری لیژنه‌كانیان له‌ئاستی ئه‌وه‌دا نی���ه ناكۆكیی���ه گه‌رمه‌كانی ن���او یه‌كێتی س���اردبكاته‌وه ،چونكه راپۆرتی هه‌ندێك
3
له‌لیژنه‌كان كرچ‌و كاڵی پێوه‌دیاره‌‌و به‌شێك له‌راپۆرته‌كان ته‌نها الپ���ه‌ڕه‌و نیوێكن كه له‌چه‌ند راسپارده‌یه‌كدا كورت كراونه‌ته‌وه. ئه‌مه له‌كاتێكدا كه س���ه‌رباری ته‌واوبونی كاری چ���وار لیژنه‌ك���ه‌ش ،پێش���بینی ئ���هوه ناكرێ���ت باڵ���ی ن���اڕازی ئاماده‌بن به‌ش���داری كۆبونه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی بن.
2
تۆمه‌تباری سه‌ره‌ك ی هێرشكردنه سه‌ر ئاسۆس هه‌ردی ده‌درێت ه دادگا پ���اش تێپه‌ڕینی زیاتر له‌س���ێ س���اڵ ساڵو نیو له‌مه‌وبه‌ر هێرشی كرده سه‌ر له‌هێرشكردنه س���ه‌ر ئاسۆس هه‌ردی ،ئاس���ۆس هه‌ردی ڕه‌وانه‌ی دادگا بكات، وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه ره‌زامه‌ن���دی ئه‌و وتی "هه‌مو چه‌كدارێك كه تاوانێك ده‌ربڕی ئه‌و ئه‌فس���ه‌ره ره‌وانه‌ی دادگا ئه‌نجام���ده‌دات یان توش���ی حاڵه‌تێك ب���كات ك���ه به‌تۆمه‌تباری س���ه‌ره‌كی ده‌بێت یاخ���ود به‌هۆی كێش���ه‌یه‌كه‌وه داده‌نرێت له‌هێرش���كردنه سه‌ر ئاسۆس تۆمه‌تێكی ئاڕاسته ده‌كرێت ،به‌تایبه‌تی كه‌سێك پله‌ی سه‌ربازی هه‌بێت ،ده‌بێت هه‌ردی. ی ڕه‌زامه‌ت���ی مه‌رجه‌عه‌ك���هی خ���ۆی بۆ تایبه‌ت به‌ئاوێنه :وته‌بێژی پۆلیس��� سلێمانی سه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د به‌ئاوێن هی وه‌ربگیرێت له‌وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌‌و پاشان هه‌ر راگه‌یاند ك���ه "وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه وه‌زاره‌ته‌كه‌ی خۆی سه‌یری نوسراوه‌كان ره‌زامه‌ندیی ده‌ربڕیوه ئه‌و ئه‌فسه‌ر‌هی سێ ده‌كات‌و ڕه‌زامه‌ندی ده‌رده‌بڕێت‌و وه‌اڵم ته‌له‌فۆن 3201274 :
ده‌داته‌وه‌و ده‌ڵێت ئێمه ڕازین كه دادگا لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵدا بكات". له‌مب���اره‌وه ،چاودێرێك���ی یاس���ایی به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د ك���ه پ���اش چاوه‌ڕێكردنی سێ ساڵو نیو له‌دۆسیه‌ی تۆمه‌تباری س���ه‌ره‌كی هێرشكردن ه سه‌ر ڕۆژنامه‌نوس ئاس���ۆس ه���ه‌ردی ،هیچ رێكارێكی یاس���ایی نه‌گیراوه‌ته‌به‌ر ،تا دواجار وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ره‌زامه‌ندی ده‌رب���ڕی له‌س���ه‌ر ڕه‌وانه‌كردنی یه‌كێك له‌تۆمه‌تباره سه‌ره‌كییه‌كانی روداوه‌كه.
ئێ���واره‌ی ،2011\8\29له‌نزی���ك كۆمپانیای ئاوێنه له‌ش���اری س���لێمان ی له‌س���ه‌ر ش���اڕێی س���الم ،لهالی���ه‌ن ئه‌فس���ه‌رێكی نزیك له‌عوم���ه‌ر فه‌تاح ئه‌ندام���ی مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتی نیش���تمانی كوردس���تان هێرش���كرایه س���ه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیای ئاوێنه‌‌و به‌س���ه‌ختی برینداری���ان ك���رد .پاش چه‌ند رۆژێك چوار كه‌س له‌س���ه‌ر ئه‌و هێرشكردنه ده‌ستگیركران‌و یه‌كێكیان دانی به‌تاوانه‌كه‌یدا نا.
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
تیراژ4500 :
2
تایبه‌ت
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
باڵ ه ناكۆكه‌كانی یه‌كێت ی له‌راپۆرتی لیژنه‌كان ناڕازین دوای����ن كارت ك����ه به‌كارهێن����را بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی كێش����ه‌كانی ن����او یه‌كێتی پێكهێنان����ی چه‌ند لیژنه‌یه‌ك بو ،به‌اڵم له‌وته‌ی به‌رپرسانی هه‌ردو الیه‌نی ناكۆكدا واده‌رده‌كه‌وێت كه ئه‌و ئومێده‌ی له‌س����ه‌ر كاری ئه‌م لیژنانه هه‌ڵیانچنی����وه ،ش����تێكی ئه‌وتۆ له‌و كه‌لێن����ه پڕنه‌كاته‌وه ك����ه كه‌وتوه‌ته نێوانیان ،به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه باڵ����ه ناكۆكه‌كان له‌راپۆرتی لیژنه‌كان ناڕازین. تایبه‌ت به‌ئاوێن����ه :پێكهێنانی ئه‌و لیژنانه ده‌ره‌نجامی لێكدوركه‌تنه‌وه‌ی الیه‌نی بااڵده‌ست به‌سه‌رۆكایه‌تی هێرۆ ئیبراهی����م ئه‌حمه‌دو الیه‌ن����ی ناڕازیی به‌س����ه‌رۆكایه‌تی جێگرانی سكرتێری گش����تیی (كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و به‌رهه‌م س����اڵح) ب����و ،كه ب����ۆ ماوه‌یه‌كی زۆر نه‌یانتوان����ی هی����چ كۆبونه‌وه‌یه‌ك����ی مه‌كته‌بی سیاس����یو س����ه‌ركردایه‌تی بكه‌ن ،چونكه ترس����یان هه‌بو له‌وه‌ی له‌كۆبونه‌وه‌ك����ه‌دا ناكۆكییه‌كان بگه‌نه ئاستی به‌ته‌واوی لێكترازان. چوار كه‌س له‌لوتكه‌ی یه‌كێتیدا كه ئه‌وانیش (هێ����رۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د، مه‌ال به‌ختیار ،كۆس����ره‌ت ره‌س����وڵ‌و د.بهره����ه‌م) به‌نوێنه‌رایه‌ت����ی هه‌ردوال بڕیاری پێكهێنانی پێنج لیژنه‌یان دا بۆ لێكۆڵینه‌وه له‌پرس����ه‌كانی رێكخستن‌و راگه‌یان����دن ،دارایی ،په‌یوه‌ندییه‌كان، پێشمه‌رگه. له‌چه‌ن����د رۆژی راب����ردودا ب����ه‌ده‌ر له‌لیژنه‌ی پێشمه‌رگه ،چوار لیژنه‌كه‌ی دیكه راپۆرت����ی خۆیان ته‌واو كردوهو راده‌س����تی س����ه‌روی خۆیان كردوه، ب����ه‌اڵم پێده‌چێ����ت كاری لیژن����ه‌كان به‌دڵی باڵی ناڕازیی نه‌بێت ،بۆیه باس له‌ئه‌گه‌ری گه‌ڕانه‌وه‌ی راس����پارده‌كان ده‌كرێت بۆ لیژنه‌كان‌و جارێكی دیكه
هۆشداری زیادبون ی ده‌درێت
له‌م مانگه‌دا 21حاڵه‌ت ی دزیكردن له‌سلێمان ی رویانداوه ئا :شیروان شه‌ریف خه‌ریكه دزیكردن له‌شاری سلێمانی له‌حاڵه‌ته‌وه ده‌بێت ه دیارده‌‌و رۆژانه ئه‌م بابه‌ته له‌ناو هاواڵتیاندا به‌گه‌رمی باسی لێوه‌ده‌كرێت ،به‌رپرسانی پۆلیسی شاره‌كه‌ش هۆشداری ئهوه ده‌ده‌ن كه رێژه‌ی دزیكردنه‌كان زیادبكات.
پێداچونه‌وه‌یان. شااڵو عه‌لی عه‌س����كه‌ری ،ئه‌ندام ی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی لهوبارهیهوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،ئێس����تا تۆپه‌كه له‌ساحه‌ی لیژنه‌كاندا نه‌ماوه‌و كه‌وتۆته س����احه‌ی لیژنه چوار قۆڵیه‌كه‌وه ،جا یان ئه‌وه‌یه راسپارده‌كان ده‌گێڕنه‌وه ب����ۆ لیژنه‌كان یان له‌س����ه‌ر حاڵه‌تێك رێكده‌كه‌ون". ه����اوكات به‌پێی ئ����هو زانیارییانه‌ی ده‌س����ت ئاوێن����ه كه‌وت����ون ،كاری لیژنه‌كانی����ان وه‌كو پێویس����ت نیهو له‌ئاس����تی ئ����ه‌وه‌دا نی����ه ناكۆكییه گه‌رمه‌كان����ی ن����او ئ����هو حزب����ه ساردبكاته‌وه ،چونكه به‌وته‌ی ئه‌وان، "راپۆرتی هه‌ندێ����ك له‌لیژنه‌كان كرچ‌و كاڵی‌‌و بێسه‌روبه‌ری زۆری پێوه‌دیاره‌‌و به‌ش����ێك له‌راپۆرته‌كان ته‌نها الپه‌ڕه‌و نیوێكن ك����ه له‌چه‌ند پێش����نیارێكدا كورت كراونه‌ته‌وه".
باسوخواسی به‌س����تنی كۆنگره‌ش یه‌كێكی دیكه‌یه له‌و رێگه‌چارانه‌ی ك ه زۆرجار لهالی����ه‌ن كادرانی یهكێتیهوه باس����ده‌كرێت وه‌ك چاره‌س����ه‌رێك بۆ كێشه‌كانی ناوخۆی ئه‌و حزبه ،به‌اڵم ش����ااڵو ده‌ڵێت" ،ئه‌و به‌ش����هی ئێمه ناچین����ه كۆنگره ،چونك����ه مه‌كته‌بی یه‌كێت����ی نیه كه ده‌ی����ان كادری لێ الب����راوهو گ����ۆڕاوه ،مه‌ڵبه‌ن����د هه‌یه ده‌ی����ان كادری بۆ زیادك����راوه ،بۆیه كۆنگره كاتێك ده‌كرێت كه به‌راستی نوێنه‌رایه‌ت����ی خه‌ڵكی ب����كات ،بۆیه الم وای����ه نه‌چین����ه كۆنگره‌یه‌ك����ی له‌وشێوه‌یه". ئه‌م����ه له‌كاتێك����دا كه س����ه‌رباری ته‌واوبون����ی كاری چ����وار لیژن����ه‌ش، پێش����بینی ئهوه ناكرێت باڵی ناڕازی ئاماده‌ب����ن به‌ش����داری كۆبون����هوهی مه‌كته‌بی سیاس����یو س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی بن.
به‌ره‌به‌یانی سێشه‌ممه‌ی هه‌فته ی رابردو ئۆتۆمبێلێكی مازدا له‌گه‌ڕه‌كی زه‌رگه‌ته‌ی س���لێمانی دزرا ،به‌اڵم تائێس���تا ناس���نامه‌ی دزه‌كان‌و چاره‌نوس���ی ئوتومبێله‌ك���ه‌ش نادیاره .ئه‌م���ه جگه له‌وه‌ی باس له‌دوباره‌بونه‌وه‌ی چه‌ندین حاڵه‌تی له‌مشێوه‌یه ده‌كرێت له‌سلێمانی. روداوه‌ك���ه دواب���ه‌دوای ئ���هو ده‌نگۆیانه دێت كه له‌چه‌ند مانگی راب���ردودا ئاماژه‌ی���ان به‌زیادبونی حاڵه‌ته‌كان���ی دزیك���ردن له‌مااڵن‌و دزین���ی ئۆتۆمبێلی ج���ۆری تیۆتا پیكئاپ‌و مازدا ده‌كرد. لهوبارهیهوه نه‌قیب س���ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د ،وته‌بێژی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیس���ی پارێ���زگای س���لێمانی به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د" ،به‌پێ���ی داتا‌و ئاماره‌كانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی نه‌هێش���تنی ت���اوان له‌س���لێمانی له‌مانگ���ی ش���وباتی راب���ردو 22 حاڵه‌تی دزیكردن له‌مااڵن لهسنوری س���لێمانی رویانداوه له‌گه‌ڵ شه‌ش حاڵه‌تی دزینی ئۆتۆمبێل". وتیشی" ،حاڵه‌ته‌كانی دزیكردن
له‌مااڵن س���ه‌رجه‌میان كه‌لوپه‌لیان لێنه‌ب���راوه ،به‌ڵك���و هه‌ندێكی���ان ته‌نه���ا ده‌رگاكه‌یان ش���كێنراوه‌‌و هه‌ندێكیش���ی گ���ه‌ڕاون‌و هیچیان ده‌ستنه‌كه‌وتوه‌‌و رۆیشتون". سه‌باره‌ت به‌م مانگه‌ش (مارس) وتی" ،روداوه‌كان له‌مانگی س���ێدا كه‌مبوه‌ت���هوه ب���ۆ 19حاڵه‌ت���ی دزیك���ردن له‌م���ااڵن‌و دزین���ی دو ئۆتۆمبێل". به‌وت���هی ناوب���راو له‌مانگ���ی رابردودا س���ێ باندی دزی له‌مااڵن س���ه‌باره‌ت ده‌س���تگیركراون، به‌ئۆتۆمبێله‌كانی���ش "باندێك���ی پێن���ج كه‌س���ی ده‌س���تگیركران‌و توانرا چ���وار ئۆتۆمبیلی مازدا بۆ خاوه‌نه‌كانیان بگه‌ڕێنرێته‌وه .له‌م مانگه‌شدا هه‌ندێك كه‌س به‌تاوانی دزیكردن له‌مااڵن ده‌ستگیركراون، به‌اڵم دانپیانانه‌كانیان الی دادوه‌ر جێگیر نه‌ك���راوه بۆی���ه ناتوانین باسی بكه‌ین". بون���ی دیارده‌ك���ه ره‌وش���ێكی ناجێگیری دروستكردوه‌‌و بههۆیهوه هه‌ندێ���ك له‌هاواڵتیان رێوش���وێنه ئه‌منییه‌كانی���ان بۆ كۆنتڕۆڵكردنی زیات���ری م���اڵ‌و ئوتومبێله‌كانیان زیادكردوه. ی پیكئاپ ش���ۆفێری ئۆتۆمبیلێك به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د" ،ماوه‌یه‌كه سیس���تمێكی تایبه‌تی سه‌المه‌تیم ب���ۆ ئوتومبیله‌ك���ه‌م دان���اوه كه ئه‌گه‌ره‌كانی دزینی له‌س���ه‌ر كه‌م كردوه‌ته‌وه". به‌پێ���ی زانیارییه‌كان بڕه پاره‌ی دزراو له‌ماڵ���ه‌كان نه‌گه‌یش���توه‌ته
پێن���ج ملی���ۆن دین���ار ،به‌ڵك���و سه‌رجه‌میان له‌خوار ئه‌و بڕه‌وه‌یه. دزیكردنه‌كانی���ش له‌گه‌ڕه‌كه‌كانی كازی���وه ،كوردس���ات ،خه‌ب���ات‌و س���ه‌رچنار ،زه‌رگه‌ت���هو چه‌ن���د گه‌ڕه‌كێكی تر بوه. وته‌بێژه‌كه‌ی پۆلیس وتیش���ی، "خۆش���به‌ختانه هی���چ دزییه‌ك���ی رێكخراوی پالن بۆدارێژراوی گهوره بون���ی نی���ه ،به‌ڵكو كه‌س���انێكی كه‌من‌و ته‌نها ئامانجیش���یان پاره‌‌و ئاڵتونه". هۆكاره‌كان���ی ده‌رب���اره‌ی روداوه‌ك���ه‌ش وته‌بێژی پۆلیس���ی پارێزگای س���لێمانی ئه‌وه‌ی وت، "نه‌بونی هه‌ل���ی كار‌و لێكترازاندنی خێزان‌و په‌رته‌وازه‌بونی رۆڵه‌كانیان‌و تێوه‌گالن له‌گه‌ڵ كه‌س���انی خاوه‌ن راب���ردو خراپ ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا كه‌سانێك هه‌ن دزیكردنیان كردوه به‌پیشه ،به‌جۆرێك كه‌سی وا هه‌یه گی���راوهو س���زادراوه‌‌و جارێكی تر ده‌ستی پێكردوه‌ته‌وه". هۆش���داری ئه‌وه‌ش���ی دا ك���ه ره‌نگه له‌مانگ���ی داهاتو دزیكردن رو له‌زیادب���ون ب���كات ،چونك���ه گه‌ش���تكردن‌و له‌م���اڵ نه‌مان���هوه زی���ادده‌كات ،ب���ه‌اڵم نه‌قی���ب س���ه‌ركه‌وت وتی" ،رێوشوێنه‌كانی ئێم���ه‌ش زی���ادده‌كات به‌جۆرێك له‌پێنجش���ه‌ممه‌وه هێزه‌كانم���ان له‌گه‌ڕه‌كه‌كان ده‌بن‌و به‌جلوبه‌رگی مه‌ده‌ن���یو عه‌س���كه‌ری ده‌گه‌ڕێن‌و ئۆتۆمبێله‌كان���ی فریاكه‌وت���ن‌و نه‌هێش���تنی تاوان تا دره‌نگانێك له‌گه‌ڕه‌كه‌كاندا ده‌مێننه‌وه".
به‌پێی پالنی وه‌زاره‌تی سامانه سروشتییه‌کان
ده‌بێت تا 31رۆژ ی تر ،كۆتایی به‌قه‌یرانی بێ موچه‌یی بێت له‌هه‌رێم هه‌زار به‌رمیل له‌رۆژێكدا". ئا :هاوكار حسێن ی خش���ته‌كه ،له‌سبه‌ینێو‌ه هه‌ر به‌پێ ی ی نه‌وت ( ،)2015/4/1بڕیار‌ه هه‌نارده ی سامانه سروشتیه‌كان وه‌زاره‌ت هه‌رێ���م بگات ه 450هه‌زار به‌رمیل نه‌وت ی بۆ خشته‌یه‌كی هه‌نارده‌كردنی نه‌وت ی سۆمۆی به‌غدا راگه‌یاندوه‌و له‌رۆژێك���داو ل���ه()15ی هه‌مان مانگدا كۆمپانیا ده‌بێت��� ه 500ه���ه‌زارو تاكۆتایی مانگ ئه‌گه‌ر بتوانێت پابه‌ندبێت پێیه‌وه، به‌وج���ۆره ده‌مێنێت���هوه ،هه‌روه‌ها تا ی ئه‌وا ( )31رۆژی دیك ه هه‌نارده كۆتایی ئه‌مس���اڵ هه‌نارده‌ك��� ه ده‌بێت ه نه‌وته‌كه‌ی ده‌گات ه 550هه‌زار به‌رمیل 625هه‌زار به‌رمیل. له‌رۆژێكدا ،ئه‌مه‌ش به‌غدا ناچار ش���ێركۆ جه‌وده‌ت وتیش���ی" ،ئێستا ده‌كات مانگانه یه‌ك ترلیۆن‌و 200 هه‌ن���گاوه‌كان له‌ه���ه‌ردو الوه ئیجابیه، ملیار دینار بداته هه‌ولێر كه ده‌بێت ه ی س���امان ه ی ئه‌و پالنه‌ی وه‌زاره‌ت به‌پێ ێ ی ب هۆی كۆتاییهێنان به‌قه‌یران سروش���تیه‌كان دایناوه ،ئه‌و بڕه نه‌وت ه موچه‌یی له‌هه‌رێمی كوردستاندا. تا زیاتر به‌رزبێته‌وه ،به‌غدا پاره‌ی زیاتر ی ی ده‌نێرێت‌و س���ه‌ره‌نجام له‌چه‌ند مانگ ی ئایار ی 1 ی خشته‌كه ،له‌رۆژ به‌پێ ی ی داهاتودا هه‌رێ���م ب���ه‌ره‌و دابینكردن ی جیهان 2015ك ه هاوكاته له‌گه‌ڵ رۆژ ی ههرێم موچه‌و جێگیركردنی بودجه ده‌ڕوات". كرێكاراندا ،هه‌نارده‌ی نه‌وته‌كه ی ی 23ی كانون ئه‌م خش���ته‌یه له‌رۆژ ده‌گات��� ه 550هه‌زار به‌رمیل له‌رۆژێكدا، ی ئ���ه‌م مانگه‌و‌ه دوه‌می ئه‌مس���اڵه‌و‌ه راگه‌یه‌نراوه ،به‌اڵم ه���اوكات ده‌بێت له 6 ی ی ههرێم له‌س���هرهتاوه ههرێم نه‌یتوانیوه به‌پێ ی نه‌وت (ئ���ادار) ،هه‌نارده‌كردن ی ی خشته‌ك ه بڕوات ،چونك ه له‌مانگ ب���ۆ به‌غ���دا گه‌یش���تبێت ه 425هه‌زار خود به‌رمیل له‌رۆژێك���داو په‌رله‌مانتارانیش كانونی دوه‌مدا ،بڕی 150تا 157هه‌زار ی ی له‌رۆژێك���دا ره‌وانه ی به‌رمیل نه‌وت��� دوپاتیده‌كه‌نه‌و‌ه ك ه ههرێم توانیویه‌ت ی ژێرده‌ستی به‌غدا ی س���ۆمۆ ی كۆمپانیا ی ئه‌و خش���ته‌یه بڕوات‌و ئاس���ت به‌پێ ی شوباتیش���دا رێژه‌ك ه به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت به‌رزبكاته‌وه ،بۆی ه كردبو ،له‌مانگ ی پاره‌كه‌ی بۆ بهرزبوهتهوه ب���ۆ 275هه‌زار به‌رمیل، به‌غداش جاربه‌جار ب���ڕ ی به‌غدا بۆیه له‌به‌رامبه‌ریش���دا حكومه‌ت ههرێم زیاتر ده‌كات. ی 250 ی دوه‌م ،بڕ ی كانون��� ی بۆ مانگ��� ی لیژنه ش���ێركۆ جه‌وده‌ت ،سه‌رۆك ی ههرێم كردوهو پیشه‌س���ازی‌و س���امانه سروشتیه‌كان ملیار دین���اری ره‌وان ه ی كوردس���تان ب���ۆ ئاوێن ه بۆ مانگی شوباتیش 490ملیار دینار. له‌په‌رله‌مان ئێستا هه‌نگاوه‌كانی هه‌ولێر خێراترن ی ك���ردهوه ك���ه"دو هه‌فت��� ه ته‌ئكی���د ی له‌ئه‌ستۆیه‌تی‌‌و ی ئهوه ی س���امان ه بۆ جێبه‌جێكردن له‌مه‌وب���ه‌ر ،به‌وته‌ی وه‌زیر سورش���تیه‌كان به‌پێی خشته‌كه نه‌وت چاودێران‌و په‌رله‌مانتارانیش گه‌شبینن هاورده‌كراوه ،وات ه گه‌یش���توه‌ت ه 425به‌وه‌ی كه ئه‌م ریتم���ه به‌رده‌وامبێت،
خشته‌ی وه‌زاره‌تی سامان ه سروشتییه‌کان ی ئه‌وا ئومێدێك هه‌یه بۆ جێبه‌جێكردن ی رێكه‌وتنه‌ك���هی هه‌ولێ���رو ته‌واوه‌ت��� ی بهغداو كۆتایی هێنان به‌قه‌یرانی دارای له‌هه‌رێمی كوردستاندا. ی ی ره‌ش���ید ،ئه‌ندام ئه‌حم���ه‌د حاج ی ی عێراق به‌ئاوێنه ی نوێنه‌ران ئه‌نجومه‌ن ی راگه‌یاند" ،رێككه‌وتنه‌ك ه به‌ره‌وپێشچون
به‌خۆوه بینیوه‌‌و پێش���بینیمان ئه‌وه‌ی ه ی نه‌وته‌ك��� هی ههرێم ی ناردن هه‌م ب���ڕ ی به‌غداش، زیادی كردبێت‌و هه‌م پاره‌ك ه بۆیه رێككه‌وتنه‌ك ه قۆناغ به‌قۆناغ به‌ره‌و جێگیربون ده‌چێت". حاجی ره‌ش���ید پێیوای���ه كه "ههرێم بۆخۆی له‌خش���ته‌كه‌ی خۆی���دا ده‌ڵێت
راگه‌یاند" ،به‌پێی خش���ته‌كه‌ی ههرێم، هه‌نارده‌كردن���ی ن���ه‌وت به‌ش���ێوه‌ی ی پله‌به‌پل ه زی���ادده‌كات ،به‌مه‌ش له‌كۆ س���اڵه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت ك��� ه تاچه‌ند پابه‌ندب���وه به‌رێككه‌وتنه‌ك���هوهو زیاتر متمانه له‌نێوان بهغداو هه‌ولێردا دروست دهبێتهوه". ی ی ناردنی بودج ه پێش���تر میكانیزم ههرێم له‌الیه‌ن به‌غ���داوه به‌جۆرێك بو ی ی ده‌رهێنانی بودج ه ك ه س���ااڵن ه دوا ی ی گشتی س���یادی‌‌و حاكیم ه له‌بودجه ی ی گش���تی ی بودج��� ه واڵت %17 ، ی ی هه‌ولێر ده‌كرا ،به‌اڵم له‌س���اڵ ره‌وان ه 2015و به‌پێ���ی پرۆژه‌یاس���ای بودجه، ی رۆژان ه 550 هه‌رێ���م پابه‌ندكراوه بهوه ی هه‌زار به‌رمی���ل ن���ه‌وت به‌كێڵگه‌كان كه‌ركوكیش���هوه بدات���ه به‌غ���داو له‌به‌رامبه‌ریشدا مانگان ه یه‌ك تریلیۆن‌و 200ملیار دینار له‌به‌غدا وه‌ربگرێت. له‌وباره‌ی���هوه مه‌س���عود حه‌ی���ده‌ر ی كه‌ش���ێكی گونجاو ده‌ڵێت" ،بۆئه‌وه له‌نێ���وان هه‌ولێ���رو به‌غ���دا بخوڵقێت، پێویس���ته ه���ه‌ردوال پابه‌ندب���ن ب���ه‌م رێكه‌وتنه‌یانه‌وه". ی زیاتر له‌س���اڵێك‌و دو مانگه ههرێم ی دارایی كوردس���تان له‌قه‌یرانێكی قوڵ که تایبه‌ته به‌ڕه‌وانه‌کردنی نه‌وت ی ئه‌م دایه‌و س���ه‌ره‌تا س���ه‌ره‌داوه‌كان ك���ه له‌دو مانگی داهات���ودا ئه‌و رێژه‌یه قه‌یرانه‌ش لهبهغداوه ده‌ركه‌وتن كاتێك ی ههرێم ته‌واوده‌ك���همو ده‌یگه‌یه‌نمه 600هه‌زار بودجه‌‌و موچ��� هی فه‌رمانبه‌ران ی وه‌س���تێنرا ،بۆیه چاره‌سه‌ری كۆتایی به‌رمیل ،به‌مه‌ش قه‌ره‌بوی كه‌مهێنانه‌كه قه‌یرانه‌ك���ه‌ش ه���ه‌ر له‌وێیه .ئێس���تا مانگه‌كانی رابردوش دهكاتهوه". ی ی كوردس���تان به‌ره‌و ره‌وینه‌و‌ه ه���اوكات مه‌س���عود حه‌ی���ده‌ر ،ههرێم ی ی ئه‌و قه‌یرانه ده‌چێت‌و ئاماژه‌كانیش��� ی ك���ورد له‌ئه‌نجومه‌ن��� په‌رله‌مانت���ار ی خه‌ریكه ده‌رده‌كه‌ون. ی عێ���راق به‌ئاوێن��� ه نوێنه‌ران���
هه‌نوکه
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
3
نێچیرڤان ده‌ور ی ماڵ ه 200دۆنمیه‌كه ی به‌به‌رد ی حه‌الن ده‌ڕازێنێته‌وه سكرتێری راگه‌یاندنی سه‌رۆکی حکومه‌ت :زۆری تێده‌چێت ئێستا راگیراوه ئا :ئاوێنه ی ی چه‌ند رۆژێكه ئه‌وان هی له‌رێگه ماوه ی مه‌سیف‌و شه‌قاڵوه‌وه به‌ره‌و شار هه‌ولێر دێن ،هه‌ست ده‌كه‌ن ك ه ی خه‌ریك ه ئه‌و به‌ربه‌سته كۆنكرێتیانه ی ی ماڵه گه‌وره‌و فراوانه‌كه ده‌ور ی حكومه‌تیان ی سه‌رۆك ماڵی نێچیرڤان ی حه‌الن داوه ،به‌به‌ردی گرانبه‌ها ده‌ڕازێنرێته‌وه‌و "ته‌غلیف ده‌كرێت"، به‌اڵم فه‌رهاد ئه‌رگوشی سكرتێری راگه‌یاندنی نوسینگ هی نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی حكومه‌ت ده‌ڵێت "ئه‌و كاره راگیراوه له‌ئێستادا ،چونك ه داپۆشینی ئه‌و به‌ربه‌ستانه به‌به‌ردی حه‌الن زۆری تێده‌چێت". ی ی ئاوێنه ماوه به‌پێی زانیاریه‌كان��� ی چه‌ن���د رۆژێك��� ه له‌چه‌ن���د به‌ش���ێك ی نێچیرڤ���ان بارزانیدا ك ه ی ماڵ��� ده‌ور ی ب���ه‌دو به‌ربه‌س���ت ده‌وره دراوه ،كار ی به‌ربه‌سته كۆنكرێتییه‌كان رازاندنه‌و‌ه به‌ب���ه‌ردی حه‌الن ده‌كرێت ،تا ئێس���تا ی ئه‌و به‌ربه‌س���تان ه له‌و 10بۆ 15مه‌تر ی مه‌سیف‌و شه‌قاڵوه‌ی ه دیوه‌ی كه رێگا ی حه‌الن. كراون به‌به‌رد ی نێچیرڤان ئه‌م خان���وهی ئێس���تا ی تێدایه ،له‌س���ه‌رده‌می به‌عسدا بارزان ی عی���زه‌ت دوری جێگری س���ه‌دام ماڵ حس���ێن بوه ،دوای راپه‌ڕینیش كراوه ی تاڵه‌بانی‌‌و له‌پاش به‌ماڵ‌‌و نوس���ینگه ی 31ی ئابیش���هوه ،نێچیرڤ���ان روداو ی ی تایبه‌ت ی كردویه‌تی به‌ماڵ��� بارزان��� خۆی. ی ی ئاوێنه ،روبه‌ر به‌پێی زانیاریه‌كان ی ئه‌م شوێنه ك ه به‌به‌ربه‌ستی كۆنكرێت ده‌وره‌دراو‌ه زیات���ر ل��� ه 200دۆنم���ه، ی ی له‌س���ه‌ر خۆی تاپۆ نێچیرڤان بارزان كردوه. ی ئه‌م زانیاریانه ،ماوه‌یه‌ك هه‌ر به‌پێ له‌مه‌وبه‌ر په‌رله‌مانتارێكی كوردس���تان ی له‌یاداشتێكی فه‌رمیدا چه‌ند پرسیارێك ی نێچیرڤ���ان بارزانی كردوه ئاڕاس���ته ی ی ك��� ه "روب���ه‌ر س���ه‌باره‌ت ب���هوه ی خانوه‌ك���هت چه‌ن���ده؟ موڵكه‌كه‌ی ه كێیه؟ تۆ له‌كوێت بو؟ پاره‌ت پێداوه؟
خانوی نێچیرڤان بارزانی له‌هه‌ولێر ی نیی��� ه بچێت ه له‌كێت كڕیوه؟ چ���ۆن تاپۆت كردوه؟ قه‌ده‌غه‌ی���هو كه‌س بۆ ی ناوی. ی كردوته چه‌ند ئ���ه‌م دو به‌ربه‌س���ته ی ئاوێنه ،تا ی زانیارییه‌كان��� به‌پێ��� ی تایبه‌تی خۆت تێچوه؟ ئایا به‌پ���اره ی ی ئێس���تا هه‌زاران دۆالر له‌دروستكردن ی گش���ت دروس���ت كراون یان له‌پاره ی حكومه‌ت" ،به‌اڵم تا ئێس���تا نێچیرڤان دو به‌ربه‌س���ته‌كه‌ی ده‌وری خانوه‌كه ی نێچیرڤاندا خه‌رجکراوه ،كه هه‌ریه‌كه‌یان ی پرسیار ی ئاماده نه‌بوه وه‌اڵم بارزان ی 7ه���ه‌زار مه‌تردوج���ان، نزیك���ه ئه‌م په‌رله‌مانتاره بداته‌وه. ئه‌م���ه له‌كاتێكدای��� ه ك��� ه ئێس���تا به‌ربه‌س���تی یه‌كه‌م بلۆكی كۆنكرێتییه، ی به‌ربه‌س���تی دوه‌م س���یاجه‌كه‌یه‌‌و هیچ له‌پش���ته‌و‌هی خانوه‌ك���هی ،پاركێك گهوره دروس���ت كراوه ك���ه بۆ خه‌ڵك ئوتومبێلێك ناتوانێت بیانبڕێت ،ئه‌گه‌ر
ی حه‌الن بۆ ی تریشی به‌به‌رد س���یاجێك دروس���ت بكرێت ئه‌وا ده‌بێت س���ه‌دان هه‌زار دۆالری تری بۆ ته‌رخان بكرێت، ی ی ح���ه‌الن به‌ردێك ی به‌رد له‌به‌رئه‌وه ی ی 65هه‌زار مه‌تر گرانبه‌هایه‌‌و نزیك ه چوارگۆشه ده‌كات. بۆ زیاتر تیش���ك خس���تن ه سه‌ر ئه‌م ی كرد به‌فه‌رهاد بابه‌ته ،ئاوێنه په‌یوه‌ند ی ئه‌رگوش���ی س���كرتێری راگه‌یاندن��� ی نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی نوسینگ ه
قایمقام ی شاره‌بان 198 :تیرۆریست لهدیالهوه به‌ره‌و هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هیدو سه‌یدسادق هه‌اڵتون ئا :ئاوێنه عوده‌ی خدران قایمقامی شاره‌بان "خالس" له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "هه‌رێمی كوردستان چه‌ندین شانه‌ی نوستوی گروپه تیرۆریستیه‌كانی تێدایه ،كه به‌ناوی ئاواره‌بونه‌وه كوردستانیان كردوه به‌حه‌شارگه‌ی خۆیان". ئاوێنه :به‌پێی زانیارییه‌كان داواتان له‌ده‌س���ه‌اڵتدارانی ههرێم ك���ردوه ك ه چه‌ندین كه‌ستان راده‌ست بكاتهوه كه له‌كاری تیرۆرهوه تێ���وه‌گالون‌و به‌ره‌و كوردستان هه‌اڵتون ،ئه‌مانه ژماره‌یان چه‌نده؟ عوده‌ی ئه‌لخدران :به‌ڵێ لیس���تێكی ناوی ئه‌و كه‌سانه‌مان ئاماده كردوه كه له‌چه‌ند ساڵی رابردودا له‌كاری تیرۆرهوه تێوه‌گالون‌و هه‌یانه له‌سه‌ركرده‌ی گروپه تیرۆریس���تیه‌كان بوه‌و چه‌ندین كاری تیرۆریس���تیو كوش���تنی ئهنجامداوهو ئێس���تا له‌ده‌س���ت دادگا هه‌اڵتوه یان تێیدایه له‌زیندان رایكردوه‌و رویكردوه‌ته هه‌رێمی كوردستان ،لیس���ته‌كه ناوی 98تیرۆریس���تی تێدایه كه له‌ڕێگه‌ی سه‌رچاوه ئهمنیهكانمانهوه زانیاریمان ده‌رباره‌ی ئه‌وان‌و شوێنه‌كانی ئێستایان له‌كوردستان ده‌ستكه‌وتوه. ئاوێنه :ئه‌مان���ه زیاتر رویانكردوه‌ته چ ش���ارو ناوچه‌ی���ه‌ك له‌هه‌رێم���ی كوردستان؟ ع���وده‌ی ئه‌لخ���دران :به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئێم���ه زیات���ر رویان كردوه‌ت���ه هه‌ڵه‌بج���هی ش���ه‌هیدو
هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه‌و سه‌یدس���ادق ،به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌س���ت ئێمه كه‌وتون ئه‌مان���ه ك���ه زۆربه‌ی���ان به‌خێزانه‌وه دیاله‌یان به‌جێهێشتوه رویان كردوه‌ته ئه‌و شوێنانه له‌هه‌رێمی كوردستان. ئاوێن���ه :ئای���ا داوات���ان له‌الیه‌ن���ه په‌یوه‌ندیداره‌كانی ههرێم نه‌كردوه ئه‌م كه‌سانه‌تان راده‌ست بكرێته‌وه؟ ع���وده‌ی ئه‌لخ���دران :به‌ڵ���ێ خۆم پێش���تر به‌شه‌خس���ی داوام له‌فری���اد ره‌واندزی ك���ردوه ،ده‌س���ه‌اڵتدارانی حكوم���یو سیاس���ی عێراقیش داوایان له‌كاربه‌ده‌س���تانی هه‌رێ���م ك���ردوه راده‌س���تیان بكه‌ن���هوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئاسایشی دیاله دابڕاو نییه له‌ئاسایشی كوردستان‌و پێكه‌وه گرێدراون ،ئه‌وانه ئێس���تا وه‌ك ش���انه‌ی نوس���تو وان‌و خه‌ریكی خۆڕێكخس���تنه‌وه‌ی خۆیانن‌و ب���ۆ بچوكترین ده‌رف���هت ده‌گه‌ڕێن تا ده‌س���ت بكه‌نه‌وه به‌چاالكی ،ته‌نانه‌ت هه‌بون به‌ناوی وه‌همییه‌وه رویكردوه‌ته شاره شیعییه‌كان‌و له‌نه‌جه‌ف گیراون، بۆیه داوا له‌ده‌سه‌اڵتدارانی كوردستان ده‌كه‌ین ئه‌م تاوانبارانه راده‌ستی ده‌زگا ئه‌منیه‌كانی دیاله بكه‌نه‌وه. ئاوێن���ه :ك���ه داوات���ان له‌الیه‌ن���ه په‌یوه‌ندی���داره‌كان كردوه چییان وه‌اڵم داونه‌ته‌وه؟ ع���وده‌ی ئه‌لخدران :ئێم���ه زانیاریی ته‌واومان ده‌رباره‌ی ئه‌و تاوانبارانه بۆ ده‌سه‌اڵتدارانی ههرێم ناردوه ،ته‌نانه‌ت فه‌رمانی ده‌ستگیر كردنه‌كانیانمان بۆ ناردون كه له‌ده‌س���ت یاس���ا هه‌اڵتون، به‌شێكیان به‌عسی بون‌و به‌شێكیشیان تیرۆریس���تی تون���دڕه‌و ب���ون‌و
ئه‌وانه ئێستا وه‌ك شانه‌ی نوستو وان‌و خه‌ریكی خۆڕێكخستنه‌وه‌ی خۆیانن‌و بۆ بچوكترین ده‌رفه‌ت ده‌گه‌ڕێن تا ده‌ست بكه‌نه‌وه به‌چاالكی ده‌ستیان له‌گه‌ڵ گروپه تیرۆریستیه‌كان تێكه‌ڵ ك���ردوهو كاری تیرۆریس���تیان ئهنجامداوهو هه‌شیانه سه‌ركردایه‌تیان كردون ،ئێم���ه زیاتر له‌جارێك داوامان له‌ده‌س���ه‌اڵتدارانی ههرێم ك���ردوه كه ئه‌و كه‌س���انه‌مان راده‌س���ت بكه‌نه‌وه كه خۆی���ان وه‌ك قوربانی توندوتیژیی ده‌رخس���توه بۆ ئه‌وه‌ی یاس���او دادگا دۆس���یه‌كانیان یه‌كالی���ی بكات���هوه،
لیس���تی ناوه‌كانم���ان داونه‌ت���ێ به‌اڵم هی���چ هاوكاریی���ه‌ك نه‌كراوین له‌الیه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه. ئاوێن���ه :ده‌توانی���ن لیس���تی ئ���هو ناوانه‌مان ده‌ستكه‌وێت؟ عوده‌ی ئه‌لخدران :من ته‌نها ده‌توانم بینێرم بۆ ده‌زگا ئه‌منییه‌كان ،چونكه رێگه‌پێدراو نی���ن بیده‌ین به‌ده‌زگاكانی راگه‌یاندن ،ده‌زگای ئه‌منی هه‌ر شارێك بیه‌وێت بۆی ده‌نێرین. ئاوێنه :به‌پێی قسه‌ی تۆ بێت ئه‌مانه تیرۆریستی مه‌ترسیداریان تێدایه؟ عوده‌ی ئه‌لخدران :به‌ڵێ نه‌ك یه‌ك‌و دوانی���ش چه‌ندین كه‌س���یان تێدایه، له‌به‌عس���یه‌كانه‌وه بگ���ره ت���ا ده‌گات به‌وان���هی په‌یوه‌ندییان به‌داعش���هوه هه‌بوه. ئاوێنه :ئایا ئه‌مانه جێی مه‌ترس���ین بۆ كوردستان؟ ع���وده‌ی ئه‌لخ���دران :به‌ڵ���ێ جێی مه‌ترس���ین ،ئه‌مانه ه���اوكاری داعش‌و گروپه تیرۆریسته‌كان ده‌كه‌ن‌و له‌ده‌ست یاس���ا هه‌اڵتون ،هه‌ندێكیان به‌رپرسی بااڵی دیاری گروپه تیرۆریسته‌كان بون‌و ده‌ستیان به‌خوێنی خه‌ڵكی بێ گوناح سوره ،به‌شێك له‌و كاره تیرۆریستیانه‌ی روبه‌ڕوی هه‌رێمی كوردستان دهبێتهوه ده‌ستی ئه‌م شانه نوستوانه‌ی تێدایه، له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌ه���ه‌ر كوێیه‌ك بن ته‌نها باوه‌ڕی���ان به‌كوش���تن‌و خوێنڕش���تن‌و كاری تیرۆریستییه ،به‌داخه‌وه گرژی‌‌و ئاڵۆزییه‌كانی ئه‌مدواییه‌ی نێوان بهغداو هه‌ولێر ،ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی بۆ ره‌خساندن كوردس���تان بكه‌نه حه‌شارگه‌ی خۆیان به‌ناوی په‌نابردن‌و ئاواره بونه‌وه
ی "ئه‌و كاره حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه ،ئه‌و وت ناكرێت‌و راگیراوه له‌ئێس���تادا ،چونك ه ی به‌ردی ح���ه‌الن تێچ���وی بودجه‌یه‌ك سه‌رۆكایه‌تی پێویسته". وتیشی "ههرچهنده ئه‌وه‌ی ك ه كراوه له‌كۆندا بوه ،به‌اڵم كۆنكرێته‌كانیش ك ه دانراون ئێستا ته‌واو بون ،بۆیه ناكرێت كۆنكرێته‌كان الببرێ���ن‌و له‌گۆڕه‌پانێك دابنرێ���ن ،چونك���ه ئ���ه‌وه‌ش ده‌بێت ه تێچونێكی تر".
هه‌زاران دۆالر له‌دروستكردنی دو به‌ربه‌سته‌كه‌ی ده‌ور ی خانوه‌كه‌دا خه‌رجکراوه
ئاسایش ی هه‌ڵه‌بجه: ناتوانین به‌بێ به‌ڵگ ه به‌كه‌س بڵێین تیرۆریستیت ئا:ئاوێنه وته‌بێژی ئاسایشی هه‌ڵه‌بجه "رائید ئاراس" له‌م گفتوگۆیه ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر كه‌سێك كه لهدیالهوه هاتبێته سنوری ئێمه‌وه‌‌و گومانمان له‌سه‌ری هه‌بوبێت یان داواكراو بوبێت‌و به‌ڵگه‌ی یاسایی هه‌بوبێت ،ده‌ستگیرمان كردوه". ئاوێن���ه :باس ل����هوه ده‌كرێت ك ه نزیكه‌ی 200كه‌س له‌كاری تیرۆرهوه تێ����وه گالون‌و هاتونه‌ته س����نوری هه‌ڵه‌بج����هوه ،ئای����ا ئێوه ئ����اگادار كراونه‌ته‌وه؟ رائید ئ���اراس :هی����چ حاڵه‌تێكی له‌وجۆره لهسنوری ئێمه‌دا نییه. ئاوێنه :تا ئێستا له‌مباره‌وه ئاگادار نه‌كراونه‌ته‌وه؟ رائی���د ئ���اراس :ئه‌گه‌ر ش����تێكی وا هه‌بێ����ت ده‌بێ����ت به‌ڵگه‌یه‌ك����ی به‌ده‌سته‌وه بێت. ئاوێنه :كاربه‌ده‌ستانی دیاله ده‌ڵێن به‌ڵگه‌ی ته‌واومان هه‌یه؟ رائی���د ئ���اراس :ئهوه ش����تێكی مه‌ترسیداره ئه‌گه‌ر هه‌بێت پێویست ناكات ئه‌و كه‌س����ه لیستی ناوه‌كان الی خ����ۆی بهێڵێت����هوه ،ده‌بێ����ت الیه‌ن����ه په‌یوه‌ندیداره‌كانی لێئاگادار بكات ،ئه‌گه‌ر شتێكی وابێت ده‌بێت ناوه‌كانیان هه‌بێت.
ئاوێن���ه :ئ����ه‌وان ده‌ڵێن لیس����ت ی ناوه‌كانم����ان الی����هو داومان����ه به‌ده‌سه‌اڵتدارانی ههرێم؟ رائید ئاراس :ئ����هو ئاوارانه‌ی كه دێن له‌هه‌ر نه‌ت����هوهو ئایین‌و چین‌و توێژێ����ك بن ،ئێمه كاری یاس����ایی خۆمان ده‌كه‌ین له‌گه‌ڵیان‌و رێوشوێنه یاساییه‌كان په‌یڕه‌و ده‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر حاڵه‌تێك����ی وا هه‌بێ����ت دۆزینه‌وه‌ی زۆر ئاس����انه بۆ ئێمه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌ڵگه‌یه‌كم����ان النه‌بێت ناكرێت هه‌ر له‌خۆمانه‌وه كه‌س تۆمه‌تبار بكه‌ین، ناتوانین به‌بێ به‌ڵگه به‌كه‌س بڵێین تیرۆریستیت. ئاوێنه :ئه‌وان جه‌خت لهوه ده‌كه‌ن ك����ه به‌ش����ێك له‌وان����هی لهدیالهوه هه‌اڵت����ون‌و رویانكردوه‌ت����ه هه‌رێمی كوردستان هه‌یانه سه‌ركرده‌ی گروپه تیرۆریستیه‌كان بوه؟ رائید ئ���اراس %50 :ی ئاواره‌كانی ئێر‌ه خه‌ڵكی دیال����هو ده‌وروبه‌رین، هه‌ر كه‌س بێته س����نوری ئێمه به‌بێ كه‌فیل جێگه‌ی ناكه‌ینه‌وه. ئاوێن���ه :كه‌س هه‌ب����وه گومانتان له‌س����هری هه‌بوبێت‌و ده‌ستگیرتان كردبێت؟ رائی���د ئ���اراس :ئه‌گ����ه‌ر دواكراو بوبێت‌و به‌ڵگه‌ی یاس����ایی هه‌بوبێت به‌ڵێ. ئاوێنه :واته حاڵه‌تی وا هه‌بوه؟ رائید ئاراس :به‌ڵێ هه‌بوه.
4
هەنوکە
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
پاش 10ساڵ سه‌رۆكایه‌تی ،كه‌س ئاماده‌نیه باسی گۆڕینی بارزانی بكات ئا :هاوكار حسێن به‌بێ گوێدانه ئه‌وه‌ی كه بارزانی بۆ ماوه‌ی 10ساڵه سه‌رۆكی هه‌رێمه، له‌ئێستادا واده‌رده‌كه‌وێت بۆچونی زاڵی ناو پارتی ئه‌وه‌بێت كه نه‌ك له‌گه‌ڵ ئهوه نین بارزانی ده‌ستبه‌رداری پۆسته‌كه‌ی بێت ،به‌ڵكو پێیانوایه له‌ناو پارتیشدا "به‌دیلی نیه" ،تێكڕای الیه‌نه‌كانی دیكه‌ش كه باسی ئه‌م پرسه ده‌كه‌ن، ئه‌وه‌نده‌ی باس له‌گۆڕینی میكانیزمی مانه‌وه‌ی بارزانی ده‌كه‌ن ،هێنده خۆیان ناده‌ن له‌باسی گۆڕینی خودی بارزانی. بارزان���ی له‌س���اڵی 2013م���اوه‌ی دو خولی چوار ساڵی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی ته‌واوك���رد ،ل���ه30ی حوزه‌یرانی هه‌مان س���اڵدا‌و به‌پێی یاسای ژماره 19ی ساڵی 2013ك���ه به‌یاس���ای درێژكردن���هوهی ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی ههرێم ناسراوه ،دو س���اڵی دیكه ماوه‌كه‌ی بۆ درێژكرایه‌وه‌و ئه‌م ماوه‌یه‌ش له‌رۆژی 19ی ئابی 2015دا ته‌واوده‌بێت. تاچه‌ن���د رۆژێك له‌مه‌وب���ه‌ر روداوه‌كان ب���ه‌ره‌و ئهوه ده‌چون كه‌ت���ا مانگی ئاب، هیچ الیه‌نێك���ی سیاس���یی ئاماده‌نه‌بێت باسی ئه‌م بابه‌ته بكات ،به‌اڵم له‌پڕ شه‌ڕه بۆكس���ی نێوان چه‌ن���د په‌رله‌مانتارێكی پارتیو گۆڕان له‌س���ه‌ر ئه‌م پرسه ،هه‌مو الیه‌نه‌كان���ی ناچارك���رد ئ���ه‌م بێده‌نگیه بشكێنن‌و بیر له‌رێگه‌چاره‌یه‌ك بكه‌نه‌وه، ئێس���تا واده‌رده‌كه‌وێ���ت رێگه‌چ���اره‌كان هه‌موی���ان بچنه‌وه س���ه‌ر ی���ه‌ك ته‌وه‌ر، ئه‌وی���ش چ���ۆن جارێكی دیكه چانس���ی مانه‌وه له‌پۆس���تی س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم بده‌نه‌وه به‌بارزانی. مه‌س���عود بارزان���ی له‌س���اڵی ()2005 وه س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م ده‌كات‌و ب���ۆ یه‌كه‌مجاریش له‌و ساڵه‌دا له‌ناو په‌رله‌مان هه‌ڵبژێ���ردرا ،س���اڵی 2009له‌رێ���گای
هه‌ڵبژاردنی راس���تهوخۆوه ب���ۆ ویالیه‌ت ی دوه‌م هه‌ڵبژێردرایه‌وه .له‌س���اڵی 2013داو پێ���ش ته‌واوبونی ماوه‌ی ویالیه‌تی دوه‌م، به‌ه���ۆی پێكنه‌هاتن له‌س���ه‌ر ئه‌نجامدانی راپرسی له‌سه‌ر پرۆژه‌ی ده‌ستور ،یه‌كێتی رازی بو به‌درێژكردن���هوهی ویالیه‌ته‌كه‌ی بارزان���ی بۆ دو س���اڵ به‌رامب���ه‌ر رازی بون���ی پارت���ی به‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی چه‌ند مادده‌یه‌كی پرۆژه‌ی ده‌س���توره‌كه .بۆیه هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم له‌ساڵی 2013دا ئه‌نجام نه‌درا .ئێستاش ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی ههرێم ل���ه 19ی ئابی 2015دا كۆتای���ی دێ���تو یاس���ا كارپێكراوه‌كانی هه‌رێمیش رێگاناده‌ن بۆ جاری س���ێیه‌م هه‌ڵبژێردرێته‌وه. ش���ااڵوی عه‌لی عه‌س���كه‌ری ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت، "ئه‌و بابه‌ته به‌راس���تی هه‌ستیاره ،به‌اڵم ئێستا هیچ كه‌سێك نیه له‌ناو یه‌كێتی ئه‌و پرسه ساغبكاته‌وه". ش���ااڵو لهب���اره‌ی درێژكردنه‌وه‌ك���هی ماوه‌ی بارزانی له‌س���اڵی ،2013ده‌ڵێت، "ئه‌وكات���ه‌ش كه مام جه‌الل نه‌خۆش بو، به‌ناوی ئهوه وت���را كه مام جه‌الل رازییه ب���هوهی بۆ دو س���اڵی دیك���ه ماوه‌كه‌ی یه‌كێیت���دا واده‌رده‌كه‌وێت كه له‌س���اڵی بارزان���ی درێژبكرێت���هوهو ئه‌م���ه‌ش بو ،2013باڵی ده‌ستڕۆیش���توی ناو یه‌كێتی به‌بۆچونی یه‌كێت���ی ،له‌كاتێكدا منیش‌و رازیبون ب���هوهی بارزان���ی ماوه‌كه‌ی بۆ جێگرانی سكرتێری گش���تییو مه‌كته‌بی درێژبكرێته‌وه ،له‌به‌رامبه‌ردا پارتی رازیبوه سیاس���ییو كارگێڕی���ش هه‌واڵ���ی م���ام به‌وه‌ی فواد مه‌عسوم كاندیدی دڵخوازیی جه‌اللم���ان نه‌ده‌زان���ی ،ب���ه‌ده‌ر له‌چه‌ند ئه‌و باڵه ،له‌س���ه‌ر پش���كی یه‌كێتی وه‌ك س���ه‌رۆك كۆماری عێ���راق دیاریبكرێت، كه‌سێكی سنوردار". ه���اوكات ئه‌نوه‌ری حاجی عوس���مان ،ه���اوكات له‌وته‌كان���ی ئه‌ن���وه‌ری حاجی ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی عوسمانیش���دا ده‌رده‌كه‌وێت ك���ه پارتی كوردس���تان له‌وباره‌ی���هوه به‌ئاوێن���هی ئاماده‌نیه س���ازش له‌س���ه‌ر ئهوه بكات راگه‌یان���د" ،م���ن ده‌مه‌وێت بپرس���م ئایا بارزانی نه‌بێته‌وه به‌س���ه‌رۆك ی ههرێم ،جا به‌دیل���ی كاك مه‌س���عود هه‌ی���ه بتوانێت به‌هه‌ر رێگه‌یه‌ك بوه. به‌هۆی ئ���هو قه‌یرانانه‌ی له‌رو ی مادی‌‌و ته‌حه‌مولی ئه‌و بارودۆخه‌ی ئێستا بكات؟ له‌راس���تیدا به‌دیلی كاك مه‌سعود لهالی سه‌ربازیی‌و مرۆییه‌وه روی له‌هه‌رێم كردوه، نه ده‌توانرێت ده‌ستور هه‌مواربكرێته‌وه‌و پارتیش نیه" له‌وته‌كانی ئه‌ندامه‌كه‌ی س���ه‌ركردایه‌تی بخرێته راپرسییه‌وه ،ن ه ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ش
ناكرێت پێمانوابێت كه‌سایه‌تیه‌ك له‌حزبه‌كه‌مان گه‌وره‌تربێت‌و حزبه‌كه‌شمان له‌میلله‌ته‌كه‌مان گه‌وره‌تربێت
مه‌سعود بارزانی
له‌به‌رده‌مدا ماوه بۆئ���هوهی هه‌ڵبژاردنی دهكاتهوه نه‌ك خودی بارزانیو به‌ئاوێنه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم بكرێت .بۆیه تاكه راگه‌یاند" ،ئامانجی سه‌ره‌كی بزوتنه‌وه ی رێگ���ه لهب���ه‌رده‌م بارزانی���دا ئه‌وه‌یه یان گ���ۆڕان سیس���تمی سیاس���ییه ن���ه‌ك ده‌بێ���ت جارێك���ی دیكه ماوه‌ك���هی بۆ كه‌س���ه‌كان ،ئیشكردنی س���ه‌ره‌كی ئێمه درێژبكرێته‌وه كه گۆڕان‌و النیكه‌م نیوه‌ی ئه‌وه‌یه سیس���تمه‌كه له‌س���ه‌رۆكایه‌تیه‌وه یه‌كێتی له‌گه‌ڵیدا نین‌و خودی یاساكه‌ش ببێته په‌رله‌مانی ،واته س���ه‌رۆك له‌الیه‌ن رێگ���ه ب���هوه ن���ادات ،یاخ���ود ده‌بێت په‌رله‌مانه‌وه هه‌ڵبژێرێت‌و له‌ژێر چاودێری ده‌س���تكاریی یاس���ای ژماره 1ی ساڵی په‌رله‌مان���دا بێ���تو ده‌سه‌اڵته‌كانیش���ی 2005بكرێت كه‌به‌یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی كه‌مبكرێنه‌وه". هه‌روه‌ها له‌باره‌ی مانه‌وه‌ی بارزانی وه‌ك ههرێم ناس���راوه ،به‌تایبه‌ت ئه‌و بڕگه‌یه‌ی كه ده‌ڵێت" :ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی ههرێم سه‌رۆكی ههرێم بۆ چه‌ند ساڵێكی دیكه، چوار س���اڵ دهبێو ده‌شێت بۆ ویالیه‌تی عه‌تا سه‌راوی ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،ههرچهنده دوه‌م هه‌ڵبژێردرێته‌وه". ئاك���ۆ حه‌مه‌كه‌ریم ،رێكخ���هری ژور ی ئه‌و پرسه سه‌ركردایه‌ت ی سیاسیی بڕیاری سیاس���یی بزوتن���هوهی گ���ۆڕان ته‌ئكید لێده‌دات ،ب���ه‌اڵم له‌ئه‌نجومه‌ن���ی ناوه‌ند له‌گۆڕینی سیستمی سیاسیی كوردستان زۆرین���ه دژی ئه‌وه‌ین ،من وه‌كو خۆش���م
پیرۆزكردنی شه‌خس ش���تێكی پڕوپوچ‌و بێمانایه ،ناكرێت پێمانوابێت كه‌سایه‌تیه‌ك له‌حزبه‌كه‌مان گه‌وره‌تربێت‌و حزبه‌كه‌شمان له‌میلله‌ته‌كه‌مان گه‌وره‌تربێت". ئه‌و ده‌ڵێت" ،مایه‌ی شه‌رمه له‌سه‌ده‌ی بیست‌و یه‌كدا كه‌سانێك وابیربكه‌نه‌وه كه تاكه كه‌سێك داری س���یحری به‌ده‌سته، پێموایه ده‌بێ���ت یهكێتیو گۆڕان پێكه‌وه بڕیاربد‌هن‌و ئه‌گه‌ر سیس���تمی سیاس���یی نه‌كرێت���ه په‌رله‌مان���یو ده‌س���ه‌اڵته‌كان له‌سه‌رۆك نه‌س���ێنرێت ،هه‌ركه‌س بیكات خۆكوشتنی سیاسی ده‌كات". ئ���هوهی ماوه‌ت���هوه بۆچون���ی الیه‌نه ئیس�ل�امیه‌كانه ،كه پێناچێت به‌پاساوی "بارزانی پێویس���ته بۆ قۆناغه‌كه" بتوانن دژایه‌تی مانه‌وه‌ی بارزانی بكه‌ن.
لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه له‌شه‌ڕه‌كه‌ی ناو پارله‌مان :مامۆستایه‌كی سۆفییه‌كان:
ئه‌گه‌ر ویستت بابه‌تێك بفه‌وتێ لیژنه‌ی بۆ پێكبهێنه ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد ئه‌و لیژنه‌یه‌ی بۆ لێكۆڵینه‌وه له‌شه‌ڕی نێوان دو پارله‌مانتاری پارتیو یه‌كێك ی گۆڕان له‌ناو په‌رله‌مان پێكهێنرا ،ماوه‌ی دو رۆژه ده‌ستیكردوه به‌كاره‌كانی ،به‌اڵم سه‌رۆكی لیژنه‌كه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی به‌ڵێن ده‌دات له‌ماوه‌یه‌كی كاتیدا ئه‌نجامه‌كه‌ی رابگه‌یه‌نێت ،ده‌شڵێت " ،ئه‌گه‌ر ویستت بابه‌تێك بفه‌وتێ لیژنه‌ی بۆ پێكبهێنه". هه‌فته‌ی پێشو په‌الماردانی په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنی گۆڕان عه‌لی حه‌مه‌ساڵح له‌الیه‌ن دو په‌رله‌مانتاری دیكه‌ی فراكس���یۆنی پارتی له‌نێو هۆڵی په‌رله‌ماندا ،بو به‌بابه‌تی هه‌فته‌و زۆربه‌ی راگه‌یاندن‌و تۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان، یه‌كێ���ك ل���هو دو په‌رله‌مانت���اره‌ی پارتیش هۆشداری دوباره‌بونه‌وه‌ی روداوی له‌وشێوه‌یه ده‌دات. له‌س���ه‌ر ئه‌و روداوه ،په‌رله‌مان لیژنه‌یه‌كی چواركه‌س���ی ب���ۆ لێكۆڵین���هوه پێكهێنا كه هه‌ریه‌ك له‌س���كرتێری په‌رله‌مان ،فه‌خره‌دین ق���ادر‌و ئه‌ندامان���ی په‌رله‌مان ڤ���اال فه‌رید له‌فراكسیۆنی پارتی ،گۆران ئازاد له‌یه‌كێتی‌و به‌هار مه‌حمود له‌گۆڕان. فه‌خره‌دی���ن قادر ،س���كرتێری په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌ئاوێنه ی راگه‌یان���د" ،ئه‌گه‌ر ویس���تت بابه‌تێ���ك بفه‌وت���ێ لیژن���هی بۆ پێكبهێنه ،ب���ه‌اڵم م���ن له‌ماوه‌یه‌كی كاتیدا ئه‌نجامی كاری لیژنه‌كه راده‌گه‌یه‌نم‌و به‌خه‌ڵك ده‌ڵێ���م ئه‌مه كاره‌كه‌مانه كه نه‌مان مراندوه، دو رۆژه ده‌س���تمان به‌كارك���ردن ك���ردوه، ب���ه‌اڵم تایبه‌تمه‌ن���دی لیژن���هی لێكۆڵینه‌وه ئه‌وه‌ی���ه كاره‌كانی باس���ناكرێت‌و له‌كۆتاییدا رایده‌گه‌یه‌نین چی كراوه". وتیش���ی" ،ئه‌و بابه‌ته دو دی���وی هه‌یه، یه‌كه‌م ماف���ی تایبه‌ت���ی په‌رله‌مانتاره‌كه‌یه سكااڵ تۆماربكات‌و دوه‌م په‌یوه‌سته به‌شكۆی په‌رله‌مان‌و كاری له‌سه‌رده‌كه‌ین". لهب���اره‌ی ناڕازیبونی پارت���ی له‌لیژنه‌كه، س���كرتێری په‌رله‌مان وتی" ،پارتی سه‌ره‌تا
ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزه چه‌كداره‌ی پارتی له‌ناو په‌رله‌ماندا نه‌بێت، په‌رله‌مانتاری پارتی ناوێرێت په‌الماری ئه‌وانی تر بدات رای وابو كه لیژنه‌كه ته‌نها هه‌ردو فراكسیۆنی پارت���یو گ���ۆڕان له‌لیژنه‌كه‌دا ب���ن‌و پێكه‌وه چاره‌س���هری بك���ه‌ن ،به‌اڵم س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان وتی ئه‌مه په‌یوه‌ست نییه به‌پارتی‌و گۆڕانه‌وه ،به‌ڵكو ئه‌مه په‌یوه‌س���ته به‌شكۆی په‌رله‌م���ان‌و په‌رله‌مانتاران���هوهو بابه‌تێك���ی یاساییه". عه‌ل���ی حه‌مه‌س���اڵه‌ح له‌وباره‌ی���هوه ده‌پرس���ێت" ،ئه‌مه ئه‌جێندای سیاسییه یان هه‌ڵسوكه‌وتی شه‌خسی؟ چونكه ئه‌گه‌ر ئه‌مه به‌رنامه‌بۆداڕێژراوی پارتی بێت ،نیش���انه‌ی ئه‌وه‌یه چیم بوێت ده‌یكه‌م ،واتا به‌خۆش���ی دێیت به‌خۆش���ی دێ���م ،به‌خۆش���ی نایه‌ی به‌شه‌ڕ". ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی گۆڕان كه په‌الماردراوه ئاماژه ب���ه‌وه‌ده‌كات كه دو په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی پارتی "به‌به‌رنامه دانیش���تبون‌و چاوه‌ڕێیان ده‌كرد بچمه ژورهوه ،كارێكی له‌ناكاو نه‌بوه كه قس���ه‌یه‌ك بكه‌ین‌و ببێته ده‌مه‌قاڵه‌مان، پێنج خوله‌ك ویس���تم هێوری���ان بكه‌مه‌وه‌‌و گفتوگۆی���ان له‌گ���هڵ بكه‌م ،ب���ه‌اڵم ئه‌وان
بڕیاریاندابو شه‌ڕبكه‌ن". له‌به‌رامبه‌ردا ن���ازم كه‌بیر كه یه‌كێكه له‌و دو په‌رله‌مانتاره‌ی پارتی كه هێرش���ی كرده سه‌ر عه‌لی حه‌مه‌س���اڵه‌ح بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت "له‌هه‌مو واڵتانی دیموكراس���ی شتی وا زۆر ئاساییه‌و به‌ئاس���ایی ده‌زانم ،چونكه كاتێك ك���ه ئیس���تفزازی براده‌رێك‌و س���وكایه‌تی به‌پیرۆزییه‌كانی ده‌كرێت ،زۆر ئاس���اییه ئه‌م جۆره روداوان���ه روبدات له‌نێ���و په‌رله‌مان، ئه‌مه‌یه شێوه‌ی دیموكراسیی هتو ئازادی له‌نێو په‌رله‌ماندا ،ره‌نگه ئ���ه‌م حاڵه‌تانه به‌رده‌وام بێ���تو دوب���اره‌ش ببێت���هوهو له‌خوله‌كانی داهاتوش روبدات". له‌دو خولی پێشوی په‌رله‌مانی كوردستان به‌هه‌مانش���ێوه لهالی���ه‌ن پارتیی���هوه له‌دو په‌رله‌مانتاری گ���ۆڕان درا ،ئه‌وانیش بورهان ره‌ش���ید گوڵه‌و عه‌بدواڵی مه‌الن���وری بون، بوره���ان ب���ۆ ئاوێنه باس ل���هوه ده‌كات كه "مونافیس���ه‌كانی پارتی كه یهكێتیو گۆڕانن هیچی���ان تی���ا به‌س���ه‌ر نیی���ه ،پارتی %30 ده‌نگه‌كانی هێناوه‌و بتوانێت ئه‌مڕۆ به‌وشێوه‌یه كه‌ڵه‌گایی واڵت بكات ،به‌ڕاستی ئه‌مه مانای ئه‌وه‌یه له‌چ���او الیه‌نه‌كانی تردا كه یهكێتیو گۆڕانه ،به‌هێزه‌و بۆی ده‌چێته‌سه‌ر". ئه‌و ده‌ڵێت" ،ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزه چه‌كداره‌ی پارتی له‌ناو په‌رله‌ماندا نه‌بێت ،په‌رله‌مانتاری پارتی ناوێرێت په‌الم���اری ئه‌وانی تر بدات، كاتی خ���ۆی فازیل به‌ش���اره‌تی‌و دو س���ێ پاسه‌وانی په‌الماری منیاندا ،كه‌چی 15كه‌س له‌له‌ش���كری هێزه‌كه‌ی زێره‌ڤانی پشتگیری ئه‌ویان كرد ،من‌و پاس���ه‌وانه‌كانمیان گرت‌و پاس���ه‌وانی ئه‌ویش���یان ك���رد تاوه‌كو چوه ده‌ره‌وه". هاوكات عه‌لی حه‌مه‌ساڵه‌ح پێیوایه ئه‌مه‌ی كه كراوه به‌تایبه‌ت به‌رامبه‌ر بورهان ره‌شید‌و عه‌بدوڵاڵی مه‌النوری‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌كردن له‌ناو په‌رله‌مان���دا" ،ده‌بێت ئ���هو هێزانه‌ی خۆیان به‌دیموكراس���ی ده‌زانن ئه‌م���ه قبوڵ نه‌كه‌ن، بۆ نمونه ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی كاك بورهان رێگه‌ی لێبگیرایه‌و كابرا بدرایه‌ته دادگا به‌دڵنیاییه‌وه دوباره نه‌ده‌بوه‌وه".
سه‌له‌فییه‌كان به‌كرێگیراوی سعودیه‌ن ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم
م .هاوكار عه‌زیز عه‌بدواڵ كه وتاربێژی مزگه‌وتی خومخانه‌یه له‌شاری سلێمانی ،كه‌سایه‌تیه‌كی ناسراوی سه‌ر به‌سۆفییه‌كانه ،ناوبراو له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "كاكی سه‌له‌فی كه تۆ سوكایه‌تی به‌و هه‌مو ئه‌ولیاو پیاوباشانه ده‌كه‌یت ،دینی ئیسالم له‌كوردستاندا ته‌ریقه‌ت‌و سۆفی‌‌و ده‌روێشی لێده‌ركه چی ده‌مێنێته‌وه؟" ئاوێنه :كێشه‌ی ئێوه سۆفییه‌كان له‌كه ڵ س���ه‌له‌فیه‌كاندا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆچی؟ بۆچی ئه‌وان به‌ئێوه ده‌ڵێن موشریك؟ م.هاوكار :ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سوكایه‌تیكردنی ئ���ه‌وان به‌رێوڕه‌س���مه ئاینییه‌كانمان ،كاك عه‌بدولله‌تیف س���ه‌رۆكی س���ه‌له‌فیه‌كان كه به‌س���ۆفییه‌كان ده‌ڵێت موش���ریك ،بابڕوات قسه‌كانی مامۆستایه‌كی سه‌له‌فی په‌رده‌پۆش نه‌كات ،كه ناوی مامۆس���تا عه‌بدواڵ هادییه، له‌مزگه‌وتێكی پێنجوێن مامۆستاو خه‌تیبه، كێ ده‌یه‌وێت س���ه‌یریكات بابچێت له‌یوتوب س���ه‌یریكات ،له‌وتارێكیدا ده‌ڵێت س���ه‌یری فلیمی بێریڤان بكه‌یت زۆرله‌وه باشتره بچیته مه‌ول���وده‌وه یان ش���ه‌ربه‌تێكی مه‌ولودنامه بخۆیت ،ده‌یانه‌وێت به‌و بوهتانه‌یان ئه‌و هه‌مو عه‌ی���بو عاره‌ی خۆیان داپۆش���ن .ناڕه‌زایی خه‌ڵك دامركێننه‌وه ،كه خه‌ڵك ناڕه‌زایه‌كی زۆری هه‌یه له‌سه‌ر كه‌ناڵه‌كه‌یان .ئێمه وه‌ك خۆمان س���ه‌یری كه‌ناڵه‌كه‌ی���ان ناكه‌ین ،تا به‌خه‌ڵكی‌‌و هاواڵتی بڵێین س���ه‌یری مه‌كه، ئێمه به‌و كه‌ناڵه ده‌ڵێین كه‌ناڵی ریس���وایی‌‌و فه‌زیحه ،له‌و كه‌ناڵه‌وه س���وكایه‌تی به‌چوار مه‌زهه‌به‌كه ده‌كرێت ،سوكایه‌تی به‌ته‌وریدی‌‌و ئه‌شعه‌ری ده‌كرێت ،له‌و كه‌ناڵه‌وه سوكایه‌تی به‌عوله‌ماو ئه‌ولیای خوا ده‌كرێت ،سوكایه‌تی به‌ته‌س���ه‌وف ده‌كرێت كه الیه‌نێكی گهورهی ئیسالمه .كاكی سه‌له‌فی كه تۆ سوكایه‌تی به‌و هه‌مو ئه‌ولیاو پیاوباشانه ده‌كه‌یت ،دینی ئیس�ل�ام لهكوردس���تاندا ته‌ریقه‌ت‌و سۆفی‌‌و ده‌روێشی لێده‌ركه چی ده‌مێنێته‌وه؟ ئاوێنه :به‌اڵم ئه‌وان ئێستا له‌كوردستاندا هه‌وادارو الیه‌نگریان زۆره ،ئایا س���ه‌ره‌نجام جێگه به‌ئێوه لێژ ناكه‌ن؟ م.هاوكار :سه‌له‌فی ماوه‌ی چه‌ند ساڵێك
م .هاوكار عه‌زیز ده‌بێ���ت ،هاتۆت���ه كوردس���تان ،ماوه‌یه‌ك ده‌بێت هاتونه‌ته كوردس���تان هاورده‌كراون‌و فكره‌كه‌ی���ان هاورده ك���راوه ،به‌كرێگیراوی س���عودیه‌ن ،كاك عه‌بدولله‌تی���ف موچ���هی لێببڕێت ئه‌م كارانه‌ی بۆ ده‌كرێت؟ با وه‌اڵمی من‌و خه‌ڵكیش بداته‌وه ،كه‌ناڵه‌كه‌ی له‌كوێوه پش���تگیریی ده‌كرێ���ت؟ كاك عه‌بدولله‌تیف ده‌ڵێت ماڵی موس���وڵمانانه ،ئه‌و ماڵه ماڵی كام موس���وڵمانانه‌یه؟ من هیچ باوه‌ڕم به‌و قسه‌یه نیه؟ به‌خوا سوێند ده‌خۆم به‌بازنگی مه‌چه‌ك���ی 100ژنیش ئ���هو كه‌ناڵه ناچێت بهڕێوه ،كه ئ���ه‌وان ده‌ڵێن ژنێ���ك بازنگی ده‌ستی بۆهێناوم تا ئه‌و كه‌ناڵه دانه‌خرێت، كاك عه‌بدولله‌تی���ف ئوتومبێله‌كه‌ی ده‌كات به‌درع ،ئیسراف له‌ئیسالمدا زۆر ناپه‌سنده، خواش خۆی ده‌فه‌رموێت ئینسانی موسریفی خۆشناوێت ،زانایانی ئیسالمیش ده‌فه‌رمون كه‌س���ێك كه قودوه‌و پێش���ه‌وا ب���و له‌ناو موس���وڵماناندا ده‌بێ���ت ماڵه‌ك���هی له‌هه‌مو كه‌س موته‌وازیعتر بێ���ت ،خواردنی له‌هه‌مو كه‌س موته‌وازیعتر بێت ،به‌هه‌مانشێوه جل‌و به‌رگه‌كه‌ش���ی ،چونكه ئه‌وان���هی له‌دوایه‌وه نوێژ ده‌كه‌ن موسریف ده‌بن وه‌كو ئه‌و. ئاوێن���ه :به‌اڵم بۆچی نابێ���ت له‌م دۆخه ترسناكه‌ی ئێس���تادا د.عه‌بدولله‌تیف خۆی بپارێزێ���ت كه وه‌ك خ���ۆی ده‌ڵێت دوژمنی زۆره؟ م.ه���اوكار :كاك عه‌بدولله‌تیف بڕیاریداوه كارێك بكات كه سۆفی‌‌و ده‌روێش‌و كۆمه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو دوژمنی ب���ن ،كورد دوژمنی بێت، هه‌ربۆیه ده‌ڵێت دوژمنم زۆره ،به‌رنامه‌یه‌كی پێیه كه پێش���تر كاری بۆ ك���ردوه ،ده‌بێت ئوتومبێل���ی درعی بۆ بكڕێ���ت ،ئوتومبێلی
درعی ده‌وێ���ت ،له‌به‌رئ���هوهی خۆی دڕكه، خه‌ڵكیش دڕك���ی ناوێت بچێت به‌پێیدا ،من كه‌س به‌دوژمنی خ���ۆم نازانم ،به‌رنامه‌یه‌كم پێی���ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی رێك‌و پێ���ك‌و باش ده‌یگه‌یه‌ن���م .ئێمه بۆیه ڕقمان له‌س���ه‌له‌فیه له‌به‌رخاتری خ���وا ،رق لێبونه‌وه له‌به‌ر خوا نیش���انه‌ی ئیمان���ه .ئه‌وان به‌ئێم���ه ده‌ڵێن ش���یرك ده‌ك���ه‌ن ،ئه‌و بۆ ئیستس�ل�امی بۆ كاربه‌ده‌س���تانی گه‌نده‌ڵی س���عودیه بوه؟ ب���ا وه‌اڵممان بداته‌وه ب���ۆ ده‌بێت ئێمه داوا له‌پیاوباشێك نه‌كه‌ین تا دوعای به‌خێر بكات بۆ موس���وڵمانان ،خۆشه‌ویس���تی پیاوانی خودا له‌ئیمانه‌وه‌یه ،ده‌بێت باوه‌ڕت به‌هه‌مو پێغه‌مب���ه‌ران‌و ئه‌مبیاو ڕه‌س���ول هه‌بێت ،با بگه‌ڕێن بزانن موجاهیده‌كان س���ه‌له‌فیه‌كیان تێ���دا ب���وه ،به‌درێژایی مێژوی ئیس�ل�امی خزمه‌ت���ی ئیس�ل�امیان نه‌ك���ردوه ،ئه‌وه‌ی خزمه‌تی كردوهو هه‌بوه هه‌ر سۆفی بوه. ئاوێنه :یه‌كێك لهمامۆس���تایانی سۆفی ده‌ڵێت حه‌وت هه‌زار چه‌كدارمان هه‌یه ،ئایا ئه‌مه راسته؟ م.ه���اوكار :حه‌وت ه���ه‌زار چه‌كدار چیه؟ س���ۆفی‌‌و منداڵی سۆفی هه‌مویان چه‌كدارن، چونكه ته‌نها ئهوه چه‌ك نیه كه فیش���ه‌كی پێبته‌قێنی���ت ،كه تۆ ب���اش منداڵی خۆتت په‌روه‌رده كرد دژی س���ه‌له‌فی‌‌و وه‌هابی ئه‌وا تۆ چه‌كداری���ت ،به‌وه‌ی كه وه‌هابیه‌ت كارت تێنه‌كات ،ئه‌و مامۆس���تایه‌ی كه وا ده‌ڵێت به‌ناو سۆفیه ،له‌م الوه پشتگیریی ده‌كرێت، ئهوه س���ۆفی نیهو ده‌یانه‌وێت پش���تگیریی بكه‌ن به‌ناوی سۆفیه‌وه ،ده‌یانه‌وێت مه‌رامی خۆیانیان پێجێبه‌جی بكه‌ن ،به‌كه‌س���ێك كه له‌سۆفی تێنه‌گه‌شتوه‌و ده‌ڵێت من سۆفیم.
په‌رله‌مان
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
parlaman.awene@gmail.com
پڕۆژه‌یاسا ی سندوقی داهاتە نەوتی‌و گازییەكان له‌سه‌ر "وشه‌یه‌ك" په‌كده‌خرێت ئا :هانا چۆمانی جیاوازی فراكسیۆنەكانی په‌رله‌مان سه‌باره‌ت به‌ماددەی هەشتەم لەپرۆژە یاسای سندوقی كوردستان بۆ داهاتە نەوتیەكان له‌وشه‌یه‌كدا كورت دهبێتهوه كه پڕۆژه‌یاساكه‌ی په‌كخستوه. رێواز فایەق پەرلەمانتاری یەكێتی كە ئەندامی لێژنەی پیشەسازی‌و وزەیە سه‌باره‌ت به‌جیاوازییه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه ئەوەی پرۆژە یاس���اكەی پەكخستوە تەنها یەك وشەیە ،بەشێكیان دەڵێین (كۆی داهات)و بەش���ێكی تریش���یان دەڵێن نا (پوختەی داهات). ئه‌و وتی "ئێمە پێمانوایە ئەگەر بێتو پوختەی داهات���ەكان بێت ئەوا فێڵ لەیاس���اكە دەكرێت، ئەوكات وەزارەتی سامانە سروشتیەكان بەئارەزوی خۆی پارە دەخاتە ناو سندوقەكەوە ،بەاڵم ئەگەر كۆی داهات بێ���ت ئەوا ناتوانێت‌و ئەبێت هەرچی داهاتو خەرجی هەیە بیخاتە ناو سندوقەكەوە". وتیش���ی "ئەگ���ەر بكرێتە كۆی داه���ات هیچ پارەیەك الی وەزارەتی س���امانه سروش���تیەكان نامێنێت ،بەڵكو هەموی لەالیەن پەرلەمان قسەی لەسەردەكرێت‌و دەخرێتە سندوقی كوردستانەوه‌و ئ���ەوكات یەكالدەكرێـتەوە بۆیە ئیس���تا هەندێك الی���ەن دەیانەوێت بەش���ێوازێ بێت ناش���ەفافی لەو پرۆس���ەیدا هەبێت‌و بمێنێت ،بەاڵم پێمانوایە ئەو خاڵە مناقەش���ەی ناوێت بۆچی بەئەنقەست پڕۆژەیاس���اكە دوابخرێت ئەبێت پرۆژە یاس���اكە بخرێت���ە دەنگدانەوە ،چونكە هیچ���ی نەماوە تا جێی مناقەش���ە بێت هەڵبەت هی���چ كات پرۆژە یاسا بەدڵی هەمو الیەك نابێت". به‌شێكی دیكه‌ش له‌په‌رله‌مانتاران پێیانوایه كه بونی دو پێشنیار لەباره‌ی بەشی یەكەمی خاڵی هەش���تەم كە لەناو راپۆرتەكەدا هاتوە كێش���ەو بەربەس���تی دروس���تكردوە چونكە س���ه‌باره‌ت به‌داهاتەكانی س���امانه سروش���تییه‌كانه‌و چه‌ند
ساڵێكه له‌كوردستانه جێی مشتومڕه. لەب���ارەی چۆنیەتی ئامادەكردنی ئەو راپۆرتەو پرۆژە یاس���اكە ،فای���ەق مس���تەقا پەرلەمانتار لەفراكس���یۆنی گ���ۆڕان‌و ئەندام���ی لێژن���ەی پیشەس���ازی‌و وزە لەپەرلەمانی كوردستان وتی "زیاتر لە 25كەس ئامادەیان كردوە كە ئەندامن ل���ەدو لیژنەی جیاواز لەپەرلەمان ،بۆیە دواتر كە دێتە پەرلەمان‌و نزیكەی 100كەس قسەی لەسەر بكات توشی كێشەو گرفت دەبێت ،چونكە هەمو ماددەكان قابیلی ئەوەن گفتوگۆی لەسەر بكرێت گۆڕانكاری تیادا بكرێت". فایەق مستەفا وه‌ك خۆی ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات هیچ متمانەیەكی بەپرۆسەی نەوت نیەو بەپرۆسه‌یه‌كی پر لەگەندەڵی‌و ناش���ەفافی وەس���فیدەكات ،ئه‌و وتی "ئەو خاڵە ناكۆكی لەس���ەره ،راستە چونكە پەیوەندی بەپارەو خەرجیەوە هەیە ،بەتایبەتیش لەبارەی دۆس���یەی نەوت كە پڕ پڕە لەگەندەلی‌و ناشەفافی ،بۆیە ئێمە زۆر بەهەستیاری مامەڵەی لەگەڵ دەكەین بەتایبەت لەخاڵی هەشتەم چونكە كات���ێ ئێمە دەڵێین (كۆی داهات) فراكس���یۆنی تر دەلێن (پوختە) ،ئ���ەوان دەیانەوێت پوختی بكەن���ەوە بەئ���ارەزوی خۆیان ئ���ەوكات بینێرنە پەرلەم���ان ،بەالم ئێمە رێگە نادەین چونكە كۆی داهات نەبێت دوبارە توشی گەندەڵی‌و ناشەفافی‌و بەهەدەردان دەبینەوە". ئەو پەرلەمانتارەی گ���ۆڕان لەبارەی چۆنیەتی كۆنترۆلكردن���ی داهاتو خەرجیەكان ،وتی "ئێمە ئەمانەوێ���ت بۆریی���ەك دروس���تبكەین لەژێ���ری كۆنتڕۆڵی خۆمان تا لەهیچ درزو شوێنێك دزەی تی���ادا نەكرێت‌و هی���چ بۆش���اییەك نەهێڵینەوە داهاتەكان دزە بكەن ،بۆیە ئێمە لەسەر ئەوخاڵە پێداگری دەكەین كە ك���ۆی داهات بێتو ئەبێت ئاگاداری���ش بی���ن لەخەرجك���ردن ن���ەك تەنها داهات". له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م بۆچونانه‌دا ،س���ەرۆكی لێژنەی پیشەسازی‌و وزە "شێركۆ جەودەت" پەرلەمانتار
لەفراكسیۆنی یەكگرتو ناكۆكیەكان بەشێوازێكی تر دەبینێت‌و لێكدانەوە بۆ هەردوك پێشنیارەكە دەكات‌و یەكێكیان پەسه‌ند دەكات ،ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "راس���تە ناكۆكی هەیە بەاڵم كێشەیەكی وانیە چونكە لەناو پەرلەماندا بۆچونەكان بونەتە دو بەرە یەكێكیان دەڵێت پێویس���تە بنوس���رێت پوختەی داهات بگەڕێتەوە واتا پوخت بكرێـتەوە‌و چەندین ش���تی لێدەربكرێت ،ئەوی ماوتەوە ئەوه بێتە ناو س���ندوقەكەوە واتا دەستكاری بكرێت، ئ���ەوەی تریان ده‌ڵێ���ت نا ئەبێت ك���ۆی داهات بگەڕێتەوە بۆ ناو س���ندوقی داهاتە نەوتیەكان‌و دواتر باس���ی خەرج���یو پێداویس���تیەكانی تری لەبارەوە بكرێـت تا سەرەتا بزانرێت كۆی داهاتەكە چەندەو چۆنە ،تا شەفاف‌و رون بێت". ج���ه‌وده‌ت پێیوای���ه جیاوازی له‌گ���هڵ ئه‌و دو بۆچونه‌دا لەش���تێكی گرنگدای���ە ،ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ئەگەربێت���و كولف���ە پێ���ش ئ���ەوەی بچێتە ناو س���ندوقەكەوە لێی دەربكرێت ئەوكات دەتوانرێت ناش���ەفافی تێدابكرێ���ت ،چونك���ە زۆر وردبینی كۆنتڕۆڵك���ردن نایگرێت���ەوە ب���ەالم ئەگەر بێتە ناوس���ندوقەكەوە ئەوا شەفافترو باشتر دەتوانین كۆنترۆڵ���ی داهاتەكان بكرێت ،ئه‌و وتی "ئێس���تا راپۆرتی لێژنەكەمان كۆتایی هاتوە‌و چاوەڕوانین بزانین لەناو پەرلەمان كامەیان پەسەند دەكرێت‌و دەچەسپێت لەیاساكەدا". وتیش���ی "بریار بو لەبڕگەی دوەمی دانیشتنی ئاس���ایی پەرلەمان لە 25ئ���ادار 2015گفتوكۆ لەسەر پرۆژەیاس���ای سندوقی داهاتە نەوتیەكان بكرێت لەناویشیدا خاڵی هەشتەم ،بەاڵم بەهۆی ش���ەڕی نێوان دو پەرلەمانتاری پارتیو یەكێكی گۆران پڕۆژە یاساكە دواخرا. ئه‌مه له‌كاتێكدایه كه پێش���تر پەرلەمانتارێكی كۆمەڵی ئیس�ل�امی ئەوەی بۆ ئاوێنە ئاشكرا كرد ب���و كە پش���ێویەكەی ناو پەرلەم���ان پەیوەندی بەپڕۆژەی س���ندوقی داهاتە نەوتەیه‌كانەوە هەیە تا یاساكە پەكبخرێت.
دوای ئەوەی پرۆژەیاسای دەستەی دەستپاكی هەرێمی كوردستان لەپەرلەمان دەرچو نێردرایە بەردەم سەرۆكایه‌تی هەرێمی كوردستان ئەویش بەهۆی ناڕەزایەتی ئەنجومەنی داوەری، یاساكەی واژۆ نەكردو ناردیەوە پەرلەمان.
پێشتر كە پرۆژەیاساكە دانرا فراكسیۆنی زەرد دژی ئەوە بون كە دەستەی دەستپاكی لیژنه‌ی لێكۆڵینەوەی یاسایی هەبێت ،بەچ ئامانجیك؟ ئەوە خۆیان دەزانن ،چونكە هەركاتێك گەندەلی هەبێت ئێمە روبەروی دەستەكەی دەكەینەوە
نەجیبە لەتیف ئەندامی لیژنه‌ی دەس���تپاكی لەپەرلەمانی كوردستان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه یاساكە لەسالی 2012دەرچوەو پێشتریش هەموار كراوتەوە ،به‌اڵم به‌هۆی چەند كەموكورتیەكه‌وه پڕۆژەی هەمواریان پێش���كەش ك���ردوەو دوای په‌سه‌ندكردنیشی ،ئاراستەی سەرۆكایه‌تی هەرێم كراوه ،بەالم ئەو واژۆی نەكردز گەڕانندیەوە بۆ لەو كەیسانە لێكۆلیاری یاسایی تایبەت بەخۆی برد؟!". پەرلەمان په‌ش���ێكی تر له‌په‌رله‌مانتاران ئام���اژه بهوه ناوبراو وتی "سەرۆكی هەرێم بەهۆی داواكاری هەبێت لەزۆربەی ناوچەكانی كوردستان ،چونكە ی ئه‌وه‌ی یاس���اكەیان تەواوكردو ئەنجومەنی دادوەری هەرێم سەبارەت بەماددەی كێشە كان لە زۆربەی شوێنن بەالم بەداخەوە تا ده‌كه‌ن كه دوا نێردرایە بەردەم سەرۆكی هەرێم ،ئەو دەتوانێت پێن���ج لەپ���رۆژە یاس���اكە پەس���ەندی نەكردو ئیستا ئەو دەستەیە ئەو توانایەی نیە". ناوب���راو ئام���اژه بهوه ده‌كات كه ئیس���تا دو لەم���اوەی 15رۆژدا وەالمی خ���ۆی بداتەوە جا گەڕاندی���ەوە پەرلەم���ان ،داوای كرد یاس���اكە هەموار بكرێتەوە‌و دەس���تكاری ماددەكه بكرێت كێشەی گەورە دروستبوە لەبارەی پرۆژەیاساكە :بەهەر شێوازێ بێت :بەلێ یان نەخێر. فرس���ەت س���ۆفی پەرلەمانتار لەفراكسیۆنی كە ئە ماددەیە هەموان ناچار دەكات ملبدەن بۆ یەكێ���كان ،رەنگە ئەنجومەن���ی دادوەری بەپێی دەستەی دەستپاكی هەرێمی كوردستان ،بەاڵم پێویس���ت لێكۆڵیار بۆ ئەو كێش���ەو گەندەڵیانە زەردو ئەندامی لیژنه‌ی دەستپاكی لەپەرلەمانی ئەنجومەن���ی دادوەری كە خۆی بەدەس���ه‌اڵتی دانەنێت .دوەمیش���یان ،ئەگەر دەستەكە خۆی كوردس���تان جه‌غت لهوه ده‌كات كه س���ەرۆكی یەكەم دەزانێت نایەوێت بچێتە ژێر دەسەالتی ئەو ئ���ەو توانایی���ەی هەبێت یان ئەو دەس���ەاڵتەی هەرێم كۆی یاساكەی رتنەكردۆتەوە تەنیا تانەی دەستەیە ،گوایە ئەوان لەهەمویان گەورەترن" .هەبێت بەپێی سی ڤی دایانمەزرێنێت بۆ ئەوه‌ی لەمادەی 5ی یاساكە داوە كه دەسەاڵتی رەهاو سه‌ڕه‌رای گه‌ڕاندنه‌وه‌ی یاساكه بۆ په‌رله‌مان ،بتوانێ���ت لێكۆڵینەوەیەكی ش���ەفاف‌و راس���ت فراوانی دابو بەدەس���تەی دەستپاكی هەرێمی به‌شێك له‌په‌رله‌مانتاران پێیانوایه كه په‌رله‌مان بك���ەن لەگەندەلی ،هۆكارەكان���ی تر تا دوربێت كوردس���تان ،ئەوكات ئەنجومەن���ی دادوەریش لەدەساڵتی حیزب بۆ ئەوەی كەیسەكان بەرێكی دەكەوتە ژێردەستی دەستپاكی ،دیارە ئەنجومەنی ده‌توانێت یاساكه تێپه‌ڕێنێت. دادوەری ناڕازیبون بەو یاس���ایە ،بۆیە سەرۆكی ئومێد حه‌مە علی پەرلەمانتار لەفراكس���یۆنی برۆن بەڕێوە. ئه‌و وتی "ئێستا ئێمە گومانمان هەیە چونكە هەرێ���م تەنها ئەو ماددەی���ەی رەتكردۆتەوە كە گۆران‌و ئەندامی لیژنه‌ی دەستپاكی لەپەرلەمانی كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه ههرچهنده هەر الیەنێك جگ���ە لەپەرلەمان ئەو لێكۆلیارانە ئەبێت هەمواربكرێتەوە. ئ���هو وتی "ئێس���تا پەرلەمان لەب���ەردەم دو یاس���اكە س���ەرۆكی هەرێم رەتی ك���ردوە بەالم دابنێ���ن ئەوا ترس���ی حیزب���یو الیەنگری هەیە پەرلەمان دەتوانێت یاساكە تێپەرێنێت بەزۆرینەی ئەوكاتیش دەس���تەكە وەك پێوس���ت ناتوانێت بژاردەی���ە یان بەزۆرینەی رەها یاس���اكە وەك دەنگ ،دواتریش به‌باڵوكردن���ەوەی لەرۆژنامەی ل���ەروداوەكان بكۆڵنەوەو كارەكەیان بەراس���تی خ���ۆی تێپەرێنیت‌و بیكاتە یاس���ا ی���ان ئەبێت مادەك���ە هەمواربكرێتەوەو جارێكی تر بڕواتەوە وەقایعی كوردس���تان دەبێت بەپرۆژەیاسا كاری بكەن". ی "پەرلەم���ان مافی دانانی یاس���ایی بەردەم سەرۆكی هەرێم‌و كۆتایی دێت". وتیش��� پێدەكرێت. به‌بڕوای ئه‌و كێش���ەی یاس���اكە لەوەدایه كه ئه‌و وت���ی "هەندێك ش���ت هەیە پێوبس���تە هەبێت باش���ترین ش���وێنە بۆ دیاری كردنی ئەو بكرێت ،دەبێت دەس���تەی دەستپاكی لێكۆلەری دەس���تەیەو ئامادەكردن���ی ئەو پرۆژەیاس���ایە ،ئەنجومەنی دادوەری دەلێت نابێت هیچ یاسایەك یاس���ایی هەبێت ،بەالم پێشتر كە پرۆژەیاساكە چونك���ە هەمەرەنگەو هەمەالیه‌نە بۆیە باش���تر لەئێمە بەرزتر بێتو بتوانێت دەس���ەالتی بەسەر دان���را فراكس���یۆنی زەرد دژی ئ���ەوە بون كە لەئەنجومەن���ی دادوەری ،ئەوان ك���ە نایانەوێت ئێمەوە هەبێت ،بۆیە تێكگیرانێك هەیە ئەویش دەس���تەی دەس���تپاكی لیژن���هی لێكۆڵینەوەی بكەونە ژێردەستی ئەو دەستەیە دیاره هۆكارێك پەیوەستە بەمه‌س���ەله‌ی دستور واتا دەسەاڵتی یاس���ایی هەبێت ،بەچ ئامانجیك؟ ئەوە خۆیان هەی���ە كە تەنه���ا خۆیان دەزان���ن چیەو چۆنە ،رەهای دادگاكانە. له‌به‌رامبه‌ریش���دا ،ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ریی راو دەزانن ،چونكە هەركاتێك گەندەلی هەبێت ئێمە بۆیە باش���ترە ئەوان وەالمی ئ���ەوە بدەنەوە كە روبەروی دەستەكەی دەكەینەوە كە هەر یەكێك بۆچی رازی نەبون پەنایان بۆ س���ەرۆكی هەرێم بۆچونی خۆی ههیهو ناڕازییه له‌وه‌ی كه له‌كاتی
له‌په‌رله‌مانه‌وه
گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن
دۆسیەی نەوت پڕ پڕە لەگەندەلی‌و ناشەفافی ،بۆیە ئێمە زۆر بەهەستیاری مامەڵەی لەگەڵ دەكەین بەتایبەت لەخاڵی هەشتەم چونكە كاتێ ئێمە دەڵێین (كۆی داهات) فراكسیۆنی تر دەلێن (پوختە) ،ئەوان دەیانەوێت پوختی بكەنەوە بەئارەزوی خۆیان ئەوكات بینێرنە پەرلەمان
بەهۆی یاسایەك كێشە دەكەوێته نێوان پەرلەمان‌و ئەنجومەنی دادوەری ئا :هانا
5
ئاماژه‌كردنی یاساكه‌دا پرسیان پێنه‌كراوه. ئەمێج حس���ێن وتەبێژی ئەنجومەنی دادوەری به‌ئاوێن���ەی راگه‌یاند كه نیگەران���ی ئه‌وان لەو یاس���ایە له‌دو خاڵدا چڕ ده‌بێت���هوه ،یەكەمیان لەكات���ی هەمواركردن���ەوە پرس���یان ب���ەوان نەكردوه له‌كاتێكدا چەندین ماددەی پەیوەستە بەدەسه‌اڵتی دادوەری. خاڵ���ی دوەم ئەو یاس���ایە بەم���اوەی 40رۆژ هەمواركراو خوێندنەوەی بۆكراو پەسەندیش كرا لەو ناوەندەدا ئێمەیان خس���تۆتە ژێردەسەالتی دەس���تەی دەس���تپاكی ،ئه‌و وتی "ب���ەاڵم هیچ كەس���یك بۆی نیە ئێمە بخاتە ژێر دەس���ه‌التی خۆی ،چونكە ئەوە یاس���ایە لەهەمو عێراقیش وایە ،كەس ناتوانێت دەس���تبخاتە نێو كاروباری دادگاكان ،چۆن دەبێت دەس���تەی دەس���تپاكی ده‌سه‌اڵتی هەبێت بەسەر دەسەالتی دادوه‌ریی، ئەوە پێچەوانەی دەس���تورو یاس���ایه ،ئەوەش هەمو هۆكاره‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و بۆش���اییە دەس���تورەییە كە لەهەرێمی كوردستاندا هەیە، ئەگەر ئێمە ئەو بۆشاییە دەستورییەمان نەبوایە ئیستا ئەوكارەش نەدەكرا". وتیشی "جەگە لەمانەش چەندین كەموكوڕی تریش هەیە ئێمە بەهەمو ش���ێوەیەك پێمانوایە ئەو یاس���ایە نەدەبو دەربچێت ،دەرچو ده‌بوایە دوای ئ���ەوەی چەندی���ن ناڕەزایەتی گەیش���تە س���ەرۆكی هەرێم ،ئەو ماددەی جێی مشتومڕیی لەیاساكەی رەتكردەوە". ناوب���راو جه‌ختی ل���هوه كرده‌وه ك���ه ئەگەر پەڕلەمانی كوردستان ئەو یاسایە بەو شێوازەی ئێستا دەربكات تانە لەو یاسایە دەدەن لەدادگای فیدرال���ی عێراق ،ئ���ەوەش لەوانەیە ش���ەڕه‌كە گەورەبێت ،ئەوكاتیش هەموی هەڵدەوشێتەوە، هەر كاتێكیش پەرلەمان پێداگری بكات لەس���ەر مادەی پێن���ج‌و لەپەرلەم���ان دەریبچوێنت ئەوا پەنا بۆ دادگای فیدرالی عێراق دەبەین ،چونكە لەهیچ دونیایەك نەبوە دەس���تەیەك لەدادوەرو ئەنجومەن���ی دادوەری‌و س���ەرۆكی ئەنجومەنی دادوەری بكۆلێت���ەوە ،لەكوێی دونیا ئەوە هەیە تەنانەت لەبەغداش نیە كە یاساكە هی بەغدایە‌و كۆپیان كردوەو ئێمە السایی بەغدامان كردۆتەوە بەاڵم ناكرێت پێچەوانەی بەغدا بێت". جێی ئاماژه‌یه ،ماددەی 5لەپڕۆژە یاس���اكەدا باس لەوە دەكات كە دەستەی دەستپاكی هەرێم ب���ۆی هەیە لێكۆڵینەوە لەهەمو دەس���ەالتەكان بكات ئەگەر گومانی گەندەلیان لەسەربێت.
پرۆژه‌یاسای سندوقی داهات ه نه‌وتیه‌كان‌و سه‌رنجێك له‌سه‌ر كۆبونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان ئه‌بو كاروان ل���ه‌ڕۆژی ٢٠١٥/٣/٩و 2015/3/10په‌رله‌مانی كوردستان دانیشتنی ژماره ( )٢و ژماره ( )٣ی ئاسایی خولی به‌هاره‌ی ئه‌نجام دا ،خاڵی سه‌ره‌كی ئه‌م كۆبونه‌وانه تایبه‌ت بو به‌گفتوگۆكردن له‌سه‌ر پرۆژه‌یاس���ای س���ندوقی داهاته‌كانی نه‌وت‌و گاز له‌هه‌رێمی كوردستان .س���ه‌ره‌تا ده‌مه‌وێ ئاماژه بهوه بك���ه‌م كه پێن���چ فراكس���یۆنی په‌رله‌مان (پارت���ی– گ���ۆڕان– یه‌كێت���ی– یه‌كگرت���وی ئیسالمی -كۆمه‌ڵی ئیسالمی) ئه‌گه‌ر له‌كۆبونه‌وه داخراوه‌كانیان ڕێكه‌وتن ئه‌نجام نه‌ده‌ن چه‌ند گرفت دروس���ت ده‌كه‌ن .وه‌ك ئه‌وه‌ی كه پرۆژه‌یاس���ای س���ندوقی نه‌وت‌و گاز كه هه‌وڵ���درا بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر دوابخ���رێ‌و س���ه‌ره‌ڕای گرنگ���ی بابه‌ته‌كه. دواخس���تنی چه‌ندین بابه‌ت���ی تری وه‌ك پرۆژه‌ی ده‌س���تور ...هتد به‌اڵم كاتێ���ك ڕێكه‌وتن ده‌كه‌ن چۆن په‌یڕه‌وی ناوخۆو یاس���او ڕێس���اكان به‌الوه ده‌نێن‌و دیموكراس���ییه‌ت به‌رته‌س���ك ده‌كه‌نه‌وه‌و ئازادییه‌كان ده‌خنكێنن ،وه‌ك بێده‌نگی له‌هه‌مبه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی یاس���ای ڕێكخس���تنی خۆپیشاندان‌و یاس���ای دانانی قایمقام‌و به‌ڕێوه‌به‌ری ناحییه‌كان ك���ه پێچه‌وانه‌ی یاس���ای هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان بڕیاری له‌س���ه‌ردرا ،هه‌ركاتێك ناكۆكبن له‌نێوان خۆیان���دا ،له‌په‌رله‌مانتارانی فراكس���یۆنه‌كانی تر نزیك ده‌بن���هوهو داوای هاوكاریی���ان لێده‌كه‌ن‌و خۆیان به‌نزیكترین فراكس���یۆن له‌و فراكسیۆنانه ده‌زانن‌و به‌براپش���ت له‌قه‌ڵه‌میان ده‌ده‌ن‌و ئه‌گه‌ر هه‌ڵوێس���ته‌كانیش پێچه‌وان���ه بن ،ئ���ه‌وا ده‌یان تۆمه‌ت‌و بوختانیان بۆ دروست ده‌كه‌ن. خاڵی س���ه‌ره‌كی‌و ناكۆكی ئه‌م پرۆژه‌یاس���ایه له‌كۆبونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان���داو به‌پێیی پرۆژه‌كه‌و ڕاپۆرتی لیژنه‌كانی (كاروباری یاسایی)و (داراییو كاروباری ئابوری وه‌به‌رهێنان)و (پیشه‌س���ازی‌و وزه‌و سه‌رچاوه سروشتییه‌كان) له‌مادده‌ی سێیه‌م كه دو ڕای له‌سه‌ر بو به‌م شێوه‌یه: یه‌كه‌م :زۆرینه‌ی ئه‌ندامانی (ده كه‌س له كۆی هه‌ژده كه‌س له‌گه‌ڵ ئه‌م ڕایه‌دابون): پاڵپش���ت به‌حوكمی مادده‌ی ( )١٥له‌یاس���ای ن���ه‌وت‌و گازی ژم���اره( )٢٢ی س���اڵی ٢٠٠٧ س���ندوقێك به‌ناوی (سندوقی داهاته‌كانی نه‌وت‌و گاز له‌هه‌رێ���م)دا داده‌مه‌زرێنێ���تو كه‌س���ایه‌تی مه‌عنه‌وی‌و س���ه‌ربه‌خۆی داراییو كارگێڕی ههیهو له‌ڕوی ڕێكخس���تنه‌وه سه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نی هه‌رێمی نه‌وت‌و گاز ده‌بێت. دوه‌م :به‌ش���ێك له‌ئه‌ندام���ان (حه‌وت كه‌س له‌هه‌ژده كه‌س له‌گه‌ڵ ئه‌م ڕایه‌دابون): پاڵپش���ت به‌حوكمی مادده‌ی ( )١٥له‌یاس���ای ن���ه‌وت‌و گازی ژم���اره( )٢٢ی س���اڵی ٢٠٠٧ س���ندوقێك به‌ناوی (سندوقی داهاته‌كانی نه‌وت‌و گاز له‌هه‌رێ���م) دا داده‌مه‌زرێنێ���تو كه‌س���ایه‌تی مه‌عنه‌وی‌و س���ه‌ربه‌خۆی داراییو كارگێڕی ههیهو له‌ڕوی ڕێكخس���تنه‌وه سه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌بێت. بۆئهوهی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردستان ئاگاداربن كه ئێمه چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پرۆژه‌یاسایه‌كی به‌و شێوه‌ییه ده‌كه‌ین ،كه جێی ناكۆكی فراكسیۆنه‌كانه لهالی���هكو له‌الیه‌ك���ی ت���ره‌وه په‌رله‌مانتاران���ی فراكس���یۆنه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی پێنج فراكس���یۆنه‌كه بایكۆت���ی كۆبونه‌وه‌ی په‌رله‌مان ده‌كه‌ن ،هه‌ربۆیه لێ���ره‌دا وه‌ك فراكس���یۆنی ئ���ازادی دوپات���ی هه‌ڵوێس���ته‌كانی ڕابردومان ده‌كه‌ینه‌وه كه ئێمه (به‌پێی ناوه‌ڕۆكی پرۆژه‌كان‌و پرس���ه‌كان مامه‌ڵه ده‌كه‌ی���ن ،كه چه‌ند له‌خزمه‌تی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردس���تاندا بێتو چه‌ند له‌خزمه‌تی چه‌سپاندنی دیموكراس���یو ئازادییه‌كان‌و ماف���ی مرۆڤدا بێت، له‌به‌رئه‌وه له‌ڕۆژی ٢٠١٥/٣/٩له‌دانیشتنی ژماره ( )٢دا له‌سه‌ر ئه‌و دو ڕا ناكۆكه‌ی كه له‌سه‌ره‌وه ئاماژه‌م پێدا هه‌ڵوێس���تی ئێمه به‌م ش���یوه‌یه بو (ئێمه له‌هه‌ر شوێنێك ناوه‌ندی گفتوگۆو بڕیاردان فراوانت���ر بێت له‌گه‌ڵیدای���ن ،هه‌ربۆیه له‌گه‌ڵ ڕای دوه‌مدام كه سه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بێت). ش���ایه‌نی باس���ه هه‌ری���ه‌ك له‌په‌رله‌مانتارانی توركمان‌و پێكهاته‌كان‌و حزبه‌كانی تر له‌ده‌ره‌وه‌ی پێنج فراكس���یۆنه‌كه له‌س���ه‌ر ئ���ه‌م دو ڕایه ڕای جیاوازییان هه‌بو واته ئێمه له‌سه‌ر ئه‌و پرسه ڕای جیاوازمان هه‌بو هه‌ر یه‌كێكمان به‌پێی قه‌ناعه‌تی خۆی هه‌ڵوێستی ده‌ربڕی.
»» 19
6
تایبه‌ت
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
ویکیلیکس 1975
دوای هه‌ره‌سی شۆڕش ،ئێران پاره ی داوه‌ته مه‌ال مسته‌فا بارزانی ئا :هاوكار حسێن ی شۆڕشی كورد دوای هه‌ره‌سهێنان ی مسته‌فا ی 1975و په‌ناگرتن له‌ساڵ بارزانی له‌ئێران ،هێشتا زۆرێك له‌ژیانی ئه‌و پیاوه‌و چاره‌نوسی ئه‌و خه‌ڵكه‌ی له‌گه‌ڵیدا رویانكرده ئێران، به‌نادیاری ماوه‌ته‌وه .یه‌كێك له‌كه‌س ه نزیكه‌كانی بارزانی ،ئاماژه بهوه ی ده‌كات كه تاران رێگه‌ی به‌بارزان داوه به‌ویستی خۆی شوێنێك له‌و واڵت ه بۆ مانه‌وه هه‌ڵبژێرێت‌و به‌رده‌وامیش پاره‌ی پێداوه ،هه‌روه‌ها چه‌ندین نهێنی له‌باره‌ی ژیانی ئاواره كورده‌كانیش ده‌خاته‌ڕو. ی ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی نهێن��� به‌پێ��� ی ویكیلیك���س ،كه ئاوێن���ه ده‌قه‌كه ی كردوه به‌كوردی ،سكرتێری پێشوتر پارتی دیموكراتی كوردستان ،حه‌بیب ی ی هه‌ره‌س���هێنان محه‌مه‌د كه‌ریم دوا ی ش���ۆڕش چه‌ندین زانی���اری لهباره بارزان���یو ئ���هو خه‌ڵك���هی له‌گه‌ڵیدا رویانكردوه‌ت���ه ئێ���ران ده‌دركێنێت، ئ���هو ده‌ڵێ���ت" ،ت���اران رێگه‌ی���دا ی بۆئهوهی ش���وێنێكی ته‌واو به‌بارزان ی ی نه‌غه‌ده بۆخۆ پارێزراو له‌ناوچ���ه هه‌ڵبژێرێت ،ئێرانیه‌كان هێش���تا پاره ده‌ده‌ن ه مسته‌فا بارزانی". ی له‌و به‌ڵگه‌نامه‌ی���ه‌دا كه مێژوه‌كه ی ،1975ده‌گه‌ڕێت���هوهو ب���ۆ س���اڵ ی ده‌ست ئه‌مریكیه‌كان كه‌وتوه ،له‌زار كه‌ریمه‌وه ئاماژه‌یان بهوه كردوه ك ه ی له‌وسه‌روبه‌نده‌دا "ده‌زگای هه‌واڵگری پارتی (پاراستن) كه له‌الیه‌ن مه‌سعود بارزانیهوه به‌ڕێوه‌ده‌برێت ،لهئێرانهوه ی ژماره‌یه‌ك كه‌س���ی خ���ۆی به‌نهێن ره‌وانه‌ی باكوری عێراق كردوه‌ته‌وه". ی كه‌ری���م98" ، به‌پێ���ی وته‌كان��� ه���ه‌زار كوردی عێراقی ،كه له‌ناویاندا ی 10هه‌زار پێش���مه‌رگ ه هه‌ن، نزیكه ی په‌نابه‌راندا له‌ئێران له‌ناو كامپێك��� ماونه‌ت���هوهو ژماره‌یه‌ك���ی كه‌می���ان حه‌زده‌كه‌ن بگه‌ڕێنه‌وه بۆ عێراق". ی به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا له‌به‌ش���ێكی دیكه هات���وه" ،مس���ته‌فا بارزانی هێش���تا ی ی به‌سه‌ر كورده په‌نابه‌ره‌كان كۆنترۆڵ ی ئێراندا هه‌ی���ه ،ب���ه‌اڵم زۆر به‌ورد چاودێری ئه‌و په‌ره‌س���ه‌ندنان ه ده‌كات ی په‌یوه‌ندییه‌كانی عێراق- ك ه ئاینده ئێران دیاریده‌كه‌ن".
ده‌زگای هه‌واڵگریی پارتی (پاراستن) كه له‌الیه‌ن مه‌سعود بارزانیهوه به‌ڕێوه‌ده‌برێت، لهئێرانهوه ژماره‌یه‌ك كه‌سی خۆی به‌نهێنی ره‌وانه‌ی باكوری عێراق كردوه‌ته‌وه ده‌قی به‌ڵگه‌نامه‌كه: ی دی: ئا بابه‌ت :ده‌نگۆی له‌ناوبردنی زیندانی ه كورده‌كان له‌الیه‌ن عێراقه‌وه سه‌رچاوه :باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریكا له‌عێراق ی 1975 ی ئایار به‌روار 19 : پۆلێن :پۆلێننه‌كراو
1975BEIRUT06381_b
پوخته: ئێم���ه ده‌زانین كه ئ���هو زانیاریانه ی له‌چیرۆكه‌ك���هی هۆگالن���د (باڵی���ۆزی ئه‌مری���كا)دا هات���وه ،س���ه‌رچاوه‌كه‌ی سكرتێری پێش���وی پارتی دیموكراتی كوردس���تان ،حه‌بیب محه‌مه‌د كه‌ریمه كه چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر له‌به‌یروته‌وه تێپه‌ڕب���وهو ل���ه‌الی چه‌ن���د كوردێكی هاوس���ۆزی خ���ۆی دركاندویه‌تی .وه‌ك ده‌وترێت حه‌بیب محه‌مه‌د كه‌ریم ئاماژه‌ی به‌ناوی سه‌ركرده‌یه‌كی سه‌ربازیی كورد ك���ردوه به‌ناوی فه‌ره‌یدون كه پێش���تر فه‌رمانده‌ی لیوایه‌كی پێش���مه‌رگه بوه له‌ناوچه‌ی بابه‌گوڕگ���وڕو به‌رپرس بوه له‌و هه‌وڵه تێكده‌رانه‌ی كه كورد بۆ سه‌ر
مسته‌فا بارزانی كێڵگه نه‌وتیه‌كانی عێراق ئه‌نجامیده‌دا ئۆمه‌ران ده‌س���تگیری ده‌ك هنو دو رۆژ له‌كاتی ش���ه‌ڕی نێ���وان ك���ورده‌كان‌و دواتر ده‌یكوژن. ه���اوكات 38ك���وردی دیك���ه ك���ه حكومه‌تی عێراقدا. ئێم���ه پێمانوت���راوه كه ئه‌و كه‌س���ه كوش���تنه‌كه‌یان لهالی���ه‌ن عێراق���هوه دواج���ار هه‌اڵت���وه ب���ۆ ئێ���ران ،به‌اڵم نائارامی لێده‌كه‌وێت���هوه له‌ناو هه‌ولێر، به‌پێچه‌وانه‌ی رێنمایی داروده‌س���ته‌كه‌ی لهالی���ه‌ن كه‌ریم���هوه وا وه‌س���فكراون بارزان���ی ،بڕیاری���داوه بگه‌ڕێت���هوه بۆ ك���ه ئه‌وانه كه‌س���انێك ب���ون له‌چه‌ند باكوری عێراق (هه‌رێمی كوردس���تان) .مانگ���ی راب���ردودا لهالی���ه‌ن عێراقه‌وه ده‌وترێت به‌رپرس���انی عێ���راق له‌ڕۆژی ده‌س���تگیركرابون به‌بیانویه‌ك كه هیچ 5ی ئای���اری 1975له‌ناوچ���هی حاجی په‌یوه‌ندییه‌ك���ی به‌یاخیبونی كوردهوه
نه‌بوه .كه‌ری���م نه‌یتوانیوه رونیبكاته‌و‌ه ك���ه بۆچی ده‌س���ه‌اڵتدارانی عێراق ئه‌و كه‌سانه‌ی كوشتون‌و دواتر ته‌رمه‌كانیان راده‌ستی كه‌سوكاره‌نیان كراونه‌ته‌وه. سكرتێری پێشوی پارتی دیموكراتی كوردس���تان ،حه‌بیب محه‌م���ه‌د كه‌ریم ئام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ش ك���ردوه ك���ه ئه‌و زانیاریانه‌ی س���ه‌ره‌وه ده‌ست ده‌زگای هه‌واڵگریی پارتی دیموكراتی كوردستان كه‌وتوه كه هێش���تا له‌الیه‌ن مه‌س���عود
بارزانی���هوه به‌ڕێوه‌ده‌برێت‌و لهئێرانهوه ژماره‌ی���ه‌ك كه‌س���ی خ���ۆی به‌نهێنی ره‌وان���هی باكوری عێ���راق كردوه‌ته‌وه. كه‌ریم باس���ی له‌وه‌ش ك���ردوه كه 98 ه���ه‌زار كوردی عێراقی ،ك���ه له‌ناویاندا نزیكه‌ی 10هه‌زار پێشمه‌رگه هه‌ن ،له‌ناو كامپێكی په‌نابه‌راندا له‌ئێران ماونه‌ته‌وه‌‌و ژماره‌یه‌كی كه‌میان حه‌زده‌كه‌ن بۆ عێراق بگه‌ڕێنه‌وه. ئه‌و كوردانه‌ی له‌ئێران ماونه‌ته‌وه سێ به‌ش���ن :یه‌كه‌میان ئه‌وانه‌ن كه خه‌ڵكی ناوچه‌كان���ی كه‌رك���وك‌و خانه‌قینن كه (به‌وت���هی كه‌ریم) به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك لهالی���ه‌ن ده‌س���ه‌اڵتدارانی عێراق���هوه رێگه‌نادرێت كورده گه‌ڕاوه‌كان جارێكی دیكه له‌وناوچانه‌دا نیشته‌جێ بكرێنه‌وه. دوه‌میان ،كه‌سه گرنگه‌كانی ناو پارتیو داروده‌سته‌كه‌ی بارزانین .سێیه‌میشیان، زۆربه‌ی كه‌سانی س���ه‌ر به‌بنه‌ماڵه‌كه‌ی بارزانین. هه‌روه‌ها كه‌ریم ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كردوه كه هه‌مو ئه‌وانه‌ی پێشتر له‌ریزی سوپا‌و پۆلیسی عێراقدا خزمه‌تیانكردوه‌‌و دواتر پاڵیان داوه‌ته پ���اڵ پارتی دیموكراتی كوردستان له‌كاتی هه‌ڵگیرسانی شه‌ڕدا، له‌حاڵه‌تی گه‌ڕانه‌وه‌یان له‌ئێران له‌الیه‌ن به‌رپرسانی عێراقه‌وه ده‌ستگیرده‌كرێن‌و ده‌خرێنه كامپێكی ده‌ستبه‌سه‌ركردنه‌وه له‌دیوانی���ه ،كه ده‌كه‌وێت���ه خۆرئاوای باش���وری به‌غدا .به‌مه‌زه‌نده‌ی كه‌ریم، ئێس���تا نزیكه‌ی 23ه���ه‌زار كه‌س له‌و كه‌مپه‌دا ده‌ستبه‌سه‌رن. حه‌بی���ب محه‌م���ه‌د كه‌ریم مس���ته‌فا بارزان���ی وا وه‌س���فكرد ك���ه هێش���تا كۆنترۆڵی به‌سه‌ر كورده په‌نابه‌ره‌كانی ئێران���دا هه‌ی���ه ،ب���ه‌اڵم زۆر ب���ه‌وردی چاودێری ئه‌و په‌ره‌سه‌ندنانه ده‌كات كه ئاین���ده‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی عێراق-ئێران دیاریده‌كه‌ن .ئێرانیه‌كان رێگه‌یان داوه به‌بارزان���ی بۆئهوهی ش���وێنێكی ته‌واو پارێ���زراو له‌ناوچه‌ی نه‌غ���ه‌ده بۆخۆی هه‌ڵبژێرێت كه ده‌كه‌وێته س���ه‌ر سنوری باك���وری عێراق ،ههروهه���ا ئێرانیه‌كان هێش���تا پاره ده‌ده‌نه مسته‌فا بارزانی. كه‌ریم وتی ،مه‌كته‌بی سیاس���ی پارتی كراوه به‌لیژنه‌یه‌ك كه پێكدێت له شه‌فیق قه‌زاز ،سامی ئیدریس ،موحسین دزه‌یی‌‌و مه‌حمود عوس���مان .كه‌ریم بۆخۆیشی پالنی هه‌یه ببێته نوێنه‌ری س���ه‌ره‌كی بارزان���ی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌‌و ره‌نگه قاهیره‌ش بكاته باره‌گای سه‌ره‌كی خۆی.
"ئه‌گه‌ر كوڕ‌ه مه‌سئولێكمان له‌ناودا بوایه ،ده‌مێك بو یه‌كالده‌بۆوه"
300رۆژ زیاتره كۆمه‌ڵ ی ئیسالمی پۆسته‌كه‌ی یه‌كێتی له‌په‌رله‌ماندا به‌ڕێوه‌ده‌بات ئا :هاوكار نزیكه‌ی ساڵو نیوێكه كۆمه‌ڵی ئیسالمی پۆستی سكرتێری په‌رله‌مانی كوردستان له‌بری یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان به‌ڕێوه‌ده‌بات‌و په‌رله‌مانتارێكی یه‌كێتیش ده‌ڵێت، "ئه‌گه‌ر كوڕ یان كچه مه‌سئولێكمان له‌ناودا بوایه ،ده‌مێك بو یه‌كالده‌بۆوه". به‌پێی ئه‌و رێككه‌وتنه س���ه‌ره‌تاییه‌ی كه له‌كابینه‌ی هه‌ش���تدا له‌نێوان الیه‌ن ه براوه‌كان ئه‌نجامدرا ،پۆس���تی سه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌ر بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان كه‌وت‌و پۆس���تی جێگره‌كه‌ی‌‌و سكرتێریش به‌ر یهكێتیو پارتی كه‌وتن، به‌اڵم هێشتا یه‌كێتی نه‌یتوانیوه كه‌سێك بۆ پۆسته‌كه‌ی خۆی دیاریبكات. له‌چه‌ن���د رۆژی راب���ردودا یه‌كێ���ك له‌په‌رله‌مانت���اره گه‌نجه‌كان���ی یه‌كێتی، په‌یامێك���ی ب���ۆ مه‌كته‌بی سیاس���یی حزبه‌كه‌ی باڵوك���رده‌وه‌‌و تێیدا ئاماژه‌ی بهوه كرد كه "پشتگوێخستنی مافێكی گرنگی یه‌كێتی له‌سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان جێگ���هی نیگه‌رانییه‌ك���ی زۆره" ،ئ���هو پێشنیازی ئه‌وه‌شی كردبو كه خۆی وه‌ك
گه‌نجترین ئه‌ندامی ناو فراكسیۆنه‌كه‌ی، پۆستی سكرتێری په‌رله‌مانی پێبدرێت. ئه‌و په‌رله‌مانتاره زانا عه‌بدولڕه‌حمان ی ب���و ،ك���ه له‌وباره‌ی���هوه به‌ئاوێن���ه راگه‌یاند" ،هه‌ر كام له‌پۆس���ته‌كان بێت ده‌بێت به‌زوی���ی یه‌كالبێته‌وه ،مه‌عقول نیه تائێستا ئهوه یه‌كالیی نه‌بێته‌وه ك ه په‌رله‌مانتارێك ئه‌و پۆست ه وه‌ربگرێت". ی كرد ی ئه‌وه‌ش ئه‌و په‌رله‌مانتاره گله‌ی ی ی ناوچه ك ه ئ���ه‌وان وه‌ك یه‌كێتیه‌كان س���لێمانی له‌پۆس���ته حكومییه‌كان���دا ی وای���ان به‌رنه‌كه‌وت���وه، پۆس���تێك "له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان‌و له‌به‌غداش ی ی سلێمان كه‌س���ێكی ده‌ره‌وه‌ی خه‌ڵك بوه‌ت ه سه‌رۆكی فراكسیۆنه‌كه". به‌وت هی به‌رپرس���انی حزبی ،هێشتا ب���ۆ یه‌كێتیش رون نی ه ك ه ئاخۆ ئه‌وان ی په‌رله‌مان وه‌رده‌گرن ی سكرتێر پۆست ی په‌رله‌مان ،چونك ه یان جێگری سه‌رۆك هێشتا دانوس���تانه‌كه‌یان لهوبارهیهوه یه‌كالنه‌بۆته‌وه. ی ی كارگێڕ سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌ناو ده‌سته ی ی یه‌كێتی به‌ئاوێنه ی سیاسی مه‌كته‌ب راگه‌یاند" ،بابه‌ته‌ك���ه په‌یوه‌ندی هه‌ی ه ی نێوان یهكێتیو ی دانوستان به‌پرۆسه پارت���ی تا به‌ت���ه‌واوی بگه‌ن��� ه ئه‌نجام
ی ك��� ه ئاخ���ۆ جێگر یان له‌س���ه‌رئه‌وه ی س���كرتێریان به‌رده‌كه‌وێ���ت ،هۆكار پڕنه‌كردنه‌وه‌كه‌ش هه‌ر ئه‌مه‌یه". ی ب���ه‌اڵم به‌ش���ێك له‌خ���ود ی په‌رله‌مانت���اره‌كان‌و ئه‌ندامان���ی بااڵ ێ ی ده‌یگێڕنه‌وه ب���ۆ ئه‌و ملمالن یه‌كێت ی حزبی ه ناوخۆیی هی كه ئێس���تا یه‌كێت به‌ده‌س���تیه‌وه ده‌ناڵێنێ���تو یه‌كێ���ك ی ك ه پێش���تر ل���هو ئه‌ندام په‌رله‌مانانه ی ن���اوی ده‌هێن���را بۆئ���هوهی پۆس���ت س���كتێری پێبدرێت ،باس���ی لهوه كرد ك��� ه "ئه‌گه‌ر له‌ناو ئێمه‌دا كوڕ یان كچ ه مه‌س���ئولێكمان تێدا بوایه ،ده‌مێك بو یه‌كالیی ببۆوه". ی به‌وته‌ی ئ���هو ئه‌ن���دام په‌رله‌مان ه ی ی سه‌رۆكایه‌ت یه‌كێتی ،پێش هه‌ڵبژاردن ی یهكێتیو په‌رله‌مان ،رێككه‌وتنه‌ك���ه ی پارت���ی به‌جۆرێ���ك بوه ك���ه جێگر ی په‌رله‌مان بدرێت به‌یه‌كێتی، س���ه‌رۆك ی ب���ه‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌كاتی هه‌ڵبژاردن ی ی كاندید س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌دا یه‌كێت��� خۆی بۆ ئه‌و پۆس���ت ه یه‌كالنه‌كردبۆوه، ی ی پڕیكرده‌وه‌و پۆس���تی سكرتێر پارت به‌به‌تاڵی هێشته‌وه. ی ی س���ه‌ركردایه‌ت ه���اوكات ئه‌ندامێك ی له‌س���ه‌ر هه‌مان یه‌كێتی���ش ته‌ئكید
بۆچ���ون ك���ردهوه ك���ه "ملمالن���ێ ی ی رێگر ناوخۆییه‌كان���ی ن���او یه‌كێت��� ی تائێستا ئه‌و پۆست ه سه‌ره‌كیی ه لهوه یه‌كالنه‌بێته‌وه". زان���ا عه‌بدولڕه‌حم���ان لهوبارهیهوه ی وت���ی" ،له‌نێو ملمالنێ���ی براده‌ره‌كان خۆمان���دا ئه‌و پۆس���ت ه به‌تاڵ���ه ،بۆی ه ئ���هوهی به‌المه‌وه گرنگ���ه ئه‌وه‌یه ئه‌و پۆس���ت ه به‌ده‌ست یهكێتیهوه بێت ،له‌و ی چوارچێوه‌یه‌شدا به‌ده‌س���ت كه‌سێك خه‌ڵكی سلێمانیه‌و‌ه بێت". ی ،2014 ی ساڵ ی نیس���ان ی 29 له‌رۆژ ی یه‌كه‌می���ن دانیش���تنی ده‌س���تپێك ی كوردستان ئه‌نجامدراو تێیدا په‌رله‌مان ی ئیس�ل�امی، فه‌خره‌دین قادر له‌كۆمه‌ڵ ی كوردس���تان ی په‌رله‌مان به‌س���كرتێر هه‌ڵبژێردرا. فه‌خره‌دی���ن ق���ادر له‌وباره‌ی���هوه ی ئه‌و له‌و ره‌تیده‌كاته‌و‌ه بهشێوهی كات ی راگه‌یاند، پۆسته‌دا دانرابێت‌و به‌ئاوێنه ی ی كات ی په‌رله‌مان ئیش "س���ه‌رۆكایه‌ت تێدا نیه ،به‌اڵم هه‌ركاتێك ئه‌م پۆست ه ی س���یادیان ه كه به‌رێكه‌وتنی سیاس���ی ی ئۆگانه‌كان رێكده‌خرێت ،ل���ه‌ده‌ره‌وه رێككه‌وتنیان له‌سه‌ر ده‌كرێت ،ئه‌و كات ه قسه‌یه‌كی تر دێته‌گۆڕێ".
ی ی ك��� ه ئاخۆ كۆمه‌ڵ ی ئهوه لهباره ئیس�ل�امی ئاماده‌ی���ه ئ���هو پۆس���ت ه ی بكاتهوه راده‌س���تی یهكێتیو پارت��� له‌حاڵه‌تی رێككه‌وتنی ئه‌م دو الیه‌نه‌یه، فه‌خره‌دین نه‌یویس���ت وه‌اڵمێكی رۆشن ی وت ك ه "با بداته‌وه‌و ته‌نه���ا ئه‌وه‌نده ی خۆی بێت ،له‌كاتی خۆیدا قس��� ه كات ده‌كه‌ین". ی یه‌كێتیدا پێشتر له‌ناو فراكسیۆنه‌كه ی ێ په‌رله‌مانتار ده‌هێنرا بۆئه‌وه ناوی س ی پۆس���تی س���كرتێر یاخود جێگره‌كه وه‌ربگ���رن ،ئه‌وانی���ش هه‌ری���ه‌ك ل��� ه س���االر مه‌حمود‌و گۆران ئازاد‌و بێگه‌رد ی سێیه‌میان ی بون ،به‌اڵم ئهوه تاڵه‌بان ی له‌ناو ی یه‌كێت ی فراكسیۆن بوه سه‌رۆك ی په‌رله‌مانداو ئێس���تا ماوه‌ته‌وه ئهوه ی یه‌كێ���ك ل���هو دوانه یاخ���ود یه‌كێك ی ی یه‌كێت دیك ه بۆ پۆس���ت ه به‌تاڵه‌ك ه دابنرێت. ی ی په‌رله‌مان��� ی چواره‌م��� له‌خول��� ی ی كۆتای كوردستاندا ك ه هه‌ڵبژاردنه‌كه ی ،2013ئه‌نجامدرا، مانگ���ی ئه‌یلول��� ی ی نیش���تمانی كوردستان له‌كۆ یه‌كێت ی 111كورس���ییه‌كه‌ی ن���او په‌رله‌مان��� ی ی ته‌نها 18كورس كوردستان ،خاوه‌ن په‌رله‌مانه.
ملمالنێ ی ناو ناوخۆییه‌كان ی ی رێگر یه‌كێت ی سه‌ره‌كییه لهوه تائێستا ئه‌و پۆست ه یه‌كالنه‌بێته‌وه
عێراق
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
هێرشكردنه سه‌ر یه‌مه‌ن‌و كۆنگره‌ی عه‌ره‌بی شیعه‌و سوننه‌كان له‌یه‌ك دورتر دهكاتهوه
لهبهغداوه گۆشه‌یه‌که دو هه‌فت ه جارێک
کاو ه محه‌مه‌د ده‌ینوسێت
په‌رله‌مانتارێكی كورد :قسه‌كانی فوئاد مه‌عسوم بۆ ئێستای عێراق واقیعی بو ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د
هێرشكردنه سه‌ر حوسییه‌كانی یه‌مه‌ن له‌الیه‌ن هێزه‌كانی سعودیه‌و واڵتانی كه‌نداوه‌وه ،شیعه‌كانی نیگه‌ران‌و سوننه‌كانی له‌عێراق‌و ناوچه‌كه‌شدا شادو دڵخۆش كردوه ،په‌رله‌مانتارێكی كورد ده‌ڵێت "مه‌به‌ست له‌كۆبونه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌ی لوتكه‌ی عه‌ره‌بی‌‌و پێكهێنانی هێزێكی عه‌ره‌بی هاوبه‌ش له‌الیه‌ن واڵتانی سوننه مه‌زهه‌بی عه‌ره‌بیه‌وه ،سنوردانانه بۆ هه‌ڵكشانی ده‌سه‌اڵتی شیعه‌كان‌و ئێران له‌رۆژهه‌التی ناوه‌ڕاستدا". په‌رله‌مانتار له‌فراكس���یۆنی یه‌كێت ی له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق "محه‌مه‌د عوسمان" له‌باره‌ی نیگه‌رانی شیعه‌كان له‌هه‌مب���ه‌ر به‌س���تنی ئ���هو كۆنگره‌یه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه ئه‌وه‌ی ئه‌مساڵ ش���یعه‌كانی نیگه‌ران كردوه له‌به‌ستنی كۆنگ���ره‌ی لوتكه‌ی واڵتان���ی عه‌ره‌بی ئه‌وه‌یه له‌یه‌مه‌ن هێرش كراوه‌ته س���ه‌ر حوسیه‌كان كه ش���یعه مه‌زهه‌بن ،هه‌ر بۆی���ه ئهوه وایك���ردوه له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و كۆنگره‌ی���ه ش���یعه‌كانی هه‌مو جیهان ناڕه‌زایه‌ت���ی ده‌ربب���ڕن ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ملمالنێی نێوان ش���یعهو س���ونه رۆژ به‌ڕۆژ توندو گه‌رمتر ده‌بێت. ناوبراو ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌ش كرد كه‌وا به‌ه���ۆی ئ���هوهی د.فوئاد مه‌عس���وم س���ه‌رۆكی كۆماری عێراق���ه ،هه‌ربۆیه كاتێك به‌ش���داری له‌كۆنگره‌یه‌كی له‌و ش���ێوه‌یه ده‌كات ده‌بێ���ت گوزارش���ت له‌هه‌مو پێكهاته‌كانی عێراق بكات ،ئه‌و وتی "زیاتر له 60%ی عێراق ش���یعه‌ن، بۆیه ئه‌گه‌ر هاوس���ه‌نگی ره‌چاو نه‌كات
له‌نێ���وان ش���یعهو س���ونه‌‌و توركمان‌و ك���وردو پێكهاته‌كان���ی ت���ر ،ره‌نگ���ه نه‌توانێت نوێنه‌رایه‌تی‌‌و س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌مو پێكهاته‌كان بێت". وتیشی "ده‌بێت هه‌مومان ئه‌و راستیه بزانین كه‌وا له‌وكاته‌ی عێراق توش���ی ئه‌و كێش���هو ئاڵۆزیه ب���و حكومه‌تی كۆماری ئیس�ل�امی ئێران هاوكارییه‌كی باشی عێراقی كردوه ،هه‌ربۆیه ئه‌وه‌ش كاریگ���هری زۆری له‌س���ه‌ر ناوچه‌ك���ه هه‌بوه ،ئێمه‌ش پێمانوایه قس���ه‌كانی س���ه‌رۆك كۆمار له‌كۆبونه‌وه‌ی لوتكه‌ی واڵتان���ی عه‌ره‌بی بۆ ئێس���تای عێراق واقیعی بو". له‌به‌رامب���ه‌ردا ،په‌رله‌مانتارێك���ی فراكس���ۆنی زه‌رد به‌س���تنی كۆنگره‌ی لوتك���هی واڵتانی عه‌ره‌بی له‌ئێس���تادا به‌بێ س���ود وه‌س���ف ده‌كات‌و پێیوایه ته‌نها كارێكی پرۆتۆكۆلی بوه. ئه‌ش���واق ج���اف په‌رله‌مانت���ار له‌ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران���ی عێ���راق به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند هه‌ڵوێستی كوتله سیاس���یه‌كان گوزارش���ت له‌حكومه‌تی عێراق ن���اكات ،له‌كۆبون���هوهی كوتله سیاسیه‌كان له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی په‌رله‌مان جه‌خت له‌س���ه‌ر ئهوه كرای���هوه كه‌وا پێویسته له‌رێگه‌ی گفتوگۆوه بابه‌ته‌كان چاره‌س���ه‌ر بكرێن ،هه‌روه‌هاش عێراق رێز له‌ئیراده‌ی خه‌ڵكی یه‌مه‌ن ده‌گرێت، به‌اڵم بهشێوهی سه‌ربازی نه‌بێت به‌ڵكو له‌رێگای گفتوگۆوه. ئه‌و وتی "ئه‌وه‌ی له‌یه‌مه‌ن روده‌دات ش���ه‌ڕی مه‌زهه‌به‌كان���ه ،به‌دڵنیایه‌وه هه‌ر مه‌زهه‌به‌و پش���تگیری الیه‌نگرانی خ���ۆی ده‌كات ،هه‌ربۆی���ه ش���یعه‌كان له‌هێرش���كردنه س���ه‌ر حوس���یه‌كان‌و كۆنگ���ره‌ی لوتك���هی عه‌ره‌بی توڕ‌هن‌و
سوننه‌كانیش پش���تگیری‌‌و پشتیوانی ده‌كه‌ن". ناوبراو ئام���اژه به‌وه‌ش ده‌كات كه‌وا له‌به‌رژه‌وه‌ندی عێراق نیه الیه‌نگری یه‌ك ده‌وڵه‌ت بكات ،به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر عێراق بیه‌وێت په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ هه‌مو واڵتانی ناوچه‌كه‌دا به‌هێز‌و ئاس���ایی بكاتهوه، ئه‌و وت���ی "پێش���تر په‌یوه‌ندییه‌كانی
گوزارش���ت كردن بو له‌و رۆژڕه‌شییه‌ی كه‌مایه‌تییه‌كان���ی واڵتان���ی س���وریا‌و عێراق‌و لوبنان‌و فه‌له‌ستینی تێكه‌وتوه، ك���ه له‌الیه‌ن هێزه ه���ۆش تاریكه‌كانی زۆرین���هوه به‌ن���اوی دین ی���ان ئیتنی جیاوازه‌وه ،كولتورقڕان ده‌كرێن. جبران باس���یل ئام���اژه‌ی بهوه كرد كه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی نه‌ك هه‌ر ئه‌مڕۆ، به‌ڵكو ماوه‌ی 100ساڵه مه‌سیحییه‌كان كه‌وتونه‌ته به‌ر شااڵوی كوشت‌و بڕه‌وه، ب���ه‌اڵم هێش���تا به‌ش���ێكیان به‌وپه‌ڕی خۆڕاگریی���هوه ماونه‌ت���هوه ،له‌ڕێگه‌ی پشتبه‌س���تن به‌كولت���ورو دابونه‌ریتی خۆیانه‌وه. ئه‌و وتی "له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���تدا كه النكی شارستانه دێرینه‌كان‌و ئایینه ئاسمانیه‌كانه‌‌و پێغه‌مبه‌رانی وه‌ك موسا‌و یه‌س���وع‌و محه‌م���ه‌دی به‌رهه‌مهێناوه، كه‌مینه‌كان چه‌وس���ێنراونه‌ته‌وه ته‌نها له‌به‌رئ���هوهی به‌رێكه‌وتێك���ی جینات له‌باوه‌ش���ی كۆمه‌ڵه مرۆییه‌كی تائیفی
دیاریكراودا له‌دایكبوین". وتیش���ی "كه‌مینه چ به‌هاو نرخێك ی ده‌بێ ئه‌گه‌ر له‌ژێر ره‌حمه‌تی ئایدلۆژیای زۆرینه‌دا بژی؟ به‌های كه‌مینه چییه ئه‌گه‌ر له‌عێراق ژماره‌یان له‌دو ملیۆنه‌وه كه‌سه‌وه بوبێت به 300هه‌زار كه‌س؟ ئه‌گه‌ر له‌توركیادا رێژه‌ی���ان له %15هوه هاتبێته خوار بۆ ،%1رێژه‌ی���ان له‌به‌یت له‌حم %85هوه هاتبێته س���ه‌ر ،%12له‌قودسیش %53 هوه كه‌میان كردبێت بۆ ،%2ئه‌گه‌ر700 هه‌زار ئێزیدی‌‌و مه‌س���یحی پێكه‌وه له موسڵ ئاواره‌و سه‌رگه‌ردان بن؟ ئه‌گه‌ر لوبنان له‌بۆش���اییه‌كی س���ه‌رۆكایه‌تیدا بهێڵدرێته‌وه ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی "ئه‌هلی زمه"ی���ه‌ك ئه‌و پۆس���ته وه‌رنه‌گرێت؟ ئه‌ی سودی چییه مه‌سیحیه‌ت له‌هه‌مو دنی���ادا بمێنێ ،به‌اڵم مه‌س���یحییه‌كان له‌سه‌رخاكی مه‌سیح نه‌مێنن؟" باس���یل نیگه‌ران���ی به‌رامب���ه‌ر به‌كۆچی مه‌س���یحییه‌كان له‌رۆژهه‌اڵتی
مه‌عسوم‌و عه‌بادی له‌به‌رژه‌وه‌ندی كاریگه‌ری عێراق نیه سیاسه‌تی ئێرانیان الیه‌نگری یه‌ك زۆر له‌سه‌ره، ده‌وڵه‌ت بكات د.فوئاد مه‌عسوم به‌تایبه‌تی سه‌ركرده‌یه‌كی ئه‌گه‌ر عێراق یه‌كێتیه ،ئه‌و بیه‌وێت په‌یوه‌ند ی حزبه‌ش دۆستایه‌تی له‌گه‌ڵ هه‌مو زۆری له‌گه‌ڵ واڵتی واڵتانی ناوچه‌كه‌دا ئێران هه‌یه زیاتر به‌هێز‌و ئاسای ی له‌حزبه‌كانی تری بكاتهوه باشوری كوردستان ده‌ره‌وه‌ی عێ���راق زۆر ئاڵۆز بو ،به‌اڵم له‌ئێس���تادا به‌ه���ۆی س���ه‌ردانه‌كان ی سه‌رۆك كۆمار‌و س���ه‌رۆك وه‌زیرانه‌وه ئه‌و په‌یوه‌ندیانه به‌ره‌و ئاسایی بونه‌وه ده‌ڕوات". به‌ش���ێكی دیك���ه له‌په‌رله‌مانت���اران پێیانوای���ه به‌هێرش���كردنه س���ه‌ر حوس���یه‌كان‌و پێكهێنان���ی هێزێك���ی
هاوبه‌ش���ی عه‌ره‌ب���ی ،به‌ئاش���كرا هاوپه‌یمانی واڵتانی عه‌ره‌بی س���وننه له‌دژی هه‌ڵكشانی شیعه‌كان‌و بااڵده‌ستی ئێران له‌ناوچه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت. په‌رله‌مانت���اری فراكس���یۆنی كۆمه‌ڵ له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران���ی عێراق "زانا رۆستایی" له‌باره‌ی كۆنگره‌ی عه‌ره‌بی‌‌و نیگه‌ران���ی ش���یعه‌كان به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د كه "هه‌ر له‌س���هرهتاوه دیار بو كه‌وا ئ���هو كۆنگره‌ی���ه زیاتر واڵته س���ونه‌یه‌كان پێكیده‌هێن���ن ،ئێس���تا هه‌م���و ده‌وڵه‌ت���ه عه‌ره‌بی���ه‌كان ب���ه س���ه‌ر دو مه‌زهه‌بی ش���یعهو سوننه‌دا دابه‌ش بون ،ه���ه‌ر بۆیه ئه‌و واڵتانهی زۆربه‌یان ش���یعه‌ن هه‌ڵوێس���ته‌كانیان له‌یه‌كه‌وه نزیكه هه‌روه‌ها ئه‌و واڵتانهی ك���ه وا دانیش���توانه‌كانیان س���ونه‌ن له‌كۆنگره به‌شداریان كردوه ،هه‌ربۆیه كۆبونه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌ی لوتكه‌ی عه‌ره‌بی بڕی���اری پێكهێنان���ی هێزێكی عه‌ره‌بی به‌مه‌به‌ستی راگرتنی ئه‌و بااڵده‌ستییه‌ی شیعه‌گه‌راییه". ناوبراو ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌ش كرد كه‌وا واڵتی عێ���راق كاریگه‌ری سیاس���ه‌تی ئێرانی زۆر له‌س���ه‌ره ،ئه‌و وتی "وه‌كو ده‌وترێ���ت ئه‌مری���كا به‌له‌ناوبردن���ی سه‌دام ،عێراقی له‌سه‌ر سینییه‌كی زێڕ پێشكه‌ش به‌ئێران كرد". وتیشی "س���ه‌رۆك كۆمار‌و سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانی���ش كاریگه‌ری سیاس���ه‌تی ئێرانی���ان زۆر له‌س���ه‌ره، ئه‌گه‌ر له‌ڕوی حزبیشه‌وه لێكیبده‌ینه‌وه ده‌بین���ن د.فوئ���اد مه‌عس���وم سه‌ركرده‌یه‌كی یه‌كێتیه ،ئه‌و حزبه‌ش دۆس���تایه‌تی زۆری له‌گه‌ڵ واڵتی ئێران هه‌یه زیاتر له‌حزبه‌كانی تری باش���وری كوردستان".
كوشتار ی كه‌مایه‌تییه‌كان
100ساڵه داعشه‌كان ی ناوه‌ڕاستدا له‌ڕۆژهه‌اڵت قه‌تڵ‌وعامیان ده‌كه‌ن
پرۆفایل هه‌فت���هی راب���ردو ،نه‌ت���هوه كۆبونه‌وه‌یه‌ك��� ی یه‌كگرت���وه‌كان ده‌رباره‌ی "قوربانییه‌كانی په‌الماردان‌و چه‌وس���اندنه‌وه‌ی ئیتن���یو ئایینی���ی له‌ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست" رێكخست ،له‌م كۆبونه‌وه‌یه‌دا كه لهب���اره‌گای نه‌ته‌وه یه‌كگرت���وه‌كان س���ازكرا ،كه‌مایه‌تییه ئیتنی‌‌و ئایینی���ه‌كان نیگه‌رانی خۆیان به‌رامبه‌ر به‌و دۆخه ده‌ربڕی كه ئێستا تێیكه‌وتون‌و بونی ئه‌وانی خس���توه‌ته مه‌ترس���یه‌وه‌‌و خه‌ریك���ه به‌یه‌كجاری له‌ڕۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���تدا كۆتاییان پێدێت. له‌م كۆبونه‌وه‌یه‌دا كه به‌به‌ش���داری نوێنه‌رانی هه‌م���و كه‌مایه‌تییه ئیتنی‌‌و ئایین���یو مه‌زهه‌بیه‌كان���ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت به‌ڕێوه‌چو ،وتاری "جبران باس���یل"ی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی لوبنان‌و "ڤی���ان ده‌خی���ل"ی په‌رله‌مانت���اری ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق ،باشترین
ناوه‌ڕاس���تدا ده‌ربڕی‌‌و ئام���اژه‌ی بهوه ك���رد ك���ه به‌پێش���وازی لێكردنی���ان له‌باڵوێزخانه‌كان‌و واڵتان���ی ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ری���كا ،پاش���ه‌ڕۆژیان ناپارێزێت، به‌ڵكو پاش���ه‌ڕۆژیان له‌وه‌دایه یارمه‌تی بدرێن تاده‌س���ت بگرن به‌ره‌گ‌وڕیشه‌و كۆمه‌ڵگه‌و شارس���تانیه‌تی خۆیانه‌وه، ئ���هو داوای له‌كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ك���رد كه "ئه‌رمه‌ن‌و ك���وردو توركمان‌و ئاشوری‌‌و كلدان‌و س���ریان‌و ئێزیدیی‌‌و شه‌به‌ك‌و سابیئه‌و دروزه‌كان" بپارێزن كه ماوه‌ی 100س���اڵه له‌الیه‌ن"داعش ه‌كانه‌وه"راده‌گوازرێ���ن‌و كوش���تاریان لێده‌كرێ���ت ،ب���ۆ ئه‌وه‌ی له"ئه‌س���ڵ‌‌و فه‌سڵ"ی خۆیان دانه‌بڕێن‌و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستیش به‌های فره‌یی‌‌و مۆزائیكی ئیتنی‌‌و ئایینی خۆی له‌ده‌س���تنه‌دات‌و وه‌ك په‌لكه‌زێڕینه‌یه‌ك���ی كولتوری���ی بدره‌وشێته‌وه. "ڤیان ده‌خیل"ی كچه په‌رله‌مانتاری كوردی ئێزیدی له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی
7
عێراق ،به‌نیگه‌رانیه‌وه باسی ئه‌و تاوان‌و ده‌س���تدرێژییه‌ی كرد كه كراوه‌ته سه‌ر ژن‌و منداڵ‌‌و پیره‌مێرده‌كانی شه‌نگال، ته‌نها به‌تاوانی ئه‌وه‌ی كه ئێزیدیین. ئه‌و وتی "له8/3هوه كه هێرشكراوه‌ته سه‌ر شه‌نگال له‌الیه‌ن داعشه‌وه ،له600 هه‌زار ئێزیدیی نیشته‌جێی ئه‌و ده‌ڤه‌ره، 420هه‌زار كه‌س���یان ئاواره‌ی هه‌رێمی كوردس���تان ب���ون 8 ،هه‌زاریش���یان له‌چادرگه‌كانی سوریا‌و توركیادان، 5680كه‌سیان رفێندراون 1 ،هه‌زار منداڵیش���یان كه ته‌مه‌نی���ان 4بۆ 10 سااڵنه به‌زۆر له‌كه‌سوكاریان سه‌نراون‌و له‌بنك���هو باره‌گاكانی داعش مه‌ش���ق‌و راهێنانی���ان پێده‌كرێت تا ب���ۆ كاری تیرۆریستی به‌كاربهێنرێن، 3هه‌زار كچی ئێزیدیش رفێندراون‌و له‌س���ه‌ده‌ی بیس���تو یه‌ك���دا كڕی���ن‌و فرۆشتنیان پێوه‌ده‌كرێت، زیاتر له 2هه‌زار ئێزیدیش له‌س���ه‌ر ده‌ستی داعش سه‌ربڕاون".
چ وەاڵمێك بۆ پەالمارەكەی پەرلەمان؟
هەفت����ەی راب����ردو ،پەالماردان����ی پەرلەمانت����اری گ����ۆڕان (عەل����ی حەمە ساڵح) تەنیا روداوێكی راگوزەر نەبو كە لەواڵتی دیكەش رویدابێت‌و زادەی كەشی دیموكراسیانە‌و ئەكتیڤبونی دامەزراوەی تەشریعی‌و چاودێریی (پەرلەمان) بێت، بەڵك����و رێك پێچەوانەی ئەوەی پێوتین؛ هەڵبژارنی شوێن‌و كاتی پەالماردانەكەش خۆی لەخۆیدا بەمەبەستی گەیاندنی ئەو مەس����یجە بوە كە لەبەرامبەر سەرۆك‌و پرسی س����ەرۆكایەتییدا ،پەرلەمان وەك ش����ەرعیترین دامەزراوەی نوێنەرایەتیی خەڵ����ك هیچ رێزێكی نییەو هەرچی زاتی ئەوە بكات قس����ە لەشەرعیەتی سەرۆك بكات ،ئەوا س����نوری بۆ دادەنرێ‌و كەس بۆی نیە ئەو س����نورە بەموقەدەسكراوە ببەزێنێت. نامەوێ لەوە زیاتر بەنێو وردەكارییەكانی پرسی دەستور‌و سەرۆكایەتیدا شۆڕببمەوە، تەنیا مەبەستمە كە لەدەروازەیەكی جیا لەوانەی تائێس���تا لەنێو فەزای سیاسیو میدیایی هەرێمدا قس���ەی لەسەر كراوە، ش���ەنوكەوێكی روداوەكە بكەم ،ئەویش ل���ەدەروازەی ئیدیعاكان���ی زیات���ر لە دە ساڵەی دەسەاڵتدارانی هەرێمە كە گوایە دەیانەوێ مۆدێلە دیموكراسییەكەی هەرێم بۆ بەغدا بگوێزنەوە .من ناڵێم سیس���تمە سیاسییەكەی عێراق دیموكراسییە تەنیا لەبەرئ���ەوەی پەرلەمانییە ،چونكە ئەمە تاك���ە مەرج���ی دیموكراس���یبون نییە، بەڵك���و مەرجێكی س���ەرەكی ئەوەیە كە دەسەاڵتەكان لەنێوان جومگەكانیدا دابەش بكرێن ،بۆنمونە ئەمریكا سیس���تمەكەی س���ەرۆكایەتییە ،بەاڵم دیموكراس���ییە، عێراق سیس���تمەكەی پەرلەمانییە ،بەاڵم نادیموكراس���ییە ،چونكە دەس���ەاڵتەكان بەشێوەیەكی دروس���ت بەسەر جومگە‌و دامەزراوەكانیدا دابەشنەكراون‌و زۆربەیان لەالی س���ەرۆك وەزی���ران كۆبونەتەوە، لەماوەی هەشت ساڵی رابردوشدا مالكیی بەرون���ی خراپیی ئەو بێ بەاڵنس���ییەی دەسەاڵتەكانی بۆ رونكردینەوە كە عێراقی بەرەو هەڵدێر برد‌و مۆتەكەی دیكتاتۆریەتی بەهەموم���ان نیش���اندایەوە .لێرەدا جێی خۆیەتی بەراوردێك لەم پرسەدا بكەین‌و ب���ۆ دەس���توری عی���راق بگەڕێین���ەوە، دەستورێك كە لەمادەی ( – 72بڕگەی یەكەم)یدا رێگە لەوە دەگرێ كە سەرۆك كۆمار لە( )8س���اڵ زیاتر لەپۆستەكەدا بمێنێت���ەوە ،بەڵێ مادەیەكی هاوش���ێوە لەرەشنوسی دەستوری هەرێمیشدا هەیە، بەاڵم عیراق بەو هەمو ئاڵۆزییە سیاسییە‌و هەڕەشانەی لەسەری بوە ،دو ساڵ دوای روخانی بەعس دەس���توری پەسندكرد، كەچی هەرێم (( 24س���اڵە ئازادكراوە، هێشتا نەبۆتە خاوەنی دەستوری خۆی، پێموایە هەم دواخس���تنەكەی‌و ئێستاش هەوڵی پەس���ەندكردنەكەی ،هەردوكیان لەخزمەتی پاوانكردنی كورسییەكەدا بون، نەك بیان���وی دیكە كە جاروبار دەخرێنە بازاڕی سیاس���ییو ئیعالمیی���ەوە .لەوە گرنگتر؛ پۆستی سەرۆك وەزیران بەپێی دەس���تور هی گەورەترین فراكس���یۆنی پەرلەمانییە ،بەاڵم ل���ەدوای هەڵبژاردنی ساڵی رابردودا ،هێزە سیاسییەكانی عیراق رێگەیان نەدا مالكی (ئەگەرچی سەرۆكی گەورەتری���ن فراكس���یۆنی پەرلەمانیش بو) ببێتەوە بەس���ەرۆك وەزیران .بەاڵم لەهەرێمی كوردستاندا زیاتر لە( )16ساڵە س���ەرۆك وەزیرانەكەی هەر یەك كەسە، تەنیا دو ساڵی (د.بەرهەم)ی لێدەرچێت، س���ەرەڕای ئەوەی حكومەتی هەرێمیش لەوپ���ەڕی بێ پالنیدا ب���وەو روداوەكانی ئەمدواییەش شكس���تهێنانی لەزۆر بواردا سەلماند ،كەچی كەسیش باس لەو پرسە ناكات !.. بەكورت����ی ئەمڕۆ هەموم����ان لەبەردەم پرس����ێكداین كە دەبێ ب����ە گرتنەبەری سیاسەت‌و جیهانبینییەكی دیموكراسیانە روبەڕوی پرسی دەستور‌و سەرۆكایەتیی ببین����ەوە كە دەبێت����ە وەاڵمدانەوەیەكی پۆزەتیڤ بۆ ئەو پەالماردانەی لەپەرلەمانی كوردس����تاندا كرایە س����ەر (عەلی حەمە ساڵح) كە لەراس����تیدا پەالمارێك بو بۆ سەر هەمومان.
8
ئابوری
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
"بۆ پڕكردنه‌وه‌ی پێداویستی ناوخۆ 15هه‌زار ته‌ن سه‌وزه‌‌و 7هه‌زار ته‌ن میوه هاورده ده‌كرێت" ئا :شیروان شه‌ریف زۆرترین هاورده‌ی سه‌وزه‌‌و میوه بۆ هه‌رێمی كوردستان له‌وه‌رزی زستاندایه ،جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی كشتوكاڵی سلێمانیش رایده‌گه‌یه‌نێت ،دانانی باج له‌سه‌ر به‌رهه‌می هاورده‌كرا‌و‌و چه‌ند نه‌خشه‌رێگایه‌كی تریان له‌به‌رده‌ستدایه بۆ هاندان‌و گه‌شه‌پێدانی به‌رهه‌می ناوخۆ. رزگار حه‌مه‌خ����در ،جێگ����ری به‌ڕێوه‌به‌ری گش����تی كش����توكاڵی س����لێمانی به‌ئاوێنه ی رایگه‌یان����د" ،له‌وه‌رزی زس����تاندا به‌گش����تی به‌رهه‌م����ی ناوخۆ كه‌م دهبێتهوه بۆیه ههرێم پش����ت ده‌به‌س����تێت به‌به‌رهه‌می ه����اورده‌ی ده‌ره‌كی‌‌و بههۆیهوه ته‌نها لهسنوری پارێزگای س����لێمانی له‌مانگی یه‌ك‌و دو تا مانگی سێ پێویستمان به 14تا 15هه‌زار ته‌ن سه‌وزه هه‌ی����ه له‌گه‌ڵ نزیكه‌ی 7ه����ه‌زار ته‌ن میوه كه به‌شێكی زۆری له‌ده‌ره‌وه‌ی ههرێم هاورده ده‌كرێت‌و به‌شێكیشی له‌ناوه‌ڕاست‌و خواروی عێراقه‌وه دێت". وتیشی ،به‌شێك له‌و میوه هاورده‌كراوانه میوه‌ی زس����تانه‌یه كه له‌هه‌رێمی كوردستان می����وهی مزره‌مه‌نی كه‌مه‌‌و نی����ه به‌تایبه‌تی پرته‌ق����اڵ‌و الله‌نگ����یو لیم����ۆو س����ندی كه له‌ناوه‌ڕاس����تو خوارو یان له‌ده‌ره‌وه‌ی ههرێم دێت. ئ����هو به‌رپرس����هی كش����توكاڵ رایگه‌یاند "كه‌رتی كش����توكاڵ له‌هه‌رێمی كوردس����تان هه‌مو ماده خامه‌كانی له‌به‌رده‌ستدایه ،بارانی باش‌و زه‌وی ب����اش‌و بازاڕی باش كه ئه‌وه‌ی دواهه‌میان زۆر گرنگه ،چونكه ئێمه بازاڕێكی به‌كارهێنانی زۆر باشمان هه‌یه بۆ به‌رهه‌می س����هوزهو می����وهو گۆش����تو كۆمه‌ڵگایه‌كین ب����ه‌رده‌وام بازاڕم����ان گه‌رم����ه ،له‌به‌رئ����هوه پێویس����ت ده‌كات ئی����داره‌ی كش����توكاڵیش باش بكه‌ین تابتوانین به‌رهه‌می كش����توكاڵی
به‌رینه‌پێشه‌وه تا ده‌گه‌ینه خۆژێنی‌‌و پێویست نه‌بون به‌هاورده‌كردنی هیچ به‌رهه‌مێك". هه‌وڵ����دان ب����ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ه����اورده‌‌و بره‌وپێدان����ی به‌رهه‌م����ی ناوخۆ پێویس����تی به‌پ��ل�ان‌و كاری هه‌مه‌الیه‌ن هه‌ی����ه به‌وته‌ی جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری گش����تی كش����توكاڵیش یه‌كێ����ك له‌پالنه‌كانیان بۆ ئه‌مس����اڵ بریتیه له‌دانانی باج له‌كاتی پێگه‌یش����تنی به‌رهه‌می ناوخۆداو وتی ،س����ااڵنی راب����ردو به‌تایبه‌ت له‌چوار ساڵی رابردودا ئێمه له 14ی نیسانه‌وه كاتێك خه‌ی����ارو كوله‌كه‌‌و به‌رهه‌مه‌كانی تری ناوخۆ پێده‌گه‌یش����ت تا ده‌گه‌یشتینه مانگی شوباتی ساڵی دواتر هێنانی 20تا 22جۆر به‌رهه‌می س����هوزهو میوه‌مان قه‌ده‌غه‌ده‌كرد، به‌اڵم ئه‌مساڵ وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ به‌هاوكاری وه‌زاره‌تی دارای����ی بڕیاریانداوه به‌دانانی باج له‌س����ه‌ر به‌رهه‌م����ی هاورده‌ك����راو به‌جۆرێك 250دینار بۆ هه‌مو كیلۆیه‌ك س����هوزهو 350 دینار بۆ هه‌م����و كیلۆیه‌ك می����وه له‌وه‌رزی پێگه‌یش����تنی به‌رهه‌می خۆماڵیدا داده‌نرێت. ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی جوتیار به‌رهه‌مه‌كه‌ی ساغ ببێت����هوهو بۆ ئه‌وه‌ش ك����ه به‌رهه‌می ناوخۆ بتوانێت كێبڕكێی به‌رهه‌می ده‌ره‌كی بكات. گۆڕین����ی پالن����ی هاورده‌ك����ردن له‌قه‌ده‌غه‌كردن����هوه بۆ دانان����ی باج له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت����ی كش����توكاڵه‌وه به‌س����ه‌ركه‌وتوتر ده‌بینرێ����ت ،رزگار حه‌مه‌خ����در ده‌ڵێ����ت، له‌سااڵنی رابردودا چه‌ند كێشه‌یه‌ك دروست ده‌بو ،له‌وانه له‌كاتی قه‌ده‌غه‌كردندا كێشه‌ی هاورده‌كردنی قاچاغ س����ه‌ریهه‌ڵده‌دا ئه‌مه‌ش وایده‌كرد به‌شێك له‌دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌ت س����ه‌رقاڵ بن به‌و بواره ،خاڵێكی تر ئه‌وه‌یه كه به‌هۆی ئه‌وه‌ی به‌رهه‌مه‌كه له‌كاتی خۆی پێنه‌ده‌گه‌یش����ت یان كه پێده‌گه‌یشت هه‌ندێ كات نه‌یده‌توان����ی پێداویس����تیه‌كانی ناوخۆ پڕبكات����هوه پێویس����ت ده‌بو له‌ناوه‌ڕاس����تی ماوه‌كه‌دا قه‌ده‌غه‌كردن بۆ ماوه‌یه‌ك هه‌ڵگرین تا جارێكی تر له‌ده‌ره‌وه به‌رهه‌مه‌كه بێت.
سااڵنه پارێزگای سلێمانی پێویستی به 14هه‌زار ته‌ن گۆشتی سور هه‌یه ،له‌م ژماره‌یه به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی له‌به‌رده‌ست ئێمه‌دایه 40 بۆ 45%ی به‌رهه‌می ناوخۆیه ،ئه‌وی تری له‌ده‌ره‌وه هاورده‌ده‌كرێت ئاماژه‌ش����یدا" ،الیه‌نێكی تری كێش����ه‌كه مه‌س����ه‌له‌ی نرخ بو ،له‌كات����ی قه‌ده‌غه‌كردندا س����ه‌ره‌ڕای ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ش له‌ناوه‌ڕاس����تو خ����واروی عێراق����هوه ده‌هاتن ن����رخ جێگیر نه‌ده‌ب����و كه ئه‌م����ه‌ش حاڵه‌ت����ی ناجێگیری لهب����ازاڕدا ده‌هێنایه ئاراوه ،بۆیه ئه‌مس����اڵ ئه‌زمون����ی ب����اج خستنه‌س����ه‌ر به‌رهه‌م����ی ده‌ره‌كی جێبه‌جێده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین له‌بازاڕه‌كان����دا به‌رهه‌م����ی ناوخ����ۆ كێبڕكێی به‌رهه‌م����ی ده‌ره‌وه بكات ،هه‌م خه‌ڵك فێری كوالێتی به‌رزی ناوخۆ بێت ،هه‌م به‌نرخێكی گونج����او به‌رهه‌م����ه‌كان بكه‌وێته ده‌س����تی خه‌ڵك". داهاتی باج له‌سه‌ر به‌روبومه هاورده‌كراوه‌كان ده‌چێت����هوه خه‌زێن����هی حكوم����هت ،به‌اڵم وه‌زاره‌تی كش����توكاڵ خواس����تێكی جیاوازی له‌و ب����اره‌وه پێشكه‌ش����كردوه ،رزگار وتی، كار له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ك����راوه باجه‌ك����ه بخرێته سندوقێكه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی بۆ كه‌رتی كشتوكاڵ‌و بۆ پاڵپش����تیكردنی جوتیاران‌و دابینكردنی پێداویستیه‌كانی به‌رهه‌مهێنان خه‌رجبكرێت قس����ه‌ش زۆر له‌س����ه‌ر ئه‌و بابه‌ت����ه كراوه، به‌اڵم نازانی����ن تاچه‌ندێك وه‌زاره‌تی داراییو حكومه‌ت پشتیوانی له‌و پێشنیاره ده‌كات.
ده‌رب����اره‌ی هه‌ن����گاو و پالنه‌كان����ی تری وه‌زاره‌ته‌كه‌ش����ی وتی ،وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ له‌ئێس����تادا نه‌خش����ه‌ڕێگایه‌كی نوێ����ی به‌ده‌سته‌وه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی پاڵپشتی به‌رهه‌می ناوخۆ بكات ،كه جگه له‌باج ،كاركردنه له‌سه‌ر زیادكردنی به‌رهه‌می س����تراتیجی وه‌ك گه‌نم كه ئه‌مه‌یان "بۆ ماوه‌ی چوار س����اڵه ئیشی جدی له‌س����ه‌ر كراوه"و ئێس����تاش له‌نه‌خشه رێگاك����ه‌دا دان����راوه ب����ۆ ئه‌وه‌ی پاڵپش����تی جوتیاران بكرێ����ت بۆ دابینكردنی بنه تۆوی گه‌نم ،له‌الیه‌كی ت����ر هه‌وڵدراوه رێگه‌بگیرێت له‌باڵوبونه‌وه‌ی نه‌خۆش����یو ئافاته‌كان كه رو له‌كه‌رتی كش����توكاڵ ده‌كات .بۆ ئه‌مساڵیش ته‌نها بۆ س����نوری پارێزگای سلێمانی بایی "زیاد له‌یه‌ك ملیار دینار موبیدات‌و ده‌رمانی قڕك����هری گژوگی����او كۆنتڕۆڵكردن����ی دهرده كشتوكاڵیه‌كان له‌وه‌رزی خۆیدا ئاماده‌كراوه‌‌و دراوه‌ته جوتی����اران" .ئه‌مه جگه له‌وه‌ی بۆ نه‌خۆش����ییه ئاژه‌ڵ����یو په‌له‌وه‌رییه‌كانی����ش توانراوه كۆنتڕۆڵی ئه‌و نه‌خۆش����یانه بكرێت به‌تایبه‌ت دابینكردنی ڤاكسین‌و لوقاحات كه به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی ئیشی له‌سه‌ركردوه. له‌پ����اڵ هه‌ن����گاوه كرداریی����ه‌كان ئ����هو به‌رپرسه‌ی كشتوكاڵی سلێمانی ده‌ڵێت ،كار
له‌س����ه‌ر هه‌نگاوی هۆشیاریش بۆ هاواڵتیان‌و ئه‌وانه‌ش كه خاوه‌ن كێڵگه‌ن ده‌كه‌ین له‌پێناو هێنانه‌دی به‌رهه‌مێكی باش����ترو ته‌ندروست، له‌به‌رامبه‌ریش����دا بۆ ئ����هوهی هاواڵتی فێری ئه‌وه‌بكرێت كه به‌رهه‌می ناوخۆ به‌كاربهێنێت وه‌ك هه‌مو دونیای ده‌ره‌وه ،له‌كاتێكدا ئێمه له‌ئێس����تادا له‌چه‌ند به‌رهه‌مێك گه‌یشتونه‌ته خۆژێن����ی به‌تایبه‌ت����ی له‌گه‌ن����م‌و ههروهه����ا به‌ڕێژه‌ی 50بۆ 60%ی سه‌وزه 20 ،بۆ 30%ی میوه80% ،ی مریشك 40 ،بۆ 50%ی گۆشتی سور‌و 100%ی په‌تاته. ئه‌و وتی" ،به‌ش����ێكی گهورهی به‌رنامه‌ی پالنه‌كه ده‌كه‌وێته س����ه‌ر هۆشیاری هاواڵتی بۆ خۆشه‌ویستی نه‌ته‌وه‌‌و نیشتیمانه‌كه‌ی تا زیاده‌ڕه‌وی نه‌كاته س����ه‌ر زه‌و ی كشتوكاڵی، به‌تایبه‌ت����ی ك����ه ئێمه ئێس����تا له‌قه‌یرانداین ل����ه‌روی دارای����یو جه‌نگ����هوهو له‌كاتێك����ی ئاوهاش����دا ده‌بێت مرۆڤ ئاگاداری خواردن‌و عه‌مباركردنی بێت ،له‌به‌رامبه‌ریش����دا به‌هۆی ئ����هوهی واڵته‌كه‌مان واڵتێكی كش����توكاڵییه ده‌كرێ����ت به‌ش����ێوه‌یه‌كی زۆر باش س����ود له‌به‌رهه‌م����ه كش����توكاڵیه‌كان ی وه‌ربگیرێت، له‌كاتێكدا ده‌زانین كه تا سه‌ر نه‌وت خزمه‌ت به‌م واڵت����ه ناكات چونكه له‌ئێس����تادا ئێمه
ده‌بینی����ن كه به‌رزی‌‌و نزم����ی نرخی نه‌وت چ ئاس����ته‌نگێكی بۆ ئه‌م واڵته دروستكردوه چ له‌روی دارای����یو چ له‌روی بودجه‌‌و چ له‌روی راگرتنی سه‌رجه‌م پرۆژه‌كانه‌وه". سه‌باره‌ت به‌و به‌رهه‌مانه‌ش كه له‌ئێستادا هاورده‌كردنی����ان قه‌ده‌غه‌ك����راوه رزگار حه‌مه‌خ����در رایگه‌یان����د ،له‌ئێس����تادا ته‌نها مزره‌مه‌ن����یو ترێ قه‌ده‌غه‌ی����ه ،چونكه له‌م وه‌رزه‌دا به‌رهه‌مێك����ی پرته‌قاڵی ناوچه‌كانی ناوه‌ڕاس����تو باش����وری عێراق پێ����ده‌گات‌و ده‌توانین س����ودی لێوه‌ربگرین ،دوه‌م به‌هۆی جۆره مێرویه‌كه‌وه كه پێی ده‌وترێت مێروی (زبابه) و له‌توركیا‌و واڵتانی س����ه‌ر زه‌ریای ناوه‌ڕاست ههیهو بۆ ئه‌وه‌ی مێروه‌كه نه‌یه‌ته ناو هه‌رێمی كوردس����تان‌و زی����ان به‌باخه‌كان نه‌گه‌یه‌نێت. ده‌رباره‌ی به‌رهه‌مه‌كانی ئاژه‌ڵ‌و ماس����یو ئاس����تی دابینكردنی خواس����ته‌كانی ناوخۆ وتی ،س����ااڵنه پارێزگای سلێمانی پێویستی ب ه 14هه‌زار ته‌ن گۆش����تی سور هه‌یه ،له‌م ژماره‌یه به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی له‌به‌رده‌ست ئێمه‌دایه 40ب����ۆ 45%ی به‌رهه‌می ناوخۆیه، ئه‌وی تری له‌ده‌ره‌وه هاورده‌ده‌كرێت. ب����ه‌اڵم ده‌رب����اره‌ی ماس����ی جێگ����ری به‌ڕێوه‌به‌ری كشتوكاڵی س����لێمانی ئاماژه‌ی دا" ،لهسنوری پارێزگای سلێمانی به‌رهه‌می ماسی گه‌شه‌یه‌كی باش����ی كردوه ،ئێمه دو س����ه‌رچاوه‌ی گرنگ����ی ماس����یمان هه‌یه كه یه‌كێكیان س����ه‌رچاوه‌ی سروشتییه له‌هه‌ردو ده‌ریاچه‌ی دوكان‌و ده‌ربه‌ندیخان ،سه‌رچاوه‌ی دوه‌میش ئه‌و پرۆژانه‌یه كه ئێمه پاڵپشتییان ده‌كه‌ین له‌حه‌وزه‌كانی جۆری گل‌و قه‌فه‌زی‌‌و كۆنكرێت����ی به‌خێوكردنیان ،به‌اڵم تائێس����تا ده‌توانین بڵێین نه‌گه‌یش����توه‌ته دابینكردنی 7.5بۆ 8كیلۆ ماسی بۆ تاكێك له‌ساڵێكدا. له‌به‌رئ����هوه ده‌توانی����ن بڵێی����ن ت����ا 30%ی پێداویس����تی ماس����یمان له‌ناوخ����ۆدا ههیهو ئه‌وه‌ی تری له‌ده‌ره‌وه هاورده‌ی ده‌كه‌ین".
بانكه ئه‌هلییه‌كان گیرۆده‌ی بێ پاره‌یین ئا :شیروان په‌تای خاڵ ی بون ڕو له‌بانك ه ئه‌هلییه‌كان ده‌كات پاش به‌كاربردن ی پاره‌كانیان له‌الیه‌ن حكومه‌ت ی هه‌رێمه‌وه ،شاره‌زایه‌ك ی ئابوریش ده‌ڵێت ،سیاسه‌ت ی ئابور ی هه‌ڵه ی حكومه‌ت بازاڕ‌و ئاڵوگۆڕ ی بازرگان ی توش ی شه‌له‌ل كردوه. دو نهۆم��� ی بانكه‌ك ه جمه‌ی���ان ده‌هات، هه‌ندێ���ك له‌ئاماده‌ب���وان ب ێ هیوا له‌س���ه‌ر كورس ی سه‌ردانكاران ده‌رده‌كه‌وتن ،هه‌ندێك ی تریش���یان به‌ده‌فت���هرو چه‌ك��� ی بانكییه‌و‌ه له‌به‌رده‌م كارمه‌ندانه‌و‌ه ب���ۆ به‌رده‌م مێز ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی بانك له‌هاتوچۆدابون. پاش ئهوه ی س���كرتێر رێگه ی چون ه ال ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی بانك ی پێداین كه‌مبون ئه‌وانه ی له‌چون ه به‌رده‌م به‌ڕێوه‌به‌ر بۆ هه‌ڵڕش���تن ی ده‌رده‌دڵییه‌كانیان روخسه‌ت ی چون ه ژورهوه وه‌ربگرن. ئۆفێس ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی لق ی سلێمانی بانك ی شیمال نزیكه ی 25مه‌تر دوجا ده‌رده‌كه‌وت، به‌اڵم به‌هۆ ی ژماره ی ئه‌و كه‌س���انه ی تیایدا كۆببون���هوه زیاتر له‌هۆڵێك ی گهوره ده‌چو، تا ئه‌وكاته ی گه‌یش���تین بهوه ی روخسه‌ت ی لێدوان ی ل ێ وه‌ربگرین گوێبیس���ت ی چیرۆك ی جۆراوجۆر ده‌بوین. دو ك���ه‌س به‌زمانێك��� ی عه‌ره‌ب��� ی ره‌وان لهب���ه‌رده‌م به‌ڕێوه‌ب���ه‌ردا چیرۆك ی خۆیان ده‌گێڕایه‌وه ،یه‌كێكیان باس���ی لهوه ده‌كرد چه‌ندێك پێویس���تی ب���هو پاره‌ی ه هه‌ی ه ك ه له‌بانك گیر ی خواردوه‌‌و هیچ ده‌روازه‌یه‌كی تری���ش به‌دین���اكات ،ئه‌و ده‌ی���وت ،چه‌ند كاروانێك ش���مه‌ك ی بۆهاتوه‌‌و پ���اره ی نی ه هه‌ق ی ش���مه‌كه‌كان ب���دات ،به‌رامبه‌ر زیاتر له‌دو ده‌فته‌ر دۆالر ك ه له‌بانك دایناوه پێیان وتوه ته‌نها ده وه‌ره‌قه‌ت ده‌ده‌ینێ. یه‌كێك ی تر ك ه له‌لێدوان ی دواتریدا بۆ ئاوێن ه ده‌ركه‌وت كورده ،به‌هه‌مان شێوه به‌زمانێك ی عه‌ره‌ب ی وتی" ،هه‌شتا هه‌زار دۆالرم لێره‌یه‌‌و
پێویس���تم پێیه‌ت ی نامه‌وێت وه‌ك ئه‌وانه ی پێ���ش خ���ۆم چیرۆكه‌كه‌ت بۆ باس���بكه‌م، له‌به‌رئه‌وه ی دڵنیام تێربویت له‌چیرۆكه‌كان، ب���ه‌اڵم ده‌مانه‌وێت راس���تیه‌كه‌مان پێبڵێن‌و بزانین چۆن پاره‌كه‌مان ده‌ده‌نه‌وه". ئه‌م ه چیرۆك ی به‌ش���ێك ه ل���هو هاواڵتیان ه ك ه به‌درێژای ی چه‌ند س���اڵ ی رابردو به‌شێك له‌پاره‌‌و س���امانه‌كانیان له‌بانكه‌كان داناوه، ئه‌وان ب���ۆ ده‌ربازكردن ی س���ه‌روه‌ته‌كانیان له‌ه���ه‌ر روداوێك ی نه‌خ���وازراو بانكه‌كانیان به‌فریادڕه‌س زانیوه ،ئێس���تاش به‌هۆ ی ئه‌و قه‌یران ه داراییه ی س���اڵێك ی ته‌واو‌ه ههرێم ی كوردس���تان ی گرتوه‌ته‌وه ،بانكه‌كان ی خاڵ ی كردوهو ئه‌وانیش ی به‌و دهرده گه‌یاندوه. به‌پێ��� ی به‌دواداچونه‌كان��� ی ئاوێن��� ه ئه‌و كه‌س���ان ه كاتێك ڕو ل���هو بانكان ه ده‌كه‌ن، یان به‌ده‌ستبه‌تاڵ ی ده‌گه‌ڕێنه‌وه ،یان چه‌ند ه���ه‌زار دۆالرێك ی���ان چه‌ن���د ملیۆنێكیان پێده‌درێت ئ���ه‌وه‌ش له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر پاره هه‌بێت. راپۆرت ی بودجه‌ی ساڵ ی 2014ك ه له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت ی دارای���یو ئابورییه‌و‌ه ئاماده‌كراو‌ه باس له‌وه‌ده‌كات حكومه‌ت له‌نێوان 2تا 3 ترلیۆن دینار ی له‌بانك ه حكومی‌‌و تایبه‌ته‌كان له‌پاش���ه‌كه‌وت‌و داهات��� ی هاواڵتیان بردوه‌‌و میدیا نیه" ره‌تیكرده‌و‌ه بۆ ئاوێن ه بدوێت. هاواڵتیه‌ك به‌ن���اوی ئه‌ك���ره‌م عه‌بدواڵ، به‌كارهێن���اوه ،ئێس���تاش خاوه‌نه‌كانی���ان یه‌كێك��� ی تر بو له‌ئاماده‌ب���وان‌و به‌ئاوێنه ی وێڵبون به‌دوایدا. به‌ڕێوه‌به‌ر ی لق ی سلێمان ی بانك ی شیمال ،راگه‌یاند" ،بڕ ی 100ملیۆن دینارم به‌ده‌ست ی وه‌لی���د ئه‌حم���ه‌د ،به‌درێژای��� ی گێڕانه‌وه ی هێن���اوهو لێ���ره دامناوه ،ب���ه‌اڵم 15رۆژه چیرۆك ی س���ه‌ردانكاران ی به‌رده‌وام س���ه‌ر ی هاتوچۆ ده‌كه‌م‌و توانیوم ه ته‌نها 25ملیۆن ی ملیۆن دینار ب���ۆ كراوه ،وتی ،ئه‌و چه‌كه ی راگه‌یاند ،بانك به‌ش���اده‌مار ی ئابور ی هه‌مو ره‌زامه‌ند ی راده‌وه‌شاند ،هه‌روه‌ك هه‌ندێكجار وه‌ربگرمه‌وه". راش���یگه‌یاند ،ئه‌و پاره‌ی���ه ی ئێم ه لێره به‌من بو 15ملیۆن دینارییه ،تائێستا پاش واڵتێ���ك داده‌نرێ���ت ،بانك س���ه‌رچاوه ی ده‌یوت" ،ئه‌مڕۆ پاره‌مان نیهو به‌كه‌س���مان ن���هداوه ،ب���ه‌اڵم دو رۆژ پێش���تر پاره‌مان دامانناو‌ه كه‌س نازانێ���ت چییان لێكردوه ،چه‌ندین رۆژ س���ه‌ردان ته‌نه���ا یه‌ك ملیۆن ته‌مویلكردن��� ی زۆرب���ه ی زۆر ی پرۆژه‌كان ی وه‌به‌رهێن���ان‌و س���ه‌رمایه‌گوزار ی واڵت���ه، پێگه‌یشت‌و به‌س���ه‌ر خه‌ڵكدا دابه‌شمانكرد ،داویان��� ه به‌موچ��� ه ی���ان هه‌ر ش���تێك ی تر دینارم بۆ خه‌رجكراوه. ئاوێن ه هه‌وڵی���دا لێدوان��� ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی حكومه‌ت ی ههرێم ی كوردس���تانیش به‌هۆ ی تێناگه‌ین .ئه‌وه‌ش��� ی وت ،له‌ترس ی ئهوه ی یه‌ك دینار هه‌بێت دابه‌شیده‌كه‌ین". له‌س���ه‌ر ئه‌و گرفته ی رو ی له‌بانكه‌كه‌یان له‌ماڵ���هوه لێمان نه‌دزن ماوه ی دو س���اڵ‌و بانك ی ناوه‌ند ی س���لێمانی ،عه‌بدولڕه‌حمان ئهوه ی له‌قه‌یران ی داراییدای ه به‌شێك ی زۆر ی س���اڵح وه‌ربگرێت ،به‌اڵم ناوب���راو وه‌اڵمی ئه‌و پارانه ی بۆال ی خۆ ی راكێشاوه. به‌تایبه‌تی‌‌و سه‌رجه‌م بانكه‌كان به‌شێوه‌یه‌ك ی نیو‌ه ئه‌و پاره‌یه‌م له‌بانك داناوه. وتیش���ی" ،بردن��� ی ئ���هو پاره‌ی��� ه وات ه كه‌س���ێك ی تر به‌ناو ی ئارام مه‌حمود ،ك ه په‌یوه‌ندییه‌كان ی نه‌دایه‌وه. گشت ی كردوه ئاوێن ه دو جار داوا ی لێدوان ی س���ه‌باره‌ت به‌كاریگه‌ر ی ئ���هو بارودۆخ ه س���ه‌رمایه‌گوزار ی ده‌س���ت ی خه‌ڵك‌و كه‌رت ی له‌وه‌لید ئه‌حمه‌د كرد ،به‌اڵم هه‌ردو جاره‌ك ه كاری بۆ كۆمپانیایه‌ك كردوهو له‌به‌رامبه‌ردا به‌بیان���و ی ئهوه ی "ده‌س���ه‌اڵت ی لێدوان ی بۆ دو چه‌ك ی بانكی به‌بڕ ی 15ملیۆن دینار‌و 25شاره‌زا ی ئابوری ،فه‌یسه‌ڵ عه‌ل ی به‌ئاوێنه ی تایب���هت هه‌مو ی بۆ خۆ ی ب���ردوهو ئه‌وان ی
حكومه‌ت له‌نێوان 2تا 3ترلیۆن دینار ی له‌بانك ه حكومی‌‌و تایبه‌ته‌كان له‌پاشه‌كه‌وت‌و داهات ی هاواڵتیان بردوه‌‌و به‌كارهێناوه
بانکێک له‌سلێمانی فۆتۆ :ئاوێنه تا راده‌یه‌ك توش ی ش���ه‌له‌ل كردوه لهوه ی بتوانن كاروباره‌كانیان به‌ڕێوه‌ببه‌ن". ئه‌و ئاماژه‌ش���ی دا" ،سیاس���هت ی هه‌ڵه ی حكومه‌ت كاریگه‌ر ی له‌س���ه‌ر پاش���ه‌كه‌وت ی هاواڵتیان��� ی ئ���ه‌م واڵت ه دان���اوه ،ئه‌مه‌ش ش���ه‌له‌لێك ی گ���هوره ی لهن���او بازاڕیش���دا دروس���تكردو‌ه له‌ڕو ی پرۆس���ه ی بازرگانی‌‌و ئاڵوێركردن‌و بههۆیهوه به‌شێك ی جموجوڵ ی بازرگانی‌‌و ئابوری‌‌و چاالك ی خه‌ڵك له‌بازاڕدا وه‌ستاوه‌‌و توش ی گرفت هاتوه".
کۆمه‌اڵیه‌تی
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
ژنان له‌پۆسته‌کانی حكومه‌تی خۆجێیدا په‌راوێز ده‌خرێن
9
ئێمه وه‌ك یه‌كێتی نیشتمانیی پێویسته زیاتر ره‌چاوی پۆست بۆ ژنان بكه‌ین له‌حكومه‌تی خۆجێیی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی ئا :زریان محه‌مه‌د حزبه سیاسییه‌كان له‌سه‌ر پۆسته‌كانی پارێزگای سلێمانی‌و هه‌ڵه‌بجه‌و ئیداره‌ی گه‌رمیان‌و راپه‌ڕین رێككه‌وتنیان واژۆكرد ،كه بزوتنه‌وه‌ی گوران ٢٢پۆستی به‌ركه‌وتوه‌و ناو و سیڤییه‌كانی ره‌وانه‌ی پارێزگاری سلێمانی كردوه ،له‌و پۆستانه‌شدا ناوی هیچ ژنێك به‌دیناكرێت ،هاوكات یه‌كێتی نیشتمانی كوردستانیش كه زۆرێك له‌پۆسته‌كانی به‌رده‌كه‌وێت، به‌اڵم تائێستا دیار نییه رێژه‌ی دانانی ژنان بۆ پۆسته‌كانی چه‌نده. له‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی ساڵی رابردو له‌هه‌رێم����ی كوردس����تاندا ،ههرچهنده حكومه‌تی ههرێم به‌به‌شداری زۆربه‌ی الیه‌نه سیاس����ییه‌كان پێكهات ،به‌اڵم حكومه‌ت����ی خۆجێی����ی پارێ����زگاكان له‌سلێمانی به‌هۆی گه‌یشتنه بنبه‌ست تائه‌مدواییه به‌هه‌ڵپه‌سێردراوی مایه‌وه‌و دواك����ه‌وت ،ئ����هوهی جێی س����ه‌رنجه
تائێستا رون‌و دیار نییه ژنیان بۆ ئه‌و به‌ش����ێك ل����هو الیه‌نانه‌ی پۆس����تیان پۆس����تانه ته‌رخان كردبێت‌و رێژه‌كه‌ی پێدراوه‌و به‌ركه‌وت����وه ناوی هیچ ژنی چه‌نده. تێ����دا به‌دیناكرێت ،ك����ه بزوتنه‌وه‌ی س����ه‌باره‌ت به‌یه‌كێت����یو دانانی ژن گۆڕانیش له‌و ٢٢پۆسته‌ی به‌ریكه‌وتوه له‌و پۆستانه‌دا ،حاكم قادر حه‌مه‌جان تائێستا هیچ ژنێكی دیارینه‌كردوه كه ئه‌ندام����ی ش����اندی دانوس����تانكاری به‌شدار بێت له‌و پۆستانه‌و له‌حكومه‌ته یه‌كێتی نیش����تمانی كوردس����تان بۆ خۆجێیه‌كه‌دا. ئاوێن����ه ده‌ڵێت "ئێم����ه وه‌ك یه‌كێتی لهوبارهیهوه ئاكۆ محه‌مه‌د ئه‌ندامی نیشتمانیی پێویس����ته زیاتر ره‌چاوی وه‌ف����دی دانوس����تانكاری بزوتنه‌وه‌ی پۆس����ت بۆ ژنان بكه‌ین له‌حكومه‌تی گ����ۆڕان س����ه‌باره‌ت به‌و پرس����ه وتی خۆجێیی س����لێمانی‌و هه‌ولێرو دهۆك‌و "ئێمه ئه‌و پۆس����تانه له‌سه‌ر ئه‌ساسی شوێنه‌كانی تر". س����یڤی دیاریكردوه‌و دانراون ،چونكه لهب����اره‌ی هه‌مان پرس����هوه ،رێبوار له‌مه‌ك����ۆو رایه‌ڵه‌كان����هوه بۆم����ان حه‌مه نوێنه‌ری شاندی دانوستانكاری ره‌وان����هو كاندیدكراون بۆ س����ه‌ره‌وه‌ی لیس����تی خزمه‌ت كه س����ه‌ر به‌الیه‌نی بزوتنه‌وه‌كه‌و لیژنه‌ی هه‌ڵس����ه‌نگاندن، كومه‌ڵی ئیس��ل�امییه له‌لێدوانێكدا بۆ دواتر چاوپێكه‌وتنی����ان له‌گه‌ڵكراوه، ئاوێن����ه وت����ی "الی ئێمه ب����ۆ هه‌ردو ئنجا ره‌وانه‌ی پارێزگامان كردوه". ره‌گه‌زی ژنان‌و پیاوان ده‌رگا كراوه‌یه‌و ئه‌ندامه‌كه‌ی وه‌فدی دانوستانكاری ده‌توانن سیڤی خۆیان پێشكه‌ش بكه‌ن بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ب����اس له‌وه‌ده‌كات حكومه‌تی ههرێم به‌شداربن". ه����اوكات یه‌كێت����ی نیش����تمانی بۆ ئ����هو پۆس����تانه‌ی به‌رمانكه‌وتوه‌و هه‌وڵیانداوه به‌ش����داری به‌ژنان بكه‌ن‌و وتیش����ی "ئ����هوه ته‌نه����ا په‌یوه‌ندی كوردس����تان له‌پارێزگای س����لێمانی‌و ڕایده‌گه‌یه‌نین ،ئێمه هیچ مه‌رجێكمان به‌ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگاوه نیی����هو هه‌ڵه‌بج����هو گه‌رمیان‌و راپه‌ڕین زۆرێك نییه له‌سه‌ر خوشكان‌و برایان". ئه‌و به‌رپرس����هی كۆمه‌ڵی ئیسالمی هه‌وڵمان����داوه ژنان له‌س����ه‌ر ئاس����تی له‌پۆس����ته‌كانی به‌رده‌كه‌وێ����ت ،به‌اڵم
گۆڕان له‌و ٢٢پۆسته‌ی به‌ریكه‌وتوه تائێستا هیچ ژنێكی دیاری نه‌كردوه كه به‌شدار بێت له‌و پۆستانه‌دا
ئاماژه به‌وه‌ش����ده‌كات ئه‌و پۆس����تانه له‌سه‌ر ئه‌ساسی شایسته‌یی‌و لێهاتویی یه‌كالی����ی ده‌كرێن����هوه ،وه‌ك چ����ۆن له‌سه‌ر ئاس����تی حكومه‌ت‌و راوێژكارو به‌ڕێوه‌به‌ره گش����تییه‌كان خوشكانمان ههیهو دامانناون. ب����ه‌الی یه‌كگرت����وی ئیس��ل�امی كوردس����تانهوه دانانی كه‌س����ه‌كان بۆ ئ����هو پۆس����تانه‌ی پش����كی ئێمه‌یه‌و به‌رمانكه‌وتوه ،ئازادانه باسمانكردوه ك����ه له‌ه����ه‌ر ره‌گه‌زێ����ك بێ����ت ،له‌و باره‌ی����هوه عومه‌ر محه‌م����ه‌د ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتوی ئیسالمی كه له‌رێككه‌وتنی الیه‌نه‌كاندا وه‌كو نوێنه‌ری حزبه‌كه‌ی به‌ش����داربوه بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت "دو رێگامان داناوه‌و دیاریك����ردوه بۆ ده‌ستنیش����انكردنی كه‌س����ه‌كان بۆ پۆس����ته‌كان ،رێگه‌ی یه‌كه‌م سیڤییه‌و رێگه‌ی دوه‌م ئه‌وه‌یه هه‌ر ئه‌ندامێك����ی ئێمه وه‌كو یه‌كگرتو ك����ه له‌خ����ۆی راده‌بینێت پۆس����تێك به‌ڕێوه‌به‌رێ����ت ده‌رگا ده‌كه‌ین����هوه بۆ خۆپااڵوتن ،دواتر له‌ده‌نگداندا یه‌كالیی
ده‌كه‌ین����هوه ،بۆیه له‌و كاته‌دا ژنانیش ئازادن خۆیان كاندید بكه‌ن‌و ده‌چێت ه ئه‌و ملمالنێیه‌وه". ئه‌و به‌رپرسه‌ی یه‌كگرتوی ئیسالمی ئاماژه‌ی به‌وه‌ش����كرد ئه‌وان كۆتایان ب����ۆ ژنان دانه‌ناوه‌و وت����ی "ئێمه هیچ كۆتایه‌كمان دیاری نه‌كردوه بۆ ژنان، به‌ڵكو ده‌رگا كراوه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی خۆیان كاندید بكه‌ن وه‌كو پیاوان". هه‌میش����ه ب����اس ل����هوه ده‌كرێ����ت ئافره‌ت����ان‌و ژن����ان له‌پێگه‌كان����ی حكومه‌تدا كه‌متر پۆستیان پێده‌درێت یان ته‌نه����ا وه‌زاره‌تێكیان پێده‌درێت، ئه‌ویش هه‌ر له‌الیه‌ن پیاوانی به‌رپرس له‌حزبه‌كانیانه‌وه پێیان ده‌به‌خشرێت نه‌ك به‌ده‌ستی بهێنن ،بۆیه تائێستاش ئهوه له‌حكومه‌ته یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی هه‌رێمدا به‌دی ده‌كرێت ،بۆ حكومه‌تی خۆجێی����ی پارێزگاكانی����ش الیه‌ن����ه سیاسییه‌كان تائێستا ڕێژه‌ی ژنانیان دیاری نه‌كردوه له‌پۆسته‌كانداو هێشتا رون نیی����ه ژنان له‌نێ����و حزبه‌كانیاندا پشكیان به‌رده‌كه‌وێت یان نا.
ئاوێنه چیرۆكی خۆسوتاندنه‌ك هی ده‌گێڕێته‌وه
کچێک به‌خه‌ونی دامه‌زراندنه‌وه سه‌رده‌نێته‌وه ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد ئه‌مساڵ نه‌ورۆز بۆ كیژێكی گه‌رمیانی جیاواز بو ،ئه‌و ئاگری نه‌ورۆزی نه‌كرده‌وه ،به‌ڵكو خۆی داگیرساندو بو به‌ئاگری نه‌ورۆز، ئه‌مه چیرۆكی خۆسوتاندنی كچێكی ته‌مه‌ن 26ساڵی خه‌ڵكی ناحیه‌ی رزگارییه له‌گه‌رمیان ،به‌ڕێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌ڕه‌نگاربونه‌وه‌ی توندتیژی دژ به‌ئافره‌تانی گه‌رمیانیش ده‌ڵێت "كه‌سوكاره‌كه‌ی وتویانه سۆپا پێیدا ته‌قیوه‌ته‌وه، دواتر ده‌به‌یه‌كی نه‌وتمان به‌دیكردوه ،بۆیه گومانی زۆر هه‌ی ه خۆی سوتاندنبێت‌و به‌هۆی سوپاو‌ه نه‌بوه". كچه‌ك���ه ن���اوی (ن ،ح ،م) پاش ئه‌وه‌ی له‌ماڵه‌وه گڕ له‌خۆی به‌رده‌دات، ئنجا كه‌س���وكاره‌كه‌ی پێی ده‌زانن، خوش���ك‌و برایه‌كی خۆی���ان ده‌ده‌ن به‌س���ه‌ریدا بۆ ئه‌وه‌ی بیكوژێننه‌وه، ئه‌وانی���ش به‌ش���ێك له‌جه‌س���ته‌یان ده‌س���وتێت ،به‌اڵم پ���اش گه‌یاندنی كچه‌كه به‌نه‌خۆشخانه‌ی فریاكه‌وتنی ك���ه‌الر ،ره‌وان���هی نه‌خۆش���خانه‌ی فریاكه‌وتنی سلێمانی ده‌كرێت‌و پاش ته‌نها یه‌ك ش���هو ،ب���ۆ به‌یانییه‌كه‌ی گیان له‌ده‌ستده‌دات. چاالكوان���ی كۆمه‌ڵ���ی مه‌ده‌ن���ی له‌ناحی���هی رزگاری مامۆس���تا دلێر كه‌ریم له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت "وه‌ك باس���ده‌كرێت خۆی سوتاندوه،
ی زۆر جار وتویه‌تی ڕێكخراوه‌كانی ژنان براو خوشكه‌كه كه‌ی بێت رۆژێك تائێستا نهیانتوانیوه ویستویان ه یارمه‌تی بدهنو دابمه‌زرێم‌و هه‌میش ه ئافره‌تان‌و ژنان بیكوژێننه‌وه، وشیاربكهنهوه ئه‌م قسه‌یه‌ی به‌شێک له‌جه‌سته‌ی دوباره‌كردوه‌ته‌وه ،له‌سه‌ر ئه‌وانیش سوتاوه بێزار بوه له‌ژیانی به‌ده‌ستهێنانی مافه‌كانی خۆیان خۆی چونكه گوایه به‌ماڵه‌وه‌ی وتوه ئهوه قبوڵی هه‌ندێك له‌و داواكاریی‌و مافان ه من خۆم ده‌سوتێنم‌و رۆشتوه ده‌به‌یه‌ك ناكات‌و كێش ه دروست ده‌بێت. ئه‌و چاالكوانه ره‌خنه له‌ڕێكخراوه‌كانی ی به‌خۆیدا كردوهو یه‌كس���ه‌ر نه‌وت��� ی له‌خۆی به‌رداوه‌و رۆش���تون ژنان ده‌گرێت كه تائێستا نهیانتوانیوه ئاگ���ر بیكوژێننه‌وه فریای نه‌كه‌وتون ،بۆی ه ئافره‌تان‌و ژنان وشیاربكهنهوه له‌سه‌ر به‌ده‌س���تهێنانی مافه‌كان���ی خۆیان‌و هه‌مو جه‌سته‌ی سوتاوه". به‌ڕای م���ن كۆمه‌ڵێك هۆكار هه‌یه ،ئه‌وه‌ی كاتێك مافیان ده‌كه‌وێته الی له‌وان���ه تێنه‌گه‌یش���تنی به‌ش���ێك كه‌سێك یان خێزانه‌كانیان بهشێوهی له‌ئافره‌تانه له‌س���ه‌ر مافه‌كانی ژنان‌و یاسایی به‌ده‌س���تی بهێنن ،بۆی ه به‌و پاش���ان س���وربون‌و پێداگری له‌سه‌ر هۆیانه‌و‌ه خۆی ده‌سوتێنێنن‌و ده‌بن ه مافه‌كانی خۆیان ،بۆیه له‌نێو خێزانی قوربان���ی ئه‌و كێش���انه ،كه‌واتا زۆر كورددا ك���ه خێزانی پیاوس���االریی ه پێویس���ته جارێ كاری رێكخراوه‌كان
ی ژنان بێت ،به‌تایبه‌ت وشیاركردنه‌وه بواری هاوسه‌رگیری. ی به‌وت���هی به‌ش���ی لێكۆڵین���هوه ی رزگار ناحی���هی پۆلیس���ی شایه‌تحاڵه‌كان باس���یان له‌وه‌كردو‌ه كچه‌ك��� ه رۆش���توه له‌مه‌تبه‌خه‌ك ه چا لێ بنێت ،له‌ناكاو ئاگر بهرزبوهتهوه، ی ویستویان ه ی براو خوش���كه‌كه ئید یارمه‌تی بدهنو بیكوژێننه‌وه ،به‌شێک له‌جه‌سته‌ی ئه‌وانیش سوتاوه ،به‌اڵم كچه‌ك���ه ده‌س���تبه‌جێ گه‌یه‌نراوه‌ت ه نه‌خۆشخانه.
له‌به‌رامب���ه‌ردا وته‌بێژی پۆلیس���ی گه‌رمیان حه‌سه‌ن حه‌مه‌ساڵه‌ح ئاماژه ب���ه‌وه‌ده‌كات لێكۆڵینه‌وه له‌روداوه‌ك ه ده‌س���تیپێكردوه‌و ك ه لێكۆڵینه‌وه‌كان كۆتایی هات ده‌توانن قس���هی له‌سه‌ر بكه‌ن‌و رایبگه‌یه‌نن. ی هاوكات لێپرسراوی هۆبه‌ی رزگار توندوتی���ژی دژ به‌ئافره‌ت���ان مالزم عادل حه‌مه‌س���اڵه‌ح ب���ۆ ئاوێنه باس له‌سه‌ره‌تای چیرۆكی خۆسوتاندنه‌ك ه ده‌كات ك���ه كاتژمێ���ر 8:30ش���هو رویداوه‌و له‌حه‌وش���هی ماڵی خۆیاندا ی له‌خۆی به‌رداوه. گڕ ی به‌وته‌ی لێپرسراوی هۆبه‌ی رزگار توندوتی���ژی دژ به‌ئافره‌ت���ان كچه‌ك ه ته‌مه‌نی 26س���اڵه‌و هێش���تا شوی ی دبلۆم بوه‌و نه‌كردبو ،خاوه‌نی بڕوانامه ی مامۆستایانی ته‌واوكردوه، په‌یمانگا وتیش���ی "پاش خۆس���وتاندنه‌كه‌ی، لێكۆڵینه‌وه‌مان ده‌سپێكردو ده‌به‌یه‌كی ی نه‌وتمان له‌شوێنی روداوه‌ك ه گهوره ی دۆزیی���هوه ،ده‌ركه‌وت زیاتر له‌نیوه كردبو به‌خۆیدا". پاش ئ���هوهی گڕ له‌خۆی به‌رده‌دا‌و ی نه‌خۆش���خانه‌ی فریاكه‌وتنی ره‌وانه س���لێمانی ده‌كرێ ،ب���ۆ رۆژی دواتر گیان له‌ده‌س���تده‌دات ،م�ل�ازم عادل ی ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ش ده‌ریخس���توه رێژه سوتاندنه‌كه‌ی %80-70بوه". ی ه���ۆكار لهب���اره‌ی خۆسوتاندنه‌كه‌یه‌وه ،ئه‌و به‌رپرسه‌ی ی وه‌ك توندوتیژی وت���ی "هۆكاره‌كه ب���اس ده‌كرێت‌و پرس���یارمان كردوه
هی���چ كێش���ه‌یه‌كی نه‌ب���وه ،به‌ڵكو ته‌نها قس���ه‌یه‌ك كه ك���راوه ده‌ڵێن زۆر ج���ار وتویه‌تی كه‌ی بێت رۆژێك دابمه‌زرێم‌و هه‌میش��� ه ئه‌م قس���ه‌یه‌ی دوباره‌كردوه‌ته‌وه ،بێزار بوه له‌ژیانی خۆی ،به‌اڵم هیچ كه‌سێك له‌سه‌ر ئه‌و روداوه ده‌ستگیرنه‌كراوه". به‌پێی ئاماره‌كانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی توندتیژی دژ ب ه ئافره‌تان له‌گه‌رمیان ته‌نه���ا له‌س���اڵی 2014دا 11ئافره‌ت ی گه‌رمی���ان له‌س���نوری ئی���داره خۆی���ان س���وتاندوه‌و بۆ ئه‌مس���اڵی 2015به‌خۆس���وتاندنی ئ���ه‌م كچه‌و‌ه گه‌یشتوه‌ت ه دو حاڵه‌ت ك ه هه‌ردوكیان گیانیان له‌ده‌ستداوه. لهب���اره‌ی خۆس���وتاندنی (ن ،ح) له‌ناحی���هی رزگاری ،به‌هه‌ماش���ێوه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی به‌ڕێوه‌ب���هری به‌ڕه‌نگاربون���هوهی توندتی���ژی دژ به‌ئافره‌تان له‌گه‌رمیان عه‌قید له‌میع ه محه‌مه‌د بۆ ئاوێن ه وتی "پاش ئه‌وه‌ی خۆی س���وتاندوه‌و هه‌مو جه‌س���ته‌ی به‌ركه‌وت���وه نه‌توان���راوه وت���هی لێ وه‌ربگیرێ���ت ،به‌اڵم كه‌س���وكاره‌كه‌ی وتویانه س���ۆپا پێی���دا ته‌قیوه‌ته‌وه، دواتر ده‌به‌یه‌كی نه‌وتمان به‌دیكردوه، بۆی���ه گومان���ی زۆره هه‌ی���ه خۆی س���وتاندنبێت‌و به‌ه���ۆی س���وپاو‌ه نه‌بوه". به‌ڕێوه‌ب���هری به‌ره‌نگاربون���هوهی توندتیژی دژ به‌ئافره‌تان له‌گه‌رمیان وتیش���ی ه���ه‌ر پ���اش روداوه‌ك��� ه لێكۆڵینه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ كه‌سوكاره‌كه‌یدا ده‌ستپێكرد".
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
ی شه‌عب هه‌یه
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
کۆنرتین چایخانه له‌پایته‌ختی ئه‌ماره‌تی سۆرانه ئا :ئاکۆ حەمەد رابی چایخانەی سەید جەبار لەشاری رەواندزی پایتەختی پێشوی ئەمارەتی سۆران ،تەمەنی نزیک بەسەدەیەکەو تائێستاش چایخانەکە ماوەو لەالیەن یەکێک لەپیاوەکانی ئەو خانەوادەیە بەڕێوەدەبرێت .بە پێی مێژوی دروستبونەکەشی بێت ،ئه‌و چایخانه‌یه، لەچایخانەی شەعبی سلێمانی‌و مەچکۆی هەولێریش ،کۆنترە.
شه‌هێن جه‌مال کاروان ئاواته. ئه‌و خانمه ئه‌کته‌ره گله‌یی له‌چایخانه‌ی شه‌عب‌و به‌شێک له‌و هونه‌رمه‌ندانه ده‌کات که ل���ه‌وێ س���وکایه‌تییان به‌کاره‌کانی کردوه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت که ده‌بێت ئه‌وان هانی هونه‌رمه‌ندان بده‌ن بۆ کاری باشتر نه‌ک سوکایه‌تیی کردن. شە هین جەمال لەدایكبوی ساڵی1985ی ئ���ۆردوگای ئەاڵیی���ه ،لەس���اڵی 2003 ژیانی هاوس���ەرێتی پێكهێناوەو خێزانی هونەرمەن���د كاروان ئاوات���ه ،باوك���ی بەرش���ااڵوی ئەنفال که‌وتوه‌و سوپاسی دایكی دەكات كە توانیویەتی هەم دایك بێتو هەم باوكیش.
س���ەید تەها س���ەید جەبار ،کە ئێستا چایخانە کۆنەکەی کوردستان‌و رەواندز بەڕێ���وە دەب���ات ،بۆ ئاوێن���ە جەخت لەوەدەکات���ەوە ک���ە ئ���ەو چایخانەیە لەباپیریان بەناوی س���ەید عزیز ،بۆیان ماوه‌ته‌وه" ،چونکە بەپێی گێڕانەوەکانی باوکم ،پێشتر ئەو چایخانە لەساڵی1926 لەالیەن سەیدجەباری باپیرم دامەزراوە، پاش���ان کە باپیرم کۆچی دوایی کرد، باوکم لەس���اڵی1955تاکو ساڵی 2011 چایخانەکەی بەڕێوەبردوەو خۆی کاری تێداکردوە ،دواتر لەوکاتەوە چایخانەکە بەناوی س���ەید جەباری باوکم ناوبانگی دەرکردوە". لەب���ارەی ئەوەی ک���ە بۆچی درێژەی بەهەمان کاری باپیرو باوکی داوەتەوە، س���ەید تەها ئ���ەوەی رونک���ردەوە کە ئەوکات���ەی باپی���ری لە ژیان���دا مابوە وەس���یەتی ک���ردوە ،ک���ە چایخانەکە تێکنەدەن‌و لەکارکردن لەسەری بەردەوام بن" ،کاتێک باوکیش���م ئەرکەکەی گرتە ئەستۆ ،من‌و براکانم کارمان لەگەڵ کردو ئەویش هەمان وەس���یەتی باوکی خۆی بۆ ئێم���ە هەبو ،بۆیە ئێمەش لەس���ەر وەسیەتی باوک‌و باپیرم ،چایخانەکەمان تێکن���ەداو درێژەم���ان بەکارکردن لەو چایخانەیەدا". ئەمین مەحمود س���ەمین ،دانیش���توی
چایخانەی سه‌ید جه‌بار له‌ره‌واندز رەواندزه‌و تەمەن 65ساڵه ،بە گوتەی خ���ۆی هەر ل���ە منداڵیەوە س���ەردانی ئ���ەو چایخانەی���ە دەکات ،ئ���ەوەی بۆ ئاوێنە رونکردەوە کە ئەو بەشی زۆری تەمەن���ی لەو چایخانەیە بەس���ەربردوە "ئێس���تاش هەمو رۆژێک بەبەردەوامی سەردانی ئەو چایخانەیە دەکەم .ئەگەر رۆژێکی���ش نەتوانم س���ەردانی بکەم، هەست بەبۆش���اییەک دەکەم لەژیاندا، چایخانەی س���ەید جەب���اری ،رەمزێکی
جوانی شارەکەمانه". س���ەید موخلیس رەوان���دزی ،یەکێک لەنەوەکانی س���ەید عەزی���ز ،ئەوەی بۆ ئاوێن���ە رونکردەوە کە پێش���تر باپیرو باوکی بژێوییان لەس���ەر ئەو چایخانەیە ب���وە" ،م���ن‌و براکانیش���م لەتەمەن���ی منداڵی���ەوە ل���ەو چایخانەی���ە کارمان کردوەو هەمو خانەوادەکەشمان شانازی بەو چایخانەوە دەکەین". س���ەید موخلیس ئەوەشی گێڕایەوە کە
ئەو لەباوکییه‌وه گوێی لێبوە کە پێشتر هونەرمەندان���ی بەناوبانگی کورد وەک محم���د عارف جەزی���ری‌و کاوێس ئاغاو چەندین هونەرمەن���دی ناوداری دیکەی کورد ،س���ەردانی ئ���ەو چایخانەیەیان کردوەو مەقام‌و الوک‌و بەس���تەیان تێدا وتوە. س���ەید موخلیس باس���ی لەوەش���کرد کە پێش���ترو لەس���اڵی چ���ل‌و پەنجاو شەس���تەکان‌و س���ااڵنی دواتریش���دا،
وێ���ڕای ئەوەی ک���ە‌چایخانه‌ک���ه نانی بەیانی تێ���دا دەخورا ،ه���اوکات یاری جۆراجۆری کوردەواریش لەو چایخانەیە ئەنجامدراون. چایخان���ە کۆنەکەی ق���ەزای رەواندز، لەئێس���تادا تەمەنی گەیش���تۆتە نزیک بەس���ەدەیەک‌و چەن���د س���اڵێک پێش ئێستاش بەهۆی کۆنیەکەیەوە به‌بڕیاری پارێ���زگای هەولێ���ر نۆژەنکرای���ەوەو سەرلەنوێ دروستکرایەوە.
سه‌روه‌ت سه‌وز.. بێده‌نگ ژیاو بێده‌نگ ڕۆیشت
ده‌کات
"بۆ ناساندنی سه‌روه‌ت ته‌نها ئه‌و کۆمه‌ڵ ه تابلۆو کاره گرافیک‌و هێڵکاریانه به‌س نین وه‌ک هونه‌رمه‌ندێک .ئه‌و نوس هری مێژوی ده‌رونی هه‌شتاکان‌و نه‌وه‌ده‌کانی س���ه‌ده‌ی راب���ردوی ئێمه ب���وه له‌ڕێی پێکهات��� ه هونه‌ریه‌کانی���هوه به‌فیگۆر‌ه خه‌ماویه‌کانی‌و هه‌ڵچونه‌کانی گوزارشت له‌دۆخ���ی ده‌رونی���یو کۆمه‌اڵیه‌تی���یو ی ئ���هو قۆناغ��� ه مێژویی���هی سیاس���ی ک���ورد ده‌کات ،ئ���هو ت���ا ئه‌وکات���هی جێمانده‌هێڵێ���ت ،هونه‌رمه‌ندێک���ی گوزارشتخواز بوه به‌هه‌مو ماناکانیه‌و‌ه به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و هاوڕێیانه‌ی که‌تا ئه‌م دوایی���ه‌ش هه‌ر چاالکان ه هونه‌ریان ئه‌نجام���داوه (ره‌م���زی‌و مه‌دح���هتو قه‌ره‌نی)". یه‌کێک لهنوس���ه‌ره‌کان به‌و ش���ێوه‌ی ه باس له‌هونه‌رمه‌ندی ش���ێوه‌کاری کورد س���ه‌روه‌ت س���ه‌وز ده‌کات ،که هه‌ینی پێشو 11ساڵ به‌سه‌ر گیان له‌ده‌ستدانیدا تێپه‌ڕی. س���ه‌روه‌ت ئه‌نوه‌‌ر س���ه‌وز ،له‌س���اڵی 1954له‌ش���اری س���لێمانی له‌دایكبوه. له‌سه‌ره‌تای الوێتیداو کاتێک له‌قۆناغی خوێندنی ناوه‌ندیی بوه ،ده‌ستیکردو‌ه ب���ه‌کاری هونه‌ری���یو له‌وکاته‌ش���دا به‌ش���داری چه‌ندین پێشانگای چاالکی قوتابخانه‌کانی کردوه. دواتر ئه‌و هونه‌رمه‌نده روی له‌خوێندنی ئه‌کادیمی���ی هون���ه‌ر ک���ردوهو بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش له‌ساڵی 1970دا ڕویکردوه‌ت ه په‌یمانگه‌ی هونه‌ر‌ه جوانه‌كانی بهغداو ل���هو په‌یمانگای��� ه به‌ش���ی گرافیك���ی به‌پله‌‌یه‌ك���ی به‌رز ته‌واوك���ردوه .دوای ته‌واوکردنی خوێندنیش ،ڕوی له‌ئه‌وروپا کردوه‌و ته‌نها ماوه‌ی 2ساڵ ماوه‌ته‌وه‌و دواتر به‌ره‌و کوردستان گه‌ڕاوه‌ته‌وه.
ته‌‌رازوو له‌م ماوه‌ی���ه‌دا هه‌ن���گاوی زۆر گرنگ ده‌نێیت ،ک���ه کاریگه‌ری ده‌بێت له س���ه‌ر ده‌ستپێکردنی پرۆژه نوێیه‌کانت.
دوپشک كاتی زیاترت پێویس���ت ه بۆئهوهی ل ه خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت تێبگه‌یت ،شه‌مم ه به‌ختی تۆی ه چاوه‌رێ به.
که‌‌وان هه‌ڵه‌ی خۆت به‌س���ه‌ر كه‌سانی تردا ی س���اغ مه‌ك���هوه ،هێنده كه‌س���ێك ی ی ناڕه‌حه‌ت ی كه بویت ه مایه خۆپه‌رست بۆده‌وروبه‌رت.
س���ه‌روه‌ت س���ه‌وز یه‌كه‌م پێش���انگای له‌زانكۆی س���لێمانی له‌س���اڵی 1976 کردوه‌ته‌وه به‌هاوبه‌ش���ی له‌گه‌ڵ چه‌ند هونه‌رمه‌ندێك���ی دیک���ه .دوای ئه‌وه‌ش چه‌ندین پێش���انگه‌ی دیکه‌ی تایبه‌ت‌و هاوبه‌ش���ی له‌ش���اره‌كانی س���لێمانی، هه‌ولێر ،ده���ۆك ،بهغداو ش���اره‌كانی دیكه‌ی عێراق كردوه‌ته‌وه. جگ ه له‌پێش���انگاکانی ناوخۆ ،هاوکات سه‌روه‌ت س���ه‌وز به‌ش���داری چه‌ندین پێشانگای هونه‌ری ده‌ره‌وه‌ی واڵتیشی کردوه. له‌س���اڵی 1992له‌گ���ه ڵ هونه‌رمه‌ن���د (نامیق عه‌لی قادر) پێش���انگه‌یه‌كیان ی فه‌ره‌نس���ا ی پایته‌خت��� له‌پاریس��� کردوه‌ته‌وه ،هه‌روه‌ها له‌س���اڵی 1993 له‌س���ه‌ر بانگهێشتنی فرانسوا میته‌ران، پێش���انگه‌یه‌كی هاوبه‌ش���ی له‌گ���ه ڵ ژماره‌یه‌ك هونه‌رمه‌ندی كورد له‌و واڵت ه کردوه‌ته‌وه .جگ ه له‌پاریس ،س���ه‌روه‌ت سه‌وز له‌واڵتانی دیكه‌ی وه‌ك (به‌ریتانیاو ئه‌ڵمانیاو ئیتاڵیا) پێشانگه‌ی تایبه‌ت‌و هاوبه‌شی هه‌بوه. له‌نه‌وه‌ده‌كان���دا س���ه‌وزی هونه‌رمه‌ند بۆ ماوه‌ی چه‌ند س���اڵێك له‌ڕێكخراوی MAGدا كاری می���ن هه‌ڵگرتنه‌وه‌ی كردوه. دواهه‌‌مین پێش���انگه‌ی هاوبه‌ش���ی بۆ یادی س���اڵڕۆژی شازده‌ی مانگی مارت بو له‌ساڵی ،2004هه‌ر له‌و ڕۆژه‌‌شدا بو که له‌ش���ه‌قامی سالمی شاری سلێمانی ئۆتۆمبێلێك لێیداو به‌سه‌ختی برینداری ک���ردو دوای 12رۆژو به‌هۆی س���ه‌ختی ی 2004/3/28 ڕوداوه‌ک���هوهو ل���ه‌ڕۆژ له‌نه‌خۆش���خانه‌ی (جادری) له‌ش���اری به‌غدا ،كاتژمێ���ر پێنجی ئێواره گیانی له‌ده‌ستدا.
گیسک ی خ���ۆت ئاماده‌ده‌كه‌یت ب���ۆ ئاهه‌نگ ی خۆش له‌گه‌ڵ تایبه‌ت به‌خۆت ،كاتێك هاوڕێكانت به‌سه‌ر ده‌به‌یت.
سه‌‌تڵ رازی بون���ت به‌ه���ه‌ر بڕیارێ���ك ك ه ده‌رب���اره‌ت ده‌رده‌كرێ���ت كێش���هت ب���ۆ دروس���ت ده‌كات ،پێویس���تت به‌هاوكاریه.
نه‌‌هه‌‌نگ ی تاز‌ه دێت ه ژیانته‌وه‌و خۆشه‌ویستی ی ژیان���ت ده‌گۆرێ���ت، به‌ته‌واوه‌ت��� ئاسوده‌ییت بۆ ده‌گه‌ڕێته‌وه.
10
س ی ح ر ی
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
چۆن ئارایشت بكه‌ین كاتێك ده‌چین بۆ سه‌یران؟
rangalayawene@gmail.com
ج و ا ن ی
ره‌نگاڵه
شه‌هێن جه‌مال گله‌یی له‌چایخانه‌ی
ی له‌ده‌ره‌وه به‌س���ه‌ر ده‌به‌ن وه‌ك ئاش���كرای ه ئ���ه‌م وه‌رز‌ه زیات���ر خه‌ڵك ی س���ارد له‌پڕ ك ه ده‌چن���ه به‌رهه‌تاو ره‌نگ ه خانمانیش پاش زس���تانێك ی گرفت ببێت ،هه‌ربۆیه ئێم ه چه‌ند رێنماییه‌ك ده‌ده‌ین پێستیان توش��� ی ئارایشت كردن له‌كاتی گه‌شت‌و سه‌یران. به‌خانمان له‌سه‌ر چۆنێت ی ئهوه ده‌ده‌ین به‌خانمان ئه‌گه‌ر له زستاندا پێستت ئێم ه زۆرجار رێنمای ی وشك به‌كاربێنه‌‌و ئه‌گه‌ر پێستت وشك بو ئهوه چه‌ور بو ئهوه ئه‌ساس ی ی ته‌ڕ به‌كاربێنه .به‌اڵم له‌وه‌رزی به‌هارو هاوین ئێم ه ئامۆژگار ئه‌ساس��� خانمان ده‌كه‌ین ك ه ئه‌وان هی پێستیان چه‌ور‌ه یان وشك پێویست ناكات ی ته‌ڕ به‌كاربهێنن چونك ه مه‌ڵهه‌می دژه‌خۆر به‌كار ده‌هێنرێت‌و ئه‌ساس��� دواتر ئه‌ساسێكی وشك به‌سه‌ریدا .واتا پێویسته هه‌مو پێستێك به‌پێی ی پێسته‌كه دژه‌خۆر به‌كاربهێنێت‌و دواتر ئه‌ساس ه ی پزیشك‌و جۆر رێنمای وشكه‌ك ه له‌سه‌رێوه لێبدات. بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی ماڵه له‌سه‌ر ده‌موچاویان هه‌یه یاخود شوێن سوتانێكلهس���ه‌رێتی .ئهوه له‌وكاته هه‌تاوه‌كه زیاتر په‌ڵه‌ك ه تۆخ دهكاتهوه .هه‌ر ی ی خانمان ده‌كه‌ین ك ه نه‌چن ه به‌رهه‌تاو یاخود له‌كات بۆیه ئێمه ئامۆژگار ی هه‌تاوه‌كه له‌په‌ڵه‌كان نه‌داو چون ه به‌رهه‌تاو كاڵو له‌سه‌ر بكه‌ن بۆ ئهوه تۆخی بكاتهوه. بۆ ئه‌وخانمانه‌ش كه له‌س���ه‌یران ده‌موچاوی���ان به‌هۆی هه‌تاو یاخودی سروشتی بكه‌ن میكیاج‌و هه‌تاوه‌ك ه س���وتاوه ،ئهوه باشتر وای ه ماسك ی سروشتیش له‌ماڵه‌وه بۆ رزگاربون له‌و س���وتاوییه ،باش���ترین ماس���ك ی 20خول هكو ی ش���یرین ه كه ده‌كرێت له‌ده‌موچاو بدرێت بۆ ماوه ماست دواتر بشۆرێت. ی ی ئه‌و سوتانه ی نه‌بو بۆ البردن ی ماڵه‌وه سود ی سروشت ئه‌گه‌ر ماسك ی ده‌موچاو ئهوه جۆره ماس���كێك هه‌ی ه له‌ئارایش���تگانمان بۆ س���وتان به‌رهه‌تاو .كه به‌سوده بۆ ئه‌و سوتانانه.
ئا :مه‌زهه‌ر که‌ریم خانمه ئه‌کته‌ر شه‌هێن جه‌مال گله‌یی له‌چایخانه‌ی شه‌عبی شاری سلێمانی ههیهو رایده‌گه‌یه‌نێت که کۆمه‌ڵێک هونه‌رمه‌ند که له‌و چایخانه‌یه داده‌نیشن له‌بری ئه‌وه‌ی هانی بده‌ن بۆ کاری باشتر "سوکایه‌تییان به‌کاره‌کانی کردوه". خانمه ئه‌کته‌ر شه‌هێن جه‌مال سه‌ره‌تای ده‌رکه‌وتنی له‌تیپی هه‌ڵپه‌ڕکێی ئێلبه‌گی جافه‌وه بوه‌و دواتر به‌به‌ش���داریکردنی له‌کلیپێک���ی هونه‌رمه‌ن���د حه‌مه‌ره‌ئوف که‌رکوکیدا زیاتر ناسراوه.
ی تارا عومەر ،خاوەنی ئارایشتگای اللەل ی ئاشت ی ی خانمان لەگەرەک بۆ جوانکردن
کۆشکی مێروله‌کان کۆشکێک له‌خه‌اڵت دروست د
پیاوێك بەهەڵگرتنەوەی 35هەزار مین كۆمەڵگایەك لەمردن رزگار دەكات ئا :ئاكۆ حەمەد رابی "ئەو تەمەنەی كە ماومە لەزیادەیە ،چونكە بەهۆی كاركردنم لەسەروەختی پاككردنەوەی چەند ناوچەیەك لەمین ،حەوت جار مینم پێدا تەقیەوەتەوەو هەمو جارێكیش تا لێواری مه‌رگ رۆیشتوم ،هەر بەهۆی مینیشەوە قاچێك‌و دو پەنجەی دەستم نەماون" ،ئەمە وتەی مام رەسوڵە كە لەماوەی نزیكەی 20ساڵدا توانیویەتی 35 هەزار مینی جۆراجۆر له‌باڵەكایەتی هەڵبگرێتەوە. رەس���ول ئەحمەد رەسول تەمەن 59 س���اڵ بۆ ئاوێنەدا باس لەوەدەكات ك���ە نزیك���ەی 20س���اڵە خەریكی پوچەڵكردن���ەوەی مین‌و تەقەمەنییە لەناوچ���ەی باڵەكایەتی" ،بەهاوكاری دو هاوڕێ���م توانیوم���ە نزیكەی 35 ه���ەزار می���ن هەڵگرم���ەوە ،رۆژی واهەبوە 700مینمان هەڵگرتوەتەوە، بەداخەوە یه‌کێک له‌هاوڕێکانم بەهۆی مینەوە گیانی س���پارد‌و یەكێكیشیان چاوەكانی لەدەستدا". خولی���ای م���ام ڕه‌س���وڵ لەمنداڵیدا جیاواز ب���وە لەخولیای مندااڵنی تر، وەك خۆی وت���ی "هەر لەمنداڵییەوە خولی���ای دەس���كاریكردنی چ���ەك‌و تەقەمەن���ی جۆراج���ۆرم هەب���وەو دواجاریش بەهۆی وەرگرتنی زانیاری‌و شارەزابونم لەپوچەڵكردنەوەی میندا،
کاوڕ ی ده‌كه‌یت‌و كێش ه هه‌ست به‌ناره‌حه‌ت ته‌ندروستییه‌كانیش زیاتر ناڕه‌حه‌تت ده‌كه‌ن.
دەستمكرد بەكاركردن لەو بوارەدا". لەب���ارەی مەترس���یەكانی ئەو كارە، ئام���اژە ب���ەوەدەكات ش���ەڕكردنە لەگەڵ مەرگ���دا ،بەهۆی ئەو كارەوە دەیانجار بەش���ێوەی سەرسوڕهێنەر لەمردن رزگاری بوە" ،ئەو تەمەنەی ك���ە ماوم���ە لەزیادەی���ە ،بەه���ۆی ئەو كارەش���ەوە حەوت ج���ار مینم پێ���دا تەقیوەت���ەوەو قاچێك‌و چەند پەنجەیەكم لەدەس���تداوە ،بەراستی كاركردن لەنێو میندا پڕ مەترس���یو ناخۆشە". وش���یار لەهەڵەبج���ەو مام رەس���وڵ لەباڵەكایەتی هێن���دەی رێكخراوێكی می���ن هەڵگرتنەوە كاری���ان كردوە، ب���ەاڵم ئەوان بەبێ پ�ل�ان‌و بەرنامەو رێكخراوەكان بەپالن‌و بەرنامە. ئەو هاواڵتیە ئەوەش روندەكاتەوە كە رێكخراوی مینهەڵگرەوە لەكوردستاندا هەبوە بەچەندین س���اڵ نەیتوانیوە زەویی���ەك لەمی���ن پ���اك بكاتەوە، كەچ���ی زەوی هەبوە م���ن بە 12رۆژ پاك���م كردوەت���ەوە ،كاتێكی���ش كە ئەو راستیەم باس���كرد ،زۆرێك لەو ڕێكخراوان���ەی مینهەڵگرەوە كەوتنە دژایەتیكردن‌و بەخشینەوەی تۆمەتی جیاجیا بۆم. مام رەس���ول لەكۆتای���ی حەفتاكان ژیان���ی هاوس���ەری پێكهێن���اوەو ئێس���تا خاوەنی نۆ منداڵەو پیشەی فەرمانبەرە لەفەرمانگەی كشتوكاڵی چۆمان. لەبارەی ئەو جێگەیانەی كە لەدەڤەری
گا
ئا :ئاوێنه
باڵەكایەت���ی پاكی كردونەتەوە ،مام رەسوڵ كە بەپیاوە مینهەڵگرەوەكە ناسراوە دەڵێت "هەریەك لەناوچەكانی گرد مەندیل ،ئێن���ێ ،مەمیخەالن، ك���ۆدۆو بناری هەڵگ���وردو چەند ش���وێنێكی دیكەش���م لەسنوری چۆم���ان‌و باڵەكایەت���ی لەمین پاككردوەتەوە". ناوبراو ئ���ەو كارە بەمەراقێكی گەورەی خۆی دادەنێت‌و وەك خۆی باس���یدەكات ناتوانێت دەس���بەرداری بێت ،چونكە هەڵگرتنەوەی هەر مینێك، بەوات���ای رزگاركردن���ی مرۆڤێ���ك دێ���ت لەمەرگ‌و كەمئەندام نەبونی". ئەو هاواڵتیە ئەگەرچی هیچ خولێكی ئاشنابون بەمین‌و جۆرەكانی نەبینیوە ،بەاڵم وەك خۆی دەڵێت "زۆربەی جۆرەكان���ی مین دەناس���م"، لەب���ارەی ئ���ەو مینان���ەش كە هەڵیگرتونەت���ەوە وتی "جۆری ڤالمارو بی ئێس‌و مینی ئێرانی‌و ئەڵمان���یو ئەمریك���یو چەندین جۆری دیكەم هەڵگرتونەتەوە". لەبارەی ئ���ەوەش ك���ە ئایا هیچ دەستخۆش���یەكی ه���اوكاری‌و ئاڕاس���تەكراوەو هیچ س���ەفەرێكی ب���ۆ دەرەوە كردوە ،وت���ی "نەخێر هی���چ دەستخۆش���یو هاوكاریی���ەك نەكراوم‌و سەفەریشم بۆ هیچ واڵتێك نەكردوە".
دوانه
ی س���ه‌فه‌ر بك���هو كاتێك���ی زیات���ر كێش��� هی دارایت ههیهو توشی قه‌یران ی له‌گ���هڵ هاوڕێكان���ت به‌س���ه‌ر بهره، گهوره ده‌بیت ل ه كاره‌كانت‌و ماوه‌یه‌ك خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت زیات���ر گوێ���ت ناڕه‌حه‌ت به‌سه‌ر ده‌به‌یت. لێده‌گرێت.
ئ���هو ئه‌کت���ه‌ره به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند که خ���ۆی زیات���ر وه‌ک‌هونه‌رمه‌ندێکی تراژیدیی ده‌بینێت نه‌ک هونه‌رمه‌ندێکی کۆمیدیی ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا به‌شداری چه‌ند درامایه‌کی کۆمیدیی کردوه. ش���ه‌هێن ب���اس له‌په‌یوه‌ن���دی خۆی‌و هونه‌رمه‌ن���د رێ���زان ف���ه‌ره‌ج ده‌کات‌و رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ک���ه ه���ه‌ر کارێک ئه‌و ئه‌کت���ه‌ره‌ی تێدابێ���ت ،ئه‌می���ش حه‌ز ده‌کات به‌شداری تێدابکات. کاری نوێی ش���ه‌هێن جه‌م���ال بریتییه له‌درامایه‌ک���ی 11زنجیره‌ی���ی به‌ن���اوی "ئه‌ستێره‌و به‌خت" که رۆڵی سه‌ره‌کیی تێدا ده‌گێڕێت‌و س���یناریۆو ده‌رهێنانی
کورته‌فیلمی کوردیی "کۆشکی مێروله‌کان" له‌فێستڤاڵێکی نێوده‌وڵه‌تیی له‌واڵتی سویسرا خه‌اڵتی باشترین کورته‌فیلمی نێوده‌وڵه‌تی به‌ده‌ست ده‌هێنێت ئه‌وه‌ش دوای ئهوه دێت پێشتر له‌چه‌ندین فیستیڤاڵی دیکه‌دا خه‌اڵتی به‌ده‌ستهێناوه.
نەگریم لەكاتی بینینیدا". دوای ئ���هوهی له‌کۆتا رۆژی فیس���تیڤاڵه‌ک ه کورته‌فیلمی "کۆش���کی مێروله‌کان" خه‌اڵتی باشترین کورته‌فیلمی نێوده‌وڵه‌تی پێبه‌خشرا، ده‌رهێن���هری فیلمه‌ک��� ه تۆفی���ق ئه‌مان���ی رایگه‌یاند "فیلمەكەی من لەسەر جینۆسایدی گەلی ك���وردەو خەاڵتەكەم پێش���كەش بەو پێش���مەرگەو ش���ەڕڤانانە دەكەم كە ئێستا لەبەرەكانی جەنگ دژ بەگروپی تیرۆریس���تی داع���ش دەجەنگن‌و بەرگ���ری لەگەلی كورد دەكەن بۆ ئەوەی نەهێڵن جارێكی تر تاوانی جینۆساید بەرانبەر كورد روبداتەوە". فێس���تیڤاڵی فریب���ۆرگ ،فیس���تڤاڵێکی نێودەوڵەتیە س���ااڵنە لەسەرتاسەری جیهان فیلم بەشداری دەكات‌و بۆ ئەمساڵیش تەنیا 18فیلمی ك���ورت هەڵبژێردراو "كۆش���كی مێرولەكان"یش وەك نوێنەرایەتی كوردستان بەش���داری كرد .ئ���ەم خولەی فیس���تڤاڵی فریبۆرگ ل ه 21تا 28ی ئازاری 2015لەشاری فریبۆرگ لەواڵتی سویسرا به‌ڕێوه‌چو. چیرۆك���ی ئ���ەم فیلم���ه ب���اس ل���ه ژیانی خێزانێكی س���ێ كەسی دەكات كە له‌كۆش���كێكی بچوك ژیان بەس���ەردەبەن لەیەكێ���ك لەبیابانەكان���ی عێراق ،بەاڵم لەن���اكاو رۆژێك ش���تێكی نام���ۆ رودەدات‌و ژیانی���ان دەگۆڕێت.
کورت��� ه فیلم���ی کوردیی "کۆش���کی مێرول���ه‌کان" له‌ده‌رهێنان���ی تۆفی���ق ئه‌مان���ی ،له‌بیس���تو نۆهه‌مین خولی فیس���تیڤاڵی فریبۆرگی نێوده‌وڵه‌تی له‌واڵت���ی سویس���را به‌ش���داری کردو بوه جێی س���ه‌رنجی بینه‌ران‌و لیژنه‌ی سه‌رپه‌رشتیاری فیستڤاڵه‌که. ئ���هو کورته‌فیلم���ه به‌رهه‌م���ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی گش���تیی هون���هرو ڕۆشنبیریی گه‌رمیان‌و ماڵی سینه‌مایه. له‌وته‌یه‌کی راگه‌یاندنی ماڵی س���ینه‌مادا بۆ ئاوێن���ه ،رایانگه‌یاند که له‌باره‌ی ئه‌و کورت��� ه فیلمه‌وه سه‌رپه‌رش���تیاری فریبۆرگ تێری جۆبین ئاش���کرای ک���ردوه ک ه مایه‌ی خۆش���حاڵییان ه فیلمێ���ک له‌کوردس���تانهوه به‌ش���داره‌و مێژویه‌ک���ی پ���ڕ نه‌هامه‌ت���یو جینۆسایدی گه‌لێک ده‌گێڕێته‌وه. هه‌روه‌ها یه‌کێک له‌ئاماده‌بوانی فیستیڤاڵه‌ک ه رایگه‌یاندو‌ه ک ه ئه‌و ته‌نها له‌ڕێگه‌ی ش���ه‌ڕی داعش���هوه ک���وردی ناس���یوه‌و زانیویه‌ت���ی پێش���تریش ئه‌و کورت ه میلله‌تێک به‌و ناو‌ه هه‌یه " ،ئێستاش لەدوای فیلمه چه‌ندین خه‌اڵتی بینینی كۆش���كی مێرولەكان بینیم ئەو گەلە دیکه‌ی له‌فیستڤاڵه‌کانی بەردەوام چەوس���ێنراونەتەوەو كوش���تنیان ئێ���ران‌و پرت���وگال‌و بەرانبەر ئەنجام دراوەو جینوس���اید كراون ،پۆڵه‌ن���داو تورکی���او بەراس���تی چێژم لەفیلمەكە بینی‌و نەمتوانی لوبنان به‌ده‌ستهێناوه.
قرژاڵ
شێر
ی ی بیر له‌كارێ���ك مه‌كه‌ره‌وه ك���ه كات پێویس���تت ب���ه‌كات هه‌یه ب���ۆ ئهوه بیربچێت���هوه ،زۆری م���اوه ،باش���ترین كار ك��� ه ناخۆش���ییه‌كانت ی زیاتری���ان ئێسته پێویس���ته بیكه‌یت بایه‌خدان ه ناخۆش���ییه‌كان كات��� ی خۆت. به‌ته‌ندروستیت پێویسته.
فه‌‌ریک ی هاوڕێت سه‌رقاڵت ی كه‌سێك كێش��� ه ده‌كات‌و بی���ر له‌وه‌ده‌كه‌یت���هوه ك��� ه ی بكه‌یت. هاوكاری دارای
12
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
birura.awene@gmail.com
قەیرانی نێوان حکومەتی تورکیاو ئەردۆغان‌و داهاتوی پرۆسەی ئاشتی
سیاسەت‌و موقەدەس لەس���ەروبەندی باڵوبون���ەوەی ئەو گوتارە سیاس���ییەی پارتی دیموکراتی کوردس���تان نوێنەرایەت���ی دەکات‌و تیای���دا بەرگری���ی لەوەدەکەن کە س���ەرۆکی هه‌رێ���م پیاوێکی موقەدەسە ،کە مەسعود بارزانی دیاردەیەکی موقەدەسەو نابێت دەست بۆ ئەم قەداسەتە ببرێ���ت ،جارێک���ی دیک���ە هه‌م���و ئەوان���ە ناچاردەکەنەوە کە لەخەمی ئایندەی سیاسیی کوردس���تان‌و لەخەمی "سیاسەت" خۆشیدان وەک "چاالکییەکی دەس���تەجەمعیی" ،بێنەوە قس���ەکردن .بەموقەدەس���کردنی مەس���عود بارزان���ی دەمانباتەوە ب���ۆ دوبارەکردنەوەی کۆمەڵێک پرس���یاری س���ەرەتایی ،پرسیاری ئەوەی :ئایا دەکرێت سیاس���ەت‌و قەداسەت بەیەکەوە کۆبکرێنەوە؟ دەشێت سیاسیی وەک کەس���ایەتی موقەدەس وێناو مامەڵەبکرێت؟ ئایا مەبەس���ت لەبەموقەدەسکردنی ئەم یان ئەو کەسایەتی سیاسیی چییە؟ ئێم���ە لەس���ەردەمی کۆمەڵناس���ی فەرەنس���ییەوە ،ئیمیل���ی دورکهایم (-١٨٥٨ ،)١٩١٧ئەو ڕاستییە دەزانین کە موقەدەس دیاردەیەکی ئینسانییە ،کە "هه‌مو دیاردەیەکی دینی���ی دیاردەیەک���ی موقەدەس���ە ب���ەاڵم هه‌م���و دیاردەیەکی موق���ەدەس دیاردەیەکی دینی���ی نییە" .موقەدەس م���ەرج نییە ته‌نها پەیوەستبێت بەخوداکان‌و پێغمەبەرەکانەوە، بەڵکو دەشێت ش���تگەلێکی دیکە موقەدەس بکرێت کە پەیوەندیان بەخوداو پێغەمبەرانەوە نەبێت .دەشێت بەردێک ،ڕەنگێک ،درەختێک، کانیی���ەک ی���ان پیاوێ���ک وەک موق���ەدەس مامەڵەبکرێ���تو نرخ و بەهایەک���ی پیرۆزیی پێببەخش���رێت کە جیایبکات���ەوە لەدونیای دەوروب���ەری .موقەدەس دەکرێت بدرێتە پاڵ زۆر دیاردەی ئینس���انیی ،ئەنترۆپۆلۆگەکان پێیانوایە تەنانەت خودی دینەکان خۆش���یان کەمت���ر پەیوەندی���ان بەب���ون ی���ان نەبونی خودا ،یان بەپەرس���تنی ئەم یان ئەو خودای تایبەت���ەوە هه‌ی���ە ،بەڵکو بەپل���ەی یەکەم، پەیوەندیی���ان بە"پێداویس���تیی ئینس���انەوە هه‌یە بۆ موق���ەدەس" .مرۆڤ ل���ەم ڕوانینە ئەنترۆپۆلۆژیەدا تاکە بونەوەرێکە پێویس���تی بەموق���ەدەس هه‌یە ،ئەوەش���ی مرۆڤ بەرەو دین دەبات گ���ەڕان نییە بەدوای خودایەکدا، بەڵکو گەڕانە بەدوای موقەدەس���ێکدا ژیانی ڕێکبخات. بەبۆچون���ی م���ن هه‌م���و ئەم ڕاس���تییە س���ادانە لەوە ناگۆڕن کە ڕەگەکانی دیاردەی موق���ەدەس ڕەگی دینین‌و بۆ ن���او دینەکان دەگەڕێن���ەوە .م���رۆڤ گ���ەر خودایەک���ی دەرەزەمینی���ی یان خ���ودی کۆمەڵگا خۆی بپەرستێت ،کردەی پەرس���تنەکە کردەیەکی دینیی���ە .موقەدەس چەمکێکی ئاینییەو ھێما بۆ پەیوەندی���ی مرۆڤ دەکات بەش���تێکەوە کە س���ەر بەمرۆڤ نییە ،شتێک لەسەرەوەی مرۆڤە کە وادەکات لەمرۆڤ گرنگترو بەنرختر بێ���ت .هاوکات ش���تێک ل���ەدەرەوەی ژیانی س���ەرزەمینیدا ،موقەدەس شتێکە سەر بەم دونیایە نییە ،ھێما بۆ ش���تێک دەکات جیاواز لەدونی���او لەم���رۆڤ ،جیاواز ل���ەوەی مرۆڤە فانییەکان دەیکەن‌و لەوەش لەم ژیانە فانیەدا لەسەر زەوی دەگوزەرێت .موقەدەس شتێکە ناوازەو تاکوته‌نها ،کە داش���دەبەزێت بۆ ناو تاکەکەس���ێک ،ئیتر ئەو تاکەکەس���ە دەکاتە مرۆڤێکی جیاواز لەکەسە ئاساییەکان ،جیاواز لەوانەی وەک من‌و تۆن. ب���ەم مانای���ە موق���ەدەس پێدراوێک���ە ت���ەواو ناک���ۆک بەس���ەرجەمی چاالکیی���ە سەرزەمینییەکانی مرۆڤ ،موقەدەس بەشێک نییە لەژیان‌و هه‌ڵسوکەوت‌و بونی ڕۆژانەی مرۆڤە ئاساییەکان .ڕەگە ئاسمانییەکانی موقەدەس وادەکەن جیاوازو ناکۆک بێت بەس���ەرجەمی ئەو شتانەی دونیایی‌و سەرزەمینین .پرسیار ئەوەیە ئای���ا چ چاالکییەکی مرۆڤ بەڕادەی چاالکییە سیاس���ییەکانی سەرزەمینییە؟ کام هه‌ڵس���وکەوتی مرۆڤ بەڕادەی هه‌ڵسوکەوتی سیاس���یی دیاردەیەک���ی دونیاییە؟ هه‌مومان دەزانی���ن سیاس���ەت دیاردەیەک���ی خاکییە، ئەو چاالکییەیە کە مرۆڤ بەکێش���ەو گرفت‌و قوڕولیتەکانی ن���او ژیان���ی کۆمەاڵیەتییەوە گرێدەدات ،مرۆڤ دەخات���ە ناو ملمالنێکان‌و ناکۆکیی���ەکان‌و چاوەڕوانییە جیاوازەکانەوە. ئەگەر موقەدەس ھێمابێت بۆ ئاس���مان ئەوا سیاس���ەت ھێمایە بۆ دونیا ،ئەگەر ئاس���مان لەموقەدەس���دا ڕوبەری پاکژییەکی ئەبەدیی بێت ،ئەوا دونیا لەسیاس���ەتدا س���ەرزەمینی بەش���ی هه‌رەزۆری "ناپاکژەییەکان"ی مرۆڤە، م���رۆڤ لەسیاس���ەتدا تێکەڵ بەس���ەرجەمی کێش���ەکانی ژیانی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس���یی دەبێت کە هه‌مو قەداسەتێک لەو چاالکییانە دەس���ێنێتەوە .موقەدەس بکرێت لەگەڵ هه‌ر دیاردەیەکی ئینس���انیدا کۆبکرێتەوە ناکرێت لەگەڵ سیاسەت‌و سیاسەتکردندا کۆبکرێتەوە. چونکە سیاس���ەت ئەو چاالکیی���ە تایبەتەی مرۆڤە کە پابەس���تی ژیان���ی ڕۆژانەو ژیانی
بیروڕا
سیاسەتکردن لەکوردستاندا نەک دیاردەیەکی ئاسمانیی‌و موقەدەس نییە ،بەڵکو پێیەکی ،ئەگەر هه‌ردو پێکەشی نەبێت ،لەناو دزیی‌و جەردەیی‌و فێڵ‌و درۆو کوشتن‌و بڕین‌و تەماحی شەخسیی‌و سوڵتانیی گەورەدا نوقمە دەس���ەتەجەمعیی مرۆڤەکانە بەهه‌مو کێشەو گرف���تو ملمالنێکانی ناو ئەو ژیانەوە .بڕیارە سیاس���ییەکان بڕی���اری خودایی‌و ئاس���مانی نین ،بەڵکو بڕیاری دونیایی س���ەرزەمینین، لەجەس���تەیەکی موقەدەسیش���ەوە دەرناچن بەڵکو پابەس���تن بەویست‌و ئارەزو و تەماح‌و خ���ەون‌و چاوەڕوانییەکان���ی ئەو کەس���انەوە کە بڕی���ارەکان دەردەکەن .ئەم���ە وادەکات مرۆڤی سیاس���یی مرۆڤێکی ترس���ناک بێت، چونک���ە بڕیارەکانی ته‌نها پەیوەندی بەژیانی شەخس���ییو تاکەکەس���یی خۆی���ەوە نییە، بەڵکو پەیوەندی���ی بەژیانی ملیۆنەها مرۆڤی ت���رەوە هه‌ی���ە .ئ���ەم بڕیاران���ەش دەتوانن ژیان���ی چەندەها م���رۆڤ وێرانبکەن .ئەمەیە وادەکات مرۆڤ���ی سیاس���یی ،لەهه‌مو کەس زیاتر پێویستی بەلێپرس���ینەوەو چاودێریی‌و سەرزەنش���تو ڕەخنەکردن هه‌بێ���ت .هه‌مو بەموقەدەسکردنێکی کەسایەتییەکی سیاسیی تەواو ناکۆکە بەم پێدراوە سادانە. سیاس���ەت چاالکییەک���ە س���ەرچاوەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ڕاس���تییە س���ادەیە کە م���رۆڤ ناتوانێت بەته‌نها ب���ژی ،بونەوەرێکە هه‌میشە بەکۆمەڵ دەژی ،بەردەوام "ژیانێکی گشتی" و "هاوبەش" دروستدەکات کە دەبێتە چوارچێ���وەی کۆکردنەوەی تاکەکەس���ەکان بەیەکەوە .سیاس���ەت چاالکی ڕێکخس���تنی ئ���ەم پێکەوەبونە دەس���تەجەمعییەیە ،ھیچ ش���تێکیش ھێن���دەی ئ���ەم پێکەوەبونە پڕ ملمالن���ێ‌و دابەش���بون‌و ناکۆکی���ی گ���ەورە نیی���ە .چەندە هاریکاری���یو بەدەمەوەچون‌و هاودەردی���ی بەش���ێکە ل���ەم پێکەوەبون���ە، ئەوەن���دەش ڕق‌و دڕدۆنگیی‌و بەغیلیی‌و فێڵ‌و درۆو تۆڵەو دوژمنایەتیی بەش���ێکی تریەتی، بێگومان لەه���ه‌ر کۆمەڵگایەکدا بەبڕو ڕادەی جی���اواز .ئەگەر ب���اوەڕ بەڕێن���ێ جیراردی مرۆڤناس بکەین ،ئەم پێکەوەبونە سەرچاوە هه‌رەسەرەکییەکەی دروستبونی توندوتیژییە، پێکەوەبونی مرۆڤ���ەکان هاوڕێیە بەپەنابردن بۆ توندتیژیی بۆ بەالداخستنی ملمالنێکان. لەم ڕاس���تییە سادەو گشتییانەش بترازێت هه‌موان ئەو ڕاس���تییە س���ادەیە دەزانین کە سیاسەتکردن لەکوردستاندا نەک دیاردەیەکی ئاسمانیی‌و موقەدەس نییە ،بەڵکو پێیەکی، ئەگەر هه‌ردو پێکەش���ی نەبێت ،لەناو دزیی‌و جەردەیی‌و فێڵ‌و درۆو کوشتن‌و بڕین‌و تەماحی شەخس���ییو س���وڵتانیی گ���ەورەدا نوقمە، سیاس���ەت لەوە کەوتوە چاالکیی ڕێکخستن‌و داڕشتن‌و بەڕێوەبردنێکی ھێمن‌و دادپەروەرانەی "ژیانی گشتیی" بێت .هه‌روەها لەوەش کەوتوە چاالکی دروس���تکردنی "ژیانێکی هاوبەشیی" قبوڵکراوبێ���ت لەالیەن زۆرین���ەی هه‌رەزۆری ئەندامانی کۆمەڵ���گاوە .بۆیە هه‌رهه‌وڵدانێک ب���ۆ بەموقەدەس���کردنی سیاس���ەت‌و بەموقەدس���کردنی سیاسییەکان ،شتێک نییە زیات���ر لەس���تراتیژیەتی بەئەبەدیکردنی ئەو دۆخ���ە وێرانەی لەکوردس���تاندا س���ەروەرە. هه‌روەها بەش���ێکە لەسیاس���ەتی گەشەدان بە"ئەخالقیاتی ئیتاعەتکردن" و "کڕنوشبردنی سیاسیی" ،بەش���ێکە لەگەمەی دروستکردنی "وەلی ئەمر"ێکی سیاسیی کە لەسەر مۆدێلی ش���ێخە نەوتاوییەکان���ی خەلی���ج‌و ئەزمونی سعودیە کاربکات .هه‌رکەسێک لەکوردستاندا موقەدەس بێت بێگومان سیاسییەکانی کورد نین ،بەتایبەت���ی ئەوان���ەی لەدونیای دوای ڕاپەڕیندا لەشوێنی بڕیاردابون.
خ شەرەفی ئیبراهیم شێ ت���ا دێ زیات���ر س���نوری خەونەکەی ئەردۆغان بۆ بون بەس���ەرۆکێکی تاکڕەو و "دیکتاتۆر" کە سەرجەم دەسەاڵتەکان لەژێر رکێفی خۆیدا کۆکاتەوە بەرتەسکتر دەبێتەوە .دەنگی ناڕەزایەتی س���ەرجەم پارتەکان���ی ئۆپۆزیس���یۆن ،ڕێکخراو و ئەکادیمیس���یەن‌و چاودێرانی سیاس���یو چینوتوێژە جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگای تورکی���ا بەرامب���ەر هەڵوێس���تەکانی ئەردۆغ���ان ،دواجار دەنگ���ی ناڕەزایی خودی پارتەکەی ئەردۆغان-یش���ی هاتە سەرو ئەمەش لەم بەرەبەری هەڵبژاردنەدا قەیرانێک���ی ناوخۆیی نوێ���ی ڕوبەڕوی دەس���ەاڵتی پارت���ی دادوگەش���ەپێدانی دەس���ەاڵتدار ک���ردەوە ک���ە لەوەوپێش هاوشێوەی نەبوە. س���ەرەتای ئ���ەو قەیران���ەی ک���ە لەهەفت���ەی ڕابردودا گەیش���تە لوتکەی خۆی‌و تۆمەتبارک���ردن‌و تاوانبارکردنی یەکتری ئەندامان���ی حکومەتی تورکیای بەدواداهات لەلێدوانە سەیرو لەناکاوەکانی ئەردۆغانەوە سەرچاوی گرت .ئەردۆغان لەلێدوانێکی���دا ڕایگەیاندب���و ک���ە ئیتر "لەتورکیە کێش���ەیەک بەناوی کێشەی کورد بونی نیی���ە ".دواترو لەلێدوانێکی ت���ردا ،ئەمجارەیان ئەردۆغ���ان ئەوەی ڕاگەیاندب���و کە ئەو ئاگاداری پێکهێنانی "کۆمیس���یۆنی چاودێ���ری" نی���ەو ئەو هەنگاوەش���ی ب���ەالوە پەس���ەند نییە. (ئ���ەو لیژنەی���ەی کە س���ەرەتا بڕیاربو لە16ئەن���دام پێکبێ���تو دوات���ر ڕێژه‌ی ئەندامەکان���ی ب���ۆ 6-5ئەن���دام ک���ەم کرایەوەو بڕیار وابو وەک"کۆمیس���یۆنی چاودێری" س���ەردانی دورگەی ئیمرالی بکات‌و چاودێربێت بەسەر هەنگاوەکانی پرۆس���ەی ئاش���تیەوە ).لەدرێژەی ئەو بەڵک���و ئەگەری ئەوەش هەیە کە بڕینی لێدوانەیدا ،ئەردۆغان ئەوەشی خستبوە بەربەس���تی 10%ی هەڵب���ژاردن لەالیەن سەر کە ئەو هەرگیز ئەو "پرۆتۆکۆلی HDP 10ەوە ببێتە ڕێگر تەنانەت لەبەردەم ماددەیی"یەی بەالوە هەنگاوێکی دروست پێکهینان���ی حکومەتێک���ی یەکالیەن���ە نیە کە لەڕاگەیاندراوێکی هاوبەشی نێوان لەالیەن ئاکەپەوە .هەر بۆیە ئێس���تا کە حکومەتی ئاکەپەو پارتی دیموکراس���ی لەبەدەس���تهێنانی دەنگی "دەنگدەرانی گەالن( )HDPلەکۆش���کی دۆڵمەباخچە کورد" بێهیوا بوە ،پەنا دەباتە بەر دەنگی دەنگدەران���ی نەتەوەپەرس���تی تورک‌و ڕاگەیه‌ندرابو. س���ەرجەم ئ���ەو لێدوان���ە دژیەکانەی دەی���ەوێ لەرێگەی ئ���ەو لێدوانانەیەوە ئەردۆغ���ان لەکاتێک���دا دێ���ن ،کە هەم س���ەرنجی ئەو چینە لەخەڵکی واڵت بۆ کوردو هەم الیەنی حکومەتیش لەس���ەر الی خۆی ڕاکێشێت‌و بیکات بەپشتیوان ئەو پرۆتۆکۆل���ە دە خاڵیە ڕێککەوتبون بۆ پرۆژەی سەرۆکایەتیەکەی. ئەوەت���ای بون���ی ئەردۆغ���ان کە دەبێ ببێتە بناغە بۆ دەستپێکردنی موزاکەرەو دانوس���انی نێوان حکومەت‌و بەس���ەرۆککۆمار ،حکومەتی داودئۆغڵو الیەنی کوردی بۆ گواستنەوەی قۆناغی کەوتوەت���ە ژێر س���ێبەری دەس���ەاڵتی چارەس���ەری پرس���ی ک���ورد لەدۆخی س���ەرۆککۆمارەوە .هیچ هەنگاوێک بەبێ ئاگربەس���تو بێدەنگی چەکەکانەوە بۆ پرسی سەرۆککۆمار ئەنجام نادرێ‌و ئەو دۆخی موزاکەرەو دانوس���تان .هاوکات تەداخ���ول لەهەم���و کاروبارێکی واڵتدا رێککەوت���ن لەس���ەر "کۆمیس���یۆنی دەکات(.هەڕەشەکردن‌و تۆمەتبارکردنی چاودێری���ش" بەفەرم���ی راگەیاندرابو و س���ەرۆکی بانک���ی ناوەن���دی تورکی���ە چاوەڕوان دەکرا ئەو لیژنەیە س���ەردانی بەخائین‌و دەسیسەی دەرەکی دیارترینی ئ���ەو تەداخوالنەیە ک���ە ناڕەزایەتیەکی ئیمرالی بکات. بەاڵم بۆچی ئەردۆغان ئەم هەڵوێستە فراوان���ی بەدوای خۆیدا هێنا ).دەس���ت خس���تنە ن���او کاروب���اری س���ەرجەم چاوەڕواننەکراوانەی نیشان دا؟ بەبڕوای من بەر لەهەمو شتێک ،هۆکاری دام���ودەزگاکان‌و دەس���ەاڵتەکانی واڵت س���ەرەکی ئ���ەو لێدوانان���ەی ئەردۆغان لەالی���ەن ئەردۆغان���ەوە ناڕەزایەت���یو دەگەڕێتەوە بۆ هەڵوێستی سەاڵحەددین نیگەران���ی زۆری ل���ێ کەوتوەت���ەوە. دەمیرتاشی سەرۆکی پارتی دیموکراسی دەنگی ناڕەزایەتی بەرامبەر هەڵوێست‌و گەالن‌و ئەو هەڵکش���انە بەرچاوەی ئەو سیاس���ەتە تاکڕەویەکان���ی ئەردۆغ���ان پارت���ە لەتورکی���ا بەخۆی���ەوە بینیوە .ه���ەر تەنیا لەالی���ەن کوردان���ەوە بەرز ئێستا کە HDPوەک تاکەڕێگاو هیوا بۆ نەبوەت���ەوە .ئەمڕۆکە نزی���ک بەتەواوی بەربەس���تی خەونی ئەردۆغان‌و پرۆژەی ئەوان���ەی لەبەرەی ئۆپۆزیس���یۆن دان‌و "بەدەس���تهێنانی 400ئەندام پەرلەمان" س���ەرجەم ئەوانەی لەدژی دەس���ەاڵتی س���ەیر دەکرێ‌و تاکە پارتە کە دەتوانێ ئەردۆغان���ن ،ئەو مەترس���یە بەتەواوی هاوکێش���ەکانی ئەردۆغ���ان بەت���ەواوی هەس���تپێدەکەن ک���ە بونیاتنان���ی ئەو تێکبدات‌و رێگای چونی بەرەو سیستەمە سیستەمە س���ەرۆکایەتییەی ئەردۆغان سەرۆکایەتیەکەی بگرێت ،پشتیوانیەکی پالنی ب���ۆ دەکێش���ێ ،قەیرانی جددی‌و بەرچ���اوی لەش���ەقامی تورکی‌و تەواوی کێش���ەی نەخوازراوی بۆ دیموکراس���یو ناوەندە سیاسیو کولتورییەکانی واڵتدا سیستەمی بەڕێوەبەرایەتی لەگەڵ خۆیدا بەدەس���ت هێن���اوە .لێدوان���ە کورت‌و دینێ .دواجار دەنگی ناڕەزایەتی بەرامبەر "مێژوییەکەی" دەمیرتاش لەکۆبونەوەی ئەردۆغان‌و لێدوانەکانی پارتەکەی خودی هەفتانەی گروپی پارتەکەیدا کە بەچەند ئەردۆغانیشی گرتەوە. ڕس���تەیەکی کورت‌و وەک ئەوەی سوێند بولەنت ئارنج -ی وتەبێژی حکومەت‌و بخوات ڕایگەیاندبو کە"تاکو HDPهەبێت ،جێگری س���ەرۆکوەزیران له‌وەاڵمی ئەو ئەردۆغان نابێت بەسەرۆک!" ئەردۆغانی لێدوانەی ئەردۆغان لێدوانێکی ڕاشکاوانەو بەت���ەواوی توڕە ک���ردوە ،بەجۆرێک کە توندی دا .لێدوانەکەی ئارنچ ،هاوکات بو وای لێک���ردوە ل���ەدژی ئ���ەو هەنگاوانە لەگەڵ خویندن���ەوەی پەیامی نەورۆزیی بوەس���تێتەوە کە خ���ۆی بونتیاتنەریان ئۆج���االن لەش���اری ئام���ەدی باکوری بوە .ئەو دەزانێ کە بڕینی بەربەس���تی کوردس���تان‌و لەوکاتەدا کە س���ەرنجی لەسەدا10ی هەڵبژاردن لەالیەن HDPەو س���ەرجەم ناوەندەکانی تورکیە لەسەر لەهەڵبژاردنەکانی حوزەیرانی داهاتودا ،ئەوەبو تابزانن پەیامی ئەمساڵی عەبدواڵ یەک���ەم بەربەس���تی ج���ددی دەبێ���ت ئۆجاالنی س���ەرۆکی بەندک���راوی پارتی لەبەرامبەر سیس���تەمی س���ەرۆکایەتی کرێکارانی کوردستان چ هەنگاوێکی نوێ کە بەنی���ازە لەتورکیە جێبەجێی بکات .لەخۆدەگرێ سەبارەت بەپرۆسەی ئاشتی نەک هەر بەربەس���تیک بۆ ئەو خەونە ،لەباکوری کوردستان .ئەو لێدوانەی ئارنچ
ئارنچ ناڕاستەوخۆ بەئەردۆغانی گوت، واباشترە هەر کەس کاری خۆی بکات‌و هەر کەسەو سنوری خۆشی بزانێ .ئەوە یەکەم جارە کە دەنگی ناڕەزایەتی لەو ئاستە بەرزەی حکومەتدا بەرامبەر ئەردۆغان بەرزدەبێتەوە
دەکرێ وەک سەرەتای قەیرانێک لەنێوان حکومەت���ی پارتی دادوگەش���ە پێدان‌و ئەردۆغانی سەرۆککۆماردا خوێندنەوەی ب���ۆ بکرێ ک���ە ڕاس���تەوخۆ کاریگەری نێگەتیڤی دەبێت بۆ سەر هەنگاوەکانی لەمەودوای پرۆسەی ئاشتی. ئارنج لەلێدوانەکەیدا ناڕاستەوخۆ، ب���ەاڵم ڕاش���کاوانە ئەردۆغان���ی بەدرۆخس���تەوە .ئارن���چ ل���ەو لێدوانەیدا بەڕۆژنامەنوس���انی ڕاگەیاند کە"س���ەرۆککۆمار ئ���اگاداری س���ەرجەم ئەو هەنگاوانەی���ە ک���ە لەو پێوەندیەدا نراون‌و هیچ شتێک بەبێ ئاگایی ئەردۆغ���ان ئەنجام نەدراوە" کە خۆی لەکات���ی خۆی���دا دەستپێش���خەری ئەو پرۆس���ەیەی لەئەس���تۆ گرتوە. لە د ر ێ���ژ ە ی قس���ە کا نید ا دەڵ���ێ" ،ئەوە ئارن���چ ئەرک���ی حکومەت���ەو واباش���ترە لێ���دوان‌و ڕاگەیاندنی هاوش���ێوە کە دەبنە هۆی نیگەرانی‌و جۆرە لێکترازانێک لەنێوان هەردو الیەنی حکومەت‌و س���ەرۆککۆماردا لەبەرامبەر ڕای گشتیدا نەدرێن" .لەلێدوانی ڕۆژی دواتریش���یدا پێداگری لەسەر قسەکانی خۆی کردەوەو ئەوەش���ی خستە سەر؛ "ڕێزمان هەیە بۆ س���ەرۆککۆمارو هێزی‌و پێگەی ئەو بەباش���ی دەزانی���ن ،بەاڵم بیرتان نەچێ ل���ەم واڵتەدا حکومەتێک هەیە". بەواتایەک���ی ت���رو بەکوردیەک���ەی، ئارنچ ناڕاس���تەوخۆ بەئەردۆغانی گوت، واباش���ترە هەر کەس کاری خۆی بکات‌و هەر کەس���ەو سنوری خۆش���ی بزانێ. ئەوە یەکەم جارە کە دەنگی ناڕەزایەتی لەو ئاس���تە بەرزەی حکومەتدا بەرامبەر ئەردۆغ���ان بەرزدەبێتەوە .ئەو لێدوانەی ئارن���چ (ک���ە لەکات���ی نوس���ینی ئەم بابەتەدا لێدوانیکی گەلێک توندوتیژتری بەدوادا هات) ئاماژە بەش���تێک دەکات؛ ئیتر کاتی ئەوە هات���وە دەنگێک لەناو حکومەت���ەوە بەبی���ری س���ەرۆککۆمار بینێتەوە کە سنورەکانی دەسەاڵتی ئەو ئاکەپ���ەو ئەردۆغ���ان؛ پێدەچێت "ئەم دیارن‌و هێش���تا سیستەمی سەرۆکایەتی هەویرە ئاوی زیاتر بکێشی"و قەیرانەکە لەتورکی���ەدا دانەمەزرێنراوە تائەردۆغان هەر بەو لێدوانە دژیەکانە دواییان نەیەت. بەب���ێ گوێدانە هیچ یاس���او ڕێس���ایەک لەحاڵەتێکی وادا ،ی���ان ئەوەتا بولەنت س���ەرۆکوەزیران‌و حکومەتەکەی بخاتە ئارنچ -یش دەخرتێت���ە ڕیزی"پارەلێل- ژێر سێبەری خۆیەوە .بولەنت ئارنچ بەو جەماعەتچیان"ـ���ەوە (-ه���ەر وەک لێدوان���ەی ئاگادارکردنەوەیەکی " ONEس���ەرۆکی شارەداری ئانکارا لەدوای ئەو "MINUTE!!Iی بەئەردۆغ���ان دا .ئ���ەو لێدوانانە ئەو تۆمەتەی دایە پاڵ ئارنچ)- هەڵوێستەی ئارنچ‌و بەرزبونەوەی دەنگی و لەپارتەکەی پەراوێز دەخرێ‌و بەمەش ناڕەزایی لەن���او ئاکپارتیداو لەبەرەبەری درزێکی گەورە دەکەوێتە نێو ئاکپارتی‌و هەڵبژاردن���دا دەک���رێ دو ئەنجامی لێ بۆ لەمەودواش سیاسەتەکانی ئەردۆغان لەن���او "پارتەکەی"دا دەب���ن بەحوکمی بکەوێتەوه: س���ەبارەت بەپرۆس���ەی چارەسەری موتڵەق بۆ حکوم���ەت‌و بۆ ئاکپارتیش. کێش���ەی کورد لەباکور؛ ئ���ەو قەیران‌و دواجار ئ���ەم ئەنجام���ە بەدیوێکی تردا کێش���ەیەی نێوان حکومەت‌و ئەردۆغان لەزەرەری داهاتوی دەسەاڵتی ئەردۆغان‌و کاریگ���ەری نێگەتی���ڤ‌و ڕاس���تەوخۆی تەنان���ەت ئاکەپەش تەواودەبێت .ئەگەر دەبێت بۆ س���ەر پرۆس���ەی چارەسەری بێ���تو ئەردۆغ���ان پ�ل�ان‌و بەرنام���ەی کێش���ەی کورد ک���ە قۆناغێک���ی زۆری هەڵب���ژاردن ب���ۆ ئاکەپ���ە دابڕێژێ���ت بڕیوەو گەیشتوەتە شوێنێک کە گەڕانەوە (بیرتان نەچێت ئەو "س���ەرۆککۆمارە"و لێی نەختێک ئاس���تەم دێت���ە بەرچاو .سوێندی یاسایی بەش���ەرەف‌و ناموسی ه���ەر لەبنەڕەتدا س���ەرەتای کێش���ەکە خواردوە کە س���ەرۆککۆمارێکی بێالیەن لەو مەسەالنەوە دەس���تی پێکردوە کە دەبێ���تو پارێزەری یاس���ای بنەڕەتی‌و پەیوەندیان بە"پرۆس���ەی چارەسەری" س���ەروەریی یاس���او ...دەبێت ).یانیش کێشەی کورد" ،پرۆتۆکۆلی 10ماددەیی"و س���ەرلەبەری بەیاننام���ەی هەڵبژاردنی "کۆمیس���یۆنی چاودێری" ی���ەوە هەیە .ئاکەپە بەئاراس���تەی ویست‌و داخوازی واتە سەرلەبەری کێشەکە لەو بابەتانەوە ئەردۆغان���ەوە دابڕێژرێ���ت ،ئەو دەنگی س���ەرچاوەی گرت���وە کە پەیوەس���تن ناڕەزایەتی���ەی ن���او پارتی دادوگەش���ە بەپرۆسەی چارەس���ەری .چونکە ئەگەر پێدانیش کپ دەکرێت .ئەگەری دوەمیان کێش���ەی نێوان حکوم���ەت‌و ئەردۆغان هەر چەن���د الوازەو ڕێی تێناچێ ،بەاڵم درێژە بکێشێ ،تادوای هەڵبژاردنەکان نە ئەگەر ئەردۆغان لەدوای ئەو لێدوانانەی داهاتوی دەسەاڵتی ئاکەپەو نە پرۆژەکانی بولەن���ت ئارنچ ،هەڵوێس���تەیەک بکات‌و ئەردۆغان‌و نە هەنگاوەکانی پ.ک.ک ش پێداچونەوەیەک بەسیاسەتەکانی خۆیدا هیچ پێشڤەچونێک بەخۆیانەوە نابینن .ب���کات ،دەتوانێ ئەو هەل���ە بقۆزیتەوە ئەوە لەکاتێکدایە کە هەموان چاوەڕوانی بۆ بەخۆداچونەوەو هاوکات ش���ڵەقانی ئەوەب���ون کە PKKلەی���ەک دو مانگی ئ���ەو گۆم���ە مەنگ���ەی ن���او ئاکەپەش داهات���وداو ب���ەر لەهەڵبژاردنی تورکیە لەبەرژەوەن���دی داهات���وی "حیزبەکەی" بۆ "کۆتاییهێن���ان بەخەباتی چەکداری" خۆی‌و جارێکی تر بەدەست هێنانەوەی کۆنگرەی خۆی ببەس���تێ .کێشەکە هەر ڕای زۆرینەی خەڵک بۆ سیاس���ەتەکانی بەوەندەش���ەوە کۆتایی نای���ەت ،بەڵکو بەکاربهێنێ���ت .ب���ەاڵم ک���ردەوەو هاوکێشە سیاسیەکانی دوای هەڵبژاردن‌و هەڵوێس���تەکانی ئەردۆغان لەم سااڵنەی چۆنیەتی پێکهات���ەی حکومەتی داهاتو دوایی���داو بەتایبەتی���ش ل���ەدوای بونی لەتورکیا کاریگەری ڕاستەوخۆیان دەبێت بەس���ەرۆککۆمار ،ئەوە نیش���ان دەدەن بۆ هەنگاوەکانی پرۆس���ەی چارەس���ەی کە النیکەم لەقۆناغی ئێستادا زەحمەتە ئەردۆغان پاشەکش���ەیەکی لەوشێوەیە کێشەی کورد لەتورکیا. س���ەبارەت بەقەیرانی ناوخۆی نێوان لەهەڵوێستەکانی خۆیدا نیشان بدات.
بیروڕا
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
birura.awene@gmail.com
دیموکراسی‌و موقهدهس سه‌ردار عه‌زیز دیموکراس����یو موقهدهس یان پیرۆز دژ به‌یه‌ك����ن .ئه‌م نوس����ینه هه‌وڵه بۆ ڕاڤه‌كردن����ی ئه‌م دژایه‌تیه له‌س����ایه‌ی روداوه‌كانی ئ����ه‌م دواییه‌ی ناو هۆڵی په‌رله‌مان����ی کوردس����تانهوه .پێ����ش ئه‌وه‌ی بێین قس����ه له‌سه‌ر ڕاڤه‌كردنی پێدراوه‌كه‌م����ان بکه‌ی����ن ،کۆمه‌ڵێ����ک دراو هه‌ی����ه ده‌بێت بخرێنه پێش����چاو بۆ رونکردن����هوهی ئه‌و چوارچێوه‌یه‌ی که روداوه‌ك����هی تیادا روی����دا .ته‌نها لهههناوی ئه‌م چوارچێوانه‌دا ده‌توانین مانای تایبه‌ت به‌روداوه‌که ببه‌خش����ن‌و له‌مانا گشتیه‌که‌ی جودای بکه‌ینه‌وه. ش����وێنی روداوه‌ك����ه ن����او هۆڵ����ی په‌رله‌م����ان بو .جێگای����ه‌ك که تیایدا ده‌بێ����ت نوێنه‌ران����ی هه‌ڵبژێ����ردراوی خه‌ڵ����ك به‌کۆمه‌ڵێک کار ههس����تن بۆ مه‌یسه‌رکردنی پرۆسه‌ی به‌ڕێوه‌چونی حکومڕان����ی به‌نوێنه‌رایه‌ت����ی خه‌ڵک. که‌واته خه‌ڵك له‌وێ ئاماده‌ن له‌ڕێگای نوێنه‌ره‌کانیانه‌وه .جێگای ئاماژه‌یه که هێرشبه‌ره‌کان به‌ئاگاییه‌وه خواستیان ئه‌وه‌بوه که هێرش����ه‌كه هێرشێک بێت بۆ س����ه‌ر خه‌ڵ����ك ،کاتێ����ک به‌عه‌لی ده‌ڵێن" ،ب����ا هه‌مو خه‌ڵكی بیبینێت". نمایشکردنی س����وکایه‌تی له‌به‌رامبه‌ر خه‌ڵكدا ،ئامانج لێی کارێکی کۆمیدی کات به‌سه‌ربردن نیه؛ به‌ڵکو گه‌یاندنی په‌یامێک����ه ک����ه ئێوه‌ی بین����ه‌ر ،ئه‌و که‌س����هی که زۆرترین ده‌نگی ئێوه‌ی هێناوه ،ده‌كرێته ئامانج .که‌واته ئێوه هه‌موتان هه‌ر کاتێک پێویس����تی کرد ئامانجن .به‌م‌‌ش����ێوه‌یه هاوکێش����هی دادگا پێچه‌وان����ه ده‌بێت����هوه ،کاتێک له‌دادگا س����زا پاش تاوان دێت ،ئه‌وا له‌م پرۆس����ه‌یه‌دا س����زا دێت بۆئهوهی تاوانه‌ك����ه ئه‌نج����ام نه‌درێ����ت .دیاره لێ����ره‌دا تاوانه‌كه ت����اوان نیه له‌چاوی گش����ته‌وه ،هه‌روه‌ها له‌چاوی دادگاوه (یاس����اوه) ،بۆیه ده‌بێ����ت کارێک که تاوان نی����ه ،به‌اڵم به‌ت����اوان له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت له‌الیه‌ن تاقمێکی سیاسیه‌وه، ئه‌وا ده‌بێت س����زا بکرێته پێشینه بۆ ئه‌نجام نه‌دانی ،چونک����ه ئه‌نجامدانی مافێکی گشتیه .که‌واته چوارچێوه‌ی یه‌که‌م ،چوارچێوه‌ی لنگه‌وقوچکردنی داده ،به‌وه‌ی تاوانبار س����زای بێتاوان ده‌دات ،بۆئ����هوهی تاوانب����ار بتوانێت تاوان به‌رامبه‌ر بێتاوان ئه‌نجام بدات، به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ سزایه‌ک له ئارادابێت له‌به‌رامبه‌ریدا.
دوه‌م چوارچێوه بریتیه له‌به‌کاربردنی پانتای����ی هۆڵ����ی په‌رله‌م����ان ب����ۆ به‌سیاسیکردنی په‌یامێکی ناسیاسی. په‌یامی ئاش����کرای دو هێرش����که‌ره‌‌که ئه‌وه‌ی����ه که ده‌بێ����ت پیرۆزکراوی من له‌الیه‌ن تۆوه به‌پیرۆز بزانرێت ،به‌اڵم لێ����ره‌دا ته‌نها ئامانج تاکه که‌س����ه‌كه نیه ک����ه ده‌بێت پیرۆزک����راوی ئه‌ویتر به‌پیرۆز ڕابگرێت ،به‌ڵکو ئهوه په‌یامه بۆ تاک به‌تاکی کۆمه‌ڵ����گا ،له‌رێگای پانتای����ی هۆڵ����ی په‌رله‌مان����هوه که ده‌بێت پیرۆزکراوی که‌مینه‌یه‌ک ببێته پیرۆزک����راوی هه‌مو .لێ����ره‌دا کرۆک‌و سروش����تی پیرۆز یان موقهدهس دێته ئ����اراوه .موقهدهس به‌گش����تی له‌دو ج����ۆردا ده‌رده‌که‌وێت :جۆرێکی دینی له‌گه‌ڵ جۆرێکی نادینی یان مۆدرێن. موقهدهس����ی دینی بریتیه له‌و جۆره موقهدهس����هی که ده‌بێت تاک به‌تاکی کۆمه‌ڵگا کڕنوش����ی بۆ ببات‌و بۆ هیچ بونه‌وه‌رێک نی����ه جگه له‌کڕنوش هیچ ج����ۆره په‌یوه‌ندیه‌كی تری له‌گه‌ڵ ئه‌م موقه‌ده‌سه‌دا هه‌بێت .بۆیه په‌یوه‌ندی م����رۆڤ له‌گ����هڵ موقهدهس����ی دینیدا په‌یوه‌ندیه‌ک����ی کۆیله‌یاتی����ه .کۆیل����ه بونه‌وه‌رێکی به‌تاڵ بوه له‌ده‌س����ه‌اڵت. بون����هوهری بێده‌س����ه‌اڵت ،ناتوانێ����ت بڵێ����ت ،ناتوانێ����ت به‌هی����چ کارێکی س����ه‌ربه‌خۆییانه هه‌‌ستێت ،دونیا الی دو به‌شه :به‌شێکیان بریتیه له‌گوناه، ک����ه ئه‌ویش بریتیه له‌هه‌مو کارێک که په‌رستراو پێی ناخۆش بێت .کارێکی ت����ر بریتیه له‌خۆش����یی ک����ه‌ئه‌ویش هه‌م����و کارێک����ه که په‌رس����تراو پێی خۆشه .دیاره په‌رس����تراو (که مه‌رج نیه ته‌نها خودا بێت) چی پێخۆش����ه له‌س����ه‌ر خه‌یاڵی مرۆڤه‌كه وه‌س����تاوه به‌رامبه‌ر په‌رس����تراو .دین تا س����ه‌ر ئێس����قان پرۆس����ه‌یه‌كی خه‌یاڵکردنه: خه‌یاڵ به‌ه����ه‌ردو دیوه‌که‌یدا؛ دیوێک که س����نور ده‌ش����کێنێت‌و دیوێکی تر ک����ه س����نوربه‌ندی ده‌کات .پیرۆزکراو کۆمه‌ڵێ����ک خه‌س����ڵه‌تی هه‌ی����ه :بان مرۆڤ ،هه‌تا هه‌تایی ،هه‌میشه پاک، هه‌میش����ه ڕه‌وا ،هه‌میش����ه پێویست. به‌جۆرێک پیرۆز بارێکی ده‌رونی وه‌ها له‌ناخی په‌رس����ته‌ردا دروست ده‌کات که په‌رس����ته‌ر به‌بێ بونی په‌رس����تراو ناتوانێت وێن����ای دونیا بکات .لێره‌وه هه‌م����و تاوانه‌کان س����ه‌رچاوه ده‌گرن. پی����رۆز له‌ئاس����تێکی وه‌هادای����ه که ڕه‌وایه هه‌مو ش����تێک به‌مرۆڤ بکرێت له‌پێناویدا .ئه‌م دیده ته‌واو پێچه‌وانه‌ی دیده سه‌قه‌ته‌که‌ی دیستۆڤیسکیه که
سه‌رۆکی ههرێم وه‌ك هه‌ر مرۆڤێکی تر جێگای رێزه، له‌به‌ر مرۆڤ بونی ،به‌اڵم پیرۆز نیه ،ناشتوانرێت پیرۆز بکرێت لهههناوی پرۆسه‌ی دیموکراسی‌و ده‌سه‌اڵتدا ده‌ڵێ����ت ئه‌گه‌ر ب����اوه‌ڕت نه‌بێت ئه‌وا هه‌مو شتێک ئه‌نجام بده .به‌مانایه‌كی تر ئ����هوه ته‌نها ب����اوه‌ڕه به‌پیرۆز که رێگره له‌خراپ����ه‌کاری .ژیژاک باوه‌ڕی به‌پێچه‌وان����هی ئه‌مه‌یه .ب����اوه‌ڕ بێنه‌و هه‌مو ش����تێک ئه‌نجام ب����ده ،به‌ڕه‌واو ناڕه‌وا له‌پێن����او پیرۆزک����راودا .ئیتر هیچ س����نورێک نامێنێ����ت له‌به‌رامبه‌ر تێکش����کاندنی م����رۆڤ له‌پێن����او موقه‌ده‌سدا. موقهدهس����ی مۆدرێن بریتیه له‌بنه‌ما مۆدرێنه‌کان وه‌ك ماف ،به‌ها ،یاس����ا، س����ه‌روه‌ری ک����ه ده‌بێ����ت بپارێزرێت له‌پێناوی باش����تربونی دۆخی مرۆڤ ب����ون .پی����رۆزی مۆدرێ����ن پیرۆزکراو نیه به‌ڵک����و رێزلێگی����راوه .جیاوازی زۆره له‌نێوان پیرۆزکراوو رێزلێگیراو. رێزلێگی����راو داوایه‌ک����ه له‌م����رۆڤ که گش����ت مرۆڤه‌کان رێ����ز له‌به‌هاو مافه مرۆڤی����ه‌کان بگ����رن له‌پێن����او مرۆڤ خۆیدا .به‌م پێیه مرۆڤ س����زانادرێت له‌میانه‌ی رێ����ز نه‌گرتن ئه‌گه‌ر نه‌گاته ئاس����تی پێش����ێلکردن .به‌پێچه‌وانه‌ی پی����رۆزی دینیه‌وه ،پی����رۆزی مۆدرێن س����ڵ له‌ڕه‌خنه ناکاته‌وه ،سڵ له‌دیدی
جی����اواز ناکات����هوه ،ته‌نانه‌ت س����ڵ له‌س����وکایه‌تی ناکاته‌وه ،به‌ڵکو گرنگ جێبه‌جێکردنه. لێره‌وه بێینه سه‌ر پێدراوه‌که‌ی سه‌ره‌وه که دیموکراسی دژ به‌پیرۆزه .پیرۆزی دینی دژ به‌قسه‌كردن‌و ڕه‌خنه‌و دیدی جیاوازو بیرکردنه‌وه‌و خه‌یاڵکردن به‌بێ ئه‌و پیرۆزیه .کاتێک بونه‌وه‌رێکی وه‌ها بون����ی ده‌بێت ئه‌وا ڕای جیاواز ،دیدی جیاواز ،خواستی جیاواز ،به‌رژه‌وه‌ندی جیاواز بون����ی نابێت .به‌ڵکو ته‌نانه‌ت بونه‌وه‌ری پی����رۆز ناتوانێت لهههناوی یاس����او رێساش����دا جێگای ببێته‌وه. ئه‌گ����ه‌ر دیموکراس����ی مرۆیی����ه ،نه‌ك خودایی ،ئه‌وا بون����هوهری پیرۆزکراو بونه‌وه‌رێکی دیموکراس����ی نیه به‌ڵکو بونه‌وه‌ری باری نائاسایی هه‌میشه‌ییه، به ئاماژه به‌ئه‌گامبین. لێره‌وه ده‌بێت له‌پیرۆزی دینیه‌وه ،که پیرۆزی عه‌قڵ����ی کوردیه ،بگوێزینه‌وه ب����ۆ پی����رۆزی مۆدرێن .ب����ه‌م مانایه: س����ه‌رۆکی ههرێم وه‌ك هه‌ر مرۆڤێکی ت����ر جێ����گای رێ����زه ،لهب����ه‌ر مرۆڤ بونی ،به‌اڵم پیرۆز نیه ،ناش����توانرێت پیرۆز بکرێ����ت لهههناوی پرۆس����هی دیموکراس����یو ده‌س����ه‌اڵتدا .ئه‌گ����ه‌ر پیرۆزبکرێت ئه‌وا ده‌بێت سیس����ته‌می ههرێم ناوبنێنین سیسته‌می دینی یان تیوکراس����ی ،له‌کاتێکدا که تیو خودا نیه به‌ڵک����و مرۆڤێکی به پیرۆزکراوه. ده‌كرێت له‌هه‌ن����اوی کۆمه‌ڵگادا جێگا ب����ۆ مرۆڤ����ی پیرۆزک����راوه هه‌بێ����تو موریدو ش����وێنکه‌وتوی هه‌بێت به‌اڵم له‌ده‌ره‌وه‌ی پرۆسه‌ی سیاسی .ئه‌مه‌ش کرۆکی عه‌لمانیه‌ته ،عه‌لمانیه‌ت پیرۆز ده‌خاته بواری تاکه‌که‌‌س����ی که‌سه‌كان نه‌ک بواری گش����تی .مرۆڤ ئازاده که هه‌رچیه‌ک‌و هه‌رکێیه‌ك ده‌په‌رستێت، به‌مه‌رجێ����ک ئه‌مه به‌س����ه‌ر خه‌ڵکیدا ب����ه‌زۆر نه‌س����ه‌پێنرێت .وه‌ك بینیمان پی����رۆزی دین����ی زه‌بروزه‌ن����گ به‌ڕه‌وا ده‌بینێ����ت ،ته‌نانه‌ت وه‌حش����یگه‌ریش به‌ڕه‌وا ده‌زانێت وه‌ك له‌مانیفێس����تی داعش����دا ده‌یبینین به‌تایبه‌ت له‌کتێبی اداره التوحش .به‌اڵم پیرۆزی مۆدرێن داوای ڕێ����ز ده‌کات له‌مرۆڤ بۆ مرۆڤ وه‌ک مرۆڤ له‌پێناو ژیانێکی مرۆڤانه. ئه‌م����ه‌ش ئ����هو داوایه‌ی����ه ک����ه هه‌مو کوردێ����ک چه‌ندین س����ه‌ده‌یه خه‌ونی پێوه ده‌بینێت ،چ����ۆن وه‌ك مرۆڤێک ئاماده‌بێت له‌دونیادا ،له‌گه‌ڵ مرۆڤه‌کانی ت����ری گ����ۆی زه‌وی به‌یه‌کس����انی .با ئه‌مه‌ش په‌یاممان بێت ،مرۆڤه‌کانیش له‌دونیادا پشتیوانمان ده‌بن.
خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ په‌یامه‌كه‌ی ئوچ ئاالن عومه‌ر حاجی عینایه‌ت ی ی پرۆسه له‌سه‌روبه‌ندی ده‌س���پێكردن ی ی له توركیا ل��� ه به‌روار به‌ناو ئاش���ت 2013-3-24بابه‌تێك���م نوس���ی به‌ناونیشانی(ئاگربه‌س���تو پاشه‌كشه‌و ساویلكه‌یی پ ك ك) وا دو ساڵ به‌سه‌ر ی وه‌س���تانی ش���ه‌ڕ له‌نێ���وان حكومه‌ت ی (پ ك ك ) ی س���ه‌رباز توركیاو باڵ دا تێده‌پ���ه‌ڕێ ،ی���ه‌ك الیه‌ن���ه (پ ك ی ی ن���ا ،له‌به‌ردان ك )چه‌ندین هه‌نگاو ی قائیمه‌قام‌و كش���انه‌و‌ه دی���ل‌و به‌ردان ی له‌قواڵی���ی خاكی توركیا به‌ئاراس���ته ی توركیا قه‌ندیل ،بێئ���هوهی حكومه‌ت ی بنێ ،له‌ئاخر یه‌ك هه‌نگاو به‌ره‌و ئاشت ی (ئاریش���ه‌یه‌ك لێدوانیدا ئۆردگان وت ی كوردو ی ئاریش���ه نیه له‌توركیا به‌ناو ی كورد هه‌ركه‌س���ێك باس له‌ئاریش���ه ی ی دابه‌شكردن بكات له‌توركیا مه‌به‌ست ی ئۆردوگان توركیا ی توركیایه) ال خاك ی شه‌ریفه ،په‌یامه‌كه‌ی عبدالله ئوچ شام ی ی قسه‌كه ئاالن له‌سه‌ر هه‌مان رێچكه ئ���ۆردوگان له‌س���هرهتاوه ده‌ڵێ(:ئه‌و ی گه‌الن���ی واڵته‌كه‌م���ان تێكۆش���ان ه بۆ دیموكراس���ی ،ئ���ازادی‌‌و برایه‌تی‌‌و ی ی ئابڕومه‌ندان��� ه به‌ڕێ���وه ئاش���تیه‌ك ی مێژویدایه، ب���رد ،وا ئه‌مڕۆ له‌قۆناغێك ی تێكۆش���انی بزوتنه‌وه‌كه‌مان له‌ماوه چل س���اڵدا به‌هه‌ده‌ر نه‌چو ،پێی نای ه ی وه‌ها ك ه ناك���رێ به‌هه‌مان قۆناغێك��� شێوه بهڕێوه ببرێ.....هتد) ی كردوه ی كورد ئۆچ ئاالن خه‌باتی گه‌ل ی وای بۆ ی گه‌الن���ی واڵته‌كه به‌خه‌بات��� ده‌چێ ك ه ب ه ئه‌نجام گه‌ییوه ،له‌كاتێكدا تائێس���تا كورده‌كانی باكور ،بێبه‌شن ی ی هه‌ر هاواڵتیه‌ك له‌س���ه‌ره‌تایترین ماف ی تورك زمان ،ی���ه‌ك خوێندگای فه‌رم
ی بردون ،له‌وتاره‌كه‌یدا زیاتر باسی ناو له‌باكوری كوردس���تان نیه ،پێش���ترو له‌پێكه‌و‌ه ژیان‌و ئاشتی ده‌كات له‌گه‌ڵ ی به‌و پیالنه ئیقلیمی ه نیمچ ه پێش گیران الیه‌نێ���ك ك ه باوه‌ڕی نه‌ك به‌ئاش���تی، نێوده‌وڵه‌تیه ،ئۆچ ئاالن هه‌میشه باسی به‌بونی نه‌ته‌وه‌كه‌ی ئوچئاالن نیه. ی ی خۆسه‌ر له‌سه‌ربه‌خۆیی یان حكومه‌ت ی ی هه‌وڵ ئوچئ���االن ماف���ی خۆیه‌ت��� ده‌كرد به‌اڵم ل���ه‌م په‌یامه‌یدا ئوچئاالن ی ی دیار ئهوه بدات وه‌ك كه‌س���ایه‌تیه‌ك ی باس له‌ئاش���تیو ئ���ازادی‌‌و دیموكرات مرۆڤدۆست‌و ئاش���تیخواز ده‌ربكه‌وێ، ی دونی���او له‌ناویاندا ده‌كات ب���ۆ گه‌الن به‌اڵم ئ���هو ماف���هی نیه كه به‌س���ه‌ر ی توركیا ،له‌هه‌م���و په‌یامه‌كه‌یدا گه‌الن ی ی ونجڕ ونجڕو خاكێك ی گه‌لێك الش���ه ی یه‌ك وش���هی كورد یان كوردس���تان ی بكات ه پارچه‌پارچه‌كراودا باز بداو خۆ ی به‌كارنه‌هێناو‌ه له‌كاتێك���دا گه‌ریالكان ی پاڵه‌وانی ئاش���تیو ئازادیو دیموكرات ی خۆیان (پ ك ك)و سیاسه‌تمه‌داره‌كان ی ئ���ه‌وی گهیانده جیهان���یو ئه‌و گه‌ل ه ی هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان به‌خاوه‌ن ئه‌و ئاس���ته له‌دوڕیانی م���ان و نه‌ماندا ده‌زان���ن‌و رێگ���ه به‌خۆی���ان ده‌ده‌ن به‌جێبهێڵێ ،ئه‌م ئه‌زمون ه له‌باشوریش ل ه له‌هه‌ركوێی كوردستاندا خه‌بات بكه‌ن، الیه‌ن جه‌الل تاڵه‌بانیه‌و‌ه تاقیكرایه‌وه، ی به‌اڵم ئوچئاالن به‌یه‌ك رسته‌ش توخن ی م���ام جه‌الل ویس���تی وه‌ك عێراقیه‌ك ی ك���وردو كوردس���تان نه‌كه‌وتوه، ناو عه‌ی���ار 24ی سۆش���یالدیموكرات‌و خۆی پاراس���توه له‌ناوهێنانی ،گه‌ریال، ی مافی مرۆڤ هه‌ڵس���وكه‌وت پارێزه‌ر ی پێش���مه‌رگه ،دیاره ئوچئاالن به‌ورد ی سه‌رۆك كۆمار بكات‌و له‌كاتێكدا پۆست ی ی له‌ش���ه‌ڕی داعش���هو ئاماژه ئ���اگا ی پێس���پێردرابو ،ده‌یویس���ت به‌یه‌ك ی به‌به‌رخودانی (كوبانی) داوه به‌اڵم خۆ م���ه‌ودا له‌هه‌موان دوربێ���تو كه‌مترین ی یه‌په‌گه‌و یه‌په‌ژه، پاراستو‌ه له‌وش���ه ی كوردو بهغداو قس هی له‌سه‌ر كێشه‌كان ی پێشمه‌رگه‌و به‌رخۆدانه قاره‌مانانه‌كه ته‌نانه‌ت كێشه‌ی حیزبه‌كه‌شی ده‌كرد، ی جه‌نگ كه به‌درێژایی 1050ك���م بهره ب���ه‌اڵم زو له‌و راس���تی ه گه‌یش���ت ك ه فه‌رامۆش كردوه ،له‌كاتێكدا ئه‌م جۆره ی كوردهوه مام جه‌الل به‌هۆی كێش��� ه ش���ه‌ڕه ،جگه له‌شه‌ڕی عێراق – ئێران ی بوه‌ت ه ئه‌و مام جه‌الله‌و بێ پش���تیوان ی نه‌داو‌ه به‌تایبه‌ت ی نزیكدا رو له‌مێژو ی ی نیه الی گه‌الن گه‌له‌كه‌ی ئه‌و سه‌نگه ی كه له‌س���ه‌ر ب���ۆ حكومه‌تێكی لۆكاڵ عێراق‌و له‌ته‌نگانه‌شدا ته‌نها حیزبه‌كه‌ی‌و ئاس���تی نێونه‌ته‌وه‌یی دانیپێدانه‌نراو‌ه ی پش���تیوانی بو ،ئوچ ئاالنیش گه‌له‌كه وه‌ك حكومه‌تێكی سه‌ربه‌خۆو به‌درێژایی ده‌بێت له‌و راس���تی ه گه‌شتبێ ك ه به‌بێ ی مێ���ژوش روین���هداوه حكومه‌تێك��� ی باكور ی پش���تیوانی یه‌كه‌می داعشه ،ئۆچ ئاالن (پ ك ك)و گه‌ری�ل�او ك���ورد ی وه‌ه���ا جه‌نگێك خۆجێ���ی روب���ه‌ڕو ی ده‌ب���ێ‌و ن ه ده‌توانێ ی وه‌ك نه ئه‌و س���ه‌نگه خوێن له‌به‌ر رۆیش���تو(حرب استنزاف) له‌په‌یامه‌كه‌یدا ناوی رژێمی توركیا ی بكات ی ئیدعای كه‌س���ایه‌تیه‌كی جیهان ی الیه‌نی به‌رامبه‌رو دوژمنی سه‌رسه‌خت ی ئه‌وه‌ش هاوكار ببێته‌وه‌و س���ه‌ربار ی دروش���می ئاش���تیو ی یان كرد ،گه‌لی كورد نه‌هێناوه‌و ئه‌سڵه‌ن باسێك ب���ۆ هه‌ڵگرتن��� ی كوبان به‌رگری‌‌و رزگاركردن ی ل���هو ده‌س���ه‌اڵت ه فاش���یزمه ،تۆرانیه ،ئازادیو دیموكراتی‌‌و ناش���كرێت باس ی داعش��� ئوچ ئاالن باس���ی دڕندایه‌ت ی ی ك ه 100س���اڵه ،زمان له‌و سێ دروش���مه بكات كه گه‌له‌كه ی له‌و راس���تی ه الداو‌ه ك ه نه‌ژادپه‌رس���ته ك���ردوهو خۆ ی له‌هه‌رسێكیان بێ به‌شه. ی وه‌ك كورد ی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ی و كولت���ور ئه‌و باس���ی ئاشتی ئازادیو دیموكرات »» 19 ی له‌گه‌ڵ رژێمێك ده‌كات كه دروستكه‌رو قه‌ده‌غ��� ه كردوهو به‌توركی ش���اخاو
ئوچ ئاالنیش ده‌بێت له‌و راستیه گه‌شتبێ كه به‌بێ (پ ك ك)و گه‌ریالو كوردی باكور نه ئه‌و سه‌نگه‌ی دهبێو نه ده‌توانێ ئیدعای كه‌سایه‌تیه‌كی جیهانی بكات بۆ هه‌ڵگرتنی دروشمی ئاشتی‌‌و ئازادیو دیموكراتی
13
سەرۆک له‌نێوان کاریزماو تەزکییەدا ئاراس فه‌تاح کاریزم����ا بۆ خ����ودی خ����ۆی پێیەکی لەناو پرۆس����ەی بارگاویکردنه‌و پێیەکەی تری لەناو بەخش����ین‌و دەستنیش����انکردنی وەزیفەیەکە بۆ کەس����ێکی تایب����ەت .لێرەوە بەخش����ینی رۆڵی کاریزما بەکەس����ێک بەشێکی دانەبڕاوی دروس����تکردنی خودی پرۆس����ەی کاریزمایە. ک����ە دەڵێم بەرھەمھێنانی کاریزما پرۆس����ەی بارگاویکردنە ،مەبەس����تم لەوەیە کە کاریزما دۆخێکی پێرفۆرماتیڤە " ،"Performativواتە پابەندی کردەی قسەکردنە لەسەر شتێک بۆ کردارێک .بەبێ قس����ەکردن لەسەرئەوەی کە کەس����ێک خاوەنی کاریزمای����ە ،ناتوانین باس لەخ����ودی کاریزما بکەی����ن .ھەر ئەم کردەی قسەکردنەیە کە کەسایەتی کەسێک لەرێگای کردەکانیەوە دەکات بەکەس����ێکی کاریزمی. ھەرئەمەش����ە وادەکات لەکات����ی قەیران����ی س����ەرکردایەتیدا پرس����ی کاریزماب����ون ببێت بەکلیلی چارەس����ەری کێشەی سەرکردە .ئەم بەخشینی وەزیفەیەو بارگاویکردنەی کەسێک بۆ کاریزمابون بەش����ێکی دانەبڕاوی پرۆسەی دروستکردنی کەسایەتی کاریزمییە لەپرۆسەی سیاسییدا. کاریزم����ا دەش����ێت وەک����و کۆریۆگرافی����ی " "Choreographieدەس����ەاڵتێکی سیاسیی تەماش����ابکەین .ھەروەکچ����ۆن کۆریۆگرافیی بەمانای ئەو زانس����تە دێت کە جوڵەی سەما بەرھەمدەھێنێ����ت بۆئ����ەوەی ھاوئاھەنگ بێت لەگەڵ موزیکدا ،ئاوھاش کاریزما پێویس����تی بەدو کۆڵەکەی س����ەرەکییە بۆئەوەی بتوانێت ببێت بەکاریزم����ا .یەکەمی����ان کۆکردنەوەی دەنگی خەڵکە بۆ تەزکییەکردنی س����ەرۆک‌و دوەمیش����یان ئامادەکردنی فەزای گش����تییە لەڕێ����گای مۆبیلەزەکردن����ی میدیایی����ەوە بۆ نماییش����کردنی دانسقەیی س����ەرۆک .ھەردو ستراتیژەکەش کار بۆ بەرھەمھێنانی سەمایەکی نەتەوەی����ی دەکات ب����ۆ بەئەفس����انەییکردنی س����ەرۆک .س����ەمای کۆمەاڵیەتی مەرج نییە کردەیەکی دەس����تەجەمعیی بێت ،واتە سەما بەت����ەنھاش دەکرێ����ت ،ب����ەاڵم ھەڵپەڕاندنی خەڵ����ک ل����ەڕوی سیاس����ییەوە بەرھەم����ی کردەیەک����ی دەس����تەجەمعیی ئایدیۆلۆژییە. ھەمو ئەو حیزبە سیاسییانەی کە دەیانەوێت خەڵ����ک بۆ س����ەرۆک ھەڵپەڕێن����ن ،بەتەنھا پێویستیان بەمۆسیقایەک نییە کە شادبێت، بەڵک����و پێویس����تیان بەجەماوەرێک ھەیە کە شادی نماییشبکات .دروستکردنی زەرورەتی مێژوی����ی بۆ س����ەرۆک مەرج نیی����ە بەرھەمی دۆخێک����ی مێژوی����ی بێت ،بەڵک����و بەرھەمی کۆریۆگرافیای دەس����ەاڵتە بۆ کاریزمایەک کە وەکو زەرورەتێکی مێژویی نمایش����ی سەرۆک دەکات. ئەم پرۆسە سیاسییەی لەکوردستاندا لەئارادایە خزمایەتییەک����ی بێوێن����ەی لەگەڵ پرنس����پی دیموکراسیی سەنترالیزمدا ھەیە .دیموکراسیی سەنترالیزم ئەو تەڵە سیاسییە بو کە نوخبەی سیاس����یی لەدەوڵەت����ە سۆسیالیس����تەکان ب����ۆ چەمک����ی دەس����ەاڵتدارێتی دۆزییانەوەو لەڕێگاش����یەوە مۆدێلی کەسپەرستیی "Cult "of personalityیان سەرۆکپەرس����تییان بەرھەمھێنا .لەسیس����تەمی سۆسیالیزمدا ئەم سروتە سیاسییە لەپرۆس����ەی سەرکردایەتی دەس����تەجەمعییەوە دەگوازرێت����ەوە ب����ۆ سەرکردایەتی تاکانە .ئەم دیاردە سیاسییەش کاتێ����ک گەیش����تە دوابەرھەم کە پرۆس����ەی بەدەوڵەتیکردنی کەرەسەکانی بەرھەمھێنان‌و سامان ھاتەکایەوە .ئەم پرۆسەیە دەسەاڵتێکی چڕی ب����ۆ حیزب ڕەخس����اند ک����ە کۆنترۆڵی کۆی س����امانی نەتەوەیی بکات‌و لەوێش����ەوە سەرکردایەتییەکی ھەرەمیی بەرھەمبھێنێت ک����ە ل����ەدوا دەرئەنجام����دا لەبەپیرۆزکردنی س����ەرۆکدا گیرس����ایەوە ،وەکو الی ستالین‌و چاوچیسکۆو ماو و ئەوانی تردا بینرا. س����ەرۆک دەتوانرێ����ت بکرێ����ت بەبکەرێکی س����ەرو-مێژویی .ئەم پرۆس����ەیەش بەشێکی دانەب����ڕاوی بەئەفس����انەییکردنی بکەرێک����ی سیاسییە کە لەزۆرینەی حاڵەتەکاندا لەدۆخی جەن����گ‌و قەیراندا پڕوپاگەن����دەی بۆدەکرێت. لەکوردستانیش����دا ھەردو دۆخەکە ئامادەیە. واتە ھەم لەدۆخ����ی جەنگدایەو ھەم لەدۆخی قەیرانێکی سیاس����ییو ئابوری����ی گەورەدایە. ئەم کۆنس����ێپتی بەئەفس����انەییکردن‌و کردنی س����ەرۆک بەبونەوەرێک����ی س����ەرو-مێژویی لەبیری لینینزمدا دواپلەی س����ەروەریی خۆی دەدۆزێت����ەوەو لەستالینزمیش����دا دواپل����ەی پراکتیزەکردن بەرھەمدەھێنێت .واتە سەرۆک ئەوەن����دە موتەوازیعە کە خۆی ھەڵنابژێرێت، بەڵکو حیزب دەستنیش����انیدەکات‌و خەڵکیش وەکو زەرورەتێکی مێژوی����ی ھەڵیدەبژێرێت. قەناعەت بەخەڵک دەھێنرێت بەوەی کە تەنھا لەژێر س����ەرکردایەتی نوخبەیەکی سیاس����یی دیاریکراوو کەس����ێکی دیاریکراودا دەتوانرێت توان����ا سیاس����ییەکانی گ����ەل دەرکەوێ����تو لەھەڕەش����ەی دەرەکیی بپارێزرێت .بۆنمونە ئازایەتی لەش����کری سوری سۆڤێتی لەشەڕی
دژ بەفاشیزمدا ،بەرھەمی سەرکردایەتییەکی حەکیمی وەکو س����تالینەو گەر ئەو نەبایە ،نە فاش����یزم تێکدەشکا ،نە گەالنی سۆڤییەتیش دەبون بەپاڵەوان‌و نە سۆس����یالیزمیش دەبو بەبلۆکێک لەسیس����تەمی جیھانی نوێ .واتە ئەم ئازایەتیی����ە ئەوکاتە خۆی تەجەالدەکات کە س����ەرۆکێکی مێژویی‌و بەتوانا ،حیکمەتی ئ����ەوەی ھەبێ����ت ھێ����زە ش����اراوەکەی گەل بناسێت‌و ئاراس����تەی بکات .کارکردن لەسەر ئەم ھێڵ����ەش بوە بەگوتاری ناو سیاس����ەتی پارت����ی ب����ۆ بارزانیو دۆخ����ی جەنگیش ئەم گوتارەی ھێندەی تر قوڵترکردۆتەوە. تەزکییەبەخش����ین بەس����ەرۆک دەبێ����ت بەتاکەڕێگایەک بۆ گەورەیی نەتەوەو مانەوەی وەکو بکەرێک����ی مێژویی .ھەر ئ����ەم زەبری تەزکییەشە دەبێت بەبەرھەمھێنەری کاریزماو زەرورەتی مێژویی .لەواڵتە سۆسیالیستەکاندا کۆمیتەی ناوەندیی حی����زب لەرێگای مۆدێلی تەزکییەبەخش����ینەوە س����ەرۆکی مێژوی����ی دروس����تکرد .ئەم مۆدێلە تەنھا بۆ کۆنتڕۆڵی س����امانی نەتەوەی����ی نەب����و ،بەڵک����و ب����ۆ کۆنترۆڵکردنی ک����ۆی جومگەکانی کۆمەڵگابو لەڕێگای بەشداربون لەبازنەی دەسەاڵتدا .واتە ھەرکەسێک لەو بازنەیەدا بەشداربێت ،بەشی لەداھاتدا دەبێت‌و دەتوانێت وەکو ھاواڵتییەکی خۆش����نود بژی .لەکوردستانیشدا دەسەاڵت توان����ی لەڕێ����گای ئ����ەو س����امانە زۆرەی کە لەبەردەستیدایە ئیستیقتابی تاکو گروپەکان بۆ خۆی بکات .ئەوە زۆری س����امان بو لەناو چنگی گروپێک����ی بچوکدا کە وای لەزۆرینەی نوس����ەران‌و ھونەرمەندان‌و رۆژنامەنوسان کرد روی تێبکەن‌و تەزکییە بەدەس����ەاڵتێک بدەن کە دەش����ێت لەڕوی تیۆرییەوە بەدیکتاتۆرو فاش����یی لەقەڵەمیب����دەن .ئ����ەم پرۆس����ەی تەزکییەبەخش����ینە م����ەرج نیی����ە لەفۆرمی حیزبی����دا بەرجەس����تەبێت ،وەکو الی کادیرە حیزبییەکان دەیبینین‌و ئامادەن شەڕەبۆکس بکەن لەسەر سەرۆک ،بەڵکو الی بڕێکی زۆری رۆش����نبیرانیش بوە بەفۆرمێ����ک لەخۆژیاندن لەپاڵ ئەم دەس����ەاڵتدارێتییەدا کە بەشێوەی جی����اواز ل����ەدەزگا میدیاییەکانیان����دا پ����ارە دەخاتە بەردەس����تیان‌و رێگایان دەدات باس لەتازەترین تیۆری‌و فەلس����ەفەو میتۆد بکەن، بەمەرجی ئەوەی خۆیان سانس����ۆری خۆیان بک����ەن‌و دژ بەم دەس����ەاڵتە تەوزیفی نەکەن. ئ����ەم مۆدێلە لەزۆر ش����وێنی ت����ری دونیادا دەبینین ،واتە دەس����ەاڵت ش����یرینیی ئابوری بەتاک‌و گروپەکان دەدات ،بەمەرجێک ئەوان لەبەرامبەر خۆشنودییان تەزکییەی سیاسیی لەبێدەنگبونیان����دا پێببەخش����ن .لەمۆدێل����ی ئێ����ران‌و س����عودی عەرەبی����دا دو نمون����ەی بەرجەستەمان لەبەردەستدایە .لەھەردوکیاندا دەیان رۆش����نبیرمان ھەیە کە لێکۆڵینەوەی گەورەیان لەس����ەر دەیان بابەتی فەلسەفی‌و ئەدەبی����یو س����ایکۆلۆژیی مۆدێ����رن ھەی����ە، سیس����تەمی کاپیتالیزم‌و گلۆبالیزم‌و ئەگەرو مەترس����ییەکانی مۆدێرنە تاوتوێدەکەن .ئەم مۆدێلە نماییشکردنی کرانەوەیەکی مەعریفییە ک����ە بەرامب����ەر ڕێگادانی فیکر ب����ۆ داھێنانی مەعریفیی ،جورئەتی رەخنەی لێدەسەنێتەوەو مەدالیای بێدەنگیی پێدەبەخشێت. بەئەفسانەییکردنی سەرۆک‌و بەکاریزماکردنی پرۆس����ەیەکە بەت����ەنھا دەرئەنجام����ی مۆنۆپۆڵکردن����ی دەس����ەاڵتی سیاس����یی حیزبێک‌و خێزانێک نییە بەسەر جومگەکانی کۆمەڵگادا ،بەڵک����و بێدەنگبونی کۆی بکەرە سیاس����ییو ئەکت����ەرە فیکری����یو ئەدەب����یو ھونەرییەکان����ی ن����او کۆمەڵگاش����ە بەرامبەر بەم پرۆس����ەیە .بارزانی چەن����دە لەدۆخێکی تەنگەژەی یاس����ایی‌و سیاس����یدایە ،ھێندەش ھێ����زە سیاس����ییو مەدەنییەکان����ی کۆمەڵگا بەشێکن لەپرۆس����ەی بەرھەمێنانی زەرورەتی مێژوی����ی بەس����ەرۆکمانەوەی بارزان����ی .ئەم پرۆسەیەش لەو تەنگەژە یاسایی‌و سیاسییەدا دەردەکەوێت کە ھەمویان لەبەرھەمھێنانی ئەو واقیعەدا بەش����دارن کە کۆمەڵگای کوردستان روبەڕوی پارچەبونی مەترسیدارتر دەبێتەوە، گەر سەرۆکایەتی لەبارزانی بسەنرێتەوە. دەس����ەاڵتدارێتی کوردی قەیرانێکی یاسایی‌و سیاس����یی ھێندە گەورەی دروس����تکردوە کە ن����ەک ناتوانێت چارەس����ەری ب����کات ،بەڵکو بۆئ����ەوەی خ����ودی چارەس����ەرنەکردنەکە ب����کات بەزەرورەتێکی مێژوی����یو قەناعەتمان پێب����کات کە جگە لەچارەس����ەرەکەی ئەوان، ئەڵتەرناتیڤێک����ی ترم����ان ب����ۆ کاریزم����ای سیاس����یی پێ نیی����ە .ھەربۆیە دواخس����تنی پرسی س����ەرۆکایەتی ھەرێم تا دواچرکەسات بەشێکی دانەبڕاوی ستراتیژی ھەڵبژاردنەوەی بارزانییە وەکو س����ەرۆک .پرسی سیستەمی سیاسیی‌و دیموکراس����یی لەکوردستاندا بەوە چارەس����ەر نابێت کە س����ەرۆک لەپەرلەماندا ھەڵبژێردرێت����ەوە ،چونکی لەبری ش����ەپازڵە لەھەندێک پەرلەمەنتار پێش ھەڵبژاردنەوەی، پ����اش ھەڵبژاردن����ەوەی کوتەکێک بەس����ەر ک����ۆی پرۆس����ەی دیموکراس����یو کۆمەڵگادا دەکێشرێت.
14
بیرورا
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
تەکفیرکردنی ژنی کورد وەک بنەمای تەکفیرکردنی کۆمەڵگا گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته جارێک "جه‌لیل ئازادیخواز" ده‌ینوسێت
ڕوناکبیرو حیزب ه���ەر دو زاراوەی ڕوناکبی���رو حیزب لەدایکب���وی قۆناخی ڕەوش���ەنگەری‌و جیهانی مۆدێرنن .لەڕاس���تیدا مۆدێرنە لەگەڵ ک���ۆی چەمک‌و زاراوەو ڕەهەندە جۆراوج���ۆرەکان ک���ە لەگ���ەڵ خۆی هێنانیە دنیای کولتورو سیاس���ەتەوە، س���ێ وش���ەو زاراوەی هەرەگرنگیشی ئافران���د ک���ە لەڕاس���تیدا پێویس���تی بابەتییان���ەی س���ەردەم‌و جیهان‌و ئەو فاکتەرانە بون کە دۆخەکەیان خوڵقان‌و ب���ۆ ڕاگیرک���ردن‌و ڕس���کانی زەمینەی هەرەگرنگی کاری ڕوناکبیر پێویست بو. هەردو جەمسەری ڕوناکبیرو حیزب کە لەکەش���ی دیموکراسیدا خوڵقابون هەر لەم بەس���تێنەدا کەوتنە مانابەخشی‌و ماناخوڵقان
دەسەاڵت سیفەتی دەستبەسەراگرتنی هەمو ڕوبەرو ئاقارەکانە، لەم ڕوبەرانەدا ڕوناکبیر یەک لەو بابەتانەیە کە دەکەوێتە بەرپالری دەستەمۆکردن‌و دەستبەسەراگرتن
مەال فاتیح شارستێنی وەک نمونە ئومێد قەرەداخی
یەکێک لەدیارترین س���یماکانی گوتاری دام���ەزراوە ئایینییەکانی کوردس���تان، تەکفیرکردنی راستەوخۆو ناڕاستەوخۆی ک���ۆی کۆمەڵگایە ،هەواڵدانە بۆ گۆڕینی کۆمەڵ���گا لەکۆمەڵگایەک���ی فرەکولتورو فرەڕەنگەوە بۆ کۆمەڵگایەکی یەکڕەنگ‌و یەک کولت���ور کە تەنها ڕەن���گ‌و بەهای ئس���وڵییەتی دیینی���ەو هیچ���ی ت���ر، ئ���ەوەی تائێس���تا لەگوت���اری زۆرینەی پارتە ئیس�ل�امییەکان‌و س���ەلەفییەکان‌و ژمارەی���ەک مەالی تون���دڕەوەوە گوێمان لێب���وە لەمە زیاتر ش���تێکی ت���ر نەبوە، ئەم پرۆس���ەی تەکفیرکردنەی کۆمەڵگا، لەڕاس���تیدا لەچەندین پن���تو رەهەندی جیاوازەوە ئەنجام دەدرێت ،بانگخوازێک نیشتیمانپەروەریی بەبتپەرستی دەزانێت‌و بەرگری لەس���ەروەری نیشتیمان‌و نەتەوە لەژێر ئ���ااڵی نەتەوەدا بەکوف���ر دەداتە قەڵەم ،مەالیەکی دیکە نەک هەر عەلمانی‌و لیبراڵەکان قبوڵ ناکات ،بەڵکو بەشی هەرە گەورەی ئیس�ل�امییەکانیش بەبیدعەچی‌و گومڕاو لەڕێ دەرچو دەزانێت ،مەالیەکی دیک���ە لەڕێگ���ەی تەکفیرکردنی کچان‌و ژنانی ک���وردەوە تەکفیری کۆی کۆمەڵگا ده‌کات ،لەڕێگ���ەی پەالماردان���ی ئازادی تایبەتی تاکەکەس���ەوە پەالماری ئازادی گەورەی نەتەوەو بەهاکانی دەدات ،هەمو ئەمانەش لەجەوهەردا تەکفیکردنی هەمو کۆمەڵگایە . ئەم پرۆسەی تەکفیرکردن‌و پەالماردانی ئازادیی‌و بەدیینیکردنی هەمو بوارەکانی ژیان ،پرۆس���ەیەکە بەئاشکرا لەبەرچاوی دامودەزگاکان���ی حکوم���ەت‌و نوخب���ەی ڕۆشنبیرو بزوتنەوەی ئازادیخوازی ژنانەوە بەڕێوەدەچێت ،ه���ەم حکومەت بەرانبەر بەم تەکفیرکردن‌و پەالماردانی ئازادییە بێدەنگە ،هەم نوخبەی ڕۆشنبیرو بزوتنەوە مەدەنییەکانیش(چەن���د حاڵەتێک���ی ک���ەم نەبێت) بێدەنگن ،ئ���ەم بێدەنگییە لەڕاستیدا ئاگرێکە هەموان دەسوتێنێت، ڕێگ���ەدان بەگەش���ەو خۆپەخش���کردنی بیری توندڕەوی‌و سەلەفی شەڕێکە دژی هەموان ،داعش���ێکە لەن���اوەوە ،ئەگەر ئەم���رۆ حکوم���ەت‌و دامودەزگاکان���ی، رۆش���نبیران‌و ئازادیخ���وازان بەرانب���ەر بەمە بێدەنگبن ،بەدڵنیاییەوە س���بەینێ داعش���ێک لەناوەوە س���ەری حکومەت‌و حوکمڕانیی کوردی دەخوات‌و کۆمەڵگاش دەکات بەکۆمەڵگایەکی تاریک هاوشێوەی سۆماڵ‌و ئەفغانستان. لەم نوس���ینەدا لەس���ەر گوتاری ئەو م���ەالو بانگخواز و دکتۆرانە ڕاناوەس���تم کە بەتون���دڕەو و خاوەن هزری توندوتیژ
ڕوناکبیر ڕوناکبی���ر :چاالکێک���ی کارای کۆی ب���وارە فرەڕەهەندەکان���ی ژی���ان‌و کۆمەڵ���گاو چاودێرێکی س���ەربەخۆی بەرژەوەندیی���ە گش���تییەکان‌و خاوەنی گوتاری خۆو ڕێژەخوازو ڕەخنەگرێکی هۆشیاری دەس���ەاڵت‌و دەوڵەت‌و هەمو هێزێک گوتارو خ���اوەن بەرژەوەندییە تایبەتەکانە .پارێزەرێکی کاراو ڕاشکاوی دۆخ���ی دیموکراس���یو لەهەمانکات���دا ڕەخنەگرێکی بابەتییانەو ڕاش���کاوانەی ئ���ەم دۆخەیە .سەوداس���ەری ئازادیو دادوەری کۆمەاڵیەت���یو دیموکراس���ی، بێ لێکدانەوەی حیزب���یو ئایدۆلۆژی‌و دور لەگوت���اری چیرۆکە زەبەالحەکان. خاوەن پرسی بونیادی‌و بەپرۆژەکردنی ئ���ەم پرس���انە لەئاق���اری گش���تیی کۆمەڵ���گادا .ئازادیی‌و دیموکراس���ییو دادوەری���ی کۆمەاڵیەتی لەمانای ڕەهای خۆیانداو دور لەبازنەو ش���رۆڤەی هەمو دیسکۆرس���ە زاڵ‌و بەگوتاربوەکان کە هەرکام بە پێی خاڵی ناوەندیی‌و چەقی خۆیان دەیناسێنن .خوێندنەوەی هەمو چەقەکان‌و بەزاندنی هۆش���یارانەی ئەم کات ،ش���وێن‌و ن���اوەرۆك ک���ە حیزب چەق‌و ناوەندانەیە .ئامڕازی کاری ئەم پەیوەستی خۆیان دەکەن سێ ڕوبەرن کە دەخوازن حیزب لەئاقارەکانی ئازادیو بونەوەرە بێگومان ڕەخنەیە. س���ەرەکیترین ئەرکی ڕەخنە هێنانە دیموکراس���یو دادوەریی کۆمەاڵیەتیدا بەرباسی هەمو پیرۆزەکان‌و دابەزاندنیان مامەڵەیەکی بەرامبەر لەگەڵ ڕوناکبیر ب���ۆ بەردەس���تبونی خوێندن���ەوەو بکات .دیارە حیزب س���ەرەڕای ئەوەی لێکدانەوەو دەربازکردنیانە لەوەس���تان دەخ���وازێ ئاراس���تەی هەرەگرنگ���ی لەس���ەروی ئەقڵ‌و ڕەخن���ەوە .دەکرێ چەمکە گرنگەکانی ئازادیو دادوەریی‌و بڵێی���ن ئامرازی ڕەخنە ،وەس���تانێکی دیموکراس���ی بگرێت؛ ب���ەاڵم مەکۆی ئاوەزمەندانەو هۆشیارانەی ئەقڵە لەسەر سەرنج‌و مایەییبونی بەدەستەوەگرتنی هەمو دیاردەکانی بون‌و ژیان‌و هەروەها دەسەاڵتە .لەڕەوەندی ئەم پرۆسەیەدا هەمو ئەو چەمکانەی کە بەها گشتی‌و هێندەی خوازیاری گرتنی دەس���ەاڵتە نرخە مێژویی‌و کولتورییەکان بەجۆرێ هێن���دە مەی���ل لەچاکس���ازی‌و هەراو لەجۆرەکان بەدەوریان���دا خەرمانەیان دیموکراتیزەکردنەوەی نییە .دەسەاڵت داوەو لەس���ەرو ڕەخن���ەوە ڕامانێک���ی س���یفەتی دەستبەس���ەراگرتنی هەمو هۆش���یارانەی ئەقڵ���ەوە ڕایانگرتون .ڕوب���ەرو ئاقارەکانە ،ل���ەم ڕوبەرانەدا لەهەم���و ئەمان���ەش گرنگت���ر ڕەخنە ڕوناکبی���ر ی���ەک ل���ەو بابەتانەیە کە پرس���یارە لەهەمو بونەکان کە دەکرێ دەکەوێتە بەرپالری دەس���تەمۆکردن‌و وانەبن ،یا بونیان بەجۆرێک لەجۆرەکانی دەستبەسەراگرتن .ڕوبەڕوبونەوەی ئەم تردا گونجاوە .کە وابو دەتوانین بڵێین بونەوەرە بێقەرارە واتە ڕوناکبیر لەهەمو ڕەخنە دەرچونە ن���ەک تەنیا لەدۆخی ئاق���ارە س���ەرەکییەکانی ژیاندا لەگەڵ ئێس���تا ،بەڵکو دەرچونە لەدۆخێک کە دەس���ەاڵت وەفاداری بەدیموکراس���یو ڕەنگە جێکەوتویی مێژویی یا کولتوری ئازادیی ڕاس���تەوخۆ ئازاردانی حیزب‌و یا....هت���د یان هەی���ە .ڕونە دەرچون دەس���ەاڵتە .ئەمە پێناسەی دەسەاڵتە زاناتوفیق به‌گ لەئێس���تاو پێکهات���ەی خوپێوەگیراو کە ئاستانەی ڕاگرتن‌و ڕەخنەی کەمەو لەزۆر بەستێندا شڵەژان دێنێت .هەمو هەمیشەو بەهەمو میکانیزمەکان هەوڵی یه‌کێ����ک له‌شکس����ته‌کانی فۆڕم����ی نوێیەک لەگەڵ خۆی ئازارو شڵەژانێک ئ���ارام‌و بێدەنگکردنی ڕوناکبیر دەدات .سیاس����ی له‌رۆژهه‌اڵت����داو به‌تایبه‌تی دێن���ێ .هی���چ نوێبونەوەیەکی���ش بێ لەواڵتی ئێمەدا چون دەس���ەاڵت بەمانا له‌کوردس����تان وه‌ک به‌رئه‌نجام����ی ڕەخنە نەبوە .کەوابو ڕەخنە خۆش���ی کالس���یکەکەی نەڕەخساوەو بە دەست به‌ش����ێک له‌و سیسته‌مه‌سیاسییه‌که یەک لەو ب���ون‌و دیاردەیانەیە کە هەر نەهات���وە؛ ئ���ەم ملمالنێی���ە کەوتۆتە له(شه‌رق)دا کاری پێده‌کرێت بریتییه هەنوک���ە نوێیەو مەودا یا مافی ئەوەی نێ���وان حی���زب‌و ڕوناکبی���رەوە .لەم له‌مه‌حفبونه‌وه‌ی تواناو مه‌هاراته‌کانی نییە بەهیچ بەهانەیەک خۆی لەڕەخنە دۆخەماندا پەسەندە کە حیزب یا هەر ئه‌ندامی حی����زب له‌نێو خودی حیزب دەرباز کات‌و سەروتر بزانێت .داهێنانی ئەو دەس���ەاڵتەی کە دەیناسین هەوڵی خۆیدا،دژایه‌تی کردنی ئه‌ندام نوخبه هیچ دەق���ێ ب���ۆ بەپیرۆزکردنی خۆی ڕوبەڕوبون���ەوەی بزاوت���ی ڕوناکبیریی له‌نێو ئورگانه‌کانیدا فه‌راهه‌م نه‌کردنی یا دیاردەی���ەک نییە ،بەتایبەتی دەقی نەبێت‌و ڕوناکبیریش وەک بەریان دەبێ فه‌زای����ه‌ك که بتوانێ����ت ڕۆڵی ئه‌رێنی ڕەخنەیی .کە وابو هەمو ڕەخنەکانیش لەڕەوت‌و ڕەوەندە بگات .شان بەشانی خ����ۆی ببینێ ب����ۆ داهات����وی فۆڕمی شیاوی ڕەخنەکردنن .ش���ڵەژاو نەبین حیزب بزاوت���ن‌و خاوەنی پڕۆژەبونە کە سیاسی گوڕانکارییه بنچینه‌ییه‌‌کانی، ل���ەوەی دەقە ڕەخنەیی���ەکان جارێکی دەتوانن خزم���ەت بەقۆناخی ئێس���تا بۆیه به‌هیوام ئه‌م بابه‌ته سه‌ره‌تایه‌ك هەراوبونی دیموکراسی سەقامگیربونی بێ����ت بۆ دروس����تکردنی گفتۆگۆیه‌کی دیکە دەکەونەوە بەر ڕەخنە. عه‌قاڵنی له‌نێوان ملمالنێکانی نه‌وه‌ی بەکورتی ڕوناکبیر ئەو بکەرە کارایەیە ڕێژەی ئازادی بکەن. هەمو فەزیلەتی حیزب بارگاونەکردنی ن����وێ‌و نه‌وه‌ی کۆنداو‌ش����کاندنی ئه‌و کە لەئاقاری گش���تیدا بەهۆشیارییەوە شان دەداتە بەر بەرپرسیارێتییە مرۆیی‌و ئازادیی���ە بەحیزبایەت���یو ملدان���ە بۆ به‌ربه‌س����تو به‌س����ته‌ڵه‌که بێ����ت که ڕەوشتی‌و مێژویی‌و کۆمەاڵیەتییەکانەوەو مامەڵەیەکی ئازاد لەم ڕوبەرانەدا لەگەڵ له‌الیه‌ن نه‌وه‌ی ک����ۆن ئاماده‌ده‌کرێت لەئاس���تیاندا هەڵسوکەوتێکی بەوەاڵم‌و بەریان���ی ڕوناکبی���ری .بەحیزبیکردنی ب����ۆ پێشنه‌خس����تنی ڕۆڵ����ی ئه‌ندامی ئازادیو دیموکراس���یو مانا بەرزو بەها گه‌نج‌و به‌توان����ا له‌نێو داموده‌زگاکانی بەرپرسانە دەکات. گش���تییەکانی ژیان لەڕاستیدا کوشتنی حیزبی رۆژهه‌اڵتی‌و به‌تایبه‌تی حیزبی فەزیلەتی کاری سیاسیو حیزبایەتییە کوردی����داو خه‌فه‌کردنی����ان به‌ه����ه‌ر حیزب ڕون���ە کە حی���زب وەک دیاردەیەکی کە دەبێ حیزب خۆی لێ ببوێرێت .بێ جۆرێك بێ����ت .پێموای����ه کردنه‌وه‌ی کۆمەاڵیەتی لەزەمەندا دەخولێت‌و سەر پرۆژەیی‌و پاشکۆبونی حیزب‌و نەبونی ده‌رگای ئه‌رگۆمێنتێک����ی عه‌قالن����ی هەڵدەدات .ئ���ەم دیاردەیە وەک هەمو گوتاری دیاریکراو لەبەریانی ڕوناکبیرو ب����ۆ تاوتوێکردن����ی بابه‌ت����ی توان����او دیاردە کۆمەاڵیەت���یو مێژوییەکانی تر الی ڕوناکبیر دیس���انەوە نەزۆککردنی به‌رنامه‌ی سیاسیو ریفۆڕمی حیزبی، ماناو ناوەڕۆک‌و پێکهاتەی پەیوەس���ت کاری ڕوناکبی���ری‌و بەش���خوازی پێویس����تی به‌ئیقاعێکی لێکتیگه‌یشتن هه‌ی����ه‌له‌نێوان نه‌وه‌ی ک����ۆن‌و نوێدا، بەش���وێن‌و کاتەوەیە .هەر سێکوچکەی شەرمێونانەیە لەحیزب‌و دەسەاڵت.
فاتیح شارستێنی ئەم پرۆسەی تەکفیرکردن‌و پێیوایە سفوریی یان بێ سەرپۆشیی پەالماردانی ئازادیی‌و بەدیینیکردنی ئافرەت هاوشانە هەمو بوارەکانی لەگەڵ دزی‌و ژیان ،پرۆسەیەکە زیناو هاوبەشی بەئاشکرا لەبەرچاوی پەیداکردن دامودەزگاکانی بۆ خودا، حکومەت‌و نوخبەی بەمەش تیرۆری ڕۆشنبیرو بزوتنەوەی کۆمەاڵیەتی‌و ئەخالقی کەسایەتی ئازادیخوازی ژنانەوە ژنی سفور دەکات بەڕێوەدەچێت بەناوبانگن ،بەڵکو لەسەر وتاری یەکێک لەو مەالیانە ڕادەوەستم کە الی زۆر کەس وەک مەالیەکی میانڕەو دەناسرێ ،ئەویش مەال فاتیح شارس���تێنییە ،لە گرتەیەکی ڤیدیۆیدا کە بەش���ێکە لەوتاری هەینی، م���ەال فاتی���ح لەڕێگ���ەی تەکفیرکردنی کچانی سفورەوە نیوەی کۆمەڵگای ئێمە تەکفیر دەکات ،ئەو هێرش���ەی ئەم مەال فاتیحە دەیکاتە سەر ژنانی بێ سەرپۆش لەڕاس���تیدا توندڕەوترین‌و دواکەوتوترین مەالی س���ەر ئەم گۆی زەوییە ش���تێکی زیاتر ل���ەوەی نەک���ردوەو نەوتوە ،هیچ کاتێک ن���ە زەرقاوی‌و نە ق���ەرزاوی ،نە داعش‌و ن���ە قاعیدە ،نە س���عودیە و نە س���ۆماڵ ،لەمە زیاتری���ان نەوتوەو لەمە زیاتریشیان لەکۆمەڵگا نەویستوە. فاتیح شارس���تێنی ،تەواوی وتارەکەی بۆ باسکردنی پەالماردانی ئافرەتی سفور تەرخانکردوە ،واتە باسکردنی ئەم بابەتە تەنها زیادەڕەوییەک���ی زمانەوانی نییە، بەڵک���و کارێکی بەرنامە ب���ۆ داڕێژراوەو پێش���تر خۆی بۆ ئامادە کردوە ،فاتیح شارستێنی سەرەتاو کۆتایی وتارەکەی پەالماردانێکی بێوێنەی ماف‌و کەرامەت‌و ئەخالق���ی ژنە ،لێرەدا بەکورتی لەس���ەر چەن���د بڕگەیەک���ی کەم���ی وتارەک���ە ڕادەوەستم:
یەک���ەم :فاتی���ح شارس���تێنی ه���ەر لەسەرەتای وتارەکەدا تەکفیری ئافرەتی س���فور دەکات‌و دەڵێ���ت ئافرەت���ی س���فور ئیعالنی حەرجی ک���ردوە لەگەڵ خ���وادا ،ئافرەت���ی س���فور بەئاش���کراو بەڕاگەیەن���راوی ش���ەڕ لەگ���ەڵ خ���وادا دەکات ،بەم���ەش مانایەک���ی بۆ ئازادی ژن لەبواری هەڵبژاردنی جلوبەرگپۆشین نەهێش���تۆتەوە ،بەڵک���و لەڕێگ���ەی تەکفیرکردنی ئافرەتی سفورەوە تەکفیری نیوەی کۆمەڵگای ئێمەی کردوە. دوەم :فاتیح شارستێنی پێیوایە سفوریی یان بێ سەرپۆش���یی ئافرەت هاوش���انە لەگەڵ دزی‌و زیناو هاوبەشی پەیداکردن بۆ خودا ،بەم���ەش تیرۆری کۆمەاڵیەتی‌و ئەخالقی کەس���ایەتی ژنی سفور دەکات، شارستێنی دەڵێت سفوریی لەگەڵ دزی‌و حیزی یەک حس���ابە ،ئافرەتێک دز بێت، زیناک���ەر بێت کەس نایەوێ���تو نایکات بەبوکی ماڵی ،س���فوریش هەروایە ،ئەمە جگە لەوەی جارێکیتر پێداگیری دەکات لەس���ەر بەکافرکردنیان‌و بەوەی سفوریی وەک هاوبەش پەیداکردن وایە بۆ خوداو مرۆڤ پێی کافر دەبێت. سێیەم :مەال ڕو دەکاتە ئافرەتی سفورو دەڵێت(ش���ایانی ئەوەیە ب���ەر لەعنەتی خواو ئیمانداران بکەوێت) لەشیکردنەوەی
ئ���ەو فەرمودان���ەی م���ەال هێناویەت���ی ئافرەتانی س���فور مەلعونن‌و پێویس���تە نەعلەتیان لێبکەن ،چونکە خوا نەعلەتی لێک���ردون ،بەم���ەش ئ���ەم مەالیە نەک بەتەنها گەورەترین تیرۆری مەعنەوی دژ بەکەسایەتی ژنان ئەنجام دەدات ،بەڵکو بەئاش���کرا هانی هەمو ئیمانداران دەدات دژ بەژنانی س���فور بوەس���تنەوە ،هانی ب���اوکان‌و براکانی���ان دەدات ماڵەکانیان بکەن بەدۆزەخێک بۆ ژن. چ���وارەم :مەال لەس���ەر مینب���ەرەوەو لەبەرچ���اوی ه���ەزاران کەس���دا دەڵێت ئافرەتانی س���فور مونافیق���ن ،خراپترین ئافرەت���ان ئەو ئافرەتانەن کە س���فورن، دواتریش مەال رێنمای���ی گەنجان دەکات ک���ە خۆی���ان بپارێ���زن لەئافرەتێک کە سافیرەیەو نەعلەتی لێکراوە ،پاشان باس لەزۆریی ڕێژەی تەاڵق دەکات‌و دەڵێت ئەو ژنانەی تەاڵق دراون هەمویان مونافیقەن، ئی���دی نازانم دەبێت چ س���وکایەتییەک لەمە گەورەتر بێت کە ئەم مەالیە بەژنی کوردی دەکات. پێنجەم :ئافرەتی سفور السایکردنەوەی گاورو جولەکەیە ،س���فوریی جاهیلیەتە، ئەهلی ئاگرو دۆزەخە. ئەو چەند خاڵەی سەرەوە نمونەیەکە لەتەکفیرکردنی هەمو کۆمەڵگا لەڕێگەی تەکفیرکردنی ژنانەوە لەالیەن مەال فاتیح شارس���تێنییەوە ،ئەو وتارە لەڕاس���تیدا لوتکەی س���وکایەتییە بەژن ،ئەوپەڕی تیرۆرکردن���ی کەس���ایەتی‌و پێگ���ەی کۆمەاڵیەت���یو ئەخالق���ی ژن���ە ،زیات���ر لەهەمو ئەوانەش لێدانێکی کوش���ندەیە لەکۆمەڵ���گای ک���راوەو ف���رە کولت���ورو فرەبەه���ا ،ئەوەی ئەم مەالی���ە دەیکات لەتەکفیرکردن���ی کۆمەڵ���گا لەڕێگ���ەی تەکفیرکردنی ژنان���ەوە ،ناوبردنی ژنانی سفور به‌دوژمنی خواو فاجیرو مونافیق‌و مه‌لع���ون‌و کافرو زۆری تر ...کوش���تنی هەمو خەونێکە بەکۆمەڵ���گای مەدەنی‌و کراوەو پلورالیس���تەوە ،کۆمەڵگایەک کە ڕێز لەم���اف‌و ئازادی هەم���وان بگیرێت، ئەوەی مەال فاتیح شارس���تێنی لەبارەی ئافرەتی سفورەوە وتی هەمان ئەو شتەیە کە داع���ش خەونی پێوەدەبینێت ،داعش بەتەنها ئەو دوژمنانە نین کە سەنگەریان لەکوردو پێشمەرگە گرتوە ،بەڵکو هەمو هێزو دەنگێکی ئایینی تەکفیری داعشە، ئەو ئاییندارەی ئەخالق‌و ئیمان لەس���ەر خ���ۆی تاپۆ دەکات‌و ژنانێ���ک کە لەبیرو ڕەفت���ارو ج���ۆری ژیاندا ل���ەو جیاوازن، بەکافرو مونافیق‌و مەلعون‌و فاجیرو فاسید لەقەڵەم دەدات لەڕاستیدا داعشێکە زۆر مەترسیدارترە لەو داعشەی کە ڕوبه‌ڕومان وەستاوە ،داعشێکە لەناوەوە ،فاشیزمێکە هەڕەشە لەهەموان دەکات .
زیره‌کیی له‌نێو حیزبدا له‌هه‌مان کاتدا پێویستمان به‌ئیراده‌ی لێكتێگه‌یش����تنه‌که ببێته هه‌وڵێک بۆ تێپه‌راندن����ی ملمالنێکان����ی نێوانیان، که‌ئێس����تا به‌داخه‌وه‌بوه‌ته‌مۆدێلێك ب����ۆ دورخس����تنه‌وه‌ی ئه‌ندامی زیره‌ك یان به‌توانا له‌نێوان حیزبی سیاس����ی ک����وردی‌و‌‌ئه‌م����ه‌بوه‌ته‌س����یمایه‌کی نه‌گ����ۆڕی عه‌قڵێت����ی زۆرب����هی زۆری حیزبه‌کان����ی ناوچ����هی رۆژه����ه‌اڵت. بۆ زیات����ر قوڵبون����هوهو هۆکاره‌کانی شکس����تی سیاس����هت ی����ان حیزب����ی ک����وردی له‌کوردس����تاندا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ دروس����تکردنی وه‌همێکی خه‌یاڵی به‌رامب����ه‌ر به‌ئه‌ندامی به‌تواناو خاوه‌ن سه‌لیقه .چۆنکه هه‌میشه الی به‌شێکی زۆری نه‌وه‌ی ک����ۆن جۆرێك له‌وه‌همی وه‌رگرتن یان خلیس����کاندنی ده‌سه‌اڵت یان وه‌رگرتنی کورسی عه‌رش له‌الیه‌ن نه‌وه‌ی نوێ بۆ خۆیانیان دروستکردوه. ک����ه‌دی����اره‌ئه‌مه‌الی به‌ش����ێکی زۆر له‌نه‌وه‌ی کۆن که خاوه‌نی قبوڵکردن نی����ه ،چونک����ه‌له‌بنچین����ه‌دا پۆنت����ه زانس����تیه‌کانی دروس����تبونی حیزبی سیاس����ی الی فۆڕمی سیاسی کوردی بونی نیه ،بۆیه هه‌ر ده‌ستاوده‌س����ت کردنی ده‌سه‌اڵتێك له‌نێو حیزبدا یان هه‌ر گۆڕانکاریه‌ك ی����ان به‌رزبونه‌وه‌ی هه‌ر ئه‌ندامێکی حیزب ده‌بێت چاوه‌ڕیێ (مه‌رحه‌مه‌ت����ی) به‌رپرس����یك ی����ان رابه‌رێك بیت بۆ وه‌رگرتنی پۆس����تێك یان به‌رپرس����یارتیه‌ك ک����ه‌‌دیاره‌ئه‌م
شکستی سیاسه‌ت هه‌میشه حیزب یان حیزبی کوردی له‌وه‌زیفه‌سیاسی‌و ئه‌خالقییه‌که‌ی الده‌دا له‌کوردستاندا بهشێوهی کارگه‌یه‌کی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌بۆ دروستکه‌ری کۆمه‌ڵێ دروستکردنی وه‌همێکی خه‌یاڵی مێگه‌لی حیزبی به‌رامبه‌ر به‌ئه‌ندامی لێدێت که خاوه‌نی هیچ ئیراده‌یه‌کی به‌تواناو خاوه‌ن تایبه‌تی خۆیان نین سه‌لیقه ج����ۆره ماکانه ی����ان که‌ڵکه‌بونی ئه‌م جۆره(غی����ره نه‌رینیانه) ده‌رئه‌نجامی خێری لی نابینرێت ،هه‌میش����ه حیزب له وه‌زیفه سیاس����یو ئه‌خالقییه‌که‌ی الده‌دا به‌ش����ێوه‌ی کارگه‌یه‌ک����ی دروستکه‌ری کۆمه‌ڵێ مێگه‌لی حیزبی که خاوه‌نی هیچ ئیراده‌یه‌کی تایبه‌تی
خۆیان نین‌و‌هیچ سه‌لیقه‌یه‌کی سیاسی بونیادگه‌رایی له‌نێو فیکرو ئایدیاکانیاندا بون����ی نیه ،ته‌نها وه‌ک����و به‌رخۆرێکی ئیس����كگران په‌روه‌رده ده‌بین ،ده‌بینه کاره‌کته‌رێکی خراپ له‌سه‌ر جه‌سته‌ی حی����زب‌و کادری نوخب����هو ئه‌ندام����ی زیره‌ک‌و پڕ مه‌هارات.
ته‌ندروستی tandrostyawene@gmail.com
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
رێگا بۆ نه‌هێشتنی بۆنی ناخۆشی له‌ش ئارهقهكردنهوه یه‌كێكه له‌كێش���ه‌كان ی گه‌نجان‌و ره‌نگ ه توش ی ق���ورس نه‌بێ چونك ه ئه‌و بۆنانه له‌گه‌ڵ ئاره‌قه‌كه یه‌كده‌گرن‌و ناره‌حه‌تیان بكات به‌بۆنه ناخۆشه‌كه‌ی بێت یاخود به‌ته‌ڕكردن ی پ���اش چه‌ند كاتژمێرێك له‌خۆش���تن بۆنی ناخۆش دروس���ت جله‌كان بێت .س���ایتی( )DWئه‌ڵمانی ئاماژه به‌وه‌ده‌كات ك ه ده‌كه‌ن. ره‌نگه پاكوته‌میزیی‌‌و هه‌ندێ جۆری خواردن‌و ته‌مه‌ن ی الوێتی‌‌و .4وه‌رزش كردنی به‌رده‌وام ه���ه‌رزه‌كاری كه زیاتر ئاره‌قه‌ی ژێر ب���اڵ ده‌ڕژن‌و گۆڕانكاری ه هۆرمۆنیی���ه‌كان گرنگترین هۆكاره‌كانی زی���اد ئارهقهكردنهوه وه‌زرشكردن زۆر پێویس���ته به‌تایبه‌ت ی ئه‌گه‌ر به‌پرۆگرامێك ی به‌رده‌وام بكرێت ئه‌و كات ه ده‌بێته هۆی رێكخس���تنی كردار ی بێت. ئاره‌قه‌كردنه‌وه‌ی له‌ش. .1خۆشتن .5خواردن ئه‌و كه‌سانه ی كێشه‌ی زیاد ئاره‌قه‌كردنه‌وه‌یان هه‌یه پێویست ه رۆژانه خۆیان بش���ۆن ،به‌تایبه‌ت ی له‌پاش ههس���تان له‌خه‌و هه‌ندێ خواردن ده‌بنه هۆ ی دروستبون ی بۆنی ناخۆش ی له‌ش راس���ته‌وخۆ چونكه گه‌ردیله‌ی ئاره‌قه زیات���ر له‌كاتی خه‌ودا ئه‌و خواردنان���ه‌ش بریتین له‌به‌ه���ارات‌و زۆر خواردنی قاوه‌و سیرو پیاز. دروست ده‌بێ. .6هۆرمۆنه‌كان .2رۆژانه جله‌كانت بگۆڕه خۆش���ۆردن‌و به‌كارهێنان ی بۆن ی نه‌هێش���تنی ئارهقهكردنهوه زیاد ئارهقهكردنهوه له‌كاتی دوگیانی ئاس���اییه‌و پێست له‌و به‌ته‌نها چاره‌س���ه‌ر نیی ه ب���ۆ نه‌هێش���تن ی گرفته‌كه ،چونك ه ماوه‌یه زیاتر هه‌ستیاره ،هه‌ربۆیه شاره‌زایان ده‌ڵێن پێویست ه گه‌ردیله‌ی ئاره‌قه ده‌نوس���ێ به‌جل���هوه ئه‌مه‌ش ده‌بێته هۆ ی ئه‌و بۆنانه‌ی ئ���هو ماوه‌ی ه به‌كارده‌هێنرێ���ن هیچ كحولێكیان دروس���تبون ی بۆنی ناخۆش .هه‌ر بۆی ه پێویسته رۆژان ه جل ی تیانه‌بێت .هه‌روه‌ها هۆرمۆنه‌كان ده‌بنه هۆی زیاد ئاره‌قه‌ڕشتن له‌ژناندا به‌تایبه‌ت ی ئه‌و ماوه‌یه ی پێش وه‌ستانی سوڕی مانگان ه ژێره‌وه‌و گۆره‌وی بگۆڕدرێن. چونك ه له‌و ماوه‌یه ئاره‌ق ه زۆر ده‌كرێته‌وه پله‌ی گه‌رمای له‌ش به‌رز دهبێتهوه به‌هۆی گۆڕانكاریه هۆرمۆنیه‌كانه‌وه .هه‌ربۆی ه .3بۆن ی توند باشتروای ه ئه‌و بۆنه ی به‌كار ی ده‌هێنیت بۆ نه‌هێشتن ی ئاره‌ق ه پێویسته له‌و قوناغه زیاتر بایه‌خ به‌پاكوخاوێنی بدرێت.
دارچین بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشیی دارچی���ن به‌یه‌كێك له‌و خۆراكه سروش���تیانه داده‌نرێ���ت ك��� ه ده‌كرێت س���ودی زۆری هه‌بێت ب���ۆ نه‌خۆش���ییه‌كان ،هه‌ربۆیه شاره‌زایانی بواری خۆراك باس له‌چه‌ند سودێكی خواردنه‌كه‌ی ده‌كه‌ن. دارچی���ن م���ادده‌ی .1 دژه ئۆكس���انی تێدای���ه ك���ه ل���ه‌ش ده‌پارێزێ���ت له‌ج���ۆره گه‌ردیله‌یه‌ك���ی كیمیای���ی كه ده‌بێته هۆی له‌ناوچونی شانه‌ی له‌ش. كاتێك ل���ه‌ش به‌هه‌ر .2 هۆكارێك توشی هه‌وكردن ده‌بێت باش���تروایه دارچی���ن بخورێت چونكه دژه هه‌وكردنێكی باشی تێدایه.
هت ه ب ی تای کان ه‌یه‌ک شیه ۆش خۆ گ ه‌ن ه ب
پرسیاری نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك
ی دوگیانی سێكس له‌كات
له‌بری پۆتوكس ئه‌مانه به‌كار بهێنه بون���ی رومه‌تێك���ی پ���ڕو جوان‌و سه‌رنجڕاكێش خه‌ونی زۆرینه‌ی خانمانه ،ئه‌م���ه‌ش وایكردوه ك���ه زۆربه‌ی خانم���ان په‌نا بۆ پۆتۆكس ب���ه‌رن ،به‌اڵم به‌پێی ش���اره‌زایانی بواری جوانكاری���ی ده‌كرێ���ت به‌گی���راوه‌ی سروش���تی رومه‌تێك���ی هاوش���ێوه‌ی پۆتۆكست ده‌ستكه‌وێت.
نه‌خۆش :بونی خوێن له‌كاتی سێكس ی ی له‌كۆتای مه‌ترس���یداره بۆدوگیان سكپڕیی؟ دكتۆر :زۆرجار نه‌خێر ،خوێنی كه‌م ی هه‌ندێ ج���ار ده‌بێت ئه‌ویش به‌هۆ ی ئ���هوهی مولوله‌خوێن���ه‌كان له‌مل��� ی منداڵ���دان زۆرن به‌تایبه‌تی له‌مانگ كۆتایی س���كپڕیی .به‌اڵم هه‌رباشتر وای���ه نه‌خ���ۆش ئ���ه‌م حاڵه‌ت���ه بۆ پزیشكه‌كه‌ی باس بكات. نه‌خ���ۆش :ئای���ا راس���ته س���ێكس یارمه‌تیده‌ره بۆ له‌دایكبونی منداڵ؟ دكت���ۆر :بۆ س���ه‌ره‌تای س���كپڕیی، ێ حاڵه‌ت نه‌بێت نه‌خێر .ته‌نها له‌هه‌ند كه ئه‌ویش پزیش���ك بڕی���ار ده‌دات. به‌اڵم ب���ۆ كۆتایی س���كپڕیی به‌ڵێ، ی پرۆستا سودی هه‌یه چونكه مادده ی پیاو ك ه گالندی���ن هه‌یه له‌س���پیرم منداڵدان چاالك ده‌وروژێنێت ده‌بێت ه هۆی له‌دایكبونی منداڵ. ی نه‌خۆش :س���ێكس له‌كاتی دوگیان ی هه‌وكردن‌و كه‌ڕو له‌ناو ده‌بێته ه���ۆ
له‌ش‌و زیان به‌كۆرپه‌له ده‌گه‌یه‌نێت؟ ێ جار به‌ڵێ هه‌وكردن دكت���ۆر :هه‌ند دروس���تده‌كات م���ه‌رج نی��� ه هه‌مو هه‌وكردنێ���ك مه‌ترس���یدار بێ���ت، به‌اڵم هه‌ندێ ل���هو هه‌وكردنانه وه‌ك كالمیدی���او هیربس زیان���ی هه‌یه بۆ كۆرپه‌ل ه . ی ی س���كپڕی نه‌خۆش :ل���ه‌چ كاتێك نابێت سێكس بكرێت؟ دكتۆر :ئه‌گه‌رهاتو كێش ه له‌وێاڵشه‌ك ه هه‌بو پچڕابو ی���ان هاتبوه‌خواره‌وه، ی یان ئه‌گه‌ر هاتو كه‌س���ه‌ك ه نه‌خۆش ی هیرب���س یان ه���ه‌ر نه‌خۆش���ییه‌ك سێكسی گوێزراوه‌ی هه‌بو. ی نه‌خۆش :راس���ته دوگیانی ئاره‌زو سێكسی نایه‌ڵێت؟ ی دكتۆر :نه‌خێر ئهوه هیچ بنه‌مایه‌ك زانس���تی نیه ،به‌اڵم زۆرج���ار ژنان له‌وم���اوه دوگیانی���ه زۆر بای���ه‌خ به‌جوان���كاری خۆیان ناده‌ن هه‌ربۆی ه ی ئه‌مه‌ش واده‌كات كه هاوس���ه‌ره‌كه ی بنوێنێت به‌رامبه‌ری. سارد
15 ئاژار
گیراوه‌ی لیمۆ كه‌وچكێكی بچ���وك ئاوی لیمۆ له‌گ���هڵ كه‌وچكێك���ی هاش���ێوه هه‌نگوی���ن تێك���هڵ بكه‌و پاش���ان كه‌وچكێك���ی بچ���وك خوم���ره‌و دو كه‌وچك ماس���ت ،هه‌مو ئه‌م پێكهاتانه تێك���هڵ به‌ی���ه‌ك بك���هو بیخه‌ره س���ه‌ر ده‌موچاوت بۆم���اوه‌ی نیوكاتژمێ���ر ،دواتر به‌ئاوی شله‌تێن بیشۆ. تێكه‌ڵه‌ی ڕه‌شكه كه‌وچكێ���ك ڕه‌ش���كه‌ی هاڕاوه بخ���ه‌ره تۆزێك ئاوه‌و‌ه بیخه‌ره س���ه‌ر ئاگرێكی كز بۆ ماوه‌ی 5خوله‌ك .پاشان ئه‌و گیراوه‌یه دابنێ تاوه‌كو سارد دهبێتهوه ،دواتر تۆزێك خومره بخه‌ره گیراوه‌كه‌وه ،له‌ده‌موچاو بده‌و پێی بش���ێله به‌سه‌ری په‌نجه‌كان���ت به‌ش���ێوه‌یه‌كی بازنه‌یی پاش���ان گیراوه‌كه‌ی پێبهێڵه‌وه بۆ ماوه‌ی 15خوله‌ك دواتر به‌ئاو بیشۆ. ئ���ه‌م گیراوانه دوج���ار له‌هه‌فته‌یه‌كدا دوباره‌بكه‌ره‌وه.
توێژینه‌وه‌كان باس .3 لهوه ده‌ك���ه‌ن كه په‌یوه‌ندیه‌ك ی باش هه‌یه له‌نێ���وان خواردنی دارچین���یو ئه‌گه‌ری توش���بون دڵ‌و به‌نه‌خۆش���ییه‌كانی مولوله‌كانی خوێن .چونكه ئه‌م جۆره به‌هارات���ه ده‌بێته هۆی كه‌مبونه‌وه‌ی رێژه‌ی كولیسترۆڵ‌و ترایگلیسراید له‌خوێنداو پاشان رێ���ژه‌ی په‌س���تانی خوێن كه‌م دهكاتهوه. تازه‌ترین توێژینه‌وه .4 ئه‌وه‌ی ده‌رخستوه كه دارچینی بۆ ئه‌و كه‌س���انه‌ی نه‌خۆش���ی شه‌كره‌ی جۆری دویان هه‌یه زۆر به‌سوده یارمه‌تی كه‌مبونه‌وه‌ی به‌رگری هۆرمۆنی ئه‌نس���ۆلین ده‌دات له‌له‌شدا.
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
شه‌هاده‌ی له‌وحه ی دكتۆره‌كان‌و دوكان ی به‌قاڵه‌كان م���رۆڤ كاتێ���ك ده‌چێت���ه دوكانێكی به‌قاڵ���ی چه‌ندی���ن تابل���ۆی جی���اواز ده‌بینێت ،سه‌یری هه‌رالیه‌كی دوكانه‌كه ب���كات ج���ۆره رازاندنه‌وه‌یه‌ك���ی پێوه دی���اره ،له‌س���ه‌ر هه‌ندێك له‌و ش���تانه تابلۆیه‌كی بچوك نوس���راوه كه نرخی كااڵو شمه‌كانی له‌سه‌ر دیاریكراوه ،هه‌ر یه‌كه له‌و كااڵو ش���مه‌كانه‌ش ئه‌گه‌رچی ل���ه‌ڕوی كوالیتیه‌وه ج���وان نه‌بن به‌اڵم به‌جۆرێ���ك به‌قاڵه‌ك���ه ڕازاندویه‌تیه‌وه تاوه‌كو سه‌رنجی موشته‌ریه‌كانی بۆخۆی رابكێشێت. ی���ان كاتێك به‌ناو ب���ازاڕی به‌قاڵه‌كاندا گوزه‌رێ���ك ده‌كه‌یت چه‌ندی���ن خه‌ڵك به‌هاواركردن بێت یاخود به‌تابلۆیه‌ك كه به‌قه‌ڵه‌مێك وه‌ك ئه‌وه‌ی ره‌نگی لێبدرێت نوسینێكی سه‌رنجڕاكێش ده‌بینیت ،كه زۆرجار نرخی كااڵكه‌و هه‌ندێك جاریش چه‌ند وش���ه‌یه‌كی كورت له‌سه‌ر میوه‌و خواردنه جیاوازه‌كان دانراوه ،مه‌به‌ست له‌و هاواركردن و نوسینی تابلۆیانه له‌و ج���ۆره بازاڕانه‌دا دوباره به‌مه‌به‌س���تی سه‌رنجڕاكێشانی مشته‌ریه‌كانیانه. ئه‌گ���ه‌ر پیاس���ه‌یه‌ك به‌نێو ش���ه‌قامی ئ���ۆرزدی س���لێمانیدا بكه‌ین ،س���ه‌رنج له‌تابلۆو نوس���راوی دكتۆره‌كان بده‌ین، ئه‌وه‌نده پس���پۆڕیی جی���اواز ده‌بینین كه نوس���راوه له‌سه‌ریان ،مرۆڤ سه‌ری س���وڕ ده‌مێنێت له‌وه‌ی كه نه‌خۆش���ی ئێمه رۆژێك ل���ه‌ڕۆژان بۆ بچوكترین تا قورسترین نه‌خۆشیی نابێت پێویستیان به‌سه‌ردانی ده‌ره‌وه‌ی وواڵت هه‌بێت! به‌اڵم مشتێك له‌نمونه‌ی ئه‌و خه‌رواره‌تان بۆ ده‌گێرم���هوه ،دكتۆرێكی هاوڕێم له‌م رۆژانه‌دا پێكه‌وه باسی ئه‌و نوسینانه‌مان كرد كه له‌س���ه‌ر له‌وح���هی دكتۆره‌كان نوس���راوه ،ئه‌و هه‌مو پسپۆڕه جیاوازه كه ده‌بینرێت ،ئه‌ویش چه‌ندین چیرۆكی سه‌یری ده‌گێڕایه‌وه. یه‌كێك له‌و چیرۆكانه ئه‌وه‌بو كه یه‌كێك له‌دكت���ۆره به‌ناوبانگه‌كان���ی من���دااڵن له‌شاری س���لێمانیدا له‌وه‌ته‌ی عه‌یاده‌ی كراوه‌ته‌وه تاوه‌كو ئێستا بۆ مانگێكیش دوكانه‌ك���هی دانه‌خراوه ،به‌اڵم له‌ماوه‌ی پێشوداو دوای هه‌فته‌یه‌ك دیارنه‌مانی‌و كاتێك هاتوه‌ت���هوه بۆردی عه‌یاده‌كه‌ی گۆڕیوه به‌ماجس���تێر لهب���واری ()... مندااڵندا. ئه‌ویش وتی منیش لێمپرسی زه‌حمه‌ت نه‌بێت تۆ مانگێك پێت له‌ش���ار نه‌بڕاوه له‌كوێ ئه‌م ماجستێره‌ت ته‌واوكردوه؟، له‌وه‌اڵم���دا وت���ی" ته‌نه���ا ئیمتحانێكم داوه ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت" ،له‌كاتێك���دا كه رۆیش���تون پرس���یاریان كردوه ئه‌و ئیمتحانه‌ی ئه‌و كه باس���ی لێوه كردوه ته‌نها خولێكی یه‌ك هه‌فته‌یی بوه! ئه‌گ���ه‌ر دكتۆره‌كانی ئێم���ه به‌پێی ئه‌و س���وێنده یاس���اییه‌ش بێت كه له‌كاتی وه‌رگرتن���ی بڕوانام���هی پزیش���كیدا س���وێندیان ده‌درێن لێپرس���ینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت ،روبه‌ڕوی لێپرسینه‌وه‌ی یاس���ایی‌و ئه‌خالقی ده‌بن���هوه ،چونكه كاری له‌وجۆره كه دكتۆره‌كان ده‌یكه‌ن سه‌ره‌ڕای ئهوه كه فێڵكردنه له‌زاكیره‌ی نه‌خۆش‌و كارێكی پیشه‌یی نائه‌خالقیه، فێڵكردنێك���ی گه‌وره‌ش���ه له‌زاكی���ره‌ی خۆیان. ئه‌مه له‌كاتێكدایه كه لێپرسراوێتی گهوره له‌ئه‌ستۆی لیژنه جیاوازه‌كانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی‌‌و سه‌ندیكای پزیشكاندایه، ك���ه پێویس���ته لێپرس���ینه‌وه‌ی جدی له‌هه‌مو ئه‌و پس���پۆڕیه‌تیانه بكرێت كه له‌س���ه‌ر بۆردی دكتۆره‌كان نوس���راوه، چونكه هه‌ندێك له‌و دكتۆرانه له‌رێگای فێڵكردن له‌زاكیره‌ی خه‌ڵكه‌وه ده‌یانه‌وێت مشته‌ری بۆ الی خۆیان رابكێشێن. ئه‌م جۆره ئه‌خالقی پیشه‌یه هاوشێوه‌ی ئ���هو ئه‌خالقیه‌ت���ه پیش���ه‌ییانه‌یه كه بازرگانه‌كان���ی ئێمه ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت به‌كه‌متری���ن كوالیت���یو به‌خراپتری���ن ئاس���ت كااڵو ش���مه‌كه‌كانیان ده‌هێننه هه‌رێمی كوردستانه‌وه ،ته‌نها ئامانجیش له‌بازاڕه‌كان���ی س���اغكردنه‌وه‌یه‌تی هه‌رێمدا. س���ه‌یره ئێم���ه میلله‌تی ك���ورد ته‌نها سیاس���یه‌كانی نین له‌به‌ره‌كانی جه‌نگ مرۆڤه‌كانی ئێمه ده‌كه‌نه قوربانی به‌ڵكو ئهوه هه‌ندێك له‌دكتۆره‌كانیشین له‌پێناو ده‌س���تكه‌وتنی بڕێك پاره‌دا ده‌یانه‌وێت نه‌خۆشه‌كانیان بكه‌نه قوربانی!
16
xwendn.awene@gmail.com
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
داواده‌کرێت پیشه‌ی سه‌رپه‌رشتیاریی گۆڕانکاریی تێدا بکرێت "ئیشی ئێستای سه‌رپه‌رشتیار ،کۆمپیوته‌رێک ده‌یکات" ئا :رێنوار نه‌جم به‌شێک لهمامۆستایان ناڕازین له‌ئیشی سه‌رپه‌رشتیاران‌و رایده‌گه‌یه‌نن که سه‌رپه‌رشتیاران ناتوانن له‌رێگه‌ی ئاماده‌بونی وانه‌یه‌ک له‌ساڵێکدا هه‌ڵسه‌نگاندێکی دروست بۆ مامۆستاکان بکه‌ن، سه‌رپه‌رشتیاری یه‌که‌می په‌روه‌رده‌ی رۆژئاوای سلێمانیش رایده‌گه‌یه‌نێت که به‌هۆی ئه‌وه‌ی سه‌رپه‌رشتیار چاودێره به‌سه‌ر مامۆستاوه ،مامۆستایان تانه‌و ته‌شه‌ری تێده‌گرن. ل����ه‌دوای روداوه‌ک����هی خوێندنگای کامه‌ران موکری ش����اری سلێمانییه‌و‌ه که سه‌رپه‌رشتیارێک هێرشیکرده سه‌ر دو مامۆستا ،جارێکی دیکه قسه‌کردن له‌سه‌ر پیشه‌و ئه‌رکی سه‌رپه‌رشتیاران ده‌ستپێده‌کاته‌وه. به‌ش����ێک لهمامۆس����تایان پێیانوایه که پێویسته به‌شێک له‌و ده‌سه‌اڵته‌ی ئێستا به‌سه‌رپه‌رش����تیاران دراوه که‌م بکرێته‌وه. ل����هو باره‌ی����هوه مامۆس����تا دیاری خالی����د ،به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند "نه‌ک هه‌ر ده‌س����ه‌اڵته‌کالنی ک����ه‌م کرێته‌وه، به‌ڵکو ده‌بێت کۆی سه‌رپه‌رش����تیاریی پێداچونه‌وه‌ی پێدا بکرێت ،ئیشه‌کانی دیاریی بکرێت به‌وردی ،سه‌رپه‌رشتیار به‌نوسراو کۆمه‌ڵێک ئه‌رکی هه‌یه ،به‌اڵم ئه‌مانه هیچی جێبه‌جێ ناکرێت". له‌نمونه‌ی ئه‌و ئه‌رکه نوس����راوانه‌ی سه‌رپه‌رش����تیار که جێبه‌جێی ناکات، ئ����هو مامۆس����تایه ده‌ڵێ����ت "یه‌کێک له‌هه‌ڵس����ه‌نگاندنی سه‌رپه‌رش����تیار بۆ مامۆستا له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی مامۆستاو قوتابییه‌کانیه‌تی ،سه‌رپه‌رش����تیارێک نیی����ه ل����ه‌م کوردس����تانه‌دا بزانێ����ت په‌یوه‌ندی نێوان قوتابیی‌و مامۆس����تا چۆنه ،چونکه نه‌س����ه‌ردانی مامۆستا بۆ ئ����هو مه‌به‌س����ته ده‌کات ،نه‌ئاگای له‌خوێندکاره‌کانه بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته، له‌سه‌ردانێکی چه‌ند خوله‌کییدا مومکین نییه له‌و په‌یوه‌ندییه تێ بگات". ئ����هو مامۆس����تایه پێ����ی وای����ه که وا باش����تره ئ����هو هه‌ڵس����ه‌نگاندنه له‌سه‌رپه‌رش����تیار وه‌ربگیرێت����هوهو بچێته‌وه الی خوێندکاران خۆیان. هه‌روه‌ها ئه‌و مامۆس����تایه پێی وایه که "سه‌ردانکردنی سه‌رپه‌رشتیارانیش ب����ۆ الی مامۆس����تاکان له‌ئێس����تادا به‌وه‌ی له‌س����اڵێکدا وانه‌ی����ه‌ک یاخود
دو وان����ه ده‌چێته الی مامۆس����تاکه‌و هه‌ڵس����ه‌نگاندنی بۆ ده‌کات ،لۆژیکیی نیی����ه .چونک����ه ره‌نگه ل����هو رۆژه‌دا سه‌رپه‌رش����تیاره‌که یاخود مامۆستاکه میزاجی باش نه‌بێت‌و ناکرێت له‌س����ه‌ر ی����ه‌ک رۆژ هه‌ڵس����ه‌نگاندنی س����اڵێک بکرێت". له‌به‌رامبه‌ردا سه‌رپه‌رشتیاری یه‌که‌م له‌په‌روه‌رده‌ی رۆژهه‌اڵتی س����لێمانی، مامۆس����تا به‌کر محه‌مه‌د پێی وایه که له‌بنه‌ڕه‌تدا پیش����هی سه‌رپه‌رشتیاریی وه‌ه����ا نیی����ه ،ئه‌گ����ه‌ر دو یان س����ێ سه‌رپه‌رش����تیار به‌و شێوه‌یه بن ئهوه نابێته پێوه‌ر بۆ هه‌موان ،مامۆستا به‌کر به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "سه‌رپه‌رشتیاریی ش����تێکی دڵخواز نییه الی مامۆستا، له‌به‌ر ئ����هوهی چاودێ����ری کاره‌کانی مامۆستا ده‌کات‌و به‌و هۆیه‌شه‌وه تانه‌و ته‌شه‌ری تێ ده‌گیرێت". ههروهه����ا رایده‌گه‌یه‌نێ����ت که کاری سه‌رپه‌رش����تیاری به‌پێی ئه‌جندایه‌ک ده‌کرێ����ت ده‌بێ����ت سه‌رپه‌رش����تیار له‌ساڵێکدا س����ێ جار بچێته وانه‌یه‌کی ته‌واوه‌تی����ی مامۆس����تاوه ،ئه‌مه جگه ل����هوهی به‌به‌رده‌وامیی له‌س����ه‌ر خه‌ته له‌گه‌ڵ ئه‌و مامۆس����تایه‌دا به‌ته‌له‌فۆن‌و له‌رێی کۆبونه‌وه‌کانه‌وه. لهب����اره‌ی ئ����هوهی ک����ه ههرچهنده له‌ئه‌جێندادا وایه ،به‌اڵم له‌راستیدا به‌و ش����ێوه‌یه جێبه‌جێ ناکرێت ،مامۆستا به‌ک����ر ده‌ڵێت "له‌س����نوری مندا %70 ئ����هوه جێبه‌جێ ده‌کری����ت ،ئێمه زۆر
ئاسایی سه‌رقاڵه پێوه‌ی". مامۆس����تا به‌کری سه‌رپه‌رش����تیاری یه‌که‌می ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی سه‌رپه‌رشتیاریی به‌پیشه‌یه‌کی گرنگ داده‌نێت ،ده‌ڵێت "کاری ئیشراف سیستمێکی جیهانییه، چۆن په‌رله‌م����ان چاودێری حکومه‌ت ده‌کات ،سه‌رپه‌رشتیارانیش چاودێری جدیی����ن له‌س����ه‌ر ئی����ش‌و کاره‌کانی پ����ه‌روه‌رده ،ئه‌گ����ه‌ر له‌الیه‌نێک����ی زانس����تیانه‌وه بی����ری ل����ێ بکه‌ینه‌وه، ده‌بێت موش����ریف چاودێربێت به‌سه‌ر به‌ڕێوه‌ب����هری گش����تییو وه‌زی����ری په‌روه‌رده‌ش����هوه ،ئه‌مه جێ ناگرێت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تا ئێستا له واڵتی ئێمه به‌و شێوازه ئیش����ی پێ کراوه‌و ئێمه پێویسته ئهوه چاک بکه‌ین". ههروهه����ا ده‌ڵێت "سه‌رپه‌رش����تیار به‌ئه‌جێندای����ه‌ک کار ده‌کات ئه‌گ����ه‌ر ئیش����ه‌که‌ی به‌هه‌ن����د وه‌ربگیرێ����ت، پۆلێکی خوێندن له‌قوتابخانه‌یه‌کی کوردستاندا ده‌توانێت س����ه‌رله‌به‌ری ئه‌و پرۆسه‌یه به‌ره‌و چاک بون ببات ،به‌اڵم ده‌ستی ئه‌رک����ی جی����اوازی چاودێریکردنیان گیراوه‌و مه‌حکومه به‌کۆمه‌ڵێک ش����ت. له‌ئه‌س����تۆیه ،به‌اڵم به‌وته‌ی به‌ش����ێک بۆ نمونه سه‌رپه‌رشتیاری تایبه‌تمه‌ندو لهمامۆس����تایان ،له‌ئێس����تادا ئه‌رکی ئیدارییمان هه‌یه ،موش����ریفی ئیداریی سه‌رپه‌رشتیاران له‌رێکخستنی میالکاتی ده‌توانێ����ت زۆر گۆڕانکاری����ی ب����کات مامۆستایاندا کورت بوه‌ته‌وه. له‌ئی����داره‌ی خوێن����دگا به‌مه‌رجێ����ک له‌و باره‌یه‌وه مامۆس����تا دیاری پێی له‌ده‌س����ه‌اڵتی دارایی����هوه ده‌س����تی وای����ه که "سه‌رپه‌رش����تیاری ئێس����تا کراوه‌بێ����ت ،ئه‌گه‌ر پێش����نیاریکرد بۆ ئیش����ه‌که‌ی کۆمپیوته‌رێ����ک ده‌یکات ،چاککردنی خوێندگایه‌ک چاک بکرێت، چونکه کاره‌که‌ی بوه‌ته ئه‌وه‌ی بزانێک یاخ����ود ئه‌گ����ه‌ر پێش����نیاری گۆڕانی چ خوێندنگایه‌ک مامۆستای پێویسته‌و به‌ڕێوه‌به‌رێکی کرد ،بۆی بکه‌ن .به‌اڵم کامه مامۆستای لێ زیاده". وه‌ک هه‌مو ش����تێکی تر له‌واڵتی ئێمه ئه‌و مامۆستایه زیاتر ڕونیده‌کاته‌وه‌و ده‌ستێوه‌ردانی داراییو شه‌خسیی له‌و ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ژماره‌ی مامۆس����تایان‌و بواره‌دا هه‌یه". قوتابیی����ه‌کان خوێن����دگاکان‌و لهسنوری په‌روه‌رده‌ی رۆژئاوادا 88 له‌کۆمپیوته‌ردا به‌شێوه‌یه‌کی رێکخراو سه‌رپه‌رشتیار هه‌یه بۆ 240خوێندنگا. داخ����ڵ بکرێ����ن ،ئه‌وکاته پێویس����ت مامۆس����تا به‌ک����ر رایده‌گه‌یه‌نێ����ت که به‌سه‌رپه‌رش����تیار ن����اکات بڵێ����ت چ له‌بنه‌ڕه‌تدا ده‌بێت سه‌رپه‌رش����تیارێک خوێندگایه‌ک مامۆس����تای پێویسته ،ل����ه 40ت����ا 50مامۆس����تای البێت بۆ به‌ڵکو ئه‌و سیس����تمی کۆمپیوته‌رییه هه‌ڵسه‌نگاندنی ،به‌اڵم موشریف هه‌یه پێت ده‌ڵێت". 150مامۆستای له‌الیه. مامۆس����تا دیاری بڕواش����ی وایه که جگه ل����ه‌وه‌ش بۆ هه‌مو په‌روه‌رده‌ی فشار ده‌که‌ین له‌سه‌رپه‌رشتیار ،به‌اڵم "له‌ئێس����تای خوێندنی کوردس����تاندا س����لێمانی رۆژه����ه‌اڵت‌و رۆژئ����اوا2 ، له‌هه‌مو شوێنێکدا که‌سی باش‌و خراپ سه‌رپه‌رش����تیاریی پێویستییه‌کی زۆر سه‌رپه‌رشتیاری ئینگلیزیی هه‌یه. هه‌ر ده‌بێت". گهوره نیی����ه ،کام ت����ازه گه‌رییانه‌یه لهب����اره‌ی ئه‌وه‌ی ئێس����تا ئیش����ی ههروهه����ا ئاماژه ب����هوه ده‌کات که سه‌رپه‌رش����تیاران هێناویانه‌ت����ه ن����او سه‌رپه‌رشتیار کۆمپیوته‌رێک ده‌توانێت له‌کۆنگ����ره‌ی ئه‌مس����اڵدا هه‌وڵده‌ده‌ن خوێندن����ی کوردس����تانهوه؟ خ����ۆی بیکات ،ئه‌و سه‌رپه‌رش����تیاری یه‌که‌مه کاری سه‌رپه‌رش����تیاری بخه‌نه شوێنی ئیش����راف ده‌بوای����ه وه‌ک مێش����کی رایده‌گه‌یه‌نێ����ت "به‌و ش����ێوه‌یه نییه، خۆی "چونکه له‌سه‌رپه‌رشتیاریش����دا سیستمی په‌روه‌رده وابوایه ،کێ له‌ئێمه ڕێکخستنی میالکاتی مامۆستا یه‌کێکه گرفت هه‌ی����ه ،سه‌رپه‌رش����تیار هه‌یه سیمیناری سه‌رپه‌رشتیارێکمان بینیوه له‌ئیشه‌کانی سه‌رپه‌رشتیار ،ئه‌ی ئه‌و له‌ڕابردودا به‌هه‌قی خۆی ئه‌و پله‌یه‌ی له‌سه‌ر سیستمی په‌روه‌رده‌و وانه‌کان ،هه‌مو سیمینارانه‌ی س����ااڵنه‌و مانگانه وه‌رنه‌گرتوه". به‌پێچه‌وان����هوه س����ه‌رقاڵی وتنه‌وه‌ی له‌خویندگاکاندا ده‌به‌سترێت ،ئه‌ی ئه‌و ههرچهنده سه‌رپه‌رشتیاران چه‌ندین وانه‌ی تایبه‌تن که هه‌مو مامۆستایه‌کی خول‌و فیستیڤااڵنه‌ی ده‌کرێنه‌وه؟".
سه‌رپه‌رشتیاریی شتێکی دڵخواز نییه الی مامۆستا ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چاودێری کاره‌کانی مامۆستا ده‌کات‌و به‌و هۆیه‌شه‌وه تانه‌و ته‌شه‌ری تێ ده‌گیرێت
ماتماتیک‌و بیرکردنەوەی لۆژیکی لەالی پیاژێ
فایەق سەعید لۆژیک لەالی مندااڵن هەر لەسەرەتاوە بون���ی هەی���ەو بەپێ���ی قۆناغەکانی گەشەس���ەندن گۆڕانی بەسەردا دێت. بۆ نمونە یاس���ای (خستنەبری) جگە لەلۆژیک هیچی دیکە نییەو مرۆڤ بەبێ ش���ارەزایی لەماتماتیکی���ش دەیزانێ. دوات���ر لۆژی���ک فاکتەرێک���ی یەکجار گرینگە بۆ گەشەس���ەندنی پرۆس���ەی سۆسیالیزەکردن لەالی مندااڵن. زوربەی ئ���ەو گفتوگۆیانەی مندااڵن لەکاتی ش���یکردنەوەی پرسیارەکانی ماتماتی���ک‌و ڕاڤەکردن���ی ئ���ەو ئەڵتەرناتیڤان���ەی خوێن���دکاران ب���ۆ چارەس���ەری پرس���یارێکی دیاریکراو دەیخەنە ڕو ،هەمو ئەمانە زەمینەیەکی زۆر ب���ە پی���ت ب���ۆ گەسەش���ەندنی بیرکردن���ەوەی لۆژیکی دێننە بەرهەم. لەبەرئەوەی هیچ ش���تێک بە ئەندازەی ئەو ڕاڤەکردن‌و ش���یکردنەوانە گرینگ نی���ن .بۆیە س���ەرجەمی ڕێنماییەکانی ژان پیاژێ ب���ۆ ناوەندەکانی خوێندن‌و لەوانەش ناوەندی یۆنسکۆ،ئەوەبو کە بوار بۆ ئەو ڕاڤەکردن‌و شیکردنەوانانە بڕەخس���ێنن .پی���اژێ لەزۆرێ���ک لەنوس���ینەکانی خۆیدا ب���اس لەڕۆڵی
ماتماتی���ک دەکات‌و دەیبەس���تێتەوە ب���ەڕادەی گەش���ەکردنی پرۆس���ەی بیرکردنەوە. ماتماتی���ک ل���ەالی پی���اژێ بریتیە لۆژیک���یو لەبیرکردنەوەیەک���ی لەهەمانکاتیش���دا درێژک���راوەی ئ���ەو لۆژیکە ئاس���اییەیە کە باسی دەکەین‌و بنەمایەک���ی لۆژیکی ت���ەواوی فۆرمە بیرکردن���ەوەی پێش���کەوتوەکانی زانستیش���ە .بۆی���ە هەر شکس���تێک لەماتماتیک���دا مان���ای کەمتەرخەمی میکانیزمەکان���ی یاناتەندروس���تی گەشەکردنی پرۆس���ەی بیرکردنەوەی لۆژیکیی���ە .پی���اژێ ل���ەم بارەی���ەوە دەنوس���ێت بەرلەوەی م���رۆڤ گلەیی لەخوێن���دکاران بکات ،زۆر پێویس���تە لەوە بکۆڵێتەوە ئایا خەتای مێتودەکان نییە؟ ڕادەی تێگەیشتنی مندااڵن لەوانەی ماتماتیک لەئەوروپادا کێش���ەی زۆری هەیەو ئ���ەو لێکۆڵینەوانەی لەجیهانی ڕۆژئ���اوادا ک���راون بەڕون���ی ئام���اژە بەوە دەک���ەن کە مندااڵن س���ەختیی لەتێگەیشتنی ماتماتیکدا بەدیدەکەن. پیاژێ لەشەس���تەکاندا ه���ۆکاری ئەم گرفتەی بۆ شێوازی کارکردن لەوانەی ماتماتیک���دا گەڕان���دەوە .لەڕوانگەی خۆی���ەوە ماتماتی���ک پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆی بەبیرکردنەوەی لۆژیکییەوە هەی���ەو تامنداڵ���ەکان لەپێکەوەنانی دەستەواژەکاندا بەڕاستی بەشدارنەبن ئەوە تێگەیشتنی ماتماتیک بەالیانەوە س���ەخت دەبێت .ئەو لەزۆر ش���وێندا نمون���ەی جی���اواز دەهێنێت���ەوە کە چ���ۆن مندااڵن دەبێ لەدروس���تکردنی دەستەواژەکاندا بەشداربن. دو خاڵ���ی گرین���گ لەپرۆس���ەی
دروستکردنی دەس���تەواژەکاندا بریتین پرۆسەی ژماردن‌و بەکارهێنانی ژمارەکان لە یەکەم :پراکتیزەکردنی ماتماتیک کە لەقۆناغی یەکەمدا تا ئەوکاتەی منداڵ ئەمڕۆ لەژێر ناوی ماتماتیکی تاقیگەیی ئەو پەیوەندییە لۆژیکیە دەدۆزێتەوەو یا عەمەلی���دا کاری پێدەکرێت .دوەم :بەشێوەیەکی پراکتیکی کاریان لەگەڵدا ئەو دیال���ۆگ‌و گفتوگۆیانەی بەدرێژایی دەکات کارێک���ی بەس���ودەو دوای ئەم پرۆس���ەکە لەنێ���وان منداڵەکاندا دێنە قۆناغە ئی���دی بەکارهێنان���ی ژمارەو ئاراوە .ئەم دو خاڵە دەبنە بناغەیەکی پرۆس���ە ماتماتیکییەکانی دیکە بەالی پت���ەو ب���ۆ تێگەیش���تن لەزانس���تی مندااڵنەوە قورس نابێت. پیاژێ پێ���ی وابو خوێندکارانی پۆلە ماتماتی���ک‌و پتەوکردنی بیرکردنەوەی ب���ەرزەکان‌و هەندێ���ک لەخوێندکاری لۆژیکی لەالی مندااڵن. پیاژێ پێیوابو ه���ەرکات گرفتەکان زانکۆکانیش قورساییان لەتێگەیشتنی پەیوەندییان بەژم���ارەوە هەبێت ئەوە یاسای هێماکاندا بەدی دەکرد .بەشێک من���دااڵن زۆرجار بۆ وەدەس���تهێنانی لەو س���ەختییانە ب���ۆ قۆناغی منداڵی ئەنجام���ەکان ئ���ەو ژماران���ەی دەگەڕێن���ەوەو ئ���ەو مندااڵنەی کاریان لەپرس���یارەکاندا ه���ەن بەش���ێوازی ل���ەم تاقیکردنەوانان���ەدا نەکردوە دور جۆراوج���ۆر تاقیی���ان دەکەنەوە بەبێ نییە لەگەورەییش���دا ڕوبەڕوی هەمان ئەوەی بوار بەبیرکردنەوە بدەن تاڕۆڵی سەختی ببنەوە. پیاژێ پێی وایە لۆژیک هیچ نییە جگە پۆزەتیڤانەی خۆی بگێڕێت .بۆ نمونە ب���ۆ دەرکردنی ڕوب���ەر هەندێک منداڵ لەساختەکاری ئەگەر بێتو بریتی نەبێت لەجێی لێکدانی ژم���ارەکان (لێکدانی لەچڕکردنەوەی زنجیرەیەکی دانەبڕاوی پانی‌و درێژی) ،ژمارەکان کۆدەکاتەوە ،کردەی پراکتیکی کە پێش پرۆس���ەی لێکیان دەردێنێت یا دابەشیان دەکات بەئەبس���تراکتکردنەکە بەرجەس���تە ...هتد چونک���ە لەبنەڕەتدا لەخودی نەبوب���ن .ه���ۆکاری ڕاس���تەقینەی دەس���تەواژەی ڕوبەر تێنەگەیش���توە .شکس���تی قوتابخانەکان لەگوتنەوەی ئەم هەڵپەیەی منداڵ بەڕاست‌و چەپدا ماتماتیکدا ئەوەیە کە ئەوان لەڕێگەی بەڕای پیاژێ دەبێتە هۆی (بلۆککردنی زمانەوە دەس���ت پێدەک���ەن ،لەجێی توانای لێکدانەوەو شیکردنەوە) .ئەوەی ئ���ەوەی لەڕێگەی ک���ردە مادییەکان‌و پیاژێ دەیەوێت بیگاتێ ئەوەیە هەرکات واقیعییەکانەوە دەس���ت پ���ێ بکەن. منداڵ تێگەیش���تنی بۆ دەستەواژەکان م���رۆڤ دەبێ لەباخچەی س���اوایانەوە نەب���و لەبەرئ���ەوەی خۆی دروس���تی دەس���ت بە ئام���ادەکاری ب���کات بۆ نەکردون ئ���ەوە توانای تێگەیش���تن‌و شێوازی گوتنەوەی ماتماتیک ئەویش بیرکردنەوەو دواتریش ش���یکردنەوەی لەڕێگەی بوارڕەخساندن بۆ منداڵەکان لۆژیکی نابێت .لێرەوە پیاژێ جارێکی بۆئ���ەوەی زنجیرەیەک ی���اری بکەن، دی ئەوەم���ان بیردەخات���ەوە لۆژیک لەگ���ەڵ ڕاڤەکردنێکی لۆژیکی لەبارەی ش���تێکی زگماک نییە بەڵکو لەڕێگەی کەمییەت ،درێژی ،ڕوبەر...هتد. الوازی خوێندکاران لەماتماتیکدا لەالی کارکردن‌و دیالۆگەوە دێتە دی. رزگارکردنی مندااڵن یا دواخس���تنی پیاژێ یەکس���انە بەالوازی گوتنەوەی
خوێندن
ته‌خته سپی
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
یەكێتی مامۆستایان، مامۆستایانی كوردستان لەئیجاردا نین! سەباح عەلی جاف یەكێت���ی مامۆس���تایانی كوردس���تان وەك رێكخراوێك���ی پیش���ەیی ك���ە خۆی به‌خەمخۆری مامۆس���تایانی كوردس���تان دەزانێ���ت ،دەبێ���ت داكۆك���ی له‌‌مافیان بكات له‌‌هەمو بوارەكان���دا ،كە به‌داخەوە لەم ڕوەو‌ه مایەی لەسەر‌وەس���تان‌و قسە لەسەر كردنن ،واتا به‌جۆرێك له‌‌جۆرەكان هەندێ���ك كاریان بۆ خزمەتی ئەم چینەی كۆمەڵ كردوە ،بەاڵم هەوڵەكانیان هێندەی روكەش���ن ،هێندە جەوهەری���یو بابەتیی نین. لێ���رە لەم‌وتارەدا دەكرێت س���ەرەنجی هەموان بۆ داواكارییەك���ی ئەم رێكخراوە رابكێشین ،كە به‌نوسراوی فەرمی ئاراستەی سەرجەم مامۆستایانیان له‌‌رێگەی كارگێڕی قوتابخانەكان���ەوە ك���ردوە ،ئەمەیش لەم هەلومەرج���ە ناس���ەقامگیرەدا كە واڵتی تێكەوتوە به‌تایبەت چینی مامۆس���تا كە بەدرێ���ژای س���اڵی راب���ردو موچەكانیان بۆ ماوەی س���ێ مان���گ دواكەوتوە ،لەو نوس���راوەدا یەكێت���ی مامۆس���تایان داوا له‌‌سەرجەم مامۆستایان دەكات كە ئەوانەی دەیانەوێت ببن به‌ئەندام یان ئەندامن ئەوا پێویس���تە بڕی 24هەزار دینار بۆ ئابونەی ئەندامێتی بۆ ماوەی دو س���اڵ بدەن،واتا ساڵی ( ،)2016–2015هاوكات بڕی یەك هەزار دینار بۆ نوێكردنەوەی ناسنامەیش، هەر لەو نوس���راوەدا هات���وە ئەمە هەتا شەش مانگ دەبێت دوای ئەو كاتە كەس وەك ئەندام وەرناگیرێت. لەم دۆخە نالەبارە ئابوریەی كە سەرجەم كوردس���تانی گرتوەتەوە‌و مامۆس���تایان ب���ۆ زی���اد لهن���ەوه‌د رۆژه موچەكانیان دواكەوت���وە ،كەچی ئ���ەم رێكخراوە‌وەك ئەوەی مامۆستایانی كوردستان له‌‌ئیجاری ئەم رێكخراوەدابن پێویس���تە پێش���ەكی پارەی بون به‌ئەندام‌واس���ڵ بكەن .لێرەدا من له‌‌بەڕێزانی ئەم رێكخراوە دەپرسم ئایا مامۆس���تایان له‌‌كرێی ئێوەدان‌و پێویستە پێشەكی نەك شەش مانگ ،نەك ساڵێك بەڵكو دو ساڵ بدەن ،لێرەدا دەبو یەكێتی مامۆستایان له‌‌جێگەی ئەو نوسراوە رێز‌و سوپاسی ئاراستەی مامۆستایان به‌گشتی بكردای���ە؛ وەك ئەركێك���ی ئەخالق���یو رێكخراوەی���ی له‌‌ئابونەی ب���ون به‌ئەندامی مامۆستایان خۆشبونایە. س���ەبارەت به‌بون به‌ئەندامیش نەدەكرا لهنوس���راوەكەدا هەڕەش���ە لهمامۆستایان بكرایە "...دوای ئ���ەو ماوەیە دەركردنی ناسنامە رادەگیرێت" ...بۆ ،به‌داخەوە ئەم رێكخراوە ل���ەم تاقیكردنەوەیەدا به‌بڕوای م���ن نەیتوانی دەربچێ���تو ببێتە دەنگی نەهامەتیەكانی مامۆستایان ،به‌دڵنیایشەوە بەشێكی زۆر لهمامۆس���تایان‌و ئەندامانی ئەم رێكخراوە ئەو پارەیە نادەن‌و ئەمەیش دەبێت ه مایەی لەسەر‌وەس���تان‌و دەكرێت یەكێت���ی مامۆس���تایان ب���ەم بڕیارەی���دا بچێت���ەوە چونكە ب���ۆ جارێكی تر دەیڵێم مامۆس���تایان كرێچی نین‌و پێویست بكات پێشەكی بدەن. لەوەها دۆخێكدا دەكرێت مامۆس���تایان بپرس���ن ئەرێ یەكێتی مامۆس���تایان كوا ناڕەزایی سەرتاس���ەریتان لەسەر كێشەو خەمەكانی مامۆس���تایان ،لقی گەرمیانتان بۆ یەكەمین جار لەسەر دواكەوتنی موچە هاتەدەنگ ئێوە لەگەڵیان زۆر توند بون؟ ئەرێ بەڕاس���ت سودی ناس���نامە بۆ بون به‌ئەندام له‌‌رێكخراوێك چیە خۆ هەمومان ناسنامەی باری كەسێتیمان هەیە؟ ئەرێ به‌ڕاس���ت گ���ەر كۆمپانیای���ەك خانو بۆ مامۆستا دروست بكات "خوانەخواستە"، ئەوا بۆ هەمو مامۆستایانە نەك ئەندامانی ئەم رێكخ���راوە؟ باش���ە چەندین هەواڵی لێ���دان‌و توندوتی���ژی دژی مامۆس���تایان دەبیس���تین كوا یاس���ایەك لەم ڕوه‌و‌ه بۆ داكۆكی لهمامۆس���تایان ،ئەرێ به‌راس���ت پ���ارەی ئابونەی مامۆس���تایان‌و ئەو بڕە پارەیه‌ی به‌یەكێتی مامۆس���تایان دەدرێت لهالی���ەن حوكمەت���ەوە چ���ی لێدێت ،كە ئەم رێكخراوە به‌الیەنی كەم س���ەد هەزار ێ له‌و هەمو فەوزایەی ئەندامی هەیە؟ ئەر له‌‌كەرت���ی پەروەردە لهكوردس���تان هەیە هەڵوێستی ئەم رێكخراوە چی بوە؟ مامۆس���تایەك جارێ���ك لهب���ارەی پرس���یاركردن لهب���ارەی رۆڵ���ی یەكێتی مامۆس���تایانەوە وتبوی "م���ن كارەكانی ئەم رێكخ���راوە تەنها له‌‌وەرگرتنی ئابونە، دەركردن���ی ناس���نامەدا دەبینم���ەوه " من هی���وادارم كە یەكێتی مامۆس���تایا ن وانەبێت.
ماتماتیک لەقوتابخانەکاندا .ئەم خاڵە یەکێک���ە ل���ەو ه���ۆکارە بنەڕەتیانەی دەبێت���ە هۆی الوازبون���ی خوێندکاران لەوان���ە جیاوازەکانداو بەداخەوە لەزۆر واڵتدا بێبایەخ تەماش���اکراوە .گرینگی ش���ێوازی وانەگوتن���ەوەی ماتماتیک ل���ەالی پی���اژێ لەوەدایە ک���ە دەبێتە ه���ۆی ئ���ەوەی خوێن���دکاران گفتوگۆ لەسەر ستروکتورەکان بکەن‌و بیخەنە ژێر پرس���یارەوە ،ئەم���ەش لەڕێگەی بەکارهێنان���ی س���یمبۆلەکان‌و توانای تێگەیشتن لەبابەتە ئەبستراکتەکانەوە دێتەدی. بەش���ێوەیەکی دی گرف���تو بابەتی س���ەرەکیی گوتن���ەوەی ماتماتی���ک دەب���ێ ئەوەبێ���ت ک���ە چ���ۆن لەگەڵ س���تروکتورەکانی ژیری لەالی مندااڵن بگونجێت .لەڕوانگەیەکی کالسیکییەوە ماتماتی���ک بریتیی���ە لەکۆمەڵ���ێ بابەت‌و بەش���ی جیاواز کە هەندێکیان پەیوەندییەک���ی توندی���ان بەیەکەوە هەیەو هەندێکیشیان لە یەکەوە دورن. بەاڵم پاش لێکۆڵینەوەکانی قوتابخانەی بۆرباگی���س مرۆڤ ئ���ەوە دەزانێت کە ماتماتیک کۆمەڵێک ستروکتوری زۆری لەخۆگرتوە کە بەشێوەیەکی هێرارکی ڕێکخراوە .ئەم ستروکتورانە کە بریتین لەس���تروکتوری جەبری ،ستروکتوری ڕێکخس���تن‌و هەروەه���ا س���تروکتوری تۆپۆلۆگی ،س���یمایەکی دیکە دەداتە ماتماتیک کە ڕەنگدانەوەی ستروکتوری بیرکردنەوەیە ل���ەالی خودی مندااڵن. ئەم س���تروکتورە جیاوازانە گوزارشت لەقۆناغ���ە جیاوازەکان���ی بیرکردنەوە * مامۆستا لهسنوری پەروەردەی كەالر دەکەن لەالی مندااڵن. ئەندام له‌‌لقی گەرمیانی یەكێتی »» 19مامۆستایان
کتێب
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
ئایا بکوژ ده‌بێت بکوژرێته‌وه؟
17
کامۆ به‌رگریی له‌ژیانی بکوژه‌کانیش ده‌کات ئا :رێنوار نه‌جم
گیلۆتین
گێرانی له‌عه‌ره‌بییه‌وه :سامان حامید وه‌ر
"ئایا بکوژ ده‌بێت بکوژرێته‌وه؟" ئه‌مه ئه‌و پرسیاره سه‌ره‌کییه‌یه‌‌که‌نوسه‌ری فه‌ڕه‌نسیی ئه‌لبێر کامۆ له‌کتێبی "گیلۆتین"دا هه‌وڵده‌دات به"نه‌خێر" وه‌اڵمی بداته‌وه‌و بیسه‌لمێنێت که‌کوشتنه‌وه‌ی بکوژ ،تاوان که‌م ناکاته‌وه.
ئه‌لب
ێر کامۆ
گیلۆتین
وه‌رگێران
ه‌بیی هوه ی له‌عه‌ر
:ساما
ن حامید
ئه‌لبێر کامۆ
"گیلۆتی���ن" (به‌مانای ئ���هو ئامێر‌ه دێت ک���ه له‌کۆن���دا بۆ س���ه‌رپه‌ڕاندن به‌کارهێنراوه) وه‌ک کتێبه‌کانی دیکه‌ی ئه‌لبێر کامۆ ،ن���ه‌چیرۆکه‌و نه‌ڕۆمان، نه بابه‌تێک���ی فه‌لسه‌فییش���ه ،به‌ڵکو لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک���ی چڕوپ���ڕه له‌باره‌ی یاسای سزای مردن به‌سه‌ر ئه‌و که‌سه‌ی تاوانباره‌به‌کوشتنی که‌سێک یان زیاتر. کام���ۆ به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ک دژی بونی سزایه‌کی له‌و شێوه‌یه‌ده‌وه‌ستێته‌وه. ئ���ه‌م کتێبه که‌نوس���هری ن���اوداری عه‌ره‌ب جۆرج ته‌رابیشی له‌فه‌ڕه‌نسییه‌وه بۆ عه‌ره‌بی وه‌ریگێڕاوه‌‌و س���امان عه‌لی حام���د کردویه‌ت���ی به‌ک���وردی ،ته‌نها لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی یاس���ایی نییه له‌سه‌ر ئه‌و س���زایه ،به‌ڵکو الیه‌نی مرۆیی‌و ئه‌و کاریگه‌رایانه‌ی یاس���ای له‌س���ێداره‌دان ده‌یخاته س���ه‌ر ته‌واوی کۆمه‌ڵگا ،شی ده‌کاته‌وه. وه‌ک له‌پێشه‌کیی وه‌رگێڕی کتێبه‌که‌دا هات���وه ،له‌س���اڵی 1955ئارس���تله‌ر کۆس���تله‌ر هه‌ڵمه‌تێکی ڕۆژنامه‌نوسیی دژی یاسای له‌س���ێداره‌دان له‌ئینگلته‌را به‌رپاکردو پاش ماوه‌یه‌ک له‌و هه‌ڵمه‌ته، ئه‌نجومه‌نی گشتیی به‌ریتانیا ڕه‌زامه‌ندیی له‌س���ه‌ر هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ئه‌و سزایه
ده‌ربڕی ،ئه‌لبێر کامۆش له‌ساڵی 1957 کتێبی "گیلۆتین"ی نوس���ی بۆ ئه‌وه‌ی ده‌نگی خۆی بخاته‌پاڵ کۆستله‌رو داوای هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی سزای له‌سێداره‌دان بکات له‌فه‌ڕه‌نسادا. کامۆ سه‌ره‌تای کتێبه‌که به‌روداوێکی راس���ته‌قینه‌ی باوکی ده‌س���تپێده‌کات کاتێک بۆ یه‌که‌مج���ار له‌ته‌مه‌نیدا چوه بۆ بینینی س���زای ملپه‌ڕاندنی که‌سێک که خێزانێکی کوش���توه‌و بکوژه‌که‌یان "به‌شایس���ته‌ی س���ه‌د ج���ار س���زای سه‌رپه‌ڕاندن زانیوه" ،به‌اڵم کاتێک باوکی کامۆ دیمه‌نی سه‌رپه‌ڕاندنه‌که‌ی بینیوه، خۆی پ���ێ نه‌گیراوه‌و ڕش���انه‌وه‌ته‌وه، ئه‌مه‌ش وه‌ک هێما بۆ ئه‌وه‌ی گه‌ر بکوژ چه‌ند تاوانێکی گه‌وره‌یش���ی کردبێت، هێشتا دیمه‌نی کوشتنه‌که‌ی هه‌ر بێزراوو نه‌ویستراوه. کامۆ له‌باره‌ی سزای له‌سێداره‌دانه‌وه ده‌نوس���ێت" ،ئ���ه‌م س���زایه ل���ه‌ڕوی دڕنده‌یی���هوه هیچ له‌خ���ودی تاوانه‌که که‌متر نییه‌و ئه‌م تاوانه‌نوێیه‌له‌جیاتی ئ���هوهی ئه‌و س���وکایه‌تییه بش���واته‌وه که به‌ر فۆڕم���ی کۆمه‌اڵیه‌تیی که‌وتوه، له‌ئه‌ن���دازه‌ی ناش���رینیی‌و س���امناکیی تاوانی یه‌که‌م زیاترده‌کات". له‌ئێستادا به‌پێی ئاماره‌کانی رێکخراوی لێبوردنی نێوده‌ڵه‌تی؛ له%90ی واڵتانی جیهاندا ،س���زای له‌سێداره‌دان‌و کوشتن هه‌ڵگیراوه‌و کاری پێ ناکرێت. واڵته‌کان���ی :چین ،ئێ���ران ،عێراق، سعودییه هه‌روه‌ها ئه‌مه‌ریکا له‌پێشه‌نگی ئه‌و واڵتانه‌دان که‌سااڵنه‌زۆرترین سزای له‌سێداره‌دانیان تێدا جێبه‌جێ ده‌کرێت. له‌نێ���و ئ���هو واڵتانهی تا ئێس���تاش سزای له‌س���ێداره‌دانیان تێدا جێبه‌جێ
ده‌کرێت ،زۆرترینیان واڵتانی رۆژهه‌اڵتی واڵته‌عه‌ره‌بییه‌کان���ن، ناوه‌ڕاس���تو ههروهه���ا به‌ش���ێکی زۆری واڵتان���ی ئه‌فه‌ریق���او رۆژهه‌اڵتی ئاس���یا .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی له‌لیس���تی ئه‌و واڵتانهی سزای مردنیان تێ���دا ماوه ،واڵتان���ی هه‌ژارو "دواکه‌وتون" ،ب���ه‌اڵم له‌هه‌ندێک واڵتی ئه‌وپه‌ڕی پێشکه‌وتوشدا هێشتا باوه‌ڕیان به‌و س���زایه ماوه ،وه‌ک واڵتانی یابان‌و ئه‌مه‌ریکاو چین. کیشوه‌ری ئه‌وروپاش زۆر به‌ده‌گمه‌ن س���زای مردنی تێدام���اوهو مه‌گه‌ر له‌و کیش���وه‌ره‌دا واڵتێکی وه‌ک ڕوس���یای س���پیی مابێت تائێستا نه‌گه‌یشتبنه‌ئه‌و باوه‌ڕه‌ی کامۆ نیوس���ه‌ده پێش ئێستا باس���ی لێوه‌کردوه که‌هه‌ڵگرتنی سزای مردنه. کام���ۆ له‌کتێبه‌که‌یدا باس له‌وه‌ده‌کات هه‌رچه‌ن���ده ب���ڕوا وای���ه ک���ه‌س���زای له‌س���ێداره‌دان چه‌ن���ده‌په‌یامێک���ه بۆ ئ���هو که‌س���هی س���زاکه‌ی به‌س���ه‌ردا ده‌سه‌پێندرێت؛ له‌وه‌ش زیاتر په‌یامێکه بۆ خه‌ڵک به‌گشتیی تا په‌ندو عیبره‌تی ل���ێ وه‌ربگ���رن‌‌و کاری ل���هو ش���ێوه‌یه نه‌که‌ن .به‌اڵم ئه‌و نوس���ه‌ره ئه‌وه‌ڕه‌ت ده‌کاته‌وه که‌ئه‌و س���زایه بتوانێت ئه‌و په‌یام���ه بگه‌یه‌نێ���تو رایده‌گه‌یه‌نێت‌تا ئێس���تا هیچ که‌س ئه‌وه‌ی نه‌سه‌لماندوه که‌له‌س���ێداره‌دان تاوانبارێکی له‌تاوانی کوشتن گه‌ڕاندبێته‌وه. له‌کتێبه‌ک���ه‌دا ب���اس له‌نمونه‌ی���ه‌ک کراوه" ،له‌و سه‌رده‌مه‌ی ک ه له‌ئینگلته‌را له‌س���ێداره‌ده‌دران، گیرفانب���ڕان دزگه‌لێکی تر له‌نێو ئاپۆڕای جه‌ماوه‌رو له‌ده‌وروخول���ی ئ���هو س���ێداره‌یه که هاوڕێکه‌یانی له‌س���ه‌ر س���ێدار‌ه ده‌درا،
تاوانی خۆیان ئه‌نجام ده‌دا". هه‌روه‌ها باس له‌ئامارێکی س���ه‌ده‌ی بیس���تی ئینگلت���ه‌را ک���راوه ک���ه‌ئه‌و سه‌رده‌مه سزای له‌سێداره‌دان له‌شوێنه گش���تییه‌کاندا ئه‌نجام���ده‌درا بۆ ئه‌وه‌ی زۆرترین که‌س بیبینن ،له‌و کاته‌دا به‌پێی ئامارێ���ک له‌کۆی 250له‌س���ێداره‌دراو، 170که‌سیان پێشتر جارێک یان زیاتر له‌س���ێداره‌دانی که‌س���ێکیان به‌چ���اوی خۆیان بینیبو. کام���ۆ لهوبارهیهوه ده‌نوس���ێت "گه‌ر ترس له‌مردن پرس���ێکی به‌ڵگه‌نه‌ویست بێت ،ئه‌وه‌ش هه‌ر دیس���ان پرس���ێکی به‌ڵگه‌نه‌ویس���ته که ئه‌م ترس���ه چه‌ند گ���ه‌وره‌ش بێت ،هه‌رگیز ب���ۆ به‌رگرتن به‌خواسته‌کانی مرۆڤایه‌تی به‌س نییه". له‌به‌ش���ێکی دیک���هی کتێب���ه لێکۆڵینه‌وه‌که‌ی���دا ،ئه‌لبێ���ر کامۆ پێ له‌سه‌ر ئه‌وه‌داده‌گرێت که‌به‌رپرسیارێتی راس���ته‌قینه‌ی هه‌ر تاوانێ���ک ناتوانرێت به‌وردیی‌و دروس���تیی دی���اری بکرێت، به‌هۆی فاکت���هری ژینگ���هو کۆمه‌ڵگاو خێزان���هوه له‌س���ه‌ر هه‌م���و مرۆڤێک، "هه‌رگیز هیچ به‌رپرسیارێتییه‌کی ڕه‌ها، هه‌روه‌ها هیچ سزایه‌ک یان پاداشتێکی ڕه‌ه���ا بون���ی نیی���ه .ناتوانرێ���ت هیچ مرۆڤێک بۆ‌تاهه‌تایه‌پاداش���ت بکرێت، هیچ مرۆڤێکیش نییه که پێویست بێت به‌شێوه‌یه‌کی ڕه‌ها سزا بدرێت ،ته‌نانه‌ت گه‌ر به‌گوناهباریش دابنرێت ،به‌تایبه‌ت گ���ه‌ر ئه‌گه‌ری ئهوه هه‌بێ���ت بێ گوناه بێت". ههروهه���ا کام���ۆ پێ���ی وای���ه ک���ه س���زای مردن نه‌خواس���ته‌کانی مردن‌و نه‌خواسته‌کانی دادپه‌روه‌ری راسته‌قینه به‌رجه‌سته‌ده‌کات.
ریکالم
ریکالم
¢ G*K gDc kG*K Ê<(ÊG Meadia Culture & Arts
ɰȆȗȷȮȲɽɟࡧтɮъȲѱɸࡧтɠЭȲѱȷࡧтɲȄȴȲȆȉࡧȮɼɽɐȷࡧɻɭࡧࡧȲȄȮȵъ̦ࡧйȳшȮɼȆ˿ࡧѱȉ ﺑﺮﻋﺎﻳﺔ رﺋﻴﺲ إﻗﻠﻴﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎرزاﻧﻲ
ۛȕѱϓɼѰȮɽьɱࡧйȆΪɱѱȼэˍࡧɰ؈ɭࡧɻʆࡧɷȮܢࡧؕɦɼѱɸفࡧȑэȗɟࡧЮȉ ﻣﻌﺮض أرﺑﻴﻞ اﻟﺪوﻟﻲ اﻟﻌﺎﺷﺮ ﻟﻠﻜﺘﺎب
ؕɦɼѱɸف ȔȆɠѰȮࡧȴȆȷ 2015 тɲȆȸпɱࡧй12 2ɻɦ ɰȆɮȧѰ̧ɦɼȯȉѱɏࡧтɭȆȷࡧтɠȲȆˍࡧѱɦ 2015/4/12 - 2أرﺑﻴﻞ -ﺑﺎرك ﺳﺎﻣﻲ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ w w w . e r b i l b o o k f a i r . c o m
18
تایبه‌ت
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
نەوشیروان مستەفاو بەرهەم ساڵح یەکگرن! کەمال چۆمانی لەماوەی ٢٤س���اڵی رابردودا ،هیچ کاتێک دۆخی هەرێمی کوردس���تان هێندە ناس���ک نەبوە؛ هی���چ کاتێکیش دەرفەتی وا گەورە نەهاتۆت���ە پێ���ش ک���ە ئەگ���ەری گۆڕینی هاوکێش���ەکان لەناوچەک���ەدا ب���ۆ باکور، باش���ورو رۆژئاڤای کوردس���تان زۆرە .بەو سەرکردایەتیی‌و ستراتیژو دۆخە هەنوکەییەی هەرێمی کوردستان ،ئەگەر دەستکەوتەکان زیاتر نەش���کەونە مەترس���ییەوە ،ئەوا بەم جۆرە ناتوانین هاوکێشەکان لەبەرژەوەندیی خۆمان بشكێنینەوە. کەواتە چی بکەین؟ "چی بکەین؟"ئەو پرس���یارە قورس���ەیە بڕیار دروستکەرانی ئەمڕۆی کورد ناتوانن‌و نەیانتوانیوە وەاڵمی بدەنەوە .بەاڵم گرنگە ئێمە بزانین چی دەکەین. حکومەت���ی هەرێ���م ١٧ملی���ار دۆالر ق���ەرزدارە .سیاس���ەتی نەوت���ی هەرێمی کوردس���تان نەیتوانی���وە نە پش���تیوانیی نێودەوڵەتی���ی بەدەس���تبێنێ ،ن���ە بەپێی قس���ەی قوباد تاڵەبانییش بێ ،ببێتە خێر بۆ گەلی کوردس���تان .هێزی پێش���مەرگە یەکگرتو نییە .هەڕەش���ەی داعش پێدەچێ درێژە بکێشێ .کۆمەاڵنی خەڵکی کوردستان لەوپ���ەڕی بێزاریدان .بێکاری رۆژ دوای ڕۆژ زیاتر دەب���ێ .گەندەڵی تا بینەقاقا هاتوە. هەژاری لەهەڵکش���اندایە .توڕەیی جەماوەر هیچ کاتێک هێندەی ئێستا نەبوە ،تەنانەت ١٧ی ش���وباتی ٢٠١١ش .ئەگ���ەر هێزێ���ک نەبێتە فریادڕەس ،یەکێتی‌و پارتی بەردەوام دەب���ن لەس���ەر سیاس���ەتەکانیان‌و دواجار ی���ان راپەڕینێکی جەماوەریی کوردس���تان دەگرێت���ەوە ،یان پارت���یو یەکێتی دۆخی هەنوکەیی بەه���ۆی هێ���زه‌وه بەردەوامیی پێدەدەن. لەم دۆخە ناسکەدا ،هێشتا هیوایەک ماوە نەوش���یروان مستەفا ساڵی ٢٠٠٩گۆڕانی دروس���تکرد .وەک هێزێک���ی گۆڕانخ���وازو ریفۆرمیس���ت روبەڕوی سیس���تەم بوەوە. ١٧ی شوباتی ٢٠١١گۆڕان‌و ئیسالمییەکان پش���تیوانیی خۆپیش���اندانەکانی پارێزگای س���لێمانییان کرد .دواجار ل���ە ٢٠١٤دوای هەڵبژاردنە گشتییەکانی ،٢٠١٣بەشداربون لەکابین���ەی نوێ���ی حکومەت .نەش���یروان مس���تەفا ،خەونی گەورەی هەبو بۆ گۆڕان‌و چاکس���ازیی ،بەش���ێکیان هاتنەجێ بەاڵم زۆربەیان هێش���تا ه���ەر خەون���ن .خەونە گەورەکان���ی گۆڕان‌و نەوش���یروانیش ،نەک هەر وەک خۆیان���ن ،بەڵکو خودی پرۆژەی گ���ۆڕان خەریکە لەن���او حکومەتدا دەمرێ. بێگومان ،نەک لەبەرئەوەی گۆڕان گۆڕاوە، بەڵکو لەبەرئەوەی لەناو ئەو سیس���تەمەدا گۆڕانکاری‌و چاکسازیی تا ئاستی مەحاڵە. گۆڕان‌و نەوشیروان زۆر شتیان کرد بەاڵم نەیانتوانی ئەو ریفۆرمە بکەن کە نەوشیروان پالنی بۆ داناوە چونکە هەر چاکس���ازییەک لێدان���ە لەبەرژەوەندی���ی یەکێتی‌و پارتیی‌و هەردو بنەماڵ���ەی تاڵەبانی���یو بارزانیی. بەه���ۆی ناکۆکییەکانی گۆڕان‌و یەکێتییش، پارتیی هێندەیتر خۆی لەچاکس���ازییەکان دزییەوە .هێزو پێگەی گۆڕانیش هێندە نییە بتوانێ تەحەدای پارتیو یەکێتیی بکا. پارتیو یەکێتی بەهیچ شێوەیەک مل بۆ چاکسازیی نادەن تەنها لەدو دۆخدا نەبێ: دۆخی یەکەم؛ راپەڕینێکی سەرتاس���ەریی بکرێ‌و ئەو دو هێزە ناچاربکرێن چاکسازیی بکەن ،دۆخی دوەم؛ گ���ۆڕان ببێتە هێزێک لەپارتی‌و یەکێت���ی بەهێزتر بێ .بۆ دۆخی یەکەم ،پڕ مەترس���ییە چونک���ە یەکێتی‌و پارتی هێزی دیمۆک���رات نین تاتوندوتیژیی بەکارنەهێن���ن ،ئەزمون���ی١٧ی ش���وباتی ٢٠١١م���ان لەبەرچ���اوە .دڵنیاش نین ئاخۆ ئەو هەس���تانە جەماوەرییە هەر لەسنوری سلێمانیی دەمێنێتەوە یان دەگاتە هەولێرو دهۆکیش .ناوچەک���ەش لەدۆخێکی وادایە کە هەر خۆپیش���اندانێکی سەرتاس���ەریی، ئەگ���ەری وەرگرتن���ی ئاراس���تەی دیکەی لێدەکرێ بەتایبەت ئەمڕۆ کە تەواوی عێراق لەش���ەڕدایە .دۆخی دوەم ،ئاس���انەو تاکە وەسیلەی رزگاربونە ،بەرهەم ساڵح یەکێتی جێبهێڵ���ێ‌و ببێتە بەش���ێک لەبزوتنەوەی گۆڕان. ئەگەر نەوشیروان مستەفاو بەرهەم ساڵح لەسەر پرۆژەیەکی ستراتیژیی نیشتیمانیی رێکبکەون کە هێڵەکانی چاکس���ازیی تێدا بەوردی دیاریبکەن ،ئەوا ئاس���ان دەتوانن پش���تیوانییەکی زۆر گ���ەورەی جەماوەریی بەدەس���تبێنن .بەدڵنیایی ،بەهۆی هەبونی بەرهەم ساڵح‌و کۆسرەت رەسوڵەوە ،دەتوانن
ئەگەر نەوشیروان مستەفاو بەرهەم ساڵح لەسەر پرۆژەیەکی ستراتیژیی نیشتیمانیی رێکبکەون ئەوا ئاسان دەتوانن پشتیوانییەکی زۆر گەورەی جەماوەریی بەدەستبێنن رێژەیەک���ی زۆری پش���تیوانیی پارێ���زگای هەولێ���ر لەخۆیان کۆبکەنەوە کە تائێس���تا ئەمە یەکێکە لەشکستەکانی گۆڕان .لەسەر ئاس���تی عێراق ،دیدی نەوشیروان‌و بەرهەم بۆ رێکخستنی پەیوەندییەکانی هەرێم لەگەڵ بەغدا لەیەک نزیک���ە .هەردوکیان دەتوانن ئاستی پەیوەندییەکانی بەغداو هەولێر ببەنە ئاس���تێکی باش .ئەمریکا بەپڕۆژەیەکی وا دڵخۆش دەبێ بەتایبەت کە ئەمریکییەکانیش گەیش���تونەتە ئەو بڕوایەی ک���ە گەندەڵی‌و نادامەزراوەی���یو پێش���یلکارییەکانی مافی مرۆڤ لەکوردستاندا پێویستیان بەریفۆرم‌و پرۆژەیەکی س���تراتیژی نیشتیمانیی هەیە. ئێران دژایەتیی پرۆژەیەکی وا ناکات ئەگەر بتوان���ن پەیوەندییەکانی بەغ���داو هەولێر رێکبخەنەوە. بۆ رێکخس���تنەوەی هێزی پێش���مەرگە، نەوشیروان مستەفاو بەرهەم ساڵح دەتوانن کاریگەرییەکی بەرچاویان هەبێ .وەزارەتی پێش���مەرگە وەزیرەکەی گۆڕان���ە .هەندێ لەسەرکردە س���ەربازییەکانی ناو یەکێتیی، لەباڵی بەرهەم س���اڵحن .ئ���ەوان دەتوانن ئاس���انتر ببنە بەش���ێک لە رێکخستنەوەی هێزی پێش���مەرگە .ئەمە جگ���ە لەهەبونی کۆسرەت رەسول لەڕیزی بەرهەم ساڵح دا. رێککەوتنی نەوشیروان مستەفاو بەرهەم س���اڵح ئاس���ان دەبێ چونک���ە هەردوکیان پێگ���ەی یەکتر دەزانن .ئەوەی کێش���ەیە، هەندێ لەس���ەرکردە کۆنەکان���ی یەکێتیین کە ئاس���ان دەس���تبەرداری پۆس���ت نابن، هاتن���ی ئ���ەوان ب���ۆ ن���او گۆڕان توش���ی پێکدادانی نوێیان دەکات لەگەڵ سەرکردە یەکێتییە کۆنەکانی ناو گۆڕان .بۆ ئەوەیان دەکرێ بەرپرس���ە عەس���کەرییەکان بچنە ناو وەزارەت���ی پێش���مەرگەو حیزبایەتیی لەهەمو بەرپرس���ێکی پێش���مەرگە بەقانون قەدەغەبک���رێ .بۆ ئەوان���ەی دەمێننەوە، ئەنجومەن���ی راوێژکاری���ی دروس���تبکرێ‌و لەئەنجومەنی راوێژکاریی بزوتنەوەی گۆڕاندا جێبگرن .ئەو ئەنجومەنە دروستبکرێ وەک پشتیوانیی پرۆژەی بزوتنەوەی گۆڕان. خاڵ���ی هاوب���ەش لەئێس���تادا ،لەنێوان نەوشیروان مس���تەفاو بەرهەم ساڵح زۆرن. ئەگەر ئەو خاڵە هاوبەش���انە زیاتر بکرێن، دەتوانرێ پرۆژەی دەس���تورو خولی نوێی س���ەرۆکایەتیی هەرێمی���ش لەبەرژەوەندیی کوردس���تان بخرێنەگ���ەڕ .ئەگەر ویس���تی نەوشیروان مس���تەفا بۆ دەستوری هەرێمی کوردستان‌و سەرۆکایەتیی هەرێم سەرکەوتو نەبو ،دەتوان���رێ داوای هەڵبژاردن بکرێ. ئەوکات چ نەوش���یروان مستەفاو چ بەرهەم س���اڵح ،بەهێزترین کاندید دەبن بۆ پۆستی س���ەرۆکایەتیی هەرێم‌و بردنەوەش شتێکی دڵنیا دەبێ. ئەگەر پرۆژەی س���تراتیژی نیشتیمانیی پێش���نەخرێ ،هەرێ���م ن���ەک ناتوان���ێ لەگۆڕانکارییەکان پشکی بەربکەوێ ،بەڵکو ئەگەری هەیە پشکە کۆنەکانیشی هێندەی تر الواز بن‌و بکەونە مەترسییەوە .یەکگرتنی نەوش���یروان مس���تەفاو بەره���ەم س���اڵح، رزگارکردنی کوردس���تان لەو چاڵە قوڵەی تێیکەوت���وە ،دروس���تکردنەوەی هیوایە بۆ ئەوانەی تەواو بێهیوا بون .چاکسازی لەناو حکومەتدا ،هێزێکی دەوێ لەپاس���ەوانانی سیستەمی کۆن‌و گەندەڵ بەهێزتر بێ.
ئایا بارزانی ده‌ستبه‌رداری كورسییه‌كه ی ده‌بێت؟ ئا :محه‌مه‌د ره‌ئوف ته‌نها 4مانگ‌و 19رۆژی ماوه بۆ ،2015/8/19كه واده‌ی كۆتاییهاتنی ویالیه‌تی مه‌سعود بارزانییه ،بارزانی دوای ته‌واوكردنی 2خولی سه‌رۆكایه‌تی‌و ماوه ی 2ساڵ درێژكردنه‌وه ،چاوه‌ڕوان ده‌كرێت پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و كورسیه‌كه‌ی بارزانی به‌ئاسانی یه‌كال نه‌بێته‌وه ،به‌و پێیه‌ی ئاماژه‌كان به‌و ئاراسته‌یه‌ن ك ه پارتیو بارزانی به ئاسانی ده‌ستبه‌رداری ئه‌و پۆسته نه‌بن. سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان پرسی س���ه‌رۆكایه‌تی یاخود رابه‌رایه‌تی كوردس���تان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ س���اڵی 1992 ك ه له‌گ���هڵ یه‌كه‌م پرۆس���هی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردس���تاندا ل��� ه 1992/5/19 هه‌ڵبژاردنی رابه‌ری بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی كوردس���تان ئه‌نجامداراو تیای���دا هه‌ریه‌ك له(ج���ه‌الل تاڵه‌بانی ،مه‌س���عود بارزانی، مه‌حمود عوس���مان ،عوسمان عه‌بدولعه‌زیز) كاندید بون‌و هیچی���ان نه‌یانتوانی له‌خولی یه‌كه‌م���دا ده‌نگ���ی ()1 + 50ی ده‌نگه‌كان بهێنن ،مه‌س���عود بارزان���ی ( 466هه‌زارو )819ده‌ن���گ‌و ج���ه‌الل تاڵه‌بان���ی (441 هه‌زارو )57ده‌نگی به‌ده‌ستهێناو عوسمان عه‌بدولعه‌زی���ز ( 38ه���ه‌زارو )23ده‌نگ‌و مه‌حمود عوسمان ( 23هه‌زارو )309ده‌نگی به‌ده‌س���تهێنا ،به‌و پێی���ه‌ش هیچ كامیان نه‌یانتوانی ده‌نگی پێویست بهێنن‌و كۆتایی به‌و پرۆسه‌یه هات. به‌اڵم ل���ه‌دوای روخان���ی رژێمی به‌عس‌و یه‌كخستنی ئیداره‌ی ههرێم ل ه 2005/6/12 هه‌ڵبژاردن ی مه‌س���عود بارزان���ی بۆ خولی یه‌كه‌می سه‌رۆكایه‌تی له‌ناو هۆڵی په‌رله‌مانی كوردس���تاندا به‌ڕێوه‌چو ،ل��� ه 2009/7/25 بارزان���ی ل���ه هه‌ڵبژاردن���ی راس���ته‌وخۆدا بۆ ج���اری دوه‌م بو به‌س���ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس���تان‌و ل��� ه 2009/8/20س���وێندی یاسایی خوارد ،به‌اڵم له‌دوای كۆتایی هاتنی هه‌ردو خولی سه‌رۆكایه‌تی ،بارزانی ئاماده نه‌بو كورسیه‌كه‌ی جێبهێڵێت ،بۆیه ل ه 30ی حوزه‌یران���ی 2013به‌رێكه‌وتنی سیاس���ی یه‌كێت���یو پارت���ی ،له‌رێگ���هی په‌رله‌مانی كوردستانه‌وه ویالیه‌ته‌كه‌یان بۆ درێژكرده‌وه، به‌پێی ماده‌ی یه‌كه‌م له‌یاس���ای ژماره 19ی س���اڵی 2013ك ه ل ه 2013/6/ 30له‌الیه‌ن په‌رله‌مانی كوردس���تانهوه په‌س���ه‌ندكراو‌ه هاتوه :ویالیه‌تی س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم ك ه له2013/8/20دا ت���ه‌واو ده‌بێت ،به‌رده‌وام ده‌بێت ،درێژ ده‌كرێت���هوه تا 2015/8/19 كه ئیتر ب���ۆ دوه‌مجار یارای درێژكردنه‌وه‌ی نییه .واتا به‌پێی یاس���ا ناتوانرێت جارێكی دیكه ویالیه‌ت���ی بارزانی درێژبكرێته‌وه ،ك ه له‌ئێستادا ته‌نها 4مانگ‌و 19رۆژی ماوه بۆ كۆتایی هاتنی ،ئه‌مه‌ش كێشه‌یه‌كی یاسایی‌و سیاسی گهوره دروست ده‌كات .به‌و پێیه‌ی مه‌س���عود بارزانی دو خولی خ���ۆی ته‌واو كردوهو دو س���اڵیش بۆی درێژكراوه‌ته‌وه، چونكه به‌پێی ماده‌ی س���ێیه‌م له‌یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم (ویالیه‌تی سه‌رۆكی ههرێم بۆ چوار س���اڵه‌و ده‌ش���ێ بۆ جاری دوه‌میش هه‌ڵبژێردرێته‌وه) واتا ته‌نها بۆ دو خوله .به‌اڵم ئایا بارزانی رێگه‌ی دیموكراتی ده‌گرێته‌به‌رو وه‌ك زۆرێك له‌س���ه‌رۆكه‌كانی دونی���ا كورس���یه‌كه‌ی جێدێڵێ���ت ،یاخود وه‌ك س���ه‌ركرده‌ی واڵتانی عه‌ره‌بی به‌دوای هه‌م���واری یاس���او ده‌س���توردا ده‌گه‌ڕێت، بۆ مانه‌وه‌ی له‌س���ه‌ر كورس���ی ده‌سه‌اڵت‌و دواجاریش چاره‌نوس���ی هه‌مان چاره‌نوسی ئه‌وان ده‌بێت؟ پۆستی سه‌رۆكی ههرێم له‌به‌رده‌م یاساو ده‌ستوردا پۆس���تی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م به‌پێ���ی یاس���ای ژم���اره‌ی 1ی س���اڵی 2005دا ئ���ه‌رك‌و ماف‌و ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌و چۆنیه‌تی هه‌ڵبژاردن���ی رونكراوه‌ت���هوه ،له‌م���اده‌ی دوه‌م���دا ئاماژه ب���ه‌وه‌ده‌كات ( هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردس���تان– عێراق ،به‌ده‌نگدانی گشتی‌و نهێنی‌و راس���ته‌وخۆ ،سه‌رۆكێ بۆ ههرێم هه‌ڵده‌بژێرن) واتا س���ه‌رۆكی ههرێم راس���ته‌وخۆ له‌ڕێگه‌ی خه‌ڵك���هوه ده‌بێت، هاوكات به‌پێی ماده‌ی 61ی ره‌شنوس���ی ده‌س���توری هه‌رێمی كوردس���تان سه‌رۆكی ههرێم له‌ڕێگای ده‌نگدانی گش���تی ،نهێنی، راس���تهوخۆوه له‌الیه‌ن هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردستانه‌وه هه‌ڵده‌بژێردرێ. به‌اڵم ئای���ا كۆمس���یۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان ئاماده‌ی���ی هه‌ی���ه له‌م دۆخ���ه‌داو له‌ماوه‌ی 4مان���گ‌و 19رۆژی ت���ردا هه‌ڵب���ژاردن بۆ س���ه‌رۆكی ههرێم ئه‌نجام بده‌ن ،ده‌س���تور بخه‌نه راپرسیه‌وه‌و گه‌ل ده‌نگی له‌سه‌ر بدات‌و دواتری���ش هه‌ڵبژاردن بۆ س���ه‌رۆكی ههرێم بكرێت ،هه‌مو ئاماژه‌كان به‌و ئاراس���ته‌یه‌ن ك ه چاوه‌ڕوان ناكرێت له‌م دۆخه‌دا بتوانرێت راپرسی ده‌ستوریش بكرێت‌و هه‌ڵبژاردن بۆ
سه‌رۆكی ههرێم راسته‌وخۆ ئه‌نجامبدرێت. هه‌مواری یاسای سه‌رۆكایه‌تی له‌م دۆخ���ه‌دا ك���ه چ���اوه‌ڕوان ناكرێت هه‌ڵبژاردن بۆ س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م بكرێت، ده‌بێ���ت یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان هه‌موار بكرێت���هوه به‌تایبه‌ت م���اده‌ی دوه‌م ك��� ه ده‌ڵێ���ت (هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی ههرێم به‌ده‌نگدانی گشتی‌و نهێنی‌و راس���ته‌وخۆ ده‌بێت) بۆ ئه‌وه‌ی له‌ناو هۆڵی په‌رله‌ماندا س���ه‌رۆكی ههرێم هه‌ڵبژێردرێت، كه ئ���ه‌وكات هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆكی ههرێم به‌چه‌ند رۆژێك���ی ك���ه‌م یه‌كالده‌كرێته‌وه، هاوكات ئه‌گه‌ر بڕیاربدرێت‌و الیه‌نه‌كان رێك بكه‌ون له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی بارزانی ده‌بێت ماده‌ی سێیه‌م له‌یاسای سه‌رۆكایه‌تی ههرێم هه‌مواربكرێت���هوه كه ده‌ڵێ���ت :ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی ههرێم بۆ چوار ساڵه‌و ده‌شێ بۆ جاری دوه‌میش هه‌ڵبژێردرێته‌وه ،به‌و پێیه‌ی بارزانی دو خولی خۆی ته‌واوكردوه ،یاخود ئه‌گه‌ر بڕیار بێت بارزانی هه‌ڵبژێردرێته‌وه‌و یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌موار نه‌كرێته‌وه، ده‌بێت ماده‌ی یه‌كه‌م له‌یاسای ژماره 19ی س���اڵی 2013هه‌موار بكرێته‌وه كه ده‌ڵێت: ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی ههرێم درێژده‌كرێته‌و‌ه تا 2015/8/19كه ئیتر بۆ دوه‌مجار یارای درێژكردنه‌وه‌ی نییه ،واتا ئه‌م ماده‌یه هه‌موار بكرێت���هوهو جارێكی ت���ر ویالیه‌تی بارزانی درێژبكه‌نه‌وه ،ك ه ئه‌س���ته‌م ه هیچ الیه‌نێك جورئه‌ت���ی ئهوه بكات ئ���هو ئه‌رك ه بگرێت ه ئه‌س���تۆ ،كه پێش���تر یه‌كێتی نیشتیمانی كوردس���تان ئه‌و هه‌ڵه س���تراتژیه‌ی كردو باجه‌كه‌شی له‌هه‌ڵبژاردنی 2013/9/21داو شكستی گهورهی خوارد.
ئه‌گه‌ر پارتی سوربێت له‌سه‌ر دانانه‌وه‌ی بارزانیو نه‌توانن یاسای سه‌رۆكایه‌تی ههرێم ههمواربكهنهوه هه‌وڵ ده‌ده‌ن ده‌ستور بخه‌نه راپرسیه‌وه‌و تێی په‌ڕێنن خۆ ئه‌گ���ه‌ر ل���ه‌م هه‌واڵنه س���ه‌ركه‌وتو نه‌بون بۆ دانان���هوهی بارزانی ئه‌وا به‌چه‌ند رێگه‌یه‌ك هه‌وڵ���ی مانه‌وه‌ی بارزانی ده‌ده‌ن له‌پۆسته‌كه‌ی به‌تایبه‌تیش كه له‌بڕگه‌ی 8ی ماده‌ی 10ی یاس���ای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمدا س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م توان���ای جاڕدانی باری نائاس���ایی له‌هه‌رێمی كوردستان هه‌یه ،ك ه ئه‌وكاتیش هیچ هه‌ڵبژاردنێك ناكرێت‌و هه‌مو پۆس���ته‌كان له‌جێگه‌ی خۆیان ده‌مێننه‌وه‌و خۆی���ان ئه‌ركه‌كانی���ان جێبه‌جێده‌ك���ه‌ن، ب���هو پێی���ه‌ش بارزان���ی له پۆس���ته‌كه‌یدا ده‌مێنێته‌وه. هه‌موارو راپرسی ده‌ستور ئه‌گ���ه‌ر پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان سوربێت له‌سه‌ر دانانه‌وه‌ی بارزانیو نه‌توانن یاسای سه‌رۆكایه‌تی ههرێم ههمواربكهنهوه هه‌وڵ ده‌ده‌ن ده‌س���تور بخه‌نه راپرسیه‌وه‌و تێ���ی په‌ڕێنن ،به‌و پێی���هی له‌ماده‌ی 64ی ره‌شنوس���ی ده‌س���توردا هاتوه :كه ماوه‌ی ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی ههرێم بۆ چوار ساڵه‌و ده‌ك���رێ ب���ۆ ویالیه‌ت���ی دوه‌می���ش خۆی هه‌ڵبژێرێت���هوه ،ل���ه رۆژی كارپێكردن���ی ده‌ستوره‌و‌ه .
واتا ئه‌وكاته‌ی ده‌ستور په‌سه‌ند ده‌كرێت‌و تێده‌په‌ڕێنرێت ،بارزان���ی بۆی هه‌ی ه بۆ دو خولی تر 8س���اڵ خۆی هه‌ڵبژێرێته‌وه ،ك ه ئه‌گه‌رچی هه‌مواركردنی ده‌س���تور ك ه چه‌ند مانگێكی ده‌وێت‌و راپرسی‌و ده‌نگدانیش بۆ سه‌رۆكی ههرێم له‌م دۆخه‌دا ئه‌سته‌مه ،له‌م حاڵه‌ته‌شدا ئه‌گه‌ر بارزانی سوربێت له‌سه‌ر مانه‌وه‌ی له‌س���ه‌ر كورس���یه‌كه‌ی له‌رێگه‌ی ده‌س���توره‌وه ئه‌وا ده‌بێت م���اده‌ی 61ی ده‌ستوریش هه‌موار بكرێته‌وه به‌هه‌ڵبژاردن له‌ناو په‌رله‌مان نه‌ك له‌ڕێگه‌ی هاواڵتیانه‌وه. ئه‌مه ته‌نها راپرس���ی ده‌س���توری ده‌وێت‌و پێویس���تی به‌هه‌ڵبژاردنی گشتی هاواڵتیان نیه ،له‌م حاڵه‌ته‌ش���دا ده‌بێت پارتی له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان���ی دیك ه رێك بكه‌وێ���ت ،چونك ه به‌ته‌نها ناتوانێت ده‌نگی ( )1 + 5ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌ده‌ستبهێنێت ك ه 56ده‌نگه له‌كۆی 111ده‌نگی په‌رله‌مان. خۆ ئه‌گه‌ر ده‌ستوری خسته راپرسیه‌وه‌و نه‌یتوان���ی له‌ڕێگه‌ی په‌رله‌مان���هوه بارزانی هه‌ڵبژێرێت���هوه ئ���ه‌وا ده‌توانێ���ت بارزانی له‌پۆس���ته‌كه‌یدا بهێڵێت���هوه به‌بێ ئه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنیش بكات‌و بۆش���ی درێژ بكاتهوه ب���هوهی به‌پێی بڕگ���هی 4له‌ماده‌ی 68ی ره‌شنوسی ده‌ستوردا هاتوه :ئه‌گه‌ر ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی ته‌واو بو به‌اڵم به‌هۆی شه‌ڕ یان كاره‌ساتی سروشتیه‌و‌ه نه‌كرا هه‌ڵبژاردن بۆ س���ه‌رۆكێكی نوێ بكرێت ،سه‌رۆكی ههرێم سه‌رۆكی ههرێم 24ده‌سه‌اڵتی هه‌یه ،ئه‌م ه له‌سه‌ر ئه‌ركه‌كانی به‌رده‌وام ده‌بێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی هیچ ده‌سه‌اڵت‌و پۆستێكی عێراق له‌الیه‌ن دوكه‌سی نزیك یاخود خزمی ترس له‌دانانه‌وه‌ی بارزانی یه‌كتریه‌وه س���ه‌رۆكایه‌تی ناكرێت ،چونك ه یه‌كه‌م ترس���ی گ���هوره له‌دانان���هوه یاخ���ود له‌هیچ ده‌وڵه‌تێكی دیموكراسیدا ناكرێت سێ درێژكردن���هوهی ویالیه‌ت���ی بارزانی له‌وێو‌ه ده‌س���ه‌اڵتی بااڵ له‌ده‌ستی یه‌ك خانه‌واده‌دا س���ه‌رچاوه ده‌گرێت ،كه بارزانی دو خولی بێ���ت ،ك ه ئه‌م���ه‌ش بۆخۆی ش���ه‌رعیه‌تی خ���ۆی ت���ه‌واو ك���ردوهو دو ساڵیش���ی بۆ ده‌ستورو هه‌ڵبژاردن ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه، درێژكراوه‌ته‌وه ،دانان���هوهی جارێكی دیك ه چونكه سیس���تمی حوكمڕانی هه‌ڵبژێردراو بنه‌ماكانی دیكتاتۆری له‌هه‌رێمی كوردستان س���یمای حوكمرانیه‌ك���هی بنه‌ماڵه‌یی نیهو ده‌چه‌سپێت ،به‌و پێیه‌ی دانانه‌وه‌ی بارزانی سه‌رۆك كه‌سوكاری له‌حوكمدا نین. بۆ جارێكی ت���ر ئیدی به‌ت���ه‌واوی بارزانی ده‌سه‌اڵته‌كانی سه‌رۆكی ههرێم جێگه‌ی خۆی له‌س���ه‌ر كورس���ی سه‌رۆكی ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی ههرێم���ی ههرێم پته‌وده‌كات‌و ئه‌سته‌م ه جێی بهێڵێت‌و هه‌م���و ئه‌گه‌ره‌كانی ده‌ستاوده‌س���تكردنی كوردس���تان له‌ره‌شنوس���ی ده‌س���توردا له‌ئاس���تێكدایه ك��� ه به‌ته‌واوی سیس���تمی ده‌سه‌اڵت له‌هه‌رێم ده‌كوژێت. له‌م نێوه‌نده‌دا ئایا بارزانی رێگه‌ی ماندێالو سیاس���ی له‌هه‌رێ���م ده‌كاته س���ه‌رۆكایه‌تی لۆالدا س���یلڤا ده‌گرێت ه به‌رو پۆس���ته‌كه‌ی ره‌ه���ا ،ك��� ه له‌م���اده‌ی 60ی ره‌شنوس���ی جێدێڵێ���ت ،یاخود بن عه‌ل���یو موباره‌ك‌و ده‌ستوردا هاتوه (سه‌رۆكی ههرێم سه‌رۆكی ئه‌س���ه‌د ك ه له‌ڕێگه‌ی هه‌مواری ده‌س���تورو بااڵی ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێكردن‌و فه‌رمانده‌ی یاساو‌ه بۆ چه‌ندین خول سه‌رۆك بون هه‌تا گشتی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌یه) به‌و پێیه‌ش ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی گه‌ل به‌زۆر له‌سه‌ر كورسی دایگرتن. دوه‌م ههرێم له‌یاسای س���ه‌رۆكایه‌تی‌و ره‌شنوسی له‌ئێستادا زۆرینه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی هه‌رێم‌و ده‌س���توردا ،بۆخ���ۆی سیس���تمی هه‌رێمی جومگ���ه كاریگه‌ره‌كان���ی حوكمڕانی ههرێم كوردس���تانی ب���ه‌ره‌و س���ه‌رۆكایه‌تی كێش له‌ده‌س���تی ی���ه‌ك خانه‌واده‌دایه به‌جۆرێك ،كردوه ،به‌وه‌ی س���ه‌رۆكی ههرێم له‌یاسای س���ه‌رۆكی ههرێم ته‌واوی بڕیاری سیاس���ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و ره‌شنوسی ده‌ستوردا هه‌رێ���م‌و فه‌رمانده‌یی هێ���زه چه‌كداره‌كانه ،ده‌سه‌اڵتێكی زۆری پێدراوه ،كه‌سی یه‌ك همو نێچیرڤ���ان بارزانی س���ه‌رۆكی ده‌س���ه‌اڵتی سه‌رۆكی بااڵی ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردنه، جێبه‌جێكردنه ،مه‌سرور بارزانیش راوێژكاری فه‌رمانده‌ی گش���تی هێزی پێش���مه‌رگه‌یه، ئه‌نجومه‌نی ئاساییشه ،واتا بارزانی خۆی‌و ده‌س���ه‌اڵتی هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی په‌رله‌مانی ك���وڕو برازاك���هی جومگ���ه بنه‌ڕه‌تیه‌كانی هه‌یه ،ده‌سه‌اڵتی راگه‌یاندنی باری نائاسایی حوكمداری هه‌رێمیان له‌به‌رده‌س���تدایه ،به‌و هه‌یه ،ده‌سه‌اڵتی دانانی ئه‌ندامانی دادگای پێیه‌ش كۆكردنه‌وه‌ی سه‌رجه‌م ده‌سه‌اڵته‌كان ده‌ستوری‌و ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری‌و دادوه‌رانی له‌ده‌س���تی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م‌و حكومه‌ت‌و هه‌یه ،ده‌سه‌اڵتی ته‌واو به‌سه‌ر ئه‌نجومه‌نی ئه‌نجومه‌نی ئاساییش���داو ئاراسته‌كان روه‌و ئاس���اییش‌و ده‌زگای ئاساییش���ی هه‌رێمی حوكمی بنه‌ماڵه‌ی���ی ده‌بات به‌وه‌ی ته‌واوی هه‌ی���ه ،هه‌روه‌ها ده‌س���ه‌التی دامه‌زراندنی پۆس���ته ب���ااڵكان لهالی���ه‌ن ب���اوك‌و كوڕو سه‌رۆكی ده‌س���ته‌كان‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی پل ه كوڕه‌زاوه كۆنترۆڵكراون ،س���ه‌رۆكی ههرێم سه‌ربازیه‌كانی هه‌یه. مه‌سعود بارزانی له‌ماده‌ی 65ی ره‌شنوسی له‌م���اوه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌یدا ل ه 2005 ده‌س���توردا هاتوه 24ده‌س���ه‌اڵتی ههیهو تا ئێس���تا ،هه‌رێمی كوردس���تان له‌به‌رده‌م له‌یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تیش 18ده‌سه‌اڵتی كۆمه‌ڵێك قه‌یرانی گه‌وره‌دایه‌و تا ئه‌مرۆش هه‌ی���ه .س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران كوردس���تان به‌ده‌س���تیه‌وه ده‌ناڵێنێ���ت، نێچیرڤان بارزانی برازای سه‌رۆكی حكومه‌ت س���ه‌رۆكی ههرێم هیچ یه‌ك له‌و قه‌یرانانه‌ی له‌ماده‌ی 74ی ره‌شنوس���ی ده‌ستوردا 15چاره‌س���ه‌ر نه‌كردوه ،ته‌واوی كێش���ه‌كانی ده‌س���ه‌اڵتی ههیهو س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی هه‌رێ���م له‌گه‌ڵ به‌غدا ( كێش���هی بودجه، ئاسایشی ههرێم ك ه مه‌سرور بارزانی كوڕی نه‌وت ،خاكی كوردس���تانی ،ده‌سه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی ههرێم ه 18ده‌سه‌اڵتی له‌یاسای ههرێم ،هتد )...خراپ تربون باشتر نه‌بون ئه‌نجومه‌نی ئاساییشدا ههیهو به‌هه‌رسێكیان به‌ش���ی زۆریش���ی به‌هۆی سیاس���ه‌ته‌كانی 57ده‌سه‌اڵتیان هه‌یه ،به‌راورد به‌حكومه‌تی س���ه‌رۆكی ههرێم���هوه ب���وه ،له‌ئاس���تی عێ���راق ك���ه س���ه‌رۆك كۆم���اری عێ���راق ناوخۆشدا ههرێم به‌قه‌یرانی داراییو ئابوری له‌ده‌ستوردا ته‌نها 10ده‌سه‌اڵتی ته‌شریفاتی گ���ه‌وره‌دا تێده‌په‌ڕێت ،گه‌نده‌ڵ���ی ته‌واوی ههیهو س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانیش 6داموده‌زگاكانی داگیركردوه ،حیزب ده‌ستی ده‌سه‌اڵتی هه‌یه س���ه‌رجه‌م ده‌سه‌اڵته‌كانی خس���تۆت ه ن���او حكومه‌ت ،دزین���ی نه‌وت‌و فیدراڵیش ته‌نها 8ده‌سه‌اڵته واتا سه‌رجه‌م س���ه‌رچاوه‌ی سروشتی به‌ئاش���كرا له‌الیه‌ن ده‌س���ه‌اڵته‌كانی عێراق ته‌نها 24ده‌سه‌اڵتی به‌رپرس���انه‌و‌ه ده‌كرێ���تو ده‌یان كێش���هو حه‌سری‌و ته‌ش���ریفاتیان هه‌یه به‌اڵم ته‌نها قه‌یرانی دیكه.
ده‌سه‌اڵته‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌ره‌شنوسی ده‌ستوردا له‌ئاستێكدایه كه به‌ته‌واوی سیستمی سیاسی له‌هه‌رێم ده‌كاته سه‌رۆكایه‌تی ره‌ها
تایبه‌ت
) )472سێشه‌مم ه 2015/3/31
پێویستمان به‌سوره‌ی به‌ر له‌شكره عه‌لی حه‌مه‌ساڵح وه‌ك نمونه ی مه‌ریوان سه‌اڵح حیلم 1ـ بۆچی بێده‌نگین؟ ئیم���ه میلله‌تێكی���ن بێده‌نگ��� ی هه‌ڵده‌بژێرین ،سه‌رده‌ش���تو سۆران‌و كاوه‌و ش���ێخ ستار ش���ه‌هید ده‌كرێن بێده‌نگین ،ئاس���ۆس‌و رێبین هه‌ردی‌‌و شاس���وار عه‌بدولواحی���دو بورهان���ی ره‌ش���هی گوڵ���ه برین���دار ده‌كرێ���ن‌و له‌كه‌ن���اری م���ه‌رگ ده‌گه‌ڕێن���هوه بێده‌نگین،له‌به‌رامبه‌ر ش���ه‌هیدانی 17 شوبات بێده‌نگین ،مه‌به‌ست له‌بێده‌نگی ئهوه نیه هه‌ڵوێس���تو خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زای���ی به‌رامب���ه‌ر كاره ناڕه‌واكانی ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵته نه‌كرابێ���ت ،به‌ڵكو مه‌به‌ست له‌بێده‌نگی ئه‌وه‌یه ئه‌و هه‌مو كاره‌س���اتانه‌ی به‌رامبه‌ر ئه‌م میلله‌ته خێرله‌خۆ نه‌دیوه ده‌كرێت وه‌رچه‌رخان ناهێنێته ئاراوه. 2ـ كه‌س پیرۆز نیه! ن���ه‌ك عه‌لی حه‌مه‌س���اڵح بڵێت كه س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م پیرۆز نی���ه به‌ڵكو
19 رونكردنه‌وه‌یه‌ك له‌نوسینگه‌ی محه‌مه‌دی حاجی مه‌حموده‌وه
پێویسته هه‌مو خه‌ڵك بزانن نه به‌ڕیزان مام جه‌الل‌و نه‌وش���یروان مس���ته‌فاو كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ‌و به‌رهه‌م ساڵح‌و نێچیره‌وان بارزانیو عه‌لی باپیرو صالح الدین به‌هادین‌و محه‌مه‌د فه‌ره‌ج‌و كاكه حه‌م���هو عه‌بدولاڵ ئۆج���ه‌الن ..پیرۆز نین ،ده‌بێ���ت خه‌ڵك وه‌ها په‌روه‌رده بكرێن ئه‌وه‌ی كه پیرۆزه نیشتیمان‌و كوردس���تانه ،ئ���هوهی كه پی���رۆزه خوێنی شه‌هیدانه .چونكه كه‌سه پله یه‌كه‌كان���ی حیزب‌و ده‌س���ه‌اڵت دێن‌و ده‌ڕۆن به‌اڵم ئ���هوهی كه ده‌مێنێته‌وه خه‌ڵكی كوردستان‌و خاكه‌كه‌یه‌تی. 3ـ هه‌ڵته‌كاندن���ی هه‌ن���دێ په‌ن���دو عه‌قڵی رابردو ئێمه پێویسته هه‌ندێ په‌ندی كۆنی رزیو هه‌ڵته‌كێنی���ن كه ده‌ڵێت (خۆت مه‌كه به‌س���وره‌ی به‌ر له‌ش���كر)و ئه‌و په‌ن���ده‌ی تریش كه ده‌ڵێ (ده‌س���ت به‌كاڵوه‌كه‌ی خۆته‌وه بگره با نه‌یبات) له‌هه‌ردوكیان���دا مرۆڤ���ی ترس���نۆك‌و بێهه‌ڵوێس���تت ب���ۆ ده‌رده‌كه‌وێ���ت، به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر پێچه‌وانه‌ی ئه‌و په‌ندانه
وه‌ربگرین مه‌به‌ستی ئه‌و كه‌سانه‌یه كه رێچكه ده‌شكێنن ،مه‌به‌ستی ئه‌وانه‌ی ه مه‌له به‌ئاراس���ته‌ی دژه ئاو و دژه باو ده‌كه‌ن ،ئێمه له‌ناو په‌رله‌مان‌و ته‌واوی خه‌ڵكی كوردس���تاندا پێویس���تیه‌كی زۆرمان به‌و كه‌س���انه‌یه ك���ه بۆ مافی ی گه‌نده‌ڵی، خه‌ڵكی ،بۆ دژایه‌تی كردن بۆچه‌س���پاندنی دیموكراس���ی ،ب���ۆ خۆشگوزه‌رانی خه‌ڵكی ..پێویستمان به‌سوره‌ی به‌ر له‌شكره بۆ پاككردنه‌وه‌ی رێگاكان ،پێویس���تمان به‌سوره‌ی به‌ر له‌شكره بۆ ئه‌وه‌ی ئاوی لێڵی ئه‌زمونی هه‌رێمی كوردس���تان پاك بكه‌ینه‌وه، پێویس���تمان به‌عه‌لی حه‌مه‌س���اڵحی سوره‌ی به‌ر له‌ش���كر هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی ئ���هو په‌رله‌مانتاره بندیوارانه باش���تر بناس���ین ،ئه‌وانه‌ی كه پیتێكیان نیه ب���ۆ ره‌خنه‌گرتن‌و گۆڕانكاری ،ئه‌وانه‌ی كه تاوه‌كو قوڕمیش نه‌كرێن ناجوڵێن! ب���ه‌اڵم له‌پڕ ده‌بن به‌بۆكس وه‌ش���ێن‌و په‌الماری په‌رله‌مانت���ار ده‌ده‌ن ،ئه‌رێ ئێوه ئه‌وه‌نده به‌هێزن بۆ ناچن ئابڕوی تكاوی شه‌نگالمان بۆ بگێڕنه‌وه! له‌م
هه‌رێمه‌دا رۆژان���ه ژن ده‌كوژرێت ئێوه بێده‌نگ���ن ،له‌رۆژنامه‌ن���وس ده‌درێ‌‌و سجن ده‌كرێ ئێوه بێده‌نگن ،گه‌نده‌ڵی گ���هوره ده‌كرێ ئێ���وه بێده‌نگن به‌اڵم ك���ه ره‌خنه‌یه‌ك ئاراس���ته‌ی كه‌س���ی یه‌كه‌می حیزب ده‌كرێت له‌پڕ بێده‌نگی ده‌ش���كێنن‌و زۆر دڕندانه‌و فاش���یانه په‌الماری خه‌ڵك ده‌ده‌ن ،یه‌عنی ئێوه كه به‌حساب نوێنه‌ری خه‌ڵكن هیچتان ب���ه‌الوه گرنگ نیه ،ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی كه ی هه‌رێ���م بگرێت ره‌خن��� ه له‌س���ه‌رۆك به‌ر بۆك���س‌و ش���ه‌قی ده‌ده‌ن ،ئه‌مه چ په‌روه‌رده‌یه‌ك���ه؟ ئێ���وه ده‌تانه‌وێ ی سه‌دام حسێن تاقی بكه‌نه‌وه؟ ئه‌زمون (تێبینی یه‌ك���ه‌م :لێدانه‌كه ته‌نها بۆ عه‌ل���ی نه‌بو به‌ڵكو بۆ هه‌مو ئه‌وانه بو ك���ه ده‌ڵێن نا بۆ بێ یاس���ایی كردنی س���ه‌رۆكی ههرێم( ).تێبینی دوه‌م : به‌اڵم ناش���بێت ئهوه بش���ارینه‌وه كه ته‌نها سوره‌ی به‌ر له‌شكر له‌وه‌دا زیانی هه‌یه كه س���ه‌رۆكێك خ���ۆی‌‌و میلله‌ت بكات به سوره‌ی به‌ر له‌شكر بۆ رازی كردنی دڵی داگیركه‌ران‌و ئه‌م‌و ئه‌و).
بەرێ���زان پەیجێكی س���اختە بەن���اوی بەرێ���ز محمد حاجی محم���ود لەتۆری كۆمەاڵیەتی لەفەیس���بوك دروستكراوەو بەمەبەس���ت و بۆ بەرژەوەندی الیەنێك بابەت باڵودەكاتەوەو وەاڵمی ئەوكەس���انە دەدات���ەوە بەناوی بەرێز محمد حاجی محم���د ەوە نامەی بۆ دەنێ���رن ,بەبەرێزتان و س���ەرجەم دەزگاكانی راگەیاندن رادەگەیەنی���ن ئەو پەیج���ە دورونزیك پەیوەندی بەبەرێزیان���ەوە نییەو ئێمە لێی بەرپرس نی���ن ،تاكە پەیجی بەرێز محمدی حاجی محم���ود لەتۆری كۆمەاڵیەتی فەیس���بوك ئەم لینكەی الی خوارەوەیە جگە لەم پەیجە بەرێزیان هیچ پەیجێكی تریان نییە لەگەڵ رێزدا مافناس /ئامانج جمال بەرپرسی نوسینگەی بەرێز محمد حاجی محمود 2015/3/26
https://www.facebook.com/KSDP1976?ref=hl
پرۆژه‌یاسای سندوقی داهاته نه‌وتیه‌كان‌و ...پاشماوه لێ���ره‌وه ده‌چم���ه س���ه‌ر وه‌اڵمی ئه‌و پرس���یاره‌ی ك���ه ئێمه بۆچ���یو چۆن بایكۆتی دانیشتنی ژماره ()٣ی رۆژی ٢٠١٥/٣/١٠مانك���رد ،ه���اوڕا له‌گ���هڵ ( )١٥په‌رله‌مانت���اری ده‌ره‌وه‌ی پێن���ج فراكس���یۆنه‌كانه‌و پش���تگیریكردنمان لهالی���ه‌ن چه‌ن���د په‌رله‌مانتارێك���ی فراس���یۆنه‌كانی ت���رو ئه‌نجامدان���ی كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌نوس���ی له‌س���ه‌ر بایكۆتكردنم���ان‌و ده‌رچونمان له‌هۆڵی په‌رله‌م���ان ،وه‌اڵمه‌ك���ه‌ش ئه‌وه‌یه كه له‌س���ه‌ر ئه‌م پرس���ه فراكس���یۆنه‌كانی (پارتی–گۆڕان–یه‌كێتی–یه‌كگرت���و– كۆمه‌ڵ) چه‌ندی���ن كۆبونه‌وه‌یان ئه‌نجام دا ،له‌س���ه‌ر ئه‌م پرۆژه یاسایه‌و دانانی له‌به‌رنام���هی كاری كۆبون���ه‌وه‌كان‌و دواتری���ش ڕۆژی یه‌ك���ه‌م ب���ۆ ماوه‌ی زیات���ر له‌كاتژمێرێك له‌گه‌ڵ ده‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان كۆبونه‌وه‌یان ئه‌نجام دا ,بێ به‌شداری فراكسیۆنه‌كانی ترو له‌كاتی به‌ڕێوه‌چونی كۆبونه‌وه‌كه‌دا یه‌كێك له‌سه‌رۆكی فراكسیۆنه‌كانی پێنج قۆڵیه‌كه به‌ئاشكرا داوای كرد جارێكی تر كۆبونه‌وه‌كه ڕابگیرێ‌‌و بوار بدرێته هه‌ر پێنج فراكسیۆن بۆ ئه‌وه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی هۆڵی په‌رله‌مان‌و له‌كۆبونه‌وه‌ی داخراودا له‌گه‌ڵ ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی كۆببنه‌وه، به‌مه‌به‌ستی گه‌یشتن به‌ڕێككه‌وتن به‌بێ به‌شداری فراكس���یۆنه‌كانی تر ،ئه‌وه‌ش دیسان ناڕه‌زایه‌تی چه‌ندین په‌رله‌مانتاری لێكه‌وت���هوه له‌فراكس���یۆنه‌كانی ت���رو به‌په‌رله‌مانتارانی پێنج فراكسیۆنه‌كه‌وه، له‌س���ه‌ر داواكردن���ی ئ���هو س���ه‌رۆك فراكسیۆنه‌و ڕاگرتنی كۆبونه‌وه‌كان بواری گفتوگۆكردن���م ه���ات(دوای گفتوگۆی چه‌ندین په‌رله‌مانتار دژی ئه‌و بۆچونه‌و
به‌م شێوه‌یه راكانم ده‌ربڕی) له‌گه‌ڵ ئه‌و ڕای���ه‌م كه نابێت له‌هۆڵی په‌رله‌مان ئه‌م پرسه ده‌ربچێت‌و پێویسته لێره یه‌كالیی بكرێته‌وه ،به‌تایبه‌ت لهوه خراپتر ئه‌وه‌یه جارێكی تر ئه‌م پێنج فراكسیۆنه بچنه ده‌ره‌وه‌ی هۆڵ‌و یه‌كالیی بكه‌نه‌وه ،ئه‌م پێنج قۆڵییه بوه‌ته گرفت بۆ كاروباری په‌رله‌مان‌و ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان. جێ���ی وه‌بیرهێنانه‌وه‌یه ئ���ه‌م پێنج فراكس���یۆنه ده‌یان جار پێشترو له‌سه‌ر پرۆژه‌یاس���اكان كۆده‌بن���هوه به‌ب���ێ به‌شداری ئه‌وانیتر رێكده‌كه‌ون. دوای گفتوگۆی من‌و چه‌ندین په‌رله‌مانتار به‌هه‌م���ان ش���ێوه دژی ئ���هو بۆچونه قسه‌یان كردو س���ه‌رۆكی په‌رله‌مانیش كۆبونه‌وه‌كه‌ی كۆتایی پێهێناو دوایخست بۆ ڕۆژی دوایی ٢٠١٥/٣/١٠به‌مه‌به‌ستی ڕێكه‌وتن. س���ه‌رله‌به‌یانی رۆژی ٢٠١٥/٣/١٠كه بڕیاربو كاتژمێر ١٠دانیشتنه‌كه ده‌ست پێبكات ئه‌ندامان���ی په‌رله‌مان له‌هۆڵی كۆبون���ه‌وه‌دا چاوه‌ڕوان���ی ئه‌نجام���ی كۆبون���هوه داخراوه‌كه‌ی نێ���وان پێنج فراكسیۆنه‌كه‌و ده‌س���ته‌ی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان بون‌و زیاتر له‌كاتژمێرو نیوێكی خایاند به‌بێ به‌شداری فراكسیۆنه‌كانی ت���ر كه(پێچه‌وانه‌ی په‌یڕه‌وی ناوخۆیه) ئه‌مه‌ش وایكرد ئێمه له‌فراكسیۆنه‌كانی چ���وار حزبه‌ك���هو فراكس���یۆنه‌كانی پێكهات���ه‌كان‌و توركم���ان هه‌ڵوێس���ت وه‌ربگرین‌و بایكۆتی كۆبونه‌وه‌كه بكه‌ین‌و ئه‌م هه‌ڵوێس���ته له‌كات���ی به‌ڕێوه‌چونی كۆبونه‌وه‌كه‌دا بخه‌ینه‌ڕو ،بۆیه ڕێكه‌وتین من به‌ناوی ئه‌و فراكسیۆنانه‌وه وته‌یه‌كی ك���ورت پێش���كه‌ش بك���همو بایكۆتی كۆبونه‌وه‌ك���ه ڕابگه‌یه‌نی���ن‌و بچین���ه
ده‌ره‌وه‌ی هۆڵی په‌رله‌مان به‌مه‌به‌س���تی به‌ڵكو ئه‌و فراكسیۆنانه‌ی كه به‌زۆرین ه ده‌ربڕینی ناڕه‌زاییه‌تی به‌رانبه‌ر كۆبونه‌وه ناوی���ان هاتوه ٩٥%ڕێ���ژه‌ی په‌رله‌مان پێكدێنن. داخراوه‌كانی پێنج فراكسییۆنه‌كه. من لێ���ره‌دا به‌س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان دوای ئه‌وه‌ی ده‌س���ته‌ی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌م���ان گه‌ڕان���هوه له‌كۆبونه‌وه‌ك���ه ده‌ڵێم كۆبونه‌وه‌ی پێنج فراكس���یۆنه‌كه ئاگاداری س���ه‌رۆكی په‌رله‌مانم كرد كه ئه‌نجام ده‌ده‌یت بۆچی فراكسیۆنه‌كانی ئێمه بایكۆتی ئه‌م دانیش���تنه ده‌كه‌ین تر بانگ ناكه‌ن‌و ئه‌گه‌ر بۆ وه‌رگرتنی ڕایه چونك���ه به‌ڕێزت���ان زۆرجار پێش���یلی وه‌ك باستان كرد باشترنیه ڕای ئه‌وانی په‌ی���ڕه‌وی ناوخ���ۆ ده‌ك���هنو داوای تر وه‌ربگرن؟ ئای���ا ده‌زانی كۆبونه‌وه‌ی لێكردم ئه‌م كاره نه‌كه‌ین ،به‌اڵم ئه‌وه‌م فراكسیۆنه‌كان په‌یوه‌ندی نیه به‌زۆرینه‌و ڕونك���ردهوه ك���ه بوار ب���ده‌ن بایكۆتی كه‌مین���هوه؟ ئایا ده‌توان���ی بڵێیت ئه‌و خۆم���ان ڕابگه‌یه‌نی���ن وه‌ك مافێك���ی الیه‌نان���هی یه‌ك كورس���ی په‌رله‌مانیان ئاس���ایی خۆمان‌و بۆیه له‌س���هرهتاوه هه‌ی���ه فراكس���یۆن نین؟ م���ن دڵنیام هه‌ڵوێس���ته‌كانم به‌م ش���یوه‌یه ده‌ربڕی ئه‌جندای چه‌ند فراكس���یۆنێك ئه‌وه‌یه (ئێم���ه چه‌ندینجار تێبینیمان له‌س���ه‌ر كه یه‌ك كورس���ی نه‌بێته فراكس���یۆن، ئهوه داوه كه ده‌س���ته‌ی سه‌رۆكایه‌تی منی���ش ده‌ڵێم ئه‌و كات���هی په‌یڕه‌وتان په‌رله‌مان‌و س���ه‌رۆكی پێنج فراكسیۆن هه‌مواركرد ئاس���اییه به‌و شێوه‌ییه كار كۆده‌بون���هوه ل���ه‌ژوره تاریكه‌كان���داو بكه‌ن،ئه‌وه‌ی جێ���گای ڕه‌خنه‌ی ئێمه‌یه بڕی���ارده‌ده‌ن ،ئه‌مه‌ش پێش���ێلكردنی سه‌پاندنی مۆركی پێنج قۆڵیه‌كه‌یه كه په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆی���هو ئێ���وه ئه‌گ���ه‌ر له‌سیس���ته‌می حكومڕانیدا دیموكراسی ڕێكه‌وتون له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی فراكس���یۆن به‌رته‌س���ك ده‌كه‌ن���هوهو ئازادیی���ه‌كان ی���ه‌ك په‌رله‌مانتار نه‌بێت ئه‌وا په‌یڕه‌وی ده‌خنكێن���ن ،له‌وه‌ش زیاتر ئه‌وه‌یه بڵێم ناوخۆ هه‌موار بكه‌ن ،ئێستا بتانه‌وێت‌و چه‌ندینجار سه‌رۆكی په‌رله‌مان دوپاتی نه‌تانه‌وێ���ت به‌پێی په‌ی���ره‌وی ناوخۆی ئهوه دهكاتهوه كه ئه‌م پێنج فراكسیۆنه كارپێكراو ئه‌م حزبانه‌ی یه‌ك كورس���ی ٩٥%ی كورسیه‌كانی په‌رله‌مان پێكدێنن په‌رله‌مانی���ان هه‌یه فراكس���یۆنن ،بۆیه له‌كاتێكدا به‌ڕێزی له‌بیری چوه‌ته‌وه ئه‌و ئێمه وه‌ك فراكسیۆنه‌كانی "بزوتنه‌وه‌ی په‌رله‌مانه‌ی ئه‌و س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كات ئیس�ل�امی ،سۆشیالیس���ت ،ئ���ازادی )١١١( ،كورس���یه نه‌ك س���ه‌د كورسی. ئاراس���ته‌ی س���ێیه‌م ،كلدو ئاشوریی ،پێویسته ئاماژه به‌وه‌ش بكه‌م بۆ یه‌كه‌مین توركم���ان ،ئه‌رم���ه‌ن" بایكۆت���ی ئه‌م جار"س���ایتی" په‌رله‌مانی كوردس���تان دانیش���تنه ده‌كه‌ین‌و ده‌چینه ده‌ره‌وه ،له‌گواس���تنه‌وه‌ی هه‌واڵ���ی كۆبونه‌وه‌كه له‌به‌رامبه‌ردا كه هێش���تا وته‌كه‌م ته‌واو ئاماژه‌ی بهوه كردوه سه‌رۆكی په‌رله‌مان نه‌كردبو س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان خۆی پێ وه‌اڵمی په‌رله‌مانتار(عبدالرحمن فارس) نه‌گیرا ،وه‌اڵم���ی دامه‌وه‌و ڕایگه‌یاند كه ی داوه‌ته‌وه‌و ده‌ق���ی وه‌اڵمه‌كه‌ی وه‌ك نه پێچه‌وانه‌ی په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆیه‌و نه خۆی دابه‌زان���دوه ،كه ئه‌مه‌ش جێگای په‌یوه‌ندیشی به‌زۆرینه‌و كه‌مینه‌وه هه‌یه ،پرس���یارو نیگه‌رانیه ك���ه بۆچی تاكو
ئێستا س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان سه‌دان جار ڕونكردن���هوهو وه‌اڵم���ی په‌رله‌مانتارانی داوه‌ته‌وه له‌كۆبونه‌وه‌كان ،بۆ یه‌كجاریش له‌سایته‌كه ئاماژه‌ی پێ نه‌دراوه‌و باس نه‌كراوه؟ ئایا پرس���یار دروست نابێت بۆچی ب���ه‌م ش���ێوه‌ییه؟ وه‌اڵمه‌كه‌ش ب���ۆ س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و س���ایته‌كه به‌جێده‌هێڵم.. جێگای خۆیه‌تی لێره‌ش���هوه وه‌اڵمی هه‌ندێ په‌رله‌مانتارو ده‌زگای ڕاگه‌یاندن بده‌م���هوه ك���ه كۆمه‌ڵ���ێ تۆم��� هتو بوختانیان ئاراسته‌كردین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی هه‌ڵوێستی س���ه‌ربه‌خۆی خۆمان هه‌بو له‌و دو كۆبونه‌وه‌ی���هی ئه‌نجامدرا ،هه‌ر له‌كات���ی به‌جێهێش���تنی كۆبونه‌وه‌كه‌و چونه ده‌ره‌وه‌م���ان له‌هۆڵی په‌رله‌مان، له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانیش���دا باسی ئهوه كرا كه ئه‌م هه‌ڵوێس���ته‌یان له‌ژێر كاریگه‌ری پارتیدای���ه ،ههروهه���ا باڵوكردنه‌وه‌ی هه‌واڵێكی به‌په‌له گوایه پارتیو شیوعی بایكۆتی كۆبونه‌وه‌ی په‌رله‌مانیان كرد؟ لێره‌دا به‌ڕاش���كاوی ده‌ڵێم هه‌ڵوێستی من وه‌ك فراكس���یۆنی ئازادی له‌س���ه‌ر ئه‌و ڕا جیاوازه‌ی پرۆژه‌یاساكه له‌رۆژی یه‌كه‌م���ی كۆبونه‌وه‌ك���ه‌دا به‌ته‌واوه‌تی پێچه‌وانه‌ی ڕای فراكس���یۆنی زه‌رد بو, له‌كاری سیاس���ی په‌رله‌مانیدا ئاساییه له‌هه‌ڵوێس���تێكدا له‌گه‌ڵ یان دژی هه‌ر حی���زب‌و كوتله‌یه‌كی په‌رله‌مانی بیت... ئ���هو چه‌واش���ه‌كاریانه‌ش ته‌نه���ا ب���ۆ به‌الڕێدابردنی هه‌لوێسته مه‌بده‌ئیانه‌كه‌ی ئێمه‌یه‌و هیچیت���ر .له‌كاتێكدا ئێمه هیچ بڕیارێكم���ان نی��� ه به‌به‌رده‌وامی له‌گه‌ڵ الیه‌نێ���ك ڕێكه‌وی���ن‌و دژی الیه‌ن���ی تر بی���ن؟ به‌ڵ���ێ زۆر ئاس���اییه هه‌ندێجار هه‌ڵوێستمان یه‌كانگیربێت له‌هه‌ڵوێست‌و
پرۆژه‌یاس���ایه‌كدا له‌گه‌ڵ فراكس���یۆنی زه‌ردو هه‌ندێج���ار له‌گ���هڵ گۆڕانی���ش‌و جارێكی تر له‌گ���هڵ یهكێتیو دواتریش له‌گه‌ڵ یه‌كگرتو یان كۆمه‌ڵی ئیسالمیش، بۆیه هه‌روه‌ك له‌سه‌ره‌تادا ئاماژه‌م پێدا ئێمه به‌پێی ناوه‌ڕۆك مامه‌ڵه ده‌كه‌ین‌و دژی الیه‌نێكی داریكراو نین‌و دۆس���تی الیه‌نێكی دیاریكراونی���ن ،ئه‌وه‌ی جێی سه‌رسوڕمانیش���ه بۆچ���ی كه‌ناڵێك���ی ڕاگه‌یاندن به‌په‌له هه‌واڵێك باڵوبكاته‌وه ك���ه پارتیو ش���یوعی كش���اونه‌ته‌وه، له‌كاتێك���دا م���ن وه‌ك فراكس���یۆنی ئازادی لهن���او هۆڵی په‌رله‌ماندا به‌ناوی س���ه‌رجه‌م فراكس���یۆنه‌كانی پێكهاته‌و نه‌ته‌وه‌كان‌و چوار حزبه‌كه بایكۆتكردنی دانیشتنه‌كه‌م ڕاگه‌یاند ،ئیتر بۆچی ئه‌و چه‌واش���ه‌كارییه؟ ئایا كام په‌رله‌مانتار ئه‌و هه‌واڵه‌ی گهیانده كه‌ناڵه‌كه؟ ئه‌رێ به‌ڕاس���ت ئه‌و هه‌ڵویسته له‌به‌رژه‌وه‌ندی فراكسیۆنه‌كه‌یدابو یان كه‌ناڵه‌كه خۆی له‌ڕێگای په‌یامنێرێكی چه‌واش���ه‌كاره‌وه هه‌واڵه‌كه‌ی پێ گه‌یشتبو؟ له‌كۆتایی���دا ده‌ڵێ���م به‌ڕێزانی پێنج فراكس���یۆنه‌كه كه س���ازان‌و ڕێكه‌وتن ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،پێشێلی دیموكراسیی هتو ئازادیی���ه‌كان‌و په‌ی���ڕه‌وی ناوخ���ۆی په‌رله‌مان‌و یاساو ڕێسا كارپێكراوه‌كان مه‌ك���هنو ئه‌گ���ه‌ر ناكۆكی���ش ب���ن، تۆم هتو بوختانی نابه‌جێ ئاراس���ته‌ی په‌رله‌مانتاران���ی ت���ر مه‌ك���ه‌ن ،چونكه هێز نیه له‌هه‌ڵوێس���تی س���ه‌ربه‌خۆیی‌و ڕاس���ته‌قینه‌ی خۆم���ان په‌ش���یمانمان بكاتهوه ،مێژوش���مان له‌وباره‌وه وانه‌ی زۆرو ئه‌زمون���ی ده‌وڵه‌مه‌ن���دی تێدایه، زۆرجاری���ش خه‌ڵ���ك له‌ئێم���هوه فێری وانه‌ی په‌شیمان نه‌بونه‌وه بوه.
خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ په‌یامه‌كه ی ئوچ ئاالن ...پاشماوه ماتماتیک‌و بیرکردنەوەی لۆژیکی ...پاشماوه پێویسته س���ه‌ركردایه‌ت ی مه‌یدانی (پ ك ك)و باڵ���ه س���ه‌ربازیه‌كه‌ی(كه‌جه‌كه) بێ شیكردنه‌وه‌یه‌ك ی وردو زانستیان ه نه‌چنه ژێر بار ی ئه‌م په‌یامه‌و ده‌بێ ئه‌و راس���تیه باش بزانن ك ه ئه‌م په‌یامه له‌زیندان ی ئیمرالیه‌و‌ه فه‌بره‌كه كراوه‌و له‌كه‌سێكه‌وه ده‌رچوه كه16 س���اڵه له‌زیندانی تاكه‌كه‌س���یدایه‌و له‌رو ی ده‌رونیه‌وه ده‌یان س���ین‌و جیمی له‌سه‌ره‌و په‌یامه‌ك���هی به‌فلت���هری میت���ی توركیادا گوزه‌ری كردوه ،پاشان گه‌یشتوه‌ته ده‌ست پارله‌مانتاره‌كان���ی هه‌ده‌پ���هو خۆش���یان له‌و راس���تیه گێ���ل نه‌كه‌ن كه س���ه‌رده‌م سه‌رده‌م ی مه‌واد ی هۆشبه‌رو ته‌كنۆلۆجیا ی زانیاریه‌كان‌و ده‌بێ ش���یكردنه‌و‌ه بۆ هه‌مو ئه‌گه‌ره‌كان بكه‌ن بۆ گش���ت ئه‌گه‌ره‌كانیش ئاماده‌ب���ن ،ده‌ب���ێ س���ه‌ركردایه‌ت ی (پ ك ك) پێ���ش وه‌رگرتن���ی ه���ه‌ر بڕیارێك ل���هوه دڵنیابن ك ه س���ه‌رۆكه‌كه‌یان له‌ڕو ی ده‌رونیه‌وه بێ كێش���ه‌یه‌و له‌ژێر كاریگه‌ر ی ماده له‌خش���ته‌به‌ره‌كانی كه كار له‌س���ه‌ر ( )Central nervous systemده‌كه‌ن،
پارێزراوه ،ئه‌وجا بێن خۆیان كه له‌وپه‌ڕ ی ئازادیدان بڕیاربده‌ن ،مێژوی كوردیش له‌یاد نه‌كه‌ن ك ه چه‌ندین سه‌ركرده‌ی كورد به‌دیل ی له‌خشت ه براون‌و خۆشباوه‌ڕی‌‌و سینه‌سافیی كوردیش له‌بیر نه‌كه‌ن. وه‌عدو په‌یمانه‌كان ی ئه‌رته‌شی شاهه‌نشاه ی ئێران به‌ش���ه‌هید ق���ازی محم���دو بڕیار‌ه س���ۆزداره‌كه ی ئه‌و س���ه‌ركرده كورده بۆ خۆبه‌ده‌س���ته‌وه‌دان‌و به‌رگرینه‌ك���ردن، ده‌ردێكه كه تائێس���تا كوردان ی رۆژهه‌اڵت باجه‌كه‌ی ده‌ده‌ن ،بڕیاری س���ه‌ركردایه‌ت ی سیاس���ی ك���ورد له‌باش���ورو له‌س���هرو هه‌مویان���هوه مه‌رحوم ی مه‌ال موس���ته‌فا ی بارزان به‌پاشه‌كشه‌و دانانی چه‌ك له‌ساڵ ی 1975ده‌رس���ێكه ناكرێت نادیده‌ی بگرین، پێویس���ته (پ ك ك) ده‌رسی لێوه‌ربگرێ، تاك ه به‌ربه‌س���تێك له‌به‌رده‌م ده‌س���ه‌اڵت ی نه‌ته‌وه‌په‌رس���تی توركی���ادا( ،پ ك ك)و هێ���زه چه‌كداره‌كه‌یتی‌‌و هه‌ن���گاو به‌هه‌نگاو كار له‌س���ه‌ر بێچه‌ككردن���ی ئ���ه‌م هێ���زه كاریگه‌ره له‌خۆب���ردوه ده‌كات‌و ئاماژه‌كان
ئه‌وه‌م���ان پێده‌ڵێ���ن گه‌ر (جمی���ل بایك‌و م���وراد قه‌ره‌ی�ل�ان)و هه‌ڤاڵه‌كانیان ژیران ه هه‌ڵس���وكه‌وت له‌گه‌ڵ ئه‌م ره‌وش ه نه‌كه‌ن، نس���كۆیه‌كی دی چاوه‌ڕێ���ی گه‌لی كورده‌و هه‌ر نشوس���تیه‌كیش له‌باكور ره‌نگدانه‌وه ی نه‌رێن��� ی راس���ته‌وخۆی له‌س���ه‌ر رۆژئاواو باشورو رۆژهه‌اڵتی كوردستانیش ده‌بێ. نابێ س���ه‌ركردایه‌تی ئێس���تا ی (پ ك ك) ئه‌و راستیه له‌یاد بكات ك ه ئه‌و تێڕوانینه ی س���ه‌رانی توركیاو له‌س���هرو هه‌موشیانه‌و‌ه ئه‌ردۆگان بۆ كوردو (پ ك ك) هه‌یه‌تی‌‌و ته‌نان���هت مانه‌وه‌ی ئوچئ���االن به‌زیندویی تائێستا له‌ژێر زه‌برو كاریگه‌ری چه‌كه‌كان ی گه‌ریالدای���هو گه‌ر ئه‌وان له‌قه‌ندیل نه‌مێنن‌و ژیران��� ه له‌قه‌ندیل���هوه ب���ه‌ره‌و ش���اره‌كان هه‌نگاو نه‌نێ���ن! ئه‌وكات���ه ئۆردگانه‌كان‌و كه‌مالیس���ته‌كانی توركیا به‌چاوێكی سوك سه‌یریان ده‌كه‌ن‌و ره‌نجی چل ساڵه‌یان به‌با ده‌ده‌ن ،بۆی��� ه ده‌بێ وریا ب���ن‌و وریاتربن. پ���ێ به‌پێی هه‌نگاوه‌كان���ی توركیا هه‌نگاو هه‌ڵبگرن.
ئەو زانایانەی لەسەردەمی پیاژێدا ماتماتیکیان لەگ���ەڵ بیرکردنەوەی لۆژیکیدا یەکسان دەکرد بەژمارە زۆر نەبون .ئ���ەم کارە بوە هۆی ئەوەی زانا جیاوازەکان بی���روڕای جودایان لەب���ارەی خوێندن���ی ماتماتیکەوە هەبێ���تو پالن���ی جیاوازی���ان ب���ۆ چونەژورەوە بۆ زانس���تی ماتماتیک هەبێ���ت .بۆیە زۆر س���ەیر نەبو کە یۆنسکۆ لەساڵی ١٩٥٦دا پێشنیاری ژم���ارە ٤٣باڵوبکاتەوە ک���ە تیایدا
س���ێ بڕگە لەبارەی س���تروکتوری ماتماتیکەوە نوسرابو کە من لێرەدا بەکورتی دەیانخەمە ڕو. بڕگ���ەکان پێداگری لەس���ەر ئەوە دەکەن کە دەبێ خوێندکاران خۆیان دەس���تەواژەکان بەره���ەم بهێن���ن‌و پەیوەندییەکان���ی نێ���و ماتماتیک‌و تایبەتمەندییەکان بدۆزنەوە .بەهەمان ش���ێوە زۆر گرینگە کە خوێندکاران دەس���تەواژەو پرۆس���ەکان سەرەتا لەڕێگەی پرۆس���ەیەکی پراکتیکیەوە
بەدەس���ت بهێنن بەرلەوەی دەست بەبەرهەمهێنان���ەوەی فۆرمۆل���ەکان (یاساو ڕێس���اکان) بکەن .هەروەها پێداگری لەس���ەر ئەوەش کراوە کە دەبێ گەورەکان لێکۆڵینەوە لەسەر هەڵەی خوێندکاران بکەن بۆ ئەوەی لەو ڕێگەی���ەوە پەی بەبیرکردنەوەی ماتماتیکیانەی ئەو خوێندکاران ببەن. بەهەمان شێوەش زۆر گرینگە خودی خوێندکاران لەس���ەر ئەوە ڕابهێنرێن کە کۆنترۆڵی خۆیان بکەن.
ونبون ی (اسماعیل روسته‌م محمد) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ه ی * ناسنامه‌یه‌ك ی ژوری بازرگان ی سلێمان ی ونبو‌ه به‌ناو ئاوێنه. ی (ئاوات علی قادر) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرس���گ ه ی * ناس���نامه‌یه‌ك ی ژوری بازرگان ی س���لێمان ی ونبو‌ه به‌ناو ئاوێنه.
Awene
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
جه‌نابی سه‌رۆك ،ئێستا كات ی سنگ فراوانیه‌كه‌ته
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر
هاوکار حسێن ی گه‌ل‌و س���ه‌ركرده‌كان وه‌كو به‌رد‌و ئاو وان ،هه‌میش���ه سه‌ركرده‌كان هاوشێوه ی ی ئاو دێن‌و ده‌ڕۆن‌و گه‌لیش وه‌ك به‌ردێكی س���ه‌نگین له‌ش���وێن ش���ه‌پۆله‌كان ی ده‌مێنێته‌وه ،هه‌ر س���ه‌ركرده‌یه‌كیش بیه‌وێت وه‌ك نه‌خش���ێكی نه‌گۆڕ خ���ۆ ی گه‌لدا بمێنێته‌وه ،ده‌بێت یه‌كه‌مین شت كه بیكات ده‌ستبه‌ردان ه له‌دڵ‌و ده‌رون ی بااڵی گه‌ل. ی خۆی له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ند له‌غه‌زیره تایبه‌تی‌‌و شه‌خسیه‌كان ی دیك ه ئه‌مڕۆ مه‌سعود بارزانی له‌به‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی قورسدایه 4 ،مانگ به‌س���ه بۆئهوهی ده‌ربكه‌وێت ك ه ئه‌و پره‌نسیپانه‌ی خودی بارزانی بڕوای پێی هه‌ی ه له‌گیانی پێشمه‌رگانه‌‌و خۆنه‌ویستی به‌رامبه‌ر پله‌و پۆست ،تاچه‌ند له‌سه‌ر ی واقع ره‌نگده‌داته‌وه. ئه‌رز ی ی دورو درێ���ژی مه‌س���عود بارزان��� ی ،2015دیمانه‌یه‌ك��� ی 7ی ش���وبات رۆژ ی ئه‌م له‌رۆژنامه‌ی ئه‌لحه‌یاتی له‌نده‌نی باڵوكرایه‌وه ،سه‌رنجڕاكێش���ترین به‌ش��� ی رۆژنامه‌نوس���ه‌كه‌ی ه كه ده‌ڵێت :ئایا ده‌توانیت رازیبیت دیمانه‌ی ه پرس���یارێك ی كوردستان نه‌بیت؟ بارزانی له‌وه‌اڵمدا ی ههرێم رۆژێك بێت ك ه تیایدا س���ه‌رۆك ده‌ڵێت ،به‌هه‌مو سنگ فراوانیه‌كه‌وه. ی ی رۆژنامه‌نوس گومانی له‌م هه‌م���و "ته‌وازوعه ی كاك��� ب���ه‌اڵم وه‌ك وه‌ك بڵێ فه‌خام���هت" هه‌بێت‌و پێی ده‌ڵێ���ت" :وه‌اڵمێكی دیبلۆماس���یانه‌م ناوێ؟ ئیجا ی ج���وان" :ده‌مه‌وێت ی س���ه‌رۆك ده‌كه‌وێت ه ریزكردنی چه‌ند رس���ته‌یه‌ك جه‌ناب له‌كاتێك���دا بڕۆم خه‌ڵك داوام لێبكه‌ن ك���ه وازنه‌هێنم ،به‌ملكه‌چیه‌وه پێتده‌ڵێم ی ی من زۆر گه‌وره‌ترن له‌و كورسییه‌ی ك ه له‌سه‌ر ی تێكۆشان‌و ناوبانگ ك ه مێژو داده‌نیشم". ی ی گه‌وره‌یی مرۆڤ ه ك��� ه له‌لوتكه‌دا وازبهێنێت ،الپه‌ڕه‌كان به‌ڵ���ێ ،ئهوه ئه‌وپه‌ڕ ی به‌بۆڵد نوسیوه‌ته‌و‌ه كه ره‌نج‌و جه‌فایان ی ئه‌و كه‌سان ه مێژوش هه‌میش���ه ناو ی سیاسییه‌كان ئه‌وه‌یه كه له‌هه‌مو شت زیاتربوه له‌كه‌یف‌و س���ه‌فا ،به‌اڵم گرفت په‌كیان بكه‌وێت ،بۆ وش��� هی باقوبریق دانامێنن .وه‌ك نیڵسۆن ماندێال ده‌ڵێت ی ده‌یڵێن نه‌گبه‌تی كاتێك به‌سه‌ر سیاس���ییه‌كان‌و گه‌له‌كه‌یاندا دێت ،كه ئهوه خۆیشیان بڕوایان پێینه‌بێت. ی ی 19ی ئابی داهاتو ،رێك 10س���اڵ ته‌واوده‌كات له‌سه‌ر كورس ی له‌رۆژ بارزان ی 10ساڵدا نه‌توانێت چه‌ند ی ههرێم ،ئه‌گه‌ر سیاس���ییه‌ك له‌ماوه س���ه‌رۆكایه‌ت كارێك بكات ك���ه النیكه‌م نیوه‌ی گه‌له‌كه‌ی له‌خ���ۆی رازیبكات ،گومانم هه‌ی ه ی بۆ 10س���اڵی دیكه‌ش بتوانێت .خۆ بارزانی له‌م پرسه‌دا ته‌نها به‌رپرسیارێت ی ی ناكه‌وێته ئه‌س���تۆ ،به‌ڵكو ئه‌و روبه‌روی به‌رپرسیارێت سیاس���ییو یاس���ای ی ی ههرێم ی هه‌ڵبژی���ردراو ی یه‌كه‌مین س���ه‌رۆك مێژویی���ش دهبێتهوه ،به‌وپێیه ی كوردستانه‌و په‌یڕه‌وكردنی هه‌ر نه‌ریتێكی سیاسیی ،ده‌بێت ه رێبازو رێچكه‌یه‌ك ی خۆی. چه‌سپاو بۆ دوا ی هیچ ده‌س���تورو یاسایه‌كیش كۆت‌و وه‌ك چۆن جۆرج واش���نتۆن به‌بێ ئهوه ی هه‌ش���ت ساڵ ()1797-1789 ی بكات ،ته‌نها رێگ هی به‌خۆیدا بۆ ماوه به‌ند ی هیچ كه‌س ی ئه‌مریكادا بمێنێته‌وه ،تا له‌دوای خۆ له‌پۆس���تی س���ه‌رۆكایه‌تی ی ی ئهوه نه‌كات خۆی به‌سه‌ر گه‌لدا داسه‌پێنێت ،ئه‌و به‌م كاره مه‌زنه سه‌ركێش ی ی ئه‌مریكیه‌كاندا بمێنێته‌وه ،نه‌ك ئه‌و ماوه‌یه وایكرد بۆ هه‌تای ه له‌یاده‌وه‌ری��� ی واڵت. كه بوه سه‌رۆك
حوسیه‌كان و ئه‌نسارواڵ
حوسیه‌كان ماوه ی 10ساڵه له‌دژ ی ده‌سه‌اڵت ی ناوه‌ند ی ده‌جه‌نگن ،ئه‌وان كه‌مینه‌یه‌ك ی گه‌مارۆدراوی شار ی سه‌عده بون ،به‌كۆمه‌ك ی ئێران‌و حزبواڵی لوبنان زۆربه ی واڵت ی یه‌مه‌نیان خسته بنده‌ست ی خۆیانه‌وه ،به‌اڵم ئایا توانای خۆڕاگریان هه‌یه له‌به‌رده‌م هێرشه‌كانی سعودیه‌و هاوپه‌یمانان؟
گه‌رده‌لولی زه‌بـــــــر سعودیه
ئیمارات
قه‌ته‌ر
کوه‌یت
به‌حره‌ین
ئه‌رده‌ن
میسر
مه‌غریب
سودان
پاکستان
جۆری فرۆکه‌ی هێزه‌کانی هاوپه‌یامنان
ئامانجه ئاسامنیه‌کان
ئامانجی زه‌مینی
تێکشکاندنی موشه‌که بالیستیه‌کان تێکشکاندنی دژه فرۆکه‌کان
بۆردمانکردنی میلیشیا حوسیه‌کان
تێکشکاندنی جبه‌خانه‌کان
کردن ه ئامانجی بنکه‌و باره‌گای س���ه‌رکردایه‌تی
رێگه‌گرتن له‌جموجۆڵی کۆمه‌ک گه‌یاندن
حوس���یه‌کان له‌نزیک س���نوری عه‌ره‌بس���تانی
کردنه ئامانجی میلیشیا حوسیه‌کان
سعودی
"ئه‌نسارواڵ" بزوتنه‌وه‌یه‌كی سیاسیو چه‌كداری ی مه‌زهه‌ب ی زه‌یدییه‌كانه ،بنكه ی سه‌ره‌كی له‌شار ی سه‌عده‌ی باكور ی یه‌مه‌نه ،ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه به‌ناو ی "حوسیه‌كان"یشه‌و‌ه ناوده‌برێت كه بنه‌ماڵه‌یه‌كی ده‌ستڕۆشتو بون‌و توانیان زه‌یدییه‌كان یه‌كبخه‌ن‌و فه‌رمانده‌ییان بكه‌ن له‌دژ ی ده‌وڵه‌ت ی ناوه‌ندی له‌ساڵ ی 2004هوه. سه‌ید حسێن به‌دره‌دین حوسی دامه‌زرێنه‌رو سه‌ركرده ی مه‌عنه‌و ی "ئه‌نسارواڵ" بو كه له‌ئه‌یلول ی 2004دا به‌ده‌ست ی هێزه‌كانی ده‌وڵه‌ت كوژرا.
حسێن به‌دره‌دین حوسی ،ساڵ ی 1956له‌سه‌عده له‌دایكبوه ،له‌سودان بڕوانامه ی له‌زانست ی شه‌رعیدا به‌ده‌ستهێناوه‌و ساڵ ی 1990حیزب ی حه‌ق ی بۆ روبه‌ڕوبونه‌وه ی سه‌له‌فی‌‌و وه‌هابیه‌كان دامه‌زراند ،له‌نێوان سااڵن ی 1993تا 1997بوه ئه‌ندامی په‌رله‌مان ،ساڵ ی 2004له‌الیه‌ن هێزه‌كانی ده‌وڵه‌ته‌وه كوژرا‌و تا ساڵ ی 2013ده‌وڵه‌ت ته‌رمه‌كه‌ی راده‌ستی بنه‌ماڵه‌كه‌ی نه‌كرده‌وه. ئه‌نسارواڵ له‌ژێر كاریگه‌ری ئێراندا دروشم ی "الله اكبر ،مه‌رگ بۆ ئه‌مه‌ریكا ،مه‌رگ بۆ ئیسرائیل"ی به‌رزكرده‌وه .ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه گوزارشت ل ه زه‌یدیه‌كان ده‌كات ك ه یه‌ك له‌سێ ی دانیشتوانی یه‌مه‌ن پێكده‌هێنن‌و له‌مه‌زهه‌ب ی شیعه‌وه نزیكن ،مه‌ڵبه‌ند ی سه‌ره‌كییان ناوچه شاخاویه‌كانی باكوری یه‌مه‌نه كه هاوسنوره له‌گ هڵ سعودی.
حوسیه‌كان له‌ئه‌یلول ی 2014دا ،سه‌نعای پایته‌ختی یه‌مه‌نیان كۆنتڕۆ ڵ كردو له‌سه‌ره‌تا ی 2015ه‌شه‌و‌ه ده‌ستیان گرت به‌سه‌ر كۆشك ی سه‌رۆكایه‌تی‌و په‌رله‌مان‌و فه‌رمانده‌یی سوپادا.
پێشه‌وا مه‌زهه‌بیه‌كان ی زه‌یدی ك ه له‌كۆندا به"ئیمام" ناوده‌بران ،تا شۆڕش ی 1962ده‌سه‌اڵتدار بون ،به‌اڵم له‌كاته‌وه به‌دوا سونه‌كان بونه ده‌سه‌اڵتدارو زه‌یدیه‌كان ده‌سه‌اڵت ی خۆیان له‌ده‌ست دا ،به‌اڵم له‌وكاته‌و‌ه له‌م دۆخه ناڕازی بون‌و به‌دوای هه‌لێكدا ده‌گه‌ڕان كه له‌دژ ی حكومه‌ت ی ناوه‌ندی راپه‌ڕن.
حوسیه‌كان له‌ڕێگه ی تێشكاندن ی سه‌له‌فیه‌كان‌و ئال ئه‌حمه‌ر‌و هێزه‌كان ی ده‌وڵه‌ته‌وه، له‌سه‌ره‌تا ی 2024هوه به‌رده‌وام هێزو توانایان له‌هه‌ڵكشاندا بو له‌یه‌مه‌ندا.
ده‌وڵه‌تی پێشوی یه‌مه‌ن به‌سه‌رۆكایه‌تی عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵح‌و به‌هاوكاری بنه‌ماڵه‌ی "ئال ئه‌حمه‌ر"و به‌پشتگیری عه‌ره‌بستانی سعود ی سه‌رسه‌ختانه له‌دژ ی حوسیه‌كان جه‌نگان‌و سه‌ركوتیان كردن.
له‌سه‌رده‌می عه‌بد ره‌به هادیدا یه‌مه‌ن بو به‌به‌هه‌شتی رێكخراوی قاعیده‌و وه‌هابی‌‌و سه‌له‌فیه‌كان ،كه به‌هاوكار ی چه‌كداران ی ئال ئه‌حمه‌ر هه‌مویان له‌دژ ی حوسیه‌كان بون
له‌ماوه‌ی 10ساڵی رابردودا ،هێرش‌و په‌الماری هێزه‌كانی ده‌وڵه‌ت بۆ سه‌ر حوسیه‌كان له‌سه‌عده به‌رده‌وام بوه ،له‌به‌رامبه‌ریشدا ئه‌وان سه‌رسه‌ختان ه به‌رگریان له‌خۆیان كردوه ،به‌درێژایی ئه‌م ماوه‌ی ه شه‌ش جه‌نگی گه‌وره‌و درێژخایه‌ن رویانداوه ،كه له‌سه‌ره‌تای هه‌ڵگیرسانی ئه‌م جه‌نگانه‌دا بو ساڵ ی 2004حسێن به‌دره‌دین حوس ی سه‌ركرده ی حوسییه‌كان‌و ئه‌نسارواڵ كوژرا.
حوسیه‌كان دژ به‌گواستنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت له‌عه‌ل ی عه‌بدواڵ ساڵحه‌و‌ه بۆ عه‌بد ره‌به هادی بون ،هه‌ربۆی ه ئه‌گه‌ر پێشتر خوازیار ی ئهوه بوبن خۆیان ناوچه‌كان ی خۆیان به‌ڕێوه‌به‌رن ،به‌اڵم ماوه ی ساڵێك ه خه‌ون به‌وه‌وه ده‌بینن سه‌رتاسه‌ر ی یه‌مه‌ن بخه‌نه بنده‌ستی خۆیانه‌وه‌و حوكمی هه‌مو واڵت بكه‌ن له‌بری سونه‌كان. سه‌رهه‌ڵدانی بزوتنه‌وه ی به‌هار ی عه‌ره‌بی له‌یه‌مه‌ن كه عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵح ی ناچار به‌هه‌اڵتن له‌واڵت كرد ،پێگه‌ی حوسیه‌كان ی به‌هێزتر كرد .كاتێك كه عه‌بدره‌ب ه مه‌نسور به‌سه‌رۆك كۆماری ئه‌و واڵته هه‌ڵبژێردرا ،پشێویی‌‌و نائارام ی سه‌رتاسه‌ر ی یه‌مه‌نی گرته‌وه ،حوسیه‌كان روبه‌ر ی ده‌سه‌اڵتیان فراوانتر كرده‌وه‌و "ئه‌نسارواڵ"و هه‌واداران ی عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵح ی سه‌رۆك كۆماری پێشوش چوه پاڵیان. شه‌ڕ‌و زۆرانبازی به‌رده‌وام حوسییه‌كان ی كرد به‌هێزێك ی كاراو به‌ئه‌زمون‌و كرده له‌گۆڕه‌پانی سیاسیو سه‌رباز ی ئه‌و واڵته‌دا ك ه سه‌رسه‌ختان ه توندترین جه‌نگ جه‌نگ ی شه‌شه‌م بو كه له‌ساڵ ی 2009دا ده‌ستیپێكرد‌و هێزی داكۆكیان له‌خۆیان كرد. ئاسمانی‌‌و زه‌مینی سعودیه‌ش یارمه‌ت ی ده‌وڵه‌تی یه‌مه‌نی دا ،هێزه‌كان ی پاكستانیش به‌شداری ئه‌م شه‌ڕه‌یان كرد.
جه‌نگی دوه‌م ی سه‌عده له‌مارس ی 2005دا ده‌ستیپێكرد‌و ماوه‌ی س ێ مانگ ی خایاند. جه‌نگی سێهه‌م له‌تشرینی دوه‌م ی 2005دا رویداو تا سه‌ره‌تا ی 2006 درێژه‌ی كێشا ،هه‌ر له‌م جه‌نگه‌دا بو كه به‌فه‌رمی "عه‌بدولمه‌لیك به‌دره‌دین حوسی" بوه سه‌ركرده‌ی حوسیه‌كان‌و ئه‌نسارواڵ.
جه‌نگ ی چواه‌م ماوه ی حه‌وت مانگ ی 2007ی خایاندو جه‌نگ ی پێنجه‌میش چوار مانگ ی 2008ی خایاند.
عه‌بدولمه‌لیك حوسی ،ساڵ ی 1979له‌سه‌عده له‌دایكبوه، دوا ی كوشتنی "حسێن"ی برا ی سه‌ركردایه‌تی ئه‌نسارواڵو حوسیه‌كانی گرته ئه‌ستۆ‌و توانی به‌هۆی نائارامیه‌كان ی یه‌مه‌نه‌و‌ه ده‌سه‌اڵتی له‌روبه‌رێكی فراوانی یه‌مه‌ندا به‌رین بكاتهوه.