ژماره‌ 473

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)473‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/4/7‬‬

‫ته‌یری گول عاشق‬ ‫به‌داری زه‌قنه‌بوته‌‬

‫بەتەمایە‬ ‫کێ چەواشە بکا‪...‬‬ ‫بەغدا یان خەڵکی‬ ‫کوردستان؟‬

‫‪12‬‬

‫‪13‬‬

‫ی‬ ‫ی له‌كۆبونه‌وه‌كانی ئه‌مدواییه‌ ‌‬ ‫بارزان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حزبه‌كان ‌‬ ‫له‌گ ‌ه ‌ڵ به‌رپرس���ی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی هه‌رێمدا‪،‬‬ ‫هه‌رێم‌و وه‌فدی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌گومانه‌و‌ه له‌یه‌كڕیزی‌‌و هاوهه‌ڵوێستی ‌‬ ‫ئێس���تای‌ یه‌كێتی‌‌و گ���ۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌باره‌ت به‌پرس��� ‌‬ ‫یه‌كگرت���و ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���تورو ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ روانیوه‌و به‌"كوده‌تا" ‌‬ ‫ناوبردوه‌‪ ،‬به‌رپرس���ێكی‌ پارتی ده‌ڵێت‬ ‫ی‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫"ن���ه‌ك هه‌ر ئێم��� ‌ه مان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌پێویستی‌ ئه‌م قۆناغ ‌ه ده‌زانین‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و چوار الیه‌نه‌ش باس له‌پێویس���ت ‌‬ ‫ی كاك مه‌سعود ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬به‌پێی‌ زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مدواییه‌ ‌‬ ‫ئاوێن��� ‌ه له‌كۆبونه‌وه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی له‌گ���ه‌ڵ‌ به‌رپرس��� ‌‬ ‫بارزان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫حزبه‌كانی‌ هه‌رێم‌و وه‌فد ‌‬ ‫ی له‌و‌ه‬ ‫هه‌رێم���دا‪ ،‬جارێكیت���ر جه‌غت��� ‌‬ ‫ی له‌ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫كردوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه ئه‌و مانه‌وه‌ ‌‬ ‫كورسی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ به‌الو‌ه گرنگ نیه‌‌و‬ ‫ی "جاری پێش���وش مه‌كته‌ب‬ ‫وتویه‌ت��� ‌‬ ‫سیاسی یه‌كێتی هاتون زۆریان لێكردوم‬ ‫ك ‌ه ببمه‌و‌ه به‌سه‌رۆك‪ ،‬ئه‌گینا من خۆم‬ ‫ناڕازی‌ بوم"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بارزان���ی‌ نیگه‌ران���ی‌‌و توڕه‌یی‌ خۆ ‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ب���ه‌وه‌ش نه‌ش���اردۆته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی چه‌ن���د هه‌فت���ه‌ی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌‌و گ���ۆڕان‌و‬ ‫فراكس���یۆنه‌كان ‌‬

‫كۆم���ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو له‌په‌رله‌مانی‌ به‌غداو‬ ‫ێ پارتی‌ به‌یاننامه‌یان‬ ‫كوردس���تان به‌ب ‌‬ ‫ده‌ركردوه‌‪ ،‬كه‌ به‌یاننامه‌كان ناكۆك بون‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ هه‌ڵوێس���تی‌ پارتیدا‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌پرس���ی هه‌مواركردنه‌وه‌ی‬ ‫ێ‬ ‫ده‌ستور‌و رایگه‌یاندو‌ه "ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌و ‌‬ ‫پارتی بخه‌ن ‌ه س���وچێكه‌وه‌‪ ،‬ئێوه‌ بڕۆن‬ ‫ی ده‌ك���ه‌ن بیك���ه‌ن‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫خۆت���ان چ ‌‬ ‫ده‌چینه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌هاوكێشه‌كه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان "عه‌ل ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫حسێن" له‌مباره‌و‌ه به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و چوار الیه‌نه‌ له‌راگه‌یاندن‬ ‫ك ‌ه ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌یڵێ���ن زۆرج���ار جی���اواز‌ه ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌كۆبون���ه‌وه‌ تایبه‌ته‌كانیاندا ده‌یڵێن‪،‬‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "به‌یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‌و كۆم ‌هڵ‌و‬ ‫ی‬ ‫یه‌كگرتوشه‌وه‌ پێداگری له‌سه‌ر مانه‌وه‌ ‌‬ ‫بارزان���ی‌ له‌پۆس���تی‌ س���ه‌رۆكایه‌تیدا‬ ‫ی وا‬ ‫ی وایه‌ قس���ه‌ ‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌وان جار ‌‬ ‫ده‌كه‌ن له‌پارتییه‌كان به‌گوڕ‌وتینترن بۆ‬ ‫ی بارزانی‌‌و روگیرمان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی "هه‌مو الیه‌نه‌كان له‌گ ‌ه ‌ڵ ئه‌وه‌ن‬ ‫وتیش ‌‬ ‫رێگه‌یه‌ك بدۆزینه‌و‌ه كه‌ كوردستان له‌م‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫قۆناغه‌دا روبه‌روی‌ بۆشاییه‌ك ‌‬ ‫نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم چۆن‌و به‌چ شێوه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ قابیلی‌ گفتوگۆیه‌"‪.‬‬

‫ی له‌رێگ ‌هی‌‬ ‫قاسمی سلێامن ‌‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانیه‌وه‌‬ ‫داوای‌ دانوستان‬ ‫له‌ئه‌مریكییه‌كان ده‌كات‬

‫‪6‬‬

‫خێزانی مه‌سیحی‬ ‫ئاواره‌ی‌کوردستان‬ ‫بون‬

‫‪4‬‬

‫ده‌ستور له‌پێناو‬ ‫مانه‌وه‌ی سه‌رۆكدا‬

‫‪18‬‬

‫هاوڕه‌گه‌زبازه‌كان‬ ‫له‌خۆرهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست‬ ‫جێیان نابێته‌وه‌‬

‫‪9‬‬

‫بارزان ‌ی پێیوای ‌ه یه‌كێتی‌و گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو‬ ‫"کوده‌تا" له‌پارتی ده‌که‌ن‬

‫‪3‬‬

‫بارزانی‬

‫له‌به‌رامبه‌ر ده‌ستگیركردن ‌ی حه‌یده‌ر شه‌شۆ "كورد به‌مه‌رج به‌شداری‌‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ند‌ داواده‌كات شه‌ڕی‌ موسڵ ده‌كات"‬ ‫یه‌كێتیش ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی پارتی‬ ‫له‌سلێمانی‌ ده‌ستگیربكات‬ ‫له‌سایه‌ی‬ ‫قه‌یرانی دارایدا‬ ‫شێرپه‌نجه‌‬ ‫بێره‌حمتر بوه‌‬ ‫‪2‬‬

‫له‌به‌رامبه‌ر ده‌س���تگیركردنی‌ ئه‌ندامی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی‪ ،‬حه‌یده‌ر‬ ‫شه‌شۆ له‌الیه‌ن "ئاسایشی پارتی‌"ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌ندی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نحومه‌ن ‌‬ ‫داوا له‌یه‌كێت���ی ده‌كات كه‌ ئه‌ندامێكی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی پارت���ی له‌س���لێمانی‬ ‫ده‌ستگیربكرێت‌و تا ئازادكردنی‌ شه‌شۆ‬ ‫الی‌ خۆیان بیهێڵنه‌وه‌‪.‬‬ ‫تایبه‌ت‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‬

‫ناوه‌ن���دی یه‌كێت���ی‪ ،‬عه‌تا س���ه‌راوی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د‪" ،‬ئه‌گه‌ر یه‌كێتی‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستگیركردنی حه‌یده‌ر شه‌شۆ‬ ‫نه‌یه‌ته‌ده‌نگ‪ ،‬به‌راستی شه‌رمه‌زارییه‌‪ ،‬من‬ ‫داواده‌كه‌م ك ‌ه ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارتی له‌سلێمانی زیندانی بكه‌ین تا ئه‌و‬ ‫ئازادده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ ‌‬ ‫ده‌س���تگیركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ به‌جۆرێ���ك ده‌نگدان���ه‌وه‌ ‌‬

‫لێكه‌وت���ه‌وه‌ كه‌ دره‌نگانێكی ش���ه‌وی‬ ‫رابردو‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم هاته‌سه‌ر‬ ‫ی به‌یانێكه‌و‌ه‬ ‫خه‌ت‌و له‌رێگه‌ی‌ ده‌ركردن ‌‬ ‫ی له‌و‌ه كرد كه‌ حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ‬ ‫باس��� ‌‬ ‫"هه‌وڵیداوه‌ گروپێك له‌ده‌ره‌وه‌ی یاس���ا‬ ‫له‌ش���ه‌نگال دروس���ت بكات‌و به‌ئاشكرا‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌‌و ده‌درێته‌ دادگا"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫بری���كاری‌ وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫پێیوایه‌ ئه‌گه‌ر كورد به‌ش���داری شه‌ڕی‬ ‫ی موسڵ بكات‪ ،‬مه‌رجی‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫خۆی ده‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه دوێن ‌‬ ‫بۆ داواكه‌ی‌ حه‌یده‌ر عه‌باد ‌‬ ‫ی باسی‌ له‌م‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ بارزان ‌‬ ‫پرسه‌ كرد‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ن���وه‌ری‌ حاجی‬ ‫ی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫عوسمان بریكار ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‪" ،‬مه‌س���ه‌ل ‌هی‌ ئازاد‬ ‫به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ی موس ‌ڵ تائێستا هه‌ر باسكردنه‌و‬ ‫كردن ‌‬ ‫نه‌بوه‌ت ‌ه پراكتیكی‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر كورد‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���داری ش���ه‌ڕی كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫موس���ڵ بكات‪ ،‬به‌دڵنیایی���ه‌وه‌ مه‌رجی‬ ‫خۆی ده‌بێت‌و س���ه‌ركردایه‌تی سیاسی‬ ‫خۆیان ده‌زانن مه‌رجه‌كان چییه‌"‪.‬‬

‫ئه‌و وت���ی‌ "بانه‌ڵێین كورد به‌خۆڕایی‬ ‫به‌ش���داری‌ ئه‌و ش���ه‌ڕ‌ه ده‌كات ئه‌گه‌ر‬ ‫بیكات‪ ،‬به‌ڵكو بێگومان داعش دوژمنی‬ ‫ئێم���ه‌و هه‌مو الیه‌كه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ حه‌تمه‌ن‬ ‫ی خۆی ده‌بێت"‪.‬‬ ‫كوردیش مه‌رج‌و داوا ‌‬ ‫ی ك ‌ه ش���یعه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫كورد له‌ش���ه‌ڕی پارێزگایه‌كی س���ون ‌ه‬ ‫مه‌زهه‌ب تێوه‌بگلێنێت‪ ،‬ئه‌نوه‌ر حاجی‬ ‫عوسمان وتی "ئێستا موسڵ هی داعشه‌‌و‬ ‫هی س���ونه‌ نییه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا سونه‌كان‌و‬ ‫عه‌ش���ایه‌ره‌كانیان هێ���ز رێكده‌خه‌ن‌و‬ ‫فه‌وجی تایبه‌ت دروستده‌كه‌ن بۆ شه‌ڕی‬ ‫موسڵ"‪.‬‬

‫پرسی سه‌ربه‌خۆیی‌و گرێی‌ پارتی‌‌و بارزانی‌‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪4‬‬

‫‪14‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫به‌رپرسانی‌ ته‌ندروست ‌ی هۆشدار ‌ی رودانی‌ كاره‌سات ‌ی مرۆیی‌ ده‌ده‌ن‬

‫نه‌خۆشی‌ شێرپه‌نجه‌ له‌سایه‌ی‌ قه‌یران ‌ی داراییدا‪ ،‬بێڕه‌حمتر بو‌ه‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫تا ئه‌و گه‌مارۆ ئابورییه‌ی‌ كه‌ به‌غدا‬ ‫خستویه‌تیه‌ سه‌ر حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫توندتربێته‌وه‌‪ ،‬تااڵوی‌ زیاتر ده‌چێته‌‬ ‫گه‌روی‌ ئه‌و خێزانانه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان كه‌ نه‌خۆشی‌ توشبو‬ ‫به‌شێرپه‌نجه‌یان هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان‬ ‫به‌ده‌ر له‌فشارێكی‌ ده‌رونی‌‌و جه‌سته‌یی‌‪،‬‬ ‫ئێستا به‌شێكیان كه‌وتونه‌ته‌ ژێر‬ ‫فشاریی‌ داراییشه‌وه‌‪ ،‬به‌رپرسانی‌‬ ‫ته‌ندروستیش هۆشداریی‌ كاره‌ساتێكی‌‬ ‫مرۆیی‌ ده‌ده‌ن له‌م روه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاری‌ عه‌لی‌‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪ 12‬ساڵ‪ ،‬ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 9‬مانگ���ه‌ له‌ڕانیه‌وه‌ هاتوچۆی‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی‌ هیوا ده‌كات بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ پزیش���كی‌‪ .‬ئه‌و كه‌ ئێستا‬ ‫به‌ده‌س���ت بون���ی‌ وه‌ره‌مێ���ك له‌قاچی‌‬ ‫راس���تی‌ ده‌ناڵێنێت‌و پێویستی‌ به‌چونه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌خێزانه‌كه‌یان‬ ‫وتوه‌ كه‌ جارێ‌ چاوه‌ڕێ‌ بن تا قه‌یرانی‌‬ ‫دارایی‌ چاره‌سه‌رده‌بێت‪.‬‬ ‫س���ه‌بریه‌ ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬دایك���ی‌ ئاری‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئاوێن���ه‌ ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هه‌مو ده‌رمانێكی‌ پزیش���كی‌‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌كه‌دا ده‌س���تده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم نایش���ارێته‌وه‌ س���ه‌ره‌ڕای‌ فشاره‌‬ ‫ده‌رونی���ه‌كان‪ ،‬ئێس���تا تاڕاده‌ی���ه‌ك حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم بودجه‌ی‌ بۆ ته‌رخان‬ ‫كه‌وتونه‌ته‌ ژێر فش���اری‌ داراییشیه‌وه‌‪ ،‬ده‌كات"‪.‬‬ ‫"ئاری‌ پێویس���تی‌ به‌وه‌ی���ه‌ بیبه‌ین بۆ‬ ‫ی ك���ه‌ باوك���ی‌‌و برایه‌كیش���ی‌‬ ‫ئ���ار ‌‬ ‫هیندس���تان تا نه‌شته‌رگه‌ریی‌ بۆ قاچی‌ پێش���مه‌رگه‌ن‌و ئێس���تا له‌به‌ره‌كان���ی‌‬ ‫بكرێت‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستیش ره‌زامه‌ند ش���ه‌ڕدان‪ ،‬له‌پۆلی‌ پێنج���ی‌ بنه‌ڕه‌تیه‌و‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كه‌وێته‌ س���ه‌رئه‌وه‌ی‌ كه‌ی‌ ده‌ڵێت‪" ،‬ناخۆشترین شت له‌الم ئه‌وه‌یه‌‬

‫ئاری عه‌لی‬ ‫كه‌ له‌نه‌خۆش���خانه‌ ده‌مێنمه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كان كه‌مبكاته‌وه‌ بۆ یه‌ك‬ ‫ده‌مه‌وێ���ت به‌زوی���ی‌ بگه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ الی‌ له‌سه‌ر دوازده‌ی‌ بودجه‌ی‌ په‌سه‌ندكراو ‌‬ ‫ی‬ ‫س���اڵی‌ ‪ ،2013‬بۆ ئه‌مساڵیش بڕیارێكی‌‬ ‫هاوڕێكانمان"‪.‬‬ ‫س���اڵی‌ راب���ردو له‌ژێ���ر فش���اری‌ نوێی‌ ده‌رك���ردوه‌و داوای‌ خه‌رجكردنی‌‬ ‫قه‌یران���ی‌ دارای���دا‪ ،‬وه‌زاره‌ت���ی‌ دارایی‌ ‪30%‬ی‌ ئه‌و بڕه‌ی‌ پێشوی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ س���یامه‌ند خه‌لی���ل‪،‬‬ ‫بڕیاری���دا خه‌رجییه‌كان���ی‌ س���ه‌رجه‌م‬

‫به‌رپرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫هیوا‪ ،‬كه‌ تایبه‌ته‌ به‌چاره‌سه‌ری‌ نه‌خۆش ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌ له‌س���لێمانی‌‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬ئێم���ه‌ له‌لێواری‌ ئه‌و حاڵه‌ته‌‬ ‫داین‌و جارێ‌ نه‌گه‌یشتوین‪ ،‬له‌ساڵی‌ ‪2014‬‬ ‫كه‌ قه‌یرانی‌ داراییه‌كه‌ ده‌ستیپێكرد‪ ،‬زۆر‬ ‫ك���ه‌م حاڵه‌ته‌كه‌مان پێوه‌ دیاربو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ ،2015‬به‌پێی‌ بڕیاره‌ نوێیه‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ بێت‪ ،‬ئه‌وا كاره‌س���ات‬ ‫روده‌دات"‪.‬‬ ‫ه���اوكات رێك���ه‌وت حه‌مه‌ڕه‌ش���ید‪،‬‬ ‫وه‌زیری‌ ته‌ندروس���تی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫نایش���ارێته‌وه‌ كه‌ ئه‌گ���ه‌ر بارودۆخه‌كه‌‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌ی‌ ئێستا بڕوات كاریگه‌ری‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ان له‌س���ه‌ر دروس���ت ده‌بێت‌و‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئێمه‌ تا ئێس���تا‬ ‫قه‌یران���ی‌ دارای���ی‌ به‌وش���ێوه‌یه‌ كاری‌‬ ‫تێنه‌كردوین‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێك كێش���ه‌مان‬ ‫هه‌یه‌ وه‌ك زۆربونی‌ نه‌خۆشی‌ به‌شه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ عێراق‌و رێژه‌ی‌ ئاواره‌"‪.‬‬ ‫وه‌زی���ری‌ ته‌ندروس���تی‌ داوای‌‬ ‫ته‌رخانكردن���ی‌ بودجه‌یه‌ك���ی‌ تایبه‌ت‬ ‫ده‌كات بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌‬ ‫له‌م بارودۆخه‌ی‌ ئێستادا‪.‬‬ ‫ئێس���تا ته‌واوی‌ قورس���ایی‌ خه‌رجی‌‬ ‫توش���بوانی‌ نه‌خۆش���ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌‬ ‫كه‌وتوه‌ته‌ س���ه‌ر سندوقی‌ هاوكاریی‌ بۆ‬ ‫توشبوانی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ كه‌ رۆژی‌ ‪15‬ی‌‬ ‫تش���رینی‌ یه‌كه‌م���ی‌ ‪ ،2012‬په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان یاس���ایه‌كی‌ تایبه‌ت���ی‌ بۆ‬ ‫دامه‌زراندنی‌ ده‌ركرد‌و به‌یاس���ای‌ ژماره‌‬ ‫‪11‬ی‌ ساڵی‌ ‪ 2012‬ناسراوه‌‪.‬‬ ‫س���یامه‌ند خه‌لیل ده‌ڵێت‪" ،‬بودجه‌ی‌‬ ‫خه‌مڵێن���راو ب���ۆ خه‌رج���ی‌ س���ااڵنه‌ی‌‬

‫توش���بوانی‌ نه‌خۆش���ی‌ ش���ێرپه‌نج ‌ه‬ ‫له‌س���لێمانی‌‌و ده‌وروب���ه‌ری‌‪ 70 ،‬ملیار‬ ‫دیناره‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌پێی‌ بڕیاره‌ نوێیه‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ بێت‪ ،‬ئێمه‌ یه‌ك ملیار‬ ‫دینارمان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫تائێس���تا نزیكه‌ی‌ ‪ 25‬ه���ه‌زار كه‌س‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ هی���وا فایل���ی‌ ب���ۆ‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم نزیكه‌ی‌ ‪ 17‬هه‌زاریان‬ ‫حاڵه‌ت���ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ ب���وه‌‪ ،‬به‌وته‌ی‌‬ ‫به‌رپرسانی‌ نه‌خۆشخانه‌كه‌ش سااڵنه‌ ‪2‬‬ ‫هه‌زار حاڵه‌تی‌ نوێ‌ تۆمارده‌كرێن‪.‬‬ ‫به‌رپرسی‌ راگه‌یاندنه‌كه‌ی‌ هیوا ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"سروش���تی‌ نه‌خۆش���ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تیی‌ نه‌خۆشییه‌كی‌‬ ‫بێڕه‌حمه‌‪ ،‬ن���ه‌ك ل���ه‌روی‌ ده‌رونیه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ل���ه‌ڕوی‌ خه‌رجیش���ه‌وه‌‪ ،‬ج���ا‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ئه‌س���تۆی‌ نه‌خۆش بێت یاخود‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬به‌اڵم خۆشبه‌ختانه‌ له‌هه‌رێم‬ ‫خه‌رجیی���ه‌كان له‌ئه‌س���تۆی‌ حكومه‌ت‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ده‌ركه‌وتنی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫داراییدا‪ ،‬ئێستا ئێمه‌ له‌لێواری‌ مه‌ترسیی‌‬ ‫دای���ن‪ ،‬تائێس���تاش كه‌ ت���وش نه‌بوین‬ ‫به‌هۆی‌ هاوكاریی‌ وه‌زیرانی‌ ته‌ندروستی‌‌و‬ ‫دارایی‌و سندوقی‌ كۆمه‌كه‌وه‌ بوه‌"‪.‬‬ ‫ئێستا به‌شێك له‌نه‌خۆشه‌كانی‌ توشبو‬ ‫به‌شێرپه‌نجه‌‪ ،‬هاوش���ێوه‌ی‌ ئاری‌ عه‌لی‌‬ ‫پێویستیان به‌چاره‌سه‌ری‌ به‌په‌له‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم قه‌یرانی‌ دارایی‌ بوه‌ته‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫له‌مپه‌ر له‌به‌رده‌میان‌و وه‌ك به‌رپرسانی‌‬ ‫ته‌ندروستیش ئاماژه‌یان پێداوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بارودۆخه‌ك���ه‌ چاره‌س���ه‌رێكی‌ به‌په‌له‌ی‌‬ ‫ب���ۆ نه‌دۆزرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا ده‌رگا له‌به‌رده‌م‬ ‫بێڕه‌حمی���ی‌ ئ���ه‌م نه‌خۆش���ییه‌ زیاتر‬ ‫ده‌خرێته‌ سه‌رپشت‪.‬‬

‫به‌رپرسی کونسوڵی ئێران له‌سلێمانی‪ :‬داوامانکردو‌ه له‌نێوان کوردستان‌و ئێران فیزا نه‌مێنێت‬ ‫بۆ نه‌مانی فیزا بۆ گه‌شتکردن له‌نێوان ناوه‌ن���دی کردوه‌ ک���ه‌ فی���زا له‌نێوان‬ ‫ئا‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫هه‌رێ���م‌و ئێراندا‪ ،‬هاوش���ێوه‌ی ئه‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستان‌و ئێراندا نه‌مێنیت‌و‬ ‫به‌رپرسی کونسوڵی ئێران له‌سلێمانی ئێستا له‌نێوان هه‌رێم‌و تورکیادا هه‌یه‌‪ ،‬ته‌نها له‌سه‌ر پاسپۆرتی گه‌شتیاره‌کان‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ چه‌ند جارێک داوایان به‌اڵم تائێستا نه‌توانراو‌ه ئه‌و هه‌نگاوه‌ "هاتن‌و رۆیش���تن" بنوس���رێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وان ڕه‌زامه‌ندی���ان ده‌رنه‌بڕیوه‌و ئه‌وه‌‬ ‫له‌حکومه‌تی ناوه‌ندیی عێراق کردوه‌ که‌ بنرێت‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ی کونس���وڵی ئێ���ران پرۆتۆکۆلی نێوان س���ه‌فاره‌تی ئێران‌و‬ ‫فیزا له‌نێوان هه‌رێم‌و ئێراندا نه‌مێنێت‪،‬‬ ‫له‌س���لێمانی‪ ،‬حه‌می���د ڕه‌زا به‌ی���داق حکومه‌تی ناوه‌ندییه"‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و داوایه‌ ڕه‌تکراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا رۆیش���تنی هاواڵتیان���ی‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئێمه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی ڕاب���ردودا ده‌نگۆیه‌ک هه‌بو چه‌ندی���ن ج���ار داوام���ان له‌حکومه‌تی هه‌رێم���ی کوردس���تان ب���ۆ ئێ���ران‬

‫به‌پێدانی فی���زه‌‌ ده‌بێت ئه‌ویش له‌ڕێی ھێنای���ە ھەرێم س���ەرەتا گرنگیمان بە‬ ‫کۆمپانیاکانه‌وه‌ که‌ نزیکه‌ی ‪ 11‬کۆمپانیا ب���واری تەندروس���تی‌و کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ت ‌ه هه‌ن‌و نرخی فیزا بۆ ڕۆشنبیری کە تەندروستی گرنگترینیان‬ ‫ب���و بەالمانەوە‪ ،‬پزیش���کی پس���پۆڕی‬ ‫هه‌ر که‌سێک ‪ 35‬دۆالره‌‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی کونس���وڵی ئێران تایبەتمان ھێنا ھەر سێ مانگ جارێک‬ ‫له‌س���لێمانی رایگه‌یاند که‌ ئه‌وان زیاتر بۆ س���ەرجەم ناوچەکە وە ک پارێزگای‬ ‫مه‌به‌س���تیان کارئاس���انییکردنه‌ ب���ۆ س���لێمانی‌و ھەڵەبجە‌و گەرمیان‌و ھەرێم‬ ‫هاواڵتیان تا زیاتر بتوانن گه‌شت بکه‌ن‪ ،‬بەگش���تی جگە لەوەی کە نەخۆشمان‬ ‫"ئێم���ە لەس���اڵی ‪ 2008‬کونس���وڵمان ده‌نارد بۆ ئێران"‪.‬‬

‫كاری‌ كۆمسیۆنی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫هه‌رێم راوه‌ستاوه‌‬

‫له‌دوای رێککه‌وتنه‌که‌ی ئێران‌و گروپی ‪1+ 5‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ی‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫كۆمیسۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و راپرسی‌ وێڕای‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كاره‌كانیان راوه‌ستاوه‌‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫شوێنكیش بۆ كۆبونه‌وه‌كانیان‬ ‫ی ناو‬ ‫شك نابه‌ن‌و چونه‌ت ‌ه ژورێك ‌‬ ‫ی خۆیان نیه‌‪.‬‬ ‫په‌له‌مانه‌وه‌ ك ‌ه ه ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌كاری‌ كۆمس���یۆنه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا‪ ،‬ڕێزان حه‌مه‌ڕه‌شید سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫كارگێ���ڕی‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬ئێمه‌ تائێس���تا ش���وێن ‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌خۆمان نی���ه‌‌و له‌ژورێكداین‬ ‫له‌په‌رله‌م���ان‪ ،‬ش���وێنه‌ك ‌ه تایبه‌ت نی ‌ه‬ ‫به‌ئێمه‌‌و ئیشه‌كانمان هه‌موی‌ وه‌ستاوه‌"‬ ‫ی ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌‪،‬‬ ‫به‌وت���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تا خه‌ریك���ن په‌ی���ڕه‌وی‌ ناوخۆ ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و‬ ‫تایب���ه‌ت به‌كارگێ���ڕ ‌‬ ‫كۆمس���یۆنه‌ك ‌ه دابنێ���ن‌و دوات���ر كار‬ ‫ی كۆمسیۆنه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر میالكات ‌‬ ‫چونك ‌ه ئه‌م كۆمس���یۆن ‌ه ك ‌ه دامه‌زراو‌ه‬ ‫هی���چ فه‌رمانبه‌رێكی‌ نیی��� ‌ه بێجگ ‌ه له‌و‬ ‫ی یاسایمان‬ ‫ی س���وێند ‌‬ ‫‪ 9‬كۆمیس���ار‌ه ‌‬ ‫خواردوه‌‪.‬‬ ‫ی ‪ ،2015/3/1‬كۆمس���یۆن‬ ‫ل���ه‌ڕۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجامداو پۆست ‌‬ ‫ی فه‌رمی‌ خۆ ‌‬ ‫دانیشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆك‌و جێگرو بڕیارده‌رو سه‌رۆك ‌‬ ‫ی دیاریكردوه‌‪،‬‬ ‫كارگێ���ڕی‌ هه‌ڵبژاردن��� ‌‬

‫به‌اڵم تائێس���تا هیچ میالكاتێك بۆ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫كۆمس���یۆن ‌ه دانه‌م���ه‌زراوه‌و میكانیزم ‌‬ ‫ی كارمه‌ندیش دیارینه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫وه‌رگرتن ‌‬

‫ی‬ ‫هاوكات ئارام جه‌م���ال‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫په‌یمان���گای‌ ك���وردی‌ ب���ۆ هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌پێویس���تی‌ ده‌زانێت ئه‌م كۆمسیۆن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌و "هه‌اڵنه‌دا نه‌چێته‌وه‌ ك ‌ه كۆمسیۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ب���ااڵی‌ س���ه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫عێراق به‌سه‌ریدا هاتوه‌"‪.‬‬ ‫ی راگه‌یان���د‪ " ،‬ئه‌م‬ ‫ئ���ه‌و به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی پاك‬ ‫كۆمس���یۆن ‌ه پێویس���ت ‌ه تۆمارێك ‌‬ ‫ی بتوانێت الیه‌نێك‬ ‫دروستبكات‌و بۆخۆ ‌‬ ‫بێ���ت ب���ه‌وه‌ی‌ واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫زو دیاریب���كات‌و نه‌بێت��� ‌ه هۆكارێ���ك‬ ‫بۆدواخس���تنی‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌كۆمس���یۆن ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ عێراق بینیومانه‌"‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی بێالیه‌ن��� ‌‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمیس���یۆنه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌یمانگا ‌‬ ‫كوردی‌ بۆ هه‌ڵبژاردن ئه‌وه‌ ڕونده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه "ئه‌وان سوێندی‌ یاساییان خواردو‌ه‬ ‫ی دادوه‌ریدا‌و ده‌بێت‬ ‫له‌به‌رده‌م ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی ئه‌و سوێنده‌بن‌و به‌یه‌ك مه‌ساف ‌ه‬ ‫خاوه‌ن ‌‬ ‫له‌هه‌مو قه‌واره‌ سیاس���یه‌كان بوه‌ستن‪،‬‬ ‫ی له‌ڕابردودا هه‌بو‌ه‬ ‫چونك ‌ه ئه‌و ئه‌زمون ‌ه ‌‬ ‫ی بكه‌نه‌وه‌"‬ ‫ئه‌مان نابێت دوبار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ه���ا هۆگ���ر چه‌تۆ ش���اره‌زا ‌‬ ‫ی جیاوازی‬ ‫ب���واری‌ هه‌ڵبژاردن بۆچون��� ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌و پێیوای��� ‌ه جیاوازیی���ه‌ك نی��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌نێ���وان ئه‌زمونه‌ك ‌هی‌ عێراق‌و هه‌رێم ‌‬

‫كوردس���تانداو به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند"‬ ‫ی ك��� ‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ته‌جروب���ه‌ی‌ عێراق��� ‌‬ ‫بونیاتن���راو‌ه له‌ڕاب���ردودا باوه‌ڕناك���ه‌م‬ ‫ی كوردستاندا‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ ئێس���تا ‌‬ ‫جیاوازییه‌ك هه‌بێ���ت‪ ،‬چونك ‌ه له‌بنه‌ما‬ ‫ی له‌عێراق گوزه‌ری‬ ‫ئه‌ساسیه‌كاندا ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تایفی‌‌و حزب ‌‬ ‫كردوه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌ساس ‌‬ ‫بوه‌و له‌ناویدا خه‌ڵك كراو‌ه به‌به‌رپرس‌و‬ ‫پۆست‌و پل ‌هی‌ پێدراوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌هه‌رێم ‌‬ ‫چه‌ت���ۆ وتیش���ی‌"ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كوردستانیش��� ‌ه مۆدێلێك���ی‌ جیاوازتر‬ ‫پێش���كه‌ش نه‌ك���راوه‌‪ ،‬به‌ڵك���و درێژ‌ه‬ ‫به‌مۆدێل���ی‌ به‌غ���داد دراو‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫ی حزبی‌‌و پێنج حزب ڕێكه‌وتون‌و‬ ‫ئه‌ساس ‌‬ ‫پۆس���ته‌كانیان دابه‌ش���كردوه‌‪ ،‬ئێم��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫گومانم���ان هه‌یه‌ له‌وه‌ی‌ دابه‌ش���كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆس���ته‌كان له‌ئه‌نجومه‌نه‌كه‌دا كۆتای ‌‬ ‫بێت‪ ،‬به‌ڵكو دێته‌خواره‌وه‌ بۆ به‌ڕێوبه‌ر‌ه‬ ‫گش���تیه‌كان‌و دابه‌ش���كردنی‌ له‌نێ���وان‬ ‫خۆیانداو دواتر به‌ڕێوه‌به‌ری‌ بنكه‌كان‌و‬ ‫وێستگه‌كانیش"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2014/7/23‬په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمیسۆنی‌ بااڵ ‌‬ ‫كوردس���تان یاس���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵب���ژاردن‌و راپرس��� ‌‬ ‫ده‌ركرد‌و الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان ڕێكه‌وتنیان‬ ‫ی ‪ 9‬ئه‌ن���دام بۆ ئه‌و‬ ‫ئه‌نجام���دا بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫كۆمیس���یۆنه‌ دی���اری بكه‌ن‪ ،‬پاش���ان‬ ‫له‌‪ 2014/12/23‬ئه‌ندامانی‌ كۆمس���یۆن‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رده‌م ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌ سوێن ‌‬ ‫یاساییان خوارد‪.‬‬

‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ئێمە بۆ بازرگانەکان‌و‬ ‫شۆفێرە بارھەڵگرەکان مۆڵەتی سەفەری‬ ‫ش���ەش مانگ‌و ساڵیان پێ دەده‌ین کە‬ ‫پشگیری ژوری بازرگانی دێنن بۆمان‪،‬‬ ‫بەاڵم ھەرێم مۆڵەت تەنھا بۆ پانزە ڕۆژ‬ ‫دەدات‌و داوای کەفیل‌و دڵنیایی مانەوە‬ ‫دەکات‪ .‬جاری وایە گه‌شتیارێک تەنھا‬ ‫ی���ەک ڕۆژ دوادەکەوێ���ت الی خۆی���ان‬ ‫غه‌رامه‌ دەکرێت"‪.‬‬

‫خواست له‌سه‌ر كڕینی‌ تمه‌ن‬ ‫له‌كوردستان به‌رزده‌بێته‌وه‌‬

‫م����اوه‌ی‌ چه‌ن����د رۆژێك����ه‌ له‌پاش‬ ‫رێككه‌وتنی كۆماری‌ ئیسالمی ئێران‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مریكاو واڵتانی ‪ ،1+5‬نرخی‬ ‫تمه‌نی ئێرانی له‌بازاڕه‌كانی هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان به‌رزبونه‌وه‌ی‌ به‌خۆوه‌‬ ‫بینیوه‌و خه‌ڵكی‌ سه‌ریان كردوه‌ته‌سه‌ر‬ ‫تمه‌ن كڕی����ن‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری بانكه‌‬ ‫بازرگانییه‌كان����ی هه‌رێمیش ده‌ڵێت‬ ‫"بێگومان كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر بازاڕی‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئیحس����ان مه‌ال فوئ����اد‪ ،‬ئاوێنه‌‪:‬‬ ‫ئه‌حمه‌د سه‌عید گه‌نجێكه‌ كه‌ هاتبو‬ ‫له‌بازاڕی دۆالره‌كه‌ی‌ سلێمانی تمه‌نی‬ ‫ئێرانی بكڕێت‪ ،‬بۆ ئاوێنه‌ وتی‪" :‬هاتوم‬ ‫بڕێك تمه‌ن بك����ڕم‪ ،‬چونكه‌ دوكانم‬ ‫هه‌ی����ه‌و پێویس����تم پێیه‌تی‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫زۆربه‌ی‌ كه‌ره‌سته‌و شتومه‌كاكانی من‬ ‫له‌ئێرانه‌وه‌ ده‌هێنم‪ ،‬ئه‌ترسم به‌رزتر‬ ‫ببێت����ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ هاتوم ده‌مه‌وێت دو‬ ‫سێ ملیۆنێك بكڕم"‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نجه‌ وتیشی "وا هه‌ستده‌كه‌م‬ ‫به‌هۆی رێككه‌وتنه‌ك����ه‌ی‌ ئه‌مریكاو‬ ‫ئێران نرخی تم����ه‌ن به‌رزتربێته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێستا له‌ئێرانیش جموجۆڵی‬ ‫ب����ازاڕ زیادیكردوه‌‪ ،‬جگ����ه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫له‌سنوری‌ سلێمانی زۆربه‌ی‌ دوكان‌و‬ ‫بازرگان����ه‌كان مامه‌ڵه‌ی����ان له‌گ����ه‌ڵ‬

‫ئێراندایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌رده‌اڵن س����دیق كه‌ دوكانی‌ دراو‬ ‫گۆڕینه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ له‌بازاڕی دۆالره‌كه‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ وتی‪" :‬له‌دو رۆژی پێشودا‬ ‫خه‌ڵكێك����ی زۆر ده‌ه����ات تمه‌ن����ی‌‬ ‫ده‌ك����ڕی‪ ،‬دیاره‌ ئه‌وه‌ش به‌هۆی ئه‌و‬ ‫رێككه‌وتن����ه‌ی‌ ئێرانه‌وه‌ی����ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مریكا‪ ،‬به‌اڵم به‌به‌رزبونه‌وه‌ی‌ نرخی‬ ‫تمه‌ن‪ ،‬ش����تومه‌كیش له‌بازاڕه‌كانی‬ ‫هه‌رێ����م گران ده‌بێ����ت‪ ،‬چونكه‌ زۆر‬ ‫شتی بازاڕ له‌ئێرانه‌وه‌ ده‌هێنرێت"‪.‬‬ ‫ه����اوكات به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری بانك����ه‌‬ ‫بازرگانییه‌كانی هه‌رێم‪ ،‬هاوار ره‌وف‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رونیكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌رزبونه‌وه‌ی‌ به‌های تمه‌ن ده‌بێته‌‬ ‫مایه‌ی به‌رزبونه‌وه‌ی‌ نرخی ئه‌و كااڵو‬ ‫كه‌لوپ����ه‌ل‌و خزمه‌تگوزارییانه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌ئێران����ه‌وه‌ هاورده‌ده‌كرێن‪ ،‬دیاره‌‬ ‫بازاڕه‌كان����ی كوردس����تان به‌ش����ێك‬ ‫له‌پێداویستییه‌كانی له‌واڵتی ئێرانه‌وه‌‬ ‫هاورده‌ده‌كات"‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری بانك����ه‌‬ ‫بازرگانییه‌كانی هه‌رێم دیوێكی تری‬ ‫كاریگ����ه‌ری‌ به‌رزبون����ه‌وه‌ی‌ به‌های‌‬ ‫تمه‌نی ئێران����ی‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ "نرخی‬ ‫كااڵی ئێرانی����ش به‌رزده‌بێت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌مكاته‌دا پرۆسه‌ی بازرگانی له‌گه‌ڵ‬

‫ئێ����ران ره‌نگه‌ كه‌مب����كات‪ ،‬هاوكات‬ ‫ده‌بێت����ه‌ مایه‌ی ئ����ه‌وه‌ی حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی����ش به‌ش����ێك له‌داهات����ی‬ ‫گومرگیی له‌ده‌ستبدات"‪.‬‬ ‫پاش زیاتر له‌دو س����اڵ گه‌مارۆی‬ ‫ئابوری له‌س����ه‌ر ئێ����ران‪ ،‬هه‌فته‌ی‬ ‫پێشو له‌گه‌ڵ ئه‌مریكاو واڵتانی زلهێز‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ به‌رنام����ه‌ ئه‌تۆمییه‌كه‌ی‌‬ ‫گه‌یش����تنه‌ رێككه‌وتن‪ ،‬ده‌ستبه‌جێ‬ ‫رۆحان����ی س����ه‌رۆك كۆم����ار وت����ی‬ ‫له‌ماوه‌ی یه‌ك هه‌فت����ه‌دا كاریگه‌ری‌‬ ‫ئه‌و رێككه‌وتنه‌ له‌س����ه‌ر بازاڕه‌كانی‬ ‫ئێران ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫هاوار ره‌وف به‌هه‌مانش����ێوه‌ باس‬ ‫ل����ه‌وه‌ده‌كات كه‌ ه����ه‌ر به‌هۆی ئه‌و‬ ‫ناكۆكییان����ه‌وه‌ كۆمه‌ڵێ����ك س����زای‌‬ ‫ئابوری به‌س����ه‌ر ئێراندا سه‌پێنرابو‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌و سزایانه‌ش ئاقارێكی خراپی‬ ‫هه‌بو به‌سه‌ر دابه‌زینی به‌های تمه‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێشانه‌‬ ‫ئاس����تی خواس����ت له‌س����ه‌ر تمه‌ن‬ ‫زیادده‌كات‪ ،‬بۆی����ه‌ "ره‌نگه‌ هه‌ندێك‬ ‫خه‌ڵكی����ش ب����ه‌و هۆكاران����ه‌وه‌ رو‬ ‫له‌بازاڕه‌كان بكه‌ن بۆ كڕینی تم ‌هن‌و‬ ‫پاشان به‌مه‌به‌س����تی قازانجكردن‌و‬ ‫بازرگانیكردن پێوه‌ی كه‌ به‌رزبوه‌وه‌‬ ‫بیفرۆشنه‌وه‌"‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫بارزان ‌ی له‌نیازی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو به‌گومان ‌ه‬

‫‪3‬‬

‫"ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ‌ پارتی بخه‌نه‌ سوچێكه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ ده‌چینه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌هاوكێشه‌كه‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫سه‌ڕه‌رای سه‌رقاڵی زۆربه‌ی خه‌ڵكی‬ ‫كوردستان به‌قه‌یرانی دارایی‌و بێ‬ ‫موچه‌یی‌و شه‌ڕی داعشه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێشتا مه‌سه‌له‌ی كۆتایهاتنی‬ ‫ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی بارزانی له‌ریزی‬ ‫پێشه‌وه‌ی بایه‌خی هێز‌ه سیاسیه‌كانی‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم‌و ته‌نانه‌ت ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌رێمیشدایه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه زۆرێك وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫دیفاكتۆ له‌مانه‌وه‌ی بارزانی له‌پۆست ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیدا ده‌ڕوانن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چوار الیه‌نی سه‌ره‌كی هه‌رێم ئااڵی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫درێژنه‌كردنه‌وه‌ی ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بارزانی به‌رزده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌رپرسێك ‌‬ ‫پارتیش ده‌ڵێت "نه‌ك هه‌ر ئێم ‌ه‬ ‫ی بارزانی‌ به‌پێویستی‌ ئه‌م‬ ‫مانه‌و‌ه ‌‬ ‫قۆناغه‌ ده‌زانین‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و الیه‌نانه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه سه‌ردانمان كردون باس ‌‬ ‫ی كاك مه‌سعود‬ ‫ی مانه‌وه‌ ‌‬ ‫پێویست ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌‌و‬ ‫یه‌كگرتوشه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی ئاوێن��� ‌ه‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مدواییه‌ی‌ بارزان ‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حزبه‌كان ‌‬ ‫له‌گ ‌ه ‌ڵ به‌رپرس���ی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی هه‌رێمدا‪،‬‬ ‫هه‌رێم‌و وه‌فدی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی ل���ه‌وه‌ كردوه‌ته‌و‌ه‬ ‫جارێكیت���ر جه‌غت ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ئه‌و مانه‌و‌هی‌ له‌ده‌سه‌اڵت‌و كورس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌الو‌ه گرنگ نیه‌‪ ،‬بارزان ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی "جاری پێش���وش مه‌كته‌ب‬ ‫وتویه‌ت��� ‌‬ ‫سیاسی یه‌كێتی هاتون زۆریان لێكردوم‬ ‫ك ‌ه ببمه‌و‌ه به‌سه‌رۆك‪ ،‬ئه‌گینا من خۆم‬ ‫ن���اڕازی‌ بوم‪ .‬من موب���اره‌ك‌و قه‌زافی‌و‬ ‫ئه‌وان ‌ه نیم‌و مێژوی‌ رابردوم ناشێوێنم‌و‬ ‫نایگۆڕمه‌وه‌ به‌و پۆسته‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵوێست ‌‬ ‫ێ ئه‌وه‌ی‌ بارزان ‌‬ ‫به‌اڵم به‌ب ‌‬ ‫ی بكاته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ی له‌وب���اره‌و‌ه یه‌كالی ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫جارێكیتر خۆی‌ بۆ پۆست ‌‬ ‫هه‌رێم كاندید ناكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و له‌مباره‌و‌ه‬ ‫ی راگه‌یاندو‌ه ك ‌ه "یاس���ا چی دانا‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫منیش پابه‌ند ده‌بم پێوه‌ی"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بارزان���ی‌ نیگه‌ران���ی‌‌و توڕه‌یی‌ خۆ ‌‬

‫به‌رامبه‌ر ب���ه‌وه‌ش نه‌ش���اردۆته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی چه‌ن���د هه‌فت���ه‌ی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌‌و گ���ۆڕان‌و‬ ‫فراكس���یۆنه‌كان ‌‬ ‫كۆم���ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو له‌په‌رله‌مانی‌ به‌غداو‬ ‫كوردس���تان به‌بێ‌ پارتی‌ به‌یاننامه‌یان‬ ‫ده‌رك���ردوه‌‪ ،‬كه‌ به‌یاننام���ه‌كان ناكۆك‬ ‫ی‬ ‫بون له‌گه‌ ‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫پارتی���دا‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ك ‌ه س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پرس���ی هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌س���تور‬ ‫كۆده‌نگییه‌كانیان له‌نێواندا دروستبوه‌‪،‬‬ ‫ێ (چوارشه‌ممه‌)‬ ‫وا بڕیاریش ‌ه س���به‌ین ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی یاس���ایی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫لیژنه‌ ‌‬ ‫ی پارتیدا‬ ‫ئه‌م پرس���ه‌ له‌گه‌ڵ‌ فراكسیۆن ‌‬ ‫ی بكاته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ته‌نها فراكسیۆن ‌ه‬ ‫یه‌كالی ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫ی له‌سه‌ر نه‌كردوه‌و تێبین ‌‬ ‫ئیمزا ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ فراكس���یۆن ‌‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر س���به‌ین ‌‬ ‫پارت���ی‌ ئیم���زای نه‌كه‌ن ئ���ه‌وا ته‌نها‬ ‫ده‌مێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫بارزانی‌ له‌كۆبونه‌وه‌كانی ئه‌مدواییه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌می‌ حزبه‌كان ‌‬ ‫ك ‌ه له‌گ ‌هڵ‌ به‌رپرس ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمدا‬ ‫هه‌رێم‌و وه‌فد ‌‬ ‫ئه‌نجامیداوه‌‪ ،‬به‌گومانه‌وه‌ له‌م یه‌كڕیزی‌‌و‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕان‌و‬ ‫هاوهه‌ڵوێس���تی ‌ه ‌‬ ‫كۆم���ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرت���وی‌ روانی���وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ێ‬ ‫ی وتویه‌تی‌ "ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌و ‌‬ ‫به‌راشكاوی ‌‬ ‫پارتی بخه‌ن ‌ه س���وچێكه‌وه‌‪ ،‬ئێوه‌ بڕۆن‬ ‫ی ده‌ك���ه‌ن بیك���ه‌ن‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫خۆت���ان چ ‌‬ ‫ده‌چینه‌ ده‌ره‌و‌ه له‌هاوكێش���ه‌كه‌"‪ .‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ش جۆرێك له‌هه‌ڕه‌شه‌ی‌ شاراوه‌ بو‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌و هاوهه‌ڵوێستی‌‌و هه‌نگاوانه‌و‬ ‫به‌"كوده‌تا"ی زانی���وه‌‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه له‌و‬ ‫ی هه‌ڵبژێرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كۆبونه‌وانه‌دا الیه‌نی‌ به‌رامبه‌ر جه‌غتیان خولی ت���ر خۆ ‌‬ ‫ی "تا ده‌س���تورمان نه‌بێت ئێم ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و‌ه كردوه‌ت���ه‌و‌ه ك���ه‌ ئه‌و وتویه‌ت ‌‬ ‫هاوهه‌ڵوێستییه‌ی‌ ئه‌وان "گه‌له‌كۆمه‌كی‌‌و هه‌ر وا ده‌بین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای ‌ه كه‌ باس���كردن ‌‬ ‫كوده‌ت���ا نیی ‌ه به‌رامبه‌ر به‌پارتی‌‌و ته‌نها‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی م���اوه‌ ‌‬ ‫ی به‌گومان كۆتایهاتن��� ‌‬ ‫په‌رچه‌كرداره‌"‪ ،‬به‌اڵم بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رنام ‌ه بۆ بارزانی‌‪ ،‬تا ئێس���تاش له‌ناو به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی ك ‌ه كارێك��� ‌‬ ‫بو‌ه ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی س���ور"‬ ‫ی پارتی���دا وه‌ك "هێڵ��� ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫داڕێژراوه‌‪.‬‬ ‫ی به‌هیچ لێیده‌ڕوانرێت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌م زانیاریانه‌‪ ،‬بارزان ‌‬ ‫ی سه‌ركردایه‌تی‌‌و‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫جۆرێ���ك نایه‌وێت جارێكیت���ر ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "عه‌ل ‌‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی هه‌ولێر ‌‬ ‫ی لق ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ بۆ درێژ بكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌رپرس��� ‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ ده‌ستور‌ه حسێن" له‌لێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند‬ ‫ی هه‌رێم‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی ده‌رفه‌تی هه‌بێ���ت بۆ دو كه‌ پرسی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬

‫هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌وه‌ن‬ ‫رێگه‌یه‌ك بدۆزینه‌و‌ه‬ ‫كه‌ كوردستان له‌م‬ ‫ی‬ ‫قۆناغه‌دا روبه‌رو ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆشاییه‌ك ‌‬ ‫سیاسی‌ نه‌بێته‌و‌ه‬ ‫به‌اڵم چۆن‌و به‌چ‬ ‫شێوه‌یه‌ك‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫قابیلی‌ گفتوگۆیه‌‬

‫له‌به‌رامبه‌ر ده‌ستگیركردنی حه‌یده‌ر شه‌شۆ‬ ‫عه‌تا سه‌راوی داواده‌کات یه‌كێتیش ئه‌ندامێكی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی پارتی له‌سلێمان ‌ی ده‌ستگیربكات‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫ی ئه‌ندامی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ده‌ستگیركردن ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی‪ ،‬حه‌یده‌ر‬ ‫شه‌شۆ له‌الیه‌ن "ئاسایشی پارتی‌"ه‌وه‌‪،‬‬ ‫عه‌تا سه‌راوی داوا له‌یه‌كێتی ده‌كات‬ ‫كه‌ ئه‌وانیش ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارتی له‌سلێمانی ده‌ستگیر بكه‌ن‌و‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ی شه‌شۆ ال ‌‬ ‫تا ئازادكردن ‌‬ ‫بیهێڵنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و ئه‌ندام��� ‌ه ‌‬ ‫ده‌س���تگیركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ به‌جۆرێ���ك ده‌نگدان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫لێكه‌وت���ه‌وه‌ كه‌ دره‌نگانێكی ش���ه‌وی‬ ‫رابردو‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم هاته‌سه‌ر‬ ‫ی به‌یانێكه‌و‌ه‬ ‫خه‌ت‌و له‌رێگه‌ی‌ ده‌ركردن ‌‬ ‫ی له‌و‌ه كرد كه‌ حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ‬ ‫باس��� ‌‬ ‫"هه‌وڵیداو‌ه گروپێك له‌ده‌ره‌وه‌ی یاس���ا‬ ‫له‌ش���ه‌نگال دروس���ت بكات‌و به‌ئاشكرا‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌‌و ده‌درێته‌ دادگا"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ناوه‌ن���دی یه‌كێت���ی‪ ،‬عه‌تا س���ه‌راوی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‪ " ،‬ئه‌گه‌ر یه‌كێتی‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستگیركردنی حه‌یده‌ر شه‌شۆ‬ ‫نه‌یه‌ته‌ده‌نگ‪ ،‬به‌راستی شه‌رمه‌زارییه‌‪ ،‬من‬ ‫داواده‌كه‌م ك ‌ه ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارتی له‌سلێمانی زیندانی بكه‌ین تا ئه‌و‬ ‫ئازاد ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌راوی‌ ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌گه‌ر بڕیاربێت‬ ‫پارتی له‌سه‌ر حه‌شدی شه‌عبی خه‌ڵك‬ ‫بدات ‌ه دادگا‪ ،‬ئ���ه‌وا خۆیان پێنج هه‌زار‬ ‫ی‬ ‫ی نیش���تمان ‌‬ ‫كه‌س���یان وه‌ك گارد ‌‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ بڕوات خه‌ڵكی‬ ‫خ���ۆی بدات ‌ه دادگا ئینجا خه‌ڵكی دیك ‌ه‬

‫حه‌یده‌ر شه‌شۆ‬ ‫ده‌ستگیربكات"‪.‬‬ ‫ی س���ه‌راوی پێش���تر له‌الیه‌ن‬ ‫به‌وته‌ ‌‬ ‫مه‌س���رور بارزانی���ه‌و‌ه هه‌ڕه‌ش���ه‌یان‬ ‫لێك���راوه‌‌و ده‌ڵێ���ت‪ " :‬ئه‌م ن���ۆ مانگ ‌ه‬ ‫چه‌ندینجار له‌ مه‌س���رور بارزانیه‌و‌ه تا‬ ‫هه‌مو به‌رپرسه‌كانی پارتی‪ ،‬به‌هه‌ره‌ش ‌ه‬ ‫وتویانه‌ به‌س وه‌رن له‌رێگه‌ی پارتیه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و كاره‌بكه‌ن‪ ،‬ن���ه‌ك وه‌ك یه‌كێتی‪،‬‬ ‫حه‌ش���دی ش���ه‌عبی ده‌بن یاخود هه‌ر‬ ‫شتێكی دیكه‌ قبوڵمانه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژ‌ه ب���ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ك ‌ه حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ به‌بێ ئ���اگاداری‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ند ئه‌و هه‌زار گه‌نجه‌ی‬ ‫له‌خزمه‌كان���ی خ���ۆی كۆكردۆه‌ته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫پاراستنی شه‌نگال ‌و دژایه‌تی‌ خۆیش ‌‬

‫بۆ ئه‌و كاره‌ی‌ شه‌ش���ۆ ناش���ارێته‌وه‌‪،‬‬ ‫"به‌اڵم ره‌نگ ‌ه ده‌زگا ئه‌منیه‌كانی یه‌كێتی‬ ‫ئیزنیان دابێت"‪.‬‬ ‫ی رابردو‪ ،‬حه‌یده‌ر‬ ‫ی یه‌كش���ه‌ ‌‬ ‫ش���ه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌ش���ۆ له‌الی���ه‌ن "ئاسایش���ی‌ پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان"ه‌و‌ه له‌ناحیه‌ ‌‬ ‫دیموكرات ‌‬ ‫س���مێڵی‌ س���ه‌ر به‌پارێ���زگای‌ دهۆك‬ ‫ده‌س���تگیركرا‌و به‌رپرس���انی یه‌كێتیش‬ ‫له‌میدیاكان���ه‌و‌ه پارتی���ان به‌رفاندن���ی‬ ‫تۆمه‌تب���ار ك���رد‪ ،‬ب���ه‌اڵم وته‌بێ���ژی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م‪ ،‬ره‌تیك���رده‌و‌ه‬ ‫ی ب���ه‌وه‌ كردو‌ه‬ ‫رفێنرابێ���ت‌و ئام���اژه‌ ‌‬ ‫كه‌ به‌ره‌س���می‌‌و به‌ئاش���كرا ئه‌و كار‌ه‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‌و سورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش ك ‌ه‬ ‫بیده‌نه‌ دادگا‪.‬‬

‫ی نی ‌ه به‌دیاریكراوی‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫پرس ‌‬ ‫ی كوردستانه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی هه‌مو هه‌رێم ‌‬ ‫پرس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "ئ���ه‌م قۆناغه‌ی‌ ئه‌م���ڕۆ هه‌رێم ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ پێویست ‌‬ ‫ی پێدا تێده‌په‌ڕ ‌‬ ‫كوردس���تان ‌‬ ‫به‌یه‌كڕیزییه‌‪ ،‬ئه‌و چوار الیه‌نه‌ش ره‌نگ ‌ه‬ ‫به‌یه‌ك���ه‌و‌ه به‌یاننام���ه‌ ده‌ربكه‌ن به‌اڵم‬ ‫بۆچونیان له‌كۆبونه‌وه‌كان جیاوازه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژ‌هی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان‌و كۆم���ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو كه‌م تا زۆر‬ ‫ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی هاوبه‌شیان له‌گه‌ڵ‌ پارت ‌‬ ‫خاڵ ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم بۆچون���ی‌ جیاوازیش���یان هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر مه‌سه‌ل ‌هی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ی دو مانگدا‬ ‫ی "ئه‌وان له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌و وت ‌‬ ‫چوار به‌یاننامه‌ی���ان ده‌ركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫به‌یاننامه‌كان ده‌رباره‌ ‌‬ ‫هه‌رێ���م نه‌ب���وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و‌هی‌ له‌راگه‌یاندن‬ ‫ی‬ ‫ده‌یڵێ���ن زۆرج���ار جی���اوازه‌ ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ تایبه‌ته‌كان ده‌یڵێن"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و پرسیاره‌ش���دا ك ‌ه ئایا‬ ‫له‌وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌مانه‌وه‌ ‌‬ ‫الیه‌نێكیان هه‌ی ‌ه پشتیوان ‌‬ ‫بارزانی‌ بكات له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم؟‬ ‫ی‬ ‫ی "هه‌ر چوار الیه‌ن پش���تیوان ‌‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫له‌و‌ه ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم بۆچونی‌ جیاواز هه‌ی ‌ه‬ ‫ی ده‌ستور‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی مان���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و بۆچونانه‌ش‬ ‫ش���ێوه‌ ‌‬ ‫قابیلی‌ قسه‌ له‌سه‌ر كردنه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕین��� ‌‬ ‫ی "له‌مه‌س���ه‌له‌ ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تیش ب���ۆ‬ ‫سیس���ته‌م ‌‬ ‫ی جیاوازیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانییدا بۆچون ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێكی���ان ته‌واو له‌گه‌ڵ‌ سیس���ته‌م ‌‬ ‫هه‌ندێكیش���یان‬ ‫په‌رله‌مانی���دان‌و‬ ‫بۆچونه‌كانیان جی���اوازه‌و تێكه‌ڵه‌یه‌ك‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌‌و‬ ‫له‌سیس���ته‌مه‌كانی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ به‌پێویست ده‌زانن‪ ،‬له‌م‬ ‫ێ‬ ‫مه‌س���ه‌له‌یه‌دا رێككه‌وتن‌و سازان به‌ب ‌‬ ‫پارتی‌ ناكرێت"‪.‬‬ ‫ی له‌و‌ه كرده‌و‌ه‬ ‫ی حس���ێن جه‌غت ‌‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫ك ‌ه نه‌ك هه‌ر پارت���ی‌ مانه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌پێویس���تی‌ قۆناغه‌ك ‌ه ده‌زانن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌و الیه‌نانه‌ی‌ ك ‌ه س���ه‌ردانیان كردون‬ ‫ی‬ ‫ی پێویستی‌ مانه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ باس ‌‬ ‫ی "به‌یه‌كێتی‌‌و‬ ‫بارزانییان كردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫گ���ۆڕان‌و كۆم���ه‌ڵ‌و یه‌كگرتوش���ه‌و‌ه‬

‫مه‌سعود بارزانی‬ ‫ی‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫پێداگریان له‌س���ه‌ر مان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌پۆس���تی‌ س���ه‌رۆكایه‌تیدا ك���ردوه‌‪،‬‬ ‫ی وا ده‌كه‌ن‬ ‫ئ���ه‌وان جاری‌ وای ‌ه قس���ه‌ ‌‬ ‫له‌پارتییه‌كان به‌گوڕ‌وتینترن بۆ ئه‌وه‌‌و‬ ‫روگیرمان ده‌كه‌ن"‪.‬‬

‫ی "هه‌مو الیه‌نه‌كان له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌وه‌ن‬ ‫وتیش ‌‬ ‫رێگه‌یه‌ك بدۆزینه‌و‌ه كه‌ كوردستان له‌م‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫قۆناغه‌دا روبه‌روی‌ بۆشاییه‌ك ‌‬ ‫نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم چۆن‌و به‌چ شێوه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ قابیلی‌ گفتوگۆیه‌"‪.‬‬

‫سه‌ره‌ڕای قه‌یرانه‌کان ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫ل ‌ه ‪ 96‬رۆژدا ته‌نها ‪ 3‬جار کۆبوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌و قه‌یرانانه‌ی هه‌رێمی‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیران له‌سێ مانگی ڕابردودا‬ ‫ته‌نها سێ کۆبونه‌وه‌ی ئه‌نجامداوه‌و‬ ‫وه‌زیرێکی رایده‌گه‌یه‌نێت که‌‬ ‫له‌کۆبونه‌وه‌ی ڕابردوی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیراندا " دوپاتمانكردەوە كە‬ ‫نابێت كۆبونەوەكان لەدو هەفتە‬ ‫جارێك تێپەڕێت"‪.‬‬ ‫بەدرێژایی ‪ 96‬رۆژی رابردوی ئەمساڵ‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردس����تان تەنها‬ ‫س����ێ‌ كۆبونەوەی ئەنجامداوە‌و ماوەی‬ ‫نێ����وان دوەم‌و دواین كۆبونەوەش ‪48‬‬ ‫رۆژ بوە‪.‬‬ ‫رۆژی یەكش����ەممە ‪5‬ی نیس����ان‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانی حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫دوایی����ن كۆبون����ەوەی خ����ۆی گرێدا‪،‬‬ ‫بەرلەوەش لە ‪18‬ی ش����وباتی رابردو‬ ‫ئەنجومەنەك����ە كۆبونەوەیەك����ی تری‬ ‫ئاسایی سازدابو‪.‬‬ ‫دەرب����ارەی ه����ۆكاری دواكەوتن����ی‬ ‫كۆبونەوەكان عەبدولس����تار مەجید‪،‬‬ ‫وەزیری كش����توكاڵ‌و س����ەرچاوەكانی‬ ‫ئ����او بەئاوێنەی راگەیاند‪ ،‬بەهۆی ئەو‬ ‫رەوش����ەی لەئاكامی ش����ەڕی داعش‬ ‫هەرێم����ی كوردس����تانی گرتوەتەوە‪،‬‬ ‫وەفدێك����ی زۆری واڵت����ان رو لەهەرێم‬ ‫دەك����ەن ك����ە لەم����اوەی راب����ردودا‬ ‫ژمارەیەك����ی زۆری وەزیری دەرەوە‌و‬ ‫بەرگری چەندین واڵتی جیهانی رویان‬ ‫لەهەرێم ك����ردوە‌و ئەمەش تارادەیەك‬ ‫س����ەرۆكی حكوم����ەت‌و جێگرەكەی‌و‬ ‫هەندێك لەوەزیرانی سەرقاڵ كردوە‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ئ����ه‌و وه‌زی����ره‌ ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌ش����دا که‌ ه����ۆكاری دیکه‌ بۆ ئه‌و‬

‫دره‌ن����گ کۆبونه‌وان����ه‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زی����ران ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س����ەردان‌و‬ ‫گەش����تەكانی س����ەرۆكی حكومەت‌و‬ ‫جێگرەك����ەی یان ش����اندی وەزیرانی‬ ‫حكوم����ەت ب����ۆ دەرەوەی واڵت‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش "هەندێك جار دانیشتنەكانی‬ ‫دواخستوە"‪.‬‬ ‫دواكەوتنی كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیران لەسایەی ئەو رەوشە ئابوریی‌و‬ ‫سیاس����یی‌و ئەمنیەدای����ە كە هەرێمی‬ ‫كوردس����تانی گرتوەت����ەوەو به‌بڕوای‬ ‫شاره‌زایان ده‌بوایه‌ له‌دۆخێکی وه‌هادا‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران کۆبونه‌وه‌کانی‬ ‫چڕ بکردایه‌ت����ه‌وه‌ بۆ مامه‌ڵه‌کردنێکی‬ ‫ته‌ندروس����ت له‌گ����ه‌ڵ قه‌یرانه‌کان����داو‬ ‫دانانی پالنی کورتخایه‌ن‌و درێژخایه‌ن‬ ‫بۆ کێشه‌کان‪.‬‬ ‫ه����ەروەك لەكاتێكدای����ە نەك هەر‬ ‫لەسیس����تمی حكوم����داری واڵتان����ی‬ ‫پێش����كەوتو‪ ،‬بەڵك����و كابین����ەی‬ ‫حكومەتەكان����ی واڵتانی دراوس����ێ‌‌و‬ ‫تەنان����ەت حكومەت����ی ناوەندی����ش‬ ‫لەبەغداد كۆبونەوەی هەفتانە یان دوو‬ ‫هەفتە جارێك ئەنجامدەدرێت‪.‬‬ ‫لەم����اوەی راب����ردودا بەدرێژای����ی‬ ‫گەش����ت‌و س����ەردانەكانی وەف����دی‬ ‫حكومەت����ی هەرێمی كوردس����تان بۆ‬ ‫بەغداد‌و واڵتانی دەوروبەر‌و جیهانیش‬ ‫هەمیشە هەریەك لەنێچیرڤان بارزانی‪،‬‬ ‫س����ەرۆك وەزیران‌و قوب����اد تاڵەبانی‪،‬‬ ‫جێگری س����ەرۆك وەزی����ران پێكەوە‬ ‫لەو س����ەردانانە دەبینران‪ ،‬دەربارەی‬ ‫ئ����ەوەی ت����ا چەندێ����ك بەیەك����ەوە‬ ‫دەرچون����ی س����ەرۆك‌و جێگرەك����ەی‬ ‫ه����ۆكاری دواكەوتن����ی كۆبونەوەكانە‬ ‫لەكاتێك����دا لەس����اتی ئامادەنەبونی‬ ‫سەرۆك وەزیران دەكرێت جێگرەكەی‬ ‫س����ەرۆكایەتی كۆبون����ەوەكان بكات‪،‬‬

‫وه‌زیری کش����توکاڵ رایگه‌یاند "چەند‬ ‫جارێ����ك وا رێكەوت����وەو پێویس����ت‬ ‫ب����وە هەم س����ەرۆكی حكومەت‌و هەم‬ ‫جێگرەكەی س����ەردانی بەغ����داد یان‬ ‫ئیتاڵیا ی����ان واڵتانی تریان بەیەكەوە‬ ‫كردوە"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا وتیش����ی "لەكۆبونەوەی‬ ‫یەكشەممە‪ ،‬دوپاتمانكردەوە كە نابێت‬ ‫كۆبون����ەوەكان ل����ەدو هەفتە جارێك‬ ‫تێپەڕێت"‪.‬‬ ‫ئ����ەو وەزی����رە رەتیش����یكردەوە‬ ‫دواكەوتن����ی كۆبون����ەوەكان بوبێت����ە‬ ‫هۆی دواكەوتن����ی مامەڵە‌و كاروباری‬ ‫هاواڵتیان‌ "باوەڕناكەم كاروبار‌و ویستی‬ ‫خەڵك ب����ەو ش����ێوەیە دواكەوتبێت‪،‬‬ ‫بەهۆی ئەوەی داواكاری خەڵك زیاتر‬ ‫لەوەزارەتەكانە‌و وەزیرەكانیش ئەگەر‬ ‫خۆش����یان لەوێ‌ نەبوب����ن‪ ،‬وەكیلیان‬ ‫داناوە"‪.‬‬ ‫لەهەمان كاتدا رایگەیاند‪ ،‬كاریگەری‬ ‫لەسەر كاری وەزارەتەكان‌و خستنەڕوی‬ ‫كێش����ەكانیان هەب����وەو وت����ی "بۆیە‬ ‫لەكۆبونەوەك����ەدا دوپاتم����ان كردەوە‬ ‫كە وەك وەزارەتەكان كێشە‌و گرفت‌و‬ ‫هەندێك داواكاریمان هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫كۆبونەوەكان بەمش����ێوەیە دوابخرێت‬ ‫پێڕاناگەین قس����ەی خۆی����ان بكەن‌و‬ ‫داواكارییەكانی خۆیان بخەنەڕو‪ ،‬بۆیە‬ ‫داوامانكرد كاتێك دیاری بكرێت هەر‬ ‫ج����ارەی وەزارەتێك یان دو وەزارەت‬ ‫داواكاریەكان بخەنەڕو تا لەئەنجومەن‬ ‫بڕیاری پێویستی لەسەر بدرێت"‪.‬‬ ‫کابین����ه‌ی هەش����تەمی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم����ی كودس����تان ل����ه‌ رۆژی‬ ‫‪ 2014/6/18‬له‌الی����ه‌ن په‌رله‌مان����ی‬ ‫كوردس����تان متمانه‌ی پێ����دراو جگه‌‬ ‫له‌س����ه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن‌و جێگره‌که‌ی‪،‬‬ ‫له‌‪ 21‬وه‌زیر پێکهاتوه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫داواده‌كرێت كورد به‌مه‌رج به‌شداری ‌ی كۆنترۆڵكردنه‌و‌هی‌ موسڵ بكات‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫بۆ یه‌كه‌مجار دوێنێ حه‌یده‌ر عه‌بادی‬ ‫وه‌ك سه‌رۆك وه‌زیرانی عیراق‪،‬‬ ‫سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستانی كردو‬ ‫له‌گه‌ڵ مه‌سعود بارزانی‌ كۆبوه‌وه‌‪،‬‬ ‫كرۆكی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ تایبه‌ت بو‬ ‫به‌هه‌نگاوه‌كانی‌ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫موسڵ‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرسانی‌ سه‌ربازیی‌‌و‬ ‫په‌رله‌مانتارانیش داواده‌كه‌ن كورد‬ ‫به‌مه‌رج به‌شداری‌ له‌پرۆسه‌یه‌كی‌‬ ‫وه‌هادا بكات‪.‬‬ ‫موس���ڵ له‌ڕوی ڕوب���ه‌ره‌وه‌ به‌دوه‌م‬ ‫گه‌وره‌ترین ش���اری عیراق داده‌نرێت‌و‬ ‫هاوس���نوره‌ له‌گه‌ڵ س���وریاو توركیاو‬ ‫ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ سێ ملیۆن كه‌سه‌‪،‬‬ ‫زۆرینه‌ی‌ دانیشتوانه‌كه‌ش���ی له‌عه‌ره‌بی‬ ‫س���ونه‌و كوردو توركمان‌و مه‌س���یحی‬ ‫پێكدێن‪ ،‬ب���ۆ چه‌كداران���ی‌ داعش كه‌‬ ‫له‌مانگی‌ حوزه‌یرانی‌ س���اڵی‌ رابردوه‌وه‌‬ ‫تێیدا حوكمڕانن‪ ،‬شارێكی‌ ستراتیژییه‌‪.‬‬ ‫چونكه‌ داعش له‌گه‌ڵ هاتنی‌ بۆ عێراق‬ ‫له‌م شاره‌دا زۆرترین پێشوازیی‌ لێكراو‬ ‫به‌كه‌متری���ن زیانی���ش كۆنترۆڵی‌ كرد‪،‬‬ ‫ئێستاش تاكه‌ شاری‌ هاوسنوره‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ش���ه‌ س���ورییه‌كه‌ی‌ ژێرده‌ستی‌ ئه‌و‬ ‫گروپه‌ چه‌كداره‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌ردانه‌ی‌ عه‌ب���ادی‌ ب���ۆ‬ ‫پرس���ێكی‌ له‌وش���ێوه‌یه‌ له‌كاتێكدایه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌غ���داو هه‌ولێر له‌س���ه‌ر چه‌ندین‬ ‫پرس���ی‌ دیكه‌ی‌ وه‌ك ن���ه‌وت‌و بودجه‌‬

‫به‌رامبه‌ر یه‌كتر دودڵن‪ ،‬بۆیه‌ كوردیش‬ ‫دودڵه‌ له‌به‌ش���داریكردنی‌ له‌ش���ه‌ڕێكی‌‬ ‫چاره‌نوسس���ازیی‌ له‌و ش���ێوه‌یه‌دا‪ ،‬بۆ‬ ‫هه‌مو كوردس���تانیه‌كیش وه‌اڵمی‌ ئه‌م‬ ‫پرس���یاره‌ خاڵێكی‌ جه‌وهه‌رییه‌‪ :‬كورد‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌ش���داربونی‌ له‌و شه‌ڕه‌دا‬ ‫چی‌ وه‌رده‌گرێت؟‬ ‫ئه‌نوه‌ری‌ حاجی عوس���مان بریكاری‌‬ ‫وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"بابه‌ته‌كان تائێس���تا هه‌ر باسكردنه‌و‬ ‫نه‌بوه‌ت���ه‌ پراكتیك‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر كورد‬ ‫به‌ش���داری ش���ه‌ڕی كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫موس���ڵ ب���كات‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ مه‌رجی‬ ‫خۆی ده‌بێت‌و س���ه‌ركردایه‌تی سیاسی‬ ‫خۆیان ده‌زانن مه‌رجه‌كان چییه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ سه‌ربازییه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ كه‌ ه���اوكات ئه‌ندامێكی‌‬ ‫پارت���ی‌ دیموكراتی‌ كوردستانیش���ه‌‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات‪" ،‬با نه‌ڵێین كورد‬ ‫به‌خۆڕایی به‌شداری‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ ده‌كات‬ ‫ئه‌گه‌ر بی���كات‪ ،‬به‌ڵكو بێگومان داعش‬ ‫دوژمنی ئێم���ه‌و هه‌مو الیه‌ك���ه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫حه‌تمه‌ن كوردیش مه‌رج‌و داوای‌ خۆی‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ش���یعه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫كورد له‌ش���ه‌ڕی پارێزگایه‌كی س���ونه‌‬ ‫مه‌زهه‌ب تێوه‌بگلێنێ���ت‌و ره‌نگه‌ ئه‌مه‌‬ ‫ته‌ڵه‌یه‌ك بێت بۆ كورد كه‌ ناكۆكی بۆ‬ ‫دروستبكات له‌گه‌ڵ سونه‌كاندا‪ ،‬حاجی‬ ‫عوسمان وتی "ئێستا موسڵ هی داعشه‌‪،‬‬ ‫هی سونه‌ نییه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا سونه‌كان‌و‬ ‫عه‌ش���ایه‌ره‌كانیان هێ���ز رێكده‌خه‌ن‌و‬

‫بابه‌ته‌كان تائێستا هه‌ر‬ ‫باسكردنه‌و نه‌بوه‌ت ‌ه‬ ‫پراكتیك‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫كورد به‌شداری شه‌ڕی‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫موسڵ بكات‪،‬‬ ‫به‌دڵنیاییه‌و‌ه مه‌رجی‬ ‫خۆی ده‌بێت‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تی سیاسی‬ ‫خۆیان ده‌زانن‬ ‫مه‌رجه‌كان چییه‬

‫پێویسته‌ كورد‬ ‫به‌وردی‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و بارودۆخه‌دا‬ ‫بكات‌و به‌شداری‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی موسڵ‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم پێویسته‌‬ ‫رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌غدا بكات له‌دوای‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫شاره‌كه‌ پشك‌و به‌شی‌‬ ‫چی ده‌بێت‬

‫فه‌وج���ی تایب���ه‌ت دروس���تده‌كه‌ن بۆ‬ ‫شه‌ڕی موسڵ"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫به‌درێژای���ی ده‌یان كیلۆمه‌تر س���نوری‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ ناوچه‌ كێش���ه‌ له‌س���ه‌ره‌كاندا‬

‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت ه���ه‌ردو پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌رك���وك‌و موس���ڵ‪ ،‬ب���ه‌اڵم موس���ڵ‬ ‫جی���اوازه‌ له‌كه‌رك���وك‪ ،‬چونكه‌ كورد‬ ‫به‌ت���ه‌واوی جه‌ختیكردوه‌ت���ه‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫كه‌ركوك پارێزگایه‌كی كوردس���تانییه‌‪،‬‬

‫به‌اڵم پارێزگای موس���ڵ جیاوازه‌و هیچ‬ ‫كات باس له‌وه‌ نه‌كراوه‌ كوردستانییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ته‌نها چه‌ند ش���وێن‌و قه‌زایه‌ك‬ ‫نه‌بێ���ت وه‌ك���و ش���ه‌نگال‌و مه‌خمورو‬ ‫باشیك‪.‬‬ ‫هاوكات غه‌یاس س���ورچی به‌رپرسی‬ ‫راگه‌یاندن‌و كارگێڕی مه‌ڵبه‌ندی موسڵی‬ ‫یه‌كێتی بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت "من پێمباش‬ ‫نییه‌ به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌پێش���ی پێشه‌وه‌ی‌ هێرش���ه‌كه‌ بێت‬ ‫له‌كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی ش���اری موس���ڵ‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و پێش���مه‌رگه‌ ته‌نه���ا گون���دو‬ ‫شوێنه‌ كوردس���تانییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێم كۆنت���رۆڵ بكات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫هیچ ش���وێنێكی عه‌ره‌بی به‌پێشمه‌رگه‌‬ ‫رانه‌سپێردرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ی یه‌كێتی باس له‌چه‌ند‬ ‫پاس���اوێك ده‌كات بۆ ئ���ه‌و داوایه‌ی‌‪،‬‬ ‫"یه‌ك���ه‌م ش���ه‌هیدێكی زۆر ده‌درێ���ت‪،‬‬ ‫دوه‌م پێش���مه‌رگه‌ له‌موس���ڵ ب���ۆ كێ‬ ‫شه‌ڕ بكات؟ سێیه‌م زۆر جار له‌شه‌ڕدا‬ ‫زیاده‌ڕۆیی روده‌دات بۆ س���ه‌ر خه‌ڵك‌و‬ ‫ماڵ‌و موڵكیان‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر پێشمه‌رگه‌‬ ‫هه‌موش���ی فریش���ته‌ بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫عه‌ره‌ب���ه‌ ش���ۆڤێنییه‌كان‌و الیه‌نگرانی‬ ‫داع���ش‌و كۆنه‌ به‌عس���ییه‌كان به‌هه‌مو‬ ‫شێوه‌یه‌ك پێشمه‌رگه‌ تۆمه‌تبارده‌كه‌ن‬ ‫به‌تااڵنكردنی‌ ماڵی خه‌ڵك‌و كوش���تن‌و‬ ‫بڕین"‪.‬‬ ‫ب���ه‌ڕای به‌ش���ێك له‌چاودێ���ران‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی كورد له‌كۆنترۆڵكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌شداریكردن ‌‬ ‫موس���ڵ زۆر هه‌س���تیاره‌‪ ،‬كارگێ���ڕی‬

‫مه‌ڵبه‌ندی موس���ڵی یه‌كێت���ی پێیوای ‌ه‬ ‫كه‌ "مه‌س���ه‌له‌كه‌ هه‌ستیاره‌و پێویسته‌‬ ‫كورد به‌ش���داری‌ نه‌كات‪ ،‬به‌ڵكو له‌روی‬ ‫لۆجیس���تییه‌وه‌ ه���اوكاری‌ س���وپای‌‬ ‫عیراق بكات‪ ،‬چونكه‌ هه‌ر كرده‌وه‌یه‌ك‬ ‫له‌موس���ڵ روبدات كوردو پێش���مه‌رگه‌‬ ‫تۆمه‌تبارده‌كرێن"‪.‬‬ ‫هاوكات موس���ه‌نا ئه‌می���ن ئه‌ندامی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران���ی عێ���راق‬ ‫له‌فراكس���یۆنی‌ یه‌كگرت���و جه‌خ���ت‬ ‫له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ كه‌ عه‌بادی‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫ناتوانێت كێش���ه‌كانی‌ نێ���وان هه‌ولێرو‬ ‫به‌غدا چاره‌س���ه‌ربكات‌و "ئه‌و كێشانه‌‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ بونیادیی���ه‌وه‌ ل���ه‌وه‌ قوڵترن‬ ‫چاره‌سه‌ر بكرێن‪ ،‬به‌ڵكو سه‌ردانه‌كه‌ی‌‬ ‫عه‌بادی‌ ته‌نه���ا بۆ نێوانخۆش���كردنی‌‬ ‫هه‌رێم‌و به‌ غدایه‌و هیچی‌ تر"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ ك���ورد له‌به‌غدا‬ ‫ده‌ڵێت "پێویسته‌ كورد به‌وردی‌ مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و بارودۆخه‌دا بكات‌و به‌شداری‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی موسڵ بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێویسته‌ رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ به‌غدا بكات‬ ‫ل���ه‌دوای‌ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ ش���اره‌كه‌‬ ‫پشك‌و به‌شی‌ چی ده‌بێت له‌و ناوچانه‌و‬ ‫مافه‌كانی‌ چۆن دابه‌شده‌كرێت‌و ناوچه‌‬ ‫كوردییه‌كان چی لێ به‌سه‌ر دێت"‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی ئه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌پێش���مه‌رگه‌وه‌ هه‌بێت‬ ‫عه‌بادی قه‌بوڵی ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌مادده‌ی‌ ‪140‬وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫دۆخه‌ی‌ ئێستادا باسی ناكات‌و نایه‌وێت‬ ‫خۆی له‌قه‌ره‌ی‌ ئه‌و بابه‌ته‌ بدات‪.‬‬

‫زیاتر له‌‪ 21‬هه‌زار خێزانی ئاواره‌ی مه‌سیحیی ڕویان له‌کوردستان کردوه‌‬

‫حکومه‌تی هه‌رێم زه‌وییه‌کی‪ 100‬دۆنمی بۆ ئاواره‌ مه‌سیحییه‌کان ته‌رخان ده‌کات‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬

‫ئاواره‌بونی مه‌سیحییه‌کان‌ له‌دوای‬ ‫ڕوخانی رژێمی به‌عسه‌وه‌ له‌خوارو و‬ ‫ناوه‌ڕاستی عێراقه‌وه‌ بۆ کوردستان‬ ‫درێژه‌ی هه‌یه‌و به‌ڕێوه‌به‌ری کاروباری‬ ‫مه‌سیحییه‌کانیش رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم زه‌وییه‌کی ‪100‬‬ ‫دۆنمی بۆ ته‌رخان کردون‌و له‌ڕێگه‌ی‬ ‫کۆمه‌کی که‌نیسه‌کانی جیهانه‌وه‌‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کی بۆ ئاواره‌کان لێ‬ ‫دروست ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای هاتن����ی داع����ش‌و‬ ‫ده‌ستبه‌س����ه‌رداگرتنی ڕوبه‌رێک����ی‬ ‫به‌رف����راوان له‌خاکی عێ����راق‪ ،‬یه‌کێک‬ ‫له‌و پێکهاتانه‌ی ڕوبه‌ڕوی کوشت‌وبڕو‬ ‫ئاواره‌ب����ون بونه‌وه‌‪ ،‬مه‌س����یحییه‌کان‬ ‫بون‪.‬‬ ‫کاتێک مه‌س����یحییه‌کانی ناوچه‌کانی‬ ‫نه‌ینه‌وا هه‌س����تیان به‌مه‌ترسی له‌سه‌ر‬ ‫ژیانیان کرد‪ ،‬تاک����ه‌ ده‌روازه‌یه‌ک که‌‬ ‫له‌به‌رده‌میاندابو ڕوی تێبکه‌ن‪ ،‬هه‌رێمی‬ ‫کوردستان بو‪.‬‬ ‫بەڕێوەب����ەری گش����تی كاروب����اری‬ ‫مەس����یحییەكان لەوەزارەتی ئەوقاف‌و‬ ‫كاروباری ئاینی هەرێمی کوردس����تان‪،‬‬ ‫خالی����د ئەلبێرت له‌باره‌ی ژماره‌ی ئه‌و‬ ‫خێزانان����ه‌ی له‌م����اوه‌ی دوای هاتنی‬ ‫داعش����ه‌وه‌ ڕویان کردوه‌ت����ه‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د "له‌دوای مانگی‬ ‫حوزه‌یران����ه‌وه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌ک����ی زۆر‬ ‫له‌هاواڵتیانی مه‌سیحی له‌و ناوچانه‌ی‬ ‫داع����ش ده‌س����تی به‌س����ه‌ردا گرتن‪،‬‬ ‫به‌ره‌و هه‌رێمی کوردستان ئاواره‌بون‪،‬‬ ‫زیاتر له‌‪13‬ه����ه‌زارو‪ 700‬خێزانی ئاواره‌‬ ‫له‌هه‌ولێ����رو ‪ 6‬هه‌زار خێزان له‌دهۆک‌و‬ ‫‪ 305‬خێزان له‌سلێمانیی‌و له‌که‌رکوکیش‬ ‫نزیک����ه‌ی‪ 280‬بۆ‪ 300‬خێزان����ی ئاواره‌‬ ‫هه‌ن‪ ،‬ئه‌م����ه‌ جگه‌ له‌ژماره‌یه‌ک خێزان‬ ‫که‌ خۆیان تۆمارنه‌ک����ردوه‌و به‌ هه‌زار‬ ‫خێزان مه‌زه‌نده‌ ده‌کرێن"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی گ����وزه‌ران‌و بارودۆخ����ی‬ ‫ئه‌و ئاوارانه‌ش����ه‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ی به‌وه‌دا‬ ‫ک����ه‌ "هه‌مو ئ����اواره‌کان له‌ناو که‌مپ‌و‬ ‫که‌ره‌ڤان����ه‌ن‌و هی����چ ئاواره‌یه‌ک����ی‬ ‫مه‌س����یحی نه‌ماوه‌ له‌ناو خێمه‌دا بژی‪.‬‬ ‫ئه‌و که‌ره‌ڤانان����ه‌ش له‌الیه‌ن کۆمه‌کی‬ ‫خۆبه‌خش����انه‌وه‌ له‌ڤاتی����کان‌و واڵت����ه‌‬ ‫ئه‌ورپییه‌کانه‌وه‌ دابینکراوه‌و هه‌ندێک‬ ‫له‌ئاواره‌کانی����ش خان����وی کرێیان بۆ‬ ‫گیراوه‌"‌‪.‬‬ ‫ل����ەدوای ڕوخانی رژێم����ی به‌عس‌و‬ ‫تێکچونی دۆخی ئه‌منیی عێراق‪ ،‬زیاتر‬

‫بۆنه‌یه‌کی ئایینیی مه‌سیحیه‌کانی کوردستان ‬ ‫لەملیۆنێك‌و سێ سەد هەزار مەسیحیی‬ ‫عێراقیان جێهێشتوە‪.‬‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌ک پێش س����اڵی ‪2003‬‬ ‫نزیكەی ملیۆنێك‌و‪ 800‬هەزار مەسیحیی‬ ‫لەعێراق دەژیان‪ ،‬ئێستا ئەو ژمارەیە بۆ‬ ‫نزیكەی‪ 500‬هەزار كەس كەمبوەتەوە‪.‬‬ ‫ل����ە س����ەرژمێری س����اڵی‪ 1947‬كە‬ ‫بەیه‌کێک له‌وردترین ئه‌و سه‌رژمێریانه‌‬ ‫داده‌نرێ����ت ک����ه‌ له‌عێراق����دا ک����راوه‌‪،‬‬ ‫ژم����ارەی دانیش����توانی عێ����راق چوار‬ ‫ملیۆن‌و ‪ 564‬هەزار كەس بون(‪93,3‬‬ ‫لەس����ەدی موسوڵمان‪ 6,7 ،‬لەسەدی‬ ‫نا موس����وڵمان)‪ ،‬جولەکەكان بە‪117‬‬ ‫هەزار كەسەوە رێژەی ‪ 2,6‬لەسەدی‬

‫هه‌مو ئاواره‌کان له‌ناو که‌مپ‌و که‌ره‌ڤانه‌ن‌و هیچ‬ ‫ئاواره‌یه‌کی مه‌سیحی نه‌ماوه‌ له‌ناو خێمه‌دا بژی‬ ‫ئه‌و که‌ره‌ڤانانه‌ش له‌الیه‌ن کۆمه‌کی خۆبه‌خشانه‌وه‌‬ ‫له‌ڤاتیکان‌و واڵته‌ ئه‌ورپییه‌کانه‌وه‌ دابینکراوه‬ ‫دانیش����توان‌و مەس����یحییەكان ب����ە‬ ‫‪ 149‬هەزار كەس����ەوە ‪ 3,1‬لە سەدو‬ ‫ئێزیدییەكانیش بە ‪ 33‬هەزار كەسەوە‬

‫رێژەی ‪ 0,8‬لەسەدی كۆی دانیشوانی‬ ‫عێراقیان پێکهێناوه‌‪.‬‬ ‫مەس����یحییەت دوەم گەورەتری����ن‬

‫ئاین����ی عێراق����ە ل����ەروی ژم����ارەی‬ ‫پەیڕەوانییەوە لەدوای ئیسالم‪ ،‬شاری‬ ‫به‌غدا گەورەترین كڵێسای رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستی تێدایە‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ی کاروباری‬ ‫مه‌س����یحییه‌کانی هه‌رێ����م‪ ،‬ژم����اره‌ی‬ ‫هاواڵتیان����ی مه‌س����یحیی له‌س����ێ‬ ‫پارێزگاکه‌ی هه‌رێم نزیکه‌ی‪ 200‬هه‌زار‬ ‫هاواڵتی ده‌بێت‪.‬‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێمی کوردس����تانیش‬ ‫زه‌وییه‌ک����ی ‪ 100‬دۆنم����ی بۆ ئ����اواره‌‬ ‫مه‌س����یحییه‌کان دابینک����ردوه‌و له‌وێدا‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کی گه‌وره‌ دروست ده‌کرێت‌و‬ ‫ه����ه‌ر ئاواره‌یه‌ک ویس����تی ده‌توانێت‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیڤ‬

‫له‌وێدا بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫خالید ئه‌لبێ����رت ڕایده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه‬ ‫ئه‌وان داوای ئ����ه‌و زه‌وییه‌یان کردوه‌و‬ ‫له‌وێدا خانو و ش����وێنی نیشته‌جێبون‬ ‫بۆ مه‌س����یحییه‌کان دروست ده‌کرێت‪.‬‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێمیش ته‌نها دابینکردنی‬ ‫زه‌وییه‌ک����ه‌ له‌ئه‌س����تۆ ده‌گرێ����ت‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگاکه‌ "له‌رێگای که‌نیس����ه‌کانی‬ ‫واڵتانی دیکه‌وه‌‌ کۆمه‌ک‌و به‌خش����ینی‬ ‫ب����ۆ دێ����ت‌"‪ .‬هه‌روه‌ه����ا ده‌ڵێت "ئه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌ وه‌ک دڵنیاییه‌که‌ بۆ داهاتو‬ ‫که‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و مه‌سیحیانه‌ نه‌شچنه‌وه‌‬ ‫شوێنی خۆیان‪ ،‬ئه‌وا له‌وێ بمێننه‌وه‌و‬ ‫ڕو نه‌که‌نه‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵت"‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫ئه‌ندامان ‌ی ده‌سته‌ی سه‌رپه‌رشتی سندوقی نه‌وت كێن؟‬

‫‪5‬‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‬ ‫ئه‌و ده‌سته‌یه‌ی‌ كه‌ بڕیاره‌ سه‌رپه‌رشتی‌‬ ‫داهات‌و خه‌رجی‌ مه‌له‌فی‌ نه‌وت بكات‬ ‫له‌كوردستان‪ ،‬له‌سه‌رۆكێك كه‌ پله‌ی‬ ‫وه‌زیره‌‌و جێگری‌ سه‌رۆك‌و به‌رێوه‌به‌ری‬ ‫گشتی سندوق پێك دێت‌و نوێنه‌رانی‬ ‫وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كان‌و وه‌زاره‌تی‬ ‫داراییش تێیدا ئه‌ندام ده‌بن‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌سێ پسپۆڕ له‌بواره‌كانی یاسا‌و ئابوری‌و‬ ‫ژمێریاری‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان هه‌فته‌ی رابردو‬ ‫پرۆژه‌ی س���ندوقی كوردس���تان بۆ داهاته‌‬ ‫نه‌وتیی‌و گازییه‌كانی كوردستانی په‌سه‌ند‬ ‫ك���ردو راس���ته‌وخۆ له‌ژێ���ر چاودێری���ی‬ ‫ده‌س���ته‌یه‌كی تایبه‌ت ده‌بێت كه‌ په‌رله‌مان‬ ‫س���ه‌رۆك‌و ئه‌ندامان���ی هه‌ڵده‌بژێرێ���ت‌و‬ ‫ئه‌وانیش راسته‌وخۆ س���ه‌ربه‌ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیران ده‌بن‪.‬‬ ‫هه‌فته‌ی رابردو په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫پرۆژه‌ی س���ندوقی كوردس���تان بۆ داهاته‌‬ ‫نه‌وتیی‌و گازییه‌كانی هه‌رێمی‌ كوردستانی‬ ‫په‌سه‌ندكرد‌و ئێس���تاش یاساكه‌ ئاراسته‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم كراوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر یاس���اكه‌‬ ‫واژۆبكرێ���ت‌و له‌وه‌قایع���ی كوردس���تان‬ ‫باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا ده‌سته‌یه‌ك داده‌مه‌زرێت‬ ‫ب���ۆ سه‌رپه‌رش���تیكردنی س���ندوقه‌كه‌‌و‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ده‌سته‌كه‌ش له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیرانه‌وه‌ ناوه‌كانیان پێش���نیارده‌كرێت‌و‬ ‫ده‌نێردرێن���ه‌ په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‌و‬ ‫متمانه‌یان پێده‌درێت تا ده‌ستبه‌كاربن‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ س���ه‌رۆكی لیژن���ه‌ی‬ ‫پیشه‌سازی‌و وزه‌ له‌په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ جه‌وده‌ت به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"ئ���ه‌و ده‌س���ته‌یه‌ راس���ته‌وخۆ س���ه‌ر‬ ‫به‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌‌و به‌رپرس���ه‌ له‌كۆی‬ ‫ئه‌و داهات‌و خه‌رجیانه‌ی كه‌ په‌یوه‌ستدارن‬ ‫به‌سندوقی كوردس���تان بۆ داهاته‌ نه‌وتی‌و‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫سه‌رۆك له‌نێوان‬ ‫خه‌ڵك‌و یاسادا‬ ‫قادر ڕه‌زگه‌یی‬

‫په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫گازیی���ه‌كان‪ ،‬په‌رله‌مانی���ش هه‌یكه‌لی ئه‌و‬ ‫ده‌سته‌یه‌ی دیاریكردوه‌"‪.‬‬ ‫ش���ێركۆ جه‌وده‌ت له‌باره‌ی په‌یكه‌ره‌ی‌‬ ‫ئه‌و ده‌س���ته‌یه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "ئه‌و ده‌سته‌یه‌‬ ‫پێكدێ���ت له‌س���ه‌رۆك كه‌ پل���ه‌ی وه‌زیره‌‌و‬ ‫جێگ���ری‌ س���ه‌رۆك‌و به‌رێوه‌به‌ری گش���تی‬ ‫س���ندوق‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا نوێن���ه‌ری وه‌زاره‌تی‬ ‫س���امانه‌ سروش���تیه‌كان‌و وه‌زاره‌ت���ی‬ ‫دارای���ی به‌پل���ه‌ی به‌رێوه‌به‌ری گش���تی‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ س���ێ پس���پۆڕ له‌بواره‌كانی یاسا‌و‬ ‫ئابوری‌و ژمێری���اری‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی له‌الیه‌ن‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ متمانه‌یان پێدرا ده‌س���تبه‌كار‬ ‫ده‌بن‌و سه‌رپه‌رش���تی كۆی داهاتی نه‌وت‌و‬ ‫گاز ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫پرس���ی ن���ه‌وت له‌راب���ردودا زۆرتری���ن‬ ‫مشتومڕی‌ له‌سه‌ركراوه‌‌و بۆته‌ جێی ناكۆكی‬ ‫نێوان الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‌و به‌دۆسیه‌یه‌كی‬

‫ناش���ه‌فاف دان���راوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تیش س���ێ‬ ‫الیه‌نه‌كه‌ی پێشوی‌ ئۆپۆزیسیۆن (گۆڕان‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو) كه‌ پێش���تر هه‌میش���ه‌‬ ‫گازنده‌ی���ان هه‌ب���و له‌باره‌ی گرێبه‌س���ته‌‬ ‫نه‌‌وتی���ه‌كان‌و چۆنیه‌ت���ی‌ فرۆش���تن‌و‬ ‫خه‌رجكردنی‌ داهاته‌كانی‌ نه‌وت‪.‬‬ ‫فای���ه‌ق مس���ته‌فا‪ ،‬ئه‌ندام���ی لیژن���ه‌ی‬ ‫پیشه‌سازیی‌و وزه‌ له‌په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ وتی‪"،‬هه‌میش���ه‌‬ ‫كێش���ه‌مان له‌گه‌ڵ دۆسیه‌ی نه‌وت هه‌بوه‌و‬ ‫ناش���ه‌فاف‌و گه‌نده‌ڵ ب���وه‌‪ ،‬چونكه‌ كه‌س‬ ‫نه‌یزانی���وه‌ پاره‌كانی ب���ۆ كوێ ده‌چن‌و بۆ‬ ‫كوێ ده‌چون‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌مه‌ودوا له‌ڕێی ئه‌و‬ ‫سندوقه‌وه‌ ده‌توانین ئاگاداری وردودرشتی‬ ‫ئ���ه‌و پاران���ه‌ بی���ن‌و وه‌ك بۆری���ه‌ك كه‌‬ ‫له‌ژێرده‌س���تی خۆمانه‌ مامه‌ڵ���ه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬چونك���ه‌ ن���ه‌وت له‌كوردس���تان‬

‫دۆسیه‌یه‌كی گرنگ‌و هه‌ستیاره‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی گێرانه‌وه‌ی پار‌ه‬ ‫بۆ ئه‌م س���ندوقه‌‌و واده‌ی‌ ده‌ستبه‌كاربونی‌‬ ‫ده‌س���ته‌كه‌‪ ،‬عزه‌ت سابر‪ ،‬ئه‌ندامی لیژنه‌ی‬ ‫پیشه‌سازیی‌و وزه‌ له‌په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‪" :‬پێویس���ته‌ له‌و رۆژه‌ی‬ ‫یاس���اكه‌ ده‌رده‌چێ���ت س���ه‌رجه‌م داهاتی‬ ‫نه‌وت‌و گاز‌و به‌رهه‌مه‌كانی تری سوته‌مه‌نی‪،‬‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ ناو ئه‌م سندوقه‌و له‌ژێر چاودێری‬ ‫ده‌سته‌كه‌دا بن‌و ئه‌وان ئاگاداربن"‪.‬‬ ‫دوای زیاتر له‌س���ێ دانیش���تنی ئاسایی‬ ‫په‌رله‌مان‌و گفتوگۆكردن له‌باره‌یه‌وه‌‪ ،‬دواجار‬ ‫پرۆژه‌یاسای سندوقی كوردستان بۆ داهاته‌‬ ‫نه‌وت���ی‌و گازییه‌كان په‌س���ندكراو زۆربه‌ی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كان به‌ده‌س���تكه‌وتێكی‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ان وه‌س���فكرد بۆ ئ���ه‌م خوله‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪.‬‬

‫له‌مه‌ودوا ده‌توانین‬ ‫ئاگاداری وردودرشتی‬ ‫ئه‌و پارانه‌ بین‌و‬ ‫وه‌ك بۆریه‌ك ك ‌ه‬ ‫له‌ژێرده‌ستی خۆمان ‌ه‬ ‫مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بكه‌ین‬

‫حكومه‌ت پرۆژه‌یاساكانی كه‌مكردنه‌وه‌ی ژماره‌ی فراكسیۆنه‌كان‬ ‫په‌رله‌مان پشتگوێ ده‌خات ناڕه‌زایه‌تی لێده‌كه‌وێـته‌و‌ه‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان چه‌ندین پرۆژه‌‬ ‫یاساو بریاری ده‌ركردوه‌و ئاراسته‌ی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تاكو‬ ‫ئێستا له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ كاریان‬ ‫پێناكرێت‌و پشتگوێ خراون‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانت���اران بۆچونی���ان وای���ه‌ ك ‌ه‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌هه‌مو ش���تێكی‌‬ ‫كه‌م بێت‪ ،‬له‌یاس���ای‌ باش���ی‌ كه‌م نیه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم گرفته‌ك���ه‌ ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ ئیراده‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردنیان نیه‌ یان الوازه‌‪.‬‬ ‫رابون معروف س���ه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گۆران له‌په‌رله‌مانی كوردستان بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬ئێمه‌ له‌كوردس���تان كۆمه‌ڵێك‬ ‫یاس���ای جوانمان هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم چونكه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی یاسامان نیه‌‪ ،‬زۆربه‌ی یاساكان‬ ‫یان به‌شێكی گرنگی یاساكان جێبه‌جێ‬ ‫ناكرێ���ن‪ ،‬بۆی���ه‌ پێویس���ته‌ په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان ئ���ه‌و بابه‌ت���ه‌ ب���ه‌ جدی‬ ‫وه‌ربگرێت‌و حكومه‌ت ناچار به‌جێبه‌جێ‬ ‫كردنیان بكات"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی فراكس���یۆنی گۆڕان هۆكاری‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردن���ی یاس���اكان ده‌خات���ه‌‬ ‫ئه‌س���تۆی حكومه‌ت‌و ده‌ڵێت‪" ،‬دیوێكی‬ ‫گرنگ���ی جێبه‌جێنه‌كردن���ی یاس���اكان‬ ‫هۆكاره‌ك���ه‌ی ئه‌وه‌ی���ه‌ ك���ه‌ په‌رله‌مان‬ ‫له‌الی���ه‌ن حكومه‌ت���ه‌وه‌ حیس���ابێكیی‬ ‫وه‌های بۆ ناكرێت‪ ،‬چونك���ه‌ له‌رابردودا‬ ‫په‌رله‌مان نه‌یتوانیوه‌ رۆڵی خۆی به‌سه‌ر‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ بگێڕێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر په‌رله‌مان‬ ‫ببێته‌ مه‌رجه‌ع‌و بااڵده‌ست‪ ،‬ئه‌وا هه‌نێدك‬ ‫گروپی ناوده‌س���ه‌اڵت به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‬ ‫خۆیان له‌ده‌س���ت ده‌ده‌ن‪ ،‬بۆیه‌ رێگری‬ ‫ده‌ك���ه‌ن له‌جێبه‌جێ كردنی یاس���اكان‌و‬ ‫بااڵده‌س���تیی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‬ ‫به‌سه‌ر حكومه‌تدا "‪.‬‬ ‫هاوكات وته‌بێژی فراكس���یۆنی زه‌رد‪،‬‬ ‫محمد علی یاس���ین ره‌خنه‌ له‌په‌رله‌مان‬ ‫ده‌گرێت‌و تاوانه‌كه‌ ده‌خاته‌ ئه‌ستۆی ئه‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌‌و پێیوایه‌ ئ���ه‌وه‌ په‌رله‌مانه‌‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ ببێته‌ په‌رله‌مانێكی راس���ت‌و‬ ‫بێالیه‌ن‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت"په‌رله‌مان ئیش���ی‬ ‫بێسه‌روبه‌ر پێچه‌وانه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ناوبراو باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ "به‌شی‬ ‫زۆری جێبه‌ج���ێ نه‌كردنی یاس���اكان له‌‬ ‫ئه‌س���تۆی په‌رله‌مان���ه‌ ن���ه‌ك حكومه‌ت‬

‫دیوێكی گرنگی‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردنی‬ ‫یاساكان‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ته‌و‌ه‬ ‫حیسابێكی وه‌های‬ ‫بۆ ناكرێت‬ ‫چونك���ه‌ له‌س���اڵی ‪ 1992‬تاكو ئێس���تا‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان كوا به‌دواداچون‬ ‫و لێپێچینه‌وه‌كان���ی؟ ك���وا لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌یاس���اكانیان؟ هیچ ش���تێكی دیار نیه‌‬ ‫هه‌ڵبه‌ت په‌رله‌مان هه‌روا ده‌بێت" ‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ���ت‪" ،‬له‌هه‌مو دنیا په‌رله‌مان‬ ‫ده‌بێ���ت ئاگاداری حكومه‌تی خۆی بێت‌و‬ ‫بزانێت پاره‌ی هه‌یه‌ یان نا‪ ،‬تا پرۆژه‌یاساو‬ ‫بڕی���ار ده‌رب���كات‪ ،‬به‌اڵم له‌كوردس���تان‬ ‫وانیه‌‪ ،‬په‌رله‌مان بوار به‌حكومه‌ت نادات‬ ‫ل���ه‌و قه‌یران���ه‌ بیرێك له‌حاڵ���ی خۆی‌و‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ی بكاته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر پرۆژه‌یاس���او‬ ‫بڕیارو شتی وا ده‌رده‌كات"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د پێیوایه‌ كێشه‌یه‌ك په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تانی "ش���ێواندوه‌ ئه‌وی���ش‬ ‫موزایه‌ده‌ی سیاس���یه‌‪ ،‬راسته‌ به‌شێكی‬ ‫زۆری ئیشی په‌رله‌مان سیاسه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌و دۆخه‌ی ئیس���تا حه‌ق وایه‌ هه‌ندێك‬ ‫به‌ویژدانانه‌وه‌ مامه‌ڵه‌بكه‌ن"‪.‬‬

‫ناگه‌ین به‌ی���ه‌ك‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌ له‌حیزبێك‌و‬ ‫ئا‪ :‬هانا‬ ‫هه‌موش���مان بیروبۆچونمان جیاوازه‌‪،‬‬ ‫باش���ه‌ چۆن له‌گه‌ڵ حیزبی تر بگه‌ینه‌‬ ‫لیژنه‌ی هه‌مواركردنه‌وه‌ی په‌یڕه‌وی‬ ‫رێككه‌وت���ن؟ ئه‌وه‌ ك���ه‌ی لۆژیكیه‌ كه‌‬ ‫ناوخۆی په‌رله‌مان‪ ،‬به‌نیازن‬ ‫حی���زب ‪ 20‬س���اڵ خزمه‌ت���ی هه‌بێت‪،‬‬ ‫مادده‌یه‌ك هه‌مواربكه‌نه‌وه‌و ژماره‌ی‬ ‫حیزبیش ت���ازه‌ دامه‌زرابێت وه‌ك یه‌ك‬ ‫فراكسیۆنه‌كان كه‌مبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫حیسابیان بۆ بكرێت؟"‬ ‫له‌الی‌ فراكسیۆنه‌ بچوكه‌كان‌و خاوه‌ن‬ ‫به‌اڵم س���ه‌رۆكی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵ‬ ‫كۆتاكان بوه‌ته‌ جێگه‌ی‌ ناڕه‌زایی‌‌و به‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان م���ه‌روان‬ ‫"نادادپه‌روه‌ری‌" وه‌سفی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫گه‌اڵڵی پێیوایه‌ هێش���تا هیچ بڕیارێك‬ ‫ئومێد خۆشناو سه‌رۆكی فراكسیۆنی نیه‌ كه‌ ئه‌وانه‌ی كورسی كه‌میان هه‌یه‌‬ ‫پارت���ی‌و گه‌وره‌ترین فراكس���یۆنی ناو به‌یه‌كه‌وه‌ فراكسیۆنێك دروست بكه‌ن‪،‬‬ ‫په‌رله‌م���ان له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ بۆئه‌وه‌ی ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ی فراكسیۆن‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆ لیژنه‌یه‌كی نه‌مێنێت‪" ،‬به‌ڵكو ته‌نیا پێشنیازكراوه‌‌و‬ ‫په‌رله‌مان���ی بۆ دروس���تكراوه‌ زۆربه‌ی گفتوگۆی له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬به‌اڵم ناڕه‌زایه‌تی‬ ‫ماده‌كانی هه‌موار ده‌كرێنه‌وه‌و قۆناغی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫گه‌الڵ���ی له‌ب���اره‌ی پرۆژه‌یاس���اكه‌و‬ ‫باشیی بڕیوه‌‪ .‬یه‌كێك ماده‌كان بریتیه‌‬ ‫له‌گۆڕانكاری له‌ژماره‌ی فراكسیۆنه‌كان بیروبۆچون���ه‌ جی���اوازه‌كان ده‌ڵێ���ت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش لیژن���ه‌ی تایبه‌ت���ی هه‌موار "ئێس���تا په‌یڕه‌وه‌ك���ه‌ به‌وجۆه‌ی���ه‌ كه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ی���ه‌ك كورس���ی به‌ده‌س���ت‬ ‫بڕیارده‌دات به‌ چ جۆێك بێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌وه‌ی كه‌ كوردس���تان بهێنی���ت‌و بێته‌ په‌رله‌م���ان‪ ،‬ده‌توانێت‬ ‫فره‌ حیزبیه‌و چه‌ندی���ن نه‌ته‌وه‌ی تێدا ببێت به‌فراكس���یۆنێك‌و مامه‌ڵه‌ی وه‌ك‬ ‫ده‌ژین‪ ،‬ئۆمێد خۆشناو ده‌ڵێت "نابێت فراكس���یۆنێكی گه‌وره‌ له‌گه‌ڵ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ته‌نه���ا كورس���ی پێوه‌ر بێ���ت‪ ،‬الیه‌نی ئێستا گفتوكۆ له‌باره‌ی ژماره‌ی رێژه‌ی‬ ‫ترو ش���تی ت���ر هه‌یه‌ ده‌بێ���ت بكرێته‌ كورسیه‌ بۆ هه‌ر فراكسیۆنێك كه‌ رێژه‌ی‬ ‫پێوه‌ر به‌ش���ێوازێك گرنگیدان بێت به‌و كورس���ی بۆ دیاریكردنی فركسیۆنێك‬ ‫الیه‌نانه‌ی كه‌ له‌ناو په‌رله‌مانن‌و كورسی چه‌ندبێ���ت‌و دوای گفتوگ���ۆ یه‌كێ���ك‬ ‫كه‌میان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ده‌بێت تایبه‌تمه‌ندییان دیاریده‌كرێت‌و له‌سه‌ری رێكده‌كه‌ون"‪.‬‬ ‫ئێس���تا چه‌ندین بۆچون���ی‌ جیاجیا‬ ‫له‌به‌ر چاوبگیرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و فراكس���یۆنه‌ی خاوه‌ن���ی دو له‌ن���او په‌رله‌مان دروس���تبوه‌ له‌س���ه‌ر ده‌ڵێن ژماره‌ی فراكس���یۆنه‌كان زیاده‌و‬ ‫كورس���یه‌‪ ،‬له‌پرۆژه‌ك���ه‌ ناڕازییه‌‌و پێی ئه‌و بابه‌ته‌و هه‌ندێ���ك داواده‌كه‌ن هه‌ر ده‌بێ���ت كه‌مبكرێن���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫وایه‌ ئ���ه‌وه‌ "ناعه‌داله‌تیی���ه‌" به‌رامبه‌ر فراكسیۆنێك له‌س���ێ كورسی كه‌متری باشترین رێگه‌چاره‌ دیاریكردنی رێژه‌ی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬به‌شێكی تر داوای‌ پێنج كورسی كورس���ی فراكس���یۆنه‌كانه‌‪ ،‬به‌ڕاستی‬ ‫ئه‌وان ده‌كرێت‪.‬‬ ‫مونا قه‌هوه‌چی سه‌رۆكی فراكسیۆنی ده‌كه‌ن‌و به‌ش���ێكی تریشیان ده‌ڵێن ‪ 10‬ئه‌وه‌ش ناحه‌قی ‌ه باشه‌ ئێستا له‌په‌یڕه‌وی‬ ‫لیس���تی پێش���كه‌وتنی توركمان���ی كورسی بۆ سه‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا هیچ ناوخ���ۆی په‌رله‌مان وا چه‌س���پێندراوه‌‬ ‫ئیت���ر ته‌واو بۆ ده‌س���تكاریی ده‌كه‌ن؟‬ ‫له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان ب���ۆ ئاوێنه‌ یه‌ك له‌مانه‌ دیارینه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی لیس���تی ئه‌نجومه‌نی گه‌لی به‌الم ئه‌گه‌ر هه‌ر س���وربن له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪" ،‬ه���ه‌ر په‌رله‌مانتارێك له‌وانه‌‬ ‫نوێنه‌ری حیبزێكی خۆیه‌تی‪ ،‬ئیتر ئه‌وه‌ كلدانی سریانی‌و ئاشوری‪ ،‬وحیده‌ یاقو بڕیاره‌ی���ان ئه‌وا قبوڵ���ی ناكه‌ین له‌ ‪10‬‬ ‫چ حه‌قی به‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ ئایا من به‌ته‌نیا هرمرز ئه‌م خوله‌ی په‌رله‌مان به‌دژایه‌تی كورس���ی كه‌متر ببێته‌ فراكسیۆن ئه‌وه‌‬ ‫فراكسیۆنێكم یان نا؟ من به‌حه‌قی خۆم حیزب���ه‌ بچوك���ه‌كان‌و كه‌مایه‌تی���ه‌كان باشترین رێگه‌چاره‌یه‌ "‪.‬‬ ‫له‌م خوله‌ی په‌رله‌مانی كوردستان ‪17‬‬ ‫گه‌یش���تومه‌ته‌ په‌رله‌مان‪ ،‬ناكرێت ئێمه‌ ناوده‌بات‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪" :‬ئه‌م‬ ‫سیاس ‌هت‌و بیروبۆچونی حیزبی خۆمان خوله‌ی په‌رله‌مان وێرانه‌‪ ،‬هه‌ر یاسایه‌ك فراكسیۆن له‌په‌رله‌مان هه‌ن‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ حیزبێكی تر تێك���ه‌ڵ بكه‌ین‪ ،‬ده‌رده‌كرێ���ت یان ده‌خرێت���ه‌ به‌رباس‌و به‌پێ���ی په‌یڕه‌وی ناخ���ۆی په‌رله‌مانی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌‪ ،‬زوڵ���م‌و ناحه‌قی به‌رامبه‌ر كوردستان هه‌ر حیزبێك بگاته‌ په‌رله‌مان‬ ‫ئه‌وه‌ هیچ بنه‌مایه‌ك نیه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی خ���ودی فراكس���یۆنه‌ به‌كۆتاكان ده‌كرێ���ت‪ ،‬ئه‌م خوله‌ ته‌نها ده‌توانێ���ت ببێته‌ خاوه‌ن فراكس���یۆن‌و‬ ‫توركمانیه‌كان له‌په‌رله‌مانی كوردستان‪ ،‬ئیش له‌س���ه‌ر كۆتاكان ده‌كه‌ن‌و ته‌واو له‌كۆبونه‌وه‌كانی فراكس���یۆنه‌كان وه‌ك‬ ‫قه‌هوه‌چ���ی ده‌ڵێ���ت "ئێم���ه‌ پێن���ج ئیشی گه‌وره‌و گرینگیشان وه‌ال ناوه‌"‪ .‬س���ه‌رۆك فراكس���یۆنێكی دیاریك���راو‬ ‫وحیده‌ یاقو هرم���ز ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌وان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت ‪.‬‬ ‫فراكسیۆنی توركمانین له‌ناو په‌رله‌مان‌و‬

‫ئه‌گه‌ر هه‌ر سوربن‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌یان ئه‌وا‬ ‫قبوڵی ناكه‌ین له‌‪10‬‬ ‫كورسی كه‌متر‬ ‫ببێته‌ فراكسیۆن‬ ‫ئه‌و‌ه باشترین‬ ‫رێگه‌چاره‌یه‬

‫له‌هه‌ر سیسته‌مێكی سیاسیدا سه‌رۆكێك‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ج���ا به‌ده‌نگدانی ڕاس���ته‌وخۆی‬ ‫هاواڵتیان ی���ان ناڕاس���ته‌وخۆ له‌ڕێگه‌ی‬ ‫نوێنه‌ره‌كانیانه‌وه؛‌به‌میراتی‌و پشتاوپشت‬ ‫یاخود به‌كوده‌تا ده‌سه‌اڵتی به‌ده‌ستهێنابێت‬ ‫یان ش���ه‌رعیه‌تی شۆڕشگێرانه‌ی له‌پشت‬ ‫بێت‪ ،‬ك���ه‌تاکه‌ڕێگای دیموكراس���یانه‌ی‬ ‫گه‌یش���تنه‌ ده‌س���ه‌اڵت بریتیه‌له‌ئیراده‌ی‬ ‫گه‌ل كه‌ له‌هه‌ڵبژاردندا به‌رجه‌سته‌ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌رك‌و ده‌سه‌اڵته‌كانی سه‌رۆكی واڵتیش‬ ‫به‌ده‌ستور یان یاس���ای بنه‌ڕه‌تی یاخود‬ ‫به‌هه‌ردوكی���ان ڕێكده‌خرێ���ن‌و ‌به‌پێ���ی‬ ‫جۆرو سروش���تی سیس���ته‌می سیاس���ی‬ ‫واڵت ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی واڵت‌و‬ ‫سه‌رۆكی دامه‌زراوه‌كانی ترو هه‌ماهه‌نگی‬ ‫نێوان ده‌س���ه‌اڵته‌كان له‌سیس���ته‌مێكه‌وه‬ ‫‌بۆ سیسته‌مێكی سیاس���ی تر جیاوازن‪،‬‬ ‫له‌سیسته‌می په‌رله‌مانی به‌جۆرێك دیاری‬ ‫ده‌كرێن له‌سیس���ته‌می س���ه‌رۆكایه‌تی‌و‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ (ده‌س���ته‌جه‌معی) یان تێكه‌اڵو‬ ‫به‌جۆرێك���ی ت���ر‪ ،‬هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫خاوه‌نی ده‌ستور نیه‌‪ ،‬بابڵێین سیسته‌می‬ ‫سیاس���ی هه‌رێم په‌رله‌مانی‌یان جۆرێكی‬ ‫تره‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵته ‌ده‌ستوریه‌كانی سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ���م‌و س���ه‌رۆكی دامه‌زراوه‌كان���ی تر‬ ‫بریتین له‌و ده‌س���ه‌اڵتانه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌یاسای‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان ئه‌رك‌و‬ ‫فه‌رمانه‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێم دیاریكراون‪،‬‬ ‫ئه‌مه ‌له‌كاتێكدایه‌ كه‌نه‌بوونی ده‌س���تور‬ ‫بۆشایه‌كی یاسایی‌و سیاسی دروستكردوه‌و‬ ‫‌عه‌یبه‌یه‌كی گه‌وره‌ش���ه ‌له‌دوای‪24‬س���اڵ‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی جگه‌له‌وه‌ی ده‌س���تور‬ ‫دایكی یاساكانه‌‪ ،‬گرێبه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تیی‬ ‫نێ���وان ده‌س���ه‌اڵتدارانه‌‪ ،‬له‌مپ���ه‌ری‬ ‫سه‌ره‌كی به‌رده‌م س���ازانی نیشتیمانی‌و‬ ‫ده‌ربازكردنی ڕه‌شنوس���ی ده‌س���تور بۆ‬ ‫ده‌ستورو په‌سه‌ندكردنی له‌الیه‌ن گه‌له‌وه‬ ‫‌جۆری سیس���ته‌می سیاس���ی‌و چۆنیه‌تی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێمه‌‪ ،‬له‌و دۆخه‌ی هه‌نوکه‌ش‌له‌ماوه‌ی‬ ‫ویالیه‌تی درێژكراوه‌ی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫به‌ره‌ب���ه‌ره ‌نزیكده‌بێته‌وه‌ل���ه ‌‪19/8/‬‬ ‫كۆتایی دێت كاتێكی كه‌میش له‌به‌رده‌مه‬ ‫‌به‌راوردناكرێت به‌تێپه‌ڕینی چه‌ند ساڵ بۆ‬ ‫سازان له‌سه‌ر پڕۆژه‌ی ده‌ستور له‌كاتێكدا‬ ‫به‌پێی یاسایی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ماوه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی بۆ دو خوله‌‪ .‬به‌ڕێز مه‌سعود‬ ‫بارزانیش زیاتر له‌ماوه‌ی دو خولی ته‌واو‬ ‫كردوه‌و‌یاس���ای درێژكردنه‌وه‌ی ویالیه‌تی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێمیش به‌ده‌قی ئاش���كرا‬ ‫ده‌ڵێت درێژكردن���ه‌وه‌ی ماوه‌ی ویالیه‌تی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ جارێكی تر ده‌رفه‌تی‬ ‫دوباره‌كردنه‌وه‌ی نیه‌‪ ،‬واتا به‌پێی هه‌ردو‬ ‫یاساكه‌ سه‌رۆكی هه‌رێم ماف‌و ده‌رفه‌تی‬ ‫خۆكاندیدكردن���ه‌وه‌ی نی���ه‌‪ ،‬مه‌گه‌ر بیر‬ ‫له‌هه‌مواری چواره‌می یاسای سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بكرێته‌وه ‌بۆ مسۆگه‌ركردنی خولێكی تر‬ ‫یاخود هه‌مواری یاس���ای درێژكردنه‌وه‌ی‬ ‫ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی هه‌رێم بكرێته‌وه ‌بۆ‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی ماوه‌كه‌ی بۆ جارێكی تر‬ ‫ك���ه‌ هه‌ركامێك ل���ه‌و دو هه‌نگاوه‌ئه‌گه‌ر‬ ‫بنرێت له‌گه‌ڵ دیموكراس���ی ڕاسته‌قینه‌دا‬ ‫نایه‌نه‌وه‌و زیاتر سیسته‌مه‌ ئۆلیگارشیه‌كان‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی لێده‌كه‌ن‪ ،‬چاره‌س���ه‌ر چیه‌‪،‬‬ ‫ئایا به‌ڕێز س���ه‌رۆكی هه‌رێم ئه‌ڵته‌رناتڤی‬ ‫هه‌ی���ه‌؟ به‌دڵنیای���ه‌وه ‌به‌ڵ���ێ‪ ،‬له‌ن���او‬ ‫هێزه‌سیاس���یه‌كان‌و تاكه‌كان���ی كۆمه‌ڵگا‬ ‫كه‌سانی شایسته‌و لێوه‌شاوه‌ه ‌هن‌و مه‌رجه‌‬ ‫یاس���اییه‌كانی خۆپااڵوتنیش���یان بۆ ئه‌و‬ ‫پۆس���ته‌ تێدایه‌‪ ،‬به‌اڵم پارته‌سیاسیه‌كان‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌و ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌و پۆس���ته‌دا ئیراده‌ی سیاسییان نیه‌‪،‬‬ ‫هۆكاری نه‌بونی ئه‌و ئیراده‌یه‌ش مه‌ترسی‬ ‫تێكچون‌و ئاڵۆزی ڕه‌وش���ی سیاس���یه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئێستا كه‌له‌جه‌نگداین‪ ،‬تاچه‌ند‬ ‫پاساوێكی ڕه‌وایه‌ كه‌به‌ڕای من له‌جێگای‬ ‫خۆیدا نیه‌و ناگونجێ له‌گه‌ڵ چه‌سپاندنی‬ ‫پره‌نسیپه‌كانی دیموكراسییه‌ت‪ ،‬ئه‌مه‌شیان‬ ‫خوێنه‌ر لێكدانه‌وه‌و ش���رۆڤه‌ی بۆ بكات‪،‬‬ ‫‌مه‌س���ه‌له‌ی نه‌بون���ی جێگره‌وه‌یه‌كی���ش‬ ‫هه‌ركه‌س���ێك بیڵ���ێ پێویس���ته‌ داوای‬ ‫لێب���وردن له‌تاكه‌كان���ی كۆمه‌ڵگا بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌مه‌سوكایه‌تیه‌ به‌لێوه‌شاوه‌كانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌مان ده‌كرێت‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫ویکیلیکس ‪2007‬‬

‫قاسم سلێمان ‌ی له‌رێگه‌ی‌ جه‌الل تاڵه‌بانیه‌و‌ه‬ ‫داوا ‌ی دانوستان له‌ئه‌مریكییه‌كان ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ردان ‌‬ ‫قاسم سلێمانی‌ به‌نهێن ‌‬ ‫سوریای‌ كردوه‌ تا له‌وێ‌ چاویبكه‌وێت‬ ‫به‌جه‌الل تاڵه‌بانی‌‌و په‌یامێكی‌ پێدا‬ ‫ی‬ ‫ناردوه‌ بۆ ئه‌مریكییه‌كان‌و تێیدا داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫گفتوگۆی‌ لێكردون‪ ،‬بۆ دڵنیاكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مریكییه‌كانیش‪ ،‬سلێمانی‌ سوێند ‌‬ ‫ی خومه‌ینی‌" خواردوه‌ ك ‌ه‬ ‫"به‌گۆڕ ‌‬ ‫"یه‌ك فیشه‌ك له‌دژیان به‌كارناهێنێت"‪،‬‬ ‫به‌اڵم دانی‌ به‌وه‌دا ناوه‌ ك ‌ه سه‌دان‬ ‫ی خۆی‌ دزه‌پێكردوه‌ت ‌ه ناو‬ ‫كه‌س ‌‬ ‫عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نهێن��� ‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ویكیلیك���س‪ ،‬ك ‌ه ئاوێن���ه‌ی‌ ده‌قه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێزه‌كان ‌‬ ‫كردوه‌ به‌كوردی‌‪ ،‬فه‌رمانده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران‪ ،‬قاسم سلێمان ‌‬ ‫ی قودس ‌‬ ‫فه‌یله‌ق ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ن���د س���اڵێك له‌مه‌وبه‌ر س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بانی‌ كردو‌ه له‌س���وریا به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫پێدانی‌ په‌یامێك بۆ باڵیۆزی‌ ئه‌مریكا‪.‬‬ ‫ی راگه‌یان���دوه‌‪،‬‬ ‫ی به‌تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫"سوێند ده‌خۆم به‌گۆڕی‌ خومه‌ین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاك ‌ه گوله‌یه‌كم نه‌داوه‌ له‌دژ ‌‬ ‫فه‌رمان ‌‬ ‫ئه‌مریكییه‌كان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا ك���ه‌ مێژوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ ،2007‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬قاسم ‌‬ ‫بۆ س���اڵ ‌‬ ‫ی دانی‌ به‌وه‌دا‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی له‌ال ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌ ك ‌ه "س���ه‌دان كه‌سی‌ نهێنی‌ خۆ ‌‬ ‫ناردوه‌ بۆ عێراق‪ ،‬ب���ه‌اڵم نكۆڵی‌ له‌و‌ه‬ ‫ی ئه‌مریكا‬ ‫كردو‌ه ك ‌ه ل���ه‌دژی‌ هێزه‌كان ‌‬ ‫به‌كاری هێنابێت"‪ .‬به‌اڵم دژایه‌تی‌ خۆی‬ ‫بۆ هێزه‌كانی‌ به‌ریتانیا نه‌شاردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ی داوه‌ت ‌ه‬ ‫هاتوه‌‪" ،‬تاڵه‌بانی‌ هۆش���داری ‌‬ ‫ی سه‌ر‬ ‫ی هێرشه‌كان ‌‬ ‫ی بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫به‌ریتانیه‌كان بوه‌ستێنن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانی‌ ره‌زامه‌ندبو‌ه له‌س���ه‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئێران تا له‌گه‌ڵ خامنه‌ی ‌‬ ‫تاوتوێی‌ ئه‌و بابه‌ت ‌ه بكات"‪.‬‬ ‫هاوكات له‌سه‌ردانه‌كه‌یدا‪ ،‬سورییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫به‌تاڵه‌بانیان راگه‌یاندوه‌ ك ‌ه "ش���ه‌قام ‌‬ ‫ی‬ ‫س���وریا ت���وڕه‌ن ل���ه‌و هه‌لومه‌رجه‌ ‌‬ ‫ی له‌س���ێداره‌دانی‌ سه‌دام حسێن‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫هاته‌ئاراوه‌‪ .‬ئه‌وان ده‌ڵێن‪ ،‬نه‌ده‌بو مالك ‌‬ ‫ی‬ ‫بێته‌ س���ه‌ر ته‌له‌فزیۆن بۆ ئیمزاكردن ‌‬ ‫فه‌رمانی‌ له‌سێداره‌دانی‌ سه‌دام‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ له‌تۆڵه‌كردنه‌و‌ه ده‌چو‪ ،‬ئاماژه‌یان‬ ‫ی‬ ‫به‌وه‌ش ك���ردو‌ه كه‌ نه‌ده‌ب���و له‌رۆژ ‌‬ ‫جه‌ژن له‌سێداره‌ بدرایه‌"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ی دی‌‪:‬‬ ‫ئا ‌‬ ‫ی زانیاری‌ ده‌دات‬ ‫بابه‌ت‪ :‬تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی سه‌ردانی‌ سوریا‌و په‌یامێك‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫له‌قاسمی‌ سلێمانیه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخانه‌ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ی ‪2007‬‬ ‫به‌روار‪22 :‬ی‌ كانونی‌ دوه‌م ‌‬ ‫‪07BAGHDAD229_a‬‬

‫سوێند ده‌خۆم‬ ‫ی‬ ‫ی خومه‌ین ‌‬ ‫به‌گۆڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ فه‌رمان ‌‬ ‫تاكه‌ گوله‌یه‌كم‬ ‫ی‬ ‫نه‌داوه‌ له‌دژ ‌‬ ‫ئه‌مریكییه‌كان‬ ‫قاسم سلێمانی‌و عه‌لی خامنه‌یی‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ی كانون ‌‬ ‫ی ‪‌ 21‬‬ ‫ی رۆژ ‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ی ‪ ،2007‬جه‌الل تاڵه‌بان ‌‬ ‫دوه‌م ‌‬ ‫عێراق به‌باڵی���ۆزی‌ ئه‌مریكای‌ راگه‌یاند‬ ‫ی‬ ‫ی هاریكاری ‌‬ ‫ك ‌ه سوریا ره‌زامه‌نده‌ به‌وه‌ ‌‬ ‫بكات له‌گه‌ش���ه‌پێدانی‌ س���ه‌قامگیریی‌و‬ ‫ئاسایشی‌ عێراق‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان پێویستیان‬ ‫ی گه‌شه‌س���ه‌ندو‬ ‫به‌په‌یوه‌ن���دی‌ بازرگان ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬س���ورییه‌كان به‌تاڵه‌بانیان وتو‌ه‬ ‫ك ‌ه ئ���ه‌وان ده‌خوازن په‌یوه‌ندییه‌كانیان‬ ‫ی عێراقیش په‌ره‌پێبد‌هن‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ شیعه‌ ‌‬ ‫ویس���تویان ‌ه عه‌بدولعه‌زی���ز حه‌كی���م‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی شۆڕش ‌‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی له‌عێراق بانگهێشت بكه‌ن بۆ‬ ‫ئیسالم ‌‬ ‫ی‬ ‫دیمه‌شق‪ .‬تاڵه‌بانی‌ وتیشی‌‪ ،‬هه‌نگاوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫داهاتوی���ان له‌په‌یوه‌ندییه‌كانیاندا خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بینێته‌و‌ه له‌جێبه‌جێكردنی‌ رێككه‌وتن ‌‬ ‫ی ناوخ���ۆی هه‌ردوال‪،‬‬ ‫نێ���وان وه‌زیران��� ‌‬ ‫ی ئاڵوگۆڕی‌ زانیاری‌ هه‌واڵگریی‌‌و‬ ‫ل���ه‌رو ‌‬ ‫پاراس���تنی‌ س���نوره‌كانی‌ نێوان هه‌ردو‬ ‫واڵت‪ .‬تاڵه‌بانی‌ باس���ی‌ له‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی هێزه‌كان ‌‬ ‫قاسم سلێمانی‌‪ ،‬فه‌رمانده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌یله‌ق���ی‌ قودس���ی‌ ئێران س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردوه‌ به‌مه‌به‌ستی‌ پێدان ‌‬ ‫دیمه‌ش���ق ‌‬ ‫په‌یامێ���ك ب���ۆ باڵی���ۆزی‌ ئه‌مریكا ك ‌ه‬ ‫ئێران نایه‌وێت ئه‌مریكییه‌كان به‌ئامانج‬ ‫ی هاریكارییش���ه‌‪.‬‬ ‫بگرێ���ت‌و ئاماده‌ی��� ‌‬ ‫ی پرس ‌ه‬ ‫هاوكات تاڵه‌بانی‌‌و باڵیۆز تاوتوێ ‌‬

‫ی‬ ‫ی پێشخستن ‌‬ ‫ناوخۆییه‌كان‌و ش���ێوازی ‌‬ ‫ی ئه‌منیان كرد له‌گه‌ڵ سوریا‌و‬ ‫وتووێژی ‌‬ ‫ئێران‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ئاڵوگۆڕ ‌‬ ‫زیاتر له‌گه‌ڵ سوریا‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌ وت����ی‌‪ ،‬كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ س����ورییه‌كان زۆر راشكاوانه‌‬ ‫ب����وه‌‌و باس����ی‌ ل����ه‌وه‌ش ك����رد كه‌‬ ‫س����ورییه‌كان الپه‌ڕه‌یه‌ك����ی‌ نوێیان‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی����ان هه‌ڵداوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ وته‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‪ ،‬ئه‌و تێڕوانینی‌‬ ‫جیاوازی هه‌بوه‌ له‌سورییه‌كان له‌روی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ چۆن پرسی‌ ئه‌منی‌‌و بازرگانی‌‬ ‫پێش����بخرێت‪ .‬س����ه‌رۆكی‌ ده‌زگای‌‬ ‫هه‌واڵگریی‌ سوریا‪ ،‬ئاسف شه‌وكه‌ت‬ ‫به‌تاڵه‌بانی‌ وتوه‌ ك����ه‌ ئه‌و فه‌رمانی‌‬ ‫هه‌بوه‌ بۆئ����ه‌وه‌ی‌ هاریكاریی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫عێراق بكات‪ ،‬به‌اڵم وتویه‌تی‌ عێراق‌و‬ ‫سوریا پێویس����تیان به‌پێشخستنی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی����ی بازرگان����ی‌و هاریكاریی‌‬ ‫ئه‌منیی‌ پێش����كه‌وتو هه‌یه‌‪ .‬باس����ی‌‬ ‫له‌وه‌ش كردوه‌ كه‌ هه‌ركات بازرگانی‌‬ ‫گه‌شه‌ی سه‌ند‪ ،‬س����ورییه‌كان زیاتر‬ ‫پابه‌ن����د ده‌ب����ن به‌په‌یوه‌ندیی����ه‌كان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ عێ����راق‪ .‬تاڵه‌بان����ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫سورییه‌كان بۆچونیان ئاڵوگۆڕكردوه‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ پرس����ی‌ ئه‌منی‌‬ ‫پێویسته‌ پێش هاریكارییه‌كان له‌روی‌‬ ‫بازرگانی‌‌و نه‌وت‌و پرسه‌كانی‌ دیكه‌‪،‬‬ ‫بكه‌وێت‪.‬‬

‫ی بێت ‌ه س���ه‌ر ئه‌مریكییه‌كان���ه‌وه‌ ده‌س���تگیركراون‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ن‪ ،‬نه‌ده‌ب���و مالك ‌‬ ‫ی‬ ‫سوریا ده‌خوازێت په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی پاسداران بون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی ئه‌ندامانی‌ سوپا ‌‬ ‫ته‌له‌فزی���ۆن بۆ ئیمزاكردن���ی‌ فه‌رمان ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ شیعه‌ په‌ره‌پێبدات‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ وت���ی‌‪ ،‬س���وریا ده‌یه‌وێت له‌س���ێداره‌دانی‌ س���ه‌دام‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‌ه نكۆڵی‌ له‌و‌ه كردو‌ه كه‌ سه‌رب ‌ه فه‌یله‌ق ‌‬ ‫ی به‌وه‌ش‬ ‫ی له‌گ���ه‌ڵ ش���یعه‌كان له‌تۆڵه‌كردن���ه‌وه‌ ده‌چ���و‪ ،‬ئاماژه‌ی���ان قودس بن‪ .‬ه���اوكات ئاماژه‌ ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان��� ‌‬ ‫ی به‌ریتانیا به‌ئامانج‬ ‫ی كردو‌ه ك ‌ه هێزه‌كان ‌‬ ‫په‌ره‌پێب���دات‪ .‬ئ���ه‌وان ده‌خ���وازن به‌وه‌ش ك���ردوه‌ كه‌ نه‌ده‌ب���و له‌رۆژ ‌‬ ‫ی هۆش���داریی‌ داوه‌ت ‌ه‬ ‫ده‌گ���رن‪ .‬تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی جه‌ژن له‌سێداره‌ بدرایه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولعه‌زی���ز حه‌كی���م‪ ،‬س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی سه‌ر‬ ‫ی هێرشه‌كان ‌‬ ‫ی بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ شۆڕش���ی‌ ئیسالم ‌‬ ‫به‌ریتانیه‌كان بوه‌ستێنن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ی قاسم سلێمانی‌‬ ‫په‌یام ‌‬ ‫له‌عێراق بانگهێش���ت بكه‌ن‌و په‌رۆش���ن‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمانی‌ ره‌زامه‌ندبو‌ه له‌س���ه‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی فه‌یله‌ق��� ‌‬ ‫فه‌رمان���د‌هی‌ هێزه‌كان��� ‌‬ ‫ی سیاس���ه‌تی‌ ش���یعیی‌ خۆیان‬ ‫بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئێران تا له‌گه‌ڵ خامنه‌ی ‌‬ ‫ی سوریا قودسی‌ ئێران‪ ،‬قاسم سلێمانی‌ سه‌ردان ‌‬ ‫بگۆڕن‪ .‬به‌شار ئه‌سه‌د سه‌رۆك ‌‬ ‫ی تاوتوێی‌ ئه‌و بابه‌ت ‌ه بكات‪.‬‬ ‫ی راگه‌یاندوه‌ ك��� ‌ه ئیبراهیم تاڵه‌بانی‌ كردو‌ه له‌س���وریا به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫به‌تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی به‌تاڵه‌بانی‌ راگه‌یاندو‌ه ك ‌ه‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی په‌یامێك بۆ باڵیۆزی‌ ئه‌مریكا‪.‬‬ ‫ی پێشوتر‪ ،‬پێدان ‌‬ ‫جه‌عفه‌ری‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی راگه‌یاندوه‌‪ ،‬ئێران‌و ئێران ئاماده‌ی ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌مریكا دیالۆگ‬ ‫ی به‌تاڵه‌بان ‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌م ‌هی‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدا بوه‌ به‌هیچ سلێمان ‌‬ ‫ی عێراق‪ .‬ئه‌و‬ ‫ی هاوبه‌شیان هه‌ی ‌ه بكات له‌س���ه‌ر ئاسایش��� ‌‬ ‫شێوه‌یه‌ك سه‌ردانی‌ سوریای‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬ئه‌مریكا به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی به‌غدا‬ ‫ی كه‌ ده‌توان���ن یارمه‌ت ‌‬ ‫ی وتویه‌ت ‌‬ ‫ی له‌عێراق���دا‌و هه‌ردوالش���یان هه‌وڵ��� ‌‬ ‫ی كردوه‌‪ .‬به‌وته‌ ‌‬ ‫به‌اڵم ئێستا سه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌د‌هن‌و بده‌ن ل���ه‌روی‌ ئه‌منیه‌وه‌و ئاسایش��� ‌‬ ‫ی س���ه‌ركه‌وتن‌و س���ه‌قامگیری ‌‬ ‫ی به‌س���ورییه‌كان ‌‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌‪ ،‬جه‌عفه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تیرۆریس���تانن‪ .‬قاس���م وتویه‌تی‌‪ ،‬باش���ورو میلیش���یاكان‪ .‬س���لێمان ‌‬ ‫راگه‌یان���دوه‌ كه‌ ئه‌مری���كا رازیی نه‌بو‌ه دژ ‌‬ ‫ی وت���وه‌ ك��� ‌ه هه‌وڵده‌ده‌ن‬ ‫ی ك ‌ه به‌تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی سوریا بكه‌ن‪ ،‬ئێستاش مالكی‌‪" ،‬سوێند ده‌خۆم به‌گۆڕی‌ خومه‌ین ‌‬ ‫سه‌ردان ‌‬ ‫ی بوه‌ستێنن‌و‬ ‫ی مه‌هد ‌‬ ‫ی جه‌یش ‌‬ ‫ی میلیشیا ‌‬ ‫ی تاكه‌ گولله‌یه‌كم نه‌داوه‌ له‌دژ ‌‬ ‫ئه‌مریكا وه‌ك پاساوێك به‌كارده‌هێنێت فه‌رمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك وه‌زیران‪ ،‬نور ‌‬ ‫ی ئه‌مریكیی���ه‌كان"‪ .‬دانی‌ به‌وه‌دا ناو‌ه ك ‌ه پش���تیوان ‌‬ ‫بۆ س���ه‌ردان نه‌كردنی‌ سوریا‪ .‬ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی له‌وه‌ش‬ ‫ی ناردو‌ه مالكی‌ بكه‌ن له‌دژیان‪ .‬باس��� ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی نهێن ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ن س���ه‌دان كه‌س��� ‌‬ ‫به‌وه‌ش كرد ك ‌ه سورییه‌كان دژ ‌‬ ‫س���عودیی ‌ه یارمه‌تی دارایی‌ كه‌سایه‌تی ‌ه بۆ عێ���راق به‌اڵم نكۆڵی‌ ل���ه‌و‌ه كردو‌ه كردوه‌ ك ‌ه ده‌ش���ێت دیالۆگی‌ نێوانیان‬ ‫ێ رێگه‌ی���ه‌ بێت‪:‬‬ ‫ی هێزه‌كانی‌ ئه‌مریكا به‌كاری به‌یه‌كێ���ك له‌م س��� ‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌كانی‌ عێراق ده‌دات وه‌ك ك ‌ه ل���ه‌دژ ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانی���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی وتو‌ه ك ‌ه په‌یام���ه‌كان له‌رێگ���ه‌ ‌‬ ‫س���اڵح موتڵ���ه‌گ‪ ،‬خه‌ڵ���ه‌ف عه‌لیان‌و هێناب���ن‪ .‬ئ���ه‌و به‌تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی (نێوان ئه‌مریكا‌و‬ ‫گروپه‌كانی‌ دیكه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌یانه‌وێت ئاماده‌یه‌ راس���ته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ كۆبون���ه‌و‌هی‌ دۆقۆڵ ‌‬ ‫ی نێوان عێراق‌و‬ ‫ی عێراقه‌و‌ه ئێران) یاخود دوقۆڵ��� ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵتداران ‌‬ ‫له‌رێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی بانگهێشت بكه‌ن‪.‬‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی له‌وه‌ش كردو‌ه ئێ���ران‌و ئاماده‌بون���ی‌ ئه‌مری���كا وه‌ك‬ ‫سورییه‌كان به‌تاڵه‌بانیان راگه‌یاندو‌ه هاریكاریی‌ بكات‪ .‬باس ‌‬ ‫ی راوێژكاریی‌‪( .‬تێبینی‌‪ :‬جه‌نه‌راڵ‬ ‫ی رۆڵێك ‌‬ ‫ك���ه‌ ش���ه‌قامی‌ س���وریا ت���وڕه‌ن له‌و ك���ه‌ ده‌خوازێت س���تراتیژ‌ه نوێیه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی خۆیان له‌م‬ ‫ی به‌وه‌دا كه‌یس���ی‌‌و باڵیۆز وه‌اڵم��� ‌‬ ‫ی عێراق س���ه‌ركه‌وتو بێت‪ .‬دان ‌‬ ‫هه‌لومه‌رج ‌هی‌ له‌كاتی‌ له‌س���ێداره‌دان ‌‬ ‫ی له‌هه‌ولێر له‌الیه‌ن باره‌یه‌وه‌ بۆ واشنتۆن ده‌نێرن)‪.‬‬ ‫س���ه‌دام حس���ێن هاته‌ئ���اراوه‌‪ .‬ئه‌وان ناوه‌ كه‌ ئه‌و ئێرانیانه‌ ‌‬

‫دوا ‌ی ‪ 4‬مانگ له‌ئازادكردنی‌‪ ،‬هێشتا جه‌له‌وال هه‌ناسه‌ ‌ی ژیان ‌ی تێدا نیه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 4‬مانگ له‌ئازادكردن ‌‬ ‫دوای‌ نزیكه‌ ‌‬ ‫ی چه‌كدارانی‌ داعش‪ ،‬هێشتا‬ ‫له‌ده‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر چۆڵه‌‌و رێگه‌نادرێت دانیشتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌له‌وال بگه‌ڕێنه‌و‌ه سه‌ر ماڵ‌و حاڵ ‌‬ ‫ی شاره‌كه‌ش‬ ‫خۆیان‪ ،‬سه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫له‌نێوان هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫میلیشیا شیعه‌كاندا دابه‌شبوه‌‪.‬‬ ‫جه‌له‌وال به‌ناوچه‌یه‌ك���ی‌ جێ ناكۆك‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫داده‌نرێت له‌نێ���وان حكومه‌ت ‌‬ ‫كوردستان‌و به‌غدا‪ .‬ناحیه‌ك ‌ه ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫‪ 90‬كم باك���وری‌ خۆرهه‌اڵت���ی‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫ی ‪2014‬‬ ‫ی ‪23‬ی‌ تش���رینی‌ دوه‌م ‌‬ ‫له‌رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئازادك���را‪ .‬ئێس���تا دانیش���توانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناكۆك ‌‬ ‫ناتوان���ن بگه‌ڕێنه‌وه‌ به‌ه���ۆ ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتوه‌كان له‌س���ه‌ر شاره‌كه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ناحیه‌كه‌ش ب ‌ه "سیاسیی‌"‬ ‫وه‌سفیده‌كات‪.‬‬

‫ی مانگی‌ ش���وباتی‌ رابردو‪،‬‬ ‫ناوه‌راست ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌ عێراق فه‌رمانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاواره‌كان ‌‬ ‫ده‌رك���رد ب���ۆ گه‌ڕان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌له‌وال‪ ،‬هاوكات پارێزگا ‌‬ ‫دانیشتو ‌‬ ‫دیاله‌ ك ‌ه جه‌له‌والش له‌روی‌ ئیدارییه‌و‌ه‬ ‫ی بااڵی‌ بۆ‬ ‫به‌ش���ێك ‌ه لێی‌‪ ،‬لیژنه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و مه‌به‌س���ت ‌ه پێكهێن���ا‌و مانگێك‬ ‫دیاریكرا بۆ گه‌ڕانه‌و‌ه ئاواره‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لیژنه‌ك���ه‌ په‌كیك���ه‌وت‌و فه‌رمانه‌كه‌ش‬ ‫جێبه‌جێنه‌كرا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫میلیش���یا ش���یعه‌كان له‌رێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌ش���د ‌‬ ‫ی ‪‌ 18‬‬ ‫ی ‪3‬ی‌ لی���وا ‌‬ ‫فه‌وج��� ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌عبی‌ له‌ش���اره‌كه‌دا جێگربون‪ ،‬هێز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌3‬‬ ‫ی لی���وا ‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ش له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌ر‬ ‫ی ئاسایش��� ‌‬ ‫پی���اده‌و بنكه‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ گه‌رمی���ان بونیان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناحیه‌ ‌‬ ‫ئه‌نوه‌ر حسێن‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند‪" ،‬له‌ڕو ‌‬ ‫جه‌له‌وال به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ئه‌منیه‌وه‌ شاره‌ك ‌ه ئێستا كۆنترۆڵكراوه‌‪،‬‬

‫ی‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌ك ناوچه‌یه‌ك���ی‌ س���ه‌ربازی ‌‬ ‫ی‬ ‫داخ���راو ماوه‌ته‌وه‌‌و بوه‌ته‌ كه‌یس���ێك ‌‬ ‫سیاسیی‌"‪.‬‬ ‫ی خانه‌قین‬ ‫ناوبراو ك ‌ه ئێس���تا له‌قه‌زا ‌‬ ‫ده‌وام ده‌كات‪ ،‬پێیوای��� ‌ه جه‌له‌وال بوه‌ت ‌ه‬ ‫ی سیاس���ی‪" ،‬تائێستاش بێ‬ ‫كه‌یس���ێك ‌‬ ‫به‌رنامه‌یی���ه‌ك به‌ناحیه‌ك���ه‌وه‌ دیاره‌و‬ ‫ی هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌غدا‬ ‫پێویست ‌ه حكومه‌ت ‌‬ ‫رێكبكه‌ون‌و به‌رنامه‌یه‌ك دابنێن"‪.‬‬ ‫ی چ���وار مان���گ له‌ئازادكردنی‌‪،‬‬ ‫دوا ‌‬ ‫هێش���تا جه‌له‌وال هه‌ر چۆڵه‌‪ .‬پێش���تر‬ ‫‪ 30‬ه���ه‌زار كه‌س له‌و قه‌زایه‌دا ده‌ژیان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم ئێس���تا وه‌ك ئاواره‌ له‌كامپه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌وروبه‌ر ژیان‬ ‫شارو ش���ارۆچكه‌كان ‌‬ ‫به‌س���ه‌رده‌به‌ن یاخ���ود هه‌ندێكی���ان‬ ‫به‌ناچاری‌ له‌بنده‌ستی‌ داعش دان‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ دانیش���توان ‌ه كورده‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ ،1970‬جه‌له‌وال ش���ارێك ‌‬ ‫تا س���اڵ ‌‬ ‫ك���وردی‌ بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌وكات��� ‌ه به‌دواو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ره‌و ‌‬ ‫س���ه‌دام حسێن‪ ،‬عه‌ش���یره‌ت ‌‬

‫ی‬ ‫ی شێخ فه‌یسه‌ڵ گواسته‌و‌ه ناحیه‌ك ‌ه دابه‌شبوه‌ له‌نێوان هێزه‌كان ‌‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌و ئاسایش له‌الیه‌ك‌و میلیشیا‬ ‫ی ته‌عریبكردن ‌‬ ‫بۆ قه‌زاك ‌ه به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی دیك���ه‌‪ ،‬به‌رۆژ‬ ‫ی ش���یعه‌كان له‌الیه‌ك��� ‌‬ ‫ناحیه‌كه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌دوای‌ هاتنی‌ چه‌كداران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناسراو به‌ داعش‪ ،‬دانیشتوانه‌كان ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌و كه‌لوپه‌ل ‌‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی ماڵه‌كانی خۆیان ده‌به‌ن‪ ،‬به‌اڵم رێگه‌یان‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ ئ���ه‌م عه‌ش���یره‌ت ‌ه رۆڵ��� ‌‬ ‫ی ئه‌و پێنادرێت شه‌و بۆ نوستن له‌ماڵه‌كانیاندا‬ ‫ی له‌پاڵپش���تیكردن ‌‬ ‫گه‌وره‌یان بین ‌‬ ‫ی بمێنن���ه‌وه‌‪ .‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ناحیه‌كه‌ش‬ ‫ی هێزی���ان به‌قازانج ‌‬ ‫گروپه‌و بااڵنس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌م ‌ه ده‌به‌س���تێته‌وه‌ به‌الیه‌ن ‌‬ ‫داعش له‌ناحیه‌كه‌دا گۆڕی‌‪.‬‬ ‫ی ناحیه‌كه‌‌و ئه‌منیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ كۆنترۆڵكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌لمۆنیت���ه‌رو‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرتێك��� ‌‬ ‫ی له‌بنده‌س���تی‌ داع���ش‪،‬‬ ‫رزگاركردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆیته‌رز‪ ،‬ئێستا رۆژانه‌ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگه‌و میلیش���یا ئاژانس ‌‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫شیعه‌كان پێكه‌و‌ه هاوكاربون‌و تا چوار له‌قه‌زاك���ه‌دا ده‌بینرێ���ت‪ ،‬له‌الیه‌كه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی نیشتمان ‌‬ ‫مانگی‌ رابردو ئ���ه‌م ده‌ڤه‌ره‌ یه‌كێك بو ئااڵی‌ كوردس���تان‌و یه‌كێت ‌‬ ‫ی روبه‌روبونه‌و‌ه كوردس���تانه‌ كه‌ لێره‌و له‌وێ‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫له‌ناوچ��� ‌ه گه‌رمه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیناكان���ه‌وه‌ ده‌بینرێ���ت‪ ،‬له‌الیه‌ك��� ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ چه‌كدارانی‌ داعش‌و ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه تریشه‌وه‌ ئۆتۆمبیلی‌ میلیشیا شیعه‌كان‬ ‫زۆری���ش له‌هێزه‌كان��� ‌‬ ‫ك��� ‌ه زۆرینه‌ی���ان وێنه‌یه‌ك���ی‌ ئایه‌تواڵ‬ ‫به‌هۆیه‌و‌ه شه‌هید بون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خامنه‌ی���ی‌‪ ،‬راب���ه‌ری‌ كۆمار ‌‬ ‫ی عه‌ل��� ‌‬ ‫ئێس���تا جه‌ل���ه‌وال بوه‌ت���ه‌ جێگ ‌ه ‌‬ ‫ی ئێرانیان پێو‌ه هه‌ڵواسیوه‌‌و‬ ‫س���ه‌رنجی‌ میدی���ا جیهانی���ه‌كان‌و ئیس�ل�ام ‌‬ ‫له‌راپۆرته‌كانیاندا باس له‌و‌ه ده‌كه‌ن ك ‌ه به‌كۆاڵنه‌كانی‌ قه‌زاكه‌دا ده‌سوڕێنه‌وه‌‪.‬‬

‫تائێستاش بێ‬ ‫به‌رنامه‌ییه‌ك‬ ‫به‌ناحیه‌كه‌وه‌ دیاره‌و‬ ‫پێویست ‌ه حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌غدا رێكبكه‌ون‌و‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك دابنێن‬

‫عێراق‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫‪7‬‬

‫به‌غدا هێزه‌كانی‌ پاراستنی‌ سنور ‌ی هه‌رێم ‌ی كوردستانی‌ فه‌رامۆش كردو‌ه‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆی‌ عێراق‪ ،‬هێزه‌كان ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سنوری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ‌‬ ‫پاراستن ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌رامۆش كردوه‌و وێڕای‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌م هێزان ‌ه ژماره‌یه‌ك شه‌هیدو‬ ‫ی دژی‌ داعش‬ ‫برینداریان له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫داوه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ده‌رماڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌ترسیان بۆ خه‌رجنه‌كراوه‌و وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ناوخۆی‌ عێراقیش بێ ئاگای ‌‬ ‫له‌كێشه‌كانیان نیشان ده‌دات‪.‬‬ ‫ی سه‌دام حسێن‪،‬‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫ی روخان ‌‬ ‫له‌دوا ‌‬ ‫ئه‌مریكیی���ه‌كان به‌هه‌ماهه‌نگ���ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و س���وپای‌ نوێی‌ عێراقدا‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی ‪ ،2004‬بڕیاری‌ پێكهێنان ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫هێزانه‌ی���ان ده‌ركرد بۆ پارێزگاریكردن ‌‬ ‫ی عێراق‪ ،‬له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا‬ ‫سنوره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت ب���ۆ هه‌رێم ‌‬ ‫فه‌رمانده‌ییه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان پێكهێنراو ناونرا فه‌رمانده‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌ ‌‬ ‫ی پاراس���تنی‌ سنور ‌‬ ‫هێزه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ێ پارێزگاكه‌ ‌‬ ‫ی���ه‌ك ك ‌ه هه‌رس��� ‌‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ێ لیوادا‬ ‫ئه‌م هێزان ‌ه ك ‌ه خۆیان له‌س��� ‌‬ ‫ده‌بیننه‌وه‌‪ ،‬زۆرینه‌یان كوردن‌و به‌سه‌ر‬ ‫ی هه‌ولێرو سلێمانی‌‌و دهۆك‪-‬دا‬ ‫پارێزگاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫دابه‌شبون‌و راسته‌وخۆ سه‌ر به‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ناوخۆی‌ عێراقن‪ ،‬ئه‌ركی‌ سه‌ره‌كیشیان‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی خاڵ ‌ه سنورییه‌كان ‌‬ ‫پاراستن ‌‬ ‫ی ‪ 920‬ك���م‌و‬ ‫كوردس���تان ‌ه به‌درێژای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كارده‌كه‌ن بۆ رێگرتن له‌ئاڵووێری‌ ماده‌ ‌‬ ‫ی س���نوره‌كان‪.‬‬ ‫قاچاغ‌و چاودێرییكردن ‌‬ ‫هاوكات ئه‌م ‪ 3‬لیوایه‌‪ ،‬دابه‌شبون بۆ ‪5‬‬ ‫ی‬ ‫به‌شی‌ سه‌ره‌كی‌ بۆ سه‌رپه‌رشتیكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌منیه‌تی‌ گومرگ‌و خاڵ ‌ه سنورییه‌كان ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ی ئاوێنه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ی زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هێزان ‌ه ل���ه‌ڕوی‌ دابه‌ش���كردنی‌ واده‌ ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگه‌‪،‬‬ ‫موچه‌و‌ه له‌چ���او هێز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌وته‌ ‌‬ ‫بارودۆخیان باشتره‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌رمانده‌كه‌یان هه‌مو مانگێك ل ‌ه ‪‌ 25‬‬ ‫مانگه‌وه‌ موچه‌یان بۆ ته‌رخانده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ له‌خه‌زێن���ه‌ ‌‬ ‫بانكه‌كانی‌ كه‌ركوك موچه‌ وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی موچه‌كه‌ی���ان به‌فیئه‌ی‌ بچوك ‌‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك ه���ه‌زار دین���اری‌‌و ‪ 250‬دین���ار ‌‬ ‫پێده‌درێت‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌گرنگترین ئه‌و كێشانه‌ی‌ كه‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ ناوچه‌ی‌ یه‌ك به‌ده‌س���تیه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێ���ن‪ ،‬خه‌رجنه‌كردن���ی‌ ده‌رماڵه‌ی‌‬ ‫"ناوچ���ه‌ی‌ گه‌رم���ه‌" ك���ه‌ تایبه‌ته‌ به‌و‬ ‫هێزانه‌ی‌ له‌ناوچه‌ گه‌رمه‌كانی‌ ش���ه‌ڕدا‬ ‫خزمه‌تی‌ سه‌ربازیی‌ ده‌كرێن‌و هێزه‌كانی‌‬ ‫س���وپای‌ عێراق سودمه‌ندن لێی‌‪ ،‬به‌اڵم‬

‫هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ له‌شه‌ڕی دژ به‌داعشدا‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ دامه‌زراندنیانه‌وه‌ تائێستا دابه‌شبون‪.‬‬ ‫لی���وا ش���ێركۆ عه‌ب���دواڵ ده‌روێش‪،‬‬ ‫ئه‌م ده‌رماڵه‌یه‌ بۆ ئه‌م هێزانه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ پاسه‌وانی‌ سنوریی‌ ناوچه‌ی‌‬ ‫كوردستان خه‌رجنه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫هۆش���یار عه‌ب���دواڵ‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ یه‌ك‪ ،‬جه‌خت له‌گرنگی‌ ئه‌م ده‌رماڵه‌یه‌‬ ‫فراكس���یۆنی‌ گۆڕان‌و ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ ده‌كاته‌وه‌ ب���ۆ هێزه‌كانیان‌و به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫ئاسایش‌و به‌رگریی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق راگه‌یان���د‪" ،‬زۆر ب���ه‌وردی‌ چاودێریی‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" ،‬ئ���ه‌م هێزانه‌ ئ���ه‌و بابه‌ت���ه‌ ده‌كه‌ین‌و هه‌تا ئێس���تا‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ هه‌م���و ناوچه‌كانی‌ عێراق‪ ،‬ئه‌و ده‌رماڵه‌یه‌م���ان بۆ خه‌رجنه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫‪ 500‬هه‌زار دیناری‌ مه‌ترس���یان هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا هێزه‌كانی‌ ئێم���ه‌ له‌ناوچه‌‬ ‫به‌اڵم بۆیان خه‌رج ناكرێت‪ ،‬مانگانه‌ش گه‌رمه‌كانی‌ ش���ه‌ڕدان هه‌ر له‌س���نوری‌‬ ‫بڕێ���ك پاره‌ی���ان لێده‌بڕدرێ���ت نازانم ره‌بیعه‌وه‌ هه‌تا ده‌گاته‌ ناوچه‌ی‌ داقوق‌و‬ ‫بۆچی‌‪ ،‬سه‌رباری‌ پێدانی‌ موچه‌كانیان چه‌ندین شه‌هیدو بریندارمان هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫لی���وا ش���ێركۆ ده‌ڵێت‪" ،‬ه���ۆكاری‌‬ ‫به‌فیئه‌ی‌ بچوك"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌‪ ،‬به‌پێ���ی‌ دابه‌ش���كردنی‌ موچه‌ك���ه‌ ب���ه‌و فیئه‌‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌ كه‌ له‌فه‌رمانده‌یی‌ بچوكه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ به‌وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‌و‬ ‫هێزه‌كانی‌ ناوچه‌ی‌ یه‌كه‌وه‌ به‌رده‌ستی‌ خه‌زێنه‌ی‌ بانكه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ ك���ورده‌ی‌ ناو‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬تائێستا ئه‌م هێزانه‌ له‌شه‌ڕی‌‬ ‫دژی‌ داعشدا ‪ 15‬شه‌هیدو ‪ 65‬برینداریان په‌رله‌مانی‌ عێراق ده‌ڵێ���ت‪ 9" ،‬مانگه‌‬ ‫هه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچ���ی‌ ئه‌م���ان س���ه‌ر ئه‌م هێزانه‌ له‌ش���ه‌ڕی‌ دژی‌ داعشدان‪،‬‬ ‫به‌وه‌زاره‌ت���ی‌ ناوخ���ۆی‌ عێراقن‪ ،‬به‌اڵم به‌اڵم هێش���تا ئ���ه‌و ‪ 500‬هه‌زاره‌یان بۆ‬ ‫له‌ئێس���تادا له‌ژێر فه‌رمان���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ خه‌رجنه‌كراوه‌ كه‌ بۆ ه���ه‌ر یه‌كێكیان‬ ‫پێش���مه‌رگه‌دان‌و به‌هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ ده‌كاته‌ ‪ 4‬ملیۆن‌و ‪ 500‬هه‌زار دینار"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ پێنه‌دانی‌ ده‌رماڵه‌ی‌ مه‌ترسی‬ ‫به‌رپرس���ی‌ میحوه‌ره‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌‪،‬‬ ‫ی ش���ه‌ڕدا ‪ 500‬ه���ه‌زار دیناره‌كه‌‪ ،‬فه‌رمانده‌ی‌ ئه‌و‬ ‫به‌س���ه‌ر ناوچ���ه‌ گه‌رمه‌كان ‌‬

‫هێزان���ه‌ی‌ ناوچه‌ی‌ ی���ه‌ك به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬به‌پێ���ی‌ رێنماییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ ناوخ���ۆ‪ ،‬پێویس���ته‌ هه‌ر‬ ‫یه‌كێ���ك له‌هێزه‌كانی‌ ئێمه‌ مانگانه‌ ئه‌و‬ ‫بڕه‌ پاره‌یه‌ی���ان پێبدرێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌تا‬ ‫ئێس���تا ئ���ه‌و مافه‌م���ان وه‌رنه‌گرتوه‌و‬ ‫هه‌رجاره‌و به‌پاس���اوێك دواده‌خرێت‪،‬‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ وه‌رم���ان نه‌گرتوه‌و‬ ‫نوێنه‌رمان له‌وێیه‌ ب���ۆ وه‌رگرتنی‌ ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات له‌ب���اره‌ی‌ پله‌به‌رزكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و هێزانه‌شه‌وه‌‪ ،‬لیوا شێركۆ ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"ئه‌مس���اڵ توان���راوه‌ ‪ 4‬ت���ا ‪ 5‬هه‌زار‬ ‫كه‌س له‌هێزه‌كانیان ئه‌و كێش���ه‌یه‌یان‬ ‫ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركراوه‌و هه‌ندێكی���ان‬ ‫ماون ئه‌و مافه‌ی���ان وه‌ربگرن‌و هه‌وڵی‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێش���ه‌كه‌ی‌ ئه‌وانیش‬ ‫ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫هۆش���یار عه‌بدواڵ ئام���اژه‌ به‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات كه‌ كاتێك كێشه‌ی‌ ئه‌م هێزانه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ وه‌زیری‌ ناوخ���ۆی‌ عێراق باس‬ ‫كردوه‌‪ ،‬وه‌زیر وتویه‌تی‌‪" ،‬ئێمه‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫هه‌ماهه‌نگیمان هه‌ی���ه‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‌و هه‌ندێ���ك له‌و كێش���انه‌‬

‫یه‌كه‌مجاره‌ ده‌یانبیس���تم‌و ئه‌و لیژنه‌یه‌‬ ‫ده‌توانێت له‌گه‌ڵمان باسیان بكات"‪.‬‬ ‫به‌اڵم لیوا به‌ختیار تاهیر یه‌حیا بابان‪،‬‬ ‫راوێژكاری‌ تایبه‌ت���ی‌ وه‌زیری‌ ناوخۆی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"به‌ڵێ‌ لیژن���ه‌ی‌ هه‌ماهه‌نگیمان هه‌یه‌و‬ ‫بڕی���اره‌ هه‌فته‌ی‌ داهات���و بێته‌ هه‌ولێر‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ كێشه‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ نێوان به‌غداو هه‌ولێر زۆرجار‬ ‫به‌رزو نزمی���ی‌ به‌خۆی���ه‌وه‌ ده‌بینێت‌و‬ ‫ئێستا له‌بارودۆخێكی‌ باشدایه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو به‌ڵێنی���دا ك���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫هاتن���ی‌ وه‌فده‌كه‌ی‌ به‌غدا‪ ،‬كێش���ه‌ی‌‬ ‫پاس���ه‌وانه‌كانی‌ س���نور له‌گه‌ڵی���ان‬ ‫باسبكه‌ن‪ ،‬بانگهێشتكردنی‌ فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫ئه‌و هێزانه‌ له‌ناوچه‌ی‌ یه‌ك‌و پاڵپشتی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆی‌ هه‌رێمی‌ بۆ داواكه‌یان‬ ‫نیشان دا‪.‬‬ ‫راوێژكاره‌كه‌ی‌ وه‌زیری‌ ناوخۆ سوربونی‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌ نیش���اندا بۆ داواكردنی‌‬ ‫مافی‌ ئه‌و هێزانه‌ له‌وه‌فده‌كه‌ی‌ به‌غداو‬ ‫وت���ی‌‪" ،‬ئێمه‌ قبوڵ���ی‌ ناكه‌ین‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫زۆریان ل���ێ داوانه‌كه‌ین‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫كه‌میان لێ داوا ناكه‌ین"‪.‬‬

‫‪ 9‬مانگه‌ ئه‌م هێزانه‌‬ ‫له‌شه‌ڕی‌ دژی‌‬ ‫داعشدان‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫ئه‌و ‪ 500‬هه‌زاره‌یان بۆ‬ ‫خه‌رجنه‌كراوه‌ كه‌ بۆ‬ ‫هه‌ر یه‌كێكیان‬ ‫ده‌كاته‌ ‪ 4‬ملیۆن‌و‬ ‫‪ 500‬هه‌زار دینار‬

‫سه‌عد ساڵح جه‌بر‬

‫به‌رهه‌ڵستكارێك ‌ی سه‌رسه‌ختی‌ به‌عس‬ ‫پرۆفایل‬

‫ش���ه‌مم ‌هی‌ راب���ردو ‪ ،4/4‬س���ه‌عد‬ ‫ی ‪ 85‬س���اڵیدا‬ ‫س���اڵح جه‌بر له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی كرد‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی به‌غدا كۆچی‌ دوای ‌‬ ‫له‌شار ‌‬ ‫ی سه‌رسه‌ختی‌ به‌عس‌و‬ ‫به‌رهه‌ڵستكارێك ‌‬ ‫ی یه‌كێ���ك له‌س���ه‌رۆك وه‌زیر‌ه‬ ‫ك���وڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پاشایه‌ت ‌‬ ‫به‌ناوبانگه‌كانی‌ س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫عێراق بو‪.‬‬ ‫ی ‪14‬ی‌ ته‌موز‬ ‫ئه‌و ده‌مه‌ی‌ شۆڕش��� ‌‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ عه‌بدولكه‌ریم قاس���م‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1958‬دا كۆتایی‌ به‌ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫پاشایه‌تی‌ هێنا‪ ،‬س���ه‌عد ساڵح جه‌بر‬

‫ی ته‌مه‌ن ‪ 18‬سا ‌ڵ بو‪ ،‬ساڵێك‬ ‫گه‌نجێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆچ ‌‬ ‫ب���و س���اڵح جه‌ب���ری‌ باوك��� ‌‬ ‫ی كردبو‪ ،‬زۆری‌ نه‌خایاند س���ه‌عد‬ ‫دوای ‌‬ ‫ی ب���ه‌ره‌و له‌نده‌ن‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫به‌یه‌كج���ار ‌‬ ‫ی ئه‌و س���ااڵن ‌ه‬ ‫به‌جێهێش���ت‪ ،‬به‌درێژای ‌‬ ‫وه‌ك به‌رهه‌ڵس���تكاری رژێم��� ‌ه ی���ه‌ك‬ ‫له‌دوای‌ یه‌كه‌كانی‌ عێ���راق ده‌ركه‌وت‪،‬‬ ‫ی رژێمی‌ به‌عس‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی "فایه‌ق ش���ێخ‬ ‫به‌پێ���ی‌ گێڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫عه‌لی‌" په‌رله‌مانتاری‌ عێراق‪ ،‬س���ه‌عد‬ ‫ی‬ ‫س���اڵح جه‌ب���ر به‌رهه‌ڵس���تكارێك ‌‬ ‫ی به‌عس بوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫سه‌رس���ه‌خت ‌‬

‫ی س���ه‌د‌هی‌ رابردودا ل ‌ه‬ ‫له‌هه‌ش���تاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ن���ده‌ن رۆژنامه‌یه‌ك���ی‌ دژ به‌رژێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیبرال ‌‬ ‫س���ه‌دام ده‌ركردوه‌و حیزبێك ‌‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "سه‌عد جه‌بر‬ ‫ی‬ ‫ی له‌به‌هێزكردن��� ‌‬ ‫به‌ملیۆنه‌ه���ا دۆالر ‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنی‌ به‌عس���دا خه‌رج كرد‪،‬‬ ‫به‌مه‌رجێك ده‌یتوانی‌ ئه‌و س���ه‌روه‌ت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی زه‌وی‌‌وزارو پرۆژ‌ه ‌‬ ‫سامانه‌ی‌ له‌كڕین ‌‬ ‫بازرگانیدا خه‌رج بكات‌و ببێته‌ یه‌كێك‬ ‫له‌ملیۆنه‌ره‌ گه‌وره‌كان"‪.‬‬ ‫ی ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ش���ێخ عه‌ل ‌‬ ‫"هه‌مو س���ه‌ركرده‌كانی‌ ئه‌مڕۆی‌ به‌غدا‬ ‫ی‬ ‫ی مانگانه‌یان له‌نوس���ینگه‌ك ‌ه ‌‬ ‫موچه‌ ‌‬ ‫ئه‌و وه‌رده‌گ���رت‪ ،‬فڕۆكه‌و كۆش���ك‌و‬ ‫ی‬ ‫ی فرۆش���ت‌و هه‌مو ‌‬ ‫پرۆژه‌ تایبه‌ته‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ به‌هێزكردن���ی‌ به‌رهه‌ڵس���تكاران ‌‬ ‫به‌عس خه‌رج كرد‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ته‌نان���ه‌ت كار گه‌یش���ت ب���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌دژ‬ ‫ی یاس���ای ‌‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌ داوا ‌‬ ‫به‌رزبكات���ه‌وه‌و داوای‌ به‌ش���ێك ل���ه‌و‬ ‫ی لێبكات"‪.‬‬ ‫سه‌روه‌ت‌و سامانه‌ ‌‬

‫ی عێراق"یان به‌س���ه‌ردا داب���ڕی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌س���ه‌روه‌ختی‌ هێرش���ی‌ سوپا ‌‬ ‫عێراق���دا بۆ س���ه‌ر كوه‌یت‪ ،‬س���ه‌عد ئیتر عێراق‌و ناوچه‌كه‌ش پێیان نابو‌ه‬ ‫ی قۆناغێك���ه‌وه‌ ك���ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئه‌م‬ ‫ی له‌نزیككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌كتیڤ��� ‌‬ ‫رۆڵێك��� ‌‬ ‫ی ئه‌ودا‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ ئۆپۆزیس���یۆن له‌یه‌كتر‌و جۆر‌ه بیروبۆچون��� ‌ه لیبرالیانه‌ ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی په‌یوه‌ندیی���ان له‌گه‌ ‌ڵ نه‌ب���و‪ ،‬بۆی��� ‌ه ت���ا ئه‌ندازه‌یه‌ك ‌‬ ‫دروس���تكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م بیركردنه‌وه‌یه‌و هه‌ڵكشان ‌‬ ‫ی وه‌ك س���عودیه‌و به‌هۆ ‌‬ ‫هێز‌ه كاریگه‌ره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مه‌نی���ه‌وه‌ كه‌وت ‌ه په‌راوێ���زی‌ دنیا ‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كادا بینی‌‪ ،‬كه‌ له‌هاتوچۆیه‌ك ‌‬ ‫به‌رده‌وام���دا بو بۆ ریازو واش���نتۆن‌و سیاس���ه‌ته‌وه‌‌و ئه‌وه‌ ته‌نها "مردن" بو‬ ‫ی هێزه‌كانی‌ ئۆپۆزیس���یۆن كه‌ ب���ۆ دواجار ئ���ه‌وی‌ هێنایه‌وه‌ نێو‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌واڵه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ له‌نده‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌عد س���اڵح‪ ،‬وه‌ك زۆرێ���ك‬ ‫دوای‌ روخان���ی‌ رژێم���ی‌ به‌ع���س‬ ‫ی ئێس���تای‌ عێراق‬ ‫ی ‪2003‬دا‪ ،‬س���ه‌عد گه‌ڕایه‌و‌ه له‌سیاس���ه‌تمه‌داران ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی زیاتر به‌هۆی‌ ب���اوك‌و بنه‌ماڵه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌غدا‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ سه‌ر به‌بنه‌ماڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی یه‌كێك‬ ‫ی باوك ‌‬ ‫شیعه‌ش بو‪ ،‬به‌اڵم دانوی‌ له‌گه‌ ‌ڵ هێز‌ه ناسراو بو‪ ،‬ساڵح جه‌بر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌رده‌م ‌‬ ‫ی ش���یعه‌دا نه‌ده‌ك���واڵ‪ ،‬بو له‌و شیع ‌ه ده‌گمه‌نانه‌ ‌‬ ‫ته‌قلیدیه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی عێراقدا پۆست ‌‬ ‫ی سیس���تانی‌‌و پاشایه‌ت ‌‬ ‫ی له‌دژ ‌‬ ‫چه‌ند لێدوانێك ‌‬ ‫ی سیاسیدا وه‌زاره‌تیان پێس���پێردراوه‌‪ ،‬ئه‌و زیاتر‬ ‫ده‌س���تێوه‌ردانی‌ ئه‌و له‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یماننام��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ه���ۆی‌ مۆركردن��� ‌‬ ‫ده‌ربڕی‌‪.‬‬ ‫ی "پۆرتیم���ۆس"ه‌و‌ه ده‌ناس���رێت ك��� ‌ه‬ ‫ی بیروبۆچون ‌‬ ‫ناوبراو زیاتر هه‌وادار ‌‬ ‫ی عێراق‌و‬ ‫ی به‌ناوبانگ ‌‬ ‫لیبرالی‌ بو له‌ژیانی‌ سیاسیدا‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه په‌یماننامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ریتانیا بو‪ ،‬له‌كاتی‌ مۆركردنیدا له‌ساڵ ‌‬ ‫ی لیبرالیه‌كان��� ‌‬ ‫نازن���اوی‌ "عه‌می���د ‌‬

‫ی‬ ‫‪ ،1948‬هه‌راو خۆپیشاندان‌و راپه‌ڕین ‌‬ ‫ی‬ ‫قوتابیان‌و هێز‌ه به‌رهه‌ڵس���تكاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و رۆژگار‌هی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫حیزبی‌ ش���یوعی‌‌و پارتیی���ه‌كان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌‌و عومه‌ر ده‌باب��� ‌ه وه‌ك دو‬ ‫ی چاالكی‌ كورد به‌شدارییان له‌و‬ ‫گه‌نج ‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌ گه‌ورانه‌دا كرد ك ‌ه له‌و‬ ‫رۆژگاره‌دا له‌به‌غدا دژ به‌م په‌یماننامه‌ی ‌ه‬ ‫سازكران‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دوای ‌‬ ‫ی كۆچ ‌‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌بۆن��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌عد س���اڵح جه‌ب���ره‌و‌ه زۆرب���ه‌ ‌‬ ‫ی كورد‬ ‫كاربه‌ده‌س���ت‌و سیاسه‌تمه‌داران ‌‬ ‫ی خۆیان راگه‌یاند‪،‬‬ ‫پرسه‌و سه‌ره‌خۆش ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم ره‌نگ���ه‌ بیرهێنان���ه‌و‌هی‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ی چوار‬ ‫به‌سود بێت ك ‌ه له‌س���ێداره‌دان ‌‬ ‫ئه‌فس���ه‌ره‌ك ‌ه "عێ���زه‌ت عه‌بدولعه‌زیز‪،‬‬ ‫خێرواڵ عه‌بدولكه‌ریم‪ ،‬مسته‌فا خۆشناو‪،‬‬ ‫ی گه‌ڕانه‌وه‌یان‬ ‫محه‌مه‌د قودس���ی‌" دوا ‌‬ ‫ی كۆماری‌ مه‌هاباد‪،‬‬ ‫ی كردن ‌‬ ‫له‌پشتیوان ‌‬ ‫ی كابینه‌ك��� ‌هی‌ "س���اڵح‬ ‫له‌س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی سه‌عددا بوه‌‪.‬‬ ‫ی باوك ‌‬ ‫جه‌بر" ‌‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫زۆرینه‌ی‌ په‌رله‌مان وردبینیكردن له‌داهاتی‌ سااڵنی‌ رابردو ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬نزیكه‌ ‌ی ‪ 100‬پرسیارم له‌باره‌ ‌ی خه‌رجی‌‌و ته‌رخانكردنه‌كان ئاراسته‌ ‌ی وه‌زاره‌ت‌و داموده‌زگاكان كردوه‌‬

‫ ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬ ‫به‌دواداچون بۆ داهاته‌كانی‌‬ ‫سااڵنی‌ رابردو له‌الیه‌ن زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مانتارانه‌وه‌ رێگری‌ لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستانیش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪" ،‬ناتوانرێت‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ رون‌و شه‌فاف‬ ‫به‌دواداچون بكرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌رابردودا كراوه‌"‪.‬‬ ‫چوارش���ه‌ممه‌ی‌ راب���ردو په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان له‌دانیشتنی‌ ئاسایی‌ خۆیدا‬ ‫پ���اش ده‌نگ���دان له‌س���ه‌ر مادده‌كانی‌ ‬ ‫پرۆژه‌یاسای‌ س���ندوقی‌ كوردستانی‌ بۆ‬ ‫داهاته‌ نه‌وتی‌‌و گازییه‌كان په‌سه‌ندكرد‪.‬‬ ‫سندوقه‌كه‌ به‌پێی‌ یاسا په‌سه‌ندكراوه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌س���ته‌یه‌كی‌ سه‌رپه‌رشتیاری‌ ده‌بێت‌و‬ ‫ئه‌ركی‌ بریتیه‌ له‌چاودێری‌‌و به‌دواداچونی‌‬ ‫داهاته‌ نه‌وتی‌‌و گازییه‌كان‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌میان���ه‌ی‌ تاوتوێكردن���ی‌‬ ‫مادده‌كانی‌ پرۆژه‌یاساكه‌ پێشنیارێك بۆ‬ ‫زیادكردنی‌ مادده‌یه‌كی‌ تر كرا بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫"ك���ۆی‌ داهاتی‌ ن���ه‌وت‌و گاز كه‌ پێش‬ ‫ده‌ركردنی‌ ئه‌و یاس���ایه‌ به‌ده‌ستهاتون‪،‬‬ ‫یاساكه‌ی‌ له‌س���ه‌ر په‌یڕه‌وبكرێت" به‌اڵم‬ ‫پێشنیاره‌كه‌ ده‌نگی‌ پێویستی‌ نه‌هێنا‌و‬ ‫به‌زۆرینه‌ی‌ ده‌نگ ره‌تكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان له‌لیژن���ه‌ی‌ ده‌س���پاكی‌‪،‬‬ ‫نه‌جیب���ه‌ له‌تیف به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫پێش���نیاره‌كه‌ له‌الیه‌ن سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫وزه‌‌و س���ه‌رچاوه‌ سروش���تیه‌كانه‌وه‌‬ ‫پێشكه‌شكرا‌و گفتوگۆش���ی‌ له‌سه‌ركرا‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواجار كه‌ خرایه‌ ده‌نگه‌وه‌ ده‌نگی‌‬ ‫نه‌هێنا‪ ،‬ئامانج له‌و پێش���نیاره‌ ئه‌وه‌بو‬ ‫ك���ه‌ ئه‌و داهاته‌ی‌ له‌رابردوش���دا هه‌بوه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ته‌نها به‌دات���اش بێت‪ ،‬بێته‌ ناو‬

‫ئه‌وانه‌ی‌ به‌دژ ده‌نگیاندا پاساوی‌ ئه‌وه‌یان ده‌هێنایه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ كارێكی‌ زیاده‌یه‌ ئێمه‌ ده‌یخه‌ینه‌ ئه‌ستۆی‌ ئه‌و ده‌سته‌یه‌ی‌‬ ‫سندوقه‌كه‌ به‌ڕێوه‌ده‌بات‬ ‫سندوقه‌كه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و ده‌سته‌یه‌ی‌ بڵێین به‌ڵی‌ وایه‌ ناتوانرێت لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫س���ندوقه‌كه‌ به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن ئاگاداربن كه‌ بكرێ���ت‪ ،‬چونك���ه‌ له‌س���اڵی‌ ‪2013‬ه‌و‌ه‬ ‫ئایا داهات هه‌یه‌ له‌به‌رده‌س���تدا یان نا وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان به‌داتا‌و‬ ‫و ئه‌گ���ه‌ر نیه‌ ئایا قه‌رزار نین له‌س���ه‌ر راپۆرت زانیارییه‌كانی‌ خس���توه‌ته‌ڕو بۆ‬ ‫داهاتی‌ نه‌وت وه‌كو ئه‌وه‌ی‌ له‌پێش���تردا راگه‌یاندن���ه‌كان‌و په‌رله‌م���ان له‌باره‌ی‌‬ ‫گوێمان لێبوه‌ كه‌ هه‌رێم به‌ر له‌فرۆشتنی‌ چۆنیه‌ت���ی‌ داهات‌و س���ه‌رفیاتی‌ نه‌وت‪،‬‬ ‫ده‌نا پێش ئه‌وه‌ داتاكان شه‌فاف نه‌بوه‌و‬ ‫نه‌وت پێشتر پاره‌كه‌ی‌ وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هۆكاری‌ ره‌تكردنه‌وه‌كه‌شی‌ نه‌خراوه‌ته‌ڕو"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���یدا‪ ،‬ئێس���تاش به‌ڕای‌ من‬ ‫وت���ی‌‪" ،‬ژماره‌ی���ه‌ك له‌په‌رله‌مانت���اران‬ ‫رایان وابو كه‌ ئه‌م س���ندوقه‌ كۆمه‌ڵێك ناتوانرێت به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ رون‌و شه‌فاف‬ ‫به‌رپرس���یارێتی‌ ده‌خاته‌س���ه‌ر ئ���ه‌و به‌دواداچون بكرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌رابردودا‬ ‫ده‌س���ته‌یه‌ی‌ ك���ه‌ به‌ڕێ���وه‌ی‌ ده‌بات‪ ،‬كراوه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ نایه‌ته‌ سندوقه‌كه‌وه‌‌و‬ ‫بۆی���ه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌راب���ردودا ك���راوه‌ له‌هه‌مان كاتیشدا له‌رابردودا ئه‌ندامانی‌‬ ‫به‌رپرسیارێتیه‌که‌ به‌ناهه‌ق ده‌خرێته‌سه‌ر په‌رله‌م���ان زۆر هه‌وڵیانداوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌م‬ ‫ئه‌س���تۆی‌ ئه‌و ده‌س���ته‌یه‌ی‌ سندوقه‌كه‌ دو ساڵه‌ی‌ دوایدا رێژه‌یه‌كی‌ كه‌می‌ ئه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌بات‪ .‬بۆیه‌ ئه‌وان به‌رپرس نین داتایانه‌ له‌به‌رده‌م په‌رله‌مانتاراندایه‌‪.‬‬ ‫له‌پ���اش بڕین���ی‌ بودج���ه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ له‌رابردودا چی‌ بوه‌‌و داهات چه‌ند‬ ‫كوردس���تان‌و س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ قه‌یران���ی‌‬ ‫بوه‌‌و چۆن سه‌رفكراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ پرسیارێكیشدا به‌وه‌ی‌ ئایا دارایی‌ هه‌میشه‌ ئه‌وه‌ دوپات ده‌كرایه‌وه‌‬ ‫ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ پێش���نیارێكی‌ له‌و جۆره‌ كه‌ له‌الیه‌ن كابینه‌ی‌ پێشوه‌وه‌ سندوقی‌‬ ‫ئاماژه‌یه‌ك���ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ناتوانرێت وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ "به‌به‌تاڵی‌" راده‌ستی‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌داهاته‌كانی‌ رابردو بكرێت؟ وه‌زی���ری‌ نوێ‌‌و كابینه‌ی‌ ن���وێ‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتار‌هی‌ لیژنه‌ی‌ ده‌س���پاكی‌ ب���ه‌اڵم ئای���ا لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ پێویس���ت‬ ‫رایگه‌یاند "به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ ده‌توانین له‌وباره‌یه‌وه‌ كراوه‌‪.‬‬

‫نه‌جیب���ه‌ له‌تی���ف‪ ،‬به‌نه‌خێ���ر‬ ‫وه‌اڵمده‌دات���ه‌وه‌‌و له‌و باره‌ی���ه‌وه‌ وتی‌‪،‬‬ ‫"تائێس���تا زانیارییه‌كی‌ وا له‌به‌رده‌ستدا‬ ‫نی���ه‌‌و رون نی���ه‌ كه‌ بۆچی‌ س���ندوقی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ دارای���ی‌ به‌تاڵ ب���وه‌‌و ئایا‬ ‫داهاتی‌ نه‌وت پێش���تر چ���ی لێكراوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ وه‌كو پێویس���ت نه‌خراوه‌ته‌وه‌ڕو‬ ‫و به‌دواداچون���ی‌ پێویس���ت نه‌كراوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ حكوم���ه‌ت‌و په‌رله‌مان بزانن كه‌‬ ‫پاره‌ی‌ داهاتی‌ نه‌وت‌و داهاتی‌ س���ااڵنی‌‬ ‫رابردو چی‌ به‌سه‌ر هاتوه‌"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌هه‌م���ان پ���رس‬ ‫ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬ئومێد‬ ‫حه‌مه‌عه‌ل���ی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫به‌ته‌واوی‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌بوین هه‌مو ئه‌و‬ ‫داهاته‌ی‌ له‌رابردوش���دا هه‌بوه‌‌و ژماره‌ی‌‬ ‫ئه‌و داهاته‌ ببێته‌ به‌ش���ێك له‌كاره‌كانی‌‬ ‫ئه‌و ده‌سته‌یه‌ی‌ سندوقه‌كه‌ به‌ڕێوه‌ده‌بات‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوانن ورده‌كاری‌ تێدابكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌و پێش���نیاره‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫پشتیوانیمان لێده‌كرد ده‌نگی‌ پێویستی‌‬ ‫نه‌هێنا‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ كه‌ به‌هه‌مان شێوه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ ده‌س���پاكییه‌ وتیشی‌‪،‬‬

‫"ئه‌وان���ه‌ی‌ ب���ه‌دژ ده‌نگیاندا پاس���اوی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان ده‌هێنایه‌وه‌ كه‌ ئه‌وه‌ كارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاده‌یه‌ ئێمه‌ ده‌یخه‌ینه‌ ئه‌س���تۆی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌سته‌یه‌ی‌ س���ندوقه‌كه‌ به‌ڕێوه‌ده‌بات‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێم���ه‌ پێمانوای���ه‌ وردبینیكردن‬ ‫له‌ژم���اره‌ی‌ داهات���ه‌كان‌و هه‌ندێ���ك‬ ‫به‌دواداچ���ون بۆ ئ���ه‌و ژمارانه‌ كارێكی‌‬ ‫هێن���ده‌ ق���ورس نه‌بو‪ ،‬س���ه‌رباركردنی‌‬ ‫كار‌وباره‌كانی‌ تری‌ سندوقه‌كه‌ نه‌بو"‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ وت‪ ،‬ده‌بو به‌دواداچونه‌كه‌‬ ‫داهاته‌كانی‌ پێشوی‌ بگرتایه‌ته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌مه‌ پرس���یارێكی‌ گونجاوه‌ كه‌ بۆچی‌‬ ‫ده‌نگ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ نادرێت داهاته‌كان‬ ‫له‌رابردودا ببێته‌ به‌ش���ێك له‌ئیشی‌ ئه‌م‬ ‫ده‌سته‌یه‌ بۆ وردبینیكردن؟ ‬ ‫بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌داه���ات‌و بودجه‌ی‌‬ ‫س���ااڵنی‌ راب���ردو رێگه‌ی‌ ترم���ان هه‌یه‌‬ ‫ب���ۆ لێكۆڵینه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ ئومێد‬ ‫حه‌مه‌عه‌لی‌ باسی‌ لێوه‌ده‌كات‌و وتی‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ راپۆرتی‌ دارایی‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان كه‌ له‌به‌رده‌ستاماندایه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك په‌رله‌مانتارێ���ك‌و ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫ده‌سپاكی‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 100‬پرسیارم له‌سه‌ر‬ ‫كۆی‌ ئ���ه‌و داهاتان���ه‌‌و ئه‌وله‌ویاتی‌ ئه‌و‬ ‫داهاتانه‌‌و شیرینی‌ گرێبه‌سته‌ نه‌وتیه‌كان‌و‬ ‫ئ���ه‌و ته‌رخانكردن���ه‌ جیاوازان���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌پ���اره‌ی‌ ن���ه‌وت ته‌رخان ك���راون بۆ‬ ‫پرۆژه‌‌و وه‌زاره‌تی‌ جیاجیا‌و پرس���یار بۆ‬ ‫زۆرین���ه‌ی‌ ئ���ه‌و وه‌زاره‌ت‌و ده‌زگایانه‌ی‌‬ ‫ئه‌م پاره‌یه‌یان بۆ ته‌رخانكراوه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫گه‌یش���تن یان نه‌گه‌یش���تنی‌ پاره‌كه‌‌و‪،‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ خه‌رجكردن���ی‌ پاره‌ك���ه‌‌و‬ ‫چۆنیه‌ت���ی‌ خه‌رجكردن���ی‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‌‬ ‫گرێبه‌س���ت‌و ده‌رخسته‌ی‌ ئه‌و پرۆژانه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئه‌م پاره‌ی‌ نه‌وته‌ی‌ بۆ ته‌رخانكراوه‌‬ ‫ئاراسته‌ی‌ وه‌زاره‌ت‌و ده‌زگا جیاوازه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كردوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ ئاماژه‌ش���یدا‪،‬‬

‫"سه‌رباری‌ ئه‌وه‌ كۆی‌ داهاته‌كه‌‌و شیرینی‌‬ ‫گرێبه‌س���ته‌ نه‌وتیه‌كان له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یاداشتێكدا ئاراسته‌ی‌ دیوانی‌ چاودێری‌‬ ‫دارایی‌‌و ده‌س���ته‌ی‌ ده‌س���پاكیم كردوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ت���ه‌واوی‌ راپۆرته‌كه‌ كه‌ هاوپێچم‬ ‫كردوه‌ له‌گه‌ڵی‌ به‌مه‌به‌ستی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ی خۆیان هه‌ستن‬ ‫دو ده‌زگایه‌ش به‌ئه‌رك ‌‬ ‫ب���ۆ وردبینی‌‌و به‌دواداچ���ون‌و رێكاریی‌‬ ‫یاسایی‌ هه‌رچۆن پێویست بێت له‌باره‌ی‌‬ ‫یه‌ك به‌یه‌كی‌ ئه‌و خااڵنه‌ی‌ له‌راپۆرته‌كه‌دا‬ ‫هه‌یه‌ بگرنه‌به‌ر"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و له‌ب���اره‌ی‌ به‌تاڵ���ی‌ س���ندوقی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ دارای���ی‌‌و به‌دواداچون���ی‌‬ ‫په‌رله‌م���ان له‌باره‌یه‌وه‌ وتی‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاس���تی‌ لیژن���ه‌كان‌و په‌رله‌مانتارانیش‬ ‫به‌دواداچون���ه‌كان به‌رده‌وامن‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رابردو یه‌كێك له‌و بڕه‌ ته‌رخانكراوانه‌ی‌‬ ‫له‌پاره‌ی‌ نه‌وت بوه‌‌و له‌ناو راپۆرته‌كه‌شدا‬ ‫هه‌ی���ه‌ دیاریكردنی‌ ب���ڕی‌ پێنج ملیۆن‬ ‫دۆالر بۆ یادی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬كه‌ هه‌اڵیه‌كی‌‬ ‫میدیایی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ له‌س���ه‌ربو‪ .‬دیوانی‌‬ ‫چاودێری‌ دارایی‌ راپۆرتێكی‌ وردی‌ له‌سه‌ر‬ ‫نوس���یوه‌ كه‌ ئایا تاچه‌ند خه‌رجییه‌كان‬ ‫یاس���ایین‌و به‌پێ���ی‌ رێنمایی���ه‌كان‌و‬ ‫له‌كوێدای���ه‌ به‌هه‌ده‌ردانه‌كان‌و چه‌ندێكی‌‬ ‫خه‌رجكراوه‌‌و چه‌ندی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫وتی‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ك��� ‌ه له‌راپۆرته‌كه‌ی‌‬ ‫دیوان���ی‌ چاودێری‌ ده‌ركه‌وت ئه‌وه‌بو كه‌‬ ‫هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ ئه‌و پێنج ملیۆن دۆالره‌‬ ‫به‌بێ‌ هیچ ده‌رخسته‌یه‌ك ته‌رخانكراوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مای ‌ه گومان دروست‬ ‫ده‌بێت له‌سه‌ر ته‌واوی‌ ته‌رخانكردنه‌كانی‌‬ ‫تری���ش‪ ،‬به‌هۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر هه‌مو‬ ‫ته‌رخانكردنه‌كانی‌ تریش به‌مش���ێوه‌یه‌‬ ‫پرۆژه‌كانی‌ پێ‌ جێبه‌جێكرابێت‪ ،‬ده‌كرێت‬ ‫بگه‌ینه‌ ئه‌و ئاس���ته‌ی‌ كه‌ به‌هه‌ده‌ردانی‌‬ ‫گه‌وره‌ له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا كراوه‌‪.‬‬

‫"وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫پابه‌ندی‌ خشته‌ی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت له‌گه‌ڵ به‌غدا نه‌بوه‌"‬ ‫ ئا‪ :‬شیروان‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫نه‌وتی‌ كه‌متر له‌و بڕه‌ هه‌نارده‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ پێشتر به‌پێی‌ خشته‌یه‌ك‬ ‫راده‌ستی‌ حكومه‌تی‌ به‌غدادی‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانتارێك‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬هیوادارین‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كه‌ "پاساوی‌ راست‌و‬ ‫واقیعی‌" هه‌بێت‪.‬‬

‫له‌سه‌ره‌تای‌ ساڵه‌وه‬ ‫‌رۆژانه‌‌‪ 250‬هه‌زار‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ كانونی‌ یه‌كه‌می‌ ساڵی‌ به‌رمیل هه‌نارده‌‬ ‫راب���ردو هه‌ردو حكومه‌ت���ی‌ هه‬ ‫‌رێمهی‌‌ر ده‌کرێت‌و‌ تاكۆتایی‌‬ ‫كوردستان‌و حكومه‌تی‌ ناوه‌ند له‌س‬ ‫هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت‌و پێدانی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ ساڵ بۆ ‪625‬‬ ‫رێكه‌وت���ن كه‌ به‌پێ���ی‌ ناوه‌رۆكه‌كه‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م به‌نه‌وتی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫‌رمیل هه‌زار به‌رمیل‬ ‫كه‌ركوك رۆژان���ه‌ ‪ 550‬هه‌زار به‬ ‫هه‌ن���ارده‌ده‌كات‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا‬ ‫به‌غ���داد بودجه‌ی‌ پێویس���تی‌ هه‌رێم به‌رزده‌كرێته‌وه‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌نێرێت‪.‬‬ ‫دواتری���ش به‌رپرس���انی‌ هه‌رێ���م وه‌ک ده‌رده‌که‌وێت‬ ‫رایانگه‌یان���د گه‌یاندنی‌ هه‌نارده‬ ‫‌كردنه‌ نه‌توانراوه‌ ئه‌و‬ ‫بۆ ئ���ه‌و بڕه‌ رێكه‌وتن له‌س���ه‌ركراو‬ ‫پێویستی‌ به‌كات‌و پله‌به‌ندی‌ هه‌یه‌‌و له‌و‬ ‫‌شكرد هه‌نگاوه‌ش‬ ‫روه‌شه‌وه‌ خشته‌یه‌كیان پێشكه‬ ‫كه‌ به‌پێ���ی‌ ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی‌ هه‌نارده‌ی‌‬ ‫رۆژانه‌ له‌سه‌ره‌تای‌ س���اڵه‌وه‌ له‌‪ 250‬جێبه‌جێبکرێت‬ ‫هه‌زار به‌رمیله‌وه‌ تاكۆتایی‌ ساڵی‌ بۆ‬ ‫‪ 625‬هه‌زار به‌رمیل به‌رزده‌كرێته‌وه‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌ک ده‌رده‌که‌وێت نه‌توانراوه‌‬ ‫ئه‌و هه‌نگاوه‌ش جێبه‌جێبکرێت‌‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق له‌فراكسیۆنی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫مه‌سعود حه‌یده‌ر به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ ئ���ه‌و خش���ته‌یه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫س���امانه‌ سروش���تیه‌كان پێشكه‌شی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ عێراقی‌ كردب���و ده‌بوایه‌‬ ‫له‌مانگی‌ سێ‌ له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ته‌كه‌وه‌‬

‫رۆژان���ه‌ ‪ 420‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت‬ ‫هه‌ن���ارده‌‌و راده‌س���تی‌ كۆمپانی���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫سۆمۆ بكرایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‌ نوسراوی‌‬ ‫ره‌س���می‌ وه‌زاره‌تی‌ نه‌وت���ی‌ عێراق‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌مانگی‌ سێدا‬ ‫رۆژان���ه‌ ته‌نها ‪ 285‬ه���ه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وتی‌ راده‌ست كردوه‌‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬بۆ مانگی‌ رابردو هه‌رێم‬ ‫پ���اره‌ی‌ ‪ 285‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت‬

‫کرێکارێکی نه‌وت له‌کوردستان‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪ ،‬چونكه‌ به‌پێی‌ خشته‌كه‌‬ ‫‪ 135‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت راده‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫عێ���راق نه‌كراوه‌ ك���ه‌ پاره‌كه‌ی‌ بایی‌‬ ‫‪ 215‬ملیۆن دۆالره‌‌و ده‌كرێت موچه‌ی‌‬ ‫‪ 300‬هه‌زار فه‌رمانبه‌ری‌ پێبدرێت‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیاریی���ه‌كان ئ���ه‌و بڕه‌‬ ‫پاره‌یه‌ی‌ له‌الیه‌ن به‌غداوه‌ بۆ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان تایبه‌ت به‌مانگی‌ س���ێ‌‬ ‫ره‌وان���ه‌ كراوه‌ بڕه‌ك���ه‌ی‌ ‪ 527‬ملیار‬

‫دین���اری‌ عێراقیه‌‪ ،‬به‌اڵم مه‌س���عود‬ ‫حه‌یده‌ر وتی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ب���ڕه‌ نه‌وته‌ك ‌ه‬ ‫وه‌ك خۆی‌ ره‌وانه‌ بكرایه‌ بڕه‌ پاره‌كه‌‬ ‫زیاتر ل���ه‌ ‪ 600‬ملیۆن دۆالر ده‌بو كه‌‬ ‫ده‌كرا سودی‌ زیاتری‌ لێوه‌ربگیرایه‌ بۆ‬ ‫دابه‌شكردنی‌ موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‪.‬‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی‌ زانیاری‌ زیاتر ئاوێنه‌‬ ‫چه‌ند جارێ���ك په‌یوه‌ندی‌ به‌بریكاری‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان‪ ،‬ته‌ها‬

‫زه‌نگه‌نه‌ كرد‪ ،‬به‌اڵم په‌یوه‌ندییه‌كه‌ی‌ وه‌رنه‌گرتوه‌‌و دواده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫"ئومێده‌واری���ن‬ ‫ئاماژه‌ش���یدا‪،‬‬ ‫به‌رده‌ست نه‌بو‪.‬‬ ‫لێكه‌وته‌كان���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ س���امانه‌ سروش���تیه‌كان‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردنی‌ ناوه‌رۆكی‌ خشته‌كه‌‪ ،‬پاس���اوی‌ راس���ت‌و واقیعی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌ وت���ی‌‪ ،‬له‌الیه‌ك چونك���ه‌ زۆرجار ل���ه‌زاری‌ وه‌زیره‌وه‌‬ ‫فاكته‌رێكی‌ خراپه‌ بۆ نه‌مانی‌ متمانه‌‌و گوێم���ان لێده‌بێت كه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌و‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تریش چاره‌سه‌ری‌ قه‌یرانی‌ خش���ته‌یه‌دا هه‌یه‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌‬ ‫دارایی‌ هه‌رێم ناكات به‌تایبه‌تیش بۆ سروشتیه‌كان پابه‌ندده‌بێت پێوه‌ی‌‌و‬ ‫موچه‌خۆران كه‌ موچه‌ی‌ سێ‌ مانگیان ده‌توانێت جێبه‌جێی‌ بكات"‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫منداڵی ئیشكه‌ر له‌شه‌قامه‌كان زیادیان كردوه‌‬ ‫ده‌فرۆشت‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌و خه‌ریكی كارێك‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫ب���ون‪ ،‬له‌گه‌ڵ س���ه‌وزبونی س���ایدێكی‬ ‫ش���ه‌قامه‌كه‌ ئه‌وانیش گڵۆپی سه‌وزیان‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی‬ ‫ب���ۆ هه‌ڵده‌گیرس���او رایانده‌كرد بۆ الی‬ ‫قایمقامیه‌تی سلێمانی رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫سایده‌كانی گڵۆپی سورو هه‌ریه‌كه‌و بۆ‬ ‫به‌رده‌وام هه‌ڵمه‌تی ده‌ستگیركردنی‌‬ ‫الی ئۆتۆمبیلێك‪.‬‬ ‫ئه‌و منداڵنه‌ ئه‌نجامده‌ده‌ن كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫س���امان منداڵێكی ك���ورده‌‪ ،‬ئه‌و بۆ‬ ‫شه‌قامه‌كان كارده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‬ ‫ئاوێنه‌ وتی "رۆژان���ه‌ ‪ 8-5‬هه‌زار دینار‬ ‫بارودۆخی ئه‌منی خواروی‌ عێراق‌و‬ ‫په‌یداده‌كه‌م‪ ،‬من‌و براكه‌ش���م له‌س���ه‌ر‬ ‫هاتنی ئاواره‌یه‌كی زۆر بۆ سلێمانی‬ ‫شه‌قامه‌كان كار ده‌كه‌ین‪ ،‬چونكه‌ باوكم‬ ‫ژماره‌یان زیادی كردوه‌‪ ،‬منداڵێكیش‬ ‫كاری كرێ���كاری‌ ده‌كات له‌ش���اره‌وانی‪،‬‬ ‫به‌كلێنسه‌كه‌ی‌ ده‌ستیه‌وه‌ ده‌یوت‬ ‫دایك���م پێمان ده‌ڵێت بچ���ن كار بكه‌ن‬ ‫"من‌و براكه‌شم له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان‬ ‫كارده‌كه‌ین‪ ،‬دایكم پێمان ده‌ڵێت بچن چونك���ه‌ موچه‌كه‌ی‌ باوكتان به‌ش���مان‬ ‫ناكات‪ ،‬چونكه‌ له‌خانوی كرێداین"‪.‬‬ ‫كار بكه‌ن چونكه‌ موچه‌كه‌ی‌ باوكتان‬ ‫س���امان پێاڵوێكی دڕاوی له‌پێدابو‪،‬‬ ‫به‌شمان ناكات"‪.‬‬ ‫جله‌كانی له‌خۆڵی س���ه‌ر شه‌قامه‌كاندا‬ ‫منداڵێكی عه‌ره‌ب كه‌ ناوی س���ه‌میر داگیرابو‪ ،‬كه‌ قسه‌ی ده‌كرد به‌ده‌سته‌كانی‬ ‫بو‪ ،‬هه‌ر ترافیكه‌كه‌ سور ده‌بو رایده‌كرد یاری ش���تی س���ه‌ر زه‌وییه‌كه‌ ده‌كردو‬ ‫له‌جامی ئۆتۆمبێله‌كان���ی ده‌دا ده‌یوت به‌پارچه‌ چیلكه‌یه‌ك خه‌تی ده‌كێش���ا‪،‬‬ ‫كلێنس���ی ئه‌س���ڵی به‌هه‌زار دینار‪ ،‬ئه‌و ئه‌و نه‌یده‌زانی پارك‌و یاریكردن چییه‌‪،‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ له‌جامی ئۆتۆمبیله‌كه‌ی‌ ده‌دا ته‌نها بیری الی فرۆشتنی بنێشته‌كه‌ی‌‬ ‫توخوا لێ���م بكڕه‌‪ ،‬ل���ه‌م ئۆتۆمبێله‌وه‌ ب���و‪ ،‬وه‌ك خ���ۆی وت���ی له‌پۆلی دوی‬ ‫رای ده‌ك���رد ب���ۆ الی ئۆتۆمبێلێكی تر سه‌ره‌تایی بوم‌و له‌قوتابخانه‌ ده‌رچوم‪،‬‬ ‫تاوه‌كو ترافیكه‌كه‌ سه‌وز ده‌بو‪ ،‬پاشان چونك���ه‌ به‌یانی تائێ���واره‌ كار ده‌ك ‌هم‌و‬ ‫دایكیشم پێیوتوین ده‌بێت كار بكه‌ن"‪.‬‬ ‫رایده‌كرده‌ سه‌ر شۆسته‌كه‌‪.‬‬ ‫جگ ‌ه له‌وه‌ی‌ پێش���ترو پێش ش���ه‌ڕی‬ ‫ته‌نها له‌ترافیكێكی ناوه‌ڕاستی شاری‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬پێنج منداڵ كاریان ده‌كرد‪ ،‬داعش‪ ،‬ته‌نها مندااڵنی كوردو قه‌ره‌جه‌كان‬ ‫یه‌كێك ماسیحه‌یه‌كی بچوك‌و ده‌به‌یه‌ك له‌سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان ده‌بینران‌و كاریان‬ ‫موعجیزه‌ی به‌ده‌س���ته‌وه‌ بو‪ ،‬یه‌كێكی ده‌ك���رد‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تاو له‌پاش هاتنی‬ ‫تر پاكه‌تێك بنێش���ت‪ ،‬ئه‌ویتر كلێنسی داعش‪ ،‬ده‌یان منداڵی به‌ڕه‌گه‌ز عه‌ره‌ب‬

‫له‌ترافیك‌و سه‌رشه‌قامه‌كان كارده‌كه‌ن‌و‬ ‫خه‌ریكی فرۆش���تنی بنێشت‌و كلێنس‌و‬ ‫پاككردنه‌وه‌ی‌ جام���ی ئۆتۆمبێله‌كانن‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش له‌گه‌ڵ پۆلیسه‌كانی هاتوچۆدا‬ ‫تائێواره‌ ده‌وامی كاركردنیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌م���ادده‌ یه‌كی یاس���ای ژماره‌ ‪8‬ی‬ ‫ساڵی ‪ 2011‬توندوتیژی خێزانی ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ك���راوه‌ ك���ه‌ كارك���ردن به‌مندااڵن‬ ‫خوار ته‌مه‌ن ‪ 18‬س���اڵ ده‌چێته‌ بواری‌‬ ‫توندوتیژییه‌وه‌‪.‬‬ ‫كاركردنی منداڵ به‌گشتی كاریگه‌ری‌‌و‬ ‫ئاس���ه‌واری‌ خراپی درونی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬عه‌باس مه‌حمود توێژه‌ری‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی بۆ ئاوێن���ه‌ ده‌ڵێت "هه‌ر‬ ‫ئه‌و مندااڵنه‌ی كه‌ له‌س���ه‌ر شه‌قامه‌كان‬ ‫كارده‌كه‌ن‌و هی���چ چاودێرییه‌كیان نییه‌‬ ‫له‌الیه‌ن خێزان‌و ده‌وڵه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌داهاتودا‬ ‫ده‌بنه‌ كه‌سانی توندوتیژ‌و رێگرو چه‌ته‌و‬ ‫خراپ���ه‌كار‌‪ ،‬ئه‌زمونیش���مان هه‌یه‌ له‌م‬ ‫واڵته‌و به‌ندیخانه‌كان پڕن له‌و خه‌ڵكانه‌ی‬ ‫كه‌ له‌ناو بازاڕو الكۆاڵنه‌كاندا كارپێكراوو‬ ‫كارپێكه‌ربون"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و توێژه‌ره‌ باس ل���ه‌وه‌ده‌كات كه‌‬ ‫پێویس���ته‌ وه‌زاره‌تی ناوخۆو كاروباری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی لێپێچینه‌وه‌ له‌و كه‌س���انه‌‬ ‫بكه‌ن كه‌ كار به‌من���دااڵن ده‌كه‌ن نه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر شه‌قام به‌ڵكو له‌دوكانه‌كانیش‪،‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ نه‌ په‌رله‌مان‌و نه‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫نه‌ رێكخراوه‌كانیش هچیان كار له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و بابه‌ته‌ ناكه‌ن‪.‬‬

‫س���ه‌رۆكی لیژن���ه‌ هاوبه‌ش���ه‌كانی‬ ‫قایمقامیه‌تی قه‌زای س���لێمانی سۆران‬ ‫عه‌بدولغه‌ف���ور ب���ۆ ئاوێنه‌ وت���ی "ئه‌و‬ ‫مندااڵنه‌ی‌ له‌ترافیكالیته‌كان كارده‌كه‌ن‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی زۆریان بۆ دروستكردوین‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێشتر سه‌رجه‌م ئه‌و مندااڵنه‌شمان‬ ‫ده‌ستگیرده‌كرد كه‌ له‌و شوێنانه‌ كاریان‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬ئه‌و مندااڵن���ه‌ش له‌كامپدا بون‬ ‫ده‌ماننارده‌وه‌ بۆ كامپه‌كان‪ ،‬ئه‌وانه‌شی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌سوكاریان نه‌بوبێت راده‌ستی‬ ‫چاودێری كۆمه‌اڵیه‌تیمان كردون‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌سوكاریش���یان هه‌بوایه‌ ئه‌وا بانگمان‬ ‫كردون‌و به‌ڵێننامه‌یان پێ پڕكراوه‌ته‌وه‌‬ ‫كه‌ دوباره‌ی‌ نه‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ سه‌رۆكی لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی‬ ‫قایمقامیه‌ت ئه‌و كه‌س���انه‌ راده‌س���تی‬ ‫بنه‌كانی پۆلیس ده‌ك ‌هن‌و دادوه‌ر ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كارده‌كه‌ن نابێت بگیرێن‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێمه‌ وه‌كو سواڵكه‌ر ئه‌ژماریان‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬بۆیه‌ لیژنه‌كانمان ده‌بێت پاش‬ ‫گرتن���ی ئه‌و مندااڵنه‌ بچن���ه‌ بنكه‌كانی‬ ‫پۆلی���س‌و بۆیان رونبكه‌ن���ه‌وه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫كارانه‌ جۆره‌ سواڵكردنێكه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ه���ۆكاری‌ زیادبونی مندااڵنی‬ ‫ئیشكه‌ر له‌سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان‪ ،‬سۆران‬ ‫وتی "ئێستا جگه‌ له‌ترافیكه‌كان‪ ،‬له‌ناو‬ ‫بازاڕی���ش منداڵێك���ی زۆر به‌دیده‌كرێت‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ڕاس���تی دیارده‌یه‌كی زۆر‬ ‫ناشیرینه‌و پێویسته‌ س���ه‌رجه‌م الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���داره‌كان به‌ره‌نگاری‌ ببنه‌وه‌‪،‬‬

‫به‌تایب���ه‌ت رێكخ���راوه‌كان‌و وه‌زاره‌تی‬ ‫كاروب���اری‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی گرنگی���ان‬ ‫پێبده‌ن"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا وه‌زیری كارو كاروباری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی محه‌م���ه‌د هاودیان���ی‬ ‫له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێنه‌ وت���ی "ئێمه‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی خۆم���ان ئه‌نجومه‌نێكمان‬ ‫دروس���تكردوه‌ به‌ن���اوی (ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پاراس���تنی منداڵ)‪ ،‬له‌م ئه‌نجومه‌نه‌دا‬ ‫پرۆژه‌یه‌كمان پێشكه‌شكردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ من���دااڵن چیت���ر كار نه‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دیاره‌ ئه‌م پرۆژه‌یه‌ كاتی زۆری ده‌وێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌مو وه‌زاره‌ته‌كانی حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم به‌شدار ده‌بن له‌و پرۆژه‌یه‌دا"‪.‬‬ ‫وه‌زی���ری كارو كاروباری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد له‌ئێستادا كار له‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌دا ده‌كه‌ن‌و ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی���ش كاری‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ مندااڵن‬ ‫بپارێزێ���ت ه���ه‌م له‌توندوتی���ژی‌و هه‌م‬ ‫له‌كارپێك���ردن‪ ،‬بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌ش‬ ‫پ���رۆژه‌ی باش���مان هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌بواری‌ وش���یاركردنه‌وه‌ی‌ خێزانه‌كان‌و‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌كارهێنان���ی راگه‌یان���دن‬ ‫كه‌ خێ���زان وش���یاربێت‌و كار به‌منداڵ‬ ‫نه‌كات‪.‬‬ ‫نزیكه‌ی‌ سێ ساڵ پێش ئێستا به‌پێی‬ ‫ئامارێك ته‌نها له‌س���لێمانی‌و گه‌رمیان‬ ‫زیات���ر له‌‪ 12‬ه���ه‌زار منداڵی ئیش���كه‌ر‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬ئێستا به‌هۆی ئه‌م دۆخه‌وه‌ زۆر‬ ‫زیادیكردوه‌و بوه‌ته‌ دیارده‌‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫هه‌ر ئه‌و مندااڵنه‌ی‬ ‫كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان‬ ‫كارده‌كه‌ن‌و هیچ‬ ‫چاودێرییه‌كیان‬ ‫نییه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫خێزان‌و ده‌وڵه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌داهاتودا ده‌بنه‌‬ ‫كه‌سانی توندوتیژ‌و‬ ‫رێگرو چه‌ته‌و‬ ‫خراپه‌كار‬

‫هاوڕه‌گه‌زبازه‌كان له‌خۆرهه‌اڵت ‌ی ناوه‌ڕاست جێیان نابێته‌وه‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬واشنتۆن پۆست‬ ‫له‌ئێستادا ژماره‌یه‌كی‌ زۆر له‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫به‌هاوڕه‌گه‌زباز داده‌نرێن‪ ،‬له‌واڵتانی‌ وه‌ك‬ ‫عێراق‌و توركیاو ئێران‌و سوریا كۆچی‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵیان ده‌ستپێكردوه‌ به‌ره‌و واڵتانی‌‬ ‫خۆرئاواو پێیانوایه‌ له‌زێدی‌ خۆیان‬ ‫بۆشاییه‌ك نه‌ماوه‌ته‌وه‌ بۆ هه‌ناسه‌دانیان‌و‬ ‫هه‌ست به‌ترس ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫وروژاندن����ی‌ ئه‌م بابه‌ت����ه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫كارێك����ی‌ دۆكیۆمێنت����ی‌ رۆژنامه‌نوس����ێكی‌‬ ‫فۆتۆگراف����ه‌ر به‌ناوی‌ برادلێی‌ س����ێكه‌ر كه‌‬ ‫ناوب����راو له‌س����اڵی‌ ‪2010‬ه‌وه‌ له‌دیمه‌ش����قی‌‬ ‫پایته‌خت����ی‌ س����وریا‪ ،‬كاری‌ له‌س����ه‌ر ژیانی‌‬ ‫ئ����ه‌و هاوڕه‌گه‌زبازه‌ عێراقیان����ه‌ كردوه‌ كه‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌نجامدانی‌ توندوتیژیی‌ به‌رامبه‌ریان‬ ‫ئاواره‌ی‌ ئه‌و واڵته‌ بوبون‪.‬‬ ‫له‌پێنج س����اڵی‌ راب����ردودا‪ ،‬هاوڕه‌گه‌زبازه‌‬ ‫عێراقیی����ه‌كان له‌ش����اره‌كانی‌ ناوه‌ڕاس����ت‬ ‫روبه‌روی‌ لێشاوێك له‌كرده‌وه‌ی‌ توندوتیژیی‌‬ ‫بون����ه‌وه‌ له‌سه‌رده‌س����تی‌ تاقم����ه‌ توندڕه‌و‬ ‫و گروپ����ه‌ ئیس��ل�امیه‌ رادیكاڵ����ه‌كان‪ ،‬به‌و‬ ‫هۆیه‌شه‌وه‌ ژماره‌یه‌ك كه‌سیان لێكوژرا‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ برادلێ����ی‌‪ ،‬ئێس����تا ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌ هاوڕه‌گه‌زب����ازه‌ كورده‌كانی‌ توركیا‌و‬ ‫ئێرانی����ه‌كان‌و عێراق‌و س����وریا له‌كامپێكی‌‬ ‫سه‌رس����نوری‌ توركیا ژیان به‌س����ه‌رده‌به‌ن‌و‬ ‫له‌رێگ����ه‌ی‌ رێكخ����راوه‌ نێوده‌وڵه‌تی����ه‌كان‌و‬ ‫چاالكانی‌ ب����واری‌ مافه‌كانی‌ مرۆڤه‌وه‌ داوای‌‬ ‫مافی‌ په‌نابه‌ری‌ له‌واڵتانی‌ خۆرئاوا ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌شێكیان داواكانیان قبوڵكراوه‌و به‌شێكی‌‬ ‫زۆریش����یان هێش����تا له‌چاوه‌ڕوانی‌ ئه‌وه‌دان‬ ‫رۆژێك بێت بۆ هه‌تایه‌ خۆرهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫جێبهێڵن‪.‬‬ ‫داتاكان ب����اس له‌وه‌ده‌كه‌ن كه‌ س����ااڵنه‌‬ ‫سه‌دان كه‌س له‌هاوڕه‌گه‌زبازه‌كان له‌رێگه‌ی‌‬ ‫كۆمس����یۆنی‌ بااڵی‌ مافه‌كانی‌ مرۆڤی‌ س����ه‌ر‬ ‫به‌نه‌ت����ه‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان����ه‌وه‌ داوای‌ مافی‌‬ ‫په‌ناب����ه‌ری‌ له‌واڵتانی‌ ئه‌وروپ����او ئه‌مریكای‌‬ ‫باك����ور ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬گرنگترین پاساویش����یان‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌م داوایه‌ی����ان ئه‌وه‌یه‌ ك����ه‌ ئه‌وان‬ ‫هه‌س����ت به‌هه‌اڵوێردیی‌‌و جیاكاریی‌ ده‌كه‌ن‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ناس����نامه‌ی‌ ره‌گه‌زیی‌‌و خواسته‌‬ ‫تایبه‌تیه‌كانیان‪.‬‬ ‫زۆرینه‌ی‌ وێنه‌كانی‌ برادلێی‌ سێكه‌ر له‌شاره‌‬ ‫كوردییه‌كان����ی‌ توركی����ا گی����راون كه‌ تێیدا‬ ‫هاوڕه‌گه‌زبازه‌ ك����وردو ئێرانی‌‌و عه‌ره‌به‌كان‬ ‫له‌چاوه‌ڕوانی‌ وه‌رگرتنی‌ مافی‌ په‌نابه‌ریدان‌و‬ ‫ش����ه‌ڕده‌كه‌ن ب����ۆ ده‌س����تكه‌وتنی‌ ماف����ی‌‬ ‫یه‌كسانی‌‌و ژیان به‌بێ‌ ترس‌و هه‌اڵوێرد‪.‬‬ ‫برادلێی‌ له‌رێگه‌ی‌ ئه‌م پڕۆژه‌یه‌وه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫باری‌ خراپی‌ ده‌رونی‌‌و ئاینده‌ی‌ ناڕۆش����نی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ نیشانبدات‪ ،‬كه‌وا هه‌ستده‌كه‌ن‬ ‫ئازادییه‌ كه‌سییه‌كان له‌واڵته‌كانیان به‌مه‌رج‬ ‫به‌س����ه‌ر تاكه‌كاندا دابه‌ش����ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بڕیاری‌ قبوڵكردنی‌ ئه‌م مه‌رجانه‌ش ده‌دات‬ ‫كولتورو دابونه‌ریتی‌ زاڵی‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌‪.‬‬

‫ژیانی هاوره‌گه‌زبازه‌کان له‌وێنه‌کانی برادلێی ـ دا‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌کاندا کاربکه‌ن‬ ‫ڕه‌گه‌زی نێرە له‌کۆمه‌ڵگادا‪ ،‬به‌و واتایه‌ی‬ ‫نێر بڕیاردەرو خۆسەپێنە‪" ،‬بەاڵم ژنیش‬ ‫ڕۆڵی خۆی هەیە لەم نایەكس���انییەدا‪،‬‬ ‫چونك���ە داوای مافەكانی خۆی ناكات‪،‬‬ ‫بەڵك���و تەنه���ا پاراس���تن‌و ڕێزگرتنی‬ ‫مەبەس���تە‪ ،‬ڕاس���تە دابونەریت ڕێگرە‪،‬‬ ‫بەاڵم خۆشیان ڕێگرن‪ ،‬تۆ ئەگەر خۆت‬ ‫جوڵە نەكەیت ئەستەم دەبێت كەسێكی‬ ‫تر بەجوڵه‌ت بخات"‪.‬‬ ‫هەروەها ئ���ەو دەرونناس���ە پێی وایە‬ ‫رێگه‌ن���ەدان بەژن���ان‌و كارنەكردنی���ان‬ ‫لەشوێنەگش���تییەكان دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ئ���ەو كولت���ورەی كەڕێگ���ری دەكات‌و‬ ‫هەمیش��� ‌ه ئەوبارودۆخە سەپێندراوەی‬ ‫كە بەس���ەر ئەم کۆمه‌ڵگای���ه‌ی ئێمەدا‬ ‫زاڵە‪ ،‬سیستەمێکی پیاوساالرییە‪" ،‬واتە‬ ‫نێر سەركردەو پێشەوایە‪ ،‬ئەگەر ژنێك‬ ‫یاخود كچێك لەبازار فرۆشیاریی بكات‪،‬‬ ‫ئەوە خەڵك وەك بێ بەهایەك سەیری‬ ‫ئەو ژنە دەكه‌ن‌و نرخی لەماڵەوە زیاتر‬ ‫پ���ێ دەدەن وەك ل���ەوەی ل���ەدەرەوە‬ ‫بێت"‪.‬‬

‫دکتۆر ڕه‌وا‪ :‬جاران له‌ڕوم نه‌ده‌هات‬ ‫له‌به‌رده‌م دایک‌و باوکمدا گۆرانی بڵێم‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دی گۆرانیبێژ ڕه‌وا جه‌مال‬ ‫عه‌ب���دول‪ ،‬به‌هۆی پیش���ه‌که‌یه‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫پزیش���کی ددان���ه‌‪ ،‬به‌دکت���ۆر ڕه‌وا‬ ‫ناسراوه‌و له‌سه‌ره‌تای ده‌رکه‌وتنییه‌و‌ه‬ ‫به‌وتنه‌وه‌ی گۆرانی���ی هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫دیکه‌ ده‌ستی پێکردو ناوبانگێکی زۆری‬ ‫په‌یدا ک���رد‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ دکتۆر ڕه‌وا‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "وتنه‌وه‌ی گۆرانی‬ ‫هونه‌رمه‌ندانی دیک ‌ه شتێکی ئاسایی ‌ه‬ ‫به‌مه‌رجێک پ���رس به‌هونه‌رمه‌نده‌کان‬ ‫بکرێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و کۆمه‌ڵ��� ‌ه گۆرانییه‌ی‬ ‫پێش���تریش که‌ باڵوبوه‌وه‌ به‌ویستی‬ ‫خۆم نه‌بو‪ ،‬ئه‌گین���ا ده‌متوانی پرس‬ ‫به‌هونه‌رمه‌نده‌کانیان بکه‌م"‪.‬‬ ‫دوات���ر ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ن���د‌ه چه‌ن���د‬ ‫گۆرانییه‌کی تایبه‌ت به‌خۆی تۆمارکردو‬ ‫باڵوک���رده‌وه‪،‬‬ ‫سیدییه‌که‌یش���ی‬ ‫دکتۆر ڕه‌وا پێ���ی وایه‌ که‌ وتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆران���ی هونه‌رمه‌ندانی دیک ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫گه‌نجانه‌وه‌"وه‌ک ده‌ستپێک ئاساییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌رده‌وام بون له‌س���ه‌ری باش‬ ‫نییه"‪.‬‬

‫نیاوه‌‬

‫عەبدولوەهاب سلێمان جەختی له‌سەر‬ ‫ئەوەش���كردەوە ک ‌ه ‌پالنیان له‌س���اڵی‬ ‫ڕاب���ردودا کردن���ه‌وه‌و نۆژەنكردنەوەی‬ ‫مۆزەخانەی ئیچ قەاڵ بو‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‬ ‫قه‌یرانی داراییه‌و‌ه پالنه‌که‌یان دواخراوه‌‪،‬‬ ‫"ب���ەاڵم ئێمە ئەمس���اڵ لەگەڵ‌وەزیری‬ ‫ش���ارەوانی‌و گەش���توگوزار دانیشتین‌و‬ ‫بەڵێنی ئ���ەوەی پێداین كە هەركاتێك‬ ‫بارودۆخی دارایی هەرێم چارەس���ەركرا‬ ‫ئەوە به‌دڵنیایی���ەوە مۆزەخانەیەك بۆ‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی ك���ه‌ هه‌وڵت بۆده‌دا‬ ‫ئه‌و بڕه‌پاره‌یه‌ ‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ باری‌ گوزه‌رانت باش بكه‌یت‬ ‫به‌ده‌ستت ده‌كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم بزان ‌ه چۆن‬ ‫به‌كاری‌ دێنیت‪.‬‬

‫له‌ب���اره‌ی ئه‌گه‌ری دوب���ار‌ه گه‌ڕانه‌و‌ه‬ ‫سه‌ر وتنه‌وه‌ی گۆرانی هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫دیک���ه‌‪ ،‬دکت���ۆر ڕه‌وا ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫جارێکی دیک ‌ه گۆرانی هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫دیکه‌ بڵێمه‌وه‌‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ گۆرانی ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندان��� ‌ه هه‌ڵبژێرم ک ‌ه له‌ژیاندا‬ ‫نه‌ماون‪ ،‬به‌و هۆیه‌ی ئ���ه‌و گۆرانیان ‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه له‌بیرو هزری گه‌نجی ئه‌مڕۆماندا‬ ‫نه‌مابن‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌هۆی ئه‌وه‌ی دڵی‬ ‫که‌س له‌خۆم نه‌ڕه‌نجێنم"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ له‌کاتێکدای���ه‌ یه‌کێ���ک‬ ‫له‌هونه‌رمه‌ند‌ه ن���اوداره‌کان ڕه‌خنه‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی له‌دکت���ۆر ڕه‌وا گرت که‌ ئه‌و‬ ‫گۆرانییان���ه‌ی هونه‌رمه‌ندان���ی دیک ‌ه‬ ‫پێوه‌ی ماندوده‌بن‪ ،‬ئه‌و به‌بێ ماندوبون‬ ‫ده‌یانڵێت���ه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌و باره‌یه‌وه‌ دکتۆر‬ ‫ڕه‌وا ده‌ڵێ���ت "هونه‌رمه‌ندێ���ک دڵی‬ ‫لێم ئێش���ا‪ ،‬دڵنیام ئێستا په‌شیمانه‌‪،‬‬ ‫من زۆرم خۆش���ده‌وێت‌و به‌مامۆستای‬ ‫خۆمی ده‌زانم"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ن���د‌ه ب���اس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌کات ک ‌ه له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ که‌س���ێکی‬ ‫زۆر ش���ه‌رمه‌ن بوه‌و "ج���اران له‌ڕوم‬ ‫نه‌ده‌ه���ات له‌به‌رده‌م دای���ک‌و باوکی‬

‫خۆشمدا گۆرانی بڵێم"‪.‬‬ ‫وه‌ک به‌ش���ێکی زۆری هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫دیک���ه‌‪ ،‬دکتۆر ڕه‌وا ب���ۆ ئه‌و دۆخی‬ ‫جه‌نگه‌ی کوردس���تانی تێکه‌وتوه‌‪ ،‬دو‬ ‫سرودی باڵوکردوه‌ته‌وه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫که‌ "فرسه‌تێکی باش��� ‌ه له‌م دۆخه‌دا‬ ‫پاڵپشتی پێشمه‌رگه‌و گه‌ریال بکه‌ین"‪،‬‬ ‫به‌اڵم " له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نیم هانی شه‌ڕ‬ ‫بده‌م"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ن���ده‌ نیگه‌ران ‌ه له‌وه‌ی‬ ‫که‌ناڵه‌کان���ی ته‌له‌فزیۆن مامه‌ڵه‌یه‌کی‬ ‫حیزبییان��� ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌و س���رودانه‌دا‬ ‫ده‌که‌ن‌‌و نمونه‌ی ئ���ه‌وه‌ ده‌هێنێته‌و‌ه‬ ‫که‌ ئ���ه‌و دو س���روده‌ی به‌هۆی ئه‌و‌ه‬ ‫له‌که‌ناڵێکی سلێمانییه‌و‌ه باڵوبوه‌ته‌و‌ه‬ ‫که‌ناڵه‌کانی هه‌ولێر ئاماده‌نین په‌خشی‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬به‌و هۆیه‌ش���ه‌وه‌ س���رودێکی‬ ‫نوێ���ی تۆماکردوه‌و بڕی���ار‌ه ئه‌وه‌یان‬ ‫بداته‌ که‌ناڵه‌کانی هه‌ولێر‪.‬‬ ‫جگ��� ‌ه له‌و س���رودانه‌‪ ،‬دکتۆر ڕه‌وا ‪6‬‬ ‫تراک گۆرانیی دیکه‌ش���ی ئاماده‌یه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌ه���ۆی دۆخ���ی تایبه‌تی���ی‬ ‫کوردستانه‌وه‌‪ ،‬جارێ پێی باش نیی ‌ه‬ ‫باڵویانبکاته‌وه‌‪.‬‬

‫سه‌اڵح ره‌ئوف‪ ..‬مرۆڤێک له‌ناو مۆسیقادا‬

‫ره‌کانی سۆران‬

‫شوێنەواری دێرینی ئیچ قەاڵ‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫‪11‬‬

‫سۆران دەكەینەوە"‪.‬‬ ‫لەبارەی هۆكاری دەستنیش���ان كردنی‬ ‫ئیچ قەاڵ بۆ مۆزەخانە ناوبراو باس���ی‬ ‫لەوەك���رد كە ئ���ەو ش���وێنە له‌الیەك‬ ‫نزیكی هەردو سەنتەری شاری سۆران‌و‬ ‫رەواندزە‪ ،‬له‌الیەكی تریش شوێنەوارێكی‬ ‫دێرینی دەڤەرەكەیە‪.‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری ش���وێنەواری س���ۆران‬ ‫ئەوەش���ی رونكردەوە كە ئەوان ئێستا‬ ‫گرێبەستێكیان لەگەڵ زانكۆی بۆستنی‬ ‫ئەمه‌ریك���ی ك���ردوە بۆ م���اوەی پێنج‬ ‫س���اڵ‪ ،‬ئەو زانكۆیە تیمێكی پسپۆری‬ ‫شوێنەوار دێنێتە سۆران‌و كاری روپێو‬ ‫‌و هەڵكۆڵینی ش���وێنەواری له‌سۆران‪،‬‬ ‫چۆم���ان‌و رەواندز ئەنج���ام دەدەن‪ ،‬بۆ‬ ‫قەزای مێرگەس���ۆریش گرێبەس���تیان‬ ‫لەگ���ەڵ تیمێك���ی زانك���ۆی كامبریجی‬ ‫بەریتانی ك���ردوە‪" ،‬به‌هۆی بەرفراوانی‬ ‫ئەم ناوچەیە گرێبەس���تمان لەگەل دو‬ ‫زانكۆی جیاواز كردوە‪ ،‬چونكە به‌تەنها‬ ‫یەك تیم نەدەتوان���را كارەكان ئەنجام‬ ‫بدرێن‪ .‬ئه‌و دو تیمه‌ی له‌و زانکۆیانه‌و‌ه‬ ‫دێن له‌س���ەر ئەرك���ی خۆی���ان كاری‬ ‫روپێ���وی ش���وێنەواری ئەنجامدەدەن‌و‬ ‫جارێكی تر داتایەكی ش���وێنەواری ئەو‬ ‫ناوچەیە ئامادە دەكەن‌و نەخش���ەیەكی‬ ‫شوێنەواری دروست دەكەنەوەو تەواوی‬ ‫ش���وێنەوارەكانی ئەو ناوچەیە دەخەنە‬ ‫سەر نەخشەو جێگیری دەكەن‪.‬‬ ‫لەب���ارەی ئ���ەوەی ك���ە ئ���ەو تیمانە‬ ‫لەبەرامب���ەر چی���دا ‌وەه���ا كارێ���ك‬ ‫دەك���ەن‌و چۆن گرێبەس���تیان كردوە‪،‬‬ ‫ئەو بەرپرسەی ش���وێنەوار ‌وتی "هەر‬ ‫كاركردن لەو ناوچەیە بۆ ئەوان گرنگە‪،‬‬ ‫چونك���ە الیەنە زانس���تیەكە بۆ ئەوان‬ ‫له‌هەمو شتێك گرنگترە"‪‌.‬‬

‫دوپشک‬ ‫بیرو بۆچونی‌ خۆت به‌سه‌ر كه‌سانی‌ تر‬ ‫ی‬ ‫مه‌سه‌پێنه‌‪ ،‬كه‌سێكی‌ زۆر خۆپه‌رست ‌‬ ‫ی كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫له‌شوێن ‌‬

‫هونه‌رمه‌ن���دی موس���یزیان س���ه‌اڵح‬ ‫ره‌ئوف یه‌کێکه‌ له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ی‬ ‫سااڵنێکی زۆره‌ س���ه‌روکاری له‌گه‌ڵ‬ ‫مۆس���یقای کوردیدای���ه‌و له‌ب���واری‬ ‫تیۆریی‌و پراکتیکیدا به‌رده‌وام هه‌وڵی‬ ‫باڵوکردن���ه‌وه‌ی کولتوری مۆس���یقا‬ ‫ده‌دات له‌ناو کوردستاندا‪.‬‬ ‫س���ه‌اڵح ره‌ئوف له‌س���اڵی‪ 1951‬دا‬ ‫له‌شاری سلێمانی له‌دایکبوه‌و له‌ساڵی‬ ‫‪ 1969‬خانه‌ی مامۆس���تایانی ته‌واو‬ ‫کردوه‌‪ .‬له‌س���اڵی ‪ 1978‬له‌ش���اری‬ ‫به‌غدا به‌ش���داری خولی شاره‌زایانی‬ ‫مۆس���یقای کردوه‌و ‌پله‌ی ئیمتیازی‬ ‫یه‌که‌م���ی له‌س���ه‌ر ئاس���تی عێراق‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ دامه‌زرێنه‌ری به‌شی‬ ‫موزیکی په‌یمانگای هونه‌ره‌ جوانه‌کانی‬ ‫س���لێمانییه‌و له‌و به‌شه‌شدا چه‌ندین‬ ‫وانه‌ی تیۆریی‌و پراکتیکی وتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���اوکات خاوه‌نی چه‌ن���د کتێبێکی‬ ‫هونه‌رییه‌ له‌وانه‌ کتێب���ی "فێربونی‬ ‫که‌مانچه‌" که‌ له‌ساڵی ‪1979‬و کتێبی‬ ‫"تیۆره‌کانی مۆسیقا" له‌‌ساڵی ‪1989‬‬ ‫باڵوکردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا کتێبی‬ ‫"پۆلێنکردنی په‌یژه‌کانی مۆس���یقای‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست"‪.‬‬ ‫سه‌اڵح ره‌ئوف به‌یه‌کێک له‌هونه‌رمه‌نده‌‬ ‫موزیس���یانه‌ دیاره‌کانی کوردس���تان‬ ‫داده‌نرێ���ت که‌ دامه‌زرێن���ه‌ری تیپی‬ ‫موزیکی (شۆڕش‌و پیره‌مێرد) بوه‌و‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵتی���ش ئه‌ندامی تیپی‬ ‫مه‌ڵتی که‌لچه‌ری هوڵه‌ندی (میودانتا)‬ ‫و هه‌روه‌ه���ا ئه‌ن���دای کارای تیپ���ی‬ ‫سه‌مفۆنی ئه‌پلدۆرنی هۆڵه‌ندییه‌‪.‬‬ ‫سه‌اڵح ره‌ئوف له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫دیکه‌دا رۆڵێک���ی به‌رچاویان هه‌بوه‌‬

‫که‌‌وان‬ ‫ب���ۆ مان���ه‌وه‌ی‌ خ���ۆت له‌و پۆس���ت ‌ه‬ ‫ی هه‌ڵه‌ت ناوه‌و كێش���ه‌ت له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌وڵ ‌‬ ‫ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت دروست كردوه‌‪.‬‬

‫له‌هونه‌ری کوردیی له‌نیوه‌ی دوه‌می‬ ‫سه‌ده‌ی ڕابردو تائێستاش‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ن���ده‌ موزیس���یانه‌‬ ‫ئ���اوازو مۆس���یقای ب���ۆ به‌ش���ێکی‬ ‫زۆر له‌هونه‌رمه‌ن���ده‌ ناوداره‌کان���ی‬ ‫کورد داناوه‌‪ ،‬له‌وان���ه‌ که‌ریم کابان‪،‬‬ ‫عوس���مان عه‌لی‪ ،‬عه‌دن���ان که‌ریم‪،‬‬ ‫ئه‌سعه‌د قه‌ره‌داخی‪ ،‬په‌یمان عومه‌ر‪،‬‬ ‫عه‌باس محه‌مه‌د‪ ،‬ئااڵ عومه‌ر‪ ،‬دیاری‬ ‫قه‌ره‌داخی‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌مه‌ل سه‌عید‬ ‫کورده‌‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی له‌سااڵنی ڕابردو ئاوازی‬ ‫بۆ چه‌ندین گۆران���ی هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫جیاواز دان���اوه‌‪ ،‬هاوکات موزیکی بۆ‬ ‫چه‌ندین درامای کوردیش داناوه‌‪ ،‬که‌‬ ‫دیارترینیان زنجیره‌درامای (ژاڵه‌) بوه‌‬ ‫که‌ هه‌م گۆرانییه‌که‌و هه‌م دراماکه‌ش‬ ‫ناوبانگی���ی باش���ی به‌ده‌س���تهێناو‬ ‫تائێس���تاش له‌یاده‌وه‌ری���ی زۆرێک‬ ‫له‌هاواڵتیانی کوردا ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬سه‌اڵح‬ ‫ره‌وف پێ���ی وایه‌ که‌ ڕۆش���نبیریی‬ ‫هونه‌ری���ی‌و به‌ه���ره‌ی ئاوازدان���ان‌و‬ ‫توانای زانستیی هونه‌رییش له‌بواری‬ ‫ئاوازدانان���دا کاریگه‌ری���ی زۆری‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌س���ه‌ر له‌دایکبونی به‌هره‌ی‬ ‫هونه‌ری‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌کاره‌ نه‌مره‌کانی هونه‌رمه‌ند‬ ‫سه‌اڵح ره‌ئوف له‌ساڵی ‪ 2007‬له‌یادی‬ ‫مه‌رگه‌س���اتی ئه‌نفالدا پێشکه‌ش���ی‬ ‫کرد‪ ،‬ئه‌ویش کارێکی سه‌مفۆنیی بو‬ ‫بۆ قه‌سیده‌ی "گۆڕستانی چراکان"ی‬ ‫ش���ێرکۆ بێک���ه‌س ک���ه‌ نزیکه‌ی ‪50‬‬ ‫خوله‌ک ماوه‌که‌ی بو‪ .‬ئه‌و کاره‌ش���ی‬ ‫له‌گه‌ڵ تیپی مۆس���یقای س���لێمانیدا‬ ‫ئه‌نجامداو س���ه‌رکه‌وتنێکی به‌رچاوی‬ ‫به‌ده‌ست هێنا‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی‬ ‫زۆر چوس���ت و چاالكی���ت‌و زۆربه‌ ‌‬ ‫هه‌نگاوه‌كان���ت ناو‌ه بۆس���ه‌ركه‌وتن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش بزان ‌ه زۆرت نه‌ماو‌ه ئامانجه‌كه‌ت‬ ‫بێت ‌ه دی‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ته‌ندروستیت باشه‌و له‌جاران هه‌ست‬ ‫به‌باشتر ده‌كه‌یت‪ ،‬هه‌واڵێكی‌ خۆشت‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌س���ت ده‌گات ك��� ‌ه په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ته‌واوی‌ به‌تۆوه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌تبو داوا ‌‬ ‫ده‌كرا ئه‌و كێش���ه‌یه‌ ‌‬ ‫هاوكاریت بكردای ‌ه بۆچاره‌سه‌ركردنی‌‪،‬‬ ‫هه‌نگاوی‌ هه‌ڵه‌ت نا ئاگاداربه‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫بۆ ئه‌و خانمانه‌ی‌ له‌ئاهه‌نگدا‬ ‫سه‌رپۆش ده‌كه‌ن‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫ی ئاهه‌نگی‌ ده‌رچونه‌و به‌شێك له‌خانمانیش‬ ‫وه‌ك ئاشكرایه‌ ئه‌م ماوه‌یه‌ كات ‌‬ ‫له‌م بۆنان ‌ه س���ه‌رپۆش ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه ئه‌م جار‌ه به‌پێویستی‌ ده‌زانین‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه س���ه‌رپۆش ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫چه‌ند رێنماییه‌ك بده‌ین به‌و خانمانه‌ ‌‬ ‫ی جیاواز ده‌ركه‌ون‪.‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬

‫کچانیش ده‌یانه‌وێت له‌بازاڕه‌‬ ‫ئا‪ :‬په‌رێز ناسڕ‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه له‌م سااڵنه‌ی دواییدا‬ ‫کچان‌و ژنان توانیویانه‌ له‌زۆر شوێنی‬ ‫کۆمه‌ڵگادا کاربکه‌ن‌و شوێن ده‌ستی‬ ‫خۆیان جێبهێڵن‪ ،‬به‌اڵم تائێستاش‬ ‫ده‌رفه‌تی ته‌واویان له‌به‌رده‌مدا‬ ‫نییه‌ وه‌ک ڕه‌گه‌زه‌که‌ی به‌رامبه‌ریان‬ ‫له‌دوکان‌و بازاڕه‌کاندا کاربکه‌ن‪.‬‬ ‫س���ەنگین عبداللە كچێك���ی تەمەن ‪19‬‬ ‫س���اڵەوخوێندكارە‪ ،‬ئه‌و ح���ه‌ز ده‌کات‬ ‫رۆژێک ل���ه‌رۆژان هاوش���ێوه‌ی پیاوان‬ ‫له‌دوکانێک���دا یاخود له‌فرۆش���گایه‌کی‬ ‫گه‌وره‌دا کارب���کات‌و ببێت���ه‌ رکابه‌ری‬ ‫پیاوان‪" ،‬بەاڵم بەداخەوە لەكوردستان‬ ‫ڕێگری���ی زۆرە‪ ،‬هەندێ���ک جار بەهۆی‬ ‫ئەو دابونەریتەی هەمانە كەسوكارمان‬ ‫ڕێگەمان پێنادەن‌و بەش���تێكی عەیبی‬ ‫دەزان���ن‌و هەندێک جاریش دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ شەرمنیی خۆمان"‪.‬‬ ‫به‌شێکی زۆر له‌کچانیش پێیانوای ‌ه گه‌ر‬

‫• سه‌رپۆشكردن به‌پێی ده‌موچاو‬ ‫ سه‌رپۆش���كردن به‌هه‌مان ش���ێوه‌ ده‌بێت به‌گوێ���ره‌ی‌ درێژی‌‌و خڕیی‬‫ده‌موچاوه‌كه‌و ساده‌یی‌‌و قه‌ره‌باڵه‌خی‌ جله‌كه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫ ئه‌گه‌ر ده‌موچاو درێژ بو ئه‌وه‌ پێویس���ت ‌ه سه‌رپۆش���ه‌كه‌ زیاتر بهێنیت ‌ه‬‫ی درێژیی‌ ده‌موچاوه‌ك ‌ه‬ ‫پێش���ه‌وه‌و به‌شێك له‌ناوچه‌وان داپۆشێت بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫بشاریته‌وه‌‪.‬‬ ‫ ئه‌گه‌ر هاتوده‌موچاوه‌كه‌ خڕبو ئه‌و‌ه پێویسته‌ سه‌رپۆشه‌ك ‌ه به‌ریته‌دواو‌ه‬‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ ده‌موچاو‌ه درێژه‌كه‌‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫له‌ناوبازاڕه‌کان���دا دوکان���داری ژن‌و کچ‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وان زیاتر ڕوی تێده‌که‌ن‪.‬‬ ‫خولیا محه‌مه‌د كچێكی تەمەن‪ 21‬ساڵه‌و‬ ‫خوێندكاری زانكۆی���ە‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه زۆر‬ ‫حه‌ز به‌وه‌ ناکات خۆی ببێته‌ فرۆشیارو‬ ‫دوکان���دار‪ ،‬به‌اڵم کاتێک ده‌چێت ‌ه بازاڕو‬ ‫له‌ناو دوکانداره‌کان���دا هیچ ڕه‌گه‌زێکی‬ ‫خۆی نابینێ���ت‪ ،‬وای لێده‌کات بیرله‌و‌ه‬ ‫بکات���ه‌وه‌ ئه‌ویش ببێت ‌ه فرۆش���یارێک‪،‬‬ ‫چونک ‌ه به‌بڕوای ئ���ه‌و ژنانیش هیچیان‬ ‫که‌مترنیی ‌ه له‌پی���اوان‌ "بەاڵم بۆ ئێمەی‬ ‫كچ‌و بیركردن���ەوەی كوڕانی كۆمەڵگەی‬ ‫ك���ورد نابێ���ت‪ ،‬چونك���ە بیركردنەوە‬ ‫چەوتەكانم���ان ئەوەندە زاڵە بەس���ەر‬ ‫ئەقڵماندا‪ ،‬ئەگەر ئەو ئافرەتە ڕێگەشی‬ ‫پێ بدرێت لەالی���ەن ماڵەوەیان‪ ،‬ئەوە‬ ‫بیركردن���ەوەی كۆمەڵ���گا ڕێگەی پێ‬ ‫نادات"‪.‬‬ ‫به‌ربه‌س���ته‌کانی ب���ه‌رده‌م خانمانیش‬ ‫له‌کارکردنیان له‌بازاڕدا زۆرو فره‌ الیه‌نن‪،‬‬ ‫بەب���ڕوای دەرونناس محم���ود خەلیفە‪،‬‬ ‫رێگریی���ه‌کان به‌پلەی یەك���ەم زاڵبونی‬

‫• سه‌رپۆشكردن به‌پێی ره‌نگی‌ جله‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ ئه‌گ���ه‌ر جله‌كان قه‌ره‌باڵه‌غ بو ئه‌وه‌ هه‌وڵده‌ده‌ین به‌ش��� ‌‬‫ی ساد‌ه له‌م كاته‌ش هه‌وڵ‬ ‫سه‌رپۆش���ه‌ك ‌ه قه‌ره‌باڵه‌غ بێت به‌اڵم به‌قوماش ‌‬ ‫ده‌ده‌ین میكیاجه‌ك ‌هی‌ ده‌موچاوی‌ ساد‌ه بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ ئه‌گه‌ر كراس���ه‌ك ‌ه س���اده‌بو ئه‌وه‌ ئه‌وكات ‌ه سه‌رپۆش���ه‌كه‌ به‌قوماش ‌‬‫ی‬ ‫قه‌ره‌باڵ ‌هغ‌و گوڵ له‌گه‌ڵ س���اده‌ دایده‌نێین و هه‌وڵ ده‌ده‌ین میكیاجه‌كه‌ ‌‬ ‫قه‌ره‌باڵه‌غ بێت‪.‬‬ ‫ی ئاسایی‌ بو واتا بۆ ده‌رچونێك یاخود‬ ‫ ئه‌گه‌ر سه‌رپۆشه‌ك ‌ه له‌گه‌ڵ جل ‌‬‫ی‬ ‫سه‌یرانێك بو‪ ،‬ئه‌وكات ‌ه هه‌وڵ ده‌ده‌ین به‌شی‌ دواو‌هی‌ له‌چكه‌ك ‌ه له‌شێوه‌ ‌‬ ‫به‌رزو شل دایده‌نێین‪.‬‬ ‫ی قردێله‌و گوڵ‬ ‫• پێویس���ت ‌ه ئه‌وه‌ش بزانین كه‌ بۆ له‌چك���ی‌ جلی‌ كورد ‌‬ ‫ی زیاتر به‌كارده‌هێنرێت ك ‌ه ئه‌مه‌ش بۆ جلی‌ مۆد‌ه جوان نابێت‪.‬‬ ‫قوماش ‌‬ ‫ی‬ ‫تارا عومەر‪ ،‬خاوەنی‌ ئارایشتگای‌ اللەل ‌‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خانمان لەگەرەک ‌‬ ‫بۆ جوانکردن ‌‬

‫خه‌مێک بۆ ژینگه‌و ئاوی کوردستان‬

‫له‌زانکۆکانی ئه‌مه‌ریکاو به‌ریتان‬

‫له‌ڕێی کاری گرافیکه‌وه‌ په‌یامه‌ ژینگه‌ییه‌کانیان ده‌گه‌یه‌نن دێن بۆ لێکۆڵینه‌وه‌ له‌شوێنه‌وا‬ ‫ئا‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫پارێزه‌رێکی ئاو ئاماژ‌ه‬ ‫به‌مه‌ترسییه‌کانی پیسبونی‬ ‫ئاوی کوردستان ده‌کات‌و‬ ‫له‌رێی رێکخراوێکه‌وه‌ له‌هه‌وڵی‬ ‫پارێزگارییکردن له‌ژینگه‌و ئاوی‬ ‫کوردستاندایه‌و له‌کارێکی نوێشیاندا‬ ‫له‌رێی کاری گرافیکه‌وه‌ په‌یام ‌ه‬ ‫ژینگه‌ییه‌کانیان ده‌گه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫رێکخراوی سروش���تیی عێراق یه‌کێک ‌ه‬ ‫له‌س���ێ ڕێکخ���راوه‌ ژینگه‌پارێزه‌ک���ه‌ی‬ ‫سه‌رتاسه‌ری عێراق‌و پرۆژه‌ی پرۆگرامی‬ ‫پارێزه‌رانی ئاوی به‌ش���ی س���ه‌ره‌وه‌ی‬ ‫ڕوب���اری دیجله‌یان هه‌یه‌و کارده‌که‌ن بۆ‬ ‫پاراس���تنی ژینگه‌ی عێراق‌و کوردستان‬ ‫چونک���ه‌ ئ���اوی کوردس���تان به‌ش���ی‬ ‫سه‌ره‌کیی ئاوی عێراق پێکدێنێت‪.‬‬ ‫نه‌بی���ل موس���ا‪ ،‬چاالکوان���ی بواری‬ ‫ژینگه‌و پارێ���زه‌ری ئ���او له‌رێکخراوی‬ ‫سروش���تی عێراق ئامانجی س���ه‌ره‌کیی‬ ‫رێکخراوه‌که‌یانی بۆ ئاوێنه‌ ڕونکرده‌وه‌و‬ ‫رایگه‌یان���د "ئامانج���ی س���ه‌ره‌کیمان‬ ‫بوژاندنه‌وه‌ی ئه‌و زۆنگاوانه‌ی ‌ه که‌ رژێمی‬ ‫سه‌دام له‌س���اڵی ‪1991‬دا جینۆسایدی‬ ‫ژینگه‌ی کردو ئه‌و زۆنگاوانه‌ی وش���ک‬ ‫کردو ئاراس���ته‌ی ئاوه‌ک���ه‌ی گۆڕی بۆ‬ ‫ناوچه‌کانی ئێران‌و شه‌تو‌لعه‌ره‌ب"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و زۆنگاوان���ه‌ی عێراق له‌س���ااڵنی‬ ‫حه‌فتاکان���دا ژیانێک���ی زۆری تێدابوه‌و‬ ‫سێیه‌م گه‌وره‌ترین زۆنگاوی جیهان بوه‌‪،‬‬ ‫"له‌دوای ساڵی ‪ 2003‬ئێم ‌ه ده‌ستمانکرد‬ ‫به‌س���ه‌رله‌نوێ بونیاتنان���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و‬ ‫زۆنگاوانه‌و تا ئێستاش به‌رده‌وامین"‪.‬‬ ‫نه‌بیل موس���ا یه‌که‌م پارێ���زه‌ری ئاو‌ه‬

‫کاوڕ‬ ‫زیاتر كات به‌خوێندنه‌و‌ه به‌سه‌ر به‌ر‌ه‬ ‫و هه‌وڵبد‌ه خۆت زیاتر رۆش���نبیرتر‬ ‫بكه‌یت چونكه‌ واپێویست ‌ه بۆت‪.‬‬

‫له‌کوردستانداو مۆڵه‌تی فه‌رمی له‌نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌کگرتوه‌کان وه‌رگرتوه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ک ‌ه س���ێ ئامانجی سه‌ره‌کییان هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫پاراس���تنی ئاوی کوردستان‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫"به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاس���تی هۆش���یاریی‬ ‫هاواڵتیان له‌پیسبونی ژینگه‌‪ .‬وه‌رگرتنی‬ ‫نمون ‌ه ل���ه‌و ئاوانه‌ی ک���ه‌ پیس ده‌بن‌و‬

‫گا‬

‫لێکۆڵین���ه‌وه‌ له‌هۆکاره‌کانی‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ڕوانین له‌سیاس���ه‌تی ئاو ک���ه‌ واڵتانی‬ ‫درواس���ێ چه‌ندین به‌نداوی���ان لێداوه‌و‬ ‫ئێم��� ‌ه ده‌بێ���ت به‌رامبه‌ر ئ���ه‌وان چۆن‬ ‫پارێزگاری بکه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی مه‌ترس���ییه‌کانی سه‌ر ژینگه‌و‬ ‫ئاوی کوردس���تان‪ ،‬نه‌بیل موسا ده‌ڵێت‬

‫دوانه‌‬

‫ی زیات���ره‌ بۆ ده‌رباز هه‌مو كارێك پێویس���تی‌ به‌ لێبوردن‬ ‫پێویس���تت به‌كات ‌‬ ‫ێ به‌راب���ردو مه‌ده‌و‬ ‫بون���ت ل���ه‌و قه‌یرانه‌ دارایی��� ‌ه ك ‌ه زۆر هه‌یه‌‪ ،‬ت���ۆش گو ‌‬ ‫ی بۆ هه‌نگاو بنی‌ بۆ به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫ده‌مێك���ه‌ تێیكه‌وتویت‌و كێش���ه‌ ‌‬ ‫دروست كردویت‪.‬‬

‫"وه‌ک مه‌ترس���یی داع���ش‌و تی���رۆر؛‬ ‫ئێمه‌ش مه‌ترسی گۆڕینی که‌شوهه‌ومان‬ ‫له‌س���ه‌ره‌و یه‌کێک���ه‌ له‌بابه‌ت���ه‌ هه‌ر‌ه‬ ‫گه‌وره‌کان‌و مه‌ترسییه‌که‌ش تا ڕاده‌یه‌ک‬ ‫جیهانییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫به‌و شێوه‌ی ‌ه درکی پێ نه‌کراوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ش���اره‌زایه‌ی بواری ژینگه‌ نمونه‌ی‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌هێنیته‌وه‌ ک ‌ه جاران له‌مه‌رکانه‌دا‬ ‫به‌ج���ام ئ���او ده‌خورای���ه‌وه‌و هی���چ‬ ‫کاریگه‌رییه‌کی بۆ س���ه‌ر ژینگه‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێس���تا له‌گه‌ڵ خواردنه‌وه‌ی هه‌ر‬ ‫ده‌به‌یه‌ک ئاودا‪ ،‬بوتڵێکی پالس���تیکی‬ ‫به‌دوایدا ف���ڕێ ده‌درێ���ت‌و کاریگه‌ریی‬ ‫زۆری له‌سه‌ر پیسبونی ژینگه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی راده‌ی پاکێتی���ی ئاوه‌کانی‬ ‫کوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬نه‌بی���ل موس���ا‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ ئاوێک پێی ده‌وترێت‬ ‫ئاوی ش���یرین ئه‌گه‌ر ب���ۆ خواردنه‌وه‌‌و‬ ‫مه‌له‌ک���ردن گونجاو‌بێ���ت‌و ماس���ی‬ ‫بتوانێت تێیدا ب���ژی‪" ،‬به‌اڵم بۆ نمونە‬ ‫ئاوی قلیاس���ان‌و تانجەرۆ‌و سنورەکان‬ ‫ھەموی پیس���کراوە بەھۆی کارگەکان‌و‬ ‫غەس���اله‌و پاش���ماوە‪ ،‬ئ���ەوان کار بۆ‬ ‫ئەوە دەکەن ک���ە ئاوەکان بخەنە باری‬ ‫سروشتی جاران بەاڵم ئاوی‌واڵتەکەمان‬ ‫بەتەواوی پیس بو‌ە کە ئێمە لەسەره‌وە‬ ‫‌وەک پارێزەرێک ئەم ئ���اوە نەپارێزین‬ ‫له‌خوارەوە پیسدەبێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و چاالکوانه‌ی ب���واری ژینگ ‌ه ئاماژ‌ه‬ ‫به‌پ���رۆژه‌ی ئاینده‌ی���ان ده‌کات ک���ە‬ ‫بەھونەری گرافیک له‌س���ەر دیوارەکان‌و‬ ‫ب���ەکاری ھونەری په‌یامی پاراس���تنی‬ ‫ژینگ ‌ه بگه‌یه‌نن‌و له‌سه‌ر دیواری شوێن ‌ه‬ ‫گش���تییه‌کان رێنماییه‌کان‌ به‌شێوازێکی‬ ‫هونه‌ریی بگه‌یه‌نن‪" ،‬چونک ‌ه زمانی هونه‌ر‬ ‫ده‌توانێت ئه‌و په‌یام ‌ه بگه‌یه‌نێت"‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ئا‪ :‬ئاكۆ حەمەد رابی‬ ‫وابڕیارە شوێنەواری دێرینی ئیچ‬ ‫قەاڵ بكرێتە مۆزەخانەیەكی گەورە‬ ‫له‌دەڤەری سۆراندا‪ .‬هاوكات له‌چەند‬ ‫رۆژی داهاتوش تیمێكی بیانی پسپۆر‬ ‫به‌دوای شوێنەوارەكانی سۆراندا‬ ‫دەگەڕێت‌و كار لەسەر ساغكردنەوەی‬ ‫ئەو شوێنەوارانەش دەكرێت‌و كاری‬ ‫هەڵكۆڵینیشیان بۆ ئەنجامدەدرێت‪.‬‬ ‫دەڤەری سۆران به‌هەرچوار قەزاكەیەوە‬ ‫خاوەنی چەندین ش���وێنەواری دێرین‌و‬ ‫سەرنجراكێش���ی كۆن‌و مێژوییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی گرفتی بۆ شوێنەوارو كەلوپەلە‬ ‫كۆنه‌کانی ئەو ناوچەیە دروس���تكردوە‬ ‫بریتیی���ە له‌نەبون���ی مۆزەخان���ە تاكو‬ ‫بتوانرێت ئەو ئاس���ەوارانە بپارێزرێن‪.‬‬ ‫پێش���تریش به‌چەندین شێوەی جیاجیا‬ ‫داواكراوە كە مۆزەخانەیەك لەو ناوچەیە‬ ‫بكرێت���ەوە‪ ،‬كەچ���ی تاكو ئێستاش���ی‬ ‫لەگەڵ���دا بێ���ت س���ۆران مۆزه‌خانه‌ی‬ ‫تێدانییه‪.‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری‬ ‫لەوبارەی���ەوە‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی ش���وێنەواری س���ۆران‬ ‫عەبدولوەه���اب س���لێمان به‌ئاوێن���ەی‬ ‫راگه‌یاند كە یەكێك له‌پێداویستیەكانی‬ ‫ئەو ناوچەی���ە مۆزه‌خانه‌ی��� ‌ه "چونكە‬ ‫ئێستا ئەگەر ئێمە شوێنه‌واری کۆنیش‬ ‫بدۆزینەوە هیچ ش���وێنێكمان نییە كە‬ ‫بیانپارێزین له‌لەناوچون‌و فەوتان‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەدڵنییایی���ەوە بون���ی مۆزەخانە لەو‬ ‫دەڤ���ەرەدا پێویس���تیەكی زۆر گرنگە‪،‬‬ ‫چونك���ە ئێس���تا س���ۆران س���ەنتەری‬ ‫ئ���ەو دەڤەرەیەو پێویس���تە كەلوپەله‬ ‫‌ش���وێنەوارییەكانی ئەو دەڤەرەش هەر‬

‫شێر‬

‫سه‌ردان و سه‌یرانه‌كانت ئه‌م ماوه‌ی ‌ه زۆر هه‌م���و هه‌وڵ���ه‌كان به‌كاربهێن���ه‌ بۆ‬ ‫ده‌بێت‌و زیاتر له‌كه‌شێكی‌ قه‌ره‌باڵه‌غدا روبه‌ڕوبون���ه‌و‌هی‌ ئ���ه‌و ناخۆش���ی‌و‬ ‫ناكۆكیان ‌هی‌ كه‌ له‌ژیاندا دێته‌پێشت‪.‬‬ ‫كات به‌سه‌ر ده‌به‌یت‪.‬‬

‫لێرەدا بپارێزرێن"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئەوەش���ی رونك���ردەوە كە‬ ‫پێش���تر داواكراوە لەكات���ی هەڵكۆڵین‬ ‫ئەو ئاسەوارانەی كە له‌دەڤەری سۆران‬ ‫دەدۆزرێن���ەوە‪ ،‬به‌بیان���وی نەبون���ی‬ ‫مۆزەخانە رادەستی مۆزەخانەی هەولێر‬ ‫بكرێن‪" ،‬ب���ەاڵم ئێمە ئەو داواكاریەمان‬ ‫رەتك���ردەوەو قبوڵ ناكەین‌و پێش���مان‬ ‫باش نیە ك���ە كەلوپەله‌كۆنەكانی ئەو‬ ‫شارە له‌مۆزەخانەیەكی تر دابنرێن"‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی‬ ‫به‌رده‌وامبه‌ له‌كوششه‌كانت ئاسۆیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫رون چاوه‌رێ���ت ده‌كات‪ ،‬كات��� ‌‬ ‫زیاترت پێویس���ت ‌ه بۆگونجانت له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ته‌یری گول عاشق به‌داری زه‌قنه‌بوته‌‬ ‫نه‌وزاد شوانی‬ ‫راوێژكاری ئابوری په‌رله‌مانی عیراق‬

‫گاڵتەکردن بەلیبرالیزم‬ ‫یەکێک لەو دیاردانەی لەم چەند س���اڵەی‬ ‫دواییدا لەڕۆش���نبیریی ئێمەدا هاتۆتەکایەوە‬ ‫دروس���تبونی گوردانێک���ە لەڕۆش���نبیری‬ ‫"شۆڕشگێڕ!!!"و "ڕادیکاڵ!!!"کە گاڵتەکردن‬ ‫بەلیبرالی���زم یەکێک���ە لەچاالکیی���ە ه���ه‌رە‬ ‫س���ەرەکییەکانیان‪ .‬ئەم گوردانە شۆڕشگێڕە‬ ‫بەکەمت���ر لەوێرانکردن���ی "سیس���تم"ی‬ ‫کاپیتالی���زم ڕازی نابن‌و ئەوەی ئەو ش���ەڕە‬ ‫دۆنکیش���ۆتیانەیه‌ی کاپیتالیزم نەکات وەک‬ ‫لیبراڵێک���ی ڕی���اکار وێنای دەک���ەن‪ .‬ئەوەی‬ ‫ئ���ەم گوردان���ە "ڕادی���کاڵ!!!"ە ئەنجام���ی‬ ‫دەدات دوبارەکردن���ەوەی کۆمەڵێک ڕس���تەو‬ ‫دەستەواژەی سەرزاری"مارکسییە تازەکانی"‬ ‫وەک ژیژێک‌و هاوشێوەکانیەتی‪ ،‬بەبێ ئەوەی‬ ‫ھیچ شتێک ئەو ڕستانەو سەرجەمی ڕەخنەی‬ ‫ئەو نوسەرانە لەلیبرالیزم‪ ،‬بباتەوە ناو دونیای‬ ‫ئێم���ەو بتوانێت س���ادەترین دی���اردەی ئەو‬ ‫دونیایەی پێبخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم ھێرش���ە بۆ س���ەر لیبرالی���زم نەک‬ ‫ته‌نه���ا ھێرش���ێکی ئایدیۆلۆی���ی دۆگماییە‪،‬‬ ‫بەڵک���و تەواو س���ادەو "سەتحی"ش���ە‪ ،‬لەم‬ ‫ھێرش���ەدا لیبرالی���زم بە"لیبرالیزم���ی نوێ"‬ ‫یەکس���اندەکرێت‌و هه‌ردوکیش���یان بۆ چەند‬ ‫کڵێش���ەیەکی کاریکاتێری���ی بێت���ام ک���ورت‬ ‫دەکرێن���ەوە‪ .‬لەوان���ەش کورتکردن���ەوەی‬ ‫لیبرالی���زم بۆ "دیکاتۆریەتی ب���ازاڕی ئازاد"‪،‬‬ ‫"نەمانی کۆمەڵگا"‪" ،‬دیکتاتۆریەتی سەرمایەی‬ ‫مالیی"‪" ،‬کاپیتالیزمێک���ی کەڵبەدار" ھتد‪...‬‬ ‫بێگومان لیبرالیزم‪ ،‬وەک هه‌ر ئایدیۆلۆژیایەک‬ ‫لەئایدیۆلۆژیا گەورەکانی س���ەدەی بیس���تەم‬ ‫قابیل���ی ڕەخنەکردن���ە‪ ،‬لیبرالیزم س���ەرەتاو‬ ‫کۆتای���ی فیک���ر نیی���ە‪ .‬لەمێژوی خۆش���یدا‬ ‫لیبرالی���زم هه‌م لەناو خۆیداو هه‌م لەدەرەوەڕا‬ ‫بەر ڕەخنەی فیکریی‌و سیاسیی‌و فەلسەفیی‬ ‫گرن���گ دراوە‪ .‬بەاڵم ڕەخنەی ئ���ەم گوردانە‬ ‫"ڕادی���کاڵ!!!"و "شۆڕش���گێڕە!!!"ی دونیای‬ ‫ئێم���ە ب���ۆ لیبرالی���زم لەدوبارەکردن���ەوەی‬ ‫کۆمەڵێ���ک دروش���م‌و جوین���ەوەی هه‌ندێک‬ ‫قس���ەی بێتام‌و بێمانا تێناپەڕێ���ت‪ .‬ئەزێتی‬ ‫ئەوە ناکێشن دو الپەڕەی میتۆدیی‌و زانستیی‬ ‫لەس���ەر لیبرالیزم بنوس���ن‌و خاڵ���ە بەھێزو‬ ‫الوازەکان���ی‪ ،‬ڕوە تاری���ک‌و ڕوناکەکانی‪ ،‬ئەو‬ ‫دونیابینییەی کە ئاراستەی دەکات‪ ،‬گوتراو‌و‬ ‫چەمکە سەرەکییەکانی‪ ،‬وێنەکانی بۆ ئێستاو‬ ‫ئایندە‪ ،‬ڕوانینی ب���ۆ مرۆڤ‌و بۆ دەوڵەت‌و بۆ‬ ‫کۆمەڵگا شیبکەنەوە‪ .‬ھێرشی ئەم ڕۆشنبیرە‬ ‫"جیڤاراییە شۆڕش���گێڕ!!!"و "ڕادیکاڵ!!!"انە‬ ‫بۆس���ەر لیبرالیزم لەوە تێپەڕناکات پەالماری‬ ‫هه‌ندێک ڕۆش���نبیری تر بدەن‌و بەشێوەیەکی‬ ‫کاریکاتێری���ی‌و هه‌رزان‌و بێمان���ا بەلیبرالبون‬ ‫"تاوانبار!!!"ی���ان بکەن‪ .‬ئ���ەم لیبرالبونەش‬ ‫بەئینتیهازیی���ەت‌و پۆپۆلی���زم‌و بەرگریکردن‬ ‫لە"سیستم" یەکسان بکەن‪.‬‬ ‫بەبۆچونی من شتێک لەڕۆشنبیریی ئێمەدا‬ ‫بەناوی لیب���رال‌و لیبرالیزم���ەوە بونی نییە‪،‬‬ ‫لەهه‌م���و ڕۆش���نبیریی ئێمەدا ی���ەک کتێبی‬ ‫تیۆریی باش‪ ،‬یەک زنجیرە وتاری مەعریفیی‌و‬ ‫میتۆدیی‪ ،‬تەنانەت یەک تاکە وتاری زانستیی‬ ‫یان نیمچەزانستی ڕاستەقینە‪ ،‬لەسەر لیبرالیزم‬ ‫بون���ی نیی���ە‪ .‬هه‌مو ڕۆش���نبیریی ئێمە یەک‬ ‫ڕۆش���نبیری تێدانییە بکرێت بە"ڕۆشنبیرێکی‬ ‫لیبرال" ناونوس���ی بکەین‪ ،‬وتارێکی تێدا نییە‬ ‫لیبرالیزمی وەک کۆمەڵێک چەمکی فەلسەفیی‌و‬ ‫ئەخالقیی وەرگرتبێت‌و ئەمەشی بەشێوەیەک‬ ‫بەکارھێنابێ���ت بتوانێ���ت لیبرالیزم���ی وەک‬ ‫ئەخالقیاتێکی سیاسیی دیاریکراو ‪Political‬‬ ‫‪ethos‬و وەک دونیابینی���ی‌و مرۆڤبینییەک���ی‬ ‫تایبەت‪ ،‬لەو تەرتیباتە دەزگاییە سیاس���ییە‬ ‫جیاکردبێتەوە ک���ە دەکرێت بەهه‌ندێک ھێڵی‬ ‫سیاس���یی تایبەتەوە گرێبدرێت‪ .‬ڕۆشنبیریی‬ ‫ئێمە کە بەتاڵە لەهه‌ر دونیابینیی‌و نوس���ین‌و‬ ‫بەرهه‌مێک بکرێ���ت بەلیبرال‌و لیبرالیزم ناوی‬ ‫ببەین‪ ،‬کە یەک گوتاری لیبراالنەی تێدانییە‪،‬‬ ‫کە بێبەشە لەکەمترین نوسین‌و دیدو دیالۆگیی‬ ‫لیبراالنە‪ ،‬کە یەک ڕۆشنبیریی تێدانییە خۆی‬ ‫وەک لیبرال بناس���ێت‪ ،‬کەچ���ی چەندان ناو‬ ‫هه‌ن بەغرورێکی کەم وێنەوە قسە بەلیبرال‌و‬ ‫لیبرالی���زم دەڵێن‌و تائەو ش���وێنەش دەڕۆن‬ ‫"لیبرالیزم" وەک تاوان‌و گەمژەیی‌و بێمێشکی‬ ‫نیش���انبدەن‪ .‬ئەم گوردان���ە ڕادیکاڵە منداڵی‬ ‫ئەو کەلەپ���ورە دیکتاتۆرییەن کە س���ەدەی‬ ‫بیس���تەم دەرنجامە وێرانک���ەرو تاریکەکانی‬ ‫بەخراپترین ش���ێوە ژیا‪ .‬ئەوەی ئەم گوردانە‬ ‫لەسەر لیبرالیزم دەیڵێت دوبارەکردنەوەیەکی‬ ‫بێتام���ی ئەوەیە کە ماو تس���ی تونگ‪ ،‬باوکە‬ ‫ئایدیۆلۆژییەکەیان‪ ،‬زیاد لەنیوسەدە لەمەوبەر‬ ‫دەیگوت‪ .‬ماو تس���ی تونگ‪ ،‬بەر لەڕۆشنبیرە‬ ‫ڕادیکاڵەکان���ی ئێم���ە‪ ،‬دەیگ���وت "لیبرالیزم‬ ‫تەعبی���رە لەئەنانیەتی بۆرژوازیی بچوک"‪ ،‬کە‬ ‫"قازانج���ە تایبەتییەکانی خۆی دەخاتە پێش‬ ‫قازانجە گش���تییەکانی شۆڕشەوە"‪ .‬هه‌روەها‬ ‫دەیگ���وت‪" :‬لیبرالیزم ش���تێک نیی���ە زیاتر‬ ‫لەئینتیهازیەت"‪" ،‬ڕۆش���نبیرە ڕادیکااڵکان"ی‬

‫وەک مارکسییەکان‬ ‫ئیسالمییەکانیش یەکێکن‬ ‫لەدوژمنە سەرەکییەکانی‬ ‫لیبرالیزم لەو ناوچەیەی‬ ‫ئێمەدا‪ ،‬ئەمان فۆبیایەکی‬ ‫گەورەیان بەرامبەر‬ ‫بەئازادییە تاکەکەسییەکان‌و‬ ‫ئازادیی ویژدان‌و ئازادیی‬ ‫بیرکردنەوەو ئازادیی‬ ‫نوسین‌و بیرۆکەی‬ ‫بێالیەنبونی دەوڵەت‪ ،‬هه‌یە‬ ‫ئێمەش‪ ،‬زیاد لەنیوس���ەدە ل���ەدوای ماوەوە‬ ‫هه‌مان قسەی بێتام دەکەنەوە‪.‬‬ ‫لەڕوی مێژویی���ەوە دو ھێز لەم ناوچەیەی‬ ‫ئێم���ەدا بەبەردەوامی قس���ەیان بەلیبرالیزم‬ ‫وت���وەو ھێرش���یان کردۆتەس���ەر‪ .‬یەکەمیان‬ ‫مارکس���ییە کۆن‌و نوێیەکانن ک���ە بەدرێژایی‬ ‫سەدەی بیس���تەم ماندونەبون لەگاڵتەکردن‬ ‫بەلیبرالیزم‌و پێش���ناچێت بەنیازبن لەسەدەی‬ ‫بیستویەکەمیشدا واز لەم خوە خراپ‌و دێرینەی‬ ‫خۆیان بھێنن‪ .‬دوەمیان ئیس�ل�امییەکانن کە‬ ‫ئەوانیش لەس���ەردەمی حەسه‌ن بەناو سەید‬ ‫قوتبەوە ماندونابن لەقس���ەوتن بەهه‌رشتێک‬ ‫بە"خۆماڵیی" و"ئیسالمیی" نەزانن‪.‬‬ ‫مارکسییە کۆنەکان بەناوی "سۆسیالیزمی‬ ‫زانس���تیی"ەوە ڕەخن���ەی هه‌م���و ش���تێکی‬ ‫دەرەوه‌ی ئ���ەو سۆس���یالیزمەیان دەک���ردو‬ ‫وەک "خوارافەتی س���ەرمایەداریی"و "فیکریی‬ ‫بۆرژوا"و "ھۆشیاریی ش���ێواو" ناویاندەنا‪ .‬بۆ‬ ‫نمونە "دیموکراس���یەت"و "لێکجیاکردنەوەی‬ ‫دەس���ەاڵتەکان"و "حوکمی یاس���ا"و "دوڵەتی‬ ‫ڕەفاھی���ەت"و "هاواڵت���ی خ���اوەن ماف"یان‬ ‫وەک درۆودەلەس���ەی بۆرژوازیانە دەناساندو‬ ‫لەبات���ی ئەمانە بەرگرییان لە"دیموکراس���یی‬ ‫مەرکەزیی"ی دەکرد کە بەشێوەیەکی شاقوڵیی‬ ‫لەناو دەسەاڵتەوە بۆ ناو کۆمەڵگا دادەبەزیی‪.‬‬ ‫بەناوی "ئازادیی سۆسیالیستیی"ەوە ئازادییە‬ ‫تاکەکەسییەکان‌و ئازادیی ویژدان‌و بیرکردنەوەو‬ ‫خۆڕێکخس���تن‌و کۆبونەوەو جوڵەو نوس���ین‌و‬ ‫زۆرانێک���ی تریان‪ ،‬بەئازادی���ی بۆرژوازییانەی‬ ‫درۆزنانەو ڕوکەش ناودەبرد‪ .‬باڵە ڕادیکاڵەکە‬ ‫تائ���ەو ش���وێنە دەڕۆیش���ت کە ئ���ەم هه‌مو‬ ‫ش���ێوازە گرنگانەی ئازادیی تاکەکەس‪ ،‬وەک‬ ‫کۆیلەیەتی���ی ن���او "سیس���تم"ی کاپیتالیزم‬ ‫نیش���انبدات‪ .‬دیموکراس���یەتی لیبراالنەشیان‬ ‫وەک دیموکراس���یەتی دۆرزنان���ە ناودەبردو‬ ‫لەش���وێنی ئەودا دروش���می "دیموکراسیەتی‬ ‫بەرزدەک���ردەوە‬ ‫سۆسیالیس���تانە"یان‬ ‫ک���ە بەک���ردەوە سیس���تمێکی تاکحیزب���ی‬ ‫دیکتاتۆریی ب���و بەس���ەرۆکێکی کاریزمیی‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەکی تۆتالیتارییەوە‪ .‬بەردەوامیش‬ ‫لەم "دیموكراس���یەتە سۆسیالیس���تیی"ــەدا‬ ‫ته‌نه���ا یەک ڕا هه‌بو کە ڕای حیزب‌و هه‌ندێک‬ ‫لەڕۆش���نبیرو فەیلەسوفەکانی حیزب بو‪ ،‬ئەم‬ ‫ڕۆشنبیرانەش خۆیان لێبوە بەنوێنەری مێژوی‬ ‫هه‌مو مرۆڤایەتیی‪.‬‬ ‫وەک مارکس���ییەکان‪ ،‬ئیس�ل�امییەکانیش‬ ‫یەکێک���ن لەدوژمن���ە س���ەرەکییەکانی‬ ‫لیبرالی���زم ل���ەو ناوچەیەی ئێم���ەدا‪ ،‬ئەمان‬ ‫فۆبیایەک���ی گەورەیان بەرامب���ەر بەئازادییە‬ ‫تاکەکەس���ییەکان‌و ئازادیی ویژدان‌و ئازادیی‬ ‫بیرکردن���ەوەو ئازادی���ی نوس���ین‌و بیرۆکەی‬ ‫بێالیەنبونی دەوڵەت‪ ،‬هه‌یە‪ .‬ھێرش���کردنیان‬ ‫بۆس���ەر لیبرالیزم بەش���ێکە لەھێرشکردنیان‬ ‫بۆس���ەر ئەو گش���تە لێکچ���وە بێجیاوازییە‬ ‫کاریکاتۆریی���ەی ن���اوی "غ���ەرب" یاخ���ود‬ ‫خۆرئاوای لێدەنێن‪ .‬دەس���تەواژەی سەرەکیی‬ ‫الی مارکس���ییەکان "کاپیتالیزم"ە بەاڵم الی‬ ‫ئیس�ل�امیەکان "غەرب"ە‪" .‬غەرەبزەدەگیی"و‬ ‫"غ���ەزوی کولتوری���ی"و "لەدەس���تدانی‬ ‫رەسەنایەتیی" دەستەواژە سەرەکییەکانی ناو‬ ‫ئەو گوتارە ئیسالمییە کولتورالیستییەیە کە‬ ‫بەگژ لیبرالیزمدا دەچێتەوە‪ .‬الی ئیسالمییەکان‬ ‫ئیسالم سیستمێکی گشتیی‌و کامڵە پێویستی‬ ‫بەدەرەوەی خۆی نییە‪.‬‬

‫له‌‪9‬ی ئاداری ‪ ،2015‬له‌چاوپێكه‌وتنێك‬ ‫له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی "كۆری���ا تایمز" ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانی كۆریای باش���ور "چون سون‬ ‫ئۆك" ك��� ‌ه ئه‌ندام���ی گه‌وره‌ترین پارتی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی ئه‌و واڵته‌ی ‌ه هه‌ندێك بابه‌تی‬ ‫مه‌ترس���یداری ده‌رباره‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانی‬ ‫نێ���وان كۆمپانی���ای نه‌وتی نیش���تمانی‬ ‫كۆری���ا (‪)KNOC‬و وه‌زاره‌تی س���امانه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان له‌حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان وروژاندو ئاش���كرای كرد ك ‌ه‬ ‫له‌دیس���ه‌مبه‌ری س���اڵی‪ 2008‬بڕی ‪34،1‬‬ ‫ملیون دۆالر له‌الیه‌ن كۆمپانیای ناوبراوه‌و‌ه‬ ‫دراوه‌ به‌وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كانی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان‌و دواتر‬ ‫دیار نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌م لێدوان���ه‌دا‪ ،‬ل ‌ه ‪12‬‬ ‫ی ئادار حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫به‌درۆخس���تنه‌وه‌ی‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌ك���ی‬ ‫باڵوكرده‌وه‌و تیایدا ئاماژ‌ه به‌وه‌ كراو‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌و پاره‌ی ‌ه به‌ش���ێك بوه‌ له‌پابه‌ندیه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌و كۆمپانیایه‌ له‌به‌رامب���ه‌ر حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم به‌پێی گرێبه‌س���تی دابه‌شكردنی‬ ‫به‌رهه‌م ك���ه‌ له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی س���امان ‌ه‬ ‫سروشتیه‌كان هه‌یه‌تی له‌بری دۆزه‌كردن‌و‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدانی بلۆك���ی نه‌وت���ی بازیان‌و‬ ‫ئام���اژ‌ه به‌وه‌ كراوه‌ كه‌ ئ���ه‌و بڕه‌ پاره‌ی ‌ه‬ ‫به‌ش���ێك بو‌ه له‌بڕی ‪ 235،5‬ملیۆن دۆاڵر‬ ‫ك ‌ه له‌س���اڵی ‪ 2008‬له‌الی���ه‌ن كۆمپانیای‬ ‫‪ KNOC‬ه‌وه‌ دراو‌ه به‌وه‌زاره‌تی س���امان ‌ه‬ ‫سروش���تیه‌كان‌و خراوه‌ت���ه‌ س���ه‌ر ژمار‌ه‬ ‫حیس���ابی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م له‌بانكی‬ ‫‪ HSBC‬له‌له‌نده‌ن‌و به‌شێوه‌یه‌كی یاسایی‬ ‫ژمێری���اری بۆ ك���راوه‌و به‌پێ���ی رێكار‌ه‬ ‫یاساییه‌كان بۆ پێداویستیه‌كانی حكومه‌ت‬ ‫خه‌رج كراوه‌‪.‬‬ ‫دوای باڵوبون���ه‌وه‌ی ئه‌م هه‌واڵ ‌ه ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانێكی ك���وردی په‌رله‌مانی عیراق‬ ‫ئاگاداری كردمه‌وه‌ ك���ه‌ ئه‌و بانكه‌ی له‌و‬ ‫هه‌واڵ���ه‌دا باس���ی لێوه‌ ك���راو ‌ه ‪HSBC‬‬ ‫له‌الیه‌ن دادگاكان���ی به‌ریتانیاوه‌ گومانی‬ ‫لێده‌كرێت به‌شاردنه‌وه‌ی سامانی هه‌ندێك‬ ‫میرو س���ه‌ركرده‌ی سیاس���ی‌و داوای كرد‬ ‫هه‌ندێ���ك لێكۆڵینه‌و‌ه له‌وباره‌یه‌و‌ه بكه‌م‪.‬‬ ‫منیش هه‌ر به‌گه‌ڕانێكی سه‌رپێی له‌سه‌ر‬ ‫تۆڕی ئه‌نته‌رنێت ئه‌م راستیانه‌م ده‌رباره‌ی‬ ‫ئه‌و بانك ‌ه بۆ ده‌ركه‌وت ك ‌ه ئه‌مانه‌ی خوار‌ه‬ ‫ته‌نیا مشتێكه‌ له‌خه‌رواری ئه‌و گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫یاساشكێنی‌و س���زایانه‌ی ك ‌ه به‌سه‌ر ئه‌و‬

‫بانكه‌دا سه‌پێنراوه‌‪:‬‬ ‫* ل���ه‌‪12‬ی س���پته‌مبه‌ری ‪ 2014‬بانكی‬ ‫‪ HSBC‬ناچار ب���و كه‌ بڕی ‪ 550‬ملیۆن‬ ‫دۆالر قه‌ره‌بو بدات به‌"ئاژانس���ی فیدرالی‬ ‫ته‌مویلی خانوبه‌ره‌" له‌ئه‌مریكا بۆ كۆتایی‬ ‫هێنان به‌و داوا یاساییه‌ی له‌سه‌ری تۆمار‬ ‫كرابو له‌الیه‌ن ئاژانسی ناوبراوه‌و‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و سه‌رپێچیه‌ یاس���ایی‌و ده‌ستبڕینه‌ی‬ ‫بانك���ی‪ HSBC‬په‌ن���ای ب���ۆ بردب���و‬ ‫له‌مامه‌ڵه‌كردن���ی به‌بۆنده‌كان���ی قه‌رزی‬ ‫عه‌قاری كه‌ به‌پێی رای پس���پۆڕان ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌یسه‌ك ‌ه بگه‌یشتایه‌ته‌ دادگا ده‌كرا بڕی‬ ‫سزاكه‌ ده‌گه‌یشته‌ ‪ 1،6‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫* له‌دیسه‌مبه‌ری س���اڵی ‪ 2012‬بانكی‬ ‫‪ HSBC‬له‌الیه‌ن حكومه‌ت���ی ئه‌مریكاو‌ه‬ ‫به‌بڕی"‪ 1،9‬بلیۆن" ملیارێك‌و نۆسه‌د ملیۆن‬ ‫دۆالر س���زا دراو‌ه به‌تاوانی شوشتنه‌وه‌ی‬ ‫سه‌ده‌ها ملیۆن دۆالر پاره‌ی بازرگانیكردن‬ ‫به‌ماده‌ی هۆشبه‌ر بۆ ژماره‌یه‌ك كارتێلی‬ ‫مه‌كس���یكی‌و كۆڵومبی‌و هه‌ر له‌مه‌یدانی‬ ‫هه‌مان كه‌یسدا ‪ HSBC‬ناچار كراوه‌ ك ‌ه‬ ‫بڕی ‪ 665‬ملیۆن دۆالری تر سزای مه‌ده‌نی‬ ‫بدات به‌ژماره‌ی���ه‌ك ده‌زگای په‌یوه‌ندیدار‬ ‫وه‌ك نوسینگه‌ی چاودێری دراو‌و ده‌زگای‬ ‫یه‌ده‌كی فیدراڵی‌و وه‌زاره‌تی خه‌زێنه‌‪.‬‬ ‫* له‌ساڵی ‪ 2013‬دادگایه‌كی ئه‌مریكی‬ ‫له‌ش���اری ش���یكاگۆ ب���ڕی ‪ 2،46‬ملیار‬ ‫دۆالر(دو ملیارو چوارس���ه‌دو شه‌س���ت‬ ‫ملیۆن دۆالر) سزای سه‌پاند به‌سه‌ر بانكی‬ ‫‪ HSBC‬له‌س���ه‌ر ش���اردنه‌وه‌ی زانیاری‬ ‫ده‌رباره‌ی كوالیتی قه‌رزه‌كانی‌و گرتنه‌به‌ری‬ ‫رێگای نایاسایی بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی نرخی‬ ‫پش���كه‌كانی ده‌زگای ئیتنه‌رناش���یونال‬ ‫هاوس���هۆڵد ك ‌ه به‌ش���ێك ب���و له‌بانكی‬ ‫‪‌HSBC‬و له‌ئه‌نجامی ئه‌و س���اخته‌كاری‌و‬ ‫چه‌واشه‌كردنه‌ وه‌به‌رهێنه‌ران له‌پشكه‌كانی‬ ‫ئه‌و ده‌زگایه‌ توشی زیانێكی زۆر بون‪.‬‬ ‫* له‌مانگی ئۆگێستی ‪ 2014‬ژماره‌یه‌ك‬ ‫وه‌به‌رهێن له‌دادگاكانی باشوری نیویۆرك‌و‬ ‫نیوجێ���رزی‌و باش���وری كالیفۆرنیا داوای‬ ‫یاس���اییان تۆماركرد دژی بانكی ‪HSBC‬‬ ‫به‌تۆمه‌تی س���اخته‌كاری له‌نرخی زێڕوزیو‬ ‫به‌مه‌به‌ستی چنینه‌وه‌ی قازانج‪.‬‬ ‫* ل���ه‌‪18‬ی مانگی رابردو (فابریوه‌ری‬ ‫‪ )2015‬ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كان���ی واڵتی‬ ‫سویس���را دایان به‌سه‌ر نوس���ینگه‌كانی‬ ‫بانكی‪ HSBC‬له‌و واڵته‌و ده‌ستیان گرت‬ ‫به‌س���ه‌ر دۆكۆمینته‌كان���ی بانكه‌كه‌ دوای‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی هه‌واڵیان پێ���درا له‌الیه‌ن ‪ICIJ‬‬ ‫"یه‌كگرتوی نێوده‌وڵه‌ت���ی رۆژنامه‌وانانی‬ ‫لێكۆڵ���ه‌ر" ده‌رب���اره‌ی چاالكیه‌كان���ی‬ ‫بانك���ی ‪ HSBC‬له‌س���پیكردنه‌وه‌ی‬

‫ژماره‌یه‌ك واڵتی تر تاوتویی ئه‌وه‌ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ داوای یاس���ایی له‌س���ه‌ر تۆمار بكه‌ن‬ ‫ب���ۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئ���ه‌و ملیاره‌ها دۆالری‬ ‫باجه‌ كه‌ به‌هۆی كار‌ه نایاساییه‌كانی ئه‌و‬ ‫بانكه‌وه‌ له‌كیسیان چوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌و ده‌یه‌ها كه‌یسی تر ك ‌ه له‌چه‌ند‬ ‫س���اڵی راب���ردودا روبه‌ڕوی ئ���ه‌م بانك ‌ه‬ ‫كراوه‌ت���ه‌وه‌و خوێن���ه‌ر ده‌كارێ له‌رێگه‌ی‬ ‫ئه‌م لینكانه‌ی خواره‌وه‌ ئاش���نایان بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م بابه‌ت���ه‌ش هاوش���ێوه‌ی چیرۆكی‬ ‫بانكێك���ی تره‌ ك���ه‌ وه‌زاره‌تی س���امان ‌ه‬ ‫سروش���تیه‌كانی هه‌رێم مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌كات‌و پاره‌ی فرۆش���تنی نه‌وتی هه‌رێم‬ ‫ده‌چێته‌ ئ���ه‌و بانك���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش هاڵك‬ ‫بانكی توركی ‌ه ك ‌ه له‌ئێستادا كه‌یسه‌كه‌ی‬ ‫له‌دادگاكان���ی توركیا تاوت���وێ‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌تاوان���ی گه‌نده‌ڵی‌و له‌كاتی پش���كنینی‬ ‫ماڵی سوله‌یمان ئه‌رسه‌النی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫پێشوی ئه‌و بانكه‌‪ ،‬بڕی ‪ 4،5‬ملیۆن دۆالر‬ ‫له‌كارتۆنی پێاڵودا له‌ژوری نوس���تنه‌كه‌ی‬ ‫دۆزرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫پرس���یاری گرنگ لێ���ره‌دا ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ده‌بێ كار‌ه داراییه‌كانی وه‌زاره‌تی سامان ‌ه‬ ‫سروشتیه‌كان له‌گه‌ڵ ئه‌م دو بانكه‌ به‌دناو‌ه‬ ‫بێ���ت له‌كاتێكدا له‌ب���ازاڕی بانك‌و دراوی‬ ‫جێهانیدا هه‌زاره‌ها بانكی تر هه‌ن خاوه‌نی‬ ‫ناو‌و متمانه‌یه‌كی گه‌وره‌ن‪ .‬ئایا ئه‌مه‌ هه‌ر‬ ‫پ���اره‌ی نایاس���ایی‌و مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ رێكه‌وته‌‪ ،‬یا عه‌شقی ته‌یری گوله‌ بۆ داری‬ ‫بازرگانان���ی چ���ه‌ك‌و پ���اره‌ی بازرگانی زه‌قنه‌بوت‌و وه‌زاره‌تی ناوبراو مه‌به‌ستێكی‬ ‫نایاس���ایی ئه‌ڵماس‌و تاوانی تر‪ .‬شایانی شاراوه‌ی هه‌ی ‌ه له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌ گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫باس���ه‌ زانیاریه‌كان پشتیان به‌ستوه‌ به‌و بانكانه‌؟؟؟!!! ئه‌مه‌ ته‌نها پرسیارێك ‌ه بۆ‬ ‫داتایانه‌ی كه‌ كارمه‌ندی پێش���وی بانكی زاخاوی مێشك‪.‬‬ ‫ناوبراو"هێرڤ فاڵشه‌ینی" دزه‌ی پێكردبو‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌كان ‪:‬‬ ‫له‌ناویاندا لیس���تی ‪ 106،000‬ناوی تێدابو‬ ‫‪1http://dealbook.nytimes.‬‬ ‫كه‌ لقی سویس���رای ئ���ه‌و بانكه‌ یارمه‌تی‬ ‫ده‌دان بۆ ش���اردنه‌وه‌ی س���امانه‌كانیان‌و ‪com/2014/09/12/hsbc-to-pay-550‬‬ ‫خۆدزین���ه‌و ‌ه له‌باجدان له‌واڵتانی خۆیان‪-million-to-end-mortgage-related- .‬‬ ‫هه‌ندێك له‌و ناوانه‌ تاوانكاری به‌ناوبانگ‌و ‪suit/?_r=0‬‬ ‫‪2 h t t p : / / w w w. r e u t e r s . c o m /‬‬ ‫بازرگان���ی چه‌ك‌و ماده‌ هۆش���به‌ره‌كان‌و‬ ‫كه‌س���ایه‌تی هونه‌ری‌و وه‌رزشی ناودارن‌و ‪article/2012/12/11/us-hsbc-probe-‬‬ ‫هه‌ندێكیان ئه‌ندامانی خێزانی میرو ش���او ‪idUSBRE8BA05M20121211‬‬ ‫‪3http://www.scmp.com/‬‬ ‫سه‌ركرده‌كانی جیهانن‪.‬‬ ‫* له‌ئێس���تادا حكومه‌تی نوێی تونس ‪b u s i n e s s / b a n k i n g - f i n a n c e /‬‬ ‫داوای له‌داواكاری گشتی سویسرا كردو ‌ه ‪article/1334931/us-court-fines-hs-‬‬ ‫كه‌ پرسی ئه‌و پارانه‌ی سه‌رۆكی پێشوی ‪bc-us246-billion-over-household‬‬ ‫‪4http://www.bloomberg.com/‬‬ ‫تونس زه‌ی���ن ئه‌لعابدین بن عه‌لی به‌ناوی‬ ‫ئه‌ندامانی خیزان‌و خێڵه‌كه‌ی خۆیه‌وه‌ ل ‌ه ‪news/articles/2015-03-19/tunisia-‬‬ ‫‪ HSBC‬حه‌ش���اری داوه‌ بكات به‌به‌شێك ‪asks-to-join-hsbc-swiss-case-to-‬‬ ‫‪recover-ben-ali-funds‬‬ ‫له‌لێكۆڵینه‌وه‌كانی له‌گه‌ڵ بانكی ناوبراو‪.‬‬ ‫‪5http://www.theguardian.com/‬‬ ‫* له‌ئێس���تادا ‪ HSBC‬له‌واڵتان���ی‬ ‫بریتانیاو ئیسپانیاو ڤه‌نزویالو ئه‌رجه‌نتین‌و ‪news/live/2015/feb/09/hsbc-files-‬‬ ‫به‌لجیكاو فه‌ره‌نسا داوای یاسایی له‌سه‌ره‌‌و ‪global-reaction‬‬

‫پرسیاری گرنگ لێره‌دا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆ ده‌بێ كار‌ه‬ ‫داراییه‌كانی وه‌زاره‌تی‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م دو بانك ‌ه‬ ‫به‌دناوه‌ بێت له‌كاتێكدا‬ ‫له‌بازاڕی بانك‌و دراوی‬ ‫جێهانیدا هه‌زاره‌ها بانكی‬ ‫تر هه‌ن خاوه‌نی ناو‌و‬ ‫متمانه‌یه‌كی گه‌وره‌ن‬

‫پیرۆزی سه‌ركرده‌و نه‌بونی‌ پیاو له‌هه‌رێمی كوردستان!‬

‫زانا تۆفیق‬ ‫كاتێ���ك له‌واڵتێكدا ب���اس له‌پیرۆزی‬ ‫كه‌س���ێك ی���ان س���ه‌رۆكێك ك���را‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بزانه‌ ئه‌و واڵته‌ ش���تێكی‌ تیانیه‌ به‌ناوی‌‬ ‫دیموكراس���ی‪ ،‬ش���تێكی‌ تیانیه‌ به‌ناوی‌‬ ‫گۆش���ه‌نیگایه‌كی‌ ته‌سك‌وتروسكیش بۆ‬ ‫داهاتویه‌كی‌ گه‌ش‪.‬‬ ‫له‌واڵتێك���دا ك���ه‌ ب���اس له‌پی���رۆزی‬ ‫س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌ سیاس���ی ك���راو هیچ‬ ‫كاردانه‌وه‌ی���ه‌ك نه‌ب���و له‌الیه‌نه‌كان���ی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن یان بیرمه‌ندانی ئه‌و واڵته‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌و هه‌ڵوێسته‌‪ ،‬ئه‌وه‌ بزانه‌ كه‌‬ ‫ته‌واوی هاواڵتیانی‌ ئه‌و هه‌رێمه‌ مه‌حكومن‬ ‫به‌دیلبون‪ ،‬به‌كۆیله‌بون‌و به‌خه‌فه‌ بون‪.‬‬ ‫له‌واڵتێكدا كه‌ باس له‌"قائیدی زه‌روره‌"‬ ‫یان" سه‌ركرده‌ی ڕۆژی ته‌نگانه‌"كرا ئه‌وه‌‬ ‫بزانه‌ له‌و واڵته‌ سیسته‌مێكی‌ حوكمڕانی‌‬ ‫نی���ه‌و هه‌م���و ش���تێك بچوككراوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌جه‌سته‌ی سه‌رۆكێكدا‪.‬‬ ‫قبوڵكردنی خه‌ساندن له‌وكاته‌ ده‌ست‬ ‫پێناكات كه‌ ده‌س���ت ده‌خه‌ن���ه‌ بینت‌و‬ ‫ده‌یانه‌وێت بتخنكێنن یان بتخه‌س���ێنن‌و‬ ‫هیچ هه‌ڵویس���تێكت نابێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و‬ ‫كات���ه‌ ده‌تخنكێن���ن یان ده‌تخه‌س���ێنن‬ ‫كه‌ به‌ئاش���كرا پێتده‌ڵێن ئێمه‌ دێین تۆ‬ ‫ده‌خنكێنین یان ده‌خه‌س���ێنین به‌اڵم تۆ‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ك ده‌كه‌یت‌و‬ ‫ده‌ڵێیت" نا باوه‌ڕناكه‌م شتی‌ وا بكه‌ن"‪.‬‬

‫پیرۆزكردنی سه‌ركرده‌یه‌ك جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌ترس���یه‌كی گه‌وره‌یه‌ له‌س���ه‌ر ته‌واوی‬ ‫پرۆسه‌ی دیموكراسی كه‌ هێشتا له‌پیتی‌‬ ‫"دال"ه‌كه‌ی نه‌گه‌یشتون‪ ،‬له‌هه‌مان كاتدا‬ ‫مه‌ترس���یه‌كی گه‌وره‌یه‌ له‌سه‌ر كاریزمای‬ ‫خ���ودی س���ه‌ركرده‌كه‌و ده‌یخات���ه‌ ژێر‬ ‫مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتێك سه‌ركرده‌یه‌ك پیرۆز ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ئیتر نه‌یارانی‌ بۆ تێكشاندنی ئه‌و پیرۆزیه‌‬ ‫هه‌رچی له‌ده‌س���تیان بێت ده‌یكه‌ن‪ ،‬ئیتر‬ ‫س���ڵه‌مینه‌وه‌و ترس ی���ان پێچه‌وانه‌كه‌ی‬ ‫ده‌بێته‌ پێوه‌ر بۆ دروست بونی‌ قاره‌مان‬ ‫یان ڕۆشنبیر یان پاڵه‌وان له‌سه‌ر حسابی‬ ‫تێكشاندنی‌ پیرۆزی سه‌ركرده‌‪.‬‬ ‫خودی س���ه‌ركرده‌ یه‌كه‌م قوربانی ئه‌م‬ ‫تاوانه‌ گه‌وره‌یه‌یه‌‪ ،‬كاتێك مرۆڤێكی‌ وه‌ك‬ ‫خۆمان ده‌خه‌ینه‌ س���ه‌رو هه‌مو ڕه‌خنه‌و‬ ‫یاساو ده‌ستورو ڕێس���ایه‌كه‌وه‌‌و پیرۆزی‬ ‫ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫سه‌ركرده‌ له‌و كاته‌نه‌ی پیرۆز ده‌كرێت‬ ‫ئی���دی وه‌ك ئه‌و په‌ڕۆ س���وره‌ی لێدێت‬ ‫كه‌ له‌گۆڕه‌پانی‌ س���ێركدا گا ش���اخداره‌‬ ‫توڕه‌كانی پێ توڕه‌ ده‌كرێت‪ .‬هه‌ركاتێك‬ ‫نه‌ی���اران ویس���تیان گروهی س���ه‌ركرده‌‬ ‫توڕه‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌بچوكترین تانه‌وته‌ش���ه‌ر‪،‬‬ ‫به‌بادان���ی پ���ه‌ڕۆ س���وره‌كه‌ الیه‌نگرانی‬ ‫س���ه‌ركرده‌ هه‌ڵده‌چێنن‌و فكرو هۆشیان‬ ‫له‌ال ناهێڵن‪.‬‬ ‫زۆرج���ار له‌پش���ت ئه‌و په‌ڕۆ س���وره‌‬ ‫خه‌نجه‌رێك یان ش���یرێكی‌ بڕنده‌ حه‌شار بگره‌ ش���كاندنی پیرۆزی په‌یكه‌ره‌كانیان‬ ‫ده‌درێ���ت‌و توڕه‌بون���ی گای ت���وڕه‌و الگرنگتر بو له‌خودی ژیانی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه ه���ه‌ر گروپ‌و ده‌س���ته‌یه‌ك گه‌ر‬ ‫هێرشكردنه‌ س���ه‌ر په‌ڕۆی سور ده‌بێته‌‬ ‫سه‌ركرده‌كه‌ش���ی الپیرۆز بو پێویس���ت‬ ‫كۆتایی ژیانی‌‪.‬‬ ‫پیرۆزكردنی سه‌ددام‌و قه‌زافی‌و موباره‌ك ناكات به‌ڕۆژی ئاش���كرا به‌خه‌ڵك بڵێت‬ ‫یه‌كه‌م هۆ بو ب���ۆ له‌ناوچونیان‪ .‬كاتێك سه‌ركرده‌كه‌م الپیرۆزه‌‪ .‬چونكه‌ هه‌مومان‬ ‫نه‌یاره‌كانیان ڕژانه‌ س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كان ده‌زانی���ن پیرۆزی ده‌بێ���ت مه‌منوع بێت‬ ‫ش���كاندنی په‌یكه‌رو وێنه‌كانیان له‌گه‌ڵ له‌ره‌خن���ه‌و سه‌رزه‌نش���تكردن‌و دانانی‬ ‫له‌ده‌ستدانی ژیانی خۆیان ال یه‌كسان بو‪ ،‬هه‌رچ���ی قه‌ده‌غه‌ش��� ‌ه ڕێخۆش���كردن‌و‬

‫ده‌بێت "سه‌ركرده‌" ئه‌و‌ه‬ ‫بزانێت كه‌ پیرۆزكردن‬ ‫خاڵێكی‌ الوازه‌ به‌ده‌ست ‌ی‬ ‫نه‌یاره‌كانی‌و ڕینیشانده‌ر‌ه‬ ‫بۆ دروستبونی‌ قاره‌مان‌و‬ ‫پاڵه‌وان له‌سه‌ر حسابی‬ ‫ژێرپێخستنی‌ هه‌رچی‬ ‫شتێكه‌ ك ‌ه بۆ ناوی سوێند‬ ‫ده‌گاته‌وه‌ به‌سه‌ركرده‬

‫مه‌رغوبكردنی له‌ژێر پێنانێتی‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ پێ���ش هه‌م���و ك���ه‌س ده‌بێت‬ ‫"س���ه‌ركرده‌" خۆی ب���ه‌وه‌ ڕازی نه‌بێت‬ ‫ك���ه‌ بكه‌وێته‌ ژێ���ر نه‌ش���ته‌ری حه‌زی‬ ‫نه‌یاره‌كان���ی ب���ۆ تێكش���اندنی‌و خۆی‬ ‫ن���ه‌كات به‌په‌ڕۆیه‌كی س���ور به‌ده‌س���ت‬ ‫نه‌یاره‌كانیه‌وه‌ بۆ توڕه‌كردنی گا شاخداره‌‬ ‫توڕه‌كانی"الیه‌نگری"‪.‬‬ ‫ده‌بێت "س���ه‌ركرده‌" ئه‌وه‌ بزانێت كه‌‬ ‫پیرۆزك���ردن خاڵێكی‌ الوازه‌ به‌ده‌س���تی‌‬ ‫نه‌یاره‌كانی‌و ڕینیشانده‌ره‌ بۆ دروستبونی‌‬ ‫قاره‌م���ان‌و پاڵه‌وان له‌س���ه‌ر حس���ابی‬ ‫ژێرپێخستنی‌ هه‌رچی شتێكه‌ كه‌ بۆ ناوی‬ ‫سوێند ده‌گاته‌وه‌ به‌سه‌ركرده‌‪.‬‬ ‫ده‌بێ���ت س���ه‌ركرده‌ خ���ۆی ئ���ه‌م‬ ‫س���وكایه‌تیه‌ی الیه‌نگره‌ ماستاوچیه‌كان‬ ‫قب���وڵ نه‌كات ك���ه‌ مه‌به‌س���تیان زیاتر‬ ‫هه‌ڵڵوشین‌و قۆس���تنه‌و‌هی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫تایبه‌ته‌ له‌پش���ت پیرۆزكردن���ه‌وه‌ نه‌ك‬ ‫خۆشه‌ویستی‌ خودی سه‌ركرده‌‪.‬‬ ‫ئه‌گینا كه‌سێك ماس���تاوچی نه‌بێت‌و‬ ‫شوێن به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی‌ نه‌كه‌وتبێت‬ ‫سه‌ركرده‌ی خۆی ناكاته‌ بنێشته‌ خۆشه‌ی‬ ‫ده‌می نه‌یارانی‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ س���ه‌ركرده‌ ده‌بێت ل���ه‌وه‌ زاناتر‬ ‫بێ���ت ك���ه‌ ماس���تاوی وتاربێ���ژه‌كان‌و‬ ‫هه‌لپه‌رسته‌كانی چوارده‌وری كۆشكه‌كه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆشه‌ویس���تیه‌كی ڕاسته‌قینه‌ بۆ‬ ‫خودی خۆی تێكه‌ڵ بكات‪.‬‬ ‫سه‌ركرده‌ ده‌بێت له‌وه‌ ژیرتر بێت كه‌ وا‬ ‫بزانێت كارزیما پێویستی‌ به‌ماستاوچی‌و‬ ‫هه‌لپه‌رسته‌كانی چوارده‌وره‌ بۆ پاراستنی‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ه���ه‌ركات نه‌یارانی���ش دانیان نا‬ ‫به‌وه‌ی‌ س���ه‌ركرده‌ كاریزمای هه‌یه‌ ئه‌وا‬ ‫ئه‌وكاته‌ به‌ڕاستی‌ ده‌توانێت باوه‌ڕی به‌وه‌‬ ‫هه‌بێت كه‌ كاریزمای هه‌یه‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بەتەمایە کێ چەواشە بکا‪...‬‬ ‫بەغدا یان خەڵکی کوردستان؟‬ ‫مەحمود رەزا ئەمین‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق‬ ‫لەدەمەدەمی کۆتایی س���اڵی رابردودا‬ ‫سەرۆکی حوکمەتی هەرێمی کوردستان‌و‬ ‫وەزی���ری نەوت���ی عی���راق لەهەولێ���ر‬ ‫رێکەوتنێکی جەنتڵمانیی‌ زارەکییان کرد‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئ���ەو رێکەوتن���ە‪ ،‬هەردوال‬ ‫سازان لەسەر‪:‬‬ ‫‪ .1‬ناردن���ی‪ 300.000‬بەرمی���ل‪ /‬رۆژ‬ ‫لەنەوتی کەرک���وک بەبۆریەکانی هەرێمی‬ ‫کوردستانا بۆ بەندەری جەیهانی تورکی‪.‬‬ ‫‪ .2‬ناردن���ی‪ 250.000‬بەرمی���ل‪ /‬رۆژ‬ ‫لەنەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بەندەری‬ ‫جەیهانی تورکی‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئ���ەو ‪ 550.000‬بەرمیل‪ /‬رۆژ‪ ،‬بدرێ‬ ‫بەکۆمپانیای س���ۆمۆ بیفرۆشێ‌و پارەکەی‬ ‫راس���تەوخۆ بچێ بۆ خەزێنەی حوکمەتی‬ ‫ئیتیحادی‪.‬‬ ‫‪ .4‬رێکەوتنەکە لە‪ 2015/1/1‬وە بچێتە‬ ‫واری جێبەجێکردنەوە‪.‬‬ ‫حوکمەتی هەرێم لە‪2015/1/18 -/1/1‬‬ ‫رۆژانە تێک���ڕا‪ 395.000‬بەرمیلی نارد بۆ‬ ‫بۆ بەندەری جەیهان‪ .‬بەاڵم لەو ماوەیەدا‬ ‫رۆژانە تێکڕا‪ 150.000‬بەرمیل نەوتی خاوی‬ ‫دابو بەکۆمپانیای سۆمۆ‪.‬‬ ‫کە حوکمەتی ئیتیحادی داوای زیاتری‬ ‫لێکردن‪ ،‬س���ەرۆکی حوکم���ەت‌و وەزیری‬ ‫س���امانە سروش���تییەکان وتیان"خەلەلی‬ ‫فەن���ی!" مان هەیە ناتوانی���ن لەوە زیاتر‬ ‫بنێرین‪.‬‬ ‫ئ���ەوە ب���و ل���ە‪18‬ی مانگ���ی کانونی‬ ‫دوەم���دا حوکمەتی ئیتیح���ادی لێیکردن‬ ‫بەهەڵاڵ‪ .‬وتی‪ ،‬حوکمەتی هەرێم پابەندی‬ ‫رێکەوتنەکە نابێ‪ ،‬بۆیە ئێمەیش ئازادین‬ ‫ئیلتیزام بەبەشەکەی خۆمانەوە نەکەین‪.‬‬ ‫ئەم دەربڕین���ەی حوکمەت���ی ئیتیحادی‬ ‫تێک���ڕای رۆژان���ە‪ ،‬ئەوەی ل���ە‪-01-01‬‬ ‫دواتر چوە ن���او قانونی موازەنەی ‪2015‬و‬ ‫‪2015‬وە هەتا‪ 2015-03-31‬لەئەمبارەکانی‬ ‫لە (الماده‌ ‪ -10‬رابعا) دا جێگەی گرت‪.‬‬ ‫گرنگ���ە لێرەدا ئاماژە بۆ ئەوە بکەم کە هەرێمەوە ناردراوە بۆ ئەمبارەکانی سۆمۆ‬ ‫وەزارەتی نەوتی عێراق رۆژانە‪ 6‬راپۆرتی لەبەندەری جەیهان‪ ،‬بریتی بوە لە‪245.000‬‬ ‫لەبەندەری جەیه���ان‌و کۆمپانیای نەوتی بەرمیل نەوتی خاو‪.‬‬ ‫تێک���ڕای رۆژان���ە‪ ،‬ئەوەی ل���ە‪-01-01‬‬ ‫باشورو کۆمپانیای نەوتی باکور پێدەگا‪.‬‬ ‫هەریەکە لەو سێ الیەنە دانی بەیانی یەکی ‪2015‬وە هەتا ‪ 2015-03-17‬لەئەمبارەکانی‬ ‫راپۆرتێک‌و دانی ئێوارە یەکی راپۆرتێکی هەرێمەوە ناردراوە بۆ ئەمبارەکانی سۆمۆ‬ ‫لەبەندەری جەیهان بریتی بوە لە‪224.000‬‬ ‫کە دەنێرن بۆ وەزارەتی نەوتی بەغدا‪.‬‬ ‫ئ���ەو‪ 6‬راپۆرتە رۆژانە س���ەدان کەس بەرمیل نەوتی خاو‪.‬‬ ‫تێک���ڕای رۆژان���ە‪ ،‬ئەوەی ل���ە‪-03-01‬‬ ‫لەبەرپرس���ە ب���ااڵکان‌و فەرمانبەران���ی‬ ‫دیوانی‪ :‬س���ەرەک وەزیر‪ ،‬وەزیری نەوت‪2015 ،‬وە هەتا‪ 2015-03-31‬لەئەمبارەکانی‬ ‫بریکارەکان���ی وەزی���ری ن���ەوت (جاران هەرێم���ەوە ن���اردراوە ب���ۆ ئەمبارەکانی‬ ‫‪ 2‬ب���ون‪ ،‬ل���ە‪2015/4/1‬وە ب���ون بە ‪ ،)4‬س���ۆمۆ لەبەندەری جەیه���ان‪ ،‬بریتی بوە‬ ‫دائی���رەی تەکنیکیی وەزارەت���ی نەوت‪ ،‬لە‪279.000‬بەرمیل نەوتی خاو‪.‬‬ ‫سەرۆکی لیژنەی نەوت‌و وزەی ئەنجومەنی‬ ‫شیکردنەوەی ژمارەکان‪:‬‬ ‫نوێنەرانی عیراق‪ ،‬پش���کنەری گش���تی‪،‬‬ ‫‪ .1‬لەماوەی نێوان‪ 2015-03-17‬هەتا‪-31‬‬ ‫بەڕێوەب���ەرە گش���تییەکان‪ ،‬جێگران���ی ‪ 2015-03‬هەرێم توانیویەتی تێکڕا رۆژانە‬ ‫بەڕێوەبەرە گشتییەکان‪ ،‬بەشی زانیاری‌و توانای تەسلیمکردنی نەوتی خاو بەسۆمۆ‪،‬‬ ‫گشت کۆمپانیاکانی نەوت لەسەرتاسەری بەبڕی‪ 21.000‬بەرمیل بەرێتە سەرێ‪.‬‬ ‫عی���راق زانیاری‌یەکانی ناوی���ان دەبینن‌و‬ ‫‪ .2‬ئەگ���ەر بڕی نەوتی تەس���لیم کراو‬ ‫لەس���ەر کاغ���ەز دەچنە بەردەس���تیان‪ .‬بەس���ۆمۆ‪ ،‬بەو وەتیرەی���ەی نێوان ‪-17‬‬ ‫کەواتە‪ ،‬بیانوی "خەلەلی فەنی!" ناتوانێ ‪‌03‬و ‪ 03-31‬زی���اد بکا‪ ،‬ئ���ەوا لە نیوەی‬ ‫کاربەدەسانی بەغدا بخەڵەتێنێ‪.‬‬ ‫کۆتایی مانگی‪12‬دا ئینجا هەرێم دەتوانێ‬ ‫کاربەدەسانی نەوتی هەرێم بەهاشوهوش‌و رۆژانە‪ 623.000‬بەرمیل نەوت تەس���لیمی‬ ‫زانیاری ناڕاس���ت‪ ،‬تائێس���تا توانیویانە سۆمۆ بکا‪ .‬لەکاتێکدا وەزیر بەڵێنی داوە‬ ‫گەلەکەی خۆم���ان‪ ،‬تەنانەت وەزیرەکان‌و ل���ە‪ 2015-07-01‬وە هەتا کۆتایی س���اڵ‪،‬‬ ‫پارلەمانتارەکانی کوردستانیش لەخشتە رۆژانە ‪ 625.000‬بەرمیل تەسلیمی سۆمۆ‬ ‫بەرن‪ ،‬بەاڵم هەرگیز ناتوانن کاربەدەسانی بکا‪.‬‬ ‫بەغ���دا بخەڵەتێنن‪ .‬چونک���ە رۆژانە لەو‬ ‫لەحاڵەتی وادا‪ ،‬هەرێم لەکۆتایی ساڵدا‬ ‫‪ 3‬الیەن���ە گرنگەوە وردودرش���تی نەوتی دەیان ملی���ۆن بەرمیل نەوت���ی داواکراو بەگوێرەی خش���تەکەی خ���ۆی‪ ،‬لەماوەی‬ ‫نێوان‪2015-01-01‬ب���ۆ ‪2015-03-31‬ب���ڕی‬ ‫خ���او‌و پێکهاتەکانی دەچنە بەردەس���تی قەرزاری بەغدا دەبێ‪.‬‬ ‫شارەزایانی بواری نەوت‌و ئابوری‪.‬‬ ‫‪ .3‬بەگوێرەی رێکەوتنە جەنتڵمانیەکەی (‪ )30.025.000‬بەرمی���ل نەوت���ی خاوی‬ ‫دوای ئەو هەڵاڵیە‪ ،‬ئاش���تی هەورامی‪ ،‬نێوان سەرۆکی حوکمەتی هەرێم‌و وەزیری بدایە بەس���ۆمۆ‪ .‬بەاڵم ئەو لەو ماوەیەدا‬ ‫خشتەی ساڵێکی تەواوی نارد بۆ بەغداو نەوتی عی���راق بوایە‪ ،‬کە دوایی لەقانونی تەنیا (‪ )21.805.000‬بەرمیلی داوەتێ‪.‬‬ ‫بەڵێنیدا جێبەجێی بکا‪.‬‬ ‫موازەن���ەی س���اڵی‪2015‬ی حوکمەت���ی کەوات���ە تا کۆتایی مانگی ئ���ازار‪ ،‬هەرێم‬ ‫نەوت���ی کەرک���وک‪ ،‬بێجگ���ە لەنەوتی ئیتیحادی���دا بوە(الم���اده‌ ‪ -1‬اوال‪ -‬ب)‪ )8.220.000( ،‬بەرمی���ل نەوت���ی بەغدا‬ ‫کێڵگەکانی بای حەس���ەن‌و ئاڤانا‪ ،‬لە‪ -01‬دەب���و وەزارەتەک���ەی ئاش���تی هەورامی قەرزار بوە‪.‬‬ ‫‪ .6‬ئەگەر وەزارەتەکەی کاک ئاش���تی‬ ‫‪ 2015-01‬وە هەت���ا‪ 2015-03-31‬تێکڕای ل���ە‪2015-01-01‬وە هەت���ا‪2015-03-31‬‬ ‫رۆژان���ە‪ ،‬ک���ە بەبۆر‌یی نەوت���ی هەرێمدا (‪ )48.950.000‬بەرمی���ل نەوتی خاوی لە‪2015-04-01‬وە هەتا کۆتایی ساڵ بتوانێ‬ ‫گەیش���تۆتە بەن���دەری جەیهانی تورکی‪ ،‬بدایە بەکۆمپانیای سۆمۆ‪ .‬بەاڵم وەزارەتی بەڵێنەکەی خۆی بەرێتە سەرو بەگوێرەی‬ ‫بریتی ب���وە ل���ە‪ 125.000‬بەرمیل نەوتی ناوبراو لەو ماوەیەدا تەنیا (‪ )21.805.000‬خش���تەکەی س���ەرەوە بڕی دیاریکراوی‬ ‫خاو‪.‬‬ ‫رۆژانەی نەوتی خاو تەسلیمی سۆمۆ بکا‪،‬‬ ‫بەرمیل نەوتی خاوی داوەتێ‪.‬‬ ‫تێکڕای نەوتی هەرێم‌و کەرکوک‪ ،‬ئەوەی‬ ‫‪ .4‬ئەگ���ەر ل���ە‪ 2015-01-01‬هەتا ‪ -22‬ئەوا ناتوان���ێ بەڵێنەکەی داوێتی‪ ،‬بیباتە‬ ‫بەبۆریی نەوتی هەرێمدا رۆژانە گەیشتۆتە ‪ 2015-01‬بەنەب���و دابنێی���ن‌و تەنیا ئەوە سەر‪ .‬مەگەر لە‪ 2015-09-20‬وە هەتا ‪-31‬‬ ‫ئەمبارەکان���ی هەرێم لەبەندەری جەیهانی حس���اب کەی���ن ک���ە ئاش���تی هەورامی ‪ 2015-12‬رۆژان���ە ‪ 700.000‬بەرمیل نەوت‬ ‫تورک���ی‪ ،‬ل���ە‪2015-01-01‬وە هەتا‪ -03-31‬لەخشتەکەی خۆیدا بەڵێنی داوە بەبەغدا تەس���لیمی سۆمۆ بکا‪ .‬ئەمەیش زۆر دورە‬ ‫‪ 2015‬بریت���ی ب���وە ل���ە‪ 401.000‬بەرمیل جێبە‌جێ���ی بکا‪ ،‬ئ���ەوا دەب���و لەماوەی لە(تصور)و توانای وەزارەته‌کەی‪.‬‬ ‫پرسیارەکان‪:‬‬ ‫نەوتی خاو‪.‬‬ ‫نێوان‪2015-01-23‬هەت���ا‪2015-03-31‬‬ ‫‪ .1‬ئەگەر سەرۆکی حکومەت‌و وەزیری‬ ‫ژمارەی رۆژانەی نەوتی کەرکوک بێجگە وەزارەتەک���ەی(‪ )24.525.000‬بەرمی���ل‬ ‫لەنەوتی کێڵگەکانی بای حەسەن‌و ئاڤانا‪ ،‬نەوت���ی خ���اوی بدایە بەس���ۆمۆ‪ .‬کەچی نەوتەک���ەی دەیانزانی ناتوانن ئەو بەڵێنە‬ ‫جێبەجێ بکەن‪ ،‬بۆ چونە ژێر باری؟‬ ‫لەژمارەی رۆژان���ەی ئەمبارەکانی نەوتی (‪ )21.805.000‬بەرمیلی داوەتێ‪.‬‬ ‫‪ .2‬بۆچ���ی ئەوکات���ە نەیان���وت‪ ،‬ئەوە‬ ‫هەرێ���م لەبەندەری جەیه���ان دەربکەین‪،‬‬ ‫‪ .5‬ئەگ���ەر لەبات���ی‪ 550.000‬بەرمیل‪/‬‬ ‫دەمێنێت���ەوە‪ 276.000‬بەرمی���ل نەوتی رۆژ‪ ،‬ئ���ەو‪22‬رۆژەی هەوەڵ���ی س���اڵیش لەتوان���ای ئێم���ەدا نیەو لەس���ەر بڕێکی‬ ‫خ���او‪ ،‬کە هی کێڵگەکانی هەرێم‌و هەر دو بە‪250.000‬بەرمیل‪ /‬رۆژ حس���اب بکەین‪ ،‬کەمت���ری رۆژان���ە لەگ���ەڵ بەغ���دا رێک‬ ‫ئ���ەوا دەبو وەزارەتەکەی کاک ئاش���تی‪ ،‬نەکەوتن؟‬ ‫کێڵگەی بای حەسەن‌و ئاڤانان‪.‬‬

‫کاربەدەسانی نەوتی‬ ‫هەرێم بەهاشوهوش‌و‬ ‫زانیاری ناڕاست‬ ‫تائێستا توانیویانە‬ ‫گەلەکەی خۆمان‬ ‫تەنانەت وەزیرەکان‌و‬ ‫پارلەمانتارەکانی‬ ‫کوردستانیش لەخشتە‬ ‫بەرن‪ ،‬بەاڵم هەرگیز‬ ‫ناتوانن کاربەدەسانی‬ ‫بەغدا بخەڵەتێنن‬

‫‪ .3‬ئەگەر تەنیا بۆ بەس���ەربردنی کات‬ ‫بەڵێنیان دابێ‪ ،‬دو جار هەڵەیان کردوە‪.‬‬ ‫جارێ���ک‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەمانە بەحس���اب‬ ‫نوێنەرایەتی کورد دەکەن‪ ،‬ئەم رەفتارەش‬ ‫هەم���و کوردی پێ عەیب���دار دەبێ‌و پێی‬ ‫دەب���ێ بەبەڵێنش���کێن‪ .‬جارێکی کەیش‪،‬‬ ‫لەبەرئ���ەوەی پردی متمان���ە بەیەکجاری‬ ‫لەنێوان کوردو بەغدا دەڕوخێنێ‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئەگ���ەر توان���ای هەرێم ب���ۆ ناردنە‬ ‫دەره‌وەی نەوت لەوە زیاترە کە هەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫بەهەمو توانا ن���ەوت نانێرن‌و بەڵێنەکەی‬ ‫بەبەغدایان داوە نایبەنە سەر؟‬ ‫‪ .5‬ئەگەر ئەو توانایەیان نیە‪ ،‬ئەی بۆچی‬ ‫دەمی وەزیری س���امانە سروش���تییه‌کان‬ ‫داناخ���ەن‪ ،‬تا ئەو هەمو ژمارە ناڕاس���تە‬ ‫لەبارەی تواناکانی هەرێمەوە نەدا بەمیدیاو‬ ‫ئەوەندەی کە بەغدا لەهەرێم پڕ نەکا؟‬ ‫‪ .6‬ئەگ���ەر نەوتەک���ە زۆرو پارەک���ەی‬ ‫زۆرترە‪ ،‬ئەی بۆ موچ���ەی موچەخۆرانی‬ ‫کوردس���تان‌و هەقی کۆمپانیاکانی نەوت‬ ‫لەکوردستان نادەن؟‬ ‫‪ .7‬ئەگ���ەر نەوتەکە ک���ەم‌و پارەکەی‬ ‫کەمترو راس���ت دەکەن بەشی موچەیش‬ ‫ناکا‪ ،‬ئ���ەی بۆ لەکەلی ش���ەیتان نایەنە‬ ‫خوارێ‌و ئەوەی دەینێرن بۆ ئەمبارەکانی‬ ‫هەرێم لەجەیهان‪ ،‬تەسلیمی سۆمۆی ناکەن‬ ‫تابەغدایش بەمەزبوت���ی‌و لەکاتی خۆیدا‬ ‫بەش���ە بودجەی هەرێ���م بنێرێ‌و خەڵکی‬ ‫کوردس���تان‌و بازاڕەکانی ل���ەم میحنەتە‬ ‫رزگاریان بێ کە ئێوە بۆتان خوڵقاندون؟‬ ‫‪ .8‬ئەگەر ن���ە ئەمیانەو ن���ە ئەویان‪،‬‬ ‫ئیت���ر بۆچ���ی دان بەهەڵەی سیاس���ەتی‬ ‫نەوتی خۆتانا نانێن‌و تەس���لیمی ئەوانەی‬ ‫ناکەن کە دەتوانن لەئێوە باشتر ئیدارەی‬ ‫بدەن؟‬ ‫‪ .9‬ئەگ���ەر نەوت ناتوان���ێ واڵتمان بۆ‬ ‫خۆش‌و ئ���اوەدان بکا‪ ،‬ب���ۆ بهێڵین ئێوە‬ ‫واڵتی پێ کاول‌و وێران بکەن؟‬ ‫‪ .10‬ئەگەر نەوت رەحمەتە یا لەعنەت‪،‬‬ ‫با بەیەکس���انی ب���ۆ هەموم���ان بێ‪ .‬بۆ‬ ‫هەم���و رەحمەتەک���ەی بۆ ئێ���وەو هەمو‬ ‫لەعنەتەکەش���ی بۆ خەڵکی رەش���وڕوتی‬ ‫کوردس���تان بێ‌و ئێوەیش لەپاش���اکانی‬ ‫سەدەکانی ناوەڕاست خۆشتر بژین؟‬ ‫تۆزێک ویژدان‪!....‬‬ ‫بڕێ زانیاری ناڕاستی ئاشتی هەورامی‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئاش���تی هەورامی لەوتاری خۆیدا‪،‬‬ ‫لەلوتکەی ئیکۆنۆمیست بۆ وزەی ئەوروپا‪،‬‬ ‫کە ل���ە‪ 2013-10-31‬لەتورکیا بەس���ترا‪،‬‬ ‫وتی‪" :‬توانس���تی بەرهەمهێنان لەئێستادا‬ ‫دەگات���ە‪ 300.000‬بەرمی���ل لەرۆژێکدا‪...‬‬ ‫لەکۆتای���ی ئەمس���اڵدا (وات���ە کۆتای���ی‬ ‫س���اڵی‪ )2013‬بەرزدەبێت���ەوە بۆ‪400.000‬‬ ‫بەرمی���ل لەرۆژێک���دا‪ ...‬ئێس���تا‪100.000‬‬ ‫بەرمی���ل لەرۆژێک���دا دەپاڵێوین‪ ،‬لەیەک‪-‬‬ ‫دو س���اڵی ت���ردا دەیکەین ب���ە‪200.000‬‬ ‫بەرمی���ل لەرۆژێکدا‪ ...‬تاکۆتایی س���اڵی‬ ‫‪ 2015‬توان���ای ناردن���ە دەرەوەی ن���ەوت‬ ‫دەگەیەنینە‪ 1000.000‬بەرمیل لەرۆژێکدا"‪.‬‬ ‫ئاش���تی هەورام���ی ئەوکات���ە کە لەو‬ ‫کۆنگرە جیهانییەدا ئ���ەو ژمارە قەبانەی‬ ‫داوە بەهەوا‪ ،‬هیچکەس پێشبینی نەکردوە‬ ‫داعش لەمانگی‪ 6‬ی ‪ 2014‬دا بێت موسڵ‬ ‫داگیرب���کا‌و بەهۆی روداوەکانی دواترەوە‪،‬‬ ‫وەزارەتەکەی کێڵگەکانی بای حەس���ەن‌و‬ ‫ئاڤاناو ب���ڕێ لەنەوتی کەرکوکی بکەوێتە‬ ‫چنگ‌و بیانفرۆش���ێ‪ .‬ئێستا بەوانەیشەوە‬ ‫توانای فرۆش���تنی نیوەی ئەوەی نیە کە‬ ‫بەڵێن���ی داب���و بەتەنیا لەنەوت���ی هەرێم‬ ‫بیخاتە بازاڕی وزەی جیهانەوە‪.‬‬ ‫‪ .2‬لەئەنجام���ی بەخش���ینی زانی���اری‬ ‫هەڵە بەکاربەدەسانی کورد‪ ،‬کۆبونەوەی‬ ‫هاوبەش���ی نوێنەرانی هەرێمی کوردستان‬ ‫لەپارلەمانی عیراق‌و حوکمەتی ئیتیحادی‌و‬ ‫فراکس���یۆنەکانی پارلەمانی کوردستان‌و‬ ‫حوکمەت���ی هەرێ���م ل���ە‪ 2014-02-23‬دا‬ ‫راگەیەنراوێکی���ان باڵوک���ردەوە‪ .‬تیای���دا‬ ‫هەڕەش���ەیان لەبەغ���دا کرد ک���ە هەرێم‬ ‫بژاردەی ت���ری هەیە‪ .‬دوای���ی دەرکەوت‬ ‫بژاردەک���ە فرۆش���تنی نەوت���ی هەرێمە‬ ‫لەبازاڕەکانی جیهانا‪.‬‬ ‫‪ .3‬ل���ە‪ 2014-05-24‬دا هەرێ���م‬ ‫هەڕەش���ەکەی جێبەجێ ک���رد‪ .‬حوکمەت‬ ‫بەیانێکی ب���ۆ دەرکردین‪ 1000.000‬بەرمیل‬ ‫نەوتی بەپاپۆڕ نارد بۆ فرۆشتن‪ .‬مژدەی‬ ‫داین���ێ پارەکەیمان لە"هاڵ���ک بانک!"ـی‬ ‫تورکی ب���ۆ هەڵدەگ���رێ‪ .‬ئ���ەو بانکەی‬ ‫بەه���ۆی فەزیحەیەکی گەندەڵیی گەورەوە‬ ‫س���اڵی پار‪ 100‬ملیار دۆالر زەرەری کرد‪.‬‬ ‫ئەوەندەی ئاگاداربوم‪ ،‬تاکەمتر لەمانگێک‬ ‫لەمەوبەر‪ ،‬ئەو پاپۆڕە بەبارەکەیەوە بەناو‬ ‫ئاوەکانی جیهان���دا دەخوالیەوەو کڕیاری‬ ‫نەبو‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪13‬‬

‫ستەمکاری‬ ‫رێبین هه‌ردی‬ ‫بەش���ێکی گ���ەورەی قس���ەکەران‌و‬ ‫یاریکەران���ی سیاس���ی ب���ەردەوام درۆ‬ ‫دەک���ەن‪ .‬درۆ لەگەڵ خەڵ���ک‌و لەگەڵ‬ ‫کەس���انی دی‌و تەنان���ەت لەگ���ەڵ‬ ‫خۆش���یان‪ .‬هەندێکجار (گ���ەر نەڵێین‬ ‫زوربەی جار) س���ەرکردەکانیش درۆیان‬ ‫لەڕاستی پێ خۆشترە‪ ،‬دەڵێن هەندێک‬ ‫لەسەرکردەکان کە راستییان پێگوتراوە‪،‬‬ ‫ن���ەک گوێیان ل���ێ نەگرت���وە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەتون���دی پەالمارو هێرش���یان کردۆتە‬ ‫سەر ئەوکەسانەی راستیەکیان گوتوەو‬ ‫بەناشرینترین شێوە وەسفیان کردون‪.‬‬ ‫دەڵێن هەندێک سەرکردە ئەو راپۆرتانە‬ ‫دڵخۆش‌و سەرحاڵیان دەکات کە درۆی‬ ‫زیاتری���ان بۆ دەکات‌و ب���ەو راپۆرانەش‬ ‫بێزارو توڕەدەبن کە شتێک لەراستییان‬ ‫تێدایە‪ .‬بەو دانیش���تنانە دڵخۆشن کە‬ ‫هەموان سەریان بۆ دەلەقێنن‌و بۆ هەمو‬ ‫رستەیەکی چەپڵە لێدەدەن‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫حەزە بۆ درۆکردن‌و نەبیستنی راستی‪،‬‬ ‫لەوەوە نایەت س���ەرکردەکان گەمژەن‌و‬ ‫بەرژەوەن���دی خۆی���ان نازان���ن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەسیاس���ەتێکی بیرلێکراوەوە دێت کە‬ ‫تیای���دا دەیانەوێت درۆ بکەنە فاکتێکی‬ ‫واقیعی‌و لەجێی راس���ت بیس���ەپێنن‪.‬‬ ‫س���ەرکردەکان درۆیان پێخۆشە‪ ،‬نەک‬ ‫لەبەرئەوەی عاقڵ نین‌و نایانەوێت واقیع‬ ‫ببینن‪ ،‬بەڵکو لەبەرئەوەی زۆر عاقڵن‌و‬ ‫لەهەوڵی ئەوەدان واقیع لەسەرشێوەی‬ ‫درۆکانی���ان رێکبخ���ەن‌و لەقاڵب بدەن‪.‬‬ ‫درۆکردن سیاسەتێک نیە بۆ نەبینینی‬ ‫واقیع‪ ،‬بەڵکو سیاس���ەتێکە بۆ گۆڕینی بێ سنور بێت‪ ،‬بەتێپەڕینی کات دەبێت‬ ‫واقی���ع بەوش���یوەیەی کە س���ەرکردە بەدەسەاڵتێکی س���تەمکار‪ .‬مەکیاڤیلی‬ ‫خوازیارو مەبەس���تێتی‪ .‬سیاس���یەکان دەیگوت (هەر میرێک هیچ کۆنتڕۆڵێکی‬ ‫درۆ دەکەن‪ ،‬بۆئەوەی بتوانن قەناعەت جگ���ە لەئیرادەی خ���ۆی نەبێت‪ ،‬وەک‬ ‫کەسێکی شێت وایە)‪.‬‬ ‫بەخەڵک بکەن کە راست دەکەن‪.‬‬ ‫سەردەمێک مەکیاڤیلی درۆو فێڵکردنی یەکێ���ک لەو س���یفەتە هاوبەش���انەی‬ ‫بەیەکێک لەتەکنیکەکانی حوکمڕانی میر ک���ە لەنێ���وان سیس���تەمی کۆماری‌و‬ ‫دانابو‪ .‬یەکێک لەبیرۆکە سەرەکیەکانی ستەمکاریدا هەیە وەک تۆکڤیل دەڵێت‬ ‫مەکیاڤیلی بەرگری لێدەکرد ئەوەیە کە ئەوەی���ە (لە حکومەت���ە کۆماریەکاندا‬ ‫مەرج نیە لەشتی خراپەوە‪ ،‬شتی خراپ مرۆڤەکان یەکس���انن‪ ،‬لەستەمکاریشدا‬ ‫دروس���ت ببێت‪ .‬ئەو ڕوانینەی بەهەڵە ه���ەر یەکس���انن‪ ،‬ب���ەاڵم لەیەکەمیاندا‬ ‫دادەنا کە بڕوای وایە هەمیش���ە ش���تە لەبەرئ���ەوەی لەناویدا هەمو ش���تێکن‌و‬ ‫باش���ەکان‪ ،‬ش���تی باش بەرهەم دێنن‌و لەدوەمیان���دا لەبەرئ���ەوەی هیچ نین)‪.‬‬ ‫دەیگ���وت زۆرج���ار رودەدات لەش���تی لەناو س���تەمکاریدا تەنها سەرکردەکان‬ ‫باشەوە‪ ،‬ش���تی خراپ لەدایک دەبێت‌و ش���تن‪ ،‬ه���ەر ئەوانن کە ل���ەدەرەوەی‬ ‫بەپێچەوانەش���ەوە‪ .‬ماک���س فیبەریش یاساو لەس���ەر کۆمەڵگاوە دەژین‌و هەر‬ ‫ئ���ەوەی گوتبو کە (ئەوە راس���ت نیە خۆش���یان ب���ەو ش���ێوەیەی دڵخوازی‬ ‫کە باش���یی تەنها لەباش���یەوە دروست خۆیان���ە حوکمڕانی دەکەن‪ .‬بەاڵم ئێمە‬ ‫دەبێ���ت‌و خراپیش ه���ەر لەخراپەوە‪ ،‬سەردەمی میرەکانمان جێ نەهێشتوە‪.‬‬ ‫بەڵک���و زۆرج���ار پێچەوان���ەی ئەم���ە هەنوک���ەش ه���ەر لەس���ەردەمی میرە‬ ‫راس���تەو هەر کەسێکیش ئەمە نەزانێت ستەمکارەکاندا دەژین‪ ،‬گەرچی زۆرێک‬ ‫لەراس���تیدا منداڵێکی سیاسیە)‪ .‬بەاڵم لەواڵتان���ی ئەم ناوچەی���ە ناوی خۆیان‬ ‫ئ���ەوەی لێ���رەدا پێویس���تە بگوترێت ن���اوە کۆماری‪ ،‬بەاڵم ه���ەر بەناوەڕۆک‬ ‫ئەوەیە مەکیاڤیلی هەمو ئەم ش���تانەی وەک میرەکان حوکمڕانی دەکەن‪ .‬جگە‬ ‫دەبەس���تەوە بەبەرژەندی گش���تیەوە‪ .‬لەخوداو فەرمانەکانی‪ ،‬کەس ناتوانیت‬ ‫واتە ش���تێکی خراپ کاتێک رەوایە کە لەس���ەر کورسی حوکمرانی الیان ببات‪.‬‬ ‫شتی باش بۆ بەرژەندی گشتی بەرهەم لەمیسری حوس���نی موبارەک‌و لیبیای‬ ‫بهێنێ���ت‪ ،‬نەک بۆ بەرژەوەندی تایبەتی قەزافی‌و ئەس���ەدی س���وریادا کە هەر‬ ‫میر‪ .‬مەکیاڤیلی هیچ ش���تێکی هێندەی هەمویان ناویان سیستەمی کۆماریە‪ ،‬ئەم‬ ‫ئ���ەو می���رو س���ەرکردانە س���ەرکۆنەو نەریتە پەیڕەو کرا‪ ،‬هەر بۆیەش هەر سێ‬ ‫رەخنە نەدەکرد کە لەبەر بەرژەوەندی واڵتەکە لەپێش واڵتەکانی ترەوە توشی‬ ‫تەس���کی خۆی���ان‪ ،‬ئام���ادەن پەنا بۆ قەیرانی گەورەو شۆڕشی خوێناوی بون‪.‬‬ ‫هەمو ش���تێک بەرن‪ .‬ئەو میکانیزمانەی ئەو یەکێتیەی لەسەردەمی ستەمکاردا‬ ‫ئەو بۆ حوکمڕانی پێشکەش���ی دەکات‪ ،‬لەکۆمەڵگادا دەردەکەوێت‪ ،‬یەکێتیەکی‬ ‫تا ئەوکاتە مان���ای هەیە کە لەپێناوی درۆزنانەی���ە کە لەبچوکتری���ن قەیراندا‬ ‫بەرژەوندی گشتی‌و ژیانی خەڵکدا بێت‪ .‬دەردەکەوێت چەند ناڕاس���ت‌و هەڵەیە‪.‬‬ ‫لەمیردا رستەیەکی بەناوبانگی هەیە کە ژیان لەسەردەمی ستەمکاریدا یەکێتی‌و‬ ‫رەنگە هەمو فکری ئەم بیریارە سیاسیە یەکانگیری کۆمەڵگا دروس���ت ناکات‪،‬‬ ‫رون بکاتەوە‪(....‬بڕوایەکی تەواوم بەوە بەڵکو بێدەنگی‌و ترس دروست ده‌کات‪.‬‬ ‫هەیە رێگەی راس���تەقینە بۆ بەهەشت لەس���ەدەی هەژدەدا مۆنیسیکۆ ئەوەی‬ ‫ئەوەیە کە فێری رێگەی جەهەنەم بین‪ ،‬گوتبو کە ئەو ئارامیەی لەس���ەردەمی‬ ‫بۆ ئەوەی بتوانی���ن خۆمانی لێ رزگار ستەمکاریدا هەیە‪ ،‬ئاشتیی نیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بکەین)‪ .‬ئامانجی س���ەرەکی گەیش���تن تەنیا بێدەنگی ئەو شارانەیە کە دوژمن‬ ‫بەبەهەشتە‪ ،‬نەک مانەوە لەجەهەنەمدا‪ .‬بەئاس���انی دەتوانێت داگیریان بکات)‪،‬‬ ‫کەس هێن���دەی مەکیاڤیلی دژی میرە بەدیاریکراوی���ش لەبارەی س���تەمکاری‬ ‫س���تەمکارەکان نەب���و‪ .‬ئ���ەو میرانەی ئاس���یاییەوە دەڵێ���ت‪ :‬س���ەبارەت‬ ‫پاڵنەری سەرەکیان هەمیشەو بەردەوام بەستەمکاری ئاسیایی‪...‬لەوێ هەمیشە‬ ‫سودی تایبەتی خۆیان‌و دەوروبەرەکەیان جی���اوازی هەیە‪....‬ئەگەری���ش لەوێش‬ ‫بوە‪ .‬مەکیاڤیلی ئەگەرچی باس���ی سێ هەرجۆرە یەکێتیەک ببینین‪ ،‬ئەوا ئەوە‬ ‫جۆر میری دەکرد‪ ،‬بەاڵم دواجار بڕوای هاواڵتی���ان نین ک���ە یەکگرتون‪ ،‬بەڵکو‬ ‫وابو گەر لەسیستەمێکی کۆماریدا نەژین جەس���تەی ئەو مردوانەیە ک���ە لەپاڵ‬ ‫هەمو میرەکان بەشێوەو ڕێگەی جیاواز یەکدا نێژراون)‪.‬‬ ‫دەب���ن بەفەرمانڕەوایەکی س���تەمکار‪ .‬لەواڵت���ی س���ەرکردە هەمیش���ەیەکانی‬ ‫تەنانەت ئەو میرەش���ی ک���ە لەپێناوی کورس���ی حوکم هەرگیز بەجێ ناهێڵن‪،‬‬ ‫بەرژەوەن���دی گش���تیدا کار دەکات‪ ،‬نەئاشتی هەیە‪ ،‬نەیەکێتی‌و یەکانگیری‌و‬ ‫درەنگ یان زو ڕو لەستەمکاری ئەکات‪ .‬نەئاس���ایش‪ ،‬ئەوەی هەیە تەنها واڵتی‬ ‫چونکە مەکیاڤیکیش وەک زۆر بیریاری میرێکی ستەمکارە کە واڵت‌و مرۆڤەکانی‬ ‫ت���ر بڕوای واب���و دەس���ەاڵت گەندەڵی ناوی وەک موڵکی تایبەتی خۆی تەماشا‬ ‫دروس���ت دەکات‌و هەر دەسەاڵتێکیش دەکات‪.‬‬

‫هەنوکەش هەر‬ ‫لەسەردەمی میرە‬ ‫ستەمکارەکاندا‬ ‫دەژین‪ ،‬گەرچی‬ ‫زۆرێک لەواڵتانی ئەم‬ ‫ناوچەیە ناوی خۆیان‬ ‫ناوە کۆماری‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەر بەناوەڕۆک وەک‬ ‫میرەکان حوکمڕانی‬ ‫دەکەن‪ .‬جگە لەخوداو‬ ‫فەرمانەکانی‪ ،‬کەس‬ ‫ناتوانیت لەسەر‬ ‫کورسی حوکمرانی‬ ‫الیان ببات‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫پرسی سه‌ربه‌خۆیی‌و گرێی‌ پارتی‌‌و بارزانی‌‬ ‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر راش���كاوان ‌ه په‌نجه‌ له‌س���ه‌ر به‌شێك‬ ‫له‌كێش���ه‌كان دابنێین‌و قس��� ‌ه بكه‌ین‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بڵێین هه‌ند ‌ێ ناوه‌ندی‌ سیاس���ی‌و جه‌ماوه‌ر ‌ی‬ ‫له‌كوردس���تاندا به‌رزكردن���ه‌وه‌ی‌ دروش���می‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌و پرس���ی ده‌وڵه‌تیان له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌وه‌ به‌جدد ‌ی‬ ‫وه‌رنه‌گرتوه‌‌و به‌شێكیش���یان ده‌ڵێن ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫كوردس���تان گه‌ر بێش���ته‌ به‌رده‌رگامان ره‌ت ‌ی‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌‪ ،‬مادام له‌سه‌ر ده‌ستی‌ بارزانی‌ بێت ‌ه‬ ‫دی‌؟! به‌گش���تیش هه‌ند ‌ێ له‌م ناوه‌نده‌ زیاد‬ ‫له‌مه‌ترسیه‌ك له‌م روه‌وه‌ ده‌رده‌بڕێت‌و كۆمه‌ڵ ‌ێ‬ ‫پرسیار به‌ڕو ‌ی بانگه‌شه‌كاران ‌ی سه‌ربه‌خۆییدا‬ ‫ده‌وروژێنێت‪ .‬كه‌ لێ���ره‌دا ده‌خوازم به‌كورت ‌ی‬ ‫په‌نجه‌ بخه‌مه‌سه‌ر ئه‌و مه‌ترسی‌و پرسیارانه‌‪،‬‬ ‫به‌و ئه‌ندازه‌ی���ه‌ی په‌یم پ���ێ‌ بردبێت‌و دواتر‬ ‫هه‌وڵبده‌ین ئه‌وه‌نده‌ ‌ی ده‌كرێت مشت‌ومڕێك ‌ی‬ ‫لۆژیكیان له‌باره‌وه‌ بكه‌ین‌و هه‌ندێ‌ پرسیاریان‬ ‫ئاراست ‌ه بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌و پرس���یار‌و مه‌ترس���یانه‌ی‌ ئاماژه‌شمان‬ ‫پێكردن ده‌كرێت له‌م چه‌ند خاڵه‌ی‌ خواره‌وه‌دا‬ ‫كورت بكرێنه‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬پارتی‌‌و بارزان��� ‌ی له‌به‌رزكردنه‌وه‌ ‌ی ئه‌م‬ ‫دروش���مه‌دا جددی‌‌و راستگۆ نین‌و ته‌نها وه‌ك‬ ‫خ���ۆڵ‌ كردنه‌ چ���او ‌ی خه‌ڵ���ك‌و موزایه‌ده‌ ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌و به‌كارهێنان ‌ی وه‌ك كارتی‌ فشار ‌ی‬ ‫سیاسی به‌رامبه‌ر به‌غدا به‌كاری‌ ده‌هێنن؟‬ ‫‪ .2‬پارت���ی‌‌و بارزان��� ‌ی له‌هه‌ڵگرت���ن‌و‬ ‫به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ دروش���می‌ س���ه‌ربه‌خۆیی له‌م‬ ‫قۆناغه‌دا‪ ،‬ناواقیعین‌و سه‌ركێشییه‌كی‌ سیاسی‬ ‫حساب بۆنه‌كراو ئه‌نجام ده‌ده‌ن‌و چاره‌نوسی‬ ‫ده‌س���تكه‌وته‌كانی‌ ئێس���تامان ده‌خه‌ن��� ‌ه‬ ‫مه‌ترسییه‌وه‌؟‬ ‫‪ .3‬خواس���تی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ پارت���ی‌‌و بارزان ‌ی‬ ‫له‌هه‌وڵدان بۆ سه‌ربه‌خۆیی قۆستنه‌وه‌یه‌ت ‌ی بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ تاكه‌كه‌سی‌و بنه‌ماڵه‌یی‌و حزبی‌و‬ ‫كردنی‌ به‌سه‌روه‌ریه‌كی‌ خۆیان؟‬ ‫‪ .4‬گه‌یشتن ‌ه سه‌ربه‌خۆیی به‌مجۆره‌ی‌ ئێستا‌و‬ ‫به‌ڕێبه‌رایه‌ت���ی‌ پارتی‌‌و بارزانی‌ كوردس���تان ‌ی‬ ‫باشور له‌قۆناغی‌ دوا ‌ی سه‌ربه‌خۆبوندا ده‌خات ‌ه‬ ‫ب���ه‌رده‌م مه‌ترس���ی به‌هێزكردن���ی‌ پایه‌كان ‌ی‬ ‫حوكمی‌ بنه‌ماڵه‌یی‌و فۆرخكردنی‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫س���نورداركردن ‌ی ئه‌زمون���ی‌ دیموكراس���ی‌و‬ ‫پاوانكردنی‌ ژیانی‌ سیاسی؟‬ ‫ئه‌م خااڵنه‌ پوخته‌ی‌ ئه‌و س���ه‌رلێكردنه‌و‌ه‬ ‫(تحفظ)‌و پرسیارو مه‌ترسیانه‌ ده‌رده‌بڕن‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌و ناوه‌ندانه‌ ئاراس���ته‌ی‌ پرسی سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ئێستا ‌ی هه‌رێمی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌اڵم با له‌سه‌ره‌تادا‪ ،‬پێش هه‌ر قسه‌كردنێك‬ ‫له‌باره‌ ‌ی خاڵه‌كانه‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌هه‌ندێ‌ ش���ت‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫پرس���یاری‌ یه‌كه‌م‪ /‬وروژاندن‌و مه‌ترس���ی‬ ‫ده‌ربڕین له‌م روه‌وه‌‪ ،‬به‌رویه‌كدا مافه‌‌و ره‌وایه‌‪،‬‬ ‫ده‌شبێت به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت‌و وه‌اڵم بدرێته‌وه‌‌و‬ ‫بڕه‌وێنرێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬قۆناغی‌ رابردو به‌حوكمی‌ ملمالنێ‌‌و كێش ‌ه‬ ‫ناوخۆیی���ه‌كان‪ ،‬بێ‌ متمانه‌ی���ی جۆراوجۆر ‌ی‬ ‫له‌نێوان هێزه‌كان‌و به‌تایبه‌تیش دوجه‌مسه‌ر‌ه‬ ‫حوكمڕانه‌كه‌ ‌ی قۆناغی‌ پێشو ‌ی هه‌رێم دروست‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬پارت���ی‌‌و بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانی‌ به‌گش���ت ‌ی‬ ‫به‌ش���ێك بون له‌و ملمالنێیان���ه‌‌و له‌زۆر كاتدا‬ ‫نه‌یانتوانی���و‌ه بچنه‌ س���ه‌رو ئه‌وانه‌وه‌‌و وه‌ك‬ ‫ناوبژیوان‌و به‌وجۆره‌ ‌ی رێبه‌رایه‌ت ‌ی نه‌ته‌وه‌یی‪،‬‬ ‫ده‌یخوازێت بیربكه‌نه‌وه‌‌و مامه‌ڵ ‌ه بكه‌ن‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬خود ‌ی ئه‌م مه‌ترس���ی‌و پرس���یاركردن ‌ه‬ ‫له‌هه‌ن���د ‌ێ روه‌وه‌ ئاماژه‌ی���ه‌ به‌ترس���ان‬ ‫له‌په‌راوێزكه‌وت���ن‌و نه‌بون���ی‌ س���ترراتیژێك ‌ی‬

‫س���ازان له‌س���ه‌ركراوی‌ نیش���تمانی‌ نێ���وان‬ ‫سه‌رجه‌م هێزه‌كان‪ ،‬له‌مه‌ڕ ئه‌م پرسه‌ مێژویی ‌ه‬ ‫چاره‌نوسس���ازه‌‪ .‬ك ‌ه به‌پێشمه‌رجێكی‌ گرنگ ‌ی‬ ‫هێنانه‌د ‌ی له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌ب���ێ‌ بزانین مافب���ون‌و ره‌وایه‌ت ‌ی‬ ‫پرس���یار‌و مه‌ترس���ییه‌كان له‌م���ه‌ڕ پرس���ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆبونه‌وه‌‪ ،‬په‌یوه‌س���تن به‌وه‌ ‌ی ئه‌و‬ ‫هێز‌و ناوه‌ندانه‌ی‌ پرس���یار ده‌كه‌ن‌و مه‌ترسی‬ ‫ده‌رده‌بڕن‪ ،‬پێشه‌كی‌ س���ه‌ربه‌خۆبونیان وه‌ك‬ ‫ئامانجێكی‌ سیاسی قۆناغه‌كه‌ قبوڵ‌ كردبێت‌و‬ ‫مه‌به‌س���ت تیایدا ش���اردنه‌وه‌ ‌ی نه‌بونی‌ دید ‌ی‬ ‫رۆش���ن‌و هه‌ڵوێس���تی‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ نه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌ڵك���و ره‌خنه‌گرتن بێت له‌نه‌بونی‌ س���ازان‌و‬ ‫كه‌موكورت���ی‌ له‌چۆنیه‌ت��� ‌ی به‌ڕێوه‌بردن��� ‌ی‬ ‫ملمالنێ���كان‌و میكانیزمه‌كان��� ‌ی گه‌یش���تن‬ ‫به‌ئامانجه‌كه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕویه‌كی‌ ت���ره‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌و ئه‌ندازه‌یه‌ی ئه‌و‬ ‫ناوه‌ن���د‌و هێ���ز‌و كه‌س���انه‌ ‌ی ئه‌و پرس���یار‌و‬ ‫مه‌ترسیانه‌ ده‌وروژێنن‪ ،‬لێپرسراون‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ش پارتی‌‌و سه‌رۆك ‌ی هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫لێپرس���راون‪ ،‬ك���ه‌ نه‌یانتوانیوه‌‪ ،‬ئه‌و به‌ش��� ‌ه‬ ‫له‌كۆمه‌ڵ���گا دڵنیابكه‌ن���ه‌وه‌‌و قه‌ناعه‌تی���ان‬ ‫پێبكه‌ن‌و مه‌ترس���ییه‌كانیان بۆ بڕه‌وێننه‌وه‌‌و‬ ‫به‌مه‌ش بیانخه‌ن ‌ه به‌رده‌م له‌سه‌نگ ‌ی مه‌حه‌كدان‌و‬ ‫به‌رپرسیارێت ‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌و سیاسی‌و ئه‌خالق ‌ی‬ ‫خۆیانه‌وه‌‪ .‬ئه‌م تێڕوانینه‌ش بۆ دابه‌شكردن ‌ی‬ ‫لێپرس���راوێتی‌ دۆخه‌كه‌‪ ،‬كۆبونه‌وه‌ به‌ده‌ور ‌ی‬ ‫مێزی‌ گفتوگۆی‌ جددی‌‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی‌ گه‌یشتن‬ ‫به‌نه‌خش���ه‌رێگایه‌كی‌ س���ازان له‌س���ه‌ركراو ‌ی‬ ‫نیش���تمانی‌‪ ،‬ده‌كات به‌یه‌ك��� ‌ێ له‌ئه‌رك��� ‌ه‬ ‫هه‌ره‌گرنگ‌و له‌پێش���ینه‌كانی‌ ئ���ه‌م قۆناغه‌‪.‬‬ ‫ده‌بێت پارتی‌‌و بارزانی‌ س���ه‌رۆك ‌ی هه‌رێمیش‬ ‫هۆش���یاربن ب���ه‌وه‌ ‌ی كه‌ ل���ه‌م په‌یوه‌ندییه‌دا‬ ‫به‌هۆی‌ ئ���ه‌و پێگه‌و رۆڵ���ه‌ی‌ هه‌یانه‌ ئۆباڵ‌‌و‬ ‫لێپرسراوێتییه‌كی‌ مێژویی‌و نیشتمانی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫رویان تێده‌كات‪.‬‬ ‫ب���ا دوا ‌ی ئه‌م پێش���ه‌كیه‌ش بێینه‌ س���ه‌ر‬ ‫یه‌كه‌یه‌ك���ه‌ی‌ خاڵه‌ وروژێنراوه‌كانی‌ پێش���و‪،‬‬ ‫النیكه‌م هه‌ندێ‌ پرس���یار له‌م قۆناغ ‌ه بكه‌ین‌و‬ ‫ه���ه‌وڵ‌ بده‌ین ل���ه‌وه‌ رزگاری���ان بكه‌ین ببن‬ ‫به‌دۆگمایه‌كی‌ فیكری‌‌و سیاسی به‌ڵگه‌نه‌ویست‌و‬ ‫س���ه‌رله‌نوێ‌ بیانكه‌ین���ه‌وه‌ به‌بابه‌تی‌ قس���ه‌‌و‬ ‫مشت‌ومڕ له‌س���ه‌ركردن‌و تاوتوێكردن‌و دوبار‌ه‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنه‌وه‌‌و له‌سه‌نگدانه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌ك���ی ت���ر هه‌وڵده‌ی���ن پرس���یار‬ ‫له‌پرس���یاره‌كان بكه‌ین‌و له‌هه‌ند ‌ێ روش���ه‌و‌ه‬ ‫مه‌ترس���ی له‌مه‌ترس���ییه‌كان ده‌رببڕی���ن‪.‬‬ ‫چونك��� ‌ه یه‌ك��� ‌ێ له‌وه‌زیف���ه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كان ‌ی‬ ‫فیكر خستنه‌وه‌روی‌ س���ه‌رله‌نوێی قه‌ناعه‌ت‌و‬ ‫پێدراوو گوته‌زا‌و پرسیار‌و چاره‌سه‌ره‌كانه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫قسه‌له‌سه‌ركردن‌و داوه‌ری‌ نوێ‌‪.‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ /‬هه‌رچ���ی‌ په‌یوه‌س���ت ‌ه به‌خاڵ ‌ی‬ ‫یه‌كه‌م���ه‌و‌ه ك���ه‌ پرس���ی س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫به‌كه‌ره‌سه‌یه‌كی‌ موزایه‌ده‌ی‌ سیاسی پارتی‌‌و‬ ‫بارزانی‌ داده‌نێت‪ ،‬سه‌رنج بۆال ‌ی ئه‌م خااڵنه‌ ‌ی‬ ‫الی‌ خواره‌وه‌ راده‌كێشین‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئایا ئ���ه‌م خوێندنه‌وه‌‌و به‌ره‌نجامگیریی ‌ه‬ ‫به‌ره‌نجامی‌ خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌ زانستی‌‌و بابه‌ت ‌ی‬ ‫عه‌قڵ���ی‌ پارتییه‌‌و له‌س���ه‌ر بناغ���ه‌ی‌ هه‌واڵ‌‌و‬ ‫زانیاری‌ دروس���ت بنیات ن���راوه‌‪ ،‬یاخود حه‌ز‬ ‫به‌تۆمه‌تباركردنیان‌و گومانكردن له‌س���ه‌لیقه‌‌و‬ ‫توانای‌ ئه‌وانی‌ له‌پشته‌وه‌یه‌؟‬ ‫‪ .2‬ئه‌گ���ه‌ر ئه‌م خاڵه‌ واش بێت‪ ،‬له‌حاڵه‌ت ‌ی‬ ‫بڕوابونی‌ به‌رامبه‌ر به‌پرس���ی س���ه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫كاركردن بۆ ده‌وڵه‌تی‌ باش���وری‌ كوردستان‪،‬‬ ‫چاره‌س���ه‌ر له‌وه‌دا نییه‌‪ ،‬له‌دوره‌وه‌ به‌ته‌وس‌و‬ ‫ته‌شقه‌ڵه‌وه‌ باس له‌دروش���م ‌ه هه‌ڵبڕراوه‌كه‌ ‌ی‬ ‫بارزان���ی‌ بكرێ���ت‪ ،‬به‌ڵك���و راكێش���ان ‌ی‬ ‫بۆیمباخه‌كه‌ ‌ی ملی‌ پارتیی ‌ه تائاستی‌ (احراج)‬ ‫كردن‌و ته‌نگه‌نه‌فه‌س���كردنی‌‪ ،‬له‌پێناو پرسیار‬ ‫خستنه‌ س���ه‌ر راستگۆیی‌و میسداقییه‌تی‌ ئه‌م‬ ‫هێزه‌؟‬ ‫‪ .3‬هه‌ڵگران���ی‌ ئ���ه‌م دی���ده‌ پێناچێ���ت‬ ‫هیچ حس���ابێكیان ب���ۆ ئه‌گه‌ری‌ راس���تبون ‌ی‬ ‫دروش���مه‌كه‌‌و جددی‌ بونی‌ پارت���ی‌‌و بارزان ‌ی‬ ‫له‌م روه‌وه‌ كردبێت‪ ،‬به‌مه‌ش جۆر ‌ێ له‌ره‌هایی‬ ‫به‌تێگه‌یش���تن‌و خوێندنه‌وه‌كان���ی‌ خۆی���ان‬ ‫ده‌به‌خشن‪.‬‬

‫كورتكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫مه‌ترسییه‌كان‬ ‫له‌پارتیدا‌و وه‌ده‌رنان ‌ی‬ ‫هێزه‌كانی‌ تر له‌و‬ ‫روه‌وه‌ له‌بازنه‌ی‌‬ ‫پرسیار خستنه‌سه‌ر‬ ‫كارێكی‌ ناڕاسته‌‬ ‫پرسیاریش لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ داخۆ له‌كاتێكدا‬ ‫دنی���ای‌ سیاس���ه‌ت‌و لێكدانه‌وه‌ی‌ سیاس���ی‪،‬‬ ‫ش���وێنێكه‌ ب���ۆ رێژه‌ی���ی بون‌و بون���ی‌ زیاتر‬ ‫له‌ئه‌گه‌رو س���یناریۆیه‌ك‪ ،‬ده‌بێت ئه‌گه‌ر ئه‌م‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی ‌ه به‌هه‌ڵ ‌ه كه‌وته‌وه‌‌و پێچه‌وانه‌كه‌ ‌ی‬ ‫راست ده‌رچو‪ ،‬ئه‌وسا چ ‌ی بكه‌ن؟ له‌راستیدا‪،‬‬ ‫دوچاری‌ ش���ۆك‌و په‌ش���ۆكاوی‌‌و ش���پرزه‌یی‬ ‫سیاس���ی‌و ده‌رون���ی‌ دێن‪ ،‬بۆیه‌ ی���ان ده‌بێت‬ ‫بكه‌ون���ه‌ دژایه‌ت ‌ی هه‌نگاوه‌ك���ه‌ (كه‌ كارێك ‌ی‬ ‫ئاس���ان نییه‌) یاخود به‌دوایدا رابكه‌ن‌و وه‌ك‬ ‫هاوبه‌ش���ی س���ه‌ره‌كی‌ نه‌بینرێن‌و هێنده‌ی‌ تر‬ ‫پێگه‌ی‌ بارزانی‌‌و بنه‌ماڵه‌‌و حزبه‌كه‌ ‌ی به‌هێزتر‬ ‫بكه‌ن؟‬ ‫دوه‌م‪ /‬وروژاندن ‌ی ئه‌م پرسیار‌و ده‌ربڕینه‌ش‬ ‫وه‌ك مه‌ترسیه‌ك‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌پێچێكی‌ مێژویی‬ ‫گرنگ‌و دۆخێك ‌ی پڕ له‌پاشاگه‌ردانی‌‌و قه‌یران ‌ی‬ ‫قوڵ ‌ی وه‌ك ئێستادا ئاساییه‌‪ .‬به‌اڵم به‌دوبار‌ه‬ ‫سه‌رنجدان له‌م خااڵنه‌ی‌ خواره‌وه‌‪:‬‬ ‫ئایا ئ���ه‌م دیده‌ی‌ گفتوگۆیه‌ك ‌ی‬ ‫(‪ )1‬‬ ‫ج���دی‌ له‌گ��� ‌هڵ‌ پارت���ی‌‌و بارزان���ی‌‌و هێ���ز‌ه‬ ‫الیه‌نگره‌كان���ی‌ تری‌ پرس���ی س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ك���ردوه‌‌و لێ���ی‌ پرس���یون‪ .‬داخۆك���ورد‌و‬ ‫ناس���یونالیزمی‌ كوردی ل���ه‌م هه‌نگاوه‌یاندا‬ ‫پشتیان به‌چ راس���تی‌‌و پێدراوێك ‌ی سیاسی‌و‬ ‫مه‌یدانی���ی‌‌و به‌ڵێنێك به‌س���توه‌؟ یاخود به‌و‬ ‫زانیاری‌‌و لێكدانه‌وه‌‌و هه‌ڵس���ه‌نگاندنانه‌ی‌ ال ‌ی‬ ‫خۆیان���ه‌ وازیانهێناوه‌‌و یه‌كالیه‌ن���ه‌ ده‌ڕوانن ‌ه‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌؟‬ ‫(‪ )2‬ئای���ا ئ���ه‌م دیده‌ تاكو ئێس���تا ئه‌و‬ ‫زانیاری‌‌و به‌ڵگه‌‌و داتا‌و راس���تیانه‌ی‌ خستۆت ‌ه‬ ‫ڕو كه‌ له‌م ڕوه‌وه‌‪ ،‬پشتڕاس���تی‌ بۆچونه‌كان ‌ی‬ ‫بكات���ه‌وه‌؟ داوا ‌ی له‌په‌رله‌م���ان‌و حكوم���ه‌ت‬ ‫كردوه‌ دانیش���تن ‌ی كراوه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌م پرس ‌ه‬ ‫بك��� ‌هن‌و رای‌ گش���ت ‌ی لێ‌ ئ���اگادار بكه‌نه‌وه‌؟‬ ‫یاخود بۆچونه‌كان ‌ی ئه‌ویش له‌س���ه‌ر متمانه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌ندام‌و الیه‌نگر‌و جه‌ماوه‌ره‌كه‌ ‌ی وه‌س���تاوه‌‌و‬ ‫هێند‌ه به‌هێزنین‪ ،‬به‌رامبه‌ر وه‌اڵم ‌ی الیه‌نه‌كه‌ ‌ی‬ ‫تر‌و ناوه‌نده‌ فیكری‌‌و جه‌ماوه‌رییه‌ جیاوازه‌كه‌‪،‬‬ ‫توانای‌ خۆگرتنیان هه‌بێت؟‬ ‫(‪ )3‬ئای���ا خه‌ڵك ‌ی ئه‌و ماف���ه‌ ‌ی نییه‌ ئه‌م‬ ‫پرسیار‌و مه‌ترسییه‌ به‌و دیوه‌شدا لێكبداته‌وه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه به‌ڵگه‌یه‌ له‌س���ه‌ر راڕایی هه‌ند ‌ێ ناوه‌ند ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌و یه‌كالنه‌كردن���ه‌وه‌ی‌ هه‌ڵوێس���ت ‌ی‬ ‫سیاسی له‌مه‌ڕ پرسی سه‌ربه‌خۆیی له‌به‌ر زیاد‬ ‫له‌هۆكارێك؟‪.‬‬ ‫(‪ )4‬ئایا له‌كایه‌ی‌ زانس���ت‌و سیاسییه‌كان‌و‬ ‫كار ‌ی سیاسیدا پێوه‌رێك ‌ی چه‌سپاو‌و كۆده‌نگ‬ ‫له‌س���ه‌ركراو ده‌رباره‌ی‌ واقیعبینی‌ سیاس���ی‌و‬ ‫پرس���ی واقیعی��� ‌ی هه‌یه‌؟ یاخود دیس���انه‌و‌ه‬ ‫ئه‌می���ش پرس���ێكی‌ رێژه‌یی���ه‌‌و ملكه‌چ ‌ه بۆ‬ ‫كارتێكردن���ی‌ دی���دگا ئایدۆل���ۆژی‌‪ ،‬دی���د‌ه‬ ‫سیاسییه‌كان‌و چاوه‌ڕوانی‌و خه‌ونه‌كان؟‬ ‫(‪ )5‬ئای���ا ئ���ه‌م دیده‌ ده‌توانێ���ت واقیع ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌و پارێزگار ‌ی له‌واقیع ‌ی باو‪ ،‬له‌یه‌كتر‬ ‫جیابكات���ه‌وه‌‌و تێكه‌ڵیان ن���ه‌كات‌و دڵنیامان‬ ‫بكات���ه‌وه‌ ئ���ه‌م راڕایی���ه‌ ره‌گ���ی‌ له‌مێ���ژوی‌‬ ‫هه‌ستبه‌شكس���ت‌و الوازیی‌ م���رۆڤ‌و نوخبه‌ ‌ی‬ ‫سیاسی كوردیدا نییه‌؟‬

‫(‪ )6‬ئه‌گ���ه‌ر واقیعی‌ سیاس���ی خ���وازراو‪،‬‬ ‫دژواری‌‌و ته‌حه‌داش���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ خۆی���دا‬ ‫هه‌ڵگرتبێت‪ ،‬داخۆ هیچ هه‌نگاوێك ‌ی مێژویی‌و‬ ‫چاره‌نوسس���ازی سیاس���ی‪ ،‬به‌ب���ێ‌ جۆرێك‬ ‫له‌سه‌ركێشی‌ حس���اب بۆكراو‌و ره‌تكردنه‌وه‌‌و‬ ‫روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ واقیعی‌ داس���ه‌پاو‌و بڕوابون‬ ‫به‌بنیاتنان���ی‌ واقیعێكی‌ نو ‌ێ دێت ‌ه دی‌؟ داخۆ‬ ‫ده‌توانین ئه‌م توخمانه‌ی‌ وتمان له‌سروش���ت ‌ی‬ ‫كاری‌ سیاس���ی‌و چۆنیه‌ت���ی‌ به‌ڕێوه‌بردن��� ‌ی‬ ‫ملمالنێ���كان‌و دیاریكردن���ی‌ میكانیزمه‌كان ‌ی‬ ‫گه‌یش���تن به‌ئاواته‌كان جیابكه‌ین���ه‌وه‌؟ ئایا‬ ‫ئه‌گه‌ر واقیعبینیه‌كی‌ سیاسی بكرێت به‌پاساو ‌ی‬ ‫خۆبه‌واقی���ع ترس���اندن‌و خۆالبچوكبونه‌وه‌‌و‬ ‫وه‌النانی‌ ئیراده‌ ‌ی سیاسی میلله‌تێك‪ ،‬شایه‌ن ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌نیی ‌ه زیاد له‌پرسیار‌و گومانێكی‌ ئاراست ‌ه‬ ‫بكرێت؟‬ ‫ئه‌م���ه‌ش پێم���ان ده‌ڵێ���ت زۆر گرنگ��� ‌ه‬ ‫پێش هه‌ر ش���تێك رێكه‌وتن له‌س���ه‌ر وه‌سف ‌ی‬ ‫واقی���ع‌و پێكهێنه‌ره‌كان���ی‌‌و دژبه‌یه‌كه‌كان��� ‌ی‬ ‫ن���اوی‌‌و شانس���ه‌كان ‌ی بكرێت‌و ئه‌و راس���تی ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵناسیه‌ش���مان له‌به‌رچاوبێت كه‌ زۆربه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌واقیع ناوده‌برێت‪ ،‬له‌راستیدا وێنه‌ ‌ی‬ ‫له‌به‌رگیراوه‌ی‌ واقیع ‌ه نه‌ك خودی‌ واقیع‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ ره‌وابونی‌ ئه‌م پرسیاره‌‪ ،‬ده‌بێت بكرێت‬ ‫به‌بابه‌تێك بۆ تاوتوێكردنی‌ ده‌س���ته‌جه‌معی‌‌و‬ ‫ناوكۆیی هێزه‌ سیاس���ییه‌كان‌و ده‌سته‌بژێر ‌ی‬ ‫ئه‌كادیم���ی‌‌و فیكری‌‌و پێ���ش ئه‌نجامدان ‌ی ئه‌م‬ ‫دیبه‌یت���ه‌ش حوكم ‌ی تاكڕه‌هه‌ندان ‌ه به‌س���ه‌ر‬ ‫واقیعدا نه‌ده‌ین‪.‬‬ ‫له‌م ڕوه‌و‌ه ده‌بێت مه‌ترسی له‌وه‌ش ده‌رببڕین‬ ‫كه‌ ئه‌م پرسه‌ له‌سۆنگه‌ی‌ یه‌كتر قبوڵ‌ نه‌كردن‌و‬ ‫به‌رگه‌نه‌گرتن ‌ی هه‌ندێ‌ ده‌س���تكه‌وت ‌ی دژ به‌ر‌ه‬ ‫سیاسییه‌ حزبییه‌كان‪ ،‬نه‌بێته‌ چوارچێوه‌یه‌ك‬ ‫بۆ كاركردن ب���ه‌و ئاقاره‌ی‌‪ ،‬هه‌نگاونان به‌ره‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی ناواقیع ‌ی ده‌ركه‌وێت‌و كۆسپ‌و‬ ‫ته‌گ���ه‌ره‌ی‌ ئیزاف ‌ی جۆراوجۆری‌ بۆ دروس���ت‬ ‫بكرێت‌و بێت ‌ه پێش ‌ی ‪.‬‬ ‫س���ێهه‌م‪ /‬ده‌رباره‌ی‌ پرس���یار‌و مه‌ترسی‬ ‫س���ێهه‌میش گرنگه‌ هه‌ڵوێسته‌ له‌سه‌ر هه‌ند ‌ێ‬ ‫خا ‌ڵ بكه‌ین له‌وانه‌ش ‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئایا ئه‌م مه‌ترس���ییه‌ ش���تێك ‌ه جێگای‌‬ ‫هیچ گومانلێكردنێك نه‌بێ‌‌و به‌هیچ چه‌شنێك‬ ‫نه‌توانی���ن خۆ ‌ی لێ‌ ببوێرین؟ یاخود ده‌كرێت‬ ‫هه‌ر له‌ئێستاوه‌ سیاس���ه‌تێكی‌ خۆپارێزانه‌ ‌ی‬ ‫به‌رامب���ه‌ر بگرینه‌ب���ه‌رو له‌كاریگ���ه‌ری‌و‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌كانی‌ كه‌م بكه‌ینه‌وه‌؟‬ ‫‪ .2‬ئای���ا ل���ه‌م روه‌وه‌ دژ ‌ی هه‌م���و‬ ‫س���ودلێوه‌رگرتنێكی‌ پارت���ی‌و بارزانی���ن له‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌‪ ،‬یاخود ته‌نها دژ ‌ی سودلێوه‌رگرتن ‌ی‬ ‫ناڕه‌واو هه‌وڵ���ی‌ دورخس���تنه‌وه‌ی‌ ئه‌وانیتر‌و‬ ‫خۆبه‌خاوه‌ن نیش���اندانی‌ ره‌ها ‌ی پرسه‌كه‌ین؟‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌كه‌ ئه‌وه‌بێت ئه‌وان هیچ‬ ‫س���ودێكی‌ لێ وه‌رنه‌گ���رن‪ ،‬بیركردنه‌وه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫نالۆژیكییه‌‌و س���ود لێوه‌رگرتنێك ‌ی ره‌وا ماف ‌ی‬ ‫ره‌وای‌ ئ���ه‌وان‌و هێ���ز‌و الیه‌نه‌كانی‌ تریش���ه‌‪،‬‬ ‫بۆی��� ‌ه ده‌بێت ته‌نها دژی‌ س���ود لێوه‌رگرتن ‌ی‬ ‫ناڕه‌وابین له‌سه‌ر حس���ابی هێز‌و ته‌وژمه‌كان ‌ی‬ ‫ت���ری‌ كۆمه‌ڵگا‪ .‬گه‌وره‌بون���ی‌ رۆڵ ‌ی پارتیش‬ ‫له‌ئێس���تادا‪ ،‬په‌یوه‌س���ت ‌ه به‌هه‌ن���دێ‌ واقیع ‌ی‬ ‫مێژویی‌و هه‌نوكه‌ی���ی‌و هه‌ڵه‌ ‌ی به‌رامبه‌ره‌كان‪.‬‬ ‫لێره‌دا ئه‌وه‌ ‌ی جێگای‌ له‌سه‌ر وه‌ستانه‌ ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه پرس���ێكی‌ گرنگی‌ وه‌ك س���ه‌ربه‌خۆیی ك ‌ه‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌ماف‌و چاره‌نوسی نه‌ته‌وه‌یه‌ك‌و‬ ‫ی���ه‌ك س���ه‌د‌ه له‌خوێ���ن‌و خه‌ب���ات‪ ،‬ناكرێت‬ ‫له‌س���ۆنگه‌ی‌ مه‌ترس���ی س���ود لێوه‌رگرتن ‌ی‬ ‫خراپی‌ هێزێكی‌ سیاس���ی له‌م هه‌نگاو‌و پرس ‌ه‬ ‫دوابخرێت‌و گومان��� ‌ی به‌ده‌وره‌و‌ه هه‌ڵبچنرێت‪.‬‬ ‫یاخود‪ ،‬دژایه‌تی‌ بكرێت‪ .‬به‌ڵكو كاری‌ راس���ت‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬هه‌وڵی‌ س���نورداركردن ‌ی ئه‌و ته‌ماح ‌ه‬ ‫بدرێت‪ .‬نه‌ك په‌كخستنی‌ هه‌نگاوه‌كه‌‪ .‬ده‌بێت‬ ‫له‌و قۆناغه‌ش ده‌رچوبین كه‌ هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫پرس���ێك پارت���ی‌‌و بارزان ‌ی بانگه‌ش���ه‌ ‌ی بۆ‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬یاخ���ود رێبه‌رایه‌تی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫دژایه‌ت��� ‌ی بكرێت‌و بێ‌ هی���چ ورده‌كاریه‌ك ‌ی تر‬ ‫به‌جێگای‌ مه‌ترس���ی دابنرێت‪ .‬چونكه‌ راست‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ س���ه‌یری‌ پرس���ه‌كه‌ بكرێ���ت داخۆ‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ نه‌ته‌وه‌‌و گه‌له‌كه‌ماندایه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫نا‪ ،‬وات ‌ه (كێ‌) كار ‌ێ ده‌كات زۆر گرنگ نییه‌‪،‬‬

‫به‌ڵكو ب ‌ه پله‌ ‌ی یه‌كه‌م (چ ‌ی ده‌كات) گرنگه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئه‌گ���ه‌ر ته‌ماحێكی‌ ناڕه‌واش له‌م روه‌و‌ه‬ ‫الی‌ پارتی‌ هه‌بێت‌و هه‌وڵی‌ بۆ بدات ‪ ،‬چاره‌سه‌ر‬ ‫له‌دوره‌په‌رێ���زی‌‌و به‌دگومان���ی‌‌و گومانكردن‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌ت ‌ی نه‌رێنیدا نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو وا له‌گره‌و ‌ی‬ ‫زیات���ر ج���دی‌ ب���ون‌و به‌ش���كردن ‌ی هه‌وڵ‌‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كه‌ له‌گه‌ڵ‌ پارتی‌‌و كاڵكردنه‌وه‌ ‌ی ئه‌و‬ ‫وێنه‌یه‌ی‌ كه‌ ته‌نها پارت ‌ی له‌م روه‌و‌ه جدییه‌‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی پرۆژه‌ی‌ ئه‌وه‌‌و هێزه‌كانی‌ د ‌ی‬ ‫به‌شه‌رمنییه‌و‌ه له‌گه‌ڵیدان‌و زۆر به‌ته‌نگییه‌و‌ه‬ ‫نین‪.‬‬ ‫ته‌نه���ا به‌م���ه‌ ده‌توانی���ن ل���ه‌و ئه‌گ���ه‌ر‌ه‬ ‫كه‌مكه‌ین���ه‌وه‌‌و به‌ك���رده‌وه‌ س���ه‌روه‌ری‌ ئه‌م‬ ‫هه‌نگاو‌ه له‌گه‌ڵ‌ پارتی‌و بارزانیدا به‌شبكه‌ین‪.‬‬ ‫چونك ‌ه ده‌بێت حساب بۆ ئه‌و‌ه بكه‌ین پارتی‌‌و‬ ‫بارزان��� ‌ی له‌م روه‌وه‌ بڕی���اری‌ خۆیان دابێت‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ پرس���ه‌كه‌دا بڕۆنه‌پێش‪ .‬گه‌ر ئه‌مه‌ش‬ ‫روبدات‌و گۆڕه‌پانه‌كه‌ له‌به‌رچاو ‌ی زۆرینه‌ی‌ را ‌ی‬ ‫گشتی‌ بۆ پارتی‌ چۆڵكرابو‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌ی به‌مه‌ترسی‬ ‫دانرابو‪ ،‬ب���ه‌ كرده‌وه‌ به‌ه���ۆی‌ دوره‌په‌رێزی‌‌و‬ ‫ڕاڕایی‌و ترسان له‌س���ود لێوه‌رگرتنی‌ خراپ ‌ی‬ ‫پارتی‌‪ ،‬دێته‌دی‌‌و هێنده‌ ‌ی تر پێگه‌و قورسایی‬ ‫ئ���ه‌م هێز‌ه به‌هێزت���رو پته‌وت���ر‌و كاریگه‌رتر‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ /‬س���ه‌باره‌ت به‌م مه‌ترس���ییه‌ش‬ ‫ئه‌گه‌ر جد ‌ی بێت‌و بۆ خۆدزینه‌و‌ه له‌ش���اندان ‌ه‬ ‫ب���ه‌ر ئه‌ركه‌كان���ی‌ قۆناغه‌ك���ه‌‌و وه‌دیهێنان ‌ی‬ ‫پێداویس���تییه‌كانی‌ نه‌بێت‪ ،‬سه‌رنج بۆال ‌ی ئه‌م‬ ‫خااڵنه‌ ‌ی الی‌ خواره‌وه‌ راده‌كێشم‪:‬‬

‫سه‌رده‌می‌ حوكمی‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌یی‌و‬ ‫دیكتاتۆری‌ تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫به‌سه‌رچوه‌‪ ،‬پێكهاته‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ كوردستان‌و‬ ‫بونی‌ زیاد له‌هێز‌و‬ ‫ئاراسته‌‌و ته‌وژمێك‌‬ ‫رێگه‌ده‌گرن له‌وه‌ی‌‬ ‫پارتی‌‌و غه‌یری‌ پارتی‌‬ ‫بیر له‌دامه‌زراندنی‌‬ ‫مۆدێلی‌ حوكمڕانیه‌كی‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌یی ناده‌ستوری‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ‌‌و كۆنه‌پارێز‌و‬ ‫سته‌مكاری‌ هاوشێوه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێ‌ له‌واڵتانی‌‬ ‫كه‌نداو بكاته‌وه‬

‫‪ .1‬نه‌بونی‌ ده‌وڵه‌تی‌ س���ه‌ربه‌خۆ له‌رابردودا‬ ‫هه‌رگی���ز نه‌بۆت ‌ه رێگ���ر له‌ب���ه‌رده‌م پارتی‌و‬ ‫هاوتاكه‌شی له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‪ ،‬ده‌سه‌اڵت پاوان‬ ‫بك���ه‌ن‌و بۆ م���اوه‌ی‌ زیات���ر له‌ (‪)10‬س���ا ‌ڵ‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ی���ان له‌ناوچه‌ی‌ خۆیان���دا به‌لۆژیك ‌ی‬ ‫حزب���ی‌ فه‌رمانده‌ ئیش بك���ه‌ن‌و كار ‌ێ بكه‌ن‬ ‫هیچ مه‌ودایه‌كی‌ راس���ته‌قین ‌ه له‌نێوان حزب‌و‬ ‫حكومه‌ت���دا نه‌مێنێته‌وه‌‌و ده‌س���ت به‌س���ه‌ر‬ ‫سه‌رو‌هت‌و س���امانی‌ واڵتدا بگرن‌و ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌پێن���او به‌رژه‌وه‌ندیی��� ‌ه تاكه‌كه‌س���ی‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یی‌و حزبییه‌كاندا تائاس���تێكی‌ خراپ‬

‫بیرورا‬

‫به‌كار نه‌هێنن‪.‬‬ ‫‪ .2‬ت���ه‌واو به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌م دیده‌و‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌ی س���ه‌ربه‌خۆ ده‌بێته‌ چوارچێوه‌یه‌ك‬ ‫ب���ۆ گه‌رمتركردن���ی‌ خه‌بات��� ‌ی مه‌ده‌ن��� ‌ی‬ ‫له‌پێناو فۆرمێكی‌ ئینس���انیتر ‌ی ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌س���ازی‌‌و حوكمڕانیه‌ك ‌ی پێشكه‌وتوتر‪.‬‬ ‫چونك ‌ه یه‌ك ‌ێ له‌هۆكار‌ه بنه‌ڕه‌ت ‌ی یه‌كانی‌ پشت‬ ‫س���نورداریی خه‌بات ‌ی مه‌ده‌نی‌‌و سه‌رنه‌گرتن ‌ی‬ ‫هه‌وڵه‌كانی‌ چاكس���از ‌ی له‌قۆناغ���ی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫ترسان‌و ترساندن بو له‌مه‌سه‌له‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كه‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ ‌ی ده‌وروب���ه‌ر‌و نه‌بون���ی‌ س���نور ‌ی‬ ‫دانپیانراوی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‪ ،‬به‌س���وتانی‌ كارت ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی له‌م فۆرمه‌ی‌ ئێس���تایدا‪ ،‬به‌ده‌ست‬ ‫پارتی‌‌و هێز‌ه ته‌قلیدییه‌ ناسیونالیس���ته‌كان ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌‪ ،‬ئاسۆیه‌ك ‌ی نو ‌ێ به‌ڕوی‌ چاكسازی‌‌و‬ ‫گۆڕانكاری���دا ده‌كرێت���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ پرس���ی‬ ‫دیموكراسی‌و چاكس���ازی‌‌و مافه‌كان ‌ی مرۆڤ‌و‬ ‫هاواڵتی‌‌و هاوش���ێوه‌كانیان له‌پا ‌ڵ په‌ره‌پێدان ‌ی‬ ‫ئابوری‌‌و دامه‌زراندن���ی‌ ده‌زگا نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‬ ‫ده‌بن به‌ته‌وه‌ره‌ی‌ س���ه‌ره‌ك ‌ی سیاسه‌تكردن‌و‬ ‫كێبه‌ركێی نێوان هێز‌ه سیاسییه‌كان‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئه‌وه‌ ‌ی ئ���ه‌و مه‌ترس���ییه‌ گریمانكراو‌ه‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگا ‌ی ئێمه‌دا زیاترده‌كات‪ ،‬به‌شنه‌كردن ‌ی‬ ‫به‌ركه‌وت‌و سه‌روه‌ریه‌كان ‌ی ئه‌م قۆناغه‌‌و پرسی‬ ‫سه‌ربه‌خۆییه‌ له‌گه‌ ‌ڵ پارتی‌‌و بارزانیدا‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌م به‌ش���كردنه‌ هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌‪ ،‬رێگا له‌و‌ه‬ ‫ده‌گیرێت‪ ،‬پارت ‌ی بكه‌وێت��� ‌ه مه‌یلی‌ به‌بارزان ‌ی‬ ‫كردنی‌ كۆ ‌ی ده‌س���كه‌وت‌و‌وس���ه‌روه‌ریه‌كان‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ له‌پێناو ئ���ه‌وه‌ ‌ی ئه‌گه‌رێك ‌ی له‌م جۆر‌ه‬ ‫له‌داهاتودا نه‌بێته‌ واقیع (كه‌ پێموای ‌ه ئاسان‬ ‫نیی���ه‌ ببێت) چاره‌س���ه‌ر وا له‌ج���ددی‌ بون‌و‬ ‫به‌پیره‌وه‌چونێك ‌ی راسته‌قینه‌‪ ،‬له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫هه‌وڵ‌‌و تێكۆشانه‌كاندا‪ ،‬به‌ئاقار ‌ی سه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫به‌ده‌وڵه‌تبونی‌ باشوری‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫‪ .4‬كورتكردنه‌وه‌ی‌ مه‌ترسییه‌كان له‌پارتیدا‌و‬ ‫وه‌ده‌رنانی‌ هێزه‌كانی‌ تر له‌و روه‌وه‌ له‌بازنه‌ ‌ی‬ ‫پرس���یار خستنه‌س���ه‌ر كارێك���ی‌ ناڕاس���ته‌‪.‬‬ ‫چونك���ه‌ قۆناغی‌ رابردو پێیوتین‪ :‬پاوانكردن ‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و به‌حزبیكردن��� ‌ی داموده‌زگاكان ‌ی‬ ‫حكومه‌ت‌و پێش���مه‌رگه‌‌و هێزه‌كان ‌ی ئاسایشی‬ ‫ناوخۆ‌و ناوه‌ند ‌ی زانكۆ‌و كه‌رت‌و كایه‌كان ‌ی تر‌و‬ ‫خراپبه‌كارهێنان ‌ی ده‌سه‌اڵت‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و خه‌ڵك‬ ‫به‌زۆركردن ‌ه حزبی‌و به‌كارهێنانی‌ س���ه‌روه‌ت‌و‬ ‫داهاتی‌ گش���ت ‌ی ب���ۆ ملپێكه‌چكردن ‌ی خه‌ڵك‌و‬ ‫بێده‌نگكردنیان‌و ده‌ستخس���تنه‌ ناو كاروبار ‌ی‬ ‫دادگا‌و نه‌بون��� ‌ی رونیی‌و س���ه‌روه‌ری‌ یاس���ا‪،‬‬ ‫جه‌مس���ه‌ره‌كه‌ی‌ ت���ری‌ حوكمڕانیش ئه‌نجام ‌ی‬ ‫داوه‌‌و ئه‌گ���ه‌ر جیاوازییه‌ك هه‌بوبێت له‌جۆر ‌ی‬ ‫حوكمڕانی���دا جه‌وهه‌ری‌ نه‌ب���وه‌‌و په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌هه‌ندێ‌ په‌راوێز‌و( تفاصیل)ه‌وه‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه له‌م روه‌و‌ه له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‌ه راست ‌ه‬ ‫ك ‌ه حس���ابێكی‌ زۆرتر بۆ پارتی‌ بكرێت له‌به‌ر‬ ‫سروش���تی‌ پێكهاته‌یی‌‌و گه‌شه‌كردنی‌ مێژویی‬ ‫حزبه‌ك���ه‌‌و باوه‌ڕبون��� ‌ی به‌دیموكراس���ییه‌ك ‌ی‬ ‫مه‌رجدار‌و كۆمه‌ڵ ‌ێ شت ‌ی تر‪ ،‬نابێت ترسه‌كان‬ ‫ه���ه‌ر له‌ودا كورت بكرێن���ه‌وه‌‪ .‬به‌ڵكو ده‌بێت‬ ‫كۆی‌ كلتور ‌ی سیاسیمان بخرێته‌ ژێرپرسیار‌و‬ ‫مۆدێل ‌ه بااڵده‌س���ته‌ حزبیی���ه‌ كوردییه‌كه‌ش‬ ‫له‌ئاس���تی‌ جۆراوجۆردا به‌مه‌ترسی بزانرێت‌و‬ ‫دیدمان له‌مه‌ڕ پرسه‌كه‌ هه‌مه‌الیه‌ن ‌ه بێت‪.‬‬ ‫پێموای ‌ه ئه‌م پاس���اوه‌ زۆر به‌هێز‬ ‫‪ .5‬‬ ‫نه‌بێت چونكه‌ سه‌رده‌می‌ حوكم ‌ی بنه‌ماڵه‌یی‌و‬ ‫دیكتاتۆری‌ تاڕاده‌یه‌ك به‌سه‌رچوه‌‪ ،‬پێكهاته‌ ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ كوردس���تان‌و بون���ی‌ زیاد له‌هێز‌و‬ ‫ئاراس���ته‌‌و ته‌وژمێك‌و س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ میدیا ‌ی‬ ‫ئه‌هل���ی‌و كۆمه‌ڵ���گای‌ مه‌ده‌ن���ی‌‌و جی���اواز ‌ی‬ ‫كلتوری‌ ئاینی‌‌و زه‌مه‌نی‌ مێژویی‌و زۆر شتیتر‪،‬‬ ‫رێگه‌ده‌گ���رن له‌وه‌ی‌ پارت���ی‌‌و غه‌یری‌ پارت ‌ی‬ ‫بی���ر له‌دامه‌زراندنی‌ مۆدێل���ی‌ حوكمڕانیه‌ك ‌ی‬ ‫بنه‌ماڵه‌یی ناده‌س���تور ‌ی گه‌نده‌ڵ‌‌و كۆنه‌پارێز‌و‬ ‫سته‌مكاری‌ هاوشێوه‌ ‌ی هه‌ندێ‌ له‌واڵتان ‌ی كه‌نداو‬ ‫بكاته‌وه‌‪ .‬له‌ئێستاش���دا بیركردنه‌وه‌یه‌ك له‌ناو‬ ‫پارتیدا هه‌ست پێده‌كرێت‪ ،‬ك ‌ه به‌قه‌ناعه‌تبون‬ ‫به‌و راس���تیه‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵ���ی‌ جۆرێك‬ ‫له‌خۆگونجان���دن له‌گ���ه‌ڵ‌ گۆڕانكارییه‌كان��� ‌ی‬ ‫قۆناغه‌كه‌‌و س���ه‌رده‌م ده‌دات‌و ده‌ش���یه‌وێت‬ ‫له‌رێی‌ میدیاوه‌ س���یمایه‌كی‌ جیاوازتری‌ پارت ‌ی‬ ‫بخات ‌ه رو‪.‬‬

‫شەڕی (بت) یان لەشکری (کۆیلە)!‬ ‫پشکۆ حه‌مەفه‌ره‌ج‬ ‫دروشمی بتش����کاندن یەکێک لەدروشمە‬ ‫هەرە ناسراوو باوەکانی گەالنی ژێردەستەی‬ ‫حوکم����ی زۆرداری‌و تاک����ڕەوی دەس����ەاڵتە‬ ‫س����تەمکارەکان بوە لەمێژووی دورو نزیکی‬ ‫مرۆڤایەتیدا‪ ،‬پاڵەوانەکانی بتشکێن‌و شۆڕشە‬ ‫بت ڕوخێنەرەکانیش کەم نەبون لەمێژودا‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم بەدرێژایی مێژو لەگ����ەڵ ئەو هەمو‬ ‫شۆڕش‌و کاردانەوانەدا لەدژی بت‌و بەبتکردنی‬ ‫دەس����ەاڵت تاڕادەیەک����ی زۆر نەتوان����راوە‬ ‫کۆتایی بەسەردەمی بت بهێنرێت‌و لەهەمو‬ ‫قۆناغەکان����ی ژیانی مرۆڤایەتی����دا‪ ،‬گەالنی‬ ‫دواکەوتو بەگشتی بەردەوام گیرۆدەی بتی‬ ‫سیاسی‌و دەسەاڵتداری بتئاسا بون لەفۆرم‌و‬ ‫ش����ێوازی جیاوازدا‪ ،‬بەردەوامی دەسەاڵت‌و‬ ‫نفوزی بتەکانیش سەرباری هەمو دژایەتی‌و‬

‫ناڕەزایەتی����ەکان لەدژی بت����ی قۆرخکاری‬ ‫س����ەرجەم کایەکان����ی ژی����ان لەئامادەیی‬ ‫بەردەوامی لەشکری کۆیلەی ڕازی بەحاڵی‬ ‫خۆی����ان‌و ئەش����هەدوکردن ب����ۆ هەمو کارو‬ ‫هەڵوێستێکی ناڕاس����ت‌و نادروستی بتەکان‬ ‫بوە بەدرێژایی مێژو‪.‬‬ ‫لەمێژوی دورو نزیکی گەالنی چەوساوەو‬ ‫ژێردەس����تەی بتەکاندا زۆرجار شۆڕشەکان‬ ‫سەرکەوتنیان بەدەست هێناوەو چەندینجار‬ ‫کۆش����ک‌و تەالرو عەرش����ی بتەکان‌و خودی‬ ‫بتەکان تێکشکێنراون‌و لەناوبراون‌و کراونەتە‬ ‫پەندی زەمانە‪ ،‬بەاڵم بەدرێژایی مێژو لەگەڵ‬ ‫ڕوخان‌و لەناوچونی هەر بتێکدا لەش����کری‬ ‫کۆیلە پاش ماوەیەکی کەم بەچەپڵەلێدان‌و‬ ‫پاش����کەوتنی بێشەرت‌و قەید بۆ دەسەاڵت‌و‬ ‫سیاس����یە خاوەن ش����ۆڕش‌و دروش����مەکان‬ ‫بتێک����ی نوێی����ان تاش����یوەو گەورەکردوەو‬ ‫س����ەرلەنوێ بەریان داوەتەوە گیانی ژیان‌و‬

‫گوزەرانی خەڵک‪.‬‬ ‫کۆمەڵ����گای ک����وردی لەن����او گەالن����ی‬ ‫ژێردەس����تەو چەوس����اوەدا لەهەموان زیاتر‬ ‫لەمێژوی دورو نزیکیدا گیرۆدەی دەس����تی‬ ‫بتە سیاس����ی وئابورییەکانە‪ ،‬کەم قۆناغی‬ ‫ژیانی سیاسی کورد لەباشوری کوردستاندا‬ ‫هەیە کە کۆمەڵگا گیرۆدەی دەستی بتێکی‬ ‫سیاسی یان چەند بتێکی سیاسی نەبوبێت‪،‬‬ ‫لەهی����چ قۆناغێکیش����دا نەب����وە ئ����ەم بتە‬ ‫سیاسیانە خەڵکانی چەوساوەو ئازادیخواز‬ ‫ڕوبەڕوی����ان نەبوبنەوە‪ ،‬ب����ەاڵم لەئامادەیی‬ ‫لەشکری گەورەی کۆیلەدا ئەگەر خەڵکانی‬ ‫ئازادیخوازیش سەرکەوتنێکی کاتییان بەسەر‬ ‫بتەکاندا بەدەس����ت هێنابێت؛ س����ەرئەنجام‬ ‫بەری شۆڕش����ەکان گورگانخ����وارد کراون‌و‬ ‫کۆمەڵگا لەماوەیەکی کورتدا گەڕێنراوەتەوە‬ ‫دۆخ����ی خراپی خ����ۆی‌و بتە سیاس����یەکان‬ ‫بەعەقڵ����ی بچوک‌و کڵۆڵ����ی خۆیان چۆنیان‬

‫ویستوە ئاوا کۆمەڵگایان ئاراستە کردوە‪.‬‬ ‫کورد لەباش����وردا لەس����ایەی سیاسەتی‬ ‫چەوت����ی بت����ە کۆنەکان����دا لەئێس����تادا‬ ‫دابەش����بونێکی س����ەیر لەڕوی سیاس����ی‌و‬ ‫ئاب����وری‌و کۆمەاڵیەت����ی‌و جوگرافیی����ەوە‬ ‫دابەش بوە‪ ،‬بەجۆرێک ه����ەر حیزبەو بتی‬ ‫تایبەتی خ����ۆی هه‌یه‌‪ ،‬هەرناوچ����ەو لەژێر‬ ‫کۆنترۆڵ����ی بتێکدایە‪ ،‬ئاب����وری هەر زۆنێک‬ ‫بەویس����تی بتێک ئاڵوگ����ۆڕ دەکات‪ ،‬لەڕوی‬ ‫کۆمەاڵیەتیش����ەوە زۆر خێ����زان‌و پێکهاتەی‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی خاوەن بتی تایبەتی خۆیانن‌و‬ ‫تا ڕادەی پەرستن‌و ش����وێنکەوتن ئامادەی‬ ‫پەیڕەوکردنی فەرمایشتەکانیانن‪.‬‬ ‫لەئامادەیی لەش����کرێکی گەورەی کۆیلە‬ ‫لەکۆمەڵگای کوردیدا ش����ەڕکردنی بتەکان‌و‬ ‫شکاندنی بتە سیاسی‌و ئابورییەکان کارێکی‬ ‫بێهودەیە‪ ،‬بۆئەوەی لەشەڕی شکاندنی بتدا‬ ‫س����ەرکەوتن بەدەس����ت بهێنرێت پێویستە‬

‫لەپێشەوە ش����ەڕی تێکشکاندنی عەقڵیەتی‬ ‫کۆیلە دەستی پێبکرێت‌و لەڕیشەوە لەشکری‬ ‫کۆیلە لەبن بهێنرێ����ت‪ ،‬ئەگەرنا هەر رۆژەو‬ ‫بتێ����ک لەگۆڕبنرێت ئەوا لەش����کری کۆیلە‬ ‫دەیان بت لەش����وێنیان دروست دەکەنەوەو‬ ‫گەورەتریان دەکەنەوە لەبتە شکێنراوەکانی‬ ‫پێشو‪.‬‬ ‫کام سیاسی دەبێتە ئااڵهەڵگری دروشمی‬ ‫تێکشکاندنی لەش����کری کۆیلە‪ ،‬ئەم شەڕی‬ ‫تێکشکاندنی لەشکری کۆیلەیە بەکام حیزب‌و‬ ‫سەرکردەی سیاسی دەکرێت‪ ،‬پرسیارەکان‬ ‫قورسن وەاڵمەکان قورستر‪ ،‬بەاڵم هەتا ئەم‬ ‫شۆڕش����ی تێکشکاندنی لەش����کری کۆیلەیە‬ ‫دەس����ت پێنەکەین ئ����ەوا کۆمەڵگاو دنیای‬ ‫سیاسی ئێمە خاڵی نابێت لەبت‪ ،‬سیاسەت‌و‬ ‫ئیدارەدان����ی واڵتیش لەئامادەیی ئەم هەمو‬ ‫بت����ەدا هی����چ دەرئەنجامێک����ی نابێت جگە‬ ‫لەسوڕانەوە لەناو بازنەیەکی بۆشدا!‬

‫کام سیاسی دەبێتە‬ ‫ئااڵهەڵگری دروشمی‬ ‫تێکشکاندنی لەشکری‬ ‫کۆیلە‪ ،‬ئەم شەڕی‬ ‫تێکشکاندنی لەشکری‬ ‫کۆیلەیە بەکام حیزب‌و‬ ‫سەرکردەی سیاسی دەکرێت‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫ئه‌و ‪ 6‬خۆراكه‌ی ك ‌ه بۆ قژ زۆر پێویسنت‬

‫به‌د خۆراكی‌ یه‌كێكه‌ له‌هۆكاره‌ گرینگه‌كان كه‌‬ ‫كاریگه‌ری‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر ته‌ندروستی‌‌و جوانی‌‌و‬ ‫هێ���زی‌ قژ‪ .‬هه‌ربۆیه‌ پابه‌ن���د بون به‌خۆراكی‌‬ ‫ته‌ندروس���ت‪ ،‬به‌دڵنیای���ه‌وه‌ كاریگه‌ری‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر قژ‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێت چه‌ن���د مانگێك‬ ‫چاوه‌ڕێ‌ بكه‌ی���ت بۆئ���ه‌وه‌ی‌ قژێكی‌ جوانت‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌ی‌ خواره‌وه‌ ئه‌و خۆراكانه‌یه‌ كه‌ قژێكی‌‬ ‫به‌هێزو بریقه‌دارت پێده‌به‌خشن‪.‬‬ ‫‪ .1‬ئۆمیگا ‪3‬‬ ‫یارمه‌تی‌ ده‌رێكی‌ باش���ه‌ بۆده‌س���ت كه‌وتنی‌‬ ‫قژێكی‌ ته‌ندروس���ت چونكه‌ خۆراك بۆ بیخی‌‬ ‫قژه‌كه‌و به‌رگ���ی‌ خانه‌كانی‌ س���ه‌ر‌و قژ نه‌رم‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ كه‌ ئۆمی���گا‪ 3‬تێدایه‌ بریتیه‌‬ ‫له‌تۆوی‌ كه‌تان‪ ،‬گوێزو ماس���ی‌ س���ه‌له‌مۆن‌و‬ ‫قه‌رنابیت‌و كه‌له‌رم‌و بروكلی‌ هتد‪....‬‬ ‫‪ .2‬ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌زینك‬ ‫زین���ك یارمه‌ت���ی‌ رێكخس���تنی‌ هۆرمۆن���ی‌‬ ‫تستۆس���تیرۆن‌و هۆرمۆنه‌كان���ی‌ ت���ری‌ له‌ش‬ ‫ده‌دات‪ ،‬هه‌روه‌ها یارمه‌تی‌ دروس���تبونی‌ ئه‌و‬ ‫غودان���ه‌ ده‌دات كه‌ چ���ه‌وری‌ ده‌ده‌ن به‌بێخی‌‬ ‫سه‌رو یارمه‌تی‌ گه‌شه‌ی‌ شانه‌كان ده‌ده‌ن‌و قژ‬ ‫به‌ته‌ندروست ده‌هێڵیته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ زینكی‌ تێدایه‌ بریتیه‌ له‌نۆك‌و‬ ‫گه‌نم‌و گۆشتی‌ مانگاو جگه‌ر‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌پرۆتین‬ ‫پرۆتی���ن پێكهاته‌یه‌ك���ی‌ س���ه‌ره‌كیه‌ بۆ قژ‪،‬‬

‫كه‌مبون���ه‌وه‌ی‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ س���پی‌ بونی‌ قژو‬ ‫الوازبونی‌‬ ‫ئ���ه‌و خۆراكان���ه‌ی‌ پرۆتینی‌ تێدای���ه‌ بریتین‬ ‫له‌ش���یرو س���پێنه‌ی‌ هێلكه‌و پاقله‌و فاسولیاو‬ ‫نیسك‌و مریشك‌و هتد‪...‬‬ ‫‪ .4‬ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌ئاسن‬ ‫ئاس���ن یارمه‌تی‌ چونی‌ خوێن‌و ئوكس���جین‌و‬ ‫خۆراك ده‌دات بۆ هه‌مو خانه‌كانی‌ له‌ش به‌بێخی‌‬ ‫سه‌ریش���ه‌وه‌‪ .‬هه‌ربۆیه‌ زو چاره‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫كه‌می‌ ئاس���ن ده‌بێته‌ هۆی‌ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫كێشه‌ی‌ قژ‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و خۆراكان���ه‌ی‌ ئاس���نی‌ تێدای���ه‌ بریتین‬ ‫له‌س���ه‌وزه‌ی‌ گه‌اڵ پانه‌كان(س���پیناغ‪ ،‬سڵق‪،‬‬ ‫كه‌ل���ه‌رم)‪ .‬دانه‌وێڵه‌كان‪ ،‬گۆش���تی‌ س���ور‪،‬‬ ‫زه‌ردێنه‌ی‌ هێلكه‌‪ ،‬نیسك‪ ،‬كه‌ره‌وز‪.‬‬ ‫‪ .5‬ئه‌و خۆراكانه‌ی‌‪ .‬ڤیتامین‪.C.A‬تێدایه‌‬ ‫ئ���ه‌م دو ڤیتامین���ه‌ ره‌گ���ی‌ ق���ژه‌كان ك���ه‌‬

‫گوێت‬ ‫پاک مه‌که‌ره‌وه‌‬

‫ئا‪ :‬هودا ئه‌حمه‌د‬ ‫ژمارەیەک���ی زۆری خەڵ���ک پاککردن���ەوەی‬ ‫گوێیەکانی���ان بەپاراس���تنی تەندروس���تی‌و‬ ‫پاکوخاوێن���ی دەزان���ن‪ ،‬هەرچەن���د گوێیەکان‬ ‫بەوشێوەیە نین کە پێویستیان بەپاککردنەوە‬ ‫هەبێ ‪،‬چونکە خۆیان دەردراوی پاککەرەوەیان‬ ‫تێدایە‪ ،‬لەبەرئەوە پاککردنەوەیان دەبێتە هۆی‬ ‫شێوانی سروشتی خاوێنیان‌و بریندارکردنیان‪.‬‬ ‫پزیش���کانی زانس���تی ق���وڕگ‌و ل���وت‌و گوێ‬ ‫لەزانکۆکانی ئەمریکا هۆشیارییان دا دەربارەی‬ ‫بەکارهێنان���ی چیلکەی گ���وێ پاککەرەوە‪ ،‬کە‬ ‫ئەوە وەک خویەکی لێهاتوە لەالی بڕێکی زۆری‬ ‫خەڵ���ک بەه���ۆی زۆر بەکارهێنانیەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەوە هۆکارێکە بۆ لە دەستدانی بیستن‪.‬‬ ‫مۆم���ی گ���وێ ک���ە مێ���وی گوێش���ی پێ‬ ‫دەوت���رێ پێکهاتەیەک���ی پاکژکەرەوەی���ەو‬

‫ه‌ته‌‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫ی جگه‌ر‌‌‬ ‫ڤایرۆسی هه‌وكردن ‌‬

‫ئا‪ :‬دكتۆر هیوا فازل‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬ڤایرۆس����ی هه‌وكردن����ی‌ جگه‌ر‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬نه‌خۆشیه‌كی‌ گوێزراوه‌یه‌(زه‌ردویی‌‬ ‫جگه‌ر) كه‌ به‌هۆی‌ ڤایرۆسێكه‌وه‌ توشی‌ جگه‌ر‬ ‫ده‌بێت‌و ده‌بێته‌ هۆی‌ له‌ناوبردنی‌ خانه‌كانی‌‌و‬ ‫زۆرمه‌ترس����یدار ده‌بێ����ت ئه‌گ����ه‌ر دواكه‌وی‌‬ ‫له‌ده‌ستنیشانكردنی‌ نه‌خۆشییه‌كه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬چه‌ند جۆر هه‌وكردن هه‌یه‌؟‬ ‫دكت����ۆر‪ :‬هه‌ری����ه‌ك ل����ه‌ جۆره‌كان����ی‌‬ ‫(‪ )A.B.C.D.E‬هه‌ی����ه‌ كه‌ س����ه‌رجه‌میان‬ ‫توشی‌ مرۆڤ ده‌بێت‪ ،‬له‌كاتی‌ وه‌رنه‌گرتنی‌‬ ‫چاره‌سه‌ر سه‌رجه‌م جۆره‌كانی‌ ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫له‌ناوچون ‌ی جگه‌رو دواتر مردنی‌ كه‌سه‌كه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬جۆری‌ ‪ A‬چییه‌؟‬ ‫دكت����ۆر‪ :‬ئه‌م ج����ۆره‌ ‪ %95‬توش����ی‌ منداڵ‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم گه‌وره‌ش توشی‌ ده‌بێت ‪ .‬ئه‌م‬ ‫نه‌خۆش����یه‌ به‌هۆی‌ ئاو‌و خۆراكی‌ پێسه‌وه‌‬ ‫توشی‌ مرۆڤ ده‌بێ‌‌و هه‌روه‌ها له‌كه‌سێكه‌وه‌‬ ‫بۆیه‌كێكی‌ تر ده‌گوێزرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م زه‌ردوییه‌‬ ‫نابێته‌ هۆی‌ نه‌خۆشییه‌كی‌ درێژ خایه‌ن‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬جۆری‌ ‪ B‬چیه‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬ئه‌م جۆره‌ توش����ی‌ هه‌مو ته‌مه‌نێك‬ ‫ده‌بێ����ت‌و جۆرێك����ی‌ مه‌ترس����یداره‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫چاره‌س����ه‌ر نه‌كرێ����ت له‌دوای‌ ڤایرۆس����ی‌‬ ‫ئایدزه‌وه‌ی����ه‌ ل����ه‌روی‌ مه‌ترس����یه‌وه‌و یه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر سێی جیهان ئه‌م زه‌ردوییه‌ی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ج����ۆره‌ درێژخایه‌ن����ه‌و به‌هۆی‌ خوێن‌و‬

‫له‌شێوه‌ی‌ پیازه‌ ده‌وروژێنن مادده‌یه‌ك‬ ‫ده‌رده‌دات ك����ه‌ ره‌گ����ی‌ قژه‌ك����ه‌‬ ‫به‌هێ����ز ده‌كات‌و له‌هه‌ڵوه‌ری����ن‬ ‫ده‌یپارێزێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و خۆراكان����ه‌ی‌ ئ����ه‌م دو‬ ‫ڤیتامینه‌ی����ان تێدایه‌ بریتین‬ ‫له‌س����پناخ‌و س����ڵق‌و گێزه‌رو‬ ‫په‌تاته‌و قه‌رنابیت‪.‬‬ ‫‪ .6‬خۆراك����ی‌ ده‌وڵه‌مه‌ن����د‬ ‫به‌مه‌گنسیۆم‬ ‫كه‌می‌ مه‌گنسیۆم ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫هه‌وكردن‪ .‬كه‌ ئه‌مه‌ش هۆكارێكی‌‬ ‫گرینگ����ه‌ ب����ۆ هه‌ڵوه‌رین����ی‌ قژ له‌‬ ‫هه‌ردو ره‌گه‌ز‪.‬‬ ‫ئه‌و خۆراكانه‌ی‌ مه‌گنسیۆمیان تێدایه‌‬ ‫بریتین له‌مۆز‌و نیسك‌و برنج‌و ماسی‌‌و‬ ‫سپیناغ‪.‬‬

‫لیكوسێكس‌و ماچی‌ ناوده‌م‌و ده‌رزی‌ پیسبو‬ ‫ده‌گوێزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬جۆری‌ ‪ C‬چیه‌؟‬ ‫دكت����ۆر‪ :‬ئ����ه‌م ج����ۆره‌ ترس����ناكترینیانه‌و‬ ‫له‌رێگ����ه‌ی‌ خوێن����ه‌وه‌ ده‌گوێزرێت����ه‌وه‌و‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ده‌رزی‌ پیس����بو‌و سێكس����یش‬ ‫هۆكاری‌ گواستنه‌وه‌یه‌تی‌‪ .‬هه‌روه‌ها به‌شێك‬ ‫له‌نه‌خۆشی‌ ڤایرۆسی‌ جگه‌ر ده‌بێته‌ جۆری‌‬ ‫‪.C‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬نیش����انه‌كانی‌ نه‌خۆش����ییه‌كه‌‬ ‫به‌گشتی‌ چۆنه‌؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬هه‌مو جۆره‌كان ئه‌م نیش����انانه‌یان‬ ‫هه‌ی����ه‌ ب����ه‌اڵم به‌توندتر یاخود س����وكتر‪.‬‬ ‫نیش����انه‌كانیش بریتین له‌زه‌ردبونی‌ پێست‌و‬ ‫سپێنه‌ی‌ چاو‌و هیالكی‌‌و بێتاقه‌تی‌‌و نه‌مانی‌‬ ‫ئاره‌زوی‌ خواردن‌و ئاوسانی‌ سك‌و گه‌وره‌بونی‌‬ ‫س����پڵ‌و به‌رزبونه‌وه‌ی‌ پله‌ی‌ گه‌رمی‌ له‌ش‌و‬ ‫چه‌ند نیشانه‌یه‌كی‌ تر‪ ،‬پێویسته‌ ئه‌وه‌ بزانیت‬ ‫كه‌ س����ه‌رجه‌م جۆره‌كان ئه‌گه‌ر چاره‌س����ه‌ر‬ ‫وه‌رنه‌گرێت ده‌بێته‌ هۆی‌ له‌ناوچونی‌ جگه‌رو‬ ‫دواتر مردن‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬خۆپاراس����تن چ����ۆن ده‌بێ����ت‬ ‫له‌سه‌رجه‌م جۆره‌كان؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌هه‌مو ئه‌و هۆكارانه‌‬ ‫كه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ توشبون به‌نه‌خۆشییه‌كه‌و‬ ‫له‌سه‌ره‌وه‌ باس����مان كردوه‌‪ .‬كوتان دژ به‌و‬ ‫نه‌خۆش����یه‌ به‌ئاس����انی‌ ده‌س����ت ده‌كه‌وێت‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌كان‌و پێویسته‌ هه‌مو كه‌سێك‬ ‫خۆی‌ بكوتێت‌‪.‬‬

‫ک���رداری پاککردن���ەوەی گوێی���ەكان ئەنجام‬ ‫دەدات‪ ،‬لەتایبەتمەندییەکان���ی ئ���ەم م���ادە‬ ‫مێوییە بەپارێزەری گوێیەکان دادەنرێت‌و دژە‬ ‫بەکتریاش���ە‪ ،‬کە لەگوێی ناوەوە بەرەو گوێی‬ ‫دەرەوە دێ���ت‌و جۆگەی گوێ پاکدەکاتەوە کە‬ ‫کردارەکەش���ی تەواوکرد خۆی وشک دەبێت‌و‬ ‫دێت���ە دەرەوە‪ .‬ئەمەش کردارێک���ی خۆکردە‬ ‫لەژینگەیەکی ئاس���اییدا کە پێویس���ت بەهیچ‬ ‫دەس���تتێوەردانێک ن���اکات چونک���ە ئەگ���ەر‬ ‫مێوی گوێ نەبێت گوێیەکان توش���ی خوران‌و‬ ‫وشکبونەوە دەبن‪.‬‬ ‫چ���ی ڕودەدات کاتێ���ک گ���وێ پاکک���ەرەوە‬ ‫بەکاردەهێنین؟‬ ‫کاتێک ک���ە گوێ پاکک���ەرەوە بەکاردەهێنیت‬ ‫ئەو ماددە مێوییەی کەلەن���او گوێتدایە زیاتر‬ ‫دەیبەی���ت ب���ەرەو قواڵی���ی گوێ���ت ئەمەش‬ ‫وادەکات کە مادەکە لەسەر پەردەی گوێت کۆ‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫ڕەگە مێژویەکانی‬ ‫سیستمی تەندروست‬

‫ببێتەوە‪ ،‬ئەمەش هۆکارە بۆ دروست بونی ئەو‬ ‫ئاڵۆزییانەی کە لەگوێدا هەس���تی پێدەکەیت‪.‬‬ ‫ک���ەڕو‌و بەکتریاو ڤایرۆس���ەکان ک���ە خۆیان‬ ‫بەشێوەیەکی سروشتی لەدەرەوەی گوێدا هەن‬ ‫بەو پاککردنەوەیە دەچێتە ناوەوەی گوێ‌و گوێ‬ ‫توشی هەوکردن دەبێ کە تاڕادەیەک بەئازارەو‬ ‫ئەگەر مادەکە لەقواڵیی جۆگەی گوێ گیرببێت‬ ‫دەبێتە هۆی لەدەس���تدانی بیس���تن‌و بەزیاتر‬ ‫بەکارهێنانی ئەگەری تێکدان‌و دڕانی پەردەی‬ ‫گوێ���ی هەی���ە‪ .‬دکتۆری س���ویدی <دۆگالس‬ ‫باکوس> بەرێوبەری بەش���ی نەش���تەرگەری‌‬ ‫ڕایوایه‌ ئەگەر کەسێک بەبەردەوامی گوێیەکانی‬ ‫پاککاتەوە دەبێتە ه���ۆی دەردانی بڕێکی زۆر‬ ‫لەمادەی <هیستامین> کە هۆکارە بۆ ئاڵۆشی‬ ‫گوێ کە ڕوش���ان‌و خورانێک���ی زۆری لەدوایەو‬ ‫تێکەڵەیەکی لەسرکەو کهول‌و ئاوی دڵۆپێنراو‬ ‫بەچارەسەر دانا بۆ خورانی گوێ‪.‬‬

‫ی ئازار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ئه‌و هۆكارانه‌ ‌‬ ‫به‌شی‌ خواره‌وه‌ی پشت زیاد ده‌كه‌ن‬ ‫هه‌مو كه‌سێك له‌ته‌مه‌نیدا به‌دڵنیایه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���ی‌ خ���واره‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئازار ‌‬ ‫توش��� ‌‬ ‫پش���ت ده‌بێ���ت‪ .‬ك���ه‌ ئه‌م���ه‌ش زۆر‬ ‫ی یاخود‬ ‫ی به‌نه‌خۆش ‌‬ ‫به‌كه‌می‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی دركه‌پتك���ه‌و‌ه هه‌ی���ه‌‪.‬‬ ‫چه‌مان���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی به‌زۆر‬ ‫به‌ڵك���و زۆربه‌ی���ان په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ی ئه‌و ماس���ولكانه‌و‌ه هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌كارهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫یان زیان به‌ركه‌وتن به‌و ماس���ولكان ‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی پشت‪ .‬هه‌ند ‌‬ ‫كه‌ پاڵیشتن بۆ بڕبره‌ ‌‬ ‫له‌و هۆكارانه‌ كه‌ ئه‌م ئازار‌ه دروس���ت‬ ‫ده‌كات ده‌توانی���ن زاڵبین به‌س���ه‌ریداو‬ ‫هه‌ندێكیشیان به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ناتوانین‪.‬‬ ‫ی كه‌ ئازار دروس���ت‬ ‫• ئ���ه‌و هۆكارانه‌ ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ناتوانین زاڵ بین به‌س���ه‌ریدا‬ ‫بریتین له‌‪:‬‬ ‫ی خێزان���ی‌ ب���ۆ ئه‌و‬ ‫مێ���ژو ‌‬ ‫‪ .1‬‬ ‫نه‌خۆشییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ .2‬دوگیانی‌ ك ‌ه ده‌بێته‌ هۆی‌ په‌ستان ‌‬ ‫زۆر له‌سه‌ر ئه‌و به‌شه‌ی‌ پشت‪.‬‬ ‫‪ .3‬پێشتر شكانێك له‌و به‌شه‌ هه‌بوبێت‪،‬‬ ‫ی له‌وبه‌شه‌ی‌ پشت‬ ‫یاخود نه‌شته‌رگه‌ر ‌‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫ی سگماكی‌ بڕبره‌كان‪.‬‬ ‫‪ .4‬كێش ‌ه ‌‬ ‫• ئه‌و هۆكارانه‌ی‌ ك ‌ه ئازار دروس���ت‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ب���ه‌اڵم ده‌توانی���ن زاڵبین‬ ‫به‌س���ه‌ریدا به‌ده‌رمان بێت یاخود‬ ‫ی ژیان‬ ‫به‌گۆڕینی‌ رۆتین ‌‬ ‫ی له‌ش‌و‬ ‫كه‌می‌ چاالك ‌‬ ‫‪ .1‬‬ ‫وه‌رزشكردن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ .2‬ئه‌و ئیشوكارانه‌ی‌ كه‌ پێویست ‌‬ ‫به‌دانیش���تنی زۆر هه‌ی���ه‌‪ ،‬چه‌مانه‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ هه‌رش���تێك به‌هه‌ڵ���ه‌‪ ،‬وه‌س���تان‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر‪ ،‬هه‌ڵگرتن��� ‌‬ ‫به‌پێوه‌بۆماوه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫قورسایی‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬جگه‌ره‌كێشان‪.‬‬ ‫‪ .4‬قه‌ڵه‌وی‌‪.‬‬ ‫ی هاوسه‌نگی‌‪.‬‬ ‫‪ .5‬نه‌مان ‌‬ ‫‪ .6‬په‌ستانی‌ ده‌رونی‌‪.‬‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌و ده‌رمانانه‌ ‌‬ ‫‪ .7‬به‌كارهێنان ‌‬ ‫ئێسك الواز ده‌كات‪.‬‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫‪15‬‬

‫‪2‬‬ ‫ئ����ەو سیس����تمە تەندروس����تیەی ک����ە‬ ‫بریتانیەکان لەس����ەرەتای سەدەی بیستەوە‬ ‫لەعێراق����دا ڕەگەکانی داکوتی‪ ،‬سیس����تمێکی‬ ‫الوازو بێ متمانەو دەرەکی بو لەپەیوەس����ت‬ ‫بەپێدراوە ئابوریو سیاسی‌و کۆمەاڵیەتیەکان‪.‬‬ ‫ئەو دەزگا تەندروس����تیانەی کە بریتانیاکان‬ ‫دروس����تکریانکرد لەڕوی دارایی‌و سیاسیەوە‬ ‫پاشکۆی بریتانیاکان‌و سیستمی پاشایەتی‌و‬ ‫ب����ەدوای ئەوانیش����دا پاش����كۆی زنجیریەک‬ ‫دەس����ەاڵتی س����ەربازی بون‪ .‬بۆیە سیستمی‬ ‫تەندروس����تی هەڵقواڵوی کۆمەڵگا خۆی نیە‪،‬‬ ‫بەڵکو هاوردەو دروستکراوی دەستەبژێرێکی‬ ‫دەرەکی‌و ناوەکی دابڕاو لەکۆمەڵگا بوە‪.‬‬ ‫بریتانیه‌کان‪ ،‬ب����ۆ ماوەیەکی کورتی چەند‬ ‫مانگی نەبێ����ت‪ ،‬وەزارەتێک����ی تایبەتیان بۆ‬ ‫تەندروستی دروس����ت نەکرد‪ .‬بەپێچەوانەوە‬ ‫دەزگا تەندروس����تیەکانیان خستە ژێر ڕکێفی‬ ‫وەزارەت����ی ناوخ����ۆ‪ .‬تەندروس����تی‪ ،‬وەک����و‬ ‫پۆلیس‌و بەندیخان����ەو دەزگای هەوڵگری‪ ،‬بو‬ ‫بەکەرەستەیەک بۆ کۆنترۆڵکردن‌و لغاوکردنی‬ ‫کۆمەڵگا‪ .‬لەڕاستیدا کەسێکی وەکو (جیرترالد‬ ‫بێل (پادشای بیابانی به‌ریتانیه‌کان) ئەوەی‬ ‫نەش����اردوەتەوە ک����ە تەندروس����تی تەنه����ا‬ ‫ئامرازێکە بۆ بردنەوەی س����ۆزی عێراقیەکانو‬ ‫بەکارهێنانی وەکو ئامرازێکی تری سەپاندنی‬ ‫دەس����ەاڵتی خۆیان‌و دوای ئەوان پادشاکانی‬ ‫س����ەر بەوان‪ .‬بۆ س����ەپاندنی ئەو دەسەاڵتە‪،‬‬ ‫بریتانیه‌کان پەنایان برد بۆ ئەو تەکنلۆژیایەی‬ ‫کە ئەوکات بۆ عێراق شتێکی دەگمەن‌و ناوازە‬ ‫بو‪ .‬بۆ نمون����ە لەئەنجامی باڵوبونەی کۆلێراو‬ ‫مەالریا دوای دروستکردنی بەنداوەکانی سەر‬ ‫فورات‪ ،‬بریتانیا پەنادەباتە بەر کوتان وەکو‬ ‫کەرەستەیەکی سەردەمیانە بۆ دەمداخستنی‬ ‫نەیارەکان����ی بەتایبەتی دوای هەڵگیرس����انی‬ ‫شۆڕش����ی‪. ١٩٢٠‬واتە لەبات����ی گەڕان بەدوای‬ ‫هۆکارەکان����ی نەخۆش����ی‌و پێشخس����تنی‬ ‫تەندروس����تی‪ ،‬به‌ریتانی����ا بااڵدەس����تیەکەی‬ ‫لەب����واری پزیش����کیدا بەکاردەهێنی����ت ب����ۆ‬ ‫سەپاندنی هەژموونی خۆی لەناوچەکەدا‪.‬‬ ‫لەس����ەردەمی به‌ریتانیەکان‌و پاشایەتیدا‪،‬‬ ‫تەندروس����تی بەتەنها ژێردەس����تی ڕەهەندە‬ ‫سیاسیەکان نەبو‪ ،‬بەڵکو لەپەراوێزی فاکتەرە‬ ‫ئاب����وری‌و داراییەکانیش����دا بو لەس����ەرەتای‬ ‫س����ییەکاندا‪ ،‬به‌ریتانیا هەوڵ����ی ئەوە دەدات‬ ‫کە عێ����راق وەک����و دەوڵەتێکی س����ەربەخۆ‬ ‫ببێت����ە ئەندام����ی کۆمەڵ����ەی نەت����ەوەکان‪.‬‬ ‫ب����ۆ پەیداکردن����ی بودجە بۆ دروس����تکردنی‬ ‫س����وپایەک ب����ۆ واڵت����ە دروس����تکراوەکەی‌و‬ ‫ناچارکردن����ی عێ����راق بۆ دانەوەی بەش����ێک‬ ‫لەقەرزەکان����ی ئیمپراتۆریەت����ی عوس����مانی‪،‬‬ ‫بریتانیا عێراقی ناچارکرد کە خەرجییەکانی‬ ‫لەبوارە جیاجیاکاندا کەمکاتەوە‪ .‬تەندروستی‬ ‫یەکێ����ک بوول����ەو بوارانەی ک����ە هەرچەندە‬ ‫خەرجییەکانی کەمنەکراوەیە بەاڵم سنورێک‬ ‫دانرا بۆ بودجەکەی‪ .‬ئەمە دەبێتە سەرەتای‬ ‫دەس����تبردنی سیاس����یەکان بۆ تەندروستی‬ ‫وەک بوارێک کە بەئ����ارەزوی خۆیان بتوانن‬ ‫خەرجی����ی‌و بودجەک����ەی کەموزی����اد بکەن‬ ‫بەگوێرەی پێش����هاتە دارایی‌و سیاس����یەکان‪.‬‬ ‫پەیوەندی ئاڵۆزی نێوان نەوت‌و تەندروستی(‬ ‫لەبەش����ەکانی داهات����ودا باس����ی دەکەی����ن‬ ‫(نمونەیەکی تری ژێردەستەیی تەندروستیە‬ ‫لەمێژوی عێراق‌و کوردستاندا)‪.‬‬ ‫ڕەنگدانەوەی ئەم ژێردەستیەی تەندروستی‬ ‫بۆ پێدراوە سیاسیەکان لەدەستنیشانکردنی‬ ‫بەرپرس����ەکانی تەندروستیدا ڕەنگیداوەتەوە‪.‬‬ ‫یەکەمی����ن بەرپرس����ی تەندروس����تی ک����ە‬ ‫به‌ریتانیه‌کان لەعێراقدا دایاننا پزیش����کێکی‬ ‫کریس����تیان بو بەن����اوی د‪ .‬حەن����ا خەیات‪.‬‬ ‫ئ����ەو یەکەمی����ن‌و دوایەمی����ن کریس����تیانە‬ ‫لەمێژوی وەزیرەکانی تەندروس����تی لەعێراقدا‬ ‫‪.‬کریس����تیانبونی ئ����ەو فاکتەری س����ەرەکی‬ ‫بو ل����ەوەی بکرێت بەوەزیری تەندروس����تی‪.‬‬ ‫به‌ریتانیاییه‌کانی����ش ه����ەر بەه����ۆی ئەوەوە‬ ‫کردیان بەوەزیر‪ .‬بەم کارەیان‪ ،‬به‌ریتانییه‌کان‬ ‫ئاوێکیان ڕش����ت ک����ە ئەم����رۆش لەعێراق‌و‬ ‫کوردستاندا سیاسیەکان پێی تێدادەخشێنن‪.‬‬ ‫هەرچی وەزیری تەندروس����تی هەیە لەمێژوی‬ ‫عێراقدا پزیش����کی س����ەر بەم الیەن یان ئەو‬ ‫الیەنی سیاسین‪ .‬بەگۆڕانی سیاسی‪ ،‬وەزیرە‬ ‫تەندروس����تیەکانیش گۆڕانکاریان بەس����ەردا‬ ‫هات����وە‪ .‬بۆ نمون����ە لەچل����ەکان‌و پەنجاکاندا‬ ‫زیاد لە ‪ ١٠‬وەزیری تەندروس����تی گۆڕاوە کە‬ ‫ڕەنگدانەوەی ئەو هەڵبەزو دابەزە سیاسیانەیە‬ ‫کە لەوکاتەدا لەئارادابون‪.‬‬ ‫ژێردەس����تەیی تەندروس����تی ب����ۆ پێدراوە‬ ‫سیاس����ی‌و ئابوریەکان ئێستاش بەکەللەڕەقی‬ ‫بەرپرچی هەم����و هەوڵەکانی چاکس����ازییان‬ ‫داوەت����ەوە لەب����واری تەندروس����تیدا‪ .‬بەبێ‬ ‫تێگەیش����تن لەو مێ����ژوە ئەس����تەمە بزانین‬ ‫لەکوێ����وە دەس����تپێبکەین ب����ۆ هێنانەکایەی‬ ‫گۆڕانی ڕیشەیی لەسیستمەکەدا‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫خوێندن‬

‫په‌روه‌رده‌و خوێندنی کوردستان له‌رێنماییه‌و‌ه بۆ به‌یاساییکردن‬

‫"ئه‌گه‌ر ئه‌و پرۆژه‌یه‌ ببێته‌ یاسا‪ ،‬گۆڕانکارییه‌کی گه‌وره‌ دروستده‌کات"‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬

‫لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌و خوێندنی‬ ‫په‌رله‌مانی کوردستان سه‌رقاڵی پرۆژ‌ه‬ ‫یاسایه‌کی تایبه‌ته‌ به‌په‌روه‌رده‌و‬ ‫فێرکردن‌و له‌دوای خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌که‌م‪ ،‬لیژنه‌ک ‌ه سه‌رقاڵی نوسینی‬ ‫راپۆرته‌کانه‌‪ ،‬ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانی‬ ‫کوردستانیش رایده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه‬ ‫"ئه‌گه‌ر بتوانین ئه‌م ‌ه بکه‌ین به‌یاسا‬ ‫گۆڕاکارییه‌کی گه‌وره‌ له‌په‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندن له‌هه‌رێمی کوردستاندا‬ ‫دروست ده‌کات"‪.‬‬ ‫"پرۆژه‌ی یاسای په‌روه‌رده‌و فێرکردن‬ ‫له‌هه‌رێم���ی کوردس���تان‪-‬عێراق" ناوی‬ ‫ئه‌و پرۆژ‌ه یاس���ایه‌ی ‌ه که‌ له‌په‌رله‌مانی‬ ‫کوردس���تان خوێندنه‌وه‌ی یه‌که‌می بۆ‬ ‫کراوه‌و لیژن���ه‌ی تایبه‌ت ب���ه‌و بواره‌‪،‬‬ ‫ک��� ‌ه لیژن���ه‌ی پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندنه‌‪،‬‬ ‫ده‌ستده‌که‌ن به‌نوسینی راپۆرت له‌سه‌ر‬ ‫ماده‌کانی ئه‌و پرۆژ‌ه یاس���ایه‌ تا بچێت ‌ه‬ ‫ناو هۆڵی په‌رله‌مان‌و گفتوگۆی له‌باره‌و‌ه‬ ‫بکرێت‌و ببێت ‌ه یاسا‪.‬‬ ‫پرۆژ‌ه یاس���اکه‌ ل���ه‌‪ 190‬ماده‌ پێک‬ ‫هات���وه‌و به‌ش���ێوه‌یه‌کی ورد ب���اس‬ ‫له‌الیه‌نه‌کان���ی خوێندن���ی قۆناغه‌کانی‬ ‫باخچه‌ی ساوایان‌و بنه‌ڕه‌تیی‌و ئاماده‌یی‌و‬ ‫په‌یمانگا کراوه‌‪.‬‬ ‫له‌پرۆژه‌ک���ه‌دا فێرک���ردن له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تان وه‌ک مافێکی بێبه‌رامبه‌ر‬ ‫بۆ س���ه‌رجه‌م هاواڵتیان‌ له‌قوتابخانه‌و‬ ‫په‌یمانگا حکومییه‌کاندا پێناسه‌کراوه‌و‬ ‫زمان���ی کوردی���ی وه‌ک زمانی فه‌رمیی‬ ‫خوێندن له‌گش���ت قۆناغه‌کانی خوێندن‬ ‫"جگ���ه‌ ل���ه‌و قوتابخانان���ه‌ی خوێندن‬ ‫تێیاندا به‌زمانێکی دیکه‌یه"‌دانراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌یه‌کێکی دیک ‌ه له‌ماده‌کاندا‬ ‫هات���و‌ه ک���ه‌ "ده‌کرێت ه���ه‌ر زمانێکی‬ ‫جیهانی���ی ببێت��� ‌ه زمان���ی وانه‌وتنه‌و‌ه‬ ‫له‌هه‌ندێک قوتابخان���ه‌دا ئه‌ویش پاش‬ ‫ڕه‌زامه‌ن���دی وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده‌و‬ ‫فێرکردن"‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی پرۆژ‌ه یاس���اک ‌ه خوێندن‬ ‫له‌قۆناغ���ی بنه‌ڕه‌ت���ی ک��� ‌ه ‪ 9‬س���اڵ ‌ه‬ ‫به‌زۆره‌که‌ییه‌‪" ،‬ئه‌گه‌ر ته‌نها به‌ربه‌ستێکی‬ ‫پزیشکیی هه‌بێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌سیس���تمی فێرکردن���ی‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تاندا‪ ،‬قوتابی وه‌ک‬ ‫ی له‌پرۆس���ه‌ی‬ ‫ت���ه‌وه‌ری بنه‌ڕه‌تی��� ‌‬

‫راسته‌ په‌روه‌رد‌ه‬ ‫یاسای هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زیاتر به‌ڕێنمایی‬ ‫ئیشی کردوه‌و‬ ‫ده‌توانین بڵێین‬ ‫یاسایه‌کی نوێ‬ ‫ده‌رده‌چێت‬

‫له‌پرۆژه‌یاساکه‌دا قوتابی وه‌ک ته‌وه‌ری بنه‌ڕه‌تیی‌ له‌پرۆسه‌ی فێرکارییدا دانراوه‬ ‫فێرکارییدا دانراوه‌‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌و گۆڕانکارییانه‌ی ئه‌و پرۆژ‌ه‬ ‫یاسایه‌ دروستی ده‌کات له‌کاتێکدا ببێت ‌ه‬ ‫یاسا‪ ،‬ئه‌وا خوێندنی قۆناغی بنه‌ڕه‌تیی‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌پرۆژ‌ه یاس���اکه‌دا که‌ به‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫ده‌روازه‌یه‌کدا دابه‌ش���کراوه‌و ده‌روازه‌ی‬ ‫چواره‌م تایبه‌ت��� ‌ه به‌خوێندنی بنه‌ڕه‌ت‪،‬‬ ‫هات���و‌ه "خوێندنی بنه‌ڕه‌ت له‌ س���اڵ‬ ‫پێک دێ���ت له‌قۆناغه‌کانی ‪ 1‬تا ‪ .9‬هه‌ر‬ ‫س���اڵێکی خوێندن به‌الیه‌ن���ی که‌مه‌و‌ه‬ ‫‪ 180‬رۆژی خوێن���دن له‌خ���ۆ ده‌گرێت‪،‬‬ ‫به‌جۆرێک هه‌ر هه‌فته‌یه‌کی خوێندن ل ‌ه‬ ‫‪ 24‬کاتژمێری خوێندن پێک دێت"‪.‬‬ ‫له‌ماده‌ی ‪16‬ی پرۆژ‌ه یاساکه‌دا هاتو‌ه‬ ‫ک ‌ه خوێندن���ی بنه‌ڕه‌ت���ی قۆناغه‌کانی‬ ‫فێرکردن���ی سیس���تماتیک له‌هه‌رێمدا‬ ‫پێکده‌هێنیت‌و دابه‌ش ده‌بێت به‌س���ه‌ر‬

‫سێ زنجیره‌ی خوێندن‪.‬‬ ‫زنجیره‌ی یه‌که‌می���ان پۆله‌کانی ‪ 1‬تا‬ ‫‪ 3‬له‌خۆده‌گرێت‌و سیستمی مامۆستای‬ ‫وه‌رز پی���اد‌ه ده‌کرێ���ت‌و له‌ژێ���ر ئ���ه‌و‬ ‫سیس���تمه‌دا یه‌ک مامۆس���تا زۆربه‌ری‬ ‫وانه‌کان ده‌ڵێته‌وه‌‌و قوتابیان له‌زنجیره‌ی‬ ‫یه‌که‌م���دا پس���وڵه‌ی هه‌ڵس���ه‌نگاندن‬ ‫وه‌رده‌گرن نه‌ک بڕوانامه‌ی نمره‌کان‪.‬‬ ‫له‌زنجیره‌ی دوه‌م‌و سێیه‌میش���دا ک ‌ه‬ ‫پۆله‌کانی ‪ 4‬تا ‪ 9‬ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬سیستمی‬ ‫مامۆس���تای وانه‌ پیاد‌ه ده‌کرێت‌و هه‌ر‬ ‫وانه‌ی���ه‌ک مامۆس���تای تایبه‌ت به‌خۆی‬ ‫ده‌یڵته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌م���اده‌ی ‪ 18‬هاتوه‌ ک ‌ه‬ ‫قوتابی س���ه‌ره‌ڕای سه‌رنه‌که‌وتنیش���ی‬ ‫له‌س���ه‌رجه‌م وانه‌کان���دا له‌قۆناغ���ی‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‪ ،‬مافی به‌رده‌وامبونی هه‌یه‌ بۆ‬ ‫پۆلێکی به‌رزتر‪.‬‬

‫له‌گ���ه‌ڵ دانانی سیس���تمی خوێندنی‬ ‫به‌زۆره‌کی���ی له‌قۆناغ���ی بنه‌ڕه‌تی���دا‪،‬‬ ‫له‌پ���رۆژ‌ه یاس���اکه‌دا ئاماژه‌ به‌س���زای‬ ‫غه‌رامه‌کردن کراوه‌ بۆ ئه‌و به‌خێوکه‌ری‬ ‫مندااڵنه‌ی که ‌به‌بێ پاس���اوی ش���یاو‬ ‫رێگر ده‌بن له‌ناردن���ی منداڵه‌که‌یان بۆ‬ ‫خوێندن‪ ،‬غه‌رامه‌ی���ه‌ک که‌بڕه‌که‌ی له‌‪2‬‬ ‫ملیۆن دینار که‌متر نه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێکی ت���ری پرۆژه‌ یاس���ای‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و فێرک���ردن له‌هه‌رێم���ی‬ ‫کوردس���تاندا ب���اس له‌دروس���تکردنی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی قوتابی���ان ک���راوه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫"ئه‌نجومه‌نێک���ی تایبه‌ت��� ‌ه له‌ه���ه‌ر‬ ‫ئه‌ندامه‌کان���ی‬ ‫قوتابخانه‌یه‌ک���داو‬ ‫له‌قوتابیان خۆیان پێک دێن‌و به‌شێوازی‬ ‫هه‌ڵبژراردن ده‌چن ‌ه ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌وه"‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌ماده‌یه‌ک���ی دیک���ه‌دا‬ ‫هاتوه‌ که‌ "پێویس���ته‌ هه‌ر قوتابخانه‌و‬

‫په‌یمانگای���ه‌ک ژم���اره‌ی قوتابییه‌کانی‬ ‫ل��� ‌ه ‪ 100‬زیاتربو‪ ،‬ئ���ه‌وا کتێبخانه‌یه‌کی‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆی هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌و خوێندن‬ ‫له‌په‌رله‌مانی کوردستان‪ ،‬شێرکۆ حه‌م ‌ه‬ ‫ئه‌مین له‌باره‌ی ئه‌و پرۆژ‌ه یاس���ایه‌و‌ه‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "ئه‌گ���ه‌ر بتوانین‬ ‫ئه‌مه‌ بکه‌ی���ن به‌یاس���ا گۆڕاکارییه‌کی‬ ‫گه‌ور‌ه له‌په‌روه‌رده‌و خوێندن له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا دروست ده‌کات"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ چه‌ند نمونه‌یه‌کی‬ ‫له‌پرۆژه‌ یاس���اک ‌ه هێنایه‌وه‌‪" ،‬بۆ نمون ‌ه‬ ‫ده‌زگایه‌کی وه‌ک سه‌رپه‌رشتیاریی ده‌بێت ‌ه‬ ‫ده‌زگایه‌کی س���ه‌ربه‌خۆو به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫باشتر ده‌توانن سه‌رپه‌رشتیی خوێندن‬ ‫بک���ه‌ن‪ .‬ئه‌نجومه‌ن���ی په‌روه‌رده‌ی���ی‬ ‫تێدای���ه‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی ق���ه‌زاکان‌و‬ ‫ده‌توان���ن مانگانه‌ کۆبون���ه‌و‌ه بکه‌ن‌و‬

‫له‌کۆبونه‌وه‌کاندا نوێنه‌ری که‌س‌وکاری‬ ‫قوتابی���ان‌و قوتابیان خۆیانی تێدابێت‪.‬‬ ‫دیداری گه‌ش���ه‌ی تێدای���ه‌‪ ،‬که‌ بۆ ئه‌و‬ ‫که‌س���انه‌یه‌ ک ‌ه توێژه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تیین‬ ‫له‌قوتابخانه‌کاندا"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ئایا ئێستا پرۆسه‌ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و فێرک���ردن له‌هه‌رێم���ی‬ ‫کوردس���تاندا یاس���ایه‌کی تایب���ه‌ت‬ ‫به‌خۆی هه‌یه‌؟ ئ���ه‌و ئه‌ندامه‌ی لیژنه‌ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندن ده‌ڵێت "راس���ت ‌ه‬ ‫په‌روه‌رد‌ه یاس���ای هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم زیاتر‬ ‫به‌ڕێنمایی ئیش���ی ک���ردوه‌و ده‌توانین‬ ‫بڵێین یاسایه‌کی نوێ ده‌رده‌چێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی کاتی ته‌واوبونی گفتوگۆکانی‬ ‫په‌رله‌مان له‌باره‌ی ئه‌و پرۆژ‌ه یاسایه‌و‬ ‫بونی به‌یاسا‪ ،‬ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه رایگه‌یاند‬ ‫ک��� ‌ه له‌پالن���ی ئه‌وانه‌دا ل���ه‌م خوله‌ی‬ ‫په‌رله‌ماندا ئه‌و یاسای ‌ه ده‌ربچێت‪.‬‬

‫سەرپەرشتیارو مامۆستا‪ ..‬پەیوەندییەكی سیستماتیزە نەكراو‬

‫یاسین رەسول عوسمان‬ ‫سەرپەرش���تیكردنی پەروەردەی���ی‬ ‫لەسیس���تمی پەروەردەی���ی مۆدێرندا‬ ‫پێگەیەكی تایبەت���ی هەیەو بەیەكیك‬ ‫لەپایە س���ەرەكییەكانی گەشەپێدانی‬ ‫پرۆس���ەكە دادەنرێت‪ ،‬بەاڵم كۆنگرەی‬ ‫پەروەردەی���ی س���اڵی ‪ 2007‬تایبەت‬ ‫گۆڕانكاری‌و ریفورمی سستمی خوێندن‬ ‫دورو نزیك ئاماژەیك���ی تیدا نەبو بۆ‬ ‫ڕیفورم���ی ئورگانێك���ی گرنگی‌ وەك‬ ‫سەرپەرشتیكردنی پەروەردەیی‌و رۆڵی‬ ‫ئەو ئۆرگان���ە هەس���تیارە‪ ،‬دەتوانین‬ ‫بەیەكێكی تر لەناتەواوی‌و كەلێنەكانی‬ ‫بهینین���ە ئەژماركردن لەگەڵ خەوش‌و‬ ‫ناتەواوی یەكانی تری سس���تمی نوێ‌‬ ‫ی خوێندن‪ ،‬بۆیەمیكانیزم‌و سروشتی‬ ‫كاری سەرپەرش���تیاری ‌وەك خ���ۆی‬ ‫مای���ەوە‪ ،‬چەن���د فاكتەرێكی خودی‌و‬ ‫بابەت���ی ڕۆڵ���ی گێ���ڕاوەو دەگێڕێت‬ ‫لەڕەچ���او نەكردن���ی ئ���ەوەی مرۆڤی‬ ‫ئێمە بەخواس���ت‌و حەزو هەڵبژاردنی‬ ‫خ���ۆی ببێت���ە مامۆس���تا دواتری���ش‬ ‫تاكی پەروەرش���یاری ئێمە بەگش���تی‬ ‫باكگراون���دی مەعریفی‌و س���ایكولوژی‬

‫بەقوناغ���ی تەندروس���تی س���ازكاری‬ ‫كادیری پەروەردەیی تەندروس���ت پێ‌‬ ‫گەیاندن تێ‌ ناپەڕێت ‪،‬بۆیە هەڵەو بەد‬ ‫لێك تێگش���تنی نێوان مامۆس���تایان‌و‬ ‫سەرپەرش���تیاران ڕەوشێكی نائاسایی‬ ‫یە!‬ ‫هەندێك لە مامۆس���تایان‌و ستافی‬ ‫كارگێری قوتابخان���ە‌و خوێندنگەكان‬ ‫بەس���ەردان‌و دیداری سەرپەرشتیاران‬ ‫بێ���زارن لەباش���ترین حاڵەت���دا‌ وەك‬ ‫میوانێ���ك پێش���وازی دەكرێ���ت‌و‬ ‫كارەك���ە ب���ەڕێ‌ دەكرێ���ت! بەهەمان‬ ‫ش���ێوە سەرپەرش���تیاران ناخوازن‌و‬ ‫ئومێدەوارنی���ن س���ەردانی هەندێ���ك‬ ‫س���تافی خوێندنگە‌و مامۆستا بكەن!‬ ‫پاش���ان هیچ لەڕەوش���ی پەروەردەو‬ ‫فێركردن ناگۆڕێ���ت‪ ،‬ئەو بێزاری‌و بەد‬ ‫لە یەك تێگەش���تنە دەكرێت لە س���ێ‌‬ ‫ڕەهەندەوە خوێندنەوەی بۆ بكەین‪:‬‬ ‫سستمی كاری ئورگانی‬ ‫سەرپەرشتیكردن‬ ‫ستایلی كاركردنی ئورگانەكە بریتییە‬ ‫لەڕێنمای���ی ك���ردن‌و ب���ە دواداچون‌و‬ ‫هەڵسەنگاندن‌و دەستخۆشی‌و ستایش‬ ‫كردن‌و ڕەخن���ە گرتن‪ ،‬ب���ە ئامانجی‬ ‫بەرەو پێشچونی پرۆسەی پەروەردەو‬ ‫فێرك���ردن‌و كارەكت���ەری ماموس���تا‬ ‫بەتایبەت���ی‪ ،‬بەدواداچون‌و خس���تنە‬ ‫روی خاڵ���ە پۆزەتیڤ‌و نێگەتیڤەكان‌و‬ ‫رەخن���ە گرت���ن‌و لێپرس���ینەوەبوەتە‬ ‫ئەركی س���ەرەكی س���ەر پەرشتیار‪،‬‬ ‫مرۆڤیش بەگش���تی حەز بە كەس���ێك‬ ‫ن���اكات لیپرس���ینەوە‌و خوێندن���ەوە‌و‬ ‫هەڵس���ەنگاندنی بۆب���كات‪ ،‬بۆی���ە‬

‫سەرپەرش���تیار كەس���ایەتی یەك���ی‬ ‫نەخ���وازراوە‌و جێگ���ەی خۆش���حاڵی‬ ‫مامۆس���تایان نییە‪ .‬دوب���ارە ناچارم‌و‬ ‫دەبێ���ت ئام���اژە بۆحەقیقەتێك بكەم‬ ‫كە میكانیزمی كاری ئورگانیكی‌ وەك‬ ‫یەك���ەی سەرپەرش���تیكردن (وەك‬ ‫لە پێش���دا ئام���اژەم پێ‌ ك���رد) زۆر‬ ‫ك���ۆن‌و دواكەوتوە‌و لەگەل سس���تمی‬ ‫هاوچەرخ���ی پ���ەروەردەو فیركردندا‬ ‫هەنگاوی نەناوە‌و لەم ساڵەی دوایدا‌و‬ ‫ل���ە خولێكدا تیش���كی ن���وێ‌ خرایە‬ ‫س���ەر كاری سەرپەرشتیاری‌و یەكەی‬ ‫سەرپەرش���تیكردن‪ ،‬خۆش���بەختانە‬ ‫پ���رۆژەو پێش���نیاری گرن���گ بۆئەم‬ ‫كۆنگرەیەش خراوەتە ڕو ئومێدەوارین‬ ‫بەهەن���د بگیرێت‌و ببێت���ە فاكتەرێكی‬ ‫بەهێ���زی گۆڕانكاری س���تراتیژی لە‌و‬ ‫ئورگانەدا‪.‬‬

‫مامۆستایان حەز‬ ‫لەسەردانی‬ ‫سەرپەرشتیاران‬ ‫ناكەن چونكە‬ ‫لیپرسینەوەو‬ ‫بەدواداچون هەیە‌و‬ ‫مرۆڤیش حەز بە‬ ‫لیپرسینەوە ناكات‬

‫كارەكتەری سەرپەرشتیار‬ ‫لەنێو سەرپەرشتیاراندا زۆر ئاراستەی‬ ‫كارك���ردن هەی���ە‪ ،‬وات���ە كارەكتەری‬ ‫سەرپەرشتیار لەمامەڵە‌و ستایلی كارە‬ ‫پەروەردەیی یەكانی چەند میكانیزمیك‬ ‫دەگرێتە بەر‪ ،‬تیش���ك دەخەینە سەر‬ ‫دو شێوازیان‪ ،‬چونكە تاكی كۆمەڵگەی‬ ‫ئێمە بەگش���تی ترسێنراوە‌ودەترسێت‬ ‫(ت���رس بەمانا سۆس���یۆلوژییه‌كەی)‬ ‫ستایلی یەكەم هەوڵ دەدات هێز بەمان‬ ‫كارگێری یەكەی بەرجەس���تەبكات‌و لە ناتەواوی���ەكان بگەڕێ���ت‌و ڕاوە هەڵە‬ ‫ژێر كاریگەری نێگەتیفی س���ایكولوژی بكات‪ ،‬بەاڵم گەر بەشێواز‌و میكانیزمی‬ ‫(مفتش)‌و ش���ێوازی مامەلە كردنیان مۆدێ���رن كاربكرێت‌و سەرپەرش���تیار‬ ‫قوتاری نەب���وە‌و بە ڤاندڕی‌و زۆرداری مرۆڤێك���ی ریفورمیس���ت بێ���ت‌و‬ ‫كارەكانی ئەنج���ام دەدات‪ ،‬یاخود كە س���ایكولوژیای پەروەردەیی بزانیت‌و‬ ‫دەچێتە خوێندنگەیەك دەبیت‌ به‌دوای ل���ەكارو ك���ردەوە‌و گوفتاری���دا ‌وەك‬

‫دۆس���ت‌و هاورێی خوێندنگە‌و مامۆستا‬ ‫كار جدی بكات‪ ،‬بەمەبەس���تی بەرەو‬ ‫پێشچون‌و گەشەكردن‪ ،‬ماندو نەناسانە‬ ‫بۆ گەش���ەپێدانی میت���ود‌و پرۆگرامی‬ ‫خویندن‌و بەرز كردنەوەی ئاستی كارایی‬ ‫ماموس���تا لە بواری فیركردنی چاالك‌و‬ ‫چاك كردنی ژینگ���ەی پەروەردەیی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و بەرز كردنەوەی ئاس���تی‬ ‫ماموساتایان بۆ ئاستی ستانداردەكان‬ ‫بجوڵێت‌و ماموس���تا متمانەی هەبێت‬ ‫بەسەرپەرشتیار كە په‌روه‌رده‌کارێکی‬ ‫دڵسۆزە‌و هاوكارو یارمەتیدەرە هاورێ‌‌و‬ ‫دڵس���ۆزە‌و لە بۆس���ەدا نی یە‌و ەدوی‬ ‫ڕاو كردنی خەلەل‌و ناتەواویدا بگەریت‬ ‫بۆ ش���كاندنی مامۆس���تا‪ ،‬ئ���ەوكات‬ ‫دەتوانری���ت تا ئاس���تێكی باش كاری‬ ‫سەرپەرشتیاری كردن هەنگاوی جدی‬ ‫هەڵگرێ���ت‌و ڕۆڵی كاریگ���ەری هەبێت‬ ‫لەپرۆسەی پەروەردەو فێركردندا‪.‬‬ ‫كارەكتەری مامۆستا‬ ‫دروست‌وایە مرۆڤ گەر كارێكی پێ‌‬ ‫س���پێردرا بەڕێكو پێكی‌و دڵس���ۆزی‌و‬ ‫لێزانی���ن‌و لێهاتوی ئەنجام���ی بدات‌و‬ ‫ئەركەكان���ی سەرش���انی ب���ە‌و پەری‬ ‫بەرپرس���یاریتی ی���ەوە ڕاپەڕێنێ���ت‪،‬‬ ‫(لە گەڵ ڕێزو س���تایش بۆ مامۆس���تا‬ ‫لێهاتوە دڵس���ۆزەكان‌و مامۆس���تامان‬ ‫هەی���ە دەكریت دەس���تی بۆڕاخەیت‌و‬ ‫بەس���ەریدا بڕوات) بەداخ���ەوە لە نێو‬ ‫مامۆستایاندا هەندێك كەسانی دۆگماو‬ ‫دژە گۆڕانكاری‌و نوێگەری‌و نوێخوازی‬ ‫ه���ەن‌و بونەت���ە كۆس���پ‌و لەمپەری‬ ‫پرۆس���ەی پ���ەروەردەو فێرك���ردن‪،‬‬ ‫جاریكی تر بەداخ���ەوە تیایاندا هەیە‬

‫دەتوانی���ت لەڕی���زی نەخوێن���دەواردا‬ ‫هەژماری بكەیت ‪،‬كاری مامۆس���تایی‬ ‫تەنها بۆ كات كوشتن‌و موچە‌وەرگرتن‬ ‫ئەنج���ام دەدات‪ ،‬ئامادەنی یە ڕۆژانە‬ ‫تەنه���ا كاتژمیرێ���ك ل���ە كاتی خۆی‬ ‫تەرخان بكات بۆ ئەركە مرۆڤ دۆستی‬ ‫یەكەی كە پیشەسازی مرۆڤە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫مامۆستا هەیە بەزۆر بوە بە ماموستا‌و‬ ‫هیچ ئینتمایەكی نی یە بۆ پیشەكەی‌و‬ ‫زۆر لێی بێزارە‪ .‬سەرپەرشتیار سەرنج‬ ‫دەدات ئەم مامۆستایە هیچ گۆڕانكاری‬ ‫لە خۆی‌و كارو پالنیدا نی یە‌و مرۆڤێكی‬ ‫دۆگم���او بێ‌ توانای���ە‌و ئامانجێكی نی‬ ‫یە لە پیش���ەكەیدا‪ ،‬ناتوانیت پالنیكی‬ ‫پەروەردەیی بنوسیت‌و بەڵكو جیاوازی‬ ‫ناكات لە نێ���وان پ�ل�ان‌و كارنامەدا‌و‬ ‫تاقەت���ی نی یە ن���ەك كتێبێك بەڵكو‬ ‫الپەرەیەك���ی پەروەردەیی رۆژنامەكان‬ ‫بخوینێت���ەوە‌و بۆگەش���ەپێدانی توانا‬ ‫فیك���ری‌و پەروەردەی���ی یەكانی‌و هیچ‬ ‫ل���ە فیركردن���ی چ���االك نازانێت‌و كە‬ ‫داوای بەكارهێنان���ی ش���ێوازی نوێی‬ ‫‌وانە‌وتنەوەی لێدەكرێت قوتابی بكاتە‬ ‫تەوەری س���ەرەكی فێركردن س���ەدان‬ ‫پاس���اوی ب���ی ئ���ەرزش‌و ب���ێ بنەما‬ ‫دەهێنێتەوە‪ ،‬بۆیە حەز لەس���ەردانی‬ ‫سەرپەرش���تیاران ناك���ەن چونك���ە‬ ‫لیپرس���ینەوەو بەدواداچ���ون هەی���ە‌و‬ ‫مرۆڤیش حەز بە لیپرسینەوە ناكات‪.‬‬ ‫لەكۆتایدا دەڵیین سس���تمی كاركردن‬ ‫بەگش���تی دۆگمایە پێویستە هەنگاوی‬ ‫ج���دی هەڵگیری���ت بۆ چارەس���ەری‬ ‫خ���ەوش‌و ناتەواوی ی���ەكان‪ .‬بەاڵم بۆ‬ ‫ئەنجام نادرێت؟ ئەمە ئەو پرسیارەیە‬ ‫كە‌وەاڵمەكەی گەڕانی دەوێت‪.‬‬

‫کتێب‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫لەستایشی جوانیی‌و جەسارەتدا‬

‫‪17‬‬

‫بەبۆنەی سەرلەنوێ چاپکردنەوەی نۆڤلێتی "سەگوەڕ"ەوە‬

‫دیارە لەبواری جیاو بەهۆکاری جیاو‬ ‫لەدۆخی جیادا‪ ،‬ئەو کتێبانە نابیندرێن‌و‬ ‫ناخوێندرێنەوە‪ ،‬یاخود بەپێی پێویست‌و‬ ‫بەو چەشنەی کە دەبێت بخوێندرێنەوە‪،‬‬ ‫ناخوێندرێنەوە‌و هەرایەکیان لەس���ەر‬ ‫دروست دەبێت کە پەیوەندی بەالیەنی‬ ‫هونەریی پێکهاتەی گشتیی کتێبەکەوە‬ ‫نییە‪ .‬ئەمەش دیاردەیەکی جیهانییە‌و‬ ‫تەنیا پەیوەن���دی بە‌واڵتێکی تایبەت‌و‬ ‫دۆخێک���ی تایبەت‌و قۆناغ���ی تایبەتی‬ ‫مێژویی���ەوە نییە‌و ل���ەزۆر‌واڵت‌و لەناو‬ ‫کولتور‌و قۆناغ���ە جیاوازەکانی مێژوی‬ ‫مرۆڤایەتیدا روی داوە‪.‬‬ ‫دنی���ای کوردیش ب���ەدەر نەبوە لەو‬ ‫دیاردە جیهانیی���ە‌و له‌‌قۆناغی جیاواز‌و‬ ‫لەژێ���ر دەس���ەاڵت‌و فەرمانڕەوای���ی‬ ‫جی���اوازدا ژمارەی���ەک له‌‌کتێب���ەکان‌و‬ ‫ه���ۆکاری جۆراوج���ۆر‌و له‌‌قۆناغ���ی‬ ‫جی���اوازدا روبەڕوی دۆخی نائاس���ایی‬ ‫بونەت���ەوە‪ .‬له‌‌هەش���تاکانی س���ەدەی‬ ‫رابردودا کتێبەکەی نوس���ەری شەهید‪،‬‬ ‫عەبدولخال���ق مەعروف‪ ،‬له‌‌س���ەردەمی‬ ‫رژێم���ی پێش���ودا ب�ڵ�او کرای���ەوە‌و‬ ‫لێکدان���ەوەی ناتەندروس���تی بۆ کرا‌و‬ ‫بەو جۆرەی ک���ە دەبو بخوێندرێتەوە‌و‬ ‫‌وشێوەی زانستی لێکدانەوەی قوڵی بۆ‬ ‫بکرێت‪ ،‬نەکرا‌و کەوتە بەر خوێندنەوە‌و‬

‫روانین���ی دەمارگیران���ەی روک���ەش‌و‬ ‫توندڕەوان���ە‌و دواجاری���ش لەبەر ئەو‬ ‫خوێندنەوە ناتەندروستەی کە بۆی کرا‬ ‫مەرگی نوسەرەکەی بەدواداهات‪.‬‬ ‫ه���ەر ل���ەو س���ااڵنەدا‌و لەکات���ی‬ ‫خەبات���ی چەکداری هێزە سیاس���ییە‬ ‫کوردییەکاندا‪ ،‬لەکاتێکدا رۆماننوس���ی‬ ‫کۆچکردو‪ ،‬محەم���ەد موکری‪ ،‬یەکێک‬ ‫بو له‌‌پێشمەرگە‌و نوسەرە چاالکەکانی‬ ‫ئ���ەو بزوتنەوە چەکداریی���ە‪ ،‬نۆڤلێتی‬ ‫"س���ەگوەڕ"ی له‌‌چاپخانەی ش���ۆڕش‬ ‫باڵو کردەوە ک���ە ناوەڕۆکی نۆڤلێتەکە‬ ‫رەخنە بو له‌‌خەبات���ی چەکداری هێزە‬ ‫چەک���دارەکان‌و تێڕوانی���ن‌و کارکردنی‬ ‫پرۆس���ەی سیاس���یی ئەو رۆژگارەی‬ ‫بزوتنەوەی سیاسیی کورد‪.‬‬ ‫دوابەدوای باڵوبونەوەی ئەو نۆڤلێتە‪،‬‬ ‫ژمارەیەکی زۆر له‌‌پێشمەرگە‌و کادیرانی‬ ‫ئەو س���ەردەمە‪ ،‬هەڕەش���ەی کوشتن‌و‬ ‫سزادانی توند له‌‌نوسەرەکەی دەکەن‪.‬‬ ‫ئ���ەوە لەکاتێکدای���ە ‌وەک بەڵگەکان‬ ‫نیش���انی دەدەن‪ ،‬ژمارەیەک���ی زۆر‬ ‫لەو کەس���انەی کە هەڕەش���ە دەکەن‪،‬‬ ‫نۆڤلێتەکەی���ان نەخوێندوەتەوە‌و تەنیا‬ ‫دەماودەم بیس���تویانە ک���ە ناوەڕۆکی‬ ‫رۆمانەک���ە رەخنەگرتن���ە له‌‌خەبات���ی‬ ‫سیاس���یی‌و بزوتن���ەوەی چەکداری���ی‬ ‫کورد‪.‬‬ ‫کەس خوێندن���ەوەی رەخنەگرانەی‬ ‫بۆ نۆڤلێتەک���ە نەکرد‪ ،‬یاخود لەبارەی‬ ‫چۆنیەتیی تەکنیک‌و کارەکتەرس���ازی‌و‬ ‫بەش���ێوەیەکی گش���تی‪ ،‬هون���ەری‬ ‫گێڕان���ەوە ل���ەو بەرهەم���ە ناوازەی���ە‬ ‫بدوێت‪ ،‬س���تەمێکی زۆر لە‌و بەرهەمە‬ ‫ک���را‪ ،‬چ له‌‌باڵوکراوەکانی ش���ۆڕش‌و چ‬ ‫له‌‌ناوش���ار بەو جۆرەی دەبو قس���ەی‬ ‫لەسەر بکرێت‌و ببێتە مایەی گفتوگۆی‬

‫ئەدەبیی‪ ،‬نەکرا‌و هۆکارەکەش���ی ئەو‬ ‫روانینە تەواو ئایدیۆلۆژیی‌و دەمارگیرانە‬ ‫بو ک���ە لەو رۆژگارەدا تا ئەو ئاس���تە‬ ‫ترسناکە رۆیشت کە ئەگەر مام جەالل‬ ‫نەهاتبایە ناوەوە‌و بەرگری لێ نەکردبا‪،‬‬ ‫رەنگبو نوس���ەرەکەی روبەڕوی مەرگ‬ ‫ببوایەتەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگەی نیگەرانییە‪ ،‬لەدوای‬ ‫راپەڕینی ‪‌١٩٩١‬و ئازادبونی باش���وری‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬چەن���د جارێ���ک‌و چەند‬ ‫کتێبێ���ک‌و هەمان دۆخی هاوش���ێوەی‬ ‫"س���ەگوەڕ"دا تێپەڕین‌و نوسەرەکانیان‬ ‫روبەڕوی هەڕەش���ە‌و تۆقاندن بونەوە‌و‬ ‫خوێندن���ەوەی ئەدەبییان ب���ۆ نەکرا‌و‬ ‫زیات���ر روبەڕوی هەڕەش���ە‌و س���کااڵ‌و‬ ‫خوێندنەوەی دەمارگیرانە‌و روکەش���انە‬ ‫بونەوە کە دەک���رێ‌وەک دو دیارترین‬ ‫نمون���ە‪ ،‬ئام���اژە به‌ڕۆمان���ی "م�ل�ازم‬ ‫تەحس���ین‌و ش���تی تریش" له‌‌نوسینی‬ ‫فەره���اد پیرباڵ‌و کۆمەڵە ش���یعرێکی‬ ‫قوب���ادی جەلی���زادە ل���ه‌‌دو دۆخ���ی‬ ‫جی���اوازدا‌و له‌‌دو پارێ���زگای جیاوازی‬ ‫هەرێمی کوردستان باڵوکرانەوە‪.‬‬ ‫رۆمانەکەی فەره���اد پیرباڵ لەالیەن‬ ‫بنکەی ئەدەبی گەالوێژ‌و له‌‌شاری سلێمانی‬ ‫باڵو کرای���ەوە‪ ،‬لەبەر ئەوەی ناوەڕۆکی‬ ‫رۆمانەک���ە رەخنە ب���و له‌‌بزوتنەوەی‬ ‫چەکداری کورد له‌‌هەشتاکانی سەدەی‬ ‫رابردو‌ له‌‌جوگرافیایەک���ی دیاریکراودا‬ ‫خوێندن���ەوەی ئایدیۆلۆژیس���تانە‌و‬ ‫لۆکاڵیان���ە‌و دەمارگیرانەی بۆ کرا‪ ،‬تا‬ ‫ئەو رادەیەی چەندین س���کااڵی لەسەر‬ ‫تۆمار دەکرێت‌و هەڕەش���ەی کوشتنی‬ ‫ل���ێ دەکرێ���ت‪ ،‬رۆمانن���وس محەمەد‬ ‫موکری‌و چەن���د هاوڕێی تری پێوەندی‬ ‫پێ���وە دەک���ەن‌و پێ���ی رادەگەیەن���ن‬ ‫دۆخەکە نائاس���اییە‌و نەیەت بۆ شاری‬

‫مەریوان هەڵەبجەیی‬

‫لەو گەشتەدا‪ ،‬هەوڵمدا تەنیا بەچاوی‬ ‫گەش���تیار‌و راگوزەران���ە لەدیم���ەن‌و‬ ‫ش���وێنەكان رانەمێنم‪ ،‬شتەكان ببینم‬ ‫ن���ەك ه���ەر س���ەیریانكەم‪..‬چونكە‬ ‫س���ەیركردن كردەیەكی رووكەشانەی‬ ‫چاوخستنە سەر شتەكانە‪ ،‬بەاڵم بینین‬ ‫قووڵبوونەوەیە بەناوەوەی ئەو شتانە‌و‬

‫كەشفكردنی نادیارەكانی‌و هەڵێنجانی‬ ‫حیكمەت‌و ئاماژەكان‪ .‬بۆیە ئەم چەند‬ ‫الپەڕەیەی لەبەردەس���تتاندایە‪ ،‬تەنیا‬ ‫یاداشتكردنی رۆژانەی گەشتێك نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو هەموو ئەو سەرنج‌و تێبینیانەیش‬ ‫لەخۆدەگرێ كە واڵت بە واڵت‌و ش���ار‬ ‫بە ش���ار الم دروس���تبوون‪ ،‬لەژیانی‬

‫كۆمەڵگاكانیان وردبومەتەوە‪ ،‬سیستمە‬ ‫سیاسییەكانیان‪ ،‬پەیوەندیی دەسەاڵت‌و‬ ‫خەڵك‪ ،‬شارو شارس���تانیەتەكانیان‪،‬‬ ‫دیدی ژیاندۆس���تی‌و هیومانیستانەی‬ ‫ت���اك‌و كۆیان‪ ،‬مێژوو و شارس���تانیی‬ ‫عەقڵگەرانەی���ان‪ ،‬هەڵوەس���تەیان‬ ‫پێكردووم‪.‬‬

‫هەمیشە کتێبەکان لەگەڵ‬ ‫باڵوبونەوەیاندا رەوتی ئاسایی‬ ‫خۆیان تەی ناکەن‌و زۆرجار ئەو‬ ‫پڕۆسەیەی دەبێ بیبڕن‌و پێیدا‬ ‫تێپەڕن‪ ،‬رونادات‌و بابەتی پەڕاوێزو‬ ‫دۆخی چاوەڕواننەکراو نا ئاساییان بۆ‬ ‫دێتەپێش‪.‬‬

‫ئەگەر مام جەالل‬ ‫نەهاتبایە ناوەوە‌و‬ ‫بەرگری لێ‬ ‫نەکردبا‪ ،‬رەنگبو‬ ‫نوسەرەکەی‬ ‫روبەڕوی مەرگ‬ ‫ببوایەتەوە‬

‫سلێمانی‪ .‬دۆخەکە ئاڵۆز دەبێت‌و مام‬ ‫جەالل له‌‌رۆژنامەی کوردس���تانی نوێدا‬ ‫‌وتارێک باڵو دەکاتەوە‌ به‌ناونیش���انی ترساندن‪.‬‬ ‫له‌‌ئێستادا کە چاپێکی نوێی نۆڤلێتی‬ ‫"بۆچی جارێکیتر هاتم���ەوە ناوەوە"‪،‬‬ ‫له‌و وتاره‌دا تیای���دا بەرگری له‌‌فەرهاد "سەگوەڕ" باڵوکراوەتەوە‪ ،‬کە‌به‌باوەڕی بخوێندرێتەو ە‌و‬ ‫پیرب���اڵ‌و رۆمانەک���ەی دەکات‌و رای من له‌‌جوانترین‌و جەس���ارەتئامێزترین ‌به‌دیدێکی ئەدەبیانە‌و رەخنەگرانە‌و دور‬ ‫دەگەیەنێت‪ ،‬باش���ترین ‌وەاڵم ئەوەیە بەرهەمەکان���ی موکریی���ە‪ ،‬رۆژگاری له‌‌هەر چەش���نە روانینێکی سۆزدارانە‌و‬ ‫به‌قەڵەم‌ وەاڵمی بدرێتەوە‌و لێکدانەوە باڵوبونەوەش���ی کارێک���ی ک���ەم‌وێنە روکەشانە‪ ،‬بەو جۆرەی کە شایستەی‬ ‫بۆ رۆمانەکە بکرێت‪ ،‬نەک هەڕەش���ە‌و بو‪ ،‬جێگەی خۆیەتی‌ وەک پێویس���ت ئاستی ئەو نۆڤلێتەیە‪ ،‬بخوێندرێتەوە‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‪ ¢ G*K gDc kG*K Ê<(ÊG‬‬ ‫‪Meadia Culture & Arts‬‬

‫‪ɰȆȗȷȮȲɽɟࡧтɮъȲѱɸࡧтɠЭȲѱȷࡧтɲȄȴȲȆȉࡧȮɼɽɐȷࡧɻɭࡧࡧȲȄȮȵъ̦ࡧйȳшȮɼȆ˿ࡧѱȉ‬‬ ‫ﺑﺮﻋﺎﻳﺔ رﺋﻴﺲ إﻗﻠﻴﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎرزاﻧﻲ‬

‫‪ۛȕѱϓɼѰȮɽьɱࡧйȆΪɱѱȼэˍࡧɰ؈ɭࡧɻʆࡧɷȮ‬ܢࡧ‪ؕɦɼѱɸ‬فࡧ‪ȑэȗɟࡧЮȉ‬‬ ‫ﻣﻌﺮض أرﺑﻴﻞ اﻟﺪوﻟﻲ اﻟﻌﺎﺷﺮ ﻟﻠﻜﺘﺎب‬

‫‪ؕɦɼѱɸ‬ف ‪ȔȆɠѰȮࡧȴȆȷ 2015 тɲȆȸпɱࡧй12 2ɻɦ ɰȆɮȧѰ̧ɦɼȯȉѱɏࡧтɭȆȷࡧтɠȲȆˍࡧѱɦ‬‬ ‫‪ 2015/4/12 - 2‬أرﺑﻴﻞ‪ -‬ﺑﺎرك ﺳﺎﻣﻲ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫‪w w w . e r b i l b o o k f a i r . c o m‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫ده‌ستور له‌پێناو مانه‌وه‌ی سه‌رۆكدا‬

‫سیستمی سیاسی‌و شێوازی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆك ناكۆكیه‌كانی ده‌ستورن‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬

‫دوای‌ كۆتایهاتنی‌ دو خولی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌‌و درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌شی‌ بۆ دو ساڵ‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫پارتی‌ ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ی‌ په‌سه‌ندكردنی‬ ‫ده‌ستوره‌وه‌ جارێكیتر بارزانی بۆ دو‬ ‫خولی تر (‪ 8‬ساڵ‌) ببێته‌وه‌ به‌سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‪.‬‬ ‫كوردو ده‌ستور‬ ‫به‌و پێیه‌ی كورد كیانی س���ه‌ربه‌خۆی‬ ‫خۆی نه‌بوه‌ بۆیه‌ هه‌میش���ه‌ هه‌وڵیداوه‌‬ ‫له‌ده‌ستوری ده‌وڵه‌تی عێراقدا مافه‌كانی‬ ‫خۆی به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬بۆ یه‌كه‌مجاریش‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی عێ���راق ل���ه‌‪ 1924/7/20‬دا‬ ‫مه‌جلیسی ته‌ئسیس���ی عێراق (قانونی‬ ‫ئه‌ساس���ی) وات���ا ده‌س���توری عێراقی‬ ‫په‌سه‌ند كرد هه‌رچه‌نده‌ كورد له‌نوسینی‬ ‫ئه‌م ده‌س���توره‌دا هیچ ده‌ستێكی نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌ناو مه‌جلیس���ی ته‌ئسیس���یدا‬ ‫ده‌نگیان ب���ۆداوه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هه‌ندێ‬ ‫له‌مافه‌كان���ی هاواڵت���ی تیادابوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هیچ دانپێدانانێكی ب���ۆ كورد تیانه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ده‌س���توره‌ تاشۆڕشی ‪14‬ی ته‌موزی‬ ‫‪ 1958‬ی خایاند‪.‬‬ ‫بۆ دوه‌م جار له‌ ‪ 1958/7/27‬دوای‬ ‫روخانی رژێمی پاشایه‌تی ده‌ستوری كاتی‬ ‫دانرا كه‌ بۆ یه‌كه‌مینجار له‌ده‌س���توری‬ ‫عێراق���دا دان���ی ن���ا به‌بونی ك���ورد كه‌‬ ‫له‌م���ادده‌ی س���ێیه‌میدا هاتبو(عه‌ره‌ب‌و‬ ‫كورد هاوبه‌شن له‌م نیشتیمانه‌دا)‪.‬‬ ‫بۆ س���ێیه‌م ج���ار له‌س���اڵی ‪1964‬دا‬ ‫عه‌بدوس���ه‌الم عارف ده‌ستورێكی كاتیی‬ ‫دانا كه‌ له‌ماده‌ی ‪19‬دا (ئاماژه‌ به‌یه‌كسانی‬ ‫هاواڵتیانی عێراق ده‌كات له‌به‌رده‌م یاساو‬ ‫مافه‌كانیان���دا) بۆ كورد له‌ده‌س���توری‬ ‫پێش���و دواكه‌وتوتر بو‪ ،‬هاوكات له‌دوای‬ ‫كوده‌تای به‌عسیه‌كان له‌ ‪17‬ی ته‌موزی‬ ‫‪ 1968‬ب���ۆ چواره‌مج���ار ده‌س���تورێكی‬ ‫موقه‌ت دان���راو له‌رێكه‌وتننامه‌ی ئازاری‬ ‫‪ 1970‬دا هه‌مواركرای���ه‌وه‌و دان���ی ن���ا‬ ‫به‌وه‌ی (گه‌ل���ی عی���راق پێكدێت له‌دو‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی س���ه‌ره‌كی عه‌ره‌ب‌و كورد) ئه‌م‬ ‫ده‌ستوره‌ تا ‪2003/4/9‬و روخانی رژێمی‬ ‫س���ه‌دام به‌رده‌وام بو‪ ،‬له‌س���اڵی ‪2004‬دا‬ ‫ئه‌نجومه‌نی حوكمی عێراق ده‌س���توری‬ ‫كاتی په‌سه‌ندكردو له‌‪30‬ی كانونی دوه‌می‬ ‫‪ 2005‬ده‌س���توری هه‌میش���ه‌یی عێ���راق‬ ‫په‌سه‌ندكراو كورد رۆڵی سه‌ره‌كی هه‌بو‬ ‫له‌نوس���ینه‌وه‌و سه‌رخس���تنی ده‌ستوردا‬ ‫كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی رون مافه‌ ده‌ستوری‌و‬ ‫یاساییه‌كانی كوردی تێدا جێگیركرا‪.‬‬ ‫به‌اڵم هیچ یه‌ك له‌و ده‌ستورانه‌ نه‌بونه‌‬ ‫ده‌ستورێك كه‌ گه‌لی كوردستان له‌وێوه‌‬ ‫هه‌ن���گاو به‌ره‌و ده‌وڵه‌ت���ی دامه‌زراوه‌یی‬ ‫خۆی بنێ���ت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی له‌س���اڵی‬ ‫‪1991‬ه‌وه‌ جۆرێ���ك له‌س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردن���دا هه‌بوه‌ ب���ه‌اڵم به‌هۆی‬ ‫شه‌ڕی ناوخۆو دو ئیداره‌ییه‌وه‌ نه‌یتوانیوه‌‬ ‫ببێته‌ خاوه‌نی ده‌ستوری خۆی تاساڵی‬ ‫‪ 2002‬هه‌ن���گاو ن���را ب���ۆ ئاماده‌كردنی‬ ‫دس���تور له‌هه‌رێمی كوردستان واتا دوای‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 10‬س���اڵ ئینجا بی���ر له‌دانانی‬ ‫ده‌س���توركرایه‌وه‌ به‌اڵم هه‌مو ش���ۆڕش‌و‬ ‫خه‌باتێك له‌دوای سه‌ركه‌وتنی هه‌نگاوی‬ ‫یه‌كه‌م دانانی ده‌س���تور بوه‌‪ ،‬ش���ۆڕش‌و‬ ‫كوده‌تاكان���ی عێراقیش ش���اهیدی ئه‌و‬ ‫راستیه‌ن‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫ل���ه‌ڕۆژی ‪ 2003/11/7‬به‌ژماره‌ (‪ )26‬بۆ‬ ‫یه‌كه‌مجار به‌زۆرینه‌ی ده‌نگ ده‌س���توری‬ ‫په‌س���ه‌ندكرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم جارێك���ی ت���رو‬ ‫له‌به‌ره‌نجامی گفتوگ���ۆی زۆرو ره‌خنه‌ی‬ ‫زۆردا له‌ ‪ 2005/8/6‬ب���ه‌ بڕیاری ژماره‌‬ ‫‪ 4‬گه‌ڕێنرای���ه‌وه‌ په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫به‌مه‌به‌ستی هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ ‪ 2009/6/24‬په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫له‌ك���ۆی ‪ 97‬ئه‌ندام���ی ئاماده‌بو به‌‪96‬‬ ‫ده‌نگی به‌ڵێ ده‌ستوری په‌سند كردو تێی‬ ‫په‌ڕاند‪ ،‬ك���ه‌ له‌(‪ )122‬مادده‌ پێكهاتوه‌و‬ ‫به‌وته‌ی سكرتێری په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫ب���ۆ ئاماده‌كردنی س���ود له‌ده‌س���توری‬ ‫‪ 40‬واڵت وه‌رگی���راوه‌و زیات���ر له‌ ‪5‬هه‌زار‬ ‫پێشنیاریان له‌الیه‌ن چین و توێژه‌كانه‌وه‌‬ ‫پێگه‌یش���توه‌و‪ 900‬ه���ه‌زار دان���ه‌ی‬ ‫لێچاپك���راوه‌و باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌دوای ‪4‬‬ ‫ساڵ له‌په‌سه‌ندكردنی‪ ،‬له‌ئێستادا به‌په‌له‌‬ ‫هه‌وڵ ده‌درێت ده‌ستور تێپه‌رێنرێت؟‬

‫سه‌ره‌كیترین‬ ‫ناكۆكیه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر ره‌شنوسی‬ ‫ده‌ستور شێوازو‬ ‫فۆرمی سیسته‌می‬ ‫سیاسیه‌ له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان به‌و‬ ‫پێوه‌دانگه‌ی ترس‬ ‫هه‌یه‌ له‌سیستمی‬ ‫سیاسی هه‌رێم‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫حیزب‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌كدا‬ ‫كورتبكرێته‌وه‌و‬ ‫سیستمی سیاسی‬ ‫به‌ره‌و دیكتاتۆری‬ ‫هه‌نگاو بنێت‬

‫به‌و پێوه‌دانگه‌ی ترس هه‌یه‌ له‌سیستمی‬ ‫سیاس���ی هه‌رێم له‌به‌رژه‌وه‌ندی حیزب‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌كدا كورتبكرێته‌وه‌و سیس���تمی‬ ‫سیاس���ی ب���ه‌ره‌و دیكتات���ۆری هه‌نگاو‬ ‫بنێ���ت‪ ،‬له‌مادده‌ی یه‌كه‌می ره‌شنوس���ی‬ ‫ده‌س���توری هه‌رێمدا هاتوه‌ ( سیستمی‬ ‫سیاسی له‌هه‌رێمی كوردستان په‌رله‌مانی‬ ‫كۆماری‌و دیموكراتیه‌) ب���ه‌اڵم له‌ئه‌رزی‬ ‫واقیعدا سیستمی كۆماری سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌یڕه‌و ده‌كرێت نه‌ك په‌رله‌مانی‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌م شێوازه‌ روبه‌ڕوی ئیشكالیه‌تی‬ ‫یاسایی ده‌بێته‌وه‌ له‌گه‌ڵ ده‌ستوری عێراق‬ ‫چونكه‌ سیس���تمی حوكمڕانی له‌عێراقدا‬ ‫وه‌ك له‌ماده‌ی یه‌كه‌مدا هاتوه‌‪(:‬كۆماری‬ ‫په‌رله‌مانیه‌) ئه‌مه‌ش دژیه‌ك ده‌وه‌ستێت‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌س���توری هه‌رێ���م‌و له‌بڕگه‌ی‬ ‫دوه‌می مادده‌ی ‪13‬ی ده‌ستوری عێراقدا‬ ‫هاتوه‌‪( :‬نابێت هیچ یاس���ایه‌ك دابنرێت‬ ‫پێچه‌وانه‌ی ده‌س���توری عێ���راق بێت)‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێی یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و‬ ‫ره‌شنوسی ده‌ستور سه‌رۆك له‌راسته‌وخۆ‬ ‫به‌ده‌نگدانی گش���تی ده‌كرێت‪ ،‬كه‌چی له‌‬ ‫‪30‬ی حوزه‌یرانی ‪ 2013‬س���ه‌رۆك له‌ ناو‬ ‫په‌رله‌ماندا ویالیه‌ته‌كه‌ی بۆ درێژكرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ سیس���تمی حوكمڕان���ی هه‌رێ���م‬ ‫سیستمێكی زۆر ئاڵۆزو تێكه‌ڵ‌و ناڕونه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م ‪ /‬سیستمی حوكمڕانی‌‬ ‫ژینگه‌ی سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی جۆرو‬ ‫ش���ێوازی سیس���تمی حوكمڕان���ی واڵت‬ ‫دیاریده‌كات ش���یكردنه‌وه‌ی جۆره‌كانی‬ ‫سیس���تمی حوكمڕانیش باشی‌و خراپی‬ ‫سیس���تمه‌كه‌ ب���ۆ هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫رونده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تیش سیس���تمی‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‌و نیمچ���ه‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬له‌سیس���تمی په‌رله‌مانیدا‬ ‫تیایدا ده‌س���ه‌اڵت له‌په‌رله‌مانه‌وه‌ دیاری‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و حیزبی ب���راوه‌ له‌په‌رله‌ماندا‬ ‫كابین���ه‌ی حكومه‌تی پێده‌س���پێردرێت‪.‬‬ ‫سه‌رۆك ده‌سه‌اڵتێكی ته‌شریفاتی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ه‌وه‌ هه‌ڵده‌بژێردرێ���ت‪ ،‬ل���ه‌‬ ‫نمون���ه‌ی واڵتانی ئیس���رائیل و توركیاو‬ ‫عێراق و به‌ریتانیاو ئوس���ترالیا ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سیستمی سه‌رۆكایه‌تیدا كه‌ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫جێبه‌جێكردن سه‌ربه‌خۆیه‌و ناچێته‌ ژێر‬ ‫ده‌سه‌اڵتی یاسادانان (په‌رله‌مانه‌وه‌) واتا‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن ده‌كه‌وێته‌ ژێر‬ ‫ناكۆكیه‌كانی ده‌ستور‬ ‫س���ه‌ره‌كیترین ناكۆكی���ه‌كان له‌س���ه‌ر ده‌ستی سه‌رۆكه‌وه‌و سه‌رۆك راسته‌وخۆ‬ ‫ره‌شنوس���ی ده‌ستور ش���ێوازو فۆرمی له‌الی���ه‌ن گه‌ل���ه‌وه‌ هه‌ڵده‌بژێردرێ���ت‪،‬‬ ‫سیسته‌می سیاسیه‌ له‌هه‌رێمی كوردستان له‌نمون���ه‌ی ئه‌مریكا‪ ،‬به‌اڵم سیس���تمی‬

‫نیمچه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی كه‌ سیس���تمێكی‬ ‫تێكه‌اڵوه‌و له‌ سه‌رۆكایه‌تی‌و په‌رله‌مانی‪،‬‬ ‫پێكدێت تیایدا سه‌رۆك كۆمارو حكومه‌ت‬ ‫هاوبه‌ش���ن له‌به‌ڕێكردن���ی كاروب���اری‬ ‫ده‌وڵه‌ت‪ ،‬سه‌رۆك راس���ته‌وخۆ له‌الیه‌ن‬ ‫گه‌ل���ه‌وه‌ هه‌ڵده‌بژێردرێ���ت‪ ،‬به‌نمونه‌ی‬ ‫فه‌ره‌نسا‪.‬‬ ‫ب���ۆ ڕونكردن���ه‌وه‌ی زیات���ر چه‌ن���د‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی ئه‌كادیم���ی خراونه‌ته‌‬ ‫ڕو له‌وان���ه‌ش توێژینه‌وه‌ی���ه‌ك ك���ه‌‬ ‫له‌الیه‌ن پرۆفیس���ۆر (ئه‌لفرێد ستێپان‬ ‫(‪ ))Alfred Stepan‬پس���پۆڕی بواری‬ ‫دیموكراتیزه‌ك���ردن له‌زانكۆی كۆڵۆمبیاو‬ ‫پرۆفیس���ۆر ( سیندی سكاچ (‪Cindy‬‬ ‫‪ ) )Skach‬پسپۆری بواری به‌راوردكاری‬ ‫ده‌س���توریی له‌زانكۆی هارڤ���ه‌رد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫دو پرۆفیس���ۆره‌ به‌راوردێكیان له‌نێوان‬ ‫سیس���تمی په‌رله‌مانی‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫كردوه‌ له‌س���ه‌ر بنه‌مای ئه‌زمونی واڵتانی‬ ‫دونی���ا مه‌به‌س���تی توێژینه‌وه‌كه‌ش���یان‬ ‫رێنماییكردن���ی ئه‌و واڵتانه‌ی���ه‌ كه‌ تازه‌‬ ‫رزگاری���ان بوه‌و ب���ه‌ره‌و دیموكراس���ی‬ ‫هه‌نگاوده‌نێ���ن‪ ،‬ب���ۆ س���ود وه‌رگرت���ن‬ ‫له‌سیستمی حوكمڕانی‪.‬‬ ‫له‌نێوان سااڵنی ‪ 1979‬تا ‪ 1989‬ته‌نها‬ ‫‪ 43‬واڵتی دیموكراس���ی هه‌بون (دیاره‌‬ ‫به‌پێوه‌ره‌كان���ی دیموكراس���ی) له‌و ‪43‬‬ ‫واڵته‌ ‪ 34‬واڵتیان سیستمی حوكمڕانیان‬ ‫په‌رله‌مانی دیموكراس���ی‌و ‪ 5‬واڵتیشیان‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی بون‪ ،‬له‌‪ 34‬واڵته‌كه‌ی كه‌‬ ‫سیس���ته‌میان په‌رله‌مانی ب���و ‪ 3‬تا ‪11‬‬ ‫حی���زب چاالكی سیاس���یان هه‌بو به‌اڵم‬ ‫ل���ه‌‪ 5‬واڵتی س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌دا ته‌نها ‪2‬‬ ‫بۆ ‪ 3‬حزبی سیاسی له‌پێشبركێدا بون‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ ڕو كه‌ سیس���تمی‬ ‫په‌رله‌مان���ی زیاتر له‌س���ه‌رۆكایه‌تی فره‌‬ ‫حیزبی به‌رهه‌م دێنێت‌و قبوڵی ده‌كات‌و‬ ‫شانس���ی حیزبه‌ بچوكه‌كان زیاتر ده‌كات‬ ‫بۆ به‌شداریكردن له‌ په‌رله‌ماندا‪.‬‬ ‫ه���اوكات له‌نێوان س���ااڵنی ‪ 1973‬تا‬ ‫‪ 1989‬دا ‪ 53‬واڵتی دیكه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌ش���ێوه‌كان ئه‌زمونی دیموكراس���یان‬ ‫به‌خۆوه‌ بینیوه‌ له‌و ‪ 53‬واڵته‌ ‪ 28‬واڵتیان‬ ‫سیستمی په‌رله‌مانیان هه‌ڵبژاردوه‌و ‪25‬یان‬ ‫سیستمی س���ه‌رۆكایه‌تیان هه‌ڵبژاردبو‪،‬‬ ‫له‌و واڵتانه‌ی سیس���تمی سه‌رۆكایه‌تیان‬ ‫هه‌ڵبژاردبو ته‌نها ‪ 5‬واڵتیان واتا‪ %20‬یان‬ ‫توانیان بۆ ماوه‌ی ‪ 10‬ساڵ به‌دیموكراسی‬ ‫بمێننه‌وه‌و دوای ‪ 10‬ساڵ له‌دیموكراسی‬

‫ده‌سه‌اڵته‌كانی‬ ‫له‌‪ 34‬واڵته‌كه‌ی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫كه‌ سیسته‌میان‬ ‫په‌رله‌مانی بو ‪ 3‬تا له‌ڕه‌شنوسی‬ ‫‪ 11‬حیزب چاالكی ده‌ستوردا‬ ‫له‌ئاستێكدای ‌ه‬ ‫سیاسیان هه‌بو‬ ‫كه‌ به‌ته‌واوی‬ ‫به‌اڵم له‌‪ 5‬واڵتی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌دا سیستمی‬ ‫سیاسی‬ ‫ته‌نها ‪ 2‬بۆ ‪3‬‬ ‫له‌هه‌رێم ده‌كات ‌ه‬ ‫حزبی سیاسی‬ ‫له‌پێشبركێدا بون سه‌رۆكایه‌تی ره‌ها‬ ‫هه‌ڵگه‌ران���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و واڵتانه‌ی‬ ‫سیس���تمی په‌رله‌مانیان وه‌ك مۆدێلێك‬ ‫بۆ خۆبه‌ڕێوه‌بردن هه‌ڵبژاردبو‪17‬واڵتیان‬ ‫وات���ا ‪ %61‬ی���ان ب���ۆ ماوه‌ی ‪ 10‬س���اڵ‬ ‫به‌دیموكراس���ی مان���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌و پێیه‌ش‬ ‫به‌رده‌وامبونی په‌یڕه‌وكردنی دیموكراسی‬ ‫له‌سیستمه‌ په‌رله‌مانیه‌كاندا ‪ 3‬ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫سیستمه‌ سه‌رۆكایه‌تیه‌كانه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر به‌پێ���ی توێژینه‌وه‌ك���ه‌ له‌دوای‬ ‫جه‌نگ���ی دوه‌م���ی جیهان���ی له‌نێ���وان‬ ‫س���ااڵنی ‪ 1945‬تا ‪ 1979‬ئه‌و واڵتانه‌ی‬ ‫له‌ژێ���ر كۆڵۆنیالی���زم رزگاریان بو دوای‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆبونیان ‪ 41‬واڵتیان په‌یڕه‌ویان‬ ‫له‌سیستمی په‌رله‌مانی كردو ‪ 36‬واڵتیان‬ ‫سیستمی سه‌رۆكایه‌تیان هه‌ڵبژارد‪ ،‬له‌و‬ ‫‪ 41‬واڵته‌ی كه‌ سیس���تمی په‌رله‌مانیان‬ ‫هه‌ڵب���ژارد ‪ 15‬واڵتی���ان واتا له‌ ‪ %36‬به‌‬ ‫فیعلی بون به‌واڵتی دیموكراس���ی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و ‪ 36‬واڵته‌ی سیستمی سه‌رۆكایه‌تیان‬ ‫هه‌ڵبژاردب���و ی���ه‌ك ده‌وڵه‌تی���ان نه‌بون‬ ‫به‌ واڵت���ی دیموكراس���ی‪ ،‬توێژینه‌وه‌كه‌‬

‫گه‌یش���تۆته‌ ئه‌و بڕوایه‌ی كه‌ سیس���تمی‬ ‫په‌رله‌مان���ی چانس���ی گه‌ش���ه‌كردنی بۆ‬ ‫دیموكراس���ی زۆر زیاتره‌ له‌سیس���تمی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬هاوكات له‌توێژینه‌وه‌كه‌دا‬ ‫گه‌یش���تونه‌ته‌ ئه‌و بڕوایه‌ ك���ه‌ ئه‌گه‌ری‬ ‫كوده‌ت���ای س���ه‌ربازی ل���ه‌و اڵتان���ه‌ی‬ ‫سیستمی س���ه‌رۆكایه‌تیان هه‌ڵبژاردبو‪2‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ زیات���ر بو ل���ه‌و واڵتانه‌ی كه‌‬ ‫سیستمی په‌رله‌مانیان په‌یڕه‌و ده‌كرد‪..‬‬ ‫ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ رۆشنایی ورد ده‌خاته‌‬ ‫به‌رده‌م گه‌لی كوردستان بۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫سیستمی حوكمڕانیه‌كه‌ی كه‌ سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بێت یان په‌رله‌مانی‪.‬‬ ‫دوه‌م ‪ :‬ده‌س���تور له‌پێن���او مانه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رۆكدا‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م‬ ‫له‌ڕه‌شنوسی ده‌س���توردا له‌ ئاستێكدایه‌‬ ‫ك���ه‌ به‌ت���ه‌واوی سیس���تمی سیاس���ی‬ ‫له‌هه‌رێ���م ده‌كاته‌ س���ه‌رۆكایه‌تی ره‌ها‪،‬‬ ‫هه‌ر ئه‌مه‌ش ڕه‌خن���ه‌ی توندی هه‌ندێك‬ ‫له‌الیه‌نه‌كانه‌ له‌ڕه‌شنوس���ی ده‌ستور‪ ،‬كه‌‬

‫له‌ماده‌ی ‪60‬ی ره‌شنوس���ی ده‌س���توردا‬ ‫هاتوه‌ (سه‌رۆكی هه‌رێم سه‌رۆكی بااڵی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن‌و فه‌رمانده‌ی‬ ‫گش���تی هێزه‌كان���ی پێش���مه‌رگه‌یه‌)‬ ‫به‌مه‌ش به‌ته‌واوی كۆی ده‌س���ه‌اڵته‌كان‬ ‫الی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م كۆده‌كات���ه‌وه‌‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆك‬ ‫كۆم���اری عێ���راق كه‌ له‌م���اده‌ی ‪67‬ی‬ ‫ده‌ستوری عێراقدا هاتوه‌ (سه‌رۆك كۆمار‬ ‫سه‌رۆكی واڵت‌و نیش���انه‌ی یه‌كپارچه‌یی‬ ‫نیشتیمان و سه‌روه‌ری واڵته‌) ‪ ،‬كه‌ زیاتر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانی ته‌ش���ریفاتین‪ ،‬هاوكات‬ ‫له‌ماده‌ی ‪ 65‬ی ره‌شنوس���ی ده‌ستوری‬ ‫هه‌رێمدا ئاماژه‌ به‌ ‪ 24‬ده‌سه‌اڵت كراوه‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌یبێت‌و سه‌ره‌ڕای هه‌ر‬ ‫ده‌سه‌اڵتێك كه‌ به‌پێی یاسا رێكبخرێت‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌موی���ان ده‌س���ه‌اڵتی پراكتیكین‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن‌و ڕاپه‌ڕاندنن‬ ‫ن���ه‌ك ته‌ش���ریفاتی هه‌ربۆی���ه‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌یاساناس���ان پێیان وایه‌ ئه‌م ده‌ستوره‌‬ ‫كراس���ێكه‌و به‌به‌ری مه‌س���عود بارزانیدا‬ ‫بڕاوه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ له‌مادده‌ی‬ ‫‪67‬ی ده‌ستوری عێراقدا ده‌سه‌اڵته‌كانی‬ ‫سه‌رۆك كۆماری عێراق كه‌ ‪ 10‬ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫له‌ده‌س���توردا هه‌مویان ته‌ش���ریفاتین‌و‬ ‫په‌س���ه‌ندكردنی یاس���او بڕیاره‌كان���ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران‌و وه‌زیرانی عێراقه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێستاش���دا س���ه‌رۆكی هه‌رێم دوای‬ ‫ته‌واوكردن���ی دو خولی س���ه‌رۆكایه‌تی‌و‬ ‫له‌ئاب���ی داهاتودا ده‌بێته‌ دو س���اڵیش‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ واتا‪ 10‬ساڵ سه‌رۆكایه‌تی‪،‬‬ ‫ده‌یه‌وێت رێگه‌و فێڵی دیكه‌ی یاس���ایی‬ ‫بدۆزێت���ه‌وه‌ ت���ا به‌رده‌وام بێت له‌س���ه‌ر‬ ‫كورسیه‌كه‌ی‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش مه‌ترسیه‌كه‌ی‬ ‫له‌وێوه‌ سه‌رچاوه‌ده‌گرێت كه‌ سه‌رۆك بۆ‬ ‫هه‌تاهه‌تایه‌ ئه‌و پۆس���ته‌ له‌س���ه‌ر خۆی‬ ‫تاپۆ بكات‪ ،‬له‌ئێستادا كه‌ رازیه‌ ده‌ستور‬ ‫بخرێته‌ راپرسیه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌یه‌ بۆ ‪ 8‬ساڵی‬ ‫دیكه‌ پۆستی سه‌رۆكایه‌تی وه‌ربگرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ له‌م���اده‌ی ‪64‬ی ره‌شنوس���ی‬ ‫ده‌س���توردا هاتوه‌(ویالیه‌تی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان بۆ چوار س���اڵه‌و‬ ‫‪.....‬ده‌كرێ���ت بۆ ویالیه‌ت���ی دوه‌میش‬ ‫هه‌ڵبژێردرێته‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌ڕۆژی كارپێكردنی‬ ‫ده‌س���توره‌وه‌) واتا له‌و ڕۆژه‌ی ده‌ستور‬ ‫له‌ڕاپرس���یدا تێده‌په‌ڕێنرێت‪ ،‬مه‌س���عود‬ ‫بارزان���ی بۆی هه‌یه‌ بۆ ‪ 8‬س���اڵی دیكه‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ب���كات‌و ئه‌و ‪ 8‬س���اڵه‌ی‬ ‫راب���ردوی بۆ ئه‌ژمار ناكرێت‪ ،‬ترس���ه‌كه‌‬ ‫لێره‌وه‌یه‌ كه‌ س���ه‌رۆكی ئێستای هه‌رێم‬ ‫كورس���یه‌كه‌ی به‌ئاس���انی جێناهێڵێت‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت به‌رگێكی ش���ه‌رعی‌و یاس���ایی‬ ‫به‌به‌ردا بكات‪.‬‬ ‫له‌راب���ردودا زۆرێك له‌س���ه‌ركرده‌كانی‬ ‫واڵتانی عه‌ره‌بی بۆ مانه‌وه‌یان له‌س���ه‌ر‬ ‫كورسی ده‌س���ه‌اڵت په‌نایان بۆ ده‌ستور‬ ‫ب���ردو ده‌س���توریان هه‌موارك���رده‌وه‌‬ ‫له‌وانه‌ش (حوسنی موباره‌كی سه‌رۆكی‬ ‫میسرو به‌شار ئه‌سه‌دی سه‌رۆكی سوریاو‬ ‫زه‌ینه‌لعابدنی بن عه‌لی سه‌رۆكی تونس‌و‬ ‫عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵحی سه‌رۆكی یه‌مه‌ن‌و‬ ‫عه‌بدولعه‌زی���ز بۆته‌فلیق���ه‌ی س���ه‌رۆكی‬ ‫جه‌زائیر)‬ ‫ناكۆكیه‌كانی ره‌شنوسی ده‌ستور‬ ‫به‌كورتی‪:‬‬ ‫‪ -1‬له‌ره‌شنوسی ده‌س���توردا به‌ڕونیی‬ ‫سیس���تم له‌هه‌رێمی كوردس���تان دیاری‬ ‫بكرێت‌و بكرێته‌ په‌رله‌مانی كه‌ له‌ماده‌ی‬ ‫یه‌كه‌می ره‌شنوسه‌كه‌دا هاتوه‌ (سیستمی‬ ‫سیاسی له‌هه‌رێمی كوردستان په‌رله‌مانی‬ ‫كۆماری‌و دیموكراتیه‌)‪.‬‬ ‫‪ -2‬ش���ێوازی هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم له‌ده‌نگدانی گشتی راسته‌وخۆه‌وه‌‬ ‫بگۆڕدرێ���ت بۆ هه‌ڵب���ژاردن له‌ناو هۆڵی‬ ‫په‌رله‌م���ان تا به‌ئاس���انی له‌س���ه‌رۆك‬ ‫بپرس���ێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ به‌پێی م���اده‌ی ‪61‬ی‬ ‫ره‌شنوسی ده‌ستوری هه‌رێمی كوردستان‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م له‌رێ���گای ده‌نگدانی‬ ‫گش���تی‪ ،‬نهێنی‪ ،‬راس���ته‌وخۆوه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هاواڵتیان���ی هه‌رێم���ی كوردس���تانه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵده‌بژێردرێ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ئه‌گه‌ر الیه‌نه‌كان س���ورن له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی بارزانی نابێت ب���ۆ ویالیه‌تێكی‬ ‫دیك���ه‌ هه‌ڵبژێردرێت���ه‌وه‌ ده‌بێت ماده‌ی‬ ‫‪64‬ی ره‌شنوسی ده‌ستور هه‌مواربكه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ ده‌ڵێت (ویالیه‌تی سه‌رۆكی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان بۆ چوار ساڵه‌و ‪.....‬ده‌كرێت‬ ‫بۆ ویالیه‌تی دوه‌میش هه‌ڵبژێردرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌ رۆژی كارپێكردنی ده‌س���توره‌وه‌)‪،‬‬ ‫ده‌بێت ئه‌وه‌ش���ی بۆ زی���اد بكرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئێس���تاو رابردوش‪ ،‬تا بارزانی نه‌توانێت‬ ‫بۆ ‪ 8‬ساڵی دیكه‌ سه‌رۆك بێت‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )473‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/7‬‬

‫بەڵێ بۆ کۆتاییهاتن بەدەسەاڵتی سەرۆکی هەرێم‬ ‫ڕێبوار ڕەشید*‬ ‫قسەکردن لەسەر خەسڵەتی سیاسیی‬ ‫هەرێمی کوردس���تان قسەوباس���ێکی‬ ‫تایبەتیی هەڵدەگرێت‪ .‬ئەوی بەڕەسمیی‬ ‫پێی دەگوترێت ”هەرێمی کوردس���تانی‬ ‫ئێ���راق“ زۆر بەزەحم���ەت تەنها یەک‬ ‫پای���ە لەمەرجەکان���ی سیس���تەمی‬ ‫دیموکراس���یی دەگرێت���ە خۆی ئەویش‬ ‫بەکەموکورتی���ی زۆر گ���ەورەوە‪ .‬ئەو‬ ‫تەنها پایەی���ەش بریتییە لەهەڵبژاردنی‬ ‫ئازاد‪ .‬بەپێ���ی تێگەیش���تن لەتیۆریە‬ ‫سیاس���ییەکان"هەرێمی کوردس���تانی‬ ‫عێ���راق" لەڕاس���تییدا سیس���تەمێکی‬ ‫ئۆلیگارکیی���ە‪ ،‬وات���ە دەس���ەاڵتی‬ ‫فرەکەمینەیە‪ /‬چەند کەس���ێکە‪ ،‬نەک‬ ‫سیستەمێکی دیموکراسیی‪.‬‬ ‫لەماوەی دە ساڵدا سەرۆکی هەرێم‪،‬‬ ‫مەسعود بارزانی‪ ،‬نەک هەر گۆڕانکاریی‬ ‫ئەرێنیی لەم سیستەمی ئۆلیگارکییەدا‬ ‫نەکردوە‪ ،‬بەڵکو دەسەاڵت تیایدا زیاتر‬ ‫ب���ەرەو کۆشکنش���یکردن‌و قۆرخکردن‬ ‫چوە‪.‬‬ ‫ئەگەر هەمو باسێکی جیددی سیاسیی‬ ‫سەبارەت خەسڵەتی سیاسیی‬ ‫"هەرێم���ی کوردس���تانی عێ���راق"‬ ‫وەالنێی���ن‌و وای دابنێین کە س���ەرۆکی‬ ‫هەرێ���م ل���ە ‪ ٢٠٠٥/٦/١٢‬دا بەپێ���ی‬ ‫پێوەرگەلی دیموکراسیی هەڵبژێردراوە‪،‬‬ ‫هێش���تا النیک���ەم ‪ ٢‬س���اڵ لەمانداتی‬ ‫س���ەرۆکایەتیی هەرێم���ی زیات���ر‬ ‫وەرگرت���وە‪ .‬دو مانگ���ی ت���ر وادەی‪١٠‬‬ ‫ساڵ لەسەرۆکبون پڕدەکاتەوە‪ .‬قسەی‬ ‫تێدانییە کە س���ااڵنی نێوان ئاشتەوایی‬ ‫یەکیەتیی نیش���تیمانیی کوردس���تان‌و‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردس���تان لەنێوان‬ ‫‪ ١٩٩٨‬و ‪ ٢٠٠٥‬دا مەس���عود بارزان���ی‬ ‫لەپراکتیکدا‪ ،‬ئەگەرچی نابانگەوازنەکراو‬

‫و ڕانەگەیەن���دراو ب���وە‪ ،‬ه���ەر وەکو‬ ‫سەرۆکی هەرێم بوە‪.‬‬ ‫مێ���ژو نوس���یویەتی ک���ە نێ���وان‬ ‫سااڵنی‪ ٢١ ،١٩٩٨ -١٩٧٧‬ساڵ بریتی‬ ‫بوە لەش���ەڕی یەکیەتیی نیشتیمانیی‬ ‫کوردس���تان‌و پارت���ی دیموکرات���ی‬ ‫کوردس���تان‪ .‬لەگ���ەڵ ئەوەش���دا کە‬ ‫بنکەی سیاسی یەکیەتیی نیشتیمانیی‬ ‫کوردس���تان جەوانتر‪ ،‬خۆبەخش���تر‪،‬‬ ‫دڵخوازترو پێش���کەوتوخوازترو لەڕوی‬ ‫هۆشیاریی سیاس���ییەوە نیشتیمانییتر‬ ‫ب���وە‪ ،‬هێش���تا م���رۆڤ ناتوانێت پێ‬ ‫دابگرێ���ت کە ش���ەڕی ئەو ‪ ٢١‬س���اڵە‬ ‫بریتیی ب���وە لەش���ەڕێکی بەتایبەتیی‬ ‫نیشتیمانیی یان بەتایبەتیی ئازادیخواز‬ ‫یاخ���ود بەتایبەتیی چینایەتیی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫‪ ٢١‬ساڵ شەڕ بەتایبەتی لەسەر نفوزی‬ ‫دەسەاڵت بوە‪ ،‬لەمانای تەواوی خاوی‬ ‫دەسەاڵتتدا‪.‬‬ ‫ه���ەر لەس���ەر ئ���ەو بناخەی���ە‪،‬‬ ‫ڕێککەوتن���ی‪ ١٩٩٨‬بەناوبژیکاری���ی‬ ‫ئەمەری���کا‪ ،‬ڕێککەوتن���ی یەکیەتی���ی‬ ‫نیش���تیمانیی کوردس���تان‌و پارت���ی‬ ‫دیموکرات���ی کوردس���تان بو لەس���ەر‬ ‫بەشکردنی دەس���ەاڵت‪ .‬کە یەکەمیان‬ ‫لەس���ەدا ‪ ٤٥‬و دوەمیان لەس���ەدا ‪٥٥‬‬ ‫وەربگرێت‌و هەردوالیان پارەو کورسیی‬ ‫خێر بەو ڕێکخراوانە ببەخش���نەوە کە‬ ‫دەکەونە سفاری نفوزیانەوە‪.‬‬ ‫لەماوەی دە ساڵ لەسەرۆکهەرێمیی‪،‬‬ ‫مەسعود بارزانیی نەیتوانیوە‪:‬‬ ‫‪ .١‬بەکردار س���ەرۆکی هەمو هەرێمی‬ ‫کوردستان بێت‪.‬‬ ‫‪ .٢‬لەژیان���ی ڕۆژان���ەو بەرخ���وردی‬ ‫ڕۆژان���ەدا وەک���و س���ەرۆکی هەرێمی‬ ‫کوردستان بەرخورد بکات‪.‬‬ ‫‪ .٣‬سیستەمی سیاسیی لەکوردستان‬ ‫لەدەس���ەاڵتی ئۆلیگارکی���ەوە‪ ،‬وات���ە‬ ‫چەندکەس���یی‪ /‬فرەکەمین���ە النیکەم‬ ‫بەرەو بەرفراوانیی نیش���تیمانیی پێش‬ ‫بخ���ات‪ ،‬ئەگ���ەر بەرەو دیموکراس���یی‬ ‫هێشتا فرە سەخت بێت‪.‬‬ ‫‪ .٤‬نەیتوانیوە جیاوازی بەسەرۆکبونی‬ ‫خۆی لەپارتی دیموکراتی کوردستان‌و‬ ‫سەرۆکبونی لەهەرێمدا بدات‪.‬‬ ‫‪ .٥‬لەگەڵ ئەوەش���دا کە گەورەترین‬ ‫دەس���ەاڵتی سیاس���یی‌و س���ەربازیی‌و‬ ‫ئابوریی هەیە‪ ،‬هێش���تا لەهیچ بوارێکدا‬

‫نەیتوانیوە لەبواری نیش���تیمانییبون‌و‬ ‫ئازادیخوازیی���دا دەستڕۆیش���تویی‌و‬ ‫دیسپلینی خۆی نیشان بدات‪.‬‬ ‫‪ .٦‬ن���ەک ه���ەر پێش���کەوتن لەگەڵ‬ ‫حکومەت���ی ناوەندیی ئێراق���دا نەبوە‪،‬‬ ‫بەڵک���و هیچ پێوەندییەکی سیاس���یی‪،‬‬ ‫ئابوری���ی‪ ،‬س���ەربازیی‪ ،‬ڕەوش���تیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی کە ش���ایانی باس بێت‬ ‫لەگەڵ حکومەتی ناوەنددا نەماوە‪.‬‬ ‫‪ .٧‬کۆمەڵێک پێوەندیی زۆر ترسناک‪،‬‬ ‫کە بەتایبەتیی سیاس���یی‌و ئابوریین‪،‬‬ ‫لەگەڵ دەوڵەتی تورکیا دروس���تکراوە‬ ‫کە بەئاش���کرا هەڕەش���ە لەئاسایشیی‬ ‫نەتەوەیی کورد دەکەن‪.‬‬ ‫‪ .٨‬دۆخێک���ی سیاس���یی لەهەرێمی‬ ‫کوردس���تان دروس���تبوە کە دڵخوازانە‬ ‫هەرێمی کوردستان کراوە بەدو ئیدارە‪.‬‬ ‫بەش���ی خواروی خراوەت���ە ژێر نفوزی‬ ‫دەوڵەتی ئێران‌و بەشی باکوری خراوەتە‬ ‫ژێر نفوزی دەوڵەتی تورکیا‪.‬‬ ‫‪ .٩‬دوئیدارەی���ی ئ���ەو هەرێمە‪ ،‬بێ‬ ‫لەهەندێ���ک دوبارەدابەش���کردنەوەی‬ ‫دەسەاڵت لەنێو یەکیەتیی نیشتیمانیی‬ ‫کوردس���تان‌و پارت���ی دیموکرات���ی‬ ‫کوردس���تاندا بەپێی ب���ارودۆخ‪ ،‬لەڕوی‬ ‫گرینگ���ی وەک���و ئابوریی‪ ،‬س���پایی‪،‬‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬س���تراتیژیی ئاییندەی���ی‪،‬‬ ‫ئاسایش���ی نەتەوەیی‌و هتد‪ .‬هەروەکو‬ ‫پێش ڕێککەوتنی ساڵی ‪ ١٩٩٨‬ـە‪.‬‬ ‫‪ .١٠‬تااڵنیی‪ ،‬ساختەبازیی‌و گەندەڵیی‬ ‫(کە بواری تایبەتیی خۆی پێویس���تە‬ ‫قس���ەی لەس���ەر بکرێ���ت) لەهەرێمی‬ ‫کوردس���تان لەخراپتری���ن دۆخ���ی‬ ‫تائێستایدایە‪.‬‬ ‫‪ .١١‬هەرێم���ی کوردس���تان خاوەنی‬ ‫هیچ جۆرێک لەسیاس���ەتی کشتوکاڵ‪/‬‬ ‫پیشەس���ازیی‪ /‬پالندانان‪ /‬ئەلەتریک‪/‬‬ ‫ئینفراس���ترەکچەر‪ /‬ئ���او‪ /‬س���امانی‬ ‫ژێ���رزەوی‪ /‬گوم���رگ‪ /‬چارەس���ەرو‬ ‫تەندروس���تیی‪ /‬خوێن���دن‪ /‬زم���ان‌و‬ ‫هت���د‪ ...‬نییە‪ .‬بەپێچەوان���ە دۆخێکی‬ ‫تەواو لەبێس���ەروبەریی‌و ئانارشیستیی‬ ‫سیاس���یی پێڕەو دەکرێت‪ .‬باش���وری‬ ‫کوردستان لەسەر لێواری داڕمانە‪.‬‬ ‫‪ .١٢‬لەبێس���ەروبەریی س���ەربازیی‬ ‫گ���ەورەو گران���ی وەکو لەدەس���تدانی‬ ‫ش���ەنگال‌و گوێر هیچ کەس‌و کەسانێک‬ ‫لێیان نەپرسراوەتەوەو بەڵکو تەنانەت‬

‫خەاڵتیش کراون‪ ،‬بۆ نمونە خەاڵتکردنی‬ ‫سیروان بارزانی پاش کارەساتی گوێر‪.‬‬ ‫کارەساتێکی نەتەوەیی‬ ‫ئەوی ئێس���تا لەهەرێمی کوردستان‬ ‫ڕودەدات‪ ،‬کارەس���اتێکی نەتەوەیی���ەو‬ ‫بەدەیان جار لەهەڵەبجەو لەکیمیابارانی‬ ‫کوردستان‌و لەئەنفال گەورەترە‪.‬‬ ‫ئ���ەم کارەس���اتە گەورەی���ە کاتێک‬ ‫ڕودەدات ک���ە س���ەرۆکایەتی هەرێ���م‬ ‫پشتگیریی سیاسیی‌و سپایی ئەمەریکاو‬ ‫ڕۆژئاوای هەبوە‪ ،‬بەتایبەتی لەنوسینی‬ ‫دەس���تووری ئێراق���دا کۆمەکی کراوە‪،‬‬ ‫هەمو باش���وری کوردس���تان دڵسۆزو‬ ‫گوێڕایەڵ���ی کارو خەب���ات بوە‪ ،‬هەمو‬ ‫رۆژئاواو ڕۆژه���ەاڵت‌و باکورو کوردانی‬ ‫لوبنان‪ ،‬ئەناتۆڵیای تورکیی‪ ،‬قەوقاس‪،‬‬ ‫خۆراس���ان‪ ،‬ئەفگانس���تان‌و پاکستان‌و‬ ‫روس���یا‪ ،‬بەملیۆن کوردی تێکۆش���ەرو‬ ‫خەباتکاری ئ���اوارە لەدونیای ئوروپاو‬ ‫کەنەداو ئەمەریکاو ئوسترالیا‪ ،‬پشتگییر‪،‬‬ ‫هاوسەنگەرو هاودەنگی بوە‪.‬‬ ‫کارەساتێکی سیاسیی‬ ‫س���ەرپێیانە‬ ‫بەتێڕوانینێک���ی‬ ‫س���ەرۆککۆماریی‬ ‫لەهەڵبژاردن���ی‬ ‫ئەمەری���کاو فینلەن���دو هەم���و ئەوانی‬ ‫دیک���ە‪ ،‬چی دەبینرێ���ت؟ دەبینین کە‬ ‫ئەو کەس���ە یان ئەو کەسانەی خۆ بۆ‬ ‫سەرۆککۆماریی کاندید دەکەن‌و ئەوانەی‬ ‫لەپشتیانەوەن‪ ،‬بەئاشکرا ناوی خۆیان‬ ‫دەڵێن‪ ،‬مێژوی خەبات‌و کارو خوێندنی‬ ‫خۆیان بەسەدانجار دوپات دەکەنەوە‪،‬‬ ‫بەس���ەدانجار س���ەردانی جەم���اوەری‬ ‫خەڵک دەکەن‪ ،‬بەس���ەدانجار لەس���ەر‬ ‫ڕادی���ۆو تەلەڤیزیۆن���ەکان‪ ،‬لەگۆڤار و‬ ‫ڕۆژنامەکان���دا‪ ،‬خۆیان ڕون دەکەنەوە‪،‬‬ ‫باس���ی سیاس���ەتی خۆی���ان دەکەن‪،‬‬ ‫باس���ی ئاییندەبیینی���ی‌و جیهانبیننیی‬ ‫خۆی���ان دەک���ەن‪ ،‬بەڵێ���ن دەدەن‪،‬‬ ‫سوپاس���ی گوێگران‌و بینەران دەکەن‪.‬‬ ‫بەکورتیەک���ەی دڵخوازانەو ڕو بەدونیا‬ ‫لەکێبڕکێیەکی سیاسییدا بەشداردەبن‪.‬‬ ‫کاتێکیش دەیبەنەوە سوپاس���ی هەمو‬ ‫ئەوان���ە دەکەن ک���ە دەنگیان پێداون‌و‬ ‫ئەوانەی���ش کە دەنگی���ان پێ نەداون‌و‬ ‫بەڵێن دەدەن هەوڵ ب���دەن نوێنەریی‬ ‫هەموان‌و هەرەزۆرینە بن‪.‬‬

‫بەاڵم س���ەرۆکی هەرێمی کوردستان‪،‬‬ ‫دروس���ت بەپێچەوان���ەی باش���ترین‌و‬ ‫جوانتری���ن ل���ەو کولتورە سیاس���ییە‬ ‫دیموکراتیک���ە‪ ،‬لەکێبڕکێیەک���ی وادا‬ ‫بەش���دارنییە‪ .‬خ���ۆی هیچ وش���ەیەک‬ ‫سەبارەت بەس���ەرۆکبون ناڵێت‌و خۆی‬ ‫دەرنابڕێ���ت‪ .‬ئەوان���ەی دەوروبەریی‌و‬ ‫هاوحیزبیەکان���ی س���وێند دەخۆن کە‬ ‫"سەرۆک" حەز بەس���ەرۆکبون ناکات‌و‬ ‫پێی خ���ۆش نییەو بەالی���ەوە گرینگ‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫ئایا لەمێژوی سیاسیی ئەو دونیایەدا‬ ‫کەس���تان دیتوە حەز بەسەرۆکایەتیی‬ ‫ن���ەکات‪ ،‬ب���ەاڵم دە(‪ )١٠‬س���اڵ دژ‬ ‫بەخواس���تیی خ���ۆی‪ ،‬هەروەکو بەزۆر‬ ‫بەسەرییدا بس���ەپێندرێت یاخود خۆی‬ ‫خێ���ر بەخەڵک بکات‪ ،‬س���ەرۆکایەتیی‬ ‫بکات‌و ئامادەیش بێت هەر بەبێدەنگیی‬ ‫بمێنێتەوە؟ ئەمە جۆکی سیاسیی نییە‪،‬‬ ‫ئەمە یەکێکە لە گەورەترین کارەساتە‬ ‫سیاسییەکانی دونیای مۆدێرن‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫پۆستی س���ەرۆکوەزیرانیی گۆڕدراوە‪.‬‬ ‫نمونەکان لەدونیای پێش���کەوتوخوازی‬ ‫دیموکراس���ییدا هێن���دە بەهێ���زن کە‬ ‫بەکەڵکی هێنانەوە نایەن‪.‬‬ ‫ئەدی هەرێمێکی بێ سەرۆک؟‬ ‫ئەوانەی ئەو قسەیە دەکەن خەڵکێکن‬ ‫هیچ کاتێ���ک ڕێزیان بۆ س���ەروەریی‌و‬ ‫خەباتی بێوچانی باش���وری کوردستان‬ ‫دانەن���اوە‪ .‬باش���وری کوردس���تان‬ ‫بەزیادەوە هێندەی کەسایەتیی دروست‬ ‫تێدای���ە کە ئ���ەو پۆس���تە بەزوترین‬ ‫کات پڕدەکرێت���ەوە‪ .‬ئ���ەو مرۆڤ���ەی‬ ‫هەڵدەبژێردرێ���ت بەبێگومانیی���ەوە‬ ‫ئەرکێکی مێژویی فرەدژوارو زەحمەتیی‬ ‫پێ دەس���پێردرێت ک���ە ئەویش کردنی‬ ‫هەمو ئەو کارانەیە کە مەسعود بارزانی‬ ‫بە دە(‪ )١٠‬س���اڵ لەدەسەاڵتی خودایی‬ ‫خۆی���دا نەیتوانییوە یان نەیویس���توە‬ ‫جێبەجێیان بکات‪.‬‬ ‫ئ���ەوی لەکوردس���تان پێویس���تمانە‬ ‫دەستورێکی پێشکەتوخوازی ئەوڕۆییە‬ ‫کە دەوڵ���ەت‌و ئایین دو ش���تی تەواو‬ ‫جی���اوازو دور لەیەک ب���ن‪ ،‬کە بۆ یەک‬ ‫ج���ار لەمێ���ژودا ببێ���ت بەبەردەبازی‬ ‫هەنگاوی باش���ور ڕوەو کۆمەڵگایەکی‬ ‫دیموکراسیی‪ ،‬کە سەرۆکی هەرێم لەهەر‬ ‫فۆرمێکدا بێت‪ ،‬کەمترین‌و سیمبولیکترین‬ ‫دەس���ەاڵتی هەبێت‌و کە بەدڵخۆشیی‌و‬ ‫دڵخوازیی‌و ش���انازیی‌و ئاش���کرا بێتە‬ ‫مەیدان‌و لەسەر پۆستی سەرۆکهەرێمیی‬ ‫کێبڕکێی ش���ەرەفمەندانە بکات‪ .‬ئەگەر‬ ‫باشوری کوردس���تان بچوکترین پایەی‬ ‫دیموکراس���یی پیادەدەکات‪ ،‬پێش هەر‬ ‫ش���تێک نابێ���ت گەورەترین پۆس���تی‬ ‫سیاس���یی ئەو هەرێم���ە بەزۆرەملێی‌و‬ ‫بەت���کاو پاڕانەوە بەس���ەر کەس���ێکدا‬ ‫بسەپێندرێت‪.‬‬ ‫هی���چ مرۆڤێ���ک نابێت ئ���ەو غەدرە‬ ‫گەورەیەی لێ بکرێت کە دژ بەخواست‌و‬ ‫ویس���تی خ���ۆی گەورەترین پۆس���تی‬ ‫بەسەردا بسەپێندرێت‪.‬‬

‫بەڵێ بۆ کۆتاییهاتن بەدەسەاڵتی‬ ‫سەرۆکی هەرێم‬ ‫لەبەر هۆگەلێکی سیاس���یی بەئەژمار‬ ‫کە ڕاستەوخۆ پێوەندییان بەئاسایشی‬ ‫نەتەوەی���ی کوردس���تانو ئایین���دەی‬ ‫س���ەربەخۆییەوە هەی���ە‪ ،‬ب���ە هی���چ‬ ‫شێوەیەک دروس���ت نییە کە"سەرۆکی‬ ‫هەرێمی کوردس���تانی ئێراق"‪ ،‬مەسعود‬ ‫بارزانی‪ ،‬لەم دو مانگە زیاتر لەسەر ئەو‬ ‫پۆس���تە بمێنێتەوە‪ .‬نە جێی خۆیەتی‬ ‫ئەو مانداتەی بۆ درێژ بکرێتەوەو نەجێی‬ ‫خۆیەت���ی دوب���ارە هەڵبژێردرێت���ەوە‪.‬‬ ‫لەڕاس���تییدا‪ ،‬هیچ کەس���و ئۆرگانێک‬ ‫لەباشوری کوردستان ئەو مافەی نییە‬ ‫ئەو دو کارە ئەنجام بدات‪.‬‬ ‫زۆرن ئ���ەو کوردان���ەی لەتوڕەی���ی‬ ‫ئازادیخوازیی���و لەداخی گرانی زەرەری‬ ‫گەورەی نەتەوەکەیان‪ ،‬بەکەم لەتورکو‬ ‫ع���ەرەب‌و ف���ارس دەڕوان���ن‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫بەتێروانینێکی س���ەرپێی دەبینین کە‬ ‫لەئێ���راق لەم���اوەی هەم���ان مانداتی‬ ‫* زانس���تی سیاس���یی لەزانک���ۆی‬ ‫س���ەرۆکی هەرێمی کوردس���تان‪ ،‬چوار‬ ‫جار سەرۆکوەزیران گۆڕدراوە‪ ،‬لەئێران س���تۆکهۆڵم ت���ەواو ک���ردوەو خاوەنی‬ ‫س���ێ جار پۆس���تی س���ەرۆککۆماریی چەندین وەرگێڕان‌و وتاری سیاس���ییە‬ ‫گ���ۆڕدراوەو لەتورکی���اش س���ێ جار بەکوردیی‌و ئینگلیزیی‌و وەکو چاودێری‬ ‫پۆستی سەرۆککۆماریی‌و چوار جاریش سیاسیی چاالکە‪.‬‬

‫پیرۆزی سه‌ركرده‌و نه‌بون ‌ی پیاو‪ ...‬پاشماوه‌ بەتەمایە کێ چەواشە بکا‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫سه‌ركرده‌ی ژیر ده‌بێت له‌وه‌ تێبگات‬ ‫كه‌ كاریزم���او پیرۆزبون‪ ،‬مێژو له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌یارانی‌ دیاری ده‌كه‌ن‪ ،‬نه‌ك ئه‌وانه‌ی‬ ‫به‌چ���وارده‌وری به‌رژه‌وه‌ن���دی تاك���ه‌‬ ‫كه‌سیه‌كانیانه‌وه‌ خولیان داوه‌‪.‬‬ ‫گه‌ر ئێمه‌ بیر له‌م هه‌رێمه‌ خێرنه‌دیوه‌‬ ‫یان بیر له‌داهاتویه‌كی گه‌ش بكه‌ینه‌وه‌‬ ‫ب���ۆ نه‌وه‌كانمان كه‌ هێش���تا له‌دایك‬ ‫نه‌ب���ون‪ ،‬ده‌بێ���ت ل���ه‌وه‌ دڵنیابین كه‌‬ ‫بناغ���ه‌ی داهات���و به‌بێ دیموكراس���ی‬ ‫دانانی مه‌حاڵه‌‪.‬‬ ‫دیموكراسیش هیچ نیه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌كه‌س���ێك یان پارتێكه‌وه‌‬ ‫بێ ئه‌وه‌ی‌ خوێنی‌ له‌سه‌ر بڕێژرێت‪ ،‬بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ شه‌ڕی ناوخۆی له‌سه‌ر دروست‬ ‫بێت بگوازرێته‌وه‌ بۆ كه‌سێكی‌ تر یان‬ ‫گروپێكی‌ تر‪.‬‬ ‫ش���ه‌رتیش نیه‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫ب���ۆ ده‌گوازرێت���ه‌وه‌ باش���تر بێ���ت‬ ‫ل���ه‌وه‌ی‌ جێیدێڵێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب���ێ‬ ‫ده‌ستاوده‌ستكردنی‌ ده‌سه‌اڵت باسكردن‬ ‫له‌دیموكراسی‌و ئاینده‌ی گه‌ش كفرێكی‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ه‌ له‌دنی���ای مۆدێرنداو چونه‌‬ ‫دۆزه‌خمان پێی مسۆگه‌ر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ك���ه‌ ب���اس له‌درێژكردن���ه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫ده‌كرێت نه‌یارانی‌ ئ���ه‌م بابه‌ته‌ هێرش‬ ‫ده‌كه‌نه‌ س���ه‌ر خودی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و به‌دیكتاتۆر ناوی‌ ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫به‌ده‌ر له‌وه‌ی بچینه‌ ناو مش���تومڕی‬ ‫ئه‌و دو به‌ره‌یه‌ ده‌بو ڕه‌خنه‌گران زیاتر‬ ‫ڕوی نه‌ش���ته‌ریان له‌خ���ودی خۆی���ان‬ ‫بكردایه‌‪.‬‬ ‫ده‌ب���و بپرس���ن هه‌رێمێكی ‪ 5‬ملیۆن‬ ‫كه‌س���ی پیاوێك یان س���ه‌رۆكێك یان‬ ‫س���ه‌ركرده‌یه‌كی تێ���دا نیه‌ ش���ایه‌نی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بێت؟‬ ‫گه‌ر هه‌یه‌ بۆ به‌چ���او نایبینین‌و بۆ‬ ‫كه‌سمان گوێمان له‌ده‌نگی نیه‌؟‬ ‫ده‌نگی خه‌فه‌ كراوه‌ یان خه‌سێنراوه‌؟‬ ‫گه‌ر كه‌سێكی‌ واهه‌یه‌ بۆ ئاره‌زوی خۆی‬ ‫بۆ گرتنه‌ ده‌ستی‌ ده‌سه‌اڵت له‌پێناوی‬

‫دیموكراسی ده‌رناخات؟‬ ‫گه‌ر كه‌س���ێكی‌ واهه‌یه‌و ئاره‌زویه‌كی‬ ‫وای هه‌ی���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ بێده‌سه‌اڵتیش���ه‌‬ ‫ناتوانێت له‌فه‌یس���بوك ی���ان تویته‌ر‬ ‫پۆستێك بكات‌و ئاش���كرای بكات كه‌‬ ‫حه‌زی له‌سه‌رۆك بونی هه‌رێمه‌؟‬ ‫ده‌بێ���ت ئێم���ه‌ له‌خۆمان بپرس���ین‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌گوزه‌رێت له‌م واڵته‌ قه‌یرانی‬ ‫دیموكراس���یه‌ یان قه‌یران���ی نه‌بونی‬ ‫پیاو؟‬ ‫گه‌ر له‌م هه‌رێمه‌ پیاوێك یان نیمچه‌‬ ‫پیاوێك نیه‌ بۆ جێگرتنه‌وه‌ی‌ سه‌رۆكی‬ ‫ئێس���تای هه‌رێم ئیتر بۆ ڕه‌خنه‌ بگرین‬ ‫له‌كه‌س���ێك به‌ئاش���كرا گه‌ر خۆش���ی‬ ‫نه‌یڵێ���ت الیه‌نگرانی ده‌ڵێن ته‌نیا یه‌ك‬ ‫كه‌س���مان پێباش���ه‌ بۆ ئه‌و پۆسته‌و‬ ‫به‌دیلمان نیه‌ بۆی‪.‬‬ ‫ده‌بێت الیه‌نگرانی گۆڕان‌و یه‌كێتی‌‌و‬ ‫یه‌كگرت���و‌و كۆم���ه‌ڵ له‌جیات���ی‌ خۆ‬ ‫خه‌ریكك���ردن به‌لێدانی س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م خه‌ریك بن به‌س���ه‌ركرده‌كانی‬ ‫خۆیان���ه‌وه‌ پێیان بڵێن ئ���ه‌رێ ئێوه‌‬ ‫پیاوێكتان تی���ا هه‌ڵنه‌كه‌وتوه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫پۆسته‌؟‬ ‫گ���ه‌ر له‌و ‪ 4‬پارته‌ بنه‌ڕه‌تیه‌ی هه‌رێم‬ ‫پیاوێك هه‌ڵنه‌كه‌وتوه‌ ئیتر بۆ ڕه‌خنه‌‬ ‫له‌پیاوی خه‌ڵك ده‌گرن؟‬ ‫بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ش���ی كه‌ باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ئێس���تا كاتێكی‌ هه‌س���تیاره‌و‬ ‫بنه‌ماكان���ی دیموكراس���ی به‌كارێكی‬ ‫توڕه‌هات دێته‌ به‌رچاوی���ان‪ ،‬نمونه‌ی‬ ‫ج���ۆرج واش���تگتۆنی س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫ئه‌مریكایان بۆ ده‌هێنمه‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتێك ئه‌مریكا داگیركراوه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هێزه‌كانی فه‌ڕه‌نساو به‌ریتانیا له‌ساڵی‬ ‫‪ 1754‬ئه‌م سه‌ركرده‌یه‌ ده‌ست ده‌كات‬ ‫به‌شۆڕش له‌ دژی به‌ریتانیاو فه‌ڕه‌نساو‬ ‫له‌كۆتایه‌كانی ‪ 1785‬دوای ‪ 30‬س���اڵ‬ ‫له‌شۆڕش ته‌واوی ئه‌مریكا له‌به‌ریتانیاو‬ ‫فه‌ره‌نسا پاكده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وكاته‌دا ئه‌م س���ه‌ركرده‌ قاره‌مانه‌‬

‫بۆ یه‌ك���ه‌م جار به‌س���ه‌رۆكی ئه‌مریكا‬ ‫هه‌ڵده‌بژێررێ���ت‌و بۆ ماوه‌ی ‪ 8‬س���اڵ‬ ‫حوكم ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌كۆتای���ی ‪ 8‬س���اڵ حوكمڕان���ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ڕاده‌گه‌یه‌نێت ك���ه‌ ئیدی خۆی‬ ‫هه‌ڵنابژێرێت���ه‌وه‌‪ .‬الیه‌نگران‌و نه‌یارانی‬ ‫هه‌مویان به‌یه‌ك ده‌نگ داوای لێده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ كورس���یه‌كه‌ی جێنه‌هێڵێت چونكه‌‬ ‫واڵت هێشتا هێور نه‌بۆته‌وه‌و مه‌ترسی‬ ‫ڕودانی ش���ه‌ڕی ناوخ���ۆش له‌نێوان‬ ‫س���ه‌ركرد‌ه نه‌یاره‌كانی نێ���و ئه‌مریكا‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم واشنگتۆن له‌وه‌اڵمدا ده‌ڵێت‪":‬‬ ‫گه‌ر من ئه‌مڕۆ ده‌س���ه‌اڵت جێنه‌هێڵم‬ ‫چ گه‌ره‌نتی���ه‌ك هه‌یه‌ كه‌س���ێك دوای‬ ‫م���ن ده‌س���ه‌اڵت ناگرێته‌ده‌س���ت‌و‬ ‫له‌به‌ریتانی���ه‌كان زۆردارت���رو زاڵمت���ر‬ ‫نابێت؟ ده‌بێت من ئه‌مڕۆ ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫جێبێڵ���م به‌هه‌رچی نرخێ���ك بێت بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ دوباره‌ داگیركاری به‌ریتانیه‌كان‬ ‫له‌الی���ه‌ن خودی خۆمان���ه‌وه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫گه‌لی ئه‌مریكا دوباره‌ نه‌بێـته‌وه‌‪".‬‬ ‫زۆری پێناچێت دوای دوركه‌وتنه‌وه‌ی‌‬ ‫واشنگتۆن ش���ه‌ڕی ناوخۆ له‌ئه‌مریكا‬ ‫ڕوده‌دات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ڕێچكه‌یه‌ك���ی‬ ‫دیموكراسی بۆ نه‌وه‌كانی جێهێشت كه‌‬ ‫هه‌تا ئه‌مڕۆ له‌سه‌ری ده‌ڕۆن‪.‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌مریكا له‌ه���ه‌ر ‪ 7‬قاڕه‌ی‬ ‫ئه‌م دنیای���ه‌ له‌جه‌نگدایه‌ به‌اڵم كه‌س‬ ‫ناتوانێت بڵێت كاته‌كه‌ی هه‌س���تیاره‌‬ ‫با ئۆباما ج���ارێ‌ نه‌ڕوات‪ ،‬چونكه‌ زۆر‬ ‫كاریزمایه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ كه‌ی وه‌ك ئه‌مریكا یان واڵتانی‬ ‫پێشكه‌تو حوكمڕانیه‌كی دیموكراسی‌و‬ ‫دام���وده‌زگای دامه‌زراوم���ان ده‌بێت؟‬ ‫له‌وه‌اڵمدا ده‌ڵێم كاتێك وه‌ك واشنگتۆن‬ ‫بیرمانكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و كات���ه‌ كه‌یه‌ كه‌ وام���ان لێدێت‬ ‫من نایزان���م‪ ،‬پێده‌چێت ب���ه‌س خودا‬ ‫بیزانێت!‬

‫‪ .4‬بێ���وار خۆنس���ی‪" ،‬راوێ���ژکاری‬ ‫ئابوری���ی هەرێ���م!" ل���ە‪ 2014-10-26‬دا‬ ‫رایگەیاند‪":‬کۆتایی ئەمساڵ بەرهەمهێنانی‬ ‫ن���ەوت دەگات���ە‪ 500.000‬بەرمی���ل‬ ‫لەرۆژێکدا"‪ .‬وازیاتر لە‪ 3‬مانگ بەس���ەر‬ ‫ئەو وادەی���ەدا تێپ���ەڕی‪ ،‬وەزارەتەکەی‬ ‫کاک ئاش���تی نەیتوانی بیگەیەنێتە‪%60‬‬ ‫ئ���ەو ژمارەی���ە‪ .‬ئەڵاڵهومم���ە‪ ،‬مەگەر‬ ‫پااڵوتن���ی ن���ەوت لەناوخ���ۆی هەرێ���م‬ ‫گەیش���تبێتە س���ەروی‪ 200.000‬بەرمیل‬ ‫لەرۆژێک���دا‪ .‬چونک���ە زۆرب���ەی ئەوەی‬ ‫رۆژان���ە بەبۆریەکانی هەرێمدا دەنێردرێ‬ ‫بۆ بەن���دەری جەیهان‪ ،‬نەوتی کەرکوک‌و‬ ‫کێڵگەکانی بای حەسەن‌و ئاڤانان‪.‬‬ ‫زانیاری ناڕاست بۆچی؟‬ ‫دوای سااڵنێکی زۆر متابەعەو وردبونەوە‬ ‫لەسیاسەتی هەڵەی نەوت‌و غازی هەرێم‪،‬‬ ‫گەیشتمە ئەو بڕوایە کە کاک ئاشتی بۆ‬ ‫بەرژەوەندی كێ ئەم ژمارە ناڕاس���تانە‬ ‫دەدا بەمیدیای جیهان؟‪ .‬ئەو دەڵێ‪" :‬بۆ‬ ‫ئەوەمە کۆمپانیا گرنگەکانی جیهان هان‬ ‫بدەم بێن بۆ کوردس���تان بۆ وەبەرهێنان‬ ‫لەنەوت���دا"‪ .‬بەکوردیەکەی‪":‬دان ڕۆ دەکا‬ ‫بۆ چۆلەکە!"‪.‬‬ ‫بەاڵم ش���ارەزایانی بواری وزە دەزانن‬ ‫ک���ە کۆمپانی���ا گەورەکانی دنی���ا بەوە‬ ‫ناخەڵەتێ���ن‪ .‬ئەوان پێ���ش ئەوەی بێن‪،‬‬ ‫زانیاریان لەالیە لەسەر بڕی مەزەندەکراوی‬ ‫یەدەکی نەوت‌و غازو تواناکانی هەرێم‪.‬‬ ‫ئێس���تا‪ ،‬بەگوێ���رەی زانیاری���م‪،‬‬ ‫لەکوردس���تانن‪،‬‬ ‫کۆمپانیاکان���ی‬ ‫لەزانیاریەکانی کاک ئاش���تی کەوتونەتە‬

‫گومان‌و "ژمارەکانی!"هێندە س���ەرنجیان‬ ‫راناکێشێ‪.‬‬ ‫ئەی بۆ وا دەکا؟‬ ‫لەراستیدا بۆ ئەوەی لەبازاڕی بۆرسەی‬ ‫وزەدا یاری بەنرخی پشک بکا‪...‬؟‬ ‫لێ���رەوە داوا لەلیژن���ەی س���امانە‬ ‫سروش���تی‌یەکانی پارلەمانی کوردستان‬ ‫دەکەم‪ ،‬وریابن‌و بەدواداچونی بۆ بکەن‪.‬‬ ‫دوا وتە‪:‬‬ ‫ئەگەر‪:‬‬ ‫‪ .1‬وەزیری س���امانە سروش���تیەکان‬ ‫النەبرێ؛‬ ‫‪ .2‬چارەنوسی نەوتی هەرێم لەدەست‬ ‫ئ���ەم گروپە دەرنەهێن���رێ‌و نەوت‌و غاز‬ ‫نەکرێن بەموڵکی گەل؛‬ ‫‪ .3‬سیاس���ەتی نەوتیی هەرێم راست‬ ‫نەکرێتەوە؛‬ ‫ئەوا لەبات���ی‪ 400.000‬بەرمیل نەوت‪،‬‬ ‫لەرۆژێک���دا‪ 4000.000‬بەرمی���ل ن���ەوت‬ ‫بنێرین���ە دەرەوەو بیفرۆش���ین‪ ،‬دەردە‬ ‫ئاب���وری‪ ،‬سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتییەکانی‬ ‫هەرێم کوش���ندەتر دەبن‪ ،‬قەت باش���تر‬ ‫ناب���ن‪ .‬چونکە گروپی نەوت بەدەس���تی‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬ئابوری کوردستانی وێران‌و‬ ‫خاپور کردوە‪ .‬هەرێمەکەمانی لەزەلکاوی‬ ‫پەتای هۆڵندیا (نەخۆشییەکی کوشندەی‬ ‫ئابورییە‪ .‬وەکو کوشندەترین جۆرەکانی‬ ‫شێرپەنجەیە بۆ مرۆڤ) نغرۆ کردوە‪.‬‬ ‫لەسایەو سێبەری ئەم پەتا ئابورییەدا‬ ‫گەورەبون���ی داه���ات‌و زوڵم‌و س���تەمی‬ ‫ئابوری‪ ،‬سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی راستەوانە‬ ‫گەش���ەدەکەن‪ .‬ت���ا داهات���ی س���امانی‬

‫سروشتی زۆرتر بێ‪:‬‬ ‫• کۆمەڵ‪ ،‬س���اناتر بێدەنگ دەکرێ‌و‬ ‫دەخەس���ێنرێ‪ ،‬تەنان���ەت رۆش���نبیرو‬ ‫بژاردەکانیشی‪.‬‬ ‫• دزەکان‪ ،‬سامانیان قەبەترو‪ ،‬هەژارو‬ ‫بێدەرەتانەکانیش ژمارەیان زۆرترو توانای‬ ‫کڕینیان بەردەوام کەمتر دەبێتەوە‪.‬‬ ‫• دەزگا جاسوسی‌و داپڵۆسێنەرەکان‪،‬‬ ‫ژمارەو قەبارەیان زۆرترو گەورەتر دەبن‪،‬‬ ‫مەزڵوم‌و بێ پشت‌و پەناکانیش ژمارەیان‬ ‫زۆرترو زوڵمەکانی سەرشانیان قورسترو‬ ‫قەبەتر دەبن‪.‬‬ ‫• بازرگانانی سیاسەت‪ ،‬دەوڵەمەندترو‬ ‫دڕترو ئازادیەکانیش تادێ بەرتەس���ک‌و‬ ‫بەرتەسکتر دەبنەوە‪.‬‬ ‫• تابێ ژمارەی بێ���کارەکان‌و خاوەن‬ ‫بڕوانامەی بێ ئی���ش‌و بێ داهات‪ ،‬زۆرتر‬ ‫دەبن‪.‬‬ ‫• تادێ بازاڕەکان ل���ەکااڵی کوالیتی‬ ‫نزمی بێگانە سیخناختر دەبن‌و کشتوکاڵ‌و‬ ‫پیشەس���ازی‌و کااڵ خزمەتگوزاریەکانیش‬ ‫خراپتر نغرۆی عەرد دەبن‪.‬‬ ‫• گ���ەر درێژتر بکێش���ێ‪ ،‬ئ���ازادی‌و‬ ‫دیمۆکراس���ی‌و دەستاودەس���تکردنی‬ ‫ئاشتیانەو دیمۆکراسیانەی دەسەاڵت دەبن‬ ‫بەخەونی چۆلەکان‪ .‬کلیپتۆکراتەکان‪...‬‬ ‫بازرگانان���ی ش���ەڕو سیاس���ەت‪...‬‬ ‫ئۆلیگارشییەکانی نەوت‌و غاز‪ ،‬بۆتەقەی‬ ‫ملیان ئەستورترو سەردابەکانیان‌و ژمارە‬ ‫بانکییە نهێنییەکانیش���یان لەهەندەران‬ ‫پڕو پڕتر دەب���ن لەپارەی دزراوی گەل‌و‬ ‫واڵت‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (کۆچه‌ر عادل عبدالکریم ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی س���لێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (یوسف حم‌ه صالح حم‌ه علی) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (ئامانج محمد علی) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی س���لێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫كورد به‌رگه‌ ‌ی ڕیسك ‌ی گه‌وره‌ ناگرێت‬ ‫فه‌رهاد فه‌رمان‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ێ فه‌رمانده‌یی‌‌و به‌ش���دار ‌‬ ‫موس��� ‌ڵ چۆن كۆنت���ڕۆ ‌ڵ ده‌كرێته‌وه‌؟ ك ‌‬ ‫له‌گرتنه‌وه‌یدا ده‌كات؟‬ ‫ی جیهان‌و ناوچه‌كه‌و‬ ‫ی ناوه‌ند‌ه سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌مڕۆ ‌‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ئه‌م ‌ه پرس���یار ‌‬ ‫ی له‌مه‌ش گرنگتر بۆ ئێم ‌ه ئه‌وه‌بێت ك ‌ه چ ئه‌ركێك‬ ‫عێراقه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگ ‌ه پرسیار ‌‬ ‫ی بكات‬ ‫ی ئه‌گه‌ر كورد به‌شدار ‌‬ ‫ی موس���ڵدا به‌كورد ده‌سپێردرێت؟ ئ ‌ه ‌‬ ‫له‌گرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫چی‌ ده‌ستكه‌وێت؟‬ ‫ی سه‌دان‬ ‫ی داعش‌و دژ به‌تیرۆردا پێشه‌نگ بوه‌‪ ،‬به‌درێژای ‌‬ ‫كورد تائێس���تا له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم بێئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی داعش��� ‌‬ ‫كیلۆمه‌تر جه‌ن���گاوه‌و زۆرترین زه‌بر ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش ئێستا هه‌وڵێك‬ ‫ی رون‌و پته‌وو مس���ۆگه‌ر بن‪ ،‬سه‌ربار ‌‬ ‫ده‌س���كه‌وته‌كان ‌‬ ‫ی بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی موسڵ ‌‬ ‫ی شه‌ڕی‌ گرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ئارادایه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ راپێچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی واڵتان ‌‬ ‫ی دیبلۆماس��� ‌‬ ‫ی عه‌بادی ب���ۆ هه‌ولێر‌و ترافیك ‌‬ ‫ی دوێنێ��� ‌‬ ‫س���ه‌ردانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ێ ك���ورد به‌ره‌و ئه‌و‬ ‫ده‌رودراوس���ێ‌‌و ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ری���كاش هه‌مویان ده‌یانه‌و ‌‬ ‫ئاڕاسته‌ی ‌ه به‌رن‪ ،‬به‌اڵم ش���ه‌ڕ هه‌میش ‌ه وه‌ك قومار وای ‌ه بردنه‌وه‌و ده‌سكه‌وت‪،‬‬ ‫ی داعش ده‌بێت یان‬ ‫ی ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی دوا ‌‬ ‫ی تیایه‌‪ ،‬ئایا كورد له‌براوه‌كان ‌‬ ‫دۆڕان‌و زیان��� ‌‬ ‫ی دی‌ ده‌كات؟‬ ‫ی خۆڕایی‌ به‌خه‌ڵك ‌‬ ‫خزمه‌تێك ‌‬ ‫ی موس���ڵدا زیاد له‌ڕیسكێك بۆ‬ ‫ی كورد له‌گرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ش���داریی گه‌وره‌و كاریگه‌ر ‌‬ ‫كورد له‌خۆده‌گرێت‪:‬‬ ‫ی داعش‬ ‫ی شه‌ڕ ‌‬ ‫ی موس ‌ڵ قورسترین قۆناغ ‌‬ ‫ی ده‌كرێت گرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬پێش���بین ‌‬ ‫ی داعش‬ ‫ی ك ‌ه پشتئه‌س���تور‌ه به‌ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی جوگراف ‌‬ ‫ی هه‌ڵكه‌وت ‌ه ‌‬ ‫بێت‪ ،‬به‌حوكم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هێز ‌‬ ‫ی روبه‌رو پێگ ‌ه ‌‬ ‫ی دانیشتوان‌و به‌گه‌وره‌ی ‌‬ ‫ی ژمار‌ه ‌‬ ‫ی سوریا‌و به‌زۆر ‌‬ ‫له‌واڵت ‌‬ ‫ی ش���یعه‌و كوردیش توڕه‌ن‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ی له‌ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ئه‌و داعش‌و ئه‌و س���ونان ‌ه ‌‬ ‫ی موس��� ‌ڵ گران له‌س���ه‌ر ئه‌و هێزان ‌ه بكه‌وێت ك ‌ه‬ ‫ی ده‌كرێت گرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫پێش���بین ‌‬ ‫هێرشی‌ ده‌كه‌ن ‌ه سه‌ر‪.‬‬ ‫ی لێده‌كرێت ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی موسڵدا‪ ،‬مه‌ترس ‌‬ ‫دوه‌م‪ ،‬به‌ش���داریی كورد له‌گرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی كوردو عه‌ره‌به‌‪ ،‬به‌سه‌رنجدان‬ ‫زیاتر ئه‌و دیمه‌ن ‌ه به‌شه‌ڕه‌ك ‌ه ببه‌خشێت ك ‌ه شه‌ڕ ‌‬ ‫ی ك ‌ه كوردو عه‌ره‌ب به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتر هه‌یان ‌ه‬ ‫له‌و رك‌و كین ‌ه ئاشكراو شاراوه‌ی ‌ه ‌‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌ناوچه‌كانی‌ موسڵ‌‌و ده‌وروبه‌ریدا‪.‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ش‬ ‫ی موس ‌ڵ درێژ‌ه بكێشێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێت چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫سێهه‌م‪ ،‬گه‌ربێتو شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد‌و هه‌رێم ‌‬ ‫ی عه‌ره‌بیدا دژایه‌ت ‌‬ ‫ی هه‌ندێك له‌واڵتان ‌‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫بكرێت ك ‌ه له‌ڕا ‌‬ ‫كوردستان په‌ره‌بسێنێت‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ ،‬كاركردن به‌مه‌نتیقی‌ تۆڵه‌كردنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ ش���یعه‌ پاساوی‌ مه‌زهه‌بی‌‌و‬ ‫تائیفی‌‌و مێژویی‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا بۆ كورد نه‌ك هه‌ر ئه‌و پاس���اوانه‌ شیاو نین‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ناتوانێت وه‌ك ش���یعه‌ش پشت ئه‌ستور بێت به‌هێزی‌ گه‌وره‌ی‌ ناوچه‌كه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌كاتی‌ ته‌نگانه‌دا فریای‌ بكه‌وێت‌و داكۆكی‌ لێبكات‪.‬‬ ‫ی قورس‌و‬ ‫ی ك���ورد كارێك ‌‬ ‫ێ به‌ش���دار ‌‬ ‫ی موس��� ‌ڵ به‌ب ‌‬ ‫پێنج���ه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر گرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی س���نوردارو مه‌رجدار بێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌س���ته‌م بێت‪ ،‬ئه‌وا پێویس���ت ‌ه به‌شدارییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ێ مه‌رج بچێت ‌ه‬ ‫ێ س���نورو به‌ب ‌‬ ‫ی خزمه‌ت به‌كه‌س نه‌كات‪ ،‬گه‌ر ب ‌‬ ‫ی به‌خۆڕای ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی خۆی‌ ده‌كات‪ .‬‬ ‫شه‌ڕێكی‌ به‌مجۆره‌وه‌‪ ،‬ریسك به‌ئێستاو داهاتو ‌‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆیان ‌ه په‌یڕه‌و‬ ‫ی هێز‌ه كوردییه‌كان سیاس���ه‌تێك ‌‬ ‫شه‌ش���ه‌م‪ ،‬بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی هیچ میحوه‌رو هێزو واڵتێكه‌وه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ریان ‌ه‬ ‫بكه‌ن‌و نه‌كه‌ون��� ‌ه ژێر كاریگه‌ر ‌‬ ‫باشتر سیاسه‌ت بكه‌ن‌و هه‌ماهه‌نگییه‌كی‌ زیاتر له‌ناوخۆیاندا هه‌بێت‪.‬‬ ‫ره‌وتی‌ روداوه‌كان تا دێ‌ خێراتر ده‌بن‪ ،‬هاوكێشه‌ سیاسی‌‌و سه‌ربازییه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌و‬ ‫عێراق‌و كوردستانیش له‌گۆڕانكاریی‌و جێگۆڕكێیه‌كی‌ به‌رده‌وامدان‪ ،‬پێویسته‌ كورد‬ ‫زۆر به‌وریای���ی‌ هه‌نگاو بنێت‌و ریس���ك نه‌كات‪ ،‬چونكه‌ ك���ورد به‌م دۆخه‌ ئابوری‌‌و‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌ربازییه‌ شلۆقه‌وه‌ كه‌ تێیكه‌وتوه‌‪ ،‬به‌رگه‌ی‌ ڕیسكی‌ گه‌وره‌ ناگرێت‪.‬‬

‫ده‌حام���ی ته‌م���ه‌ن ‪12‬س���اڵ‪ ،‬ک��� ‌ه‬ ‫منداڵێکی ئاواره‌ی شاری کۆبانێیه‌و‬ ‫له‌ڕۆژئ���اوای کوردس���تانه‌و‌ه هاتوه‌‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ خێزان ‌ه ش���ه‌ش که‌سییه‌که‌یدا‬ ‫له‌ش���اری س���لێمانی نیش���ته‌جێی‬ ‫هۆتێلێک���ن‪ .‬ده‌ح���ام‌و باوکی له‌بری‬ ‫ئه‌وه‌ی بچن��� ‌ه که‌مپ‌و ژێر چادره‌وه‌و‬ ‫چاوه‌ڕێی رێکخراوه‌کان بن هاوکارییان‬ ‫بک���ه‌ن‪ ،‬پیش���ه‌ی بۆیاخکردن���ی‬ ‫پێاڵوی���ان هه‌ڵبژاردوه‌و بژێوی ژیانی‬ ‫خێزانه‌که‌یان دابین ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫فۆتۆستۆری‪:‬‬ ‫ئاژانسی ئارام که‌ریم‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫رێککه‌وتن له‌سه‌ر به‌رنامه‌ی ئه‌تۆمی ئێران‬ ‫دوای ‪ 10‬س���اڵ له‌گفتوگۆی به‌رده‌وامی نێوان ئێران‌و کۆمه‌ڵه‌ی ‪( 5+1‬ئه‌مه‌ریکا‪ ،‬روس���یا‪ ،‬چین‪ ،‬به‌ریتانیا‪ ،‬فه‌ره‌نس���او ئه‌ڵمانیا) گه‌یشتن ‌ه‬ ‫رێککه‌وت���ن له‌باره‌ی به‌رنام ‌ه ئه‌تۆمییه‌که‌ی تارانه‌وه‌‪ .‬ئێران چاالکیی ‌ه ئه‌تۆمییه‌کانی که‌م‌و س���نوردار ده‌کات له‌به‌رامبه‌ر هه‌ڵگرتنی گه‌مارۆ‬ ‫ئابوری‌و سیاسیه‌کان له‌سه‌ری‪.‬‬ ‫قۆناغی یه‌که‌م له‌ڕێککه‌وتنه‌که‌ ‪ 6‬مانگ ده‌خایه‌نێت‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫خاڵه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی رێککه‌وتنه‌که‌‬ ‫ئێران‬

‫راگرتنی پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ رێژه‌ی ‪.%5‬‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ی یه‌ده‌گی یۆرانیۆم ‪ %20‬بۆ ‪.%5‬‬ ‫دانه‌مه‌زراندنی هیچ ده‌زگایه‌کی دیکه‌ی پیتاندنی یۆرانیۆم‪.‬‬ ‫راگرتنی چاالکییه‌کانی پیتاندنی یۆرانیۆم له‌وێستگه‌ی (ئاراک)دا‪.‬‬ ‫راگرتنی چاالکیه‌کانی وێس���تگه‌ی ئاراک‌و هه‌وڵن���ه‌دان بۆ پیتاندنی‬ ‫پلۆتۆنیۆم‪.‬‬ ‫رێگه‌دان به‌سه‌ردانکردنی سه‌رپه‌رشتیارانی ئاژانسی وزه‌ی‬ ‫ئه‌تۆم بۆ هه‌ردو وێستگه‌ی (نه‌تانزو فه‌ردۆ) به‌شێوه‌یه‌کی رۆژانه‌‪.‬‬

‫دامه‌زراوه‌ ئه‌تۆمییه‌کانی ئێران‬ ‫وێستگه‌ی ئه‌تۆمی‬ ‫پیتاندنی یۆرانیۆم‬ ‫خه‌زنکردنی یۆرانیۆم‬

‫وه‌ستاندنی ‪ %75‬ئامێره‌کانی‬ ‫پیتاندنی یۆرانیۆم‬

‫ئێران‬

‫فه‌ردۆ‬ ‫نه‌تانز‬

‫زلهێزه‌کانی جیهان‬ ‫له‌ش���ه‌ش مانگ���ی داهات���ودا هیچ س���زایه‌ک په‌یوه‌ند‬ ‫به‌به‌رنامه‌ ئه‌تۆمیه‌که‌وه‌ به‌سه‌ر ئێراندا ناسه‌پێنن‪.‬‬ ‫البردنی سزا ئابوریه‌کان به‌به‌های ‪ 7‬بلیۆن دۆالره‬

‫تاران‬

‫سنه‌‬

‫وه‌ستاندنی ‪ %50‬ئامێره‌کانی‬ ‫پیتاندنی یۆرانیۆم‬

‫ئاراک‬

‫ئه‌سفه‌هان‬

‫راگرتنی بنیادنانی‬ ‫وێستگه‌ی ئه‌تۆمی‬

‫بوشه‌هر‬

‫هه‌ڵگرتن���ی ئابڵوق ‌ه له‌س���ه‌ر ‪ 4.2‬بلیۆن دۆالری بلۆک‬ ‫کراو‪.‬‬ ‫هه‌ڵگرتنی ئابڵوق ‌ه له‌سه‌ر ‪ 1.5‬بلیۆن دۆالر‌په‌یوه‌ست‬ ‫به‌بازرگانی ئاڵتون‌و کانزا به‌نرخه‌کان‪.‬‬ ‫هه‌ڵگرتنی ئابڵوق ‌ه له‌س���ه‌ر س���ێکته‌ری پترۆکیمیاوی‌و‬ ‫ئۆتۆمبێل‬

‫کۆمه‌ڵه‌ی ‪ 5+1‬پێکهاتوه‌ له‌‪( :‬ئه‌مه‌ریکا‪ ،‬روسیا‪ ،‬چین‪ ،‬به‌ریتانیا‪ ،‬فه‌ره‌نساو ئه‌ڵامنیا)‬