ژماره‌ 476

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)476‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/4/28‬‬

‫ی ئێمه‌‬ ‫ی یاسا ال ‌‬ ‫حکومه‌ت ده‌توانێت كه‌ ‌‬ ‫کۆتایی به‌دواکه‌تنی سه‌روه‌ر ده‌بێت؟‬ ‫موچه‌و قه‌رزه‌کانی‬ ‫بهێنێت‬

‫‪4‬‬

‫‪13‬‬

‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان هه‌نگاوه‌كانی‌ پڕۆژه‌ ‌‬ ‫لێكنزیبونه‌وه‌ی���ان ده‌س���تپێكردوه‌‪،‬‬ ‫ی نێوان‬ ‫ئێران پش���تیوانی‌ له‌یه‌كگرتن ‌‬ ‫ئه‌م دو هێزه‌ ده‌كات‪ ،‬یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫ده‌یانه‌وێت پارتی‌ له‌و‌ه دڵنیا بكه‌نه‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ پ���رۆژه‌ی‌ لێكنزیكبونه‌وه‌یان بۆ‬ ‫دژایه‌تی‌ پارتی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫ێ ‪،4/27‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬دوێن ‌‬ ‫به‌رهه‌م س���اڵح‌و كۆس���ره‌ت ره‌سوڵ‌‌و‬

‫هێ���رۆ ئیبراهی���م ئه‌حمه‌دو ش���اناز‬ ‫ئیبراهی���م ئه‌حم���ه‌د‌و حاك���م قادر‬ ‫ی‬ ‫ی نیشتمان ‌‬ ‫له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫كوردستان كۆبونه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م كۆبونه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و زنجیره‌ كۆبونه‌وانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ی رابردو چه‌ندینجار‬ ‫به‌درێژایی‌ مانگ��� ‌‬ ‫له‌نێوان د‪.‬به‌رهه‌م‌و هێ���رۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌ددا ئه‌نجامدراون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ س���ه‌باره‌ت به‌ئه‌نجامی‌ ئه‌م‬

‫له‌سلێامنی رۆژان ‌ه‬ ‫‪ 10‬وێنه‌ی سه‌دام‬ ‫ده‌فرۆرشێت‬

‫‪10‬‬

‫چوار ژن‌و مێرد‬ ‫عیرفانی وه‌ستا محه‌مه‌د‪:‬‬ ‫ئه‌نبار له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ری له‌زیندانی سلێامنی‬ ‫كوردماكسم لەسەر‬ ‫كاره‌ساتێكی‌ مرۆییدایه‌ حوکمی له‌سێداره‌دانیان تاپۆكەن ناتوانم‬ ‫به‌سه‌ردا سه‌پێرناوه‌‬ ‫لەهەولێر بژیم‬

‫‪7‬‬

‫‪9‬‬

‫‪11‬‬

‫له‌س���ه‌ر یه‌كخس���تنی‌ هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌كۆمه‌ڵێك پێش���هات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ئاس���تی‌ كوردس���تان‌و ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫كوردس���تان‌و عێراق‌و ناوچه‌كه‌ش���دا‬ ‫ی‬ ‫روده‌ده‌ن‪ .‬ه���اوكات خواس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫لێكنزیكبونه‌و‌ه له‌نێو كادێر‌ه بااڵكان ‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕاندا ڕو له‌هه‌ڵكش���انه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌ش���ێكی‌ گرنگ له‌مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاس���ی‌‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت ‌‬

‫له‌گ���ه‌ڵ‌ ئ���ه‌وه‌دان ك���ه‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ ‌ڵ گۆڕان یه‌كبگرنه‌وه‌‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گ���ۆڕان له‌گفتوگۆو هه‌وڵ ‌‬ ‫لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌ زیاتردان‪ ،‬ئێرانیش‬ ‫ی له‌م نزیكبونه‌وه‌یه‌ ده‌كات‌و‬ ‫پشتیوان ‌‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش په‌یوه‌ندی‌ به‌چه‌ند‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌كی‌ هه‌ردوالوه‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕان ئێس���تا له‌هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌دان كه‌ ئ���ه‌و دڵنیایی ‌ه به‌پارت ‌‬

‫ببه‌خشن كه‌ پرۆژه‌ی‌ لێكنزیكبونه‌وه‌یان‬ ‫ی‬ ‫ی كردنی‌ پارت ‌‬ ‫له‌یه‌كدی‌ ب���ۆ دژایه‌ت ‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ئامانج ل���ه‌م پرۆژه‌ی ‌ه‬ ‫ی ناوخۆی‌ كوردس���تانه‌‬ ‫به‌هێزكردن��� ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫كێشه‌و ش���ه‌ڕو گرفتانه‌ی‌ له‌ده‌ره‌و‌ه‬ ‫رویان تێكردوه‌‪.‬‬

‫ئێران پشتیوان ‌ی له‌یه‌كگرتن ‌ی گۆڕان‌و یه‌كێت ‌ی ده‌كات‬ ‫ی پارتی‌ نییه‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪ :‬پڕۆژه‌كه‌مان بۆ دژایه‌ت ‌‬ ‫ی كرد به‌حاكم‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی��� ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌بی‌ سیاس��� ‌‬ ‫ق���ادر ئه‌ندام��� ‌‬ ‫یه‌كێتیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو ئاماد‌ه نه‌بو‬ ‫له‌وب���اره‌وه‌ لێدوان ب���دات‌و رایگه‌یاند‬ ‫ی‬ ‫"ئ���ه‌وه‌ له‌خۆیان بپرس���ن ئه‌نجام ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ی���ان چ���ی‌ ب���وه‌؟ م���ن‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ هیچ ناڵێم"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫هه‌مو جه‌مس���ه‌ره‌كانی‌ یه‌كێتی‌ كۆكن‬

‫ئه‌ردۆگان‪ ،‬هه‌ولێر ده‌كاته‌ شارێك ‌ی توركیا‬

‫دیمه‌نێک له‌کلیپه‌که‌‬ ‫له‌دواین ده‌ركه‌وتنی‌ س���ه‌رۆك كۆماری شاره‌كانی لێوه‌ی هاتون ده‌ڵێن‌و پاشان واته‌ كوڕی فه‌قیری شاگرد!‬ ‫ل���ه‌م كلیپ���ه‌دا هه‌ولێ���ر به‌ئه‌ربیل‬ ‫توركی���ا ڕه‌ج���ه‌ب ته‌یب ئ���ه‌ردۆگان به‌ده‌نگێكی‌ به‌رز ه���اوار بۆ ئه‌ردۆگان‬ ‫له‌ڕێكالمێكدا ك���ه‌ به‌بۆنه‌ی یادی ‪ 100‬ده‌ك���ه‌ن‌و ده‌ڵێن "فه‌رم���ان ده‌كه‌یت ناوده‌برێ���ت‌و ناوبردنی س���ه‌ربازه‌كه‌ی‬ ‫س���اڵه‌ی جه‌نگی "چه‌نه‌قه‌له‌" ئاماده‌ گ���ه‌وره‌م" وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك به‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌ولێریش به‌"ك���وڕی فه‌قیرو خه‌لفه‌و‬ ‫كراوه‌‪ ،‬هه‌ولێر وه‌ك به‌ش���ێك له‌واڵتی‌ هه‌مو توركیاو ش���اره‌كانی به‌ش���داری ش���اگرد" كارێكی‌ هه‌ڕه‌مه‌كی‌و حساب‬ ‫جه‌نگه‌كه‌ بون‪ .‬جگه‌ له‌و س���وكایه‌تیه‌ بۆ نه‌كراو نیه‌‪ .‬پاش���ان قه‌اڵی هه‌ولێر‬ ‫توركیا پیشانده‌درێت‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬ل���ه‌م كلیپ���ه‌ ك���ه‌ به‌ش���اری هه‌ولێر ك���راوه‌‪ ،‬ئه‌و له‌پش���تی‌ گه‌نج���ه‌ هه‌ولێرییه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫ڕیكالمی���ه‌دا‪ ،‬س���ه‌ربازی ش���اره‌ س���ه‌ربازه‌ی‌ له‌هه‌ولێره‌وه‌ هاتوه‌و قسه‌ ده‌بینرێ���ت‪ .‬دواتر له‌پاڵ ئه‌مانه‌ش���دا‬ ‫جیاوازه‌كان���ی توركیا ن���اوی خۆیان‌و ده‌كات ناوی (فه‌قیرئۆگلو شاكیرت)‌ه دایكی كوڕه‌ هه‌ولێرییه‌كه‌ ده‌رده‌كه‌وێت‬

‫وه‌ك ژنێك���ی‌ كورد ك���ه‌ جلی كوردی‬ ‫له‌به‌ردابێت‪ ،‬به‌اڵم شێوازی ماچكردنی‬ ‫ده‌ستی‌ دایكه‌كه‌ زیاتر له‌شێوازی ڕێزو‬ ‫ستایشی كوڕێكی توركمان ده‌چێت بۆ‬ ‫دایكێكی‌ توركمان نه‌ك ڕێزو ستایشی‬ ‫كوڕێكی‌ كوردی بۆ دایكێكی‌ كوردی‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫‪3‬‬

‫دادوه‌ره‌كه‌ی‌ كفری‌‪:‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌ی دادوه‌ری ‌ی‬ ‫كاره‌ساته‌و یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارت ‌ی دایناون‬ ‫ی م���ت بو ته‌نه���ا كاری‌ ده‌كرد له‌س���ه‌ر‬ ‫دادوه‌ر هاوژین حامد حس���ێن دادوه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌ژارو بێده‌سه‌اڵت‪ ،‬قه‌زیه‌یه‌ك‬ ‫ی كه‌تنی‌ كفری ك ‌ه خه‌ڵك ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌و‌ه له‌دادگا ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر ژیانیه‌و‌ه ك��� ‌ه حیزبی‌ نه‌بێ���ت‪ ،‬قه‌زیه‌ی���ه‌ك ك ‌ه‬ ‫ئێستا به‌هۆی‌ مه‌ترس ‌‬ ‫روه‌و توركی���ا هه‌اڵتوه‌‪ ،‬ئام���اژ‌ه به‌و‌ه ده‌س���ت نه‌بات بۆ كۆمه‌ڵ ‌ه كه‌سێك ك ‌ه‬ ‫ی نایاسایی‌ نادادپه‌روه‌رانه‌یان‬ ‫ده‌كات كه‌ ئه‌و دادوه‌رانه‌ی پش���تیوانی به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ل���ه‌دادوه‌ر ئه‌كره‌م ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬بۆچی‌ تا هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دادوه‌ر ‌‬ ‫ی " ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ئێستا له‌سه‌ر ده‌یان دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫ی مافی دادوه‌ره‌كان بێده‌نگ له‌ناوخ���ۆی‌ خۆیش���یدا هه‌ڵب���ژاردن‬ ‫پێشێلكردن ‌‬ ‫ی نایگرێته‌وه‌و راسته‌وخۆ له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ی دادوه‌ری ‌‬ ‫بون‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫پارتیی���ه‌و‌ه دابه‌ش���كراوه‌‪ ،‬دڵنیات���ان‬ ‫كاره‌ساته‌و یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ دایناون"‪.‬‬ ‫ئاوێن��� ‌ه س���لێمانی‌‪ :‬دادوه‌ر هاوژین ده‌كه‌مه‌وه‌ له‌هه‌مو كوردس���تاندا ته‌نها‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا دادوه‌ربوم كه‌ له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ حیزب ‌‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك��� ‌‬ ‫ی نه‌بومه‌ دادوه‌ر‪ ،‬من پێش���تریش له‌گه‌ڵ‬ ‫ی دادوه‌ری ‌‬ ‫رایگه‌یان���د كه‌ ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫ی سه‌رس���وڕمان ‌ه ك ‌ه له‌سه‌ر ده‌یان هیچ حیزبێكدا كارم نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫جێ ‌‬ ‫ی ‪،DHRD‬‬ ‫هاوکات پارێزه‌ری‌ سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی مافی‬ ‫دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و پێشێلكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌دژ ‌‬ ‫ی دادوه‌ر ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ی مانگرتن ‌‬ ‫دادوه‌ره‌كان قس���ه‌یان نه‌كردو‌ه كه‌چ ‌‬ ‫ئێس���تا به‌نیازی‌ ئه‌وه‌ن مانبگرن‪ ،‬ئه‌و هاواڵتیان ک ‌ه بڕیار‌ه ئه‌مڕۆ ئه‌نجامبدرێت‬ ‫ی به‌کارێکی بێمانا ناوده‌بات‪‌.‬‬ ‫ی دادوه‌ری‌‌و سیسته‌م ‌‬ ‫وتی‌ "ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی له‌هه‌رێمی‌ كوردستان تا پێش‬ ‫دادوه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی من ده‌زگایه‌ك ‌‬ ‫دروستبونی‌ قه‌زیه‌كه‌ ‌‬

‫‪2‬‬

‫یه‌كێتی‌ له‌رێگه‌ ‌ی پرۆژ‌ه ده‌ستورێك ‌ی نوێوه‌‪ ،‬خۆی‌ یه‌كالی ‌ی ده‌کاته‌و‌ه‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌رێگه‌ی‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ پرۆژ‌ه‬ ‫ده‌س���تورێكی‌ نوێوه‌ هه‌ڵوێستی‌ خۆی‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ پرسی‌ ده‌س���تورو سیستمی‌‬ ‫سیاس���یی‌ كوردس���تان‌و پۆس���تی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم یه‌كالیی كرده‌وه‌‌و‬ ‫داواده‌كات پۆس���تی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬

‫بكرێته‌ ته‌شریفاتی‌‌و سیستمی‌ سیاسیش‬ ‫به‌ته‌واوی‌ بكرێته‌ په‌رله‌مانی‌‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئ���ه‌و پڕۆژه‌ی ‌ه كه‌‬ ‫كۆپیه‌كی‌ به‌تایبه‌ت بۆ ئاوێنه‌ نێردراوه‌و‬ ‫ده‌قه‌ك���ه‌ی‌ له‌س���ایتی‌ ئاوێنه‌نی���وزدا‬ ‫به‌زمان���ی‌ عه‌ره‌ب���ی‌ باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌‪،‬‬

‫له‌ب���اره‌ی‌ سیس���تمی‌ سیاس���یی‌‬ ‫له‌سه‌ر راسپارده‌ی‌ ده‌سته‌ی‌ كارگێڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیی‌ یه‌كێتی‌ بوه‌و له‌الیه‌ن هه‌رێمه‌وه‌ له‌پرۆژه‌كه‌ی‌ یه‌كێتیدا هاتوه‌‪:‬‬ ‫لیژنه‌یه‌كی‌ نۆ كه‌سی‌ ئاماده‌كراوه‌‪ ،‬كه‌ "كوردس���تان‪-‬عێراق هه‌رێمێك���ه‌ له‌ناو‬ ‫ی كابینه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عێراقی‌ فیدراڵ‪ ،‬سیس���تمه‌‬ ‫پێكهاتون له‌ژماره‌یه‌ك وه‌زیر ‌‬ ‫هه‌ش���ته‌م‌و چه‌ن���د په‌رله‌مانتارێك���ی‌ سیاسییه‌كه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ دیموكراتیه‌"‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا له‌ره‌شنوس���ه‌كه‌ی‌ پێشوی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌خوله‌كانی‌ ئێستا‌و پێشو‪.‬‬

‫هه‌رێمدا سیستمی‌ سیاسیی‌ كوردستان‬ ‫به‌"په‌رله‌مان���ی‌‪ ،‬كۆماری‌‌و دیموكراتی‌"‬ ‫وه‌سفكراوه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات له‌ب���اره‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمیش���ه‌وه‌ یه‌كێت���ی‌ ده‌ڵێ���ت‪،‬‬ ‫"سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫هه‌ڵبژێردرێت"‪ ،‬ماوه‌ی‌ ویالیه‌ته‌كه‌شی‌‬ ‫"چوار س���اڵه‌و ده‌ش���ێت بۆ ویالیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫دوه‌میش هه‌ڵبژێردرێته‌وه‌"‪.‬‬

‫"که‌مپه‌ینی ره‌نجی شه‌هیدان وه‌ک خێر‌و سه‌ده‌ق ‌ه وای ‌ه بۆ خێزانی شه‌هیدان"‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫دادوه‌ره‌كه‌ ‌ی كفری‌‪:‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌ی دادوه‌ر ‌ی كاره‌ساته‌‌و یه‌كێتی‌‌و پارتی دایناون‬ ‫ئا‪ :‬عه‌لی‌ فه‌تاح‬ ‫ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬دادوه‌ر‬ ‫هاوژین حامد حسێن دادوه‌ری‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌دادگای‌ كه‌تنی‌ كفری كه‌‬ ‫ئێستا به‌هۆی‌ مه‌ترسی‌ له‌سه‌ر ژیانیه‌وه‌‬ ‫روه‌و توركیا هه‌اڵتوه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "ئه‌و‬ ‫دادوه‌رانه‌ی كه‌ پشتیوانی له‌دادوه‌ر‬ ‫ئه‌كره‌م ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆچی‌ تا ئێستا‬ ‫له‌سه‌ر ده‌یان دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫پێشێلكردنی‌ مافی دادوه‌ره‌كان بێده‌نگ‬ ‫بون؟"‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌هۆی گواس���تنه‌وه‌ی‌ تۆو‬ ‫هه‌وڵ���ی ئازادكردنی‌ موسته‌ش���اره‌كان‬ ‫له‌الیه‌ن سه‌رۆكی دادگای‌ گه‌رمیان‪ ،‬پێرێ‬ ‫كه‌س���وكاری‌ ئه‌نفالكراوان هه‌ڵیانكوتایه‌‬ ‫س���ه‌ر دادگاو دوێن���ێ دادوه‌ران���ی‬ ‫گه‌رمیانیش ناڕه‌زاییان ده‌ربڕی‌و ده‌ڵێن‬ ‫شكۆی دادگا شكێنراوه‌؟‬ ‫دادوه‌ر هاوژی���ن‪ :‬ئه‌و دادوه‌رانه‌ی كه‌‬ ‫پشتیوانی دادوه‌ر ئه‌كره‌م ده‌كه‌ن‪ ،‬پێشتر‬ ‫بۆ له‌س���ه‌ر ده‌یان دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫پێشێلكردنی‌ مافی دادوه‌ره‌كان قسه‌یان‬ ‫نه‌ده‌كرد‪ ،‬ساڵی پار كه‌ كاربه‌ده‌ستێك‬ ‫چه‌كی له‌دژی دادوه‌رێك به‌كارهێنا‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌م دادوه‌ران���ه‌ ناڕه‌زاییان ده‌رنه‌بڕی‌و‬ ‫یه‌كێتی دادوه‌ران بۆچی هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫نه‌بو‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بۆ ده‌رگاكانی‬ ‫دانه‌خس���ت؟ ده‌یان كێشه‌ی تر بۆچی‬ ‫نه‌هاتنه‌ ده‌نگ‪ ،‬به‌ڕاس���تی كاره‌ساته‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ریش بۆیان‬ ‫ده‌رك���ه‌وت من زیاده‌ڕۆیی ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫خۆم نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌مادده‌ی‌ ‪56‬ی یاسای‬ ‫ئسوڵی دادگاكان جواڵومه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌پاش نه‌مانی تۆ له‌و دادگایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌یه‌ ئه‌و س���ێ موسته‌ش���اره‌ی‌‬ ‫ده‌ستگیركراون‪ ،‬ئازاد بكرێن؟‬ ‫دادوه‌ر هاوژی���ن‪ :‬ئه‌وه‌ی‌ من ئاگادارم‬ ‫به‌ناڕاسته‌وخۆ وتیان هه‌ر ده‌بێت ئازاد‬ ‫بكرێن‪ ،‬كه‌ دوانیان له‌كه‌الرو ئه‌ویتریان‬ ‫له‌چه‌مچه‌ماڵ به‌ندك���راون‪ ،.‬له‌كاتێكدا‬ ‫ك���ه‌ ده‌بێ���ت ره‌وان���ه‌ی‌ دادگای‌ بااڵی‬ ‫تاوانه‌كان بكرێ���ن له‌به‌غداو زیاتر له‌‪15‬‬ ‫ج���ار بڕیارم���داوه‌ ره‌وان���ه‌ی‌ به‌غدایان‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬نایانبه‌ن‪ ،‬چونكه‌ له‌بردنیان بۆ‬ ‫به‌غدا خه‌ڵكی تر ئاشكرا ده‌بن‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫رێ���گا هه‌یه‌ ب���ۆ نایانب���ه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫تۆمه‌تب���ار نابێت ل���ه‌‪ 24‬كاتژمێر زیاتر‬ ‫بمێنن���ه‌وه‌و ده‌بێ���ت ببرێن���ه‌ به‌رده‌م‬ ‫دادوه‌ری‌ تایبه‌تمه‌ن���د‪ ،‬خێره‌ تائێس���تا‬ ‫ئه‌وه‌ بۆ هه‌شت نۆ مانگه‌ له‌زینداندان‌و‬ ‫نایانبه‌ن؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ مه‌سه‌له‌ی‌ دادوه‌ر ئه‌كره‌م‬ ‫س���ه‌رۆكی دادگای‌ كه‌ركوك‪ -‬گه‌رمیان‬ ‫چییه‌؟‬ ‫دادوه‌ر هاوژی���ن‪ :‬دادوه‌ر ئه‌ك���ره‌م‬ ‫به‌ه���ۆی دۆس���ێی موسته‌ش���اره‌كان‌و‬ ‫جواڵندنی دۆس���ێی ئاس���ایش‪ ،‬دۆسێی‬

‫پێن���ج كه‌س���ی حزبی ك���ه‌ به‌چه‌ندین‬ ‫چه‌ك���ه‌وه‌ هه‌ڵیانكوتایه‌ س���ه‌ر ماڵێك‪،‬‬ ‫بۆیه‌ زۆر نیگه‌ران بو چه‌ندین ته‌له‌فۆنی‬ ‫بۆ كردوم‌و ده‌نگه‌گه‌كه‌ی‌ الم پارێزراوه‌‬ ‫كه‌ ده‌ڵێت بۆ ئازادیان ناكه‌یت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ده‌س���توه‌ردانی سه‌رۆكی‬ ‫ی كه‌ركوك ‪ -‬گه‌رمیان له‌دادگاكه‌ی‌‬ ‫دادگا ‌‬ ‫ئێوه‌ نایاساییه‌؟‬ ‫دادوه‌ر هاوژین‪ :‬به‌ڵی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫بۆی نییه‌و ئه‌و ته‌له‌فۆنه‌ی‌ ئه‌و بۆ منی‬ ‫كردوه‌ له‌یاسا الیداوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ بۆچونی‌ ئێ���وه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫دۆخی‌ ئێس���تای‌ دادگاكان‌و سیسته‌می‌‬ ‫دادوه‌ری‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان چۆنه‌؟‬ ‫دادوه‌ر هاوژین‪ :‬ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌و‬ ‫سیسته‌می‌ دادوه‌ری‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫تا پێ���ش دروس���تبونی‌ قه‌زیه‌كه‌ی‌ من‬ ‫ده‌زگایه‌كی‌ م���ت بو ته‌نها كاری‌ ده‌كرد‬ ‫له‌س���ه‌ر خه‌ڵكی‌ هه‌ژارو بێده‌س���ه‌اڵت‪،‬‬ ‫قه‌زیه‌یه‌ك كه‌ حیزبی‌ نه‌بێت قه‌زیه‌یه‌ك‬ ‫كه‌ ده‌ست نه‌بات بۆ كۆمه‌ڵه‌ كه‌سێك كه‌‬ ‫به‌ژه‌وه‌ندی‌ نایاسایی‌ نادادپه‌روه‌رانه‌یان‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێس���تا ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ گه‌یشتوه‌ به‌ قۆناغێكیتر‪ ،‬له‌م‬ ‫قۆناغه‌دا خه‌ڵك‌و په‌رله‌مان‌و هه‌مو ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ كه‌ له‌ناو حیزبه‌كاندا حه‌زیان‬ ‫به‌دادپه‌روه‌ری‌ هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر بێده‌نگ نه‌بن‬ ‫ده‌توانن ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌ هه‌نگاوێك‬ ‫ببه‌نه‌ پێشتر‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ ئ���ه‌و س���ته‌مه‌ی‌ به‌رامبه‌ر من‬ ‫كردی‌ وه‌كو دادوه‌رێك‪ ،‬ئه‌و س���ته‌مه‌ی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌نفالكراوان كردی‌ كه‌ چه‌ندین‬ ‫س���اڵه‌ به‌رده‌وامه‌ ئه‌گ���ه‌ر په‌رله‌مان‌و‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان بێده‌نگبن له‌ئاستی‌‬ ‫ئه‌و سته‌مه‌دا ئه‌وا ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫چه‌ند هه‌نگاوێك ده‌چێته‌ دواوه‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫تائێس���تا چه‌ند كه‌س���ێك توانیبێتیان‬ ‫له‌ناو دادوه‌ریدا چه‌ند كارێكی‌ یاسایی‌و‬ ‫باش بكه‌ن بۆ له‌مه‌ودوا ئه‌وانیش ناوێرن‬ ‫كاربكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌ئاس���تی‌ ئ���ه‌م كێش���ه‌یه‌ی‌ ئێ���وه‌دا‬ ‫به‌رپرسانه‌ مامه‌ڵه‌ی‌ كردوه‌؟‬ ‫دادوه‌ر هاوژین‪ :‬په‌رله‌مان تا ئێس���تا‬ ‫ئیش���ێكی‌ نه‌ك���ردوه‌ ك���ه‌ به‌رچاوبێت‪،‬‬ ‫س���زادانی‌ من دو هۆی‌ سه‌ره‌كی‌ هه‌یه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌میان كه‌ زۆر س���ه‌ره‌كیه‌و هۆكاری‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ بو بۆ سزادانه‌كه‌م (دۆسیه‌ی‌‬ ‫ئه‌نفال)ب���و‪ ،‬دوه‌می���ان ته‌داخولكردنی‌‬ ‫حیزبی‌ بو كه‌ م���ن رێگریم كرد له‌وه‌ی‌‬ ‫حیزبێ���ك به‌ن���اوی‌ حیزبایه‌تی���ه‌وه‌‬ ‫تۆمه‌تبارێك���ی‌ خۆی‌ بپارێزێ���ت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫لێ���ره‌وه‌ ئه‌م���ه‌ ده‌بێته‌ ئیش���ی‌ هه‌مو‬ ‫چینوتوێژه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگا به‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستانیشه‌وه‌ كه‌ بێنه‌ ده‌نگ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌ چونكه‌ س���به‌ینێ‌ ئه‌وانیش‬ ‫توش���ی‌ كێش���ه‌و س���ته‌می‌ له‌م جۆره‌‬ ‫ده‌بن‪ .‬كۆی‌ ئه‌و س���ته‌مه‌ی‌ له‌من كراوه‌‬ ‫وه‌ك دادوه‌رێ���ك به‌ه���ۆی‌ ته‌ده‌خوالتی‌‬ ‫حیزبی���ه‌وه‌ ب���وه‌‪ .‬من به‌ڵگ���ه‌م له‌الیه‌‬

‫الیه‌نێك���ی‌ زۆر گه‌وره‌و ب���ااڵ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان ته‌له‌فۆنی‌ ب���ۆ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫دادوه‌ری‌ ك���ردوه‌و وتویه‌ت���ی‌ "ئ���ه‌و‬ ‫مه‌س���ه‌له‌یه‌ چاره‌س���ه‌ر بك���ه‌ن"‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫به‌ڕاستی‌ ته‌ده‌خوله‌كان له‌سه‌ر دۆسیه‌ی‌‬ ‫ئه‌نفال له‌شوێنه‌ بااڵكانی‌ حیزبه‌كانه‌وه‌‬ ‫كاری‌ له‌س���ه‌ر كرا بۆ دورخس���تنه‌وه‌ی‌‬ ‫من‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ���ه‌و دۆس���ێیانه‌ی‌ له‌یه‌كه‌م‬ ‫رۆژی ده‌ستبه‌كاربونته‌وه‌ كارت له‌سه‌ر‬ ‫كردون چی بون؟‬ ‫دادوه‌ر هاوژین‪ :‬یاس���ا هه‌یه‌ تاوه‌كو‬ ‫ئێس���تا له‌هه‌م���و كوردس���تان كاری‌‬ ‫پێنه‌ك���راوه‌‪ ،‬م���ن كارم پێك���ردوه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ه‌ یاس���ای قه‌ده‌غه‌كردن���ی‌‬ ‫قۆرخ���كاری‌ ك���ه‌ ده‌رچوێن���را‪ ،‬هی���چ‬ ‫دادگای���ه‌ك كاری‌ پێنه‌كرد‪ ،‬من له‌كاتی‬ ‫قه‌یرانی به‌نزی���ن‌و قۆرخكرنیدا له‌الیه‌ن‬ ‫فرۆش���یارو بازرگانانه‌وه‌ ك���ه‌ گرانیان‬ ‫كرد‪ ،‬كارم له‌سه‌ر كردو چه‌ندین كه‌سم‬ ‫ده‌س���تگیركرد‪ .‬هه‌روه‌ها یاسای كار كه‌‬ ‫كاری‌ پێنه‌كراوه‌و تاوه‌كو ئێس���تا چه‌ند‬ ‫كرێكار له‌سه‌ر كار كه‌وتونه‌ته‌ خواره‌وه‌و‬ ‫م���ردون‌و مافیان خ���وراوه‌‪ ،‬یه‌ك كه‌س‬ ‫لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵدا نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم من‬ ‫كارم پێك���ردوه‌و چه‌ندین لێكۆڵینه‌وه‌م‬ ‫كردوه‌ له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی كارو كاروباری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ئه‌و خاوه‌ن‬ ‫كاره‌ كرێكاره‌ك���ه‌ی‌ نه‌پاراس���توه‌و‬ ‫پێداویس���تی كاری‌ بۆ دابین نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێكی تر له‌دۆسیه‌كان كه‌ جواڵندومه‌‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ زیاده‌ڕۆیی بوه‌‪ ،‬ده‌یان كه‌سم‬ ‫هێناوه‌ت���ه‌ دادگاو لێكۆڵینه‌وه‌م له‌گه‌ڵدا‬ ‫كردوه‌و دۆسیه‌كانم ئاماده‌كردو چاوه‌ڕێی‬ ‫ره‌وانه‌كردنی بوین ب���ۆ دادگای‌ كه‌تن‪،‬‬ ‫ئیدی من له‌وێ نه‌مام‌و گواس���ترامه‌وه‌‪.‬‬ ‫دۆس���یه‌یه‌كی تر ئه‌وه‌بو ك���ه‌ له‌كاتی‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان چوار كه‌س���ی گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی بو به‌شه‌ڕیان‌و دو ئه‌ندامه‌كه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی كه‌ هاوكات پۆلیس���ی دارستان‬ ‫بون نه‌ده‌هاتنه‌ به‌رده‌م دادگا‌و چه‌ندین‬ ‫چار پۆلی���س چوه‌ س���ه‌ر ماڵه‌كانیان‬ ‫نه‌ده‌گی���ران‪ ،‬ئیدی نوس���راومانكرد بۆ‬ ‫پۆلیسی دارس���تان كه‌ ئه‌و كه‌سانه‌مان‬ ‫ب���ۆ ره‌وان���ه‌ بك���ه‌ن‪ ،‬وتی���ان ده‌بێت‬ ‫س���ه‌روی خۆمان بیاننێرێت‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫راس���ته‌ پۆلیس���ن به‌اڵم ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫كاری‌ خۆیان كێش���ه‌یان هه‌بوه‌‪ ،‬ئیدی‬ ‫به‌رپرسه‌كه‌ی‌ وتی ده‌یانێرین بۆ دادگا‪،‬‬ ‫پ���اش ماوه‌یه‌كی ت���ر وه‌زاره‌تی ناوخۆ‬ ‫نوس���راوێكیان نارد وتیان نایاننێرین‪،‬‬ ‫ئیدی ئێمه‌ به‌پێی مادده‌ی‌ ‪56‬ی ئسوڵ‬ ‫دادگای تاوانه‌كان ك���ه‌ ده‌ڵێت دادوه‌ر‬ ‫بۆی هه‌یه‌ خۆی بۆ پشكنینی شوێنێك‬ ‫ی���ان ده‌س���تگیردنی كه‌س���ێك بچێته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ خ���ۆم‌و مه‌فره‌زه‌یه‌كی‬ ‫پۆلیس چوینه‌ سه‌ر پۆلیسی دارستان‌و‬ ‫ئه‌وپه‌ڕی سوكایه‌تیان پێكردین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌نجومه‌ن���ی‌ دادوه‌ری‌ وه‌ك‬ ‫یه‌كه‌ ئیداریه‌كانی‌ تری‌ هه‌رێم به‌شێوه‌ی‌‬

‫ی ‪:DHRD‬‬ ‫ی سه‌نته‌ر ‌‬ ‫پارێزه‌ر ‌‬

‫مانگرتن ‌ی ده‌سه‌اڵت ‌ی دادوه‌ر ‌ی له‌دژ ‌ی‬ ‫هاواڵتیان بێمانایه‌‬

‫ی‬ ‫ی ‪ ،4/26‬كه‌سوكار ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی رۆژ ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ئه‌نفالك���راوه‌كان خۆپیش���اندانیان‬ ‫ئه‌نجامدا‌و چونه‌به‌رده‌م دادگای‌ كفری‌‪،‬‬ ‫ی له‌و‬ ‫ی داوا ‌‬ ‫ی كفر ‌‬ ‫دادوه‌رێك���ی‌ دادگا ‌‬ ‫ی‬ ‫هاواڵتیانه‌ ك���رد كه‌ له‌به‌رده‌م دادگا ‌‬ ‫كفریدا خۆپیش���اندان نه‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫گرژی‌ لێكه‌وته‌وه‌‌و ئه‌و دادوه‌ره‌ كه‌وت ‌ه‬ ‫ی خۆپیشانده‌ران‪،‬‬ ‫به‌ر هێرش‌و په‌المار ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ دادوه‌ری���ی‌ ئ���ه‌م كار‌ه‬ ‫ی دادگا ده‌زانن‌و‬ ‫به‌ش���كاندنی‌ ش���كۆ ‌‬ ‫مانگرتنیان ڕاگه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌شێك له‌پارێزه‌رو دادوه‌ره‌كان‬ ‫پش���تیوانی‌ ل���ه‌م مانگرتن��� ‌ه ناكه‌ن‌و‬ ‫به‌كارێكی‌ نام���ۆو بێمانای‌ ناوده‌به‌ن‪،‬‬ ‫ی ڕاوێژكار‬ ‫كارزان س���ابیر پارێ���زه‌ر ‌‬ ‫ی په‌ره‌پێدانی‌ دیموكراسی‌‌و‬ ‫له‌سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مرۆڤ له‌لێدوانێكیدا به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ماف ‌‬ ‫راگه‌یان���د ك���ه‌ ك���ه‌س له‌گ���ه‌ڵ ئه‌و‬ ‫توندوتیژی‌‌و هه‌ڵكوتانان ‌ه نیه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫دادگا‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫دادوه‌ری���ش رایگه‌یاندوه‌ ك���ه‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫ی‬ ‫دادگاكان داده‌خرێ���ن پێچه‌وان��� ‌ه ‌‬ ‫ی "خه‌ڵك‬ ‫پره‌نسیپی‌ مانگرتنه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬

‫ی‬ ‫دێت م���ان ده‌گرێ���ت وه‌ك ناڕه‌زای ‌‬ ‫ده‌ربڕی���ن به‌رامب���ه‌ر به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی دادوه‌ری ‌‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬كه‌چی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی هاواڵتی‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫مانده‌گرێت له‌دژ ‌‬ ‫ی زۆر نامۆ‌و بێمانایه‌"‪.‬‬ ‫شتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "ئ���ه‌وه‌ی‌ توندوتی���ژ ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬فه‌رمو ده‌س���ه‌اڵت الی‌ تۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بیان گره‌‪ ،‬حاكمه‌كان ده‌ڵێن ش���كۆ ‌‬ ‫دادگا ش���كاوه‌! ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و هه‌م���و‬ ‫پێش���ێلكاری ‌ه ده‌كرێت له‌كوردستان‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و هه‌مو وتان ‌هی‌ به‌رپرس���ه‌كان دژ‬ ‫به‌دادگاو یاس���ا ده‌یك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌و هه‌مو‬ ‫ی دادگا جێبه‌جێ‌ ناكه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بڕی���ار‌ه ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫ی س���ه‌نته‌ر ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه راپۆرتانه‌ ‌‬ ‫ی خه‌روارێك‬ ‫ك ‌ه مش���تێكه‌ له‌نمون��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاس���ا‌و ماف ‌‬ ‫ی پێش���ێلكار ‌‬ ‫ده‌رباره‌ ‌‬ ‫ی دادگا‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬ك��� ‌ه به‌ده‌یان بڕی���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫جێبه‌جێ ناكرێت‪ ،‬ئایا به‌مانه‌ شكۆ ‌‬ ‫دادگا نه‌شكێنرا؟"‬ ‫ی له‌و‌ه ك���رده‌و‌ه‬ ‫ناوب���راو جه‌غت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ك��� ‌ه زۆربه‌ی‌ پارێ���زه‌رو دادوه‌ره‌كان ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ئه‌م مانگرتنه‌دا نین‪،‬‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆی‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫هه‌ر یه‌كه‌و به‌هۆكار ‌‬ ‫ی‬ ‫"به‌هه‌زاران كێش���ه‌ هه‌بو ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی نه‌گرت‪ ،‬ئێس���تا خێر‌ه‬ ‫دادوه‌ری‌ مان ‌‬ ‫ی‬ ‫م���ان ده‌گ���رن؟! ده‌یان به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵتدار تۆمه‌تبارن ئاماد‌ه‬ ‫حزب ‌‬ ‫نی���ن بێن ‌ه ب���ه‌رده‌م دادگا‪ ،‬ئایا ئه‌م ‌ه‬ ‫ی شكۆی‌ دادگا نیه‌"‪.‬‬ ‫شكاندن ‌‬ ‫ئاوێنه‌ بۆ زیاتر تیشك خستن ‌ه سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی مانگرتنه‌كه‌‪ ،‬هه‌وڵیدا وته‌بێژ ‌‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫ی گشتی‌ بدوێنێت‪،‬‬ ‫ی دادوه‌ر ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫به‌اڵم وه‌اڵمی‌ ئاوێنه‌ی‌ نه‌دایه‌وه‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫پشكی‌ حیزبی‌ دابه‌شكراوه‌؟‬ ‫دادوه‌ر هاوژین‪ :‬به‌داخه‌وه‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫دادوه‌ری‌ له‌ناوخۆی‌ خۆیشیدا هه‌ڵبژاردن‬ ‫نایگرێته‌وه‌و راسته‌وخۆ له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتیی���ه‌وه‌ دابه‌ش���كراوه‌‪ ،‬دڵنیات���ان‬ ‫ده‌كه‌مه‌وه‌ له‌هه‌مو كوردس���تاندا ته‌نها‬ ‫دادوه‌ربوم كه‌ له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ حیزبی‌‬ ‫نه‌بومه‌ دادوه‌ر‪ ،‬من پێش���تریش له‌گه‌ڵ‬ ‫هیچ حیزبێكدا كارم نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫ده‌س���ت‬ ‫نام���ه‌ی‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪:‬‬ ‫له‌كاركێش���انه‌وه‌كه‌ت ئام���اژه‌ی‌ تیایه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر دروس���تبونی‌ مه‌ترسی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ژیان���ی‌ خ���ۆت‌و خانه‌واده‌ك���ه‌ت‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫گومانی‌ خۆته‌ یان هه‌ڕه‌شه‌كان جددین‌و‬ ‫سه‌فه‌ركردنه‌كه‌ش���ت په‌یوه‌ن���دی‌ به‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شانه‌وه‌یه‌؟‬

‫دادوه‌ر هاوژین‪ :‬به‌ڵێ‌ س���ه‌فه‌ره‌كه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌و هه‌ڕه‌ش���انه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر خ���ۆم‌و خانه‌واده‌كه‌من‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌كان جددین‌و دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ زانرا‬ ‫كه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌ پشتگیری‌ من‬ ‫ناكات‪ ،‬یه‌كێك له‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ زۆر‬ ‫ده‌ستڕۆیش���توه‌و یه‌كێكه‌ له‌گیراوه‌كانی‌‬ ‫دۆس���یه‌ی‌ ج���اش‌و موسته‌ش���اره‌كان‪،‬‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ زۆر جدی‌ بۆ ن���اردوم "بۆ‬ ‫خۆم‌و كه‌س و كارم" له‌ڕێگه‌ی‌ خزمێكی‌‬ ‫خۆمه‌وه‌‪ ،‬به‌نامه‌ی‌ مۆبایل هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫كوش���تنی‌ خۆم‌و كه‌س���وكارمم پێیه‌‪،‬‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی‌ ته‌له‌فۆنیش���دا هه‌ڕه‌ش���ه‌م‬ ‫لێكراوه‌‪ ،‬پێموتراوه‌ له‌كاتی‌ ده‌رخستنی‌‬ ‫ناوی‌ هیچ ك���ه‌س‌و الیه‌نێكدا لێت قبوڵ‬ ‫ناكه‌ین‌و شتت به‌رامبه‌ر ده‌كه‌ین‪.‬‬

‫پارێزه‌ری‌ ڕاوێژكار له‌ سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌ره‌پێدانی‌ دیموكراسی‌‌و مافی‌‬ ‫مرۆڤ ‪ DHRD‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ "جێی‌ سه‌رسوڕمانه‌ به‌هه‌زاران‬ ‫كێشه‌ هه‌بون ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫مانی‌ نه‌گرت‪ ،‬ئێستا خێره‌ مان‬ ‫ده‌گرن؟!"‬

‫"که‌مپه‌ینه‌که‌ی ره‌نج وه‌ک خێر‌و سه‌ده‌قه‌ وای ‌ه بۆ خێزانی شه‌هیدان"‬

‫ره‌نج سه‌نگاوی‪ :‬هه‌ندێک مێشکێکی چۆله‌که‌ییان هه‌یه‌‌و هه‌مو شتێک به‌موئامه‌ره‌ تێده‌گه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ڕه‌وا بورهان‬

‫خاوه‌نکارێک پێی وایه‌ ئه‌و‬ ‫که‌مپینه‌ی ره‌نج سه‌نگاوی له‌ که‌ناڵی‬ ‫روداو رایگه‌یاندوه‌ بۆ کۆکردنه‌وه‌ی‬ ‫پاره‌ بۆ خێزانی شه‌هیدان‪ ،‬له‌خێر‌و‬ ‫سه‌ده‌قه‌ ده‌چێت‌و په‌رله‌مانتارێکیش‬ ‫ده‌ڵێت "نه‌ده‌بوایه‌ له‌سه‌ر شاشه‌ به‌‬ ‫فرمێسکی منداڵی شه‌هیدان پاره‌‬ ‫کۆبکرایه‌ته‌وه‌‌و زیانی ده‌رونی هه‌یه‌"‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێشکه‌شکاری پرۆگرامه‌که‌‬ ‫ده‌ڵێت "هه‌ندێک مێشکێکی‬ ‫چۆله‌که‌ییان هه‌یه‌‌و هه‌مو شتێک‬ ‫به‌موئامه‌ره‌ تێده‌گه‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌فته‌ی ڕابردو‪ ،‬ره‌نج س����ه‌نگاوی‬ ‫پێشکه‌شکاری پرۆگرامی له‌گه‌ڵ ره‌نج‬ ‫له‌که‌ناڵ����ی روداو‪ ،‬که‌مپه‌ینی "ره‌نجی‬ ‫ش����ه‌هیدان"ی راگه‌یاند‌و هه‌ر به‌زویی‬ ‫ژماره‌یه‌ک����ی زۆر له‌س����ه‌رمایه‌دارو‬ ‫که‌س����ایه‌تیی سیاس����یی پش����تگیری‬ ‫خۆیان بۆ که‌مپه‌ینه‌که‌ راگه‌یاند‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش����دا ک����ه‌م نه‌بون ئه‌و‬

‫که‌س����انه‌ی بۆچونێک����ی پێچه‌وانه‌یان باش����تری لێ بکرایه‌ت����ه‌وه‌و کاری بۆ‬ ‫هه‌ب����و پێیانوایه‌ ئ����ه‌وه‌ وه‌ک "خێرو بکرایه‌‪ .‬بێگومان کاریگه‌ریی ده‌رونی‬ ‫سه‌ده‌قه‌" وایه‌و هاوکاریکردنی خێزانی خراپی ده‌بێت بۆ س����ه‌ر ئه‌و مندااڵنه‌‪،‬‬ ‫شه‌هیدان ئیشی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌و من وه‌ک خۆم زۆرم پێناخۆش����ه‌ که‌‬ ‫ش����ه‌هیدانه‌‪ ،‬ن����ه‌ک رۆژنامه‌ن����وس‌و ده‌بینم ئه‌و منداڵی شه‌هیدان ‌ه ده‌هێننه‌‬ ‫سه‌ر شاشه‌"‪.‬‬ ‫که‌ناڵێکی میدیایی‪.‬‬ ‫پێشکه‌ش����کاری‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ردا‬ ‫ئه‌ندام����ی لیژن����ه‌ی پێش����مه‌رگه‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی کوردس����تان‪ ،‬هه‌ورامان به‌رنامه‌ک����ه‌ به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یاند که‌‬ ‫گه‌چێنه‌یی‌ هه‌رچه‌ن����ده‌ ئه‌و که‌مپینه‌ ئ����ه‌و که‌مپینه‌ هه‌ڵمه‌تی شه‌خس����ی‬ ‫به‌کارێک����ی مرۆڤان����ه‌ ده‌زانێت به‌اڵم خۆی‌و به‌رنامه‌که‌یه‌تی‌و که‌ناڵی ڕوداو‬ ‫گله‌یی لێ����ی هه‌یه‌‪ ،‬ئ����ه‌و به‌ئاوێنه‌ی پشتگیریی ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ئه‌و که‌مپه‌ینه‌ وه‌ک‬ ‫راگه‌یاند "له‌حاڵه‌تێکدا ئێمه‌ حکوم ‌هت‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌و داراییمان هه‌یه‌‪" ،‬خێرو س����ه‌ده‌قه‌" وایه‌ ب����ۆ خێزانی‬ ‫خاوه‌نی نه‌وتین‪ ،‬بۆ ئه‌بێ له‌م دۆخه‌دا ش����ه‌هیدان‪ ،‬ڕه‌نج س����ه‌نگاوی ده‌ڵێت‬ ‫منداڵ����ی ش����ه‌هیدێک بێنینه‌ ‌س����ه‌ر "حی����زب هه‌ی����ه‌ ده‌زگای خێرخوازیی‬ ‫ته‌له‌فزیۆن بگری‌و به‌فرمێس����که‌کانی داناوه‌و که‌س قس����ه‌ی له‌سه‌ر ناکات‪.‬‬ ‫پاره‌ی بۆ کۆبکرێت����ه‌وه‌‪ .‬که‌مپینێک ئه‌وه‌ قس����ه‌ی هه‌ندێک رۆژنامه‌نوسی‬ ‫به‌م جۆره‌و له‌م کاته‌و به‌م ش����ێوازه‌ بێ "ئه‌همییه‌ته‌" که‌ ده‌یانه‌وێت له‌ژێر‬ ‫سایه‌ی هه‌وڵه‌ جدییه‌کانی ئه‌م واڵته‌دا‬ ‫جێی پرسیاره"‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێ����ت "حکومه‌ته‌که‌مان حه‌ز ده‌که‌ن وتارێک بنوس����ن‌و خه‌ڵک‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ الوازو فه‌قیر نییه‌ به‌و شێوه‌یه‌ تۆزێک باسیان بکات"‪.‬‬ ‫ئه‌و ره‌تی ده‌کاته‌وه‌ که‌ که‌مپه‌ینێکی‬ ‫پ����اره‌ کۆبکرێت����ه‌وه‌ ب����ۆ خانه‌وانه‌ی‬ ‫ش����ه‌هیدان‪ .‬پێویس����ت ب����و بیرێکی ل����ه‌و ش����ێوه‌یه‌ ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی کاری‬

‫ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان‬

‫یه‌كگرتنه‌و‌ه ‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌و گۆڕان‬ ‫ئه‌نوه‌ر حسێن‬ ‫دانیش���تنه‌ چڕوپڕو به‌ئاكامه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫دو مانگی‌ راب���ردوی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫له‌الیه‌ك‪ ،‬دانیش���تنه‌ ناوخۆییه‌كانی‌‬ ‫هه‌ڤااڵن���ی‌ ناوخۆی‌ یه‌كێتی‌ له‌الیه‌كی‌‬ ‫تره‌وه‌ واپێده‌چێت تێپه‌ڕاندنی‌ قه‌یرانه‌‬ ‫س���ه‌خته‌كان بێت‌و له‌داهاتودا بگه‌نه‌‬ ‫میكانیزمێك كه‌ دۆس���تان خۆشحاڵ‌و‬ ‫نه‌یاران نیگه‌ران بكات‌و جۆرێك بێت‬ ‫له‌خوڵقاندنی‌ روداوێك‪.‬‬ ‫له‌ناوخۆدا دوایین دانیش���تنه‌ دو‪،‬‬ ‫س���ێ‌‪ ،‬چوار قۆڵییه‌كان‪ ،‬به‌ئاگاداری‌‬ ‫یان بێ بونی‌ الیه‌نی‌ ناوبژیوانی‌ چوار‬ ‫كه‌س���ایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬زۆر پۆزه‌تیڤ‬ ‫بون‌و له‌س���ه‌ر دو خاڵ راوه‌س���تاون‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬پاراستنی‌ ریزه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گه‌یشتن به‌چاره‌س���ه‌ری‌ یه‌كجاره‌كی‌‬ ‫قه‌یرانه‌كان‌و نه‌رم���ی‌ نواندنی‌ هه‌مو‬ ‫الیه‌ك ب���ۆ ئه‌گ���ه‌ری‌ كۆبونه‌وه‌كان‌و‬ ‫بڕیاره‌ گرنگه‌كان‌و راپۆرتی‌ لیژنه‌كان‪.‬‬ ‫له‌ئاس���تی‌ ده‌ره‌وه‌دا دانیش���تنه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕان به‌هۆی‌ ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫ناوبژیوانی‌ چوارو پێنج قۆڵی‌ هه‌نگاوی‌‬ ‫باش���ی‌ بڕیوه‌ كه‌ له‌بااڵترین ئاس���تدا‬ ‫یه‌كگرتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‌و یه‌كێتییه‌‪.‬‬ ‫له‌وه‌ش خوارتر دروستكردنی‌ نیمچه‌‬ ‫به‌ره‌یه‌كه‌‪ ،‬هاوش���ێوه‌ی‌ حه‌فتاكانی‌‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ دروس���تبوونی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گه‌اڵڵه‌كردن���ی‌ هه‌ڵوێس���ته‌كان له‌و‬ ‫به‌ره‌یه‌دا‪ ،‬به‌اڵم وابڕیاره‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫عه‌له‌ن���ی‌ ه���ه‌ردوال به‌ڕێوه‌بچێ���ت‌و‬ ‫بۆچونی‌ فراكسیۆنه‌ په‌رله‌مانییه‌كانی‌‬ ‫هه‌ردوال له‌هه‌ولێرو به‌غدا‪ ،‬فراكسیۆنه‌‬ ‫خۆجێییه‌كانی‌ كوردس���تان له‌س���ه‌ر‬ ‫مه‌سه‌له‌و روداوه‌كانی‌ ناوخۆ‪ ،‬عیراق‪،‬‬ ‫ناوچه‌كه‌ گه‌اڵڵ���ه‌و یه‌كبخات‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌پێویس���تیش زان���را رێكه‌وتنێكی‌‬ ‫ستراتیژی‌ ئیمزا بكرێت‪.‬‬ ‫له‌هه‌مب���ه‌ر پارتیش���دا‪ ،‬ه���ه‌ردوال‬ ‫هاوڕان یان رێكه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیژی‌‬ ‫نێوان پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ به‌به‌ش���داری‌‬ ‫گ���ۆڕان ئاڵوگۆڕی‌ به‌س���ه‌ردا بێت‪،‬‬ ‫یان رێكه‌وتنی‌ س���تراتیژی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گ���ۆڕان ی���ه‌ك پاكێج بێ���ت‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی‌ رێكه‌وتنێكی‌ تازه‌ وه‌ڕێبخرێت‌و‬ ‫هه‌ردوال ئه‌وه‌یان راگه‌یاندوه‌‪ ،‬كه‌هه‌مو‬ ‫ئه‌گ���ه‌رو ئه‌ڵته‌رناتیڤه‌كانی‌ داهاتوی‌‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان له‌دژی‌ پارتی‌‌و‬ ‫هیچ الیه‌نێك نابێت‪.‬‬ ‫ئه‌م س���یناریۆو ئه‌گه‌ران���ه‌ كه‌زۆر‬ ‫واقعیی‌‌و لۆژیكین‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌باشترین‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كانی‌ چاره‌سه‌ری‌ قه‌یرانه‌كانی‌‬ ‫ناوخ���ۆو داڕش���تنی‌ س���تراتیژێكی‌‬ ‫واقیعی‌ پڕ له‌دونیابینی‌ هه‌مو الیه‌ك‪.‬‬ ‫ك���ه‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ هه‌مو كه‌س‌و‬ ‫الیه‌ك���ی‌ له‌به‌رچاو گرت���وه‌و ره‌نگه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ كوردس���تانیش لێ���ی‌‬ ‫به‌هره‌مه‌ند بێ���ت‌و ببێته‌ ئاڵوگۆڕێك‬ ‫له‌ك���ۆی‌ هاوكێش���ه‌ ساس���ییه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫ك���ۆی‌ ئه‌م هه‌ن���گاو و پرۆس���ه‌یه‌‬ ‫پێویس���تی‌ به‌كلت���وری‌ تۆلێران���س‌و‬ ‫لۆژیك���ی‌ رێزگرت���ن له‌مانیفێس���تی‌‬ ‫جه‌اللی���زم‌و ده‌س���تگرتن به‌مێ���ژو‪،‬‬ ‫قوربانی‌‪ ،‬شه‌هید‪ ،‬خه‌باتی‌ شاخ‌و شارو‬ ‫گه‌شه‌پێدانی‌ ئازادی‌‌و دیموكراسییه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ك���ه‌ هه‌مو‪ ،‬س���ه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫ده‌باشان‌و زه‌رگه‌ته‌ خستویانه‌ته‌ س‬ ‫ه‌رشانیان‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش سه‌د ده‌رس���ه‌ده‌‪ ،‬كه‌ ئه‌م‬ ‫ئه‌ركه‌ ن���ه‌ك نامه‌حاڵ نیی���ه‌‪ ،‬بگره‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ رێزو ستایشه‌و له‌بیركردنی‌‬ ‫هه‌مو قه‌یرانه‌كانی‌ رابردوشه‌‪.‬‬ ‫تاكه‌ هه‌ن���گاو و ڕه‌هه‌ندیش���ه‌ كه‌‬ ‫هه‌م���و یه‌كێتییه‌كان���ی‌ حه‌فت���اكان‬ ‫تائێستا پش���تگیری‌ لێده‌كه‌ن‌و شادو‬ ‫مورتاحیان ده‌كات‪ .‬واتا خاڵی‌ كۆكی‌‬ ‫ن���او ناكۆكییه‌كانه‌و ئه‌و ده‌مه‌ش ئه‌م‬ ‫بۆچونان���ه‌ ده‌بنه‌ واقیع���ی‌‪ ،‬كه‌ زۆر‬ ‫دروس���ته‌ هه‌مو الی���ه‌ك‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌كان ده‌زانن ك���ه‌ له‌مكاره‌‬ ‫دره‌ن���گ كه‌وت���ون‪ ،‬چونكه‌ ش���ارو‬ ‫ش���ارۆچكه‌كان‌و گه‌ڕه‌ك‌و كۆاڵنه‌كان‪،‬‬ ‫به‌ئااڵی‌ ره‌نگاوڕه‌نگ ده‌ڕازێنرێنه‌وه‌و‬ ‫هه‌م���و الی���ه‌ك پڕده‌بێ���ت له‌بۆن‌و‬ ‫به‌رامه‌ی‌ سه‌ركه‌وتن‪.‬‬

‫راگه‌یاندندا بێت‪" ،‬ئه‌مه‌ ئیشی میدیای بکه‌ن‌و که‌ناڵێکی راگه‌یاندن ئه‌رکێکی‬ ‫پرۆفیشناڵه‌ له‌کاتی قه‌یراندا‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ها بخاته‌ ئه‌ستۆی خۆی‪ .‬من له‌گه‌ڵ‬ ‫ناکاته‌ ئه‌وه‌ی داوای به‌سیس����تماتیک‌ ئه‌و که‌مپه‌ینه‌دا نیم‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێی وایه‌ که‌ ده‌کرێت سندوقی‬ ‫کردن����ی واڵت نه‌ک����ه‌م‌و پێ����م وابێت‬ ‫هه‌مو ش����ته‌کان به‌که‌مپه‌ین چاره‌سه‌ر هاوکاری����ی‌و کۆمه‌ک هه‌بێ����ت‪ ،‬نه‌ک‬ ‫به‌ن����اوی خێرو س����ه‌ده‌قه‌وه‌‪" ،‬گله‌ییم‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و قسانه‌شی که‌ ده‌وترێت له‌س����ه‌رمایه‌داره‌کان هه‌ی����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر‬ ‫ئ����ه‌م که‌مپه‌ینه‌ ب����ۆ لێدانه‌ له‌وه‌زیری سه‌رمایه‌داری راسته‌قینه‌بن‌و هه‌ڵتۆقیو‬ ‫پێش����مه‌رگه‌‌‪ ،‬ڕه‌نج ده‌ڵێت "ئه‌م قسه‌ نه‌ب����ن‪ ،‬ئه‌ک����را خۆی����ان یانه‌یه‌کیان‬ ‫بێ مانایان����ه‌‪ ،‬ته‌نها رۆژنامه‌نوس����ی هه‌بوایه‌ بۆ ئه‌و کارانه"‪‌.‬‬ ‫وته‌بێ����ژی وه‌زاره‌ت����ی کاروب����اری‬ ‫کوردم که‌ رۆژێک له‌رۆژان‌به‌ش����داری‬ ‫پروپاگه‌ن����ده‌ی حیزبی����م نه‌ک����ردوه‪ ،‬ش����ه‌هیدان‌و ئه‌نفال����کاراوان‪ ،‬فوئ����اد‬ ‫ئه‌گه‌ر بێته‌ سه‌ر باسی وه‌زاره‌ته‌کان‪ ،‬عوس����مان پش����تگیریی له‌که‌مپینێکی‬ ‫ڕه‌نگه‌ کاک مس����ته‌فای سه‌ید قادرم له‌و ش����ێوه‌یه‌ ده‌کات‌و ل����ه‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌م����و وه‌زی����ره‌کان زیات����ر خۆش به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫بوێ����ت"‪ .‬هه‌روه‌ه����ا ده‌ڵێ����ت "دنی����ا درێغ����ی ن����اکات له‌یارمه‌تیدان����ی ئه‌و‬ ‫ئ����ه‌و موئاماره‌یه‌ نییه‌ ک����ه‌ هه‌ندێک خێزانانه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا بارودۆخێکی‬ ‫مێش����کێکی چۆله‌که‌ییان هه‌یه‌و بیری تایب����ه‌ت هه‌ی����ه‌و ئێمه‌ ل����ه‌و ڕوه‌وه‌‬ ‫س����ه‌یری ئه‌و که‌مپه‌ین����ه‌ ناکه‌ین که‌‬ ‫لێ ده‌که‌نه‌وه"‪.‬‬ ‫خاوه‌نکار‪ ،‬دالوه‌ر سۆفی که‌ریم پێی خێرو س����ه‌ده‌قه‌ بێت‪ ،‬به‌ڵک����و ئه‌وه‌‬ ‫وای����ه‌ که‌ ده‌بو کارێکی له‌و ش����ێوه‌یه‌ کارێکی نیشتمانییه‌ هه‌ر هاواڵتییه‌ک‬ ‫ئه‌م���ه‌ش س���ه‌ره‌تای‌ كۆتایی���ه‌‬ ‫به‌سیس����تماتیک بوایه‌ "نه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌توانێت له‌شوێنی خۆیه‌وه‌ هاوکاری‬ ‫چاوه‌ڕوانكراوه‌كه‌یه‌‪!...‬‬ ‫ئه‌وان ئه‌و پێشبڕکێیه‌ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تدا که‌سوکاری شه‌هیدان بکات"‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫‪3‬‬

‫په‌یوه‌ندی‌ به‌رهه‌م ساڵح‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د زۆر باشه‌‬

‫ئایا له‌نزیكبونه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕاندا پارتی‌ كراوه‌ت ‌ه ئامانج؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ جه‌مسه‌ره‌ ناكۆكه‌كانی‌ ناو‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌ره‌و ئاسایبونه‌وه‌ی‌ ته‌واو‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬خواستی‌ لێكنزیکبونه‌وه‌ش‬ ‫له‌نێو كادێره‌ بااڵكانی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕاندا‬ ‫ڕو له‌هه‌ڵكشانه‌‪ ،‬پارتیش ده‌ڵێت‬ ‫"لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌ ئه‌وان‪ ،‬ئارامی‌‬ ‫سیاسی‌ له‌كوردستاندا به‌هێزتر ده‌كات"‪.‬‬ ‫دوێنێ‌ ‪ ،4/27‬به‌رهه‌م ساڵح‌و كۆسره‌ت‬ ‫ره‌سوڵ‌‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو شاناز‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌ژوره‌كه‌ی‌ حاكم قادر‬ ‫له‌مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردس���تان كۆبونه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م كۆبونه‌وه‌یه‌‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌و زنجی���ره‌ كۆبونه‌وانه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌درێژایی‌ مانگی‌ راب���ردو چه‌ندین جار‬ ‫له‌نێ���وان د‪.‬به‌ره���ه‌م‌و هێ���رۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌ددا ئه‌نجامدراون‌و به‌راش���كاوانه‌‬ ‫قس���ه‌ی‌ خۆی���ان به‌رامب���ه‌ر به‌یه‌كدی‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫ئێستا هه‌مو ئاماژه‌كان روه‌و ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫ئاس���اییكردنه‌وه‌ی‌ دۆخ���ی‌ ئاڵ���ۆزی‌‬ ‫جه‌مس���ه‌ره‌ ناكۆكه‌كانی‌ ن���او یه‌كێتین‪،‬‬ ‫ده‌ركه‌وتن���ی‌ پێكه‌وه‌ی‌ د‪.‬به‌رهه‌م‌و هێرۆ‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌دیش له‌س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌م‬ ‫هه‌فته‌ی���ه‌‌و له‌میانه‌ی‌ به‌ش���داریكردنیان‬ ‫له‌ك���ۆڕی‌ كلتوری‌‌و كه‌له‌پ���وری‌ عێراقی‌‬ ‫له‌زانك���ۆی‌ ئه‌مه‌ریك���ی‌ له‌س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌كردنی‌ ئ���ه‌م ته‌تبی���ع‌و‬ ‫ئاساییكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌ بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ تیش���ك خستنه‌‬ ‫س���ه‌ر ئه‌نجامی‌ كۆبونه‌وه‌ك���ه‌ی‌ دوێنێی‌‬ ‫جێگران���ی‌ س���كرتێری‌ گش���تی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ كوردس���تان‌و هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌د‌و حاكم قادر ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌‌و شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د كادێری‌‬ ‫پێشكه‌وتوی‌ ئه‌و حیزبه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ كرد‬ ‫به‌حاكم قادره‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو ئاماده‌ نه‌بو‬ ‫له‌وباره‌وه‌ لێدوان بدات‌و رایگه‌یاند "ئه‌وه‌‬ ‫له‌خۆیان بپرسن ئه‌نجامی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌یان‬ ‫چی‌ بوه‌؟ من له‌وباره‌یه‌وه‌ هیچ ناڵێم"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ لێدوانی‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار‬ ‫ب���ۆ ئاوێنه‌ جه‌مس���ه‌ره‌ ناكۆكه‌كانی‌ ناو‬ ‫یه‌كێتی‌ گه‌یشتونه‌ته‌ ئه‌و بڕوایه‌ی‌ هه‌نوكه‌‬ ‫گه‌مه‌یه‌ك ‌ی گه‌وره‌ له‌گۆڕه‌پانی‌ سیاسی‌‌و‬

‫به‌رهه‌م ساڵح‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌زانکۆی ئه‌مریکی ‪4/26‬‬ ‫سه‌ربازی‌ ناوچه‌كه‌و عێراقیشدا روده‌دات‪،‬‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ یه‌كێت���ی‌ وه‌ك كاراكته‌رێكی‌‬ ‫كارا‌و كاریگه‌ر به‌شداری‌ ئه‌و گه‌مه‌یه‌ بێت‪،‬‬ ‫پێویست ‌ه له‌ناوخۆیدا كۆك‌و به‌هێز بێت‪،‬‬ ‫به‌سه‌رنجدان له‌وه‌ی‌ ناوچه‌كه‌‌و عێراقیش‬ ‫به‌ره‌و پڕ چه‌ك كردنی‌ زیاترو سه‌رله‌نوێ‌‬ ‫دیزاینكردنه‌وه‌ی‌ نه‌خش���ه‌ی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫هاوكێشه‌ی‌ هێزه‌كان ده‌چن‌و چاره‌نوسی‌‬ ‫عێ���راق‌و كوردس���تانیش ب���ه‌ڕوی‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌گه‌رێكدا كراوه‌یه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ له‌م قۆناغه‌‬ ‫هه‌ستیاره‌دا یه‌كێتی‌ وه‌ك هێزێكی‌ گه‌وره‌‌و‬ ‫كاریگه‌ری‌ گۆڕه‌پانی‌ سیاس���ی‌ پێویستی‌‬ ‫به‌سه‌رله‌نوێ‌ خۆرێكخستنه‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌ له‌م‬ ‫سااڵنه‌ی‌ دواییدا به‌هۆی‌ نه‌خۆشكه‌وتنی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌و ناكۆكی‌ جه‌مسه‌ره‌كانی‌و نه‌بونی‌‬ ‫مه‌رجه‌عیه‌ت���ی‌ سیاس���ی‌‌و بڕیاردانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ به‌رچاو رۆڵ‌‌و كاریگه‌ریی‌‬ ‫له‌پاشه‌كشه‌دا بوه‌‪.‬‬ ‫ئێستا هه‌مو جه‌مس���ه‌ره‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫كۆكن له‌سه‌ر یه‌كخس���تنی‌ هه‌ڵوێستیان‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌كۆمه‌ڵێك پێشهات كه‌ له‌ئاستی‌‬

‫كوردس���تان‌و ده‌وروبه‌ری‌ كوردس���تان‌و‬ ‫عێراق‌و ناوچه‌كه‌شدا روده‌ده‌ن‪ .‬به‌پێی‌ ئه‌م‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ هه‌رچه‌نده‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوان‬ ‫به‌رهه‌م س���اڵح‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬ ‫زۆر باشه‌‪ ،‬به‌اڵم هێش���تا نه‌گه‌یشتوه‌ته‌‬ ‫ئ���ه‌و ئاس���ته‌ی‌ كه‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ كۆببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێویس���تی‌ به‌به‌ره‌و پێش���چونی‌‬ ‫زیاتری‌ ئ���ه‌و په‌یوه‌ندیانه‌و به‌دواداهاتنی‌‬ ‫چه‌ند هه‌نگاوێكی‌ دیكه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ خواس���تی‌‬ ‫لێكنزیكبون���ه‌وه‌ له‌نێو كادێ���ره‌ بااڵكانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‌و بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕاندا هه‌رچی‌ زیاتر له‌هه‌ڵكش���اندایه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌ش���ێكی‌ گرن���گ له‌مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئه‌وه‌دان كه‌ یه‌كێتی‌ له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان ببنه‌وه‌‬ ‫به‌یه‌ك‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه‌ش له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیشدا زۆرن ئه‌وانه‌ی‌ پێداگری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و نزیكبونه‌وه‌‌و یه‌كگرتنه‌وه‌یه‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ئێرانیش پش���تیوانی له‌م نزیکبونه‌وه‌یه‌‬

‫ریکالم‬

‫ده‌کات‪ .‬ئێستا یه‌كێتی‌‌و گۆڕان له‌گفتوگۆو‬ ‫هه‌وڵ���ی‌ لێكنزیكبون���ه‌وه‌ی‌ زیات���ردان‪،‬‬ ‫پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م لێكنزیكبونه‌وه‌یه‌‬ ‫تا كوێ‌ بڕ ده‌كات‌و س���ه‌ره‌نجام ده‌گاته‌‬ ‫ئاستی‌ یه‌كگرتنه‌وه‌؟‬ ‫ئاوێن���ه‌ ئه‌م پرس���یاره‌ی‌ ئاڕاس���ته‌ی‌‬ ‫حه‌مه‌ تۆفیق ره‌حیم هه‌ڵسوڕاوی‌ دیاری‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان كرد‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو وتی‌‬ ‫"من سه‌باره‌ت به‌و بابه‌ته‌ قسه‌ ناكه‌م"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ لێدوانی‌ س���ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كه‌‬ ‫بۆ ئاوێن���ه‌‪ ،‬لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌ ئێس���تای‌‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪ ،‬له‌الی‌ به‌ش���ێك‬ ‫له‌پارتی‌ وه‌ك "گه‌له‌كۆمه‌" لێكده‌درێته‌وه‌و‬ ‫پێیانوای���ه‌ ل���ه‌م نزیكبونه‌وه‌ی���ه‌دا ك���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌روه‌ختی‌ كۆتایی‌ هاتنی‌ ماوه‌ی‌ بۆ‬ ‫درێژكراوه‌ی‌ بارزان���ی‌‌و هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تورو گۆڕانكاریییه‌ هه‌ژێنه‌ره‌كانی‌‬ ‫عێراق‌و ناوچه‌كه‌ش���دایه‌‪ ،‬پارتی‌ كراوه‌ته‌‬ ‫ئامان���ج‌و مه‌به‌ستیش���یان كۆتایهێنان���ه‌‬ ‫به‌هه‌ژمون���ی‌ پارت���ی‌ ك���ه‌ جومگ���ه‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كانی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ كوردستانی‌‬

‫له‌ده‌س���تی‌ خۆیدا چڕ كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌دۆس���یه‌ی‌ نه‌وته‌وه‌ بگره‌ ت���ا ده‌گات‬ ‫به‌ئاسایش‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ راب���ردودا به‌ه���ۆی‌ ناكۆكی‌‌و‬ ‫الوازبونی‌ یه‌كێت���ی‌‌و ملمالنێ‌و زۆرانبازی‌‬ ‫نێ���وان یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕان���ه‌وه‌‪ ،‬پارت���ی‌‬ ‫توانیویه‌ت���ی‌ به‌س���ه‌ر دۆخی‌ سیاس���ی‌‬ ‫كوردس���تاندا بااڵده‌ست بێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫سه‌ره‌ڕای‌ الوازبونی‌ ئه‌م دو ركه‌به‌ره‌شی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هێشتا نه‌یتوانیوه‌ ئه‌م بااڵده‌ستییه‌ی‌‬ ‫به‌سه‌ر زۆنی‌ سه‌وزدا بسه‌پێنێت‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك هه‌ڵه‌ی‌ خ���ۆی‌‌و ملمالنێكانی‌‬ ‫رابردوی‌‌و سروشتی‌ پێكهاته‌ی‌ دانیشتوانی‌‬ ‫ئ���ه‌م زۆنه‌وه‌‪ .‬هه‌ربۆیه‌ پێش���بینی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت ك���ه‌ نزیكبونه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و هه‌ماهه‌نگ���ی‌ كردنیان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو‪ ،‬پرۆس���ه‌ی‌ سیاس���ی‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ دیموكراسی‌ له‌كوردستاندا‬ ‫بگۆڕێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬

‫خواستی‌ لێكنزیكبونه‌وه‌‬ ‫له‌نێو كادێره‌ بااڵكانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫له‌هه‌ڵكشاندایه‌‪،‬‬ ‫به‌شێكی‌ گرنگ‬ ‫له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌دان كه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان‬ ‫ببنه‌وه‌ به‌یه‌ك‬ ‫پارت���ی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان‪ ،‬عه‌لی‌‬ ‫عه‌ونی‌ ئه‌وه‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌ كه‌ كه‌رتبون ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و الوازبون���ی‌ ركه‌به‌ره‌كان���ی‌‪،‬‬ ‫بااڵده‌س���تی‌ پارتی‌ مس���ۆگه‌ر كردبێت‌و‬ ‫پێش���وازی‌ له‌لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕانی���ش ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند ك���ه‌ لێكنزیكردنه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان جێی‌ دڵخۆشییه‌ بۆ ئه‌وان‪.‬‬ ‫ناوبراو وتی‌ "یه‌كێت���ی‌ به‌هاوپه‌یمانی‌‬ ‫خۆم���ان ده‌زانین‌و له‌رابروش���دا قۆناغی‌‬ ‫گرن���گ‌و چاره‌نوسس���ازمان پێك���ه‌وه‌‬ ‫تێپه‌ڕاندوه‌و ئه‌مڕۆش خاڵی‌ هاوبه‌شمان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ یه‌كێتی‌ زۆره‌‪ ،‬به‌هه‌مانش���ێوه‌ش‬ ‫گۆڕان كه‌ به‌ش���ێكی‌ گرنگه‌ له‌پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ له‌ده‌سه‌اڵتدایه‌ له‌گه‌ڵ ئێمه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هی���چ كاتێ���ك الوازبون���ی‌‬ ‫یه‌كێتیم���ان ل���ه‌ به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ خۆمان‬ ‫نه‌زانیوه‌‪ ،‬چه‌ن���د نزیكبونه‌وه‌ش هه‌بێت‬ ‫له‌نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ زیاتر‬ ‫ئارامی‌ سیاس���ی‌ له‌كوردستاندا دروست‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ته‌شریفاتی‌‌و سیستمیش په‌رله‌مانی‌ بێت‬

‫یه‌كێتی‌به‌پرۆژ‌ه ده‌ستورێك ‌ی نوێوه‌‬ ‫خۆی‌ یه‌كالی ‌ی كرده‌و‌ه‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌رێگه‌ی‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌‬ ‫ده‌ستورێكی‌ نوێوه‌ هه‌ڵوێستی‌ خۆی‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ پرسی‌ ده‌ستورو سیستمی‌‬ ‫سیاسیی‌ كوردستان‌و پۆستی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم یه‌كالیی كرده‌وه‌‌و‬ ‫داواده‌كات هه‌م پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫بكرێته‌ ته‌شریفاتی‌‌و هه‌م سیستمی‌‬ ‫سیاسیش به‌ته‌واوی‌ بكرێته‌ سیستمێكی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پرۆژه‌یه‌ كه‌ كۆپیه‌ك���ی‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫ب���ۆ ئاوێن���ه‌ نێ���ردراوه‌و ده‌قه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ایتی‌ ئاوێنه‌نیوزدا به‌زمانی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر راسپارده‌ی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫كارگێ���ڕی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���یی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫بوه‌و له‌الیه‌ن لیژنه‌یه‌كی‌ نۆ كه‌س���ی‌‪ ،‬كه‌‬ ‫پێكهاتون له‌ژماره‌ی���ه‌ك وه‌زیری‌ كابینه‌ی‌‬ ‫هه‌ش���ته‌م‌و چه‌ند په‌رله‌مانتارێكی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌خوله‌كانی‌ ئێستا‌و پێشو‪ ،‬ئاماده‌كراوه‌‪.‬‬ ‫پڕۆژه‌ك���ه‌ ن���اوی‌ هه‌ریه‌ك له‌س���ه‌ردار‬ ‫هه‌رك���ی‌‌و عه‌ونی‌ به‌زازی‌ به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ س���ه‌ره‌كیی‌ تیش���كی‌‬ ‫خستوه‌ته‌سه‌ر گۆڕینی‌ سیستمی‌ سیاسیی‌‬ ‫هه‌رێم‌و میكانیزمی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌كانی‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ سیس���تمی‌ سیاسیی‌ هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫له‌پرۆژه‌كه‌ی‌ یه‌كێتیدا هاتوه‌‪" :‬كوردستان‪-‬‬ ‫عێراق هه‌رێمێك���ه‌ له‌ناو ده‌وڵه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫فیدراڵ‪ ،‬سیستمه‌ سیاسییه‌كه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫دیموكراتیه‌"‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌ره‌شنوسه‌كه‌ی‌‬ ‫پێش���وی‌ هه‌رێمدا سیس���تمی‌ سیاس���یی‌‬

‫كوردس���تان به‌"په‌رله‌مان���ی‌‪ ،‬كۆم���اری‌‌و‬ ‫دیموكراتی‌" وه‌سفكراوه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات له‌ب���اره‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمیشه‌وه‌ یه‌كێتی‌ له‌پرۆژه‌كه‌یدا ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"هه‌رێم سه‌رۆكێكی‌ ده‌بێت كه‌ نوێنه‌رایه‌تی‌‬ ‫گه‌ل���ی‌ كوردس���تان‌و یه‌كێتیه‌كه‌ی‌ ده‌كات‬ ‫له‌بۆنه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كاندا‌و زامنی‌ پابه‌ندبونی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كان به‌ده‌س���توره‌وه‌ ده‌كات‌و‬ ‫هه‌ماهه‌نگ���ی‌ له‌نێ���وان ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌‬ ‫فیدراڵی‌‌و ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ هه‌رێمدا ده‌كات"‪.‬‬ ‫به‌ندێكی‌ دیكه‌ش بۆ ئه‌م ماده‌یه‌ زیادكراوه‌و‬ ‫تێدا باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫نابێ���ت هیچ پۆس���تێكی‌ حزب��� ‌ی بمێنێت‬ ‫راسته‌وخۆ دوای‌ سوێندخواردنه‌كه‌ی‌‌و هه‌تا‬ ‫مانه‌وه‌ی‌ له‌پۆسته‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ میكانیزم���ی‌ دیاریكردن���ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م‪ ،‬پرۆژه‌ك���ه‌ی‌ یه‌كێتی‬ ‫داواده‌كات "س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م له‌الی���ه‌ن‬ ‫په‌رله‌مان���ه‌وه‌و له‌نێ���و پاڵێوراوان���دا‬ ‫هه‌ڵبژێردرێت به‌ده‌نگی‌ زۆرینه‌ی‌ دو له‌سه‌ر‬ ‫س���ێ‌ ئه‌ندامانی‌ په‌رله‌م���ان‌و به‌ده‌نگدانی‌‬ ‫نهێنی‌" جێگره‌كه‌ش���ی‌ به‌هه‌مان میكانیزم‬ ‫دیاریده‌كرێ���ت‪ .‬ب���اس ل���ه‌وه‌ش ك���راوه‌‬ ‫كه‌ م���اوه‌ی‌ ویالیه‌تی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫جێگره‌ك���ه‌ی‌ چوار س���اڵه‌و ده‌ش���ێت بۆ‬ ‫ویالیه‌تی‌ دوه‌میش هه‌ڵبژێردرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها چه‌ندین ده‌سه‌اڵت له‌سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێ���م كه‌مكراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌گرنگترینینان‬ ‫ه���ه‌ردو س���یفه‌تی‌ "س���ه‌رۆكی‌ ب���ااڵی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ جێبه‌جێك���ردن‌و فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫گشتیی‌ هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌" له‌و پۆسته‌‬ ‫س���ه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌م���ان ده‌س���ه‌اڵتیش‬ ‫له‌جێگره‌كه‌ی‌ س���ه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪ .‬ده‌ركردنی‌‬

‫مافی‌ لێبوردنی‌ تایبه‌ت س���نورداركراوه‌و‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ ناگرێته‌وه‌ كه‌ به‌ئه‌نجامدانی‌‬ ‫تاوان���ی‌ تیرۆریس���تی‌‌و گه‌نده‌ڵ���ی‌ ماڵی‌‌و‬ ‫ئیداری���ی‌ حوكم���دراون‪ .‬بڕی���اری‌ ناردنی‌‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ یان هێزه‌كانی‌ ئاسایشی‌‬ ‫ناوخۆ بۆ ده‌ره‌وه‌ی سنوری هه‌رێم دراوه‌ته‌‬ ‫ده‌ست ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران به‌ڕه‌زامه‌ندی‌‬ ‫په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫پڕۆژه‌ك���ه‌ی‌ یه‌كێتی‌ ته‌نان���ه‌ت ماوه‌ی‌‬ ‫مان���ه‌وه‌ی‌ ب���ۆ س���ه‌رۆك وه‌زیرانی���ش‬ ‫دیاریكردوه‌و باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ "ماوه‌ی‌‬ ‫ئه‌ویش ته‌نها بۆ پێكهێنانی‌ دو كابینه‌یه‌"‪.‬‬ ‫داواشده‌كات كه‌ "س���ه‌رۆك وه‌زیران ناوی‌‬ ‫له‌ناو لیستی‌ كاندیدانی‌ حزبه‌ سیاسیه‌كاندا‬ ‫هه‌بێت بۆ هه‌ڵبژاردنه‌ گشتیه‌كان"‪.‬‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ ئه‌و‬ ‫لیژنه‌یه‌ بوه‌ كه‌ پرۆژه‌كه‌یان ئاماده‌كردوه‌و‬ ‫له‌لێدوانێكدا به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬ئێمه‌‬ ‫پێمانواب���و ك���ه‌ له‌پرۆژه‌ك���ه‌ی‌ پێش���ودا‬ ‫سیستمه‌كه‌ نیمچه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌و نیمچه‌‬ ‫په‌رله‌مانیه‌‪ ،‬بۆیه‌ لیژنه‌كه‌مان له‌رێگه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫پڕۆژه‌یه‌وه‌ پێش���نیاریكردوه‌ كه‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تكاریكردنی‌ چه‌ن���د ماده‌یه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫به‌ته‌واوی‌ بكرێته‌ په‌رله‌مانی‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتیشی‌‪" ،‬ئه‌م پرۆژه‌یه‌ دو ئه‌ندامی‌‬ ‫لیژنه‌ك���ه‌ كه‌ ناویان هات���وه‌ ئاماده‌كراوه‌و‬ ‫له‌ن���او لیژنه‌ك���ه‌دا تاووتوێك���راوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش دوای���ن كۆپ���ی‌ پڕۆژه‌كه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌به‌رده‌ستدایه‌و ئێستا ره‌وانه‌ی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫كارگێڕ كراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ پرۆژه‌ ده‌ستوره‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌ كه‌‬ ‫له‌‪ 123‬ماده‌ پێكهاتوه‌‪ ،‬له‌سایتی‌ ئاوێنه‌نیوز‬ ‫(‪ )www.awene.com‬بخوێنه‌ره‌وه‌‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫زاواكه‌ی‌ ئه‌ردۆگان له‌ڕیزی‌ پێشه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫سودمه‌ندان ‌ی گرێبه‌ست ‌ه ‪ 50‬ساڵیه‌كه‌ی‌ هه‌ولێرو ئه‌نكه‌ر‌ه ئاشكرا ده‌کرێت‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫كه‌سانی‌ نزیكی‌ ره‌جه‌ب ته‌یب‬ ‫ئه‌ردۆگان‪ ،‬سه‌رۆكی‌ توركیا‬ ‫له‌سودمه‌نده‌كانی‌ یه‌كه‌می‌ ئه‌و‬ ‫گرێبه‌سته‌ نه‌وتیه‌ن كه‌ له‌نێوان هه‌ولێرو‬ ‫ئه‌نكه‌ره‌دا هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێكیش له‌و‬ ‫كه‌سانه‌ زاوای‌ ئه‌ردۆگانه‌‌و سه‌روكاری‌‬ ‫ئه‌و كۆمپانیایه‌ ده‌كات كه‌ به‌پێی‌‬ ‫مۆڵه‌تێكی‌ تایبه‌ت ئه‌ركی‌ گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌وتی‌ هه‌رێمی‌ له‌دیوی‌ توركیا بۆ‬ ‫بازاڕه‌كانی‌ جیهان له‌ئه‌ستۆیه‌‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ پرس���یاری په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫پارت���ی‌ گه‌ل���ی‌ كۆم���اری‌ (جه‌هه‌په‌)‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ توركی���ا‪ ،‬مێڤلوت دودو‪،‬‬ ‫كه‌ مانگ���ی‌ ئایاری‌ ‪ 2013‬ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ وزه‌ی‌ توركیای‌ كردوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و پرس���ه‌‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌ ناوبراو ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پشتڕاس���ت كردوه‌ته‌وه‌ كه‌ "پاوه‌رترانز‬ ‫مۆڵه‌ت���ی‌ پێ���دراوه‌ بۆئ���ه‌وه‌ی‌ نه‌وتی‌‬ ‫كوردس���تان له‌ده‌ریای‌ ناوه‌ڕاس���ته‌وه‌‬ ‫بگوازێته‌وه‌ بۆ بازاڕه‌كانی‌ جیهان"‪.‬‬ ‫په‌یامنێری‌ رۆژنامه‌ی‌ حوڕیه‌تی‌ توركی‌‬ ‫له‌واش���نتۆن‪ ،‬تۆلگا تان���ش له‌كتێبكدا‬ ‫كه‌ به‌مدوایان���ه‌ باڵویكردوه‌ته‌وه‌ تێیدا‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ ك���ردوه‌ كه‌ یه‌كێك له‌و‬ ‫كۆمپانیایانه‌ی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم له‌توركیاوه‌‬ ‫ب���ۆ بازاڕه‌كانی‌ جیه���ان ده‌گوازێته‌وه‌‬ ‫ن���اوی‌ پاوه‌رترانزه‌ كه‌ له‌س���اڵی‌ ‪2011‬‬ ‫دام���ه‌زراوه‌و به‌مۆڵه‌تێكی‌ تایبه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ ده‌كات‪ ،‬خاوه‌نه‌كه‌ش���ی‌ ب���ه‌رات‬ ‫ئه‌لبایراك‪ ،‬هاوس���ه‌ری‌ ئه‌سرای‌ كچی‌‬

‫ئه‌ردۆگانه‌‪.‬‬ ‫له‌مدی���و س���نور ته‌نه���ا لیژن���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پیشه‌س���ازی‌و وزه‌و س���ه‌رچاوه‌‬ ‫سروش���تیه‌كانی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫هه‌ی���ه‌ ك���ه‌ چاودێری‌ مه‌له‌ف���ی‌ نه‌وت‬ ‫بكات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وانیش ن���ه‌ ئاگاداری‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كه‌ن‌و نه‌ زانیاری���ان هه‌یه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی چی‌ به‌س���ه‌ر نه‌وتی‌‬ ‫هه‌رێ���م له‌ودی���و س���نوری‌ توركیاوه‌‬ ‫ڕوده‌دات‪ ،‬چونك���ه‌ چه‌ندینج���ار داوای‌‬ ‫كۆپیه‌كی گرێبه‌سته‌كه‌یان له‌حكومه‌ت‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هی���چ وه‌اڵمێكی���ان‬ ‫وه‌رنه‌گرتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ لیژنه‌ك���ه‌ زانیاریان نیه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كێ‌ له‌و دیو س���نوری‌‬ ‫توركی���ا نه‌وتی‌ هه‌رێ���م ده‌گوازێته‌وه‌و‬ ‫پاره‌ی‌ فرۆشراوی‌ نه‌وته‌كه‌ چی‌ لێدێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌یزانن هه‌ر ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نه‌وت‌و گازی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫كه‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و چه‌ند وه‌زیرێك‬ ‫تێی���دا ئه‌ندامن‪ ،‬پێیانوت���راوه‌‌و گوایه‌‬ ‫گرێبه‌سته‌كه‌ له‌گه‌ڵ كۆمپانیای‌ بۆكتاش‬ ‫كراوه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬عیزه‌ت س���ابر‪ ،‬ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫پیشه‌س���ازی‌و وزه‌و س���ه‌رچاوه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"به‌پێ���ی‌ رێككه‌وتنێ���ك‪ ،‬ك���ه‌ نازانین‬ ‫ش���ێوازه‌كه‌ی‌ چۆنه‌و بڕه‌كه‌ی‌ چه‌نده‌‪،‬‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م خه‌رج���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫كۆمپانیایان���ه‌ ده‌دات ك���ه‌ نه‌وته‌كه‌ی‌‬ ‫له‌توركیاوه‌ ده‌گوازنه‌وه‌ بۆ بازاڕه‌كانی‌‬ ‫جیهان"‪.‬‬ ‫هاوكات شێركۆ جه‌وده‌ت‪ ،‬سه‌رۆكی‌‬

‫لیژنه‌ك���ه‌ی‌ په‌رله‌مان بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"هیچ زانیاریه‌ك���م نیه‌ له‌باره‌ی‌ ئه‌ودیو‬ ‫س���نوری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان (سنوری‌‬ ‫توركیا)" كه‌ ئاخۆ نه‌وتی‌ هه‌رێم چۆن‬ ‫ره‌وانه‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ عێراق له‌س���اڵی‌ ‪1973‬‬ ‫گرێبه‌س���تێكی‌ درێژخایه‌ن���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫كۆمپانیایه‌كی‌ حكومه‌تی‌ توركیا به‌ناوی‌‬ ‫كینك ئه‌نجامداوه‌ بۆ ناردنی‌ نه‌وته‌كه‌ی‌‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی‌ توركی���اوه‌ ب���ۆ بازاڕه‌كانی‌‬ ‫جیه���ان‪ ،‬حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمیش ئه‌م‬ ‫هه‌ن���گاوه‌ی‌ به‌غدای‌ كردوه‌ته‌ مۆدێلێك‬ ‫بۆ ئه‌نجامدانی‌ گرێبه‌ستێكی‌ هاوشێوه‌‬ ‫بۆ ماوه‌ی‌ ‪ 50‬ساڵ‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫رۆژی‌ ‪29‬ی‌ كانون���ی‌ یه‌كه‌م���ی‌ ‪،2013‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ نوێی وزه‌ له‌نێوان هه‌ولێرو‬ ‫ئه‌نكه‌ره‌ داده‌مه‌زرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش كاتێك‬ ‫هه‌ردوال زنجیره‌یه‌ك رێككه‌وتننامه‌یان‬ ‫مۆركردوه‌‪ ،‬له‌مانگی‌ مارس���ی‌ ‪2014‬ش‬ ‫رێككه‌وتنێكی‌ دیكه‌یان بۆ زیادكردوه‌‪.‬‬ ‫گرفت���ی‌ س���ه‌ره‌كی‌ له‌م گرێبه‌س���ته‌دا‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ له‌وكات���ه‌دا حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫حكومه‌تێكی‌ كاربه‌ڕێكه‌ر بوه‌‪.‬‬ ‫"ئه‌م گرێبه‌س���ته‌ كێش���ه‌ی تێدایه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ حكومه‌ت���ی‌ كاربه‌ڕێكه‌ر نابێت‬ ‫هیچ گرێبه‌س���تێكی‌ س���تراتیژی‌ ئیمزا‬ ‫بكات"‪ ،‬د‪ .‬عیزه‌ت سابر وا ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ گرێبه‌سته‌كه‌ی‌ نێوان هه‌ولێرو‬ ‫ئه‌نكه‌ره‌‪ ،‬ش���وێنی‌ ‪ 18‬ملیۆن به‌رمیل‬ ‫نه‌وت له‌به‌نده‌ری‌ جه‌یهان وه‌ك ئه‌مبار‬ ‫دیاریكراوه‌‪ ،‬ك���ه‌ ‪ 9‬ملیۆن به‌رمیلی‌ بۆ‬ ‫نه‌وت���ی‌ هه‌رێم‌و ‪ 9‬ملیۆنه‌ك���ه‌ی‌ دیكه‌‬

‫بریکاری‬ ‫وه‌زاره‌تی سامانه‌‬ ‫سروشتیه‌کان‪:‬‬ ‫من ئاگام لێ ‌‬ ‫ی‬ ‫نیه‌و وه‌ك ئێوه‌‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌‬ ‫خوێندومه‌ته‌وه‬ ‫ب���ۆ نه‌وتی‌ به‌غدا دان���راوه‌‪ .‬ناوه‌ڕۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كه‌ش باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫"تا ماوه‌ی‌ ‪ 50‬ساڵی‌ داهاتو ده‌روازه‌ی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان له‌توركیاوه‌ ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر به‌پێی‌ گرێبه‌س���ته‌كه‌ هه‌ردوال‬ ‫رێككه‌وتون له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌ پاره‌ی‌‬ ‫فرۆش���راوی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێ���م له‌بانكێكی‌‬ ‫حكومی‌ به‌ناوی‌ هاڵكبانك دابنرێت‪.‬‬

‫حكومه‌ت ده‌توانێت كۆتایی به‌دواكه‌وتنی موچه‌و‬ ‫قه‌رزه‌كانی بهێنێت؟‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫له‌ئێستادا هه‌رێمی كوردستان‬ ‫به‌قه‌یرانێكی دارایی كاریگه‌ردا‬ ‫تێپه‌ڕده‌بێت‪ ،‬كه‌ كاریگه‌ری له‌سه‌ر‬ ‫ته‌واوی كایه‌كانی ژیانی هاوالتیان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا به‌هۆی‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بونی قه‌رزێكی گه‌وره‌و‬ ‫كه‌مبونه‌وه‌ی داهاتی ناوخۆیی‪ ،‬هه‌رێم‬ ‫روه‌و به‌غدا كێش ده‌كات تا وه‌ك‬ ‫سااڵنی رابردو‪ ،‬به‌شه‌بودجه‌ی خۆی‬ ‫وه‌ربگرێت‌و قه‌یرانی دارایی تێپه‌ڕێنێت‪.‬‬ ‫حكومه‌ت چۆن ‪ 2014‬ی تێپه‌ڕاند‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان رازی نه‌ب���و رۆژانه‌ بڕی ‪400‬‬ ‫ه���ه‌زار به‌رمیل ن���ه‌وت ره‌وان���ه‌ بكات‪،‬‬ ‫حكومه‌تی به‌غدا به‌س���ه‌رۆكایه‌تی نوری‬ ‫مالیكی به‌ش���ه‌بودجه‌ی ‪%17‬ی هه‌رێمی‬ ‫ب���ڕی‪ ،‬ل���ه‌و رۆژه‌وه‌ قه‌یران���ی دارایی‌و‬ ‫دواكه‌وتنی موچه‌ له‌هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫دروس���ت ب���و‪ ،‬به‌جۆرێك ت���ا ئه‌مڕۆش‬ ‫كاریگه‌ری گه‌وره‌ی له‌سه‌ر ژیانی هاواڵتیان‬ ‫دروس���ت كردوه‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك حكومه‌تی‬ ‫عێ���راق مانگانه‌ ب���ڕی (‪ 1‬ترلیۆن‌و ‪200‬‬ ‫ملیار دیناری) ب���ۆ هه‌رێم ده‌نارد كه‌ بۆ‬ ‫ساڵێك ده‌یكرده‌ (‪ 14‬ترلیۆن‌و ‪ 400‬ملیار‬ ‫دینار) به‌اڵم له‌ساڵی ‪ 2014‬دا حكومه‌تی‬ ‫عێ���راق له‌چوار كاتی جیاوازدا ته‌نها بڕی‬ ‫(‪ 2‬ترلیۆن‌و ‪ 280‬ملیار دیناری) ره‌وانه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان كردوه‌‪ ،‬كه‌ ده‌كاته‌‬ ‫(‪ )%16‬ی كۆی به‌شه‌ بودجه‌ی ساڵێكی‬ ‫هه‌رێم له‌به‌غ���داد‪ ،‬واتا حكومه‌تی عێراق‬ ‫له‌‪2014‬دا ب���ڕی (‪ 12‬ترلیۆن‌و‪ 120‬ملیار)‬ ‫دیناری هه‌رێمی نه‌ناردوه‌‪ ،‬واتا به‌ڕێژه‌ی‬ ‫(‪. )%84‬‬ ‫ته‌واوی ئ���ه‌و داهاتانه‌ی ك���ه‌ له‌‪2014‬‬ ‫ده‌س���ت حكومه‌تی هه‌رێم كه‌وتوه‌ بریتی‬ ‫بوه‌ له‌‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ /‬ته‌مویلی وه‌زاره‌تی س���امانه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان ( ترلی���ۆن‌و ‪ 35‬ملیارو‬ ‫‪ 999‬ملیۆن دینار)‬ ‫دوه‌م‪ /‬ته‌مویل���ی حكومه‌تی عێراق (‪2‬‬ ‫ترلیۆن‌و‪ 280‬ملیار دینار)‬ ‫س���ێیه‌م‪ /‬داهاتی ناوخۆ به‌خه‌ماڵندنی‬ ‫مانگ���ی ‪ 12‬ده‌كات���ه‌ (‪ 1‬ترلیۆن‌و ‪868‬‬ ‫ملیارو ‪ 712‬ملیۆن دینار)‬ ‫كه‌ كۆی گش���تی ده‌كاته‌ (‪ 8‬ترلیۆن‌و‬

‫‪ 184‬ملیارو ‪ 741‬ملیۆن دینار)‬ ‫به‌اڵم كۆی خه‌رجیه‌كان���ی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م ل���ه‌‪ 2014‬دا (‪ 14‬ترلیۆن‌و ‪695‬‬ ‫ملی���ارو ‪ 616‬ملی���ۆن دینار) ب���وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫خه‌رجی به‌كار بردن (‪ 12‬ترلیۆن‌و ‪754‬‬ ‫ملی���ارو ‪ 244‬ملیۆن دینار) بوه‌و خه‌رجی‬ ‫وه‌به‌رهێنان (‪ 1‬ترلیۆن‌و ‪ 439‬ملیارو ‪831‬‬ ‫ملیۆن دینار) بوه‌و خه‌رجی په‌ره‌پێدانی‬ ‫پارێ���زگاكان (‪ 501‬ملی���ارو ‪ 541‬ملیۆن‬ ‫دینار) بوه‌‪ ،‬به‌و پێی���ه‌ش خه‌رجیه‌كانی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم (‪ 6‬ترلیۆن‌و ‪ 510‬ملیارو‬ ‫‪ 875‬ملیۆن) دیناری له‌داهاته‌كه‌ی زیاتر‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی بودج���ه‌ له‌به‌غداوه‌‬ ‫نه‌هاتوه‌ به‌اڵم ناشه‌فافیه‌كی زۆر له‌داهاتی‬ ‫ناوخۆییدا هه‌یه‌ به‌جۆرێك پێش���تر ته‌نها‬ ‫داهاتی خاڵه‌ س���نوریه‌كان مانگانه‌ زیاتر‬ ‫ل���ه‌(‪ 150‬ملی���ار دین���ار) بوه‌و س���ااڵنه‌‬ ‫ده‌یك���رده‌ (‪ 1‬ترلیۆن‌و ‪ 800‬ملیار دینار‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك داهاتی خاڵه‌ س���نوریه‌كان كه‌‬ ‫س���نوری ئیبراهیم خه‌لیل گرنگترینیانه‌و‬ ‫رۆژان���ه‌ (‪ 2‬ملی���ار) دین���ار داهاتیه‌تی‌و‬ ‫مانگانه‌ ده‌كاته‌(‪ 60‬ملیار)‌ودینار داهاتی‬ ‫هه‌یه‌و باش���ماخ رۆژانه‌ (‪ 1‬ملیار) دینار‬ ‫داهاتیه‌ت���ی مانگان���ه‌ ده‌كاته‌ (‪ 30‬ملیار‬ ‫دینار)‪ ،‬حاجی ئۆمه‌ران رۆژانه‌(‪ 1‬ملیار)‬ ‫دین���ار داهاتیه‌تی مانگان���ه‌ ده‌كاته‌(‪30‬‬ ‫ملیار) دین���ارو په‌روێزخانیش رۆژانه‌ (‪1‬‬ ‫ملیار) دین���ار داهاتیه‌تی مانگانه‌ ده‌كاته‌‬ ‫(‪ 30‬ملیار) دینار‪ ،‬له‌ئێس���تادا به‌پێی‬ ‫وه‌اڵمی وه‌زاره‌تی دارایی حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫بۆ پارله‌مانتارێك داهاتی مانگێكی خاڵه‌‬ ‫س���نوریه‌كان ته‌نه���ا (‪ 33‬ملیار دیناره‌)‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ك���ه‌ حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم به‌‪ 63‬رێگه‌ داهاتی ناوخۆیی ده‌ست‬ ‫ده‌كه‌وێ���ت‌و داهاتی مانگانه‌ش���ی وه‌ك‬ ‫وه‌زاره‌تی دارایی خۆی ئاماژه‌ی پێكردوه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا ته‌نها ‪ 100‬ملیار دیناره‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ به‌ته‌واوی جێگه‌ی گومانه‌‪.‬‬ ‫قه‌یرانی دارایی كه‌ی كۆتایی دێت؟‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌ماوه‌ی‬ ‫س���اڵی رابردودا كه‌وتۆت���ه‌ ژێر قه‌رزێكی‬ ‫گه‌وره‌وه‌ به‌جۆرێك‬ ‫(‪ 12‬ترلیۆن‌و ‪ 807‬ملیار) دیناری بانكه‌‬ ‫بازرگانی‌و ئه‌هلیه‌كان قه‌رزاره‌ به‌جۆرێك‬ ‫بانكه‌ ئه‌هلیه‌كانی الی بانكی ناوه‌ندی لقی‬ ‫هه‌ولێ���ر (‪ 5‬ترلیۆن‌و ‪ 648‬ملیار دینار)و‬ ‫بانكه‌ ئه‌هلیه‌كان���ی الی بانكی ناوه‌ندی‬

‫ئه‌گه‌ر حكومه‌ت‬ ‫بودجه‌شی‬ ‫نه‌بێت ده‌بێت‬ ‫یاسای بودجه‌ی‬ ‫خه‌مڵێنراوی‬ ‫هه‌بێت‌و نابێت‬ ‫وه‌ك ساڵی ‪2014‬‬ ‫به‌بێ یاسای‬ ‫بودجه‌ به‌ڕێبكات‬ ‫لق���ی (‪ 2‬ترلی���ۆن‌و ‪ 447‬ملی���ار دینار)‬ ‫و بانك���ه‌ بازرگانیه‌كانی���ش (‪ 4‬ترلیۆن‌و‬ ‫‪ 712‬ملی���ار دینار) ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای (‪1‬‬ ‫ترلیۆن‌و ‪ 450‬ملیار دینار) ی به‌ڵێنده‌ران‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ زیاتر ل���ه‌(‪ 1‬ترلیۆن‌و ‪ 700‬ملیار)‬ ‫دیناری موچ���ه‌ی فه‌رمانب���ه‌ران‌و زیاتر‬ ‫له‌(‪ 3‬ترلیۆن دیناری) وه‌زاره‌تی سامانه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان كه‌ قه‌رزی كۆمپانیاكانی‬ ‫له‌الیه‌ كه‌ هه‌موی پێكه‌وه‌ ده‌كاته‌ نزیكه‌ی‬ ‫(‪ 19‬ترلیۆن دینار) ئ���ه‌م پاره‌یه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم به‌ش���ه‌بودجه‌ی ته‌واوی‬ ‫خۆی له‌عێ���راق وه‌ربگرێت ك���ه‌ مانگانه‌‬ ‫(‪ 1‬ترلیۆن‌و ‪ 200‬ملی���ار دیناره‌) له‌گه‌ڵ‬ ‫داهات���ی ناوخۆی���ی ئ���ه‌وكات ده‌توانێت‬ ‫موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران‌و به‌ش���ێك له‌پرۆژه‌‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌كان���ی ئه‌نجام بدات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر س���ااڵنه‌ ب���ڕی (‪ 3‬ترلیۆن دینار)‬ ‫قه‌رز بداته‌وه‌ ئه‌وكات تا ‪ 6‬س���اڵی دیكه‌‬ ‫له‌ژێر قه‌رزه‌كانی رزگاری ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌پێی راپۆرت���ی وه‌زاره‌تی س���امانه‌‬

‫سروش���تیه‌كان كه‌ ب���ۆ وه‌زاره‌تی نه‌وتی‬ ‫عێراقی ناردوه‌و خش���ته‌ی ناردنی نه‌وتی‬ ‫هه‌رێ���م له‌ڕێگه‌ی س���ۆمۆوه‌ ده‌خاته‌ ڕو‬ ‫به‌پێی خشته‌كه‌ له‌سه‌ره‌تای مانگی پێنجدا‬ ‫هه‌رێم ده‌توانێت رۆژانه‌ بڕی (‪ 550‬هه‌زار)‬ ‫به‌رمیل ن���ه‌وت له‌ڕێی س���ۆمۆوه‌ ره‌وانه‌‬ ‫بكات‪ ،‬واتا له‌وكاته‌دا رێكه‌وتنه‌كه‌ ده‌چێته‌‬ ‫ب���واری جێبه‌جێكردن���ه‌وه‌و حكومه‌ت���ی‬ ‫عێراق به‌ش���ه‌ بودجه‌ی هه‌رێم به‌ته‌واوی‬ ‫ده‌نێرێت كه‌ مانگان���ه‌ بڕی (‪ 1‬ترلیۆن‌و‬ ‫‪ 200‬ملیار دین���اره‌) خۆ ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌تی‬ ‫س���امانه‌ سروش���تیه‌كان په‌یوه‌ست بێت‬ ‫به‌و خش���ته‌یه‌ی دیاری كردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫حكومه‌ت���ی عێ���راق هێنده‌ی ئ���ه‌و بڕه‌‬ ‫نه‌وت���ه‌ی ره‌وانه‌ی ده‌كات پاره‌ بۆ هه‌رێم‬ ‫ده‌نێرێت وه‌ك ئێستا پیاده‌ی ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌اڵم ب���ۆ تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانی دارایی‌و‬ ‫دوانه‌كه‌وتن���ی موچ���ه‌ی فه‌رمانب���ه‌ران‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم پێویسته‌ چه‌ند رێگه‌یه‌ك‬ ‫بگرێته‌ به‌ر له‌وانه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬ده‌بێ���ت حكومه‌ت���ی هه‌رێم بڕیاری‬ ‫ته‌واوه‌تی بدات ك���ه‌ ئایا نه‌وت له‌ڕێگه‌ی‬ ‫به‌غ���داوه‌ ده‌نێرێ���ت یاخود س���ه‌ربه‌خۆ‬ ‫ده‌یفرۆش���ێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ڕێگه‌ی به‌غداوه‌‬ ‫ده‌ینێرێت ده‌بێت به‌ته‌واوی په‌یوه‌س���ت‬ ‫بێ���ت به‌رێكه‌وتنه‌كه‌وه‌‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر خۆی‬ ‫راسته‌وخۆ ده‌یفرۆشێت ده‌بێت به‌ته‌واوی‬ ‫داهاته‌كه‌ی به‌ش���ی موچه‌و خه‌رجیه‌كانی‬ ‫هه‌رێم بكات‪ ،‬كه‌ تائه‌مڕۆش سیاس���ه‌تی‬ ‫نه‌وتی له‌هه‌رێم سیاس���ه‌تێكی ناڕۆش���ن‬ ‫بوه‌و داهاته‌كه‌شی نا شه‌فاف بوه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬داهاتی ناوخۆیی كه‌ له‌‪ 63‬رێگه‌وه‌‬ ‫ده‌ست ده‌كه‌وێت‪ ،‬به‌شێكی به‌ناشه‌فافی‌و‬ ‫ناڕونیی كۆده‌كرێته‌وه‌و ده‌خرێته‌ خه‌زینه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی داراییه‌وه‌ ده‌بێت رێكبخرێته‌وه‌و‬ ‫چاودێری وردی بكرێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬كه‌مكردن���ه‌وه‌ی خه‌رج���ی س���ێ‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌و به‌فیڕۆنه‌دانی پاره‌ی‬ ‫گشتی له‌خه‌رجی ناپێویستدا‪.‬‬ ‫‪ .4‬كه‌مكردن���ه‌وه‌و رێكخس���تنی‬ ‫ت���ه‌واوی موچه‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك ناعه‌داله‌تی‬ ‫كه‌مبكرێت���ه‌وه‌ له‌موچه‌ی پل���ه‌ بااڵكان‌و‬ ‫فه‌رمانبه‌رانی ئاساییدا له‌گه‌ڵ نه‌هێشتنی‬ ‫بندیوارو موچه‌خۆری حیزبی‌و خانه‌نشینی‬ ‫نایاسایی‪.‬‬ ‫‪ .5‬ئه‌گه‌ر حكومه‌ت بودجه‌شی نه‌بێت‬ ‫ده‌بێت یاس���ای بودج���ه‌ی خه‌مڵێنراوی‬ ‫هه‌بێت‌و نابێت وه‌ك س���اڵی ‪ 2014‬به‌بێ‬ ‫یاسای بودجه‌ به‌ڕێبكات‪.‬‬

‫مانگ���ی‌ ئۆكتۆب���ه‌ری‌ ‪ ،2014‬تانه‌ر رێككه‌وت���ن هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ندێكی���ان كه‌‬ ‫یه‌ڵدز‪ ،‬وه‌زیری‌ وزه‌ی‌ توركیا رایگه‌یاند له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تان ده‌یكه‌ن‌و س���یفه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ "بڕی‌ ‪ 700‬ملیۆن دۆالر له‌هاڵكبانك نێوده‌وڵه‌تی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ندێكی‌ دیكه‌یان‬ ‫دانراوه‌"‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ئه‌مه‌ به‌شاراوه‌یی‌ حكومه‌ت سه‌رپش���كده‌كرێت بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌و نازانرێت تا ئه‌مڕۆ بڕی‌ چه‌ند ئه‌نجامیب���دات‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێم‬ ‫كردویانه‌ رێككه‌وتنێكی‌ یاس���ایی بوه‌‌و‬ ‫نه‌وتی‌ هه‌رێم فرۆشراوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم سه‌رۆكایه‌تی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم پێویس���تی‌ به‌ره‌زامه‌ن���دی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫ئ���ه‌م لێدوانانه‌ی‌ تان���ه‌ر یه‌ڵدزی‌ به‌دڵ توركی���ا نه‌ب���وه‌‪ .‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كیش‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬ش���ێركۆ ج���ه‌وده‌ت ده‌ڵێت‪ ،‬له‌وه‌زاره‌تی‌ س���امانه‌ سروشتیه‌كان كه‌‬ ‫"حكوم���ه‌ت پێیڕاگه‌یاندی���ن كه‌ ته‌نها داوایكرد ناوی‌ نه‌هێنرێ���ت‪ ،‬بۆ ئاوێنه‌‬ ‫پش���ت ببه‌س���تن به‌و ژماران���ه‌ی‌ كه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ " ئه‌و گرێبه‌سته‌‬ ‫ئێمه‌ ده‌تانده‌ین���ێ‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ تانه‌ر زیاتر سیاس���ییه‌ له‌وه‌ی‌ گرێبه‌ستێكی‌‬ ‫وزه‌یی‌ بێت"‪.‬‬ ‫یه‌ڵدز"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ له‌رێگ���ه‌ی‌ ئێمه‌یڵی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫هه‌روه‌ها د‪ .‬عیزه‌ت س���ابر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"ئێمه‌ نازانین بڕی‌ ئه‌و پاره‌یه‌ چه‌نده‌‪ ،‬كۆمپانیای‌ پاوه‌رترانزه‌وه‌ په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ ده‌زانین كه‌ پاره‌ی‌ نه‌وتی‌ به‌به‌رپرس���انی‌ ئ���ه‌و كۆمپانیای���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫فرۆشراوی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان له‌هاڵك ب���ه‌اڵم پ���اش ‪ 17‬رۆژ له‌چاوه‌ڕوانیی‌‬ ‫بانك دان���راوه‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‌ نه‌وت‌و گاز هی���چ وه‌اڵمێكی‌ ره‌س���میان نه‌دایه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێیانوتین ئه‌گ���ه‌ر نه‌وته‌كه‌ به‌ئه‌مریكا به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی‌ ئاوێنه‌ له‌به‌رپرس���انی‌‬ ‫بفرۆش���رێت ئه‌وا له‌رێگه‌ی‌ حسابێكه‌وه‌ پاوه‌رتران���زه‌ به‌رده‌س���تی‌ كه‌وت���وه‌‬ ‫له‌ئه‌مری���كاوه‌ پاره‌كه‌ دێ���ت بۆ بانكی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئاماده‌نین لێدوان له‌س���ه‌ر‬ ‫ناوه‌ندی‌ هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌ئه‌وروپا ئ���ه‌و بابه‌ت���ه‌ ب���د‌هن‌و رایانگه‌یاندوه‌‪،‬‬ ‫بفرۆش���رێت‪ ،‬ئه‌وا حس���ابێكیان هه‌یه‌ "به‌پێی‌ رێككه‌وتن���ه‌ بازرگانیه‌كه‌مان‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش���تیش‬ ‫له‌ئه‌ڵمانیا‌و له‌وێوه‌ دێته‌ هه‌رێم"‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪4‬ی‌ حوزه‌یران���ی‌ ‪ ،2014‬زانیاری‌ بدات له‌سه‌ر كۆمپانیاكه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬نێچیرڤانی‌ پێده‌چێت ده‌ربكرێت"‪.‬‬ ‫بۆ زانیاری‌ زیاتر ئاوێنه‌ په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫بارزانی‌ وه‌ك س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تێكی‌‬ ‫كاربه‌ڕێك���ه‌ر له‌گه‌ڵ چه‌ن���د وه‌زیرێك به‌ته‌ها زه‌نگه‌نه‌‪ ،‬بری���كاری‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫بانگێهێش���تی‌ په‌رله‌م���ان ك���ران ب���ۆ سامانه‌ سروش���تیه‌كان‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو‬ ‫گفتوگۆكردن له‌باره‌ی‌ پرسی‌ وزه‌‪ ،‬هه‌ر ره‌تیكرده‌وه‌ هی���چ زانیارییه‌كی‌ هه‌بێت‬ ‫له‌وێش بۆ یه‌كه‌مجار زانیاری‌ له‌س���ه‌ر له‌ب���اره‌ی‌ گرێبه‌س���ته‌كه‌وه‌و وت���ی‌‪،‬‬ ‫"م���ن ئ���اگام لێ���ی‌ نی���ه‌و وه‌ك ئێوه‌‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌ دركاند‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ده‌س���توری‌ توركیا‪ ،‬دو جۆر له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ خوێندومه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫ده‌نگۆی نه‌مانی موچه‌ ره‌تده‌كرێته‌وه‌‬

‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬عێراق یه‌ده‌گێك ‌ی‬ ‫دارای ‌ی ستراتیجی‌ زۆر گه‌وره‌ ‌ی هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شریف‬

‫ی‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬له‌مانگ ‌‬ ‫سێدا عێراق توانیویه‌تی‌ بایی‌ زیاتر‬ ‫له ‪ 3,5‬ملیار دۆالر نه‌وت بفرۆشێت‪،‬‬ ‫ی نه‌مانی‌ پار‌ه‬ ‫ره‌تیشیده‌كاته‌وه‌ كێش ‌ه ‌‬ ‫له‌ئارادابێت‌و ده‌شڵێت‪ ،‬عێراق خاوه‌ن‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی ستراتیج ‌‬ ‫یه‌ده‌گێكی‌ دارای ‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪.‬‬

‫یه‌ده‌گی‌ دارایی‌‬ ‫عێراق خۆی‌‬ ‫له‌‪ 60‬ملیار دۆالر‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫ئاڵتونی‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ سه‌رجه‌میان‬ ‫یه‌ده‌گی‌ ستراتیجین‬

‫ی‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫ی هه‌ن���ارده‌ ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم ڕو له‌زیادبونه‌‌و ئه‌مه‌ش ئومێد ‌‬ ‫ی ئابوری‌ به‌دوای‌ خۆیدا‬ ‫ی ره‌وش ‌‬ ‫باشبون ‌‬ ‫هێناوه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا باس له‌وه‌ده‌كرێت‬ ‫ی نه‌مانی‌ پار‌ه‬ ‫عێراق ب���ه‌ره‌و قه‌یران��� ‌‬ ‫هه‌نگاو ده‌نێت‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكیش ئه‌و‌ه‬ ‫به‌دور ده‌زانێت‪.‬‬ ‫ی عێراق‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌ران ‌‬ ‫ی دارایی‌‌و ئابوری‌‪ ،‬مه‌س���عود‬ ‫له‌لیژن���ه‌ ‌‬ ‫حه‌ی���ده‌ر به‌ئاوێن��� ‌هی‌ راگه‌یاند‪ ،‬عێراق‬ ‫ی‬ ‫توانیویه‌تی‌ به‌ته‌نها له‌مانگی‌ سێدا بای ‌‬ ‫سێ‌ ملیار‌و ‪ 700‬ملیۆن دۆالر به‌س نه‌وت‬ ‫هه‌نارده‌ب���كات‌و بفرۆش���ێت ئه‌مه‌ جگه‬ ‫ی‬ ‫ی تریش‪ ،‬توانیویشیه‌ت ‌‬ ‫‌له‌س���ه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی موچ��� ‌هی‌ فه‌رمانبه‌ره‌كان ‌‬ ‫به‌ئاس���ان ‌‬ ‫دابینبكات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ تریشه‌وه‌ عێراق به‌رۆژ زیاتربك���ه‌ن‪ ،‬حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی س���تراتیجی‌ زۆر كوردس���تانیش دوپاتیده‌كات���ه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫یه‌ده‌گێك���ی‌ دارای��� ‌‬ ‫ی له‌‪ 60‬ملیار دۆالر له‌مانگی‌ ئای���اره‌و‌ه ‪ 550‬هه‌زار به‌رمیل‬ ‫گه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌ كه‌ خۆ ‌‬ ‫ی "ئه‌مه‌ بۆ‬ ‫ی ناوه‌ندیدایه‌‪ ،‬ن���ه‌وت هه‌نارده‌ده‌كات‌و وت ‌‬ ‫ده‌بینێته‌و‌ه ك ‌ه له‌بانك��� ‌‬ ‫ی زۆر ئیجابییه‌‌و واده‌كات‬ ‫ی هه‌نگاوێك ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ ك ‌ه خۆ ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ئاڵتون��� ‌‬ ‫داهات له‌عێراقدا زیاتر ببێت‌و بێگومان‬ ‫سه‌رجه‌میان یه‌ده‌گی‌ ستراتیجین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر باش���ی‌ بۆ هه‌رێم ‌‬ ‫ی ره‌نگدان���ه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ ئاماره‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌ دارای ‌‬ ‫ی یه‌ده‌گی‌ عێ���راق‪ 72‬ملیار دۆالر كوردس���تان ده‌بێت ك��� ‌ه له‌به‌رامبه‌ریدا‬ ‫پار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاس���ای‌ بودجه‌ ‌‬ ‫ی ناوه‌ند ده‌بێت به‌پێ ‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌غدا بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ پار‌ه ‌‬ ‫ی مانگان ‌ه یه‌ك ترلیۆن‌و‪ 200‬ملیار‬ ‫ی نه‌وت گشت ‌‬ ‫ی كۆمپانیاكان��� ‌‬ ‫موس���ته‌حه‌قات ‌‬ ‫ی ل���ه‌‪ 12‬ملی���ار دۆالر دینار بۆ هه‌رێم بنێرێت‪.‬‬ ‫بدات ك��� ‌ه خۆ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و بڕه‌ پاره‌ی���ه‌ش ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌نه‌دات له‌ڕێ ‌‬ ‫ده‌بینیه‌وه‌ به‌ش���ێوه‌ ‌‬ ‫ی بڕیاره‌ له‌به‌غ���داو‌ه بۆ هه‌رێ���م ره‌وان ‌ه‬ ‫ی مه‌ركه‌زیی���ه‌وه‌ ئ���ه‌و پاره‌یه‌ ‌‬ ‫بانك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫داوه‌ته‌ كۆمپانیاكان‪ .‬مه‌سعود حه‌یده‌ر بكرێت مه‌س���عود حه‌یده‌ر وتی‌‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی سامان ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌و خش���ته‌یه‌ ‌‬ ‫ی له‌ئه‌سڵدا به‌شێوه‌ ‌‬ ‫وتی‌‪ ،‬پاره‌ك ‌ه خۆ ‌‬ ‫ی كردبو‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫س���ه‌نه‌دات هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك���و نه‌قد سروشتیه‌كان پێشكه‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت بۆ مانگ ‌‬ ‫ی هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫تێكڕا ‌‬ ‫دابه‌زیوه‌ بۆ‪60‬ملیار‪.‬‬ ‫ی چوار به‌نزیكه‌یی‌‪ 475‬هه‌زار به‌میل نه‌وت‬ ‫ی دارای��� ‌‬ ‫ی لیژن���ه‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ ‌‬ ‫ی نه‌وت ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و رێژه‌یه‌ش نێردرابێت‬ ‫په‌رله‌مان ئاماژه‌شیدا‪ ،‬وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی به‌غدا ده‌بێت النیكه‌م ‪ 800‬ملیار دینار‬ ‫ی دوپاتكردوه‌ت���ه‌وه‌ ك ‌ه له‌هه‌وڵ ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی كوردستان بكات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌دان هه‌نارده‌كردنی‌ ن���ه‌وت رۆژ ره‌وان ‌هی‌ هه‌رێم ‌‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫ره‌وه‌ند ‌ی كوردی‌‪:‬‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫په‌رله‌مانی کوردستان فریامان بکه‌ون‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫پرۆژه‌ ‌ی ده‌ستور‬ ‫له‌كوێوه‌ به‌ره‌و كوێ‌؟‬

‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‬ ‫چه‌ندین په‌نابه‌ری كورد له‌ئێستادا له‌تاراوگه‌ ژیان‬ ‫به‌سه‌رده‌به‌ن‌و به‌هۆی‌ بون ‌ی چه‌ندین كێشه‌و‌ه‬ ‫ناتوانن وه‌ك كوردستانیه‌ك بگه‌ڕێنه‌وه‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستانیش وێرای‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاگادار‌ه‬ ‫له‌كێشه‌كانیان‪ ،‬به‌اڵم هیچ هه‌نگاوێكی‌ كرداری ‌ی‬ ‫نه‌ناوه‌‌و هه‌وڵه‌كانیان ته‌نها له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫به‌دواداچوندا قه‌تیس بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوار‌ه ئه‌حمه‌د دانیش���توی واڵت���ی به‌ریتانیایه‌و‬ ‫نزیك���ه‌ی ‪ 10‬س���اڵه‌ ل���ه‌و واڵته‌ ده‌ژی���ت‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫كێشه‌كه‌ی بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬من ئێستا نه‌ عێراقیم‬ ‫ن ‌ه ئه‌وروپیم‪ ،‬كه‌چی له‌هه‌ولێریش له‌دایك بوم ئه‌م ‌ه‬ ‫چۆن ش���تی واده‌بێت خاوه‌نی حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‬ ‫بین نه‌توانی���ن رێگه‌چاره‌یه‌ك بۆ هاواڵتیانی خۆیان‬ ‫بدۆزنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاواره‌‪ ،‬كه‌ خێزانداوه‌و خاوه‌نی دو منداڵه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"خێزانه‌كه‌ش���م ئاماده‌ی���ه‌ بێته‌وه‌ بۆ كوردس���تان‌و‬ ‫خۆش���م حه‌زده‌كه‌م له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانم له‌كوردستان‬ ‫بژیم‪ ،‬به‌اڵم له‌كوردس���تان كێشه‌م بۆ دروست بوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ من لێر‌ه به‌ناوێكم‌و له‌كوردستانیش به‌ناوێكی‬ ‫تر‪ ،‬ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ندی به‌و فێڵه‌وه‌ هه‌بو كه‌ سه‌ره‌تا‬ ‫كردم بۆ وه‌رگرتنی پاسپۆرت لێره‌‪".‬‬ ‫ئه‌حم���ه‌د كه‌ س���ه‌ره‌تا چوه‌ت���ه‌ به‌ریتانیا خۆ ‌ی‬ ‫به‌ئێران���ی‌و به‌ناوێك���ی تر ناونوس ك���ردوه‌ تامافی‬ ‫مانه‌وه‌و په‌ناهه‌نده‌یی وه‌ربگرێت‪" ،‬له‌كوردستانیش‬ ‫به‌ناوێكی ترم‪ ،‬بۆی ‌ه ئێستا له‌كوردستان كێشه‌م بۆ‬ ‫دروستبوه‌‪ ،‬كێشه‌كه‌ش ئه‌وه‌یه‌ من ناتوانم مناڵه‌كانم‬ ‫بكه‌مه‌ عێراقی‪ ،‬من ئێس���تا ئه‌مه‌وێ���ت بگه‌ڕێمه‌و‌ه‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ نازانم چیبك ‌هم‌و سه‌رم‬ ‫لێش���ێواوه‌و ئێس���تا من ن ‌ه به‌ریتانیم ن���ه‌ عێراقیم‬ ‫به‌فه‌رمی‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ ‌ی كێشه‌ی‌ هاوش���ێوه‌ی‌ ئاواره‌ ئه‌حمه‌دیان‬ ‫هه‌ی ‌ه ژماره‌یان زۆره‌و هه‌موش���یان له‌سه‌ر ناوگۆڕین‬ ‫یان ونكردنی ناس���نامه‌و ره‌گه‌زنامه‌ كێش���ه‌یان بۆ‬ ‫دروس���ت بوه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش ‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه هه‌ندێكیان‬ ‫ئ���ه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌یان س���وتاندوه‌ یاخ���ود خۆیان‬ ‫به‌خه‌ڵكی واڵتی تر داوه‌ته‌ قه‌ڵه‌م‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ پ���ه‌روا عل���ی ئه‌ندام���ی لیژن���ه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌كان‌و ره‌وه‌ندی ك���وردی له‌په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪" ،‬راست ‌ه ره‌وه‌ندی‬ ‫كوردی چه‌ندین كێشه‌ی گه‌وره‌ی هه‌یه‌ كه‌ پێویست ‌ه‬ ‫حكوم���ه‌ت و په‌رله‌مان رێگه‌چ���اره‌ی ته‌واو گرنگ‌و‬ ‫به‌په‌له‌ی بۆ بدۆزنه‌وه‌‪ ،‬هه‌یانه‌ كێشه‌ی به‌ڵگه‌نامه‌كانی‬ ‫هه‌یه‌و ناتوانێت بگه‌ڕێته‌وه‌‌و هه‌ی ‌ه منداڵه‌كانی به‌ناوی‬ ‫كوردس���تان‌و به‌ڵگه‌نامه‌كانی عێراقیه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬ئه‌وان ‌ه‬

‫سۆران عومه‌ر‬

‫خۆپیشاندانی ره‌وه‌ندی کوردی له‌له‌نده‌ن‬

‫تائێستا هیچ هه‌نگاوێك نه‌نراوه‌ ته‌نیا هه‌وڵدانه‌و‬ ‫به‌دواداچوون ‌ه بۆ كێشه‌كان‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌بێت له‌رێی‬ ‫رێكخراوه‌ په‌نابه‌ریه‌كانه‌و‌ه بێت‬ ‫كۆمه‌ڵێك كێشه‌ن ك ‌ه چه‌ندین دانیشتوی ده‌ره‌وه‌ی به‌دواداچوونه‌ بۆ كێش���ه‌كان‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌بێت له‌رێی‬ ‫رێكخراوه‌ په‌نابه‌ریه‌كانه‌وه‌ بێ���ت‪ ،‬خۆناكرێت ئێم ‌ه‬ ‫كوردستان به‌ده‌ستیه‌وه‌ ده‌ناڵێنن"‪.‬‬ ‫پ���ه‌روا ده‌ڵێت‪" ،‬كێش���ه‌ی تری گ���ه‌وره‌ ئه‌وه‌ی ‌ه هه‌مو ئیش���ێك بكه‌ین‪ ،‬الیه‌نه‌ یاس���اییه‌ك ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ندێكیان ناوی خۆیان گۆڕیو‌ه به‌ناوی راستیه‌كه‌ی ئێمه‌ی���ه‌و ئه‌وی تریش له‌س���ه‌ر رێكخ���راوه‌كان یان‬ ‫ئێره‌ نییه‌‪ ،‬چونكه‌ نابێت پاسپۆرت به‌ناوێك‌و لێره‌ش نوێنه‌رایه‌تیه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم یان حیزبه‌كان ‌ه‬ ‫ناوێكی تره‌و‌ه بێت"‪ .‬ئه‌و دان به‌وه‌ش���دا ده‌نێت ك ‌ه له‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی واڵت"‪.‬‬ ‫ه���اوكات محمد علی یاس���ین ئه‌ندام���ی لیژنه‌ی‬ ‫"تائێس���تا هیچ هه‌نگاوێك نه‌نراوه‌ ته‌نیا هه‌وڵدانه‌و‬

‫ره‌وه‌ن���دی ك���وردی له‌په‌رله‌مانی‌ كورس���تان باس‬ ‫له‌كێش���ه‌ی‌ گه‌وره‌تر ده‌كات‌و به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"ئ���ه‌وان ده‌یان كێش���ه‌ی زۆر گه‌وره‌ی���ان هه‌ی ‌ه جا‬ ‫هه‌ر له‌ونكردن���ی به‌ڵگه‌نامه‌كانی فه‌رمی عێراقیبون‬ ‫تا ده‌گاته‌ كێش���ه‌ی من���داڵ‌و پاس���پۆرت‌و هه‌وڵی‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌"‬ ‫ئه‌و باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ "په‌رله‌مان ده‌یه‌وێت‬ ‫به‌پێی یاس���ایه‌ك س���ه‌رجه‌می ئه‌وان��� ‌ه رێكبخات‌و‬ ‫بتوانێ���ت به‌پێی یاس���ایه‌كی تایب���ه‌ت‌و جیاكاریی‬ ‫كێش���ه‌كان بۆ ره‌وه‌ندی كوردی چاره‌س���ه‌ربكات‪،‬‬ ‫تابتوان���ن وه‌ك تاكێكی هه‌رێمی كوردس���تان مافی‬ ‫هه‌مو شتێكیان هه‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌س��� ‌ێ ده‌ی���ه‌ی‌ راب���ردودا لێش���اوێك له‌كۆچ ‌ی‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ��� ‌ی گه‌نجان��� ‌ی هه‌رێمی كوردس���تان به‌ره‌و‬ ‫واڵتان���ی‌ ئه‌وروپ���ا ده‌س���تپێكرد كه‌ تائێس���تاش‬ ‫تاڕاده‌یه‌ك به‌رده‌وام ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌كی‌ زۆریشیان‬ ‫به‌ده‌ست چه‌ندین كێش���ه‌وه‌ ده‌ناڵێنن‌و داواده‌كه‌ن‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و حكومه‌ت��� ‌ی هه‌رێم یارمه‌تی���ان بده‌ن‬ ‫له‌چاره‌سه‌ركردنی‌ گرفته‌كانیان‪.‬‬

‫حكومه‌ت له‌پرسیاره‌كانی په‌رله‌مانتاران توڕه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬هانا‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌ركی په‌رله‌مان ده‌ركردنی یاساو‬ ‫چاودێریكردنی كاروباره‌كانی حكومه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێك له‌به‌رپرسانی حكومی‌و وه‌زیره‌كان ئه‌و‬ ‫پرسیارو به‌دواداچونه‌ی په‌رله‌مانتاران به‌ئیستفزاز‬ ‫ده‌زانن‌و ئاماده‌نین وه‌اڵم بده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ سعید محمد په‌رله‌مانتار له‌فراكسیۆنی‬ ‫سه‌وز له‌په‌رله‌مانی كوردستان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"هه‌ندێ����ك له‌وه‌زی����ره‌كان ئه‌وه‌یان وت����وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تاكو ئێس����تا حاڵه‌ت����ی وا نه‌هاتۆته‌ پێش����ه‌وه‌ كه‌‬ ‫بانگهێشتبكرێن‌و نه‌یه‌نه‌ په‌رله‌مان‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێكیان‬ ‫باس����ی ئه‌وه‌یان كردبو كه‌ به‌شێك له‌په‌رله‌مانتاران‬ ‫پرسیاری ئیستفزازی ده‌كه‌ن له‌وه‌زیره‌كان‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌هۆی ئ����ه‌و ملمالنێیه‌ی ‌ه كه‌ له‌نێ����وان حكومه‌ت‌و‬ ‫په‌رله‌مان����دا هه‌ی����ه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ندێكی����ان وتویانه‌ كه‌‬ ‫ئیستفزاز كراون"‪.‬‬ ‫سعید ده‌ش����ڵێت "من تاكو ئێستا وه‌اڵمی هه‌مو‬ ‫ئه‌و پرسیارانه‌م وه‌رگرتوه‌ كه‌ ئاراسته‌ی حكومه‌تم‬ ‫ك����ردوه‌‪ ،‬له‌وانه‌ی����ه‌ كه‌موكوڕیش����ی هه‌بوبێت یان‬ ‫وه‌اڵمه‌كان ته‌واو تێروته‌سه‌ل نه‌بوبن‪ ،‬به‌اڵم توانیومه‌‬ ‫بگه‌مه‌ ئامانجه‌كه‌م‌و له‌به‌دواداچونه‌كه‌م وردببمه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ مانای ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت كه‌ سه‌د له‌سه‌د‬ ‫بۆ هه‌مو حكومه‌ت راس����ته‌‪ ،‬چونك����ه‌ په‌رله‌مانتار‬ ‫هه‌یه‌ وه‌اڵمی نه‌دراوه‌ته‌وه‌ بۆیه‌ ئه‌وه‌ كێش����ه‌یه‌كه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌هه‌ردوالوه‌ هه‌یه‌و تاكالیه‌ن نیه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات دڵشاد شه‌عبان په‌رله‌مانتار له‌فراكسیۆنی‬ ‫زه‌رد له‌په‌رله‌مانی كوردس����تان دان به‌وه‌دا ده‌نێت‬ ‫كه‌ ئه‌و حاڵه‌ت����ه‌ بونی‌ هه‌یه‌ له‌نێ����وان په‌رله‌مان‌و‬ ‫حكومه‌تداو بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت‪" ،‬راس����ته‌ ئه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫چونك���� ‌ه په‌رله‌مانت����ار خه‌ریكی ئیش����كردن نیه‌ بۆ‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬به‌ڵكو خه‌ریكی موزایه‌ده‌و خۆهه‌ڵكێشانن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رنا هیچیان له‌پێناو خزمه‌تكردن نیه‌ بۆ خه‌ڵك‪،‬‬ ‫كوا ئیشیان بۆ خه‌ڵك كوا پرۆژه‌یاسا؟"‬

‫‪5‬‬

‫په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫ئ����ه‌و ده‌ڵێ����ت‪" ،‬چونكه‌ په‌رله‌م����ان وه‌ك دوژمن ده‌كات ك����ه‌ "هه‌ندێك وه‌زیر به‌ڕاش����كاونه‌ وتویان ‌ه‬ ‫س����ه‌یری حكومه‌ت ده‌كات‌و كه‌وتونه‌ته‌ جه‌س����ته‌ی كه‌ چه‌ند په‌رله‌مانتارێك پرسیاری وایان كردوه‌ كه‌‬ ‫ئه‌م حكومه‌ته‌‪ ،‬بۆی����ه‌ ئه‌وانیش له‌هه‌ندێك حاڵه‌تدا له‌ئاس����تی‌ ئه‌وان نین‪ ،‬بۆیه‌ حه‌قی خۆمانه‌ توڕه‌بین‬ ‫ئه‌وه‌ به‌ئیس����تفزاز ده‌زانن‪ ،‬به‌لێ راسته‌و په‌رله‌مان و ناڕازی بین‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وان له‌بری خزمه‌ت خه‌ریكی‬ ‫حكوم����ه‌ت ئیس����تفزاز ده‌كات له‌م واڵت����ه‌ ئه‌وه‌یه‌ موزای����ه‌ده‌ی سیاس����ین ناكرێ����ت وا ئیش����بكرێت‌و‬ ‫په‌رله‌مانت����ار هه‌س����ت به‌به‌رپرس����یاریه‌تی ناكات‪ ،‬گۆرانكاریی ئه‌نجامبدرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی پارتی ده‌لێت "ده‌بێت خولی‬ ‫بۆیه‌ خه‌ڵ����ك متمانه‌ی پێمان نه‌م����اوه‌و گاڵته‌مان‬ ‫چۆنیه‌تی پرسیاركردن بۆ هه‌ندێك له‌په‌رله‌مانتاران‬ ‫پێده‌كات"‪.‬‬ ‫ش����ه‌عبان له‌زاری‌ چه‌ند وه‌زیرێك����ه‌وه‌ باس له‌وه‌ بكرێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌ش����ێكی زۆریان نازانن پرسیار‬

‫له‌وه‌زیرو س����ه‌رۆك‌و جێگری س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬بۆی����ه‌ ده‌بێت وه‌ك هه‌ندێك واڵت به‌رله‌وه‌ی‬ ‫بێنه‌ په‌رله‌مان‪ ،‬فێری چۆنیه‌تی پرسیاركردن ببن‪،‬‬ ‫ئه‌وكات پرسیار له‌وه‌زیره‌كان بكه‌ن"‪.‬‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم كوردس����تان ك����ه‌ به‌حكومه‌تی‬ ‫بنكه‌ فراوان ناس����راوه‌ پێنج الیه‌نی سه‌ره‌كی تێیدا‬ ‫به‌ش����دارن‪ ،‬به‌اڵم هه‌میش����ه‌ له‌نێ����وان په‌رله‌مان‌و‬ ‫حكوم����ه‌ت جۆرێك له‌ی����ه‌ك تێنه‌گه‌یش����تن هه‌یه‌‌و‬ ‫هه‌ردوكیان یه‌كتر به‌موزایده‌كردن تۆمه‌تبارده‌كه‌ن‪.‬‬

‫پرۆژه‌ی‌ ده‌س���تور به‌تونێلێكی تاریك سپێردراو‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ماوه‌ی‌ ‪ 3‬ساڵدا لیژنه‌یه‌كی‌ ‪ 18‬كه‌سی‌‬ ‫كردی‌ بۆ پێداچونه‌وه‌ به‌پرۆژه‌ ‪ 78‬ماده‌ییه‌كه‌ی‌ ساڵی‌‬ ‫‪ 2002‬به‌داخه‌وه‌ له‌م خوله‌ی‌ په‌رله‌ماندا به‌هۆی‌ ناكۆی‌‬ ‫سیاسیه‌وه‌ هه‌مو هه‌وڵه‌كانیان هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌بو ماندوبونی‌ سێ‌ ساڵی‌ لیژنه‌یه‌ك وه‌ها به‌ئاسانی‌‬ ‫هه‌ڵنه‌وه‌ش���نێنرێته‌وه‌و بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ ساڵی‌ ‪2002‬‬ ‫ك���ه‌ ئه‌وكات���ه‌ پرۆژه‌یه‌كی‌ كه‌موكورتم���ان هه‌بوه‌و‬ ‫له‌وه‌قایعی‌ كوردس���تان باڵوكراوه‌ته‌وه‌و له‌ئێس���تادا‬ ‫ته‌نها ئ���ه‌و پرۆژه‌ هێڵراوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌به‌بڕیاری‌ ژماره‌‬ ‫(‪)26‬ی‌ په‌رله‌مان له‌(‪ )2002/11/7‬په‌سه‌ندكراوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ داواكارم‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ /‬به‌ڕێز س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم به‌له‌به‌رچاوگرتنی‌‬ ‫ماندوبون���ی‌ لیژنه‌ ‪ 18‬كه‌س���یه‌كه‌ی‌ س���اڵی‌ ‪2005‬‬ ‫كه‌به‌بڕیاری‌ ژماره‌ (‪ 5‬له‌‪ )2005/9/8‬دروستكراوه‌و‬ ‫(‪ )3‬ساڵ كاری‌ له‌سه‌ر پێداچونه‌وه‌ی‌ ده‌ستور كردوه‌و‬ ‫به‌م یاسا نوێیه‌ ئه‌وه‌ی‌ كردویانه‌ هه‌ڵوه‌شێنراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫پ���رۆژه‌ ئاماده‌كراوه‌كه‌ هه‌ڵنه‌وه‌ش���ێنرێته‌وه‌ به‌ڵكو‬ ‫داوا بكرێت پێداچونه‌وه‌ به‌و پ���رۆژه‌ ئاماده‌كراوه‌دا‬ ‫بكرێت‪ ،‬ن���ه‌ك ئاماده‌كردنه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌یه‌كی‌ نوێ‌ كه‌‬ ‫مه‌حاڵه‌ له‌م���اوه‌ی‌ (‪ )4‬مانگدا ئه‌و كاره‌ بكرێت‪ ،‬با‬ ‫له‌ئاماده‌كردنی‌ ده‌س���توردا نه‌گه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ س���اڵی‌‬ ‫‪.2002‬‬ ‫دوه‌م ‪ /‬ئ���ه‌و لیژن���ه‌ ‪ 18‬كه‌س���یه‌ به‌ده‌نگ بێن‌و‬ ‫یاداش���تێك له‌س���ه‌ر ئه‌رك‌و ماندوبونه‌كانیان بده‌نه‌‬ ‫به‌ڕێز سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان تاكو ماندوبون‌و‬ ‫كاری‌ (‪ )3‬ساڵی‌ ئه‌وان به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت‌و له‌بری‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌ بڕیاری‌ په‌س���ه‌ندكردنی‌ پرۆژه‌‬ ‫ئاماده‌كراوه‌كه‌ی���ان بڕی���اری‌ به‌بنه‌ماكردن���ی‌ پرۆژه‌‬ ‫ئاماده‌كراوه‌ك���ه‌و پێداچونه‌وه‌ی‌ بدرێت نه‌ك هه‌موی‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شێنرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چی‌ كرابو بۆ پرۆژه‌ی‌ ده‌ستورو چی‌ لێكرا؟‬ ‫ب���ۆ یه‌كه‌مج���ار به‌بڕی���اری ژم���اره‌ (‪)22‬‬ ‫ل���ه‌(‪)1992/10/4‬ی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان كه‌‬ ‫ئه‌وكات به‌ناوی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانیه‌وه‌ بو‪ ،‬بڕیاری‬ ‫فیدراڵیه‌ت بۆ هه‌رێمی كوردس���تان ده‌رچو‪ ،‬به‌پێی‬ ‫ئه‌و بڕی���اره‌ په‌رله‌مانی كوردس���تان مافی خۆیه‌تی‬ ‫ببێت به‌خاوه‌نی ده‌ستور‪.‬‬ ‫له‌پاش ئه‌وه‌ تاكو س���اڵی ‪ 2002‬ئه‌و پرس���ه‌ هیچ‬ ‫هه‌نگاوێكی بۆ نه‌نرا‪ ،‬به‌اڵم به‌پشت به‌ستن به‌بڕیاری‬ ‫ژماره‌ (‪22‬ی ساڵی ‪ )1992‬به‌بڕیاری ژماره‌ (‪ )26‬له‌‬ ‫(‪ )2002/11/7‬بنیاتنانی پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێمی‬ ‫كوردستانی عێراق بڕیاری له‌سه‌ردراو ده‌قی پرۆژه‌كه‌‬ ‫له‌وه‌قایعی كوردس���تان ژماره‌ (‪ 39‬له‌ ‪)2003/2/5‬‬ ‫باڵوكرای���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م پرۆژه‌ بنیاتن���راوه‌ كه‌ به‌بڕیاری‬ ‫په‌رله‌مان ده‌رچوه‌و له‌ڕۆژنامه‌ی وه‌قایعی كوردستان‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌ له‌ (‪ )78‬مادده‌ پێكهاتوه‌‪.‬‬ ‫له‌(‪ )2005/9/8‬به‌بڕیاری ژماره‌ (‪)5‬ی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان لیژنه‌یه‌ك���ی ‪ 18‬كه‌س���ی پێكهێنرا بۆ‬ ‫پێداچون���ه‌وه‌ی ده‌س���توری هه‌رێمی كوردس���تان‪،‬‬ ‫لیژنه‌كه‌ ‪ 14‬ئه‌ندامی له‌نێو په‌رله‌مان بوه‌و ‪ 4‬ئه‌ندامی‬ ‫تری له‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان بوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م لیژنه‌یه‌ له‌س���اڵی (‪ )2008‬واته‌ پاش ‪ 3‬ساڵ‬ ‫له‌كاركردن بۆ پێداچونه‌وه‌ی ده‌ستوره‌ باڵوكراوه‌كه‌ی‬ ‫وه‌قایع���ی كوردس���تان كاره‌كان���ی ت���ه‌واو ده‌كات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌یاس���ای ژماره‌ (‪)16‬ی س���اڵی (‪ )2008‬له‌‬ ‫(‪ )2008/11/26‬پ���رۆژه‌ ئاماده‌كراوه‌ك���ه‌ خرای���ه‌‬ ‫به‌رنامه‌ی كاری په‌رله‌مان‌و بڕیاردرا واده‌یه‌ك دیاری‬ ‫بكرێت بۆ خستنه‌ ڕاپرسی‪.‬‬ ‫به‌یاس���ای ژم���اره‌ (‪)9‬ی س���اڵی (‪ )2009‬ل���ه‌‬ ‫(‪ )2009/6/22‬هه‌م���واری یه‌كه‌می یاس���ای ژماره‌‬ ‫(‪16‬ی ساڵی ‪ )2008‬كراو ڕۆژی (‪ )2009/7/25‬وه‌ك‬ ‫واده‌ی خستنه‌ ڕاپرسی پرۆژه‌ی ده‌ستور دیاریكرا‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی بڕیاری ژماره‌ (‪)8‬یش له‌ (‪)2009/6/24‬‬ ‫پرۆژه‌كه‌ له‌نێو په‌رله‌مانی كوردس���تان ده‌نگدانی بۆ‬ ‫ك���راو له‌كۆی ‪ 96‬ئه‌ندام ‪ 95‬ئه‌ن���دام ده‌نگی پێداو‬ ‫به‌په‌سه‌ندكراو و ئاماده‌كراو بۆ ڕاپرسی دانرا‪.‬‬ ‫به‌اڵم دیاریكردنی ئه‌م ڕۆژه‌ هێنده‌ په‌له‌په‌لی پێوه‌‬ ‫دی���ار بو له‌ (‪ )2009/7/9‬به‌یاس���ای ژماره‌ (‪)10‬ی‬ ‫س���اڵی ‪ 2009‬هه‌مواری دوه‌می یاسای ژماره‌ (‪16‬ی‬ ‫‪ )2008‬كرایه‌وه‌و ڕۆژی ئه‌نجامدانی ڕاپرس���ی الدرا‪،‬‬ ‫ئه‌مجاره‌ ده‌سه‌اڵت درایه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‌و‬ ‫حكوم ‌هت‌و الیه‌ن���ه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان بۆ دیاریكردنی‬ ‫ڕۆژێك بۆ ڕاپرسی‪.‬‬ ‫له‌م خول���ه‌ی په‌رله‌مان���دا كه‌خول���ی چواره‌مه‌‪،‬‬ ‫پرۆژه‌یاسای ئاماده‌كردنی ده‌ستوری كوردستان بۆ‬ ‫ڕاپرسی له‌‪ 2014/12/10‬ه‌وه‌ واژۆكراو له‌كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫له‌(‪ )2014/12/14‬خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ كرا‪ ،‬له‌‬ ‫(‪ )2015/4/13‬پرۆژه‌كه‌ په‌س���ه‌ندكرا به‌پێكهێنانی‬ ‫لیژنه‌یه‌كی ‪ 21‬كه‌س���ی‪ ،‬بڕیاری لیژنه‌كه‌ش به‌سازان‬ ‫ده‌بێ���ت نه‌ك به‌زۆرینه‌و كه‌مینه‌‪ ،‬به‌پێی ئه‌م یاس���ا‬ ‫نوێیه‌‪ ،‬یاس���ای ژماره‌ (‪)16‬ی ساڵی ‪2008‬و بڕیاری‬ ‫ژماره‌ (‪)8‬ی ساڵی ‪ 2009‬و یاسای ژماره‌ (‪ 9‬و ‪)10‬‬ ‫ی هه‌مواری یه‌كه‌م‌و دوه‌می یاس���ای ژماره‌ (‪)16‬ی‬ ‫سااڵی ‪ 2008‬هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫ویکیلیکس ‪1976‬‬

‫ئه‌مریكا به‌زۆر مه‌ال مسته‌فا بارزانی‌ ره‌وانه‌ ‌ی ئێران كردوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫مه‌ال مسته‌فای‌ بارزانی‌ داوای‌‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ واشنتۆن كردو‌ه بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ چه‌ند مانگێك رێگه‌ی‌‬ ‫پێبده‌ن له‌ئه‌مریكا بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مریكییه‌كان داواكارییه‌كه‌ی‌‬ ‫ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‌و هه‌مو هه‌وڵێكی‌ خۆیان‬ ‫ده‌خه‌نه‌گه‌ڕ بۆئه‌وه‌ی‌ ناچاری بكه‌ن‬ ‫به‌زوترین كات بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئێران‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش داواكارییه‌كی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ بۆ جێبه‌جێ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫بڕیارماندا رازی‬ ‫ی‬ ‫بین به‌داواكارییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫دیكه‌ ‌‬ ‫ئه‌ویش ئه‌و‌ه بو‬ ‫ی‬ ‫ناوبراو رێگ ‌ه ‌‬ ‫پێبدرێت چه‌ند‬ ‫رۆژێكی‌ كه‌م‬ ‫له‌واشنتۆن‬ ‫به‌سه‌ربه‌رێت‬

‫به‌پێ���ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���ی‌ نهێن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ویكیلیكس‪ ،‬كه‌ ئاوێنه‌ ده‌قه‌كه‌ی‌ كردوه‌‬ ‫به‌كوردی‌‌و ناوی‌ هێنری‌ كێس���نجه‌ری‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ دیپلۆمات���كاری‌ ئه‌مری���كای‌‬ ‫به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬مه‌ال مس���ته‌فا بارزانی‌‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی‌ به‌سه‌ردانێك به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ری‌ نه‌خۆش���ی‌ روده‌كات���ه‌‬ ‫ئه‌مری���كا‪ ،‬له‌وێ‌ داواده‌كات "بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫‪ 7‬ی���ان ‪ 8‬مان���گ بمێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌دودڵیه‌وه‌ ئامۆژگارییه‌كانی‌ قبوڵكرد‬ ‫كه‌ ئ���ه‌وه‌ زۆر باش���تره‌ بۆ ئ���ه‌و كه‌‬ ‫ده‌موده‌ست دوای‌ ته‌وابونی‌ چاره‌سه‌ره‌‬ ‫پزیشكییه‌كانی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئێران"‪.‬‬ ‫مێ���ژوی‌ ئ���ه‌و چیرۆك���ه‌ وه‌ك‬ ‫له‌به‌ڵگه‌نامه‌ك���ه‌دا هاتوه‌‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ مانگی‌ ته‌مموزی‌ ساڵی‌ ‪ ،1976‬كه‌‬ ‫تیایدا ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌ ئه‌م "باسانه‌‬ ‫له‌كاتێكدا بو بارزانی‌ ڤیزاكه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و بنه‌مایه‌ پێدراب���و كه‌ هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫به‌دیاریك���راوی‌ ب���ۆ چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫ده‌بێت"‪ .‬ئاماژه‌ ب���ه‌دو خاڵ كراوه‌ بۆ‬ ‫پزیشكییه‌"‪.‬‬ ‫ی راستیه‌كان‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا شاردنه‌وه‌ ‌‬ ‫بارزان���ی‌ داوایك���ردوه‌ چاویبكه‌وێت‬ ‫هات���وه‌‪" ،‬ئێمه‌ بڕیارمان���دا رازی بین‬ ‫به‌داواكارییه‌كی‌ دیكه‌ی‌ بارزانی‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌ژماره‌یه‌ك كه‌س���ایه‌تی‌‌و س���یناتۆرو‬ ‫ئه‌وه‌ بو ناوبراو رێگه‌ی‌ پێبدرێت چه‌ند كۆنگرێس���مانی‌ ئه‌مریكی‌ ك���ه‌ ناویان‬ ‫رۆژێكی‌ كه‌م له‌واشنتۆن به‌سه‌ربه‌رێت له‌ناو به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا هاتوه‌‪.‬‬ ‫ت���ا چاویبكه‌وێت به‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫له‌راب���ردودا جۆرێ���ك له‌هاوس���ۆزیان‬ ‫ئای‌ دی‌‪1976STATE180095_b :‬‬ ‫نیش���ان دابو ب���ۆ مه‌س���ه‌له‌ی‌ كورد‪،‬‬ ‫په‌ره‌س���ه‌ندنه‌كان‬ ‫باب���ه‌ت‪:‬‬ ‫پاشان بۆ چه‌ند رۆژێكی‌ كه‌میش بچێته‌‬ ‫هاوینه‌هه‌وارێكی‌ شاخاوی‌ بۆ حه‌وانه‌وه‌ له‌سه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزانیدا‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌و‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئێران"‪.‬‬ ‫وه‌ك ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬ئه‌مریكیه‌كان په‌یوه‌ندیی���ه‌كان له‌وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌وڵیانداوه‌ ئه‌م س���ه‌ردانه‌ی‌ بارزانی‌ ئه‌مریكا‬ ‫به‌روار‪21 :‬ی‌ ته‌مموزی‌ ‪1976‬‬ ‫بۆ واشنتۆن بش���ارنه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌ڵێن‪،‬‬ ‫پۆلێن‪ :‬نهێنی‌‬ ‫" تائێس���تا میدیاكان به‌سه‌ردانه‌كه‌ی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫بارزانی���ان نه‌زانیوه‌ بۆ ئه‌مریكا‪ .‬وێڕای‌‬ ‫رۆژان���ی‌ ‪‌9‬و ‪10‬ی‌ ته‌مموزی‌ ‪،1976‬‬ ‫هه‌وڵه‌كانم���ان‪ ،‬ئه‌گه‌ر باسوخواس���ی‌‬ ‫ئه‌م س���ه‌ردانه‌ی‌ بارزانی‌ بۆ واشنتۆن به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ نوس���ینگه‌ی‌ كاروباری‌‬ ‫دزه‌بكات‪ ،‬هه‌ڵوێس���تی‌ ئێمه‌ به‌مجۆره‌ خۆرهه‌اڵت له‌گه‌ڵ بارزان���ی‌ به‌درێژیی‌‬

‫ی بارزان‬ ‫مه‌ال مسته‌فا ‌‬ ‫قس���ه‌یكرد له‌ش���اری‌ رۆچس���ته‌ری‌‬ ‫ویالیه‌تی‌ مینیس���ۆتا‪ .‬بارزانی‌ ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌وه‌ كرد كه‌ ده‌خوازێت بۆ ماوه‌ی‌ ‪7‬‬ ‫ی���ان ‪ 8‬مانگ له‌ئه‌مری���كا بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌دودڵی���ه‌وه‌ ئامۆژگارییه‌كانی‌‬ ‫قبوڵك���رد كه‌ ئ���ه‌وه‌ زۆر باش���تره‌ بۆ‬ ‫ئ���ه‌و كه‌ ده‌موده‌س���ت دوای‌ ته‌وابونی‌‬ ‫چاره‌سه‌ره‌ پزیشكییه‌كانی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ ئێران‪ .‬ئه‌م باس���انه‌ له‌كاتێكدا بو‬ ‫بارزانی‌ ڤیزاكه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌‬ ‫پێدرابو كه‌ هۆكاره‌كه‌ی‌ به‌دیاریكراوی‌‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ری‌ پزیش���كییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌لێكتێگه‌یشتن بوه‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌وه‌ باش���ترین‬ ‫ش���ته‌ كه‌ پابه‌ندبی���ن به‌ڕێوش���وێنه‌‬ ‫بنچینه‌ییه‌كان���ه‌وه‌‪ .‬نوێنه‌ری‌ س���اواك‬ ‫ئاماده‌ی‌ ئه‌م گفتوگۆیانه‌ بو گوێش���ی‌‬ ‫له‌م داواكاریانه‌ی‌ خ���واره‌وه‌ی‌ بارزانی‌‬ ‫بو‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئێمه‌ بڕیارماندا رازی‬

‫بین به‌داواكارییه‌ك���ی‌ دیكه‌ی‌ بارزانی‌‪،‬‬ ‫ئه‌وی���ش ئ���ه‌وه‌ ب���و ناوب���راو رێگه‌ی‌‬ ‫پێبدرێت چه‌ند رۆژێكی‌ كه‌م له‌واشنتۆن‬ ‫به‌س���ه‌ربه‌رێت ت���ا چاویبكه‌وێ���ت به‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ ك���ه‌ له‌راب���ردودا جۆرێك‬ ‫له‌هاوسۆزیان نیشان دابو بۆ مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫كورد‪ ،‬پاشان بۆ چه‌ند رۆژێكی‌ كه‌میش‬ ‫بچێته‌ هاوینه‌هه‌وارێكی‌ ش���اخاوی‌ بۆ‬ ‫حه‌وان���ه‌وه‌ پێش ئه‌وه‌ی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئێران‪ .‬دیداره‌كانیشی‌ له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌ سیناتۆر جاكس���ۆن‌و كۆنگرێسمان‬ ‫ویڵسن‌و جۆرج مینی‌ ده‌بێت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫بارزان���ی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌دادوه‌ری‌ پێش���و‬ ‫دۆگالس كرد‪ ،‬به‌اڵم وتیان كه‌ پێناچێت‬ ‫ئه‌و له‌واشنتۆن بێت‪.‬‬ ‫ئێم���ه‌ پێمانوای���ه‌ ئ���ه‌م ئاماژه‌ی���ه‌‬ ‫له‌خۆبه‌زلزان���ی‌ بارزانی‌ كه‌مده‌كاته‌وه‌‌و‬ ‫واده‌كات ئاس���انتر بێت ب���ۆ ئێمه‌ كه‌‬ ‫وایلێبكه‌ین هاوكارمان بێت له‌ئامانجی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كیمان بۆ گێڕان���ه‌وه‌ی‌ ناوبراو‬

‫ب���ۆ ئێ���ران به‌خێرای���ی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆ‬ ‫رێگریكردن له‌و چیرۆكه‌ی‌ كه‌ دواینجار‬ ‫له‌الیه‌ن پارته‌كه‌ی‌ بارزانیه‌وه‌ پالنی‌ بۆ‬ ‫دانرابو‪ .‬له‌هه‌مان كاتدا ئێمه‌ ئه‌وپه‌ڕی‌‬ ‫هه‌وڵی‌ خۆم���ان ده‌ده‌ین به‌هه‌ماهه‌نگی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ س���تافه‌كه‌ی‌ جاكسۆن‌و مینی‌‌و‬ ‫ویڵس���ۆن بۆئه‌وه‌ی‌ دڵنیایی‌ بده‌ین كه‌‬ ‫ئه‌م سه‌ردانه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ نه‌ویستراو‬ ‫ئاشكرانه‌بێت ‪.‬‬ ‫وێ���ڕای‌ هه‌وڵه‌كانم���ان‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫باسوخواسی‌ ئه‌م سه‌ردانه‌ی‌ بارزانی‌ بۆ‬ ‫واش���نتۆن دزه‌بكات‪ ،‬هه‌ڵوێستی‌ ئێمه‌‬ ‫به‌مجۆره‌ ده‌بێت‪ :‬یه‌ك���ه‌م‪ ،‬به‌دڵنیایی‌‬ ‫ئێم���ه‌ هاوكاری���ی‌ بارزانیم���ان كردوه‌‬ ‫به‌وه‌ی‌ چاره‌س���ه‌ری‌ زیاتری‌ پزیشكی‌‬ ‫وه‌ربگرێت له‌رێگه‌ی‌ ئه‌و پزیش���كانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ له‌رابردودا چاره‌س���ه‌ریان كردوه‌‌و‬ ‫ئێستا ئاش���نان به‌حاڵه‌ته‌كه‌ی‌‪ .‬دوه‌م‪،‬‬ ‫ئێس���تا چاره‌س���ه‌ره‌ پزیش���كیه‌كه‌ی‌‬ ‫كۆتای���ی پێهات���وه‌‪ ،‬كاتێكی‌ كورت بۆ‬

‫حه‌وان���ه‌وه‌‌و دیده‌ن���ی‌ به‌س���ه‌رده‌بات‬ ‫به‌رله‌وه‌ی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئێران‪.‬‬ ‫به‌پشتبه‌س���تن به‌وه‌ی‌ له‌پێش���ه‌وه‌‬ ‫باسكرا‪ ،‬تكایه‌ به‌ئێرانییه‌كان رابگه‌یه‌نن‬ ‫ك���ه‌ ئێمه‌ رێگه‌م���ان به‌بارزان���ی‌ داوه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ بێت بۆ واش���نتۆن بۆ چه‌ند‬ ‫رۆژێكی‌ كه‌م‪ ،‬پاش���انیش سه‌ردانێكی‌‬ ‫ك���ورت بكات بۆ هاوینه‌هه‌وارێك‪ .‬ئێمه‌‬ ‫پێمانوای���ه‌ ئه‌مه‌ باش���ترین رێگه‌یه‌ بۆ‬ ‫مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گه‌ڵ ئه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌‬ ‫له‌وكات���ه‌وه‌ی‌ نوێنه‌ره‌ك���ه‌ی‌ بارزان���ی‌‬ ‫له‌ئه‌مری���كا له‌په‌یوه‌ندی���دا بوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ بارزانی‌ ویستویه‌تی‌‬ ‫بیانبینێت‪ .‬بۆ ئێم���ه‌ كه‌ رێبگرین له‌و‬ ‫دیداره‌ پێش���نیازكراوانه‌ ده‌شێت ببێته‌‬ ‫هۆی‌ ئاش���كرابونی‌ نه‌خوازراو له‌الیه‌ن‬ ‫ئ���ه‌وان‌و هه‌روه‌ه���ا داروده‌س���ته‌كه‌ی‌‬ ‫بارزانی���ش‪ .‬تائێس���تا میدی���اكان‬ ‫به‌س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزانیان نه‌زانیوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌مریكا‪.‬‬

‫بۆچ ‌ی سه‌ردان ‌ی مه‌زارگه‌ ‌ی ئه‌تاتورك ‌ی كرد؟‬ ‫فواد مه‌عسوم هیچ رێككه‌وتنێك ‌ی له‌گه‌ڵ توركیا نه‌كردوه‌‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و دیدارانه‌ ‌‬ ‫ی ناوه‌رۆك ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫فواد مه‌عس���وم كه‌ له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ‌‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی‌ فواد مه‌عسوم‬ ‫توركی���ا ئه‌نجامی���دا‪ ،‬ش���وانی‌ وتی‌‪،‬‬ ‫سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق بۆ توركیا‬ ‫ی‬ ‫ی داع���ش‌و هاریكاری ‌‬ ‫"روبه‌ڕوبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی هاوبه‌ش‌و‬ ‫هیچ لێكتێگه‌یشتنێك ‌‬ ‫ی عێ���راق‌و ئاوار‌ه‬ ‫توركی���ا بۆ هێزه‌كان ‌‬ ‫رێككه‌وتنێكی‌ دوقۆڵی‌ تێدا ئه‌نجام‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫عێراقیی���ه‌كان‪ ،‬بابه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫نه‌دراوه‌‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌كان بون ك���ه‌ هه‌ردوالیه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ردانه‌كه‌ ‌‬ ‫كۆماریش هۆكار ‌‬ ‫ی راش���كاوانه‌ باس���یان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫مه‌عسوم بۆ سه‌ر مه‌زاری‌ ئه‌تاتورك‬ ‫ی دیكه‌ی‌ سیاسیی‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌ندێك دۆسیه‌ ‌‬ ‫رونده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌منی‌‪ ،‬ئابوری‌‌و ئاویش كرد"‪.‬‬ ‫ی ك ‌ه ئاخ���ۆ هیچ‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫فوئاد مه‌عسوم رۆژی سێشه‌مم ‌ه ‪21‬ی‬ ‫نیسانی ‪ 2015‬گه‌یشت ‌ه توركیاو له‌الیه‌ن رێككه‌وتنێ���ك له‌م س���ه‌ردانه‌دا كراو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ره‌ج���ه‌ب ته‌ی���ب ئه‌ردۆغان س���ه‌رۆك له‌گ���ه‌ڵ الیه‌ن���ی‌ به‌رامب���ه‌ر‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫كۆم���اری توركیاو‌ه پێش���وازیی لێكراو س���ه‌رۆكایه‌تی‌ كۆمار وتی‌‪" ،‬بابه‌ته‌كان‬ ‫دوات���ر له‌گ���ه‌ڵ ئه‌حم���ه‌د داودئۆغڵو‪ ،‬له‌چوارچێ���و‌هی‌ گفتوگۆی‌ سیاس���یدا‬ ‫فواد‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیاش كۆبوه‌وه‌‪ .‬بون‪ ،‬ن���ه‌ك له‌چوارچێوه‌ی‌ رێككه‌وتن ‌‬ ‫ی هه‌ردو الدا"‪.‬‬ ‫ی دوقۆڵ ‌‬ ‫خالید شوانی‌ وته‌بێژی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫دواتر‬ ‫رۆژی‬ ‫عێراق‬ ‫كۆماری‬ ‫‌رۆك‬ ‫ه‬ ‫س���‬ ‫ی عێراق به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫كۆم���ار ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ئه‌و واڵت ‌ه بكات‪ ،‬ده‌بێت س���ه‌ردان ‌‬ ‫خواست‪.‬‬ ‫‌زاری‬ ‫ه‬ ‫م���‬ ‫‌ردانی‬ ‫ه‬ ‫س���‬ ‫‌)‬ ‫ه‬ ‫‌مم‬ ‫ه‬ ‫(چوارش���‬ ‫گرنگ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫‌ردان‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫سیاسیی‬ ‫"له‌روی‌‬ ‫ی جێگه‌یه‌ بكات‪ ،‬س���ه‌ردانه‌ك ‌هی‌ سه‌رۆك‬ ‫ی ه���ۆكاری‌ ئه‌و س���ه‌ردانه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫‌ری‬ ‫ه‬ ‫‌زرێن���‬ ‫ه‬ ‫دام‬ ‫‌تات���ورك‪،‬‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌م���ال‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫‌ندیی‬ ‫ه‬ ‫‌یو‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌وكردن���‬ ‫ه‬ ‫پت‬ ‫ب���ۆ‬ ‫بو‬ ‫مه‌عسوم بۆ سه‌ر مه‌زارگه‌ی‌ ئه‌تاتورك‪ ،‬كۆماری���ی‌ عێراقیش ل���ه‌و چوارچێو‌ه‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫دانان‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫وێڕا‬ ‫ك���ردو‬ ‫توركیای‬ ‫كۆماری‬ ‫‌ڵێك‬ ‫ه‬ ‫كۆم‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك���‬ ‫‌كاتێكدابو‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌ردوال‪،‬‬ ‫ه‬ ‫ه���‬ ‫ی راگه‌یاند‪ ،‬پرۆتۆكۆلیه‌دا بوه‌"‪.‬‬ ‫خالید ش���وانی‌ به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌ده‌فته‌ر ‌‬ ‫پێشهاتی‌ سیاسیی‌‌و ئه‌منی‌ له‌ناوچه‌كه‌دا تاجه‌گوڵینه‌‪ ،‬یاداشتێكیش ‌‬ ‫مه‌عس���وم رۆژی هه‌ینی به‌ش���داری‬ ‫ی "پرۆتۆكۆل���ی‌ توركی���ا وای��� ‌ه كه‌ هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫هیوا‬ ‫تێیدا‬ ‫ی یاداشته‌كاندا نوس���ی‌ ك ‌ه‬ ‫هه‌یه‌و وا پێویست ده‌كات به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی كۆنگره‌ی ئاش���تی له‌ئه‌س���ته‌نبوڵ كرد‬ ‫سه‌رۆكێك یان به‌رپرس���ێك سه‌ردان ‌‬ ‫ی زیات���ری‌ ب���ۆ توركی���ا‬ ‫راش���كاوان ‌ه گفتوگۆی���ان له‌ب���اره‌و‌ه پێش���كه‌وتن ‌‬

‫مه‌عسوم له‌سه‌ر مه‌زارگه‌ی ئه‌تاتورک‬ ‫ك���ه‌ به‌به‌ش���داری ‪ 60‬واڵت به‌رێوه‌چو‪.‬‬ ‫ل���ه‌و سه‌ردانه‌ش���یدا هه‌ری���ه‌ك له‌فالح‬ ‫فه‌یاز‪ ،‬راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی‪،‬‬ ‫محه‌مه‌د سالم غوبان‪ ،‬وه‌زیری ناوخۆو‬ ‫فری���اد رواندزی‪ ،‬وه‌زیری رۆش���نبیری‬ ‫یاوه‌ریان ده‌كرد‪.‬‬

‫بابه‌ته‌كان‬ ‫ی‬ ‫له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫ی سیاسیدا‬ ‫گفتوگۆ ‌‬ ‫بون‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ی‬ ‫له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رێككه‌وتنی‌ دوقۆڵ ‌‬ ‫هه‌ردو الدا‬

‫عێراق‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫ئه‌نبار له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ری‬ ‫كاره‌ساتێك ‌ی مرۆییدایه‌ ‬

‫له‌به‌غداوه‌‬ ‫گۆشه‌یه‌که‌‬ ‫دو هه‌فت ‌ه جارێک‬

‫کاو ‌ه محه‌مه‌د ده‌ینوسێت‬

‫كارته‌كانی هه‌رێم‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫له‌ئێستادا چه‌كدارانی‌ داعش‬ ‫ی ئاوو‬ ‫تاڕاده‌یه‌ك كۆنترۆڵی‌ بانداوێك ‌‬ ‫بازگه‌ سه‌ربازییه‌كانی‌ خۆرئاوای‌‬ ‫ئه‌نباریان كردوه‌‌و شه‌ڕێكی‌ توند‬ ‫له‌گه‌ڵ هێزه‌ عێراقییه‌كاندا له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‪،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وایكردوه‌ به‌هه‌زاران خێزانی‌ ئاواره‌‬ ‫ڕو له‌به‌غداو شاره‌كانی‌ ده‌وروبه‌ر‬ ‫بكه‌ن‌و په‌رله‌مانتارانیش هۆشداریی‌‬ ‫ده‌ده‌ن له‌خراپبونی‌ ره‌وشی‌ مرۆیی‌‬ ‫له‌و پارێزگایه‌دا‪.‬‬ ‫ئه‌نبار كه‌ به‌دڵی‌ ناوچه‌ سوننیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫عێ����راق داده‌نرێت‌و به‌ش����ی‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫خاكی‌ خۆرئاوای‌ عێراق پێكده‌هێنێت‪،‬‬ ‫له‌ئێس����تادا بوه‌ت����ه‌ مه‌یدانی‌ جه‌نگی‌‬ ‫نێوان هێ����زه‌ عێراقیی����ه‌كان‌و گروپی‌‬ ‫چه‌كداران����ی‌ داعش‪ ،‬تاچه‌ن����د به‌غدا‬ ‫له‌به‌شی‌ ناوه‌ڕاست گوشار بخاته‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌م گروپه‌‪ ،‬داعش ئه‌وه‌نده‌ له‌رێی‌ ئه‌و‬ ‫پارێزگایه‌وه‌ گوشاره‌كانی‌ به‌ره‌و به‌غدا‬ ‫توندتر ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵمه‌ت����ی‌ چاوه‌ڕوانكراوی‌ س����ه‌ر‬ ‫چه‌كداران����ی‌ داع����ش له‌ڕوم����ادی‌‪،‬‬ ‫پایته‌ختی‌ ئه‌نبار‪ ،‬به‌هه‌زاران خێزانی‌‬ ‫دانیشتوی‌ شاره‌كه‌ی‌ ده‌ربه‌ده‌ر كرد‪،‬‬ ‫كه‌ دواتر ش����ه‌ڕه‌كه‌ گه‌یش����ته‌ بێجی‌‪،‬‬ ‫گه‌وره‌ترین پااڵوگه‌ی‌ نه‌وتی‌ عێراق‪.‬‬ ‫به‌ه����ۆی‌ ئ����ه‌و ش����ه‌ڕانه‌وه‌ ده‌یان‬ ‫ئه‌ندامی‌ هێ����زه‌ ئه‌منییه‌كانی‌ عێراق‌و‬ ‫چه‌كدارانی‌ داعش كوژراون‌و به‌هه‌زاران‬ ‫خێزانیش له‌دانیشتوانی‌ ئه‌و پارێزگایه‌‬ ‫ئاواره‌ب����ون‪ ،‬په‌رله‌مانتارانی عێراقیش‬ ‫داوای‌ هه‌رچ����ی‌ زوتری‌ به‌هاناوه‌چونی‌‬ ‫ئه‌و ئاواران ‌ه ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫د‪ .‬موس����ه‌نا ئه‌مین په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫ك����ورد له‌په‌رله‌مانی عێراق به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬غه‌درێكی‌ زۆر له‌ئاواره‌كانی‌‬ ‫ئه‌نبار ده‌كرێت‪ ،‬له‌م دۆخه‌ی‌ ئێستادا‬ ‫له‌ب����ارودۆخ و گوزه‌رانێك����ی‌ زۆر‬ ‫دژواردان‪ ،‬پێویسته‌ هاوكاری‌ بكرێن‪،‬‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراقی‌ به‌په‌له‌ به‌ده‌م ئه‌و‬

‫ی زۆر‬ ‫غه‌درێك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئاواره‌كان ‌‬ ‫ئه‌نبار ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌م دۆخ ‌ه ‌‬ ‫ئێستادا له‌بارودۆخ‌و‬ ‫ی زۆر‬ ‫گوزه‌رانێك ‌‬ ‫دژواردان‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫هاوكاری‌ بكرێن‬ ‫لێشاوی به‌کۆمه‌ڵی ئاواره‌بوانی ئه‌نبار‬ ‫ئاوارانه‌وه‌ بچێ����ت تا له‌وباره‌ ناله‌بارو‬ ‫دژواره‌ ڕزگاریانبكات‪ ،‬ئه‌وان ئێس����تا‬ ‫زۆر پێویستیان به‌هاوكاری‌ و كۆمه‌كه‌‌و‬ ‫داواده‌ك����ه‌م حكومه‌تی‌ عێراقی‌ بچێت‬ ‫به‌ده‌میانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیش����یه‌وه‌ زانا ڕۆستایی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ عێراق له‌فراكس����یۆنی‌‬ ‫كۆم����ه‌ڵ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د‪،‬‬ ‫"پێش����ترهه‌ندێكله‌په‌رله‌مانتارا ن‌و‬ ‫ی عێراقی‌ ڕه‌خنه‌یان ده‌گرت‬ ‫به‌رپرسان ‌‬ ‫له‌به‌رپرس����انی‌ هه‌رێم كه‌به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ب����اش مامه‌ڵ����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ هاواڵتیانی‌‬ ‫عێراقی����دا ناك����ه‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئێس����تا‬ ‫خۆی����ان ئه‌وكاره‌ له‌گ����ه‌ڵ هاواڵتیانی‌‬ ‫ئه‌وپارێزگایه‌ده‌كه‌ن‌وپارێزگای‌ ئه‌نبار‬ ‫ماوه‌یه‌ك����ی‌ زۆره‌ له‌حاڵه‌تی‌ ئه‌منی‌‌و‬ ‫ئینسانیی‌ خراپدایه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬له‌الی����ه‌ن هێزه‌كانی‌‬ ‫داعش����ه‌وه‌ به‌ش����ێكی‌ زۆری‌ ئ����ه‌و‬ ‫پارێزگایه‌ داگیركراوه‌‪ ،‬به‌وهۆیه‌شه‌وه‌‬ ‫ب����ه‌رده‌وام تۆپباران����ی‌ فه‌لوجه‌و ئه‌و‬

‫ناوچانه‌ده‌كرێت‌و خه‌ڵكی‌ مه‌ده‌نیشی‌‬ ‫تێداماوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ترس‌و بیمی‌ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫الی‌ هاواڵتیانی‌ ئه‌وشاره‌ دروستكردوه‌‌و‬ ‫هاواڵتیه‌ك����ی‌ زۆری‌ ئه‌وپارێزگای����ه‌ش‬ ‫به‌ره‌و به‌غداوكه‌رب����ه‌الو پارێزگاكانی‌‬ ‫ترماڵه‌كانیان به‌جێهێشتوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ زانیاریی����ه‌كان حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقی‌ ڕێگه‌ی‌ نه‌داوه‌ ئه‌م هاواڵتیانه‌‬ ‫بچنه‌به‌غداوكه‌رب����ه‌ال‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش����ی‌‬ ‫ده‌گێڕن����ه‌وه‌ بۆچه‌ند ئه‌گ����ه‌ری‌ بونی‌‬ ‫كه‌س����انی‌ گومانلێك����راو له‌نێ����و ئه‌و‬ ‫ئاوارانه‌دا‪،‬بۆیه‌ ئێس����تا ئ����ه‌و ئاوارانه‌‬ ‫ی گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌ندێكیان به‌ناچار ‌‬ ‫سه‌رماڵ‌و حاڵی‌خۆیان‌و هه‌ندێكیشیان‬ ‫كه‌مپی����ان بۆدروس����ت ده‌كرێ����ت‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ شاری‌ به‌غداد‪.‬‬ ‫هاوكات ره‌وش����ی‌ خراپی‌ ئاواره‌كان‬ ‫وایكرد له‌چه‌ند رۆژی‌ رابردو هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌به‌رپرسانی بااڵی‌ چه‌ند وه‌زاره‌تێكی‌‬ ‫عێراق س����ه‌ردانی‌ ئه‌و ئاوارانه‌ بكه‌ن‬ ‫كه‌ له‌سه‌ر س����نوری‌ پارێزگای‌ به‌غداد‬

‫ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ڕێنمایی‌ هێزه‌ ئه‌منیه‌كان‌و‬ ‫پۆلیس����یش كرا كه‌ڕێز له‌ئاواره‌كانی‌‬ ‫ئه‌و پارێزگایه‌ بگیرێت‪.‬‬ ‫ه����اوكات عبدولوه‌ه����اب عه‌ل����ی‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانت����اری‌ ك����ورد له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێراق باس له‌چۆنیه‌تی‌ ئاواره‌بونی‌ ئه‌و‬ ‫خه‌ڵك����ه‌ ده‌كات به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫"داعش هه‌م����و قه‌زاوناحیه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫پارێزگایه‌ی‌ داگیركردبو هه‌تا سنوری‌‬ ‫س����وریاو س����عودیه‌‌و ته‌نانه‌تتوان����ی‌‬ ‫ببێت����ه‌ مه‌ترس����ی‌ له‌س����ه‌ر كه‌ربه‌الو‬ ‫نه‌جه‌ف‪،‬ب����ه‌اڵم هێ����زی‌ پش����توانی‌‬ ‫به‌ش����داریان له‌هێرش����ێك كردودواتر‬ ‫فڕۆك����ه‌ی‌ هێزه‌كان����ی‌ هاوپه‌یمان����ان‬ ‫به‌ش����داریان پێكرا‪ ،‬توانیان مه‌ركه‌زی‌‬ ‫ش����اره‌كه‌له‌چنگی‌ داعش بستێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ه����ۆی‌ ئ����ه‌م ش����ه‌ڕو پێكدادانه‌وه‌‬ ‫به‌س����ه‌دان ماڵ‌و خێزان له‌و پارێزگایه‌‬ ‫ئاواره‌بون كه‌ به‌ره‌و كه‌ربه‌الو به‌غداو‬ ‫ڕومادی‌‌وحله‌ هاتن"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ����ت‪" ،‬په‌رله‌مان����ی‌ عێراق‬

‫له‌س����ه‌ر ئه‌و كاره‌س����اته‌ كۆبوه‌وه‌كه‌‬ ‫به‌ش����ێكی‌ دانیش����تنه‌كه‌ داخراوب����و‪،‬‬ ‫به‌ش����ه‌كه‌ی‌ تری دانیشتنه‌كه‌ كراوه‌بو‬ ‫كه‌تیدا په‌رله‌مان جه‌لسه‌یه‌كی‌ ته‌واوی‌‬ ‫تایبه‌ت ك����رد به‌دۆخ����ی‌ ئاواره‌كانی‌‬ ‫ئه‌و پارێزگای����ه‌‌و ئه‌وه‌بو مزگه‌ته‌كان‌و‬ ‫حس����ینیه‌و وه‌قفی‌ س����ونی‌ له‌به‌غداو‬ ‫ژماره‌ی����ه‌ك قوتابخانه‌یان بۆكرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستاش����دا خه‌ڵكێكی‌ زۆر له‌س����ه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان ماونه‌ته‌وه‌"‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ چاودێ����ران‪ ،‬ئه‌نب����ار‬ ‫ه����ه‌ر له‌دێرزه‌مان����ه‌وه‌ جێگه‌یه‌ك����ی‌‬ ‫پڕله‌توندوتی����ژی‌ ب����وه‌‪ ،‬ك����ه‌ له‌ڕوی‌‬ ‫خاك����ه‌وه‌ ی����ه‌ك له‌س����ه‌ردوی‌ خاكی‌‬ ‫عێراقه‌‌وچه‌ندینج����ار ئ����ه‌م پارێزگایه‌‬ ‫ڕوبه‌ڕوی‌ جه‌نگی‌ خوێن����اوی‌ بۆته‌وه‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ هاوس����نوره‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫چه‌ن����د واڵتێكی‌ دراوس����ێ‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫ئه‌م����ه‌ش وایك����ردوه‌ هاواڵتیانی‌ ئه‌و‬ ‫پارێزگایه‌ زۆرب����ه‌ی‌ كات له‌ئاواره‌یی‌‌و‬ ‫په‌ناهێنده‌یداژیان به‌سه‌ربه‌رن‪.‬‬

‫ئه‌نبار‬

‫ی چه‌ك‌و توندڕه‌ویی‌‬ ‫ئه‌مبار ‌‬ ‫پرۆفایل‬ ‫پارێزگای‌ ئه‌نبار له‌ساته‌وه‌ختی‌ روخانی‌ به‌رله‌وه‌ی‌ ئه‌بوجه‌عفه‌ری‌ مه‌نس���ور شاری‌‬ ‫رژێمی‌ سه‌دامه‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ‪ ،‬سه‌رسه‌ختانه‌ به‌غدا دروس���تبكات‌و بیكات به‌پایته‌خت ‌ی‬ ‫له‌دژی‌ داگیركاریی‌ ئه‌مه‌ریكا‌و حكومه‌تی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عه‌باسیه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌نب���ار له‌س���ه‌رده‌می‌ عوس���مانیدا‪،‬‬ ‫ناوه‌ندی‌ راوه‌س���تاوه‌‌و ئێس���تاش هه‌روا‬ ‫ده‌جه‌نگێت‪" ،‬ئه‌نبار" كه‌ به‌مانای‌ ئه‌مبارو به‌س���ه‌نجه‌قی‌ دلێم ناوب���راوه‌‪ ،‬كه‌ جۆره‌‬ ‫گه‌نجینه‌ دێت‪ ،‬ئێس���تا بوه‌ت���ه‌ ئه‌مباری‌ س���ه‌ربه‌خۆییه‌كیان هه‌ب���وه‌و س���ه‌رۆك‬ ‫هۆزه‌ك ‌ه پۆس���تی‌ "ئه‌میری‌ س���ه‌نجه‌قی‌‬ ‫چه‌ك‌و توندڕه‌ویی‌‪.‬‬ ‫پارێ���زگای‌ ئه‌نب���ار ك���ه‌ ده‌كه‌وێت���ه‌ دلێ���م"ی‌ پێس���پێردراوه‌‪ .‬له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫رۆژئاوای‌ عێراقه‌وه‌‪ ،‬گه‌وره‌ترین پارێزگای‌ دامه‌زراندنی‌ رژێمی‌ پاش���ایه‌تیدا‪ ،‬شێخ‌و‬ ‫عێراق���ه‌ له‌ڕوی‌ روبه‌ره‌وه‌‪ ،‬یه‌ك له‌س���ێی‌ سه‌رۆك عه‌ش���ره‌ته‌كانی‌ دلێم به‌یعه‌تیان‬ ‫كۆی‌ روب���ه‌ری‌ عێراق پێكده‌هێنێت‪ 138 ،‬به‌شافه‌یسه‌ڵی‌ یه‌كه‌م داوه‌‪ .‬له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫ه���ه‌زارو ‪ 500‬كیلۆمه‌ت���ر چوارگۆش���ه‌یه‌‪ ،‬به‌عسدا‪ ،‬دانیشتوانی‌ ئه‌نبار كه‌ زۆربه‌یان‬ ‫ئه‌م پارێزگایه‌ تا س���اڵی‌ ‪ 1961‬به‌لیوای‌ س���ه‌ر به‌هۆزه‌كان���ی‌ دلێ���م‌و زه‌وب���ه‌ع‌و‬ ‫دلێم ناوده‌برا‪ ،‬ژماره‌ی‌ دانیش���توانه‌كه‌ی‌ كه‌بیس���یه‌كانن‪ ،‬ب���ه‌ به‌ش���ێكی‌ گرن���گ‬ ‫ملیۆنێك‌و ‪ 900‬هه‌زار كه‌سن‪ .‬له‌باكورییه‌وه‌ له‌بڕبڕه‌ی‌ پش���تی‌ رژێم���ی‌ به‌عس له‌ڕوی‌‬ ‫سنوری‌ به‌سنوری‌ پارێزگای‌ سه‌اڵحه‌دین‌و سه‌ربازی‌‌و سیاسی‌‌و ئابورییه‌وه‌ داده‌نران‪،‬‬ ‫نه‌ینه‌واو واڵتی‌ س���وریا‌وه‌یه‌و له‌باشوری كه‌ به‌شێك له‌كاراترین ئه‌فسه‌رانی‌ سوپاو‬ ‫رۆژهه‌اڵت���ه‌وه‌ به‌س���نوری‌ پارێزگاكان���ی‌ حیزبی‌ به‌ع���س‌و بزنس���مانه‌ گه‌وره‌كانی‌‬ ‫كه‌ربه‌الو نه‌جه‌فه‌وه‌‪ ،‬ئه‌رده‌ن له‌رۆژئاواوه‌‌و عێراق‪ ،‬سه‌ر به‌م پارێزگایه‌ بون‪.‬‬ ‫ئه‌نبار له‌كاتی‌ داگیركاری‌ ئه‌مه‌ریكادا‪،‬‬ ‫پارێ���زگای‌ به‌غ���دا له‌ڕۆژهه‌اڵت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌خترین شه‌ڕی‌ له‌دژی‌ سوپای‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌باشوریشیه‌وه‌ واڵتی‌ سعودییه‌یه‌‪.‬‬ ‫"ئه‌نبار" به‌واتای‌ ئه‌مبارو گه‌نجینه‌ دێت‪ ،‬به‌رپاك���ردو زۆرترین زیان���ی‌ به‌هێزه‌كانی‌‬ ‫كه‌ له‌سه‌رده‌می‌ كۆندا ئه‌مباری‌ كه‌ره‌سه‌‌و گه‌یاند به‌تایبه‌تی‌ له‌فه‌لوجه‌‪ ،‬كه‌ بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫كه‌لوپه‌لی‌ جه‌نگی‌‌و س���ه‌ربازی‌و دانه‌وێڵه‌ س���اڵێك ل���ه‌دژی‌ هێزه‌كان���ی‌ ئه‌مه‌ریكا‌و‬ ‫بوه‌‪ ،‬عه‌باس���ییه‌كان ئه‌م شاره‌یان كردو‌ه حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌ سه‌رسه‌ختانه‌ جه‌نگاو‬ ‫به‌پایته‌ختی‌ دوه‌می‌ خۆیان له‌دوای‌ كوفه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان ته‌نها دوای‌ دو هێرش���ی‌‬

‫گه‌وره‌ توانیان ده‌س���تی‌ به‌سه‌ردا بگرن‪.‬‬ ‫ده‌س���تگرتن به‌س���ه‌ر ئه‌نباردا به‌رده‌وام‬ ‫ق���ورس‌و زه‌حمه‌ت ب���وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ پاش‬ ‫ئه‌وه‌ش كاربه‌ده‌ستانی‌ به‌غدا به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫راییكردنی‌ كاروباره‌كانی‌ كه‌وته‌ دانوستان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ س���ه‌رۆك عه‌ش���ره‌ته‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫پارێزگای���ه‌دا به‌مه‌به‌س���تی‌ دامه‌زراندنی‌‬ ‫هێزی‌ پۆلیس‪ .‬له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دوایش���دا‪،‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م ش���اری‌ سوننه‌نش���ین ك���ه‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌ گه‌وره‌و درێژخایه‌نه‌كانی‌‬ ‫دژ به‌مالیك���ی‌ به‌خۆیه‌وه‌ بین���ی‌ به‌هۆی‌‬ ‫په‌راوێزخس���تنی‌ س���وننه‌كانه‌وه‌‪ ،‬شاری‌‬ ‫ئه‌نب���ار بو‪ ،‬له‌هه‌مو پارێزگا س���وننه‌كان‬ ‫زیات���ر دژایه‌ت���ی‌ ئه‌مه‌ری���كا‌و حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ تێدا كراوه‌‪ ،‬كه‌مترین كه‌س���یش‬ ‫به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌ی عێراقی‌ دوای‌‬ ‫سه‌دامی‌ كردوه‌‪ 14 ،‬په‌رله‌مانتاریان هه‌یه‌‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‪.‬‬ ‫ئه‌نب���ار ل���ه‌ڕوی‌ كارگێڕیی���ه‌وه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌روم���ادی‌ كه‌ س���ه‌نته‌ری‌ پارێزگاكه‌یه‌‪،‬‬ ‫داب���ه‌ش ده‌بێت به‌س���ه‌ر ح���ه‌وت قه‌زادا‬ ‫"قائم‪ ،‬عانه‌‪ ،‬حه‌دیس���ه‌‪ ،‬هیت‪ ،‬فه‌لوجه‌‪،‬‬ ‫روتب���ه‌‪ ،‬راوه‌"‪ ،‬فه‌لوج���ه‌ به‌گه‌وره‌تری���ن‬ ‫قه‌زای‌ عێراق داده‌نرێت‌و نزیكترین قه‌زایه‌‬ ‫له‌به‌غدای‌ پایته‌خته‌وه‌و ته‌حه‌كوم به‌رێگا‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كانی‌ نێوان ئه‌رده‌ن‌و س���وریا‬

‫‪7‬‬

‫ده‌كات‪ .‬به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ س���وننه‌كانی‌‬ ‫نیش���ته‌جێی‌ به‌غداش له‌بنه‌چه‌دا خه‌ڵك ‌ی‬ ‫ئه‌نب���ارن ك���ه‌ له‌س���ااڵنی‌ س���ه‌رده‌می‌‬ ‫پاشایه‌تیدا كۆچیان كردوه‌ بۆ پایته‌خت‪.‬‬ ‫ئه‌نب���ار كه‌ ب���ه‌ به‌رهه‌مهێنان���ی‌ قیر‌و‬ ‫چیمه‌نت���ۆو دانه‌وێڵه‌و س���ه‌وزه‌و خورما‌و‬ ‫گازی‌ سروش���تی‌‌و كان���زا نافلزیی���ه‌كان‬ ‫به‌ناوبانگه‌‌و هه‌ڵكه‌وته‌یه‌كی‌ س���تراتیجی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌شه‌ڕی‌ ئێستا ‌ی نێوان حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌‌و میلیشیا ش���یعه‌كان له‌الیه‌ك‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ ئیسالمی‌ له‌عێراق‌و شام ناسراو‬ ‫به‌داع���ش له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌ پ���ڕ بای ‌هخ‌و‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌س���تبگرێت‬ ‫به‌س���ه‌ر ئه‌نباردا ده‌س���تده‌گرێت به‌سه‌ر‬ ‫ره‌وتی‌ روباری‌ فوراتدا كه‌ به‌ره‌و ش���ه‌ش‬ ‫پارێ���زگای‌ خ���واروی‌ عێ���راق ده‌چێت‌و‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ ئاوخواردنه‌وه‌یان���ه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تبگرێت به‌س���ه‌ر ئه‌نباردا هه‌ڕه‌شه‌‬ ‫له‌ئاس���ایش‌و ئارام���ی‌ پارێزگاكانی‌ بابل‌و‬ ‫كه‌رب���ه‌الو نه‌ج���ه‌ف ده‌كات‪ .‬ئه‌نب���ار‬ ‫به‌ده‌روازه‌یه‌ك���ی‌ به‌غ���دای‌ پایته‌خ���ت‬ ‫داده‌نرێ���ت به‌تایبه‌تی‌ ب���ۆ داعش چونكه‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ به‌شی‌ رۆژئاوای‌ پایته‌ختی‌ عێراق‬ ‫سوننه‌نش���ینن وه‌ك ئه‌بوغرێب‌و عامریه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���تبگرێت به‌س���ه‌ر ئه‌نباردا‬ ‫ده‌بێته‌ دراوسێی‌ سێ‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئه‌رد‌هن‌و‬

‫س���وریا‌و س���عودیه‌‌و ته‌حه‌كوم به‌شاڕێگا‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كانی‌ نێوان عێراق ‪ -‬سوریا‌و‬ ‫عێ���راق – ئ���ه‌رده‌ن ده‌كات‪ .‬ئه‌و هێزه‌ی‌‬ ‫ده‌ستبگرێت به‌س���ه‌ر ئه‌نباردا بااڵده‌ست‬ ‫ده‌بێت به‌سه‌ر پارێزگاكانی‌ سه‌الحه‌دین‌و‬ ‫موسڵدا‪ .‬ئه‌و هێزه‌ی‌ ده‌ستبگرێت به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌نباردا‪ ،‬بااڵده‌س���ت ده‌بێ به‌س���ه‌ر سێ‌‬ ‫بنك���ه‌ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ حه‌بانیه‌و‬ ‫ئه‌سه‌د‌و به‌غدادی‌ دا‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌نبار له‌و‬ ‫روه‌ش���ه‌وه‌ بۆ داعش گرنگه‌ كه‌ ژماریه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ ئه‌فسه‌رانی‌ سوپای‌ پێشوی‌ عێراق‬ ‫له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬ئه‌م ئه‌فس���ه‌رانه‌ خاوه‌نی‌‬ ‫شاره‌زایه‌كی‌ زۆرن له‌كاروباری‌ سه‌ربازیی‌‌و‬ ‫شه‌ڕدا‪ ،‬داعش ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌وانه‌وه‌‬ ‫توانای‌ سه‌ربازیی‌ بااڵتر بكات‪.‬‬

‫رێككه‌وتنه‌ك����ه‌ی نێ����وان به‌غداو‬ ‫هه‌ولێر قۆناغ ‌ه س����ه‌خته‌كه‌ی بڕیوه‌‪،‬‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم له‌م مانگه‌دا ئاستی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتی بۆ زیاتر له‌(‪)700‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیلی رۆژان ‌ه به‌رزكردۆته‌وه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی ته‌سلیمی كۆمپانیای (سۆمۆ)‬ ‫ش����ی ده‌كات رۆژان���� ‌ه (‪)540 - 520‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیله‌‪ ،‬بڕیار‌ه له‌ده‌س����پێكی‬ ‫مانگی داهاتوشدا ئه‌و بڕ‌ه بۆ (‪)550‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیل به‌رزبكاته‌وه‌و دواتریش‬ ‫له‌(‪)6/1‬ه‌و‌ه (‪ )600‬هه‌زارو له‌(‪)8/1‬‬ ‫یش����ه‌و‌ه ت����ا كۆتایی س����اڵ رۆژان ‌ه‬ ‫(‪ )625‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت ته‌سلیم‬ ‫به‌كۆمپانیای (سۆمۆ) بكات‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫كارتێكی سیاس����یی به‌هێز ده‌بێ بۆ‬ ‫حكومه‌ت����ی هه‌رێم ك���� ‌ه له‌ڕوانگه‌ی‬ ‫پابه‌ندبون به‌رێككه‌وتنه‌كه‌و یاس����ای‬ ‫بودجه‌ی ساڵی (‪)2015‬ه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫سیاس����یی ‌ه عیراقییه‌كانی كه‌ناڵیزه‌و‬ ‫ئاراست ‌ه بكات‌و به‌غدا بخات ‌ه به‌رده‌م‬ ‫پابه‌ندبون���� ‌ه سیاس����ی‌و داراییه‌كانی‬ ‫به‌رامبه‌ر هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬ ‫ئێم���� ‌ه وه‌ك ئه‌ركی نوێنه‌رایه‌تیی‬ ‫خۆم����ان له‌په‌رله‌مان����ی عی����راق‌و‬ ‫كارپێكردن����ی‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك����ه‌ی (‪)2014/12/2‬ی‬ ‫نێوان حكومه‌تی فیدراڵ‌و هه‌رێم‪-‬ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام ئاراسته‌ی كارو قسه‌كانمان‬ ‫ڕو له‌حكومه‌ت����ی عی����راق ب����و‌ه ك ‌ه‬ ‫چیتر درێ����ژ‌ه به‌ئابڵوق ‌ه داراییه‌كه‌ی‬ ‫س����ه‌رده‌می مالكی نه‌دات‌و به‌ش���� ‌ه‬ ‫بودجه‌ی هه‌رێم وه‌ك خۆی بنێرێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش ك ‌ه له‌س����ه‌ره‌تای ساڵی‬ ‫پاره‌و‌ه سیاس����ه‌تی برسیكردنه‌كه‌ی‬ ‫به‌غ����دا بڕس����تی له‌ب����ازاری هه‌رێم‌و‬ ‫گیرفان����ی خه‌ڵكه‌ك����ه‌ی بڕی����وه‌و‬ ‫ناجوامێرییه‌كی سیاس����یی گه‌وره‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه موچه‌ی خه‌ڵ����ك بكرێت ‌ه كارت‌و‬ ‫گوشاری سیاسیی‪ .‬به‌اڵم نه‌شده‌توانرا‬ ‫گوێ له‌و ده‌نگ ‌ه عیراقیانه‌ش نه‌گرین‬ ‫ك ‌ه باس����یان له‌نه‌وتی هه‌رێم ده‌كردو‬ ‫له‌چاره‌نوسی داهاته‌كه‌یان ده‌پرسی‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه رێككه‌وتنه‌ك ‌ه كۆتایی به‌به‌شێكی‬ ‫ئ����ه‌و دیبه‌یتان ‌ه هێن����او ده‌رگای بۆ‬ ‫گفتوگۆو هاوئاهه‌نگییه‌كی سیاسیی‬ ‫به‌رهه‌م����دار له‌نێ����وان ه����ه‌ردوالدا‬ ‫كرده‌وه‌‪ .‬له‌سه‌ره‌تادا جێبه‌جێكردنی‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك���� ‌ه هه‌ن����دێ كێش����ه‌ی‬ ‫تێكه‌وت‌و پ����ردی متمان����ه‌ی نێوان‬ ‫هه‌ولێرو به‌غ����دای له‌قكرده‌وه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌پێناو رێگرت����ن له‌ڕوخانی پرده‌ك ‌ه‬ ‫(ك ‌ه كاریگه‌ریی زۆر خراپی ئابوری‬ ‫بۆ س����ه‌ر هه‌رێمی كوردستان ده‌بو)‬ ‫س����ه‌رمان خست ‌ه س����ه‌ر به‌رپرسانی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم تا به‌ته‌واوی پابه‌ندی‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك���� ‌ه بێ����ت‌و به‌یه‌كه‌وه‌ش‬ ‫(حكومه‌تی هه‌رێم‌و نوێنه‌رانی كورد‬ ‫له‌به‌غ����دا وه‌ك یه‌ك تی����م هاوكارو‬ ‫هاوئاهه‌نگی یه‌كتربین) تا ده‌نگمان‬ ‫له‌به‌غداو بیس����تراوتر بێ����ت‌و ڕێگ ‌ه‬ ‫نه‌ده‌ین هیچ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی حزبی‌و‬ ‫مه‌زاجێك����ی شه‌خس����یش له‌هه‌رێم‪،‬‬ ‫ئیحراجی به‌رده‌م به‌غدامان بكات‪.‬‬ ‫تێبین����ی ده‌كرێت؛ ل����ه‌م ماوه‌یه‌دا‬ ‫لێدوان���� ‌ه ناسیاس����ییه‌كانی پێش����و‬ ‫له‌هه‌رێم����ه‌و‌ه ك����ه‌م بونه‌ت����ه‌وه‌و‬ ‫هاوكات رێژه‌ی نه‌وتی ته‌س����لیمكراو‬ ‫به‌به‌غ����داش زیادكراوه‌و له‌و ئاس����ت ‌ه‬ ‫زۆر نزیك كراوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه رێككه‌وتنی‬ ‫له‌سه‌ركراوه‌‪ .‬به‌پێی هه‌ندێ زانیاریش‬ ‫به‌م نزیكان ‌ه حكومه‌تی هه‌رێم قه‌رزی‬ ‫كۆمپانیاكان����ی له‌س����ه‌ر نامێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌و قه‌رزه‌ی ك���� ‌ه له‌به‌رامبه‌ر نه‌وتی‬ ‫ده‌رنه‌هێن����راو وه‌رگیراب����و‪ ،‬وات ‌ه ئه‌و‬ ‫به‌ش���� ‌ه نه‌وته‌ی ك ‌ه بۆ دانه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫قه‌رزان���� ‌ه ته‌رخان ده‌ك����را‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ده‌چێته‌و‌ه س����ه‌ر هه‌نارده‌ی هه‌رێم‌و‬ ‫ده‌بێت ‌ه پاره‌و بۆ هه‌رێم ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رهه‌می نه‌وت����ی هه‌رێم له‌زیادبونی‬ ‫به‌رده‌وامدای����ه‌‪ ،‬نرخ����ی ن����ه‌وت‬ ‫له‌به‌رزبونه‌وه‌یه‌كی رێژه‌ییدایه‌‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫بۆری دوه‌م����ی (هه‌رێم – جه‌یهان)‬ ‫یش له‌كۆتایی ئه‌مساڵدا ته‌واو ببێت‬ ‫ك ‌ه ده‌توانرێ له‌رێگه‌یه‌و‌ه رێژه‌یه‌كی‬ ‫زیاتر له‌نه‌وت هه‌نارد‌ه بكرێت‪ .‬هه‌مو‬ ‫ئه‌مان ‌ه كارتی كاریگه‌رن به‌ده‌س����ت‬ ‫هه‌ولێره‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌مه‌رجێك بتوانێت‬ ‫لێزانان ‌ه به‌كاریانبهێنێت‪ ،‬نه‌ك توشی‬ ‫غرورو بێباكیان بكات‌و س����ه‌ره‌نجام‬ ‫كارته‌كانی له‌ده‌ست بسوتێت‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )476‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/4/28‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫به‌غدا قه‌یرانی دارایی‬ ‫به‌قه‌رزی ده‌ره‌کی پین ‌ه ده‌کات‬ ‫ ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬ ‫هه‌ر واڵتێك گه‌ر بیه‌وێت په‌نا بباته‌به‌ر‬ ‫قه‌رزی‌ ده‌ره‌كی‌ بۆ ئه‌وه‌یه‌ گرفته‌كان‬ ‫هه‌ندێك له‌خۆی‌ دوربخاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫تێڕوانینی‌ شاره‌زایه‌كی‌ ئابورییه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌هه‌وڵی‌ قه‌رزكردن له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌نده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم شاره‌زایه‌كی‌ تری‌‬ ‫بواره‌كه‌ پێی‌ وایه‌ ده‌شێت ده‌رئه‌نجامی‌‬ ‫ئیجابی‌ زیاتربێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر قه‌رزكردنه‌كه‌‬ ‫له‌خزمه‌تی‌ بوژانه‌وه‌ی‌ ئابوری‌ واڵتدا بێت‪.‬‬ ‫داڕمانی‌ نرخی‌ نه‌وت له‌بازاڕه‌كانی‌ جیهان‌و‬ ‫درێژه‌كێش����انی‌ جه‌نگی‌ داعش‪ ،‬سه‌رچاو‌ه‬ ‫داراییه‌كانی‌ عێراقی‌ الواز كردوه‌‌و به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ ئه‌مس����اڵدا بڕی‌ كورتهێنان به‌‬ ‫‪ 25‬تریلیۆن دینار كه‌ ده‌كاته‌ ‪ 21.4‬ملیار‬ ‫دۆالر مه‌زه‌نده‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫بۆ چاره‌س����ه‌ری‌ ئه‌و دۆخه‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێن����ه‌ران‌و حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ن����د چه‌ن����د‬ ‫رێوش����وێنێكیان دیاریكردوه‌‪ ،‬كه‌ له‌یاسای‌‬ ‫بودج����ه‌ی‌ ئه‌مس����اڵدا چه‌س����پێنراوه‌و‬ ‫یه‌كێكیش����یان رێگه‌دان����ه‌ به‌حكومه‌ت بۆ‬ ‫قه‌رزكردن تا ب����ڕی‌ ‪ 7.5‬ملیار دۆالر‪ ،‬له‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌ش����دا ناوه‌ڕاس����تی‌ ئه‌م مانگه‌‬ ‫هۆش����یار زێباری‌‪ ،‬وه‌زی����ری‌ دارایی عێراق‬ ‫له‌واشنتۆن رایگه‌یاند‪ ،‬له‌هه‌وڵی‌ ده‌ركردنی‌‬ ‫قه‌واڵه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تیدان به‌بڕی‌ پێنج ملیار‬ ‫دۆالر‌و له‌مباره‌یه‌شه‌وه‌ گفتوگۆكانیان له‌گه‌ڵ‬ ‫بانكه‌ جیهانیه‌كان ده‌ستپێكردوه‌‪.‬‬ ‫وتیشی‌‪ ،‬به‌غداد سه‌رقاڵی‌ دیراسه‌كردنی‌‬ ‫پڕۆژه‌یه‌كیش����ه‌ س����ه‌باره‌ت به‌وه‌رگرتن����ی‌‬ ‫قه‌رزی‌ به‌په‌له‌ له‌بانكی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و بڕی‌‬ ‫قه‌رزه‌كه‌ش ‪ 700-400‬ملیۆن دۆالره‌‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌س����ود‌و زیانه‌كانی‌ قه‌رزی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ مامۆس����تای‌ زانكۆ‌و شاره‌زای‌‬ ‫ئاب����وری‌‪ ،‬د‪ .‬یون����س عه‌ل����ی‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان����د‪ ،‬بانك����ی‌ عێ����راق له‌قه‌یرانێكی‌‬ ‫گه‌وره‌دای����ه‌‌و بنه‌ڕه‌ت����ی‌ قه‌یرانه‌كه‌ش هی‌‬ ‫ئێس����تا نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو قه‌یرانی‌ ‪ 30‬تا ‪ 40‬ساڵ‬ ‫له‌مه‌وپێش����ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچاو ده‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬ب����ۆ به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫عێراق له‌س����اڵی‌ ‪1965‬ه‌وه‌ قه‌رزی‌ ده‌ره‌كی‌‬ ‫له‌س����ه‌ره‌ كه‌ هه‌ندێكی‌ هی‌ رێكخراوه‌كانه‌‌و‬ ‫هه‌ندێك����ی‌ هی‌ واڵته‌ زلهێ����زه‌كان‌و واڵتانی‌‬ ‫عه‌ره‌بییه‌‌و هه‌ندێكیشی‌ هی‌ كۆمپانیاكانی‌‬ ‫واڵته‌ زلهێزه‌كانه‌‪.‬‬ ‫وتیشی‌‪" ،‬عێراق یان هه‌ر واڵتێكی‌ تر گه‌ر‬ ‫بیه‌وێت په‌ن����ا بباته‌به‌ر قه‌رزی‌ ده‌ره‌كی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ نیه‌ كه‌ گرفته‌كان چاره‌س����ه‌ربكات‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و بۆ ئه‌وه‌ی����ه‌ گرفت����ه‌كان هه‌ندێك‬

‫عێراق یان هه‌ر‬ ‫واڵتێك ‌ی تر گه‌ر‬ ‫بیه‌وێت په‌نا‬ ‫بباته‌به‌ر قه‌رزی‌‬ ‫ده‌ره‌ك ‌ی بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫نی ‌ه ك ‌ه گرفته‌كان‬ ‫چاره‌سه‌ربكات‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫گرفته‌كان هه‌ندێك‬ ‫له‌خۆ ‌ی دوربخاته‌وه‬ ‫له‌خۆی‌ دوربخاته‌وه‌ كه‌ دواتر به‌شێوازێكی‌‬ ‫تر‌و به‌هۆكارێكی‌ تر سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ش����یدا‪ ،‬ته‌نها س����ودی‌ قه‌رز‬ ‫له‌بیربردنه‌وه‌ی‌ گرفته‌كانه‌‪ ،‬واته‌ س����ودێكی‌‬ ‫واقیعی‌‌و فیعلی‌ نیه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و قه‌رزانه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌و رێكخراوان����ه‌ ده‌ی����ده‌ن قه‌رزێك����ی‌‬ ‫كورتخایه‌ن����ه‌‪ ،‬ب����ۆ بواره‌كان����ی‌ موچ����ه‌‌و‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كورتمه‌ودا خه‌رجی‌ ناكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بۆ پرۆژه‌یه‌كی‌ وه‌به‌رهێنان ده‌یده‌ن‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا زۆرجار مه‌رجی‌ سیاسی‌ یا‬ ‫مه‌رجی‌ ئابوری‌ قورس����ی‌ له‌سه‌ره‌‪ .‬له‌سه‌رو‬ ‫هه‌موش����یه‌وه‌ ده‌بێته‌ بارگرانیه‌ك بۆ واڵت‬ ‫نه‌ك بارئاسانی‌‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس����تایه‌ی‌ زانكۆ راش����یگه‌یاند‪،‬‬ ‫ق����ه‌رزی‌ نێوده‌وڵه‌ت����ی‌ مه‌رج����داره‌‌و زۆر‬ ‫قورسه‌‌و نابێت واڵت په‌نای‌ بۆ به‌رێت ته‌نها‬ ‫له‌حاڵه‌تی‌ زۆر زۆر ده‌گمه‌ندا نه‌بێت‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌زیانه‌كانی‌ قه‌رزكردنیش وتی‌‪،‬‬ ‫یه‌ك����ه‌م له‌پاش وه‌رگرتنی‌ قه‌رزه‌كه‌ ده‌بێت‬ ‫عێراق فشارێكی‌ زیاد بخاته‌سه‌ر سه‌رچاوه‌‬ ‫سروش����تیه‌كانی‌‌و وای‌ لێب����كات زۆرینه‌ی‌‬ ‫یه‌ده‌گه‌كان����ی‌ وه‌ك����و ن����ه‌وت ده‌ربهێنێت‌و‬ ‫بیفرۆشێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ قه‌رزه‌كانی‌ بداته‌وه‌‪،‬‬ ‫واته‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ كه‌مبون����ه‌وه‌ی‌ یه‌ده‌گی‌‬

‫رێگاچاره‌كان ‌ی ناوخۆ‬ ‫بۆ هه‌ر حكومه‌تێك‬ ‫له‌قه‌رزكردن‬ ‫گونجاوتره‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هه‌م پاره‌ك ‌ه له‌ناوخۆ‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‌و هه‌م‬ ‫سوده‌كه‌ش ‌ی بۆ‬ ‫ناوخۆ ده‌بێت‬ ‫بانکێک له‌هه‌رێمی کوردستان‬ ‫سه‌رچاوه‌ سروشیته‌كان‪ .‬دوه‌م ئه‌م قه‌رزانه‌‬ ‫ده‌بێت����ه‌ هۆی‌ دوب����اره‌ دروس����تبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌اڵوس����ان‌و گرانی‌ له‌ب����ازاڕه‌كان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق ده‌یه‌وێت موچه‌ی‌ پێبدات‌و‬ ‫بودج����ه‌ی‌ پ����ێ‌ به‌ڕێوه‌بب����ات‌و به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫ئه‌م پاره‌یه‌ ده‌چێت بازاڕه‌وه‌‪ .‬س����ێیه‌میان‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌ ك����ه‌ په‌یوه‌ن����دی‌ به‌داهات����وه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‌و به‌داخه‌وه‌ له‌عێراقدا كه‌متر باس����ی‌‬ ‫لێوه‌ده‌كرێت نه‌وه‌كانی‌ داهاتوه‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫ئه‌وان ئ����ه‌و ق����ه‌رزه‌ بده‌ن����ه‌وه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫ئاگادار‌و سودمه‌ند نه‌بوه‌ له‌وه‌رگرتنی‌‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌‪ ،‬خاڵێكی‌ تر ئه‌وه‌یه‌ قه‌رزه‌كه‌‬ ‫ده‌بێته‌ ه����ۆی‌ زیادبونی‌ پ����اره‌ له‌بازاڕدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر پاره‌كه‌دا ش����مه‌ك زیادی‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش الس����ه‌نگیه‌ك له‌ئابوریدا‬ ‫دروس����تده‌كات ‪ ،‬پاره‌یه‌كی‌ زۆرمان هه‌یه‌‌و‬ ‫به‌روبوممان نی����ه‌‪ ،‬یان به‌روبومی‌ ناوخۆیی‌‬ ‫نی����ه‌‪ .‬رونیش����یكرده‌وه‌ "له‌مكاته‌ش����دا‬ ‫گۆڕان����كاری‌ له‌هه‌یكه‌ل����ی‌ ئابورییه‌ك����ه‌دا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ روكه‌ش����ه‌كه‌ی‌ ده‌گۆڕێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناوه‌رۆكه‌ك ‌هی‌ خراپتر ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ش����اره‌زا ئابورییه‌ ره‌خنه‌ی‌ ئه‌وه‌شی‌‬ ‫گرت كه‌ له‌عێراقدا ده‌سه‌اڵتی‌ سیاسی‌ زاڵه‌‬ ‫به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتی‌ ئابوری‌‌و وتی‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵتی‌‬

‫دراو ‌ی ‪ 50‬هه‌زار‌یی‌و‬ ‫‪ 100‬هه‌زاریی چاپ ده‌كرێت‬ ‫ ئا‪ :‬شیروان‬ ‫ئه‌ندامێك ‌ی ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬بڕیار‌ه بانكی‌ ناوه‌ند ‌ی به‌دو‬ ‫قۆناغ دراو ‌ی جۆر ‌ی ‪ 50‬هه‌زار دیناری‌‌و‬ ‫‪ 100‬هه‌زار دینار ‌ی چاپ بكات‪ ،‬ده‌شڵێت‪،‬‬ ‫دراوه‌ نوێیه‌كان نوسین ‌ی كوردییان له‌سه‌ر‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌ندام��� ‌ی ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی نوێنه‌ران ‌ی عێراق‬ ‫له‌لیژن���ه‌ ‌ی دارایی‌‪ ،‬قادر محه‌مه‌د به‌ئاوێنه‌ ‌ی‬ ‫راگه‌یان���د‪ ،‬بانك ‌ی ناوه‌ند ‌ی ده‌س���تیكردو‌ه‬ ‫به‌ڕێوش���وێنه‌كان ‌ی چاپكردن��� ‌ی دین���ار ‌ی‬ ‫عێراق ‌ی له‌جۆر ‌ی ‪ 50‬هه‌زار دینار ‌ی ئه‌مه‌ش‬ ‫وه‌ك هه‌وڵێك بۆ چاره‌س���ه‌ركردن ‌ی كێشه‌ ‌ی‬ ‫كورتهێنان‌و وه‌ك یه‌كێ���ك له‌هه‌نگاوه‌كان ‌ی‬ ‫به‌هێزكردن ‌ی پار‌ه ك ‌ه بریتی ‌ه له‌گه‌وره‌كردن ‌ی‬ ‫دراوه‌كان‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬هه‌نگاوه‌ك ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه وه‌ك‬ ‫چ���ۆن دۆالر به‌قه‌باره‌ ‌ی بچوك‌و نرخ ‌ی به‌رز‬ ‫به‌كارده‌هێنرێ���ت‪ ،‬دین���ار ‌ی عێراق��� ‌ی وای‌‬ ‫لێبكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه راشیگه‌یاند‪ ،‬ورده‌كار ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و هه‌نگاوه‌ی���ان له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ نێوان‬

‫سیاس����ی‌ وا كارده‌كات كه‌ خۆی‌ ده‌یه‌وێت‪،‬‬ ‫ن����ه‌ك وا كاربكات كه‌ ئاب����وری‌ واڵت چ ‌ی‬ ‫ده‌یه‌وێت‪ ،‬واته‌ ئاب����وری‌ خراوه‌ته‌ خزمه‌ت‬ ‫سیاسه‌ت‪ ،‬نه‌ك سیاسه‌ت هۆكارێك بێت بۆ‬ ‫گه‌شه‌پێدانی‌ ئابوری‌‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا‪ ،‬ئه‌و واڵتانه‌ی‌ په‌نایان‬ ‫بردوه‌ته‌ ب����ه‌ر قه‌رزی‌ ده‌ره‌كی‌ هه‌وڵیانداوه‌‬ ‫به‌زوترین كات بیگه‌ڕێننه‌وه‌‌و له‌هه‌مان كاتدا‬ ‫قه‌رزه‌كه‌ بۆ بوارێكی‌ وه‌به‌رهێنان به‌گه‌ڕبخه‌ن‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌متری����ن زه‌ره‌رمه‌ندنه‌بن لێی‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌م شێوازه‌یان نه‌كردبێت گه‌وره‌ترین‬ ‫زیانی����ان كردوه‌ بۆ نمون����ه‌ واڵتێكی‌ وه‌ك‬ ‫یۆنان كه‌ ب����اس له‌ئیفالس بونی‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫رێكخراوه‌كان قه‌رزیان داوه‌تێ‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫ده‌وترێت توانای‌ دانه‌وه‌ی‌ نیه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ش����اره‌زایه‌كی‌ تری‌ ئابوری‌ رایه‌كی‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ هه‌یه‌‌و پێیوایه‌ ده‌توانرێت سود‬ ‫له‌و قه‌رزه‌ وه‌ربگیرێت‪ .‬ئه‌ندامی‌ پێش����وی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‌و شاره‌زای‌ ئابوری‌‪،‬‬ ‫د‪ .‬ئ����اراس حس����ێن دارت����اش به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان����د‪ ،‬بانكی‌ نێوده‌وڵه‌ت����ی‌ هاوكاری‌‬ ‫واڵت����ان ده‌كات بۆ ئه‌نجامدان����ی‌ هه‌ندێك‬ ‫پرۆژه‌ی‌ وه‌به‌رهێن����ان له‌كاتێكدا بودجه‌ی‌‬ ‫واڵته‌كه‌ خۆی‌ به‌شی‌ ئه‌نجامدانی‌ پرۆژه‌كه‌‬

‫"ته‌نده‌ره‌كان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ حكومه‌ت ‌ه‬ ‫نه‌ك خاوه‌ن كۆمپانیا"‬

‫چه‌سپاندن ‌ی ئه‌و دراوه‌‌و به‌كارهێنانیش ‌ی ‪ 100‬ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫هه‌زاریش به‌چاپ بگه‌یه‌نرێت‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی تا چه‌ن���د هه‌نگاوه‌ك ‌ه كۆمپانیا خزمه‌تگوزارییه‌ ناوخۆییه‌كان‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ‌ی كێش���ه‌كان ‌ی بودج��� ‌ه ده‌كات له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ پشتگوێخراون‪،‬‬ ‫ق���ادر محه‌م���ه‌د وت���ی‌‪ ،‬چاره‌س���ه‌ركردنی‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ نوێنه‌ری‌ ئه‌و‬ ‫بودج��� ‌ه به‌به‌هێزكردن��� ‌ی دارای��� ‌ی عێراق‌و كۆمپانیایانه‌ باسی‌ لێوه‌ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌به‌رزبونه‌وه‌ ‌ی نرخ ‌ی ن���ه‌وت‌و زیادكردن ‌ی ئه‌و ده‌شڵێت‪ ،‬ته‌نده‌ری‌ پرۆژه‌كان‬ ‫رێژه‌ ‌ی هه‌نارده‌كردن ‌ی نه‌وت‌و به‌به‌هێزكردن ‌ی له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئه‌واندا نیه‌‪.‬‬ ‫ژێرخان ‌ی ئابوری‌‌و گه‌ش���ه‌دان به‌بواره‌كان ‌ی‬ ‫كه‌رته‌كان���ی‌‬ ‫هاوش���ێوه‌ی‌‬ ‫كش���توكاڵ‌و پیشه‌س���ازی‌‌و گه‌ش���تیاری‌‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنانی‌‌و هێنان��� ‌ی وه‌به‌رهێنان ‌ی بیان ‌ی دیك���ه‌ كۆمپانیاكان���ی‌ تایب���ه‌ت‬ ‫به‌خزمه‌تگوزارییه‌كان به‌ده‌ست قه‌یرانی‌‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬هه‌نگاوی‌ گرنگتری���ش بریتی ‌ه دارایی‌ ده‌ناڵێنن‪ ،‬ئه‌وان سكااڵشیان له‌و‬ ‫له‌ئازادكردن��� ‌ی ناوچ ‌ه داگیرك���راوه‌كان ك ‌ه جیاوازیكردنه‌ هه‌یه‌ كه‌ له‌نێوان خۆیان‌و‬ ‫به‌ش���ێكیان به‌هێ���ز ‌ی ش���اده‌مار ‌ی ئابور ‌ی كۆمپانیا بیانیه‌كاندا به‌دیده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمپانیا خزمه‌تگوزارییه‌كان ‌‬ ‫نوێنه‌ر ‌‬ ‫عێراق له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ش��� ‌ی راگه‌یاند‪ ،‬میكانیزم ‌ی سنوری‌ س���لێمانی‌‌و گه‌رمیان‪ ،‬هه‌رێم‬ ‫جێبه‌جێك���ردن‌و كات��� ‌ی جێبه‌جێكردن��� ‌ی كاكه‌ی���ی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪،‬‬ ‫لیژنه‌كه‌یان‌و بانك ‌ی ناوه‌ند ‌ی تاوتوێكردوه‌‌و له‌چاپدانه‌ك ‌ه له‌الیه‌ن بانك ‌ی ناوه‌ند ‌ی ده‌بێت‌و مه‌رجه‌كانی‌ ته‌نده‌ر س���ه‌ره‌تای‌ كاری‌‬ ‫ال ‌ی خۆیانه‌و‌ه پێش���نیار ‌ی ئه‌وه‌یان كردو‌ه وه‌ك ئه‌ندامان ‌ی لیژن���ه‌ش داوامانكردو‌ه ك ‌ه نێ���وان كۆمپانیاكان‌و حكومه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ك��� ‌ه له‌هه‌مان كات���دا دراو ‌ی ج���ۆر ‌ی ‪ 100‬دراوه‌ك ‌ه پێویسته‌ به‌زمان ‌ی كوردیش له‌سه‌ر ‌ی له‌ته‌نده‌ره‌كاندا هی���چ خاڵێكی‌ تیانیه‌‬ ‫هه‌زاریش به‌چاپ بگه‌یه‌ندرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان نوس���رابێت‌و ئه‌وانیش پێیان راگه‌یاندین ك ‌ه له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ خ���اوه‌ن كۆمپانیاكان‬ ‫پێیان وابو ك ‌ه به‌قۆناغ ئه‌و هه‌نگاو‌ه بنرێت سه‌رجه‌م دراو‌ه نوێیه‌كان به‌كورد ‌ی له‌سه‌ر ‌ی بێت‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬كۆمپانیاكان كه‌ ده‌كه‌ونه‌‬ ‫به‌جۆرێك سه‌ره‌تا ‪ 50‬هه‌زار دیناری‌‌و دوا ‌ی ده‌نوسرێت‪.‬‬

‫هه‌وڵێك ‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫كێش ‌هی‌ كورتهێنان‌‬

‫ناكات‪،‬به‌تایبه‌ت پرۆژه‌ی‌ س����تراتیجی‌ وه‌ك‬ ‫كردن����ه‌وه‌ی‌ به‌نداوێك‪ ،‬ی����ان پرۆژه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ئاوه‌دانی‌ خزمه‌تگ����وزاری‌‪ ،‬یان كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی‌ گه‌شتوگوزار‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌‪ ،‬واڵتێك كه‌ ق����ه‌رز وه‌ربگرێت‬ ‫ناچ����اره‌ بۆیه‌ ئ����ه‌و ق����ه‌رزه‌ وه‌رده‌گرێت‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ ئه‌گه‌ر قه‌رزه‌كه‌ به‌باش����ی‌ به‌كاربێت‬ ‫بۆ ئ����ه‌و مه‌به‌س����ته‌ی‌ كه‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬باوه‌ڕم‬ ‫وای����ه‌ ده‌رئه‌نجام����ی‌ ئیجاب����ی‌ زیات����ره‌‬ ‫له‌ده‌رئه‌نجام����ی‌ س����لبی‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك بڕی‌‬ ‫قه‌رزه‌كه‌ به‌شێوه‌یه‌ك ئاراسته‌ی‌ بكه‌یت كه‌‬ ‫له‌خزمه‌تی‌ بوژانه‌وه‌ی‌ ئابوری‌ واڵتدا بێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬ئ����اراس ئاماژه‌ش����یدا‪ ،‬زۆر واڵت����ی‌‬ ‫جیهانی‌ سێیه‌م هه‌یه‌ كه‌ سودیان وه‌رگرتوه‌‬ ‫له‌قه‌رزه‌كانی‌ سندوقی‌ دراوی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫بانكی‌ نێوده‌وڵه‌ت����ی‌ بۆ كردنه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌‪،‬‬ ‫ب����ۆ نمونه‌ واڵتانی‌ وه‌ك ئ����وردون‌و تونس‬ ‫توانیویان����ه‌ له‌وڕێیه‌وه‌ گه‌ش����ه‌ به‌ئابوری‌‬ ‫واڵته‌كانیان بده‌ن‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌‌و‬ ‫كاروباری‌ ئابوری‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‪،‬‬ ‫س����اڵح فه‌قێ‌ محه‌مه‌د به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫قه‌رزك����ردن بۆ عێ����راق زیاتر س����ودمه‌ند‬ ‫ده‌بێت گ����ه‌ر له‌یه‌كێك له‌و دو دامه‌زراوه‌یه‌‬

‫وه‌ریبگرێ����ت وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌واڵتێك����ی‌‬ ‫وه‌ربگرێت‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ ‌ی عێراق پش����ك ‌ی‬ ‫هه‌یه‌‌و هاوكاری‌ ئ����ه‌و دو دامه‌زراوه‌یه‌ بوه‌‬ ‫له‌رابردودا‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌و پشكه‌ش به‌شداری‌‬ ‫ده‌كات‌و نوێنه‌راتی‌ هه‌یه‌ له‌و دامه‌زراوانه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌هه‌م����ان كاتیش����دا رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫رێگاچاره‌كان����ی‌ ناوخۆ بۆ هه‌ر حكومه‌تێك‬ ‫له‌قه‌رزك����ردن گونجاوت����ره‌‪ ،‬چونك����ه‌ هه‌م‬ ‫پاره‌ك����ه‌ له‌ناوخ����ۆ ده‌مێنێت����ه‌وه‌‌و ه����ه‌م‬ ‫سوده‌كه‌ش����ی‌ بۆ ناوخۆ ده‌بێت‪.‬وتیش����ی‌‪،‬‬ ‫بۆ نمون����ه‌ ئه‌گه‌ر حكومه‌ت بتوانێت قه‌رز‬ ‫له‌سندوقی‌ خانه‌نشینی‌ عێراقی‌ بكات هه‌م‬ ‫س����وده‌كه‌ی‌ زیادده‌چێته‌ سه‌ر سندوقه‌كه‌‪،‬‬ ‫هه‌م پاره‌كه‌ش ناچێته‌ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ تاچه‌ند ئه‌و قه‌رزكردنه‌‬ ‫س����ودی‌ بۆ هه‌رێم ده‌بێت‪ ،‬ئ����ه‌و ئه‌ندامه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ كوردس����تان رایگه‌یان����د‪ ،‬تا‬ ‫داهات����ی‌ حكومه‌تی‌ عێراق زیادبكات ئه‌گه‌ر‬ ‫حكومه‌تێك����ی‌ دادپ����ه‌روه‌ر هه‌بێت ‪%17‬ی‌‬ ‫پش����كی‌ ئه‌و داهات����ه‌ بۆ هه‌رێ����م ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌رابردودا بینیومانه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ پش����كی‌ خۆش����مان وه‌ك پێویس����ت‬ ‫ن����ه‌دراوه‌ بۆیه‌ باوه‌ڕناكه‌م هه‌رێم س����ودی‌‬ ‫لێوه‌ربگرێت‪.‬‬

‫به‌رده‌م مه‌ترسی‌ مایه‌پوچبون به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ك���ه‌ له‌الی���ه‌ن حكومه‌ته‌و‌ه‬ ‫ه���اوكاری‌‌و كارئاس���انی‌ ناكرێ���ت‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���یدا‪ ،‬كاتێ���ك كۆمپانیایه‌ك‬ ‫مایه‌پوچ بێت ته‌نها خاوه‌ن‌و خانه‌واده‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و كۆمپانیای���ه‌ مایه‌پ���وچ نابێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكوس���ه‌دان كرێ���كارو كارمه‌ن���دی‌‬ ‫كۆمپانیاكه‌ بێ‌ كار ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌سنوری‌ س���لێمانی‌‌و چه‌مچه‌ماڵ‌و‬ ‫كۆی���ه‌‌و ده‌ربه‌ندیخ���ان نزیكه‌ی‌ ‪120‬‬ ‫كۆمپانیای‌ خزمه‌تگوزاری‌ هه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌رێم وتی‪ ،‬حكومه‌ت كارئاس���انی‌‌و‬ ‫لێبورده‌ی���ی‌ زیاتری‌ هه‌یه‌ بۆ كۆمپانیا‬ ‫بیانی���ه‌كان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ب���ۆ كۆمپانیا‬ ‫ناوخۆییه‌كان به‌دیناكرێت‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ دۆخ���ی‌ ئاب���وری‌‌و ئه‌و‬ ‫ره‌وش���ه‌ی‌ به‌ه���ۆی‌ قه‌یران���ی‌ دارایی‌‬ ‫هاتوه‌ت���ه‌ ئ���اراوه‌ ئه‌و وت���ی‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫وه‌ستانی‌ به‌شێكی‌ زۆری‌ ئیش‌وكاره‌كان‌و‬ ‫خه‌رجنه‌كردنی‌ بودج���ه‌وه‌ ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌خاوه‌ن كۆمپانیاكان كه‌وتونه‌ته‌‬ ‫ژێ���ر قه‌رزێكی‌ زۆره‌‌و هه‌ندێكیش���یان‬ ‫گرفتی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ جۆراوجۆریانتوش‬ ‫هاتوه‌‪.‬‬

‫حكومه‌ت‬ ‫كارئاسانی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫لێبورده‌یی‌ زیاتر ‌‬ ‫هه‌یه‌ بۆ كۆمپانیا‬ ‫بیانیه‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ بۆ كۆمپانیا‬ ‫ناوخۆییه‌كان‬ ‫به‌دیناكرێت‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫چوار ژن‌و مێرد له‌زیندانی سلێمانی‬ ‫حوکمی له‌سێداره‌دانیان به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ی زۆریان لێكردین‌و وتیان هه‌ر‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫كه‌س���ێك قس���ه‌ی بۆ راگه‌یاندن كردبێت‬ ‫چیرۆكه‌كان هه‌ر له‌ده‌ره‌وه‌ی زیندانه‌كان ئه‌وا ده‌یگوێزینه‌وه‌ بۆ چاكسازی هه‌ولێر‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا ماف���ی خۆمه‌ قس���ه‌ بكه‌م‌و‬ ‫بونیان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ودیو شیش‌و‬ ‫ناڕه‌زای���ی ده‌رببڕیم‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌خوا من‬ ‫دیواره‌كانی زیندانیشه‌و‌ه ده‌یان‬ ‫به‌س پش���تم به‌خواو راگه‌یاندن به‌ستوه‌‪،‬‬ ‫چیرۆك خۆیان مه‌اڵسداوه‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫توخ���وا فریامان بك���ه‌ون بانه‌مانبه‌ن بۆ‬ ‫له‌و چیرۆكان ‌ه نیگه‌رانی ژن‌و مێرد‌ه‬ ‫سزادراوه‌كان ‌ه به‌له‌سێداره‌دان ك ‌ه به‌وته‌ ‌ی هه‌ولێر‪ ،‬بۆیه‌ خۆم ناكوژم ده‌مه‌وێت ئه‌و‬ ‫دونیاش له‌ده‌ستنه‌ده‌م"‪.‬‬ ‫خۆیان ماوه‌ی‌ مانگێكه‌ یه‌كتربینینی‬ ‫جگه‌ ل���ه‌وه‌ ‌ی له‌ب���ه‌رده‌م دادگا دانی‬ ‫تایبه‌ت‌و جوتبونیان لێ قه‌ده‌غه‌كراوه‌و‬ ‫به‌تاوانه‌كه‌یدان���اوه‌ گوای���ه‌ مێرده‌ك���ه‌ی‬ ‫داوا ده‌كه‌ن رێگه‌یان پێبدرێت‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی لیژنه‌ی به‌رگری له‌مافی كوشتوه‌و حوكمی له‌سێداره‌كانی به‌سه‌ردا‬ ‫س���ه‌پێنراوه‌‪ ،‬ب���ۆ راگه‌یاندنه‌كانیش دان‬ ‫ئافره‌تیش ده‌ڵێت " به‌پێی یاسا‬ ‫به‌تاوانه‌كه‌ی���دا ده‌نێت‌و ده‌ڵێت "راس���ت ‌ه‬ ‫رێگه‌پێدراونین"‪.‬‬ ‫ئێم���ه‌ هه‌ڵه‌یه‌كم���ان ك���ردوه‌و تاوانمان‬ ‫ئافره‌تێكی‌ حوكمدراو به‌له‌س���ێداره‌دان ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬هه‌م���و مرۆڤی���ك قابی���ل‬ ‫له‌هه‌مانكات���دا مێرده‌كه‌ش���ی حوكم���ی به‌هه‌ڵه‌كردنه‌‪ ،‬ئێستا له‌چاكسازی له‌ناخی‬ ‫له‌سێداره‌دانی هه‌یه‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند خۆماندا چاكسازیمان كردوه‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات مێ���ردی یه‌كێك ل���ه‌و ژنان ‌ه‬ ‫ك���ه‌ م���اوه‌ی‌ مانگێك��� ‌ه یه‌كتربینی ژن‌و‬ ‫مێرده‌كان‌و جوتبونیان لێ قه‌ده‌غه‌كراوه‌‪ ،‬نیگه‌رانی خۆی له‌و سزادانه‌ی چاكسازی‬ ‫له‌كاتێكدا مافی خۆمانه‌ هه‌فته‌ی‌ یه‌كجارو ژن���ان ده‌رده‌بڕێ���ت كه‌ ژوانی���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫خێزانه‌كانی���ان قه‌ده‌غه‌كردوه‌و بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫بۆ ماوه‌ ‌ی دو كاتژمێر پێكه‌وه‌بین‪.‬‬ ‫ئه‌و ژن���ه‌ ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش���كرد ك ‌ه ده‌ڵێت "له‌الیه‌ن چاكس���ازی ژنانه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫له‌نامه‌یه‌كیش���دا داوایه‌كیان ئاراس���ته‌ ‌ی بڕیاره‌ دراوه‌و ده‌ڵێ���ن نابێت به‌تایبه‌تی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم ك���ردوه‌‪ ،‬وت���ی "یان یه‌كت���ر ببین���ن‌و پێك���ه‌وه‌ بمێنن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌سێداره‌یان بدات‌و دۆسیه‌كه‌مان یه‌كالیی به‌ڕاستی دۆخێكی زۆر ناخۆشه‌‪ ،‬خۆ ئێم ‌ه‬ ‫ببێت���ه‌وه‌‪ ،‬یان رزگارم���ان بكات‪ ،‬چونك ‌ه داوا ‌ی شوێنی تایبه‌تمان نه‌كردوه‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫شوێنێكی گونجاوبێت‪ ،‬هه‌رجارێك قسه‌ی‬ ‫هه‌مومان دایكین‌و مافمان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئافره‌ته‌ باس���ی له‌وه‌ش���كرد كه‌ ناخ���ۆش‌و س���وكایه‌تیه‌كمان پێده‌كه‌ن‌و‬ ‫پێیانوتوین وێنه‌مان گرتون‌و ده‌تانده‌ین ‌ه بیانویه‌كم���ان پێده‌گ���رن‌و ده‌ڵێ���ن ئێم ‌ه‬ ‫دادگاو لێپێچینه‌وه‌ت���ان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ین‪ ،‬رێگه‌ت���ان پێده‌ده‌ین له‌به‌رده‌م ئه‌و هه‌مو‬ ‫له‌كاتێك���دا چه‌ندی���ن مه‌له���ا به‌فه‌رمی خه‌ڵك‌و پۆلیس ‌ه یه‌كتر ببینن"‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نج���ه‌ كه‌ له‌گ���ه‌ڵ خێزانه‌كه‌یدا‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌ی بۆچی مافم���ان نییه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫تاوانب���ارن به‌كوش���تنی كه‌س���ێك‬ ‫مێرده‌كانمان پێكه‌و‌ه بخه‌وین‪.‬‬ ‫له‌زیندانی چاكس���ازی ژنان له‌سلێمانی ئام���اژ‌ه به‌وه‌ش���ده‌كات به‌وهۆی���ه‌و‌ه‬ ‫‪ 50‬ژنی س���زادراو بونی���ان هه‌یه‌و ‪ 10‬له‌و ك���ه‌ یه‌كتربینینی���ان ل���ێ قه‌ده‌غه‌كراو‌ه‬ ‫زیندانییانه‌ حوكمدراون به‌له‌سێداره‌دان‌و ده‌یانه‌وێت له‌خێزانه‌كانی���ان جیابنه‌وه‌‪،‬‬ ‫مێردی چوار له‌و ‪ 10‬ژنه‌ش به‌له‌سێداره‌دان وتیش���ی "ئه‌گینا ژن‌و مێ���رده‌كان هیچ‬ ‫حوكم���دراون‌و له‌زیندان���ی چاكس���ازی كێش���ه‌یه‌كمان نیی���ه‌و هۆكاره‌كه‌ ‌ی ته‌نها‬ ‫پیاوانن له‌س���لێمانی‪ ،‬هه‌ر كاتێك بڕیار ‌ی چاكسازی ژنانه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌و هۆیه‌وه‌ ئه‌و چوار پیاوه‌ (ب س‬ ‫له‌سێداره‌دان له‌كوردستان بچێتـ ‌ه بوار ‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردن���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌مویان له‌س���ێدار‌ه ص‪ ،‬ل س ع‪ ،‬ق ن ح‪ ،‬ن ف ا) كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خێزانه‌كانیان حوكمدراون به‌له‌سێداره‌دان‬ ‫ده‌درێن‪.‬‬ ‫ئه‌و ژنه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت له‌قسه‌كانی‌و له‌ڕێگه‌ ‌ی توێژه‌ره‌كانی زیندانه‌وه‌ ماوه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ڵێت "زۆر فشاریان خستوه‌ته‌ سه‌رمان هه‌فته‌یه‌كه‌ نوسراوێكیان به‌رزركردوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ده‌ڵێن ئێوه‌ بۆ راگه‌یاندن قسه‌تان كردوه‌‌و ب���ۆ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری چاكس���ازی پیاوان‌و‬

‫ژن‌و مێرده‌کان‪:‬‬ ‫داواده‌که‌ین رێگه‌‬ ‫به‌جوتبونمان بده‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫چاكسازی ژنان‪:‬‬ ‫ده‌یانه‌وێت‬ ‫له‌به‌رچاوی‌پۆلیس‌و‬ ‫كامێراکان جوتبون‬ ‫ئه‌نجامبده‌ن‬ ‫كۆپییه‌كی تایبه‌ت نێردراو‌ه بۆ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫له‌و نوس���راوه‌دا داوایان له‌به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫چاكسازی پیاوان كردوه‌ داواكارییه‌كانیان‬ ‫به‌رز بكاته‌وه‌ بۆ چاكسازی ژنان‌و ده‌ڵێن‬ ‫به‌هۆی مافپێنه‌دان‌و رێزنه‌گرتن له‌خۆمان‌و‬ ‫خێزانه‌كانم���ان داوای‌ (جیابون���ه‌و‌ه‬ ‫له‌یه‌كت���ری‌) راده‌یه‌گه‌یه‌نی���ن‌و ئه‌وی���ش‬ ‫چاكس���ازی ژنان لێی به‌رپرس���ه‌و ئه‌وان‬ ‫بونه‌ت ‌ه هۆی ئه‌و كاره‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی هیچ‬ ‫حسابێكی مرۆڤبونیان بۆ نه‌كردوین‌و به‌و‬ ‫حوكم ‌ه قورسه‌و‌ه توانای‌ به‌رگه‌گرتنی ئه‌و‬ ‫دۆخه‌ ناكه‌ین‪.‬‬ ‫هاوكات پارێزه‌رو راوێژكار له‌رێكخراوی‬ ‫‪ DHRD‬كارزان فازی���ل ب���ۆ ئاوێنه‌ باس‬ ‫له‌وه‌ده‌كات كه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وان ‌ه‬ ‫كراوه‌ نایاس���اییه‌و پێش���ێلكردنی مافی‬

‫به‌ندییه‌كانه‌‪ ،‬چونك���ه‌ به‌پێی بنه‌ماكانی‬ ‫مامه‌ڵه‌ ‌ی به‌ندییه‌كان‌و مافه‌ سه‌ره‌تاییه‌كان‬ ‫هه‌مو مافێكی���ان هه‌یه‌و ته‌نه���ا له‌مافی‬ ‫ئ���ازادی هاتوچ���ۆ رێگ���ه‌ی لێده‌گیرێت‪،‬‬ ‫ئه‌گین���ا ده‌بێت ده‌وڵ���ه‌ت هه‌مو مافێكی‬ ‫وه‌كو مرۆڤه‌كانی ده‌ره‌وه‌ ‌ی بۆ دابین بكات‬ ‫له‌خواردن‌و خه‌وتن‌و ئاگاداربون له‌جیهانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌و ته‌ندروستی‌و خوێندن‌و جوتبون‌و‬ ‫هاوسه‌رگیری‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پارێ���زه‌ره‌ وتیش���ی "كه‌س���انی‬ ‫حوكم ‌ی له‌س���ێداره‌دان دو جار تاوانیان‬ ‫به‌رامبه‌ركراوه‌‪ ،‬یه‌كه‌م ماوه‌ی‌ چه‌ند ساڵ‬ ‫حوكمی‌ له‌س���ێداره‌دانی هه‌یه‌و جێبه‌جێ‬ ‫ناكرێت‪ ،‬بۆیه‌ مافی خۆیه‌تی‌ ئه‌و ماوه‌یه‌ی‬ ‫له‌زینداندای���ه‌ تا كات���ی جێبه‌جێكردن ‌ی‬ ‫حوكمه‌كه‌ هه‌مو مافێكی بۆ دابینبكرێت‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌ هه‌ی ‌ه ‪ 10‬س���اڵ ‌ه حوكمی‌ هه‌یه‌و‬ ‫جێبه‌جێنه‌كراوه‌‪ ،‬ئیت���ر بۆچی مافه‌كانی‬ ‫لێ زه‌وتكراوه‌"‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا په‌رله‌مانت���ار له‌لیژنه‌ ‌ی‬ ‫به‌رگری له‌مافی ئافره‌ت مونیره‌ عوسمان‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ وتی "چاكس���ازی ژنان ده‌ڵێن‬ ‫ماوه‌ی���ه‌ك پێ���ش ئێس���تا له‌ئه‌نجام���ی‬ ‫جوتبون���دا ژنێك دوگیان ب���وه‌و ماوه‌ی‌‬ ‫‪ 16‬رۆژه‌ منداڵ���ی بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ بڕیاریانداو‌ه‬ ‫تاوه‌ك���و له‌وه‌زاره‌ت���ی كاره‌وه‌ رێنمای���ی‬ ‫ده‌رنه‌چێت رێگه‌یان پێنه‌درێت‪ ،‬قس���ه‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ وه‌زی���ری كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫ك���ردوه‌و له‌ماوه‌یه‌ك���ی كه‌م���دا رێنمایی‬ ‫ده‌رده‌كات"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری چاكسازی ژنانیش ئاماژ‌ه‬ ‫ب���ه‌وه‌ده‌كات ئه‌س���ڵه‌ن مافی���ان نیی��� ‌ه‬ ‫پێك���ه‌وه‌ جوتببن‪ ،‬هیچ یاس���ایه‌ك نیی ‌ه‬ ‫رێگه‌یان پێبدات‪ ،‬ئنجا ئێمه‌ش رێگه‌مان‬ ‫پێداون‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت له‌سنوری‌ ئه‌ده‌ب‌و‬ ‫ئه‌ته‌كیه‌تی‌و سیستمی ناو چاكسازی ئه‌و‬ ‫كاره‌ بك���ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وان جێبه‌جێیان‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ته‌نه���ا دو هه‌فت ‌ه‬ ‫لێیان قه‌ده‌غه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئومێده‌ محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری چاكسازی‬ ‫ژنان وتیش���ی "ئه‌وان نه‌شه‌رم له‌پۆلیس‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ن��� ‌ه له‌كامێ���راو ده‌یانه‌وێ���ت‬ ‫له‌به‌رچ���اوی ئه‌و دوان���ه‌ كاری‌ جوتبون‬ ‫ئه‌نجامبده‌ده‌ن‪ ،‬بۆیه‌ كه‌ی وه‌زیرو یاس���ا‬ ‫رێگه‌ی‌ پێدان‪ ،‬ئه‌وكات گه‌ر جێگه‌یان بۆ‬ ‫دابیننه‌كرا مافی خۆیان ‌ه گله‌یی بكه‌ن"‪.‬‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫چاکسازی گه‌وران له‌سلێمانی‬

‫‪9‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫پیاوانیش روبه‌ڕوی توندوتیژی ده‌بنه‌وه‌‬

‫له‌سێ مانگی‌ ڕابردودا ‪ 193‬پیاو سكااڵیان له‌سه‌ر ژنه‌کانیان تۆماركردوه‌‬ ‫‪ ‌16‬پیاو خۆیان كوشتوه‌و‌ پیاوێکیش به‌ده‌ستی ژنه‌که‌ی کوژراوه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫له‌كۆمه‌ڵگای‌ كوردی هه‌ر ئه‌وه‌نییه‌‬ ‫توندوتیژی به‌رامبه‌ر ئافره‌تان‬ ‫ئه‌نجامبدرێت‪ ،‬به‌ڵكو پیاوانیش‬ ‫بێبه‌ش نین له‌و دیارده‌یه‌ به‌رامبه‌ریان‪،‬‬ ‫رێكخراوی یه‌كێتی پیاوانیش ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ماوه‌ی‌ سێ مانگی‌ ڕابردوی ساڵی‬ ‫‪2015‬دا ‪ 193‬سكااڵی‌ جۆراوجۆر‬ ‫له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه‌ تۆماركراوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌راورد به‌سێ مانگی ساڵی‬ ‫‪،2014‬توندوتیژییه‌كان به‌رامبه‌ر پیاوان‬ ‫زیادیكردوه‌"‪.‬‬ ‫س���كرتێری‌ یه‌كێت���ی‌ پیاوان���ی‬ ‫كوردس���تان بورهان عه‌لی‌ له‌لێدوانێكدا‬ ‫بۆ ئاوێن���ه‌ ئام���اری توندوتیژییه‌كانی‬ ‫س���ێ مانگی سه‌ره‌تای س���اڵی ‪2015‬‬ ‫ده‌خات���ه‌ڕو كه‌ به‌پێی‌ ئه‌و كه‌یس���انه‌ی‌‬ ‫الی‌ ئه‌وان تۆمارك���راوه‌‪ ،‬له‌‪2015/1/1‬‬ ‫تاوه‌ك���و ‪ 2015/4/1‬وات���ا له‌م���اوه‌ی‌‬ ‫س���ێ مانگ���ی‌ ڕابردودا ‪ 193‬س���كااڵی‌‬ ‫جۆراوج���ۆرو توندوتی���ژی تۆماركراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها‪16‬حاڵه‌تی‌ خۆكوشتن له‌الیه‌ن‬ ‫پیاوانه‌وه‌‪،‬ی���ه‌ك حاڵه‌ت���ی‌ كوش���تنی‌‬ ‫پیاوان له‌الی���ه‌ن ژنان���ه‌وه‌ به‌هاوكاری‬ ‫كه‌سی تر"‪.‬‬ ‫س���كرتێری یه‌كێتی پیاوان ئاشكرای‌‬ ‫ده‌كات خۆكوش���تنی‌ پیاوان به‌به‌راورد‬ ‫به‌س���اڵی‌ ‪ 2014‬زۆر زی���ادی‌ ك���ردوه‌‪،‬‬

‫یاسای توندوتیژی خێزانی ته‌نها بۆ ژنان نیی ‌ه‬ ‫به‌ڵكو بۆ پیاوانیشه‬ ‫هۆكاره‌كانی���ش زۆرن‪ ،‬یه‌كێ���ك وشیار بكه‌ینه‌وه‌و ڕۆژانه‌ش ئه‌وكه‌یسانه‌ی ژنانه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌پێ���ی‌ ئه‌وئامارانه‌ی‌كه‌‬ ‫له‌ه���ۆكاره‌كان قه‌یران���ی‌ ئابورییه‌ كه‌ المان تۆماركراوه‌ هه‌وڵمانداوه‌ خێزانه‌كان تۆماركراون سێ مانگی سه‌ره‌تای‌ ‪2014‬‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ كوردی���دا پرۆس���ه‌ی به‌یه‌ك بگه‌یه‌نین‌و بگه‌ڕێنه‌وه‌ ناو ماڵی له‌گه‌ڵ س���ێ مانگی س���ه‌ره‌تای‌ ‪2015‬‬ ‫هاوسه‌رگیری له‌سه‌ر بنه‌مای‌ شه‌ریعه‌تی خۆیان‪ ،‬ئه‌و كه‌یسانه‌ش ده‌برێنه‌ به‌رده‌م توندوتیژی‌و سكااڵكان به‌رامبه‌ر پیاوان‬ ‫ئیسالم‌و یاسای باری كه‌سێتی ده‌بێت دادگاو رێكاری‌ یاس���ایی‌ ده‌گیرێته‌به‌ر‪ ،‬زیادیان كردوه‌‪ ،‬كه‌ هۆكاری‌ س���ه‌ره‌كی‌‬ ‫پیاوان بژێوی خێزانه‌كانیان دابین بكه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ به‌دوایدا ده‌چی���ن بزانین تاچه‌ند ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ الیه‌نی‌ ئابوری‌‌و سیاسی‬ ‫كاتێك قه‌یران���ی ئابوری‌‌و بێ موچه‌یی دادگا له‌به‌ڕێوه‌بردن���ی كه‌یس���ه‌كاندا كه‌له‌م دۆخه‌ی‌ ئێستادا ئه‌و دو هۆكاره‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬بۆیه‌ پیاوانی���ش ناتوانن وه‌كو بێالیه‌ن���ی خۆی پاراس���توه‌‪ ،‬نمونه‌ش زۆرترین كێشه‌ له‌نێوان ژن‌و مێرده‌كاندا‬ ‫پێویست پێداویستییه‌كانی خێزان دابین هه‌یه‌ چاره‌سه‌ری كێشه‌كه‌مان كردوه‌و دروست ده‌كات‪.‬‬ ‫س���كرتێری رێكخ���راوی ناوب���راو‬ ‫بكات‪ ،‬ده‌بینین روب���ه‌ڕوی توندوتیژی گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌بۆالی‌ یه‌كتری‌‪ ،‬هه‌ش���یانه‌‬ ‫ئام���اژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات یه‌كێك���ی‬ ‫جیا ده‌بنه‌وه‌ له‌یه‌كتری‌"‪.‬‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ له‌الیه‌ن خێزانه‌كه‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و سكااڵیانه‌ی‌ الی‌ رێكخراوی ت���ر له‌هۆكاره‌كانیت���ری زیادبون���ی‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ بوره���ان عه‌ل���ی یه‌كێكی‬ ‫ت���ر له‌ه���ۆكاره‌كان سیاس���ییه‌‪ ،‬ك���ه‌ یه‌كێتی پی���اوان تۆماركراوه‌‪،‬به‌به‌راورد كێش���ه‌كانی خێزانه‌كان ئه‌وه‌یه‌ به‌شێك‬ ‫ئه‌وپیاوان���ه‌ی‌ كاتێك توش���ی گرفتی به‌س���اڵی‌ ‪ 2014‬جۆره‌كان���ی‌ س���كااڵو له‌رێكخراواكان���ی ژن���ان‌و ئافره‌ت���ان‪،‬‬ ‫ده‌رونی یان سیاسی ده‌بن‌و ده‌چێته‌وه‌ توندوتی���ژی‌ زیادی‌كردوه‌‪ ،‬ك���ه‌ ته‌نها ته‌نها ژنان له‌س���ه‌ر مافه‌كانیان وشیار‬ ‫ماڵه‌وه‌‪،‬له‌الی���ه‌ن هاوس���ه‌ره‌كانیانه‌وه‌ له‌ساڵی‌ ‪2014‬دا ‪ 409‬كه‌یس‌و جۆره‌كانی ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ژن جگ ‌ه له‌ماف‬ ‫ئه‌وماندوبونه‌ی���ان له‌به‌رچاو ناگیرێت‪ ،‬س���كااڵو توندوتی���ژی تۆمارك���راوه‌‪ ،‬ئه‌ركیش���ی هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ پیاوان ده‌زانن‬ ‫بۆیه‌ كێشه‌و توندوتیژی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ‪ 65‬حاڵه‌تی‌ خۆكوشتن‌و پێنج رێكخراوێك هه‌یه‌ تایبه‌ت به‌مافه‌كانیان‪،‬‬ ‫وتیشی "ئێمه‌ هه‌وڵده‌ده‌ین كه‌سه‌كان حاڵه‌تی‌ كوشتنی‌ پیاوان هه‌بوه‌ له‌الیه‌ن پێیانباشه‌ بێن له‌رێگه‌ی‌ ئه‌م رێكخراوه‌وه‌‬

‫كێش���ه‌كانیان یه‌كالیی بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ توندوتیژی‌و زه‌بری هێز‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هه‌ماهه‌نگ���ی نێ���وان‬ ‫رێكخراوی یه‌كێتی پیاوان‌و رێكخراوه‌كانی‬ ‫ژنان‪ ،‬بورهان عه‌لی وتی "په‌ێوه‌ندیمان‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌شێك رێكخراوه‌كانی ژنان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌ندێك له‌كه‌یسه‌كانی الی ئێمه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ پێویس���تی به‌رێكخراوێكی ژنان‬ ‫هه‌بێت به‌ش���داربێت له‌چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫كێشه‌كان‪ ،‬چونكه‌ پیاوێك سكااڵ تۆمار‬ ‫ده‌كات‪ ،‬بێگومان له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌یدا‬ ‫كێشه‌ی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌م���ه‌ل ج���ه‌الل ئه‌ندامی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی خانمانی كوردس���تان‬ ‫ب���ۆ ئاوێنه‌ وت���ی "ئێمه‌ یاس���ایه‌كمان‬ ‫ده‌رك���ردوه‌ دژی‌ توندوتی���ژی‌ خێزانی‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌ڕه‌گ���ه‌زی‌ مێین���ه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌ڕه‌گه‌زی‌ پی���او‪ ،‬به‌ڵكو بۆ‬ ‫هه‌م���و تاكه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگای���ه‌و كۆی‌‬ ‫خێزانه‌كه‌ ده‌پارێزێت‪،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی‌ ڕێكخراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مه‌ده‌نیشه‌وه‌ له‌هه‌وڵی‌ وشیاركردنه‌وه‌ی‬ ‫تاكه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگه‌دای���ن‪ ،‬چ���ۆن‬ ‫بتوانی���ن توندوتی���ژی‌ كۆتایی‌ پێبێت‌و‬ ‫رێگ���ه‌ی‌ دایه‌لۆگ جێگ���ه‌ی‌ توندوتیژی‌‬ ‫بگرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندام���ه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ بااڵی‬ ‫خانم���ان ئام���اژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات كه‌‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ تائێس���تاش توندوتی���ژی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ (ده‌رونی‌و جه‌س���ته‌یی)‬

‫له‌كۆمه‌ڵ���گای كوردی���دا به‌ره���ه‌م‬ ‫ده‌هێنرێت‌و به‌رده‌وامیی هه‌یه‌و به‌رده‌وام‬ ‫دوباره‌ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئیتر ژن بێت یان پیاو‬ ‫به‌رامبه‌ر یه‌كتر هه‌ر توندوتیژییه‌‪.‬‬ ‫له‌بڕگ���ه‌ی‌ یه‌كه‌می م���ادده‌ی‌ دوه‌م‬ ‫له‌یاس���ای ژماره‌ ‪8‬ی س���اڵی ‪2011‬ی‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ توندوتیژی خێزانی‬ ‫به‌‪ 13‬خاڵ باس���ی توندوتیژی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ژنان‌و مندااڵن ك���ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك باس���ی توندوتیژی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌پیاوان نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ سۆران عومه‌ر سه‌رۆكی‬ ‫لیژن���ه‌ی‌ ماف���ی م���رۆڤ له‌په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر یه‌كێتی پیاوان راپۆرتی خۆیان‬ ‫پێش���كه‌ش به‌لیژنه‌كه‌ی���ان بكه‌ن بزان‬ ‫توندوتیژییه‌كان به‌رامبه‌ر پیاوان چۆنه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی كاری‌ له‌سه‌ر بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ وتیش���ی "یاس���ای‬ ‫توندوتی���ژی خێزان���ی ته‌نه���ا بۆ ژنان‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو بۆ پیاوانیشه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان سه‌رقاڵی هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و یاس���ایه‌ین‪ ،‬بۆیه‌ بایه‌كێتی پیاوان‬ ‫داوامان لێب���كات یه‌كێ���ك له‌بڕگه‌كان‬ ‫تایبه‌ت بێ���ت به‌توندوتی���ژی ئافره‌ت‬ ‫بێ���ت به‌رامب���ه‌ر به‌پی���اوان‪ ،‬چونك���ه‌‬ ‫ئه‌و یاس���ایه‌ هێش���تا نه‌چوه‌ته‌ بواری‌‬ ‫جێبه‌جێكردن���ه‌وه‌و كه‌موكوڕی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌توانین له‌هه‌مواره‌كه‌دا جێگه‌ی‌‬ ‫ئه‌و خاڵه‌ش بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫عیرفانی وه‌ستا محه‌مه‌د‪:‬‬ ‫كوردماكسم لەسەر تاپۆكەن ناتوانم لەهەولێر بژیم‬

‫هەڵداو ئیت����ر ئەوەبو بەرنامەی بەرنامە‬ ‫ڕاگیرا"‪.‬‬ ‫ئه‌و‪ ،‬له‌و باره‌ی����ه‌وه‌ جه‌خت ده‌کاته‌وه‌و‬ ‫ده‌ڵێ����ت "دەمەوێت ئ����ەوە بەخەڵكی‌و‬ ‫هه‌واداران����ی ئ����ه‌و به‌رنامه‌ی����ه‌ بڵێم که‌‬ ‫بەچونی من بۆ ئەوێ هیچ كێش����ەیەك‬ ‫نەب����وەو م����ن له‌ڕێ����ی ب����ەرزان قادری‬ ‫خەلوزەوە چومه‌ ئ����ه‌و به‌رنامه‌یه‌‪ ,‬زۆر‬ ‫جار داوای لێ کردبوم که‌ بچم‌و به‌شداری‬ ‫به‌رنامه‌ی به‌رنامه‌ بکه‌م"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫ئه‌کته‌ری بواری کۆمیدیا عیرفانی‬ ‫وه‌ستا محه‌مه‌د باس له‌به‌رنامه‌‬ ‫نوێیه‌که‌ی ده‌کات له‌که‌ناڵی کوردماکس‬ ‫له‌شاری هه‌ولێرو رایده‌گه‌یه‌نێت که‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ خه‌ڵکی هه‌ولێر زۆر ڕێزی‬ ‫ده‌گرن‌و زۆر باشن بۆی‪ ،‬به‌اڵم "من‬ ‫بێ سلێمانی ناتوانم بژیم‌و كارەكەم‬ ‫تەواوبێت لەهەولێر یەك سەعات لەو‬ ‫شاره‌دا نابم"‪.‬‬ ‫عیرفانی وه‌ستا محه‌مه‌د له‌باره‌ی رۆیشتنی‬ ‫بۆ هه‌ولێر بۆ پێشکه‌شکردنی به‌رنامه‌ی‬ ‫کۆمیدی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "س����ەرەتا‬ ‫داوایان لیك����ردم كە بچم����ە بەرنامەی‬ ‫حه‌مكۆوە‪ ،‬ب����ەاڵم حەزم لێی نەبو‪ .‬وتم‬ ‫من لەگەڵ كوردس����ات گرێبه‌ستم هه‌یه‌و‬ ‫تا ئه‌و گرێبه‌سته‌ ته‌واو نه‌بێت‪ ،‬ناتوانم‬ ‫بەش����داربم‪ .‬بەاڵم دوات����ر لەتەلەفزیۆنی‬ ‫كورد ماكس����ەوە پەیوەندیان پێوەكردم‬ ‫بۆ به‌رنامه‌ی "بەزمی بەزم"‪ ،‬دواتر كاك‬ ‫احمد رەئوفم لەگەڵ خۆم بردو پێم وتن‬ ‫دەبێت ئ����ەو بەرنامەیە دوربێت لەقاڵبی‬ ‫سیاس����ەتەوەو م����ن كادی����ری یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستانم"‪.‬‬ ‫عیرفانی وه‌س����تا محه‌مه‌د گرێبه‌س����تی‬ ‫س����اڵێکی له‌گه‌ڵ که‌ناڵی کوردماکس����دا‬ ‫هه‌یه‌و به‌و پێیه‌ له‌ماوه‌ی ئه‌و س����اڵه‌دا‬ ‫نه‌بێ����ت له‌هی����چ به‌رنامه‌یه‌کی "ش����ۆو"‬ ‫دهر‌بکه‌وێت‪" ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر کوردس����ات‬ ‫یاخ����ود که‌ی ئێن ئێن ئیش����ی پێم بێت‬ ‫ده‌توانم کاریان له‌گه‌ڵ بکه‌م به‌مه‌رجێک‬ ‫به‌رنامه‌که‌ شۆو نه‌بێت"‪.‬‬

‫له‌باره‌ی نیشته‌جێبونی له‌شاری هه‌ولێرو‬ ‫به‌جێهێشتنی سلێمانی‪ ،‬ده‌ڵێت "من بێ‬ ‫س����لێمانی ناتوانم بژیم‪ .‬كوردماكسم لە‬ ‫س����ەرتاپۆكەن ناتوانم لەهەولێر بژیم‪,‬‬ ‫بەاڵم لەهەولێ����ر زۆر ڕێزمان لێدەگرن‪,‬‬ ‫م����ن كارەكەم تەواوبێت یەك س����ەعات‬

‫و هیتلەر بازاڕیان گه‌رمه‌‬

‫لەهەولێ����ردا ناب����م‪ ,‬خەڵ����ی هەولێ����ر سلێمانی‌و هەولێر"‪.‬‬ ‫خەلكێك����ی زۆر باش����ن زۆر بەرێ����زن‪،‬‬ ‫بەبۆن����ەی كارەكەم����ەوە لەهەولێ����رم"‪ .‬له‌ماوه‌ی ڕابردوداو له‌گه‌ڵ په‌یوه‌ندیکردنی‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ده‌ڵێ����ت "م����ن هی����وادارم عیرفانی وه‌س����تا محه‌مه‌د به‌به‌رنامه‌ی‬ ‫لەهەرچوارپارچەی كوردس����تان بتوانم به‌رنام����ه‌وه‌ له‌که‌ناڵی کوردس����ات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هونەرەك����ەم پێشكەش����كەم ن����ەك لە به‌رنامه‌یه‌ کۆمه‌ڵێک کێشه‌ی تێکه‌وت تا‬

‫ل���ه‌ڕوی‌ ده‌رامه‌ته‌وه‌ ده‌رگایه‌كی نوێت بۆ‬ ‫ده‌كرێت���ه‌وه‌‪ .‬هه‌وڵی‌ خۆگونجاندنی‌ زیاتر‬ ‫بده‌ هه‌وڵی‌ سه‌پاندنی‌ بیروڕا تایبه‌تییه‌كانت‬ ‫مه‌ده‌ به‌سه‌ر خۆشه‌ویس���ته‌كه‌تدا‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ دروست بونی‌ گومان‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫به‌رنامه‌ی ب���اش داده‌نێی به‌اڵم خۆت‬ ‫به‌ربه‌ستیان بۆ دروستده‌که‌یت‪ .‬ته‌نها‬ ‫چاوه‌ڕێی ه���اوكاری چوارده‌وره‌كه‌ت‬ ‫ی‬ ‫مه‌به‌‪ .‬ده‌توانن ده‌س���ت به‌په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویست ‌‬

‫وازهێنانی چه‌ند ئه‌کته‌رێکی س����ه‌ره‌کیی‬ ‫ئ����ه‌و به‌رنامه‌یه‌‪ ،‬عیرف����ان له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫ده‌ڵێت "بەرنامەی بەرنامە بە چونی من‬ ‫کێشه‌ی تێ نه‌که‌وت‌و به‌هۆی منه‌وه‌ هیچ‬ ‫كێش����ەیەكیان نەبو‪ ،‬بەاڵم بەس����وتفەی‬ ‫چون����ی من كێش����ەكانی ئه‌وێ س����ەری‬

‫عیرفانی وەس����تا محمد لەساڵی ‪1968‬‬ ‫لەگەڕەك����ی ت����وی مەلی����ك لەش����اری‬ ‫سلێمانی لەدایك بوە‪ ,‬باوكی كرێكاری‬ ‫س����ەردەمەكەی خۆی بوەو بەكرێكاری‬ ‫منداڵەكان����ی گەورە دەكات كە عیرفان‌و‬ ‫دو براو س����ێ‌ خوش����ك دەبن‪ .‬عیرفان‬ ‫لەب����ەر كەمدەرامەتی����ی‌و نەبون����ی تا‬ ‫قۆناغی شەشی س����ەرەتایی خوێندوەو‬ ‫نەیتوانی����وە خوێندن تەواو بكات‌و وەك‬ ‫خۆی دەڵێت به‌منداڵ����ی ئەوكاتەی كە‬ ‫خوێندكاربوه‌ لەبەر بژێوی ژیانی خۆی‌و‬ ‫خێزانه‌که‌ی پاقلەفرۆش بوه‌‪" ,‬بەیانیان‬ ‫خوێندكاربوم‌و دوای نیوەڕوان لەبەردەم‬ ‫هەمان مەكتەبدا كە وانەم تێدا ده‌خوێند‬ ‫پاقله‌م ده‌فرۆشت"‪.‬‬ ‫عیرفانی وه‌ستا محه‌مه‌د لەساڵی ‪1988‬‬ ‫ژیانی هاوس����ەری پێكهێناوەو ئێس����تا‬ ‫خاوەن����ی کچێک‌و دو كوڕەو لە ش����اری‬ ‫سلێمانی دەژی‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی هونه‌ره‌که‌شییه‌وه‌ ده‌ڵێت "من‬ ‫كەسێكی ئەكادیمی نیم هەر لەمنداڵیەوە‬ ‫حەزم لەكاری نواندن‌و سەرش����انۆ بوە‪،‬‬ ‫ئێس����تاش هێن����ده‌ی ه����ەردو كوڕەكەم‬ ‫شانۆم خۆشدەوێت"‪.‬‬

‫عه‌بدواڵ حه‌مه‌ساڵح‪:‬‬ ‫ئێستا بوین به‌ده‌ستگێڕ‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دی بواری نوان���دن عه‌بدواڵ‬ ‫حه‌مه‌س���اڵح‪ ،‬یه‌کێک���ه‌ له‌هونه‌رمه‌ند‌ه‬ ‫دیاره‌کانی س���ه‌ر ش���انۆو ته‌له‌فزیۆنی‬ ‫کوردی ک��� ‌ه س���ااڵنێکی زۆره‌ به‌کاری‬ ‫هونه‌رییه‌و‌ه سه‌رقاڵه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و‪ ،‬ک ‌ه به‌ه���ۆی یه‌کێک له‌کاره‌کته‌ر‌ه‬ ‫دراماییه‌کانیه‌وه‌ له‌ناو خه‌ڵکدا به‌"خاڵ ‌ه‬ ‫عه‌به‌" ناس���راوه‌‪ ،‬له‌دایکبوی گه‌ڕه‌کی‬ ‫سابونکه‌رانی شاری سلێمانییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ له‌باره‌ی جیاوازی نێوان‬ ‫کاری هونه‌ری له‌نێوان ئێستاو ‌سااڵنی‬ ‫ڕاب���ردودا بۆ ئاوێن ‌ه ده‌ڵێ���ت " جاران‬ ‫كاری هونەری زۆر بەدڵس���ۆزی دەكرا‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێس���تا به‌و شێوه‌ی ‌ه نییه‌‪ .‬ئێستا‬ ‫بوین بەدەستگێڕ‪ ،‬چاوەڕێی كەسێكین‬ ‫تا كارێكی بەپێزی هەبێت‌و بۆی بكەین‪.‬‬ ‫جاران خۆبەخش���ان ‌ه كارم���ان دەكرد‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێس���تا هونەر ب���ۆ هەندێك بوە‬ ‫بەگیرفان پڕكردن‌و پارەكۆكردنەوە"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس له‌سه‌ره‌تای خولیای بۆ هونه‌رو‬ ‫نواندن ده‌کات‌و ئاش���کرای ده‌کات ک ‌ه‬ ‫له‌چیرۆکی شه‌وانه‌وه‌ ده‌ستی پێکردوه‌‪،‬‬ ‫"حه‌زم ده‌کرد ئه‌و چیرۆکان ‌ه بۆ خه‌ڵک‬ ‫نمایش بکه‌م که‌پێیان سه‌رسام بوم"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "لەسەرەتای خوێندنی‬ ‫س���ەرەتاییمەوە حەزم بەكاری نواندن‬ ‫هەب���وه‌‪ .‬ئەوكات���ە كە خوین���دكاری‬ ‫سەرەتای بوم مامۆس���تایەكمان هەبو‬ ‫ناوی مامۆستا باقی بو‪ ,‬ئه‌و مامۆستای ‌ه‬ ‫به‌هره‌ی له‌خوێندکاره‌کاندا ده‌دۆزیه‌وه‌‪,‬‬ ‫دەگەڕا بۆئه‌وەی بزانێت كێ‌ بەهرەیەكی‬ ‫تێدا هەیە تاهانی بدات بۆ بره‌ودان به‌و‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫‪11‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫هه‌مو كاته‌كان ناخ���ۆش‌ نین‌و داهاتو‬ ‫باشتر ده‌بێت‪ .‬ده‌سكه‌وتنی‌ بڕه‌ پاره‌یه‌ك‬ ‫دڵخۆش���ت ده‌كا‪ .‬ئه‌م ماوه‌یه‌ كاتێكی‌‬ ‫زێرینی‌ به‌خته‌وه‌ریه‌‪ .‬به‌رنامه‌یه‌كی‌ باش‬ ‫بۆ كارو هه‌نگاوه‌كانت دیاری‌ بكه‌‪.‬‬

‫به‌هره‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و مامۆس���تایه‌ به‌ه���ره‌ی نواندنی‬ ‫له‌عه‌بدواڵ حه‌مه‌س���اڵحدا دۆزیوه‌ته‌وه‌و‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ش له‌کورته‌ ش���انۆییه‌کی‬ ‫خوێندگاکه‌یاندا به‌شداری کردوه‌‪.‬‬ ‫دواتریش کاتێک له‌سااڵنی حه‌فتاکاندا‬ ‫ده‌چێته‌ به‌غدا‪ ،‬رۆژێک که‌مال سابیری‬ ‫هونه‌رمه‌ند ده‌چێت بۆ الی‌و پێی ده‌ڵێت‬ ‫که‌ له‌کات���ی ش���انۆگه‌ریدان‌و یه‌کێک‬ ‫له‌ئه‌کته‌ره‌کان بواری بۆ نه‌ڕه‌خس���اوه‬ ‫‌بێ���ت‌و "ده‌بێت ت���ۆ بێ���ت رۆڵه‌که‌ی‬ ‫ببینیت‪ .‬منی���ش به‌ڵێنم پێدان‌و زۆرم‬ ‫پێ خۆشبو‪ .‬ئه‌وه‌ یه‌که‌م کاری من بو‬ ‫به‌ناوی "چه‌م بێ چه‌قه‌ڵ نابێت"‪.‬‬ ‫دوای ئه‌و کاره‌ش‪ " ،‬له‌گه‌ڵ هاورێیانی‬ ‫گەزیزە چوین���ە ناوهون���ەری وێژەی‬ ‫ك���وردی‪ ,‬دواتر كارێك���ی ترمان كرد‬ ‫بەن���اوی پژمین���ەوە ب���و‪ ,‬دواتریش‬ ‫بیرۆك���ەی تیپی هونەری پێش���ڕەوی‬ ‫كوردیم���ان ال گەاڵڵ���ە ب���و‪ ,‬یەكەم‬ ‫بەرهەمم���ان لەتیپ���ی پێش���ڕه‌وی‬ ‫كوردی بەالنەوەزان دەس���تی پێكردو‬ ‫دوات���ر ش���انۆگه‌ریی چەخماخەم���ان‬ ‫پێشكەش���كرد‪ .‬ل���ه‌دوای ئه‌وی���ش‬ ‫گوڵەمیخەک‌و ڕەج���ەب‌و پیاوخۆران‪.‬‬ ‫له‌وکاته‌وه‌ تا ئێس���تاش ئەندامی تیپی‬ ‫پێشڕەوی كوردیم"‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای ڕاپه‌ڕینیش���ه‌وه‌ عه‌ب���دواڵ‬ ‫حه‌مه‌ساڵح له‌کاری هونه‌ری دانه‌بڕاوه‌و‬ ‫له‌به‌رنامه‌ی که‌ش���کۆڵدا به‌ش���داریی‬ ‫کردوه‌‪ ،‬دواتریش له‌به‌رنامه‌ی به‌رنامه‌دا‬ ‫رۆڵێکی سه‌ره‌کیی هه‌بوه‌‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی ب���اش‬ ‫كاره‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چ���ن ره‌نگ���ه‌ په‌له‌ك���ردن‬ ‫ی‬ ‫ئاراسته‌كه‌ت بگۆڕێت به‌ره‌و ڕێگه‌یه‌ك ‌‬ ‫نادیار هه‌ندێك كار زۆر ماندوت ده‌كه‌ن‬ ‫هه‌تا ده‌گه‌یت ‌ه ئه‌نجامێك‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی ده‌س���كه‌وت‌و ده‌رامه‌ت���ه‌و‌ه‬ ‫ل���ه‌ڕو ‌‬ ‫ی به‌ڕوت���دا‬ ‫ی به‌خت���ه‌وه‌ر ‌‬ ‫ده‌رگا ‌‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌ واباش ‌ه هه‌وڵه‌ داراییه‌كانت‬ ‫باش���تر بكه‌ی���ت‌و ب���ڕوات به‌خ���ۆت‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫هه‌ست به‌گۆشه‌گیری‌ ده‌كه‌یت بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بیر له‌دۆخی‌ ئێستا بكه‌یته‌وه‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌س����پێكی‌ یه‌كه‌م هه‌ن����گاو ده‌رگای‌‬ ‫به‌خته‌وه‌ریت بۆ ده‌كرێته‌وه‌ متمانه‌ی‌‬ ‫ته‌واوت به‌تواناكانی‌ خۆت هه‌بێت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫كە لەسەیران دەگەرەیتەوە‬ ‫ئەمانە بۆ پێستت بكە‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫شێوه‌کاران نه‌خشی‬ ‫سلێامنی ده‌کێشن‬

‫كاتێك دەچیت بۆ س���ەیران بەدرێژای رۆژەكە لە بەر هەتاو دەمێنیتەوەو‬ ‫لەش بەگش���تی هیالك دەبێت‌و هەست به‌ماندویه‌تیی دەكەیت‪ ،‬پێویستە‬ ‫ئەوەش بزانی كە پێستیش بەهەمان شێوەی لەش بگرە زیاتریش هیالك‬ ‫دەبێ���ت‌و زۆرجاریش بەه���ۆی هەتاوەوە دەس���وتێت‪ .‬بۆیە دەكرێت بەم‬ ‫رێگانەی خوارەوە پشو بەپێستت بدەیت‪.‬‬ ‫ دەموچاوت پاك بش���ۆو پاشان ماستی شیرین بدە لەهەمو دەموچاوت‬‫جگە لەدەوروبەری چاوت‪ .‬پاش نیو كاتژمێر له‌رێگه‌ی شتنه‌وه‌ ماسته‌ک ‌ه‬ ‫له‌ده‌موچاوت بکه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ دەتوانیت ماس���كی پەتاتە بەكاربهێنیت بۆ هێوركردنەوەی پێس���تت‪،‬‬‫ئەویش پەتاتەیەك توێكڵەكەی لێبكەرەوە پاشان بیدە لەڕەنە دواتر بیدە‬ ‫لەدەموچاوت بۆماوەی ‪ 20‬خولەك‪.‬‬ ‫ده‌زگای رۆش���نبیریی جه‌م���ال عیرفان‬ ‫پێش���انگایه‌کی ش���ێوه‌کاریی تایبه‌ت‬ ‫به‌شاری سلێمانی ده‌کاته‌وه‌و تابلۆکان‬ ‫سه‌رجه‌م گوزارشت ده‌بن له‌و شاره‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌و ده‌زگا رۆش���نبیرییه‌‪،‬‬ ‫به‌ختی���ار س���ه‌عید له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌و‬ ‫پێشانگایه‌و‌ه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئه‌و‬ ‫پێشانگای ‌ه ئه‌و تابلۆیان ‌ه له‌خۆده‌گرێت‬ ‫که‌ س���یمای ش���اری س���لێمانی تێدا‬ ‫بێ���ت‪ ،‬وات���ه‌ ش���تی گش���تیی نییه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌ندێ���ک له‌تابلۆکاندا ئیش له‌س���ه‌ر‬ ‫الیه‌ن ‌ه مێژوییه‌که‌ی س���لێمانی کراوه‌و‬ ‫به‌شێکیشیان دوبار‌ه وێنه‌ی که‌سایه‌تیی ‌ه‬

‫ خەیاری���ش یەكێك���ە لەو خۆراكانەی كە پێس���ت دەتوانێت س���ودی‬‫لێوەربگرێت‌و تەڕایی پێببەخش���ێت‪ .‬دەتوانیت خەیارەكە لەڕەنە بدەیت‌و‬ ‫پاش���ان لەگەڵ ش���یر تێكەڵ بەیەكی بكەیت‌و قوماش���ێكی خامی پاك‬ ‫ێ‬ ‫بهێنیت‌و بەقەبارەی دەموچاوت‪ .‬خامەكە لەناو ش���یرو خەیارەكە دابن ‌‬ ‫بۆماوەی دوو كاتژمێر‪ .‬دواتر لە س���ەر دەمووچاوت دایبنی بۆماوەی ‪15‬‬ ‫خولەك‪.‬‬

‫شانۆنامه‌نوسێکی گه‌وره‌ی ئێران دێته‌ کوردستان‬

‫ناسراوه‌کانی سلێمانیان کێشاوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫پێش���انگاکه‌ ل���ه‌رۆژی ‪30‬ی نیس���ان‬ ‫له‌گه‌له‌ریی ئازاد ش���ه‌وقی ده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌ند س���اڵێک پێش ئێس���تا ئه‌و رۆژ‌ه‬ ‫وه‌ک رۆژی سلێمانی دیاری کرا له‌بری‬ ‫رۆژی ‪14‬ی تش���رینی دوه‌م‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی یه‌کالیی‬ ‫تا ئێس���تاش ئه‌وه به‌فه‌رمی ‌‬ ‫نه‌بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ش���ێوه‌کاران ده‌توان���ن تابلۆکانی���ان‬ ‫بگه‌یه‌نن��� ‌ه گه‌له‌ری ئازاد ش���ه‌وقی بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌پێشانگاکه‌دا نمایش بکرێت‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی به‌ختیار تا ئێس���تا ‪ 15‬تابلۆ‬ ‫‌ته‌ده‌ستیان‪.‬‬ ‫گه‌یشتوه ‌‌‬

‫لەسلێامنی وێنه‌کانی سەدام‌و‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫‪ 35‬ساڵە وێنەی سەرکردەو‬ ‫کەسایەتیە دیارەکان دەفرۆشێت‬ ‫لەالتەنیشتی تاریکی بازاری عەسریدا‪،‬‬ ‫پیاوێکی تەمەن ‪ 65‬ساڵ ‪ 35‬ساڵە‬ ‫سەرقاڵی فرۆشتنی وێنەی سەرکردەو‬ ‫کەسایەتیە دیارەکانە‪ ،‬ئەو رۆژانە‬ ‫بەدەیان وێنەی سەدام‌و هیتلەر‬ ‫لەسلێمانی دەفرۆشرێ‪.t‬‬

‫له‌گه‌ڵ باڵوبونه‌وه‌ی پێنج کتێبیدا‪،‬‬ ‫نوسه‌ری بواری شانۆی به‌ناوبانگی‬ ‫ئێرانی محه‌مه‌دی یه‌عقوبی دێته‌‬ ‫سلێمانی‌و جگه‌ له‌ئیمزاکردنی‬ ‫کتێبه‌کانی‪ ،‬هاوکات وه‌اڵمی پرسیاری‬ ‫شانۆکارانی کوردستانیش ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫بڕی����اره‌ رۆژی رۆژی ‪15‬ی نیس����ان‪،‬‬ ‫شانۆنوس����ێکی محه‌مه‌د یه‌عقوبی بۆ‬ ‫رۆژێک بێته‌ شاری سلێمانی‌و له‌و رۆژه‌دا‬ ‫چه‌ند چاالکییه‌ک به‌ڕێوه‌بچێت‪.‬‬ ‫مه‌ری����وان هه‌ڵه‌بجه‌ی����ی ک����ه‌ پێن����ج‬ ‫کتێبه‌که‌ی یه‌عقوبی کردوه‌ به‌کوردیی‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی به‌رنامه‌ی کاری سه‌ردانه‌که‌ی‬ ‫ئ����ه‌و نوس����ه‌ره‌ ئێرانیی����ه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند "به‌ئاماده‌بونی خۆی‪ ،‬دیمه‌نێک‬ ‫له‌شانۆیی "سه‌مای کاغه‌زه‌ دڕاوه‌کان"‬ ‫به‌ناوی "رۆژی درۆ" به‌نواندنی هه‌ردو‬ ‫ئه‌کته‌ر سه‌وس����ه‌ن عومه‌رو س����ه‌فین‬ ‫ئه‌نوه‌ر نمایش ده‌کرێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وت����ی "دوای ئه‌وه‌ بابه‌تێکی‬ ‫کورتم ده‌بێت له‌سه‌ر تایبه‌تمه‌ندیه‌کانی‬ ‫ده‌قه‌کانی محه‌مه‌دی یه‌عقوبی‌و شوێنی‬ ‫ئه‌و له‌شانۆی ئێستای ئێراندا"‪.‬‬ ‫دوابه‌دوای ئه‌وه‌ش‌ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی‬ ‫ئیمزا له‌سه‌ر ئه‌و پێنج کتێبه‌ی ده‌کات‬ ‫ک����ه‌ ل����ه‌و رۆژه‌دا به‌زمان����ی کوردی‬ ‫باڵوده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی وه‌رگێڕانه‌کانه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌بجه‌یی‬ ‫ده‌ڵێ����ت "پ����رۆژه‌ی وه‌رگێڕانی کۆی‬ ‫ده‌قه‌کانیه‌تیه‌ت����ی ب����ۆ ک����وردی که‌ زۆر نزیک����ن له‌کۆمه‌ڵ����گای ئه‌م����ڕۆی‬ ‫خۆی له‌‪ 17‬ش����انۆنامه‌دا ده‌بینێته‌وه‌و کوردییه‌وه‌و باس له‌بابه‌ته‌ سایکۆلۆژیی‌و‬ ‫ت����ا ئێس����تا ‪ 8‬دانه‌ی����ه‌م وه‌رگێڕاوه‌و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئێستا به‌رده‌وامم‌ له‌س����ه‌ر وه‌رگێڕانی هاتن����ی ئ����ه‌و نوس����ه‌ره‌ ئێرانیی����ه‌و‬ ‫چاپکردن����ی س����ه‌رجه‌م کتێبه‌کانیش‬ ‫ده‌قه‌کانی"‪.‬‬ ‫تێم����ای ش����انۆنامه‌کانی یه‌عقوب����ی له‌سه‌ر ئه‌رکی که‌سایه‌تییه‌کی سلێمانی‬

‫کاوڕ‬ ‫تیش���كی‌ هه‌تاو به‌كه‌لوه‌كه‌تدا گوره‌ز‬ ‫ده‌كات ئه‌وه‌ش واده‌كات زیاتر له‌خۆت‬ ‫رابین���ی‌ وه‌ك ج���اران له‌هه‌ن���گاوه‌‬ ‫ساده‌كانی‌ ژیان ناترسی‌ كاتێكی‌ باشه‌‬ ‫بۆ رێكخستنه‌وه‌ی‌ كاروباره‌كانت‪.‬‬

‫گا‬ ‫ده‌وروبه‌ره‌ك���ه‌ت هان���ت ده‌ده‌ن ب���ۆ‬ ‫ی نوێ‌ ‪ .‬چه‌ند شتێكت‬ ‫بیركردنه‌وه‌ له‌شت ‌‬ ‫بیرده‌خه‌ن���ه‌و‌ه ك���ه‌ ت���وڕه‌و نائارامت‬ ‫ی باش‬ ‫ده‌كه‌ن به‌اڵم هه‌وڵبده‌ پشویه‌ك ‌‬ ‫وه‌ربگرێت‪.‬‬

‫محه‌مه‌د یه‌عقوبی‬

‫ده‌بێ����ت به‌ناوی "به‌ک����ری بینه‌ر" که‌‬ ‫به‌وته‌ی مه‌ریوان هه‌ڵه‌بجه‌یی "پیاوێکی‬ ‫شانۆدۆس����ته‌و چونکه‌ ماوه‌یه‌کی زۆره‌‬ ‫ده‌زگا فه‌رمییه‌کان هیچ پاره‌یه‌کیان بۆ‬ ‫بواری شانۆ خه‌رج نه‌کردوه‌و که‌سێکی‬ ‫وه‌ها ئه‌و بۆشاییه‌ پڕ ده‌کاته‌وه‌"‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫ی‬ ‫خێ���زان‌و هاورێكان���ت له‌گ���ه‌ڵ خۆ ‌‬ ‫خۆشه‌ویستی‌و ئاسوده‌ییت بۆ دێنن‌و‬ ‫خه‌مه‌كانت ڕاده‌ماڵن‪ .‬توانای س���ۆزو‬ ‫خۆشه‌ویستیت زیادده‌كات‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه چاوه‌ڕوانیی‌ ناخۆش��� ‌ه به‌اڵم‬ ‫ی باش‬ ‫دڵنیاب���ه‌ له‌به‌رامبه‌ردا ئه‌نجامێك ‌‬ ‫ی باش ‌ه بۆ نزیكبونه‌و‌ه‬ ‫چاوه‌رێته‌‪ .‬كاتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ه���اورێ‌و هاوه‌ڵه‌كانت ك��� ‌ه ده‌زان ‌‬ ‫پێویستیان به‌هاوكاری‌ تۆیه‌‪.‬‬

‫لەچەند شوێنێکی ش���اری سلێمانیدا‪،‬‬ ‫وێنەی سەرکردەکان دەفرۆشرێن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پیاوێکی باریکەلەی ‪ 65‬ساڵ ماوەیەکی‬ ‫درێژی ژیانی لەبەسەربردنی فرۆشتنی‬ ‫وێنەدا بەسەربردوە‪ ،‬ئەو دەڵێت "ئێستا‬ ‫کەمتر وێنە دەفرۆشرێت‪ ،‬بەاڵم زۆرجار‬ ‫رۆژانە نزیکەی ‪ 10‬وێنەی سەدام حسێن‬ ‫دەفرۆش���م‪ ،‬زۆرێک دێ���ن‌و دەیانەوێت‬ ‫لەئەرشیفەکەیاندا هەبێت‪ ،‬هەندێکیش‬ ‫ئەو خەڵک���ە بیانییەن ک���ە دێنە ئەم‬ ‫شارە"‪.‬‬ ‫ئەو وێنەفرۆشە باریکەلەیە‪ ،‬زۆر دڵخۆشە‬ ‫بەکارەکەی‪ ،‬ئەو بە زەردەخەنەوە باس‬ ‫لەوە دەکات کە دەتوانێت بەو پارەیەی‬ ‫دەستی دەکەوێت بژی‪ ،‬دەڵێت " گرنگ‬ ‫ژیان���ە‪ ،‬ئەوەندە تەمەن���م نەماوە‪ ،‬من‬ ‫دەمێکە بەهەمو ش���تێک رازیم"‪ .‬بەدەم‬ ‫فرۆشتنی وێنەیەکی گۆرانیبێژێکی الوی‬ ‫ئەوروپاوە وتی " لەوێنەی س���ەرکردە‬ ‫بیانیەکاندا‪ ،‬وێنەی چێ گیڤاراو هیتلەر‬ ‫زیاترین فرۆش���یان هەی���ە‪ ،‬من بەقەد‬ ‫یەک دەیانفرۆش���م!" ئەو چێژێکی زۆر‬ ‫لەکارەک���ەی دەبینێ���ت‪ ،‬دەڵێ���ت من "چەندی���ن وێنە هەیە تەنه���ا الی من‬ ‫بەتاس���ەوە دەچ���م لەموختەبەرەکان دەستدەکەوێت"‪ .‬ئەو باس لەوەشدەکات‬ ‫وێن���ەکان وەردەگرم���ەوە‪ ،‬زۆرێکی���ان کە لەدوای نەخۆش���کەوتنی لەئێستادا‬ ‫دەمناس���ن‌و هەر وێنەی سەرکردەیەکی وێنەکانی تاڵەبانی زیاترین فرۆش���یان‬ ‫کوردیان دەس���تبکەوێت بۆم دادەنێن‪ ،‬هەیە‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ی كردوه‌و كتوپڕ‬ ‫هه‌س���ته‌وه‌ریت زیاد ‌‬ ‫بڕیار ده‌د‌هی‌ ب���ۆ پالنه‌كانی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌داهات���وی‌ ژیانت ڕاوێژ له‌گه‌ڵ ماڵ‌و‬ ‫ئه‌ندامانی‌ خێزانه‌كه‌ت بكه‌‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ده‌رگاکان ب���ه‌ڕوی خۆت���دا دامه‌خه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و کراوه‌ب���ه‌ به‌س���ه‌ر هه‌م���و‬ ‫بۆچونه‌کان���دا‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت ئه‌وان���ه‌ی‬ ‫دژایه‌تیشت ده‌که‌ن‪ .‬خۆت مه‌دزه‌ره‌و‌ه‬ ‫له‌و ئه‌رکانه‌ی به‌سه‌ردا ده‌درێت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ئه‌ردۆگان هه‌ولێر ده‌كاته‌ شارێك ‌ی توركیا‬ ‫گاڵتەکردن بەلیبرالیزم‬ ‫(‪)4‬‬

‫لەبەش���ەکانی پێش���ووی ئ���ەم‬ ‫نوسینەدا باس���م لەکۆمەڵێک لەچەمکە‬ ‫سەرەکییەکانی لیبرالیزم کرد کە بریتین‬ ‫لەچەمکەکنی "تاکەکەس"‪" ،‬ئازادیی"‪،‬‬ ‫"گومان لەدەسەاڵت"‪" ،‬لێکجیاکردنەوەی‬ ‫دەس���ەاڵتەکان"‪" ،‬س���ەروەریی یاسا"و‬ ‫"کۆمەڵگای مەدەنیی"‪ .‬ئەوەشم وت کە‬ ‫لیبرالیزم لەئاس���تی فەلسەفەی مێژودا‬ ‫ب���اوەڕی ب���ەوە نییە مێژو مەبەس���ت‌و‬ ‫لۆژیکێکی ناوەکی���ی هه‌بێت‌و ئایدیال‌و‬ ‫یۆتۆپیایەکیش���ی بۆ ئایندە پێ نییە‪،‬‬ ‫لەباتی ئەمە لیبرالیزم لەس���ەر ئێس���تا‬ ‫کاردەکات‌و لەغەم���ی کەمکردن���ەوەی‬ ‫خراپەکارییەکانی ئێستادایە‪ ،‬نەک ئەوەی‬ ‫ب���ەدوای "سیس���تم"ێکی ئەڵتەرناتیڤدا‬ ‫بگەڕێت لەدەرەوەی "سیستم"ی ئێستادا‪.‬‬ ‫بیرۆکەی کۆمەڵگای مەدەنیی خۆی‪ ،‬کە‬ ‫بیرۆکەیەکی گرنگە لەلیبرالیزمدا‪ ،‬ته‌نها‬ ‫لەبەرئەوە نییە وەک شورایەک بەرامبەر‬ ‫بەدەوڵەت دادەنرێت بۆئەوەی دەوڵەت‬ ‫دەستنەخاتە ناو کاروباری کۆمەڵگاوە‪،‬‬ ‫بەڵکو پابەس���تی دیدێکی فەلسەفییە‬ ‫ک���ە پێیوای���ە کۆمەڵ���گا دەتوانێ���ت‬ ‫خۆی خۆی ڕێکبخ���ات‌و خۆی بۆخۆی‬ ‫"نیزام"ێک دروس���تبکات ک���ە نە خودا‬ ‫دروس���تیکردوە‪ ،‬نە کەسێکی دیاریکراو‬ ‫و ن���ە دەس���ەاڵتێک‪ .‬کۆمەڵ���گا ئ���ەم‬ ‫توانا گرنگەی خۆڕێکخس���تنی تێدایە‪،‬‬ ‫هه‌ڵگریی ئەم ئەگەرەیەو دەتوانێت ئەم‬ ‫ئەگەرە پیادەبکات‪ .‬ئەمەش لەدەرەوەی‬ ‫نەخشەیەکی ئایدیۆلۆژیی‌و لەدەرەوەی‬ ‫یۆتۆپیایەکەدا کە باس لەدروس���تبونی‬ ‫"سیس���تم"ێکی ن���وێ دەکات وەک‬ ‫ئەڵتەرناتیڤ���ی "سیس���تم"ی ئێس���تا‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەمانە هه‌مو چەمکە س���ەرەکیی‌و‬ ‫بنەڕەتییەکانی لیبرالی���زم نین‪ .‬لەپاڵ‬ ‫ئەمان���ەدا کۆمەڵێک چەمکی دیکە هه‌ن‬ ‫کە بریتین لەمانە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬ب���ازاڕی ئ���ازاد‪ .‬بەبۆچونی‬ ‫لیبراله‌کان پێویس���تە ژیان���ی ئابوریی‬ ‫ئازادبێت‌و ب���ۆ میکانیزمەکان���ی بازاڕ‬ ‫خۆی بەجێبھێڵدرێت‪ ،‬نابێت دەوڵەت‌و‬ ‫دەس���ەاڵتە دەرەکییەکان ل���ەدەرەوەڕا‬ ‫دەس���تبخەنە ناو بازاڕو ش���ێوازەکانی‬ ‫ئیش���کردنییەوە‪ .‬ئاڵوگۆڕیی ئابوریی‌و‬ ‫بەرهه‌مھێنان‌و بازرگانی دەبێت ئازادبن‪.‬‬ ‫لەباتی دەوڵەت خەڵک خۆیان دەتوانن‬ ‫لەنێوان���ی خۆیان���دا پەیوەندییەکانیان‬ ‫لەب���ازاڕدا ڕێکبخەن‪ ،‬بۆی���ە دەوڵەت‬ ‫نابێت دەس���تبخاتە ناو کاروبارییانەوەو‬ ‫پێیانبڵێت پێویستە چی بەرهه‌مبھێنن‪،‬‬ ‫چۆن���ی بفرۆش���ن‪ ،‬چ���ۆن پارەکانیان‬ ‫خەرجبکەن‪ ،‬چۆنی کۆبکەنەوە ھتد‪....‬‬ ‫لیبرالیزم���ی کالس���یکیی بەرگرییەکی‬ ‫گەورەی لەم ڕوانین���ە بۆ بازاڕ دەکرد‪،‬‬ ‫بەاڵم "لیبرالە کۆمەاڵیەتییەکان" وازیان‬ ‫لەم "عەقیدەی بازاڕ"ە ھێناوەو بەرگریی‬ ‫لەوەدەک���ەن ک���ە دەوڵ���ەت لەچەندان‬ ‫دۆخی تایبەتدا پێویس���تە دەستبخاتە‬ ‫ناو ش���ێوازی ئیش���کردنی ب���ازاڕەوە‪،‬‬ ‫النیکەم بۆ دابینکردنی ئەو س���ەرەتاگە‬ ‫یەکسانە کە تاکەکەسەکان پێویستیان‬ ‫پێیەتی���ی‪ ،‬هه‌روەه���ا ب���ۆ دابینکردنی‬ ‫النیکەمی بژێویی بۆ ھێزە الوازەکانی ناو‬ ‫کۆمەڵگا‪ ،‬ئەمەش سەرچاوەی بیرۆکەی‬ ‫"دەوڵەتی خۆشنودگەرا" یان "دەوڵەتی‬ ‫رەفاھیەت"ە‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬لێب���وردن‪ .‬یەکێک لەچەمک‌و‬ ‫پرنس���یپە س���ەرەکییەکانی لیبرالیزم‬ ‫چەمک���ی لێبوردن���ە‪ .‬لێب���وردن مانای‬ ‫ئ���ەوەی کەس نەیەوێت‌و ب���ۆی نەبێت‬ ‫دەس���تبخاتە ن���او ژیانی کەس���انیترو‬ ‫ئەمرو نەھییان بەسەردانەکات‪ .‬لێبوردن‬ ‫مانای ئەوە نیی���ە ئەندامانی کۆمەڵگا‬ ‫دەبێت ئەو ش���تانە بک���ەن کە هه‌موان‬ ‫بەدڵیان���ە‪ ،‬یان ئەو ش���تانە بکەن کە‬ ‫کەسێک یان الیەنێکی تایبەت بەباش‌و‬ ‫ڕاستی دەزانێت‪ .‬لێبوردن مانای ئەوەی‬ ‫باوەڕت بەوەبێت دەس���ت نەخەیتە ناو‬ ‫ژیانی کەس���انیترەوە‪ ،‬باوەڕت بەوەبێت‬ ‫تاکەکەس���ەکان ئازادیی ئەوەیان هه‌یە‬ ‫بەوجۆرە بژین ک���ە خۆیان دەیانەوێت‪.‬‬ ‫مرۆڤ دەتوانێت باوەڕی وابێت ئەوەی‬ ‫کە کەس���ێکی تر دەیکات ڕاست نییەو‬ ‫هه‌ڵەیە‪ ،‬دەتوانیت ئەم ڕایەی خۆشتی‬ ‫پێبڵێیت‪ ،‬بەاڵم ناتوان���ی بۆچونەکەی‬ ‫خۆت‌و ئەوەی خۆت بەڕاستی دەزانیت‬

‫زانا تۆفیق‬

‫یەکێک لەپرنسیپە‬ ‫سەرەکییەکانی لیبرالیزم‬ ‫مەسەلەی پاراستن‌و‬ ‫ڕێکخستنی ئاشتیی‌و‬ ‫ئاسایشیی کۆمەاڵیەتییە‬ ‫پەنانەبردنە بۆ‬ ‫توندوتیژیی بۆ‬ ‫چارەسەرکردنی‬ ‫ملمالنێکان‪ ،‬چونکە‬ ‫ته‌نها لەدۆخی‬ ‫بەرقەراریی ئاشتیی‌و‬ ‫ئاسایشدا مرۆڤ‬ ‫دەتوانێت ئازادبێت‌و‬ ‫ئازادانە لەگەڵ‬ ‫دەوروبەرەکەیدا کاربکات‬ ‫بسەپێنیت بەسەریدا‪ ،‬بۆنمونە لەڕێگای‬ ‫حکومەت‌و دەوڵەتەوە‪ ،‬ی���ان لەڕێگای‬ ‫دەس���ەاڵتی دینی���ی یان هه‌ر ش���ێوە‬ ‫دەس���ەاڵتێکی دیکەوە‪ .‬لێبوردن لێرەدا‬ ‫جۆرێک لەڕەحمپێک���ردن‌و چاونوقاندن‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو مافە‪ ،‬مافێکی گرنگیش‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬ئاشتیی و ئاسایش‪ .‬یەکێک‬ ‫لەپرنسیپە س���ەرەکییەکانی لیبرالیزم‬ ‫مەسەلەی پاراستن‌و ڕێکخستنی ئاشتیی‌و‬ ‫ئاسایش���یی کۆمەاڵیەتییە‪ .‬پەنانەبردنە‬ ‫ب���ۆ توندوتیژیی بۆ چارەس���ەرکردنی‬ ‫ملمالنێ���کان‪ ،‬چونکە ته‌نه���ا لەدۆخی‬ ‫بەرقەراریی ئاشتیی‌و ئاسایشدا مرۆڤ‬ ‫دەتوانێ���ت ئازادبێ���ت‌و ئازادانە لەگەڵ‬ ‫دەوروبەرەکەیدا کاربکات‪ .‬ته‌نها لەدۆخی‬ ‫ئاشتیی‌و ئاسایشدا کۆمەڵگای مەدەنی‬ ‫دەتوانێ���ت چاالکانە کارب���کات‪ ،‬بازاڕ‬ ‫بەشێوەیەکی "سروشتیی" کاربکات‪.‬‬ ‫چ���وارەم‪ :‬حکومەتێک���ی بچ���وک‪.‬‬ ‫خاڵی س���ەرەکیی لەدی���دی لیبرالیزمدا‬ ‫بونی حکومەتێک���ی بچوکە‪ ،‬حکومەت‬ ‫لەدی���دی لیبرالەکان���دا نابێ���ت گەورە‬ ‫بێت‌و پێویستە ته‌نها کۆمەڵێک ئەرک‌و‬ ‫وەزیفەی س���ەرەکی کەم‌و سنورداریی‬ ‫هه‌بێت‪ .‬ئامانج���ی دەوڵەت‌و حکومەت‬ ‫لەلیبرالیزمدا ئەوەیە سێ شت بپارێزن‪:‬‬ ‫پاراس���تنی ژیان‪ ،‬پاراس���تنی ئازادیی‌و‬ ‫پاراس���تنی موڵ���ک‌و ماڵ‪ .‬پاراس���تنی‬ ‫ئەمانەش وەک بنەمای ئاشتیی‌و ئارامیی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی وێنادەکات‪ .‬ئەمەش مانای‬ ‫ئەوەی دەوڵ���ەت کۆمەڵێ���ک دەزگای‬ ‫بێالیەن���ەو ئیش���ی ئەوەیە س���ەرەتاو‬ ‫بنەڕەت���ە س���ەرەکییەکان بپارێزێ���ت‪.‬‬ ‫بۆیە‪ ،‬بۆ نمون���ە‪ ،‬دەوڵەت دینی نییە‪،‬‬ ‫نابێ���ت بەبەرگریکەر لەدینێک بەرامبەر‬ ‫بەدینەکانی تر‪ ،‬یان بەرامبەر بەنادین‪.‬‬ ‫لەڕوی مێژویش���ەوە س���ەندنەوەی دین‬ ‫لەدەوڵەت یەکێکە لەکارو دەس���کەوتە‬ ‫گرنگەکان���ی لیبرالی���زم‪ .‬ل���ەم دیدەدا‬ ‫دەوڵەت بەرپرس نییە لەژیانی دینیی‪،‬‬ ‫ژیانی دینیی ھی کۆمەڵگا خۆیەتی‪.‬‬ ‫ل���ەڕوی فیکری���ی‌و فەلس���ەفییەوە‬ ‫کەلەپ���وری لیبرالیزم دەچێتەوە س���ەر‬ ‫تیۆرەی "مافی سروش���تیی"‪ ،‬بیرۆکەی‬ ‫"پەیمان���ی کۆمەاڵیەتی���ی"و کەلەپوری‬ ‫"س���ودمەندگەرایی"‪.utilitarianism ،‬‬ ‫ئەمانەش زیاد لەدو س���ەدەیە بەشێکن‬ ‫لەمێ���ژوی مرۆڤایەتی ل���ەزۆر ناوچەو‬ ‫بەشی دونیادا‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫له‌دوای����ن ده‌ركه‌وتن����ی‌ س����ه‌رۆك‬ ‫كۆم����اری توركیا ڕه‌ج����ه‌ب ته‌ییب‬ ‫ئه‌ردۆگان له‌ڕێكالمێكدا كه‌ به‌بۆنه‌ی‬ ‫یادی ‪ 100‬ساڵه‌ی جه‌نگی "چه‌نه‌قه‌له‌"‬ ‫ئاماده‌ كراوه‌‪ ،‬هه‌ولێر وه‌ك به‌شێك‬ ‫له‌واڵتی‌ توركیا پیشان ده‌دات‪.‬‬ ‫دیاره‌ س����وپای ت����ورك له‌جه‌نگی‬ ‫چه‌نه‌قه‌له‌توانیی����ان ئیس����ته‌نبول‬ ‫له‌هێرش����ێكی گ����ه‌وره‌ی واڵت����ه‌‬ ‫زلهێزه‌كانی وه‌ك به‌ریتانیاو فه‌ره‌نسا‬ ‫بپارێزێت ك����ه‌ له‌ڕێگ����ه‌ی ده‌ریاوه‌‬ ‫هێرش����یان كرایه‌ سه‌رو قوربانیه‌كی‬ ‫زۆریان به‌خش����یوه‌ ل����ه‌م جه‌نگه‌دا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئ����ه‌و جه‌نگ����ه‌ به‌جه‌نگی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی واڵتی توركیا داده‌نرێت‬ ‫به‌ڕێبه‌رایه‌ت����ی گه‌وره‌ دوژمنی‌ كورد‬ ‫"مسته‌فا كه‌مال ئه‌تاتورك"‪.‬‬ ‫دی����اره‌ ئ����ه‌م كلیپ����ه‌ ڕێكالمی����ه‌‬ ‫له‌ناوخ����ۆی توركیا مش����تومڕێكی‬ ‫زۆری لێكه‌وت����ه‌وه‌‪ ،‬چونك����ه‌‬ ‫ئه‌ردۆگان به‌ده‌نگی خۆی شیعرێك‬ ‫ده‌خوێنێت����ه‌وه‌و ده‌ركه‌وتنێك����ی‌ له‌‬ ‫ئه‌ن����دازه‌ ب����ه‌ده‌ری بێتام����ی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌كلیپه‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ زیاتریش بۆته‌‬ ‫جێی ڕه‌خنه‌ ده‌ركه‌وتنی‌ ئه‌ردۆگانه‌‬ ‫وه‌ك بابه‌تی س����ه‌ره‌كی ڕێكالمه‌كه‌‬ ‫نه‌ك جه‌نگ����ی چه‌نه‌قه‌له‌كه‌ بابه‌تی‬ ‫سه‌ره‌كی ڕێكالمه‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ لێره‌دا زۆر سه‌رنجڕاكێشه‌‬ ‫پیش����اندانی هه‌ولێره‌ وه‌ك شارێك‬ ‫له‌شاره‌كانی توركیا‪.‬‬ ‫ل����ه‌م كلیپه‌دا س����ه‌ربازی ش����اره‌‬ ‫جیاوازه‌كان����ی توركیا ناوی خۆیان‌و‬ ‫ش����اره‌كانی لێوه‌ی هاتون ده‌ڵێن‌و‬ ‫پاشان به‌ده‌نگێكی‌ به‌رز هاوار ده‌كه‌ن‬ ‫" فه‌رمان ده‌كه‌ی����ت گه‌وره‌م" وه‌ك‬ ‫ئاماژه‌یه‌ك به‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌مو توركیاو‬ ‫شاره‌كانی به‌شداری جه‌نگه‌كه‌ بون‪.‬‬ ‫پاش����ان وش����ه‌ی "فه‌رم����ان‬ ‫ده‌كه‌یت گ����ه‌وره‌م" به‌كارده‌هێنرێت‬ ‫وه‌ك ئاماژه‌ی����ه‌ك ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫س����ه‌ربازه‌كان ئاماده‌ن بمرن له‌ژێر‬ ‫فه‌رمان����ی س����ه‌ركرده‌كه‌یان‪ .‬به‌اڵم‬ ‫س����ه‌ركرده‌كه‌یان كێی����ه‌؟ ئه‌م����ه‌‬ ‫ئه‌و پرس����یاره‌ ب����ێ وه‌اڵمه‌یه‌ كه‌ له‌‬ ‫كلیپه‌كه‌دا بینه‌ری ئ����ازاد ده‌كرێت‬ ‫له‌وه‌ی‌ مێش����كی بۆ ئه‌ردۆگان یان‬ ‫"مسته‌فا كه‌مال ئه‌تاتوركی" دوژمنی‌‬ ‫سه‌رسه‌ختی‌ كورد بچێت‪.‬‬ ‫چونكه‌ "مسته‌فا كه‌مال" ته‌نیا ‪4‬‬ ‫س����انیه‌ ده‌رده‌كه‌وێت له‌ كلیپه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ����ه‌ردۆگان ته‌واوی كلیپه‌كه‌ی‬ ‫داگیرك����ردوه‌و هه‌س����تێكی‌ وا الی‌‬ ‫بینه‌ر دروس����ت ده‌كرێ����ت كلیپه‌كه‌‬ ‫باسی ئه‌ردۆگان بكات نه‌ك جه‌نگی‬ ‫چه‌نه‌قه‌ل����ه‌و كه‌م����ال ئه‌تاتورك����ی‬ ‫گۆڕبه‌گۆڕ‪.‬‬ ‫وه‌ هه‌روه‌ها به‌ته‌كنیكی فۆتۆگرافی‬ ‫به‌هێ����ز هه‌س����تێكی‌ وای الی بینه‌ر‬ ‫ده‌خوڵقێنرێ����ت ك����ه‌ جه‌نگه‌ك����ه‌‬ ‫ئه‌ردۆگان ئه‌نجامی دابێت پێش ‪100‬‬ ‫ساڵ‪ ،‬نه‌ك كه‌مال ئه‌تاتورك‪.‬‬ ‫له‌ناوه‌ڕاستی‌ كلیپه‌كه‌ش سه‌ربازێك‬ ‫بانگی پی����رۆزی موحه‌مه‌دی ده‌دات‬ ‫به‌گوێ����ی س����ه‌ربازه‌كان‌و وێنایه‌كی‬ ‫جه‌نگ����ی ب����ه‌درو ئوح����ود دێنێت‬ ‫به‌خه‌یاڵ����ی‌ بینه‌رداو گه‌ر كه‌س����ێك‬ ‫مێژوی ئه‌تاتورك نه‌زانێت واتێده‌گات‬ ‫س����ه‌ركرده‌یه‌كی‌ ئیسالم فه‌رمانده‌ی‬ ‫جه‌نگه‌كه‌ بوه‌ له‌جیاتی‌ ئه‌تاتوركێك‬ ‫كه‌ زمان‌و وش����ه‌و پیت����ی‌ عه‌ره‌بی‬ ‫قه‌ده‌غه‌ك����ردوه‌ له‌ب����ه‌ر ڕق‌و كینه‌ی‬ ‫زۆری بۆ ئیسالم‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م كلیپه‌ ك����ه‌ له‌كاتێكی‌ نزیك‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان����دا ده‌رده‌كرێ����ت‪،‬‬ ‫ختوك����ه‌ی هه‌س����تی‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌و‬ ‫هه‌ستی‌ ئیسالمگه‌را پێكه‌وه‌ ده‌درێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ستی‌ نه‌ته‌وه‌په‌رستی‌ پێش‬ ‫ئای����ن ده‌خرێ����ت‌و دو كه‌راكت����ه‌ری‬ ‫دژبه‌ی ‌هك‌و ڕكاب����ه‌ری یه‌كتری وه‌ك‬ ‫ئ����ه‌ردۆگان‌و ئه‌تاتورك له‌یه‌ك كاتدا‬ ‫كۆده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌و سوكایه‌تیه‌ كه‌ به‌شاری‬ ‫هه‌ولێ����ر ك����راوه‌‪ ،‬ئه‌و س����ه‌ربازه‌ی‌‬ ‫له‌هه‌ولێره‌وه‌ قسان ده‌كات ناوی (‬

‫پیشاندانی هه‌ولێر‬ ‫وه‌ك به‌شێك‬ ‫له‌توركیا له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌ردۆگان‌و‬ ‫كلیپسازه‌كانیه‌و‌ه‬ ‫هیچ ته‌فسیرێك‬ ‫هه‌ڵناگرێت‬ ‫ی‬ ‫جگه‌ له‌نه‌ست ‌‬ ‫شاره‌وه‌یان‬ ‫به‌رامبه‌ر هه‌ولێرو‬ ‫كوردستان‌و ئه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌رده‌خات نه‌وه‌ ‌‬ ‫نوێ عوسمانیه‌كان‬ ‫ئێستاش هه‌رێم‬ ‫به‌به‌شێك له‌خاكی‬ ‫ی ده‌زانن‬ ‫خۆیان ‌‬ ‫وه‌ك ئامه‌دو‬ ‫شرناخ‌و هه‌كاری‬ ‫فه‌قیرئۆگلو ش����اكیرت)ه‌ واته‌ كوڕی‬ ‫فه‌قیری شاگرد!‬ ‫ل����ه‌م كلیپ����ه‌ هه‌ولێ����ر به‌ئه‌ربیل‬ ‫ناوده‌برێت‌و ناوبردنی سه‌ربازه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ولێریش به‌"كوڕی فه‌قیرو خه‌لفه‌و‬ ‫شاگرد" كارێكی‌ هه‌ڕه‌مه‌كی‌و حساب‬ ‫بۆ نه‌كراو نیه‌‪.‬‬ ‫پاش����ان قه‌اڵی هه‌ولێر له‌پش����تی‌‬ ‫گه‌نجه‌ هه‌ولێره‌كه‌وه‌ ده‌بینرێت‪.‬‬ ‫له‌خه‌یاڵی عوسمانیه‌ نوێكاندا هه‌ر‬ ‫شارێك قه‌اڵی تێدابو ئه‌وا به‌شارێكی‌‬ ‫عوس����مانی هه‌ژمار ده‌كرێت‌و پێیان‬ ‫وایه‌ قه‌اڵ داهێنانی عوسمانیه‌كانه‌و‬ ‫پێش ئ����ه‌وان كه‌س ئه‌قڵ����ی به‌وه‌‬ ‫نه‌ش����كاوه‌ ق����ه‌اڵ دروس����ت بكات‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هیچ نیه‌ جگه‌ له‌ناسینه‌وه‌ی‬ ‫هه‌مزاغا به‌ڕیشه‌ سوره‌كه‌یدا!‬ ‫لێره‌دا پێده‌چێت كه‌ كه‌سێكی‌ نزیك‬ ‫له‌توركیا بڵێت ئاماژه‌دان به‌هه‌ولێر‬ ‫زیات����ر ب����ۆ ئه‌وه‌یه‌ ئام����اژه‌ بدرێت‬ ‫به‌به‌ش����داری خۆبه‌خش����انه‌ی چه‌ند‬ ‫هێزێكی‌ كوردی له‌و جه‌نگه‌دا‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵم����دا ده‌ڵێم به‌ش����داریه‌كه‌‬ ‫له‌س����لێمانی‌و كه‌ركوك‌و ده‌ش����تی‌‬ ‫شاره‌زور زیاتر بوه‌ تا هه‌ولێر به‌اڵم‬ ‫بۆ به‌ته‌نیا ناوی هه‌ولێر ده‌برێت؟‬ ‫دوات����ر له‌پاڵ ئه‌مانه‌ش����دا دایكی‬ ‫ك����وڕه‌ هه‌ولێریه‌ك����ه‌ ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫وه‌ك ژنێك����ی‌ ك����وردی ك����ه‌ جلی‬ ‫كوردی له‌به‌ردابێت‪ ،‬به‌اڵم شێوازی‬ ‫ماچكردنی ده‌س����تی‌ دایكه‌كه‌ زیاتر‬ ‫له‌ش����ێوازی ڕێزو ستایشی كوڕێكی‬ ‫توركم����ان ده‌چێ����ت ب����ۆ دایكێكی‌‬ ‫توركمان نه‌ك ڕێزو ستایشی كوڕێكی‌‬ ‫كوردی بۆ دایكێكی‌ كوردی‪.‬‬ ‫وات����ه‌ دایكه‌كه‌ هه‌م وه‌ك كوردێك‬ ‫ه����ه‌م وه‌ك توركمانێ����ك پیش����ان‬ ‫ده‌درێ����ت له‌یه‌ك كات����دا‪ ،‬ئه‌م كاره‌‬ ‫به‌ڕاستی‌ هونه‌رو ئه‌قڵێكی‌ گه‌وره‌ی‬ ‫له‌پش����ته‌وه‌یه‌‪ .‬پیش����اندانی هه‌ولێر‬ ‫ب����ه‌دو ڕو له‌ی����ه‌ك كات����دا ‪،‬كارێكی‌‬ ‫هێجگار زیره‌كانه‌و سه‌ركه‌وتوانه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌م ڕێكالم����ه‌ ته‌نی����ا ڕێكالمێكی‬ ‫ئاس����ایی نیه‌ وه‌ك ڕێكالمی شامپۆو‬ ‫س����ابون‌و ده‌شێت زۆر خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫تری بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫پیش����اندانی هه‌ولێر وه‌ك به‌شێك‬ ‫له‌توركی����ا له‌الی����ه‌ن ئ����ه‌ردۆگان‌و‬ ‫كلیپس����ازه‌كانیه‌وه‌ هیچ ته‌فسیرێك‬ ‫هه‌ڵناگرێ����ت جگ����ه‌ له‌نه‌س����تی‌‬ ‫ش����اره‌وه‌یان به‌رامب����ه‌ر هه‌ولێ����رو‬ ‫كوردستان‌و ئه‌وه‌ ده‌رده‌خات نه‌وه‌ی‌‬ ‫نوێ عوسمانیه‌كان ئێستاش هه‌رێم‬ ‫به‌به‌ش����ێك له‌خاكی خۆیانی‌ ده‌زانن‬ ‫وه‌ك ئامه‌دو شرناخ‌و هه‌كاری‪.‬‬

‫نزیكبون����ه‌وه‌ی‌ هه‌ولێ����ر له‌توركیا‬ ‫ختوكه‌ی هه‌سته‌ شاراوه‌كانی نه‌وه‌ی‌‬ ‫نوێی عوس����مانی ده‌دات بۆ دوباره‌‬ ‫داگیركردنه‌وه‌ی‌‪.‬‬ ‫ناوبردن����ی كوڕه‌ هه‌ولێریه‌كه‌ وه‌ك‬ ‫ش����اگردو كوڕی فه‌قی����ر‪ ،‬لوتبه‌رزی‬ ‫توركه‌ به‌رامبه‌ر میله‌تانی‌ ژێرده‌ستی‌‬ ‫له‌ڕۆژگاری‌ ڕابردویان كه‌ به‌سه‌رده‌می‬ ‫زێڕین ی����ان س����ه‌رده‌می ده‌وله‌تول‬ ‫عالیه‌ ناوی ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫چونكه‌ ب����ۆ توركێك میله‌تانی تر‬ ‫هیچ نین جگه‌ له‌برایه‌كی بچوك كه‌‬ ‫جارجار ده‌ست دێنن به‌سه‌ریاو پێی‬ ‫ده‌ڵێن " ڕاس����ته‌ ئێمه‌ براین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تۆ ب����را بچوك‌و ئێمه‌ ب����را گه‌وره‌‪،‬‬ ‫گه‌ر له‌ ته‌نگانه‌ هات����م به‌ده‌نگته‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ لوتفم كردوه‌‪ ،‬گه‌ر من توش����ی‬ ‫ته‌نگانه‌ بوم ده‌بێت بێی به‌ده‌نگمه‌وه‌‬ ‫چونكه‌ گ����ه‌ر من نه‌بم تۆش نابیت‪،‬‬ ‫من تۆ نه‌پارێ����زم له‌دوژمنان خۆت‬ ‫قه‌ت ناتوانی خۆت بپارێزیت"‪.‬‬ ‫گ����ه‌ر وته‌كان����ی گه‌وره‌ نوس����ه‌ر‬ ‫عێراقی عه‌ل����ی وه‌ردی بیر خۆمان‬ ‫بێنین����ه‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێ����ت كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫عێراقی دوڕوه‌و له‌ ن����او كۆمه‌ڵگادا‬ ‫ڕویه‌كی هه‌یه‌ كه‌ وێنای‌ ڕه‌وش����تی‌‬ ‫ب����ه‌رز ده‌كات‌و ڕوه‌ك����ه‌ی تری ڕوی‌‬ ‫به‌دڕه‌وش����تیه‌ كه‌ له‌پشت په‌رده‌وه‌‬ ‫یان له‌كات����ی ته‌نگانه‌ ده‌ریده‌خات‪.‬‬ ‫ئه‌وا‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی توركی‬ ‫ئه‌م تیۆریه‌ی عه‌لی وه‌ردی به‌سه‌ردا‬ ‫ده‌س����ه‌لمێنرێت‌و ده‌توانی به‌ئاسانی‌‬ ‫دوڕوییه‌ك����ی زۆر له‌هه‌ڵس����وكه‌وت‌و‬ ‫وتاره‌كانیان ببینی‌‪ .‬به‌اڵم دوڕویی‬ ‫عوس����مانیه‌كان له‌گ����ه‌ڵ دوڕوی����ی‬ ‫كه‌مالیه‌كان تاڕاده‌ی����ه‌ك جیاوازه‌و‬ ‫خاڵی لێكچونیشیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫كه‌مالیه‌كان كاتێ����ك گفتوگۆیان‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كه‌یت باسی دیموكراسی‌و‬ ‫مافی م����رۆڤ‌و كۆمه‌ڵگه‌ی مۆدێرن‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌توركیا ت����ه‌واوی كوده‌تا‬ ‫س����ه‌ربازیه‌كان كه‌ س����ه‌ر تابه‌خوار‬ ‫دژی دیموكراس����یه‌ له‌الیه‌ن كه‌مالیه‌‬ ‫ئه‌تاتورك����ه‌كان ك����راوه‌و ت����ه‌واوی‬ ‫ڕۆش����نبیرو نوس����ه‌ره‌ كه‌مالیه‌كان‬ ‫پشتگیری كوده‌تا یه‌كله‌دوایه‌كه‌كانی‬ ‫واڵته‌كه‌ی خۆیان كردوه‌‪.‬‬ ‫واته‌ كه‌مالیه‌كان له‌یه‌ك كاتدا هه‌م‬ ‫دیموكراسین هه‌م كوده‌تاچین‪ ،‬هه‌م‬ ‫مرۆڤدۆس����تن ه����ه‌م مرۆڤكوژ‪ ،‬هه‌م‬ ‫ئازادیخواز هه‌م خۆسه‌پێنه‌رن‪.‬‬ ‫عوس����مانی‌ له‌كۆن‌و له‌مڕۆشدا كه‌‬ ‫ئ����ه‌ردۆگان نوێنه‌رایه‌تی����ان ده‌كات‬ ‫خاوه‌نی دو ڕون‪ .‬عوس����مانی كۆن‬ ‫به‌وتاری ڕه‌س����می‌ خۆیان پابه‌ندی‬ ‫ته‌واوی ڕێساكانی ئاینی‌ ئیسالمن‌و‬ ‫له‌ملیش����یان بده‌ی����ت له‌یاس����اكانی‬ ‫ئیسالم ده‌رناچن‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم گ����ه‌ر س����ه‌یری مێژویان‬ ‫بكه‌ی����ت ده‌بینی����ن ن����ه‌ك تاوان����ی‬ ‫گه‌وره‌ی����ان ئه‌نجام����داوه‌ به‌ڵك����و‬ ‫فانتازیای����ان به‌تاوان����ه‌وه‌ ك����ردوه‌‪،‬‬ ‫ته‌واوی خه‌لیفه‌كانی ئالی عوسمان‬ ‫له‌عوس����مان غازی تاده‌گاته‌ فاتیح‬ ‫س����وڵتان براو باوك‌و م����ام‌و كوڕی‬ ‫خۆیان كوش����توه‌ له‌س����ه‌ر كورسی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫ش����ێوازی كوش����تنه‌كانیش هیچ‬ ‫جیاوازیه‌ك����ی وه‌های����ان نه‌ب����وه‌‬ ‫له‌شێوازی كوشتنی‌ داعشی ئه‌مڕۆ‪.‬‬ ‫خه‌لیفه‌كان����ی ئال����ی عوس����مان‬ ‫شمشێری س����وركراوه‌ له‌ناو ئاگریان‬ ‫به‌كارده‌هێنا ب����ۆ ده‌رهێنانی‌ چاوی‬ ‫كوڕو برای خۆیان ته‌نیا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ترس����یان هه‌ب����و خه‌الفه‌ته‌كه‌ی����ان‬ ‫له‌ده‌ست ده‌ربێنێت‪.‬‬ ‫منداڵی سه‌ربێش����كه‌یان ده‌كوشت‬ ‫له‌ترسی ئه‌وه‌ی‌ كه‌ گه‌وره‌بو تۆڵه‌ی‬ ‫باوك‌و برای كوژراوی ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێكی����ان كوڕو ب����رای خۆیان‬ ‫ده‌خنكان����د هه‌ندێكی����ان زیندانیان‬ ‫ده‌كردن‪ ،‬واته‌ الی عوسمانی‌ هه‌مو‬ ‫تاوانێك حه‌اڵڵ بو له‌پێناو پاراستنی‌‬ ‫كورسی ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫جا كه‌س����ێك دادپه‌روه‌ری بۆ براو‬ ‫باوك����ی خۆی به‌م ش����ێوه‌یه‌ بوبێت‬ ‫ئاخۆ له‌گه‌ڵ ڕه‌عیه‌تی ژێرده‌س����تی‌‬ ‫ك����ه‌ وه‌ك ئ����اژه‌ڵ س����ه‌یری كردون‬ ‫ده‌بێت چۆن بوبێ����ت؟ ته‌نیا خودا‬ ‫ده‌یزانێت‪.‬‬ ‫فانتازی����ای س����ێكس له‌حه‌ره‌می‬ ‫س����وڵتانه‌كاندا ش����تێكه‌ هه‌ر باسی‬ ‫لێناك����ه‌ن‪ ،‬هه‌م����و توركێ����ك دان‬ ‫ب����ه‌وه‌دا ده‌نێت ك����ه‌ دامه‌زراوه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ب����وه‌ به‌ناوی حه‌ره‌می س����وڵتان‬

‫دانی����ش به‌وه‌دا ده‌نێ����ن كه‌ حه‌ره‌م‬ ‫پڕبوه‌ له‌ژن‌و كیژۆڵه‌ی جوان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌وكیژۆڵه‌ ناس����ك‌و جوانانه‌‬ ‫خه‌ریكی برنج بژاردن‌و گس����كدانی‬ ‫ناو حه‌ره‌م‌و چێشت لێنان‌و درومان‌و‬ ‫چنین����ی‌ ملپێچ‌و ده‌س����ته‌وانه‌ بون‬ ‫ب����ۆ منداڵه‌كان����ی‌ س����وڵتان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س����وڵتان بۆ ناوی سوێنیش توخنی‌‬ ‫ئه‌و كیژۆڵ����ه‌ جوانان����ه‌ نه‌كه‌وتوه‌و‬ ‫به‌درێژایی ژیانی‌‌و له‌یه‌ك دو دانه‌یان‬ ‫زیاتر تامی‌ كه‌سیانی‌ نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫دانی����ش ب����ه‌وه‌دا ده‌نێ����ن ك����ه‌‬ ‫پیاوه‌كانی ناو حه‌ره‌م خه‌س����ێنراون‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ توخنی‌ ئ����ه‌و كیژۆڵه‌‬ ‫ناس����كان ‌ه نه‌كه‌ون‪ ،‬به‌اڵم س����وڵتان‬ ‫خۆی ده‌ستی‌ له‌هه‌مویان پاراستوه‌‬ ‫به‌درێژایی ژیانی‌!؟‬ ‫چ ئه‌قڵێك به‌مه‌ باوه‌ڕ ده‌كات؟‬ ‫ئێس����تاش ن����ه‌وه‌ نوێك����ه‌ی ئالی‬ ‫عوسمان كۆشكێكی نوێی هه‌زار ژوری‬ ‫له‌ناو جه‌رگه‌ی ئه‌نق����ه‌ره‌ به‌پاره‌ی‬ ‫باج����ی ئ����ه‌و گه‌له‌هه‌ژاره‌ دروس����ت‬ ‫كردوه‌و خه‌ریك����ی زیندوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫فانتازیه‌كانی‌ باوباپیرانێتی‌‪.‬‬ ‫دیار‌ه ئه‌ردۆگان وه‌ك بابوباپیره‌كانی‬ ‫هه‌ردو تاوانی كوشتن‌و به‌فیڕۆدانی‬ ‫س����امانی‌ ڕه‌عیه‌ته‌كه‌ی ئه‌نجامداوه‌‪،‬‬ ‫به‌نمونه‌ كوشتنی‌ ‪ 34‬هاواڵتی كورد‬ ‫له‌ڕۆبۆسكی‌‌و دیزه‌به‌ده‌رخۆنه‌كردنی‌‬ ‫ل����ه‌دادگای‌ ن����ادادی واڵته‌ك����ه‌ی‌و‬ ‫تۆماره‌ ده‌نگیه‌كانی كه‌ له‌تۆڕه‌كانی‬ ‫ئینته‌رنێ����ت باڵوب����وه‌وه‌ ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌رخس����ت كه‌ خ����ۆی‌و كوڕه‌كه‌ی‬ ‫به‌به‌رتیل����دان‌و به‌رتی����ل وه‌رگرت����ن‬ ‫ته‌واوی س����ه‌رمایه‌دارانی‌ توركیایان‬ ‫كۆنتڕۆڵ كردوه‌‪.‬‬

‫له‌خه‌یاڵی‬ ‫عوسمانیه‌ نوێكاندا‬ ‫هه‌ر شارێك‬ ‫قه‌اڵی تێدابو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وا به‌شارێك ‌‬ ‫عوسمانی هه‌ژمار‬ ‫ده‌كرێت‌و پێیان‬ ‫وایه‌ قه‌اڵ داهێنانی‬ ‫عوسمانیه‌كانه‌و‬ ‫پێش ئه‌وان كه‌س‬ ‫ئه‌قڵی به‌و‌ه‬ ‫نه‌شكاوه‌ قه‌اڵ‬ ‫دروست بكات‬ ‫ته‌نیا فانتازی����ه‌ك كه‌ باوباپیرانی‬ ‫ئه‌نجامی����ان داوه‌و ئ����ه‌م خۆی لێ‬ ‫دورگرتوه‌ فانتازی سێكس‌و حه‌ره‌می‬ ‫كۆشكه‌‪ .‬ئه‌ردۆگان ئێستا ده‌یه‌وێت‬ ‫سیسته‌می‌ واڵته‌كه‌ی له‌په‌ڕله‌مانیه‌وه‌‬ ‫بگۆڕێت بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌‌و سیسته‌می‌‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تیش هی����چ نی����ه‌ جگه‌‬ ‫له‌زیندوكردنه‌وه‌ی میراتی عوسمانی‌‬ ‫به‌ت����ه‌ڕو تۆڵی‪ .‬له‌م سیس����ته‌مه‌دا‬ ‫س����ه‌رۆك هه‌رچ����ی ده‌یه‌وێ����ت‌و‬ ‫ده‌یخوازێت به‌چه‌قه‌نه‌یه‌ك جێبه‌جێی‬ ‫ده‌كات‌و ت����ه‌واوی وه‌زیرو بیرۆكراتی‌‬ ‫ئ����ه‌و واڵته‌ هی����چ ئه‌ركێكیان نابێت‬ ‫جگه‌ له‌ملكه‌چی سوڵتان‪.‬‬ ‫بۆی����ه‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی حوزه‌یران‬ ‫گ����ه‌ر سیس����ته‌می س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هێنایه‌ ئ����اراوه‌‪ ،‬دورنیه‌ كۆش����كی‬ ‫كۆماری توركیا حه‌ره‌می ش����اراوه‌ی‌‬ ‫تێدا دروس����ت نه‌كرێ����ت‌و كه‌لتوری‬ ‫عوسمانی‌ پڕاوپڕ به‌بێ ك ‌هم‌و كورتی‌‬ ‫زیندوو نه‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاخر كۆش����كێكی‌ ڕه‌قوته‌ق به‌بێ‬ ‫حه‌ره‌می سوڵتان چ تامێكی‌ هه‌یه‌؟‬ ‫‪ 1000‬ژور ب����ۆ فانتازی نه‌بێت بۆچی‬ ‫به‌كاردێت؟‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ك ‌هی‌ یاسا الی‌ ئێمه‌ سه‌روه‌ر ده‌بێت؟‬ ‫سه‌الح ره‌شید‬ ‫هه‌م���و كۆمه‌ڵگای���ه‌ك به‌ده‌س���تورێك‌و‬ ‫كۆمه‌لێك یاساو رێنماییه‌و‌ه به‌ستراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ رێنیش���انده‌رو رێكخ���ه‌ر ‌ی هه‌م���و‬ ‫كاروباره‌كانێتی‌‪ ،‬ئه‌و رێنماییان ‌ه س���نور بۆ‬ ‫تاك‌و كۆم���ه‌ڵ‌ داده‌نێت‪ ،‬تا كاری‌ هه‌ریه‌ك ‌ه‬ ‫ته‌واوكه‌ر ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی تر بێت‌و كه‌س س���نور ‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ت���ر نه‌به‌زێنێ���ت‌و كه‌س له‌س���ه‌ر‬ ‫حس���ابی‌ ئه‌وانه‌ ‌ی تر یاخود له‌سه‌ر حساب ‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌ خۆ ‌ی یان كه‌سانی‌ تر‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ن���د نه‌كات‌و پێویس���ت ده‌بێت ك ‌ه‬ ‫یاسای‌ پاداشت و سزا په‌یڕه‌وه‌ ‌ی بكرێت‪.‬‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ واتای‌ به‌كارهێنانی‌ پۆس���تێك ‌ی‬ ‫یاس���ایی‪ ،‬ئابوری‌‪ ،‬سیاس���ی‌ گش���تی بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ ت���اك یان بۆ كه‌س��� ‌ی تر ب ‌ه‬ ‫ن���اڕه‌واو دزی‌ و فیڵك���ردن‌و به‌هه‌ده‌ردان ‌ی‬ ‫سامان ‌ی گشت ‌ی ‪ ،‬ئه‌م ‌ه نه‌ سیمایه‌ك ‌ی نوێیه‌و‬ ‫ن��� ‌ه تایبه‌ت���ه‌ به‌نه‌ته‌وه‌یه‌ك ی���ان واڵتێك‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌م سیما كوشنده‌یه‌ زوربه‌ی‌ زۆر ‌ی‬ ‫واڵتان��� ‌ی جیهانی‌ گرتۆت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌م‌و‬ ‫زۆره‌كه‌ ‌ی په‌یوه‌ند ‌ی به‌گه‌ش���ه‌كردنی‌ بار ‌ی‬ ‫ئابوری‌‌و سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و فه‌رهه‌نگی‌‌و‬ ‫په‌یڕه‌وی‌ یاساوه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ سنور بۆ زیادكردن ‌ی گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫به‌هه‌ده‌ردانی‌ س���امانی‌ گش���تی‌ داده‌نێت‪،‬‬ ‫ته‌نها لێپرس���ینه‌وه‌و جێبه‌جێكردنی‌ یاسای ‌ه‬ ‫به‌بێالیه‌نانه‌و بێ‌ سڵه‌مینه‌وه‌‪.‬‬ ‫بارودۆخ��� ‌ی سیاس���ی‌ ناته‌ندروس���ت ‌ی‬ ‫كوردس���تان‌و ملمالنێ���ی‌ حیزبه‌كوردیه‌كان‬ ‫هه‌وێنی‌ زیادبونی‌ گه‌نده‌ڵی ‌ه له‌كوردستاندا‪،‬‬ ‫هه‌ر الیه‌ك س���ڵ‌ ده‌كات���ه‌و‌ه دزو پیاوكوژو‬ ‫گه‌نده‌ڵه‌كانی‌ سه‌ربه‌حیزبه‌كه‌ ‌ی بدات به‌دادگا‬ ‫نه‌وه‌ك حیبزبه‌كه‌ی‌ تر‪ ،‬ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌ بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ند ‌ی ته‌سكی‌ خۆی‌ به‌كار ‌ی بهێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدا كه‌ دزیكردن له‌موڵك‌و ماڵ ‌ی‬ ‫حكومه‌ت‌و و گش���تی‌ بارانێكه‌ ل ‌ه سه‌رجه‌م‬ ‫هه‌م���و كوردس���تان باریوه‌و كه‌م ش���وێن‌و‬ ‫ناوچه‌و گروپ‌و جه‌ماع ‌هت‌و حیزب‌و تیره‌ هه‌ن‬ ‫كه‌ بێبه‌ش بوبن له‌م نه‌خۆشی ‌ه كوشنده‌یه‌و‬ ‫بارانی‌ گه‌نده‌ڵ ‌ی ته‌ڕی‌ نه‌كردبن‪.‬‬ ‫ڤایرۆسی‌ گه‌نده‌ڵی‌ چۆت ‌ه له‌شی‌ زوربه‌ ‌ی‬ ‫زۆری‌ ده‌سترۆش���توه‌كان له‌هه‌م���و دنیادا‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر واڵت���ه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك مامه‌ڵه‌ ‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ���دا ده‌كات‪ ،‬وا هه‌ند ‌ێ نمونه‌ نیش���ان‬ ‫ده‌ده‌ین كه‌ ته‌نها هی‌ ساڵی‌ پاره‌‪ ،‬كه‌ چۆن‬ ‫یاس���او دادگا ‌ی ئه‌و واڵتانه‌ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫لێپرسراو و كه‌سایه‌تی ‌ه گه‌نده‌ڵه‌كانی‌ خۆیان‬ ‫كردوه‌و چۆن دادگا بڕیار ‌ی یه‌كالیكه‌ره‌وه‌ی‬ ‫خۆی‌ داوه‌‪.‬‬ ‫* دادگایه‌ك له‌شاری‌ هاڤانه‌ ‌ی پایته‌خت ‌ی‬ ‫كوبا له‌ناوه‌راس���ت ‌ی تشرینی‌ یه‌كه‌می‌ پاردا‬ ‫‪ 14‬لێپرس���راو ‌ی حیزبی‌ و حكومیان به‌هۆ ‌ی‬ ‫دزی‌‌و سه‌رپێچیان له‌پرۆژه‌ی‌ ئابور ‌ی واڵت‬ ‫له‌نێوان ‪ 6‬بۆ ‪ 20‬ساڵ‌ حوكم دا‪.‬‬ ‫* حكومه‌ت���ی‌ كۆماری‌ چی���ن له‌كۆتایی‬ ‫تش���رینی‌ یه‌كه‌می‌ پاردا ‪ 180‬كه‌س���ایه‌ت ‌ی‬ ‫بازرگانی‌ حكوم دا‪ ،‬ك ‌ه ‪ 75‬یان رایان كردبو‬

‫ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ ‌ی واڵت‌و ئه‌وانیش ‪ 20‬تیمیان‬ ‫دروست كرد بۆ گێڕانه‌وه‌یان‌و هێنانه‌وه‌یان‬ ‫بۆ چین‌و دادگایكردنیان‪.‬‬ ‫* هه‌ر له‌كۆتایی ساڵی‌ پاردا‪ ،‬حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هۆنكۆنگ‪ ،‬س���ه‌رمایه‌داری‌ گ���ه‌ور‌ه تۆماس‬ ‫كوكی‌ حوك���م دا له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌ی ‪ 900‬هه‌زار‬ ‫ئۆی���رۆی‌ داوه‌ به‌سیاس���ه‌تمه‌دار ‌ی گه‌وره‌ ‌ی‬ ‫هۆنكونكی‌ رفایل هو بۆ وه‌رگرتنی‌ زانیار ‌ی‬ ‫پێش���وه‌خت ده‌رباره‌ی‌ ئ���ه‌و زه‌ویانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫حوكمه‌ت نیازی‌ فرۆش���تن ‌ی هه‌بوه‌‪ ،‬تۆماس‬ ‫كوك ب ‌ه ‪ 5‬س���اڵ‌‌و هو به‌حه‌وت ساڵ‌‌و نیو‬ ‫زیندانیی‌ حوكم دران‪.‬‬ ‫* له‌س���ه‌ره‌تای‌ س���اڵی‌ پ���اردا دادگای‌‬ ‫شار ‌ی سیۆلی‌ كۆریای‌ خوارو دو لێپرسراو ‌ی‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ ده‌وڵه‌ت��� ‌ی حوك���م دا به‌ه���ۆ ‌ی‬ ‫ناڕونی‌‌و ناش���ه‌فافیه‌تیان ب���ۆ هه‌وڵدانیان‬ ‫بۆ سه‌رخس���تنی‌ ش���اری‌ جوانجو بۆ یار ‌ی‬ ‫مه‌له‌وانی‌ جیهان ‌ی ئۆلمپیكی‌ ‪.2019‬‬ ‫* دادگای‌ ش���اری‌ ئه‌س���ینای‌ یۆن���ان‬ ‫له‌كۆتایی تشرینی‌ دوهه‌می‌ ساڵی‌ پاردا‪64 ،‬‬ ‫تۆمه‌تباراریان حوكم دا له‌وان ‌ه ‪ 17‬ئه‌ڵمان‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كۆمپانیای‌ سیمنسی‌ ئه‌ڵمان ‌ی‬ ‫توانیبوی‌ ره‌شوه‌ بدات ب ‌ه ‪ 47‬فه‌رمانبه‌ر ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ ك ‌ه له‌كۆمپانی���ا ‌ی ته‌له‌كۆم ‌ی یۆنانی‬ ‫‌‪ OTE‬كاریان ده‌كرد‪.‬‬ ‫* هه‌ر ناوه‌راست ‌ی س���اڵی‌ پار‪ ،‬دادگا ‌ی‬ ‫ش���اری‌ ڤینای‌ پایته‌ختی‌ نه‌مسا‪ ،‬بڕیار ‌ی دا‬ ‫ك���ه‌ هانس كارتینگ ‌ی وه‌رزش���وانی‌ ناودارو‬ ‫خ���اوه‌ن كۆمپانیا‪ ،‬به‌پان���زه‌ مانگ زیندان ‌ی‬ ‫و ‪ 5‬ملیۆن‌و نیو ئۆیرۆ س���زا بدرێت‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌ ساڵ ‌ی‬ ‫‪ 2012‬به‌پێنج س���اڵ‌ ونی���و ‪ 6‬ملیۆن‌و نیو‬ ‫ئۆی���رۆ حوكم درا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ خۆی‌‌و چه‌ند‬ ‫كارمه‌ندێكی‌ كارگه‌كه‌ی‌ دزییان له‌دان ‌ی باج‬ ‫كردبو‪.‬‬ ‫* مانكی‌ ش���وباتی‌ پار‪ ،‬دادگای‌ شاری‌‬ ‫كۆبلنس���ی‌ ئه‌ڵمانیا‪ ،‬حوكم ‌ی س���ێ‌ ساڵ‌‌و‬ ‫نیو زیندان ‌ی به‌سه‌ر وه‌زیری‌ دارایی جاران ‌ی‬ ‫ناوچه‌ی‌ راینالند فالس ئینگۆلف دۆیبل دا‪،‬‬ ‫به‌تۆمه‌تی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و پاره‌ خواردن ‪.‬‬ ‫* كۆتایی س���اڵی‌ پار‪ ،‬دادگای‌ ش���ار ‌ی‬ ‫ئه‌س���ینا‪ ،‬وه‌زیری‌ جارانی‌ یۆن���ان یانۆس‬ ‫پاپانتۆنیۆو خێزانه‌كه‌ی‌ هه‌ریه‌ك ‌ه ب ‌ه ‪ 4‬سا ‌ڵ‬ ‫زیندان ‌ی (مه‌رجی‌ وه‌ستان ‌ی جێبه‌جێكدنی‌)‬ ‫حوكم دا‪،‬به‌هۆی‌ شاردنه‌وه‌ی‌ زانیاری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و پارانه‌ی‌ ك���ه‌ له‌بانكه‌كانی‌ سویس���را‬ ‫هه‌یانه‌و خۆیان له‌دانی‌ باج دزیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫* له‌س���ه‌رتای‌ مایس���ی‌ پ���اردا دادگا ‌ی‬ ‫شاری‌ بانكۆنكی‌ پایته‌ختی‌ تایالند‪ ،‬سه‌رۆك‬ ‫وه‌زی���ران‌و ن���ۆ وه‌زیری‌ حوك���م دا به‌هۆ ‌ی‬ ‫به‌كارهێنان���ی‌ خراپی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ ئیداری‌‌و‬ ‫حوكمڕانی‌‪.‬‬ ‫* گه‌ور‌ه وه‌رزشوان ‌ی ئه‌ڵمانی‌‌و سه‌رۆك ‌ی‬ ‫یانه‌ی‌ بایرن میونش���نی‌ ن���اودار‪ ،‬ئولریش‬ ‫هۆنیز‪ ،‬له‌الی���ه‌ن دادگای‌ ش���ار ‌ی میونخ ‌ی‬ ‫ئه‌ڵمانیاوه‌ له‌مارتی‌ س���اڵی‌ پاردا‪ ،‬به‌س��� ‌ێ‬ ‫س���اڵ‌ و نی���و زیندانی‌ حوك���م دا‪ ،‬به‌هۆ ‌ی‬ ‫س���اخته‌كردن له‌بواری‌ خۆدزینه‌و‌ه له‌دان ‌ی‬ ‫باج‪..‬‬ ‫* س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ پێشوی‌ ئیسرائیل‬ ‫ئهود ئۆلم ‌ه ك ‌ه چه‌ند جارێك به‌هۆی‌ گه‌نده‌ڵ ‌ی‬ ‫پاره‌و‌ه حوكم دراب���و‪ ،‬نوێترینیان حكوم ‌ی‬ ‫رۆژ ‌ی ‪ 12‬مایس ‌ی پار بو ك ‌ه ‪ 6‬ساڵ‌ زیندان ‌ی‬ ‫حوكم درا به‌ه���ۆ ‌ی گه‌نده‌ڵی‌‌و پاره‌خواردن‬ ‫له‌بواری‌ دروستكردن ‌ی خانوبه‌ره‌دا‪.‬‬ ‫* ئ���ه‌و ئێرانه‌ی‌ ك���ه‌ زوربه‌مان تێبین ‌ی‬ ‫زۆرمان هه‌یه‌ له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی‌ دیموكراتی‌‌و‬

‫هه‌نگاوی‌ یه‌كه‌م بۆ‬ ‫بنیادنانی‌ سیسته‌می‌‬ ‫دیموكراتی‌‌و‬ ‫هاوچه‌رخ‬ ‫به‌به‌گژاچونی‌‬ ‫راسته‌قینه‌ی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ ده‌ست‬ ‫پێده‌كات‪ ،‬دزی‌‬ ‫گه‌وره‌ بڕیاری‌‬ ‫گه‌وره‌و حاكم‌و‬ ‫داواكاری‌ گشتی‌ ئازاو‬ ‫نه‌ترس‌و ده‌ستپاك‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆی‌ ده‌وێت‬ ‫ماف���ی‌ م���رۆڤ‪ ،‬ب���ه‌اڵم دادگای‌ ش���ار ‌ی‬ ‫تاران‪،‬له‌كۆتای ‌ی كانون ‌ی دوه‌م ‌ی ئه‌مس���اڵدا‬ ‫حوكم��� ‌ی مه‌حم���ود ره‌زا ره‌حیمی‌ جێگر ‌ی‬ ‫پێش���وی س���ه‌رۆكی‌ ئێ���ران مه‌حم���ود ‌ی‬ ‫ئه‌حمه‌د ‌ی نه‌جات ‌ی ب ‌ه ‪ 5‬س���اڵ‌‌و سێ‌ مانگ‬ ‫زیندانی‌ دا‪.‬‬ ‫* تازه‌ترین حوكمی‌ عه‌داله‌ت‪ ،‬پێش چه‌ند‬ ‫رۆژێ���ك درا‪ ،‬ئه‌ویش ل��� ‌ه ‪ 23‬ئه‌م مانگه‌دا‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ ده‌زگای‌ هه‌وڵگر ‌ی ئه‌مریكی‌‌و گه‌ور‬ ‫ه‌ جه‌نه‌راڵ��� ‌ی چوار ئه‌س���تێر‌ه كه‌ بااڵترین‬ ‫جه‌ن���ه‌راڵ‌ ب���و له‌عێراق دیڤی���د پاتریۆس‪،‬‬ ‫دادگای‌ شاری‌ شارڵۆت ‌ه له‌ناوچه‌ی‌ كاروالین ‌ی‬ ‫س���ه‌رو‪ ،‬ب ‌ه ‪ 100‬ه���ه‌زار دۆالر و دو س���اڵ‌‬ ‫زیندانی‌ به‌مه‌رجی‌ وه‌ستانی‌ جێبه‌جێكردن ‌ی‬ ‫حوكم دا‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ زانیاری‌ نهێن ‌ی‬ ‫داو‌ه به‌هاوڕێی‌ كچه‌كه‌ی‌ پاوال برۆدڤێل‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫نوسه‌ری‌ یاداشته‌كانیشێتی‌‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌ چه‌ن���د نمونه‌یه‌ك ‌ی هه‌ندێ‌ واڵت ‌ی‬ ‫سیسته‌م جیاوازن‪ ،‬نیشانی‌ ده‌ده‌ن كه‌ چۆن‌و‬ ‫ب ‌ێ هیچ سڵه‌مینه‌وه‌یه‌ك ده‌یانه‌وێت عه‌داله‌ت‬ ‫له‌واڵته‌كه‌یاندا به‌رقه‌راربێت‌و ده‌س���ت ‌ی یاسا‬ ‫بگاته‌ هه‌مو یه‌كێ���ك هه‌رپله‌یه‌ك ‌ی حیزب ‌ی‬ ‫ی���ان حكوم ‌ی یان كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌بێت‌و هیچ‬ ‫هاواڵتی���ه‌ك نابێ���ت له‌ده‌س���ت ‌ی عه‌داله‌ت‬ ‫ده‌رچێ‌‌و له‌سه‌روی‌ یاساو‌ه بێت‪،‬‬ ‫هاواڵتیان���ی‌ كوردس���تان مافی���ان هه‌ی ‌ه‬ ‫بپرس���ن‪ ،‬كه‌ له‌م���اوه‌ی‌ نزیك���ه‌ی‌ چاره‌ك ‌ه‬ ‫سه‌ده‌یه‌ك له‌حوكمی‌ خۆماڵی‌ كوردی‌‪ ،‬كام‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیران یان جێگره‌كه‌ی‌‪ ،‬كام وه‌زیر‬ ‫یان بریكاره‌كه‌ی‌‪ ،‬یاخود كام سه‌رۆكی‌ ده‌زگا‬ ‫یان راوێژكار‪ ،‬یان به‌رێوه‌به‌ری‌ گشتی‌‌و كام‬ ‫ئه‌ندام ‌ی مه‌كته‌ب ‌ی سیاس���ی‌و سه‌ركردایه‌ت ‌ی‬ ‫حیزب���ه‌كان ی���ان خ���زم‌و كه‌س���وكاریان‌و‬ ‫كام خ���اوه‌ن كومپانی���ای‌ گ���ه‌وره‌‌و كام‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ند ‌ی ده‌ستڕۆش���تو‪ ،‬كام ئه‌نفالچی‬

‫و جاش‌و موسته‌شار دران به‌دادگاو ناویان‬ ‫باڵوكرایه‌وه‌‪،‬ئای���ه‌ گه‌نده‌ڵ���ی‌‌و ئیختالس‌و‬ ‫ده‌س���ت به‌س���ه‌ر ماڵ‌و موڵك��� ‌ی حكومه‌ت‬ ‫هه‌بوه‌‌و هه‌یه‌؟ ئه‌گه‌ر هه‌ی ‌ه كوا تاوانباران؟‬ ‫ل���ه‌كام زیندانن؟ ب���ۆ دادگاكان ناوه‌كانیان‬ ‫باڵوناكه‌نه‌وه‌‪ .‬كوا ئه‌نجام���ی‌ راپۆرته‌كان ‌ی‬ ‫ده‌زگاكان���ی‌ چاودێ���ری‌ دارای���ی ؟ ك���وا‬ ‫بڕیاره‌كانی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم‌و ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫وه‌زی���ران‪ ،‬ك���وا ئه‌نجام���ی‌ راپۆرته‌كان��� ‌ی‬ ‫لیژنه‌ ‌ی نه‌زاهه‌ی‌ كوردس���تان‪ ،‬كوا ئه‌نجام ‌ی‬ ‫به‌دواداچونی‌ راپۆرت ‌ی ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كان‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ دز ‌ی له‌ماڵ‌‌و مۆڵكی‌ گشت ‌ی ؟ كوا‬ ‫پڕوپاگه‌نده‌ی‌ حیزبه‌كان له‌كاتی‌ هه‌ڵبژاردندا‬ ‫بۆ بنبڕكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌؟ كوا ؟ كوا ‪...‬‬ ‫حكومه‌ت ‌ی هه‌رێمی‌ كوردستان وا ته‌مه‌ن ‌ی‬ ‫له‌چاره‌ك���ه‌ س���ه‌ده‌یه‌ك نزی���ك ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌م���وش ده‌زانین كه‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و ئیختالس‌و‬ ‫زه‌وتكردن���ی‌ موڵك‌و ماڵ���ی‌ ده‌وڵه‌ت مانگ‬ ‫به‌مانگ‌و س���ا ‌ڵ به‌س���اڵ‌ زی���ادی‌ كردوه‌و‬ ‫ئی���راده‌ی‌ به‌رنگاربونه‌وه‌و به‌گژاچون كه‌م ‌ی‬ ‫كردوه‌! زۆر له‌داواكار‌ه گشتیه‌كان به‌گشتی‌‌و‬ ‫دادگا تایبه‌تمه‌ن���ده‌كان ن���ه‌ ده‌بین���ن‌و ن ‌ه‬ ‫ده‌بیستن! هاواڵت ‌ی هه‌س���تێكی‌ ال دروست‬ ‫بوه‌ ك��� ‌ه ئه‌وانه‌ وه‌ك پێویس���ت به‌ئه‌رك ‌ی‬ ‫سه‌رش���انیان هه‌ڵناس���ن! زۆری���ان ئه‌مری‌‬ ‫حیزبی‌ س���ه‌رو خۆیان جێبه‌ج��� ‌ێ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌م���ر ‌ی ئه‌و ته‌ره‌ف ‌ه جێبه‌ج���ێ‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫له‌و شوێنه‌ دایناون! بۆیه‌ كات ‌ی ئه‌و‌ه هاتو‌ه‬ ‫كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ دادوه‌ری‌ به‌ت���ه‌واو ‌ی له‌ژێر‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌ی حیزبی‌ ده‌رچێت‪.‬‬ ‫هه‌موان له‌كوردس���تان باسی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫دزی‌ زۆر گه‌ور‌ه له‌ب���وار ‌ی به‌رهه‌م هێنان‌و‬ ‫بیناس���ازی‌‌و قۆرخكردن ‌ی كۆمه‌ڵێك بوار ‌ی‬ ‫بازرگانی‌ وه‌ك ن���ه‌وت‌و گازو ده‌رمان‌و قیرو‬ ‫كاره‌ب���او پااڵوگه‌ ده‌كه‌ن‪.‬كوا لێپرس���ینه‌و‌ه‬ ‫له‌حی���زب‌و كومپانیه‌كانیان كه‌ ده‌س���تیان‬ ‫به‌س���ه‌ر هه‌م���و بوارێك���ی‌ بازرگان���ی‌‌و‬ ‫به‌رهه‌مهێناندا گرتوه‌و سه‌رو سه‌دان هه‌زار‬ ‫دۆنم زه‌و ‌ی حكومه‌تی گرتوه‌و كه‌م ش���اخ‌و‬ ‫گردو دۆ ‌ڵ هه‌یه‌ ته‌له‌به‌ندیان نه‌كردب ‌ێ و كه‌م‬ ‫بینای‌ باشی‌ حكومی‌ هه‌بێت به‌نایاسایی یان‬ ‫ده‌ستیان به‌سه‌را گرتوه‌ یان له‌سه‌ر خۆیان‬ ‫تاپۆ ك���ردوه‌! كوا پ���اره‌ی‌ باج ‌ی كومپانیا‬ ‫حیزبی‌‌و ده‌وڵه‌مه‌نده‌ ده‌ستڕۆشتوه‌كان!‬ ‫هه‌نگاوی‌ یه‌كه‌م بۆ بنیادنان ‌ی سیسته‌م ‌ی‬ ‫دیموكرات���ی‌‌و هاوچ���ه‌رخ به‌به‌گژاچون��� ‌ی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ ‌ی گه‌نده‌ڵی‌ ده‌ست پێده‌كات‪،‬‬ ‫دزی‌ گه‌وره‌ بڕیار ‌ی گه‌وره‌و حاكم‌و داواكار ‌ی‬ ‫گشتی‌ ئازاو نه‌ترس‌و ده‌ستپاك‌و سه‌ربه‌خۆ ‌ی‬ ‫ده‌وێت‪.‬‬ ‫پێویس���ته‌ حكوم���ه‌ت هان���ی‌ كلت���ور ‌ی‬ ‫به‌گژاچون���ه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵ���ی‌‌و ئیخت�ل�اس‬ ‫بدات‌و خۆی‌ سه‌رمه‌ش���ق بێت‌و ده‌ستبكات‬ ‫به‌جێبه‌جێكردن���ی‌ هه‌مو ئه‌و حوكمانه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫دادگاكان ل���ه‌و بارانه‌وه‌ داویانه‌و تائێس���تا‬ ‫جێبه‌ج ‌ێ نه‌كراون‌و سڕكراون‌و ئه‌و بڕیارانه‌ش‬ ‫جێبه‌جێبكات كه‌ خۆی‌ ده‌ریكردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫وا نه‌كات‪ ،‬ئه‌وا هیوای‌ به‌گژاچون ‌ی گه‌نده‌ڵ ‌ی‬ ‫په‌ره‌ده‌س���ێنێت‌و كۆمه‌ڵگای‌ ب���ێ‌ هیواش‬ ‫له‌تونێلێكی‌ تاریك���دا خۆی‌ ده‌بینێته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫تروس���كه‌ ‌ی روناكی‌ تێدا ب���ه‌د ‌ی نه‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌م بارودۆخه‌ سیاس���ی ‌ه ك ‌ه حكومه‌ت لێی‬ ‫به‌رپرسیاره‌ دادوه‌رو داواكار‌ه گشتیه‌ ئازاو‬ ‫جه‌رب���ه‌زه‌كان ناچار ده‌كات ی���ان خۆیان‬ ‫خانه‌نش���ین بكه‌ن یان روبكه‌ن ‌ه هه‌نده‌ران‪..‬‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌ به‌خالێكی‌ گه‌ش له‌مێژی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫كوریدا ناژمێرێت!‬

‫میدیا وه‌ك به‌رهه‌مهێنه‌ری واقیعی ساخته‌‌‬ ‫نه‌به‌ز ئه‌حمه‌د‬ ‫كران���ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا ب���ه‌ڕوی میدیا‬ ‫چه‌نده‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی به‌ره‌و پێشچونی‬ ‫بوار‌ه جیاجیاكانی ژیان بێت به‌هه‌مان‬ ‫ئه‌ندازه‌ش ده‌بێت ‌ه هه‌ڕه‌ش���ه‌و مه‌ترسی‬ ‫بۆ سه‌ر كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫میدی���ا ئامرازێكی دوس���ه‌ره‌ی ‌ه وه‌ك‬ ‫ت���ه‌واوی به‌رهه‌مه‌كانی مۆدێرنه‌‪ ،‬میدیا‬ ‫وه‌ك به‌رهه‌می ئازادی فیكری ئینسانی‬ ‫زۆر به‌ئاسانی ده‌توانرێت ببێت ‌ه ئامرازێك‬ ‫بۆ سه‌ركوتكردن‌و له‌به‌ینبردنی ئازادی‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك بۆ سه‌ر مرۆڤ‪ ،‬له‌دونیادا‬ ‫گفتوگۆك���ردن له‌س���ه‌ر میدی���ا وه‌ك‬ ‫چه‌كێكی مه‌ترسیدارو هێزێكی گه‌وره‌ بۆ‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی واقیعێكی تایبه‌ت به‌خۆی‬ ‫یه‌كێك ‌ه له‌گفتوگۆ هه‌ره‌ جیددیه‌كانی ناو‬ ‫كایه‌ی فیك���ری‪ ،‬میدیاچه‌ند‌ه ئامرازێك‬ ‫بێ���ت بۆ به‌رگ���ری له‌ئ���ازادی مرۆڤ‌و‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی هه‌یمه‌نی ده‌س���ه‌اڵتێكی‬ ‫ره‌هاو دابه‌ش���كردنی ده‌سه‌اڵت به‌سه‌ر‬

‫پنت ‌ه جیاجیاكان‪ ،‬به‌هه‌مان ش���ێوه‌ش‬ ‫ئامرازێكه‌ به‌كارده‌برێت بۆ سه‌ندنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌پنت��� ‌ه جیاجی���اكان‌و‬ ‫به‌خیشنه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵت به‌ناوه‌ندێكی‬ ‫به‌هێزو شه‌رعیه‌ت پێبه‌خشینی‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس���تان وه‌ك ته‌واوی‬ ‫بواره‌كانی تریش قس���ه‌كردن له‌س���ه‌ر‬ ‫میدی���ا ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی كای���ه‌ی فیكریه‌‪،‬‬ ‫وه‌س���تان له‌سه‌ر ئه‌م بواره‌ له‌ئاستێكی‬ ‫زۆر روكه‌شانه‌دایه‌و تائێستاش زۆرترین‬ ‫قس���ه‌و گفتوگ���ۆكان له‌چوارچێ���وه‌ی‬ ‫په‌الماردانی ڕۆژنامه‌نوس���ان‌و ده‌س���ت‬ ‫نه‌كه‌وتن���ی زانی���اری ده‌خولێت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوشانی ئه‌مه‌ش بزاڤێكی زۆرخێرا هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ به‌وپه‌ڕی توان���ای خۆی كارده‌كات‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی میدی���ا له‌ده‌زگایه‌ك وه‌ك‬ ‫ناسێنه‌ری واقیع‌و الوازكه‌ری ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ره‌ها بگوازێت���ه‌وه‌ بۆ ده‌زگایه‌ك وه‌ك‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی واقیعێك���ی س���اخته‌و‬ ‫ده‌س���تكردی خ���ۆی‌و س���ه‌ندنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌تاكه‌كان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ناوه‌ندێكی بااڵ‪.‬‬ ‫له‌غیاب���ی كای���ه‌ی فكر ئ���ه‌م جۆر‌ه‬

‫یه‌كێك له‌مانه‌ هه‌ڵبژێره‌‬

‫میدیای���ه‌ به‌ب���ێ گرف���ت كارده‌كات‪،‬‬ ‫یه‌كێكیش له‌هه‌ر‌ه ئیش ‌ه سه‌ره‌كیه‌كانی‬ ‫ی���ان ده‌كرێت بڵێین یه‌كێك له‌ته‌كنیك ‌ه‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كانی بریتی ‌ه له‌ساده‌كردنه‌وه‌ی‬ ‫ته‌واوی بابه‌ته‌كان‪ ،‬ئه‌و بابه‌تانه‌ش���ی‬ ‫ك���ه‌ په‌یوه‌س���تیه‌كی زۆر قوڵی���ان‬ ‫به‌چاره‌نوس���ی ئینس���انه‌كانه‌و‌ه هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌مو بابه‌ت���ه‌كان ده‌خرێن ‌ه به‌ر باس‪،‬‬ ‫گفتوگۆ له‌سه‌ر هه‌مو شتێك ده‌كرێت‪،‬‬ ‫هێڵه‌ سوره‌كان به‌شێوه‌یه‌كی ته‌كنیكی‬ ‫ده‌بردرێن���ه‌ دواوه‌و كۆمه‌ڵێ���ك بابه‌ت‬ ‫ده‌هێنرێت ‌ه پێشه‌وه‌ كه ‌بۆ له‌بیركردنی‬ ‫هیڵه‌س���وره‌كان پێویس���تن‪ ،‬دیك���ۆرو‬ ‫جوانكاری گرنگیه‌كی زۆری پێده‌درێت‌و‬ ‫هه‌م���و هه‌واڵێ���ك ده‌گوازرێت���ه‌وه‌و‬ ‫ده‌خرێت���ه‌ڕو‪ ،‬له‌ڕێ���گای خێ���رای‬ ‫له‌گواستنه‌وه‌و ته‌كنیكی سه‌رنجڕاكێش‪،‬‬ ‫بابه‌ت ‌ه گرنگه‌كانی پش���تی روداوه‌كه‌و‬ ‫هۆكاره‌ ئه‌ساسیه‌كانی رودانی روداوه‌ك ‌ه‬ ‫فه‌رامۆش ده‌كرێت‪ ،‬س���ه‌دان شێوازی‬ ‫ت���ر ده‌خرێت���ه‌ كار بۆ دروس���تكردنی‬ ‫باوه‌ڕێك���ی پته‌و الی ئینس���انه‌كان ك ‌ه‬ ‫وا ئ���ه‌وه‌ی واقیع ‌ه هه‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ئێم ‌ه‬

‫ده‌ی خه‌ینه‌ڕو‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا له‌هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫پارادۆكس���ێكی رون ئاش���كرا هه‌ستی‬ ‫پێده‌كرێت له‌بواری میدیایی‪ ،‬كام ‌ه هێزو‬ ‫الی���ه‌ن كه‌مترین باوه‌ڕی به‌میدیا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و الیه‌ن ‌ه زۆرتری���ن ده‌زگای میدیای‬ ‫هه‌یه‌!‬ ‫چی���ه‌ واده‌كات هێزێ���ك میدی���ا‬ ‫به‌هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌كی گه‌وره‌ له‌سه‌ر خۆی‬ ‫بزانێ���ت‌و له‌هه‌مان كاتی���ش پاره‌یه‌كی‬ ‫خه‌یاڵ���ی له‌ب���واری میدیای س���ه‌رف‬ ‫بكات‪ ،‬لێ���ره‌دا ئ���ه‌و هه‌قیقه‌ت ‌ه خۆی‬ ‫به‌ده‌رده‌خ���ات كه‌ ئ���ه‌و هێزانه‌ بۆیان‬ ‫ده‌ركه‌وتوه‌ زۆر ئاسان ده‌كرێت له‌رێگای‬ ‫میدیاوه‌ دژایه‌تی میدیا بكرێت‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫به‌به‌رهه‌مهێنانی میدیایه‌ك كار له‌سه‌ر‬ ‫ش���ێواندنی هه‌قیق ‌هت‌و دروس���تكردنی‬ ‫هه‌قیقه‌تی تایبه‌ت به‌خۆی بكات‪ ،‬كاری‬ ‫ئ���ه‌م میدیایه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ی ئاڵۆزكردن‌و‬ ‫ش���ێواندنه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ كارا نی���ه‌ ب���ۆ‬ ‫رونكردنه‌وه‌و بینینی شته‌كانی ئه‌ودیو‬ ‫په‌رده‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪13‬‬

‫سیاسەتی "گوندی پۆتێمکین"‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫بەدرێژایی مێژو سیاس����ەت کاری لەسەر‬ ‫درۆو فێ����ڵ ک����ردوە‪ .‬کاری لەس����ەر ئەوە‬ ‫ک����ردوە چ����ۆن درۆ ب����کات بەهه‌قیقەت‌و‬ ‫وەک����و ڕاس����تییەک پێمان بفرۆش����ێتەوە‪.‬‬ ‫پێش سەردەمی ماس����میدیا‪ ،‬درۆ پیشەی‬ ‫سیاسەتمەدارەکان بو‪ ،‬واتە سیاسەتمەداران‬ ‫لەفۆرم����ی دیبلۆماس����یدا درۆی����ان وەک����و‬ ‫هه‌قیقەت بەبەرامبەرەکەیان دەفرۆشتەوە‪.‬‬ ‫بەمانایەکی تر خۆی����ان دەیانزانی کە درۆ‬ ‫دەکەن‪ ،‬ب����ەاڵم ئ����ەم درۆیەی����ان بەناوی‬ ‫بەرژەوەن����دی گش����تییەوە دەکردو جێگەی‬ ‫مش����تومڕی ناو ڕای گشتیی نەبو‪ .‬لەمڕۆدا‬ ‫سیاسەت لەرێگای ماس����میدیاوە دەکرێت‪،‬‬ ‫هه‌ر ئەمەش����ە وایک����ردوە ک����ە درۆ ببێت‬ ‫بەبەش����ێک لەڕاس����تییەکی ڕۆژان����ەی ناو‬ ‫کەناڵ����ە تەونئاس����اکانی میدی����ا‪ .‬دۆخێک‬ ‫بەرهه‌مھێنراوە کە تیایدا مرۆڤی ئاس����ایی‬ ‫نازانێت بڕوا بەکامیان بکات‪ ،‬لەباش����ترین‬ ‫حاڵەت����دا ڕاهاتنێ����ک لەگ����ەڵ درۆدا هه‌یە‬ ‫کە هه‌قیقەتی درۆی بۆ ڕاس����تیی گۆڕیوە‪.‬‬ ‫واتە بڕواکردن بەدرۆ خۆی بوە بەبەش����ێک‬ ‫لەهه‌قیقەت����ی ڕۆژان����ەی میدی����اکان‪ .‬گەر‬ ‫یەکێک لەوەزیفەکانی ماسمیدیای حیزبیی‬ ‫بریتیی بێت لەکردن����ی خەڵک بەقوربانیی‬ ‫درۆی سیاس����یی‪ ،‬ئەوا لەمڕۆدا میدیاکاران‬ ‫لەن����او کایەیەکدا ئیش����دەکەن ک����ە پڕێتی‬ ‫لەلوغمی مەوقوت بەڕاس����تیدا‪ .‬ئەم حاڵەتە‬ ‫چوەت����ە پلەیەکەوە کە ئ����ەوان وەکو درۆ‬ ‫بەرهه‌مھێن����ەری حیزب نەک ته‌نها خەڵک‌و‬ ‫ڕای گشتیی دەشێوێنن‌و دەیکەن بەقوربانیی‬ ‫بەرژەوەندییە سیاسییەکان‪ ،‬بەڵکو خۆشیان‬ ‫بون بەقوربانیی درۆکانیان‪ ،‬چونکی بڕوایان‬ ‫بەدرۆکان����ی خۆیان ھێناوە‪ .‬بەم چەش����نە‬ ‫سیاس����ەتمەدار لەم����ڕۆدا پێویس����تی بەوە‬ ‫نیی����ە درۆبکات‪ ،‬بەڵک����و درۆی بۆ دەکەن‪،‬‬ ‫پێویس����تی بەوە نییە خ����ۆی جوانبکات‪،‬‬ ‫بەڵکو جواندەکرێت‪ ،‬پێویس����تی بەوە نییە‬ ‫پاڵەوان بێت‪ ،‬بەڵکو وەکو پاڵەوان نماییش‬ ‫دەکرێت‪.‬‬ ‫دەوڵەتی پێش س����ەردەمی ماس����میدیا‬ ‫سیاس����ەتی دەرەوەی هه‌بو‪ .‬سیاس����ەتی‬ ‫دەرەوە پابەندبو بەو پرسانەی کە پەیوەندی‬ ‫نێوان دەوڵەتانی لەرێگای دیبلۆماس����ییەوە‬ ‫رێکدەخس����ت‪ .‬لەمڕۆدا سیاسەتی دەرەوە‬ ‫ڕاس����تەوخۆ ب����وە بەبەش����ێکی ئۆرگانیی‬ ‫لەسیاس����ەتی ناوەوە‪ .‬دوژمن����ەکان چیدی‬ ‫لەدەرەوە نین‌و هه‌ڕەش����ەکان چیدی لەبەر‬ ‫سنورەکاندا نین‪ ،‬بەڵکو لەناو کۆمەڵگادان‌و‬ ‫مەترس����یی بۆسەر ئاساییش����ی نەتەوەیی‬ ‫دروس����تدەکەن‌و ئارامی����ی کۆمەاڵیەتی����ی‬ ‫تێکدەدەن‪ .‬سیاس����ەتمەداری س����ەردەمی‬ ‫ماس����میدیا کاتێک باس لەدوژمن دەکات‪،‬‬ ‫باس لەگۆڕنیی وێنەی دوژمن دەکات وەکو‬ ‫دوژمنێک����ی دەرەکیی‌و ب����اس لەهه‌ڵگرتنی‬ ‫س����نورە دەرەکیی����ەکان دەکات کە دەبن‬ ‫بەهه‌ڕەش����ە بۆس����ەر ماڵی نەتەوە‪ ،‬باس‬ ‫لەجەنگی نێ����وان دەوڵەت����ان‌و پێکدادانی‬ ‫بەرژەوەندییە نەتەوەییە جیاوازەکان ناکات‪،‬‬ ‫بەڵکو باس لەمەترسیی جەنگیی ناوخۆیی‬ ‫دەکات‪ .‬هه‌ر ئەم ڕاستییەشە وایکردوە کە‬ ‫لەم سەردەمەماندا پەیوەندی نێوان دۆست‌و‬ ‫دوژمن دەس����تکاریی ق����وڵ بکرێت‪ .‬چیدی‬ ‫بەته‌نها ئەوانەی ل����ەدەرەوەن دوژمن نین‪،‬‬ ‫بەڵکو دوژمن هاتۆتە ناو ماڵی نەتەوەو بوە‬ ‫بەمەترسییەکی ناوەکیی‪ .‬بۆیە دۆست ته‌نها‬ ‫ئەو کەس����انەن کە لەگەڵ درۆی دەسەاڵتدا‬ ‫دەژی����ن‌و قبوڵی دەکەن‌و هه‌ر کەس����ێکیش‬ ‫ئەم هاوکێش����ە نوێیەی قبوڵ نییە‪ ،‬دەبێت‬ ‫بەتەنێکی نامۆ لەناو جەستەی کۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫مێژوی نماییشکردن‌و شانۆگەریی لەمێژوی‬ ‫سیاسەتدا نوێ نییە‪” .‬گوندی پۆتێمکین“‬ ‫یەکێک����ە لەحیکایەتە سەرنجڕاکێش����ەکانی‬ ‫مێژوی نماییشکردنی سیاسەت کە تاوەکو‬ ‫ئەم����ڕۆ گرنگیی خ����ۆی لەدەس����تنەداوە‪.‬‬ ‫گوندی پۆتێمکین ھێمایە بۆ ئەو چەش����نە‬ ‫سیاس����ەتەی ک����ە سیاس����ەتمداران وێنەی‬ ‫ڕاس����تەقینەی واڵتەکەی خۆی����ان لەڕێگای‬ ‫نمایشی داھۆڵئاسای شوێنە گشتییەکانەوە‬ ‫دەش����ارنەوە‪ .‬واتە هه‌روەک����و چۆن داھۆڵ‬ ‫وێنەیەک بەباڵن����دەی ناو دەغڵ دەدات کە‬ ‫مرۆڤێک لەوێیەو بەو چەش����نە ترس����ێکی‬ ‫الدروس����تدەکات کە نزیک����ی نەکەوێتەوە‪،‬‬ ‫ئاوه����اش وەک����و دەگێڕن����ەوە گون����دی‬ ‫پۆتێمکین ناوبانگ����ی بەوەدەرکرد‪ ،‬کاتێک‬ ‫گریگ����ۆری پۆتێمکین یاوەری����ی کاتارینای‬ ‫دوەم دەکات‪ ،‬بەن����او دێگەلێدا دەیبات کە‬ ‫وەکو داھۆڵی بیناس����ازیی ڕازێنراونەتەوەو‬ ‫ل����ەدورەوە فۆرمی ئاوەدانیی����ەک بەبینەر‬ ‫دەبەخشێت‪ .‬ئامانجی ئەم فێڵە شاردنەوەی‬

‫وێنەی ڕاس����تەقینەی وێرانەیی واڵتێکە بۆ‬ ‫کەسایەتییەک‌و نماییش����کردنی دونیایەکی‬ ‫پڕژیان����ی دروس����تکراوە ک����ە لەجەوهه‌ردا‬ ‫وانییە‪ .‬گومانی تێ����دا نییە ئەم حیکایەتە‬ ‫کۆن نەبوەو لەزۆرینەی واڵتانی دیکتاتۆرو‬ ‫تەنان����ەت دیموکراسیش����دا تاوەکو ئەمڕۆ‬ ‫بەفۆرمی جیا ئەم سیناریۆیە پیادەدەکرێت‪،‬‬ ‫بەتایبەت کاتێک سیاسەتمەدارێک سەردانی‬ ‫واڵتێک دەکات‪ ،‬یان کۆنفرانس‌و کۆبونەوەی‬ ‫گرنگی تێدا س����ازدەکرێت‪ ،‬ناشیرینییەکانی‬ ‫ئەو ش����وێنە دەش����اردرێنەوەو شانۆئاس����ا‬ ‫دەڕازێنرێن����ەوە‪ ،‬بۆئ����ەوەی وێنەیەک����ی‬ ‫جوان����ی وەھمییان����ەی واڵت بەمیوانەکان‬ ‫ببەخشرێت‪.‬‬ ‫نیش����اندانی گوندی پۆتێمکی����ن لەمڕۆدا‬ ‫ھیچ لەو ڕاس����تییە ناگۆڕێ����ت کە گوندێکی‬ ‫هه‌قیقی بونی نییە‪ ،‬بەڵکو نماییشکردنێکی‬ ‫درۆزنان����ەی دۆخ����ی واڵتە ب����ۆ مێوانێکی‬ ‫تێپەڕو دەس����تکاریکردنێکی بەئەنقەس����تی‬ ‫وێنای رێبوارێکی سیاس����ییە بۆ واڵتێک کە‬ ‫لەجەوهه‌ردا وێرانەیە‪ .‬ئەم نماییش����کردنە‬ ‫نەک ناتوانێ����ت گوندێک����ی هه‌قیقیمان بۆ‬ ‫دروستبکات‪ ،‬بەڵکو ھێندەی تر دەمانکاتە‬ ‫ناو ئ����ەو وەھم����ەی کە جگە ل����ەم گوندە‬ ‫درۆزنانە ھیچی تر نییە بیبینین‪.‬‬ ‫ئ����ەم ش����انۆگەرییە دەش����ێت وێن����ەی‬ ‫میوانێک����ی سیاس����یی‪ ،‬ئاب����وری یاخ����ود‬ ‫کولتوری لەس����ەر دونی����ای ئێمە بگۆڕێت‌و‬ ‫ماف����ی دەس����ەاڵتدارانی کوردیش����ە وەکو‬ ‫هه‌م����و دەوڵەتە نادیموکراس����ییەکانی تری‬ ‫دونیا ئەم نماییش����ە بۆ میوانەکانی بکات‪،‬‬ ‫بەاڵم نماییشکردنی خودی دەسەاڵت وەکو‬ ‫گوندی پۆتێمکین‌و کردنی خەڵک بەمیوان‌و‬ ‫هه‌ڵخەڵەتاندنی‪ ،‬ئەو قۆناغە مەترسیدارەیە‬ ‫ک����ە سیاس����ەت تێیبکەوێ����ت‪ .‬وات����ە‬ ‫بەگەمژەکردنی خەڵک بەوەی کە یەک گوندو‬ ‫یەک سەرۆک هه‌یەو ئێمە گوندێکی جوانترو‬ ‫سیاس����ەتمەدارێکی باش����تر نادۆزین����ەوه‌و‬ ‫نابینین‪ ،‬ئاوەژوکردنەوەو مانیپولەیش����نی‬ ‫وش����یاری دونیای کۆمەاڵیەتی‌و سیاس����یی‬ ‫ئێمەیە‪ .‬خەڵکی کوردستان لەواڵتی خۆیدا‬ ‫می����وان نییە‪ ،‬تاوەکو وێنەی کوردس����تانی‬ ‫ته‌نها لەگوندو سەرۆکێکدا بۆ نماییشبکەن‪،‬‬ ‫بەڵکو هاونیشتیمانیی ئەم واڵتەن‌و دەزانن‬ ‫ک����ە ل����ەدوای ئەنفالەوە ک����ەم گوند هه‌یە‬ ‫بەش����ێوەیەکی مۆدێرن‪ ،‬یان النیکەم وەکو‬ ‫سەردەمی خۆی‪ ،‬دوبارە دروستکرابێتەوە‪.‬‬ ‫هه‌روەکو چۆن وێرانەی ئەنفال ئێس����تاش‬ ‫بەس����ەر وێن����ەی گوندەکانمان����ەوە دیارە‪،‬‬ ‫ئاوهاش وێرانەی سیاسەتی سەرۆکەکەنمان‬ ‫بەسەر جەس����تەی کۆمەاڵیەتی‌و سیاسیی‌و‬ ‫ئابوریمانەوە دیارە‪.‬‬ ‫یەکێ����ک لەوەزیفەکان����ی ماس����میدیا‬ ‫لەس����ەردەمی نوێ����دا ئەوەی����ە درۆ‬ ‫بەرهه‌مدەھێنێ����ت بۆئ����ەوەی دەس����ەاڵت‬ ‫لەشوێنگەی خۆیدا بمێنێتەوە‪ ،‬نەک گۆڕانی‬ ‫بەس����ەردا بێ����ت‪ .‬مانەوەی دەس����ەاڵتیش‬ ‫مان����ای کردنێت����ی بەهه‌قیقەتێک����ی نەمرو‬ ‫دورخس����تنەوەیەتی لەمەترسییە ناوەکیی‌و‬ ‫دەرەکیی����ەکان‪ .‬پارت����ی حیزبێک����ە ک����ە‬ ‫ب����ڕوای ت����ەواوی بەمۆدێ����ل ی����ان "کولتی‬ ‫س����ەرۆکایەتیی" هه‌یەو خێزانی بارزانییش‬ ‫وەکو خێڵێکی سیاس����یی‪ ،‬ب����ڕوای تەواوی‬ ‫بەوە هه‌یە کە تاکە بژاردەی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫سیاس����یی ناو کۆمەڵگای کوردس����تانن بۆ‬ ‫سەرکردایەتیکردنی ئەم واڵتە‪ .‬هه‌ر لێرەوە‬ ‫وایدەبین����م گرفت����ی هه‌نوکەیی لەپرس����ی‬ ‫س����ەرۆکایەتیدا ئەوەنیی����ە ک����ە س����ەرۆک‬ ‫ئەلتەرناتیڤی نییە‪ ،‬چونکە ئەم مۆدێلە بۆ‬ ‫پارتی هه‌قیقەتێکی نەگۆڕە‪ ،‬بەڵکو پرسەکە‬ ‫ئەوەیە کە بۆچی لەکۆمەڵگای کوردستاندا‬ ‫ئەلتەرناتیڤی نییە؟ پرسەکە ئەوە نییە کە‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و یاس����او ئەو دەزگایانەمان نییە‬ ‫کە لەواڵتە دیموکراسییەکاندا هه‌یە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەوەدایە کە پرۆسەیەکی سیاسیی‌و یاسایی‬ ‫بەکەرەس����ەی دیموکراسی دەخرێتەگەڕ بۆ‬ ‫لەباربردنی خودی دیموکراسیی‌و چەسپاندنی‬ ‫پایەکانی سیستەمێکی سوڵتانی‪.‬‬ ‫من گرفت����م لەگ����ەڵ میدیاکانی پارتی‬ ‫نیی����ە کە ی����ەک گوندو یەک س����ەرۆکمان‬ ‫پیشاندەدەن‪ ،‬چونکی ئەوە مافی خۆیانە کە‬ ‫هه‌ر ئەو گوندەو سەرۆکە ببینن‌و وەھمیان‬ ‫لێ ببێت بەهه‌قیقەت‪ ،‬بەڵکو کێشەم لەگەڵ‬ ‫کۆی پانۆرام����ای سیاس����ەتی حیزبەکانی‬ ‫ت����ردا هه‌یە کە پێدەچێ����ت ئەوانیش جگە‬ ‫لەو گوندەو لەو س����ەرۆکە ش����تێکی تریان‬ ‫نەبێت پیش����انی جەماوەری خۆیانی بدەن‌و‬ ‫بەو ش����ێوەیەش درۆ سیاسییەکان دەکەن‬ ‫بەهه‌قیقەتێک����ی کۆمەاڵیەتی����ی‪ .‬هه‌ر ئەم‬ ‫ڕاستییەش����ە وام لێدەکات بڵێم‪ :‬پێدەچێت‬ ‫وەھم����ی س����ەرۆکایەتیی الی پارتی بوبێت‬ ‫بەهه‌قیقەتی سیاس����ەتی کۆی حیزبەکانی‬ ‫کوردستان‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫دور‬ ‫گۆشه‌یه‌که‬ ‫‌ سه‌ردار عه‌زیز ده‌ینوسێت‬

‫ئابوری ئه‌نفال‬ ‫(له‌س���ه‌رده‌می باڵوبون���ه‌وه‌ی تاع���ون‬ ‫له‌ئه‌وروپ���ا‪ ،‬مه‌س���یحیه‌کان به‌بیانوی ئه‌وه‌ی‬ ‫که جوله‌که‌كان به‌رپرسن له‌باڵوکردنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫نه‌خۆشیه‪ ،‬ئه‌وانیان ده‌کوشت‌و ماڵ‌و سامانیان‬ ‫به‌تااڵن ده‌بردن‪ .‬له‌کاتێک���دا جوله‌که‌كانیش‬ ‫خۆیان توشی تاعون ده‌بون)‪.‬‬ ‫ئه‌نفال مۆدێلێکی ئاینی بااڵیه له‌په‌یوه‌ندی‬ ‫مرۆڤ به‌شت‪ ،‬به‌س���امانی ئه‌ویتر‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌به‌ش���مه‌ککردنی مرۆڤ‪ .‬له‌میانه‌ی گه‌ڕانمان‬ ‫به‌دوای سیس���ته‌می ئابوری هه‌رێم‪ ،‬هه‌وڵدان‬ ‫بۆ تێگه‌یش���تن له‌په‌یوه‌ندی هه‌ڵس���وکه‌‌وتی‬ ‫ئابوری له‌هه‌ناوی که‌لت���وردا‪ ،‬وه‌ک رێگایه‌ك‬ ‫بۆ پشکنینی هه‌ڵویستی مرۆڤی کورد له‌گه‌ڵ‬ ‫سامان‌و سه‌رمایه‌و شت‌وشمه‌ك‌و خاوه‌ندارێتی‬ ‫خودو مافی خاوه‌ندارێت���ی ئه‌ویترو چۆنێتی‬ ‫دابه‌ش���کردن‪ ،‬ناچاری���ن به‌ئ���ه‌و کاریگه‌ریه‬ ‫که‌لت���وری‌و مێژویانه‌دا بڕۆین���ه‌وه که بونه‌ته‬ ‫به‌شێک له‌دونیابینی مرۆڤی کورد به‌بێ ئاگایی‬ ‫خۆی لێی‪ .‬ئ���ه‌م بێئاگاییه وه‌هامان لێده‌کات‬ ‫که گومان هه‌بێت که ئه‌م جۆره دونیابینیانه‬ ‫که‌لتورب���ن‪ .‬چونکه که‌لتور مرۆکرده‌یه‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م دونیابینییه ئاینیانه له‌سه‌روی مرۆڤه‌وه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ب���ێ هیچ گوم���ان پرس���یارو بیرکردنه‌وه‌و‬ ‫لێکدان���ه‌وه‌و هه‌ڵس���ه‌نگاندن‌و توێژینه‌وه‌یه‌ك‬ ‫رۆژان���ه پیاده‌ده‌كرێ���ت‪ .‬وه‌ك هه‌موم���ان‬ ‫ده‌زانین که کۆمه‌ڵگای کوردی کۆمه‌ڵگایه‌كی‬ ‫پیرۆزکه‌ره‪ .‬کورد هه‌مو شتێک پیرۆز ده‌كات‬ ‫له‌داورده‌وه‌ن���ه‌وه هه‌ت���ا مرۆڤ���ه‌كان‌و به‌هاو‬ ‫باوه‌ڕه‌كان‪ .‬ئه‌مه نیش���انه‌ی سه‌ره‌تایی بونی‬ ‫ئ���ه‌م مرۆڤه‌یه‪ .‬ئایا ئه‌م مرۆڤه س���ه‌ره‌تاییه‬ ‫چ���ۆن له‌زه‌ریای ئاڵ���ۆزی دونی���ای ئابوری‬ ‫سه‌رمایه‌داریدا مامه‌ڵه‌ده‌كات؟ چۆن ده‌توانێت‬ ‫سیس���ته‌می ئابوری نیوده‌وڵه‌تی هه‌ڵێنجێ‌و‬ ‫سیس���ته‌می ئاب���وری ناوه‌کی خ���ۆی وه‌ها‬ ‫بونیادبنێ���ت که ته‌بابێت له‌گه‌ڵ سیس���ته‌می‬ ‫ئابوری نێوده‌وڵه‌تی‪ .‬ئه‌نفال به‌کورتی بریتیه‬ ‫له‌ئابوری تااڵنکردن‪ ،‬که ئێستا داعش پیاده‌ی‬ ‫ده‌كات‪ .‬ئایا چۆن تااڵنکاری له‌نێو سیسته‌می‬ ‫سه‌رده‌میدا ده‌گوزه‌رێت؟‬ ‫ئه‌نفال لێ���ره‌دا وه‌ك چه‌مکێک���ی ئابوری‬ ‫ته‌ماشا ده‌کرێت‪ .‬بۆیه مه‌به‌‌ست له‌م نوسینه‬ ‫قس���ه‌كردن نیه له‌سه‌ر ئه‌نفال وه‌ک پرۆسه‌ی‬ ‫جینۆس���ایدی کورد‪ ،‬به‌ڵکو وه‌ك ش���ێوازێک‬ ‫له‌په‌یوه‌ن���دی مرۆڤ به‌ش���ت‌و ش���مه‌که‌كانی‬ ‫مرۆڤه‌کانی تره‌وه‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌پرۆسه‌یه‌كی زۆر‬ ‫ئاڵۆزتر که بریتیه له‌به‌شمه‌ک کردنی مرۆڤ‪.‬‬ ‫له‌هه‌مانکات���دا ئێمه له‌ئه‌نف���ال نادوێین وه‌ک‬ ‫پرۆسه‌یه‌كی په‌ڕگیری توندڕه‌وانه به‌ڵکو وه‌ك‬ ‫به‌ش���ێک له‌که‌لتورو مێژوی خه‌ڵكی ناوچه‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت به‌تایب���ه‌ت عه‌ره‌ب‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه له‌هه‌مانکاتدا له‌ڕوانگه‌یه‌كی تره‌وه‬ ‫له‌ئه‌نف���ال ده‌دوێین ئه‌وی���ش مافی بردن یان‬ ‫تااڵنکردن بۆ خود یان بۆ گروپ‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و په‌ره‌گرافه‌ی سه‌ره‌وه ئایا چۆن‬ ‫ده‌کرێت ئه‌نفال وه‌ک چه‌مکێکی ئابوری ته‌ماشا‬ ‫بکرێت‪ .‬گه‌ر ئابوری وه‌ها پێناس���ه‌بکه‌ین که‬ ‫بریتیه له‌رێکخس���تنی ش���ته‌كان به‌ئامانجی‬ ‫که‌س���ه‌كان‪ ،‬یان وه‌ك له‌مان���ا یۆنانیه‌که‌یدا‬ ‫هات���وه ئیکۆ یانی م���اڵ‌و نۆمیا به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫ئه‌و ماڵ���ه‪ ،‬به‌م پێیه ئاب���وری به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫ماڵه‪ .‬ماڵ له‌دونیای ئه‌م���ڕۆدا ماڵی خێزانی‬ ‫نیه‪ ،‬به‌ڵک���و ماڵی گه‌ل‪ ،‬نه‌ت���ه‌وه‪ ،‬خه‌ڵک‪،‬‬ ‫گروپ یان پێکهاته‌ی ت���ره‪ ،‬وه‌ك پێکهاته‌ی‬ ‫ئاینی بۆ نمونه‪.‬‬ ‫له‌کاتێک���دا هی���چ بنه‌مایه‌ك���ی ئه‌خالقی‬ ‫ناتوانێ���ت ڕه‌وایه‌تی به‌وه بدات که که‌س���ێک‬ ‫سامان‌و سه‌روه‌تی که‌س���ێکی تر ببات‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت بۆ زه‌مینه ڕه‌خساندن بۆ ئه‌نجامدانی‬ ‫کارێک���ی وه‌ه���ا به‌هانه بهێنرێت���ه‌وه‪ .‬جۆرو‬ ‫کاریگ���ه‌ری به‌هانه‌کان په‌یوه‌س���ته به‌جۆری‬ ‫که‌لت���وره‌وه‪ .‬له‌که‌لتوری به‌ربه‌ریدا‪ ،‬که‌لتوری‬ ‫پێش مۆدرێن‪ ،‬کاتێک دو هێز به‌شه‌ڕ هاتون‪،‬‬ ‫ئه‌وا هه‌ر الیه‌ک به‌مافی خۆی زانیوه که هه‌مو‬ ‫ش���تێکی ئه‌ویتر بب���ات‪ .‬به‌مانایه‌كی تر هێز‬ ‫بنه‌مای ڕه‌وایی بوه‪ .‬کاتێک الیه‌نێک ده‌دۆڕێت‬ ‫ئه‌وا مانای وایه ل���ه‌ڕوی هێزه‌وه الوازه بۆیه‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆ ئاستی مرۆڤبونیشی الوازده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌هێ���ز مافی خۆیه‌تی هه‌مو ش���تێكی بێهێز‬ ‫بب���ات‪ .‬بێهێزیش بێتوانای���ه له‌داکۆکی کردن‬ ‫له‌خۆی‪ .‬ده‌كرێت ئه‌مه به‌ڕه‌وایی س���ه‌رکه‌وتن‬ ‫ناو ببه‌ی���ن‪ ،‬یان دۆخی جه‌نگ���ه‌ڵ‪ .‬که هه‌تا‬ ‫ئێستا به‌شێکی گه‌وره‌ی که‌لتوری‌و ئه‌خالقی‬ ‫مرۆڤ���ی رۆژهه‌اڵتی���ه‪ .‬س���ه‌رباری هێ���زی‬ ‫ڕوت‪ ،‬له‌هه‌مانکات���دا ڕه‌وای���ی ئاینیش هه‌یه‪.‬‬ ‫ئاین زه‌مین���ه‌ی ئه‌خالق���ی ده‌گونجێنێت که‬ ‫پێکهاته‌یه‌ك به‌هۆی باوه‌ڕیه‌وه ده‌كرێت له‌مرۆڤ‬ ‫بخرێ���ت‌و بکرێته ش���مه‌ک‌و شمه‌که‌کانیش���ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ خۆیدا ببرێت‪ .‬دی���اره لێره‌دا کاتێک‬ ‫مرۆڤ ده‌بێته شمه‌ك ئه‌وا به‌پێی پێداویستی‬ ‫خاوه‌نه‌که‌ی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت‪ .‬بۆیه‬ ‫ئافره‌ت له‌ڕوی به‌ش���مه‌ک بونه‌وه به‌به‌هاتره‬ ‫له‌پی���او‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ه���ا ده‌کات ئافره‌ت له‌م‬ ‫ج���ۆره به‌ربه‌ریه‌ته‌دازیاتر له‌م���رۆڤ بخرێن‪.‬‬ ‫گه‌ر ته‌ماش���ای ڤیدیوی داعش���ه‌كان بکه‌یت‬ ‫له‌کاتی دابه‌ش���کردن‌و چێژبینی���ن له‌ئافره‌ته‬ ‫کورده‌كان ئه‌م دۆخه به‌ربه‌ریه‌ته‌ت به‌ڕونی بۆ‬

‫نزیک داهاتوی باشوری کوردستان‌و‬ ‫ملمالنێی نوێی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫دانا عه‌بدولکه‌ریم‬

‫ئابوری ئه‌نفال‬ ‫له‌دۆخی گشتیدا‬ ‫یانی مامه‌ڵه‌كردنی‬ ‫ئه‌نفاالنه له‌گه‌ڵ‬ ‫شمه‌ک‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫مرۆڤه‌كاندا لێره‌دا‬ ‫مامه‌ڵه‌ی ئه‌نفاالنه‬ ‫له‌گه‌ڵ شمه‌كدا‬ ‫ئاستی جیاواز‬ ‫وه‌رده‌گرێت‬ ‫ده‌گوێزێته‌وه بۆ‬ ‫مامه‌ڵه‌ی ئه‌نفاالنه‬ ‫له‌گه‌ڵ ساماندا‬ ‫ده‌رده‌که‌وێت‪ .‬مرۆڤی به‌ربه‌ری کاتێک ئافره‌ت‬ ‫ده‌كاته کااڵ ئه‌وا به‌بێ سنور به‌ئاره‌‌‌زوی خۆی‬ ‫چێژی لێده‌بینێت‪ ،‬که ده‌ربڕی بااڵترین دۆخی‬ ‫به‌ربه‌ری بونیه‌تی‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه پاش���خانی که‌لت���وری ئابوری‬ ‫ئه‌نفاله‪ ،‬که ئاین به‌رپرس���ی س���ه‌ره‌كیه‌تی‪.‬‬ ‫ئاین رێگه‌نادات هه‌م���و مرۆڤه‌كان وه‌ك یه‌ک‬ ‫مرۆڤ بن‪ .‬کاتێک ئاستی مرۆڤ بون له‌نێوان‬ ‫مرۆڤه‌كان���دا جیاوازب���و ئه‌وا ئاس���تی ماف‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌شیان جیاوازه‪ .‬ئه‌م پاشخانه که‌لتوریه‬ ‫به‌رپرسه له‌هاتنه‌ئارای ئابوری ئه‌نفال به‌دۆخه‬ ‫گشتیه‌كه‌یدا‪ .‬ئابوری ئه‌نفال له‌دۆخی گشتیدا‬ ‫یانی مامه‌ڵه‌كردنی ئه‌نفاالنه له‌گه‌ڵ ش���مه‌ک‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ مرۆڤه‌كاندا‪ .‬لێره‌دا مامه‌ڵه‌ی ئه‌نفاالنه‬ ‫له‌گه‌ڵ ش���مه‌كدا‪ ،‬ئاستی جیاواز وه‌رده‌گرێت‪،‬‬ ‫ده‌گوێزێت���ه‌وه بۆ مامه‌ڵ���ه‌ی ئه‌نفاالنه له‌گه‌ڵ‬ ‫س���اماندا‪ .‬مامه‌ڵه‌ی ئه‌نفاالنه له‌گه‌ڵ ساماندا‬ ‫یانی بردنی هه‌رچه‌ندێ���ک له‌توانادا هه‌یه بۆ‬ ‫خود به‌ب���ێ له‌به‌رچاوگرتنی ماف���ی ئه‌ویتر‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌كی تر یانی نه‌بونی هیچ هه‌ستێک که‬ ‫چۆن سامان به‌ڕێوه‌ببرێت له‌قازانجی هه‌مواندا‪.‬‬ ‫به‌ڵکو چۆن سامان‌و سه‌روه‌ت به‌ده‌ست بێت‬ ‫بۆ که‌س���ه‌كان‪ .‬ئه‌م پاش���ماوه‌ی به‌ربه‌ریه‌ته‬ ‫له‌وه‌دا خۆی ده‌بینێته‌وه ک���ه ئاگاییه‌ك نیه‬ ‫به‌رامبه‌ر گش���ت‪ ،‬به‌رامب���ه‌ر پێکه‌وه‌بونێکی‬ ‫ژیاری بۆ نمونه نه‌ته‌وه‪ ،‬هه‌روه‌ها هیچ جۆره‬ ‫ئاگاییه‌ك نیه به‌رامبه‌ر نه‌وه‌کانی داهاتو یان‬ ‫ژینگه‪ .‬مرۆڤی ل���ه‌م جۆره مرۆڤێکی مۆدێرن‬ ‫نی���ه‪ ،‬به‌ئاگانی���ه له‌حکوم���ه‌ت‪ ،‬له‌ده‌وڵه‌ت‪،‬‬ ‫له‌نیش���تمان‪ ،‬له‌بواری گشتی‪ ،‬له‌پێکه‌وه‌بونی‬ ‫بااڵتر (نه‌ته‌وه)‪ ،‬له‌چاکه‌ی گش���تی‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌ئاگاش نیه له‌تاکێتی خۆی‪.‬‬ ‫ئابوری ئه‌‌نفال له‌زۆر شێوازی تردا ده‌ربڕاوه‪،‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ه ده‌وڵه‌ت���ی ورگ له‌ئه‌فریقا‪ ،‬الی‬ ‫فرانسۆ بایار‪ ،‬پریدۆته‌ری سته‌یت الی پیته‌ر‬ ‫ئیڤانس‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌وڵه‌تی شکس���تخواردو‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر ئابوری ئه‌نفال ئابوری گه‌ش���ه‬ ‫(دیڤۆلۆپمێن���ت) هه‌ی���ه‪ .‬گه‌ش���ه یان���ی‬ ‫به‌تواناکردنی ت���اک بۆ ژیانکردنی ژیانێک که‬ ‫خۆی ده‌خوازێت‪ ،‬به‌پشتبه‌س���تن به‌تواناکانی‬ ‫خۆی‪ ،‬له‌که‌ش���وهه‌وایه‌كی مرۆڤانه‌دا‪ .‬دیاره‬ ‫له‌م پێناسه‌دا هه‌ردو چه‌مکی ئابوری شمه‌کی‌و‬ ‫به‌ه���ا نۆرمه‌تیڤه‌كان تێک���ه‌ڵ ده‌بن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫کرۆکی پرۆس���ه‌ی ئه‌مارتیا س���ینه‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫کرۆک���ی تی���وره‌ی دادپه‌روه‌ریه‌که‌یه‌تی‪ ،‬که‬ ‫ڕه‌خنه‌یه له‌س���ه‌ر دادپه‌‌روه‌ری لیبراڵی جۆن‬ ‫راوڵ‪ .‬ئابوری ئه‌نفال ناخوازێت ده‌زگا هه‌بێت‪،‬‬ ‫ناخوازێ���ت یاس���ا س���ه‌روه‌ربێت‪ ،‬ناخوازێت‬ ‫ئ���ازادی‌و جیاوازی هه‌بێ���ت‪ .‬چونکه ئابوری‬ ‫ئه‌نفال بریتیه له‌هه‌وڵدان بۆ تێرکردنی ئاره‌زوه‬ ‫تاکیه‌كان‪ ،‬که ئه‌زمون ده‌یسه‌لمێنێت تێربونی‬ ‫نیه‪ .‬چونکه ئاره‌زوی ش���تێک‪ ،‬ده‌بێت بنه‌ما‬ ‫بۆ ئاره‌زوی شتێکی تر‪ .‬لێره‌وه مرۆڤ له‌سه‌ر‬ ‫رێگایه‌كی ته‌واونه‌بوی ئاره‌زوکردنه‪ .‬به‌م پێیه‬ ‫هه‌وڵ���دان بۆ تێپه‌ڕاندنی ئاب���وری ئه‌نفال دو‬ ‫ئاس���تی هه‌یه‪ :‬ئاستی یه‌که‌م‪ ،‬سنوردانان بۆ‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی ئاره‌زو‪ ،‬ئاس���تی دوه‌م‪ ،‬په‌ره‌دان‬ ‫به‌به‌ها گش���تی‌و گه‌ردونیه‌كان‪ .‬فه‌راهه‌مبونی‬ ‫ئه‌مان���ه به‌مۆدرێنبون���ی کۆمه‌ڵ���گا ده‌بێت‬ ‫له‌ڕێگای گورزێک له‌گۆڕانکاری بنه‌ڕه‌تی‪.‬‬

‫داهاتوی باش���وری کوردس���تان‌و دواڕۆژی‬ ‫گەلەکەمان گرنگترین بابەتی ژیانی ئێس���تا‌و‬ ‫س���بەینێمانە‪ ،‬ش���یکردنەوە‌و پێش���بینی‬ ‫کردن‌وپالن‌و بەرنامەدانان بۆ ئەم بابەتە زۆر‬ ‫دژوار‌و قورسە ئەویش لەبەر هەمو ئەوهۆکارە‬ ‫نێودەوڵەت���ی‌و هەرێمی‌و ناوخۆیی‌وسیاس���ی‬ ‫ئابوریان���ەی ک���ە بونی���ان هەیە‪ ،‬ه���ەر لەم‬ ‫ڕوانگەیەوە پێویس���تە بەرپرس���انی هەرێم‌و‬ ‫حکومەت‌و بڕیار بەدەس���تان له‌هەموان زیاتر‬ ‫خەمخۆری ئەم بابەتەبن‌و بۆ ئەم مەبەستەش‬ ‫زۆر گرنگە هەمو قۆنا‌‌غەکانی وەرگرتنی بڕیار‬ ‫بەشێوەیەکی دروست‌و زانستی ئەنجام بدرێت‬ ‫دور لەهەربەرژەوەندیەکی کەسی‌و حزبی ‪.‬‬ ‫قۆناغەکان���ی بڕی���ار وەرگرتنی���ش‬ ‫به‌بەدەس���هێنانی زانیاری ڕاس���ت دەس���ت‬ ‫پێ ئ���ەکات‪ ،‬زانیاری لەس���ەر سیاس���ەت‌و‬ ‫بەرژەوەندی واڵتانی کاریگەری جیهانی وەک‬ ‫ئەندامانی هەمیش���ەیی ئەنجومەنی ئاسایش‬ ‫(ئەمریکا‪،‬بەریتانیا‪،‬فەرەنس���ا‪،‬چین‌و ڕوسیا)‬ ‫هەروەه���ا واڵتانی کاریگ���ەری ناوچەکە وەک‬ ‫ئێ���ران‌و تورکیا س���ەرەڕای واڵتانی عەرەبی‬ ‫وەک شانش���ینی عەرەبی سعودی‌و شانشینی‬ ‫ئەردەن‌وکۆماری میسر‌و میرنشینەکانی قەتەرو‬ ‫ئیم���ارات‌و کوێت‪ ،‬زۆر گرنگ���ە ئەو زانیاریانە‬ ‫هەموالیەنەکانی سیاس���ی‌و ئابوری‌و بەرنامە‬ ‫پاوانخوازیەکان���ی دەس���ەاڵتیان ڕەچاوبکات‪،‬‬ ‫لەم قۆناغەدا پێویس���تە زانیاری ڕاس���تیش‬ ‫لەسەر ناوخۆ کۆبکەینەوە‪ ،‬زانیاری ناوخۆش‬ ‫لەس���ەر دو ئاس���ت دیاری ئەکرێت‪ ،‬ئاستی‬ ‫عێراق‌و ئاس���تی هەرێمی کوردستان‪ ،‬ئەوەی‬ ‫پەیوەندی���دارە به‌ئاس���تی عێراق���ەوە گرنگە‬ ‫بزانرێت س���ەرکردایەتی تاییەفەی س���ونەی‬ ‫عەرەب کام هێزوئاڕاس���تە ئەیگرێتە دەس���ت‬ ‫چونکە تا ئێس���تا ڕون نیە لەن���او ئەوهەمو‬ ‫ئاڕاس���تەجیاوازانەی ناویاندا پارسەنگی هێز‬ ‫ب���ەالی کامیان���دا ئەش���کێتەوە کەلەکاتێکدا‬ ‫هەمو ئاڕاستە جیاوازەکانی تاییەفەی شیعەی‬ ‫عەرەب ناتوان���ن لەچوارچێ���وەی بەرنامەی‬ ‫پاوانخ���اوازی ئێ���ران دەربچ���ن لەبەرئەوەی‬ ‫هەمویان ئێران به‌سەرچاوەی هێزی پاڵپشتی‬ ‫خۆیان ئەزانن‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی پەیوەن���دی ب���ۆ ه���ۆکارە‬ ‫ناوخۆیەکانیشەوە هەیە لەسەر ئاستی هەرێمی‬ ‫کوردستان زۆر بەئاشکرا دابەشبونی هێزەکان‬ ‫بەسەر واڵتە هەرێمیەکاندا دیارە بەاڵم گرنگ‬ ‫ئەوەیە پاش ش���یکردنەوە‌و هەڵس���ەنگاندنی‬ ‫هۆکارەکانی تر کە پێش���تر ئاماژەمان پێداوە‬ ‫بڕیاری گونجاو بدرێ���ت بۆ دورکەوتنەوە لەو‬ ‫ڕێزبەندیەی کە واڵتانی پاوانخوازی دراوس���ێ‬ ‫لەس���ەر بنەمای بەرەی س���ونەو شیعە کاری‬ ‫لەس���ەر ئەکەن‪ ،‬لەبەرئەوە بەشداربونی کورد‬ ‫لەه���ەرکام ل���ەم دوبەرەی���ە لەبەرژەوەندی‬ ‫گەلەکەم���ان نابێت ئەوی���ش بەڕەچاوکردنی‬ ‫شەڕی گەورەی داهاتوی نێوان شیعە‌و سوننە‬ ‫چونکە ئەبینە س���وتەمەنی ش���ەڕێک کە هی‬ ‫ئێمە نییە‪.‬‬ ‫داهاتوی باش���وری کوردستان دەرئەنجامی‬ ‫ئەو ملمالنێیەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت دیاری‬ ‫ئەکات کە ئێستا س���ەرەتاکانی دەرکەوتون‪،‬‬ ‫چونکە ئ���ەو ش���ەڕ‌و ملمالنێیانەی ئێس���تا‬ ‫بونیان هەیە پێش���ەکی ش���ەڕێکی گەورەترن‬ ‫کە لەداهاتویەکی نزیکدا ڕودەدات کە کرۆکی‬ ‫شەڕەکەش بریتی دەبێت لەپێکدادانی هەردو‬ ‫ئاڕاستەی سوننە‌و شیعە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر لەس���ەربنەمای پێش���بینی‬ ‫کاربکەی���ن‌و چاوێک���ی خێرابەڕوداوەکان���ی‬ ‫چەند س���اڵی ڕابردودا بخشێنینەوە ئەتوانین‬ ‫وەک گریمانەی���ەک بڵێی���ن لەئێس���تادا‬ ‫واڵتەیەکگرتوەکانی ئەمریکا پەنای بۆ پالنی‬ ‫دوەمی بردوە بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەکانی‬ ‫لەرۆژهەالت���ی ناوەڕاس���ت ئەوی���ش دوای‬ ‫ئەوەی پالن���ی یەکەم���ی ئامانجەکانی خۆی‬ ‫نەهێنایەدی‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی لەپالنی دوەمی تێ‬ ‫بگەین پێویس���تە بزانین پالنی یەکەمیان چی‬ ‫ب���وە ؟ لێرەدا ناچارین تەنه���ا وەک گریمانە‬ ‫پالنی یەکەمی ئەمریکا ب���اس بکەین‪ ،‬دیارە‬ ‫لەسەر ئاس���تی جیهان ئەمریکا به‌شێوەیەکی‬ ‫س���ەرەکی لەملمالنێدایە لەگەڵ دوهێزی تردا‬ ‫کە ئەوانیش چین‌و ڕوس���یان بەاڵم لەس���ەر‬ ‫ئاستی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت بەشێوەیەکی‬ ‫ئاشکرا ئێران ڕکابەری سەرەکیەتی‪.‬‬ ‫گریمان���ەی پالن���ی یەکەم���ی ئەمری���کا‬ ‫بریت���ی ب���و لەالوازک���ردن و کەمکردنەوەی‬ ‫دەس���ەاڵتی ئێران‪ ،‬بۆ ئەوەی ئەو ئامانجەش‬ ‫بەدەس���بهێنێت پێویس���ت بو ڕژێمی بەشار‬ ‫ئەس���ەد له‌سوریا بڕوخێنێ‪ ،‬ڕوخاندنی بەشار‬ ‫ئەسەد هەم کۆماری ئیس�ل�امی ئێرانی الواز‬ ‫ئەکرد هەم حزبواڵی لوبنانی‪ ،‬دیارە ڕوخاندنی‬ ‫ڕژێمی س���وریا کارێکە کە ئەمریکا ناتوانێت‬ ‫به‌ش���ێوەیەکی ڕاس���تەوخۆ ئەنجام���ی بدات‬ ‫چونک���ە چەندین ڕێگ���ری نێودەوڵەتی هەیە‬ ‫کە ڕێگە نادات ئەمریکا به‌بێ بونی بڕیارێکی‬ ‫ئەنجومەنی ئاسایش���ی نەتەوەیەکگرتوەکان‬

‫ئەوکارە بکات کە خۆی ئەندامی هەمیش���ەیی‬ ‫ئ���ەو ئەنجومەنەی���ە‪ ،‬ڕون���ە بڕیارێک���ی لەو‬ ‫ش���ێوەیەش ڕوب���ەڕوی ڤیتۆی ڕوس���یەکان‬ ‫ئەبێتەوە ئەمە س���ەرەڕای ئ���ەوەی ئەمریکا‬ ‫ئەکات به‌دوژمنی ڕاستەوخۆو سەرەکی شیعە‬ ‫له‌هەمو جیهاندا‪ ،‬لەبەر ئەوە ڕوخاندنی ڕژێمی‬ ‫س���وریا کەوتە ئەس���تۆی واڵتان���ی کەنداوی‬ ‫عەرەب���ی‌و تورکیاوە‪ ،‬له‌ڕوی م���اددی‌و دابین‬ ‫کردنی چەکەوە واڵتانی کەنداو له‌ئەس���تۆیان‬ ‫گ���رت وە ل���ەڕوی لۆجس���تی‌و ئاس���انکاری‬ ‫گەیش���تنی ش���ەڕکەر‌وچەک‌و پارەوە تورکیا‬ ‫له‌ئەس���تۆی گ���رت‪ ،‬دیارە ئەم���ەش قۆناغی‬ ‫دوەم���ی پالنی یەکەمی پرۆس���ەی ڕوخاندنی‬ ‫ڕژێمی س���وریایە‪ ،‬قۆناغی یەک���ەم بریتی بو‬ ‫له‌ڕوخاندن���ی ڕژێمی س���وریا لەچوارچیوەی‬ ‫ئەو پرۆس���ەیەی ناوی لێنرا بەهاری عەرەبی‪،‬‬ ‫ئەمریکا به‌شێوەیەکی ناڕستەوخۆ پشتگیری‬ ‫پرۆسەی بەهاری عەرەبی کرد‪.‬‬ ‫ئامانجی سەرەکی گریمانەی پالنی یەکەمی‬ ‫ئەمریکا بەبێ بەرپاکردنی پرۆس���ەی بەهاری‬ ‫عەرەب���ی نەئەهات���ەدی‪ ،‬دیارە ب���ۆ ئەوەی‬ ‫بەهاری عەرەبی بگاتە س���وریا پێویس���ت بو‬ ‫پێش���تر له‌چەند واڵتێکی ت���ری عەرەبی ئەو‬ ‫پرۆسەیە سەربکەوێت چونکە زۆر ئەستەم بو‬ ‫بتوانرێت پرۆسەیەکی ناڕەزایی‌و خۆپیشاندانی‬ ‫جەماوەریی بۆڕوخاندنی ڕژێمێکی دیکتاتۆری‬ ‫وەک سوریا سەرکەوتوبێت‪ ،‬بەهاری عەرەبی‬ ‫لەس���ەرەتادا لەتونس لەڕیی خۆپیش���اندان‌و‬ ‫ناڕەزاییەوە س���ەرکەوتو بو بەدوای ئەویشدا‬ ‫واڵت���ی میس���ری گرتەوە‌ولەوێ���ش کۆتای���ی‬ ‫به‌دەس���ەاڵتی حوس���نی موب���ارەک هێنرا‪،‬‬ ‫چونکە دەس���ەاڵتدارانی ئەم دوواڵتە ئەمریکا‬ ‫هاوکاری ئەکردن هەرلەگەل بڕینی پشتگیری‬ ‫ئەمریکا بۆی���ان خۆیان نەگ���رت لەبەرامبەر‬ ‫نارەزاییەتیەکان���ی خەڵک���دا ب���ەاڵم بەهاری‬ ‫عەرەب���ی له‌لیبی���ا له‌رێی خۆپیش���اندانەوە‬ ‫نەیتوان���ی کۆتایی به‌دەس���ەاڵتی موعەممەر‬ ‫قەزاف���ی بهێنێ���ت چونک���ە هەم س���ەرۆکی‬ ‫لیبیا لەالیەن ئەمریکاوە پش���تگیری نەئەکرا‬ ‫تا به‌بڕینی پش���تگیری ئەمریک���ی بڕوخێت‬ ‫هەم هێزی سەربازیش���ی ب���ەکار هێنا بۆ کپ‬ ‫کردن���ی خۆپیش���اندانەکان‌و ئەگەر دەس���ت‬ ‫تێوەردان���ی واڵتان���ی ئەوروپی‌وپەیمانی ناتۆ‬ ‫نەبوایە بەتایبەتی فەرەنسا کە به‌شێوەیەکی‬ ‫ڕاستەوخۆ هێزە س���ەربازییەکانی بەکارهێنا‬ ‫ئەوا نەک س���ەرۆکی لیبیا نەئەکەوت بەڵکو‬ ‫کۆتاییشی به‌بەهاری عەرەبی ئەهێنا له‌لیبیا‪،‬‬ ‫هاوکات پرۆسەی بەهاری عەرەبیش گەیشتە‬ ‫س���وریا پاش ئەوەی کەوتنی ڕژێمەکانی بن‬ ‫عەل���ی‌و موبارەک‌و دەس���تێوەردانی خۆرئاوا‬ ‫له‌لیبی���ا ڕێگ���ە خۆش���کەربون‪ ،‬هەرل���ەم‬ ‫چوارچیوەی���ەدا ناڕەزاییەتیەکان گەیش���تە‬ ‫یەمەن‌و عەلی عەبدواڵ ساڵح ناچار کرا دەست‬ ‫لەکار بکشێنێتەوە‪.‬‬

‫لەگەرمەی شەڕی‬ ‫ساردی نێوان‬ ‫ئەمریکا‌و یەکێتی‬ ‫سۆڤیەتی جاراندا‬ ‫یارییەکی سەرەکی‬ ‫هەبو کە هەردوال دژ‬ ‫بەیەک بەکارییان‬ ‫ئەهێنا ئەویش شەڕ‬ ‫بە لەجیاتی (الحرب‬ ‫بالوكاله‌)‬ ‫پاش تێپەڕبونی نزیکەی س���اڵێک بەسەر‬ ‫ناڕەزایەتیەکانی س���وریا دەرکەوت کە ڕژێمی‬ ‫ئەس���ەد بەو ش���ێوەیە ناڕوخێ���ت لەبەر دو‬ ‫هۆکاری س���ەرەکی‪ ،‬یەکەمیان بەکارهێنانی‬ ‫هێز بۆ ک���پ کردن���ەوەی ناڕەزاییەتیەکان‪،‬‬ ‫دوەمیشیان پشتگیری ڕاستەوخۆی سەربازی‬ ‫ئێ���ران‌و حزب���واڵ‌و هەروەها ب���ەردەوام بونی‬ ‫ڕوس���یا له‌چەک پێدان به‌ڕژێمەکەی ئەسەد‪،‬‬ ‫ئەم���ە ئەمریکا‌وواڵتانی کەنداو‌و تورکیا ناچار‬

‫پاش تێپەڕبونی‬ ‫نزیکەی ساڵێک بەسەر‬ ‫ناڕەزایەتیەکانی سوریا‬ ‫دەرکەوت کە ڕژێمی‬ ‫ئەسەد بەو شێوەیە‬ ‫ناڕوخێت لەبەر دو‬ ‫هۆکاری سەرەکی‪،‬‬ ‫یەکەمیان بەکارهێنانی‬ ‫هێز بۆ کپ کردنەوەی‬ ‫ناڕەزاییەتیەکان‪،‬‬ ‫دوەمیشیان پشتگیری‬ ‫ڕاستەوخۆی سەربازی‬ ‫ئێران‌و حزبواڵ‌‬ ‫کرد پەنا بەرن بۆ قۆناغی دوەمی پالنی یەک‬ ‫بۆ ڕوخانی رڕژێمی ئەس���ەد کە لەبڕگەکانی‬ ‫پێشتردا ئاماژەم پێداوە‪.‬‬ ‫پاش ئ���ەوەی گریمانەی پالن���ی یەکەمی‬ ‫ئەمری���کا به‌هەردو قۆناغەکەی���ەوە نەیتوانی‬ ‫ئامانجی سەرەکی خۆی بێنێتە دی ڕوداوەکان‬ ‫بەو ئاڕاستەیە ئەڕۆن کە پالنی دوەم دەستی‬ ‫پێ کردبێت‪ ،‬بۆ ش���ی کردنەوەی پالنەکەش‬ ‫ئەبێت کارئەکتەر‌و ه���ۆکارەکان باس بکەین‬ ‫بەاڵم پێ���ش ئەوە ئەبێت هەموالیەکمان ئەوە‬ ‫بزانین کە ئەم مملمالنێیەی ئێستا لەرۆژئاوای‬ ‫ئاس���یا‌و رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت‌و بەش���ێکی‬ ‫واڵتانی عەرەبی دەستی پێ کردوە سەرەتای‬ ‫قۆناغێکی نوێیە کە هەم نەخشەی سیاسی‌و‬ ‫هەم داهاتوی مرۆڤایەتی گۆڕانی زۆر پێشبنی‬ ‫نەکراوی بەسەردا دێ کە ڕەنگە گۆڕانکاریەکان‬ ‫بگات���ە ئاس���تی گۆڕانکاری لەتێگەیش���تنی‬ ‫فەرهەنگی دینی لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت کە‬ ‫ئەنجامەکەی زاڵ بون���ی بەرژەوەندی الیەنی‬ ‫براوە دەبێ‪.‬‬ ‫کارئەکت���ەرە دیارەکان لەس���ەر ئاس���تی‬ ‫نێودەوڵەت���ی بریتی���ن لەواڵتان���ی ئەندامی‬ ‫هەمیش���ەیی ئەنجومەنی ئاسایش���ی نەتەوە‬ ‫یەکگرتوەکان (ئەمریکا‪ ،‬ڕوس���یا‪ ،‬بەریتانیا‪،‬‬ ‫فەرانسا‌و چین)‪.‬‬ ‫کارەئەکتەرە ناوچەیەکان بەسەر دو بەرەدا‬ ‫داب���ەش دەبێت‪ ،‬ب���ەرەی س���ونە و بەرەی‬ ‫شیعە‪ ،‬بەرەی سونەش دابەش دەبێت بەسەر‬ ‫دو ئاڕاس���تەدا‪ ،‬ئاڕاس���تەیەکیان پێک دێت‬ ‫لەسعودیە‌و میس���ر‌و میرنشینەیەکگرتوەکانی‬ ‫ع���ەرەب‌و شانش���ینی ئ���ەردەن‌و کوەی���ت‌و‬ ‫بەحرەین‪ ،‬ئاڕاس���تەکەی تریشیان پێک دێت‬ ‫لەتورکیا‌و میرنشینی قەتەر‌و بەناڕستەوخۆش‬ ‫(داعش) ک���ە ڕەنگە ناوهێنانی داعش لەگەڵ‬ ‫ئەم ئاڕاس���تەیە لەڕوی تیۆری‌و پەیماننامەوە‬ ‫هیچ بەڵگەیەکی لەس���ەر نەبێت بەاڵم لەڕوی‬ ‫کرداریی���ەوە دواج���ار بەرژەوەندی���ەکان‌و‬ ‫گەورەبون���ی ملمالنێ���کان ناچاری���ان ئەکات‬ ‫هاوهەڵوێس���ت بن لەیەک ئاڕس���تەدا‪ ،‬دیارە‬ ‫هەرێمی کوردس���تانیش ل���ەڕوی جوگرافی‌و‬ ‫سیاس���یەوە لەناوجەرگەی ئ���ەم دوبەرەیەی‬ ‫سونە شیعەدایە‪.‬‬ ‫ناچارین‌و پێویس���تە لێرەدا کەمێک لەسەر‬ ‫پرس���ی دروس���ت بونی داعش ڕابوەس���تین‬ ‫چونکە وەک پێویس���ت گرنگی به‌هۆکارەکانی‬ ‫دروست بونی داعش نەدراوە‌و زۆرجار ئاڕاستە‬ ‫سیاسیە جیاجیاکان هەریەکەو بەپێی بنەمای‬ ‫بیرکردنەوەی خۆی هۆکارەکانی دروست بونی‬ ‫داعش باس ئەکەن بۆ نمونە ئەو ئاڕاستانەی‬ ‫دژی ئەمریکان ئەڵێن داعش دروس���ت کراوی‬ ‫ئەمریکای���ە لەهەمان کاتدا ئەو ئاڕاس���تانەی‬ ‫دژی ئیسالمی ڕادیکاڵین ئەڵێن داعش نەوەی‬ ‫یاخی ڕێکخ���راوی قاعیدەی���ە‌و نوێنەرایەتی‬ ‫کرۆکی ئیس�ل�ام ئەکات‪ ،‬بەاڵم ئەگەر کەمێک‬ ‫به‌مێژوی چەند دەیەیەکی س���ااڵنی ڕابردودا‬ ‫بچینەوە زۆر به‌ئاسانی ئەتوانین هۆکارەکانی‬ ‫بەرجەس���تە بونی داعش ببیبین‪ ،‬لەگەرمەی‬ ‫ش���ەڕی س���اردی نێوان ئەمری���کا‌و یەکێتی‬ ‫سۆڤیەتی جاراندا یارییەکی سەرەکی هەبو کە‬ ‫هەردو ال دژ بەیەک بەکارییان ئەهێنا ئەویش‬ ‫شەڕ بەلەجیاتی (الحرب بالوكالة‌)‪ ،‬ئەمریکای‬ ‫س���ەرمایەداری ب���ۆ شکس���ت پ���ێ هێنان‌و‬ ‫الوازکردنی یەکێتی س���ۆڤییەت کە نوێنەری‬

‫سیستەمی کۆمۆنیستی‌و دوژمنی پله‌یەکی بو‬ ‫ئامادە بو هەمو کارێک ب���کات لەو پێناوەدا‬ ‫تا ئ���ەو ڕادەیەی کاربکات ب���ۆ گەورەکردن‌و‬ ‫وروژاندن‌و س���ەرهەڵدانی ئیسالمی ڕادیکاڵی‬ ‫لەئەڤغانس���تان لەڕوی س���یخوڕی‌و هاوکاری‬ ‫لۆجیستیەوە به‌پش���تیوانی ماددی ڕێکخراو‌و‬ ‫دامەزراوە ناحکومی‌ودەوڵەمەندەکانی واڵتانی‬ ‫کەن���داو به‌تایبەت���ی شانش���ینی س���عودیە‪،‬‬ ‫شەڕی ئیس�ل�امیە ڕادیکاڵەکان لەئەڤغانستان‬ ‫دژی یەکێت���ی س���ۆڤیەت چەندی���ن س���اڵی‬ ‫خایاند ئەم���ەش وایک���رد ژمارەیەکی زۆری‬ ‫شەڕکەری ئیس�ل�امیڕادیکاڵی لەئەڤغانستان‬ ‫کۆببێت���ەوە ک���ە ژمارەی���ان بگات���ە دەیان‬ ‫هەزار‪ ،‬پاش پاشەکش���ێی یەکێتی سۆڤییەت‬ ‫لەئەڤغانستان‌ولەبەریەکهەڵوەش���ان‌و دابەش‬ ‫بونی ئەوزلهێ���زە دوژمنی پله‌یەکی ڕادیکاڵی‬ ‫ئیسالمی کە یەکێتی سۆڤیەت بو بونی نەما‪،‬‬ ‫ئەڤغانستان کەوتە دەس���ت ئەوشەڕکەرانە‌و‬ ‫سیس���تمی سیاس���ی‌و حوکمڕان���ی واڵت بو‬ ‫به‌ئیسالمی‪ ،‬چەندین گروپی جیاوازی ڕادیکاڵی‬ ‫ئیس�ل�امی بونیان هەبو کە سەرچاوەی هێزو‬ ‫دارای���ی هەریەکێکیان جیاواز بو ئەمەش بوە‬ ‫هۆی هەڵگیرسانی ش���ەڕی ناوخۆ‪ ،‬ئەنجامی‬ ‫ش���ەڕەکەش بەس���ەرکەوتنی بزوتن���ەوەی‬ ‫تالیب���ان کۆتای���ی ه���ات ک���ە ڕادیکاڵیترین‬ ‫ڕێکخراوە ئیس�ل�امیەکانی ئەو واڵتە بو‪ ،‬ئەم‬ ‫س���ەرکەوتنەش کەش‌وهەوایەک���ی لەب���اری‬ ‫ڕەخس���اند کە ڕێکخراوی قاعیدە ی توندڕەو‬ ‫گەشە بکات‌و کار‌و بەرنامەکانی بەشێوەیەک‬ ‫ڕێکبخ���ات کە هەڕەش���ە لەبەرژەوەندیەکانی‬ ‫گەورەتری���ن زلهێ���زی دنیا ئەمری���کا بکات‌و‬ ‫وەک دوژمنی پله‌یەکی خۆیانی دیاری بکات‪،‬‬ ‫هێرش���ەکانی ڕێکخراوی تون���درەوی قاعیدە‬ ‫له‌‪١١‬س���ێپتەمبەری ‪ ٢٠٠١‬بۆ س���ەر ئەمریکا‬ ‫ش���ێوازی ش���ەڕ‌ومملمالنێکانی لەجیهان���دا‬ ‫گۆڕی به‌ش���ێوەیەک ک���ە وای لەئەمریکا کرد‬ ‫پێداچونەوەیەکی گشت گیر بکات بەبەرنامەی‬ ‫س���تراتیجی‌و تاکتیکی خۆی���دا کە بگونجێت‬ ‫لەگەڵ پلەبەندی نوێی دوژمن‌و دۆس���تەکانیدا‬ ‫لەسەر ئاس���تی جیهانی‪ ،‬لەو مێژوە بەدواوە‬ ‫ئەمری���کا لەالیەک‌وڕێکخ���راوی قاعی���دەی‬ ‫توندڕەو‌وڕێکخ���راوە ئیس�ل�امیە ڕادیکاڵی���ە‬ ‫تون���دڕەوەکان لەالیەکیت���ر ب���ون بەدوژمنی‬ ‫س���ەرەکی یەکترو ش���ەڕی سەرتاس���ەریان‬ ‫لەبەرامب���ەر یەکت���ر بەرپاک���رد‪ ،‬ئ���ەم‬ ‫بیرخستنەوەکورتەی مێژو گرنگ بو بۆ ئەوەی‬ ‫تێبگەین ڕێکخراوی تونڕەوی داعش لەس���ەر‬ ‫هەمان بنەما دروس���ت بو بەاڵم ئەم جارەیان‬ ‫لەسەردەستی ئەمریکا نا بەڵکو لەسەردەستی‬ ‫واڵتانی کەنداو‌و تورکیا ئەویش بەمەبەس���تی‬ ‫سەرخستنی قۆناغی دوەمی ڕوخاندنی ڕژێمی‬ ‫س���وریا‪ ،‬دیارە وەک پێش���تر ئام���اژەم پێدا‬ ‫قۆناغی یەکەم بریتی بو لەخۆپیش���اندانەکان‬ ‫لەچوارچێوەی پرۆس���ەی بەهاری عەرەبی کە‬ ‫نەیتوانی ڕژێمەکەی ئەس���ەد بڕوخێنێ لەبەر‬ ‫ئەوە بەناچ���اری پەنایان ب���ۆ قۆناغی دوەم‬ ‫برد ئەویش بەرپاکردنی شۆڕش���ی چەکداری‪.‬‬ ‫شۆڕش���ی چەکداری���ش پێویس���تی به‌چەک‌و‬ ‫شەڕکەر‌و پارەو زانیاری‌و هاوکاری لۆجیستی‬ ‫هەیە ‪.‬‬ ‫واڵتان���ی کەنداو‌و تورکیا ئامادەبون هەمو‬ ‫ش���تێک بکەن تەنها بۆ ئەوەی دەس���ەاڵتی‬ ‫بەشارئەس���ەد بروخێنن بەهەرنرخێک بێت‪،‬‬ ‫دابی���ن کردنی چ���ەک‌و پ���ارە‌و هۆکارەکانی‬ ‫تری ش���ەڕەکە ئاسان بو بەاڵم لەناو سوریادا‬ ‫ژم���ارەی ش���ەڕکەری پێویس���ت نەب���و بۆ‬ ‫سەرخس���تنی شەڕەکە لەبەر ئەوە دەرگا وااڵ‬ ‫کرا بۆ ئەوەی بەناوی سەرخس���تنی شۆڕشی‬ ‫س���وریاوە به‌هەزاران ش���ەڕکەری توندڕەوی‬ ‫ع���ەرەب‌و چیچان���ی‌و نەتەوەکان���ی ت���ر کە‬ ‫لەئەڤغانستان‌و ناوچەشاخاویەکانی پاکستاندا‬ ‫ماب���ون بگوازرێنەوە بۆ ئەو واڵتە بەهاوکاری‬ ‫والتانی کەنداو‌و ئاسانکاری هاتوچۆیان لەڕێی‬ ‫تورکیاوە ئەمە س���ەرەڕای هەزاران چەکداری‬ ‫ڕێکخ���راوی تون���دڕەوی قاعی���دە ک���ە پاش‬ ‫شکس���تیان لەعێراق هەڵهاتبون بۆ س���وریا‪،‬‬ ‫بەب���ێ ئ���ەوەی واڵتانی کەن���داو هیچ جۆرە‬ ‫کۆت‌وبەند‌و مەرجێک دیاری بکەن بۆ پێدانی‬ ‫چەک‌و پارە هەزارەها شەڕکەریان پڕ چەک‬ ‫کرد‪ ،‬گرنگ نەبو بەالیەنەوە کەئەو شەڕکەرانە‬ ‫سەر به‌کام گروپی ش���ەڕکەرن تەنها شتێک‬ ‫کەبەالیان���ەوە گرنگ بو ڕوخاندنی ڕژێمەکەی‬ ‫بەشارئەسەد بو‪ ،‬دیارە دەروازەی سەرەکیش‬ ‫بۆ گەیاندن���ی چەک‌و ش���ەڕکەر تورکیا بو‪،‬‬ ‫ئەم پرۆس���ەیە نزیکەی سێ س���اڵی خایاند‪،‬‬ ‫سێ ساڵ ش���ەڕکەری پڕچەک ئامادە دەکرا‌و‬ ‫ش���ەڕی ڕژێمی س���وریایان ک���رد لەئەنجامدا‬ ‫توانیان ناوچەیەکی فراوانی سوریا بخەنە ژێر‬ ‫دەستی خۆیانەوە بەاڵم نەیان توانی ئامانجی‬ ‫سەرەکیان کە ڕوخانی ڕژێمەکەی ئەسەد بو‬ ‫بەدی بهێنن‪ ،‬لەماوەی ئەم س���ێ ساڵەش���دا‬ ‫نەوەیەک���ی یاخ���ی لەناو قاعی���دە پەیدا بو‬ ‫بەتایبەتی پاش شکس���تی قاعیدە لەعێراقدا‪،‬‬ ‫هەر ئەم نەوە یاخییەی قاعیدە بو کەکرۆکی‬ ‫ڕێکخراوی توندڕەوی داعشیان پێکهێنا‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫ئه‌و‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫پشكنینانه‌ی‌ ك ‌ه بۆ پیاو پێویسنت‬

‫ی مردنیان ئه‌گه‌ر‬ ‫پێویست ‌ه پیاوان ئاگاداری‌ ئه‌وه‌بن كه‌ ‪ 8‬نه‌خۆشی‌ هه‌یه‌ ك ‌ه تایبه‌ت ‌ه به‌وان‌و ئه‌گه‌ری‌ هه‌یه‌ ببێته‌ هۆ ‌‬ ‫ی پێشوه‌خت هه‌ی ‌ه بۆ خۆپاراسنت له‌و نه‌خۆشیانه‌‪:‬‬ ‫ی بۆ نه‌كرێت‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه پێویستیان به‌پشكنین ‌‬ ‫چاره‌سه‌ری زو ‌‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫په‌ستانی‌ خوێن‬

‫ی پرۆستات‬ ‫شێرپه‌نجه‌ ‌‬

‫شێرپه‌نجه‌ی‌ گونه‌كان‬

‫شه‌كره‌‬

‫یه‌كێكه‌ له‌نه‌خۆشیه‌ مه‌ترسیداره‌كان‬ ‫ك���ه‌ به‌هۆیه‌وه‌ كه‌س���ه‌كان توش���ی‬ ‫جه‌ڵ���ده‌ی‌ دڵ‌و مێش���ك سس���تی‌‬ ‫گورچیله‌ ده‌بن‪ .‬باش���تر وایه‌ له‌كاتی‌‬ ‫ئاس���ایی‌ هه‌ر ش���ه‌ش مانگ جاری‌‬ ‫په‌ستانی‌ خوێنیان بگرن كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫زۆرجار ده‌توانی‌ له‌ماڵه‌وه‌ به‌ئامێری‌‬ ‫په‌س���تانی‌ خوێن بۆ خۆتی‌ بگریت‌و‬ ‫له‌كاتی‌ به‌رزبونی‌ ئه‌وكات پێویس���ته‌‬ ‫بچیته‌ الی دكتۆر‪.‬‬

‫یه‌كێك���ه‌ له‌باوتری���ن جۆره‌كانی‌‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌ له‌پیاوان‪ .‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫دوای‌ په‌نجاس���اڵی‌ هه‌م���و پیاوێك‬ ‫پشكنینی‌ پرۆس���تات بكات له‌الی‌‬ ‫پزیشك‪.‬‬ ‫• له‌نیش���انه‌كانی‌ نه‌خۆش���ی‌‬ ‫پرۆس���تات‪ .‬ناڕه‌حه‌تی‌ له‌كاتی‌ میز‬ ‫كردن‪ ،‬میز ‌ه چوركێ‌‪ ،‬ئازار له‌به‌شی‌‬ ‫پش���ته‌وه‌ی‌ كه‌ل���ه‌كان‪ ،‬الوازی‌‬ ‫سێكسیی‌‬

‫ی ت���ری‌ ش���ێرپه‌نجه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫جۆرێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌باوترین جۆر داده‌نرێت له‌خوار ته‌مه‌ن ‌‬ ‫‪ 35‬ساڵیه‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ به‌ده‌سته‌كانت‬ ‫پشكنین بۆ گونه‌كان بكرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫• نیش���انه‌ مه‌ترس���ییه‌كان ‌‬ ‫ی گرێیه‌ك له‌یه‌كێك‬ ‫نه‌خۆشییه‌كه‌‪ .‬بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیپكه‌یه‌ك به‌قه‌باره‌ ‌‬ ‫له‌گونه‌كان‪ ،‬بون ‌‬ ‫ده‌نكه‌ماش���ێك‪ .‬ئازار له‌هه‌ر كامێكیان‪.‬‬ ‫ل���ه‌م كاتان ‌ه پێویس���ت ‌ه به‌زوترین كات‬ ‫ی پزیشك بكرێت‪.‬‬ ‫سه‌ردان ‌‬

‫به‌پێی ئاماره‌ پزیشكییه‌كان زیاتر له‌دو‬ ‫ملیۆن كه‌س نه‌خۆش��� ‌ی شه‌كره‌ی‌ جۆر ‌ی‬ ‫دویان هه‌یه‌ به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌ خۆیان بزانن‪،‬‬ ‫له‌كات ‌ی پشتگوێ‌ خس���تنی‌ ده‌بێته‌ هۆ ‌ی‬ ‫چه‌ندین نه‌خۆش���ی‌ وه‌ك نه‌خۆشییه‌كان ‌ی‬ ‫دڵ‌و سس���تی‌ گورچیل���ه‌و جه‌ڵده‌ی‌ دڵ‌و‬ ‫له‌ده‌ستدانی‌ بینایی‌‌و بڕینه‌وه‌ی‌ په‌له‌كان‪.‬‬ ‫• نیش���ان ‌ه مه‌ترس���یداره‌كان ‌ی‬ ‫نه‌خۆشییه‌كه‌‪ .‬زو زو میز كردن‪ ،‬تینوێتی‌‪،‬‬ ‫شه‌كه‌ت بون‪ ،‬دابه‌زینی‌ كێش‪.‬‬

‫رێژ ‌هی‌ كوڵیسرتۆڵ‬

‫زیاد بونی‌ كه‌مه‌ر‬

‫كالمیدیا‬

‫گلوگوما‬

‫كوڵیس���ترۆڵ‬ ‫به‌رزبون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫زۆر مه‌ترس���یدارو ب���ۆ توش���بون‬ ‫به‌نه‌خۆشییه‌كانی‌ دڵ‌و خوێنبه‌ره‌كان‪.‬‬ ‫• نیش���انه‌كانی‌‪ .‬ئ���ه‌م نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫ی نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێت‬ ‫هیچ نیش���انه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ركاتێ���ك خواردنه‌كه‌ت چ���ه‌ور بو‪،‬‬ ‫كێشت زیادی‌ كرد‪ ،‬یه‌كێك له‌خێزانه‌كه‌ت‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ دڵی‌ هه‌بو‪ .‬ئ���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫زۆره‌ كۆلیسترۆڵت به‌رزبێت‪.‬‬

‫زیادبونی‌ كێش����ی له‌ش به‌گش����تی‌‌و‬ ‫کێ����ش‌و پانی����ی كه‌م����ه‌ر به‌تایبه‌تی‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و زیادبونانه‌ نیشانه‌و هۆكاره‌‬ ‫بۆچه‌ندی����ن نه‌خۆش����ی کورتخایه‌ن‌و‌‬ ‫درێژخای����ه‌ن وه‌ك نه‌خۆش����ییه‌کانی‬ ‫په‌ستانی‌ خوێن‌و شه‌كره‌‪.‬‬

‫یه‌كێك��� ‌ه له‌نه‌خۆش���یی ‌ه سێكس���ی ‌ه‬ ‫گوێ���زراوه‌كان له‌نێوان ه���ه‌ردو ره‌گه‌ز‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر چاره‌س���ه‌ر وه‌رنه‌گرێت ده‌بێت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ه���ۆی‌ گواس���تنه‌وه‌ی‌ ب���ۆ ره‌گ���ه‌ز ‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌‪.‬‬ ‫• نیش���ان ‌ه مه‌ترس���یداره‌كانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ستكردن به‌س���وتانه‌وه‌ له‌كاتی‌ میزو‬ ‫ی كردن‪.‬‬ ‫پیسای ‌‬

‫یه‌كێك���ه‌ له‌نه‌خۆش���ییه‌كانی‌ چاو كه‌‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ په‌ستانی‌ چاو‪ ،‬پیاوان له‌ژنان‬ ‫زیاتر توشی‌ ده‌بن‌و ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ری‌ بۆ‬ ‫نه‌كرێت ده‌بێت���ه‌ هۆی‌ كوێربون‪ .‬پیاوان‬ ‫ل���ه‌دوای‌ چل س���اڵی‌ ئه‌گ���ه‌ری‌ زیاتری‌‬ ‫گلگومای���ان لێده‌كرێ���ت هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌خۆشی‌ شه‌كره‌و ش���ه‌قیقه‌یان هه‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌ زیاتر توش ده‌بن‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫‪6‬‬

‫چه‌ند رێنامیه‌ك بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پشت ئێش ‌ه نه‌بیت‬ ‫توش ‌‬

‫ك���ه‌م ك���ه‌س هه‌ی���ه‌ ك���ه‌ جارێ���ك‬ ‫له‌ج���اره‌كان توش���ی‌ ئازاری‌ پش���ت‌و‬ ‫بڕبڕه‌كان نه‌بوبێت‪ ،‬به‌اڵم به‌ئه‌نجامدانی‌‬ ‫ئ���ه‌م رێنماییانه‌ی‌ خ���واره‌وه‌ ده‌توانیت‬ ‫پارێزكاری‌ له‌ته‌ندروستی‌ پشتت به‌باشی‌‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬ ‫‪ .1‬چه‌ند راهێنانێك���ی‌ به‌رده‌وام بكه‌‬ ‫وه‌ك رێكردن به‌پ���ێ‌‌و مه‌له‌و لێخوڕینی‌‬ ‫پاسكیل‪ ،‬ئه‌مانه‌ زۆر پێویسته‌ بۆ به‌هێز‬ ‫كردنی‌ ماسولكه‌كانی‌ پشتت‪.‬‬ ‫‪ .2‬باش���تروایه‌ جانتای‌ كۆڵه‌پش���ت‬ ‫به‌كاربهێنیت بۆ هه‌ڵگرتنی‌ كه‌لوپه‌له‌كانت‬ ‫نه‌ك جانتای‌ شان‪.‬‬ ‫‪ .3‬كاتێ���ك داده‌نه‌ویت���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫ش���تێكی‌ قورس پێویس���ته‌ ئه‌ژنۆكانت‬ ‫بنوش���تێنیته‌وه‌ نه‌وه‌ك���و پش���تت واتا‬ ‫به‌چیچكانه‌وه‌ شته‌كه‌ هه‌ڵگری‌‪.‬‬ ‫‪.4‬كاتێ���ك ش���تێك هه‌ڵده‌گری���ت‬ ‫س���ه‌ره‌تا له‌خۆت نزیكی كه‌ره‌وه‌ ئینجا‬ ‫هه‌ڵیبگره‌‪.‬‬ ‫‪.5‬له‌كاتی‌ كاركردنت له‌سه‌ر كۆمپیوته‌ر‬ ‫باش���تروایه‌ ئه‌و كورس���ییه‌ی‌ پش���تت‬ ‫كۆتاییه‌ك���ه‌ی‌ له‌كۆتایی‌ ش���انت بێت‌و‬

‫هه‌ردو پێ���ت له‌س���ه‌ر زه‌وییه‌كه‌ بێت‌و‬ ‫كورسییه‌كه‌ بتوانیت جوڵه‌ی‌ پێبكه‌یت‌و‬ ‫ماوه‌م���اوه‌ له‌س���ه‌ر كورس���ییه‌كه‌ت‬ ‫هه‌سته‌وه‌و توزێك پیاسه‌ بكه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬پێویسته‌ به‌ڕێكی‌ له‌سه‌ر كورسی‌‬ ‫دابنیشیت خۆت خاونه‌كه‌یته‌وه‌ به‌سه‌ر‬ ‫كورس���ییه‌كه‌ت‌و له‌كات���ی‌ ئیش���كردن‬ ‫له‌شوێنی‌ كار‪ ،‬هه‌روه‌ها باشتروایه‌ له‌كاتی‌‬ ‫رێكردنت به‌پێ‌ به‌ڕێكیی‌ بڕۆیت‌و شانت‬ ‫رێك بكه‌یت خۆت كوڕنه‌كه‌یته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .7‬كێش���ت كه‌مك���ه‌ره‌وه‌ چونك���ه‌‬ ‫زیادبونی‌ كێش ده‌بێته‌ هۆی‌ كێش���ه‌ بۆ‬ ‫بڕبڕه‌كانت‪.‬‬ ‫‪ .8‬واز له‌جگه‌ره‌كێشان بهێنه‌ چونكه‌‬ ‫جگه‌ره‌كێش���ان ده‌بێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫خوێ���ن به‌كه‌میی‌ بڕوات ب���ۆ بڕبڕه‌كانی‌‬ ‫پشت‪.‬‬ ‫‪ .9‬ئه‌و ش���وێنه‌ی‌ له‌سه‌ری‌ ده‌خه‌ویت‬ ‫ده‌بێ���ت به‌گوێره‌ی‌ بااڵو كێش���ی‌ خۆت‬ ‫بێت نابێت بچوك یان كورت بێت‌و ببێته‌‬ ‫هۆی‌ ناڕه‌حه‌تیت‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫‪15‬‬

‫ی منداڵه‌كه‌ت‬ ‫ی به‌یانیان ‌‬ ‫ژه‌م ‌‬ ‫با به‌م شێوه‌یه‌ بێت‬

‫‪8‬‬

‫پێویس���ته‌ دای���كان ئ���ه‌و‌ه بزانن ك ‌ه‬ ‫خواردن���ی‌ به‌یانیان یه‌كێك��� ‌ه له‌ژه‌م ‌ه‬ ‫پێویسته‌كان ك ‌ه بۆ منداڵ زۆر پێویسته‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویس���ته‌ ئ���ه‌وه‌ش بزانن ك ‌ه‬ ‫هه‌رچه‌ن���د ئه‌و ژه‌م��� ‌ه ده‌وڵه‌مه‌ند بێت‬ ‫به‌ڤیتامین‌و پرۆتین‌و كانزاكان‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫منداڵ زیاتر له‌شس���اغ‌و گه‌ش ‌هی‌ باش‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێت به‌وز‌ه ده‌بێت‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه بایه‌خ ‌‬ ‫زۆری‌ هه‌ی ‌ه ژه‌می‌ به‌یانیان‪.‬‬ ‫پێویسته‌ ئه‌م ژه‌م ‌ه چۆن بێت؟‬ ‫• ئ���ه‌و‌ه له‌بیر مه‌ك ‌ه ك��� ‌ه هێلكه‌ بۆ‬ ‫ی مێشك پێویس���ته‌‪ .‬هێلكه‌یه‌ك‬ ‫چاالك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ نان‌و په‌رداخێك ش���ه‌ربه‌ت یان‬ ‫ش���یر پێویس���ت ‌ه بۆ منداڵه‌ك���ه‌ت له‌م‬ ‫ژه‌مه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی پێویس���ته‌ بۆ ئاماده‌كرن ‌‬ ‫• چه‌ور ‌‬ ‫ی‬ ‫خواردنه‌كه‌ت بۆ منداڵه‌كه‌ت به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی زه‌یتون‪.‬‬ ‫زه‌یت ‌‬ ‫• ریش���اڵ بۆ منداڵ زۆر پێویسته‌‪،‬‬ ‫ده‌توانیت س���ود له‌میو‌ه وه‌ربگریت بۆ‬ ‫ده‌ستكه‌وتنی‌‪ .‬باش���تروای ‌ه له‌به‌یانیان‬ ‫منداڵه‌كه‌ت میوه‌یه‌ك بخوات یان له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆی‌ بیبات بۆقوتابخانه‌‪.‬‬ ‫• دانه‌ویڵه‌ له‌بیرمه‌ك ‌ه چونكه‌ یه‌كێك ‌ه‬ ‫له‌و خۆراكان ‌هی‌ كه‌ ب���ۆ به‌رگری‌ له‌ش‬ ‫به‌س���وده‌‪.‬ده‌توانی‌ نیسك یاخود نۆك‬ ‫یان ه���ه‌ر دانه‌وێڵه‌یه‌ك كه‌ منداڵه‌كه‌ت‬ ‫ی بۆی‌ ئام���اد‌ه بكه‌یت‬ ‫حه‌زی‌ لێیه‌ت��� ‌‬ ‫له‌به‌یانیان‪.‬‬

‫ی بكه‌ین بۆ كه‌سێك ك ‌ه شوێنێكی‌ ده‌شكێت؟‬ ‫چۆن فریاگوزار ‌‬ ‫ئا‪ :‬د‪ .‬سەروەر عارف ستار‬

‫كاتێك به‌هه‌ر هۆكارێك شوێنێكت شکاوییەکە بێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬نابێت کەسی توشبو خواردن‌و‬ ‫شكا یاخود ئاوس���ا یان ده‌رچو یان‬ ‫هه‌س���تت كرد ش���وێنێكت ئاوساوه‌ خواردنەوەی بدرێتێ نەوەك پێویستی‬ ‫ناتوانیت بیجوڵێنیت‪ ،‬یان هه‌س���تت بەبەنجی گشتی ببێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬هەوڵ بدەین خوێن لەش���وێنی‬ ‫كرد له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌ش برینداری‌‌و خوێن‬ ‫هه‌یه‌‪.‬ئه‌وه‌ پێویسته‌ ئه‌م رێنماییانه‌ی‌ برینەکە نەڕوات‪.‬‬ ‫پێویستە بەم شێوەیە چارەسەری‬ ‫خواره‌وه‌ ئه‌نجام بده‌یت‪.‬‬ ‫بۆ بکەین‪:‬‬ ‫‪ .1‬دانانی چەن���د چینێکی لۆکەو‬ ‫چیبكه‌ین كاتێك ئه‌م نیش���انانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫لەفاف لەسەر ش���وێنی شکاویەکەو‬ ‫سه‌ره‌وه‌مان هه‌بو؟‬ ‫‪ .1‬نەجواڵندنی شوێنە شکاوەکە‪ .‬هەوڵدان بۆ وەستاندنی خوێن بەربون‬ ‫‪ .2‬گواس���تنەوەی نەخ���ۆش ئەگەر هەبێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬پێویس���تە نەخۆشەکە جوڵەی‬ ‫دەبێت دوای جێگیرکردنی ش���وێنی‬

‫پێ نەکرێت‌و هەوڵ بدرێت کە شوێنی پێویستە بەستنەکە شل بکەیتەوەو‬ ‫ش���کاویەکە جێگیر بک���رێ بەباندج ه���ەر دە دەقیقەی���ەك س���ەیری‬ ‫ک���ە جومگەی س���ەرەوەو جومگەی س���وڕی خوێن بکەی���ن لەخوارەوەی‬ ‫خوارەوەی ش���کاویەکە بگرێتەوە بۆ باندجەکە‪.‬‬ ‫‪ .5‬چاودێریکردن���ی برین���دار وەك‬ ‫ئەوەی جوڵە نەکات ت���ا ئەوکاتەی‬ ‫ه���ۆش‌و هەناس���ەو لێدان���ی دڵ تا‬ ‫دەگەیەنرێتە نەخۆشخانە‪.‬‬ ‫‪ .3‬بەس���تنەکە لەخ���وارەوە ب���ۆ ئەوکاتەی دەگاتە نەخۆشخانە‪.‬‬ ‫‪ .6‬چارەس���ەر کردنی ش���ۆك) کە‬ ‫سەرەوە دەست پێدەکات‌و پەنجەکانی‬ ‫جاری پێش���و باس���مان کرد) ئەگەر‬ ‫دەستوپێ ناگرێتەوە‪.‬‬ ‫‪ .4‬پێویس���تە دڵنیابیت لەوەی کە شۆك هەبو پێویستە پەلە ساغەکەی‬ ‫خوێن بۆ بەشی خوارەوەی پەلەکان بەرزبکرێتەوە بەاڵم پەلە بریندارەکە‬ ‫دەگات‌و ئەگ���ەر هەس���تت پێنەکرد بەرزناکرێتەوە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫خوێندن‬

‫خوێندنی ئیسالمیی له‌ئه‌وقافه‌وه‌ بۆ په‌روه‌رده‌و خوێندنی بااڵ‬

‫شاره‌زایه‌کی په‌روه‌رده‌یی‪ :‬بونی ئه‌و قوتابخانه‌و په‌یمانگایانه‌‬ ‫به‌و فۆرمه‌ی ئێستایان پێویست نییه‌‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫بڕیاری گواستنه‌وه‌ی خوێندگا‬ ‫ئاینییه‌کان له‌وه‌زاره‌تی ئه‌وقافه‌و‌ه‬ ‫بۆ هه‌ردو وه‌زاره‌تی خوێندنی‬ ‫بااڵو په‌روه‌رده‌ گفتوگۆیه‌کی زۆری‬ ‫به‌دوای خۆیدا هێناوه‌و شاره‌زایه‌کی‬ ‫په‌روه‌رده‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫که‌"به‌شێک له‌کاره‌کانی په‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندنی بااڵش به‌نۆرمی حوجر‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چن که‌ له‌هه‌مان کاتدا‬ ‫نۆرمی قوتابخانه‌و په‌یمانگا‬ ‫ئاینییه‌کانیشن"‪.‬‬ ‫له‌دوای کۆنگره‌ی په‌روه‌رده‌ی ساڵی‬ ‫‪ 2007‬و بڕی���اری گۆڕین���ی س���یتمی‬ ‫خوێن���دن له‌هه‌رێم���ی کوردس���تان‪،‬‬ ‫هیچ بڕیارێک هێنده‌ی گواس���تنه‌وه‌ی‬ ‫قوتابخان���ه‌و په‌یمان���گا ئاینییه‌کان‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی ئه‌وقافه‌و‌ه بۆ سه‌ر هه‌ردو‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی په‌روه‌رده‌و خوێندنی بااڵ‪،‬‬ ‫ده‌نگدان���ه‌وه‌ی نه‌ب���وه‌و مش���تومڕی‬ ‫به‌دوای خۆیدا نه‌هێناوه‌‪.‬‬ ‫بڕیاره‌ک ‌ه له‌س���ه‌ر داوای وه‌زاره‌تی‬ ‫ئه‌وق���اف‌و کاروب���اری ئایینی بوه‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانیش په‌س���ه‌ندی‬ ‫ک���ردوه‌ ک���ه‌ س���ه‌رجه‌م خوێندنگاو‬ ‫په‌یمانگا ئیس�ل�امیه‌کان که‌ ژماره‌یان‬ ‫‪ 39‬قوتابخانه‌و ش���ه‌ش په‌یمانگایه‌و‬ ‫نزیکه‌ی ‪ 5‬ه���ه‌زار فێرخوازیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بخرێنه‌ س���ه‌ر وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌و‬ ‫ی خوێندنی‌ ب���ااڵو هه‌مان‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی ئه‌و دو وه‌زاره‌تەیان‬ ‫ماف‌و ئیمتیاز ‌‬ ‫پێبدرێت‪.‬‬ ‫پسپۆڕو نوسه‌ری بواری په‌روه‌رد‌ه‬ ‫فایه‌ق سه‌عید له‌باره‌ی ئه‌و بڕیاره‌و‌ه‬ ‫بۆ ئاوێن��� ‌ه ده‌ڵێت‪" ،‬گواس���تنه‌وه‌ی‬ ‫قوتابخان���ه‌ ئاینیی���ه‌کان بۆ س���ه‌ر‬

‫وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندنی بااڵ‬ ‫‌کارێکی زۆر دروست‌و پۆزه‌تیڤه"‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای ئ���ه‌و راگه‌یاندن���ی ئ���ه‌و‬ ‫بڕی���اره‌وه‌ ش���ه‌پۆلێک له‌ده‌نگ���ی‬ ‫ناڕازیی هه‌بو به‌تایبه‌تی له‌ناو چینی‬ ‫مامۆستایانی ئاینیی‌و به‌شێک حیزب ‌ه‬ ‫ئیسالمییه‌کاندا‪.‬‬ ‫ئه‌وان پێیان وایه‌ ک ‌ه ئه‌و بڕیاره‌ بۆ‬ ‫په‌راوێزخستنی خوێندنه‌ ئاینییه‌کانه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی هۆکاری بون���ی ناڕه‌زایی‬ ‫مامۆس���تایانی ئایین���ی له‌باره‌ی ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌وه‌‪ ،‬فایه‌ق س���ه‌عید پێی وای ‌ه‬ ‫ک ‌ه چه‌ند هۆکارێ���ک هه‌یه‌‪" ،‬یه‌که‌م‪،‬‬ ‫ئه‌وق���اف ته‌نها بای���ه‌خ به‌ناوه‌رۆکی‬ ‫بابه‌ته‌ ئاینییه‌کان ده‌دات‌و سه‌رجه‌می‬ ‫الیه‌ن��� ‌ه په‌روه‌رده‌ییه‌کان���ی دیک��� ‌ه‬ ‫فه‌رامۆش ده‌کات له‌کاتێکدا په‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندن���ی بااڵ بای���ه‌خ به‌الیه‌نه‌کانی‬ ‫دیک ‌ه ده‌ده‌ن‪ .‬دوه‌م‪ ،‬ئه‌وقاف بیه‌وێت‬ ‫ی���ا ن���ا ناتوانێ���ت خ���ۆی له‌بازنه‌ی‬ ‫کالس���یکی زانس���ته‌ ش���ه‌رعییه‌کان‬ ‫رزگار بکات‪ .‬خاڵی سێیه‌م‪ ،‬ئه‌وقاف‬ ‫ناتوانێت ئه‌و زانس���ته‌ ش���ه‌رعییان ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ زانس���ته‌کانی هاوپه‌یوه‌س���ت‬ ‫به‌زانس���تی پ���ه‌روه‌رد‌ه بگونجێنێت‪،‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ه‌ دیداکتی���ک (چۆنیه‌تی‬ ‫وانه‌وتن���ه‌وه‌)‪ .‬ت���ا وه‌کو ئێس���تاش‬ ‫دیداکتیکی حوجر‌ه به‌سه‌ریاندا زاڵه‌و‬ ‫ئه‌م���ه‌ش دژ به‌بنه‌ماکانی دیداکتیکی‬ ‫زانس���تییه‪ .‬به‌ش���ێوه‌یه‌کی دیک��� ‌ه‬ ‫ئه‌وقاف کاری وتنه‌وه‌ی ئاین‌و شه‌رع‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئه‌و ش���اره‌زایه‌ی بواری‬ ‫به‌مێتودێکی نازانستی پیاده‌ ده‌کات‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ ،‬ئه‌وقاف هه‌میش���ه‌ ئاینی پ���ه‌روه‌رد‌ه ده‌ڵێ���ت "به‌ش���ی هه‌ر‌ه‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ک وتۆته‌و‌ه ک ‌ه بنه‌ماکانی گه‌وره‌ی مه‌الکان‌و پیاوانی ئایین حه‌ز‬ ‫تون���دره‌وی به‌هێز ب���کات‪ .‬بۆی ‌ه هیچ ناک���ه‌ن قوتابخانه‌ ئاینییه‌کان س���ه‌ر‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌کی تازه‌ بۆ ئاین نه‌کراوه‌و به‌وه‌زاره‌ت���ی په‌روه‌رده‌ب���ن‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫خوێندکاره‌کانیش له‌ناو هه‌مان بازنه‌ی له‌الیه‌ک ده‌یانه‌وێت هه‌میش���ه‌ خۆیان‬ ‫هه‌ژمونیان به‌س���ه‌ر هه‌مو ش���تێکی‬ ‫توندڕه‌ویدا خوالونه‌ته‌وه"‌‪.‬‬

‫به‌شێک‬ ‫خوێنكارانی‬ ‫له‌کاره‌کانی‬ ‫خوێندنه‌‬ ‫ئیسالمیەكان لەپاڵ په‌روه‌رده‌و‬ ‫وانە ئیسالمییه‌کاندا خوێندنی بااڵش‬ ‫به‌نۆرمی حوجر‌ه‬ ‫وانەی زانستی‌و‬ ‫به‌رێوه‌ ده‌چن ک ‌ه‬ ‫مرۆیی زیاتر‬ ‫له‌هه‌مان کاتدا‬ ‫دەخوێنن كە‬ ‫شارەزایی زیاتریان نۆرمی قوتابخانه‌و‬ ‫لەبوارە جیاجیاكاندا په‌یمانگا‬ ‫ئاینییه‌کانیشن‬ ‫پێدەبەخشێت‬ ‫ئاینییه‌وه‌ هه‌بێت‌و بڕوایان به‌و‌ه نیی ‌ه‬ ‫ک���ه‌س له‌خۆیان باش���تر کاری ئایین‬ ‫به‌رێو‌ه ببات‪ .‬له‌الیه‌کی دیکه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫س���ه‌رجه‌میان س���ه‌ر به‌نه‌وه‌یه‌ک���ی‬ ‫کالس���یکین‌و رێگری���ی ده‌که‌ن له‌هه‌ر‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌کی دیک���ه‌ یان تازه‌ بۆ‬ ‫ئاین"‪.‬‬

‫له‌به‌رامب���ه‌ردا وه‌زاره‌تی ئه‌وقافیش‬ ‫بۆچونی خۆی هه‌ی ‌ه له‌باره‌ی بڕیاری‬ ‫گواستنه‌وه‌ی ئه‌و خوێندنگاو په‌یمانگا‬ ‫ئاینییان���ه‌و‌ه له‌وه‌زاره‌ته‌که‌یانه‌و‌ه بۆ‬ ‫هه‌ردو وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و خوێندنی‬ ‫بااڵ‪.‬‬ ‫له‌به‌یاننه‌مه‌یه‌ک���دا ک���ه‌ ل���ه‌دوای‬ ‫بڕیاره‌که‌ی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانه‌و‌ه‬ ‫باڵویانک���ردوه‌‪ ،‬وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقاف‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌و‌ه رایگه‌یان���د ک ‌ه ئه‌و‬ ‫بڕی���اره‌"دوای دیراس���ەیەكی ق���وڵ‌و‬ ‫گفتوگۆیەكی ف���راوان‌و هەمەالیەنەی‬ ‫وەزارەتەكانی ئەوق���اف‌و پەروەردەو‬ ‫خوێندنی بااڵو توێژینەوەی زانستی‌و‬ ‫ناوخۆو رۆشنبیریی‌و الوان‌و راوێژكاری‬ ‫س���ەرۆكی هەرێمی كوردس���تان بۆ‬ ‫كاروب���اری ئاینی���ی‌و س���ەرۆكایەتی‬ ‫ئەنجومەنی وەزیران‌و چەندین كەس‌و‬ ‫الیەنی ش���ارەزای بواری ئیس�ل�امی‬ ‫بوەو لەبەرژەوەندی گشتیی خوێندنی‬ ‫ئیس�ل�امی‌و مامۆس���تاو قوتاب���ی‌و‬ ‫خوێندكارانی قوتابخان���ەو پەیمانگا‬ ‫ئیسالمیەكانی كوردستانە"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقاف که‌ وه‌زیره‌که‌ی‬ ‫له‌پش���کی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫خاڵێک دیاریی ده‌کات وه‌ک س���ودی‬ ‫ئ���ه‌و بڕی���اره‌‪ ،‬له‌وانه‌‪":‬قوتابی���ی‌و‬ ‫خوێنكاران���ی قوتابخان���ەو پەیمانگە‬ ‫ئیس�ل�امیەكان لەپاڵ وانە ئیسالمی‌و‬ ‫فیقهیەكاندا وانەی زانس���تی‌و مرۆیی‬ ‫زیاتر دەخوێنن كە شارەزایی زیاتریان‬ ‫لەبوارە جیاجیاكاندا پێدەبەخشێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا "هەل���ی درێ���ژەدان‬ ‫بەخوێندنی بااڵو قبوڵكردنی زیاتریان‬ ‫لەكۆلیژو پەیمانگەكانی كوردستان‌و‬ ‫بڕوانامەكانی���ان‬ ‫هەژماركردن���ی‬ ‫لەسەرجەم دامودەزگاكانی حكومەتی‬ ‫هەرێم بۆ فەراهەم دەكات"‪.‬‬

‫له‌ب���اره‌ی مامۆستاکانیش���یانه‌و‌ه‬ ‫"مامۆس���تایانی پەیمانگەو قوتابخانە‬ ‫ئیس�ل�امیەكان هەم���ان ئیمتیازاتی‬ ‫م���ادی‌و مەعن���ەوی مامۆس���تاكانی‬ ‫وەزارەتەكانی پ���ەروەردەو خوێندنی‬ ‫بااڵیان دەبێت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا فایه‌ق سه‌عید قسه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر بونی ئه‌و خوێندنگایانه‌ هه‌یه‌و‬ ‫پێی وای ‌ه که‌ بونی ئ���ه‌و قوتابخانه‌و‬ ‫په‌یمانگایانه‌ به‌و فۆرمه‌ی ئێس���تایان‬ ‫به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ک پێویس���ت نییه‌‪،‬‬ ‫"چونک ‌ه سه‌دان س���اڵ ‌ه له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌راس���ت ئاین به‌م ش���ێوه‌ خراپ ‌ه‬ ‫ده‌وترێت���ه‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ پێویس���تمان ب ‌ه‬ ‫ج���ۆره‌ قوتابخانه‌یه‌ک��� ‌ه که‌ هاوکاری‬ ‫خوێن���دکاره‌کان ب���کات ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ک���ی هاوچه‌رخی���ان بۆ‬ ‫ئاین هه‌بێت نه‌ک به‌ پێچه‌وانه‌وه"‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پێی وای ‌ه ک ‌ه ئه‌گه‌ر له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫مه‌ترسییه‌ک له‌خوێندنگا ئاینییه‌کان‬ ‫هه‌بێ���ت ئ���ه‌وا به‌گواس���تنه‌وه‌یان‬ ‫له‌وه‌زاره‌تێک���ه‌وه‌ ب���ۆ یه‌کێک���ی‬ ‫دیک���ه‌ چاره‌س���ه‌ر نابێ���ت‪" ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤ‌و ئاسۆی چاره‌سه‌ره‌کان‬ ‫به‌رفراوانتر ده‌بن‪ ،‬چونک ‌ه په‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندن���ی ب���ااڵ به‌ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫جیاوازت���ر له‌ئه‌وقاف کارده‌که‌ن‪ .‬ئه‌م‬ ‫گواستنه‌وه‌ی ‌ه مانای ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت‬ ‫که‌ وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندنی‬ ‫ش جڵه‌وی‬ ‫بااڵ‌ به‌ش���ێوه‌یه‌کی زۆر با ‌‬ ‫ئه‌و قوتابخانه‌و په‌یمانگایان ‌ه ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌رچۆنێکی بکه‌ن له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ئه‌وقاف باش���تری ده‌که‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌مه‌وێت ئه‌وه‌ش بڵێم ک ‌ه به‌ش���ێک‬ ‫له‌کاره‌کان���ی پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندنی‬ ‫بااڵش به‌نۆرمی حوجر‌ه به‌رێو‌ه ده‌چن‬ ‫که‌ له‌هه‌مان کاتدا نۆرمی قوتابخانه‌و‬ ‫په‌یمانگا ئاینییه‌کانیشن"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫جارێکی تر ده‌رباره‌ی سه‌له‌فیزم‬

‫بەبێ تۆ ئێمە نین!‬ ‫کتێبێک لەبارەی‬ ‫کۆریای باکور‬

‫ریشه‌ مێژویی‌و فکرییه‌کانی سه‌له‌فیزم له‌کوێوه‌ دێن؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫سه‌له‌فیزم وه‌ک ئایدیای‬ ‫سه‌ره‌کیی هه‌مو گروپه‌توندڕه‌وه‬ ‫‌ئیسالمییه‌کان له‌ئێستادا زۆرترین‬ ‫قسه‌و باسی لێوه‌ده‌کرێت‪ ،‬کتێبێکی‬ ‫نوێش له‌و باره‌یه‌وه‌ له‌مێژوو‬ ‫سه‌رچاوه‌ فکرییه‌کانی سه‌له‌فیزم‬ ‫ده‌کۆڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫کتێب���ی "جارێکی ت���ر ده‌رباره‌ی‬ ‫سه‌له‌فیزم"‌چه‌ند وتارێکه‌ ده‌رباره‌ی‬ ‫ریش���ه ‌مێژوی���ی‌و فکرییه‌کان���ی‬ ‫س���ه‌له‌فیزم‌و ئێس���تای ئه‌و ئاراسته‬ ‫‌دینییه‌‪ .‬ئارام مه‌حمود وه‌ریگێڕاوه‌ته‌‬ ‫سه‌ر زمانی کوردیی‪.‬‬ ‫له‌وتاری یه‌که‌مدا باس له‌ریش���ه‌ی‬ ‫مێژوی سیاس���یی‌و الیه‌ن���ی فیکریی‬ ‫"ته‌کفیری" ک���راوه‌و له‌الیه‌ن مه‌هدی‬ ‫خلجی نوسراوه‌‪ .‬خلجی سه‌ید قوتب‬ ‫به‌مامۆستای باسی ته‌کفیری له‌سه‌ده‌م‬ ‫بیسته‌م ناوده‌بات‌و ده‌نوسێت "سه‌ید‬ ‫قوتب خۆی له‌ئه‌ندێشه‌ی میانڕه‌وانه‌وه‬ ‫‌به‌ره‌و ئه‌ندێشه‌ی توندڕه‌وی هه‌نگاوی‬ ‫ن���او زۆرب���ه‌ی ئیس�ل�امگه‌راکانیش‬ ‫ک���ه ‌له‌توندڕه‌وه‌یی���ه‌وه ‌دورب���ون‪،‬‬ ‫به‌خوێن���ده‌وه‌ی نوس���ینه‌کانی ئه‌و‬ ‫و کاریگ���ه‌ری له‌س���ه‌ریان‪ ،‬ڕوی���ان‬ ‫له‌توندڕه‌ویی کرد‪.‬‬ ‫له‌وتاره‌ک���ه‌دا ب���اس له‌ریکخراوی‬ ‫ئیخوان موسلیمین کراوه‌و تیرۆرکردنی‬ ‫حه‌س���ه‌ن به‌نن���ا له‌س���اڵی ‪1949‬دا‬ ‫به‌"ش���ۆکێکی گه‌وره‌" بۆ ئه‌ندامانی‬ ‫ئه‌و ڕێکخراوه‌گوزارشتی لێ کراوه‌‪.‬‬ ‫مه‌ه���دی خلج���ی پێ���ی وایه‌ که‬ ‫‌ئایدی���ای ته‌کفی���ر له‌س���ێ ڕه‌گه‌زی‬ ‫بنچینه‌یی پێکدێت‪" ،‬ده‌س���ه‌اڵتداریی‬ ‫خودا‪ ،‬نه‌زانینی جیهان‌و جیهانیبونی‬ ‫ئیسالم هه‌روه‌ها جیهاد"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی بۆچونی سه‌ید قوتبیشه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت "س���ه‌ید قوتب تیۆرێکی دانا‬ ‫بۆ پێویستی ته‌کفیر وه‌ک شێوازێکی‬ ‫سیاس���یی‪ .‬تا له‌س���اڵی ‪ 1964‬که‌‬ ‫له‌به‌ندیخان���ه‌دا ب���وو؛ به‌رهه‌مێک���ی‬ ‫نوسی‌و بوه‌ ‌س���ه‌رمایه‌ی ئایدۆلۆژی‬ ‫ئیخوان موسلیمین"‪.‬‬ ‫کاتێک س���ه‌ید قوتب ساڵی ‪1964‬‬ ‫له‌به‌ندیخان���ه‌ئ���ازاد ک���را‪ ،‬گرنگیی‬ ‫به‌په‌روه‌رده‌کردن���ی کادر ده‌دا‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێش ئ���ه‌وه‌ی هیچ ئه‌نجامێک‬ ‫به‌ده‌س���تبێنێت‪ ،‬به‌فه‌رمانی جه‌مال‬

‫عه‌بدولناسر له‌سێداره‌درا‪.‬‬ ‫له‌وتاره‌ک���ه‌دا ب���اس له‌بۆچونێكی‬ ‫عوم���ه‌ر عه‌بدولره‌حمان���ی راب���ه‌ری‬ ‫گروپی جیهادی "الجماعة‌ االسالمیة‌"‬ ‫کراوه‌ له‌باره‌ی دیموکراس���یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پێی وایه‌که‌"دیموکراس���ی ده‌یه‌وێت‬ ‫ئیسالم به‌ئایدۆلۆژیاکانی تر به‌راورد‬ ‫ب���کات‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش له‌کاتێک���دا ک���ه‌‬ ‫ئیسالم به‌رزتر له‌س���ه‌رجه‌م ئایین‌و‬ ‫ئایدۆلۆژیاکانه‌‪ .‬یاسادانان ته‌نیا مافی‬ ‫په‌روه‌ردگاره‌و به‌بونی شه‌ریعه‌ت هیچ‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌کی تر مافی یاسادانانی‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫"یه‌که‌م مامۆستای جیهادییه‌کانی‬ ‫س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌م‪" ،‬ئه‌ب���و ع���ه‌ال‬ ‫مه‌ودودی" هیندس���تانی بوه‌‪ ،‬سه‌ید‬ ‫قوتبیش زۆربه‌ی باس���ه‌کانی خۆی‬ ‫له‌مه‌ودودییه‌وه‌ وه‌رگرتوه‌"‪.‬‬ ‫له‌وتارێکی دیک���ه‌ی ناو کتێبه‌که‌دا‬ ‫که‌له‌ژێر ناونیشانی "سه‌له‌فیسته‌کان‬ ‫کێن‌و په‌یامیان چییه‌؟" یونس پارسا‬ ‫بناب نوس���یویه‌تی‪ ،‬ب���اس له‌بنه‌ماو‬ ‫ریش���ه‌ی س���ه‌له‌فییه‌کان ده‌کات‌و‬ ‫ده‌نوس���ێت "پێش���ینه‌ی ده‌رکه‌وتن‌و‬ ‫گه‌ش���ه‌ی ئه‌م ئه‌ندێش���ه‌ سیاسییه‌و‬ ‫بزوتنه‌وه ‌سه‌رچاوه‌گرتوه‌کان لێیه‌وه‬ ‫‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ نیوه‌ی دوه‌می سه‌ده‌ی‬ ‫‪ 19‬له‌نیمچه‌دورگ���ه‌ی عه‌ره‌بس���تان‌و‬ ‫نیمچه‌دورگه‌ی هیندستان"‪.‬‬ ‫پارسا بناب سه‌له‌فییه‌کان ده‌کات‬ ‫به‌سێ به‌شی سه‌ره‌کییه‌وه‌‪ .‬یه‌که‌م‪:‬‬ ‫سه‌له‌فییه‌ته‌کفیرییه‌کان‪ ،‬که‌ رێبه‌ری‬ ‫س���ه‌ره‌کیی‌و دامه‌زرێنه‌ره‌که‌ی���ان‬ ‫محه‌مه‌د بن عه‌بدول وه‌هایه‌‪" ،‬له‌ڕوی‬ ‫مێژویی���ه‌وه‌ کۆنتری���ن س���ه‌له‌فیی‬ ‫قوتابخانه‌ی وه‌هابییه‌ ته‌کفیرییه‌کانی‬ ‫عه‌ره‌بیی���ه‌‪.‬‬ ‫نمیچه‌دورگ���ه‌ی‬ ‫ته‌کفیرییه‌کان په‌یڕه‌وانی س���ه‌رجه‌م‬ ‫ئاین‌و مه‌زهه‌به‌کان‪ ،‬له‌وانه‌ سه‌رجه‌م‬ ‫مسوڵمان‌و به‌تایبه‌ت شیعه‌ به‌بێگانه‌‬ ‫له‌خۆی���ان داده‌نێ���ن‌و به‌کافر ناویان‬ ‫ده‌به‌ن‌و خوێنیان به‌حه‌اڵڵ ده‌زانن"‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬سه‌له‌فییه‌"دیوبه‌ندی"یه‌کان‪،‬‬ ‫"ئه‌م جواڵنه‌وه‌یه‌و گروپه‌جیاوازه‌کانی‬ ‫‪ 150‬س���اڵ ب���ه‌ر له‌ئێس���تا له‌ژێ���ر‬ ‫کاریگه‌ری���ی ئه‌ندێش���ه‌ سیاس���یی‌و‬ ‫بونیادگه‌راییانه‌ی (ش���ا نیعمه‌توڵاڵ‬ ‫ده‌هله‌وی) دروست بوه‌"‪.‬‬ ‫گروپ���ه‌ توندڕه‌وه‌کانی جوندوڵاڵو‬ ‫له‌ش���کری س���ه‌حابه‌له‌به‌لوچستانی‬ ‫پاکس���تان‌و ئێ���ران په‌یڕه‌وان���ی‬

‫‪17‬‬

‫ئا‪ :‬عه‌لی حسێن کەریمی‬ ‫بەبێ تۆ ئێمە نین‪ .‬ئەوە ناونیشانی‬ ‫پەرتوکێکە‪ ،‬کە لەالیەن سوکی کیم‪ ،‬کە‬ ‫نوسەرێکی ئەمریکی بەڕەگەز خەڵکی‬ ‫کۆریایی باشورە‪ ،‬نوسراوە‪ ،‬تیایدا باس لەو‬ ‫گەشتەی دەکات‪ ،‬کە وەک مامۆستا چوەتە‬ ‫کۆریای باکور‪.‬‬

‫هه‌مو سه‌له‌فییه‌ک‬ ‫ئه‌ندامی ئیخوان‬ ‫‌موسلمین یان‬ ‫تاڵیبان یان‬ ‫قاعیده‌ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌مو ئیخوانی‬ ‫یان قاعیده‌یه‌ک‬ ‫سه‌له‌فییه‬

‫س���ه‌له‌فیی دیوبه‌ندی���ن‪ .‬ناوه‌ن���دی‬ ‫چاالکیی ئه‌و جۆره ‌س���ه‌له‌فییانه‌ش‬ ‫ناوچ���ه‌ی به‌رفراوان���ی باش���وری‬ ‫ئاسیاو که‌ناره‌کانی زه‌ریای هیندی‌و‬ ‫به‌لوچستا‌ن‌و سیستانی ئێرانه‌‪.‬‬ ‫ج���ۆری س���ێی ‌هم‌و کۆتایی���ش‬ ‫له‌سه‌له‌فیی‪ ،‬سه‌له‌فییه‌میانڕه‌وه‌کانه‌‪،‬‬ ‫که‌"ئه‌مڕۆ له‌ژێر ناوی ئیخوان موسلمین‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسییان له‌رێگه‌ی پارته‬ ‫‌ئیسالمییه‌کانی (دادو گه‌شه‌پێدان‌و‬ ‫ن���ورو نه‌ه���زه‌) له‌واڵتان���ی تورکیاو‬ ‫تونس‌و یه‌مه‌ن‌و به‌شێک له‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاس���ییان له‌قه‌ت���ه‌رو ئ���ه‌رده‌ن‌و‬ ‫به‌حره‌ین‌و ئیماراتی عه‌ره‌بی‌و عومان‌و‬ ‫کوه‌یت له‌ده‌ستدایه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌شێکی دیکه‌ی وتاره‌که‌ی یونس‬

‫پارس���ا بناب‪-‬دا‪ ،‬ناوی گ���روپ‌و لقه‌‬ ‫جیاوازه‌کانی قاعیده‌ریزکراون‌و خودی‬ ‫رێکخراوه‌ک���ه‌ش وه‌ک "تێکه‌ڵه‌یه‌ک‬ ‫له‌الیه‌نگرانی س���ه‌ید قوتب‌و ئوسامه‌‬ ‫بن الدن" ناوبراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و نوس���ه‌ره ‌پێی وایه‌ که‌"هه‌مو‬ ‫س���ه‌له‌فییه‌ک ئه‌ندام���ی ئیخ���وان‬ ‫‌موس���لمین یان تاڵیبان یان قاعیده‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌م���و ئیخوانی یان‬ ‫قاعیده‌یه‌ک‪ ،‬سه‌له‌فییه‌"‪.‬‬ ‫له‌وتاره‌کانی دیک���ه‌ی کتێبه‌که‌دا‪،‬‬ ‫وردتر ریش���ه‌ مێژویی‌و فیکرییه‌کانی‬ ‫سه‌له‌فییه‌کان‌و رابه‌ره‌که‌یان محه‌مه‌د‬ ‫ب���ن عه‌بدولوه‌هاب‌و ژی���ان‌و کتێب‌و‬ ‫بیروبۆچۆنه‌کانی باس کراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ب���اس له‌زانای مه‌زهه‌بی‬

‫حه‌نبه‌ل���ی "ئیبن ته‌یمی���ه‌" کراوه‌‪.‬‬ ‫باس له‌جیاوازی نێوان ئیبن ته‌یمیه‌و‬ ‫ئیب���ن عه‌بدولوه‌هاب ک���راوه‌له‌ڕوی‬ ‫هه‌لومه‌رج���ی جوگراف���ی‌و جیاوازی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاس���یی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها جیاوازی تێگه‌یشتنی ئه‌وان‬ ‫بۆ چه‌ند چه‌مکێکی وه‌ک بێباوه‌ڕی‌و‬ ‫هاوڵدان بۆ خوداو جیهاد‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێکی دیکه‌ش���دا ب���اس‬ ‫له‌وه‌هابییه‌ت‌و پێشینه‌ی ئه‌ندێشه‌ی‬ ‫ئ���ه‌و مه‌زهه‌ب���ه‌ی س���وننه‌ ده‌کات‌و‬ ‫"خه‌وارج"‪" ،‬ئیبن به‌ته‌"‪" ،‬بربهاری"‪،‬‬ ‫"ئیبن ته‌یمی���ه‌" هه‌روه‌ها "محه‌مه‌د‬ ‫بن عه‌بدولوه‌هاب" وه‌ک پێش���ینه‌ی‬ ‫ئه‌ندێشه‌ی ئه‌و مه‌زهه‌به‌ده‌ستنیشان‬ ‫کراون‪.‬‬

‫رۆمانه‌کانی پاموك له‌نێو دڵی خوێنەرانی كوردایە‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حەمەد رابی‬ ‫یه‌کێک له‌و رۆماننوسه‌ جیهانیانه‌ی‬ ‫ماوه‌ی چه‌ند ساڵێکه‌ له‌ناو کوردا‬ ‫زۆرترین خوێنه‌ری هه‌یه‌‪ ،‬ئۆرهان‬ ‫پاموکه‌‪ .‬وه‌رگێڕی کتێبه‌کانی ئه‌و‬ ‫رۆماننوسه‌ تورکه‌ ده‌ڵێت "ئه‌و نه‌ک‬ ‫ته‌نها بۆ تورک‪ ،‬به‌ڵکو بۆ هه‌مو‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و جیهانیش‬ ‫ده‌نوسێت"‪.‬‬ ‫سااڵنێكە خوێنەرانی باشوری كوردستان‬ ‫له‌ڕێگەی‌وەرگێڕانەكانی بەكر شوانی‪،‬‬ ‫ئاش���نای ڕۆمان‌و نوس���ینەكانی‬ ‫رۆماننوس���ی تورک���ی خ���اوه‌ن‬ ‫خه‌اڵت���ی نۆبێڵ‪ ،‬ئۆرهان پاموک‬ ‫بون‪ .‬به‌بڕوای زۆرێک له‌خوێنه‌ران‪،‬‬ ‫له‌خوێندنه‌وه‌ی رۆمانه‌کانی پاموک‬ ‫به‌وه‌رگێڕانه‌کان���ی ش���وانی‪ ،‬که‌مت���ر‬ ‫هه‌س���ت ده‌کرێ���ت ک���ه‌ ئ���ه‌و رۆمانانه‌‬ ‫له‌زمانێک���ی دیک���ه‌وه‌ وه‌رگێڕدرابێت���ن‌و‬ ‫هه‌س���ت ده‌کرێت له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ به‌کوردیی‬ ‫نوسرابێتن‪ ،‬شوانی له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یان���د "ئه‌وه‌ دەگەڕێت���ەوە بۆ زانینی‬ ‫هەردو زمانی كوردی‌و توركی بەباش���ی‌و‬ ‫بۆ بەكارهێنان���ی زمانی كوردی بەوپەڕی‬ ‫هەستكردن بەلێپرس���راوییەوە لەبەرامبەر‬ ‫زمان‌و خوێنەران‌و خۆم‪ .‬ئەمە جگە لەوەی‬ ‫كە زمانی ڕۆمانەكانی پاموكیش زمانێكی‬ ‫خۆش‌و تایبەتە"‪.‬‬ ‫ئۆرهان پاموك تا ئێس���تا سەرجەم ‪٩‬‬ ‫ڕۆمانی نوسیوە كە ئەمانەن‪( :‬جەودەت‬ ‫بەگ‌و كوڕەكانی‪ ،‬ماڵی كپ‪ ،‬قەاڵی سپی‪،‬‬ ‫كتێب���ی ڕەش‪ ،‬ژیان���ی نوێ‪ ،‬م���ن ناوم‬

‫س���ورە‪ ،‬بەفر‪ ،‬مۆزەخان���ەی پاكیزەیی‪،‬‬ ‫س���ەمەرەیەك له‌س���ەرمدا)‪ .‬به‌کر شوانی‬ ‫ئێس���تا چوار ڕۆمانی کردوه‌ته‌ کوردیی‌و‬ ‫کتێبێک���ی دیکه‌ش���ی وه‌رگێ���ردراو‌ه که‌‬ ‫دەربارەی هونەری نوسینی ڕۆمانە له‌ژێر‬ ‫ناونیشانی "ڕۆماننوسی سادە‌و ڕۆماننوسی‬ ‫بیركەرەوە"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی هه‌ڵبژاردن���ی رۆمانه‌کان���ی‬ ‫پاموک له‌نێو نوس���ه‌رانی دیکه‌ی تورک‌و‬ ‫جیهان���دا ب���ۆ به‌کوردیی ک���ردن‪ ،‬به‌کر‬ ‫ش���وانی ده‌ڵێت "پێم‌وای���ە پاموك تەنیا‬ ‫بۆ تورك ن���ا‪ ،‬به‌ڵکو بۆ هەمو ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس���ت‌و جیهان دەنوسێت‪ .‬خوێنەری‬ ‫كوردیش مافی ئ���ەوەی هەیە بەزمانێكی‬ ‫كوردیی پاراو بەرهەمەكانی ئەو نوسەرە‬ ‫جیهانیی���ەی هەڵگری خەاڵت���ی نۆبێڵی‬ ‫ئەدەبیات بخوێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت "هۆكارێكی تریش‬ ‫هەڵوێس���تی مرۆڤدۆس���تانەی پاموك���ە‬ ‫لەبەرامب���ەر پرس���ی ك���ورد له‌باك���وری‬ ‫كوردس���تان"‪ .‬ئه‌و نمونه‌‌ی���ه‌ک بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌هێنێت���ه‌وه‌‪" ،‬هاوین���ی س���اڵی ‪١٩٩٣‬‬ ‫كاتێ���ك له‌ئیس���تانبوڵ ئاگ���ر له‌بارەگای‬ ‫ڕۆژنامەی "ئوێزگویر گویندەم"ی كوردیی‬ ‫بەردرا‌و چەن���د ڕۆژنامەنوس���ێكی كورد‬ ‫بون���ە قوربانی‪ ،‬پاموك یەكێ���ك بو لەو‬ ‫ڕۆش���نبیرانەی ت���ورك ك���ە ڕۆژی دواتر‌‬ ‫وەك دەربڕینی هاوس���ۆزی‌و پش���تیوانی‬ ‫له‌شەقامی ئیستقاللی ئیستانبوڵ ژمارەی‬ ‫ئ���ەو ڕۆژەی ڕۆژنامەك���ەی دەفرۆش���ت‪.‬‬ ‫هەروەها پاموك یەكەم ڕۆشنبیری تورك‬ ‫بو كە ساڵی ‪ ٢٠٠٥‬له‌لێدوانێكدا بۆ گۆڤاری‬ ‫"داس ماگەزی���ن"ی سویس���رایی گوت���ی‬ ‫له‌جینۆس���ایدی ئەرمەنییەكاندا ‪ ٣٠‬هەزار‬

‫كوردیش ك���وژراون‪ .‬ئەوە ب���و بەتاوانی‬ ‫"س���وكایەتیكردن بەتوركایەت���ی" درایە‬ ‫دادگا‪ ،‬ب���ەاڵم دوای‌وەرگرتن���ی خەاڵتی‬ ‫نۆبێڵ‪ ،‬دۆسیەكەی له‌دادگا داخرا"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی پێش���وازی گه‌رمی خوێنه‌ری‬ ‫کوردی���ش ل���ه‌و رۆمانانه‌‪ ،‬پێ���ی وایه‌ که‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ "هەڵوێس���تی‬ ‫ئەرێنی���ی نوس���ەر له‌بەرامب���ەر پرس���ی‬ ‫كورد‪ ،‬هەڵس���وكەوتی ئاسایی ئەو لەگەڵ‬ ‫كاراكتەرە كوردەكانی ن���او ڕۆمانەكانی‪،‬‬ ‫بەخش���ینی خەاڵتی نۆبێڵ���ی ئەدەبیات‬ ‫پێی‪ ،‬س���ەلیقە‌و ش���ارەزایی‌و چێژناسیی‬ ‫خوێن���ەری ك���ورد‌و هەروەها ش���ێوازی‌‬ ‫وەرگێڕانەكانی من بەش���ێوەیەكی گشتی‬ ‫ڕۆڵیان هەیە لەو پێش���وازییە گەورەیەی‬ ‫كە له‌باشوری كوردس���تان له‌ڕۆمانەكانی‬ ‫پاموك دەكرێت"‪.‬‬ ‫ئۆرهان پاموك ساڵی ‪1952‬له‌ئیسته‌نبوڵ‬ ‫له‌دایك ب���وە‪ .‬له‌منداڵیەوە ت���ا تەمەنی‬ ‫‪22‬ساڵی خوی داوەتە نیگاركێشان‌و پێی‬ ‫‌واب���وە له‌داهاتودا دەبێ���ت بەنیگاركێش‪.‬‬ ‫دوای سێ س���اڵ خوێندنی نیگاركێشی‌و‬ ‫بیناس���ازی له‌زانك���ۆی تەكنەلۆج���ی‬ ‫ئیس���تانبۆڵ‪ ،‬تێدەگات نابێت بەبیناسازو‬ ‫نیگاركێ���ش‪ ،‬بۆی���ە دەس���ت له‌خوێندن‬ ‫هەڵدەگرێت‪ .‬پاشان له‌زانكۆی ئیسته‌نبوڵ‬ ‫دەست دەكات بەخوێندنی رۆژنامەگەری‪.‬‬ ‫پام���وك لەتەمەن���ی ‪23‬س���اڵیەوە بڕیار‬ ‫دەدات ببێت بەڕۆماننوس‪ ،‬دەست له‌هەمو‬ ‫شتێكی تر هەڵدەگرێت‪ ،‬خۆی دەخزێنێتە‬ ‫س���وچی ماڵەوەو دەست دەداتە نوسین‪.‬‬ ‫بەرهەمەكان���ی ئۆرهان پام���وك بۆ زیاتر‬ ‫له‌‪ 50‬زم���ان‌ وەرگێڕراون‌و ل���ه‌‪ 100‬واڵتی‬ ‫جیهان ده‌خوێندرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫نوس���ەر لەکتێبەکەیدا باسی ئەوە دەکات‪،‬‬ ‫کە کاتێ���ک چوه‌ت���ە کۆریای باک���ور دوای‬ ‫چەند ڕۆژێک تێگەیش���ت تاکەکانی ئەم واڵتە‬ ‫خۆیان بیرچۆتەوە‪ .‬واتا لەروی س���ایکۆلۆجی‬ ‫بڕوابەخۆبون زۆر الوازە‪ .‬بۆیە هیچ کەس���ێک‬ ‫لەکاتی قسەکردندا ناڵێت "من" بەڵکو دەڵێن‬ ‫"ئێمه‌"‪.‬‬ ‫نوسەر لەکتێبەکەیدا ئەوە دەردەخات‪ ،‬کە‬ ‫خەڵکی ئەم واڵتە توش���ی وەهمێکی زۆر قوڵ‬ ‫بون‪ ،‬به‌جۆرێک پێیانوایە (کیم جۆنگ) ژیان‌و‬ ‫مردنی ئەوانی بەدەستە ‪.‬‬ ‫" بەب���ێ ت���ۆ ئێم���ە نین" ئەمە س���رودی‬ ‫ئ���ەو قوتابیان���ە بو ک���ە (س���وکی) وانەی‬ ‫پێدەگوتنەوە‪ .‬هەروەها ئەمە مارشی سەربازی‬ ‫ئەم واڵتەشە‪.‬‬ ‫نوس���ەر لەکتێبەکەیدا دەڵێت پەروەردەی‬ ‫ئ���ەم واڵت���ە ب���ۆ (س���ەرۆک جۆن���گ) زۆر‬ ‫لەپ���ەروەردەی دین���ی ش���وێنە دینیەکان ‪،‬‬ ‫توندترو کۆنترۆڵکراوتر بو‪.‬‬ ‫بەردەوامبونی "کیم جۆنگ" لەسەر ڕێڕەوی‬ ‫باوک‌و باپیری (‪ )trinitg‬ی تایبەت بەخۆیان‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫نوس���ەر لەدرێژەی نوس���ینەکەیدا دەڵێت‪:‬‬ ‫کەش���تێک زۆر بەالم���ەوە نامۆب���و هی���چ‬ ‫رێکخراوێکی خێرخوازی لەم واڵتە بونی نەبو‪.‬‬ ‫هەمو ئەو مامۆستایانەی کە وەک خۆبەخش‬ ‫ل���ەم واڵتە بونیان هەبو‪ ،‬لەکۆریای باش���ورو‬ ‫ئەمریکاوە هاتبون ‪.‬‬ ‫نوس���ەر دەڵێت‪ :‬لەڕاس���تیدا سەرۆکی ئەم‬ ‫واڵتە دڵخۆش بو ب���ەوەی کە خوێندنگایەکی‬ ‫گ���ەورە‪ ،‬خەڵک���ی واڵتەکەی پ���ڕ زانیاری‌و‬ ‫فێ���ری زمانی جیاواز جی���اواز دەکات‪ ،‬بەبێ‬ ‫ئەوەی هیچ بودجەیەکی لەحکومەتەکەیدا بۆ‬ ‫تەرخ���ان بکات‪ .‬بەاڵم هەمو کاتێک تەئکیدی‬ ‫دەکردەوە‪ ،‬لەخوێندنگاکەدا هیچ وتەیەک دژی‬ ‫ئەو ناوترێت‪ ،‬لەهەمانکاتدا ناوهێنانی عیس���ا‬ ‫قەدەخە بو ‪.‬‬ ‫نوس���ەر چەن���د نهێنی���ەک لەناخ���ی ئەم‬ ‫خەڵک���ەدا دەدۆزێتەوە‪ .‬ک���ە دەڵێت خەڵکی‬ ‫کۆریای باکور‪ ،‬لەکاتێک���دا قەدەخە بو ناوی‬ ‫هیچ دینێک بهێنیت‪ ،‬بەاڵم دینی مەس���یحیان‬ ‫زۆر خۆشدەویست ‪.‬‬ ‫نوسەر بەردەوام دەبێت‌و دەڵێت‪ :‬هەواڵەکانی‬ ‫ئەم واڵتە هەمویان یەک جۆربون‪.‬‬ ‫لەدرێژەی نوس���ینەکەدا نوسەر‪ ،‬چیرۆکێک‬ ‫دەگێڕێت���ەوە‪ .‬ک���ە ڕۆژێکی���ان قوتابیەکان‬ ‫هاتن���ە ژورەوە هاواری���ان دەک���رد ئێم���ە‬ ‫لەیابانمان ب���ردەوە‪ .‬نوس���ەر دەڵێت دوایی‬ ‫بۆم دەرک���ەوت‪ ،‬کە یاریەک���ە لەتەلەفیزیۆن‬ ‫نیش���ان نەدرا تا ئەوکاتەی دڵنیابون کۆریای‬ ‫باکور یاریەکەی بردۆتەوە‪ .‬یاسای ئەم واڵتە‬ ‫ڕێگە بەپەخش���کردنی هیچ یاری���ەک نادەن‬ ‫کە هەڵبژاردەی واڵتەکەی���ان بدۆڕێت‪ .‬تەنها‬ ‫ئەویاریانە لەشاشەی تەلەفیزیۆنەکانی کۆریای‬ ‫باکور دەبینیت کە کۆریا تیایدا براوە بوە ‪.‬‬ ‫چیرۆکەکانی ئەم کتێبە بەردەوامن‌و ش���تی‬ ‫س���ادە بەاڵم ئازاربەخش لەم واڵتە دەردەخا‪.‬‬ ‫نوس���ەر دەڵێت‪ :‬تەنانەت خەڵکەکە ناتوانن‬ ‫ناخ���ی خۆیان بەڕاس���تی بڵێ���ن‪ ،‬رۆژێکیان‬ ‫خوێندکارێ���ک پەیمان���ی لێوەرگرت���م‪ ،‬ئەمە‬ ‫بۆ هیچ کەس���ێک نەدرکێن���م‪ ،‬ئینجا دەرگای‬ ‫دڵی خۆی بۆکردم���ەوە‪ .‬خوێندکارەکە ئەوە‬ ‫دەدرکێن���ێ‪ ،‬کە بینینی یاری���ە براوەکان زۆر‬ ‫بێزارکەرە‪.‬‬ ‫نوس���ەر دەڵێ���ت‪ :‬من‌و هەم���و ئەوخەڵکە‬ ‫بێگانەیه‌ی لەم واڵت���ە بوین لەوە دڵنیا بوین‬ ‫کە خەندەی س���ەرلێوی خەڵک���ی ئەم واڵتە‬ ‫هەموی ناڕاستە لەباکگراوەندی ئەم خەندەیە‬ ‫بێزاریەکی زۆر هەیە ‪.‬‬ ‫نوسەری ئەم کتێبە دەڵێت دڵنیام رۆژێک‬ ‫دێ���ت "کیم جۆنگ " دەمرێ���ت‌و خەڵکی ئەم‬ ‫واڵتە ئەوکات دەزانن جیهان ئەوەندە گەورەیە‪.‬‬ ‫ئەم کتێبە کە بەزمانی ئینگلیزی باڵوبۆتەوە‪.‬‬ ‫لەکۆتایەکەیدا دەڵێت‪ :‬نەمدەزانی بڕوا بەکام‬ ‫درۆی ئەم واڵتە بکەم‪ .‬هەتا ئێس���تاش سەرم‬ ‫لەوە سوڕماوە‪ ،‬کە چۆن چۆنی ئیرادەی ئەم‬ ‫خەڵکە کۆنترۆڵ کراوە‪.‬‬ ‫س���ەرچاوە‪ :‬گۆڤاری ئیڤنتی سەر بەدەیلی‬ ‫مەیڵ‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫له‌پارله‌مان یاسای ئاماده‌كردن ‌ی‬ ‫ده‌ستور ‌ی كوردستان ده‌رچو! به‌ڕێز‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم تكایه‌ په‌سه‌ندی مه‌كه‌!‬ ‫عومه‌ر حاجی عنایت حمه‌ سعید‬ ‫س���ه‌ره‌تا من ده‌مه‌وێ خوێن���ه‌ری‌ ئازیزی‌‬ ‫بابه‌ته‌كانی‌ خۆم له‌و راس���تیه‌ ئاگادار بكه‌م‬ ‫كاتێ���ك م���ن ره‌خن���ه‌ له‌ه���ه‌ر بابه‌تێك كه‌‬ ‫له‌هۆڵی‌ پارله‌مان روده‌دات ده‌گرم مه‌به‌س���تم‬ ‫ده‌سته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ نیه‌و مه‌به‌ستم هه‌مو‬ ‫پارله‌مانه‌ به‌خۆشمه‌وه‌(س���ه‌رباری‌ سه‌رنج‌و‬ ‫تێبینیه‌كان���م له‌س���ه‌ر ئه‌دائ���ی‌ ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ پارله‌مان) ده‌رچونی‌ یاس���او‬ ‫بڕی���اره‌كان له‌پارله‌مان���دا به‌ه���ۆی‌ نه‌بونی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن‌و بونی‌ حكومه‌تی‌ بنكه‌ فراوان‬ ‫ئێستا به‌س���ازانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌رهه‌می‌ سازانه‌‬ ‫نه‌ك ده‌سته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌و ئه‌و به‌ڕێزانه‌ش‬ ‫كه‌ ره‌خن���ه‌ له‌ئێمه‌ ده‌گرن‌و پێمان ده‌ڵێن بۆ‬ ‫هێش���تتان بڕگه‌یه‌ك‪ ،‬به‌ندێك‪ ،‬یاسایه‌ك بڕوا‬ ‫كه‌ به‌ویس���تی‌ ئێوه‌ نیه‌؟ من ب���ه‌و به‌ڕێزانه‌‬ ‫ده‌ڵێم ئێمه‌ قس���ه‌ی‌ خۆمان كردوه‌و هه‌وڵی‌‬ ‫خۆمان داوه‌ به‌اڵم بڕگه‌و به‌نده‌كانی‌ یاس���او‬ ‫بڕی���اره‌كان‪ ،‬ده‌نگدان یه‌كالی���ی ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫كاتێك ده‌نگدان له‌س���ه‌ر ه���ه‌ر ماده‌یه‌ك كرا‬ ‫ئیتر قس���ه‌ی‌ له‌سه‌ر ناكرێت بۆیه‌ به‌ناچاری‌‌و‬ ‫ب���ۆ رونكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ڵوێس���تی‌ خۆمان په‌نا‬ ‫بۆ میدیا ده‌به‌ی���ن‌و ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری‌ خۆی‌‬ ‫هه‌یه‌ بۆ نمونه‌ بۆ ئه‌م یاسایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌كاتی‌‬ ‫خۆیدا بنوسین‌و سه‌رۆكی‌ هه‌رێم بیخوێنێته‌وه‌و‬ ‫ره‌خنه‌كه‌ی‌ ال په‌سه‌ند بێت ده‌توانێ یاساكه‌‬ ‫په‌سه‌ند نه‌كات‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪2 2015/ 4/13‬ش���ه‌ممه‌‪ ،‬په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان پرۆژه‌یاس���ای ئاماده‌كردن���ی‌‬ ‫ده‌ستوری‌ كوردس���تانی‌ په‌سه‌ند كرد به‌ڕای‌‬ ‫من به‌هۆی‌ خاڵ���ه‌ الوازه‌كانی‌ ئه‌م یاس���ایه‌‬ ‫زه‌حمه‌ته‌ ده‌ستور ئاماده‌ بكرێت‪.‬‬ ‫خاڵه‌ الوازه‌كانی‌ ئه‌م پڕۆژه‌یه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬له‌به‌ن���دی دوهه‌مدا هاتوه‌( لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫‪ 21‬كه‌س���ی ب���ۆ ئاماده‌كردنی ده‌س���توری‌‬ ‫كورس���تان پێكده‌هێنرێت كه‌ بڕیار له‌س���ه‌ر‬ ‫به‌نده‌كانی‌ ده‌س���تور بده‌ن به‌سازان) وشه‌ی‌‬ ‫س���ازان هه‌ڵه‌یه‌كه‌ نابێت له‌یاسادا په‌نای‌ بۆ‬ ‫ببرێت س���ازان له‌سیاس���ه‌تدا ده‌كرێت به‌اڵم‬ ‫له‌ده‌ركردن���ی‌ یاس���ا نابێت په‌نا بۆ وش���ه‌ی‌‬ ‫سازان ببرێت چونكه‌ یاس���ا یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه‌‬ ‫بۆ حه‌لكردنی‌ هه‌ر كێشه‌یه‌كی‌ كۆمه‌ڵ له‌ڕوی‌‬ ‫سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و یاساییه‌وه‌ به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئه‌مه‌ یه‌كه‌م جاره‌ كه‌ به‌سازان یاسا بنوسرێت‪،‬‬ ‫یاسا پێویسته‌ بچه‌سپێ رك‌و راست بێت نه‌ك‬ ‫الستیكی‌‪ ،‬وشه‌ی‌ سازان وشه‌یه‌كی‌ الستیكیه‌و‬ ‫ده‌كرێ���ت چه‌ندی���ن لێكدان���ه‌وه‌ی‌ بۆ بكرێت‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێس���تا له‌كوردستان باوه‌ سازان له‌م‬ ‫لیژنه‌یه‌دا واته‌ هه‌ریه‌ك له‌و‪ 21‬كه‌س���ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌ر بابه‌تێك رازی‌ نه‌بو مافی‌ تانه‌‬ ‫لێدان واته‌ ڤیتۆی‌ هه‌ی���ه‌و بابه‌ته‌كه‌ بڕیاری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر نادرێت تا ئه‌و ئه‌ندامه‌ رازی‌ نه‌بێت‪،‬‬ ‫بۆ نمون���ه‌ كاتێك نوێنه‌ری‌ الیه‌نێك ده‌ڵی‌ با‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌الیه‌ن گه‌له‌وه‌ راسته‌وخۆ‬ ‫هه‌ڵبژێ���ردرێ‌و ‪ 20‬ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ دی‌ ده‌ڵێن با‬ ‫له‌پارله‌مانه‌وه‌ بێت ئه‌و ماده‌یه‌ بڕیاری‌ له‌سه‌ر‬ ‫نادرێت‌و ده‌وه‌س���تێ‪ ،‬یان گریمان كه‌سێكی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ سیاس���ی كه‌ ئه‌ندامی‌ لیژنه‌كه‌یه‌‬ ‫ده‌یه‌وێ���ت له‌ده‌س���توره‌كه‌دا بچه‌س���پێ‌و‬ ‫بنوس���رێ كه‌ (ئیس�ل�ام ئاین���ی‌ زۆرینه‌یه‌و‬ ‫بنه‌ماكانی‌ ئیسالم تاكه‌ سه‌رچاوه‌ی‌ یاساكانه‌‬ ‫له‌كوردس���تاندا) له‌ب���ری‌ ئه‌وه‌ی‌ بنوس���رێ‬ ‫(ئیس�ل�ام ئاینی‌ زۆرینه‌یه‌و بنه‌ماكانی‌ ئاینی‌‬ ‫ئیسالم س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌كی‌ یاسادانانه‌‬ ‫له‌كوردستاندا) ئه‌م ئه‌ندامه‌ی‌ لیژنه‌كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫پێداگری‌ له‌س���ه‌ر بیروڕاك���ه‌ی‌ خۆی‌ كرد‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م به‌ن���ده‌ش تێناپه‌ڕێ‌و بڕیاری‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫نادرێ���ت ئه‌گه‌ر ‪ 20‬ئه‌ندامه‌ك���ه‌ش دژی‌ ئه‌و‬ ‫ڕایه‌بن‪ ،‬ی���ان ئه‌گه‌ر ئه‌ندامێ���ك له‌نوێنه‌ری‌‬ ‫پێكهاته‌كان له‌س���ه‌ر رێژه‌ی‌ كۆتایی‌ پێكهاته‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌و ئایینی���ه‌كان له‌پارله‌مان رازی‌‬ ‫نه‌بو‪ ،‬ئه‌و به‌نده‌ش چه‌ق ده‌به‌س���تێ‌و ناڕوا‪،‬‬

‫بۆیه‌ باش���تربو له‌یاس���ا په‌س���ه‌ندكراوه‌كه‌دا‬ ‫ده‌نگ���دان له‌لیژنه‌كه‌دا ب���ه‌ ‪ 3/2‬یان ‪4/3‬ی‌‬ ‫ده‌نگی‌ ئه‌ندامان یه‌كالببێته‌وه‌ نه‌ك به‌سازان‪،‬‬ ‫به‌م ش���ێوه‌یه‌ ده‌ك���را ده‌س���تور به‌خێرایی‬ ‫ئاماده‌بكرێ���ت ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م رایه‌ باس���نه‌كرا‬ ‫نازانم بۆو له‌ترس���ی‌ چی‌؟ ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستیان‬ ‫الیه‌نێكی‌ دیاریكراو بێت‪ ،‬به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫هی���چ الیه‌نێ���ك ناتوان���ێ ‪16- 14‬ده‌نگ كه‌‬ ‫ده‌كات���ه‌ ‪ 3/2‬یان ‪ 4/3‬كۆبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ب���ۆ الیه‌نه‌كان���ی‌ ئۆپۆزس���یۆنی‌ جارانی���ش‬ ‫ئه‌وانیش به‌هه‌مان ش���ێوه‌ ‪ 3/2‬یان ‪ 4/3‬یان‬ ‫بۆ كۆنه‌ده‌كرایه‌وه‌ تا به‌ویس���تی‌ خۆیان هه‌ر‬ ‫به‌ندێك بچه‌سپێنن‪.‬‬ ‫له‌س���ازاندا فراكسیۆنه‌ گه‌وره‌كان سه‌نگی‌‬ ‫خۆیان یه‌كس���انكرد به‌فراكسیۆنه‌ بچوكه‌كان‬ ‫بۆ نمونه‌ ‪ 7‬ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ فراكس���یۆنی‌ پارتی‌‬ ‫ك���ه‌ خاوه‌ن���ی‌ ‪ 38‬كورس���ین‌و به‌‪700‬هه‌زار‬ ‫ده‌نگه‌وه‌ هات���ون ‪ 4‬ئه‌ندامی‌ گ���ۆڕان به‌‪24‬‬ ‫كورس���ی به‌‪500‬هه‌زار ده‌نگ���ه‌وه‌و ‪ 3‬ئه‌ندامی‌‬ ‫یه‌كیه‌ت���ی‌ ب���ه‌‪ 18‬كورس���ی ب���ه‌‪ 400‬هه‌زار‬ ‫ده‌نگه‌وه‌ هاتون‪ ،‬هه‌مان مافیان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ ئه‌و پێكهاته‌یه‌ی‌ كه‌ ‪ 5‬كورس���یان‬ ‫هه‌یه‌و به‌‪ 2000‬ده‌نگ���ه‌وه‌ هاتوه‌‪ ،‬یان له‌گه‌ڵ‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ ئ���ه‌و الیه‌نه‌ سیاس���یه‌ی‌ كه‌ یه‌ك‬ ‫كورس���ی هه‌یه‌و به‌‪ 8000‬ده‌نگ���ه‌وه‌ هاتوه‌‪،‬‬ ‫كه‌واته‌ س���ازان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ پێكهاته‌و ئه‌و‬ ‫الیه‌نانه‌یه‌ كه‌ ده‌نگ‌و كورسی كه‌میان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌هۆی‌ ملمالنێی ناته‌ندروستی‌ الیه‌نه‌‬ ‫كوردیه‌ به‌حساب سیكۆالره‌كانه‌و ره‌نگه‌ ئه‌م‬ ‫س���ازانه‌ كێش���ه‌ی‌ به‌عه‌لمانی‌ یان ئیسالمی‌‬ ‫كردن���ی‌ ده‌س���توری‌ لێبكه‌وێت���ه‌وه‌و به‌هۆی‌‬ ‫وشه‌ی‌ سازانه‌وه‌ كه‌ له‌یاساكه‌دا هاتوه‌ زۆرینه‌‬ ‫له‌مافی‌ خۆی‌ بێبه‌ش بكات‪.‬‬ ‫‪ .2‬له‌به‌ندێك���ی‌ ت���ری‌ ئ���ه‌م یاس���ا‬ ‫په‌س���ه‌ندكراوه‌دا هاتوه‌ كه‌ پاش پێكهێنانی‌‬ ‫لیژنه‌كه‌ پێویسته‌ له‌‪ 90‬رۆژدا ده‌ستور بخرێته‌‬ ‫به‌رده‌م په‌رله‌مان بۆ په‌س���ه‌ندكردنی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ل���ه‌و ‪ 90‬رۆژه‌دا نه‌توانرا ئام���اده‌ بكرێت(كه‌‬ ‫به‌ڕای‌ من به‌سازان ناتوانرێ) ئه‌وه‌ پارله‌مان‬ ‫ب���ۆی‌ هه‌یه‌ ماوه‌یه‌كی‌ دی‌ بۆ دیاری‌ بكات بۆ‬ ‫ته‌واوكردن���ی‌ ئیتر ئه‌و ماوه‌یه‌ چه‌نده‌ له‌یه‌ك‬ ‫رۆژه‌وه‌ ت���ا هه‌تا هه‌تایه‌ ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌ندێكی‌ الوازو الستیكی‌ یاساكه‌یه‌ كه‌ ده‌بوایا‬ ‫س���ه‌قفێك دیاری‌ كرابا بۆ نمونه‌ ‪ 60‬رۆژ یان‬ ‫‪ 30‬رۆژی‌ دی‌ به‌اڵم وا نه‌ڕۆشت‪.‬‬ ‫‪ .3‬له‌به‌ندێكی دی���دا هاتوه‌ پاش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پارله‌مان پڕۆژه‌كه‌ی‌ په‌س���ه‌ندكرد سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و به‌هه‌ماهه‌نگ���ی‌ له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫پارله‌مان‌و كۆمیس���ۆنی‌ بااڵی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫واده‌ی‌ راپرسی له‌سه‌ر ره‌شنوسی ده‌ستوری‌‬ ‫په‌سندكراو دیاری ده‌كه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ پیداگریمان‬ ‫له‌س���ه‌ر دیاریكردنی‌ به‌رواری‌ راپرسی كرد‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ ‌ی له‌یاس���ای ژماره‌ ‪ 16‬ی‌ س���اڵی‌‬ ‫‪2008‬دا هاتوه‌ بۆ راپرس���ی له‌سه‌ر ده‌ستوره‌‬ ‫كۆنه‌كه‌ به‌اڵم سه‌ركه‌وتو نه‌بوین‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ سێ خاڵی‌ الوازیی ئه‌م‬ ‫یاس���ایه‌ن كه‌ من‌و ژماره‌ی���ه‌ك له‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫پارله‌م���ان له‌گه‌ڵ���ی‌ نه‌بوین ب���ه‌اڵم به‌هۆی‌‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌ زۆرینه‌ سه‌ركه‌تو نه‌بوین‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌م ‪ 3‬خاڵه‌ الوازه‌ی‌ ك ‌ه له‌سه‌ره‌وه‌‬ ‫ئام���اژه‌م پێ���دا له‌یاس���ای‌ ئاماده‌ك���ردن‌و‬ ‫پێداچونه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌ی‌ ده‌ستوری‌ كوردستاندا‬ ‫مه‌حاڵه‌ ئه‌م ده‌س���توره‌ ئاماده‌ بكرێت‌و چاو‬ ‫به‌دونی���ا هه‌ڵبێن���ێ بۆیه‌ داوا له‌س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم ده‌كه‌م ئه‌م یاس���ایه‌ په‌سه‌ند نه‌كات‌و‬ ‫بیگه‌ڕێنێت���ه‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان بۆ ئه‌وه‌ی‌ زیاتر‬ ‫گفتوگ���ۆی‌ له‌س���ه‌ربكرێت ئه‌گ���ه‌ر به‌فیعلی‌‬ ‫ده‌مانه‌وێ ده‌ستورمان هه‌بێت؟ ئه‌گه‌ر سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم نایه‌وێ ده‌ستور هه‌بێ باپرۆژه‌یاساكه‌‬ ‫په‌س���ه‌ندبكاو لیژنه‌ك���ه‌ ده‌س���تبه‌كاربن‌و بۆ‬ ‫هه‌میشه‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان چاوه‌ڕێبن‪.‬‬

‫سەرۆكی زانكۆی پۆلی تەكنیكی هەولێر‪:‬‬

‫كێشەی مامۆستامان زۆرە‬ ‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‬ ‫دكتۆر كاوە شێروانی سەرۆكی زانكۆی‬ ‫پۆلی تەكنیكی هەولێر له‌م گفتوگۆیه‌ی‬ ‫ئاوێنه‌ دا ده‌ڵێت "ئەمساڵ زانكۆی‌‬ ‫پۆلۆتەكنیكی هەولێر خوێندكار‬ ‫وەردەگرێت‌و بەشی راگەیاندنیش‬ ‫كورسی تایبەتی دیاریكردوە بۆ‬ ‫رۆژنامەنوسان"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ش���ێوازو میكانیزمی خوێندنی‬ ‫ماس���تەرو دكتۆرا چۆنە لەزانكۆی پۆلی‬ ‫تەكنیكی هەولێر؟‬ ‫كاوە ش���ێروانی‪ :‬لەپارەوە دەس���تمان‬ ‫كردوە بە ماس���تەر ئەمس���اڵ فراوانمان‬ ‫ك���ردوە بەه���اوكاری ه���ەردو زانك���ۆی‬ ‫پۆلی���ی تەكنیكی (س���لێمانی‌و دهۆك)‬ ‫بۆ یەكه‌م جار ماس���تەر لەچەند بەشێك‬ ‫لەكوردس���تان دەكرێتەوەو دەخوێنرێت‬ ‫لەدوای���ن كۆبونەوەی هەرس���ێ زانكۆكە‬ ‫بڕیارماندا بەش���ێوازێكی نوێ ماس���تەر‬ ‫دابەش بكەی���ن هەندێك بەش لەهەولێرو‬ ‫هەندێكی تریش لەسلێمانی‌و دهۆك واتا‬ ‫خوێندكاران‌و مامۆستایان هاتوچۆبكەن‬ ‫بۆ ئەو شوێنانە ئەوەش وەك سەره‌تایەك‬ ‫بۆ ئەوانەی حەزیان لەخوێندنی ماستەرە‬ ‫لەچەند بەشێكی گرینگ وەك (كارگێڕی‬ ‫كار ژمێریاری یاس���ا لەهەولێرو شیكاری‬ ‫نەخۆش���یەكان چەند بەشێكی تریش كە‬ ‫پزیش���كین لەدهۆك‌و هەروەها ماس���تەر‬ ‫لەڕاگەیان���دن‌و چەن���د بەش���ێكی ت���ر‬ ‫لەسلێمانی‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كێش���ەی مامۆس���تاتان نیە‬ ‫لەپەیمانگاكان���ی س���ەر بەزانكۆی پۆلی‬ ‫تەكنیكی هەولێر؟‬

‫کاوه‌ شێروانی‬ ‫كاوە ش���ێروانی‪ :‬كێشەی مامۆستامان‬ ‫زۆرە چونك���ە پەیمان���گاكان كەوتونەتە‬ ‫دەرەوەی پارێزگای هەولێر ئەوانەش���ی‬ ‫بڕوانام���ەی بەرزی���ان هەی���ە ئەیانەوێت‬ ‫لەناوشاربن‌و نەڕۆنە دەرەوە بۆیە كێشەی‬ ‫مامۆس���تا دروس���ت بوە بەاڵم لەمەودوا‬ ‫بڕی���ارە ئەوانەی ماس���تەر تەواودەكەن‬ ‫لەناو شارەكان وەرنەگیرێن دەبێت بڕۆنە‬ ‫دەرەوەی شار وانە بڵێنەوە تاكو بتوانرێت‬ ‫كێشەی كەمی مامۆستا چارەسەر بكرێت‬ ‫چونكە ئەوانەی لەدەرەوەن دەگەڕێنەوە‬ ‫هی تواناس���ازی چونك���ە دامەزراندن بۆ‬ ‫ئەوان لەناو ش���ار نیە كەواتە بەناچاری‬ ‫دەبێت بڕۆن���ە دەرەوە وان���ە بڵێنەوەو‬ ‫دابمەزرێن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ێ زانكۆی پۆلی تەكنیكی‬ ‫هەی���ە هەولێ���ر س���لێمانی ده���ۆك كێ‬

‫سەرپەرشتی هەرسێكیان دەكات؟‬ ‫كاوە ش���ێروانی‪ :‬هیچ دەس���تەیەك‌و‬ ‫الیەنێك سەپەرشتیان ناكات بەڵكو ئێمە‬ ‫خۆمان سەرپەرش���تی خۆمان دەكەین‌و‬ ‫كۆبون���ەوەی وەرزی دەكەی���ن لەنێوان‬ ‫خۆماندا بۆ چارەس���ەركردنی كێشەكان‬ ‫یان هەرپێش���هاتێكی كارگێ���ڕی ئابوری‬ ‫هەبێت ئێستا لیژنەی بااڵی پەرەپێدانی‬ ‫زانكۆ پۆلی تەكنیكی���ەكان لەوەزارەتی‬ ‫خوێندن���ی بااڵو توێژینەوه‌ی زانس���تی‪،‬‬ ‫نوێنەری هەرسێ الیەنەكەی تیایە ئەوان‬ ‫زیاتر کاروباری دەستەكان رادەپه‌ڕێنن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئەمس���اڵ بەش���ی راگەیاندن‌و‬ ‫بەش���ەكانی تری پەیمان���گای تەكنیكی‬ ‫كارگێ���ری هەولێر بەش���ی زانكۆی پۆلی‬ ‫تەكینكی دەكرێتەوە؟ كێ وەردگیرێت؟‬ ‫چۆن وەردەگیرێن؟‬

‫لەمەودوا بڕیارە ئەوانەی‬ ‫ماستەر تەواودەكەن‬ ‫لەناو شارەكان‬ ‫وەرنەگیرێن دەبێت‬ ‫بڕۆنە دەرەوەی شار‬ ‫وانە بڵێنەوە‬ ‫كاوە ش���ێروانی‪ :‬وەك مژدەی���ەك‬ ‫رایدەگەیه‌نم بەتایبەت بۆ رۆژنامەنوسان‌و‬ ‫یەكەمەكانی بەشە جیاجیاكانی پەیمانگا‬ ‫ئەمساڵ بەشی راگەیاندن‌و چەند بەشێكی‬ ‫تر قوتابی وەردەگرن لەسەره‌تای ساڵی‬ ‫داهاتو دەكرێت���ەوە دەتوانن بەخوێندن‬ ‫لەبەش���ەكانیان ببنە خاوەن بڕوانامەی‬ ‫بەكالۆریۆس تەنها بەخوێندنی دوس���اڵی‬ ‫تر لەوبەشە ئەگەر مەرجەكانیش نەگۆڕێن‬ ‫ئەوا ئەوانەی ك���ۆی نمرەی پەیمانگایان‬ ‫لە س���ەروی ‪ %65‬ەوەیە دەتوانن فۆرم‬ ‫پێش���كەش بك���ەن دەكەون���ە كێبه‌ركێ‬ ‫بەپێی نم���رە‪ ،‬دوای كێبركێ ئه‌نجامه‌که‌‬ ‫رادەگەیەنرێت‪ .‬لەئیس���تادا سێ زانكۆی‌‬ ‫پۆلی ته‌كنیكی هەیە لەهەولێرو سلێمانی‌و‬ ‫دهۆك كە راس���تەوخۆ سەر بەوەزارەتی‬ ‫خوێندنی بااڵن‪.‬‬

‫چه‌ند داواكارییه‌ك له‌وه‌زاره‌ت ‌ی په‌روه‌رده‌‬ ‫مه‌ریوان سه‌الح حیلمی‬

‫ئه‌مڕۆ دوێنێ‌ نیه‌‪ ،‬له‌دنیای‌ پێشكه‌وتنیشدا‬ ‫له‌باتی‌ درێژكراوه‌ی‌ دوێنێ‌‪ ،‬بازدان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بۆچون���ه‌ی‌ كه‌ ده‌ڵێت ئه‌م���ڕۆ كوڕی‌ دوێنێ‌ و‬ ‫باوكی‌ س���به‌ینێیه‌‪ ،‬له‌مڕۆدا كاڵبۆته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫داواوپێش���نیار ده‌كه‌م كه‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫له‌یه‌كێ���ك ل���ه‌ كۆنگره‌كانی���دا ناوه‌ڕۆكی‌ ئه‌م‬ ‫وتاره‌ بخاته‌ ناو په‌یڕه‌وی‌ سیستمی‌ خوێندن‪:‬‬ ‫خوێندنگه‌ به‌ته‌نیا ئه‌و شوێنه‌ نیه‌ كه‌ مامۆستا‬ ‫قوتابی‌ تیادا فێرده‌كات‪،‬به‌ڵكو ئه‌و شوێنه‌شه‌‬ ‫كه‌ ده‌كرێ‌ مامۆستا له‌قوتابیه‌وه‌ شت فێربێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌دنیای‌ ئه‌مڕۆدا كه‌ كوردستان به‌ڕوی‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆژی���ای‌ ن���وێ‌ كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬مامۆس���تا‬ ‫ده‌رفه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌ نیه‌و پێڕاناگات هه‌مو ش���ت‬ ‫بزانێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ خوێندكاره‌ كه‌ ده‌خرێته‌‬ ‫ئیشه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ زانست‌و زانیاری‌ كۆبكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫گرنگترین ش���ت له‌س���ه‌ركه‌وتنی‌ ئه‌م خاڵه‌دا‬ ‫البردن���ی‌ عه‌یبه‌ی���ه‌‪ ،‬ده‌بێت ببێ���ت به‌كولتور‬ ‫كه‌ (مامۆس���تا چ���ۆن قوتابی‌ فێ���رده‌كات‪،‬‬ ‫هاوكاتیش له‌قوتابیه‌وه‌ فێرده‌بێت یان زانیاری‌‬ ‫وه‌رده‌گرێت) ئه‌م بۆچونه‌ عه‌یبه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫الی‌ ك���ێ‌؟ یه‌كه‌م‪ :‬الی‌ زۆرێك له‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ پارله‌مانی‌ كوردستان له‌فراكسیۆنی‌ كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ په‌روه‌رده‌ی���ی‌ به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن‬ ‫گۆڕان‬ ‫وه‌كو سه‌رپه‌رش���تیار‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش���تی‌‪،‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ گش���تیه‌كانی‌ ناو دیوانی‌ وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬شاره‌زاكان‪ ..‬دوه‌م‪ :‬عه‌یبه‌یه‌ الی‌‬ ‫كه‌س���وكاری‌ خوێندكار‪ ،‬چونكه‌ كه‌س���وكاری‌‬ ‫خوێندكار هه‌میشه‌ مامۆستایان وه‌كو كه‌سێكی‌‬ ‫كاریزمی‌ ده‌وێت‪ ،‬هه‌م���وو ئه‌ركه‌كان ده‌خه‌نه‌‬ ‫س���ه‌ر مامۆس���تاكه‌‪ ،‬له‌ڕاستیش���دا مامۆستا‬ ‫به‌شێك له‌ئه‌ركه‌ گرنگه‌كه‌ی‌ به‌رده‌كه‌وێت نه‌ك‬ ‫كۆی‌ پرۆس���ه‌ی‌ په‌روه‌رده‌و فێركردن‪ .‬سێیه‌م‪:‬‬ ‫عه‌یبه‌ی���ه‌ الی‌ مامۆس���تا خۆی‌‪ ،‬مامۆس���تاش‬ ‫خ���ۆی‌ رێگر ده‌بێ���ت له‌م بیرۆك���ه‌و پرۆژه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ زۆرێك له‌مامۆس���تایانی‌ كوردس���تان‬ ‫هه‌میش���ه‌ خۆیان به‌گه‌وره‌و خوێندكاریش به‌‬ ‫بچوك و گاڵته‌ش���یان به‌م بیروڕایه‌ دێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫راته‌كاندنی‌ ب���ه‌م بۆچونه‌ وایلێده‌كات به‌خۆیدا‬ ‫بچێته‌وه‌و هه‌وڵی‌ به‌ده‌ستهێنانی‌ زانیاری‌ بدات‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌ڵێم مامۆستا له‌قوتابیه‌وه‌ شت فێر بێت‬ ‫مه‌به‌سته‌كه‌ سوكایه‌تی‌ نیه‌ به‌مامۆستاو به‌كه‌م‬ ‫ته‌ماش���اكردنی‌ مامۆستا نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ناوه‌ڕۆكی‌‬ ‫ئ���ه‌و وتاره‌ هه‌ر به‌مامۆس���تا جێبه‌جێ‌ ده‌بێت‬ ‫به‌وه‌ی‌ چۆن بتوانێت وه‌ها له‌خوێندكارومنداڵ‬ ‫بكات زانیاری‌ له‌س���ه‌ر بابه‌تێك‪ ،‬ده‌رس���ێك‪،‬‬ ‫پرۆگرامێ���ك‪ ..‬كۆبكات���ه‌وه‌‪ ،‬م���ه‌رج نیه‌ هه‌ر‬ ‫مه‌نهه‌جی‌ خوێندنگ���ه‌ بێت‪ .‬چواره‌م‪ :‬قوتابی‌‌و‬ ‫خوێن���دكار ده‌بێ‌ وه‌ه���ا رابهێنرێ���ن كه‌ هیچ‬ ‫كه‌سێك له‌م دنیایه‌ نیه‌ هه‌مو زانستێك‌و هه‌مو‬ ‫زانیارییه‌ك���ی‌ البێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ كه‌‬

‫قوتابی‌‌و خوێندكار‬ ‫ده‌بێ‌ وه‌ها رابهێنرێن ك ‌ه‬ ‫هیچ كه‌سێك له‌م دنیای ‌ه‬ ‫نیه‌ هه‌مو زانستێك‌و‬ ‫هه‌مو زانیارییه‌ك ‌ی البێت‬ ‫زۆرترین زانس���ت و زانیاری‌ له‌الهه‌یه‌ ئه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ن كه‌ هه‌وڵیانداوه‌و هیالكبون‪.‬‬ ‫تێبین���ی‌‪ /‬تكایه‌ با ناوه‌ڕۆكی‌ ئ���ه‌م بابه‌ته‌‬ ‫وه‌ها لێكنه‌درێته‌وه‌و هاوش���ێوه‌ی‌ ئه‌وه‌ نه‌بێت‬ ‫كه‌ به‌قوتابی‌ بڵێیت له‌ماڵه‌وه‌ داڕش���تنێكم بۆ‬ ‫بنوس���ه‌‪ ،‬ئه‌و بچێت به‌خه‌ڵك���ی‌ تر بڵێت بۆم‬ ‫بنوس���ه‌ (لێره‌دا جێی‌ خۆیه‌تی‌ زۆر سوپاسی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ بكه‌م كه‌ بۆ ساڵی‌ خوێندنی‌‬ ‫‪ 2015/2014‬داڕشتنی‌ بۆ پۆلی‌ ‪12‬ی‌ ئاماده‌یی‌‬ ‫به‌كالۆری���ا نه‌هێش���ت‪ ،‬چونكه‌ ك���ه‌س خوی‌‬ ‫نه‌یده‌نوسی‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌مو داڕشتنی‌ جۆكه‌ریان‬

‫له‌به‌رده‌كرد‪ ،‬هیوادارم ب���ۆ هه‌مو قۆناغه‌كانی‌‬ ‫تریش نه‌مێنێ���ت‪ ،‬مه‌گه‌ر له‌و حاڵه‌ته‌دا نه‌بێت‬ ‫له‌پۆلداو له‌پڕ مامۆستا داوایه‌ك له‌خوێندكاران‬ ‫بكات داڕش���تنێك بنوس���ن‪ ،‬ته‌نانه‌ت زۆربه‌ی‌‬ ‫راپ���ۆڕت و توێژین���ه‌وه‌ی‌ ده‌رچونی‌ خوێندكار‬ ‫له‌زانكۆ خه‌ڵكی‌ تر ده‌ینوسێت)‪.‬‬ ‫ناوه‌ڕۆك���ی‌ ئ���ه‌م بابه‌ته‌ ب���ۆ چ قۆناغێك‬ ‫پێویس���ته‌؟ بۆ هه‌م���و قۆناغێ���ك له‌باخچه‌ی‌‬ ‫ساوایانه‌وه‌ بۆ دوا قۆناغی‌ خوێندن‪ ،‬له‌باخچه‌ی‌‬ ‫س���اوایان‌و بنه‌ڕه‌تی���دا من���داڵ‌و قوتابی‌ زۆر‬ ‫پێویستیان به‌هاوكاری‌ گه‌وره‌كان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئاماده‌یی���دا كه‌متر به‌تایبه‌تی‌ ئه‌و بابه‌تانه‌ی‌‬ ‫له‌س���ایته‌كانی‌ ئینته‌رنێ���ت و فه‌یس���بوكدا‬ ‫ده‌ستده‌كه‌ون‪.‬‬ ‫ئامان���ج له‌م���ه‌ چی���ه‌؟ ئێس���تا به‌ه���ۆی‌‬ ‫گۆڕانكاری���ه‌كان‌و ش���ه‌پۆلی‌ ته‌كنه‌لۆژی���اوه‌‬ ‫خوێندكار له‌خوێندن دوركه‌وتۆته‌وه‌‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ش ل���ه‌و ئاس���ته‌دا نی���ه‌ بتوانێت‬ ‫هاوسه‌نگی‌ رابگرێت‌و ئه‌و كه‌سانه‌ش ‌ی پرۆسه‌كه‌‬ ‫به‌ڕێ���وه‌ ده‌به‌ن زیات���ر كالس���یكین (به‌ده‌ر‬ ‫له‌وكه‌س���انه‌ی‌ كه‌ ئه‌زمونی���ان هه‌یه‌و ده‌بێت‬ ‫پرسیان پێبكرێت) ئاله‌م كاته‌دا ناوه‌ڕۆكی‌ ئه‌م‬ ‫وتاره‌ شتێكی‌ باش���ه‌ له‌كۆنگره‌دا بچه‌سپێنرێ‌‬ ‫و هاوكاتیش رێزوش���كۆیه‌ك ده‌درێته‌ منداڵ‌و‬ ‫خوێن���دكاری‌ كورد به‌وه‌ی‌ كه‌ ه���ه‌م ده‌توانێ‌‬ ‫زانیاری‌ وه‌ربگرێت هه‌م زانیاریش ببه‌خشێت‪.‬‬

‫په‌رچه‌كردارێك بۆ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری هه‌رێم‬ ‫پارێزه‌ر ‪ /‬سۆران محه‌مه‌د غه‌ریب‬ ‫له‌نوس���راوێك ك���ه‌ ئاراس���ته‌ی‬ ‫(س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان)‬ ‫كراو‌ه وێنه‌یه‌كی لێدراو‌ه به‌(په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان) له‌الیه‌ن خ���ۆم‌و هه‌ردو‬ ‫مافپه‌روه‌ر (گه‌یالن س���لێمان عه‌لی‌و‬ ‫سه‌رهه‌نگ حه‌مه‌د ئه‌حمه‌د) له‌به‌رواری‬ ‫‪ 2015 / 1 / 20‬واژو ك���راو‌ه ‪ .‬و‌ه‬ ‫له‌ژمار‌ه (‪ )1496‬ی به‌رواری ‪/ 2 / 19‬‬ ‫‪ 2015‬ڕۆژنامه‌ی هاواڵتی باڵوكراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫‪ .‬پاشان ل ‌ه ژماره‌ (‪ )471‬ی به‌رواری‬ ‫‪ 2015 / 3 / 24‬ڕۆژنام���ه‌ی (ئاوێنه‌)‬ ‫الپه‌ڕه‌ (‪ )19‬بابه‌تێكم له‌ ژێر ناونیشانی‬ ‫(په‌یامێك ل���ه‌ پێناو دادپ���ه‌روه‌ری)‬ ‫باڵوكردۆته‌وه‌و ئاراسته‌ی (دادوه‌ران‌و‬ ‫جێگرانی داواكاری گشتی‌و پارێزه‌ران‌و‬ ‫مافپه‌روه‌ران)م كردو‌ه كه‌ هه‌ڵوێستیان‬ ‫هه‌بێت له‌باره‌ی ئ���ه‌و نادادپه‌روه‌ری‌و‬

‫ده‌سه‌اڵته‌ حیزبیه‌ی باڵیكێشاوه‌ به‌سه‌ر‬ ‫هه‌رێمدا‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ به‌پێویس���تم زانی‬ ‫چه‌ند ڕونكردنه‌وه‌یه‌ك بده‌م‪:‬‬ ‫‪ /1‬ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ری هه‌رێ���م‬ ‫په‌نای بردۆته‌ به‌ر به‌كارهێنانی فشاری‬ ‫جۆراوجۆر به‌ش���ێوه‌یه‌ك ده‌توانم بڵێم‬ ‫دور له‌هه‌مو ئاكارێكی دادپه‌روه‌رانه‌و‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌ندێ دادوه‌ری ناو ئه‌نجومه‌ن‬ ‫س���كااڵ له‌دژی هه‌رسێكمان بزوێندراو‌ه‬ ‫تا پاش���گه‌زبینه‌وه‌ له‌و هه‌نگاوانه‌ی ك ‌ه‬ ‫ناومانه‌ ته‌نانه‌ت ئاگادارین له‌ژێر بیانوی‬ ‫(به‌رژه‌وه‌ن���دی گش���تیه‌ حه‌یاته‌ك���ه‌)‬ ‫به‌نیازن لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌و‌ه پێكبهێنن‬ ‫ئه‌گه‌ر بێت‌و واز له‌و داواكاریه‌ نه‌هێنین‬ ‫ك ‌ه پێشكه‌شمان كردوه‌‪ .‬باشه‌ خه‌ڵكی‬ ‫چ متمانه‌یه‌كی به‌ده‌سه‌اڵتێكی دادوه‌ری‬ ‫هه‌بێت ئا به‌م ش���ێوازه‌ ڕه‌فتار بكات‌و‬ ‫له‌ڕێ���گای هه‌ڕه‌ش���ه‌و ناچاركردن���ه‌و‌ه‬ ‫بتانه‌وێ���ت كه‌س���انێك ناچاربك���ه‌ن‬

‫چه‌ندین به‌ڵگ���ه‌و نهێنیمان له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌ستبه‌رداری مافی خۆیان بن ‪..‬؟‬ ‫‪ /2‬ب���اش ده‌زان���م ئ���ه‌م فش���اران ‌ه وته‌بێ���ژی ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ری‬ ‫دوابه‌دوای ئ���ه‌و زنجیره‌ باڵوكردنه‌وان ‌ه ئاشكراكرد به‌مه‌ش ڕوی ڕاسته‌قینه‌ی‬ ‫دێت كه‌ ل���ه‌ (‪ )24‬ژماره‌ی ڕۆژنامه‌ی ئه‌م ده‌س���ه‌اڵت ‌ه دادوه‌ری ‌ه بۆ هاواڵتیان‬ ‫هاواڵتی ب�ڵ�اوم كردونه‌ته‌وه‌و ده‌یه‌ها ئاشكرابو‪.‬‬ ‫‪ /3‬ده‌بێ���ت ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ری‬ ‫به‌ڵگ ‌ه له‌خۆده‌گرن له‌س���ه‌ر به‌حیزبی‬ ‫ب���ون‌و پاش���كۆیه‌تی هه‌ن���دێ دادوه‌ر الی ئاس���ایی بێ���ت ك���ه‌ ئێم���ه‌ ڕوی‬ ‫ك��� ‌ه ش���وێنی هه‌س���تیاریان هه‌ی���ه‌و نادادپه‌روه‌ری ل ‌ه ناو ئه‌م ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫چه‌ندی���ن گه‌نده‌ڵیم ئاش���كرا كردوه‌‪ .‬ئاش���كرا ده‌كه‌ی���ن له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‬ ‫وه‌ك���و ئه‌نجوم���ه‌ن ده‌تانتوانی ئه‌گه‌ر ده‌س���ه‌اڵتێك به‌س ڕوخسارێكی مكیاژ‬ ‫له‌هه‌ری���ه‌ك ل���ه‌و باڵوكراوان���ه‌ ته‌نها ك���راوی به‌دادپه‌روه‌ری نمایش كردبێت‬ ‫ناڕاس���تیه‌كی تیابوای���ه‌ وه‌اڵمت���ان ب���ۆ هاواڵتیان ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدا لێوانلێو‬ ‫بدایه‌وه‌‪ ,‬به‌اڵم له‌به‌ر دروستی به‌ڵگه‌و بێت به‌س���ت ‌هم‌و نایه‌كسانی‌و جیاكاری‬ ‫ناوه‌رۆكی باڵوكراوه‌كان ده‌سته‌وه‌ستان به‌رامبه‌ر كه‌سانێك كه‌ پایه‌و كۆڵه‌كه‌ی‬ ‫بون له‌وه‌اڵمدان���ه‌وه‌‪ .‬و‌ه ئه‌وه‌ی زیاتر دادوه‌ری له‌س���ه‌ر بونی���اد ده‌نرێ���ت‪,‬‬ ‫كاریگ���ه‌ری له‌س���ه‌ر ئه‌نجومه‌نه‌ك��� ‌ه وه‌مافی خۆمان ‌ه هه‌ڵوێسته‌مان هه‌بێت‬ ‫دروس���ت كردوه‌ ئ���ه‌و دیمانه‌ی ‌ه بو ك ‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ی ئێم ‌ه كه‌س���انی یاس���ایی‬ ‫تیایدا له‌گه‌ڵ هاوپیشه‌یه‌كم له‌به‌رنامه‌ی ته‌واو قاڵبوین به‌بون���ی مافی خۆمان‬ ‫(پانۆراما) له‌كه‌ناڵی (كوردسات نیوز) پێش كه‌س���انی ت���ر وه‌ ده‌زانین چۆن‬

‫داكۆك���ی ده‌كه‌ین له‌س���ه‌ری هه‌روه‌ها‬ ‫ئ���اگاداری هه‌م���و ئه‌و پێش���لكاری‌و‬ ‫نادادپه‌روه‌ریانه‌ی���ن ك��� ‌ه له‌ن���او ئه‌م‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌دای ‌ه ئه‌مه‌ له‌الیه‌ك‪ ,‬له‌الیه‌كی‬ ‫تریشه‌وه‌ خۆ ناچین كه‌سانی تر بهێنین‬ ‫بۆ داواكردنی مافه‌كانمان یاخود بچین‬ ‫خه‌ڵكی یاس���اناس ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت‬ ‫هاورد‌ه بكه‌ین تا بیكه‌ین ‌ه ده‌مڕاس���تی‬ ‫خۆمان‌و له‌سه‌ر مافه‌كانمان بێن ‌ه قسه‌‪.‬‬ ‫و‌ه له‌كاتێك���دا گه‌نده‌ڵ���ی ببینرێت ‪..‬‬ ‫داواكردن به‌چاكسازی‌و ڕیشه‌كێشكردنی‬ ‫كارێك���ی ڕه‌وای ‌ه ‪ ..‬وه‌ بێده‌نگ بونیش‬ ‫ناپاكی‌و شه‌رمه‌زاریه‌‪.‬‬ ‫‪ /4‬ئاگادارین له‌وه‌ی ئه‌م فشارانه‌ی‬ ‫ك ‌ه ده‌كرێ���ن به‌فیتی كێیه‌ ‪ !..‬وه‌ كێ‬ ‫بوه‌ت ‌ه بزوێنه‌ری ئه‌م سكااڵو هه‌ڕه‌شه‌و‬ ‫فش���ارانه‌ ‪ ..‬وه‌ لێ���ره‌وه‌ ڕایده‌گه‌یه‌نم‬ ‫ئه‌مانه‌ وامان لێده‌كات ئێمه‌ش ڕێگای تر‬ ‫بگرین ‌ه به‌ر ‪ .‬ئه‌و كه‌سانه‌ باش ده‌زانن‬

‫چ نادادپه‌روه‌ریه‌ك ده‌كه‌ن‌و ده‌یانه‌وێت‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر كاری نادادپه‌روه‌رانه‌یان‬ ‫بێده‌نگ بین ‪ .‬ئێمه‌ نه‌ك هه‌ر بێده‌نگ‬ ‫نابین‪ ,‬به‌ڵكو زیاد له‌پێشو هه‌ناسه‌مان‬ ‫درێژترو هه‌وڵه‌كانمان چڕوپڕتر ده‌بێت‬ ‫‪ .‬ن���ه‌ ده‌نگم���ان كپ ده‌بێ���ت ‪ ...‬ن ‌ه‬ ‫پێنوسمان سڕ ده‌كرێت ‪.‬‬ ‫‪ /5‬التان س���ه‌یر نه‌بێت شتی تاز‌ه‬ ‫ڕوبدات‌و نهێنی تازه‌ ئاش���كرا بكرێت‪,‬‬ ‫چونك ‌ه له‌پای ه���ه‌ر كارو هه‌نگاوێكی‬ ‫نادادپه‌روه‌رانه‌ په‌رچه‌كردارێك هه‌یه‌‪,‬‬ ‫هه‌ر بۆی���ه‌ به‌م نزیكان ‌ه چاوه‌ڕێ بن با‬ ‫ببینین‌و بزانین وه‌اڵمی ئه‌نجومه‌نه‌كه‌تان‌و‬ ‫دادوه‌ران چی ده‌بێت ‪...‬؟؟ به‌س گرنگ‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه وه‌اڵمتان هه‌بێت‌و س���ه‌رتان‬ ‫سوڕنه‌خوات‌و نه‌په‌شۆكێن له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و به‌ڵگانه‌ی ده‌خرێن ‌ه ڕو ‪.....‬‬ ‫ئه‌وه‌ی پێویس���ت ب���و ڕون كرایه‌وه‌‬ ‫‪....‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )476‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/4/28‬‬

‫داهاتوی باشوری کوردستان‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫واتە دروس����ت بونی داعش پرۆس����ەیەکی‬ ‫چەند ساڵەی پڕ تێچون بو نەک دیاردەیەکی‬ ‫لەناکاو دروس����ت ب����و‪ ،‬ئێس����تا ڕێکخراوی‬ ‫تون����دڕەوی داع����ش هێزێک����ی گەورەیە کە‬ ‫ناکرێ����ت لەچوارچێ����وەی ملمالنێکان����ی‬ ‫ناوچەک����ەدا فەرامۆش بکرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫پێویس����تە ب����اس بکرێ����ت وا دەرئەکەویت‬ ‫شانش����ینی سعودیە پەش����ێمانە لەوەی کە‬ ‫بەبێ وردبونەوە لەپێکهاتەی ش����ەڕکەرەکان‬ ‫یارمەتی داون چونکە ئێس����تا لەو ڕاس����تیە‬ ‫گەیشتوە کە بەهێز بونی داعش هەڕەشەیەکی‬ ‫ڕاستەوخۆیە بۆ سەر ئاسایشی واڵتەکەی‪.‬‬ ‫پاش زانینی کارەئەکتەرە س����ەرەکیەکان‬ ‫لەس����ەر ئاس����تی نێودەوڵەت����ی‌و لەس����ەر‬ ‫ئاس����تی هەرێمایەتی‪ ،‬ئێستا گرنگە هۆکار‌و‬ ‫کارپێک����راوەکان دیاری بکرێن‪ ،‬سروش����تی‬ ‫ملمالنێکانی پێش����وتر ئەوەب����و کە ئەمریکا‬ ‫ڕاستەوخۆبه‌چەک‌و پارە‌و دەسەاڵتەکانیەوە‬ ‫لەکاردا بو کە ئەمەش قورس����اییەکی زۆری‬ ‫لەب����واری ئاب����وری‌و مرۆییەوە خس����تە بوە‬ ‫سەرش����انی وەک لەهەردو جەنگی کەنداوی‬ ‫یەک‌و دودا بینرا‪ ،‬بەاڵم سروش����تی دەس����ت‬ ‫تێوەردانی ئێستای ئەمریکا زۆر جیاوازە لەم‬ ‫پالنەدا کە تەنها بەشێوەیەکی زۆر سنوردار‬ ‫بەشدارە بەپێدانی چەک ڕاوێژکاری سەربازی‬ ‫بەم����ەش گۆڕەپانەک����ەی چ����ۆڵ کردوە بۆ‬ ‫هێزە هەرێمایەتیکان‌و ناڕاس����ەوخۆ بەشدارە‬ ‫لەیارمەتیدانی هاوپەیمانە هەرێمایەتیەکانی‪.‬‬ ‫لەئێس����تادا هۆکارو گۆڕەپانە گەرمەکانی‬ ‫شەڕ لەم ناوچە‌وواڵتانەدا بەم شێوەیەیە ‪-:‬‬ ‫عێراق ‪ -:‬ملمالنێکانی عێراق لەسەرچەند‬ ‫ئاس����تێکدایە‪ ،‬ملمالنێ����ی هێ����ز‌و الیەن����ە‬ ‫سیاس����یەکانی سونە‌وش����یعە کە بەشدارن‬ ‫لەحکومەت����ی عێراقدا‪ ،‬ملمالنێ����ی عەرەبی‬ ‫سونە لەناو خۆیاندا کە بەشێکیان بەشدارن‬ ‫لەپەرلەم����ان‌و حکومەتدا‌و بەش����ێکی تریان‬ ‫پاش����ماوەی بەعسن‌و بەش����ەکەی تریشیان‬ ‫هاوکار‌و پشتیوانی داعش����ن ئەمەسەرەڕای‬ ‫ئەوەی کە یارمەتی دەرەکی سونەکان لەدو‬

‫س����ەرچاوەی ئاڕاس����تە جیاوازی کەنداوەوە‬ ‫دێت کە یەکێکیان قەتەرە‌و ئەوی تریشیان‬ ‫سعودیە وهاوپەیمانەکانێتی‪ ،‬ئاستێکی تری‬ ‫ملمالنێ����کان لەنێوان هەرێمی کوردس����تان‌و‬ ‫بەغدادایە کە بەجۆرێکە مەگەر بەجیابونەوەی‬ ‫کوردستان کۆتایی پێ بێت‪ ،‬بەاڵم دژوارترین‬ ‫ملمالنێ ئەوش����ەڕە مەزهەبیەیە کەلەنێوان‬ ‫س����ونەو ش����یعەدا بەردەوامە‌و ئەس����تەمە‬ ‫لەداهاتویەک����ی نزیکیش����دا کۆتایی پێ بێ‬ ‫چونک����ە کرۆکی ملمالنێ س����ەرەکی ئەم دو‬ ‫ئاراستەیە س����ەدان دساڵە دەستی پێکردوە‬ ‫لەوە ئەچی سەدان ساڵی تریش بخایەنێت‪.‬‬ ‫سوریا ‪ -:‬ملمالنێکان لەم واڵتەش لەسەر‬ ‫چەند ئاس����تێکە‪ ،‬مملمالنێی ئۆپۆزس����یۆنی‬ ‫س����وریا کە خ����ۆی لەچەند ئاڕاس����تەیەکدا‬ ‫ئەبینێتەوە لەگەڵ ڕژێمی س����وریا‪ ،‬ملمالنێی‬ ‫داعش‌و ڕژێم����ی س����وریا‪ ،‬ملمالنێی کورد‌و‬ ‫ڕژێمی سوریا کە ئەم ملمالنێیەیان زۆر گەرم‬ ‫نی����ە وەک ملمالنێکانی تر‪ ،‬ملمالنێی کورد‌و‬ ‫داعش‪ ،‬بەاڵم به‌شێوەیەکی گشتی ملمالنێی‬ ‫س����ەرەکی لەنێ����وان سوننە‌وش����یعەدایە‪،‬‬ ‫هەروەکو عێراقیش بەرەی سوننە لەسوریادا‬ ‫بەسەر چەند ئاڕاستەیەکی جیاوازدا دابەش‬ ‫بون گرنگترینیشیان هەردو بەرەی (تورکیا‬ ‫ قەتەر)‌و ( سعودیە‌وواڵتانی تری کەنداو)‬‫ە‪ ،‬لەبەرامبەر ئەماندا بەرەی شیعە‌و ڕژێمی‬ ‫سوریا یەکگرتون‪.‬‬ ‫لوبنان ‪ -:‬وەک ئاش����کرایە لوبنان بەسەر‬ ‫س����ی پێکهاتەی س����ەرەکیدا داب����ەش بوە‪،‬‬ ‫پێکهاتەی ش����یعە تاڕادەی����ەک یەکگرتون‪،‬‬ ‫پێکهاتەی س����وننە بەسەر دوبەرەدا دابەش‬ ‫بون کە بەرەیەکیان تون����دڕەون‌و الیەنگری‬ ‫ئایدۆلۆجی����ای بەرەی نوس����رە‌و داعش����ن‌و‬ ‫بەرەکەی تریان لەگ����ەڵ بنەماڵەی هەریری‬ ‫دان ک����ە س����عودیە‌وواڵتانی ت����ر کەن����داو‬ ‫پشتگیریان ئەکەن‪ ،‬دوا پیکهاتەی سەرەکی‬ ‫لوبن����ان کریس����تیانەکانن ک����ە ئەمانی����ش‬ ‫یەکگرتو نین له‌نێوان خۆیاندا‌و بەش����ێکیان‬ ‫هاوپەیمانن لەگەڵ حزب الله‌و ش����یعەکاندا‌و‬

‫یه‌كێت ‌ی مامۆستایان ‬ ‫یان ڕێكخراو ‌ی ئابونه‌كه‌!‬ ‫م‪.‬جزا علی‌(محمد ممتاز)‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایان‬ ‫له‌دوا كۆنگره‌ی‌ خۆیدا كه‌ له‌ڕۆژانی‌‬ ‫‪ 2011/10/6-4‬به‌س����ترا بڕی����اری‌‬ ‫زیادكردن����ی‌ ئابون����ه‌ی‌ ئه‌ندامه‌كانی‌‬ ‫به‌(‪ )3000‬هه‌زار دیناردا‪ ،‬دواجاریش‬ ‫له‌الیه‌ن په‌رله‌مانی‌ كوردس����تانه‌وه‌‬ ‫په‌س����ه‌ند ك����را‪ ،‬وه‌ له‌س����ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫زۆرێ����ك له‌مامۆس����تایان ئه‌مه‌ی����ان‬ ‫تاڕاده‌ی����ه‌ك ئاس����ایی‌ وه‌رگرت به‌و‬ ‫ئامانجه‌ی‌ ڕێكخ����راوه‌ هه‌مه‌ڕه‌نگه‌كه‌‬ ‫بتوان����ێ‌ كاره‌كان����ی‌ به‌ئاڕاس����ته‌ی‌‬ ‫خزمه‌تكردن به‌مامۆس����تایان ده‌ست‬ ‫پێ بكات‪ ،‬ب����ه‌اڵم دوای‌ ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌چاوه‌ڕوان����ی‌و چاودێریكردنی‌‬ ‫ئیش����وكاره‌ ناجۆره‌كان����ی‌ ئ����ه‌م‬ ‫ڕێكخ����راوه‌ ڕۆژ ب����ه‌ڕۆژ بارس����تایی‌‬ ‫ناڕه‌زایه‌تیه‌كان����ی مامۆس����تایان‬ ‫گه‌وره‌ت����ر ده‌بو‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ڕێكخراوی‌‬ ‫ناوبراو له‌ژێر فش����اری‌ مامۆستایان‌و‬ ‫ل����ه‌دوا كۆنفڕانس����ی‌ خۆی����دا ك����ه‌‬ ‫له‌‪ 2013/10/26‬به‌سترا به‌زۆرینه‌ی‌‬ ‫ده‌نگ بڕیاریدا به‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ بڕی‬ ‫ئابون����ه‌ی‌ ئه‌ندامه‌كان����ی‌ بۆ (‪)1000‬‬ ‫دین����ار‪ ،‬وه‌ پێویس����ت بو له‌هه‌مان‬ ‫به‌رواری‌ س����ه‌ره‌وه‌ كاری‌ پێ بكرایه‌‬ ‫ك����ه‌ نه‌ك����را‪ ،‬دواتری����ش به‌وته‌ی‌‬ ‫زۆرێك له‌به‌رپرس����انی‌ ڕێكخراوه‌كه‌‬ ‫ده‌ب����و له‌س����ه‌ره‌تای س����اڵی‌ نوێوه‌‬ ‫وات����ه‌ (‪ )2014/1/1‬ه‌وه‌ جێبه‌جێی‌‬ ‫بك����ه‌ن كه‌ دیس����انه‌وه‌ ئه‌مه‌ش����یان‬ ‫هه‌ر نه‌ك����را‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ دوای‌‬ ‫تێپه‌ڕبون����ی‌ (‪ )16‬مانگ گوایه‌ ئه‌م‬ ‫بڕی����اره‌ی‌ كۆنفرانس ده‌خه‌نه‌ بواری‌‬ ‫جێبه‌جێكردن����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم چۆن؟‬ ‫ئه‌م ڕێكخراوه‌ بڕیاری‌ داوه‌ پێشه‌كی‌‬ ‫ئابونه‌كه‌ له‌مامۆستایان وه‌ربگرن به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌‪ :‬له‌بری‌ وه‌رگرتنی‌ (‪ )8‬هه‌زار‬ ‫دینار بۆ(‪ )8‬مانگ به‌(‪ )1000‬دینار‬ ‫وات����ه‌ ئابونه‌ی‌ مانگه‌كانی‌ (‪)10-2‬ی‌‬

‫‪ ،2015‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫گره‌وی����ان له‌س����ه‌رئه‌وه‌ كردبێ‌ ك ‌ه‬ ‫ئابونه‌كه‌ به‌س����ێ هه‌زاره‌كه‌ی‌ پێشو‬ ‫كۆبكه‌ن����ه‌وه‌ كه‌ ده‌كات����ه‌ (‪)24000‬‬ ‫بۆ (‪ )8‬مانگی‌ ناوبراو كه‌ بێگومان‬ ‫ئه‌مه‌شیان بۆ ده‌س����تبه‌ردارنه‌بونی‌‬ ‫ئه‌م بڕه‌پاره‌یه‌ی‌ الی‌ سه‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬وه‌‬ ‫نوسراویان بۆ قوتابخانه‌كان كردوه‌و‬ ‫داوای‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌ بڕی‌ (‪ )25‬هه‌زار‬ ‫دین����ار له‌مامۆس����تایان ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫ك����ۆی‌ مانگه‌كانی‌ ( ‪ 2015‬و ‪)2016‬‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌ش كوتومت ده‌كاته‌ هه‌مان‬ ‫بڕی‌ س����ه‌ره‌وه‌‪ ،‬وه‌ وه‌ك خۆشیان‬ ‫ده‌ڵێ����ن له‌به‌رامب����ه‌ر وه‌رگرتنی‌ ئه‌و‬ ‫هه‌زار دیناره‌ زیاده‌یه‌دا ناس����نامه‌ی‌‬ ‫مامۆس����تایان ت����ازه‌ ده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئایا به‌رپرسانی‌‬ ‫ئه‌م ڕێكخراوه‌ ئه‌و ڕاس����تییه‌ ده‌زانن‬ ‫ك����ه‌ له‌هیچ جێیه‌كی‌ دنی����ادا نه‌بوه‌‬ ‫س����ه‌ندیكاو ڕێكخراوه‌ پیشه‌ییه‌كان‬ ‫به‌پێش����ه‌كی‌ ئابونه‌ له‌ئه‌ندامه‌كانی‌‬ ‫خۆی‌ كۆبكه‌نه‌وه‌! وه‌ ئایا ئه‌وه‌ ده‌زانن‬ ‫ك����ه‌ ئه‌م كاره‌ به‌ر له‌هه‌مو ش����تێك‬ ‫بێڕێزی‌ كردنه‌ به‌خۆتان‌و ئه‌ندامانی‌‬ ‫كۆنفڕانس به‌تایبه‌تی‌‌و مامۆس����تایان‬ ‫به‌گش����تی‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وس����تافانه‌ی‌‬ ‫ئێستا ئه‌م ڕێكخراوه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن‬ ‫ش����ه‌رعییه‌تیان‬ ‫(‪)2015/10/6‬‬ ‫كۆتایی‌ پ����ێ‌ دێ����ت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ نیوان دو كۆنگره‌ ته‌نها (‪)4‬‬ ‫ساڵه‌ خۆ ئه‌گه‌ریش په‌نا به‌رنه‌ به‌ر‬ ‫په‌یڕه‌وی‌ ناوخ����ۆی‌ ڕێكخراوه‌كه‌یان‬ ‫ئ����ه‌وا ته‌نها (‪ )6‬مانگ رێگه‌ ده‌دات‬ ‫ش����ه‌رعییه‌تی‌ خۆیان درێژ بكه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌شیان ته‌نها بۆ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئاین����ده‌ی‌ ڕێكخراواوه‌كه‌یه‌ نه‌ك بۆ‬ ‫بابه‌تی‌ ئابونه‌و ش����تی‌ وا‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫پێویسته‌ مامۆس����تایان له‌م پرسه‌دا‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌ به‌گرنگییه‌وه‌ وه‌ربگرن‌و‬ ‫چیتر ئه‌م مۆدێل ‌ه له‌كاری‌ ڕێكخراوه‌یی‌‬ ‫له‌ڕێكخراوه‌كه‌یان ڕێكخراوی‌ ئابونه‌كه‌‬ ‫قه‌بوڵ نه‌كه‌ن …‬

‫بەش����ێکی تریش����یان هاوپەیمانی بنەماڵەی‬ ‫هەریرین‪ ،‬چەن����د پێکهاتەیەکی تریش هەن‬ ‫وەک دروزەکان کە زۆرجار الیەنگری خۆیان‬ ‫گۆڕیوە بەڕادەیەک کە پێشبینی نەکراو بوە‪،‬‬ ‫هەم����و ئەم پێکهاتان����ە لەملمالنێدان لەگەڵ‬ ‫یەکتری بەاڵم ملمالنێی س����ەرەکی لەنێوان‬ ‫سوننە‌و شیعەدایە‪.‬‬ ‫میس����ر ‪ -:‬بارودۆخ����ی ئ����ەم والت����ەش‬ ‫جێگیر نی����ە‌و ممالنێکان لەنێ����وان برایانی‬ ‫موس����ڵمان(اخوان المس����لمین)‌و سوپادایە‬ ‫به‌سەرۆکایەتی عبدالفتاح السیسی کە ئێستا‬ ‫س����ەرۆکی واڵتە‪ ،‬شای کۆچکردوی سعودیە‬ ‫عبدالل����ەی کوڕی عبدالعزی����ز ڕۆڵی گەورەی‬ ‫هەبو لەگێڕانەوەی دەس����ەاڵت بۆ س����وپا‌و‬ ‫خستنی برایانی موسڵمان لەدەسەاڵتی واڵت‬ ‫چونک����ە بەردەوام بونی برایانی موس����ڵمان‬ ‫لەدەس����ەاڵتدارێتی میس����ر هەڕەش����ەیەکی‬ ‫گەورەبو بۆ دەس����ەاڵتی بنەماڵەی شاهانەی‬ ‫سعود هەرلەبەر ئەوە هەمو توانای دارایی‌و‬ ‫سیاسی خۆیان خستەگەڕ بۆئەو مەبەستە‪،‬‬ ‫ئەمە س����ەرەڕای ئەوەی شانشینی سعودیە‬ ‫پێویس����تی زۆری ئەبێت به‌هێزی سەربازی‬ ‫میس����ر لەملمالنێکانی داهات����ودا کە لەگەڵ‬ ‫ئێراندا ڕوبەڕوی دەبێتەوە‪.‬‬ ‫یەمەن ‪ :‬پ����اش ئەوەی لەقۆناغی بەهاری‬ ‫عەرەبی����دا عل����ی عبدالله‌س����اڵح ناچار کرا‬ ‫به‌پێ����ی دەسپێش����خەریەکی واڵتانی کەنداو‬ ‫واز لەدەس����ەاڵت بهێنێت‪ ،‬یەمەن پێی نایە‬ ‫قۆناغێکی تازەوە به‌جۆرێک کە دوژمنەکانی‬ ‫دوێنێی ک����رد به‌دۆس����تی یەکت����ر ئەویش‬ ‫بەڕێکەوتنی علی عبدالله‌لەگەڵ حوسیەکان‬ ‫کە پێشتر دوژمنی سەرسەختی یەکتر بون‪،‬‬ ‫علی عبدالله‌بەڕێکەوتنی لەگەڵ حوسیەکان‬ ‫ویس����تی دوبارە دەسەاڵتی یەمەن بگرێتەوە‬ ‫دەس����ت ئەوێ����ش بەناچار کردن����ی واڵتانی‬ ‫کەن����داو به‌یەکێک ل����ەدو هەڵب����ژاردە یان‬ ‫گێڕانەوەی بۆ دەس����ەاڵت ی����ان زاڵ کردنی‬ ‫حوس����یەکان بۆ دەستبەسەراگرتنی یەمەن‪،‬‬ ‫دەستبەس����ەرا گرتن����ی یەمەنی����ش لەالیەن‬

‫گاڵتەکردن‬ ‫بەلیبرالیزم‪...‬‬ ‫پاشماوه‌‬ ‫بێگوم����ان ھی����چ پرنس����یپ‌و چەمکێ����ک‬ ‫لەچەمکەکان����ی لیبرالی����زم نیی����ە ڕەخنەی‬ ‫هه‌مەجۆرو فرەالیەن نەکرابێت‪ ،‬نوقسانییەکان‌و‬ ‫خاڵە الوازەکان‌و مەترسییەکانیان دەستنیشان‬ ‫نەکرابێ����ت‪ .‬نیش����انەی پرس����یار لەس����ەر‬ ‫دونیابینییەک����ەی‌و ڕوانینەکان����ی بۆ مرۆڤ‬ ‫دانەنرابێت‪ .‬بەاڵم هه‌مو ئەمانە لەگرنگی بڕێکی‬ ‫زۆری ئەو چەمک‌و ڕوانینانە کەم ناکانەوە کە‬ ‫دەدرێنە پاڵ لیبرالی����زم‪ .‬لەوانەش بۆ نمونە‬ ‫مەسەلەی "لێکجیاکردنەوەی دەسەاڵتەکان"‪،‬‬ ‫"س����ەروەریی یاس����ا"‪ ،‬گرنگ����ی "کۆمەڵگای‬ ‫مەدەنیی"‪ ،‬دەس����تەبەرکردنی "ئازادییەکان"‪،‬‬ ‫"گومانکردنی بەردەوام لەدەسەاڵت"‪ ،‬ھتد‪..‬‬ ‫تەنان����ەت بیرۆکەی "بازاڕیی ئازاد" خۆش����ی‬ ‫لەدونیایەک����ی وەک دونی����ای ئێم����ەدا‪ ،‬کە‬ ‫بازاڕ هه‌مو ش����تێکە ئازاد نییە‪ ،‬بیرۆکەیەکی‬ ‫گرنگە‪ ،‬بێگومان بەلەبەرچاوگرتنی هه‌مو ئەو‬ ‫ڕەخنانەی لەس����ەر بازاڕیی ئازاد لەئارادان‪.‬‬ ‫لەمان����ەش گرنگت����ر وێناکردن����ی لیبرالیزم‬ ‫بۆ"تاکەکەس����ی ئازاد" وەک س����ەرەکیترین‌و‬ ‫گرنگترین یەکەی کۆمەاڵیەتیی‪ ،‬لەدونیایەکی‬ ‫وەک دونی����ای ئێم����ەدا کە هه‌م����و ڕێگاکان‬ ‫لەبەردەم دروس����تبونی تاکەکەس����یی ئازاددا‬ ‫داخ����راون‪ ،‬وێناکردنێک����ی ھێج����گار گرنگ‌و‬ ‫بنەڕەتییە‪.‬‬ ‫بەکورت����ی‪ ،‬ھی����چ تیورەی����ەک دەربارەی‬ ‫دەوڵەت‌و چۆنیەتی ڕێکخس����تنی پەیوەندیی‬ ‫نێ����وان دەوڵ����ەت‌و کۆمەڵ����گاو دەوڵ����ەت‌و‬ ‫تاکەک����ەس‌و کۆمەڵگاو ھێ����زە جیاوازەکانی‬ ‫ناو هه‌ن����اوی‌و چۆنیه‌تی ڕێکخس����تنی ژیانی‬ ‫ئابوریی‪ ،‬دواهه‌مین تیۆرە نییەو نابێت‪ .‬ھیچ‬ ‫سیستمێکی سیاسیش نییە کەلێن‌و نوقسانی‬ ‫گ����ەورەی تێدانەبێ����ت‪ ،‬ھی����چ مۆدێلێکی����ش‬ ‫پێرفێک����ت‌و دوامۆدێ����ل بێ����ت‪ .‬ب����ەاڵم ئەم‬ ‫ش����تانە زۆر جی����اوازن ل����ەو گاڵتەجاڕییەی‬ ‫ئەمڕۆک����ە لەناوەن����دی ڕۆش����نبیریی ئێمەدا‬ ‫بەناوی ڕەخنەکردنی لیبرالیزمەوە ئامادەیە‪،‬‬ ‫گاڵتەجاڕییەک لیبرالی����زم کورتدەکاتەوە بۆ‬ ‫کابۆس����ێکی ترس����ناک‌و "لۆژیک����ی ناوەکیی‬ ‫کاپیتالیزم!!!"لیبرالی����زم الی ئەمان����ە‬ ‫"گەورەتری����ن حیکایەت"ی فیتنەو ئاش����وب‌و‬ ‫خراپەکارییه‌کانی دونیای مۆدێرنە‪.‬‬

‫پیرۆزه‌‬ ‫پیرۆزبایی له‌هاوڕێیانی ئازیزمان (س���ارا قادر و رێبین هه‌ردی) ده‌که‌ین به‌بۆنه‌ی له‌دایکبونی کۆرپ ‌ه چاوگه‌ش���ه‌که‌یانه‌وه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫هیوایه‌ی به‌نازی دایه‌و باب ‌ه گه‌وره‌بێت‪.‬‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه‬

‫حوس����یەکانەوە واتە زاڵکردن‌و فراوانکردنی‬ ‫دەس����ەاڵتی ئێ����ران کە س����ەرچاوەی هێزی‬ ‫بنەڕەت����ی ش����یعەکانی جیهان����ە‌و ڕکابەری‬ ‫سەرەکی هێزی س����وننەکانە کە شانشینی‬ ‫س����عودیە خ����ۆی به‌نوێنەریی����ان ئەزانێت‪،‬‬ ‫ئێس����تا یەمەن لەقۆناغێکی شەڕ‌و ئاژاوەی‬ ‫گەورەدای����ە پاش ئەوەی س����عودیە‌وواڵتانی‬ ‫تری کەنداو ئامادەنەبون مل بدەن بەهیچکام‬ ‫ل����ەو دو بژاردەیەی کە علی عبدالله‌پالنی بۆ‬ ‫دانابو‪ ،‬ش����ەڕ‌و ملمالنێکان ب����ەردەوام ئەبن‬ ‫چونکە هەم واڵتانی کەنداو‌و س����عودیە ڕازی‬ ‫نابن یەمەن ببێتە ناوچەی پاوانخوازی ئێران‬ ‫هەم ئێرانیش ڕازی نابێت ئەو هەله‌گەورەیە‬ ‫لەدەست بدات کە ئێستا بۆی ڕەخساوە بۆ‬ ‫زاڵکردنی پاوانخوازی خۆی بەسەر یەمەندا‪.‬‬ ‫پاش ئەم کورتە شیکردنەوەیەی سەرەوە‬ ‫لەس����ەر بارودۆخی ئەو واڵتانە زۆر بەڕونی‬ ‫دی����ارە کە س����ەرەکیترین ملمالن����ێ بریتیە‬ ‫لەش����ەڕی ڕاس����تەوخۆی ملیش����یا شیعە‌و‬ ‫سوننەکان دژ به‌یەک‌و شەڕی ناڕستەوخۆی‬ ‫واڵتە شیعە‌و س����وننەکان کەلەو دوبەرەیەدا‬ ‫دی����اری ک����راون‪ ،‬هەم����و ئاماژەکانیش بەو‬ ‫ئاڕاس����تەیە ئ����ەڕۆن ک����ە ڕۆژ ب����ەڕۆژ ئەم‬ ‫ملمالنێیە نەک بەرەو کەمبونەوە‌وچارەسەر‬ ‫ئەڕوات بەپێچەوانەوە ق����ورس تر‌و دژوارتر‬ ‫ئەبن بەش����ێوەیەک کە لەداهاتودا ش����ەڕی‬ ‫ڕاس����تەوخۆی بەرەی ش����یعە‌و سوننە تەنها‬ ‫لەنێوان میلیش����یاکانیاندا نامێنێتەوە بەڵکو‬ ‫ئەو سنورە تێ ئەپەڕێنێت بۆ شەڕی واڵتانی‬ ‫هەردو بەرەی دژ بەیەک‪،‬کەلەوانەیە پریشکی‬ ‫شەڕەکە بگاتە شارەکانی مەککە‌و مەدینەش‬ ‫ئەم����ەش ڕۆژهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت‌و جیهان‬ ‫ئەخاتە قۆناغێکی نوێوە چونکە فراوان بونی‬ ‫بازنەی شەڕەکە بۆ شەڕی ڕاستەوخۆی ئەو‬ ‫واڵتانە کاریگەری ڕاستەوخۆی ئەبێت لەسەر‬ ‫ڕێکەوت����ن‌و هاوپەیمانی����ە نێودەوڵەتیەکان‌و‬ ‫ئابوری هەمو جیهان‪.‬‬ ‫لەن����او ئ����ەم بارودۆخە ئاڵ����ۆزەدا پالنی‬ ‫دوەمی ئەمریکا چۆن داڕێژراوە؟ بەش����ێکی‬

‫وەاڵمی ئەم پرس����یارە لەسەرەوه‌دا ئاماژەی‬ ‫پێکراوە بەاڵم بەش����ەکەی تری کەگریمانەی‬ ‫بۆ ئەکرێ����ت بریتیەلەڕێگەنەگرتنی ئەمریکا‬ ‫لەف����راوان بونی ئ����ەم ملمالنێیە چونکە ئەم‬ ‫ش����ەڕ‌و ملمالنێیانە واڵتانی ه����ەردو بەرەی‬ ‫سوننە‌و ش����یعە بەش����ێوەیەکی زۆرگەورەو‬ ‫کاریگەر الواز ئەکات له‌ڕوی توانای مرۆیی‌و‬ ‫ئابوری‌و تەنان����ەت بیروب����اوەڕی ڕادیکاڵی‬ ‫دینیش����ەوە کە دواجار ئەمە بەش����ێوەیەکی‬ ‫ناڕاس����تەوخۆ لەبەرژەوەن����دی دورخایەن‌و‬ ‫س����تراتیجی ئەمریکادای����ە‪ ،‬یەکێک لەبەڵگە‬ ‫ه����ەرە بەهێ����زەکان لەس����ەر ڕێگەنەگرتنی‬ ‫ئەمری����کا لەف����راوان بونی ئ����ەم ملمالنێیە‬ ‫ڕێکەوتنی پێش����بینیکراوی نێوان ئەمریکا‌و‬ ‫ئێران����ە لەس����ەر بەرنامەی ئەتۆم����ی ئێران‬ ‫لەچوارچێ����وەی دانوس����تان‌وگفتوگۆکانی‬ ‫گروپی (‪ )١+٥‬لەگەڵ ئێران‪ ،‬ئەم ڕێکەوتنە‬ ‫الن����ی کەم بۆ م����اوەی ‪ ١٠‬س����اڵ بەرنامەی‬ ‫ئێ����ران ڕائەگرێت بۆ پێشخس����تنی بەرنامە‬ ‫ئەتۆمیەکەی‌و بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمی‬ ‫کە ئەمەش یەکێک����ە لەئامانجە گرنگەکانی‬ ‫ئەمریکا‌وئیسڕائیل لەهەمان کاتدا ئامانجێکی‬ ‫تری گرنگی ئ����ەم ڕێکەوتنە پێدانی دڵنیایە‬ ‫به‌ئێران بۆکۆتای هێنان����ی ملمالنێی دەیان‬ ‫س����اڵەی لەگەڵ ئەمریکا به‌تایبەتی‌وواڵتانی‬ ‫ڕۆژئاوا بەگش����تی‪ ،‬بەهەمان ش����ێوە کۆتای‬ ‫هێنان����ی ئەم ملمالنێیەش یەکێکە لەئامانجە‬ ‫گرنگەکانی ئێ����ران ل����ەم ڕێکەوتنە چونکە‬ ‫ئەبێتە هۆی داخس����تنی بەرەیەکی نەیاری‬ ‫بەهێ����زی وەک ئەمریکا‌وواڵتانی ڕۆژئاوا کە‬ ‫ئەمەش هاوکار ئەبێت بۆ ئەوەی ئێران هەمو‬ ‫تواناکانی خۆی تەرخان بکات بۆ بردنەوەی‬ ‫ملمالنێکانی بەرامبەر بەرەی س����وننە‪ ،‬ئەم‬ ‫ڕێکەوتنەلەس����ەر بەرنامە ئەتۆمیەکە تەنها‬ ‫دڵنیی����ای ئاسایش����ی ناداتە ئێ����ران بەڵکو‬ ‫ئەبێت����ە ه����ۆی البردنی س����زاکانی والدانی‬ ‫ئابڵوقەی ئابوری س����ەری‪ ،‬یەکێکیش لەسزا‬ ‫سەرەکیەکانی س����ەر ئێران سنوردارکردنی‬ ‫فرۆش����تنی چ����ەک ب����وە پێ����ی‌و بەنەمانی‬

‫‪19‬‬

‫ئەم س����زایەش ئێران دەس����کراوە ئەبێت بۆ‬ ‫کڕینی چەکی پێویس����ت لەڕوی چەندایەتی‌و‬ ‫چۆنایەتیەوە لەهەمان کاتدا هەڵگرتنی سزا‌و‬ ‫ئابڵوق����ە ئابوریەکەی سەریش����ی یارمەتی‬ ‫بوژانەوەی ئابوری ئەدات بۆ ئەوەی بتوانێت‬ ‫تێچونی ئەو ملمالنێیە دابینبکات ‪.‬‬ ‫ئاش����کرایە هەرێم����ی کوردس����تان‬ ‫لەناوجەرگ����ەی ئ����ەم ملمالنێیەدای����ە‌و‬ ‫بەدڵنییاوە پریش����کی ئەم ش����ەڕەمان بەر‬ ‫ئەکەوێت‪ ،‬لێ����رەدا ڕۆڵی بڕیاربەدەس����تانی‬ ‫هەرێمی کوردس����تان‌و الیەنەسیاس����یەکان‬ ‫پ����اش کۆکردن����ەوەی زانیاریەکان‌ودانان����ی‬ ‫میکانیزمی زانستی‌وگونجاو بۆ شیکردنەوەو‬ ‫هەڵسەنگاندن دروستکردنی ڕاسترین بڕیارە‬ ‫کە ئەرکی سەرەکییانە بەاڵم ڕاستیەکی نەگۆڕ‬ ‫هەیە کە پێویستە پابەند بن پێوەی ئەویش‬ ‫ئەوەیە کە ڕێگربن لەتێوەگالنی ڕاستەخۆی‬ ‫هەرێم لەم ش����ەڕە چاوەڕوانکراوەوە چونکە‬ ‫تێوەگالنی ڕاس����تەخۆ ئەمانکاتە سوتەمەنی‬ ‫شەڕێک کە ش����ەڕی ئێمە نیە‌ودواجار هەمو‬ ‫ئەو تێکۆشان‌وقوربانییانەی لەدەیان ساڵی‬ ‫ڕابردودا گەلەکەمان داوێتی بەفیڕۆ ئەڕوات‌و‬ ‫هیواوئاواتەکانیش����مان بۆ س����ەربەخۆ بون‌و‬ ‫دابینکردن����ی ژیانێکی ئ����ارام لەناو ئەچێت‪،‬‬ ‫بۆ ئەم مەبەستەش بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئەم‬ ‫ملمالنێیە دەرەکیە پێویس����تە یەکگرتو بین‬ ‫بەش����ێوەیەک کە جیاوازیەکانم����ان نەبێتە‬ ‫هۆی لێکترازانمان لەیەکتری‌وببێتەپاڵنەربۆ‬ ‫خۆس����اغکردنەوە لەسەر یەکێک لەبەرەکانی‬ ‫سوننە‌وشیعە‪.‬‬ ‫هاوش����انی بڕیاربەدەس����تانی هەرێ����م‌و‬ ‫الیەنەسیاس����یەکان پێویستە سەنتەرەکانی‬ ‫توێژینەوەو کەس����انی ئەکادیمی‌و شارەزایان‬ ‫هاوکارب����ن ب����ۆ دۆزین����ەوەی ڕێگاچ����ارە‬ ‫گونج����اوەکان بۆ دەربازکردن����ی هەرێم لەم‬ ‫قۆناغ����ە دژوار‌و قورس����ەدا بەش����ێوەیەک‬ ‫کەبەکەمترین زیانەوە بتوانین هەنگاو بنێین‬ ‫بۆ قۆناغی داهاتو کە خۆی لەس����ەربەخۆی‌و‬ ‫ئارامی گەلەکەماندا ئەبینێتەوە‪.‬‬

‫پرۆژه‌ی‌ ده‌ستور له‌كوێوه‌ به‌ره‌و كوێ‌؟‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫واته‌ ئێستا ئه‌وه‌ی ماوه‌ته‌وه‌ ته‌نها‬ ‫بڕیاری ژماره‌ (‪)26‬ی ساڵی ‪2002‬ی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستانه‌ كه‌ پرۆژه‌یه‌كی‬ ‫ده‌س���توری بونیاتناوه‌و له‌وه‌قایعی‬ ‫كوردستان باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كاره‌كانی‬ ‫لیژنه‌ (‪ )18‬كه‌سیه‌كه‌ی كه‌ به‌بڕیاری‬ ‫ژماره‌ (‪ )5‬كه‌له‌ (‪ )2005/9/8‬دروست‬ ‫بو به‌ماوه‌ی (‪ )3‬س���اڵ پرۆژه‌یه‌كی‬ ‫(‪ )122‬ماده‌یی ته‌واوكردو به‌بڕیاری‬ ‫ژماره‌ (‪)8‬ی س���اڵی ‪ 2009‬په‌سه‌ند‬ ‫كرا هه‌موی هه‌ڵوه‌ش���ێنرایه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ كارێكی زۆر خ���راپ بو‪ ،‬ده‌بو‬ ‫ته‌نها ڕێكاری خس���تنه‌ ڕاپرسیه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���ێنرایه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌داخ���ه‌وه‌‬ ‫ماندوبون���ی ‪ 3‬س���اڵی ئ���ه‌و لیژنه‌‬ ‫‪ 18‬كه‌س���یه‌ هه‌ڵوه‌ش���ێنرایه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌ب���و پێداچونه‌وه‌ به‌و ڕه‌شنوس���ه‌‬ ‫ئاماده‌كراوه‌ بڕیاری له‌س���ه‌ر بدرایه‌‬

‫له‌یاس���ا نوێیه‌كه‌دا‪ ،‬چونكه‌ ئێس���تا‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی هه‌یه‌و بڕی���اری په‌رله‌مانی‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌رچ���وه‌و له‌وه‌قایع���ی‬ ‫كوردس���تان باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌ بڕیاری‬ ‫ژم���اره‌ (‪)26‬ی س���اڵی ‪2002‬ی‬ ‫په‌رله‌مانه‌ كه‌ پرۆژه‌ ده‌ستورێكی ‪78‬‬ ‫ماده‌یی پڕ له‌كه‌موكورتیه‌و له‌وه‌قایعی‬ ‫كوردستانیش باڵوكراوه‌ته‌وه‌و له‌ڕوی‬ ‫یاساییه‌وه‌ پێویس���ته‌ بچینه‌وه‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌نجام‪ /‬به‌رپرسیارێتی نه‌گه‌یشتنه‌‬ ‫ئه‌نجامی لیژنه‌ ‪ 21‬كه‌س���یه‌كه‌ی كه‌‬ ‫بڕیاره‌ له‌یاس���ا نوێیه‌كه‌دا دروس���ت‬ ‫بكرێت‌و بڕیاره‌كانی لیژنه‌كه‌ به‌زۆرینه‌و‬ ‫كه‌مین���ه‌ نادرێت به‌ڵكو به‌س���ازان‬ ‫كاره‌كانی به‌ڕێده‌كات‪ ،‬له‌ئه‌س���تۆی‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌یه‌ كه‌ ئه‌و یاس���ایه‌یان‬ ‫به‌وج���ۆره‌ تێپه‌ڕاند‪ ،‬چونكه‌ مه‌حاڵه‌‬

‫به‌م���اوه‌ی ‪ 4‬مانگ س���ازان بكرێت‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاماده‌كردنی ده‌س���تورێكی‬ ‫نوێ! ئه‌گ���ه‌ر ده‌س���تورێكی نوێش‬ ‫ئاماده‌ نه‌كرێ‌و پرۆژه‌ په‌سه‌ندكراوه‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���ێنراوه‌كه‌ش بكرێته‌ بنه‌ماو‬ ‫پێداچون���ه‌وه‌ی بۆ بكرێ���ت مه‌حاڵه‌‬ ‫له‌و ماوه‌یه‌دا به‌سازان بگاته‌ ئه‌نجام‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ب���ڕوای ت���ه‌واوم ب���ه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫پرۆژه‌ی ده‌س���تور خرای���ه‌وه‌ خاڵی‬ ‫س���فرو به‌تونێلێكی تاریك سپێردرا!‬ ‫ه���ه‌ر له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش ب���و ده‌نگم‬ ‫به‌پرۆژه‌كه‌ نه‌دا‪.‬‬ ‫ئاینده‌یه‌كی نزیكیش ئه‌م ڕاس���تیه‌‬ ‫ده‌س���ه‌لمێنێت به‌هی���وای ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫بۆچونه‌كه‌م له‌م���ه‌دا هه‌ڵه‌بێت‌و به‌و‬ ‫م���اوه‌ی (‪ )4‬مانگ���ه‌ بگه‌ین به‌وه‌ی‬ ‫ده‌نگی پێدراوه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئاماده‌كردنی‬ ‫پرۆژه‌ی ده‌ستوره‌ بۆ ڕاپرسی!‬

‫میدیا وه‌ك به‌رهه‌مهێنه‌ری واقیعی ساخته‌‌‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫گرفت����ی‬ ‫هه‌ڵبه‌ت����ه‌ له‌جیه����ان‬ ‫به‌رهه‌مهێنان����ی واقیع له‌ڕێ����گای میدیا‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌گفتوگۆ جدیه‌كان‪ ،‬فه‌یله‌سوفی‬ ‫فه‌ره‌نسی (بۆدریار) له‌م بواره‌ چه‌ندین‬ ‫تێزی به‌ناوبانگ����ی هه‌یه‌و زۆر به‌جوانی‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ش����یكردۆته‌وه‌ ك����ه‌وا میدی����ا‬ ‫ده‌توانێت مردنی منداڵێك له‌ش����ارێكی‬ ‫ئه‌وروپی ب����كات به‌كاره‌س����اتێكی زۆر‬ ‫گه‌وره‌ له‌هه‌مان كات����ا مردنی ملیۆنه‌ها‬ ‫منداڵ له‌ئه‌فریقیا وه‌ك روداوێكی بچوك‬ ‫نیش����ان بدات‪ ،‬بۆدریار جوانتر وه‌سفی‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌كات‪ ،‬كاتێك ده‌ڵێت زومی كامێرا‬ ‫له‌كوێ بێت یان بیه‌وێت ڕو له‌كوێ بكات‬ ‫هه‌قیقه‌ت له‌وێ به‌رهه‌م دێنێت‪.‬‬ ‫ڕه‌نگه‌ له‌هه‌ندێك له‌واڵتانی پێشكه‌وتو‪،‬‬ ‫به‌هێزی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی‌و وش����یاری‬ ‫تاك ڕێگر بێ����ت له‌وه‌ی میدیا به‌ته‌واوی‬ ‫ببێت����ه‌ به‌رهه‌مهێنان����ه‌وه‌ی واقیعێك����ی‬ ‫س����اخته‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ب����ۆ ئ����ه‌و والتانه‌ی‬

‫له‌ئاس����تێكی ه����ه‌ژاری رۆش����نبیری‌و‬ ‫كه‌لتوری ده‌ژین گرفته‌كه‌ زۆر به‌خه‌ستی‬ ‫ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا ئێم����ه‌ كه‌وتوینه‌ت����ه‌ به‌ر‬ ‫شه‌پۆلێكی به‌هێزی میدیایی كه‌ ته‌واوی‬ ‫ڕوبه‌ری كۆمه‌ڵگایان داگیركردوه‌ له‌رێگای‬ ‫نمایشی ساده‌كردنه‌وه‌ی بابه‌ته‌كان هه‌وڵ‬ ‫ده‌ده‌ن گرفت����ه‌ ئه‌ساس����یه‌كانی خۆمان‬ ‫له‌بیربچێت����ه‌وه‌‪ ،‬چ����او و گوێی بینه‌ران‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ رابهێنن هیچ هه‌قیقه‌تێكی‬ ‫راس����ته‌قینه‌ له‌ئ����ارادا نیه‌ ئ����ه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫نمایش����ێكی رۆژانه‌یه‌ نه‌وه‌ك قه‌یرانێكی‬ ‫به‌بنبه‌ست گه‌یشتو‪.‬‬ ‫ئه‌م جۆره‌ له‌میدیایه‌ كاری س����ه‌ره‌كی‬ ‫له‌بیربردنه‌وه‌ی هۆكاره‌ ئه‌ساس����یه‌كانی‬ ‫پش����ت قه‌یرانه‌كان����ه‌‪ ،‬زۆر به‌ڕونی كار‬ ‫له‌س����ه‌ر ت����ه‌واوی گرفت����ه‌ رۆژانه‌یه‌كان‬ ‫ده‌كات ب����ه‌اڵم خۆی ن����ادات له‌هۆكاری‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵدانی گرفت����ه‌كان‪ ،‬گرفته‌كان‬

‫وه‌ك هه‌بویه‌كی ئاسایی ده‌خاته‌ ڕو كه‌‬ ‫شتێكی قوڵتری له‌پشت نیه‌‪ ،‬كاریگه‌ری‬ ‫ئه‌م جۆره‌ میدیایه‌ش تادێت زیاتر ده‌بێت‬ ‫له‌كۆمه‌ل����گای ئێم����ه‌‪ ،‬به‌جۆرێك ئه‌گه‌ر‬ ‫میدیا راس����ته‌قینه‌كان ئه‌و میدیایانه‌ی‬ ‫ك����ه‌ ئه‌یانه‌وێ����ت ڕوپۆش����ی هه‌قیقه‌ته‌‬ ‫س����اخته‌كان هه‌ڵبده‌نه‌وه‌ ده‌بێت رون‌و‬ ‫ئاشكرا هێڵی فكری كاركردنیان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌م شێوازه‌ میدیایه‌ جیابكه‌نه‌وه‌‪ ،‬چیتر‬ ‫میدیا نه‌بێته‌ نمایشی كۆمه‌ڵه‌ روداوێكی‬ ‫رۆژان����ه‌‪ ،‬هه‌م����و روداوێ����ك‌و بابه‌تێكی‬ ‫سیاس����ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئابوری ده‌بێت‬ ‫له‌دیوه‌ قوڵه‌كانیان نیش����ان بدرێن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫میدیای����ه‌ك رون‌و ئاش����كرا به‌هێڵێك����ی‬ ‫تۆخ خ����ۆی له‌م س����اده‌كردنه‌وه‌یه‌ جیا‬ ‫نه‌كات����ه‌وه‌ ئ����ه‌وا به‌بێ هی����چ گومانێك‬ ‫كاری ئ����ه‌م میدیایه‌ش ده‌چێته‌ خزمه‌تی‬ ‫ئه‌و میدیایه‌ی كه‌ كار بۆ به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫واقیعێكی ساخته‌ ده‌كات‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫ی (نه‌وزاد کامل محمد حه‌مه‌خان) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی (س���االر عمر نوری) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌ی‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی س���لێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* باجێکی زانکۆی جیهان ونبو‌ه به‌ناوی (رۆزا کامران بکر) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫بۆچی‬ ‫هه‌ر میدیای ئه‌هلی؟‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫چاره‌نوسی ئه‌وانه‌ی پشتیان به‌ئه‌مه‌ریکا به‌ست‬ ‫محه‌مه‌د ره‌زا په‌هله‌وی‬

‫ ئاسۆ عه‌بدولله‌تیف‬ ‫له‌بازاڕی راگه‌یاندنی كوردیدا بانگه‌شه‌كردن بۆ میدیایه‌كی ئازادو هاوسه‌نگ‬ ‫بۆت����ه‌ مۆدێل به‌بێ ئه‌وه‌ی هه‌نگاوێك بنرێت ب����ه‌ره‌و ئه‌و چه‌مك‌و مۆرااڵنه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك میدیا تا ئه‌و ئاس����ته‌ له‌بێمۆراڵیدا رۆچون كه‌ قاچیان خلیسكاوه‌ته‌‬ ‫زه‌لكاوه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك به‌ڕۆژ ره‌خنه‌ ده‌گرن‌و به‌ش����ه‌و له‌گه‌ڵ به‌رپرساندا‬ ‫پێكی ئاسوده‌یی ده‌خۆنه‌وه‌‪ ،‬له‌میدیاكانیاندا توندو زبر له‌سه‌ر مێزه‌كان نه‌رم‌و‬ ‫ش����ل‌و خه‌جاڵه‌تكێش‪ ،‬له‌گه‌ڵ شه‌قام‌و خه‌ڵكی هه‌ژار ناڕازی‌و توڕه‌‪ ،‬له‌ژوره‌‬ ‫تاریكه‌كان ڕازی‌و موسته‌عیدو بێده‌نگ‪ ،‬توند له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵی‌و به‌هه‌ده‌ردان‌و‬ ‫س����امانی نیشتیمانی‪ ،‬وه‌لێ به‌پاره‌ی حیزب‌و حكومه‌ت هه‌ڵده‌سوڕێن‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫الدانه‌ له‌پره‌نسیپی رۆژنامه‌گه‌ری!‬ ‫واوه‌تر بڕۆین‪ ،‬ئێستا بره‌و به‌میدیایه‌كی تر ده‌درێت‪ ،‬شه‌رمنانه‌ له‌پیاوه‌كانی‬ ‫حیزب‌و حكوم����ه‌ت ده‌پرس����ێته‌وه‌ وه‌ك ئه‌ڵته‌رتاتیڤی په‌رله‌م����ان‌و دادگا‪،‬‬ ‫ترسنۆك ئه‌كاته‌ پاڵه‌وان‌و پاڵه‌وانه‌كانیش سوك ده‌كات له‌به‌رچاوی خه‌ڵك‪،‬‬ ‫وه‌زیر ده‌كاته‌ په‌یامنێرو هه‌واڵده‌رو جوانی ده‌كات‌و هه‌ندێكیش����یان سوك‌و‬ ‫ئیحراج ده‌كات‪ ،‬كه‌چی هێش����تا نایانه‌وێت میدیایه‌كی جه‌س����ور هه‌بێت له‌م‬ ‫فه‌وزایه‌ بپرس����ێته‌وه‌و بیانخاته‌ به‌ر ره‌خنه‌و ش����یكاریی‌و پێیان بڵێت ئه‌مه‌‬ ‫كاری میدیایی نیه‌ براده‌ر‪.‬‬ ‫هه‌رگیزپێش����ه‌نگانی به‌درخانیه‌كان بیریان بۆ ئه‌وه‌ نه‌ده‌چو میدیای كوردی‬ ‫دوای ‪ 117‬س����اڵ بكرێته‌ فاكته‌ری قه‌ڵه‌وكردنی حیزب‌و س����ه‌رمایه‌گوزاری‬ ‫ئایدۆلۆژی‌و له‌ئه‌ركه‌ ئیتیكیه‌كه‌ی خۆی دوربخرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاخر هه‌ر میدیایه‌ك لۆگۆی ئه‌هلی‌و سه‌ربه‌خۆبونی كرده‌ پاشگرو پێشگری‬ ‫خۆی مه‌رج نیه‌ ئیدی مۆراڵ‌و پره‌نس����یپه‌كانی بێالیه‌نی‌و ئه‌هلی بونی خۆی‬ ‫سه‌لماندبێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی كه‌ رۆژنامه‌و گۆڤارو میدیای جددی مانیفێستی ده‌كات‬ ‫ش����كڵ‌و دیزاین‌و كوالێت‌وش����تی له‌م بابه‌ته‌ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌خالقی پیش����ه‌یی‬ ‫بون‌و گوتارو كولتوری ره‌خنه‌گرتنه‌‪ ،‬له‌سه‌ر به‌هه‌ده‌ردان‌وسیستمی سیاسی‬ ‫واڵت‌و گه‌نده‌ڵی به‌رپرس����ان‌و هه‌نارده‌ی نه‌وت‌و تااڵنكردنی زه‌وی‌و ئه‌مالكی‬ ‫ده‌وڵه‌ت‪.‬‬ ‫ده‌بێت بپرسین‪ ،‬بۆچی میدیای ئه‌هلی‌و له‌ناو میدیای ئه‌هلیش چه‌ند دانه‌یه‌ك‬ ‫ده‌خوێنرێته‌وه‌‪،‬كه‌ توانیویانه‌ ره‌خنه‌ی هه‌م حكومه‌ت ‪ Government‬و هه‌م‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‪Authority‬و هه‌م بزوتنه‌وه‌ ئیسالمیه‌كان‌و كۆی گه‌نده‌ڵیه‌كانیش‬ ‫بكه‌ن؟‬ ‫نهێن����ی ئ����ه‌م به‌رده‌وامبونه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م تایپه‌ ره‌خن����ه‌ ده‌گرن نه‌ك ره‌خنه‌‬ ‫بفرۆشن‪ ،‬كار بۆ خۆیان ده‌كه‌ن نه‌ك بۆ كه‌سی تر‪ ،‬شیكاری فاكت‌و واقیعی‬ ‫سیاس����ی ده‌كه‌ن نه‌ك سیناریۆسازی‪ ،‬ئیتر ئاس����اییه‌ جارێك ده‌یانكه‌ن به‌‬ ‫میت‌و جارێ����ك به‌ئیتالعات‌و جارێك ته‌بش����یریی‪ ،‬ره‌خنه‌ هه‌یه‌ به‌حكومه‌ت‬ ‫ده‌ڵێ ئه‌مه‌ ده‌ردو نه‌خۆش����یه‌كه‌ته‌‪ ،‬حكومه‌تی ب����اش‌و دیموكراتیك له‌بری‬ ‫ته‌حقیركردن پێویسته‌ كڕیارێكی باشی ئه‌و ره‌خنانه‌ بێت‪ ،‬وه‌ك نایانكڕێت‪،‬‬ ‫ناش����بێت ورده‌ پیاوه‌كانی خۆی به‌رداته‌ سه‌ر جه‌سته‌ی مه‌عنه‌ویان‪ ،‬هه‌ندێ‬ ‫رۆژنامه‌ی جددی وه‌ك پزیش����ك پێویستن بۆ جه‌س����ته‌ی نه‌خۆش‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫نه‌خۆش بوه‌س����تێت‌و گوێ بگرێت پزیش����ك چی پێ ده‌ڵێت‪ ،‬به‌اڵم له‌واڵتی‬ ‫ئێمه‌ به‌داخه‌وه‌ ده‌خوازن پزیشكه‌كان بێده‌نگ بكرێن‌و نه‌خۆشه‌كانیش پیاسه‌‬ ‫بكه‌ن به‌راڕه‌وه‌كانی نیشتیماندا تاده‌بین به‌كۆمه‌ڵگایه‌كی ناساغ‌و نه‌خۆش‪.‬‬

‫رژێم����ی ش����ای ئێ����ران‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کی توندوتۆڵی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریکادا هه‌بو‪.‬‬ ‫ش����ا زۆر دڵس����ۆزبو ب����ۆ‬ ‫ئه‌مه‌ریکا‪ ،‬به‌اڵم هێش����تا‬ ‫ئه‌مه‌ریکییه‌کان کۆمه‌ڵێک مه‌رجی قورسیان‬ ‫به‌سه‌ردا سه‌پاندبو‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ئاسانکاریی‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ریکییه‌کان بکات له‌ئێراندا‪ .‬کاتێک‬ ‫که‌ شۆڕشی ئێران له‌ساڵی ‪ 1979‬دا کۆتایی‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتی ش����ا هێنا‪ ،‬ته‌نها ئومێدی شا‬ ‫ئه‌مه‌ریکا بو بۆ ئه‌وه‌ی ڕوی تێبکات‪ ،‬دوای‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ماوه‌یه‌کی که‌م چ����وه‌ ئه‌مه‌ریکا‪،‬‬ ‫له‌وێ جێیان نه‌ک����رده‌وه‌و ده‌ریانکرد‪ .‬واته‌‬ ‫تا ئ����ه‌و ڕاده‌یه‌ وه‌فایان بۆ ش����ا نه‌بو که‌‬ ‫داڵده‌ی بده‌ن‪.‬‬ ‫سه‌دام حسێن‬

‫بن عه‌لی‬

‫ئه‌مه‌ری����کا له‌کات����ی جه‌نگی‬ ‫درێژخایه‌ن����ی ئێران‪-‬عێراقدا‪،‬‬ ‫پاڵپش����تیی‌و کۆمه‌کی سه‌دام‬ ‫حسێنی ده‌کرد‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ل����ه‌و کاته‌دا پێویس����تی پێی‬ ‫بو‪ .‬ب����ه‌اڵم دوات����ر ئه‌مه‌ریکا‬ ‫به‌ته‌واوی پشتی له‌سه‌دام کرد‬ ‫تا ڕوخانی ده‌س����ه‌اڵته‌که‌ی‌و‬ ‫له‌سێداره‌دانی‪.‬‬

‫له‌کاتێکدا که‌ له‌تونس شۆڕش دژی بن عه‌لیی دۆستی ئه‌مه‌ریکا هه‌ڵگیرسا‪،‬‬ ‫یه‌که‌م واڵت که‌ ده‌روازه‌کانی به‌ڕوی ئه‌و سه‌رۆکه‌دا داخست‪ ،‬ئه‌مه‌ریکا بو‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ناچار بن عه‌لی به‌ره‌و واڵتی سعودییه‌ هه‌ڵهات‪.‬‬

‫محه‌مه‌د مسه‌ده‌ق‬ ‫له‌ئێ���ران دکت���ۆر موس���ه‌دق‬ ‫به‌پشبه‌ستن به‌ئه‌مه‌ریکییه‌کان‪،‬‬ ‫ده‌یویس���ت به‌گ���ژ ده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫به‌ریتانیادا بچێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆری‬ ‫نه‌خایاند کوته‌کی ئه‌مه‌ریکا به‌ر‬ ‫موس���ه‌ده‌قیش ک���ه‌وت کاتێک‬ ‫ک��� ‌ه پالنیان بۆ کوده‌تای ‪28‬ی‬ ‫مورداد داڕشت‪.‬‬ ‫موعه‌مه‌ر قه‌زافی‬

‫ ئه‌مه‌ری����کاو ناتۆ به‌بیانوی‬ ‫دیکاتۆربون����ه‌وه‌‪ ،‬رێگه‌یان����دا‬ ‫س����ه‌رۆکی پێش����وی لیبی����ا‬ ‫بکه‌وێته‌ ناخۆشترین دۆخه‌وه‌‪.‬‬ ‫قه‌زاف����ی هه‌ر ئه‌و که‌س����ه‌بو‬ ‫که‌ رۆژانێک دۆس����تی نزیکی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا بو‪.‬‬

‫حوسنی موباره‌ک‬

‫هه‌رچه‌ن����د ه‌‬ ‫ئه‌مه‌ری����کا تا‬ ‫د و ا هه‌می����ن‬ ‫س����ا ته‌کا ن‬ ‫د ه‌یو یس����ت‬ ‫به‌ر گر ی����ی‬ ‫له‌موب����ار ه‌ک‬ ‫بکات‌و وه‌ک س����ه‌رۆکی میسڕ‬ ‫بیهێڵێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س����اتێکدا‬ ‫که‌ بینیان سودی نییه‌‪ ،‬پشتیان‬ ‫تێک����ردو لێگه‌ڕان له‌کورس����یی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌ بچێته‌ زیندانه‌وه‌‪.‬‬

‫ریکالم‬