ژماره‌ 477

‫ریکالم‬

‫هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫به‌ریتانیا‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)477‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/5/5‬‬

‫پارکی ئازادی‬ ‫جێگای عاشقانی‬ ‫تێدا نابێته‌وه‌‬

‫‪11‬‬

‫دادگایەک بۆ‬ ‫تاوانبارانی شەڕی‬ ‫ناوخۆ‬

‫‪18‬‬

‫‪ 150‬هه‌زار‬ ‫بارزانی‌ له‌ئه‌مریكا‬ ‫كرێكار‌ بێكارده‌بن چه‌ند راستیه‌كی‌ تاڵی‌‬ ‫به‌گوێدا ده‌چرپێرنێت‬

‫ئه‌ردۆغان‪..‬‬ ‫وتاربێژێکی عاشق‬

‫‪13‬‬

‫‪17‬‬

‫ی له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵته‌‬ ‫‪ 20‬رۆژ‌ه ئاشتی‌ هه‌ورام ‌‬

‫‪8‬‬

‫‪6‬‬

‫وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتییه‌كان دو مانگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ی نه‌داوه‌ت ‌ه وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫هیچ پاره‌یه‌ك ‌‬ ‫موچ����ه‌ی‌ دو مانگ����ی‌ راب����ردو ‌‬ ‫ی‬ ‫كارمه‌ندان����ی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردس����تان ته‌نها له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌و بڕه‌‬ ‫پاره‌یه‌ی‌ له‌به‌غداوه‌ ره‌وانه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫كراوه‌و ئه‌و بڕی‌ ‪ 500‬ملیۆن دۆالره‌ی‌‬ ‫له‌توركی����ا ق����ه‌رز ك����راوه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تانه‌وه‌ دابینكراوه‌‪ ،‬ماوه‌ی‌‬ ‫دو مانگ زیاتره‌ وه‌زاره‌تی‌ س����امانه‌‬ ‫سروش����تییه‌كان هیچ بڕه‌ پاره‌یه‌كی‌‬ ‫نه‌داوه‌ت����ه‌ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‌و ماوه‌ی‌‬ ‫‪ 20‬رۆژیش����ه‌ ئاش����تی‌ هه‌ورام����ی‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵته‌‪.‬‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫زانیارانه‌ی‌ له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگاداری‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تانه‌وه‌‬ ‫ده‌س����ت ئاوێنه‌ كه‌وتون‪ ،‬سه‌ڕه‌رای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ م����اوه‌ی‌ زیاتر ل����ه‌دو مانگه‌‬ ‫وه‌زراه‌تی‌ سامانه‌ سروشتییه‌كان هیچ‬ ‫بڕه‌ پاره‌یه‌ك����ی‌ نه‌داوه‌ته‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارای����ی‌‪ ،‬رۆژانه‌ زیاتر له‌‪ 150‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل ن����ه‌وت هه‌نارده‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫كوردس����تان ده‌كات‪ ،‬جگه‌ له‌و بڕه‌‬ ‫دیاریك����راوه‌ی‌ راده‌س����تی‌ به‌غدای‌‬

‫ده‌كات‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪ 150‬هه‌زار به‌رمیل‬ ‫نه‌وتیش له‌دو پااڵوگه‌ فه‌رمییه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌پاڵێورێن‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كانی‌ ئاوێنه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫س����ێ‌ هه‌فته‌ی����ه‌ ئاش����تی‌ هه‌ورامی‌‬ ‫وه‌زیری‌ س����امانه‌ سروش����تییه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‬ ‫له‌به‌ریتانیایه‌و له‌به‌ریتانیاشه‌وه‌ چوه‌‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ریكا‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ لێدوان����ی‌ په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫كوردس����تان "عه‌لی‌ حه‌مه‌ ساڵح" بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ له‌ڕێی‌ ئه‌و به‌یاناته‌ی‌ پێشتر‬ ‫له‌وان وه‌رمانگرتوه‌ ئاستی‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫ن����ه‌وت زیاتره‌ ل����ه‌وه‌ی‌ راده‌س����تی‌‬ ‫س����ۆمۆ ده‌كرێت‌و به‌پێی‌ رێكه‌وتنی‌‬ ‫نێوان هه‌رێم‌و حكومه‌تی‌ ناوه‌ندیش‬ ‫مافی‌ هه‌رێم خۆیه‌ت����ی‌ ئه‌و زیاده‌یه‌‬ ‫به‌كاربهێنێت بۆ خۆی‌‪.‬‬ ‫ناوبراو وتی "چاوه‌ڕوانین ئاش����تی‌‬ ‫هه‌ورام����ی‌ بگه‌ڕێت����ه‌وه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌و ب����ڕی‌ نه‌وته‌ی‌ كورد‬ ‫خۆی‌ ده‌یفرۆشێت‌و ئه‌وه‌ی‌ له‌ناوخۆدا‬ ‫به‌كارده‌هێنرێت پرسیاری‌ لێبكه‌ین‌و‬ ‫وه‌اڵم وه‌ربگرینه‌وه‌"‪.‬‬

‫ئاشتی هه‌ورامی‬

‫برا‌ی سه‌رده‌شت عوسمان‪:‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪:‬‬ ‫له‌سایه‌ی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌دا‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانمان به‌ره‌و باشتریش ده‌چن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫نادۆزرێن‬ ‫‌نوسان‬ ‫ه‬ ‫رۆژنام‬ ‫بکوژانی‬ ‫پارتی‌‪ :‬پێمانخۆشه‌ نه‌یكه‌نه‌ گه‌له‌كۆمه‌‌‬

‫سه‌رده‌شت عوسمان‬

‫ئه‌مڕۆ پێنج س����اڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر‬ ‫تیرۆرکردنی رۆژنامه‌نوس سه‌رده‌شت‬ ‫عوس����ماندا‪ ،‬تا ئێستا تاوانبارانی ئه‌و‬ ‫دۆسییه‌یه‌ ئاشکرا نه‌کراون‌‪ ،‬برای ئه‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس����ه ‌تیرۆر ک����راوه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"حیزبە دەسەاڵتدارەکانی کوردستان‬ ‫بەو مەهزەلەیەی لەدادگاکان نمایشی‬ ‫دەک����ەن‪ ،‬لەبڵندگ����ۆی دادگاکان����ی‬ ‫کوردستانەوە بەئاشکرا ڕایدەگەیەنن‪:‬‬ ‫ئێمەی����ن بکوژان����ی ڕۆژنامەنوس����انی‬ ‫کوردستان"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬به‌کر عوس����مان‬ ‫ب����رای رۆژنامه‌نوس����ی تیرۆرک����راو‪،‬‬ ‫سه‌رده‌ش����ت عوس����مان به‌ئاوێن����ه‌ی‬ ‫راگه‌یان����د "بەڵگەکان����ی دۆس����یەی‬ ‫تی����رۆری سەردەش����ت زۆر ئاش����کراو‬ ‫ڕۆشنە‪ .‬گرفتەکە نەبونی دادو داگای‬ ‫س����ەربەخۆیە لەکوردستان‪ .‬حکومەت‬ ‫ش����تێک نییە جگە لەسێبەری حیزب‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫لەکوردستان"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی هۆکاری ئاش����کرا نه‌کردنی‬ ‫تاوانباران����ی ئ����ه‌و دۆس����ییه‌یه‌ش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "وەاڵمەکەی زۆر سادەو‬ ‫ڕۆشنە‪ ،‬دەس����ەاڵت ڕاستەوخۆ بکەرو‬ ‫ئەنجامدەری تاوانی کوش����تنی دەنگە‬ ‫ئازادەکانە لەکوردستان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا پارێ����زه‌ری ڕاوێ����ژکار‬ ‫له‌سه‌نته‌ری په‌ره‌پێدانی دیموکراسی‌و‬ ‫مافی مرۆڤ‪ ،‬کارزان س����ابیر پێیوایه‌‬ ‫که‌هه‌ر کاتێک الیه‌نی ئه‌منی‌و لێکۆڵه‌ر‬ ‫مه‌به‌ستیان بێت تاوانبارێک بدۆزنه‌وه‌‪،‬‬ ‫دۆزراوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬نه‌دۆزینه‌وه‌ی بکه‌رانی‬ ‫تاوانی تیرۆری ئه‌و رۆژنامه‌نوس����ه‌ش‬ ‫به‌"جێ����گای گوم����ان‌و ‌پرس����یارێکی‬ ‫گه‌وره‌یه‌" وه‌سف ده‌کات‪.‬‬

‫‪12 2‬‬

‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان جه‌غت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ هێرش���كردن بۆ سه‌ر یه‌كتری‌ نه‌ماوه‌و‬ ‫ده‌كه‌ن ك���ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانیان به‌ره‌و به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ میدیاكان���ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫باش���تر ده‌چن‪ ،‬پارتیش به‌گومانه‌وه‌ گۆڕان هه‌واڵی‌ یه‌كتر ده‌گوازنه‌وه‌"‬ ‫سه‌عدی‌ پیره‌ وتی‌ "ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌‬ ‫له‌هه‌نگاوه‌كان���ی‌ لێكنزیكبون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫نێوانیان ده‌ڕوانێت‪ ،‬به‌پرسێكی‌ پارتی‌ به‌ره‌و باشتریش ده‌چن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها رابون مه‌عروف‪ ،‬سه‌رۆكی‌‬ ‫ده‌ڵێت "پێمانخۆشه‌ په‌یوه‌ندیه‌كانیان‬ ‫زۆر ب���اش بێ���ت به‌اڵم ن���ه‌ك بیكه‌نه‌ فراكس���یۆنی‌ گ���ۆڕان له‌په‌رمان���ی‌‬ ‫كوردس���تان به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‬ ‫گه‌له‌كۆمه‌كه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬س���ه‌عدی‌ ئه‌حمه‌د كه‌ "به‌گش���تی‌ په‌یوه‌ندیم���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫پی���ره‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���یی‌ هه‌م���و الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���نمانی‌ كوردس���تان كوردس���تاندا باشه‌و ئێمه‌ سه‌ربه‌ هیچ‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" :‬په‌یوه‌ن���دی‌ جه‌مس���ه‌رێكی‌ هه‌رێمایه‌تی‌ نین‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫نێ���وان یه‌كێتی‌‌و گ���ۆڕان ئه‌و گرژیه‌ی‌ ده‌س���تمان كراوه‌تره‌ ب���ۆ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫جارانی‌ نه‌ماوه‌و خاوبۆته‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت په‌یوه‌ندی‌ باشتر له‌گه‌ڵ هه‌ر الیه‌نێكدا‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‌و عێراقیش كه‌ بمانه‌وێت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا‪ ،‬عه‌ل���ی‌ عه‌ونی‌‪،‬‬ ‫هاوكاری‌ هه‌یه‌ له‌نێوان فراكسیۆنه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گ���ۆڕان‪ ،‬له‌ن���او میدیاكاندا ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫كوردس���تان به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫"پێش���تریش وتومانه‌ پێمانخۆشه‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی‌ زۆر‬ ‫باش بێت ت���ا نێوماڵی‌ كوردس���تان‬ ‫رێكبخرێته‌وه‌‪ ،‬نه‌ك به‌ش���ێوه‌یه‌ك كه‌‬ ‫بیكه‌نه‌ گه‌له‌كۆمه‌كه‌ له‌حیزبه‌كانیتر یان‬ ‫په‌راوێزخستنی‌ حیزبێكی تر‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌نه‌تیجه‌دا ده‌ره‌كه‌وێت كه‌ په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌ساس���ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتی‌‬ ‫ی���ان ب���ۆ گه‌له‌كۆمه‌كه‌ی���ه‌ له‌پارتی‌‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌ئه‌نجام���دا رونده‌بێته‌وه‌ كه‌‬ ‫ئای���ا په‌یوه‌ندیه‌ك���ی‌ ئاس���اییه‌ یان‬ ‫مه‌به‌س���ته‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ ك���ه‌ پارتی‌‬ ‫له‌عه‌مه‌لیه‌ی‌ سیاسی‌ بخه‌نه‌ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪3‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫پێنج ساڵ به‌سه‌ر تیرۆری سه‌رده‌شت عوسماندا تێده‌په‌ڕێت‬ ‫براکه‌ی‪ :‬له‌سایه‌ی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌دا بکوژانی رۆژنامه‌نوسان نادۆزرێنه‌وه‌‬

‫ئه‌مڕۆ پێنج ساڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر‬ ‫تیرۆرکردنی رۆژنامه‌نوس سه‌رده‌شت‬ ‫عوسماندا‪ ،‬تا ئێستا تاوانبارانی ئه‌و‬ ‫دۆسییه‌یه‌ ئاشکرا نه‌کراون‌‪ ،‬برای‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌ تیرۆرکراوه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"حیزبە دەسەاڵتدارەکانی کوردستان‬ ‫بەو مەهزەلەیەی لەدادگاکان نمایشی‬ ‫دەکەن‪ ،‬لەبڵندگۆی دادگاکانی‬ ‫کوردستانەوە بەئاشکرا ڕایدەگەیەنن‪:‬‬ ‫ئێمەین بکوژانی ڕۆژنامەنوسانی‬ ‫کوردستان"‪.‬‬ ‫رێن����وار نه‌جم‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬پێنج س����اڵ‬ ‫به‌ر له‌ئه‌مڕۆو دوای دو ڕۆژ له‌ڕفاندنی‬ ‫له‌به‌رده‌م زانکۆی سه‌اڵحه‌دین له‌شاری‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬رۆژنامه‌ن����وس‌و خوێندکاری‬ ‫زانکۆ سه‌رده‌شت عوسمان به‌کوژراوی‬ ‫له‌س����ه‌ر رێ����گای هه‌ولێر‪-‬موس����ڵ‬ ‫دۆزرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫تیرۆرکردن����ی ئ����ه‌و رۆژنامه‌نوس����ه‌‬ ‫کاردانه‌وه‌یه‌ک����ی گ����ه‌وره‌ی ناوخۆیی‌و‬ ‫جیهانیی ب����ه‌دوای خۆیدا هێناو وه‌ک‬ ‫له‌کات����ی خۆیدا دوت����را‪" ،‬له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫پێشبینی بکوژرانی سه‌رده‌شتدا بو"‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای تێپه‌ڕین����ی ئ����ه‌و چه‌ن����د‬ ‫ساڵه‌‪ ،‬هێش����تا بکوژانی راسته‌قینه‌ی‬ ‫سه‌رده‌شت عوسمان ئاشکرا نه‌کراون‌و‬ ‫نه‌دراونه‌ته‌ دادگا‪.‬‬ ‫به‌کر عوسمان برای ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌‬ ‫تیرۆرک����راوه‌ له‌ب����اره‌ی تاوانباران����ی‬ ‫س����ه‌ره‌کیی ئه‌و تاوان����ه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند‪" ،‬حیزبە دەس����ەاڵتدارەکانی‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬یەکێت����ی‌و پارت����ی بەو‬ ‫مەهزەلەی����ەی لەدادگاکان نمایش����ی‬ ‫دەک����ەن‪ ،‬لەبڵندگ����ۆی دادگاکان����ی‬ ‫کوردستانەوە بەئاشکرا ڕایدەگەیەنن‪:‬‬

‫ئێمەی����ن بکوژان����ی ڕۆژنامەنوس����انی‬ ‫کوردستان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ب����اره‌ی به‌ڵگه‌کانی ئه‌و‬ ‫دۆسییه‌یه‌ ده‌ڵێت"بەڵگەکانی دۆسیەی‬ ‫تی����رۆری سەردەش����ت زۆر ئاش����کراو‬ ‫ڕۆشنە‪ .‬گرفتەکە نەبونی دادو داگای‬ ‫س����ەربەخۆیە لەکوردستان‪ .‬حکومەت‬ ‫ش����تێک نییە جگە لەسێبەری حیزب‬ ‫لەکوردستان"‪.‬‬ ‫پارێ����زه‌ری ڕاوێژکار له‌س����ه‌نته‌ری‬ ‫په‌ره‌پێدان����ی دیموکراس����ی‌و ماف����ی‬ ‫م����رۆڤ‪ ،‬کارزان س����ابیر له‌ب����اره‌ی‬ ‫یه‌کالنه‌کردن����ه‌وه‌‌ی ئه‌و دۆس����ییانه‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "کێشه‌که‌ له‌وێدایه‌‬ ‫باس له‌کوشتنی ئینسان‌و رۆژنامه‌نوس‬ ‫ده‌که‌ی����ن‪ ،‬به‌ته‌نه����ا باباته‌ک����ه‌ دادگا‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵک����و ئیراده‌یه‌ک����ی به‌هێز‬ ‫له‌الیه‌ن الیه‌ن����ی لێکۆڵینه‌وه‌ نییه‌ بۆ‬ ‫یه‌کالییکردنه‌وه‌ی ئه‌و بابه‌تانه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "شتێک نییه‌ به‌ناوی‬ ‫مان����ه‌وه‌ی دۆس����یه‌یه‌ک به‌کراوه‌یی‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانێک له‌کاتی تیرۆر کردنی سه‌رده‌شت‬ ‫له‌دۆسییه‌که‌دا که‌سێک هه‌یه‌ کوژراوه‌‪،‬‬ ‫که‌واته‌ بکوژێک هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی پرسیاره‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و بکوژه‌ به‌ره‌و کوێ رۆیشت؟ ئه‌و ده‌زگا ئه‌منیانه‌ سه‌رکه‌وتونه‌بون کوشتنی دەنگە ئازادەکان لەکوردستان‬ ‫له‌کوێدایه‌؟ لێکۆڵینه‌وه‌کان به‌ره‌و ڕوی له‌دۆزین����ه‌وه‌ی هی����چ کام له‌بکوژانی تاوانێک����ی سیاس����ییە‪ .‬ئامان����ج لێی‬ ‫کۆیلەکردن‌و بێدەنگکردنی کۆمەڵگای‬ ‫کێیه‌؟ وه‌اڵمی ئه‌م پرسیارانه‌ ڕون نییه‌ رۆژنامه‌نوسان‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی هۆکاری ئه‌و راس����تییه‌وه‌‪ ،‬کوردستانە‪ ،‬ترساندن‌و بێدەنگکردنی‬ ‫له‌الی ڕای گشتیی‪ .‬چه‌ندین دۆسییه‌ی‬ ‫براک����ه‌ی سه‌رده‌ش����ت عوس����مان گەنجان‌و رۆژنامەنوسانی کوردستانە‪.‬‬ ‫دیکه‌ش هه‌یه‌ به‌م شێوه‌یه‌یه"‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی ڕابردودا ده‌زگا ئه‌منییه‌کانی ده‌ڵێ����ت "وەاڵمەک����ەی زۆر س����ادەو بەڵگ����ەو دۆکۆمێنتەکان لەدۆس����یەی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان توانیویانه‌ بکه‌رانی ڕۆشنە‪ ،‬دەس����ەاڵت ڕاستەوخۆ بکەرو تیرۆری سەردەش����ت‌و سۆران‌و کاوە‪،‬‬ ‫زۆرێ����ک له‌تاوانه‌ گ����ه‌وره‌و‌ بچوکه‌کان ئەنجامدەری تاوانی کوش����تنی دەنگە زۆر ئاشکراو ڕۆشنە‪ .‬سەردەشت پێش‬ ‫بدۆزنه‌وه‌و بیانده‌نه‌ دادگا‪ ،‬دواهه‌مین ئازادەکان����ە لەکوردستان‪.‬س����ەبارەت تیرۆرکردنی لەنوسینەکانی بەئاشکرا‬ ‫نمونه‌ ئه‌نجامده‌ران����ی ته‌قینه‌وه‌که‌ی بەدۆزین����ەوەی تاوانب����اران‌و بکوژانی وێن����ەی بکوژەکان����ی بەهەموم����ان‬ ‫مانگی پێش����وی نزیک کونسوڵخانه‌ی رۆژنامەنوسان‪ ،‬بکوژانی سەردەشت‌و پیش����اند دەدات‪ .‬ئ����ەوە وێ����رای‬ ‫ئه‌مه‌ریکابو له‌شاری هه‌ولێر‪ .‬به‌اڵم هه‌ر س����ۆران‌و کاوە لەکەس شاراوە نییە‪ .‬بەڵگ����ەو دۆکۆمێنتەکان����ی تاوانەکەو‬

‫دۆسیەکەی"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ده‌ڵێ����ت "ئ����ەوە‬ ‫خۆشباوەڕیەکی بێهودەیە هەر کەسێک‬ ‫پێی وابێ����ت‪ ،‬لەبارودۆخی ئێس����تای‬ ‫کوردس����تاندا بکوژەکان����ی س����ۆران‌و‬ ‫سەردەش����ت‌و کاوە دادگایی دەکرێن‪.‬‬ ‫دادگایی ئەوانە یانی دەس����تبردن بۆ‬ ‫هەڵوەشانەوەی سیستەمی مافیایی‌و‬ ‫میلییشیای دەسەاڵتداری کوردستان‪.‬‬ ‫چونکە ئەنجامدەران‌و ئەوانەی لەپشتی‬ ‫ئەو تاوانە تیرۆرس����تیە وەس����تاون‪،‬‬ ‫لەبااڵترین ئۆرگانی دەسەاڵتدارەتیین‪،‬‬ ‫دەس����ەاڵتی ئێس����تا ئەوان����ن‌و ئەوان‬ ‫دەسەاڵتن"‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر ل����ه‌و باره‌ی����ه‌وه‌ پارێ����زه‌ره‌‬ ‫راوێژکاره‌ک����ه‌ پێ����ی وای����ه‌ ک����ه‌ هه‌ر‬ ‫کاتێ����ک الیه‌ن����ی ئه‌من����ی‌و لێکۆڵه‌ر‬ ‫مه‌به‌ستیان بێت تاوانبارێک بدۆزنه‌وه‌‪،‬‬ ‫دۆزراوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬نه‌دۆزینه‌وه‌ی بکه‌رانی‬ ‫تاوانی تیرۆری ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌ش به‌‬ ‫"جێگای گومان‌و‌پرسیارێکی گه‌وره‌یه‌"‬ ‫وه‌سف ده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌و تاوانانه‌ی ڕوده‌دات‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی ئه‌وان����ه‌ی رای گش����تیی‬ ‫له‌گه‌ڵدایه‌‪ ،‬ده‌بێت یه‌کالیی بکرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی بیستمان له‌که‌یسی سه‌رده‌شت‬ ‫عوس����ماندا که‌سێک گیراو دواتر دادگا‬ ‫ئازادی کرد‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و که‌س����ه‌‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ت����ه‌وه‌ له‌تاوانه‌ک����ه‌دا نه‌بوه‌و‬ ‫له‌وکاته‌ی تاوانه‌ک����ه‌ ئه‌نجامدراوه‌ ئه‌و‬ ‫له‌زینداندا بوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی هه‌ڵوێس����تی حیزب����ه‌‬ ‫ئۆپۆزس����یۆنه‌کانی جاران‌و ئێس����تای‬ ‫به‌ش����دار له‌ده‌س����ه‌اڵت له‌دۆس����یه‌ی‬ ‫سه‌رده‌شت عوس����مان‪ ،‬به‌کر عوسمان‬

‫رایده‌گه‌یه‌نێ����ت "ئ����ەو هاوپش����تی‌و‬ ‫بێدەنگی����ە لەتاوانەکان����ی ئەم����ڕۆو‬ ‫جارانی دەسەاڵتی کوردی بۆ؟ ئەوەی‬ ‫ئێس����تا دەگوزەرێ ئاڵوگۆڕی ئەوانە‬ ‫یا بەرژەوەندیەکانی����ان وادەخوازێ؟‬ ‫نوێنەرایەتی کردنی دەنگی خەڵک بۆ‬ ‫ئاڵوگۆر چی بەسەرهات؟ ئایا ئەوان بەو‬ ‫ئەنجامەی ئەمڕۆ بەخەڵکی کوردستان‬ ‫دەڵێن ئیشی ئێمە تەوابو؟ کاتی ئەوە‬ ‫نەهاتوە بۆ ئاڵوگۆڕو باشکردنی ژیان‪،‬‬ ‫خەڵک بیر لەئەلتەرناتیڤیتر بکاتەوە؟‬ ‫بەڵێ لەت����ەواوی دۆس����یەکانی وەک‬ ‫قوربانیانی ‪ ١٧‬ش����وبات‌و سەردەشت‌و‬ ‫کاوەو سۆران ئەو پشتیوانیە نابینین‪.‬‬ ‫بەک����ردەوەش لەو بوارانەی لەس����ەر‬ ‫ئەو دۆس����یانە کار و چاالکی لەالیەن‬ ‫رۆژنامەنووس����ان‌و ئازادیخ����وازان‌و‬ ‫ڕێکخراوە مەدەنیەکان ئەنجام دەدرێ‪،‬‬ ‫ئەوان ئامادەییان نییە"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌گه‌ری داخستن‌و کۆتایی‬ ‫هاتنی دۆسیه‌ی سه‌رده‌شت عوسمان‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت "تا ئەو کاتەی ئەو دەسەاڵتە‬ ‫خێڵەک����ی‌و بنەماڵەیی����ە حوکم����ی‬ ‫کوردس����تان بکات‌و ئەم سیس����تەمە‬ ‫لەحوکمران����ی لەالی����ەن دەس����ەاڵتی‬ ‫سیاس����ی بەڕێوەبچێ����ت‪ ،‬دۆس����یەی‬ ‫سەردەشت‌و مەسەلەکانی سەردەشت‬ ‫ه����ەر زیندوە‪.‬ئ����ەم دۆس����یە لەالیەن‬ ‫ئێم����ەو ئازادیخوازان����ی کوردس����تان‬ ‫بەکراوەی����ی ماوەت����ەوە‪ ،‬بەکراوەیی‬ ‫دەمێنێت����ەوە‪ .‬ئ����ەوەش یانی ئەوەی‬ ‫ش����ەڕی ئازادیخوازان����ی کوردس����تان‬ ‫لەگەڵ دەسەاڵتی سیاسی بەردەوامی‬ ‫هەیەو ئەو ڕوبەڕوبونەوەیە کۆتایی پێ‬ ‫نەهاتوەو بەردەوامە"‪.‬‬

‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان‬ ‫زۆرینه‌ ‌ی الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كان‪:‬‬ ‫ساڵێك له‌ته‌مه‌نی پڕ قه‌یرانیان به‌ڕێكرد ئێستا كاتی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان نییه‌‬ ‫رۆژی‌ ‪30‬ی‌ نیسانی‌ ئه‌مساڵ‪،‬‬ ‫یه‌ك ساڵی‌ ته‌واو به‌سه‌ر ته‌مه‌نی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا تێپه‌ڕی‪ ،‬كه‌ ساڵێكی‌‬ ‫پڕ كێشمه‌كێش‌و قه‌یراناوی‌ بو‪،‬‬ ‫ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌‬ ‫هه‌ولێریش ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات رازی‬ ‫نییه‌ له‌ئه‌داو كاره‌كانی خۆیان‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانیش ده‌ڵێت‬ ‫"به‌دواداچونه‌كان بۆ كاره‌كانیان‬ ‫سستن‌و ده‌گاته‌ ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ر‬ ‫بكرێن‪ ،‬كه‌چی چاره‌سه‌ر ناكرێن‌و‬ ‫وه‌كو خۆیان ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر الیه‌نێك‬ ‫تۆپه‌كه‌ فڕێده‌داته‌ گۆڕه‌پانی ئه‌ویتر"‪.‬‬ ‫ئیحسان مه‌ال فوئاد‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ندامی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌ سلێمانی غالیب‬ ‫محه‌مه‌د ب���اس له‌كاره‌كانی ئه‌نجومه‌ن‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت "له‌و س���اڵه‌دا حه‌وت‬ ‫مانگم���ان به‌س���ه‌رقاڵی پۆس���ته‌كانی‬ ‫پارێ���زگارو س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫پارێزگا به‌ب���ێ كار به‌ڕێكرد‪ ،‬له‌مانگی‬ ‫‪10-9‬ی‌ ‪ 2014‬توانیم���ان لیژن���ه‌كان‬ ‫دابمه‌زرێنین"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌‬ ‫س���لێمانی ئام���اژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات‬ ‫لیژنه‌كان كه‌مێك كاری‌ خۆیان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم كێش���ه‌كه‌یان ئه‌وه‌یه‌ بودجه‌یان‬ ‫له‌به‌رده‌س���تدا نییه‌‪ ،‬وتیشی "تائێستا‬ ‫نه‌ ئاگامان له‌بودجه‌ی‌ ‪ 2014‬هه‌یه‌‪ ،‬نه‌‬ ‫بودجه‌ی‌ ‪ 2015‬ئاماده‌كراوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫كاره‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان له‌سێ‬ ‫ته‌وه‌ردا خ���ۆی ده‌بینێت���ه‌وه‌‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫دانانی بودج���ه‌ی‌ پارێزگاك���ه‌و دوه‌م‬ ‫چاودێریكردن‌و سێیه‌م به‌دواداچونه‌ بۆ‬ ‫كاره‌ ئیدارییه‌كان‪ ،‬كه‌چی ئێمه‌ یه‌كه‌م‬ ‫كارمان كه‌ بودجه‌یه‌ تائێس���تا كارمان‬ ‫له‌سه‌ر نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ به‌دواداچونه‌كانیانه‌وه‌ له‌و‬ ‫س���اڵه‌دا‪ ،‬وت���ی "به‌دواداچونه‌كان بۆ‬ ‫كاره‌كانم���ان سس���تن‪ ،‬چونكه‌ ده‌یان‬ ‫به‌دواداچونمان كردوه‌‌و ده‌گاته‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫چاره‌س���ه‌ر بكرێن‪ ،‬كه‌چی چاره‌س���ه‌ر‬ ‫ناكرێن‌و وه‌ك���و خۆیان ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ من به‌دواداچونم بۆ ‪ 41‬عه‌مبارو‬ ‫پااڵوگه‌ی‌ نایاس���ایی كردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫دابخرێن‌و به‌رزم كردوه‌ته‌وه‌ بۆ پارێزگار‪،‬‬

‫ئه‌وی���ش ده‌ڵێ���ت له‌ده‌س���ه‌اڵتی مندا‬ ‫نییه‌و له‌ده‌س���ه‌اڵتی وه‌زاره‌تی سامانه‌‬ ‫سروش���تییه‌كاندایه‌ دایانبخات‪ ،‬كه‌واتا‬ ‫هه‌مو الیه‌نێك تۆپه‌كه‌ له‌گۆڕه‌پانه‌كه‌ی‌‬ ‫خ���ۆی فڕێده‌داته‌ گۆڕه‌پان���ی ئه‌ویترو‬ ‫كێشه‌كان چاره‌سه‌ر ناكرێن‌و هه‌روه‌كو‬ ‫خۆیان ده‌مێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌پاش ی���ه‌ك س���اڵ له‌هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگاكان‪ ،‬تائێس���تا‬ ‫له‌هه‌رس���ێ پارێزگاك���ه‌ی‌ هه‌رێم ته‌نها‬ ‫پۆس���ته‌ بااڵكانی پارێزگارو سه‌رۆكی‬ ‫ئه‌نجوم���ه‌ن‌و جێگره‌كانی���ان یه‌كالیی‬ ‫كراونه‌ت���ه‌وه‌و پۆس���ته‌كانی خواره‌وه‌‬ ‫هێشتا له‌ده‌ستی هه‌ردو حزبی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتیدایه‌‪.‬‬ ‫الی خۆی���ه‌وه‌ غالی���ب محه‌مه‌د باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ده‌كات ئه‌وان پاش یه‌ك س���اڵ‬ ‫توانیویان���ه‌ پۆس���ته‌كانی خ���واره‌وه‌‬ ‫ده‌ستنیش���ان بكه‌ن‌و ده‌ڵێ���ت "كاری‌‬ ‫باشیش���مان ك���ردوه‌‪ ،‬له‌وان���ه‌ دانانی‬ ‫كاندیده‌كان���ی به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی‌و‬ ‫قایمقام‌و به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌كان‌و دواتر‬ ‫هه‌ر ئه‌نجومه‌نی لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا‬ ‫ده‌كات‌و هه‌ر ئه‌ویش ده‌توانێت الیانبات‬ ‫له‌پۆس���ته‌كانیان‪ ،‬به‌اڵم پێشتر حزب‌و‬ ‫به‌رپرس���ه‌كان هه‌مو ئه‌و پۆس���تانه‌ی‌‬ ‫دیاری ده‌كرد"‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی له‌فراكسیۆنی گۆڕان‪،‬‬ ‫زیاد كاكه‌ ره‌زا س���ه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫پارتی له‌هه‌م���ان ئه‌نجومه‌ن پێیوانییه‌‬ ‫كاری‌ باشیان نه‌كردبێت‌و ده‌ڵێت "ئێمه‌‬ ‫وه‌ك���و ئه‌نجومه‌نی پارێزگا به‌رده‌وامین‬ ‫له‌كاركردن‌و به‌دواداچون���ی كاره‌كانی‬ ‫هاواڵتیان‌و تائێستاش به‌باشی هاتوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ م���ن رازییم له‌ئ���ه‌دای كاره‌كانی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌ سلێمانی"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وت���ه‌ی‌ ئه‌ندامێك���ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن گوایه‌ به‌دواداچونه‌كان سستن‬ ‫بۆ كارو نوس���راوه‌كانیان‪ ،‬س���ه‌رۆكی‬ ‫فراكس���یۆنی پارتی ده‌ڵێت "ئیتر ئه‌مه‌‬ ‫كاركردن���ه‌و ئه‌وانه‌ش���ی تێده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ كاره‌كان به‌پێی یاسا ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێویسته‌ ئه‌ندامه‌كان زیاتر بچنه‌‬ ‫ناو خه‌ڵكه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫پارێزگای‌ هه‌ولێر دلێر حسێن پێیوایه‌‬

‫له‌ماوه‌ی‌ ئه‌و س���اڵه‌دا وه‌كو پێویست‬ ‫كاره‌كانیان ئه‌نجامنه‌داوه‌و ده‌ڵێت "ئێم ‌ه‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ س���اڵێكی پاش هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان وه‌كو پێویست‬ ‫كاره‌كانم���ان ئه‌نجامن���ه‌داوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگای‌ هه‌ولێرو ئه‌وانی‬ ‫تریش‪ ،‬له‌روی رێكخس���تن‌و پێكهێنانی‬ ‫هه‌یكه‌ل���ه‌ی‌ ئه‌نجوم���ه‌ن‌و دامه‌زراندنی‌‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی دواكه‌وتین‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ لیژنه‌كان نزیكه‌ی‌ سێ مانگه‌‬ ‫دام���ه‌زراون‪ ،‬چونكه‌ كاره‌كان له‌رێگه‌ی‌‬ ‫لیژنه‌كانه‌وه‌ ئه‌نجام ده‌درێن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئێم���ه‌ وه‌ك���و ئه‌ندامانی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن‪ ،‬تائێستا رازی نین له‌ئه‌دای‌‬ ‫كاركردنی خۆمان‪ ،‬چونكه‌ هه‌ستده‌كه‌ین‬ ‫له‌ئاس���ت چاوه‌ڕوان���ی جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫خۆماندا نین‌و نه‌بون"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌‬ ‫هه‌ولێر ئاماژه‌ به‌وه‌شده‌كات بارودۆخی‬ ‫هه‌ولێ���ر جیاوازت���ره‌ له‌پارێ���زگای‌‬ ‫سلێمانی‪ ،‬چونكه‌ لێره‌ ملمالنێی حزبی‬ ‫تۆخترو زیاتره‌و ره‌نگندانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫بابه‌ته‌كان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دلێ���ر نیگه‌رانه‌ له‌وه‌ی له‌ده‌س���ته‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجوم��� ‌هن‌و پارێزگارو‬ ‫جێگره‌كه‌شی له‌ده‌س���تی یه‌ك الیه‌نی‬ ‫سیاس���یدایه‌ ك���ه‌ ئه‌وی���ش پارتییه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ره‌نگه‌ ئه‌م���ه‌ش هۆكارێك بێت‬ ‫ب���ۆ رێگ���ری‌ له‌ب���ه‌رده‌م كاره‌كانیان‪،‬‬ ‫وتیشی "ده‌ستاوده‌ستكردنی‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌هه‌ولێر كاری‌ پێناكرێت‌و نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌فته‌ی‌ پێشو به‌هۆی یه‌ك ساڵه‌ی‌‬ ‫ته‌مه‌ن���ی‌ هه‌ڵبژاردن���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫پارێزگاكان���ه‌وه‌‪ ،‬فراكس���یۆنه‌كانی‬ ‫(گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی‌و كۆم ‌هڵ‌و یه‌كگرتو)‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای‌ هه‌ولێ���ر‬ ‫یاداش���تێكیان ئاڕاس���ته‌ی‌ هه‌رس���ێ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫كرد به‌وه‌ی به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك فه‌رامۆش‬ ‫كراون‌و هه‌مو ده‌س���ه‌اڵت‌و پۆسته‌كان‬ ‫له‌ده‌ستی یه‌ك الیه‌ندایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌‬ ‫هه‌ولێر له‌و باره‌یه‌وه‌ وتی "یاداشته‌كه‌مان‬ ‫ئاڕاسته‌ی‌ هه‌رسێ س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌‬ ‫كردوه‌و چاوه‌ڕوان���ی وه‌اڵمی ئه‌وانین‪،‬‬ ‫چونكه‌ ناكرێت هه‌روا دابنیش���ین‌و هیچ‬ ‫پۆستێك نه‌درێته‌ الیه‌نه‌كانی تر"‪.‬‬

‫ی بۆ‬ ‫سه‌ردانی مه‌سعود بارزان ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بوه‌ته‌ مایه‌ی گفتوگۆو‬ ‫به‌شێك له‌الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫به‌گومانه‌وه‌ له‌وه‌ ده‌ڕوانن ك ‌ه بارزانی‬ ‫بۆ باسوخواسی‌ پرسی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ی‬ ‫كوردیی چوبێته‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬به‌ش ‌‬ ‫زۆری‌ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان پێیانوای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا گونجاو نیه‌ بۆ هه‌نگاونان ‌‬ ‫له‌وشێوه‌یه‌‪.‬‬ ‫ڕه‌وا بوره���ان‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬وته‌بێ���ژی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتوی ئیس�ل�امیی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬هیوا می���رزا له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د "له‌ئێس���تادا‬ ‫ئه‌وله‌وی���ه‌ت راگه‌یاندن���ی ده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌سه‌ردانه‌كه‌دا‬ ‫زیاتر له‌س���ه‌ر پرس���ی داعش گفتوگۆ‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و به‌تایبه‌ت ك���ه‌ به‌و وه‌فده‌دا‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت ك ‌ه له‌سه‌ردانه‌كه‌دا له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێمدان "‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ده‌وڵه‌تی كوردییش���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫میرزا پێی وایه‌ ك ‌ه ناكرێت له‌ئێس���تادا‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردی رابگه‌یه‌نرێت‪" ،‬چونك ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی ك���وردی ل���ه‌روی ئابوری‌و‬ ‫پش���تگیری نێوده‌وڵه‌تیی‌و ناوچه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێت كاری له‌سه‌ربكرێت"‪.‬‬ ‫ه���اوكات راوێ���ژكاری س���ه‌رۆكی‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مان‌و ش���اره‌زا له‌بواری كاروبار ‌‬ ‫ئه‌مریكا‌و كوردا‪ ،‬سه‌ردار عه‌زیز له‌باره‌ی‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری گفتوگۆی بارزان���ی له‌باره‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردییه‌و‌ه له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "به‌بڕوای‬ ‫من ئێس���تا ئه‌مه‌ری���كا ئام���اد‌ه نیی ‌ه‬ ‫گفتوگۆی س���ه‌ربه‌خۆیی كوردس���تان‬ ‫بكات‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ پێده‌چێت س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم پرسی س���ه‌ربه‌خۆیی له‌هه‌ندێك‬ ‫ش���وێنی دیكه‌ی وه‌ك ن���او ڕه‌وه‌ندی‬ ‫كوردیی باسبكات"‪.‬‬ ‫س���ه‌ردار ده‌ڵێت "ئ���ه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌یه‌وێ���ت بی���كات له‌ئێس���تادا‪،‬‬ ‫دروس���تكردنی حكومه‌تێكه‌ كه‌ هه‌موان‬ ‫به‌ش���داربن تێیدا‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌بڕوای من‬ ‫ئه‌وه‌ ش���تێكی كاتییه‌و س���ه‌رناگرێت‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ عێ���راق خۆی وای لێ دێت‬ ‫كه‌ ناتوانرێ���ت به‌ڕێوه‌ببرێت‪ .‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردیی له‌وكاته‌دا وه‌ك ئه‌مرێكی واقع‬ ‫دێت ‌ه ئ���اراوه‌‪ .‬ئه‌م���ه‌ نازانین چه‌ندێك‬

‫بارزانی‌و ئۆباما له‌کۆشکی سپی‬ ‫كاتی ده‌وێت‌و چۆن ده‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئامانج���ی س���ه‌ردانه‌كه‌ی‬ ‫بارزانییش���ه‌وه‌ س���ه‌ردار عه‌زیز ده‌ڵێت‬ ‫"ئێس���تا ئه‌وله‌یه‌تیی���ه‌كان بریتیی��� ‌ه‬ ‫له‌گرتنه‌وه‌ی موس���ڵ‌و ش���ه‌ڕی داعش‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌كان له‌گ���ه‌ڵ به‌غ���دا‪.‬‬ ‫له‌ئه‌ندامان���ی وه‌فده‌كه‌ش���دا دیار‌ه ك ‌ه‬ ‫زیاتر كه‌سانی ئه‌منین"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆ قادر‪ ،‬به‌رپرس���ی پێشووی‬ ‫راگه‌یاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫له‌باره‌ی س���ه‌ربه‌خۆیی كوردس���تانه‌و‌ه‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "ئ���ه‌و داوایه‌ زۆر‬ ‫دواكه‌وتوه‌و ده‌بوای ‌ه سااڵنێك به‌جۆری‬ ‫گونج���او‪ ،‬بخرێته‌ به‌ر چاوی جیهانیان‌و‬ ‫عێراقیی���ان به‌تایبه‌ت���ی‪ .‬كوردس���تان‬ ‫له‌پێش���كه‌وتندا به‌رده‌وام نابێت ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی به‌ده‌س���تنه‌هێنێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫چه‌قینه‌ی له‌گه‌ڵ عێراق هه‌مانه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫پێویستییه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی زه‌مین���ه‌ی راگه‌یاندن���ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردیش���ه‌و‌ه ق���ادر ده‌ڵیت‬ ‫"زه‌مینه‌ی ده‌ستپێكردنی پێشنیاركردنی‬ ‫داواكارییه‌ك��� ‌ه هه‌ی���ه‌ نه‌ك یه‌كس���ه‌ر‬ ‫راگه‌یاندنی‪ .‬س���ه‌رۆك بارزانی باس���ی‬ ‫پرۆس���ه‌ك ‌ه ده‌كات‪ ،‬پێویست ‌ه كۆده‌نگی‬ ‫نیشتمانی له‌س���ه‌ر بێت‪ .‬هیچ حزبێك‌و‬ ‫پێكهاته‌ی���ه‌ك دژی س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫نه‌وه‌ستاوه‌‪ .‬كه‌واته‌ ره‌زامه‌ندیی گشتی‬ ‫هه‌ی ‌ه به‌اڵم پێویسته‌ بكرێت ‌ه به‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫نیشتمانی‌و یاسایی "‪.‬‬

‫له‌باره‌ی بۆچونی الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كانی‬ ‫ناوخۆی كوردس���تانه‌و‌ه ب���ۆ ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردیی‪ ،‬س���ه‌رۆ ق���ادر رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ك ‌ه باوه‌ڕناكات هیچ هێزێكی سیاس���یی‬ ‫خۆی بخات ‌ه هه‌ڵوێستێكی له‌و جۆره‌وه‌و‬ ‫دژی سه‌ربه‌خۆیی هه‌ڵوێست وه‌ربگرێت‪،‬‬ ‫"رابه‌رییكردنی خواس���تی سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ئه‌ركی هه‌م���و ك���ه‌س‌و حیزبێك نیه‌‪،‬‬ ‫بۆی��� ‌ه من به‌ئاس���ایی ده‌زانم ك ‌ه هه‌مو‬ ‫كه‌س باس���ی نه‌كات‪ .‬ئه‌م قسه‌یه‌م به‌و‬ ‫مانای ‌ه نابێت ك ‌ه پێویست به‌ڕه‌زامه‌ندی‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‌و پێكهاته‌كان‬ ‫ن���ه‌كات‪ .‬به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ پێویس���ت‬ ‫ده‌كات‪ .‬ل���ه‌وه‌ڕا به‌ئاس���ایی ده‌زانم ك ‌ه‬ ‫رابه‌ریكردنی پرۆس���ه‌ی سه‌ربه‌خۆیی‪،‬‬ ‫ئه‌ركی مه‌سعود بارزانی بێت‌و خه‌ڵك‌و‬ ‫هێزه‌ سیاسییه‌كان پشتی بگرن"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیشیه‌وه‌ وته‌بێژی كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیس�ل�امی كوردستان‪ ،‬محه‌مه‌د حه‌كیم‬ ‫پێیوای ‌ه ك ‌ه له‌ئێس���تادا زه‌مینه‌ی ئه‌و‌ه‬ ‫نیی ‌ه ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ رابگه‌یه‌نرێت‌‪،‬‬ ‫"به‌اڵم مافی كورد‌ه ك ‌ه به‌رده‌وام كار بۆ‬ ‫ئه‌و پرسه‌ بكات‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌ ئه‌مریكا‬ ‫پێویس���تی به‌هێزێكه‌ ش���ه‌ڕی داعش‬ ‫بكات‌و بۆی ‌ه ده‌كرێت له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا‬ ‫باس له‌پرس���ی ده‌وڵه‌تی س���ه‌ربه‌خۆ‬ ‫بكرێت‌و كارێكی باشه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویست ‌ه‬ ‫كه‌ له‌ناوخۆی خۆمان‌و دراوسێكانمان‌و‬ ‫له‌ڕوی ئابوری���ه‌و‌ه ئاماده‌كاری بكرێت‌و‬ ‫زه‌مین ‌ه سازبكرێت"‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪:‬‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانمان به‌ره‌و باشتریش ده‌چن‬

‫پارتی‌‪ :‬پێمانخۆشه‌ په‌یوه‌ندیه‌كانیان زۆر باش بێت‪ ،‬نه‌ك بیكه‌نه‌ گه‌له‌كۆمه‌كه‌‬ ‫ئا‪ :‬عه‌لی‌ فه‌تاح‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫به‌گومانه‌وه‌ له‌هه‌نگاوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و یه‌كێت ‌‬ ‫ده‌ڕوانێت‌و ده‌ڵێت پێمانخۆش ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانیان زۆر باش بێت تا‬ ‫نێوماڵی‌ كوردستان رێكبخرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫"نه‌ك به‌شێوه‌یه‌ك ك ‌ه بیكه‌ن ‌ه‬ ‫گه‌له‌كۆمه‌كه‌ له‌حیزبه‌كانیتر یان‬ ‫ی حیزبێكی تر"‪.‬‬ ‫په‌راوێزخستن ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕانیش ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ په‌یوه‌ندییه‌كان به‌ره‌و باشتر‬ ‫ده‌چن‪.‬‬ ‫س���ه‌عدی‌ ئه‌حمه‌د پی���ره‌‪ ،‬ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���یی‌ یه‌كێتی‌ نیشنمانی‌‬ ‫كوردس���تان به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪:‬‬ ‫"په‌یوه‌ندی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان ئه‌و‬ ‫گرژیه‌ی‌ جاران���ی‌ نه‌ماوه‌و خاوبۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫عێراقی���ش ه���اوكاری‌ هه‌ی���ه‌ له‌نێوان‬ ‫فراكسیۆنه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪ ،‬له‌ناو‬ ‫میدیاكاندا هێرشكردن بۆ سه‌ر یه‌كتری‌‬ ‫نه‌م���اوه‌و به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ میدیاكان���ی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گ���ۆڕان هه‌واڵ���ی‌ یه‌كت���ر‬ ‫ده‌گوازنه‌وه‌"‬ ‫رێككه‌وتنی‌ نێوان گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی‌‬ ‫له‌كۆتای���ی‌ س���اڵی‌ رابردودا له‌س���ه‌ر‬ ‫چۆنیه‌ت���ی‌ ئیداره‌دان���ی‌ پارێ���زگای‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬س���ه‌ره‌تای‌ خاوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌س���ته‌ڵه‌كی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ نێوان‬ ‫ئ���ه‌و دو الیه‌ن���ه‌ ب���و‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت بوه‌‬ ‫هه‌نگاوێك بۆئه‌وه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌‬ ‫سیاس���یش گرژییه‌كانیان بڕه‌وێننه‌وه‌و‬ ‫الپه‌ڕه‌یه‌كی‌ نوێ‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌كانیاندا‬ ‫هه‌ڵبده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌عدی‌ پیر‌ه له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"ئ���ه‌و په‌یوه‌ندیانه‌ به‌ره‌و باش���تریش‬ ‫ده‌چن‌و هه‌ردوال له‌ناو حكومه‌تی‌ بنكه‌‬ ‫فراواندای���ن‪ ،‬جگه‌له‌مان���ه‌ش بابه‌ت���ی‌‬ ‫بنكه‌فراوان���ی‌ حكومه‌ت���ی‌ خۆجێ���ی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌یه‌كی‌ گرنگ بو بۆ‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕان كه‌ هه‌م���وان ده‌زانن‬ ‫تائێستا حكومه‌تی‌ بنكه‌فراوان له‌هه‌ولێر‬ ‫پێكنه‌هات���وه‌و ده‌بو پێش س���لێمانی‌‬ ‫له‌هه‌ولێ���ر بكرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌س���لێمانی‌‬ ‫كه‌وتۆته‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنیش‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گ���ۆڕان ب���اش نه‌بونایه‌ ئ���ه‌م جۆره‌‬ ‫رێككه‌وتنانه‌ نه‌ده‌كران"‪.‬‬

‫ی له‌ئێستادا یه‌كێتی‌ به‌ده‌ست‬ ‫ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫جه‌مس���ه‌ربه‌ندی‌ ن���او حزبه‌كه‌ی���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌ناڵێنێت‌و دابه‌ش���بوه‌ به‌س���ه‌ر چه‌ند‬ ‫ی جی���ادا‪ ،‬به‌اڵم پی���ر‌ه پێیوای ‌ه‬ ‫باڵێك ‌‬ ‫ی كوردس���تانی‌‌و‬ ‫ی ه���اوكار ‌‬ ‫"له‌بابه‌ت��� ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانمان له‌گه‌ڵ هێزێكیتر له‌ناو‬ ‫یه‌كێتی���دا یه‌ك ده‌ن���گ و یه‌ك بۆچون‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬تایبه‌ت به‌بزوتن���ه‌و‌هی‌ گۆڕان‌و‬ ‫باشتركردنی‌ په‌یوه‌ندیه‌كانمان به‌هه‌مان‬ ‫ش���ێو‌ه یه‌ك ده‌ن���گ‌و ی���ه‌ك بۆچون‬ ‫له‌ناو یه‌كێتی���دا هه‌یه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ به‌ره‌و‬ ‫پێشبردنی‌ په‌یوه‌ندیه‌كانین له‌په‌رله‌مان‌و‬ ‫له‌حكومه‌تدا"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫گ���ۆڕان كه‌ ئێس���تا په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی كوردس���تاندا‬ ‫له‌گه‌ڵ پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫به‌قۆناغێكی‌ هه‌س���تیاردا تێپه‌ڕده‌بێت‪،‬‬ ‫ی ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫به‌رده‌وام به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بدات ‌ه‬ ‫له‌هه‌وڵ���ی‌ ئه‌وه‌دای��� ‌ه دڵنیای��� ‌‬ ‫ئه‌و حزب ‌ه كه‌ ئ���ه‌و‌هی‌ له‌نێوان خۆی‌‌و‬ ‫ی بۆ‬ ‫یه‌كێتیدا ده‌گوزه‌رێت‪ ،‬هیچ زیانێك ‌‬ ‫ی نابێت‪.‬‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فراكسیۆن ‌‬ ‫رابون مه‌عروف‪ ،‬سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫گۆڕان له‌په‌رمان ‌‬ ‫راگه‌یاند‪" :‬ئێم ‌ه پێمانوای ‌ه ئه‌و كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه له‌كوردس���تان‬ ‫حیزب ‌ه سیاس���یه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چاالكی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ه���ه‌ر یه‌كه‌یان به‌پێ ‌‬ ‫ی ده‌كات‬ ‫ی خۆی‌ به‌شدار ‌‬ ‫پێگه‌و سه‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ ده‌وڵ���ه‌ت‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی هاوسه‌نگ‌و ته‌ندروستیان‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ك ‌‬ ‫هه‌بێت‌و به‌رده‌وام گفتوگۆ له‌گه‌ڵ یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ن‌و بی���روڕا بگۆڕنه‌وه‌‪ ،‬یه‌كتربینین ‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ سیاس���ی‌ ئه‌م حیزبانه‌و‬ ‫ی‬ ‫هاتوچۆ له‌نێوانیاندا خاڵێكی‌ پۆزه‌تیڤ ‌‬ ‫سودبه‌خش���ه‌ بۆ كۆمه‌ڵگاكه‌مان نه‌ك‬ ‫ی‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ .‬وه‌ ئه‌م���ه‌ دیارده‌یه‌ك ‌‬ ‫زۆر سروشتی‌‌و ئاساییه‌"‪.‬‬ ‫مه‌ع���روف ته‌ئكید له‌وه‌ ده‌كاته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫گۆڕان رێككه‌وتنی‌ سیاسیی‌ له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫ی‬ ‫حزبێ���ك نی���ه‌و ده‌ڵێت‪":‬به‌پێچه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باو له‌كوردس���تان‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌ریت ‌‬ ‫گ���ۆڕان هێزێك���ی‌ ش���ه‌فافه‌‪ ،‬بی���روڕا‬ ‫ی ب���ۆ هاونیش���تمانیان‬ ‫سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫به‌ئاش���كرا باڵوده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌مو‬ ‫ئ���ه‌و كۆبون���ه‌وه‌و یه‌كتربینینان ‌هی‌ ك ‌ه‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان له‌گ���ه‌ڵ الیه‌ن��� ‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كانی تر هه‌یبوه‌ به‌ئاش���كرا‬ ‫ی‬ ‫باڵویكردونه‌ت���ه‌وه‌و ب���ۆ رای گش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یاندون‪ ،‬جگ��� ‌ه له‌وانه‌ بزوتنه‌وه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫به‌گشت ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیمان‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو الیه‌ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫سیاسیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستاندا باشه‌و‬ ‫ئێم ‌ه سه‌ربه‌هیچ‬ ‫ی‬ ‫جه‌مسه‌رێك ‌‬ ‫هه‌رێمایه‌تی‌ نین‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان هی���چ رێككه‌وتنێكی‌ سیاس��� ‌‬ ‫ی نییه‌‪،‬‬ ‫ی پێ��� ‌‬ ‫ی نییه‌و بڕوایش��� ‌‬ ‫نهێن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جڤات ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ رابردو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕان له‌زمان ‌‬ ‫ی بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫نیش���تمان ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫رێكخه‌ری‌ گش���تیه‌و‌ه ته‌ئكید ‌‬ ‫كرایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر ‌‬ ‫گۆڕان ب���ۆ دڵنیاكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫الیه‌نه‌كان���ی‌ دیك���ه‌و به‌تایبه‌ت پارتی‌‪،‬‬ ‫ناڕاسته‌وخۆ ده‌یه‌وێت ده‌رگای‌ هه‌ر جۆر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی هاوش���ێوه‌ ‌‬ ‫رێككه‌وت���ن‌و هه‌نگاونان ‌‬ ‫ی جێبهێڵێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌كراوه‌ی ‌‬ ‫ی فراكس���یۆنه‌ك ‌هی‌ باس له‌و‌ه‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ده‌كات ك��� ‌ه "به‌گش���تی‌ په‌یوه‌ندیمان‬ ‫ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هه‌م���و الیه‌ن ‌ه سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫ی كوردس���تاندا باش���ه‌و ئێم ‌ه‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ربه‌هیچ جه‌مس���ه‌رێكی‌ هه‌رێمایه‌ت ‌‬ ‫نی���ن‪ ،‬بۆی���ه‌ ده‌س���تمان كراوه‌تره‌ بۆ‬ ‫ی باش���تر له‌گه‌ڵ‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫هه‌ر الیه‌نێكدا ك ‌ه بمانه‌وێت"‪.‬‬ ‫ی كوردستان له‌لێدوان ‌ه‬ ‫پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ره‌س���میه‌كانیاندا وای‌ نیشانده‌ده‌ن ك ‌ه‬ ‫پێشوازیی‌ له‌و لێكنزیكبونه‌وه‌یه‌ی‌ نێوان‬ ‫گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی‌ ده‌كه‌ن‌و خۆش���حاڵن‬ ‫ی ئه‌و خۆش���حاڵیی ‌ه‬ ‫پێی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ڕاده‌ ‌‬

‫زاره‌كییه‌‪ ،‬به‌گومانن لێی‌‌و ناڕاسته‌وخۆ‬ ‫ی گه‌له‌كۆمه‌ك���ێ‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ب���اس له‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ترسیان هه‌ی ‌ه له‌په‌راوێزخستن ‌‬ ‫ی سیاسیی‌‪.‬‬ ‫له‌پرۆس ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫عه‌لی‌ عه‌ونی‌‪ ،‬ئه‌ندام ‌‬ ‫ی دیموكرات���ی‌ كوردس���تان بۆ‬ ‫پارت��� ‌‬ ‫ئاوێن��� ‌ه ده‌ڵێت‪" :‬پێش���تریش وتومان ‌ه‬ ‫پێش���وازیده‌كه‌ین ك��� ‌ه یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫ببنه‌و‌ه به‌یه‌ك ك ‌ه پێشتریش یه‌ك حیزب‬ ‫ب���ون‪ ،‬پێمانخۆش���ه‌ په‌یوه‌ندیه‌كانیان‬ ‫زۆر باش بێت تا نێوماڵی‌ كوردس���تان‬ ‫رێكبخرێت���ه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك به‌ش���ێوه‌یه‌ك ك ‌ه‬ ‫بیكه‌ن ‌ه گه‌له‌كۆمه‌كه‌ له‌حیزبه‌كانیتر یان‬ ‫په‌راوێزخس���تنی‌ حیزبێكی تر‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌نه‌تیجه‌دا ده‌ره‌كه‌وێت ك ‌ه په‌یوه‌ندی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌ساس��� ‌‬ ‫ی���ان ب���ۆ گه‌له‌كۆمه‌كه‌ی���ه‌ له‌پارتی‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌ئه‌نجام���دا رونده‌بێته‌وه‌ كه‌ ئایا‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی‌ ئاساییه‌ یان مه‌به‌سته‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی له‌عه‌مه‌لی ‌ه ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه پارت ‌‬ ‫بخه‌نه‌ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫عه‌ون���ی‌ ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫"ه���ه‌ر الیه‌نێك ئ���ازاده‌ چ���ۆن بینا ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‌ خ���ۆی‌ له‌گه‌ڵ پارت‌و‬ ‫الیه‌نه‌كان���ی‌ ت���ر ده‌كات‪ ،‬ن���ه‌ك ته‌نها‬ ‫له‌ناوخ���ۆ به‌ڵك���و ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ش زۆر‬ ‫ی چۆن‬ ‫ئاس���اییه‌ هه‌ر الیه‌نێكی‌ سیاس ‌‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ ده‌به‌س���تێت‪ ،‬به‌مه‌رجێك‬ ‫له‌سه‌ر حسابی‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌ گ ‌هل‌و‬ ‫ی ئێمه‌و‌ه وه‌ك‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ نه‌بێت‪ ،‬ب���ه‌ال ‌‬ ‫ی زۆر نۆرماڵه‌"‪.‬‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی له‌گۆڕان‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫پارت���ی‌ نیگه‌ران ‌‬ ‫ناشارێته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ئێستادا پێیوای ‌ه‬ ‫ی هاوبه‌ش‬ ‫گۆڕان سه‌ركردایه‌تی‌ به‌ره‌یه‌ك ‌‬ ‫ده‌كات ل���ه‌دژی‌ پارت���ی‌‌و هه‌وڵده‌دات‬ ‫له‌رێگ ‌هی‌ یه‌كخستنی‌ بۆچونی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫هه‌ردو حزب ‌ه ئیسالمیه‌كانه‌وه‌‪ ،‬سنورێك‬ ‫ی‬ ‫ی پارتی‌ به‌سه‌ر بڕیاری ‌‬ ‫بۆ بااڵده‌س���ت ‌‬ ‫سیاس���یی‌‌و دیپلۆماس���ی‌‌و ئابورییدا‪،‬‬ ‫دابنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ پارت ‌‬ ‫ی پێیخۆش‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت‪" :‬پارت ‌‬ ‫نی ‌ه به‌هه‌ڵچون‌و له‌كه‌ش���ی‌ ته‌شه‌نوجدا‬ ‫سیاس���ه‌ت بكات‪ ،‬به‌داخ���ه‌وه‌ زۆرجار‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێ���ك كادری‌ گ���ۆڕان ج���ه‌و ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان به‌ره‌و ته‌شه‌نوج ده‌به‌ن‌و‬ ‫ئێم��� ‌ه پێمانخۆش���ه‌ په‌یوه‌ندی���ه‌كان‬ ‫ی‬ ‫زۆر پته‌وب���ن له‌گ���ه‌ڵ بزوتن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬له‌ئێستاش���دا په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫رێزلێگیراومان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ گۆڕان"‪.‬‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫‪3‬‬

‫"پێویست ناكات كه‌س‬ ‫خۆ ‌ی به‌نزیكبونه‌وه‌ ‌ی ئێم ‌ه‬ ‫ناڕه‌حه‌ت بكات"‬ ‫ئا‪ :‬هاوکار‬ ‫له‌تیف شێخ عومه‌ر‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمان ‌ی‬ ‫كوردستان‌و به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ یه‌ك‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ ،‬له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫باس له‌هه‌نگاوه‌كانی‌ لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێت پێویست‬ ‫ناكات كه‌سیش خۆی‌ ناڕه‌حه‌ت بكات‬ ‫به‌وه‌‪ .‬ئه‌و به‌پێویستی‌ ده‌زانێت ئه‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌موالیه‌ك "رونبكه‌ینه‌وه‌‌و دڵنیایی‌ بده‌ین‬ ‫به‌هه‌مو الیه‌ك كه‌ نه‌ ئێمه‌و نه‌ گۆڕان‬ ‫به‌دوای‌ گه‌له‌كۆمه‌كێوه‌ نین له‌هێزێكی‌‬ ‫سیاسی‌و بڕواشمان به‌موئامه‌ره‌كردن‬ ‫نیییه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‌و (ی‌‪.‬ن‪.‬ك) له‌چ ئاستێكدایه‌؟‬ ‫له‌تی����ف ش����ێخ عوم����ه‌ر‪ :‬دوای‌ ئ����ه‌و‬ ‫رێككه‌وتننامه‌یه‌ی‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫پارێزگای‌ س����لێمانی‌ ئیمزامان كرد‌و چه‌ند‬ ‫هه‌نگاوێك����ی‌ كردارییش����ی ب����ه‌دوادا هات‬ ‫ب����ۆ جێبه‌جێكردن����ی‌ رێككه‌وتننامه‌ك����ه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانمان به‌ره‌و باش����ی‌ ده‌ڕۆن‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و قۆناغی‌ ملمالن����ێ‌‌و كێبڕكێ‌ تونده‌ی‌‬ ‫نێوان ئێمه‌‌و گۆڕان‪ ،‬ش����ێوازه‌كه‌ی‌ گۆڕاوه‌‬ ‫بۆ لێكتێگه‌یشتن‌و دروستكردنی‌ سه‌ره‌تای‌‬ ‫متمانه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌وه‌شمان تێپه‌ڕاندبێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس له‌بونی‌ پرۆژه‌یه‌ك ده‌كرێت‬ ‫بۆ زیات����ر لێكنزیكبونه‌وه‌تان‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫چی‌ هه‌یه‌؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عومه‌ر‪ :‬ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌نێوان‬ ‫ئێم����ه‌و گۆڕان����دا روده‌دات هیچ ش����تێكی‌‬ ‫نهێنی‌ تێ����دا نیه‌‌و به‌ئاش����كرایه‌‪ ،‬هه‌ردوال‬ ‫ئیراده‌یه‌كی����ان هه‌یه‌ ب����ۆ لێكنزیكبونه‌وه‌و‬ ‫لێكتێگه‌یشتن‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ماهه‌نگی كردن‬ ‫له‌هه‌م����و بواره‌كان����دا‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندییه‌كه‌ی‌‬ ‫پشتیشی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتیی‌ كوردستانه‌‪،‬‬ ‫ده‌شمانه‌وێت هه‌ر ئه‌و وێنه‌یه‌ بده‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئ����ه‌م لێكنزیكبونه‌وه‌ی����ه‌‬ ‫سه‌رده‌كێشێت بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ نێوانتان؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عومه‌ر‪ :‬ئێمه‌ له‌ئێس����تادا‬ ‫پێویستمان به‌وه‌یه‌ له‌گه‌ڵ گۆڕان‌و سه‌رجه‌م‬ ‫هێزه‌ سیاس����ییه‌كاندا‪ ،‬به‌اڵم قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫گۆڕان����ه‌‪ ،‬لێكنزی����ك ببینه‌وه‌‪ ،‬س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫ئه‌وه‌شمان ده‌ستپێكردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و خاڵه‌ هاوبه‌ش����انه‌ی ئێوه‌و‬ ‫گۆڕان هان ده‌دات بۆئه‌وه‌ی‌ لێكنزیكببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫چین؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عوم����ه‌ر‪ :‬ئێم����ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆڕاندا‪ ،‬له‌گه‌ڵ حزبه‌كانی‌ دیكه‌شدا‪ ،‬خاڵی‌‬ ‫زۆر هاوبه‌ش����مان هه‌یه‌ كه‌ هه‌ر ئه‌وه‌ش����ه‌‬ ‫له‌ئێس����تادا هه‌مومان����ی‌ له‌پرۆس����ه‌یه‌كی‌‬ ‫سیاس����یی‌ هاوبه‌ش����دا كۆكردوه‌ت����ه‌وه‌‬

‫له‌كوردس����تاندا‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌گ����ه‌ڵ گۆڕاندا‬ ‫ناوچه‌یه‌ك����ی‌ جوگراف����ی‌‌و له‌كۆنیش����ه‌و‌ه‬ ‫مێژوییه‌كی‌ هاوبه‌ش ك����ۆی‌ كردوینه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێس����تاش ده‌توانین به‌ئاسانی‌ لێكتێبگه‌ین‬ ‫له‌سه‌ر پرس����ه‌ نیشتمانی‌‌و گه‌وره‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫واڵته‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬رێكخ����ه‌ری‌ گش����تیی‌ گ����ۆڕان‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ هیچ رێكه‌وتنێكی‌ سیاسییان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ هی����چ الیه‌نێكدا نه‌ك����ردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫یه‌كێتیش ده‌گرێته‌وه‌؟‬ ‫له‌تی����ف ش����ێخ عوم����ه‌ر‪ :‬ب����ه‌ده‌ر له‌و‬ ‫رێككه‌وتنه‌ی‌ ك����ه‌ رامانگه‌یاندوه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی‌ پارێ����زگای‌ س����لێمانی‌‪ ،‬هیچ‬ ‫رێككه‌وتنێكی‌ دیكه‌مان نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬هه‌س����ت ب����ه‌وه‌ ده‌ك����ه‌ن ئه‌م‬ ‫لێكنزیكبونه‌وه‌یه‌تان جۆرێك له‌هه‌ستیاری‌‬ ‫الی‌ پارتی‌ دروستكردبێت؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عومه‌ر‪ :‬ئێم����ه‌ زۆر المان‬ ‫گرنگ����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ هه‌م����و هه‌نگاوێك����دا كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ گ����ۆڕان نزیكده‌بین����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌موالی����ه‌ك رونبكه‌ینه‌وه‌‌و دڵنیایی‌ بده‌ین‬ ‫به‌هه‌م����و الیه‌ك ك����ه‌ نه‌ئێم����ه‌و نه‌گۆڕان‬ ‫ب����ه‌دوای‌ گه‌له‌كۆمه‌كێوه‌ نی����ن له‌هێزێكی‌‬ ‫سیاس����ی‌و بڕواش����مان به‌موئامه‌ره‌ك����ردن‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌مانه‌وێت وه‌ك پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫لێكنزیكبون����ه‌وه‌‪ ،‬ئێم����ه‌و گ����ۆڕان له‌یه‌ك‬ ‫نزیكببینه‌وه‌‌و ئێم����ه‌و حزبه‌كانی‌ دیكه‌ش‬ ‫زیاتر لێكنزیكببینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ هیچ هێزێكی‌ سیاس����یی‌‬ ‫هه‌س����تی‌ به‌وه‌ كردوه‌ كه‌ ئێوه‌ ده‌تانه‌وێت‬ ‫موئامه‌ره‌ی‌ لێبكه‌ن؟‬ ‫له‌تی����ف ش����ێخ عومه‌ر‪ :‬نه‌خێ����ر‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نامانه‌وێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك هیچ الیه‌نێك‬ ‫ته‌فسیرێكی‌ وای‌ بۆ بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تان‬ ‫نیگه‌ران نیه‌ له‌ئێوه‌؟‬ ‫له‌تی����ف ش����ێخ عوم����ه‌ر‪ :‬م����ن ناتوانم‬ ‫له‌جێگ����ه‌ی‌ پارت����ی‌ وه‌اڵم بده‌مه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌توان����م له‌جیات����ی‌ یه‌كێت����ی‌ بڵێم‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش����مان له‌براده‌ره‌كانم����ان له‌گ����ۆڕان‬ ‫خوێندوه‌ته‌وه‌‪ ،‬نزیكبونه‌وه‌ی‌ ئێمه‌‌و گۆڕان‪،‬‬ ‫وه‌ك نزیكبون����ه‌وه‌ی‌ ئێمه‌یه‌ له‌پارتی‌‌و هه‌ر‬ ‫هێزێكی‌ سیاس����یی‌‪ ،‬هیچ ته‌فسیرێكی‌ تری‌‬ ‫نیه‌ جگه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش����تیی‌ نه‌بێت‪،‬‬ ‫پێویس����ت ناكات كه‌س����یش خ����ۆی‌ به‌وه‌‬ ‫ناڕه‌حه‌ت بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ وه‌ك یه‌كێتی‌‪ ،‬نزیكبونه‌وه‌‬ ‫له‌گۆڕان بۆ ئامانجێك����ی‌ دیاریكراو یاخود‬ ‫ته‌كتیكێكی‌ سیاسیی‌ به‌كارناهێنن؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عومه‌ر‪ :‬به‌هیچ جۆرێك‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پ����اڵ به‌ئێمه‌وه‌ ده‌نێ����ت بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ماهه‌نگ����ی‌ بكه‌ی����ن له‌گ����ه‌ڵ گۆڕان����دا‪،‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی����ه‌ گش����تیه‌كانه‌و هی����چ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی‌ دیكه‌مان نیه‌‪.‬‬

‫"‪%33‬ی‌ ملیار دۆالر‌و نیوه‌كه‌ی‌ به‌غدا ده‌درێت به‌پێشمه‌رگه‌"‬

‫راوێژكار ‌ی وه‌زیر ‌ی پێشمه‌ر‌گه‌‪ :‬بۆ به‌شداری‌ شه‌ڕی‌ موسڵ بڕیارێك ‌ی به‌هێزمان هه‌یه‌‬

‫ی‬ ‫ێ ته‌وه‌ر ‌‬ ‫ی بارزانی س��� ‌‬ ‫س���ه‌ردانه‌كه‌ ‌‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫ی له‌خۆده‌گرێ���ت‪ ،‬یه‌كه‌میان‬ ‫س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫تاووتوێكردن���ی‌ هه‌ڵوێس���تی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌عید كاكه‌یی‌‪ ،‬راوێژكاری‌ وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تانه‌ به‌رامب���ه‌ر مامه‌ڵه‌كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫پێشمه‌گه‌ ‌‬ ‫به‌غ���دا له‌گه‌ڵ مه‌س���ه‌له‌كانی‌ بودجه‌و‬ ‫ی‬ ‫كوردستان له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ ‌‬ ‫پڕچه‌ككردنی‌ پێشمه‌رگ ‌ه كه‌ پێشتریش‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ردانه‌كه‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ئه‌جێندا ‌‬ ‫ی چوبو بۆ ئه‌مری���كاو هه‌ندێك‬ ‫عه‌ب���اد ‌‬ ‫ی یاوه‌ری‌ بۆ ئه‌مریكا‬ ‫بارزانی‌‌و وه‌فد ‌‬ ‫ی له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه كردب���و‪ ،‬ئ���ه‌م‬ ‫قس���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاشكراده‌كات‌و له‌باره‌ی‌ ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م بۆ‬ ‫ی وه‌فده‌ك���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌ردانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌شداری‌ پێشمه‌رگه‌ له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و قس���انه‌ بوه‌‪،‬‬ ‫س���اخكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫چاوه‌ڕوانكراوی‌ موسڵ ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫وات��� ‌ه داهاتوی‌ كوردس���تان به‌ته‌واو ‌‬ ‫ی زۆر باشمان هه‌یه‌‌و‬ ‫"ئاماده‌ییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫باس���بكرێت‪ .‬دوه‌م‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕیارێكی‌ به‌هێزیشمان هه‌یه‌‌و كار ‌‬ ‫پڕچه‌ككردنی‌ پێشمه‌رگه‌یه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌سه‌ر ده‌كه‌ین‌و له‌كاتی‌ خۆیدا‬ ‫ی هه‌ركاتێك‬ ‫به‌رنامه‌یه‌كی‌ هه‌ی ‌ه بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫جێبه‌جێی ده‌كه‌ین"‪ .‬هه‌روه‌ها ئاماژ‌ه‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ئێم ‌ه هه‌وڵی‌ به‌سیستمكردن ‌‬ ‫به‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه "ئه‌مریكیه‌كان‬ ‫داوای‌ به‌شداریی‌ پێشمه‌رگه‌یان كردوه‌و بده‌ین‪ ،‬ئه‌وان وه‌ك سه‌ره‌تا دو لیوامان‬ ‫ی‬ ‫ی س���تانداردی‌ سه‌ربازی ‌‬ ‫ی به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌چه‌ندین كۆبونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و وه‌زیری‌ پێشمه‌رگ ‌ه جیهانی‌ بۆ پڕچه‌ك ده‌كه‌ن‌و راهێنانیان‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش لیوا ‌‬ ‫پێده‌كه‌ن‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ئه‌وه‌ دوپاتكراوه‌ته‌وه‌ كه‌ ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫به‌دوادا دێت‪ .‬س���ێیه‌م‪ ،‬ك ‌ه زۆر گرنگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئازادكردن ‌‬ ‫كورد به‌شداریی‌ له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌و رێكه‌وتن ‌ه سه‌ربازییه‌ ‌‬ ‫موسڵ ده‌كه‌ین"‪ .‬له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ك��� ‌ه له‌گه‌ڵ به‌غدا له‌بواری‌ س���ه‌ربازی ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌شدارییه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌دا‪ ،‬به‌وته‌ ‌‬ ‫ی ‪ 1‬ملیارو ‪ 600‬ملیۆن‬ ‫ناوبراو ئه‌مریكا بڕیار‌ه ‪%33‬ی‌ ئه‌و بڕ‌ه مۆركراوه‌ به‌ب���ڕ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و بڕه‌ به‌ر‬ ‫ی ‪‌ %33‬‬ ‫پاره‌ی ‌ه بدات به‌هه‌رێمی‌ كوردستان ك ‌ه دۆالره‌و رێ���ژه‌ ‌‬ ‫هێزی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه ده‌كه‌وێت‌و تایبه‌ت ‌ه‬ ‫ی زیاتر ل ‌ه‬ ‫ده‌درێت به‌عێراق‌و بڕه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشكه‌وتو‪ .‬ئه‌مه‌ جگ ‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫به‌چه‌ك ‌‬ ‫ملیارو نیوێكه‌‪.‬‬ ‫وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌ سیمینارێكی‌ ده‌بێت‬ ‫ی شه‌ڕه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی له‌باره‌ی‌ به‌ره‌كان ‌‬ ‫س���ه‌عید كاكه‌ی���ی‌‪ :‬ئه‌نجێن���دا ‌‬

‫ئه‌گه‌ر بۆ پرسێكی‌ وا گرنگ چوبێتن‬ ‫ی وه‌فده‌ك ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌مریكا‪ ،‬چۆن له‌پێكهاته‌ ‌‬ ‫ده‌ڕوانن؟‬ ‫ی وه‌فده‌ك ‌ه‬ ‫سه‌عید كاكه‌یی‌‪ :‬پێكهاته‌ ‌‬ ‫پت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌وپێ��� ‌هی‌ هه‌م���و الیه‌ن��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی تێدایه‌ هه‌ر له‌سه‌رۆك ‌‬ ‫س���ه‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم���ه‌و‌ه ت���ا جێگ���ری‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‪ ،‬واته‌ الیه‌نه‌ نزیكه‌كان ‌‬ ‫ئاگادار له‌ورده‌كارییه‌كان به‌شدارن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌شێك ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوانی ‌ه له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫زۆری‌ ته‌وه‌ری‌ باسه‌كانیان سه‌ربازییه‌‪،‬‬ ‫باش���تربو پس���پۆڕێكی‌ س���ه‌ربازییان‬ ‫له‌گه‌ڵدا بوایه‌؟‬ ‫س���ه‌عید كاكه‌یی‌‪ :‬س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ وه‌فده‌ك ‌ه ده‌كات‌و‬ ‫بۆخۆ ‌‬ ‫وه‌زیره‌كانیش وه‌كو راوێژكار كار له‌گه‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی خۆش���یان‬ ‫ورده‌كاری���ی‌ وه‌زاره‌ته‌كه‌ ‌‬ ‫بردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاش���تی‌ هه‌ورام ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بون��� ‌‬ ‫له‌وه‌فده‌كه‌دا چ رۆڵێكی‌ هه‌یه‌؟‬ ‫س���ه‌عید كاكه‌یی‌‪ :‬ئێم ‌ه كێش���ه‌مان‬ ‫ی‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ هه‌ندێ���ك كۆمپانیا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌مریك���ی‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت دوا ‌‬ ‫ی هه‌رێم به‌ره‌و‬ ‫چه‌ند كه‌ش���تیه‌ك نه‌وت ‌‬ ‫ئ���ه‌و واڵت��� ‌ه رۆیش���تن‌و چ هه‌اڵی���ه‌ك‬ ‫ی‬ ‫دروس���تبو‪ ،‬ئه‌مانه‌ بۆ ساخكردنه‌وه‌ ‌‬

‫ئه‌و پرس���انه‌یه‌و وه‌فده‌كه‌ش گه‌وره‌یه‌و‬ ‫ی‬ ‫ه���ه‌ر كه‌س���ه‌و كار له‌س���ه‌ر الیه‌نێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫په‌یوه‌س���ت به‌به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫هه‌رێم ده‌كات‪.‬‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ی وه‌فد ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م سه‌ردانه‌ ‌‬ ‫ی كۆنگرێس‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ هه‌ی ‌ه به‌بڕیاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی چه‌ك به‌پێشمه‌گه‌؟‬ ‫بۆ پێدان ‌‬ ‫سه‌عید كاكه‌یی‌‪ :‬بێگومان ئه‌و‌ه به‌شێك ‌ه‬ ‫له‌ئه‌جێندای‌ س���ه‌ردانه‌ك ‌ه كه‌ ئێس���تا‬ ‫ئاگادارنی���م گه‌یش���توه‌ت ‌ه چ قۆناغێك‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌شێكه‌ له‌دانوستانه‌كان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���اس ل���ه‌و‌ه ده‌كرێت ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���ێكی‌ دیك ‌ه ‌‬ ‫ی ك���ورد ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی س���ه‌ردانه‌كه‌یه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا‬ ‫ئه‌جێندا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مریكی���ه‌كان ئام���اده‌ن بۆئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌مشێوه‌یه‌ بن؟‬ ‫ی پرسێك ‌‬ ‫گوێبیست ‌‬ ‫سه‌عید كاكه‌یی‌‪ :‬ئه‌مریكیه‌كان كراوه‌ن‬ ‫ب���ۆ گوێگرت���ن له‌هه‌م���و بیروبۆچون‌و‬ ‫كارێك‪ ،‬ئه‌م پرس���ه‌ش ره‌نگه‌ به‌رزترین‬ ‫ی ئێمه‌ بێت‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ی داواكارییه‌كان ‌‬ ‫ئاست ‌‬ ‫كاتێك په‌نا بۆ ئه‌و‌ه ده‌به‌ین كه‌ بزانین‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ناتوانین مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ی ناوه‌ندی‌ به‌غدا بكه‌ین‪ .‬ئه‌و‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی خۆمانه‌‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ی ره‌وا ‌‬ ‫داوایه‌ مافێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫باوه‌ڕێك���ی‌ به‌تینم هه‌ی ‌ه ك��� ‌ه بارزان ‌‬ ‫ئه‌م پرس��� ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌مریكیه‌كان باس‬ ‫ی‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێتو به‌غدا له‌ره‌وانه‌كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كخستنه‌وه‌ ‌‬ ‫چه‌ك‌و پێداویستیه‌كان ‌‬

‫پێشمه‌رگه‌ هاوكارنه‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆی‌ ك���ورد ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫ی دورو نزیكی‌ ئه‌مریكیه‌كاندا‬ ‫له‌ئه‌جێندا ‌‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫سه‌عید كاكه‌یی‌‪ :‬ئێم ‌ه نابێت ئه‌وه‌مان‬ ‫ی‬ ‫له‌بیربچێت ك���ه‌ ئه‌مریكا پابه‌ندبونێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌خالق���ی‌ هه‌یه‌ به‌رامب���ه‌ر حكومه‌ت ‌‬ ‫ی دو‬ ‫ی كوردس���تان‌و دورستكردن ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی ‪2008‬‬ ‫فیرق ‌هی‌ س���ه‌ربازیی‌ كه‌ تا ساڵ ‌‬ ‫كاری‌ له‌سه‌ر كرا‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن مالكیه‌و‌ه‬ ‫ی له‌و‌ه‬ ‫ی لێكرا‪ .‬ئه‌مریكا پشتگیر ‌‬ ‫رێگری ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات كه‌ عێ���راق‪ ،‬به‌تایبه‌ت هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان سه‌قامگیربێت‌و ئاشته‌وای ‌‬ ‫تێیدا هه‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا ئه‌مریكیی���ه‌كان داوا ‌‬ ‫به‌ش���داریی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه ده‌ك���ه‌ن‬ ‫ی موسڵ؟‬ ‫ی شار ‌‬ ‫له‌ئازادكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌عید كاكه‌یی‌‪ :‬بێگوم���ان داوا ‌‬ ‫به‌ش���داریی‌ پێش���مه‌رگه‌یان ك���ردوه‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌چه‌ندین كۆبونه‌و‌ه له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و وه‌زیر ‌‬ ‫ئه‌و‌ه دوپاتكراوه‌ت���ه‌وه‌ ك ‌ه ئێم ‌ه وه‌كو‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ش���ه‌ڕی‌ ئازادكردن ‌‬ ‫كورد به‌شداری ‌‬ ‫ی‬ ‫موس���ڵ ده‌كه‌ین‪ ،‬چونك ‌ه به‌شی‌ زۆر ‌‬ ‫ی موس���ڵ‬ ‫ی خۆرهه‌اڵت ‌‬ ‫دانیش���توانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫كوردن‪ ،‬بۆیه‌ له‌هه‌ر شوێنێك پێویست‬ ‫ی له‌كورد بكات له‌هه‌ر كوێیه‌ك‬ ‫به‌به‌رگری ‌‬ ‫بێت ئێم ‌ه ئاماده‌ین‪.‬‬

‫ی‬ ‫ورده‌كارییه‌كان��� ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪:‬‬ ‫به‌شداریكردنی‌ پێشمه‌رگه‌ چۆنه‌؟‬ ‫سه‌عید كاكه‌یی‌‪ :‬ناتوانم ورده‌كارییه‌كان‬ ‫ی زۆر‬ ‫ب���اس بكه‌م‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئاماده‌ییه‌ك ‌‬ ‫ی به‌هێزیشمان‬ ‫باش���مان هه‌یه‌‌و بڕیارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ده‌كه‌ین‌و له‌كات ‌‬ ‫هه‌یه‌‌و كار ‌‬ ‫خۆیدا جێبه‌جێیده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر ئه‌م��� ‌ه داواكاری ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داواكاری ‌‬ ‫ئه‌مریكا بێت له‌ك���ورد‪ ،‬ئه‌ ‌‬ ‫بارزانی‌‌و وه‌فده‌كه‌ی‌ چین له‌ئه‌مریكا؟‬ ‫س���ه‌عید كاكه‌ی���ی‌‪ :‬داواكاریی���ه‌كان‬ ‫ی گ���ه‌وره‌ی‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ش���ه‌ڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫موس���ڵ به‌كاڵش���ینكۆف‌و بیكه‌یس��� ‌‬ ‫ی قورسه‌‪،‬‬ ‫نابێت‪ ،‬پێویس���تمان به‌چه‌ك ‌‬ ‫ئه‌گه‌رنا چ���ۆن ده‌توانی���ت بچیته‌ ناو‬ ‫شارێكی‌ فراوانی‌ وه‌ك موسڵه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی بڕیار‌ه له‌گه‌ڵ ئۆباما‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بارزان ‌‬ ‫كۆببێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هی���چ واده‌یه‌ك نی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌خشته‌ی‌ دیداره‌كانی‌ ئۆباما بۆ بینین ‌‬ ‫بارزانی‌‪ ،‬بۆچی‌؟‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌عید كاكه‌ی���ی‌‪ :‬له‌دیداره‌كان��� ‌‬ ‫ئۆبام���ادا‪ ،‬واده‌ی‌ فه‌رمی‌‌و پرۆتۆكۆلی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ناراس���ته‌وخۆ هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وڵه‌تێك ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی پرۆتۆكۆلدا‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ نیه‌‪ ،‬له‌ب���وار ‌‬ ‫ی ناچێته‌ خانه‌ی‌ جه‌دۆله‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌ردانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫پێشتریش له‌س���ه‌رده‌می‌ بوشدا وابوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم دیداره‌ك ‌ه حه‌تمیه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫نوێنه‌ری په‌یه‌ده‌ له‌باشوری کوردستان‪ :‬ئەنەكەسە نایەوێت‌و ئامادە نیە‬ ‫بەشێوەیەكی دیموكراسی پێگەی خۆی هەبێت لەرۆژئاوای كوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حەمەد رابی‬ ‫نوێنەری پەیەدە لەهەرێمی كوردستان‬ ‫رایدەگەیەنێت كە تائێستا نازانن‬ ‫ئاخۆ داواكارییەكانی ئەنەكەسە‬ ‫چین‌و چیان دەوێت‪ ،‬لەبارەی‬ ‫پشتگیریەكانی پارتیش بۆ ئەنەكەسە‬ ‫ناوبراو رایدەگەیەنێت "پارتی ناتوانێت‬ ‫هەژمونی خۆی لەرۆژئاوای كوردستان‬ ‫بچەسپێنێت‌و ئەو كارەی پارتیش‬ ‫دەیكات هەڵەیە‪ ،‬چونكە مەترسیە بۆ‬ ‫سەر رۆژئاوای كوردستان"‪.‬‬ ‫نوێنەری پارت����ی یه‌کێتی دیموکرات‬ ‫(پەی����ەدە) لەهەرێم����ی كوردس����تان‪،‬‬ ‫غەریب حەس����ۆ لەب����ارەی بارودۆخی‬ ‫ئێس����تای رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬ئەوەی‬ ‫بۆ ئاوێنە رونكردەوە كە بەشێوەیەكی‬ ‫گشتیی ئێس����تا لەرۆژئاوای كوردستان‬ ‫شەڕو بەرخۆدان بەردەوامەو لەهەندێك‬ ‫شوێنیش ئارامی باڵی كێشاوە بەسەر‬ ‫ناوچ����ه‌ کوردییه‌کان����دا‪" ،‬لەجەزیرەو‬ ‫كۆبانێ‌و عەفرین ئێستا ناوە ناوە شەڕو‬ ‫زۆربەی كاتی����ش ئارامییەك����ی تەواو‬ ‫هەیەو هەمو كۆبانی����ش بەگوندەكانی‬ ‫دەوربەریش����یەوە رزگارك����راون‌و هیچ‬ ‫مەترسیەكی لەسەر نەماوەو‌وردە‌وردە‬ ‫خەڵكەكەی دەگەڕێنەوە بۆ سەر زێدی‬ ‫خۆیان"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئەوەش����ی رونك����ردەوە كە‬ ‫بڕی����اری ئ����ەوەدراوەو یەكالبۆتەوە كە‬ ‫ناوەن����دی ب����ازاڕی كۆبان����ێ دەكرێتە‬ ‫مۆزەخانەیەكی گەورەو سەرنجڕاكێش‪،‬‬ ‫ئەو مااڵنەش����ی كە ل����ەو جێگەیەدان‪،‬‬ ‫رازی ب����ون بەو بڕیارەو لەش����وێنێكی‬ ‫دیكە خانویان بۆ دروستدەكرێت‪.‬‬ ‫لەمانگی تش����رینی دوەمی س����اڵی‬ ‫رابردو رێكەوتنێ����ك لەنێوان تەڤدەم‌و‬ ‫ئەنەكەس����ە بەئامادەبونی مەس����عود‬ ‫بارزانی س����ه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫ئەنجامدرا‪ ،‬بەاڵم تائێس����تا خاڵەكانی‬ ‫نێ����و رێكەوتنەك����ە جێبەجێنەكراون‪،‬‬

‫پێویست بەوە‬ ‫ناكات پارتی دەست‬ ‫لەكاروباری رۆژئاوا‬ ‫وەربدات‬ ‫غه‌ریب حه‌سۆ‬ ‫لەوبارەیەوە ئەو بەرپرس����ەی پەیەدە‬ ‫ئاماژەی ب����ەوەدا كە چ لەدانیش����تن‌و‬ ‫رێكەوتنەكەی هەولێرو دهۆك‌و پاشان‬ ‫جڤینی لێڤەگەری سیاسی لەقامیشلۆ‪،‬‬ ‫هەمیش����ە برادەرانی ئەنەكەسە گلەیی‬ ‫لە‌وان دەكەن‌و نارازین‪" ،‬بەاڵم تائێستا‬ ‫ئێم����ە س����ەرمان س����وڕماوەو لێی����ان‬ ‫تێناگەین كە ئ����ەوان چیان دەوێت‌و چ‬ ‫داخوازییەكی����ان لەئێمە هەیە‪ .‬لەوەش‬ ‫تێناگەین كە ئایا ئەنەكەسە لەرۆژئاوای‬ ‫كوردس����تان لەچ����ی كەم����ەو چی لێ‬ ‫زیادە"‪.‬‬ ‫لەب����ارەی تۆمەتباركردنی پەیەدەش‬ ‫بەجێبەجێنەكردن����ی رێكەوتنەك����ەی‬ ‫ده����ۆك‌و رێگریك����ردن لەجموجۆڵ����ی‬ ‫سیاس����ی ئەنەكەس����ە‪ ،‬غەریب حەسۆ‬ ‫ده‌ڵێ����ت "لەدەرفەتێك����ی دیكەدا ئێمە‬ ‫هەردو رێكەوتنەك����ەی هەولێرو دهۆك‬ ‫زیاتر بۆ خەڵ����ك روندەكەینەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەسڵی بابەتەكە ئەوەیە كە ئەنەكەسە‬ ‫نایەوێت‌و ئامادە نیە كە بەشێوەیەكی‬

‫دیموكراس����ی جێگ����ەو پێگ����ەی خۆی‬ ‫هەبێت لەرۆژئاوای كوردستان‪ .‬تەنانەت‬ ‫ئەنەكەسە ئامادەیی كاری هاوبەشیش‬ ‫نیە"‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ زیاتر ده‌ڵێت "پەیوەست‬ ‫بەپاراس����تنی رۆژئاوای كوردستانیش‪،‬‬ ‫هەمیش����ە باس لەوەدەكەن كە ئێمەش‬ ‫بەهێزین‌و ئامادەیی بەرەنگاربونەوەین‪،‬‬ ‫بەاڵم لەو الیەنەش هیچ ئامادەییەكیان‬ ‫نیەو تەنها قسەی بێ كردەوە دەكەن‌و‬ ‫بیان����وش بەوە دەگ����رن گوایە تەڤدەم‬ ‫رێگرییان لێدەكات"‪.‬‬ ‫حەسۆ زیاتر ئه‌و کێشه‌یه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌نه‌که‌س����ه‌ ڕون ده‌کات����ه‌وه‌ "ئەوەش‬ ‫لەتێنەگەیش����تن‌و ناحاڵی بونی ئەوانە‪،‬‬ ‫هەڵوێس����تی ئەوان بەرامب����ەر پەیەدە‬ ‫هەڵوێستێكی نەتەوەیی‌و كوردەواری‌و‬ ‫واڵتپارێزی نیە‪ .‬ئێمە لەوان دەپرسین‬ ‫ك����ێ رێگری لەئێوە كردوە‪ ،‬ئایا مەگەر‬ ‫هەمو س����كرتێری حزبەكانتان ئێس����تا‬ ‫لەكوێن؟ مەگ����ەر هەم����وی لەرۆژئاوا‬

‫نین‪ ،‬ئەمە چ رێگرییەكە‪ .‬نەخێر ئەوان‬ ‫كاردەكەن‪ ،‬ب����ەاڵم ه����ەر ئەوەندەیان‬ ‫پێكراوە‪ .‬ئ����ەوان بەرامبەر بەپەیەدەو‬ ‫گەلی كورد هەڵوێس����تێكی تەكتیكیان‬ ‫گرتۆتەبەر"‪.‬‬ ‫س����ەبارەت بەوەش كە زۆرجار باس‬ ‫لەوەدەكرێ����ت كە پارت����ی دیموكراتی‬ ‫كوردس����تانی عێ����راق‪ ،‬پش����تگیری‬ ‫لەئەنەكەس����ە دەكات‪ ،‬نوێنه‌ره‌ک����ه‌ی‬ ‫په‌یه‌ده‌ ده‌ڵێت "لەراس����تیدا ئەنەكەسە‬ ‫كۆمەڵێك گروپی رۆژئاوای كوردستانن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر ئەوان لەژێر كاریگەری ئەو‬ ‫حزبەی باشور بن‌و بیانەوێت تەجروبەی‬ ‫باش����وری كوردس����تان بگوازن����ەوە بۆ‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬ئەوە كارێكی هەڵەیە‪ .‬چونكە‬ ‫بەبۆچون����ی ناوبراو ئه‌زمونی باش����ور‬ ‫ئه‌زمونێک����ی دژ بەیەك����ە لەناوخۆداو‬ ‫ئەگ����ەر برادەرانی پارت����ی دیموكراتی‬ ‫كوردس����تانی عێراقیش بیانەوێت ئەو‬ ‫ئه‌زمون����ه‌ بگوازنەوەو ئەنەكەس����ەش‬ ‫ئ����ەو بیرۆكەی هەبێت‪ ،‬ئ����ەوە كارێكی‬

‫هەڵەیەو پڕ مەترسیشە‪ .‬ئێمە ناخوازین‬ ‫ئەو تەجروبەیە بۆ رۆژئاوا بگوازرێتەوەو‬ ‫نامانەوێ����ت رۆژئاوا لە نێو كێماس����یدا‬ ‫بژیت"‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەو پرسیارەی كە ئایا ئەوان‬ ‫مەبەس����تیان لەكام ئه‌زمونه‌یه‌؟ حه‌سۆ‬ ‫ڕونیکرده‌وه‌ "ئەنەكەس����ە دەڵێت ئێمە‬ ‫پێش����مەرگەمان هەن‪ ،‬كە پێشمەرگەی‬ ‫رۆژئاوان‪ ،‬بەاڵم ئایا ئەو پێشمەرگانەی‬ ‫ئەنەكەس����ە باس����یان دەكات‌و پێیان‬ ‫دەنازێ����ت‪ ،‬ئای����ا ئ����ەو پێش����مەرگانە‬ ‫لەكوێ����ن‌و لەك����وێ پ����ەروەردە دەبن‪.‬‬ ‫ئێمە ناخوازی����ن‌و رێگە بەوەش نادەین‬ ‫هێزێك دژی هێزێكی دیكە لەرۆژئاوای‬ ‫كوردستان دروست ببێت‪ ،‬ئەوە كارێكی‬ ‫پڕ مەترس����یە‪ ،‬لەداهاتودا سەرئێشەو‬ ‫ئ����اژاوە ب����ۆ رۆژئ����اوای كوردس����تان‬ ‫دروس����تدەكات‪ .‬ئێمە مەبەستمان ئەو‬ ‫ئەزمونەیە ك����ە لەو روەوە لەباش����ور‬ ‫دروس����ت بوەو ه����ەر گروپ����ەو هێزی‬ ‫س����ەربازی خۆی هەیە‪ ،‬بۆیە پێویستە‬

‫پارتی دیموكراتی كوردس����تانی عێراق‪،‬‬ ‫وا هەڵس����وكەوت بكات كە دژییەكی‌و‬ ‫ناکۆکی����ی لەنێوان ئێمەو ئەنەكەس����ە‬ ‫دروست نەبێت‌و پێویستیشە ئەوە الی‬ ‫پارتی ببێتە پرەنسیپ"‪.‬‬ ‫غەریب حەس����ۆ ئەوەشی رونكردەوە‬ ‫ك����ە پێویس����ت ب����ەوە ن����اكات پارتی‬ ‫دەس����ت لەكاروباری رۆژئاوا وەربدات‪،‬‬ ‫"چونكە ئێس����تا گەل����ی رۆژئاوا‪ ،‬خۆی‬ ‫بەرێوە دەبات‌و ئیدارەی خۆی دەكات‪.‬‬ ‫بەئیرادەی گەل ئەو بەشەی كوردستان‬ ‫بەڕێ����وە دەچێت‪ .‬بۆی����ە ئەگەر پارتی‬ ‫بەردەوام هەر لەبی����ری ئەوەدابێت كە‬ ‫دەستوەربداتە بارودۆخی رۆژئاوا‪ ،‬ئەوە‬ ‫بروا ناكەین كە ئەو بیرۆكەیەی پارتی‬ ‫لەرۆژئاوا سەربكەوێت‪ ،‬چونكە رۆژئاوا‬ ‫لەڕێگ����ەی فەلس����ەفەی دیموكرتیكدا‬ ‫بەڕێوە دەچێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی دۆخی ناوخۆیی سوریاو ئه‌و‬ ‫هه‌وڵه‌ی واڵتانی تورکیاو س����عودییه‌و‬ ‫قه‌ته‌ر ب����ۆ لێدانی گورزی س����ه‌ربازیی‬ ‫له‌ئه‌س����ه‌د‪ ،‬نوێنه‌ره‌ک����ه‌ی په‌ی����ه‌ده‌‬ ‫له‌باش����وری کوردس����تان ده‌ڵێت "ئەو‬ ‫هەوڵەی ئەو س����ێ دەوڵەتە شکس����ت‬ ‫دێنێ����ت‪ ،‬چونك����ە لەبری چارەس����ەر‪،‬‬ ‫ئ����ەوان ئاڵۆزی����ی زیات����ر دەخوڵقێنن‬ ‫لەناوچەك����ەدا‪ .‬هەر واڵتێك لەو واڵتانە‬ ‫بەناوی ئۆپۆزس����یۆن بونەوە هێزێكیان‬ ‫ئاوا كردبو‪ .‬ئەو هێزانەش كە ئێس����تا‬ ‫بەناوی ئۆپۆزس����یۆنەوە دروس����تبون‪،‬‬ ‫هێزی چارەسەری‌و دیموكراسی نین"‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەو پرس����یارەش كە ئەگەر‬ ‫ئەو واڵتانە هێرشیان كردە سەر ئەسەد‪،‬‬ ‫ئایا پەیەدە بەش����داری ئەو هێرش����ە‬ ‫دەكه‌ن یان بێالیەن دەبێت؟ حەس����ۆ‬ ‫ئاش����کرای کرد "ئەگەر رژێم بشڕوات‪،‬‬ ‫دەیان رژێمی مەترس����یدارتر دروس����ت‬ ‫دەبن‌و خوێنی زیاتر دەرژێت‪ .‬لەالیەكی‬ ‫دیكەش لەئاس����تی نێونەتەوەییدا هیچ‬ ‫دەوڵەتێك دەس����تی لەرژێمی ئەس����ەد‬ ‫بەرن����ەداوەو تەنانەت زۆربەیان هەوڵی‬ ‫پاراستنی ئەو رژێمە دەدەن"‪.‬‬

‫نزیكه‌ ‌ی ‪ 450‬كه‌سی سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی یه‌كێتی‌و گۆڕان‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی په‌رله‌مان رێکن‬ ‫په‌روه‌رده‌ چونه‌ت ‌ه ناو داعشه‌و‌ه‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 450‬كه‌سی سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌‬ ‫چونه‌ته‌ ناو داعشه‌وه‌‪ ،‬له‌ناو وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ئه‌وقافیش ‪ 38‬كه‌س په‌یوه‌ندیان‬ ‫به‌و گروپه‌وه‌ كردوه‌‪ ،‬وێڕای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هێشتا ئامارێكی‌ دروست له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫له‌به‌رده‌ست نیه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ی راگه‌یاندن‌و وته‌بێژی پێشو ‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وق���اف‌و كاروب���اری‌ ئایینی‬ ‫مه‌ریوان نه‌قش���به‌ندی تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌‬ ‫وتی "ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ئه‌وقاف‌و كاروب���اری‌ ئایینی ب���ون‌و دیار‬ ‫نه‌ماون‌ ژماره‌یان ‪ 38‬كه‌سه‌"‪.‬‬ ‫نه‌قشبه‌ندی‌ باس له‌وه‌شده‌كات كه‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ی "له‌وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقافه‌وه‌‬ ‫چونه‌ته‌ ناو داعشه‌وه‌‪ ،‬له‌سنوری‌ مه‌خمورو‬ ‫ئه‌و شوێنانه‌ن كه‌ ش���ه‌ڕی تێدابوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێم���ه‌ نازانین چونه‌ته‌ ناو داعش���ه‌وه‌ یان‬ ‫نا‪ ،‬بۆیه‌ نوسراومان كردوه‌ بۆ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیران‌و ئاگادارمان كردونه‌ته‌وه‌ كه‌ پاش‬ ‫ئه‌وه‌ی داعش ئه‌و ناوچان���ه‌ی داگیركردو‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ئازادی كردنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانب���ه‌رو گرێبه‌س���تی الی ئێمه‌ بون‌و‬ ‫له‌و ش���وێنانه‌ نه‌ماون‌و ونن‪ ،‬به‌اڵم فه‌سڵ‬ ‫نه‌ك���راون‌و چاوه‌ڕوانین پێم���ان بڵێن ئایا‬ ‫ئه‌وانه‌ فه‌سڵ بكه‌ین یان هه‌ر بمێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ ناوب���راو "‪ %85‬ئ���ه‌و گه‌نجه‌‬ ‫كوردانه‌ی‌ چونه‌ته‌ ناو داعشه‌وه‌‪ ،‬قۆناغێك‬ ‫له‌قۆناغه‌كان���ی ژیانی���ان‪ ،‬له‌حوج���ره‌و‬ ‫قوتابخانه‌و په‌یمانگا ئیسالمییه‌كانی سه‌ر‬ ‫به‌وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف خوێندویانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫حاڵه‌تێكی‌ سروش���تییه‌‪ ،‬چونكه‌ كه‌سێك‬ ‫ده‌چێت بۆ جیهاد‪ ،‬خۆ له‌ناو نادییه‌كانه‌وه‌‬ ‫ناچێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو ه���ه‌ر ده‌بێ���ت بوارێكی‬ ‫ئیس�ل�امی خوێندبێ���ت‪ ،‬ئه‌گین���ا نازانێت‬

‫‪ %85‬ئه‌و گه‌نج ‌ه‬ ‫كوردانه‌ی‌ چونه‌ته‌‬ ‫ناو داعشه‌وه‌‬ ‫قۆناغێك‬ ‫له‌قۆناغه‌كانی‬ ‫ژیانیان‪ ،‬له‌حوجره‌و‬ ‫قوتابخانه‌و په‌یمانگا‬ ‫ئیسالمییه‌كانی سه‌ر‬ ‫به‌وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف‬ ‫خوێندویانه‬ ‫جیهاد چییه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كان‪ ،‬هه‌ر ئه‌م هۆكاره‌ بو‌ه‬ ‫پاڵنه‌ری‌ ئه‌وه‌ی‌‪ ،‬قوتابخانه‌و په‌یمانگاكانی‬ ‫وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف بخرێنه‌س���ه‌ر وه‌زاره‌تی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندن���ی ب���ااڵ‪ .‬مه‌ری���وان‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ده‌ڵێت‪" :‬ئ���ه‌وه‌ یه‌كێك بو‬ ‫ل���ه‌و هۆكارانه‌ی‌ ك���ه‌ هه‌م���و قوتابخانه‌و‬ ‫په‌یمانگاكانی سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی ئه‌وقافمان‬ ‫خسته‌سه‌ر وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و خوێندنی‬ ‫بااڵو سه‌رۆكی حكومه‌تیش ئیمزای له‌سه‌ر‬ ‫كرد"‪.‬‬

‫به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێن���ه‌ ئ���ه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م ب���ون‌و چونه‌ت���ه‌ ناو‬ ‫داعش���ه‌وه‌ یان له‌پ���اش هاتنی داعش ون‬ ‫بون‌و دی���ار نه‌ماون‪ ،‬ژماره‌ی���ان ‪450-420‬‬ ‫كه‌سه‌و زۆربه‌یان هه‌ر له‌ناوچه‌ی مه‌خمورو‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌و ئه‌و ش���وێنانه‌ن كه‌ ش���ه‌ڕی‬ ‫داعشی تێدا بوه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌ندامی لیژنه‌ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندن���ی ب���ااڵو توێژینه‌وه‌ی زانس���تی‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬شوكریه‌ ئیسماعیل‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ باس له‌وه‌ده‌كات كه‌ له‌گه‌ڵ چه‌ند‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی لیژنه‌كه‌یان بانگهێش���تی‬ ‫ه���ه‌ردو وه‌زی���ری پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندنی‬ ‫ب���ااڵ ده‌كه‌ن تا ب���زان بۆچی ئه‌و حوجره‌و‬ ‫قوتابخان���ه‌و په‌یمان���گا ئیس�ل�امییه‌كان‬ ‫خراونه‌ته‌ سه‌ر وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و الیه‌نه‌‬ ‫پۆزه‌تیڤه‌كانی ئه‌و كاره‌ چییه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ك���ه‌ی‌ لیژنه‌ی پ���ه‌روه‌رده‌‬ ‫پێیوای���ه‌ هه‌ندێك له‌و كه‌س���انه‌ی‌ چوه‌ته‌‬ ‫ن���او داعش���ه‌وه‌ "قوتاب���ی كۆلێژه‌كان���ی‬ ‫تر ی���ان ه���ه‌ر قوتابیش نه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ ده‌چنه‌ ناو داعش���ه‌وه‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ه‌وه‌ قس���ه‌یان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌كرێ���ت‌و هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنرێن"‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش وه‌ك وه‌اڵمێ���ك بۆ ئه‌و بۆچونه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ پێیوای���ه‌ زۆرین���ه‌ی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌داعشه‌وه‌ ده‌كه‌ن له‌خوێندنگه‌‬ ‫دینیه‌كانه‌وه‌ هاتون‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ بێئاگایی خۆی ده‌ربڕی‬ ‫له‌وه‌ی چه‌ند كه‌س���ی س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‬ ‫په‌روه‌رده‌ چونه‌ته‌ ناو داعشه‌وه‌و بۆ ئاوێنه‌‬ ‫وتی "هیچ زانیارییه‌كم له‌وباره‌یه‌وه‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات هه‌وڵه‌كان���ی‌ ئاوێنه‌ بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫بۆچون���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ پاش دو‬ ‫هه‌فته‌ بێ ئاكام بو‪ ،‬به‌هۆی‌ وه‌اڵمنه‌دانه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان له‌الیه‌ن وته‌بێژی‌ ره‌س���می‌‬ ‫ئه‌و وه‌زاره‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫سه‌رداننه‌كردنی بارزانی بۆ الی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا له‌كاتی هاتنیدا‬ ‫بۆ سلێمانی‪ ،‬ساردی خستۆت ‌ه‬ ‫نێوان بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‌و پارتیه‌وه‌‌و‬ ‫به‌رپرسێكی بااڵی گۆڕانیش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫" گۆڕان له‌پارتی زیزه‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫ته‌له‌فۆنیه‌كه‌ی بارزانی له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‌و په‌یامه‌كه‌ی‬ ‫رێكخه‌ری گشتی گۆڕان بۆ‬ ‫ره‌واندنه‌وه‌ی ئه‌و ساردیه‌ی نێوانمان‬ ‫بو"‪.‬‬ ‫به‌رپرسێكی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ك ‌ه‬ ‫له‌به‌ر هه‌ستیاری دۆخه‌كه‌ پێی باش‬ ‫نه‌بو ناوی ئاشكرا بكرێت به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یان���د‪" ،‬په‌یامه‌ك���ه‌ی رێكخه‌ری‬ ‫گشتی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان رو له‌پارتی‬ ‫بو‪ ،‬ك ‌ه مه‌به‌س���ت لێی ئه‌وه‌بو ئه‌وان‬ ‫هیچ رێكه‌وتنێكی���ان له‌گه‌ڵ یه‌كێتیدا‬ ‫نییه‌‌و موئامه‌ر‌ه له‌پارتی ناكه‌ن"‪.‬‬ ‫وش���یار عه‌ب���دواڵ‪ ،‬س���ه‌رۆكی‬ ‫فراكس���یۆنی گ���ۆڕان له‌په‌رله‌مان���ی‬ ‫عێراق له‌لێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه‌ باسی‬ ‫له‌وه‌كرد ك���ه‌ میدی���اكان په‌یوه‌ندی‬ ‫نێ���وان یه‌كێت���ی‌و گۆڕانی���ان زۆر‬ ‫گه‌وره‌ت���ر پیش���اندابو ل���ه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫هه‌یه‌‌و په‌یامه‌كه‌ی رێكخه‌ری گش���تی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان ك ‌ه له‌كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫خولی سێیه‌می جڤاتی نیشتیمانی ئه‌و‬ ‫حیزبه‌دا بو‪ ،‬بۆ پیشاندان‌و خستنه‌و‌ه‬ ‫ش���وێن‌و قه‌باره‌ی ئه‌و په‌یوه‌ندی ‌ه بو‬ ‫كه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتیدا هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ بااڵكه‌ی ناو گۆڕان باسی‬ ‫له‌وه‌كرد كه‌ چه‌ند مانگێك له‌مه‌وپێش‬ ‫رێكه‌وتنێك له‌نێوان یه‌كێتی‌و گۆڕاندا‬ ‫هه‌بوه‌ تا له‌سه‌ر ئاستی په‌رله‌مان ئه‌و‬

‫گۆڕان له‌سه‌ر‬ ‫پشكی خۆی‬ ‫له‌ناو حكومه‌ت‌و‬ ‫هه‌ماهه‌نگی‬ ‫ناره‌زایی خۆی‬ ‫گه‌یاندوه‌ته‌ پارتی‬ ‫به‌تایبه‌ت كه‌‬ ‫پشكی گۆڕان له‌ناو‬ ‫حكومه‌تدا‬ ‫هێشتا ‪%1‬ه‌‬ ‫دو الیه‌ن��� ‌ه هه‌ماهه‌نگیه‌كی زیاتریان‬ ‫هه‌بێت‌و دواتر ئ���ه‌و هه‌ماهه‌نگی ‌ه بۆ‬ ‫ئاس���تی مه‌كته‌بی سیاسی نێوان ئه‌و‬ ‫دو الیه‌نه‌ بگوێزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی گ���ۆڕا ‌ن‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی عێراق ل���ه‌و باره‌یه‌و‌ه‬ ‫وتی "ئێم ‌ه هیچ رێكه‌وتنێكمان له‌گه‌ڵ‬ ‫حی���زب‌و الیه‌نه‌كان���دا نیی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌كرێت دو الیه‌نی سیاسی بۆچونیان‬ ‫له‌یه‌كتر نزیكبێ���ت‌و ئه‌وه‌ی له‌ئه‌لف‌و‬ ‫بێ���ی سیاس���ه‌ت تێب���گات ده‌زانێت‬

‫كه‌ ل���ه‌كاری په‌رله‌مانی���دا ده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا ئێمه‌ بۆچونم���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێتیدا له‌س���ه‌ر چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌ك‬ ‫لێكنزیك ‌ه وه‌ك مه‌س���ه‌له‌ی ده‌ستور‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌كرێت‬ ‫هه‌ماهه‌نگیه‌ك هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م ‌ه‬ ‫مانای وانیی ‌ه ك ‌ه موئامه‌ره‌ له‌الیه‌نێك‬ ‫بكرێت‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان باوه‌ڕی‬ ‫به‌موئامه‌ر‌ه نییه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ی گۆڕان كه‌ ناوه‌كه‌ی‬ ‫الی ئاوێنه‌ پارێزراوه‌‪ ،‬ئاش���كرایكرد‬ ‫ك ‌ه گۆڕان له‌پارتی زیزه‌و س���اردیه‌ك‬ ‫هه‌یه‌ ل���ه‌و نێوانه‌دا‪ ،‬گۆڕان له‌س���ه‌ر‬ ‫چه‌ند پرس���ێك نیگه‌رانی خۆی چه‌ند‬ ‫جارێك گه‌یاندوه‌ته‌ پارتی‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫كه‌ له‌ئێستادا له‌سه‌ر چه‌ند پرسێكی‬ ‫هه‌ستیار بۆچونی جیاوازیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫وشیار عه‌بدواڵ له‌سه‌ر په‌یوه‌ندیه‌كانی‬ ‫نێوان پارتی‌و گۆڕان باسی له‌وه‌ كرد‬ ‫ك��� ‌ه هه‌ردوالیه‌نه‌ك��� ‌ه له‌س���ه‌ر چه‌ند‬ ‫پرسێك ناره‌زایی خۆیان گه‌یاندوه‌ت ‌ه‬ ‫یه‌كتری‪ ،‬وتی "گۆڕان له‌سه‌ر پشكی‬ ‫خۆی له‌ن���او حكوم ‌هت‌و هه‌ماهه‌نگی‪،‬‬ ‫ناره‌زای���ی خ���ۆی گه‌یاندوه‌ته‌ پارتی‬ ‫به‌تایبه‌ت كه‌ پش���كی گ���ۆڕان له‌ناو‬ ‫حكومه‌تدا هێش���تا ‪ "%1‬سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫ناره‌زایه‌تیه‌كان���ی پارتیش وتی‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌وان بۆچونی خۆی���ان گه‌یاندوه‌ت ‌ه‬ ‫گ���ۆڕان "ب���ه‌اڵم ده‌بێ���ت له‌خۆیان‬ ‫بپرسن"‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ی ئاوێن��� ‌ه جه‌ختی‬ ‫له‌وه‌ك���رده‌وه‌ ك���ه‌ په‌یوه‌ندی��� ‌ه‬ ‫ته‌له‌فۆنیه‌ك���ه‌ی بارزانی جگ ‌ه له‌وه‌ی‬ ‫ك ‌ه مه‌به‌س���تی س���ه‌ردانه‌كه‌ی خۆی‬ ‫بۆ ئه‌مریكا بۆ نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫رونكردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ێكی زۆری‬ ‫بۆ ره‌وانه‌وه‌ی ئ���ه‌و نیگه‌رانیانه‌ بو‌ه‬ ‫كه‌ گۆڕان له‌سه‌ر پارتی هه‌یه‌تی‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫"سازان‌و سانتلیگۆ" گه‌وره‌ترین له‌مپه‌ڕی‌ به‌رده‌م‬ ‫لیژنه‌ ‌ی ئاماده‌كردن ‌ی ده‌ستورن‬

‫‪5‬‬

‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫بریاری دا لیژنه‌یه‌كی ‪ 21‬كه‌سی‬ ‫ئاماده‌بكات بۆئه‌وه‌ی ئه‌ركی‌‬ ‫ئاماده‌كردنی پرۆژه‌ی ره‌شنوسی‬ ‫ده‌ستوری هه‌رێمی كوردستان بگرێته‌‬ ‫ئه‌ستۆ‪ ،‬تائێستا هیچ هه‌نگاو بۆ‬ ‫پێكهێنانی ئه‌و لیژنه‌یه‌ نه‌چۆته‌‬ ‫پێشه‌وه‌و پێوه‌ری‌ دیاركردنی‌‬ ‫ئه‌ندامه‌كانی‌ بوه‌ته‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫له‌مپه‌ر‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كان‪ ،‬بۆ ڕێككه‌وتن‌و‬ ‫دانانی ئه‌ندامانی‌ لیژنه‌كه‌‪ ،‬س���ه‌رجه‌م‬ ‫فراكس���یۆنه‌كان كه‌وتونه‌ت���ه‌ به‌رده‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ یه‌كێ���ك له‌و دو پێوه‌ره‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌پێوه‌ری‌ (س���انتلیگۆو س���ازان)‬ ‫ناوده‌برێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێ���ك الیه‌ن‬ ‫نیگه‌ران���ی‌ ئه‌وه‌ن كه‌ ئه‌گه‌ر به‌پێوه‌ری‬ ‫س���انتلیگۆ بێ���ت‪ ،‬هه‌ندێ���ك الی���ه‌ن‬ ‫ئه‌ندامیان به‌رناكه‌وێ���ت له‌لیژنه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌م پێوه‌ره‌ ژماره‌ی‌ كورس���ی‌‬ ‫ده‌كات���ه‌ بنه‌ما بۆ ده‌ستنیش���انكردنی‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ الیه‌نه‌كان‪ ،‬به‌اڵم سازان زیاتر‬ ‫پشتده‌به‌ستێت به‌رێككه‌وتنی‌ سیاسیی‌‬ ‫پێشوه‌خت‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و دو پێوه‌ره‌ی كه‌ بڕیاره‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان رێككه‌وتنی له‌سه‌ر بكرێت‪،‬‬ ‫مه‌روان گه‌اڵڵی س���ه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫كۆم���ه‌ڵ له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‪" :‬تائێس���تا‬ ‫نه‌مانتوانیوه‌ بگه‌ینه‌ رێككه‌وتنێك له‌سه‌ر‬ ‫چۆنیه‌تی دانانی ئه‌ندامانی ئه‌و لیژنه‌یه‌‬ ‫یان سازانی له‌س���ه‌ر بكرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌هۆی جیاوازی ل���ه‌ بیروبۆچونه‌كان‬ ‫له‌باره‌ی دانانی ئه‌و ئه‌ندامانه‌"‪ .‬گه‌اڵڵی‌‬ ‫بۆچونی‌ فراكسیۆنه‌كه‌ی‌ ئاشكراده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬باش���ترین بژارده‌ش كه‌ ئێمه‌‬ ‫پێمان باشه‌ سانتلیگۆیه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌‬ ‫گونج���اوه‌و هه‌موان ده‌توانی���ن ببینه‌‬

‫ئاماده‌بونی هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك به‌پێی‬ ‫ئیستحقاقی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫ده‌نگده‌ری خۆی‬ ‫ده‌كات‬ ‫په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫خاوه‌ن���ی ئه‌ن���دام ل���ه‌و لیژنه‌یه‌و هه‌ر‬ ‫الیه‌نه‌‌و پشكی خۆی وه‌رده‌گرێـت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ سازان‌و رێككه‌وتنمان قبوڵ نیه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ر بێت‌و سازان بێته‌ئاراوه‌‬ ‫ئێمه‌ قس���ه‌‌و م���ه‌رج و هه‌ڵوێس���تمان‬ ‫ده‌بێت‌و ته‌نها به‌سانتلیگۆ رازیده‌بین‌و‬ ‫هیچی تر"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ه���ۆكاری‌ پێداگریی‌ ئه‌وان‬ ‫ته‌نها له‌سه‌ر پێوه‌ری سانتلیگۆ‪ ،‬مه‌روان‬ ‫گه‌اڵڵی وتی‌‪" ،‬سانتلیگۆ زۆر گونجاوه‌‌و‬ ‫به‌پێی كورسی مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ نوێنه‌كان‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و ده‌توانرێ���ت هه‌مو الیه‌نێك‬ ‫ئه‌ندامیان هه‌بێت‌و نوێنه‌ریان هه‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌س مافی ناخورێت‪ ،‬به‌اڵم سازانمان‬

‫پێ گونجاو نیه‌‌و مافی هه‌موان پارێزراو‬ ‫نابێ���ت‪ ،‬بۆی���ه‌ ئه‌گه‌ر س���ازان بكرێت‬ ‫هه‌ڵوێستمان ده‌بێـت" ‪.‬‬ ‫پارتی دیموكراتی كه‌وردس���تان كه‌‬ ‫گه‌وره‌تری���ن فراكس���یۆنی په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تانه‌ كێش���ه‌ی‌ نیه‌ له‌وه‌ی‌ كام‬ ‫پێ���وه‌ر ره‌چاوبكرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ به‌هه‌ر‬ ‫یه‌كێكیان بێت ئه‌وان پش���كی‌ شێریان‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئومێد خۆشناو سه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫زه‌رد له‌په‌رله‌مانی كوردستان بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪ ":‬له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان له‌كۆبونه‌داین‌و‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ینه‌ رێكه‌وتنێك تا هه‌مو‬ ‫الیه‌نه‌كان به‌شداربن‌و ئه‌ندامیان هه‌بێت‬

‫له‌و لیژنه‌ی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ په‌یوه‌س���تداره‌ فراكس���یۆنی یه‌كگرت���و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ سانتلیگۆ‪ ،‬چونكه‌ به‌ڕاشكاوی ده‌یڵێین‬ ‫راگه‌یان���د‪" :‬ئێم���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌داین ئێمه‌ له‌گه‌ڵ بژارده‌ی سانتلیگۆدا نین‪،‬‬ ‫به‌سه‌رجه‌م خه‌ڵكی كوردستان"‪.‬‬ ‫خۆش���ناو ده‌ش���ڵێت‪" :‬ئێمه‌ ئێستا به‌پێوه‌ری ئیستحقاقی هه‌ڵبژاردن بێت‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ ره‌چ���اوی ده‌نگده‌ران‬ ‫به‌پێ���ی ئه‌وه‌ی ‪ 38‬كورس���یمان هه‌یه‌ چونكه‌ ئاماده‌بونی هه‌ر الیه‌نێك به‌پێی بكرێت كه‌ نوێنه‌ریان هه‌یه‌ له‌په‌رله‌مان‌و‬ ‫له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان له‌كۆی ئه‌و ئیس���تحقاقی هه‌ڵبژاردن نوێنه‌رایه‌تی ژماره‌ی ده‌نگده‌ران پێوه‌ر بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و لیژنه‌ی���ه‌ی پێكدێ���ت ل���ه‌ ‪21‬‬ ‫‪ 21‬ئه‌ندام���ه‌ی لیژنه‌كه‌‪ 7 ،‬ئه‌نداممان ده‌نگ���ده‌ری خ���ۆی ده‌كات‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ پێشنیارێكمان ئه‌گه‌ر ئێم���ه‌ نوێنه‌رمان نه‌بێت كه‌واته‌ كه‌س‪ ،‬دیارینه‌ك���راوه‌ ئه‌ندامه‌كانی‌ چ‬ ‫كردوه‌ بۆئ���ه‌وه‌ی‌ دو ئه‌ن���دام له‌ئێمه‌ ‪ 200‬هه‌زار ده‌نگده‌ری یه‌كگرتو له‌روی پله‌و پۆستێكیان ده‌بێت‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫كه‌مبكرێت���ه‌وه‌‌و بدرێ���ت به‌الیه‌نه‌كانی ده‌رونیه‌وه‌ كاردانه‌وه‌ی له‌سه‌ر ده‌بێـت‪ ،‬په‌رله‌مان ده‌بن یان نا‪ ،‬به‌اڵم له‌بڕگه‌ی‬ ‫پرۆژه‌یاس���اكه‌دا ئاماژه‌به‌وه‌ دراوه‌ كه‌‬ ‫تر‪ ،‬چونكه‌ له‌كوردستان جگه‌ له‌كورد بۆیه‌ ده‌بێت ره‌چاوی ئه‌وه‌ بكرێت" ‪.‬‬ ‫ی ئه‌گ���ه‌ر په‌رله‌مانتاریش���ی تێدا ئه‌ندام‬ ‫هه‌ڵه‌دن���ی به‌رون���ی‌ هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم هه‌ركامێك بێت سانتلیگۆ‬ ‫ی���ان به‌پێی ئیس���تحقاقی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬حزبه‌ك���ه‌ی‌ راده‌گه‌یه‌نێ���ت‌و ده‌ڵێ���ت‪ :‬نه‌بێت‪ ،‬ئاس���اییه‌ ده‌كرێت كه‌س���انی‬ ‫"ئێمه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌داین هاوس���ه‌نگی پس���پۆڕو ش���اره‌زا بب���ن به‌ئه‌ندام���ی‬ ‫كێشه‌مان نییه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی سه‌رۆكی هه‌ڵب���ژاردن‌و س���ازان بێ���ت‪ ،‬ن���ه‌ك لیژنه‌كه‌‪.‬‬

‫"جیاوازی ده‌كرێت له‌نێوان پێشمه‌رگ ‌ه په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان به‌زیادكردنی‌‬ ‫‪ 65‬مادده‌‪ ،‬هه‌مواركراوه‌ته‌وه‌‬ ‫برینداره‌كانی شه‌ڕی داعش"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫لیژنه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫كوردستان سكااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫جیاوازیی‌ ده‌كرێت له‌یارمه‌تیدان ‌‬ ‫بریندارانی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌شه‌ڕی‬ ‫داعشداو باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن له‌نێوان‬ ‫فه‌رماند‌ه سه‌ربازییه‌كان‌و پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ئاساییه‌كانیشدا جارێكی‌ دیك ‌ه‬ ‫ی زۆر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫جیاوازییه‌ك ‌‬ ‫ق���ادر ره‌زگه‌ی���ی ئه‌ندام���ی لیژنه‌ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌‌و ش���ه‌هیدان‌و جینۆساید‬ ‫ی‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫راگه‌یان���د‪" :‬بێگومان جی���اوازی زۆرو‬ ‫زه‌قیش ده‌كرێـت له‌ه���اوكاری ماددی‪،‬‬ ‫كاتێك پێش���مه‌رگه‌یه‌ك به‌داخه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌سوكی بریندار ده‌بێت یان به‌سه‌ختی‪،‬‬ ‫هه‌ر به‌یه‌ك شێواز حسابی بۆ ده‌كرێت‌و‬ ‫هه‌ردوكی���ان ه���ه‌ر بڕی ی���ه‌ك ملیۆن‬ ‫دیناری���ان پێده‌درێت‪ ،‬پێم���ان وابێت‬ ‫ئه‌وه‌ش ناعه‌داله‌تیه‌"‪.‬‬ ‫ی دێنێته‌وه‌و‬ ‫قادر نمون ‌ه ب���ۆ وته‌كان ‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬پێشمه‌رگ ‌ه هه‌یه‌ هه‌ردو چاوی‬ ‫یان هه‌ردو ده‌س���تی یان هه‌ردو قاچی‬ ‫له‌ده‌س���تده‌دات‌و ئیتر ت���ه‌واو ناتوانێت‬ ‫هی���چ كارێك ب���كات‪ ،‬كه‌چ���ی هه‌مان‬ ‫حس���ابی ئه‌و پێش���مه‌رگه‌ برینداره‌ی‬ ‫بۆ ده‌كرێت كه‌ ته‌نها به‌س���وكی له‌رێی‬ ‫ساچمه‌یه‌كه‌وه‌ بریندار ده‌بێـت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌شێك له‌و پێشمه‌رگانه‌ی‌ ك ‌ه له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫داعش���دا بریندارده‌ب���ن‪ ،‬پێویس���تیان‬ ‫ی به‌په‌ل��� ‌ه هه‌یه‌و ده‌بێت‬ ‫به‌چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌زوترین كات ببرێنه‌ نه‌خۆشخانه‌كان ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬ب���ه‌اڵم په‌رله‌مانتاران‬ ‫ی په‌یڕه‌و‬ ‫ده‌ڵێن له‌مه‌ش���دا دادپه‌روه‌ری ‌‬ ‫ناكرێت‪.‬‬

‫جیاوازی زۆر‬ ‫هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫فه‌رمانده‌كان‌و‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫ئاسایی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫فه‌رماندانه‌ی‬ ‫بریندارده‌بن ئه‌گه‌ر‬ ‫برینه‌كه‌شیان سوك‬ ‫بێت زو ده‌نێردرێن ‌ه‬ ‫ی واڵت‬ ‫ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫بریندار هه‌یه‌ له‌ناوه‌وه‌ی واڵت پاره‌یه‌كی‬ ‫زۆری خه‌رجكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تاكو ئێس���تا‬ ‫"وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگ ‌ه ئام���اد‌ه نی ‌ه‬ ‫پاره‌كه‌ی بداته‌و‌ه یان هاوكاری بكات‪،‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ش چه‌ندی���ن بریندار‬ ‫س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ زۆر پێویس���تی به‌ده‌ره‌وه‌ی���ه‌‌و‬ ‫برینه‌كه‌ی مه‌ترس���یداره‌‪ ،‬به‌الم به‌هۆی‬ ‫رۆتیناتی زۆر له‌الیه‌ن لیژنه‌ی پزیشكی‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌و‌ه ه���اوكاری‬

‫ناكرێ���ت‪ ،‬بۆیه‌ چه‌ندی���ن بریندار هه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌ڵێن بێزاربوین له‌سه‌ردانی وه‌زاره‌تی‬ ‫پێمشه‌رگه‌‌و لێژنه‌ی پزیشكیش ده‌ڵێن‬ ‫چاره‌سه‌رتان له‌كوردستان نیه‌‌و ده‌بێت‬ ‫بڕۆن ‌ه ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌زاره‌ت بۆمان‬ ‫ن���اكات‪ ،‬بۆی ‌ه ناچارین ق���ه‌رز بكه‌ین‌و‬ ‫خۆمان بڕۆینه‌ ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی زیاتر له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫ره‌زگه‌یی زانیاری ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌دركێنێت‌و نمونه‌ له‌سه‌ر نادادپه‌روه‌ری ‌‬ ‫ی برینداره‌كان ده‌خاته‌ڕو‪،‬‬ ‫له‌چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت"له‌هه‌موی س���ه‌یرتر ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫جی���اوازی زۆر زۆر هه‌ی��� ‌ه له‌نێ���وان‬ ‫فه‌رمانده‌كان‌و پێش���مه‌رگه‌ی ئاسایی‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ئ���ه‌و فه‌رماندان���ه‌ی‬ ‫بریندارده‌بن ئه‌گه‌ر برینه‌كه‌شیان سوك‬ ‫ی واڵت‬ ‫بێت‪ ،‬زو ده‌نێردرێن��� ‌ه ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫به‌بێ بونی هیچ فلته‌رێك‌و وه‌ستانێك‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێش���مه‌رگه‌ی ئاسایی ك ‌ه بریندار‬ ‫ده‌بـێت‪ ،‬بێزارده‌بێت تاڕه‌وانه‌ی ده‌ره‌و‌ه‬ ‫ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ به‌سه‌رس���وڕمانه‌و‌ه‬ ‫پرسیار ده‌كات‌و ده‌ڵێت‪" :‬چۆن ده‌بێت‬ ‫له‌برینداری���دا جی���اوازی هه‌بێت؟ خۆ‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا هه‌ردوكیان پێش���مه‌رگه‌ن‌و‬ ‫ی‬ ‫خزمه‌ت به‌نیش���تیمان ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆچ ‌‬ ‫ده‌بێت له‌وه‌ش���دا به‌رپرس���ه‌كان پێش‬ ‫كه‌سانی ئاسایی‌و بێده‌سه‌اڵت بنێردرین ‌ه‬ ‫ده‌ره‌وه‌و جیاوازیان پێبكرێت؟"‬ ‫ی‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 9‬مانگه‌ هێز ‌‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی قورسدای ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫كوردستان له‌شه‌ڕێك ‌‬ ‫ی داعش‪ ،‬تائێس���تاش‬ ‫ی چه‌كداران ‌‬ ‫گروپ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ورد له‌بار‌ه ‌‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی‌ هیچ ئامارێك ‌‬ ‫ش���ه‌هیدو برینداره‌كان رانه‌گه‌یه‌نراوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌الیه‌ن به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫حكومییه‌وه‌ باسده‌كرێت‪ ،‬شه‌هیده‌كان‬ ‫ی‬ ‫‪ 1000‬پێشمه‌رگه‌ی‌ تێپه‌ڕاندوه‌و نزیكه‌ ‌‬ ‫‪ 5‬هه‌زاریش برینداربون‪.‬‬

‫ئا‪ :‬هانا چۆمانی‬ ‫راپۆرتی كۆتایی په‌یڕه‌وی ناوخۆ ‌ی‬ ‫په‌ڕله‌مانی كوردستان ئاماده‌كراوه‌و ته‌نیا‬ ‫ئه‌وه‌ ماوه‌ بخرێته‌ ده‌نگدانه‌وه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‬ ‫‪ 65‬ماده‌ش له‌په‌یڕه‌وه‌كه‌دا زیادكراون‌و‬ ‫چه‌ندین ماده‌ش گۆڕانكاری به‌سه‌ردا‬ ‫هاتوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی لیژن���ه‌ی هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‬ ‫په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردس���تان‪،‬‬ ‫فرس���ه‌ت س���ۆفی له‌فراكس���یۆنی زه‌رد‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‪" :‬دوای نزیكه‌ی یه‌ك‬ ‫ساڵ ده‌ستبه‌كاربون‌و كاركردن له‌و لیژنه‌ی ‌ه‬ ‫ك���ه‌ پێك هاتب���و ل ‌ه ‪ 13‬ك���ه‌س له‌زۆربه‌ی‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‬ ‫ب���ۆ هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی په‌ی���ڕه‌وی ناخۆی‬ ‫په‌رله‌م���ان‪ ،‬دواج���ار كاره‌كانم���ان به‌كۆتا‬ ‫هات‌و په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆمان هه‌مواركرده‌وه‌و‬ ‫توانیم���ان په‌یڕه‌وێكی نوێ ب���ۆ په‌رله‌مان‬ ‫بنوسینه‌وه‌و دایبڕێژینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫سۆفی وتیشی‪" ،‬ژماره‌ی ماده‌و بڕگه‌كانی‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی پێش���وی‌ ناوخ���ۆ ‌ی په‌رله‌مان‬ ‫به‌ب���ه‌راورد له‌گ���ه‌ڵ په‌ی���ڕه‌وی ئێس���تا‪،‬‬ ‫گۆڕانكاری به‌سه‌ردا هاتوه‌و به‌شێوه‌یه‌ك ل ‌ه‬ ‫‪ 95‬م���اده‌وه‌ بوه‌ت ‌ه ‪ 160‬م���اده‌و به‌وپێیه‌ی‬ ‫سود له‌ ئه‌زمون‌و په‌یڕه‌وی ناوخۆی زیاتر‬ ‫ل��� ‌ه ‪ 21‬واڵتی جیهان وه‌رگی���راوه‌و له‌پێش‬ ‫هه‌موش���یانه‌وه‌ واڵتی س���وید كه‌ لیژنه‌ك ‌ه‬ ‫سه‌ردانی په‌رله‌مانی سویدی كردو بۆ ماوه‌ی‬ ‫چ���وار رۆژ له‌په‌رله‌مان مانه‌وه‌و ش���اره‌زای‬ ‫ته‌واوی په‌یڕه‌وه‌ك ‌ه بوین‪".‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دن���ی ئه‌ندامی‬ ‫هه‌م���ان لیژنه‌و س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنه‌ی‬ ‫یه‌كگرتو له‌په‌رله‌مانی كوردستان بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫ده‌ڵێت‪":‬هه‌مواركردنه‌وه‌ی په‌یڕه‌وی ناوخۆی‬ ‫په‌رله‌م���ان ته‌نیا ئه‌وه‌ی م���او‌ه بێته‌ هۆڵی‬ ‫په‌رله‌مان‌و بخرێته‌ ده‌نگدانه‌وه‌‪ ،‬له‌په‌یڕه‌و‌ه‬

‫لیژنه‌ی هه‌موارکردنه‌وه‌ی په‌یڕه‌وی ناوخۆ‬ ‫نوێیه‌كه‌دا سیس���ته‌می چاودێری‌و په‌یڕه‌وی بچوكن"‪.‬‬ ‫ئه‌و ماده‌یه‌ ‌ی قه‌هوه‌چی كێشه‌ی‌ له‌گه‌ڵیدا‬ ‫ناوخۆ به‌شێوازێكی نو ‌ێ سه‌رجه‌م كاره‌كانی‬ ‫هه‌ی��� ‌ه باس له‌وه‌ ده‌كات ك��� ‌ه هه‌ر الیه‌نێك‬ ‫په‌رله‌مان له‌ژێر چاودێریدا ده‌بن"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و گۆڕنكاریانه‌ی كه‌ له‌په‌یڕه‌و‌ه ببێته‌ فراكسیۆن‪ ،‬ده‌بێت زیاتر له‌دو كورسی‬ ‫نوێیه‌ك���ه‌دا ك���راوه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌دن���ی ده‌ڵێ���ت هه‌بێت له‌په‌رله‌مان‪" ،‬ئه‌وه‌ش كێشه‌ی ‌ه چونك ‌ه‬ ‫"له‌په‌یڕه‌و‌ه نوێیه‌كه‌دا سه‌رجه‌م لیژنه‌كانی فراكسیۆنی ئێمه‌و كلدان‌و سریانی‌و ئاشوری‬ ‫لێكۆلین���ه‌و چۆنیه‌تی وه‌رگرتنه‌وه‌ی متمان ‌ه ناتوانین له‌كورسیه‌ك زیاتر به‌ده‌ستبهێنین‪،‬‬ ‫له‌كه‌س���انی متمانه‌پێ���دراو له‌په‌رله‌م���ان بۆیه‌ كێشه‌مان بۆدروست ده‌بێت كه‌ نه‌بین ‌ه‬ ‫گۆڕانكاری ته‌واوكراوه‌‪ ،‬به‌ش���ێوازێك ته‌واو فراكسیۆن"‪ ،‬قه‌هوه‌چی‌ وا ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه‬ ‫گونج���او‌ه له‌گ���ه‌ڵ سیس���ته‌می سیاس���ی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌ڕه‌زامه‌ندی "په‌ناده‌به‌ینه‌ به‌ر س���ه‌رۆكی هه‌رێم و سكااڵ‬ ‫زۆربه‌ی الیه‌نه‌كانی كوردستان بوه‌‪ ،‬چونك ‌ه الی ئ���ه‌و تۆمارده‌كه‌ی���ن‪ ،‬چونك���ه‌ ئ���ه‌وه‌‬ ‫پێشێلی پێكهاته‌كان ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش مادام‬ ‫نوێنه‌ریان له‌و لیژنه‌ كاتیه‌یه‌دا هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫په‌یڕه‌و‌ه نوێیه‌كه‌ ‌ی په‌رله‌مان بێ ره‌خنه‌و گه‌یش���تین ‌ه په‌رله‌مان مافی ئه‌وه‌مان هه‌ی ‌ه‬ ‫تێبین���ی نیه‌و یه‌كێك له‌و فراكس���یۆنانه‌ی فراكسیۆنمان هه‌بێت" ‪.‬‬ ‫لیژن���ه‌ی هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی په‌ی���ڕه‌وی‬ ‫كه‌ ره‌خنه‌ی توندی له‌س���ه‌ر ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬مونا‬ ‫قه‌هوه‌چی س���ه‌رۆكی لیس���تی پێشكه‌وتنی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردس���تان پێكهاتو‌ه‬ ‫توركمانیی���ه‌‪ .‬ئ���ه‌و ب���ۆ ئاوێن���ه‌ ده‌ڵێت‪ :‬ل��� ‌ه ‪ 13‬كه‌س و ل���ه‌ دانیش���تنی ژمار‌ه ‪9‬‬ ‫"رازی نابین په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی س���اڵی ‪ 2014/6/16‬بریاری پێكهێنانی درا‬ ‫كوردس���تان بخرێته‌ ده‌نگدان‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ی ب���ۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆی‬ ‫س���ازانی له‌س���ه‌ر بكرێ���ت‪ ،‬چونك��� ‌ه ئێم ‌ه په‌رله‌م���ان كوردس���تان ك���ه‌ له‌خوله‌كان ‌ی‬ ‫تێبینیم���ان هه‌ی��� ‌ه له‌س���ه‌ری‌و كێش���ه‌ بۆ راب���ردودا ببو‌ه جێگه‌ ‌ی ره‌خنه‌ی‌ به‌ش���ێك‬ ‫داهاتوی ئه‌و فراكسیۆنانه‌ دروستده‌كات ك ‌ه له‌الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان ‌ی هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫ویکیلیکس ‪2010‬‬

‫مه‌سعود بارزان ‌ی له‌ئه‌مریكا‬ ‫چه‌ند راستیه‌كی‌ تاڵی‌ به‌گوێدا ده‌چرپێنرێت‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار حسێن‬ ‫به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ ئه‌مریكا بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ راشكاوانه‌ی‌ خۆیان له‌سه‌ر‬ ‫چه‌ند پرسێكی‌ چاره‌نوسساز به‌مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ رابگه‌یه‌نن‪ ،‬بانگهێشتی‌ ده‌كه‌ن‬ ‫بۆ واشینگتۆن‌و چه‌ند راستیه‌كی‌ تاڵ‬ ‫ده‌چرپێنن به‌گوێیدا‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫راستیه‌ تااڵنه‌ش قبوڵبكات‪ ،‬چه‌ند‬ ‫گفتێكی‌ پێده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك����ی‌ نهێن����ی‌‬ ‫ویكیلیكس‪ ،‬كه‌ ئاوێنه‌ی‌ ده‌قه‌كه‌ی‌ كردو‌ه‬ ‫به‌ك����وردی‌‪ ،‬پێش س����ه‌ردانكردنی‌ بارزانی‌‬ ‫ب����ۆ واش����ینگتۆن‪ ،‬به‌رپرس����انی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ "پێویس����ته‌ ئێمه‌‬ ‫هان����ی‌ بارزانی‌ بده‌ین خ����ۆی‌ به‌دوربگرێت‬ ‫له‌داواكارییه‌ بااڵكانی‌‌و جه‌ختبكه‌ینه‌وه‌ كه‌‬ ‫توانای‌ پش����تیوانی‌ ئێمه‌ بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫جه‌وهه‌رییه‌كان����ی‌ كورد‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گرنگ پشتده‌به‌ستێت به‌بونی‌ حكومه‌تێكی‌‬ ‫هه‌ڵبژێردراوی‌ عێراق‪".‬‬ ‫له‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا كه‌ مێژوه‌كه‌ی‌ بۆ ساڵی‌‬ ‫‪ ،2010‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و پێش ده‌ستپێكردنی‌‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزانی‌ بۆ ئه‌مریكا له‌الیه‌ن‬ ‫دیپلۆماتكاره‌ ئه‌مریكییه‌كانه‌وه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ئه‌جێن����دای‌ س����ه‌ردانه‌كه‌ی‌ نوس����راوه‌‪،‬‬ ‫هاتوه‌‪ " ،‬ئه‌وه‌ گرنگه‌ بۆ بارزانی‪ ،‬به‌ڕونی‌‌و‬ ‫به‌نهێنی‌‪ ،‬گوێی‌ له‌واشنتۆن بێت كه‌ ئه‌مریكا‬ ‫پش����تیوانی‌ ته‌فس����یركردنی‌ مادده‌ی‌ ‪140‬‬ ‫ناكات به‌وش����ێوه‌یه‌ی‌ داوای‌ ریفراندۆمێكی‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌ ده‌كات‪ .‬سه‌رۆك بارزانی‌ ئه‌م‬ ‫په‌یامه‌ نه‌خوازراوه‌ ته‌نها له‌ئاسته‌ بااڵكانی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مریكا قبوڵده‌كات‪".‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر وتنی‌‬ ‫ئ����ه‌و په‌یامان����ه‌ به‌بارزانی‌‪ ،‬به‌رپرس����انی‌‬ ‫ئه‌مریكا داوا له‌حكومه‌ته‌كه‌یان ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ "ئه‌م راستیه‌ تاڵه‌ هاوسه‌نگبكرێته‌وه‌‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ ده‌ربڕینی‌ پشتیوانی‌ ئه‌مریكا بۆ‬ ‫س����ه‌قامگیری‌‪ ،‬ئۆتۆنۆمی‌‌و گه‌شه‌سه‌ندنی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان له‌چوارچێ����وه‌ی‌‬ ‫عێراقێكی‌ یه‌كگرتودا"‪.‬‬ ‫له‌به‌ش����ێكی‌ دیك����ه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌ك����ه‌دا‬ ‫هات����وه‌‪" ،‬بانگهێش����تكردنه‌كه‌ی‌ ب����ۆ‬ ‫واش����ینگتۆن سودبه‌خش����ه‌ بۆ ناوبانگی‌‬ ‫بارزانی‌ له‌ناوخۆی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تاندا‪،‬‬ ‫به‌وپێیه‌ی‌ هه‌ندێك سازش����كردنی‌ بارزانی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر یاس����ای‌ هه‌ڵبژاردن����ه‌كان‪ ،‬وه‌ك‬ ‫خیانه‌تك����ردن له‌مافه‌كانی‌ كورد له‌س����ه‌ر‬ ‫كه‌ركوك لێكده‌ده‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات باس له‌وه‌ش كراوه‌ كه‌ "بارزانی‌‬ ‫دودڵه‌ به‌رامبه‌ر هێش����تنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫تازه‌ گه‌ش����ه‌كردوه‌كانی‌ نێ����وان هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان‌و توركیا‌و له‌الیه‌ن ئه‌نكه‌ره‌وه‌‬ ‫خراوه‌ته‌ ژێر فش����اره‌وه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ یارمه‌تی‌‬ ‫هه‌واڵگری‌‌و س����ه‌ربازیی‌ پێش����كه‌ش بكات‬ ‫له‌دژی‌ په‌كه‌كه‌"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌‪:‬‬ ‫ئای‌ دی‌‪10BAGHDAD145 :‬‬ ‫بابه‌ت‪ :‬س����ه‌ردانی‌ بارزانی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان بۆ واشینگتۆن‬ ‫س����ه‌رچاوه‌‪ :‬باڵیۆزخان����ه‌ی‌ ئه‌مری����كا‬ ‫له‌عێراق‬ ‫به‌روار‪20 :‬ی‌ كانونی‌ دوه‌می‌ ‪2010‬‬ ‫پۆلێن‪ :‬زۆر نهێنی‌‬ ‫پوخته‌‪:‬‬ ‫رۆژ ‌ی ‪18‬ی‌ كانونی‌ دوه‌می‌ ‪ ،2010‬مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫به‌باڵی����ۆزی‌ ئه‌مریكا راگه‌یاند كه‌ ئامانجی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ س����ه‌ردانه‌كه‌ی‌ هه‌فته‌ی‌ داهاتوی‌‬ ‫بۆ واش����ینگتۆن‪ ،‬بریتیه‌ له‌به‌ده‌ستهێنانی‌‬ ‫دوب����اره‌ پابه‌ندی����ی‌ به‌تین����ی‌ ئه‌مری����كا‬ ‫به‌هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌‪ ،‬له‌و نێوه‌نده‌شدا‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كان����ی‌ به‌رده‌وامی����ی‌ ئاماده‌ی����ی‌‬ ‫ئه‌مریكایه‌ له‌كوردستان له‌روی‌ دیپلۆماسی‌‌و‬ ‫ئه‌منیه‌وه‌ له‌پاش س����اڵی‌ ‪ .2011‬كه‌س����ه‌‬ ‫نزیكه‌كانی‌ بارزانی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫ده‌شێت بارزانی‌ هه‌وڵبدات به‌ڵكو بتوانێت‬ ‫هه‌م����ان لێكدانه‌وه‌ په‌س����ه‌نده‌كه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫ب����ۆ به‌یاننامه‌ك����ه‌ی‌ ‪7‬ی‌ كانونی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫كۆش����كی‌ س����پی‌ به‌ده‌س����تبهێنێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌مریكا پش����تیوانی‌ له‌راپرسییه‌ك‬ ‫بكات له‌سه‌رئه‌وه‌ی‌ ئاخۆ كه‌ركوك ده‌بێته‌‬ ‫به‌ش����ێك له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تانی‌ عێراق‪.‬‬ ‫له‌كاتێك����دا س����ه‌ركرده‌ سیاس����ییه‌كان‪،‬‬ ‫له‌ناویش����یاندا بارزانی‌‪ ،‬ستراتیژییه‌ته‌كانی‌‬

‫ئه‌وه‌ كارێكی‌ گرنگ ‌ه‬ ‫كه‌ ئه‌م راستیه‌ تاڵ ‌ه‬ ‫هاوسنگبرێته‌و‌ه‬ ‫له‌رێگه‌ ‌ی ده‌ربڕین ‌ی‬ ‫پشتیوان ‌ی ئه‌مریكا بۆ‬ ‫سه‌قامگیری‌‪ ،‬ئۆتۆنۆمی‌‌و‬ ‫گه‌شه‌سه‌ندن ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ عێراقێك ‌ی‬ ‫یه‌كگرتودا‬ ‫سه‌ردانی بارزانی بۆ ئه‌مه‌ریکا ساڵی ‪2010‬‬ ‫دانوستان په‌ره‌پێده‌ده‌ن بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ ‌ی‬ ‫‪7‬ی‌ ئ����ازاری‌ ‪‌2010‬و دوات����ر پێكهێنان����ی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ گرنگه‌ ب����ۆ بارزانی‪،‬‬ ‫به‌ڕونی‌‌و به‌نهێنی‌‪ ،‬گوێی‌ له‌واشنتۆن بێت‬ ‫كه‌ ئه‌مریكا پش����تیوانی‌ ته‌فس����یركردنی‌‬ ‫مادده‌ی‌ ‪ 140‬ناكات به‌وش����ێوه‌یه‌ی‌ داوای‌‬ ‫ریفراندۆمێك����ی‌ یه‌كالك����ه‌ره‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك����ه‌ به‌هۆی����ه‌وه‌ ده‌نگده‌ران����ی‌ كه‌ركوك‬ ‫بڕیارده‌ده‌ن له‌س����ه‌رئه‌وه‌ی‌ ببنه‌ به‌شێك‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان یاخود حكومه‌تی‌‬ ‫عێ����راق‪ .‬ئه‌م����ه‌ش ئ����ه‌و په‌یام����ه‌ زبرو‬ ‫نه‌خوازراوه‌یه‌ كه‌ بارزانی‌ ته‌نها له‌به‌رزترین‬ ‫ئاس����تی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مریكای‌ قبوڵ‬ ‫ده‌كات‪ .‬ئ����ه‌وه‌ كارێك����ی‌ گرنگ����ه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫راس����تیه‌ تاڵه‌ هاوس����نگبرێته‌وه‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫ده‌ربڕین����ی‌ پش����تیوانی‌ ئه‌مری����كا ب����ۆ‬ ‫س����ه‌قامگیری‌‪ ،‬ئۆتۆنۆمی‌‌و گه‌شه‌سه‌ندنی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان له‌چوارچێ����وه‌ی‌‬ ‫عێراقێكی‌ یه‌كگرت����ودا‪ .‬بارزانی‌ خوازیاره‌‬ ‫گوێبیستی‌ ئه‌وه‌ بێت له‌رۆبێرت گه‌یتسه‌وه‌‬ ‫كه‌ پشتیوانی‌ بۆ سه‌قامگیریی‌ كوردستان‬ ‫دوپاتبكاته‌وه‌‌و پێده‌چێ����ت هه‌وڵبدات بۆ‬ ‫پابه‌ندبونی‌ زیات����ری‌ ئه‌مریكا به‌مانه‌وه‌ی‌‬ ‫ب����ۆ ماوه‌یه‌كی‌ دورم����ه‌ودا له‌عێراق‪ .‬وه‌ك‬ ‫په‌رۆشیه‌ك بۆ هێش����تنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫تازه‌ گه‌ش����ه‌كردوه‌كانی‌ نێ����وان توركیا‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬ره‌نگه‌ بارزانی‌ داوای‌‬ ‫یارمه‌تی‌ له‌ئه‌مریكا بكات بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‌‬ ‫داواكاری����ی‌ توركیا له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم كه‌‬ ‫ده‌بێت هه‌نگاوی‌ زیات����ری‌ چاالكانه‌ بنێت‬ ‫له‌دژی‌ په‌كه‌كه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ داوای‌ پش����تیوانی‌‬ ‫ئه‌مری����كا ب����كات ب����ۆ یه‌كخس����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ پێش����مه‌رگه‌ش له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫هێزه‌ ئه‌منییه‌كانی‌ عێراقدا‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ مه‌سه‌له‌ سیاسییه‌ فراوانه‌كانی‌‬ ‫عێ����راق‪ ،‬ئێمه‌ هه‌وڵ����ی‌ به‌ده‌س����تهێنانی‌‬ ‫پشتیوانی‌ كورده‌كان ده‌ده‌ین بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌چاره‌س����ه‌رێكی‌ ته‌وافوق����ی‌ س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌و رێگرییه‌ سیاس����ییانه‌ی‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌ی‌‬ ‫داخران����ی‌ رێگه‌ی‌ ب����ه‌رده‌م هه‌ڵبژاردنێكی‌‬ ‫ش����ه‌رعی‌‌و بڕواپێك����راو ده‌ك����ه‌ن له‌ ‪7‬ی‌‬ ‫ئازاردا‪ ،‬له‌وانه‌ش قه‌یرانی‌ ریشه‌كێشكردنی‌‬ ‫به‌عس����ییه‌كان‪ .‬ره‌نگ����ه‌ بارزان����ی‌ داوای‌‬ ‫تێڕوانین����ی‌ ئه‌مری����كا بكات س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پرۆس����ه‌ی‌ پێكهێنانی‌ حكومه‌ت له‌دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ه‌كان‪ ،‬له‌ناویش����یاندا كام‬ ‫هاوپه‌یمانێتی‌ پێویسته‌ كه‌ كورد له‌گه‌ڵیدا‬ ‫هاوبه‌شی‌ بكات‌و پشتیوانیش له‌كێ‌ بكه‌ن‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ ببێته‌ س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‬ ‫(س����ه‌رچاوه‌ متمانه‌پێك����راوه‌كان ب����اس‬ ‫له‌وه‌ ده‌ك����ه‌ن كه‌ بارزانی‌ پێیباش����ه‌ عاد‬ ‫عه‌بدولمه‌ه����دی‌ یان ئه‌ی����اد عه‌الوی‌ ببێته‌‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیران‌و دژی‌ ئه‌وه‌یه‌ مالكی‌ بۆ‬ ‫خولێكی‌ دیكه‌ دابنرێته‌وه‌)‪ .‬هه‌ڵوێس����تی‌‬

‫ئێمه‌ ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ پشتیوانی‌ له‌پرۆسه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ین نه‌ك تاكه‌ كاندیدكێك‪ .‬پێویسته‌‬ ‫ئێم����ه‌ هانی‌ بارزان����ی‌ بده‌ین ك����ه‌ خۆی‌‬ ‫به‌دوربگرێت له‌داواكارییه‌ بااڵكانی‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫مادده‌ی‌ ‪ 140‬له‌چوارچێ����وه‌ی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌تدا‌و جه‌ختبكه‌ینه‌وه‌ كه‌ توانس����تی‌‬ ‫ئێم����ه‌ له‌نێوه‌ندگیری����ی‌ به‌رژه‌وه‌ندیی����ه‌‬ ‫جه‌وهه‌رییه‌كان����ی‌ كورد‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گرنگ پشتده‌به‌ستێت به‌بونی‌ حكومه‌تێكی‌‬ ‫هه‌ڵبژێ����ردراوی‌ عێراق‌و مامه‌ڵ����ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كردنی‌‪ .‬بانگهێشتكردنه‌كه‌ی‌ بۆ واشینگتۆن‬ ‫سودبه‌خش����ه‌ ب����ۆ ناوبانگ����ی‌ بارزان����ی‌‬ ‫له‌ناوخۆی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێك سازش����كردنی‌ بارزانی‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫یاسای‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬وه‌ك خیانه‌تكردن‬ ‫له‌مافه‌كان����ی‌ ك����ورد له‌س����ه‌ر كه‌رك����وك‬ ‫لێكده‌ده‌ن����ه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها س����ه‌ردانه‌كه‌ی‌‬ ‫بارزانی‌ ده‌رفه‌تێكی‌ گرنگ ده‌ڕه‌خس����ێنێت‬ ‫له‌رێگه‌خۆش����كردن بۆ هاویشتنی‌ هه‌نگاوه‌‬ ‫دیپلۆماتی����ه‌كان‪ ،‬كه‌ كۆمه‌ڵێك س����ازش‬ ‫به‌پێویس����ت ده‌زانێت‌و ب����ه‌الی‌ كورده‌وه‌‬ ‫قبوڵكردنیان زه‌حمه‌ته‌‪ ،‬هه‌روه‌ها كوردیش‬ ‫دڵنیاده‌كات����ه‌وه‌ له‌پش����تیوانی‌ ئه‌مری����كا‬ ‫دواب����ه‌دوای‌ مش����تومڕه‌ تونده‌كان����ی‌ ئه‌م‬ ‫دواییه‌ له‌باره‌ی‌ یاسای‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێكهێنانی‌ حكومه‌ت‪ :‬خواسته‌كانی‌ كورد‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای‌ ده‌ركه‌وتن����ی‌ حزبێك���� ‌ی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی كوردی‌ چاالك‌و داخورانی‌ ئه‌و‬ ‫سیستمه‌ جوت جه‌مسه‌رییه‌ی‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پارت����ی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تان‌و یه‌كێتی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تانه‌وه‌ قۆرخكراوه‌‪،‬‬ ‫كورد رۆڵێكی‌ گرنگ ده‌گێڕن له‌پرۆس����ه‌ی‌‬ ‫پێكهێنان����ی‌ حكومه‌تی‌ عێراق����دا له‌دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی‌ ‪7‬ی‌ ئازار‪ .‬پێویسته‌ ئێمه‌‬ ‫جه‌ختبكه‌ینه‌وه‌ له‌گرنگی‌ خێرا پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌تێكی‌ نوێ‌‪ ،‬پێویسته‌ هانی‌ بارزانی‌‬ ‫بده‌ی����ن كه‌به‌پێ����ی‌ ئه‌م����ه‌ مامه‌ڵه‌بكات‌و‬ ‫هه‌روه‌ه����ا جه‌ختبكه‌ینه‌وه‌ كه‌ توانس����تی‌‬ ‫ئێم����ه‌ له‌نێوه‌ندگیری����ی‌ به‌رژه‌وه‌ندیی����ه‌‬ ‫جه‌وهه‌رییه‌كان����ی‌ كورد‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گرنگ پشتده‌به‌ستێت به‌بونی‌ حكومه‌تێكی‌‬ ‫هه‌ڵبژێ����ردراوی‌ عێراق‌و مامه‌ڵ����ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كردن����ی‌‪ .‬به‌ه����ۆی‌ ب����ێ ئومێدبونی‌ كورد‬ ‫له‌جێبه‌جێنه‌كردن����ی‌ به‌ڵێن����ه‌كان له‌الیه‌ن‬ ‫هاوپه‌یمانێتیه‌ك����ه‌ی‌ مالكیه‌وه‌ له‌س����اڵی‌‬ ‫‪ 2006‬ب����ۆ جێبه‌جێكردنی‌ م����اده‌ی‌ ‪،140‬‬ ‫كورد له‌دانوستانه‌كانیدا له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانه‌‬ ‫هاوبه‌ش����ه‌كانی‌ له‌حكومه‌ت����دا‪ ،‬ب����ه‌دوای‌‬ ‫گه‌ره‌نتیدا ده‌گه‌ڕێت سه‌باره‌ت به‌مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫ناوچ����ه‌ جێناكۆك����ه‌كان‪ .‬له‌كاتێكدا مافی‌‬ ‫ره‌وای‌ بارزانی����ه‌ كه‌ داوای‌ كاتی‌ دیاریكراو‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و بۆچونه‌ی‌ كه‌ كورده‌كان‬ ‫به‌زه‌حم����ه‌ت س����ازش ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬بۆنمونه‌‬

‫سوربون له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆمێكی‌ بۆ ئه‌و زۆر گرنگه‌ له‌واشینگتۆن ببیستێت‬ ‫پێشوه‌خت له‌باره‌ی‌ ناوچه‌ جێناكۆكه‌كانی‌ ك����ه‌ ئێم����ه‌ پش����تیوانی‌ له‌ریفراندۆمێكی‌‬ ‫ماده‌ ‌ی ‪ ،140‬ده‌شێت پێكهێنانی‌ حكومه‌ت دوژمنكاران����ه‌ ناكه‌ی����ن ببێت����ه‌ مای����ه‌ی‌‬ ‫په‌كبخ����ات‌و زیانیش بگه‌یه‌نێت به‌پرس����ی‌ هه‌اڵیسانی‌ گرژی‌‌و ناكۆكی‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆك بارزانی‌ ئه‌م په‌یامه‌ نه‌خوازراوه‌‬ ‫ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‪.‬‬ ‫نزیكه‌ ‌ی ‪ 7‬س����اڵ دوای‌ روخانی‌ رژێمی‌ ته‌نها له‌ئاس����ته‌ بااڵكانی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫به‌ع����س‪ ،‬پێكه‌وه‌به‌س����تنه‌وه‌ی‌ درزی‌ ئه‌مریكا قبوڵده‌كات‪ .‬پێده‌چێت ناڕه‌زابونی‌‬ ‫نێ����وان كوردو ع����ه‌ره‌ب له‌باكوری‌ عێراق‪ ،‬توندی‌ خۆی‌ نیشانبدات‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌پێدانی‌‬ ‫گه‌وره‌ترین به‌ربه‌ستی‌ به‌رده‌م هه‌وڵه‌كانی‌ دڵنیای����ی‌ ئه‌وه‌ش كه‌ ئه‌مری����كا پابه‌ندیی‌‬ ‫ئه‌مریكا بوه‌ له‌عێراق‪ .‬پاراستنی‌ عێراقێكی‌ خ����ۆی‌ به‌رامبه‌ر ك����ورده‌كان ده‌هێڵێته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتو واده‌خوازێت كورده‌كان س����نوره‌ له‌چوارچێ����وه‌ی‌ عێراقێك����ی‌ فی����دراڵ‌و‬ ‫ئیدارییه‌كانی‌ ناوخۆ قبوڵبكه‌ن كه‌ له‌ئاستی‌ یه‌كگرت����ودا‪ ،‬عێراقێ����ك ك����ه‌ حوكمڕانی‌‬ ‫خواسته‌ به‌رزه‌كانیاندا نیه‌‪ .‬ماده‌ی‌ ‪‌ 140‬ی به‌رپرسیارانه‌و عه‌داله‌ت پێشكه‌شی‌ هه‌مو‬ ‫ده‌س����توری‌ س����اڵی‌ ‪ 2005‬پرۆس����ه‌یه‌ك هاواڵتیه‌كانی‌ بكات‪.‬‬ ‫له‌خۆده‌گرێت بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ ناوچه‌‬ ‫دڵنیایی‌ سه‌قامگیریی‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان‌و له‌س����ێ‌ ب����ه‌ش پێكدێت‪:‬‬ ‫هاوسه‌نگكردنه‌وه‌ی‌ هه‌واڵه‌ نه‌خوازراوه‌كه‌‬ ‫یه‌ك����ه‌م‪ ،‬قۆناغی‌ ئاس����ایكردنه‌وه‌ له‌روی‌‬ ‫دانیش����توانه‌كه‌یه‌وه‌‪ .‬دوه‌م‪ ،‬ئه‌نجامدان����ی‌ ك����ه‌ ئه‌مریكا پش����تیوانی‌ له‌ریفراندۆمێكی‌‬ ‫سه‌رژمێری‌ بۆ دیاریكردنی‌ باری‌ دیمۆگرافی‌ راسته‌وخۆ ناكات‪ ،‬به‌وه‌ی‌ جه‌ختبكرێته‌وه‌‬ ‫له‌هه‌ر پارێزگایه‌كدا‪ .‬سێیه‌م‪ ،‬ئه‌نجامدانی‌ له‌پش����تیوانی‌ ئه‌مریكا بۆ س����ه‌قامگیری‌‌و‬ ‫ریفراندۆم ب����ۆ دیاریكردنی‌ چاره‌نوس����ی‌ ئۆتۆنۆم����ی‌‌و گه‌شه‌س����ه‌ندنی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كه‌ركوك‌و ناوچ����ه‌ جێناكۆكه‌كانی‌ دیكه‌‪ .‬كوردس����تان له‌چوارچێ����وه‌ی‌ عێراقێك����ی‌‬ ‫له‌دیدی‌ ك����ورده‌وه‌ جێبه‌جێكردنی‌ ماده‌ی‌ یه‌كگرتودا‪ ،‬كارێكی‌ گرنگه‌‪ .‬كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫‪ 140‬له‌كه‌رك����وك كورتكراوه‌ت����ه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ هێزه‌كانی‌ ئه‌مریكا ئه‌و ترسه‌ هه‌میشه‌ییه‌ی‌‬ ‫ده‌س����تبكرێت به‌س����ه‌رژمێری‌‌و پاش����ان الی‌ كورده‌كان زیندوكردوه‌ته‌وه‌ كه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆمێكی‌ راس����ته‌وخۆ كه‌ به‌غدا چاره‌سه‌ری‌ سه‌ربازیی‌ له‌دژی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫ده‌شێت‪ :‬یه‌كه‌م‪ ،‬كه‌ركوك بكاته‌ به‌شێك كوردس����تان به‌كاربهێنێ����ت به‌ماوه‌ی����ه‌ك‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان (ئه‌م ئه‌نجامه‌یان دوای‌ رۆیش����تنی‌ ئه‌مری����كا‪ .‬بارزان����ی‌‬ ‫له‌وه‌وه‌ س����ه‌رچاوه‌ی‌ گرتوه‌ كه‌ زۆرینه‌ی‌ خوازی����اره‌ گوێبیس����تی‌ دوپاتكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫دانیشتوانه‌كه‌ی‌ كه‌ركوك كوردن)‪ .‬دوه‌م‪ ،‬لێدوانه‌كه‌ی‌ رۆبێرت گه‌یتس بێت له‌باره‌ی‌‬ ‫رازیب����ون له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ كه‌ركوك پش����تیوانیكردنی‌ ئه‌منیه‌ت����ی‌ كورده‌كان‌و‬ ‫حاڵه‌ت����ی پارێزگایه‌كی‌ ئاس����ایی‌ عێراقی‌ ده‌ش����ێت هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌ ب����دات كه‌ ئه‌مریكا‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬س����ێیه‌م‪ ،‬قۆناغی‌ ئاساییكردنه‌وه‌ی‌ له‌ژێ����ر رێككه‌وتنێك����ی‌ نوێ����ی‌ ئه‌منیدا‪،‬‬ ‫ئاماده‌یییه‌ك����ی‌ س����ه‌ربازیی‌ دورم����ه‌ودای‌‬ ‫حسابێكی‌ كه‌می‌ بۆ كراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌بێت له‌عێراقدا‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ هه‌ڵوێستێك له‌باره‌ی‬ ‫یارمه‌تیدانی‌ توركیا‌و‬ ‫‌ ریفراندۆمی‌ راسته‌وخۆ‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫زۆرینه‌ی‌ به‌رپرسانی‌ كورد‪ ،‬به‌یاننامه‌كه‌ی‌‬ ‫بارزانی‌ دودڵه‌ به‌رامبه‌ر هێش����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫رۆژ ‌ی ‪7‬ی‌ كانون����ی‌ یه‌كه‌م����ی‌ كۆش����كی‌‬ ‫سپیان له‌باره‌ی‌ یاس����ای‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ په‌یوه‌ندییه‌ تازه‌ گه‌ش����ه‌كردوه‌كانی‌ نێوان‬ ‫عێ����راق والێكداوه‌ت����ه‌وه‌ ك����ه‌ قبوڵكردنی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‌و توركی����ا‌و له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌م تێڕوانینه‌ی‌ ك����ورده‌ بۆ ماده‌ی‌ ‪‌140‬و ئه‌نكه‌ره‌وه‌ خراوه‌ته‌ ژێر فشاره‌وه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫پش����تیوانیكردنی‌ هه‌ن����گاوی‌ لكاندن����ی‌ یارمه‌تی‌ هه‌واڵگری‌‌و سه‌ربازیی‌ پێشكه‌ش‬ ‫كه‌ركوك����ه‌ به‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تانه‌وه‌‪ .‬بكات له‌دژی‌ په‌كه‌كه‌‪ .‬ره‌نگه‌ بارزانی‌ داوای‌‬ ‫له‌چه‌ن����د مانگی‌ رابردودا‪ ،‬به‌به‌رپرس����انی‌ دڵنیای����ی‌ له‌ئه‌مریكا بكات بۆ یارمه‌تیدانی‌‬ ‫كوردو عێراقییه‌كانیش����مان راگه‌یاندوه‌ كه‌ له‌هاوس����ه‌نگ راگرتن����ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫ئ����ه‌و به‌یاننامه‌یه‌ الدان نیه‌ له‌سیاس����ه‌تی‌ له‌گه‌ڵ توركیا به‌رامبه‌ر هاوبه‌شه‌ سیاسییه‌‬ ‫ئه‌مریكا‪ ،‬هه‌روه‌ها پش����تیوانی‌ ئه‌مریكا بۆ كوردیی����ه‌ ناوخۆییه‌كان‪ .‬ده‌ش����ێت داوای‌‬ ‫ماده‌ ‌ی ‪ 140‬نابێت لێكدانه‌وه‌ی‌ هه‌ڵه‌ی‌ وای‌ پش����تیوانیش بكات بۆ یه‌كخس����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫بۆ بكرێت كه‌ پشتیوانیه‌ له‌ریفراندۆمێكی‌ هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌ هێزه‌‬ ‫راس����ته‌وخۆ له‌س����ه‌ر كه‌ركوك‪ .‬سه‌رۆك ئه‌منییه‌كانی‌ عێراقدا‪ .‬بۆماوه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫بارزانی‌ حه‌زناكات ده‌ستبه‌رداری‌ بژارده‌ی‌ ساڵه‌ سیاس����ه‌تی‌ كوردی‌ له‌الیه‌ن پارتی‌‌و‬ ‫تیۆری����ی‌ ریفراندۆمێك بێ����ت كه‌ كه‌ركوك یه‌كێتی����ه‌وه‌ قۆرخكراوه‌‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌ش����یان‬ ‫بكاته‌ به‌شێك له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬به‌اڵم خاوه‌نی‌ ده‌زگای‌ هه‌واڵگری‌‌و میلیش����یای‌‬

‫خۆیه‌ت����ی‌‪ .‬یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ ه����ه‌ردو هێزی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌و خستنه‌ژێر فه‌رمانی‌ سه‌رۆك ‌ی‬ ‫هه‌رێ����م به‌رده‌وام����ه‌‪ .‬یه‌كخس����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ س����ه‌ره‌تا پشتده‌س����تێت‬ ‫به‌یه‌كگرتنه‌وه‌ی����ان له‌ژێ����ر ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‪.‬‬ ‫دوباره‌ بنیاتنان����ه‌وه‌ ‌ی ده‌زگا هه‌واڵگری‌‌و‬ ‫ئاسایش����ه‌كانی‌ ه����ه‌ردو حزب ش����تێكی‌‬ ‫چاوه‌ڕوانك����راوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم خاووخلیچك����ه‌‪.‬‬ ‫پێویس����ته‌ هانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم بده‌ین‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ ئه‌وله‌ویه‌ت بدات به‌بنیاتنانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاس����ایش ك����ه‌ چاالكیه‌كانی����ان له‌ناوچه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كاندا س����ه‌رچاوه‌ی‌ بێزارییه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ن‪.‬‬ ‫بابه‌ته‌ گرنگه‌كانی‌ دیكه‌‬ ‫ئه‌و بابه‌تان����ه‌ی‌ دیكه‌ كه‌ شایس����ته‌ی‌‬ ‫ئاماژه‌پێدان����ن له‌یداره‌كان����ی‌ بارزانی����دا‬ ‫له‌كۆشكی‌ سپی‌ ئه‌مانه‌ن‪:‬‬ ‫به‌شداریكردنی‌ كورد له‌سیاسه‌تی‌ به‌غدا‪:‬‬ ‫عێراقییه‌كان س����كااڵی‌ ئ����ه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫بارزانی‌‌و سه‌ركرده‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن سه‌ردانی‌ به‌غدا ده‌كه‌ن‌و هه‌مو‬ ‫سه‌رنجێكیان له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ ناوخۆییه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تانه‌‪ .‬بۆیه‌ س����ه‌ردانی‌‬ ‫ناوبه‌ناوی‌ به‌غدا له‌الیه‌ن س����ه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌نگانه‌ كپ‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ كه‌ پێیانوایه‌ كورده‌كان به‌شوێن‬ ‫ئه‌جێندایه‌كی‌ جوداخوازیه‌وه‌ن‪.‬‬ ‫گرژی‌ سیاس����یی‌ له‌كوردستان‪ :‬ناكۆكی‌‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌ كوردس����تان‌و‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان كه‌ له‌چه‌ن����د مانگی‌‬ ‫راب����ردودا توندوبون����ه‌وه‌ی‌ به‌خۆی����ه‌وه‌‬ ‫بینی����وه‌‪ .‬لێدوان����ی‌ تون����د‪ ،‬زنجیره‌یه‌ك‬ ‫ك����رده‌وه‌ی‌ پیاوكوژی‌‌و خۆپیش����اندانێكی‌‬ ‫توندوتی����ژی‌ ئه‌مدواییانه‌ هان����ی‌ بارزانی‌‬ ‫دا به‌ئاش����كرا داوای‌ هێوركردنه‌وه‌ بكات‪.‬‬ ‫ئێمه‌ش پێویسته‌ ستایشی‌ ئه‌م لێدوانانه‌ی‌‬ ‫بارزان����ی‌ بكه‌ین‌و هانی‌ بده‌ی����ن به‌رده‌وام‬ ‫بێت له‌ده‌ستوه‌ردانه‌كانی‌ بۆ كپكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫توندوتیژییه‌كان‪.‬‬ ‫س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزانی‌ بۆ واشینگتۆن‬ ‫ده‌رفه‌تێك���ی‌ له‌ب���ار دێنێته‌كای���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫داڕش���تنی‌ بیركردن���ه‌وه‌و كاریگه‌ری���ی‌‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ی‌ كورد پێ���ش هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫‪7‬ی‌ ئازار‪ .‬ئه‌گه‌ر بارزانی‌ له‌واش���ینگتۆن‬ ‫به‌جۆرێك له‌دڵنیایی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌پش���تیوانی‌ ئه‌مریكا‌و تێگه‌یش���تنێكی‌‬ ‫رونی‌ هه‌بێت ل���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ پابه‌ندبونی‌‬ ‫ئێم���ه‌ به‌مانای‌ ئه‌وه‌ نای���ه‌ت الیه‌نگریی‌‬ ‫له‌خواس���ته‌ به‌رزه‌كانی‌ ك���ورد ده‌كه‌ین‬ ‫له‌سه‌ر حس���ابی‌ یه‌كێتی‌‌و ئاش���ته‌وایی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ عێراق‪ ،‬ئ���ه‌وا به‌رهه‌مه‌كانی‌‬ ‫هه‌وڵی‌ ئه‌مریكا له‌عێراق به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچاو ده‌رده‌كه‌ون‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫"ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‌"‬ ‫له‌ئه‌جێندای‌ سه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزانیدا بۆ ئه‌مریكا‬

‫‪7‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ‬ ‫ئه‌مریكا بۆچونی جیاوازی له‌الی‬ ‫فراكسیۆنه‌ كوردییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌رانی عێراق لێده‌كه‌وێته‌وه‌و‬ ‫هه‌ندێك پێیانوایه‌ بارزانی به‌رده‌وام‬ ‫پرسی سه‌ربه‌خۆیی كوردستانی باس‬ ‫كردوه‌و نه‌یشاردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێكیش‬ ‫بۆچونی پێچه‌وانه‌یان هه‌یه‌و ده‌ڵێن‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كوردستان "به‌داواكاریی‌و‬ ‫عه‌ریزه‌ دروست ناكرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران���ی‬ ‫عێراق له‌س���ه‌ر لیستی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬شاخه‌وان عه‌بدواڵ‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی بارزانی بۆ ئه‌مریكاو پرسی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی كوردس���تان به‌ئاوێن���ه‌ی‬ ‫راگه‌یاند "سه‌رۆكی هه‌رێم له‌هیچ دیدارێكدا‬ ‫پرسی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌ نه‌یش���اردۆته‌وه‌‌و‬ ‫پرسێكه‌ به‌رده‌وام باس���یی لێوه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌م سه‌ردانه‌ش���یدا به‌ڕونی باسیده‌كات‌و‬ ‫یه‌كێك ده‌بێت له‌هه‌ره‌ پرس���ه‌ گرنگه‌كان‬ ‫بۆی تێكۆشین‌و شه‌رمیش له‌كه‌س ناكه‌ین‬ ‫له‌كات‌و ساتی خۆی دا رایده‌گه‌یه‌نین"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "مه‌رج نییه‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردی له‌ئێستادا ببێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌توانین‬ ‫ب���ه‌ره‌و كۆنفیدراڵ���ی بڕۆی���ن كه‌ هیچی‬ ‫له‌س���ه‌ربه‌خۆیی كه‌مترنی���ه‌‪ ،‬ب���ۆ ئ���ه‌و‬ ‫پرس���انه‌ش پێویس���تمان به‌ئه‌مری���كاو‬ ‫واڵتان���ی تری جیهان هه‌ی���ه‌ تا هاوكارو‬ ‫كۆمه‌كمان بن"‪.‬‬ ‫له‌الی خۆشیه‌وه‌ سه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان له‌ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌رانی عێراق‪،‬‬ ‫هۆش���یار عه‌بدواڵ له‌باره‌ی ئه‌و پرسه‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د "س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردس���تان به‌داواكاریی دروست ناكرێت‬ ‫له‌هیچ شوێنێك‪ ،‬نه‌له‌ئه‌مریكا نه‌له‌واڵتانی‬ ‫دراوسێ‪ .‬سه‌ربه‌خۆیی كوردستان ده‌بێت‬

‫باسكردنی ئه‌م‬ ‫پرسه‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫نێوده‌وڵتیدا گرنگه‌‪،‬‬ ‫بۆئه‌وه‌ی گوێچكه‌یان‬ ‫ڕابێت به‌پرسیی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كوردستان‬

‫دیداری بارزانی له‌گه‌ڵ جۆ بایدن له‌ئه‌مه‌ریکا‬ ‫دۆخێك بێت ئه‌مری واقع بیچه‌سپێنێت‪,،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نا من پێموایه‌ به‌داواكاریی‌و عه‌ریز‌ه‬ ‫دروست ناكرێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی بۆچونی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بۆ‬ ‫راگه‌یاندنی‌ ده‌وڵه‌تی كوردیی له‌ئێستادا‪،‬‬ ‫هۆش���یار عه‌بدواڵ ده‌ڵێ���ت‪" :‬ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان بۆچونه‌كانم���ان‬ ‫زۆر ڕون‌و ئاش���كرایه‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌هه‌ره‌‬ ‫ئامانجه‌ گرنگه‌كانمان‪ ،‬ئێمه‌ جیاوازییمان‬ ‫هه‌یه‌ به‌ده‌ر له‌الیه‌ناكانی تر بۆ پرس���ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی كوردس���تان‪ ،‬ئه‌م پرس���ه‌‬

‫الی ئێم���ه‌ ده‌بێ���ت چوارچێوه‌یه‌ك���ی‬ ‫یاسایی بۆ دروس���تبكه‌ین‌و دامه‌زراوه‌ی‬ ‫بۆدروس���تبكه‌ین‪ ،‬هه‌وڵبده‌ی���ن ناوخۆی‬ ‫كوردس���تان به‌هێزبكه‌ین‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌مرێكی واقع ئه‌و پرس���ه‌ بچه‌سپێنین‪.‬‬ ‫بۆیه‌ باسكردنی ئه‌م پرسه‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫نێوده‌وڵتی���دا گرنگ���ه‌‪ ،‬بۆئ���ه‌وه‌ی‬ ‫گوێچكه‌یان ڕابێت به‌پرسیی سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێكی دیكه‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی‬ ‫عێراق له‌سه‌ر لیستی یه‌كێتی پێیوایه‌ كه‌‬

‫سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ مه‌به‌ستی سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫نه‌ڕۆیش���توه‌ته‌ ئه‌مریكا‪ ،‬ش���وان داودی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‪" :‬س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫بۆ ئه‌و پرس���ه‌ نه‌ڕۆشتوه‌‪ ،‬به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫پێش���وه‌خته‌و له‌زوه‌وه‌ كاری بۆده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو كۆمه‌ڵێك پرسیی هه‌ستیارو گرنگ‬ ‫هه‌یه‌ له‌ كوردس���تان‌و عێراق‌و ناوچه‌كه‌‬ ‫ده‌بێت باسیی لێوه‌بكرێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و پرس���انه‌وه‌‪ ،‬داودی‌ وتی‌‪،‬‬ ‫"ئه‌و باسانه‌ خۆیان ده‌بیننه‌وه‌ له‌شه‌ڕی‬ ‫داع���ش‌و گرتنه‌وه‌ی موس���ڵ‌و كێش���ه‌ی‬

‫نه‌وت‌و پێش���مه‌رگه‌و فیدراڵ���ی عێراق‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی ش���ه‌ڕی داعش‌و كۆتایی هاتن‬ ‫به‌م ش���ه‌ڕه‌ كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری گه‌وره‌‬ ‫ڕوده‌دات له‌ناوچه‌ك���ه‌دا كه‌ ده‌بێت كورد‬ ‫ل���ه‌و گۆڕانكاری���ه‌دا به‌ش���داربێت وه‌ك‬ ‫هێزێكی سه‌ره‌كی ناوچه‌كه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی بڕیاره‌ك���ه‌ی كۆنگرێس���ی‬ ‫ئه‌مه‌ری���كاش ب���ۆ پڕچه‌ككردن���ی‬ ‫راس���ته‌وخۆی هێ���زی پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫سوننه‌كان‪ ،‬داودی ده‌ڵێت "ئه‌م بڕیاره‌ی‬ ‫ل���ه‌م چه‌ن���د رۆژه‌دا ده‌رچ���وه‌ ئه‌زمه‌ی‬

‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬كه‌ڕاس���ته‌وخۆ ئه‌مریكا‬ ‫چ���ه‌ك بداته‌ پێش���مه‌رگه‌و س���ونه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌نجامه‌كه‌ش���ی بۆئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‬ ‫حكومه‌تی عێراق شكستیهێناوه‌ كه‌ وه‌ك‬ ‫پێویست چه‌ك بۆ پێشمه‌رگه‌ دابینبكات‪،‬‬ ‫نه‌ش���یتوانیوه‌ س���ونه‌كان چه‌كداربكات‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا كوردو س���ونه‌كان له‌شه‌ڕێكی‬ ‫ده‌س���ته‌ویه‌خه‌ی داعش دان‪ ،‬بۆیه‌ رۆژی‌‬ ‫ش���ه‌ممه‌ی‌ رابردوش له‌په‌رله‌مانی عێراق‬ ‫ته‌نها ش���یعه‌كان ناڕازیبون به‌و بڕیاره‌ی‬ ‫ئه‌مریكا‌و سونه‌كانیش ڕازیبون"‪.‬‬

‫بریت ماكگۆرك‬ ‫بازوی‌ به‌هێزی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق‬ ‫پرۆفایل‬ ‫بریت ماكگۆرك كه‌ دیبلۆماتكارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكییه‌‪ ،‬به‌"چاو و بازوی‌ به‌هێز"ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا له‌عێ���راق داده‌نرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كه‌ عه‌راب���ی‌ پێكهێنان���ی‌ كابینه‌كه‌ی‌‬ ‫عه‌بادیی���ه‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌گرنگتری���ن‬ ‫بڕی���ارده‌رو داڕێژه‌ران���ی‌ سیاس���ه‌تی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر به‌عێراق‪.‬‬ ‫"بری���ت ماكگ���ۆرك"ی‌ ته‌مه‌ن ‪43‬‬ ‫س���اڵ‌‪ ،‬پیاوی‌ به‌هێزی‌ پشت په‌رده‌ی‌‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكای���ه‌ له‌عێ���راق‪،‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تی‌ نوس���ینه‌وه‌ی‌ ده‌ستور‬ ‫ده‌كات‪ ،‬پێویس���تییه‌كانی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫كابینه‌كانی‌ حكوم���ه‌ت دابین ده‌كات‪،‬‬ ‫س���ه‌ردانی‌ كاربه‌ده‌ستان بۆ واشنتۆن‬ ‫رێكده‌خ���ات‌و فه‌رمانده‌ی���ی‌ ش���ه‌ڕی‌‬ ‫دژ به‌داع���ش ده‌كات‪ ،‬ه���ه‌ر ئ���ه‌و بو‬ ‫كه‌ له‌كات���ی‌ س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ عه‌بادیدا‬ ‫بۆ واش���نتۆن‪ ،‬رایگه‌یاند ب���ه‌م زوانه‌‬ ‫بارزانیش سه‌ردانی‌ ئه‌مه‌ریكا ده‌كات‪.‬‬ ‫ماكگ���ۆرك له‌س���اڵی‌ ‪2003‬ه‌وه‌‬ ‫به‌به‌رده‌وامی���ی‌‌و له‌نزیكه‌وه‌ چاودێریی‌‬ ‫ره‌وش���ی‌ سیاس���ی‌‌و گۆڕانكاریه‌كانی‌‬ ‫عێ���راق ده‌كات‪ ،‬كاتێك له‌س���ه‌رده‌می‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ بوشه‌وه‌ ئه‌ركی‌ ته‌رتیبكردنی‌‬ ‫دۆس���یه‌ ئاڵۆزه‌كان���ی‌ عێراق���ی‌‬ ‫پێسپێرراوه‌‪ .‬ئه‌و یه‌كێكه‌ له‌كارمه‌نده‌‬ ‫كاراكان���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ئاسایش���ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ ئه‌مه‌ری���كای‌ س���ه‌رده‌می‌‬ ‫ب���وش‌و ئۆباماو یه‌كێكیش���ه‌ له‌س���ێ‌‬ ‫كارمه‌ندی‌ ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ش كه‌ داوای‌‬

‫مانه‌وه‌یان لێكراوه‌ بۆ كاركردن له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ ئۆبامادا‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ ده‌ ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫رابردوش���دا‪ ،‬له‌گرنگترین بڕیاره‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا س���ه‌باره‌ت به‌عێ���راق رۆڵی‌‬ ‫كارای‌ هه‌ب���وه‌‌و جێپه‌نجه‌ی‌ به‌زۆرێك‬ ‫له‌روداوه‌كانی‌ عێراقه‌وه‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ بوشی‌ سه‌رۆكی‌ پێشوی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكادا وه‌ك راوێژكاری‌ سه‌رۆك بۆ‬ ‫كاروباری‌ عێراق‌و ئه‌فغانس���تان كاری‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئۆباماش پۆس���تی‌ راوێژكاری‌‬ ‫تایبه‌ت���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ئاسایش���ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و گه‌وره‌ راوێژكارانی‌ باڵوێزی‌‬ ‫عێراقی‌ پێسپاردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و هه‌ڵگری‌ بڕوانام���ه‌ی‌ دكتۆرایه‌‬ ‫له‌یاسادا‪ ،‬ساڵی‌ ‪ 2004‬بوه‌ به‌راوێژكاری‌‬ ‫یاس���ایی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ ئیتیالفی‌ كاتی‌‬ ‫‪CPA‬و راوێژكاری‌ باڵوێزی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌به‌غ���دا‪ .‬ئه‌و ك���ه‌ رۆڵێك���ی‌ دیاری‌‬ ‫هه‌ب���وه‌ له‌نوس���ینه‌وه‌ی‌ ره‌شنوس���ی‌‬ ‫ده‌ستوری‌ كاتی‌ عێراقی‌‪ ،‬جۆرج بوش‬ ‫له‌یاداش���ته‌كانیدا ئه‌وپه‌ڕی‌ ستایشی‌‬ ‫ده‌كاو به‌"فیگه‌رێك���ی‌ گرنگ���ی‌ تیمی‌‬ ‫جه‌نگاوه‌ران���ی‌ ئه‌مه‌ریكا"ی‌ ناوده‌بات‪،‬‬ ‫كه‌ له‌س���ااڵنی‌ ‪‌2006‬و ‪2007‬دا‪ ،‬كارا‌و‬ ‫كاریگه‌ر بوه‌ له‌داڕش���تنی‌ سیاسه‌تی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر به‌عێراق‌و دواتریش‬ ‫له‌مۆركردن���ی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ نێوان‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو عێراقدا‪.‬‬ ‫ماكگۆرك كه‌ "خه‌اڵتی‌ ش���ه‌ره‌ف"ی‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن كۆندالیزا رایس���ی‌ وه‌زیری‌‬ ‫پێش���وی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ری���كاوه‌‬

‫پێبه‌خش���راوه‌‌و به‌رزتری���ن خه‌اڵت���ی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و واڵته‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪2013‬دا بوه‌ به‌یاریده‌ده‌ری‌‬ ‫وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ری���كا ب���ۆ‬ ‫كاروب���اری‌ عێ���راق‌و ئێ���ران‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫له‌پێكهێنان���ی‌ كابینه‌ی‌ حكومه‌ته‌كانی‌‬ ‫نوری‌ مالكی‌ ‪2010‬دا ده‌س���تێكی‌ بااڵی‌‬ ‫هه‌بوه‌ له‌فش���ارهێنان بۆ الیه‌نه‌كان‌و‬ ‫گه‌یشتنه‌ رێككه‌وتن‪.‬‬ ‫س���اڵی‌ رابردوش‪ ،‬بریت ماكگۆرك‬ ‫كاراكته‌رێك���ی‌ گرن���گ ب���و له‌البردنی‌‬ ‫ن���وری‌ مالیكی‌ دوای‌ هه‌ش���ت س���اڵ‌‬ ‫له‌س���ه‌رۆك وه‌زیری‌‌و له‌دانانی‌ حه‌یده‌ر‬ ‫عه‌بادی���دا له‌ب���ری‌ مالك���ی‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئ���ه‌وكات له‌س���ه‌روه‌ختی‌ ده‌نگدان بۆ‬ ‫كابینه‌ك���ه‌ی‌ عه‌ب���ادی‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێن���ه‌ران‪ ،‬ماكگ���ۆرك له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫پێنج الیه‌نه‌ كوردییه‌كه‌دا كه‌ له‌مه‌كۆی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ گۆڕان له‌سلێمانی‌ سازكرا‪ ،‬له‌كاتژمێرێك كۆبونه‌وه‌ به‌ئاماده‌بونی‌ ئاماژه‌یان به‌وه‌ كرد بۆ گه‌یش���تن به‌و‬ ‫به‌ش���داریكرد‪ .‬هه‌رچه‌ن���ده‌ وه‌ف���دی‌ بریت ماكگۆرك‪ ،‬رازیبون به‌ش���داریی‌ ئامانج���ه‌‪ ،‬بری���ت ماكگ���ۆرك "چاوی‌‬ ‫له‌هه‌مو الیه‌نه‌كان سوركردوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌ كوردییه‌كان دوای‌ نائومێدییان له‌حكومه‌تی‌ داهاتوی‌ عێراق بكه‌ن‪.‬‬ ‫‪9‬ی‌ حوزه‌یران���ی‌ ‪ ،2014‬كاتێك كه‌‬ ‫"ماكگ���ۆرك" رۆڵێك���ی‌ گرنگ���ی‌‬ ‫له‌گفتوگۆكان���ی‌ به‌غ���دا‌و گه‌ڕانه‌وه‌یان‬ ‫بۆ كوردس���تان‪ ،‬كه‌ حه‌یده‌ر عه‌بادی‌‌و له‌رازیك���ردن‌و كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌ چه‌كدارانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئیسالمی‌ له‌عێراق‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ یاسا ئاماده‌ی‌ جێبه‌جێكردنی‌ سیاس���ی‌‌و پێكهات���ه‌ جیاوازه‌كان���ی‌ ش���ام ناس���راو به‌داعش هێرش���یان‬ ‫زۆربه‌ی‌ داواكانی‌ كوردو جێبه‌جێكردنی‌ حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌ عه‌بادی‌ بین���ی‪ ،‬كه‌ كرده‌ سه‌ر شاری‌ موس���ڵ‌‌و خستیان ‌ه‬ ‫به‌ش���داریكردنیان ب���ه‌رده‌وام له‌په‌یوه‌ندیدا ب���و له‌گه‌ڵ‌ ژێرده‌ستی‌ خۆیانه‌وه‌‪ ،‬بریت ماكگۆرك‬ ‫پێش���مه‌رجی‌‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ داهاتوی‌ عێراقدا نه‌بون‪ ،‬س���ه‌ركرده‌ی‌ الیه‌نه‌كان���داو به‌رده‌وام له‌هه‌ولێر بو‪ ،‬راس���ته‌وخۆ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫كه‌ ماوه‌ی‌ هه‌ش���ت مانگ بو موچه‌ی‌ پێداگری���ی‌ له‌س���ه‌ر پێویس���تیی‌ به‌كاربه‌ده‌س���تانی‌ واشنتۆنه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫فه‌رمانبه‌ران���ی‌ كوردس���تان له‌الیه‌ن به‌ش���داربونی‌ هه‌م���و پێكهات���ه‌كان به‌مه‌به‌ستی‌ چۆنیه‌تی‌ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ندی���ی‌ به‌غ���داوه‌ بڕا له‌حكومه‌تێكی‌ بنكه‌ فراوان له‌عێراقدا ئه‌م مه‌ترس���ییه‌ی‌ هه‌ڕه‌شه‌ له‌عێراق‌و‬ ‫ب���و‪ ،‬ب���ه‌اڵم س���ه‌ره‌نجام دوای‌ زیاتر ك���ردو ته‌نان���ه‌ت الیه‌ن���ه‌ عه‌ره‌به‌كان به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌ناوچه‌كه‌دا‬

‫بارزانی‌و برێت ماکگۆرک‬ ‫ده‌كات‪ ،‬زۆری‌ نه‌خایان���د كه‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ شه‌ڕی‌ دژ به‌داعش هێزێكی‌‬ ‫هاوپه‌یمان���ی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ پێكهێنا‪،‬‬ ‫ژه‌ن���راڵ‌ جۆن ئاالن‪ ،‬ب���وه‌ رێكخه‌ری‌‬ ‫ئه‌م شه‌ڕه‌ كه‌ له‌ناو سه‌رۆك عه‌شره‌ته‌‬ ‫س���وننه‌كانی‌ عێ���راق‌و پیاوماقواڵتی‌‬ ‫ئه‌فغانس���تاندا كه‌س���ێكی‌ ناس���راو‬ ‫بو‪ ،‬ئ���ه‌م ژه‌نراڵه‌ ته‌مه‌ن ‪ 61‬س���اڵه‌‬ ‫دامه‌زرێنه‌ری‌ سه‌حوه‌كان بو‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بریت ماكگۆركی���ش بوه‌ یاریده‌ده‌ری‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئێس���تا هه‌وڵ‌‌و كۆششی‌ خۆی‌ بۆ‬ ‫دژایه‌تی‌ كردنی‌ تی���رۆرو ده‌رپه‌ڕاندنی‌‬ ‫داعش له‌موسڵ چڕ كردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫‪ 150‬هه‌زار كرێكا‌ر بێكارده‌بن‬

‫سه‌رۆك ‌ی سه‌ندیكا ‌ی كرێكاران ‌ی بیناسازی‌‪ :‬له‌دو ساڵ‌و چوار مانگدا نزیكه‌ ‌ی ‪ 150‬كرێكار گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‬ ‫ئا‪ :‬شیروان شه‌ریف‬ ‫سه‌ندیكاكانی‌ كرێكاران به‌گه‌ڕخستن‌و‬ ‫په‌سه‌ندكردنی‌ یاسای‌ نوێی‌ كار‬ ‫به‌پێویستییه‌كی‌ سه‌ره‌كی‌ ده‌زانن‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و كه‌موكوڕییانه‌ی‌ له‌یاسای‌‬ ‫كارپێكراودا هه‌یه‌‪ ،‬به‌رپرسێكی‌‬ ‫سه‌ندیكایش رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا "كۆمپانیا‬ ‫حیزبه‌‌و حیزبیش حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانه‌"‬ ‫قۆرغكارییه‌كی‌ گه‌وره‌ له‌كه‌رتی‌ ئابوری‌‌و‬ ‫كۆمپانیاكان‌و له‌حكومه‌ت‌و داموده‌زگا‬ ‫ره‌سمییه‌كانیشدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ه����اوكات له‌گ����ه‌ڵ ‪1‬ی‌ ئای����ار جه‌ژنی‌‬ ‫جیهان����ی‌ چین����ی‌ كرێ����كار له‌ش����ار‌و‬ ‫ناوچه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان بۆنه‌‌و‬ ‫چاالكی‌ جۆراوجۆر س����ه‌باره‌ت به‌و یاده‌‬ ‫رێكده‌خرێ����ت‪ ،‬به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌و یاد‌و‬ ‫بۆنان����ه‌دا نه‌گ����ۆڕه‌‌و هه‌میش����ه‌ دوباره‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ خواس����ت‌و داواكارییه‌كانه‌ بۆ‬ ‫ده‌ركردنی‌ یاسای‌ نوێی‌ كار كه‌ به‌رده‌وام‬ ‫له‌الیه‌ن س����ه‌ندیكاكانی‌ كرێكاران‌و هێز‌و‬ ‫الیه‌نه‌ چه‌په‌كانه‌وه‌ ده‌خرێته‌ڕو‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ كه‌موكورتییه‌كانی‌ یاس����ای‌‬ ‫كاری‌ كارپێكراو س����ه‌رۆكی‌ سه‌ندیكای‌‬ ‫كرێكارانی‌ بیناسازی‌ سلێمانی‌‪ ،‬عوسمان‬ ‫حه‌مه‌سه‌عید به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬یاسای‌‬ ‫كارپێكراوی‌ ئێس����تا یاسای‌ ژماره‌ ‪71‬ی‌‬ ‫س����اڵی‌ ‪1987‬ه‌ كه‌ تایبه‌ت����ه‌ به‌كه‌رتی‌‬ ‫تایبه‌ت‌و تێك����ه‌اڵوو ه����ه‌ره‌وه‌زی‌‪ ،‬واتا‬ ‫ئه‌و كرێكارانه‌ ناگرێت����ه‌وه‌ كه‌ له‌كه‌رتی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی����دا ئیش����ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫له‌بۆشاییه‌ یاساییه‌كانی‌ كه‌ پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫پێوه‌ره‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌‪ ،‬له‌حاڵێكدا ك����ه‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا یاسای‌ وه‌به‌رهێنان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫ده‌ستی‌ كرێكاری‌ بیانی‌‌و سه‌رمایه‌گوزاری‌‬ ‫بیان����ی‌‌و وه‌به‌رهێنانی‌ كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویسته‌ یاس����ایه‌كی‌ كاری‌ نوێ‌ هه‌بێت‬ ‫ك����ه‌ هاوتابێ����ت له‌گ����ه‌ڵ یاس����ا نوێیه‌‬ ‫كارپێكراوه‌كانی‌ تردا‪.‬‬ ‫حكومه‌ت پڕۆژه‌یاسای‌ نوێی‌ كار‬ ‫پشتگوێده‌خات‬ ‫عوس����مان راش����یگه‌یاند‪ ،‬له‌س����اڵی‌‬ ‫‪2013‬ه‌وه‌ پ����رۆژه‌ی‌ نوێی‌ یاس����ای‌ كار‬ ‫ئاراس����ته‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران كراوه‌‬ ‫كه‌ پێش����تر وه‌زاره‌ت����ی‌ كار به‌هاوكاری‌‬ ‫سه‌ندیكاكان‌و ژماره‌یه‌ك له‌په‌رله‌مانتاران‌و‬ ‫شاره‌زایان له‌بواری‌ یاسادا ئاماده‌كراوه‌‌و‬ ‫دارێژراوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌و ساته‌وه‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران ئاراسته‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ نه‌كردوه‌‌و‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ پێویستیش وابو كه‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان خۆی‌ داوای‌ بكردایه‌ ئه‌ویش‬ ‫داوای‌ نه‌كردوه‌‪ .‬وتیشی‌‪ ،‬وا ساڵێكیشه‌‬ ‫كابینه‌ی‌ نوێی‌ حكومه‌ت پێكهێنراوه‌ كه‌‬ ‫ده‌بو وه‌زاره‌تی‌ كار به‌زویی‌ داوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بكردایه‌ كه‌ ئاراسته‌ی‌ په‌رله‌مان بكرێت‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ ب����ۆ بكرێت‌و‬ ‫بڕیاری‌ له‌سه‌ر بدرێت‪.‬‬ ‫بیمه‌ی‌ ته‌ندروستی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫ناوی‌ هه‌یه‌‌و كاری‌ نیه‌‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ گرفته‌كانی‌ دیكه‌ی‌ به‌رده‌م‬

‫ده‌بێت پرسیار‬ ‫بكه‌ین وه‌به‌رهێن‬ ‫بۆ پاره‌ی‌ پێنه‌ماوه‌‬ ‫كه‌ به‌پێی‌ یاسا‬ ‫وه‌به‌رهێن واته‌‬ ‫خۆی‌ خاوه‌نی‌‬ ‫پاره‌یه‌‪ ،‬خۆی‌‬ ‫خاوه‌نی‌ توانای‌‬ ‫مادییه‬

‫كرێ����كاران‌و به‌تایبه‌تی����ش زه‌مانه‌ت����ی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ئه‌و به‌رپرسه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ندیكای‌ كرێ����كاران رایگه‌یان����د‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ����ی‌ یاس����ای‌ خانه‌نش����ینی‌‌و‬ ‫ده‌س����ته‌به‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ژماره‌ ‪ 39‬كه‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 1971‬ده‌رچوه‌ هه‌یه‌‌و له‌ساڵی‌‬ ‫‪ 2012‬به‌ژم����اره‌ چوار هه‌مواركراوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫به‌ش����ی‌ ه����ه‌ره‌ زۆری‌ له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی‌‬ ‫كرێكارانه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كه‌موكورت����ی‌ هه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ بریتیه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ كرێ����كاری‌ رۆژانه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ (عمال المقاطع)یان پێده‌ڵێن‬ ‫وه‌ك كرێكارانی‌ بیناس����ازی‌ كه‌ خاوه‌ن‬ ‫كاره‌كانیان دیارنیه‌‪ ،‬بیمه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫نایانگرێته‌وه‌ كه‌ بۆش����اییه‌كی‌ یاس����ایی‌‬ ‫گه‌وره‌ی����ه‌ له‌كاتێكدایه‌ به‌ش����ێكی‌ زۆری‌‬ ‫ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ كه‌ گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن‬ ‫یان كه‌مئه‌ن����دام‌و په‌ككه‌وته‌ ده‌بن ئه‌و‬ ‫كرێ����كاری‌ رۆژانان����ه‌ن كه‌ له‌س����ه‌ر بینا‬ ‫جۆراوجۆره‌كان كارده‌كه‌ن‌و له‌پڕۆژه‌كاندا‬ ‫نین‪.‬‬ ‫رونیش����یكرده‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌مواركردنه‌كه‌ی‌‬ ‫ساڵی‌ ‪ 2012‬كه‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫كراوه‌ له‌مادده‌ی‌ ‪9‬و ‪10‬دا داوا له‌حكومه‌ت‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ په‌یڕه‌وێ����ك دابنێ����ت ب����ۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كرێكاری‌ رۆژان����ه‌ش بگرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫ئ����ه‌و په‌ی����ڕه‌وه‌ی‌ دانه‌ناوه‌ ك����ه‌ ئه‌مه‌‬ ‫كه‌موكورتییه‌ك����ی‌ گه‌وره‌یه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش����ی‌‬ ‫وت‪ ،‬كه‌موكورتییه‌ك����ی‌ تری‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫كاتێ����ك كرێكارێ����ك ‪ 15‬یان ‪ 20‬یان ‪30‬‬ ‫ساڵی‌ خۆی‌ زه‌مان ده‌كات‪ ،‬یان خاوه‌ن‬ ‫كاره‌كه‌ی‌ به‌به‌رده‌وامی‌ زه‌مانی‌ بۆ ده‌دات‬ ‫دوای‌ ئه‌و ماوه‌یه‌ كه‌ خۆی‌ خانه‌نش����ین‬

‫ده‌كات بڕێكی‌ پاره‌ی‌ كه‌می‌ خانه‌نشین ‌‬ ‫ی له‌روداوه‌كانی‌ گیانله‌ده‌ستدان"‪.‬‬ ‫پێده‌درێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌ڵێین پێویس����ته‌ ئه‌و‬ ‫سیس����ته‌م‌و رێنماییه‌ی‌ كه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ ئاماژه‌كان لێشاوی‌ بێكاران نیشانده‌ده‌ن‬ ‫ش����ێوازی‌ خانه‌نش����ینكردنه‌كه‌ی‌ چاك‬ ‫له‌باره‌ی‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و ئاماره‌كانی‌‬ ‫بكرێت به‌ش����ێوازێك كه‌ هاوتا ببێته‌وه‌ تایبه‌ت به‌بێكاری‌‪ ،‬عوسمان حه‌مه‌سه‌عید‬ ‫له‌گه‌ڵ خانه‌نشینی‌ فه‌رمانبه‌راندا‪.‬‬ ‫رایگه‌یاند‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ دامه‌زراوه‌یه‌كی‌‬ ‫تۆماركردنی‌ ئامار نیه‌ تایبه‌ت به‌بێكاری‌‪،‬‬ ‫ته‌نها به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كانی‌ به‌كارخستن‬ ‫ئاماره‌كانی‌ گیان له‌ده‌ستدان‌و‬ ‫نه‌بێت ئه‌وان����ه‌ی‌ تایبه‌تن به‌دۆزینه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌ككه‌وتن هه‌ژێنه‌رن‬ ‫ده‌رب����اره‌ی‌ لێكه‌وته‌ی‌ كارنه‌كردن به‌و هه‌لی‌ كار كه‌ خۆیان رایانگه‌یاندوه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫یاس����ا‌و رێنماییانه‌‌و كاریگه‌رییان له‌سه‌ر ‪ 6‬هه‌زار كه‌س ناویان تۆماركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كرێ����كاران‌و خانه‌واده‌كانیان س����ه‌رۆكی‌ ئێم����ه‌ بڕوامانوایه‌ ژماره‌ك����ه‌ زۆر زیاتر‬ ‫س����ه‌ندیكای‌ كرێكاران����ی‌ بیناس����ازی‌ له‌وه‌‪ ،‬چونك����ه‌ یه‌كێتی‌ ژوره‌ بازرگانی‌‌و‬ ‫س����لێمانی‌ ئاماری‌ گیان له‌ده‌س����تدانی‌ پیشه‌سازییه‌كان له‌مانگی‌ ئه‌یلولی‌ ‪2014‬‬ ‫ماوه‌ی‌ راب����ردوی‌ به‌نمون����ه‌ هێنایه‌وه‌‌و رایانگه‌یاند كه‌ زیاتر له‌ ‪ 85‬هه‌زار كرێكار‬ ‫وتی‌‪ ،‬به‌ته‌نها له‌چ����وار مانگی‌ رابردوی‌ له‌پرۆژه‌كاندا هه‌لی‌ كاریان له‌ده‌ستداوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مساڵدا له‌هه‌رسێ‌ پارێزگاكه‌ی‌ هه‌رێم جگه‌ له‌وه‌ی‌ ئێمه‌ شایه‌تحاڵین كه‌ زیاتر‬ ‫‪ 8‬كرێكار گیانی‌ له‌ده‌س����تداوه‌‪ ،‬له‌ساڵی‌ ل ‌ه ‪ 50‬ئۆتێل‌و رێستۆرانت داخراوه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫‪2014‬ش����دا ‪ 28‬كرێكار له‌سلێمانی‌‌و ‪ 15‬ئه‌وه‌ی‌ له‌راگه‌یاندنه‌كانیش����ه‌وه‌ باس����ی‌‬ ‫كرێكار له‌هه‌ولێر‌و له‌س����اڵی‌ ‪2013‬ش ‪ 90‬لێوه‌ده‌كرێت ‪ 250‬به‌ڵێنده‌ر مایه‌پوچ بون‪،‬‬ ‫كرێ����كار له‌هه‌رس����ێ‌ پارێزگاكه‌ی‌ هه‌رێم هاوكات خودی‌ وه‌زاره‌تی‌ پیشه‌سازیش‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪ .‬وتیشی‌‪ ،‬واته‌ به‌دو له‌ماوه‌ی‌ راب����ردودا رایگه‌یاند كه‌ له‌كۆی‌‬ ‫س����اڵ‌و چوار مانگ نزیكه‌ی‌ ‪ 150‬كرێكار ‪ 5200‬كارگ����ه‌ نزیك����ه‌ی‌ ‪ 3000‬ه����ه‌زار‬ ‫كارگ����ه‌ داخراوه‌‪ ،‬هه‌م����و ئه‌مانه‌ بێجگه‌‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ جگه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ وه‌ك ئه‌و وتی‌‪ ،‬له‌كرێكاری‌ رۆژانه‌ كه‌ ئێمه‌ شایه‌تحاڵین‬ ‫"په‌ككه‌وت����ن‌و كه‌مئه‌ندامبون‌و برینداری‌ به‌لێشاو له‌سه‌ر كاره‌كانیان ده‌رده‌كرێن‪،‬‬ ‫س����وك س����ێ‌ به‌رامبه‌ر زیات����ره‌‪ ،‬به‌اڵم بۆیه‌ بڕوامان وای����ه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 150‬هه‌زار‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ زۆر زۆره‌‌و په‌رش‌و باڵوه‌‌و كرێكار‌و كارمه‌ن����د چ ئه‌وانه‌ی‌ رۆژانه‌ن‌و‬ ‫تۆمارناكرێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ئه‌و كه‌س����انه‌ چ ئه‌وان����ه‌ی‌ له‌كۆمپانی����ا‌و پڕۆژه‌كاندا‬ ‫خێرا خۆیان چاره‌سه‌رده‌كه‌ن‌و له‌سه‌ندیكا كارده‌ك����ه‌ن هه‌لی‌ كاریان له‌ده‌س����تداوه‌‬ ‫تۆم����اری‌ ناكه‌ن‌و پێ����ی‌ نازانرێت‪ ،‬بۆیه‌ كه‌ كاریگه‌رییه‌كی‌ راس����ته‌خۆی‌ له‌سه‌ر‬ ‫بڕوای‌ ئێمه‌ وایه‌ كه‌ روداوه‌ س����وكه‌كان‌و كرێكاران هه‌ی����ه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ توش����ی‌‬ ‫بچوك����ه‌كان‌و په‌ككه‌وتنه‌كان زۆر زیاتره‌ بێكارییه‌ك����ی‌ درێژخایه‌ن ده‌بن‪ ،‬چونكه‌‬

‫وه‌كو فه‌رمانب����ه‌ر‌و چین‌و توێژه‌كانی‌ تر‬ ‫نین كه‌ ئه‌م مانگه‌ موچه‌یان دوابكه‌وێت‪،‬‬ ‫مانگی‌ داهات����و وه‌ریبگرن����ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌م����ان كه‌ بێ ئیش����ده‌بن ل����ه‌دوای‌ بێ‌‬ ‫ئیشبون كارێكیشیان ده‌ستبكه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫قه‌ره‌بوی‌ ئه‌و كاته‌یان ده‌ستناكه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌كوردس����تاندا یاس����ای‌‬ ‫بیمه‌ی‌ بێكاری‌ نیه‌ كه‌ كه‌موكورتییه‌كی‌‬ ‫زۆر گه‌وره‌یه‌‪.‬‬ ‫تێكه‌اڵوی‌ ده‌ستی‌ كۆمپانیا‌و حیزب‌و‬ ‫قۆرغكردنی‌ بازاڕ‬ ‫ی كرێكارانی‌‬ ‫به‌رپرسه‌كه‌ی‌ س����ه‌ندیكا ‌‬ ‫بیناس����ازی‌ وتیش����ی‌‪" ،‬ئه‌و‌هی‌ ده‌یبینی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا كۆمپانیا حیزبه‌‌و‬ ‫حی����زب حكوم����ه‌ت‌و په‌رله‌مان����ه‌‌و هه‌ر‬ ‫خۆش����یان زۆر ناوه‌ن����دی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫دیموكراتی‌‌و سه‌ندیكاكانیش����یان گرتوه‌‬ ‫بۆیه‌ تێكه‌ڵییه‌ك‌و قۆرغكارییه‌كی‌ گه‌وره‌‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی‌ له‌ئابوری‌‌و له‌كۆمپانیاكاندا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬قۆرغكاری‌ له‌حكومه‌ت‌و داموده‌زگا‬ ‫ره‌سمییه‌كانیش����دا هه‌یه‌ ك����ه‌ هه‌مویان‬ ‫په‌یوه‌ندیدارن به‌یه‌كه‌وه‌"‪ .‬ئه‌وه‌شی‌ وت‪،‬‬ ‫پێویس����ته‌ تێبگه‌ین ئه‌م ره‌وش����ه‌ چییه‌‬ ‫كاتێك ك����ه‌ حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ند بودجه‌‬ ‫نانێرێت حكومه‌تی‌ هه‌رێم ده‌بێت پاره‌ی‌‬ ‫پێنه‌مێنێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت پرسیار بكه‌ین‬ ‫وه‌به‌رهێن بۆ پاره‌ی‌ پێنه‌ماو‌ه كه‌ به‌پێی‌‬ ‫یاس����ا وه‌به‌رهێن واته‌ خ����ۆی‌ خاوه‌نی‌‬ ‫پاره‌یه‌‪ ،‬خۆی‌ خاوه‌نی‌ توانای‌ مادییه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌ندیكاكان چییان ب����ۆ كرێكاران‬ ‫كردوه‌‬ ‫عوس����مان حه‌مه‌س����ه‌عید رایگه‌یاند‪،‬‬

‫"وه‌كو سه‌ندیكای‌ كرێكارانی‌ بیناسازی‌‬ ‫درێغیم����ان نه‌ك����ردوه‌‌و هه‌ر ئه‌مس����اڵ‬ ‫سه‌دان كێشه‌مان چاره‌سه‌ركردوه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌ئه‌نجامدان����ی‌ گردبون����ه‌وه‌‌و ده‌ركردنی‌‬ ‫به‌یاننام����ه‌‌و س����ازدانی‌ كۆنفران����س‪،‬‬ ‫له‌ك����ۆی‌ هه‌مو ئه‌و روداوان����ه‌ی‌ رویداوه‌‬ ‫هه‌مویم����ان دیكۆمێنت ك����ردوه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫كۆمپانیایه‌كیشمان داوه‌ به‌دادگا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌‪ ،‬له‌‪ 8‬كه‌یس له‌كه‌یسه‌كانی‌‬ ‫گیانله‌ده‌س����تدانی‌ س����اڵی‌ راب����ردو‬ ‫به‌هاوكاری‌ ئێمه‌ توانراوه‌ چاره‌س����ه‌ر بۆ ‬ ‫كێش����ه‌كانیانله‌گه‌ڵ خاوه‌ن كاره‌كانیان‬ ‫بكرێ����ت‌و قه‌ره‌بوی����ان بكه‌ین����ه‌وه‌‬ ‫به‌كڕین����ی‌ خانویه‌ك ی����ان زه‌وییه‌ك بۆ‬ ‫كه‌سوكاره‌كانیان‪.‬‬ ‫رونیشیكرده‌وه‌‪ ،‬له‌ئه‌نجامی‌ لیژنه‌كانی‌‬ ‫پش����كینی‌ نێ����وان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌‬ ‫به‌كارخس����تن‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌ كار‌و‬ ‫ده‌س����ته‌به‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سه‌ندیكای‌‬ ‫كرێكاران پێكه‌وه‌ كه‌ س����اڵی‌ پار زیاتر‬ ‫ل ‌ه ‪ 8‬هه‌زار سه‌ردان كراوه‌‪ 92 ،‬كۆمپانیا‬ ‫دراوه‌ ب����ه‌دادگا‪ ،‬ب����ه‌اڵم ل����ه‌و ژماره‌یه‌‬ ‫هه‌م����وی‌ روداوی‌ مردنی‌ تیا روینه‌داوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێكی‌ له‌به‌ر نه‌بونی‌ سه‌المه‌تی‌ بوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك����ی‌ كرێی‌ كرێكاری‌ البوه‌‪ ،‬هه‌بوه‌‬ ‫كرێكاری‌ ده‌ركردوه‌‪ ،‬هه‌ش����بوه‌ روداوی‌‬ ‫كار رویداوه‌‪.‬‬ ‫له‌ته‌م����وزی‌ ‪ 2013‬به‌مه‌به‌س����تی‌‬ ‫دابینكردنی‌ مه‌رجه‌كانی‌ سه‌المه‌تی‌ كار‬ ‫بۆ كرێ����كاران له‌پرۆژه‌كاندا‪ ،‬لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌دواداچون بۆ دڵنیابون له‌مه‌رجه‌كانی‌‬ ‫س����ه‌المه‌تی‌ كرێ����كاران له‌س����لێمانی‌‬ ‫پێكهێنرا‪.‬‬

‫هۆتێل ‌ه پێنج ئه‌ستێره‌كان پشت له‌كارمه‌ندان ‌ی ناوخۆی ‌ی ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫هۆتێله‌ پێنج ئه‌ستێره‌كان‬ ‫كه‌مترین كرێكار‌و كارمه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوخۆیی‌ وه‌رده‌گرن‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ میوانخانه‌كانیش ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی‌ بۆ یاسای‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫سااڵنی‌ رابردو له‌شاره‌كانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان ژماره‌یه‌ك����ی‌ به‌رچاو ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆتێل‌و میوانخانه‌ی‌ پێنج ئه‌ستێره‌‬ ‫ب����ه‌ڕوی‌ میواناندا كران����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌پێی‌ ئ����ه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌س����ت‬ ‫ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌ له‌زۆرینه‌یاندا رێژه‌ی‌‬

‫كارمه‌ند‌و كرێكارانی‌ ناوخۆیی‌ له‌هه‌ر‬ ‫یه‌كێكی����ان ناگات����ه‌ ‪ ،%5‬له‌كاتێكدا‬ ‫ته‌نها ژماره‌یه‌كی‌ كه‌میان پش����تیان‬ ‫به‌ده‌ستی‌ كاری‌ ناوخۆیی‌ به‌ستوه‌‪.‬‬ ‫له‌نێ����و ئه‌و میوانخانان����ه‌دا به‌پێی‌‬ ‫زانیارییه‌كان له‌سلێمانی‌ هۆتێل های‌‬ ‫كرێست له‌نێو نزیكه‌ی‌ ‪ 160‬كارمه‌نددا‬ ‫ته‌نه����ا پێن����ج كارمه‌ن����د‌و كرێكاری‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ سلێمانی‌ هه‌ن‪ ،‬هۆتێل گراند‬ ‫میلینیۆم (ش����اری‌ جوان) زۆرترین‬ ‫كارمه‌نده‌كانی‌ له‌خه‌ڵكی‌ واڵتی‌ هند‬ ‫پێكدێن‪ ،‬ه����ه‌روه‌ك هۆتێل تایتانیك‬ ‫زۆرتری����ن كارمه‌ن����دو كرێكاره‌كانی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ واڵتانی‌ سوریا‌و هیندستان‌و‬ ‫نیپاڵن‪.‬‬

‫له‌ش����اری‌ هه‌ولێری����ش هه‌ری����ه‌ك‬ ‫له‌هۆتێله‌كان����ی‌ رۆتان����ا‌و دیڤ����ان‬ ‫به‌بیان����وی‌ بران����ده‌وه‌ كه‌متری����ن‬ ‫كارمه‌ندی‌ ناوخۆییان تێدان‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ س����ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫میوانخانه‌‌و چێش����تخانه‌كان‪ ،‬هێرش‬ ‫ئه‌حم����ه‌د به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ یاس����ای‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كاتێك‬ ‫ه����ه‌ر وه‌به‌رهێنێك گرێبه‌س����ته‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجام����داوه‌ به‌م����ه‌رج له‌س����ه‌ریان‬ ‫دیارینه‌كردوه‌ كه‌ پێویسته‌ بۆ نمونه‌‬ ‫‪ %30‬ی����ان ‪%40‬ی‌ كارمه‌نده‌كانی����ان‬ ‫كارمه‌ندی‌ خۆماڵی بن‪.‬‬ ‫وتیشی‌‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا میوانخان ‌هی‌‬

‫پێن����ج ئه‌ستێره‌ش����مان هه‌ی���� ‌ه كه‌‬ ‫سه‌رجه‌م كارمه‌نده‌كانی‌ كوردن‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ میوانانه‌كان‬ ‫راش����یگه‌یاند‪ ،‬هه‌ندێك له‌هۆتێله‌كان‬ ‫كه‌ له‌ش����اری‌ هه‌ولێر ه����ه‌ن براندن‌و‬ ‫كارمه‌ن����دی‌ ك����ورد به‌رێژه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫كه‌م كاریان تیاده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر هۆتێل����ه‌كان بوبێتن����ه‌‬ ‫هۆی‌ به‌خشینی‌ س����یمایه‌كی‌ جوان‬ ‫به‌ش����اره‌كان‪ ،‬ئ����ه‌وا ده‌ك����را له‌روی‌‬ ‫ئابوریش����ه‌وه‌ س����ودێكی‌ هاوشێوه‌‬ ‫بگه‌یه‌نن گه‌ر وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ شاره‌زایان‬ ‫ده‌یڵێ����ن‪ ،‬به‌رپرس����ان له‌هه‌رێ����م‬ ‫سیاس����ه‌تیان بكردای����ه‌ خزم����ه‌ت‬ ‫ئابورییه‌وه‌ نه‌ك پێچه‌وانه‌كه‌ی‌‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫‪9‬‬

‫كوڕی خاوه‌نی یه‌كه‌م كتێبخانه‌ی‌ سلێمانی‌ له‌خانه‌ی‌ به‌سااڵچوانه‌‬

‫ی ئێم ‌ه داده‌نیشت‌و كتێبی ده‌کڕی"‬ ‫"برایم ئه‌حمه‌د به‌رده‌وام ده‌هاته‌ دوكانه‌كه‌ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫مامه‌ حه‌مه‌ پیاوێكی ته‌مه‌ن ‪ 85‬ساڵه‌‬ ‫كه‌ ماوه‌ی‌ شه‌ش مانگه‌ له‌خانه‌ی‬ ‫به‌سااڵچوانی سلێمانی ژیان به‌سه‌ر‬ ‫ده‌بات‪ ،‬به‌وته‌ی‌ خۆی پێشتر له‌مزگه‌وت‬ ‫ده‌خه‌وت‌و خه‌ڵك یارمه‌تی ده‌دا‪ ،‬پاشان‬ ‫چوه‌ته‌ ئوتێل‪ ،‬خاوه‌نی موچه‌یه‌كی‬ ‫خانه‌نشینییه‌‪ ،‬وتی "برایم ئه‌حمه‌د‬ ‫رۆژانه‌ ده‌هاته‌ كتێبخانه‌كه‌ی‌ باوكم‌و‬ ‫كتێبی ده‌برد‌و ده‌یخوێنده‌وه‌‪ ،‬منیش‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌و بوم به‌كه‌سێكی‬ ‫ماركسی"‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌س����ه‌ر جۆالنه‌یه‌كی حه‌وش����ه‌ی‬ ‫خانه‌ی به‌س����ااڵچواندا دانیش����تبو‪ ،‬پاش‬ ‫به‌خێرهاتن‪ ،‬وتی "فه‌رمون دانیشن باقسه‌‬ ‫بكه‌ین"‪ ،‬به‌مشێوه‌یه‌ باسی كتێبخانه‌كه‌ی‌‬ ‫باوكی كرد‪" ،‬له‌ڕوی‌ مێژو و جوگرافییه‌وه‌‬ ‫باوكی من سه‌رده‌سته‌و شاره‌زا بوه‌و بیرم‬ ‫دێ له‌س����اڵی ‪ 1934-1933‬م����ن ئه‌وكات‬ ‫له‌چواری‌ س����ه‌ره‌تایی بوم‪ ،‬باوكم (قادر‬ ‫ئاغا) له‌س����ابونكه‌ران یه‌كه‌م كتێبخانه‌ی‬ ‫دامه‌زراند‪ ،‬ماڵیش����مان هه‌ر له‌و ش����وێنه‌‬ ‫بو"‪.‬‬ ‫مامه‌ حه‌م����ه‌ ده‌ڵێ����ت "هه‌تاوه‌كو له‌و‬ ‫س����ااڵنه‌دا ئینگلیزێ����ك له‌له‌نده‌نه‌وه‌ هات‬ ‫ب����ۆ كتێبێك كه‌ باس����ی چوار شۆڕش����ی‬ ‫ك����وردی ده‌ك����رد له‌توركی����او ئاغ����اكان‬ ‫س����ه‌ركوتیان كردبو‪ ،‬بی����رم دێ كابرای‌‬ ‫ئینگلی����ز گوچانێك����ی به‌ده‌س����ته‌وه‌و‬ ‫شه‌پقه‌یه‌كی له‌س����ه‌ردا بو‪ ،‬كاتێك هاتبو‬ ‫له‌گه‌راج له‌خه‌ڵك ده‌پرسێت ماڵی (قادر‬ ‫ئاغا) له‌كوێیه‌ كه‌ كتێبخانه‌یه‌كی هه‌یه‌و‬ ‫ده‌اڵڵێك ده‌یهێنێت بۆ دوكانه‌كه‌‪ ،‬به‌باوكم‬ ‫ده‌ڵێ����ت له‌له‌نده‌نه‌وه‌ منی����ان ناردوه‌ بۆ‬ ‫الی تۆ بۆ كتێبێكی له‌مش����ێوه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫باوكم كتێبه‌ك����ه‌ی‌ داب����و به‌نه‌جمه‌دینی‬ ‫مه‌ال بیخوێنێته‌وه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ ناردی به‌زویی‬ ‫هێنایانه‌وه‌و دای به‌ئینگلیزه‌كه‌"‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ ئ����ه‌و كتێبه‌ك����ه‌ ده‌ب����اره‌ی‌‬ ‫(چوار شۆڕش����ی ك����ورد له‌توركیا) بوه‌‬ ‫ك����ه‌ ده‌ره‌به‌گ����ه‌كان یه‌كی����ان گرت����وه‌و‬ ‫له‌ناویانبردوه‌‪ ،‬وتیشی "ئینگلیزه‌كه‌ شه‌و‬ ‫له‌ماڵ����ی ئێمه‌ مایه‌وه‌‪ ،‬پ����اره‌ی ده‌رهێنا‬

‫ێمه‌ خاوه‌ن ‌ی‬ ‫میلله‌تێكی خراپین‬ ‫ده‌بێت جگه‌‬ ‫له‌ره‌خنه‌گرتن‬ ‫له‌سه‌ركرده‌كان‬ ‫ره‌خنه‌ له‌میلله‌تیش‬ ‫بگرین‌و به‌كه‌ڵك‬ ‫نایه‌ت‬ ‫خانه‌ی به‌سااڵچوان له‌سلێمانی‬ ‫بیدات به‌باوكم‪ ،‬باوكیش����م ره‌تیكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫وتی‌ بۆچی وه‌ری ناگریت‪ ،‬باوكم وتی من‬ ‫كورد به‌پاره‌ نافرۆش����م‪ ،‬ئیتر جانتایه‌كی‬ ‫بچوك����ی زیوی ده‌رهێنا پ����ڕ بو له‌نوقڵ‌و‬ ‫ش����یرینی‪ ،‬باوك����م وه‌كو دی����اری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫قبوڵكرد"‪ ،‬له‌گه‌ڵ گێڕانه‌وه‌ی‌ ئه‌و وته‌یه‌دا‬ ‫مام سه‌عید ده‌ستی كرد به‌گریان‌و چه‌ند‬ ‫چركه‌یه‌ك وه‌ستاو وتی‌ "به‌یانی هه‌ستاین‬ ‫بردمان بۆ گه‌راجی عه‌بده‌ له‌س����لێمانی‌و‬ ‫رۆیشته‌وه‌"‪.‬‬ ‫خان����ه‌ی به‌س����ااڵچوانی س����لێمانی‬ ‫جگ����ه‌ له‌مامه‌ حه‌م����ه‌‪ ،‬چه‌ندین پیرێژن‌و‬ ‫پیره‌پی����اوی دیك����ه‌ی‌ تێدابو‪ ،‬له‌س����ه‌ر‬ ‫قه‌ره‌وێڵه‌كانیان راكش����ابون‪ ،‬هه‌ندێكیان‬ ‫له‌پ����ێ كه‌وتب����ون‌و خزم����ه‌ت ده‌ك����ران‪،‬‬ ‫هه‌ندێكیش����یان نه‌خۆش����ییان له‌گه‌ڵدابو‬ ‫نه‌یانده‌توان����ی له‌جێگاكه‌یان هه‌س����تن‪،‬‬ ‫به‌بینینیان ناخی م����رۆڤ ده‌هه‌ژا‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫كۆڕو ك����چ‌و كه‌س����ه‌كانیان له‌گه‌ڵدا نه‌بو‬ ‫نازیان هه‌ڵبگرێت‌و به‌خێویان بكات‪.‬‬ ‫پی����اوه‌ رۆش����نبیره‌كه‌ی‌ خان����ه‌ی‬ ‫به‌س����ااڵچوان‪ ،‬دێته‌ س����ه‌ر باس����ی برایم‬

‫ئه‌حمه‌دو ده‌ڵێت "برایم ئه‌حمه‌د به‌رده‌وام‬ ‫له‌دوكانه‌كه‌ی‌ ئێمه‌دا بو‪ ،‬له‌كوردس����تانی‬ ‫ئێمه‌ ته‌نها پی����او بو له‌روی نه‌ته‌وایه‌تی‌و‬ ‫ماركس����ی‌و سۆسیالیس����تییه‌وه‌‪ ،‬رۆژێك‬ ‫له‌گه‌ڵ پیاوێكی جوله‌كه‌دا ناوی (ئیسحاق‬ ‫میر) كه‌ باش����ترین پارێزه‌ (ئه‌وقات) بو‬ ‫له‌عی����راق‌و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����ت‪ ،‬هیچ‬ ‫دۆس����ێیه‌كی نه‌دۆڕاندبو‪ ،‬دۆسیه‌و داوای‬ ‫یاس����ایی هه‌بوه‌ له‌كه‌ركوك‌و به‌غدا به‌هیچ‬ ‫كه‌سێكی نه‌ده‌دا‪ ،‬به‌برایم ئه‌حمه‌د نه‌بێت‪،‬‬ ‫زۆری خۆشده‌ویست"‪ ،‬له‌ناكاو مام سه‌عید‬ ‫چرپاندی به‌گوێمداو وتی "منیش����ی كرد‬ ‫به‌ش����یوعی‪ ،‬چونكه‌ له‌ژێر ده‌ستی ئه‌ودا‬ ‫گه‌وره‌ بوم‪ ،‬بۆیه‌ شیوعی‌و ماركسییه‌كی‬ ‫مه‌بده‌ئی بوم"‪.‬‬ ‫ئه‌و باسی له‌وه‌شكرد كه‌ خاڵی هێرۆخان‬ ‫(هه‌مزه‌ عه‌بدوڵاڵ) له‌گه‌ڵ به‌هادین نوری‬ ‫كه‌ شه‌ش برای شیوعی بون‪ ،‬دامه‌زرێنه‌ری‬ ‫حزبی شیوعی بون له‌سلێمانی‪.‬‬ ‫پیاوه‌ كۆنه‌ شیوعییه‌كه‌ی‌ به‌سااڵچوان‬ ‫له‌قس����ه‌كردن‌و بیركردن����ه‌وه‌دا پ����ڕ ب����و‬ ‫مه‌عریفه‌و رۆشنبیری‪ ،‬ئه‌و ده‌یوت ئه‌گه‌ر‬

‫هه‌ر مرۆڤێك هه‌وڵی رۆش����نبیری خه‌ڵك‬ ‫بدات‪ ،‬ئه‌وه‌ شۆڕشێكی كردوه‌‪.‬‬ ‫مامه‌ حه‌م����ه ژیانی هه‌ر له‌كۆله‌مه‌رگیدا‬ ‫ب����وه‌و چیرۆكه‌كانی ت����ه‌واو نابن ‪ ،‬وه‌ك‬ ‫خۆی وتی "پاش باوكم من له‌كتێبخانه‌كه‌‬ ‫داده‌نیش����تم‪ ،‬له‌س����اڵی ‪ 1970‬به‌ه����ۆی‬ ‫حزبایه‌تییه‌وه‌ به‌جێمهێش����ت‌و له‌رۆژێكدا‬ ‫حه‌وت ش����یوعی هاوڕیم كوژران‪ ،‬منیش‬ ‫هه‌ڵهات����م‪ ،‬ك����ه‌ ئ����ه‌وكات هاوڕێكان����م‬ ‫له‌س����لێمانی عومه‌ری‌ ش����ه‌عب‌و براكانی‬ ‫به‌هادی����ن (مه‌ال كه‌مال ئیمامی مزگه‌وت‌و‬ ‫عه‌الدین‌و جه‌مال‌و كه‌مال‌و قادر)‪ ،‬ئێستا‬ ‫به‌س به‌هادین‌و عه‌الدین ماون"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و پیاوه‌ هێن����ده‌ عاش����قی زانیاری‬ ‫بو‪ ،‬ده‌یوت هه‌میش����ه‌ ته‌ماشای هه‌واڵ‌و‬ ‫به‌رنامه‌كانی ته‌له‌فزیۆن ده‌كه‌م‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫چاوم نه‌ماوه‌ تاوه‌ك����و بخوێنمه‌وه‌‪ ،‬هاته‌‬ ‫س����ه‌ر داعش‌و وتی "دوێنێ ش����ه‌و بینیم‬ ‫به‌هادین نوری باس����ی داعش����ی ده‌كردو‬ ‫ده‌ی����وت ئه‌مان����ه‌ خائینن‌و م����رۆڤ نین‪،‬‬ ‫به‌هادین پیاوێكی گه‌وره‌یه‌ له‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪ ،‬ده‌بوایه‌ جێگه‌ی‌ له‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئیحسان‬

‫كه‌ره‌كه‌م مانگانه‌ ‪ 12‬دیناری‌ بۆ بڕابوه‌وه‌و‬ ‫‌‪ UN‬بێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕای‌ مامه‌ حه‌مه رۆشنبیرترین عه‌ره‌ب منیش ‪ 9‬دینار"‪.‬‬ ‫باوكی مام سه‌عید حه‌وت ژنی هێنابو‪،‬‬ ‫له‌ناوچه‌ك����ه‌‪ ،‬خه‌ڵكی س����وریایه‌‪ ،‬نمونه‌‬ ‫ده‌هێنێت����ه‌وه‌و ده‌ڵێت "خالی����د به‌رداش به‌وته‌ی‌ خ����ۆی له‌بنه‌ماڵه‌كه‌یدا ته‌نها ئه‌و‬ ‫سكرتێری حزبی شیوعی له‌سوریا پیاوێكی شیوعیه‌‪ 72 ،‬كه‌سی بنه‌ماڵه‌كه‌ی پارتین‪،‬‬ ‫زۆر رۆش����نبیر بو‪ ،‬وه‌كو واڵتانی دیكه‌ی‌ وتیشی "دو كچ‌و دو كوڕی گه‌وره‌م هه‌یه‌‪،‬‬ ‫عه‌ره‌ب نین كه‌ ده‌ش����ته‌كی‌‌و ناڕۆشنبیرو به‌اڵم ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵتن‌و نایه‌ن به‌المدا‪،‬‬ ‫ئه‌وان منیان ناوێت"‪.‬‬ ‫رو له‌پاره‌ن"‪.‬‬ ‫له‌و شوێنه‌ كه‌ بوه‌ته‌ ماڵی هه‌میشه‌ییان‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ كاره‌كانی‌ خ����ۆی له‌و كاته‌دا‪،‬‬ ‫وتی "به‌هۆی كاری‌ سیاس����ییه‌وه‌ حه‌وت هه‌مو ش����تێكیان بۆ دابینك����ردون‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ساڵ فه‌سڵ كرام‪ ،‬چونكه‌ من لێپرسراوی له‌جۆره‌ها خ����واردن تاوه‌كو شوش����تن‌و‬ ‫به‌ش����ی هاتوی‌ هه‌مو پۆس����ته‌ی‌ عیراق ش����وێنی خه‌وت����ن‪ ،‬وتی "ئه‌وان����ه‌ی لێره‌‬ ‫ب����وم له‌فه‌رمانگه‌ی‌ پۆس����ته‌ی ناوه‌ندی ده‌وام‌و كار ده‌كه‌ن مرۆڤی زۆر باشن"‪.‬‬ ‫له‌كۆتای����ی قس����ه‌كانیدا ره‌خن����ه‌ی‌‬ ‫به‌غدا‪ ،‬ئ����ه‌وكات دۆخی س����لێمانی باش‬ ‫نه‌بو‪ ،‬مه‌ترس����یم له‌س����ه‌ر بو‪ ،‬ئیدی من‌و له‌كۆمه‌ڵگ����ه‌ ده‌گرت‪ ،‬وتی "ئێمه‌ خاوه‌نی‌‬ ‫دایكم رۆش����تین بۆ به‌غدا‪ ،‬پاش����ان ژنم میلله‌تێك����ی خراپی����ن‪ ،‬ده‌بێ����ت جگ����ه‌‬ ‫هێن����او چه‌ن����د منداڵم هێنای����ه‌ دونیاوه‌‪ ،‬له‌ره‌خنه‌گرتن له‌س����ه‌ركرده‌كان‪ ،‬ره‌خنه‌‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌م هه‌ر خراپ بوین له‌میلله‌تی����ش بگرین‌و به‌كه‌ڵ����ك نایه‌ت‪،‬‬ ‫پێكه‌وه‌‪ ،‬به‌پێكه‌نینه‌وه‌ وتی (پێی ده‌وتم ئێم����ه‌ هه‌مو كۆڵ����ه‌وارو خراپی����ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫تۆ كافری)‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا ماوه‌یه‌كیش بوم ناگه‌ی����ن به‌هی����چ‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ گه‌ل س����زای‬ ‫به‌كارمه‌ندی نه‌خۆش����خانه‌‪ ،‬كه‌رێكم هه‌بو داوی����ن‪ ،‬حكومه‌تی دواكه‌وت����و (رجعی‌)‬ ‫ده‌چوم له‌گونده‌كان كاری كوتانم ده‌كرد‪ ،‬سزای نه‌داوین"‪.‬‬

‫‪ 27‬منداڵ له‌سلێمانی له‌نازی دایك‌و باوكیان بێبه‌شن‬ ‫"پاش ‪ 18‬ساڵ له‌خانه‌ ده‌كرێنه‌ ده‌ره‌وه‌"‬ ‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولکه‌ریم‬ ‫ماڵی كوڕانی نه‌وجه‌وانان كه‌ شوێنی‬ ‫مندااڵنی ده‌ره‌وه‌ی خێزان‌و په‌رته‌وازه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێستا بوه‌ته‌ ماڵی یه‌كه‌می ‪ 27‬منداڵ‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌وان دور له‌دایك‌و باوك‌و كه‌سوكاره‌كانیان‬ ‫له‌گه‌ڵ توێژه‌رو كارمه‌ندانی خانه‌كه‌دا‬ ‫ده‌ژین‌و بون به‌خێزانێ‪ ،‬به‌وته‌ی‌ خۆیان‬ ‫"لێره‌ ژیانیان خۆشه‌و هه‌مو شتێكیان بۆ‬ ‫دابینكراوه‌"‪ ،‬به‌اڵم ته‌نها دورن له‌دایك‌و‬ ‫باوك‌و سۆزی ئه‌وان‪.‬‬ ‫له‌ماڵی كوڕان���ی نه‌واجه‌وانان ‪ 15‬منداڵی‬ ‫له‌نێوان ته‌مه‌ن ‪ 12-4‬ساڵ‌و ‪ 12‬منداڵی نێوان‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 18-12‬ساڵ بونی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وان هه‌مو‬ ‫پێداویس���تییه‌كانیان بۆ دابینكرابو‪ ،‬له‌ژورو‬ ‫خواردن‌و شوێنی یاریكردن‌و دوگۆڵی‌و هه‌لی‬ ‫خوێندن‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی‌ رێكخراوی منداڵپارێز بۆ‬ ‫هه‌ر منداڵێكی سه‌ره‌تایی‪ 20‬هه‌زارو ناوه‌ندی‬ ‫‪ 30‬ه���ه‌زار دیناریان بڕیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬حكومه‌تیش‬ ‫بۆ سه‌ره‌تایی ‪ 30‬هه‌زارو گه‌وره‌كان ‪ 40‬هه‌زار‬ ‫دیناریان بڕیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری ئ���ه‌و ماڵه‌‪ ،‬منداڵ‬ ‫هه‌یه‌ باوكی پاش جیابونه‌وه‌ له‌ژنی یه‌كه‌م‌و‬ ‫هێنان���ه‌وه‌ی ژنی دوه‌م‪ ،‬هات���وه‌ منداڵه‌كه‌ی‌‬ ‫بردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر مانگانه‌كه‌ی‌ پێده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی له‌نێو خێزانه‌كه‌شدا بتوانێت رۆژانه‌‬ ‫خه‌رجی بكات‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ماڵ���ی كوڕان���ی نه‌وجه‌وان‬ ‫ئه‌ن���وه‌ر عومه‌ر كه‌ وه‌كو ه���اوڕێ له‌گه‌ڵ دو‬ ‫منداڵدا دانیشتبو سه‌رقاڵی چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك ب���و‪ ،‬ب���ۆ ئاوێنه‌ باس���ی چه‌ند‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی دیكه‌ی‌ ماڵه‌كه‌یانی كرد‌و وتی‬ ‫"مندااڵن الی ئێمه‌ تاوه‌كو ته‌مه‌ن ‪ 18‬س���اڵ‬ ‫رێگه‌یان ده‌درێ���ت بمێننه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر تاوه‌كو‬ ‫پاش ‪ 18‬ساڵ له‌قوتابخانه‌دا بو‪ ،‬ئه‌وا پاشان‬

‫ده‌چنه‌ زانكۆكان‌و ده‌چنه‌ به‌شه‌ ناوخۆییه‌كان‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییان به‌ئێمه‌وه‌ نامێنێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ له‌قوتابخانه‌ نین‪،‬‬ ‫وت���ی "ئه‌وانه‌ پاش ‪ 18‬س���اڵ هه‌وڵده‌درێت‬ ‫به‌شه‌خس���ی كاریان ب���ۆ بدۆزرێت���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی بژین‪ ،‬له‌كاتێكدا ده‌بێت به‌پێی یاسای‬ ‫(چاودێری پاشماوه‌) كاریان بۆ بكرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لێره‌ تائێستا چاودێری پاشماوه‌ بونی نییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش كێش���ه‌یه‌كی زۆر گه‌وره‌یه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وان پاش ‪ 18‬ساڵ لێره‌ ده‌رده‌كرێن‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫كاریان بۆ نه‌دۆزرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا ده‌كه‌ونه‌ س���ه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك��� ‌ه خه‌مێك���ی گ���ه‌وره‌ی‌ ئه‌و‬ ‫مندااڵن���ه‌ ب���و‪ ،‬منداڵێك���ی له‌ڕاڕه‌وه‌ك���ه‌دا‬ ‫گلدابوه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و كێش���ه‌یه‌كی دروست كردبو‪،‬‬ ‫ئیدی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر س���ه‌رقاڵی گفتوگۆكردن‬ ‫ب���و له‌گه‌ڵی���دا‪ ،‬تاوه‌كو به‌ڵێن���ی لێوه‌رگرت‬ ‫ئه‌و كاره‌ دوباره‌ نه‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئنجا مامۆس���تا‬ ‫وتی ده‌توانیت بچیت بۆ قوتابخانه‌‪ ،‬پاشان‬ ‫منداڵه‌ك���ه‌ وت���ی مامۆس���تا قه‌یتانه‌كه‌م بۆ‬ ‫ببه‌سته‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ هه‌ر وه‌كو باوكی ئه‌و‬ ‫منداڵه‌ نوشتایه‌وه‌و ده‌ستیكرد به‌توندكردنی‌‬ ‫قه‌یتانه‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و مندااڵنه‌ ه���ه‌ر وه‌ك���و له‌ماڵه‌كانی‬ ‫خۆیاندا ب���ن‪ ،‬ده‌هاتن‌و ده‌چون س���ه‌رقاڵی‬ ‫ی���اری‌و خۆئاماده‌كردن بون ب���ۆ قوتابخانه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێكی���ان ده‌چ���ون له‌ش���وێنی تایبه‌تی‬ ‫نانخواردن نانیان ده‌خوارد‌و هه‌ندێكیش���یان‬ ‫ده‌چ���ون ب���ۆ قوتابخان���ه‌و هه‌ندێكی���ش‬ ‫له‌قوتابخانه‌ ده‌گه‌ڕانه‌وه‌‪ ،‬ته‌نها دو كه‌س كه‌‬ ‫بونیان نه‌بو له‌و شوێنه‌‪ ،‬دایك‌و باوكیان بو‪،‬‬ ‫چونكه‌ زۆربه‌یان به‌هۆی كێش���ه‌ی ئه‌وانه‌وه‌‬ ‫كه‌وتوه‌ته‌ ئه‌و شوێنه‌‪.‬‬ ‫ت���ارا محه‌مه‌د كه‌ توێ���ژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫بو له‌ماڵ���ی كوڕانی نه‌واج���ه‌وان‪ ،‬بۆ ئاوێنه‌‬ ‫چیرۆكی ژیانی رۆژانه‌و كێشه‌كانی منداڵه‌كانی‬

‫ئه‌وان پاش ‪ 18‬ساڵ‬ ‫لێره‌ ده‌رده‌كرێن‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر كاریان بۆ‬ ‫نه‌دۆزرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌كه‌ونه‌ سه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان‬ ‫گێڕایه‌وه‌‪ ،‬وتی "منداڵه‌كان لێره‌ كێش���ه‌یان‬ ‫نیی���ه‌و راهاتون‪ ،‬ته‌نه���ا مندااڵنی په‌رته‌واز‌ه‬ ‫لێ���ره‌ ته‌حه‌مول ناك���ه‌ن‌و راده‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫زۆر له‌س���ه‌ر ش���ه‌قام ماونه‌ت���ه‌وه‌و راهاتون‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان بژین‪ ،‬بۆیه‌ كاتێك‬ ‫پۆلی���س‌و دادگا ره‌وان���ه‌ی‌ ئێره‌یان ده‌كه‌ن‬ ‫ناتوانن به‌رگه‌ بگرن‌و وه‌كو زیندانی ته‌ماشای‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫منداڵی په‌رت���ه‌وازه‌ ئه‌وانه‌ن كه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان كارده‌كه‌ن‌و پۆلیس ده‌یانگرێت‌و‬ ‫ده‌یاندات���ه‌ دادگا‪ ،‬دادگاش ره‌وان���ه‌ی‌ ماڵی‬ ‫نه‌واجه‌وانانی���ان ده‌كات‪ ،‬به‌مه‌به‌س���تی‬ ‫دابینكردن���ی ژی���ان‌و ش���وێنی مان���ه‌وه‌و‬

‫پێداویس���تییه‌كانیان‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان كه‌سانی خراپیان لێده‌رنه‌چێت‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئ���ه‌و توێژه‌ره‌ هه‌ندێ���ك منداڵی‬ ‫په‌رته‌وازه‌ هه‌ی���ه‌ ده‌یهێنن جگه‌ره‌كێش���ه‌و‬ ‫لێ���ره‌ش جگه‌ره‌و ئه‌و ش���تانه‌ نیی���ه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌لێك ده‌دۆزێت���ه‌وه‌و راده‌كات‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫هه‌م���و ده‌رگاكانیش داده‌خ���ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫ش���وێنه‌ وه‌كو زیندان نییه‌ ده‌رگاكان قوفڵ‬ ‫بدرێن‌و پاسه‌وانیان بۆ دابین بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و باس���ی له‌وه‌ش���كرد كاره‌كانیان زۆر‬ ‫قورسه‌و جیاوازه‌ له‌توێژه‌رانی قوتابخانه‌كان‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وان‌و كارمه‌ن���دو كارگ���وزاره‌كان‬ ‫رۆژان���ی هه‌ینی���ش ده‌وام ده‌ك���ه‌ن‌و هی���چ‬ ‫ده‌رماڵه‌یه‌كیشیان نییه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ش جه‌خ���ت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌مانگی ‪6‬ی س���اڵی ‪2014‬وه‌ یه‌ك دینار‬ ‫كاتژمێ���ری كاری زیاده‌ی���ان وه‌رنه‌گرت���وه‌و‬ ‫ب���ڕاوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ كارمه‌نده‌كان‬ ‫موچه‌كانیان له‌نێوان ‪ 300-280‬هه‌زار دیناره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌چاكس���ازی‌و په‌یمانگاكان ‪ 450‬هه‌زار‬ ‫دینار ده‌رماڵه‌یان هه‌یه‌و ده‌وامیشیان له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌دایه‌و چوار مانگ پشویان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬لێره‌ هیچ پشویه‌كیان نییه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌و كاته‌دا پێن���ج كچی خوێندكاری‌‬ ‫قۆناغ���ی كۆتای���ی زانكۆ به‌ش���ی ده‌رونی‌و‬ ‫كۆمه‌ڵناس���ی به‌مه‌به‌ستی ئه‌زمونی‌و بینینی‬ ‫كاری‌ توێژه‌ره‌ك���ه‌و ژیانی منداڵه‌كان هاتبون‬ ‫بۆ ماڵ���ی نه‌وجه‌وانان‌و توێژه‌ره‌كه‌ باس���ی‬ ‫كێشه‌و كاره‌كه‌یانی بۆ ده‌كردن‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی وته‌كه‌ی���دا توێژه‌ره‌كه‌ چیرۆكی‬ ‫ژیانی منداڵه‌كانی گێڕایه‌وه‌و وتی "هه‌رچه‌نده‌‬ ‫لێره‌ هه‌مو پێداویستییه‌كیان بۆ دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر حه‌ز ده‌ك���ه‌ن بچنه‌وه‌ ماڵه‌وه‌ی خۆیان‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ندێكیان دای���ك‌و باوكیان نییه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ك���وێ بچ���ن‪ ،‬له‌كۆتاییدا ته‌نه���ا ئێره‌ ماڵی‬ ‫ئه‌وانه‌"‪.‬‬

‫خانه‌ی کوڕانی نه‌وجه‌وانان‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئیحسان‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫‪11‬‬

‫پارکی ئازادی جێگای عاشقانی تێدا نابێته‌و ‌ه‬ ‫ن بۆ ئه‌وه‌ی ڕێ له‌ژوان بگرن‬ ‫کورسییه‌کانیان ده‌شکێن ‌‬

‫ه‌وه‌‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫له‌پارکی ئازادی شاری سلێمانی‬ ‫ژماره‌یه‌کی زۆر له‌و کورسییانه‌‬ ‫شکێندراون که‌ زۆرینه‌ی جار‬ ‫کچ‌و کوڕان‌و دڵداران له‌سه‌ریان‬ ‫داده‌نیشن‪ ،‬سه‌رپه‌رشتیاری‬ ‫ئه‌و پارکه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫که‌ چه‌ند که‌سێک به‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫ده‌ستگیرکراون‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پارکه‌که‌ ناوی ئازادییه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌ئازادی���ی ڕێ نادرێ���ت‬ ‫به‌هاواڵتیان تێیدا کاته‌کانی خۆیان‬ ‫به‌سه‌ر ببه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و پارک���ه‌ که‌ ڕوبه‌رێکی گه‌وره‌ی‬ ‫له‌ناوه‌ندی شاری سلێمانیدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫س���ااڵنێکی زۆره‌ بوه‌ته‌ ش���وێنی‬ ‫کۆبوه‌نه‌وه‌ی دڵداران‌و عاش���قان‪.‬‬ ‫چه‌ند ش���وێنێکی تایبه‌تیش هه‌یه‌‬ ‫که‌ له‌پارکه‌که‌دا به‌شوێنی عاشقان‬ ‫ده‌ناسرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی مایه‌ی س���ه‌رنجه‌ به‌شێکی‬

‫پیش���اندرابون‬ ‫لەپێش���انگاکەدا‬ ‫سەرجەمیان کاری دەستیی ڕزگاربوانی‬ ‫س���وتاویی بون‪ ،‬کە ڕۆژان���ە لەدوای‬ ‫ڕاهێنان���ە سروش���تییەکان پێک���ەوە‬ ‫کارەکانم���ان ئەنج���ام دەدا‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وەک هاوکارییەک بو بۆ باش���ترکردنی‬ ‫ب���اری دەرونیی ئەو نەخۆش���انەی کە‬ ‫بەشداردەبون لەپرۆژەکەدا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌وه‌یش���ی ئاش���کرا کرد که‌‬ ‫له‌داهاتودا کار بۆ ئه‌وه‌ ده‌که‌ن له‌جێگای‬ ‫فراوانترو کراوه‌تردا پێشانگاکه‌ دوباره‌‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫یه‌کێک له‌کورسییه‌ شکاوه‌کانی پارکی ئازادیی‬

‫ناو جه‌رگه‌ی تورکیادا‬ ‫ێته‌وه‌‬

‫بچه‌س����پێنێت ك����ه‌ ك����وردی ن����ه‌ك مایه‌ی‬ ‫ش����ه‌رمه‌زاریی نیی����ه‌ بۆ تۆ؛ به‌ڵك����و هێند‌ه‬ ‫شكۆمه‌نده‌ گه‌ر ئه‌و نه‌بێت تۆش نیت"‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵ����ه‌ی كوس����ی‪-‬كورد كۆرس����ی زمانی‬ ‫كوردی به‌سێ شێوه‌زاری كرمانجی‪ ،‬زازاكی‌و‬ ‫س����ۆرانی كردوه‌ته‌وه‌‪ .‬قۆناغ����ی یه‌كه‌م ‪70‬‬ ‫خوێندكار به‌ش����دارییان كردوه‌و خوله‌كه‌یان‬ ‫كۆتای����ی پێهاتوه‌‪ .‬ئێس����تاش قۆناغی دوه‌م‬ ‫به‌ڕێ����وه‌ ده‌چێت‌و ‪ 80‬خوێن����دكاری هه‌یه‌‪.‬‬ ‫خوله‌كه به‌بێ به‌رامبه‌ره‌و جێی ئاماژه‌ش����ه‌‬ ‫که‌ جگ����ه‌ له‌ك����ورد‪ ،‬خوێن����دكاری تورك‪،‬‬ ‫پرتوگالی‌و پاكس����تانیش هه‌ن ده‌چن‌و فێری‬ ‫كوردی ده‌بن‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاری کۆمه‌ڵه‌ک����ه‌ ده‌ڵێ����ت‪،‬‬ ‫"مه‌به‌ستمانه الوانی باكور چ كرمانج چ زازا‬ ‫فێری سۆرانی بكه‌ین تاكو تێكه‌ڵی له‌نێوان‬ ‫ئه‌و دو پارچه‌ی واڵتدا زیاتر بێت‪ .‬بڕواشمان‬ ‫وای����ه‌ له‌داهات����ودا گرنگی����ی‌و س����وده‌كه‌ی‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫كارێكی‌ خێرخوازی‌ ئه‌نجام ئه‌ده‌یت له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمه‌ڵێك هاورێت‪ ،‬پێویس���ته‌ هه‌وڵه‌كانت‬ ‫به‌رده‌وام بكه‌یت له‌م بواره‌ ‌ی ئێستات‪.‬‬

‫زۆری ئه‌و کورسییانه‌ی له‌و شوێنه‌دا‬ ‫دان���راون ش���کێندراون ئ���ه‌وه‌ش‬ ‫وه‌ک رێگرتنێک ب���ۆ کۆنه‌بونه‌وه‌و‬ ‫ئاس���ته‌نگدانان له‌ب���ه‌رده‌م ژوانی‬ ‫دڵداراندا‌‌‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری پارک���ی ئازادیی‬ ‫له‌س���لێمانی جه‌م���ال عه‌ب���دول‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند که‌‬ ‫پێشتر هه‌ندێک که‌س به‌شێوازێکی‬ ‫دوژمنکاران���ه‌ مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫که‌لوپه‌له‌کانی ئه‌و باخه‌دا کردوه‌و‬ ‫جگه‌ له‌کورس���ییه‌کان‪ ،‬به‌ش���ێک‬ ‫له‌داره‌کانیشیان شکاندوه‌‪" ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێس���تادا تا دره‌نگانێکی ش���ه‌و‬ ‫چاودێری���ی باخه‌کان ده‌که‌ین‌و ڕێ‬ ‫به‌کاری نه‌خوازراو ناده‌ین"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌وه‌یشی ئاشکرا کرد که‌‬ ‫تا ئێستا ‪ 3‬که‌س ده‌ستگیرکراون‌و‬ ‫دراون ب���ه‌دادگا ت���ا لێپێچینه‌وه‌ی‬ ‫یاساییان له‌گه‌ڵ بکرێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌ناو پارک���ی ئازادیدا چه‌ند‬ ‫باخچه‌یه‌ک���ی دیک���ه‌ی تێدای���ه‌‬

‫به‌ناوی جی���اوازی وه‌ک "باخچه‌ی‬ ‫‪9‬ی حوزه‌ی���ران"‪" ،‬باخچ���ه‌ی‬ ‫که‌مئه‌ندام���ان"‪ ،‬ب���ه‌اڵم هی���چ‬ ‫کام له‌کورس���یی ئ���ه‌و باخچان���ه‌‬ ‫نه‌شکێندراون وه‌ک کورسییه‌کانی‬ ‫باخی عاشقان‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی ئه‌و کارانه‌‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬سه‌رپه‌رش���تیاری پارکی‬ ‫ئازادی ده‌ڵێت "که‌س���ی جیاوازن‪،‬‬ ‫هه‌ندێکیان که‌س���انی به‌دمه‌ستن‌و‬ ‫زۆر ئاگایان له‌خۆیان نییه‌‪ .‬به‌شێکی‬ ‫دیکه‌یان خه‌ڵکانی توندڕه‌ون‌و بونی‬ ‫شوێنێکی وه‌ک سه‌کۆی عاشقانیان‬ ‫پێ خ���ۆش نیی���ه‌‪ .‬یه‌کێ���ک له‌و‬ ‫که‌س���انه‌ی لێپێچینه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫ک���رد پیاوێک بو ده‌چ���و خه‌ڵکی‬ ‫هه‌ڵده‌ستان‌و لێیان توڕه‌ ده‌بو"‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی ڕابردوش���دا له‌پارک���ی‬ ‫ئازادیی په‌یکه‌ری "ماچ" سوتێندرا‬ ‫که‌ هێمایه‌ک بو بۆ خۆشه‌ویستیی‌و‬ ‫ئ���ه‌و عاش���قانه‌ی ده‌چون���ه‌ ئه‌و‬ ‫پارکه‌‪.‬‬

‫ئه‌حمه‌د ساالر‪ 50 ..‬ساڵ له‌سه‌ر شانۆ‬

‫ده‌بینین"‪‌.‬‬ ‫لەناوەندیكۆمەڵەک����ه‌ دوهه‌فته‌ جارێك كۆڕ‬ ‫بۆ شاعیر‪ ،‬نوسه‌ر‪ ،‬لێكۆڵینه‌ر‪ ،‬سینه‌ماكار‪،‬‬ ‫ته‌له‌فزیۆنكار ده‌به‌سترێت‪ .‬هه‌روه‌ها چاالكی‬ ‫س����ینه‌مایی هه‌یه‌و كۆتایی هه‌مو هه‌فته‌یه‌ك‬ ‫فیلمێكی كوردی نیشان ده‌درێت له‌هۆڵێكی‬ ‫گ����ه‌وره‌دا‪ .‬گه‌ن����ج‌و به‌ته‌مه‌نی ك����ورد دێن‌و‬ ‫ڕاس����تی ژیان����ی خۆیان له‌چ����اوی كامێراوه‌‬ ‫ده‌بین����ن‪ .‬دوای ته‌واوبون����ی فیلمه‌کانی����ش‬ ‫ئه‌وانه‌ی ش����اره‌زاو ئاره‌زومه‌ندی بواره‌كه‌ن‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ سینه‌ماگه‌رێكی كوسی‪-‬كورد گفتوگۆ‬ ‫له‌باره‌ی فیلمه‌که‌وه‌ ده‌كه‌ن‪‌.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی دابینکه‌ری خه‌رج����ی کۆمه‌ڵه‌که‌‪،‬‬ ‫ئاوات عه‌ب����دواڵ بابان که‌ ه����اوکات بێژه‌ره‌‬ ‫له‌که‌ناڵ����ی ته‌ره‌ته‌ کوردی����ی رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫که‌ حه‌وت ئه‌ندام����ی دامه‌زرێنه‌ر داینه‌مۆی‬ ‫هه‌ڵس����وڕێنه‌ری خه‌رجیه‌كانی كۆمه‌ڵه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫"په‌یوه‌ندی ڕاسته‌وخۆ یان نارا‌سته‌وخۆمان‬ ‫به‌هیچ الیه‌نه‌ێكی سیاسیه‌وه‌ نییه‌‪ .‬له‌ڕێگای‬ ‫ئێوه‌وه‌ به‌پێویستی ده‌زانم بانگه‌واز بۆ ئه‌و‬ ‫خاوه‌نده‌رامه‌تانه‌ بكه‌م كه‌ بڕوایان به‌كاره‌كه‌‬ ‫هه‌یه‌ ببن ‌ه سپۆنسه‌ری كۆمه‌ڵه‌كه‌مان"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی لۆگۆی کۆمه‌ڵه‌که‌یانه‌وه‌ که‌ وێنه‌ی‬ ‫کیسه‌ڵێکه‌‪ ،‬رایگه‌یاند که‌ ئه‌وه‌ بێ هۆ نییه‌‪،‬‬ ‫"فەلس����ەفەی كیسەڵ لێكچونی هەیه‌ لەگەڵ‬ ‫كەرتی سینەماو تەلەفزیۆنی كوردیدا‪.‬كیسەڵ‬ ‫لەس����ەرخۆ بەاڵم بەپێداگریەوه‌ ڕێ دەكات‪.‬‬ ‫تەم����ەن درێژترین ئاژەڵه‌‪ ،‬ب����ڕوا بەخۆبونی‬ ‫بڵندەو نمایندەی زاناییە‪ .‬كوس����ی‪-‬كوردیش‬ ‫ئەم فەلسەفەیەی كردوەتە دروشمی خۆی‪.‬‬ ‫ده‌خوازی����ن له‌س����ه‌رخۆو به‌ب����ێ په‌له‌كردن‬ ‫هه‌نگاوبنێی����ن وه‌لێ هه‌ن����گاوی پێداگرانه‌و‬ ‫له‌جێی خۆی‪ .‬هیوادارین هه‌لومه‌رجه‌كانیش‬ ‫له‌بارب����ن ب����ۆ ته‌مه‌ندرێ����ژی كۆمه‌ڵه‌كه‌مان‬ ‫هاوشێوه‌ی كیسه‌ڵ"‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ئه‌چیته‌ كۆڕێك یاخود كۆبونه‌وه‌یه‌ك‌و چه‌ند‬ ‫بۆچونێك باس ده‌كه‌یت كه‌ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت‬ ‫سه‌رسام ئه‌بن به‌بۆچونه‌كانت‪.‬‬

‫نوسه‌رو ده‌رهێنه‌رو ئه‌کته‌ری بواری‬ ‫شانۆو دراما‪ ،‬ئه‌حمه‌د ساالر‪ ،‬ناوێکی‬ ‫دیاره‌ له‌نێو دونیای ش���انۆو درامای‬ ‫کوردیدا‪ .‬ئه‌و‪ ،‬له‌س���ااڵنێکی زوه‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ر سته‌یج‌و له‌به‌رده‌م کامێراکاندا‬ ‫س���ه‌رقاڵی رۆڵبینین‌و قوڵبونه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌هونه‌ری نواندندا‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د س���االر له‌ ‪٢٠‬ی حوزه‌یرانی‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٤٧‬له‌گه‌ڕه‌کی ده‌رگه‌زێنی‬ ‫شاری س���لێمانی له‌بنه‌ماڵه‌ی حاجی‬ ‫قوربانی هه‌مه‌وه‌ند هاتۆته‌ دنیاوه‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وه‌ک یه‌که‌می���ن هونه‌رمه‌ن���د‬ ‫ل���ه‌دوای ڕاپه‌ڕین���ه‌وه‌ چوه‌ت���ه‌‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌و بوه‌ته‌ ئەندامی‌ یەکەم‬ ‫خولی‌ پەرلەمانی‌ کوردستان له‌سه‌ر‬ ‫فراکسیۆنی زه‌ردی پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫هه‌ن���گاوی یه‌که‌می ئه‌حمه‌د س���االر‬ ‫بۆ ده‌ستپێکی ژیانێکی دورو درێژی‬ ‫هونه‌ریی له‌ساڵی ‪ ١٩٦٧‬دابوه‌و ئه‌و‬ ‫ده‌م به‌به‌رهه‌م���ی کاوه‌ی ئاس���نگه‌ر‬ ‫ده‌ستی به‌کاری هونه‌ریی کردوه‌و تا‬ ‫ئێس���تا به‌رده‌وامه‌ له‌کاری شانۆیی‌و‬ ‫درامای ته‌له‌فزیۆنی‪ .‬هاوکات له‌گه‌ڵ‬ ‫کاری هونه‌ری���دا‪ ،‬ئه‌حم���ه‌د س���االر‬ ‫که‌س���ێکی ئه‌ده‌بدۆس���ته‌و نوسینی‬ ‫ش���یعریش یه‌کێک���ه‌ له‌خولیاکانی‪.‬‬ ‫تا ئێس���تاش خاوه‌ن���ی زیاتر له‌‪130‬‬ ‫به‌رهه‌می هونه‌رییه‌‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 1984‬ئ���ه‌و هونه‌رمه‌نده‌‬ ‫تیپی شانۆیی ساالری دامه‌زراندوه‌و‬ ‫خ���ۆی وه‌ک س���ه‌رۆکی ئ���ه‌و تیپه‌‬ ‫ده‌س���تبه‌کاربوه‌‪ .‬تیپ���ی ش���انۆی‬ ‫س���االر به‌یه‌کێ���ک له‌تیپ���ه‌ چاالک‌و‬

‫که‌‌وان‬ ‫هه‌ ن���دێ‌ گۆڕان���كاری‌ له‌ژیانت روئه‌دات‬ ‫كه‌ له‌وانه‌یه‌ تاماوه‌یه‌ك قورسبیت بۆسه‌ر‬ ‫ژیانت‪ ،‬هه‌وڵی‌ راهاتن بده‌‪.‬‬

‫پ���ڕ به‌رهه‌مه‌کانی مێژوی ش���انۆی‬ ‫کوردی داده‌نرێ���ت‌و له‌میانه‌ی کاری‬ ‫چه‌ند ساڵه‌یدا چه‌ندین هونه‌رمه‌ندی‬ ‫به‌تواناو به‌ئه‌زمون کاریان تێداکردوه‌و‬ ‫به‌رهه‌می به‌پێزیان نمایشکردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د س���االر له‌ژیان���ی هونه‌رییدا‬ ‫به‌ش���داری چه‌ندین کاری ش���انۆیی‬ ‫ک���ردوه‌ که‌ تائێس���تاش هه‌ندێکیان‬ ‫له‌یاده‌وه‌ری���ی به‌ش���ێک له‌خه‌ڵکی‬ ‫کوردس���تان ماون‪ ،‬له‌وانه‪ ‌:‬پیسکه‌ی‬ ‫ته‌ڕپی���ر‪ ،‬ئۆتێل���ۆ‪ ،‬پاڵت���ۆ یانیش‬ ‫ده‌قه‌کانی���ان خۆماڵ���ی بووبن وه‌ک‬ ‫نالی‌و خه‌ونێکی ئه‌رخه‌وانی‪ ،‬کاتێک‬ ‫هه‌ڵۆ به‌رز ئه‌فڕێ���ت‪ ،‬جزیری وانه‌ی‬ ‫ئه‌ڤین داده‌دات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ن���ده‌ جگه‌ ل���ه‌کاری‬ ‫ده‌رهێنان‌و نواندن‪ ،‬خاوه‌نی چه‌ندین‬ ‫کتێبی باڵوکراوه‌شه‌‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬هونه‌رو‬ ‫ژی���ان‪ ،‬دڵدارانی ب���اران‪ ،‬ده‌روازه‌ی‬ ‫دراما‪ ،‬کورس���ی‌و به‌ه���ا درامیه‌کان‪،‬‬ ‫کۆمیدیا‪ ،‬وانه‌ی ڕه‌ش���به‌ڵه‌ک‌و چه‌ند‬ ‫کتیێبێکی دیکه‌ش‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د ساالرس����ەرۆکی‌ پێش����وی‌‬ ‫سەندیکای‌ هونەرمەندانی‌ کوردستان‪،‬‬ ‫هەڵگ����ری بروانامەی‌ بەکالیۆرۆس����ه‌‬ ‫لەهون����ەری‌ ش����انۆدا لەکۆلێ����ژی‬ ‫هونەرەجوانەکان����ی‌ بەغدا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫وه‌ک مامۆس����تاو وانه‌بێژ له‌کۆلێژی‬ ‫هونه‌ره‌ جوانه‌کان کاری کردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د س����االر له‌گ����ه‌ڵ خاتونێک‬ ‫به‌ناوی نه‌جیبه‌ خان له‌ساڵی ‪1983‬‬ ‫پڕۆسه‌ی هاوسه‌رگیریان پێكهێناوه‌و‬ ‫ئێس����تا خاوه‌ن دو ک����چ‌و کوڕێکن‌و‬ ‫له‌ش����اری هه‌ولێ����ر ژی����ان به‌س����ه‌ر‬ ‫ده‌به‌ن‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫خه‌ونه‌كان���ت ق���وڵ كردۆت���ه‌وه‌و هه‌وڵ‬ ‫ئه‌ده‌یت ئه‌وه‌ی‌ له‌خه‌یاڵتدایه‌ بیهێنیته‌و‌ه‬ ‫واقع‪ .‬هه‌نگاوی‌ جدیت ناوه‌ له‌و بواره‌ت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ره‌نگ���ه‌ به‌ه���ۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ماوه‌یه‌كه‌ زۆر‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ئه‌مێنیته‌وه‌ خۆت س���ه‌رقاڵ ‌ی‬ ‫ئیش ك���ردوه‌ كێش���ه‌ی‌ خێزانیت یاخود‬ ‫سۆزداریت بۆ دروست بێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫زۆر ب���ێ پالن‌و بێ به‌رنامه‌ی‌ له‌ژیانتدا‪،‬‬ ‫كاره‌كان���ت زۆر جه‌نجاڵ���ن خۆت له‌هیچ‬ ‫بوارێ���ك نادۆزیت���ه‌وه‌ كه‌ س���ودی‌ بۆت‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫چ كاتێک‬ ‫قژمان ببڕین؟‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫به‌کاری هونه‌ری‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی ده‌ست به‌ژیان ده‌که‌نه‬

‫ی‬ ‫ی گۆڕین ‌‬ ‫ی كه‌س���ه‌كه‌یه‌و ده‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫قژ بڕین جگه‌له‌وه‌ی‌ حه‌ز ‌‬ ‫ی كه‌سه‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���تایلی‌ قژو ده‌موچاو ك ‌ه ئه‌ویش به‌پێی ئاره‌زو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌ز ‌‬ ‫ێ جار واپێویس���ت ده‌كات ك��� ‌ه جگ ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫به‌اڵم هه‌ند ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫كه‌س���ه‌كه‌یه‌‪ ،‬قژ پێویس���تی‌ به‌بڕین بێ ئه‌وی���ش به‌هۆ ‌‬ ‫حاڵه‌تێكه‌وه‌یه‌ ك ‌ه چاره‌س���ه‌ر‌ه بۆ قژ‪ .‬له‌م كاتانه‌دا پێویس���ت ‌ه‬ ‫قژ ببڕدرێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هاتو ق���ژ كه‌وت ‌ه ڕوتان���ه‌وه‌ی زۆر‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر قژ‬‫ی گرته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی زۆر بو ك ‌ه به‌شێكی‌ زۆری‌ قژ ‌‬ ‫ی مخۆركه‌یه‌ك ‌‬ ‫توش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌ندێك كه‌س حه‌ز ئه‌كات هه‌مو چوارشه‌ممه‌یه‌ك قژ ‌‬ ‫ببڕێت‌و ئه‌مه‌ش ئاساییه‌‪.‬‬ ‫ی بو ك���ه‌ ده‌بینین قژ زۆر الواز‬ ‫ی كه‌مخوێن ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر هۆكاره‌كه‌ ‌‬‫ی‬ ‫ده‌بێت له‌م كاته‌دا پێویس���ت ‌ه قژی‌ ببردرێت‌و هه‌روه‌ها سه‌ردان ‌‬ ‫ی كه‌مخوێنیی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ندێك‬ ‫پزیش���ك بكرێت بۆ چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫ك���ه‌س قژیان زۆر الوازه‌ به‌هه‌تاویش ئه‌س���وتێ‌‪ ،‬ئه‌م كه‌س���ان ‌ه‬ ‫ده‌توانن قژیان ببڕن‪.‬‬ ‫ب���ۆ هاندان‌و دوباره‌ چونه‌وه‌ ناو ژیان‪،‬‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی س���وتاویی له‌سلێمانی‬ ‫پێش���انگایه‌کی ب���ۆ ڕزگاربوانی���ان‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌و ئه‌ویش باشترکردنی باری‬ ‫ده‌رونی ئه‌و نه‌خۆشانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ترێ شۆڕش راهێنه‌رو سه‌رپه‌رشتیاری‬ ‫ئه‌و کاره‌ هونه‌ریانه‌ی له‌پێش���انگاگه‌دا‬ ‫نمایشکران‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "ئەم‬ ‫پێشانگایە بەرهەمی ‪ ٦‬مانگ کارکردنە‬ ‫لەگ���ەڵ ڕزگاربووان���ی س���وتاوی لە‬ ‫نەخۆشخانەی سوتاویی سلێمانی"‪.‬‬ ‫پێشانگاکه‌ که‌ چه‌ندین کاری ده‌ستی‬

‫ێ جاریش ك ‌ه قژ قه‌س���ر ئه‌كرێ���ت یان بۆیه‌ی‌ زۆر به‌كار‬ ‫هه‌ند ‌‬‫ئه‌هێنرێت قژه‌كه‌ ده‌س���وتێت ل���ه‌م كاتانه‌ش بڕین باش���ترین‬ ‫چاره‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫ی سه‌ره‌وه‌شی‌ نه‌بو باشتر‬ ‫ی ئاسایدا ئه‌گه‌ر ئه‌م كێشانه‌ ‌‬ ‫له‌ كات ‌‬‫ی قژ ببڕدرێن‪.‬‬ ‫وای ‌ه سااڵنه‌ ‪ 4‬بۆ ‪ 5‬جار سه‌ر تاڵ ‌‬

‫له‌خۆگرتب���و‪ ،‬بەرهەم���ی ڕێکخ���راوی‬ ‫‪ heartland‬ب���وو ب���ە ه���اوکاری‬ ‫نەخۆش���خانەی س���وتاویی سلیمانی‌و‬ ‫ڕیکخ���راوی ‪ CDO‬و ڕێکخراوی وچان‬ ‫کە بۆ ماوەی دو ڕۆژ بەردەوام بو لەناو‬ ‫نەخۆشخانەی سوتاویی سلێمانی"‪.‬‬ ‫به‌رهه‌م���ی پێش���انگاکه‌ پێکهاتب���و‬ ‫له‌کاره‌ ده‌س���تییه‌کانی ‪ 180‬نه‌خۆشی‬ ‫س���وتاویی‪ .‬به‌ش���ێک له‌کاری ده‌ستی‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫نه‌خۆش���ه‌کانیش‪،‬‬ ‫له‌پێشانگاکه‌دا فرۆشران‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ وتیشی "ئەو بەرهەمانەی‬

‫به‌کر ره‌شید‪ :‬ئەگەر هەموكارێك بوەس���تێت کۆمه‌ڵه‌یه‌کی کوردیی له‌ن‬ ‫نابێت هونەر بوەستێنیت‬ ‫کولتوری کوردی ده‌بوژێنێ‬ ‫تا سه‌ر به‌رده‌وام بێت؟"‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ن���د‌ه رایده‌گه‌یه‌نێ���ت‬ ‫ک��� ‌ه هونه‌رمه‌ند بۆ پێشکه‌ش���کردنی‬ ‫هونه‌رمه‌ندی بواری نواندن‌و‬ ‫ده‌رهێنان به‌کر ڕه‌شید رایده‌گه‌یه‌نێت هونه‌ره‌که‌ی پێویستی به‌سه‌رمایه‌یه‌کی‬ ‫که‌ دابینکردنی پاره‌ بۆ هونه‌رمه‌ندان مادی���ی هه‌ی���ه‌و ده‌بێ���ت حکومه‌ت‬ ‫هاوکاریی بکات‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌گومانه‌و‌ه‬ ‫له‌پێناوی دروستکردنی خه‌باتێکی‬ ‫ده‌پرس���ێت "بۆ ده‌بێت پاره‌ بۆ هه‌مو‬ ‫هونه‌ریانه‌دایه‌ نه‌ک له‌پێناو گیرفان‬ ‫ب���ه‌ش‌و وه‌زاره‌ت���ه‌کان هه‌بێت به‌اڵم‬ ‫پڕکردن‪ ،‬له‌باره‌ی کاریگه‌ریی‬ ‫ب���ۆ هونه‌رمه‌ن���دان نه‌بێ���ت؟‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌شی که‌ بونه‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌م��� ‌ه جێ���گای گومان���ه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتار ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌وان‬ ‫ئ���ه‌و پاره‌ی��� ‌ه له‌پێن���او‬ ‫کورسییه‌که‌یان له‌هونه‌ره‌که‌یان‬ ‫دروستکردنی خه‌باتێکی‬ ‫خۆشتر ده‌وێت"‪.‬‬ ‫هونه‌ریانه‌دای��� ‌ه نه‌ک‬ ‫به‌ک���ر ره‌ش���ید له‌ب���اره‌ی دۆخ���ی بۆ گیرفان پڕکردنی‬ ‫ئێستای هونه‌رو کاری خۆبه‌خشانه‌ی هو نه‌ر مه‌ن���د ا ن‬ ‫هونه‌رمه‌ندان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "بۆ بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی شۆڕشی هونه‌رمه‌ندان به‌رده‌وام به‌کر ره‌شید داوا‬ ‫بێ���ت ده‌بێت ب���ه‌رده‌وام کار بکرێت‪ ،‬له‌س���ه‌ندیکای‬ ‫هونه‌رمه‌ندنی زۆر له‌ب���واری هونه‌ردا هونه‌رمه‌ن���دان‬ ‫کاری زۆر جوانیان کردوه‌و‬ ‫قوربان���ی زۆری���ان‬ ‫داوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئایا‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌توانن‬ ‫ت���ا س���ه‌ر‬ ‫به‌خۆبه‌خشی‬ ‫کار بکه‌ن؟‬ ‫ئایا ئه‌م ‌ه‬ ‫د ه‌توانێت‬

‫کاوڕ‬ ‫زیاتر له‌گه‌ڵ هاورێكانت یان خێزانه‌كه‌ت‬ ‫به‌سه‌رده‌به‌یت‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌وانه‌یه‌ چاوت‬ ‫به‌كه‌سێك بكه‌ویت دڵخۆشت كات‪.‬‬

‫گا‬

‫ده‌کات ک��� ‌ه هه‌ڵوێس���تیان هه‌بێ���ت‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر حکومه‌ت یارمه‌تیان نه‌دات بێن ‌ه‬ ‫سه‌رش���ه‌قام‌و کاری خۆبه‌خش بکه‌ن‪،‬‬ ‫"چیمان له‌پێشمه‌رگه‌یه‌ک که‌متر‌ه ک ‌ه‬ ‫ی‬ ‫جه‌س���ته‌ی خۆی ده‌به‌خشێت‌و ماڵ ‌‬ ‫نیی���ه‌و موچه‌ی نییه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان تاجی‬ ‫س���ه‌ری ئێمه‌ن‪ .‬هه‌ندێک هونه‌رمه‌ند‬ ‫یارمه‌تی دراون‌و جیاوازی ده‌کرێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندان ‌ه ده‌چن ‌ه الی‬ ‫ده‌زگا حیزبییه‌کان‬ ‫ب���ۆ هاوکاریی‌و‬ ‫ناگه‌ڕێن���ه‌وه‌‬ ‫ب���ۆ‬ ‫و ه‌زار ه‌تی‬

‫دوانه‌‬

‫میوان���داری‌ هاورێیه‌كت یاخود كه‌س���ێك ‌ی ده‌چیت���ه‌ ئاهه‌نگی‌ هاورێیه‌ك���ت‌و له‌وێ‌‬ ‫نزیكی‌ خۆت ده‌كه‌یت كه‌ هه‌مان بیروباوه‌ڕو كاتێك���ی‌ خۆش به‌س���ه‌ر ده‌ب���ه‌ن‪ ،‬چاوت‬ ‫به‌كه‌سێكی‌ خۆشه‌ویستی‌ خۆت ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫بۆچونی‌ تۆی‌ هه‌یه‌ له‌ژیان‪.‬‬

‫رۆشنبیریی"‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه پێی وای ‌ه ک ‌ه "ئەگەر‬ ‫هەموكارێك بوەس���تێت نابێت هونەر‬ ‫بوەستێنیت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ی بونه‌ت ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانتار‪ ،‬به‌کر ره‌شید ده‌ڵێت "زۆر‬ ‫لەهونەرمەندانم���ان ب���ون بەئەندامی‬ ‫پەرلەم���ان‪ ،‬كامەی���ە ڕێنوێن���ی‌و‬ ‫رێپیش���اندانیان ب���ۆ هونەرمەن���دان‬ ‫ک��� ‌ه دەبێت هون���ەر ببێت ‌ه پیش���ە؟‬ ‫بەاڵم ئەوان كورس���یەكەیان خۆشتر‬ ‫لەهونەرەكەیان‪.‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫دەوێ���ت‬ ‫حیزبەك���ەت قبوڵی ن���اكات داكۆكی‬ ‫لەهونەرەك���ەت بكەی���ت‪ ،‬وازبێن���ە‬ ‫لەحزبەكەت‪،‬گەرناتوانی���ت وازبێنیت‬ ‫كه‌واتە هونەرمەندنیت"‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند بەكر ڕەش���ید لە س���اڵی‬ ‫‪ 1957‬ل���ە گەڕەكی س���ابونكەران لە‬ ‫سلێمانی لە دایك بوە سەرەتای كارە‬ ‫هونەریەكانی بە كۆمبارس دەس���تی‬ ‫پێكردوەو ئێس���تا لەبەڕێوەبەرایەتی‬ ‫هونەری شانۆ پسپۆرە‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌شاری ئه‌نقه‌ره‌ی پایته‌ختی تورکیا‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵێک کوردی پارچه‌ جیاوازه‌کانی‬ ‫کوردستان کۆمه‌ڵه‌یه‌کیان دروستکردوه‌و‬ ‫له‌ڕێیه‌وه‌ په‌ره‌ به‌چاالکییه‌ کولتورییه‌‬ ‫کوردییه‌کان ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵه‌که‌ له‌ژێر ناوی (کوس����ی‪-‬کورد)دایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش واته‌ كۆمەڵەیس����ینەماگەروتەلەفزی‬ ‫ۆنكارانیكوردو له‌ته‌م����وزی ‪ 2014‬له‌ئه‌نقه‌ره‌‬ ‫له‌الی����ه‌ن ‪ 7‬گه‌نجی ک����ورده‌وه‌ دامه‌زراوه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستاشدا خاوه‌نی ‪ 21‬ئه‌ندامه له‌کوردانی‬ ‫باکورو باشور‌‪.‬‬ ‫ئاوات عه‌بدواڵ بابان‪ ،‬که‌ گه‌نجێکی باشوری‬ ‫کوردس����تانه‌و یه‌کێک����ه‌ له‌دامه‌زرێنه‌ران����ی‬ ‫ئه‌و کۆمه‌ڵه‌ی����ه‌‪ ،‬ئامانجه‌ س����ه‌ره‌کییه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ک����ه‌ی بۆ ئاوێن����ه‌ ڕونکرده‌وه‌و وتی‪ ،‬ئامانجی س����ێیه‌م‌و کۆتای����ی کۆمه‌ڵه‌که‌ش‬ ‫"ئامانجی یه‌كه‌م؛پێشخس����تنی س����ینه‌مای خزمه‌تکردن����ه‌ به‌زمان����ی کوردی����ی ب����ۆ‬ ‫كوردییه‌‪ .‬ئه‌ویش نه‌ک له‌ڕێی به‌رهه‌مهێنانی کورده‌کان����ی‌باک����وری کوردس����تان‪ ،‬ئاوات‬ ‫فیلمه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو رێخۆشکردن بۆ کۆکردنه‌وه‌ی له‌وباره‌ی����ه‌و‌ه ده‌ڵێت "ه����ه‌زاران الوی كورد‬ ‫به‌هره‌مه‌ندو كارسازانی ئه‌م بواره‌ له‌ده‌وری له‌زانكۆكانی ئه‌نقه‌ره‌ ده‌خوێنن‌و لێره‌و له‌وێ‬ ‫یه‌كتر‌و سه‌رپه‌رشتیكردن‌و ڕێكخستنی كاری به‌توركی قس����ه‌ده‌كه‌ن‪ .‬له‌وه‌ مه‌ترسیدارتر؛‬ ‫سینه‌ماگه‌ریی به‌وش����ێوه‌یه‌ی كه‌ پێویسته‌ بیرۆكه‌یه‌ك����ی هه‌ڵه‌ی وه‌ها له‌ن����او كورداندا‬ ‫دروستبوه‌ ئه‌گه‌ر بڵێیت كوردی نازانم ئه‌وا‬ ‫ببێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها کارێکی دیکه‌شیان هه‌ر له‌و بواره‌دا تۆ كه‌سێكی مۆدێرنتری له‌وانی چوارده‌ورت‪،‬‬ ‫پێگه‌یاندنی که‌سانی نوێیه‌ بۆ بواری سینه‌ما‪ ،‬به‌حكوم����ی ئه‌وه‌ی ك����وردی نازانیت كه‌وایه‌‬ ‫به‌کردن����ه‌وه‌ی خولی راهێن����ان‌و پێگه‌یاندن ده‌بێت له‌شاره‌ گه‌وره‌كانی خۆرئاوا ژیابێتی‪.‬‬ ‫"ئامانجی درێژخایه‌ن‌و بنه‌ڕه‌تیشمان بریتیه‌ وات����ه‌ كوردی زانین بوه‌ت����ه‌ نه‌نگی الی زۆر‬ ‫له‌ڕێكخستنیفیس����تیڤاڵیفیلمیكوردیلەئەنقەر خه‌ڵك‪ .‬ئه‌مه‌ له‌وه‌ مه‌ترسیدارتره‌ كه‌ كوردی‬ ‫نه‌زانیت‪ ،‬چونكه‌ ده‌س����تدرێژیكردنه‌ بۆسه‌ر‬ ‫ە"‪.‬‬ ‫ئامانج����ی دوه‌می ئه‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌ش بره‌ودانه‌ ناموس����ی زمانی گه‌لێك به‌و هه‌مو پیرۆزییه‌‬ ‫ب����ه‌ ته‌له‌‌فزیۆنی کوردیی‌ "هه‌م له‌ڕوی زمانی له‌بننه‌هاتوه‌ی له‌بواری زمانه‌وانیدا هه‌یه‌تی‪.‬‬ ‫میدیای كوردیی هه‌م پیشه‌ییه‌وه‌وکردنه‌وه‌ی بۆیه‌ كۆمه‌ڵه‌كه‌م����ان ده‌یه‌وێت هه‌م كوردان‬ ‫فێ����ری كوردی بكات هه‌م ئ����ه‌وه‌ له‌ناخیاندا‬ ‫خولی ڕاهێنان و پێگه‌یاندن"‪.‬‬

‫شێر‬

‫باش���ترین بریارت���دا‪ .‬زۆر ده‌مێكه‌ توش��� ‌ی زۆر جوان‌و س���ه‌رنجڕاكێش ده‌رده‌كه‌ویت‌و‬ ‫رارای���ی‌ بویت‌و توانای‌ بڕیاردانت نه‌بو به‌اڵم ئه‌بیته‌ جێگه‌ی‌ سه‌رس���وڕمانی‌ كه‌س���ان ‌ی‬ ‫ده‌وروبه‌رت‌و خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‪.‬‬ ‫له‌كۆتاییدا چاكت هه‌ڵبژارد‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫هه‌رچی‌ كارێك یاخود پالنێك دایئه‌نێیت‬ ‫پێویسته‌ بنوسرێنه‌و‌ه له‌شوێنی‌ پێویست‬ ‫هه‌ڵبگیرێ���ن چونك���ه‌ دواتر پێویس���تت‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫‪12‬‬ ‫ئەو دەسەاڵتە مەشروعیەتی‬ ‫نییە کە بکوژانی دەنگی ئازاد‬ ‫لەناوەندی بڕیاردانیدان!‬ ‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫تارمایی دیسپۆتیزم‬ ‫به‌سه‌ر داهاتومانه‌وه‌‬ ‫نه‌وزاد شوانی‬

‫سه‌رده‌شت عوسمان‬ ‫بەکر عوسمان‬ ‫له‌پێن���ج س���اڵی‌ ڕابردودا‪ ،‬لەس���ەر‬ ‫دۆسیەکانی کوشتنی دەنگە ئازادەکان‬ ‫گەلێک ڕاستیمان چەندبارە کردۆتەوە‪.‬‬ ‫ڕونم���ان کردۆت���ەوە ک���ە بۆچ���ی ئەو‬ ‫دۆس���یانە بەئەنجامی خۆی���ان ناگەن؟‬ ‫بۆچی تاوانب���اران داداگای���ی ناکرێن‌و‬ ‫بەسزای یاسایی ناگەیەنرێن؟‬ ‫گوتومان���ە بکوژەکانی سەردەش���ت‌و‬ ‫کاوەو س���ۆران لەکەس ش���اراوە نیین‪.‬‬ ‫ڕامانگەیان���دوە کە دادگای س���ەربەخۆ‬ ‫لەکوردس���تان بونی نیی���ەو دادگاکان‬ ‫پارێزگاری لەبکوژانی دەنگە ئازادەکان‬ ‫دەک���ەن‪ .‬ڕاش���کاوانە گوتومان���ە کە‬ ‫تیرۆرکردن���ی سەردەش���ت‌و دەنگ���ە‬ ‫ناڕازیەکانی تر وەک تاوانێکی سیاسی‪،‬‬ ‫له‌پێن���اوی ئامانجی‌ سیاس���ی‌‌و ماددی‬ ‫دەس���ەاڵتی سیاس���یدا ئەنجامدراون‪.‬‬ ‫ئامان���ج لێی���ان بێدەنگکردنی گەنجان‌و‬ ‫رۆژنامەنوس���ان‌و ترس���اندنی زۆرینەی‬ ‫خەڵکی ناڕازی کوردستان بوە‪.‬‬ ‫تائێ���رە زۆربەمان هاوڕاین لەس���ەر‬ ‫هەڵسەنگاندن‌و ڕونکردنەوەی ڕوداوەکان‌و‬ ‫ئامانجەکان‌و یارییە سیاسییەکانی هێزە‬ ‫سەرکوتگەرەکان لەکوردستاندا‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ‪ ،‬دوای پێنج ساڵ لەتیرۆرکردنی‬ ‫سەردەش���ت‪ ،‬ئیتر دەڵێین دەس���ەاڵتی‬ ‫کوردی دەسەاڵتێکی مافیاییە‪ ،‬چونكه‌‌‬ ‫بکوژان���ی دەنگ���ی ئ���ازاد لەناوەندی‬ ‫بڕیاردانی ئەو دەس���ەاڵتەدان‪ .‬هەربۆیە‬ ‫ئەو دەس���ەاڵتە کە بناغەکەی لەس���ەر‬ ‫تیرۆرک���ردن‌و کوش���تنی دەنگی ئازادو‬ ‫گەنجان���ی واڵت بنیاتن���راوە‪ ،‬هی���چ‬ ‫مەشروعیەتێکی نییە‪.‬‬ ‫دەسەاڵتی کوردی مەشروعیەتی خۆی‬ ‫لەعەدالەت‪ ،‬دادپ���ەرەوەری‪ ،‬ئازادی و‬ ‫وەاڵمدانەوە بەخواس���تەکانی خەڵکەوە‬ ‫وەرناگرێ���ت‪ .‬ئەم دەس���ەاڵتە لەس���ەر‬ ‫بنەم���ای کۆیلەک���ردن‌و بێدەنگکردنی‬ ‫کۆمەڵ���گای کوردس���تان خ���ۆی‬ ‫بەرهەمدێنیتەوە‪ .‬ئەو دەسەاڵتە لەسەر‬ ‫گەندەڵ���ی‌و بەتااڵنبردن���ی س���ەروەت‌و‬ ‫سامانی سەر زەوی‌و ژێرزەوی‌و ئاسمانی‬ ‫کوردستان درێژە بەبونی خۆی دەدات‪.‬‬ ‫ئەم دەس���ەاڵتە ئەمڕۆ بەشەڕی داعش‌و‬ ‫بەمەترس���ی داعش پاساو بۆ مانەوەی‬ ‫خۆی دەهێنێتەوە‪.‬‬ ‫کە دەڵێین دەس���ەاڵت لەکوردستان‬ ‫بەبێدەنگکردن���ی کۆمەڵ���گا خ���ۆی‬ ‫بەرهەمدەهێنێت���ەوە‪ ،‬یەکێک لەبەڵگە‬ ‫مەلموسەکانی بەردەستمان تیرۆرکردنی‬ ‫سەردەش���تە‪ .‬کە سەردەشت لەبەردەم‬ ‫کۆلیجەکەی خۆی بەبەرچاوی خەڵکەوە‬ ‫ڕفێدراو پاشان جەس���تەکەی لەموسڵ‬ ‫ف���ڕێ درا‪ ،‬ئەنجامدەرانی ئ���ەم تاوانە‬ ‫مەبەس���تیان نەبو شاراوە بن‌و نەزانرێ‬ ‫کێن‪ .‬ئ���ەوان بۆ ئەوە ئ���ەو تاوانەیان‬ ‫ئەنجامدا‪ ،‬تاکو بەئاش���کرا بێنە س���ەر‬ ‫تەلەفزی���ۆن‪ ،‬بچنە هۆڵ���ی پەرلەمان‌و‬ ‫لەسەر کورس���ی‌و تەختی سەرۆکایەتی‬ ‫دابنیش���ن‌و هەڕەش���ە لەئێمەو خەڵکی‬ ‫کوردس���تان بکەن‌و بڵێ���ن‪ :‬ئێمە ئەم‬ ‫دەسەاڵتە بۆ کەسی تر بەجێ ناهێڵین‪.‬‬ ‫بۆ ئ���ەوە ئەو تاوانەی���ان ئەنجامدا کە‬ ‫بەخەڵک���ی کوردس���تان بڵێ���ن ئێم���ە‬ ‫بەدیلمان نییەو هێلی سورین‪.‬‬ ‫تی���رۆری سەردەش���ت ڕوداوێک نییە‬ ‫گوزەرا بێت‪ ،‬تاوانێک نییە پێنج ساڵی‬ ‫بەس���ەردا تێپەڕی بێ���ت‌و کۆن بوبێت‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر وەک تاوانێک���ی دیاریکراویش‬ ‫بەوج���ۆرە بێت‪ ،‬بەاڵم وەک بەش���ێک‬ ‫لەواقعێکی گەورەت���ر ڕابردومان نییە‪،‬‬ ‫ئێستامانەو بەداخەوە ڕەنگە تا ماوەیەکی‬ ‫تری���ش داهاتومان بێ���ت‪ .‬تا ئەوکاتەی‬ ‫گەندەڵ���ی‌و ناعەدالەت���ی‌و تااڵنکردنی‬ ‫قوتی خەڵ���ک لەالیەن دەس���ەاڵتێکی‬ ‫خێلەک���ی‌و بنەماڵەیی لەکوردس���تاندا‬ ‫بەڕێوەبچێ���ت‪ ،‬تا ئ���ەو ڕۆژەی ئازادیە‬

‫سەردەشت‬ ‫هەمو رۆژێک‬ ‫هەڕەشەی لێدەکرێ‬ ‫ئیهانە دەکرێت‬ ‫دەڕفێندرێت‌و‬ ‫تیرۆر دەکرێ‬ ‫هەر رۆژەی‬ ‫سەردەشتێکمان‬ ‫تیرۆر دەکرێ‬ ‫مەدەنی���ەکان لەکوردس���تان لەژێ���ر‬ ‫ڕەش���ماڵی پیرۆزیەکاندا بەداری هێڵە‬ ‫سورەکاندا هەڵدەواسرێ‪ .‬تا ئەو کاتەی‬ ‫گەنجانی کوردس���تان لەسەرەتاییترین‬ ‫مافەکانیان بێبەش دەمێننەوە‪ .‬تا ئەو‬ ‫ڕۆژەی “بەنازەکان‌و سەنگەرەکان” لەتاو‬ ‫بێکاری‌و هەژاری لەپایتەختی کوردایەتی‬ ‫پەن���ا بەرنە ب���ەر ئاگرلەخۆب���ەردان‌و‬ ‫بەدەستی خۆیان گیانی شیرینی خۆیان‬ ‫بکێش���ن‪ .‬سەردەش���ت هەم���و رۆژێک‬ ‫هەڕەش���ەی لێدەکرێ‪ ،‬ئیهانە دەکرێت‪،‬‬ ‫دەڕفێندرێت‌و تیرۆر دەکرێ‪ ،‬هەر رۆژەی‬ ‫سەردەشتێکمان تیرۆر دەکرێ‪.‬‬ ‫ئەم دۆسیەیه‌‪ ،‬دۆسیەیەکی سیاسیە‪.‬‬ ‫کۆمەڵ���گای کوردس���تان‌و ئازادیخوازان‬ ‫لەبەردەم���ی پرس���ی چارەنوسس���ازدا‬ ‫ڕادەگ���رێ‪ .‬کۆمەڵ���گا ناتوانێ���ت‬ ‫دەستبەرداری ئەو پرسە چارەنوسسازەی‬ ‫ئایندەی بێت‪ ،‬نابێت‌و ناکرێت تەسلیمی‬ ‫ویس���تەکانی دەس���ەاڵتێکی مافیایی‌و‬ ‫تاوانکارو خوێنڕێژ بێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم دۆس���یەیه‌ لەالی���ەن ئێم���ەو‬ ‫ئازادیخوازان���ی کوردس���تان بەکراوەیی‬ ‫ماوەت���ەوەو بەکراوەی���ی دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم���ەش به‌مان���ای ئ���ەوەی‪ ،‬ش���ەڕی‬ ‫ئازادیخوازان���ی کوردس���تان لەگ���ەڵ‬ ‫دەسەاڵتی سیاس���ی بەردەوامی هەیە‪.‬‬ ‫باس���ەکە لێرەدا تەنها لەسەر دۆسیەی‬ ‫کەسێک نییە کە بەزوڵم کوژرا‪ ،‬باسەکە‬ ‫لەس���ەر ئەوەی���ە خەڵکی کوردس���تان‬ ‫لەسەردەش���تدا چارەنوس���ی ڕۆڵەکانی‬ ‫خۆیان دەبیننەوە‪ .‬باس���ەکە لەس���ەر‬ ‫ئەوەیە بێدەنگی لەم تاوانە‪ ،‬چارەنوسی‬ ‫سەردەش���ت دەبێتە ئ���ەو وێنەیەی کە‬ ‫دەس���ەاڵت بۆ ئاین���دەی گەنجەکانمان‬ ‫دەیکێش���ێت‪ .‬بۆیە ئەو ڕوبەڕوبونەوەیە‬ ‫کۆتای���ی پ���ێ نەهات���وەو بەردەوامەو‬ ‫بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫جارێک���ی تری���ش دەیڵێم���ەوە ئەو‬ ‫دەسەاڵتە مەشروعیەتی نییە کە بکوژانی‬ ‫دەنگی ئازاد لەناوەندی بڕیاردانیدان!‬ ‫ب���ەرزو بەڕێزبێت یادی سەردەش���ت‬ ‫عوسمان‬ ‫ش���کۆدارە یادی هەمو ئەو مرۆڤانەی‬ ‫لە پێن���اوی ژیان‌و عەدال���ەت‌و ئازادیدا‬ ‫گیان دەبەخشن‬

‫بیروڕا‬

‫مێژوی مرۆڤایه‌تی ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت‬ ‫كه‌ هه‌ر قۆناغێك له‌قۆناغه‌كانی مێژو‬ ‫ره‌گ����ی له‌قۆناغه‌كانی پێش����وتردایه‌و‬ ‫روداو و پێشهاته‌كانی هه‌ر قۆناغێك‌و‬ ‫چۆنیه‌ت����ی مامه‌ڵه‌ك����ردن له‌گه‌ڵیان‬ ‫زه‌مینه‌س����ازی ده‌كات بۆ قۆناغه‌كانی‬ ‫پاش����تر‪ .‬بۆ نمونه‌ یه‌كێك له‌و روداوه‌‬ ‫چاره‌نوسس����ازانه‌ی ك����ه‌ به‌ڕون����ی‬ ‫كاریگه‌ری به‌س����ه‌ر رۆژگاری ئه‌مڕۆی‬ ‫كوردستانی باشوره‌وه‌ دیاره‌‪ ،‬شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆیه‌‪.‬‬ ‫دابه‌شبونی باشوری كوردستان بۆ‬ ‫چه‌ند هه‌رێمێكی حیزبی‌و كۆنترۆڵكردنی‬ ‫هه‌م����و كایه‌كانی كۆمه‌ڵ����گا له‌الیه‌ن‬ ‫حیزبه‌كانه‌وه‌‪ ،‬بااڵده‌س����تی ناسنامه‌ی‬ ‫حیزبی‌و خێڵه‌كی‌و ناوچه‌یی له‌س����ه‌ر‬ ‫حیس����ابی ناس����نامه‌ی نه‌ته‌وه‌ی����ی‌و‬ ‫نیش����تمانی‪ ،‬به‌دامه‌زراوه‌نه‌بون����ی‬ ‫حكومه‌ت����ی هه‌رێم‌و یه‌كنه‌خس����تنی‬ ‫هێزی پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬به‌سیسته‌مكردنی‬ ‫گه‌نده‌ڵ����ی‌و باڵوبون����ه‌وه‌ی به‌ك����ۆی‬ ‫جومگه‌كانی حوكمڕانی‪ ،‬به‌پاشكۆبونی‬ ‫حیزب����ه‌ بااڵده‌س����ته‌كانی باش����ور بۆ‬ ‫هێ����زه‌ هه‌رێمیه‌كان����ی ناوچه‌كه‌و زۆر‬ ‫دیارده‌ی ت����ری سیاس����ی‌و ئابوری‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی كه‌ تائێستا به‌رده‌اومییان‬ ‫هه‌ی ‌ه ده‌رئه‌نجامی راسته‌خۆی شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆن‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا یه‌كێ����ك له‌گرنگترین‬ ‫بابه‌ته‌كان����ی گۆڕه‌پان����ی سیاس����ی‬ ‫باشوری كوردستان ده‌ستوری هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‌و پرسی سه‌رۆكایه‌تیه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫پێم وایه‌ به‌ئه‌نقه‌ست به‌پێی قه‌باره‌ی‬ ‫خۆی گرنگی پێنه‌دراوه‌ یاوه‌كو ئینگلیز‬ ‫ده‌ڵێن "ئه‌و فیله‌ی����ه‌ له‌ژوره‌كه‌دا كه‌‬ ‫هه‌موان خۆیانی لێ گێل ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌هه‌ردو بابه‌ته‌كه‌دا جێگای‬ ‫مش����تومڕی زیاتره‌‪ ،‬پرسی ویالیه‌تی‬ ‫كاك مه‌س����عودو ئه‌گه‌ری كۆتاییهاتن‬ ‫ی����ا درێژه‌پێدانیه‌ت����ی‪ .‬مێ����ژوی ‪24‬‬ ‫ساڵی رابردوی حوكمڕانی له‌باشوری‬ ‫كوردس����تان مێ����ژوی گ����وزه‌ر ب����وه‌‬ ‫له‌جۆرێ����ك فره‌ییه‌وه‌ ب����ۆ تاكڕه‌وی‪.‬‬ ‫له‌پ����اش راپه‌ڕی����ن‌و كش����انه‌وه‌ی‬ ‫حكومه‌تی به‌غدا له‌ش����اره‌كانی هه‌رێم‬ ‫یه‌كه‌م ش����ێوازی حوكمڕانی له‌الیه‌ن‬

‫حیزبه‌كان����ی به‌ره‌ی كوردس����تانیه‌وه‌‬ ‫به‌رپاك����را ك����ه‌ هه‌ریه‌كه‌ی����ان به‌پێی‬ ‫قه‌باره‌و پێگه‌ی سیاس����ی‌و سه‌ربازی‬ ‫خۆی����ان به‌ش����داربون له‌به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ی ك����ه‌ رژێم چۆڵی كرد‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و كاته‌وه‌ به‌چه‌نده‌ها ش����ێواز‬ ‫پرۆس����ه‌ی چڕكردنه‌وه‌ی ده‌س����ه‌اڵت‬ ‫ده‌ستیپێكرد‪ ،‬وه‌ك توانه‌وه‌ی حیزبه‌‬ ‫بچوك����ه‌كان له‌گه‌وره‌كان����دا له‌ڕێگای‬ ‫پێدانی ئێمتیاز به‌سه‌ركرده‌كانیان یا‬ ‫به‌رته‌س����ككردنه‌وه‌ی بواری كاریان‌و‬ ‫فشارخستنه‌ س����ه‌ریان‌و به‌كارهێنانی‬ ‫هێز دژی هه‌ندێكیان‪ .‬ئه‌م ئاراسته‌یه‌‬ ‫به‌رده‌وام بو تا كار گه‌یش����ته‌ شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆ له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‌و به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫حیزبی له‌نێوان دو زلهێزه‌كه‌ی باشور‬ ‫كه‌ پاش����تر به‌رێككه‌وتنی ستراتیجی‌و‬ ‫وه‌النان����ی هه‌م����و الیه‌نه‌كان����ی ترو‬ ‫دابه‌شكردنی باش����ور بۆ دو هه‌رێمی‬ ‫سه‌وزو زه‌رد‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای روخانی رژیم س����ه‌ددام‪،‬‬ ‫پرس����ی حوكمڕان����ی له‌باش����ور پێی‬ ‫نای����ه‌ قۆناغێكی ت����ر به‌په‌یڕه‌وكردنی‬ ‫دابه‌ش����كردنێكی نوێ����ی ده‌س����ته‌اڵت‬ ‫له‌نێوان یه‌كیه‌تی‌و پارتی (هه‌ولێر بۆ‬ ‫كاك مه‌سعودو به‌غدا بۆ مام جه‌الل)‪.‬‬ ‫ئه‌م دابه‌ش����كردنه‌ هه‌لێك����ی زیڕینی‬ ‫ره‌خس����اند بۆ پارتی تا بااڵده‌س����تی‬ ‫خۆی بس����ه‌پێنێ‌و ببێ����ت به‌حیزبی‬ ‫یه‌كه‌می هه‌رێم‪ .‬هه‌ر له‌وساته‌وه‌ پارتی‬ ‫كاری بێوچانی كردوه‌ بۆ قۆرخكردنی‬ ‫هه‌م����و كایه‌كانی سیاس����ی‌و ئابوری‌و‬ ‫س����ه‌ربازی هه‌رێم����ی كوردس����تان‌و‬ ‫به‌س����تانه‌وه‌ی به‌پارت����ی‌و بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫حوكمڕانه‌وه‌‪ .‬له‌ئێس����تادا بۆ هه‌موان‬ ‫ڕونه‌ كه‌ س����ه‌رباری "حكومه‌تی به‌ناو‬ ‫بنكه‌فراوان؟؟!!" زۆربه‌ی جومگه‌كانی‬ ‫حوكمڕان����ی له‌الی����ه‌ن ئه‌ندامانی یه‌ك‬ ‫بنه‌ماڵه‌وه‌ قۆڕخكراوه‌‪.‬‬ ‫له‌پاش درێژكردنه‌وه‌ نایاساییه‌كه‌ی‬ ‫مه‌س����عود‬ ‫كاك‬ ‫ویالیه‌ت����ی‬ ‫له‌حوزه‌یران����ی‪ ،2013‬پارت����ی هه‌مو‬ ‫قورس����ایی‌و پێگه‌ی خۆی له‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫به‌كارهێنا بۆ خه‌واندنی پرسی ده‌ستور‬ ‫به‌ش����ێوازێك كه‌ رێگا نه‌هێڵێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی پێداچونه‌وه‌ به‌ڕه‌شنوسه‌كه‌دا‬ ‫بكرێت‌و پاش����تر بخرێته‌ راپرسیه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی الیه‌نه‌كانی تر ناچار بكات‬ ‫كه‌‪:‬‬

‫تائێستا ره‌وشه‌كه‌‬ ‫به‌پێی ویستی‬ ‫پارتی ده‌چێته‌‬ ‫پێشه‌وه‌و به‌ته‌واوی‬ ‫سه‌ركه‌وتو بوه‌‬ ‫له‌وه‌ی بابه‌ته‌كه‌‬ ‫به‌ته‌مومژاوی‬ ‫بهێڵێته‌وه‌و بۆ‬ ‫ئه‌م مه‌به‌سته‌ش‬ ‫سیاسه‌تێكی ناڕون‌و‬ ‫دوفاقی په‌یڕه‌و‬ ‫ده‌كات‬ ‫• یا رازی بن به‌وه‌ی كه‌ ره‌شنوسی‬ ‫دستور به‌و شیوازه‌ی ئێستای بخرێت ‌ه‬ ‫راپرس����یه‌وه‌‪ ،‬به‌مه‌ش هه‌م سه‌رۆكی‬ ‫پارت����ی ده‌توان����ێ ب����ۆ ‪ 2‬خولی تر‬ ‫ببێته‌وه‌ به‌س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م‌و هه‌م‬ ‫سیسته‌می سه‌رۆكایه‌تی بسه‌پێت كه‌‬ ‫پارتی خوازیاریه‌تی‌و كااڵی پڕ به‌بااڵی‬ ‫سه‌رۆكی ئێستای هه‌رێمه‌‪ ،‬یان ‪....‬‬ ‫• به‌قه‌ی����ران گه‌یاندن����ی دۆخه‌كه‌و‬ ‫ناچاركردن����ی الیه‌نه‌كان����ی ت����ر‬ ‫به‌هێش����تنه‌وه‌ی س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م‬ ‫له‌پۆسته‌كه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی یاسا وه‌ك‬ ‫جاری گۆرین‪ ،‬یا هه‌مواركردنی یاسای‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی بۆ هه‌مان مه‌به‌ست‪.‬‬ ‫تائێستا ره‌وش����ه‌كه‌ به‌پێی ویستی‬ ‫پارتی ده‌چێته‌ پێش����ه‌وه‌و به‌ته‌واوی‬

‫س����ه‌ركه‌وتو ب����وه‌ ل����ه‌وه‌ی بابه‌ته‌كه‌‬ ‫به‌ته‌موم����ژاوی بهێڵێت����ه‌وه‌و بۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌س����ته‌ش سیاس����ه‌تێكی ناڕون‌و‬ ‫دوفاقی په‌ی����ڕه‌و ده‌كات‪ .‬وه‌ك جاری‬ ‫پێشو سه‌رۆكی هه‌رێم خۆی له‌بابه‌ته‌كه‌‬ ‫به‌دور ده‌گرێت‌و وانیش����ان ده‌دات كه‌‬ ‫خوازیاری نوێكردنه‌وه‌ی ویالیه‌ته‌كه‌ی‬ ‫نی����ه‌و داوا ده‌كات بابه‌ته‌ك����ه‌ به‌پێی‬ ‫یاسا چاره‌سه‌ر بكرێت"هه‌موان ده‌زانن‬ ‫به‌پێی یاس����ا دانان����ه‌وه‌ی ئه‌و كاری‬ ‫كرده‌ن����ی نی����ه‌"‪ ،‬له‌ الیه‌ك����ی تره‌وه‌‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی پارتی‌و ئۆرگانه‌كانی‬ ‫به‌گوێی خه‌ڵكی كوردستانیدا ده‌ده‌ن‬ ‫ك����ه‌ "خۆش����یمان بێت‌و ترش����یمان‬ ‫بێت" هه‌ر كاك مه‌س����عود س����ه‌رۆكه‌و‬ ‫به‌دیلی نی����ه‌و بۆ ئه‌م مه‌به‌س����ته‌ش‬ ‫هه‌مو ئامرازێك ب����ه‌كار ده‌هێنن هه‌تا‬ ‫كار گه‌یش����تۆته‌ س����ه‌ر هێرش����كردنه‌‬ ‫س����ه‌ر ئه‌ندامپه‌رله‌مان له‌ن����او هۆڵی‬ ‫په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م ره‌وشه‌ به‌پێی ویستی‬ ‫پارتی بێت‪ ،‬كاریگه‌رییه‌كانی به‌س����ه‌ر‬ ‫داهات����وی هه‌رێمی كوردس����تان چی‬ ‫ده‌بێت؟ ئه‌گه‌ر بابه‌تیانه‌ ته‌ماش����ای‬ ‫‪ 24‬ساڵی رابردوی كایه‌ی حوكمڕانی‬ ‫بكه‌ین له‌هه‌رێمی كوردستان به‌ئاشكرا‬ ‫دی����اره‌ كه‌ س����تراتیجی پارتی بریتیه‌‬ ‫له‌تاپۆكردنی حوكمڕانی هه‌رێم له‌سه‌ر‬ ‫ی����ه‌ك بنه‌ماڵ����ه‌و بڕینی سیس����ته‌می‬ ‫سیاسی به‌بااڵی ئه‌وان‪ .‬بۆیه‌ چۆنیه‌تی‬ ‫ره‌فتاری حیزب‌و بزاڤه‌ سیاسیه‌كان‌و‬ ‫رێكخراوه‌كان����ی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی‌و‬ ‫س����ه‌ندیكاكان‌و رۆژنامه‌گه‌ری ئازادو‬ ‫رۆش����نبیران‌و توێژه‌ پێش����ه‌نگه‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵ����گا له‌باش����وری كوردس����تان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م پرس����ه‌ چاره‌نوسسازه‌ بۆ‬ ‫داهاتوی هه‌رێم‪ .‬ده‌رهاویش����ته‌ی ئه‌م‬ ‫ملمالنێی����ه‌ بڕی����ارده‌ر ده‌بێت له‌وه‌ی‬ ‫ئای����ا باش����وری كوردس����تان ده‌بێت‬ ‫به‌واڵتێك یا هه‌رێمێكی دیموكراس����ی‬ ‫كه‌ ده‌سه‌اڵت به‌پێی ویستی هاواڵتیان‬ ‫ده‌ستاوده‌س����ت بكرێ����ت‌و بنه‌ماكانی‬ ‫دیموكراس����ی تی����ا پیاده‌ده‌كرێ����ت‌و‬ ‫كه‌س نه‌بێت بۆ هه‌تاهه‌تا س����ه‌رۆك‌و‬ ‫حوكمڕان بێت‪ ،‬یا ده‌بێت به‌هه‌رێمێكی‬ ‫ئیس����تبدادی (دیسپۆتیزم) كه‌ تیایدا‬ ‫یاساو ده‌ستور له‌به‌ر خاتری حیزب‌و‬ ‫سه‌ركرده‌كان الستیكئاسا ده‌گۆڕێن‌و‬ ‫هه‌موار ده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫تاوانبار ‌ی گه‌وره‌و‬ ‫تاوانبار ‌ی بچوك‬ ‫دلێر كه‌ریم‬ ‫ئ����ه‌و ڕوداوان����ه‌ی‌ له‌كوردس����تان‬ ‫ڕوده‌ده‌ن به‌ڕون����ی‌ ئه‌وه‌م����ان پ����ێ‬ ‫ده‌ڵێن چۆن له‌م واڵت����ه‌دا ئیراده‌ی‌‬ ‫سیاس����ی زاڵ ب����وه‌ به‌س����ه‌ر كۆی‬ ‫كایه‌كانی‌ ترداو نوخبه‌یه‌كی‌ سیاسی‬ ‫بوه‌ته‌ ده‌مڕاس����ت‌و حوكمڕانی‌ ئه‌م‬ ‫واڵته‌و به‌ئاره‌زوی‌ خۆیان كه‌ش����تی‌‬ ‫سیاس����ی ده‌ئاژون‌و ن����ه‌ كاپتنێكی‌‬ ‫باش‌و دڵس����ۆزو شاره‌زایان له‌گه‌ڵه‌و‬ ‫نه‌ ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵیشیان بێت پرسوڕای‌‬ ‫پێده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌شتیه‌كی‌ بچوكی‌ وه‌ك‬ ‫هه‌رێم له‌ئۆقیانوسێكی‌ گه‌وره‌ی‌ وه‌ك‬ ‫گۆی زه‌وی‌ به‌م ش����ێوه‌ ئیداره‌دان‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنه‌ له‌لێواری‌ مه‌رگ نزیكمان‬ ‫ده‌كاته‌وه‌و به‌ئاس����انی‌ ئاراسته‌كه‌ی‌‬ ‫ناگۆڕێ����ت‌و نامانبات به‌ره‌و كه‌نارێك‬ ‫ئارام‌و هێمن‪.‬‬ ‫گه‌ر به‌وردی‌ چاو به‌و ده‌رهاوێشته‌و‬ ‫ده‌رئه‌نجامان����ه‌دا بخش����ێنین ك����ه‌‬ ‫دوای‌ ڕوداوه‌كان ڕوده‌ده‌ن به‌ب����ێ‬ ‫گومان ده‌گه‌ین به‌هه‌ندێ ڕاس����تی‌‌و‬ ‫وه‌اڵمی‌ هه‌ندێ پرس����ی گرنگترمان‬ ‫ب����ۆ ده‌داته‌وه‌‪ ،‬ب����ۆت ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫چ یاری����ه‌ك ده‌كرێت ل����ه‌م هه‌رێمه‌و‬ ‫چه‌ن����د ناش����اره‌زایانه‌ ڕوداوه‌كان‬ ‫بیركاریان����ه‌‬ ‫هه‌ڵده‌س����وڕێنن‪،‬‬

‫ڕوداوه‌كانی‌ كوردستان لێكبده‌یته‌و ‌ه‬ ‫ب����ۆت ده‌رده‌كه‌وێ����ت ل����ه‌م هه‌رێمه‌‬ ‫حكومه‌ت‌و یاسا بۆ دو به‌ره‌ دابه‌ش‬ ‫ب����وه‌ ی����ان له‌گه‌ڵیا ده‌بیت‌و یاس����ا‬ ‫ده‌ستت پێوه‌نادات‌و مافت پارێزراوه‌و‬ ‫خۆش����گوزه‌رانیت‪ ،‬یان دژیت‌و یاسا‬ ‫به‌سه‌رتا جێبه‌جێده‌كرێت‌و تیرۆریش‬ ‫بكرێیت كه‌س مافت وه‌رناگرێته‌وه‌و‬ ‫ده‌بێ به‌س����ه‌دان سیناریۆ ڕازی‌ بیت‬ ‫بۆت دروست ده‌كرێت ساده‌ترینیان‬ ‫ڕیسواكردنته‌‪.‬‬ ‫من وه‌ك تاكێكی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ شانازی‌‬ ‫ده‌كه‌م هێزه‌كانی‌ پۆلیس‌و ئاسایشی‬ ‫هه‌رێ����م دلێرانه‌ ئه‌ركی‌ سه‌رش����انی‌‬ ‫خۆی����ان ڕاپه‌ڕێنن‌و ئه‌گ����ه‌ر تاوانێك‬ ‫ڕوی����دا به‌زوتری����ن كات تاوانباران‌و‬ ‫پالنداڕێژه‌ران����ی‌ ده‌س����تگیربكه‌ن‌و‬ ‫بیانده‌نه‌ دادگاو دادگاش بێالیه‌نانه‌‬ ‫بڕیاری‌ خۆی به‌سه‌ریاندا بسه‌پێنێ‪،‬‬ ‫پێمخۆش����ه‌ ده‌بین����م پۆلیس چۆن‬ ‫له‌ماوه‌یه‌كی‌ كه‌م����دا به‌نمونه‌ توانی‌‬ ‫ته‌قینه‌وه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجامده‌ران����ی‌‬ ‫عه‌ینكاوه‌ ده‌ستگیربكات‌و بانده‌كه‌ش‬ ‫ڕابگه‌یه‌نێ����ت ك����ه‌ له‌پش����ت ئ����ه‌و‬ ‫تاوانان����ه‌وه‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم خه‌مبار ده‌بم‬ ‫نازانم كێ بون ئه‌وانه‌ی سه‌رده‌شت‬ ‫عوسمانیان تیرۆركردو كه‌س نه‌یزانی‌‬ ‫كێ بون؟‬ ‫پێم خۆشبو كه‌متر له‌نیو سه‌عات‬

‫بكوژی (م����ه‌ال غ����ازی‌) له‌ناحیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕزگاری‌ ده‌ستگیر كراو وردودرشتی‌‬ ‫تاوانه‌كه‌ی‌ بۆ ڕای‌ گش����تی‌ ئاشكرا‬ ‫كرا‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌م ئێس����تاش‬ ‫نه‌مانبین����ی‌ و نه‌مانزانی‌ كێ‌و به‌ چ‬ ‫هۆكارێ����ك كاوه‌ گه‌رمیان����ی‌ تیرۆر‬ ‫كرد؟‬ ‫ئاس����ایش‌و پۆلیس له‌م هه‌رێمه‌دا‬ ‫به‌ده‌س����ت حیزبه‌وه‌یه‌و بۆ مه‌رامی‌‬ ‫تایبه‌تی‌ ب����ه‌كار ده‌هێنرێن‪ ،‬ئومێدی‌‬ ‫خه‌ڵ����ك ب����ه‌دادگاكان بو‪ ،‬ل����ه‌دوای‌‬ ‫كه‌س����وكاری‌‬ ‫ناڕه‌زایه‌تیه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫قوربانیان����ی‌ ئه‌نفاله‌وه‌ كه‌ دادگاكان‬ ‫وه‌ك ئاسایش‌و پۆلیس خۆیان خسته‌‬ ‫سه‌نگه‌ری‌ ده‌س����ت ڕۆیشتوه‌كانه‌وه‌‬ ‫زیات����ر ئ����ه‌وه‌ ڕون ب����وه‌و ‌ه كه‌ له‌م‬ ‫هه‌رێم����ه‌دا دو ج����ۆر تاوانبار هه‌ن‬ ‫هه‌ندێكی����ان بچوك����ن‌و بێ پش����ت‌و‬ ‫په‌نان هه‌ر تاوانێكیان كرد ڕاده‌ستی‌‬ ‫دادگاده‌كرێ����ن‌و جۆرێك����ی‌ تری����ش‬ ‫له‌پیاوه‌ گه‌وره‌و پشتئه‌س����توره‌كانن‬ ‫كه‌ شارێك تیرۆربكه‌ن كه‌س نازانێت‬ ‫كێ ك����ردی‌‌و بۆ كردی����ان‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ی‌ تاوانباران‪ ،‬قوربانیانیش دو‬ ‫جۆرن‪ ،‬قوربانیه‌ك كه‌ حكومه‌ت به‌‬ ‫‪ 2‬ڕۆژ س����ه‌ره‌داوی‌ تاوانه‌كه‌یان بۆ‬ ‫ئاش����كرا ده‌كات‌و قوربانیه‌ك كه‌ تا‬ ‫خۆیانی����ش ده‌مرن نازانن بۆ منداڵ‌و‬ ‫كه‌سوكاره‌كانیان تیرۆر كراون‪.‬‬

‫له‌م هه‌رێمه‌دا دو‬ ‫جۆر تاوانبار هه‌ن‬ ‫هه‌ندێكیان بچوكن‌و‬ ‫بێ پشت‌و په‌نان هه‌ر‬ ‫تاوانێكیان كرد ڕاده‌ستی‌‬ ‫دادگاده‌كرێن‌و جۆرێكی‌‬ ‫تریش له‌پیاوه‌ گه‌وره‌و‬ ‫پشتئه‌ستوره‌كانن كه‌‬ ‫شارێك تیرۆربكه‌ن كه‌س‬ ‫نازانێت كێ كردی‌‌و بۆ‬ ‫كردیان‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫بۆ یادی‪ ٢١‬ساڵەی شەڕی ناوخۆی کوردستان‬ ‫دادگایەک بۆ تاوانبارانی شەڕی ناوخۆ‬ ‫چونکە تائێس����تاش دادگاکانی کوردس����تان‬ ‫پێشرەو حەمید‬ ‫س����ەربەخۆنین‌و لەالی����ەن ھەردو حیزب����ی‬ ‫دەسەاڵتدارەوە بەڕێوە دەبرێن‌و ئەو کەسانە‬ ‫بەش����داربوان‌و قوربانییەکان����ی ش����ەڕی دەکەنە خاوەن بڕیار کە ئەندامێکی دڵسۆزی‬ ‫ناوخۆی نێوان ھێزە کوردییەکانی باش����وری لق‌و مەڵبەندەکانیان بێت ‪.‬‬ ‫ئاخ����ۆ تاوانباران����ی ش����ەڕی ناوخ����ۆی‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬مرۆڤگەلێک ب����ون کە لەنێوان‬ ‫بڕواب����ون بەش����ەڕەکان‌و تەس����لیم بونیان کوردس����تان کێ����ن‌و چ����ۆن بدۆزرێن����ەوە؟‬ ‫بەواقعێکی تاڵی نەداری بەشداربون کە ھیچ لەکاتێکدا س����ەرکردەی حیزب����ەکان خۆیان‬ ‫بەرھەمێکی نەبو بۆ میللەت‪ ,‬دوکەرت بون‌و لەتێ����وەگالن لەش����ەڕەکاندا بەدوردەگرن‌و‬ ‫زەقترکردن����ەوەی ڕق‌و ڕق لێبونەوە نەبێت دەڵێ����ن ئەگەر ئێمە تاوانباری����ن با میللەت‬ ‫لەیەکتری‪ ,‬شەڕی ناوخۆ ھیچ دەسکەوتێکی دادگاییم����ان ب����کات‪ ،‬ئاخ����ۆ بێباکیی ئەو‬ ‫نەتەوەیی‌و کۆمەاڵیەتی بەدوای خۆیدا نەھێناو س����ەرکردانە لەپ����ای چیدێ����ت‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫ب����وە ھۆکاری گیانلەدەس����تانی ژمارەیەکی حیزبەکانی ئەوان بەش����ەڕھاتبون‌و ئەوانیش‬ ‫زۆری خەڵک����ی کوردس����تان‌و برینداربون‌و سەرۆکی حیزبەکانن‌و بەفەرمانەکانی ئەوان‬ ‫کەمئەندامبونی سەدان‌و ئاوارەبونی ھەزاران گوللەیەکی زیات����ر دەنرا بەیەکترەوە؟ ئێمە‬ ‫گەنجی تری کوردو جێھێش����تنی نیشتمان دواکاری لەکام دادگا بکەین تا دۆس����ێیەک‬ ‫لەدەست نیگەرانی‌و نەھامەتیەکانی جەنگ‪ .‬بۆ تاوانبارانی شەڕی ناوخۆ دروست بکات؟‬ ‫لەپش����تی ھەڵگیرسانی ش����ەڕی ناوخۆی چەند کەس دەستنیشان بکەین‌و بەتاوانباری‬ ‫حیزبەکوردیەکان����ەوە ل����ەدوای ڕاپەری����ن‪ ،‬ش����ەڕ بیانناس����ێنین؟ ئایا داواکاری گشتی‬ ‫چەندین تاوانبار ھەیە کە دەبێت بەتاوانباری لەکوردستاندا چ کارێکی ھەیە ئەگەر لەسەر‬ ‫جەنگ‌و پش����تگیریکردن لەکوشتنی خەڵکی مافی گش����تی نەیەتە دەنگ؟ کێن ئەوانەی‬ ‫کوردس����تان بدرێنە دادگاو مافی تاوانەکانی ناویان لەخۆیان ناوە (داواکاری گش����تی)و‬ ‫خۆیان وەربگرن؟! ب����ەاڵم کام دادگاو کێن تائێس����تا چیان کردوەو لەسەر کام لەپرسە‬ ‫ئەوانەی کە تاوانباری شەڕی ناوخۆن؟ ئایا گش����تیەکان وەک داواکاریەک دۆس����ێیەکی‬ ‫دادگاکانی کوردستان سەربەخۆن‌و دەتوانن دروستکردوەو تاچەند شەڕی یاسایی لەسەر‬ ‫ئەو کەس����انە دادگایی بکەن‌و دۆسێیەکیان کردوە بۆ بردنەوەیان؟‬ ‫تاوانباران����ی ش����ەڕی ناوخ����ۆ ھێن����دی‬ ‫بۆبکەنەوەو وەک تاوانباری جەنگ دادگاییان‬ ‫بکەن؟ بێگومان ئەوەی����ان ئەگەرێکی دورە گەندەڵ����کاران ژمارەیان زۆرەو تائێس����تاش‬

‫لەبری ئەوەی ش����ەرم بکەن کە بەفەرمانی‬ ‫ئ����ەوان کەس����ێک ک����وژراوەو برینداربوەو‬ ‫دەربەدەرک����راوە‪ ،‬ت����ەواوی ئ����ەو تاوانان����ە‬ ‫بەئازایەت����ی دەزانێت‌و بەئاش����کرا لەس����ەر‬ ‫شاش����ەی تەلەفزیۆن����ە کوردیی����ەکان‬ ‫(حیزبییەکان) باس����ی قارەمانێتی خۆیان‬ ‫دەکەن‌و کوردکوش����تن بەبیانوی کارکردن‌و‬ ‫قوربانیدان بۆ بیروب����اوەڕ (مەبده‌‌و) ه‌کەی‬ ‫دەھێنێـتەوە ‪.‬‬ ‫بەرلەھەڵبژاردنەکان����ی پارس����اڵی‪٢٠١٤‬‬ ‫ھەموم����ان بەھی����وای ئ����ەوەوە بوی����ن کە‬ ‫(پەرلەمانێکی س����پی) دروست بکرێت‌و ئەو‬ ‫کەسانە نەبنە ئەندامپەرلەمان کە دەستیان‬ ‫ھەب����وە لەھەڵگیرس����انی ش����ەڕی ناوخۆو‬ ‫کوش����تن‌و ژنکوژیی����دا‪ ،‬کەچ����ی بەداخەوە‬ ‫پەرلەمانەکەم����ان پڕب����وە لەمروڤگەلێک کە‬ ‫دەستیان ھەبوە لەئاوارەکردنی ڕۆڵەی ئەم‬ ‫میللەتە لەس����ەر خاکەکەی خۆی‌و بەھەمو‬ ‫ھێزێکییەوە بەشداری لەشەڕەکاندا کردوەو‬ ‫یارمەتیدەری ژنکوژەکانیش بووه‌!‬ ‫بۆئ����ەوەی تاوانبارانی ش����ەڕی ناوخۆی‬ ‫کوردستان دادگایی بکرێن‌و ئیدی خەڵکانێکی‬ ‫تاوانکار نەبنە بەرپرس‌و چارەنوسی خەڵکی‬ ‫بەش����مەینەتی کوردس����تانیان نەکەوێت����ە‬ ‫دەس����ت‪ ،‬ئێستا کاتی ئەوە ھاتوە کە داوای‬ ‫دامەزراندنی دادگایەکی سەربەخۆ بکرێت بۆ‬ ‫دادگاییکردنی تاوانبارانی ش����ەڕی ناوخۆی‬ ‫کوردستان ‪.‬‬

‫مه‌رجه‌كان ‌ی مانه‌و‌ه ‌ی گوتار‬ ‫رێبین هه‌ردی‬

‫ئێستا کاتی ئەوە‬ ‫ھاتوە کە داوای‬ ‫دامەزراندنی‬ ‫دادگایەکی‬ ‫سەربەخۆ بکرێت‬ ‫بۆ دادگاییکردنی‬ ‫تاوانبارانی شەڕی‬ ‫ناوخۆی کوردستان‬

‫ئۆپوزسیونبون‬ ‫ئیرادەو ستراتیژ‬ ‫مەریوان عەلی*‬ ‫‪ ‬‬ ‫پەیوەندی ئۆپۆزسیون بەدەسەاڵتەوە‬ ‫پەیوەندیەك���ی ئاڵ���ۆزو پر كێش���ەیە‪،‬‬ ‫مەس���ەلەكە تەنها ئەوە نیە لەپێكدادانی‬ ‫نێ���وان كەمینەو زۆرینە‪ ،‬باش���و خراپ‪،‬‬ ‫یاخود راستو دروس���تدا كورتبكرێتەوە‪،‬‬ ‫مەس���ەلەكە پەیوەن���دی بەدەرفەت���ی‬ ‫جێگۆركێی دەسەاڵتەوە هەیە‪ ،‬لەفكری‬ ‫سیاس���یدا خراپتری���ن دۆخ كە هێزێكی‬ ‫سیاس���ی پیای���دا گوزەرب���كات دۆخی‬ ‫ئۆپۆزسیون بونە‪.‬‬ ‫‪ ‬ئۆپۆزسیون دەس���كاری ئەو شتانە‬ ‫دەكات ك���ە الی دەس���ەاڵت ناكرێ���ت‬ ‫دەس���كاری بكرێت‪ ،‬ئۆپۆزس���یون بون‬ ‫ئیرادەی���ە‪ ،‬تێگەیش���تنە لەدەس���ەاڵت‪،‬‬ ‫خوێندنەوەی واقعە لەگۆش���ەیەكەوە كە‬ ‫دەسەاڵتدار یاخود نایەوێت بیبینێت‪ .‬‬ ‫رایەك هەیە پێیوایە ئۆپۆزس���یونبون‬ ‫پەیوەن���دی بەسیس���تەمی سیاس���یو‬ ‫دیموكراس���یەوە هەیە‪ ،‬من باوەرم وایە‬ ‫پەیوەندی بەئیرادەی سیاس���یەوە هەیە‬ ‫ب���ۆ بەش���داربون لەو فەزا سیاس���یەی‬ ‫ك���ە داگیركراوە‪ ،‬یەكێك ل���ەو كارانەی‬ ‫ئوپوزس���یون دەبێ���ت ئەنجام���ی بدات‬ ‫شكاندنی ئەو تەوقەیە كە بەدەوری فەزای‬ ‫گش���تیدا تەندراوە‪ ،‬ئۆپۆزسیون نابێت‬ ‫لەالیەن دەس���ەاڵتەوە مۆنوپول بكرێت‪،‬‬ ‫بەڵك���و دەبێت ئۆپۆزس���یون گەمارۆی‬ ‫دەس���ەاڵت بدات‪ ،‬دەبێ���ت رۆڵبگێرێت‬ ‫لەبیناكردنی فەزای لیبرالدا‪ ،‬ئۆپۆزسیون‬ ‫دۆخێكە لەسیاسەتدا زۆر هێزی سیاسی‬ ‫نایەوێت توخنی بكەوێت‪.‬‬ ‫‪ ‬مەس���ەلەكە ئەوەی���ە چ هێزێ���ك‬ ‫توانای بەرگەگرتنی دەس���ەاڵتی هەیە‪،‬‬ ‫چ هێزێك ب���ەچ میكانیزمێك دەتوانێت‬ ‫دژ بەسیاس���ەتەكانی دەس���ەاڵتدار‬ ‫بوەس���تێتەوە؟ بیری ئۆپۆزس���یونبون‬ ‫لەمەس���ەلەی ئەلتەرناتیفو چاكس���ازیو‬ ‫بەرێكردن���ی بارودۆخەك���ەدا چ���ەق‬ ‫نابەس���تێت‪ ،‬بەڵك���و ئۆپۆزس���یونی‬ ‫راس���تەقینە چاوی لەدەسەاڵتە‪ ،‬چاوی‬ ‫لەس���ەر ئەوەیە دەس���ەاڵتداران لەسەر‬ ‫عەرشی دەسەاڵت بهێنێتەخوارەوە‪.‬‬ ‫‪ ‬ئۆپۆزس���یونی بەهێ���ز لەژم���ارەی‬ ‫الیەنگرانەوە‪ ،‬یان كورس���ی پەرلەمانی‪،‬‬ ‫یاخود س���امانو كارەكت���ەرە دیارەكانی‬ ‫ن���او كۆمەڵ���گا س���ەرچاوە ناگرێ���ت‪،‬‬ ‫بەڵك���و لەبەهێ���زی گوت���ارو ئی���رادەو‬ ‫دۆزینەوەی كەلێنەكانی دەسەاڵتدا خۆی‬ ‫دەبینێتەوە‪.‬‬ ‫‪ ‬ئۆپۆزس���یون بۆ ئەوەی رابەرایەتی‬

‫قۆناغێك���ی گۆڕانكاریان���ەی ب���كات‪،‬‬ ‫دەبێ���ت هەنگاو بەهەن���گاوی قۆناغەكە‬ ‫لەنەخش���ەرێگایەكی گش���تیدا فۆرمەلە‬ ‫بكات‪ ،‬بەئامانجی دەسەاڵتو قڵپكردنەوەی‬ ‫دۆخەكە لەدەسەاڵتدارانی ئێستاكە‪.‬‬ ‫ئۆپۆزس���یونبون‪ ،‬بریت���ی نیی���ە‬ ‫لەجۆرێك مغامهرە‪ ،‬ی���ان پەرچەكردار‪،‬‬ ‫یاخ���ود بەرهەڵس���تكارێكی ب���ێ‬ ‫س���تراتیژ‪ ،‬ئۆپۆزس���یونبون بریتیە لە‬ ‫دیدێكی ژیاندۆس���تی لەنێ���و پەیوەندیە‬ ‫مەدەنیەكان���دا‪ ،‬دروس���تكردنی پەناڵو‬ ‫مینب���ەرە لەس���ێكتەرە كۆمەاڵیەتی���و‬ ‫كلتوریو سیاس���یەكاندا‪ .‬تەماشاكردنی‬ ‫واقیع���ە لەدیدێكی س���تراتیژییەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫گۆڕانكاری���و پەرینەوە ب���ۆ دۆخێك كە‬ ‫لەپێش���خۆی دادەبرێت‪ ،‬ئەم نەفەس���ە‬ ‫بریتیە لەبەرهەڵستكاریەكی هۆشیارانەو‬ ‫تەندروستانهو ئاشكرایانه‪.‬‬ ‫‪ ‬لێ���رەوە بەرونی ئ���ەوە دەبینین كە‬ ‫ئۆپۆزس���یون دەس���تێكی لەهاوكێشەو‬ ‫جوڵە سیاس���یەكاندایە‪ ،‬دەستێكی تری‬ ‫بەرۆكی هێزە دەسەاڵتدارەكان دەگرێت‪،‬‬ ‫چاوێك���ی لەس���ەر پنت���ە جیاوازەكانی‬ ‫دەس���ەاڵتە‪ ،‬چاوێكی تری لەسەر جوڵە‬ ‫بازرگانیو ئابوریەكان���ە‪ ،‬هەڵبەت ئەمە‬ ‫بەمانای دۆزینەوەی رێگەی پش���كداری‬ ‫نییە لەسامانو داهاتو كێكی دەسەاڵت‪،‬‬ ‫بەڵك���و بەمان���ای تێكهاڵوكردن���ەوەی‬ ‫كارتەكانە‪ ،‬توانای جیاكردنەوەی توخمە‬ ‫س���ەرەكیەكانی كێكی دەس���ەاڵتە یەك‬ ‫لەیەكتری‪.‬‬ ‫‪ ‬بەكورت���ی ئۆپۆزس���یونبون‪ ،‬لەنێو‬ ‫ملمالنێكان���دا یاریزان���ی س���ەرەكی نێو‬ ‫گۆڕەپانی سیاس���یە‪ ،‬بەو جۆرەی پاسی‬ ‫ئەو هی���چ نییە جگ���ە لەجواڵندنی ئەو‬ ‫كارتانەی كە دەشێت بارودۆخەكە توشی‌‬ ‫شۆك بكات‪ ،‬هەرابنێتەوە‪ ،‬لەپێشەوەی‬ ‫بزاوتە مەدەنیو بەرهەڵس���تكاریەكانەوە‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ئۆپۆزس���یون هێزێكە لەس���ەر تواناو‬ ‫توانس���تی ناوەكی خ���ۆی پێدەگرێت‪،‬‬ ‫هێزێكە هەرگیز رازی نییە بەپەراوێزبون‪،‬‬ ‫بەڵكو كۆی جومگە سیاس���یەكان‪ ،‬كۆی‬ ‫ملمالنێو بەریەككەوتنەكان‪ ،‬ئەو پشكی‬ ‫ش���ێری بەردەكەوێت‪ .‬هەركات هێزێكی‬ ‫ئۆپۆزس���یون كەوتە پەراوێ���زەوە واتە‬ ‫لەگەمەك���ە خراوەت���ە دەرەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مانای مردنی ئەو رۆحە بەرهەڵستكارەیە‬ ‫كە ئۆپۆزس���یون وەك خوێی چێش���ت‬ ‫پێویستی پێیەتی‪ ،‬یاریزان كاتێك رۆڵی‬ ‫هەیە ك���ە لەگۆرەپاندا بون���ی هەبێت‪،‬‬ ‫ئۆپۆزس���یون هەمو كات یاری ناباتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەبێ ئەو یاریەكە ئەنجام نادرێت‪.‬‬

‫هەركات‬ ‫ئۆپوزسیونبون‬ ‫لەسیاسەتو‬ ‫گەمەی سیاسیدا‬ ‫چڕكرایەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫شتێك نییە بەناوی‬ ‫ئۆپوزسیونبون‬ ‫بەڵكو شتێك هەیە‬ ‫بەناوی پاشكۆی‬ ‫دەسەاڵت‬ ‫‪ ‬كێشەی ئۆپۆزس���یون بون‪ ،‬هێندەی‬ ‫پەیوەندی بەو كێش���ە گەورەیەوە هەیە‬ ‫ك���ە بەرۆك���ی رۆش���نبیری‌و ئاب���وری‌و‬ ‫یاس���ایی‌و ئەكادیم���ی ك���وردی گرتوە‪،‬‬ ‫هێن���دە پەیوەن���دی بەو واقع���ە تاڵەوە‬ ‫نییە كە سیاسەت سەپاندویەتی بەسەر‬ ‫هەمواندا‪ ،‬مەبەس���تمە بڵێم بەش���ێكی‬ ‫گەورەی كێش���ەكانی ئێم���ە لەبونیادی‬ ‫كلتوری���و رۆش���نبیریو دنیابینی ئێمەوە‬ ‫سەرچاوەی گرتوە‪ .‬ئەمە قڵپكردنەوەی‬ ‫ئەو بۆچونەیە كە هەمو كێشەو شتەكان‬ ‫لەسیاس���ەتدا كورتدەكاتەوە‪ ،‬بەبارێكی‬ ‫تردا ئەم دەس���تەواژەیە كەمكردنەوەی‬ ‫بابەخی سیاس���ەت نیی���ە لەژیانی هەر‬ ‫كۆمەڵگایەكدا‪ ،‬بەاڵم كە ئۆپۆزسیون دێتە‬ ‫نێو گۆرەپانی ملمالنێكان‪ ،‬ئیش لەسەر‬ ‫ئەو س���ێكتەرانە دەكات كە كۆمەڵگای‬ ‫هیالك كردوە‪ ،‬دەس���ت بۆ ئەو بابەتانە‬ ‫دەبات ك���ە تاقەتپروكێنن���و لێوانلێون‬

‫لەنادادپەروەری‪ ،‬ئ���ەو دەالقانە گەورە‬ ‫دەكات كە كۆمەڵگای ماندوكردوە‪ ،‬هەمو‬ ‫ئەمانە بازنەی بچوك بچوكن لەسیاسەتی‬ ‫نێو سێكتەرەكاندا‪ ،‬ئۆپۆزسیون دێت ئەو‬ ‫بازنانە بەیەكەوە كۆدەكاتەوەو دەیكاتە‬ ‫زنجیرێك���ی پێكەوە گرێ���دراو‪ ،‬ئەوەش‬ ‫ئەپروفدەكات كە كێشەكە بەپلەی نایاب‬ ‫لەدەس���ت دەسەاڵتدراندا ش���كاوەتەوەو‬ ‫كێش���ەكە بریتیە لەفەشەلی سیاسەتی‬ ‫دەس���ەاڵتدران‪ ،‬ئەم هەڵوێستە نە لەدور‬ ‫ن���ە لەنزی���ك پەیوەن���دی بەئینتیمای‬ ‫نیشتیمانیبونی ئۆپۆزسیونەوە نییە‪ ،‬كە‬ ‫دەس���ەاڵتدار تۆمەتی نانیشتیمانیبونی‬ ‫ئۆپۆزس���یون رادەگەیەنێ���ت‪ ،‬ئەم���ە‬ ‫رێ���ك نیش���تمانیبونی ئۆپۆزس���یون‬ ‫تەرجەم���ەدەكات‪ ،‬وات���ە ئۆپۆزس���یون‬ ‫لەپەنجەرەی كێشە كۆمەاڵیەتیو ئابوریو‬ ‫كلتوری���و یاس���اییەكانەوە دێتە ژورێ‪،‬‬ ‫لەدەرگای سیاس���ەتەوە سەردەردێنیت‪.‬‬ ‫ئەم���ەش بەومانای���ەی ه���ەركات‬ ‫ئۆپۆزس���یونبون لەسیاس���ەتو گەمەی‬ ‫سیاس���یدا چڕكرایەوە‪ ،‬ئەوا شتێك نییە‬ ‫بەناوی ئۆپۆزس���یونبون‪ ،‬بەڵكو شتێك‬ ‫هەیە بەناوی پاش���كۆی دەسەاڵت‪ ،‬یان‬ ‫سیاسی پەراوێزخراو‪ ،‬لەخراپترین دۆخدا‬ ‫داشی دەستی دەسەاڵت‪.‬‬ ‫‪ ‬ئۆپۆزس���یون ب���ون‪ ،‬لەگەمەك���ەدا‬ ‫دەس���ەاڵتدار بێ���زاردەكات‪ ،‬الوازو‬ ‫بێتوان���ای دەكات‪ ،‬مل���ی پێ���دەدات بۆ‬ ‫ئەو بریارانەی كە خودی ئۆپۆزس���یون‬ ‫ناتوانێ���ت دەریانبكات‪ ،‬یان جێبەجێیان‬ ‫بكات‪ ،‬ئۆپۆزس���یون چاودێر نییە‪ ،‬وەك‬ ‫هەندێك ك���ەس وای بۆدەچێت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هێزێك���ە توانای كەش���فكردنی پێدراو و‬ ‫توخمەكانی دەس���ەاڵتی هەیە‪ ،‬هێزێكە‬ ‫ئامانج���ی هەنوكەی���ی ش���ەفافیەتە‪،‬‬ ‫وادەكات ش���ەفافیەت ببێت���ە خۆركەی‬ ‫دەس���ەاڵت‪ ،‬لەكاتێك���دا ئامان���ج تەنها‬ ‫ش���ەفافیەت نییە‪ ،‬بەاڵم ئەمەی دوایی‬ ‫چەكێكە بۆ بڕینی دیوارە ئەستورەكان‪،‬‬ ‫بەكورتی ئۆپۆزس���یون بون‪ ،‬هیچ نییە‬ ‫جگە لەسیحری گەیش���تن بەدەسەاڵت‪،‬‬ ‫ئەویش لەس���ەر داروپەردوی دەسەاڵتی‬ ‫پێش���و‪ ،‬ك���ە رۆژ ل���ەدوای رۆژ لەالیەن‬ ‫ئۆپۆزسیونەوە ماندو و الوازكراوە‪ ،‬هەر‬ ‫هێزێك نەتوانێت دەسەاڵت‪ ،‬بێزاربكات‪،‬‬ ‫الوازی بكات‪ ،‬ماندوی بكات‪ ،‬ئۆپۆزسیون‬ ‫نییە‪ ،‬ستراتیژی ئۆیوزسیون یەك شتە‪،‬‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬ئیرادەی ئەم ستراتیژە تەنها‬ ‫لەبێزاركردنو الوازكردنی دەسەاڵتدرانەوە‬ ‫سەرچاوەدەگرێت‪.‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫* سەرنوسەری گۆڤاری رۆشنگەری‬

‫گوت���ار وه‌ك چۆن له‌دایكبونی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌رواش مردنی‌ هه‌ی���ه‌‪ .‬هیچ گوتارێك‬ ‫تاسه‌ر وه‌ك خۆی‌ ناژی‌و به‌رده‌وام نابێت‪.‬‬ ‫مێژو ب���ه‌رده‌وام مێ���ژوی‌ كه‌ناركه‌وتنی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك گوتاره‌ له‌به‌رامبه‌ر كۆمه‌ڵێك‬ ‫گوتاری‌ تازه‌دا‪ .‬هیچ گوتارێك تاس���ه‌ر‬ ‫به‌زیندویی‌ نامێنێته‌وه‌‌و له‌ره‌وتی‌ خۆیدا‬ ‫به‌ر چه‌ندان گوت���اری‌ تر ده‌كه‌وێت كه‌‬ ‫ره‌نگ���ه‌ له‌به‌رده‌می���ا خ���ۆی‌ نه‌گرێت‌و‬ ‫بێئه‌وه‌ی‌ به‌خۆی‌ بزانێ���ت له‌مه‌یدانه‌كه‌‬ ‫بچێته‌ ده‌رێ‪ .‬به‌ڵی‌ گوتار هه‌یه‌ به‌خۆی‌‬ ‫نازانێت كه‌ چیدی‌ به‌شێك نیه‌ له‌گه‌مه‌كه‌‌و‬ ‫هه‌م���و ئه‌و ره‌گ���ه‌ز‌و پێداویس���تیانه‌ی‌‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌ ك���ه‌ وه‌ك یاریكه‌رێك���ی‌‬ ‫دی���ار له‌مه‌یدانه‌ك���ه‌دا رایئه‌گرن‪ .‬گوتار‬ ‫ده‌ش���ێت مردو و بێت‌و ب���ه‌اڵم مردنی‌‬ ‫خۆی‌ نه‌ ببینێ‌و نه‌ هه‌س���ت پێبكات‪.‬‬ ‫نه‌بینین‌و هه‌س���ت پێنه‌ك���ردن یه‌كێكه‌‬ ‫له‌و نه‌خۆشیه‌ كوش���ه‌ندانه‌ی‌ دوچاری‌‬ ‫ئه‌و گوتارانه‌ ئه‌بێت كه‌ كه‌نار كه‌وتون‌و‬ ‫پێنازانن‪ .‬گوتاری‌ ماركس���ی‌ له‌شێوازه‌‬ ‫ئه‌رسۆزۆكس���یه‌كه‌یدا(كه‌ تائێس���تاش‬ ‫الی‌ بڕێك له‌ماركسیه‌كان ماوه‌) توشی‌‬ ‫ئه‌م نه‌خۆش���یه‌ بوه‌و له‌قۆناغی‌ ئێستاو‬ ‫داهاتوشدا گوتاری‌ ئیسالمی‌ له‌شێوازه‌‬ ‫په‌ڕگیره‌كه‌یدا(ك���ه‌ دیس���ان الی‌ بڕێك‬ ‫له‌ئیس�ل�امیه‌كان ماوه‌) توش���ی‌ هه‌مان‬ ‫نه‌خۆشی‌ ئه‌بێت‪.‬‬ ‫گوتار ئه‌مرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ناو ناچێت‪.‬‬ ‫مردن ش���تێكه‌‌و له‌ناوچون شتێكی‌ دی‌‪.‬‬ ‫شتێك كه‌ ئه‌مرێت واته‌ له‌سه‌ر شانۆكه‌ چیدی‌ بونیان نه‌ماوه‌ یان كاریگه‌رییان‬ ‫بونی‌ نامێنێ���ت‌و چیدی‌ یاریكه‌رێك نیه‌ نی���ه‌‪ .‬گوت���ار ئه‌مرێ���ت‪ ،‬ته‌نانه‌ت گه‌ر‬ ‫له‌ناو گه‌مه‌كه‌دا‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌روكه‌ش���یش خ���ۆی‌ بپارێزێ���ت‌و‬ ‫له‌ن���او نه‌چ���وه‌‌و له‌زاكیره‌‌و ئه‌رش���یفی‌ بهێڵیت���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌مرێ���ت چونك���ه‌ چیدی‌‬ ‫روداو و بیركردنه‌وه‌كان���دا بونی‌ ماوه‌‪ .‬به‌ش���ێك نی���ه‌ له‌ئاراس���ته‌كردنی‌ مێژو‬ ‫مردوه‌ به‌اڵم له‌ئیراده‌ی‌ دۆنكیشۆتانه‌ی‌ ب���ه‌ڕوه‌ نیگه‌تیڤه‌كه‌یدا نه‌بێت‪ ،‬واته‌ به‌و‬ ‫ی له‌الیه‌نگرانی‌ زیاتر‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌دا ماوه‌ ك���ه‌ ناتوانن ئه‌و روه‌دا دژایه‌تیكه‌ران ‌‬ ‫راستیه‌ ببینن كێشه‌یه‌كیان له‌ناو خودی‌ ئه‌بن‪ .‬یان فه‌رامۆش ئه‌كرێن‌و سه‌رنجی‌‬ ‫گوتاره‌ك���ه‌دا هه‌ی���ه‌‪ ،‬ن���ه‌ك له‌جیهانی‌ كه‌س رانه‌كێشن‪ .‬گوتار ئه‌وكات ‌ه به‌مردو‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ گوتاردا‪ .‬كه‌سانێك هه‌ن له‌بری‌ دائه‌نرێت كه‌ ئه‌وانه‌ی‌ دژایه‌تی‌ ئه‌كه‌ن‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ الوازیه‌كان‌و لۆژیك‌و پێكهاته‌كانی‌ لێی بێزارن‪ ،‬چه‌ند قاتی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ بن‬ ‫خودی‌ گوت���ار‌و كه‌موكوڕیه‌كانی‌ ببینن‌و كه‌ الیه‌نگرین‌و داكۆكی لێئه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫گوتار بۆئه‌وه‌ی‌ نه‌مرێت‌و به‌ زیندویی‌‬ ‫كار ب���ۆ گۆڕین‌و زیندوكردنه‌وه‌ی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫جیهان���ی‌ ده‌ره‌وه‌ به‌تاونبار ئه‌زانن‌و به‌م بمێنێت���ه‌وه‌ ده‌بێ���ت چه‌ن���د مه‌رجێك‬ ‫تاوانباركردنه‌ش ئه‌كه‌ونه‌ دژایه‌تی‌‌و بگره‌ جێبه‌جێ بكات‪ .‬رۆش���نبیرێكی‌ ئێرانی‌‬ ‫دوژمنایه‌تی‌ سه‌رله‌به‌ری‌ جیهانی‌ ده‌روه‌‪ .‬ئ���ه‌و مه‌رجانه‌ له‌س���ێ خاڵ���دا كورت‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ماركسیه‌ ئه‌رسۆزكسه‌كان ئه‌كاته‌وه‌‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬گوتار ئه‌بێ���ت گوێگرانێكی‌‬ ‫ئه‌م دژایه‌تیه‌ ئه‌گاته‌ ئاس���تی‌ به‌دوژمن‬ ‫زانینی‌ هه‌مو كه‌س���ێك‌و ته‌ماشاكردنی‌ زۆری‌ هه‌بێ���ت‪ .‬به‌ب���ێ بون���ی‌ گوێگر‪،‬‬ ‫هه‌مو كه‌س���ێك وه‌ك نه‌یارێكی‌ داهاتو ناتوانین باس له‌زیندویه‌تی‌ گوتار بكه‌ین‪.‬‬ ‫كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ چوارچێوه‌ ئایدلۆژیاكانی‌ گوت���ار ئه‌مرێت ئه‌وكات���ه‌ی‌ گوێگرانی‌‬ ‫گوت���ار بیرئه‌كات���ه‌وه‌‪ .‬ماركس���یه‌ ژماره‌یه‌ك���ی‌ ك���ه‌م ئه‌بن‌و حس���ابێكی‌‬ ‫ئه‌رسۆزۆكس���ه‌كان هه‌مو كه‌سێك جگه‌ ئه‌وتۆی���ان بۆ ناكرێت‪ .‬راس���ته‌ به‌هۆی‌‬ ‫له‌هاوبیره‌كان���ی‌ خۆی���ان به‌دوژمنێكی‌ كه‌ره‌س���ه‌كانی‌ جیهانگیری���ه‌وه‌ توانای‌‬ ‫داهاتویی ئه‌بینن‌و بگره‌ هه‌مو بۆچونێك گوتاره‌ جی���اوازه‌كان ب���ۆ په‌یداكردنی‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ خۆیان نه‌ك هه‌ر نابیستن‪ ،‬گوێگر زیادیكردوه‌(رۆژنامه‌‪ ،‬ته‌له‌فزیۆن‌و‬ ‫به‌ڵك���و وه‌ك رێگرێ���ك ب���ۆ ئامانج���ه‌ ئه‌نته‌رنێت)‪ ،‬به‌اڵم له‌س���ه‌رده‌مێكدا كه‌‬ ‫پیرۆزه‌كه‌ی‌ خۆیان ته‌ماش���ای‌ ئه‌كه‌ن‪ .‬به‌س���ه‌رده‌می‌ فره‌یی گوتار ناس���راوه‌‪،‬‬ ‫ئیس�ل�امیه‌ توندڕه‌وه‌كان له‌م���ه‌ زیاتر هیچ گوتارێك به‌بێ به‌رگرییه‌كی‌ به‌هێز‬ ‫ئه‌ڕۆن‌و نه‌ك هه‌ر هه‌مو كه‌سێك‪ ،‬به‌ڵكو ناتوانێت خ���ۆی‌ به‌زیندویی‌ بهێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌مو جیه���ان به‌ش���ایه‌نی‌ وێرانكردن ه���ه‌ر ئه‌م خاڵ���ه‌ ئه‌مانبات ب���ۆ خاڵی‌‬ ‫ئه‌زان���ن‪ ،‬م���ادام ته‌با نی���ه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و دوه‌م‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬گوتار بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ زیندو بێت‬ ‫پێش���بینی‌‌و چاوه‌ڕوانی���ه‌دا كه‌ گوتاری‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ توندڕه‌و بۆ دنی���ای هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌بێت تاراده‌یه‌ك���ی‌ زۆر قه‌ناعه‌تپێكه‌ر‬ ‫له‌مه‌ش���دا بۆ ئه‌م ته‌وژم���ه‌ ئه‌وه‌ گرنگ بێت‪.‬‬ ‫پرس���یاره‌که‌ نابێت ئ���ه‌وه‌ ئه‌بێت‬ ‫نی���ه‌ ئه‌وه‌ی‌ وێ���ران ئه‌كرێ���ت جیهانی‌‬ ‫هاودین���ه‌كان‌و الیه‌نگران���ی‌ خۆیان���ه‌‪ ،‬ئایا گوتار راست ئه‌كات یان نا‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی���ان دوژم���ن‌و نه‌یاره‌كانی‌(یه‌كێ���ك ئه‌بێت پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌ بێت‪ :‬ئایا له‌روی‌‬ ‫له‌ره‌مزه‌كان���ی‌ قاعیده‌ له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌وه‌دا لۆژیكیه‌وه‌ به‌هێ���زه‌‪ ،‬توانای‌ خۆراگری‌‬ ‫كه‌ ره‌نگه‌ وێرانكاری‌و ئه‌و ته‌قینه‌وانه‌ی‌ له‌ب���ه‌رده‌م ره‌خنه‌گرانیدا هه‌یه‌‪ ،‬خاوه‌ن‬ ‫ئه‌نجامی‌ ئه‌ده‌ن‪ ،‬بێگوناه‌و الیه‌نگرانی‌ ته‌باییه‌ك���ی‌ ناوه‌كی‌ چاالك���ه‌‪ .‬ئه‌وه‌نده‌‬ ‫خۆیان له‌ناو به‌رێت‌و بكوژێت گوتبوی‌‪ :‬نه‌رمی‌ تیایه‌ كه‌ توانای‌ خۆ گونجاندنی‌‬ ‫ده‌شێت ئه‌مه‌ راست بێت به‌س بێگوناه‌و له‌گه‌ڵ سه‌رده‌مه‌كاندا هه‌بێت‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م‪ :‬گوتار هه‌میش���ه‌ پێویستی‌‬ ‫الیه‌نگرم���ان ده‌چن���ه‌ به‌هه‌ش���ت نه‌ك‬ ‫جه‌هه‌ن���ه‌م)‪ ،‬به‌ڵكو گرنگ ئه‌وه‌یه‌ كۆی‌ به‌وه‌هه‌یه‌ درێژكردن���ه‌وه‌‌و به‌رده‌وامیی‌‬ ‫ئ���ه‌و واقیعه‌ وێران‌و خاپ���ور بكرێت كه‌ خ���ۆی‌ له‌ن���ه‌وه‌ تازه‌كان���دا ببینێ���ت‪.‬‬ ‫به‌نه‌خش���ه‌یه‌كی‌ جیاواز له‌وه‌ی‌ خۆیان ئایا گوت���ار توانیوێت���ی‌ په‌یڕه‌وانێكی‌‬ ‫بڕوای���ان پێیه‌ت���ی‌ به‌ڕێ���وه‌ ده‌چێت‪ .‬ت���ازه‌ بۆخۆی‌ دروس���تبكات كه‌ درێژه‌‬ ‫هه‌ركاتێك گوتار پێویستی‌ به‌كوشتارو به‌كاره‌كانی‌ ب���ده‌ن یان نا؟‪ .‬ئایا گوتار‬ ‫جه‌نگ‌و ش���ه‌ڕ زیات���ر بو له‌ئاش���تی‌‌و له‌نه‌وه‌ی‌ تازه‌دا بك���ه‌رو هه‌ڵگری‌ هه‌یه‌‬ ‫س���ه‌قامگیری‌‌و هێمنی‌‪ ،‬ئه‌وا ئه‌وگوتاره‌ كه‌ درێ���ژه‌ به‌زیندوبونی‌ بده‌ن‌و ته‌مه‌نی‌‬ ‫درێژبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ره‌و مردن ئه‌چێت‪.‬‬ ‫هیچ گوتارێك به‌زیندویی‌ نامێنێته‌وه‌‬ ‫گوت���ار ئه‌مرێت ب���ه‌اڵم له‌ناوناچێت‪.‬‬ ‫ئه‌مێنێته‌وه‌ به‌اڵم ن���ه‌ك وه‌ك هێزێكی‌ گ���ه‌ر ئه‌م س���ێ مه‌رجه‌ س���ه‌ره‌كییه‌ی‌‬ ‫كاریگ���ه‌ر‌و بزوێنه‌ری‌ مێژو‪ ،‬به‌ڵكو وه‌ك له‌گه‌ڵ‌ خۆیدا هه‌ڵنه‌گرتبێت‪ .‬ئه‌م س���ێ‬ ‫وێرانكارێكی‌ مێژو‪ .‬گوتار ئه‌مرێت به‌اڵم مه‌رج���ه‌ش نایه‌نه‌دی‌ گه‌ر گوتار توانای‌‬ ‫له‌ناوناچێت‌و ده‌ش���ێت به‌رده‌وام بێت‪ ،‬خۆ گونجاندن‌و تازه‌بونه‌وه‌ی‌ تیا نه‌بێت‌و‬ ‫هه‌میش���ه‌ كه‌س���انێك هه‌ن هه‌ڵیبگرن‌و به‌پێی ئه‌و پێدراوانه‌ خۆی‌ نه‌گۆڕێت كه‌‬ ‫باڵویبكه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌دۆخێكدا كه‌ له‌ده‌وره‌به‌ریدا رو ئه‌ده‌ن‪.‬‬

‫هه‌ركاتێك‬ ‫گوتار پێویستی‌‬ ‫به‌كوشتارو‬ ‫جه‌نگ‌و شه‌ڕ زیاتر‬ ‫بو له‌ئاشتی‌‌و‬ ‫سه‌قامگیری‌‌و‬ ‫هێمنی‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ئه‌وگوتاره‌ به‌ره‌و‬ ‫مردن ئه‌چێت‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک‬ ‫"جه‌لیل ئازادیخواز" ده‌ینوسێت‬

‫ڕۆژنامەوانی لەخۆرهەاڵتی‬ ‫کوردستان دوای ‪ ١١٧‬ساڵ‬ ‫ئەمساڵ ‪١١٧‬ساڵ بەس���ەرباڵوکردنەوەی‬ ‫یەک���ەم رۆژنام���ەی ک���وردی کوردس���تاندا‬ ‫تێپەڕی ‪ .‬رۆژنامەی کوردستان کە لەتاراگەو‬ ‫لەواڵتی میس���ر باڵوکرایەوە‪ ،‬بەردی بناخەی‬ ‫دەورانێک���ی نوێی لەمێژوی ک���ورددا بەکۆی‬ ‫رەهەن���دە رامیاری‌و کولتوری‌و شارس���تانی‌و‬ ‫ژانەرەکانیەوە دانا؛ سەردەمی چاوهەڵهێنانی‬ ‫پەخش���ان‌و س���ەرەتاکانی نوس���ینی بارگاو‬ ‫بەلۆژیک���ی بابەتیان���ەی بابەت���ە تازەکانی‬ ‫دنی���ای مۆدێ���رن بون‪ .‬ئ���ەم قۆناخە لەڕوی‬ ‫شارس���تانیەوە هەنگاوێکی یەکجار مەزن بو‪،‬‬ ‫ک���ە کوردی لەگەالنی دەوروب���ەری دانەبڕی‌و‬ ‫نیشانی دا کە گۆرانکاری‌و دیاردە نوێیەکانی‬ ‫س���ەردەم لەکوردس���تان‌و لەناو کوردا نامۆو‬ ‫نەناسراو نین ‪.‬‬ ‫گرنگی ئ���ەم بابەته‌ کاتێ���ک زۆرتر خۆی‬ ‫دەردەخ���ات کە بزانی���ن یەک���ەم رۆژنامەی‬ ‫فارس���ی هەرچەندە تائێس���تاش هیچ ژمارەو‬ ‫نمونەیەک���ی ئ���ەم رۆژنامەیە بەدەس���تەوە‬ ‫نیەو تەنیا لێکۆڵ���ەران ناوی دێنن رۆژنامەی‬ ‫(کاغەزئەخب���ار _کاغ���ژ اخب���ار) بوە کە‬ ‫لەس���اڵی‪١٨٣٧‬دا باڵوکراوەتەوە؛ رونە دوای‬ ‫ئەم مێ���ژوە ئورومییە وەک ناوەندێكی گرنگ‬ ‫دەبێتە خاوەنی دوەم رۆژنامەی ئێرانی‪.‬‬ ‫مێ���ژوی رۆژنامەوانی ک���ورد لەرۆژهەاڵتدا‬ ‫مێژویەک���ی داب���ڕاو و پچڕپچڕەو لەڕاس���تیدا‬ ‫گرێدراوی باری سیاسی‌و دۆخی دەسەاڵتدارێتی‬ ‫ناوەندی���ی‌و ئامادەیی سیاس���ی کورد خۆی‬ ‫ب���وە لەئێ���ران‌و رۆژهەاڵت���ی کوردس���تاندا‪.‬‬ ‫ه���ەر لەس���ەرەتای ڕاپەڕین���ی س���مکۆوەو‬ ‫بەرزبونەوەی گیانی کوردانەو گەشەی بزاوتی‬ ‫نەتەوەیی کورد تادەگاتە س���ەردەمی ئێستاو‬ ‫دەسەاڵتداری رۆحانی سەرکۆماری ئێران ئەم‬ ‫رەوتە لەهەستان‌و نوچداندا بوەو هەیە‪.‬‬ ‫روماڵ���ی ک���ۆی ئ���ەم رەوت���ە ن���ە‬ ‫لەئێس���تادادەکرێت‌و ن���ە ئامانجی ئەم کورتە‬ ‫نوس���ینەیە‪ .‬ئەوەی گرنگە رامانێکە لەدۆخی‬ ‫ئێس���تای رۆژنامەوانی کوردی لەم بەش���ەی‬ ‫نیش���تمانداو بارودۆخی روژنامەوانانی کورد‬ ‫لەئێران���دا‪ .‬لەگەڵ س���ەرکەوتنی شۆڕش���ی‬ ‫گەالنی ئێراندا کوردس���تان سەرەڕای ئەوەی‬ ‫هەس���تانەوەو زیندوبونەوەیەک���ی بەرچاوی‬ ‫لەکۆی رەهەندەکاندا بەخۆیەوە دیت‪ ،‬لەبواری‬ ‫رۆژنامەوانی‌و باڵوکراوەیش���دا بزوتنەوەیەکی‬ ‫بەرچ���او و گرنگ���ی تێپەڕاند‪ .‬کوردس���تان‬ ‫س���ەرەڕای ئەوەی بوبوە هەواری هەمو هێزە‬ ‫چەپ‌و پێش���کەوتوخوازەکانی ئێ���ران‌و ئەم‬ ‫هێزانە باڵوکراوەکانی خۆیان لەکوردس���تاندا‬ ‫زۆر سەربەس���ت‌و ئازادان���ە باڵودەک���ردەوە‬ ‫لەناوخۆی خۆیش���یدا هەم هێزە کوردیەکان‌و‬ ‫هەم ڕوناکبیرانی س���ەربەخۆی کوردس���تان‬ ‫کۆیەک���ی بەرچ���او رۆژنام���ەو باڵوک���راوەی‬ ‫کوردیی���ان باڵوک���ردەوە‪ ،‬ک���ە دەتوانم بڵێم‬ ‫سەرەڕای باش‌و بەرچاوبونی بەاڵم لەراستیدا‬ ‫ئ���ەم باڵوکراوان���ە بەتایبەت���ی ئەوانەی کە‬ ‫لەالیەن هێزە سیاس���یەکانەوە باڵودەکرانەوە‬ ‫لەهەردو روب���ەری چەندایەتی‌و چڵۆنایەتیەوە‬ ‫وەک رۆژنامەی پیش���ەیی هەڵگری خەسارو‬ ‫کەموکوڕی بەرجەستەو بەرچاو بون‪.‬‬ ‫ئ���ەم قۆناخ���ە قۆناخێکی زوتێپ���ەڕ بو‪.‬‬ ‫بەپەالماری س���ەربازی بۆ س���ەر کوردستان‌و‬ ‫هەڵگیرسانی ش���ەڕ لەکوردس���تاندا کۆتایی‬ ‫بەتەمەنی ئەم قۆناخەش هاتو و رۆژنامەوانی‌و‬ ‫باڵوکراوەی کوردیی جارێکی دیکە دەمکوت‌و‬ ‫زمانب���ڕاو کراو لەروبەری ژیان���دا ئاوایانکرد‪.‬‬ ‫لەپه‌راوێزن���ان‌و س���ەرکوتانەوەی باڵوک���راوە‬ ‫کوردیەکان قۆناخێکی درێژی بەخۆیەوە بینی‌و‬ ‫دەتوانم بڵێم سەرەڕای دەرچون‌و باڵوبونەوەی‬ ‫گۆڤاری س���روەو هەندێ باڵوکراوەی ناوەندە‬ ‫ئەدەبیەکان تاس���اڵی‪ ١٩٩٥-١٩٩٦‬رۆژنامەی‬ ‫پیش���ەیی‌و باڵوکراوەی کوردی پرۆفیشناڵ‌و‬ ‫نزی���ک لەپروفیش���ناڵ لەکوردس���تاندا‬ ‫باڵونەکرای���ەوەو بەفەرمی رێ���گا پێدراونەبو‬ ‫هەرچەندە وەک رۆژنامەش بەنافەرمی نەمان‬ ‫بو‪ .‬لەگەڵ هاتنە س���ەرکاری ریفۆرمخوازان‌و‬ ‫لەدەورەی یەکەمی سەرکۆماری (خاتەمیەوە)‬ ‫لەراس���تیدا لەخۆر هەاڵتی کوردستاندا جۆرە‬ ‫بەخۆداهاتنەوە بەرف���راوان بوونێکی ئازادی‬ ‫باڵوکردنەوەو چاپەمەنی س���ەری هەڵداو ئەم‬ ‫ش���ەپۆلە کوردستانیشی گرتەوەو بەباشترین‬ ‫ج���ۆری گونج���او روناکبی���ران‌و چاالکان���ی‬ ‫بوارەکان���ی کۆمەڵ���گای ک���وردەواری ئ���ەم‬ ‫دەرفەتەیان قۆزتەوەو بەکارهانی‪.‬‬ ‫رێژەیەک���ی زۆرو بەرچ���اوی باڵوک���راوەو‬ ‫هەفتەنام���ەو تەنانەت رۆژنامەی کوردیی لەم‬ ‫زەمەنه‌دا هاتنە مەیدانی رۆژنامەوانی کوردیی‌و‬ ‫بڕێکی ش���یاو و بەرچاو لەرۆژنامەوانی کورد‬ ‫لەم س���ەردەمەدا دەرکەوتن‌و بەش���ێوەیەکی‬ ‫زۆرب���اش‌و بابەتیان���ه‌ کارو پیش���ەی‬ ‫رۆژنامەوانی���ان لەخۆرهەاڵتی کوردس���تاندا‬ ‫برەو پێدا‪ .‬باڵوک���راوە خوێندکاری‌و ئەدەبی‌و‬ ‫سیاس���یەکان ئیتر تاقانە نەبون‌و رۆژنامەی‬ ‫ک���وردی بەش���ێوەیەکی زۆر نزی���ک لەماناو‬ ‫ناوەرۆک���ە مۆدێرنەک���ەی س���ەریان هەڵداو‬

‫کوردستان بوبوە هەواری‬ ‫هەمو هێزە چەپ‌و‬ ‫پێشکەوتوخوازەکانی‬ ‫ئێران‌و ئەم هێزانە‬ ‫باڵوکراوەکانی خۆیان‬ ‫لەکوردستاندا زۆر‬ ‫سەربەست‌و ئازادانە‬ ‫باڵودەکردەوە‬ ‫بون���ە مینب���ەری کاری رۆژنامەوانی کوردی؛‬ ‫بەش���ی زۆری ئەم رۆژنام���ەو ڕۆژنامەوانانەی‬ ‫خۆرهەالتی کوردستان لەڕاستیدا بەئەزمونی‬ ‫خۆیان پێگەش���تبون‌و زۆرتر بەرهەمی کاری‬ ‫پراكتیک���ی‌و ئەزمون���ی روژنامەوان���ی ب���ون‬ ‫تادەرهاویش���تەو بەرئەنجامێکی ئەکادیمیک‪،‬‬ ‫کە ئەم���ە خۆی بون‌و پێویس���تی ئەم دوانە‬ ‫بەجوانی دەردەخات کە چەندە بۆ کۆمەڵگای‬ ‫کوردەواری پێویست بون‪ ،‬چەند تایبەتمەندی‬ ‫رۆژنامەوانی کورد لەرۆژهەالتی کوردس���تاندا‬ ‫کە لەم قۆناخەدا ش���یاوی وەس���تان‌و رامانن‬ ‫بریتین لە‪:‬‬ ‫‪ .1‬زۆرین���ەی هەرەزۆری ئ���ەم رۆژنامەو‬ ‫باڵوکراوانە بارگاوی سیاسەت بون‌و هەوڵیان‬ ‫دەدا وەک مینبەرێکی سیاسی کاربکەن‌و لەم‬ ‫مەیدانەدا پێشبڕکێی یەکیان دەکرد‪.‬‬ ‫‪ .2‬زۆربەیان سەرقاڵی روبەرەکانی گوتاری‬ ‫تیۆریک بون‌و ئەم ج���ۆرە کارەیان بەجۆرێ‬ ‫لەئیمتیازو لێهاتویی دەزانی‪.‬‬ ‫‪ .3‬بەش���ی هەرەزۆریان خۆیان لەشرۆڤەی‬ ‫گرف���ت‌و خەس���ارو داخوازیەکان���ی ناوخۆی‬ ‫کوردەواری بەزەقی‌و راشکاوی نەدەداو زۆرتر‬ ‫مەیلێکی نالۆکاڵییان بوەو رویان لەباسکردنی‬ ‫بابەتە سیاسیەکانی ئەودیوسنوربو‪.‬‬ ‫‪ .4‬لەراس���تیدا زۆریان نوێنەرایەتی گوتارە‬ ‫دیارەکان���ی کۆمەڵگای���ان دەک���ردو بەکەمی‬ ‫دەبون���ە بڵندگ���ۆی کۆمەڵ���گای مەدەن���ی‬ ‫کوردس���تان‌و سەریان نەدەکێش���ایە دەرگای‬ ‫تەنگەژەکانی کۆمەڵەوە‪.‬‬ ‫س���ەرەڕای هەم���و ئەمانەش ک���ە دەتوان‬ ‫خەس���اری کاری رۆژنامەوان���ی پیش���ەیی‬ ‫ب���ن هەن���دێ ل���ەم رۆژنام���ەو رۆژنامەوانانە‬ ‫کاریان لەس���ەر گرفت‌و تەنگ���ژەو داخوازی‌و‬ ‫مەیلەکانی کۆمەڵ���گای خۆیان دەکردو باجی‬ ‫ئەم هەڵویستەش���یانداو مەیل���ی لۆکاڵ بون‌و‬ ‫گەڕانەوە ب���ۆ کۆمەلگامەیلێ بو کە لەکۆتایی‬ ‫ئەم قۆناخەو دەرکەوتنی رۆژنامەی پیشەیی‬ ‫ترو رۆژنامەوانی پروفیشناڵتری کورد پەرەی‬ ‫دەس���ەندو ئەگ���ەر ئەم قۆناخ���ە درێژ بوایە‬ ‫بێگومان زۆر نمونەی باش‌و بەرجەستەی ئەم‬ ‫دوانەمان دەدیت‪.‬‬ ‫لەگ���ەڵ س���ەرکۆماری ئەحم���ەدی نەژادو‬ ‫هەرلەسەرەتاکانی س���اڵی‪ ٢٠٠٥‬وە گوشارو‬ ‫تەنگکردن���ەوەی روبەری کارو ئ���ازادی بوە‬ ‫مەبەستی دەس���ەاڵتی ناوەندی‌و لەم نێوەدا‬ ‫رۆژنام���ەو رۆژنامەوانانی کورد لەم گوش���ارو‬ ‫تەنگپێهەڵچنینان���ە بەش���ی ش���ێریان ب���و‪.‬‬ ‫گوشارەکان گەیش���تنە رادەیەک كە تەنانەت‬ ‫رۆژنامە زەردەکانی کوردیش ئیتر مەوداو کاتی‬ ‫کارکردنیان بۆ نەمای���ەوەو کەوتنە پەراوێزو‬ ‫کەساسیەوە‪ .‬هێرش���ی بنەماخوازانی پەڕگیر‬ ‫بۆ س���ەر ئازادیەکان‌و ئ���ازادی باڵوکردنەوە‬ ‫یەک���ەم قوربانیەکان���ی خۆی لەکوردس���تان‬ ‫هەڵبژارد‪ ،‬س���ەرەڕای ئەوەی کە بەڕاس���تی‬ ‫ئێران بەگش���تی بوە زیندان���ی رۆژنامەوانان‌و‬ ‫کورس���تان کرایە زیندانێک���ی داخراوتری نێو‬ ‫ئەم زیندانەو بەدەی���ان رۆژنامەوان‌و رۆژنامە‬ ‫راگیران‌و راپیچی زیندانەکان کران‪ ،‬بەجۆرێ‬ ‫کە ئێس���تا رێ���ژەی ه���ەرە زۆری زیندانیانی‬ ‫رۆژنامەوانی ئێران کوردن وەک‪:‬‬ ‫(محەمەد س���دیق کەبود وەن���د‪ ،‬عەدنان‬ ‫حەس���ەن پوور ه���ەردوو برای ک���ورد پوور)‬ ‫وەکۆیەکی دیک���ەی رۆژنامەوان���ی کورد کە‬ ‫لەزیندانەکاندان ‪ .‬سەرەرای ئەمانەش ئێستا‬ ‫ئیتر رۆژنامەو باڵوکراوەیەکی کوردیی بێالیەنی‬ ‫ش���یاوی ئاماژە نەماوەو ئەوەش���ی کە ماوە‬ ‫لەتەریکی‌و پەراوێزو لەژێر گوش���اری ماڵیی‌و‬ ‫سیاسیدا بەروباری کارەساتدا رادەبورێت‪.‬‬ ‫دەسەاڵتی سەرکۆمار رۆحانی سەرەڕای ئەو‬ ‫هەمو گفتەی کەدابوی لەم بوارەدا بەداخەوە‬ ‫کەمترین کارو سەرکەوتنی بەدەست نەهانیوە‬ ‫بەتایبەتی لەکوردستاندا‪.‬‬

‫له‌لێدوان به‌ناوی‌ خواوه‌‪ ،‬بۆ تێگه‌یشتن‬ ‫له‌(سنن)ه‌ خواییه‌كان له‌گه‌ردون‌و ژیاندا‬ ‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌ی‌ ئێس���تا هه‌ندێ‌ قس���ه‌ ‌ی له‌سه‌ر‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬یه‌كێك ‌ه له‌باس��� ‌ه هه‌س���تیاره‌كان‌و‬ ‫پێویس���ت ‌ه هه‌مو بانگخوازو زان���او خه‌تیب‌و‬ ‫ڕابه‌رێكی‌ ڕۆح���ی‌‌و ئه‌خالق���ی‌‌و بیرمه‌ندێك ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬به‌وردی‌ س���ه‌رنجی‌ ل���ێ‌ بدات‌و‬ ‫له‌ڕوانگ���ه‌ ‌ی تێگه‌یش���تنێگی‌ ڕاس���تیش‬ ‫له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌ ڕێس���او یاس���ا خوایی���ه‌كان‬ ‫له‌گ���ه‌ردون‌و ب���ون‌و ژیانیش���یه‌وه‌‪ ،‬به‌گوتارو‬ ‫ئام���ۆژگاری‌‌و هه‌ڵس���ه‌نگاندن‌و حوكم���دان‌و‬ ‫وه‌سفكردن‌و داوه‌ریه‌كانیدا بچێته‌وه‌‪ .‬بۆئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هوش���یاری‌‌و به‌رچاوڕونییه‌كی‌ ڕاستودروست‬ ‫به‌گوێگرو ش���اگردو هاواڵتیانی‌ موس���وڵمان‬ ‫ب���دات‌و ب���ۆ وروژاندنێك���ی‌ كاتی���ی‌ ویژدان ‌ی‬ ‫ئایین���ی‌ خه‌ڵ���ك‪ ،‬پێدانی‌ بۆچونی‌ ڕاس���ت‌و‬ ‫ڕێب���ازی‌ بیركردن���ه‌وه‌ی‌ دروس���ت فه‌رامۆش‬ ‫ن���ه‌كات‌و ك���ه‌س به‌ن���اوی‌ خ���وداوه‌ لێدوان‬ ‫نه‌دات‪ ،‬كه‌ به‌داخه‌وه‌ ال ‌ی هه‌ند ‌ێ كه‌س بۆت ‌ه‬ ‫مۆدێل‌و وه‌س���یله‌ ‌ی گه‌رمكردن���ی‌ هاواڵتیان ‌ی‬ ‫موسوڵمان‌و خۆ گه‌وره‌كردن‪ ،‬ئێم ‌ه هه‌فتانه‌و‬ ‫ڕۆژانه‌ ش���ایه‌تی‌ لێدوان ‌ی هه‌ن���دێ‌ خه‌تیب‌و‬ ‫بانگخوازین به‌ناوی‌ خوداو ئاس���مانه‌وه‌! وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ خ���ودا فاڵن دۆخ���ی‌ ڕاگرتوه‌و فاڵن ‌ی‬ ‫تری‌ گۆڕیوه‌و فاڵن هێزی‌ خس���ت‌و الیه‌نگر ‌ی‬ ‫فاڵنی‌ ت���ر ده‌كات‌و تۆڵ ‌ه له‌فاڵن گه‌ل‌و ناوچ ‌ه‬ ‫ده‌كاته‌وه‌! له‌كاتێكدا مه‌رج نیه‌ ئه‌و (اسقاط)‬ ‫كردن���ه‌ ئاینیان���ه‌ به‌س���ه‌ر ب���ارودۆخ‌و هێزو‬ ‫كه‌س���ه‌كاندا ڕاست بن‪ ،‬به‌ڵكو زۆرجار تێكه‌ڵ‬ ‫به‌حه‌زو خواس���ت‌و چاوه‌ڕوان���ی‌‌و الیه‌نگیری‌‌و‬ ‫هه‌ندێ‌ جاری���ش گیان���ی‌ ڕق‌و تۆڵه‌كردنه‌و‌ه‬ ‫ده‌بن! ك ‌ه ئه‌مه‌ش له‌ڕوی‌ ش���ه‌رعی‌‌و هه‌ست‬ ‫به‌لێپرس���راویه‌تی‌ ك���ردن به‌رامب���ه‌ر به‌خواو‬ ‫ئیسالم‌و خه‌ڵكیشه‌وه‌‪ ،‬خوازیاری‌ پێداچونه‌وه‌و‬ ‫ڕاستكردنه‌وه‌یه‌‪ .‬ئیس�ل�ام له‌جه‌وهه‌ردا ئاین ‌ی‬ ‫(هیدایه‌ت)و (ئیرش���اد)و هۆش���یاركردنه‌وه‌‬ ‫(ان���ذار)و مزگێنی‌ پێدان (تبش���یر)ه‌‪ ،‬ئاین ‌ی‬ ‫وه‌س���فكردنی‌ (ڕێگا)و(س���یفاتی‌ ڕێب���وار)‬ ‫‌و ئ���ه‌و چاره‌نوس���ه‌ی ‌ه ك ‌ه چاوه‌ڕێ ‌ی كه‌س��� ‌ه‬ ‫جیاوازه‌كان ده‌كات‪ ،‬به‌گوێره‌ی‌ ئه‌و ش���ێواز‌ه‬

‫ژیان���ه‌ی‌ هه‌ڵیده‌بژێرن‌و ئه‌و تێگه‌یش���تنه‌ ‌ی‬ ‫بۆ خ���وداو دنیاو دواڕۆژو ڕۆڵ���ی‌ مرۆڤ له‌م‬ ‫ژیانه‌دا هه‌یانه‌‪ .‬ئاینی‌ (حوكمدان)و (اسقاط)‬ ‫كردنی‌‪ ،‬ئایه‌ت‌و فه‌رموده‌ نیی ‌ه به‌س���ه‌ر دۆخ ‌ه‬ ‫گ���ۆڕاوه‌كان‌و واڵت‌و ناوچ���ه‌و گ���ه‌ل‌و هێزو‬ ‫كه‌س���ه‌كاندا‪ .‬هه‌روه‌ك هه‌ندێ‌ له‌(خه‌تیب)و‬ ‫(بانگخوازه‌ )كانمان ده‌یكه‌ن ‪ .‬كه‌ ئه‌وه‌نده‌ ‌ی‬ ‫ده‌ڕژێته‌ خزم���ه‌ت قوڵكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و كلتور‌ه‬ ‫ئیس�ل�امییه‌ باوه‌ ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌وڵ���دان نیه‌ بۆ‬ ‫ڕاس���تكردنه‌وه‌ی‌ چه‌مكه‌كان‌و ئاڕاسته‌كردن ‌ی‬ ‫ڕفتاری‌ موس���وڵمانان‌و وه‌گه‌ڕخس���تن ‌ی هێزو‬ ‫تواناكانیان‌و دروستكردنی‌ په‌یوه‌ندیه‌ك ‌ی نو ‌ێ‬ ‫له‌نێوان ئه‌وان‌و ئاینه‌كه‌یان‌و سه‌رده‌مدا ‪.‬‬ ‫‪ .1‬مه‌به‌ست له‌ڕێساكان (سنن)‪:‬‬ ‫(سنن) له‌زماندا ڕێ‌‌و ڕچه‌یه‌‪( ،‬ابن تیمیه‌)‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌م ڕوه‌و‌ه ده‌ڵێت ‪ :‬الس������ن‌ه هی العاده‌ ال ‌‬ ‫تتضم������ن ان یفعل فی الثان������ى مثل ما فعل‬ ‫بنظیره األ‌ول ‪ ،‬وه������ذا امرالله تعالی‌ باعتبار ‪/‬‬ ‫مجموع الفتاوی‌ ‪ /‬ج‪،13‬ص‪.. 69‬‬ ‫كه‌وات ‌ه مه‌به‌ست له‌ڕێسا ‌ی خوایی‌ شێوازێك ‌ی‬ ‫دیاریك���راوی‌ ڕێكخس���تنی‌ كاروباره‌كان��� ‌ی‬ ‫بون���ه‌وه‌رو ژیان‌و م���رۆڤ‌و چۆنیه‌تی‌ ڕودان ‌ی‬ ‫ڕوداو و گۆڕانكاریی���ه‌كان‌و سروش���ت ‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ هۆكاره‌كانه‌‪ ،‬به‌به‌ره‌نجامه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن خوای‌ گ���ه‌وره‌وه‌‪ .‬هه‌ڵب���ه‌ت لێره‌دا‬ ‫ڕێس���ا مێژویی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانیش هه‌روه‌ك‬ ‫ڕێس���ا گه‌ردونییه‌كان وه‌ك به‌ش��� ‌ێ له‌ڕێساو‬ ‫(س���نن) ‌ه خواییه‌كان س���ه‌یركراون‌و له‌وان‬ ‫جیانه‌كراونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬گه‌رچ���ی‌ هه‌ریه‌ك له‌وان‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‌ خۆیان هه‌یه‌و چه‌سپاوی‌‌و (پبات)‬ ‫یان مه‌رج نیه‌ له‌ئاستی‌ ڕێسا گه‌ردونییه‌كاندا‬ ‫بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌هه‌م���و حاڵه‌تێكیش���دا ئه‌و‌ه‬ ‫ڕون ‌ه كه‌ ڕێس���ا خواییه‌كانیش هه‌ر له‌میانه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌وان���ه‌وه‌ خۆی���ان نیش���ان ده‌ده‌ن‌و نمایش‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬تێكه‌اڵوكردنه‌كه‌ش لێره‌دا مه‌به‌س���ت‬ ‫تیایدا فه‌رامۆشكردن ‌ی ڕۆڵ ‌ی مرۆڤ‌و كۆمه‌ڵگا ‌ی‬ ‫مرۆڤایه‌تی‌ نیه‌‪ ،‬له‌ئاڕاس���ته‌كردن ‌ی ڕێساكان ‌ی‬ ‫به‌ش���ی‌ دوه‌م���دا‪ ،‬هێن���ده‌ی‌ چڕكردن���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫نی���گای‌ عه‌قڵه‌ له‌س���ه‌ر به‌یه‌كه‌وه‌ به‌س���تن ‌ی‬ ‫ڕێساكان‌و تێگه‌یش���تن لێیان‌و كۆكردنه‌وه‌یان‬ ‫له‌چوارچێوه‌یه‌ك ‌ی گشتیدا ‪.‬‬ ‫‪ .2‬تایبه‌تمه‌ند ‌ی ڕێسا خواییه‌كان‪:‬‬ ‫ڕێس���او (س���نن) ه‌ خوایی���ه‌كان هه‌روه‌ك‬ ‫(د‪.‬عبدالكری���م زی���دان) له‌كتێبه‌كه‌ی‌ خۆیدا‬ ‫(الس���نن الهیه‌)دا ئاماژه‌ی‌ پێك���ردو‌ه چه‌ند‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌كیان هه‌یه‌‪ ،‬له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫‪ .1‬چه‌س���پاوی‌ (الثب���ات)و دوباره‌بونه‌وه‌‪:‬‬ ‫ڕێس���ا خوایی���ه‌كان به‌گش���تی‌ چه‌س���پاون‌و‬

‫ئێمه‌ هه‌فتانه‌و ڕۆژان ‌ه‬ ‫شایه‌ت ‌ی لێدوانی‌ هه‌ند ‌ێ‬ ‫خه‌تیب‌و بانگخوازین‬ ‫به‌ناوی‌ خوداو‬ ‫ئاسمانه‌وه‌! وه‌ك ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫خودا فاڵن دۆخ ‌ی‬ ‫ڕاگرتوه‌و فاڵنی‌ تری‌‬ ‫گۆڕیوه‌و فاڵن هێز ‌ی‬ ‫خست‌و الیه‌نگری‌ فاڵن ‌ی‬ ‫تر ده‌كات‌و تۆڵه‌ له‌فاڵن‬ ‫گه‌ل‌و ناوچه‌ ده‌كاته‌وه‬

‫(ثبات)یان هه‌یه‌و گۆڕانیان به‌سه‌ردا نایه‌ت‪.‬‬ ‫(س������نه‌ الله فی الذین خلوا من قبل ولن تجد‬ ‫لس������نه‌ الله تبدیال) األ‌حزاب ‪( .62 /‬فلن تجد‬ ‫لس������ن‌ه الله تبدیال ولن تجد لسن‌ه الله تحویال)‬ ‫فاط������ر‪ .43 /‬یاس���اكان له‌ڕابردو و ئێس���تاو‬ ‫داهاتودا كارده‌كه‌ن‌و ملك���ه‌چ نین بۆ گۆڕان ‌ه‬ ‫مێژویی‌و ڕوداوه‌كان‪ .‬چونكه‌ مێژوو ڕوداوه‌كان‬ ‫به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان ڕه‌نگدانه‌وه‌ ‌ی كاركردن ‌ی‬ ‫ئه‌وان���ن له‌ن���او ژی���ان‌و ب���ون‌و كۆمه‌ڵگا ‌ی‬ ‫مرۆڤایه‌تیدا‪ .‬چه‌س���پاویی‌ ڕێساكان جۆرێك‬ ‫له‌ئۆقره‌یی‌‌و دڵنیای ‌ی به‌مرۆڤایه‌تی‌ ده‌به‌خشن‌و‬ ‫واش��� ‌ی لێده‌ك���ه‌ن توان���ای‌ په‌ن���د وه‌رگرتن‬ ‫له‌ڕاب���ردوی‌ خ���ۆی‌‌و كۆمه‌ڵ���گاكان‌و مێژو‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ژیارییه‌ك���ه‌ی‌ هه‌بێت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌رفه‌تی‌ به‌خۆداچونه‌وه‌و خۆڕاستكردنه‌وه‌ش ‌ی‬ ‫پێده‌به‌خش���ێت‪ .‬چونك��� ‌ه ئه‌گ���ه‌ر پێچه‌وان ‌ه‬ ‫جواڵنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ڕێس���ایه‌ك ‌ی خوایی‌ له‌بوندا‪،‬‬ ‫مرۆڤایه‌ت��� ‌ی له‌قۆناغێك���دا‪ ،‬یاخود له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاستی‌ كۆمه‌ڵگاو ژیارێكدا دوچار ‌ی شكست‌و‬ ‫ئازارو مه‌ینه‌تی‌ كردبێت‪ ،‬ئه‌وا به‌چه‌س���پاو ‌ی‬

‫مان���ه‌وه‌ی‌ هه‌مان یاس���ا واده‌كات‪ ،‬بتوانرێت‬ ‫له‌داهاتودا ئاڕاسته‌ ‌ی ڕه‌وت ‌ی به‌ره‌و پێشچون ‌ی‬ ‫مرۆڤایه‌ت���ی‌‌و كۆمه‌ڵگاكان��� ‌ی گۆڕانیان تێدا‬ ‫بكرێت‌و هه‌وڵی‌ س���ازگاری ‌ی له‌گه‌ڵ ڕێساكه‌دا‬ ‫بدرێت‪ .‬ئه‌م رێس���ایان ‌ه له‌سۆنگه‌ ‌ی چه‌سپاو ‌ی‬ ‫بونیان���ه‌وه‌‪ ،‬به‌دوباره‌بون���ه‌وه‌ی‌ ڕوداوه‌كان‬ ‫ئه‌وانیش دوبار‌ه ده‌بنه‌وه‌‪ .‬به‌ڵگه‌ش له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ هۆشیاركردنه‌وه‌ی‌ خوا ‌ی گه‌وره‌یه‌ بۆمان‬ ‫له‌دوباره‌كردن���ه‌وه‌ ‌ی هه‌ند ‌ێ له‌هه‌ڵوێس���ت‌و‬ ‫جیهانبین���ی‌‌و ڕه‌فتار ‌ی نه‌ته‌وه‌ پێش���وه‌كان‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و به‌اڵیانه‌ ‌ی به‌س���ه‌ر ئه‌واندا‬ ‫هاتو‌ه به‌سه‌ر ئێمه‌ش���دا نه‌یه‌ت‌و په‌ندیان ل ‌ێ‬ ‫وه‌ربگرین‌و ئه‌زمون ‌ی ئه‌وان دوباره‌نه‌كه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵك���و به‌گرتنه‌به‌ری‌ ڕێگایه‌كی‌ تر ‌ی جیاوازو‬ ‫ڕه‌چاوكردنی‌ سنورو ڕێسا خواییه‌كان‪ ،‬خۆمان‬ ‫له‌چاره‌نوس��� ‌ی ناهه‌موار ‌ی ئه‌وان بپارێزین ك ‌ه‬ ‫به‌هۆی‌ هۆش���یار نه‌بون‪ ،‬یاخود كه‌لله‌ڕه‌قی‌‌و‬ ‫ملنه‌دان به‌رامبه‌ر ڕێسا خواییه‌كان‪ ،‬دوچاریان‬ ‫هاتوه‌ (فاعتبروا یا اولی‌ االبصار ) ( َق ْد َخ ْ‬ ‫ڵت‬

‫���یروا ِفی أْ َ‬ ‫انذظروا َكی َ‬ ‫ْف‬ ‫ال ْرض َف ُ‬ ‫ِمن َق ْبلِ ُك ْم ُس َن ٌن َف ِس ُ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫ان َعا ِقبَ���ه‌ ْالم َ‬ ‫َّ‬ ‫ِبین ﴿‪ ﴾١٣٧‬هَـذا ب ٌ‬ ‫ُك ِّذ َ‬ ‫َك َ‬ ‫اس َو ُه ًدی‌‬ ‫َێان لِلن ِ‬ ‫ُ‬ ‫ٰ‬ ‫ْ‬ ‫ّ‬ ‫َّ‬ ‫َو َم ْو ِعڤظه‌ٌ لِلمُت ِق َین ﴿‪ ) ١٣٨‬آ‌ل عمران ‪.138-137‬‬

‫دوه‌م‪ :‬گشت ‌ی بونی ڕێسا خواییه‌كان‪ :‬رێسا‬ ‫خواییه‌كان گشتین‌و به‌س���ه‌ر هه‌مواندا وه‌ك‬ ‫یه‌ك ده‌چه‌سپێن‌و س���ه‌رجه‌م گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگاو گروپه‌كان له‌به‌رده‌میاندا یه‌كسانن‌و‬ ‫جیاكار ‌ی هه‌ڵناگرن‪.‬ه���ه‌ر وه‌ك خوا ‌ی گه‌ور‌ه‬ ‫���ی أَ ْه ِل‬ ‫ده‌فه‌رموێ���ت ‪﴿ :‬لَّی َ‬ ‫ْ���س ِبأَ َما ِن ِیُّك ْم َواڵ أَ َما ِن ِّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫���اب ۗ َمن ێ ْع َم ْل ُس��� ‌ووًا ی ُْجز ِب ِه ﴾نس���ا‌و ‪. 123‬‬ ‫ال ِك َت ِ‬ ‫تێگه‌یش���تن له‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ی‌ ڕێس���اكان ‌ی‬ ‫خوا بۆ ئێم ‌ه گرنگ ‌ه بۆ تێگه‌یشتن له‌هۆكار ‌ی‬ ‫دواكه‌وت���ن‌و شكس���ت‌و كێش���ه‌كانمانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌رككردن به‌وه‌ ‌ی كه‌ باوه‌ڕ ‌ی ڕوت‌و‬ ‫ش���وێنكه‌وتنی‌ ئیسالم‪ ،‬به‌ب ‌ێ هۆشیار بون ب ‌ه‬ ‫(س���نن) ه‌ خوایی‌‌و گه‌ردونی‌‌و مێژوییه‌كان‌و‬ ‫به‌كارهێنانی���ان‌و‬ ‫ده‌س���تپێوه‌گرتنیان‌و‬ ‫خۆپاراستن له‌هه‌مو ئاڕاسته‌یه‌ك ‌ی دژ به‌وان‪،‬‬ ‫كه‌ ئیسالم خۆ ‌ی فه‌رمان ‌ی پێده‌كات‪ ،‬به‌ته‌نها‬ ‫دادی‌ موس���وڵمانان ن���ادات‌و له‌دواكه‌وتویی‌‌و‬ ‫ژێرده‌س���ته‌یی‌ ڕزگاری���ان ن���اكات‪ .‬گه‌الن��� ‌ی‬ ‫مس���وڵمان گ���ه‌ر خوازی���اری‌ س���ه‌ركه‌وتن‌و‬ ‫پێش���كه‌وتنی‌ شارس���تانی‌‌و هه‌ڵس���انه‌وه‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌رزین‪ ،‬ده‌بێت ئه‌و ڕێبازان ‌ه بدۆزنه‌وه‌و‬ ‫ئه‌و هۆكارانه‌ش بگرنه‌ده‌س���ت‪ ،‬ك ‌ه ئه‌زمون‌و‬ ‫مێژو و واقعی‌ گه‌الن ‌ی تر سه‌لماندویانه‌‪ ،‬له‌ڕێ ‌ی‬ ‫ئه‌وانه‌و‌ه ئه‌و ئامانجان ‌ه به‌دیدێـن‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫شەڕی فیكری نێوان سەلەفییەكان‌و‬ ‫دیموكراتەكان‪ ،‬دوكەڵێكی بێ ئاگرە‬ ‫فوئاد سدیق‬ ‫ماوەیەكە لەم هەرێم���ە جۆرە ملمالنێیەك‬ ‫كەوتۆتە نێوان س���ەلەفییەكان‌و دیموكرات‌و‬ ‫لیبڕال���ەكان‪ ،‬ب���ەاڵم گرفت���ی گ���ەورەی ئەو‬ ‫ملمالنێیە ئەوەیە سەلەفییەكان‪ ،‬زۆر ئاگاداری‬ ‫فەلس���ەفەو ب���واری مەعریفە نین‪ ،‬ئاش���نای‬ ‫شۆپینهاوەرو داڤیدهیوم‌و سپینۆزاو ماركس‌و‬ ‫فرۆیدو نیچەو قوتابخانەی فرانكفۆرت‌و زۆرانی‬ ‫دیكەی هاوشێوەی ئەوانە نین‪،‬نازانن لەبەرچی‬ ‫ئەوان���ە بڕوایان بەخودا نەبوە‪ ،‬لەوالیش���ەوە‬ ‫دیموك���رات‌و لیبڕاڵەكان ئەوان���ەی بەخۆیان‬ ‫دەڵێن عەلمانی‪ ،‬ئەوەندە ئاشنایەتییان لەگەڵ‬ ‫تەبەری‌و قوتابخان���ەی ئەندەلوس‌و ملمالنێی‬ ‫غەزالی‌و ئیبن روش���دو ملمالنێی موعتەزیلەو‬ ‫ئەش���عەرییەكان‌و ئیبن تەیمییەو وەهابیزم‌و‬ ‫ئیبن قەیمی جۆزی‌و قوتابخانە نزیك س���ەد‬ ‫ساڵییەكەی ئیخوان نین‪ ،‬هەردوال بۆشاییەكی‬ ‫گەورەیان تێكەوت���وە‪ ،‬بەپێچەوانەی خەڵكی‬ ‫موسڵمانی ئێران‪ ،‬كە ماركسیزمیان لەخەڵكی‬ ‫ماركس باش���تر خوێندۆت���ەوە‪ ،‬قوتابخانەی‬ ‫پۆزەتیڤی���زم‌و فرانكف���ۆرت‌و بونیادگ���ەری‌و‬ ‫تەفكیكیی���ان بەوردی ه���ەزم كردوە‪،‬كاتێك‬ ‫دێنەس���ەر كۆمەڵناس���یی‪ ،‬دۆركایم‌و ماكس‬ ‫ڤیبەرت بۆ ش���یدەكەنەوە‪،‬لەبەرئەوەیە(‪)36‬‬ ‫س���اڵە م���ەالكان حوكمڕان���ی ئێراندەكەن‌و‬

‫دەزانن چۆن سیستەمی حوكمڕانی بۆ خەڵك‬ ‫دیاریدەك���ەن‪ .‬لەهەم���و واڵتێك���ی ناوچەكە‬ ‫زۆرزانانەتر درێژە بەشەڕی بەوەكالەت دەدەن‌و‬ ‫هەمو قەیرانەكانیان بردۆتە دەرەوەی سنوری‬ ‫واڵتەكەی خۆیان‪ .‬ئەگەر زیاتر پێ دانەگرین‪،‬‬ ‫دە هەزار(‪ )10000‬س���اڵە ئێم���ە لەو هەرێمە‬ ‫بارگەو بنەمان دان���اوەو تیایدا دەژین‪،‬مێژوی‬ ‫هەولێ���رو كەرك���وك هێندە لەموس���ڵ نوێتر‬ ‫نییە‪،‬بەاڵم تائێس���تا نەك هەر دەوڵەت نین‪،‬‬ ‫بەڵكو بەردەوام لەبەردەم مەترسی‌و هەڕەشەی‬ ‫جیدیدای���ن‪ ،‬ئەو توركانەی ئێس���تا واڵتێكی‬ ‫زلهێ���زی ناوچەكەی���ان پێكهێناوە‪،‬لەتەتەرو‬ ‫مەغۆل���ەكان باش���تر نەبون‪،‬لەقەفقاس���یاوە‬ ‫هاتن‌و س���تراتیژترین ش���وێنیان داگیركردو‬ ‫دەوڵەت���ی بێزەنتی رۆمەكانی���ان روخاند كە‬ ‫قوس���تەنتینییە بو(ئیس���تانبۆڵی ئێستایە)‪،‬‬ ‫دەستیان بەس���ەر گەورەترین دەوڵەتدا گرت‬ ‫لەس���ەر ئاستی دونیادا كە دەوڵەتی بێزەنتی‬ ‫رۆمەكان بو‪ ،‬ئینجا لەپەنای ئایینەوە(تورك‬ ‫فڕی بەس���ەر ئایینەوە نەبو‪ ،‬باشترین نمونە‬ ‫ب���ۆ ئەو قس���ەیەم ژیانی ش���اهانەی خەلیفە‬ ‫عوس���مانییەكانە كە بەردەوام لەناو س���ەدان‬ ‫ئەگەر نەڵێم هەزاران كچی تازە پێگەیشتودا‬ ‫شەوو رۆژیان بەس���ەردەبرد)كەچی لە پەنای‬ ‫ئایینەوە گەورەترین ئیمپراتۆریایان دامەزراندو‬ ‫مەترسیان خستە س���ەر ئەوروپاو ئەوەندەی‬ ‫نەمابو نەمساش بەتەواوی داگیربكەن‪.‬‬ ‫ئاس���مانی‬ ‫ئایین���ی‬ ‫بەرل���ەوەی‬ ‫س���ەرهەڵبدا(بێگومان هەر س���ێ‪ -3-‬ئایینە‬ ‫ئاس���مانییەكە‪ ،‬ل���ەم ناوچەیە پ���ڕ جەنجاڵە‬ ‫س���ەریانهەڵدا كە تائەمڕۆش پڕ كێش���ەترین‬ ‫ناوچەیە)واڵتی نێوان دو روبارەكە یان واڵتی‬ ‫بابلییەكان كە ئێستا عێراقی پێدەڵێن‪،‬لەگەڵ‬ ‫واڵت���ی میس���ر‪،‬پێش ئایینی موس���ایی‪ ،‬دو‬ ‫واڵت بون لەپێش���كەوتوترین واڵت لەس���ەر‬ ‫ئاس���تی دونیادا‪ ،‬شارستانێتی سۆمەرییەكان‬

‫تورك فڕی بەسەر‬ ‫ئایینەوە نەبو خەلیفە‬ ‫عوسمانییەكان بەردەوام‬ ‫لەناو سەدان ئەگەر‬ ‫نەڵێم هەزاران كچی‬ ‫تازە پێگەیشتودا شەوو‬ ‫رۆژیان بەسەردەبرد‬ ‫كەچی لە پەنای‬ ‫ئایینەوە گەورەترین‬ ‫ئیمپراتۆریایان دامەزراند‬ ‫لەئاس���تێكی زۆر ب���ەرزدا بو‪،‬یەكەمین النكی‬ ‫شارستانییەت بون لەدونیادا‪،‬بۆیە پێیاندەوترێ‬ ‫شارستانی س���ۆمەرییەكان‪ ،‬چونكە یەكەمین‬ ‫شارس���تانییەت بون لەدونیادا‪،‬كە سەرەتای‬ ‫مێژوەكەی ب���ۆ زیاتر لەدوازدە هەزار(‪)12000‬‬ ‫ساڵ پێش ئێس���تا دەگەڕێتەوە‪،‬بەدیوەكەی‬ ‫دیك���ە مێ���ژو لەپزدان���ی س���ۆمەرییەكانەوە‬

‫سەریدەرهێناوە‪،‬سۆمەرییەكان هەم داهێنەری‬ ‫شۆڕش���ی گون���د ب���ون‌و ه���ەم داهێن���ەری‬ ‫شۆڕش���ی شار‪،‬شۆڕش���ی گون���د لەهەن���اوو‬ ‫منداڵدانی دایكس���االرییەوە سەریدەرهێنا كە‬ ‫گڵكاری‪،‬تەونكاری‪،‬دانەوێڵ���ەكاری‌و چاندن‌و‬ ‫زۆریدیكە بەرهەمی دایكساالریبون‪،‬شۆڕش���ی‬ ‫شاریش لەهەناوی باوكساالرییەوە چەكەرەی‬ ‫ك���رد‪ ،‬كە بازرگانی‌و دارتاش���ی‌و ئەنجومەنی‬ ‫س���ەربازی‌وملمالنێی هێز بۆ وەدەس���تهێنانی‬ ‫ئابوری زیات���رو دەس���ەاڵتوەرگرتنی زیاترو‬ ‫تەكنیك���ی دروس���تكردنی چ���ەك لەم���س‌و‬ ‫زۆریدیك���ە بەرهەم���ی باوكس���االری ب���ون‪.‬‬ ‫س���ەرباری هاتنی ئیبراهیم پێغەمبەریش كە‬ ‫ئەو سیستەمە باوكساالرییەی قوڵتر كردەوە‪.‬‬ ‫یەكەمین بناخەدانانی دەوڵەتیش بەنوسراوو‬ ‫بەرێكخستنی ژیانی كۆمەاڵیەتی سۆمەرییەكان‬ ‫بون‪ ،‬بۆ یەكەمینجار فەلسەفەی ژیان‌و میتۆلۆژیا‬ ‫لەناو سۆمەرییەكان سەریانهەڵدا‪،‬بۆ یەكەمین‬ ‫ج���ار لەن���او س���ۆمەرییەكانەوە میتۆلۆژیای‬ ‫بەهەش���ت‌و دۆزەخ‪ ،‬لەبەهەش���ت دەركرن���ی‬ ‫ئادەم‌و حەوا‪،‬كوشتنی هابیل لەالیەن قابیل‌و‬ ‫تۆفان‌و ‪..‬هتد سەریانهەڵدا‪ ،‬یەكەمین ناوەندی‬ ‫كولت���وری لەنیپۆرو ئەكادیمی���ای ئەدەبیات‬ ‫لەئەدۆب���ا رۆڵی یەكەمین زانك���ۆی مرۆییان‬ ‫بینیوە لەمێژودا كە هی سۆمەرییەكانە‪ ،‬پاش‬ ‫چەندین هەزار ساڵ ئینجا ئەفالتون ناوەندی‬ ‫ئەكادیمی���ای دروس���تكردو بوب���ە درێژترین‬ ‫ئەكادیمی���ا لەمێژوی مرۆڤایەتی���دا كە(‪)900‬‬ ‫س���اڵ مایەوە‪.‬بۆ یەكەمین جار سۆمەرییەكان‬ ‫بە ش���ێوە زمانی شیعرو داس���تان ملمالنێی‬ ‫سروشت‌و مرۆڤیان نوس���یوەتەوە‪ ،‬ئەلیادەو‬ ‫ئۆدیس���ەی هۆمیرۆس چەندین هەزار س���اڵ‬ ‫لەدواوەی س���ۆمەرییەكانەوە نوسراوە‪،‬یەكەم‬ ‫نوس���ین یەكەم زانستی بیركاری‌و ژمێریاری‌و‬ ‫دانانی یەكەمین یاسای نوسراو‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫له‌دوا ‌ی منداڵ بونت ئه‌م پێكهاته‌ی ‌ه بۆخۆت دروست بكه‌‬ ‫ی‬ ‫پاكبون���ه‌وه‌ی‌ منداڵ���دان دوا ‌‬ ‫له‌دایكبون���ی‌ كۆرپه‌له‌ زۆر پێویس���ت ‌ه‬ ‫ی هه‌ر خوێنێك‬ ‫چونك ‌ه له‌كاتی‌ مانه‌وه‌ ‌‬ ‫یان هه‌ر ش���تێكی‌ نامۆ ره‌نگه‌ چه‌ندین‬ ‫كێش���ه‌ی‌ ته‌ندروس���تیت بۆ دروس���ت‬ ‫بكات‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ ده‌كرێت به‌م پێكهات ‌ه‬ ‫سروشتی ‌ه منداڵدانت پاك بكه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫ه‌ت ‌ه‬ ‫ی تایب کان‬ ‫ه‌ک شیه‌‬ ‫ۆشه‌ی خۆ‬ ‫گ ه‌ن ‌ه‬ ‫ب‬

‫پرسیاری‌ نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك‬

‫سمینی‌ گۆێ‬

‫نه‌خ����ۆش‪ :‬چ كاتێك پێویس����ته‌‬ ‫گوێچكه‌ی‌ منداڵه‌كانمان بسمین؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬هه‌رچه‌نده‌ گوێ‌ س����مین‬ ‫بڕیارێك����ی‌ تایبه‌ته‌ به‌كه‌س����ه‌كان‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم باش����ترین كات ب����ۆ گ����وێ‌‬ ‫سمین له‌دوای‌ ش����ه‌ش مانگه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌شی‌ زیاتر به‌گری‌ دروست‬ ‫ده‌كات چونك����ه‌ له‌وانه‌ی����ه‌ به‌هۆی‌‬ ‫ئ����ه‌و كونكردنه‌ گوێیه‌كان توش����ی‌‬ ‫هه‌وكردن ببن‌و كێشه‌ی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫دروست بكه‌ن‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬ئ����ه‌و گۆاران����ه‌ی‌ كه‌‬ ‫پێویست له‌گوێ‌ بكرین چین؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬هه‌ندێ‌ جۆر گواره‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌ده‌رمانخانه‌كان ده‌فرۆشرێن ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌توانیت به‌كاری‌ بهێنی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫گواره‌ی‌ ئالتونیش هیچ كێشه‌یه‌كی‌‬ ‫نیه‌ ئه‌گه‌ر ب����ه‌كاری‌ بهێنیت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئه‌و گوارانه‌‬ ‫به‌كار بهێنرێت كه‌ ژه‌نگ هه‌ڵده‌هێنن‌و‬ ‫هه‌ستیاری‌ دروست ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫نه‌خۆش‪ :‬كه‌ی‌ ده‌توانم گواره‌كه‌ی‌‬ ‫بۆ بگۆڕم؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬پێویس����ته‌ كاتێك گوێی‬ ‫منداڵه‌كه‌ت ك����ون ده‌كه‌یت تاوه‌كو‬ ‫هه‌ش����ت هه‌فته‌ به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫كواره‌ك����ه‌ی‌ دامه‌كه‌ن����ه‌ چونك����ه‌‬ ‫له‌وانه‌ی����ه‌ كونه‌ك����ه‌ی‌ كوێربێته‌وه‌‬ ‫یاخ����ود هه‌وكردن دروس����ت بكات‬ ‫به‌هۆی‌ به‌كارهێنانی‌ گواره‌ی‌ تر‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬ئه‌و رێنمایانه‌ چین كه‌‬

‫پێویس����ته‌ له‌كاتی‌ كونكردنی‌ گوێی‬ ‫منداڵدا ره‌چاوی‌ بكه‌ین؟‬ ‫دكتۆر‪ :‬پێویسته‌ گواره‌كه‌ ته‌عقیم‬ ‫بكرێ����ت‌و ئامێری‌ پزیش����كی‌ به‌كار‬ ‫بهێنرێ����ت بۆ س����مینه‌كه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫نابێ به‌قه‌ڵ����ه‌م گوێچكه‌ی‌ منداڵه‌كه‌‬ ‫دیاری‌ بكه‌یت‪ ،‬چونكه‌ له‌وانه‌یه‌ ئه‌و‬ ‫دیاریكردنه‌ به‌و ده‌رمانه‌ ببێته‌ هۆی‌‬ ‫هه‌وكردن‪.‬‬ ‫نه‌خ����ۆش‪ :‬ئ����ه‌و رێنماییانه‌ چین‬ ‫كه‌پێویستن له‌كاتی‌ سمین؟‬

‫پێكهاته‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫ی‬ ‫یه‌ك كه‌وچك چا زه‌نجه‌فیل تیكه‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌عجون ‌‬ ‫تۆزێك ئاو بك ‌ه واتا له‌شێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لێبێ���ت ب���ه‌اڵم به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫دان��� ‌‬ ‫ش���لتر له‌مه‌عجونه‌كه‌‪ .‬ئه‌م پێكهاته‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌ به‌ش���ی خ���واره‌وه‌ ‌‬ ‫له‌دیو ‌‬ ‫س���ك واتا منداڵدان له‌ده‌ره‌و‌ه بیشێله‌‪.‬‬ ‫رۆژان��� ‌ه به‌م پێكهاته‌ی���ه‌ چه‌ند رۆژێك‬ ‫ب���ه‌رده‌وام به‌‪ .‬ئ���ه‌م ش���ێالن ‌ه ئه‌بێت ‌ه‬ ‫ی منداڵدان‌و‬ ‫هۆی‌ جوڵه‌ به‌ماسولكه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌مو ئ���ه‌و خوێن‌و‬ ‫هاتنه‌خ���واره‌وه‌ ‌‬ ‫ی ناو سك‌و پاكبونه‌و‌هی‌‪.‬‬ ‫ده‌ردراوانه‌ ‌‬

‫پێكهات ‌هی‌ دوه‌م‬ ‫چه‌ن���د ده‌نك���ه‌ خورمای���ه‌ك له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌وچكێك ش���مڵی‌ هاڕاوه‌و كه‌وچكێك‬ ‫زه‌یتی‌ زه‌یتون‪ ،‬ئه‌م پێكهاته‌ی ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ی ‪ 5‬رۆژ‬ ‫ئاگر گه‌رم ده‌كه‌یته‌وه‌ بۆ ماوه‌ ‌‬ ‫ب ‌ه سكی‌ به‌تاڵ به‌یانیان ده‌یخۆیت‪ .‬ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی پاككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫گیراوه‌یه‌ ئه‌بێت ‌ه ه���ۆ ‌‬ ‫ی منداڵبون‬ ‫منداڵدان له‌دوا ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫باش‪.‬‬

‫ئه‌و هه‌اڵنه‌ ‌ی ك ‌ه خانمان ده‌یكه‌ن‬ ‫له‌كاتی‌ به‌كارهێنان ‌ی دژه‌خۆر‬ ‫ی ئه‌م هه‌اڵن ‌ه‬ ‫زۆرن ئ����ه‌و خانمانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كارهێنان ‌‬ ‫دوباره‌ده‌كه‌نه‌و‌ه له‌كات ‌‬ ‫ی ئه‌وان ئه‌م‬ ‫ی دژ ‌ه خۆرو به‌بڕوا ‌‬ ‫كرێم ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كرێم ‌ه له‌م كاتانه‌ش س����ود ‌‬ ‫به‌پێی پسپۆرانی‌ بواری‌ پێست ئه‌م‬ ‫هه‌اڵنه‌ زیان به‌پێستت ئه‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كارهێنان ‌‬ ‫‪ .1‬راسته‌وخۆ له‌دوا ‌‬ ‫كرێمی‌ دژه‌خۆر بچیت ‌ه ده‌ره‌وه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌‪ .‬پێویست ‌ه ‪ 15‬خوله‌ك پێش‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ بچیت���� ‌ه ده‌ره‌وه‌ كرێمه‌ك ‌ه‬ ‫له‌ده‌موچاوت بده‌ی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ .2‬ته‌نها یه‌ك جار له‌ده‌موچاوت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫به‌یت‪ .‬هه‌ڵه‌یه‌كی‌ تر ‌‬ ‫ی دژه‌خ����ۆر به‌كارئه‌هێن����ن‬ ‫كرێم���� ‌‬ ‫ی چون ‌ه ده‌ره‌و‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه به‌یان���� ‌‬ ‫كرێمه‌ك ‌ه له‌ده‌موچاوی����ان ئه‌ده‌ن‌و‬ ‫تاده‌گه‌ڕێن����ه‌وه‌ هه‌ر ئ����ه‌و جاره‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌بێت ه����ه‌ر دو كاتژمێ����ر جارێك چونكه‌ ئه‌ساسه‌كه‌ یاخود مكیاجه‌ك ‌ه‬ ‫ی س����ودی‌ دژه‌خۆره‌كه‌ ناهێڵێ‪ .‬هه‌ر‬ ‫ده‌موچ����اوت بش����ۆیت‌و ب����ه‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫بهێنیت����ه‌و‌ه ئیتر له‌هه‌ر ش����وێنیك بۆیه‌ باش����تر وای ‌ه ئه‌و كه‌س����انه‌ ‌‬ ‫مكیاج ده‌كه‌ن ئه‌و جۆره‌ دژه‌خۆران ‌ه‬ ‫بیت‪.‬‬ ‫‪ .3‬به‌كار هێنانی‌ ئه‌ساس له‌پێش به‌كار بهێنن كه‌ ئه‌ساسی‌ تێدایه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬شه‌وان ‌ه به‌كرێمه‌كه‌وه‌ ئه‌خه‌ون‪.‬‬ ‫ی دژه‌خۆر‪ .‬ئه‌م ‌ه هه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫به‌كارهێنان ‌‬

‫باشترین رێگا بۆ خۆپاراستن له‌ڤایروس‬

‫• دڵنیا بوون له‌پاكی‌ ئامێره‌كه‌و‬ ‫گواره‌كه‌‪.‬‬ ‫• نابێت ئه‌گ����ه‌ر كونی‌ گوێیه‌ك ‌ه‬ ‫چاك بو گواره‌كه‌ دابكه‌نیت چونكه‌‬ ‫كونه‌كان كوێرئه‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫• شه‌وانه‌ گوێیه‌كان به‌مه‌ڵهه‌می‌‬ ‫چ����او چ����ه‌ور بك����ه‌و جوڵه‌ی����ه‌ك‬ ‫به‌گواره‌كه‌ بكه‌‪.‬‬ ‫• ئ����اگاداری‌ ئه‌وه‌به‌ هه‌ندێ‌ جار‬ ‫هه‌وكردن دروس����ت ده‌بێ����ت بۆیه‌‬ ‫له‌كاتی‌ س����وربونه‌وه‌ یان ئاوس����ان‬ ‫یان هاتنه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ش����له‌یه‌كی‌ بۆن‬ ‫ناخۆش له‌گوێیه‌كان ئه‌وه‌ پێویسته‌‬ ‫سه‌ردانی‌ پزیشكی‌ پێبكه‌یت‪.‬‬ ‫• له‌كات����ی‌ گۆڕین����ی‌ منداڵه‌كه‌ت‬ ‫ئاگاداری‌ گوێیه‌كانی‌ ببه‌‪.‬‬

‫زۆر ج����ار خانم����ان ئه‌ڵێن دژه‌خۆر‬ ‫زیان به‌پێست ناگه‌یه‌نێت ئه‌توانیت‬ ‫ی بخه‌ویت‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌و‬ ‫پێ����وه‌ ‌‬ ‫پێویس����ته‌ ش����ه‌وانه‌ پێش خه‌وتن‬ ‫هیچ كرێمێك به‌ده‌موچاوه‌وه‌ نه‌بێت‬ ‫به‌كرێمی‌ دژه‌خۆریشه‌وه‌‪.‬‬

‫پێگه‌یه‌ك����ی‌ ته‌ندروس����تی‌ ئه‌لكترۆنی‌‬ ‫ئه‌ڵمان����ی‌ رایده‌گه‌یه‌نێ����ت ڤای����رۆس‌و‬ ‫میكرۆبه‌كان له‌هه‌مو ش����وێنێك‌و هه‌مو‬ ‫كاتێك هه‌یه‌ بۆیه‌ ده‌كرێت به‌م رێنمایانه‌‬ ‫خۆت بپارێزیت لێیان‪:‬‬ ‫‪ .1‬كه‌متری����ن جار ب����ڕۆ قه‌ره‌باڵغی‌‌و‬

‫ش����وێنی‌ داخراو ته‌نها له‌كاتی‌ پێویست‬ ‫نه‌بێت‪ .‬رۆژانه‌ چه‌ند جارێك ده‌سته‌كانت‬ ‫بۆ ماوه‌ی‌ ‪ 20‬چركه‌ بشۆ‪.‬‬ ‫‪ .2‬هه‌واگۆرك����ێ‌ له‌ماڵه‌ك����ه‌ت بكه‌و‬ ‫رۆژانه‌ س����ێ‌ جار بۆماوه‌ی‌ ‪ 10‬خوله‌ك‬ ‫په‌نجه‌ره‌ یاخ����ود ده‌رگاكانی‌ ماڵه‌كه‌ت‬

‫بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬كاتێ����ك توش����ی‌ په‌ت����ا ئه‌بی����ت‬ ‫باش����تروایه‌ نه‌چیته‌ قه‌ره‌باڵغی‌و پش����و‬ ‫وه‌رگری����ت‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌و قس����ه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئه‌ڵێ����ت نابێت بۆ په‌ت����ا له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫بمێنیته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬له‌كات����ی‌ پژم����ه‌و كۆك����ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌سته‌س����ڕت پێنه‌بو ئه‌وه‌ بپژمه‌ سه‌ر‬ ‫قۆڵت نه‌ك ناو ده‌ستت‪.‬‬ ‫‪ .5‬ئه‌و په‌ڕۆ ئیسفنجانه‌ی‌ كه‌ رۆژانه‌ بۆ‬ ‫پاككردنه‌وه‌ ته‌باخ‌و كه‌وانته‌رو كه‌لوپه‌لی‌‬ ‫ماڵه‌وه‌ به‌كار ئه‌هێنیت زو زو بیانگۆڕه‌و‬ ‫یان بیانشۆ له‌به‌ر هه‌تاو هه‌ڵیانبخه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬كاتێ����ك گۆش����ت‌و مریش����ك ورد‬ ‫ئه‌كه‌ی����ت هه‌وڵبده‌ ئه‌و كه‌ره‌س����تانه‌ی‌‬ ‫ب����ه‌كارت هێن����اوه‌ ب����ۆ ورد ك����ردن‌و‬ ‫چاككردنیان زۆر به‌باش����ی‌ بیان شۆیت‌و‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ش كه‌ ئیشه‌كه‌تی‌ لێئه‌كه‌یت‬ ‫به‌باشی‌ پاكی‌ بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .7‬پاككردن����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌الجه‌ زۆر‬ ‫پێویسته‌ چونكه‌ شوێنێكه‌ بۆ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫میكرۆب‪ .‬ده‌توانیت به‌ئاوی سركه‌ پاكی‌‬ ‫بكه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫ڕەگە مێژویەکی‬ ‫سیستمی‬ ‫تەندروستی‬ ‫‪٤‬‬ ‫ل����ە زنجیرە وتارەکانی ڕابردودا باس����ی‬ ‫ئەوەمان کرد کە دەستەبژێرێکی (پزیشک‪-‬‬ ‫سیاس����ی) لەمێژوی عێراق‌و کوردس����تاندا‬ ‫دروستبون کە توانیان زۆر زیرەکانە لەنێو‬ ‫ئەو دو جەمس����ەرە (پزیش����ک‌و سیاسی)‬ ‫هامش����ۆ بکەن‌و ب����ۆ بەرژەوەندی خۆیان‌و‬ ‫حیزبەکانیان بەکاریبهێنن‪.‬‬ ‫لەحەفتاکان����ی س����ەدەی ڕاب����ردودا‪،‬‬ ‫س����ەرەتا عیزەت مس����ته‌فا لەیەک کاتدا‬ ‫وەزیری تەندروس����تی‌و بەرپرسێکی بااڵی‬ ‫حیزبی بەعس ب����و (ئەندامی ئەوەی پێی‬ ‫دەوترا سەرکردایەتی قەومی‌و نیشتیمانی‬ ‫ش����ۆڕش)‪ .‬بەاڵم وەکو وەزیرەکانی پێش‌و‬ ‫دوای خۆی‪ ،‬ئەو پیاوە ئەوەندەی کەسێکی‬ ‫سیاس����ی بو‪ ،‬هێندە پابەن����د نەبو بەکارو‬ ‫باکگراوەن����دە پزیش����کێکەیەوە‪ .‬بەڵگەش‬ ‫لەسەر ئەوە البردنێەتی لەالیەن سەدامەوە‬ ‫لەس����ەر ناڕازیەتییەک����ی ش����یعەکان کە‬ ‫لەشاری بەغدا لەساڵی ‪١٩٧٧‬دا ڕودەدات‪.‬‬ ‫حیزب����ی بەعس عیزەت مس����ته‌فا دەکاتە‬ ‫سەرۆکی دادگایەک بۆ سزادانی ئەو شیعە‬ ‫ڕاپەڕیوان����ە‪ ،‬بەاڵم ئ����ەو ڕازی نابێت کە‬ ‫سزای لەس����ێدارەدانیان بۆ دەرکات‌و بەو‬ ‫هۆیەشەوە پۆس����تی وەزیری تەندروستی‬ ‫لێ دەسه‌نرێتەوە‪.‬‬ ‫دوای عیزەت مس����ته‌فا‪ ،‬پزیشكێکی تر‬ ‫بەن����اوی ڕی����از ئیبراهیم حس����ین لەالیەن‬ ‫سەدامەوە دەکرێتە وەزیری تەندروستی‪.‬‬ ‫ئەمیش وەکو وەزیرەکانی تر بەپرس����ێکی‬ ‫بااڵی حیزبی بەعس دەبێت‪ .‬لەزەمەنی ئەم‬ ‫وەزیرەدا‪ ،‬سیاسەتەکانی پێشو بەردەوامی‬ ‫پ����ێ دەدرێت‪ .‬سیاس����ەتی تەندروس����تی‬ ‫لەوکات����ەدا وەکو حەفت����اکان هەوڵدانێک‬ ‫دەبێت بۆ دروس����تکردنی نەخۆش����خانەی‬ ‫زیات����رو کەمت����ر گرنگی بەتەندروس����تی‬ ‫سەرەتایی‪ .‬بەاڵم ش����ەڕی عێراق‌و ئێران‌و‬ ‫هەڵبەزودابەزی نرخی ن����ەوت وایکرد کە‬ ‫ئەو فراوانبونە خێرایەی حەفتاکان نەکردە‬ ‫بێ����ت‪ .‬هەروەها لەس����اڵی ‪١٩٨١‬دا عێراق‬ ‫یاس����ای تەندروستی گشتی دەردەکات کە‬ ‫ڕەنگدان����ەوەی کۆنفرانس����ی ئەلما ئەتای‬ ‫س����اڵی ‪١٩٧٨‬ی یەکێتی س����ۆڤێت بو کە‬ ‫داوای یەکسانی زیاتر لەفەراهەمکردنێکی‬ ‫خۆڕای����ی خزمەتی تەندروس����تی دەکرد‪.‬‬ ‫بەاڵم س����ەرەڕای ئ����ەم گۆڕانکاریانە‪ ،‬ڕیاز‬ ‫ئیبراهی����م لەس����اڵی ‪١٩٨٢‬دا بەدەس����تی‬ ‫ص����ەدام خۆی دەکوژرێ����ت‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫لەکۆبونەوەیەک����دا پێش����نیاری ئ����ەوە‬ ‫دەکات کە س����ەدام ب����ۆ ماوەیەکی کاتیی‬ ‫لەسەرۆکایەتی بکشێتەوە‪ .‬ئەم پێشنیارە‬ ‫لەکاتێکدا دەبێت کە عێراق توشی شکستی‬ ‫گەورە هاتبو لەجەنگەکەی لەگەڵ ئێران‪.‬‬ ‫هەمو لێکدانەوەکانی س����ەدام لەسەرەتای‬ ‫هەڵگیرسانی ش����ەڕەکە هەڵە دەرچوبون‪.‬‬ ‫سەدام وای دانابو کە لەماوەیەکی کورتدا‬ ‫ئێ����ران ڕازی دەبێ����ت بەگەڕاندن����ەوەی‬ ‫(ش����ەتی ع����ه‌رب)و بەمەرجەکانی عێراق‬ ‫ڕازی دەبێت‌و حس����ابی ئ����ەوەی نەکردبو‬ ‫کە ئێ����ران بەزوی����ی بتوان����ێ بەرپه‌رچی‬ ‫هێرش����ەکانی بداتەوە‪ .‬ئەمانە وایان کرد‬ ‫کە گومان لەسەرکردایەتی سەدام بکرێت‌و‬ ‫ڕیاز ئیبراهیم ئەو گومانانەی کرد بەقسەو‬ ‫لەئەنجامیشدا سەدام هەر لەکۆبونەوەکەدا‬ ‫بەدەمانچەک����ەی خ����ۆی دەیکوژێت‪ .‬ئەم‬ ‫ڕوداوە دیس����ان پێم����ان دەڵێت����ەوە کە‬ ‫تەندروس����تی ب����ەالی سیاس����یەکانی ئەو‬ ‫س����ەردەمەوە لەپل����ە دودا ب����وه‌ بەدوای‬ ‫هاوکێشە سیاسیەکانەوە‪.‬‬ ‫دوای کوشتنی ڕیاز ئیبراهیم‪ ،‬پزیشكێکی‬ ‫دیکە بەناوی سادق حامد عەلوش دەکرێتە‬ ‫وەزیری تەندروستی‪ .‬هەم دیسان ئەمیش‬ ‫سیاسیەکی پلە بااڵی حیزبی بەعس بوه‌و‬ ‫تا س����اڵی ‪ ١٩٨٧‬دەبێت����ە وەزیر‪ .‬ڕەنگە‬ ‫ئەم تەنها وەزیر بێت کە لەسەر بابەتێکی‬ ‫تەندروس����تی لەکار الدرابێ����ت‪ .‬لەکۆتایی‬ ‫پۆستەکەیدا‪ ،‬س����ەدام هەندێ گۆڕانکاری‬ ‫ڕوکەشانە لەسیس����تمی سیاسی دەکات‪.‬‬ ‫بۆ نمونە هەڵبژاردنی ئەوەی پێی دەگوترا‬ ‫ئەنجومەن����ی نیش����تیمانی (پەرلەم����ان)‬ ‫ئەنجامدراو بوار درا بەهەندێک ڕەخنەگرتن‬ ‫لەدامودەزگا خزمەتگوزاریەکانی حکومەت‪.‬‬ ‫ئەوە بو پزیش����كێکی تر بەن����اوی ئومید‬ ‫مدحت مبارک ک����ە ئەندامی پەرلەمان بو‬ ‫ڕەخنەی لەوەزارەتی تەندروس����تی گرت‌و‬ ‫ه����ەر ئەو ڕەخنانەش بو ک����ە وایکرد ئەو‬ ‫پزیش����کە ک����وردە دواتر ببێت����ە وەزیری‬ ‫تەندروستی‌و تاساڵی ‪ ٢٠٠٣‬بەردەوام بێت‬ ‫لەپۆستەکەی‪.‬‬ ‫لەزنجیرەکانی داهاتودا بەردەوام دەبین‬ ‫لەسەر ئەم چیرۆکانەو باسی کوردستانیش‬ ‫دەکەین‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫خوێندن‬

‫بڕیارێکی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ چاره‌نوسی سه‌دان خوێندکار ده‌خاته‌ مه‌ترسییه‌وه‌‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ زانکۆ تایبه‌تمه‌نده‌کانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم ناکات‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫به‌بڕیاری وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ‬ ‫چه‌ند کۆلێژو زانکۆیه‌ک له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئیداره‌ی هه‌رێم دانیان پێدا نانرێت‌و‬ ‫ده‌رچوه‌کانیشی که‌ ژماره‌یه‌کی زۆریان‬ ‫کوردن‪ " ،‬ئیمتیازاتی ده‌رچونیان‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستان پێ نه‌درێت‌"‪،‬‬ ‫گومانیش ده‌کرێت که‌ ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌ملمالنێی سیاسیی نێوان‬ ‫هه‌ولێرو به‌غداوه‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی‬ ‫زانستیی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫به‌نوس����راوێکی فه‌رمیی که‌ له‌سه‌ره‌تای‬ ‫مانگی ڕابردودا ئاراس����ته‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیران����ی ک����ردوه‌‪ ،‬رایگه‌یان����دوه‌ که‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌که‌یان چی دی هه‌ڵس����وکه‌وت‬ ‫له‌گه‌ڵ زانک����ۆ تایبه‌تمه‌نده‌کانی ناوچه‌‬ ‫کوردس����تانییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی‬ ‫هه‌رێم ناکه‌ن‪.‬‬ ‫له‌نوس����راوه‌که‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی‬ ‫ب����ااڵدا ک����ه‌ کۆپییه‌کی ده‌س����ت ئاوێنه‌‬ ‫که‌وتوه‌ ناوی چه‌ن����د زانکۆیه‌ک هاتوه‌‪،‬‬ ‫(حدب����ا‌و‪ ،‬ن����ور‪ ،‬قه‌ڵه‌م‪ ،‬کت����اب)‪ ،‬ئه‌و‬ ‫زانکۆیانه‌ش له‌شاری موسڵ‌و که‌رکوک‌و‬ ‫شارۆچکه‌ی پردێن‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی خوێندن����ی ب����ااڵ‌هۆکاری‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت نه‌کردن له‌گه‌ڵ ئه‌و زانکۆیانه‌و‬ ‫دانپێدانه‌نان����ی ده‌رچوه‌کانیی����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌ک له‌نوس����راوه‌ فه‌رمییه‌که‌دا هاتوه‌‪ ،‬پێوه‌ری نزمتر وه‌رده‌گیرێن"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌ په‌یوه‌ندی کرد به‌س����ه‌رۆکی‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی که‌ "تێبینی‬ ‫ده‌کرێت ده‌وام ل����ه‌م کۆلێژه‌ زانکۆییانه‌ کۆلێ����ژی قه‌ڵ����ه‌م له‌ش����اری که‌رکوک‪،‬‬ ‫وه‌ک پێویس����ت نییه‌و پێوه‌ری وه‌رگرتن س����ۆران محه‌مه‌د‪ ،‬ب����ه‌اڵم رایگه‌یاند که‌‬ ‫زۆر نزمتره‌ به‌ب����ه‌راورد له‌گه‌ڵ پێوه‌ری به‌هۆی ئه‌وه‌ی تا ئێس����تا له‌گفتوگۆدان‬ ‫وه‌رگرتن له‌زانکۆ تایبه‌تییه‌کانی هه‌رێم‪ .‬له‌س����ه‌ر ئه‌و بڕیاره‌ له‌گ����ه‌ڵ وه‌زاره‌تی‬ ‫بۆیه‌ ئ����ه‌م کۆلێژه‌ زانکۆییان����ه‌ بونه‌ته‌ خوێندنی بااڵدا‪ ،‬له‌ئێستادا هیچ لێدوانێک‬ ‫به‌ربه‌س����ت له‌رێگای چاکسازی له‌زانکۆ له‌وباره‌یه‌وه‌ ناده‌ن‪.‬‬ ‫ل����ه‌و زانکۆیان����ه‌دا ک����ه‌ وه‌زاره‌ت����ی‬ ‫تایبه‌تییه‌کانی هه‌رێم‪ .‬کاتێک بمانه‌وێت‬ ‫چاکس����ازی له‌زانکۆ تایبه‌ته‌کانی هه‌رێم خوێندن����ی بااڵ ناوی بردون‪ ،‬ژماره‌یه‌کی‬ ‫ئه‌نجام بده‌ین‌و پاڵه‌په‌سۆ بخه‌ینه‌ سه‌ر زۆر له‌خوێندکاری کورد هه‌یه‌‪ ،‬که‌ جگه‌‬ ‫زانک����ۆکان به‌به‌رزکردن����ه‌وه‌ی کوالێتی له‌کوردی شاری که‌رکوک‪ ،‬له‌شاره‌کانی‬ ‫خوێن����دن‪ ،‬ئاره‌زومه‌ندان����ی خوێن����دن دیکه‌ی هه‌رێمیش����ه‌وه‌ خوێندکار بۆ ئه‌و‬ ‫له‌ش����اره‌کانی هه‌رێمه‌وه‌ ڕو ده‌که‌نه‌ ئه‌و زانکۆیانه‌ ده‌چن‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌یه‌ک له‌کۆلێ����ژی قه‌ڵ����ه‌م‬ ‫کۆلێژانه‌ له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی ده‌رچون تێیاندا‬ ‫زۆر ئاس����انتره‌و به‌کۆنمره‌ی زۆر که‌مترو که‌ نه‌یویس����ت ن����اوی ئاش����کرا بکرێت‬

‫ئه‌و بڕیاره‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت له‌باره‌ی‬ ‫ئه‌و زانکۆیانه‌وه‌‬ ‫زیاتر ده‌چێته‌‬ ‫قاڵبی سیاسیی‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ملمالنێی نێوان‬ ‫حکومه‌تی ناوه‌ندو‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫خوێندکارانی کورد زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌که‌من له‌بڕیاره‌که‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یاند که‌ ئ����ه‌و بڕیاره‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت له‌باره‌ی ئه‌و زانکۆیانه‌وه‌ زیاتر‬ ‫ده‌چێت����ه‌ قاڵبی سیاس����یی‌و په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ملمالنێ����ی نێ����وان حکومه‌تی ناوه‌ندو‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و س����ه‌رچاوه‌یه‌ رایگه‌یان����د ک����ه‌‬ ‫کۆمه‌ڵێک رس����ته‌و ده‌س����ته‌واژه‌ هاتوه‌‬ ‫له‌بڕیاره‌ک����ه‌ی وه‌زاره‌ت����دا له‌باره‌ی ئه‌و‬ ‫کۆلێژو زانکۆیانه‌وه‌ ته‌نها قس ‌هن‌و ناچنه‌‬ ‫قاڵبی راس����تیی زانستییه‌وه‌‪" ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫ئ����ه‌وان ده‌ڵێ����ن ده‌وام ل����ه‌و کۆلێژانه‌دا‬ ‫وه‌ک پێویس����ت نییه‌‪ ،‬با ئ����ه‌وان بێن‌و‬ ‫س����ه‌یر بکه‌ن بزانن ده‌وامکردن‌و ئاستی‬ ‫زانستیی له‌کۆلێژه‌کانمان چۆنه‌"‪.‬‬ ‫نزیکه‌ی ‪ 4‬هه‌زار خوێندکار له‌نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫جیاواز له‌سه‌رجه‌م ش����اره‌کانی عێراق‌و‬

‫به‌ش����ێکی زۆریان که‌ کوردن‪ ،‬له‌کۆلێژی زانکۆیانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و خوێندکاره‌ی کۆلێژی قه‌ڵه‌م پێی‬ ‫قه‌ڵه‌م ده‌خوێنن‪.‬‬ ‫عادل عومه‌ر یه‌کێک له‌خوێندکاره‌کانی وایه‌ که‌ له‌بڕیارێکی له‌و شێوه‌یه‌دا ته‌نها‬ ‫کۆلێژی قه‌ڵه‌م له‌ب����اره‌ی ئه‌و بڕیاره‌وه‌ ئ����ه‌و خوێنکاران����ه‌ زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن که‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند‪" ،‬ئایا چاره‌نوس����ی له‌هه‌رێمی کوردس����تانن‌و‌ ل����ه‌و کۆلێژانه‌‬ ‫ئ����ه‌و خوێندکاران����ه‌ چییه‌ که‌ پێش����تر ده‌خوێنن‪ ،‬چونک����ه‌ خوێندکارانی دیکه‌‬ ‫وه‌رگیراون‌و حکومه‌تی هه‌رێم کارئاسانی پێویس����تیان به‌دامه‌زراندن‌و ئیش‌و کار‬ ‫بۆ کردون؟ خوێندکار هه‌ی ‌ه که‌سوکاری نییه‌ له‌هه‌رێمی کوردستاندا‪.‬‬ ‫له‌بڕیاره‌که‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵدا‬ ‫ش����ه‌هیده‌و ده‌زگایه‌ک����ی فه‌رم����ی وه‌ک‬ ‫ده‌زگای ش����ه‌هیدان پ����اره‌ی بۆ ده‌دات‪ ،‬هاتوه‌‪" ،‬ئه‌و کۆلێژه‌ زانکۆییانه‌ به‌هه‌مان‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر بڕوانامه‌که‌ی بڕواپێکراو نه‌بێت‪ ،‬ش����ێوه‌ی سیاسه‌تی وه‌زاره‌تی خوێندنی‬ ‫بۆچی حکومه‌ت����ی هه‌رێم ئ����ه‌و ئه‌رکه‌ ب����ااڵو توێژینه‌وه‌ی زانس����تی حکومه‌تی‬ ‫عێ����راق دان به‌زانکۆ تایبه‌ته‌کانی هه‌رێم‬ ‫ده‌کێشێت؟"‬ ‫هه‌روه‌ها وتیش����ی "ده‌ب����و ئه‌و بڕیاره‌ نانێن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئێمه‌ هه‌ڵس����وکه‌تیان‬ ‫پێشتر خوێندکاری لێ ئاگاداربکرایه‌ته‌وه‌ له‌گ����ه‌ڵ ناکه‌ی����ن‌و کار ئاس����انیان ب����ۆ‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی په‌یوه‌ن����دی نه‌ک����ه‌ن به‌و ناکه‌ین‌و هانی ده‌رچوانی ئاماده‌ییه‌کانی‬

‫هه‌رێم ناده‌ین ب����ۆ خوێندن له‌م کۆلێژه‌‬ ‫زانکۆییانه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا داوا له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫ده‌کات که‌ نوس����راو بکه‌ن ب����ۆ الیه‌نی‬ ‫په‌یوه‌ندی����دار بۆ ئه‌وه‌ی "له‌س����ه‌رجه‌م‬ ‫وه‌زار‌هت‌و دام����وده‌زگا حکومییه‌کان که‌‬ ‫ه����ه‌ر قوتابی‪/‬خوێندکارێک له‌‌و کۆلێژه‌‬ ‫زانکۆییان����ه‌ ده‌ربچن‪ ،‬ئ����ه‌وا ئیمتیازاتی‬ ‫ده‌رچونیان له‌هه‌رێمی کوردس����تان پێ‬ ‫نه‌درێت‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی ورده‌کاری زیاتری بڕیاره‌که‌‬ ‫ئاوێن���� ‌ه په‌یوه‌ن����دی ک����رد به‌وته‌بێژی‬ ‫وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ‪ ،‬عه‌باس ئه‌کره‌م‌و‬ ‫ناوبراو رایگه‌یاند که‌ هه‌مو هۆکاره‌کانی‬ ‫پشت ئه‌و بڕیاره‌ له‌نوسراوه‌ فه‌رمییه‌که‌دا‬ ‫هاتوه‌و بڕیاره‌که‌ش گشتاندنی بۆ کراوه‌‬ ‫بۆ الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌کان‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫ئه‌ردۆغان‪ ..‬وتاربێژێکی عاشق‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫شه‌ست‌و یه‌ك ساڵ له‌مه‌وبه‌ر‪ ،‬له‌خانویه‌كی‌‬ ‫دو ژوری‌ بچوكدا له‌گه‌ڕه‌كی‌ قاسم پاشای‌‬ ‫ئه‌سته‌نبوڵ منداڵێك له‌دایكبو‪ ،‬ناویان‬ ‫نا ره‌جه‌ب‪ ،‬به‌ناوی‌ ئه‌و مانگه‌ی‌ تیایدا‬ ‫له‌دایكبو‪ ،‬سه‌ره‌تای‌ ژیانی‌ به‌هه‌ژاری‌‌و‬ ‫نه‌داری‌ ده‌ستپێكرد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و منداڵه‌‬ ‫ئێستا سه‌رۆكی‌ توركیایه‌و ده‌یه‌وێت تا‬ ‫ده‌یه‌یه‌كی‌ تر له‌و پۆسته‌دا بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ردۆغان كێیه‌‬ ‫ئیسالمیه‌كی‌ میانه‌ڕه‌و یان سیاسییه‌ك ‌ی‬ ‫پراگماتیك‪ ،‬ناونیش���انی‌ ئ���ه‌و كتێبه‌یه‌ كه‌‬ ‫چه‌ند نوس���ه‌رێك به‌توركی‌ نوس���یویانه‌و‬ ‫زری���ان رۆژهه‌اڵتی‌ كردویه‌ت���ی‌ به‌كوردی‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ی‌ یه‌كه‌می‌ ئه‌م كتێب���ه‌ ته‌رخانكراوه‌‬ ‫ب���ۆ ورده‌كاری‌ ژیانی‌ ئه‌ردۆغان‪ ،‬به‌ش���ی‌‬ ‫دوه‌می‌ باس���ی‌ جیابونه‌وه‌ی‌ له‌پارتی‌ ره‌فاو‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌ پارت���ی‌ دادو گه‌ش���ه‌پێدان‬ ‫ده‌كات‪ .‬له‌به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ش���دا په‌یڕه‌وو‬ ‫پرۆگرامی‌ "ئه‌كه‌په‌"ی‌ تیایه‌ له‌گه‌ڵ به‌شێك‬ ‫له‌دیدگاكانی‌ ئه‌و پارته‌ بۆ كێش���ه‌ی‌ دین‌و‬ ‫دیموكراس���یه‌ت‌و عه‌لمانیه‌ت‪ .‬له‌كۆتایشدا‬ ‫وه‌رگێ���ڕ وتارێكی‌ ئیس���ماعیل بێش���كچی‌‬ ‫زیادكردوه‌ كه‌ باس له‌تێڕوانینی‌ ئه‌ردۆغان‬ ‫بۆ كێشه‌ی‌ كورد ده‌كات‪.‬‬ ‫خانه‌واده‌ی‌ ئه‌ردۆگان‬ ‫باوك���ی‌ ئه‌ردۆغان دو ژن���ی‌ هه‌بوه‌‪ ،‬ژن ‌ی‬ ‫دوه‌میان ناوی‌ ته‌نزیله‌یه‌و ره‌جه‌ب سێیه‌مین‬ ‫منداڵێت���ی‌‪ .‬به‌گوێ���ره‌ی‌ س���ه‌رچاوه‌كان‬ ‫ل���ه‌(‪ )1954/2/26‬له‌دایكب���وه‌‪ ،‬به‌ه���ۆی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌مانگ���ی‌ ره‌جه‌ب���دا له‌دایكبوه‌‪،‬‬ ‫ناویان ن���اوه‌ ره‌جه‌ب‪ .‬باوك���ی‌ به‌ره‌ئیس‬ ‫كاپتان ناوبانگی‌ ده‌رك���ردوه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌رێگاكانی‌ نێو ده‌ریای‌ مه‌ڕمه‌ڕه‌دا ده‌ستی‌‬ ‫به‌كاری‌ كاپتانی‌ گه‌می‌ كرد‌وه‌و ماوه‌ی‌ نیو‬ ‫سه‌ده‌ له‌و كاره‌ی‌ به‌رده‌وام بوه‌‪.‬‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌ دایك���ی‌‪ ،‬باوكی‌‬ ‫ره‌ج���ه‌ب پیاوێك���ی‌ زۆر ت���وڕه‌ ب���وه‌و‬ ‫له‌منداڵه‌كان���ی‌ داوه‌‪ ،‬ته‌نه���ا به‌رانب���ه‌ر‬ ‫ئه‌ردۆغ���ان كه‌مێك نه‌رم ب���وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌رده‌وام باس���ی‌ هه‌ژاری‌‌و ن���ه‌داری‌ خۆی‌‬ ‫ب���ۆ منداڵه‌كان���ی‌ ده‌كرد‪ ،‬هه‌میش���ه‌ ئه‌م‬ ‫ئامۆژگارییه‌ی‌ به‌منداڵه‌كانی‌ ده‌دا "بخوێنن‌و‬ ‫بۆ خۆتان ببن به‌پیاو"‪.‬‬ ‫بۆچی‌ مه‌ال ره‌جه‌ب؟‬ ‫كاتێ���ك ئه‌ردۆغ���ان ده‌چێت���ه‌ قۆناغ ‌ی‬ ‫سه‌ره‌تایی‌‪ ،‬تاقێك ده‌وامی‌ ده‌كردو تاقێكی‌‬ ‫دیكه‌ش بۆ ده‌رهێنان���ی‌ خه‌رجی‌ مه‌كته‌ب‬ ‫ش���یرینی‌ ده‌فرۆش���ت‪ .‬ئه‌و خوێندكارێكی‌‬ ‫زیره‌ك نه‌بو‪ ،‬ته‌نها له‌وانه‌كانی‌‪ :‬داڕش���تن‪،‬‬ ‫وه‌رزش‌و ره‌فتاردا زۆرباشه‌ی‌ وه‌رده‌گرت‪.‬‬ ‫كاتێ���ك له‌پۆل���ی‌ پێنجی‌ س���ه‌ره‌تایی‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬رۆژێكیان به‌ڕێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌كه‌‬ ‫ده‌پرس���ێت‪ :‬ك���ێ‌ نوێ���ژ ده‌كا؟ ته‌نه���ا‬ ‫ئه‌ردۆغان به‌ڵێ‌ ده‌كات‪ .‬كاتێك مامۆس���تا‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك راده‌خ���ات‌و بۆ تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ڵ���ێ‌ نوێژێكمان ب���ۆ بك���ه‌‪ ،‬ئه‌ردۆغان‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬مامۆس���تا ئه‌م رۆژنامانه‌ ره‌سمیان‬ ‫پێوه‌یه‌‪ ،‬نوێژی���ان پێوه‌ نیه‌!" له‌دوای‌ ئه‌م‬

‫روداوه‌شه‌وه‌ خوێندكاره‌كان به‌مه‌ال ره‌جه‌ب‬ ‫بانگی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئیمام خه‌تیب‪ ..‬سه‌ره‌تای‌ سیاسه‌ت‬ ‫بۆ قۆناغی‌ ئاماده‌یی‌‪ ،‬ئه‌ردۆغان ده‌چێته‌‬ ‫ئاماده‌یی‌ "ئیمام خه‌تی���ب"‪ ،‬له‌م قۆناغه‌دا‬ ‫خوێن���دن‌و له‌به‌ركردن���ی‌ قورئانی‌ زۆرباش‬ ‫بو‪ ،‬له‌هه‌ر ش���وێنێك مه‌الیه‌ك نه‌بوایه‌ ئه‌و‬ ‫پێشنوێژی‌ ده‌كرد‪ .‬سه‌ره‌ڕای‌ خوێندنه‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫به‌فرۆش���تنی‌ ئاوی‌ س���اردو نانی‌ شیرینی‌‬ ‫خه‌رجی‌ قوتابخانه‌ په‌ی���دا ده‌كات‌و یه‌كه‌م‬ ‫كتێبیش ده‌كڕێت‪ .‬هه‌ر له‌ته‌مه‌نی‌ گه‌نجێتی‌‬ ‫خۆیه‌وه‌ زۆر حه‌ز له‌ئه‌ده‌بیات ده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌ن���گاوه‌ س���ه‌ره‌تاییه‌كانی‌ ب���ۆ ن���او‬ ‫سیاسه‌ت له‌م قوتابخانه‌یه‌وه‌ هه‌ڵده‌گرێت‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )1965‬ده‌بێت���ه‌ ئه‌ندام���ی‌‬ ‫رێكخراوی‌ یه‌كێت���ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ خوێندكاری‌‬ ‫تورك‪ ،‬پاش���ان به‌پله‌كانی‌ ئه‌م رێكخراوه‌دا‬ ‫س���ه‌رده‌كه‌وێت تا ده‌بێته‌ به‌رپرس���ی‌ لقی‌‬ ‫ئه‌س���ته‌نبوڵ‪ .‬له‌س���اڵی‌ (‪)1973‬دا بو به‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ كێبڕكێیه‌كی‌ شیعر خوێندنه‌وه‌ كه‌‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ (ته‌رجومان) له‌ئاستی‌ توركیادا‬ ‫رێكیخستبو‪ .‬ساڵی‌ دواتریش له‌كێبڕكێیه‌كی‌‬ ‫نێوان قوتابخانه‌ ئاماده‌ییه‌كاندا س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌داڕشتن بو به‌یه‌كه‌م‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌درۆغان زۆر ئاره‌زوی‌ ده‌كرد‬ ‫له‌به‌شی‌ زانس���ته‌ سیاس���یه‌كان بخوێنێ‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم نمره‌كان���ی‌ به‌پێی‌ خواس���ته‌كانی‌‬ ‫نه‌ب���ون‌و نمره‌كان���ی‌ به‌ش���ی‌ ئه‌كادیمیای‌‬ ‫زانس���ته‌ بازرگانیه‌كان���ی‌ ئه‌س���ته‌نبوڵیان‬ ‫ده‌كرد‪ .‬له‌ساڵی‌ (‪ )1982‬چوه‌ سه‌ربازی‌‌و‬ ‫له‌مه‌كته‌ب���ی‌ ئه‌فس���ه‌ری‌ پی���اده‌ی‌ یه‌ك‪،‬‬ ‫په‌روه‌رده‌و مه‌ش���قی‌ ئه‌فس���ه‌ری‌ یه‌ده‌كی‌‬ ‫بین���ی‌‪ .‬دوای‌ ته‌واوكردن���ی‌ س���ه‌ربازی‌ بو‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ كۆمپانیایه‌كی‌ به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫سوسیس‪.‬‬

‫له‌باره‌ی‌ عه‌ش���قی‌ بۆ تۆپی‌ پێ‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫زۆر ح���ه‌زم له‌ی���اری‌ تۆپی‌ پ���ێ‌ ده‌كرد‌و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت هه‌ندێ���ك ش���ه‌ویش ده‌هات���ه‌‬ ‫خه‌وم‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌قۆناغه‌ س���ه‌ره‌تاییه‌كاندا‬ ‫باوك���م قه‌د مۆڵه‌تی‌ پێن���ه‌ده‌دام كه‌ یاری‌‬ ‫بك���ه‌م‪ .‬به‌ناچاری‌ ب���ه‌دزی‌ باوكمه‌وه‌ یاریم‬ ‫ده‌كردو هی���چ كات پێاڵوه‌كانی‌ تۆپی‌ پێم‬ ‫نه‌ده‌هێنای���ه‌وه‌ ب���ۆ م���اڵ‪ .‬هه‌ندێكجار كه‌‬ ‫بریندار ده‌بوم نه‌مده‌هێش���ت باوكم بزانێ‌‌و‬ ‫له‌به‌ر ئازاری‌ برینه‌كانم خۆم ده‌پێچایه‌وه‌‌و‬ ‫ته‌پاوتلم ده‌كرد‪ ..‬چه‌نده‌ باری‌ ته‌ندروستیم‬ ‫خراپ بوایه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ باوكم نه‌زانێ‌ هیچم‬ ‫ئاشكرا نه‌ده‌كرد"‪.‬‬

‫وتاربێژێكی‌ عاشق‬ ‫س���اڵی‌(‪ )1977‬له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك���دا‬ ‫ئه‌ردۆغان شیعر ده‌خوێنێته‌وه‌‪ ،‬له‌م كاته‌شدا‬ ‫خانمێكی‌ داپۆش���راو كه‌ له‌ریزی‌ پێش���ه‌وه‌‬ ‫دانیشتبو‪ ،‬سه‌رنجی‌ ئه‌ردۆغان به‌الی‌ خۆیدا‬ ‫كێش ده‌كات‪ ،‬هه‌ر ئه‌مه‌ش واده‌كات دوای‌‬ ‫ته‌واوبونی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌‪ ،‬پرسیاری‌ ئه‌و كچه‌‬ ‫بكات‌و پاش ش���ه‌ش مانگ له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئامینه‌ ل���ه‌(‪ )1978/7/4‬زه‌ماندی‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ ده‌كه‌ن‪ .‬له‌ئێستاشدا خاوه‌نی‌‬ ‫دو كوڕو دو كچ���ن به‌ناوه‌كانی‌‪ :‬ئه‌حمه‌دو‬ ‫بیالل‪ ،‬سومه‌یه‌و ئه‌سرا‪.‬‬ ‫ئامین���ه‌ ده‌ڵێ���ت‪ :‬به‌عه‌ش���قێكی‌ كتوپڕ‬ ‫حه‌زم���ان له‌یه‌كت���ری‌ كرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌بێ‌‬ ‫ده‌زگیرانداری‌ زه‌ماوه‌ندمان كرد‪ .‬هیچ كات‬ ‫به‌ته‌نی���ا نه‌چوین بۆ ش���وێنێك‪ .‬له‌باره‌ی‌‬ ‫س���یفه‌ته‌كانی‌ مێرده‌كه‌ی‌ ده‌ڵ���ێ‌‪ :‬بڕیاری‌‬ ‫كتوپڕ نادات‪ ،‬كورت‌و پوخت قس���ه‌ده‌كات‪،‬‬ ‫كه‌م پێده‌كه‌نێ‌‌و قس���ه‌ده‌كات‪ .‬به‌سه‌بره‌و‬ ‫زو ت���وڕه‌ نابێ‌‪ .‬زۆر به‌خش���نده‌و به‌نه‌زم‌و‬ ‫دیس���پلینه‌‪ .‬حه‌ز له‌منداڵ‌و گه‌وره‌ ده‌كات‌و‬ ‫سینگی‌ فراوانه‌"‪.‬‬ ‫مه‌رجی‌ ئه‌ردۆغان بۆ هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ ئه‌مه‌‬ ‫ده‌بێت‪ 24 :‬كاتژمێر به‌دوای‌ مندا ناگه‌ڕێی‌‪.‬‬ ‫یاریزانێكی‌ به‌دبه‌خت‬ ‫ئه‌ردۆغان له‌منداڵیه‌وه‌ حه‌زی‌ له‌تۆپی‌ پێ كاتێ‌ ك���ه‌ نه‌هاتم���ه‌وه‌ بزانه‌ له‌ب���اره‌گای‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌بۆته‌ خاوه‌نی‌ تۆپ‪ ،‬عه‌شقی‌ رێكخس���تنم‪ .‬ئه‌گه‌ر زۆر زۆرم پێچو ئه‌وسا‬ ‫بۆ تۆپی‌ پێ‌ له‌ئاماده‌ییه‌وه‌ ده‌ستی‌ پێكرد‪ .‬به‌دوامدا بگه‌ڕێ‌‪ .‬بۆیه‌ نابێ‌ پرسیاری‌ بۆچی‌‬ ‫كاتێ‌ له‌مه‌كته‌ب یاری‌ ده‌كرد له‌به‌ر جوڵه‌‌و دره‌نگ هاتی‌‪ ،‬له‌كوێ‌ بوی‌ بكه‌ی‌؟‬ ‫چاالكبونی‌ خۆی‌ سه‌رنجی‌ هه‌ندێك كه‌سی‌‬ ‫پیاوه‌كان چون بۆ دزی‌‬ ‫راكێش���ابو‪ .‬ئه‌م���ه‌ش بو به‌ه���ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌ك���دا‪،‬‬ ‫هه‌ندێك كه‌س به‌ن���اوی‌ یاریزانی‌ ئه‌ڵمانی‌‬ ‫"پیكی���ن پاوه‌ر" بانگی‌ بك���ه‌ن‪ .‬له‌ته‌مه‌نی‌ به‌سه‌رهاتێكی‌ خۆی‌‌و ئه‌ردۆغان به‌م جۆره‌‬ ‫پان���زه‌ س���اڵیدا له‌یانه‌ی‌ جامی���ی‌ ئاڵتی‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‪ :‬كاتێك ره‌جه‌ب كاندید بو بۆ‬ ‫وه‌رگیراو له‌س���اڵی‌ (‪)1969‬دا بڕی‌ هه‌زار وه‌رگرتنی‌ پۆستی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌‬ ‫لی���ره‌ی‌ وه‌رگ���رت‪ .‬بۆ ماوه‌ی‌ چوار س���اڵ گه‌ڕه‌كی‌ به‌ی‌ ئوغڵو‪ ،‬چوینه‌ حاجی‌ خه‌سره‌و‬ ‫له‌م یانه‌یه‌ مایه‌وه‌و پاش���ان بو به‌ئه‌ندامی‌ بڕیار بو له‌وێ‌ قسه‌ بۆ خه‌ڵكی‌ بكات‪ .‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ڵبژارده‌ی‌ تێكه‌اڵوی‌ الوانی‌ ئه‌سته‌نبوڵ‪ .‬كه‌س���ی‌ لێنه‌بو‪ .‬یه‌كسه‌ر چوین‌و نوێنه‌رانی‌‬ ‫هه‌وڵیدا به‌شداری‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‌ دیاریكردنی‌ گه‌ڕه‌كه‌كه‌مان دۆزییه‌وه‌‌و هه‌ر له‌و كاتانه‌دا‬ ‫هه‌ڵب���ژارده‌ی‌ تێكه‌اڵوی‌ توركی���ادا بكات‪ ،‬چه‌ن���د ژنێك هاتن‌و وتی���ان‪ :‬له‌كوێن؟ زۆر‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌هۆی‌ نه‌بون���ی‌ ره‌زامه‌ندی‌ دایك‌و دره‌نگ هاتن‪ .‬زۆر چاوه‌ڕوانی‌ ئێوه‌یان كرد‪،‬‬ ‫نه‌هاتن‌و ئه‌وانیش چون بۆ دزی‌"‪.‬‬ ‫باوكی‌ نه‌یتوانی‌‪.‬‬ ‫یانه‌ی‌ ئه‌سكیشه‌هر سپۆر داوا له‌ئه‌ردۆغان‬ ‫ره‌فا‪ ..‬وێستگه‌ گه‌وره‌كه‌‬ ‫ده‌كات یاری‌ ب���ۆ بكات‪ ،‬به‌اڵم باوكی‌ رازی‌‬ ‫پارتی‌ ره‌ف���ا كه‌ نه‌جمه‌دی���ن ئه‌ربه‌كان‬ ‫نابێ���ت‌و پێ���ی‌ ده‌ڵێت "من ده‌م���ه‌وێ‌ تۆ‬ ‫بخوێن���ی‌‌و ببی‌ به‌پیاو"‪ .‬س���اڵی‌ (‪ )1976‬س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كرد‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌قۆناغه‌‬ ‫یانه‌ی‌ فه‌نه‌رباخچه‌ داوای‌ لێده‌كه‌ن یارییان گه‌وره‌و گرنگه‌كانی‌ ژیانی‌ ئه‌ردۆغان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫بۆ ب���كات‪ ،‬دو رۆژ دوات���ر داواكارییه‌كه‌ی‌ له‌ناو ئه‌م پارته‌دا چه‌ندین پۆستی‌ حیزبی‌‌و‬ ‫ره‌تكرده‌وه‌ چونكه‌ نه‌یده‌توانی‌ باوكی‌ رازی‌ گش���تی‌ وه‌رگرت‌و پاش���ان لێی‌ جیابوه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ردۆغان له‌(‪ )1985/6/30‬بو به‌سه‌رۆكی‌‬ ‫بكات‪.‬‬

‫بڕوام به‌مه‌ هێنابو ‬ ‫سیاسه‌ت رزگاركردنی‌‬ ‫ژیانه‌‪ ،‬بۆ ئاسوده‌یی‌‌و‬ ‫رزگاركردنی‌ سه‌دان‌و‬ ‫هه‌زاران‌و ملیۆنان‬ ‫كه‌س ناچاربوین‬ ‫سیاسه‌ت بكه‌ین‌و‬ ‫سه‌ركه‌وین‬

‫له‌و دنیا تاریكه‌ی‌ تێیكه‌وتون رزگار بكه‌ین‪،‬‬ ‫داوای‌ ده‌نگ‌و دڵ‌و پشتیوانیتان لێده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫دوای‌ وتاره‌كه‌ی‌ هه‌ندێك له‌ژنه‌كان ده‌ستیان‬ ‫به‌گریان كرد‪.‬‬ ‫ئه‌مجۆره‌ سه‌ردانانه‌ له‌كاتی‌ كاندیدبونه‌وه‌‬ ‫بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌ ش���اره‌وانی‌ گه‌ڕه‌كی‌ به‌ی‌‬ ‫ئۆغڵو هه‌تاوه‌كو كاندید بون بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫شاره‌وانی‌ ئه‌س���ته‌نبوڵ به‌رده‌وام بو‪ .‬كار‬ ‫گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ندێكجار ژماره‌یه‌ك له‌و‬ ‫ژنانه‌ به‌شدارییان له‌هه‌ڵمه‌تی‌ هه‌ڵبژاردنیدا‬ ‫ده‌ك���رد‪ .‬ته‌نانه‌ت هه‌ندێكیان له‌نێو كۆاڵندا‬ ‫كاتێك بوتڵی‌ ش���ه‌رابیان ده‌دایه‌ كه‌سێك‬ ‫وێنه‌یه‌كی‌ ئه‌ردۆغانیشیان پێده‌دا‪.‬‬

‫لق���ی‌ ئه‌س���ته‌نبوڵی‌ پارتی‌ ره‌فا‪ .‬س���اڵی‌‬ ‫دواتر بۆ پارله‌م���ان كاندیدكرا‪ .‬له‌(‪)1992‬‬ ‫بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ش���اره‌وانی‌ ئه‌سته‌نبوڵ‬ ‫كاندیدكراو بوه‌ سه‌رۆك‪.‬‬ ‫ل���ه‌(‪ )1996/10/15‬له‌گ���ه‌ڵ باڵێ���وزی‌‬ ‫ئه‌مری���كا له‌توركیا كۆده‌بێت���ه‌وه‌و باڵیۆز‬ ‫پێ���ی‌ ده‌ڵێ���ت‪ :‬م���ادام ئێ���وه‌ توانیوتانه‌‬ ‫ش���اره‌وانی‌ ئه‌سته‌نبوڵ باش ئیداره‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌توانن واڵتیش ئی���داره‌ بكه‌ن‪ .‬ده‌رباره‌ی‌‬ ‫سیاس���ه‌ت‪ ،‬ئه‌ردۆغان ده‌ڵێت بڕوام به‌مه‌‬ ‫هێنابو‪ :‬سیاس���ه‌ت رزگاركردنی‌ ژیانه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاسوده‌یی‌‌و رزگاركردنی‌ سه‌دان‌و هه‌زاران‌و‬ ‫ملیۆنان كه‌س ناچاربوین سیاسه‌ت بكه‌ین‌و‬ ‫س���ه‌ركه‌وین‪ .‬س���ه‌باره‌ت به‌دیموكراسیش‬ ‫هاوكاره‌ به‌رپرسه‌كانی‌ ئه‌ردۆغان‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬دیموكراسی‌ وه‌ك ترام وایه‌‪ ،‬تا ئه‌و‬ ‫نوس���ه‌رانی‌ كتێبی‌ "ئه‌ردۆغان داستانی‌‬ ‫جێگایه‌ی‌ كه‌ ده‌چێت ده‌تگه‌یه‌نێت‪ ،‬له‌وێش‬ ‫وه‌رچه‌رخانێ���ك" ده‌نوس���ن‪ :‬خه‌تابه‌تێكی‌‬ ‫داده‌به‌زیت‪.‬‬ ‫به‌هێزی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌كاروباری‌ رێكخس���تندا‬ ‫پسپۆڕو شاره‌زایه‌‪ .‬ئوسلوبی‌ دیبلۆماتیكی‌‬ ‫بانگه‌شه‌ له‌قه‌حپه‌خانه‌‬ ‫له‌گه‌رم���ه‌ی‌ هه‌ڵمه‌ت���ی‌ هه‌ڵبژاردن���دا‪ ،‬ب���ه‌دڵ نیه‌و ب���ێ‌ په‌رده‌ قس���ه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫یه‌كێ���ك له‌و ش���وێنانه‌ی‌ ئه‌ردۆغ���ان بۆی‌ ده‌كات‪ .‬زۆر به‌توندی‌ موناقه‌ش���ه‌ ده‌كات‌و‬ ‫ده‌چێت قه‌حپه‌خانه‌كان���ه‌‪ .‬بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ قه‌ت قسه‌ی‌ خۆی‌ ناخواته‌وه‌‪ .‬له‌كاره‌كانی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ ئه‌سته‌نبوڵ ئه‌ردۆغان خۆی���دا دو جۆر هاوكاری‌ هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫ب���ۆ یه‌كه‌مجار رویك���رده‌ قه‌حپه‌خانه‌كان‪ ،‬هاوڕێ‌ راس���تگۆو نیازپاكه‌كان���ی‌‌و هاوڕێ‌‬ ‫هه‌ندێك له‌ژن���ه‌كان ده‌یانوت ئێره‌ جێگای‌ ته‌كنۆكراته‌كانی‌‪ ،‬له‌كاروباری‌ ئیداریدا زیاتر‬ ‫حاجی‌‌و مه‌ال نیه‌‪ .‬ل���ه‌وێ‌ وته‌یه‌كی‌ كورتی‌ ده‌س���ته‌ی‌ دوه‌می‌ به‌كارهێناوه‌و پۆس���ته‌‬ ‫پێشكه‌شكردن‌و وتی‌‪ :‬ئێمه‌ ده‌مانه‌وێ‌ ئێوه‌ هه‌ستیاره‌كانی‌ به‌و جۆره‌ كه‌سانه‌ داوه‌‪.‬‬

‫چیرۆکنوسێک به‌ژێر ڕوناکیی مانگدا ده‌ڕوات‬ ‫ ئا‪ :‬ڕێنوار نه‌جم‬ ‫کتێبی "مێروله‌کان به‌ژێر ڕوناکیی‬ ‫مانگدا ده‌ڕۆن" کتێبێکی قه‌واره‌‬ ‫بچوکی چیرۆکه‌و یه‌که‌مین ئه‌زمونی‬ ‫چیرۆکنوسینی به‌ختیار حه‌مه‌ سوره‌‪.‬‬ ‫ئه‌و کتێبه‌ پێکدێت له‌حه‌وت چیرۆکی‬ ‫کورت که له‌فه‌زایه‌کی مینیماڵیی‌و‬ ‫به‌ڕسته‌ی کورت‌و خێرا چیرۆکه‌کان‬ ‫نوسراونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌چیرۆکه‌کاندا ڕوناکیی خراوه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫بچوکترین ڕوداوو که‌ره‌س����ته‌کان‪ .‬هه‌مو‬ ‫ئه‌و س����ات‌و دۆخان����ه‌ی له‌ژیانی رۆژانه‌دا‬ ‫په‌راوێز ده‌خرێن‌و گرنگییان پێ نادرێت‪،‬‬ ‫ل����ه‌و چیرۆکان����ه‌دا به‌ختیار حه‌مه‌س����ور‬ ‫هات����وه‌ تیش����کی خستوه‌س����ه‌رو ئ����ه‌و‬ ‫ساتانه‌ی له‌چیرۆکه‌کاندا جێ کردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌ک‪ ،‬تێپه‌ڕینی پشیله‌یه‌ک به‌کۆاڵنێکدا‪،‬‬ ‫گاره‌گاری مریشکێک‪ ،‬جیڕه‌ی قه‌نه‌فه‌یه‌ک‪،‬‬ ‫چاو داخس����تن‌و کردنه‌وه‌یه‌ک‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫چه‌ندین س����اتی دیکه‌ی فه‌رامۆش����کراو‪،‬‬ ‫که‌ له‌دوای خوێندن����ه‌وه‌ی چیرۆکه‌کان‌و‬

‫به‌رکه‌وتن له‌گه‌ڵیاندا‪ ،‬بیرمان ده‌که‌وێته‌وه‌‬ ‫که‌ س����اتێکی ل����ه‌و ج����ۆره‌ له‌ژیانی هه‌ر‬ ‫یه‌کێکماندا هه‌یه‌و بێ ئه‌وه‌ی سه‌رنجمان‬ ‫دابێت‪ ،‬تێپه‌ڕیوه‌ به‌سه‌رماندا‪.‬‬ ‫له‌چیرۆکه‌کان����دا ڕوداوه‌کان به‌خێرایی‌و‬ ‫ڕس����ته‌ی چ����ڕو خێرا تێده‌پ����ه‌ڕن‪ .‬وه‌ک‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی له‌دێڕێک����ی ‌چیرۆک����ی "کوپی‬ ‫قاوه‌" چیرۆکنوس ده‌نوس����ێت "سێبەری‬ ‫ئاریەلێ����ک لەحەوش����ەکەدا چاوەڕێ����ی‬ ‫باڵندەیەک����ی دەکرد تا بێت‌و لەس����ەری‬ ‫بنیشێتەوە؛ نیشتەوە"‪.‬‬ ‫ڕوداوی نیش����تنه‌وه‌ی باڵنده‌که‌ ته‌نها‬ ‫به‌یه‌ک وش����ه‌ ده‌ربڕدراوه‌‪ ،‬به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫هیچ زیاده‌ڕه‌وییه‌ک له‌به‌کارهێنانی وشه‌و‬ ‫ده‌سته‌واژه‌ی دیکه‌دا بکات‪ .‬وه‌ک ئه‌وه‌ی‬ ‫چیرۆکن����وس بیه‌وێت پێم����ان بڵێت ئه‌و‬ ‫ڕوداوه‌ ته‌نه����ا یه‌ک وش����ه‌ هه‌ڵده‌گرێت‌و‬ ‫هیچی دی‪.‬‬ ‫له‌ن����او س����ه‌رجه‌م چیرۆکه‌کان����دا به‌ر‬ ‫چه‌ندین س����ات‌و دۆخی وه‌ها ده‌که‌وین‪.‬‬ ‫ڕه‌نگه‌ خوێنه‌ر له‌زهنی خۆیدا حه‌ز به‌وه‌‬ ‫بکات ڕوداوه‌کان قسه‌ی زیاترو شوێنه‌کان‬ ‫وه‌س����فی زیاتریان بکرایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ختیار‬

‫‪17‬‬

‫حه‌مه‌سور به‌شێوازێکی زۆر مینیماڵیانه‌‬ ‫کاری کردوه‌و ته‌نها به‌شێک له‌چیرۆکه‌کان‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌ نه‌ک هه‌موی‪.‬‬ ‫خه‌م����ی پاڵه‌وانه‌کان����ی چیرۆکه‌کانی‬ ‫ناو ئه‌و کتێبه‌‪ ،‬خه‌می گه‌وره‌و کێش����ه‌ی‬ ‫وجودیی نی����ن وه‌ک له‌زۆر چیرۆکی تردا‬ ‫به‌ریان ده‌که‌وی����ن‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌و خه‌مانه‌ن‬ ‫که‌ شته‌ بچوکه‌کانی ژیان‌و رۆتینی ژیان‬ ‫بۆی دروس����ت کردوین‪ .‬ئه‌وانیش به‌دوای‬ ‫چاره‌س����ه‌ردا ناگه‌ڕێن‪ ،‬به‌ڵکو به‌رده‌وامن‬ ‫له‌درێژدان به‌ژیان له‌نێو ئاڵۆزیی دونیای‬ ‫جه‌نجاڵ‌و پڕ رۆتیندا‪.‬‬ ‫چیرۆکه‌کان تێکڕا له‌یه‌که‌م چیرۆک تا‬ ‫دواینیان‪ ،‬هێڵێک پێکیانه‌وه‌ گرێ ده‌دا‌‪،‬‬ ‫که‌ جگه‌ له‌زم����ان‌و کورتبڕیی‌و که‌مترین‬ ‫وه‌س����فی شوێنه‌کان‌و که‌س����ایه‌تیی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هێڵ����ه‌ گێڕان����ه‌وه‌ی س����اته‌کانی ژیانی‬ ‫که‌سێکه‌‪ .‬گێڕانه‌وه‌یه‌کی ئاسایی‌و ساده‌ی‬ ‫ژیانی که‌س����ێک نا وه‌ک له‌زۆر چیرۆکی‬ ‫دیک����ه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵکو به‌س����تنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫پارچه‌ ش����کاوانه‌ی ژیانی ئ����ه‌و فیگه‌ره‌‬ ‫ته‌ماوییه‌‪ ،‬خوێن����ه‌ری وریاو چاوکراوه‌ی‬ ‫ده‌وێت‪.‬‬

‫به‌ختیار حه‌مه‌سور به‌ر له‌باڵوکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و چیرۆکان����ه‌ له‌دو توێی ئه‌و کتێبه‌دا‪،‬‬ ‫له‌ژماره‌یه‌ک گۆڤارو رۆژنامه‌دا‪ ،‬چیرۆکی‬ ‫دیکه‌و وت����اری ئه‌ده‌بیی باڵوکردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ش����ێک له‌و چیرۆکانه‌ش����ی که‌ پێشتر‬ ‫باڵوکرابون����ه‌وه‌‪ ،‬نه‌چونه‌ت����ه‌ دو توێ����ی‬ ‫کتێبی "مێروله‌کان به‌ژێر ڕوناکیی مانگدا‬ ‫ده‌ڕۆن"‪.‬‬ ‫به‌جارێک خوێندن����ه‌وه‌ی چیرۆکه‌کانی‬ ‫به‌ختیار حه‌مه‌س����ور‌ ڕه‌نگه‌ درک به‌هه‌مو‌‬ ‫نیازه‌کانی ئه‌و دیو دێڕه‌کان‌و وش����ه‌کان‬ ‫نه‌کرێ����ت‌و دواج����ار هه‌م����و جوانی����ی‌و‬ ‫چێژه‌کانیش خۆیان به‌ده‌سته‌وه‌ نه‌ده‌ن‪.‬‬ ‫بۆی����ه‌ زیات����ر له‌جارێ����ک خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫چیرۆکه‌کان‪ ،‬ڕه‌نگه‌ بڕیارێکی دروستبێت‬ ‫له‌الیه‌ن خوێنه‌رانه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌تێڕوانی����ن ل����ه‌و ئاس����ته‌ی ئ����ه‌و‬ ‫چیرۆکان����ه‌ هه‌یه‌تی له‌گه‌ڵ ته‌مه‌نی الوی‬ ‫چیرۆکنوسه‌که‌دا‪ ،‬ده‌کرێت بڵێین به‌ختیار‬ ‫حه‌مه‌سور چیرۆکنوسێکه‌و به‌ژێر ڕوناکیی‬ ‫مانگ����دا ده‌ڕوات‌و پێده‌چێ����ت له‌ئاینده‌دا‬ ‫دره‌وشانه‌وه‌کانی زێده‌تر ده‌ربکه‌وێت‪.‬‬

‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫دادو گه‌شه‌و قۆناغ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )2001/7/22‬دادگا ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی داخس���تن ‌‬ ‫ی بڕیار ‌‬ ‫ده‌س���تور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ریتخ���واز ‌‬ ‫ی دا‪ .‬باڵ��� ‌‬ ‫فه‌زیله‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌جای ‌‬ ‫ئه‌و حیزب��� ‌ه به‌س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی س���ه‌عاده‌تیان دامه‌زراندو‬ ‫قوتان پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوێخوازی���ش به‌س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫باڵ��� ‌‬ ‫ی دادو‬ ‫ئه‌ردۆغان له‌(‪ )2001/8/14‬پارت ‌‬ ‫گه‌شه‌پێدان داده‌مه‌زرێنن‪ ،‬به‌وه‌ش بو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی توركیا ك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫(‪)81‬ه‌مین پارت��� ‌‬ ‫ی (‪)1859‬و‌ه دامه‌زرابێ‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫بو به‌(‪)193‬یه‌می���ن حیزب ك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توركیاو‌ه كار ‌‬ ‫ی كۆم���ار ‌‬ ‫راگه‌یاندن��� ‌‬ ‫كردبێت‪.‬‬ ‫(‪‌)2003/11/3‬و‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )363‬كورس ‌‬ ‫ی به‌ده‌س���تهێنان ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫پارله‌م���ان‪ ،‬دادو گه‌ش��� ‌ه (‪)58‬ه‌مین‬ ‫ی توركیای���ان دامه‌زران���د‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی عه‌ب���دواڵ گویل‪ ،‬ئه‌م‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی چ���وار مانگ‌و‬ ‫كابینه‌ی���ه‌ش بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی كرد‪ .‬دوا ‌‬ ‫پێنج رۆژ حكوم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ئه‌ردۆغ���ان توان��� ‌‬ ‫پارله‌مانی���دا له‌س���یرت س���ه‌ركه‌وتن‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌س���ت بهێنێت‪ ،‬گویل‌و كابینه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ده‌ستیان له‌كاركێش���ایه‌وه‌و ئه‌ردۆغان‬ ‫ی پارله‌مانه‌و‌ه (‪)59‬‬ ‫له‌(‪ )368‬كورس��� ‌‬ ‫ی دروستكرد‪.‬‬ ‫ه‌مین حكومه‌تی‌ توركیا ‌‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫هه‌ڵبژاردنی به‌ریتانیا ‪2015‬‬ ‫به‌ریتانیا‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫وێستمنسته‌ر ـ په‌رله‌مانی‌ به‌ریتانیا‬

‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی به‌ریتانیا‬ ‫به‌ریتانیی���ه‌كان هه‌م���و ئه‌وانه‌ی مافی‬ ‫ده‌نگدانی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ر پێنج س���اڵ‬ ‫جارێك‪ ،‬كاندیده‌كانی���ان بۆ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێن���ه‌ران دی���اری ده‌ك���ه‌ن‪ .‬ڕۆژی ‪٧‬ی‬ ‫ئایار‪ ،‬بۆ جارێكی دیكه‌ پارله‌مانی په‌نجاو‬ ‫شه‌ش���ه‌مینی داهات���وی به‌ریتانیا دیاری‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ئاب���وری‪ ،‬ك���ۆچ‌و په‌نابه‌ران‪،‬‬ ‫خزمه‌تگوزاری ته‌ندروس���تی‪ ،‬په‌روه‌رده‌‌و‬ ‫فێرك���ردن‪ ،‬ژینگه‌‪ ،‬ئاین���ده‌ی ئه‌ندامێتی‬ ‫به‌ریتانی���ا له‌یه‌كێتی ئه‌وروپادا گرنگترین‬ ‫خاڵی ملمالنێی هێزه‌ سیاس���یه‌كانی ئه‌و‬ ‫واڵته‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ دوا ڕاپرس���یه‌كان هه‌ردو پارتی‬ ‫كرێكاران‌و پارێزگارانی ركابه‌ر ده‌نگه‌كانیان‬ ‫له‌یه‌كه‌وه‌ نزیكه‌‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا پارته‌كانی‬ ‫تریش ده‌نگه‌كانیان له‌هه‌ڵكشاندایه‌‪.‬‬

‫چه‌ند زانیارییه‌ك‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌نگ����دان رۆژی پێنج ش����ه‌ممه‌ ‪،5/7‬‬ ‫له‌كاتژمێر حه‌وتی به‌یانیه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات‌و‬ ‫تا ‪10‬ی ش����ه‌و ب����ه‌رده‌وام ده‌بێت‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ته‌مه‌نیان له‌سه‌رو ‪ 18‬ساڵه‌وه‌یه‌‌و‬ ‫هاواڵتی‌ به‌ریتانیان مافی‌ ده‌نگدانیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵمه‌تی‌ هه‌ڵبژاردن ‪ 25‬رۆژ ده‌خایه‌نێت‪.‬‬ ‫ك����ۆی‌ واڵت ‪ 650‬بازنه‌یه‌و ه����ه‌ر بازنه‌یه‌و‬ ‫یه‌ك نوێنه‌ری‌ خۆیان هه‌ڵده‌بژێرن‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫بازنه‌ی‌ جوگرافی‌ هه‌ر بازنه‌یه‌و ‪ 600‬هه‌زار‬ ‫ده‌نگ����ده‌ر له‌خۆده‌گرێ����ت‪ .‬ئ����ه‌و پارته‌ی‌‬ ‫زۆرتری����ن كورس����ی‌ ببات����ه‌وه‌ حكومه‌ت‬ ‫پێكده‌هێنێ����ت‪ .‬دوای‌ ه����ه‌ر هه‌ڵبژاردنێك‬ ‫شاژن داوا له‌سه‌رۆكی‌ پارتی‌ براوه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ كابینه‌ی‌ حكومه‌ت پێكبهێنێت‪ ،‬شاژن‬ ‫خۆی‌ له‌هه‌ڵبژاردندا ده‌نگ نادات‪.‬‬

‫وێستمنسته‌ر‪ ..‬دێرینرتین په‌رله‌مانی‌ جیهان‬ ‫پارله‌مان���ی به‌ریتانیا‪ ،‬به‌ده‌س���تپێكی‬ ‫دیموكراس���ی په‌رله‌مان���ی‌و دێرینترین‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ جیهان داده‌نرێت‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ‪ 750‬س���اڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر دو به‌ش���ی‌‬ ‫خانه‌دان���ه‌كان‌و عه‌وامه‌كان���ی‌ له‌ن���ده‌ن‬ ‫كۆبونه‌وه‌‌و كۆتاییان به‌سیسته‌می‌ ره‌های‌‬ ‫پاش���ایه‌تی‌ هێناو س���ه‌ره‌تایه‌كیان بۆ‬ ‫سیسته‌می‌ په‌رله‌مانی دامه‌زراند‪ ،‬په‌نجا‬ ‫ساڵ‌ به‌دوای‌ ئه‌وه‌شدا‪ ،‬ساڵی‌ ‪ 1215‬پاشا‬ ‫جۆنی‌ یه‌كه‌م به‌مه‌به‌ستی‌ ئارامكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫توڕه‌یی‌ خانه‌دان‌و عه‌وام���ه‌كان‪ ،‬واژۆی‌‬

‫ی به‌ریتانیا بۆ هه‌ڵبژاردن‬ ‫په‌یامی پارته‌كان ‌‬ ‫ئا‪ :‬عه‌لی حسێن كه‌ریمی‬

‫كامیان ده‌بێته‌‬

‫سه‌رۆك وه‌زیری‌ ئاینده‌ی‌ به‌ریتانیا؟‬ ‫دیڤید كامیرۆن‬

‫ئید میڵباند‬

‫س���ه‌رۆكی پارتی‌ پارێزگاران‪ ،‬پێنج‬ ‫س���اڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر له‌ته‌مه‌نی ‪ 43‬ساڵیدا‬ ‫ب���وه‌ به‌س���ه‌رۆك وه‌زی���ر‪ ،‬له‌زانكۆی‬ ‫ئۆكسفۆرد بڕوانامه‌ی‌ له‌بواری‌ ئابوریدا‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬راوێژكاری جۆن مێجه‌رو‬ ‫وه‌زیره‌كانی دارایی‌و ناوخۆ بوه‌‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ 2001‬بوه‌ته‌ په‌رله‌مانتار‪ ،‬ساڵی ‪2005‬‬ ‫بوه‌ به‌س���ه‌ركرده‌ی پارتی پارێزگاران‪،‬‬ ‫س���اڵی ‪ 2010‬له‌هه‌ڵمه‌تی‌ هه‌ڵبژاردندا‬ ‫كه‌ "چاكسازی سیسته‌می ته‌ندروستی"‬ ‫كردبوه‌ دروشمی س���ه‌ره‌كی‪ ،‬له‌پارتی‬ ‫كرێكارانی ب���رده‌وه‌‌و پارته‌كه‌ی توانی‌‬ ‫‪ 100‬كورس���ی زیات���ر له‌خولی پێش���و‬ ‫بهێنێت‪.‬‬

‫س���ه‌ركرده‌ی پارت���ی‌ كرێ���كاران‪،‬‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 46‬ساڵ‌‌و كوڕی فه‌یله‌سوفی‬ ‫ناوداری ماركس���ی "رۆلف میلباند"ه‌‪،‬‬ ‫ساڵی ‪ 2010‬بوه‌ به‌سه‌ركرده‌ی پارتی‌‬ ‫كرێكاران له‌بری گ���ۆردن براون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫له‌زانكۆی ئۆكس���فۆرد بواری‌ ئابوری‬ ‫خوێندوه‌‪ ،‬بۆ ماوه‌یه‌كی كورت كاری‬ ‫په‌یامنێری ب���ۆ كه‌ناڵێكی ته‌له‌فزیۆن‬ ‫كردوه‌‪ ،‬گۆردن براون به‌هۆی به‌هره‌و‬ ‫توانای���ه‌وه‌ له‌ژمێری���اری‌و ئام���اردا‬ ‫كردویه‌تی به‌س���تافی‌ تیمه‌كه‌‪ ،‬ساڵی‌‬ ‫‪ 2005‬بوه‌ به‌په‌رله‌مانتار‪ ،‬له‌س���ااڵنی‌‬ ‫‪ 2008‬بۆ ‪ 2010‬بوه‌ته‌ وه‌زیری ژینگه‌‪.‬‬

‫له‌س���ه‌ر به‌ڵگه‌نامه‌ی���ه‌ك ك���رد به‌ناوی‌‬ ‫"ماگناكارتا"‪ ،‬كه‌ ب���ۆ یه‌كه‌مجار بو ك ‌ه‬ ‫پاش���ا بچێته‌ ژێر باری‌ ئه‌وه‌ی‌ "پاش���ا‬ ‫س���ه‌لته‌نه‌ت ب���كات ن���ه‌ك حكومه‌ت"‌و‬ ‫حكوم���ه‌ت به‌خواس���تی‌ خه‌ڵكی‌ دیاری‬ ‫بكرێت نه‌ك به‌خواستی‌ پادشا‪.‬‬ ‫كۆش���كی وێستمنس���ته‌ر له‌له‌ن���ده‌ن‬ ‫كه‌ په‌رله‌مانتارانی‌ تێ���دا كۆده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌گه‌وره‌تری���ن په‌رله‌مانه‌كانی‬ ‫دنی���ا‪ ،‬ئ���ه‌م كۆش���كه‌ له‌س���ه‌ده‌كانی‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا دروس���تكرابو‪ ،‬س���اڵی‬

‫‪ 1832‬به‌هۆی ئاگركه‌وتن���ه‌وه‌وه‌ وێران‬ ‫بو‪ ،‬ئه‌م كۆش���كه‌ی ئێس���تا له‌شوێنی‬ ‫دروس���تكرایه‌وه‌‪ .‬په‌رله‌مان���ی‌ به‌ریتانیا‬ ‫له‌دو ئه‌نجومه‌ن پێكدێ���ت‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ل���ۆرده‌كان ك���ه‌ نوێنه‌رانی كه‌نیس���ه‌ی‬ ‫ئه‌نگلیكانی‌و خانه‌دانه‌كان له‌خۆده‌گرێت‌و‬ ‫به‌هه‌ڵبژاردن ناچن���ه‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌وه‌و‬ ‫حكوم���ه‌ت دایانده‌نێ���ن‪ ،‬ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫نوێن���ه‌ران به‌هه‌ڵبژاردنی‌ دیموكراس���ی‌‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرێ���ن‌و نوێنه‌رایه‌ت���ی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫به‌ریتانیا س���اڵه‌های ساڵه‌ سیسته‌می‬ ‫دو پارتیی���ه‌‪ ،‬واته‌ له‌الی���ه‌ن دو پارته‌وه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌برێت‌و ده‌سه‌اڵت ده‌ستاوده‌ست‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬پارت���ی كرێ���كاران‌و پارتی‬ ‫پارێزگاران‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ پارتێكی بچوكی‬ ‫س���ێهه‌م هه‌بوه‌ به‌ناوی پارت���ی لیبرال‬ ‫دیموكرات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ل���ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا‬ ‫چه‌ندین پارتی دیكه‌ش چاالكی‌و هه‌ڵمه‌تی‬ ‫هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫پارتی كرێكاران‬

‫پارت���ی كرێ���كاران كه‌ س���اڵی‌ ‪1900‬‬ ‫دامه‌زراوه‌و له‌س���اڵی‌ ‪1924‬یش���دا بوه‌ته‌‬ ‫دوه‌م گه‌وره‌ترین پارتی‌ به‌ریتانیا‌و زیاتر‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت���ی‌ خه‌ڵكی‌ ع���ه‌وام ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی پێنج س���اڵی ڕاب���ردودا وه‌ك‬ ‫ئۆپوزس���یۆن له‌ په‌رله‌مان���ی به‌ریتانیا‬ ‫به‌ش���دار ب���وه‌‪ .‬ل���ه‌ هه‌وڵدای���ه‌ ده‌نگی‬ ‫زۆرینه‌ی ده‌نگ���ده‌ران كۆبكات���ه‌وه‌‪ .‬بۆ‬ ‫ئ���ه‌م مه‌به‌س���ته‌ش مانیفێس���تۆی پێنج‬ ‫ساڵی داهاتوی بۆ ده‌نگده‌رانی به‌ریتانی‬ ‫ڕاگه‌یاند‪ ،‬له‌سیس���ته‌می ته‌ندروستیه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تپێده‌كه‌ن‪ .‬كه‌ پالنیان هه‌یه‌ ‪20000‬‬ ‫كارمه‌ند بۆ نه‌خۆشخانه‌كان دابمه‌زرێنن‪،‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ‪ 8٠٠٠‬پزیش���ك‪ .‬هه‌روه‌ها ‪3٠٠٠‬‬ ‫پزیش���كی من���داڵ ب���ون‪ ،‬دابمه‌زرێنن‪.‬‬ ‫له‌مانفێستۆكه‌یاندا هۆش���داریانداوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫س���ێ ملی���ۆن‌و پۆینت دو ه���ه‌زار كه‌س‬ ‫به‌ده‌ست نه‌خۆشی شه‌كره‌وه‌ ده‌ناڵێنن‪.‬‬ ‫كه‌ له‌م���اوه‌ی پێن���ج س���اڵی داهاتودا‬ ‫چاره‌سه‌ر نه‌كرێت‪ .‬ڕێژه‌كه‌ دوهێنده‌ زیاد‬ ‫ده‌كات‪.‬ئه‌مه‌ش وا ده‌كات چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫بگاته‌ ئاستێكی مه‌حاڵ‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا س���ه‌باره‌ت ب���ه‌ ش���ه‌ڕی‬ ‫داعش‌و هێ���زه‌ تیرۆریس���ته‌كان‪ .‬پارتی‬ ‫كرێ���كاران ته‌ئكید ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌بێت‬ ‫هێرش���ه‌كانیان له‌عێ���راق بۆ س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫گروپه‌ به‌پش���تگیری‌ س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‬ ‫عێراقه‌وه‌ درێ���ژه‌ پێبده‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێ كه‌ زیاتر سیسته‌می مه‌ركه‌زی‬ ‫له‌عێراق به‌هێز بكه‌ن‪.‬‬

‫پارتی پارێزگاران‬

‫پارت���ی‌ پارێ���زگاران له‌س���اڵی‌ ‪1832‬‬ ‫دام���ه‌زراوه‌‌و زیات���ر نوێنه‌رایه‌تی‌ چین ‌ه‬ ‫خۆشگوزه‌رانه‌كان ده‌كات‪ .‬له‌پێنج ساڵی‬ ‫ڕابردودا‪ ،‬حكومه‌تی به‌ریتانیایان به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌برد له‌گ���ه‌ڵ پارتی لیبڕاڵ دیموكراتدا‪.‬‬ ‫له‌مانیفێستۆكه‌دا ده‌ڵێن‪ :‬كه‌ سه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌ده‌س���تبهێنن‪ ،‬چوار بیلیۆن پاوه‌ند بۆ‬ ‫وه‌به‌رهێنانی گش���تی له‌ڕێگ���ه‌ی بانكی‬ ‫لۆیدز ده‌خه‌نه‌ گ���ه‌ڕ‪ .‬پارێزگاران مژده‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان به‌ده‌نگده‌ران داوه‌ كه‌ بۆ پێنج‬ ‫ساڵی داهاتو ده‌سه‌اڵت وه‌ربگرنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫‪ 12500‬پاوه‌ند له‌باجی ئیشكردنه‌كه‌یان بۆ‬ ‫خه‌ڵك ده‌گێڕن���ه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها كار بۆ دو‬ ‫ملیۆن كه‌سی تر ده‌دۆزنه‌وه‌‪ .‬پارێزگاران‬ ‫له‌مانیفێستۆكه‌یاندا‪ ،‬به‌رگری له‌فره‌ڕه‌نگی‬ ‫به‌ریتانیا ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫به‌ئاگابون���ی خۆی���ان له‌زۆری���ی هاتنی‬ ‫بێگان���ه‌كان ڕاگه‌یان���د‪ ،‬كه‌ كێش���ه‌ی بۆ‬ ‫نه‌خۆشخانه‌كان‌و قوتابخانه‌كان دروست‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫پارتی لیبڕاڵ دیموكرات‬

‫لیب����ڕاڵ دیموكرات س����اڵی‌ ‪1988‬‬ ‫دوای‌ یه‌كگرتن����ی‌ ه����ه‌ردو پارت���� ‌‬ ‫ی‬ ‫لیب����رال‌و سۆش����یال دیموك����رات‬ ‫دامه‌زرا‪ .‬په‌یامی‌ ئه‌وه‌ی����ه‌ كه‌ به‌پێی‌‬ ‫ك����ۆی پالن����ه‌ خزمه‌تگوزاریه‌كانی بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵ����گای به‌ریتان����ی ‪ ٥/٥٥‬بیلیۆن‬ ‫پاوه‌ند س����ه‌رف ده‌كات‪ .‬ئه‌م پارته‌ش‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كه‌یسی په‌نابه‌ران ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫پێویسته‌ سنوره‌كانمان باش كۆنترۆڵ‬ ‫بكه‌ین‪ .‬ئه‌وانه‌ش����ی ڤیزای مانه‌وه‌یان‬ ‫به‌س����ه‌رچوه‌ ده‌بێ����ت به‌زوترین كات‬ ‫دیپۆرت بكرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫پارتی سه‌ربه‌ستی به‌ریتانی‬

‫پارتی سه‌ربه‌ستی به‌ریتانی‪ .‬ئه‌وپارته‌ی‬ ‫ك����ه‌ له‌الیه‌ن نایجل فه‌راج‪ ،‬س����ه‌ركردایه‌تی‬ ‫ده‌كرێ����ت‪ ،‬به‌پارتێك����ی دژ به‌په‌ناب����ه‌ران‌و‬ ‫بێگانه‌كان له‌به‌ریتانیا ناسراوه‌‪ ،‬ده‌یانه‌وێت‬ ‫گۆڕانكاریه‌ك����ی ڕیش����ه‌یی له‌حكومه‌ت����ی‬ ‫به‌یتانیادا بكه‌ن كه‌ له‌ماوه‌ی س����ه‌د ساڵی‬ ‫ڕابردودا نه‌كرابێت‪ .‬ئه‌م پارته‌ یه‌كه‌م پالنی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ یه‌كێت����ی ئه‌وروپا جێبهێڵن‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ئابوری واڵت به‌رزبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م پارت����ه‌ ڕایانگه‌یاندوه‌ ك����ه‌ به‌هۆی‬ ‫زۆری بێگانه‌كان‪ ،‬مه‌ترسیه‌كی جدی له‌سه‌ر‬ ‫كوالێت����ی قوتابخان����ه‌كان‌و نه‌خۆش����خانه‌و‬ ‫هاتوچ����ۆی گش����تی واڵت دروس����ت بوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌م پارته‌ له‌چه‌ند ڕۆژی رابردودا‬ ‫وتی‪ :‬ده‌مانه‌وێت واڵته‌كه‌مان بۆ بگه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك هێرش����ێك به‌سه‌ر بێگانه‌‌و په‌نابه‌ران‪.‬‬ ‫ئه‌م پارته‌ پالنی هه‌یه‌ ڕێگه‌ به‌هیچ كه‌سێك‬ ‫نه‌دا بێته‌ ئه‌م واڵته‌‪ .‬ته‌نها ئه‌وانه‌ نه‌بێت كه‌‬ ‫خاوه‌نی بڕوانامه‌یه‌كی به‌رزو ش����اره‌زایه‌كی‬ ‫باشیان له‌بوارێكدا هه‌یه‌‪.‬‬

‫پارتی نیشتیامنی سكۆتله‌ندی‬

‫ئ����ه‌م پارت����ه‌ هه‌رچه‌ن����ده‌ پارتێك����ی‬ ‫س����كۆتله‌ندیه‌‪ .‬له‌ ساڵی رابردودا سه‌پۆرتی‬ ‫ریفراندۆمه‌ك����ه‌ی س����كۆتله‌ندای ده‌كرد بۆ‬ ‫جیابون����ه‌و ل����ه‌ به‌ریتانیا‪ .‬ب����ه‌اڵم ئه‌مجاره‌‬ ‫رایانگه‌یان����دوه‌‬ ‫له‌مانیفێس����تۆكه‌یاندا‪.‬‬ ‫ده‌یانه‌وێت كار بۆ هه‌مو به‌ریتانیا بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م پارت����ه‌ كه‌ زیاتر فۆكس����ی كردۆته‌‬ ‫س����ه‌ر سیسته‌می ته‌ندروس����تی ئه‌م واڵته‌‪،‬‬ ‫رایگه‌یان����دوه‌‪ ،‬ده‌یانه‌وێ����ت سیس����ته‌می‬ ‫ته‌ندروستی له‌هه‌مو هه‌رێمه‌كانی به‌ریتانیا‬ ‫به‌رزبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌م پارته‌ ده‌ڵێت‪ :‬ئێمه‌ شه‌ڕی‬ ‫گۆڕانكاری ده‌كه‌ین‪ .‬له‌كاتێكدا راگه‌یاندنه‌كان‬ ‫ئه‌وه‌ی����ان باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬كه‌ س����ه‌رۆكی ئه‌م‬ ‫پارته‌ وتویه‌تی هه‌وڵده‌ده‌ن بۆ ره‌خساندنی‬ ‫ریفراندۆمێكی تر بۆ سكۆتله‌ند‪.‬‬

‫شانش����ینی‌ یه‌كگرت����وی‌ به‌ریتانی����ا‪،‬‬ ‫واڵتێكی‌ ئه‌وروپ����ای رۆژئاوایه‌‪ ،‬له‌چوار‬ ‫به‌ش����ی‌ ئینگالند‪ ،‬س����كوتله‌ندا‪ ،‬ولزو‬ ‫ئیرله‌ندای‌ باكور‬ ‫پێكدێت‌و له‌ن����ده‌ن پایته‌ختیه‌تی‌‪ .‬بۆ‬ ‫یه‌كه‌مجار شۆڕش����ی‌ پیشه‌س����ازی‌ له‌م‬ ‫واڵت����ه‌وه‌ س����ه‌ریهه‌ڵدا‌و ئیمپراتۆریه‌تی‌‬ ‫به‌ریتانی����ا به‌گه‌وره‌ترین ئیمپراتۆریه‌تی‌‬ ‫مێ����ژو داده‌نرێت كه‌ له‌نی����وه‌ی‌ دوه‌می‌‬ ‫س����ه‌ده‌ی‌ نۆزده‌وه‌ تا نی����وه‌ی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫س����ه‌ده‌ی‌ بیس����ته‌م نزیك����ه‌ی‌ ی����ه‌ك‬ ‫له‌چ����واری‌ جیهانی‌ له‌ژێرده‌س����تدا بو‪.‬‬ ‫به‌ریتانیا یه‌كێكه‌ له‌هه‌شت واڵته‌ هه‌ره‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان����ی‌ جیه����ان‪ .‬دراوه‌كه‌ی‌‬ ‫پاوه‌نی‌ ئیسته‌رلینییه‌‪ .‬ئه‌ندامی‌ په‌یمانی‌‬ ‫نات����ۆو یه‌كێت����ی‌ ئه‌وروپای����ه‌‪ .‬ژماره‌ی‌‬ ‫دانیشتوانی‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 65‬ملیۆن كه‌سه‌‪،‬‬ ‫زۆربه‌ی‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‌ مه‌سیحی‌‌و سه‌ر‬ ‫به‌كه‌نیسه‌ی‌ ئه‌لگیكانی‌ پرۆتستانتن‪.‬‬

‫زه‌هاوی‌ تاك ‌ه‬ ‫ی كورد‬ ‫كاندید ‌‬ ‫ئا‪ :‬كاوه‌ ره‌ش‬

‫له‌نێ����و‪ ٦٥٠‬كاندی����دا‪ ،‬ته‌نه����ا ی����ه‌ك‬ ‫پاڵێ����وراوی به‌ڕه‌چه‌ڵ����ه‌ك كورد هه‌یه‌‪.‬‬ ‫نه‌دی����م زه‌ه����اوی‪ ،‬له‌دایكبوی س����اڵی‬ ‫‪١٩٦٧‬و پاڵێ����وراوی پارتی پارێزگارانی‬ ‫به‌ریتانی����ا‪ ،‬بۆ ج����اری دوه‌م ده‌بێته‌وه‌‬ ‫به‌تاق����ه‌ كاندیدی كورد‪ ،‬ك����ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫دێڤی����د كامیرۆن����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ۆ كورس����ی‬ ‫ناوچه‌ی ‪ ،Stratford-on-Avon‬كاندید‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪ .‬زه‌هاوی‪ ،‬كه‌ په‌یوه‌ندیه‌كی‬ ‫پته‌وی له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌ولێردا‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬سه‌رده‌س����ته‌و ئه‌ندامی گروپی‬ ‫دۆس����تایه‌تی كورده‌‪ ،‬له‌نێو پارله‌مانی‬ ‫به‌ریتانی����ا‪ .‬جگه‌ له‌م����ه‌ به‌بازرگانێكی‬ ‫ملیۆنه‌ری به‌ریتانیاش هه‌ژمار ده‌كرێت‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی س����ااڵنی ڕابردو‪ ،‬ڕۆژنامه‌كانی‬ ‫به‌ریتانیا‪ ،‬چه‌ندین سكانداڵی زیاده‌ڕه‌وی‬ ‫ك����ردن‌و خواردنی پاره‌ی����ان‪ ،‬له‌داهاتی‬ ‫گشتی له‌س����ه‌ر باڵوكردۆته‌وه‌‪ .‬دواجار‬ ‫داوای لێبوردنی كردو بڕیاریدا‪ ،‬ته‌واوی‬ ‫پ����اره‌كان بگه‌ڕێنێت����ه‌وه‌ بۆخه‌زێنه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت‪.‬‬

‫سه‌نگی كورد‬

‫به‌پێ����ی دواین ئاماری س����اڵی ‪،٢٠١١‬‬ ‫كه‌ هه‌ر ده‌س����اڵ جارێك س����ه‌رژمێری‬ ‫گش����تی له‌به‌ریتانیادا ئه‌نجام ده‌درێت‪،‬‬ ‫ژم����اره‌ی ك����ورد به‌‪٢٥٠‬ه����ه‌زار كه‌س‬ ‫خه‌مڵێن����دراوه‌‪ .‬لێش����اوی هاتنی زۆری‬ ‫كورده‌كان‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س����ه‌ره‌تای‬ ‫س����ااڵنی هه‌شتاكان‪ .‬به‌ش����ێكی زۆری‬ ‫كورده‌كان‪ ،‬به‌هۆی سه‌ختی‌و بارگرانی‬ ‫گوزه‌ران����ی خێزانه‌كانی����ان‪ ،‬ناچاربون‬ ‫كاری پڕزه‌حمه‌ت‌و سه‌عاتی درێژخایه‌ن‬ ‫كاربكه‌ن‪ ،‬تابتوان����ن هاوكاری بنێرنه‌وه‌‬ ‫بۆ كه‌س����وكاریان‪ .‬ئه‌وه‌ش بوه‌ته‌ هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی نه‌توانن سود له‌خوێندن‪ ،‬یاخود‬ ‫بپه‌رژێنه‌ نێو ش����وێنه‌ بڕیاربه‌ده‌س����ت‌و‬ ‫كاریگه‌ره‌كان����ی واڵتێكی گه‌وره‌ی وه‌ك‬ ‫به‌ریتانیا‪ .‬ژماره‌ی ك����ورده‌ دیاره‌كان‌و‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی گه‌یش����تون به‌نێ����و كای����ه‌‬ ‫سیاس����یی‌و فه‌رهه‌نگ����ی‌و زانس����تیی‌و‬ ‫ئابوریی����ه‌كان‪ ،‬له‌ژم����اره‌ی په‌نجه‌كانی‬ ‫ده‌ست‪ ،‬تێپه‌ڕناكات‪.‬‬ ‫ده‌نگ����دان‌و هه‌ڵبژاردن����ی كاندی����دی‬ ‫پارته‌كان له‌الیه‌ن ك����ورده‌وه‌‪ ،‬زیاتر بۆ‬ ‫هه‌ردو پارتی س����ه‌ره‌كی‪ ،‬پارێزگاران‌و‬ ‫كرێكاران����ی به‌ریتانیای����ه‌‪ .‬دواج����ار‬ ‫هه‌ریه‌كێك له‌و دو پارته‌‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵتی‬ ‫پێنج ساڵی داهاتو بگرێته‌ ده‌ست‪ ،‬دیار‬ ‫نیه‌ پێگه‌ی كوردو چاره‌نوسی داهاتوی‬ ‫چی‌و چۆن ده‌بێت‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )477‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/5/5‬‬

‫له‌لێدوان به‌ناوی‌ خواوه‌‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‌ گشتی بونی‌ ڕێسا خواییه‌كان‌و‬ ‫پیاده‌كردنیان به‌س���ه‌ر هه‌مو ك���ه‌س‌و گروپ‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كیش���دا‪ ،‬وه‌ك یه‌ك‌و ب���ێ‌ جیاوازی‌‪،‬‬ ‫چه‌ند ڕاس���تییه‌كمان بۆ ده‌خاته‌ ڕو له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫‪ .1‬نه‌ت���ه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امی‌‌و گه‌النی‌ موس���ڵمان‬ ‫خ���اوه‌ن ڕێس���او (س���نن)ی‌ خوای���ی تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆیان نین‪ ،‬به‌ڵكو ملكه‌چی‌ هه‌مان ئه‌و ڕێسا‬ ‫خواییانه‌ن كه‌ له‌مێژودا حوكمی‌ گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌و‬ ‫خاوه‌ن ئاینه‌كانی‌ تریان كردوه‌‪ ،‬له‌ئێستاش���دا‬ ‫وه‌ك���و خۆی���ان له‌كارك���ردن به‌رده‌وام���ن‌و بۆ‬ ‫هه‌م���و نه‌ت���ه‌وه‌و گ���روپ‌و خ���اوه‌ن ئاینه‌كان‬ ‫وه‌ك یه‌كن بێ‌ جی���اوازی‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ده‌خوازێت‬ ‫ئیس�ل�ام نه‌كرێته‌ چه‌تری‌ ده‌رك نه‌كردنی‌ ئه‌و‬ ‫ڕێسایانه‌و هه‌وڵنه‌دان بۆ دۆزینه‌وه‌ی‌ كلیله‌كانی‌‬ ‫پێش���كه‌وتن‌و س���ه‌ركه‌وتن‪ ،‬به‌و جۆره‌ی‌ خوای‌‬ ‫گه‌وره‌ له‌گه‌ردون‌و ژیاندا دیاری‌ كردون‌و له‌مێژو‬ ‫كۆمه‌ڵگادا ڕه‌نگده‌ده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬له‌ئیس�ل�امدا خودای‌ الیه‌نگیر بونی‌ نیه‌و‬ ‫گه‌لی‌ هه‌ڵبژێردراوی‌ خوداش له‌ئارادا نیه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫ج���ۆره‌ی‌ له‌ئاینی‌ جوله‌كایه‌ت���ی‌‌و فكری‌ ئاینی‌‬ ‫ئه‌واندا هه‌ی���ه‌‪ .‬له‌ڕوانگه‌ی‌ ئیس�ل�امه‌وه‌ خودا‬ ‫(رب العالمی���ن)ه‌‪ ،‬خودای‌ هه‌م���و جیهانیان‌و‬ ‫گ���ه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌و گروپه‌كانه‌و س���ۆزو ڕه‌حمه‌تی‌‬ ‫خۆی‌ به‌گوێره‌ی‌ شایس���ته‌گی‌ به‌سه‌ر هه‌مواندا‬ ‫په‌خ���ش ده‌كات‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ باس���كردن له‌وه‌ی‌‬ ‫خودا ڕاسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ فاڵن گروپ‌و نه‌ته‌وه‌یه‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وی‌ تردا نیه‌‪ ،‬ده‌بێت زۆر به‌هۆشیاری‌‌و‬ ‫(تحفظ) ه‌وه‌ بكرێت‪ .‬چونكه‌ جۆرێكه‌ له‌لێدوان‌و‬ ‫قس���ه‌كردن به‌ناوی‌ خواوه‌‪ ،‬له‌سه‌رده‌مێكدا كه‌‬ ‫وه‌حی‌ وه‌ستاوه‌و كۆتا پێغه‌مبه‌ر (علیه السالم)‬ ‫نێردراوه‌ وه‌سیله‌یه‌كمان بۆ زانینی‌ ویستی‌ خوا‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر پرس‌و روداوێك���ی‌ دیاریكراو له‌م‬ ‫سه‌ر زه‌مینه‌دا له‌به‌رده‌ستدا نیه‌ ‪.‬‬ ‫‪ .3‬پشتبه‌س���تو به‌خاڵ���ی‌ یه‌ك��� ‌هم‌و دوه‌م‬ ‫كه‌ ته‌واوك���ه‌ری‌ یه‌كترن‪ ،‬ئ���ه‌م تایبه‌تمه‌ندیه‌‬ ‫پێم���ان ده‌ڵێت ئ���ه‌م جیهانه‌ له‌س���ه‌ر كێبڕكێ‌‬ ‫به‌دیهات���وه‌و هی���چ كه‌س‌و گ���ه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌و ب���ێ‌ هه‌وڵ‌و تێكۆش���ان‪،‬‬ ‫كارتی‌ گه‌وره‌یی‌‌و س���ه‌ركه‌وتن‌و پێش���كه‌وتنی‌‬ ‫پێ ن���ه‌دراوه‌‪ ،‬به‌ڵك���و گۆڕه‌پان ب���ۆ هه‌موان‬ ‫كراوه‌ی���ه‌و ك���ێ‌ بتوانێ���ت زۆرتری���ن توان���ا‬ ‫عه‌قڵیه‌كان���ی‌ خ���ۆی‌ به‌كاربێنێ‌‌و سروش���ت‌و‬ ‫یاساكانی‌ بناس���ێ‌‌و به‌قازانجی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئازاره‌كانی‌ مرۆڤایه‌تی‌‌و زۆرتر س���ود وه‌رگرتن‬ ‫له‌خێروبێره‌كان���ی‌ به‌كاریان بهێنێت‪ ،‬ده‌توانێت‬ ‫پێ���ش ئه‌وانی‌ تر بكه‌وێ���ت‌و ڕۆڵێكی‌ گه‌وره‌تر‬ ‫له‌ده‌وڵه‌مه‌ندكردن���ی‌ شارس���تانیه‌تدا بگێڕێ‌‌و‬ ‫شكۆیه‌كی‌ زۆر تریش بۆخۆی‌ به‌ده‌ست بخات‪.‬‬ ‫ئێمه‌ی‌ موس���ڵمانانیش مادام له‌به‌رده‌م (سنن)‬ ‫ه‌ خوایی‌‌و گه‌ردونییه‌كاندا له‌گه‌ڵ كه‌سانی‌ تردا‬ ‫یه‌كس���ان بین‌و هیچ (امتیاز) ێكمان له‌م ڕوه‌وه‌‬ ‫به‌سه‌ر هیچ گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌یه‌كدا نه‌بێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫هه‌روه‌ك وای���ه‌ له‌ڕێی‌ وه‌گه‌ڕخس���تنی‌ هه‌وڵ‌و‬ ‫تواناكانی‌ خۆمان‌و ناسینی‌ ڕێگای‌ سه‌ركه‌وتن‌و‬ ‫پێش���كه‌وتن‪ ،‬له‌خه‌می‌ دوباره‌ خۆبنیاتنانه‌وه‌ی‌‬ ‫خۆماندا بین‪ .‬مێژوش ش���ایه‌تی‌ ئه‌مه‌ ده‌دات‌و‬ ‫ده‌یس���ه‌لمێنێت ك���ه‌ بنیاتنان‌و گه‌ش���ه‌كردنی‌‬ ‫شارس���تانیه‌كان په‌یوه‌س���ته‌ به‌مرۆڤ‌و ئاستی‌‬ ‫وه‌گه‌ڕخستنی‌ تواناو عه‌قڵه‌ خواپێداوه‌كه‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫دنی���ای‌ ئیس�ل�ام ت���ا ئه‌وكاته‌ی‌ زین���دو بو‪،‬‬ ‫عه‌ق���ڵ‌و (اجته���اد)ی‌ تیدا كاراب���و‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌كارلێك���دا بو له‌گه‌ڵ ژی���ارو دونیاكانی‌ تردا‪،‬‬ ‫توانی‌ شارس���تانیه‌تێكی‌ گ���ه‌وره‌ بنیات بنێت‌و‬ ‫له‌قۆناغێكی‌ دیاریكراودا جڵه‌وی‌ پێش���كه‌وتنی‌‬ ‫شارس���تانیه‌تی‌ مرۆڤایه‌تی‌ به‌ده‌سته‌وه‌ بگرێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ر ئه‌و جیهانه‌ كاتێ���ك له‌قۆناغه‌كانی‌‬ ‫تردا دوچاری‌ وش���ك هه‌اڵتن‌و چه‌قبه‌س���تویی‌‌و‬ ‫(جمود) هات‌و وازی‌ له‌(اجتهاد)و (داهێنان)و‬ ‫(نوێبونه‌وه‌)و گه‌ڕان به‌دوای‌ ده‌ستكه‌وتی‌ نوێ‌و‬ ‫گه‌شه‌دان به‌تواناكانی‌ هێنا‪ ،‬دوچاری‌ داڕوخان‌و‬ ‫پاشاكش���ه‌و دواكه‌وتویی ه���ات‌و تاماوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆرو ته‌نانه‌ت ئێستاش���ی‌ له‌گه‌ڵدابێت نه‌یتوانی‌‬ ‫به‌گوێره‌ی‌ پێویس���ت هه‌ڵبس���ێته‌وه‌و ڕاس���ت‬ ‫ببێته‌وه‌! له‌ڕوی‌ سیاسی‌‌و ئه‌خالقیشه‌وه‌ دوچاری‌‬ ‫الدان هات‌و جۆره‌ها ش���ێوازی‌ تاكڕه‌وی‌‌و زوڵم‌و‬ ‫ناعه‌داله‌تی‌ تێدا باڵوب���ۆوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا (عدل)‬ ‫ته‌وه‌ره‌ی‌ هه‌ره‌ گرنگی‌ ئیسالمه‌و ده‌بێت به‌ردی‌‬ ‫بناغه‌ی‌ داڕشتنی‌ سیستمی‌ سیاسی‌‌و به‌گشتی‌‬ ‫ژیانی‌ مسوڵمانان بێت ‪.‬‬ ‫‪3‬ـ بایه‌خی‌ ناسینی‌ (سنن) ه‌ خواییه‌كان‪:‬‬ ‫په‌ی‌ بردن به‌(س���نن)ه‌ خواییه‌كان چه‌ندین‬ ‫بایه‌خ���ی‌ گه‌وره‌ی‌ هه‌ی���ه‌و یارمه‌تی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫عه‌قڵێكی‌ پێگه‌یش���تو هۆش���یاریه‌كی‌ ڕاست‌و‬ ‫دروس���ت‌و پێگه‌یاندنی‌ مرۆڤێك���ی‌ ته‌با له‌گه‌ڵ‬ ‫گه‌ردون���دا ده‌دات‌و له‌چه‌ندی���ن لێكدان���ه‌وه‌و‬ ‫حوكمدانی‌ ناته‌ندروستیش دورمان ده‌خاته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێ‌ له‌و بایه‌خانه‌ش ئه‌مانه‌ی‌ خواره‌وه‌ن‪:‬‬ ‫‪ .1‬دوركه‌وتن���ه‌وه‌ له‌لێكدانه‌وه‌و ته‌فس���یری‌‬ ‫هه‌ڵه‌و ناته‌ندروس���ت‌و هه‌ن���دێ‌ جاریش تێكه‌ڵ‬ ‫به‌خه‌رافه‌‪ ،‬بۆ هه‌ندێك له‌و ڕوداوانه‌ی‌ ڕوده‌د‌هن‌و‬ ‫ده‌خوازن ئێم���ه‌ تێیان بگه‌ین‌و هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫له‌ب���اره‌وه‌ دیاریبكه‌ین‪ .‬به‌داخ���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ر له‌م‬ ‫ڕوه‌وه‌ سه‌رنج له‌گوتاری‌ ئاینی‌ هه‌ندێ‌ میمبه‌رو‬ ‫بانگخواز بده‌ین ڕوبه‌ڕوی‌ هه‌ندێ‌ لێكدانه‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌ندێ‌ دیارده‌ ده‌بینه‌وه‌‪ ،‬كه‌ لێڵی‌و شێواوی‌ بۆ‬ ‫موس���ڵمانی‌ ساده‌ دروست ده‌كه‌ن‌و الی‌ نه‌وه‌ی‌‬ ‫نوێش زیان له‌هه‌یبه‌ت‌و وێنه‌ی‌ ئیس�ل�ام ده‌ده‌ن‬ ‫له‌ڕویه‌كی‌ تریشه‌وه‌ ئه‌م لێكدانه‌وانه‌ به‌ڕویه‌كی‌‬ ‫تردا ده‌بنه‌وه‌ به‌لێدوان به‌ناوی‌ خوداوه‌! له‌كاتێكدا‬ ‫هه‌روه‌ك وتمان ئه‌مه‌ ش���تێكی‌ مه‌ترس���یداره‌و‬ ‫ده‌بێت زۆر وریای‌ بین‪ ،‬نمونه‌ له‌سه‌ر ئه‌مه‌ له‌وه‌‬ ‫زیاتره‌ كه‌ (حصر) بكرێت‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ لێره‌داو بۆ‬ ‫ڕونبونه‌وه‌ی‌ مه‌به‌ست ته‌نها ئاماژه‌ به‌نمونه‌یه‌ك‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ ئه‌ویش لێكدان���ه‌وه‌ی‌ دیارده‌یه‌كی‌‬

‫وه‌كو وشكه‌س���اڵییه‌‪ ،‬له‌س���ااڵنی‌ وشكه‌ساڵیدا‬ ‫گوێمان له‌هه‌ندێك (خه‌تی���ب)و (بانگخوازان)‬ ‫مان ده‌ب���و‪ ،‬كه‌ مه‌س���ه‌له‌ی‌ ب���اران نه‌بارین‌و‬ ‫وشكه‌س���اڵیان ده‌به‌سته‌وه‌ به‌س���فوری‌ به‌شێ‌‬ ‫له‌ژنان‌و گوناهه‌ شه‌خس���یه‌كانه‌وه‌! له‌كاتێكدا‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ به‌ستنه‌وه‌ی‌ ئه‌م دوشته‌ نازانستییه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ لۆژیكی‌‌و(اس���باب‌و مس���بب)‬ ‫له‌نێوانیاندا ب���ه‌دی‌ ناكرێت‌و نیه‌‪ ،‬چونكه‌ باران‬ ‫نه‌بارین دیارده‌یه‌كی‌ سروشتییه‌و ده‌بێت له‌ڕێی‌‬ ‫لێكدانه‌وه‌ی‌ زانس���تی‌‌و تێگه‌یشتن له‌یاساكانی‌‬ ‫سروش���ت‌و گۆڕانه‌ ژینگه‌یی‌‌و سروشتییه‌كانه‌وه‌‬ ‫تێیبگه‌ی���ن نه‌ك له‌میانه‌ی‌ ج���ۆری‌ جلوبه‌رگی‌‬ ‫ژنان���ه‌وه‌‪ .‬له‌وس���ۆنگه‌وه‌ ك���ه‌ ئ���ه‌و ج���ۆره‌‬ ‫به‌یه‌كبه‌ستنه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌رگه‌ی‌ بچوكترین پرسیارو‬ ‫ڕه‌خنه‌ ناگرێت‌و خاوه‌نه‌كه‌ی‌ دوچاری‌ (احراج)‬ ‫ی‌ ده‌كات‪ .‬وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ بپرس���رێت هه‌روه‌ك‬ ‫كاتی‌ خۆی‌ ڕۆشنبیرێك وتبوی‌‪ :‬واڵتێكی‌ وه‌كو‬ ‫ئه‌فغانس���تان زۆربه‌ی‌ ه���ه‌ره‌ زۆری‌ ژنه‌كانیان‬ ‫ب���ه‌س چاویان به‌ده‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌ی‌ خێره‌ وه‌ك‬ ‫ئێمه‌و خراپتریش توش���ی‌ وشكه‌ساڵی‌ هاتون‌و‬ ‫ده‌بن؟ لێره‌شه‌وه‌ ئایا ده‌كرێت وشكه‌ساڵی‌ ئه‌و‬ ‫واڵته‌ش به‌بونی‌ س���فوری‌ ژن���ان لێكبدرێته‌وه‌؟‬ ‫یاخ���ود ئه‌گ���ه‌ر وایه‌ ئه‌ی‌ ب���ۆ ئه‌وروپا له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ی‌ له‌ڕوی‌ ئازادی‌ جنسیه‌وه‌ هه‌یه‌تی‌‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی‌ به‌ده‌س���ت دیارده‌یه‌كی‌ له‌وج���ۆره‌وه‌‬ ‫ناناڵێن���ێ‌؟ ئه‌گ���ه‌ر له‌وه‌ش تیئگه‌یش���تین كه‌‬ ‫خودا (س���نن)ی‌ تایبه‌تی‌ بۆ ئومه‌تی‌ ئیسالمی‌‬ ‫دانه‌ن���اوه‌‪ ،‬به‌ڵكو (س���نن)ه‌كان گش���تین‌و بۆ‬ ‫هه‌موان یه‌كس���انن‪ .‬یاخود بۆ ناوچه‌كه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌مدا كه‌ زۆر له‌و‬ ‫ش���تانه‌ی‌‪ ،‬ئێس���تادا ده‌بینرێن‌و هه‌ن له‌ئارادا‬ ‫نه‌ب���ون‪ ،‬كه‌چی‌ بۆماوه‌ی‌ چوار س���اڵی‌ ڕه‌به‌ق‬ ‫دوچاری‌ وشكه‌س���اڵی‌ هات‌و كاره‌س���اتی‌ وه‌ك‬ ‫گرانی‌ گه‌وره‌ی‌ لێكه‌وته‌وه‌؟‬ ‫‪ .2‬ناڕاسته‌وخۆ به‌ڕێوه‌بردن ‌ی گه‌ردون له‌الیه‌ن‬ ‫خوای‌ گه‌وره‌وه‌‪ :‬خودا ڕاسته‌وخۆ كاروباره‌كانی‌‬ ‫گ���ه‌ردون به‌ڕێ���وه‌ ناب���ات‪ ،‬به‌ڵك���و له‌ڕێ���ی‌‬ ‫یاساو(سنن) ه‌كانه‌وه‌ ئه‌م كاره‌ ده‌كات‌و بۆ هه‌مو‬ ‫ڕوداوێكیش هۆكاری‌ دیاریكردوه‌‪ ،‬ئه‌م خاڵه‌ش‬ ‫یه‌كجار گرنگ���ه‌و ده‌بێت جێگای‌ س���ه‌رنجمان‬ ‫بێت‪ ،‬چونك���ه‌ له‌گوتاری‌ ئاینی‌‌و ڕۆش���نبیری‌‬ ‫ئیسالمیی‌ میللی‌ ناوخه‌ڵكدا‪ ،‬نه‌زعه‌یه‌كی‌ به‌هێز‬ ‫بۆ ئاماده‌كردنی‌ ڕاس���ته‌خۆی‌ خ���ودا به‌هه‌ق‌و‬ ‫ناهه‌ق له‌هه‌مو ڕوداو‌و كاره‌س���اتێكدا ئاماده‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش تاڕاده‌یه‌ك جۆرێ���ك له‌بیركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ناته‌ندروس���تی‌ باڵوكردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ پێی‌ وایه‌‬ ‫ڕوداوه‌كان ته‌نه���ا كات���ێ‌ ب���ه‌ ئاڕاس���ته‌یه‌كی‌‬ ‫دیاریكراودا ڕوده‌ده‌ن كه‌ خودا خۆی‌ ڕاسته‌وخۆ‬ ‫ئه‌و كاره‌ بكات! له‌كاتێكدا خودا ده‌ستوری‌ بۆ‬ ‫ئه‌م گه‌ردون‌و ژیان���ه‌ داناوه‌‪ .‬واته‌ ته‌نها له‌ڕێی‌‬ ‫پێغه‌مبه‌رانه‌وه‌ (ساڵوی‌ خوایان لێبێت) په‌یامی‌‬ ‫بۆ مرۆڤ نه‌ناردوه‌‪ ،‬تائاڕاس���ته‌ ‌ی بیركردنه‌وه‌و‬ ‫ڕه‌فت���اری‌ بكات‌و هه‌وڵبدات گیانی‌ چاكه‌خوازی‌‬ ‫تێدا بڕوێنێت‌و به‌وه‌ش ژیانی‌ باش‌و ڕه‌زامه‌ندی‌‬ ‫خودای‌ ده‌س���ت بكه‌وێت‪ .‬به‌ڵكو ده‌ستورێكی‌‬ ‫چه‌سپاویشی‌ بۆ ئه‌م گه‌ردونه‌ داناوه‌و (سنن)ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و مێژویش هه‌ن كاریگه‌ری‌ خۆیان‬ ‫به‌س���ه‌ر ڕوداوه‌كانه‌وه‌ جێده‌هێڵن‪ .‬به‌نده‌كانی‌‬ ‫ئه‌م ده‌ستوره‌ش كه‌(سنن)ه‌كان پێكیده‌هێنن‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌بون‌و نه‌بونی‌ ئیمانه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ژیان‌و مرۆڤبون‌و بون له‌م جیهانه‌دا‬ ‫هه‌یه‌و بۆ هه‌موانیش وه‌كو یه‌كه‌‪ .‬خودا له‌یه‌ك‬ ‫كاتدا ڕاس���ته‌خۆ دێته‌ ناو كاره‌كانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫كاتێ���ك ویس���تبێتی‌ (موعجی���زه‌) پیش���انی‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌كه‌س���انێك بدات‪ ،‬بۆ پش���تیوانیكردنی‌‬ ‫یه‌ك���ێ‌ له‌ڕه‌وانه‌كراوان���ی‌ خۆی‌‪ .‬س���ه‌رده‌می‌‬ ‫موعجی���زه‌ش ته‌واوب���و‪ .‬چونك���ه‌ س���ه‌رده‌می‌‬ ‫پێغه‌مبه‌رایه‌تی‌ به‌هاتنی‌ كۆتا پێغه‌مبه‌ر كۆتایی‌‬ ‫پێهاتوه‌و موعجیزه‌ش به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫په‌یوه‌س���ت ب���وه‌ به‌ناردن���ی‌ پێغه‌مبه‌رانه‌وه‌و‬ ‫تاڕاده‌یه‌كیش ئاستی‌ سه‌ره‌تایی‌ پێگه‌یشتویی‌‌و‬ ‫گه‌ش���ه‌كردنی‌ كۆمه‌ڵگاكان���ی‌ مرۆڤایه‌تییه‌وه‌‪.‬‬ ‫موعجی���زه‌ له‌ناوه‌ڕۆك���دا وه‌س���تاندنی‌ هه‌ندێ‌‬ ‫ڕێسای‌ گه‌ردونیه‌ بۆ ماوه‌یه‌كی‌ كاتیی‌ دیاریكراو‬ ‫‪ ،‬بۆ نمونه‌ ڕێس���ا گه‌ردونیه‌ك���ه‌ پێمانده‌ڵێت‬ ‫ئاگر مایه‌ی‌ س���وتاندنه‌‪ ،‬به‌اڵم خ���وای‌ گه‌وره‌‬ ‫له‌له‌حزه‌یه‌ك���ی‌ دیاریك���راوداو بۆ پش���تیوانی‌‬ ‫له‌پێغه‌مبه‌رێكی‌ خۆی‌‪ ،‬توانای‌ سوتاندن له‌ئاگر‬ ‫ده‌س���تێنێته‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌روه‌ك له‌نمون���ه‌ی‌ باوكی‌‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ران (ابراهیم)دا (علیه الس�ل�ام ) دا‬ ‫دیاره‌‪ .‬هه‌روه‌ها خودا له‌(به‌در)دا پشتیوانیه‌كی‌‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆ له‌ پێغه‌مبه‌رو باوه‌ڕداران ده‌كات‌و‬ ‫به‌س���ه‌ر دوژمنه‌كانیان���دا س���ه‌ریان ده‌خات ‪/‬‬ ‫االنفال ‪ ، 9/‬به‌اڵم له‌(احد) دا س���ه‌ره‌ڕای‌ بونی‌‬ ‫پێغه‌مبه‌رو هاوه‌ڵه‌ به‌ڕێزه‌كانی‌‪ ،‬ئه‌و پشتیوانیه‌‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆیه‌ ناكات‌و چاره‌نوس���ی‌ جه‌نگه‌كه‌‬ ‫ڕێس���اكان دیاری‌ ده‌كه‌ن‪ .‬لێره‌ش���ه‌وه‌ پاڵدانی‌‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆی‌ ڕوداوه‌كان بۆالی‌ خوای‌ گه‌وره‌‬ ‫ناڕاس���ت‌و زۆرجاریش له‌گه‌ڵ پاكی‌‌و (منزه)ی‌‬ ‫خوای‌ گه‌وره‌دا كۆك‌و گونجاو نییه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬یه‌كسانی‌ ده‌رفه‌ته‌كان‪ :‬حیكمه‌تێكی‌ تری‌‬ ‫بونی‌ (س���نن)ه‌ خواییه‌كان یه‌كسانی‌ ده‌رفه‌ته‌‬ ‫له‌نێوان گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌ جۆراوجۆره‌كان‌و تێكڕای‌‬ ‫مرۆڤایه‌تیدا‪ .‬بونی‌ ڕێس���اگه‌لێكی‌ یه‌كس���ان بۆ‬ ‫ژیانی‌ مرۆڤ‌و به‌رده‌وامبون���ی‌ ژیان‌و گه‌ردون‌و‬ ‫ڕێكخس���تن‌و به‌ڕێوه‌بردنی‌ ئه‌وه‌ ده‌سه‌لمێنێت‪،‬‬ ‫كه‌ ئ���ه‌م گه‌ردونه‌ خاوه‌نێكی‌ داناو كارس���ازی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌م خاوه‌نه‌ش په‌روه‌ردگاری‌ هه‌موانه‌و‬ ‫هه‌موانیشی‌ به‌جیاوازی‌ ڕه‌نگ‌و زمان‌و نه‌ته‌وه‌و‬ ‫ڕه‌گه‌زیانه‌وه‌‪ ،‬ملكه‌چی‌ كۆمه‌ڵێك یاساو ڕێسای‌‬ ‫یه‌كسان كردوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر له‌پاڵ قورئان‬ ‫(س������مع‌و بصرو فؤاد) وه‌ك تواناكانی‌ به‌ده‌ست‬ ‫هێنانانی‌ زانیاری‌‌و ده‌رك‌و هۆشیاری‌‪ ،‬وه‌سیله‌ی‌‬ ‫ده‌س���تی‌ مرۆڤ بن ب���ۆ دۆزینه‌وه‌و ناس���ینی‌‬

‫ئه‌و(س���نن)‌و یاس���ایانه‌‪ ،‬وه‌ قورئان خۆش���ی‌‬ ‫داوای‌ وه‌گه‌ڕخستنی‌ ئه‌م توانا خوا پێداوانه‌مان‬ ‫لێبكات‪ ،‬بۆ تێگه‌یش���تن له‌یاساكانی‌ سروشت‌و‬ ‫ئه‌و ڕێس���ایانه‌ی‌ حوكمی‌ مێ���ژوی‌ مرۆڤایه‌تی‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا جۆراوجۆره‌كانی‌ ك���ردوه‌و ده‌كات‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا هه‌مان توان���ای‌ به‌س���ه‌رجه‌م مرۆڤه‌كان‬ ‫به‌خشیوه‌و كه‌س���ی‌ لێ‌ بێبه‌ش نه‌كردوه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌م ڕوه‌وه‌ پێویس���ته‌ بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ خاڵێكی‌‬ ‫پێشوترمان‌و هه‌ندێ قسه‌ی‌ تری‌ له‌سه‌ر بكه‌ین‬ ‫كه‌ ئه‌ویش بریتییه‌ له‌جی���اواز نه‌بونی‌ ئومه‌تی‌‬ ‫ئیس�ل�ام له‌نه‌ته‌وه‌كانی‌ ترو نه‌بونی‌ (سنن)ی‌‬ ‫تایب��� ‌هت‌و جیا به‌م ئومه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێ���ت نابێ���ت هه‌مان به‌ره‌نج���ام له‌ناو‬ ‫به‌ش���ێ له‌م ئومه‌ته‌و شوێنێكی‌ ترو ناو گه‌الن‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانی‌ تردا (سنن)ی‌ جیاوازی‌ له‌پشته‌وه‌‬ ‫بێ���ت‪ .‬بۆ نمونه‌ زۆرجار گوێم���ان لێبوه‌ ده‌قی‌‬ ‫(كیفم���ا تكوانو یولی‌ علیك���م) له‌گه‌ڵ هه‌ندێ‬ ‫ده‌قی‌ هاوش���ێوه‌ییدا به‌جۆرێك لێكدراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان بوه‌ به‌پاساوهێنانه‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌و زوڵم‌و سته‌مكارییه‌ی‌ له‌ئارادابوه‌! به‌ڵكو‬ ‫له‌وه‌ش خراپتر هه‌ندێ‌ جار س���ته‌مه‌كه‌ بێئاگا‬ ‫دراوه‌ته‌پاڵ خواو سڵ له‌وه‌ش نه‌كراوه‌ته‌وه‌ باس‬ ‫له‌وه‌بكرێ خودا فاڵن زاڵم‌و سته‌مكاری‌ به‌سه‌ر‬ ‫فاڵن كۆمه‌ڵ‌و نه‌ته‌وه‌دا س���ه‌پاندوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫تۆڵه‌ی‌ گوناه‌و تاوانه‌كانیان لێ‌ بكاته‌وه‌!‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌م لێكدانه‌وه‌یه‌ له‌گه‌ڵ النیكه‌می‌‬ ‫دیدی‌ یه‌كتاپه‌رس���تی‌‌و ناس���ینی‌ خوای‌ گه‌وره‌‬ ‫له‌ڕێی‌ ئاوه‌ڵناو‌و س���یفه‌ته‌كانیه‌وه‌ ناگونجێت‌و‬ ‫خراپه‌یه‌كیش���ه‌ به‌رامبه‌ر ئیسالم‌و موسڵمانان‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬ڕاسته‌ خودا له‌ڕوانگه‌ی‌ سیفه‌ته‌كانیه‌وه‌‬ ‫(جب���ار)و (منتقم)ه‌‪ ،‬به‌اڵم دژ به‌س���ته‌مكارو‬ ‫مله���وڕان‪ ،‬نه‌ك ڕه‌ش���وڕوت‌و بنده‌س���تان كه‌‬ ‫هه‌ندێج���ار له‌موس���ڵمانانی‌ ب���اوه‌ڕدارن‪ .‬خودا‬ ‫هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵ (هه‌ق) و(چاكه‌)و (دادپه‌روه‌ری‌)‬ ‫دای���ه‌و دژ به‌زوڵم‌و س���ت ‌هم‌و خراپه‌كاریه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌ئه‌لفوبێی‌ عه‌قیده‌ی‌ ئیس�ل�امیه‌‪ .‬گه‌رچی‌ ئه‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ بونه‌‪ ،‬ه���ه‌روه‌ك وتمان ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆ زاتی‌ خۆی‌‪ ،‬یاخود فریش���ته‌كانی‌‬ ‫بێنه‌ ناو ملمالنێكانه‌وه‌و الیه‌ك به‌سه‌ر ئه‌ویتردا‬ ‫س���ه‌ربخه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ی‌ بۆ (س���نن)ه‌كانی‌‬ ‫(تدافع)و (هه‌ق‌و ناهه‌ق) و (زوڵم)و زۆر شتی‌‬ ‫تر جێهێش���توه‌‪ .‬گرنگ له‌مه‌س���ه‌له‌كه‌دا زانینی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ خ���ودا له‌چی‌ ڕازیی���ه‌و داواده‌كات‬ ‫م���رۆڤ ڕێوش���وێنی‌ خ���ۆی‌ ل���ه‌كام ب���ه‌ره‌دا‬ ‫دیاریبكات‌و هه‌ڵگ���ری‌ كام به‌هاو ئامانج بێت؟‬ ‫كه ‌هه‌ر خ���ودی‌ ئه‌مه‌ خۆی‌ س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ دڵگه‌رمی‌‌و به‌رخۆدان���ه‌‪ ،‬به‌ده‌ر له‌وه‌‬ ‫بون���ی‌ س���ته‌مكاری‌ سیاس���ی‌‌و فه‌رمانڕه‌وایی‌‬ ‫زۆردار به‌گوناه���ی‌ شه‌خس���ی‌ مرۆڤ���ه‌كان‬ ‫لێكنادرێت���ه‌وه‌‪ .‬به‌ڵك���و زۆرج���ار (ته‌وزیف)‬ ‫كردن���ی‌ ناته‌ندروس���تی‌ خودی‌ دین به‌ش���داره‌‬ ‫له‌دروس���تكردنیدا‪ .‬بۆ نمونه‌ جه‌ختكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زیاد له‌پێویس���ت له‌س���ه‌ر گوێڕایه‌ڵی‌‌و(اطاعه‌)‬ ‫بۆ (حاكم) و فه‌رمانڕه‌وای‌ ڕۆژ باس���ته‌مكاریش‬ ‫بێت‪ ،‬له‌سۆنگه‌ی‌ كۆمه‌ڵێ پاساوی‌ جۆراوجۆری‌‬ ‫وه‌ك نه‌كه‌وتن���ه‌وه‌ی‌ ئاژاوه‌و(فیتنه‌)‪ ،‬هۆیه‌كی‌‬ ‫گرنگ بوه‌ بۆ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ دیارده‌ی‌ پادش���ا‬ ‫سته‌مكارو (عضوض)ه‌كان له‌مێژوی‌ ئیسالمیدا‬ ‫هاتنه‌كای���ه‌ی‌ ڕژێم���ه‌ دیكتاتۆرو س���ته‌مكاره‌‬ ‫عه‌لمانیه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌ش له‌سه‌ده‌ی‌ بیسته‌مدا‪،‬‬ ‫دیسانه‌وه‌ به‌مه‌ی‌ خواردنه‌وه‌و گۆرانی‌‌و سه‌مای‌‬ ‫هه‌ندێ له‌موسڵمانان ڕاڤه‌ ناكرێت‪ ،‬به‌ڵكو ڕه‌گی‌‬ ‫وا له‌كه‌لتوری‌ سیاسی‌‌و پێكهاته‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫دی���ارده‌ی‌ ئیس���تعمارو چه‌ندین ش���تی‌ تردا‪.‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ر (س���نن) ه‌كان بۆ هه‌موان وه‌كو‬ ‫ی���ه‌ك‌و یه‌كس���ان بن‪ ،‬بۆ چی‌ ده‌بێ���ت گوناهه‌‬ ‫شه‌خسیه‌كان له‌ئه‌وروپاو یابان‌و زۆر شوێنی‌ تری‌‬ ‫جیهاندا نه‌بنه‌ هۆی‌ به‌رهه‌مهێنانی‌ سته‌مكاری‌‌و‬ ‫گه‌النی‌ ئه‌وێ‌ بتوانن ڕژێمگه‌لێكی‌ دیموكراس���ی‌‬ ‫وا دابمه‌زرێنن كه‌هه‌زاران كه‌س���ی‌ الی‌ ئێمه‌ش‬ ‫الیان بحه‌وێنه‌وه‌و به‌نمونه‌ی‌ سیاسی‌ خۆیانیان‬ ‫بزانن؟ ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌ی‌ تاكڕه‌وی‌‌و سته‌مكاری‌‬ ‫به‌گوناه���ی‌ شه‌خس���ی‌‌و هه‌ن���دێ مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫ئه‌خالق���ی‌ لێكبدرێته‌وه‌‪ ،‬ده‌بو ئێس���تا ئه‌وان‬ ‫له‌چاڵی‌ ڕه‌ش���داو ئێمه‌ش له‌لوتك���ه‌دا بوینایه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ مه‌س���ه‌له‌كه‌ ته‌واو پێچه‌وانه‌یه‌و ئێمه‌ بۆ‬ ‫ساڵه‌های‌ س���اڵه‌ له‌ئازادی‌‌و عه‌داله‌تی‌ سیاسی‌‬ ‫بێ به‌ش���ین‪ .‬به‌ڵكو ئه‌وان ت���ا له‌ژێر حوكمی‌‬ ‫كه‌نیسه‌‪ ،‬له‌سه‌ده‌كانی‌ ناوه‌ڕاستدا ده‌ژیان له‌م‬ ‫جۆره‌ گوناه‌و س���ه‌رپێچیانه‌یان كه‌م بو‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫له‌ژێربار ‌ی قورسی‌ س���ته‌می‌ پادشاو ده‌ره‌به‌گه‌‬ ‫دڵڕه‌قه‌كاندا ده‌یاننااڵن���د تادواتر ڕزگاریان بو‪.‬‬ ‫بۆیه‌ له‌م ڕوه‌وه‌ ده‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ لۆژیكی‌‬ ‫كه‌س���انی‌ وه‌كو زان���ای‌ گه‌وره‌ (اب���ن تیمیه‌)‬ ‫و هاوش���ێوه‌كانی‌‪ ،‬كه‌ باسی‌ مه‌سه‌له‌ی‌ باشی‌‌و‬ ‫ناباش���ی‌‌و به‌رده‌وامی‌‌و نابه‌رده‌وامی‌ ده‌وڵه‌ت‌و‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تیان نه‌به‌ستۆته‌وه‌ به‌بون‌و نه‌بونی‌‬ ‫(ئیمان)ی‌ شه‌خس���ی‌‌و پیاده‌كردن���ی‌ (فقه)و‬ ‫ئیس�ل�امی‌ ڕواله‌تییه‌وه‌ ‪ ،‬به‌ڵكو به‌تێگه‌یش���تن‬ ‫له‌(سنن)ه‌كانی‌ خودا‪ ،‬فه‌رمویانه‌(ده‌سته‌اڵت‌و‬ ‫فه‌رمانڕه‌وای���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ دادپه‌روه‌ریدا به‌رده‌وام‬ ‫ده‌بێ���ت باله‌س���ه‌ر كوفری���ش دامه‌زرابێ���ت‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ زوڵم‌و س���ته‌مكاریدا ب���ه‌رده‌وام نابێت‬ ‫بائیمان‌و ئیسالمیش���ی‌ له‌گه‌ڵ���دا بێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌سته‌اڵتیكیش سه‌ره‌ڕای‌ نه‌بونی‌ دادپه‌روه‌ری‌‬ ‫له‌هه‌ن���دێ كاتدا به‌رده‌وام ده‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌وا جگه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وامبونه‌ك���ه‌ی‌ تا س���ه‌رنابێت‪.‬‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌هه‌ن���دێ (س���نن)ی‌ ت���ره‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش ڕێس���ای‌ (تدافع)و له‌ئه‌ستۆ نه‌گرتنی‌‬ ‫لێپس���راویه‌تی‌ له‌الی���ه‌ن ڕێبه‌ران���ی‌ نه‌ت���ه‌وه‌و‬ ‫خه‌ڵك���ه‌وه‌و الوازی‌ فه‌رهه‌نگی‌ عه‌داله‌تخوازی‌‬ ‫له‌ناویان���داو‪ ،‬س���ه‌یركردنی‌ س���ته‌مكاری‌ وه‌ك‬ ‫قه‌ده‌رێك���ی‌ خۆلێنه‌بوێ���ردراو‌و هه‌ن���دێ‌ هه‌لو‬ ‫مه‌رجی‌ بابه‌تی‌ تره‌وه‌ ‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫شەڕی فیكری نێوان سەلەفییەكان‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫نوس����ینی داس����تان‌و ئاش����نابون لەگ����ەڵ‬ ‫مۆسیقاوس����ەرهەڵدانی باوكس����االری‌و هەم����و‬ ‫ئ����ەو یەكەمینان����ە لەن����او شارس����تانیەتی‬ ‫س����ۆمەرییەكانەوە رێچك����ەی گرتوە‪.‬یەكەمین‬ ‫جار س����ۆمەرییەكان بون داگیركردن‌و كرداری‬ ‫ئیمپیریالیان����ەی كرد بەسیس����تەم‪ ،‬یەكەمین‬ ‫ئیمپراتۆر لەدونیادا(س����ەرجۆن)ی سۆمەرییە‪،‬‬ ‫كە لەبنەماڵەی ئەكەدی بو‪،‬بەاڵم لەدوای هاتنی‬ ‫ئایینی موسایی‪ ،‬ئەم ناوچەیە هێڵێكی سوری‬ ‫بازنەیی بەدەوردا كێشراو توشی چەقبەستویی‬ ‫هات‪ ،‬تەنانەت یاس����اكانی حامورابی كە زیاتر‬ ‫لەچوارسەد(‪ )400‬ساڵ پێش لەدایكبونی موسا‬ ‫نوس����رابونەوە‪ ،‬واتا حامورابی سێسەد(‪)300‬‬ ‫ساڵ دوای ئیبراهیم پێغەمبەرو چوارسەد(‪)400‬‬ ‫س����اڵ دوای موس����ا پێغەمبەر هاتۆتە دونیا‪،‬‬ ‫هاتن����ی حاموراب����ی بەرهەمی شارس����تانێتی‬ ‫سۆمەرییەكان بو‪ ،‬موسا توانیزۆرترین سود لەو‬ ‫شارستانیەتەی سۆمەرییەكان‌و هەروەها سود‬ ‫لەو یاس����ایانەی حامورابیش وەربگرێت‌و كاری‬ ‫پێبكات‪،‬موس����ا جگە لەیاس����اكانی حاموڕابی‪،‬‬ ‫سودێكی زۆریشی لەئەفس����انەو شارستانێتی‬ ‫س����ۆمەرییەكان بینیوە‪،‬چونكە خەڵكی میسر‬ ‫بو‪ ،‬دوای ئەوەی شارستانیەتی سۆمەرییەكان‬ ‫ل����ەو ناوچەیەی پێ����ی دەوترێ واڵت����ی نێوان‬ ‫دوروبارەك����ەو میس����ۆپۆتامیاچەقی‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫میس����رییەكان توانیان لەواڵتی خۆیان گەشەی‬ ‫پێبدەن‌و ه����ەر لەئایینی یەكتاپەرس����تییەوە‬ ‫تاگەشەی بازرگانی‌و پیشەسازی‌و فەلەكناسی‌و‬ ‫گەردونناسی و‪...‬هتد بەشێوەیەكی بەرفراوان‬ ‫لەگەشەس����ەندندا بو بۆیە موس����ا توانی هەمو‬ ‫ئەو شارستانییەتەی پێشوی خۆی‪ ،‬چ ئەوەی‬ ‫س����ۆمەرییەكان‪ ،‬چ ئ����ەوەی بابلیی����ەكان‪ ،‬چ‬ ‫ئەوەی گەیش����تبوە میسر‪،‬توانی زۆر بەزیرەكی‬ ‫لەچوارچێوەی بانگەشەی ئایینێكی ئاسمانیدا‬ ‫بەش����ێوەیەكی نوێتر بەرجەس����تەی بكات‪.‬كە‬ ‫ئەمە بو بەیەكەمین ئایینی ئاسمانی‪ .‬نەك هەر‬ ‫موسا تەنانەت یەكەمین فەیلەسوف لەجیهاندا‬ ‫كە تالیس ‪ Thales de milet546-627‬پ‪.‬ز‬ ‫بۆ گەش����ەپێدان بەفەلس����ەفەكەی لەیۆنانەوە‬ ‫هات����وە س����ەردانی واڵتی میس����ری ك����ردوەو‬ ‫لەبارەی ئەستێرەناس����ی‌و ماتماتیكدا سەرنجی‬ ‫لێوەرگرت����ون‌و لەئەهرام����ەكان وردبۆت����ەوەو‬ ‫میس����رییەكانی فێركردون كە چ����ۆن بەرزایی‬ ‫ئەهرام����ەكان بپێون‌و پێیوتون كە س����ێبەری‬ ‫هەر ش����تێك لەكاتێكی تایبەت����ی رۆژدا بەقەد‬ ‫بااڵی خۆیەت����ی‪ .‬هەروەها فیس����اگۆرس ‪Le‬‬ ‫‪ phythagorisme‬لەیۆنانەوە هاتۆتە میسرو‬ ‫دوازدە (‪)12‬س����اڵ لەمیس����ر‪ ،‬دوازدە(‪)12‬‬ ‫ساڵیش لەبابل ژیاوە‪ ،‬لەمیسر ئەستێرەناسی‌و‬ ‫ئەندازەی خوێن����دوەو لەبابلی����ش ژمێریاری‌و‬ ‫مۆسیقاو ئایینی مەجوس����ییەكانی خوێندوە‪،‬‬ ‫نمونەی دیكە زۆرن لەسەر گەشەی شارستانی‬ ‫ئەم ناوچەیە‪ ،‬بەر لەهاتنی ئایینی موس����ایی‪،‬‬ ‫بەاڵم دوای گەشەكردنی ئایینی موسایی وردە‬ ‫وردە ئ����ەو شارس����تانییەتە چەقی بەس����توەو‬ ‫لەش����وێنی خۆی مەییوەو بواری فەلس����ەفەو‬ ‫گەش����ەی هزر ل����ەو ناوچەیەوە ب����ەرەو واڵتی‬ ‫یۆنان رۆی‪.‬ئاخر جێگای پرس����یارە بۆچی هەر‬ ‫س����ێ(‪ )3‬ئایینە ئاس����مانییەكە لەو ناوچەیە‬ ‫سەریانهەڵدا‪ ،‬كە پێش����كەوتوترین ناوچە بون‬ ‫لەسەر ئاستی دونیادا‪ ،‬كەچی ئەوەتا دەبینین‬ ‫ئێس����تا ئ����ەم ناوچەی����ە بونەت����ە ئاڵۆزترین‌و‬ ‫پڕكێشەترین‌و دواكەوتوترین ناوچەی جیهانی‪.‬‬ ‫عیسا بەجولەكەیی مرد‪ ،‬كەچی ئەوەتا جیهانی‬ ‫مەسیحییەتی گەیاندە ئەمریكا‪.‬‬ ‫سەلەفییەكانی ئەم هەرێمە بەپێی خواستی‬ ‫خوێنی ن����او دەمارەكانیان ش����ەرع دادەنێن‌و‬ ‫بەهەش����ت‌و دۆزەخت ب����ۆ دیاریدەكەن‪،‬بەاڵم‬ ‫ئەمە ئەوپ����ەڕی نائەقاڵنییەتەو مرۆڤ كۆیلەی‬ ‫خواس����ت‌و ویس����تەكانی دەكات‌و ئەق����ڵ وەك‬ ‫ش����ۆپینهاوەر دەڵێت دەبێتە گالیس����كەیەك‌و‬ ‫خواستیش دەبێتە ئەو ئەسپەی كە گالیسكەكە‬ ‫بەدوای خۆیدا رادەكێشێ‪ .‬واتا ئەقڵ نەك هەر‬ ‫غائیبە‪ ،‬بەڵكو مرۆڤێكی تاریكپەرستی تەوەزەل‬ ‫ك����ە تەنیا خەریك����ی خ����واردن‌و خواردنەوەو‬ ‫بەردانەوەی ریش����ەكەیەتی‪ ،‬بەرهەمدەهێنێت‪،‬‬ ‫ك����ە هەمو ج����ۆرە رێگاكانی وەدەس����تهێنانی‬ ‫ئازادی وێراندەكات‌و بچوكترین ماف بۆ مرۆڤ‬ ‫ناهێڵێتەوە‪ ،‬ئەمە لەكاتێكدا تەنیا ئازادییە كە‬ ‫دەتوانێت دادپەروەری وەدیبهێنێت‌و لەدەرەوەی‬ ‫ئازادی‪ ،‬بێگومان دادپەروەری‌و دیموكراس����ی‬ ‫تەنیا بەیت‌و بالۆرەیەك����ی درۆزنانەیەو هیچی‬ ‫دیكە‪.‬ئازادی����ش بەرهەمی ئەقڵە‪ ،‬دور لەئەقڵ‌و‬ ‫ئەقاڵنیی����ەت ئازادی وەدەس����تنایەت‪ .‬چونكە‬ ‫ئەق����ڵ دەبێتە بنەم����ای بیركردنەوەی مرۆڤ‪،‬‬ ‫لەهەر ش����وێنێك چرای ئەقڵ هەڵكرا‪ ،‬ئەوا ئەو‬ ‫ش����وێنە ئاگری غەزەب‌و ئارەزوە خودییەكانی‬ ‫لێدەكوژێتەوە‪،‬موتوربەكردن����ی ئەقاڵنییەتیش‬

‫لەژینگەیەك����ی هێمن‌و ئ����ازاددا دەكرێت‪ ،‬نەك‬ ‫لەناو فەوزای كۆمەاڵیەتیدا‪.‬‬ ‫لەس����ەردەمی عومەری ك����وڕی خەتابەوە‪،‬‬ ‫بەرێگای فتوحاتەوە ئایینی ئیس��ل�ام لەدیوی‬ ‫رۆژئاوایدا گەیشتە لیبیاو لەدیوی رۆژهەاڵتیشدا‬ ‫گەیش����تە ئێ����ران‌و هەر ل����ەو سەردەمەش����دا‬ ‫ب����و كە كوردس����تان بەزمانی ئیس��ل�امییەكان‬ ‫فەت����ح كرا‪،‬كەچی ئەوە نزیكەی ‪ 1400‬س����اڵە‪،‬‬ ‫ئەقڵییەت����ی گونجاندنی ئایی����ن لەگەڵ واقیعی‬ ‫كۆمەاڵیەتی كوردی رێكنەخ����راوە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫توركە عوس����مانییەكان بۆخۆیان گونجاندیان‪،‬‬ ‫سەلەفییەكانی كوردستان‪ ،‬كەسایەتی خۆیان‬ ‫بەت����ەواوی لەنێو كەس����ایەتییە ئایینییەكانی‬ ‫دیك����ەی وەك����و ئیب����ن تەیمی����ەو غەزال����ی‌و‬ ‫قوتابخانەكانی ئەش����عەری‌و ئیخ����وان‌و زۆرانی‬ ‫دیكە ب����زر ك����ردوە‪ ،‬كەواته‌ س����ەلەفییەكانی‬ ‫كوردستان نەیانتوانی ببنە خاوەن ئیرادەیەكی‬ ‫ئازاد‪ ،‬ببنە خاوەن ئەقڵێكی ئازاد‪ ،‬ببنە خاوەن‬ ‫كەسایەتییەكی جیاوازو ئازاد‪،‬هەر ئەقڵێكیش‬ ‫بوە ش����وێنكەوتەی خەڵكان����ی دیكە‪ ،‬دەبێتە‬ ‫نوسخەیەكی كۆپیكراوی كرچ‌و كاڵ‌و ناتوانێت‬ ‫لەچوارچێ����وەی مرۆڤبونی خۆیدا خۆی نمایش‬ ‫ب����كات‪ .‬چونكە لەبنەڕەتدا ئەو جۆرە مرۆڤانە‪،‬‬ ‫مرۆڤی نەزۆكن‌و گفتوگۆكانیش����یان نەزۆكترن‪،‬‬ ‫كەواب����ێ ناخی ن����ەزۆك‌و گفتوگ����ۆی نەزۆك‪،‬‬ ‫بێگوم����ان فیك����رو مەعریفەكەیش����ی نەزۆك‌و‬ ‫چەقبەس����تودەبێت‌و خۆی لەناو تیۆرگەلێكدا‬ ‫بەتەواوی خۆی لەدەس����تدەدات‌و ناتوانێ چێژ‬ ‫لەژیانی����ش وەربگرێت‪ ،‬ناتوانێ راس����تییەكان‬ ‫ببینێ����ت‪ ،‬ناتوانێ����ت وەكو مرۆڤێك����ی ئازادو‬ ‫واقیعبین بژی‪.‬ئەمە دەبێت����ە زیندوكردنەوەی‬ ‫ژیان����ی كۆیالیەت����ی‪ ،‬دەبێتە پەس����ندكردن‌و‬ ‫بەپیرۆزكردنی چەقبەستویی ژیانی كۆیالیەتی‪،‬‬ ‫چونكە هەس����تی پێكردبێت ی����ان نەیكردبێت‪،‬‬ ‫خۆی بوە بەباش����ترین كۆیلە‪.‬كۆیلەش توانای‬ ‫بیركردنەوەی نییە‪،‬كەواتا لەم شوێنەدا بانگەواز‬ ‫بۆ مەرگی ئازادی رادەدێرێت‪ .‬چونكە ئازادی‬ ‫هەمو قۆناخ‌و سەردەمێك‌و لەهەمو شوێنێكیشدا‬ ‫تەنانەت بەدیموكراسیش نابەسترێتەوە‪،‬هۆنگ‬ ‫كۆنگ ئاس����تی ئازادییەكەی زۆر بەرزبو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سیستەمێكی دیموكراسیشی لێ پێڕەونەدەكرا‪،‬‬ ‫لەئەمریكاش خۆی پێ دەوڵەتی دیموكراسی‌و‬ ‫تاس����نوری لیب����ڕاڵ دادەنا‪ ،‬ب����ەاڵم ماوەیەكی‬ ‫زۆر ب����و لەگەڵ مان����ەوەی كۆیالیەتیدا بو‪ ،‬تا‬ ‫دواجار لەشەستەكانی سەدەی رابردو‪ ،‬یاسای‬ ‫ب����ۆ هەڵوەش����انەوەی كۆیالیەتی����ش دەركرد‪،‬‬ ‫بەاڵم رێوش����وێنی دیموكراس����ی ب����ۆ نەگیرایە‬ ‫بەر وەك ئ����ەوەی بڵێین بەرێگای راپرس����ی‌و‬ ‫ریفراندۆمێكی بەرفراوانەوە س����نورێك بۆ ئەو‬ ‫كۆیالیەتییە بكێش����ن‪،‬بەڵكو ئەمریكا هەندێك‬ ‫رێكاری یاس����ایی گرتەبەر‪ .‬سەنگافورەش ئەو‬ ‫هەموپێشكەوتنەی بەخۆیەوەی بینی لەبەرئەوە‬ ‫نەبو دەس����ەاڵتێكی دیموكرات لەو واڵتە هەیەو‬ ‫دەستاودەس����تكردنی دەسەاڵت پەیڕەودەكرێ‪،‬‬ ‫بەڵكو پێچەوانەكەی راس����تربو‪ ،‬بەاڵم لی كوان‬ ‫یو توانی سەنگافورە لەڕیزی واڵتی سێیەمەوە‬ ‫بگەیەنێت����ە ئاس����تی واڵتانی یەك����ەم‪ ،‬لێرەیە‬ ‫كەسەكان لەمێژودا چ رۆڵێكی بزوێنەرو گرنگ‬ ‫دەبینن‪ ،‬بەهەردو روەكەی‪ ،‬قەزافی‌و موبارەك‌و‬ ‫سەدام‪ ،‬دیكتاتۆرییەت‌و ستەمكارییان سەپاند‬ ‫بەس����ەر خەڵكی واڵتەكەیان����داو هۆنگ كۆنك‌و‬ ‫س����ەنگافورەش ئازادی‌و بەختەوەرییان هێنایە‬ ‫ناو واڵتەكەیان‪.‬‬ ‫لەكۆمەڵگای ئەم هەرێمەی ئێمەی لێیە‪،‬‬ ‫نەمانتوانیوە یاس����او م����اف بەقوڵی‌و بەوردی‬ ‫بخەین����ە نێو دڵ‌و مێش����كی ه����ەر تاكێكەوە‪،‬‬ ‫زیات����ر ب����ێ یاس����ایی‌و مافخ����واردن پاڵنەری‬ ‫ناخی هەر تاكێكمانە بۆ دەستبەس����ەرداگرتنی‬ ‫زیات����ری س����امانی نیش����تمانی‌و غەدرك����ردن‬ ‫لەبەرامبەرەكانمان‪ ،‬نەبونی ئەم یاساو مافەیە‪،‬‬ ‫ئێم����ەی ب����ەو دەردەی ئەم����ڕۆ گەیاندوە‪ ،‬كە‬ ‫ناخم����ان پڕە لەئازاری ق����وڵ قوڵ‪ ،‬پڕە لەرۆح‬ ‫س����وتان‪ ،‬جەستەش����مان‪ ،‬لەروخس����اری هەر‬ ‫تاكێك����ەوە ببین����ی بۆتدەردەك����ەوێ‪ ،‬چەندە‬ ‫ماندوە ل����ەم ژیانەی تێیدایە‪ ،‬چەندە مرۆڤێكی‬ ‫توڕە‪ ،‬مان����دو‪ ،‬ش����ێواو‪........... ،‬ە‪ .‬هەمو‬ ‫ئەمان����ە پەیوەندی راس����تەوخۆیان بەئەقڵەوە‬ ‫هەیە‪،‬ه����ەم ئەقڵ����ی كردارەكی‪ ،‬ه����ەم ئەقڵی‬ ‫تیۆری‪،‬نەبونی ئەم دو ج����ۆرە ئەقڵییەتە لەم‬ ‫هەرێمە‪ ،‬وایكردوە ش����یكردنەوەیەكی زانستی‌و‬ ‫لۆژیكیش����مان ب����ۆ ت����ەواوی پرس����ە فیكری‌و‬ ‫سیاسی‌و كۆمەاڵیەتییەكان نەبێت‪ .‬كۆمەڵگای‬ ‫ك����وردی لەم����اوەی ئ����ەو چارەکەس����ەدەیەی‬ ‫راب����ردودا‪ ،‬س����ەری لەنێ����وان ئازادب����ون‌و‬ ‫ئازادنەبونی����دا لێتێكچوە‪،‬نازانێ ئێس����تا لەناو‬ ‫كامیان����ا ژی����ان بەڕێوەدەبات‪..‬چونكە هەردو‬ ‫دۆخەك����ە‪ ،‬رەهەندی جیاوازو تایبەت بەخۆیان‬ ‫هەیە‪ ،‬ئێمە تائێس����تا بەدوای ئەو رەهەندانەدا‬

‫نەچوی����ن‪ .‬لەوەت����ەی قۆناخ����ی كۆمۆن����ەی‬ ‫سەرەتایی(المش����اعیه‌ البدائیه‌)تێپەڕی����وەو‬ ‫قۆناخی كۆیالیەتی دروستبوە‪،‬كە سەدان هەزار‬ ‫ساڵ دەگرێتەوە‪ ،‬بەدرێژایی ئەو مێژوە‪ ،‬هەمو‬ ‫ئ����ەو مرۆڤانەی داوای ئازادییان كردوە‪ ،‬ئەوانە‬ ‫بون ك����ە چەوس����ێنراونەتەوەو زۆر بەبێنازی‌و‬ ‫بەكولەمەرگ����ی ژیاون‪،‬بەاڵم كاتێك ئەقڵ خۆی‬ ‫موتوربە دەكات‪ ،‬ئیدی ملمالنێ‌و جیاوازییەكان‬ ‫زەقدەبنەوە لەپێناوی گەیشتن بەئازادی‪.‬‬ ‫باپرسیارێك لەهەمو ئەوانە بكەین كە توشی‬ ‫دۆگماییبون هاتون‪ ،‬ئایا ئایەتە ئاسمانییەكان‌و‬ ‫فەرمودەكان����ی پێغەمب����ەر تەنی����ا ب����ۆ كاتی‬ ‫سەرهەڵدانی ئایینی ئیس��ل�ام هاتون‪ ،‬یان بۆ‬ ‫هەمو كات‌و رۆژگارە جیاوازەكانە‪ ،‬باشە ئەگەر‬ ‫ب����ۆ هەمو رۆژگارێكە‪ ،‬ئ����ەی نابێ بەپێی هەر‬ ‫رۆژگارێك لێكدانەوەیەكی نوێی بۆ بكرێ‪ ،‬ئەی‬ ‫نابێ ئایین لەگەڵ ئەو رێكخس����تن‌و سیستەمە‬ ‫كۆمەاڵیەتیی����ە بگونجێن����درێ ك����ە هەیە‪،‬ئەی‬ ‫نابێت ریفۆرمی ئایین����ی لەناو ئاییندا بكرێت‪،‬‬ ‫ئایا هیچ دەقێكی ئاس����مانی هەیە تەنیا یەك‬ ‫لێكدانەوەی ب����ۆ بكرێت؟ئایا ئەمە ژینگەیەكی‬ ‫سیاس����ی ئایینی بۆگەن نییە كە هەمو دەرگاو‬ ‫پەنجەرەیەك����ی لەس����ەر خ����ۆی داخس����توەو‬ ‫خەریكە دەخنكێ‪ .‬سەیركەن عیسا لەگردێكی‬ ‫نزیك ئۆرش����ەلیم لەخ����اچ درا‪ ،‬ب����ەاڵم یۆنان‬ ‫ئینج����ا ئەوروپاو ئەمریكا ئایینی مەس����یحیان‬ ‫لێدروس����تكرد‪ ...‬ئایین����ی ئیس��ل�ام لەحیجاز‬ ‫بانگی ب����ۆ هەڵدراو پێغەمبەرەكەش محەمەدی‬ ‫قورەیشی بو‪ ،‬كەچی تورك‌و فارس بەزیرەكیی‬ ‫خۆیان زۆرترین س����ودیان لێیوەرگرتوە‪ ،‬تەنها‬ ‫كورد نەیتوانیوە هیچ س����ودێكی لێوەربگرێت‪،‬‬ ‫تەنانەت لێیشی زەرەرمەند بوە‪.‬‬ ‫لەن����او ئەدەبیات����ی هەمو گەالن����دا پارچە‬ ‫ش����یعرێك نابین����ی پێیبوت����رێ ش����یعری‬ ‫كۆنەپەرس����ت‌و ش����یعری پێش����كەوتنخواز‪،‬‬ ‫چونك����ە ئەوەی ش����ارەزایی لەجیهانی ئەدەب‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ئەوە دەزانێت ش����یعر لەس����ەروی ئەو‬ ‫دابەش����كردنە س����ەقەتەیە‪،‬بەاڵم س����ەیركەن‬ ‫بەدرێژایی مێژو هەمیش����ە ش����یعری رۆمانتیك‬ ‫بەهێزترو جوانتر بوە لەش����یعری نیش����تمانی‌و‬ ‫ئایدیۆل����ۆژی‪ ،‬لەن����او كۆمەڵگای ئێمەش����دا‪،‬‬ ‫لەكات����ی گفتۆگۆی ئایینی����دا‪ ،‬ئەوەندەی گوێ‬ ‫لەكابرایەكی باوكس����االری ئیسالمی دەگیرێ‪،‬‬ ‫نی����و ئەوەندە گوێ لە كەس����ێكی دیموكرات‌و‬ ‫عەلمانی ناگیرێت‪،‬لەكاتێك����دا بەدرێژایی مێژو‬ ‫یەك نمونەی جوانمان لەناو تەواوی دەوڵەتانی‬ ‫ئیسالمی دەس����تناكەوێ بەنمونە بیهێنینەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم دەیان نمون����ەی دەوڵەتی عەلمانی هەن‬ ‫ك����ە پاراس����تنی مافی م����رۆڤ‌و دادپەروەری‌و‬ ‫پاراس����تنی كەرامەت����ی هاواڵتی لەئاس����تێكی‬ ‫یەكجار بەرزدایە‪ .‬كەواتە نابی چیدی مەیدان بۆ‬ ‫ئەو ئیسالمیانە چۆڵبكرێ كە ئایدیۆلۆژیایەكی‬ ‫س����ەلەفی هەڵیدەس����وڕێنێت‌و پێموابێت كاتی‬ ‫ئ����ەوەش هاتوە راش����كاوانەتر قس����ە لەگەڵ‬ ‫ئایدیۆلۆژی����ای چەقبەس����تو بكرێ‪،‬چونك����ە‬ ‫ئایین����دەی نەتەوەی����ەك ك����ە بەدرێژایی مێژو‬ ‫ئازادییەكانی لێ زەوتكراوە‪ ،‬زۆر زۆر گرنگترە‬ ‫لەئایندەی ئەو ئیس��ل�امیانەی هەمیشە رویان‬ ‫لەتاریكییە‪.‬پێویستیمان بەمونازەرەو دیبەیتی‬ ‫مەعریفیانەیە‪ ،‬دور لەش����اتە شات‌و هاواركردن‬ ‫بەس����ەر یەكدیدا‪ ،‬بەداخ����ەوە ئەوانەی خۆیان‬ ‫بەئیس��ل�امی دەزانن تا ئەم����ڕۆش كە گفتوگۆ‬ ‫دەكەن‪ ،‬هەروا دەزانن نیوەڕۆی رۆژی هەینییەو‬ ‫گوتار بۆ خەڵكی دەدەن‪ ،‬نە گوێ دەگرن‪ ،‬نە‬ ‫لەقسەی ئینشائی زیاتریان پێیە كە نەقلە‪،‬ئەم‬ ‫قۆناخە دەب����ێ كۆتایی پێبێ����ت‪ ،‬ناكرێ ئەم‬ ‫هەرێمە هەر لەقۆناخی سەدەكانی ناوەڕاستدا‬ ‫قەتیس بمێنێت‪،‬ئێمە لەن����او ئایینێكدا گینگڵ‬ ‫دەدەین كە تائەم����ڕۆ تەنیا نەقڵە نەك ئەقڵ‪،‬‬ ‫نەمانتوانی����وە لەمان����ای قوڵی س����ەرهەڵدانی‬ ‫ئایی����ن بگەین‪ ،‬ئینج����ا نەمانتوانی����وە ئایینە‬ ‫ئاسمانی‌و زەوییەكان بەشێوەیەكی ورد‪،‬وردتر‬ ‫بكەینەوە‪.....‬ب����ودا نەك ه����ەر كولتورێكی بۆ‬ ‫هیندییەكان رێكخست‪ ،‬بەڵكو هەڵسانەوەیكی‬ ‫خس����تە ن����او دڵ‌و هەن����اوی هیندیی����ەكان‪،‬‬ ‫كۆنفوش����یۆس چینییەكانی خستە سەر پێ‌و‬ ‫سروش����ت‌و عەدالەتی پێ ناساندن‪ ،‬بەاڵم ئێمە‬ ‫كاتێك لەگەڵ ئاییندا هەڵدەكەین‪ ،‬پێویس����تە‬ ‫وابكەی����ن هێ����زی مانەوەی ژیانم����ان پێبدات‌و‬ ‫ئایندەیەكی گەش����اوەی پێ مس����ۆگەر بكەین‪.‬‬ ‫س����ەیركەن زیاتر لەپێنجسەد(‪)500‬ساڵ پێش‬ ‫ئێس����تا ئیسماعیلی س����ەفەوی زۆر وریایانەتر‬ ‫لەئێستای كۆماری ئیسالمی ئێران لەناو ئێران‬ ‫توانی ئایینی ئیس��ل�ام بەو ش����ێوەیەی خۆی‬ ‫دەیویست بەكاریبهێنێت‪ ،‬كەچی ئەوە ‪ 35‬ساڵی‬ ‫رێكە ئێرانتازە بەتازە دەیەوێ سیس����تەمێكی‬ ‫الهوتی وەكو س����ەدەكانی ناوەڕاس����ت پێڕەو‬ ‫بكات‪ ،‬لەكاتێكدا سەردەمەكەی بەسەرچوە‪.‬‬

‫سوپاسنامه‌‬

‫ی‬ ‫ی سیاسی‌‌و سه‌ركردایه‌تی‌‌و ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی ئه‌رك‌و ماندوبون ‌‬ ‫ی خۆم‌و س����ه‌رجه‌م خزمانه‌وه‌‪ ،‬سوپاس ‌‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌ كوردس����تان‌و س����كرتێر‌و س����ه‌ركردایه‌تی‌ حیزبه‌ كوردستانیه‌كان‌و‬ ‫ناوه‌ندو مه‌كت ‌هب‌و مه‌ڵبه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی سه‌رجه‌م شارو شارۆچكه‌كان‌و‬ ‫ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و هه‌ڤااڵنی‌ پێشمه‌رگه‌و ناوخۆو كه‌سایه‌تی‌‌و خزم‌و دۆستان ‌‬ ‫داموده‌زگاکان ‌‬ ‫ی خه‌م‌و پرسه‌ی‌ دایكی‌ كۆچكردوییان كردین‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌ڕێزانه‌ش كه‌ به‌نامه‌و ته‌له‌فون به‌شدار ‌‬ ‫عه‌تا سه‌راوی‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ندی‌ (ی‌‪.‬ن‪.‬ك)‬

‫ونبون‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (ئاوات جمال قادر) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (دانا صابر صالح) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (محمد عمر غفور) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی ژوری بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫زەرورەتی‬ ‫گەڕانەوە‬ ‫ میران عه‌بدول‬ ‫نەخش���ەرێگەی پێکهاتن یان یەکبونی یەکێتی نیش���تیمانی کوردستان‌و‬ ‫بزوتن���ەوەی گۆڕان‪ ،‬لەترۆپکی دەس���ەاڵت‌و ژیانی سیاس���ی تاڵەبانیدا‪،‬‬ ‫کێشراوە‪ .‬هەوڵەکانی دۆست‌و هاوڕێکانی بۆ ئەو مەبەستە لەسەروەختی‬ ‫خۆیدا‪ ،‬زۆر بون کە زۆری لەس���ەر بوترێت‪ ،‬بەاڵم ش���ایەتی گفتوگۆکان‬ ‫هێن���دە کەم بون کە هیچ نەوترێت‪ .‬پارتی لەرودا پێش���وازی دەکرد‌و لە‬ ‫ناخدا بەوپەڕی توانای خۆی کاری بۆ سەرنەگرتنی دەکرد‪ .‬نەخۆشکەوتنی‬ ‫تاڵەبانی‌و دورکەوتنەوەی لەکاری سیاس���ی کەلێنێکی وای دروست کرد‪.‬‬ ‫س���ەرۆکی پارتی تاوێری گەورەی س���ەر ڕێگەی ئەو نەخشەیە‌و کەلێنی‬ ‫غیابی تاڵەبانی بێت‪ ،‬وەک ئامانەتێکی ئەویش الی س���ەرکردایەتیەکەی‬ ‫پێناسەی یەکێتی لەدەست خۆیدا بکات‪ .‬‬ ‫شکس���ت پێهێنانی کۆبونەوە‌و مەراس���یمی هاوبەش���ی نەورۆزی ساڵی‬ ‫‪‌2013‬و س���ەرکەوتنی رێکەوتنی درێژکردن���ەوەی ویالیەتی بارزانی لە‪30‬‬ ‫حوزەیران���ی ‪2013‬دا‪ ،‬دو روداوی گرنگ���ی دوای تاڵەبانییە‪ ،‬کە تیایاندا‪،‬‬ ‫پارتی بۆ س���اڵێک زیاتر قۆناغی یەکەمی ئاسایبونەوەی پەیوەندیەکانی‬ ‫نێوان گۆڕان‌و یەکێتی دواخست‪ .‬بەاڵم زەرورەتی ئەو نەخشەڕێگەیە بۆ‬ ‫ئایندەی هەرێمی کوردس���تان‌و بۆ ڕاگرتنی بااڵنسی هێز لەدەڤەرەکەدا‪،‬‬ ‫وایکرد جارێکی تر‪ ،‬هێزی راکێش���ان بۆ چونەوە س���ەر ڕێگەکە پتەوتر‌و‬ ‫بەگوڕتر بێت‪ ،‬ناوەندی بڕیاریش لەناو ی‪.‬ن‪.‬ک دا‪ ،‬گەیشتنە ئەو بڕوایەی‬ ‫(مردن���ی تاڵەبانی واتا مردن���ی حیزب)‪ ،‬بۆیە باش���تر وابو چاوەڕوانی‬ ‫چاکبون���ەوەی نەکەن‌و بتوان���ن حیزبەکەی تاڵەبان���ی چاکبکه‌نەوە‪ ،‬کە‬ ‫بەنەخۆشکەوتنی ئەو یەکێتیش نەخۆش کەوتبو‪.‬‬ ‫ئێستا چونەوە س���ەر ڕێگەی کۆبونەوەکانی گردەکانی دەباشان‌و عەلی‬ ‫ناجی‪ ،‬کە لەکاتی خۆیدا‪ ،‬هاوڕێیەکی تاڵەبانی‌و نەوش���یروان مس���تەفا‬ ‫بەجێگرەک���ەی تاڵەبانی وتبو با ئێمە بچین���ە دەرەوە‌و بە(نهێنیەکانی‬ ‫نێوان دو هاوڕێی ‪ 40‬س���اڵە) وەس���فی کرد بو‪ ،‬جگە لەپارتی‌و بارزانی‬ ‫س���ەرۆک‪ ،‬زۆرێک لەس���ەرکردەکانی حیزبەکەی تاڵەبانی بێزار دەکات‪،‬‬ ‫ژیانی سیاس���ی‌و چارەنوسیش���یان بەتونێلێکی نادیار ئەس���پێرێ‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئاس���اییە لەم قۆناغ���ەی دوای ئاس���ایکردنەوە‌و لەس���ەرەتای قۆناغی‬ ‫هاوپەیمانی‌و کاری پێکەوەییدا‪ ،‬لەگەڵ پێش���ەوەچونی ئەو نەخشەیەدا‪،‬‬ ‫نەخش���ەی ناوەندەکان���ی هێز‌و ئ���ەوەی پێیدەڵێن تەکەتول���ەکان لەناو‬ ‫یەکێتیدا‪ ،‬گۆڕانکاری بەسەر بێت‌و ئەهلەکانی قەڵەم‌و تفەنگ‌و کۆمپانیاوو‬ ‫بنەماڵ���ەکان وەک هەوری پایزێکی درەنگ ه���ەاڵورد بکات‌و بەجۆرێکی‬ ‫تر پێکیان بخاتەوە‪ .‬نەمانی ش���ەرعیەتی سەرکردایەتیەکەش���ی بێزاری‬ ‫پێش���مەرگەو کادر‌و الیەنگیرانیش���یان رێگە ئەدات لەکۆبونەوەکانیشدا‪،‬‬ ‫بەئاشکرا بەهەندێکیان بڵێن (بڕۆن‌و دەست لەیەخەی یەکێتی بکەنەوە)‪.‬‬ ‫ه���ەروەک چۆن ڕێگە ئ���ەدات کە کادیرێکی ئازا‌و بوێ���ری یەکێتی بەبێ‬ ‫گەڕانەوە بۆ ئەو س���ەرکردانە‪ ،‬پرۆژەی یەکخس���تنی فراکسیۆنی سەوز‌و‬ ‫نیلی پێشکەش بکات‌و ئەوانیش لەگوێی گادا بخەوێنێ‪.‬‬

‫له‌یادی سه‌رده‌شت‬ ‫کوڕ‌ه غه‌ریبه‌که‌ی نیشتمان‬

‫ل ‌ه سبه‌ینێوه‌ له‌به‌رده‌م زانکۆدا‬ ‫بکوژه‌کانی خۆم ‪ ...‬هاوسه‌فه‌ره‌ بێ وه‌فاکانم ئه‌بینم‬ ‫به‌ بۆنیاندا ئه‌یانناسمه‌وه‌ که‌ هه‌مان ئه‌و بۆنه‌یه‌‬ ‫له‌ جادده‌ و کۆاڵنی شه‌ڕه‌کانی ناوخۆ و‬ ‫له‌بازاڕ و له‌ناو کۆشک و به‌رده‌م بانق و‬ ‫له‌ ڕاڕ‌هو‌ی حه‌کایه‌ته‌ ترسناکه‌کانی‬ ‫مناڵییدا هه‌ڵممژتوون‬ ‫به‌و ده‌مارانه‌دا ئه‌یانناسمه‌وه‌ که‌ له‌ باسک و الملیاندا هه‌ڵتۆقیون‌‬ ‫به‌و بوغزه‌ ئاوساوه‌دا؛‬ ‫به‌و ڕوخسارانه‌دا که‌ له‌ کتێبه‌ ڕووناکه‌‌کاندا نه‌مدیون‬ ‫ده‌یانناسمه‌وه‌ و له‌ خۆمه‌وه‌ ترسێکی ناکاوم لێده‌نیشێ‬ ‫له‌ خۆمه‌وه‌ بیری دایکم ده‌که‌م و بیری ئارام‬ ‫پێیانده‌ڵێم هاوڕێیان ‪ ..‬ئه‌ی هاوسه‌فه‌رانی بێباک‬ ‫ئاخر ئێستا به‌م به‌یانییه‌ جوانه‌‬ ‫که‌ی کاتی ئه‌م هه‌موو تووڕه‌ییه‌یه‌‌‬ ‫ئاخر به‌م به‌یانی سه‌فه‌ره‌‬ ‫که‌ی کاتی ئه‌م هه‌موو غه‌ریبییه‌یه‌‬ ‫ئاخر له‌م به‌یانی حه‌کایه‌ته‌ غه‌مگینه‌دا‬ ‫که‌ی وه‌ختی ئه‌م هه‌موو دڵڕه‌قییه‌یه‌؟‌‬ ‫ ‬

‫دالوه‌ر قه‌ره‌داغی‬

‫ له‌شیعری (غه‌ریب)ه‌وه‌‬ ‫ریکالم‬