ریکالم
www.awene.com
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
ژماره ()479 سێشەممە 2015/5/19
رێبین هه‌ردی: چی ده‌گوزه‌رێت؟
13
عوسامنی حاجی مه‌حمود ناوی ئه‌و پێشمه‌رگانه ئاشکرا ده‌کات که دوای ئه‌نفال مانه‌وه
بۆچی ئه‌نجامدانی 205كه‌س سزای چاكسازی له‌ئاسایش‌و له‌سێداره‌دانیان وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌دا ههیهو به‌بڕیارێكی قورسه؟ تاڵه‌بانی راگیراوه
ئه‌و كلێته به‌سه‌ره‌ی هیچ كات تاڵه‌بانی جێناهێڵێت
10
12
6
9
عه‌لی قه‌ره‌داغی به‌پشتگیریکردنی ئه‌ردۆگان گۆمه‌ک ه ده‌شڵه‌قێنێت
4
مانگان ه ده‌یان ملیار دینار بۆ موچ هی پاسه‌وان ی په‌رله‌مانتاران خه‌رجده‌كرێت كه زۆربه‌یان وه‌همین په‌رله‌مانتارێک :مه‌گه‌ر خوا خۆی بزانێت پاسه‌وانان ی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و سه‌رۆکی حكومه‌ت چه‌ندن
س���ااڵنه 2ملی���ارو 997ملیۆن دینار له‌بودج���هی هه‌رێم ته‌رخ���ان ده‌كرێت ب���ۆ موچ���هی پاس���ه‌وان‌و ش���ۆفێری په‌رله‌مانتاران���ی هه‌رێم ك���ه زۆربه‌یان وه‌همین ،په‌رله‌مانتارێكی كوردس���تان ده‌ڵێت "مه‌گه‌ر هه‌ر خوا خۆی بزانێت ژماره‌ی پاس���ه‌وانانی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و س���ه‌رۆكی حكومه‌ت چه‌ن���دن ،چونكه ئ���ه‌وان به‌ف���ه‌وج‌و لیوا پاس���ه‌وانیان هه‌یه". تایبه‌ت به‌ئاوێنه :ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران���ی عێ���راق ،ق���ادر محه‌مه‌د به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د ك���ه چه‌ندین به‌رپرسی بااڵ له‌به‌غدا هه‌ن له‌فه‌وجێك زیات���ر پاس���ه‌وانیان هه‌ی���هو له‌نێوان ئه‌وانه‌شدا به‌رپرسانی كوردیش هه‌ن. ناوب���راو به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د كه به‌پێ���ی یاس���ا هه‌ری���ه‌ك له‌ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌رانی عێ���راق مافی بونی 30پاسه‌وانیان ههیهو مانگانه 10 ملیار دینار بۆ ئه‌و پاس���ه‌وانانه خه‌رج ده‌كرێت ،كه زۆربه‌یان وه‌همین. یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ی وه‌ك پاسه‌وان ناوی تۆماركراوه ،حه‌س���ه‌ن مس���ته‌فا به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د كه "له‌س���اڵی رابردوه‌وه بریكارنامه‌مان بۆ ئه‌ندامێكی
ئه‌نجومه‌ن���ی نوێن���ه‌ران كردوهتهوهو له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و كاره مانگانه بڕی 200 ه���ه‌زار دینارمان پێ���دراوه ،له‌كاتێكدا موچه‌ی پاس���ه‌وانان ل���ه 915هه‌زار دیناره‌وه ده‌سپێده‌كات". له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی كوردستانیش تائێس���تا هیچ زانیاریی���ه‌ك ده‌رباره‌ی ژماره‌ی پاس���ه‌وانانی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و جێگره‌ك���ه‌ی‌‌و س���ه‌رۆك وه‌زی���ران‌و به‌رپرسانی تری بااڵ له‌به‌رده‌ستدا نیه، به‌اڵم هه‌ریه‌ك له‌وه‌زیر‌و په‌رله‌مانتاران به‌یاس���ا ژم���اره‌ی پاس���ه‌وانانیان بۆ دیاریكراوه كه ئه‌م���هی دواییان مافی بونی سێ پاسه‌وانی هه‌یه. ئه‌ندامی لیژنه‌ی كاروباری پێشمهرگهو ش���ه‌هیدان له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان، مه‌حمود عومه‌ر به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند که هی���چ زانیارییه‌كی له‌باره‌ی ژماره‌ی پاسه‌وانانی به‌رپرس���انی بااڵی هه‌رێم نییه ،ئه‌و وتی "پاس���ه‌وانانی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و سه‌رۆكی حكومه‌ت مه‌گه‌ر هه‌ر خوا خ���ۆی بزانێت چه‌ن���دن ،چونكه ئه‌وان به‌فه‌وج‌و لیوا پاسه‌وانیان هه‌یه"
8
بارزانی‌و پاسه‌وانه‌کانی
له‌كۆبونه‌وه ی بارزانی له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ی الیه‌نه‌كان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك باسی پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم نه‌كرا ی پارت���یو بارزان���ی ده‌یانه‌وێت پرس��� ی كوردستان بكه‌ن ه سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێم بابه‌تی هه‌ره گرنگی سیاس���ی له‌چه‌ند ی مانگ���ی داهات���ودا ،ئه‌م���ه‌ش بابه‌ت ی ی كۆبونه‌وه‌ی دوێنێی بارزان س���ه‌ره‌ك ب���و له‌گ���هڵ س���ه‌ركرده‌ی الیه‌نه‌كان، ی س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ده‌ڵێت "له‌كۆبونه‌وه ی ی بارزانی له‌گه ڵ س���هركرده دوێنێ��� الیه‌نه‌كان ،به‌هیچ شێوه‌یه‌ك هیچ كه‌س‌و
ی ی س���ه‌رۆكایه‌ت الیه‌نێك باس���ی پرس هه‌رێمی نه‌ورژاند". ی تایب���هت به‌ئاوێنه :س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ی راگه‌یاند كه له‌كاتێكدا ئاگادار به‌ئاوێنه ی ی م���اوه بۆ كۆتایهاتن ته‌نها دو مانگ ی ی س���ه‌رۆكایه‌ت ی درێژك���راوه م���اوه ی خوازیاره مه‌س���عود بارزانی ،پارت��� ی ی گش���تی كوردس���تان به‌مه‌سه‌له را سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمه‌وه سه‌رقاڵ بكات‌و
ئه‌سه‌سه‌رد :تاك ه بڕیارده‌ر ی سیاسی هه‌رێم بارزانیه
ی س���ه‌رچاوه‌ك ه وتی "به‌ش���ێكی زۆر ی ی سیاس��� بیكات��� ه ئه‌وله‌ویه‌ت���ی كار ی گفتوگ���ۆی كۆبونه‌وه‌ك��� ه ب���ۆ ئ���ه‌م له‌قۆناغی داهاتودا ،بۆ له‌بیربردنه‌وه مه‌س���ه‌له‌یه‌و ب���اس كردن���ی ن���ه‌وت‌و پرسی ده‌ستورو سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم. ی نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا ته‌رخان ێ ،5/18په‌یوه‌ند ی "دوێن س���ه‌رچاوه‌ك ه وت��� ی ك���را ،به‌بێ ئهوهی به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك بارزانی له‌كۆبونه‌و‌هی له‌گ هڵ سهركرده ی ی مه‌س���ه‌ل هی كۆتایهاتن الیه‌نه‌كان تیشكی خستوه‌ته سه‌ر ئه‌م كه‌س باس��� ی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزان���یو ی بهوه داوه كه بایدن م���اوه بابه‌ته‌و ئام���اژه ی ئه‌م پرسه بكات ی تێپه‌ڕاندن ی چۆنیه‌ت ی خۆم‌و خۆتدا خه‌ون ی له‌ژیان وتویه‌ت له‌ئاماده‌بوان". سه‌ربه‌خۆیی كورد به‌دیدێت".
ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی س���ه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی ،فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد ئاماژه بهوه ده‌کات نابێت مان���ه‌وه‌ی بارزانی روبدات‌‌و ده‌بێت هه‌ڵبژاردن بکرێت‌و سه‌رۆکێکی نوێ هه‌ڵبژێردرێت ،ئه‌و ده‌ڵێت "به‌پێی یاسای سه‌رۆكایه‌تی ده‌س���ه‌اڵته‌كانی سه‌رۆك زۆر زۆرن‌و ئێس���تا بارزانی تاك���ه بڕیارده‌ری سیاسی هه‌رێمه". ئاوێن���ه ،س���لێمانی :ئه‌سه‌س���ه‌رد، له‌چاوپێکه‌وتنێک���ی تایبه‌ت���دا به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه له‌دژی درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی
س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم���ه ،ئ���هو وتی "من لەگەڵ ئەوەدام یاساکان جێبەجێ بکرێن‌و کاریان پێبکرێت ،به‌گوێره‌ی یاساش رێگه به‌مانه‌وه‌ی بارزانی نادرێت". ئه‌سه‌سه‌رد جه‌غتی لهوه كردهوه كه ئه‌و باوه‌ڕی به‌تیۆری نه‌بونی به‌دیل نیه ،ناوبراو وت���ی "ئه‌گه‌ر پارتی له رابردودا به‌دیلی بۆ سه‌ركرده‌یه‌كی گه‌وره‌ی وه‌ك مه‌ال مسته‌فا هه‌بوبێت ،چۆن كورد ناتوانێت به‌دیلی بۆ مه‌سعود بارزانی هه‌بێت؟!".
حامید حاجی غالی :نامانه‌وێ له‌م کاته‌دا کۆنگر‌ه ببه‌ستین حامید حاجی غالی ،ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌ت ی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان‌و لێپرسراوی مه‌كته‌بی كۆمه‌اڵیه‌تی ئاماژه بهوه ده‌کات كۆنگ���ره كاتێك ده‌به‌س���تن ئه‌و ورده ی كێش���انه‌ی هه‌یانه ته‌واو چاره‌س���ه‌ر
بك���ه‌ن ،ئ���هو ده‌ڵێت " كۆنگ���ره هه‌ر ی كێشه‌ی دروس���تكردوه‌و دڵی خه‌ڵك ئێش���اندوه ،نامانه‌وێ���ت ل���ه‌م كاته‌دا ی كۆنگره بگرین‌و دڵئێشانه‌كه ببێت ه هۆ ناكۆكی گه‌وره‌تر".
ناونیشان :سلێامنی گه‌ڕه‌کی شۆڕش -به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان
ئاوێنه ،سلێمانی :حامید حاجی غالی له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی تایب����هت به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یان����د که‌‌لێكنزیكبون����ه‌وه‌ی به‌رهه‌م س����اڵح‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌رۆحدا رێككه‌وت����ون ،ئ����هو وتی "ئێم����هو گۆڕان
له‌به‌ره‌بابێكی����نو له‌س����ه‌ر ی����ه‌ك س����فر‌ه گه‌وره‌بوی����ن .بۆی����ه ئێس����تا پێویس����ته یه‌كبگرین‌و پێویس����تمان به‌ب����را گه‌وره‌یی كاك نه‌وشیروان هه‌یه". له‌باره‌ی نیگه‌رانیه‌كانی پارتی به‌رامبه‌ر
ته‌له‌فۆن 3201274 :
3
نزیكبونه‌وه‌ی گۆڕان‌و یه‌كێتی كه هه‌ندێكجار هه‌ر گه‌له‌كۆمه‌ی����ه‌ك له‌هه‌ر كه‌س بكرێت، باس له"گه‌له‌كۆمه" ده‌كه‌ن ،حامید حاجی ب����ۆ میلله‌ته‌كه‌مان زیانی هه‌یه ،لهبهرئهوه غالی وتی "ئه‌گه‌ر ئه‌و دۆستایه‌تیه‌ی ئێم ه ئه‌و كه‌سه‌ی وابیردهكاتهوه جاهیله". مه‌ترسی هه‌بێت بۆس����ه‌ر پارتی ،نه كاك نه‌وشیروان ده‌یكات‌و نه ئێمه‌ش ده‌یكه‌ین،
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
2
تیراژ4500 :
2
تایبه‌ت
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
حامید حاج ی غالی: كۆمه ده‌كه‌ین جاهیله ئهوه ی پێیوایه ئێمه‌و گۆڕان گه‌له ئا :هاوكار حسێن ی حامید حاجی غالی ،ئه‌ندام ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیشتمان ی ی مه‌كته‌ب كوردستان‌و به‌رپرس كۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌و حزبه له‌م چاوپێكه‌وتن هی ئاوێنه‌دا باس له‌كێشه ناوخۆییه‌كانی یهكێتیو ی ی حزبه‌ك هی به‌الیه‌نه‌كان په‌یوه‌ند دیكه‌وه ده‌كات‌و ده‌ڵێت ،ئه‌و كه‌س هی وابیردهكاتهوه ئێمه‌و گۆڕان گه‌له‌كۆمه‌كێ ده‌كه‌ین "جاهیله" .ئه‌و باس له‌وه‌ش ده‌كات كه "پێویستمان ی كاك نه‌وشیروان به‌برا گه‌وره‌ی هه‌یه". ی ی یه‌كێت��� ئاوێن���ه :ئ���هو لیژنان��� ه ی له‌رابردودا پێكیهێنان بۆ چاره‌س���ه‌ر كێش ه ناوخۆییه‌كان ،چ كاریگه‌رییه‌كیان هه‌بو؟ حامی���د حاج���ی غال���ی :پێموابێت ی خۆیان یه‌ك دو لیژن ه تائێس���تا وه‌اڵم ی لیژنه‌كانیش ی كۆ نه‌داوه‌ته‌وه ،وه‌اڵم به‌بایه‌خ���هوه وه‌رده‌گیرێ���ت .ل���ه‌م ی دانیشتن‌و گفتوگۆكردن‌و ماوه‌یه‌شدا دوا ی ئه‌و راپۆرتانه ،پێموای ه هه‌ڵسه‌نگاندن زۆرێك له‌خاڵه‌كانیان جێبه‌جێده‌كرێت. ئاوێنه :ئێس���تا هه‌س���ت به‌جۆرێك ی هێوربونه‌و‌ه ده‌كرێت ،الیه‌ن ه ناكۆكه‌كان یه‌كێتی له‌سه‌ر شتێك رێككه‌وتون؟ حامید حاجی غال���ی :ئه‌و ناكۆكی‌‌و ی ئێم ه هه‌مانه ،له‌سه‌ر ئهوه ملمالنێی ه ی به‌ره‌و نی ه ك ه ته‌ماعمان هه‌بێت یه‌كێت هه‌ڵدێر ببه‌ین ،ئێم ه هه‌مو شه‌ڕه‌كه‌مان ی ناو یه‌كێتیه. له‌سه‌ر باشبون‌و یه‌كێت ی دڵس���ۆزان ه هه‌مو الیه‌كمان به‌نیه‌تێك كارده‌كه‌ی���ن ،هه‌م���و مه‌به‌س���ته‌ك ه بۆ
ی یه‌كێتی���هو هیچ كه‌س���ێك باش���بون ی جیابێته‌وه ،بۆی ه به‌نیاز نی ه له‌یه‌كێت هیچ چاره‌س���ه‌رێك نیه‌‌و ه���ه‌ر ده‌بێت رێكبكه‌وین. ی ئاوێنه :ئێو‌ه كێشه‌كانتان په‌یوه‌ند ی جیاوازهوه هه‌یه ،یان به‌بۆچون‌و فكر بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و ده‌سه‌اڵته؟ حامید حاج���ی غالی :م���ن بۆخۆم ی ل���هو ملمالنێیانه‌دا یه‌كێكم له‌وان��� ه به‌ش���دارم‌و هی���چ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كم نی ه جگه له‌گه‌وره‌یی یه‌كێتی نه‌بێت. ی ی ئێس���تا ئاوێن���ه :لێكنزیكبونه‌و‌ه ی به‌رهه‌م س���اڵح‌و هێرۆخ���ان په‌یوه‌ند به‌هیچ رێككه‌وتنێكه‌وه هه‌یه؟ حامید حاجی غالی :پێموای ه له‌رۆحدا رێككه‌وتون ،راس���تیه‌ك هه‌ی ه ئه‌ویش ی ی پش���تیوان ئهوهی ه ك ه چ ئه‌و گروپ ه ی هێرۆخان ده‌كه‌ن‌و چ ئه‌و له‌راوبۆچون ی له‌كاك كۆسره‌ت‌و كاك ی به‌رگری گروپ ه به‌رهه‌م ده‌ك���ه‌ن ،هه‌ردوالیان نیه‌تیان ی یه‌كێتیه .بۆی ه ئێستاش كاك باشبون ی به‌رهه‌م‌و هێرۆخان گه‌یشتونه‌ت ه ئهوه ی ناو ك��� ه ده‌بێ���ت به‌ه���ه‌ردوال یه‌كێت ی بكه‌ین . یه‌كێتی بپارێزین‌و باش ی كۆسره‌ت ره‌سوڵ ئاوێنه :هه‌ڵوێست چی���هو ئه‌وی���ش هاوبۆچون��� ه له‌گه‌ڵ هێرۆخاندا؟ حامید حاجی غالی :كاك كۆس���ره‌ت ی ی هه‌مومان���هو جێگ���ر ب���را گ���هوره ی ی م���ام جه‌الله‌و ئێم��� ه رێز یه‌كه‌م��� ی ی یه‌كێت ی لێده‌گری���ن له‌پێناو تایبه‌ت ناو یه‌كێت���ی .هاوبۆچونیش��� ه له‌گه‌ڵ هێرۆخان‌و كاك به‌رهه‌میشدا. ئاوێنه :ئێستاش ئه‌و په‌رشوباڵویی ه ی یه‌كێتیه‌و‌ه دیاره ك ه پێش���تر به‌دارای باست لێوه كردبو؟ ی له‌ژێر حامید حاجی غالی :ئ���هوه
لێكۆڵین���ه‌وه‌دا بۆم���ان ده‌ركه‌وت���وه، ی ی له‌ئیدار‌ه ی هه‌یه‌ت��� ی ئ���هوه یه‌كێت ی ی گش���تیش بارێك گش���تییه ،ئیدار‌ه ی له‌س���هره ،بۆنمون��� ه ده‌ی���ان گران��� كه‌س له‌م واڵت��� ه ئیفالس���یان كردوه ی پاره‌كه‌یان خراوه‌ت ه ی ئهوه له‌نه‌تیج ه ی ئێمه‌ش ی گشتی ئیش���هوه ،جا ئیدار‌ه له‌خه‌ڵك به‌ده‌ر نیه ،چونك ه به‌رپرس��� ه ی یه‌كێت���یو ل���هو به‌رزو له‌ئیداره‌دان��� ی تێ���وه‌گالوه ،بۆی ه نزمییه‌دا ئه‌ویش��� ی پێوه‌دیاره ،ئه‌گینا ئه‌و په‌رش���وباڵو ی هه‌یه‌تی ،هه‌ر ئهوهی ه ی یه‌كێت پاران ه ی گش���تیی ه به‌ره‌سمی، ی ئیدار‌ه ك ه ال ی شه‌فافه‌و ئاماده‌ی ه ی گشتی وه ئیدار‌ه ی بۆ بگرن . هه‌مو كاتێك لیژن ه ی ئێستا به‌له‌بار ئاوێنه :ئێو‌ه بارودۆخ ده‌زانن بۆ به‌ستنی كۆنگره؟ حامید حاجی غالی :نه‌خێر ،كۆنگره ی كاتێك ده‌به‌س���تین ئه‌و ورده كێشان ه ی بكه‌ین ،چونك ه هه‌مان ه ته‌واو چاره‌سه‌ر له‌هه‌م���و دنی���ادا كۆنگ���ره نهیتوانیوه كێش ه چاره‌س���ه‌ربكات ،به‌ڵكو كۆنگره ی ی دروس���تكردوه‌و دڵ ه���ه‌ر كێش��� ه ی ئێش���اندوه ،ئێستاش كه‌مێك خه‌ڵك دڵئێشان ههیهو نامانه‌وێت له‌م كاته‌دا ی كۆنگره بگرین‌و دڵئێشانه‌ك ه ببێت ه هۆ ی گه‌وره‌تر ،بۆی ه سه‌بر ده‌گرین تا ناكۆك خۆمان رێكده‌خه‌ینه‌وه ،ئینجا كۆنگره ده‌به‌ستین . ی وایكرد یهكێتیو گۆڕان ئاوێن���ه :چ ی پێشتر هه‌یانبو، له‌و هه‌مو ناكۆكیی ه به‌مشێوه‌ی هی ئێستا لێكنزیكببنه‌وه؟ حامید حاجی غالی :ئاخر ئێمه‌و گۆڕان له‌به‌ره‌بابێكین‌و سۆشیال دیموكراتین‌و له‌س���ه‌ر یه‌ك س���فر‌ه گه‌وره‌بوین .ئه‌و كێش���انه‌ش ك��� ه هه‌مانبو به‌ك���ردهوه ی هه‌مومانه ،بۆی ه ده‌ركه‌وت ك ه كێش ه
حامید حاجی غالی ئێستا پێویست ه یه‌كبگرین‌و پێویستمان ی كاك نه‌وشیروان هه‌یه. به‌برا گه‌وره‌ی ئاوێن���ه :چاوه‌ڕوانده‌ك���ه‌ن ئ���ه‌م ی لێكنزیكبونه‌وه‌یه‌ت���ان بگات ه ئاس���ت یه‌كگرتنه‌وه؟ حامی���د حاج���ی غال���ی :نازانم بۆ یه‌كگرتن���هوه ،ب���ه‌اڵم ده‌كرێ���ت ئێم ه رێككه‌وتنم���ان هه‌بێت له‌گ���هڵ گۆڕاندا ی ی سیاس���ی ،به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر ئاس���ت ی ی س���ه‌وز ك ه ناوچ ه له‌س���ه‌ر ناوچ ه ی هه‌ردوكمان��� ه تا بتوانی���ن به‌هاوكاری ی خه‌ڵك بكه‌ین . ی خزمه‌ت یه‌كتر ئاوێنه :ئێو‌ه چه‌ند دانیش���تنێكتان ههبوه له‌گه‌ڵ نه‌وش���یروان مسته‌فادا، ی ن���او یه‌كێتیدا چ ئ���هو له‌ملمالنێكان رۆڵێكی بینیوه؟
حامید حاجی غالی :دیاره نه‌وشیروان ی هه‌مومان مسته‌فا پیاوێك بوه به‌رپرس بوهو برا گه‌وره‌مان بوه ،ك ه مام جه‌اللیش هه‌روا بوه ،بۆی ه هه‌م كاك نه‌وشیروان ی بۆ ی برایه‌ت���یو خۆشه‌ویس���ت س���ۆز ئێم ه هه‌ی���ه ،هه‌م ئێمه‌ش ئ���هو به‌برا ی جاران ده‌زانین ،بۆیه‌ش��� ه گه‌وره‌ك��� ه چه‌ندجارێ���ك دانیش���توین پێك���هوه. ی هاوبه‌شدا ده‌ش���توانم بڵێم له‌زۆر خاڵ %80یه‌كده‌گرین . ی ئاوێنه :ئ���ه‌م بۆچون ه هاوبه‌ش��� ه ی له‌الیه‌ن ئێس���تاتان هی���چ فش���ارێك پارتیه‌وه له‌سه‌ر دروست نه‌كردون؟ حامید حاجی غالی :ئه‌و مه‌س���ه‌له‌ی ه ی نیه، ی هیچ مه‌ترسییه‌ك له‌س���ه‌ر پارت ی ئێم ه وه ئه‌گ���ه‌ر ئ���هو دۆس���تایه‌تی ه ی هه‌بێت بۆس���ه‌ر پارتی ،ن ه مه‌ترس��� كاك نه‌وش���یروان ده‌یكات‌و ن ه ئێمه‌ش ی ده‌یكه‌ین ،به‌ڵك���و ده‌مانه‌وێت یه‌كێت ك���ورد بپارێزی���نو ل���ه‌م ناوچه‌ی���ه‌دا هه‌ماهه‌نگ بین . ی ئاوێنه :زۆرجار له‌الیه‌ن به‌رپرسان ێ ده‌كرێت، پارتیه‌وه ،باس له‌گه‌له‌كۆمه‌ك ئێو‌ه نیازی واتان هه‌یه؟ حامی���د حاجی غالی :ئ���هوه عه‌قڵ ی هه‌ڵه‌ی���ه، ته‌س���كیه‌‌و سیاس���ه‌تێك ی له‌بیركردنه‌وه‌یه‌ك��� جۆرێكیش��� ه مندااڵنه ،چونك ه ن��� ه یهكێتیو گۆڕان ی یه‌كده‌گرنه‌وه، ێ له‌پارت بۆ گه‌له‌كۆمه‌ك ێ ی ئه‌وه‌ش ه ك ه ئێم ه گه‌له‌كۆمه‌ك نه‌قۆناغ له‌یه‌كتربكه‌ین ،هه‌ر گه‌له‌كۆمه‌كێیه‌كیش له‌هه‌ر ك���ه‌س بكرێت ،بۆ میله‌ته‌كه‌مان ی ئێس���تاش ی هه‌یه ،ئه‌م قۆناغ ه زیان ی هه‌س���تیاره‌‌و به‌ره‌و تێیداین قۆناغێك ی چاره‌نوسس���از ده‌چی���ن، زۆر ش���ت ی وابیردهكاتهوه لهبهرئهوه ئه‌و كه‌س ه جاهیله.
به‌بڕی 300ملیۆن دینار ،كاره‌با زۆربه ی قایمقام‌و بهڕێوهبهره البراوه‌كان ئۆتۆمبێله حکومیه‌کانیان بردوونه‌‌ته‌وه ماڵه‌وه ده‌درێت به‌گوندێكی چۆڵ زۆرب����هی قایمق����ام‌و به‌ڕێوه‌ب����هره گش����تییه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانی پێشوی ناحیه‌كانی سنوری سلێمانی‌و گه‌رمیان‌و هه‌ڵه‌بجه له‌پ����اش ئاڵوگۆڕپێ كردنیان‌و به‌حێهێشتنی پۆسته‌كانیان ،ئۆتۆمبیل‌و كه‌ره‌س����ته‌كانی فه‌رمانگه‌كانیان له‌گه‌ڵ خۆیاندا بردوه‌و نه‌یانگه‌ڕاندوه‌ته‌وه. ئیحس����ان م����ه‌ال فوئ����اد ،ئاوێن����ه: س����ه‌رچاوه‌یه‌كی به‌رپرس كه داوایكرد ن����اوی باڵونه‌كرێت����هوه به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند" ،زۆربه‌ی قایمقام‌و بهڕێوهبهره گش����تییه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانی پێشوی ناحیه‌كانی سنوری سلێمانی‌و گه‌رمیان‌و هه‌ڵه‌بج����ه ك����ه ئاڵوگۆڕی����ان پێكراوه، ئۆتۆمبێ����ل‌و كه‌ره‌س����ه‌ته‌كانیان له‌گه‌ڵ خۆیان����دا بردوه‌ت����هوه بۆ ماڵ����هوهو بۆ خۆیان به‌كاری ده‌هێنن". ئه‌و س����ه‌رچاوه‌یه ئاشكراش����یكرد كه هه‌ندێكی����ان "قه‌نه‌ف����هو ته‌له‌فزی����ۆن‌و ده‌رماڵه‌ی فه‌رمانگه‌كه‌شیان بردوه‌ته‌وه بۆ ماڵ����هوه ،له‌كاتێكدا ئ����هوه موڵكی گشتییه نه‌ك شه‌خسی". ئه‌ندام����ی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگای سلێمانی ئه‌نوه‌ر فایه‌ق بۆ ئاوێنه وتی، "به‌ڵ����ێ هه‌ندێكی����ان هه‌ر یه‌ك����ه‌م رۆژ پاش ده‌ستاوده‌س����تكردنی پۆسته‌كان، ئۆتۆمبێل‌و كه‌ره‌سته‌كانیان به‌جێهێشتوه، هه‌ندێكیشیان له‌گه‌ڵ خۆیاندا بردویانه،
بۆی����ه له‌به‌رئه‌وه‌ی بابه‌تێك����ی تازه‌یه، له‌ئه‌نجومه‌ن قس����ه‌مان له‌س����ه‌ركردوه، هه‌ندێكی����ان به‌هانه‌ی����ان هێناوه‌ته‌وه‌و ده‌ڵێن ب����ا چه‌ند رۆژێكی دیكه الم بێت تاوه‌كو ئۆتۆمبێل ده‌كڕم ،بۆیه پێویسته هه‌فته‌ی داهاتو بێگه‌ڕێننه‌وه". ئه‌و ئه‌ندام����هی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای س����لێمانی وتیش����ی "ئه‌وان����ه موڵكی گشتین‌و پێویس����ته له‌خزمه‌تی گشتیدا به‌كاربهێنرێ����نو به‌زوتری����ن كات ئ����هو ئۆتۆمبێ����ل‌و كه‌ره‌س����تانه‌ی الیان����ه بێگه‌ڕێننه‌وه ،ئه‌گینا له‌داواكاری گشتی سكااڵیان له‌سه‌ر تۆمارده‌كه‌ین". یه‌كێ����ك له‌به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ناحی����ه‌كان له‌سنوری ئیداره‌ی گه‌رمیان كه 10رۆژه له‌و پۆس����ته‌دا دانراوه ،نه‌یوس����ت ناوی باڵوبكرێته‌وه بۆ ئاوێنه وتی "ناحیه‌كه‌ی من به‌رۆش����تن‌و هاتن����هوه دو كاتژمێر دوره‌و هه‌م����و رۆژێك به‌ئۆتۆمبێلی خۆم هاتوچۆده‌كه‌م ،چونكه به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی پێش����و ئۆتۆمبێله‌كه‌ی له‌گ����هڵ خۆیدا بردوه". ئ����هو به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌یه وتیش����ی "ن����ه‌ك به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ناحی����ه ،به‌ڵكو قایمقامیش وه‌نه‌وش����ه‌كه‌ی بردوه‌ته‌وه، به‌اڵم بۆیه باس����ی ناكه‌ین نه‌وه‌ك بڵێن هه‌ر له‌ئێستاوه بۆ ئۆتۆمبێل واده‌كه‌ن". ئه‌و باس���ی له‌وه‌ش���كرد كه پێش���تر
بودج���هی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی ناحیه‌كه دو ملیۆن دینار ب���وه ،پاش قه‌یرانه‌ك ه كراوه‌ته %35و به‌شی به‌نزینه‌كه ناكات، جگه له‌چه‌ندین گرفت���ی دیكه‌ی وه‌كو نه‌بون���ی فه‌رمانبه‌رو چه‌ندین كێش���هی تر. به‌وت���هی ئه‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ناحیه‌یه له‌په‌رله‌مان���هوه پێیانوتراوه "ماوه‌یه‌ك چ���اوه‌ڕوان ب���ن تاوه‌كو ئه‌و كێش���ه‌یه چاره‌س���ه‌ر ده‌بێت ،چونكه چه‌ند ساڵه له‌و پۆس���تانه‌دان‌و خزمه‌تیان كردوهو ناكرێ���ت هه‌ر له‌ئێس���تاوه هه‌س���تیان بریندار بكرێت". س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی یه‌كێت���ی له‌ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای س���لێمانی، رێك���ه‌وت زه‌كی ب���ۆ ئاوێنه وتی" :هیچ بابه‌تێكی وام به‌ده‌ستنه‌گه‌یش���توه كه فاڵن به‌ڕێوه‌به‌رو قایمقام ئۆتۆمبێله‌كه‌ی له‌گه‌ڵ خۆیدا بردوه‌ته‌وه". زه‌كی ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���كرد كه كاتی خۆی "هه‌ندێك له‌قایمقام‌و به‌ڕێوه‌به‌ری ناحی���ه‌كان ئۆتۆمبێله‌كه‌ی���ان موڵكی دیوان���ی پارێ���زگا بوه ،ئێس���تا ئه‌گه‌ر دیوان���ی پارێ���زگا لێیوه‌ربگرێت���هوهو ئۆتۆمبێلێك���ی ب���ۆ بكڕێ���ت ئه‌م���ه بابه‌تێكی تره ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئۆتۆمبێلی قایمقامیه‌ت ی���ان ناحیه‌كه‌ی بردبێت، ئهوه سه‌رپێچیكردنه".
له‌س����اڵی 2013به‌ب����ڕی 300ملیۆن دین����ار كاره‌با ب����ۆ گوندێكی س����ه‌ر به‌ناحیه‌ی بیاره راكێشراوه ،له‌كاتێكدا ئه‌و گونده ل����ه‌دوای 1991وه ئاوه‌دان نه‌كراوه‌ته‌وه‌و كه‌سی تێدا نیشته‌جێ نییه ،ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیش ته‌ئكید لهوه ده‌كاته‌وه‌و كه "به‌س����ه‌دان ملیۆن دینار له‌و پرۆژه‌یه به‌هه‌ده‌ر دراوه". ئاوێن����ه ،س����لێمانی :به‌پێ����ی زانیاریه‌كان����ی ئاوێن����ه ،پارێ����زگاری س����لێمانی لیژنه‌یه‌ك����ی تایبه‌تمه‌ندی پێكهێناوه ،به‌مه‌به‌ستی لێكۆڵینهوهو به‌دواداچون له‌چۆنێت����ی ئه‌نجامدانی ئه‌و پرۆژه‌یه. س����ه‌رۆكی فراكس����یۆنی گ����ۆڕان له‌ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگای س����لێمانی ئه‌نوه‌ر فایه‌ق ،كه هاوكات س����ه‌رۆكی لیژنه‌كه‌ی پارێزگاری سلێمانیشه ،بۆ ئاوێن����ه وتی" :پرۆژه‌كه له‌و ش����وێنه بۆ چه‌ن����د باخێ����ك ئه‌نجام����دراوه‌و له‌گونده‌كه‌وه زۆر دورن". ئه‌و ده‌ڵێت" ،پرۆژه‌كه راكێش����انی ت����ۆڕی كاره‌بای نیش����تمانییه بۆ ئه‌و گون����ده ،ب����ه‌اڵم به‌داخ����هوه بۆمان ده‌ركه‌وت ته‌نانه‌ت ئه‌و گونده له‌دوای راپه‌ڕینیشه‌وه ئاوه‌دان نه‌كراوه‌ته‌وه‌و كه‌سی تێدا نیشته‌جێ نییهو ته‌نانه‌ت
یه‌ك كه‌سیش س����ودمه‌ند نابێت له‌و كاره‌بای����ه ،كه‌چی به‌س����ه‌دان ملیۆن دینار به‌هه‌ده‌ر دراوه". به‌وته‌ی ئ����هو ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی ته‌نها یه‌ك پرۆژه نییه ،به‌ڵكو چه‌ند پرۆژه‌یه‌كه به‌بڕی (یه‌ك ملی����ار) دین����ارو له‌ناویدا ئه‌و پرۆژه‌ی ت����ۆڕی كاره‌بایه‌ی تێدایه كه "به‌دڵنیاییه‌وه له‌سه‌دان ملیۆن دینار كه‌متری تێنه‌چوه". له‌به‌رامبه‌ردا به‌ڕێوه‌به‌ری پێشوی ناحیه‌ی بیاره نوخش����ه ناس����یح بۆ ئاوێن����ه وت����ی "ئه‌و قس����انه هه‌موی دوره له‌ڕاستییه‌وه ،به‌ڵكو ئه‌و گونده ماڵی تێ����دا نییهو ئ����هو مااڵنه‌ی كه رۆش����تونه‌ته‌وه له‌ن����او باخه‌كاندان‌و له‌ن����او گونده‌كه نیش����ته‌جێ نه‌بون‌و داوای كاره‌بای����ان ك����ردوه ،ئێمه‌ش داواكارییه‌كانم����ان به‌رزكردوه‌ت����هوهو بۆیان جێبه‌جێكراوه". نوخشه باسی له‌وه‌شكرد كه ته‌نها "ب����اوك‌و كوڕێ����ك به‌ن����اوی حزبێكی بااڵده‌س����تهوه له‌هه‌ولێر هه‌ڕه‌شه‌یان كردوهو كێش����ه‌یان دروس����تكردوه بۆ گونده‌كه‌و رۆش����تون په‌رله‌مانتاران‌و حكومه‌تیش����یان هێناوه‌ته شوێنه‌كه، به‌اڵم هه‌مویان وتویانه پێویست بوه ئه‌و كاره‌بایه رابكێشرێت".
پااڵوگ ه نایاساییه‌کان هۆکاری سه‌ره‌کیی کێشه‌ی به‌نزینن له‌باره‌ی کێشه‌ی به‌نزینی خراپه‌وه لیژن���هی س���امانه سروش���تییه‌کانی په‌رله‌م���ان له‌گه‌ڵ وه‌زیری س���امانه سروشتییه‌کان کۆده‌بێته‌وه‌و پااڵوگه نایاساییه‌کانیش به‌هۆکاری سه‌ره‌کیی ئه‌و کێشه‌یه داده‌نرێت. ڕه‌وا بوره���ان ،ئاوێن���ه :دوێنێ، دوش���ه‌ممه لیژن���هی س���امانه له‌په‌رله‌مان���ی سروش���تییه‌کان کوردس���تان له‌ب���اره‌ی کێش���هی
به‌نزینی خراپه‌وه که ماوه‌ی نزیکه‌ی هه‌فته‌یه‌که به‌رۆکی هاواڵتیانی گرتوه، کۆبونه‌وه‌یه‌کی نائاس���ایی ئه‌نجامداو دوابه‌دوای ئه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی سامانه سروشتییه‌کان کۆبونه‌وه. ئه‌ندامی لیژنه سامانه سروشتییه‌کان له‌په‌رله‌مانی کوردستان ،فایه‌ق ساڵح له‌وباره‌ی���هوه به‌ئاوێن���هی ڕاگه‌یاند "وه‌زاره‌تی س���امانه سروشتییه‌کان پێی���ان راگه‌یاندی���ن ک���ه وه‌زاره‌ت
به‌شێوه‌یه‌کی فه‌رمیی ته‌نها به‌رپرسن له‌دو جۆر به‌نزین ،یه‌کێکیان به‌نزینی هاورده‌یه که له‌تورکیاوه دێت ،ئه‌وی دیکه‌یان به‌نزین���ی به‌رهه‌می پااڵوگه ناوخۆییه یاس���اییه‌کانه که بازیان‌و که‌ڵه‌که". له‌و کۆبونه‌وه‌یه‌دا وه‌زیری سامانه سروش���تییه‌کان وتویه‌تی که ئه‌و دو ج���ۆر به‌نزینه هیچ گرفتێکیان نییه، به‌ڵک���و "گرفته‌که له‌و ش���وێنه‌دایه
ک���ه ب���ار ده‌کرێ���تو ده‌گوازرێته‌وه ب���ۆ به‌نزیخانه‌کان ،وات���ه له‌رێگای پااڵوگ���ه‌کان ب���ۆ وێس���تگه‌کان. به‌بۆچون���ی ئ���ه‌وان به‌رهه‌م���ی پااڵوگه نایاس���اییه‌کان ئه‌و دۆخه‌ی دروس���تکردوه ک���ه به‌رهه‌مێکی زۆر خراپی هه‌یه". به‌وته‌ی ئ���هو په‌رله‌مانت���اره ئه‌و کێشه‌یه ته‌نها له‌س���لێمانی‌و دهۆک هه‌یه" ،به‌اڵم له‌هه‌ولێر هێش���تا هیچ
سکااڵیه‌کمان پێ نه‌گه‌یشتوه". ل���ه‌الی خۆش���یه‌وه جێگ���ری به‌ڕێوه‌به‌ری دابه‌ش���کردنی به‌رهه‌م نه‌وتیی���ه‌کان ،جه‌م���ال ج���ه‌الل به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند ک��� ه له‌ڕێگه‌ی تاقیگ���هی گه‌ڕۆکه‌وه پش���کنین بۆ س���وته‌مه‌نی هه‌م���و به‌نزیخانه‌کان ده‌که‌ن‌و چاودێریان ده‌که‌ن" ،ئه‌گه‌ر کێشه‌که له‌وێسته‌گه‌کاندا بێت ،ئه‌وا سزای توندیان ده‌ده‌ین".
ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان
د .عه‌لی قه‌ره‌داغی‌و ئاكپارتی ئاسۆ عه‌بدولله‌تیف راس���ته ئه‌مریكا خوازیاره مۆدێلێك له‌ئیسالمی سیاسی لیبراڵ‌و دیموكرات له‌ناوچه‌ك���ه‌دا پێش���بخات وه‌ك ئه‌ڵته‌رناتیڤ���ی بزوتن���هوه س���ه‌له‌فی‌و جیه���ادیو مه‌زهه‌بگه‌راكان���ی ش���یعه له‌ته‌رزی حیزبواڵو حه‌ش���دی شه‌عبی، به‌اڵم خۆ ناكرێت كاراكته‌رو س���یمبوڵه ئیسالمیو ئاینیه‌كانی كورد بكه‌ونه ناو ئه‌م ملمالنێ سیاسیه‌وه. ك���ورد هێش���تا له‌قۆناغ���ی رزگاری نیشتیمانیدایه ،شوناس‌و خاك‌و زمانی كورد له‌ژێر هه‌ڕه‌ش���هی خه‌الفه‌ته‌كه‌ی داعشدایه ،شه‌هیدبونی 1250پێشمه‌رگه به‌ده‌س���تی ئه‌م هێ���زه كۆنزه‌رڤاتیڤ‌و توندڕه‌وه به‌سه بۆ ئهوهی كه بزانرێت ك���ورد له‌ژێ���ر هه‌ژمون‌و هه‌ڕه‌ش���هی س���ه‌له‌فیه‌تێكی مه‌ترسیداردایه به‌ناوی ئاینه‌وه. بۆی���ه ه���ه‌ر كاراكته‌رێك���ی ئاینی‌و ئیس�ل�امی گرنگ���ه پێش هه‌ر ش���ت بزانێت نه‌ته‌وه‌كه‌ی هه‌ڕه‌شه‌ی له‌سه‌ره نه‌ك ئاینه‌ك���هی ،ناكرێت ب���ێ په‌روا هه‌س���ته دینیه‌كانمان ه���ه‌ڕاج بكه‌ین‌و بیخه‌ینه بازاڕی ناس���یۆنالیزمی فاشی ت���ورك‌و عه‌ره‌ب‌و فارس���هوه به‌بیانوی ئیس�ل�امیه‌ت‌و برایه‌تی���هوه ،هه‌روه‌ك ناكرێت مۆتی���ڤ‌و بزوێنه‌ره ئاینیه‌كان وا له‌و كاراكته‌رانه بكات پش���ت بكه‌نه دۆزگ���ه‌ری نه‌ته‌وه‌كه‌ی���ان‌و ب���اوه‌ش بكه‌ن���هوه ب���ۆ نه‌یاره‌كانی ك���ورد كه س���ه‌ده‌یه‌كه به‌ناوی ئاین���هوه كار بۆ سڕینه‌وه‌ی ده‌كه‌ن. له‌ڕه‌وش���ێكی وه‌ك ئێس���تادا ك���ه كوردانی باكور له‌وێس���تگه‌یه‌كی ته‌واو چاره‌نوسسازدان به‌رانبه‌ر به‌ده‌سه‌اڵتێك كه خه‌ونی هێنانه‌ئارای سیس���تمێكی شمولی ئاینی هه‌یه ،بێگومان كێشه‌ی كورد بۆ 50ساڵی دیكه ئه‌باته دواوه، ئایا له‌م ره‌وشه‌دا پێویسته مه‌الو زانای كورد خۆیان بفرۆشن به‌ده‌سه‌اڵتی زاڵی ئۆردوغانیزم یان قیامه‌تی ئه‌به‌دی بكڕن بۆ خۆیان‌و له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌كه‌یان بن؟! ئ���هوه ڕونه بری���نو ئازاره‌كانی ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه هێش���تا خوێنی لێ ئه‌تكێ، باكورو باكوریه‌كان هێش���تا به‌ئازاری دێرسیم‌و رۆبۆسكی‌و كۆبانێ‌و ئاگریی‌و شه‌رناخه‌وه ئه‌ناڵێنن كه له‌ژێر جه‌بری ئه‌و سیستمه میلیتاریه‌ی ئۆردوغاندان، كه زۆرێك له‌ئیسالمیه‌كان به‌رزگاركه‌ری ئوممه‌ت‌و خه‌لیف���هی ئاینده‌ی ئه‌زانن، ناكرێت پرۆفیس���ۆر عه‌ل���ی قه‌ره‌داغی وه‌سف‌و سه‌نای ئه‌و سیستمه دڵڕه‌ق‌و فاش���ییه بكات‌و ئۆردوغان به‌فریشته‌ی نه‌جاتی ك���وردان وێنا ب���كات‌و كورد به‌گه‌لێك���ی بێ كێش���ه ناوبب���ات كه به‌گشت مافه‌كانیان شادبون له‌سایه‌ی ئۆردوغاندا؟ ئه‌م���ه كوێی ئاینخ���وازی‌و ویژدان‌و مۆراڵ���ی دینیه ،خۆ ناكرێت قه‌ره‌داغی ئاگاداری ئه‌م هه‌ڵمه‌ته‌ی فه‌یس���بوك‌و میدیا نه‌بێت له‌س���ه‌ر ئه‌و هه‌ڵوێس���ته خراپانه‌ی ،خۆ ئه‌گه‌ر ئاگاشی لێیه‌تی باهه‌ڵوێس���تی خۆی ڕون بكاته‌وه كه پش���تگیری له‌هه‌ده‌پ���ه ده‌كات وه‌ك نوێن���ه‌ری گه‌له‌كه‌ی ،ی���ان ئاكپارتی، ئه‌م���ه‌ش دور له‌لێدوانی دبلۆماس���یو شه‌رمنانه. "ئۆردوغان" به‌مه‌به‌ستی ئامانجێكی پراگماتی "توركی – ئاینی" خوازیاره هه‌مو كۆمه‌ڵ���گای توركی���ا بخاته‌ژێر قه‌ڵه‌مڕه‌وی خۆیه‌وه به‌ده‌ستكاریكردنی ده‌س���تورو گۆڕینی سیس���تمی حوكم له‌په‌رله‌مانی���هوه ب���ۆ س���ه‌رۆكایه‌تی، س���ه‌رۆكایه‌تیش وات���ه تاك���ڕه‌وی‌و خه‌الفه‌تی ئیسالمی كه دیوه‌كه‌ی تری خه‌الفه‌ته‌كه‌ی داعشه، گرنگه كه‌س���ایه‌تیه ئیسالمیه‌كانی وه‌ك قه‌ره‌داغی‌و سه‌اڵحه‌دین به‌هادین‌و عه‌لی باپیر هه‌ڵوێستیان ئاشكرا بكه‌ن بۆ رای گشتی ،كه هه‌مو چاویان بڕیوه‌ته ئ���ه‌م هه‌ڵبژاردن���ه چاره‌نوسس���ازه‌ی توركیا ،ئه‌گه‌رنا بێده‌نگ بن باش���تره له‌وه‌ی ببن���ه ته‌ره‌فگیری هیچ الیه‌ك‌و به‌ئوس���تازی رزگاركه‌رو موسڵیح‌و برا، ناوی به‌رن‌و وێنه‌ی ش���اهانه‌ی له‌گه‌ڵ بگرن!
هه‌نوکه
ئه‌سه‌سه‌رد :نابێت مانه‌وه‌ی بارزانی روبدات
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
3
ناكرێت ویستی یه‌ك الیه‌ن به‌سه‌ر سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كاندا بسه‌پێنرێت ئا :ره‌وا بورهان ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌ن ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان ،فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد، له‌م گفتوگۆیه ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ده‌بێت هه‌ڵبژاردن بكرێت‌و سه‌رۆكێكی نوێ بۆ هه‌رێم هه‌ڵبژێرین".
ئاوێنه :هۆكار چیی ه الیه‌ن ه هاوبه‌شه‌كان ل ه م���اوه‌ی ئه‌م دو خول���هی بارزانی‌و ئه‌و دو س���اڵه‌ی ك ه بۆی درێژكرای���هوه ،هیچ كاندیدێكی هاوبه‌شیان نهبوه؟ ئه‌سه‌سه‌رد :هۆكاره‌كه‌ی دهگهڕێتهوه بۆ دو مه‌سه‌له ،یه‌كه‌میان سه‌رقاڵ بون ی هه‌رێم ه به‌ش���ه‌ڕ ی دژ به‌داعش‌و دوه‌م سه‌رقاڵبونی په‌رله‌مان ه به‌و لیژن ه 21كه‌س���یه‌ی ك ه بۆ مه‌سه‌له‌ی ده‌س���تور پێكیانهێناوه ،گه‌رنا مه‌س���ه‌له‌ك ه په‌یوه‌ندی به‌وه‌و‌ه نیی ه الیه‌ن ه سیاس���یه‌كان كاندیدیان هه‌ی��� ه یاخود نا مه‌س���ه‌له‌ك ه په‌یوه‌ندی ب���ه‌وه‌و‌ه هه‌ی ه ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ه هێشتا نه‌هاتۆت ه پێشه‌وه. ئاوێنه :دو س���اڵ له‌مه‌وپێش���یش الیه‌ن ه سیاس���یه‌كان هه‌ر نه‌یانتوان���ی كاندیدێك به‌رامبه‌ر بارزانی دابنێن ،ئه‌م ه سه‌لماندن ی ئ���هو بۆچون���هی پارتی نیی ه ك��� ه ده‌ڵێت بارزانی به‌دیلی نییه؟ ئه‌سه‌سه‌رد :كاتێك الیه‌نه‌كان كاندیدیان ده‌بێ���ت ك ه هه‌ڵبژاردن بێت��� ه ئاراوه ،له‌دو س���اڵ له‌مه‌وپێ���ش هه‌ڵب���ژاردن نه‌ب���و تا كاندیدیان هه‌بێت. ئاوێنه :به‌اڵم الیه‌ن ه سیاس���یه‌كان باس
لهوه ده‌كه‌ن ك ه كاندیدیان نییه؟ ئه‌سه‌س���ه‌رد :پێموای��� ه ئه‌م مه‌س���ه‌ل ه په‌یوه‌ندی���داره ب���ه‌وه‌ی ك ه ئای���ا ماوه‌ی ب���ۆ درێژده‌كرێت���هوه ،یاخ���ود په‌یوه‌ندی به‌هه‌ڵبژاردن���هوه هه‌ی ه یا ن���ا ،به‌گوێره‌ی ئه‌و یاسایانه‌ی ك ه ئێستا له‌هه‌رێمدا هه‌ن، مه‌س���عود بارزانی ماف���ی خۆكاندیدكردنی نیی���ه .من پێموای ه ئ���ه‌وه‌ی ك ه الری نیی ه له‌مانه‌وه‌ی بارزانی هیچ مانایه‌ك ی یاس���ایی نییه .باس له‌كه‌س���ێك ده‌ك���ه‌ن ك ه مافی خۆكاندیدكردنی نییه. ئاوێن���ه :ئه‌گ���ه‌ر الیه‌ن���ه‌كان الریی���ان له‌مانه‌وه‌ی بارزانی هه‌یه ،بۆچی پێداگریان نه‌كرد ك ه ده‌بێت له‌كاتی خۆیدا هه‌ڵبژاردن بكرێت ،ئه‌م ه مانای ئهوه نیی ه ك ه الیه‌نه‌كان به‌مانه‌وه‌ی بارزانی رازین؟ ئه‌سه‌س���ه‌رد :هه‌ڵب���ژاردن په‌یوه‌ن���دی به‌م���اوه‌ی كۆتایی هاتنی ئه‌و ماوه‌ی ه هه‌ی ه ك ه بۆ بارزان���ی درێژكراوه‌ت���هوه ،كاتێك ئه‌و ماوه‌ی��� ه كۆتایی دێت ده‌بێت ئێمه بیر لهوه بكهینهوه ك ه هه‌ڵب���ژاردن بكرێت بۆ سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،یاساك ه واده‌ڵێت ئه‌م درێژكردنه‌وه‌ی ه ته‌نها بۆ دو ساڵ بوه ،ئیتر ده‌بێت ئێم ه به‌ره‌و هه‌ڵبژاردن بچین. ئاوێنه :بۆچی پارتی هێنده پێداگر‌ه له‌سه‌ر مان���ه‌وه‌ی بارزانی‌و ل ه كۆبونه‌وه‌كانیش���دا به‌یه‌كێتی‌و پارتی وتوه؟ ئه‌سه‌س���ه‌رد :به‌فه‌رمی تائێس���تا پارتی هیچ لێدوانێك���ی له‌و ش���ێوه‌یه‌ی نه‌داوه، من په‌یوه‌ندیم به‌ش���تی ناڕه‌سمیه‌وه نییه، ته‌نان���هت بارزان���ی خۆی وت���ی ئه‌م ه بۆ
ئه‌گه‌ر پارتی توانیبێتیان به‌دیل بۆ سه‌ركرده‌یه‌كی گه‌وره‌ی وه‌ك مه‌ال مسته‌فا بدۆزنه‌وه ،بۆچی ئێم ه ئێستا ناتوانین به‌دیلێك بۆ مه‌سعود بارزانی بدۆزینه‌وه؟! رێكه‌وتنی حیزبه‌كان ده‌هێڵێته‌وه. ئاوێنه :به‌اڵم بارزانی له‌ئه‌مریكا رایگه‌یاند ك��� ه ئ���هو ده‌یه‌وێت هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆك راس���ته‌وخۆ له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌و‌ه بێت ،ئه‌م ه په‌یامێك نه‌بو بۆ الیه‌ن ه سیاسیه‌كان؟ ئه‌سه‌سه‌رد :ئێم ه ئه‌گه‌ر كار به‌یاساكانی هه‌رێم بكه‌ین ،به‌یاسای ژماره یه‌كی ساڵی ،2005باس له‌دو ویالی���هت ده‌كات جاری یه‌كه‌میان له‌الی���ه‌ن پهرلهمانهوه ك ه ته‌نها
ئه‌سه‌سه‌رد ئه‌و جاره واده‌بێ���تو جاری دوه‌م له‌الیه‌ن خه‌ڵك���هوه ده‌بێ���ت ،ئه‌گه‌ر ده‌س���تكاری یاس���اك ه نه‌كه‌ین ده‌بێت به‌و شێوه‌ی ه بێت‌و وه‌ك چۆن ل ه 2009دا به‌و شێوه‌ی ه بو ئه‌گه‌ر یاساك ه هه‌موار نه‌كه‌ین ده‌بێت هه‌ڵبژاردنی داهاتوی هه‌رێم به‌و شێوه‌ی ه بێت. ئاوێنه :ئایا مانه‌وه‌ی بارزانی له‌و پۆسته‌دا زیان به‌هه‌رێم ی كوردس���تان ناگه‌یه‌نێت ك ه پرۆس���هی ده‌ستاوده‌س���تكردنی ده‌سه‌اڵت په‌كده‌خرێت؟
ئه‌سه‌سه‌رد :ئه‌گه‌ر ئێم ه كار به‌یاساكانی هه‌رێم بكه‌ین ده‌بێت به‌ره‌و هه‌ڵبژاردن بچین‌و سه‌رۆكێكی تاز‌ه بۆ هه‌رێم هه‌ڵبژێرین. ئاوێن���ه :ئای���ا یه‌كێت���ی له‌س���ه‌ر ئه‌م هه‌ڵوێست ه كۆكن؟ ئه‌سه‌س���ه‌رد :من باس له‌یاس���ا ده‌كه‌م، ئێم ه دو یاسامان هه‌یه ،یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و ئه‌و یاسایه‌ی بۆ دو ساڵ ماوه‌كه‌ی پێدرێژكرای���هوه .رای حیزبێك ی تێدا نییه، پێویس���ت ه س���ه‌رجه‌م الیه‌ن���ه‌كان به‌م دو یاسای ه پابه‌ندبن. ئاوێن���ه :زۆر ب���اس ل���هوه ده‌كرێت ك ه له‌یه‌كێتیدا بۆچونی جیاواز هه‌ی ه له‌س���ه‌ر مانه‌وه‌ی بارزانی؟ ئه‌سه‌سه‌رد :نازانم بۆچ ی باس ی مانه‌وه ی بارزان��� ی ده‌كه‌ن؟ به‌گوێره‌ی یاس���ا نابێت مان���ه‌وه‌ی بارزانی روب���دات چونك ه ئێمه یاسامان هه‌یه. ئاوێنه :یه‌كێتی پێی باش ه یاساك ه وه‌ك خۆی تێپه‌ڕێت یان هه‌موار بكرێتهوه؟ ئه‌سه‌س���ه‌رد :س���اڵی 2013ئێم��� ه له‌به‌رامبه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌ستور رازی بوین به‌درێژكردن���ه‌وه‌ی ماوه‌كه‌ی ،ئ���ه‌م جاره نازانی���ن له‌به‌رامبه‌ر چی���دا ماوه‌كه‌ی درێژ بكرێتهوه گه‌ر بڕیاربێت درێژبكرێته‌وه ،هیچ بڕیارێكی دیاریكراو له‌و شێوه‌یه نییه. ئاوێن���ه :بۆچون���ی تۆ چیی���ه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایت بارزان ی ببێته‌و‌ه به‌سه‌رۆك؟ ئه‌سه‌س���ه‌رد :م���ن به‌ت���ه‌واو ی دژی درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیم‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دام یاس���اكان وه‌كو خۆیان جێبه‌جێ
بكرێ���نو كاریان پێبكرێ���ت ،ئێم ه ده‌بێت س���ه‌روه‌ری یاس���امان بوێ���تو جێبه‌جێی بكه‌ی���ن ،ئهوه بۆچونی تایبه‌تی منه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ه���ه‌ر هه‌لومه‌رجێك هات��� ه ئاراوه‌‌و پێویستی كرد ماوه‌كه‌ی بۆ درێژبكرێته‌وه، ئ���ه‌وا ده‌بێت له‌چوارچێوه‌ی سیس���ته‌می په‌رله‌مانیدا بێ���تو هه‌مو الیه‌نه‌كان رازیبن له‌سه‌ری ،به‌اڵم ناكرێت ویستی یه‌ك الیه‌ن به‌سه‌ر س���ه‌رجه‌م الیه‌نه‌كاندا بسه‌پێنرێت، ئه‌م ه كارێكی زۆر خراپه. ئاوێنه :ئایا پێتانوای ه ك ه بارزانی به‌دیلی هه‌ی���ه ،چونك ه ده‌وترێ���ت به‌دیلی بارزانی ه���ه‌ر بارزانی���هو بۆ ئه‌م دۆخ ه پێویس���ت ه بمێنێتهوه؟ ئه‌سه‌سه‌رد :من باوه‌ڕم به‌تیۆر ی نه‌بون ی به‌دی���ل نیی���ه ،ئه‌گه‌ر پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان توانیبێتی���ان به‌دی���ل ب���ۆ سه‌ركرده‌یه‌كی گه‌وره‌ی وه‌ك مه‌ال مسته‌فا بدۆزن���هوه ،بۆچی ئێم ه ئێس���تا ناتوانین به‌دیلێك بۆ مه‌سعود بارزانی بدۆزینه‌وه؟! ئاوێنه :ده‌وترێت ك ه مه‌س���عود بارزانی تاك ه بڕی���ارده‌ری سیاس��� ی هه‌رێمه ،ئایا وایه؟ ئه‌سه‌س���ه‌رد :به‌دڵنیای���ی ،چونك��� ه به‌گوێ���ره‌ی یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی، س���ه‌رۆك ی هه‌رێم ی وه‌كو س���ه‌رۆك ی بااڵ ی ده‌سه‌اڵت ی راپه‌ڕاندن ناساندوه ،لهبهرئهوه به‌دڵنیای��� ی ئه‌و رۆڵێكی زۆر گهوره ی هه‌ی ه له‌دروستكردن ی بڕیاری سیاس ی له‌هه‌رێم ی كوردستاندا ،یاس���اك ه ده‌سه‌اڵتێكی زۆری داوه‌ت ه سه‌رۆكی هه‌رێم.
"پارتی فاكته‌ری ده‌ره‌كی به‌كارده‌هێنێت بۆ به‌هێزكردنی خۆیو مانه‌وه‌ی بارزانی" ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد بورهان یاسین به‌ڕێوه‌به‌ر ی سه‌نته‌ر ی لێكۆڵینهوه له‌په‌رله‌مان ی كوردستان له‌م گفتوگۆیه ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "هه‌میش ه هه‌وڵێك هه‌ی ه بۆ به‌كارهێنانی دیپلۆماسی جیهانی له‌پێناو به‌هێزكردن ی پێگه‌ی حزبێكی دیاریكراو یان كه‌سایه‌تییه‌ك له‌ناو نه‌خشه‌ی سیاسی كوردستان‌و ملمالنێ سیاسییه‌كان". ئاوێن���ه :گره‌وك���ردن له‌س���ه‌ر فاكته‌ر ی ده‌ره‌كی گه‌مه‌كردن له‌گه ڵ ئه‌مریكاو روسیا، بۆ هه‌رێمی كوردستانێك ك ه فاكته‌ری زات ی الوازه ،چ مه‌ترسیه‌ك له‌خۆده‌گرێت؟ بورهان یاس���ین :به‌ڕای من كێشه‌یه‌كی مێژوی���ی هه‌ی��� ه ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تا ی شه‌سته‌كانه‌و‌ه تائێس���تا جواڵنه‌وه ی به‌ناو رزگاریخ���وازی ك���ورد ی���ان جواڵن���هوه ی چه‌كداری ،زیاتر پش���تی به‌ده‌ره‌وه ی خۆی به‌س���توه تاوه‌كو ناوخۆ ،له‌و پێناوه‌ش���دا هه‌ڵ���هی گ���هوره ك���راوه ،ب���هو مانایه ی ب���ه‌رده‌وام فریادڕه‌س���ێك له‌داگیركه‌رێكی به‌شێكی تر ی كوردستان دروستكراوه ،بۆ ئهوهی له‌و خه‌بات ه چه‌كداریی ه له‌دیوه‌كه ی تری كوردستان له‌سه‌ر پێ بوه‌ستێت ،ئه‌م ه مه‌س���ه‌له‌یه‌ك ه ده‌بێت له‌سه‌ر ی بوه‌ستین، تاوه‌كو ئه‌م ه چاره‌سه‌ر نه‌كرێت له‌كولتور ی سیاسی كوردیدا ،ئه‌م الوازییه‌ی پێوه دیار ده‌بێت .سه‌باره‌ت به‌ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردس���تان ،پێموای ه گرێدانی دیپلۆماسی جیهانی به‌دیپلۆماسی هه‌رێمییه‌و‌ه گرنگه، به‌اڵم كاتێك بازبدرێت به‌سه‌ر چاره‌سه‌ركردن ی كێش ه سه‌ره‌كییه‌كانی ناوخودی كۆمه‌ڵگا ی ك���وردی‌و نه‌توانرابێت ن���او ماڵی كوردی رێكبخرێت ،ئه‌مه‌ش به‌كێش��� ه دهگهڕێتهوه بۆ پرۆژه ی س���ه‌ربه‌خۆیی .مه‌ترس���ییه‌كی ت���ر ئهوهی ه هه‌میش��� ه هه‌وڵێ���ك هه‌ی ه بۆ به‌كارهێنانی دیپلۆماس���ی جیهانی له‌پێناو به‌هێزكردن��� ی پێگه ی حزبێك���ی دیاریكراو یان كه‌سایه‌تییه‌ك له‌ناو نه‌خشه‌ی سیاسی كوردس���تان‌و ملمالنێ سیاسییه‌كان ،به‌اڵم لێ���ره‌دا گوناهه‌ك ه به‌ته‌نها ناكه‌وێته س���ه‌ر ئه‌و الیه‌نه ی ك ه مه‌س���ه‌له ی س���ه‌ربه‌خۆیی به‌كارده‌هێنێ���ت بۆ به‌هێزكردن���ی پێگه ی خ���ۆی ،به‌ڵكو ئ���هو حزبان���هی دیك ه كه رۆڵی دیاریان هه‌ی ه له‌گۆڕه‌پانی سیاس���یو دواكه‌وت���ون له‌باس���كردن ی س���ه‌ربه‌خۆیی كوردستان ،فه‌زا ی فراوانیان بۆ حزبه‌كه ی تر به‌جێهێش���توه به‌ئاره‌زو ی خۆی ته‌راتێن بكات. ئاوێنه :وات ه مه‌به‌س���تت ئهوهی ه پارتی فاكت���ه‌ر ی ده‌ره‌ك���ی به‌كارده‌هێنێ���ت بۆ به‌هێزكردن ی خۆی له‌هه‌رێمی كوردستان؟ بورهان یاسین :به‌دڵنیایی ،له‌م ماوه‌یه‌دا ك ه به‌گه‌رمی باس���كردن ی ده‌ستورو پۆستی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم هاتوه‌ت ه پێش���هوه، كار ی دیبلۆماس��� ی ئه‌گ���ه‌ر یاریكردنێكی
كێشه‌یه‌كی مێژویی ئهوهی ه هه‌ر له‌سه‌ره‌تا ی شه‌سته‌كانه‌و‌ه تائێستا جواڵنه‌وه ی رزگاریخوازی كورد ،زیاتر پشتی به‌ده‌ره‌وه ی خۆی به‌ستو‌ه تاوه‌كو ناوخۆ له‌و پێناوه‌شدا هه‌ڵه‌ی گهوره كراوه زیره‌كان��� ه بێ���ت ب���ا وا ی ناوبنێ���ن ،ئه‌وا وه‌به‌رهێنانی سیاسیشی تێدا ده‌كرێت ،بۆ ئهوهی بتوانێت له‌دیو ی ناوخۆدا هه‌ژمون‌و ده‌سه‌اڵتی خۆی زیادو به‌هێز بكات‌و به‌وانی دیكه ی نیشانبدات ك ه هیچ جێگره‌وه‌یه‌كی دیك��� ه له‌نێ���و دیپلۆماس���ی جیهانیدا بۆ ئه‌و س���ه‌ركرده‌ی ه نییهو ك���ورد ته‌نها یه‌ك چاره‌سه‌ری هه‌ی ه ئه‌و كه‌س ه هه‌ڵبژێرێته‌وه‌و لێیگه‌ڕێت له‌سه‌ر كورسی حوكم بمێنێتهوه بۆ ماوه‌یه‌ك ی تر. ئاوێنه :به‌اڵم به‌دیوه‌كه ی دیكه‌ش���دا ئایا ئه‌مریكیی���ه‌كان یان روس���ه‌كان نایانه‌وێت كورد بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان به‌كاربهێنن؟ بوره���ان یاس���ین :روس���ه‌كان ل���ه‌روی مێژویی���هوه ئ���ه‌م ناوچه‌یه‌ی���ان به‌قواڵیی س���تراتیژی خۆی���ان ته‌ماش���ا ك���ردوهو به‌رژه‌وه‌ندیی���ان هه‌ی���ه ،به‌تایبه‌ت له‌دوا ی روداوه‌كانی ئۆكرانیا هه‌ستیان به‌پێویستی زیاتر كردوه له‌و س���تراتیژو به‌رژه‌وه‌ندییه، رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���تیش ده‌بێت ه به‌شێك ل���هو قواڵیی ه س���تراتیژه‌یان .س���ه‌باره‌ت به‌ئه‌مری���كاش زیات���ر له‌مه‌س���ه‌له‌یه‌كه‌و‌ه په‌یوه‌ندیدار‌ه به‌چاره‌نوس���ی ئه‌و به‌شه‌ی تری عیراقه‌وه ،یان رونتر بڵێین به‌هه‌رێمی كوردس���تان ،به‌تایب���هت روبهڕوبونهوه ی داعشیش بوه‌ت ه یه‌كێك له‌و مه‌سه‌النه ی ك ه گرنگی تایبه‌ت به‌هه‌رێم بدرێت. ئاوێن���ه :ئێس���تا ك��� ه روس���ه‌كان‌و ئه‌مریكییه‌كان له‌م ناوچه‌یه‌دا له‌ملمالنێدان، كورد چۆن ده‌توانێت له‌یه‌ككاتدا دۆستایه‌تی له‌گه‌ڵ هه‌ردوكیاندا دروستبكات؟ بورهان یاس���ین :ب���اوه‌ڕم وای��� ه كورد له1800كانه‌و‌ه تائێستا هه‌میش ه زه‌ره‌رمه‌ند بوه ك ه پێیوابو‌ه ده‌توانێت به‌و پێگ ه الوازه ی
میخائیل بۆگدانۆڤ ی ی بارزان دۆستی ئه‌سه‌د‌و هاوڕێ ئا :ئاوێنه
میخائیل بۆگدانۆڤ چه‌ند ساڵێكه وه‌ك نوێنه‌ری س���ه‌رۆكی روسیا له‌رۆژهه‌الت ی ناوه‌ڕاس���تو جێگری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی روس���یا له‌گه‌ش���تێكی به‌رده‌وامدایه بۆ واڵته پڕ له‌كێشه‌كانی ئه‌م ناوچه‌یه ،له‌م گه‌شتانه‌شیدا زۆربه‌ی كات هه‌ولێر به‌سه‌ر ده‌كاته‌وه ،ئه‌و سه‌رس���ه‌ختانه هه‌وڵ بۆ چه‌سپاندنی پێگه‌ی روسیا له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���تو به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی تیرۆر‌و هه‌ل���ی كار دۆزین���هوه ب���ۆ كۆمپانی���ا نه‌وتیه‌كانی روس���یاو مان���ه‌وه‌ی رژێمی ئه‌سه‌د له‌سوریا ده‌دات. ئه‌م پیاوه ته‌مه‌ن 63ساڵه به‌ئه‌زمونه، كه یه‌كێكه له‌سێگۆشه‌ی دروستكردنی سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی روس���یا ،له‌پاڵ ڤالدیمی���ر پۆتین‌و س���ێرگی الڤرۆڤدا، سه‌رتاسه‌ری رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست وه‌ك ته‌خته‌ی ش���ه‌تره‌نج ش���اره‌زایه ،ساڵی 1977روده‌كاته یه‌مه‌نی باشورو له‌تیمی باڵیۆزخان���هی روس���یادا كار ده‌كات،
س���اڵی 1977تا 1980كه س���ااڵنێك ی هه‌س���تیاری لوبنان���ن ،له‌باڵیۆزخانه‌ی روس���یا له‌به‌یروت كارده‌كات ،س���اڵی 1983ت���ا 1994له‌تیمی باڵیۆزخانه‌ی روس���یا ده‌بێت له‌دیمه‌شق ،له1997هوه تا س���اڵی 2002ده‌بێته باڵیۆزی روسیا له‌ته‌لئه‌بیب ،ساڵی 2005تا 2011ده‌بێته باڵیۆزی روس���یا له‌قاهیره ،به‌درێژایی ئه‌و ماوه‌ی���ه‌ش جاروب���ار گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ روس���یا تا سه‌رپه‌رش���تی به‌ش���ی رۆژهه‌اڵت���ی نزیك‌و باك���وری ئه‌فه‌ریقا بكات له‌وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و واڵته‌دا، س���اڵی 2011له‌الیه‌ن پۆتینه‌وه پۆستی جێگری وه‌زی���ری ده‌ره‌وه‌ی روس���یای پێده‌س���پێردرێت‌و له‌هه‌مانكاتیش���دا ده‌ش���بێته نوێنه‌ری تایبه‌تی سه‌رۆكی روسیا له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست. بوگدان���ۆڤ ك���ه په‌یوه‌ندیی���ه نێوده‌ڵه‌تیه‌كانی له‌په‌یمانگای مۆسكۆی س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌ت���ی ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتی سۆڤیه‌تی پێشوو خوێندوه‌‌و له‌چه‌ندین كاری نهێنی له‌م ناوچه‌یه‌دا به‌ش���داری كارای هه‌ب���وه ،ئێس���تا له‌گه‌ش���تێكی به‌رده‌وامدای���ه له‌تاران���هوه بۆ به‌یروت، له‌دیمه‌ش���قه‌وه بۆ ته‌لئه‌بیب ،له‌ریازه‌وه بۆ به‌غدا‌و هه‌ولێر .ئه‌م دیبلۆماتكاره كه دۆس���تایه‌تی كردنی بارزانی به‌الوه پڕ بایه‌خ‌و گرنگ���ه ،خه‌ونی هه‌ره گه‌وره‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی روس���یایه بۆ نێو گۆڕه‌پانی ملمالنێ���ی رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���تو نێوده‌وڵه‌تی.
خۆی سود وه‌ربگرێت له‌ملمالنێ گه‌وره‌كان، هه‌تاوه‌كو له‌ئاس���ت ی هه‌رێمی‌و ناوچه‌ییشدا س���ه‌ركه‌وتو نهبوه ،باشترین نمونه‌ش ئه‌و پێش���بینیی ه گهوره ناته‌ندروس���ته ی كورد بو ك ه كاتی خۆی خۆش���بینان ه ته‌ماشا ی ش���ه‌ڕی ئێ���ران‌و عێراق���ی ك���رد ،ب���ه‌اڵم ده‌ركه‌وت زه‌ره‌رمه‌ندی گهوره كورد بو له‌و شه‌ڕه‌دا .هه‌میش��� ه عیراق‌و ئێران ئهوهنده هێزیان به‌ده‌س���تهوه ماب���وه‌وه ،نه‌ك هه‌ر بتوانن به‌ره‌ن���گار ی كورد ببن���هوه ،بۆی ه بۆ داهات���و له‌روی س���تراتیژییه‌و‌ه ده‌بێت كورد بی���ر له‌ئه‌لته‌رناتیڤێكی تر بكاته‌وه، ئه‌ویش ئهوهی��� ه ده‌س���تبه‌ردار ی ملمالنێ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كان بێ���ت ،به‌و مانایه‌ی ئه‌و پانتایی��� ه ب���كات به‌پانتاییه‌ك���ی ئه‌رێنی‌و پۆزه‌تی���ڤ ،بۆ ئ���ه‌وه‌ی بتوانێ���ت مامه‌ڵ ه بكات هه‌م له‌گه‌ڵ هێزه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‌و هه‌م له‌گه‌ڵ هێ���زه هه‌رێمییه‌كان ،به‌وه‌ش مه‌رجێكی هه‌ره‌سه‌ره‌كی بۆ ئهوهی بتوانرێت
له‌و یاریی ه س���ه‌ركه‌وتو بێ���ت ،ئهوهی ه ك ه له‌ناوخ���ۆدا یه‌كڕیز بی���ت ،كه‌چی حزبێكی بااڵده‌ست بوه‌ت ه قواڵیی ستراتیژی توركیاو ئه‌ویت���ر بوه‌ت ه قواڵیی س���تراتیژی ئێران‌و دابه‌شبون بۆ س���ه‌ر دو قواڵیی ستراتیژی دو داگی���ركار ی كوردس���تان ،بۆی ه هه‌رگیز ناتوانرێ���ت ببیت به‌قواڵییه‌كی نیش���تمانی به‌هێز. ئاوێن���ه :ئ���هو سیاس���ه‌ته ی حزب��� ه كوردیی���ه‌كان په‌یڕه‌وی ده‌ك���ه‌ن ،به‌ڵگه ی ئه‌وه‌نیی ه ئه‌زمونیان له‌رابردو وه‌رنه‌گرتوه‌و ئه‌گه‌ر ی ئ���هوه به‌هێز‌ه ك ه هێزه گه‌وره‌كان هێزه بچوكه‌كان بك���ه‌ن به‌قوربانی‌و كورد به‌ره‌و كاره‌ساتێكی تر بڕوات؟ بورهان یاسین :ئاڕاسته‌یه‌ك هه‌ی ه ده‌ڵێت پێویس���تمان به‌وه‌نیی ه ئهوهنده باسی مێژو بكه‌ین ،نه‌خێر پێموای ه ئێم ه تامێژو ی خۆمان وه‌بیرنه‌هێننیه‌وه‌‌و پێداچونه‌وه‌یه‌ك نه‌كه‌ین، رونیی ئێستامان بۆ ده‌رناكه‌وێت‌و ناتوانین
له‌گه‌ڵ گه‌ڕانه‌وه‌ی بارزانیدا له‌ئه‌مه‌ریكا، شاره‌زاترین دیبلۆماتكاری روسی سه‌باره‌ت به‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست له‌هه‌ولێر بو ،بۆگدانۆڤ نوێنه‌ری تایبه‌تی ڤالدیمیر پۆتین‌و كاراترین داڕێژه‌ری سیاسه‌تی روسیایه به‌رامبه‌ر به‌م ناوچه‌یه ،كتێبی "نیشتمانی داستان"ی به‌دیاری بۆ بارزانی هێنا.
میخائیل بۆگدانۆڤ دروست له‌گه‌ڵ واقیعی ئێستای كوردستان مامه‌ڵ ه بكه‌ین ،بۆ نمون ه ئێس���تا كه‌سێك هاتوه داگیركه‌رێكی ك���ردوه به‌فریادڕه‌س به‌و هیوایه‌ی بتوانێت كوردستانێكی ئازاد له‌به‌شێكی تری كوردستانی بۆ دابمه‌زرێنێت. هه‌ر ناس���یۆنالیزمێك له‌س���ه‌ر سێ پێگ ه ده‌وه‌س���تێت ،یه‌كێك قواڵیی مێژو ،دوه‌م تێگه‌یشتی ئێستاو واقیعی سیاسی ،ئه‌ویتر ب���ون به‌خاوه‌ن ی تێڕوانینێ���ك بۆ داهاتوه، به‌بڕوای من تاوه‌كو ناش���یرینییه‌كانی مێژو ره‌تنه‌كرابێته‌وه ،ناتوانرێت ببین به‌خاوه‌ن ی جوانییه‌كانی داهاتو. ئاوێن���ه :كاتێ���ك س���ه‌ركردایه‌ت ی كورد به‌مش���ێوه‌ی ه سیاس���هت ده‌كات ،رو له‌ئه‌مریكاو باوه‌ش بۆ روسیاش ده‌كاته‌وه، ئایا بۆ ئه‌وان ده‌بێت ه جێ ی متمانه؟ بورهان یاس���ین :سیاس���ه‌تی ئه‌وروپی‌و ئه‌مریكی سیاس���ه‌تێكی س���تانداردو ده‌بڵ مۆراڵیی���ه ،بۆ ئه‌وان كێش��� ه نییه ،ئه‌وان
س���ااڵنێكی زۆر له‌گه‌ڵ زۆر له‌ناشیرینترینی دیكتاتۆره‌كان���ی رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت مامه‌ڵه‌یان ك���ردوهو پش���تیانیان گرتوه‌و یارمه‌تیش���یانداون ،به‌و مانایه‌ی دیوه‌كه ی ت���ری هاوكێش���ه‌ك ه ئهوهنده ج���وان نیی ه وه‌ك���و ئێم��� ه پێمانوای���ه .وه‌ك ئ���هوه ی ئه‌مریك���یو ئه‌وروپیی���ه‌كان پش���تگیری س���هركرده دیموكرات���ه‌كان‌و ئه‌وان���ه‌ش ده‌كه‌ن ك��� ه به‌رژه‌وه‌ندیی���ان له‌گه‌ڵیدایه، به‌اڵم ئهوه مانای ئه‌وه‌نیی ه س���به‌ی ئه‌گه‌ر گۆڕانكارییه‌ك له‌واڵته‌ك���هی ئێمه‌دا رویدا‌و كه‌سێكی تر خۆی پێشنیاركرد بۆ سه‌رۆكی هه‌رێم‌و جێگه ی گرته‌وه‌و بوه جێگه ی بڕوا ی خه‌ڵك ،ئیتر ئه‌مریكاو ئه‌وروپا به‌خێرهاتنی ناك���ه‌ن ،به‌بڕوای من ئ���ه‌وان یه‌كه‌م واڵت ده‌بن به‌خێرهاتنی ئه‌و گۆڕانكاریی ه ده‌كه‌ن، به‌اڵم تاوه‌كو كورد خۆی ئه‌و گۆڕانكارییان ه به‌رهه‌م نه‌هێنێ���ت ،نه‌ئه‌مریكاو نه‌ئه‌وروپا ئه‌و گۆڕانكارییه‌ی بۆ به‌رهه‌م ناهێنێت.
4
هەنوکە
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
په‌رله‌مانتارێكی ئه‌رمه‌نی: ئه‌ندامێك ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتو: ده‌بو عه‌لی قه‌ره‌داغی پشتیوانی بۆ هه‌ده‌په‌ش ده‌ربڕێت به‌قسه‌ی عه‌لی قه‌ره‌داغی ده‌ستكاری مێژو ناكرێت ئا :ئاوێنه
ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتوی ئیسالمیو په‌رله‌مانتاری كوردستان، ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا سه‌باره‌ت به‌وتاره‌كه‌ی عه‌لی قه‌ره‌داغی كه پشتیوانی لهئاكهپهو ئه‌ردۆگان ده‌كات ،ده‌ڵێت "خاڵی الوازی ئه‌م وتاره‌ی عه‌لی قه‌ره‌داغی ئه‌وه‌یه پشتگیری له‌تاكه الیه‌نێكی توركیا ده‌كات‌و ئه‌مه‌ش به‌نه‌رێنی ده‌شكێته‌وه".
ئاوێنه :وتاره‌ك���هی عه‌لی قه‌ره‌داغی پیاهه‌ڵدانێكی زۆری تێدایه بۆ ئاكه‌په‌و ئ���ه‌ردۆگان ،ت���ۆ وه‌ك ئه‌ندامێك���ی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتوی ئیس�ل�امیو په‌رله‌مانتارێك���ی كوردس���تان تێبینیو سه‌رنجت له‌سه‌ر ئه‌م وتاره چییه؟ هه‌ڵه‌دن���ی :رێزم���ان هه‌ی���ه ب���ۆ د.عه‌ل���ی قه‌ره‌داغی كه شوێنده‌س���تی به‌خزمه‌تكردنی باشوری كوردستان زۆر دی���اره ،له‌ڕوی زانس���تیه‌وه كه زانكۆی كردوهتهوهو ل���ه‌ڕوی مرۆییش���هوه كه رێكخ���راوی خێرخوازی���ی دامه‌زراندوه، هه‌روه‌ه���ا ره‌وتی ئاكه‌پ���ه‌ش له‌توركیا به‌رز ده‌نرخێنین كه پرۆس���هی ئاشتی له‌سایه‌ی ئه‌واندا پێشكه‌وتنی به‌خۆیه‌وه بینی���وه ،هه‌م���و پش���تیوانیه‌كی ئێمه له‌ئاكه‌په له‌ڕوانگه‌ی دراوسێیه‌تیی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردس���تان‌و چاره‌سه‌ركردنی پرس���ی ره‌وای گه‌له‌كه‌مان���ه له‌باكوری كوردستان ،له‌هه‌مانكاتیشدا هیوادارین هه‌ده‌په به‌ربه‌س���تی %10ببڕێت چونكه سه‌ركه‌وتنی ئه‌وان له‌باكوری كوردستان‌و به‌هێزبونی���ان له‌په‌رله‌مان���ی توركی���ا خزمه‌ت ده‌كات به‌پرۆسه‌ی چاره‌سه‌ری ئاش���تی ،ئه‌و دو الیه‌نه ده‌بێت پێكهوه پرۆسه‌ی ئاش���تی له‌توركیا سه‌ربخه‌ن. پشتیوانی ئێمه لهئاكهپهو هه‌ر هێزێكی تر له‌ڕوانگه‌ی باوه‌ڕبونیانه به‌چاره‌سه‌ری ریشه‌یی كێشه‌ی گه‌لی كورد ،پێشمانوایه چاره‌س���ه‌ری ئه‌م كێش���ه‌یه به‌فلته‌ری ئازادكردنی عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،ماندێالی كورددا تێده‌په‌ڕێت. ئاوێنه :واته ئێ���وه وه‌ك یه‌كگرتوی ئیسالمی پش���تیوان ی له‌ئاكه‌په ده‌كه‌ن له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا؟ هه‌ڵه‌دنی :ئهوه په‌یوه‌ندی به‌كاروباری ناوخۆی توركیاوه هه‌یه ،ئێمه پشتیوانی
یروانت نیسان ماركۆس، ی په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنی ئه‌رمه‌ن ی كوردستان ئاماژه له‌په‌رله‌مان بهوه ده‌كات كه به‌الی ئه‌وانه‌و‌ه ی یان هه‌ر سروشتییه عه‌لی قه‌ره‌داغ ی ی شێواندن مامۆستایه‌كی تر هه‌وڵ مێژو بدات ،به‌تایبه‌تی ك ه له‌دیدو ی ی مه‌زهه‌بیه‌و‌ه له‌مه‌سه‌له به‌رژه‌وه‌ند كوشتاری ئه‌رمه‌نه‌كان بڕوانێت، ی مێژوییه‌و كه‌س به‌اڵم ئهوه فاكتێك ی لێبكات. ناتوانێت نكوڵ عه‌لی قه‌ره‌داغی‌و ئه‌ردۆگان له‌ئاكه‌پ���ه ده‌كه‌ی���ن تا پرس���ی كورد چاره‌سه‌ر بكات ،پشتیوانی له‌هه‌ده‌په‌ش ده‌كه‌ی���نو هیواداریش���ین ده‌نگه‌كان���ی به‌رزبێت���هوهو به‌ربه‌س���تی %10ببڕێت، ی ئاشتی ده‌چێته چونكه به‌مه پرۆس���ه پێشه‌وه. ئاوێن���ه :ب���ه‌اڵم له‌م وت���اره‌دا عه‌لی قه‌ره‌داغی به‌ئاشكرا پش���تیوانی ته‌نها لهئاكهپهو ئه‌ردۆگانیش ده‌كات؟ هه‌ڵه‌دنی :ئهوه تێڕوانینی به‌ڕێزیانه، هه‌ر پش���تیوانیه‌ك بۆ ئاكه‌په به‌مانای دژایه‌ت���یو فه‌رامۆش كردن���ی هه‌ده‌په نای���هت ،چونكه هه‌ده‌پ���ه نوێنه‌رایه‌تی راسته‌قینه‌ی خه‌ڵكی باكوری كوردستان ده‌كات. ئاوێن���ه :ب���ه‌اڵم له‌م س���اته‌وه‌خته‌دا ك���ه كێبڕكێ���ی هه‌ڵبژاردن���ه له‌توركیا باڵوكردن���ه‌وه‌ی وتارێكی له‌مش���ێوه‌یه له‌الی���ه‌ن كه‌س���ێكی وه‌ك عه‌ل���ی قه‌ره‌داغییه‌وه ،كارێكی باشه؟ هه‌ڵه‌دن���ی :م���ن پێموای���ه ده‌بوایه له‌وتاره‌كه‌یدا پش���تیوانی بۆ هه‌ده‌په‌ش ده‌رببڕیایه ،ن���ه‌ك ته‌نه���ا تاكالیه‌نانه چونكه ئه‌مه كاریگه‌ری ده‌بێت له‌س���ه‌ر رێ���ژه‌ی ده‌نگه‌كان ل���ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا، ده‌بوایه پرس���یاری ئهوهی بكردایه كه تا چه‌ند ئاكه‌په جدییه له‌چاره‌س���ه‌ری پرسی ره‌وای كورد له‌باكور‌و له‌هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردندا تیش���كی ده‌خاته سه‌ر ،كه 20ملیۆن كورد له‌س���ه‌ره‌تایترین مافی خۆیان واته خوێن���دن به‌زمانی خۆیان
هه‌ر جۆره لێدوان‌و وتارێك ی تاكه بۆ پشتگیر الیه‌نێك به‌نه‌رێنی ده‌شكێته‌وه بێبه‌شكراون. ئاوێنه :واته تۆ ئه‌مه به‌خاڵی الوازی وتاره‌كه ده‌زانیت؟ هه‌ڵه‌ندنی :به‌ڵێ من ئ���هوه به‌خاڵی الواز ده‌زانم‌و ده‌بو به‌شێوه‌ی هاوسه‌نگ گوزارش���تی لهوه بكردای���ه ،هه‌ر جۆره لێ���دوان‌و وتارێك بۆ پش���تگیری تاكه الیه‌نێك به‌نه‌رێنی ده‌شكێته‌وه. ئاوێن���ه :عه‌ل���ی قه‌ره‌داغ���ی ل���ه‌م وت���اره‌دا نكوڵی له‌جینۆس���اید كردنی ئه‌رمه‌نه‌كانی���ش ده‌كات ،به‌ب���ڕوای تۆ نكوڵیكردن له‌و تاوانه مێژوییه ،كارێكی
شیاوه؟ هه‌ڵه‌دن���ی :مه‌س���ه‌له‌ی ئه‌رمه‌نه‌كان حه‌قیقه‌تێك���ی مێژویی���ه ك���ه قه‌تڵ‌و عام كراون ،ب���ه‌اڵم بارودۆخی هه‌رێمی كوردس���تانیش‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی رێگه ن���ادات هه‌مو حه‌قیقه‌ت���ه‌كان بوترێت، ههرچهنده ئێمه ده‌بێت له‌ڕوی مرۆییه‌وه له‌گه‌ڵ هه‌مو مرۆڤێكی زوڵملێكراوی ئه‌م زه‌ویه‌دا هاوسۆزو پشتیوان بین .به‌ڕێزیان به‌حوكمی پێگه‌ك���هی وه‌ك ئه‌مینداری گش���تی یه‌كێتی زانایانی موس���ڵمانان، پێویس���ته له‌س���ه‌ر هه‌مو موسڵمانان‌و هه‌م���و مرۆڤێ���ك كه بچه‌وس���ێنرێته‌وه بێته‌ده‌نگ ،به‌دور له‌روانگه‌ی مهزههبیو ئایین���یو نه‌ته‌وه‌ی���ی .به‌ب���ڕوای م���ن پێویسته د.عه‌لی قه‌ره‌داغی له‌مه‌سه‌له سیاس���یه‌كاندا كۆمه‌ڵێ���ك راوێ���ژكاری هه‌بێت ،له‌وانه‌ی���ه ئه‌مه خزمه‌تی زیاتر به‌خ���ۆی ب���كات‌و هه‌ڵوێسته‌كانیش���ی هاوسه‌نگتر ده‌رببڕێت. ئاوێن���ه :د.عه‌ل���ی قه‌ره‌داغ���ی چ په‌یوه‌ندییه‌ك���ی هه‌ی���ه به‌یه‌كگرت���وی ئیسالمییه‌وه؟ هه‌ڵه‌دن���ی :د.عه‌ل���ی قه‌ره‌داغ���ی كه‌س���ایه‌تییه‌كی ئیسالمی ناودارو زاناو ئابوریناسیش���ه ،جێگه‌ی شانازی هه‌مو الیه‌كمان���ه ،به‌اڵم هی���چ په‌یوه‌ندییه‌كی ئۆرگان���ی به‌یه‌كگرت���وی ئیس�ل�امی كوردس���تانه‌وه نیی���ه ،ب���ه‌اڵم ئ���هو نوێنه‌رایه‌تی ره‌وتی میانه‌ڕه‌وی ئیسالمی كوردی ده‌كات.
ی وه‌های گوت ی قه‌ره‌داغ عه‌ل
"بۆچ����ی ئ����ه‌م هه‌ڵمه‌ت����ه جیهانیی ه له‌س����ه‌ر توركیا؟" ناونیشانی نوێترین وت����اری "عه‌ل����ی قه‌ره‌داغ����ی"ه ك����ه له‌ماڵپ����ه‌ڕی هه‌واڵه‌كان����ی توركیادا به‌زمانی عه‌ره‌ب����ی باڵوكراوه‌ته‌وه، ئه‌م وتاره یه‌كپارچه پیاهه‌ڵدانه ب����هو ده‌س����كه‌وته گ����ه‌وره‌و گرنگانه‌ی له‌سایه‌ی حكومه‌تی
ئاكه‌پ����هو ئه‌ردۆگان����دا به‌دیهات����وه، له‌گه‌شه‌ی په‌روه‌رده‌و خوێندنهوه بگره تا ده‌گات به‌گه‌ش����هی ئابوری‌و داهاتو به‌رهه‌مهێنان����ی كارهباو پیشه‌س����ازی س����هربازیو كه‌مكردن����ه‌وه‌ی رێ����ژه‌ی بێكاری‌و به‌دیهێنانی ئاشتی له‌باكوری كوردستان‌و قوبرس ،پاشان ستایشی هه‌ڵوێستی بوێرانه‌ی ده‌وڵه‌تی ئاكه‌په
ده‌كات به‌رامبه‌ر به‌روداوه‌كانی یه‌مه‌ن‌و میس����رو عێ����راق‌و پش����تیوانیكردنی له‌سوننه‌كان. عه‌لی قه‌ره‌داغی له‌كۆی وتاره‌كه‌شیدا نكوڵی له‌جینۆسایدكردنی ئه‌رمه‌نه‌كان له‌س����اڵی 1915ده‌كات‌و پێیوایه ئه‌مه تۆمه‌ت����ه ئاڕاس����ته‌ی ده‌وڵه‌تی توركیا ده‌كرێ����تو بارگاوی كراوه به‌سیاس����ی
یروان���ت به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د ك ه ی ی له‌جینۆساید هه‌ر كه‌س���ێك نكوڵ ی ئه‌رمه‌نه‌كان ب���كات ،ئه‌وا نوێنه‌رایه‌ت ی ئه‌گه‌ر الیه‌نێ���ك ده‌كات ،به‌تایبه‌ت��� ی ئیس�ل�امیو بیه‌وێ���ت له‌روانگ��� ه ی ئه‌و مه‌س���یحییه‌وه ش���یكاری‌‌و راڤه ی من ی "به‌ڕا كوش���تار‌ه بكات ،ئه‌و وت ی ده‌ڵێ‌‌و ی ئ���ازاده چ ی قه‌ره‌داغ عه‌ل��� ی چ���ی ناڵێت ،به‌اڵم جینۆس���ایدكردن ئه‌رمه‌ن���ه‌كان واقیع���هو هه‌م���و دنیا ده‌زانن". وتیش���ی "ده‌وڵه‌تی توركیای ئه‌مڕۆ ی ده‌وڵه‌ت���ی عوس���مانیه‌و میراتگ���ر چاوپۆش���یكردن ل���هو روداوه ته‌نه���ا ی سیاسیه‌‌وه‌و ی مجامه‌له ده‌چێت ه خانه كه‌س���انێك چاوه‌ڕوانكراوانیش���ه هه‌ڵوێستیان وا بێت ،به‌اڵم له‌جیهاندا ئهوه س���ه‌لماوه كه گه‌وره‌ترین تاوان‌و كۆمه‌ڵك���وژی‌‌و جینۆس���اید به‌رامبه‌ر
ی ی سهده به‌ئه‌رمه‌ن كراوه له‌س���ه‌ره‌تا رابردودا ،ئیتر به‌قس���هی كه‌سێك‌و دو ی ی مێژو ده‌ستكار كه‌س واقیع‌و ره‌وت ناكرێت‌و گۆڕانكاری به‌سه‌ردا نایه‌ت". یروان���ت جه‌غتی ل���هوه ك���ردهوه ك���ه چه‌ندی���ن واڵتی جیه���ان دانیان ن���اوه ب���ه‌وه‌دا ك���ه ئ���ه‌وه‌ی تورك ه عوس���مانیه‌كان كردی���ان به‌رامب���ه‌ر ی ی س���ه‌ده به‌ئه‌رمه‌نه‌كان له‌س���ه‌ره‌تا ی ی لێكردن رابردودا جینۆسایده‌‌و نكوڵ ی یاس���ا له‌و واڵتانه‌دا تاوانه ،ئه‌و به‌پێ وتی "من پاش���ماوه‌ی جینۆس���ایدم، باپیران���م زۆر بێڕه‌حمان��� ه قه‌تڵ‌و عام ی كران‌و ئه‌و روداوه هه‌ژێنه‌ره‌ش ئێمه ی ئ���اواره‌‌و په‌لكێش كرد بۆ باش���ور كوردستان". ی "به‌الی ئێمه‌و‌ه سروشتیی ه وتیش��� ی كه ئه‌و مامۆستایه یان مامۆستایه‌ك تر بیه‌وێت مێژو بش���ێوێنێت ،چونك ه ی له‌دیدو به‌رژه‌وه‌ندی مهزههبیو دیدگا ئیس�ل�ام‌و مه‌سیحییه‌و‌ه له‌و مه‌سه‌له‌ی ه ده‌ڕوانێت ،به‌اڵم واقیع ش���تێك ه كه‌س ی لێبكات". ناتوانێت نكوڵ ی ئه‌م پهرلهمانتاره ئه‌رمه‌نی ه ئه‌وه‌ش رونكرده‌وه ك ه كاریان بۆ ئهوه كردوه ی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان كوش���تار ئه‌رمه‌نه‌كان به‌جینۆس���اید بناسێنێت‌و پرۆژه‌یاسایه‌كیشیان بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه پێش���كه‌ش ك���ردوهو 40په‌رله‌مانتار ئیمزایان له‌س���ه‌ر كردوه ،به‌اڵم هێشتا نه‌خراوه‌ته به‌رنام هی كاره‌وه.
مندااڵنی پاشماوه‌ی جینۆسایدی ئه‌رمه‌نه‌کان
به‌مه‌به‌س����تی ناوزڕاندن����ی ده‌وڵه‌ت����ی تێده‌چێت س����به‌ینێ ده‌وڵه‌تی دیكه‌ش توركیا له‌س����ایه‌ی ئاكه‌پ����ه‌دا به‌هۆی تۆمه‌تبار بكرێت. ئه‌م����ه له‌كاتێكدایه كه پێش����تریش هه‌ڵوێستییه‌وه به‌رامبه‌ر به‌فه‌له‌ستین. له‌كۆتایش����دا داوا له‌گه‌النی موسڵمان "یوس����ف ق����ه‌ره‌زاوی" س����ه‌باره‌ت ده‌كات كه یه‌كڕیزبن له‌دژی ئه‌م پیالنه به‌داكۆكیك����ردن له‌توركی����او دژایه‌تی نێوده‌وڵه‌تیه‌و ه����اوكاری یه‌كدی بكه‌ن كردنی به‌جینۆساید ناوبردنی كوشتاری ب����ۆ له‌باربردنی ،له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ئه‌رمه‌نه‌كان ،هه‌ڵوێستێكی هاوشێوه‌ی ئه‌گه‌ر توركی����ا تۆمه‌تبار ده‌كرێت رێی ده‌ربڕیبو.
لیژنه‌ی مافی مرۆڤ :دڵنیاین زیندان ی نهێنی ،له‌الی پارتیو یه‌كێتی هه‌ی ه ئا :ئاوێنه چاالكوانان‌و لیژنه‌ی مافی مرۆڤی په‌رله‌مانی كوردستان دڵنیایی خۆیان نیشانده‌ده‌ن له‌وه‌ی كه هێشتا له‌هه‌رێمی كوردستاندا زیندانی نهێنی له‌الیه‌ی یهكێتیو پارتی ههیهو به‌شێك له‌وانه‌ی بێسه‌روشوێنن ،له‌و زیندانانه‌دا حه‌شاردراون ،الیه‌نی حكومیش ده‌ڵێت، "نه‌ك زیندانی نهێنی ،به‌ڵكو زیندانی سیاسیشمان نیه". له‌هه‌رێم���ی كوردس���تاندا ،دو ج���ۆر زیندانی ره‌س���می بونیان هه‌یه ،ئه‌وانه‌ی سه‌ر به‌ئاسایشن‌و ئه‌وانه‌ی به‌چاكسازیی ناوده‌برێن‌و س���ه‌ربه وه‌زاره‌تی كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تین ،به‌اڵم زیندانی نهێنی بوه‌ته بابه‌تێكی مشتومڕهه‌ڵگرو بۆچونێك باس له‌بون���ی ئه‌م ج���ۆره زیندانانه ده‌كه‌ن‌و
الیه‌نی حكومیش نكۆڵی لێده‌كات. سۆران عومه‌ر ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی ماف ی مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی كوردستان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند" ،ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی هه‌رێم زیندانی هه‌یه ،ده‌زگای زانیاری‌‌و پاراستن زیندانیان ههیهو له‌ژێر چاودێریی ئێمه‌دا نین ،نه ده‌زانین زیندانیان له‌كوێیه ،نه ئه‌و خه‌ڵكه‌شی رفێنراوه له‌كوێیه". ئه‌و ئاشكرایده‌كات كه "خه‌ڵكێكی زۆر به‌ده‌س���تی ده‌زگا ئه‌منیه‌كان له‌هه‌رێمی كوردس���تان رفێنراون ،له‌دوای ش���ه‌ڕی ناوخۆو له‌ساڵی 2003هوه تائێستا". ئ���هو پهرلهمانتاره ده‌ڵێ���ت" ،چه‌ند ش���وێنێك پێده‌زانی���نو هه‌ركاتێ���ك ده‌س���ه‌اڵتمان هه‌ب���و ده‌چین���ه س���ه‌ر ش���وێنه‌كه‌و ئه‌وكاته ئاشكرای ده‌كه‌ین، بۆیه ئێس���تا نایڵێین بۆئه‌وه‌ی شوێنه‌كه چۆڵنه‌كه‌ن". هاوكات بێس���تون فای���ه‌ق ،ئه‌ندامی
هه‌مان لیژنه بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت" ،به‌ڵگه ی ناڕاس���ته‌وخۆمان هه‌ی���ه ك���ه زیندانی نهێنی له‌كوردس���تاندا هه‌ی���ه ،ئه‌ویش ئه‌وه‌یه ،مادام خه‌ڵك هه‌یه چاره‌نوس���ی دیارنیه‌و له‌ژیانیشدا ماوه ،له‌زیندانه‌كانی ئاس���ایش‌و چاكسازییش���دا نیه ،كه‌واته ش���وێنێك هه‌یه له‌م واڵته خه‌ڵك تێیدا بێسه‌وشوێن ده‌بێت‌و ئێمه پێینازانین". بێس���تون دڵنیای���ی خ���ۆی ل���هوه نیش���انده‌دات كه زیندانی نهێنی ههیهو ده‌ڵێت" ،من یه‌قین���م هه‌یه كه زیندانی نهێنی ،له‌الی پارت���یو له‌الی یه‌كێتیش هه‌یه". به‌پێ���ی زانیاریی���ه‌كان ،له‌س���اڵی 2003هوه تائێس���تا نزیك���هی 400كه‌س سكااڵی كه‌س���وكاری بێسه‌روشوێنبویان ل���ه‌الی لیژنه‌ی ماف���ی مرۆڤی په‌رله‌مان تۆماركراوه ،به‌شێك له‌وانه‌ش بانگه‌شه‌ی ئهوه ده‌كه‌ن كه زانیارییان هه‌ی ه له‌ژیاندا
ماون. هه‌روه‌ه���ا ش���ێروان ش���ێروانی، ی مه‌ده‌نی رۆژنامه‌نوس‌و چاالكوانی بوار ن���اوی چه‌ندی���ن ش���وێن ده‌هێنێت كه گومانده‌كرێ���ت زیندانی نهێنی تێدابێت‌و به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند" :چه‌ند كه‌س���ێكم بین���وه كه له‌و زیندان���ه رزگاریان بوه، خه‌ڵك���ی ناوچه‌ی بارزان بون‌و له‌س���ه‌ر چه‌ندین كه‌یسی سیاسییو كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌ستگیركراون‌و له‌و زیندانانه‌دا زیندانی كراون". ئ���هو رۆژنامه‌نوس���ه ك���ه له‌س���ه‌ر باڵوكردن���ه‌وه‌ی بابه‌تێ���ك له‌س���ه‌ر ئه‌م مه‌س���ه‌له‌یه روب���ه‌روی دادگا كرایه‌وه، ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه "به‌دڵنیاییه‌وه چ���وار زیندان���ی نهێنی له‌زۆن���ی زه‌رد بونیان هه‌یه ،وه‌ك ئهوهی گوندی دوری له‌ده‌ڤ���ه‌ری ب���ارزان ،پیرمام ،س���پیلك له‌نێوان حه‌ری���رو خه‌لیف���ان‌و ئه‌وانه‌ی
گومانی لێ ده‌كرێت (زیندانی شه‌قاڵوه‌‌و زیندانی زاویته)". هاوكات دین���دار زێباری ،س���ه‌رۆكی لیژن���هی ب���ااڵی حكومه‌ت���ی هه‌رێم بۆ به‌دواداچون���ی نێوده‌وڵه‌تی ره‌تیكرده‌وه هیچ زیندانیه‌كی نهێنی له‌كوردستان بونی هه‌بێت‌و به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند" ،به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی ئێمه هه‌مانه ،تائێس���تا راپۆرت���ه نێوده‌وڵه‌تیه‌كانیش ش���تێكی وایان نه‌خس���توه‌ته به‌رده‌ستی ئێمه كه زیندانێكی نهێنی دیاریكراو هه‌بێت ،بۆیه ده‌ش���ێت جاران هه‌بوبێت ،به‌اڵم ئێستا ئێمه وه‌كو حكومه‌ت نه‌ك زیندانی نهێنی به‌ڵكو زیندانی سیاسیشمان نیه". زێب���اری ده‌ڵێ���ت" ،بانگه‌ش���ه‌كردن‌و تۆم���هت ئاس���انه ،ئێس���تا ده‌رگاكانی هه‌رێم كراوه‌ن ،هی���چ زیندانێكی هه‌رێم نی���ه ،ش���اندی نێوده‌وڵه‌تی س���ه‌ردانی نه‌كردبێت".
خه‌ڵكێكی زۆر به‌ده‌ستی ده‌زگا ئه‌منیه‌كان له‌هه‌رێمی كوردستان رفێنراون، له‌دوای شه‌ڕی ناوخۆو له‌ساڵی 2003هوه تائێستا
په‌رله‌مان
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
parlaman.awene@gmail.com
سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان ده‌سه‌اڵته‌كان ی له‌گه‌ڵ سه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان دابه‌شده‌كات
5
ئا :هانا چۆمانی دوای ئهوهی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان هه‌مواركرایه‌وه، په‌رله‌مانتاران دڵخۆشن به‌ماده‌یه‌كی په‌یڕه‌وه‌كه كه باس له‌دروستكردنی ده‌سته‌یه‌كی گشتی ده‌كات له‌په‌رله‌مانی كوردستان ،بۆئه‌وه‌ی هاوكاری ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی بكات له‌چه‌ندین پرسی گرنگی تایبه‌ت به‌په‌رله‌مان‌و سه‌رجه‌م سه‌رۆكی فراكسیۆنه‌كانیش له‌و ده‌سته‌یه‌دا ئه‌ندامن. ئامین����ه زك����ری په‌رله‌مانت����ار له‌فراكسیۆنی زه‌ردو ئه‌ندامی لیژنه‌ی كاتیی هه‌مواركردنی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌م����ان بۆ ئاوێن����ه ده‌ڵێت" :ئه‌و ده‌سته‌یه له سه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان‌و سه‌رۆكایه‌تی پێكدێت‌و چه‌ندین كاری گرنگی هه‌یه ،یه‌كێك له‌وانه بۆ دانانی به‌رنامه‌ی كاری په‌رله‌مانی كوردستان‌و راوێژك����ردن له‌نێوان س����ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‌و س����ه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان له‌باره‌ی چۆنیه‌تی دانان‌و دیاریكردنی پرۆژه‌یاس����اكان بۆ خستنه به‌رنامه‌ی كاری دانیشتنه‌وه". به‌وت����هی ئامین����ه یه‌كێك����ی دیكه له‌ئه‌ركه‌كان����ی ئ����هو ده‌س����ته‌یه، ده‌ستنیشانكردنی ئه‌و ئه‌ندامانه‌ن كه به‌ش����اند ده‌ڕۆنه ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مانی كوردس����تان" ،وات����ا وه‌ك وه‌فدێ����ك ده‌بێ����ت له‌رێ����ی ئ����هو ده‌س����ته‌یه‌وه دیاریبكرێن‌و ئه‌وان ره‌زامه‌ندبن له‌سه‌ر یه‌كێك����ی تر له‌گرنگتری����ن كاره‌كانی پهرلهمانهوه ،واتا به‌جۆرێك باشترین ئیس��ل�امیو ئه‌ندامی ئه‌و ده‌س����ته‌یه ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ده‌نێردرێنه دهرهوه ،ده‌س����ته‌كه دانان����ی كاری وه‌رزی پرۆژه‌یاساكان‌و گرنگترینیان ده‌خرێنه به‌ئاوێن����هی راگه‌یان����د" ،پێش����تر چونكه به‌پێ����ی په‌ی����ڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان����ه ت����ا بزانرێ����ت په‌رله‌مان پێشتر تا كاریان له‌سه‌ربكرێت ،ئه‌وه‌ش ئاڵۆزییه‌ك هه‌بو له‌پێشكه‌ش����كردن‌و په‌رله‌مان پێش����تر ته‌نها س����ه‌رۆكی له‌دانیش����تنی وه‌رزی نوێ����دا چ����ی ده‌س����تكه‌وتێكی گرنگ����ه له‌په‌یڕه‌وه خس����تنه‌به‌رنامه‌ی كاری دانیش����تنی پهرلهمانهوه ،به‌اڵم ئێس����تا ده‌سته‌كه په‌رله‌مان ئه‌و كه‌س����انه‌ی دیاریده‌كرد ب����كات ،په‌رله‌مانتارانی����ش ئه‌م خاڵه نوێیه‌كه‌دا" ،زكری وا ده‌ڵێت. ه����ه‌ر س����ه‌باره‌ت به‌ده‌س����ته‌كه‌‌و ئ����هو رۆڵ����ه ده‌بینێ����ت ،هه‌روه‌ه����ا كه وه‌ك ش����اندی په‌رله‌مانی ده‌چونه وه‌ك هه‌نگاوێ����ك لێكده‌ده‌ن����هوه كه "چیتر بێس����ه‌روبه‌ری دروست نابێت چۆنیه‌تی كاركردنی ،شوان قه‌اڵدزه‌یی دانان����ی به‌رنام����هو كارو ئه‌جێن����دای دهرهوه". ه����اوكات به‌پێ����ی زانیاریی����ه‌كان ،له‌پرۆژه‌یاس����اكان‌و خس����تنه‌كاری س����ه‌رۆكی فراكس����یۆنی بزوتنه‌وه‌ی ئه‌و ش����اندانه‌ی كه ده‌ڕۆنه ده‌ره‌وه‌ی
پێشتر ئاڵۆزییه‌ك هه‌بو له‌پێشكه‌شكردن‌و خستنه‌به‌رنامه‌ی كاری دانیشتنی پهرلهمانهوه ،به‌اڵم ئێستا ده‌سته‌كه ئه‌و رۆڵه ده‌بینێت ،هه‌روه‌ها دانانی به‌رنامه‌و كارو ئه‌جێندای ئه‌و شاندانه‌ی كه ده‌ڕۆنه ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان
ده‌سته‌ی سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مانی کوردستان هه‌رێمی كوردس����تان واتا په‌یوه‌ندی هه‌ی����ه به‌س����ه‌رجه‌م س����ه‌ردانه‌كانی پهرلهمانتارو وه‌فده‌كانی په‌رله‌مان كه سه‌ردانی دهرهوه ده‌كه‌ن ". به‌بۆچونی قه‌اڵدزه‌یی ،ئهوهی زۆر گرنگ بێت له‌په‌یڕه‌وه‌كه‌دا س����ه‌باره‌ت به‌ده‌سته‌ی گشتی ئه‌وه‌یه "له‌مه‌ودوا له‌كاتی ده‌رككردن����ی به‌یاننامه چیتر به‌یاننام����ه س����ه‌ربه‌خۆ ده‌رناكرێت، به‌ڵكو ده‌بێت ئه‌ندامانی ئه‌و ده‌سته‌یه ئاگاداربن‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ بكه‌ن، ئه‌وكات ببێت����ه به‌یاننامه‌یه‌كی ته‌واو و باڵوبكرێت����هوه ،واتا ده‌ش����توانێت به‌یاننام����ه ده‌رب����كات له‌گ����هڵ چه‌ند كارێك����ی تر ك����ه ئهوه زیات����ر كاری په‌رله‌مان ئاس����ان ده‌ك���� هنو گرنگی زیاتر به‌پرۆژه یاساكان ده‌دات ". به‌پێی وته‌ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان،
ئه‌ندامانی ئه‌و ده‌سته‌یه گۆڕانكارییان به‌س����ه‌ردادێت ،چونكه "په‌یوه‌س����ت ه به‌ده‌سته‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی‌و سه‌رۆكی فراكس����یۆنه‌كان ،ك����ه پێده‌چێ����ت له‌هه‌ندێ����ك خول����دا فراكس����یۆنه‌كان كه‌مب����نو له‌هه‌ندێك����ی تری����ان فراكسیۆنه‌كان زیاتر بن ،واتا رێژه‌ی ئه‌ندامه‌كان چه‌سپاو نیه‌‌و گۆڕانكاری به‌سه‌ردا دێت". له‌ماده‌یه‌كی تایبه‌تی په‌یڕه‌وه‌كه‌دا، باس له‌دروس����تكردنی ده‌س����ته‌یه‌كی گش����تی ك����راوه ب����ۆ هاوكاریكردنی س����ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی كوردستان، چونكه پێشتر س����ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگ����رو س����كرتێره‌كه‌ی خۆی����ان یاساكانیان هه‌ڵده‌بژاردو سه‌رپه‌رشتی دیاریكردن����ی س����ه‌رجه‌م ئه‌ندامان����ی وه‌فده‌كانیشیان ده‌كرد بۆ دهرهوه .
له‌مه‌ودوا ماف‌و ئه‌ركی ئۆپۆزسیۆن له‌په‌رله‌ماندا به‌یاسا رێكده‌خرێت ئا :هانا سه‌رجه‌م ماف‌و ئه‌ركه‌كانی ئۆپۆزسیۆن له‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی په‌یڕه‌وی ناخۆی په‌رله‌ماندا دیاریكراون‌و مادده‌یه‌كی تایبه‌ت بۆ ئه‌و بابه‌ته هه‌یه كه بۆی هه‌یه چه‌ندین سه‌رۆك لیژنه یان یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی وه‌ربگرێت ،ئه‌گه‌ر هاتو پارتێكی ئۆپۆزسیۆن توانی رێژه‌ی یه‌ك له‌سه‌ر چواری كورسییه‌كانی په‌رله‌مان به‌ده‌ستبهێنێت. بۆیه‌كه‌مج���ار دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی ،2009ئۆپۆزس���یۆن له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان به‌ب���ێ بون���ی هی���چ پێش���ینه‌یه‌كی یاس���ایی دروس���تبو، ته‌نانه‌ت له‌په‌یڕه‌وی ناخۆی په‌رله‌مانی كوردستانیش���دا ئاماژه‌ی پێنه‌درابو، گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوی ئیسالمی له‌و به‌ره‌یه‌دا بون ،به‌اڵم رۆڵ‌و ئه‌رك‌و ماف���ی ئه‌و س���ێ پارت���ه یه‌كێك بو له‌بابه‌ته مشتومڕهه‌ڵگره‌كانی هه‌رێمی كوردستان. له‌ئێستادا كۆی هه‌مواری مادده‌كانی په‌یڕه‌وی ناوخۆ ته‌واوبوه ،ته‌نیا ماوه بخرێت���ه به‌رنامه‌ی كاری دانیش���تنی په‌رله‌مان���هوهو دوای تاووتوێك���ردن‌و تێبین���یو ره‌خن���ه‌كان ،له‌ناوهۆڵ���ی په‌رله‌مان ده‌خرێته ده‌نگدانه‌وه. له‌ب���اره‌ی چۆنیه‌ت���ی دانانی ئه‌و ماده‌ی���هو زیادكردن���ی له‌په‌ی���ڕه‌وه نوێكه‌ی ناخۆی په‌رله‌مان كوردستان، مونا قه‌هوه‌چی س���ه‌رۆكی لیس���تی پێش���كه‌وتنی توركمان���یو ئه‌ندامی لیژن���هی هه‌مواری په‌ی���ڕه‌وی ناخۆی په‌رله‌مان ،به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند":ئه‌و ماده‌یه كه ب���اس له‌ماف‌و ئه‌ركه‌كانی ئۆپۆزس���یۆن ده‌كات ،بۆیه‌كه‌مج���اره
هۆڵی کۆبونه‌وه‌ی په‌رله‌مانی کوردستان كه له‌كوردس���تان‌و ناو په‌رله‌مان ،ئه‌و بابه‌ته به‌یاس���ایی ده‌كرێـت‌و گرنگی خۆی هه‌ی���ه له‌ئه‌زمون���ی حوكمرانی هه‌رێمی كوردستاندا". له‌ب���اره‌ی م���اف‌و ئه‌ركه‌كان���ی ئۆپۆزس���یۆن كه له‌مه‌ودوا چۆن له‌ناو په‌رله‌ماندا مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت، ئه‌و پهرلهمانتاره ده‌ڵێت "له‌ماده‌كه‌دا هاتوه دیاریكردن���ی بودجه‌ی تایبه‌ت بۆئه‌و هێزه‌ی كه ده‌بێته ئۆپۆزسیۆن له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مان���هوه ،هه‌روه‌ه���ا ب���ۆی هه‌ی���ه ده‌س���تی له‌ڕاییكردنی كاره‌كان���ی ن���او په‌رله‌مان���دا هه‌بێت
تا بتوانێ���ت ئیش���وكاره‌كانی بكات‌و له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی دواتردا متمانه‌ی خه‌ڵ���ك به‌ده‌س���تبهێنێت ،هه‌روه‌ها ده‌بێ���ت له‌س���ێ ك���ه‌س زیات���ر بن ئه‌گه‌ر هات���و بون به‌فراكس���یۆنێكی ئۆپۆزسیۆن". به‌وته‌ی په‌رله‌مانتاران ئه‌م هه‌نگاوه‌ی په‌رله‌مانی كوردستان ،به‌سودوه‌رگرتن ب���وه له‌ئه‌زمون���ی واڵتان���ی ت���ر كه له‌چه‌ندین واڵتی ئه‌وروپی وه‌رگیراوه، به‌وپێیه‌ی بونی ئۆپۆزیس���یۆن به‌پێی په‌یڕه‌وی ناخۆی په‌رله‌مان رێكخراوه. ه���اوكات قاره‌مان ق���ادر ئه‌ندامی
لیژن���هی هه‌مواری په‌ی���ڕه‌وی ناخۆی په‌رله‌م���ان‌و ئه‌ندام���ی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان له‌فراكس���یۆنی گ���ۆڕان له‌باره‌ی ماده‌ی تایبه‌ت به‌ئۆپۆزسیۆن ده‌ڵێت "ئه‌و ماده‌یه باش���تر نمایشی دیموكراس���ی ده‌كات له‌كوردس���تان‌و ئێس���تا ئۆپۆزس���یۆنبون به‌پێی یاسا رێكخرا له‌ناو په‌رله‌مانی كوردس���تان‌و س���ه‌رجه‌م م���اف و ئه‌ركه‌كانیش���ی دیاریكران ،سه‌ره‌تا نابێت له‌سێ ئه‌ندام كه‌متربێت ،بۆئه‌وه‌ی ببێته ئۆپۆزیسۆن ده‌بێت په‌رله‌مانی كوردس���تان بڕیار ب���دات ئایا ئۆپۆزیس���یۆنه ی���ان نا،
په‌رله‌مانتاران كۆكن له‌س���ه‌رئه‌وه ی كه له‌مه‌ودوا هه‌ر الیه‌نێك ئۆپۆزیسیۆن بونی خۆی راگه‌یاند ،ئه‌وا مه‌رج‌و مافی هه‌یه ،چونكه له‌ڕابردودا هیچ یاس���او ماده‌یه‌ك نه‌بو كه باس له‌ئۆپۆزسیۆن بون ب���كات له‌هه‌رێمی كوردس���تان. به‌اڵم ئێس���تا ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن یه‌ك له‌س���ه‌ر چواری په‌رله‌مان یان له 40 كورس���ی زیاتری هه‌بێت ،ئه‌وا "مافی چه‌ندین پۆس���تی گرنگی هه‌یه له‌ناو په‌رله‌م���ان ،وه‌ك یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی ده‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‌و س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی یان یاسایی یان ده‌س���تپاكی ،یان ئه‌وانه‌ی به‌پێی ماده‌ك���ه باس���یان لێك���راوه چونكه ناكرێ���ت رۆڵی ئه‌و هه‌م���و ده‌نگده‌ره پشتگوێ بخرێت". قاره‌م���ان به‌گه‌ش���بینیه‌وه ب���اس له‌تێپه‌ڕبونی كۆی ماده‌كانی په‌یڕه‌وه نوێیه‌كه ده‌كات‌و ده‌ڵێ���ت "له‌مه‌ودوا م���اف‌و ئیمتی���ازات‌و ئه‌ركه‌كان���ی ئۆپۆزیسۆن له‌په‌رله‌مانی كوردستان به‌پێ���ی یاس���ا دیاریك���راوه ،وات���ا به‌گوێره‌ی قه‌باره‌ی خۆی مافی هه‌یه. ئه‌وه‌ش جۆرێك���ی تازه‌یه له‌په‌یڕه‌وی دیموكراسیه‌ت له‌هه‌رێمی كوردستان‌و هه‌نگاوێكی نوێیه بۆ چونه‌پێشه‌وه‌ی ناش���بێت له‌حكومه‌ت به‌ش���داربێت‌و دیموكراس���ی له‌هه‌رێمی كوردستان، خۆیش���ی له‌یه‌كێك له‌دانیشتنه‌كاندا چاوه‌ڕوانیش ناكه‌ین هیچ كێش���ه‌یه‌ك دروس���ت بێ���ت له‌تێپه‌ڕاندن���ی كۆی رایبگه‌یه‌نێت كه ئۆپۆزسیۆنه". له‌ب���اره‌ی چۆنیه‌تی رازیبونی هه‌مو مادده‌كانی ئه‌و په‌یڕه‌وه ،چونكه هه‌مو الیه‌نه‌كان له‌باره‌ی ئ���هو مادده‌یه كه الیه‌نه‌كان تێیدا به‌شدار بون‌و تێبینیو تایبه‌ت���ه به‌م���اف و ئیمتیازاته‌كانی ره‌خنه‌یان ههبوه لهبارهیهوه". په‌یڕه‌وی ناخ���ۆی په‌رله‌مان دوای ئۆپۆزیسیۆن بون ،قاره‌مان قادر ده‌ڵێت "هێش���تا یه‌كالیی نه‌بۆته‌وه ،چونكه ئهوهی له‌الیه‌ن سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی له‌وانه‌یه مناقه‌ش���هی زۆر هه‌ڵبگرێت كوردستان لیژنه‌یه‌كی كاتی كه له 13 ك���ه ئایا هه‌مو فراكس���یۆنه‌كان رازی كه‌س پێكهاتبو به‌سه‌رجه‌م فراكسیۆن‌و ده‌بن به‌و شێوازه‌ی ئێستا داڕێژراوه ،الیه‌نه‌كانه‌وه ،هه‌مواركرایه‌وه .په‌یڕه‌وه ی���ان رازی ده‌بن به‌هه‌بونی بڕگه‌یه‌كی تازه‌ك���ه پێكهاتوه ل���ه 153مادده‌و په‌یڕه‌وه‌كه‌ی پێشتریش 95ماده بو. تایبه‌ت به‌ئۆپۆزسیۆن".
مافی چه‌ندین پۆستی گرنگی هه‌یه له‌ناو په‌رله‌مان ،وه‌ك یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی یان یاسایی یان ده‌ستپاكی، یان ئه‌وانه‌ی به‌پێی ماده‌ك ه باسیان لێكراوه چونك ه ناكرێت رۆڵی ئه‌و هه‌مو ده‌نگده‌ره پشتگوێ بخرێت
6
تایبه‌ت
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
پاش "ئه‌نفالی .."3بڕیاری مانه‌وه‌و خۆڕاگری عوسمان حاجی مه‌حمود به‌شی یه‌که‌م قۆناغه‌كانی هێرش‌و ش����ااڵوه‌كانی ئه‌نفال له‌به‌ه����اری س����اڵی 1988دا ،ك����ه له‌الیه‌ن سوپای داگیركه‌ری عێراقه‌وه به‌هه‌شت قۆناغ ئه‌نجامدرا ،بووه هۆی شكس����تێكی گه‌وره‌ی سه‌ربازی بۆ هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان‌و جواڵن����ه‌وه‌ی سیاس����ی كوردس����تان .جگه له‌وه‌ش لێدانێك بوو بۆ تێكدان‌و ش����ێواندنی سه‌رخانی كولتووری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی ،هه‌روه‌ها تێك����دان‌و هه‌ڵوه‌ش����اندنی ژێرخانی ئابووری كوردستان به‌گشتی‌و هی الدێكان به‌تایبه‌تی. تااڵنكردن����ی ته‌واوی س����هروهتو س����امانی خه‌ڵ����ك ،وێرانكردن‌و س����وتاندن‌و ڕوخاندنی هه‌زاران گوندو ژماره‌یه‌ك شارۆچكه‌و ئۆردوگا له‌كوردستاندا ،ڕاگواستنی دانیشتوانی ناوچه ئازادكراوه‌كانی ژێر ده‌س����ه‌اڵتی ش����ۆڕش بۆ جێگای ترو ش����ه‌هیدكردنی ده‌یان هه‌زاریان‌و ته‌نانه‌ت زینده‌به‌چاڵكردن����ی هه‌زارانیان ،كه دواتر وه‌كو شه‌هیدانی ئه‌نفال ناوبران. گونده‌كان����ی كوردس����تان له‌هه‌م����وو شۆڕش����ه‌كاندا هه‌میشه س����ه‌رچاوه‌و پێگه‌و پاڵپشتیكی گه‌وره‌و كاریگه‌ربوون بۆ شۆڕش‌و هێ����زی پێش����مه‌رگه ،هه‌ربۆی����ه چۆڵكردن‌و نه‌هێش����تن‌و بنه‌بڕكردن����ی ژی����ان‌و ئاوه‌دانی له‌الدێكاندا ،شۆڕش����ی كوردستان به‌گشتی‌و خه‌باتی چه‌كداریی‌و پێش����مه‌رگانه‌ی دوچاری قۆناغێك����ی س����ه‌خت‌و دژوار ك����رد ،ب����ه‌اڵم س����ه‌ره‌ڕای ئه‌و قۆناغ����ه دژواره‌یش له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌كی جیاجیای كوردستاندا ،پێشمه‌رگه بڕی����اری مانه‌وه‌و به‌رده‌وامی داو خۆی له‌گه‌ڵ ئه‌و قۆناغه‌یش ڕاهێنا به‌داهینانی شێوازیكی ن����وێ‌و به‌ده‌س����ته‌و گروپی بچ����وك بچوكی چه‌ندكه‌س����ی ،كه به‌مه‌فره‌زه پارتیزانه‌كانی پاش ئه‌نفال ناسران. گه‌رمی����ان یه‌كێك بوو ل����هو ناوچانه‌ی كه له‌پاش ئه‌نفالی س����ێ تا ڕاپه‌ڕین له‌س����اڵی 1991دا پێش����مه‌رگه‌ی ب����ه به‌رده‌وام����ی لێمای����هوه .ئه‌گه‌رچ����ی نووس����ینه‌كه‌ی من په‌یوه‌ن����دی به‌قۆناغی ئه‌نفالی س����ێیه‌مه‌وه هه‌ی����ه ،ب����ه‌اڵم پێویس����ت ب����هوه ده‌كات بۆ ڕونتركردنه‌وه‌ی دیمه‌نه‌كان به‌كورتی باس����ی به‌ش����ێك له‌قۆناغه‌كانی ئه‌نف����ال بكه‌ین ،كه هه‌ر قۆناغیكیان له‌كات‌و سنورێكی جوگرافی دیاریكراودا ئه‌نجامده‌درا ،به‌م شێوه‌یه: ئه‌نفالی یه‌ك :بۆ ناوچه‌كانی سه‌ركردایه‌تی ی.ن.ك ب����وو له‌س����نوری دوكان -كارێ����زه له 1988/2/22ده‌ستیپێكردو له1988/3/19 كۆتایی هات. ئه‌نفال����ی دوو :ب����ۆ س����نووری ناحیه‌كانی بازی����ان‌و ق����ه‌ره‌داغ‌و به‌ش����ێك له‌س����نوری ه����ه‌ردو قه‌زای ده‌ربه‌ندیخان‌و ش����اره‌زور بو، له 1988/3/28ده‌س����تیپێكردو پاش چه‌ند ڕۆژیك كۆتاییهات. ئه‌نفال����ی س����ێ :ب����ۆ س����نوری قه‌زاكانی خورماتو ،كفری ،كه‌الرو به‌شێك له‌سنووری ق����ه‌زای چه‌مچه‌م����اڵ ب����و ،ل����ه1988/4/7 ده‌ستیپێكردو له 1988/4/15كۆتاییهات. ئه‌نفالی چوار :بۆ س����نوری قه‌اڵس����ێوكه‌و خاڵخااڵن‌و ش����ێخ بزێنی‌و چه‌می ڕێزان بوو، له 1988/5/3ده‌س����تیپێكردو له‌دوای چه‌ند ڕۆژێ����ك كۆتاییپێه����ات .دوات����ر ئه‌نفالی 5و ئه‌وانیتر تا ئه‌نفالی هه‌شت. كۆتایی ئه‌نفالی سێ‌و بڕیاری مانه‌وه: به‌و پێیه‌ی یه‌كێك بووم له‌و پێشمه‌رگانه‌ی پ����اش كۆتاییهاتنی ئه‌نفال����ی ،3له‌گه‌رمیان مام����هوه ،ئ����اگاداری ورده‌كاری چۆنیه‌ت����ی بڕیاری مانه‌وه‌م بۆ به‌ش����ێك له‌و فه‌رمانده‌و كادرو پێشمه‌رگانه‌ی كه پێكهوه بووین .ئه‌م نووسینه تایبه‌ته به‌و وێستگه‌یه‌و هه‌وڵم داوه ئهوهی خۆم ئاگاداریم‌و شاهیدی بوم‌و دیومه، به‌بێ زیاد كردن‌و كه‌مكردنه‌وه ،به‌دروس����تی بیخه‌مه به‌رچاوی خه‌ڵكی كوردستان .باسی بابه‌ت‌و ڕوداوو به‌سه‌رهاته‌كانی تر بمێنێتهوه ب����ۆ كاتێكی ت����ر ،ئه‌كرێت من‌و پێش����مه‌رگه پارتیزانه‌كان����ی تریش ،له‌داهاتودا باس����یان بكه‌ین‌و له‌سه‌ریان بنوسین. به‌پشتبه‌ستن به‌هه‌ندێ زانیاری دیاریكراو كه ل����هو كاتان����ه‌دا ڕۆژانه نوس����یومه‌ته‌وه‌و بون����ی چه‌ن����د به‌ڵگه‌یه‌ك له‌الم ،ن����اوی ئه‌و پێش����مهرگهو ده‌س����تانه باڵوده‌كه‌م����هوه كه به‌ش����داربون له‌قۆناغ����ی پارتیزان����ی پ����اش ئه‌نفاله‌كاندا ،به‌تایبه‌ت ناوی ئه‌و پێشمهرگهو كادرو فه‌رماندان����هی كه له‌پاش كۆتاییهاتنی لێبوردنه‌ك����هی مانگ����ی - 1988/9/6 1988/10/6مان����هوهو ب����ه‌رده‌وام ب����وون. هه‌روه‌ه����ا ئ����هو ئاڵوگ����ۆڕو گۆڕانكاریانه‌ی كه به‌س����ه‌ر ده‌س����ته‌كان‌و پێش����مه‌رگه‌كاندا هاتووه تا كۆتایی مانگ����ی ،1990/12وه‌كو هاتنه‌وه‌و ڕۆیش����تنی ده‌س����ته‌كان بۆ ئێران‌و ماوه‌ی مانه‌وه‌ی ده‌سته‌و پێشمه‌رگه‌كان .بۆ ڕونكردنه‌وه‌ی ئه‌م ورده‌كاریانه پاشكۆیه‌كم بۆ ئه‌م نووسین ه ئاماده كردووه. سنوری جوگرافی ئه‌نفالی سێ: ئه‌نفالی سێ سنووری به‌شیك له‌مه‌ڵبه‌ندی
1ی "ی.ن.ك"ی ئ����هو كات����هی گرت����هوه. (حزب‌و هێ����زه سیاس����یه‌كانی تریش وه‌كو پارتی ،سۆشیالس����تو حزبی شیوعیش له‌م سنووره‌دا باره‌گاو هێزیان هه‌بوو ،به‌اڵم هێزی گه‌وره‌و خاوه‌ن ده‌س����ه‌اڵت له‌م س����نووره‌دا هێ����زی ی.ن.ك ب����وو) .بۆ ئ����ه‌وه‌ی به‌رچاو ڕوونتر بین به‌پێویستی ده‌زانم به‌شێوه‌یه‌كی گشتی باسی هه‌یكه‌لی ڕیكخستنی مه‌ڵبه‌ندو س����نووره جوگرافیه‌كه‌ی‌و ئ����هو تیپانه بكه‌م كه ئه‌كه‌وتنه س����نووری بازنه‌ی شااڵوه‌كانی ئه‌نفالی .3 مه‌ڵبه‌ن����دی یه‌ك ،ل����ه‌ڕووی جوگرافییه‌وه س����نووری قه‌زاكانی خورماتو ،كه‌الر ،كفری، ده‌ربه‌ندیخان ،هه‌ڵه‌بجه‌و به‌شێك له‌سنووری قه‌زاكان����ی پێنجوی����نو ق����ه‌زای مه‌رك����ه‌زی سلێمانی‌و به‌شێك له‌چه‌مچه‌ماڵی ده‌گرته‌وه. له‌س����اڵه‌كانی پاش 1985سنوری پێنجوێن‌و به‌ش����ێك له‌هه‌ڵه‌بجه بووه مه‌یدانی ش����ه‌ڕی عێراق -ئێران‌و وێرانكرا. پێكهاته‌ی مه‌ڵبه‌ند: كاك قادری حاجی عه‌لی :لێپرس����راویمهڵبهند كاك عم����ر فت����اح :لێپرس����راوی داراییمهڵبهند كاك ش����ێخ جه‌عف����ه‌ر :كاروب����اریپێشمهرگه كاك ئ����اوات قاره‌مان����ی :كاروب����اریپێشمهرگه كاك ڕۆسته‌م :كاروباری پێشمه‌رگه كاك ش����ێخ علی ش����ێخ حه‌مه‌س����اڵح:لیپرس����راوی ڕابه‌ره سیاس����یه‌كانی سنووری مه‌ڵبه‌ند مامۆس����تا س����اڵح ژاژڵه‌یی :لێپرسراویكۆمهاڵیهتی مه‌ڵبه‌ند باره‌گای مه‌ڵبه‌ندی یه‌ك له‌قۆپی قه‌ره‌داغ بوو ،ئه‌و تیپانه‌ی كه س����نوره‌كه‌یان ئه‌كه‌وته چوارچێ����وه‌ی قۆناغی ئه‌نفالی س����ێ ،بریتی بوون له: * تیپی 51ی گه‌رمیان ـ باره‌گاكه‌ی له‌دێی بانی مۆرد بو له‌سنوری ناحیه‌ی سه‌نگاو * تیپ����ی 53ی ش����یروانه ـ باره‌گاك����هی له‌نزیك دێی چرچه‌قه‌اڵ بو * تیپی 59ی حه‌مرین ـ باره‌گاكه‌ی له‌دێی گوڵباخ-قادركه‌ره‌م بو * به‌ش����ێكی بچوك له‌سنوری تیپی 17ی زمناكۆ سه‌ره‌ڕای ئه‌و سێ تیپه ،باره‌گای مه‌ڵبه‌ندو تیپی باره‌گای مه‌ڵبه‌ندو تیپی 55ی قه‌ره‌داغ‌و تیپی ١٧ی زمناكۆو به‌ش����ێك له‌تیپی 57ی سه‌گرمه كه به‌هۆی شااڵوه‌كانی ئه‌نفالی دوو، ناوچه‌كه‌یان له‌الیه‌ن س����وپاو جاش داگیركرا ب����و هاتبونه س����نوری گه‌رمی����ان .باره‌گای مه‌ڵبه‌ن����د پاش داگیركردن����ی قۆپی قه‌ره‌داغ گواس����ترابوه‌وه بۆ دێی تیله‌ك����ۆی قه‌له‌نده‌ر له‌سنوری ناحیه‌ی سه‌نگاو. ئه‌نفالی ،3ڕۆژی 1988/4/7به‌هێرش����ی ج����اش‌و س����وپای عێ����راق ،به‌پاڵپش����تی تۆپخان����هو هه‌لیكۆپت����ه‌ر ،له‌چه‌ند قۆڵیكه‌وه ده‌س����تیپێكردو پالنی هێرشه‌كه وا دانرا بوو هه‌م����وو قۆڵه‌كان پاش ته‌واو كردنی ئامانجی شااڵوه‌كه له‌سنوری ناحیه‌ی سه‌نگاوو بناری زنجیره چیای نێوان س����ه‌نگاوو ده‌ربه‌ندیخان یه‌كبگرن����هوه ،ت����ا ڕۆژی 14و1988/4/15 زۆربه‌ی ئامانجه‌كه‌یان جێبه‌جێكرد .زۆرترین ژماره‌ی پێش����مهرگهو ئه‌و هاواڵتیانه‌ی كه تا ئه‌و كاته مابوونه‌وه به‌ئاراس����ته‌ی س����نوری دێهاته‌كانی ناحیه‌ی س����ه‌نگاو ،پاشه‌كشه‌مان كرد. ت����ا ڕۆژی 1988/4/14به‌ش����ێكی زۆر له‌هێزی پێش����مهرگهو پێكهاته‌كانی تری ئه‌و كاته‌ی هێزی پێشمه‌رگه ،له‌گوندی مه‌سۆیی به‌رگ����ه‌چ‌و چه‌ن����د گوندێك����ی ت����ری نزیك‌و ده‌وروبه‌ری مه‌سۆیی الی كاك قادری حاجی عه‌لی‌و براده‌رانی مه‌ڵبه‌ند كۆبوینه‌وه .زۆربه‌ی لێپرسراوه‌كانی ئه‌و كاته‌ی سنووری مه‌ڵبه‌ندو ئه‌و تیپانه‌ی كه پێش����تر باسمان كردن له‌وێ بون .هێرش����ی سوپاو جاش����یش به‌رده‌وام له‌زیادبوندا بو رۆژ له‌دوای رۆژ گوندو شوێنی زیاتری����ان داگیرده‌ك����ردو بازن����هی هێرش‌و گه‌مارۆیان له‌سه‌رمان ته‌س����كتر ده‌كرده‌وه، بۆیه بڕیار درا پاشه‌كش����ه به‌هێزه‌كان بكریت بۆ س����نووری تیپی 25ی خاڵخ����ااڵن‌و تیپی 21ی كه‌رك����وك ،كه س����نوره‌كه‌یان ده‌كه‌وته سه‌روی ڕێگای سه‌ره‌كی بازیان-چه‌مچه‌ماڵ- قه‌ره‌هه‌نجیر-كه‌ركوك. به‌رنامه‌ی چۆنیه‌تی پاشه‌كش����ه‌ش دانرا، به‌چه‌ند ڕه‌تڵ‌و له‌چه‌ند رێگایه‌كی جیاوازهوه بێ����ت به‌ئاڕاس����ته‌ی جێگای مه‌به‌س����ت .ئه‌و بڕی����اره ناچارییه ش����ه‌وی 14له‌س����ه‌ر 15ی 1988/4/درا .هه‌موو ڕۆژه‌كانی پرۆس����هی ئه‌نفال‌و به‌تایبه‌ت ه����ه‌ردو ڕۆژی 14و 4/15 له‌رۆژه هه‌ره ناخۆش‌و پڕ له‌ژان‌و ئازاره‌كانی ه����ه‌ر یه‌كێكمان ب����وو .هه‌ر كه‌س����هو ده‌یان پرسیاری بێوه‌اڵم‌و بیری ئاڵۆزكاو له‌مێشكیدا بو ده‌رباره‌ی قۆناغی داهاتو ،چاره‌نووس����ی خه‌ڵك‌و پێش����مهرگهو ش����ۆڕش ،چونكه ئه‌و بارودۆخه ئهوهنده دژوار بوو ،ئاس����ان نه‌بو پێش����بینییه‌كی دروس����ت بۆ داهاتو بكرێت‌و
ناوی ئه‌و پێشمهرگهو ده‌ستانه باڵوده‌كه‌مه‌وه كه به‌شداربون له‌قۆناغی پارتیزانی پاش ئه‌نفاله‌كاندا، به‌تایبه‌ت ناوی ئه‌و پێشمهرگهو كادرو فه‌رماندانه‌ی كه له‌پاش كۆتاییهاتنی لێبوردنه‌كه‌ی مانگی 1988/9/6 1988/10/6مانه‌وه‌و به‌رده‌وام بوون عوسمانی حاجی مه‌حمود له‌کاتی پێشمه‌رگایه‌تیدا
له‌و رۆژه سه‌ختانه‌دا ئه‌وه‌م به‌بیرداهات‌و له‌خۆم پرسی :ئایا ناكرێت له‌ناوچه چۆڵكراوه‌كاندا بمێنینه‌وه‌و درێژه به‌شۆڕش‌و پێشمه‌رگایه‌تی بده‌ین؟
هه‌موو شتێك ئاڵۆزو نادیارو ته‌مومژاوی بو. له‌و ڕۆژان����ه‌دا كۆی دیمه‌نه‌ك����ه بریتی بو له‌وێرانی‌و سوتماك‌و دێهاتی ڕه‌ش داگه‌ڕاو كه مای����هی خه‌مێكی قوڵ بو بۆ هه‌مومان ،به‌اڵم س����ه‌ره‌ڕای ئه‌و دۆخه ناله‌باره پێویس����تمان به‌پش����ودرێژی‌و ئیراده‌ی به‌هێزو چاوه‌ڕوانی خوڕاگرانه هه‌بو ،بۆیه هه‌ر ئه‌وه‌مان هه‌ڵبژاردو له‌س����ه‌ری به‌رده‌وام بوین .له‌و كاته‌دا هه‌ستم بهوه ده‌كرد ك����ه ئه‌ركێكی قورس كه‌وتوه‌ته سه‌رش����انی هه‌مومان‌و پێویست بوو به‌رامبه‌ر به‌و ئه‌ركه ش����تێك بكه‌ین .له‌و سۆنگه‌یه‌وه ئ����ه‌وه‌م به‌بیرداهات‌و له‌خۆم پرس����ی" :ئایا ناكرێت له‌ناوچ����ه چۆڵكراوه‌كاندا بمێنینه‌وه‌و درێژه به‌شۆڕش‌و پێش����مه‌رگایه‌تی بده‌ین؟" (دیاره من ته‌نها كه‌س نه‌بوم كه به‌و شێوه‌یه بیرم ده‌كرده‌وه) ،به‌اڵم له‌و س����اته‌وه‌خته‌دا، هی����چ كه‌س بیرۆكه‌ی ل����هو بابه‌ته‌ی بۆ باس نه‌كردم ،الی خۆمه‌وه بڕیارمدا ده‌ستپێشخه‌ری بكه‌م‌و ئه‌و بیرۆكه‌یه بۆ چه‌ند كه‌س����ێك باس بكه‌م ،هه‌مان شه‌وی 14له‌سه‌ر 1988/4/15 قس����ه‌م له‌گه‌ڵ ش����ه‌هید حه‌م����ه ڕه‌ش كردو بیرۆكه‌ك����ه‌م ب����ۆی باس ك����رد ،ئه‌ویش وتی (منیش هه‌م����ان بیرۆكه‌م ههیهو پێمباش����ه بمێنینه‌وه) وا ڕێككه‌وتین قسه له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكی تریش بكه‌ین‌و شه‌هید حه‌مه ڕه‌ش وت����ی :له‌گه‌ڵ هێزه‌ك����ه‌دا ده‌ڕۆم تا له‌ڕیگای سلێمانی-بازیان-چه‌مچه‌ماڵ ده‌په‌ڕنه‌وه به‌ری ئه‌وبه‌رو دواتر ده‌گه‌ڕێمه‌وه .هه‌رواش����ی كردو پاش په‌ڕینه‌وه‌ی هێزه‌كه گه‌ڕایه‌وه بۆ المان، دوای ئه‌و قس����ه‌كردن‌و ڕێككه‌وتن‌و بڕیاره‌مان له‌گ����هڵ ش����ه‌هید حه‌مه‌ڕه‌ش دڵخۆش����بووم، چونك����ه ش����ه‌هید حه‌م����ه‌ڕه‌ش یه‌كێك بوو له‌فه‌رمانده هه‌ره ئازاو بوێرو خاوه‌ن هیم هتو مش����ورخۆره‌كان .ب����ۆ ڕۆژی 1988/4/15 قس����ه‌م له‌گه‌ڵ مام ج����ه‌الل ئه‌مین كاكه كرد (یه‌كێ����ك له‌پێش����مهرگهو فه‌رمانده‌كان����ی گه‌رمیان) ،ئه‌ویش پێیباش بوو ،وتی قس����ه
له‌گه‌ڵ كاك حه‌مه ئاخه‌و كاك كه‌ریم حسێن ده‌كات .دواتر ئاگاداری كردم كه هه‌ردوكیان ڕازین به‌مانه‌وه ،منیش قس����ه‌م له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكی تر كردو ئه‌وانیش بڕیاری مانه‌وه‌یان داو له‌ئه‌نجامدا بووین به 12كه‌س .پاش ئهوه له‌گه‌ڵ كاك قادری حاجی عه‌لی قسه‌م كردو بۆم باس����كرد كه بڕیارمان����داوه بمێنینه‌وه، ئه‌ویش پێیباش بوو ،پشتیوانی بڕیاره‌كه‌مانی كردو هه‌ندێ پێداویستیشی بۆ دابین كردین. ئهوهی بیرم مابێت پ����اش ئه‌ویش له‌گه‌ڵ كاك عومه‌ر فه‌تاح‌و كاك شێخ جه‌عفه‌رو كاك ئاوات قاره‌مانی‌و كاك مه‌حمود س����ه‌نگاوی‌و كاك عادل ش����كورو چه‌ند كه‌س����ێكی تر بۆ هه‌مان مه‌به‌س����ت قس����ه‌م ك����رد ،ئه‌وانیش پشتیوانی بڕیاره‌كه‌یان كردین .له‌و هێزه‌ی كه له‌گ����هڵ كاك قادری حاجی عه‌لی‌و براده‌رانی تر له‌گوندی مه‌س����ۆی به‌رگه‌چ كۆبوبوینه‌وه، ئه‌و چه‌ند كه‌سه بڕیاری مانه‌وه‌مان دا ،به‌اڵم وه‌كو پێشتر باس����م كرد له‌و رۆژه‌دا ته‌واوی هێزه‌كان له‌وێ نه‌بون به‌ڵكو زۆربه‌ی هێزه‌كان له‌وێ بوون ،چونكه به‌هۆی فراوانی به‌ره‌كانی شه‌ڕو قورسی هێرشه‌كان‌و نه‌بونی هۆیه‌كانی گواس����تنه‌وه‌و هاتوچۆ به‌ش����ێك له‌هێزه‌كه نه‌گه‌یشتبون‌و هێشتا له‌شوێنی تر بوون. 12كه‌سه‌كان بریتی بوین له: .1كاك عوسمان مه‌حمود محمد (عوسمانی حاجی مه‌حمود) .2كاك محه‌مه‌د حس����ێن سلێمان (حه‌مه ئاخه) سه‌نگاو ،له‌مانگی 12ی 1991له‌هێرشی س����وپای عێراق بۆ سنوری چه‌مچه‌ماڵ له‌بان جه‌باری شه‌هید بوو. مام جه‌الل ئه‌می����ن كاكه (مام .3 جه‌الل) كفری ،له‌س����اڵی 2001كۆچی دوایی كرد. .4كاك كه‌ریم حس����ێن ،پ����اش ماوه‌یه‌ك ته‌سلیم بۆوه (له‌ڕاپه‌ڕینی 1991به‌سه‌ختی له‌خورماتو بریندار بوو). .5كاك ش����كور ره‌شید نه‌جم (شكور 12 ئیمام����ی) كفری ،له‌ڕاپه‌ڕی����ن له1991/3/11 له‌سێڕیانی س����لێمان به‌گ له‌نێوان خورماتو- كفری له‌الیه‌ن هێزه‌كانی موجاهدینی خه‌ڵقی ئێران ك����ه له‌ڕاپه‌ڕیندا هاوكارو پش����تیوانی سوپای عێراق بوون شه‌هیدكرا. .6كاك جه‌مال مه‌دحه‌ت (جه‌ماله سور) هۆم����ه‌ر بل����ی ،مانگ����ی 7ی 1988به‌هۆی بۆس����هی جاش����هوه له‌ن����او باخه‌كانی دێی هۆمه‌ربل شه‌هید كرا. .7كاك بورهان عه‌لی ڕۆسته‌م (بورهان 12 ئیمامی) ،كفری ،له 1991/3/11له‌مه‌فره‌قی سلێمان به‌گ له‌نێوان خورماتو-كفری له‌الیه‌ن موجاهدین شه‌هیدكرا. .8كاك عوسمان عه‌لی سه‌مین (عوسمان تلیش����انی) كف����ری ،ل����ه‌ڕۆژی 1991/10/7 له‌هێرش����ی سوپا بۆ س����ه‌ر كفری‌و سه‌رقه‌اڵ به‌سه‌ختی بریندار بوو. .9كاك ش����كور محه‌مه‌د سلێمان (شكور قه‌ره‌باڵغی) ئه‌فس����هره له‌ئاسایشی گه‌رمیان به‌پله‌ی (عه‌مید). .10كاك جه‌مال ره‌ش����ید ساڵح (جه‌مال ش����ێخ حه‌می����دی) قادرك����ه‌ر‌هم ،ئێس����تا
پێشمه‌رگه‌ی خانه‌نشینه. .11س����ه‌باح عومه‌ر وه‌لی (س����ه‌باح شێخ حه‌میدی) قادركه‌ره‌م ،ئێس����تا پێشمه‌رگه‌ی خانه‌نشینه. .12كاك ره‌فیق ئه‌حمه‌د ره‌شید ،كارێزه- ناحیه‌ی ڕزگاری .دواتر ته‌سلیم بوه‌وه. جگه له‌ئێمه چه‌ند مه‌فره‌زه‌و پێش����مهرگهو فه‌رمانده‌و كادرێكی تریش مانه‌وه ،كه ڕۆژی 4/15پێك����هوه نه‌بووین‌و ئ����ه‌وان له‌جێگای ت����ر ب����وون ،به‌اڵم من ئ����اگاداری ش����ێوازی بڕی����اری مانه‌وه‌یان نی����م .هه‌روه‌ها له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌ك����ی ت����ری كوردس����تانیش له‌پاش ته‌واوبوونی قۆناغه‌كانی ئه‌نفال پێش����مه‌رگه مانه‌وه‌و له‌هه‌ندێ ناوچه‌یش پاش چۆڵكردن‌و پاشه‌كشه ،پێش����مه‌رگه هاتنه‌وه ،ورده‌كاری بڕیاری مانه‌وه یان هاتنه‌وه‌یان الی خۆیانه. ئ����هو ناوچان����ه‌ش بریت����ی بوون له‌س����نوری دۆڵ����ی جافایه‌ت����ی -پیره‌مه‌گرون ،ده‌ش����تی هه‌ولێر،خاڵخااڵن‌و چه‌می ڕێزان ،ش����ارباژیڕ، ش����اخی به‌مۆو خۆش����ك ،س����نووری كۆیه، ش����اخی كاروخ‌و ناوچه‌ی ڕواندز...هتد به‌اڵم له‌گه‌رمیان����دا له‌پاش كۆتاییهاتنی ش����ااڵوی ئه‌نفالی س����ێ ك����ه ڕۆژی 1988/4/15بوو، ناوچه‌كه‌مان چۆڵنه‌كردو ماینه‌وه. ئ����هو ناوچان����هی كه پێ����ش گه‌رمیان به‌ر ش����ااڵوی ئه‌نف����ال كه‌وت����ن ،پێش����مه‌رگه‌ی لێنه‌مای����هوه ،به‌ڵكو پ����اش چه‌ند مانگێك له‌پاشه‌كش����ه ،ئینجا هاتنه‌وه .پێویسته ئه‌و ڕاس����تییه تۆم����ار بكه‌ین ،كه ئه‌و ش����ێوازه نوێی����ه له‌خه‌باتی پارتیزان����ی ،له‌گه‌رمیانه‌وه ده‌س����تیپێكردو گه‌رمی����ان ب����و به‌یه‌كه‌مین وێس����تگه‌ی ئه‌وجۆره له‌داهێنان‌و خۆڕاگری‌و به‌ره‌نگاربونه‌وه‌و كۆڵنه‌دان. هه‌ر له‌به‌شێكی تری گه‌رمیان ،له‌سنووری تیپی 21ی كه‌رك����وك‌و 25خاڵخااڵن ،دوای ته‌واوبونی ئه‌نفالی چواره‌م كه له1988/5/3 ده‌ستیپێكردو پاش چه‌ند ڕۆژێك كۆتاییهات. ژماره‌ی����ه‌ك فه‌رمان����ده‌و كادر له‌گ����هڵ چه‌ند ده‌س����ته‌یه‌ك پێش����مه‌رگه مانه‌وه .دواتریش له‌مانگی 1988/10دا ده‌سته‌یه‌ك پێشمه‌رگه به‌سه‌رپه‌رش����تی ش����ه‌هید غه‌ریب هه‌ڵه‌دنی هاتنه‌وه بۆ س����نووری دۆڵی جافایه‌تی‌و ئه‌و س����نووره‌ش بوو به‌یه‌كێكی تر له‌و ناوچانه‌ی كه ت����ا ڕاپه‌ڕی����ن پێش����مه‌رگه‌ی لێمایه‌وه. پێش ئه‌نفال����ی یه‌ك ئ����ه‌م ناوچه‌یه جێگای باره‌گاكان����ی مام جه‌الل‌و كاك نه‌وش����یروان‌و مه‌كته‌بی سیاسی‌و سه‌ركردایه‌تی‌و مه‌كته‌بی عه‌س����كه‌ری‌و راگه‌یان����دن‌و مه‌ڵبه‌ندی دو بو، له‌ئه‌نفالی یه‌كدا وێرانكراو چۆڵكرا. ڕۆژی 1988/4/15هێ����زی پێش����مه‌رگه‌ی س����نووره‌كه به‌پێی ئ����هو به‌رنامه‌ی����هی كه دانرابوو ده‌س����تیان به‌كشانه‌وه كرد .ئێمه‌ش 12پێشمه‌رگه‌كه له‌گوندی مه‌سۆیی به‌رگه‌چ ماینه‌وه ،هه‌ندی خوارده‌مه‌نی‌و پێداویستیمان دابینكردو به‌رنامه‌مان ب����ۆ ڕۆژه‌كانی داهاتو دانا كه چیبكه‌ین .هه‌ر له‌یه‌كه‌م ڕۆژه‌وه ئه‌م خااڵنه‌مان له‌به‌رچاو گرت: • خۆمان له‌هێزه‌كانی دوژمن بپارێزین. • س����ۆراخی ده‌نگوباس����ی خه‌ڵك بكه‌ین‌و بزانین دوژمن چیان به‌سه‌ردێنێت.
• ئه‌و پێش����مهرگهو مه‌فره‌زان����هی تر كه به‌هۆی هێرش‌و په‌الماری دوژمنه‌وه دابڕابوون ی����ان بڕی����اری مانه‌وه‌ی����ان داب����وو ،یه‌كتر ببینینه‌وه‌و په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ یه‌كتر بكه‌ین. • ئه‌و ئازوقه‌و پێداویس����تیانه‌ی كه له‌ناو گون����ده ڕوخاوه‌كان‌و ده‌وروب����ه‌ری گونده‌كان مابوون ،له‌جێگای باشدا بیانشارینه‌وه. پ����اش چه‌ند ڕۆژێ����ك كه س����وپاو جاش دێهاته‌كانیان سووتاندن‌و ڕوخاند ،له‌زۆربه‌ی جێ����گاكان كش����انه‌وه .له‌كات����ی پرۆس����هی ش����ااڵوه‌كه‌دا خه‌ڵكی دێهاته‌كان س����ه‌رباریی تااڵنكردن����ی م����اڵ‌و س����هروهتو س����امانیان سه‌رگه‌ردان بون‌و بون به‌چه‌ند به‌شێكه‌وه: * هه‌ندێكیان چونه ئۆردوگاو شارۆچكه‌كان‌و الی خزم‌و دۆست‌و كه‌س����وكاریان‌و كه‌سانی نیشتمانپه‌روه‌ر خۆیان شارده‌وه. * به‌شێكیان كه له‌ڕوی ژماره‌وه زۆرترین به‌ش ب����وو ،به‌ره‌و ئۆردوگاو ش����ارۆچكه‌كان ڕۆیش����تن ،له‌ڕێگادا له‌الیه‌ن سوپاو جاشه‌وه گیران‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ی تر كه س����وپا له‌كاتی هێرش����ه‌كه‌دا گرتبون����ی له‌چه‌ن����د جێگایه‌ك كۆكران����هوهو به‌س����ه‌ربازو جاش����ی ك����ورد ده‌ورگی����ران .ئ����هو جێگایانه‌ی ك����ه خه‌ڵكی دێهاته‌كانی����ان تی����ا كۆك����ردهوه بریتی بوو له‌گوندی مله‌س����ووره له‌ناحیه‌ی س����ه‌رقه‌لاڵ- كفری ،له‌ڕۆژی 1988/4/14دا له‌م جێگایه‌دا زۆرتری����ن ژم����اره‌ی خه‌ڵكی گون����ده‌كان كه كۆكرابونه‌وه ڕاگوێزران به‌ره‌و چاره‌نووس����ی نادی����ار ،دوات����ر زان����را بۆ كۆمه‌ڵكوش����تن‌و زینده‌به‌چاڵك����ردن راپێچیان ك����ردون .له‌به‌ر هه‌م����ان ه����ۆ له‌كۆنفرانس����ی دامه‌زراندن����ی كۆمه‌ڵه‌ی ڕوناكبیری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی پارێزگای كه‌ركوك����دا پێش����نیارێك درای����ه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان تا ڕۆژی 1988/4/14 بكرێت����ه ڕۆژی یاد كردن����ه‌وه‌ی ئه‌نفال .جگه ل����هو ش����وێنه به‌رزاییه‌كانی ئیمام شاس����وار له‌نزیك ناحیه‌ی س����ه‌نگاوو ناو ناحیه‌ی قادر كه‌ره‌م...هت����د جێگه‌ی كۆكردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی دێهاته‌كان ب����وو ،دواتریش گواس����تنه‌وه‌یان بۆ ناحیه‌ی قۆره‌تو (خانه‌قین) له‌وێش����هوه بۆ تۆپزاوا (دوبز)و پاش����ان ڕه‌وانه‌كردنیان بۆ كوش����تنی به‌كۆمه‌ڵ‌و زینده به‌چاڵكردن. هه‌ندێ����ك پیرو به‌س����ااڵچوو ژن‌و منداڵیش ڕه‌وان����هی گرتوخانه‌ی نوگره‌س����ه‌لمان كران له‌باشووری عێراق. * ژماره‌یه‌كی كه‌م به‌ش����ێوه‌ی تاك‌و ته‌را له‌ده‌وروبه‌ری گون����ده ویرانكراوه‌كان مانه‌وه‌و خۆیان په‌نادا. * ژماره‌یه‌كیش كه زۆربه‌یان كه‌س����وكاری پێش����مه‌رگه بوون له‌گه‌ڵ هیزی پێش����مه‌رگه ڕۆیش����تن‌و قۆناغ به‌قۆناغ له‌گه‌ڵ پاشه‌كشه‌ی پێشمه‌رگه به‌رده‌وام بوون تا سنووری ئێران‌و دواتریش بۆ ناو ئێران. پ����اش كش����انه‌وه‌ی زۆرب����هی هێزه‌كانی دوژمن ،كه‌وتینه گه‌ڕان‌و س����وڕانه‌وه له‌گونده وێرانكراوه‌كان ،جگه له‌وه‌ی هه‌ندێ خه‌ڵكمان بینی كه مابونه‌وه ،هه‌واڵی ئه‌و پێش����مهرگهو مه‌فره‌زانه‌شمان زانی كه به‌هۆی هێرشه‌كانی پێش ،1988/4/15له‌یه‌كتر دابڕابووین یان بڕیاری مانه‌وه‌یان دابوو .ڕێوش����وینی یه‌كتر بینینمان له‌گه‌ڵیان داناو ماوه‌یه‌ك سه‌رقاڵی یه‌كتربینین‌و ئاگاداركردنه‌وه‌ی یه‌كتر بوین. ئه‌وانه‌ی ك����ه مابونه‌وه ،جگه له‌ش����ه‌هید حه‌مه ڕه‌ش‌و ده‌سته‌كه‌ی كه پێشتر باسمان كرد بریتی بوون له: * كاك ش����ێخ كه‌ریم‌و ش����ه‌هید س����ه‌ید جه‌وهه‌رو چه‌ند فه‌رمانده‌و پێشمه‌رگه‌یه‌ك. * ش����ه‌هید مه‌ال ئه‌حم����هد كه‌الری‌و چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ك * شه‌هید مه‌حمود مامه عه‌زه‌و كاك سدیق عه‌لی تۆفیق‌و چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ك. * ش����ه‌هید سه‌ید محه‌مه‌دو كاك موكه‌ڕه‌م ره‌شیدو چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ك. * كاك عه‌دن����ان حه‌م����هی مین����او چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ك. * شه‌هید ئه‌حمه‌د حاجی ڕه‌شیدو چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ك * كاك م����ه‌ال س����ه‌عیدو چه‌ن����د پێشمه‌رگه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ش����ه‌هید ئه‌حمه‌د حاجی ڕه‌ش����یدو كاك مه‌ال س����ه‌عیدو ئه‌و پێش����مه‌رگانه‌ی كه له‌گه‌ڵی����ان ب����ون ،یه‌كمان گرت����هوهو بووین به‌یه‌ك ده‌س����ته .كاك مه‌ال سه‌عید له‌هێرشی ئه‌نفالی س����ێدا له‌دێی باوه‌ك����ر بریندار ببوو، هێشتا چاك نه‌ببوه‌وه. * ش����ه‌هید حه‌م����ه دوزی‌و چه‌ن����د پێشمه‌رگه‌یه‌ك * ش����ه‌هید ئازاد به‌رغه‌ش‌و شه‌هید جه‌الل حاجی جه‌بارو ئاسۆ * شه‌هید ئه‌حمه‌د چوارشاخی‌و مامۆستا عه‌لی زه‌نگه‌نه له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك پێش����مه‌رگه له‌حزبی شیوعی عێراق. * مه‌فره‌زه‌یه‌كی ئااڵی شۆڕش. * چه‌ند پێش����مه‌رگه‌یه‌كی ت����اك‌و ته‌رای حزبه‌كانی تر. * ژماره‌یه‌ك����ی زۆر پێش����مه‌رگه‌ی ت����ری ی.ن.ك به‌شێوه‌ی ده‌سته یان چه‌ند كه‌سی پێكهوه بون.
»» 19
عێراق
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
كورد هه‌وڵده‌دات میكانیزم ی بڕیاردان ی دادگا ی فیدراڵی قورسبكات ئا :هاوكار حسێن چاوه‌ڕوانده‌كرێت ،له‌م هه‌فته‌یه‌دا په‌رله‌مانی عێراق مشتومڕی گه‌رم له‌نێوان كوردو الیه‌نی شیعه به‌دوای خۆیدا بهێنێت له‌سه‌ر یاسای دادگای فیدراڵی ،كه به‌شێك له‌پسپۆڕان‌و شاره‌زایانی ده‌ستوریی ،داواده‌كه‌ن كورد پێداگریی بكات له‌سه‌ر ئهوهی میكانیزمی ده‌رچونی بڕیاره‌كانی ئه‌م دادگایه قورس بن ،چونكه له‌به‌رژه‌وه‌ندی كورده. بڕی����اره ئه‌م����ڕۆ (سێش����ه‌ممه) دانیش����تنی په‌رله‌مان����ی عێ����راق ده‌س����تپێبكات‌و یه‌كێك ل����هو پرۆژه یاس����ایانه‌ی ك����ه چاوه‌ڕوانده‌كرێت ل����ه‌م هه‌فته‌ی����ه‌دا له‌ن����او په‌رله‌مان گفتوگۆی له‌باره‌وه بكرێت ،یاس����ای دادگای فیدراڵی����ه ،ئه‌وه‌ش كاتێك ئه‌گه‌ر جۆرێ����ك له‌ته‌وافوق له‌نێوان كوردو ش����یعه له‌س����ه‌ر ئه‌م یاسایه بێته‌ئاراوه. له‌ده‌ستوری هه‌میشه‌یی عێراقدا‌و له‌ماده‌ی 92و 93دا باس له‌پێكهاته‌و رۆڵ‌و ئه‌رك����ی دادگای فیدراڵ����ی كراوهو له‌گرنگترین ئه‌ركه‌كانیش����ی بریتیه ل����ه "یه‌كالییكردنه‌وه‌ی ئه‌و دوبه‌ره‌كیانه‌ی له‌نێ����وان حكومه‌تی فیدراڵی‌‌و حكومه‌ت����ی هه‌رێمه‌كان‌و پارێ����زگا‌و ش����اره‌وانی‌‌و ئی����داره ناوخۆییه‌كان روده‌دات ،لێكدانه‌وه‌ی ده‌قه‌كانی ده‌ستور"و چه‌ند ئه‌ركێكی دیك����ه .ئه‌مه‌ش ترس����ی الی كورد دروس����تكردوه ك����ه ئ����ه‌م دادگایه له‌ژێر فشاری سیاس����ییدا نه‌توانێت دادپه‌روه‌ری����ی له‌یه‌كالكردن����ه‌وه‌ی كێش����ه‌كانی نێوان ههولێرو به‌غدادا جێبه‌جێبكات. رۆژی 24ی ش����وباتی ،2005 ئه‌نجومه‌ن����ی وه‌زیرانی عێراق ،دوای ره‌زامه‌ندی ئه‌نجومه‌نی سه‌رۆكایه‌تی، بڕیاری ژماره 30ی به‌ناوی (قانونی دادگای ب����ااڵی فیدراڵ����ی) ده‌ركردو رۆژی 1ی حوزه‌یرانی هه‌مان س����اڵ، به‌بڕیارێك����ی س����ه‌رۆكایه‌تی كۆمار،
س����ه‌رۆك‌و ئه‌ندامان����ی دادگاك����ه دیاریك����ران .ئه‌م دادگایه له‌س����اڵ ی 2008هوه كه‌وتۆته كارو له‌ئێس����تادا پێویس����تی بهوه هه‌یه یاس����ایه‌كی تایبه‌ت����ی ب����ۆ ده‌ربچێ����ت به‌پێ����ی ده‌ستوری عێراق ،به‌اڵم هێشتا ئه‌م یاسایه ده‌رنه‌چوه. به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه ،الیه‌نی شیعه‌و سوننه هیچ كێشه‌یه‌كیان نیه له‌س����ه‌ر یاس����اكه ،ته‌نها كورده كه ناڕازیی����ه له‌بڕگه‌یه‌كی ئه‌م یاس����ایه كه له‌م����اده‌ی 12دا هاتوه‌و تایبه‌ته به‌میكانیزمی بڕیاردانی دادگاكه. م����اده‌ی 12ی یاس����اكه ب����اس له‌كۆبونه‌وه ئاس����اییه‌كانی دادگای فیدراڵی ده‌كات ك����ه له 13ئه‌ندام پێكهاتوه‌‌و به‌ئاماده‌بونی دو له‌سه‌ر س����ێی ئه‌ندامان����ی ،كۆبونه‌وه‌كه‌یان كۆبونه‌وه‌یه‌كی دروستده‌بێت ،به‌اڵم بڕیاره‌كانی دادگا ك����ه په‌یوه‌ندیان هه‌یه به‌كێش����ه‌كانی نێ����وان هه‌رێم‌و به‌غدا" ،پێویسته به‌دو له‌سه‌ر سێی ده‌نگ����ی ئه‌ندامه‌كان����ی ده‌ربچێت"، ئه‌مه‌ش جێگ����هی ناڕه‌زایه‌تی الیه‌نه كوردییه‌كانه‌و داواده‌كه‌ن ئه‌م به‌شه‌ی كۆتایی له‌ماده‌كه‌دا بگۆڕێت‌و له‌بری بڕگه‌ی "دو له‌س����ه‌ر س����ێ" بكرێت به"ته‌وافوق یان سێ له‌سه‌ر چوار". ترسی كورد له‌و بڕگه‌یه‌ی یاساكه ئه‌وه‌یه كه له‌و 13ئه‌ندامه‌ی دادگاكه ته‌نها 3ئه‌ندامی به‌ر كورد ده‌كه‌وێت، بۆی����ه ئه‌گ����ه‌ر حكومه‌ت����ی ناوه‌ند له‌س����ه‌ر هه‌ر بابه‌تێك س����كااڵیه‌كی یاس����ایی تۆماربكات له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان ،ده‌شێت له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ولێر نه‌شكێته‌وه. زانا رۆستایی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌لیستی كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی به‌ئاوێن����هی راگه‌یان����د، "ئه‌م دادگایه ك����ه له‌رابردودا له‌ژێر كاریگه‌ریی����ه سیاس����ییه‌كانی به‌غدا بو ،ره‌نگه ئه‌و 10كه‌سه دابنیشن‌و بڕیارێك����ی ناڕه‌وا ل����ه‌دژی هه‌رێمی كوردستان وه‌ربگرن ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر 3كه‌س����ه‌كه‌ی ئێمه‌ش ناڕازی بن، به‌اڵم 10ئه‌ندامه‌كه‌ی دیكه ده‌توانن به‌پێوه‌ری دو له‌س����ه‌ر س����ێ ،هه‌مو
"س����وننه‌كان ل����ه‌م بارودۆخ����ه‌دا له‌گه‌ڵ ك����ورد هاوس����ۆزن ،چونك ه ئه‌وانیش وه‌ك ئێمه هه‌س����ت ده‌كه‌ن مه‌ترس����یان له‌س����ه‌ره‌و ده‌یانه‌وێت له‌رێگه‌ی ئه‌و دادگایه‌وه مه‌ترس����ی له‌خۆی����ان دوربخه‌ن����هوهو هه‌ندێك ماف ب����ۆ خۆی����ان‌و پارێزگاكانیان مسۆگه‌ربكه‌ن". وتیشی" ،له‌س����ه‌ر هه‌مو ماده‌كان گه‌یشتوینه‌ته رێككه‌وتن ته‌نها یه‌ك ماده ماوه ،ئه‌گه‌ر الیه‌نه‌كانی دیكه به‌تایبه‌ت ش����یعه ،ئ����ه‌م ماده‌یه‌مان بۆ نه‌س����ه‌لمێنن ،ئێمه له‌س����ه‌رجه‌م ماده‌كانی دیكه پاش����گه‌زده‌بینه‌وه، یاساكه‌ش به‌ده‌نگی دو له‌سه‌ر سێی په‌رله‌مانتاران نه‌بێ����ت ده‌رناچێت، بۆیه ده‌توانین په‌كی بخه‌ین". هاوكات له‌تیف ش����ێخ مس����ته‌فا، په‌رله‌مانتاری كورد له‌خولی پێشوی عێ����راق ،بون����ی دادگای فیدراڵ����ی به‌گرنگتری����ن دام����هزراوه وه‌س����ف ده‌كات‌و پێیوای����ه ت����ا میكانیزم����ی ده‌رچونی بڕیاره‌كان����ی ئه‌و دادگایه قورستتربن ،ئهوهنده له‌به‌رژه‌وه‌ندی كورده. شێخ مسته‌فا به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند، "دادگای فیدراڵ����ی له‌حكومه‌ت����ی فیدراڵیدا گرنگترین ش����ته ،چونكه ته‌فسیری ده‌س����تور ده‌كات‌و چه‌ند ئه‌ركێكی دیكه‌ی گرنگی هه‌یه ،بۆیه بڕیاره‌كانیان ده‌ربكه‌ن". بۆی����ه كاتێ����ك ك����ورد پێداگریی پێویس����ته پێداگریی بكرێت له‌وه‌ی له‌سه‌ر گۆڕینی ئه‌و بڕگه‌یه ده‌كات‌و بڕیاره‌كان����ی به‌ئاس����انی ده‌رنه‌چن، ده‌یه‌وێت بڕیاره‌كان به‌كۆده‌نگی بێت ،به‌ڵكو به‌ته‌واف����وق یاخود به‌ده‌نگی بۆ ئه‌وه‌یه كه "ئه‌و 3ئه‌ندامه كورده س����ێ له‌س����ه‌ر چواری ئه‌ندامه‌كانی مافی ڤیتۆیان هه‌بێت به‌رامبه‌ر هه‌ر ده‌ربچن ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر دو له‌سه‌ر بڕیارێكی دادگا كه زیانی بۆ هه‌رێمی سێش بێت هه‌ر باشه ،یان بڕگه‌یه‌كی تێدابێت‌و داواب����كات ئه‌گه‌ر بڕیارێك كوردستان هه‌بێت". له‌به‌رامب����ه‌ر ئ����ه‌م نیگه‌ران����یو دژی هه‌رێم����ه‌كان ده‌رچو ،نوێنه‌ری هه‌ڵوێس����ته‌ی كوردی����ش ،الیه‌ن����ی هه‌رێمه‌كان مافی����ان هه‌بێت تانه‌ی س����وننه‌كان زیات����ر هاوس����ۆزن لێبده‌ن". ئ����هو ب����اس ل����هوه ده‌كات ك����ه له‌گه‌ڵی‌‌و ش����یعه‌كان ئه‌و الیه‌نه‌ن كه له‌ئێس����تادا كورد له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته ههرچهنده ئه‌م دادگایه تائێستا هیچ كێش����هی له‌گه‌ڵیان هه‌ی����هو ده‌بێت بڕیارێكی دژی ك����ورد ده‌رنه‌كردوه، به‌رله‌وه‌ی یاس����اكه بگاته ناو هۆڵی ب����ه‌اڵم "ده‌بێ����ت ئێم����ه وه‌ك كورد كۆبونه‌وه‌كان ،كورد حس����ابی خۆی دادوه‌ری باش بنێرین ،نه‌ك كه‌سێك كه بترس����ێت یان ب����ۆ به‌رژه‌وه‌ندی له‌گه‌ڵ شیعه یه‌كالیی كردبێته‌وه. زان����ا له‌وباره‌ی����هوه ده‌ڵێ����ت ،تایبه‌ت بێت".
پێویسته پێداگریی بكرێت له‌وه‌ی بڕیاره‌كانی به‌ئاسانی ده‌رنه‌چن ،به‌ڵكو به‌ته‌وافوق یاخود به‌ده‌نگی سێ له‌سه‌ر چواری ئه‌ندامه‌كانی ده‌ربچن ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر دو له‌سه‌ر سێش بێت هه‌ر باشه
7
داعش ته‌کتیکی شه‌ڕکردنی خۆی له‌عێراق ده‌گۆڕێت ئا :ره‌وا بورهان ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌ک ه چه‌کدارانی داعش جارێکی دیکه هێرشه‌کانیان بۆ سه‌ر رومادی‌و ئه‌نبار چڕکردۆته‌وه، وته‌بێژی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ش ئاشکرایده‌کات داعش ته‌کتیکی شه‌ڕکردنی خۆی له عێراق گۆڕیوه. فه‌ری���ق جه‌ب���ار ی���اوه‌ر ،وته‌بێژی وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه ئام���اژه بۆ ئ���هوه ده‌کات ک���ه داعش ب���ه‌دوای ئه‌و ش���وێنانه‌دا ده‌گه‌ڕێت که له‌روی س���ه‌ربازیه‌وه س���وپای عێراق تێیدا الوازه بۆیه هێرشده‌کاته سه‌ر رومادی‌و ده‌یه‌وێت له‌وێو‌ه وه‌ک هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی به‌رده‌وام بۆسه‌ر به‌غدا ده‌ربکه‌وێت. وته‌بێژه‌که‌ی وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگ ه رایگه‌یاند"داع���ش به‌ئاوێن���هی ش���ێوازو ته‌کتیکی خۆی له‌ش���ه‌ڕدا گۆڕیوه ،پێش���تر له‌یه‌ککاتدا له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌که‌وه هێرش���ی ده‌کرد‌و دواتر چه‌ن���د ناوچه‌یه‌کی ده‌گرت ،ئێس���تا داع���ش الواز ب���وه‌‌و ده‌زانێت ئهوهی بۆ ناچێته سه‌ر بۆی ه له‌و شوێنانهوه هێرش ده‌کات ک ه له‌روی سهربازیهوه الوازن ،بۆی��� ه له‌ئێس���تادا په‌الماری رومادی ده‌دات بۆ ئهوهی هاوسه‌نگی ب���ۆ خ���ۆی بگه‌ڕێنێت���هوه به‌تایبه‌ت دوای ئهوهی ناوچه‌کان���ی پارێزگای سه‌اڵحه‌دینی له‌ده‌ستدا". له‌وه‌اڵم���ی ئه‌و پرس���یاره‌ی بۆچی داعش له‌و ناوچانه س���ه‌رده‌که‌وێت، جه‌بار ی���اوه‌ر ده‌ڵێ���ت "به‌هۆی ئه‌و هاوس���ۆزیه‌وه‌یه داعش له‌و ناوچه‌ی ه به‌هێزتره‌‌و زۆرین���هی چه‌کداره‌کانی خه‌ڵک���ی ئ���هو ناوچان���ه‌ن بۆی��� ه به‌ئاس���انی ده‌توانن له‌وێ شه‌ڕبکه‌ن‌و هه‌ماهه‌نگی���ش له‌نێ���وان س���ه‌رجه‌م یه بۆ ئهوهی هێزه‌کانی عێراق���دا هه مه‌ترسی داعش دوربخرێته‌وه". به‌رێوب���ه‌ری پۆلیس���ی ق���ه‌زاو ناحیه‌کانی که‌رکوک،عه‌مید سه‌رحه‌د ق���ادر ئام���اژه ب���هوه ده‌کات ک��� ه ئێس���تا بارودۆخی سیاسی گۆڕاوه‌و س���وننه‌کان جۆرێ���ک هاوس���ۆزی زیاتری���ان له‌گ���هڵ داعش���دا هه‌یه، "لێدوانه‌کان���ی ئه‌مریکاو س���وتاندنی
ئێستا داعش الواز بوهو ده‌زانێت ئهوهی بۆ ناچێته سه‌ر بۆیه له‌و شوێنانهوه هێرش ده‌کات که له‌روی سهربازیهوه الوازن وه‌قفی سوننی له‌به‌غدا ،وایکردو‌ه ک ه له‌ئێس���تادا جارێکی دیک ه سوننه‌کان هاوس���ۆزییه‌کی زیاتر بنوێنن‌و داعش وه‌ک تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌یه‌ک له‌و ناوچان ه هێرش ده‌کات". س���ه‌رحه‌د قادر باس له‌ستراتیژی نوێ���ی داع���ش ده‌کات‌و ده‌ڵێ���ت "س���تراتیژی خۆش���یان له‌جه‌نگ���دا گۆڕی���وه ب���ه‌وه‌ی ک���ه هێزه‌کانیان زیاتر ل���هو ناوچانه کۆکردۆته‌وه‌‌‌و له‌و به‌ره‌یه‌و‌ه شه‌ڕده‌که‌ن". هه‌روه‌ها ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات ک���ه داع���ش پێش���تر چه‌کداره‌کانی له‌س���ه‌رجه‌م ناوچ���ه‌کان به‌ی���ه‌ک ئاست دابه‌ش���کردبو به‌اڵم له‌ئێستادا هێزه‌کانی له‌یه‌ک ناوچه کۆده‌کاته‌وه‌‌و له‌ئێستاش���دا هێزه‌کان���ی له‌ناوچه‌ی ئه‌نب���ار کۆکردۆت���هوهو له‌وێ���وه هێرشده‌کات. داعش رۆژی یه‌کش���ه‌م ه له‌رومادی ی به‌خێزانه‌کانیان���هوه 500س���ه‌رباز له‌س���ێداره‌دان‌و ئه‌م���ه‌ش مه‌ترس���ی تۆڵه‌س���ه‌ندنه‌وه‌ی له‌و ناوچان ه زیاتر کردوه.
Delta Force
ی كوشت وه‌زیری نه‌وتی داعش پرۆفایل
Delta Forceك����ه یه‌ك����هی دژه تی����رۆر‌و هێزێك����ی تایبه‌ت����ی س����ه‌ر به‌سوپای ئه‌مه‌ریكایه ،شه‌وی هه‌ینی رابردو له‌ئۆپراسیۆنێكدا ئه‌بو سه‌یافی وه‌زیری نه‌وتی ده‌وڵه‌تی ئیس��ل�امیان له‌نزیك كێڵگه‌یه‌كی نه‌وته‌وه له‌دێرزور كوشت. هێ����زی ده‌لت����ا Delta Force هێزێك����ی گرنگ����ی مه‌ش����قپێكراو ی تایبه‌ت����ی س����وپای ئه‌مه‌ریكای����ه، زیات����ر راپه‌ڕاندنی ئ����هو ئه‌رك‌و كاره قورسانه‌ی پێده‌سپێردرێت كه ناچنه خانه‌ی جه‌نگی كالسیكییه‌وه ،ئه‌ركی س����ه‌ره‌كی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی تیرۆره. ئ����ه‌م هێزه ك����ه له‌س����اڵی 1977دا
به‌ده‌ستپێش����خه‌ری ئه‌فس����ه‌رێكی به‌ش����داربوی جه‌نگ����ی ڤێتن����ام‌و به‌هاوكاری هێزه تایبه‌ته‌كانی به‌ریتانیا پێكهێن����راو باش����ترین‌و كاراتری����نو لێهاتوتری����ن س����ه‌ربازانی ئه‌مه‌ریكا له‌خۆده‌گرێ����ت ،ب����ه‌رده‌وام ده‌وڵه‌تی ئه‌مه‌ریكا خه‌ریكی گه‌شه‌دان بهتواناو پێشخستنیه‌تی .نزیكه‌ی 800بۆ 1000 ك����ه‌س له‌خۆده‌گرێ����ت 250 ،بۆ 300 كه‌س����یان راهێنراون بۆ ئه‌نجامدانی كاری زۆر تایبه‌ت‌و ئه‌ودواییان له‌كاری ته‌كنیكی‌‌و پسپۆڕیدا رسكاون. ئه‌وان����هی ده‌بن����ه س����ه‌ربازی ئه‌م یه‌كه‌یه ،به‌چه‌ندی����ن تاقیكردنه‌وه‌ی جه‌س����ته‌یی‌‌و س����ایكۆلۆژی‌‌و عه‌قڵی‌و مه‌ش����قی قورس����دا تێده‌په‌ڕن‌و وه‌ك
راهێنانیان بۆ ماوه‌ی شه‌ش مانگی به‌رده‌وام له‌سه‌ر مه‌له‌كردن به به‌رگی س����ه‌ربازییه‌وه به‌مه‌ودای 100 مه‌تر‌و سكه‌خش����ێو رێكردنی شه‌وانه‌یان به‌مه‌ودای 29كیلۆمه‌ت����ر به‌جانتایه‌ك����ی 18كیلۆگرامی����هوهو خۆهه‌ڵ����دان به‌په‌ڕه‌ش����وت‌و راهێنانیان له‌ش����وێنی به‌س����ته‌ڵه‌ك‌و بیاب����ان‌و مه‌ش����قپێكردنیان له‌س����ه‌ر نیشانشكاندن‌و كاری هه‌واڵگری. له‌ده‌ی����هی 1980هوه تائێس����تا مه‌فره‌زه‌كانی ئه‌م هێ����زه چه‌ندین كاری نهێنی‌‌و گرنگ����ی ئه‌نجامداوه، وه‌ك هه‌وڵدانی ب����ۆ رزگاركردنی بارمته‌كان له‌تاران دوای به‌دیل گرتنیان له1979دا ،ده‌س����تگیركردنی مانۆیل نۆریگای سه‌رۆكی په‌نه‌ماو به‌شداریی كارایان له‌شه‌ڕی سۆماڵ‌‌و ئه‌فغانستان‌و عێراقدا. دوا كاری هێزی ده‌لتا Delta Forceكه زۆربه‌ی كاره‌كان����ی به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گ����هڵ CIAو به‌نهێنی‌‌و له‌ش����ه‌وداو به‌ش����ێوه‌ی مه‌فره‌زه‌ی بچ����وك بچوك ئه‌نجام����ده‌دات ،كوش����تنی ئه‌بو س����ه‌یافی وه‌زیری ده‌ركردوه كه پێش����تر ئه‌مه‌ریكا بۆ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی خستوه‌ته ژێرده‌ستی خۆیه‌وه. له‌م ئۆپراسیۆنه‌دا كه به‌شه‌و ئه‌نجامدرا ،ئه‌و هێزه ی ئاسمانی ده‌به‌ست نه‌وتی داعش بو ،هه‌رچه‌ن����ده ئه‌مه‌ریكا ناوی ئه‌بو داعش ته‌نها پشتی به‌بۆردومان ی نه‌خس����تبوه نێو لیستی نه‌ك ئهوهی راس����ته‌وخۆ به‌ش����داری ش����ه‌ڕ بكات‌و تایبه‌تانه‌ی ده‌لتا ك ه له‌عێراق جێگیرن ،به‌هه‌لیكۆپته‌ر س����ه‌یافی به‌ره‌گه‌ز تونس س����هركرده داواكراوه‌كانی ده‌وڵه‌تی ئیسالمیه‌وه كه س����ه‌ربازه‌كانی به‌كاربهێنێت له‌كاتی كردنه ئامانجی گواس����تنراونه‌ته‌وه بۆ ناوچه‌یه‌كی نزیك له‌ش����اری پاداش����تێكی زۆری بۆ ده‌س����تگیركردن‌و كوشتنیان س����هركرده توندڕه‌وه‌كانی داع����ش ،بۆ ئهوهی زیاتر دێرزوری رۆژهه‌اڵتی س����وریا كه شوێنی نیشته‌جێ داناوه ،به‌اڵم ناوبراو یه‌كێك بو له‌س����هركرده هه‌ره له‌ملمالنێكانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاسته‌وه نه‌گلێت .ئه‌مه بونی ئه‌بو سه‌یاف بوهو له‌شه‌ڕێكی كورتدا 12كه‌س گرن����گ‌و نزیكه‌كانی ئه‌بوبه‌كری به‌غدادی ،س����ه‌یاف یه‌كه‌م ئۆپراسیۆنی ئه‌مه‌ریكیه له‌ناو خاكی سوریادا ،له‌حیمایه‌كانی ناوبراویان كوشتوه‌و هاوسه‌ره‌كه‌شیان سه‌رپه‌رش����تی دارایی‌‌و فرۆش����تنی ن����ه‌وت‌و گازی دوای هه‌وڵێكی شكستخواردو بۆ رزگاركردنی بارمته به‌دیل گرتوه كه ناوی ئوم سه‌یافه‌و گواستویانه‌ته‌وه ده‌وڵه‌تی ئیس��ل�امی ناس����راو به‌داعشی ده‌كرد .ئه‌م ئه‌مه‌ریكیی����ه‌كان له‌س����اڵی رابردودا ،ئ����ه‌م كاره‌ی بۆ زیندانێك له‌عێراق به‌مه‌به‌ستی لێكۆڵینهوه ،له‌م فه‌رمانده‌یه‌ی داعش به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك مه‌ترس����یدار بو ،هێزه تایبه‌ته‌كانی ئه‌مه‌ریكا وه‌ك س����ه‌ره‌تایه‌ك بۆ ئۆپۆراسیۆنه‌شدا كچه كوردێكی ئێزیدی ته‌مه‌ن 18 كه ب����اراك ئۆباما له‌هه‌نگاوێك����ی چاوه‌ڕواننه‌كراودا قۆناغێكی نوێ له‌س����وریادا ئاماژه‌ی پێده‌كرێت دژ ساڵ ئازادكراوه كه له‌الیه‌ن سه‌یاف‌و هاوسه‌ره‌كه‌یه‌وه فه‌رمان����ی راپه‌ڕاندنی ئۆپراس����یۆنه‌كه‌ی به‌مجۆره‌ی به‌داعش كه روبه‌رێكی فراوانی له‌عێراق‌و س����وریای وه‌ك كۆیله مامه‌ڵه‌ی له‌گ هڵ كراوه.
8
ئابوری
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
پاسه‌وانان ،قڕكردنی سامان له‌پێناو پاراستنی کاربه‌ده‌ستا ن
مانگانه ده‌یان ملیار دینار بۆ موچه‌ی پاسه‌وانی په‌رله‌مانتاران خه‌رجده‌كرێت‌و سه‌دانیان وه‌همین له‌خوله‌كان���ی پێش���ودا موچ���ه ی ئا :شیروان شه‌ریف پاس���ه‌وانان دراوه‌ت���ه په‌رله‌مانت���اران‌و خۆی���ان ئازادك���راون ل���ه‌وه‌ی كێ وه‌ك به‌ته‌نها پاسه‌وانی په‌رله‌مانتاران پاسه‌وان داده‌نێن یان دانانێن ،به‌اڵم له‌م مانگانه زیاتر له‌ده ملیار دیناریان خوله‌ی په‌رله‌ماندا له‌رێی نوسینگه‌كانی بۆ خه‌رجده‌كرێت ،له‌كاتێكدایه ئاماژه‌كان باس له‌وه‌ده‌كه‌ن هه‌زارانیان پهرلهمانهوه گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ پاسه‌وانان كراوه ،به‌اڵم ئه‌م هه‌نگاوه نه‌بوه‌ته هۆی وه‌همی‌‌و بندیوارن ،په‌رله‌مانتارێكیش بنه‌بڕكردنی دیارده‌ی وه‌همی‌‌و بندیوار. رایده‌گه‌یه‌نێت ،چه‌ندین به‌رپرسی بااڵ یه‌كێك له‌و كه‌س���انه‌ی وه‌ك پاسه‌وان هه‌ن كه له‌فه‌وجێك زیاتر پاسه‌وانیان هه‌یه ،بۆیه كاركردن له‌سه‌ر رێكخستنی ناوی تۆماركراوه ،حه‌س���ه‌ن مس���ته‌فا به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ،له‌ساڵی رابردوه‌وه ئه‌و دۆسیه‌یه ئاسان نیه. بریكارنامه‌مان بۆ ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی تائێس���تا ژم���اره‌ی پاس���ه‌وانی نوێنه‌ران كردوهتهوهو له‌ماوه‌ی نزیكه‌ی به‌رپرس���ه ب���ااڵكان رون‌و دی���ار نی���ه ،یه‌ك س���اڵی راب���ردودا له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كانی كۆم���ارو وه‌زیران‌و كاره مانگانه ب���ڕی 200هه‌زار دینارمان په‌رله‌مان له‌به‌غدا‌و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و پێدراوه ،له‌كاتێكدا به‌وته‌ی ئه‌و موچه‌ی وه‌زی���ران له‌كوردس���تان كاتێ���ك باس پاس���ه‌وانان ل���ه 915ه���ه‌زار دیناره‌وه له‌پاس���ه‌وانه‌كانیان ده‌كرێت ژماره رۆڵی ده‌سپێده‌كات. ئه‌و كه دانیش���توی ناوچه‌ی گه‌رمیانه نامێنێت‌و بۆ هه‌ندێكی���ان باس له‌لیوا‌و وتیش���ی ،ئێم���ه 7ك���ه‌س بوی���ن كه فه‌وجی پاسه‌وانی ده‌كرێت. ئه‌مه جگه له‌وه‌ی وه‌زیر‌و پهرلهمانتارو بریكارنامه‌مان ب���ۆ په‌رله‌مانتار ().... به‌رپرس���انی بااڵی ه���ه‌ردو حكومه‌ت‌و ك���ردهوه ،به‌اڵم م���اوه‌ی دو مانگه ئه‌و دواتریش به‌رپرسانی حیزبی‌‌و كه‌سایه‌تیه ب���ڕه‌ش ك���ه پێم���ان ده‌درا بڕیویانه. ب���ااڵكان‌و ت���ا دێته‌س���ه‌ر كه‌س���ایه‌تیه رونیش���یكرده‌وه ،ئ���ه‌وان ته‌نه���ا وه‌ك كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان هه‌زاران پاس���ه‌وانیان پاس���ه‌وان ناوی���ان هه‌یه ده‌ن���ا ئه‌ركی له‌خۆی���ان كۆكردوه‌ت���هوهو موچ���هو پاس���ه‌وانیان ئه‌نجامنه‌داوه‌‌و پێشتریش موسته‌حه‌قاته‌كانیشیان له‌سه‌ر بودجه‌ی بۆ كردنه‌وه‌ی بریكارنامه‌كه س���ه‌ردانی گش���تی واڵته ،له‌كاتێك���دا هه‌ندێك له‌و نوسینگه‌ی سلێمانی په‌رله‌مانی عێراقیان كردوه. ژمارانه وه‌همی‌‌و بندیوارن. به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێن���ه ئه‌و به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وتوه ته‌نها ژماره‌یه‌ك له‌به‌رپرس���انی كه‌سانه‌ی وه‌ك پاسه‌وانی وه‌همی وه‌زیر‌و بااڵ له‌به‌غدا 17فه‌وج پاسه‌وانیان هه‌یه ،په‌رله‌مانتاران���ی كورد له‌به‌غ���دا ناویان جگه له‌وه‌ی س���ه‌رۆك كۆمار‌و س���ه‌رۆك هه‌ی���ه مانگانه له‌نێوان 50هه‌زار تا 300 وه‌زیران خاوه‌ن لی���وا‌و چه‌ند فه‌وجێكی هه‌زاریان پێده‌درێت. به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی لیژنه‌ی دارایی پاسه‌وانین .هاوكات به‌پێی یاسا هه‌ریه‌ك له‌ئه‌ندامان���ی ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران���ی په‌رله‌مان���ی عێ���راق باڵویانكردوه‌ته‌وه عێراق مافی بونی 30پاسه‌وانیان هه‌یه ،ژم���اره‌ی فه‌رمانبه‌ران���ی عێ���راق ك���ه س���ه‌باره‌ت به‌وه‌زیرانیش ژماره‌كه لهوه له‌خه‌زێنه‌ی ده‌وڵه‌ت‌و له‌بودجه‌ی ساڵی 2015موچه وه‌رده‌گرن سێ ملیۆن‌و 230 زیاتره.
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌پێی زانیارییه‌كان ژماره‌ی پاسه‌وانان له‌كوردستان له‌پاسه‌وانی سه‌رۆكی هه‌رێمه‌وه تا ده‌گاته به‌رپرسانی حیزبی نزیكه‌ی 25هه‌زارن هه‌زار كه‌سن كه له‌و ژماره‌یه 15هه‌زار‌و 500كه‌سیان وه‌ك پاسه‌وانی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان موچه وه‌رده‌گرن. به‌م���ه‌ش ئه‌گه‌ر بۆ هه‌ر پاس���ه‌وانێك موچه‌یه‌ك به‌بڕی 800هه‌زار دینار بدرێت ئه‌وا كۆی ئه‌و پاره‌یه‌ی مانگانه ته‌نها بۆ پاسه‌وانی په‌رله‌مانتاران خه‌رجده‌كرێت ده‌گاته 12ملیار‌و 400ملیۆن دینار. س���ه‌باره‌ت به‌و بودج���ه زه‌به‌الحه‌ی بۆ پاس���ه‌وانان خه‌رجده‌كرێت‌و تاچه‌ند په‌رله‌م���ان كاری له‌س���ه‌ركردوه‌ئه‌ندامی
پاس���ه‌واناندا 50هه‌زار كه‌س���ی وه‌همی بونی هه‌یه. له‌یه‌كێ���ك له‌لێكۆڵینه‌وه‌كانیش���دا كه به‌مدواییه له‌الیه‌ن دامه‌زراوه ره‌سمییه‌كانی عێراقه‌وه ئه‌نجامدراوه كه‌سێك دۆزرایه‌وه كه به‌ته‌نها خۆی 24موچه‌ی ههبوه .له‌و بارهیهوه ئه‌و په‌رله‌مانت���اره رایگه‌یاند، له‌هه‌موداموده‌زگاكانی عێراقدا پاسه‌وانی وه‌هم���ی بونی���ان ههیهو س���ه‌دانی له‌و حاڵه‌تانه دۆزراونه‌ته‌وه‌‌و هه‌ن. ئاماژه‌ش���یدا" ،به‌اڵم بونی پاسه‌وانی وه‌هم���ی ل���ه‌الی په‌رله‌مانت���اران به‌ب���ه‌راورد به‌وان���ی دیكه س���نورداره، چونكه‌له‌سه‌رده‌می پێشودا نوری مالیكی ویستویه‌تی ده‌س���ه‌اڵتیان كه‌مبكاته‌وه، بۆیه له‌هه‌مو ش���تێكی كه‌مكردونه‌ته‌وه ته‌نانه‌ت له‌پاسه‌وانیش". له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی كوردستانیش تائێس���تا هی���چ زانیاریی���ه‌ك ده‌رباره‌ی ژماره‌ی پاسه‌وانانی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‌و جێگره‌ك���ه‌ی‌‌و س���ه‌رۆك وه‌زی���ران‌و به‌رپرس���انی تری بااڵ له‌به‌رده‌ستدا نیه، به‌اڵم هه‌ریه‌ك له‌وه‌زی���رو په‌رله‌مانتاران به‌یاس���ا ژم���اره‌ی پاس���ه‌وانانیان ب���ۆ دیاریك���راوه كه ئه‌م���هی دواییان مافی بونی سێ پاسه‌وانی هه‌یه. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا به‌پێی زانیارییه‌كان ژم���اره‌ی پاس���ه‌وانان له‌كوردس���تان ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران���ی عێ���راق ،قادر له‌پاس���ه‌وانی س���ه‌رۆكی هه‌رێم���هوه تا محه‌م���هد به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند،چه‌ندین ده‌گاته به‌رپرس���انی حیزبی نزیكه‌ی 25 به‌رپرسی بااڵ هه‌ن كه له‌فه‌وجێك زیاتر هه‌زارن ،ك���ه جگه ل���ه‌زۆری ژماره‌یان پاس���ه‌وانیان ههیهو له‌نێوا ئه‌وانه‌ش���دا یه‌كێكی تر له‌گرفته‌كانیان رێكنه‌خستن‌و به‌رپرس���انی كوردی���ش ه���ه‌ن ،بۆی���ه جیاوازی ژماره‌یانه له‌به‌رپرس���ێكه‌وه بۆ كاركردن له‌س���ه‌ر ئه‌و دۆسیه‌یه ئاسان یه‌كێك ی تر. س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی ناوخۆو ئاسایش‌و نیه تا ئه‌وكاته‌ی حكومه‌ت نه‌كه‌وێته‌سه‌ر ئه‌نجومه‌نه خۆجێیی���ه‌كان له‌په‌رله‌مانی خۆیو به‌هێزنه‌بێت. له‌گه‌ڵ ده‌س���ت به‌كاربونی���دا حه‌یده‌ر كوردس���تان ،ئه‌یوب عه‌بدواڵ به‌ئاوێنه‌ی عه‌ب���ادی ،س���ه‌رۆك وه‌زیران���ی عێراق راگه‌یان���د ،به‌رنام���هی چاكس���ازی رایگه‌یان���د ،به‌ته‌نه���ا له‌نێ���و ری���زی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم كه له‌ساڵی 2011
ژماره‌یه‌ك له‌به‌رپرسانی بااڵ له‌به‌غدا17 فه‌وج پاسه‌وانیان هه‌یه ،جگه له‌وه‌ی سه‌رۆك كۆمار‌و سه‌رۆك وه‌زیران خاوه‌ن لیوا‌و چه‌ند فه‌وجێكی پاسه‌وانین
خراپی به‌نزین زیان به‌سه‌دان ئوتومبێل ده‌گه‌یه‌نێت ئا :شیروان ماوه‌ی نزیكه‌ی هه‌فته‌یه‌كه به‌هۆی خراپ ی به‌نزینه‌و‌ه سه‌دان ئوتومبێل كێشه ی سوتانی فیت په‌مپیان ()fuel pump بۆ دروستده‌بێت ،به‌رپرسان ی سامان ه سروشتییه‌كانیش له‌ئاست دیارده‌كه‌دا بێده‌نگی هه‌ڵده‌بژێرن. فرۆش���گایه‌كی فرۆش���تنی پارچ��� ه یه‌ده‌گه‌كانی ئوتومبێل ب���ه‌ده‌م به‌ڕێكردن ی كڕیارانه‌وه رایگه‌یاند ،چ���وار مانگ ه به‌قه‌د ئه‌م هه‌فته‌ی ه فیت په‌مپی ()fuel pump نه‌فرۆشتوه. وه‌لی���د س���ه‌عدون ،ك���ه فرۆش���گاكه ی ده‌كه‌وێته گه‌ڕه‌كی كارێزه‌وشك له‌سلێمان ی به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند ،ئه‌وانه‌ی له‌ئێس���تادا ڕو له‌دوكانه‌ك���ه ی ده‌ك���ه‌ن زۆرینه‌ی���ان كڕیارانی فی���ول په‌مپن‌و رۆژانه‌ش كڕیاران ی زیادده‌كات. له‌ناوچ���هی پیشه‌س���ازیش كێش���ه‌ك ه گه‌وره‌ت���ر ده‌رده‌كه‌وێ���ت .ده‌یان ش���ۆفێر به‌قاعیده‌ی فیول په‌مپ ی ئوتومبێله‌كانیانه‌و‌ه له‌به‌رده‌م وه‌رش���هی ره‌وه‌ز ریزیان گرتبو. له‌نزیك ئه‌و وه‌رش���ه‌یه‌ش خاوه‌ن ی یه‌كێك له‌شوێنكاره‌كانی چاككردنه‌وه‌ی ئوتومبێل، یاسین فه‌ره‌ج به‌ئاوێنه ی راگه‌یاند ،به‌ته‌نها له‌ماوه ی ئه‌م س ێ رۆژه‌دا نزیكه ی 40فیول په‌مپی گۆڕیوه. ئه‌و وتیشی ،هیچ ساڵێك هێنده ی ئێستا كێش���هی س���وتانی فیول په‌م���پ نه‌بوه‌‌و به‌جۆرێك س���اڵی رابردو ئه‌مكاتانه رۆژان ه ته‌نها یه‌ك حاڵه‌تی س���وتانی فیول په‌مپ روی له‌وان كردوه. ش���اره‌زایانی چاككردنه‌وه ی ئوتومبێل‌و وه‌رش���ه‌كان هۆكاری كێش���ه‌كه بۆ خراپ ی جۆر ی ئه‌و به‌نزین ه ده‌گێڕنه‌و‌ه كه له‌ماوه ی ئه‌م هه‌فته‌یه‌دا دابه‌شكراوه .هه‌ندێك باس له‌وه‌ده‌كه‌ن كه به‌نزینه‌كه‌ی ئێستا چه‌وره‌‌و فی���ول په‌مپ به‌رگه‌ی ناگرێ���ت ،هه‌ندێك ی تریش ده‌ڵێن ،به‌نزینه‌كه به‌هۆ ی خراپییه‌و‌ه
له‌ماوه‌ی ئه‌م س ێ رۆژه‌دا نزیكه ی 40فیول په‌مپی گۆڕیوه له‌سلێمانی‌‌و ههولێرو ناوچه‌كان ی دیكه‌ش ئه‌و كێشه‌ی ه سه‌ریهه‌ڵداوه تێزاب ی تێكراوه‌‌و ئه‌مه‌ش هۆكاری تێكدان ی ئوتومبیله‌كانه. ئه‌گه‌رچ���ی دیارده‌ك ه س���ه‌رجه‌م ش���ارو ش���ارۆچكه‌كانی كوردس���تان ی گرتوه‌ته‌وه، به‌اڵم تائێستا به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی سامان ه سروش���تییه‌كان هی���چ رونكرنه‌وه‌یه‌كی���ان لهبارهیهوه باڵونه‌كردوه‌ته‌وه ،هاوكات ئاوێن ه هه‌وڵیدا لێدوانی به‌رپرس���انی دابه‌شكردن ی به‌رهه‌م��� ه نه‌وتیی���ه‌كان وه‌ربگرێت ،به‌اڵم سه‌ركه‌وتو نه‌بو. به‌اڵم لیژنه‌ی پیشه‌س���ازی‌‌و وزه‌‌و سامان ه سروشتیه‌كانی په‌رله‌مان ئاگاداركراوه‌ته‌وه‌‌و له‌و بارهیهوه ئه‌ندامی لیژنه‌ی ناوبراو ،عه‌ل ی حه‌مه‌س���اڵح به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ،ئاگادار ی كێشه‌ك هنو زانیارییان هه‌ی ه ك ه له‌سلێمانی‌‌و ههولێرو ناوچه‌كان ی دیكه‌ش ئه‌و كێش���هی ه سه‌ریهه‌ڵداوه. وتیش���ی ،وه‌كو لیژنه‌م���ان لێكۆڵینهوهو به‌دواداچونه‌كانم���ان له‌گ���هڵ وه‌زاره‌ت��� ی س���امان ه سروش���تییه‌كان ده‌س���پێده‌كه‌ین به‌مه‌به‌ست ی زانینی هۆكاره‌كه‌ی‌‌و داواكردن ی چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و دۆخه.
پێشكه‌ش���كراوه له‌به‌رده‌س���تدایه ك���ه تیایدا ژماره‌ی پاس���ه‌وانی به‌رپرس���ان ی دیاریكردوه ،له‌ئێستادا وه‌زاره‌تی ناوخۆ ده‌س���تیكردوه به‌جێبه‌جێكردن���ی ئ���هو هه‌نگاوه. وتیش���ی ،ئێستا كه دو مانگه موچه‌ی یه‌كه‌ی پاس���ه‌وانی دواده‌كه‌وێت به‌هۆی ئه‌وه‌یه كه وه‌زاره‌تی ناوخۆ س���ه‌رقاڵی ئه‌وه‌ن ژماره‌ی پاسه‌وانان رێكبخه‌نه‌وه. ه���اوكات ئه‌ندامی لیژن���هی كاروباری پێش���مهرگهو ش���ه‌هیدان له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان ،مه‌حمود عومه‌ر به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د ،تائێس���تا له‌په‌رله‌مان ته‌نها وه‌ك بیرۆكه باس���ی لێكراوه ،ده‌نا هیچ پرۆژه‌یه‌ك بۆ رێكخس���تنی پاس���ه‌وانان پێشكه‌شنه‌كراوه. له‌باره‌ی بونی بندیواریش وتی" ،بۆ هه‌ر په‌رله‌مانتارێك 3پاسه‌وان دیاریكراوه، ئه‌گه‌رچ���ی هه‌ندێ���ك له‌په‌رله‌مانتاران نه‌مبینیوه پاس���ه‌وان‌و شۆفێریان له‌گه‌ڵ بێت ،به‌اڵم سێ كه‌س ئهوهنده زۆر نین بندیواریان تیابێت". خولی ئێستای په‌رله‌مانی كوردستان ل���ه 111ئه‌ن���دام پێكدێت ،گ���ه‌ر هه‌ر یه‌كێكی���ان 3پاس���ه‌وانی هه‌بێت ئه‌وا كۆی ژماره‌ی پاسه‌وانانی په‌رله‌مانتاران له‌م خوله‌دا 333كه‌س���نو گه‌ر بۆ هه‌ر یه‌كێكی���ان موچه‌ی 750ه���ه‌زار دینار خه‌رجبكرێ���ت ئه‌وا مانگانه 249ملیۆن‌و 750هه‌زار دینار‌و بۆ ساڵێكیش 2ملیار‌و 997ملیۆن دینار له‌بودجه‌ی هه‌رێمیان پێده‌درێت. ئه‌و پهرلهمانتاره ره‌تیشیكرده‌وه هیچ زانیارییه‌كی له‌باره‌ی ژماره‌ی پاسه‌وانانی به‌رپرس���انی بااڵی هه‌رێم هه‌بێت‌و وتی "پاسه‌وانانی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و سه‌رۆكی حكوم���هت مه‌گه‌ر هه‌ر خوا خۆی بزانێت چه‌ن���دن ،چونكه ئه‌وان به‌ف���ه‌وج‌و لیوا پاسه‌وانیان هه‌یه".
کۆمه‌اڵیه‌تی
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
205كه‌س سزای له‌سێداره‌دانیان ههیهو به‌بڕیارێكی تاڵه‌بانی راگیراوه
9
"كاتێك خرام ه زیندانه‌و‌ه کچه‌‌كانم بچوك بون‌و ئێستا كاتی شوكردنیانه" ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد
له‌زیندانه‌كانی هه‌رێمی كوردستان 205 كه‌س سزای له‌سێداره‌دانیان به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه ،چه‌ند سزادراوێكیش رایده‌گه‌یه‌نن له‌هه‌مو مافێكی ژیان بێبه‌شكراون ،بۆی ه یان له‌سێداره‌یان بده‌ن یان چاره‌سه‌رێكیان بۆ بدۆزرێته‌وه ،جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری زیندانی چاكسازی سلێمانیش ده‌ڵێت " خه‌ڵك هه‌یه زیاتر له 18ساڵه حوكمی له‌سێداره‌دانی ههیهو جێبه‌جێ ناكرێت، چونكه به‌بڕیارێكی مام جه‌الل حوكم ی له‌سێداره‌دان وه‌ستێنراوه". به‌ره���ه‌م محه‌م���هد یه‌كێك��� ه ل���هو ی ك ه ماوه‌ی چوار س���اڵ ه زیندانییان���ه ی له‌س���ێداره‌دانی هه‌یه ،بۆ ئاوێن ه سزا وت���ی "زۆر مافمان پێش���ێل ده‌كرێت‌و زیات���ر له 100ج���ار ته‌له‌فۆنمان كردوه ب���ۆ س���ه‌رۆكی لیژن هی ماف���ی مرۆڤ له‌په‌رله‌مان كه‌چی ته‌له‌فۆن هه‌ڵناگرێت، به‌یانی ئه‌گه‌ر ه���ه‌ر حاڵه‌تێكی خراپ‌و نه‌خ���وازراو روبدات ده‌ڵێ���ت من ئاگام لێنه‌بوه". ئ���هو گه‌نجه كه به‌تاوانی كوش���تنی پیاوێك س���زا دراوه ،باس له‌وه‌ده‌كات ك���ه ده‌ڵێن ئێ���وه وه‌كو س���زادراوانی له‌س���ێداره‌دان خوێندن ناتانگرێته‌وه، هیچ مافێكیان بۆ دابیننه‌كردوین. ئ���هو گله‌ی���ی له‌په‌رله‌مانت���اران‌و رێكخراوه‌كان ده‌كات‌و ده‌ڵێت "تائێستا یه‌ك كه‌س له‌په‌رله‌مان‌و رێكخراوه‌كان‌و چاالكوانان���ی مافی مرۆڤ س���ه‌ردانی نه‌كردوین ،جارجار چه‌ند خوێندكارێك ك��� ه خۆی���ان رازاندوه‌ت���هوه له‌ودی���و په‌نجه‌ره‌ك���هوه ته‌ماش���امان ده‌كه‌ن‌و ده‌ڕۆنه‌وه". ی به‌هه‌مانش���ێو‌ه (ج ،م) كه حوكم ی 12ساڵ ه له‌س���ێداره‌دانی ههیهو ماوه له‌زینداندایه ،وتی "ئێمه پێمانباش ه ئه‌و ی له‌سێداره‌دانه جێبه‌جێ بكرێت، حوكم چونك ه من كاتێك خراومه‌ته زیندانه‌و‌ه
منداڵه‌كان���م زۆر بچوك بون‌و ئێس���تا كاتی شوكردنیانه". وتیش���ی "ل���ه‌م زیندان���ه‌دا ماف���ی ته‌ندروس���تیو خوێن���دن‌و چی‌و چی، هه‌موی دۆریه‌كی گه‌وره‌یه ،به‌گش���تی هه‌مومان ك ه لێره‌ی���ن له %90مافه‌كان بێبه‌شكراوین‌و ته‌نها شله‌و برنجه‌كه‌مان ده‌ده‌نێ". ئه‌و باس���ی له‌وه‌ش���كرد ك ه كه‌سێك هه‌ی���ه به‌تۆمه‌ت���ی ئیس�ل�امیبون20 ، ساڵ ه له‌سه‌ر ده‌س���تی پارتی حوكمی له‌سێداره‌دانی به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه. له‌چاكسازی گه‌ورانی سلێمانی به‌شی پیاوان 1142س���زادراو بونیان هه‌یه، له‌گه‌ڵ 90كه‌س حوكمی له‌سێداره‌دان، ب���ه‌اڵم تائێس���تا هی���چ حاڵه‌تێكی���ان جێبه‌جێنه‌كراوه. پارێزه‌رو راوێژكاری یاس���ایی كارزان فازیل رونیده‌كاته‌و‌ه كه‌س���ێك س���زای زیندان���ی ده‌درێ���ت ،ته‌نه���ا له‌ماف���ی ئ���ازادی هاتوچۆ رێگ���هی لێده‌گیرێت‌و به‌پێی بنه‌ماكان���ی مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ به‌ندییه‌كان‌و ماف ه س���ه‌ره‌تاییه‌كانیان، پێویس���ت ه له‌س���ه‌ر حكوم���هت هه‌مو ی ب���ۆ دابین بكات ،واتا مافێكی دیك ه ی ی له‌جیهان���ی دهرهوه ده‌بێت ئ���اگا ن���او زیندان بێت ،نابێت كه‌س���ێك ك ه ی له‌هیچ له‌زین���دان هات���ه دهرهوه ئاگا پێشكه‌وتنێك نه‌بوبێت. وتیشی "ده‌بێت له‌خوێندن به‌رده‌وام بێ���تو ب���ۆی دابینبكرێت ،خ���ۆ ئه‌و كه‌سه‌ی سزا ده‌درێت ،سزا نه‌دراوه ك ه ئیتر ده‌بێت ببێته كه‌س���ێكی جاهیل‌و توشی فشاری ده‌رونیی ببێت". ئه‌و باس له‌وه‌شده‌كات كه سزادراوان به‌له‌س���ێداره‌دان دوج���ار تاوانی���ان به‌رامبه‌رك���راوه ،پێ���ی ده‌وترێ���ت تۆ له‌سێداره ده‌درێیت‌و له‌والو‌ه پێیوتراو‌ه حوكمی له‌س���ێداره‌دانه‌كه‌ت جێبه‌جێ ناكرێ���ت ،ئیت���ر ئای���ا ئ���هو ماوه‌یه‌ی چاوه‌ڕوانی جێبه‌جێكردنی س���زاكه‌یه، ده‌بێت هیچ مافێكی بۆ دابین نه‌كرێت‌و هه‌مو رۆژێك چاوه‌ڕێی مردن بێت؟
ده‌بێت حكومه‌ت بیر له‌ماف ه مرۆییه‌كانی ئه‌و به‌ندییان ه بكاته‌وه ،ئه‌گینا به‌پێی یاسا ئهوه پێشێلكردنێكی مافی به‌ندیی‌و مرۆییه به‌وت���هی ئه‌و پارێ���زه‌ر‌ه یان ئه‌وه‌تا یاس���ایه‌ك ده‌ربكرێ���تو ئه‌و س���زای له‌س���ێداره‌دانان ه بگۆڕدرێ���ت ب���ۆ هه‌تاهه‌تایی ك���ه له‌یاس���ای عیراقیدا له 25س���اڵ كه‌متر نییه ،یاخود ده‌بێت ئه‌و یاسا چاكس���ازییانه‌ی كه‌سانی تر ده‌گرێت���هوه ،ئه‌مانیش بگرێته‌وه ،بۆی ه ده‌بێت حكومه‌ت بیر له‌مافه مرۆییه‌كانی ئ���هو به‌ندییانه بكاته‌وه ،ئه‌گینا به‌پێی یاس���ا ئ���هوه پێش���ێلكردنێكی مافی به‌ندیی‌و مرۆییه. له‌به‌رامب���ه‌ردا جێگ���ری به‌ڕێوه‌به‌ری چاكس���ازی گه‌وران له‌سلێمانی شێركۆ ی ده‌كات ع���ارف ب���ۆ ئاوێن ه ئاش���كرا خه‌ڵك هه‌یه زیاتر له 18ساڵه حوكمی ی له‌س���ێداره‌دانی هه‌ی���هو حوكمه‌ك��� ه جێبه‌ج���ێ ناكرێت ،چونك ه به‌بڕیارێكی
مام جه‌الل وه‌ستێنراوه‌و له‌وكاته‌و‌ه كار به‌و بڕیاره ده‌كرێت. ئ���هو به‌رپرس���هی چاكس���ازی باس له‌وه‌ش���ده‌كات ك ه له‌الیه‌نی خوێندنهوه راس���ت ده‌كه‌ن هیچیان ب���ۆ نه‌كراوه، ی چونك ه به‌پێی یاس���ا كه‌س���ێك سزا له‌سێداره‌دانی هه‌بێت رێگ هی پێنادرێت بخوێنێت ،له‌كاتێكدا نابێت ئه‌و كه‌سان ه ب���ۆ ماوه‌یه‌ك���ی درێ���ژ بهێڵرێن���هوهو ی 60رۆژدا حوكمه‌ك ه ده‌بێت له‌م���اوه جێبه‌جێبكرێت ی���ان دابه‌زێنرێت ،بۆی ه یان ده‌بێت یاس���اكه هه‌موار بكرێتهوه یان بڕیارێكیان بۆ ده‌ربكرێت. ئه‌و وتیش���ی "چاكس���ازی ب���ۆ ئه‌و كه‌س���انه‌ی ه ك ه به‌كاتیی حوكم ده‌درێن نه‌ك بۆ كه‌س���انی سزای له‌سێداره‌دان، به‌اڵم به‌هۆی بێ جێگه‌ییه‌و‌ه هێنراونه‌ت ه چاكسازی". ی گله‌ی���ی زیندانیان���هوه ك ه له‌باره په‌رله‌مانت���اران وه‌اڵمی���ان ناده‌نه‌وه، ی ماف���ی م���رۆڤ س���ه‌رۆكی لیژن��� ه له‌په‌رله‌مانی كوردستان سۆران عومه‌ر ده‌ڵێت " 2500حوكمدراو هه‌یه ،ئه‌گه‌ر هه‌ر له‌زیندانێكه‌و‌ه رۆژی 20كه‌س���یان ته‌له‌ف���ۆن بكه‌ن ،رۆژانه ده‌كاته چه‌ند، ناتوانم وه‌اڵمی 2500كه‌س بده‌مه‌وه". ی حوكمی له‌سێداره‌دراوانه‌وه، له‌باره ی وتی "له‌كوردستان 205كه‌س حوكم له‌سێداره‌دانیان ههیهو جێبه‌جێناكرێت، ی له‌هه‌وڵدای���ن ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردن گرفته‌كه‌یان ،به‌وه‌ی س���ه‌رۆكی هه‌رێم ئیمزا له‌س���ه‌ر ئ���هو حوكمان ه ده‌كات‌و جێبه‌جێ ناكرێت ،له‌كاتێكدا له‌ده‌سه‌اڵتی ی ناهێنێت، سه‌رۆكی هه‌رێمدایه‌و به‌كار كه‌چی كه‌سێك چه‌ند ساڵ چاوه‌ڕوانی ئه‌و حوكم ه بێت‌و له‌زینداندا بمێنێتهوه، ماوه‌كه‌شی بۆ هه‌ژمار ناكرێت". ی له‌كۆتایی وته‌كانیدا سه‌رۆكی لیژن ه مافی مرۆڤ ،ده‌ڵێت "په‌رله‌مان تائێستا قس���هی له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ته نه‌كردوه، به‌اڵم وه‌كو لیژنه‌كه‌مان قسه‌مان له‌سه‌ر ك���ردوه بگه‌ین���ه ده‌ره‌نجامێ���ك‌و ئه‌و ده‌ره‌نجامه‌ش ئاسان نییه".
زیندانێک له‌سلێمانی
فۆتۆ :ئاوێنه
گه‌نجێكی كورد ،له‌سه‌ربازییه‌و‌ه بۆ سه‌ر عه‌ره‌بانه
"له‌نێو ده‌یان ته‌رمدا فڕێدرابو ،ئێستا له‌كوردستان په‌نابه‌ره" ئا :مه‌سعود شیخموس راجبار فه‌رید گه‌نجێكی په‌نابه‌ری كوردی سوریایه ك ه له‌شاری قامیشلۆی سه‌ر به‌پارێزگای حه‌سه‌كه‌وه به‌هۆی به‌شداریكردن له‌شه‌ڕ دژ به‌داعش بریندار ده‌بێت‌و ده‌خرێته ناو ده‌یان ته‌رمه‌وه‌و به‌باوكی ده‌ڵێن مردوه، ئێستا له‌كامپی باریكه به‌سه‌ر عه‌ره‌بانه‌و له‌نێو چادردا ژیان به‌سه‌ر ده‌بات ،ئه‌و ده‌ڵێت "هاتم بۆ كوردستانی عیراق به‌هیوای ئهوهی چاره‌سه‌رم بۆ بكه‌ن‌و قاچه‌كانم بۆ بگه‌ڕێته‌وه ،به‌اڵم قه‌ده‌رم ئهوهی ه لێره ده‌مرم". راجب����ار ته‌مه‌نی 21س����اڵه‌و خه‌ڵكی رۆژهه‌اڵتی كوردستانه ،ماوه‌ی ساڵێك‌و ش����ه‌ش مانگ ه به‌هۆی شه‌ڕو ئاژاوه‌كانی واڵته‌كه‌یه‌وه ،هاتوه له‌كامپی په‌نابه‌رانی باریك ه له‌عه‌ربه‌ت ك ه تایبه‌ته به‌په‌نابه‌رانی سوریا ،ژیان به‌سه‌ر ده‌بات. پ����اش ئهوهی له‌خزمه‌تی س����ه‌ربازیدا به‌فیشه‌كێك له‌پش����تی بریندار ده‌بێت، وه‌كو په‌نابه‌رێك رو له‌هه‌رێمی كوردستان ده‌كات ،ئ����هو ب����اس ل����ه‌وه‌ده‌كات ك ه حكومه‌تی س����وریا به‌زۆر سه‌پاندویه‌تی به‌س����ه‌ر گه‌نجانی س����وریا به‌گش����تیو كورده‌كان به‌تایبه‌تی ك ه ده‌بێت خزمه‌تی سه‌ربازی ئه‌نجامبده‌ن. ئ����هو گه‌نج����ه ك����ورده س����ه‌ره‌تای ی به‌مش����ێوه‌یه ده‌گێڕێته‌وه، چیرۆكه‌كه "له‌كاتی شه‌ڕێكی سه‌ختی نێوان سوپای سوریاو ئۆپۆزسیۆندا له‌شاری (مه‌عره‌ی نه‌عمان) له‌سه‌ره‌تای ساڵی 2013بریندار بوهو گواس����تراوه‌ته‌وه بۆ نه‌خۆشخانه‌ی ئه‌لرازی له‌حه‌له‌ب ،كه‌چی كاتێك باوكی له‌گه‌ڵ ئه‌فسه‌رێكی س����ه‌ربازیدا قسه‌ی
پێویسته به‌په‌له‌و له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا چاره‌سه‌ر بكرێت ئه‌گینا هێزی هه‌مو جه‌سته‌ی له‌ده‌ستده‌دات
راجبار فه‌رید كردوه ،ئه‌فسه‌ره‌ك ه پێی وتوه (راجبار) له‌وكات����ه‌دا له‌نێو ته‌رمه‌كان����هوه گوێم ی كوڕت ش����ه‌هید بوهو پێویست ه بێیت له‌ده‌نگێك����ی نزم بو ،بینی����م راجباره، وتی من نه‌م����ردوم ،منیش به‌په‌له تیم ه ته‌رمه‌كه‌ی ببه‌یته‌وه". باوكی راجباریش ده‌ڵێت "كاتێك چوم پزیشكییه‌كه‌م ئاگادار كردهوه كه هێشتا بۆ نه‌خۆش����خانه ،چه‌ندی����ن برینداریان كوڕه‌كه‌م نه‌مردوه‌و گیانی تێدایه ،پاش هێنابو ،ده‌یان ته‌رم كه‌وتبو ،پرس����یارم ئه‌نجامدانی فریاگوزاری به‌په‌له ،پێیانوتم له‌پزیشكه‌كان كرد له‌باره‌ی كوڕه‌كه‌مه‌وه ،به‌هۆی كه‌می پێداویس����تی پزیشكییه‌و‌ه
ناتوانین لێره چاره‌س����ه‌ری بكه‌ن‌و بیب ه بۆ شوێنێكی تر". 0باوكی راجب����ار ب����ه‌رده‌وام ده‌بێت‌و ده‌ڵێت "ئیدی كوڕه‌كه‌مم برد بۆ ش����اری قامیش����لی بۆ چاره‌س����ه‌ره‌كردن ،پاش مانگێك له‌روداوه‌كه ،ته‌ندروستی راجبار زۆر خراپ بو ،پاشان ده‌ركه‌وت الی چه‌پی
فۆتۆ :مه‌سعود
جه‌سته‌ی له‌كار كه‌وتوه‌و جوڵه‌ی نه‌ماوه، به‌هۆی به‌ركه‌وتنی (ده‌ماری سه‌ره‌كی)و وتیان پێویستی به‌چاره‌سه‌ری فیزیاییه، تاوه‌ك����و بگه‌ڕێته‌وه بۆ دۆخی ئاس����ایی خۆی ،ب����ه‌اڵم نه‌ك له‌س����وریا ،چونكه هیچ یه‌ده‌گێكی ته‌ندروستی به‌هۆی ئه‌و دۆخه‌ی سوریا بونی نه‌ماوه.
ئه‌و باس لهوه ده‌كات بۆی ه ناچار روی كردوه‌ته كوردس����تانی عیراق‌و به‌هیوای ئ����ه‌وه‌ی چاره‌س����ه‌رێكی بك����ه‌ن ،پاش ئه‌نجامدانی پش����كنینی ته‌ندروس����تی، پێی����ان وتوه لێ����ره‌ش به‌هه‌مانش����ێو‌ه چاره‌س����ه‌ری نیی����ه ،به‌اڵم پێویس����ته به‌په‌له‌و له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا چاره‌س����ه‌ر بكرێت ،ئه‌گینا هێزی هه‌مو جه‌س����ته‌ی له‌ده‌س����تده‌دات‌و ده‌رهاویشته‌ی دیكه‌ی لێده‌رده‌كه‌وێ����ت ،وه‌ك����و كران����ه‌وه‌ی ماسولكه‌ی پێیه‌كانی ،میزبه‌خۆداكردن، ئه‌م����ه‌ش ته‌نه����ا له‌ئه‌ڵمانی����او س����وید چاره‌سه‌ری هه‌یه. باوكی راجبار به‌چاوێكی پڕ فرمێسك‌و خه‌مه‌وه وت����ی "به‌ه����ۆی خراپی باری دارای����ی خێزانه‌كه‌مانه‌وه ،داوام له‌الیه‌ن ه په‌یوه‌ندی����داره‌كان‌و حكومه‌تی هه‌رێم‌و رێكخ����راوه ناحكومیی����ه‌كان ك����ه كار له‌س����ه‌ر په‌نابه‌ران ده‌كه‌ن ك����ردوه ك ه هاوكاری����م بكه‌ن ،به‌اڵم هیچ وه‌اڵمێكیان نه‌داوه‌ت����هوه ،هه‌رچه‌ن����ده دۆخ����ی ته‌نردوس����تی كوڕه‌كه‌م رۆژ له‌دوای رۆژ به‌ره‌و خراپتر ده‌ڕوات". باوكی راجبار ده‌یگێڕێته‌وه ك ه راجبار پێش جه‌ند رۆژێك له‌برینداربونی پالنی دان����اوه هه‌ڵبێ����تو ئه‌ركی س����ه‌ربازی جێبه‌جێ نه‌كات ،به‌اڵم به‌هۆی گه‌مارۆو چاودێرییه‌كی توندی ئه‌منییه‌و‌ه له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه بۆ سه‌ر سوپا ،نهیتوانیوه شوێنه‌كه‌ی خۆی به‌جێبهێڵێت‌و هه‌ڵبێت‌و په‌یوه‌ندی بكات به‌ئۆپۆزسیۆنه‌وه. راجباریش ده‌ڵێت "هاتم بۆ كوردستانی عیراق به‌هیوای ئهوهی چاره‌س����ه‌رم بۆ بكه‌ن‌و قاچه‌كانم ب����ۆ بگه‌ڕێته‌وه ،به‌اڵم به‌هۆی ئه‌و پشتگوێخس����تنه‌ی كه لێره روب����ه‌ڕوی په‌نابه‌ران بوه‌ت����هوه له‌الیه‌ن رێكخراوه ناحكومییه‌كان‌و حكومه‌ته‌وه، قه‌ده‌رم ئه‌وه‌یه لێره ده‌مرم".
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
په‌یوه‌ند جاف: ده‌نگخۆشییه‌که‌م ێناهێڵێت له‌دایکمه‌و ه بۆ ماوه‌ته‌وه ئا :مه‌زهه‌ر که‌ریم په‌یوه‌ند جاف باس له‌دواین کاری هونه‌ریی خۆی ده‌کات که ئه‌لبومێکی نوێیه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت که هه‌تا ئه‌م دۆخه‌ی کوردستان به‌و شێوه‌یه‌بێت، باڵویناکاته‌وه ،هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ده‌نگخۆشییه‌که‌م له‌دایکمه‌وه بۆ ماوه‌ته‌وه". هاتنه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌ی هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ په‌یوه‌ند جاف له‌س���ویده‌وه بۆ کوردس���تان ،ب���ۆ تۆمارکردنی ئه‌لبومێکی نوێی گۆرانییه به‌ناوی "بۆ گوڵێک" ،هه‌روه‌ها دروستکردنی دو کلیپه بۆ گۆرانییه نوێیه‌کانی. له‌باره‌ی کاتی باڵوکردن���ه‌وه‌ی ئه‌لبومه‌که‌ی په‌یوه‌ند ج���اف به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند ک���ه له‌ئاینده‌یه‌کی نزیکدا س���یدییه نوێیه‌که‌ی باڵوده‌کاته‌وه" ،به‌اڵم پێویسته ئه‌و دۆخی ش���ه‌ڕه‌ی ئێستا کوردستانی گرتوه‌ته‌وه ،کۆتایی بێت .هه‌تا ش���ه‌هید له‌به‌ره‌کانی جه‌نگ بێته‌وه‌و دایکان ڕه‌شپۆشبن ،من ئه‌لبومه‌که‌م باڵوناکه‌مه‌وه". سیدییه نوێیه‌که‌ی په‌یوه‌ند جاف له 8تراک پێکهاتوه، گۆرانییه‌کان هه‌مه‌ڕه‌نگن‌و گۆرانیی شادیی‌و مه‌قامیشی تێدایه .هه‌ریه‌ک له‌هونه‌رمه‌ندان زیاد ئه‌سعه‌دو نه‌ریمان بابان‌و عارف ش���وکری هاوکاریی ئ���هو هونه‌رمه‌نده‌یان کردوه. پێشتر په‌یوه‌ند جاف دو سیدی‌و دو کاسێتی گۆرانیی باڵوکردوه‌ته‌وه. له‌باره‌ی س���تایلی تایبه‌تی خۆی له‌گۆرانییدا مه‌قامه
که‌ی کۆڕی شانۆی با ئاماده‌یه
وازە لەكارەكانی ڕابردومان" ئا :دالیا که‌مال دوای زیاتر له 5مانگ له‌پرۆڤه‌کردن، کۆڕی شانۆیی با ،ڕۆژانی کۆتایی ئه‌م مانگه نوێترین کاری شانۆیی خۆیان له‌شاری سلێمانی نمایشده‌که‌ن. کار‌ه نوێیه‌ک���هی کۆڕی ش���انۆی با له‌ژێر ناونیشانی "سەیرکە،ئاوێنەکەت تۆزی مردوی لێ نیشتوە"دایه. هۆرێ���ن غه‌ریب ،ده‌رهێن���ه‌ری ئه‌و شانۆییه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ک ه زیاتر ل���ه 5مانگ���ه س���ه‌رقاڵی پرۆڤه‌ن له‌و ئیش��� ه نوێیه‌داو ده‌قی شانۆییه‌که‌ش وه‌ک به‌شێکی زۆر له‌کاره‌کانی دیکه‌ی ڕابردوی کۆڕی ش���انۆی ب���ا ،له‌کاتی پرۆڤه‌دا دروستبوه. یاری���ده‌ده‌ری ده‌رهێن���ه‌ر ،رێ���ژه‌ن جه‌مال له‌ب���اره‌ی نواندن ل���ه‌م کار‌ه نوێیه‌ی کۆڕی ش���انۆی با به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د "بەبڕوای من ئەم نمایش���ە نوێیەم���ان ل���ەڕوی ئامادەبون���ی ئەكتەرەوە ,ت���ەواو لەكارەكانی تری كۆڕی ش���انۆی با جیاوازترە ،ئەكتەر لەم كارەدا پێویس���تی بەوزەیەكە كە ئاسان بەدەس���ت نایەت ،لەسەرو ئەو
ته‌‌رازوو ی س���ۆزداریت تاراده‌ی���ه‌ك ب���ار ی ده‌ڕوات‌و هه‌ست به‌بێزاری‌‌و به‌ناڕێك دابڕان ئه‌كه‌یت‌و پێویس���تیت به‌راوێژ هه‌یه.
وزەی���ەی ك���ە ه���ەر ئەكتەرێكی ئەم ئیش���ەمان بەدرێژایی ئەزمونی خۆی كۆیكردوەت���ەوە ،ئێمە پێویس���تمان بەئێنێرژییەكی زیاتر بوە". به‌وت���هی یاری���ده‌ده‌ری ده‌رهێنه‌ر، كارەكتەرەكان���ی ئەو نمایش���ە لەزیاد لەش���وێنێكی كارەك���ەدا خاڵ���ی وەرچەرخانیان هەی���ەو چیرۆكی هەر كارەكتەرێ���ك لەئیش���ەکه‌دا ،زی���اد لەجارێك گۆڕانكاری بەس���ەردا دێت، "كەواتە ئەكتەر دەبێت زیاد لەجارێك ئامادەبونی لەسەر شانۆ بگۆڕێت". ئ���هو نمون���ەی ئەكتەرێ���ك ده‌هێنێته‌وه‌که له‌ش���انۆییه‌که‌دا پێنج كارەكتەر بەرجەستە دەكات" ،دەبێت جوڵە‌و دەنگی هەر پێنجیشیان تەواو جیاواز بێت ،هەر بۆیە من وائەزانم ئەم ئیش���ەمان تەواو جیاوازە لەكارەكانی ڕابردومان". نمایشه‌ک ه 13ئه‌کته‌ر به‌شداریی تێدا ده‌که‌ن ک ه 6یان کچن‌و بڕیاره له‌رۆژی 25ی ئایار له‌ته‌الری هونه‌ر له‌ش���اری س���لێمانی ده‌ستپێبکات‌و بۆ ماوه‌ی 7 رۆژ به‌رده‌وام بێ .نمایشه‌که‌ش به‌بلیت ده‌بێت‌و نرخی ه���ه‌ر بلیتێک 3هه‌زار دیناره.
دوپشک ی ئ���هوه ده‌خوازیت كاره‌كانت ئاوات ێ كێشه بڕۆن ئه‌م جاره ،ئه‌وه‌ش به‌ب ب���ۆ ئهوه دهگهڕێتهوه ك���ه ماوه‌یه‌ك ه ی زۆرت هه‌یه. كێشه
11
یاخود گۆرانیی شاد ،په‌یوه‌ند جاف ده‌ڵێت "من دەمەوێت لەهەمو مەجالەكاندا گۆرانی بڵێم نەك بەتەنیا لەبواری مه‌قامدا .حەزدەكەم گۆرانی شادیش بڵێم ،چەند خەڵك حەزی لەمه‌قامە ،ئەوەندەش حەزی لەگۆرانی ش���ادە هەربۆیە نامەوێت كەس بێبەش بكەم". په‌یوه‌ن���د ج���اف رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ک���ه له‌ژیانیدا زۆر ق���ه‌رزداری دایکییه‌تی‌و ده‌نگخۆشییه‌که‌ش���ی له‌دایکییه‌وه بۆ ماوه‌ته‌وه. جگه ل���هو ئه‌لبومه نوێیه ،ئ���هو هونه‌رمه‌نده به‌نی���ازی کارێکه ب���ۆ هه‌ڵه‌بجه که خۆیش���ی له‌دایکبوی ئه‌و ش���اره‌یه ،له‌و بارهیهوه ده‌ڵێت "به‌نی���ازی کارێکی زۆر جوانم بۆ هه‌ڵه‌بجه که شایسته‌ی هه‌ڵه‌بجه بێت". هونه‌رمه‌ن���د په‌یوه‌ن���د ج���اف لەس���اڵی 1969لەهەڵه‌بجەی ش���ەهید لەدایك بوەو دوای ماوەیەك دێتە ش���اری س���لێمانی، لەبنەماڵەی عوس���مان پاشایە لەئێڵبه‌گی جاف .بۆیەك���ەم جار لەس���اڵی 1986 دەچێتە س���ەر شانۆ لەنادی سەالحەدین لەبەغدا .لەس���اڵی 1993دەچێتە واڵتی ئەڵمانیاو دوای چەند س���اڵێك ژیان له‌و واڵت���ه ،له‌س���اڵی 2000ڕوده‌کاته واڵتی سوید .لەواڵتی سوید ژیانی هاوسەرێتی له‌گه‌ڵ کچی ش���اعیری کۆچکردو شێرکۆ بێکه‌س پێکده‌هێنیت ،ئێس���تا خاوەنی دو كوڕه بەناوەكانی ئاران‌و ئادان.
عوسامن چێوار ..دوای 19ساڵ له‌ماڵئاواییکردن له‌و کاته‌دا چێوار له‌س���ه‌ر گیرفانی خۆی 3 کامێرای ده‌ستیی‌و ئامێرێکی په‌خش‌و چه‌ند که‌ره‌‌‌سته‌یه‌کی دیکه‌ی ته‌له‌فزیۆن له‌رێگه‌ی هاوڕێییه‌کییه‌وه له‌واڵتی کوه‌یت ده‌هێنێت. یه‌که‌می���ن په‌خش���ی ته‌له‌فزیۆن���ی گه‌ل���ی کوردس���تان له‌گه‌ڕه‌کی سابونکه‌ران له‌ماڵی ئه‌واندا ده‌بێت. هونه‌رمه‌ندی بواری نواندن ،ماهیر حه‌سه‌ن له‌باره‌ی عوس���مان چێ���واره‌وه به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "چێوار ئ���ەو دەمەی کە لەیەکەی چاالکی قوتابخانەکانی سلێمانی مامۆستا بو، من خوێندکارێکی گۆشکراوی قوتابخانەکەی ئەو بوم .هەس���تێکی وەهای بۆ دروس���ت دەکردین کە هەم���و کارە هونەرییەکانمان لەپێناو دۆزی ڕەوای میلەتەکەماندا بێت". ماهیر حه‌س���ه‌ن ئاماژه به‌وه‌ش ده‌کات که ده‌یان‌و س���ه‌دان ئه‌کته‌ر که ئێستا ڕۆڵیان هه‌یه له‌نێو گۆڕه‌پان���ی هونه‌ریی کوردیدا، به‌فلته‌ری چێ���واردا ڕۆیش���تون‌و ئه‌و پێی گه‌یاندون. عوس���مان چێوار جگ���ه له‌بواری ش���انۆو ڕاگه‌یان���دن ،هاوکات له‌بواری سینه‌ماش���دا کاری ک���ردوه .ئ���هو یه‌که‌مین ک���ه‌س بوه له‌باشوری کوردستان که فیلمی سینه‌مایی به‌ره���ه‌م هێن���اوه ،به‌ناوی "به‌هه‌ش���تێکی سوتاو". له‌س���اڵی 1972له‌گه‌ڵ چه‌ن���د هاوڕێیه‌کی ئه‌و س���ه‌رده‌مه‌ی ،تیپی پێشڕه‌وی شانۆی کوردی���ی داده‌مه‌زرێنن که س���ااڵنی دواتر چه‌ند ش���انۆگه‌رییه‌ک نمای���ش ده‌که‌ن که ده‌نگدانه‌وه‌یه‌ک���ی زۆر ب���ه‌دوای خۆی���دا ده‌هێنێ���ت ،له‌وانه ش���انۆیی الن���ه‌وازان‌و خوله‌چه‌خماخه. عوس���مان چێوار له‌رۆژی22ی ئایاری ساڵی 1996به‌هۆی نه‌خۆشییه‌وه‌و له‌ته‌مه‌نی 50 ساڵیدا کۆچیی دوایی کرد.
کۆتایی ئه‌م هه‌فته‌یه 19س���اڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر کۆچی دوایی هونه‌رمه‌ندی شانۆکار، عوسمان چێوار. ئ���هو هونه‌رمه‌نده یه‌کێک بوه له‌ده‌س���ته‌ی دامه‌زرێنه‌رانی تیپی پێش���ڕه‌وی ش���انۆی کوردیی‌و بۆ ماوه‌ی 15س���اڵ سه‌رۆکی ئه‌و تیپه شانۆییه بوه. ههرچهنده چێوار وه‌ک شانۆکارێک ناسراوه، به‌اڵم ئه‌و هاوکات ڕاگه‌یاندنکارێکی بهتواناو که‌سێکی نیشتمانیی بوه. هونه‌رمه‌ند مس���ته‌فا ئه‌حمه‌د ،که هاوڕێ‌و ئامۆزای عوسمان چێوار بوه ،باس له‌یه‌کێک له‌ڕوداوه‌کان���ی ژیان���ی چێ���وار ده‌کات‌و به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "س���اڵی ١٩٨٨له‌کاتی کاره‌ساتی ئه‌نفالدا ،عوسمان چێوار یەکێک بو لەو هونەرمەندانه‌ی لەبەردەرکی سەرادا ڕێکخەری خۆپیشاندانێکی گەورەبو .چێوار لەوێ���دا زۆر ڕقئەس���تور دەبێ���ت بەرانبەر ده‌س���ه‌اڵتی به‌عس ،کاردەگات���ە ئەوەی لە شیعارەکانیدا کۆمەڵێک قسه‌ی ڕه‌ق ده‌کات به‌رامبه‌ر حکومەتی بەعس". یه‌کێ���ک له‌و وتان���هی ل���هو رۆژه‌دا چێوار ده‌یڵێت‌و تا ماوه‌یه‌کی زۆریش له‌یاده‌وه‌ریی خه‌ڵک���ی س���لێمانیدا ماوه‌ت���هوه ئهوهی���ه که له‌به‌رامب���ه‌ر به‌عس���دا وتویه‌تی "وەرن بمسوتێنن ،بەاڵم گەلەکەم ئەنفال مەکەن. دەتوان���ن من بس���وتێنن ،ب���ەاڵم ناتوانن بەجەستەی گڕ گرتوم قۆریەکی چاش گەرم بکەنەوە". له‌دوای ئه‌و قسانه‌ش���هوه چێ���وار له‌الیه‌ن که‌س���ێکه‌و‌ه ده‌درێته به‌رچه‌قۆو به‌سه‌ختی برین���دار ده‌بێ���تو ده‌گوازرێت���هوه ب���ۆ نه‌خۆشخانه. جگ���ه ل���ه‌کاری ش���انۆ ،عوس���مان چێوار که‌س���ێکی چاالک بوه له‌بواری ڕاگه‌یاندندا. ئه‌و له‌دوای ڕاپه‌ڕینی ساڵی 1991بیرۆکه‌ی دامه‌زراندنی یه‌که‌می���ن که‌ناڵی ته‌له‌فزیۆنی ئا :ئازاد بایز کوردی له‌ال گه‌اڵڵه ده‌بێت.
که‌‌وان ی هه‌ركارێك ك��� ه زانیاریت ده‌ربار‌ه ی خۆت نیه مه‌یكه ،زۆر كارت له‌ده‌ور ی كۆكردۆت���هوهو هه‌س���ت به‌ماندوێت ئه‌كه‌یت.
گیسک گیس���ك :زۆر جوان‌و سه‌رنجڕاكێش ده‌رده‌كه‌وی���تو ده‌وروبه‌ره‌ك���هت زۆر چاویان له‌س���ه‌رت ه ماوه‌یه‌ك��� ه زیاتر بایه‌خ به‌خۆت ئه‌ده‌یت.
سه‌‌تڵ داواكارییه‌كانی خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت ی ك ه ی لێكردو زۆر بوه ئ���ه‌وه‌ش وا زیاتر توڕه‌و مان���دو ده‌ركه‌ویت ،بیر له‌چاره‌سه‌ر بكه‌وه.
نه‌‌هه‌‌نگ كۆمه‌ڵیێ���ك دیاری���ت به‌ده‌س���ت ده‌گات زۆر دڵخ���ۆش ده‌بیت پێیان، رۆژه‌كان���ت خۆش ده‌بن‌و ئاس���وده ده‌بیت.
10
س ی ح ر ی
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
ی به‌م شێوه‌یه چاره‌سه‌ر قژه سوتاوه‌كه‌ت بكه
rangalayawene@gmail.com
ئه‌و كلێت ه به‌سه‌ره‌ی ج و ا ن ی جێ ی هیچ كات تاڵه‌بان ئا :ئاوێنه تاڵه‌بانی له‌دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی له‌ئه‌ڵمانیا‌و جێگیربونی له‌ده‌باشان ،به‌رده‌وام كوڕێكی كلێته به‌سه‌ر له‌ته‌نیشتیه‌وه ئاماده‌یی ههیهو بۆ چركه‌یه‌كیش جێی ناهێڵێت، ئه‌م كوڕه دو خه‌سڵه‌تی هه‌یه ته‌واو له‌هی تاڵه‌بانی ده‌چێت :كلێته‌كه‌ی سه‌ری‌‌و بێده‌نگیه‌كه‌ی.
سوتانی قژ یاخود هیالكبونی قژ یه‌كێكه له‌و كێشانه‌ی كه زۆربه ی خانمان به‌ده‌ستیه‌وه ده‌ناڵێنن .ئه‌م سوتانه‌ش هه‌ندێ جار به‌هۆی بۆیه یان زۆر به‌كارهێنانی ئوتو یان موجه‌فیفه ته‌نانه‌ت هه‌تاویش روئ���ه‌دات .كه ئه‌مه‌ش ئه‌بێته هۆی ناش���یرین بونی قژ یان مردنی هه‌ر بۆیه ده‌كرێت به‌م رێگایانه‌ی خوارهوه قژت زیندو بكه‌یته‌وه: ئه‌گه‌ر قژێك زۆر سوتابو به‌تایبه‌تی به‌قه‌سرو بۆیه ئهوه باش���تر وایه زو زو نه‌شۆرێت‌و له‌كاتی شۆردنیش زۆر رانه‌كێشرێت هه‌روه‌ها ش���امپۆی تایبه‌ت به‌كار بهێنرێت‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بۆیه به‌كارنه‌هێنرێت ته‌نها ئه‌بێت بۆیه بدرێت له‌و قژه‌ی كه له‌بیخه‌كه‌وه دێت ه دهرهوه. ئه‌گه‌ر قژێك به‌ئوتو یان به‌موجه‌فیفه س���وتابێت ،ئهوه نابێت ئه‌م دوئامێره‌ی بۆ به‌كار بهێنرێت ،ته‌نها له‌دوره‌وه به‌هه‌وایه‌كی ك���ه‌م موجه‌فیفه‌ی بۆ به‌كار بهێنه‌وه ،ده‌توانی به‌به‌كارهێنانی له‌ف جوانكاری بۆ ئه‌م قژه بكه‌یت. به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئه‌و كه‌س���انه‌ی قژیان نیگرۆیه نابێت مێش ی���ان بۆیه به‌كار بهێنرێ���ت ،به‌ڵكو ده‌بێ���ت حه‌مام زه‌یتی سروشتی به‌كار بهێنرێت زو زو قژه‌كه ببڕدرێت‌و نه‌چێته به‌رهه‌تاوی زۆر. باشترین چاره‌سه‌ر بۆ قژی سوتاو بڕینه ،هه‌روه‌ها نابێت به‌له‌بكه‌ی���ت له‌زۆر به‌كارهێنانی ده‌رمان ب���ۆ زیندوكردنه‌وه‌ی قژ . چونكه زیندوكردنه‌وه‌ی قژ كاتی ئه‌وێت لهبهرئهوه په‌له مه‌كه. له‌ئارایش���تگه‌كان ده‌رمانی تایبه‌ت هه‌یه بۆ بوژانه‌وه‌ی قژی س���وتاو له‌ژێر ئامێری شسوار ده‌كرێت .سه‌ر دانمان بكه‌ن بۆ ئهوهی چاره‌سه‌ری باشیان بۆبكه‌ین.
جه‌الل تاڵه‌بانی ،ته‌مه‌ن 82ساڵ ،به‌هۆی نه‌خۆش���یه‌كه‌یه‌وه له‌ئێستادا ناتوانێت وه‌ك جاران سه‌ربورده‌و نوكته پێكه‌نیناویه‌كانی بۆ میوانه‌كان���ی بگێڕێته‌وه ،ئ���هو له‌چه‌ند وش���ه‌یه‌كی كه‌م زیات���ر ناتوانێت هیچی تر بڵێت ،یه‌كه‌مین كه‌س���یش ك���ه ئه‌م چه‌ند وش���ه‌یه‌ی تاڵه‌بان���ی پێ���ده‌گات گه‌نجێكی سپی پۆشی بێده‌نگ‌و بێ هه‌سته .هه‌میشه له‌دیداره‌كانیش���دا ،ئ���ه‌م كه‌س���ه تاڵه‌بانی له‌میوانه‌كانی جیاده‌كات���هوهو له‌نێوانیاندا ئارام ئارام وه‌ستاوه. ئه‌م كوڕه ب���ێ رۆحه ،ته‌نها په‌یكه‌رێكه‌‌و گوزارشت له‌هیچ كه‌سایه‌تیه‌كی دیاریكراوی كورد ن���اكات ،به‌ڵكو پۆتره‌یتێكه‌و هه‌ڵگری خه‌سڵه‌تی تاكی كورده .ئه‌و به‌رده‌وام له‌الی ده‌س���ته‌چه‌پی تاڵه‌بانی ره‌ق راوه‌س���تاوه‌و چاوه سپیه‌كانیش���ی بڕیونه‌ت���ه ئه‌و پیاوه سیاس���ییه‌ی كورد كه م���اوه‌ی زیاتر له 2 ساڵو نیوه ،نه‌خۆشی بێده‌نگ‌و بێ جوڵه‌ی كردوه. فكره‌ی دروس���تكردنی ئه‌و په‌یكه‌ره ،هی هونه‌رمه‌ندێك���ه به‌ن���اوی كام���ه‌ران عومه‌ر س���ه‌عید كه چه‌ندین س���اڵه له‌مۆزه‌خانه‌ی
تارا عومه‌ر ،خاوه‌نی ئارایشتگای الله‌لی بۆ جوانکردنی خانمان له‌گه‌ڕه‌کی ئاشتی
هۆمه‌ر دزه‌یی: ده‌نگی خۆم زۆر به‌ڕه‌سه‌ن دانانێم
هه‌یه ،به‌اڵم "بەڕاس����تی من دەنگی خۆم زۆر ئا :ئازاد بایز بەڕەس����ەن دانانێم .دەنگی من س����تایلێکی ڕۆژئاوایی هەیە ،گەرم‌و نەرم‌و هێورە". هۆمه‌ر دزه‌یی رایده‌گه‌یه‌نێت که به‌رده‌وام ه����ه‌ر له‌به‌ر ئه‌و هۆکاره‌ش����ه ک����ه دزه‌یی ئاوازی رۆمانسیی بۆ گۆرانییه‌کانی ب����ه‌رده‌وام ئ����هو ئاوازان����ه هه‌ڵده‌بژێرێت که هه‌ڵده‌بژێرێت له‌به‌رئه‌وه‌ی "پیاوێکی رۆمانس����ییه‌تی تێدای����ه" ،خۆش����م پیاوێکی رۆمانسیی"ه ،هاوکات چیرۆکی یه‌کێک ڕۆمانسیم". له‌گۆرانییه‌کانی بۆ ئاوێنه ده‌گێڕێته‌وه. هونه‌رمه‌ند هۆمه‌ر دزه‌یی چیرۆکی یه‌کێک له‌باره‌ی ستایلی تایبه‌تیی خۆیه‌وه ،هۆمه‌ر له‌گۆرانییه ناوداره‌کانی خۆی به‌ناوی "خه‌ون دزه‌یی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند که ههرچهنده زۆر له‌خه‌ون"دا بۆ ئاوێنه ده‌گێڕێته‌وه. له‌باره‌ی تێکس����تی گۆرانییه‌که‌وه ده‌ڵێت که‌س پێی ده‌ڵێن ده‌نگێکی ڕه‌سه‌نی کوردیی
کاوڕ ئه‌م چه‌ند رۆژه چه‌ندین كێش���هو ی قورس���ایی دێن��� ه رێت ب���ۆ ئهوه ی رێگری���ت بك���ه‌ن له‌پێش���كه‌وتن كاره‌كانت.
گا
"ل����ه‌دوای ته‌مه‌نی 20س����اڵیم ک����ه چوم بۆ دەرەوەی واڵت ژیانی گون����دی "دوگردکان" ک����ە تێی����دا لەدای����ک ب����وم ،وەک فیلمێکی دۆکۆمێنتاری ئەهاتەوە بەرچاوم ،بۆیە ئەم تێکستەم بۆهات". له‌باره‌ی ئاوازه‌که‌شییه‌وه دزه‌یی ئاشکرای ده‌کات ک����ه ئ����اوازی گۆرانییه‌که هی خۆی نیی����ه" ،لەس����اڵی ١٩٥٧لەگ����ەڵ جەنابی مام جەالل س����ەردانێکی مۆس����کۆمان کرد بۆ ئەوەی به‌ش����داریی لەفیس����تیڤاڵی الوانی جیهان بکەی����ن .لەوێ چاومان بەکوردەکانی
دوانه
كاتێك بی���ر له‌راب���ردو ئه‌كه‌یته‌و‌ه هه‌س���ت به‌ناڕه‌حه‌نت���ی ئه‌كه‌ی���ت ی ئه‌كه‌یت باشتر وای ه ناته‌وێ���ت ن��� ه گوێ له‌ك���ه‌س بگریت‌و هه‌س���ت به‌بێزار ی ن��� ه كه‌س گوێ���ت لێبگرێ���ت .غه‌مبار هه‌میشه له‌كۆشش‌و هه‌وڵدان نه‌وه‌ست رابردو بێزارت نه‌كات. ده‌رده‌كه‌ویت.
ره‌نگاڵه
نیش���تمانی ئه‌منه‌س���وره‌كه ئیش���ده‌كات‌و به‌ش���ێكی زۆر له‌په‌یكه‌ره‌كان���ی ن���او ئه‌و مۆزه‌یه‌شی دروستكردوه. ئ���هو هونه‌رمه‌ن���ده له‌الی���ه‌ن ماڵی مام جه‌الل���هوه داوای دروس���تكردنی كارێك���ی له‌وش���ێوه‌یه‌ی لێده‌كرێ���ت ،ئه‌ویش به‌بیرو خه‌یاڵی خۆی ئه‌و پۆترێته‌ی دروستكردوه. ئه‌و كلێته‌یه‌ی كه به‌سه‌ری په‌یكه‌ره‌كه‌وه‌یه، له‌سه‌ر هه‌مان ئه‌و كلێته‌یه دروستكراوه‌ته‌وه كه خ���ودی تاڵه‌بان���ی له‌س���ااڵنی كۆتایی شه‌سته‌كان‌و سه‌ره‌تای حه‌فتاكانی سه‌ده‌ی رابردودا له‌سه‌ری كردوهو ئێستا ئه‌و كلێته‌یه ماوه‌و تاڵه‌بانی پێشكه‌ش���ی بنه‌ماڵه‌یه‌كی شاری سلێمانی كردوه. مێ���ژوی دروس���تكردنی په‌یكه‌ره‌ك���ه دهگهڕێتهوه بۆ نزیكه‌ی 3س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر‌و به‌كه‌ره‌سته‌ی بۆره‌ك دروستكراوه.
دوای 5مانگ پرۆڤه ،شانۆییه‌ک
"ئەم ئیشەمان تەواو جیاوا
یەکێتی سۆڤیەتی جاران کەوت ،ئەوکوردانە پەنجا قەوانی قیرینیان بۆهێنام ،ئاوازەکان پێکهاتبو لە(ئەرمەن����ی ،کوردیی ،ئازەریی، ئۆزبەکی) تایبەت بەناوچەی (قاب قاس����یا) ب����و ،هەندێک لەو ئاوازانە زۆر بەدڵ گوێم بۆ دەگرت ،یەکێک لەو ئاوازانە ئاوازی گۆرانیی خه‌ون له‌خه‌وندا بو". دوای ئهوهی ده‌یان ساڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر گوێبیستبونی دزه‌یی بۆ ئه‌و ئاوازه ،دواجار بڕیارده‌دات ئه‌و تێکس����ته‌ی بۆ بنوسێته‌وه‌و بیکاته گۆرانیی.
قرژاڵ
شێر
چه‌ندی���ن كار له‌یه‌ك كاتدا ناكرێت، چه‌ندی���ن پێش���نیار دێته‌پێ���ش بۆ ی باشترین چاره‌س���ه‌ر بۆ ده‌رباز بونت پێشخس���تنی كاره‌كان���ت ،هه‌وڵ��� ی هاوكاری بكه‌یت ی سودیان له‌م قه‌یرانه‌ت داوا باش���ت پێویس���ته بۆ ئهوه له‌ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت. لێوه‌ربگریت.
فه‌‌ریک بیر ل���هوه ده‌كه‌یت���هوه ك ه له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێ���ك هاورێت بچن ه گه‌ش���تێك ی یاخود چێشتخانه‌یه‌ك بۆ به‌سه‌ربردن ی خۆش. كاتێك
12
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
کۆمەڵگەی مەدەنی‌و پایەکانی د .سالم ئیبراهیم زانکۆی سابیس ــ هەولێر
دین‌و دەوڵەت ئەگەر ھاتن���ی داعش ی���ەک دەرەنجامی پۆزەتیڤی ھەبێت ئەوەیە کە جیاوازییەکان‌و ناکۆکییەکانی ناو کایەی دینی لەکوردستاندا بەش���ێوەیەکی تەواو ئاشکرا بەرجەستەکرد. ئیس�ل�امی داعش ھەمو ش���ێوازەکانی تری ئیسالمی ناداعش���ی ناچارکرد باس لەبونی جیاوازیی خۆیان بکەن ،باسی ئەو سنورانە بک���ەن کە ئەم���ان لەداعش‌و داع���ش لەوان جیادەکات���ەوە .ئەم���ەش گەر یەک ش���تی بەدونی���ای ئێم���ە نیش���اندابێت ئەوەیە کە بزوتنەوە ئیس�ل�امییەکان ،وەک ھەر ھێزێکی سیاسیی دیکە ،قابیلی گۆڕان‌و گەشەکردنن، ئەمەش ن���ە لەبەرئەوەی ئەم ھێزانە لیبرال‌و دیموکراس���نو باوەڕیان بەڕێژەگەرایی ھەیە، بەڵکو وەک دەرەنجامی کاردانەوەیان بەڕوی ئەو تەحەدایان���ەدا کە واقیعی سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتیی دەیانھێنێتە پێشەوە. ئ���ەو دابەش���بونە سیاس���یی‌و تائیفیی‌و ئایدیۆلۆژیی���ەی ئەمڕۆک���ە نەخش���ەی ھێزە جیاوازەکانی ئیسالمی سیاسیی لەناوچەکەدا نمایش���یدەکات ،لەوەھابیزم���ی جیھادیی‌و ناجیھادیی س���عودییەوە بیگرە ،بۆ شێوازە جیاوازەکانی سەلەفیەتی دینیی ،لەوانیشەوە ب���ۆ ئەزمونی ش���یعەگەرایی ئێرانی بەھەمو باڵە جیاوازو ناکۆکەکانییەوە ،تا بەئیسالمی ئیخوانەکان‌و ئیسالمی سوفیەکان‌و ئیسالمی میللی���ی دەگات ،ئینجا ئیس�ل�امی تورکیی‌و تونس���یی‌و ئەوانیتر .ئەم ڕوب���ەرە گەورەیە لەبونی ھێزو ڕوانین‌و لێکدانەوەی جیاواز بۆ ئیس�ل�ام ،چ لەناو سیاسەت‌و چ لەدەرەوەی سیاس���ەتدا ،وایکردوە شتێک بەناوی "یەک ئیسالمی یەکگرتو و ھاوشێوە"وە بونی نەبێت. ئیس�ل�امی داعش���ی ئەبوبەکری بەغدادیی‌و ئیسالمی نەھزەی ڕاش���د غەنوشی لەتونس خوداکەش���یان یەک نییە .س���ەله‌فییەکانی کوردستان بێشەرمکردن‌و بەئاشکرا باس لەوه دەکەن کە ھێزە سیاس���ییە ئیسالمییەکانی کوردس���تان ھێزی دینیی درۆزنن‌و بەسەدان ش���ێوە لە"ئیسالمی ڕاس���تەقینە" الیانداوە، تا ئەو ڕادەیەی ھەندێک لەس���ەلەفییەکانی کوردس���تان پێیانوایە تەنانەت سەالمکردن لەئەندامان���ی ھێزێک���ی وەک یەکگرت���و یان کۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی ،حەرامەو خ���ودا ئەو س���ەالمەی پێناخۆشە .ئاش���کرایە ئیسالمی ئ���ەم ھێزان���ە بەڕادەیەک لەی���ەک جیاوازە، زۆرجار ناکرێت لەژێر یەک چەتردا بەیەکەوە کۆیانبکەیتەوە. ب���ەاڵم س���ەرەڕای ئەو ھەم���و جیاوازیی‌و ناکۆکییە گەورانە ھێش���تا ئیس�ل�امییەکانی کوردستان لەسەر ئەو خاڵە ڕێکن کە دەوڵەت دەبێت "شوناس���ێکی ئیس�ل�امی!!!"ھەبێت، بەستنەوەی مەسەلەی دەوڵەت‌و حوکمڕانیی بەمەسەلەی شوناسەوە ئەو خاڵەیە کە ئەم ھێزانە لەس���ەری کۆکن .ب���ەاڵم بەبێئەوەی کەس بزانێت ئەو "شوناس���ە ئیسالمییە!!!" دەبێت شوناس���ی کام ھێزیان بێت ،ئایا ئەو ئیس�ل�امەی کە دەبێت شوناس���ی دەوڵەت بێت ئیس�ل�امی س���ەلەفییە جیھادییەکانە یان ئیس�ل�امی س���ەلەفییە ناجیھادییەکان، ئیسالمی س���وفییەکان‌و تەرقیەتەکان بێت، یان ئیسالمی ئەم یان ئەو باڵی ناو کۆمەڵی ئیس�ل�امیی ،ئیس�ل�امی دایک‌و باوکی ئێمە بێت ،یان ئیسالمی ئایدیۆلۆژیستە ناکۆکانی ناو یەکگرتوی ئیس�ل�امی ،ئیسالمی یەکێتی زانایان بێت یان ئیسالمی وەزارەتی ئەوقاف، ئیس�ل�امی کادره‌کانی ناو بزوتنەوەی گۆڕان بێ���ت یان ئیس�ل�امی ئەو مەالیانەی س���ەر بەپارتی‌و یەکێتین؟ پێموای���ە ئەمە ئ���ەو ھەڵە س���ەرەکیی‌و ترس���ناکەی ک���ە زۆرب���ەی ھەرەزۆری ھێزەکان���ی ئیس�ل�امی سیاس���یی لەدونیای ئێمەدا تێیدەکەون ،بەس���تەنەوەی دەوڵەتە بەشوناس���ێک لەشوناس���ەکانەوە ،ج���ا ئەو شوناس���ە شوناس���ێکی دینیی یان نادینیی بێت .دەوڵەت ھێزی پاراستنی ئەم یان ئەو شوناس نییە ،ھێزی سەپاندنی ئەم یان ئەو شوناسیش نییە بەسەر کۆمەڵگادا ،دەوڵەت ھەر لەبنەڕەتەوە شوناس���ی نیی���ە ،بەڵکو ئامێرێک���ی ناوکۆیی گش���تییە ،ڕێکخەرێکی دس���تەجەمعیی ھاوبەش���ە ،داوەریکەرێکی بێالیه‌نە لەنێ���وان شوناس���ە جیاوازەکاندا. ئەگەرچ���ی زەحمەتە باس ل���ەوە بکەین کە کۆمەڵگا یەک شوناسی ھەیە ،کە ھەمو ھێزە کۆمەاڵیەتیی���ەکان لەدەوری یەک ش���وناس کۆدەبنەوە ،کە شوناس���ی جی���اوازو ناکۆک لەکۆمەڵ���گادا بونیان نییە ،دەڵێم ئەگەرچی زەحمەت���ە کۆمەڵ���گا وەک بونەوەرێک���ی یەکشوناس ببینین ،بەاڵم گەر ناچاربین باس لەبونی یەک ش���وناس بۆ زۆرینەی کۆمەڵگا بکەی���ن ،ئ���ەوکات مەس���ەلەی پاراس���تنی
پێوەری باشیی یان خراپیی دەوڵەت جیاکردنەوەی ئیمان‌و کوفر لەیەکتر نییە، بەڵکو پاراستنی سودو قازانجە گشتییەکانی کۆمەڵگایە وەک گشتێک نەک سودو قازانجی بەشە دیندار یان بێدینەکەی کۆمەڵگا "شوناسی کۆمەڵگا" ،یان "شوناسی میللەت" ی���ان "شوناس���ی واڵت" کارێک���ە دەوڵەت ئەنجامین���ادات ،بەڵک���و کۆمەڵ���گا خ���ۆی ئەنجامیئەدات .کارێکە "کۆمەڵگای مەدەنی" خۆیو لەڕێ���گای ھێزو تواناکان���ی خۆیەوە ئەنجامیئ���ه‌دات .وەک وتم ھیچ کۆمەڵگایەک لەدونیادا نییە "یەک!!!"شوناس���ی ھەبێت، "یەک!!!"کەلەپ���ور و "ی���ەک!!!" ش���ێوازی ئەخ�ل�اق و "یەک!!!"جۆر سیس���تمی بەھای ھەبێ���ت ،ت���ا ئەرکی پاراس���تنی بەدەوڵەت بس���پێردرێت .ھەمو کۆمەڵگاکان���ی دونیا، بەکۆمەڵ���گای ئێمەوە ،کۆمەڵ���گای ئاڵۆزن بەش���وناس‌و ئەخالق‌و ھەڵسوکەوت‌و بەھای جیاوازو ڕوانی���نو لێکدانەوەی جیاوازیان بۆ دی���نو نادی���ن ھەیە ،ئیش���ی دەوڵەت ئەوە نییە یەکێ���ک لەمان���ە بەس���ەر ئەوانیتردا بس���ەپێنێت ،بەڵک���و ئەوەی���ە نەھێڵێ���ت ئ���ەو شوناس���انە بەیەکداب���دەن ،ئەمی���ان ئەویتری���ان لەناوببات ،ی���ان بێماف‌و بێڕێز ب���کات .دەوڵەت چوارچێوەیەکی یاس���ایی‌و دەزگاییە کە پەیوەندیی نێوان ئەو شوناسە جیاوازانە لەڕوی یاس���اییەوەو بەپێی ماف‌و بەرپرسیاریەتی یەکس���ان ڕێکدەخات .بۆیه گەر وتمان شوناس���ی دەوڵەت شوناس���ێکی ئیسالمییە ،بەمە نەک تەنھا ھەمو شوناسە نائیس�ل�امیی‌و نادینییەکانی تر دەچەپێنین، بەڵکو لەناو ئیسالم خۆشیدا ڕوانینێک بەسەر سەرجەمی ڕوانینەکانی دیکەدا دەسەپێنین. کەسیش نازانێت ئەم ڕوانینە کام ڕوانینە بۆ دین ،ھی ئەبوبەک���ری بەغدادییە یان عەلی حەم���ە س���اڵح ،ھی محەم���ەد فەرەجە یان دڵش���اد گەرمیانی ،ھی ئەبوبەکر کاروانییە یان مەال کامەران. مەسەلەی پەیوەندیی نێوان دین‌و دەوڵەت بەش���ێکە لەم کێش���ەیە ،الی ئیسالمییەکان ھەمو باس���کردنێک لەمەسەلەی دابڕانی دین لەدەوڵەت ،وەک "پیالنێکی عەلمانی" بەرامبەر بەدین‌و وەک "ھێرشکردنی دوژمنانی ئیسالم" بۆ سەر "ئیسالم‌و موقەدەسات" وێنادەکەن. پێیانوایە پێویستە دەوڵەت دینی ھەبێت ،یان دەوڵەت دینێک بەسەر ھەمواندا بسەپێنێت، ی���ان حوکمی دینێ���ک لەدینەکان بەس���ەر ھەمو دانیش���تواندا یان زۆرینەی دانیشتواندا بس���ەپێنێت .وەک پێش���تر وت���م ئیش���ی دەوڵەت ئەوە نییە شوناس���ێک لەشوناس���ە زۆرەکان بپارێزێ���تو بی���کات بەشوناس���ی خ���ۆی ،بەڵک���و ئیش���ی دەوڵ���ەت بریتییە لەدەس���تەبەرکردن‌و پاراستنی ئازادییەکان‌و ماف���ەکان .دەوڵەت دەزگایەکی سیاس���ییە، ئیش���ی ئەوەی���ە چوارچێوە گش���تییەکان‌و م���اف‌و ئازادییە بنەڕەتیی‌و س���ەرەکییەکان لەڕێگای یاساوە دەس���تەبەربکات ،دەوڵەت دەزگایەک���ی کولتوری���ی یان دینی���ی نییە خەریکی مەسەلەی ش���وناس بێت .پێوەری باش���یی یان خراپیی دەوڵەت جیاکردنەوەی ئیمان‌و کوفر لەیەکتر نییە ،بەڵکو پاراستنی سودو قازانجە گشتییەکانی کۆمەڵگایە وەک گشتێک نەک س���ودو قازانجی بەشە دیندار یان بێدینەکەی کۆمەڵگا .دەوڵەت دەوڵەتی ھەمو کۆمەڵگای���ە .ھەم���و ئەندامێکی ئەو کۆمەڵگایە ،بەدین���دارو بێدین‌و دژەدینەوە، مافی ئەوەی بەسەر ئەو دەوڵەتەوە ھەیە کە مافە س���ەرەکیی‌و بنەڕەتییەکانی بپارێزێت. ئیش���ی دەوڵەتیش ھەس���تانە ب���ەم ئەرکە بەبێ گوێدانە دین‌و باوەڕی ئەو کەس���انەی حوکمڕانیان دەکات.
ق���ەت خەم���ی واڵت وای لێکردوی���ت ڕوبکەیت���ە ش���ەقام‌و ش���ەونخونی بەدیار س���یمای تاریک‌و ئایندەی نادیاری واڵتەوە بکەی���ت؟ قەت پەرۆش���ی کۆمەڵگە هێندە دایگرتویت ڕوبکەیتە ناو ش���ارو مەشخەڵی زانین‌و وشیاری بەناو شەقام‌و کۆاڵنەکانیدا بگێڕیت؟ قەت نایەکس���انی‌و نادادپەروەری کۆمەاڵیەتی ئاگاییلەژیانتدا کردۆتە ئازار؟ واڵتێ���ک تێیدا ئاگایی ئ���ازار بێت ،دەبێت مانای ژی���ان‌و بەهاکانی مرۆڤ لەم واڵتەدا چی بێت؟ کۆمەڵگ���ەی مەدەن���ی بریتی���ە لەکۆمەڵگەیەک���ی ڕێکخ���راو ک���ە تێی���دا یەکس���انیانەو دادپەروەریان���ە بەهاو مافە ئاکاری‌و سروش���تیەکانی م���رۆڤ لەڕێگای سیس���تەمێکی داڕێژراو دەپارێزرێت ،بەبێ ڕەچاوکردنی جی���اوازی لەئای���نو ڕەنگ‌و ڕەگەزو بیروباوەڕو ئایدۆلۆژیای سیاس���ی. ئەوەی پێکهاتەی سیس���تەمەکە دروس���ت دەکات ،چەند ڕێس���او یاسایەکی گونجاوە لەگ���ەڵ سروش���تی مرۆڤ ،ب���ەاڵم ئەوەی مانا دەبەخش���ێت بەو ڕێس���او یاسایانە، یەکسانی‌و دادپەروەریە لەجێبەجێکرنیاندا بەرامبەر هاواڵتیان .بەواتایەکی دی ،بونی یاسا لەغیابی دادپەروەری ،مۆدێلێکی وەک کوردستانی لێ دەکەوێتەوە. یەکێ���ک لەخەس���ڵەتەکانی کۆمەڵگەی مەدەن���ی ،هاوتەریببون���ی ئ���ەرک‌و مافە. هەریەکە لەتاک‌و سیستەمی سیاسی چەند ئەرک‌و مافێکیان بەرامبەر بەیەکتر لەسەر شانە .ئەرکی سیستەمی سیاسی بەرامبەر بەتاک ،تەنه���ا ڕەخس���اندنی بارودۆخێک نیە کەتێیدا س���ەالمەتی تاک پارێزراوبێت، بەڵک���و مامەڵەکردنێک���ی یەکس���انیانەو دادپەروەریانەی���ە لەگ���ەڵ هاواڵتی���ان‌و
ڕەخساندنی بارودۆخێکە کە تێیدا دەربڕینی ڕەخنەو بیروباوەڕی ئاینی‌و سیاسی ئازادە، بارودۆخی���ك کە تێیدا ت���اک بتوانێت مانا بەژیانی خۆی ببەخش���ێت ،بارودۆخێک کە تێی���دا مافە ئاکاری‌و سروش���تیەکانی تاک نەکرێتە بارمتەی پابەندبون بەپرەنس���یپ‌و بەردەوامبون���ی ئایدۆلۆژیایەکی سیاس���ی دیاریکراو ،بارودۆخێک کە تێیدا سیستەمی سیاس���ی کارایانەو دادپەروەریانە جیاوازی لەژیانی تاک دروستبکات ،نەک بارودۆخێک کە تێیدا ژیان بکەوێتە ژێر چەتری ڕێکەوت‌و قەزاوقەدەر. هەرچەندە مرۆڤی نمونەیی سروش���تیانە توان���ای هەس���تو تێگەیش���تن‌و ویژدانی هەی���ە ،بەواتایەک���ی دی ،هەرچەندە ئەم توانایانە بەش���ێکی سروش���تی پێکهاتەی دەرونی مرۆڤ���ی نمونەیین ،بەاڵم لەغیابی سیس���تەم‌و یاس���او هەندێک ڕەنگدانەوەی کۆمەاڵیەتی بەس���ەر کەسایەتی مرۆڤەوە، ڕەنگە هەمومان ببین بەهەڕەش���ە لەسەر ژیانی یەکت���ر .بۆیە ئێمەی تاکیش دەبێت هاوکاربین لەدروس���تکردن‌و بەردەوامبونی ژیانێک���ی ڕێکخراو لەچوارچێوەی ڕێس���او یاس���ا ئاکاریەکان .ئێمەی تاک ،بۆ ئەوەی بەش���ێکبین لەژیانێکی وا ڕێکخراو ،ئەرکی سەرش���انمانە ک���ە پابەندبین بەو ڕێس���او یاس���ایانە .چەند جۆرێک ل���ەم پابەندبونە هەیە. هەندێ���ک پابەندب���ون تەنه���ا لەب���ەر خات���ری دورکەوتنەوەی���ە لەدەرئەنجامی پەیڕەوینەکردنی ئەم ڕێس���او یاس���ایانە، لەوانە :ڕەنگدانەوەیان لەس���ەر کەسایەتی م���رۆڤ یان لێپێچینەوەی یاس���ایی .بەاڵم ئەم ج���ۆرە پابەندبونە ،ڕێخۆش���کەرە بۆ دروستکردنی ژینگەیەکی ناتەندروست ،کە تێیدا دوڕویی‌و ناڕاس���تی شوێنی مەبدەئو بڕوابون بەم ڕێس���او یاسایانە دەگرێتەوە. پابەندبونەک���ەی تری���ان مەبدەئیانەی���ە. ئ���ەم جۆرە پابەندبونە ،لەس���ەر ئاس���تی ت���اک‌و کەس���انی بەرپرس ،ڕێخۆش���کەرە
بەدرێژایی مێژو تاکی وشیار یان کەسی وشیارکەرەوە بەهەڕەشە لەسەر زیندویی‌و بەردەوامبونی سیستەمە داخراوو ستەمکارەکان زانراوە بۆ دروس���تبونی کۆمەڵگەیەک���ی مەدەنی تەندروستی ئاکاریانەی بەردەوام. ئ���ەم پابەندبون���ە مەبدەئی���ە لەس���ەر ئاس���تی تاک ،بەرامبەر بەڕێساو یاساکانی سیس���تەمێکی سیاس���ی ،کاتێک دروست دەبێت کە یاس���اکانی پێچەوانەی ویژدانی مرۆڤی نمونەیی نەبن‌و لەجێبەجێکردنیاندا یەکسانیانەو دادپەروەریانە مامەڵە لەگەڵ هاواڵتیانی���دا بکات .ئ���ەم دادپەروەریەیە ئینتیم���ا الی تاک بەرامبەر بەسیس���تەمی سیاسی دروست دەکات. لەب���ەر س���ەربەخۆیی یاس���او کارای���ی پرەنس���یپەکانی ماف���ی م���رۆڤ‌و بون���ی دادپ���ەروەری‌و بەرزی ئاس���تی وش���یاری ت���اک لەکۆمەڵگە ڕۆژئاوایی���ەکان ،جۆری
سیستەمی سیاسی هەڕەشە لەسەر بون یان نەمانی کۆمەڵگ���ەی مەدەنی لەم واڵتانەدا دروست ناکات ،جا سیستەمەکە چ کۆماری چ پەرلەمانی بێت ،چونکە سیس���تەمەکە خودی خ���ۆی پێکهات���ەو پابەن���دی ئەم بەهایانەی���ە .ب���ەاڵم ل���ەو کۆمەڵگایانەی کە بێ بەش���ن لەم بەهایان���ە ،نەک تەنها جۆری سیس���تەمی سیاسی ،بەڵکو خودی سیستەمی سیاسی ،جا هەر جۆرێك بێت، ڕێگرە لەدروس���تبونی کۆمەڵگەی مەدەنی، چونکە سیستەمەکە خودی خۆی پێکهاتەو پابەندی ئەم بەهایانە نیە. گەورەترین هەڕەش���ە لەسەر ئەم جۆرە سیستەمانە وش���یاربونەوەی تاکە ،چونکە هەم���و تاکێکی وش���یار ئ���ەو بەهایانەی بەالوە گرنگ���ەو هیچ تاکێکی وش���یاریش بەبارمتەبونی مافە ئاکاری‌و سروشتیەکانی قب���وڵ نی���ە بەرامب���ەر پابەندب���ون بەبەردەوامبونی سیستەمێکی وا ستەمکار. بۆی���ە بەدرێژایی مێژو ،تاکی وش���یار یان کەسی وش���یارکەرەوە ،بەهەڕەشە لەسەر زیندویی‌و بەردەوامبونی سیستەمە داخراوو ستەمکارەکان زانراوە. یەکێ���ک لەگەورەتری���ن قوربانیەکان���ی وش���یارکردنەوەی ت���اک ،لەمێ���ژوی مرۆڤایەتیدا" ،سوقڕات" ی گەورە ڕوناکبیری یۆن���ان بو .س���وقڕات ڕۆژانە دەڕۆیش���تە ناو ش���ارو گفتوگۆی لەگەڵ خەڵکی س���ەر شەقامەکانی ئەسینا دەکردو باسی ماف‌و ئازادیو دادپ���ەروەری‌و ژیانی بۆ دەکردن. لەو کاتەی یۆنان ،وش���یارکردنەوەی تاک بە"فەس���ادکردن"ی ت���اک دادەن���را ،بۆیە سیس���تەمی سیاسی ئەوکاتەی یۆنان ،ئەم کارە نیازپاک‌و چاالکیە مرۆڤدۆس���تانەیه‌ی س���وقڕاتی بە"فەس���ادکردن"ی کۆمەڵ���گا لەقەڵەمداو بەتۆمەتی فەس���ادکردنی تاک، خس���تیانە زیندانەوەو دواتریش هەر لەبەر ئەم تۆمەتە ژەهرخواردیانکرد .بەاڵم یۆنان ئەو ڕۆژانەی جێهێشت‌و ئێستا یۆنانیەکان بەرهەمی وشیاری ژیانیانە.
بۆچی ئه‌نجامدانی چاكساز ی له‌ئاسایش‌و وه‌زاره‌ت ی پێشمه‌رگه‌دا قورسه؟ مه‌رجێكی بنه‌ڕه‌تی دابینكردن ی هه‌رێمێك ی ئارامتر‌و ئاسایش���ترو یاس���اییتره ،ئه‌مه‌ش فه‌ریق روكن محه‌مه‌د نه‌جمه‌دین نه‌قشبه‌ندی داڕشتنی ستراتیجییه‌ك ی به‌رگر ی نیشتمان ی ده‌خوازێ���ت به‌هه‌ردو الیه‌ن ی "س���تراتیج ی پسپۆڕ ی ستراتیجی ئۆپراس���یۆن"و "س���تراتیجی بنیاتنان��� ی پ���ڕۆژه‌ی چاكس���ازی داموده‌زگاكان��� ی هێز"هوه. ئ���ه‌م نوس���ینه ئ���هوه ده‌رده‌خ���ات ك ه ئاس���ایش‌و وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه، پرۆس���ه‌یه‌كه راڕه‌وی "یه‌كخس���تنه‌وه‌و بۆچی چاكس���ازی‌‌و یه‌كخس���تن ی هێزه‌كان ی پێشخس���تن"ی گۆڕان���كاری ئاش���تیانه‌‌و پێشمه‌رگ ه زۆر قورس‌و گرانه .به‌اڵم له‌گه ڵ دیموكراس���ی به‌ره‌و پێش���ده‌بات گه‌ر له‌ژێر ئه‌وه‌ش���دا پێویس���ته ئاماژه به‌پێشكه‌وتن‌و س���ایه‌ی س���ه‌ركردایه‌تیه‌ك ی به‌توان���ا ی چاكسازیی ه سه‌ره‌تاییه‌كان بدرێت .له‌پێناو كوردس���تانیدا به‌ڕێوه‌ببرێ���ت ،پێویس���ت ه سودوه‌رگرتن له‌و پێشكه‌وتنه ،شان به‌شان رێوشوێن ی ستراتیجی داهێنه‌رانه‌و كرده‌ك ی له‌گه‌ڵ ئاراسته‌كردنی وه‌زاره‌ت‌و حكوم هتو بگیرێته‌به‌ر ب���ۆ گره‌نت ی كردنی ئه‌نجامدان ی س���ه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێ���م‌و پالنه‌كانیان له‌دژ ی به‌خێرای���یو وه‌اڵمدان���هوه به‌خواس���ت ی خراپ ی مامه‌ڵه ك���ردن‌و گه‌نده‌ڵی ئیداری‌‌و هاواڵتیان���ی كوردس���تان له‌دابینكردن��� ی دارایی له‌الیه‌ك‌و هه‌وڵدان بۆ به‌ده‌ستهێنان ی س���ه‌قامگیریی ئاس���ایش‌و چه‌س���پاندنیدا .چه‌ك���ی پێش���كه‌وتو ،پرۆگرامی مه‌ش���ق‌و هه‌روه‌ها به‌مه‌به‌س���تی داهێنانی ش���ێواز ی راهێنان به‌هاوكار ی هه‌وڵه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان نو ێ بۆ ئیداره‌كردنی ملمالن ێ له‌گه‌ڵ داعش له‌الی���ه‌ن هه‌ندێ���ك واڵت��� ی هاوپه‌یمانه‌و‌ه به‌ش���ێوه‌ی راس���ته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ له‌ئێستاو قۆناغی پاش داعشیشدا. رێككه‌وتنێك ی گشت ی هه‌یه له‌نێوان زۆرێك له‌الیه‌كی تره‌وه. هه‌روه‌ها پێویسته ئاست ی گفتوگۆی گشت ی له‌س���هركردهو فه‌رمان���ده‌كان (مه‌ده‌ن���یو س���ه‌ربازییه‌كان) ده‌رب���اره‌ی ئ���ه‌وه‌ی ك ه له‌كۆمه‌ڵگای كوردس���تانیدا به‌رز بكرێتهوه یه‌كخس���تنه‌وه‌و پێشخس���تن ی هێزه‌كان��� ی به‌مه‌به‌س���تی ره‌واندن���ه‌وه‌ی ترس���ه‌كانی‌‌و وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه كارێكی قورس‌و گرانه؟ رێگرتن له‌ملمالنێكان (وه‌ك شه‌ڕی كوردو به‌ڵ ێ ده‌بێت ئه‌و ته‌حه‌دی ه گه‌وران ه له‌به‌رچاو كورد ك ه له‌نه‌وه‌ده‌كانی س���ه‌ده‌ی رابردودا بگیرێ���نو دیاریبكرێن ك��� ه روبه‌ڕوی عێراق ڕویدا) به‌مه‌به‌س���ت ی بنیاتنانی ده‌زگایه‌ك ی به‌گش���تیو وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگ ه ده‌بنه‌و‌ه ئه‌من���ی تۆكم���هو پت���هو .كاردان���هوه ی به‌تایبه‌تی له‌ئه‌مڕۆو سبه‌ینێشدا‌و پێویست ه رێكخراوه‌كان��� ی كۆمه‌ڵگ���ه ی مه‌ده‌ن��� ی سیاسه‌تێكی ئاڕاسته‌كاریش بۆ مامه‌ڵه‌كردن به‌ش���ێوه‌یه‌كی فراوان‌و نوێنه‌ری حزبه‌كان‌و پس���پۆڕان‌و هاواڵتیان‌و الیه‌ن ه ئه‌منیه‌كان ی له‌گه‌ڵ ئه‌و ته‌حه‌دیانه دابڕێژرێت. وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌ی ئێس���تا بهوه په‌یوه‌ندی���دار له‌هه‌رێ���م‌و رۆش���نبیران‌و ده‌ناس���رێت ك���ه "پ���رژو باڵو وجی���اواز"و نوسه‌ران هه‌میشه جێی پێشوازی لێكردن ه "ناك���ۆك"و "یه‌كنه‌گرت���وه"و ئینتیم���او به‌مه‌به‌س���تی ده‌وڵه‌مه‌ندكردن ی تۆژینه‌وه‌و گوێڕایه‌ڵ ی بۆ حزب‌و عه‌شائیره جیاوازه‌كان ش���یكار ی په‌یوه‌نیدار كه به‌ره‌و داڕش���تن ی هه‌یه"و "به‌ده‌ست كه‌می چه‌ك‌و كه‌ره‌سه ی ستراتیجیه‌كه‌مان ده‌بات. وه‌زاره‌ت ی پێشمه‌رگ ه ته‌نها به‌ناو وه‌زاره‌ت س���ه‌ربازییه‌وه ده‌ناڵێت‌و زه‌خیره‌ی ته‌واو ی نییه بۆ چه‌كه‌كان���یو چه‌ندین كه‌موكورت ی بوه ،له‌ئاستێكی فراواندا وا سه‌یر ده‌كرێت تر ،...به‌مجۆر‌ه زۆرجار وا لێیده‌ڕوانرێت ك ه ك��� ه هێزه‌كانی "جیاوازو پژ‌و باڵو و ناكۆك‌و ئه‌و وه‌به‌رهێنان��� ه ناوخۆییه زۆره ی له‌كات ی نایه‌كگرتوه"و ئینتیم���او ملكه‌چ ی چه‌ندین بینیاتنانی���هوه له‌س���اڵ ی 1991هوه تێیدا حزب‌و ته‌نانه‌ت عه‌شائیریش���ن ،به‌ده‌س���ت كراوه ،نهیتوانیوه "یه‌كخس���تن‌و چاكساز ی چه‌ندی���ن كه‌موكورتیی���هوه ده‌ناڵێن���نو پێویس���ت" به‌دیبهێنێت .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ،گی���رۆده‌ی نه‌بونی فه‌رمانده‌ی س���هربازیو س���ه‌رله‌نوێ بنیاتنان���ه‌وه‌ی وه‌زاره‌ت��� ی ئه‌فس���ه‌ر ی بهتواناو لێوه‌شاوه‌ن له‌چه‌ندین پێشمه‌رگه‌یه‌كی چاالك‌و به‌رپرسیار‌و به‌توانا پله‌و ئاس���تدا ،تاز‌ه ده‌س���ت ب���ه‌كار بوه له‌كۆنترۆڵ ك���ردن‌و راپه‌ڕاندنی ئه‌ركه‌كانیدا وه‌ك س���وپایه‌كی نیزامی‌‌و ئه‌زمونی ش���ه‌ڕ له‌هه‌رێم ی كوردس���تان به‌س���ه‌ركه‌وتویی ،هه‌ڵگیرس���ان له‌ناوچه‌كانداو له‌سیس���ته‌م ی
ئیداریدا نه‌ش���اره‌زایه‌‌و چه‌ندین مه‌س���ه‌له ی دیكه. ئه‌م كه‌موكوڕیی ه بنه‌ڕه‌تیانه ئاسته‌نگێك ی مه‌ترسیدارن له‌به‌رده‌م به‌دیهێنان ی گه‌یشتن به‌ئاستێك ی شیاو له‌ئاماده‌یی‌‌و تواناو چاالك ی له‌هێز ی سه‌ربازی‌و هێزه‌كانی ئاسایش ،ك ه زۆر زۆر پێویستن بۆ ئاسایش‌و سه‌قامگیری‌‌و ئارامی له‌كوردستان. به‌س���ه‌رنجدان ل���ه‌وه‌ی ك���ه وه‌زاره‌ت��� ی پێش���مه‌رگه وه‌زاره‌تێكی چاالك‌و سیادیی ه له‌ئێس���تادا‌و ئه‌وانه‌ی كاری تێ���دا ده‌كه‌ن رێز له‌س���ه‌روه‌ری یاس���ا ده‌گرن‌و پابه‌ندن به‌پره‌نس���یپه‌كانی مافی مرۆڤه‌وه ده‌توانێت رۆڵ���ی یه‌كالك���ه‌ره‌وه ببینێ���ت له‌ژینگه ی ئه‌منی پاش���ه‌ڕۆژی كوردس���تان‌و عێراق‌و پێش���هاته سیاس���یه‌كان ،ره‌نگ���ه ئه‌م��� ه به‌ده‌رنجامێك���ی رون‌و جێ��� ی دڵه‌ڕاوك��� ێ دابنرێ���ت .ده‌ره‌نجامێكی دیك���ه‌ش ئهوهی ه كه وه‌به‌رهێنان��� ی گهوره له‌الیه‌ن هێزه‌كان ی هاوپه‌یمان���هوه له‌مه‌ش���ق‌و راهێنان كردن‌و پڕ چه‌ككردن���ی پێش���مهرگهو گۆڕینه‌وه ی س���ه‌ردانی وه‌فده‌كان‌و پێش���كه‌ش كردن ی ئام���ۆژگار ی له‌س���اڵ ی 2014هوه پێده‌چێت كاریگه‌ری ئیجابی ئاش���كرا ی له‌یه‌كخستن‌و چاكساز ی ئه‌م وه‌زاره‌ته‌دا له‌چه‌ند رویهكهوه هه‌بوبێت؟ به‌اڵم له‌سه‌رمانه بزانین كه ئه‌م ه به‌ته‌نها به‌س نییه ،ئه‌گه‌ر ی به‌رده‌وامبون ی هاوكاری واڵتان ی هاوپه‌یمانی مسۆگه‌ر نییهو په‌یوه‌ندی به‌هه‌ڵوێستی سیاس ی ناوچه‌كه‌و‌ه هه‌یه. ئه‌و ش���یكارییه كه بۆچی س���ه‌لمێنراو‌ه بنیاتنانی دامه‌زراوه‌و چاكسازی له‌وه‌زاره‌ت ی پێشمه‌رگه زۆر قورسه ،تێبینی كه‌موكورتیی ك���ردوه له‌هه‌وڵ���ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان���دا بۆ بنیاتنانی تواناكان ،به‌هانه ی سه‌ره‌ك ی ئهوهی ه ك ه هه‌رچی بزاوتی سیاس��� ی له‌كوردستان‌و عێ���راق وه‌ك بارێك���ی گ���هوره خراوه‌ت��� ه ئه‌س���تۆ ی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ،ئه‌م دۆخ ه به‌رده‌وامیش ده‌بێت بۆ ئهوه ی په‌ره‌پێدان ی دامه‌زراوه‌ی���یو چاكس���ازی‌‌و یه‌كگرتن��� ی هێزه‌كان ی وه‌زاره‌ته‌ك ه به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك ی گهوره قورس بێت ،به‌اڵم له‌گه ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ندێك هه‌ڵسه‌نگاندن چاوداده‌خات له‌و راستییه ی كه ئه‌م وه‌زاره‌ته زیاتر له‌هه‌مو وه‌زاره‌ته‌كان ئه‌رك راپه‌ڕێن‌و كارهه‌ڵسوڕێنه. س���ه‌رباری ئ���ه‌وه‌ش چه‌ندی���ن ئاماژه‌ی س���ه‌ره‌تای ی هه‌ن ك ه وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگ ه
سه‌رپه‌رش���تی چاكس���ازییه‌كان ده‌كات، ئه‌م���ه‌ش هیوابه‌خش���ه .س���ودوه‌رگرتن ی زیاتر له‌و چاكس���ازییه ،پێویستی به‌هه‌وڵ ی ئه‌وانه‌ی���ه كه خاوه‌نی ئه‌زم���ون‌و ته‌گبیرن ب���ۆ به‌رزكردن���ه‌وه‌ی رۆڵ���ی نیش���تمانی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی به‌شێوه‌یه‌كی گهوره .ئه‌گه‌ر ئه‌م كاره به‌دیبێت ،به‌ش���ێوه‌ی په‌ره‌سه‌ندنێك ی رێژه‌یی‌‌و مه‌نتیق���ی ،وه‌زاره‌ته‌كه ده‌توانێت ببێت ه هێزێك ی زۆر ئیجاب ی تر بۆ كۆمه‌ڵگا ی كوردس���تانی .وێڕای ئ���ه‌وه‌ش ،ئه‌گه‌ر ئه‌و چاكس���ازییه دام���هزراوه ته‌كنیكیان���ه‌ش سه‌ركه‌وتو بن ،گرنگ ئهوهی ه لهوه تێبگه‌ین كه وه‌زاره‌ته‌ك ه ره‌نگدانه‌وه‌ی دۆخی سیاس ی هه‌رێمی كوردستانه به‌شێوه‌یه‌كی تایبه‌تی‌‌و عێراقه به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی ،ناتوانێت له‌سه‌رو سیاسه‌ت ی نیشتمان ی یان دور بێت لێوه‌ی. ئه‌و ره‌خنانه‌ی له‌هه‌ندێك له‌ئامڕازه‌كان ی راگه‌یاندن���دا ئاڕاس���ته‌ی پێش���مهرگهو وه‌زاره‌ته‌ك���ه ده‌كرێت نو ێ نین .له‌س���اڵ ی 2003هوه وه‌زاره‌تی پێش���مهرگهو هێزه‌كان ی ئاسایش له‌هه‌رێم روبه‌ڕوی تۆمه‌تی ناكارایی، بێ توانایی‌‌و گهندهڵیو ئیراده ی یه‌كنه‌گرتن‌و پێشێلكاری مه‌ترسیدار له‌مافه‌كانی مرۆڤ‌و ته‌ش���ه‌نه‌كردنی دیارده‌ی حزبایه‌تی كردن ده‌بێته‌وه. به‌اڵم ئه‌م هێزان ه به‌ه���اوكار ی هێزه‌كان ی پۆلی���س‌و ئاس���ایش‌و پاس���ه‌وانی س���نور توانیویان ه ئاستێك ی شیاو له‌سه‌قامگیریی‌‌و ئاس���ایش به‌دیبهێنن ب���ه‌راورد به‌حاڵه‌ت ی ئه‌من���ی له‌ئ���ه‌ودوای ش���اره‌كانی عێراق. كێش���ه‌یه‌ك ی گهوره له‌دوا ی هێرش���ه‌كان ی داعشی تیرۆریس���تهوه س���ه‌ریهه‌ڵدا دوا ی داگیركردن���ی موس���ڵ‌‌و هه‌وڵدانی���ان ب���ۆ گواستنه‌وه ی شه‌ڕ بۆ هه‌رێمی كوردستان، ئهوه بو ك ه هێزه‌كان ی پێشمه‌رگه له‌به‌رده‌م دو ئه‌ركی قورس���دان ،یه‌كه‌میان پاراستن ی ئ���هو ناوچان���هی ك��� ه هێزه‌كان��� ی عێراق ی به‌جێیهێش���تو به‌ناوچ���ه دابڕاوه‌كان��� ی ناوده‌برێت .دوه‌میش���یان ،روبهڕوبونهوه ی هێرش��� ی چه‌كدارانی داعش���ی تیرۆریست ی بۆ س���ه‌ر ناوچه‌كانی كوردستان‌و هه‌وڵدان ب���ۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی���ان له‌الیه‌كی تره‌وه. له‌س���ایه ی ئه‌مه‌ش���دا ده‌ركه‌وت كه توانا ی راوه‌ستانی نیی ه به‌ڕوی تیرۆریستاندا به‌ب ێ یارمه‌ت ی راس���ته‌وخۆ ی واڵتان ی هاوپه‌یمان، هه‌ندێكجاریش هێزه ئاسمانیه‌كان ی عێراق.
بیروڕا
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
birura.awene@gmail.com
13
ده‌میرتاش وه‌ك كاریزمایه‌كی ڕاسته‌قینه زانا تۆفیق كاریزما وش����ه‌یه‌كی یۆنانی كۆنه ,بۆ ئه‌و كه‌سانه به‌كارده‌هێنرا كه به‌ئاسانی جێ����ی خۆیان ل����ه‌دڵ‌و ده‌رونی خه‌ڵكدا ده‌ك����رده‌وه‌و ده‌چون����ه دڵی دۆس����ت و دوژمنه‌وه. ئه‌م وش����ه‌یه له‌ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست بۆ هه‌مو سه‌ركرده‌و س����ه‌رۆكه بوده‌ڵ‌و گین����ه‌ڵ‌و گه‌نده‌ڵه‌كانی����ش ب����ه‌كار ده‌هێنرێ����ت ,كه خ����ودا تۆزقاڵێكیش له‌و به‌هره‌یه‌ی پێنه‌به‌خش����یون .كه‌سه نزیكه‌كان����ی چ����وارده‌وری كۆش����ك كه پێكهات����ون له‌كۆمه‌ڵێك ماس����تاوچی‌و ده‌م����ڕوت به‌ح����ه‌ق‌و ناح����ه‌ق خه‌ریكی داتاش����ینی كاریزمایه‌ك����ی خه‌یاڵین بۆ س����ه‌رۆكیان ,گه‌رچی ناش����زانن واتای ڕاسته‌قینه‌ی كاریزما چیه! كاریزما وه‌ك عه‌بقه‌ریبون‌و شاعیربون به‌هره‌یه‌كی خوایی����ه له‌هه‌ندێك مرۆڤ به‌ئاش����كرا ده‌رده‌كه‌وێ����تو هه‌ندێ����ك مرۆڤیش هه‌یه خودا هیچ نیشانه‌یه‌كی ئه‌و به‌هره‌یه‌ی له‌دورو نزیك پێنه‌به‌خشیوه. كاریزما بۆ سه‌رۆكێك له‌قه‌دو بااڵی تا شێوه‌ی ده‌موچاو و شێوازی وتاردانی‌و قس����ه‌كردنی ,هه‌تا جوڵه‌ی ده‌س����تو په‌نجه‌و ڕۆش����تنی ,له‌ئاهه‌نگێكی وه‌ها شیك‌و پۆشناخدایه كه دۆست‌و دوژمن پێی سه‌رسام ده‌بێت. ناكرێت كه‌سێك نه‌توانێت دو ڕسته‌ی ڕێكوپێك بخاته پاڵ یه‌ك به‌كه‌س����ێكی كاریزماتیكی ناوببرێت‌و زۆر به‌ده‌گمه‌ن كه‌س����ێكی ك هم‌و كورت له‌قیافه‌ت‌و بااڵو ڕۆشتن ده‌بێته كه‌سایه‌تیه‌كی كاریزمی. ئاس����اییه س����ه‌رۆك‌و س����هركرده سیاس����یه‌كان به‌ه����ۆی كاریگ����ه‌ری ئه‌فس����وناوی پاره‌و ده‌س����ه‌اڵت له‌هه‌مو باره‌كان����دا به‌كه‌س����ێكی كاریزمی بێته به‌رچاوی هه‌ندێك كه‌سی كۆمه‌ڵگه. ب����ه‌اڵم گه‌ر بێین وش����هی س����ه‌رۆك له‌هه‌ندێك سیاسی بكهینهوه ئه‌وا هێنده ڕوت ڕه‌جاڵ ده‌بێت كه دوژمنی خۆشی به‌زه‌یی پێیدا دێته‌وه. ڕۆژهه‌اڵت����ی خوێناوی زیاتر كه‌س����ه پوت����ه‌ڵ‌و ن����اخ پوچ����ه‌كان ده‌كات به‌س����ه‌رۆك‌و كه‌م����ن ئه‌و س����ه‌رۆكانه‌ی كاریزمای س����ه‌ركرده‌یان تیا خوڵقاوه, هه‌ربۆیه ڕوی به‌خته‌وه‌ری وه‌رچه‌رخاوه لێی‌و خودا نه‌بێ����ت كه‌س نازانێت كه‌ی ڕوی تێده‌كات. به‌نمونه موعه‌مه‌ر قه‌زافی زیاتر وێنای شوانی حوش����ترێكی بۆ ده‌كردین به‌اڵم چوارده‌وره‌كه‌ی سه‌رسه‌ختانه داكۆكیان لهوه ده‌كرد كه كاریزمایه‌كی بێوێنه‌یه‌و ڕزگاركه‌ری ئوممه‌ی عه‌ره‌بیه به‌گشتی. ب����ه‌اڵم س����ه‌اڵحه‌دین ده‌میرت����اش هاوس����ه‌رۆكی پارتی دیموكراتی گه‌الن (هه‌ده‌پ����ه) یه‌كێكه له‌و س����ه‌ركردانه‌ی كه له‌گه‌ڵ یه‌ك����ه‌م بینیندا مرۆڤ گه‌ر نه‌شیناسێت بیری بۆ ئهوه ده‌چێت ئه‌م كه‌سه س����ه‌رۆكێك یان س����ه‌ركرده‌یه‌ك بێت. كاریزمای ده‌میرتاش ش����تێك نی ه كه ته‌نیا كورده‌كانی توركیای پێ مه‌س����ت بن‌و گه‌النی دی لێی بێخه‌به‌ر بن. ش����ێوازی قس����ه‌كردن‌و تێچێنه‌كانی ده‌میرت����اش له‌كات����ی هه‌ڵبژاردن����ی س����ه‌رۆكایه‌تی كۆم����اری توركیادا وای له‌زۆرێك له‌دوژمنه‌كان����ی كورد كرد بۆ یه‌كه‌م جار ده‌نگ بده‌ن به‌كه‌س����ێك كه به‌وت����هی خۆیان هی����چ كاتێك خه‌یاڵی ئه‌وه‌یان نه‌كردبو ده‌نگ به‌كه‌سێك بده‌ن
ی ڕاس����ته‌قینه بێت‌و كوردی كه ك����ورد خۆش بوێت. چونكه شێوازی قسه‌كردن‌و وتاردانی ده‌میرتاش وه‌ك سیاسیه‌كی باوی دوباره نی����هو له‌كاتی گوێگرتن ب����ۆ وتاره‌كانی هه‌س����ت بهوه ده‌كه‌یت به‌ش����ێك له‌دڵی خۆت هاتۆته زمان‌و قسه‌ت بۆ ده‌كات. له‌هه‌ڵبژاردنی س����ه‌رۆكایه‌تی س����اڵی 2014ی واڵت����ی توركیادا بۆ یه‌كه‌م جار ده‌میرتاش به‌شداری هه‌ڵبژاردنی كردو توانی %9.7ی ڕێژه‌ی ده‌نگه‌كانی هه‌مو توركیا به‌ده‌ست بێنێت. ئه‌م����ه له‌كاتێكدای����ه پارته‌كه‌ی هیچ كاتێك ڕێژه‌ی ده‌نگه‌كانی نه‌گه‌یشتۆته سه‌رو ,%7له دوا هه‌ڵبژاردندا پارته‌كه‌ی ته‌نیا 2ملیۆن و 928هه‌زار ده‌نگی هه‌بو به‌اڵم خودی ده‌میرتاش به‌ته‌نیاو به‌هۆی كاریگه‌ری وتاره‌كانیه‌وه 3ملیۆن‌و 885 هه‌زار ده‌نگی به‌ده‌ستهێنا. وات���� ه ده‌میرتاش 1ملی����ۆن ده‌نگی له‌پارته‌كه‌ی خۆی زیاتر هێناو توانی بۆ یه‌كه‌م جار ده‌نگی كه‌س����انێك به‌ده‌ست بێنێت كه هیچ كاتێك ده‌نگیان به‌كوردو دۆزه ڕه‌واكه‌ی نه‌داوه. ده‌میرتاش ل����ه‌دوا هه‌ڵبژاردندا توانی س����ه‌رنجی كورده به‌تورك ك����راوه‌كان (ئه‌سیمله‌كان) بۆ الی خۆی ڕاكێشێت‌و له‌ش����اره گه‌وره‌كان����ی وه‌ك دیاربه‌كرو ڤ����ان ڕێژه‌ی %11كورده ئه‌س����یمله‌كان ده‌نگیان پێدا گه‌رچی ئ����ه‌وان هه‌ده‌په به‌كافرو زه‌ردوشت ده‌زانن. ده‌میرتاش توانی له‌شار‌ه گه‌وره‌كانی وه‌ك ئیس����ته‌نبول‌و مه‌رسین‌و ئه‌نتالیاو ئیدیرن����ه كه زۆرینه‌ی تورك����ن دوقاتی ده‌نگ����ی پارته‌كه‌ی بێنێت‌و نزیكه‌ی 400 هه‌زار ده‌نگی له‌و شارانه بۆ یه‌كه‌م جار خسته پاڵ خۆیو پارته‌كه‌ی. شاری یۆزگات كه النكه‌ی نه‌ژادپه‌رسته دڵڕه‌قه‌كانه به‌رامبه‌ر ك����ورد ,هه‌ده‌په نه‌یتوانی����وه ته‌نی����ا ده‌نگێكیش����ی تێدا بهێنێت ,به‌اڵم ك����وڕه زازاكه بۆ یه‌كه‌م توانی 5هه‌زار ده‌نگ له‌و قه‌اڵ س����ه‌خته به‌ده‌ست بێنێت. الی هاونیشتیمانیانی توركیا ئاشكرایه كه ته‌نیا دو سهركرده خاوه‌نی سیفه‌تی كاریزمان له‌سه‌رۆكه سیاسیه‌كانی توركیا ئه‌وانی����ش ڕه‌جه‌ب ته‌یی����ب ئێردۆگان‌و سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاشن. هه‌ریه‌ك له‌داودئۆگلوی سه‌رۆك وه‌زیران كه زیاتر وه‌ك كاریكاتێرێكی سیاس����ی قۆش����مه‌چی له‌سه‌ر ش����انۆی سیاسه‌ته له‌گه‌ڵ كلچدار ئۆگلۆو باخچه‌لی ڕكابه‌ری به‌دورو نزیك تروسكایی كاریزمایان تێدا ده‌رناكه‌وێت. داود ئۆگلو له‌كاتی وتاردان ده‌یه‌وێت الس����ایی ش����ێوازی وتاردانی ئێردۆگان بكاته‌وه‌و پێی وایه به‌و شێوه‌یه سه‌رنجی ده‌نگده‌ر ڕاده‌كێشێت ,به‌اڵم زیاتر وێنای مریشكێك ده‌كات كه ده‌یه‌وێت السایی ڕۆشتنی قاز بكاته‌وه به‌اڵم نه‌ده‌توانێت وه‌ك خۆی بێت‌و نه‌سه‌ركه‌وتوش����ه له‌و السایكردنه‌وه‌یه‌دا. وتاردانی كڵچدارئۆگلو زیاتر له‌ده‌نگی به‌قاڵێ����ك ده‌چێت هاوار بۆ فرۆش����تنی ته‌مات����هو كوله‌ك����ه ده‌كات‌و له‌هه‌م����و ش����وێنێك داوا ده‌كات 4س����اڵ بیكه‌ن به‌سه‌رۆك وه‌زیران ,به‌اڵم له‌ڕابردویدا كه سه‌رۆكی ده‌س����ته‌ی بیمه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی بوه ئه‌زمونێكی وه‌ه����ا تاڵی به‌خه‌ڵكی ئه‌و واڵته چه‌ش����توه ئومێدێكی وه‌هایان بۆ داهاتو پێنابه‌خشێت. باخچه‌لی نه‌ژادپه‌رست‌و دوژمن به‌كورد, زیاتر نوتقی حه‌ماسیه‌و وتاره‌كانی پڕن له‌قیڕه‌و بۆڕاندن ,ڕابردویه‌كی ئهوهنده تاڵ����ی هه‌ی����ه له‌ده‌س����ه‌اڵتدا ناتوانێت ئومێ����د ب����دات به‌كه‌س جگ����ه له‌توركه نه‌ژادپه‌رسته‌كان. هه‌رچه‌ن����ده ده‌س����توری توركیا ڕێگا نادات به‌وه‌ی ئێردۆگان سه‌رۆك كۆماری ئێس����تای توركیا بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن بۆ پارتی پێشوی بكات ,به‌اڵم به‌هۆی
(ئه‌نجامی ڕاپرسی 3كۆمپانیای تایبه‌ت به‌هه‌ڵسه‌نگاندنی
فه‌رهه‌نگی مێژوی هه‌ڵبژاردنی الوازی دادودئۆگل����و له‌ئ����ه‌دای ئه‌و واڵته‌و بوه مانش����ێتی قس����ه‌كردن‌و وتاردان����ی له‌گۆڤ����اره زۆرێ����ك ئێردۆگان هه‌رزو سوێندی ته‌نزئامێزه‌كان. ناموس‌و ش����ه‌ره‌فه‌كه‌ی تانه‌ر یڵدز پێی وابو خس����ته ژێ����ر پێ����یو بڕین����ی كاره‌ب����ا له10 هات����ه مه‌ی����دان ب����ۆ ش����وێنی جیاوازی دور ڕێبین هه‌ردی كۆكردنه‌وه‌ی ده‌نگ. له‌یه‌ك به‌ه����ۆی چونی هه‌ربۆی����ه ئه‌نجامی دیاردەی���ەک ک���ە چەن���دان ج���ار دوبارە چه‌ند پشیله‌یه‌ك بوه بۆ ئ����ه‌م هه‌ڵبژاردن����ه‌ش ناو موحه‌ویله‌ی كاره‌با ,ئەبێتەوەو زۆر جێگەی تێرامانە هێنانە ئارای كاریزم����ای ئ����ه‌م دو ئه‌م وه‌اڵمه‌ش هه‌تا وتوێژە لەس���ەر دەستور لەدوا ساتەکانی یان س����ه‌ر كر د ه‌یه کۆتایهاتنی دەورەی پەرلەمان یان کۆتایهاتنی ئێس����تا یه‌ك الی وادەی س���ەرۆکایەتی هەرێم .بگرە رەشنوسی ئەو دەستورەی چەند جارێک ویسترا بخرێتە راپرسیەوە لەکاتێکدا لەپەرلەمان دەنگی بۆ درا کە ماوەی یاسایی بەسەرچو بو و کوردستان چاوەڕێی هەڵبژاردنێکی ت���ازەو پەرلەمانێکی تازەی ئەک���رد .ئەو کات کە لیس���تی زەردو سەوز یەک فراکسیۆن بون‌و مەترسی ئەوەیان لێنیش���تبو کە نەتوانن لەهەڵبژاردنی داهاتودا هەمان دەنگی پێشو بهێننەوە ،لەکاتێکدا کە ماوەی یاس���ایی پەرلەم���ان کۆتایی هاتبو و زۆر بەپەل���ەو بێئەوەی تەنانەت یەک وتوێژی لەپەرلەماندا لەس���ەر بکرێت ،دەنگی بۆ دراو ڕەوانەی سەرۆکی هەرێم کرا بۆ ئەوەی واژۆی لەسەر بکات .روداوەکانی ئەو رۆژانە زۆر دور نین‌و هەموم���ان کەمت���ازۆر لەبیرمانە .پێش ئەوەی سەرۆکی هەرێم واژۆ لەسەر ڕەشنوسەکە بکات‌و ڕەوانەی راپرسی بکات ،دەیان‌و سەدان بهێنێت‌و هێزەکانی دی بخاتە بەردەم دۆخێک کەس لەچین‌و گروپە جیاوازەکان چ بەبەیان‌و ک���ە ی���ان بەداواکاریەکان���ی رازی ئەبن ،یان چ بەوتار داوایان لەس���ەرۆکی هەرێم کرد بەم دەس���تور رەوانەی راپرسی ئەکات .مادامیش رەشنوس���ە رازی نەبێت‌و رەوانەی پەرلەمانی دەس���تور ئەم نرخەی لەدەستداوە ،ئەوا هیچ بکات���ەوە .ئ���ەو س���ەردەمە کە س���ەردەمی پەلەیەک لەم مەسەلەیەدا ناکات‌و هەڵیئەگرێت ده‌كات����هوهو ئێس����تاش به‌فه‌رمی یاری دەستپێکردنی پروپاگەندەی هەڵبژاردن بو بۆ ب���ۆ دەرفەتێکی ت���ر کە بتوانێ���ت بەهۆیەوە هه‌ڵبژادن له‌نێ����وان هه‌ده‌په‌و ئاكه‌په‌دا پەرلەمانێکی تازە ،سەرۆکی هەریم نەک گوێی دیس���انەوە فش���ار بۆ هێزە سیاسیەکانی دی به‌ڕێوه‌ده‌چێت. ب���ەو دەنگە ناڕازیانە ن���ەدا ،بەڵکو لەیەكێک بهێنێت. خاڵی الوازی ده‌میرتاش له‌وه‌دایه كه بەاڵم پارتی ئەگەرچی ئەزانێت مەس���ەلەی لەبانگەش���ەکانی هەڵبژاردندا بۆ لیس���تەکەی س����ه‌رۆكی پارتێكی كوردییه‌و زۆرینه‌ی خۆیو لەوتارێکدا بەرونیی گوتی کە نەک هەر دەس���تور دوا ئەکەوێ���تو بەم زوان���ە نایەتە توركی����اش ده‌ن����گ به‌پارتێك����ی نزیك دەستور تێئەپەڕێنن ،بەڵکو ئەیکەن به‌چقڵی بەرهەم ،ئەوا بەئاس���انی دەس���تبەرداری ئەو له‌په‌كه‌كه ن����اده‌ن‌و به‌دوژمنی خۆیانی چاوی دوژمنانی کوردس���تان .واتە ئەوە هیچ ناوەڕۆک‌و مەبەس���تانە نابێت ک���ە چاوەڕێی ده‌زانن. یەک زەڕە ڕێ���زی لەدەنگی ئەو هەمو خەڵکە ئەکرد تێپەڕاندنی دەستور بۆی ئامادە بکات ك ه ری ه ه رۆكی ه ��� � س میرتاش ه د گینا ئه ناڕازیە نەگرت ،بەڵکو بەیەک ڕستە هەموانی کە لەهەموی���ان لەپێش���تر کاندیدکردنەوەی ی ئاسان ه ب ه بوای ه پ ه ه ه م یان ه پ ه ه ه له‌ج مەس���عود بەرزانی���ە بۆ پۆس���تی س���ەرۆکی خستە خانەی دوژمنانی کوردستانەوە. ر ه ��� � س ه ل ی ه ك ه پارت و ن ئێردۆگا یتوانی ده ب���ەاڵم خۆش���بەختانە بەه���ۆی زی���اد هەرێ���م لەالی���ەک‌و هێش���تنەوەی هەمو ئەو . ه و ه خوار ه بێنێت اڵت ه س ه د كورسی لەهۆیەکەوە سەرۆک نەیتوانی دەستور ڕەوانەی دەس���ەاڵتانەش کە چ ڕەشنوسی دەستورو چ هه‌تا ئێس����تا هیچ سیاس����یه‌كی كورد راپرس���ی بکات‌و بیکاتە چقڵی چاوی کەس .یاسای سەرۆکایەتی هەرێم بەسەرۆکی هەرێمی له‌گ����هوره تا بچوك الی توركه‌كان جێی ڕەشنوس���ەکە لەوکاتەوە تائێستا ماوەتەوەو ئەبەخش���ێت .واتە کورت‌و موختەسەر پارتی اڵم باوه‌ڕو خۆشه‌ویس����تی نه‌ب����وه ,به هەمو جارێک ل���ەدوا وادەکانی پەرلەمان یان ئەیەوێت س���ەرۆکی هەرێمی هەبێت بەو هەمو ی ردین ده‌میرت����اش توانیوێتی دیواری به س���ەرۆکایەتی هەرێم���دا دەهێنرێت���ەوە ئارا .دەسەاڵتە ترس���ناکەوە کە هەیەتی ،سەرۆکی ی پردێك نێوان تورك‌و كورد بشكێنێت‌و دەس���تورەکە وای لێهاتب���و لەب���ری ئەوەی ئەنجومەنی وەزیران���ی هەبێت ،مەلەفی نەوت نیمچ����ه ئاش����تی له‌نێوانیان دروس����ت مژدەیەک بێت کە خەڵ���ک چاوەڕێی ئەکات ،بەهەم���و وردەکاریەکانیەوە لەگیرفانیدا بێت، بكات. بوبو بەهەڕەشەیەک کە خەڵک‌و هێزە سیاسیە ئەنجومەنی ئاسایشی بەدەستەوە بێت ،هەمو نەیارەکانی پێ ئەترس���ێنن .واتە دەستوریان پەیوەندیەکانی دەرەوە الی ئەم حیزبە بێت، ئه‌گه‌ر ئ����ه‌م هه‌ڵبژاردن����ه ده‌میرتاش کردوە بەئامێرێکی فشار بەسەر خەڵک‌و هێزە لەهیچ شتێکی چارەنوسسازیشدا پرس بەکەس توانی به‌ربه‌س����تی %10كه‌نان ئێڤره‌نی سیاس���یەکانی ترەوە بۆ ئەوەی لەم رێگەیەوە نەکات‌و خۆی چی ئەوێت تەنانەت هەندێکجار كوده‌تاچ����ی ببڕێت ئه‌وا به‌پش����تیوانی ه���ەوڵ ب���دەن تەنازولی سیاس���ی تریان پێ بێ ئاگاداری الیەنەکانی ت���ر ئەنجامی بدات. ده‌نگه ترازاوه‌كان����ی جه‌هه‌په‌ی كه‌مالی ئ���ەوەی لەهەمو ئ���ەم دیمەنەش���دا یەکجار بکەن. ده‌بێت. س���ەیر ئەوەیە کاتێک وادەی سەرۆکایەتی سەرسوڕهێنەرو جێگەی تێڕامانە ئەوەیە هەمو چونكه ده‌میرتاش ئه‌و ده‌نگانه‌ی الی هەری���م بەش���ێوەیەکی زۆر نایاس���ایی بۆ دو ئەم دۆخ���ەش بە ٣٨کورس���ی پەرلەمانەوە ك����ورده‌كان بۆی دێت گه‌یش����تۆته دوا س���اڵ درێژ کرایەوە ،بیانوی س���ەرەکی ئەوە ئەنجام ئەدات‌و الیەنەکانی دەرەوەی پارتیش لوتكه‌ی‌و زیاتر هه‌ڵناكش����ێت ,ئهوهی بو کە س���ەرۆک ئەم دو س���اڵەی پێویس���تە نەک بەم دۆخە رازین ،بەڵکو وەک قەدەرێکی كاریگه‌ری گه‌وره‌ی ده‌بێت له‌بڕینی %10 بۆ ئەوەی بتوانێت س���ازان لەس���ەر دەستور (خ���وازراو یان نەخوازراو) ملی بۆ ئەدەن .بە ده‌نگی شاره‌كانی ئیسته‌نبول‌و ئیزمیرو جێی القرتی‌‌و گاڵته‌كردنی ئۆپۆزسیۆنه .دروس���تبکات .کەچی بەدرێژایی ئەو دو ساڵە ب���ێ ئەوەی هیچ الیەنێک ئ���ەوەی بەبیر بێت ئه‌نقه‌ره‌یه كه زۆرینه توركن. ئەوەی باس���ی دەس���تور نەکرا تا ئەو چەند کە ئەم هێزە تەنها ٣٨کورس���ی پەرلەمانی و ه پ ه ه ه ج نگی ه د ی ه ڕێژ ئێردۆگان بۆ توانی ڵبژاردنیدا ده‌میرتاش له‌دوا هه مانگ���ەی دوایی نەبێت کە ماوەی درێژکراوەی هەیەو بەهیچ ش���ێوەیەک ماف���ی ئەوەی نیە و ه نی ���ۆی � وت ه ئ گرنگی ���چ � هی ه ��� � پ ه ه ه م ستبێنێت ه د ه ب توركیا %9.7ده‌نگه‌كانی س���ەرۆکایەتی هەرێم کۆتایی پێدێت .دیسان ئەم هەمو دەس���ەاڵتانە الی خۆی کۆبکاتەوەو ه پارت 2 و ه ��� � ئ ���ی � نگ ه د ی ه و ه ��� � رزبون ه ب نگی ه د زار ه ه 600 ه ���ت � ئه‌مجاره‌ش پێویس هەمان س���یناریۆ ..دەس���تور وەک هەڕەشەو تاکڕەوانەش مامەل���ەی لەگەڵدا بکات .پارتی ه ك ه ل ه ��� � س ه م ه ل هیچ ه پل 3 تا 2 ی ه ڕێژ ه ب كانی ه ڕاپرسی و كانی ه نگ تر بخاته سه‌ر ده لەدوا ساتەکانی وادەی سەرۆکایەتی هەرێمدا .بە ٣٨کورسیەوە دۆخێکی سیاسی وا سەیرو ناگۆڕێت. ه ك ن ه خ ه رد ه د ه و ه ئ توركیاش ناوخۆی بەس خۆش���بەختانە ئەمجارە بۆ مەس���ەلەی ئاڵ���ۆزی دروس���تکردوە کە تەنان���ەت هێزە مان ه ڕل ه پ بۆ میرتاش ه د ی چون اڵم ه ��� � ب . ه ڕاندو ه تێپ ی ه ی ه ڕێژ و ه ئ میرتاش ده دەس���تور هاوپەیمانێکی بەهێزی لەدەستداوە سیاس���یەکانی دەرەوەی پارتی���ش جورئەتی ه ��� � ون ه خ ���ی � سیاس ی ��� � پارتێك ك ه و ه وای پێیان چاودێران ه ل ���ك � زۆرێ اڵم ه ب کە یەکێتی نیش���تیمانی کوردستانە .هێزێک ئ���ەوە ناکەن تەنان���ەت بڵێ���ن بەپێی هەمو ئێردۆگان‌و پارته‌كه‌ی به‌هه‌رچی نرخێك ش����یرینه‌كه‌ی ئێردۆگان ده‌ش����وێنێت‌و کە ئەس���تەمە پارتی بێ هاوکاری‌و پشتگیری عورفێکی دیموکراسی کە یاساکانی هەرێمیش بێت‌و هه‌ر ڕێگه‌یه‌كیان گرتبێته به‌ر ڕێگه سیس����ته‌می س����ه‌رۆكایه‌تی ده‌كات ئەو ،بتوانێت دەس���تور تێپەڕێنێت .تا ساتی سەلماندویانە ،هیچ کەسێک بۆی نیە ئەوپەڕی بهوه ناده‌ن كه ده‌میرتاش به‌ربه‌سته‌كه به‌مه‌حاڵ. نوس���ینی ئەم وتارەش هەمو شتەکان ئەڵێن لەدو دەورە زیاتر خۆی بۆ پۆس���تی سەرۆکی ببڕێت. شایه‌نی باس����ه ده‌میرتاشیش له‌دوا یەکێت���ی نیش���تیمانی ئەمج���ارە بەنیاز نیە هەری���م کاندید بکات .دۆخەک���ە بەو جۆرەیە به‌نمونه له‌هه‌ڵبژاردنی شاره‌وانیه‌كانی لێدوانی����دا ئام����اژه‌ی ب����ه‌وه‌دا كه گه‌ر لەمەسەلەی دەس���توری هەرێمی کوردستان‌و ک���ە پارت���ی ئەیەوێت دور لەه���ەر عورفێکی توركی����ادا ,له‌و ش����ارانه‌ی كه ده‌نگی نه‌توانێ����ت به‌ربه‌س����ته‌كه ببڕێ����ت ئه‌وا ناوەڕۆکەکەیدا سەر بۆ پارتی بلەقێنێت‌و بەو دیموکراس���ی کە مژدەی س���ەرەکی شۆڕش‌و ڕوانینە رازی بێت کە لەڕەشنوسی دەستوردا بزوتن���ەوەی سیاس���ی کوردس���تان بوە کە جه‌هه‌پ����ه به‌ڕێژه‌یه‌ك����ی ك����ه‌م پێ����ش ده‌ست له‌كارده‌كێشێته‌وه. بۆیه ئه‌مجاره‌ش گه‌ر پشیله دوپێكانی هات���وە .رەنگە ئەم هەڵوێس���تەی یەکێتی بۆ هەزاران کەس لەپێناویدا شەهید بوون ،کاک ئاكه‌په كه‌وت ,كاره‌با كوژایه‌وه‌و دوای هاتن����ه‌وه‌ی كاره‌باش ڕێ����ژه‌ی ده‌نگی ده‌زگای میتی توركی نه‌چنه محه‌ویله‌ی پارتی جێ���ی سەرس���وڕمان بێ���ت ،چونکە مەس���عود بەو دەس���ەاڵتە زۆرانەوە بۆ جاری كارهباو س����ندوقی هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه ,ئەم ڕەشنوس���ە بەدەنگی فراکسێۆنی سەوز س���ێهەم کاندی���د بکاتەوە ،ئەرک���ی چۆنێتی ئاكه‌په سه‌ر كه‌وت به‌سه‌ر جه‌هه‌په‌دا! كاتێك له‌وه‌زی����ری وزه تانه‌ر یڵدزیان ئه‌وا بڕینی به‌ربه‌س����تی كه‌نان ئێڤره‌نی تێپەڕی���وە .لەکاتێکدا ب���ۆ خەڵکی دەرەوەی ئەنجامدانی ئەمکارەش���ی خستۆتە ئەستۆی پرس����ی هۆكاری بڕین����ی كاره‌با چیبو؟ كوده‌تاچی‌و خه‌لیفه ئێردۆگان بۆ كوڕه پارت���ی ،رازیبون���ی یەکێتی بەو ڕەشنوس���ە هێ���زە سیاس���یەکانی دەرەوەی پارتی .واتە جێ���ی سەرس���وڕمان‌و ئ���ەم هەڵوێس���تەی هێزە سیاسیەکانی دەرەوەی پارتی ئەوە هیچ وه‌اڵمێك����ی وه‌های دای����هوه ,كه بچێته زازاكه كارێكی مه‌حاڵ نابێت. ئێس���تایان حاڵەتی سروشتیە .ئەو ڕەشنوسە ئەوە ناڵێن کە کاک مەس���عود مافی سێبارە بەرۆحیەتێکی سیاس���ی نوس���راوە کە دورو کاندیدبونوەی نیە ،ئەوە هیچ خۆشیان ئامادە ده‌نگده‌رانی توركیا له‌هه‌ڵبژاردنی 7ی حوزه‌یرانی )2015 نزیک لەگەڵ ئەو بانگەشەو بەرنامەو مژدانەدا نین کەس���یان بۆ ئەو پۆس���تە کاندید بکەن، ی���ەک ناگرێتەوە ک���ە یەکێتی لەس���ەرەتای س���ەرباری ئەمە ئەبێت خەریکی بگرەو بێنەو دروستبونیەوە بانگەشەی بۆ ئەکات( .رەنگە دانوس���تان‌و وتوێژ بن لەس���ەر ئەوەی چۆن لەسەردەمیکی تردا ،ئەو هۆکارانە ڕون ببنەوە بەڕێزیان جارێک���ی دی بەڕەزامەندی هەموان کە بۆچ���یو چ���ۆن یەکێتی لەو س���ەردەم‌و ببێتەوە بەسەرۆک. هەمو ش���تەکان ئەڵێ���ن پێئەچێت بیروڕاو وەختەدا دەنگی بەم رەشنوسە دا). خۆشبەختانە ئەمجارە مەسەلەی رەشنوسی داکۆکیک���ردن لەئ���ازادی الی هی���چ هێزیکی دەستوری هەرێم س���یفەتی هەڕەشەی خۆی سیاسی کوردستان شایەنی ریسک‌و سەرئێشە لەدەس���تداو چیدی ناتوانرێت وەک ئامێرێکی نەبێت‌و هەموان لەبری داکوکیکردن لەو مژدەو فشار بۆ تەنازولکردنی سیاسی بەکاربهێنرێت .بەڵێنانەی هەزاران کەس لەپێناویدا ش���ەهید هەر لەبەرئەمەش‌و س���ەرباری دروس���تکردنی بون ،دەس���ت بەکاڵوی خۆیان���ەوە ئەگرن بۆ لیژنەیەکی حیزبی بۆ سازان لەسەر دەستور ،ئ���ەوەی با نەیب���ات .لەس���ەروەختێکی تردا س���ازانی لەس���ەر دەس���تور ناکرێ���تو ئەم داهات���و ،هەقی ئەم مێژوە پ���ڕ لەدڕدۆنگی‌و مەسەلەیە بۆ سەروەختێکی تر دوا ئەخرێت .تاریکیە لەکوردس���تان ئەکاتەوە .داهاتو هیچ دەس���تور تا ئەوکاتە الی پارتی نرخی هەبو نیە جگە لەچەکەرەکردنی ئەو شتە باش یان کە ئەیتوانی وەک ئامرازێکی فش���ار بەکاری خراپانەی لەئێستادا ئەچێنرێن.
چی ئەگوزەرێت؟
هێزە سیاسیەکانی دەرەوەی پارتی ئەوە هیچ ئەوە ناڵێن کە کاک مەسعود مافی سێبارە کاندیدبونوەی نیە ،خۆشیان ئامادە نین کەسیان بۆ ئەو پۆستە کاندید بکەن
ده‌میرتاش له‌دوا هه‌ڵبژاردنیدا توانی %9.7ده‌نگه‌كانی توركیا به‌ده‌ستبێنێت ئه‌مجاره‌ش پێویسته 600هه‌زار ده‌نگی تر بخاته سه‌ر ده‌نگه‌كانی‌‌و ڕاپرسیه‌كانی ناوخۆی توركیاش ئهوه ده‌رده‌خه‌ن كه ده‌میرتاش ئه‌و ڕێژه‌یه‌ی تێپه‌ڕاندوه
14
بیرورا
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته جارێک "جه‌لیل ئازادیخواز" ده‌ینوسێت
هه‌ڤاڵ مام جه‌الل لێره ده‌مێنێته‌وه
خۆرهەاڵت‌و خۆپیشاندان بزوتن���ەوەی ڕزگاریخ���وازی نەتەوەی���ی لەخۆرهەاڵتی کوردس���تاندا ،لەڕەوتی مێژوی خۆی���دا بەپێ���ی هەلوم���ەرج‌و قۆناغی ئەم بزوتنەوەی���ە لەمیتۆدو ش���ێوەگەلی گونجاو کەڵک���ی وەرگرت���وە .ڕاس���تە ئ���ەم بزاوتە لەهەن���دێ بڕگ���ەی زەمەنی دیاریک���راودا ، بەه���ۆی هەلومەرجی ناوچەیی‌و پێویس���تی بزوتن���ەوەی رزگاریخ���وازی دیموکراتیک���ی نیش���تمانی لەکۆی کوردس���تاندا .دوچاری س���اردی‌و رەنگە کەمبڕستیی بوبێت ،بەاڵم هیچ���کات وەک ئ���ەوەی هەندێ���ک دەڵێن‌و باوەڕی���ان وای���ە لەپەراوێزی ب���ێ کاراییدا نەوەستاوەوناوەس���تێت .لەراس���تیدا ئەم���ە تایبەتمەن���دی هەموبزوتن���ەوە بەرین���ە کۆمەاڵیەتی���ە بابەتیەکانە ک���ە درێژخایەن‌و هەناس���ە درێژو ڕولەهەڵکش���ان‌و داکش���ان دەب���ن بەاڵم هیچکات بۆ هەمیش���ە لەنوچدا نامێننەوەو هەڵنادیررێن .لەمێژوی بزاوتەکانی هەموجیهاندا هی���چ بزاوتێک بەدیناکرێت کە لەخەتێکی رێکی ئەستونیدا چوبێتە پێشەوەو بەمەبەس���تەکانی خۆی گەیشتبێت .روداو و کارەس���اتی مەهاباد ،ئاخی���زی جەماوەریی شارەکانی کوردستانی خۆرهەاڵت .بۆ جاری چەندەم ئەم ڕاستییەیان سەلماند کە بزاوتی خۆرهەاڵتی کوردس���تان بە پێچەوانەی ئەو بانگەش���انەی کە دەکرێت پەراوێزنشین نیەو هەم���و کات‌و هەمیش���ە دەتوان���ێ لەرۆژەڤ دابێ���تو بەجۆرێک لەج���ۆرەکان لەرۆژەڤدا بوەوهەیە .رۆژەڤ���ی بزوتنەوەی خۆرهەاڵتی کوردس���تان لەڕێگای میکانیزمی جۆراوجۆرو بەفرەمیتۆدی گونجاوی کات‌و قۆناغ درێژەی بەئامادەبونی خۆی داوە. ماوەی سی‌و شەش ساڵەو بێ پسانەوە ئەم بزوتنەوەیە هەدای نەداوەو هەرچرکەس���اتە بەمیتۆدێکەوە ئامادەیی خۆی نیش���انداوە. ڕۆژگارێ چ���ەک ئ���ەم ئەرک���ەی لەئەس���تۆ ب���وە ،هەرچەندەو بەڕاش���کاوی بزوتنەوەی رزگاریخ���وازی نەتەوەیی لەخۆرهەاڵت‌و کۆی کوردس���تانداخۆی بەئختی���ارو هەڵبژاردنی خۆیو ب���ۆ دەس���تەبەرکردنی داوا ڕەواکانی دەس���تی بۆ چەک نەب���ردوەو دوژمنانی ئەم دۆخ‌و حاڵەتەی���ان بەس���ەریدا س���ەپاندوە. لەڕاس���تیدا دەتوان���م بڵێ���م بزوتن���ەوەی رزگاریخ���وازی نەتەوەی���ی لەخۆرهەاڵت���ی کوردس���تاندا لەهیچ کات‌و بڕگەیەکی مێژوی خۆی���دا ،وەک ئ���ەم چرکەس���اتە نەبوەتە رۆژەڤ‌و ئامادەی���ی زەین���یو دیدەی تا ئەم رادەی���ە لەهەناوی کۆمەڵگای کوردس���تاندا نەبوە.بەرفراوان���ی ڕوبەری ئەم بزوتنەوەیەو بەکولتورو بابەتی بون‌و پێویست بونی تائەم ڕادەیە بەرجەستەو ئامادەو بەرفراوان نەبوە. گەش���ەی کۆمەڵگای کوردەواریی‌وبەرفراوان بونی ڕوبەری خوێندەواری‌و زانکۆوگەش���ەی ئاب���وری‌و پەرەس���ەندنی شارنش���ینی‌و سەرهەڵدانی توێژێکی دەست بەدەمگەشتوی نوێ���ی ش���اریی کەهەڵگ���ری ناس���نامەی نەتەوەی���یو داخوازی خۆیەت���ی لەم کاتەدا هێ���زو تاوتینێکی لەبن نەهاتو دەبەخش���نە ئەم بزوتنەوەیە .لەڕاستیدا دەرئەنجامەکانی ئەم بەرەڕەوتە هەرهێن���دە نیە .گۆڕانکاری باشوری نیشتمان‌و ڕۆڵی بورژوازی نەتەوەیی کوردو مەزەی خاوەندارێتی‌و دەسەاڵتدارێتی ئابورییەکی سەربەخۆ ،تاڕادەیەکی یەکجار ف���راوان بەرچاوڕونی���ی بەکۆی ب���ورژوازی بەپەراوێزکراوی کورد داوە ،کە دەس���ەالتی نەتەوەی���ی دەتوان���ێ تارادەیەکی زۆر بون‌و بەرژەوەندیەکانی ئەم چینە دەستەبەرکات. بزوتن���ەوەی خوێندکاران ،ژنان ،کرێکاران‌و زەحمەتکێشان‌و نوخبەی کوردەواریی‌و بااڵی کۆمەڵگای سڤیلی کە تێکرا سەرەڕای ئەوەی هەمو س���یماو ناوەڕۆک���ی نەتەوەیی خۆیان پاراس���توەو ناس���نامەی خۆیان دەپارێزن، لەهەمان کاتدا هەرهەمو لەهەناوی گوتارێکی دیموکراتیک���ەوە ئاخیز دەگ���رن ،کە هاولفی دیسکۆرس���ی هێزە سیاسیەکانی کوردستان ب���وەو هەی���ە .ک���ۆی ئەمان���ەو ئامادەبونی کۆمەڵگایەکی سڤیلی وشیارو لەهەمان کاتدا خاوەن بڕیارو بەهەڵوێس���ت ،لەهەمو بابەتە کۆمەاڵیەتیەکان���دا زامنی بەردەوامی خەباتی لێکنەپچ���ڕاوی ش���ارو ش���اخی خۆرهەاڵتی کوردستانە .بەڕونی گوتاری هێزەسیاسیەکانی خۆره���ەاڵت‌و مێژوی ب���ون‌و کارکردیان ئەم راستیە دەسەلمێنێ کە بەپێچەوانەی هەندێ لەبەشەکانی دیکەی کوردستان نەدەیانەوێت‌و نەدەشکرێت کە هەوڵی بەپاشکۆکردنی ئەم رەوت‌و کۆمەڵگایە بدەن‌و ناشبێت بیدەن. لەڕاس���تیدا لەکۆی ئەم دو بزاوتەدا رەوتی هەردوال رەوتێکی شانەبەش���انەی هاوئاس���ۆ ب���وە .دور لەملەبەملەک���ردن‌و جی���اوازی س���تراتیژی ،بەجۆرێ���ک لەهەن���اوی یەک هەڵپێک���راون کە ئەس���تەمە بەهیچ جۆرێک لێکجیاکرینەوە ،مەگەر لەجوگرافیاو تاکتیک‌و هەندێ خوێندن���ەوەی کۆمەاڵیەتیدا نەبێت. هەرلەئاخیزی جەماوەریی ئێستای مەهابادو شارەکانی تری کوردستاندا زۆر الیەن‌و کەس‌و هێز هەوڵیاندا کە ئەم هەستانە بچوککەنەوەو
ڕێزان شێخ دلێر
هەمو کۆمەڵگا کراوەو دیموکراتەکانی دنیای مۆدێڕن بەرونی‌و راشکاوی ئەم راستیە دەسەلمێنن‌و بەرجەستە دەکەنەوە ،کە بونی کۆمەڵگایەکی سڤیل زامنی بەکولتوربون‌و پێگەشتن‌و بەباوەڕبونی پرێنسیپە دیموکراتیکەکانن دایبەزێننە سەر ئاس���تی کەسەکی‌و ئاقاری تایبەتی‌و کەمکردن���ەوەی روبەری داواکاری‌و ڕوانگەی س���تراتیژیک‌و ڕوب���ەڕو کردنەوەی هێزە سیاسیە ڕاس���تەقینەکانی خۆرهەاڵت. بەاڵم وش���یاری‌و بابەتی بون���ی ئەم بزاوت‌و گۆڕانکاریانە توانی سەرەڕای پارێزگاریکردن لەمافی کەس‌و پاراس���تنی ئ���ازادی‌و ئازادیە کۆمەاڵیەتی‌و دیموکراتیکەکان‌و دەس���ەاڵتی هەڵب���ژاردن‌و بڕیار .زۆر وش���یارانە لەس���ەر داخوازی���ە نەتەوەییەکان���ی بزاوتی کوردیی پێداگری کردو ڕۆشن بانگی دەستەبەرکردنی م���اف‌و ئ���ازادی‌و پارێ���زگاری ناس���نامەی نەتەوه‌ییدا .کارەس���اتی گیانلەدەس���تدانی فەرین���از خوس���رەوانی لەڕاس���تیدا هاواری پێکهێنانی کۆمەڵگایەکی یەکس���ان ،کراوە، دیموکراتی���ک‌و مرۆڤ���ە چەقەک���ە لەک���ۆی رەهەن���دو ڕوبەرەکانی���دا کەرامەتی مرۆڤ‌و س���ەروەری‌و ئازادییەکان���ی دەب���ێ پارێزراو دەس���تەبەرکراوبێت .جیاوازی بەرجەستەی ک���وردەواری‌و بەش���ەکانی دیک���ەی ئێ���ران لەڕاستیدا هەر لەم هەوڵ‌و روانگایەدایە .کۆی ئەم بابەتە س���ەرەڕای هەم���و تایبەتمەندیە باس���کراوەکانی زامن���ی دەس���تەبەرکردنی کۆمەڵگاو دەسەاڵتێکی کراوەی دیموکراتیکی وەاڵمدەرەوەی���ە لەداهاتودا ،ک���ە ملکەچی ئیرادەو دەس���ەاڵتی جەم���اوەر بێت .هەمو کۆمەڵگا کراوەو دیموکراتەکانی دنیای مۆدێڕن بەرونی‌و راشکاوی ئەم راستیە دەسەلمێنن‌و بەرجەستە دەکەنەوە ،کە بونی کۆمەڵگایەکی س���ڤیل زامن���ی بەکولتوربون‌و پێگەش���تن‌و بەباوەڕبونی پرێنس���یپە دیموکراتیکەکانن. گوتاری بزوتن���ەوەی ڕزگاریخوازی نەتەوەیی کورد لەهەناوی خۆیو بەپێی مێژو و هەروەها هەن���اوی ئەم بزوتنەوە دەبێ���ت دیموکرات‌و دادپەروەرونیش���تمانیی‌و فرەڕەهەن���دو جەماوەری بێت‌و ناش���توانێ لەمەزیاتر بێت. بەپێی هەمو فاکتەرە باسکراوەکان بزوتنەوەی رزگاریخوازو دیموکراتیکی کورد لەخۆرهەاڵتی کوردس���تاندا ،بزوتنەوەیەک���ی زین���دو ئامادەیەوهیچکات‌و ساتێ پەراوێز نەبوەونیە، ڕاستە کە شێوەکانی خەبات‌و رادەی گەرم‌و گوڕی‌و هەڵکش���انی دەکرێت بڵێین لەئاستی پێویستدا نەبوە .هێزەسیاسیەکانی دەتوانن باش���تروگونجاوتر لەئێس���تا ئەم بزوتنەوەیە چاالک بکەن‌و بیخەنە ڕۆژەڤەوە .لەڕاس���تیدا س���ەرەڕای ئەوەی ک���ە دینامیکیتی بزاوتی نەتەوەیی لەخۆرهەاڵتدا هێزی بااڵدەس���تو بزوێنەری هەمو دیاردەوچەمکانی تری ژیانی کۆمەاڵیەتی ،بەاڵم دالی ناوەندیی‌ومەبەستی س���ەرەکی ئاخێ���زی مەهاب���ادو هەم���و بەرەڕەوتەکانی تری کوردەواریی خۆرهەاڵت ئازادی‌وزامنکردن���ی دەس���تەبەرکردنی دیموکراس���ی‌وگێڕانەوەی کەرامەتی مرۆڤە بۆ م���رۆڤ لەکۆمەڵگای کوردەواری���یو ئێراندا. ئێس���تا دەتوانین بڵێین خەباتی رۆژهەالتی کوردستان لەش���اخەوە گوێزراوەتەوە شارو سەرەڕای ئەمەش دەبێ نەترسانە هەوڵبدرێت بکرێتە یاس���او ڕێساو هەردوباڵی ئەم بزاوتە واتە باڵی ش���ارو باڵی شاخ تادوا ئاسۆکانی س���ەرکەوتن بەمیتۆدی خۆی���ان‌و تاکتیکی گونج���اوەوە بۆ دەس���تەبەرکردنی ئاواتەکان هەوڵبدەن.
ئ���هو س���هركرده ئه‌فس���وناوییه‌ی ئێم ه هێش���تا له‌ناوماندای���ه ،هێش���تا بیردۆزه سیاس���یه‌كانی ئه‌و میتۆدی كاری سیاسی هێزه سیاسیه‌كانی گه‌لی كورده ،كاریزمای ئامان���ج‌و بۆچون���ه سیاس���یه‌كانی ئه‌و تا هه‌نوكه له‌م ناوچه‌یه ده‌بینرێت‌و س���اڵه‌ها له‌گه‌ڵمان ده‌مێنێته‌وه ،پیاوێك به‌باش���ی له‌په‌یام‌و خواس���تو ئامانجی هه‌مو چین‌و توێژه‌كان تێده‌گه‌یشت ،ئه‌و پیاوه به‌وردی ئیش���ی له‌س���ه‌ر ئه‌و هێاڵنه ده‌ك���رد كه ده‌یتوانی ئاس���ۆی دورترو نه‌فه‌سی درێژتر ببه‌خش���ێته ته‌واوی كای���ه‌كان ،به‌تایبه‌ت كایه‌ی ڕۆش���نبیری‌و سیاس���یو پرۆسه‌ی دیمۆكراسی‌و ئاشته‌وایی گه‌النی ناوچه‌كه، ئهوه ڕاس���ته هیچ ش���تێك بۆ ئه‌و ئاسان نه‌ب���و ،تێكه‌ڵ بون به‌دونیای سیاس���هتو كایه‌ی ڕۆشنبیری بۆ ئه‌م ئه‌فسانه‌یه‌ی ئێمه نه بۆ ماوه‌ییه‌كی فامیلیال بو نه نه‌ریتێكی سیاس���یش ،ئه‌و ده‌بو ڕه‌نج‌و ماندوێتیه‌كی زۆر ببینێت بۆ ئهوهی بتوانێت ڕۆژگارێكی له‌م چه‌ش���نه ب���ۆ نه‌وه‌كان���ی پاش خۆی به‌دیبێنێ���ت ،ڕۆژگاری ئه‌م ئه‌فس���انه‌یه‌ی ئێمه هه‌میشه س���ه‌خت‌و هه‌ندێكجار دژوار تاڵه‌بانی له‌باره‌گای‌نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان بوه ،چاو كردنه‌وه له‌دونیایه‌كدا زۆڵم‌و زۆر له‌لوتكه‌دا بێت‌و دیكتاتۆریه‌ت برا گه‌وره‌یه‌تی خۆی بس���ه‌پێنێت به‌س���ه‌ر ته‌واوی چین‌و به‌ڕێز تاڵه‌بانی له‌گه‌ڵ هێزه ئیسالمیه‌كان ده‌رب���اره‌ی نوس���ینه‌وه‌ی ده‌س���تورێكی توێژه‌كاندا دیمه‌نێكی به‌ڕاس���تی خه‌مناك‌و كه به‌ڕێككه‌وتنی تاران ناسراوه ،تا هه‌نوكه نێش���تیمانی ب���ۆ هه‌مو ك���ورد ،هه‌روه‌ها دڵته‌زێن بوه ،ڕۆژگارێك ساناییترین مافی وه‌ك گرنگترین نه‌خش���هی لێكتێگه‌شتنی ی���ه‌ك له‌ئامانجه‌كانی دیك���هی رێكه‌وتنی گه‌لی ك���ورد وه‌ك خیانه‌تی نیش���تیمانی هێزه ئیس�ل�امیه‌كان‌و پارته عه‌لمانیه‌كان ده‌باش���ان بریت���ی بو له‌دروس���ت كردنی مامه‌ڵ���هی له‌گه‌ڵدا بكرێ���ت ،مافی مرۆڤ لێكده‌درێته‌وه ،هه‌وڵێكی دیكه‌ی تاڵه‌بانی هاوسه‌نگی سیاس���یو هه‌وڵدان بۆ فراوان له‌خراپترین دۆخیدا بێت له‌عێراق‌و ناوچه‌كه ب���و ب���ۆ داغڵكردنی هێ���زه ئیس�ل�امییه كردنی هاوپه‌یمانی س���تراتیژی نهتهوهییو به‌گشتی ،له‌م دۆخه زۆر دژواره‌دا پیاوێك جیهادی���ه‌كان بۆ ناو پرۆس���هی سیاس���ی نیش���تیمانی ك���ه ئه‌م���ڕۆ ده‌ره‌نجام���ه ده‌رده‌كه‌وێت هه‌ندێكجار وه‌ك س���ه‌فیری دیمۆكراسی له‌كوردستان تا ده‌ستبه‌رداری پۆزه‌تیڤه‌كانی ئه‌و ڕێكه‌وتنانه‌ی تاڵه‌بانی وه‌ك مانگ‌و خۆر ئه‌دره‌وشێنه‌وه. ئاش���تیو هه‌میش���ه وه‌ك قه‌اڵو پش���تی زه‌بروزه‌نگ ببن‌و چه‌كه‌كانیان دانێن. ئ���ه‌م چه‌ن���د ڕێككه‌وتننامه سیاس���یو ڕێككه‌وتنی س���تراتیژی پارتیو یه‌كێتی ڕۆش���نبیران‌و وه‌ك پارێزه‌ری مافی ژنان‌و داكۆكیكاری مافی گه‌نجان‌و بۆ هه‌تاهه‌تایه ی���ه‌ك له‌هه‌وڵ���ه دیپلۆماس���یو نه‌خش���ه س���تراتیژیه به‌ته‌نه���ا هه‌وڵێك���ی به‌ڕێ���ز به‌ئه‌ندازی���اری پرۆس���هی دیمۆكراس���یو س���تراتیژیه‌كانی هه‌ڤ���اڵ م���ام جه‌الل بو تاڵه‌بان���ی نه‌بو بۆ خزمه‌ت كردنی یه‌كێتی ئاشته‌وایی سیاسی‌و نهتهوهییو كۆمه‌اڵیه‌تی بۆ ڕێكخس���تنه‌وه‌ی ماڵی كورد له‌كاتێكدا نیشتیمانی ،به‌ڵكو له‌بنه‌ڕه‌تدا ده‌ره‌تانێكی له‌كوردستان‌و ناوچه‌كه‌دا ناوی ده‌هێنرێت ،ده‌مانبین���ی ماڵی گه‌النی دیكه‌ی ناوچه‌ك ه سیاسی بو بۆ ڕێكخستنه‌وه‌ی ماڵی كوردی، ئه‌م پیاوه ئه‌فسوناویه‌ی ئێمه له‌هه‌مو دونیا تێكده‌چ���ون ،گوم���ان ل���ه‌وه‌دا نی���ه ئه‌م ئه‌م ڕێكه‌وتنامانه ئه‌وه‌نده‌ی په‌یماننامه‌ی به‌سه‌رۆك "مام جه‌الل" ناوده‌برێت .هه‌ڤاڵ ڕێككه‌وتنه ئه‌گه‌رچی هه‌ندێك كه‌مكورتی نه‌ته‌وه‌یی بو ئهوهنده ئامانجێكی سیاسی مام جه‌الل هێشتا له‌گه‌ڵماندایه ،به‌داخه‌وه تێ���دا ده‌بین���را ب���ه‌اڵم وه‌ك ئامانجی بااڵ دیاریكراوی له‌پش���تهوه نه‌ب���و ،ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌وی���ش وه‌ك هه‌مو قاره‌مان‌و س���هركرده توانی ل���هو قۆناغه‌دا هه‌تا ئه‌مڕۆ یه‌كڕیزی هه‌وڵێك بو بۆ چه‌س���پاندنی ئاش���تیه‌كی مێژوییه‌كانی دیك���هی ئێمه ده‌بێت ڕۆژێك سیاس���یو نه‌ته‌وه‌یی گه‌لی كورد ڕابگرێت نهتهوهییو كۆمه‌اڵیه‌ت���ی ،ئهوهنده ئامانج جێمانبهێڵێت ،به‌اڵم بیردۆزه سیاسیه‌كانی له‌به‌رامبه‌ر ته‌واوی گۆڕانكاریه سیاسیه‌كان لێ���ی ده‌ستخس���تنی س���ودی حیزب���یو ئه‌و ،بیركردنه‌وه ئینسانیه‌كانی ،ئه‌و مۆدێله كه له‌ناوچه‌كه‌و عێراق‌و هه‌رێمی كوردستان شه‌خس���یو سیاس���یش نه‌بو .به‌ش���ێك له‌یه‌كێتیه‌كان ئه‌وه‌یان نه‌ش���اردۆته‌وه كه له‌شۆڕش‌و داكۆكیكردن له‌مافه‌كانی گه‌لی ڕویانده‌دا. هه‌ندێج���ار م���ام جه‌الل له‌پێن���او چاكه‌ی كورد هه‌رگیز به‌جێمان ناهێڵێت .به‌رزترین گشتی‌و ئامانجی نه‌ته‌وه‌ییدا ده‌ستبه‌رداری كاراكت���ه‌رو مۆنتالیت���ی س���ه‌ركرده‌یه‌كی ده‌س���تكه‌وتی سیاس���یو حیزبیش بوه بۆ سیاس���ی بریتی���ه له‌گیان���ی لێب���وردن‌و الیه‌نه‌كانی دیكه ،هه‌ندێكج���ار ئه‌ندامانی به‌خش���نده‌گی‌و به‌یه‌كچاو ته‌ماشا كردنی یه‌كێتی نێش���تیمانی كوردستان پێیانوابو ته‌واوی چین‌و توێژه‌كان ،گومان له‌وه‌دا نیه به‌ڕێز تاڵه‌بانی چاوپۆشی له‌به‌شێكی زۆری هه‌ڤاڵ مام جه‌الل خاوه‌نی ئه‌م كه‌سایه‌تیه مافه یاسایی‌و سیاسیه‌كانی یه‌كێتی كردوه مه‌زنه‌یه .ئاش���كرایه نه‌یاره سیاسیه‌كانی بۆ پارتی دیمۆكراتی كوردس���تان .ئه‌مڕۆ گه‌لی كورد دانیان به‌و ڕاس���تیه‌دا ناو‌ه كه وردبین���ی ئه‌م پیاوه ئه‌فس���وناویه‌ی ئێمه بون���ی كه‌س���ایه‌تیه‌كی كاریزماتیكی وه‌ك زیاتر ئاش���كرا ده‌بێ���تو به‌ڕونی ده‌توانین "مام" زه‌روره‌تێك���ی واقیعی‌و مێژویی بو، ل���هوه تێبگه‌ین كه مام جه‌الل ده‌یویس���ت به‌جۆرێ���ك دوای نه‌خۆش���كه‌وتنی هه‌ڤاڵ له‌ڕێ���گای لێبورده‌گ���یو به‌خش���نده‌یی‌و مام جه‌الل پرۆس���هی سیاس���ی له‌عێراق چاوپۆشی كردنه‌وه ماڵی كورد ڕێكبخات‌و ده‌م‌و ده‌س���ت توشی قه‌یران ده‌بێت‌و په‌ك ی���ه‌ك ده‌نگی‌و ی���ه‌ك هه‌ڵویس���تی گه‌لی ده‌خرێت ،الیه‌نه سیاسیه‌كان كه ئه‌م پیاوه ك���ورد نیش���انی دونیا ب���دات .حیكمه‌ته ئه‌فس���وناوییه‌ی ئێمه كۆیكردبونه‌وه ،لێك سیاس���یه‌كانی به‌ڕێ���ز تاڵه‌بانی به‌جۆرێك دوركه‌وتن���هوهو به‌ئاش���كرا كه‌وتنه لێدان كاریگ���ه‌ر بون كه له‌به‌غدا به‌ش���ێوه‌یه‌كی و دژایه‌ت���ی كردنی یه‌كت���ری .له‌ناوخۆی ناڕاس���ته‌وخۆ هه‌م س���ه‌رۆك وه‌زیران بو پرنس���یپه‌كانی سیس���ته‌مێكی حوكمڕانی هه‌رێمی كوردستانیش ته‌واوی ڕۆشنبیران، هه‌م سه‌رۆكی په‌ڕله‌مان‌و هه‌میش سه‌رۆك دیمۆكرات ،له‌پێناو س���ه‌رڕێگا خس���تنی به‌سه‌رۆكی هه‌رێمیش���هوه ئه‌و ڕاستیه‌یان كۆمار ،هیچ كارتێكی سیاس���ی ش���اراوه پرۆس���ه‌یه‌كی دیمۆكراس���ی مرۆڤدۆست، س���ه‌لماند ك���ه له‌غیاب���ی م���ام جه‌اللدا، له‌ده‌س���تی هیچ س���ه‌ركرده‌یه‌كی سیاسی له‌پێن���اوی ئ���ازادی سیاس���یو فیكری‌و هه‌رێ���م دوچ���اری قه‌یرانی سیاس���ی قوڵ عیراقی���دا نه‌ماب���وه‌وه ،له‌ڕاس���تیا هه‌مو مه‌ده‌نیدا .به‌ڕێ���ز تاڵه‌بانی خه‌باتێكی بێ بۆته‌وه .ئه‌گه‌ر چاوێك���ی خێرا به‌ته‌واوی ڕێگاكان ڕویان له‌كۆش���كه‌كه‌ی س���ه‌رۆك وچانی س���ه‌ر ڕێگا خست .پێشنیارده‌كه‌م ڕێكه‌وتنه س���تراتیژیه‌كانی م���ام جه‌اللدا تاڵه‌بانی ب���و ،وه‌ك ده‌ڵێن هه‌مو ڕێگاگان ب���ۆ په‌رله‌مانی كوردس���تان ،هه‌مو الیه‌نه بخش���ێنێنه‌وه ك���ه به‌درێژای���ی مێ���ژوی ده‌چون���هوه ڕۆم���ا ،ب���ه‌اڵم ئه‌مجاره‌ی���ان سیاسیه‌كان‌و چین‌و توێژه‌كانی كوردستان سیاس���ی خۆی ئه‌نجامیداون ،سه‌رجه‌میان ئ���ه‌م پیاوه ئه‌فس���وناویه‌ی ئێمه قه‌ده‌ری له‌هه‌مو دونیا ،ڕۆژێك دیاری بكه‌ین بۆ ئهوهی به‌ڕێكه‌وتن���ی س���تراتیژی مێژویی ئه‌ژمار فریادره‌سی مێژوی ده‌گۆڕێت‌و ده‌بو بڵێین هه‌مو كورد ده‌قیقه‌یه‌ك بۆ سه‌روه‌ریه‌كانی ده‌كرێ���ن ،به‌جۆرێ���ك ڕێككه‌وتنام���ه‌كان ڕێككه‌وتنی نێوان یه‌كێتی نیش���تیمانی‌و هه‌مو ڕێگاكان ده‌چونه‌وه الی سه‌رۆك مام خه‌باتی سیاسی هه‌ڤاڵ مام جه‌الل به‌پێوه ده‌س���تكه‌وتی گرنگ‌و مێژوی���ی له‌قۆناغی خۆیدا به‌ده‌ستهێناوه .هه‌ندێك له‌تازه‌ترین بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ك���ه به‌ڕێككه‌وتنی جه‌الل .هه‌مو ئه‌و ڕاس���تیه‌مان له‌به‌رچاوه بوه‌س���تین .لێره‌وه ده‌توانین به‌هاو نرخی ڕێكه‌وتننام���ه س���تراتیژیه‌كانی به‌ڕێز مام ده‌باش���ان ناس���راوه ،ئ���ه‌م ڕێككه‌وتن���ه به‌هه‌وڵ���ی م���ام جه‌الل جارێك س���ه‌رۆك سیاسه‌تی مرۆڤدۆستی‌و نیشتیمانی گه‌لی ج���ه‌الل ئه‌مڕۆك���ه بۆته تاك���ه مه‌رجه‌عی س���تراتیژیه ئه‌گه‌رچ���ی كه‌مترین وتوێژی وه‌زیران‌و جارێكی دیكه سه‌رۆكی په‌ڕله‌مانی كورد نیشانی دونیا بده‌ین .وه‌ستانی یه‌ك كۆكردنه‌وه‌ی الیه‌نه سیاسیه‌كان له‌عێراق‌و له‌س���ه‌ر كراوهو به‌شێكی كه‌می میدیاكان‌و ئه‌وكات له‌پۆس���ته‌كانیان دورخرانه‌وه كه ده‌قیقه‌یه‌یی بۆ زیاتر له‌نیو سهده شۆڕش‌و كوردستان .به‌ستنی كۆنگره‌ی نیشتیمانی توێژه‌ره سیاس���یه‌كان ده‌رب���اره‌ی دواون ،ده‌یانویس���ت له‌ده‌ره‌وه‌ی ئیراده‌ی سیاسی ڕه‌نجی بێوچانی به‌ڕێ���ز تاله‌بانی ئهوهنده به‌خشینی شوناسێكی سه‌مبۆڵیكه به‌دۆخی الیه‌نه عێراقیه‌كان‌و نوسینه‌وه‌ی ده‌ستورێكی به‌اڵم ده‌توانین بڵێین ڕێكه‌وتنی ده‌باشان به‌ڕێز تاڵه‌بانی بجوڵێنه‌وه. زیاتر له‌شه‌س���تو پێنج س���اڵه خه‌باتی شۆڕش���ی نه‌ته‌وه‌یی ك���ورد ئهوهنده به‌و نێشتیمانی بۆ ته‌واوی خه‌ڵكانی عێراق كه توانی لێكتێگه‌ش���تنی نێ���وان بزوتنه‌وه‌ی به‌ش���ێكی زۆری مافه نه‌ته‌وه‌یه‌كانی گه‌لی گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی نیش���تیمانی له‌ئاس���تی چه‌كداری‌و سیاس���ی هه‌ڤاڵ م���ام جه‌الل مانه‌یه نایه‌ت كه ته‌قدیسی كه‌سایه‌تیه‌كی كورد له‌و ده‌س���توره‌دا چه‌سپێنراون ،وه‌ك ب���ااڵدا دابه‌زینێته نێو كایه‌كانی خوارهوه ،به‌رده‌وامه ،زیاتر له‌نیو س���ه‌ده تێكۆشان شۆڕش���گێر ده‌كه‌ین .ه���ه‌ر وه‌ك ئهوهی ده‌ستكه‌وتی مێژویی بۆ خه‌ڵكانی عێراق‌و له‌هه‌موی گرنگتر بریتی بو له‌سه‌ر دروست له‌پێن���او چه‌س���پاندن‌و به‌دیهێنانی مافی كۆمه‌ڵگای فه‌ره‌نس���ی بۆ خه‌باتی سیاسی گه‌لی كوردیش ناوزه‌د ده‌كرێت .ڕێككه‌وتنی كردنی هه‌ماهه‌نگی نێوان یهكێتیو گۆڕان نه‌ته‌وه‌یی گه‌لی كورد ،له‌پێناو سه‌لماندنی شارل دیگۆل كردیان.
به‌شێك له‌یه‌كێتیه‌كان ئه‌وه‌یان نه‌شاردۆته‌و‌ه كه هه‌ندێجار مام جه‌الل له‌پێناو چاكه‌ی گشتی‌و ئامانجی نه‌ته‌وه‌ییدا ده‌ستبه‌رداری ده‌ستكه‌وتی سیاسی‌و حیزبیش بوه بۆ الیه‌نه‌كانی دیكه
ڕێككه‌وتننام ه سیاسی‌و ستراتیژیه‌کان به‌ته‌نها هه‌وڵێكی به‌ڕێز تاڵه‌بانی نه‌بون بۆ خزمه‌ت كردنی یه‌كێتی نیشتیمانی، به‌ڵكو له‌بنه‌ڕه‌تدا ده‌ره‌تانێكی سیاسی بو بۆ ڕێكخستنه‌وه‌ی ماڵی كوردی، ئه‌م ڕێكه‌وتنامان ه ئه‌وه‌نده‌ی په‌یماننامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی بو ئهوهنده ئامانجێكی سیاسی دیاریكراوی له‌پشته‌و‌ه نه‌بو
ته‌ندروستی tandrostyawene@gmail.com
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
ئه‌م هاوینه قژت به‌دور بگره له‌كڕێش
15
ی قژ له‌م وه‌رز‌ه یه‌كێك له‌كێش���ه‌كان ی كڕێش���ه .ه���ۆكاری ئه‌م���ه‌ش بون��� ئه‌گه‌ڕێت���هوه ب���ۆ زۆربون���ی رژێن ه ی قژ .ك���ه ئه‌مه‌ش ئه‌بێت ه چه‌وریه‌كان ی دروس���تبونی كڕێ���ش .بۆی ه ئه‌و هۆ ی قژیان چه‌ور‌ه پێویسته دور كه‌س���انه بكه‌ونه‌و‌ه له‌خواردنی چه‌وری‌‌و به‌هارات، ێ هه‌روه‌ها پێویست ه هه‌فتان ه زیاتر له‌س جار سه‌ریان بشۆن‌و میوه‌و سه‌وزه‌و ئاو زۆر بخۆنه‌وه. هه‌روه‌ه���ا ده‌كرێ���ت ب���ه‌م رێگ��� ه سروش���تیانه‌ی خوارهوه قژت له‌كڕێش رزگار بكه‌یت: ی ی یارمه‌تیده‌رێك • س���ركه‌ی س���پ باشه بۆ رزگاربون له‌كڕێشی بێخی سه‌ر ی تێدای ه ك ه چونك ه ترش���ی ئیس���یتیك ی كڕێ���ش ئه‌توێنێته‌وه بۆیه له‌گه‌ڵ ئاو شله‌تێن تێكه‌ڵی بكه‌و بێخی سه‌ری پێ چه‌وربكه‌و دواتر به‌ئاو بیشۆ. • لیمۆ به‌یه‌كێك له‌باشترین رێگه‌گان داده‌نرێ���ت ب���ۆ رزگارب���ون له‌كڕێش. ده‌توانی���ت فنجانێك ئاوی لیمۆ له‌گه‌ڵ ی���ه‌ك لیتر ئ���او تێكه‌ڵ به‌ی���ه‌ك بكه‌و ی 15 دواتر بید‌ه له‌بێخی سه‌رت بۆماوه خوله‌ك دواتر س���ه‌رت به‌ئاو بشۆ .ئه‌م ی دوجار به‌كار بهێنه. گیراوه‌یه هه‌فته
ی دوگیان ده‌بێت: ی پێستی ژنان ئه‌و گرفتانه‌ی ك ه توش ی ی هه‌ندێ كێش��� ه له‌كات���ی دوگیان پێس���ت دروس���ت ده‌بێت ك ه ئه‌مه‌ش ی ناڕه‌حه‌تی ب���ۆ دایك ه ئه‌بێت��� ه ه���ۆ ی س���كپڕێك ه دوگیانه‌كه ،به‌اڵم به‌نه‌مان ی ئه‌و كێش���انه نامێنێت ته‌نها زۆرب���ه ی كه‌مێكیان پێویس���تیان به‌چاره‌سه‌ر ی خوارهوه ی ده‌بێت .ئه‌مان���ه پزیش���ك ی ئه‌و كێش���انه‌ن ك ه دوچاری پێس���ت ژنانی دوگیان ده‌بن. ی س���ور یان ی خه‌ت * ده‌ركه‌وتن��� سپی له‌سه‌ر پێس���ت به‌تایبه‌تی سك‌و ی زیادبونی كێش ڕان كه ئه‌مه‌ش به‌هۆ روئ���ه‌دات .ده‌توانیت به‌م رێگایان ه ئه‌م
هت ه ی تایب کان ه‌ک شیه ۆشه‌ی خۆ گ ه‌ن ه ب
پرسیاری نه‌خۆش‌و وه‌اڵمی پزیشك
ی گۆڕانكاری ه ئاوسان .ك ه ئه‌مه‌ش به‌هۆ كێشه‌یه له‌خۆت كه‌م بكه‌یته‌وه. ی ئاو روئه‌دات ی ده‌وڵه‌مه‌ند هۆرمۆنیه‌كان‌و كۆبونه‌و‌ه ی خۆراك��� * خواردن��� ی ی ك���ه ئه‌مه‌ش دوای منداڵبون ئاس���ای به‌پڕۆتین ،وه‌رزش���كردن ،به‌كارهێنان ی ده‌بێته‌وه. ی الفاهیدروكس���ید كرێم ك ه م���ادده ی پێس���ت به‌گشتی. * ئه‌س���مه‌ربون تێدایه. ی له‌سه‌ر به‌تایبه‌تی ئه‌و كه‌س���ان هی كه پێس���ت * ده‌ركه‌وتنی په‌ڵه‌ی قاوه‌ی ی ی ك ه ئه‌سمه‌رن زیاتر هه‌ست به‌ئه‌سمه‌ربون ی ئه‌و شوێنان ه پێس���ت به‌تایبه‌ت هه‌تاو لێی ئه‌دات وه‌ك س���ه‌ر رومه‌ت‌و پێستیان ئه‌كه‌ن. ی ی ورد به‌شێوه * ده‌ركه‌وتنی ده‌مار لوت. ی ی جانجاڵۆكه زیاتر له‌سه‌ر پێست ی تۆڕ ی عازه‌به :ئه‌ویش به‌هۆ * زیپك���ه زیادبون���ی هۆرمۆن���ی ئیندرۆجی���ن ده‌موچاو. ی بچوك ی زیاده‌ی گۆشت * دروستبون روئه‌دات. ێ ی مل‌و هه‌ند ی له‌به‌ش ی پێستی ده‌موچاو و بچوك به‌تایبه‌ت * سوربونه‌و‌ه
دانه‌وێڵه‌كان:
وه‌ك نیس���ك‌و ن���ۆك‌و پاقل���هو ی ..هتد .ئ���ه‌م خۆراكان ه گه‌نمه‌ش���ام ڤیتامی���ن بی تێدایه ك ه پاڵپش���تن بۆ ی دژ به‌ڤایرۆس‌و ی به‌رگ���ر كۆئه‌ندام��� ی میكرۆب���ه‌كان .هه‌روه‌ه���ا ڤیتامین ب ی له‌ئاودا ئه‌توێت���هوه بۆی ه له‌ش خه‌زن ن���اكات له‌به‌رئ���هوه پێویس���ته له‌ڕێی ی رۆژانه ده‌ستمان بكه‌وێت. خۆراك برۆكلی:
نه‌خۆش :نه‌خۆشی ره‌بۆ چیه؟ پزیشك :نه‌خۆشییه‌كی درێژخایه‌نه‌و بریتیه له‌ته‌نگه‌نه‌فه‌سی‌‌و بونی ده‌نگێك له‌ش����ێوه‌ی فیكه له‌كاتی هه‌ناسه‌داندا. توندی‌‌و به‌هێزی حاڵه‌ته‌كه له‌كه‌سێكه‌وه ب����ۆ یه‌كێكی ت����ر ده‌گۆڕێ����ت ،به‌پێی رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی زیاتر له 235ملیۆن كه‌س نه‌خۆش����ی ره‌بۆیان هه‌یه. نه‌خۆش :هۆكاره‌ك����هی چیه كه ئه‌و ده‌نگه یاخود كه‌س����ه‌كه ته‌نگه‌نه‌فه‌س ئه‌بێت؟ دكت����ۆر :له‌كاتی نه‌وب����هی ره‌بۆكه، روپۆش����ی ن����اوه‌وه‌ی ب����ۆری ژوره هه‌وایی����ه‌كان هه‌ڵده‌ئاوس����ێن ئه‌مه‌ش ئه‌بێت����ه هۆی ته‌س����كبونه‌وه‌ی رێره‌وی هه‌ناسه‌دان. نه‌خۆش :هۆكاری توش����بون به‌ره‌بۆ چیه؟ دكتۆر :تاوه‌كو ئێستا هۆكاری ره‌بۆ
ی ئه‌مان���هی خ���واره‌وه هه‌ن���گاو ی پێست: ئاڵتونین بۆ پاراستن ی پر له‌ترش��� ه .1خواردن���ی خۆراك ئه‌مینێكان‌و ڤیتامینات. ی ئاو. .2زۆر خواردنه‌وه ی رۆژانه. .3وه‌رزشكردن ی مه‌رهه‌می دژه‌خۆر. .4به‌كارهێنان ی پێویست بكه. .5خه‌و .6مه‌هێڵ ه كێشت زیاد بكات
به‌م خۆراكان ه ده‌توانیت خۆت له‌ئه‌نفلۆنزا به‌دور بگریت
ره‌بۆ
دیاریك����راو نیه ،ب����ه‌اڵم ده‌كرێت چه‌ند خاڵێك ره‌بۆكه زیاد بكات وه‌ك دوكه‌ڵی سه‌یاره‌و جگه‌رو به‌رهه‌مه‌كانی‌‌و هه‌ندێ مادده‌ی كیمیایی ده‌نكه‌هه‌اڵڵه‌ی گوڵ‌و ته‌پوتۆزو چه‌ندین هۆكاری تر. نه‌خۆش :ئ����هو هۆكاران����ه چین كه ئه‌گه‌ری توشبون به‌ره‌بۆ زیاد ئه‌كات؟ دكتۆر :بۆماوه ،كاركردن له‌ش����وێنی پیس‌و دوكه‌اڵوی ،نیشته‌جێبون له‌شوێنی كارگ����هو هه‌وای پیس ،جگه‌ره‌كێش����ان یاخود ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت جگه‌ره‌كێش بن، ئه‌گه‌ر له‌كاتی له‌دایكبون كێش����ت كه‌م بوبێت یاخود زۆر قه‌ڵه‌و. نه‌خۆش :چاره‌سه‌ری ئه‌م نه‌خۆشییه هه‌یه؟ دكتۆر :نه‌خێر چاره‌س����ه‌ری بنه‌ڕه‌تی نیه ،به‌اڵم ده‌كرێت خۆت له‌و هۆكارانه به‌دوربگریت ك����ه ئه‌بنه هۆی زیادبونی حاڵه‌ت����ی ره‌بۆك����ه به‌مه‌ش هه‌س����ت به‌ته‌ندروستی باشتر ئه‌كه‌یت.
ی سك‌و ژێرباڵ. جار ده‌وروبه‌ر ی پێس���ت .ك ه ئه‌مه زیاتر * خوران ی روئه‌دات. ی سكپڕ له‌مانگی كۆتای
ئه‌نفلونزا یه‌كێك ه له‌په‌تا باوه‌كان ك ه له‌هه‌مو وه‌رزێك هه‌ر جاره‌و به‌شێوه‌یه‌ك ی ێ جیاواز خۆی ده‌رئه‌خات‌و هه‌موان به‌ب ی په‌تا ده‌بی���ن ،به‌اڵم ره‌گ���ه‌ز توش��� ی ره‌نگه من���داڵ‌و به‌ته‌مه‌نه‌كان ئه‌گه‌ر توش���بونیان زیاترو مه‌ترس���یدارتربێ. باش���ترین رێگ���ه‌ش بۆ خۆپاراس���تن له‌جۆره‌كان���ی ئه‌نفلۆن���زا .بریتی��� ه له‌پاكوته‌میزی پێویس���تو ده‌ستشتنی ی زۆرو پێش هه‌م���و خواردنێك ،له‌كات پژم���هو كۆك��� ه كلینێك���س له‌س���ه‌ر ده‌مولوتت دابنێ ،مه‌چۆر‌ه قه‌ره‌باڵخی‌‌و شوێنی داخراو ،به‌دوربه له‌كه‌سی توش ی زۆر بخۆره‌وه، ب���و به‌په‌تا ،ش���له‌مه‌ن ئه‌و خواردنانه‌ی ك ه ده‌یخۆیت پێویست ه ی دڵنیابی له‌پاكوته‌میزی ،كاتێك توش په‌تا ئه‌بیت پێویس���ت ه پشو وه‌رگریت‌و ی ێ پسپۆره‌كان له‌ماڵه‌و‌ه بمێنیته‌وه .به‌ب ی بواری خۆراك ده‌كرێت ئه‌م خواردنانه خوارهوه باش���ترین چاره‌س���ه‌ربن بۆ دوركهوتنهوه له‌ئه‌نفلۆنزا.
سپیناخ:
ی له‌ش به‌هێز دژه ئۆكسانه‌و خانه‌كان ی له‌ش به‌هێز ده‌كات‌و كۆئه‌ندامی به‌رگر ده‌كات ،هه‌روه‌ها ده‌وڵه‌مه‌نده به‌ئاسن، توێژینه‌وه‌كان ئه‌وه‌یان سه‌ڵماندو‌ه ك ه ی ی له‌ناوبردن كه‌میی ئاس���ن ئه‌بێته هۆ به‌رگری له‌ش. هێلكه:
مزره‌مه‌نێكان: وه‌ك پرته‌قاڵ‌و لیمۆو نارنج‌و كیوی. ئه‌مان ه ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌ڤیتامین سی ك ه ی به‌ها خۆراكییه‌كانی تێدایه‌و زۆربه ئ���ه‌م س���ه‌وزه‌ی ه ده‌وڵه‌مه‌ن���ده ی ی له‌ش ئه‌دات بۆ دروستكردن یارمه‌ت ی له‌ش به‌هێز به‌ڤیتامینات‌و كانزاو ریش���اڵه‌كان‌و دژه ده‌وڵه‌مه‌ن���ده به‌ڤیتامین ئ هی .ده‌كرێت خڕۆك ه س���پێكان‌و به‌رگر ی ئوكس���انه .هه‌ربۆی ه زۆر به‌س���وده بۆ ئ���ه‌م ڤیتامین��� ه له‌جگه‌رو رۆنماس��� ده‌كات بۆ روبهروبونهوهی ڤایرۆس. ده‌ست بكه‌وێت. روبهروبونهوهی په‌تا. سیر: هه‌نگوین:
ی زۆر پێویس���ت ه ب���ۆ ل���ه‌ش‌و وزه ی په‌تا پێده‌به‌خشێت .باشتروای ه له‌كات ی دو كه‌وچك ی ئاس���ای هه‌روه‌ها رۆژان بخورێت.
ی سیر كراوه زۆر له‌مێژه باس له‌سود ی ی په‌تا .چونكه به‌گر بۆ روبهڕوبونهوه له‌ش به‌هێز ده‌كات.
16
xwendn.awene@gmail.com
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
خوێندن
مانگرتنی کۆلێژه پزیشکییه‌که‌ی هه‌ولێر به‌فه‌سه‌ڵکردنی 11خوێندکار کۆتایی هات
لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌ی په‌رله‌مان :هیچ گه‌ره‌نتیه‌ک نییه بۆ جێبه‌جێکردنی داواکارییه‌کانیان ئا :رێنوار نه‌جم دوای ئهوهی خوێندکارانی کۆلێژی زانسته ته‌ندروستییه‌کانی زانکۆی هه‌ولێری پزیشکیی بۆماوه‌ی مانگێک مانگرتنیان راگه‌یاند ،دواجار له‌سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه‌و له‌سه‌ر به‌ڵینی لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌ی په‌رله‌مان بایکۆتیان شکاند‌و چونه‌وه ناو هۆڵه‌کانی خوێندن ،به‌اڵم له‌دوای فه‌سڵکردنی 11خوێندکار که له"نوێنه‌ران"ی خوێندکاره مانگرتوه‌کان بون. به‌وته‌ی خوێندکارانی هه‌ردو به‌ش����ی کلینی����کاڵ بایۆ کیمس����تری‌و مێدیکاڵ مایک����رۆ بایۆلۆج����ی ک����ه دو به‌ش����ی کۆلێژی زانس����ته ته‌ندروس����تییه‌کانن، ئ����ه‌وان له‌س����ه‌ره‌تای په‌یوه‌ندیکردنیان به‌و کۆلێژه‌وه پێی����ان ڕاگه‌یاندراوه که له‌دوای ده‌رچونیان ده‌توانن له‌تاقیگه‌دا کاربکه‌ن‌و له‌پاش دو ساڵیش له‌خزمه‌ت، تاقیگه بکه‌نه‌وه. هۆزان نه‌ریمان یه‌کێکه له‌خوێندکارانی ئ����هو کۆلێژه‌و له‌وباره‌ی����هوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د که پ����اش ماوه‌ی����ه‌ک بۆیان ده‌رکه‌وتوه که ئه‌و شتانه‌ی له‌سه‌ره‌تادا پێیان وتراوه به‌و شێوه‌یه نییهو ته‌نانه‌ت "پله‌ی وه‌زیفیی" دوای ده‌رچونیش����یان دیار نییه .هه‌روه‌ه����ا رایده‌گه‌یه‌نێت که ئه‌وان چونه‌ته وه‌زاره‌تی ته‌ندروس����تی، وه‌زاره‌ت����ی خوێندنی ب����ااڵ ،ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران ،په‌رله‌مان����ی کوردس����تان‌و "هه‌رشوێنێکی دیکه بۆ ئهوهی سۆراغی ئهوه بکه‌ین ئێمه ل����ه‌دوای ده‌رچونمان چاره‌نوس����مان چی لێ دێ����ت .وه‌زیری ته‌ندروس����تی رایگه‌یان����د ک����ه ئ����اگای له‌کردنه‌وه‌ی ئه‌و کۆلێژه نییه .وه‌زیری خوێندنی بااڵش وتی ک����ه نازانێت ئه‌و کۆلێژه‌یان بۆ کردوه‌ته‌وه". له‌ب����اره‌ی به‌ئاگابون����ی وه‌زاره‌ت����ی ته‌ندروستی له‌و به‌شه پزیشکییه ،وه‌زیری ته‌ندروستی حکومه‌تی هه‌رێم ،رێکه‌وت حه‌مه‌ره‌شید به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئێمه ئاگاداری ئه‌و به‌ش����ه نین که کراوه‌ته‌وه وه‌ک هه‌مو به‌شه‌کانی دیکه‌ی خوێندنی
خۆمان داوامان له‌قوتابیانی هاوڕێمانکرد بایکۆت بشکێنن‌و بگه‌ڕێنه‌وه هۆڵه‌کانی خوێندن قوربانیی له‌پێناو کۆلێژه‌که‌ماندا دیمه‌نێک له‌مانگرتنی خوێندکارانی کۆلێژی زانسته ته‌ندروستییه‌کان بااڵ ،ئاگاداری ئهوه نین که ده‌یکه‌نه‌وه، پێش����تر هیچ هه‌مانهه‌نگییه‌کمان نهبوه له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ت����ی خوێندنی بااڵ ،به‌اڵم ئێستا هه‌ماهه‌نگیمان هه‌یه". له‌باره‌ی پل����هی وه‌زیفی خوێندکارانی ئه‌و به‌شانه له‌دوای ده‌رچونیان ،وه‌زیری ته‌ندروس����تی ده‌ڵێ����ت "ئێم����ه داوامان کردوه له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ ،به‌پێی خوێندنی����ان‌و مه‌نهه‌جیان ،ناونیش����انی وه‌زیفیی ئه‌وانمان بۆ بنێرن". ئه‌ندامی لیژنه‌ی په‌روه‌رده له‌په‌رله‌مانی کوردستان ،شوكریه س����مایل له‌باره‌ی ئه‌و کێش����ه‌یه‌وه به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند "دو نوسراومان بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران به‌رزکردوه‌ت����هوه ،یه‌کێکیان ئه‌وه‌یه که به‌پێی ئ����ه‌وه‌ی ده‌رچوی ئ����هو کۆلێژه پزیش����کیانه تایبه‌تمه‌ندت����رن له‌کۆلێژه زانس����تییه‌کان ،حس����ابی کۆلێ����ژی
پزیشکییان بۆ بکرێت‌و راسته‌وخۆ دوای ده‌رچونیان دابمه‌زرێن ،هه‌روه‌ها رێگایان پێ بدرێت که دوای ده‌رچونیان‌و س����ێ ساڵ له‌خزمه‌ت ،تاقیگه بکه‌نه‌وه". ئه‌و ئه‌ندامه‌ی په‌رله‌مان رایده‌گه‌یه‌نێت که ئه‌و داواکارییانه پێویس����تی به‌کات هه‌یه بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌و النی که‌م پێویستی به‌مانگێک ت����ا دو مانگ هه‌یه .هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ئێمه به‌خوێندکاره‌کانیش����مان وت که گه‌ره‌نتی نییه بۆ جێبه‌جێکردنی داواکارییه‌کان". به‌وت����هی خوێندکارانی ئ����هو کۆلێژه سه‌رۆکایه‌تی زانکۆی هه‌ولێری پزیشکیی ته‌نها ئامانجیان ئه‌وه‌بو که خوێندکاره‌کان ل����ه‌وێ بهێڵنه‌وه بۆ ئ����ه‌وه‌ی کۆلێژه‌که دانه‌خرێت ،چونکه ئه‌وان پێیان وترابو ده‌بێت زانکۆی هه‌ولێری پزیشکی بچێته سه‌ر زانکۆی سه‌اڵحه‌دین به‌هۆی که‌میی
کۆلێژه‌کانییه‌وه" ،ئه‌وانیش کۆلێژه‌که‌ی بڕیاریان����دا مانگرتنه‌ک����ه بش����کێنن‌و ئێمه‌ی����ان ک����ردهوه ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی ئه‌و بگه‌ڕێنه‌وه هۆڵه‌کان����ی خوێندن ،به‌اڵم 11خوێندکاریان بڕیاری فه‌سڵکردنیان گواستنه‌وه‌یه ڕو نه‌دات". پێش����تریش له‌کۆرس����ی یه‌ک����ه‌م ئه‌و به‌سه‌ردا سه‌پێندرا. ه����ۆزان نه‌ریمان که خ����ۆی یه‌کێکه کۆلێژه بۆ م����اوه‌ی 3هه‌فته مانگرتمان راگه‌یان����د ،به‌وت����هی خوێن����دکاره‌کان له‌خوێندکاره فه‌س����ڵکراوه‌کان ئاشکرای "س����ه‌رۆکی ئه‌و کاته‌ی زانک����ۆ به‌ڵێنی ده‌کات که ئ����ه‌وان نوێنه‌ری خوێندکاره پێدای����ن ک����ه ئه‌گه‌ر بچین����ه هۆڵه‌کانی مانگرتوه‌کان بون‌و ئه‌و مانگه‌ی بایکۆتی خوێندن����هوه ،ئه‌وا ئیش����مان بۆ بکات ،هۆڵه‌کان����ی خوێندیان ک����ردوه به‌غیاب دوات����ر مانگرتنه‌که‌مان ش����کاند ،به‌اڵم بۆیان هه‌ژمارکردون بۆ ئهوهی فه‌س����ڵ که کۆنوس����ی داواکارییه‌کانمان هاته‌وه ،بکرێن. ئ����هو ده‌ڵێ����ت "خۆم����ان داوام����ان بینیمان داواکارییه‌کانمان هه‌موی ڕه‌ت کراوه‌ته‌وه .بۆیه کۆرسی دوه‌م هه‌موی له‌قوتابیان����ی هاوڕێمانک����رد بایک����ۆت هاتین����ه ده‌ره‌وه‌و بۆ م����اوه‌ی مانگێک بشکێنن‌و بگه‌ڕێنه‌وه هۆڵه‌کانی خوێندن، وتمان ب����ا ببین����ه قوربانی����ی له‌پێناو مانگرتنمان راگه‌یاند". له‌دوای کۆبونه‌وه‌ی لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌ی کۆلێژه‌که‌ماندا". له‌به‌رامبه‌ردا ش����وکریه سمایل ده‌ڵێت په‌رله‌مان‌و ئاراسته‌کردنی داواکارییه‌کان بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران ،خوێندکاران "لیژنه‌یه‌کمان پێکهێناو له‌گه‌ڵ سه‌رۆکی
زانکۆو کارگێڕانی ئه‌و زانکۆیه کۆبوینه‌وه بۆ لێکۆڵینه‌وه له‌هۆکاری فه‌س����ڵکردنی ئه‌و خوێندکارانه". ئ����هو په‌رله‌مانت����اره رایده‌گه‌یه‌نێ����ت ک����ه س����ه‌رۆکایه‌تی زانک����ۆی هه‌ولێری پزیشکیی س����وربون له‌سه‌ر ئهوهی ئه‌و 11قوتابییه فه‌س����ڵبکرێن‌و نه‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ خوێندن" ،به‌اڵم ئێمه داوامانکرد که ئه‌و قوتابیانه‌ی که بایکۆتی خوێندنیان کردوه به"نه‌هاتو" (غیاب) بۆیان حساب ناکرێت". کۆلێژی زانس����ته ته‌ندروس����تییه‌کان ماوه‌ی سێ س����اڵه کراوه‌ته‌وه‌و هێشتا ده‌رچوی نییهو له‌ئێس����تادا به‌هه‌ر سێ قۆناغه‌که‌یه‌وه نزیکه‌ی 300خوێندکاری هه‌یه ،بۆ ئه‌مساڵی خوێندن خوێندکارانی له‌کۆنم����ره‌ی له‌نێ����وان 92.7ت����ا 98 وه‌رگرتوه.
ریکالم
کتێب
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
فکری ئاڵۆز ..به‌زمانی ساده
17
شیکردنه‌وه‌ی گرنگترین سه‌رده‌م‌و ڕێبازه سیاسییه‌کانی خۆرئاوا
ئا :رێنوار نه‌جم سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه چاپێکی نوێی کتێبی "فکری سیاسیی خۆرئاوا ،له‌مه‌کیاڤیڵییه‌وه تا مارکس" باڵوکرایه‌وه .ئه‌و کتێبه له‌نوسینی دکتۆر موسا ئیبراهیمه‌و شوان ئه‌حمه‌د له‌زمانی عه‌ره‌بییه‌وه کردویه‌تی به‌کوردیی. کتێبه‌که که له 435الپه‌ڕه پێک دێت، به‌بێ پێش���ه‌کیی‌و به‌زمانێکی س���اده ب���اس له‌پێنج قوتابخانه‌و س���ه‌رده‌می بنه‌ڕه‌تیی فکری خۆرئاوا ده‌کات. رێنیسانس‌و ڕۆحی ره‌خنه‌یی له‌به‌ش���ی یه‌که‌می کتێبه‌که‌دا باس له‌س���ه‌رده‌می ڕێنیس���انس ک���راوه‌و به‌بزوتن���ه‌وه‌ی ژیانه‌وه‌و س���ه‌رله‌نوێ زیندوبونه‌وه ناس���ێنراوه" ،مه‌به‌س���ت له‌رێنس���انس ئه‌و ڕۆح���ه ڕه‌خنه‌ییه‌یه که له‌ب���واری فه‌لس���ه‌فه‌و ئ���ه‌ده‌ب‌و ت���ه‌واوی زانین‌و هونه‌ری کالس���یکیدا س���ه‌ریهه‌ڵداو مه‌به‌ستیش لێی گه‌ڕان‌و پشکنین‌و پشتبه‌خۆبه‌ستن‌و گرنگیدان بو به‌کاروباری دنیایی". له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ڕێنیسانس هه‌مو ش���تێکی نه‌گۆڕی���وه ،به‌ڵک���و زۆر ڕێڕه‌وه‌ی ک���ۆن وه‌ک خۆیان مانه‌وه‌و هه‌ندێکیش���یان نوێبون���ه‌وه‌ی که‌میان به‌خۆیانه‌وه بینیوه. س���ه‌رده‌می ڕێنیس���انس ل���ه‌ڕوی مێژوییه‌وه ده‌کرێت نی���وه‌ی یه‌که‌می س���ه‌ده‌ی چوارده‌یه‌م به‌س���ه‌ره‌تاکه‌ی دابنرێ���تو ت���ا کۆتای���ی س���ه‌ده‌ی شازده‌هه‌میش ده‌خایه‌نێت. له‌و به‌شه‌ی کتێبه‌که‌دا ئه‌و هۆکارانه باس���کراون که بونه‌ته مای���هی هاتنه ئ���ارای ئه‌و بزوتنه‌وه نوێگه‌رییه ،وه‌ک "ش���ه‌ڕه خێڵه‌کیی���ه‌کان‌و زیادبون���ی په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌وروپاو خۆرهه‌اڵت‌و گه‌شه‌کردنی ئه‌ده‌ب به‌زمانی نه‌ته‌وه".
هه‌روه‌ه���ا ب���اس له‌گرنگتری���ن ده‌ره‌نجامه‌کانی بزوتنه‌وه‌ی ڕێنیسانس ک���راوه ک���ه یه‌کێ���ک له‌خاڵه‌کان���ی س���ه‌رهه‌ڵدانی بزوتن���ه‌وه‌ی ڕیفۆرمی ئایینی بوه. مه‌کیاڤیللی ..سیاسه‌ت به‌بێ مۆڕاڵ نیکۆڵ���ۆ مه‌کیاڤیلل���ی وه‌ک یه‌کێک له‌دیارتری���ن بیرمه‌ندانی س���ه‌رده‌می ڕینس���انس ل���ه‌م کتێب���ه‌دا تیش���کی زۆر خراوه‌ته س���ه‌ر ژی���ان‌و به‌رهه‌م‌و بۆچونه‌کانی. موس���ا ئیبراهی���م له‌ب���اره‌ی مه‌کیاڤیللیه‌وه ده‌نوسێت "مه‌کیاڤیللی ڕێگاچ���اره‌ی سیاس���یی‌و س���ه‌ربازی به‌ته‌واوه‌ت���ی له‌پێودانگ���ه ئایین���یو مۆڕاڵییه‌کان جیاده‌کاته‌وه .به‌بۆچونی ئه‌و ،مه‌به‌ستی سه‌ره‌کیی له‌سیاسه‌ت پارێزگاریکردن���ه له‌هێزی سیاس���هتو زیادکردن���ی ئ���هو هێزه‌ی���ه .تاک���ه پێودانگێکیش مه‌کیاڤیللی سیاسه‌تی پێ هه‌ڵبس���ه‌نگێنێت ،سه‌رکه‌وتنیه‌تی له‌به‌دیهێنان���ی ئامانجه‌کانی���دا ،به‌بێ گوێدانه ئهوهی ئه‌و سیاسه‌ته دڵڕه‌قانه‌و سته‌مکارانه‌یه یاخود ناڕه‌وایه". هه‌ر له‌به‌شی سه‌رده‌می ڕێنیسانسدا باس له‌بزوتن���ه‌وه‌ی ڕیفۆرمی ئایینی‌و مارتن لۆته‌ر کراوه.
له‌سیستم‌و رێکخس���تن دروستبکه‌ن، "بۆ ئهوهی ئارامیی‌و ئاسایش���یان بۆ فه‌راهه‌م ب���کات به‌پێی ئه‌م رێکه‌وتن‌و په‌یمانه‌ش ،رێکخس���تنی سیاس���یی یاخود کۆمه‌ڵگه‌ی سیاسیی په‌یدابو". له‌بیرمه‌ندانی سه‌رده‌می رۆشنگه‌ریی، تیشکخراوه‌ته سه‌ر هه‌ریه‌ک له؛ ئاڵتۆ سیۆس،گرۆس���یۆس ،تۆماس هۆبس، جۆن لۆک ،جان جاک ڕۆسۆ هه‌روه‌ها مۆنتس���کیۆ .له‌به‌ش���ێکیدا ئام���اژه به‌بۆچونێکی مۆنتسیکۆ کراوه له‌باره‌ی ئازادی سیاس���یی که له‌و س���ه‌رده‌مدا پێی وابوه" ،ئازادی سیاس���یی مانای ئهوه نییه م���رۆڤ هه‌رچیه‌کی ئاره‌زو کرد بیکات ،به‌ڵک���و مافێکه له‌کردنی ئه‌و ش���تانه‌ی ئاره‌زوی ده‌کات ،به‌اڵم ل���هو چوارچیوه‌یه‌دا که یاس���ا ڕێگه‌ی پێده‌دات .واته نه‌ناچار ده‌کرێت شتێک بکات خۆی ئاره‌زوی له‌س���ه‌ر نه‌بێت، نه‌ڕێی پێده‌درێت کارێک بکات ،یاساغ بێت".
لیبڕالیزم ..ئازادیی به‌بێ کۆت‌و به‌ند له‌به‌ش���ی س���ێیه‌می کتێبه‌ک���ه‌دا باس له‌لیبڕالیزم کراوه .له‌و به‌ش���ه‌دا ب���اس له‌قۆناغه‌کان���ی س���ه‌رهه‌ڵدان‌و گه‌شه‌س���ه‌ندنی لیبڕالی���زم ب���ه‌وردی ده‌کرێ���ت .هه‌روه‌ها زۆر له‌س���ه‌ر دو بیرمه‌ن���دی ئ���هو ڕێبازه وه‌س���تاوه، ڕۆشنگه‌ریی ..سیاسه‌ت دور له‌ئایین ئه‌وانی���ش هه‌ری���ه‌ک له‌جێرمی بنتام‌و له‌به‌ش���ی دوه‌می کتێبه‌که‌دا تیشک جۆن ستیوارت میله. له‌باره‌ی تێگه‌یش���تنی میل-هوه بۆ خراوه‌ت���ه س���ه‌ر فک���ری سیاس���یی له‌س���ه‌رده‌می رۆش���نگه‌ریدا .ل���هو ئازادی ،له‌و کتێب���ه‌دا هاتوه "ئازادی س���ه‌رده‌مه‌دا فه‌لس���ه‌فه‌ی سیاس���یی بریتییه له‌وه‌ی مرۆڤ بڕیاری له‌ده‌ست ک���ه‌م تا زۆر په‌یوه‌ن���دی خۆی له‌گه‌ڵ خۆیدا بێت‌و هه‌ر کۆت‌و به‌ند دانانێکیش تیۆلۆژی���ا (خوداناس���ی) پچڕاندوه ،له‌س���ه‌ر ئازادی مرۆڤ ،به‌بڕوای میل، "ئه‌و پرۆس���ه‌یه‌ش مه‌یس���ه‌ر نه‌ده‌بو به‌اڵیه‌کی گه‌وره‌یه". گه‌ر هاوشانی پاشه‌کشه‌ی ده‌سه‌اڵتی سۆسیالیزم‌و ناسیۆنالیزم ئایین���ی نه‌بوای���ه" .هه‌روه‌ه���ا باس له‌دو به‌ش���ی کۆتای���ی کتێبه‌که‌دا، له‌بیرۆک���هی په‌یمان���ی کۆمه‌اڵیه‌ت���ی ک���راوه ب���ه‌وه‌ی کۆمه‌ڵ���گا ناچاربوه باس ل���ه‌دو گرنگتری���نو به‌رباڵوترین له‌ناو خۆیاندا ڕێکبک���ه‌ون تا جۆرێک ڕێبازی سیاس���یی‌و فکری���ی کراوه که
تاکه پێودانگێک مه‌کیاڤیللی سیاسه‌تی پێ هه‌ڵبسه‌نگێنێت سه‌رکه‌وتنیه‌تی له‌به‌دیهێنانی ئامانجه‌کانیدا به‌بێ گوێدانه ئهوهی ئه‌و سیاسه‌ت ه دڵڕه‌قانه‌و سته‌مکارانه‌ی ه یاخود ناڕه‌وایه له‌س���ه‌رده‌مانێکی زوه‌و‌ه تا ئێستاش زۆرتری���ن قس���هو باس���ی له‌س���ه‌ر ده‌کرێ���ت ،ئه‌وانیش؛ سۆس���یالیزم‌و ناسیۆنالیزمن. له‌باره‌ی سۆس���یالیزمه‌و‌ه نوسراو‌ه "پێناسه‌ی سۆس���یالیزم هه‌رچییه‌ک بێ���ت ،ڕێ ل���هوه ناگرێ���ت بڵێین چ رۆڵێکی مه‌زنی له‌به‌ره‌و پێش���بردنی تێکڕای فکری ئینسانیدا گێڕاوه". موسا ئیبراهیم سۆسیالیزم ده‌کات به‌دو به‌ش���هوه" ،سۆس���یالیزم به‌ر
له‌مارکس" هه‌روه‌ها "سۆس���یالیزمی مارکسی". ل���هو به‌ش���ه‌دا نوس���ه‌ر ب���ه‌وردی له‌س���ه‌ر ژی���ان‌و ئاق���اری فکری���ی مارکس وه‌س���تاوه ،چونک ه به‌بڕوای ئ���هو "ناکرێت به‌ش���ێوه‌یه‌کی قوڵ‌و به‌رف���راوان له‌به‌رهه‌مێک���ی فک���ری تێبگه‌ین ،گه‌ربێتو زانیاریمان له‌سه‌ر هه‌لومه‌رج���ی ئه‌و ژینگه‌ی ه نه‌بێت ک ه ئه‌و بیریاره‌ی تێدا ژیاوه‌و کاریگه‌ری له‌سه‌ر بیرکردنه‌وه‌ی جێهێشتوه".
له‌به‌شی کۆتایی کتێبه‌که‌شدا باس له‌ناسیۆنالیزم‌و بنچینه‌ی فکریی هیگڵ ک���راوه .هه‌روه‌ها ب���اس له‌دو ڕژێمی ترس���ناکی سه‌ده‌ی بیس���ته‌م کراوه ئه‌وانیش "فاشیزم"و "نازیزم"ـن. خوێندن���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م کتێب���ه ب���ۆ س���ه‌رجه‌م خوێن���ه‌ران گرنگیی هه‌ی ه ب���ۆ زیاتر ئاش���نابون ب���هو چه‌مک‌و ئایدیایان���هو ڕه‌گ‌و ڕیش���ه‌کانیان ک��� ه رۆژان��� ه به‌رگوێم���ان ده‌که‌ون‌و ده‌یانخوێنینه‌وه.
توێژینه‌وه‌یه‌ک له‌باره‌ی روماڵی پرسی گه‌نده‌ڵی له‌رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا ئا :رێنوار کتێبی "گهندهڵیو ڕه‌نگدانه‌وه‌ی له‌رۆژنامه‌نوسیی کوردیدا" توێژینه‌وه‌یه‌کی زانستییه له‌سه‌ر دیارده‌ی گه‌نده‌ڵیی‌و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی وه‌ک بابه‌تێکی رۆژنامه‌وانیی له‌میدیاکانداو تێیدا چه‌ند ژماره‌یه‌کی رۆژنامه‌ی ئاوێنه وه‌ک الیه‌نی مه‌یدانی ئه‌و توێژینه‌وه خراوه‌ته به‌ر باس. کتێبه‌ک���ه له‌کۆتایی مانگ���ی ڕابردودا باڵوبۆته‌‌وه‌و له‌نوسینی دلێر عه‌بدولخالقه‌و له‌بنه‌ڕه‌تدا توێژینه‌وه‌یه‌که بۆ به‌ده‌ستهێنانی بڕوانامه‌ی به‌کالۆری���ۆس له‌ڕاگه‌یاندن که له‌ناوه‌ڕاس���تی س���اڵی 2012پێش���که‌ش به‌به‌ش���ی ڕاگه‌یاندنی‌کۆلێژی زانس���تییه مرۆڤایه‌تییه‌کان���ی زانک���ۆی س���لێمانی ک���راوه‌و دواتر به‌هه‌ندێ ده‌س���تکارییه‌وه باڵوکراوه‌ته‌وه ،وه‌ک له‌پێش���ه‌کییه‌که‌یدا هاتوه ،ئه‌م کتێبه یه‌که‌مین کتێبه ده‌رباره‌ی پرس���ی "گه‌نده‌ڵی���یو رۆژنامه‌نوس���یی" باڵوده‌کرێته‌وه. له‌پێشه‌کی‌کتێبه‌که‌دا له‌باره‌ی قه‌باره‌ی گه‌نده‌ڵی له‌هه‌رێمی کوردس���تاندا هاتوه، "ئاماژه‌کان ب���هو ئاراس���ته‌یه‌ن ئیداره‌ی کوردی له‌بیست س���اڵی ڕابردودا به‌چڕی له‌گه‌نده‌ڵیی���هوه ئااڵوه ،ش���ه‌ڕی ناوخۆو ناکۆکی الیه‌ن���ه سیاس���ییه‌کان‌و نه‌بونی ده‌ستورو زاڵبونی حیزب به‌سه‌ر حکومه‌ت‌و دیفاکتۆی دو ئیداره‌یی ،ژینگه‌کی له‌باری ب���ۆ جێگیربون���ی تۆڕه‌کان���ی گه‌نده‌ڵی ڕه‌خساندوه". له‌سه‌ره‌تای کتێبه‌که‌دا "گه‌نده‌ڵیی" وه‌ک چه‌مک باسکراوه‌و لێکدانه‌وه‌ی بۆ کراوه. ل���ه‌ڕوی چه‌مک���هوه گه‌نده‌ڵی���ی "بریتییه له‌ڕه‌فتاری که‌س���ێک به‌هۆی قۆستنه‌وه‌ی پێگه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌کانی له‌سه‌رپێچیکردنی یاساو ڕیس���او ڕێنماییه‌کان بۆ به‌دیهێنانی س���ودێک بۆ خ���ودی خۆی ،یان که‌س���ه نزیکه‌کانی له‌س���ه‌ر حس���ابی به‌ژه‌وه‌ندیی گشتیی". به‌هۆی ئ���ه‌وه‌ی کتێبه‌ک���ه له‌بنه‌ڕه‌تدا
به‌هۆیه‌وه بڕیاری زۆر گرنگ‌و چاره‌نوسساز له‌پۆسته گرنگه‌کاندا دراوه. "وۆته‌رگێت" یه‌کێک���ه له‌به‌ناوبانگترین نمونه‌کان که هه‌میشه وه‌ک به‌هێزیی ڕۆڵی میدیاو ڕۆژنامه‌نوس���یی باس ده‌کرێت که به‌هۆی به‌دواداچونه‌کانی دو رۆژنامه‌نوسه‌وه س���ه‌رۆکی ئه‌و ده‌مه‌ی ئه‌مه‌ریکا ،ریچارد نیکسۆن ده‌ستله‌کاربکێشێته‌وه. هه‌روه‌ه���ا ب���اس له‌هه‌ری���ه‌ک له‌سکانداڵه‌کانی په‌رله‌مانتارانی به‌ریتانی‌و سکانداڵی ئه‌خالقی مارک فۆڵی هه‌روه‌ها سکانداڵی وڵف له‌الیه‌ن رۆژنامه به‌ریتانی‌و ئه‌مه‌ریکی���یو ئه‌ڵمانییه‌کان���هوه ده‌کات. ئاش���نابون ب���هو ڕوداوه مێژوییان���ه هه‌م سه‌رنجراکێش���هو له‌الیه‌ک���ی دیکه‌ش���هوه شکاندنی جه‌به‌ڕوتی ده‌سه‌اڵتی سیاسییو ئابوری پیش���انده‌دات له‌ئاست میدیاو رای گشتیدا. له‌به‌ش���ی چواره‌می کتێبه‌ک���ه‌دا باس له‌ڕه‌نگدان���ه‌وه‌ی پرس���ی گه‌نده‌ڵی کراوه له‌رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا .له‌باره‌ی وه‌رگرتنی رۆژنام���هی ئاوێن���ه وه‌ک نمونه‌ی���ه‌ک بۆ لێکۆڵینه‌وه‌ک���هی ،نوس���ه‌ری کتێبه‌ک���ه، دلێر عه‌بدولخالق له‌پێش���ه‌کیی کتێبه‌که‌دا نوس���یویه‌تی" ،ئه‌م رۆژنامه‌یه پرۆژه‌یه‌کی ئه‌هلیی���هو وه‌ک یه‌کێ���ک له‌که‌ناڵ���ه که "دیموکراسییه‌ت‌و شه‌فافیه‌ت هه‌بێت .کاریگه‌ره‌کانی باڵوکردنه‌وه‌ی که‌یسه‌کانی ئازادی ڕۆژنامه‌نوس���ی ده‌سته‌به‌رکرابێت .گه‌نده‌ڵ���ی ناس���راوه" .له‌توێژینه‌وه‌که‌دا سانس���ۆری رۆژنامه نه‌بێت .رۆژنامه‌نوسی 24ژم���اره‌ی رۆژنامه‌ی ئاوێن���ه به‌نمونه وه‌رگی���راوه‌و ئ���هو باب���هتو هه‌وااڵن���هی به‌دواداچون کارابێت". له‌درێ���ژه‌ی ئ���هو به‌ش���ه‌دا ،ب���ه‌وردی له‌س���ه‌ر گه‌نده‌ڵیی کراون ل���ه‌و‌ژمارانه‌دا ب���اس له‌رۆڵ���ی میدی���او رۆژنامه‌نوس���ی ش���یکراونه‌ته‌وه‌و دواتر له‌ڕێی خش���تهوه له‌به‌گژداچون���ه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی���ی ک���راوه ،ئاماژه به‌قه‌ب���اره‌ی ڕوبه‌ری ته‌رخانکراوی که ئه‌و ده‌س���ه‌اڵتی چ���واره ده‌توانێت چ رۆژنامه‌که بۆ گه‌نده‌ڵیی ،کراوه. کتێب���ی "گه‌نده‌ڵ���یو ڕه‌نگدان���ه‌وه‌ی کاریگه‌رییه‌کی پۆزه‌تیڤی هه‌بێت به‌س���ه‌ر سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کانی ژیان‌و ئاراسته‌کردنی له‌ڕۆژنامه‌نوس���ی کوردی���دا" ک���ه هۆش���یاریی ت���اک ب���ۆ الی بابه‌تێ���ک‌و به‌پاشکۆکانییه‌وه له 260الپه‌ڕه پێکدێت، جگه له‌وه‌ی بۆ هه‌مو ئه‌و که‌س���انه گرنگه کولتورێکی دیارییکراو. له‌به‌شێکی سه‌رنجراکێشی توێژینه‌وه‌که‌دا ،که س���ه‌روکاریان له‌گ���هڵ کاری رۆژنامه‌و باس له‌کۆمه‌ڵێک نمونه‌ی ئاش���کراکردنی ڕاگه‌یان���دا هه‌ی���ه ،ه���اوکات ده‌کرێت بۆ س���کانداڵ‌و گه‌نده‌ڵییه گه‌وره‌کانی جیهان که‌س���انی دیکه‌ش کتێبێک���ی پڕ زانیاریی ک���راوه له‌الی���ه‌ن رۆژنامه‌نوس���انه‌وه که نوێ‌و بابه‌تی سه‌رنجراکێش بێت.
به‌رپرسانی گه‌نده‌ڵکار ده‌بن ه خۆره‌ی سه‌روه‌ت‌و سامانی گشتیی‌و پێگ ه سه‌ره‌کییه‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵگایان قۆرخ کردوه توێژینه‌وه‌یه‌کی زانس���تییه‌و بۆ ناوه‌ندێکی ئه‌کادیمی���ی ئاماده‌ک���راوه ،چه‌مک���ه‌کان له‌چه‌ند گۆشه‌نیگایه‌که‌وه شیکراونه‌ته‌وه‌و تیش���کیان خراوه‌ته‌س���ه‌ر ،س���ه‌رجه‌م بۆچونه‌کانی���ش به‌س���ه‌رچاوه‌ی ورد پاڵپشتیی کراون. له‌به‌ش���ی لێکدان���ه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵیی���دا، گرفتی گه‌وره‌ی گه‌نده‌ڵی���ی بهوه دانراوه که که‌سێک یان گروپێکی به‌رژه‌وه‌ندخوازو هه‌لپه‌رست پێی هه‌ڵده‌ستن" ،به‌هۆی ئه‌و ژم���اره که‌مه‌وه زیانێکی گ���هوره به‌ژماره زۆره‌ک���هی کۆمه‌ڵ���گا ده‌گات .به‌دێوێکی تریش���دا به‌رپرس���انی گه‌نده‌ڵکار ده‌بنه خۆره‌ی سه‌روه‌ت‌و سامانی گشتیی‌و پێگه س���ه‌ره‌کییه‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵگایان قۆرخ کردوه".
جگه له‌وان���ه‌ش ،له‌کتێبه‌ک���ه‌دا ئاماژه به‌ڕاس���تییه‌کی ت���اڵ ک���راوه ،ئه‌وی���ش په‌یوه‌ندی به‌‌سروشتیی مرۆڤه‌وه هه‌یه بۆ گه‌نده‌ڵیی" ،سروش���تی مرۆڤ له‌هه‌ندێک الیه‌ن���هوه له‌باره ب���ۆ گه‌نده‌ڵ���یو الوازه له‌ئاست زاڵبونی به‌سه‌ر خۆویستیدا". له‌به‌ش���ی هۆکاره‌کان���ی باڵوبون���ه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵیی ،خراپی سیس���تمی سیاس���یو ئابوری ،په‌یڕه‌ونه‌کردنی یاسا ،ناته‌واویی سیس���تمی دادگاکان ،خراپی یاسادانانی په‌یوه‌ست به‌بواره‌که ،نه‌بونی کۆنترۆڵێکی کارگێڕی ئاش���کرا ،هه‌ژاری گشتی ،که‌می موچ���هی فه‌رمانبه‌رانی ده‌وڵه‌ت ،هه‌روه‌ها سروش���تی مرۆڤ‌و ئاره‌زوی خۆپه‌رس���تی به‌گرنگترین هۆکاره‌کانی ته‌شه‌نه‌س���ه‌ندی گه‌نده‌ڵی دانراوه.
هه‌ر له‌درێژه‌ی ئه‌و به‌ش���ه‌دا ،گه‌نده‌ڵیی ک���راوه به‌چه‌ن���د جۆرێک���هوه؛ گه‌نده‌ڵیی ئیداریی ،دارایی ،سیاس���یی ،یاس���ایی، کۆمه‌اڵیه‌ت���یو هه‌روه‌ه���ا گه‌نده‌ڵی���ی هه‌ڵبژاردن. له‌به‌ش���ی س���ێیه‌می کتێبه‌ک���ه‌دا باس له‌ڕه‌نگدانه‌وه‌ی دیارده‌ی گه‌نده‌ڵیی کراوه له‌رۆژنامه‌نوسی کوردیدا" ،رۆڵی سه‌ره‌کیی رۆژنامه‌نوسی بریتی ده‌بێت له‌به‌دواداچون‌و پش���کنین ب���ۆ حاڵه‌ته‌کان���ی گهندهڵیو ڕه‌نگدانه‌وه‌ی له‌ڕوپه‌ڕی ڕۆژنامه‌و گۆڤارو چاپکراوه خولییه‌کان". له‌و به‌ش���ه‌دا ئام���اژه به‌وه‌ک���راوه که رۆژنامه‌نوسی ته‌نها له‌و شوێنانه‌دا ده‌توانن ڕۆڵی ته‌واوی خۆیان بگێڕن له‌ڕوماڵکردنی حاڵه‌ته‌کانی گه‌نده‌ڵیی‌و ئاشکرا کردنیان،
18
تایبه‌ت
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
بارزانی ڕابه‌ر به نه‌ك سه‌رۆك!
الیەنە سیاسییەکان پالنی جیاوازیان بۆ پۆستی سەرۆکی هه‌رێم هه‌یە
ئا :ڕه‌وا بورهان مه‌سعود بارزانی فوئاد لهۆنی قه‌یرانی سه‌رۆكایه‌ت ی پێشی پێگرتوین، له‌سه‌ر دو ڕیانێك وه‌ستاوین بۆ دوركهوتنهوه لپش���ێوی‌‌و گێژاوی سیاسی،پێویسته زۆر به‌وریایی‌‌و ورد بینانه‌وه ڕێگا ڕاسته‌كه‌یان هه‌ڵبژێری���ن به‌و هیوایه‌ی به‌ره‌و ئاس���ۆی سیس���ته‌مێكی فه‌رمانڕه‌وای���ی دروس���تو ته‌ندرووس���ت درێژه به‌كاروان���ی خه‌باتی سه‌خت‌و دژوارمان بده‌ین . به‌ڕێز سه‌رۆكی هه‌رێم،ئه‌گه‌ر تائێستا بۆ ده‌ربازبون له‌هه‌ر قه‌یرانێك گوێت بۆ ڕاوێژی نزی���كان‌و الیه‌نگران‌و پارت‌و كه‌س���ایه‌تیه سیاسیه‌كان ش���ل كردبێت ،ئالێره‌دا ته‌نها خۆت ،به‌هزری خۆت بڕیاری یه‌كالكه‌ره‌وه له‌س���ه‌ر ئه‌و كێش���ه چاره‌نوسسازه‌ی ئه‌م گه‌له سته‌مدیده‌یه بده‌یت؟! چاره‌نوسی س���هركردهو ڕابه‌رانی كورد له‌مێ���ژودا به‌جۆرێ���ك كه‌وتۆت���هوه ،كه ئه‌گه‌ر ڕاش���كاو بین ده‌توانی���ن بڵێین بۆ نه‌وه‌كانی پاش خۆی���ان نه‌بوه‌ته ڕێبازێك ت���ا په‌یڕه‌وی���ان لێبكرێت،ج���ا ههرچهنده به‌خوێن‌و گیانیشیان كۆتاییان پێهێنرابێت چونكه به‌داخه‌وه (ی���ان هه‌اڵتن‌و ئاواره بون یان خۆڕاده‌ستكردن و قۆڵ به‌ستكردن سه‌ره‌ئه‌نجامیان بوه) . له‌م هه‌لومه‌رجه مێژوییه جه‌نجاڵه‌دا ڕۆژ بۆ به‌ڕێزتان هاتوه‌ته‌پێش بڕیاری مێژویی خۆتان ل���ه‌م دوڕیان���ه‌دا به‌جۆرێكی وه‌ها بده‌ن كه ئه‌گه‌ر به‌خه‌ب���ات‌و ڕابردو بۆتان نه‌كراو بۆتان نه‌ل���وا گه‌له‌كه‌تان یه‌كخه‌ن‌و به‌هه‌واری سه‌رفرازی بگه‌یه‌نن،با به‌و بڕیاره بوێرانه‌تان نه‌وه‌كان ی له‌مه‌ودوا ش���انازیتان پێوه‌بكه‌ن‌و چاوتان لێبكه‌ن شه‌مه‌نده‌فه‌ره وه‌ستاوه‌كه‌ی مێژومان بكه‌وێته سه‌ر هێڵ و ئاراسته‌یه‌كی دروست له‌فه‌رمانڕه‌وایی. به‌ڕێ���زم ،ئه‌گه‌ر ئاوڕێ���ك له‌ڕوداوه‌كانی س���ااڵنی ڕاب���ردو بده‌ین���هوه ،به‌تایب���هت له‌دوای ڕاپه‌ڕینه‌وه كه‌به‌ڕێزتان له‌لوتكه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و بڕیارداندان‌و ڕۆڵی سه‌ره‌كیتان ههبوه له‌ی���ه‌كال كردن���هوهو ئاراس���ته‌ی ڕوداوه‌كان���دا ئ���ه‌وا بۆم���ان ده‌رده‌كه‌وێت پارسه‌نگی ده‌سه‌اڵتی به‌ڕێزتان به‌چ الیه‌كی گران���ی ئه‌رێنی یان نه‌رێن���ی ڕوداوه‌كاندا كه‌وتوه‌ت���هوه (ب���ا له‌باش���هو خراپ���هی ڕوداوه‌كانی ڕاب���ردو گه‌ڕێین) ته‌نها ئاماژه به‌و ئه‌رك وكارانه بده‌ین كه‌پێویس���ت بو له‌سه‌ر ده‌ستی به‌ڕێزتان ئه‌نجام درابان: .1درێژه‌كێش���انی دوبه‌ره‌ی���یو یه‌كنه‌خس���تنه‌وه‌ی هێ���زی چه‌كداری���ی پێشمهرگهو ئاسایش . .2قه‌یران���ی نه‌بون���ی ده‌س���تورو پیاده‌نه‌كردنی س���ه‌روه‌ری یاساو یه‌كسان نه‌بونی به‌هێزو بێهێز له‌به‌رده‌میدا . .3ملن���ه‌دان‌و ته‌گ���هره دروس���تكردن له‌به‌رده‌م ڕه‌وتی چاكسازیدا تا ئه‌و شوێنه‌ی ده‌لوێ‌‌و ده‌گونجێت ،كه‌‌وچاره‌سه‌رنه‌كردنی گه‌نده‌ڵی به‌رفراوانی به‌رده‌وامی لێكه‌وتوه ت���هوه ك���ه نایه‌كس���انیه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌وت���ۆی لێوه‌به‌رهات���وه ك���ه هه‌ڕه‌ش���ه له‌سه‌رجه‌م ئه‌زمونه‌كه‌مان ده‌كات . .4گرێنه‌دان���ی كۆنگره‌یه‌كی نهتهوهییو سودوه‌رنه‌گرتن له‌و هه‌لومه‌رجانه‌ی ڕابردو بۆ به‌ره‌وپێش���بردنی ڕه‌وایی كێشه‌كه‌مان له‌ئاس���تی جیهانی���دا ،به‌كارهێنانی توانا م���ادیو په‌یوه‌ندیه‌كانی هه‌رێ���م ته‌نها بۆ بازرگان���یو به‌رژه‌وه‌ن���دی تایبه‌تی،له‌گه‌ڵ هه‌بون���ی ئ���هو هه‌م���و نوێنه‌رایه‌تی���ه نێوده‌وڵه‌تی���ه له‌هه‌رێم���دا ،هه‌وڵن���ه‌دان‌و سسس���تبون له‌به‌ئه‌ندامبون���ی نوێنه‌رانی خه‌ڵكی كوردستان له‌ئۆرگانه جیهانیه‌كانی سه‌ر به‌ڕێكخراوی نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كاندا. ئ���هو به‌هاناهات���نو گیان���ی هاوده‌نگیه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌ی ،كه هه‌ر له‌كۆڕه‌وه‌كه‌وه تا
كاتی هاتوه له‌م كۆتای ی سااڵنه ی ته‌مه‌نتدا ،له‌ده‌ره‌وه ی پۆست ی فه‌رم ی سه‌رۆكایه‌تیدا پشویه‌ك بده‌یت‌و كاتی خۆت بۆ ڕێنوێنی‌‌و ئامۆژگار ی ده‌سه‌اڵتدار ی پاش خۆت ته‌رخان بكه‌یت به‌ئه‌مڕۆ ده‌گات له‌گه‌ڵ گه‌له‌كه‌ماندا ئه‌نجام ده‌درێت پاڵپشتیه بۆ ئازادیو دیموكراتی له‌ناوچه‌كه‌دا ،به‌تایبه‌ت پاش په‌الماری داعش بۆ سه‌ر كوردس���تان گوڕوتینێكی زیاتری به‌خۆوه بینیوه،باوه‌ڕبون به‌دیموكراس���ی له‌گ���هڵ جمكی س���ه‌رۆك ب���ون تامردن‌و به‌میراتكردن���ی ده‌س���ه‌اڵت یه‌كناگرێته‌وه، به‌داخه‌وه له‌سێبه‌ری به‌رده‌وامی به‌ڕێزتاندا له‌س���ه‌رۆكایه‌تی ،وا نه‌وه‌كانیشتان به‌ره‌و ده‌سه‌اڵت شۆڕبونه‌ته‌وه ،جه‌نابتان ده‌توانن به‌ده‌ستاوده‌س���تكردنی س���ه‌رۆكایه‌تی بۆ جیهان بسه‌لمێنن كه‌ئه‌م گه‌له به‌هانا هاتوه ده‌توانێت نمونه‌یه‌كی جوانی دیموكراس���ی پێشكه‌ش به‌ناوچه‌كه بكات . به‌ڕێزم ،ئه‌و ده‌سه‌اڵتدارانه‌ی كه تامردن س���ه‌رۆك‌و كه‌س���ی یه‌كه‌می بێ ڕكابه‌ری واڵت‌و گه‌له‌كانیان���ن ،له‌به‌رچ���اوی جیهان دزێ���ون ،له‌نێو ئه‌وانی���ش دزێوتر ئه‌وانه‌ن كه‌بۆ مانه‌وه‌و درێژه‌پێدانی ده‌س���ه‌اڵتیان ده‌ستورو یاسایان بۆ ده‌ستكاری ده‌كرێت . به‌ڕێ���زم :كات���ی هاتوه ل���ه‌م كۆتایی س���ااڵنه‌ی ته‌مه‌نتدا ،له‌ده‌ره‌وه‌ی پۆستی فه‌رمی سه‌رۆكایه‌تیدا پش���ویه‌ك بده‌یت‌و كاتی خ���ۆت ب���ۆ ڕێنوێنی‌‌و ئام���ۆژگاری ده‌سه‌اڵتداری پاش خۆت ته‌رخان بكه‌یت. نه‌كه‌ی هه‌رگیز ختوره‌ی ئه‌وه‌ت به‌دڵدابێت كه ب���ه كه‌نارگرتنت له‌ده‌س���ه‌اڵت په‌راوێز ده‌خرێی���تو هی���چ ڕۆڵێكتان ل���ه‌ڕوداوه مێژوییه‌كانی گه‌له‌كه‌تدا بۆ نامێنێته‌وه. به‌ڕێزم :له‌مێژودا نمونه‌ی زۆر جوان هه‌ن كه ده‌یسه‌لمێنن ده‌س���ه‌اڵتی ڕاسته‌قینه‌و ئه‌رك���ی باوكایه‌تی ڕابه‌ر ب���ۆ نه‌ته‌وه‌كه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی پۆسته فه‌رمیه‌كاندا به‌رجه‌سته بوه ،چاكتری���ن نمونه (گان���دی) باوكی هیندس���تانه ،كه هیچ پۆس���تو ئه‌ركێكی حزبی‌‌و فه‌رمی نه‌بو به‌اڵم كه‌س���ایه‌تی بێ ڕكابه‌ری نه‌ته‌وه‌كه‌ی بو . (بنگۆریۆن) ی دامه‌زرێنه‌ری ئیسرائیل، ده‌ستی له‌پۆس���تی سه‌رۆك وه‌زیرانیه‌كه‌ی كێش���ایه‌وه‌و وه‌ك جوتیارێكی س���اده بۆ س���ااڵنێك له‌كوێره‌دێیه‌ك���دا ده‌ژی���ا ،بۆ ڕابه‌ری خۆیان میلله‌ته‌ك���هی هێنایانه‌وه‌و پۆستی وه‌زاره‌تی به‌رگرییان پێسپارد . نمونه‌یه‌كی جوانتر (ماندیال) یه، پاش چونه الوه‌ی له‌سه‌رۆكایه‌تی ئه‌فریقای باشور له‌ناوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی واڵته‌كه‌یدا زیاتر ناوبانگ���ی ده‌ركرد تابوه ئه‌و كه‌س���ایه‌تیه جیهانیه‌ی كه ڕۆڵ���ی له‌ناوبژیوانی قه‌یرانه نێوده‌وڵه‌تیه‌كانی جیهاندا ده‌گێڕاو ڕاوێژی پێ ده‌كرا .
الیەنە سیاسییەکانی هه‌رێم بۆ چارەسەرکردنی کێشه‌ی پۆستی سەرۆکی هه‌رێم رێگەچارەی جیاوازیان هه‌یە‌و بەشێکیان رێگەی دەستورییان پێ باشه‌و هه‌ندێکیشیان پێشنیاری هه‌موارکردنه‌وه‌ی یاسای سەرۆکایەتی هه‌رێم دەکەن. پارتی :دوای رێکەوتن پالنمان دەبێت ئەندام����ی پەرلەمان����ی کوردس����تان له‌فراکس����یۆنی پارت����ی دیموکرات����ی کوردس����تان ،ئ����اواز حەمی����د حس����ێن، له‌وباره‌یه‌وه بەئاوێنەی راگەیاند کە ئەوان چاوەڕوانی رێکەوتنی الیەنە سیاسیەکانی هه‌رێم دەکەن" ،ئێمە وەک پارتی ناتوانین بەته‌نها ئەو پرس����ە یەکالی����ی بکەینەوە‌و دەبێت هه‌مو الیەنەکان رێککەون". ئەو پەرلەمانتارە ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد کە ئ����ەوان دوای رێکەوتن بی����ر لەپالن‌و دەرچەیەک����ی یاس����ایی دەکەن����ەوە ب����ۆ چارەس����ەرکردنی ئەو پرس����ەو لەئێستادا ته‌نه����ا چاوەڕوانی رێکەوتنی س����ەرجەم الیەنە سیاسیەکانن. گۆڕان :بە دەستور چارەسەری دەکەین س����ەرۆكی گش����تی جڤاتی نیش����تمانی
بزوتن����ەوەی گۆڕان،رەئ����وف عوس����مان رێگ����ە چارەی ئ����ەو حیزبەی بۆ پرس����ی سەرۆکایەتی هه‌رێم ئاشکراکرد‌و رایگەیاند ک����ە ئەوان لەگ����ەڵ ئەوەدان کە پرس����ی دەس����تور تێبپه‌ڕێنرێ����تو دەس����تورێکی پەرلەمانی هه‌بێت‌و دواتر لەپەرلەمانەوە، سەرۆکێک بۆ هه‌رێم هه‌ڵبژێردرێت. ئه‌و به‌ئاوێن����هی ڕاگه‌یاند "ئێمە پێمان باش����ە ک����ە دەس����تورێکی پەرلەمانیمان هه‌بێ����تو دواتر س����ەرۆک لەپەرلەمانەوە هه‌ڵبژێردرێ����ت ،چونک����ە ئێم����ە لەگ����ەڵ ئەوەداین کە دەس����تورێکی پەرلەمانیمان هه‌بێت‌و کێش����ەمان لەگ����ەڵ ئەوە دا نییە بارزانی سەرۆک بێت یاخود هه‌ر کەسێکی دیک����ە چونکە ئێم����ە کێش����ەمان لەگەڵ شەخس����ێکدا نییە‌و ئێمە پێداگری لەسەر سیستەمەکە دەکەین". یەکگرتو :لەماوەی پێنج مانگدا دەبێت بەدەستور چارەسەری بکەین س����ەرۆکی فراکس����یۆنی یەکگرت����و لەپەرلەمانی کوردستان،ئەبوبەکر هه‌ڵەدنی دەڵێت ک����ە ئەوان دەیانەوێ����ت لەرێگەی دەستورێکەوە کێشەی سەرۆکایەتی هه‌رێم چارەس����ەر بک����ەن‌و لە ماوەی ئەم س����ێ مانگەدا یەکالیی بکەنەوە‌و گەر ئەوە نەکرا دو مانگ����ی دیکە کات بدرێت����ە ئەو لیژنە 21کەس����یەی کە پێکھێنراوە بۆ یەکالیی
کردنەوەی دەستور. ئ����ەو بەرپرس����ەی یەکگرتوبه‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئێمە پێمان باش����ە دەستور ئەو پرسە چارەس����ەر بکات‌و پالنمان وەهایە گەر لەماوەی ئەم سێ مانگەشدا یەکالیی نەکرایەوە دەکرێت دو مانگ درێژبکرێتەوە‌و بە گوێرەی یاسای سەرۆکایەتی هه‌رێمیش لەوکاتەدا دەتوانرێت س����ەرۆکی پەرلەمان بەئەرکی سەرۆکی هه‌رێم هه‌ڵبستێت". کۆمەڵ :هه‌موارکردنی یاسای سەرۆکایەتی هه‌رێم ئەندامی پەرلەمانی کوردس����تان لەسەر لیس����تی کۆمەڵ ،مەال م����ەروان گەاڵڵەیی بەئاوێن����ەی راگەیاند کە لەرابردودا پێیان باشبوە کە بەتێپەراندنی دەستور ،کێشەی سەرۆکایەتی هه‌رێم چارەسەر بکرێت بەاڵم ئێستا بۆ چونێکی دیکەیان هه‌یە. گەاڵڵەی����ی به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند "ئێمە پێش����تر لەگەڵ ئەوەبوین دەس����تور ئەو کێش����ەیە چارەس����ەر بکات ،بەاڵم ئێستا پێم����ان وایە ک����ە دەس����تور ناتوانرێت تا ئەوکات����ە بخرێت����ە راپرس����یەوە‌و دەنگی لەس����ەر بدرێت ،بۆیە رێگەچ����ارەی ئێمە ئەوەیە کە یاس����ای س����ەرۆکایەتی هه‌رێم لەپەرلەمان����داو دوای رێکەوتن����ی الیەنە سیاس����یەکان هه‌مواربکرێت����ەوەو لە ناو پەرلەماندا سەرۆکێک دیاری بکرێت".
ئه‌گەر لەماوەی ئەم سێ مانگەشدا یەکالیی نەکرایەوە دەکرێت دو مانگ درێژبکرێتەوە‌و بە گوێرەی یاسای سەرۆکایەتی هه‌رێمیش لەوکاتەدا دەتوانرێت سەرۆکی پەرلەمان بەئەرکی سەرۆکی هه‌رێم هه‌ڵبستێت
ساڵو لەگیانی پاکت لەیال قاسم ئێڤار ئیبراھیم ئەمڕۆ ئێمە یادی تێپەڕبونی ٣٩ساڵەی شەھیدکردنی تێکۆش���ەرو خەباتگێڕی قارەم���ان لەیال قاس���م دەکەینەوە لەو رۆژەدا ئ���ەوە بەبی���ری هه‌م���و جیهان دەھێنمەوە کە تا ئەم���ڕۆش ئافرەتان لەجیهاندا روب���ەڕوی توندوتیژی خراپ دەبنەوە ،ئەوەتا ژنان‌و کچانی ئێزیدی لەناوچەی ش���ەنگال لەالی���ەن گروپی تیرۆریستی داعش���ەوە رفێنران‌و دواتر بەکۆیلە کران‌و لەب���ازاڕدا ژمارەیەکیان کڕین‌و فرۆشتنیان پێوە کرا. لەیال قاسم‌و هاوخەباتەکانی هاوڕابون لەپرسەکاندا لەپێناو سەرخستنی دۆزی ڕەوای گەلەکەیان���دا .ئەوین���ی خۆیان تێکەڵ بەئەوینی نیشتمانەکەیان کردبو، له‌یال قاسم ئیسپاتی کرد کە ژنی کورد وەک ژنان���ی جیهان ھی���چ جیاوازیەکی نی���ەو ئەوەتا شانبەش���انی پیاوان بۆ ئ���ازادی نەتەوەیی‌و خاک‌و نیش���تمان خەباتی کردو پاش���ان ل���ەو پێناوەدا بۆتە رەمزو سیمبوڵی مقاوەماتی ئازادی گیانی پاکی پێش���کەش بەنیش���تمان دژ بەبی���رە تاریکەکان���ی س���ەدەکانی ناوەڕاس���ت ک���ە ژن���ی ک���ورد تیایدا کردو لەسێدارە درا. ئ���ەو ژن���ە تێکۆش���ەرە بەخەبات‌و بەئازایەتی‌و چاونەترسیان ،سەلماندیان تێکۆش���انی خۆی سەلماندیش���ی کە کە ژنان ،ھیچیان لەپیاوان کەمتر نیە، ژنانی کورد شانبەشانی پیاوان دەتوانن ئ���ەوان بەمەردایەت���یو قارەمانیەتیان خەبات���ی نەب���ڕاوە درێژە پ���ێ بدەن‌و پێناس���یەکی تازەیان بەبەری ئافرەت تێبکۆشن بۆ ئازادی خاک‌و گەلەکەیان کردوە. هه‌واڵی لەس���ێدارەدانی لەیال قاس���م بەڕێوەببەن ،سەرباری ئەو هه‌مو فشارو نکوڵیانەی کە رژێمی فاشستی بەعس لەس���ەرتاپای واڵت هه‌موانی تاساند، بەرامبەر بەکوردیان کردوەو س���وربون راس���تە لەیال لەسێدارە درا بەاڵم دوای لەسەر بەدەستھێنانی مافە رەواکانی لەیال دەیان‌و س���ەدان لەی�ل�ا لەدایک بون. نەتەوەکەیان. لێ���رەوە داوا لەحکومەت‌و وەزارەتی لێرەدا پێویس���تە ئ���ەوەش بەبیری مرۆڤایەت���ی بهێنین���ەوە ک���ە ئ���ەوە پ���ەروەردە دەک���ەم ل���ە پڕۆگرام���ی خوش���کەکانی لەی�ل�ان دوای لەیال لە پەروەردەو خوێندندا شوێنێکی تایبەت بەش���ێکی واڵت ژنان‌و کچانی شەڕڤان بەژیان‌و چاالکی‌و خەبات‌و تێکۆش���انی لەبەرەکان���ی جەنگ���دان بەرامب���ەر لەیالو هاوڕێکانی جێبکاتەوە ،بۆئەوەی بەدڕندەتری���نو خوێنڕێژتری���ن تیرۆری نەوەکان���ی دوای لەی�ل�ا بەلەی�ل�او جیهانی داعش بوەس���تنەوە ،رۆژئاوای هاوخەباتەکانی ئاشنابن. ئەگەر س���ەرنج بدەی���ن لەیال ھێندە کوردستان‌و ش���اری کۆبانێ کە ئەمڕۆ
له‌یال قاسم نیش���تمانپەروەرو بەئیرادەب���و لەکاتی روبەڕوبونەوەی پرسیارەکانی بەرپرسی دەزگای هه‌واڵگری ئەوکاتی بەعس���دا وتی":بە کوش���تنی من هه‌زاران کورد لەخەوی نەزانی وش���یار دەبنەوە ،زۆر خۆش���حاڵ‌و سەربەرزم کە گیانم فیدای ڕێی ڕزگاری کوردستان دەکەم". لە کۆتایدا س���ەری رێزو نەوازش بۆ لەی�ل�او هاوڕێکانی‌و هه‌روەه���ا ژنان‌و کچان���ی ئێزی���دی‌و کچانی ش���ەڕڤان لەرۆژئاوای واڵت. ب���ۆ هه‌مو ئ���ەو ژنانەش ت���ا ئەمرۆ لەخەبات بەردەوامن دادەنەوێنێم. تێبینی :بەھۆی ئەوەی کە من لەرۆژی ١٢ی ٥کە هاوکاتە لەگەڵ س���اڵیادی لەس���ێدارەدانی ش���ەھید لەیال قاسم وەکو ش���اندی پەرلەمانی کوردس���تان لەکۆنفرانسی لوتکەی ئەستەنبوڵ بوم، نەمتوانی لەو رۆژەدا ئەو وتارە بنوسم بۆیە داوای لێبوردن دەکەم‌و ئەمڕۆشم بەپێویست زانی.
داوا لەحکومەت‌و وەزارەتی پەروەردە دەکەم لە پڕۆگرامی پەروەردەو خوێندندا شوێنێکی تایبەت بەژیان‌و خەبات‌و تێکۆشانی لەیالو هاوڕێکانی جێبکاتەوە
تایبه‌ت
) )479سێشه‌مم ه 2015/5/19
پاش ئه‌نفالی ..3بڕیاری مانه‌وه‌و خۆڕاگری ...پاشماوه ئه‌و ده‌سته‌و پیشمه‌رگانه‌ش كه ناوم هێنان یان ئه‌وانه‌ش كه ناوم نه‌هێناون ببوون به‌چه‌ند به‌شێك: هه‌ندێكی���ان به‌ش���ێوازو ڕێ���گایجیاجیا ڕۆیشتن بۆ سنوری ناوچه‌كانی مه‌ڵبه‌ندی س���ێ (پاری���زگای هه‌ولێر)و بناری قه‌ندیل كه هێشتا شااڵوی ئه‌نفالی پێنه‌گه‌یش���تبوو ،وه‌كو ش���ه‌هید حه‌مه دوزی‌و كاك ئه‌نوه‌ر دۆاڵنی‌و كاك ساالر عه‌بدواڵ ،كاك ش���ێخ ته‌های س���ه‌نگاو، كاك عادل نادر‌و كاك ئه‌حمه‌دی برای، كاك رزگاری حاجی كائیل ،كاك جه‌الل كه‌ریم عیسی (م.جه‌الل)و كاك ئه‌كره‌م كه‌ریم عیسی‌و زۆری تریش. هه‌ندێكی���ان له‌ناوچه چۆڵه‌كان یانش���ارو ئۆردوگاكان خۆیان ش���ارده‌وه‌و خۆیان په‌نادا ،تا لێبوردنه گشتیه‌كه‌ی 1988/10/6-1988/9/6ل���هو كاته‌دا ته‌سلیم بوونه‌وه. ئه‌و پێش���مه‌رگانه‌ی ك���ه به‌ناچاری ته‌سلیمی عێراق بونه‌وه ،چه‌ند كه‌سێك نه‌بێ���ت ،ئه‌وانی تر هی���چ هاوكاریه‌كی دوژمنی���ان نه‌كردو ئام���اده نه‌بوون مل ب���ۆ داواو فش���اره‌كانیان ك���ه‌چ بكه‌ن، ته‌سلیم بوونه‌وه‌شیان به‌هۆی تێكچوونی بارودۆخی ش���ۆڕش‌و پێش���مه‌رگایه‌تی پاش ئه‌نفاله‌كان ب���وو ،ئه‌گینا حه‌زیان نه‌ده‌كرد ته‌سلیم ببنه‌وه. هه‌ندێكی���ان به‌پ���رس‌و ڕاو بڕیاریخۆم���ان ته‌س���لیم بون���هوهو دوات���ر له‌ش���اره‌وه په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ كردین. هه‌ندێكیش���یان له‌پاش ته‌سلیم بونه‌وه په‌یوه‌ندی���ان پێوه‌كردین‌و دواتر به‌پێی توانا هاوكارمان بون تا ڕاپه‌ڕین. پاش كۆتاییهاتنی شااڵوی ئهنفالیسێ ژماره‌یه‌ك پێش���مه‌رگه ڕاسته‌وخۆ ته‌س���لیم بونه‌وه .به‌ش���ێكیان شه‌هیدو بێسه‌روش���وێن ك���ران ،وه‌كو ش���ه‌هید عه‌سكه‌ر شێخانی‌و هاوڕێكانی ،هه‌روه‌ها كاك عومه‌رو كاك غه‌ریب ،هه‌ردووكیان برای ش���ه‌هید س���یروان تاڵه‌بانی بون، له‌گه‌ڵ ئ���هو پێش���مه‌رگانه‌ی له‌گه‌ڵیان بون. هه‌ندێكیش���مان ماینه‌وه ،ئهوانهشك���ه ماینه‌وه ل���ه‌ڕووی م���اوه‌ی مانه‌وه وه‌كو ی���ه‌ك نه‌بوین ،چونكه ده‌س���ته‌و پێش���مه‌رگه‌ی وا هه‌بوو ساڵو دوو ساڵ یان زیاتر مایه‌وه ،هی واش هه‌بوو چه‌ند مانگێ���ك مانه‌وه ،له‌پاش���كۆكه‌دا ناوی ده‌سته‌و پێشمه‌رگه‌كان‌و ماوه‌ی مانه‌وه‌و ڕۆیشتنیان بۆ ئێران یان كاتی هاتنه‌وه‌و ماوه‌ی مانه‌وه‌یان‌و دوباره گه‌ڕانه‌وه‌یان ب���ۆ ئی���ران‌و ئ���هو ئاڵوگۆڕان���هی كه دروستبوون رونده‌كه‌مه‌وه. ئه‌و ماوه‌یه‌ی پاش ئه‌نفال تا ڕاپه‌ڕینی به‌هاری 1991كه ده‌كاته نزیكه‌ی س���ێ س���اڵ ده‌كری���ت پۆلین���ی بكه‌ین بۆ 3 قۆناغ: قۆناغ���ی یه‌ك���ه‌م :ئ���ه‌م قۆناغ���ه ل���ه 1988/4/15ده‌س���تپێده‌كات ت���ا ڕۆژی .1988/10/6ل���ه‌م قۆناغ���ه‌دا ك���ه نزیكه‌ی ش���ه‌ش مانگ���ی خایاند ژماره‌یه‌كی زۆر پێش���مه‌رگه مابوینه‌وه، هه‌روه‌ها ژماره‌یه‌كی تریش له‌ناوچه‌كانی ت���ره‌وه هاتن���هوه ب���ۆ الم���ان ،جگه له‌م���ه‌ش كاك ئازادی س���ه‌گرمه له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك فه‌رمانده‌و كادرو پێشمه‌رگه، ل���ه‌ڕۆژی1988/8/22دا گه‌یش���تنه س���نووری گه‌رمیان .له‌هه‌مانكاتدا كاك رۆس���ته‌میش گه‌ڕای���هوه بۆ س���نوری كه‌ركوك .كاك ئازادی س���ه‌گرمه‌و كاك ڕۆسته‌م له‌بناری قه‌ندیله‌وه به‌ئاگاداری‌و بڕیاری كاك نه‌وش���یروان مسته‌فاو كاك م�ل�ازم عومه‌ر هاتبونه‌وه بۆ س���نووری گه‌رمی���ان‌و كه‌ركوك بۆ سه‌رپه‌رش���تی ده‌سته‌و پێش���مه‌رگه‌كان .كاك ڕۆسته‌م پ���اش ماوه‌ی���ه‌ك مانه‌وه له‌س���نوری كه‌ركوك ه���ات بۆ گه‌رمی���ان تا كاتی
گه‌ڕانه‌وه‌و ڕۆیش���تنی ب���ۆ ئێران له‌گه‌ڵ ش���ه‌هید حه‌م���ه ڕه‌ش‌و كاك ئ���ازادی سه‌گرمه پێكهوه بوون. ل���ه‌م قۆناغ���ه‌دا هێ���رش‌و گهڕانوكێوماڵكردنی دوژم���ن بۆ ناوچه‌كه زۆر به‌رف���راوان‌و گ���ه‌وره‌و كاریگ���ه‌ر نه‌بو. ههرچهنده له‌و ماوه‌یه‌شدا چه‌ند جارێك هێرش‌و كێوماڵكردنیان ئه‌نجامداو له‌چه‌ند جێگایه‌ك پێش���مه‌رگه‌یان شه‌هیدكرد، وه‌ک: له‌مانگی 1988/7له‌ناو باخهكانیچهمی هۆمه‌ربل به‌هۆی كه‌مینی جاشه‌وه جه‌مال حاجی مه‌دحه‌ت (جه‌ماله سور) شه‌هیدكرا له‌دوو ڕووداوی جیاوازدا هه‌ریه‌ك له‌كاك ئه‌حمه‌د حاجی محه‌مه‌د به‌له‌گه‌یی‌و كاك حه‌س���یب گۆبان���ی (هه‌ردوكیان كادری ڕیكخس���تن بوون) به‌هۆی چه‌ند خۆفرۆش���یكی ك���ورده‌وه ،له‌داوخران‌و شه‌هید كران. له‌نزیك هه‌ردو گوندی خانی رۆستهمئاغاو تاوس���انه له‌سه‌ر چه‌می ئاوه‌سپی ژماره‌یه‌ك پێش���مه‌رگه‌ی حزبی شیوعی عێراق شه‌هید كران. پێش هاتنه‌وه‌ی كاك ئازادی سه‌گرمه له‌گه‌ڵ شه‌هید حه‌مه‌ڕه‌ش ،شه‌هید مه‌ال ئه‌حم هد ،ش���ه‌هید مه‌حمود مامه عه‌زه، شه‌هید س���ه‌ید جه‌وهه‌ر ،كاك عه‌دنان حه‌مه‌ی مینا ،كاك ش���ێخ كه‌ریم ،كاك مه‌ال س���ه‌عیدو ....هتد ،چه‌ند جارێك كۆبونه‌وه‌م���ان ده‌ك���رد ،به‌مه‌به‌س���تی ڕیكخس���تنی ئی���ش‌و كاره‌كان���ی ئه‌و قۆناغه‌م���ان .یه‌كێك ل���هو كۆبونه‌وانه 1988/6/8ب���و ،بڕیارو ڕاس���پارده‌ی كۆبونه‌وه‌كه‌مان به‌بروس���كه به‌جیهازی ڕاكاڵ دایه كاك نه‌وش���یروان مسته‌فاو وه‌اڵمه‌كه‌ش���مان وه‌رگرته‌وه ،به‌ڕێز مام ج���ه‌الل ئه‌وكاته له‌س���ه‌فه‌ری ئه‌وروپا بو .ده‌س���ته‌كان ڕۆژانه به‌هۆی ئامێری بێس���یمی بچووك په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ یه‌كتر ده‌كرد .له‌گه‌ڵ س���ه‌ركردایه‌تیش به‌هۆی جیه���ازی ڕاكاڵه‌وه په‌یوه‌ندیمان ده‌كرد .پ���اش هاتنه‌وه‌ی كاك ئازادیش چه‌ن���د جارێكیت���ر كۆبونه‌وه‌م���ان كرد ب���ۆ بڕیاردان‌و ئاگادار بوون له‌كێش���هو گیروگرفته جیاجیاكانم���ان‌و چۆنیه‌تی چاره‌س���ه‌ركردنیان .ئه‌و پێشمه‌رگانه‌ی ك���ه مابوین���هوه پێش���تر به‌ش���ێوه‌ی ئاره‌زومه‌ندانه به‌سه‌ر چه‌ند ده‌سته‌یه‌كدا داب���ه‌ش ببووی���ن ،بڕیارمان���دا ئ���هو ش���ێوه‌یه وه‌كو خ���ۆی بمێنیته‌وه ،هه‌ر ده‌سته‌یه‌كیش له‌سنورێكی دیاریكراودا به‌پێی كه‌م‌و زۆری ژماره‌ی ده‌س���ته‌كه چه‌ن���د جێگای���ه‌ك بۆ خۆش���اردنه‌وه‌و حه‌وانه‌وه بۆ هه‌موو وه‌رزه‌كانی س���اڵ دروستبكات .هه‌روه‌ها هه‌ر ده‌سته‌یه‌ك هه‌وڵی په‌یدا كردنی چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌ك ب���دات ب���ۆ دابینكردنی پێداویس���تییه جۆراوجۆره‌كانی ئه‌و سه‌رده‌مه ل���هو كات���ه‌دا ك���ه ئێم���ه خه‌ریكی خۆڕێكخس���تنه‌وه‌و ئام���اده‌كاری بووین ده‌زگاو فه‌رمانگه ئه‌منی‌و هه‌واڵگریه‌كانی عێراق پێی���ان وابوو ئه‌گه‌ر لێبوردنێكی گش���تی ده‌ربكرێ���ت ،ئ���ه‌وا هه‌موویان زۆرترین ئه‌و پێشمه‌رگانه‌ی كه مابوینه‌وه، به‌هۆی قورسی‌و س���ه‌ختی ئه‌ركه‌كانی ئه‌و قۆناغه ،به‌رده‌وام نابین‌و ته‌س���لیم ده‌بینه‌وه ،بۆیه ل���ه‌ڕۆژی 1988/9/6 به‌بڕی���اری ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی شۆڕش لێبوردنی گشتییان ده‌ركردو بۆ ماوه‌ی یه‌ك مانگ به‌رده‌وام بو تا ڕۆژی .1988/10/6به‌ه���ۆی ئه‌و لێبوردنه‌وه ژماره‌یه‌ك���ی زۆر له‌پێش���مهرگهو ئ���هو خه‌ڵكه ت���اك‌و ته‌رایانه‌ش كه مابونه‌وه ته‌سلیم بوونه‌وه. پاش كۆتاییهاتنی ماوه‌ی لێبوردنه‌كه به‌هه‌موم���ان 92پێش���مه‌رگه ماینه‌وه. له‌دوای 1988/10/6س���وپای عێراق‌و
ئه‌من‌و ئیستخبارات‌و جاش به‌پێی پالنێك به‌پاڵپش���تی هه‌لیكۆپت���ه‌ر ،چاودێری‌و سوس���ه‌كردن به‌ه���ۆی ده‌س���ته‌ی زۆر بچوكه‌وه گه‌ڕان‌و كێوماڵكردنی فراوان‌و به‌رده‌وامیان ده‌ستپێكرد .له‌سه‌ره‌تایی هه‌ڵمه‌ته‌كه‌یان���دا ڕۆژی 1988/10/11 له‌قواڵی���ی گه‌رمیان به‌ه���ۆی ژماره‌یه‌ك هه‌لیكۆپته‌ره‌وه ،په‌الماری شه‌هید حه‌مه ڕه‌ش‌و كاك ئ���ازادی س���ه‌گرمه‌و كاك ڕۆسته‌م‌و كۆمه‌ڵی پێش���مه‌رگه‌یاندا كه له‌كاتی ڕۆیشتن‌و جوڵه‌دا بون ،ئه‌نجامی په‌الماره‌ك���ه بوه هۆی ش���ه‌هید كردنی سێ پێشمه‌رگه (شێركۆ جدی ،مهندس هه‌ڵكه‌وت ،ش���ێرزاد عه‌ریف ره‌مه‌زان)، كاك ئازادی سه‌گرمه به‌سه‌ختی بریندار بو قاچێكیشی شكا ،كاك ته‌های برای‌و كاك س���ه‌ركه‌وتی پورزای‌و كاك سامال ره‌حیم كاكه‌واڵ بریندار بون. هه‌روه‌ه���ا ڕۆژی 1988/10/12ل���ه ه‌رده‌ی دوڕاجی-خورمات���و به‌ه���ۆی په‌الماری هه‌لیكۆپته‌ره‌وه سێ پێشمه‌رگه شه‌هید بوون ،كه ئه‌مانه بوون: -1شه‌هید ئازاد عه‌بدواڵ برغش -2شه‌هید جه‌الل جه‌بار ساڵح -3ش���ه‌هید تاهر عی‌بدولقادر محه‌مه‌د (ئاسۆ) قۆناغی دووه‌م :له‌ڕۆژی 1988/10/6 تا ڕۆژی 1990/8/2ڕۆژی داگیركردنی كوه‌ی���ت له‌الیه‌ن له‌ش���كری عێراقه‌وه. ئه‌م قۆناغه نزیكه‌ی دو س���اڵی خایاند، هه‌موو رویهكهوه قورسترین‌و دژوارترین‌و ناخۆش���ترین قۆناغ���ی پارتیزانه‌كانی پ���اش ئه‌نفال ب���و .هه‌م���وو ئه‌ركه‌كان له‌بارودۆخێك���ی ق���ورس‌و ناله‌ب���ارو تاقه‌تپروكێندا ئه‌نجام���ده‌دران ،رۆژانه دوژمن له‌گه‌ڕان‌و پش���كنین‌و س���وڕان‌و كێوماڵكردن���دا بو .بۆ هه‌موو ش���تیك ئاس���ته‌نگی قورس���مان له‌به‌رده‌مدا بوو ته‌نان���هت ب���ۆ په‌یوه‌ندی نێ���وان ئه‌و مه‌فره‌زه‌و پێش���مه‌رگانه‌ش كه پێكهوه بوی���ن ،بۆی���ه زۆرب���هی كارو چاالكی‌و جوڵه‌م���ان به‌ش���ه‌وان ب���و .ئه‌گ���ه‌ر ورده‌كارییه‌كان���ی باس بكرێت ده‌ش���ێ به‌چه‌ند كتێبێك ته‌واو نه‌بێت. له‌س���ه‌ره‌تای ئه‌م قۆناغه‌دا سه‌ڕه‌رای فشارو په‌الماری به‌رده‌وام‌و كێوماڵكردنی ڕۆژانه‌و ئه‌و زیانه گه‌وره‌یه‌ی كه ڕۆژانی 11و 1988/10/12لێیانداین ،به‌ش���یكی تری كێشه‌كانمان بریتیبون له: نه‌بوون���ی ش���اره‌زایی‌و تهجروبهیتهواو ب���ۆ ئه‌و قۆناغه ،كه پێویس���تی به‌میكانیزم���ی نوێ‌و رێوش���وینی نوێ هه‌بوو ،چونكه پێشتر تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی له‌و بابه‌ته له‌مێژووی شۆڕشی كوردو هیچ گه‌لێكی ت���ردا نه‌بووه كه له‌ناوچه‌یه‌كی وێرانكراوو چۆڵكراوی بێخه‌ڵكدا خه‌باتی پارتیزانی به‌ڕێوه‌ببرێت. ڕاهاتن‌و گوزه‌ران كردن لهچۆڵهوانیوداب���ڕان له‌زۆرب���هی پێداویس���تییه سه‌ره‌كیه‌كانی ژیانی مرۆڤ ئه‌و مرۆڤه‌ش پێش���مه‌رگه‌ی پارتیزان بێت ،دۆخیكی قورس‌و سه‌ختی بۆمان دروست كرد ب وو. چۆنیه‌تی په‌یوه‌ن���دی گرتن لهگهڵخهڵك ،به‌ش���یوه‌یه‌كی گشتی له‌شارو ئۆردوگاكان‌و به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ كه‌سانی س���ه‌ر به‌ڕێكخس���تن‌و ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ئه‌كرا هاوكارمان بن. چۆنیه‌تی خۆش���اردنه‌وه‌و خۆالدانلههێزهكان���ی داگیرك���ه‌رو ئه‌نجامدانی چاالكی سه‌ربازی. چۆنیه‌ت���ی كۆكردن���ه‌وه‌ی زانیاریلهس���ه‌ر به‌رنامه‌و پالن‌و په‌الماری دوژم ن. چۆنیه‌تی دابینكردنی پێداویستیه جۆراوجۆرهكانمان. -چۆنیه‌ت���ی جێ���گای ش���اردنه‌وه‌و
حه‌وانه‌وه‌ی بریندارو نه‌خۆش. چۆنیه‌تی هه‌ڵگرتن‌و ش���اردنهوهیئازوق���هو چه‌ك‌و فیش���ه‌ك‌و كه‌لوپ هلو پێداویستی تر. چۆنیه‌ت���ی به‌كارهێنان���ی جیهازیبێت���هلو دابینكردن���ی پات���ری‌و پێداویستیه‌كانی تری. چۆنیه‌ت���ی دابینكردن���ی دهرمانوكهرهستهی پزیشكی‌و پزیشك .ئه‌مانه‌و چه‌ندین���ی تر ،به‌اڵم ب���ه‌رده‌وام بوین‌و هه‌وڵماندا به‌س���ه‌ر كۆس���پ‌و له‌مپه‌رو ئاسته‌نگه‌كاندا زاڵ بین. قۆناغ���ی س���ییه‌م :له‌داگیركردن���ی كوه‌یت له 1990/8/2ده‌ستپێده‌كات تا ڕاپه‌ڕینی به‌ه���اری .1991ئه‌م قۆناغه سه‌ره‌تای كه‌مبوونه‌وه‌ی فشاری دوژمن‌و ڕه‌وینه‌وه‌ی ته‌موم���ژو كرانه‌وه‌ی گرێ‌و ئاڵۆزیه‌كان ب���وو .ده‌كرێ ناوی بنێین قۆناغی ژیانه‌وه‌ی هیواو چرۆكردنه‌وه‌ی خه‌ونه‌كانم���ان ،خه‌ون���ی رزگاركردنی خه‌ڵك‌و خاكی كوردس���تان له‌دوژمنی د اگیركه‌ر. چه‌ند زانیارییه‌كی پێویست: ئ���ه‌م نووس���ینه ته‌رخ���ان كراوهبۆ باس���كردنی چه‌ند ڕۆژی���ك له‌ژیانی پارتیزانه‌كان���ی گه‌رمیان ،ك���ه بریتیه له‌باس���كردنی‌چۆنیه‌تی بڕیاری مانه‌وه‌و به‌رده‌وامی ،هه‌روه‌ها تۆماركردنی ناوی ئه‌و ده‌سته‌و پێشمه‌رگانه‌ی كه به‌شداری ئه‌و قۆناغه‌یان كرد. ته‌نها باسی ئه‌و هه‌ڵوێست‌و بڕیارانه‌م كردوه كه خۆم تێی���دا بووم‌و ئاگادارم لێی���ان ،ئه‌وه‌نده‌ی به‌ڵگ���هو بیره‌وه‌ری یارمه‌تیان دابم هه‌وڵم داوه وه‌كو خۆی بیانگێڕمه‌وه. نوس���ین له‌س���ه‌ر رۆژه‌كانی شااڵوی ئه‌نف���ال‌و مان���ه‌وه‌ی پێش���مه‌رگه پارتیزانه‌كان‌و ڕۆڵ‌و ده‌وری ڕێكخستنی شاره‌كان‌و ئه‌و كه‌سانه‌ی كه به‌شێوازی جیاجیا هاوكاری ده‌سته پارتیزانه‌كانی پاش ئه‌نفال ب���وون ،بابه‌تی وردو تێرو ته‌سه‌ل‌و هه‌مه‌الیه‌نه‌ی پێویسته ،چونكه ئه‌و قۆناغه تایبه‌تمه‌ندێتی زۆری ههیهو سه‌دان كه‌س له‌پێشمه‌رگه‌و ڕیكخستنی ش���اره‌كان‌و كه‌سانی تر به‌شداریان تێدا كردوهو روداوو به‌سه‌رهاته‌كانی گرنگ‌و بایه‌خدارن .ب���ۆ ته‌نها روداوێك له‌ته‌نها یه‌ك س���ه‌عات یان یه‌ك ڕۆژدا ڕویداوه پێویستی به‌باس‌و بابه‌تی تایبه‌ته بۆ ن مونه: -1روداوی هاوس���ه‌رو ب���راو ك���وڕو پێش���مه‌رگه‌یه‌كی ش���ه‌هید مه‌حمودی مام���ه ع���ه‌زه ك���ه له‌الی���ه‌ن یه‌كێ���ك له‌پێش���مه‌رگه‌كانی ده‌سته‌كه‌ی شه‌هید مه‌حموده‌وه خیانه‌تیان لێكراو له‌یه‌كێك له‌ڕۆژه‌كانی مانگ���ی 1988/4كه كاك مه‌حمودو كاك س���دیق عه‌ل���ی تۆفیق ل���هو جێگایه ناب���ن ،ئه‌و خۆفرۆش���ه به‌چ���ه‌ك په‌الم���اری خێزانه‌كه‌ی كاك مه‌حم���ود ده‌دات‌و كوڕێ���ك‌و برایه‌ك‌و پێش���مه‌رگه‌یه‌كی ده‌س���ته‌كه‌ی شه‌هید مه‌حمود شه‌هید ده‌كات ،هاوسه‌ره‌كه‌ی‌و برازایه‌كیش���ی به‌ن���اوی كاك محه‌مه‌د حاجی فایه‌ق بریندار ده‌كات .پاش ئه‌و خیانه‌ت‌و كاره‌ساته ،تاوانباره‌كه ته‌سلیم به‌دوژمن ده‌بێت‌و چاوساغی هێزی دوژمن ده‌كات ب���ۆ جێگای ڕوداوه‌كه ،دواتر كه ش���ه‌هید مه‌حمودو كاك س���دیق عه‌لی تۆفی���ق‌و هاوڕێكانی تری���ان دێنه‌وه بۆ جێگای ڕوداوه‌كه ،به‌هه‌زار ده‌رده‌سه‌ری ته‌رم���ی ش���ه‌هیده‌كان ده‌ش���ارنه‌وه‌و ه���ه‌ردو برینداره‌ك���ه‌ش ده‌رده‌ك���هنو دواتر ڕه‌وانه‌ی ش���اری ده‌ربه‌ندیخانیان ده‌كه‌ن. -2ش���ه‌هیدبونی سێ پێش���مهرگهو بریندار بون���ی كاك ئازادی س���ه‌گرمه به‌سه‌ختی‌و ش���كانی قاچێكی ،بریندار
بونی س���ێ پێش���مه‌رگه‌ی ت���ر له‌ڕۆژی .1988/10/11دوای ئهوه نزیكه‌ی 25 ڕۆژ كاك ئازادم���ان له‌كونێك���ی بچوكدا به‌ناوی (كونه سوچه‌ڕه‌كه) له‌نزیك دێی مراوه (باوه‌نوور) ،پێش���تر كاك حه‌مه پاریاوڵه ئ���هو جێگایه‌ی چاك كردبوو، شارده‌وه‌و دواتریش له‌سه ڕیگای كه‌الر- ده‌ربه‌ندیخان له‌ده‌واجنه‌كه‌ی كاك حه‌مه وه‌لی ،به‌هۆی براده‌رانی ڕێكخس���تنه‌وه بردرا بۆ سلێمانی‌و دواتریش بۆ به‌غداد ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردن‌و پاش���ان ناردن‌و به‌ڕێكردنی بۆ قاسمه‌ڕه‌ش. -3روخان���ی ئه‌ش���كه‌وتی داری خله‌و ش���ه‌هید بون���ی م���ه‌ال ئه‌حمه‌د كه‌الری‌و 6پێش���مه‌رگه‌ی تر له‌ئێواره‌ی پ���اش 19له‌س���ه‌ر1989/2/20دا. ئاگاداركردنه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ شه‌هید حه‌مه ڕه‌ش‌و كاك شێخ كه‌ریم توانیمان دوای دو رۆژ بگه‌ینه الی شه‌هید سه‌ید محه‌مه‌دو پێش���مه‌رگه‌كانی تری ئه‌و ده‌س���ته‌یه‌ی كه روداوه‌كه‌یان به‌سه‌رهاتبوو .له‌كاتی گه‌یش���تنمان ب���ۆ الی ئه‌ش���كه‌وته‌كه، نه‌مانده‌زانی‌و دڵنیا نه‌بووین ئایا شه‌هید م���ه‌ال ئه‌حم���ه‌دو هاوڕێكان���ی له‌كاتی روخانی ئه‌شكه‌وته‌كه‌دا یه‌كسه‌ر شه‌هید ب���وون یان هێش���تا هه‌مویان یان چه‌ند كه‌س���ێكیان زیندون؟ ئ���ه‌م گومانه‌ش كاره‌س���اتێكی ت���ر بوو! ئه‌مانویس���ت شتێك بكه‌ین ،به‌هۆی نه‌بونی بچوكترین كه‌ره‌سته‌و پێداویستیه‌وه نه‌مانده‌زانی چی له‌و سه‌دان ته‌ن گڵ‌‌و خۆڵ‌‌و به‌رده بكه‌ین كه ژیان‌و جه‌سته‌ی هاوڕێكانمانی داپۆشیبوو؟ -4پالن���ی له‌داوخس���تن‌و گیران���ی شه‌هید س���ه‌ید محه‌مه‌د له‌شه‌وی 7/31 له‌سه‌ر 1989/8/1له‌ناو شاری كه‌الردا له‌الی���ه‌ن ئه‌منی عێراق���هوه به‌هاوكاری چه‌ن���د خۆفرۆش���ێكی كوردو پاش���ان له‌سێداره‌دانی ،له‌ڕۆژی 1991/1/17دا. س���ه‌ید محه‌مه‌د یه‌كێك ب���ووه له‌ڕه‌مزه ناس���راوو دیاره‌كان���ی تێكۆش���ان، له‌ئه‌نفالی سێشدا هاوسه‌ره‌كه‌ی‌و هه‌موو منداڵه‌كانی ئه‌نفال كران. -5له‌پایزی 1990دا من‌و كاك ڕه‌ئیسی قه‌ره‌داغ له‌نێوان هه‌ردو گوندی كاكه براو عه‌لیانی كۆن (ته‌نها هه‌ردوكمان بوین‌و له‌هاوڕێكانمان دور بوین) ،سه‌ر له‌ئێواره بو به‌ڕێگادا ده‌ڕۆیش���تین ،كاك ڕه‌ئیس مارێك پێ���وه‌ی دا ،ده‌ب���وو به‌ناچاری من ده‌وری برینپێچ ببین���م ،له‌كاتیكدا ده‌رزی لێدانیش���م نه‌ده‌زانی ،به‌اڵم ئه‌و ڕۆژه به‌ناچاری ب���وم به‌برینپێچ‌و كاری برینپێچیم ئه‌نجامدا. ئه‌مانه‌و چه‌ندین ڕوداوو به‌س���ه‌رهاتی ناخۆش‌و یاده‌وه‌ری تف���تو تاڵ! به‌اڵم له‌و سه‌رده‌مه‌دا سه‌ره‌ڕای ئه‌و ناخۆشی‌و مه‌ترسیانه‌ی كه له‌س���ه‌ر ژیانمان بوو، دڵخۆش‌و وره‌به‌رزو هاوڕێی ڕاسته‌قینه‌ی یه‌كتر بووین ،نه‌ك وه‌كو ئێستا! له‌م نوس���ینه كورته‌دا ناكرێت بچینه ناو ئ���هو هه‌موو بابه‌ت‌و به‌س���ه‌رهات‌و ورده‌كاریانه‌‌وه ،له‌و س���ۆنگه‌یه‌وه خۆم له‌قه‌ره‌ی ئ���هو بابه‌تانه‌و زۆر بابه‌تی تر نه‌داوه. ك���ه باس���ی مان���ه‌وه‌ی ده‌س���تهپارتیزانهكان���ی پ���اش ئه‌نفال ده‌كه‌ین، كه‌س���انیك هه‌ب���ون ماوه‌یه‌ك���ی زۆر ك���ورت مان���هوهو دوات���ر زۆربه‌ی���ان به‌ه���ۆی ناچاریه‌وه ته‌س���لیم بوونه‌وه‌و ژماره‌یه‌كیش���یان به‌ڕێ���گای جیاجی���ا ڕۆیش���تن بۆ ئه‌و ناوچانه‌ی كه هێش���تا ئه‌نف���ال نه‌كراب���ون ،ژم���اره‌ی هه‌ردوو به‌شه‌كه زۆرن‌و ناوه‌كانیش له‌به‌رده‌ستدا نین ،بۆی���ه ته‌نها ناوی ئه‌و ده‌س���ته‌و پێشمه‌رگان ه ده‌نووسین كه پاش ته‌واو بوونی لێبوردنی گشتی له1988/10/6دا مانه‌وه ،ئه‌وانه‌ش ك���ه مانه‌وه ،ماوه‌ی مانه‌وه‌یان وه‌كو یه‌ك نییهو ئاڵوگۆڕیان
19
به‌سه‌ردا ده‌هات ،له‌پاشكۆكه‌دا به‌وردی رونی ده‌كه‌مه‌وه. ئه‌رك���ی په‌یوه‌ن���دی‌و دابینكردنیپێداویس���تی ده‌س���ته پارتیزان���ه‌كان به‌بڕی���اری كاك نه‌وش���یروان مس���ته‌فا روب���ه‌ڕوی ڕێكخراوی ش���اری كۆمه‌ڵه‌ی ڕه‌نجده‌ران���ی كوردس���تان كرای���هوه، ڕێكخراوی���ش ب���ۆ ئ���هو جێگایانه‌ی كه پێویس���ت بوو ،ئه‌ركی ڕاپه‌ڕاندنی ئه‌و كاره‌ی به‌ژماره‌ی���ه‌ك كادرو ئه‌ندام���ی ڕێكخس���تن س���پارد .ئه‌و هاوڕێیانه‌ش ك���ه ئه‌م ئه‌ركه‌یان كه‌وته ئه‌س���تۆ زۆر جوامێرانه‌و نه‌ترسانه شانیان دایه به‌رو له‌و دۆخه دژواره‌ی س���اڵه‌كانی -1988 1990-1989دا ك���ه دوژمن���ی داگیركه‌ر له‌وپ���ه‌ڕی مه‌غروری���دا ب���و ،له‌الی���ه‌ن دائیره‌كان���ی ئه‌من‌و ئیس���تخبارات‌و هی تره‌وه به‌هۆی ده‌یان‌و سه‌دان جاسوسه‌وه چاودێری خه‌باتكه‌رو تێكۆش���ه‌ره‌كانی ش���ار ده‌ك���را ،ب���ه‌اڵم س���ه‌ره‌ڕای ئه‌و دۆخه قورس���ه ئ���هو هاوڕێیان���ه كاری بێوێنه‌ی���ان ئه‌نجام���داو له‌س���لێمانی، شاره‌زور ،ده‌ربه‌ندیخان ،كه‌الرو كفری‌و چه‌ند جێگایه‌كی تریش ..ڕێوش���وێنی چۆنیه‌تی په‌یوه‌ن���دی‌و یه‌كتربینینمان له‌گه‌ڵیان ڕێكخست ،ئه‌مه‌ش بابه‌تێكی تایبه‌ته له‌م نوسینه‌دا كورته‌دا ناتوانین بچینه ن���او ورده‌كاریه‌كانی ئه‌م بابه‌ته‌و باسكردنی ناوه‌كان ،هه‌روه‌ها له‌ده‌ره‌وه‌ی هاوڕێیانی ڕێكخس���تن ،چه‌ندین كه‌سی تر له‌و جێگایانه‌ی كه باس���مان كردن‌و جێ���گای ت���ری وه‌ك���و چه‌مچه‌م���اڵ، خورماتو ،ناحیه‌ی سه‌رق هاڵ ،ئۆردوگای صم������ود (ڕزگاری) ،باوه‌نوور...هتد ،به هۆی هه‌س���تی نه‌ته‌وایه‌تی‌و په‌یوه‌ندی ناس���یاوی‌و دۆس���تایه‌تی‌و خزمایه‌ت���ی له‌پێش���مه‌رگه كۆن���ه‌كان ،ڕێكخس���تنه دابڕاوه‌كان ،كه‌س���وكاری ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفالك���راوه‌كان‌و كه‌س���انی تری���ش ب���وون به‌هاوكارو پش���تیوانی ده‌س���ته پارتیزان���ه‌كان .له‌ناو ئه‌مان���ه‌دا چه‌ند كه‌س���ێكیان له‌الیه‌ن دوژمنه‌وه ئاشكرا كران‌و دوچاری راوه‌دونان‌و خۆشاردنه‌وه كران ،دو كه‌سیش���یان گیران‌و شه‌هید كران. .1شه‌هید سه‌عید وه‌لی ره‌شید .2شه‌هید جه‌بار محه‌مه‌د ره‌سوڵ هه‌ردووكی���ان س���ه‌ر له‌ئێ���واره‌ی 1989/2/9له الیه‌ن ئیس���تخباراته‌وه گیران‌و پاشان ش���ه‌هیدو بێسه‌روشوێن كران .پێشتریش چه‌ند كادرو ئه‌ندامێكی ڕێكخستن له‌كفری‌و كه‌الر كه‌وتنه به‌رده‌م مه‌ترس���یو حاڵه‌ت���ی خۆش���اردنه‌وه‌و ناسنامه گۆڕین. له‌چه‌مچه‌ماڵیش چه‌ند كه‌س���ێك كه په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ڵ شه‌هید سه‌ید جه‌وهه‌ر هه‌بو ،به‌هۆی ئه‌نجامدانی چاالكییه‌كه‌وه له‌مانگ���ی 1990/10دا ئاش���كرا ب���ون‌و دوچاری گرتن‌و راوه‌دونان بون: .1كاك حه‌م���ه ته‌په‌دێ���ی (له‌ڕۆژی 1990/10/28گی���راو دوات���ر حوكمی ئه‌به‌دی درا) .2كاك ش���ێرزاد خاڵۆبازیان���یو كاك ره‌ش���ید مۆف���ه‌ری ،به‌ڕێگای ش���اردا ڕۆیشتن بۆ ئێران .3كاك مس���ته‌فا حاج���ی مه‌ول���ود، ڕۆیش���ته الی ده‌سته‌كه‌ی شه‌هید سه‌ید جه‌وهه‌ر له‌كۆتای���ی س���اڵی 1989دا بڕیار درا له‌ش���ارو ئۆردوگاكان هێزێكی چه‌كدار دروس���تبكرێت به‌ناوی سوپای ڕزگاری كوردس���تان (سرك) له‌پێش���مه‌رگه‌ی دێرین‌و ڕێكخس���نه‌كان‌و كه‌س���انی تر. بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته په‌یوه‌ن���دی له‌گه‌ڵ ژماره‌ی���ه‌ك كه‌س���ی گونج���او ك���را، ئام���اده بون‌و به‌ش���داریان تێ���دا كرد (ئه‌مه‌ش بابه‌تێكی تایبه‌تی تری پاش ئه‌نفاله‌كانه).
ونبون ی (محمد احمد رسول) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ه ی * ناس���نامه‌یه‌ك ی ژوری بازرگان ی س���لێمان ی ونبو‌ه به‌ناو ئاوێنه. ی (نورالدین عبدالل ه محمد ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ه ی * ناسنامه‌یه‌ك ی ژوری بازرگان ی سلێمان ی ونبو‌ه به‌ناو ئاوێنه. ی (راستی محمد مه‌ال احمد) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ه ی * ناسنامه‌یه‌ك ی ژوری بازرگان ی سلێمان ی ونبو‌ه به‌ناو ئاوێن ه . ی (دیدار راضا فرج) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرس���گ ه ی * ناس���نامه‌یه‌ك ی ژوری بازرگان ی س���لێمان ی ونبو‌ه به‌ناو ئاوێنه. ی (به‌رزان حسین عبدالکریم) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ه ی * ناسنامه‌یه‌ك ی ژوری بازرگان ی سلێمان ی ونبو‌ه به‌ناو ئاوێن ه . ی (خالص عبدالل‌ه ابراهیم) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ه ی * ناسنامه‌یه‌ك ی ژوری بازرگان ی سلێمان ی ونبو‌ه به‌ناو ئاوێنه. * پێناس���ێکی کۆمپانیای (کانی س���ێو) ونبو‌ه به‌ناوی (جوتیار رسول ابراهیم) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ه ی ئاوێنه. * باجێک���ی زانکۆی س���ه‌اڵحه‌دین کۆلێژی ئه‌ندازیاری ونبو‌ه به‌ناوی (ئااڵ فتاح عبدالل���ه) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ی ئاوێنه. پرسگ ه
Awene
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
پیرەژنە خۆشەویستەکە!
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر
ئه‌و واڵتانه‌ی زۆرترین ژینگه پیس ده‌که‌ن
سەرداری مەحموی حەمەمراد لە28ی کانونی دوەمی س���اڵی 1999زۆر بەکورتی‌و ئوس���وڵی ،لەب���ارەی حاڵوباڵی خۆمەوە نامەیەکم بۆ شاژنی ئەودەمی هۆڵەندا ،بەڕێز خانم ( بیاتریکس) نوسی! لە 5ی ش���وباتی هەمان س���اڵ ،واتە دروست پاش یەک هەفتە ،کە النیکەم دو ڕۆژی پشوەو دو ڕۆژیشی دەوێت بۆ گەیشتن‌و گەڕانەوەی نامەکە، واتە پاش 3ڕۆژی حیسابی ،وەاڵمی سەرەتایی نامەکەم درایەوە: +بەڕێز س���ەردار مەحمود ئەحمەد ،نامەکەت گەیشتۆتە دەستمان‌و لەماوەیەکی کورتدا وەاڵم وەردەگریتەوە. بەنامەی ڕەسمی‌و ئارم‌و ئیمزای دەزگای شاهانەوە! دی���ارە دواتر نامەی دوەمیش���م بۆ هات���ەوەو بەوەاڵمێکی پڕ لەڕێزو تەقدی���رو مۆرو ئیمزای شاژنەوە! بەڵی شاژن وەاڵمی منی دایەوە.. ئاخ���ر ئێوە نازانن ئەوکات���ە من چەند موهیم ب���وم ،یا چەند پیاوێکی کاریگەربوم لەس���ەر سیاسەتی خارجی‌و داخلی جیهان بەگشتی‌و بەتایبەت ئەم شانشینی هۆڵەندایە! جا با بۆتان باس بکەم من کێ‌و چی بوم!.. +کوردێکی باش���وری کوردس���تانی پڕ لەش���ەڕی براکوژی ،بێ واڵت ،بێ سنور ،بێ ئااڵ ،کە نە خۆمان‌و ن���ە کەس ئیعتیرافی بەبونمان نەدەکردو بەئێستاش���ەوە لەنەخش���ەی جیهانیدا شوێنێکمان نییە! بەداخەوە. +باری کەس���ێتی /پیاوێک���ی تەنهای ماڵ‌ومنداڵ جێم���او ،بێ نەتیجە ،بێ پاس���پۆرت ،هیچ بەڵگەنامەیەکی نەهۆڵەندی ،نەعێراقی دانپیانراوم پێنەبوو! +باری دارایی ئەوکات /باخەڵ خاڵی ،هەفتەی 35خڵدن کە دەکاتە نزیکەی 14ئێرۆ ،ئەویش هۆڵەندا دەمانداتێ ( واتە ڕۆژی دو ئێرۆ)! +ش���تی تر /بێک���ەس ،بێ دەس ،بێ ئیش ،بێ زمان ،هەرهەم���و پەناهەندەی ئەودەم‌و ناو کەمپەکان نەک خێرمان بۆ ئەم واڵتە نەبو ،بەڵکو بارێکی قورس‌و کۆڵێک زەرەر بوین بەسەر ئەم واڵتەوە! س���اڵی - 2000بۆیەکەمی���ن جار لەژیانمدا ،نامەیەکم ،لەس���ەر داوای من‌و پێش���نیاری ئەو، بەدەس���تی دا بەدەست ئەندامێکی مەکتەبی سیاس���ی یەکێتی نیشتیمانی کوردستانەوە ،بەو پێودانگەی لەماوەیەکی کورتدا وەاڵمم بداتەوە. ئەمساڵ دروست 15ساڵە من ئەو نامەیه‌م نوسیوە! یەکێتی نیش���تیمانی بوە بەو حیزبەی مردوش حەس���ودی پێ ناب���ات ،کەچی (نە بەچاک، نەخراپ) وەاڵمێکیان بەنامەکەی من نەدایەوە! ئەمە لەکاتێکدا هەمو عومری گەنجیم ،لەناو ڕیزەکانی ئەو حیزبەدا ،بەنیشتیمانەکەم بەخشی بو! لە ،14/12/2014دوو نامەی تەحریریم ،بۆ بەڕێز نەوشیروان مستەفا خۆیو سەرکردایەتیەکەی ئەو حیزبە نوس���ی ,کە لەسەرەتای دروس���تبونیەوە ڕەنجی فەرهادم تیا کێشاوەو (کاندیدو کادرێکی) چاالکی ئەو حیزبەشم. هەتا ئێستا وەاڵمێکی حیسابیم بەدو وشە دەسنەکەوت کە بنوسن. +باوک مردە ،نامەت گەیشت ،چاوەڕاونبە لە 30ی ساڵی ئایندەدا وەاڵمت بۆ دەنێرینەوە. تکایە ئەم زانیاریانەمان بۆ بنێرە +ئادرەسی گۆڕستان.. +ژمارەی گۆڕ +شەقام‌و ناوی مەنجەنیق... +تکایە هەرێم مەنوسە (الی خۆمان مەعلومە) کە جەهەندەمە! تێبین���ی + :ماوەیەکی زۆر ل���ەم واڵتە (هۆڵەندا) بارێکی قورس‌و تەنه���ا زەرەر بوم بۆیان! بەاڵم.. +لەهەمو ژیانمداو بۆ یەک چرکەش ،نە بار بوم بەسەر(یەکێتی‌و گۆڕانەوە) نەسپڵی الورگیش بوم بەسەر خێراتی نیشتیمانەوە! بگرە هەمیش���ە پش���تو پەنابوم بۆ ئەو حیزبانەو بۆ چرکەیەکیش بەقیمەتی گیانیشم درێغیم نەکرد لەگەلەکەم! بەداخەوە!..
15واڵت به‌رپرسن له‌باڵوبونه‌وه‌ی %70گازه ژه‌هراویه‌کان
روسیا
که‌نه‌دا ئه‌ڵمانیا
ژاپۆن
به‌ریتانیا
فه‌ره‌نسا مه‌کسیک
کۆریای باشور هیندستان
به‌رازیل
ئه‌نده‌نوسیا
ده‌ردانیج گازی دوه‌م ئۆکسیدی کاربۆن به‌گوێ���ره‌ی هه‌ر واڵتێک به ملیۆنه‌ها ته‌ن چین
ئه‌فریقای باشور
هه‌ر تاکێک ئه‌مه‌ریکا ته‌ن
ئوستورالیا
ریکالم